Commentaria in Aristotelem Graeca: Vol XIX.I-II Pars I: Aspasii in Ethica Nicomachea quae supersunt commentaria. Pars II: Heliodori in Ethica Nicomachea paraphrasis 9783110808001, 9783110165487

Citation preview

COMMENTARIA

Ν

ARISTOTELEM GRAECA

EDITA CONSILIO ET AUCTORITATE

ACADEMIAE LITTERARÜM REGIAE BORUSSICAE

VOLUMINIS XIX PARS I

ASPASIUS IN ETHICA NICOUACHEA.

BEROLINI TYPIS ET 1MPENSIS GEORGII REIUERI MDOCCLXXXIX

A S Ρ A S11 IN ETHICA NICOMACHEA QUAE SUPERSUNT COMMENTARLA.

CONSILIO ET AUCTORITATE

ACADEMIAE LITTERARUM REGIAE BORUSSICAE

KDIDIT

GUSTAVUS HEYLBUT

BEROLINI TYPIS ET IMPENS1S GEORG1I RE1MERI MDCCCLXXXIX

P R A E P A T I O PoBtquam et SCHLEIEIIUACIIER (Oper. p. III yol. 2) de commentarìis Ethicorum in universum egit et H A S E (Classical Journal vol. 28. 29) specimioa non pauca ex libris manuecriptis, quibus Aspasii commentarla continenti«^ publico usui prodidit, VALENTINUS R O S E (Hermae vol. V ) codicibus Parisinis et Florentinis adhibitis, unde nonnulla et ipse edidit, ita de re universa egit et varia collectionum genera distinxit, ut certuni et solidum fundamentum posuerit, quo nisi ad edendas Aspasii reliquias accessi mus. qui cum dubitali nequeat quin decern Ethicorum libros cunctoe explicaverit, quae in libros V VI IX X conscripsit, perierunt, libri VII pars prior deest neque reliqua integra ad nos venerunt. Eius vero collectionis quae uuius Aspasii commentarla complectitur nos adhibuimus codicem PARISINUM 1903 chart, fol. saeculo XVI con- Ζ scriptum, singulis libris haec inscribuntur: fol. 1* Άαπαβίοο σχόλια είς τά ήδιχά τοδ αριστοτέλους, f. 27a eie τό βήτα των ήθιχών αριβτοτελοο;, f. 42a εις τό γάμμ® των ήθιχών αριστοτέλοοΐ, f. 73* Άαπασίου φιλοσόφου υπόμνημα eli τδ τέταρτον των ήθιχών αριστοτέλιοΐ, f. 100* Άσπάοιοί sii τό ήτα των αριατοτελοος ήθιχών νιχομα'χω: où χατ' αργά; χτλ. (cf. huius editionis p. 127), f. 124» Άσπασίοο είς τό θητα των ¿ριβτοτέλοο; ήθιχών. lacunas, quae scriba reliquit, altera manus eaque paullo inférions aetatis supplevit, modo pleniore exemplo modo suo usa ingenio, extrema libri verba sunt ή δι' άρετην fol. 140 = p. 178,5, quibus adiciuntur ζτ,τητέον ei τι λείπει. Eiusdem fere aetatis est alter codex PARISINUS numero 1902 insignis, ' qui fuit Joann. Huralti '. librorum inscriptiones eae sunt quae codicie 1903, lacunae suppletae non sunt, decurrit liber octavns usque ad èv τφ φιλβιν ή . . . . φιλεΐαθαι fol. 165 = p. 180,7; ubi additur λείπει οδχ οίδα 8ì RÓ90V.

vr R

l'RAKFATIO

LAUKKNTIANUB pi. 81 no. 14 ita cum Parisino 1902 conspirât, ut ex codem esemplari utrumqne esse descriptum probabile Bit Rosei coniectura. lacunae vero ex Laurentiano 85,1 suppletae sunt, indidem quae post verba έν τψ φιλεΐν ή * * * * φιλεΐσθαι (ρ. 180,7) usque ad finem libri adduntur. REGINENSES graeci 122 et 178, unius libri rolumina duo, Aspasii commentarla continent in libros I II III IV VII; scripti esse videntur exeunte saeculo XVII. quorum prior inscriptionem habet Άσπασίου eli ή&ιχά άριατοτελου; πάντα τά súptaxójxsva; sequuntur commentarla librorum I—IV usque ad τφ γάρ ίντι OÙÒÌVÒC άνα&ηματο; ελλαττον (p. 107,7) quae excipiuntur a Reg. 178 verbis ατί δωρον χαλώ; διδόμενον. libro quarto perducto usque ad σχώ|ψα μέσον τι fol. 30* (p. 126,9) eommentarium in librum VII incipit, ubi cum principio inecriptio desideratili liber octavuB deest.

Praeter banc collectioneni, quae Aspasii commentarla complectitur, in ea quoque rolumina, qui bus variorum explicaciones colligebautur, baec Aepasiana recipiebantur. atque hio primo loco nominandus est ea collectio, cuius celeberrimum exemplum extat codex Ν LA DRENTI ANTS 85,1 saeculi XIV, Oceani nomine antiquitus insignis. Ëustratii eommentarium in librum primum sequuntur (fol. 360) in eundem Aspasii υπομνήματα, nulla inscriptione addita, inde a verbis την διαλεχτιχήν eviot εγχααν (p. 3,10), in librum II III IV, fol. 395' bis in librum Vil,, fol. 399» iu librum octavum. Eadem continent VATICANUS gr. 1622 et MUTINBNSIS gr. 197 ( I I G 4 )

saeculo XVI uterque ex Ν ut videtur descriptus.

BARBERINI;* gr. II 44,

LEIDENS»

eiusdem

VOSSIANUS

fol. no. 12

saeculi

XVII

collectionis

exemplaria supersunt, licet Aspasii explicationes librorum VII et VIII desint, cum ille ultra librum V a Micbaele Ephesio explicatum non progrediatur, hic ne istum quidem librum ad finem perducat, sed desinat verbis τί χαΰέχαστα τά χατ' αύτα Aldin. fol. 72,35. — PARISINUS gr. 1927 saec. XVI Aspasii commentarla continet in Ethicorum libros I—IV et Vili, prineipium buie quoque a verbis τήν οιαλεχτιχήν ενιοι έφαγαν. Unus liber octavus ab Aspasio expositus iu omnes commentariorum Ethicorum collectiones recipiebatur, de quibus in praefatione ad Eustratium agendum erit. hic codices enumerasse sat erit: Β CoisMNiAsue gr. 161 eaec. XIV, bombye. f. 123 T , VATICANUS gr. 2 6 9 II saec. X V fol. 265, AMRRORIAKUS H 9 5 sup. raec. X I V fol. 123»;

vu

PRAEFATIO

ΟχοΝίκκβιβ Gollegìi Corporis Christi 106 membr. et OxoNiKNsis Collegii Novi 241 vol. II chart., nonnallis inserti» follie membranaceis; uterque scriptae ab Johanne Serbopulo Constan tinopolitano in monasterio Anglico Reading, ille anno MCCCCXCV, hie MCCCCXCVII. Plane negligendas est PARISINUS gr. 2060 s. XV (et qui inde descriptor est PARISINOS 1926 saec. XVI), qaem ex latina versione rnrsus in graecum translatum esse R O S E E S intellexit. ALDINA continet commentarla in librum octavum quae enpersunt typis edita, titulas est ΕΥΣΤΡΆΤΙΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΆΝ risas ΕΙΙΙΣΗΜΩ,Υ ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΑ

ΕΙΣ ΤΑ ΑΕΚΑ

Til S ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ

ΗΘΙΚΩΝ

ΝΙΚΟ-

ΒΙΒΛΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ . . . (in fine:) Veneiiis, in aedibus haeredum Aid» Manutii, et Andreae Asulani soceri, menee Julio. M. D. XXXVI fol. 135' sqq. Cam yero et in editione Aldina et in codicibns libri octavi ordo turbatus sit, paucis hac de re exponendum esse videtur. atque Β quidem fol. 128T infima pagina terminatur verbis αρετή Sv εΐη φίλων t i φιλεΐν ΜΑΧΕΙίΙΝ

τ

έχάατω γάρ: ζη (ρ. 180,8), reliquo huius versiculi spatio vàcuo; tunc ειπών ¿v άρχ^ — ούτω xal τδ δίκαιον (ρ. 180,11—182,18) έχάατω γάρ—έν τούτοις ίνζατιν (ρ. 182,22—183,7) έν οΓς γάρ μηδέν — φιλία τις χαΐ δίχαιον (ρ. 183,13—28) έν χοινωνία μέν οδν — οδδ' οί εταίροι (ρ. 183,29—184,7) ειπών όμοίαν — οδτω xal οί έταιροι (ρ. 182,19—22) έν μέρει δ' άρχοοαιν— χρήσθαι πρδς χαχίαν (ρ. 183,7—13) έν χοινωνία; μέν οδν usque ad finem (p. 184,7 sqq.) perierunt igitur quibus explicabantur Arietotelia p. 1159*35—1b 19, 1160* 9—34, 1160b21—1161*10. non eadem prorsus libri octavi condicio est in codice Ν (quocum consentiunt Vat. 1622 et Matin. 197). recte enim procedit commentarias usque ad verba έχάατω γάρ (p. 180,8), sequuntur xal ή φιλία πρδς τά τέχνα — έν ταόταις Ινεαΐιν (ρ. 182,22—183,7) έν οΓί γάρ μηδίν —φιλία τΐΐ xal δίχαιον (ρ. 183,13—28) έν χοινωνία μέν οδν — οόδ' οί εταίροι (ρ. 183,27—184,7) ειπών έν άρχή — ούτω xal οί έταιροι (ρ. 180,11—182; 22) έν μέρει δ' άρχουαιν — χρησ&αι πρδς xaxíav (ρ. 183,7—13) έν χοινωνίαι μέν οδν (ρ. 184,7) usque ad finen!. Editio denique Aldina quem ordinem teneat ex numeris editionis nostrae paginis adscriptis facile perspicitur.

Α

Vili

l'llARFATlO

autem versiones lìbrum octavum nullis lacunis ad finora usque perducunt. et harum quidem cum ingens sit numerus codicum ego inspexi PARI8INO8 lat. bibliothecae nat. 1 6 5 8 2 , ' ) btbl. Arsenal. 6 9 8 , VATICANUM lai 2 1 7 1 , UPBINATBU lat. 2 2 2 saeculo X I V exarato*, inter quos Parisinus 1 6 5 8 2 primum facile tenet locum, et renio ista latina pleniorem sane praebet librum ootavum quam libri Graeoi, ita tamen interpolatum, ut nil bonae frogie inde ad Aspasiana reouperanda lucremur. voluti Parisini 1 6 5 8 2 fol. 2 4 4 col. 2 haec sunt ad Aristotelis yerba p. 1 1 5 9 B 1 0 : 'summe mansiua uidetur ea honorum amicicia quae est equalium secundum omnia ut magni Bastiti et Gregorii theologi' et fol. 2 4 9 col. 2 ad Arist. p. 1 1 6 1 * 1 1 : rea autem in quantum rex eat racionem solam eequitur et en sola in omnibus agenda ad poptdum utitur. plebe nero magi» seguitar motus animales et sensuales, vnde rex sic se habet ad populum sicut in uno homine rado rede ordinata ad ipsius animale et sensitiuum vnde primo hominum non datum est dominium super alios homines sed super bestias terre et pieces mari» et uolatüia celi' LATINAS

Ñeque ex Jo. BERNARDI FEI.ICIA NI interpretatione latina commentariorum in Ethica quae prodiit Venetiis 1541, Basilea© s. a [1542], Parisiis 1543, Venetiis 1589, Helmstadii cura Sam. Racheiii 1662 Aspas» reliquiae suppleri possunt. is enim Aldinae editionis ratiotie non habita e libris manuscriptis graecis variorum in Ethica commentarla et composât et vertit, quod ipse in epistola nuncupatoria ad Alexandrum Farnesium aperte indicat: 'cum duplicia quaedam commentarla quae partim eadem, partim diversa esse videbantur, in secundum, tertium, quartum huius operis libros, mutila illa quidem ac divolsa reperiesem: mihi opus fuit non tarn eorum uertendorum quam coniponendorum librorum suscipere.' multa praeterea de suo addidit. Restât ut componam fragmenta nouuuUa quae feruntur Aspasii, servata a BARTHOLOMEO DE BRUGIS in codice ms. membr. Parisino 16089 (olim Sorbon. 841) saec. XIV): fol. 131r col. 2 dieit Aspitius in suo commento supina 8 ethiçorum, sicut vir se habet ad midierem sicut forma ad materiam, sed una forma copulatur seu coniungitur pluribus materiis.

') de Parie, lat. 17832 (olim Natarr. 51) et 6458 cf. V. Rose Hermae V 67. *) vide V. Rose Hermae Vol. V 74. Victor. 848) f, 37 sqq.

eadem contioet cod. Paris, lat 14704 (olim S.

PRAEKATIO f. 131* co). 1

IX

quod raro aut nuviquam fit supeironceptio ut habetur 9. de

hitiorüs animalium et idem dicit aspitius in commento supra 8 ethieorum. f. 131* col. 2

opposicionem videtur velie philosopha 8. ethieorum vbi vi-

detur innuere quod solus cum tola debet copulali,

idem uult ibi

aspitius qui eum commentator. f. 132' col. 2

m enim vir habeat plures vxores Ule contendent adinuicem.

cum enim »int equali» gradii» in domo, nulla uolet alteri obedire in aliquo et sic. q. semper contenderà et per consequent causabunt diuisionem in domus et accidet ex hoc malum domui, vnde dicit theofrastus ut récitât aspitius supra 8. ethieorum quod plures uxores faciunt ad diuisionem domus. f. 132 col. 2

dicit aspitius supra 8. ethicomm si una mulier copu-

letur pluribus uiris ex nimio motu existente in coito eius exsiccabitur et efficietur sterilis.

matrix

etiam ex nimio venereo-

rum um matrix eius subsiccabitur et non retinebit sed eiciet semen iniectum. f. 132* col. 1

quod perfecta amicitia est inter duos et rum potest vnus

esse perfectos amicus plurium, ut uult philosophus 9. ethieorum et idem uult aspitius supra 8. ethieorum, ubi dicit quod non facit ad indiuidualitatem vite quod vnus habeat plures uxores uel e conuerso. f. 132" col. 2

dicit aspitius supra 8. ethieorum quod antiqui hoc fecerant

propter paucitatem populaciones regnorum tunc temporis. f. 133 col. 1 "sciendum autem est quod Aspitius in suo commento super 8. phisicorum dicit de questione quantum ad primum membrum distinguendo, scilicet quod vir potest considerari duplicità', vel quantum ad potestatem generativam, vel secundum quod animal dorn.esticum, primo modo enim est contra ejus naturam quod, copuletur pluribus mulieribus, potest enim implere plures licet non plwimas, ut dicit, secundo autem modo est contra ejus naturam quod copuletur pluribus mulieribus quia plures faciunt ad divisionem domus, ut dicit theofrastus et patet ex dictis; et hoc modo videtur solvere questionem quantum ad illud membrum Albertus supra 8. ethieorum in suo commentario, de secundo autem membro dicit Aspasius ut prius ALBERTUS

diximus". quoque

MAGNUS

haud raro Aspasii nomen affert in Ethica;

et est quidem ubi quae Albertus tribuit Aspasio conspirent quodammodo

χ

PRAEFATIO

cum iis quae in codieibus Aepasii legimus,1) tarnen ea est in hoc scriptore rerum nominumque confusio, ut eius auotoritas minima sit babenda. indicium igitur de eo quoque cohibendum esse videtur, utrum ucre an falso tribuerit Aspasio ' libellum de naturalibut passionibus' in comment Polit. II, 1 p. 62, quod significasse sat babeo. Ad historiam librorum Aristotelieorum cognoecendam baud prorsus inutilem fore banc Aepasii editionem equidem censeo: Arist. 11 p. 1094b15 recte legisse Aspasium p. 7,12 πολλήν ίχβι διαφοράν xal πλανην quod prima codicie Kb manue exhibeat, idque Aristoteli esse restituendum rere iudicavit H. D I E I . S {Ardito / . Geich, d. Phüo». I 495) addo III 11 p. 1117*13, ubi Sii t i οΓεσβαι χρειττους είναι xal μηδέν iv παΟιΐν quod praebet Aepaeiue p. 86,2 praeetare videtur iis quae in Aristotelis codici bag extant xal μηδέν άντιπαθκν Id quidem· singulare est quod cum dubitati nequeat quin ipse Aspaeius p. 11,2 Arietotelia I 3 p. 1096»5 legerit (falso nimirum) ó δέ χρηματιατης βαιός τις isnv, codices Aspasiani correcti ex Aristotele vulgato praebeut τδν ôè χρηματιατην ß ία io ν λέγοοαι, τοοτέατι μιχράν. In explicando Aristotele medium fere tenet locum Aspaeius inter duo genera interpretum praeoipua; neque enim ab eorum parte stat qui αδτδν ότοδόντες Άριστοτέλην novie argumentis et disputationibus spretis sententias pbilosopbi suis verbis reddunt neque inter eos reperitur o? πολοατίχοο; συντάξεις πολλών γεμοόαας χαλων etc τάς διαφόρους των Άριστοτέλους χατέλιπον πραγματείας*). Quod si reliquias Aepasii, quo antiquior non extat commentator Aristotelis, bic illic minué corruptas edere liouit quam in librie manuecriptie tradebantur, id HEKMANNUS D I K L S maxime praeetitit, quem longe ultra ea quae in adnotatione significavimus nos adiuvasee prato animo fatemur.

') ut Albert. Opp. IV Eth. p. 32·» Jammy (cf. p. 134·): 'tient dicit Aepaeiue, patito e»t irrationalit animae motu»' cam Aspui nostri p. 44,22; ibid. p. 35· (cf. p. 145·): dicit autem Atpatiut quod vcluptat nihil aliud eet nifi naturae diffueio et effueio euper actum et operationem ex proprio et connaturali habit»' cam htrius libri p. 43, 18 sqq. *) cf. Sopboniae in de An. prooem. Aepasii exemplar baud scio an fuerit Andronicus cf. Simpl. in categ. p. 41 ">25. 42*10. 40»>16 (Schol. Brandis.).

Hamburgi.

GUSTAVUS

HBYLBUT.

PRAEFATIONIS CODICUM

IN

ADNOTATIONE

SUPPLEMENTUM NON

ADHIBITORUM

SPECIMINA

COMPLECTEN8.

Leidende Voeeianue fol. η. 12. p. 8,10 Aspasii in 1. I commentari!!* incipit: tíjv διαλιχτιχήν || 11 t)jv των ώς έπΐ πολύ II 15 έπαγώγή τι xal || 16 ràîtv || Μναμις] ¿Mt γάρ, έβτί, τι: || 17 ώς άλλαχοΟ ιίρηται om. j| 18 il:έίοβαν] ιργ»(ας || 2C έπαχολουΰήβ« || 27 τό τούτον έβτιν || 28 xaχών II ρ. 4,3 ¿γβΒόν || 5 τούτου] α4-ώ || 7 του τ«λ«ιοτίτου] τούτου τ»λι«5τητα || 10

λαμβ4νοι

Regineneis 122. ρ. 15,1 ίω; toó] áv in textu, del. a man 2, quae in mg.: toó ή βιβλ. || 4 (-ι snppl. man. 2 || δ του χαβάλου siippl. m. 2 || ίτι] ISTI || ποιών] πασά m. 2 coii*. ex πλαβων y (χουβα τέλος υπέρ ou τά m. 2 || 7 πέφυχιν m. 2 || 10 ¿νθραιπιίων in. 2 corr. ex ávftpiúniuv y 13 t( om. || τίνα om. || 15 ¿v m. 2 || 20 πλάττίται || Ivfttv m. 2 corr. ex Ενθα II 21 όλλ4 m. 2 || 22 προς τό τέλος m. 2 pro πρ& τέλος || 24 αύλοποιητιχοΰ ή ßiß. ή 8t άλλη βίβλο; αύλοποιητιχής îvtxtv. τη; αύλητιχής γάρ χαΐ του τέλους αύτής 8 τ® πλούτο; χαΐ τό χρηματιατιχής τέλος alpCT«!; έβτι διά τήν έλιυθιριότητος χρήσιν m. 2 in mg. Ambrosiani»» Β 95 eup. ( = A) Mutineneis 212 (III G 8) ( = M) Vatican. 269 (= V) Vatican. 1622 ( = W). p. 158,2 λανθάνοντος V || 4 έβτιν om. AVW || ή om. V || 7 x«l (post πάβη) om. V y 8 ώίττιρ] ώς AV || 10 ¿γριίτητι MW || «εφυχίτως W || 12 μέβος V || 13 8tT om. AVW Κ γινπ μέν λείπονται του θεού. δβόμβθα δέ α&των Stà τάς άδιχίας xal πλεονεξίας τάς 6η' άλλήλβ»ν γινομένας, έπεί τό γε θβΤον είχός ten διχαιοσόνη πρός ήμδς μόν^ χρήσθαι Tg θεωρητιχη xal ¿ν τούτφ διοτβλβΐν. δτι μέν οδν τιμιωτέρα έατίν ή 6 σοφία της πολιτιχης, ¿χ τούτων χαΐ των τοιούτων αν τις χατανοήσειεν, ή δέ ήθιχή, χαθάπερ προείρηται, άναγχαιοτάτη· ήμΤν δέ χαΐ πρώτως ταυτην έπιτηδεύειν προσήχει χαΐ λόγφ χαΐ ίργφ, &σπερ χαΐ Σωκράτης ήξίοο, οόχ άτιμα'ζων τήν περί τά θβΐα γνώσιν χαΐ των φύσει συντεινόντων παριείς τήν έπιστημην ώς περιττήν, άλλ' άναγχαίάν ήγούμενος τήν του ήθους έπιμέλειαν. 10 xal of Πυθαγόρειοι δέ πρώτον έπαββυον τοΙ»ς συγγινομένους χαΐ ήθεβι χαΐ λόγοις. φαίνεται δέ 6 'Αριστοτέλης περί πλείστου ταυτην τήν διδασχαλίαν ποιεΐσθαι* λέγει δέ αότήν είναι περί του άνθρωπίνου τέλους, ^τις έστίν ή εόδαιμονία. S δέ λέγει ϊχουσιν οδτως. ρ. 1094*1

Πάσα τέχνη (ίως του προτιμαν τήν άλήθειαν).

15

Πρώτον οδν ρητέον περί τέχνης xal περί μεθόδου, ίτι χαΐ περί πράξεως χαΐ προαιρέσεως, λέγεται δέ τέχνη παρ' αύτοΐς τριχως* xal γάρ τό γένος των τεχνών ¿πασών τέχνη λέγεται* διαιροίκη γάρ τάς τέχνας λέγοντες τάς μέν ποιητιχάς τάς δέ θεωρητιχάς, δρίσαιτο δ' ¿ν τις τήν οδτω λβγομένην τέχνην σύστημα ¿x θεωρημάτων εις 8ν τέλος φερόντων, άλλως δέ λέγουσι 20 τέχνην τό xoivòv της πραχτιχής χαΐ της ποιητιχής* διαιροΰσι γάρ τό μέν τέχνην λέγοντες τό δέ έπιστήμην, τήν θεωρητιχήν πασαν έπιστήμην όνομάζοντες, τήν δέ τοιαυτην όπογράψειεν άν τις σύστημα έχ θεωρημάτων ε?ς πράξεις φερόντων ή ποιήσεις. Ιδίως δέ χαλεΐν είώθασι τέχνην τήν ποιητιχήν. ¿ποδίδωσι δέ αύτφ λόγον 6 'Αριστοτέλης λέγων 'τέχνη έστίν ίζις μετά λόγου 25 ποιητιχή', λόγον δέ λαμβάνει οδτε τδν έπαγωγιχόν οδτε τδν συλλογιστιχδν άλλά τδν άπλοΰν χαΐ τεχνιχόν, φ χρωνται οί δημιουργοί των τεχνών ποιήματα μέν γάρ έστι xal τά των άλόγων, οίον των μέν μελισσών τά χηρία, άραχνων δέ τά άράχνια χαλούμενα* άλλ' οδδέν τούτων μετά λόγου itowî,

1 μκέχην Ζ sed ιτέχκν Ζ' in albo: μ . . . Κ πολί> Ζ: πα.υ R 2 xal om. R 3 διχαιοαύνφ Rose: ίιχαιοαύνη« ZR 3. 4 χρήβθαι Ζ* in marg.: προνοήαβαι ZR 5 χατανοήακν Ζ: χβτανοήβκ R 6. 7 ίπιτηίϊόιιν Ζ* in albo 7 oòx Ζ' in albo 7. 8 άτιμΛζων Ζ: ά.. μάζων R 8 παρκίς Ζ: «ovule R 9 ώς κιρκτήν Ζ* in albo: lacuna R έπιμέλ«ιαν Ζ, μέλιιαν vero a Ζ* add.: έκι.. R 10 πρώτον έπαι Ζ*: πρώ ítuov R τοί* σιιγγινομένους Ζ: τοΤς αυγγινομένοις R 11 ictpl πλιίβτου Ζ': itpá... R τβύτην τήν Ζ: om. τήν R 12 α&τήν rivai Ζ': lac. R 12—15 τέλους—πρώτον οδν ¿η Ζ» 12 τΛους ήτις Μ ν ή Ζ»: lac. R 13 4 « % Ζ»: lac. R οδτως Ζ 1 : lac. R 14 loie—¿λήθηαν addidi 15 πρώτον οδν Ζ»: . . . τ ί * Ε π«ρί μιφΜο» Ζ: om. πιρί R In xal Ζ: om. R 16 προαιρέαιως Ζ: προιυ . . . ptíας R 17 γάρ R: γοδν Ζ 18 τάς xal R 19 τέχνην Ζ: om. R «i om. R 24 Αριστοτέλης] Eth. Nie. Ζ 4 p. 1140*7 26 άλλά—«χνιχόν om. Rose 27 ¿λύγων] i Ζ* 28 άργ«ίφ Ν 8 δι' auro mutatum in δι' α&τοΰ Ζ 11 διώχ» Ν 12 τίμιαι Ν 14 Ζ in marg. : ίηηριπήδηβϊν ¿νταϋθα τινά των άριστοτέλου« 6 παραφράατης δί ταΰτα Ν 15 άγαθοΰ Ν συλαμβάνιιν Ν 16 ήμίν scrípsi: ήμών ΖΝ είβήαθα—alprróv (p. 16,9) desunt Ν Hinc libri ZR 17 γνωρκΐ Ζ: γνωριίη R δέ Ζ: xal R 20 ¿πιζητη R 21 ή ίατρφ Ζ: χαί ίατρφ R τό Ζ: τέ R 23 τόν deleyi cf. v. 31 24 μέαων R 25 ή—άγαθά (26) om. Ζ, add. Ζ' 27 ΰγιιίας R 28 α&τουγίεια Ζ' corr. ex α&τής ΰγιεία: αίιτης ίιγίεια R άλλ' Ζ': xal ZR 29 αότουγιείας Ζ: αΟτοδ ΰγιιίαΐ ZR 30 έβτίν Ζ: τ' R 31 ίώμενοί] οίώμενος ZR 32 ΰγΐίίας Ζ: ύγίας R

¿SPASO IN ΕΤΗ. NICOM. I 5 [Arist. p. 1097» 15-31]

ρ· 1097«15

15

Π ά λ ι ν 8' έ π α ν έ λ θ ω μ ε ν 2ως τοΰ οδδέ ¿ λ ί γ ο ς χ ρ ό ν ο ; .

Έπάνεισιν έπΐ τδν έξ άρχης λόγον ζητών τί τό άνθρώπινον άγαθόν. έμμεθόδως δέ χρήται τή βίτία; των γνωριμωτέρων (πρδς) τά ήττον γνώριμα. Ιαν. δέ γνωριμώτερον του Ανθρωπίνου άγαθοΰ τό των τεχνών, ετι δέ τό των 5 χατά μέρος τοϋ χαθόλου, f r i δέ πασων τούτων ¿χουσα τέλος, υπέρ ου τά λοιπά πράττεται πάντα [τά έμπροσθεν], δατε xal του άνθρώπου τό τέλος η πέφυχεν άνθρωπος, τούτο δέ άνάγχη των πραχτων άπάντων εΤναι τέλος* είρηται γάρ ¿ν τοις ίμπροσθεν, 8τι άλλο τέλος άλλφ ου δνεχεν, τοΰ δέ της πολιτικής τέλους ήν άνθρωπος τέλος η άνθρωπος, ου απαντα τά αλλά χάριν 10 πράττεται, διόπερ τδ των άνθρωπείων πραχτων ¿πάντων τέλος τοΰτ' áv ειη τάγαθόν. τοιούτον γάρ τι νδν ζητείται· τό γάρ π ρ α χ τ δ ν ά γ α θ δ ν είη áv ζητητέον. εί δέ μή ¿ν τούτφ μόνψ άλλά χαΐ έν αλλφ τινί ή εδδαιμονία, οΓον ε? έν τ φ θεωρεΐν, ταότδν áv είη ζητητέον, τίνα τά συμπληροδντα τό τέλος. 1&

Μ ε τ α β α ί ν ω ν δέ ó λόγος είσελήλυθεν είς τδ δεΐν ζητήσαι, εί έν ένί έστιν ή εδδαιμονία ή έν πλείοσιν. δποτέρως δ' áv Ι χ η » * * £πεται τά έξήί. φησί γάρ δεΐν διασαφήσαι περί αδτών, μετά δέ διαιρεί τί διαφέρει τέλος xal τελειότατον τέλος, Γνα δείίη, 8τι ή εόδαιμονία τέλος έστί χαί κυρίως τέλος χαί τελειότατον τέλος, χαλεϊ μέν γάρ χοινως τέλος έν πάση τέχνη 20 xal πράξει, οδ ίνεχεν τά λοιπά πράττεται. Ινθεν μέν ουν oòx εστι τέλος δι' αύτό αίρετόν, άλλά πάντως δι' Ιτερον, oòx Ιστι τέλειον τέλος το τοιούτονάλλων γάρ χάριν πράττεται, 8πβρ oò λέγει οίχείον αλλά των πρδς τδ τέλος, τοιαύτα δέ τά δργανα πάντα, οίον πλούτος αόλοί· οΓ τε γάρ αδλοί τέλος οντες αόλοποιητιχής ίνεχεν της αδλητιχής είσι χαί τοϋ τέλους αδτης, S τε πλούτος. 25 χρηματιστιχής τέλος, αίρετός ¿erti διά την έλευθεριότητος χρήσιν* τελειότερον δέ τδ της αόλητιχής τέλος τοΰ τής αδλοποιητιχής* oò μόνον δέ τελειότερον άλλά χαί τέλος áv ειη παν τδ χαθ' αυτό αίρετόν xáv δι' 2τερον η , οΓον άρετη χαί ή άβλαβης ήδονή χαί τιμή* τούτων γάρ ίχαστον χαί δι' αότδ αίρετδν χαί διά τήν εόδαιμονίαν. τά μέν χαθ' αυτά α(ρετά πάντα τελειότερα

1 Io>c τοΰ corr. Ζ': ϊως ¿tv ZR ¿λίγος R: i λόγος Ζ 3 πρός addidi post γνώριμα lacuna trium litterarom R 4 (τι Ζ 9 : isti ZR 5 τοΰ χαθώου Ζ 3 : lacuna 11 fere litterarum ZR Ιτι Diele: Ιστι libri Ιχουοα τέλος ίιπίρ ου τά Ζ': lac. ZR 6 τά Ιμπροβθεν delevi 7 πέφυχεν Ζ»: lacun. ZR 8 Ιμπροσθεν] A l p . 1094*15 άλλο Ζ: άλλοι R 10 άνθρωπείων Ζ': άνθρώο πων ZR 12 μωνω R άλλά R: om. Ζ: add. Ζ' ή om. R 13 τοΰ post θεωρεΐν add. Ζ* ζητατέον R τίνα τά add. Ζ»: om. ZR 15 δέ] Mj Arisi tit om. R 15. 16 tl έν tvl RZ': ε1 ivi Ζ 16 ϊχη Ζ: ( p i R e ι lacunam indicavi 20 πλάττεται Ζ: πράττεται R 21 αυτό scripsi: αότό Ζ: αδτόν R 22 τών προς τό τέλος Ζ': προ τέλος Ζ: προς τέλος R 24 αύλοποιήτιχοΰ R πλούτος R: πλούτος xal Ζ: πλούτος xal τά Ζ2 25 ίλιοθερκίτητα R 26 τής ante αόλητιχής om. R 27 άλλά—ή] lac. Ζ; add. Ζ*

16

ASPÂSII IN ΕΤΗ. NICOH. 15 [Arist. p. 1097*3t-bl7]

των δι' ίΐερον α(ρετων μόνον, αότων δέ αδ τούτων τελειότερον τδ μηδέποτε δι' άλλο αίρβτόν των xal χα&' αότά αίρβτών χαΐ δ»1 αότό, δ χαΐ τβλβιότατον φαίη αν τις* τοιαύτη γάρ ή εόδαιμονία. αίρβτωτέρα γάρ èς φίλους αότοΰ μόνον δει εόπραγβΐν ή xal τοϋς των φίλων φίλους ή μάλλον είναι πάντων τού30 των δρον, έν πλάτει δέ, ώατε φέρε ειπείν μέχρι γονέων xal των Ιγγιβτα φίλων xal τέχνων εόχταίαν εΤναι τήν εόπραγίαν xal αυλλαμβάνειν τφ εόδαίμονι μηδέ ταΰτα eie άπειρον προϊέναι. περί μέν οδν τούτων είααΰθις ¿πισχεπτέον εΤναί φηβι* προατί&ηβι δέ ίτι ή εόδαιμονία πάντων έστίν αίρετωτάτη μή αυναριθμοομένη. δ δέ λέγει τοιοΰτόν ¿: ι(αταΰβι{ ΝΖ

ASP ASH IN ΕΤΗ. NICOM. I 5. 6 [Arist. p. 1097*> 17-1098*3]

17

?τι τά πλείω άγαθά αίρετώτερά έβτι των ¿y τφ αότφ άριθμψ* αΙρετώτερα δέ ένός ή δυοΐν, οίον πλούτος χαΐ ύγίεια χαί άρετή αΙρετώτερα ένός αότών όποιουοΰν. διαβάλλεται δέ ούτος 6 τόπος· έάν γάρ η των άγβώών τό τέλος, τό δέ ένεκεν αότοΰ προβγίνηται, f πάντα αΙρετώτερα ένδς ή δυοϊν του τέ5 λους τά αΙρετώτερα, οΓον τά δγιεινά μετά Υγείας οόχ ίατιν αίρετώτερά της ô-jftefgcc • οδτω δή χαί πλούτος χαΐ όγίεια χαί τάλλα μβτά εόδαιμονίας οόχ ϊβτtv αΙρετώτερα μόνης εόδαιμονίας. έχοντες γάρ τήν εόδαιμονίαν πάντα ίχομεν. τούτφ δή νυν βυγχρήται τφ τόπφ· βυναριθμειβθαι γάρ λέγεται αγαθά άλλήλοις, â τοιαύτα έβτιν ώβτβ άριθμούμενα πάντα αΙρετώτερα εΤναι 10 τοΰ ένός χαΐ των έλαττόνων· μή βυναριθμειβθαι δέ, 5 μή Ιβτι μβτά των άλλων άριθμούμενα, αΙρετώτερα δέ el χαΐ καθ' αυτά λαμβάνοιντο. τοιαύτα δέ τά τέλη πάντα ώς πρός τά ποιητιχά αότων. φηβΐ γοΟν τήν βόδαιμονίαν αίρετωτάτην είναι μή συναριθμουμένην, τουτέβτι μή πεφυχυΐαν βυναριθμειβθαι τοις άλλοις άγαθοΐς, ώς εΓρηται* βυναριθμουμένην 16 δ έ , τουτέστιν έν efôet των άριθμουμένων α(ρετωτέραν εΤναι ¿ν μ ε τ ά του έλα χ (ατού των ά γ α θ ώ ν , 8περ οόχ έστιν έπΐ της εόδαιμονίας, διό πάντων α ( ρ ε τ ω τ ά τ η ν .

20

25

30

35

' Α λ λ ' Γα ω ς τέλειον μέν άγαθον όμολογηβαιεν την εόδαιμονίαν χαΐ άριστον· δει δέ ληφθήναι έναργώς τι ποτέ έβτιν. είτα τρίτην τινά παραδίδωβι μέθοδον, δι' ής del τό ζητούμενον τέλος εύρήσομεν δτιοΟν, τί ποτέ έβτι. παντός γαρ το τέλος ¿ν τφ Ιργφ δοχεΐ είναι τό ευ προβλαμβάνον, οΓον σκυτικής τέλος έν τφ έργφ τφ της οίχυτιχής. ei οδν Ιργον βχυτιχής υπόδημα, άνθρωπου δέ ζητοΰμεν τδ τέλος τί ποτέ έβτιν, ληπτέον άν εΓη t i Ιργον τδ του ανθρώπου -ξ ανθρωπον. 8τι δέ έβτιν έργον άνθρωπου { άνθρωπος, προββιβάζει πρώτον μέν έχ τοΰ αλογον είναι τέχτονος μέν χαΐ βχυτέως δμολογεΐν τι Ιργον εΤναι χα'ι άνθρώπου των μορίων είναι έργα, οΓον δφθαλμοΰ μέν τό δρδν, ποδός δέ τό βαδίζειν, χειρδς δέ τδ λαμβάνειν xal διδόναι χαΐ άλλο τι των προσηκόντων τη χειρί* el οδν των μορίων έχάατου έβτίν έργον, εΓη áv xal άνθρωπου, τί ο3ν έβτιν αότοΰ { άνθρωπος; άρά γε το ζην; άλλά χαΐ τούτο χοινδν χαΐ τ ο ι ς φ υ τ ο ΐ ς χαΐ ίλως οόδέ έργον αότοΰ έβτι τδ μετέχειν ζωής, άλλ' υπάρχον έχ φύσεως, ei οδν τό μέν ζην χοινδν οό μόνον τοις ζφοις άλλά χαί τοις φυτοΐς., τό δέ έργον έχάστου Ιδιον, χωριβτέον 3ν εΓη την θρεπτιχήν ζωή ν, ώς οόχ έν ταύτη όντος τοΰ άνθρωπίνου έργου, ομοίως οόδέ έν τη αόζητιχη εΓη ίν· χαί γάρ αύτη κοινή φυτοις* άλλ' οόδέ έν τη αίσθητιχη ζωη· χοινή γάρ αυτή χαί τοις άλόγοις ζφοις.

3 tvóc Ν : tv Ζ νεται Ζ '

!>γίιια Ζ : ί»γία Ζ

τέλου« τοΰ τέλους λιι Ν

alprtifccpa

13 αίρκωτέραν Ν

χών (post Ιργον) Ν άνθρωπος om. Ζ

ο

3 1 όπάρχων Ν χών Ν

4 προβγίνηται s c r i p s i : γ ί ν η α ι Ζ Ν ; προσδί-

tale q u i d conabar ού πάντα αΙριτώτ«ρα M i

23 Μ Κ η | μ α Ν 28 34

ι(

προαήχοντι Ζ :

ή tuoTv ο Μ έ πάντα μ ι τ ά τοΰ

Ζ : δέ ol Ν

2 0 ότοούν Ν Ζ

χαί o m . l t

AIPMIUI.

12

2 1 προσλαμβάνων Ν 2 4 alteram (ργον om. Ν

corr. Ζ '

29

α&τοΟ Ζ :

τί-

2 2 αχυτι24. 2 5 airi

a n χα) γάρ χαί α8τη χοινή τοις φυτοΤς?

γάρ Ζ : γάρ χαί Ν

Comratnt. A ritt. XIX.

11 S ì ή

35

άλάγοις Ζ : άλλοι; Ν 9.

{

Ν αίαθητι-

18

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOX. I 6 [Ariet. p. 1098*3-16]

λείπεται δέ [τδ] Ιργον [είναι] του άνθρώπου ή πραχτιχή χαί λογιχή ζωή, τοοτέβτι τδ ζην ώ ; λογιχόν* ¿ν γαρ τούτφ τ8 ßtov του άνθρώπου, τδ λογιχδν της ψυχής. λέγει δέ λογιχδν άντιδιαιρων πρός τε τδ θρεπτιχδν χαί τδ α?σ&ητιχόν χαί τάς αλλας δυνάμει;, Saαι χοιναί χαί τοις άλλοις ζφοις. τούτου δη 5 ο3ν του λογιχοΰ τδ μέν ούτω λέγεται ώσβ'ι πεφυχδς πεί&εσθαι τ φ λόγω, τό δέ ¿ ς πεφυχδ; Ιχειν ¿ν αδτφ λόγον. έν άλλοι; δέ τδ ώ ; πεφυχδ; πείθεσθαι άλογον χαλεΐ διά τδ μή εχειν ßiov λόγον, 8ösv xaì δηλον 8τι διαφέρει τούτο τδ άλογον χαΐ παθητιχδν του των ζφων* τδ μίν γάρ έ π ι π ε ι Ο έ ς λ ό γ ω , τδ δέ των άλόγων ζφων οόχ έπιπειθές. δίχως δέ λεγομένη; τ η ; λογιχής ζωής 10 της μέν χατά δύναμιν, ήν χαί χαθεύδοντες Ιχομεν χαί έγρηγορότε; μηδέν δέ πράττοντε; ώ ; λογιχοί, τ η ; δέ χατ' ένέργειαν, ήν πράττοντε; τοΐ; λογιχοΐς άρμοζόντω; ζην λεγόμε&α λογιχώ;, Ιργον άνθρώπου φησί θετέον είναι τήν χ α τ ' έ ν έ ρ γ ε ι α ν λογιχήν ζωήν. εύρων δέ τδ Ιργον του άνθρώπου μέτεισι λοιπόν έπΐ τδ τέλος χαΐ τήν εόδαιμονίαν. 16 E? γάρ έ σ τ ι ν Ιργον ψ υ χ ή ; έ ν έ ρ γ ε ι α χ α τ ά λόγον ή μ ή άνευ λόγου (τούτο δέ προσέθηχε διά τδ παθητιχδν τη; ψυχή;, δ εί xal μή ίδιον έχει λόγον άλλ' ένεργεΐ γε οδχ άνευ λόγου του έν τ φ λογιχφ μορίφ της ψυχή;), τ δ δ' α δ τ ό φ α μ ε ν Ιργον εΓναι τ φ γένει τ ο δ δ ε x a l τ ο ύ δ ε σ π ο υ δ α ί ο υ , τ φ γάρ γένει έστί ταότόν, ουτε δέ άριθμφ ούτε εϊδει τδ του 20 σπουδαίου Ιργον χαΐ τδ του τυχόντος έν φτινι Ιργφ, otov υπόδημα Ιργον xal σπουδαίου σχυτέω; χαΐ οό σπουδαίου* τδ αότδ ουν τ φ γένει* τδ γάρ υπόδημα γένος* τδ δέ σπουδαΐον υπόδημα χαί τδ φαδλον είδη. άπλώς δέ έπΐ πάντων του αδτοΰ προτιθεμένου χαί της χατά τούτο υπεροχής "τδ σπουδαίόν έστιν. εί ουν Ιργον έστίν άνθρωπου ζωή λογιχή, αδτη δέ ψυχής ένέργεια μετά λόγου, 26 σ π ο υ δ α ί ο υ ( δ έ ) ά ν δ ρ δ ς (su) τ α ύ τ α χ α ί χ α λ ώ ς ένεργεΐν, ίχαστον δέ ένεργεΐ χατά τήν οίχείαν άρετην, εΓη áv τ δ ά ν θ ρ ώ π ι ν ο ν ά γ α θ δ ν ψ υ χ ή ς ένέργ ε ι α χ α τ ' άρβτήν. περιλαβόνη δέ Ιστιν ειπείν ούτως τδ υποθετιχόν* εί ίστι ταδτδν Ιργον άνθρώπου χαί σπουδαίου άνθρώπου μετά τής του εδ προσδέσεως, άνθρώπου δέ Ιργον ζωή λογιχή ή χατ' ένέργειαν, σπουδαίου δέ άν30 δρδς ε5 ταύτα χαί χαλώ; ένεργεΐν, Ιχαστον δέ εδ αποτελείται χατά τήν οίχείαν άρετην, εΓη áv τδ άνθρώπινον άγαθδν ψυχή; λογιχή; ένέργεια χατ' άρετην·

1 τ4 eieci tlvai eieci 3 τό ante θριπτιχόν om. Ζ: add. Ζ' 4 τούτου (ή οδν του λογιχοΰ Ζ (τούτου ex τοΰτο Ζ 2 ): τούτω ΐή ουν τώ λογιχώ Ν 6 λόγον scripei: λογιχόν libri tv άλλοις] Α 13 ρ. 1102·· 29 8 παθητιχ&ν Ζ' COÏT, ex παθητικού 9 ¿λύγων Ν: άλλων Ζ 10 δυνάμην Ν 12 άρμοζάντως Ζ': άρμίζοντα ΖΝ 13 μίτκ« Ζ: μέτρων Ν 14 τέλος Ν: τΑιιον Ζ 16 S om. Ν 17 ένιργιΤ γι Ζ' in rasura: ένιργείται Ν 18 τοϋΐι prius om. Ν 19 τφ γάρ—απουίαίου (20) omisaum a Ζ supplevit Ζ3 άριθμφ Ζ 9 : άοιθμίν ΖΝ rita Ζ*: Μη ΖΝ 19. 20 r i τό σπουδαίου Ν 21 τφ Ζ: τό Ν 22 inter βπουδαΤον et όπ&ημα add. χαί τό statím deleta Ζ : τό Ν ιΐΐη Ζ : ήδη Ν 25 t i et tu addidi Ariet. secutas ένιργιϊν Ζ' in ras. : έναργούς Ν ίνεργιΐ Ζ*: ένιργίΐται ΖΝ 27 t i ίιποθιτιχΑν corr. Ζ': τούτον θκιχόν ΖΝ 28 alteram άνθρώπου om. Ν 28. 29 προβθέβιως] προθέβιω; Ν: προβθήχης Ζ 29 ζωή om. ΝΖ: add. Ζ' Si om. ΝΖ: add. Ζ' 30 ίνιργιΐν Ζ: ένιργοϋς Ν

ASP ASH IN ΕΤΗ. NICOH. I 6. 7 [Arist. p. 1098*17—31]

19

el δέ π λ ε ί ο υ ς a i ά ρ ε τ α ί , κ α τ ά τήν ά ρ ί σ τ η ν καΐ τ ε λ ε ι ο τ ά τ η ν , ήτοι θβωρητικήν, περί ής ύστερον έρεΐ, προϋπαρχούσης δηλονότι της καλοκαγαθίας, ¿ τ ι δέ ¿ν β ί φ τ ε λ ε ί φ * xal τοδτ' είκότως. ei γάρ εόδαιμονία βίος, 6 δέ βίος ένέργεια μακρά καΐ έκ πολλών ένεργειών σύνθετος, ώστε οόχ οίον τε 5 την εδδαιμονίαν έν μι«|ί ήμέρα. μόνον είναι ή ¿ν δλίγφ χρόνφ άλλ' ¿ν τελειφ βίφ, οδτος òè οόχ άχριβώς δύναται ληφθηναι [ή έν όλίγφ χρόνφ] άλλά τυπφ, Seo; ί ν ειη ó άνθρωπος, προσέτι δέ εί κατά πάσας δει τάς άρετάς ένεργήσαι τόν εδδαίμονα, δέοι άν βίου τελείου· ei δέ xal έν τ φ eu ποιεΐν [xal] τους κοινωνού; πολιτικόν ζφον ó άνθρωπος, δέοι áv xal προς τούτο τελείου ίο βίου, Γν' ώς πλείστον εδ ποιήσειεν. έν κεφαλαιφ δ' ειπείν, εστίν ή εύδαιμονία ψυχής λογικής ένέργεια κατ' άρετήν τελείαν έν βίφ τελείφ.

ρ. 1098*20 Π ε ρ ι γ ε γ ρ ά φ θ ω μέν οδν τ ά γ α θ ό ν τ α ύ τ η 2ως ά ρ ί σ τ η ν ε ί ν α ι φαμεν την εόδαιμονίαν. "Ωσπερ γαρ οί γραφείς πρώτον μέν περιγράφουσι δλοαχερώς, είτα [τότε] 15 ?καστον άναγράφουσιν άκριβώς, οδτω φησί πρώτον τυπφ περιγεγράφθαι τόν της ευδαιμονίας όρισμδν μεταφορικώς χρησάμενος τ φ λόγφ, είτα ύστερον έπαγγέλλεται άκριβώσειν aòtóv. Ιστι δέ τό μέν εδρεΐν, ως φασι, χαλεπόν, τδ δέ περιαρθρώσαι και περιαγαγεΐν τά ήδη καλώς πεπραγμένα π α ν τ ό ς , οόχ Ζτι τοΰ τυχόντος καΐ ίδιώτου παντάπασιν, άλλά xal του μη πα'νυ CxavoS · 20 προσθείη γάρ αν τι τοις εδρημένοις και ó μη τέλειος έν ότφοΰν έπιτηδευματι καΐ λόγφ. καΐ γαρ ó χρόνος αδτδς σ υ ν ε ρ γ ό ς εις ταύτα* ή γάρ έν τφ χρόνφ πείρα τών πραγμάτων τά παραλελειμμένα έςευρι'σκει, 2θεν καΐ των τεχνών al έπιδόσεις γεγόνασι, τών μέν πρώτον εδρόντων θαυμαστή τινι φύσει χρηααμένων, τοΰ δέ χρόνου xal της έν αδτψ πείρας πρδς την έπίδοσιν συμπράτ25 τοντος. δει δέ, δσπερ και κρότερον ειρηκε, μή έν πδσι τάχριβές ομοίως έπιζητεΐν, άλλά κ α τ ά τ η ν δ π ο κ ε ι μ έ ν η ν δ λ η ν . Γνα μή τά π ά ρ ε ρ γ α τ ώ ν Ι ρ γ ω ν πλει'ω γ έ ν η τ α ι . έάν γάρ άφέμβνός τις τοΰ οικείου τη δποκειμένη αότψ SKTQ άκριβέστερόν τι ή καθ' αδτό ζητη, έν τοις παρέργοις έπΐ πλεΐον διατρίψει, otov έάν δ τέκτων, άφέμενος του κεχρήσθαι τη δρθη έφ' 8σον 30 χρησίμη πρδς τό έργον αδτοΰ, ζητή τό τί έστιν ή δρθή, ίπερ άρμόζει τ φ γεωμέτρη, θεατή οντι τάληθοΰς* τφ δέ τέκτονι οδδέν διαφέρει, κάν μικρφ τινι μάλλον κατεζευγμένη (η) ή εδθεΐα γωνία, κάν πλεΐόν τι ί χ η · ώς γάρ προς

2 θεωρητιχήν scripsi: βεωρητιχύν ΖΝ 5 τελίω Ν 6 f¡ έν ¿λίγψ χρόνψ eieci 7 an & άνΟρώπινος? tí Ζ: ή Ν άρετάς Ζ: άρχάς Ν 8 τελίου Ν χαί delevi 9 τελείοο Ζ: τέλος Ν 10 Ιβτιν ή—άχριβώαειν aàtdv (17) =,Clan. Journal XX.VIII 312 ή om. Ζ 12 ίως άρίστην scripsi: τβύτην » ήμίν ΖΝ 12. 13 thai φαμεν (ρ. 1099>30) Arist. libri Η>Μ·>: φαμέν rivai.Arist. νulg. 14 μέν om. Ν τς τ ω ν χ α λ ώ ν.

πραχτι-

Ιστι δέ τούτο συμφανέ; έχ των άρίστων πολιτειών* της

1 ταύ Ν 5' om. Ν ή addidi 3. 4 διά τίνος μαθήαιως Arist. 6 χύίαιμονίάν γίνβοθαι Ζ 1 : εύίαιμονίας γ(ν»ται ΖΝ 7 (χιιν Ν : μάλλον Ζ Ζ ' in margine: τούτο φησίν βτι ένδέχιται τήν ιόδαιμονίαν δι' áprnjc χαί άβχήαιως *αΙ μαθήatoit λέγιιν παραγίνιαθαι μάλλον ή χατά τύχην xal γάρ χαί τά χατά φύβιν χίίλλιατα χαί κυρίως ήτοι τά φυσικά οδτα> κέφυχ*ν Ιχ«ν· ήτοι ¿x μαθήαιως χαί άβχήαηιχ πέφυχ( τταραγίνιοθαι- xal ούχ άπό τύχης* &μο(ως Si xal τά τιχνητά xal τά ούρ τέλειον βίον · ó γάρ έλπιζόμενος ουπω δήλος όποιος Ισται· πολλαΐ γάρ μεταβολαΐ χαί παντοΐαι χατά τόν βίον γίνονται· χαί έ ν δ έ χ ε τ α ι τόν μ ά λ ι σ τ α ε ό θ η ν ο ΰ ν τ α μ ε γ ά λ α ι ς σ υ μ φ ο ρ α ΐ ς περιπ ε σ ε ϊ ν έ π ί γήρως. τό δέ δει γάρ ώς ε ί π ο μ ε ν χ α ί α ρ ε τ ή ς τελείας χαί τά έξης συνήπται τοις πρότερον είρημένοις περί της εόδαιμονίας. εΓρηται γάρ δτι έστίν ή εόδαιμονία ψυχής ένέργεια χατ' αρετήν ποιάν, των δέ λοιπών άγα&ών τά μέν ύπάρχειν ¿ναγχαΐα, τά δέ συνεργά χαί χρήσιμα, είτα συνηγόρησε τφ όρισμφ διά τών έξης είπών* όμολογούμενα δέ ταύτα* χαί τά άλλα προσθείς Ιπειτα έπάνεισιν έπί τδν έζ αρχής λόγον λέγων 2τι δει χα'ι ά ρ ε τ ή ς τελείας χ α ί βίου τ ε λ ε ί ο υ , Τσως έμφαίνων έν τφ άρετήν τελείαν

I «et«oc Ν ώ« ή Diele: ή ή ΝΖ: del. ή Ζ" 2 Μίνωνος Ν 4. 5 ίατρι*οΙ{ Ζ: {άτριχη Ν 5 τά addidi 5. 6 Οεραπιυ&ήσιται Ζ 3 : θεραπευθή ΝΖ 6 αύτοΰ Ζ : αύτί Ν ci ΝΖ' : om. Ζ 7 πραχτιχοίχ ecripsi ex Arist. : πραγματ ι κ ο ί ΖΝ 10 χαί πιρί μίν τούτων ¿πΐ τοαοΰτον (ιρ(αθω Arist. ρ. 1101*21 I I & λόγος ΝΖ 1 : βλος Ζ ¿ποίίίοται Ζ ψυχικής Ζ 12 οδν οίο. Ν 13 λογικής χοινωνής Ν: xoivuivtlv λογιχής Ζ 15 φηβΐ (φύαις Ζ: corr. Ζ 1 )] Α 1 ρ. 1095*2 ¿ παΙς Ζ ' : «πως ΝΖ 17. 18 παίίις «όδαίμονις rivai Ζ 19 παΐδις—γάρ (20) om. Ζ: add. Ζ ' oò Ζ 9 : om. ΝΖ 22 ircfvxe>.tiov Ν 23 an τύχαι addendum poet παντοΤαι? 24 eòftuvouvra ΖΝ et Arist. Η* 24. 25 πβριπατίΐν Ν 25 τό t i Ζ ' : om. ΝΖ ώς Ζ et Arist. IIb: ώαπιρ Ν et Arist. vulg. 27 ή om. Ζ ποιόν Ν

28 εΐηβΐν

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOM. 1 1 0 . 1 1 [Ariit. p. 1100*5-35] xat βίον τίλειον xal τδ άνβμποδίατως γίνεα&αι.

oò γάρ ίβτιν είπεΐν

χ α τ ' άρετήν τελείαν ένεργοϋντα· λέγω δέ τελείαν τήν ¿χ πασών των άρκτων ή τήν θεωρητιχήν f

μέν, ώ ς εόδαίμονα χέχρηνται ¿ν τ φ δ ρ ι β μ ψ ·

παρεμφαί-

νεται οδν τδ μ ή (τέλειον) είναι [ μ ή 3ν] έμποδιατιχδν τ η ς ευδαιμονίας· τούτο δέ δ φηοι λέγειν διά τδ κολλάς μεταβολάς γίνεαδαι χαΐ παντοίας τύχας χατά τδν βίον.

βελτίων δέ ή προτέρα έχδοχή. Τοις

δέ

προτέροις

επομένην

απορίαν

έπιφέρει,

Ορωπον εόδαιμονίζειν (ei μή) μετά τδν θάνατον. είναί τινα έπειδάν ά π ο θ ά ν η ;

εί

μηδένα

δβΐ άν-

¿ ρ ' οδν εόδαίμονα οΓόν τε

ή τούτο άτοπον τδν μηδ 1 δλως όντα λέγειν εό-

10 δαίμονα χαί μάλιστα ήμϊν τοις λέγοοβιν ένέργειαν είναι τινα τήν εόδαιμονίαν, ή οό λέγομεν τδν τεθνεώτα εόδαίμονα είναι;

ο68* ó Σόλων τούτο βούλβται,

άλλά τούτο βούλεται δ λόγος, δ τ ι τ η ν ι χ α ΰ τ

áv τ ι ς ά β φ α λ ω ς

μαχαρί-

σειεν ά ν θ ρ ω π ο ν ·

χαΐ τδ λεγόμενων έστιν, οόχ Stt νυν εόδαίμων άλλ' δτι

ήν ποτε εόδαίμων*

μαχαρίζομεν δέ αότδν ήτοι θαρροΰντες χαί λέγομεν εό-

16 δαίμονα, ¿ ς ¿χτδς όντα χαχων χαί δυστυχημάτων.

Ι χ ε ι μέν οδν φησι xat

τοδτό τινα άμφιββήτηβιν xal παρειβάγει δευτέραν τινά άποριαν,

πότερόν έατι

τ φ τεθνεωτι αγαθόν xal χαχδν ώβπερ τ φ ζ ω ν τ ι μ ή α ί σ θ α ν ο μ ε ν ψ δ έ ,

ή

οό δοχεϊ α ό τ φ elvaí τι xal χαχδν xal άγαθδν έχ των εόπραζιων χαί των δυαπραζιων τέχνων τε xal δλως άπογόνων ; εΐτα έπί πλεΐον διέζειαι τήν άπορίαν 20 ταύτην· ¿νδέχεται γάρ τ φ μαχαρίως βιώσαντι xal άποθανόντι π ο λ λ ά ς

μετα-

β ο λ ά ς α υ μ β α ι ν ε ι ν κ ε ρ ί τ ο υ ς έ χ γ ό ν ο υ ς χαί τοί>; μέν εδ βιωσαι τοίις δέ χ α χ ω ς , xal τοις άποατήμαβι διαφερόντως Ιχειν xal τους μέν ίγγιστα οντάς τοις κρογόνοις, τους δέ πόρρω xal ήτοι τους έγγυς ή τοίκ πόρρω χρείττους ή χείρους είναι,

άτοπον δή έχάτερον, χαί τδ μ ή

σ υ ν ι χ ν ε ΐ α θ α ι τα

των

25 Ι χ γ ό ν ω ν τ ο ι ς γ ο ν ε δ σ ι xal τδ βυμμεταβάλλειν π υ χ ν ω ; τδν εόδαιμόνως βιώσαντα ταις των έχγόνων τύχαις xal προαιρέαεαι. άπόρημα ύπβρτίθεται·

τούτο μέν οδν τδ δεύτερον

¿ π α ν ι τ έ ο ν δέ φηαιν έ π ί τ δ π ρ ό τ ε ρ ο ν

Γσως γάρ έχείνοο θεωρηθέντος φανεΐται χαί τούτο,

άπορηθέν

έλέγετο δέ ¿ν τοότφ δεϊν

εόδαιμονίζειν μετά τδν θάνατον (τδν) εόδαιμόνως βιώβαντα άνθρωπον, ώς οό 30 νΰν όντα μαχάριον αλλά χα) πρότερον·

χαί τούτο δέ άτοπον si ί τ β μέν τις

εόδαίμων, οόχ άληθές εσται τδ υπάρχον αότοΰ χατηγορήσαι δτι έστίν εόδαίμων,

δτε δέ μ ή ?στιν αλλά τέθνηχεν,

δαίμων.

τότε αληθές έστι λέγειν δτι ήν εό-

δοχεϊ δέ άληθεύειν ó τδ μέν υπάρχον χατηγορων ώς υπάρχον· εβτι

γάρ αότδν εόδαίμονα μετά τδν θάνατον ειπείν δτι ήν εόδαίμων άληθως xal

4 τριώτατον ¿ν χαχοδαιμονία at χατά χαχιαν ένέργειαι. μ α ρ τ υ ρ ε ί δέ τούτφ τφ λόγφ τφ λέγοντι τό χυριώτατον είναι της εόδαιμονίας [xal την οόσίαν] τάς χατ' άρετήν ένεργείας τό νΰν άπορηθέν. ήπορήΟη γάρ el δει μαχαρίζειν ή eòδαιμονίζειν τους τεθνεώτας διά τό βέβαιον προσήχειν εΤναι την εύδαιμονίαν, 15 τους δέ ζώντας πολλάκις μεταβάλλειν ταΐς τυχαις. τοδτυ τό άπόρημα γέγονεν έχ του βέβαιον δεΐν εΤναι την εύδαιμονίαν· ίστι δέ περί οόδέν ούτω βεβαιότης των άνθρωπίνων ώς περί τάς χατ' άρετήν πράξεις, άΐ μονιμώτεραί είσιν xal των έπιστημών. έπιστήμης μέν γάρ αν τι; xal έχλάθοιτο, του δέ' ώς δει ένεργεΐν οόδέποτ' áv ó άγαθός έχλάθοιτο διά το έν ταυταις χαταζήν. 20 xal γάρ αιτούμενος xal άλλοτ' όχούμενος xal βαδίζων xal δτιοδν πράττων ó άγαθός χατ' άρετήν ένεργεϊ, μάλιστα δέ οί μαχάριοι ¿ν ταΐς τιμιωτάταις διάγουσιν ένεργείαις · αύται δέ είσιν ai θεωρητιχαί, διό xal μονιμώτεραί είαι τοις έναρέτοις. ύ π ά ρ ί ε ι δή τό ζητουμενον τ φ ε δ δ α ί μ ο ν ι , τουτέστι τό μόνιμον xal βέβαιον, διά τό βέβαιον αδτόν είναι έν ταΐς χαλαΐς ένεργείαις· 25 x a l ί σ τ α ι διά βίου τοιούτος dei, ή εΐ xal μή del διά τό διαλείπειν έν τοις δπνοις xal έν άλλοις nal χαιροΐς, άλλα απάντων γε άνθρώπων μάλιστα xal πράξει xal θ ε ω ρ ή α ε ι τά χ α τ ' άρετήν. ήδη σαφώς έν τούτοις xal έν πράξει xal θεωρία τό τέλος τίθεται. οΓσει δέ xal τάς τυχας χάλλιστα δ γ ε ώς ά λ η θ ώ ς ά γ α θ ό ς x a l τ έ τ ρ α γ ω ν ο ς άνευ ψ ό γ ο υ · οί μέν γάρ τε30 τράγωνοι λέγονται οί συμμετατιθέμενοι τοις ήθεσι των αυγγινομένων, οι μετά άχολάατων μέν λέγονται άχόλαστοι, μετά σωφρόνων δέ σώφρονες δοχοϋσιν (oò γάρ äv εΤεν of αότοί αώφρονές τε xal άχόλαατοι) xal μετά μέν άδίχων άδιχοι, μετά δέ διχαίων δίχαιοι δοχοΰσι xal ?λως τά ήθη συναρμόζουν τούτοις οΓς 2ν έθέλωαιν. ούτοι μέν δή έπίψογοι · άνευ δέ ψόγου τέτραγωνοι οί τάς τόχας

1 γιλλοΤον Ν φυλατομένους Ζ : corr. Ζ* 8«άΖ'Ν: t i Ζ 6 σί>ν ταΤς Ζ : αύν αύταϊι Ν 7 λέγειν Ζ': om. ΝΖ 10 xal μή χαχίαν Ζ ' : xal χαχίαν Ζ : xal χαχίαι Ν : delevi 12 t í om. Ν της ευδαιμονίας scripsi: τήν εύδαιμονίαν libri xal τήν ούσίαν delevi 13 υπορή&η Ν 16. 17 βεβακίτης Ζ: βεβαιίτατον Ν 17 πράξεις at Ζ*: om. ΜΖ 18 έπιβτήμης Ν : έπιατήμην Ζ 23 ί ή Ζ : U Ν (et Arist. M b ) 24 βέβαιον χαι μόνιμον Ν εΤναι Ζ : της Ν 26 ¿πάντων γε Diels: Sid παντός γ ι Ζ1: itá πάντων τ ι ΖΝ 27 ήδη Si Ν xal (post τούτοις) om. Ν 28 τίθεται corr. ex γίνεται Ν 30 ο ί . . . . μετατιθέμενοι (lacunam 4 litterarum) Ν τοις αυγγινομένων Ν 34 θέλωβιν Ν

30

ASPASII IN ΕΤΗ. NIUOM. 1 11 [Ariet. p. U00b22—110U21]

έμμελώς φέροντες xal μήτε υπό δυστυχίας καταπίπτοντες μήτε itici εότυχίας έπαιρόμενοι, άλλ* ώσπερ οί τετράγωνοι λίθοι ¿φ' δ äv πέσωσι μέρος έστασιν, ούτως χαΐ οδτοι χατά πασαν τύχην εστήχασιν δρθοί. χαλεπον γάρ oò μόνον δυστυχίαν ένεγχείν άλλά χαΐ εδτυχίαν xal μεγάλα συμπτώματα συμβαίνει τοις δ μή δυναμένοις φέρειν εύημερίαν. πολλών δέ συμβαινόντων από της τύχης τά μέν μεγάλα των εότυχημάτων ποιεί ροπήν, ώστε ένίοτε έχσεΐσαι τόν εύδαίμονα της ευδαιμονίας, τά δέ μιχρά οόχέτι* πολλά γάρ δει γενέσθαι δυστυχήματα xat υπερμεγέθη, Γνα άποστήση της εόδαιμονίας, ουτω δέ ώστε χαχοδαίμονα μέν μηδέποτε είναι, μή μέντοι εόδαίμονα. πως γάρ οΓόν τε εδ10 δαίμονα είναι έν λυπαις όντα μεγάλαις χαΐ έμποδιζόμενον έπΐ τάς προηγουμένας ένεργείας; ΐ μ ω ς δέ χαΐ έν τούτοις δ ι α λ ά μ π ε ι ή αρετή, έ π ε ι δ ά ν φ έ ρ η τις πρηως τάς. δυστυχίας oò δι' άναλγησίαν αλλά διά μεγαλοψυχίαν · τοόναντίον δέ τά μεγάλα εότυχήματα προσγενόμενα τφ άγαθφ μ α χ α ρ ι ώ τ ε ρον, φησί, π ο ι ή σ ε ι τόν βίον* μαχαριώτερον δέ ούτως εΤπεν ώστε φαίνε15 σθαι μαχαριώτερον διά τ& έ π ι χ ο σ μ ε ΐ ν , ώς φησι. χαθάπερ γάρ τά χα>ά σώματα οδ χαλά ποιεί ó περιτεθειμένος κόσμος, εστι γάρ ήδη, άλλά συνεπιχοσμεϊ, ουτω χαί τά έξωθεν άγαθά, προστιθέμενα τφ χαλφ χαΐ εόδαίμονι, συνεπιχοσμεΐ αότοΰ τόν βίον, χαί την χρήσΐν δέ παρέχει χαλήν. ε{ οίν ε{σιν αί χαλαΐ ένέργειαι χυριαι της εόδαιμονίας, της δέ κακοδαιμονίας ai έναντίαι, 20 οόδείς ¿ν γένοιτο μαχάριος ων [χαι] χαχοδαίμων xal ά θ λ ι ο ς ' ο ό δ έ π ο τ ε γάρ πράξει τά φαδλα (δ) άγαθός, άλλά xal τάς τυχας εδσχημόνως οΐσει* oò μην μ α χ ά ρ ι ό ς γε, ου μήν οόδέ εόμετάβολος* οΰτε γάρ έχ τ η ς εόδ α ι μ ο ν ί α ς χ ι ν η θ ή σ ε τ α ι ρ {¡ιδίως (υπό μεγάλων γάρ χαί πολλών άτυχη· μάτων ώς έφαμεν έχσταίη äv αότής) οΰτε έχστάς ρφδίως έπάνεισιν εις την •25 εόδαιμονίαν, μή πολλά μεγάλα κατ' άρετήν ένεργήσας οόδέν οδν κ ω λύει λέγειν εόδαίμονα τόν κατ' άρετήν τ ε λ ε ί α ν έ ν ε ρ γ ο ΰ ν τ α x a l έχοντα (χανώς την έχτός χορηγίαν έν τελείφ βίφ. έστι μέν οδν xal τοϋτο θαρρούντως ειπείν· ει δέ δεΐ μή μόνον τόν όντα εόδαίμονα απλώς (* * # ) oò μόνον τ&ν ούτως βιοδντα ώς εΓρηται, άλλά χαί β ι ω σ ό μ ε ν ο ν ο ύ τ ω ς x a i 30 τελευτήσοντα χ α τ ά λόγον, τουτέστιν ομοίως xal άναλόγως τω βεβιωμένφ βίφ- εί δέ ούτως, μακαρίους άπλώς λέγοιμεν 3ν Ιτι ζώντας, οΓς ό π ά ρ χ ε ι x a l υ π ά ρ ξ ε ι τά λ ε χ θ έ ν τ α αγαθά, τουτέστιν ai κατ* άρετήν ένέργειαι τέλειοι xal ανεμπόδιστοι υπό τών έχτός έν βίφ τελείφ. μ α χ α ρ ί ο υ ς δέ ουτω, φησίν, έροΰμεν ώς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς * τοΰτο δέ προσέθηχεν έπεί αλλην ήγείται 35 εόδαιμονίαν θεοΰ άλλην δέ άνθρώπου, ομοίως δέ καΐ άρετήν. η

7 ούχ Ιτι ΝΖ': ούχ ϊβτι Ζ 8 άποβτήβει τινά της Ν 11 δμως Arist.: ¿μοίως ΖΝ xal om. Ζ 12 φμνοΐ scripsi : ¡»μνεΐ libri 13 ¿ναφοράς Ν δ Επαινο: ΖΝ et Arist. Η*: ϊπαινος Arist. Kb 16 τά ΝΖ': Οιη. Ζ 17 cf. notant ad p. 5,23 19 πάντων Ν ouaa bis Ν 25 Αν j scripsi: .ή ΖΝ 26 an τψ θιψ addendum post (ξομοιωθήναι? 27 μιτά U τ α ν τ α — ά ρ μ ό τ τ α (34. 35) = C l a s s . J o u r n a l XXVIII 317 29 ίπαινος bis Ν 31 βωματιχών Ν δρόμος Ζ : τ ρ ό μ ο ς Ν 33 γάρ Ζ: οδν Ν τότ$ post έλήρτο add. Ν

34

A SPA SI I IN ΕΤΗ. NICOM. I 12. 13 [Ariet p. 1102*1-23]

αγαθών xal τ ε λ ε ί ω ν · τè δ' ώ ; άληθώ; άγαθάν τε χαΐ τέλειον 5παν τίμιον. ϊ ο ι χ ε δέ, φησί, παντελώς ο ύ τ ω ; ί χ ε ι ν x a l διά τό είναι αρχή* πάσα γάρ άρχή τίμιον. δοχεϊ Si ένταύθα τ φ δνόμαη παραλογίζεσθαι* τίμιον γάρ δοχεϊ ή αρχή, χαθ' ήν άρχουσί τίνες, οΓον θεοί γονείς xal oí έν ταΐ; πόλεσι βα6 σιλεΐς* λίγα» δέ βασιλείς, άλλ' ο& τοί»ς νόμψ. ή δέ εόδαιμονία λέγεται πολιτιχή άρχή ώ; αίτιον · el μή άρα δτι των μεγίστων άγαθών αιτία ή μ tv ¿στιν, ωσπερ xal 6 άρχων xal ó βασιλεύων διά τούτο τίμιον λέγεται. Έ π ε Ι δέ ¿ σ τ ι ν ή ε ό δ α ι μ ο ν ί α ψ υ χ ή ς ένέργεια χ α τ ' άρετήν τελεία ν, Γσω; αν τι; άπορήσει πώς oòx firn των έπαινετών, δσπερ ή τε 10 αρετή έπαινετόν xal at χατά ταύτην ένέργειαι. ή oòx ίστιν απλώς ή εόδαιμονία άρετή οόδέ ¿νέργειά τις μία χατ' άρετην ; ένεργεΐ (δέ) έν βίφ τελείφ σομπραττούσης τη; ψυχής πρός τό άνεμποδίστως τδ αγαθόν ένεργεΐν χατά την αρετήν* μείζων apa ή εόδαιμονία* τούτο γάρ ήδη μείζον ή χατά τό έπαινετόν* μαχοίριον γάρ xal ή εόδαιμονία xal ώς άληθώς τίμιον. ούσης δέ 15 της εόδαιμονίας, χαθάπερ εΓρηται, ένεργείας χατ' άρετήν τελείαν, έ π ι σ χ ε π τ έ ο ν áv εΓη π ε ρ ί α ρ ε τ ή ς , xal 6 χ α τ ' α λ ή θ ε ι α ν δέ π ο λ ι τ ι χ ό ; περί άρετήν μάλιστα γεγένηται· β ο ύ λ ε τ α ι γ ά ρ τοΐ>ς π ο λ ί τ α ς αγαθοί»; εΤναι, ώστε el της πολιτιχής τέλος έστίν ή εόδαιμονία, ή δέ πολιτιχή των πολιτών την έπιμέλειαν ποιείται δκως ένάρετοι ωσιν, ώς διά της άρετής περιεσομένου του 20 τέλους xal τη; εόδαιμονία;, άρμόσαι δν τη παρούση μεθόδφ ή περί άρετής θεωρία* xal γάρ ή ήθική πολιτιχή τι; ¿στιν. σχεπτέον δέ περί άρβτής àvθρωπίνης, οδχι τής θείας* xal γάρ εόδαιμονίαν ζητούμεν την ανθρωπινή ν. δήλον δέ έχ τούτων ίτι ήγεΐται δ 'Αριστοτέλη; xal άρετήν xal εόδαιμονίαν αλλην θεού είναι, αλλην δέ άνθρώπου. ά ρ ε τ ή ν δέ λέγομεν άνθρώπου o¿ 25 την τ ο υ σ ώ μ α τ ο ς αλλά τ ή ς ψ υ χ ή ς * ή μέν γάρ σωματιχή άρετή Γσως τοις άλογοι; οίχειοτέρα* πολί» γάρ έρρωμενεστέρα xal χρείττων έστί των άνθρωπινων* άνθρώπου δέ ίδιο; ή περί τδν λόγον ή τά έν τη ψυχη, διόπερ xal την εόδαιμονίαν την άνθρωπίνην ψυχής ένέργειαν λέγομεν άλλ! οό σώματος, εί δ έ τ α ύ τ α ούτως ί χ ε ι xal ¿στιν άνθρώπου άρετή έν ψυχη, 30 δέοι ¿ν είδέναι πω; τόν πολιτιχδν περί ψυχής δσπερ xal τόν ¿φθαλμδν ίασόμενον ή xal δλον σώμα είδέναι δει περί του σώματος* ούτω γάρ xal την άρετήν περιποιήσεται τήν τού σώματος τήν οίχείαν οΓον υγίειαν xal εόαισθησίαν. xal τόν πολιτιχδν οδν είδέναι δει περί ψυχής, μέλλοντα τήν αρετήν αύτη περιποιεΐν. διόπερ οόδέ τών α&τών ίνεχεν τ φ πολιτιχφ περί ψυχής

I TlXttov Ζ: τιμίων Ν άγαθόν—1 Ζ': lac. ΖΝ 4 θιοί ή γονιΐς Ν 5 ad ού τοίις νόμφ Ζ* in marg. : tobe οΓχοθιν : Mpfttd τις Aríst. vnlg. 9 ¿κορήση Ν: an άπορήαικ ut p. 42,13? 10 at Ζ: ή Ν II Si addidi: dprrìjv έν: μάχηal τ» xal Arist vulg. ίγχρατή Ζ 30 ίήλον Ν Ζ*

36

A8PASII IM ΕΤΗ. NICO*. 113 [Arist. ρ. 1102»»29-1103«10]

φορά χαί του έγχρατοΰς χαί τοδ σώφρονος* παν γάρ άλογον διττών, «¡κ εΓρηται* τδ δή έπιπβιθές τφ λόγφ, ·>Γον τδ δρεχτιχδν χαί παθητιχόν, ταύτη λέγεται μβτέχαν λύγου, { χατήχούν έστιν αότοΰ, ώς χαί τοδ πατρός φαμεν Ιχειν τινά λύγον ο& τφ πείθεσθαι τοις μαθηματιχοΐς άλλά τφ ίχβιν δ απύδειζιν χαί λόγον μαθηματιχοο τίνος θεωρήματος, ούτω δέ τό λογιχ&ν μετέχει λύγο ο ώς ίχβιν έν αδτφ λύγον. βτι δέ πείθεταί πως δπδ του λίγο ο τό αλογον, μηνύει χαί ή νοοθέτησις χαί πάσα έπιτίμησις χάΐ παρβίχλησις. έπιτιμησις μέν έπίπληξις σφοδρά τις φύβον έμβάλλουσα πρδς έχχοπην της άλύγοο δρμής, νοοθέτησις δέ μετά παραχλήσεως έπίπληξις 10 πραεΐα ¿φ' άμαρτήμασι γινομένη, παραχλησις δέ προτροπή, χυριως μέν ή ¿π' άγαθά, χοινύτερον δέ χαί ή ¿φ' ότιοΰν προτροπή, ώστε είχύτως φαμέν έπιτίμησιν είναι μετά παραχλήσεως τήν νουθέτησιν, πλην ή γε νοοθέτησις χαί ή παραχλησις πάσα τδ δρεχτιχδν χαί δρμητιχδν της ψυχής, 8ταν έφ' 5 μή δει δρμφ, τρέπειν έπί τό δέον βούλεται οόχ iv el μή πεφοχδς ήν πείθεσθαι τφ 15 λόγφ. διορίζονται δέ χαί at ¿ρεταΐ χατά την διαφοράν των μορίων τούτων της ψυχής· δς μέν γάρ λέγομεν διανοητιχάς χαί έν τφ λογιχφ μορίίφ, οΓον σοφίαν χαί φρύνησιν, τάς όέ ήθιχάς, ίσαι έν τφ δρεχτιχφ χαί δρμητιχφ, οΓον σωφροσύνην χαί έλεοθεριύτητα. ούδέποτε γάρ τό ήθος έπαινοΰντες λέγομεν σοφός άνθρωπος, άλλ' δτι πρ^ος ή σώφρων- πλήν xal δ σοφός έπαι20 νετύς, οδ χατά τδ ήθος, άλλά χατά τήν ¿πιστήμην· πδσαι γάρ ai άρεταΐ έπαινεταί, ή δέ σοφία άρετή. 2 οίον τ& Ν 5 δέ xal ti Ν 6 έαυτψ Ν: αδτψ Ζ βτι Si—ή (i coψΐα άρκή (21) = Herrnae Υ 97 7. 8 ίπιτίμηβις χαί «ορβ(*ληοι« libri et Arist Mb: έπιτ(μηβ(« τ» xel παρ28-1104*10]

40

σχέψασθαι τάς S^st?.

ίξεις δέ λέγει t i c άρετάς χαΐ τάς χαχίας.

xal οδτω

προάγων τδν λόγον εισβάλλει ε?ς Ά ίτερον πρόβλημα· ζητεί δέ ποίας πράξεις Set προαιρείαθαι* λέγει δέ οδτακ. ρ. 1103»>31

T è μέν ο ί ν χατά τδν δ ρ θ δ ν λόγον 2ως μάλιστα δυνησό-

6

μέθα δπομένειν τά φοβερά. 'Καθόλου δή λαμβάνει έχείνας τάς πράξεις προαιρεΐσθαι δεΐν, άς χατά τδν όρθδν λόγον πράπομεν.

τίς δέ έστιν 6 δρθδς λόγος, ύστερον ρηθήσεται

x a l π ω ς ί χ ε ι πρδς τάς άλλα ς ά ρ ε τ ά ς · δείξει δέ ίτι δ ορθός λόγος έστιν ή φρόνησις, ϊχει δέ πρδς τάς άλλας άρετάς ή φρόνησις ώς ήγεμονιχή τις. 10 δηλωθήσεται δέ περί τούτου, ίταν xal α&τδς λέγη.

έχεΤνο δέ όπομνηατέον,

8τι τδ χατά τδν δρθδν λόγον πράττειν οδ μόνον τοις ίχουσι τάς τελείας àpeτάς προσνέμει, άλλά xal -οΐς μή έχουσι τάς τελείας,

πράττουσι γάρ ούτοι,

ώς i v ó δρθδς λόγος δπαγορευσειεν, οό μην έχοντες τδν λόγον άποδειχτιχδν αλλά τδν δοξαβτιχόν, 9τι τοΰτο μέν πραχτέον, τοΰτο δέ οό πραχτέον, xal ώς 15 ειπείν τδ μέν δτι παρειληφότες, τδ δέ διότι άγνοοΰντες. τούτων ύστερον

ρηθησεται δέ περί

ειπών δέ, δτι δει πράττειν πάντα χατά τδν δρθδν λόγον,

ένενόησεν δτι χαθόλου μέν τοΰτο εΓρηται, o ò x ά χ ρ ι β ώ ς δέ- οό γάρ ουτω γνώριμον τις έβτιν δ δρθδς λόγος ώς 8τι τά δίς δυο τέσσαρα, άλλά τυπφ μέν λέγεται τδ δεΐν χατά τδν δρθδν λόγον πράττειν, τίς δέ έβτιν ó ¿ρθδς 20 λόγος οόχ οιόν τε άχριβως διορίσαι* διδ πάλιν άναμιμνήσχει, ών xal πρότερον είπεν, δτι δει χατά την υλην άποδέχεαθαι τους λόγους, τά δέ έν τ α ι ς πράξεσι x a l τά συμφέροντα

οόδέν έ σ τ η χ δ ς Ι χ ε ι ,

άλλά ταότά μέν ποτέ

συμφέροντα ποτέ δ' ου, οΓον τοισδε πολεμεΐν νυν συμφέρει, άλλοτε δ' ου, xal ποτέ μέν είρήνην άγειν άλλοτε δ' ου· xal χατά τά χαλά δ αότδς λόγος· 25 δτέ μέν άποδιδόναι την παραχαταθηχην χαλόν, δτέ δ' ου.

έξαλλάσσουσι δέ

ταΰτα of xaipol χαί τά πρόσωπα, πρδς fi α ί τ ε ένέργειαι xal ο( τόποι xal at χρεΐαι xal 2σα τοιαΰτά έατιν. ώσπερ οδν οό τά όγιεινά οΓόν τε δρίσαι άχριβώς διά τδ ταότά ποτέ μέν άγίειαν ποιεΐν, ποτέ δ' ου, οδτω δή οόδέ περί των χατά τάς πράξεις, άλλ' οντος χαι του χαθόλου λόγου τοιούτου xal οίου 30 μή έχειν το άχριβές, έτι μάλλον δ περί των χαθ' ίχαστα λόγος oòx ¿χει τδ άχριβές. ουτε γάρ τέχν^ τινί ούτε παραγγελία δυνατδν ειπείν περί των χαθ' ίχαστα, άλλά δει τοΐ>ς πράττοντας παραχολουθοΰντας τοις χαιροΐς xal τοις συμβαίνουσιν ώς ¿ν άπαι-qj τά πράγματα οδτως πράττειν, χαθάπερ ¿πΐ {άτριχης έχει xal χυβερνητιχης.

xal γάρ αδται ουτε τους χαθόλου λόγους έχουσιν

1 λέγει] λέγουβι ΖΝ: appellai Felic. 4 ϊως scrípsi : ψ ΖΝ μάλλιατα Ν 6 ϊή Ζ*: ítl ΖΝ ìcTv Ζ ! : om. ΖΝ 7 icpcfrtoprv scripsi: προίττισβαι ΖΝ 9 ήγ»|ΐονι*ή Ζ: ή γίωμκριχή Ν 14 άλλά Ζ": άλλά «al ΖΝ 17 Si Ζ: U corr. ex fiiv Ν 20 πρόηρον] Α 1 p. 1094b 12 22 συμφέροντα Ζ': αυμφίρονται ΖΝ 23 τοΤςίι ingitivum mihi videtur 27 ofdv τ< NZ': οΓοντω Ζ 28 ύγιίαν Ζ mitT Ν οδτω δή Ζ- οδτ» ϋ Ν riti Ζ': ΝΖ

41

ASPASII IN ΕΤΗ. NlCOlf. II 2 [Àrist. p. 1 1 0 4 « l 0 - b 7 ]

άχριβεΐς oute τους χαΟ' ΐχαστα, άλλά δει χαί τδν ίατρδν χαί τόν χοβερνήτην τοις xatpoìc παραχολουΟοΰντα τόν μέν ίασΟαι, τόν δέ χυβερναν. Ταύτα δέ ειπών τα έξης ΐ μ β μέν περί των πράςεων λέγει τύπφ, οίας δει προαιρεισθαι, άμα Si λανθάνων εισβάλλει εις τόν περί άρετων χαί χαχιών 5 λόγον.. πρώτον o î v , φησί, θ ε ω ρ η τ έ ο ν ,

δτι τά τοιαύτα πέφυχεν όπδ

ένδειας χαί υ π ε ρ β ο λ ή ς φ θ ε ί ρ ε σ θ α ι .

τίνα δέ ¿3τι τά τοιαύτα, ύστερον

δήλοι λίγων ώσπερ έπΐ τ η ς Ι σ χ ύ ο ς χαί τ η ς δγιείας*

διά μέσου δέ ει-

ρηχε δ ε ι γάρ δ π έ ρ των άφανών τ ο ι ς φανεροΓς μ α ρ τ υ ρ ί ο ι ς χ ρ ή σ θ α ι . είσΐ δέ φανερώτεραι των ψοχιχών άρετων al σωματιχαί, οΓον (αχός xal ύγίεια, 10 έφ' ών ποιείται τόν λόγον, τά υπερβάλλοντα γυμνάσια χαί τά έ λ λ ε ί · ποντα λέγων φθείρειν την ίσχόν*

ομοίως δέ xal την υγίειαν τά έλάτχω

χαί πλείω των ίχανών σιτία φθείρει, τά δέ σύμμετρα σώζει xal ποιεί xal αυζει.

τόν αδτ&ν οδν τρόπον x a l έπί σωφροσύνης x a l ανδρείας ίχειν

φησί x a l τ ω ν άλλων άρετων.

ó μέν γάρ del ένεργών ούτως ώστε άεΐ

15 φοβεΐσθαι xal μηδέν ύπομένειν δειλός γίνεται, δ δέ έΟιζόμενός μηδέν φοβεισθαι άλλά πρδς πάντα βαδίζειν ίταμώς θρασύς, xal έπι των άλλων άρετων 2μοια παρέθηχε.

φ θ ε ί ρ ε τ α ι γάρ ή ανδρεία xal ή σωφροσύνη, φησίν, υπό

τ η ς υπερβολής x a l τ η ς έλλείψεως.

φ&βίρεσθαι δέ λέγει, οδχ 2τι ήδη

οδσα φθείρεται, άλλά χατά τί χωλύεσθαι την σύστασιν αδτών xal υπό της 20 υπερβολής xal της έλλείψεως φθοράν ώνόμασεν.

οό μόνον δέ φησιν 6πδ

των αότων αί γενέσεις x a l α δ ζ ή σ ε ι ς των άρετων x a l αί φθοραΐ άλλά x a l (αί) ένέργειαι

έν τοις αδτοΤς γίνονται,

των σωματιχων άρετων*

δήλον δέ τοΰτο πρότερον έπί

έ£ ών γάρ γίνεται ή ίσχυς, περί ταύτα xal ένεργεΐ

μάλιστα* xal γάρ γίνεται έχ του πολλή ν τροφή ν λαμβάνειν x a l πολ25 λους χόπους ύπομένειν.

δμοίως δέ xal έπί των ψοχιχων άρετων*

¿ζ ών

γάρ γίνεται ή ένέργεια xal ή £ζις, περί ταύτα χαί ένεργεΐν δύναται μάλιστα, ώς δέ τούτο Ιχει φανερώς, αδτδς έπέξεισιν. Έπί δέ τούτοις λέγει σημεΐον δεΐν ποιεΐσθαι των άρετων χαι των χαχιων τήν έπιγινομένην ταΐς ένεργείαις ήδονήν ή λύπην*

δ μέν

γάρ

30 ά π ε χ ό μ ε ν ο ς των σ ω μ α τ ι χ ω ν ηδονών x a l χαίρων σ ώ φ ρ ω ν , δ δέ άπεχόμενος μέν λυπούμενος δέ άχόλαστός έστι, χδν 8τι μάλιστα άπέχηται. λος γάρ έστιν δι' άνάγχην άπεχόμενος, οδ διά προαίρεσιν.

δή-

τό αδτδ xal έπ'

έλευθεριότητί έστιν* δ μέν γάρ έλευθέριος πολί> χα'ι μάλλον χαίρει διδους του

3 έξης ΝΖ3: igele Ζ μέν om. Ν 4 λανθάνον Ν 5 λίγων Ν υπό Arist.: άπό ΖΝ 7 et 11 ίιγιίας ΖΝ 10 όπ«ρβ γλοχίων μώ 10 λιτός χαταληβομένοιο άνδρων ¿ν στήθεσσι " xal τά έξης. δρα δέ μή οδτω βέλτιον άνωθεν λαβείν τί ποτέ iati ti πάθος xal τίνα άν αύτοΰ γένοιτο είδη* ίσως γάρ άληθως φανειται των άλλων γενιχώτατα ήδονή xal λύπη· οί μέν οδν ¿x της Στοάς ψήθησαν πάθος είναι δρμήν σφοδράν ή όρμήν άλογον, λαμβάνοντες τδ δπβναντίον τφ δρθφ λόγφ οόχ εδ · οδτε γάρ παν πάθος σφο15 δρδν οδτε παν δπβναντίον τφ λόγφ, άλλά τινα οίχείά έστιν άγαθφ. τοί>ς γοΰν άπειθεΐς xal σχληρο&ς τά ήθη ψέγομβν* xal άμα τό δρεχτιχδν μόριον της ψυχής έςβλβΐν μέν παντελώς άμήχανον [της ψυχής], χοσμήσαι δέ ώσπβρ xal τό λίγον ίχον δυνατόν* ειη δ' άν χεχοσμημένον ¿ν η} των παθών συμμετρία· δτι Si Ιστι τι δρεχτιχδν xal παθητιχόν της ψοχής, σχεπτέον ¿ν 20 άλλοις· των δέ ¿χ του Περιπάτου των μέν παλαιών παρ* οόδενΐ έύρίσχομεν δρισμδν του πάθους* των δέ ύστερον 'Ανδρόνικος μέν εΓρηχε πάθος εΓναι της ψυχής χίνησιν άλογον δι' δπόληψο» χαχοϋ ή άγαθού, άλογον λαμβάνων οό τό όπεναντίον τφ δρθφ λόγφ ωαπερ ot ¿χ της Στοάς, άλλά τδ του άλογου της ψυχής μορίου χίνημα* Βόηθος δέ τδ πάθος της ψυχής χίνηαιν άλογον ίχου25 σάν τι μέγεθος, άλογον μέν λαμβάνων xal αυτός τήν του άλόγου της ψοχής μορίου χίνησιν, τδ -δέ μέγεθος προστιθείς, έπειδή γίνονταί τίνες xal άλλαι χινήαεις του άλόγου της ψυχής μετ' οίχειώαεως της πρός τινας xal άλλοτριώβεως βραχείας* τάς οδν μετά βραχείας όύχ άξιον ήγεΐτο δνομάζειν πάθη. οόχ οΤδα δέ δπως τούτο είπε* πάσα γάρ χίνηαις του παθητιχοϋ μορίου της 30 ψυχής, άν μή λανθάν^),' πάθος άν εΓη του σώματος, οό μόνον δέ ή 19. 20 της ώριαμίνοις λίγοι« Ν 20 φρονήμου Ν 21 πάλιν Ζ : πδαι Ν faci Ζ: ¿πΐ Ν μίβότητι corr. ex μ(βοτήτκ Ζ 22 μιαάτης ex ¡uafait Ζ 2 3 ίλλιίψην Ζ : corr. Ζ ' 24 (ιπιρβολή γάρ χαί ΒΛιιψις Μ 25 xal ταΐς πρβίξιβι libri et Arist. Kb: xal ¿v ταΐς πράξισι Α riet. Yulg. 28 τόν τό τ( Ζ et Arist Kb: τόν τί Arist. vulg. ήν om. Ζ 29 τούτο μέν Ν : τοΰ Ζ expíente lacnnam Ζ* 30 aûrg scripsi: αύτη ΖΝ post ούσία huec addit Ν δν tfrot ydp τκ της άριτης tlvai ofaíav xal τ))ν χατά τό ιύ ¿χράτητα α&της om. Ν

49

ASPASII IN ΕΤΗ. NIGOH. Π 6 [Arist. p. 1107»8-15]

περί τούτων 6π' αδτοδ έν τοις Ύστέροις άναλοτιχοίς. ίστι δέ αιτία τοδ είναι άρετήν έκάστην ή ¿ν τοις πάθεσι xal ταΐς πράξεσι μεσότης. "Λ δέ είναι άχρότητα τήν χατά τδ eS ϊοιχε τοις 6π αότοδ λεγομένοις συμπερασματικοί; Spot;, οΓον τί έστι τετραγωνισμός· 6 μέν τοιούτος δρισμδς 'μέθης 5 ευρεσις' άποδίδωσι τήν αίτίαν, καθ' ί)ν τετραγωνίζεται, δ δέ ειπών τετραγωνισμών είναι τδ Γσον εδρεΤν έτερομήκει τετράγωνον συμπέρασμα εΓρηχε. δείζας γάρ δ γεωμέτρης τφ άπδ της μέσης των περιεχουσών τδ έτερόμηχες πλευρών Γαον τδ ύπδ των πλευρών περιεχόμενον έποίσει συμπέρασμα* ίσον άρα εδρηται τετράγωνον τφ δοθέντι έτερομήχει. τοιούτον δέ χαΐ έπΐ 10 των της άρετης ορισμών έστιν* δ μέν γάρ είπών μεσότητα είναι χαΐ ¿ν πάθεσι χαΐ πράξεσι τήν οόσίαν αδτης εΓρηχε χαΐ δι' δ έστιν άρετη, δ δέ ειπών άχρότητα χατά τδ ε ! ώσπερ συμπέρασμα λέγει, έπεί γάρ έστι μεβότης έν πά&εσι χαΐ πράζεσιν, ειη άν άκρότης χατά τδ ε3. Οδ παν δέ φησι πάθος οδδέ πασαν πρδξιν έπιδέχεσθαι τήν μεσότητα. 15 Ινια μέν γάρ των παθών έπιδέχεται μεσίτη τα, ΐταν φ δει xal έφ' ίσον δει χαΐ πρδς ου; δει χαΐ χατά τοδς άλλους γίνηται διορισμούς* ή γάρ έ'στι χαθ' δπερβολήν, δταν έπΐ πλειον ήδη γίνηται ή πρδς ους oò δει ή δλως χατά παράβασίν τινα των διωρισμένων περί της μεσότητος* τδν αότδν δέ τρόπον χαΐ ή κατ' Ιλλειψιν δργή ήμαρτημένον έστί τφ ένδεϊν του προσήκοντος 20 μέτρου, χαΐ μήν έπΐ των πράξεων είσί τίνες έπιδεχόμεναι μεσότητα χαΐ δπερβολήν χαΐ ενδειαν, οΓον έπΐ δόσει χρημάτων* xal γάρ έπΐ πλέον δούναι εστίν, δπερ της χαθ' δπερβολήν κακίας έργον, χαΐ έπ' Ιλαττον, &περ της χατ Ιλλειψιν, χαΐ μέσως, δπερ μόνης της άρετής Ιργον έστίν. έν μέν ο3ν τοις τοιοότοις πάθεσι χαΐ ταις τοιαύταις πράξεσίν έστι καΐ ή δπερβολή χαΐ ή 25 μεσότης χαΐ ή ένδεια ένια δέ πάθη καΐ ένιαι πράξεις oòx έπιδέχονται τδ μέσον, άλλ' ε δ θ ύ ς , ως φησιν, ώ ν ό μ α σ τ α ι τδ πάθος ή ή πραξις μ ε τ ά τ η ς φ α υ λ δ τ η τ ο ς συνειλημμένα* οΓον έν μέν πάθεσιν έ π ι χ α ι ρ ε χ α χ ί α φθόνος ά ν α ι σ χ υ ν τ ί α , έν δέ πράξεσι μ ο ι χ ε ί α χ λ ο π ή ά ν δ ρ ο φ ο ν ί α . οδ γάρ έστιν ειπείν τδν μέν τινα είναι μέσον φθδνον χαΐ έπαινετόν, τδν δέ 30 τινα όπερβάλλοντα χαΐ τούτον ψεχτόν, άλλ' απλώς δ φθόνος χαχόν δμοίως χαΐ έπιχαιρεχαχία χαΐ άναισχυντία. τδν αότδν δέ τρόπον xal έπΐ των είρημένων πράξεων έχει* oute γάρ έν τη μοιχεί corr. ex λέγομιν Ζ

ASP ASH IN ΕΤΗ. NICOM. III 4 [Arist p. 1U1">5—14]

67

γάρ τι έχουσίου ή προαφβσις. αΓρεβις γαρ τις ή άρετή xal ή χαχία. ?τι δέ τά ήθη μάλλον χρίνβται ¿χ της προαιρέσεως ή της πράξεως. πράξει» μέν γάρ αν τις τά χαλά xal διά τύχην xal δι' άλλο τι οίχονομοόμενος, οΓον δ τήν παραχατα&ήχην άποδούς, Γνα άλλη α8βις πιστευθ^ ή διά δέος, ίνα μή 5 έλβγχθβΐς δφ δίχην. δ δέ χατά προαίρεσιν πράξας μεγίατην βάσανον δέδωχε τοδ ήθους* ίστι δέ ή προαι'ρεσις έχούαιον μέν, ο δ τ α δ τ δ ν δέ τφ έχουσίφ, d λ λ ' έ π ΐ πλέον xal γενιχώτερον τδ έχούαιον* του μ έ ν γάρ έχουσίου x a l ύ π α ί δ ε ς x a l τ α λ λ ά ζφα χοινωνεΤ, π ρ ο α ι ρ έ σ ε ω ς δ* οδ· λογιχδν γοίρ τι ή προαίρεσις xal μετά λύγου. Iti τά έξαίφνης ε χ ο ύ σ ι α , χ α τ ά ίο προαίρεσιν δ* ou, βΓον τά διά θυμδν άφνω πραχθέντα. των γάρ μή χατά προαίρεσιν ποιούντων άλλ' έχουσίως μόνον τά μέν τφ μή πβφοχέναι o¿ ποιεί χατά προα(ρεαιν, δσπερ τά αλόγα ζ φ α , τά δέ τφ πεφυχέναι μέν, μήπώ δέ εΤναι χαιρόν αότοΐς του προαίρεσιν ίχειν, ωσπερ τά παιδία, τά δέ πέφυχε μέν xal Ιχει χαιρδν προαιρέσει χρήσθαι, άλλά τφ άφνω πεποιηχέναί- ού πράττοι 16 ¿ν χατά προαίρεσιν, ¿ ς ο( διά θυμόν πράττοντες άφνω πρίν βουλεύσασθαι xai προελέσθαι* λέγουσι γάρ δτι οδ χατά προαίρεσιν ίπραξαν, άλλά χατά θυμόν ή χατά άλλην τινά αίτίαν, δτι μίν δή γένος τδ έχούαιον της προαιρέσεως δήλον* ei μέν γάρ τι προαίρεσις, xal έχούαιον, εί δέ έχούαιον, oò πάντως προαι'ρεσις. μετά ταΰτα ζητεί τί έατι προαίρεσις* έπεί δέ ο{ μέν αδτήν λέ30 γουαιν «ίρεξιν, οΕ δέ δύξαν, δείχνυσιν δτι οδδέτερον τούτων, διελύμενος τήν όρεξιν εις τά είδη αδτης έπιθυμίαν θυμόν βούλησιν. xal πρώτον δτι ουτβ έπιθυμία οδτβ θυμός· θυμός μέν γάρ xal έπι&υμία χοινδν xal τοις άλόγοις ζφοις xal τοις παισί, προαίρεσις δ' oò xotvóv. Έ τ ι έχ του άχρατοΰς xal έγχρατους δεΙχνυσιν* δ μέν γάρ ά χ ρ α τ ή ς 25 έ π ι θ υ μ ώ ν π ρ ά τ τ ε ι , π ρ ο α ι ρ ο ύ μ ε ν ο ς δ' ου* οδχ άρα ταδτδν έπιθυμία xal προαίρεσις. άξιον δέ ζητησαι πως λαμβάνει τήν προαίρεσιν !ν τε τ φ άχρατεΐ xal τφ έγχρατεΐ. δόξει γάρ προαίρεσιν λέγειν τδν aveu δρέξεως λογισμόν, έπειδή δ ¿γχρατής χατά λογιαμδν μέν ποιεί, χατ' έπιθυμίαν δ' ού* χαίτοι λέγεται ή προαίρεσις δρεξις εΤναι βουλευτιχή, ώς ύστερον διασαφηνισθήσεται. 30 οόχ άγνοητέον ο3ν, δτι δ ϊγχρατής χατά προαίρεσιν ποιεί* xal γάρ λογισάμενος τδ συμφέρον xal της βουλήσεως, ήτις xal αότή £ρεξίς έατιν, άχολουθοόσης τ φ λογισμφ* 6 δέ άχρατής παρά ταύτην ποιεί, άχολουθων τή έπιθυμί^. ίατι δέ xal έπιθυμίας έγχρατή τινα εόρεΐν xai άχρατη, τδν μέν χατά τήν είρημένην προαίρεση πράττοντα, τδν δέ παρά τήν είρημένην* ωστ' είναι 1 τις Ν: τι Ζ 2 xpfotrai Ζ: tpaívrrai Ν ή Ν: παρό ή Ζ, delete παρό 3 ο{χοϊομο6μ*νο{ Ν 4 άλλη scripsi: ίλλην ΖΝ Uoc Ζ: &έου Ν 5 ßdβανον Ν: ßtfav Ζ: ικ(ραν Ζ' 6 Si (ante τφ) om. Ν 8.ol οια. Ν et Arist λβγιχόν—οδ (10) om. Ζ, add. in marg. Ζ 1 9 xal om. Ν χατά om. Ζ 13 itpoa(pesiv — χαιρόν (14) add., in marg. Ζ1 vel Ζ' 14 πρ«Εττοι Ζ': προίτTCI ΖΝ 21 αότης Ζ: αίιτοίς Ν 24 dxpatoOc xal έγχρατοΰς Ζ: έγχρατοΰ; xal άχρατούς Ν 27 τον Ζ: *ήν Ν 28 ίγχρατήΐ Ζ: άχρατής Ν 30 έγχρατή« Ζ: άχρατής Ν 31 βουλήσεως Ζ: βουλεΰαιως Ν 32 Si άχρατή« Ζ: 8' ¿γχρατης Ν 33 ίγχρατη Ζ: έγχρατοΰ; Ν cbptlv Ν: έριΐν Ζ άχρατή Ζ: άχρατοδΐ Ν

6 8

ASPAS!! TÒV

χατά

θυμού* τούς

αότδν

(

δέ

xal

6

γάρ.

ματα

έπιβομή

10 τ ά

όπό άλλά

τό

άγαθδν

ϋ Χ

dei.

dei

έστιν

e l e tv

ή

δέ

90

χαθδ ¿στί βιποι

"Οτι

μέν

προαιρέσει, τ φ

ουτε

ίπειθ'

£τι

Ιστι ¿στι μέρος

xal

om.

7 13 ti

έπάοπος

Ν,

τοΰ

προαίρεσιν ol

μβτά

άγαθοδ,

γοΰν

θυμοΰ

¿πιθυμία

δέ

¿πιθυμία

είναι*

τά

oò

της

θυμός

¿στί

της ή

χρήσθαι

τ φ

δπου

4

ή

μ'

έπιθυ

έκιθυμιΤ Ζ :

Ζ:

19

rjj

¿πιθυμία

16

21

tfeoi Ζ :

o&Tt Ζ

28

in

ávttov

«fini corr. in

παν

δέ ούτε

δέ

ήττον

τόν

θυμδν

τούτο

μάλιστα

μετά

βουλεύ-

προαίρεσις

δήλον*

τι

ή

φαίνεται

γάρ

τ φ

χατά

ó

έπειδή

πρώτον

της

προαιρέ-

νους

βουλευσάαότφ.

προαιρεΐσθαι

ώ ς

βούλησιν

Ιχει

τόν αώτόν 5

Ν:

μήποτ(

Μ

xal ταότδν

ά γ α θ ή ν

3

1πιθυμ(α

έπιθυμί?

Ζ':

ίτι

βούλησις

συνεξορμ^

Ζ

μήποτι

dUl ί ν α ν τ ί ο ν

évScic ( p o s t -ci) Ν Ζ * :

έ πιθυμία.

ίτι

φαίνεται,

έπιθυμίας 9

¿ναντιοΰ-

τά χατά

χυριώτατον

οδσα,

έπιθυμ(?

U

δέ

είναι

δέ προαίρεσι;

δέ

xal

ut videtar,

μίν

έπΛυμ«Τν Ν

(post καΐ) eddidi

ΖΝ Ν

Μ

temen,

ηροαίριοις

μ ή

oòx

xal

τδ 8ταν

όρβξις

βούλεσθαι

ή

γάρ

προαιρέσεως.

βούλησις,

τδ

προαίρεσιν

έστιν μέν

σύνεγγυς

ψυχής,

di:

βοολεύσεως.

σ ύ ν ε γ γ υ ς

προαφεσις.

μορίφ

οό,

oòx

¿ π ι λ ύ π ο υ .

πράξαντβς

χατά

δέ

ταότδν

λέγεται,

ή

oò

μέλαν

¿πιθυμίαν

χ ρ η μ ά τ ω ν

δοχεΐ

θυμδν

τδ

ποτέ

¿πιλύπου.

γάρ

¿στίν

xal

έπιθομί^

χρή-

άντισπαται

¿ναντία

¿ναντίας.

x a l

ουτε

γάρ

μετά

ούτε

τ ω ν

¿νδεές·

ήχιστα χατά

προαίρεσιν*

correctum

Ν

έπιθυμία

Yttlg.

(E):

άλλά

δέ

τ φ φαί-

λαμβάνειν,

έστι xal

προαίρεσις

¿πιθυμία

¿ν

τις

τ φ

μοχ&ηράν

ούτως

Ιστι ταότόν

έπβιδάν έν

¿ναντία,

μέν ¿πιθυμία

¿στίν

ή

(ή)

ΐχει

οΓον

λεοχδν

την

άντί γάρ τοδ προαιρούμαι γεωργεΐν (· · · ) xal

xatdfcov «ώτόν

τά Ν

¿πίλυπον-

Ζληται,

σ υ ν ή θ ω ς είώ&αμεν

Aiist. Β>:

oòx

ή δ έ ο ς

μέν

πρδς xal

τό

βόλόγως ο3ν

¿πεί οδν ή

έξης δείχνυσι*

oòx

δόξης

¿πιθυμιων.

έπιθομίφ,

χατά δέ

λογιχφ

auvatv¿: προείλαντο Ν :, κροέλοιντο Ζ (έλοιντο suppl. Ζ*) et Arist. vulg. 4 άναχοινώσειται Ν έπιψηφίσηΝ 8 λαμβάνει NZ J : om. Ζ τούτον om. Ζ 11 βοΰλευαιν coir, ex βοΰλεσιν Ζ : βοΰλευσιν Ν et. Arist. vulg.: βούλησιν Arist. Mb 13 8ήΖ: tel Ν 16 lemma inteiiit ή μέν Arist.: ti μέν ΖΝ τύπψ Ζ: τύπος Ν άχριβεΤς Ν 6 om. Ζ 17 είρεται Ν 20 άληθοϋς corr. ut vid., «ζ άληθής Ζ 20 » (post δοχεί) seclusi 21 δέ Ζ: δή Ν 23. 24 ντ?ι ex βούλονται Ν 25 ένίοτι ΖΝ: h(mt Arigt. 29 Saat i Ζ» in albo τάς Ζ: τά Ν 29. 30 at πάντως Ζ* in albo: at uvee π5ααι Ν 33 Ααπιρ Ζ: «ίπιρ-Ν 34 ήττω Ν 34. 35 ' έκάστην ήμέραν έπιτηδευμάτων χτδσδαι αυτήν, δευμάτων

άλλά xal τφ èx των έπιτη-

διορατικούς πως ή μας γίνεσ&αι καΐ τούτου,

ώσπερ λέγεται, έ χ ο ύ σ ι ο ι

eiaιν

λέγει γάρ, εί

ούν,

αί ά ρ ε τ α ί ( χ α ί γάρ τ ω ν £ ξ ε ω ν συναι'-

30 τ ι ο ί π ω ς α ό τ ο ί έ σ μ ε ν xal τ φ π ο ι ο ί ε ί ν α ι τδ τ έ λ ο ς τ ι θ έ μ ε & α τ ο ι ύ ν δ ε ) , διά ταΰτα x a l αί χ α χ ί α ι

έχούσιοι

Sv

είεν.

τιοι γινόμεόα έαυτοΐς χαί των έπιτηδευμάτων έαυτοΐς τιθέμεδα.

xal γάρ των χαχών συναίχαί τφ ποιοί γίνεσθαι τέλος

ούχ είπε δή πάντας άπλώς αιτίους έαυτοΐς εΤναι των έξεων

άλλά συναιτίους, ίσως νέμων τι xal τη φύσει, βραχύ δέ καΐ δύναμενον τυχεΐν

3 ούχ Ζ supra lineato: om. Ν άγαθόν (alteram) Ζ: ¿γα&οΐ Ν 4 τούτο corr. ex τούτω Ζ: τούτω Ν · τό (ante xal) Ζ: τω Ν 5 xäv Ν: xal Ζ 6 tè om. Ν 7 τοις ex της Ζ 8 έβτιν om. Ζ: έβτί πω{ Arist. 10 xal om. Ν γίνονται Ζ : έγγίνονται Ν 11 γ' έχ Ζ ' : γε ΖΝ 12 τον (corr. ex των) έχιίνων λόγον Ζ : των έχ*ίνων λύγων Ν 13 eòfueTc Ν 16 τω άγαθώ ex τό άγαθδν Ν 17 χαχώ Ζ: χαλώ Ν xal τά Ζ : τά Sé Ν 17. 18 πράττομ«ν ex πραττόpeva Ζ 21 Ι α Ζ: δή Ν 23 τό (alteram) om. Ζ 26 τώ Ζ: τοΰ Ν 28 ίιοριβτιχούς Ν λέγ« γάρ Ν: λ . . ι ι . . . Ζ 30 χαί Ζ 9 : om. ΖΝ ποιοί ΖΝ: ποιοί τινις Arisi ΐι&έμιθα -roiávíe ΖΝ: τοκίνΐβ τιθέμιθα Arist. 32 τφ Ζ: τό Ν τέλος scripsi: φαΟλον ΖΝ 33 πάντας Ζ: πάντως Ν

80

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOM. IQ 7.8.9 [Artet, ρ. 1Ι14»24-11Ι5·7]

έπανορθώσεως* Ισως δέ χαΐ τη τύχη, τφ ¿ζ άρχης περιπεσεΐν μοχθηροΐς άνθρώποις* άλλ' ?μως έν πδσι τούτοις τό πλείστον ήμέτερόν έστι αίρουμένων έπιτηδεύειν τά χαλά ή τά αίσχρα. Κοινή μέν οδν nepl των άρετών εΓρηται, φησί, τό γένος 8τι με6 σότητες xal 8τι £ξβις. έπειδή δέ άνάγχη, Sv δπδ δύο γένη ή ταότά ή θάτερον των γενών υπό θάτερον είναι, ληπτέον 8τι ή μεσότης δπό τήν £ξιν, των Ιξεων δέ α( μέν μεσότητες, at δ' ου. ¿τι εΓρηται, ώς δφ' £ν γίνονταν ίξεις, τούτων πρακτικοί xal χαθ' αότάς. τό χαθ' αδτάς πρόσχειται ήτοι έπειδή ένδέχεται τόν ανδρεΐον τά σωφρονιχά ποιεΐν, αλλ' οόχ { άνδρεΐος άλλ' 10 Χ) σώφρων (πράξει μέν γάρ πάντα την τελείαν άρετήν έχων άλλά χαθ* αδτήν έχάστην τά αότης xal έξ ών έγένετο ένεργειών άνδρεϊος xal χατά τόν της άνδρείας λόγον. χατά συμβεβηχ&ς μέν γάρ ποτε ένεργήσει 6 άνδρεΐος xal τά δίχαια, άλλ' οόχ η ¿νδρεϊος άλλ' { συμβέβηχε τφ άνδρείφ xal διχαίφ είναι* άνταχολουθοΰσι γάρ ίνιαι των άρετών)· ή 8ti ένδέχεται xal τά μή οικεία 15 τοις έξ άρχής έπιτηδεύμααι ποιήσαι λόγου αίροΰντος, ώς δ σώφρων καθ' αδτήν μέν την σωφροσύνην, αίροΰντος δέ λόγου διαφθεφαι dv του τυράννου τήν γυναίκα έπΐ σωτηρία της πόλεως* τούτο δέ ποιήσει χατά σομβεβηχός, χαθ' αότά δέ τά σώφρονα. Ιτι οόχ δμοίως φησίν έχουσίους είναι τάς πράξεις xal τάς έξεις, των μέν γάρ πράξεων απ' αρχής μέχρι τέλοος πράξει xal παυ20 σεται ήνίχα άν αότφ δοχη, των δέ Ιξεων της μέν άρχής κυριοί έσμεν, της δέ προσδέσεως οόχέτι χύριοι. λανθάνει δέ ήμάς χατά βραχύ ή πρόσθεσις γινομένη xal ένίοτε περαίτερόν τίνες xaxol γίνονται ή έβοόλοντο. πρόεισι μέν γάρ ένίοτέ τις έν μέθαις xal άχολασίαις, ώς έν αύτφ Sv μή χτησασθαι τήν Ιξιν, λανθάνει δέ χατά βραχύ χτώμενος τήν έξιν ωσπερ xal έπΐ των άρρω25 στιων* ποιεί γάρ τις τά μή συμφέροντα οόχ είδώς ίσον έπιδώσει τό άρρώστημα* χατά βραχύ δέ αυξεται έφ' Saov -òx' άν έβούλετο. ούτως ο3ν λεγόμεθα χυριοι εΤναι των Ιξεων τφ της άρχής είναι χυριοι. ού μόνον δέ ή χαχία άλλά xal ή άρετή έχ των έπιτηδευμάτων άμήχανος έν προσθέσει* xal λάθοι αν τις αυτόν έπιδιδους πλείστον. •30 Μετά δέ ταύτα άρξαμενος περί των άρετών έκαστης λέγει άπό της άνδρείας ποιούμενος τόν λόγον* ή άνδρεία λέγεται μεσότης περί φόβους xal θάρρη, οόχ δμοίως Ιχουσα πρ&ς έχάτερα των παθών, άλλά τφ μέν θαρρεΐν έπΐ πλεΐον χρωμένη, τφ δέ φόβφ ώς ήχιστα* xal μάλλον τφ τά πολλά άφοβος είναι γνωρίζεται 6 άνδρεΐος ή τφ φοβεΐσθαι* ούτως οδν λέγεται περί 36 θάρρη xal φόβους τφ άμφοτέροις ώς .δει χρήσθαι xal τφ μή δμοίως έφ*

5 ταυτά Ζ': tauxiv ΖΝ 6 ληπταίον Ν Ιξην Ν 8 npaxttxal xal Ζ et Arisi Κ0Ι>: πραχτιχαι al Ν: πραχτιχαΙ Arist. vulg. πρ(5κ«ται Ν 9 ούχ { Ζ: ούχΐ Ν 12 αυμβιβηχω« Ν 14 άνταχ sequent© epatio 7 fere internum Ν 15 λ^γου Ζ: λόγω Ν 18 φηβιν ante et post έχουβ(ου{, sed alteram deletum Ν 18. 19 xal τάς Ις«ς ΜΖ>: om. Ζ 20 íoxrt Ν 22 ntpalreptfv scripsi: uUeriui Felicianus : παρ' Ην Ζ Ν 25 ίσον Ζ:ffnΝ 29 λ«ίθοι Αν Ζ: λανθ: om. Ζ 32 ixcEttpov Ν μέν om. Ζ

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOM. III 9 [Arist. p. 1115·8-1115&5]

81

έχατέρψ των παθών διατριββιν τδν άνδρείον. έπειδή δέ φοβούμεθα τά φοβέρα, ¿ζιον γνώναι τά φοβερά, Γν' -g δήλον πρός οΓον φοβερδν άδβως Ιχων 6 άνδρειος έπαινετός. ίαται δέ δήλα δωριβθέντος τοδ φόβου* δρίζονται δέ τδν φόβον προβδοχίαν χαχοδ* χαχά οδν έατιν S φοβούμεθα, περί ποια δ ο3ν των χαχων χαί τόν τίνων φόβον δ άνδρεΐος άδεής χαΐ δ δειλδς μάλλον χαταπίπτει; δήλον δτι ού περί πάντα· οδτε γάρ περί άδοζίαν ή πβνίαν ή νόαον ή άφώίαν άδεής δ άνδρεΐος· ί ν ι α γάρ δβΐ φοβειβθαι τούτων, χαί αίβχρδν τδ μή φοββιβθαι άδοξίαν. ού γάρ άναίαχυντος δ άνδρεΐος άλλ' αίδήμων xal τδ χατ' αύτδν φολάξεται τήν άδοξίαν* δ δ* dei χαταφρονων άναιβχοντος λέ10 γεται. εΓποι δ' αν τις Γβως δτι χαί «(φιλών δει φοββιβθαι πβνίαν δ' οδ, ή δλως τά ¿φ' ήμΐν οΓον τήν χαχίαν, άλλ' δμως τοΐ>ς άφδβους πβρί πβνίαν ού λέγομεν άνδρείους. πολλοί γάρ δειλοί ¿Γντβς ¿ν τοις πολεμιχοΐς άφοβοι slat πρδς χρημάτων δαπάνην xal εύθαρβως άναλίσχουαιν. άλλ' ούδέ εΓ τις φοβείται δβριν πβρί παΐδας ή γοναιχας ή φθδνον [μέλλοντα] δειλός λέγε15 ται* ούδ' ει τις θαρρεί μέλλων μαβτίγοΰβθαι, χαθάπερ πολλά των dvδραπόδων, άνδρείός έατιν. δήλον οδν δτι πβρί τά μέγιβτα των χαχων άδβής δ άνδρβΐος* διά τούτο γάρ δοχεΐ ύπομενετιχώτατος (* * *) των χαχων ίτβ πέρας ων του είναι* δβδίαβι δέ πάντβς τδ μή εΤναι. dp' οδν άνδρεϊδς έβτιν δ περί δντιναοδν θάνατον άδεής, ή ου; ού γάρ πάνυ τι λέγεται ανδρείος δ 20 ¿ν τοις χαχίβτοις ή δ έν τοις χατά θάλατταν χινδύνοις άδεής ή ¿ν νόβφ, άλλ' ó έν τοις χαλλιβτοις θανάτοις* τοιούτοι δέ είβιν οί εν πολέμφ δπέρ πατρίδος χαί δπέρ των φιλτάτων. icdurq γάρ άρετη τέλος τδ χαλάν* δβτβ xal δ άνδρβΐος τδν υπέρ του χαλοΰ θάνατον α(ρεΐται xal πρδς τοΰτόν ¿βτιν άδεής' χορίως δή άνδρεΐος δ περί τδν χαλδν θάνατον άδεής* x a l 25 Sua θάνατόν φηβιν έπιφέρει δπόγυα δντα* δ μέν γάρ άφόβως Ιχων πρδς θάνατον έχ πολλού προαδοχώμενον ούδέν ίσως πράττει μέγα* έχλύεται γάρ πρδς τδ δέος τφ χρόνψ· δ δέ πρδς τδν έζ δπογύοο θάνατον άδεως ίχων του χαλοΰ χάριν, έφ' ίζεως βχβι την άφοβίαν. προηγουμένως μέν οδν δ dvδρείος πρδς τδν χαλδν θάνατον άδεως Ιχει* ίπβται Sè αύτψ τδ xal έν θα30 λάτη) xal νόβοις άδεεΐ είναι διά την τής ψυχής παραβχευήν* ού μήν χατά ταύτα λέγεται άνδρεΐος δ έν θαλάττη άδεής. ού γάρ χατά τήν αύτήν αίτίαν αφοβός έατι δι' ήν οί θαλάττιοι. of μέν γάρ άνδρεΐοι άπεγνωχότες τήν βωτηρίαν, ένίοτε xal τδν θάνατον δυβχεραίνοντες τδν τοιούτον (ού γάρ άν βοόλοιντο μάτην άποθνήβχειν αλλά τι χαλδν πράξαντβς) δμως φέρουβιν ούχ άγεν35 νώς* οί δέ θαλάττιοι ού φοβούνται διά τήν έμπειρίαν εύέλπιδες οντες. είτα πάλιν λέγει περί των άνδρείων των έν OaXárn¡¡ φερόντων μβτρώος τδν χίνδυνον δτι είώθαβιν άνδρίζεβθαι δπου άλχή, τουτέβτι γενναία πραζις, ή χαλδν τδ άποθανεΐν* έν δέ ταις χατά θάλατταν φθοραΐς ούτε άλχή ουτβ χαλδς δ

1 τόν ex των Ν 3 διοριβθέντα Ν & SctXòc in ras. Ν 7 γάρ χαί Sci Arist. 10 8' ού Ζ: ίέ Ν 14 πιρΙΖ: παρά Ν παΐβας χαί ρναΐχα Ariat. μέλλοντα delevi 15 dapptl corr. ex βαρριΐ Ζ μαατηγοϋβ&αι Ν 17 lacunam indicavi; intercidisse videntur fere των îeivûiv · φοβ(ρώτατον Sì 6 θάνατος 18 πέρα ΖΝ 22 xal om. Ζ 23 χαλοΰ Ζ : χαχοΰ Ν 26 προιδοχωμένως Ν 29 τό χαλόν Ν

82

ASPASn IN ΕΤΗ. NICOM. III 9.10 [Ariit. p. 1115*5—22]

θάνατος, xal δμως φέροοσι μετρίως διά τήν της ψοχηΐ ώς ίφαμεν παρασχεοήν. T i δέ φοβερδν oò πδσιν είναί φησι xh αδτό. δήλον γάρ ώς o¿ τδ αδτδ φοβερδν τφ άνδρείψ χαΐ τφ θρασεΐ, άλλ' ώς Αν τύχη ΐχαστος ίχων 5 διαθέσεως, οδτως xal φοβείται, τάχα Si χα'ι άλλως έστι λαβείν τό άλλφ άλλο βΤναι φοβερόν* τφ μέν γάρ άδοξία φοβερόν, τφ δέ θάνατο;, τφ δέ iteviα, άλλφ δέ άλλο. ίστι δέ xal ύπέρ ά ν θ ρ ω π ο ν , έφη, τΐ φοβερών, οΓον σεισμών όπερβολαί, χβραονών πτώσεις xal βΓ τινα τοιαύτα* τό μέν οδν τοιούτον φοββρόν παντί τφ νουν ίχοντι, άστε xal τφ άνδρείψ. τά οδν άνθρώπινα φο10 βερά διαφέρειν φησί μ β γ έ θ β ι x a l τ φ μάλλον x a l τφ ή τ τ ο ν Ivta μέν γάρ σφόδρα φοβερά 4στιν, ívta δέ ήττον, οΓον μεγάλη μέν δύναμκ πολεμίων xal άριστα παρβσχευασμένη μεγαν δύναται παρασχεΐν φόβον, ή δ' ¿λάττων χατά μέγεθος xal παρασχευήν ήττον' 3ν παράάχοι φόβον. ομοίως δέ xal ποτέ μέν ίστι σφόδρα θαρρεΐν, δταν φανερόν ή δτι χρείττοος ¿σμέν, ποΆ δέ 15 ήττον* άλλ' δμως δ άνδρεΐος ά ν έ χ π λ η χ τ ο ς , άνέχπληχτος δ' ώς άνθρωπος, φοβηθήσεται μέν γάρ ¿id βράχο xal τά μεγέθει υπερβάλλοντα των άνθρωπίνων* άλλ' δμως δ π ο μ ε ν ε ΐ α δ τ ά του χαλοΰ ί ν ε χ α , xal θαρρήβει δέ ώς δει χαΐ δτε δει. ίστι δέ τά φοββρά χαί μάλλον φοββΐσθαι xal ήττον* xal γάρ των μή άνδρείων μηδέ δειλών άλλα μέσων άλλος άλλου ταότά ή μάλλον ή 20 ήττον φοβείται. ίστι δέ xal τά μή φοβερά φοβεΐσθαι ώς φοβερά, δπερ πάσχει 6 δειλός, οόχ δσπερ δέ ή άρετή διορίζεται τούτοις τοις άριθμοΐς οΓς del διορίζομεν τό ών δει πραχτιχήν είναι xal πρδς οδς δει xal δτε δει xal ¿φ' ίσον δει xal ώς δει xal οδ Ινεχα δει, ούτως xal ή χαχία* άλλά χάν 2ν τι τούτων παραβαίνη, χατά χαχίαν ήδη έστί τδ γινόμενον* διό φησι γίνεσθαι 26 ι ώ ν αμαρτιών των χατά τήν δειλίαν τήν μέν δ τ ι oò δ ε ι , τήν δέ δτι οόχ ώς δει* ίστι δέ του δτε παραβατιχήν βΤναι ή τίνος άλλου των τοιούτων* δμοιως δέ x a l περί τά θαρραλέα οί θαρσεΐς είσιν άπαντητιχοί ή δτε oò δει θρασυνόμβνοι ή πρός οδς (oò) δει ή χατά τινα άλλον των είρημένων διορισμών. 6 μέν ο3ν άπαντας φυλάττων τοος είρημένους διορισμούς άνδρεΐος, 30 μάλιστα δέ τό ου ίνεχα* πάσης γάρ ένεργειας τέλος τό χατά τήν £ξιν, οίον της ¿ν τφ οίχοδομεΐν ενεργείας τέλος το χατά τήν οίχοδομιχήν. ούτω; δή xal των χατά τήν άνδρείαν πράξεων τέλος τδ χατά τήν άνδρείαν* τέλο; δέ τ η ; άνδρεία; το χαλόν, ώστε χαι ται; χατά ταύτην πράζεσιν. ó ουν υπομένων τά δεινά ίνεχεν του χαλοΰ άνδρεΐος. ορίζεται γάρ §χαστον τφ τέλει,

I xal om. Ν 3 φηβΐ corr. ex φαβι Ζ: φασί Ν 6 ilvai scripsi: ¿στί ΖΝ 6 άίοξία Ζ: δ&οζον Ν 8 xal Ζ: ή Ν 10 διαφέρ» Ν μιγέθη Μ II έβτιν ΝΖ': om. Ζ 12 μέγαν—φ^βο·» scripsi.: μέγιβος— ψύβον ΖΝ 13 ήττον' seri psi : ήττον ΖΝ 15 ήττον Ζ: ήττους Ν άνέπληχτος Ν ntrubique 18 φοβιΐβθαι corr. ex φοβηβθαι Ζ 19 dXXot corr. ex δλλου Ζ: άλλως Ν 20 φοβιρά (prias) ΝΖ': «ροβούμινα Ζ φοβιΤαθαι ΝΖ: tpsßel suppl. Ζ' 21 άρε•ri) íiopíCrrat Ζ (τη ίιορίζηαι Ζ*): dprrì) Ιν itäotv ΙστΙν Ν 22 tlvai Ν et Ζ3 in albo xal fot tel om. Ν 23 (vexa Iti] 8tl om. Ζ xal ή] xal om. Ν 28 ού addidi 32 icp«f£«ov riXot ti χατά τήν dvtpifav om. Ν 33 oùv Ζ: γοδν Ν

ASPAS» IN ΕΤΗ. NICOM. III 10.11 [Arist. p. U15I>22-1116»18]

83

τουτέστιν έχάστη πράξις χαλή δοχεΐ είναι διά τδ τέλος ή αίσχρά· &ν μέν γάρ χαλοϋ ίνεχα γένηται, χαλή xal ή πραξις, άν δέ αισχρού îvexa γένηται, αίσχρά. xal γάρ ή άνδρεία χαλόν, έπειδάν τδ τέλος αδτης χαλόν. toi« δέ χατά τήν αότης ύπβρβολήν, ώς xal πρότερον elice, λαμβάνβι πλείονας, τδν έν Γ> τη άφοβι'$ υπερβάλλοντα, δν λέγει άνώνυμον* ο& γάρ εΐώθαμεν ¿φόβους τινάς χαλεΐν δσπερ θρασεΐς. β Γη 8' £ν τις ¿ν πδσι μαινόμενος, e( μηδέ τά όπερ άνθρωπον φοβοΐτο. ó δέ τφ θαρρεΐν ύπερβάλλων θρασύς* δοχβΐ δέ x a l άλαζών είναι. άλαζόνας δέ χαλοδσι τοίχ προσποιητιχοδς των μή υπαρχόντων, τοιούτος δέ xal ó θρασύς- προαποιβίται γάρ ¿νδρβΐος βΤναι οόχ 10 ων* ¿ν οΓς οδν δύναται, μ ι μ ε ί τ α ι τόν άνδρεΐον, διαμαρτάνων* θρασύνεται γάρ πρδ των δβινών, ¿ν δ' αότοΐς γενόμενος οόχ δπο μένει. διό x a l βίσΐν ot πολλοί αότων θρασύδειλοι. παράδειγμα δέ των τοιούτων xal Όμηρος πβποίηχβ τοΙ>ς βαρβάρους είπών "χλαγγη τ' ένοπη τ' Γσαν"· θρασυνομένων γάρ δ πρδ χαιροΰ θόρυβος* ο( δ' άνδρβΐοι πρδ των δεινών ήβύχιοι όντες, ίτβν 15 έν τοις δεινοΐς γένωνται, τδ θάρρος ένδείχνυνται. παράδβιγμα δέ xal τούτων οι "Ελληνες, "ot δ' άρ' Γσαν σιγη μένβα πνέοντες", δβιλδς δέ έστιν ó τφ (lèv φοββΐσθαι ύπερβάλλων, έλλείπων δέ τφ θαρρβΐν* μάλλον δέ φησι χαταφανής έστιν έν ταΐς λύπαις δπβρβάλλων, τουτέστιν έν τφ φόβφ. λύπη γάρ τις 6 φόβος* οόχ οδτω γάρ λέγεται t i μή θαρρβΐν xal τό φοββΐ20 σθαι* τό μέν γάρ θαρρεΐν χατά τό τολμητιχδν εΐναι βίς τους χινδύνους λέγεται, έτι δέ χαταφρονβΐν των έχθρων* τό δέ λυπβΐβθαι δηλοΐ τδν τη ψυχη χαταπεπτωχότα xal δύσελπιν xal προσδοχωντα μβγάλα χαχά. Καθάπβρ οδν εΓρηται, φησίν, ή άνδρεία μβσότης έστί πβρί θαρραλέα x a l φοβερά, έν οΓς εΓρηται· οδ γάρ 6 περί πάντα τά χαχά ώς 25 έλέγετο θαρραλέως έχων xal άδεως άνδρεΐος, άλλ' 6 πρδς θάνατον άδεής τόν 6πέρ του χαλοϋ. διά γάρ τδ χαλδν δπομένβι τά δεινά δ άνδρεΐος, xal 8τι αίσχρδν τδ μή δπομένειν* {νια δέ φανταβών παρέχει άνδρείων, ίτι δέ δειλών xal ¿σθενών οΓον τδ άποθνήσχειν φεύγοντα πενία ν ή έρωτα ή άλλο τι λυπηρόν* ¡χαλαχία γάρ τδ φεύγβιν τά έπίπονα. άντίχβιται μέν οδν ή μα30 λαχία τη xaprepía, άλλ' 8μως xal του άνδρείου έστίν άλλοτρ(α. λέγει δέ xal άλλας πέντε άνδρεώς δνομάζβσθαι όμωνύμως τη χυρίως λεγομένη άνδρβίφείσΐ δέ του είδους των ομωνύμων του χαθ' δμοιότητα λεγομένου· δμοιαι γάρ δοχοΰσιν εΐναι τη άνδρβίφ, άλλ' ή μέν μάλλον, ή δέ ήττον. Πρώτον δέ έχτΐθβται τήν λβγομένην πολιτιχήν άνδρείαν* δπομένουσι γάρ 36 oi πολίται τους χινδύνους διά τά έχ των νόμων πρόστιμα Xal δνείδη χαί δια

4 nptfttpov «IntJ Β 7 p. 1107*33 5 άβόφοοί Ζ: corr. Ζ* 7 φοβοΐτο ex φαßitto Ν 9 προβποΐίΤτβι corr. ex προαποιήται Ζ 10 ούνΖ: οδ Ν 1 1 πρ& Ν: πρό« Ζ 12 Όμηρο«] II. Γ 2 18 χλαγγη ex χλανη Ζ 14 πρό ΝΖ': npif Ζ oi Ζ: ob Ν 16 ot V dip'] Horn. II. Γ 8 «ρ Ζ: ς άλλους διορισμούς, τφ δ1 άχολάστφ τό άπληστον ¿ν ΙΟ πασι, τφ δ' άναισθήτφ τδ έλλείπειν έν π£σ(.

περί τούτων σχεπτέον* ταΰτα

γάρ λεχτέον xal περί των χατά την άφήν χαί περί των χατά την όσφρησιν. αδτδς μέντοι έν τοις έ£ής έπέξεισιν, ότι oòx ίστιν ή σωφροσύνη οόδ' ή ακολασία περί τάς χατά την άχοήν ήδονάς οόδέ περί τάς χατά την όσμήν· τοίις γάρ

χαίροντας,

φησί,

θυμιαμάτων

δσμαΐς ή

ρόδων ή μήλων ού λέ-

15 γ ο με ν άχολάστους, τους δέ χαίροντας σφόδρα ταΐς των όψων δσμαΐς ή ταΐς των μύρων, διότι άνάμνησις αύτοΐς γίνεται των

έπιθυμημοίτων.

μύροις μέν χαίρουσιν άναμιμησχόμενοι των έταιρών, όψων δ' δδμαΐς έννοουντες την χατά την βρώσιν ήδονήν· έπεί xal χατά τάς αλλας τάς προειρημένας αισθήσεις ένδεχεται χατά συμβεβηχδς χαίρειν τόν άχόλαστον ·

ίδών γάρ την

20 έταίραν ή τό όψον χαίρει έννοών την απόλαυσα χαί άκουσας φθεγγομένης της έταίρας ή των περί όψου διηγημάτων,

αυτη δ' ουκ Ιστιν απλώς χατ'

όψιν ηδονή ή χατ' αχοήν, άλλ' όταν έπί μηδέν άλλο αναφερών χαίρη άλλ' έπΐ τδ όρατόν ή τδ άκουστόν, δπερ πάσχει χατά την όψιν, ó χαίρων αύτοΐς τοΐς χρώμασιν ή τοΐς σχήμασι, χατά δέ τήν αχοήν ó χαίρων αύτοΐς τοΐς 25 μέλεσι. παραπλησίως δέ έχει xal έπΐ της δσφρήσεως· xatt' αυτός γάρ είσιν ήδεΐαι δσμαί, όταν έπί μηδέν άλλο αναφερών τις ήδηται ή επί τήν δσμήν, οιαί είσιν αί άπδ των άνθών, χατ' άναφοράν δέ τήν έπί τά βρώματα χατά συμβεβηχός είσιν ήδεΐαι.

διδ x a l τους άλλους ανθρώπους, οι μήτε σώφρονες

μήτε άχόλαστοι λέγονται,Γόοι αν τις χ α ί ρ ο ν τ α ς ταΐς των β ρ ω μ ά τ ω ν ό δ μ α ΐ ς , 30 2ταν π ε ι ν ώ σ ι ν , 8ταν δέ μή πεινώσι, μηχέτι χαίροντας ώς οόχ έπομένης καθ' αυτήν τη δσμή της άπδ των βρωμάτων ήδονής, αλλά χατά συμβεβηχός. φησί δέ μηδέ τ ο ΐ ς άλλοις ζ φ ο ι ς

χατά ταύτας εΐν«ι τάς

αισθήσεις

ήδονήν (λέγω δ' όψιν άχοήν όσφρησιν) πλην χατά σ υ μ β ε β η χ ό ς ·

ού γάρ

ούτω χαίρουσι τ α ΐ ς δ δ μ α ΐ ς των λαγωών οί χύνες ώς ol άνθρωποι τη των 35 ανθών, άλλα χατ' άνάμνησιν της βρώσεως· où δ' δ λέων τ η φ ω ν η τοΰ βοδς ούτως χαίρει ώς ó άνθρωπος τφ μέλει, άλλά χαίρει μέν δ λέων τ η έ δ ω δ η

4 γίνονται Ζ: iff it ονται Ν παρά ΝΖ'·1: περί Ζ 7 ήδονάς] ονάς sappi. Ζ* 8 οώφρονη Ν 9 xal om. Ζ 13 άχοην ήδονά; Ν Ζ 2 : ήΐονάς άχοήν Ζ 14 μέν ante γάρ add. Ζ* 16 έπιθυμημοίτων Ν et Aríst. Κ.·>: έπιθυμιμάτων Ζ: έπιΜομητών Ariel. yillg. 17 άναμιμνησχάμενοι ex άναμεμνησχύμενοι Ν 18 βρώβιν ex βρώσιν Ζ' τάς post άλλος om. Μ 20 φεγγομίνης Ζ 22 χαίρει Ζ 23 χ ατά μίν την ίψιν Ν 27 Si om. Ν 29 χαίρωντας Ν 31 ¿3μή Ζ: ¿δμή Ν οομβιβηχω« Ν 34 αί χύνες Arist. 35 λέων corr. ex λέγων Ζ 36 χαίρει om. Ν i om. Ν ¿λλά-μέλιτι (ρ. 90,1) bis Κ

90

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOM. III 13 [Arisi, p. 1118*20—1>6]

του βοά; [οδτω χαίρει ώς άνθρωπος τψ μέλιτι], Sri δ' έ γ γ ό ς έ σ τ ι , δ ι ά τ η ς φ ω ν ή ς -¿σθετο· οδδ' βόρών ί λ α φ ο ν οδτω; χαίρβι ώς σχήμασιν ó άνθρωπος ή τοις σώμασιν, άλλ' ?τι βοράν ί χ ε ι . διά τοδτό φησι μή είναι διά των είρημένων αισθήσεων ήδονήν τοις άλλοις ζφοις, δτι οδ κοιτά ψιλά 5 τά δρατά ή τά άχουστά ή τά δσφραντά ήδοναί αδτοΐς γίνονται, άλλά χατ' ανάμνησιν άφροδισίων ηδονών μόνον μετέχουσι τά λοιπά ζφα* περί τάς τοια ύ τ α ς δέ ήδονάς έστι ή σωφροσύνη χαΐ ά χ ο λ α σ ί α , ¿ ν χαΐ τά λ ο ι π ά ζ ψ α κ ο ι ν ω ν ε ί - αύται δ' είσΐν αί δι' άφής χαΐ γβύσεως. διό άνδραποδ ώ δ ε ι ς χαΐ θ η ρ ι ώ δ ε ι ς φ α ί ν ο ν τ α ι χοιναί οδσαι χαι τοις άλόγοις χαί τοις 10 άνδραπόδοις. φαίνονται δέ, φησί, χαΐ τ η γεύσβι έπΐ μικρόν ή μηδέν χρήσθαι* τούτο δέ ήτοι περί μένων λέγει των άχολάστων ή χαΐ περί των σωφρόνων, ώς των μέν σωφρόνων μετρίως χαιρόντων ταΐς δσμαΐς, των δ' άχολάστων χαθ' δπερβολήν* λέγω δέ όσμαΤς ταϊς άπδ των βρωμάτων ή ποτών* διό χαΐ μάλλον δοχεΐ περί των άχολάστων λέγεσθαι* Ιστι μέν γάρ της 15 γεόσεως ή χρίσις' ήδη δέ 2{ιν τινές τοιαότην πβποίηνται, ωστε διαγνώσχειν èx των όδμών τους οΓνους, τόν αόστηρόν χαΐ γλυχόν, χαί 8λως τάς διαφοράς αδτών, χαί τά οψα άρτόουβιν όσμώμενοι, ώστε ένδέχεται διά την αότην Ιξιν χαι αδταΐς χαίρειν ταΐς όδμαΐς τόν άχόλαστον ύπερβαλλόντως. άλλ' δμως φησίν 2τι οδχ αδταΐς χαθ' αότάς χαίρουσιν, άλλά τ η ά π ο λ α ύ σ ε ι , ήτις 20 πάσα δι' ά φ ή ς έστι καΐ έν σιτι'οις χαί έν π ο τ φ χ α ί τοΓς άφροδισίοις λ ε γ ο μ έ ν ο ι ς . τδ δέ λ ε γ ο μ έ ν ο ι ς προσέθηχεν, εόλάβειαν φιλοσόφφ πρέπουσαν εδλαβηθείς* οδ γάρ αυτός δνομάζει αότά, φησίν, αφροδίσια άλλ' ώνομασμένοις χρηται. είπών δέ χοινοτάτην είναι πασι τοις ζψοις αισθησιν, χαθ' ην ή ακολασία (κατά γάρ την άφήν, ήτις χοινή πάσιν έστί τοΐς ζψοις), έπιφέρει* ίο χαί δόξειεν άν δ ι κ α ί ω ς έπονείδιστος ε ί ν α ι , ί τ ι ο δ χ { ά ν θ ρ ω π ο ι έσμεν υ π ά ρ χ ε ι , άλλ' ή ζ φ α . τοδτο δη εχει τινά άπορίαν* δοχεΐ γάρ άχολασία χαι ϋλως πάσα χαχία ίδιος είναι του άνθρωπου, των δ' άλλων ζφων οδδέν άχόλαστον, οόδέ γάρ σώφρον, άλλά χαί δσα λέγομεν άχόλαστα διά τό άφροδισιαστιχδν μεταφέροντες λέγομεν. εοιχεν οδν τούτο λέγειν, ¿πονείδιστος 30 ή άχολασία, Ζτι οόχ ή άνθρωποι έσμεν χαίρομεν ταϊς ποιητιχαΤς αότης ήδοναΐς, άλλ' { ζφα. ποιητικά! μέν γάρ αότης ήδοναί αί δι' αφής, αύται δέ χοιναί τοις ζφοις. διδ χαί έπιφέρει* τό δ ή τούτοις χ α ί ρ ε ι ν χαί μ ά λ ι σ τ α α γ α π ά ν θ η ρ ι ώ δ ε ς , δηλαδή' χαί έπιφέρει, είλιχρινως βουλόμενος δεΐξαι περί ποίας ήδονάς έστιν ή άχολασία χαί ή σωφροσύνη* οόδέ 35 γάρ περί τάς δι' άφής πάσας* περί γάρ τάς έν τοις γ υ μ ν α σ ί ο ι ς διά τ ρ ί ψ ε ω ς χαί θ ε ρ μ α σ ί α ς γενομένας ήδονάς, αϊ δή έλευθεριώταταί είσι 1 οδτω — μέλιτι delevi duce Feliciano μέλιτι ΖΝ: μέλ« Ζ' 2 oto' Ζ : & 8* Ν 3 an χρώμαυιν? (ξ« Arist. 4 ψηλά Ν 5 δρατά Ζ: δργανα Ν 7 δέ Ζ et Arist. ΙΛ>Μ*>: ίή Ν et Arist. vulg. ¿στι xal ή Ν ή áxoKaaia Ν et Arist. 10 γβ6β(ΐ Ν et Arist.: ώιφρή«ι Ζ μηίίν ΖΝ: οόθέν Arist. 15 xptac corr. ex χρίοης Ν 19 αυτά« Diele: αίιταΐ: ΖΝ ήτις Ζ: it τις Ν 20 βιτ(οις Ζ: σ(τψ Ν ποτώ ΖΝ: ποτοίς Arist. 22 ¿νομιίζειν Ν 23 χοινωτοίτην Ν "25 ή Ζ: ol Ν 26 Ιχ«ιν Ν 28 βώφρον ΝΖ»: βώφρων Ζ 30 α(ιτης Ζ: α&ταΐ« Ν 32 μάλιστα ex μάλλιατ» Ν 36 ¿λωθκριάταται Ν

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOM. III 13 [Arist. p. 1118 >>6-19]

91

των Si' αφής χαί ήχιστα χοιναί Tote άλλοι; ζφοις, οό γίνονται, άλλά περί τινα μέρη.

δ

10

15

20

25

30

35

Έίής δέ βουλεμένος τάς των αχολάστων διαφορά; φανερά; ποιήβαι διαίρει πρότερον τάς έπι&υμίας αΓ; άχολουθοΐεν &ν xal ήόοναΛ xal δσα είδη έπιθυμίας, τοσαΰτα χαί ήδονών* ώστ' ei φανεΐεν at ήδοναί, δήλα Ισται χαί τά των άχολασιων είδη. αλλαι γαρ περί άλλην ήδονήν άχολασίαι. των δή έπιΟυμιων a t μέν χ ο ι ν α ί , αί δ' ίδιοι x a l έπίθετοχ* χοινάς μέν οδν λέγει τά; φυβιχάς* αύται δ' είσίν, ώς προελθών λέγει, ών ¿νδεεΐς οντες όρεγόμε&α αναπληρώσεως, ofov ή τη; ξηράς τροφή; έπι&υμι'α xal τη; δγοδς. ειη δ' ¿ν abv ταύταις χαί ή- της εδνής μάλιστα τοΐς ήβώσιν· ιδίου; δέ xal έπιΟέτους προσεπιμηχαναταί τινας ταΐς φυσιχαΐς ή xal δλως παρά φυσιν έπιθέτου; δ' αότάς ¿νομάζει, δι' δ πρόσχεινται xal οόχ υπ' αδτής είσιν είσηγμέναι της φύσεως* ειη ί ν οδν ή διαίρεσις τοιαύτη των έπιθυμιών ai μέν φυσιχαί αί δ' ίδιοι* των δ' ιδίων αί μέν ¿ν τοις φυσιχοίς νοσηματιχαί τίνων, αί δέ παντελως παρά φυβιν. τό μέν οδν χυρίω; φυσιχόν έστιν άπλως όρέγεσ&αι πλησμονής τδν ένδεα* ¿ν δέ τουτψ ¿φ' S ν φησιν άμαρτάνειν, 3ταν όπερεμπίπλαβθαί τίνος δρέγωνται oò πάντως πολυτελών βρωμάτων ή πομάτων έπιθυμοΰντες άλλ' ένίοτε xal των τυχόντων, ¿λίγοι δ' είσίν οί τοιούτοι xaì άνδραποδωδέστατοι* καλούνται δέ γ άστρι ε ; , των δ' ιδίων ήδονων ai μέν είσιν, ¿ ς ίφαμεν ¿V ταΐς φυσιχαϊς, οόχ έπΐ τδ πλέον οδσαι ¿πλω;· αδται γάρ είρηνται δτι έν αότη τη όρέ«ει τη; πλησμονής οόχ δπερβάλλουσιν, άλλά τφ έπιτεταμένως έχειν περί τι xaì σφοδρως, οϊ δή xaì φιλοτοιοΰτοι λέγονται, οΓον φιλοινοι xaì φιλογυναιοι xaì φιλόψυχοι. διό φησι την μέν τη; τροφή; όρεξιν xaì τή; εόνή; φυσιχήν είναι, τά; δέ τοιάσδε ή τοιάσδε οόχέτι παντός οόδέ των αότων. διό φ α ί ν ε τ α ι ή μ έ τ ε ρ ο ν ε ί ν α ι · δηλονότι οί μέν άπλως ¿ρέγονται αναπληρώσεως, οόδέν περιεργαζόμενοι περί τήν τροφήν, οί δέ πάντω; πολυτελούς γλίχονται xaì περί την πολυτέλειαν έπτόηνται ¿ίψων ή οίνων, f οίτινες ήδη ήμέτερον τδ ή νενοσηχέναι πρδς ταΰτα ή μή· άλλ' ίχειν γέ τί φησι φυσιχόν τά; τοιαύτα;* Ι τ ε ρ α γάρ έτέροις ήδέα xaì ένίοις γε τά τυχόντα ήδίω έστί των πολυτελών, δήλον δ' δτι xaì φύσει οί μεν πρδς τους τοιουσδε ήδέως ίχουαι χυμούς, οίον προς τους γλυχεις οίνους ή αόστηρους. τοϋτο μέν οδν ίσως φυσιχόν, τό δ' έπτοήσ&αι περί τι xaì σφοδρώς εχειν ήδη ήμέτερον, πρδς δ νυν έφ' S ν τό φυσιχδν Ιφησεν, είρημένων xaì τούτων των άμαρτιων έν τοις φυσιχοις* ή 8τι, ώσπερ προείπομεν, φυσιχή έπιθυμία έστί της άναπληρώσεως* έν δέ ταύτη το υπερπληροδσθαι άμάρτημα* αί δ' έπιτεταμέναι

3 ποιήβαι suppl. Ζ' 4 xal ίαα Ζ: Sea γάρ Ν 10 ιδίως Ν 11 rj om. Ν παρά Ν: rapi Ζ 13. 14 al S' Ιδιοι Ζ bis, sed alteram deletum 16 τόν Ζ: των Ν ivîtà] δ suppletum a Ζ9 18 άνδραποδωδέατατοι Ζ 3 : άνδραποδέβτατοι ΝΖ 19 γάστρκς ΖΝ et Arist. 0>>: γαστρίμαργοι Arist. vulg. 21 ούχ om. Ν 22 8») Ν : « Ζ 24 τοιάώι (post δέ) ΝΖ>: om. Ζ oò* έπΐ παντός Ζ 26 «όντως Ζ: πόντ«ς Ν πολυτελούς ΝΖ': πολυτελείς Ζ 27 έπτώηνται Ν 27. 28 οΤτινες ήδη ΖΝ: ή Ttvo( άλλον διό φαίνεται Ζ*: ψετο δ' ήδη Diels 28 ήν ένισηχέναι Ν ού μήν ante 4λλ' add. Ζ* 29 ήδέα Diels: ήδίω ΖΝ 33 τών om. Ζ 35 imtpπληροΰβθαι Ζ*: άναπληροΰβθαι Ζ: υπιρπληροΰν Ν έπιτεταγμιέναι Ν

92

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOM. III 13.14 [Arist. p. 1118bl9—U19»15J

f xal νοεΐν γαρ τι xal διαθέσεως περί 8 ήδη Riot εΓεν φοσιχαΐ μέν, παρεχβαίνουσι Ss πως την φύσιν τφ ίδιον τι εΐδος παρέχειν έπιθυμιών. Sit δ' οδτως λέγει, προελθών σαφέστερον ποιεΐ* λέγει γάρ περί τάς Ih (ας των ηδονών πολλοί x a l π ο λ λ α χ ώ ς διαμαρτάνουσι. 5 Των γάρ φιλοτοιούτων λεγομένων Ιως xal ώς οόχ οί πολλοί χ α ί ρ ο υ σ ι ν . έν γάρ τούτοι; δύο είδη υπογράφει των ιδίων ήδονών, τό μέν Ιτερον των χαιρόντων οΓς μή δει, δ xaî παντελώς παρά φύσιν έστίν xal οόδέ δνομάζειν άξιον· τά είδη ταύτα των άχολαστών* πολλά γάρ έστιν δφ' 8ν τά παρά φυσιν των έπιθυμιών είδος τεταγμένων άλλο δ' έστί τδ μάλλον ή io ώς of πολλοί χαίρειν ώς δει* μέτρον μέν of πολλοί elei· σχεδόν γάρ τι οί πολλοί φέροντες έπΐ τό μή δπερβάλλειν ¿ν ταΐς ήδοναΐς, o¿ μην άχριβοδσιν. oí μέν ο5ν άχόλαστοι μάλλον ή χείρον ή ώς οί πολλοί χαίρουσιν, οί δέ σώφρονες άμεινον των πολλών* τό δέ μ ή ώς δει ή ώς δει τοιούτον έστιν, ίτι ως où δεΐ ποιοΰσι τδ μάλλον ή ώς δει* δσπερ οδν των έπιθυμιών δύο τά 15 άνωτάτω είδη, τό μέν χοινόν, τδ δ1 Γδιον, του δ' ιδίου τδ μέν έν τοις χατά φύσιν, ούτως xal των ήδονών τοσαύτα άν εϊη είδη άχολασίας xal αύται παρέχονται διττον είδος, ή γάρ τών παρά φύσιν ήδονών έφίενται ή έν τοις χατά φύσιν μάλλον ή δεΐ xal οόχ ώς δει at νοσηματιχαΐ γίνονται* όπό δέ ταύτα είδη πλειω, φιλοψία, φιλοινία xal 8σαι τοιαΰται. -20 Ή μέν οδν περί τάς ήδονάς υπερβολή 2τι ακολασία, δήλον, περί δέ τ ά ς λύπας λέγεται εΤναι ή σωφροσύνη xal ή άχολασία où τφ όπομένειν χαθάπερ ανδρεία, αλλ' ώς ηδη προείρηται πολλάκις, τφ μή λυπεΐσθαι μέν τη άπουσί^ τών ήδονών 6 σώφρων λέγεται, τφ δέ λυπεΐσθαι ó άχόλαστος. λυπειται γάρ, ώς φησιν, ά π ο τ υ γ χ ά ν ω ν , x a i è πι θ υμών δέ λυπειται* πάσα 25 γάρ επιθυμία μετά λύπης, ó γάρ ήδονής σφόδρα έπιθυμών σφόδρα λυπειται. θαυμαστφ δ' ίοιχε τδ xal διά την ήδονήν λυπεΐσθαι* 2στι ò' où θαύμα στον où γάρ έχων τις ήδονήν ήδη λυπειται αλλ' έφιέμενος αυτής xal ήγούμενος αδτδν ένδεα τών ήδίστων είναι, οί δέ περί τάς ήδονάς έλλείποντες ού πάνυ γίνονται* ούτε γάρ ά ν θ ρ ω π ι χ ή ουτε παντός ζφου ή τοιαύτη αναισθησία, xal 30 γάρ τά άλλα ζ φ α διαχρίνει τδ έν τη τροφή ήδυχαΐ λυπηρόν. (εί δέ τ φ μ ή διαφέρει Ιτερον) έτέρου πρδς ήδονήν, άψύχφ εοιχεν. έστι δέ ανώνυμος διά τδ μηδέ γίνεσθαι, χαλεΐ δέ αύτδν ένίοτε άναίσθητον. ó δέ σώφρων μ έ σ ω ς έχει περί πάντα* ουτε γάρ χαίρει οίς δ άχόλαστος (δ μέν γάρ ταΐς όπερβολαΐς τών ήδονών ήδεται, ó δέ ταΤς δπερβολαΐς δυσχεραίνει), ουτε δέ ?λω; οίς μή δεΐ 35 χαίρει, τάς μέν γάρ έν ταΐς φυσιχαΐς ήδοναΐς άμετρίας où προσίεται, τών δέ παρά φύσιν ούδέ άχούειν ανέχεται ούδέ έπιθυμεϊ* αλλ1 ή μετρίως τών άναγ1 xal voetv — elev corrupta; xat νοαηματιχαΐ (cf. y. 18) διαθέβεις, περί ίς (3ν> ήβη Ιδιοι elev, temptat Diels vorfv γάρ] (βως Ιχουβαι Ζ1 in m arg. μέν πα suppl. Ζ' 2 ¿τι suppl. Ζ' 5 ώς οόχ Ζ et Arist. Ν: οΟχ c Ν: οόχ Arist. vulg. 6 «(δη Ζ': ήδη Ζ: e»(ων Ν 9 άλλοι Ν 12 ή (ante ώς) om. Ζ 14 τό om. Ν 15 άνώτατα Ζ 17 τοις Ζ: τφ Ν 18 αϊ Ζ : al xal Ν 23 μ*ν τη -λοπεΤαθαι om. Ζ 26 τά ex τψ Ζ 30 τά om. Ζ ({—Ετερον (31) Ζ* praemissis foto; Xeíret: om. ZN 31 ¿ψύχω Ζ': αψύχου ΖΝ ο5τε Diels: ούδέ Ζ Ν 34 δυαχαιραίνει Ν 3ν bis Ν

ASP ASH IN ΕΤΗ. NICOH. Ill 14.15 [Ariet. p. 1 1 1 9 « 1 6 - b 5 ]

93

χαίων xal όσα πρδς όγίειάν έστι xal ευεξίαν φέροντα, τούτων ¿ρέγεται, μετρίως δε xal οδχ όστε παρά τδ χαλδν αότων τίνος έφ&σθαι οόδ' δπέρ τήν οόσίαν* xal γάρ τούτο οίχείον τφ σώφρονι μή υπέρ τήν οόαιαν χρήσβαι ταΐς ήδοναΐς. 5

Έ σ τ ι μέν οδν xal ή δειλία xal ή άχολασία των έ*οοσίων* την μέν γάρ ήδονήν έχόντες αίρούμεθα, ή δέ άχολασια τφ μή αίρεΐσθαι δς μή δει ήδονάς. υπέρ 81 της ήδονής xal της λύπης αχοντες έξελαυνόμεθα xal διωχόμεθα* τοιούτον Si xal ή δειλία, xal ή μέν λύπη έζιστησι των χατά φύσιν xai φθείρει πως τήν τοΰ ϊχοντος φύσιν, ή δέ ήδονή όόδέν ί χ ε ι τοιούτον, ως φησιν. έζ(-

10 στανται μέν ο5ν τίνες xal δπδ των ήδονων άλλ' οδχ ούτω; ώστε συγχείσθαι τήν φυσιχήν χαταστασιν, όπερ δοχεΐ χατά τήν άλγηδόνα μάλλον είναι xal τόν πόνον

διό x a l έ π ο ν ε ι δ ι σ τ ό τ ε ρ ο ν τόδε τοΰ ήττον έχουαίου.

ετι δέ

τδ

έθισθηναι πρδς το χρατεΐν των ήδονων ράον· ακίνδυνοι γάρ of είθισμένοι ώστε ¿πονείδιστον είχότως μάλλον τδ μή έθίσαι εαυτόν πρδς τδ μή άντέχειν ταΐς 15 ήδοναϊς, ή τό μή ¿θίσαι πρδς υπομονήν των φόβων.

Ιχει δέ τι va xal αλλην

έναντιωσιν τά χατά τήν δειλίαν πρδς τά χατά τήν άχολασίαν.

ή μέν γάρ

δειλία αότή άλυπος* οδ γάρ άχθεται 6 τήν Sítv 2χων αδτήν,

τά δέ χαθ'

ϊχαστον συμβαίνοντα ¿π' αότη λυπηρά χαι δεινοί,

έζίστανται γάρ ¿ν

δεινοΐς χαι φοβούμενοι άνιωνται xal δεινως άσχημονοΰσιν*

τοις

άνάπαλιν δέ (τά

20 χατά τάς ήδονάς·) διδ xal έχούσια φαίνονται* έπιθυμοΰντι γάρ xal ήδομένφ γίνεται,

ή δ' ίξις λυπηρά* ανιωνται γάρ έπΐ τη άχολααία ο( εχοντες αότήν

διά τδ ¿πονείδιστον αυτήν σφόδρα είναι·

διό φηαιν ο δ δ ε ι ς γάρ

έπιθυμεί

ακόλαστος είναι. Τ δ δ' ό ν ο μ α τ η ς ά χ ο λ α σ ί α ς , ώς φησι, φ έ ρ ο μ ε ν x a l έ π ΐ τ ά ς π α ι 2& δ ι χ ά ς α μ α ρ τ ί α ς ,

λέγομεν γάρ τινας παΐδας άχολάστους, δσοι &ν ¿πείθεις

ώσι τοις παιδαγωγοΐς xal πολλά άμαρτάνωσι παιδιχά αμαρτήματα,

πότερον δέ

aitò των παίδων έπΐ τους άχολάστους άνδρας τδ όνομα μετενήνεχται ή άνάπαλιν, ουδέν φηβι διαφέρει πρδς τδν νυν λόγον. τοΰ π ρ ο τ έ ρ ο υ ώνόμασται.

δ ή λ ο ν δ' ό τ ι τδ ύστερον ά π δ

άπδ δέ τούτου, ίστι μέν πως ειπείν, άπδ τοΰ

30 ακολάστου παιδδς έπΐ τδν άνδρα μετενήνεχται* πρότερον γάρ τοΰ ανδρός* εστι δέ πως είπε tv άπδ τοΰ άνδρδς έπΐ τδν παΐδα* απλώς γάρ πρότερον τδ τελειότερον τοΰ άτελοΰς* τελειότερον δ' ó άνήρ.

διαφέρει δ' οδδέν όπότερον ουν

άφ' όποτέρου μετενήνεχται, αλλ' εχει πολλή ν ομοιότητα.

x e x o X á c f t a i μέν

γάρ δει π α ν τ δ των α ι σ χ ρ ώ ν δρεγόμενον x a l π ο λ λ ή ν Ι χ ο ν αυξηβιν* 35 τοιοΰτον δέ ή έπιθυμία* δρέγεται γάρ πολλάκις των αισχρών, χ3ν μή χωλύηται

1 ί>γ«ίαν Ν ¿ρέγιται suppl. Ζ ' 5 Ιοτην Ν 6 αίροΰμιθα corr. ex έροόμ«θα Ν 8 ίές άλλους διορισμούς* ουτω δέ xal δ λόγος τοίττβται. 1 xal ΝΖ*: om. Ζ τοιούτον Ζ: τοιούτος Ν 4 oùv ont. Ν 6 γάρ Ζ: UN τ* scripsi : Μ ΖΝ 7 xal ταύτη scripsi: xal ταύτην Ν: χατά τα6XI

την Ζ 11 ¿χριβτον ΖΝ 13 χιχολάβθαι Ν: χ«χολάβθαι Ζ 14. 15 έπιθυμιτιχόν Ζ 16 έγχρ μάλλον ήδεσθαι διδόντα τοΰ λαμβάνοντος. Τά δ' έξης δήλα, â λέγει, όπάρχειν τ φ έλευθερίφ fai oò λήψεται 8 θ ε ν μ ή δει* oò γ ά ρ έ σ τ ι τ ο ΰ μ ή τ ι μ ω ν τ ο ς τ ά χ ρ ή μ α τ α ή παρά τό 3d δέον λ ή ψ ι ς * oòx áv e Γη δέ ο ό δ έ α ί τ η τ ι χ ύ ς * oò γ ά ρ έ σ τ ι τ ο ΰ t Z π ο ι ο ΰ ν τ ο ς , φησίν, ε ό χ ε ρ ώ ς ε ό ε ρ γ ε τ ε ΐ σ θ α ι * χαίτοι ψααΐ τίνες τοΰ αότοΰ είναι

2 Ιτι t i μέν μή λαμβ in albo tali Ζ: τοις Ν ποτρίαιν ex πατρισιν Ν 34 οόδέ γάρ Arist.

ASPASn IN ΕΤΗ. NICOM. IV 2 [Ariat. p. 1 1 2 0 » 3 4 - t > l l l

99

xal βδ ποιβιν xal s3 πάβχβιν xal ίρμόττβιν τ φ άγαθφ τδ βδ πάβχβιν.

&

'Αριστοτέλης δέ λέγβι μέν ¿μφότβρα βΤναι του έναρέτοο xal ¿λευβερίόϋ, άλλά τήν άρετήν χαΐ λέγββθαι xal νοεΐαβαι χατά τό βδ ποιβιν μάλλον ή χατά t i β3 πάαχβιν, διόπβρ xal δοχβΐ θβΐόν τι βΤναι ή άρβτή χαΐ δμοίωαις τις τ φ θ ε φ ' 6 το yàp θείον oò χατά τό βδ πάβχβιν άλλά χατά τό βδ ποιβιν νοβΐται· λήψβται δέ, φηβίν, δββν δβΐ ¿ ίλευβέριος, οΓον ά π ο τ ω ν Ι δ ί ω ν χ τ η μ ά τ ω ν , ω ς χ α λ ό ν άλλ' & ς ά ν α γ χ α ΐ ο ν 8πως

ο&χ

ί χ η δ ι δ ό ν α ι * τούτο δέ έατι τδ ϊ π ω ς

ί χ η ένβργεΐν χατά τήν ¿λβοθβριότητα. T ò S i έξης έατι μέν xal αδτδ παρατηρημα τών δπαρχόντων τ φ έλβυ10 Οβρίφ χαθάπβρ χαΐ τά πολλά των ρη&έντων, ώφέλιμον δέ xal βίς την παραχβιμένην φαντααίαν τοις έλευθβρίοις.

ο( γάρ άμβλοΰντβς των Ιδίων χτημάτων

φαντααίαν τοις μή όρ&οβχοποΰβι παρέχοοαιν έλβυθβρίων, οδχ Ιβτι δέ έλευθερίου άμβλβΐν τόν ιδίων άλλά τοόναντίον.

πώς γάρ έπαρχέββι ole δβΐ μή έπι-

μελούμβνος; διόπβρ χαΐ ή οίχονομιχή άρβτη τις έστιν.

ίχαατος γαρ των ¿να-

ι 5 ρέτων èxetvou έίΗμελειται, φ χρώμβνος ένβργήαβι χατά τήν οίχβίαν άρετην· δ γοΰν άνδρεϊος Ισχύος έπιμβλβΐται,

Γνα δόνηται χατ' αότήν ένεργειν.

παρα-

πλήσιον δέ τόν τβ άνδρεΐον ισχύος άμβλβίν xal τ&ν έλβυθέριον χτησεως, είπερ διά τούτων ai ένέργειαι των βίρημένων dpβτων. λείψει έαοτφ

ένιότβ δέ xal Ιλαττον χατα-

δ έλευθέριος αίροδντος του λόγου·

oò γάρ πάντως e l i αότόν

20 άποβλέπβι αλλ' eie τό χαλόν. Δήλον δέ xal τδ έξης λβγόμβνον, 8τι ή ¿λβυθβριότης χ α τ ά τ ή ν ο ό α ί α ν , δτι oòx ¿ν τ φ πολλά διδόναι*

τ& yip

τό χατ' άνδρβιαν χαλόν, fizav ini

χαλόν, βταν dico ίζβως γίνηται, οΓον

dvSρβίας γίνηται· xal τό χατ* έλβυθβριό-

τητα οδν χαλόν, δταν άπό ίζεως γίνηται.

της ίξεως δέ έατι τό διαφολάττειν

26 πάντας τους βίρημένους ορισμούς, τό ί τ β , τό οΓς δβΐ, τό οδ ίνβχα, τό Saov. παραβαίνει δέ τό ίσον δ μή χατά τήν οόαίαν διδοίις άλλ' ή δπβρβάλλων ή ¿λλβίπων.

ο ό ό έ ν δέ χ ω λ ΰ β ι έ λ ε υ θ ε ρ ι ώ τ ε ρ ο ν ε ί ν α ι , φησί, τ ό ν τ ά έ λ ά τ -

τ ω δ ι δ ό ν τ α , ί ά ν άπό

¿ λ α τ τ ό ν ω ν δ ι δ φ , του άπδ πλειόνων μέν πλβίω δί-

δοντος μή χατά τήν οόαιαν δέ.

δμοιως δέ οδδέν χωλύβι xal τδν τά ¿λάττω

30 ίχοντα, πλείω δέ διδόντα, χατά τήν ούαίαν ¿άωτον είναι άλλ' οδχ ¿λευ&έριον,

τόν δέ τά έλάττω διδόντα ¿λβοθέριον.

πως δ' βΓπβν έλευθεριώτερον

βΤναι τόν τά έλάττω διδόντα; άρά γε ώ ς ¿ντος τοΰ μέν ήττον, του δέ μάλλον έλβοθβριου;

άλλ' ε* γε παραβαίνει ίτερος xal μή διδωαι χατά τήν οόαίαν

μηδέ φυλάααβι τό βοον δβΐ προΐβσθαι,

oòx έατιν έλβοθέριος.

πότβρον οδν

36 έβτιν άνεοις xal έπίταβις έν ταΐς άτελέβιν ¿ρβταΐς ( Ι β τ ω δέ έπΐ της έλβυθβριότητος δ λόγος), οΓον έάν τά μέν όΓπαντά τις άχριβοΐ διδοί>ς μέν οΐς δβΐ xal 1 Χ27

Της

έ λ ε υ θ ε ρ ι ό τ η τ ο ; δ ή μ ε σ ά τ η τ ο ς £ως τοΰ τ ο σ α ΰ τ α

ει-

ρήσθω. Ώσπερ xal αί τέχναι δμοίως διαφαίνονται ίν τε τοΐς μεγάλοις έργοις xal τοις μιχροις, οίον δ Πολυχλειτος xal μέγα έργασάμενος xal μιχρδν ¿δήλου τήν τ έ χ ν η ν , ούτως xal δ ¿νάρετος χάν τοις μεγάλοις χάν τοις μιχροις δηλοΐ τό χαλάν* χαί δ έ λ ε υ & έ ρ ι ο ς δή x a l

δώσει xal δαπανήσει

είς ä

δει

x a l ζ α α δ ε ι , δ μ ο ί ω ς xal ¿ ν μ ι χ ρ ο ι ς x a l μ ε γ ά λ ο ι ς , x a l τ α δ τ α ή δ έ ω ς * τούτο γάρ χοινδν ταϊς άρεταΐς, τδ ¿νεργειν ήδέως x a l λ ή ψ ε τ α ι S ô e v δ β ΐ · xal Ιπεα&αι γάρ φησι τ ή ¿πιειχεΐ δόσει τήν ¿πιειχή λήψιν· ί π λ ω ς μέν γάρ δοχεί έναντια είναι ή δόσις τ ζ λήψει* λήψις οίον χτησις*

ή μέν γάρ δόσις έστίν οίον άπββολή, ή δε

ού μήν δέ ή έπιειχής δόσις άποβολή άλλά χρήαις των

&ντων χαί χρήσις χαλή* δέουσαν χρήσιν γινομένη*

δμοίως οόδ' ή λήψις χτήσις άπλώς άλλ' είς τήν oòx

είσιν

οδν

¿ναντίαι

άλλήλαις

άλλ' έπόμεναι.

εί γάρ έστιν οίος χαλώς δοΰναί τ ι , xal οίος χαλώ ς λαβείν xal άνάπαλιν. δ' ¿ναντίαι oò γίνονται ¿ν τ φ αότφ*

αί

έναντια δ& η } ¿πιειχεΐ δόσει ή φαύλη

λήψις, ¿ ν ή μέν ¿ν τ φ ¿πιειχεΐ, ή δέ ¿ν τφ μοχβηρφ γίνεται. Ό

δ' έξης λέγει, άναγχαΐόν έστιν*

εί γάρ ήσθήσεται χαλως άναλίσχων,

άναγχαζόμενος χαχως άναλίσχειν ή είς οδς μ ή δει ή δπδ τυράννων ή δπδ πόλεως, λυπηθήβεται, μετρίως δέ τδ λυποΰν αότδν ίσται, oò τδ άνοίλωμα οόδ' ή δαπάνη ¿ λ λ ά τδ μ ή δεόντως γίνεαθαι.

¿πεΙ δ' Ινιοι ήγοϋνται ¿πΐ

3 j ] ή Ζ* hue transposait: ή post Shut Ζ Ν 4 ήττον 8i τον μή Ζ : ήτοι μή Ν 8 τό πολύ Ζ : t í om. Ν 15 {ή μιαίτητος Ζ : Si ή μιαότης Ñ τοΰ Ζ ' : om. ΖΝ 15. 16 ιΐρήαθιο Ζ, corr. ex ((ρήαθαι: ιίρήβθαι Ν 19 xèv Ζ Ν χ4ν Ζ Ν 21 xal ¿ν μ*γβ*ν Ν: ¿ν&ωμα Ζ 8 RptfTtpov] e. 1 ρ. 1119*»27 10 áv Man χάί λήψει Arist., ted cf. LbM» 12 χοιv¿c Ν 13 έν ZN et AriaL L>>H: έπΐ Arist. vulg. πολ»(πιββαι Ζ 22 otte tertv Ν : if έβτιν Ζ : τοντέατιν Ζ ' τώ Ν: των Ζ 23 iatic scripei: (ατρό< Ζ Ν 24 β*ινή corr. ex βννή Ζ 26 t< seripei: tàv ZN 27 o&v oui. Ν: add. Ζ in marg. 30 βυμφύροοοι (Voteian. man. altera): βυμφέρουβι ZN 31 ουνιχή Ν Ιχωβιν om. a Ζ, add. in marg. 33 ivcxcv Ζ (¡¡ir.ip —ποιιϋσιν (34) Ζ marg.

102

ASPA8II IN ΕΤΗ. NICOM. IV S [Ariel p. 1121*8—1122*17]

xac ή tob; άλλην τινά ήδονήν πορίζοντας* διό ο( πολλοί αότων ¿χόλαστοί »lai, τό δαπανηρών αότων μετάγοντες eie τάς ήδονάς* πλην ή μέν τψ δντι άσωτία ίάσιμός έβτιν, ώς εΓρηται, ή δ' άνελευθερία άνίατος. άνίατος δέ είπεν dvtl τοό δυσι'ατος· ώς ¿πίπαν γάρ δοχει τό γήρας άνελβοθέρους ποιεΐν 6 χβΐ πάσα (¿δuva μ ία)* ο( γάρ Ασθενέστεροι τά σώματα χαί άδύνατοι τά πολλά άνελβύθεροι γίνονται διά τδ νομίζειν πολλών δβΐσθαι* ίτι δέ xal διά τό [νομίζειν] συμφυέστερον βϊναι τοις άνθρώποκ τήν άνελευθερίαν δυσιατοτέρα έστίν, έλέχθη γάρ Sii ¿φ' S άποχλίνομεν ο( άνθρωποι xal πρδς £περ άλώσιμοί έσμεν ταύτα δυσίατα ' άποχλίνουσι δέ ο( πλείστοι έπΙ φιλοχρηματίαν 10 μάλλον ή (έπΙ πρόεσιν). φησί δέ πολυειδή βΤναι την ¿νελευθερίαν* σχεδόν μέν γάρ πάσα xaxía πολοειδή«, ώς προεΐπεν, οδδεμιάς δ' ήττον ή άνελευθερία · έν δοσΐ γάρ οδσα TQ τε όπερβολ'Φ της λήψεως xal TQ ¿λλείψει τής δόσεως, οδ πασιν ¿λόχληρος π α ρ α γ ί ν ε τ α ι , άλλ' ίνιοι μεν είσιν άνελεύθεροι τφ λαμβάνειν xal τουτφ όπερβάλλουσιν, ¿νιοι δέ μόνον τς δέσει ¿λλείπουσι, λαμ16 βάνειν δ' οόχ άζιοΰσιν* ών δνόματα πλείω ίστί, φειδωλοί χαί γλίσχροι xal χίμβιχες* ο& λαμβάνουσι δέ of μέν δι' έπιείχειαν ή φαινομένην* τά S αότων φολασσειν λέγουσιν fva μ ή π ο τ ε ά ν α γ χ α σ θ ω σ ι ν αίσχρόν τι πράξαι* ο( δέ διά φόβον άπέχονται των άλλοτρίων, ήγοόμενοι μή είναι βφδων τά Αλλότρια λαμβάνοντας μή προΐεσθαί τι- δηλοϊ δ' έζτίς xal τίνες είσίν ο( χατά τήν λήψιν 80 υπερβάλλοντες* είσΐ δέ οί πανταχόθεν άξιοΰντες λαμβάνειν xal μηδέν χέρδος αίσχρ&ν νομίζοντες, οΓον πορνοβοσχοί χαί τελωναι xal οι χατά μιχρά δανείζοντες xal έπΙ πολλφ τόχφ* πάντη γάρ ούτοι αΙσχροχερδεΤς. ίνεχα γάρ μιχροϋ χέρδοος παν δτιοΰν όποφέρουσιν, έπεί τούς γε τά μεγάλα χερδαίνοντας δ θ ε ν μ ή δ ε ΐ ο ό λέγομεν α ν ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ ; αλλά μοχθηρούς x a l άσεβεΐς x a l 26 άδίχους, οΓον τυράννους πορθούντας πόλεις xal (ερά συλώντας, ¿φίστησι δέ ήμας, δτι xal 6 λωποδύτης ανελεύθερος χαί 6 χυβευτής, χαίτοι δοχων τισι προετιχ&ς είναι* δ μέν γάρ λωποδύτης Svexa χέρδους ¿λίγου τους μεγίστοος κινδύνους κινδυνεύει, οί δέ χυβευταΐ ά π δ των φίλων χερδαίνουσιν, οΓς συνδιημερεύουσι xal συζωσι xal ή δον tat, δταν γυμνούς άποπέμψωσιν αότούς. 30 ε ί χ ό τ ω ς δέ τ ^ ¿ λ ε υ θ ε ρ ι ό τ η τ ι ή ά ν ε λ ε υ θ ε ρ ί α άντιχεΐσθαι λέγεται* xal γάρ μείζον χαχόν έστι τ ή ς άσωτίας x a l μάλλον ¿π' α&τήν άμαρτάνουσιν οί άνθρωποι.

μιτάγονπς Ζ: ¿ποίγοντις Ν ή Ζ: οί Ν 3 άαωτίβ τ coir, ex άσώτα Ζ: daw Ν Ιάσημοζ Ν 5 πάαα άδυναμώ Aristoteles: πασιν ΖΝ ϋύνατοι Ν: dvfatoi Ζ 6 *al post τά πολλά add. Ν 7 νομί(«ν delevi 7. 8 βοοιατωτέρα Ν 8 ¿λίχθη] Β 8 ρ. 1109*15

2 ttatv Ζ: Μ Ν

10 έπΙ πράιαιν addidi: έπΙ πρώαιν- φηβΐ tè om. Ν: post μάλλον lacuna Ζ et in ic αν margine Xu et φηβΐ Si ¿Xtofapfav Ν: (λ(υθ(ρ(αν Ζ 11 προιίπομεν Ν cf. Β 5 p. 1106b29 13 πάαα Ν dvtXeuUptoi Ζ 16 φαινομένην Ζ: φυ Ζ' ante lacunam Septem litterarum 17 μήποτι Ζ: μηδέποτε Ν 19 τι Ζ man. 2, ut videtur: om. Ν 23 »«ρίχνοντας Ν 27 Ivexev Ζ 30 ή om. Arist. dviXtufttpitf'n]« Ν

A S P A S I I I N Ε Τ Η . N I C O M . I V 4 [ A r i s t p. 1 1 2 2 * 1 8 - 2 5 ]

p. 1122*18

103

Δόξειε δ' j v άχόλουθον είναι x a l περί μ ε γ α λ ο π ρ ε π ε ί α ς Sax του μ ή τ ε λίαν ά σ χ ή μ ο ν ε ς .

Ότι ΐπεται τψ περί της έλευθεριότητος περί μεγαλοπρεπείας είπεΐν, ήτοι ώς είδος γένους ή ώς μέρος 2λου δήλον* σχεπτέον δέ πότερον ταότόν ή ου, 6 έπειδάν φ διαφέρει της έλευθεριότητος είπωμεν. ή μέν γάρ έλευθεριότης περί δόσιν έστί xal λήψιν, ή δέ μεγαλοπρέπεια περί την δόσιν. χαλείσθω γάρ ή δαπάνη xal μεγαλοπρέπεια χοινώς δόαις, δσπερ ήζίωσεν, ¿τι δέ ή μέν έλευθεριότης oò μόνογ περί τάς μεγάλος άλλα xal περί τάς μιχράς δόσεις έστίν, ή δέ μεγαλοπρέπεια, χαθάπερ xat αδτό σημαίνει τουνομα, èv μεγέθει ιο δαπάνη πρέπουσα ¿στιν, ώστε περί τά μέγεθος έχοντα δαπανήματα. τοιαύτη δ' οδσα πότερον εΐδός έστι της έλευθέριότητος ή μέρος; ε{ μέν γάρ είδος, έπεί οόδέν γένος Sv είδος ¿χει αλλά πλείω, πώς διαιρήσομεν την έλευθεριότητα; ή τό μέν τι αότης είδος έροΰμεν περί δόσιν, το δέ περί λήψιν, τοΰ δέ περί δόσιν τό μέν περί μεγάλα, τέ δέ περί μιχρά άναλώματα, ών τό μέν 15 πολί» xal μέγα άνάλωμα μεγαλοπρέπεια χαλεΐται, τά δ' άλλα ανώνυμα; όόζειε δ' άτοπον είναι διαιρεΐν την έλευθεριότητα είς δυο είδη, τό περί την δόσιν xal τήν λήψιν· δοχεΓ γάρ μή είναι έλευθεριότης χατά ταότην μόνην τήν δόσιν. ¿¿ν γάρ η άμαρτητιχδς χατά τήν δόσιν, οόχέτι έλευθέριος έστιν, αλλ' οόδ' 6 λαμβάνων δρθως έλευθέριος, áv μή χαΐ διδφ χαλώς· ί μ α δ' si χαι της έλευ20 θεριότητός έστι λόγος τό είναι χατορθωτιχήν περί δόσιν χαί λήψιν, οόχ 2ν έφαρμόζοι έχατέρφ των ειδών* μάλλον ουν μέρει Ιοιχε της έλευθεριότητας. xal γάρ οδτακ έγχωρεΐ λέγειν, δτι εί μέν τις έστι μεγαλοπρέπεια, έλευθεριότης έστίν, si δέ τις έλευθεριότης, οό πάντως μεγαλοπρέπεια, δσπερ εΓ τις τήν ίατριχήν διελόμενος είς μέρη τρία φαρμαχευτιχόν διαιτητικόν xal χειρουργό γιχόν, λέγοι el μέν τι έστι φαρμαχευτιχόν, πάντως xal ίατριχόν είναι, el δέ τι ίατριχόν, oò πάντως φαρμαχευτιχόν. el δέ xal ταύτα τις είδη είποι της ίατριχής, οόόέν χωλυει xal τήν μεγαλοπρέπειαν είδος είναι της έλευθεριότητος. είχότως δέ λέγεται τό έν μεγέθει πρέπον θεωρεΐν δαπάνημα. τό γάρ μ έ γ ε θ ο ς πρός τι* τινός γάρ μέγεθος, ε! οδν άλλου έργου άλλο μέγεθος 30 το πρέπον έχάστφ δαπάνημα θεωρήσει, oò γάρ τό α δ τ δ δ α π ά ν η μ α προσήχει τριηράρχφ xal θεωρφ. σχέψεται δή ó μεγαλοπρεπής τό πρέπον xal

2

τοΰ οι». Ν

ΖΝ

μήτε λίαν άαχήμονες s c r i p s i e x A r i s t o t e l e : - μ ή τελείν

3 μεγαλοπρεπε(α{ Ν Ζ 1 : μεγαλοπρίπειαν Ζ

10 μέγεθος Ν :

μεγέθει corr. i n μεγέθη Ζ

αίροΰμεν Ν

15

18 ¿μαρτηχός Ν μέρη Ζ Ζ : -είη Ν χόν Ζ

¿νιίλομα Ν 21

16

έφαρμάζει Ν Ζ 9 :

12 διαιρήαιμεν Ζ διαιρεί . . . τήν Ν έφαρμάζη Ζ

28 γάρ Ζ Ν : U A r i s t .

θιωρήαει scripsi : θεωρήσαι Ζ Ν μεγαλοπρεπές Ζ Ν

13 έροΰμεν Ζ : 17 μ ή om. Ν έχατέρων

2 3 ¿Xtufttpiς, λέγω δέ της μεγαλοπρεπείς, ή μέν έ λ λ ε ι ψ ι ς μικροπ ρ έ π ε ι α χ α λ ε ι τ α ι , ή δέ όπερ βολή ίοιχε μέν άνώνυμος είναι, χαλεΐ δέ 20 αδτήν βαναυσίαν ή άπειροχαλίαν. χαλοΰνται μέν γάρ βάναυσοι xal οί τάς χειρουργιχάς τέχνας έργαζέμενοι, χαλοΰνται δέ xal ο( σεμνυνύμενοι έπ' α&τοΐς ¿ ς πλουσίοις ή ώς μεγάλοις ή ώς χαλοΐς. έλήλυθε δέ τδ όνομα άπδ των πρδς πυρ έργαζομένων* βαυνους γάρ έχάλουν τάς χαμίνους, έντεΰθεν δέ χαΐ πάντας τοίκ χβιροτέχνας βαναύσους ώνύμασαν. εΤτά μοι δοχεΐ άπδ των παρ' •25 άζών θρυπτομένων τεχνιτών xal σεμνυνομένων τουνομα μεταγαγεΐν έπΐ τους προσποιουμένους μείζον, διάπερ xal 'Αριστοτέλης βαναυσίαν χαλεΐ τήν παραχειμένην xaxlav τη μεγαλοπρεπείς, προσποίησίν τινα ο3σαν μεγέθους του έν δαπανήμασιν άζίου* έν οΓς γάρ ο& δει ούδ' ώς δει λαμπρύνεται' ύστερον δέ περί αότης έρεϊν φησι. 30 Λέγει δέ τδν μεγαλοπρεπή έπιστήμονι έοιχέναι, ήτοι έπειδή θεωρητικές έστι τοΰ πρέποντος έχάστφ μεγέθει xal έργφ δαπανήματος (τδ δέ θεωρεΐν της

1 xal («nte iv 22 17 αΜργιιαι Ν Sanifvai corr. ex ίαπανηχαΐ, ut videtur, Ζ 19 ή Ri; Ν: Ιξις Ζ 20. 21 έατίν del Ζ: «kl 2στ1ν Ν

21 τό (post ήν) Ν: τούτο ex τό Ζ 25 τφ (ργφ scrípei ex o Arist.: τό Ιργον ΖΝ 27 ϋπιρββίλλιυν Ν 31. 32 ή γάρ—Ιργον áwoSeTíat (ρ. 106,5) (άποίιίξαι Ιργον Hase) edidit Hase Clattical Journal XXIX 113 32 μιχροπρεπίς Arist.

106

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOH. IV 4. 5 [Arietp. 1122«>13-1123·3]

Ά π δ Si τ η ς Γσης, φησί, δ α π ά ν η ς τδν μεγαλοπρεπή μέγα ποιήσβιν τδ έργον, οίον εί δέοι χατασχευάσασ&αί τι αότδν τη πατρίδι ταλάντων έχατδν οόχΐ ποιήσει (μιχρδν μέν πολυχροαον δέ ή πολυτελών λίδων τίνων ίνεστι γάρ ποιχίλως ποιήσαντα σαρδίοις ή σμαράγδοις ή άλλοις nel τοιούτοις λίθοις δ βραχύ τι ίργον άποδεΐξαι), άλλά μάλλον βουλήσεται μέγεθός τι ίχον ίργον έργάσασθαι οΓον δ Περικλής τδν 'Ολύμπιον ή εΓ τι τοιούτον. οδ γάρ έστιν ή αδτή άρετή χτήματος χαΐ έργου* χτήμα μέν γάρ δεΐ ίχειν τδ πλείστου άξιον xal έν δλίγφ δυνάμενον πολύ φυλάττεσθαι, οΓον χρυσδν μάργαρον λίθον τίμιον* ίργον Si το μέγα xal χαλδν τιμιώτατον. τδ γάρ τοιούτον πας äv ΰαυμάσαι 10 ó δρών, δεΐ δέ τδ μεγαλοπρεπές θαυμαβτδν είναι* χαΐ ίστιν έργου αρετή μεγαλοπρέπεια έν μεγέ&ει, τουτέστιν δν μέγα η χαί εδχατάστατον. Ιστι δέ των δ α π α ν η μ ά τ ω ν φησί, τουτέστι μεγαλοπρεπή τά τίμια, 5tav καλώς γένηται δηλονότι* τίμια δέέστι τά περί τοί>ς θεούς χαί π ε ρ ί π α ν τδ δαιμόνιον, οΓον εί χαί δαίμονας δέοι (λάσχεσ&αι χ α ί 8σα π ρ δ ς τδ χοινδν δεΐ χαλως φι15 λοτιμεΐαθαι* έν πασι δέ, ώς χαί πρότερον ειρηται, δύο σκέπτεται έαυτόν τε τίς ων χαί τίνων δ π α ρ χ ό ν τ ω ν άναλίσχει χαί τί τδ έργον* λέγει δέ πένητα μή είναι μεγαλοπρεπή, oò χατά τήν Ιζιν άλλά χατά τήν ένέργειαν* την μέν γάρ ίζιν οδδέν κωλύει έχειν τδν πένητα, τήν δέ ένέργειαν οδχ οΓόν τε μή υπαρχόντων αδτψ χτημάτων. 8τι δέ περί της ένεργεώς λέγει, φανερόν, δτι ήλί20 (hoç έσται έπιχειρών άναλίσχειν δ πένης, π α ρ ά τήν άξίαν γάρ αναλώσει χαί τδ δέον* παν γάρ τδ κατ' άρετήν δρθώς πράττεται, πρέπει δέ άναλίσχειν χαί οΓς τάλαντα προϋπάρχει* δεΐ γάρ αδτους άξιους είναι xal ών οί πρόγονοι μεγαλοπρεπώς τινα είργάααντο ή ών σφισι μέτεστι* αέτεστι δέ συγγενών ή οικείων, ώστε χαί τφ μεγαλοπρεπεΐ ίχοντι συγγενείς ή οικείους άρ25 μόττει μή λείπεσθαι αδτών, οντος πλούτου χαί χορηγίας, μάλιστα μέν οίν ó μεγαλοπρεπής έν τοις τοιοότοις δ α π α ν ή μ α σ ι ν ένεργήσει, λέγω δέ έν τοις πρδς τδ χοινόν, χαί έν τοις ιδίοις δέ μεγαλοπρεπώς άναλώσει Sea είσάπαξ γ ί ν ε τ α ι , οΓον γ ά μ ο ς χ α ι ει τι τ ο ι ο ύ τ ο ν , χαί περί δ πάσα ή πόλις σπουδάζει ύπερβαλειται, οΓον δν περί δπλα σπουδάζη πάσα ή πόλις ή περί 30 Γππους, μεγαλοπρεπώς ταΰτα αδτδς παρασχευάσει, χδν οί έν άξιώματι περί τι τοιούτον σπουδάζωσιν ή ώς έλευθέριον ή ώς tq πόλει χρήσιμον μεγαλοπρεπή αότοΰ τήν χρήσιν ίςει. x a l π ε ρ ί ξένων δέ φησιν ύ π ο δ ο χ ά ς τόν μεγαλοπρεπή καλώς άναστρέφεσθαι xal δωρεάς χαί άντιδωρεάς* δόξει δέ λέγων άντιδωρεάς δμολογεΐν, δτι λήψεται δ μεγαλοπρεπής δωρεάς, έστι δέ οόδέν ϊ

1 Γαης Ν 5 μέγιθόί corr. ex μ9-24]

113

τούτο δέ αίτιώνταί τινβ« ώς oòx βδ λβγόμενον· τφ γαρ άγαΛφ où μόνον τό ε3 ποιβΐν άλλά χαΐ τό εδ πάαχειν οίχβΐον εϊναί φααιν, άλη&ή μέν λέγοντες, oò μην χα&ορώντβς τό του μεγαλοψύχου μέγεθος. πολλά γάρ δβΐ γίνβαΟαι Γνα άνααχηται ή εις χρήματα ή είς δύναμιν ή εΓς τι των τοιούτων εόεργετού5 μίνοϊ. τούτο oJv έστιν, 8 λέγει, 8τι αίαχύνοιτ* iv ή χρήματα λαμβάνειν ή άλλην τινά τααότην εόεργβσίαν* τό γάρ μέγεθος της μεγαλοψυχίας ¿ν όπβροχη, ó 8* ευεργετούμενος ¿ν όπερεχομένου δοχει χώρα τετάχθαι* διδ xal άντευεργετιχόν αδτόν φηαι πλειόνων είναι, Γνα 6 ύπάρζας πάλιν προαοφβίλη. Ό δ* έπιφέρβι xal λίαν τινές μέμφονται, φηαΐ γάρ ¿ν μέν iv εύ ποι10 ήα^ ó μεγαλόψυχος μεμνήαθαι αότόν, ¿ν δ' iv sJ ttáft^ (μή) μνημονεύειν. δοχεΐ δέ τουναντίον άρμόττειν τφ άγαθφ, τούτων μέν μή πάνυ μεμνήαθαι, ών δ* άν ευ πάθ^|· ε&χαρίβτου γάρ ήθους. oò μην τούτο λέγει δ Άρκϊτοτβλη;, δτι [oòx] έπιλανθάνεται, ών iv ε3 πάθ^). πάντων γάρ ήχιατα τούτο ποιήβει ó μεγαλόψυχος, ος xal πειράται ¿κ είπειν άντευεργέτης «Ιναι πλειόνων, άλλ' 15 oòx εβτιν ¿ν λόγφ μνημονευτιχ&ς οόδέ ήδίως del μέμνηται πρδς άλλους ών ευ πέπονθεν, οόδ* iv άλλων ήδέως χαταχούαειε. μεγαλοψύχου δέ xaì τδ μή ραδίως δεΐσδαί τίνος μήτε fva cíe χρήματα ώφεληθζ μήτε βίς άλλο τι, αλλά μόλις xal ύπδ μεγάλης άνάγχης, παρέχειν δέ προθύμως τοις δεομένοις, iv μή μοχθηροί ώαι* τδ γάρ ύπηρετειν άντί του παρέχειν ειρηχεν. ?ταν 20 δέ λβηρυ πρδς τους ¿ν άξιώματι xal εότυχίαις δεΐν μέγαν είναι τδν μεγαλόψυχον, oòx άξιοι iv βασιλευομέν^ όντα πόλει xal ίνα όντα των όπηχόων τδν μεγαλόψυχον άντεξάγειν τφ άρχοντι xal βαιιλεύοντι* άφρονος γάρ τό τοιούτον* άλλά xal πρδς τά ίδια μ&ν μή παντάπαβιν είναι άβεμνον μηδ' άγεννή, άλλως τε χάν μή τύχ^ είς των ¿ν τ^ βασιλευομένφ πόλει όντων 6 μεγαλό25 ψύχος, μάλιστα δέ (πρός τοδς διά) πλοδτον ή δι' άλλην δύναμιν εν άζιώματι οντάς μέγας ίσται, ηγούμενος πολΐ> μείζον Ιχειν αότών τήν αρετή ν · πρός δέ τους μέσους μέτριος, έπιειχές γάρ ώβπερ xal αότδς λέγει* τδ δέ συμνύνεαθαι πρός τοίις έν άζιώματι oò τοΰτο λέγει* φορτιχδς γάρ έαται λέγων βεμνά περί αυτού, άλλ' ότι της σεμνότητος oòx άφαιρήαει της εαυτού έντυγ30 χάνων τοις έν μεγέθει xai είς τά έντιμα, φηαί, μή ίέναι, ή ου πρωτεύουβιν άλλοι* [άλλά] φαντααίαν μέν γάρ έχουσιν ώς μεγαλοψύχου του πάντως h τι ποιουμένου, οιον el βούλοιτο xat ρητόρων πρωτεύειν xal των έν μουβιχ-Q εόδοχίμων ή έν άγων% τινί. oò μήν άλλά ταύτα μέν μειραχιώδη είσΐ xal έπιπολαίων ανδρών, ó δέ μεγαλόψυχος όρών τινας πρωτεύοντας έν I αΐτιώνται χαί τινις Ζ Χ«γ((μινον Ν: λ Ζ 2 oÍxttov tlvai Ν: lac. Ζ φιρίν Ν άληβιϊ Ν λέγοντα Ν 3 μιγαλοψόχου Ν: μεγάλο» Ζ 4 (άναμήν Ν 8 προβοφΟ,η Ζ 10 μή add. Rose: om. ΖΝ II -8ox(t Si τουναντίον Ζ: τούνβντίον Si Soxri Ν μίν om. Ν 13 oòx uncís sedasi 16 χαταχοόσ«( Diels: χαταχούαη γί ΖΝ 20 (Voss.) : λέγ« ΖΝ μέγα ΖΝ 23 ISia (R): i,Ua ΖΝ ¿γινη Ζ 25 -p¿« τοίι; ϊιά scripsi : om. Ν : lac. octo fere litterarum Ζ 28 γάρ om. Ν 29 αΰτοΰ] α&τοό ΖΝ 30 μ«γέ»η Ν f¡ Ν : lac. Ζ où] ού ΖΝ 30. 31 προτιύονβιν ΖΝ 31 αλλά delevi 31. 32 μεγαλοψύχου oò πάντων άντιποιουμένου Diels 32 προτεόιιν Ζ 33 μ 24-112Γ»«9]

τούτοις ού φιλονιχήσει ούδ' άμφισβητησει πρδς αυτους τών πρωτείων* έξαρχεΐ γάρ α&χφ τδ της άρετης μέγεθος, δ χαΐ άληθώς ¿ν τιμη έσttv. δταν δέ λέγη ά ρ γ ό ν αδτδν εΤναι χαΐ μ ε λ λ η τ ή ν , τφ του άργοΰ ¿νόματι χέχρηται άντί του μή εόχίνητον αότόν εΤναι πρδς τάς τυχούσας κράζεις, άλλ' ή δ π ο υ τ ι μ ή 6 μ ε γ ά λ η ή έ ρ ω ς · έρωτιχδς γαρ ó μεγαλόψυχος τών εόφυών xal χαλάν ώς άληθως* έφίεται δέ xal των τοιούτων Ιργων, οίς μεγάλη τιμή έπαχολουθεΐ καρά των σπουδαίων, οδχ ούτως διά τήν τιμήν ¿ ς St¿ τό των πράξεων χαλάν. Άληθευτιχόν S i αδτδν είναι λέγει, fitta μ ή δ ι ' ε ι ρ ω ν ε ί α ν. ¿χ δέ τού10 των φανερόν, βτι οόχ άπασαν είρωνείαν φαΰλον ηγείται δ 'Αριστοτέλης* ο& γάρ ί ν προσετίθει τφ μεγαλοψύχφ τήν είρωνείαν, άγαθφ οντι διαφερόντως. φεύγων S i τ& έπαχθές οδ πάντα ερει τά προσόντα έαυτφ πρδς τους πολλού; γ ε , έπεί πρός τε τοΐ>ς σπουδαίους xal όμοιους βδτψ ¿pet &τε φιλαλήθεις ίντας. τδ δέ πρλς άλλους αότόν μ ή δ ύ ν α σ θ α ι ζ η ν άλλ' ή π ρ ό ς φίλους φαIS νερόν, ώς άληθές* οδ γάρ άναθήσει γε αότ&ν τ ς άλλου προαιρέσει, οόδέ πρός τά άλλφ δοχόΰντα άρμόσεται τόν αότου βίον, έάν μή άρα φίλος φίλος δέ τφ ίντι β άγαθδς τφ άγαθφ, ώστε χαι ούτως πρός έαυτόν τρόπον τινά βιώσεται. οόχ έσται δέ θ α υ μ α σ τ ι χ ό ς , ώσπβρ of πολλοί θαυμαστιχοί είσιν ή άναθημάτων μεγάλων ή σωμάτων f ή μίσθους ή μουσικής άγωνίας* οόδέν 20 γάρ μέγα φανείη άν τφ τήν άρετήν ίχοντι. οδδ' α ν θ ρ ω π ο λ ό γ ο ς δέ έστιν· άνθρωπολόγος γάρ ό περί άνθρώπων διεζιών ωσπερ ¿νιοι τους άλλων βίους διεζητάχασι, τί άγαθδν τφ δεινι ή τί χαχόν έστι. τόν δέ μεγαλόψυχον xal ώς άληθώς φιλόσοφον λέληθε ταύτα πολύ μάλλον ώς ó Πλάτων φησίν έν τφ Θεαιτητφ ή oí ¿v τζ θαλάτη) χόες. άλλ' οόδέ περί αυτού λέγει, τίνες οδν 25 α( του μεγαλοψύχου δμιλίαι xal λόγοι, έπειδή άνθρώπων αδτφ λόγος οόχ ίστιν; ή οόχ αν τις άμαρτάνοι ειπών περί τούτου £τι τδ μέν 8λον θεολόγος ¿στί xal περί τούτων xal πρδς τοί>ς πολλούς xal περί φύσεως έπιστημών; e? δ* άρα xal περί άνθρωπίνων, περι άλλης τινός άρετης xal τών χατ' αότήν ¿νεργειών. οδδέ έ π α ι ν ε τ ι χ δ ς δέ έστιν ώς ετυχεν άλλ' οόδέ χ α χ ο λ ό γ ο ς 30 ποτέ οόδέ τ ώ ν έ χ θ ρ ώ ν , εΐ μ ή δ ι ' ΰβριν. τούτο δέ οδχ ούτως δει άχούειν ώς δτι έξυβρίζων χαχολογήσει τους έχθρούς, άλλά τ ί δλον τοιοδτός έστιν ó μεγαλόψυχος (οΓος) οόδέ περί τών έχθρών èpe? φαύλα, εί μή πέρα του δέοντος έξυβρίζοιεν. x a l π ε ρ ί ά ν α γ χ α ί ω ν ή μ ι χ ρ ώ ν η χ ι σ τ α ¿ λ ο φ υ ρ τ ι χ ό ς .

γ 1 φιλονηχήβΜ Ν των itpa>] lac. Ζ 3 λς μεγαλόψυχους, αλλ* ήσύχως φθεγγομένους xal μη μέγα βοώντα;, έπεί xal την λέζιν στάσιμον αότων λέγει είναι, τουτέστιν οόχ έσπευσμένως διαλέξονται* ταύτα γάρ πάντα οίχεΐα τ φ μεγαλοψύχφ xal εόσταΟώς τ φ μή σπευσπχδν 8Ïvat μήτε κινήσει μήτε φωνη μήτε λέξει, άν μήπου 15 παρεπείγη.

τούτο γάρ δει προσυπολαμβάνειν, έπεί σώίειν μέλλων φίλον ή

πύλιν ή τινα άλλον, ών αότφ διαφέρει, xal δραμεΐται xal μέγα βοήσει, χωρίς δε τοιαύτης άνάγχης οό σπευστιχδς οόδέ σ ύ ν τ ο ν ο ς ó μηδέν μέγα οίόμενος πλην ¿λίγων

ταύτα δέ έστιν ίσα μέγεθος εχει των πραχτών ή των έν

θεωρία xal γνώσει. 20

Ό μεν δή μεγαλόψυχος τοιούτος, 6 δ' ¿ λ λ ε ί π ω ν μικρόψυχος, άξιος μέν ων αγαθών, οόχ άξιων δέ ¿αυτόν, τε εχειν ούτως.

είρήχαμεν δέ περί αότοΰ πώς οίον

ίοιχε δέ μέγα xaxiv ίχειν ·

οόχ άξιων γάρ έαυτδν τών τι-

μών οόδέ τών έργων έπιμελεΐται, ίφ' οίς α( τιμαι*

οό μόνον δέ τών καλών

έπιτηδευμάτων αφίσταται, άλλά xal τ ώ ν έ χ τ ό ς ά γ α θ ώ ν , δς φησιν. ήχιστα 85 γάρ οί τοιούτοι ή ισχύος έπιμελοΰνται ή άγωνίας. άμελοΰσι δέ οό μόνον της παρά τοις σπουδαίοις δόξης, άλλά xal της παρά τοις. πολλοίς, ώς äv οόδενδς ηγούμενοι έαυτους μεγάλου άξιους,

υπό δέ ταπεινότητος οόδέ πλούτου έαυ-

τους άξιοΰσιν οόδ' ίχουσι τά τών πλουσίων ποιειν άλλά μάλλον τά τών πενήτων. 30 ψυχοι.

οί δέ χαϋνοι άγνοοΰσι μέν xal αυτοί έαυτους δσπερ xal οί μιχρόάσχημονέστεροι δέ είσι τών μιχροψύχων* οί μέν γάρ συγχρύπτουσιν

αότών την χαχιαν* Γόιον γάρ τούτο της μιχροψυχίας τό βούλεσθαι λανθάνειν· οί δέ χαϋνοι εις μέσον φέρουσιν αυτών την ήλιθιότητα, ¿πιχειροΰντες τοις έντίμοις, ών οόδέν αότοΐς μετεστι.

xal γάρ λέγειν βούλονται xal δυνατοί φαί-

νεσθαι xal πράττειν οόδέτερα τούτων όντες.

xal σεμνολογοϋσι περί αυτών

1 τά Ζ : tic Μ τάς om. Ζ ¿{((pittai Ν 2 ού ΐίήσιται Diets : 26

Ν ρ α ό τ η ; δέ έστι μέν Ζω; χαί περί τήν δργήν 2 ξ ε ι ; είρήσθωσαν.

Αί ήθιχαΐ άρεταί, ώσπερ xal ¿ν τοΐ; πρώτοι; ¿λέχθη λόγοι;, διά τδ 20 μέσαι εΐνάι δπερβολή; xal έλλείψεω;, χαχιων οόσών, xal διά τό αίρεΐσθαι τδ έν τοις πάθεσι μέσον xal έν ταΐ; 2ξεσιν. έννοητέον δέ, 2τι ού περί δυοΐν παθών είσιν, εί μή τι; τά άνωτάτω λάβοι πάθη, ήδονην xal λύπην. πασαι γάρ αί ήθιχαΐ άρεταΐ τό μέσον αίροΰνται τούτων· περί ίδια δέ πάθη ai μέν περί δύο ε?σίν, αί δέ περί ίν, αί δέ περί οόδέν πάθος, οΓον άνδρεία μέν περί 25 φόβου; xal θάρρη παθητικούς παρασχευάζουσα μέσου;, ¿ν τούτοις xal χατά τδν λόγον* όμοίω; δέ xal περί πράξει;* έλευθεριότη; δέ περί μέν πράξει;« περί δέ πάθη ούχ εστίν ή μόνον περί τά χοινά ταΰτα, ήδονην xal λύπην. χαίρει γάρ ως δει έπΐ ταΐς εαυτού ένεργείαι; ó έλευθέριο; xal λυπεΐται, έάν παρά τδν λόγον βιασθη τι ποιεϊν. ή δέ πραότη; περί Sv πάθος ίδιόν έστι* 30 περί γάρ rìjv όργην τό μέσον αίρουμένη xal παρασχευάζουσα τδν έχοντα, έφ' οΓ; μέν δει δργίζεσθαι χαί δτε δει χαί ώ; όεΓ xai χατά τους άλλου; διορισμού;*

1 τούτο Ζ 2 αΰτόν] afrtèv ΖΝ 3 παρά Ζ: περί Ν 6 μόνον Ν: μάλλον Ζ 8 δ' αύται Ζ δ' ctslv al μιχραΐ Ν: lac. Ζ 9 μιγάλαι Si Ν: μιγάλ Ζ σπουδαίων φαίνονται Ν : lac. Ζ 10 τό μέσον ΖΝ et Ariet. Li>Mi>: τόν μέσον Arist. vulg. 11 γάρ xal ai Ν: lac. Ζ άλλαι χαί χαχίαι Ζ 11. 12 άντιχείσβαι ένταϋθα Ν: άντι 8α Ζ 13 άντίχ»ινταιΝ: xctvrai Ζ 15 γάρ Ζ: 8) Ν 17 χαί Ζ: ή Ν ¿ργην £ξ«ς Arist.: δλην ίξιν έξης ΖΝ iiescio an post clprtal addendum sit μέσαι 20 υπερβολής corr. ex ϋπιρβολλής Ζ 21 τφ πάθει Ζ 22 ήδονην Ζ: χαί ήδονην Ν 23 al (ante ήθιχαΐ) om. Ζ αίροΰνται Diele : διαιροΟσι ΖΝ δέΖ: χαί Ν 24 περί (post μέν) om. Ζ 25 φόβοος Ν Anon. Aid. 55*53: φάβον Ζ θάρρη Anon. 1. c.: θάρρος ΖΝ χατασχευάζουσα μέσον Ν χατά Ζ: περί Ν 26 post ¿λευθερκίτης Ζ babuerat μέν, quod delevit 31 post ¿ργ((εσθαι repetit τόν έχοντα Ζ

ASP ASH IN ËTH. N1C0M. IV 11 [Arist. p. 1125*26-1126» 15]

119

¿φ' ote δέ òsi μή δργίζεσθαι άόργητον. σχεδόν δέ και τους άχρους αυτός όνομάζει τδν μέσον πρ$ον xal την μεσότητα πραότητα, δι' ην xal πρότερον ειπομεν αίτίαν. ήν μέν γάρ τό όνομα της πραότητος xal του πρ^ου παρά τοις xal πρδ αύτοΰ φιλοσόφοις, άλλ' έπί μέν τον ήσύχιον xal άόργητον παντά5 πασιν Ιφερον τό ονομα, τόν δέ δτε μέν δει χρώμενον τη δργη ίτε δέ μή δει μή χρώμενον oò πάνυ τι πρ^ον ώνόμαζον, αλλ* δ Πλάτων ήίίου πράον είναι xal μεγαλόΟυμον, ώς ούτε τοΰ πρφου (χανώς έναρέτου όντος ουτε του μεγαλο&ύμου- 6 δ' 'Αριστοτέλης τόν μέσως έχοντα έν ταΐς δργαίς πρ^ον δνομάζει, μάλλον δε άποχλίνειν τήν πραότητα φησι πρδς την ίλλειψιν. χρήται ίο μέν γάρ τη όργη ó πρ^ο;, αλλ" ήχιστα xal δλιγάχις· άνώνυμα δέ λέγει σχεδόν xal τά αχρα, διά τό μάλλον μέν τήν πραότητα της όργιλότητος ώνομάσθαι χατά την μή δεόντως χρωμένων τη όργή· où μήν άλλά τήν φυσιχήν διαθεσιν μάλλον έμφαίνειν τήν Ιξιν, ήτις ήδη χαχία εστίν- ή δέ Ιλλειψις χαί παντελώς ανώνυμος, ζητεί γοΰν xal αυτός ετι πότερον άοργησίαν ή άλλο τι 15 δνομαστέον. βτι δέ έστιν έπαινετή ή πραότης όπομιμνήσχει* τό μ έ ν γαρ π ά θ ο ς , περί δ ή πραότης τυγχάνει οδσα, δ ρ γ ή έ σ τ ι , τά δ' έ μ π ο ι ο ΰ ν τ α τήν όργήν πολλά* έχ πολλών γάρ οί άνθρωποι κινούνται πρός τους θυμούς. Τδ δέ μ ή άγεσ&αι υ π ό τοΰ π ά θ ο υ ς τούτου μηδ' εύάλωτον είναι άλλως τ φ θυμφ έπαινετόν. τούτο δέ έστιν δ λέγει, δτι χρή τό θυμοειδές •20 μέρος της ψυχής πεπαιδεΰσΰαι ώς μηδέν παρά τον λόγον πράττειν άλλά συνε£ορμ£ν τ φ λόγφ, σύμφωνον αύτφ οντα. ά τ ά ρ α χ ο ς δή ων ó πρ^ος μάλλον δοχεΐ άμαρτάνειν έπΐ τήν ελλειψιν τοις μή ¿ρθώς σχοποΰσιν, οίς άμαρτάνειν δοχεΐ' άμαρτάνει μέν γάρ οόδαμώς, σ υ γ γ ν ω μ ο ν ι χ δ ς δ' ων τά πολλά xal où τ ι μ ω ρ η τ ι χ ό ς , äv μή δ λόγος όπαγορεύη, αίτια ν ¿χει της παρά xaipòv άορ•25 γησίας. xal δτι μέν άνδραποδώδες ή Ιλλειψις, φανερδν πεποίηχεν. ή δ' υπερβολή où μονοειδής* Ιστι μέν γάρ πάσα χαχία πολυειδής χαί τοΰ απείρου, ώς πρότερον Ιλεγεν· ούδενδς δ' ήττον ή χατά τόν θυμδν υπερβολή, ούτως δ' έστί χαλεπά τά είδη ώς μή δύνασθαι τ φ αύτφ ύπάρχειν πάντα, τό γ ά ρ x a x ó v , ώς φησι, x a l αυτό ά π ό λ λ υ σ ι διά τό ϋχειν έναντιότητα, x á v όλό30 χ λ η ρ ο ν η , ; xal ά φ ό ο η τ ο ν γ ί ν ε τ α ι , δήλον δ' έστί χα&' Ιχαστα σχοποΰσι των χατά τήν 6περβολήν της δργής είδών, δτι ούδέ δυνατδν άμα πάντα τ φ αύτφ παρεΐναι χ3ν χαθ' ύπόθεσιν παρη, αφόρητος έσται ή χαχία. χαλείται μέν οδν ή χαχία όργιλότης άπορί^ άλλου ¿νάματος, έέαιρέτως μέν νομίζονται δργίλοι οί τ α χ έ ω ς μέν δργιζόμενοι x a l οΓς où δεΤ χαί έν ήδονη, τό δ» λυπεϊν εϋσχημον xal ώφέλιμον τ ψ φίλψ, τοΰτο πειράται μάλλον, τοιαύτη δή τις χαί ανώνυμος αυτη ή 2ς·ς χωρίς τοΰ στερ20 γειν· ου γάρ προς τους φίλους γίνεται αλλά πρός πάντας τους έντυγχάνοντας ή ένέργεια αυτη, χαί άνευ του χατά το φιλεΐν ή μισεΐν πάθους, ομοίως γάρ τ η 2ξει χρήται π ρ ο ς ά γ ν ώ τ α ς χ α ί γ ν ω ρ ί μ ο υ ς χ α ί σ υ ν ή θ ε ι ς χ α ί α σ υ ν ή θ ε ι ς , πλήν τό άρμόττον νέμει έχάστοις. χοινδν γάρ τδ ώς δει όμιλεΐν· χαί του χαλοΰ 5νεχα πδσι τδ άρμόττον ίδιον πρός έχάστους· où τον αυτόν 25 γάρ τρόπον συνήθεσι χαί άσυνήθεσι ομιλήσει oùôs ομοίως πρεσβυτέροις αυτοΰ χαί νεωτέροις ουδ' άρχουσι χαί ίδιώταις αλλά την προσήχουσαν όμιλίαν ποιήσεται πρδς έχάστους, τέλος μέν εχων το χαλόν, δυοϊν δε έστοχασμένος ώς προειρήχαμεν τοΰ τ' εύσχήμονος χαί ωφελίμου έαυτψ τε χαί τοις χοινωνοΰσι της ομιλίας, ó μέν ουν μέσος τοιούτος ών ανώνυμος έστιν, εί μή τις 30 αύτδν όμιλητιχδν λέγει χαί τήν άρετήν όμιλητιχήν. ó δέ χατά τήν υπερβολήν έστιν άπαντα; συνηδύνων χαί πασιν αρέσχειν βουλόμενος, εάν τε δι' ώφέλειαν, ών μέλλει αυτοί; περιποιήσειν ηδονών χαί ε&σχημόνων έαυτψ χαί έχείνοις, έάν τε διά των έναντίων* ούτος δ' áv μηδενός Ινεχα τοΰτο

3 {α>( scripsi : τώς ΖΝ τό μέσον Arist.: ή μέσοτης ΖΝ 7 χΑτ,Οεί Ζ ¿νάματι τινί Ζ: τινί ¿νόμαπ Ν 8 των λόγων coir, ex τώ λόγφ Ζ: αύτψ λόγων Ν μίν Ζ: Sè Ν 9 έστοχασμίνο; Ν 13 ινιποιτ,τιχί) Ν ώφελητιχή Ν Ιτι Ν: Ιβτι Ζ 14 ήίός Ν 15 πρότερον] Β 4 p. 1105b22 χοινώτιρον Ν 17 ψύλω Ν 18 ϊύαχημον Ζ: άσχημον Ν τοΰτο scripsi: τό αυτό ΖΝ 19 ή om. Ζ 21 γάρ Ν: ti Ζ 22 συνήθεις χαί ¿συνήθεις Ariet.: όσυνήβεις Ν: συνήθεις Ζ 25. 26 βί>τοϋ scripsi: αύτώ ΖΝ 28 έαυτώ] έαυτοΟ Ν: αύτώ Ζ 29 μή Ν: fit Ζ 30 6 Ζ: oil Ν 31 ίπαντας Ζ: 6 τάντας Ν συντ,βΰνων Ν: Ουνήδων Ζ 32 ών Ζ : ώ Ν εύσχημονών Ν: ¿σχημονών Ζ

122

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOM. IV 12. 13 [Ariet. p. 1127«9-27]

ποιη, αλλ' αύτφ τούτφ χαίρων τ φ αρέσχειν άρεσχος χαλείται, έάν δ' ίνα χερδαίνη, χόλαζ. ó Si χατά την Ιλλειψίν έστιν ó πασιν òvrtτείνων χαί μηδενί πρδς ήδονήν βουλόμενος διαλέγεσΰαι, οίους χαΐ ο( χωμφδοποιοί μιμούνται δυσχόλους δνομαζοντες· χαί ενταυόα δέ διά τδ ανώνυμον εΤναι τ&ν μέσον μόνον 5 αλλήλοις δοχεΐ άντιχεΐσθαι τά άχρα· άντίχειται δέ χαί άλλήλοις χαί τ φ μεαφ. όρίσαιτο δ' άν τις την είρημένην άρετην μεσότητα περί ήδονάς χαΐ λύπας χαί πράξεις είναι· πράξεις γαρ τίνες χαί λόγοι. ίστι δέ τι τοιούτον είδος ηδονής χαί λύπης τό περί τάς ομιλίας, τδ δέ χαίρειν αότόν ένεργοδντα χατά την αρετην χαί άχθεσθαι χωλυόμενον χοινδν πασών των αρετών. άντιχεΐσΟαι 10 δέ μάλλον φαίνεται rj¡ μέση ίξει ή δοσχολία διά τό άγριωτέρα είναι χαί θηριωδεστέρα.

ρ. 1127*13 Περί τ α ύ τ α δέ σ χ ε δ ό ν έστι χ α ί ή τ η ς ά λ α ζ ο ν ε ί α ς ίιος τ α ΐ ς χ α τ ά τον άλλον ßfov ό μ ι λ ί α ι ς .

έν

Oò μόνην την προχειμενην φησίν αρετήν χαί τάς παραχειμένας αύτη 15 χαχίας αλλά χαί 'έτέραν τινά μέσην 2ξιν χαί δύο χαχίας* άνώνυμον δέ χαί ταυτην είναι την δίιν. χαλοΐτο δ' άν άληθευτιχή, ή ώς αύτδς όνομάζει αύτήν άλήθειαν, ή ν ó έχων περί πλείστο» ποιείται τδ αληθές, τό δέ ψεύδος παντί τρόπφ μισεί, αύ&έχαστον δέ αυτόν λέγει, διότι χατά τό ονομα αύτά εχαστα όποΐά ποτέ έστι τά υπάρχοντα αύτφ χαί λέγει χαί ενδείκνυται χατά 20 τδν βίον χαί ούτε μειζω ούτε έλάττω προσποιούμενος είναι των υπαρχόντων, λέγεται δέ άλήθεια χυριώτατα μέν ή ¿ν λόγοις, ου μην αλλά χαί έν ταΐς πράξεσιν. άληΟευτιχός γάρ δοχεΐ (ά) μη προσποιούμενος τά μη υπάρχοντα αύτφ έν ταΐς πράξεσιν, οίον εί μή τις πλούσιος προσποιοΐτο μή ων, μήτε ισχυρός μή ων, αλλ' ώς φανερδν αότοΰ προτιθείη χαί τόν βίον, όποιος τις 25 έστι χαί [ό] τδν λόγον. δ δ' έπί πλέον προσποιούμενος χαί τ φ βίφ χαί τ φ λόγφ άλαζών, ó δ' έπί τό Ιλαττον χαί χαΟαιρών τά υπάρχοντα αύτφ είρων, ó δέ μέσος αύ&έχαστός τις, άληθευτιχδς ών. διά τούτο δέ μετατεθείχαμεν την λέξιν, ίνα χαί ώς γέγραπται άναγινώσχοντες μετά τδ α ύ θ έ χ α σ τ ό ς τ ι ς ούτως έπιφέρωμεν ( ώ ν ) ά λ η θ ε υ τ ι χ ό ς . ε σ τ ι δέ τ ο ύ τ ω ν , φησίν, έ χ α σ τ α χ α ί ί ν ε χ ά τ ί ν ο ς 30 π ο ι ε ΐ ν χ α ί μ η δ ε ν ό ς , δ δέ λέγει τοιοΰτόν έστι* τδ άληθεύειν έν τ φ λόγφ

1 πο«1 Ν τούτψ Ν: τοϋτο Ζ χιρδαίνη corr. ex χερδαίνιι Ζ 4 τόν μίSOV Ν: lac. Ζ 8 δονής χαί λύπης] lac. Ζ 9 χοινδν ecripsi: χαινόν Ν: κοινών Ζ 12 ταύτα ΖΝ et Ariet. Mb: τά αότά Arist. vulg. 13 χατά τόν «Ολον βίον Arist.: χοιναΐς ΖΝ 15 μέαιν Ζ 16 ώ( Μ Ζ: xal αδτή Ν 18 αύτόν, superscr. ν Ν: om. Ζ 21 λέγιται Ν: ο6 λέγιται Ζ άλλά om. Ζ 22 b addïdi 23 προβποιοίτο ex προσποι«Ιτο Ν: προαποιΛτο Ζ 23. 24 μήτε ισχυρός μή ών] lac. Ζ 24 προτιθείη scrips!: προοτιθιίη Ν: προστιθή Ζ βίον ecripsi : φvrj¿fuvoi] lac. Ζ χβρίtvtatc Ζ '29 χ(Ιρον Ζ 3á τη 4μιλί* Ν 33 όμιλιτιχην Ζ ώνομάαα>μιν Ν

ASPASH IN ΕΤΗ, NICOJ!. IV 14 [Arist. p. 1127>>34-1128»25]

125

τιχή περί πάντα ¿μίλια εν τε βίφ χαΐ λόγφ* ή δέ μέλλουσα ρηθήσεσΟαι περί τ ί μέρος έατί τοδ βίου ; επειδή γάρ δεϊται ó άνθρωπος αναπαύσεως χαι άνέσΐώς Ttvoí, 2στι χ α ί έ ν τ α ΰ θ α ο μ ι λ ί α χαΐ παιδιά τ ι ; έ μ μ ε λ ή ; . χαλεϊται δέ ευτραπελία χαΐ 6 Ι χ ω ν αδτήν εότράπελος, οίον ευτροπός τ ι ; ων, φησίν. 5 εδτροπον δέ λέγει διά το εύρυθμου; του ή θ ο υ ; αυτού τάς χινήσει; είναι χαί τάς τροπάς* ό σ π ε ρ γαρ τ ά σ ώ μ α τ α ¿ χ τ ω ν χ ι ν ή σ ε ω ν κ ρ ί ν ε τ α ι , ο ύ τ ω ς χαΐ τά ή θ η . ότι δε χρίνεται τά σώματα έχ των χινήσεων δηλον. μέχρι μέν γαρ τ ι ; ήρεμεί, oò δήλον, εΓ τι πεπήρωται των τοΰ σώματος είτε άρρυθμόν έστι, κινουμένου δέ μάλιστα έλέγχεται τδ σώμα* ούτω; χαί χατά 10 tíjv παιδιάν τοΰ ήθους οί μέν εύρυθμοι είσι χαί έμμελεΐς* χαλοΰνται δέ οί εύρυθμοι εύτράπελοι παίζοντε; έστοχασμένως του μ ή λυπεΐν μήτε άλλον μηδένα μήτε έχεινον, πρό; 8ν χρώνται τ ^ παιδιά, αλλά τοόναντίον χαί είς ήδονήν άγειν. δ δ' αδτός χαί οία δει χαί έρεϊ χαί αχούσεται οΓα δει χαί παραχούσεται έχών εΤναι των άπαδεύτω; χρωμένων τψ γελοίφ χαί 15 αίσχρώς* οόδ' ¿ν πδσι δ' έρεϊ αλλ' ¿v οΓς προαήχει. εχει δέ χαί τους άλλους διορισμοί); των αρετών* χαί γάρ δτε δει χαί έψ' ο ί ; òsi χαί ώ ; δει χρήται r j ¡ παίδι?·

20

26

30

35

Ό δέ υπερβάλλων βωμολόχο; χαλεϊται, επιπόλαιο; ης ών χαι πάντω; τοΰ γελοίου στοχα'όμενος ήπερ τ ο ΰ λ έ γ ε ι ν ε ό σ χ ή μ ο ν α χ α ί μ ή λ υ π ε ΐ ν τ ό ν σ χ ω π τ ό μ ε ν ο ν * ένεχεν δέ τοΰ γέλωτα χινείν οδδενός φείδεται, ούτε φίλου ουτε έχθροΰ* ¿νίοτε δέ οόδέ των θ ε ώ ν , χαθάπερ οί τ ά ; παλαιάς κωμωδία; ποιήσαντε;· ύπδ γάρ βωμολοχίας ουδέ τών Θεών άπείχοντο. εστι δέ χαί ένταΰθα 2λλειψις· ε?σΙ γάρ τινε; οί τδ παράπαν oòx αξιοΰσι χρήσΟαι τ ξ παιδιά χαί οϋτ' αύτοί ί ν ειποιεν πλέον τι, ουτ' άλλων άχούσαιεν &ν ήδέως* χαλοΐτο δ' áv ή τοιαύτη χαχία Γσω; άγριότης χαί σχληρότης. ούτοι μέν οδν οόδεποτε δοχοΰσιν είναι εότράπελοι αλλ' έναντίοι τοις . εδτραπέλοις* οί δε βωμόλόχοι δοχοΰσιν εΤναι ένίοτε εότράπελοι διά τδ χαίρειν τους πολλούς τιρ γελοίφ. ή δέ μέση £ςις χαλεϊται μέν εότραπελία, όνομάζοιτο δ ' ¿ν Γσω; χαί έπιδβξιότης· τοΰ γάρ έπιδεξίου τ ο ι α ΰ τ α χ α ΐ λ έ γ ε ι ν χ α ί ά χ ο ύ ε ι ν , όποια χαί πρέπει τ φ έλευθερίφ. διαφέρει γάρ ή τ ο ΰ έ λ ε υ Ο ε ρ ί ο υ π α ι δ ι ά τ η ς τ ο ΰ ά ν δ ρ α π ο δ ώ δ ο υ ς χαί ή τοΰ πεπαιδευμένου της τοΰ απαίδευτου, παράδειγμα δ' έχατέρα; τίθεται τάς τε παλαιά; χωμφδίας χαί τάς νέας* τοις μέν γάρ τ ά ; παλαιάς γράφουσι γελοΐον έδόχει τδ αίσχρολογεΐν, τοις δέ τάς νέας τδ μεθ' ύπονοίας σχώπτειν, τουτέστιν μετά τοΰ αίνίττεσθαι. δ ι α φ έ ρ ε ι δ' οδδέν π ρ ό ς ε δ σ χ η μ ο σ ό ν η ν ή φανερώς αίσχρολογεΐν ή μόνον έμφαίνειν.

1 {ιηβήίεται Ζ 4 εύτραπελία] εΰτραπίλεια ΖΝ 8 πιπ'ήρωται Ν : πεπύρεται Ζ τών om. Ζ 9 ¿λίγχετο Ζ 10 πείιάν Ν είσι Ν: ο&χΐ Ζ χαλοΰνται — ¿βτοχααμένως (11) (άποχασμένως Base) edidit Hase Classical Journal X X I X 113 τοΰ scripsi: τώ ΖΝ 14 γελλοίω Ν 19 γελλο(ou Ν 20 (vextv lì—άπείχοντο (22) edidit Hase Classical Journal X X I X 113 γέλωτα scripsi: γέλωτος ΖΝ 21 οόδέ Ζ : oò Ν 22 βωμολοχίας corr. ex ßtuμωλοχίας Ν 27. 28 γελλοίω Ν 33 γελλοϊον Ν 34 oòSiv] fort, ού μιχρόν ex Arist. 35 μώνως Ζ

126

ASPA8U IN ΕΤΗ. NICOM. IV 14 [Ariet. p. 1128*25-33] Μετά ταύτα ζητεί πότερον δει τόν su αχώπτοντα όρίζβσ&αι τω λέγειν

πρέποντα έλευϋερίω χαί πεπαιδευμένφ ή τ ψ μ ή λυπεΐν τόν ά χ ο ύ ο ν τ α ή %ι ι τοδναντίον τέρπει ν.

δει μέν γαρ ίσα»; αμφοτέρων έατο/άσβαι τόν ευ

σχώπτοντα, αλλ' 8μα>; χαβ' όπότβρον α&των

όρΐϋτέον μάλλον* χαί φηαιν

5 άόριβτον εΤναι τδ πρδ; τοίι; βχωπτομένου; λαμβάνειν το άχρον· άλλο γάρ ίλλψ που ήδύ τε χαί μισητόν, χαί οόδέν χωλύει αότόν μεν ευ βχώπτειν, ύπ& δέ αγροικίας άηδη είναι τ ψ άχούοντι* μάλλον ουν ό όρο; του βχώπτοντο; έν τ ω ώ ( δει βχώπτειν χαι πρό; ου; τ ψ έλευ&ερίφ. έν μέν ουν τούτφ φαίνεται τό σχώμμα μέσον τι. 0

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

2 τρίποντο] lac. Ζ μή om. Ζ σχοπιΤν Ζ 7 άη?ή acri psi: άηίές ΖΝ ti oùv ¡pot Ν 8 τούτω Ζ: τούτοις Ν

* *

* *

# *

«

« *

3 ¿¡χOb: τελειουμένων Arist. vnlg. oí»] lac. Ζ τψ scripsi: τό ΖΝ 32 άτελής Ν: ίτιλή; Ζ

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOM. VII 15 [Arist. p. l l 5 4 » 2 - 2 0 ]

156

Ταύτα δέ ειπών

έπάνεισι πάλιν έπί τάς αίτια;, δι' ας σφόδρα σπουδά-

ζοντα! αί σωματιχαί ήδοναί* μένων

χ α ι ρ e i ν*

διώχονται γάρ υ π ό

άπειροι γάρ xal άγευστοι

των

άλλαις

μή

δυνα-

οντες των ¿λευΟερίων ήδονών

πειρωνται πορίζειν αύτοΐς τάς διά του σώματι;* ZA δ ί ψ α ς τ ι ν ά ; αύτοΐς π α δ ρ α σ χ ε υ ά ζ ο υ σ ι ν , Γνα πίνοντες ήδωνται. γάρ ó έπιειχής ηδέα xal

διά γυμνασίων

ai μέν ουν αβλαβείς ανεπιτίμητοι* xal

xal πόνων

τά βρώματα xal τά ποτά*

πειράσεται

έάν δέ

έπί

παρασχευάζειν

αύτφ

βλάβη ν μηχανώνται

τάς

παρασχευάς, φαύλοι xal έπίψογοι, οίον ώ ; οί πεπληρωμένοι χαί δμως ηδονής Ινεκα

μηχανώμενοι,

2πως

10 ήδονήν χαρπώσωνται.

πάλιν πίωσιν

ή φάγωσιν

ή την δι'

αφροδισίων

διά γάρ τό μ)) εχειν άλλα ¿ φ ' οΓς χ α ί ρ ο υ σ ι

ταύτα

ποιοδσι. τ ό δ ί μ η δ έ τ ε ρ ο ν τό μήτε ήδεσθαι μήτε λυπείσθαι π ο λ λ ο ί ; λ υ π η ρ ό ν t xal τ4 δοχεΓν ή χρατίστη αότφ eïvai χατάστασις · δ δέ φησι πολλοί; αλγεινών είναι, τοΰτο διά την φόσιν. λόγοι λέγουσιν. lò σΟήσεων.

del γάρ πονεΐ τό ζ φ ο ν ,

ωσπερ xal ο( φοσιρ-

ó γάρ 'Αναξαγόρα; Ιλεγεν del πονεΐν τό ζφον διά των al-

ταύτα δέ οδχ ώς συγχατατιθέμενο; λέγει άλλ' ίστορών*

έδόχει γε αύτοΐς del έν πόνφ είναι τό ζφον.

έπεί οδχ

xal τόν Άναξαγόραν αιτιάται

Θεόφραστο; έν ΉΟιχοις λέγων δτι έξελαόνε ι ήδονή λύπην ή γ ε έ ν α ν τ ι α , οίον ή από του πίνειν τήν άπό του διψήν, x a l ή τ υ χ ο ύ σ α , τουτέστιν ήτις οδν άν εϊη ι σ χ υ ρ ά , ώστε ένίοτε πεΐναν έξελαύνει xal άχοή; ήδονή, ?ταν άσμασιν ή 20 άλλοι; τισίν αχοόσμασι διαφερόντω; χαίρωμεν.

xal διά ταύτα άχόλαστοι γί-

νονται άνθρωποι* Γν' 3λως γάρ μ η λυπωνται μηδέ άλγώσι, μεγάλα; xal σφοδρά; ήδονά; έαυτοι; πορίζουσι. Λέγει δέ έ ξ η ; ,

δ xal

εχουσιν όπερβολήν*

πρόσθεν

εΤπεν,

ότι ά ν ε υ λ υ π ώ ν

ήδοναί

αύται δέ είσιν a l τ ω ν φ ύ σ ε ι ή δ έ ω ν x a l μ ή

οόχ χατά

25 σ υ μ β ε β η χ ό ; * λέγει δέ x a ö ' αύτά ηδέα οσα μ ή ιατρείας §νεχα xal αναπληρώσεως λαμβάνομεν*

τοιαύτα δέ έστι τά θεωρήματα*

ηδέα xal διά τήν αύτών φόσιν· έπεί γάρ τότε

συμβαίνει

χατά συμβεβηχό; δέ s i ; τήν άναπλήρωσιν.

{ατρεύεσ&αι

χαί άναπληροΰσθαι,

ύγιεινόν ένεργήται, τουτέστιν ή φύσις ύγιεινώς έχουσα* 30 ήδέα γίνεται* σεως.

φύσει

χαθ' αύτά γάρ έστιν

δ έ ή δ έ α φησίν α π ο ι ε ί π ρ ά ξ ι ν

2ταν τό ¿ν ήμΐν

διά τούτο xal αότά της τοιασδε

π ρ α £ ι ν μέν οδν εΓρηχεν άντ'ι του ένέργειαν* τ ή ; δέ τ ο ι α σ δ ε

φύ-

φύσεω;

1 it' at« Ζ 2 πολλών ante των add. Ζ 3 άγιοτοι Ζ 4 πιιράνται Ζ αΰτοίς] afrcoTc ΖΝ τινας om. Ν αύτοίς Ζ : abroTc Ν 5 πίνονκς] πίνωντις ΖΝ dßXaßclc] lac. Ζ : αϊ βλαβ«ΐς Ν 6 π«ρ δοχεΐ ουτε λυπηρόν εΤναί τι γινόμβνον, έπεί ti ή φ ύ σ ι ς ά π λ η , χαθάπερ δοχεΐ δαιμονίων τίνων χαΐ των άστρων, ή α ό τ ή π ρ α ζ ι ς χαΐ ένέργεια αότοις. διδ x a l ó πρώτο; θ ε ό ς ά ε ΐ μ ί α ν χ α ΐ ά π λ η ν χ α ί ρ ε ι ή δ ο ν ή ν , ¿πλουστάτης ών φύσεως χαΐ οδσίας· έπεί δε ειρηται ηδονή ένέργεια, ύπολαμβάνουσι δέ τίνες τήν ένέργειαν χίνησιν ή χινήσεώς Ι& τι έργον, δ δέ πρώτος θεός άχίνητος, φησίν οδ μόνον χινήσεως είναι ένέργειαν ά λ λ α χ α ί α κ ι ν η σ ί α ς · είδος γάρ τι ή ένέργεια χαΐ τελειότης. διό χαΐ ή ήδονή μάλλον έν ήρεμία έστίν ή έν χινησει* ή γάρ ήδίστη χαΐ άληθεστάτη ηδονή τ φ ώσαύτως ίχοντι χαΐ αεί περί τήν των χαλλίστων θεωρίαν ένεργοΰντί' 8 δέ λέγοοσί τίνες "μεταβολή πάντων γλοχύ" περί της πονηρίας χαΐ εόμετα20 βόλου φύσεως λέγουσι* τοιαύτη δε ή φθαρτή.

2 4ν—8é] lac. Ζ προς ικίντας scrips!: ad omniι vereio lat.:tnpòi ικίντα ZNBa 2 td« Mob« μη] lac. Ζ 2. 3 xoupoû] lac. Ζ 3 μή] μίνων Ν tovegfac] lac. Ζ 5' έχιι ή] lac. Ζ ή γάρ ZBa: xal γάρ Ν 6 χοινόν corr. ex χαιvèv Ν noftoúetv Ζ: πορίζουαιν NBa 9 ¿μαίων Ζ 11 *Κη] ffitι Ν έλέχ&η] Ε 10 ' 13 φιλιχώ corr. ex φυαιχω Ζ 14 χοινών Ζ 15 άποϋξαιτο Ba: άκοΜξκο Ν : ¿ποΜξκαι Ζ 17 φιλαχτίον Ν 19 τή« φιλίας] αότη< a, ut Aristoteles 20 τοΰ (θοος a 24 ènti—φιλοαώρων om. Ζ ditoppibitpov Ν 26 τη ήθιχή κραγματία Ν: τφ ήθιχψ πράγματι a 28 έβτίν om. Za 30. της φιλ(ος ΖΝ: τοίς φιλίας Β: τοις φίλοις a 33 ifytrat libri cum Arist. 0·>: ¿πιΐίχβται Arist. vulg. 34 τό om. Ba, ut Arist. cod. Ob ZN: 81) Ba λ τ η ς έ ρ ω τ ι χ ή ς . αδτη δέ ή γραφή δηλοΐ, δτι είχότως οί νέοι έρωτιχοί είσι· τδ γάρ πλείστον της έρωτιχής διά πάθος χαί 30 δι* ήδονήν, ¿λίγων δέ χαί έν δλίγοις δ λόγος* έπεί οδν χατά πάθος ζώσιν 5 οί νέοι, εόλόγως είσΐν έρωτιχοί. α( μέν οδν είρημέναι φιλίαι ατελείς είσιν. β α 1 γιγονέναι ΖΝ: tlvai Ba 3 φίλους χρησίμους Ζ οί] ή Ν μέν ίντες scripei : μένοντες libri 4 άφιοϋβιν a άλλους] άλλήλους Ba 5 συζώαιν libri ut Arist. Lt> Oi>: oùîè euCûstv Arist. vulg. 7 τό ftèj lac. Ζ 8 o&x Εχουβιν] xal Ιχουαιν a 9 άληθινέ« Ζ χαλίβτου Ζ 10. 11 ώς έπιτοπολίι St' ήδονήν έβτιν ΖΝ 12 φιλοϋΐιν ¿λλήλοις a 13 μεταβάλλει μέν γάρ ΖΝ τούτοις lì ΖΝ: οΓς Ba 15 i om. Ba 16 λέγει Na 17 της alteram om. Β 18 φιλίας ante λέγει add. a της ήλιχίας Ζ γάρ libri : Sì Arist. 19 ή libri : xal Arist τοις έρωτιχοίς a, ut Arist. M*> : της έρωτιχής NB et Arist. vulg.: της έρετιχής Ζ 20 έρωτιχοί γίνονται ol νέοι Ζ χατά τά πάθος a 21 ύαπιρ ΖΝ: ώς Ba 22 ώβπερ ΖΝ: ώς Ba ιππιχοίς ΖΝ: Ιππεϋαι Ba 24 νέων] νέον Ζ ϊρως] Ιργων Ba 24. 25 τοΤς τούτων έρωτιχοίς Ba: της τούτων έρωτιχής ΖΝ 25 της—έρωτιχής (28) om. Ν post βπουδαίων inserit έρωτιχής Ζ 27 έρωτιχοί γάρ Ba: έρωτιχοί &1 ΖΝ 28 τοΤς έρωτιχοί« a 29 τοΤς έρωτιχοΤς a δι' om. a 31 ευτελείς Ζ είσίν om. Ba

ASP ASI! IN ETIL NICOM. Vili 4 [Arist. p. 11561» 7-25]

167

Τελεία δέ έστιν ή των αγαθών φιλία χαί χατ' άρετήν δμοίων. 138' πάντα γάρ ί χ η υ σ ι τά χατά τδν δρισμδν της φιλίας- τά γάρ άγαθά βούλονται ι · άλλήλοις δι' αυτούς έχεινους, οΓς βούλονται τάγαΟά. ατελείς Si at άλλαι* oò γάρ ί χ ο υ ο ι πα'ντα τά έν τφ δρισμφ- βούλονται μέν γάρ άλλήλοις τά άγαθά, 5 S οίονται, αλλ' oò διά τοί>ς φιλουμένους, άλλ' αότοί αότους δι' αδτους φιλοΰντες. Ιτι οί μέν χαθ' αύτους φιλοδσιν (η γάρ άγαθοί φιλοδσιν), οί δέ χατά συμβεβηχός. oò γάρ η ευτράπελοι, ώς έφαμεν, ή η πλούσιοι οί φιλοό- μ μενοι, αλλ' η αότοίς γίνονται ή δεις ή χρήσιμοι, τδ μέν ο3ν καθ' αότδ παν τέλειον, τδ δέ χατά συμβεβηχδς ατελές, τούτο δέ xal αότδ τεχμήριον του 10 ομώνυμους εΤναι τάς φιλίας, oò γάρ οΓόν τε ομογενές είναι τδ χαθ* αδτδ χαί χατά συμβεβηχός. ύστερον γάρ τδ χατά συμβββηχδς του χαθ' αδτδ. είχότως ουν διαμένει βέβαιος ή των αγαθών φιλία* διά γάρ τδ άγαθοδς εΤναι φιλοδβιν άλλήλους xal διά την άρετήν* βέβαιον δέ xal μδνιμον ή άρετή. τους μέν οδν ηδείς τινι xal διά τούτο φιλουμένοος oòx άνάγχη άπλώς ήδεΐς είναι οόδέ « 15 τους χρησίμους τινί άπλως χρησίμους εΤναι- δ δ' άγαθδς xal άπλώς άγαθδς xal τφ φίλφ αγαθός. oò γάρ μόνον άγαθοί είσιν άλλά xal άλλήλοις ωφέλιμοι. τούτο μέν ο3ν παρηχολούθηχε τδ άλλήλοις ωφελίμους είναι· φιλοδσι δέ άλλήλους, διότι άγαθοί είσιν. είσΐ δέ ο( άγαθοί xal άπλώς ήδείς χαί άλλη· λοις. έχα'στψ γάρ ήδεΐαι a? τε οίχεΤαι αδτοδ πράξεις xal αί βμοιαι αύταϊς. 20 at δέ των άγαθών πράξεις ή τοιαδταί είσιν ή πάντων μάλιστα δμοιαι* διόπερ xal ήδεΐς είσιν άλλήλοις, xal διά τούτο ο3ν τέλβιός τε άλλά xal μόνιμος ή «ο των άγαθών φιλία- πάντα γάρ συνάπτει έν αότη τά ταΐς φιλίαις υπάρχοντα, πάσα γάρ φιλία ή διά τδ άγαθδν η δι' ήδονήν, χαι δι' άγαθδν άπλώς xal ήδδ απλώς, ίπερ υπάρχει èv τη των αληθών φιλίς ή διά τδ τφ φιλοΰντι 25 άγαθδν ή ήδδ χαθ' δμοιότητά τινα. οί γάρ μη διά τδ άπλώς άγαθδν ή τδ άπλώς ήδυ φιλοϋντες άλλά διά τδ αότοίς τήν χαθ' δμοιότητά λεγομένην φιλίαν εχοιεν άν, οό τήν χυρίως* τη δέ τών σπουδαίων πάντα υπάρχει, xal γάρ χατά τδ άπλώς άγαθδν φιλοΰσι xal τδ αύτοϊς άγαθδν xal τδ άπλώς ήδδ χ α ΐ κ ' τδ αύτοΐς ήδύ. ταύτη γάρ δμοιοι, φησί, xal τά λοιπά, ούτω μέν οΰν 30 έχούσης της γραφής, ρητέον ταύτα, τουτέστι διά τοδτο* λέγει δέ διά τδ άγαθους αότους εΤναι xal τά λοιπά, ίτι ίμοιοί είσιν ήδείς τε δμοίως xal χρήσιμοι, oò μόνον άγαθοί δμοίως. ή τ α ύ τ η δέ ί μ ο ι α xal τά λοιπά, Γν' η ταύτη δέ τη φιλί^ι δμοια xal τά λοιπά είδη της φιλίας. 1'πάνιαι δ' αί τοιαδται φιλίαι.

δλίγοι γάρ οί άγαθοί, Ιτι δέ xal δει «

1 ίβτιν om. Ba 2 πάντες a 3 οΐς βούλεται a 5. 6 φιλοΰντες scripsi : φιλοΰντας ΖΝ: φιλοΰνται Ba 9 τέλιον Ν 10 ¿μωνΰμου Ζ οSäv τε Ba: οίονται ΖΝ τό om. a 11 δστερον— συμβηβεχός om. Β τοΰ] xai τό Ζ 12 το ¿γα] lac. Ζ 16 γάρ om. a 16. 17 άλλήλους ώφελίμouï MB 17. 18 t i άλλήXoic'NBa 18 t i oí άγα&οΐ ΖΝ: ol ¿γαθοί a: άγαθοί Β 20 ««¡περ] ito Ba 23 πδβα Ζ : πάβι Na : πάαα corr. ex πάοι Β 24 δπερ] 5 Ba άληθινών Ba 26 φιλοϋντες (R): φιλοΰνται ZNa τήν αότοϊς Ba αύτοίς Diele: αότοΐς libri, ut 28. 29 27 Ιχειεν Ν τη corr. ex την Β πάντων a 29 δμοιοί Ba ot Arist. Κ*>: βμοιά ΖΝ et Arist. vulg. λοιπά (33) om. Β

30. 31 άγα&όν a

32 tv' ή Za: tve Ν

tv' η —

168

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOlf. VÍII4. ò [Anni. p. 1156 >»25-1157 >18]

χρόνου «pi» αυνήθειαν χαί πείρα ν Γσως μέν γάρ Ιαχιν δτε χαί ¿ζ δλίγης 138' ¿ντυχίας γνώ^ αν τινά δ σπουδαίος· αλλ' βμως xal διαλάΟοι άν tic αυτόν μέχρι τινδς χρηστούς προβαλλόμενος λόγου;. Sto δει πείρας xoù χρόνου, διά δή ταύτα ¿λέγομεν xal πρότερον ¿ν τφ της φιλίας δρφ, 8τε ίλεγεν εύνοιαν 5 ¿ν άντιπεπονθόσι μή λανθάνουσαν, σημαίνειν 2τι δει χαί Ιντετυχηχέναι άλλη- to λοις χαί οδτως είδέναι τήν άλλήλων ευνοιαν. πιατεύαειαν μέν γάρ Γσως άλλήλοις εδνοος είναι xal άγαθοί, άλλφ τινί πβιραν λαβόντι xal άγαθφ, άλλα τδ της συνήθειας πως δν γένοιτο μή ¿ντυχουβι; δει δε ταύτης πρδς την άληθη φιλίαν xal χωρίς πάθους ¿σομένην. 10 Αύτη μέν οδν, ή των άγαθων φιλώ. xal χατά τδν χρόνον τελεία έατιν (¿ν πολλφ γάρ χρόνφ χρίνεται) χαί (χατά) τά λοιπά, xal γάρ xatf αύτην έστι φιλία oò χατά συμβεβηχδς xal πάντα ¿χει τδ άγα|θδν τδ ήδΙ> τδ 188* χρήαιμον* τδ δέ πάντων τελειότατον ¿ν αότξ ή άρετη, ή δμολογουμένως τελειότατον των όντων άγαθδν πλήν τής εόδαιμονίας. ίτι δέ ό(ιοία έστίν έχα15 τέρφ παρ' έχατέρου, δπερ δει τοις φίλοις δπάρχειν ίσότης γάρ ή φιλία, αδτη δ' oòx δν γένοιτο μή όμοίως άλλήλους φιλούντων. ή δέ διά Μ τδ ήδί) φιλία xal (ή) διά τδ χρήαιμον xatt' ομοιότητα ταύτης λέγονται· of τε γάρ ¿ι' ήδονήν άλλήλοις ήδεΐς xal ο( διά τδ χρήαιμον άλλήλοις χρήσιμοι. S δέ έξης λέγει, δήλον δτι xal ¿v τούτοις ai φιλίαι διαμένουαιν, δν {σότητος 16 20 ¿ς δυνατόν έατιν {πτωνται, τδ αδτδ xal άπδ του αότοΰ ή τδ ήδί) άντιπαρέχοντες άλλήλοις ή τδ χρήαιμον, xal μή ώς έραστής xal έρώμενος. λαμβάνει δέ έραστήν xal έρώμενον oò σπουδαίους. ο( δέ μή τδ ήδί) άντιχαταλλαττόμενοι έν τοις έρωτιχοΐς άλλά τδ χρήαιμον, ώς ο( ¿π' άργυρίφ αυνόντες τοις έρασταΐς, ουτε χυρίως φιλουσι xal ρ^δίως διαλύονται, οόδέτερον δέ λέ- ει 25 γει τδν μέσον, 8ς ουτε φαύλος οδτε άγαθός έατιν. τούτον δέ φησι xal τφ φαύλφ ίσεσθαι φίλον· xal δι' ήδονήν xal διά τδ χρήαιμον συγχωρητέον* in δέ τδν μέσον xal τφ σπουδαίφ xal τφ φαύλφ· τδ δέ τφ φαύλφ τδν σπουδαΐον εαεσθαι φίλον ή διά τδ ήδί> ή διά τδ χρήαιμον οό ρφδιον πιατίύααι. ουτε γάρ άν ήσθείη τφ φαύλφ δ σπουδαίος ουτε θελήσαι δν χρήσιμος aò30 τφ γενέσθαι, οόδέ έχεϊνος αότφ. εί μή άρα φαΰλον λέγει τδν μή άνιάτως s» έχοντα, δν Ϊδών δ σπουδαίος οόχ άγεννή μέν φύσιν έχοντα διεφθαρμένον δέ, 1 πρδς Ba: Tf6i ft ΖΝ xal om. Ζ 2 16τυχ(ας NBa ίιολ^θη a 3 προβαλήκνοςΖ 4 Ιλ*γ«ν] c. 2 ρ. 1ί55·>34 5 íri] 8ς Ζ ένηυχηχέναι] ίντυχιΐν Ba 7 ¿γαθοίκ Ba λαβ&ντι Ζ 11 γάρ] Si Ν χατά ex Aristotele addidi tè post λοικ«Ε add. ΖΝ 13 πέν] lac. Ζ 14 άγαθβν] Ν 14. 15 έχατίρα παρ' Β 15 ¿irtp ΖΝ: 8 Ba 16 βδτΐ)—φιλούντων om. Ζ ίλλήλων Ba 16. 17 ή tè Std ti ήδί) φιλία om. Ζ 17 ή addidi ex Arist.: om. libri ταύrg a λέγτται Ba 19 ΪήΧον ZBa: (ήλα Ν διαμένουαιν] tiaßaivouoiv Ν 20 iOTiv om. a Ιπτονται Na ή τδ seri pei : ήτοι libri 20. 21 άντιπαρέXOVTCC acripsi: άντιπαρέχονται Ζ: 4ντικαρς φ ί λ ο ι , η γαρ άγαθοί* διόπερ ΙΟ οδτοι μέν ά π λ ω ς xal χαό' αυτούς φίλοι, έ χ ε ΐ ν ο ι δέ χ α τ ά σ υ μ β ε β η χ ό ς · πως δέ χατά συμβεβηχός ehi φίλοι οί δι' ήδονήν χαί τό χρήσιμον, εΐρηται, δτι δέ φίλοι λέγονται οί τοιούτοι χαΟ' ομοιότητα τήν πρδς τους δι' αρετή ν φίλους, ¿πει γάρ έχείνοι πρδς τφ χα&' αυτους είναι φίλοι 2τι χαί ηδείς είσι χαί χρήσιμοι άλλήλοις, ταύτη έοιχέναι δοχοΰσιν αότοΐς. πλήν οί μέν αγαθοί ουτε m 15 τό χρήσιμον ουτβ τό ήδί> σχοπ&ν Ιχόυσι της φιλίας, αλλά ταΰτα παρηχολούθηχεν αότοις, φιλοΰσι δέ άλλήλους δι' αυτούς* οί δέ δι' ήδονήν ή t i χρήσιμον φίλοι ταΰτ' εχουσι τέλη της φιλίας, ώσπερ δ' έπί των αρετών οί μεν χαΟ' 2ξιν άγαίίοί λέγονται, οί δέ χατά τήν ένέργειαν, χατά μέν τήν 2ζιν ώς οί χα&εύδοντες, χατά δέ τήν ένέργειαν, δταν πράττωσι τά χατά τήν άρετήν, 20 ουτω φησί αότος χαί έπί της φιλίας, οί μέν χ α β ε ύ δ ο ν τ ε ς χαθ' 2ςιν είσΐ φίλοι ή οί χ ε χ ω ρ ι σ μ έ ν ο ι τ ο ι ς τ ό π ο ι ς , οί δέ συζώντες xal χαίροντες τ η « συνουσία; xal πορίζοντες τά αγαθά άλλήλοις χατ' ένέργειαν φίλοι, ένεργοΰσι γάρ τά χατά τήν φιλίαν, χαί μάλιστα, áv άγαθοί ώσι χαί τήν τελείαν φιλίαν Ιχωσι. xal γάρ ποριοΰσι τά άγαθά αότων £νεχα των φίλων, χαί ήσθήσονται 35 μέν άχουοντες εδ πράττοντας, άνιάσονται δέ αν τινι δυσχερεί πύθωνται περίπεπτωχότας τους φίλους, ταΰτα δέ πάντα ένέργειαι φιλιχαί. τδ δέ μέγιστον ένεργήσουσιν αδτψ τφ φιλεϊν. έπεί γάρ φίλοι βίσί, δι' αυτους χαί ουδέν ; Β 20 τον] τώ Ζ μηχέτι] μή Β 22 íi] γάρ Ba λεγομένων coir, exemplum Spanhemii ßerolincDse: λεγομίνην libri 2δ 8 Ba τοΐ;] τή; Ζ 27 ώφέλιαν Ν άλλης] άλλοι; Ζ 28 προαπάσχοντε; Ba : -ροπάβχοντε; ΖΝ 29 παιδιαί; Ba : παώία Ν : παιδεία Ζ έβτίν om. Ba 31 xa) ol εΜαίμονε; Na είσιν om. Ba 34 πάνττ] Ba: πάντα ΖΝ

174

ASPASir IN KTII. NICOM. VIII 7 [Ari.st. p. 1158»2:ί- .M]

aùtotç, iv

μέσοι μέν τύχωσιν, ηδείς δε αυ-oïç.

συζήν μεν γάρ βούλονταί I40r

τισιν, έπειδή αδύνατον μονώτας είναι, ώς ε'ρηται πρότερον. αδύνατον έπί πολυ φέρειν. μείναι αν τις.

ουδέ γαρ αύτο ~b αγαθόν,

το δέ λυπηρόν

sí λυπηρόν εΓη, ú~o-

τούτο δέ πώς είρηχεν ; αύτό γαρ το αγαθόν τ ί άλλο έστίν ή ¡mi

ó ευδαιμονία, ήν αδύνατον λυπηράν είναι;

άμα γάρ λυπηρον χαί ουκέτι ευδαι-

μονία, αλλ' όμως έξ υποθέσεως ó 'Αριστοτέλης ειρηκεν, εί λυπηρόν ή ευδαιμονία ποιεί τόν βίον, μηδένα äv εόδαιμονείν

έθελήσαι.

δήλον ούν ώς δια

τε άλλα έστίν αιρετών ή ευδαιμονία χαί ότι με!)' ή δον η ς έστιν ó κατ' αυτήν βίος.

διό, φησι, οί άνθρωποι ζητοϋσιν ηδείς είναι τοί>ς φίλους, ώς της φιλίας

10 μή δυνάμενης άνεο τούτων συστήναι. χαί αγαθούς.

8 δ* έπιφέρει λέγων,

δει δε μη μόνον ηδείς ζητείν, χαί ε τ ι

αλλά

α υ τ ο ί ς αγαθούς, μήποτε ουκ

οίχείον η τοίς αγαθοΐς, και τοις τελεία ν κτωμένοις φιλίαν.

ού γάρ ε?ς αύ- Κ

τους αναφερόντες φιλοΰσι τους φίλους χαί ει τι αύτοίς γίνεται άγαθδν τοις φιλοΰσι παρά των φιλουμένων, αλλά διότι αγαθοί είσιν οί φιλούμενοι. 15 μοσται άλλήλοις χαί οδ διέζευχται ϊαυτα. αγαθός,

ζητείν δε κελεύει τοί>ς τ φ

ή συνήρ-

ó μέν γάρ άγαθλς χαί τ φ φίλφ

οντι αγαθούς φίλους χτασθαι.

είεν δ'

áv ούτοι οί οΓμα" αγαθοί καΐ τοϊς φίλοις αγαθοί. Ο ί δ' έν τ α ί ς έ ς ο υ σ ί α ι ς (λέγει δ' έν ταίς έςουσίαις τους τυράννους μ καί τοί>ς καλουμένους βασιλείς, ουκ οντάς δέ, 20 χρώνται τοίς δνομαζομένοις αύτών φίλοις.

ατε τρυφώντας)

διηρημένοις

«

οί μεν γάρ είαιν αύτοίς ήδείς, οί

δέ χρήσιμοι· αίτιον δέ, δτι ο ύ τ ε ή δ ε ί ς ζητοΰσι μ ε τ ' α ρ ε τ ή ς (οί αυτοί γάρ áv ήσαν καί χρήσιμοι) ο υ τ ε χ ρ η σ ί μ ο υ ς ήσαν καί ηδείς)·

εις τ ά κ α λ ά (οί αότοί γάρ áv

χρήσιμοι γάρ εις τά χαλά οί ένάρετοι.

ειρηται δε δτι οί

ένάρετοι χαί ήδείς είσιν, οί δέ δυνάσται έφιέμενοι μέν του ήδέος, τοί»ς εύτρα25 πέλους κτώνται φίλους, είς δέ τάς χρείας τους δεινούς τά προαταχθέντα πράςαι.

ού συνδυάζεται δέ ταΰτα έν τοίς πολλοίς· of τε γάρ καλούμενοι εύτρά-

πελοι, οντες δέ βωμολόχοι, ώς επί τό πολυ είς τάς πράξεις αχρείοι, o? τε ϋθ δεινοί καί παρακλητικοί των προσταττομένων πάσης χάριτος καί εύτραπελειας έστέρηνται, ήδυς δε καί. χρήσιμος άμα μόνος ó σπουδαίος, 30 γάρ των καλών

πρακτικός μέν

δι' αρετήν ήδί>ς δέ τ φ άγαθφ διά τε την του ήθους ομοιό-

τητα καί τάς χαλάς πράξεις,

ά λ λ ά υ π ε ρ έ χ ο ν τ ι ού γ ί ν ε τ α ι φίλος ó σπου-

I μέσοι] μέοι Ζ 2 έπεί Ba μονώτας NI!: μονώαας Ζ: μονώτερον a πρότερον] c. 6 p. 1157 b 21 4 άλλο] άλλον Ζ 5. ß εόδαιμονία altcrum] εϋδαίμονα a 6 είρηκεν] εΤπεν Ba 7 μηδένα ΖΝ: ούίένα Β: ουδείς a εύόαιμονήν Ζ 3ελήαη Ba ώ; oui. a S έατίν om. Ba utrubique αίιτήν Ν: αύτόν Ζ 9 ol άνθρωποι Ϊητοΰϊιν ΖΝ: καί ζητοΰαιν οί άνδρωποι Ba I I xal (ante ίτι) oui. Ζ ϊτι Aiist.: δτι libri αύτοίς] αΰτοϊς libri 12 τελείαν] τ Ζ 13 αναφερόντες Β: άναφέρονται ZNa «al ε? τι Β: καί ήτι Ν: lac. Ζ: ε?τι a γίνεται Na 14 παρά] περί Ν δε] ουν Ν 18 λέγω Β ταΐ; om. NBa 19 ίτε Ζ: οδτε NBa τρυφ^ίντας Ζ 21. 22 γάρ αυτοί ήβαν βν Ba 22 äv ία versiculi fine ora. Ν 23 χρήαιμοι — είσιν (24) Ν in raarg. δτι καί οί Ζ ^ 24 έφέμενοι Ζ 2,"> κτώντε Ζ : χρωνται a 2ß έν toi; ora. a 27. 28 oí δέ τε òsivol a 30 τε om. Ba .'il άλ/.ά καί a ίι-ερέχοντος] υπερέχοντι Λ

ASPARII IN KTII. NICOM. Vili 7. 8 [Arist. p. 1158« 33—»10]

17Γ)

δαΐος, S.V μ ή καί τ η α ρ ε τ ή υ π ε ρ έ χ η τ α ι ó υπερέχων κατά την δόναμιν. 140 δει δέ ούτω; «κούειν, του υπερέχεσίίαι τδν δυναστών, ωστε καί είδεναι καί εχειν προς τον σπουδαΐον ώς προ; | κρείττονα. ο·3τω γαρ ε στα ι ή κατά άνα- 140 λογίαν ίσότης, ¿tv οίηται μεν πλούτι» κοί δυνάμει υπερέχειν, Οαυμάζη δε τον δ άγαΟδν ώς κατ' αρετήν αυτου διαφέροντα. ε*η δ' άν τις τοιούτο; δυνάστης ευφυής, ó των καλών ζηλώτης· δήλον δέ *αΐ ώς έγχειριεΐ την αύτοΰ έπιμέλειαν τ σπουδαίο»· τοιούτιυ δή Γσως άνάαχ'Λτ δν γινόμενο? φίλο; (ό) άγαί)ός, αλλω δ' ούχ άν ύπομείναι· υπερηφανίαν γάρ τυραννικήν καί θεραπείαν ανελεύί)ερον ήκιστα δύναται φέρειν ó γενναίο?, oò π ά ν υ δε είώΟασι τ ο ι ο ύ τ ο ι 5 10 γίνεσΟαι οί έν ταΓ; έξουσίαις, οίον ώς πρδς υπερέχοντας εχειν του? σπουδαίου?· διδ oò γίνονται φίλοι αυτοί? οί αγαθοί.

15

20

•25

30

Έπεί δέ είπε μή άν άλλως εσεαϋαι τον σπουδαΐον δυνάστη φίλον, εί μή ι» εχοι ουτω? ó δυνάστης πρδς αυτόν ώ? χατ' αρετήν υπερέχοντα, ζητουσί τινε?, εί ó έν τη έςουσία ειή σπουδαίος, αρά γε ουκ εσται φίλο? αύτιΰ ó σπουδαίο?, ι.ί έπεί μή υπερέχει αότοΰ κατά την αρετήν· ευήΟης δε ή απορία, τούτο μέν γάρ ήδη ομολογείται τον άγαί)δν τω άγαί)ω ασμένως φίλον γίνεσ&αι· χάν έν δυνάμει ουν η ατερος, ουδέν διακωλύσει ή δύναμις την φιλίαν αότών, αλλά δήλον οτι συνέσονται τά μεν άλλα πάντα Γιοι, 3σα δέ νόμιμά έστι κατά τήν πολιτικήν κοινωνίαν α σ μ έ ν ω ς όίτερο? συγχο>ρήσόται τω έν αρχή. δήλον γαρ ώ? νομίμως άρ£ει ó σπουδαίος, και ó φίλος ουν αρχΟήσεται νομίμως, παντός γάρ μάλλον, φυλάς ó σπουδαίος τής πολιτικής κοινωνία?. ή μέν ουν των αγα- 20 ί)ών φιλία πάντω? κατ' Ι α ό τ ψ α · si3Ì δέ π' έτερου καταλλάττονται, οίο·' ήδονήν παρέχοντε? λαμβάνουσι τήν κατά χρήσιμον ώφέλειαν, ώς οί διά τή·» εότραπελίαν αξιουντες τυγχάνειν χρημάτων, οτι δέ καί ήττον φίλοι είσίν οί τοιούτοι καί ήττον μένουσιν, είρηται. δήλον δέ καί ο έςή? λέγει, οτι καί)' ϊ·> ο μ ο ι ό τ η τ α του αυτοΰ καί ανομοιότητα δοκοΰσι φιλίαι και oò δοχοΰσιν. η μέν γάρ υπάρχει τη κατ' αρετήν φιλία και τδ ήόί» καί τδ χρήσιμον, ταύτη έοικυΐαι αύται φιλίαι νομίζονται· η δέ ή μέν των αγαθών αδιάβλητος καί μόνιμος, αύται δέ και διαβολήν δέχονται καί μεταπίπτουσι, ραδίως οόκ εστι. διαφέρουσι δέ καί άλλως τυϊ τήν μέν των αγαθών καί)' αύτήν είναι· δι' αυ1 υπερέχηται] ϋπερέχειται Χ 4 οΓηται] είτ/ τε Ζ πλούτοι xal δυνάμει lia : πλούτου χα) δυνάμεως Ζ Ν θαυμα'ίη scrips): 9αυμα'£οι λ1 lia: θαυμάζει Ζ 5 διαφέροντα Ba: διαφέροντος ΖΝ 6 ώ; xal a έγχειριεϊ Ν: έγχαιριει Zßa αΰτοΰ] αύτοΰ ZNa: αύτήν Β 7 ¿ insérai 8 ύπεριφανίαν Za θεραπείαν corr. ex θειυρίαν, sed lit evaseiit θεωραπείαν Ζ 10 προς υπερέχοντας Ζ: προς υπερέχοντα Ν: προς τον υπερέχοντα Ba 12 τώ δύνοοτη BXa 13 ίχει a ούτως om. Ba 14 γε ora. Ba έσται] êart a 15 εύήθεια a áíiopía] άπώιρισις Ba μέν om. Ba 16 τόν ZB: τώ Ν: το a Ασμένως] ¿μέαως a γίνεαθαι] γενέσθαι Ζ 17 διαχωλύει a αύτοΰ Ba 19 τω] αύτυϊ a '20 παντός ΖΒ: πάντως Na 21 6 οπουδαϊος ora. a 23 οί δι' ήδονήν] i¡ δι' ήδονήν Ζ ¿νταποδιδώασιν Ν 25 παρέχοντα Ν 28 φιλίαι] φίλοι a 31 διαβολαί Ζ δέχονται om. om. Ν ^αόίως] ίΛο·/ Ba 32 post άλλως add. οΓον Ν είναι om. Χ

176

ASPASII IN Κ'ΓΠ. NICOM. VIII 8 [Arist. p. 1158b 10-18]

τους γαρ φιλοΰσιν αλλήλους* τά δ' άλλα χατά συμβββηχός, xal ot μεν άγα- 140« 8οΙ πόρρω είαΐ του άδιχήσαι äv άλλήλοο;, of γβ οδδέ του; μηδέν προσή- no χοντα; άδιχοΰσιν, ο! δέ τά; άλλα; φιλίας Ιχοντες χάν αδιχήσαιεν αλλήλους, εύροι Ò' αν τις χαί άλλας πολλά; αότών διαφοράς, ταύτη ò' ανόμοιοι ουσαι 5 τη πρώτη φιλί^ oò φαίνονται φιλίαι. p. 11Γ>81> 11 Έ τ ε ρ ο ν δέ έστι φιλίας είδος, τδ χα&' ύπεροχήν Ιως ταύτα μέν ο ί ν άφείαθω. ΚαΙ γάρ έστιν άλλοτριώτερον ωσπερ xal δίχαιον τδ μέν χατ' ίσότητά η έστι, τδ δί χαΟ' ύπεροχήν, οΓον πατρδς πρδς υίδν χαί δεσποτου πρδς δούλον 10 χαί άνδρδς πρδς γυναΐχα χαί δλως άρχοντος πρδς άρχόμενον, ούτω xal φιλία, «6 ή μέν χατ' ισότητα, ή δέ xaft' ύπεροχήν. Ιοιχε γαρ πως τη διχαιοσύνη, ίστι δέ χαί ή xaft' ύπεροχήν φιλία ¿ν τοις αυτοΐς ¿ν οΓς χαι τδ xaft' ύπεροχήν δίχαιον. ή γάρ πατρδς πρίς υ(δν φιλία xal δλως πρεσβυτέρου πρδς νεώτερον (εστι δέ φρονιμώτερος 6 πρεσβύτερος Γνα αρχή) xal ή άνδρδς προς 15 γυναΐχα χαί ?λως άρχοντος φιλία πρδς αρχόμενον xaft' ύπεροχήν έστι. δήλον γάρ ως τδ μέν άρχον ύπερέχει, τδ δέ άρχόμενον ύπερέχεται. σί>ν τούτφ so οδν χαί ή φιλία, συν τφ τδν μέν άρχειν τδν δέ αρχεσθαι. διαφέρουσι δέ xal αύται α( xaft' ύπεροχήν αλλήλων, oò γάρ τα&τά ύπα'ρχει γονεΰσι παρά τέχνων χαί άρχουσι παρά άρχομένων ούδέ υ(οΐς παρά γονέων xal άρχομένοις 20 παρά αρχόντων. άϊΧ zlaí τίνες φυσιχαΐ οίχείαι γονεΰσι παρά τέχνων ύπουργίαι, xal τέχνοις παρά γονέων προστάξεις xal έπιμέλειαι, ών οόδέν μέτεστι τοις άρχουσι xal άρχομένοις' xr.t at φιλίαι οδν ταύτη διοίσουσιν. 8τι δέ πατρί πρδς utòv xal υίψ | πρδ; πατέρα οό τά αύτά υπάρχει, οόδέ 14|r àvòpt πρδς γυναΐχα χαί γυναιχΐ πρδς άνδρα, γονεΰσι μέν γάρ xal άν25 δράσι προσήχει άρχειν, υίέσι δέ χαί γυναιξί ou. xal τούτο ποιεί τήν φιλίαν αύτων οό χατ' ισότητα άλλα xaft' ύπεροχήν. ταύτα μέν ουν πας iv συγχωρήσειεν, ήν δ' ¿πιφέρει αίτίαν τοΰ μή τήν αότήν είναι φιλίαν πατρί πρδς υ(δν xal ut πρδς πατέρα xal άνδρΐ πρδς γυναΐχα xal γυναιχΐ πρδ; άνδρα, 6 σφόδρα έστίν Αμφισβητήσιμος, λέγει δέ ούτως* έτέρα γάρ έχάστψ τούτων 30 αρετή χαί έργον, οΰ φασι δή τίνες άλλη ν άρετήν είναι πατρδς χαί άλλη ν

2 άν ante tiol Ba 2. 3 προσήκοντα Ν 3 άΐιχήίαι Ζ 4 τις ora. Ba κολλάς superecriptum Ν αύτων πολλάς Ζ 6 φιλίας «Ιδος Ζ: cito: φιλίας Ν 8 άλλοτριωτέρα ΝΒ 10 άρχοντος Ba: άρχοντα Ν: άρχον Ζ 12 ¿ν τοις αύτοίς—φιλία (13) Ζ in marg., sed habet iv τοίς τοσαύτοις 14 φρονιμάτιρον Ν 15 φιλία om. Ba χαθ' όπιροχήν tí έοτι Ν 16 άρχειν] άρχον Ζ τούτφ Β ex τούτοις Za : τούτο Ν 17 ή φιλία] 6 ,ψίλο; Β συν τώ ΝΒ : . . . τώ Ζ 18 γονεΰσαι Ν 18. 19 παρά τέχνων] περί τέχνων Ν 20 otxeTf Ν πιρί τέχνων Ν 21 τέχνοις] τέχνων Za μέτεβι] ρκτέβτΐ) Ν 22 21 om. Ζ 23 ού τά αύτά υπάρχει ούδέ] xal Ν 24 γονεΰσι — άνίρα (28) om. Ν γάρ um. Ζ 25 γυναιξί ti χαί νΐέσιν Ba 26 αύτών Ζ: αύτοΐ: Ba xaft' υπεροχή·»] μετά υπέροχης Ζ πάς] πως Β άν om. a 29 (χάιτφ Na: έχάαττ) ΖΒ 30 χαί το ?ργον Arist.

ASPASI! IN ΕΤΗ. NICOM. VOI 8 [Ariat. p. 1158» 18—23]

177

υιού οόδέ άλλην άνδρός γυναικός δέ έτέραν. έξαρχεΐ Si ¿π' άνδρύς χαΐ γι>- 141' ναιχος έξετάσαι τόν λόγον· τά γάρ αότά χαί περί πατρός ρητέον xal υ(ο5. έρωτώσι δέ τόν τρόπον τούτον χαΐ μάλιστα ο( Σωχρατιχοί. άρα τόν μέν άνδρα χρή δίχαιον εΐναι, τήν δέ γυναΐχα άδιχον; oò δήτα. τί δέ; τδν μέν άνδρα 5 σώφρονα, τήν δέ γυναΐχα άχόλασ·tov; οδδέ τούτο, οδται δή χα&' έχάστην 1· έπιόντες άρετήν χαί λαβόντες, $τι Μ χαΐ τόν άνδρα χαΐ τήν γυναΐχα πάσας βχειν τάς άρετάς συμπεραίνονται, 3τι ή αότή άνδρ&ς xal γυναιχδς άρετή. τί οδν ρητέον πρδς τά τοιούτα; ή άρχτέον άπδ του άρχοντος' xal άρχομένου. ei γάρ του μέν άρχοντος άρετή ¿ν τφ άρχειν χαλώς, του δέ άρχομένου ¿ν 10 τφ άρχεσ&αι χαλως, οδχ άν βΓη ή αότή άρχοντος xal άρχομένου άρετή. xal γάρ χαχία μέν αρχομένου, άν τά του άρχοντος πράττη, xaxía δέ άρχοντος, άν τά του άρχομένου ποιη, ώσπερ xal χυβερνήτου μέν άρετή, άν τά του u χυβερνήτου ποι^ χαι άρχη των ναυτών, των δέ γβ ναυτών αρετή, άν άρχωνται υπό του χυβερνήτου. et δέ της αδτης ¿πιστήμης έστί τδ άρχβιν xal τό 15 άρχίσΟαι, ούδέν τοδτο ¿μποδών τφ λόγφ. τάχα μέν γάρ xal πρό; τούτο ένατοι») άν τις, ώς (χανοΰ τινο; έσομένου άρχεσ&αι, μή πάντως δέ άρχειν. ο( γάρ είΟισμένοι ύπαχουειν των αρχόντων, άρχεσ&αι μέν άν δύναιντο χατ' Ιθος, άρχειν δέ oòx Γσασιν. el δέ xal δοβείη τόν αότόν έπίστασθαι άμφω, άλλ' ή μέν άρχει άλλη άρετή, η δέ άρχεται έτερα, el δέ άλλη μέν άρετή άρχον- to 20 τος, ετέρα δέ άρχομένου (βίσΐ δέ έν ταΐς είρημέναις πάσαις χοινωνίαις άρχοντες xal αρχόμενοι* πατήρ μέν γάρ άρχει, oíol δέ άρχονται xal άνήρ μέν άρχει, γυνή δέ άρχεται), άλλη άν εΓη τούτων έχάστου άρετή. ταΰτα μέν οδν μάλλον έπισχεπτέον. Έν πάσαΐΐ δέ ταΐς άρχαΐς xal ταΐς xatt* υπερβολήν φιλίαις oò μόνον 25 τήν φιλίαν δεΐ είναι άνάλογον άλλά xal τήν φίλησιν. χαί σχεδόν διά τήν φίλησιν xal ή φιλία 5ξει άνάλογον. άν γάρ ό χρείττων xal ώφελιμώτερος μάλλον φιλήται του ήττον τοιούτου, άνάλογον £ζει χαι ή φίλησις xal ή φιλία. » ώς γάρ εν ταΐς πολιτιχαΐς διανομαΐς χατ' άςίαν Set τήν τιμήν νέμεσ&αι, ούτως χαί έν ταΐς φιλίαις ταΐς xaft' ύπεροχήν τό φιλεΐσ&αι χατ' άξίαν νέμε30 σθαι. Ισται γάρ Ιαότψ, άν τό φιλεΐν xal τό φιλεΐσ&αι άνάλογον γίνηται xal χατ' άξίαν. οδτος δ' ó λόγος μηνύει δεΐν τους γονείς μάλλον φιλεΐσ&αι υπό τοΰ υίών ή φιλεΐν, si xal μή συμβαίνει ούτως t e tal γάρ xal ώφελιμώτεροι xal χρείττους. ó δ' αύτδς λόγος xal περί των άλλων άρχόντων. ίσφ γάρ

2 έξαιτάβαι Ν 3 cf. Ariüt. Polit. I, 13 p. 1260*22 4 άδιχον ou. Ζ 6 λαμβάνοντες a 6. 7 Ιχειν τά« άρετάς πάσας s 8 τάς τοΰ άρχοντος Ζ' 11 πράττη] πράττει Ν 12 ποιη om. Ba ώσπερ] ώς Ba χυβερνήτου a : κυβερνήτης Ζ: χυβερν(της Ν 12. 13 τοΰ χυβερνήτου] χυβερνήτου Ν 13 ποιή] ποιεί Ν fyXT)] άρχοντος a των Sé γε ναυτών άρετή ΖΝ: ναυτών δέ Ba 14 χυβερνήτου] χυβερνίτου Ν αυτή; om. Ζ έστί om. Ba τό (post xal) om. Ba 18 τόν αότόν] των αύτών Ζ 19 άρχει] άρχειν Ζ 20 έτέρα] άλλη Ba 21 xal άνήρ —άρχεται (22) om. Ba 22 ?è om. a 25 είναι corr. ex ttüivai Ζ 27 φιλήται ZB: corr. ex φιλείται Ν: φιλεΐται a αναλόγως Ba 28 νέμεα&αι] γίνε30αι Ba 29 xal om. NBa 31 δ' oui. a 32 xal — οΒτως oui. a

178

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOH. VIII 8.9 [Arist. p. 1158*23—1153*21

άμβίνους, μάλλον αότου; Set φιλεϊσθαι. ζητησαι δ' αν τι; περί των χαθ' 14 Ir υπεροχήν φίλιων πότερον ¿ν τοΐ; είρημένοι; ειδεσι γίνονται ή άλλα τινά φι- et λίας είδη τούτα' έστι. λέγει δέ καί Ευδημο; χαΐ Θεόφραστο;, δτι xal at χαθ' ύπεροχήν φιλίαι ¿ν τοΐ; αύτοΐ; γίνονται, ή δι' ήδονήν ή διά τδ χρήσιμον ή & δι' άρετήν. γένοιντο γάρ ¿ν xal σπουδαίοι φίλοι ó μέν άρχων ó δέ άρχόμενος* xal τά μέν άλλα Ισονται φίλοι, τά δέ νόμιμα φυλάξουσιν ¿ν τφ είναι κ φίλοι, δ μέν υπερεχόμενος ίσα προστάττει ó νόμος, δ δέ υπερέχων, xal πατήρ xal υιός σπουδαίοι* xal παντός μέν μάλλον τήν πατρύήν ύπεροχήν συγχωρήσει τφ πατρι δ υίό;. ομοίως δέ xal γυνή σπουδαία άνδρ'ι σπουδαίφ* 10 έχάτερο; γάρ αόιών ακολουθών τη φύσει ó μέν άρζεται ή δέ άρχθήσεται. ¿ν δέ τοΐ; μή σπουδαίοι;, μέσοι; δέ δήλον ώ ; έγχωρεΐ xal δι' ήδονήν φίλους εΤναι χαί δια τδ χρήσιμον, τδν μέν όπερέχοντα τδν δέ 6περεχόμενον, οΓον άρχοντα xal άρχόμενον, xal γυναΐχα δέ (xal) άνδρα άμφοτέρου; εστι φίλου; είναι, περί δέ υίοΰ xal πατρός άπορήσαι αν τι;, ei oíÓv τε χατά τό χρήσιμον φιλεΐν 40 15 άλλήλου; ή δι' άλλο τι βοόλεσθαι ταγαθά τφ υ{εΓ τόν πατέρα, ή δι' αότδν τδν υίόν, αν γε χατά φύσιν φιλή* ώστ' έοιχε φυσιχή τι; φιλία αυτή είναι μάλλον, παρακολουθεί δ' ίσω; xal τη τοιαύτη, 2ταν φυσιχώ; γι'νηται, χαι τδ ήδυ xal το χρήσιμον. ταϋτα μέν οδν έπισχεπτέον ώ ; ¿χει. ΦησΙ δέ μή όμοίω; εχειν τδ Γσον έν τ ο ΐ ; δ ι χ α ί ο ι ς x a l έν τ η φιλία* 60 20 έν μέν γάρ τοις διχαίοι; πρώτον μέν ίσον τδ κατ' άζίαν xal τδ μή των αότων τυγχάνειν τδν κρείττονα τφ έλάττονι, δευτέρα»; δέ τδ κατά τδ ποσόν, λέγει δέ έν άλλοις Γσον τδ κατ' αριθμόν, γίνεται δ' επειδάν ίσων τυγχάνωσιν οί έλευθεροι πάντες, μάλιστα δ' άζιοΰσι ταύτη χρήσθαι τη ίσότητι οί δημοχρατουμενοι. διά γάρ τδ έλευθεροι εΤναι πάντες των αότων καΐ ομοίων 25 τυγχάνειν άξιοΰσιν. εν δέ τ η φιλία; τδ μέν χ α τ ά ποσδν ίσον πρώτον ( (δει 141» γάρ του; τφ οντι φίλου; εΐναι άλλήλοις ίσους), τδ δέ κατ άζίαν δευτέρως. oò βουλεται γάρ ή κυρίως φιλία έν υπέροχη είναι του έτερου, δήλον δέ έν of; πολυ το διάστημα τίνων προς αλλήλους, oò γάρ γίνεται φίλος δ μηδενδ; άξιος τφ έναρέτφ καΐ σπουδαίφ ουδέ τοΐ; βασιλεΰσιν οί πολί» καταδεέστεροι · 30 οόδέ τοις θεοί; δέ τήν κυρίως φιλίαν είσΐ φίλοι οί σπουδαίοι καί ot κάλου-

2 γίνονται MB: γίνεται Za 3 xal al (al om. a) καθ' ύπεροχήν φιλίαι post γίνονται (4) ZN 4 ή ti' αρετήν] finis Ζ 5 Hinc libri RNBa 7 προστάττει] πράττει Β 8 μέν oíd. R 9 γυνή Β: ή γυνή NRa 10 κολουθών R 13 post ¿ρχιίμενον repetunt καί διά τό χρήσιμον Na γυναίκες R 8έ χαί ävipa Diele: V ¿νδρΐ libri ¿νδρία R φίλου; Ba: φιλίαν NR 14 áitoρήσειεν Ba 15 τάγα&όν Ba uleT] υΐψ Ba 16 φιλή] φυλή R 14 παραχολουθη R 19 έν τοΤς libri, ut Arist. codd. MbO: έν τε τοΐ; Arist. vulg. 20 πρώτον libri cum Arist. cod. U*>: πρώτιος Arist. vulg. τό κατ'] τώ κατ' Ν 22 έν ¿λλοΐΐ] Etb. Nicom. E 10 p. 1134*28 τό χατ' Ν: κατ' RBa 23 έλει>θέριοι Na άζιοΰσι corr. ex «ιοΰσθαι Ν cf. Polit. E 1 p. 1301 »>29; Ζ 2 p. 1317b4 24 έλευθέριοι a 25 μέν om. R χατά τό ποσόν Ba 29 καί οόδέ Ν: oí» xal R πολύ] πολλοί Ν 30 δέ τήν] έστί τι; a φιλίαν] φίλο; a είσΐ δέ φίλοι a

ASPASII IN ΕΤΗ. NICOM. Vili 9 [Arist. p. 1159 »2-29]

179

μενοι θεοφιλείς, λέγω δέ την χατ' ισότητα· πολύ γάρ tè μεταξύ διάστημα. 141» άλλ' άγαπητόν, Äv εόμενεις xol ίλεως αότους Ιχωμεν, ήμΐν δέ ώσι σεβάσμιοι, β φανερδν οδν, ώς xal τά ¿νάματα διαφέρει ταύτα των πραγμάτων διαφερόντων. oò γάρ λέγομεν, δτι σέβεται 6 φίλος τόν φίλον οδδ' ώ; ίλεώ.ς ¿«τι χαΐ 5 έπήχοος αύτοδ ταΐς εόχαΐς· αλλά τό μέν σέβεσθαι πολυ χαταδεεστερου, τό δέ ίλεως είναι πολί» υπερέχοντος. Άχριβως μέν οδν οόχ Ιστι λόγφ διορισαι μέχρι πόσου της δπεροχής at ούσης έγχωρεΐ φιλιαν είναι. οόδέ γάρ τά άλλα τά πραχτά δυνατόν άχριβώς διορισαι. δμως δ' δταν πολύ η τό μεταξύ διάστημα, oò γίνεται φιλία, διό » IO xal άπορεΐται el βουλήσεται ó φίλος τφ φίλφ τά μέγιστα αγαθά, οΓον θεδν γενέσθαι. φανερδν μεν οδν δτι τά άδόνατα οδ βουλήσεται δ φρόνιμος· τοιούτον δέ τό έξ ανθρώπου Οεδν γενέσθαι* αλλ' έξ υποθέσεως, el δυνατόν ε?η θεδν γενέσθαι, αρά γε βουλήσεται; σχεδόν γάρ θελήσει τόν φίλον μή είναι φίλον, ώστε ουδέ αγαθόν αότφ. δ γάρ φίλος αγαθός, el τφ φίλφ βοόλεται 15 ó φίλος αότοδ έχείνου ίνεχεν τά άγαθά, ¿θελήσει πδσαν αυτόν υπεροχήν έχειν άγαθοΰ. ταύτα μ&ν οδν άπορείσθω. ¿2 δ' έξής λέγει φάσχων τόν φίλον αύ- ιο τφ μάλιστα βούλεσθαι τάγαθά, οδ περί των τήν πρώτην φιλιαν έχόντων ειρηται άλλά περί των όμωνύμως λεγομένων φίλων, λέγει δ' έξης την αίτιαν, δι' ην οί πολλοί βούλονται φιλεΐσθαι μάλλον ή φιλεΐν. διά γάρ τήν φιλοτι20 μίαν τοδτο πάσχουσιν, ηγούμενοι ταδτδν είναι τό φιλεΐσθαι τφ τιμδσθαι· Ιστι δέ έτερον, τό μέν γάρ τιμασθαι οό δι' αυτό αίροΰνται άλλά χ α τ ά συμβεβηχός. ύπό μέν γάρ των έν ταΐς έξουσίαις χαίρουσι τιμώμενοι δι' έλ- 8ό πίδα του τεύζεσθαι τίνων xaì «Γμα δυνάμεως έφιέμενοι· υπό 8έ των υιών, ήγουμενοι μάρτυρας ίχειν, δτι είσΐν αγαθοί, άσμενίζουσιν οδν βεβαιοΰντες ήν 25 ?χουσι περί αδτών δόξαν. τ φ φ ι λ ε ΐ σ θ α ι δέ χ α θ ' αδτό χ α ί ρ ο υ σ ι . χρεΐττον οδν το φιλεΐσθαι του τιμασθαι xal ή φιλία της τιμής, τό γάρ χαθ' αυτό αίρετδν βέλτιον του δι' ίτερον. Έστι μέν οδν ή φιλία έν τφ φιλεΐν xal φιλεΐσθαι· μάλλον δέ δοχεΐ έν 51 τφ φιλεΐν είναι ή έν τ φ φιλεΐσθαι. ή γάρ ένεργεια έχατερων των φίλων έν 30 τφ φιλεΐν· το δέ φιλεΐσθαι οδχ Ιστιν αύτών ένέργεια. ίχαστον δέ περί έχεΐνό έστι περί 8 Ιχει τήν ένέργειαν. σημεΐον δέ φέρει τούτου τό χαί τάς μητέρας τφ φιλεΐν χαίρειν, xäv μή φιλώνται. ύπδ γοΰν των είς τροφήν δοθέντων άλ-

1 την] του Ba 2 αύτους ϊχωμεν] ίαυτοϊς ϊχομεν a ώσι Díels : είσι libri 4 ούδ' ώς] ούδέ a 5 εόχαΓς NRa: ψυχαίςΒ; cf. Plat. Phileb. p. 25 Β σέβεσθαι supersciipto έν R πολί» R: πολνι corr. ex πολλί» Ν χαταδεεστέρου πολί) a 7 λόγω R3 πόσου] πόσης R 8 δυνατά a 9 διωρίσαι R 10 ei] ή Ν 11 γενέσθαι] γεγέσθαι R& om. R ' 12 γενέσθαι NR: ίιπάρχειν Ba 14 αγαθός ε?η τφ 28-1160«8.33-K21]

181

έστι φιλία èv τοις αότοΤς χαΐ τδ δίχαιον φησι. πάση γάρ χοινώσει δοχεΐ τι 142» δίχαιον είναι χαΐ φίλια, xaft* 8σον δέ χ ο ι ν ω ν ο ύ σ ι * χαΟ' &ς φησι τέχνα; χοινωνούσι χατά ταύτα; χαΐ φίλοι είσίν, οίον ει τι; τύχοι xat στρατιώτης χαΐ ίο διχαστής ών, ?τερος δέ στρατιώτης μόνον, χα Ο' δ χοινωνουβι χαΐ τήν φιλίαν 6 χατά τούτο 2ξοοσιν, ίτι δέ χαΐ τό δίχαιον. èv { γάρ χοινωνούσι τέχνη, τό χατ' άξίαν λαμβάνειν έθέλουσιν. ίστι δέ άδελφοΐ; μέν χαΐ έταίροις χοινά xat πλούτο; xal χτήματα xal τάλλα, μόνοι; δέ στρατιώταις τά στρατιωτικά· ομοίως δέ xal έπΐ των άλλων, xal τοις μέν άδελφοί; πλείω τά χοινά, τοις δ' άλλοις έλα'ττω. xal γάρ xal φιλία μάλλον ή των άδελφών ή ή των σο10 στρατιωτών. άλλά χαι τό δίχαιον τοιούτον, διαφέρει γάρ τό ¿ν τοΐ; άδελ- u φοί; δίχαιον xal τί> ¿ν τοΐ; λοιποί;· αυζησιν δέ λαμβάνει τό δίχαιον τ φ μάλλον πρό; φίλους γίνεσθαι. βουλομενο; δέ τούτο δειζαι, έχ τού έναντίου έπιχειρεϊ* ei γάρ δεινότερων έστιν τό χ ρ η μ ά τ ω ν ά π ο σ τ ε ρ ή σ α ι έ τ α ΐ ρ ο ν ή πολίτην, xal τό πρδς φίλους γινόμενον δίχαιον χρειττόν έστιν. ei δ' αυξεται 15 ή φιλία, αϋζεται x a l τ ό δ ί χ α ι ο ν , ώς ¿ν τ ο ι ς α ό τ ο ΐ ς όντα. μόρια δέ τ η ; πολιτικής αί χοινωνίαι των στρατιωτων xal των λοιπών είσιν, άχολου&ούσι δέ αί φιλι'αι των στρατιωτών ταΐ; έχείνων χοινωνίαις. *

w

* *

20

Τρίτον είδος πολιτείας φησί τήν τιμοχρατίαν, ή λέγεται διά τό από τι-17 μημάτων γίνεσθαι. δίδοντες γάρ χρήματα τδ άρχειν έλάμβανον· διά τούτο xal τιμοχρατία έλέγετο. (* * *) xaxtπό της άληθείας άγομένων 9,15 ίιπό των ήδέων άχθέντες 62,28 άγισθαι ίιπό τοΰ πάθους 134,13 ΐχαϊτον άγεται όπό της {Stac φύσεως έπΐ τήν ιδίαν τελειότητα 4,8 άγουσι πρός την είιδαιμονίαν 76,10 άγέλη 33,6 άγεννής 168,31 (coni, άσεμνος) 113,23 φέρουσιν oòx άγεννώς 81,34 άγέννητος (coni, ά(διος) 71,17 άγευστος. άπειροι xal άγευστοι των έλευθερίων ήδονών 156,3 άγνοεΐν 45,1 ί ν δι' άμέλειαν άγνοη 77,17 άγνοοΰντες (ορρ. παρειληφάτες) 40,15 — oiix άγνοητέον 67,30 άγνοια, τό δι' άγνοιαν (dist. τό βίαιον) 59,9 ol δι' άγνοιαν άπατηθέντες 86,30 ή έν τψ ή»£ΐ ά. 64,12 άγοραΤος. άγοραία φιλία 185,20 άγραφος, ΐίχαιον τό μέν (γγραφον, τό δέ άγραφον 185,14 άγράφως συναλλάξας 185, 18 άγριος (coni.θηριώδης) 122,10 αΐτώνάγριωτάτων ήδοναί 155,22 άγριάτης. υπό άγρώτητος ήθους 139,31 (coni, σχληράτης) 125,25 ά γ ρ ο ι χ ί α 54,34 ίιπό άγροιχίας άηδή είναι 126,7 άγροιχος (coni, άμαθή;) 139,3 ά γ χ ι σ τ ε υ τ ιχής (coni, χαλάς) 114,5 εόφυεϊς (coni.

ζφον

211

χαρίεντκ) 110,4 προς τους ευφυείς των νέων 166,22 τών πώλων 166,22 είιχάριατος. $ύχαρ(ατου ήθους 113,12 εόχερής. Τνα άναλίβχειν έχωσιν εδχερώς 101,31 εύχή. έπήχοος ταΤς εδχαΤς 179,5 εδχροια (ορρ. Ϊύβχροια) 44,6 έφαρμά.ττειν 51,28 60,3 έφέλχυβις. τήν είς φιλίαν έπιτηδειάτητα xal τήν έφέλχυβιν 160,5 έφεξης 24,24 Ιφεαις. έφέαει του άγαθού 4,2 χατά τήν Ι. του άγαθού 79,5 έφήμερος. οίιδέ τό πολυχράνιον λευχάτερον του έφημέρου 13,3 έφίεοθαι 3,31 sq. 4,5.6 64,2 84,18 166,26 (dist. τυγχάνκν) 112,15 έφιατάναι. έφίβτηβι ήμδ; (seil. Arist.) 102,25 έπιβτήβεκν άν τις 55,27 140,1 έφοράν 16,17 Ιχειν. περί αίιτόν I. 16,11 δοα άρχής Ιχεται 32,11 θεωρίας Ιχονται 39,36 τούτων ^δτως έχάντων 162,26 (resp. λαβείν) 10,9 {χ ι ς. υπό της Ιχεως πεπαρμένος 133,7

ζήλος 47,1 ζηλοτυπία.47,1 ζηλωτής. - & τών χαλών ζ. 175,6 (ubi accentuai corrigas) ζήν άνειμένως xal βφθύμως 77,84 ti ευ ζ. (syn. τό ευ πράττειν χα\ τό (ύδαιμονεΐν) 9,16 τοίς ζήαααιν (δδαιμάνως χαΐ τελευτήιαοιν εδδαιμάνως 31,4 ζ. χαλώς 1,4 τοΤ; λογιχοΤς άρμοζάντως ζ. 18,12 τό ζ. ώς λόγιχόν 18,2 λυπηρώς ζωντα 153,21 πεπλανημένως ζ. 5,14 χατά πάθος ζ. 8,7. 14 τω ζώντι μονώτην τόν βίον 16,11 εί μάνος ζψη χαΐ χαθ' αΐιτόν έν ήρεμί? 16,15 ζητείν. ζητεί (sc. Arist.) 137,22 al. ζυγαιω; 9υνε3τώ· των 1,10 9«νναυπηγεϊν. oi 3υνναυπηγοΰντε; 184,8 αυνοιχειουν 7,8 22,16 ουνορατιχός 140,30 ouvousía (coni, ομιλία) 170.32 (coui. ανμβ(ω3ΐ:) 163,21 9 υ ν τ α ρ ά τ τ ( ΐ ν 31,29 συντάττειν. 9υντεταγμένοι προ; τό χέρόο; 166,4 9 υ ντε (ν e ι ν. τά φΐ3ε·. βυντείνοντα 2,8 τών εί; τό τέλος 9;>ντεινόντων xal φερόντων 162.14 9υντιθέναι. ίχ πολλών ενεργειών θΰνϊετος 19,4 τό ίς άμφοίν ω3περ αύνβετον 75,10 9υνυπβίρχειν 38,10 θυνψδός 22,8. 15 9υνωνυμεΙν 43,20 161,3 9υνώνυμο; 59,32 θυνωνΰμω; χατ/,γορεΐσ»αι 59,9 αΰατααΐί. την τοΟ παρόντος 9. 33,11 9ύ9τημα 2,19. 22 3υ9τοιχία 13,12 sqq. 9 υ 9 τ ρ α τ ι ώ τ η ς 180,24 181,9 9φαΐρα 107,21 ti i ήλιο; 9φαίρά ¿gtiv 73.30 θφαιροΰν 65,4.25 9φπολε(πειν. τήν φύαιν ΰπολιλειμμένην 145, 11 ί ι π ό λ η ψ ι ς . ti ΰπ^λτ,ψιν χαχοΰ ή άγ«θοΰ 44,22 μετά τάς (ιπολήψεις (diet, πρό των ίιπολήψεων) 45,4 bfttfXotitoc. ένέργεια της ί>. ¿ν ήμϊν φ&3εως χαΐ « ι ω ς 145,10 & π ο μ έ ν ε ι ν 60,24 130,32 μτ,Μν ί). 41,15 ί>. τά δεινά 42,4 ί». τΑ άλγιινόν έπΐ τψ χαλψ 60,20 cf. 60,25 6 1 , 2 . 5 . 2 9 ίιπομενητέον 6 1 , 2 5 . 2 6 . 3 5 ί ι π ο μ ε ν ε τ ι κ ι ί ς . Ιξις (ιπομενετιχοίις παρέχουσα 87,32 — όπομενετιχώτατος 81,17 ¡»πομενητιχιίς 84,28 87,7 ¡ • π ο μ ι μ ν ή α χ ε ι ν 5 , 6 12,22 20,30 48,21. 24 119,15 120,27 &πομνΐ]βτέον 40,10 118,14 ΰ π ό μ ν η α ι ς . ίπαγωγη ή δλως ί>. τινί 20,23 il iti voi α. τδ μεθ' ΰπονοίας αχώπτειν 125, 34 ό π ο π ί π τ ε ι ν τψ ίριβμφ 62,28 ΰποτάυβειν. τών ΰποτιτογμένων Ενεκεν 4,33 ό π ο τ ί θ ε σ θ α ι . ή ή8ιχή άρετί) τό τίλο; ί»ποτίβεται τήν ε6δαιμον(αν 136,20 δν χρηστδν ίιπο8ώμε8α τό τέλος 136,18 ΟποοργεΤν 7 , 1 8 183,19 υ π ο υ ρ γ ί α , φυοιχαΐ ΰπουργ(αι 176,20 ΟποφέρεΙΥ πάν δτιουν ίιποφέρου^ιν 102,23

INDEX

βατερος cf. π ρ ό τ ε ρ ο ς {»φηγείββαι 141,25 ί κ ρ η γ η τ ή ς της χατααχευής 141,25

φ α λ α κ ρ έ ς 56,32sqq. φ α ν ε ρ έ ς 16,8 32,19 35,31 65,2 130,23 (coni. γνώριμο;) 9,31 φανερως 41,27 φανερώτεραι 41,9 φαντά(εα8αι 56,3 έφαντάα8ΐ)βαν 134,

20 φ α ν τ α σ ί α 45,2 7 9 , 7 . 9 127,12 153,6 έχ τ ή ς φ . (ορρ. χατά τήν φύαιν) 79,11 dxoλου&οΰσι tig τοΰ ήδιίς φ. 134,20.21 tit τήν παρακειμένην φ. 99,11 χατά τήν φ. 79,9 117,25 138,20 διαμαρτάνουσι κατά τήν φ. 162,29 φαντασίαν Ιχειν 113,31 φανταοίαν παρέχειν 83,27 99,12 φαντααίας άκρατε!« 139,6 διαφέρει χατά τάς δυνη&η φυλάςαι* χ ά λ λ ι ο ν δέ χ α ί Ο ε ι ό τ ε ρ ο ν εΛνει χ α ί π ό λ ε σ ι ν , οσον ή των πολλών ευδαιμονία τής ένό; άμείνων έστίν. ώστε διχαιότερον áv είη τδ τ ή ; πολιτιχή; τέλο; εσχατον είναι τέλο; χαί εσχατον αγαθόν, ήτι; οόχ Εν μόνον τέλο; αλλά τών άλλων πασών σχοπεί ώ ; οίχεΐα, «· 30 χοινή τις οδσα τέχνη χαί πολιτιχή.

"Οτι ου δ ε ι ά χ ρ ι β ε σ τ ά τ η ν ά π ό δ ε ι ξ ι ν εν τ ο ϊ ; π ε ρ ί τ ή ; π ο λ ι τ ι χ ή ; λ ό γ ο ι ; ζ η τ ε ι ν , δ τ ι οδ δ ί δ ω σ ι ν ή χ α τ ' α υ τ ή ν υ λ η . χ ε φ . γ ' . Λέγειν δέ περί τούτου του τελου; προΟυμουμένοι; ίχανό; áv γένοιτο περί αύτοΰ λόγο; ó τη υποχειμένη υλη προσήχων· ου γάρ όμοιω; έν πδσι :15 λόγοι; το άχριβέ; ζητή|σομεν. ου γάρ δυνατόν έπί πάση; υλη; όμοιω; 6 τήν άχριβεστάτην άλή&ειαν ευρεϊν. άλλ' έν μέν τοΐ; μα&ηματιχοΐ; ατε άναγχαίαν εχουσιν υλην χαί άεί ώσαυτω; εχουσαν, άμιγή;" ή αλήθεια χαί ουδέν ή υλη χωλύει το άχριβές, έν δέ τοϊ; άλλοι;, έν οί; τά υποχει'-

;ι fot Β: ότι h rí.uzti H: -¿¡.ιψει Ii τών άλλων rtesiiìeres

¿9 ίΏΛ τά

(i -At)εύει lì: χίλεύ·;;! I) 1*

4

JlKLIObORI l'ARAPHR. ΕΤΗ. NIC. 13.4 [Arisi. p. 1094M3-28]

μενα οόχ αναγκαία οόδέ αεί ομοίως ίχει, άρχετός ¿στι λίγος 6 àvb των ώς έπΐ xb πλείστον σονάγων. ούτω δέ xal έπΐ των δημιουργιχών τεχνών ϊχβι· xb γαρ τεχνητόν είδος οόχ ομοίως έφαρμόζει ταϊς υλαις, βίλλ' ¿ν ¡lèv ταΐς ¿πιτηδειοτέραις άχριβέστερον, έν δέ ταΐς έτέρως έχούσαις οόχ 5 δμοίως* (τό γαρ άνθρώπινον βΤδο» οόχ ομοίως έφαρμόσει) ταΐς δλαις S τε io πλάστης xal ó ζωγράφος* 6 μέν γαρ ζωγράφος xai τό χρώμα παρίστησι xal ογχον τινά δοχεΓ μιμεισ&αι xai διάστασιν (ή γάρ υλη συγχωρεί), δ δέ πλάστης τ4ν μέν όγχον έφαρμόζει τη ύλη, τό χρώμα δέ άπδ της ύλης οόχ ¿ χ « δβίξαι· ομοίως δέ xal ¿irl των άλλων τβχνων. διά τούτο οό την 10 αότήν άχριβειαν παρά πάσης τέχνης άπαιτεΐν δβΐ, αλλ' 3σην ή ύλη δίδωσιτοιαύτη δέ έστι xal ή της πολιτιχης ύλη πρός την άλή&ϊΐαν. τά γάρ χαλά xal τά δίχαια, περί ών ή πολιτική σκοπεί χαί £περ δλην ποιείται, τοσαύ- so την ¿ χ ε ι διαφοράν xal π λ ά ν η ν , ώστε *al δοχεΓ μή το χαλάν φύσει χαλ&ν είναι μηδέ xb διχαιον φύσει δίκαιον, αλλά θέσει τινί xal νόμφ* xal 15 διά τούτο τά χατά άλήθειαν χαλδν χαί διχαιον δυσχερές έστι του δοχοΰντος διελεΐν. οό μόνον δε άλλά xai αότά τά άγαΟά, έξ ών δοχεΐ συνίστασ&αι ή εόδαιμονία, άνδρείαν λέγω ή πλοΰτον ή τοιοΰτόν τι, xal α&τά πλάνην έχει πολλήν διά τό π ο λ λ ο ί ς σ υ μ β α ί ν ε ι ν βλάβας ά π ' αότων. ή δ η γάρ τίνες ά π ώ λ ο ν τ ο διά π λ ο ΰ τ ο ν , | ί τ ε ρ ο ι δέ δι' α ν δ ρ ε ί α ν. άγα- 7 20 πητόν ουν περί τοιούτων λέγοντας xal του ¿χ τούτων τέλους παχυλως xal ώς έν τύπφ την άλήΰειαν ¿νδείζασΟαΐ' xai χαΟόλου περί των ¿νδεχομένων ώς έπΐ τό πολύ λέγοντα xai του έχ τούτων τέλους ίχανδν &ν είη τοιαύτα xal συμπεραίνεσθαι. δσπερ δέ ó περί της πολιτικής λέγων οό δύναται άχριβεστέραν άλήΟειαν εύρεϊν ή 2σην ή ύλη δίδωσιν, ούτω xai ó χρίνων 25 τους τοιούτους λύγους χαλως Sv χρίνοι, ei χατά τόν ίσον τρόπον μή άχριβεστέραν άλήΟειαν απαιτεί ή 2σην ή ύλη δίδωσιν, άλλά τήν ένδεχομένην ίο άποδέχεται* π ε π α ι δ ε υ μ έ ν ο υ γάρ έστιν έπΐ τοσούτον τό ά χ ρ ι β έ ς έ π ι ζ η τ ε ΐ ν χ α θ ' ΐ χ α σ τ ο ν γένος μεθόδου, ¿φ' ί σ ο ν ή του π ρ ά γ μ α τος φύσις ¿ π ι δ έ χ ε τ α ι . ¿ν μέν γάρ τ«ί> των μαθηματικών γένει, χα&ώς 30 εΓρηται, οόδέν ένδεχόμενον συγχωρήσει, έν δέ τοις λογιχοΐς ή τοις φυσιχοΐς ή τοις άλλως ίχουσιν οόχ ώσαύτως. παραπλήσιον γάρ έστι μ α θ η μ α τ ι κ ο ύ πιΟανολογουντος ά π ο δ έ χ ε σ θ α ι x a i ρητοριχόν ά π ο δ ε ί ξεις ά π α ι τ ε ΐ ν .

3&

"Οτι τδν άχροατήν των π ε ρ ί τ η ς π ο λ ι τ ι χ ή ς λόγων ί μ π ε ι ρ ο ν είναι δε? των χ α τ ά τδν βίον πράξεων, χεφ. δ'. Ή μέν ουν προσήχουσα χρίσις των λόγων τοιαύτη, χρινει δέ έχεΐνα » χαλως ίχαστος 9. χαλως γινώσχει xai τούτων έ σ τ ί ν ά γ α θ ό ς κ ρ ι τ ή ς .

2 xel om. h 3 έφαρμάακ h 5 τί γάρ — {φαρμάκι h : om. Β 8 {φαρμάκι h 12 δλη h 13 Soxilv h (ut Arist.) 14 μηΜ Hnllach: οΜ» Bh 37 30 έν ¿κείνοι; γάρ ó λο) '.σμό;, â νοήσει δέοντα παρά τούτων τών λόγων χαί δυνήσεται ποιεΐν τ η ; τών παθών δουλεία; άπηλλαγμένο; χαί δυνα'μενο; ήδη τη ιδία χρήαθαι δυνάμει. |

Ότι

τή;

πολιτιχη;

τέλο;

εστίν ή ευδαιμονία

xal οτι

σ ό μ ε θ α αυτήν τ ι ; ¿ σ τ ι ν από τ ώ ν πράςεων τ ή ; π ο λ ι τ ι χ η ; . 25

έπιγνω- 9 χεφ. ε'.

Όποιον μέν ουν είναι δει τον ακροατή ν τών περί τ ή ; πολιτιχη; λόγων χαί πώ; χρίνειν δει χαί άποδέχεσ&αι τοί>; λόγου; χαί τί το προχείμενον ήμιν εν τ φ παρόντι, ίχανώ; έπροοιμιασάμεθα.

άναλαβόντε; δε τον λόγον

λέγωμεν ήδη* έ π ε ι δ ή πάσα γ ν ώ σ ι ; χαί π ρ ο α ί ρ ε σ ι ; α γ α θ ο ύ έφίεται, τ ί έ σ τ ι ν ύ'δ λ έ γ ο μ ε ν τ η ν π ο λ ι τ ι χ ή ν

έφίεσθαι;

τινο;

χαί πασών (ο

30 πράξεων έπί τι αγαθόν φερομένων, χαθώ; ειρηται, προ; τί αύτη φέρεται; χαί τ ί τό π ά ν τ ω ν ά χ ρ ό τ α τ ο ν τών πραχτιχών (αγαθών),

δ τέλο; έστί

τ ή ; πολιτική; ; το μέν ούν όνομα αύτού Εν παρά τών πλείστων χαί το αυτό λέγεται χαί έν τούτω χαί οί πολλοί χαί οί βέλτιστοι τών ανθρώπων συμφωνοΰσιν.

εύδαιμονίαν γάρ αυτό δνομάζουσι πάντε;.

35 χαί ευ π ρ ά τ τ ε ι

τ α ύ τ ό ν ύπολαμβάνουσι

τφ

τ ο δε ευ ζ η ν

εύδαιμονειν.

περί

δέ του τί έστιν ή ευδαιμονία άμφισβητοΰσι χαί ούχ όμοίω; τοΐ; πολλοί; οί σοφοί λέγοοσι περί αυτή;,

οί πολλοί γάρ ίν τι τών

χούντων αγαθών την εύδαιμονίαν φασιν, οΓον

ήδονήν

έναργων και δο- i » ή πλούτο ν ή

τιμήν- άλλοι δέ άλλο τοιούτον, χαί πολλάχι; δέ ó αδτδς ούχ αεί τό αύτδ

31 αγαθών h et Arist. : om. Β

35

τό ευ Arist.

6

FIELIODORl PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. I S. G [Aiist. p. 1 0 ' J 5 » 2 4 - b 5 ]

εύδαιμονίαν ¿νομάζει, άλλα vùv μέν τοΰτο,

vùv òs έχείνο·

νοσήσας ¡xèv

γαρ την ΰγίειαν, πενόμενος δέ πλοΰτον, χαί όλως αεί w vùv επιθυμεί τις, ΐύδαιμονίαν δνομάζει. οι δέ σοφίας έρώντες, ών έαυτοις συνίσασιν άγνοοΰσιν, έφίενται μανθάνειν χαΐ τ ο υ ; μέγα τι χαί υπέρ α υ τ ο ύ ; λέγοντας ! 5 Οαυμάζουσιν.

ενιοι δε ¿νόμισαν παρά τά πολλά ΐαΰτα αγαθά άλλο τι 10

αγαθόν είναι την εύδαιμονίαν, χαδ' εαυτοί υφεστός, ο χαΐ τοις άλλοις αίτιον είναι της άγαθότητος.

άπάσας μεν ουν έςετά'ειν τάς περί της ευδαιμονίας

δόξας μάταιον ίσως εστίν ίχανον δε έστιν zi έξετάσομεν τάς επί το πολΰ χαί υπό πλειόνων νομιζ^μένας ή δοχουσας ε χ ε ι ν τινά λόγον.

εκεί δέ

10 περί αρχής ó λόγος (αρχή γάρ χαί αίτια εστί το τέλος των πράςεων· δι' έχεΐνο γαρ τι πράττομεν), ζητητέον, πώς δει ποιήσασθαι τον περί αυτής ω λόγον* Ιχει γάρ διαφοράν. μεί)α.

χαί πρώτον περί τών αίτιων μιχρόν διαληψό-

τών γάρ αίτιων τό μέν τελιχόν έστι, τό δέ είδιχόν, τό δέ υλιχόν,

τό δέ ποιητιχόν.

χαί ποιητιχόν μέν ή ένέργεια του τεχνίτου, υλιχόν δέ

15 τά ςυλα χαί οΕ λίθοι έξ ών ή οίχία, είδιχόν δέ τό είδος της οίχίας, τελιχόν δε, δι' 8 ή οίχία γέγονεν.

έπεί δέ ταΰτα αίτιά είσι τοις πράγμασι του

είναι, αίτια' είσι χαί της γνώσεως αυτών χαί δι' αυτών δύνανται εκείνα γινώσχεσθαι.

âàv γάρ τις είδη την τέχνην του τεχνίτου, χαθ' ήν την

οίχίαν έδημιούργησεν, είσεται τήν οι'χίαν ή αγαθήν ή φαυλην, όσον τη 20 τέχνη προσηχε· χαί ó τήν υλην είδώς χαί ó το είδος, ομοίως, γινώσχοντες τί τό τέλος αυτής, είσόμεθα ή άγαθήν ή φαύλην.

πάλιν δέ συμβαίνει Μ

δέ χαί τό άνάπαλιν, από του είδέναι τό αποτέλεσμα τάς αιτίας γινώσχειν· ó γάρ είδώς τήν οίχίαν τήν τέχνην είσεται του τεχνίτου, χαί τά άλλα ομοίως,

ώστε τους λόγους διχώς ανάγκη γίνεσθαι·

ή από τών άποτε-

25 λεσμάτων τάς αρχάς άποδειχνυναι, ή από τών αρχών | τά άποτελέσματα. II χρησόμεθα δέ έχατέραι τών μεθόδων χατά χαιρόν.

χαί από 30 ούν ά φ ε ί σ θ ω .

"Οτι ο υ χ έ σ τ ι μ ί α ί δ έ α τ ό ΰ ά γ α θ ο ΰ .

χεφ. η'.

Έ π ε ι δέ περί του έσχατου τέλου; ó λόγο; ήμΐν, δ δοχεΐ χαθόλου τι άγαθόν είναι, σχεπτέον περί του χαθόλου π ω ; λέγεται χαι ε? έστι τι; ιδέα του άγαθοΰ. χαίτοι προ|σάντη; ó λόγο; οΰτο; ήμΐν διά τά φίλους είναι Ι» 35 του; είσενεγχόντα; τδν περί των ¿δεών λόγον. ó δέ λόγο;, είναι τινα ίδέαν έχάστου των όντων, χαθ' έαυτήν υφεστηχυΐαν. δ ό ζ ε ι ε δ' áv ι σ ω ; β έ λ τ ι ο ν ε ί ν α ι χ α ί δ ε ΐ ν χ α ί τ ά ο ί χ ε ΐ α ά ν α ι ρ ε ΐ ν , έπΐ τ φ σώσαι τήν άλή-

10 χαί μή ¿νιργεΐν χατ' αότήν om. h 13 ti om. h 15 γάρ χαί έν h et Arist. 17 9eu>po6pcvoc h: θιωρουμίνοις Β 27 αύτά Mullach ex Aristotele recte videtur re37 τφ Mullach : το Β stituisse : έχιΐνα Bb 31 χειρ. η'] vit. ζ Bh

HKLIODORI PARAI'HR. KTll. NIC. I 8 [Arist. p. 101)6« 15—b7J

5

10

15

20

25

30

35

40

: ή x'/t άλλω: πω; Arist. vulg. Bb et Arist. U>>: νιχωβιν Arist. vulg. 3G χιφ. ic'l xt' IÎ Bb

3"2. 33 xal vtxûmv

IIELIODORl PARAPHR. ETIL NIC. 1 15.16 [Ariet. p. 1099-8—·>4]

17

ψυχής χατ' άρετήν ένέργειαν μεθ' ήδονής είναι. ?τι δέ χαί Ιστι, δήλον. έπεί γάρ έχάστψ έχειν< έστιν ηδύ, π ρ ό ς 8 λ έ γ ε τ α ι φ ι λ ο τ ο ι ο ϋ τ ο ς , οίον ó ίππος ήδί> τω φιλίππφ χαί θέαμα τ φ φιλοθεώρφ, και τ φ φιλαρέτψ άρα ηδεία ή αρετή χαί αί χατ' αυτήν πράξεις, τά μέν ουν δοχοΰντα τοΐς Γ> πολλοίς ηδέα μάχεται· άλλο» γαρ άλλο νομίζει ήδΐ> χαί τό άλλο άηδές. αίτιον δέ, 2τι oòx έστι φύσει ηδέα. τοις δέ φιλοχάλοις ήδέα δοχεΐ τά χαί φύσει ηδέα* άρίστοις γάρ ουσι τά αληθώς ήδέα διώχειν άχόλουθον* διώ-«ο χουσι δέ τάς χατ' άρετήν πράξεις, ώστε δήλον, ίτι αί χατ' άρετήν πράξεις ήδεΐαί είσι τοΐς φιλαρέτοις χαί δι' έαυτάς· τό γάρ φύσει ήδί) oòx έστι 10 δι' έτερον ήδύ. ·διά τούτο οό· προσδείται ó βίος αυτών άλλης έξωθεν ηδονής χαθάπερ τινός περιάπτου, άλλ' έ χ ε ι τ ή ν ή δ ο ν ή ν Ι ν έ α υ τ ψ . ει δέ τις ειποι μή πάντας τους σπουδαίους ήδεσθαι τη άρετη (είσί γάρ ο" oò μεθ' ήδονής ταύτην πράττουσιν), έροδμεν, δτι οόχ έ σ τ ι ν ά γ α θ ό ς οόδέ σπουδαίος δ μ ή χ α ί ρ ω ν τ α ι ς χ α λ α ΐ ς π ρ ά ξ ε σ ι ν . | ο υ τ ε . γ ά ρ δ ί χ α ι ο ν 30 15 ο ό δ ε ί ς άν ε ι π ο ι τ δ ν μ ή χ α ί ρ ο ν τ α τ ψ δ ι χ α ι ο π ρ α γ ε ΐ ν ο υ τ ε έ λ ε υ θ έ ρ ι ο ν τόν μ ή χ α ί ρ ο ν τ α τ α ϊ ς έ λ ε ο θ ε ρ ί ο ι ς π ρ ά ξ ε σ ι ν · ο μ ο ί ω ς δέ χ α ί έ π ΐ τ ω ν ά λ λ ω ν , εί δ' ο υ τ ω , δι' έαυτάς άν ε ί ε ν αί χ α τ ' ά ρ ε τ ή ν π ρ ά ξ ε ι ς ή δ ε ΐ α ι * ά λ λ ά μ ή ν χ α ί ά γ α θ α ί γε χ α ί χ α λ α ί , χ α ί μ ά λιστα τούτων έ χ α σ τ ο ν , ε ί π ε ρ κ α λ ώ ς χρίνει περί α ό τ ώ ν ó σπου20 δ α ΐ ο ς · μή χαλώς γάρ χρίνειν oòx ευλογον· χρίνει δέ αγαθός είναι χαί χαλάς, ά ρ ι σ τ ο ν άρα χ α ί χ ά λ λ ι σ τ ο ν χ α ί ή δ ι σ τ ο ν ή ε υ δ α ι μ ο ν ί α · χαί oòx άλλο μέν χάλλιστον, άλλο δέ άριστον, άλλο δέ ήδιστον κατά τό Δηλιαχίιν έπίγραμμα 10 χάλλιστον τό διχαιότατον, λφστον δ' υγιαίνειν, •25 ήδιστον δέ πέφυχ' ου τις έραται τυχεΐν. άπαντα γάρ ταΰτα ταΐς άρίσταις ένεργείαις υπάρχει, ταύτας δέ φαμεν είναι τήν ευδαιμονίαν ή μίαν τούτων τήν πασών άρίστην.

Ό τ ι δ ε ΐ τ α ι χ α ί τ ω ν έ ξ ω θ ε ν ó μ έ λ λ ω ν ε ό δ α ι μ ο ν ε ΐ ν , εί χ α ί μ ή έν τ ο ί ς έ ξ ω θ ε ν ή ε ό δ α ι μ ο ν ί α σ υ ν ί σ τ α τ α ι · χ α ί οτι οόχ ε σ τ ί ν α π ό τ 30 ό χ ΐ ς ή ά ν θ ρ ω π ί ν η εόδαιμονία. κεφ. ι ς ' . Έστι μέν ουν το είναι της εόδαιμονίας έν ταΐς άγαθαΐς πράξεσι · φ α ί - « · ν ε τ α ι δ' δ μ ω ς χ α ί τ ω ν έ χ τ δ ς α γ α θ ώ ν π ρ ο σ δ ε ο μ έ ν η , χ α θ ά π ε ρ ειπ ο μ ε ν . ά δ ύ ν α τ ο ν γ ά ρ ή οό ρ ^ δ ι ο ν τ ά χ α λ ά π ρ ά τ τ ε ι ν μή βοηθούμενον τοΐς έξωθεν, πολλά γάρ των άριστων πράττεται δια των έξωθεν, 35 χ α θ ά π ε ρ δ ι ' δ ρ γ ά ν ω ν ή διά φίλων ή διά πλούτου ή διά της έν τη πόλει τιμής χαί άρχής χαί δυνάμεως, δσπερ χαί οΓ τίνων τούτων στερισχόμενοι άχαλλή τινα τήν εόδαιμονίαν | ποιοΰσιν, οίον εί τις στέροιτο εόγε- 31 νείας ή εότεχνίας ή κάλλους, οό πάνυ γάρ εόδαιμονιχός δ τήν θέαν πάν-

.') άλλο h: άλλω Β 30 κεφ. ι ς ] χε' ie Bh l'oiiiiiiput. A r i s t . X I X 2.

13 ο6 Β: μή h 25 ϊραται Β: έρά τό h: cf. lectiones Ariet. Μ πράττεαδαι h 37 ς ά π ο β α λ ώ ν

δια τοδτό φ α μ ε ν ,

τοιαύτη; ε ό η μ ε ρ ί α ; .

την

εόδαιμονίαν προσδεΐσΟαι

χαί τούτου χάριν τινές την διά των έξωθεν

ταότόν είναι ένόμισαν τ η ζητούμενη εόδαιμονία· 5 αρετήν,

ίτι

χαί

χαί αμφοτέρων χρεία τ ω

τη;

εύτυχίαν

¿νιοι δε φασιν είναι την

χυρίω; εόδαίμονι.

χαί διά τούτο

άπορεΐται, πότερον μαΟητόν έστι χαί διά μεΰόδου τινδς παραγίνεται ή εχ ιυ τοΰ âftιζεσΛαι

ταΐς χατ' άρετήν πράξεσιν ή δι' ά λ λ η ; τινδς α σ κ ή σ ε ω ς

Usôôïv δίδοται

τ ο ι ; ά ν θ ρ ω π ο ι ; ή απδ τ ύ χ η ;

τινός.

δοχεί δ έ ,

Zzi si

ή χαί

άλλο τι δώρημα έατι παρά Dsoù τοις ανΟρώποις, χαί τούτο άν εΓη δικαίως· ίο χαί μάλιστα δε των άλλων εΓη ¿ ν ή εόδαιμονία Οεόσδοτος, £ α φ χαί βέλτιστον των

άν&ρωπινων

απάντων,

αλλά το μέν

περί

τούτων

λέγειν των

περί προνοίας ¿ ν ε ι η λόγων χαί ά λ λ η ; πραγματεία;, ήμΐν δέ χατά σήχον τ η προκειμένη με&όδφ σχεπτέον.

δοτό; έστιν ή ευδαιμονία, αλλά δι' αρετή ν ή άλλην 15 γίνεται, τέλος, i) ε ι ό ν

ό μ ω ς των

θειοτάτων εΐναι.

?περ έστίν αύτη τι

πάσι τ ο ΐ ;

χαί μή

χτήσιν τ ή ; 20 οαιμονίαν. ή

εόδαιμονία,

γάρ

της

άριστον

τινά άσχησιν παρααρετή;

εΤναι

άΟλον

χαί

φαίνεται

χαί

μ α χ ά ρ ι ο ν · γένοιτο δ ' άν χαί πασι χοινόν. τήν

αρετή;

διάνοιαν βββλαμμένοι; χαί πάντη διά τινο;

μαθήσεως

δυνατόν γάρ

άχινήτοι;

χαί έπιμελείας

πρ%;

την

υπάρςαι τήν

τεχνιχή;

ή

εύ-

ό μ ο ί ω ; δε χαί τά (από) π ά σ η ; ά λ λ η ; αίτια; γι-

φυσικής

βελτίω των

άπό τ ύ χ η ;

γινομένων·

μάλιστα τά άπδ τ ή ; α ρ ί σ τ η ; αίτια; γινόμενα, ή τ ι ; έστίν ή αρετή, τε τδ μέγιστον αγαθόν 20 λ ί α ν π λ η μ μ ε λ έ ς

áv

χαί χάλλιστον τήν εόδαιμονίαν έπιτρέψαι ειη.

τ ή ; ευδαιμονίας όρισμοΰ* έν βί τ ε λ ε ί ψ .

χαί

άλλως τη

τύχη

τοΰτο δέ φανερόν έστι χαί έ χ τοΰ είρημένου

είρηται

γάρ ψ υ χ ή ;

ένεργεια

χατ'

άρετήν

τά δί λοιπά άγαΟά, τά τ ε σωματιχά αυτοΰ τοΰ σώματος

χαί τά περί το σ ώ μ α , ίΐα'περ

»

ευλογον òà από ασκήσεως μείζονα χαί τελειοτέραν j υπάρςαι τήν 32

εόδαιμονίαν ή από τ ύ χ η ; · νόμενα

ή

τό

προ-

φαίνεται τοι'νυν, ει χαί μ ή Οεόσ-

τά μεν αναγχαια πρός τήν εόδαιμονίαν, τά òà χα- m

οργανά είσι πρδς αδτην·

αναγχαια μέν,

οΓον υγίεια σώματος

χαί

30 ζ ω ή ς Ι π ί τ α σ ι ; χαί τάλλα. ων χ ω ρ ί ς ουκ svi τελειωθήναι τήν εόδαιμονίαν* όργανα δέ, Δ σ π ε ρ πλοΰτο; χαί φίλοι,

εί τοίνυν ουτός Ιστιν ó ορισμός τ ή ;

ευδαιμονία;,

π ώ ς áv αίτίαν εχοι τήν τ ύ χ η ν ;

από τ ύ χ η ς ,

τουτψ δή τ: ίλλο τών Aiist. Vulg. 40 ώ ; Bh, ut Arist. M'>: mir.tp Arisf. vnlff.

HELIODORl PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. 116.17 [Arist. p. 1100»3-·>3] χαί αρετής χαί βίου τελείου,

πολλαί

γάρ

μεταβολαΐ

π α ν τ ο ι α ι τ υ χ α ι χ α τ ά τ ό ν βίον χαί έ ν δ έ χ ε τ α ι

γίνονται

τόν μάλιστα

νοΰντα μέγα|λαι; συμφοραΐς περιπεσεϊν έπί γ ή ρ ω ς , τοις ήρωϊχοΐς

περί Πριάμου

μαθεύεται·

τόν

χεφ.

χαί

εδθη-

χ α θ ά π ε ρ εν 83

δέ τ ο ι α ύ τ α ι ς

5 σάμενον τ ύ χ α ι ; χαί τ ε λ ε υ τ ή σ α ν τ α α θ λ ί ω ς ουδείς

Εί δει ζ ώ ν τ α ς μαχαρίζειν.

19

χρη-

εύδαιμονίζει.

ιζ'.

Ν ό τ ε ρ ο ν οδν ο δ δ ' ά λ λ ο ν ο ύ δ έ ν α α ν θ ρ ώ π ω ν

εόδαιμονίζειν άξιον

? ω ς 3ν ζ η , άλλά χρεών τό τέλος όράν, χαΟά φησι Σόλων; χαί εί τοΰτο θήσομεν, ?σται άρα τις ε υ δ α ί μ ω ν τ ό τ ε έ π ε ι δ ά ν ά π ο θ ά ν η ;

ή τοΰτό

ΙΟ γ ε π α ν τ ε λ ώ ς ά τ ο π ο ν έν τ ω τεθνάναι την εύδαιμονίαν λαβείν, άλλως τε ίο χαί ότι ή εόδαιμονία εν τινι ένεργεία έστίν. λον έν αργία παντελεϊ είναι,

έχ τούτου δέ φαίνεται μάλ-

λέγομεν δέ,

δτι ουτε ημείς ουτε δ Σόλων

τόν τεθνεώτα μακαρίζει διά τό τεθνάναι,

αλλ' δτι μέχρι παντός ó βίος

αυτψ μαχάριος ήν, χαί δ τ ι τ η ν ι χ α ΰ τ α άν τ ι ς ά σ φ α λ ώ ς 15 ά ν θ ρ ω π ο ν *

άς

έχτδς

ήδη

των χαχών

πάλιν δέ οόχ άρχουσα ή λύσις δοχεΐ.

οντα

χαί

μαχαρίσειεν

δυστυχημάτων,

άπορία γάρ έστιν ετι, εί λέγομεν

εϊναί τι τ ω τεθνεώτι χαί χαχόν [ τ ι ] χαί άγαθόν, μ η α ί σ θ α ν ο μ έ ν ω Λσπερ

χαί τ ω

χαί τιμάται·

ζώντι.

μακαρίζεται γάρ χαί ταλανίζεται

δέ,

χαί ατιμάζεται « »

χαί τέχνων δέ χαί απογόνων εύπραζίαι είς την ευδαιμονίαν

20 αύτοίς λογίζονται· εδδαίμονες γάρ χαί μαχάριοι διά την των απογόνων ευδαιμονίαν, χαθάπερ δυστυχείς διά την αύτών δυστυχίαν·

άπορία ν γάρ

χαί

χαί

τοΰτο

σαντι

παρέχει,

χατά

λόγον

τους έχγόνους,

τφ

γάρ μ α κ α ρ ί ω ς

ένδέχεται

πολλάς

χαί ¡ τους μέν

2Γι β ί ο υ τ ο υ χατ* ά ξ ί α ν , τ ο υ ς εί σ υ μ μ ε τ α β ά λ λ ο ι π ά λ ι ν δέ ά θ λ ι ο ς ,

αότών

βεβιωχότι μεταβολάς

άγαθους

δέ έ ί έ ν α ν τ ί α ς .

χαί ó τ ε θ ν ε ώ ς

τελευτή-

έχβαίνειν

περί

ε ί ν α ι χαί τ υ χ ε ΐ ν 34

άτοπον

δέ γένοιτ' άν,

χαί γίνοιτο ποτέ μέν

εύδαίμων,

άτοπον δέ πάλιν χάχεΐνο δοχεΐ, το μή χοινωνεΐν τους

ζώντας τοις άπελθοΰσι της τύχης διά την έχ τοΰ γένους οίχειότητα.

αλλ'

έ π α ν ι τ έ ο ν έπί την προτέραν άπορίαν χαί ζητώμεν, εί ου δει ζώντας άλλά :ìo μετά τελευτήν μαχαρίζειν· τ ά χ α γ ά ρ άν έξ εχείνης θ ε ω ρ η θ ε ί η χαί τ ο νυν

έπιζητούμενον.

ρίζειν 2χαστον,

εί

δη

το τ έ λ ο ς

όραν

δει

χαί

τότε

μαχα-

ο υ χ ώ ς ό ν τ α διά το τεθνάναι μαχάριον άλλ' δτι πρό- ίο

τερον μαχάριος ήν,

πώς

οόχ ά τ ο π ο ν ,

εί δ τ ε

έστίν

εύδαίμων,

μή

ά λ η θ ε ύ σ ε τ α ι χ α τ ' α ύ τ ο ΰ τ ο υ π ά ρ χ ο ν αύται, μηδέ έροΰμεν αυτόν άλη36 θώς εύδαίμονα, διά τ ό μ ή τ ο υ ς ζ ώ ν τ α ς έθέλειν ε ό δ α ι μ ο ν ί ζ ε ι ν , ποΰντας τάς τοΰ βίου μεταβολάς

σχο-

τόϊ μόνιμόν τι τήν εύδαιμονίαν υπολαμ-

βάνειν χ α ί μ η δ α μ ώ ς ε ύ μ ε τ ά β ο λ ο ν , τήν δέ τύχην πάν τουναντίον;

δή-

(ì xe

δέ όντων τών επερχομένων από της τύχης και τών μεν μεγάλων όντων, τών δέ μιχρών, τά μέν μιχρά τών ατυχημάτων, ομοίως δέ xaì τών ευτυχημάτων ου παρέξει πράγματα τ ω σπουδαίο» ουδέ έπάξει τω βίφ μεταβολήν.

τά. δέ μεγάλα χαί π ο λ λ ά , ευτυχήματα μέν όντα,

30 τερον τον βίον π ο ι ή σ ε ι

μαχαριώ-

(χαί γάρ αυτά συνεπιχοσμεΐ τήν ευδαιμονίαν·

χρήται γάρ αυτοΐς ó σπουδαίος έπι τά χάλλιστα). ¡ ατυχήματα δέ οντα 36 θ λ ί β ε ι μέν xal λ υ μ α ί ν ε τ α ι

τό μαχάριον χαί

εμποδίζει

πολλαΐς

έ ν ε ρ γ ε ί α ι ς , ό μ ω ς "δέ χαί εν τ ο ύ τ ο ι ς διαλάμπει το χαλόν, έ π ε ι δ ά ν φέρη

τις ευχόλως

πολλάς

xal

μεγάλας α τ υ χ ί α ς ,

ου δι'

αναλ-

35 γ η σ ί α ν χαί άναισθησίαν, αλλά γεννάδας ών χαί μεγαλόψυχος,

εί

γάρ έν ταΐς χατ' άρετήν ένεργείαις ή μαχαριότης εχει τό είναι xal αύται χύριαί είσι της του ευδαίμονος ζωής, ουδείς âv γ έ ν ο ι τ ο τ ώ ν άθλιος* ο υ δ έ π ο τ ε γάρ πράξει τά μ ι σ η τ ά χαί φαύλα,

μαχαρίων

τον γάρ ώς

α λ η θ ώ ς χαί ε μ φ ρ ο ν α χαί αγαθόν πάσας ο ί ό μ ε θ α τάς τ ύ χ α ς ευ- ω

1 συναχολουθοίημεν Β: συναχολου8εOt>. .παμεν Arist. vulg. 27 άτυχημάτων Β: ευτυχημάτων h 27. 28 εύΐυχημ«ίτιι>ν Β: άτυχημβίτων h 39 xal εμφρονα xal άγαΰόν li: εμφρονα xaì αγαθόν h cf. lectioneui librar. Λ list.

HELIÜDORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. I 17.18 [Arist. p. 1101 »1—28]

21

σ χ η μ ό ν ω ς φ έ ρ ε ι ν · χ Ott χαθάπερ ó άριστος τεχνίτη; από της τυχούση; υλης την ίοίαν έπιδείχνυται τεχνών χαι στρατηγό; μέν τφ παρόντι στρατοπέδφ, xal d μή άξιόλογον εϊη, χρητοι πολεμιχώτατα, χαί ó σχυτοτόμος ó άριστος ¿χ των δοθέντων σχυτών χάλλιστον υπόδημα ποιεί, τον αδτόν 5 δέ τρόπον χαί οί άλλοι τεχνΐται βΓπαντες· ουτω xal ó μαχάριο; oùx ευροιαν dei ζητήσει, αλλ' έχ της παρούσης τύχη» αεί τά κάλλιστα πράςει. χαί διά τούτο ά θ λ ι ο ; μεν ο ΰ δ έ π ο τ ε γ έ ν ο ι τ ' άν, αλλά μόνον où μακάριος της γε τύχη; 2νεχα, εάν ΙΙριαμιχαίς πιριπέση τύχαι;. ουδέ δ ή so π ο ι κ ί λ ο ς γε χαί ε δ μ ε τ ά β ο λ ο ; ίσται* ο ΰ τ ε γάρ από τ η ς ε υ δ α ι μ ο ν ί α ; 10 χ ι ν η θ ή σ ε τ α ι ραδι'ω; οΰτε υπό των τ υ χ ό ν τ ω ν α τ υ χ η μ ά τ ω ν αλλ' υπό μ ε γ ά λ ω ν Γσω; x a l π ο λ λ ώ ν χαί οόδέ υπό τούτο« ραδίω;. έπει χαί απαλλαγεί; των δυστυχημάτων ουκ έν όλίγψ χρόνο,) προ; τό τέλειον αγαθόν μεταπεσείται, ου μικρόν παρέχλινε, διά το μή ευκίνητο; είναι· αλλ' 37 έν πολλψ χρόνφ εσται τοιούτο;, μεγάλων xal καλών έν τούτψ γενόμενο; Ιό έπιτυχής. τ ί οδν κ ω λ ύ ε ι τόν τοιούτον άνθρωπον εόδαίμονα λέγειν, 8; χατ' οίρετήν μέν τελει'αν ένεργεΐ, δυστυχήσα; δέ τοΐ; έξωθεν πάλιν ε ι ; την ευτυχίαν έπανελεύσεται χαί ιχανώς υπό των έκτο; χορηγηθήσεται αγαθών ου τόν τυχόντα χρόνον άλλά τόν μέχρι τελευτής, xal βιωσάμενος ουτω και τελευτήσα; κατά λόγον. προστίΟημι δέ χαί τά έξωθεν αγαθά δια 20 τό την εόδαιμονίαν τέλος είναι των άνθρωπίνων πράξεων χαί δια τούτο 10 προσήκειν τέλειον αγαθόν είναι και μηδενός έλλείπβιν. ε( δέ τοΰτο ουτω;, οό μετά την τελευτήν μαχαρίσομεν του; εόδαίμονας άλλά ζώντας οις υ π ά ρ χ ε ι x a l υ π ά ρ ξ ε ι τά λ ε χ θ έ ν τ α * μαχαρίου; δέ, ώ; ανθρώπου; την άνθρωπίνην μαχαριότητα, ήτις οό πάντη τέλειον έχει τό αγαθόν, xal 25 τό μέν δχι δει ζώντας τους εόδαίμονας μακαρίζειν, επί τοσούτον ειρήσθω.

Ε ί κοινωνοδσι τ η ς τ ύ χ η ς των απογόνων λ ε υ τ ή ν . χεφ. ι η ' .

οί μ α κ ά ρ ι ο ι μ ε τ ά

τε-

'Ρητέον δέ πρό; την άλλην απορίαν, εί έχ τών απογόνων δυστυχούν- 20 των ή τών φίλων χείρονα δόξει τοις μακαρίοι; τά πράγματα, τό μέν 30 ουν μηδ' ότιοίϊν έχ τών άπογόνων ή αλλω; οίχείων ε ί ; τους εόδαίμονα; ερχεσθαι ή εότυχία; ή δυστυχία; ακοινώνητόν έστι χαί άλλοτριον τών ανθρωπίνων· χοινωνιχόν γάρ ó άνθρωπο;· χαί προς γε έτι χαί ταΐς κοιναΐς δόξαι; έναντίον· κοινά γάρ τά τών φίλων εΙ|ναι πασι οοχεΐ. πολλών δε 38 όντων τών συμβαινόντων τοΐ; οικείοι; τών μακαρίων και π α ν τ ο ί α ; έ χ ό ν 3ό των διαφοράς, xal τών μέν μάλλον συντελούντων ε ί ; τήν εόδαιμονίαν ή δυστυχίαν, τών δε ήττον, τό μέν κατά μέρος διαιρεΐν αότά μαχρόν χαί άπειρον φαίνεται· ε? δέ ολοσχερώς και ω; έν τύπψ εΓποιμεν περί αυτών, ίχανόν 3ν ειη. διαιρήσομεν τοίνυν xal ταύτα, χαθάπερ τά συμβαίνοντα

10 οδτι Bh, ut Arist. co.ld. Η·ΚΜ,'>0: oW Arist. vulg. 85 ή ΐυατυ/ίον oui. h

27 *t δύνασθαι ίατρεύειν ή κυβερνάν, έπαινετά δέ τά ήδη χατορ30 θωθέντα xal είς ένέργειαν έλθόντα άγαθά, τίμια δέ τά θεΐα και υπέρ ταύτα, τούτων ούτως έχόντων, ζητητέον τί τούτων εστίν ή εόδαιμονία. ίο δύναμις μέν ούν ουκ εστίν· εστι γαρ τέλειον αγαθόν· ή δέ δύναμις ατελές, άλλως τε ή μέν ευδαιμονία ού συναριθμειται πολλοίς, ή δέ δάναμις τοιαύτη· πολλαΐ γαρ δυνάμεις* ή ευδαιμονία άρα ουχ εστί δύναμις. χαι μην 25 οδδέ των έπαινετών έστιν· έπαινείται γάρ α μετέχει τινός άγαθοΰ. τον γ ά ρ δι'καιον καΐ τόν ά ν δ ρ ε ΐ ο ν x a i δ λ ω ς τον ά γ α θ δ ν x a l τ η ν ά ρ ε τ ή ν έ π α ι ν ο ΰ μ ε ν διά το ποιότητος τίνος άγαθοΰ μετέχειν xai σχέσιν εχειν π ρ ό ς ά γ α θ ό ν τι x a l σ π ο υ δ α ΐ ο ν . διά τοΰτο xal· oí τους θεούς έπαινοΰντες γελοίοι είσιν, ήμΐν αυτούς έξισοΰντες. τοΰτο δε συμβαίνει διά so 30 το γίνεσθαι τους έπαίνους »νεκα της πρδς τό αγαθόν αναφοράς xai σχέσεως. τά μεν ουν έπαινετά τοιαύτα· ή ευδαιμονία δέ ού τοιούτον* εστι γάρ τδ αγαθόν xai τό άριστον, τοΰ δέ αγαθού xai του αρίστου ουχ εστίν έπαινος* ού γάρ πρός τι αναφέρεται αγαθόν, διά τούτο ουδέ τους θεούς έπαινοΰμεν αλλά μαχαρίζομεν xai εόδαιμονίζομεν* ομοίως δέ xai τών άν35 δρών τους θειοτάτους xai τά αγαθά, δσα δι' έαυτά sia tv άγαθά, οία εστίν ή ευδαιμονία, ο υ δ ε ί ς γ ά ρ τ η ν ε υ δ α ι | μ ο ν ί α ν έ π α ι ν ε ι χ α θ ά π ε ρ τό ΊΟ δίκαιον, άλλ' ώ ς θ ε ι ό τ ε ρ ό ν τι κ α ι β έ λ τ ι ο ν μ α κ α ρ ί ζ ε ι , έπεί το·'νυν τά μέν έπαινετά διά τι τέλος αγαθόν επαινούνται, ή δέ εύδαιμονία εις Αδέν αναφέρεται τέλος (εστι γάρ αυτή τό εσχατον τέλος), ούκ iv είη τών 40 επαινετών* λείπεται δή τών τιμίων εΤναι. τούτω δέ τω λόγω xai ó Eu4 an πραττ^ενα?

là -/εφ. ιθ'] Γη Β h

31 Isti li: ίαται Β

HKMUIXJKl I'ARAPHK. ΚΪΗ. MC. i 19. 20 [Ari-st. p. 1 I 0 1 " 2 7 - 1 I 0 2 « 2 G J δοςος μαρτυρεί·

23

τήν γάρ ήδονήν βουλόμενος δεΐξαι άριστον είναι καί τέ-

λειον αγαθόν, από τούτου ελεγε δείχνοσ&αι, ότι

oòx Ιστι των έπαινετών

αλλά βέλτιον τούτων, από τοΰ μή Ιπαινείσθαι αγαθόν ουσαν· τ ο ι ο ύ τ ο ν I« δέ ελεγεν 5 τάλλα

είναι

τόν

ί)εδν χαί το α γ α θ ό ν .

αναφερόμενα αγαθά λέγεσθαι

γαρ ή αρετή,

πρός ταΰτα

χαί επαινετά είναι,

οτι πρακτικοί γίνονται

γαρ

χαί

έπαινειται μέν

οί άνθρωποι των καλών από ταύ-

της· εγκωμιάζονται òà τά εργα ομοίως τά αγαθά, τα' τε σωματικά χαί τά ψυχιχά, δτι πρόί τι τέλος φέρουσιν αγαθόν αυτή δε ή ευδαιμονία ούχ άν έπαινεθείη·

ου γαρ πρόί τι τέλος αγαθόν φέρει· αύτη γαρ εστι τδ Ισχα-

10 τον τέλος, καθώς ειρηται.

αλλά το μεν περί επαίνων χαί εγκωμίων λέγειν

τίσιν άρμόττει, ουχ εστίν ήμΐν προχείμενον· ô i περί του προχειμένου ρητέον.

οίχειότερον γάρ άλλοις· ήμΐν ίθ

φαίνεται μέν ουν απδ των

ϊίρημένων,

οτι εστί τ ω ν τ ι μ ί ω ν χαί τ ε λ ε ί ω ν · φαίνεται δέ χαί αρχή χ«'ι αιτία των άλλων αγαθών· ταύτης γάρ χάριν τά άλλα πράττομεν· την δε αρχήν χαί 15 το αΓτιον τ ω ν α γ α θ ώ ν τ ί μ ι ό ν τι χαί θ ε ί ο ν τ ί θ ε μ ε ν . |

Ι Ι ε ρ ι α ρ ε τ ή ς , I v ω π ε ρ ί τ ω ν δυνα'μεων τ η ς ψ υ χ ή ς . Έπε! τελείαν,

δέ

εστίν

ή ευδαιμονία

ψυχής

σκεψώμεθα περί τής αρετής·

ενέργεια

χεφ. χ ' .

κατ'

41

άρετήν

ή γάρ περί αότής σκέψις σαφέ-

στερον ποιήσει τον περί τής ευδαιμονίας λόγον.

φαίνεται δε,

δτι χαί ó

20 χατά αλήθειαν πολιτικός περί αυτής σκέπτεται· βούλεται γάρ αγαθούς ποιείν τοί>ς π ο λ ί τ α ς και τ ω ν ν ό μ ω ν υ π η κ ό ο υ ς , καθάπερ οί Κρητών χαί Λακεδαιμονίων νομοθέται, χαί

ει τ ί ν ε ς έ τ ε ρ ο ι

τοιούτοι

γ ε γ έ ν η ν τ α ι · ίο

ωστε δήλον ?τι ή ζήτησις αυτη ακόλουθος άν είη τώ ές αρχής του λόγου σκοποί.

ήν γάρ Ικεΐνος περί

·>5 τοίνυν ε π ι σ κ ε π τ έ ο ν ,

τοΰ τέλους τής πολιτικής,

άνθρ«>πίνης

ανθρώπινον αγαθόν εζητοΰμεν.

δηλονότι,

περί

αρετής

έπεί και ές αρχής το

έπεί τοίνυν ή ανθρωπινή αρετή ου του

σώματος έστιν αλλά τής ψυχής ( κ α ι τ η ν ε υ δ α ι μ ο ν ί α ν γάρ ψ υ χ ή ς ένέργειαν λέγομεν),

è πολιτικός δε σκέπτεται

περί τής ανθρωπινής αρε-

τής, δήλον ?τι δει τον πολιτικον είδεναι πώς εχει τά περί ψυχήν, ώσπερ 30 και τόν μέλλοντα όφθαλμόν θεραπεύσειν τοΰ σώματος παντός την γνώσιν ϊο εχειν ανάγκη·

και τοσούτι» πλέον ó πολιτικός

δικαίως είσεται

τά περί

ψυχήν ή ó ιατρός το σώμα, οσυ» βελτιων ή πολιτική τής ιατρικής και τιμιωτέρα* χαί οί βέλτιστοι δέ τών ιατρών πολλά π ρ α γ μ α τ ε ύ ο ν τ α ι τήν τ ο ΰ σ ώ μ α τ ο ς γ ν ώ σ ι ν , oà ψυχής είδεναι.

περί

ωστε εικός αν ειη τον πολιτικον περί τής

θεωρητέον δε περί ψυχής τοσαΰτα, όσα αρκέσει ήμΐν προς

τόν προχείμενον περί αρετής λόγον·

το γάρ επί πλεϊον έςακρι|βώσαι περί 42

ψυχής καί τον καθόλου περί αυτής ε/,θέσθαι λόγον μείζον έργον εστί τών προκειμένων,

1") τι οία. h τις Arist. viilg.

περί ψυχής τοίνυν ου μόνον εν συγγράμμασιν αλλά καί από

16 κεφ. κ'] κ ε' lì)' lili 18 τελείαν h: τελεία 15

17 ένέργεια Ith cum Arist. M*>: ένέργειά oí τοαούτιυ h: τοϋοΰτο Β

24

HELIOnORl PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. I 20 [Arist. p. 1102«26-b27] στόματος προ; του; έντυγχάνοντας άρχουντω; είπομεν evia· ούτοι;, γον.

χotì χ ρ η σ τ έ ο ν

λέγομεν'τοίνυν, 2τι τη; ψυχής τό μεν λογικόν εστι, τδ δε άλο-

ταύτα δέ πότερον κεχωρισμένα ε?σ!ν άλλήλων, κ α θ ά π ε ρ

τά του

σ ώ μ α τ ο ς μ έ ρ η χαί τά άλλα τά μεριστά, ή πράγματι μέν ίν ει'«, λόγφ ô δέ δύο, χαθάπερ έν τ η π ε ρ ι φ ε ρ ε ί ς

το χυρτόν χαΐ τό κοίλον (Εν ι»

μέν γαρ ε?σι πράγμα χαί αχώριστα πέφυχε, τφ όρισμφ δέ διαφέρουσιν · άλλο; γάρ ορισμό; τ η ; περιφερείας καΟό κοίλη; και άλλο; καΟό κυρτή;), τούτο

μέν ουν ζητεΐν οόδέν

εροΰμεν δέ περί τοδ άλογου.

συντείνει προ; την προχειμένην

μέθοδον.

εστι τοίνον του άλόγου τ η ; ψυχή; τδ μεν

10 φυτικόν, λέγω δέ τό θρεπτικδν καί αδξητικόν, £περ κοινόν έστι καί τοΐ; φυτοι; και τοΐ; ζψοι; πασιν · αυτη γάρ ή δυναμι; έν ¿πασι τοΐ; τρεφομένοι; έστι καί έν τοις έμβρυοις* ή αύτη δέ χαΐ έν τοΐ; τελείοις των ανθρώπων έστίν· ου γάρ άλλην ευλογον λέγειν, νάμει

έν ταύτη μέν ούν τη δυ-

οόκ εστίν ευρεΐν ιδίως άρετήν άνθρωπίνην αλλά κοινήν απασιν. ίο

15 ή γάρ τοιαύτη άρετη τό τρεφεσθαι καί αόξάνεσθαι χαί υπνώττουσιν ένεργεΐται χαΐ μάλιστα τότε, ή δέ άνθρωπίνη αρετή οόδαμώς* ó γάρ α γ α θ ό ; καί χ α χ ό ; ήχιστα

διάδηλος ύπνώττων.

φέρειν τό ή μ ι σ υ του β ί ο υ , δ α ί μ ο ν α ; των ά θ λ ι ω ν

χαί δια τοΰτό φασι μηδέν δια-

τδν του υπνου καιρόν δηλονότι, τ ο υ ; εό-

καί είχότως-

20 τη σπουδαία χαί τη φαύλη ψυχη.

άργία γαρ έστιν ó υ π ν ο ; χαί

πλην s i μη τι; έχεΐνο εΓποι, | 2τι χαί 43

οι ύπνοι των σπουδαίων βελτίου;, των μεθημερινών κινήσεων τρόπον τινά καί επί τους δπνου; διερχομένων χαί διά τοΰτο των χαθ' υπνου; φαντασμα'των άμεινόνων τοΐ; σπουδαίοι; γινομένων ή τοις τυχοΰσιν* άλλα περι τούτων α λ ι ; . 25 ή ; ήμΐν ó λόγος.

τό γάρ θρεπτιχδν άμοιρον τ η ; άνθρωπίνη; άρετής, περί Ι σ η δέ καί άλλη τις φύσις τ η ς ψ υ χ ή ς ου πάντη

άλογος χατά την είρημένην, άλλα πη μετέχουσα λόγου καί μαχομένη προ; τόν λόγον.

διό καί τόν του έγχρατοΰ; λόγον χαί τόν τοΰ άκρατου; δέ

ένίοτε έπαινοΰμεν, δτι άντέχουσι itpò; τό άντιτεΐνον· ó μέν μέχρις ου δει, ίο ó δέ ένίοτε καί μέχρι τινός, καί διά τοΰτο φαίνεται άλλο τι δν έν αύτοΐ; 30 παρά τδν λόγον, 8 μ ά χ ε τ α ι καί άντιτείνει τ φ λόγφ.

ά τ ε χ ν ώ ; γάρ,

καθάπερ τά παραλελυμένα τοΰ σ ώ μ α τ ο ς μόρια ε ί ; τά δεςιά προαιρουμένων κ ι ν ή σ α ι , τοδναντίον χαί ε ? ; τά άριστερά ται*

οδτω χαί έπΐ της ψυχής,

παραφέρε-

έπΐ τάναντία γάρ αί όρμαΐ

άχρατών φέρονται τής τοΰ λόγου χινήσεως.

των

αλλ' έν τ ο ι ς σώμασι μέν

35 όρώμεν τό π α ρ α φ ε ρ ό μ ε ν ο ν , έπΐ δέ τ ή ς ψ υ χ ή ς οόχ όρωμεν.

εί

δέ καί μη όρδται, δ μ ω ; έστι χαί νομιστέον ε ΐ ν α ί τι παρά τόν λόγον έναντιοόμενον τ ο υ τ φ χαί ά ν τ ι β α ϊ ν ο ν

πώς δέ, πρδ; τό προχεί-*>

μενον λέγειν οόδέν συντελεί, φαίνεται δέ χαί τοΰτο λόγου μετέχον, ώσπερ ε ι π ο μ ε ν , καθόσον τφ λόγφ πειθαρχεί,

καί γάρ τφ τοΰ έγκρατοΰς λόγφ

40 τοΰτο τό οίλογον, τό θυμικδν λέγω καί τδ έπιθυμητιχόν, άγεται χαί πείθεται.

ετι δέ μάλλον πείθεται καί εόηχοώτερόν έστι τφ λόγφ τοΰ σώ-

23. 24 rep) μέν τούτων Aristoteles τε καί Arist. vulg.

.'(Ο μάχεται καί Β et Arist. codd. L i > 0 : μάχεται

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. I 20 [Arist. p. 1102«»27—1103« 10]

20

φρονο; χαί ανδρείου· âv αυτφ γάρ πάντα τ φ λόγφ συμφωνεί, ώστε φαίνεται τό αλογον της ψυχή? διττδν βΓναι, τό μέν πα'ντη άλογον τδ φυτιχόν, τό I αυςητιχδν δηλονότι χαί Ορεπτιχόν, τό δέ π η λόγου μετέχον, τό Ουμι- 44 xòv χαί έπιΟυμητιχόν· τοϋτο γάρ χοινωνεί λόγου καθ' οσον χ α τ ή χ ο ό ν S έστιν αότοΰ χαί π ε ι θ α ρ χ ι χ ό ν . 2τι δέ πεί&εταί πως υπί> λόγοο τό άλογον, φανερδν άπδ των νουθεσιών χαί των παραχλήσεων χαί έπιτιμήσεων* άπό τούτων γάρ πολλαί των ¿λόγων χινήσειον ρυθμίζονται, διττώ; δέ λέγεται τό λόγου μ ε τ έ χ ε ι χαθάπερ χαί τό λόγον εχειν. λέγομεν γάρ του itατρός και των φίλων λόγον £χειν τό έπιστρέφεσθαι πρός αότουί χαί (Ο οι; χελευουσιν έζαχολουθειν, λέγομεν δέ χαί των μαθηματικών λόγον εχειν 10 το είδεναι αότά χαί γνώσιν τινα χαι έπιστήμην αυτών εχειν. χατά τούτον τόν τρόπον διπλώ? λέγεται χαί τό λόγου μετέχειν· τό μέν χυρίω; χαί (έν) έαυτφ, δσπερ αυτό τό λογιχόν, τό δέ διά τό έχείνφ πειθαρχεΐν λόγου μετέχειν λέγεται, ωσπερ τι; τ ψ πατρί πείθεται, διαιρείται δέ xal ή άρετή 15 χ α τ ά τ η ν δ ι α φ ο ρ ά ν τ α υ τ η ν · λ έ γ ο μ ε ν γ ά ρ αδτάς τάς μέν διανοητιχάΐ, αϊ τοΰ λογικού sia ι, τάς δέ ήΟιχα';, αϊ τοΰ Θυμικού χαί έπι&υ|Χητικοΰ sia ι. χαι διανοητιχαί μέν βίσι σοφία συνεσις χαι φρόνησι», ήΟικαΙ δέ έλευΟε- «ο ριότης χαί σωφροσύνη. 3ταν γάρ περί του ήθους λέγωμεν, oò λέγομεν τόν άνθρωπον σοφδν ή συνετδν αλλά πρ^ον χαί σώφρονα, έ π α ι ν ο ΰ μ ε ν 20 δέ χ α ι τόν σ ο φ ό ν διά την αγαδην 2ςΐν, ίξτι» έστίν αρετή· τά; γάρ έπαινετάς ¿ξει; άρετάς λέγομεν.

12 έν ins. Mullach

18 λέγωμιν Mullach: λίγομ-tv Bh

20 xal om. h

TOT Α Ϊ Τ Ο Υ Π Α Ρ Α Φ Ρ Α Σ Α ΕΙΣ ΤΟ

Ότι

οΰτε

φύσει

ούτε

παρά

φύσιν

Β

46

έν ή μ ΐ ν γ ί ν ο ν τ α ι

αλλά α π ό του έθους.

αί

άρεταί,

κεφ. α'.

Έ π ε ί δέ ή αρετή τής ψυχής έστι τελειότης, της ψ υ χ ή ; δε τό μεν δ Ιστι λογικο'ν, τδ δε δρεκτιχόν, διττήν ανάγκη χαί τήν αρετήν είναι, καί τήν μέν του διανοητικού, ήτις έστίν ή σοφία χαί ή φρόνησις, τήν δε του ίο όρεχτιχοΰ,

ήτις ήίΐιζή χαλεΐται.

χαί ή μεν διανοητιχή Ι χ ε ι μέν καί από

τής φύσεως τήν αρχήν (δεχτικδν γάρ ó άνθρωπος έπιστήμης)

χαί

από

ή(>ους αύξησιν λαμβάνει τινα', τδ δέ πλέον àizb τ ή ί διδασκαλίαί χαί τήν 10 γενεσιν χαί τήν αυςησιν ε χ ε ι ,

διόπερ έμπειρίας

ή δέ ή th κ ή έ ; ε δ ο υ ς π ε ρ ι γ ί ν ε τ α ι .

οείται

καί

χρόνου,

ή μέν γάρ φύσις εκείνο δίδωσι

μόνον, τό δυνασΟαι σπουδαίους γενέσθαι, ή δέ διδασκαλία γινώσκειν οτι 20 δέον γενέσβαι,

τό δ» και ενεργεία ήδη γενέσθαι

εθος παρέχεται,

15 μ ι κ ρ ό ν π α ρ ε γ χ λ ΐ ν ο ν ά π δ τ ο υ ε&ους. χομεν, ουκ αν

το των

ει γάρ φύσει σπουδαίοι υπήρ-

έκινούμεβα πρδς τουναντίον από του είΐους, νυνί δέ κινού- 46

ουδεμία άρα των ηθικών

γαρ τών φύσει κινουμένων •20 ροπήν.

μόνον

ωστε δήλον, ο τ ι ο υ δ ε μ ί α

η θ ι κ ώ ν α ρ ε τ ώ ν φ ύ σ ε ι ή μ ΐ ν περιγίνεται. μ·Ι)α.

σπουδαίους

από τούτου δέ χαί τδ ονομα ελαβεν· ή&ιχή γαρ καλείται,

αρετών φύσει ή μ ΐ ν περιγίνεται·

υπό του Idouç επί τήν έναντίαν

ουδέν

μεταβάλλει

οΰτε γαρ τον λίί)ον εΒίσει τις άνω φέρεσΗαι, κάν μυριάχις άνω

ρίπτη, οΰτε το πυρ χ ά τ ω , ουδέ άλλο τ ώ ν ά λ λ ω ς π ε φ υ κ ό τ ω ν άν Ι Β ι σ & ε ί η . αί ά ρ ε τ α ί ,

οΰτ' άρα φύσει

οΰτε παρά φύσιν

ήμΐν

άλλως

εγγίνονται

αλλά το δύνασίΐαι μέν από φύσεως εχομεν καί πεφύκαμεν

δέχεσΐΐαι τάς άρετάς, δεχόμε&α δέ καί τελειούμεί)α δια του εθους. •JÓ τών φυσικών τάς δυνάμεις πρώτον τελείας εχοντες, »ΐτα χρώμεϋ)α· γαρ οπτικήν ή άκουστικήν δύναμίν τελείαν εχοντες έχρησάμεϋα·

ετι ΝΙ>: ΓΛ-

27

I I K M O D O I l l P A R A P H l l . Κ/ΠΙ. M C . II 1 [Arist. p. 1 1 0 3 » 3 1 - · > 2 5 ]

ένεργήσαντες πρότερον, δ γάρ δ ε ι μ α θ ό ν τ α ς

«Tísicsρ χ α ί έ π ί

ποιειν,

τ ω ν ά λ λ ω ν εχει

οίκοδομοΰντες μέν οίχοδόμοι γινόμεθα,

λεσιν·

οίον

χιθαρίζοντες δέ χιθαρισταί.

δή χαί τά δίκαια πράττοντε; δίκαιοι γινόμεθα χαί τά 5 χαί τά ανδρεία ανδρείοι,

τεχνών·

ταΰτα από του ποιειν μανθάνομεν,

ουτω

σώφρονα σώφρονες

μ α ρ τ υ ρ ε ί δ έ χ α ί τ ο γ ι ν ό μ ε ν ο ν έν τ α ΐ ί

οί γαρ νομοθέται τψ

εθει άγαθους τους πολίτας ποιοΰβι.

πό-so συνε-

λαύνουσι γάρ άμοιβαϊς αγαθών χαί τιμωρίαις έπί τάς αγαθάς πράξεις χαί ουτω σπουδαίους αποτελοϋσιν. τάνουσιν·

zi δέ χαί μή πάντες τούτο ποιοδσιν, άμαρ·

ή γάρ επαγγελία χαί τδ βούλημα παντός νομοθέτου τοΰτό έστι,

10 τδ τους πολίτας έπί τάς αγαθάς πράξεις έθίζειν. άλλα άπδ του εθους αί άρεταί.

ετι έχ τών

τ ώ ν έθών χαί έργων χ α ί γ ί ν ε τ α ι

πάσα

oòx άρα από φύ|σεως 47

αότών

αρετή

χαί

διά τ ώ ν

χαί φ θ ε ί ρ ε τ α ι ·

ται μέν αγαθών όντων τών έθών, φθείρεται δέ από τών έναντίων. òè χ α ί τ έ χ ν η ·

έχ μέν του χαλώς οί αγαθοί, έχ δε του χαχώς

ομοίως δέ χαί οί οίχοδόμοι χαί πάντες άλλοι τεχνΐται

από της χατά τέχνην ένεργείας ή άγαθ&ί ή χαχοί γίνονται· του

ευ

χαχοί.

ομοίως

έ χ γάρ τ ο υ χ ι θ α ρ ί ζ ε ι ν χ α ι οί α γ α θ ο ί χ α ί οί χ α χ ο ί

15 αποτελούνται χ ι θ α ρ ι σ τ α ί · χιθαρίζειν χαχοί·

αόγίνε-

οίχοδομεΐν

αγαθοί

γίνονται

οίχοδόμοι,

έχ

έχ μέν γάρ

δέ τ ο υ

χ α χ ώ ς lu

ei γάρ μή από τών τοιώνδε ήν. ένεργειών ή τοιάδε τ έ χ ν η ,

αλλά

20 φύσις ήν ή τόν τεχνίτην ποιούσα, oòx áv έδέησεν οόδενί διδασκάλου πρδς (τήν) τεχνην, άλλά πάντες áv εόθυς έγίνοντο ή αγαθοί ή τοόναντίον. τον δη τον τρόπον κ α ι έ π ί τ ώ ν α ρ ε τ ώ ν ε χ ε ι . αλλάγματα τά πρδς τους ανθρώπους γ ι ν ό μ ε θ α άδιχοι,

τού-

πράττοντες γάρ τά συνοί μ έ ν

δίκαιοι,

οί δ έ

τδ μέν από του πάντα διχαίως πράττειν χαί χατά νόμον, τδ δέ

25 άπό της έναντίας πολιτείας,

πάλιν δέ έπειδάν

δεινοις τισι

περιπέσωμεν,

έθιζόμεθα φοβεΐσθαι ή θαρρείν χαί οί μέν άνδρεΐοι οί δέ δειλοί γινόμεθα. au ομοίως

δέ χαί

περί

τάς

έπιθυμίας

τών έθών χαί της έν αυτοΐς αναστροφής γίνονται,

οί δ έ ά χ ό λ α σ τ ο ι

30 λόντα ειπείν,

χαί

εχει

χαί τάς δργάς·

οί μ έ ν

όργίλοι·

σώφρονες

πράοι

χαί ένί λόγψ το πάν συνε-

πάσα 2ξις από της όμοιας ένεργείας τίκτεται,

αγαθής, φαύλη δέ φαύλης,

από γάρ

χαί

αγαθή

μέν

διά τούτο où δει τ η ς άγαθής εςεως ένέργειαν

απλώς αίτίαν λέγειν αλλ' άγαθήν οόδέ της χαχής απλώς ένέργειαν

αλλά

χα|χήν· ωσπερ έπί της οίκοδομιχής· oò γάρ της αγαθής οίχοδομιχής ί ξ ε ω ; 48 τήν οίχοδομιχήν απλώς ένέργειαν αίτίαν έρουμεν αλλά τήν άγαθήν οίχοδοüö μικήν ένέργειαν της άγαθής και τής φαύλης (τήν) φαύλην αίτίαν χαί 2λως τοιάσδε τινάς άποδοτέον εχάστη τών εζεων τάς ένεργείας. χ α τ ά γάρ τ ά ς τ ο ύ τ ω ν δ ι α φ ο ρ ά ς ά χ ο λ ο υ θ ο ΰ σ ι ν αί έ ξ ε ι ς . προς τήν 2ξιν άπό του χαλώ;

διά ταύτα πολλή διαφορά

ή χαχώς έκ νέων έθίζεσθαι·

μάλλον δε

πάσα ή τών 2ξεων διαφορά έκεϊθέν έστιν.

2 |χα9(ίντας Η : μα8Μ»>: χαί τά repl Arist. vulg. o.j τήν i n s é r a i :

τά

προς τήν τέχνην h :

καΐ τήν φαύλην χαί της φαύλης αίτίαν h

προς

2 8 έθών

28

HBLIODORl PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. II 2 [Arist. p. 1103b26--1104«10]

Ό τ ι αί χ α τ ' ά ρ ε τ ή ν π ρ ά ξ ε ι ς μ ε σ ό τ η τ έ ς εισι χ α ί υ π ό υ π ε ρ β ο λ ή ς ίο χ α ί ε λ λ ε ί ψ ε ω ς φθείρονται» χ ε φ . β'. Έ π ε ί ou ν ή παρούσα π ρ α γ μ α τ ε ί α oùx εστι του θεωρητικού της φιλοσοφίας μέρους, 8 τήν θεωρίαν της αληθείας μόνον εχει τέλος (χατα5 γίνεται γάρ περί τα οντα, α μόνον γνωστά' είσιν, où μίντοι χαί πραχτα'), αλλά τοΰ πραχτιχοΰ μέρους έστίν, 8 τέλος εχει το ποιήσαι το αγαθόν· où γάρ Γνα ε ί δ ώ μ ε ν τ ί έ σ τ ι ν α ρ ε τ ή σ χ ε π τ ό μ ε θ α , αλλ' ?ν' ά γ α θ ο ί γ ε ν ώ μ ε θ α · έπεί εί οδτως εΤχεν, oùfièv áv ήν οφελος ήμίν της σπουδής, μή πρός τό τέλος άφικνουμένοις. έπεί οδν αί πράξεις το τέλος, σχεψώ- a» 10 μέθα τά περί τάς πράξεις, ai χυριαί είσι, καθάπερ είρηται, του άγαθάς ή πονηρά; τάς ¿ζεις γενέσθαι, υπέρ ών 6 λόγος ήμΐν. το μέν ουν ουτω διορίσασθαι τάς άγαθάς πράξεις τάς χατά τόν òpftòv γινομένας λόγον, χαί τάς πονηράς τούναντίον, αληθές μεν, oùx Ιβτι δέ ίχανδν τάς πράξεις σημαναι. τό γάρ χατά τόν όρθδν λόγον γίνεσθαι, καθόλου τί έστι, το δε 15 τοιούτον άποδιδόμενον ούχ ίχανόν | πράγμα άγνοούμενον άποδειξαι. τον γάρ 49 έρωτωντα περί τοΰ άνθρωπου τ ί έστι, τδ ζψον άποδιδόμενον oùx άρχει διδάξαι τόν περί αύτοΰ λόγον. διά τούτο τοΰτο μέν υπερχείσθω, ρ η θ ή σεται δέ ύ σ τ ε ρ ο ν π ε ρ ί α δ τ ο ΰ , χ α ί τ ί έ σ τ ι ν δ ρ θ ο ς λ ό γ ο ς , χ α ί π ω ς ίχει πρός τ ά ς α λ λ α ς ά ρ ε τ ά ς . έ χ ε ϊ ν ο δέ π ρ ο δ ι ο μ ο λ ο γ ε ί σ θ ω , 20 δτι πάντα τον (περί των πραχτών λόγον, δηλονότι τόν) περί των πράξεων, τίνες αυτών άγαθαί χαί τίνες αί φαΰλαι, oùx άκριβώς αλλ' ώς έν τυπω γίνεσθαι δει, ω σ π ε ρ χ α ί χ α τ ' α ρ χ ά ς ε ι π ο μ ε ν , δτι ταΐς υλαις ακολούθως τοι>ς λόγους τοί>ς περί αυτών άπαιτεΐν προσήκει, έπεί χαί αί πράξεις ίο χαί τά έν αύταΐς συμφέροντα où τά αδτά είσιν αεί, ω σ π ε ρ οόδέ τ ά [νυν] 26 υ γ ι ε ι ν ά , άλλά νυν μέν τοΰτο νΰν δέ τοδναντίον ΐ π α ν (ταις γάρ διαθέσεσι των σωμάτων χαί ταΐς τοΰ χαιροΰ μεταβολαΐς συμμεταβάλλουσιν), ούτω δή χαί έπι των πράξεων εχει· α! αύται γάρ νΰν μέν βλαβεραί, νΰν δέ ώφέλειαν ήνεγχαν, χαί τοις αδτοΐς άνθρώποις πολλάχις. ούτω δέ ακριβώς διωρίσθαι μή δυναμένου τοΰ περί των χαθόλου λόγου, ετι μάλλον σφαλε30 ρώτερος ó περί των χαθ' ?χαστα· τά γάρ καθ' 2χαστα των καθόλου ήττον δυνάμεθα γινώσχειν · ή γάρ περί ταΰτα σχέψις ουτε υπό τέχνην έστι τινα «» ουτε μέθοδον χαί παραγγελίαν ώρισμένην. *αί διά τοΰτο δέον έστι τους πράττοντας πρδς τον καιρόν βλέπειν χαί από τούτου ζητεϊν τδν περί τών πράξεων λόγον γνώσονται γάρ si άγαθαί είσιν αί πράξεις ή φαΰλαι του35 τον τόν τρόπον σκοποΰντες, ωσπερ χαί ιατροί χαί χυβερνήται ποιοΰσι· τάς γάρ χατά τήν τέχνην πράξεις έχάτερος άπό τοΰ χαιροΰ χρίνουσιν. α λ λ ά

3 της oíd. h 7 άρετη ΒΙι ut Arist. cod. O b : ή αρετή Arist. Tulg. 15 άποίύξαι Β : ùiroîtUai h 17 ΰκερχείαθω Β et Arist. N: ΰποχιίσθω Arist. vulg. 18 ¿ρθόί λόγος Bh ut Arist. Kb Lb Ob: b ifUi λίγος Arist. vulg. '20 περί—tòv h : om. Β 22 χβτ' i f y á i ] p. 4,20 24 v5v seclusi 25 5r«v comi plu m videtur 29 τ ώ ν Ι ι : αδτών Β

29

HKLIODOUI PARAI'HR. BT H. NIC. II 2. 3 [Arisi, p. U 0 4 » I 0 - " 9 ]

καίπερ οντος τ ο ι ο ύ τ ο υ του παρόντος λόγου, πειρα|τέον [3οηöeίν 50 τ η κατ' αύτδν αλήθεια.

*αΙ πρώτον τούτο θεωρητέον, %τι af *ατ'

αρετήν πράςεις υπό ένδεια; ή υπερβολής πεφύκασι

φθειρεσθαι·

»»σπερ

έπί τ η ς ι σ χ ύ ο ς x a ì τ η ς ύγιείας δ ρ ώ μ ε ν · ò s i γαρ υπέρ των άφαö νών τ ο ι ς φανερό ΐς μαρτύριο ι ς κεχρήσθαι.

τά τε γάρ υπερβάλλοντα

γυμνάσια την Ιαχυν τοΰ σώματος διαφθείρει καί τα έλλείποντα του μέτριου· τόν αύτδν δέ τρόπον καί τα σιτία xal τά ποτά τά μέν πλείω ή έλάττω των δεόντων την υγίειαν άπελαύνει, τά μέσα δέ x a ì ποιεί καί αυξει x a l σ ψ ζ ε ι ·

ουτιος ουν xal έπί της σωφροσύνης xal της ανδρείας μ

10 εχει χαί των άλλων αρετών.

? τε γάρ πάντα φεύγων x a ì

φοβού-

μενος x a ì μηδέν υπομένων δ ε ι λ ό ς γ ί ν ε τ α ι , ο τε μηδέν δλως φοβούμενος άλλά πρός πάντα βαδίζων θ ρ α σ ύ ς ,

ανδρείος δέ δ μέσος,

ομοίως δέ χαί ή σωφροσύνη υπό της υπερβολής xal έλλείψεως φθείρεται· χαί γάρ δ μέν πάσης ηδονής απολαύων και μ η δ ε μ ι α ς ά π ε χ ό μ ε ν ο ς Ιό ακόλαστος έστιν, ó δέ π ά σ α ; σθητος,

φεύγων ώ σ π ε ρ οί άγροιχοι

ó δέ μέσος δ σώφρων εστίν,

σωφροσύνη χαί ή ανδρεία σώζεται,

αναί-

υπό τής μεσότητος γάρ χαί ή

ού μόνον δέ αί ένέργειαι. δι' ών αί »>

γενέσεις χαί αί αυξήσεις των αρετών χαί αί φθοραί, καταλλήλως εχουσι τοις άποτελουμένοις, άγαθαΐ μέν, εΐ γεννώσι καί αίίςουσι, φαυλαι δέ, εί 20 φθείρουσιν, αλλά xaì αί μετά τάς 2ςεις τών αρετών ένέργειαι, ών αιτιαί είσιν αί 2ξεις ώσαύτιος εχουσι· xaì δήλον από τών ομοίων τών φανερωτέρων.

ή γάρ ίσχυς γίνεται έκ του πολλήν τροφήν λαμβάνειν καί

πολλούς πόνους υπομένειν*

xaì πάλιν ή ίσχυς αίτια γίνεται ταύτης-

τής ένεργείας* | ¿ γάρ ίσχυρδς δύναται μάλιστα πολλήν τροφήν λαμβάνειν 51 2ü καί πολλούς πόνους υπομένειν.

ομοίως δέ καί έπί τών αρετών έχει* καί

γάρ εκ του άπέχεσθαι τών ηδονών σώφρονες γινόμεθα και σώφρονες γενόμενοι δυνάμεθα τ ή ς ανδρείας*

τών ηδονών άπέχεσθαι μάλλον,

δ μ ο ί ω ς δε x a ì

έπί

έ θ ι ζ ό μ ε ν ο ι γάρ κ α τ α φ ρ ο ν ε ΐ ν τών δεινών καί υπο-

μένειν αυτά γ ι ν ό μ ε θ α α ν δ ρ ε ί ο ι · γενόμενοι δέ αδτδ τούτο πάλιν πλέον 30 δυνάμεθα τδ υπομένειν τά φοβερά.

Ότι περί ήδονάς καί λύπας έστίν ή η θ ι κ ή αρετή.

χεφ. γ'.

ίο

Έπεί δέ χαί πριν είς ϊξιν έλθεϊν αρετής χαί μετά τήν 2ξιν τάς αδτάς έπιδειχνόμεθα ένεργείας, τί σημεΐον γένοιτ' δν τών έχόντων τάς ίζεις ή τών μήπω κτησαμένων ; οδδέν άλλο ή ή έπί τοις κατ' αρετήν εργοις ήδονή 35 τε xaì λύπη.

δ μέν γάρ ά π ε χ ό μ ε ν ο ς τών σ ω μ α τ ι κ ώ ν ηδονών xaì

τω άπέχεσθαι χαίρων "ούτος σώφρων έστίν, δ δέ ά χ θ ό μ ε ν ο ς ακόλαστος έτι.· καί δ μέν υπομένων τά δεινά καί χ α ί ρ ω ν ή μή λυπούμενός γε ανδρείος,

δ δέ λυπούμενος δειλός ϊτι.

περί ήδονάς γάρ καί

5 χεχρήσίαι Bh: χρήσΟαι Mullacli ex Aristotele 15. lß άναίοίητο; Bh ut Arisi. I,b()b: όνιίιΗητό; τΐί Arist. vulg. 28 δεινών Β (et. Heiiisius l'X coniectura): ήίονών li: φοβερών Hullacli 30 τό Bh: τι« fort, scribcndimi

30

IIELIODORI PARAPHR. Ε'ΓΗ. NIC. 113 [Arist. p. I l 0 4 i > 9 - l i 0 5 » l ]

λ ύ π α ; έστίν ή ή θ ι χ ή άρετή. διά μέν γάρ την ήδονήν τά φ α ΰ λ α » π ρ ά τ τ ο μ ε ν , διά δέ την λ ύ π η ν τ ω ν χαλών ά π ε χ ό μ ε Ο α . διά τοΰτο δει των αγαθών έθών χαι πράξεων εδθυ; έκ παίδων πολύν ποιήσασθαι λόγον, ώ ; ó Μλάτων φ η σι', χαί άνάγεσθαι παιδα; όντα; τοις τοιούτοι; 5 εΟεσιν, ώστε δυνηθήναι χαίρειν μέν οι; δει, λυπεΐσΟαι δέ οΓ; προσήκεν λυπεισθαι· ή γάρ δρθή χαί χατά λόγον παιδεία αυτή έστίν. Ιτι, επεί αί άρεταί περί πράξεις είσίν ή πά{θη, οΓς δέ τι; πρα'ττει ή πάσχει ή χαίρει, 52 έάν βουλόμενος πράττη ή πάσχη, ή λυπεϊται, έάν άλλου βιαζομένου, φανερδν δτι πάσα άρετή περί ήδονά; χαί λύπας έστίν. ετι δέ χαί άπό των 10 έν ταΐ; πολιτείαι; κολάσεων φανερόν· τοί>; γάρ τοις πονηροί; ήδομένους λυποΰντε; οί νομοθέται πείθουσι τά μέν φαύλα μισεΐν, ήδεσΟαι δέ τοις αγαθοί; εργοι;· χαί ουτω; έντιΰέασιν αυτοί; έθίζοντε; την έπ' άρετζ ήδονήν. αί γαρ τοιαΰται χολάσει; προ; τοΐ>; νοσοΰντα; τά πολιτιχά ιατρειών εχουσι λόγον. χαί χαΟάπερ έχείναι; έναντίαι αί νόσοι δ ; Οερα-1« 15 πεύουσι, χαί έάν Γδωμεν ίατρόν ψυχράν προσάγοντα θεραπείαν, γινώσχομεν εόθί>; την νόσον από θέρμη; συστήναι, ούτω χαι από των χολάσεων ¿δυνηρών οδσών γινώσχομεν, δτι θεραπευόμεναι xaxíat άπό ηδονή; γίνονται, ετι, χαθώ; είρηται, πάσα ψυχή; 2ξις, υφ' ών τίχτεται χαί βελτίων ή χειρών γίνεται, π ρ ο ; τ α ΰ τ α καί περί τ α ΰ τ α την φύσιν ε χ ε ι χαί έν αδ20 τοΐ; συνίσταται· αλλά άπό τή; ηδονή; χαί τή; λύπη; αί φαΰλαι γίνονται εξει;, δηλαδή του διώχειν την ήδονήν ώσπερ ου δει, χαι δτε οδ δει, χαί πάλιν φεύγειν τήν λύπην οτε ου δει χαι ώ; οδ δει χαί δποο οδ δ»ΐ· χαί ίο δσαι άλλαι περιστάσει; πονηρών ποιοΰσι τήν ζήτησιν τή; ηδονή; ή τήν φυγήν τή; λύπη;· όμοίω; δέ χαί έπί τή; αρετή; εχει· συνίσταται γάρ άπό 25 τοΰ διώχειν χαί φευγειν τήν ήδονήν χαί τήν λυπην ώ; δει χαι δτε δει. ώστε φανερόν, δτι περί ταύτα; αί εςει; τήν φύσιν εχουσι χαί έν αδταΐς συνίστανται, διά τοΰτο χαί τινε; ορίζονται τά; άρετά; άπαθεία; χαί ηρεμία; είναι, άπό τή; ηδονή; τον ορισμών λαμβάνοντες• χαίτοι οδ χαλώ; ορίζονται, δτι άπλώ; άνευ | προσθήκη; ποιούνται τόν όρισμόν, μή προστι- 53 30 θέντε; τη ηρεμία χαί άπαθεία το ώ ; δει καί δτε δει χαί τά; άλλα; περιστάσεις. ύ π ό χ ε ι τ α ι άρα ή άρετή είναι ή 2ςΐ; ή οίϊτω; έχουσα περί ήδονά; χαί λύπα;, χαθώ; προσδιωρισάμεθα, των βέλτιστων πραχτιχή, ή δε χαχία τοδναντίον. γνοίημεν δ' 3ν ετι βέλτιον περί τών είρημένων, χαί άπό τούτων τών λόγων, τριών γάρ δντων δι' ά τι; αίρεΐτάί τι χαί 35 τοσούτων δι' â τι; φεύγει τι, χαλοΰ συμφέροντος ήδεος, αίσχροΰ ασύμφορου λυπηροΰ, ó μέν αγαθός πάσι κατά τό ειχός έπιβάλλει, διώχων μέν ι» τά άριστα, φεύγων δέ â βλάβη διώχειν, ó δε κακό; άμαρτάνει περί χρίσιν αυτών χαί μάλιστα τήν τοΰ ήδέο;· ή γάρ ηδονή οδ μόνον κοινή έστι πάσι τοις ζωοι;, άλλα χαί πάσιν Ιπεται τοι; είρημενοις αίρετοϊς. S γάρ αίρού40 μέθα, τούτοι; πάσιν ήδόμεθα. χαί εστι τίι καλόν καί συμφέρον ήδυ τγ,

2 καλλών Β 3 ¿»ών h: om. Η πολλυν li 4 Plat, de I.egg. IF p. 653 Β b κροσήκει coni. Hullacli 7 —e¡>l om. li li) /.al περί ταΰτ« oin. li 27 συνίοτατβι ed. ICI7: συνίστανται Bli

31

HKLIODORI PARAPHR. ETU. NIC. II 3. 4 [Arist. p. 110δ·1—26] εαυτών φύσει· χαί διά τοΰτο οι χακοί άπατώνται, τδ ήδΐ> χαλδν χαί συμφέρον ηγούμενοι παν, διότι £πεται νομίζοντες χαί αντιστρέφειν.

τδ òè ουχ

ούτως Ι χ ε ι · συμβαίνει γάρ πολλά των ηδέων αισχρά και ασύμφορα είναι· ώστε

φανερόν,

ί> πράςεις.

δτι περί ήδονάς

καί λύπας αϊ ανθρώπινοι

καταγίνονται »»

ετι πασιν ή μ ΐ ν έχ νήπιου τούτο τό πάθος σύνεστι χαί συντρέφε-

ται, καθάπερ έ γ χ ε χ ρ ω σ μ έ ν ο ν τ β ί ω · χαί τάς αγαθάς πράξεις καί τάς πονηρά; τούτω κρίνομεν - ψ κανόνι, τ φ τάς μέν λύπην φέρειν, τάς δέ ήδονήν, χαί πάντες ούτω κανονίζομεν τάς ενεργείας, zi χαι μ ή αλλά μάλλον χαί ήττον· 10 πδσαν ταυτηνΐ

ομοίως,

ώστε ανάγκη περί ήδονά; χαί λύπας είναι την

πραγματείαν.

ου γ ά ρ

μιχρόν

βοηθει τ φ

ζητοΰντι τά

πρακτέα τό | είδέναι, τί έστι τό καλώ; χαίρειν ή τό χαχώς ή τό καλώς 54 λυπείσθαι ή τδ χ α χ ώ ς · έπεί μηδέ μιχρόν μέρος των πράξεων το ήδεσθαι καλώς ή λυπείσθαι ή τούναντίον.

από τούτων γαρ τά των

ή θ η γινώσκομεν si φαύλα ή αγαθά.

ανθρώπων

Ιτι όσα των πρακτέων ουχ είσΐ ρά-

15 δια, περί ταύτα καί τ έ χ ν η καταγίνεται και αρετή·

προς γάρ τά ράδια oò-

δεμία χρεία πολυχρονίου εθους ή μεθόδου τεχνικής· ώστε οσω χαλεπώτερα 4 τοσούτω μείζονος δεήσονται και τέχνης κα'ι αρετής· επεί χαί βέλτιον το τά χαλεπώτερα διαθέσθαι χαλώς του των ράδιων περιγενεσθαι· ή αρετή 1« άρα μάλιστα έν τοΤς χαλεπωτέροις εστί και περί ταΰτα καταγίνεται, 20 δέ

χαλεπώτερον

τ ω σπουδαία)

ηδονή μάχεσθαι

ή

θυμω,

εστι

καθά

φησιν

Ηράκλειτος· και διά τοΰτο άρα περί ήδονάς και λύπας είναι ανάγκη πάσαν την πραγματείαν χ α ί τ η

αρετή χαί

τη

πολιτική·

ó μέν γάρ χαλώς

χρώμενος ήδονή και λύπη αγαθός, ó δε χαχώς κακό:.

'Οτι δ ι α φ έ ρ ε ι

ó δίχαιος

20

του

ποιοΰντος

άλλων όμοι'ως.

τά δ ί κ α ι α ,

χαί

ΙπΙ

τών

κεφ. δ'.

'Ότι μέν οδν ή αρετή περί ήδονάς και λύπας εστί, και δτι εξ ών γι- » νεται,

από τούτων χαί αυςεται

καί

φθείρεται,

καθ' Ιτερον τρόπον

?τερον τών ένεργειών γινομένων, χα'ι δ τ ι έ ς ώ ν έ γ έ ν ε τ ο , καί

ένεργεΐ,

είρηται.

άπορήσειε

περί

δ' άν τ ι ς π ώ ς λ έ γ ο μ ε ν

καί

ταΰτα δ τ ι τον

30 θέλοντα δίκαιον γενέσθαι δει τά δίκαια ποιεΐν καί τδν σώφρονα τά σώφρονα· οί γάρ τά δίκαια πράττοντες δίκαιοι πάντως είσί καί οί τά σώφρονα σώφρονες, ώσπερ οί πράττοντες | τά μουσιχά ή γραμματικά μουσικοί είσι 5Γ> καί γραμματικοί,

λέγομεν δέ πρδς τοΰτο, δτι φαίνεται τις ουσα διαφορά

τοΰ τά δίκαια ποιοΰντος χαί του δικαίου, ομοίως δέ καί έττι τών τεχνών. 35 ένδέχεται γάρ τινα γραμματικόν τι ποιήσαι ή από τ ύ χ η ς ή άλλου

υπο-

θεμένου καί μή γραμματικόν είναι· Ισται δέ γραμματικός, 'δτε γραμματικόν τι ποιήσει χαί γραμματιχώς, τουτέστιν ακολουθών τ φ κανόνι της έν αύτώ γραμματικής, είναι,

ουτω καί τά δίχαια ένδέχεται ποιήσαι τινα και μ ή δίκαιον

μάλλον δέ καί μείζων

έστίν έν τούτοις ή διαφορά έπί τής άρετής ι«

7 λΰπειν 15 II τό κακώς ή τό καλώ; om. h oïai Ii: γενέσθαι Β ¿1 Heraciit. fig. CV By water

14 ε( Β: ή Ιι

18 περιγενέ-

32

HEUODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. II 4. 5 [Arist. p. 1105»26—κ23] ή έπί τών τεχνών,

τό μέν γάρ των τεχνών αγαθόν έν αύται; έστι ταΤς

ενεργείαι; τ η ; τέχνη;, ώστε εάν τι; μουσικά ποιη μουσιχήν ε ί δ ώ ; ,

οόδέν

κωλύει μουσικδν αυτόν ¿νομάζβιν· Ιστι γάρ μουσικός, χαΐ εάν μή προαιρούμενο; αότδς τά μουαιχά ποιη αλλά έτέρου βιαζομένου* έπί δέ τ η ; αρετή; 5 οόχ ουτω;.

καί γάρ έάν τ ι ; δίκαια ποιή,

πρό; τοΐ; άλλοι; χαΐ οόχ έτέρου

oòx áv εϊη δίκαιο;,

έάν μή

χαί πάνυ βουλόμενο; ποιη καί ύφ' έαυτοΰ κινούμενο; βιαζομένου.

τότε γάρ Ισται δίκαιο;,

πρώτον

μεν

έάν

πράττη τά δίχαια γινώσκων α πράττει, έπειτα έάν προαιροόμενο; αυτό; so πράττίβ καί τρίτον si β ε β α ι ώ ; χαί ά μ ε τ α κ ι ν ή τ ω ; εχει πρδ; την πράξιν. 10 καί γάρ οόκ άν εϊη δίκαιο; ó είδώ; μέν τά δίκαια χαί πράττων εκών, οίόμενο; δέ μή πάντα χρόνον καιρόν είναι δικαιοσύνη;,

ταΰτα δέ

πρό;

μέν τό λαβείν τά; άλλα; τέχνα; χαί τεχνίτα; είναι κατ' αότά; οό ζητούνται πλήν του είδέναι* χωρίς γάρ του είδέναι πώς άν τ ι ; ειη τεχνίτη;; εί δέ μήτε προαιρούμενο; τήν τέχνην ποιεί μήτε | άχινήτω; έχων πρό; την 56 15 μεταχείρισιν τ η ; τέχνης, οό διά τοΰτο κωλύεται τεχνίτη; είναι*

πρδ; δέ

τήν άρετήν το μέν είδέναι περί αυτής πάντα á προσήκεν είδέναι μικρόν ή ουδέν συντελεί πρό; τό σπουδαϊόν τινα γενέσθαι, τά δ' άλλα ο δ μ ι κρόν αλλά το παν δ ύ ν α τ α ι * καί γάρ ένδέχεται μηδέν ακριβέ; περί άρετ ή ; ειπείν είδότα σπουδαΐον είναι,

χ ω ρ ΐ ; δέ του προαιρεϊσθαι

χαί άχι-

20 νήτω; έχειν προ; άρετήν αδύνατον είναι σπουδαΐον, ατινα έχ του πολλάχι; ποιείν τά; ένεργεία; περιγίνεται, χαθώ; ειρηται.

τά μ έ ν ουν π ρ ά γ μ α τ α ίο

( δ ί κ α ι α χαί σ ώ φ ρ ο ν α , δταν η τ ο ι α ύ τ α ) , οία άν ó δ ί κ α ι ο ; ή ó σ ώ φρων π ρ ά ξ ε ι ε * των πα;,

δ ί κ α ι ο ; δέ χαί σ ώ φ ρ ω ν έ σ τ ί ν οόχ ó τ α ύ τ α π ρ ά τ -

αλλά ó ουτω πράττων ώσπερ οί δ ί κ α ι ο ι

25 π ρ ά τ τ ο υ σ ι ν .

ώστε χαλώ; λέγεται,

xal

οί

σώφρονες

3τι έχ του τά δίχαια ποιείν δ

δί-

κ α ι ο ; γ ί ν ε τ α ι χαί έκ του τά σ ώ φ ρ ο ν α ó σ ώ φ ρ ω ν * δ ; δέ μή πράττει ταΰτα, οόδέποτε γίνεται αγαθό; οόδέ μελλήσει ποτέ γενέσθαι,

αλλ' οί

πλείου; τών ανθρώπων ταΰτα μέν οό πράττουσιν, έπΐ l ì τήν σοφίαν χαταφεύγοντε; καί τοί>; λόγου; οιονται διά τοΰτο φιλοσοφείν καί οΓονται σπου- ®ο 30 δαιοι είναι, δτι μόνον περί τ ή ; άρεΐης ακριβώς γινώσκουσιν ειπείν, 8 μ ο ι ό ν τι π ο ι ο ΰ ν τ ε ; τ ο ΐ ; χ ά μ ν ο υ σ ι ν ,

ο*ί τ ώ ν ι α τ ρ ώ ν

άχούουσι

μ ε λ ώ ; , π ο ι ο ΰ σ ι δέ ο υ δ έ ν τ ώ ν π ρ ο σ τ α τ τ ο μ έ ν ω ν .

μέν έ π ι -

ώσπερ τοίνυν ¿κεί-

νοι; ουδέποτε £ξει τά σώματα χαλώ; ουτω θεραπευομενοις, ουτω; οόδέ ούτοι τήν ψυχήν χαλλίω ποιήσουσιν ουτω φιλοσοφοΰντε;. j

35

Ό τ ι ί ζ ι ς έ σ τ ί ν ή α ρ ε τ ή καί μ ε σ ό τ η ; . Μετά δε ταΰτα σκεπτέον τί έστιν ή αρετή, ψυχη, π ά θ η δ υ ν ά μ ε ι ; ε ς ε ι ς .

κεφ. ε ' .

57

τρία γάρ εστί τά έν τη[

καί πάθ/j μεν είσιν έπιθυμία όργή φόβο;

θράσο; φθόνο; χαρά φιλία μΐσο; πόθο; ζήλο; ελεος,

3λως οι;

£·κεται

1 τό μέν γάρ τών τεχνών άγαΟόν Β : άγοθόν γάρ h 14 μήτε (prius) h: μή τι Β ; Alullach 15 ¡χεταχείρηαιν Β 19. 20 ¿μετακινήτως Mullach 22 5Í χαια— τοιαύτα 1ι: om. Η 23 πράξε« Η: πράξει h

HBLIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. II 5 [Arist. p. 1105b23—1106*27]

33

ή δον ή ή λ ύ π η . δυνάμει» δέ αί πρδς ταύτα έπιτηδειότητες της ψοχής, χ α δ ' ας π α δ η τ ι χ ο ι τ ο ύ τ ω ν λ ε γ ό μ ε δ α , οΓον χαδ' ας έσμεν δ υ ν α τ ο ί ίο δ ρ γ ι σ δ ή ν α ι ή λ ο π η δ ή ν α ι ή έ λ ε ή σ α ι . ¿ζει; δέ oí τρόποι, χαδ' οδς πάσχομεν τά π ά δ η , δηλονότι τό πάσχειν αδτά χαλώ; ή χακώς, οΓον 5 προ» τό δ ρ γ ι σ δ ή ν α ι ti μέν σ φ ο δ ρ ώ ς χαί ασχέτως Ιχομεν ή τοδναντίον άνειμένως χαί μαλαχώς, κ α κ ώ ς έ χ ο μ ε ν , εί δέ μ έ σ ω ; , καλώς· ο μ ο ί ω ς δέ χ α ί π ρ ό ί τ ά άλλα. τούτων δέ τών τριών τί έστιν ή άρετή, πάδος ή δόναμις ή ίξις; πάδος μέν οδν οδχ έστιν οΰτε ή αρετή ουτε ή κακία. χατά μέν γάρ την άρετήν σπουδαίοι λεγόμεδα χαί κατά την χαχιαν 10 φαύλοι, χατά δέ τά πάδη οόδαμώ;* οόδείς γάρ φαύλο» ή σπουδαίος διά ΐθ μόνον τό ¿ργίζεσδαι· ή αρετή άρα ή ή χαχια οδχ έστι πάδος. έτι, χατά μέν τά πάδη ουτε έπαινοόμεδα οΰτε ψεγόμεδα, χατά δέ τάς άρετάς ή τά; κακίας έπαινοόμεδα η ψεγόμεδα. έ τ ι δ ρ γ ι ζ ό μ ε δ α μ έ ν χ α ί φ ο β ο ό μ ε δ α ά π ρ ο α ι ρ έ τ ω ς χαί τά άλλα πάσχομεν ομοίως, έπί δέ της άρετής 15 χαί της χαχια» οδχ ούτως· ουκ άρα είσί πάδη. Ιτι πρδς τά πάδη où λεγόμεδα διαχεΐσδαι άλλα μάλλον χατ' αυτά χινεΐσδαι, πρός δέ τήν άρετήν διαχεισδαι λβγό|μεδα χαί πρόί τήν χαχιαν- ούχ άρα ε?σι πάδη. διά 58 τά αυτά δέ οδδέ δυνάμει; είσίν. ουτε γάρ φαύλοι ή άγαδοί λεγόμεδα τω δύνασδαι δργισδήναι απλώς ουτε έπαινοόμεδα ή ψεγόμεδα. ουτε τψ 20 προαιρεΐσδαι δυνάμεθα όργισδήναι, χαδάπερ έπΐ της άρετής έχει, άλλά μάλλον τω πεφυχέναι* άγαδοί γάρ ή χαχοί ου γινόμεδα φύσει, καθώς έν τοις προειρημένοις έδείχδη. εΐ οδν μ ή τ ε π ά δ η αι άρεταί μήτε δυνάμεις, λείπεται τών έξεων αδτάς είναι, τί μεν οδν έστιν άρετή τψ γένει, ίο εΐρηται· Ιστι γάρ 2ξις. δ ε ι δέ μ ή μόνον εξιν αδτήν εΤναι λέγειν, άλλά 2ú προστιδέναι το τοιάδε τις, τουτέστιν άγαδή · ή γάρ χαχια 2ξις έστί πονηρά, ρητέον οδν περί της άρετης έχεΐνο, δτι πάσα άρετή αότό τε χοσμει το έχον τήν άρετήν χαί χαλώς έχειν ποιεί και τό έργον αδτοΰ το δι' αδτής ένεργούμενον εδ διατίδησιν, οΓον ή τοΰ δ φ δ α λ μ ο ΰ ά ρ ε τ ή χαί αδτδν τδν δφδαλμόν τελειοΐ χαί ποιεί άγαδδν χαί τ4 έργον αδτοΰ, δηλονότι τό 30 όραν· τη γάρ τοΰ όφδαλμοΰ άρετη εδ όρώμεν. ομοίως χαί ή τοΰ Γππου άρετή αυτόν τε τδν ίππον χοσμεΐ χαί άγαθδν ποιεί χαί το έργον αδτοΰ· ω χαί γάρ τη τοιαύτη άρετη δύναται ένεγχεΐν χαλώς έπιβάτην χαί δραμεΐν χαί μείναι τους πολεμίους, έπεί δέ ούτως έπί πάντων εχει, χαί ή ανθρωπινή ομοίως άν έχοι, χαί ειη άν ή άνδρωπίνη άρετή ?ξις άφ' ής ó άν35 δρωπος αγαθός γίνεται χαί άφ' ής το άνδρώπινον έργον εδ χαί χαλώς αποτελέσει, πώς δέ εσται ήμΐν ή τοιαύτη £ίις, εΐρηται μέν χαί προ ¿λίγου (έλέγομεν γάρ της μεσότητος άεί στοχάζεσδαι τών έπί τά πάδη χινήσεων, χαί έαυτδν έδίζειν | έν τοις τοιουτοις τδν έν άρετη ζην προαιρούμενον), 59 έτι δέ χαί από τών λεχδησομένων εσται φανερόν, έάν δ ε ω ρ ή σ ω μ ε ν 40 π ο ί α τ ι ς έ σ τ ι ν ή φ ύ σ ι ς της άρετής. σχοπώμεν δέ ούτως, έν παντί συνεχεΤ, οΓον γραμμή έπιφανείαι σώματι ή λόγψ ή χρόνο) χαί δλως έν παντί δυναμένψ διαιρεδήναι λαβείν Ιστι τό μ έ ν π λ ε ΐ ο ν , τό δέ έ λ α τ τ ο ν , τ δ δέ ι σον, οίον έπί τοΰ συνεχοΰς, εΐ τό μέν δεκάπηχυ πολύ, τδ δέ δίπηχυ όλίγον, ίσον εσται τό εξ εχον πήχεις, 8 και μέσον καλείται, δτι Commeut. Arist. XIX '¿. Heliodorus in Etil.

H

34

HELIOnORI PARAPHB. F,TR. NIC. IF 5 [Arist. p. 110G«?7-t>25]

φ έλλειπβι τοδ δεχαπηχεος υπερέχει τοδ διπηχεος. ομοίως δέ χαί έπί ίο του διωρισμένου ποσού· βί γάρ τά s'xoat πολύ, τά δέ δέχα όλίγον, Γσον εσται τά δεκαπέντε, ?τι ω έλλειπε ι τοδ μείζονος υπερέχει τοδ έλάττονος· τό δέ τοιοδτον Γσον μέσον καλείται χαί ή τοιαύτη τάξις αριθμητική ανα5 λογία, χαί έπί μέν τοδ διωρισμένου ποσού ούχ · ανάγκη επί παντός λαβείν την τοιαύτην άναλογίαν (où γάρ âffttv έπ' άπειρα διαιρετέον)· έπί δέ τοδ συνεχούς έπί παντός δυνατόν έστιν, ατε άπειράκις δυναμένου διαιρεΛήναι. τοδτο δή τό μέσον οδχ όμοια»; αεί κρίνομεν, αλλά ποτέ μέν κατ' αυτό τό πράγμα, ποτέ ôà πρός ή μας. και χατ' αύτό μέν τό πράγμα μέσον so 10 έστί τά §ξ τοδ δέχα και δύο Γσον υπερέχοντα χαί έλλείποντα (απ' αυτών γάρ των πραγμάτων λαμβάνεται ή διαφορά), πρός ήμας δε, δταν αφ' ημών ή μεσάτης χαί ή υπερβολή χαί ή ελλειψις λαμβάνηται, οίον εΓ τινι πολυ τό δέχα μνας φαγεΓν, δύο δέ όλίγον, ούχ άνάγχη τάς §ξ μνας την μεσότητα φυλάττειν χαί προσηχούσας είναι τψ σώματι· δυνατόν γάρ ή πλείους 15 ή έλάττους άρχεΐν. πρός μέν οδν αυτό τό πράγμα αί Εξ μναι τό μέσον χαί Γσον έστί, πρός | ημάς δέ έπτά Γσως ή πέντε, ήγουν οσαις το σώμα 60 προσήκει. α( δέ Sc Μίλωνι μέν όΓτε (κανώς γεγυμνασμένφ ¿λίγη εσται τροφή χαί ó αλείπτης πλείω παρέξει, τ ψ δ& ά ρ χ ο μ έ ν φ των γ υ μ ν α σίων πολυ. όμοίως δέ χαί έπΐ δ ρ ό μ ο υ χαί π ά λ η ς ¿χει" χαί έπΐ τού20 των γάρ από των γυμναζομένων τό Γσον χρίνομεν. έτι δέ χαί πάς της ήσΐινοσοδν προϊστάμενος έπιστήμης τό μέσον αεί ζητεί, την υπερβολήν και την ελλειψιν φεύγων* μέσον έχεϊνο δηλονότι διώχων, δ πρός ημάς oò πρός τό πράγμα μέσον έστί. χαί τούτον τόν τρόπον πάσα έπιστημη τό ίδιον to έργον χαλώς αποτελεί, διά τοδτο χαί είώθαμεν λέγειν έν τοις ευ Ιχουσι 25 των έργων, ότι ουτε α φ ε λ ε ΐ ν εστίν ουτε προσ&εΐναι, δειχνύντες 2τι χαί τήν υπερβολήν όμοίως χαί την έλλειψιν φεύγει, ώς τών μέν διαφθειρουσών τό τών έργων αγαθόν, της δέ μεσότητος μόνης σωζούσης. έπεί δέ ή αρετή π ά σ η ς τ έ χ ν η ς ά χ ρ ι β ε σ τ έ ρ α χαί ά μ ε ί ν ω ν έ σ τ ί , χαΟάπερ χαί ή φύσις, τό μέσον 3ν χαί αδτη σχοποίη. αρετήν δέ λέγω ού τήν 30 διανοητιχήν (άλλως γάρ τό χατ' αυτήν εχει) αλλά τήν ήίΚχήν· α δ τ η γάρ έστι π ε ρ ί π ά θ η καΙ π ρ ά ξ ε ι ς , α χαί πλείω χαί μείζω τοδ δέοντος χαί so ελάττω δυνατόν είναι. χαί διά τοδτο κα'ι τό δέον εστίν έν αυτοις, δηλονότι τό Γσον. χαί γάρ εστι χαί φοβηΟήναι χαί Οαρρήσαι χαί έ π ι δ υ μ ή σ α ι χαί μισήσω χαί ό ρ γ ι σ ί ) ή ν α ι χαί έ λ ε ή σ α ι χαί ? λ ω ς 35 ή σ Ö η ν α ι χ α ί λυπη&ήναι μάλλον χαί ήττον χαί αμφότερα où χαλώς. τό δέ πα&εΐν ταδτα πάντα ?τε δεϊ χαί ώς δει χαί έφ' οΓς òsi χαί πρός οδς δει χαί ου Ινεκα δεϊ, μέσον εστί χαί άριστον, έν «{> ή αρετή γίνεται, όμοίως δέ έχει χαί περί τάς άποτελουμένας υπό τών παθών | πράξεις* 61 εστι γάρ χαί έν αΰταΐς υπερβολή χαί ελλειψις χαί μεσότης. έπεί τοίνυν 40 ή αρετή περί πάθη χαί πράξεις καταγίνεται, τών δέ παθών χαί τών πρά-

12 ή ante ϊλλίίψις Β : om. h λαμβάνεται h oui. Arisi, viilg. : χαί 4ποο~ραφήναι Arist.. M1»

30 ¿»ιχήν Ii

34 χαί μιιήιαι Bh:

HELIODORl PARAPHR. ETU. NIC. II 5.C [Arist.p. 1106")26-1107»23]

35

fctuv τδ μέσον äst xaì κατόρθωμα Ονομάζεται xaì έπαινβΐται, απερ άμφω προσήκει τ η αρετή,

φανερόν δτι ουτε υπερβολή ουτε ελλειψις αλλ« μεσό-

της έστίν ή αρετή, τδ μέσον λυειδέί έστιν, ώς ειπείν ·

αεί σκοπούσα,

ετι το μέν άμαρτάνειν πο-

πολλαχώς γαρ τις δύναται άμαρτάνειν.

το γάρ

5 κακόν άπειρον, ώ ; of Πυ&αγόρειοι Ιλεγον, τό δέ άγα&δν ώρισμένον τι xal ίο πεπερασμένον νοειδές.

και

όθεν χαι

διά

τούτο

τό

και τό κατορΟουν άκλοΰν τι έστι xaì μο-

μέν άμαρτάνειν ράδιόν έστιν,

αποτυγχάνειν τοΰ σχοποΰ, τό χατά σχοπόν.

δ» κατορόουν χαλεπόν,

φαίνεται apa xaì διά

τούτο

ώσπερ τοΕόταις τό ώσπερ τδ βάλλειν

την μέν υπερβολήν xaì την

10 Ιλλειψιν της κακία; είναι (αόριστα γάρ έκάτερον), την μεσότητα

δέ της

αρετής, ώρισμένην χαΐ μίαν ουσαν · Έ σ Ο λ ο Ι μ ε ν γ ά ρ ά π λ ώ ς , π α ν τ ο δ α π ώ ς δέ χ α χ ο ί . " Ε σ τ ι ν άρα ή ά ρ ε τ ή ? ξ ι ς π ρ ο α ι ρ ε τ ι κ ή , πρδς η μ ά ς , 15 σ ό τ η ς

δέ

ελλειψιν·

ώρισμένη

δύο

λόγω

χαχιών,

της

έν μ ε σ ό τ η τ ι ο δ σ α

x a ì ώς 3ν ó φρόνιμος όοίσειε. μέν

χαθ'

υπερβολήν,

της

τη με-«ο

δέ

χατ'

την μέν γάρ υπερβάλλει, της δέ έλλείπει διά τό την μέν των

χαχιών υπερβάλλειν τό δέον, την δέ έλλειπε«» του δέοντος, την δέ αρετήν τό δέον μόνον ζητεΐν, δηλονότι το μέσον, xaì τούτο μόνον αίρεΐσ&αι.

ώστε

εί μέν ζητοίημεν αδτδ το είναι της άρετής, μεσότη; έστίν, εί δέ τό αγα•20 θδν αδτής xaì τό εδ, άχρότης έστί. |

Ότι

οδχ

έν

παντι

πά&ει

ή

πάση

πράξει

μεσότης,

xaì

μέρος περί του τις αρετή τίνων χ α χ ι ώ ν μ έ σ η έστί. Προσήχει

δέ xaì

έχεινο

γινώσκειν,

οτι où πάσα πρδ&ς οδδέ

πά&ος μεσότητα έπιδέχεται την ζητουμένην, τό δέον δηλονότι· 25 όμοΰ

xaì

υπερβάλλοντα

xaì

έλλείποντα

χ α τ ά 62

χεφ. ς ' .

xaì έν μεσότητι

τινι

παν

Ινια γάρ όντα

αεί

πονηρά είσιν, οίον έν μέν πάΟεσιν άναισχυντία xaì φθόνος, έν δέ πράξεσι

μοιχεία

χλοπή

άνδροφονία*

xaì πάντα ταΰτα où διά τδ

βάλλειν τήν έν αδτοις μεσότητα ή έλλείπειν αδτής φαύλα λέγονται, αδτά καθ' έαυτά πονηρά είσιν.

όπερ-10 αλλά

ουκ εστίν ουν οόδέποτε τδ δέον έν τοις

30 τοιούτοις, οόδέ χατορθοΰν εστίν έν αδτοΐς αλλά αεί άμαρτάνειν· οδδ' εστίν έν αότοΐς προσδιορίζειν, xaì δτε δεΐ·

χαΟάπερ xaì έν τοις άλλοις πάΟεσι, τό ώς δει

où γάρ προσδιοριστέον, τοί>; τοιχωρύχου; πώς δει κλεπτειν

xaì πότε xaì τίνα xaì παρά τίνων, αλλά απλώς τό τι τούτων ποιεΐν άμαρτάνειν έστίν.

οδ τοίνυν

έστίν έν τοις τοιούτοις μεσότη; οδδέ

35 xaì ελλειψις, ώσπερ ουδέ αδικίας ή δειλία; ή ακολασίας, μέν υπερβολαί είσιν, αί δέ έλλείψεις αρετής·

υπερβολή

τούτων γάρ at ίο

υπερβολής δέ xaì

υπερβολήν xaì ελλειψιν xaì μεσότητα ζητεΐν, σφόδρα άτοπον,

ελλείψεως αλλ' ώσπερ

μεσότητος ουχ εστίν υπερβολή xaì ελλειψις και μεσότης, της αρετής λέγω,

7 τοξ(5τ«ις Β : τοξίτη h ιΐεω; Ι): μεσιίτητοί Β

17 έλλείπειν του Μοντο; Β : ί>περβάΜεσ8αι 1)

3*

36 έλλεί-

36

TÍELlOnORl PARAPHR. ETH. NíO. il β [Arist. p. Il07«23-b20] αλλ' latt

τδ άκρον της μεσότητος, ώς ειπείν, ούτως οόδέ των υπερβολών

χαί έλλείψεων μεσότης χαί υπερβολή χαί Ιλλειψις γένοιτ' αν, χαί

χαί)' 8ν áv

ουτε

τρόπον πράττωνται,

όπερβολής

5 υ π ε ρ β ο λ ή χαΐ

χαί

έλλείψεως

άμαρτάνον|ται* μεσότης

άλλά άζί

χαι καθόλου

έατίν

ουτε

ειπείν, GB

μεσότητος

ελλειψις.

Δει δέ μ ή μόνον χα θόλου λέγειν την άρετήν μεβότητα, την δέ χαχίαν τά αχρα,

αλλά χαί κατά μέρος, τ ι ; αρετή τίνων κακιών μεσότης

εστί.

των γάρ περί τάς πράςεις λόγων οί μέν χαθολιχοί κοινότεροι χαί πλείοσιν έφαρμόζουσιν, οί δέ μερικοί άληθινώτεροι,

όΓτε διά τοΰτο

προσεχώς ταϊς

ίο πράξεσιν έφαρμόζοντες, αιτινες αεί ¿ν τοις μεριχοίς γίνονται* ote δή μεριχοί» οί

αληθείς

συμφωνοΰσι

έκτεθείσης διαγραφή?· καθ' αυτά

πονηρών,

έστιν ή αρετή,

λόγοι·

έν έκάστφ καθώς

εΐρηται,

òè τά ζητούμενα έχ τής ίο

υπερβολής

χαΐ

πάθει

πλήν

ελλείψεως

των

μεταξύ

χαί έν μεν τ φόβ χαί τόΐ θάρρει (πάθη γαρ ταύτα

15 τής ψύχής) μέση εστίν ανδρεία, δέ θρασύτης.

ληψόμεθα

μέν ούν τή» ψυχής

ακρα δε ελλειψις μέν δειλία,

από γάρ του φόβου oòx εστίν όνομα τ η

από τοΰ θάρρους μόνον,

πολλά

υπερβολή

υπερβολή

δέ χαί άλλα άνώνυμά -έστιν·

άλλα

έπεί

χαί

τ ή έλλείψει oòx εστίν απδ τοΰ Οα'ρρους ονομα, αλλά από τοΰ φόβου μόνον· δειλία γαρ, ώστε των άκρων το έτερον μέν άπδ τοΰ φόβου, Θάτερον δέ 20 20 από τοΰ Οα'ρρους ¿νομάζεσΟαι. αί ακρότητες χαί δέ έν ταϊς λύπαις.

χαί έν ταίς ήδοναΐς δέ χαί

ταΐς

μεσότητες ως έπΐ τό πλείστον ανώνυμοι είσι,

λύπαις μάλιστα

περί δέ τάς έν σώματι ήδονάς μεσότης 'μέν σωφρο-

σύνη, υπερβολή δέ άχολασία, έλλειψις δέ, έπεί οί πάντη των ήόονών άπεχόμενοι δλίγοι εΐαί,

δια τοΰτο ανώνυμος έστι·

25 έν δέ τιΰ π ά θ ε ι , 8 πάσχομεν έν τ φ μεσότης

μέν έλευθεριότης,

άνελευθερία.

συμβαίνει

δέ

χαλείσθω δέ αναισθησία. |

διδόναι χαί λαμβάνειν τά χρήματα, 04

άκρα δέ υπερβολή μέν ασωτία, χαί

τό άνάπαλιν

τήν μέν

έλλειψις δέ

άσωτίαν

ελλειψιν

είναι, τήν δέ άνελευθερίαν υπερβολήν* έν μέν γάρ τ φ διδόναι χρήματα ή μέν ασωτία υπερβολή έστιν, ελλειψις δέ ή άνελευθερία·

έν δέ τ ψ λαμβά-

30 νειν ή μέν άνελευθερία υπερβολή έστιν, ή δέ άσωτία ελλειψις.

νυν μέν

ουν κεφαλαιωόώς περί αότών λεγομεν χαί ώς έν τ υ π φ , άρχουμενοι αότω ίο τούτφ*

μετά δέ ταΰτα αχριβέστερον έροΟμεν περί αότών.

είσΐ δέ περί

τήν δόσιν χαί τήν λήψιν των χρημάτων χαί άλλη μεσότης χαί αχρα.

χαί

εστίν άλλη μεσότης μέν μεγαλοπρέπεια (διαφέρει γάρ τής έλευθεριότητος, 35 ότι ή μέν μεγάλα τινά προΐεται, ή δέ μιχρά), υπερβολή άπειροχαλία χαί βαναυσία, Ιλλειψις μικροπρέπεια* χαί αύται γάρ διαφέρουσι τών τής έλευ-

8 κοινότεροι ßh cum Arigt. codil. KbLbjjbNb; χενώτεροι Arist. vulg. 34 post ávaiαθησία haec habet Β : δειλία, άνίρία. θραΐύτης. άναιαΗηβία. αωφροούνη. Ακολασία. άνελευΗερία. ¿λευθεριιίτης. áouixía. μικροπρέπεια, μεγαλοπρέπεια. χαυν4της. ¿φιλοτομία. φιλοτιμία, ανώνυμο;, áoppflh. πραότηί. όργιλότης. ειρωνεία, άλήθεια. άλαζονεία. «ίγροιχία. ευτραπελία, βωμολοχία. ?υι*ολία. φιλία, κολακεία. ίρέβχεια. άναιαχυντία. αίόώ{. χατάπληξι;. έπιχαιρεκακία. νέμείις. φίΜνος. quae oli m ad verba i x τής έκτεΒείιη; διαγραφή; (11) in margine adscripta fuisse videntiir 25 τά am. h 31 λέγομεν Β : λέγωμεν h

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. II 6 [Árist. p. 1 1 0 7 * 2 0 - 1 1 0 8 » 3 2 ]

37

θεριότητο; άχρων. oí δέ διαφοραί μετά ταύτα ρηθήαονται. έν δέ τ φ περί τήν τιμήν χαΐ άτιμίαν πάθει μ ε σ ά τ η ; μ έ ν μ ε γ α λ ο ψ υ χ ί α , ό π ε ρ - so β ο λ ή δέ χ α υ ν ό τ η ; τ ι ; λ ε γ ο μ έ ν η , έ λ λ ε ι ψ ι ; δε μ ι χ ρ ο ψ υ χ ί α . ώ; δέ έλέγομεν διαφέρει τά; περί τά χρήματα διαθέσεις, τήν έλευθεριότητα 6 δηλαδή xal μεγαλοπρέπειαν, τ φ τήν μέν έλευθεριότητα περί μικρά είναι, περί μεγάλα δέ τήν μεγαλοπρέπειαν, ούτω χαΐ περί τήν τιμήν ίστι τι; διάθεσι; διαφέρουσα τή; μεγαλοψυχία; τ φ τήν μέν περί μικρά είναι, τήν δέ μεγαλοψυχίαν | περί μεγάλα, εστι γάρ ¿ρεγεσθαι τιμή; ώ ; δει και 65 εστίν δρέγεσθαι πλέον ή προσήχει χαί ήττον τοΰ δέοντο;· λέγεται γάρ ó ίο μέν υπερβάλλων ταϊ; ¿ρέςεσι φιλότιμο; χαί ή διάθεσι; φιλοτιμία, ó δέ έλλείπων αφιλότιμο;, ή δέ διάΟεσι; ανώνυμο;* ή δέ μεσότη; χαί αυτή ανώνυμο;, ήτι; διαφέρει τ ή ; μεγαλοψυχία; τη είρημένη διαφορά, χαί διότι άνώνυμο; ó μέσο;, άπό των άχρων ¿νομάζεται, διότι χαί αμφοτέρων μετέχει, χαί ποτέ μέν φιλότιμον αυτόν χαλοΰμεν, ποτέ δέ άφιλότιμον· χαί 15 ποτέ μέν έπαινοΰμεν τον φιλότιμον, ποτέ δέ τον άφιλότιμον. τίνο; δέ ίο χάριν τ ο ύ τ ο π ο ι ο ΰ μ ε ν , ¿ν τ ο ΐ ; έ ξ η ; ρ η θ ή σ ε τ α ι * νυν δέ π ε ρ ι τ ω ν λ ο ι π ώ ν παθών λ έ γ ω μ ε ν , ζητοΰντε; έν έχάστφ τήν μεσότητα χαί τά άχρα. εστι τοίνυν έν τη δργη μεσότη; μέν πραότη; (ό γάρ μέσο; πράο; λέγεται), τά δέ άχρα ανώνυμα, χαλείσθω δέ ή μέν υπερβολή δργιλότη; 20 χαί όργίλο; ó υπερβάλλων, ή δέ έλλειψι; άοργησία χαί ó έλλείπων άόργητο;. ε ί σ ί δέ χ α ί ά λ λ α ι τ ρ ε ΐ ; μ ε σ ό τ η τ ε ; , αί χατά τι μέν χοινωνοΰσιν, εχουσι δέ χαί διαφοράν. των γάρ πραςεων χαί λόγων, α λέγομεν χαί πράττομεν έν τή προ; τοί>; ανθρώπου; κοινωνία, τά μέν προ; άλή- 20 θειαν λέγομεν χαί πράττομεν, τά δέ πpò; ήδονήν· και των προ; ήδονήν 25 τά μέν παιδιά; λέγονται χαί πράττονται χάριν, τά δέ £νεχα τ ή ; λοιπή; τ ή ; έν τ φ βίφ ήδονή;· ώστε τρεί; είναι τ ά ; μεσότητα; εξ άνάγχη;. χαί τών μέν πρό; άλήθειαν λεγομένων ή πραττομένων ή μεσότη; χαί αλήθεια ¿νομάζεται, τών δέ προ; ήδονήν ή μέν περι τήν παιδιάν ευτραπελία, ή δέ περί τήν λοιπήν ήδονήν φιλία, χοινωνοΰσι μέν ουν άλληλα«, | δτι 66 30 πδσαί είσι περί λόγων χαί πράξεων χοινωνίαν, διαφέρουσι δέ, οτι ού περί τά αυτά, χαθώ; ειρηται. τά δέ άκρα αυτών ανώνυμα* όνοματοποιήσομεν δέ χαί έν αύτοΐ; σαφήνεια; ένεκα χαί τοΰ ραδίω; τ φ λόγφ παρακολουθεΐν του; άχροωμένου;. χαλείσθω δέ τά άχρα τή; άληθεία; ή μέν έπί το μεΐζον προσποίησι; α λ α ζ ο ν ε ί α χ α ί ó ε χ ω ν α υ τ ή ν ά λ α ζ ώ ν , ή δέ έ π ί 35 το έ λ α τ τ ο ν ε ι ρ ω ν ε ί α και ειρων* τ ή ; δέ ευτραπελία; ή μέν υπερβολή β ω μ ο λ ο χ ί α χ α ί ó ε χ ω ν α υ τ ή ν β ω μ ο λ ό χ ο ; , ή δέ έπί τό έλαττον αγροικία και ó έχων άγροιχο; * τ ή ; δέ φιλία; ó μέν υπερβάλλων και où- ίο δενο; ενεκα άρεσχο; χαλείσθω, d δέ Ινεκα τ ή ; αυτοΰ ωφελείας χόλας, ó δέ έλλείπων χαί άχαρι; έν πάσι δ ύ σ ε ρ ί ; τ ι ; κ α ι δ ύ σ κ ο λ ο ; , ού μόνον 40 δέ έν τοΐ; πάθεσιν αύτοΐ; αλλά και έν τοΐ; περί τά πάθη μεσότητές είσ·., χαθάπερ έπί τ ή ; αίδοΰ; φαίνεται, χαί γάρ ή αιδώς αρετή μέν ούκ έστιν, έπεί ούκ εστι πάθου; μεσότη;, άλλά τών περί τό πάθο;· τών έπαινου-

38 αυτοϋ li : αύτ JÎ

38

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. II 6. 7 [Arist. p. 1108·32—1>29] μένων δε έστιν.

ó γάρ αίδήμων έπαινεΐται χαί παρ' έχάτερα

βολήν εχει χαί ελλειψιν· χαί αυτή μεσότης έστί·

χαί υπερ-

χαί ο μέν υπερβάλλων ao

atòoì καταπλής καλείται, ó δέ έλλείπων ή ó μηδέ 2λω; αίδούμενος αναίσχυντος, ó δέ μέσος αιοήμων.

εστί δέ χαί έν τ ξ λυπη μεσάτης, #τε λυ-

5 πεΐται έπί τοις παρά την άξίαν εδτυχοΰσιν, η τις νέμεσι; χαλειται.

χαί

υπερβολή δέ έστι παρ' έχάτερα χαί Ιλλειψις· υπερβολή μεν, 2ταν τις έπί πάσι τοις εότυχοΰσι λυπήται· χαί ή τοιαύτη χαχια φθόνος χαλειται χαί 6 εχαιν φθονερός'

έλ|λειψις δέ, δταν τις oò μόνον ου λυπήται, άλλα χαί 67

χαίρη έπί τοις παρά τήν άςίαν χαχώς πράττουσι*

χαί ó τοιούτος έπιχαι-

10 ρέχαχος χαλειται χαί ή ελλειψις έπιχαιρεχαχία·· της δέ μεσότητος νεμέσεως χαλουμένης, ó εχων νεμεσητιχος χαλειται. χαί των αχρων χαί μετά

αλλά περί μέν της μεσότητος

ταύτα άχριβέστερον έροΰμεν.

χαί περί της δι-

καιοσύνης, έπεί διπλή τι^ έστι, χαί δει αύτη μαχροτέρων λόγων, νυν μέν oòx ευχαιρον λέγειν, έν δέ τοις έξης διελόντες περί έχατέρας διαληψόμεθα, 15 π ώ ς μ ε σ ό τ η τ έ ς ε ί σ ι χαί τίνων,

ο μ ο ί ω ς δέ χ α ί π ε ρ ί τ ω ν λ ο γ ι χ ώ ν ίο

άρετων.

Περί της έναντιότητος

τ ω ν παρ' έ χ α τ έ ρ ω ν

της αρετής

ήν τ ε π ρ ό ς ά λ λ η λ α ; ε χ ο υ σ ι χ α ί π ρ ό ς τ ή ν ά ρ ε τ ή ν .

χαχιών,

χεφ. ζ ' .

Νυν δε έροΰμεν περί της έναντιότητος των αχρων προς άλληλα χαί » 20 πρός τήν μεσότητα.

τριών γάρ διαθέσεων οόσών, μιας μέν αρετής,

ήτις

μεσότης έστί, δυο δέ χαχιών, τής μέν υπερβαλλουσης, τής δέ έλλειπούσης, έν πάσεις έστί τις άντίθεσις·

χαί α( μέν άχραι έναντίως εχουαι πρός άλ-

λη λας, ή δέ μέση πρός έχατέραν των αχρων.

ώ σ π ε ρ γ ά ρ τ ό Γσον χαί

προς τό μείζον άντιχείμενόν έστι χαί πρδς το Ιλαττον (του μέν γάρ μεί25 ζονος έλαττόν έστι, τοΰ δέ έλάττονος μείζον), ο ύ τ ω ς αί μ έ σ α ι

Ιςεις

π ρ δ ς μ έ ν τ ά ς έ λ λ ε ί ψ ε ι ς (υπερβολαί είσι, πρός δέ τάς υπερβολάς έλλείψεις).

δ χαί έν πάθεσι χαί έν πράζεσιν ομοίως έχει*

έν πάθεσι μέν αν-

δρεία μεσότης, έν πράξεσι δέ ή χατά τήν άνδρείαν πράξις·

χαί διά τούτο

ó ανδρείο; π ρ ό ς

π ρ ό ς δέ τ ό ν 68

30 θ ρ α σ υ ν σθητον

δειλός,

μέν τόν δειλον θρασυς ομοίως

ακόλαστος,

έλευθέριος

πρός

| φαίνεται,

δέ χ α ί ó σ ώ φ ρ ω ν δέ τόν

άσωτος μέν πρός τ&ν άνελευθερον,

άνελευθερος.

πρός μέν

άχόλαστον

τόν

αναίσθητο;·

π ρ ο ς δέ τ ό ν

άναίó δέ ¿άωτον

χαί δλως έχάτερός τών αχρων τ φ δνόματι θατέρου τον

μέσον καλεί· χαί ó μέν θρασυς τόν άνδρειον δειλόν καλεί, ó δέ δειλός 35 θρασυν·

χαί έπί τών άλλων ομοίως,

ουτω δέ τών αχρων πρός το μέσον

αντικειμένων, πρός άλληλα μείζων έστίν αότών ή έναντιότης·

πορρωτέρω ίο

γάρ αλλήλων έστίν ή τοΰ μέσου, χαθάπερ τό μέγα χαί τό μικρόν πλέον

4 et 7 λυπήται Β : λυπεϊται h 9 χαίρ^ Β : χαίρει h χαχώς h: ei Β 12 χαί περί τής δικαιοσύνης Si h 17 έχατέρων Β : έχάτερον h 18 άλλήλας Β : αλλήλους h 19 άλληλα h: «Λλήλας Β 26 ύπερβολαΐ — έλλείψεις h : om. Β 28 τούτο Β : τούτων h 3ο θατέρου Β : ετέρου h 3(¡ χαί πρός άλληλα h

FIELIODORl PARAPIIR. ΕΤΗ. XIC. II 7.8 [Arist. p. Il08b29—1109«3l]

δ

10

15

20

25

39

αντίκειται προς άλληλα ή το μέσον, το ίσον δηλονότι, s u π ρ ό ; μ έ ν τό μέσον εστι τις όμοιότη; έν έχατέρφ των άχρων, Ασπερ τ η Ο ρ α σ ύ τ η τ ι π ρ ό ; τ η ν α ν δ ρ ε ί α ν και - η α σ ω τ ί α π ρ ο ; τ η ν ε λ ε υ θ ε ρ ι ό τ η τ α , ¿ν δέ τοις άκροι; ουδεμία έστίν όμοιότη;, αλλά πλείστον αλλήλων διαφέρουσι· τα δέ πλείστον αλλήλων απέχοντα έναντία ορίζονται, ώστε xal μάλλον εναντία τα μάλλον αλλήλων απέχοντα, τά άκρα άρα πλέον αντίκειται πρό; άλληλα ή πρό; το μέσον· ούχ έπ' ίση; δέ αντίκειται άκρων έκάτερον, » άλλ' έπί τίνων μέν ή ελλειψι; πλέον αντίκειται πρό; τό μέσον ή ή υπερβολή , έπί τίνων δέ ή υπερβολή μάλλον ή ή Ιλλειψι;. νευουσι γάρ αί μεσότητε; πρό; τό έτερον των άκρων πλέον ή πρό; το έτερον xal όμοιοτεραί είσι ποτέ μεν έλλείψει ποτέ δέ υπερβολή, οΓον ή ανδρεία μάλλον όμοιοΰται τη Ορασύτητι ή τη δειλίφ χαί δια τούτο εναντιωτέρα έστί τη δειλία ή τη Ορασύτητι. ή δέ σωφροσύνη μάλλον όμοια | έστί τη άναι- 89 σΟησία ή τη ακολασία χαί διά τοΰτο έναντιωτέρα εστί τ η ακολασία ή τη άναισΟησί^. Ιστι δέ oò μόνον ή πρό; τό έτερον των άχρων όμοιότη; αιτία τή; πρό; τό έτερον έναντιότητο;, άλλα χαί έξ ημών αότών τό τοιούτον συμβαίνει, έπεί γαρ ó πόλεμο; τ φ σπουδαίφ πρό; τα άκρα γίνεται τήν μεσότητα ζητοΰντι, πρό; 8 των άχρων μείζων ή μ ά χ η , έχείνο έναντιώτερον τ φ μέσφ δοχεΐ. μείζων δέ ή μάχη, πρό; δ μάλλον πεφύχαμεν χαί εί; 8 πλέον κινούμεθα, (ώστε εί; 8 πλέον αυτοί κινούμεθα,) έχεϊνο έναντιώτερόν Ιστι τ φ μέσφ. καΟάπερ των τ ή ; σωφροσύνη; άχρων πλέον ίο εί; αχολασίαν κινούμεθα ή εί; άναισ&ησίαν, οτι πρό; ήδονά; πεφύχαμεν μάλλον ή πρό; τοόναντίον· χαί διά τοΰτο πρό; τήν αχολασίαν μείζων ó πόλεμο; xal αυτη έναντιωτέρα έστί τη σωφροσύνη ή ή αναισθησία, όμοιω; δέ xal έπί των άλλων εχει.

Περί τ ο ΰ π ω ; άν γ έ ν ο ι τ ο μ ά λ ι σ τ α τ ή ; μ ε σ ό τ η τ ο ; τ υ γ χ ά ν ε ι ν . χ ε φ . η ' . Ό τ ι μ έ ν ου ν ή ήΟική αρετή μεσότη; έστί δύο χαχιών, τ η ; μέν καθ' υπερβολήν, τ ή ; δέ χατ' ελλειψιν, διά τό τό μέσον άεΐ ζητειν των παθών ίο 30 χαι των πράξεων, ίχανώ; ειρηται. τό δε έπίστασθαι λαβείν τό μέσον χαί γενέσθαι σπουδαϊον έργώόέ; έστιν. ¿y παντί γάρ πράγματι τό μέσον ευρεϊν δύσκολόν έστιν, ωσπερ τοΰ κύκλου τό μέσον, δηλονότι τό χέντρον, oò π α ; ευρεΐν δύναται, αλλά μόνο; ó γεωμετρειν έπιστάμενο;* ούτω γάρ χαί έπί των παθών χαί των πράξεων εχει. τό μέν γάρ δργισΰήναι ράοιον 35 χαί το δούναι άργύριον χαί δαπανήσαι, τό δέ ώ ; δει χαί 2τε δει χαί πρό; τίνα χαί όσον | χαί τίνο; Ινεχα, όπερ έστί τό μέσον, και τ ό ε ί και σ π ά - 70 νιον κ α ι έ π α ι ν ε τ ό ν κ α ι κ α λ ό ν , τοΰτο δέ ου ράιοιον ούδέ τοΰ βουλομένου παντό;. διά τοΰτο προσήκει τον βουλόμενον σποοδαΐον γενέσί)αι χαί ζητοΰντα τό μέσον πρώτον φεύγειν πάση δυνάμει των άκρων τό μάλλον έν-

1 ίτι Β: xal 1ι τά άκρα άρα Β: τά ii άκρα h 7 δέ transpos. post μίβον Β 20 ώοτε — xivoipclla h: om. Β 24 xrj άναιαθησί? coni. MuUacli 29 ex iià τό τό corr. διά τό Β

40

HELIODORI PARAPIIR. ΕΤΗ. NIC. II 7.8 [Ariet. p. 1109·3Ι-»>26]

αντίον του μέσου' δηλονότι, πρός· 8 μάλλον ευχινητότερός έστι των παρ' έχάτερα της μεσότητος χαχών· χαθάπερ χαί ή Καλυψώ παρήνει το του μέν χαπνοΰ χαΐ χόματος έχτός Ιεργε νήα· δ χαί γαρ ¿μαρτάνομεν μέν, πρός ίπερ áv πέσοιμεν των άχρων· άλλ' ούχ lu ομοίως· μείζων γάρ εσται ή αμαρτία ¿ν τφ έναντιωτέρφ των αχρων ή έν τφ ήττον έναντίφ. έπεί οδν αχρω; του μέσου τυχεΐν χαλεπόν, χατά τον δεύτερον, φασί, πλουν τα έλάχιστα των χαχών αίρεΐσθαι προσήκει, τούτο δέ ίαται, εΐ διαχείμεΟα πρός t i αχρα τούτον τόν τρόπον, δν έφην. 10 δει 8è μή μόνον σχοπεΐν πρός ποίον των αχρων πεφύχαμεν ot άνβρωποι, αλλά χαΐ αότός £χαστος ήμών πρός ποίον πέφυχε ζητητέον (άλλοι γάρ πρός άλλα πεφύχαμεν)· γνωσόμε&α δέ τούτο, έζετάσαντες τίσιν ήδόμεΟα χαΐ τίσι λυπούμεΟα. εύρόντες δέ πρός ποίον των αχρων πεφύχαμεν, so έπι τό έναντίον αότου δίά σπουδής ή μας αότους άφελχύσωμεν. φεύγοντες 15 γβρ σφόδρα τούτο τό άχρον εις τό μέσον ήξομεν. ωσπερ ποιοδσιν οί τ à διεστραμμένα τ ω ν ξύλων ¿ρθώσαι σπουδάζοντες* χλίνουσι γαρ εις τουναντίον. μάλιστα δέ των άλλων παθών ή ηδονή χαί τό ήδΙ> βίαιον. xal δια τούτο πολλής χρεία της άχριβείας xal την άπάτην πάντα τρόπον φυλάττεσθαι δεί, δτε την πονηράν της άγα|θής ηδονής έΟέλομεν διαχρίνειν* 71 20 χαλεπόν γάρ άδέχαστον είναι τών τοιούτων χριτην* όπερ οδν οί δημογέροντες τών Τρώων πρός την Έλένην íiraftov, χαλήν μέν είπόντες αυτήν xal του χάλλους Οαυμάσαντες, ψηφισάμενοι δε χαί ούτως έχουσαν άποπέμψαι πρός τους "Ελληνας, τούτο δει παθεΐν xal ημάς πρός την ή δον ή ν. ούτω γάρ αότήν άποπεμπόμενοι ήττον άμαρτησόμε&α. αύτη 35 έστίν ή μέθοδος ως έν χεφαλαίφ χα'ι τύπφ, δι' ής μάλιστα τυχεΐν δυνησόμε&α τής μεσότητος. xal ούτω δέ &μως χαλεπόν έστι, xaì μάλιστα έν ίο τοϊς μεριχοΐς. où yàp ώριβμένη τις έατιν ή χρίσις τούτων αλλά άλλοτε άλλη* έπεί μηδέ αότά ώρισμένα, οίον τό όργισθήναι· οό yip ράδιον διορίσαι τίσι χαί πώς xal πότε ¿ργιστέον* χαι γάρ ήμεΐ; άπό τοΰ χαιροΰ 30 κρίνοντες xal τών άλλων περιστάσεων άλλοτε άλλα αποφαινόμενα · xal ποτέ μέν τους έλλείποντας έπαινοδμεν xal πράου; φαμέν, ποτέ δέ τους υπερβάλλοντας δργη xal χαλουμεν άνδρώδεις. αλλ' ó μέν μ·.χρόν τής μεσότητος έχχλίνας οό ψέγεται* xal γάρ οδτε υπερβάλλειν οδτε έλλείπειν δοχεΐ* ψέγεται δέ ó τοσούτον της μεσότητος παραχλίνας, ίσον μή λαβείν. τό δέ «ο 35 μέχρι τίνος xal έπί πόσον τοΰ ¿p&oS παρεχβάντες ψεγόμεΟ?, οόχ Ιστιν ένΐ χαΟολιχφ διορίσασ&αι λόγφ, έπεί μηδέ άλλο μηδέν, (frrsp έν τοις μεριχοϊς ευρίσκεται xal άλλοτε άλλως ¿χει- ή γάρ τούτων χρίσις μεριχώς χαι αΐσΟήσει γίνεται, φαίνεται τοίνυν, Sx ι έν πασιν ή μέση Ιςις έπαινετή. δει δέ, χαθώς είρηται, άπο^λινειν ποτέ μέν έπί τήν ύπερβολήν, ποτέ δέ έπί 40 την έλλειψη δηλονότι έπί | ταύτην τών αχροτήτων, ήτις όμοιοτέρα έστί 72 τ ξ μεσότητιί; οδτω γάρ pç στα τής μεσότητος τευξόμεθα xal τοΰ αγαθού. 1 ώχινητάκρί; Β: ιΰαινητvτα· IO οόχ εστί δέ. πράττομεν,

εί γάρ τούτο δώσομεν, πάντα άν ειη βίαια* πάντα γαρ Sa α | 2νεχα του νομίζειν,

Ζτι χαλά ή

ηδέα πράττομεν.

xal τινά 76

μεν λοπουμενοι πράττομεν Sa α ποιουμεν έξωθεν βιαζόμενοι, τινά δέ με))' ηδονής;

Saa

έχοντες αότοί ποιουμεν

του ήοέος ίνεχα.

πάντα δέ

Ινεχά

τίνος καλού ή ήδέος ποιουμεν* xal γάρ xal α λυπηρά ποιουμεν άναγχαζό15 μενοι, της ηδονής ενεχα ποιουμεν

ποιουμεν γάρ, Γνα φύγωμεν τά λυπη-

ρότερα* τούτο δέ τήν ήδονήν έστι διώχειν.

διά τούτο oò δει τά χαλά xal

ηδέα βίαια λέγειν* άλλως τε χα'ι γελοΐόν έστιν, αίτια νομίζειν των πράξεων τά εξωθεν χαλά xal ηδέα xal μή εαυτόν υπό τούτων ρ^δίως άλισχόμενον. ίο άλλά των μέν καλών πράξεων πολλάχις τις εαυτόν αιτιάται, τών δέ αί20 σχρών

οόχ εαυτόν άλλά τήν ήδονήν.

oòx εβτι δέ*

άχούσιον γάρ έατιν.

ου ή αρχή ε ξ ω θ ε ν , οόδέν πρός τήν πρδξιν συντελοΰντος του πράττοντος. τά δέ δι' άγνοιαν γινόμενα ζητητέον (εί) εκούσια είσιν δέ oò πάντα ομοίως*

ή άχούαια.

ουτε εκούσια οΰτε ακούσια, άλλά χαλείσθω οόχ έχούσια. 25 Saa

ποιήβαντες λυπούμεθα, γνόντες μετά τό ποιήσαι,

οόχ εκούσια δ έ ,

Ιχει

άλλά τά μέν άχούσιά e l e i , (τά δέ εκούσια,) τά δέ

Saa

ποιοΰντες ου λυπούμεθα,

xal ακούσια μέν

xal

μεταμελόμεθα,

x a l μετά τήν πράξιν oò 20

μεταμελόμεθα* ó γάρ δι' άγνοιαν πράττων xal μετά τό γνώναι μή δυσχεραίνων τ η πράξει ουτε έχων Ιπραξεν S γε μή η δει, ουτε ά χ ω ν γνους έαυτοΐ δυσχεραίνει* 30 διαφέρει δέ το

δι'

διά τοΰτο οόχ εκούσια τά τοιαύτα

άγνοιαν πράττειν

του

άγνοοΰντα πράττειν.

ου γάρ

χαλείσθω. και

τοΰτο τό μέν δι' άγνοιαν πράττειν ή άκούσιόν έστιν ή οόχ έχούσιον, δέ άγνοοΰντα πράττειν έχούσιον έστι.

δι' άγνοιαν άλλά διά ήδονήν ή άλλο τι ποιεί 8 ποιεί,

ούτος γάρ ου 77

άγνοών δέ.

35 ούν μοχθηρός άγνοεΐ, τίνα δει πράττειν, xal τίνων ά π έ χ ε σ θ α ι :

xal

τ ή ν τ ο ι α ύ τ η ν ά μ α ρ τ ί α ν οί άνθρωποι άδικοι ή 2λως κακοί γίνονται, δή τοιαΰται πράξεις ουκ εισιν ακούσιοι*

ή γάρ έν τ η

2 έ'/ουσί'/j; li: έκοοβίως ]{ 23 τά 6έ έκοΰϊια h: om. I!

πας διά αί

π'ροαιρέσει άγνοια,

ήτις έστίν αίτια τών χακιών, οόκ εστίν α ι τ ί α τ ο υ α κ ο υ σ ί ο υ α λ λ ά oò γάρ τό

τί

και γάρ τδ άγνοοΰντα πράττειν έστίν,

έπάν τις δργίζηται ή μ ε θ ύ η ή | άλλην τινά ποιη πονηρίαν*

μοχθηρίας,

διά

της

καθόλου περί της μέθης άγνοεΓν δτι πονηρόν,

11. 12 τινά μέν Β : μέν τινα 1ι

22 εί h: om. ß

44

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. HI 2 [Arist. p. U10»>32-1111»34] afrtov γίνεται τοδ άχουσίου, άλλά το άγνοήσαι μεριχώς τήνδε την μέΟην· 10 οίον, φέρε ειπείν, οόχ είδότα μέχρι πόσου πιόντας Ivi ¡χεΟύειν. τούτο γαρ xal συγγνώμης άζιοδται χαί έλέου, 6 γάρ ούτω; άγνοήσας δι' άγνοιαν ποιεί δ ποιεί χαί ακουσίως πράττει,

δει δέ διορίσαι τ ί ν α χαί πόσα

¿στίν,

6 & άγνοουντες άχουσίως πράττομεν, xb αυτού πρόσωπον τοδ προς δν τι» ποιεί 8 ποιε?, τό πράγμα 8 ιίοιεί, ένίοτε δέ xal τδ διά τίνος ¿ργάνου ποιεί, χαί το οΰ ίνεκα, οΓον σωτηρίας, χαί πώς, δηλαδή τόν τρόπον, οΓον ή ρέμα ή σφόδρα. μαίνοιτο.

ά π α ν τ α μέν οδν τ α δ τ α ούδείς άν ά γ ν ο ή σ ε ι ε ν ,

εί μή

ενδέχεται δέ τινα τούτων άγνοεΐν xal σωφρονοΰντα· ώσπερ άγ-

10 νοβΐ τις πολλάκις αυτό τό πράγμα δ πράττει, καΟάπερ οί έξειπόντες τά so μυστήρια,

λέγοντας γάρ περί άλλων συγχυ&ήναί φασι χαί τι χαί περί

των μυστηρίων παραφΟέγξασ&αι, μή συνορώντας δ λέγουσιν ή χαί άγνοοΰντας 8τι άπόρρητα ήν.

ούτοι γάρ αότό τό πράγμα γινόμενον άγνοοδσιν·

ού γαρ γινώσχουσιν, δτι τά μυστήρια έςάγουσι.

χαί τις άφήχε πρός τινα

15 χαταπέλτην δεϊξαι βουλόμενος αότόν, χαί τυχών άπέχτεινε.

χαί τις τόν

οίον τδν έαυτοΰ οίηΟείς πο|λέμιον είναι, ώσπερ ή Μερόπη* ή λελογχω- 78 μενον τό δόρυ νομίσας άνευ λόγχης είναι, ή χίσση'ριν τον λίΚον ύπολαβών, έπί σωτηρία πέμψας, άπέχτεινεν.

ó τοίνυν τι τούτων άγνοών, έν οίς ή

πρα£ις, αχων ¿ποίησε* χυρίως δέ αχών, δταν τά χυριώτατα άγνοη τών 20 περί το πράγμα· χυριώτατα δέ τά πρόσωπα χαί τό έργον, έν οίς ή πράςις χαί το ου Ι ν ε χ α *

άτινα ti άγνοει χαί προσέτι μεταμέλει αότψ έφ' οίς

έποίησε, χυρίως αχων έποίησε.

τοιούτου δέ δντος του ακουσίου, το έχου-

σιόν έστιν, ου ή ά ρ χ ή έν α ό τ ψ ε ί δ ό τ ι τ ά x a ö ' » κ α σ τ α , πρδξις.

έν οΓς ή

oò γάρ χαλώς λέγεται άχουσια είναι, δ ποιοϋμεν υπό βυμοδ χι- ίο

25 νουμενοι ή έπιβυμίας, γινώσχοντες πάντα τά χατά μέρος, δι' ών χαί έν οΓς πράττομεν. εί γάρ τοδτο δοίημεν, πρώτον μέν ουδέν τών αλόγων ζφων έκουσιόν τι πράττειν έροδμεν (αεί γάρ έπιΟυμία χαί Ουμψ πράττει), ομοίως δέ χαί τους παΐόας· επειτα χαί έφ' ήμϊν άτοπον συμβαίνει· ή γάρ ουδέν εκουσίως πράττομεν τών δι' έπιΟυμίαν ή Ουμόν, ή τ ά χαλά μέν έχου30 σ ί ω ς , τά δέ φαδλα άχουσίως· τών γάρ άπο έπιΟυμίας ή Ουμοδ τά μέν άγαί)ά, τά δέ φαύλα,

εί μέν ουν τά καλά μόνον έχουσίως πράττομεν, τά

φαύλα όέ άχουσίως, γελοϊον ειπείν· Εν γάρ τό αίτιον, Ουμος ή έπιϋυμία. 20 τό δέ έχουσιον χαί άχουσιον ή διαφορά του αιτίου ποιεί τ φ το μέν ένδον είναι, τό δέ εξωδεν.

εί δέ πάντα άχουσια, πώς ουκ άτοπον, άχουσίως

35 έρέγεσΟαι λέγειν, ών δει όρέγεσΟαι; εστι γάρ εις δέον χρήσασ&αι τη επιθυμία χαί τ φ θυμφ, χαί δει ό ρ γ ί ζ ε σ ί ) α ι έπί τ ι σ ι χαί έ π ι θ υ μ ε ΐ ν τ ί ν ω ν , οίον υγιείας ή μα&ήσεως, ίπερ άχουσια λέγειν οόχ εΰλογον· γάρ άχουσια λυπηρά, τ ά δέ χα τ' ε π ι θ υ μ ί α ν ηδέα.

τά

ετι, εί άχουσια ήν ¡

τά χατά δυμόν άμαρτηβέντα, διέφερεν άν τών άπο του λογισμού άμαρτα- 79 40 νομένων χατά τήν εκουσίου χαί ακουσίου διαφοράν · διαφέρει δέ οόδέν · χαί

1 μί%ψ Β: μέθοίον h τες h 21 μετααέ).οι h δέ Ii

11 συγχεβήναι Β 23 τά Β: τό h

12 βυνορώντες h 12. 13 ¿yvooúv28 ήμϊν h: ήμών Β 30 φαύλα

45

HF,L10J)0RI PARAPHIt. ΕΤΗ. NIC. III 2. 3 [Arist. p. l l l U l — 2 8 ] γάρ ταδτα ομοίως έχείνοις φευκτά, 8 τοδ έχουσίου έατi χαί ψόγων άξια οόδέν ήττον* ζπερ ουκ άν ήν, εί διέφερεν ως εχούσιον άχουαίου.

ετι δέ

τά άλογα πάθη χαί άνΟρωπιχά είσtv, ωσπερ ó λογισμό; · άπδ τούτων δε των παθών, θυμού δηλονότι χαί έπιθυμίας, πάσα ι ai άνθρώπιναι γίνονται 5 πράξεις· ταύτα; τοίνον ακουσίους λέγειν άτοπον. Περί π ρ ο α ι ρ έ σ ε ω ς .

χεφ. γ ' .

ίο

Έπεί δέ περί έχοοσίου xal άχουαίου διωρισάμβθα, μετά ταύτα άχόλουθον ί ν είη περί τ η ; προαιρέσεως διαλαβεΐν. ή γάρ προαίρεαις οίχείως εχει πρός την άρετην xal τψ ταύτη; χανόνι δυνησόμεθα χρίνειν τά ήθη io xal τά; πράξει;,

ή προαίρεσις τοίνον εχούσιον μέν έστιν, oòx εστι δέ aò-

τδ τδ έχούσιον άλλα τι των τοδ έχουσίου· τδ γάρ έχούσιον έπΐ πλέον έστι τ η ; προαιρέσεως,

χαί δήλον· τό μέν γάρ έχούσιον χαί ζψοις άλογοι; xal

παισί xal τελείοι; τδν νουν πρόσεστι (ποιοδσι γάρ xal οί παίδες χαί τάλλα «ο ζψα έχουσίως), ή δέ προαίρεαις μόνοις τοις χρίνειν δυναμένοις xal βουλευ15 εσθαι είδόσι πρόσεστιν· ή γάρ μετά βουλής ορεξις προαίρεσις καλείται, άλλως τε xal τά έξαίφνης ΰφ' ημών γινόμενα μή προβουλευσαμένων εκούσια μέν λέγονται, προαιρετά δέ οόδαμώς.

ου γάρ έστιν ή προαίρεσις θυμδς

ή έπι!)υμία ή βούλησις ή δόξα, χαθώ; τινε; δπειλήφασιν. | ó μεν θυμό; 80 χαί ή έπιθυμία χοινή έστι χαί ήμΐν xal τοΐ; άλογοι;, προαφεσις δέ οόδα20 μως.

fri δέ xal ó άχρατής οό λέγεται προαιρούμενος πράττειν δ πράττει

άλλ' έπιθομών· ó δέ έγκρατης λέγεται πράττειν προαιρούμενος, ουχ έπιθυμών. ετι προαιρέσει μέν έπιθυμία έναντίον έστί* χαί γάρ προαιρούμεθα πολλάκις έναντία ών έπιθυμοδμεν* έπιθυμία δέ έπιθυμία; oòx εστίν έναντίον* ή apa προαίρεσις ούχ εστίν έπιθυμία.

ετι ή μέν έπιθυμία λυπηρά

25 έστι χαί τδ ήδυ άεί άντιχείμενον εχει (προ; αυτό γάρ άεΐ φέρεται), ή δέ ίο προαίρεσις ουτε λυπηρά έατιν ουτε τό ηδύ άντιχείμενον εχει.

ετι δέ ουδέ

ó θυμός προαιρεσίς έστι, και πολλφ μάλλον ή ή έπιθυμία* ή χ ι σ τ α γάρ τά διά θυμδν γινόμενα χατά προαίρεσιν είναι δοχεΐ.

αλλά μην

ο ό δ έ βούλησίς έστιν ή προαίρεαις· χαίτοι Ιγγιστα είναι ταδτα δοχεΐ. 80 μέν γάρ προαίρεαις ούχ εστι των ά δ υ ν ά τ ω ν ·

ή

ού γάρ προαιρούμεθα ΐπ-

τααθαι ή αθάνατοι είναι άλλά βουλόμεθα (ό γάρ τά τοιαύτα προαιρούμενος δοχοίη ¿ ν ηλίθιος είναι)·

ή προαίρεσις άρα oòx εστι βούληαις.

χαί a»

βουλόμεθα μέν πολλάχις όίπερ οόχ ημείς αυτοί άλλ' 2τεροι ποιοΰσιν, οίον υ π ο χ ρ ι τ ή ν τινα νιχάν των έν τη σχηνη ή ά θ λ η τ ή ν 35 ταΰτα οόδείς άλλ' 21—U16»21]

55

τδ καλόν · καλόν δέ τφ ανδρείο» δ της ανδρείας λόγος χαί τφ δικαίψ δ της δικαιοσύνης χαί έπΐ των άλλων όμοια»;, τούτο γάρ έστιν | δ λόγο; 98 των πράξεων, τδ χατά την εςιν γίνεσθαι* όρος γαρ έστιν έχάστφ τδ τέλος αύτοΰ* δ μέν ουν ανδρείος έν τφ δέοντι καΐ τφ προσήχοντι ?στηχε· των δ δέ υ π ε ρ β α λ λ ό ν τ ω ν δ μέν τφ μή φοβείσθαι υπερβάλλων, ανώνυμο;' ε ι ρ η τ α ι δ' ή μ ΐ ν έν τοις π ρ ό τ ε ρ ο ν , ί τ ι πολλά έστιν α ν ώ ν υ μ α · χαλοιτο δ' áv δ τοιούτος μ α ι ν ό μ ε ν ο ς ή α ν ά λ γ η τ ο ς , st μηδέν φοβ ο ΐ τ ο , μ ή τ ε σεισμδν μ ή τ ε κ ύ μ α τ α , χ α θ ά π ε ρ φασί τους Κελτους* ó δέ τ φ θ α ρ ρ ε ΐ ν υ π ε ρ β ά λ λ ω ν περί τά φοβερά θρασύς. δοχει δέ 10 χ α ί ά λ α ζ ώ ν ε ί ν α ι δ θρασυς χ α ί π ρ ο σ π ο ι η τ ι χ δ ς είναι ανδρείας* ίο χρηματίζεται γαρ ανδρείος είναι· ως γάρ έχεΐνος περί τά φοβερά ε χ ε ι , ούτως δ θρασυς β ο ύ λ ε τ α ι φ α ί ν ε σ θ α ι . έν οΓς οδν δ ύ ν α τ α ι , μ ι μ ε ί τ α ι · διδ χ α ί είσιν οί πολλοί α υ τ ώ ν θρασύδειλοι* έν τούτοις γάρ θ ρ α σ υ ν ό μ ε ν ο ι , τά φοβερά ουχ ύπομένουσιν. δ δέ τ φ φ ο β ε ί σ θ α ι 15 υ π ε ρ β ά λ λ ω ν δ ε ι λ ό ς , δτι α μή δει φοβείται χαί ουχ ως δει* έ λ λ ε ί π ε ι δέ χ α ί τ φ θ α ρ ρ ε ΐ ν , υπερβάλλει δέ έν ταΐς λύπαις, χαί δύσελπίς τίς έστιν δ δειλός* π ά ν τ α γάρ φοβείται, δ δέ άνδρεΐος έναντίος* ευελπις γάρ έστι* τδ γάρ θαρρεΐν άπδ του τά χρηστά έλπίζειν γίνεται, περί τά «ο αδτά μέν ουν χαί δ δειλός χαί δ θρασύς έστι χαί δ ανδρείος* siel γάρ 20 περί τά φοβερά χαί θαρραλέα, άλλ' ουχ δμοίως* διαφόρως γάρ εχουσι πρδς αδτά* οί μέν γάρ υ π ε ρ β ά λ λ ο υ σ ι x a i έ λ λ ε ί π ο υ σ ι ν , δ δέ μ έ σ ω ς ε χ ε ι xai âiti του δέοντος Γσταται. χαί οι μέν Οράσεις π ρ ο π ε τ ε ΐ ς χαί πρδ των χινδύνων δρμώντες, χαί σφόδρα βουλόμενοι τά δεινά, έν αυτοΐς δέ γενόμενοι αποπηδώσιν, οί δέ ανδρείοι τοδναντίον έν αδ|τοΐς μέν τοις ερ- 90 25 γοις δ ς ε ΐ ς , π ρ ό τ ε ρ ο ν δέ ήσυχίαν άγουσι. χ α θ ά π ε ρ ουν ε ι ρ η τ α ι , ή ανδρεία μ ε σ ό τ η ς έστί π ε ρ ί θαρραλέα χ α ί φ ο β ε ρ ά , χαθώς δει* χ α ί ότι κ α λ ό ν α ί ρ ε ΐ τ α ι χαί υ π ο μ έ ν ε ι χαί 2τι μή aipaîaôat xal υπομένειν αίσχρόν. τδ δέ ά π ο θ ν ή σ χ ε ι ν βουλή θηναι διά πενίαν ή διά Ιρωτα oòx ίστιν ανδρείας αλλά μάλλον δειλίας* τδ γάρ φ ε ύ γ ε ι ν τά έ π ί π ο ν α μαλα30 χίας xal χαυνότητος. οδ γάρ αίρεΐταί τις τδν τοιούτον θάνατον Su καλός, αλλ' οτι απαλλαγή έστι xaxoû, δ φέρειν oò δύναται* το δέ ούτω; εχειν δειλίας, ή μέν οδν ανδρεία τοιούτον τι. ίο

Περί ανδρείας,

κεφ. η ' .

Λέγονται δέ χαί Ι τ ε ρ α ι ανδρεΐαι χ α τ ά π έ ν τ ε τρόπους, πρώτη 35 ή πολιτιχή, χαθ' ήν οί π ο λ ΐ τ α ι διά τά έχ τ ω ν ν ό μ ω ν έ π ι τ ί μ ι α x a l τά δ ν ε ι δ η χ α : δ ι ά τ ά ς τ ι μ ά ; υπομένουσι τους υπέρ της πόλεως κινδύνους. χαί δοχοΰσιν άνδρειότατοι είναι, π α ρ ' ο ΐ ς οί δειλοί ά τ ι μ ο ι , οί

7. 8 φοβοΐτο h: φοβϊΐτο Β 8 μήτε κύματα Bh et Arist. cod. K>: μήτι τά κύματα Arist. vulg. 17 έναντίος Bh et Arist. codd. MbN*>0>>: ¿ναντίως Arist. vulg. 33 et p. 58,17 ετι πιρί άνδριίας h

56

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. III 8 [Ariel, p. 1116«·21-Μ9] δέ ά ν δ ρ ε ΐ ο ι

έντιμοι,

οίους χαί "Ομηρο; ¿ν τοις ποιήμασιν qlòat·

οΓον

τόν Δ ι ο μ ή δ η χαΐ τ ό ν Έ χ τ ο ρ α · Π ο υ λ υ δ ά μ α ς μοι π ρ ώ τ ο ; έ λ ε γ χ ε ί η ν άναΐΐήσει* xal

Διομήδης,

5

Έ χ τ ω ρ γάρ π ο τ ε φ ή σ ε ι ¿ v i ΐ ρ ώ ε σ σ ' Τ υ δ ε ι δ η ; υπ'

αγορεύων,

έμεΐο.

εοιχε δέ au τη ή ανδρεία τ η πρότερον είρημένη,

δτι χαΟάπερ έχείνη τοΰ

χαλοΰ Ινεχα, ούτω χαΐ αδτη δια τινα γίνεται αρετήν.

διά την αιδώ γάρ

χαί την τοΰ χαλοΰ όρεξιν χαΐ διά την φυ|γήν τοΰ δνείδοος, αίσχροΰ δντος, 100 0 ο( πυλΐται άνδρίζονται·

αίδούμενοι γάρ τους νόμους χαι τιμής δρεγόμενοι

τους χινδύνους ύπομένουσι.

δευτέρα δέ ανδρεία,

καθ' ην άνδριζονται οι

ύπδ των Αρχόντων άναγχαζόμενοι τους πόνους χαρτερεΐν, χινδύνους άνδρείως Ιχειν.

χειρών δέ αύτη της πολιτιχής, ότι διά φόβον

xal où δι' έρωτα άγαΰοΰ γίνεται 5 αίσχρδν

χαί πρδς τους

χαί ο! κατ' αότην άνδριζόμενοι où το

αλλά τδ λυπηρον φεύγουσιν.

αναγκάζουσι

γάρ

of

xúpiot,

ώσπερ δ Έ χ τ ω ρ δν δ έ χ' έ γ ώ ν ά π ά ν ε υ θ ε μ ά χ η ς π τ ώ σ σ ο ν τ α ν ο ή σ ω ,

ίο

ο υ οί α ρ χ ι ο ν έ σ σ ε ΐ τ α ι φ υ γ έ ε ι ν χ ύ ν α ς . xâv μή παρώσι δέ ot στρατηγοί τη παρατάξει χαί άναγχάζωσι τους στρα20 τιώτας τους χινδύνους χαρτερεΐν, άλλά φόβον αύτοΐς έν&έντες, δι' ών πολλάκις έτύπτησαν λιπόντας την τάξιν, τδ αύτδ δρώσι· χαί οδτω δι' άνάγχην άνδρεΐοι δοκουσιν είναι* δει δέ où δι' άνάγχην αίρεΐσδαι την άνδρείαν αλλ' δτι καλόν,

δοχεΐ δέ και ή περί τά καθ' έχαστα έμπειρία ανδρεία εΐναι.

διά τούτο xal ó Σωχράτη; την άνδρείαν έπιστήμην ένόμισεν είναι,

άλλοι 20

25 μεν οδν èv άλλοις έπιστήμονε; οντες ανδρείοι áv περί ταύτα χαλοΐντο· έν δέ τοις πολεμικοί; οί στρατιώται.

δ ο χ ε ΐ γάρ ε ί ν α ί τινα έν τ φ πολέμα»

χενα, δ μ ά λ ι σ τ α σ υ ν ε ω ρ ά χ α σ ι ν ο ύ τ ο ι , χαί των άλλων μη είδότων ο ί ; συμπλέκονται, αυτοί άνδρεΐοι δοκουσιν.

έχ γάρ της έμπειρία; ταύτης δύ-

νανται ποιήσαι τους αντιπάλου; χαχώ; χαί μηδέν παθεΐν ύπ' έκείνων, και 30 φυλάξασθαι μέν τά βέλη χαί τά δόρατα, πατάςαι δέ αύτου; εύχερώ; τδ I δόνασόαι

χρήσθαι τοΐ;

δπλοι; χαλώ;

χαί τοιαύτα

διά

εχειν τά δπλα, 101

όποια áv γένοιτο έπιτήδεια xal πρδς τδ πατάξαι τοί>; αντιπάλου; χαί πρδ; τδ μηδέν παθεΐν δεινδν ύπ' έχείνων* άνόπλοις.

μάχονται γοΰν ώσπερ

x a l γάρ έν τ ο ι ς τ ο ι ο ό τ ο ι ς ά γ ώ σ ι ν ο ύ χ

35 μ α χ ι μ ώ τ α τ ο ί

ε ί σ ι ν άλλ'

οί

μάλιστα

ισχύοντες

οί

ώπλισμένοι

άνδρειότατοι

xal

τά

σώματα

ά ρ ι σ τ α ε χ ο ν τ ε ς xal τήν έμπειρίαν άριστοι· δειλοί δέ γίνονται οί τοιούτοι, δταν ύπερβάλλη ó χ ί ν δ υ ν ο ς χαί λ ε ί π ω ν τ α ι τ ο ΐ ; παρασχευαΐ;·

πρώτοι

πλήΟεσι

γάρ οί εμπειροι φ ε ύ γ ο υ σ ι ν .

χαί

ταΐ;

οί δέ άνδριζό- ίο

μενοι χατά τά πολιτιχά μένοντε; άποθνήσχουσιν, δ π ε ρ κ ά π ί τ ψ

Έρμαιο»

3 Homer. II. Χ 100 5 Homer. 11. Θ 148 τρώεαα' b: τρώεσιν Β 17 χ' h: XCV Β πτώβαοντβ h: πτώοοντα Β 17 Homer. II. Β 391. 393 18 έβσείται h: ¿βείται Β 21 ίτύπτηβαν λιπόντας Β: έτύπτβ ( «ν λιπ; κινδύνου;· δί)εν χ α ί " Ο μ η ρ ο ; φησι σ Ο έ ν ο ; ε μ β α λ ε Ου μι» 10 χαί μ έ ν ο ; ( χ α ί ) Ουμον ¿ γ ε ί ρ ε χαί δ ρ ι μ ύ δ' ά ν ά ρ ί ν α ; μ έ ν ο ; 15 χ α ί

*20

25

30

36

εζεσεν αίμα* | π ά ν τ α γ α ρ τ ά τ ο ι α ύ τ α ε ο ι χ ε σ η μ α ί ν ε ι ν τ η ν τ ο ΰ ί ) υ μ ο ΰ ε γ ε ρ σ ι ν 102 χ α ί ό ρ μ ή ν . ó μεν ουν ανδρείο; χαλοΰ τινο; 2νεκα πάντα ποιεί, άγεται òà υπό τοΰ Ουμοΰ ούδαμώ;, αλλά χρηται τούτω συνεργφ καθάπερ ¿ργάνψ. οί δέ λεγόμενοι ανδρείοι διά χήν όρμήν τοΰ Ουμοΰ ού διά τδ καλόν πράττουσιν αλλά διά λυπην, ώσπερ τά θηρία διά το πληγηναι ή διά το φοβεϊσΟαι, oò χρώμενα τψ Ουμφ αλλ' υπ' αυτοΰ μάλλον αγόμενα· οΓτινε;, πρίν πληγηναι ή φοβηΟήναι, ούδεμίαν έπιδείκνυνται όρμήν· επεί χαί τά θηρία, εάν έν υλη η ή έν £λει, ού προσέρχονται ουδέ όρμώσιν. ούχ εστι ίο τοίνυν ανδρείο; ó δι' άλγηδόνα ή θυμού χινοΰντο; ή άλλου τινο; πάθους πρό; τον χίνδυνον όρμων, χαί μηδέν τών δεινών προορώμενο;, έ π ε ί ο υ τ ω γ ε χ δ ν οί όνοι α ν δ ρ ε ί ο ι χαλοΐντο δικαίως πεινώντε;· τ υ π τ ό μ ε ν ο ι γ ά ρ ο ύ χ α φ ί σ τ α ν τ α ι τ η ; ν ο μ ή ; · χ α ί οι μ ο ι χ ο ί δε δ ι ά τ η ν ε π ι Ο υ μ ί α ν τ ο λ μ η ρ ά π ο λ λ ά δ ρ ώ σ ι ν · άλλ' ουχ είσιν ανδρείοι ούτε οί όνοι ούτε άνΟρωποι οί δι' άλγηδόνο; ή θυμού ή άλλου τινός πάθους έςελαυνόμενοι προ; τόν χίνδυνον. ή δέ φυσιχωτάτη χαί ή κυρίως ανδρεία εκείνη εστίν, όταν χινώμεΟα μέν διά τοΰ Ουμοΰ, μετά προαιρέσεως δέ χαί ένεκα τοΰ 20 αγαθού, οί δέ διά τά προειρημένα όργιζόμενοι ουχ ανδρείοι είσιν άλλά μάχιμοι· ου γ ά ρ δ ι ά τό κ α λ ό ν όρμώσι χαί δργίζονται ά λ λ ά διά τ ο π ά θ ο ς · χαί ούχ ώ ; δέον έστί χαί ó όρΟό; απαιτεί λόγο;, άλλ' ώ ; áv κινήσειε τδ πάΟο;. δοχοΰσι δέ χαί οί εύέλπιδε; πάντε; ανδρείοι είναι, ουχ είσί δέ πάντε;. δυνατόν γάρ ευέλπιδα; είναι ού διά το μη φοβείσΟαι τά λυπηρά τοΰ άγαί)οΰ »νεχα άλλά δ ι ά το π ο λ λ ά κ ι ; κ α ί π ο λ λ ο ί » ; ν ε ν ι χ η χ έ ν α ι χαί διά τοΰτο ¡ Οαρρείν, ώ ; ού περιπεσοΰνται τοί; κακοί;· δο- 103

3 ήνόριζίιντο h : ήνίρίζονται Β 4 εγνων Β: έώρων h 10 εμβαλλε h de Iloinericis cf. Bonitz Ind. Arist. p. 5U7i>49sqq. 12 xal h: om. Β 22 ά ι ό μ ν η h : ά-/' έαυτην, αλλά μόνον, διότι προς το τέλος αγαθόν άγει, ήδεία δοχεϊ τ»ί» ενεργ ο ύ ν ε έν δέ τοις στρατιώταις Γσως oùx άνάγχη πα3α τόν ακριβή της δ ανδρείας δρον ζητεΐν* μάλλον δέ χρησιμώτεροι äv εΪεν προς τον πόλεμον οί ανδρείας μέν ου πάνα μετέχοντες, των άλλων δέ άγαΐίών ¿στερημένοι· ετοιμότεροι γάρ ο ύ τ ο ι π ρ ο ς τ ο υ ς χ ι ν δ ύ ν ο υ ς χαΐ τον βίον μικρών ένεκα κερδών προδιδόασιν. οί γαρ χυρίως ανδρείοι, φρόνιμοι οντες και τά άλλα 10 σπουδαίοι, χαίρουσι μέν τ φ βίψ εαυτών άγα&φ οντι, προίενται οέ αυτόν LO οό πάνυ ρςδίως. π ε ρ ί μέν ουν α ν δ ρ ε ί α ς ίχανώς είρηται• ράδιον οέ από των είρημένων χαί όρισμόν αυτής άποδουναι ως έν τύπφ. ΓΙερΙ σ ω φ ρ ο σ ύ ν η ς ,

15

20

25

30

35

κεφ. ι ' .

Μ ε τ ά δε τ α ΰ τ α π ε ρ ί σ ω φ ρ ο σ ύ ν η ς λ έ γ ο μ ε ν * όμοταγής γάρ εστι τρόπον τινά τη ανδρεία, καθόσον του αλόγου μέρους είσίν άμφότεραι. δτι μέν ουν ή σωφροσύνη μ ε σ ό τ η ς έ σ τ ί π ε ρ ί ή δ ο ν ά ς , ε ί ρ η τ α ι ή μ ί ν * περί ήδονάς òè λέγω, δτι εΐ χαί περί λύπας εστίν, αλλ' ή τ τ ο ν χ α ί ο υ χ ο μ ο ί ω ς ώς περί τάς ήδονάς ?χει· έν τ ο ύ τ ο ι ς δε χ α ί ή ά χ ο λ α σ ί α φ α ί ν ε τ α ι . δτι μέν ουν περί ήδονάς έστιν ή σωφροσύνη, είρηται· νυν δε » άφορίσωμεν περί ποιας έστί των ήδονών. των ήδονών δε αί μέν είσι σωματιχαί, αί δέ ψυχιχαί. έν γαρ φιλοτιμώ χαί φιλομαθείς ήδοναί είσι ψυχιχαί· εχάτερος γάρ | δ τε φιλότιμος χαί ó φιλομαθής ήδεται y φιλεΐ, 106 μηδέν π ά σ χ ο ν τ ο ς τ ο ΰ σ ώ μ α τ ο ς ά λ λ ά μ ά λ λ ο ν τ η ς δ ι α ν ο ί α ς * οί δε περί τάς τ ο ι α ύ τ α ς ήδονάς ουτε σώφρονες ουτε ά χ ό λ α σ τ ο ι λέγοντ α ι . ο μ ο ί ω ς δέ ο ό δ ' οί π ε ρ ί τ ά ς α λ λ α ς δ σ α ι ουχ είσι σωματιχαί' τ ο υ ς γ ά ρ φ ι λ ο μ υ δ ο υ ς χ α ί δ ι η γ η τ ι χ ο υ ς χαί περί τά τυχόντα χ α τ α τ ρ ί β ο ν τ α ς τ ά ς ή μ έ ρ α ς άδολέσχους όνομάζομεν, άχολάστους δε ουδαμώς, ουδέ τους λυπουμένους επί χρήμασιν ή φίλοις, δταν ή τούτους ή έχεΐνα ζημιωΟώσι. περί μεν ουν τάς ψυχικάς ήδονάς oòx Ιστιν ή σωφροσύνη* περί δέ τάς σωματικάς είη άν· ου περί π ά σ α ς δέ ο ό δ έ τ α ύ τ α ς , οί ω γ ά ρ χ α ί ρ ο ν τ ε ς τ ο ι ς ήδέσι των ορατών, οίον χ ρ ώ μ α σ ι χ α ί σ χ ή μ α σ ι χ α ί γ ρ α φ ή , ο υ τ ε σ ώ φ ρ ο ν ε ς ο υ τ ε ά χ ό λ α σ τ ο ι λ έ γ ο ν τ α ι , οδδ' δσοι ψόφων τινών χαί μελών ερώσιν, οόδ' δσοι τών ήδέων δσμών. καίτοι χαί εν τούτοις είσΙ χαί μεσότητες χαί το ώς δει χαί υπερβολαί χαί έλλείψεις του δέοντος* αλλ' δμως ουτε τους μέσους σώφρονας λέγομεν ουτε τους υπερβάλλοντας άχολάστο^ς. εί δέ τών περί τάς όσμάς τους μέν μήλων οσμής ερώντας ή ρόδων ή θυμιαμάτων οό λ έ γ ο μ ε ν ά χ ο λ ά σ τ ο υ ς , αλλά χους μύρων και οψων άκολάστους καλοΰμεν* αλλά κατά Λυμβεβηχός* ίο

13 ταΰτα Β ut Arist. cod. Mb: ταύτη ν Arist. vulg. λέγομεν Β et Arist. codd. Li>Nt>: λέγωμεν h et Arist. vulg. 14 άμφότεραι Β: αμφότεροι h 17 έν τούτοι; Bh ut Arist. codd. 1>Μ·>Ν·>: έν τοις αότοΐς Arist. vuig. 26 άδολέα/ους Bh, ut Arist. cod. 0*>: άδολέίχας Arist. vulg. 32 χαί (post καίτοι) om. b

60

HELIODORI PARAl'HIt. ΕΤΗ. NIC. III 10. 11 [Arist. p. 1118»12-·>12] χαίρουσι γάρ τ ο ύ τ ο ι »

oí α κ ό λ α σ τ ο ι ,

γ ί ν ε τ α ι αυτοίς τ ω ν έ π ι θ υ μ η τ ώ ν .

ότι διά τ ο ύ τ ω ν

ανάμνησι;

ιδοι ò' άν τ ι ς καί τοί>ς ά λ λ ο υ ; ,

όταν π ε ι ν ώ σ ι ν , ήδομένους τη των βρωμάτων ¿σμη.

όθεν δήλον, βτι οί

ταΐς τοιαύται; δσμαΐ; ήδόμενοι χατά συμβϊβηχό; ήδονται, 3τι άνάμνησι; 5 αδτοϊ; γίνεται των βρωμάτων χαΐ της άλλη; φλυαρία;, οι; ήδονται οί ακόλαστοι. οόχ ?στι τοίνυν οίίτε τ ω άνθρώπφ ουτε άλλψ τινί ζ φ φ χατά τά; είρημένας αίσθήσει; | ηδονή, εΐ μή χατά συμβεβηκό;. περί 5; 6 άχόλαστό; έοτιν ή (ό) σώφρων,

ήδονάς δέ λέγω, 107

χαί γάρ οί χύνε;, εΐ χαί χαί-

ρουσι τ α ϊ ς δ σ μ α ΐ ; τ ω ν λ α γ ω ώ ν , αλλ' oò δι' αδτάς αλλά διά την βρώσιν· 10 από γάρ τη; όσμής αίσθησιν λαμβάνοντες τ η ; θήρα; διώχουσιν.

όμοίω;

δέ χαί ó λέων οόχ ήδεται τη δσμη του βοδ; ή τη φωνη αλλά τη βρώσει· δ τ ι δέ έγγύς έ σ τ ι , διά τ η ; φ ω ν ή ς η σ θ ε τ ο ·

οόδέ χαίρει 3τι είδεν ή

εΰρεν ελαφον ή άγριον α ί γ α , άλλ' 8τι βοράν 5ξει.

περί τά; ήδονά;

τοίνυν, ών χοινωνοΰμεν χαί τοις λοιποί; ζψοις, ή σ ω φ ρ ο σ ύ ν η χαί ή άχο- ω 15 λ α σ ί α έ σ τ ί ν · αί δέ είσιν αφή καί γεΰσι;.

Ôtà τούτο θηριώδεις τινέ; (καί

άνδραποδώδεις) οί άχόλαστοι φαίνονται, 3τι οίς ήδονται τά θηρία, περί ταυτά είσιν άκρατει;.

τούτων δέ μάλλον τη άφη ήδονται ή τη γεύσει·

μάλλον δέ τη γεύσει μεν ουδαμώς αλλά τη άφη μόνον, ώς γε ακόλαστοι oò μόνον έν ταΐς αλλαι; ήδοναΐς αλλά χαί έν σιτίοις χαί έν ποτοΐ;.

καί

20 τούτοι; γάρ οόχ ώ ; γευστοϊς μόνον χαίρουσι (γευσεω; γάρ έατι το xpîvat του; χυμού;, δπερ ποιουσιν οί τοί>; οίνου; δοχιμάζοντε; χαί οί τά οψα άρτύοντες) αλλά μάλλον ώς άπτοΐ;. ζιο;,

δψοφάγο; ων,

γενέσθαι,

ώς

διά τούτο χαί τις Φιλόξενος ó Έρύ- ¡ »

ηυςατο τδν φάρυγγα αυτού μαχρότερον

ή δ ό μ ε ν ο ς τ η ά φ η τών οψων.

γεράνου

χοινοτάτη γάρ έστιν ή

25 άφη έν πάσαις ταΐ; αίσθήσεσιν· έπεί xai άφη τινι πάσαι αί αίσθήσει; αισθάνονται.

περί ταύτην δή την άφη ν ή ακολασία έστί· χαί δόςειεν άν

δ ι κ α ί ω ς έ π ο ν ε ί δ ι σ τ ο ; ε ί ν α ι , δτι συμβαίνει ήμΐν ού καθόσον έσμέν άνθρωποι αλλά xaftò ζψα· το δέ τοί; τοιούτοι; χαίρε«» και τούτων μάλιστα έφίεσθαι θηριώδε;.

καίτοι είσί χαί κατά | τήν άφήν ελευθέριοι ήδοναί, 108

30 α; ó ακόλαστο; άφήρηται, οΓον αί έν τ ο ΐ ; γ υ μ ν α σ ί ο ι ; διά τ ρ ί ψ ε ω ; χαί θ» ρ μ α σ ί α ; γ ι ν ό μ ε ν α ι ·

ου γάρ περί πάσαν άφήν ó ακόλαστο;· ου

γάρ περί πάν το σ ώ μ α , αλλά περί τινα μέρη.

Περί έ π ι θ υ μ ί α ς .

κεφ. ια'.

Έπεί δέ περί έπιθυμιών άκόλουθον ειπείν, ρητέον ποσαχώ; ή έπι35 θυμία.

ή μέν ουν έστι κοινή χαί φυσική, ή δέ ιδία καί επίθετο;,

κοινή

μεν ουν έπιθυμία έστί τδ ορέγεσθαι τροφή; ςηρα; ή υγρά;, 3ταν έν χρεία τούτων γενώμεθα, ίδια δε καί έπίθετο; το τοιασδε ¿ρέγεσθαι ή τοιασδε. ίο τούτο γάρ ουκέτι φυσιχον ουδέ κοινόν* oò γάρ τών αυτών πάντες ¿ρέγονται

8 & σώφρων h: ιώφρων Β 15. 16 χαί ¿νδραποόώδεις h: om. li 18 ώιγε Bh: ώ « ε Mullach 21 oí τά Β: 3ϊτα h 22. 23 Έρύξιος Bh et Arist. libri Ob et corr. K1' 31 οΰ γάρ—6 άχάλαατο; oui. h

IIBLIODORI PAKAPHR. ΕΤΗ. NIC. III I I . 12 [Arist. p. I l l 8 t > 1 2 - 1 1 1 9 » 1 2 ] ουδέ ομοίως, αλλ' ot μεν ταύτας, ot δέ Ικείνης· μενοι ούχ

61

x a i oí της αότης δρεγό-

όμοια»; ¿ρέγονται, άλλ' οι μέν μάλλον,

οί δέ ήττον.

«ίστε ή

τοιαύτη έπιίΐυμία oòx εστι χοινή ούδέ φυσιχή απλώς, αλλά έπίΛετος, υφ' ημών έπινοηόεϊσα.

καίτοι χατά τινα τρόπον x a i φυσική έστι, διά τό

ύ λούΟως ίχαστον τ ή έαοτοδ φύσει χαΐ την έπιΟυμίαν Ιχειν. ταϊς φυσιχαΓς έ π ι θ υ μ ί α ι ς ¿λίγοι άμαρτάνουσι

αχο-

έν μ ε ν ο υ ν

x a l xaft' i v a τρόπον,

όταν χρωνται ταϊς τοιαύταις έπιβομίαις πλέον ή προσήκει, οΓον 2ταν πλείω «ο των μετρίων ¿σθίωσιν, ωσπερ οί γαστρίμαργοι, οΓτινες παρά τό δέον πληροίϊβι την φυσιχήν έπι&υμίαν. ΐο π ο δ ώ δ ε ι ς . x a i χατά

τοιούτοι

δέ γίνονται

οί

λίαν

άνδρα-

έν δέ ταϊς έπιθέτοις x a i ΐδίαις έπι&υμίαις πολλοί άμαρτάνουσι

πολλούς τρόπους,

έπεί

πολλαΐ

ίδέαι

των τοιούτων

έπιθομιων*

πολλαΐ γάρ ίδέαι τροφών x a l πόσεων x a l ένδυμάτων x a i των άλλων φυσι-| χών έπιθυμητων*

x a i διά τούτο x a i πολλαχώς περί τάς τοιαύτας έπιΟυ- 109

μίας άμαρτάνουσιν ή χαίροντες οΓς μ η δει ή πλέον ή χατά τους πολλούς. 15 οί γάρ ακόλαστοι χατά πάντα υπερβάλλουσι · χαίροντες γάρ οίς oò δεΐ, έάν ~οτε x a i

τάς δεούσας

των ηδονών έλωνται,

πλέον

ή

προσήκει

xal

οόχ

ως οί πολλοί χαίρουσιν αυταις.

Τίνα

τρόπον

περί

λύπας

έστίν κεφ.

20

ή σωφροσύνη

Ό τ ι μεν οδν ή π ε ρ ί τ ά ς ή δ ο ν ά ς υ π ε ρ β ο λ ή , δήλον·

έν δέ ταΐς λύπαις,

xai

ή

ακολασία.

ιβ'. ή ακολασία, ψεχτόν, ίο

oò χα&άπερ έπί της ανδρείας έλέγετο,

ότι το

μή υπομένειν μηδέ φέρειν δειλία έατίν, ουτω x a i l u i της σωφροσύνης τό μ ή υπομένειν ακολασία έστίν ή το φέρειν σωφροσύνη· αλλ' έστιν άχολασία περί τάς λύπας,

ζταν τις λυπήται των ηδέων

25 xat ( ο ό χ ) ώς δ ε ι · ώς δει x a l απουσία,

έφ' οίς δει

xai

μηδεμίαν αυτιρ

ó γάρ α κ ό λ α σ τ ο ς

έπιδυμει

διδ x a i λυπεΐται

30 π η ς γ ά ρ ή έ π ι δ υ μ ι ' α .

πάντων

ηδέων ή

μετά

ή μέν ουν περί τάς ήδονάς

ή δέ ελλειψις ονομα οδκ εχει διά ου

πάνυ γίνονται·

χαίτοι και

τά άλογα ζό>α δ ι α κ ρ ί ν ε ι τ ά β ρ ώ μ α τ α και χαίρει μέν τοΤς ήδέσι, .

ή

μεν ουν περί τάς ήδονάς ή λύπας έλλειψις ή

40 κακία έστίν, αρετή δέ τό μέσον, ή σωφροσύνη,

25 ούχ h : oui. I!

τοις

zi δε τις ουδέν ήδί> νομίζει είναι ουδέ γινώ-

σχει διαφοράν των ήδέων xai τών εναντίων, π ό ρ ρ ω αν ε ? η τ ο ΰ πος είναι,

τοΰ

σχεδόν γάρ 110

35 εςω της ανθρωπινής φυσεώς έστιν ή τ ο ι α ύ τ η α ν α ι σ θ η σ ί α , δέ μ ή τοιούτοις ουδαμώς,

λύ-

ήδονήν λυπεΓ-

οί γάρ περί τάς ήδονάς έλλείποντες xai

δέοντος | έλαττον επιδυμοΰντες αυτών

των

ώστε αντί πάντων τά ηδέα 20

τι δοχεΐ τό δι'

σίίαι x a i αίτίαν εΤναι την ήδονήν του έναντίου. πάνυ εύρίσκεσ&αι.

ηδέων

αποτυγχάνων των έπιδυμητών·

ιοστε x a i άτοπον

υπερβολή ακολασία έστίν, ώς είρηται. τό μ ή

πλέον η δει

λύπην επάγη ή των

των

μάλιστα x a i άγεται υπό της ε π ι θ υ μ ί α ς , αίρεΐσ&αι.

oò τύγχάνων

x a i σωφροσύνη ομοίως, όταν τις όσον δει λοπηται χαί

άνθρωυπερβολή

ó γάρ σώφρων ουτε ήδε-

62

HKLIODORI PARAPHR. ETII. NIC. I 12. 13 [Ariet. p. 1119«12—b3] ται μάλιστα of; 6 ακόλαστο?, αλλά μάλλον δυσχεραίνει πδσιν, οις οδ δεον ίο έατί χαίρειν·

συτε' οΓς χαίρει, μάλλον χαίρει τοϋ δέοντος ουτε λυπεΐται

των ηδέων απόντων, ούδ' έπιθυμεΐ των ηδέων ή έπιθυμών μετρίως έπιθυμεΐ χαί ού πλέον ή δει ούδε ο τ ε

μ ή δει.

όσα μέντοι πρδς υγίειάν

5 έστιν ή προ; εδεξίαν συντελοΰντα, ήδέα οντα, ή τό έλάχιστον οδχ έμποδών γινόμενα τ η ύγιεία χαί τ η ευεξία, τούτων χαθώ; δει.

ο γάρ ήδονών έπιθυμών,

¿ρέγεται μέν, μετρίως δέ χαί

αΓτινες αύτφ πρδ; τδ είναι έμπο-

δών γίνονται ή προς τδ ευ είναι, παρά [δέ] τδ δέον έπιθυμεΐ.

ó δέ σ ώ -

φ ρ ω ν oò τ ο ι ο ύ τ ο » , αλλ' ώ ς ó ό ρ θ δ ς λ ό γ ο ς .

10

Ό τ ι ή άχολασία μάλλον έχούσιόν έστιν ή ή δειλία,

χ ε φ . ιγ'.

ίο

ΈπεΙ δέ χαί ή άχολασία χαί ή δειλία έχουσια, ζητητέον, ε? ομοίως είσίν έχουσια. είναι,

δοχεΐ δέ μή ομοίως, άλλα την άχολασίαν μάλλον έχουσιον

της μέν γάρ δειλίας ή λυπη αίτια·

πην δειλό) γινόμεθα.

δια γάρ τδ φοβείσόαι την λυ-

τήν δέ άχολασίαν ή ηδονή ποιεί·

15 αί|ρετόν, ή δε λυπη φευχτόν.

ών ή μέν ηδονή

δ δέ διά τδ αίρετδν ποιοϋμεν, μάλλον έστιν III

έχουσιον του διά τδ φευχτδν γινομένου,

καί ή μέν λ υ π η έ ζ ί σ τ η σ ι

φ θ ε ί ρ ε ι τ ή ν τ ο ϋ έ χ ο ν τ ο ς φ ύ σ ι ν , ή δέ η δ ο ν ή ο ό δ έ ν τ ο ι ο ύ τ ο ν διά τούτο xal έπονειδιστότερον

ή άχολασία της δειλίας,

χαί

ποιεί,

έπεί γάρ διά τδ

έχουσιον άγαθδν ή χαχδν έπαινεΐταί τις ή ψέγεται, φανερδν ί τ ι τδ χαχδν 20 ή τδ αγαθόν, καθόσον έστιν έχουσιον, χατά τοσούτον έπαινεΐταί μάλλον ή ψέγεται.

έπε! χαί εδχολώτερόν έστι της ά*ολασίας άποστηναι ή της δει-

λίας· οι γάρ έθισμοί, δι' ων τά τοιαύτα χατορθοΰνται, έπί μέν της δειλίας ίο έπιχίνδυνοί είσιν (οί γάρ έν τ ψ πολεμώ έθισμοί χαί έν άλλοι; τισί φοβεροΐς, ôt' ών τήν δειλίαν έχβάλλομεν, oò πόρρω κινδύνων), οί δέ σώφρονες 25 έθισμοί χαθάπαξ είσίν ακίνδυνοι· έστιν ή άχολασία της δειλίας,

μάλλον

έχουσιον

δ ό ξ ε ι ε δ' áv ο ό χ ο μ ο ί ω ς έ χ ο υ σ ι ο ν είναι

τήν δειλίαν τ ο ι ς χ α θ ' 2 χ α σ τ ο ν . άλυπός έστιν*

ώστε χαί διά τούτο

ή μέν γάρ δειλία, αότή δηλονότι ή 2ξις,

oò γάρ άναγχαζόμεθα παρ' ουδενδς λυπηροΰ δειλοί είναι*

ώστε μάλλον έχουσιον έστι· τά δέ χατά τήν δειλίαν εργα, α ποιοϋμεν διά βο 30 λύπην χαί φόβον, ανάγκη τινί ποιοϋμεν, ήτις έςίστησιν ήμδς χαί πείθει τ ά 2 π λ α ρ ί π τ ε ι ν χαί τ ά

άλλα άσχημονεΐν·

έχουσιά ε?σι τά χαθ' 2χαστον.

χαί τούτου χάριν ήττον

έπί δέ της άχολασίας τδ άνάπαλιν εχει.

αότήν μέν τήν άχολασίαν οδδείς έπιθυμεΐ οόδέ βούλεταί τις ακόλαστο; είναι, τά δέ χατά

τήν άχολασίαν εργα σφόδρα δρεγόμενοι ποιοΰσιν,

ώστε

τήν

35 άχολασίαν ήττον έχουσιον είναι των χαθ' ίχαστα. | τοΰτο δέ τδ όνομα της II if άχολασίας χ α ί έ π ί τ ά ς π α ι δ ι κ ό ς

α μ α ρ τ ί α ς φ έ ρ ο μ ε ν χαί τους άμαρ-

τάνοντας τ ω ν παίδων άχολάστους χαλοϋμεν.

έχουσι γάρ at τοιαΰται άμαρ-

τίαι πρδς τήν είρημένην άχολασίαν ομοιότητα τινα· π ο ' τ ε ρ ο ν δέ ά π δ ποτ έ ρ ο υ χ α λ ε ΐ τ α ι ζητεΐν, οόδέν πρδς τδν λόγον τδν προχείμενον συντελεί· 40 πλήν έχεΐνο ειπείν είχός, Ζτι τδ ύστερον άπδ τοΰ προτέρου χαλεΐσθαι μαλ-

8 tè Β: om. h

I l (-¿cònici eioiv b

HELIOnORI P A R A P H R . ΕΤΗ. NIC. III 13 [Arist. p. 1 1 1 9 » 3 - 1 8 ] λον π ρ ο σ ή χ ε ι , tí

63

x a ì a i t i τών παιδιχών αμαρτιών έ π ί ταύτην τήν οίχολασιαν

όνομα μ ε τ ε ν ε χ β η ν α ι .

εοιχε δέ ού χ α χ ώ ;

αλλά x a ì

λίαν

προσηχόντω;

μ ε τ ε ν ε χ θ ή ν α ι τδ όνομα· ώ σ π ε ρ γάρ χολαζειν δ ε ι τδν παίδα τ ώ ν

α ϊ σ χ ρ ω ν ίο

¿ ρ ε γ ό μ ε . ν ο ν , x a l συστέλλειν ε ι σ ω του μέτριου τήν ορεςιν αυτού, ο ύ τ ω 5 τήν έπιθυμίαν χεχολάσ&αι δ ε ι , πολλήν αυξησιν ε χ ο υ σ α ν . ε! μή

παιδαγωγοΤτο,

τήν ορεξιν

διά τήν ήλιχίαν, ε £ ω τοΰ γου

χολα'ζοιτο.. έ π ί

τοδ ή δ έ ο ;

απληστον

πολύ

ήξει

10 θ υ μ ί α ; x a l ¿ λ ί γ α ; βΤναι, x a ì

xaì

ύπδ τ ώ ν

τφ

λόγφ

έπιθυμία;

15 μ η τ ι χ ό ν έπιθυμει xaì

χατά

τόν

συμφωνεΐν τφ ó σώφρων

ó λόγο;,

ταυτ'

¿ν

λόγφ·

ένεργειών

ώσπερ

γάρ

ζην, ούτω xaì

σ ώ φ ρ ο ν ο ; τό

δει xaì

είρήσθω

περί

δτε· -ούτω

δέ

σωφροσύνη;.

τόν το

έπιόυ-

σ χ ο π ό ; γάρ άμφοιν τδ. χαλόν. ώ;

έτι-

τ ά ; δέ

ώ σ τ ε ε ί χ ό τ ω ; τοδναντίον έ π ί so

διδ δ ε ι του

δει x a ì

οδν ή μ ι ν

μάλιστα

μ ή υπδ λό-

έναντιοΰσθαι.

άχολασία χαλεΐται.

λόγον

xaì

διό δει μ ε τ ρ ί α ; τ ά ;

παΐδα δ ε ι χατά τδ π ρ ό σ τ α γ μ α τοΰ π α ι δ α γ ω γ ο ύ έπιΟυμητιχδν

xaì

γάρ π α ι ς ,

χ α τ ' έπιδυμίαν

μηδέν

τ ο ι α ύ τ α ; ε ό π ε ι β ε ΐ ; λέγομεν x a l χ ε χ ο λ α σ μ έ ν α ; · xal τ η ;

Ιχων

δεοντο; πεσειτα·.· η τ ε έπιΟυμία, εΐ

αόζανομένη x a l τδν λογισμών έχχρούει πολλα'κις.

τ ε τ ώ ν παίδων

8 τε

xaì

τοίττει

TOT ΑΓΓΟΥ ΠΑΡΑΦΡΑΣΙΣ ΕΙΣ ΤΟ Δ

Περί έλευΟεριότητος.

113

κεφ. α ' .

Και ή έλευ&εριότη; δέ του έπιθυμητιχοΰ έστιν αρετή· χαί διά τούτο μετά την σωφροσύνην περί έλευθεριότητο; λέγομεν. βστι δέ έλευ&εριότη; 5 ή π ε ρ ί χ ρ ή μ α τ α μ ε σ ό τ η ; , δταν ουτε πλέον τοΰ δέοντος .ούτε έλαττον ίο άναλίσχωμεν αλλ' ώς δει χαΐ έφ' ο ί ; προσήκει χαΐ ών Ινεχα· έπαινεΐται γάρ ó έλευθέριο; oòx έν τοις πολεμικοί; οδδ' έν οΓς έπαινεΐται δ σώφρων ουδ' αυ έν τ ά ΐ ; χρίσεσιν ώσπερ ó δίκαιο;, αλλά περί δόσιν χρημάτων χαί λήψιν. μάλλον δέ έπαινεΐται έν r g δόσει. χ ρ ή μ α τ α δέ λ έ γ ο μ ε ν π ά ν τ α , 10 δσων ή άξια ν ο μ ί σ μ α τ ι μ ε τ ρ ε ί τ α ι , ή μέν οδν περί χρήματα μεσίτης ή έλευΟεριότης έστιν, ή δέ υπερβολή ή ασωτία, ελλειψις δέ ή άνελευ- ϊο θεριότη;. ασωτίαν δέ οδ μόνον την περί τά χρήματα υπερβολήν χαλοΰμεν αλλά ένίοτε χαΐ τοί»; αχολάστου; ασώτου; χαλοΰμεν, οΓτινε; πολλά δι' άχολασίαν δαπανώσι, καί άσωτίαν την τοιαύτην κακίαν ¿νομάζομεν. διά τοΰτο 15 καί φαυλότ|ατοί eiaιν οί τοιούτοι, πολλά; όΓμα χαχίας εχοντε; καί περί 114 χρήματα δέ και ήδονά; διεφθαρμένοι· διά τοΰτο οδδέ οίχείως προσαγορεύονται ένί δνόματι μιαν κακίαν δηλοΰντι· β ο ύ λ ε τ α ι γάρ ά σ ω τ ο ; ε ί ν α ι ó Ιν τ ι καχδν ε χ ω ν , το φ θ ε ΐ ρ ο ν τ η ν ο δ σ ί α ν · ά σ ω τ ο ; γάρ ó δ ι ' ε α υ τόν δλλύμενο;· δ ο χ ε ΐ γάρ ά π ώ λ ε ι ά τ ι ; α υ τ ο ΰ ε ί ν α ι καί ή τ η ; οδ20 σ ί α ; φ&ορά, ώ ; του ζην διά των χρημάτων ο ν τ ο ; . ασώτου; μέν οδν και του; ά κ ρ α τ ε ι ; καί ε ί ; ακολασίαν δ α π α ν η ρ ο ί » ; χ α λ ο ΰ μ ε ν , άνελευ&έρου; δέ μόνου; τοί»; πλέον ή δεϊ των χρημάτων άντεχομένου;· και προ; την έλευ5)εριότητα έλλείποντα;. έπεί τοίνυν πασιν, ών χρεία τ ί ; έστιν, ίο οίον δόςη; ή ηδονή; ή τροφή;, τούτοι; δυνατόν χρήσί)αι καί ευ καί κακώ; •25 (τοιοΰτον δέ χαί ó πλοΰτο;, καί τούτου γάρ χρεία τ ί ; έστιν έν τω βίιρ), δυνατόν άρα χρήσί)αι τω πλούτω καί ευ καί κακώ;· έ~εί δέ εκάστιρ πράγματι εκείνο; χρήται καλώ;, ó εχων την περί αυτό αρετήν, καί τω πλούτο»

1 'Αριστοτέλους ήθιχών βιβλίον Δ h 18 φ&είρον Bli et A list. cod. Ll>: tpSeíptiv Λ list. Yiilg. 19 nescio an ex Arist. «ίπολλύμενος restituas γάρ] 8è Arist. 24 r¡

HËL1UD0R1 l'AltAi'HK. ΕΤΗ. ΝΙΟ. IVI [ArUt. p. 1120»«—MJ

5

10

15

20

25

30

35

40

έχεΐνος χρήσεται άριστα, δ έχων την περί αότδν άρετήν· ο υ τ ο ; δέ έ σ τ ι ν ó έ λ ε υ & έ ρ ι ο ς . ή δέ χρήβις των χρημάτων ουδέν άλλο έστίν ή δ α π ά ν η x a i δ ó σ t ç. ή δέ λήψις xal φυλακή oò χρήσις δοχεΐ αλλά μάλλον χτήσις. ίβ διά τούτο ó έλευ&έριος περί την δαπάνην έστί των χρημάταν μάλλον ή περί την ληψιν* χαί μάλλον αότω προσήκει τό είδέναι, όπως δει δαπαναν καί ων ίνεχα και πρδς οδς ή δπως δε? λαμβάνειν χαί ών ίνεχα και παρ' ων δει. εστί μέν γάρ περί την χρήσιν τοΰ πλούτου, κα&ώς είρηται· χρήσις δε ή δόσις μάλλον έατιν ή ή λήψις. ετι μάλλον δοχεϊ αρετή είναι τ4 εδ ποιείν ή τό εδ πάσχειν χαί το τα χαλά ¡ πράττειν ή τό τα αισχρά μή 115 πράττειν· έπεται δέ τ% μέν δόσει το εδ ποιείν χαί το τά χαλά πράττειν, τή δέ λήψει τό εδ πάσχειν χαί τό τά αίαχρά μή πράττειν. το γάρ λαβείν όθεν δει εδ πάσ/ειν έστίν, χαί τό μή λαβείν δ8εν oò δει τό μή αίαχρά πράττειν έστίν. ετι, 8 μάλλον έπαινειται, τοΰτο μάλλον àpsrg προσήκει, μάλλον δέ έπαινειται τό ώς δεΐ διδόναι ή τδ ώς δει λαμβάνειν* ή γάρ χάρις xal ó έπαινος τ φ διδόντι μάλλον ή τ μή λαμβάνόντι. ετι περί ίο τό δυσχερέστερων έατιν ή αρετή · δυσχερέστερον δέ έστι διδόναι καλώς ή λαμβάνειν ή μή λαμβάνειν καλώ?· τό γάρ οίκεΐον προέσόαι πολλοί δυσχερέστερον τοΰ το άλλότριον αποπέμ.ψασΛαι · μάλλον άρα προσήκει τω έλευίίερι'ω διδόναι καλώς ή oò λαμβάνειν ή λαμβάνειν χαλώς. έπεί χαί έλευΑερίους ού τούτους χαλοΰμεν, δσοι oò λαμβάνουαιν δ&εν οδ δει, αλλά ôaot διδόασιν οΐς δεΐ· έχεΐνοι γάρ μάλλον δοχοΰσι δίκαιοι ή έλευ&έριοι χαί διά τοΰτο έπαινοΰνται· οί δέ λαμβάνοντες δθεν δεΐ ουδέ έπαινοΰνται · έπαινειται γάρ 8ς δυσχερές τι ποιεί διά τδ αγαθόν, ó δέ λαμβάνων όθεν δεΐ ουδέν δυσχερές υπομένει, ετι φιλοΰνται οί έλευ&έριοι μάλιστα των σπουδαίων, 20 δτι ώφέλιμοί ε?σr το δέ ώφέλιμον ουκ έν τφ μή λαβείν κακώς αλλ' έν τώ δούναι καλώς, ó άρα έλευ&έριος περί τήν δόσιν είναι δοχεΐ μάλλον ή περί τήν λήψιν· έστι τοίνυν έλευ&έριος ó διδους οις δεΐ χαί του κάλου ενεκα. πασαι γάρ αί κατ' άρετήν πράξεις τοΰ χαλοΰ ένεκα καί ου μόνον του κάλου ενεκα καί οΓς δεΐ καί δτε δεΐ και τάλλα πάντα όσα £ π ε τ α ι τ ή i ρ Ο ^ δ 6 σε ι αλλά καί ήδέως ή άλύπως. ó γάρ μετά λύπης διδους οϊ>πk — ττοιεί Ti: ¿— ποιών li τοΰτο Ii ¿λευΐ)ερίου seri psi o\ Aiist.: ΐ).ευ8ίριο; Bh 38 á'-e Β: «re Ii Comment. Aviti. XTX '2. Heltodnrus iti Etil. δ

66

HELIODORI PARAPHK. KTH. NIC.. IV 1 [Artat p. 1120·>1-1121»7] oòòà των ίδιων αμελήσει χρημάτων, βουλόμενος 3 ι ά τ ο ύ τ ω ν τ ι σ ί ν έ π α ρ κεΓν. καί

ο δ δ έ τ ο ι ς τ ο χ ο δ σ ι δ ώ σ ε ι , Γνα ί χ η δ ι δ ό ν α ι ο ί ς S e t x a l ou κ α λ ό ν ·

ίατι S i σημεΐον του σφόδρα έλευόερίου xal t i

ϊτε

ύπβρ-»

β ά λ λ ε ι ν έν τ η δ ύ σ ε ι τοσούτον, ώ σ τ ε χ α τ α λ ε ί π ε ι ν έ α υ τ φ τά έ λ ά τ τ ω . 5 τδ γάρ μη πρδς την οίχείαν χρείαν όραν της μεγίστης έλευδεριότητος σημεΐον έστtv.

οδ γάρ πρδς τδ μέγε&ος ή τό πλήδος των διδομένων ή έλευ-

Λεριότης χρίνεται άλλά χατά την άναλογίαν, üjv ΐχουσι τά διδόμενα πρδς την οδσίαν του δίδοντος (άπδ τούτου γάρ ή ?ξις τη» έλευ&βριότητος δείxvunu),

ώστε οδδέν κωλύει

έλευθερκύτερον είναι τοΰ τά πολλά δίδοντος

10 τδν έλάττω δίδοντα, ¿άν από έλάττονος ουσίας διδ.

συμβαίνει

δέ τους

αή χτησαμένους οδσίαν ιδίοις πόνοι; αλλά διαδεξαμένους | παρ* έλευΒεριωτέρους δοχεΤν*

τούτο οό σφόδρα αγαπωσι τδν πλουτον

χαί δτι, χαΑάπερ ot γονείς χαί

οί ποιηταί, μάλλον άγαπωσι τά χρήματα οί χτησάμενοι. 15 ού δύνανται

άλλων, 117

οί γάρ .τοιούτοι άπειροι είσι της ένδειας χαί διά

σφόδρα πλουτεΐν·

οι δέ έλευ&ίριοι

ούτε γάρ εδχερεις είς τό λαμβάνειν είσίν

οϋτΐ είς τό φυλάττειν την οόσίαν προνοητιχοί· αλλά μάλλον προετιχοί τών όντων χαί οδ τιμώντες òt'· έ α υ τ ά τά χ ρ ή μ α τ α σεως.

διό χαί έγχαλοδμεν τ ζ

τύχη,

πλούτου xal χρημάτων οντες άςιοι.

άλλ' ε ν ε χ α

της

δό-

οτι μη πλουτοδσιν ot έλευ&ε'ριοι,

τούτο òk οδ συμβαίνει αλόγως· τόν ίο

20 γάρ μή επιμελούμενον ?πως ί χ η χρήματα, - ω ς οΓόν τε πλουτεΐν; οδδ' άλλο τι χτήσασΛαι δυνατόν τόν μη

Ιπιμελούμενον

δσπερ

ίίπως χτήσηται,

διά τούτο ουδέ ó ελευθέριος δυνήσεται πλουτεΐν, μήτε έτερωθεν χρήματα συλλέγων xal τά οΓχοι σχοοπίζων. μή δει,

ετι xal μή δίδωσιν οΓς οδ δει χαί οτε

iva μ η εις τά μή δέοντα άναλώσας ένδεής εύρεση πρδς τά δέ-

25 οντα χαί μή δψ οΓς δει χαί ϊ τ ε δει.

ελευθέριος γάρ έστι, καθώς εΓρηται,

ó χατά τήν άναλογίαν της ουσίας δαπανών είς S δει· δους άσωτος,

ó δε ώς ετυχε δι- «ο

διά τούτο τ ο υ ς τ υ ρ ά ν ν ο υ ς où λ έ γ ο μ ε ν α σ ώ τ ο υ ς , καίτοι

πολλά καί άμετρα δίδοντας·

τό γάρ π λ ή θ ο ς τ η ς χ τ ή σ ε ω ς

τδ πλή&ος

των δόσεων υπερβάλλειν δοκεΓ, και πλείω είναι τήν οδσίαν τήΐ δαπάνης 30 συαβαίνει.

έπεί τοίνυν ή ελευθεριότης

μεσότης εστί

περί

χρημάτων

δ ό σ ι ν καί λ ή ψ ι ν , ó έ λ ε υ θ έ ρ ι ο ς και δ ώ σ ε ι και δ α π α ν ή σ ε ι ε ι ς S δ ε ί xal

?σα δ ε ι ,

καί έν μιχροΐς χαί έν μεγάλοις ό μ ο ί ω ί , | καί αμφότερα 118

ήδέως ποιήσει, τό τε δούναι καί τδ λαβείν χατά τόν προσήκοντα λόγον· μεσότης γάρ Ιστιν ή έλευθεριότης περί τε λήψιν χαί δόσιν, 35 τω διδόντι καλώς καί λαμβάνειν καλώς,

?πεται

καί άμφω μεθ' ηδονής.

(όέ) ώα t í

λυπήσεται, έάν μή δι!) ή μή λάβη κατά τόν προσήκοντα λόγον· χαί τούτο òè μετρίως χαί ώς δει.

Ιστι 3à ó έλευ&εριος και εδχοινώνητος έν τοις

χρήμασι καί ηδύς έστιν έν ταΐς περί τά χρήματα χοινωνίαις, ?τι χρημάτων χαταφρονών où πάνυ άχ&εται

αδικούμενος χαί ζημιούμενος,

μάλλον ιο

40 γάρ άχ&εται s ? τι προσήκον άναλώσαι οδκ άνάλωσεν ή ει τι προσήκον μή άναλώσαι ανάλωσε,

το μϊν γάρ δαπανήσαί ποτε παρά τό δέον περί

χρή-

ματα έστιν ή ζημία, καί οδ τοσούτον λυπεί τον ελευβέριον· τό δέ μή εις 34 U h: om. Β

HELIODORI Ρ A KA I'M Κ. ΕΤΗ. NIC. IV 1. 2 [Ariet. p. 1121-7—«>10j

G7

το δέον δαπανήσαι περί τδ δέον χαί την αρετήν ή ζημία γίνεται, χι\ διά τούτο μάλλον λυπεί· ώστε οδδέ την Σιμωνίδου δέχεται παραίνεσιν τάναντία υποτιθεμένου, ô 8è άσωτο; περί την ήδονήν atei καί την λύπην διαμαρτάνει* ήδεται γάρ χαί λυπεΐται έφ' οι; ο δ δει χαί οόχ ώ ; δει· φανερώ5 τερον δέ έν τοις έξης ρηόήσεται.

Ό τ ι χ ε ί ρ ο ν xaxòv ή ά ν ε λ ε υ θ ε ρ ι ό τ η ; τ η ; ά σ ω τ ί α ; .

10

15

20

25

30

35

χ ε φ . β'.

ϊο

Έ β τ ι μέν ουν ή έλευθεριότη; ή μεσίτης, υπερβολή δέ ή άσωτία, ελλειψι; δε ή άνελευθεριότη;. ή μ έ ν ο¡5ν ά σ ω τ ί α τ φ δ ι δ ό ν α ι χ α ί μ η λ α μ β ά ν ε ι ν υ π ε ρ β ά λ λ ε ι , τ«) δέ λ α μ β ά ν ε ι ν έ λ λ ε ι π ε ι, ή δέ άνελευθεριότη; τω λαμβάνειν υπερβάλλει, τ φ δέ διδόναι έλλειπε ι. αμφοτέρων δέ οόσών Ιξω τοΰ δέοντος, χειρών έστίν ή j άνελευ&εριότη; της ασωτίας, ή 119 γάρ ασωτία πρώτον, μέν oò δύναται παραμένειν αλλά ευχερώς άφίσταται, της δλη; δαπανηθείσης* ó γάρ πλούτο; ταχέως έπιλείπει του; δαπανώντας ¿διώτας, δίδοντα; μέν άμετρω;, λαμβάνοντα; δέ οόδαμό&εν· ή δέ άνελευθεριότη; οόδαμώς· ούτε γάρ αυξανομένου τοΰ πλούτου βελτίων ó ανελεύθερος γίνεται, χαί δαπανωμένου πολλω χείρων. έπειτα χαι Οπό της ήλιχία; χαί ύπδ τ η ; πείρα; των από τ η ; άπορία; χαχών ίαθήναι τδν άσωτον δυνατόν χαί πρδ; το μέσον έλ&εΓν · έγγυ; γάρ έστι τοΰ μέσου χαί έλευ- ίο Οερίφ έοιχε μάλιστα* χαί γάρ δίδωσι χαι oò λαμβάνει, εΐ χαι μη ώ ; δει καί οί; oò δει· ωστε εί τοΰτο μόνον έθισθείη, διδόναι οι; δει χαί ώ ; δει, εΓη δν έ λ ε υ θ έ ρ ι ο ; · χαί δώσει οΓ; δει x a i ου λ ή ψ ε τ α ι ο&εν ου δει. Οιά τούτο ó άσωτο; ου δοχει φαύλό; τι; είναι τδ ήθο;· oò γάρ μοχθηροΰ καί άγεννοΰ; τδ υπερβάλλειν έν τω διδόναι καί μη λαμβάνειν, ήλιθίου δέ. διά τοΰτο βελτίων δ άσωτο; τοΰ άνελευΟέρου, xal διά τά είρημένα χαί δτι ó μέν άσωτο; πολλοί»; ωφελεί, δ δέ άνελεόΟερο; οόδένα αλλ' ο ό δ έ ε α υ τόν. άσωτον δέ λέγω, δ; υπερβάλλει μεν τω διδόναι, έλλείπει δέ τ φ μη διδόνα·., δν ύπεθέμεθα άχρον είναι προ; τον έλευθέριον. πολλοί γάρ άσωτοι to χαί ανελεύθεροι' είσιν, υπερβάλλοντες ομοίως xal τ φ λαμβάνειν xal τ φ διδόναι· ληπτιχοί γάρ είσι διά το' β ο ύ λ ε σ δ α ι μ έ ν ά ν α λ ί σ χ ε ι ν , εδχερώς δέ τούτο (μή) ποιεΐν· ταχέως γάρ ε π ι λ ε ί π ε ι α ύ τ ο υ ; τά υ π ά ρ χ ο ν τ α και αναγκάζονται έ τ έ ρ ω θ ε ν π ο ρ ί ζ ε ι ν ά μ α δέ x a l δ ι ά τ δ μή φροντίζει ν τοΰ δέοντος πανταχόθεν χαί ώ ; έτυχε λαμβάνουσι. δ ι δ ό ν α ι γ ά ρ ε π ι θ υ μ ο ύ σ ι μόνον· τδ δέ πώς δει χαί πόθεν λαμβάνοντα; οόδέν προσ-| περιεργάζονται, διά τούτο οόδε ελευθέριοι είσιν αί δόσει; α ό τ ώ ν ου γ ά ρ 120 χ α λ α ΐ ουδέ τοΰ χαλοΰ Ινεχα οόδέ ώ ; δει· αλλ' ε ν ί ο τ ε o u ; δ ε ι π έ ν ε σί)αι, τ ο ύ τ ο υ ; π λ ο υ σ ί ο υ ; π ο ι ο ΰ σ ι , τοί; δέ μ ε τ ρ ί ο ι ; τ ά η θ η ο υ δ έ ν 3 ν δ ο ϊ ε ν · τοι; κόλας'. δέ ή άλλην τινά ήδονήν αυτοί; προξενοΰσι πολλά παρέχουσιν. διδ xal ακόλαστοι είσιν ως έπί τδ πλείστον οι άιωτοι. διά γάρ τδ μή ζην κατά λόγον πρδς τάς ήδονάς άποχλίνουσι, διά δέ τδ έδι-

-I ήίετοι—ού SEI Β: oiré γάρ ήδεται ¿φ' οΓς îeî h ora. h 30 μη h: om. β

18. i9 xal έλευΒερίψ íoixc μα'λιστα

5*

G8

HKLIODORI ΡΛΚΑΡΗΚ. Kill. ΝΙΟ. IV 2. 3 [Arist. p. 112Κ>10-1122«Ι9]

σΰήναι πολλά δαπαναν χ α ί z i ; τ ά ς α κ ο λ α σ ί α ς δ α π α ν η ρ ο ί γίνονται, ώστε σφόδρα άχόλαστοι είναι. ó μ έ ν ουν ά σ ω τ ο » ά π α ι δ α γ ώ γ η τ ο ς ίο γινόμενος εις τοσούτον βρχεται πονηρία?, παιδαγωγηΛείς òà xai τυχών Ιπιμελείας είς τδ δέον αφιχέσδαι δύναται, ή òà άνελευθεριο'της ανίατος ¿ σ τ ι ν 5 où γάρ έστιν έλπίς από πλείονος πείρας ή ηλικίας τινός βελτίονα γενεσόαι τδν άνελεύΟερον. το γάρ πεΐραν λαβείν των έν τω βιω χαι τδ γήρας χαί τά έχ του γήρως χαχά xai πάσα αδυναμία χαί χαχοπάδεια πολλω μείζω ποιεί τήν άνελευΟεριότητα. / a l άλλως δε μάλλον πεφύχασιν of άνθρωποι πρδς τήν άνελευΟεριότητα ή πρδς τήν άσωτιαν οί γάρ πλείστοι των αν- ίο 10 ί)ρώπων φιλοχρήματοι χαι ανελεύθεροι είσι· διδόασι δε ου σφόδρα πολλοί· έλάχιστοι òà oí άσωτοι, διά τούτο τοίνυν πολλω βελτίων ή ασωτία της άνελευβεριότητος· φαίνεται γάρ από τούτων έγγύτερον οδσα του μέσου1 χαί χωρίς òà τούτων καί πολυειδές τι χαχδν ή άνελευ&εριάτης· πολλοί γάρ τρόποι δοχοΰσι της άνελευδεριότητος είναι, έπεί γάρ περί λήψ« χαί 15 δόσιν έστιν, οι μέν των άνελευδέρων περί τήν όόσιν φαύλως εχουσιν, οί 6ε περί ¡ τήν λήψιν· oí μέν γάρ οΰτε ουδενί διδόασιν ουτε λαμβάνειν 121 βουλονται παρ' ουδενός, οί ,αέν δ ι ά τι ν α έ π ι ε ί χ ε ι α ν χαι ίνα μή άναγχααΟώαι πρδξαί τι αίσχρόν, οι òà φοβούμενοι, μήποτε χαί δοΰναί ποτε άναγχασ&ώσι διότι λαμβάνουσιν· αγαπώσιν ουν τδ μήτε λαμβάνειν μήτε 20 διδόναι. καλούνται δή ούτοι φειδωλοί γλίσχροι χίμβιχες, όσοι τη δόσει έλλείπουσι* τ ο ύ τ ω ν òà χ α ί δ χ υ μ ι ν ο π ρ ί σ τ η ς . Ιτεροι òà τη λήψει υπερβάλλουσιν, όσοι πάντα τά αισχρά καί ποιουσι χαί πάσχουσιν, ίνα τι λάβωσιν οδχ ώς δει oòòà παρ' ών δει. ούτοι δε πάντες αισχροκερδείς χα- ίο λοΰνται, οιοί είσιν οί πορνοβοσχοι χαί οί τοχισταί χαί οί χυβευταί χαί οί 25 λωποδύται χαί οί λησταί· πάντες γάρ ενεκα κέρδους χαί τούτου μιχρου μεγάλα υπομένουσιν δνείδη. οί γάρ μεγάλων Ινεκα χερδών τά τοιαύτα υπομένοντες χαί λαμβάνοντες όθεν ου δει ουδε ώς δει ουκ αίσχροχερδεΐς αλλά πονηροί χαί ασεβείς χαί άδιχοι χαλουνται, οίοι είσιν οί τύραννοι χαί οί τάς πόλεις πορΟουντες καί ίερά συλώντες. ó γάρ χυβευτής λαμβάνει 30 jiàv 5ί)εν ου δει· παρά των φίλων γάρ, οίς δει διδόναι · μικρά òà χαί διά τοΰτο αισχροκερδής· καί ó ληστής μεγάλους μàv υπομένει κινδύνους άλλα 2» μικρού λήμματος «νεκα· ομοίως καί ó λωποδύτης καί ει τις άλλος τοιούτος, είχότω; ούν ή άνελευ&εριότης τη ελευ&εριότητι εναντίον λεγεται, οτι τε μάλλον αφεστηκεν αύτής ή ή ασωτία (έναντιώτερον γάρ εστίν αυτής, διότι 35 μείζον κακόν έστιν ή ή ασωτία), καί οτι κατά πλείονας τρόπους άμαρτάνουσιν οί άνθρωποι περί ταύτην ή περί τήν άσωτιαν.

ΙΙερί μ ε γ α λ ο π ρ ε π ε ί α ς .

χεφ. γ'.

122

Περί μ έ ν ουν έ λ ε υ ί ) ε ρ ι ό τ η τ ο ς καί τ ω ν α ν τ ι κ ε ι μ έ ν ω ν χ α κ ι ώ ν τ ο σ α ϋ τ α ε ί ρ ή σ Λ ω · άχόλουΟον δ' áv είη μετά ταΰτα περί μεγαλοπρεπείας 40 διεξελΟείν · εοικε γάρ ή μεγαλοπρέπεια τη έλευ&εριότητι, καΛόσον χαί αό19 τό ed. 1Ü97 : τφ ΒΙι

•Jj λοποόΰται Β

¿9 ιυλλώντ«; Β

32 λοττοΐδτης Β

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. IV 3 [Arist. p. 1122-19—>11] τή περί χρήματα ¿στι χαί περί δαπάνα; χρημάτων,

69

διαφέρει δέ, Sri ή

μέν έλευβεριότης χαί περί δόσεις χαί περί λήψεις χαί δαπάνας έστίν, ή δέ μεγαλοπρέπεια περί δαπάνας μόνον* χαί ή μεν έλευΟεριότης περί δα- ίο πάνας δλίγων χρημάτων και μιχρών, ή δέ μεγαλοπρέπεια περί μεγάλων 5 χαί πολλών* χαθάπερ δηλοΐ χαί αύτδ τό όνομα τής μεγαλοπρεπείας· εστι γαρ δαπάνη μεγέ&ει πρέπουσα,

τδ δέ μέγεθος οόχ ίστι τό αύτο πασι τής

δαπάνης* (où) γάρ το αύτδ μέγε&οΐ πδσι προσήκει

αλλά άνάλογον.

ου

γάρ τό αυτό δ α π ά ν η μ α προσήκει τριηράρχφ χαί τφ άρχιΟεώρφ· αλλ' έχατέρφ το πρέπον τφ μεγέΟει της αρχής, οπερ έκάτερος αναλώσας ώί 10 δεί χαί πβρί δ δει μεγαλοπρεπή» λέγεται,

ó γάρ τά πρέποντα μέν δα-

πανών χαί έαυτφ χαί τφ λαμβάνοντι, μή μεγάλα δέ, où λέγεται μεγάλο- » πρεπής άλλα ¿λεοθέριος, οΓό; έστιν ο λέγων πολλάχι δόσχον α λ ή τ η , αλλ' ó μεγάλα δαπανών χαί πρέποντα χαί έαυτφ χαί τφ λαμβάνοντι.

ώστε

15 τον μέν μεγαλοπρεπή χαί έλευΰέριον είναι, τόν δέ έλευΟέριον où πάντως μεγαλοπρεπή,

ταύτης δέ της Ιζεω; ή μέν ε λ λ ε ι ψ ι ς μ ι κ ρ ο π ρ έ π ε ι α κα-

λ ε ί τ α ι , ή δέ υπερβολή βαναυσία χαί άπειροκαλία χαί S a a t | τοι- 123 αύται,

αΓτινες γίνονται où διά το ύπερβάλλειν την μεγαλοπρέπειαν τφ

μεγέΟει της δαπάνης τής προσηκούσης, αλλά τφ δαπαναν έν otç où δει 20 χαί ούχ ως δει.

χαί περί

μέν των παρ' έχάτερα τής μεγαλοπρεπείας

xaxt; και το ονομα οίδωσιν είκά'ειν. περί ποία δε μεγάλα, 25 σχοπώμεν. φανερον όε fat ταυτόν εστι τδ περί μεγαλοψυχία; χαί το περί μεγαλόψυχου σκοπεΐν· ουδέν γάρ διαφέρει την εςιν είδέναι ή τον έχοντα την Ιςιν. εστι τοίνυν μεγαλόψυχο; περί μεγάλα- μεγάλα δέ τά αυτοί ω προσήκοντα, όταν μεγάλων άξιος ων και αυτό; χρίνη εαυτόν μεγάλων άξιον είναι, ó γαρ μιχρών άξιο; ών χαί μιχρών εαυτόν άξιων ου λέγεται 30 μεγαλόψυχο; άλλα σ ώ φ ρ ω ν ή γάρ μεγαλοψυχία έν μεγεβει έστί. τοιούτον γ à ρ λόγο» Ιχει ν προ; τον σώφρονα ó μεγαλόψυχο;. οΓον ó καλό; πρδς τον άστείον ó μεν γαρ καλός μετά μεγέΟου; εχει κάλλος, ó δέ άστεΓο; μετά αμικρότητος, δ ; χαί σύμμετρο; καλείται, καλό; δε οόδαμώς· ó μεν οΰν μεγαλόψυχο; τοιούτο;, των òs παρ' εκάτερα ó μεν υπερβάλλων χαϋ35 νος· χαϋνο; γαρ εστίν ó μεγάλων εαυτδν αξιών ουκ άξιο; ώ ν · ó δέ άξιο; μεν ών πολλών, πλειόνω» δε αξιών εαυτόν, ου πάντη χαΰνο;. ελλείπων io δέ ó μικρόψυχο;· εστι γάρ μικρόψυχο; ó πολλών μεν άξιο; έλαττόνων δε κρίνων εαυτόν (άξιον, ή ó ολίγων άξιο;, έτι δέ έλαττόνων άςιώ» εαυτόν).

3 πάνυ oui. h 8 ιχει Ii: l/tiv Ii: έχων Mull&ch 14 oùiè Β: o&tiv h 23 λέγωμεν h 'lb τό priu* Β: τω h 27 μεγάλα Β: μεγάλων h 28 *ρIvq Mullach: xp(va Uli :)8 άξιον — έαυτύν h: ou). Β

72

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. IV 4. 5 [Arist. p. 1123*11—1124*9] τούτων δέ μάλλον έστι μικρόψυχος δ πολλών acto; ών, εϊτα της οικείας αξίας μή έπαισθανομενος· ποταπός γαρ ¿ν ήν, εί ¿λίγων χαί μέτριων | άξιος ήν; είσί μεν ουν οί παρ' έχάτερα ó μέν υπερβάλλων ó ¿à έλλείπων. 128 ó δέ μεγαλόψυχος, χαθόσον μέν περί μεγάλα εστίν, άκρος αρκεί, καθόσον

5 δέ έπί του δέοντος 2στηχεν αεί χαί ουτε υπέρ τό δέον ζητεί ουτε παρά το δέον, διά τούτο μέσος έστίν.

Περί μεγαλοψυχίας

χαι π ε ρ ί τ ί ν α έστιν αότοΰ.

Έπεί δέ περί τά ίξω άγαθά

ó μεγαλόψυχος

χαί

τ ί ν α Γδιά

κεφ. ε ' .

ó μεγαλόψυχος έστιν,

ών

παρά των ίο

10 άλλων άξιοϋται χατά τό προσήκον αύτφ, εΓη äv πάντως ή περί χρήματα ή περί ήδονήν ή περί τιμήν· έπεί δέ περί τά μέγιστα των έν άνθρωποι; αγαθών έστιν (έστι γάρ μεγαλόψυχος ó των μεγίστων εαυτόν άξιων άξιος ών), εΓη äv περί την τιμήν, ήτις δοχεϊ μεγιστον είναι των ανθρωπίνων χαί των έξωθεν άγαθών· 15 μομεν.

χαί διά τούτο τ φ θείψ ταυτην μα'λιστα άπονέ-

ώστε περί τιμάς χαί ατιμίας ó μεγαλόψυχος έστιν, ώς δει·

χωρίς δέ τούτων άπό της επαγωγής φανερόν έστι.

τους μεγαλόψυχους τιμής μάλιστα έφιεμένους της άξιας ε α υ τ ώ ν χρόψυχος έλλείπει χαί

πρδς έαυτόν (έλάττω γάρ της άξίας

έαυτοΰ)·

πρός

έλλείπει χ α ί

20 χ α ΰ ν ο ς π ρ ό ς έ α υ τ ό ν τής έαυτοΰ),

μέν

τό

του

μεγαλοψυχου

υπερβάλλει

χαί

όρωμεν γάρ πάντας δ δέ μι- ¡»

φρονεί τής

αξίωμα,

ó

δε

(μείζω γάρ φρονεί τής άξιας

τόν δέ μεγαλόψυχον οόχ υπερβάλλει τω φρονήματι.

μεγαλόψυχος των μεγίστων έαυτόν άξιοι, τών μεγίστων άξιος ών·

ó γάρ ώστε

ανάγκη τόν μεγαλόψυχον άριστον είναι και σφό|δρα άγαθδν τους τρόπους, 129 χαί άνδρεΐον χαί δίκαιον χαί την άλλην άρετήν άχρον.

ó γάρ μιχρά ήγού-

25 μένος πάντα χαί ουδαμώς άξια έαυτοΰ χαί ου ψευδόμενος, άλλά άληθευων έν τη τοιαύτη ψ ή φ φ , τίνος Ινεχα αίσχρόν τι ποιήσει χαί άτιμον; ή πώς δυνατόν; έναντίον γάρ έστι τψ λόγψ τοΰ μεγαλοψυχου τό τοιούτον,

πώς

γάρ äv είη τιμής άξιος δ φαύλος; εί δε τιμής έαυτόν άξιοι φαύλος ών και τοις αίσχροΐς άλισχόμενος, γελοίος äv δόξειεν είναι· 30 άρετής έστιν άθλον χαί τοις άγαθοΐς

ή γάρ τιμή τ ή ;

απονέμεται μόνοις δικαίως,

ώστε ίο

ó μεγαλόψυχος πάσας συλλαβών έχει τάς άρετάς και έστιν ή μεγαλοψυχία οΓον κόσμος τις τών άρετών. δέ χαι καλλίους αύτάς ποιεί*

και ου γίνεται μέν άνευ έχείνων, μείζους κρίνει γάρ αυτάς άξίας εΤναι ών είσιν άξιαι.

διά τοΰτο σφόδρα χαλεπόν μεγαλόψυχον τινα γενέσθαι· 35 μεγαλόψυχον εΐναι άνευ πασών τών άρετών·

ου γάρ δυνατόν

τό δέ πάσας κτήσασθαι και

ταύτας είς άκρον σφόδρα χαλεπόν.

εστι μέν ουν ó μεγαλόψυχος περί τι-

μάς χαί

χαί επί μέν ταϊς

ατιμίας,

καθώς

είρηται.

μεγάλαις χαί ϋπο

μεγάλων ήδεται, ώ ς τ ώ ν ο ϊ χ ε ί ω ν τ υ γ χ ά ν ω ν χαί ών άξιος ή χαί έλατ- io τόνων τής άξίας· τής γάρ τελείας άρετής ουκ άν ποτε γένοιτο παρά τών 40 άνθρώπων άξια τ ι μ ή . 19 έλλειπε ι insiticium videtiir

ου μ ή ν άλλ' εί και ήδεται, 24 γάρ Β : iè Ii

διά τοΰτο ήδεται,

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. IV δ [Arist. p. 1«4·9-ΐ>7]

73

ότι την δυνατήν προσάγουαιν αύτψ τιμήν χαί ής ουχ έχουσι μείζω. της δέ παρά των τυχόντων τιμής χαθάπαξ δλιγο»ρή®ΐΐ· χαί μάλιστα οταν επί μιχροΐς αυτόν τιμώσιν, οίον, ει τις έτιμα τόν Αχιλλέα 3τι χαλώς fjôei χαθαρίζειν· ομοίως δέ χαί περί τάς ατιμίας χατά τδ προσήχον αυτφ. ίστι 5 τοίνυν ó μεγαλόψυχος μάλιστα μεν πβρί τιμάς xal ατιμίας, χαθώ; ει- 130 ρηται, εστι δέ έπομενως χαί περί πλοΰτον χ α ί δ υ ν α σ τ ε ί α ν χαι παβαν ε υ τ υ χ ί α ν χαί ά τ υ χ ί α ν * xal περί ταύτας γάρ μετρίως Ιξει χαί ώς προσήχε· χαί ουδέν αίσχρόν πείσεται πρός τήν èv τούτοις μεταβολών· χαί ούτε ευτυχών περιχαρής Ισται ούτε άτυχων περίλυπος· oò γάρ μέγιστον ήγή10 σεται τήν τιμήν xal ουτω περί αότήν 2ξει ώς μέγιατον όν. ούτω δέ εχων περί τήν τιμήν πολλφ μάλλον περί τόν πλοΰτον δλιγώρως 5ξει xal τάς δυναστείας· αίρετώτερον γάρ ή τιμή δυναστείας χαί πλούτου· διά γάρ (τήν) ω τιμήν αγαπητά είσιν δ πλούτος χαί ή δυναστεία · χαί γάρ οΐ ίχοντες αύτά τ ι μ α σ ϋ α ι δι' α ύ τ ώ ν βουλονται. ó δέ τήν τιμήν μιχρόν ήγούμενος 15 πολλφ μάλλον τά άλλα. διά τούτο χαί ο( μεγαλόψυχοι υπερόπται δοχοΰσιν είναι, 3τι οόδέν των ανθρωπίνων σφόδρα τιμώσιν. έπεί δέ χαι τά ευτυχήματα τιμής άξια δοχοΰσιν είναι, χαί ταύτα συντ&λοϊεν 3ν προς τήν μεγαλοψυχίαν. τδ γάρ υπερέχον εν αγαθοί; έντιμότερον· υπερέχει δέ έν ά;αδοΐς ó εότυχής· διό χαί τά τοιαύτα τήν μεγαλοψυχίαν συνίστησιν. δ γάρ 20 ευτυχής άξιον εαυτόν μεγάλης τιμής ήγείται διά τήν άγα&ήν τυχην* τι- ΪΟ μαται γάρ παρ' ένίων· χατ' άλήθειαν δέ μόνος δ άγαθδς τους τρόπους άξιός έστι τιμής, φ δέ άμφω πρόσεστι χαί ή αρετή χαί τά εξωθεν αγαθά, μάλλον άξιοΰται τ ι μ ή ς του τήν άρετήν μόνον έχοντος* δς δέ μόνον εότυχής έστι χαί τοις έξωθεν άγαθοΐς eòthrjveì, προς δέ (τήν) άρετήν ου25 δέν χοινόν εχει, ó τοιούτος ούτε διχαίως τιμάται ούτε αύτδς διχαίως εαυτόν μεγάλης άξιοι [της] τιμής οίίτε χατά τόν δρθδν | λόγον μεγαλόψυχος 131 λέγεται, άνευ γάρ αρετής τελείας αδύνατον τινα μεγαλόψυχον είναι, χαΘώς ειρηται. διά τούτο οί έν ευτυχία οντες ως έπί το πλείστον υπερόπται χαί υβρισταί γίνονται· χωρίς γάρ αρετής ου ρ^διον φέρειν τά ευτυχή30 ματα έμμελώς χαί μετρίως, ού δυνάμενοι δέ φέρειν τήν εότυχίαν χαλώς, οΓονται μεν των άλλων ΰπερέχειν, χαί πάντων χαταφρονοΰσιν · αυτοί δέ άσυλλογίστως πάντα ποιοΰσιν, ώς έ'τυχε. βουλονται γάρ μιμείσθαι τόν μεγαλόψυχον, χαίτοι παντελώς ανόμοιοι δντες* ó γάρ μεγαλόψυχος χαταφρονεϊ ιυ μέν, αλλά όιχαίως (τά αληθή γάρ περί εαυτού οίεται), χαί μεγάλοις μέν 35 έπιχειρεΐ χαί μεγάλων χινδυνων χατατολμά, αλλά του άγαθοΰ £νεχα χαί πρός μεγάλα τινά αφορών* οι δέ τά έξω μόνον αγαθοί τήν μέν άρετήν ου τιμώσιν ούτε βουλονται χατορθοΰν, τών δέ άλλων χαταφρονουσι χαί τάς άλλας [δέ] πράξεις αυτών βουλονται άφομοιουν προς τάς του μεγαλόψυχου πράξεις, ο ση δυναμις* ουχ άφομοιοΰσι δέ, διά τό μή εχειν τήν 40 άρετήν. έστι οέ ó μεγαλόψυχος ου πυχνοχίνδυνος μ έ ν (oò γάρ συνεχώς ao

24 τήν Ii: om. Β 26 της τιμής li: -10 πυκνοχίνόυνος 13h, ut Arist. codd.

u

5

10

15

20

25

30

3ό

40

HELIODORl PARAPBR. ΕΤΗ. SIC. IV 5 [Arist. p. 1124^7-30] ει; χινδύ'/rÏOÎ εαυτόν εμβάλλει διά το μή τιμάν τά τυχόντα χαί μιχρών τίνων και δλίγων προχινδυνευειν), μεγαλοχι'νδυνος δε* ?ταν γάρ μεγάλων τίνων αγαθών προχινδυνευη, ουδέ τ ή ; οίχεία; φείδεται ζωή;, χαί ευεργετών μέν χαίρει, ε υ ε ρ γ ε τ ο ύ μ ε ν ο ; δέ α ί σ χ ύ ν ε τ α ι . το μεν γαρ εόεργετεϊν υπερέχοντο;, τδ δέ ευεργετεϊσόαι υπερεχομένου* ó δέ μεγάλα περί εαυτού φρονών άχΟεται τ ξ έλάττονι μοίρα, εί δε ευεργετηθεί; άντευεργετεΐν έ θελήσει, πλείονα δίάωσιν, Γνα δφειλέτην έαυτψ ποίηση τον υπάρ- 132 ςαντα τ η ; εύεργεσία;. δοχεί δι ó μεγαλόψυχο; των μέν εύ παρ' αυτού παθόντων έθελειν αεί μεμνήσθαι, παρ* ών δε αυτό; ευ πέπονθεν έπιλ:λήβθαι· ούχ άγνωμοσυνη τινί ( π ώ ; γαρ, δ; μείζω δίδωσ'.ν ή λαμβάνει ;), αλλ' ?τι οίχειότερον αυτιό χαί μάλλον προσήχον το ευ ποιεϊν η το ευ πάσχειν· χαι δια τοΰτο το μεν εόεργετεΐν, οτι άριστον χαί τοκρδε πρέπον λόγου χαί μνήμη; άςιοΰται, το δέ ευ πα'σχειν ουδαμώ;· βούλεται γαρ αεί ύ~ιρέχειν. χαί άλλου δε διηγουμένου τδ μεν ήδέω; άχούει, το δέ άηδώ;* διά ιο τούτο χαί ή θ έ τ ι ; παρ' Ό μ ή ρ φ ου λέγει τ α ; ε υ ε ρ γ ε σ ί α ; τ ω Δ Γι ούδέ μέμνηται πρδ; αυτόν ών ευ έποίησεν αυτόν, αλλ' ών ευ πέπονθε παρ' αύτοΰ· όμοίω; δέ χαί οί Αάχωνες βουλόμενοι χαρίζεσθαι τοις 'Αθηναίοι; τ ά ; ει; αυτοί»; των 'Αθηναίων ευεργεσία; εί; μέσον άγουσι. χαί τούτο δέ ϊδιον μεγαλοψύχου, το μηδενδ; δεΐσθαι ή μόλι;, αυτόν δέ τοΐ; άλλοι; S βου'λονται υπηρετεΓν πρόθυμον είναι, χ α ί π ρ δ ς μ έ ν τ ο υ ; εν ά ; ι ώ μ α τ ι μέγαν είναι, δια τό μηδέν ήγείσθαι σεμνδν των τοιούτων αγαθών, ές χόν άζιοΰσιν οί έν έζουσίαι; φοβεροί τινε; είναι* π ρ δ ; δέ τ ο υ ; μ έ σ ο υ ; μ έ - « ο τ ρ ι ο ν δια το σωφρονεστέρου; χαί έπιειχεστέρου; του; τοιούτου; είναι, άλλω; τε τό μέν των έν ά&ώματι υπερέχειν χαί εργώδες έστι χαί σεμνόν, χαί διά τοΰτο τω μεγαλοψύχφ προσήχει· τδ δέ τών μέσων, χαί ρτ.διον χαί οόδέν μέγα· χ α ί έν έ χ ε ί ν ο ι ; μ έ ν σ ε μ ν υ ν ε σ θ α ι ουχ ά γ ε ν ν έ ; , έν δέ τ ο ΐ ; τ α π ε ι ν ο ί ; φ ο ρ τ ι χ ό ν · ώσπερ ει τις έπεδείχνυτο την του σώματο; ρώμην έν τοΐ; άσΟενέσι χαί υπό νόσου ή γήρω; ! διεφθαρμέ· 133 voi;, ετι δέ ó μεγαλόψυχο; ούδέ περιελεύσεται ζητών ου τιμηθήσεται (μιχρον γάρ χαί τοΰτο), ουδέ έθελήσει ποτέ παραγενέσθαι οπού πρωτεύουσιν άλλοι, Γνα μή τ ύ χ η τών δευτερεύον, τών πρωτείων άςιο; ών. έσ-t δέ ούδέ έτοιμο; εί; τ ά ; πράξει;, άλλα αργό; τις χαί μελλητή;. ζητεί γαρ αεί πρα'ττειν μεγάλα χαί μεγάλων Ενεχα χαί ?Θεν μεγάλη γίνεται τιμή· ταύτα δέ σπανίω; συμπίπτει* χαί δια τοΰτο ολίγα μέν πράττει, μεγάλα δέ χαί ονομαστά, ου; δέ ή φίλου; ηγείται ή εχθρούς, φανερώ; χαί μισεί χαί φιλεϊ· γινώσχει γάρ άσφαλώ;, ότι χατά τό δέον αμφότερα ποιεί, χαί ίο ου δέδοιχε την παρά τών πολλών άδοξίαν* μάλλον γαρ φροντίζει τ ή ; αλήθεια; χαί τοΰ δέοντο; ή τ ή ; δόςη;. χαί διά τοΰτο φανερόμισό; έστι χαί φανερόφιλο;· χαί πάντα δέ, S λέγει χαί πράττει, φανερώ; χαί λέγει χαί πράττει, δια τό χαταφρονεϊν ώ ; ειρηται τ ή ; παρά τών πολλών δό£η;. διά τοΰτο χαί παρρησιαστιχός έστι χαί αεί αληθεύει, εί μ ή που είρωνεόοιτο

1 ¿μβάλλ» Β: έχ^λλ« h μέν τών Β: τών μίν τών li

7 έθελήκι h: έ Μ φ ο ι Κ

15 Hom. II. A 303

24 τό

Η Κ MODO RI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. IV 5 [Arisf. p. 1124 «>30—1123« 28] τ [Λ; τους πολλού; χαί - à μικρά λέγοι περί εαυτού οιά τό μη βούλεσθαι παρά φαύλων ανθρώπων τιμασθαι. αλλά ΐ ψ

συζ^ δέ χαί συνδιάγει où τ τυ/όντι

φιλιρ· το γάρ χ«ί» μή φιλφ συνεΓναι χαί τραπέζης χαί στέγη; «

χοινωνειν où μεγαλόψυχον άλλά δουλιχόν xat χολαχιχόν /at ταπεινόν τα5 πεινοί γαρ οί χόλαχε; χα! το άνάπαλιν οι ταπεινοί πάντες χόλαχε; statv. ετι δε oùòà θαυμαστιχό; τις ó μεγαλόψυχος εστι, t à τυχόντα ύπερθαυμάζων· oùôèv γαρ αυτό; νομίζει μέγα. αλλ' ούόέ μνησιχαχος· μιχράν γάρ ζαί τήν παρά των έχθρων βλάβην ηγείται, xai μηδέν αύτι»» δυναμένων λυμήνασθαι διά τό μέγεθος της άρετης, άλ|λως τε xat τδ απομνημονεύει'/ Ι34 IO xai των παρεληλυϋότων ποιεΐσθαι λόγον, xat ταύτα χαι χαχών, μιχροψύχου τινός εστι· τό δέ παροραν μεγαλοψύχου.

δς γάρ ών ευ πέπονθεν οόδαμως

άξιοι μεμνήσθαι, ώς εν τοις ανωτέρω λέλεχται, διά τό μή μέγα είναι xai άξιον αυτού τδ ευ πάσχειν, πολλψ μάλλον ¿ ν χαχώς πέπονθε παρά τίνων où μνησθήσεται.

ετι δέ ουδέ πράξεις τινάς ή άλλων ανθρώπων ανέχεται

15 χαταλέγειν ή εαυτού· ουτε γάρ των επαίνων αυτφ μέλει των. εαυτού ουτε των άλλων,

ουδέ πα'λιν σπουδήν Ι χ ε ι , Γνα οί άλλοι ψέγωνται.

où τοίνυν ίο

ουτε έπαινετιχός έστιν ουτε χαχολόγος· oùòà τους έχθρους διασύρει, ει μή που παρόντα;· τό γάρ άπόντας λοιδορειαθαι ου μεγαλοψύχου.

περί όέ

άναγχαίων ή μιχρών où σφόδρα ίχετευει ή δλοφύρεται, έάν τίνος δεηθιζ· 20 ó γάρ μηδέν μέγα ηγούμενος, μηδέ σπουδάζων περί ούδέν των ανθρωπίνων, πώς δύναται ουτω; άγεννώς εχειν; αεί δε το χαλδν του χέρδους προτιμών βελτίω νομίζει τά χαλά χαί άχαρπα των χαρπίμων χαί ωφελίμων, 3ν μή χαλά ώσιν.

ομοίως έπί τε χτημάτων χαί δένδρων χαί οιχε-

τών· où γαρ χρηματιστάς αλλά τους χαλους χαί αγαθούς χτήσεται τών ac 25 οίχετών.

χαί χίνησι; όέ του μεγαλοψύχου βραδεία δοχεΐ 8Ìvat χαί ή φωνή

βαρεία χαί λέξι; σχάσιμο;· où γάρ δυνατόν σπεύδειν τον περί δλίγων φροντίζοντα (ολίγα γάρ αυτφ 5 θαυμάζουσιν οί πολλοί), ουδέ σύντονον είναι τον ούδέν μεγα οίόμενον· σπεύόουσι γάρ χαί δξυφωνούσιν οί περί τι σφόδρα ¿πτοημένοι χαί πολλήν αύτού ποιούμενοι φροντίδα, 30 λόψυχος τοιούτος. | ó δέ ελλείπων μ ι χ ρ ό ψ υ χ ο ς , ó δέ

ó μέν ουν μεγαυπερβάλλων 135

χ α ύ ν ο ς · oùx είσί δέ oùòà ούτοι χαχοί· où γάρ χαχοποιοί είσιν αλλά μόνον ήμαρτημένοι, χαθόσον του δέοντος έχπίπτουσι

χαί του μέσου,

ó

μέν γάρ μ ι χ ρ ό ψ υ χ ο ς άξιος ών αγαθών, αγνοεί εαυτόν χαί άποστερεΐ εαυτόν ών έστιν άξιος,

χαί τούτο τό μέρος χαχός εστίν έαυτφ, μή ευ

35 ποιών έαυτδν διά xb άγνοείν τά αυτι{» προσήχοντα·

ει γάρ -ζδει, ώρέγετο

άν, αγαθών όντων· ó τοιούτος δέ ηλίθιος μέν oùx αν λεγοιτο αλλά μάλλον ίο νωθρός,

où μόνον δέ.τούτο τό μέρος ó μιχρόψυχος εαυτόν βλάπτει αλλά

χαί ετερον τρόπον· χαί γάρ όιά τό άγνοείν εαυτόν χαί χειρών γίνεται τους τρόπους· τών γάρ αγαθών χαί γενναίων πράξεων χαί τών χαλών επιτηδευ40 μάτων αφίσταται, ώς ανάξιο; ών αύτών· ο μ ο ί ω ς δέ χαί

τών

εχτό;

αγαθών άπέχεται, νομίζων υπέρ τήν άξίαν αύτου ταύτα είναι,

ó δέ

χαύνος χαί ηλίθιος χαί εαυτόν άγνοών τοις υπέρ τήν άξίαν επιχειρεί.

4 -xal Ta.tttváv oin. Ii

75

76

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. IV 5 . 6 [Arist. p. 1125*28-012]

αρετή μέν ούχ εχων χοσμείσ&αι, χοσμούμενο; δέ έσθήτι χαί σχήματι χαί τοΐ; άλλοι; τοί; τοιούτοι;' χαί σεμνό; τις είναι δια τούτων νομίζων, εό-Μ τυχή; τι; έθέλει δοχείν · χαί πειράται φανερά ποιείν del τά ευτυχήματα εαυτού χαί περί αυτών αεί λέγει, ¿κ διά τούτων τιμιι·(θησόμενος. άμφο& τέρων δέ αντικειμένων τη μεγαλοψυχία, τη; τε μιχροψυχία; χαί τη; χαονότητο;, ή μιχροψυχία μάλλον άντίχειται, 8τι μάλλον γίνεται, χαί χείρον έστι χαχόν- τοΰ γάρ ίχοντο; τό ήθο; χείρον ποιεί χαί την | άρετήν έλατ- 136 τοϊ, χαθώ; ειρηται· ή δέ χαυνότη; φαΰλον μεν έστι δι' εαυτήν, τον δέ έχοντα oò ποιεί χατά τά άλλα φαυλότερον οόδέν γάρ αγαθόν, ών εχει, 10 ó χαϋνο; άπόλλυσι διά την χαυνότητα, άλλα μάλλον ένίοτε διά τούτο χαί χαλοΐ; χαί αγαθοί; εργοι; έπιχειρεϊ, άξιον έαυτόν ήγούμενο; των τοιούτων. ίτι δέ ή μέν χαυνότη; oòx del αΰίει · από γάρ τη; πείρα; ó χαϋνο; έπιγνώμων έαυτοΰ γίνεται· ήν γάρ ζητεί τιμήν ού λαμβάνων ώ ; έπί τό πλείστον, άναγχάζεται σωφρονεΐν. χαί διά τοΰτο ή χαυνότη; ευαπάλλαχτόν 16 έστι, χαί οό δύναται παραμενειν* ή δέ μιχροψυχία άεΐ προχωρεί, τοΰ γάρ ίο ήΟου;, ώσπερ ειρηται, χείρον διατεθέντο;, χαί τό φρόνημα έλαττοΰται· τοΰ φρονήματος δε έλαττωθέντο;, χαί ó τρόπο; γίνεται χειρών χαί τό φρόνημα διά τοΰτον χαί ούτω; ή μιχροψυχία αεί προχωρεί, χαί από τη; πείρα; δέ ó μιχρόψυχος oò γίνεται βελτίων: οΓ; γάρ εργοις έπιχειρεϊ, ραδίω; 20 ταΰτα περαίνων (μικρά γάρ χαί τη; δυνάμεως έλάττω) την ιδίαν άρετην ωσπερ άγνοεϊ. χαί τιμήν δέ ζητών έλάττω τή; άξία; οόδένα λυπϊί, χαί διά τοΰτο ούδέ έςελεγχόμενο; θεραπεύεται, χαθάπερ ó χαΰνο;. διά ταΰτα so τοίνυν ή μιχροψυχία χείρον έστι xaxòv τή; χαυνότητο; χαι δυσαπαλλαχτότερον· ?θεν μάλλον άντίχειται τη μεγαλοψυχία.

25

11εpi τ ή ; έν φ ι λ ο τ ι μ ί α μ ε σ ό τ η τ ο ; .

χεφ. τ ' .

Ή μέν ουν μεγαλοψυχία περί τιμήν μεγάλην εστί, χαθώ; ειρηται. έστι δέ χαί άλλη τι; αρετή περί τήν τιμήν, ήτι; λόγον εχει πρδ; τήν μεγαλοψυχίαν, δν ή | έ λ ε υ θ ε ρ ι ό τ η ; π ρ ό ; τ ή ν μ ε γ α λ ο π ρ έ π ε ι α ν · ώ ; 137 γάρ ή μεγαλοπρέπεια διαφέρει τή; έλευθεριότητο; τι» μεγάλψ, περί τά 30 /ρήματα χαί αύτή; ουση;, ούτω; ή μεγαλοψυχία τή; τοιαύτη; άρετή; διαφέρει, τ 2 9 - 1 1 3 3 » 7 ] έπάταξεν,

οδ δίκαιον πληγηναι

μόνον αλλά χαι χολασΟήναι·

χαί ει

95 τι;

άρχων ών τινα των αρχομένων έπάταςεν, οδ δίχαιον τά ίσα παβεΐν* ει δέ τις χαί ακουσίως και αγνοών έβλαψε τδν πέλας, où δίκαιον έστιν ομοίως άντιβλαβήναι.

δυνατόν δέ την τοιαύτην άντιπάΟειαν διχαίαν είναι έν ταΐς ίο

5 άλλαχτιχαίς κοινωνίαις, οΓον έν τοΐ ευ ποιεΐν αλλήλους χαΐ χαχώς ποιεΐν καί εν τοις των τεχνών πρδς άλληλα; συναλλάγμασι· πλην την άντιπάΛειαν οδ χατά τδ Γσον έχλαβεΐν δει αλλά χατά τδ άνάλογον.

δ γαρ τδν άρχοντα

τυπτήσας την τάζιν της πολιτείας άνείλε, xaì oò τυπτηΟήσεται αλλά άποχτανβήσεται* χαΐ δ τδν γάμον τοΰ πέλας διαφϋείρας πείσε τα ι μέν χαί αδ10 τδς κακώς, ου τά αδτά δέ, αλλά χατά τδ άνάλογον* είτε γάρ μή πείσεται κακώς δ δρα'σας κακώς, δουλεία τις έσται χαί τυραννις ή πολιτεία* τά αδτά πείσεται απερ εδρασεν, άτοπον τι χαί αίσχρόν.

είτε so

δμοίως δε έχει

χαί έπΐ των χαρίτων χαί του ευ ποιεΐν χαί ευ πάσχειν* προς μέν γάρ την ισότητα της πολιτείας άναγχαΐόν έστι τδν eu παθόντα χαί ευ ποιήσαι καί 16 την χάριν άμείψασ&αι χαί ετι δευτέρων άρςαι χαρίτων· ε ι η , άπολεΐται ή

εί γάρ μή τοΰτο

μετάδοσις, η συνέχει την πολιτείαν καί την δμόνοιαν.

διά τοΰτο χαί Χαρίτων ίερδν έν εκάστη των πόλεων ΐδρυται, | Γνα αί χάριτες τιμώνται διά της άντιχάριτος.

171

ου δυνατδν δέ την χάριν την αδ-

τήν είναι τ η άντιχάριτι αλλά άνάλογον· δίδωσι γάρ τις τινι ου δεΓται δ 20 λαμβάνων, χαί λαμβάνει παρ' έχείνου, ουπερ αδτδς έν χρεία χαΟέστηκε· χαί ουτω χαίρει χαί χαίρειν ποιεί· ει δε τά αυτά λήψεται α δέδωχε, τις ή χάρις; ώστε τδ ευ ποιεΐν χαί εύ πάσχειν οδ κατά τδ αδτδ άλλά χατά τδ άνάλογον γίνεται,

τοΰτο δέ χαί έκεΐ&εν φανερώτερον γένοιτ' άν.

μεταδόσεις χαί άντιδόσεις χοινωνίαι τινές είσιν· 25 χρεία·

αί

αί δέ χοινωνίαι των έν ίο

έχείνου γάρ τις ζητεί χοινωνεΐν, οΰ χρείαν ε χ ε ι ·

τδ δέ έν χρεία

είναι των άνομοίων έστίν· οδ γάρ δεΐταί τις έαυτοΰ ή των έαυτοΰ ή ών αδτδς δύναται ποιεΐν άλλ' ών οδχ έχει οδδέ δύναται ποιεΐν έχείνων ζητεί τω πλησίον χοινωνεΐν*

6 γάρ σχυτοτόμος οδ δεΐται τοΰ σχυτοτόμου οδδέ

ó ίατρδς τοΰ ίατροΰ άλλ' δ σχυτοτόμος ίατροΰ και ó ίατρδς σχυτοτόμου, 30 ώστε φανερόν, δτι αί χάριτες τών άνομοίων είσιν.

αί άρα μεταδόσεις καί

άντιδόσεις ουχ αί αδται έσονται, άλλ' fva xaì κατά τδ δίκαιον γίνωνται, χατά τδ άνάλογον την ισότητα έχληπτεον* δ γάρ σκυτοτόμος τω οικοδομώ υπόδημα δώσει, λήψεται δέ δσα είς οικίαν φέρει άναλόγως τ η χάριτι* καί ίο δ ίατρδς Τ(5 γεωργφ άλλα μέν δώσει, άλλα δέ παρ' αυτοί λήψεται χατά 35 άναλογίαν.

ενδέχεται γάρ τδ ετέρου έργον τιμιώτερον είναι Πάτερου*

γάρ άντί οίκίας υποδήματα δώσει

οδ

δ σχυτοτόμος τω οικοδομώ, άλλά το-

σοΰτον δει είσενεγχεΐν .τον σκυτοτόμον είς την άντίδοσιν, δσον έχεΐνος είς την οίκίαν έζημιώ&η* εί δέ μή, άνισα έσται τά άλλάγματα χαί αί χάριτες άνώμαλοι.

δει τοίνυν έν ταΐς | χάρισι τηρεΐν την ισότητα*

40 την άναλογίαν, ήν ποιεί ή χατά διάμετρον σύζευξις*

πλην χατά 172

διάμετρος μέν γάρ

έστιν ή άπδ της γωνίας τοΰ παραλληλογράμμου έκί την άπεναντίον γωνι'αν

6 ¿λλήλα; Β : άλλήλους h 30. 31 /al ai άντιδύιείί Ii

8 τοπτηθήσεται Β : τ^πτήοετίΐι h 22 ώιτε xal 1ι 31 αί «ύταΐ Miillach: έ»υταΙ Β : αϋτα) Ιι

96

HELIODORI PARÀPHR. ΕΤΗ. NIC. V 6 [Arist. p. 1133*7-31] οικοδόμος

σχυτοτόμος

a

Τ

β olxía υπόδημα 5 έπιζευγνυμενη ευθεία. ίστα> δέ δσπερ τετράγωνον οί τέσσαρες Spot· ó io οικοδόμος ó σχυτοτόμος το 6πόδημα ή οίχία· ó οικοδόμος μέν, έφ' οδ τδ α, σκυτοτόμος δέ, έφ' οδ τδ γ, οικία, έφ' οδ τδ β, υπόδημα, έφ' οδ τό δ· έπεί τοίνυν υπό τδν σκυτοτόμον τό δπόόημα τίθεται, έχ προαιρέσεως xai oòx ¿x προαιρέσεως άδιχήματα λέγονται, των èï πραττόντων αυτά ó μεν ¿χ προνοίας βλάπτων άδιχός έστι xai πονηρός, 6 δέ υπό πάθους κινηθείς ή φυσιχοΰ, οΓον όργής ή λύπης ή αναγκαίου, δσπερ πείνης ή φόβου, ó τοιούτο; oòx εστίν άδιχος οόδέ πονηρός, διά τούτο xai διακρίνεται παρά τοις διχασταΐς ó αμυνόμενος του προχατάρςαντος. άρχει δέ ουχ δ Ουμψ ποιων | ¿λλ' ó χινήσας αότόν εις οργήν, 186 δς χαί εγκαλείται ώς άδιχος· ούτος γάρ έγένετο της βλάβης αίτιος, xal τούτου χάριν ó μέν προχατάρςας απαρνείται μή προχατάρζαι. ó δε αμυνόμενος την βλάβην μέν ομολογεί ήν εβλαψε τδν άρξαντα, άμυναν δέ xai άνταπόδοσιν ονομάζει διά τό μή οιχοόεν αλλά παρά του βλαβέντος εις τήν όργήν χινηΟήναι. oò γάρ, δσπερ έν τοις έχουσίοις συναλλάγμασιν ε/ει, οδτω χάνταΰθα ή άμφισβήτησις γίνεται* έν έχείναις μέν γάρ ή πράςις άμφισβητείται, otov ti ελαβε τήν παρακαταθηκών ή τό δάνειον, χαι λαβών ίο oòx άπέδωχε, xiv τοΰτο δειχΟη, πονηρός ευϋυς και άόιχός έστιν, εί μή έπιλαΟόμενος άρνεΐται* ένταΰΟα δε ή μέν πράξις ομολογείται χαί φανερά έστιν* δ γάρ τις ¿pyf¡ ποιεί, φανερώς ποιεί* αμφισβητείται δε, εί δικαίως έπάταξεν ή άδίχως. ώστε ó μέν προχατάρξας xat έπιβουλεύσας άδικος οίεται είναι xai διά τοΰτο οόχ ομολογεί προχατάρζαι, ó δε δργισϋείς παρ' έχείνου μή άδιχος εϊναι νομίζει χαί διά τοΰτο την βλάβην ομολογεί, φαίνεται δή xal από τούτου, δτι δσα διά Ουμδν ή άλλα πάθη χαι ου διά 20 μοχΛηρίαν αδικεί τις, χατ' έχεΐνα ουχ εστίν άδιχος, ó δέ έχ προνοίας άδιχός έστι xal πονηρός, ου μόνον έν τ φ διορθωτική δίκαιοι, αλλά και έν τψ διανεμητιχφ, έάν τις μή χατά το Γσον xai ανάλογον διανέμγ,. ο μ ο ί ω ς δέ x a i δ ί χ α ι ό ς έστιν έν έχατέρφ των διχαίων ó μή διά πάθος αλλά τοΰ άγαΟοΰ ενεχα τδ δίχαιον ποιών* ó γάρ υπό πάθους κινηθείς ή λύπης ή έρωτος, χαι διχαιοπραγήσας δίκαια μεν έποίησε, δίκαιος δε οόκ εστίν. | έπεί δέ των ακουσίων αδικημάτων τά μέν συγγνώμης τυγχάνει, τά δ' ου, 187 ρητέον τίνα τά συγγνωστά xai τίνα τά άσύγγνωστα. δσα μέν ουν τις άμαρτάνει xai άγνοών xai δι' άγνοιαν, συγγνωστά· δσα δε άγνοών μέν, ου δι' άγνοιαν δέ, άλλά διά πάθος, 8 μήτε φυσιχόν έστι μήτε άνΟρωπιχόν, οίον φόβον ή λύπην ή πεΐναν ή άλλην ανάγχην, άλλά τροφήν τινα, οϊον διά τδ όρέγεσΟαι πιειν άν&οσμίου xai φαγεΐν πέρδικος, τά τοιαύτα oò συγγνωστά έστι. εστι δέ τδ μέν δι' άγνοιαν xai άγνοοΰντα άμαρτάνειν, οίον δταν τις άγνοών, δτι κακόν τδ τδν πατέρα άπελαύνειν, νυκτός άγνοήσας ίο τδν πατέρα άπελαυνη της οίχίας* ó μέν γάρ μή είδώς το καθόλου άγνοών λέγεται ποιεΐν* δ δέ μή είδώς το μεριχόν., δι' άγνοιαν* ó δέ άμφω μή γινώσχων xai άγνοών χαί δι' άγνοιαν λέγεται άμαρτάνειν, 8; xai συγγινώ-

2 Γροβιβονλνψένως h 9 ¿μυνιίμενο; h 30 τοι»Οτα vi ιυγγνωΐτΐί 13 : τοιαΰτ' ¿σΊγγωιτό

14 βλάψοντος Bh:

p.*ßiw>;

ìlullach

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. MC. V 12.13 [Arisi. p. I 1 3 6 » 9 - b 5 ] 3/st'Jtr

άγνοών os και où Ιι

105

άγνοιαν, όταν τι» άγνο^ jiàv καθόλου, ότι

κακόν το κλέπτειν, κλέπτη δε où διότι αγνοεί, αλλά διά μοχΟηρίαν και πάθος, 3 οΰτε άναγκαΐόν εστίν OÎÎTS φυσικόν, χ α θ ώ ; είρηται.

O t t où δ υ ν α τ ό ν έ χ ο ν τ α à ò t x s ì e U a t . 5

κεφ. ιγ'.

Δόςΐ'-S ò' àv ¡at) ίκανώς διωρίσΟαι rapì δικαίου και άδικου. τό άδιχεΐν τ φ άδιχεΐσΟαι αντίκειται,

» έπεί γάρ

διείλομεν δε τ4 άδικεΐν εις τε

το

έκούσιον και άκουσιον, διαιρετέον $ν β?η χαί το άδικεΐσί)αι zi; έκούσιον χαί άχοόσιον, 8 και Ευριπίδη δοχεΐ.

φησί γάρ είναι τι άδικεΐσΟαι έκούσιον,

λέγων π ω ς 10

μητέρα κατεχτα την έ μ ή ν , β ρ α χ ύ ς έ κ ώ ν ε κ ο δ σ α ν , χ α ί δ ε λ ο υ σ α ν ούχ

λόγο;, έχών. ¡

δει γάρ, έπεί άντίκειται ή άπαν τί> άδιχεΐν έκούσιον είναι και το αδικεί- 188 σ1)αι παν άκουσιον, ή έπεί διήρηται τό άδιχεΐν, και το μεν έκούσιον έστι, το δε άχοόσιον,. χαί τό άδικεΐσϋαι ουτω δΐϊίρήσβαι, tva ίΐατερω Βάτερον ΐδ.άντιχεηται.

τον αυτόν δε τρόπον δοχεΐ χαί επί τοΰ δικαιοΰν χαί δίκαιου-

σΟαι· άλλά το μέν νομι'ίειν παν άδικεΐσΟαι ή δικαιοΰσΰαι έκούσιον είναι, άτοπον

χαί γάρ χαί άκων πολλάκις τις δικαιούται, όταν άδικήσας κολα-

οί)η ' ομοίως δέ και το εΐναί τι έκούσιον άδικεΐσίίαι, oùòs τοΰτό εστίν άλη!)ές· άεί γάρ ακουσίως τις αδικείται·

δικαιούται οέ ποτέ μέν ακουσίως, ιο

30 ποτέ ó¿ εκουσίως* ó μεν γάρ αδικών κολαζόμενος ακουσίως δικαιούται, ó δέ αδικούμενος έκδικούμενος εκουσίως δικαιούται, χαιουσ&αι τά είρημένα άρκείτω·

άλλά περί μέν τοΰ δι-

περί δέ τοΰ άδιχεΐσΙ)αι, ότι ου δυνατόν

έκούσιον είναι, ρητέον ετι σαφεστερον.

και πρώτον έροΰμεν τοί>ς λόγους,

oösv δοχεΐ συνάγεσ&αι εκουσίως τινά δύνασδαι άδικεΐσ&αι.

έπεί γάρ έκου-

25 σίως εστίν άδικεΐν το βλάπτειν άδίκως τινά, είδότα και την βλάβην και τον βλαπτόμενον, και μηδέν άγνοοΰντα των περί τό π ρ ά γ μ α , και ετι οι- 2» κο8εν κινούμενον και ουκ εςω&εν βιαζόμενον, ειη αν τό εκουσίως άδικεΐσΙ)αι τό βλάπτεσβαι παρά το δίκαιον, είδότα την βλάβην και τον βλάπτοντα, χαί πάντα τά περί τό πράγμα, και άνέχεσίίαι, δυνάμενον

άποσείσασδαι.

30 τούτο δε ότι γίνεται, φανερόν* ó γάρ άκρατης και υφ' ετέρου βλάπτεται, είδώ; π ά ν τ α , και ανέχεται, δυνάμενος άποσείσασΙ)αι*

δυνατόν άρα έστίν

έκόντα τινά άδικεΐσ&αι* ετι δε χαί αυτός εαυτόν ó άκρατης βλάπτει και εκουσίως· πάσχειν*

εκουσίως άρα ¡ εαυτόν ά ί ι χ ε ΐ · ετι άδικεΐσί)αί έστι το άδικα 180 πάσχει δε τις άδικα έ χ ώ ν ·

35 μαίς ζλάττω

οι γάρ έπιεικεστεροι εν ταΐς διανο-

της άςίας λαμβάνουσι βουλόμενοι, όπερ άδικον μεν εστίν, έκού-

σιον δέ· άδικοΰνται άρα εκουσίως* εστίν άρα τι άδικεΐσ&αι έκούσιον. τουναντίον έστίν, αδύνατον είναι άδικεΐσ&αί τινα εκουσίως,

άλλά

τότε γάρ τις

αδικείται, δτε τι πάσχει άδιχον παρά την αυτου βούλησιν* τό γάρ πάσχειν τι παρά την έαυτοΰ βουλησιν τινα εναντίον έστί τ ω λόγφ του εκουσίου*

2 κλέπτη Mullach: κλέπτει Bh Aristoteles Eurip. frg. 69 Nauck

7 χαί (ante -ò) ora. h 33 ciòi/.ti I n om. b

11 xaì Bb:

\

106

HELIOÜORI PARAPHR. KT». XIC. V 13. 14 [Arist. p. 1136*>5—33]

ωστε où δυνατόν βοΰλεαΟαί -iva àSixîïoftat, ουδέ τδν άχρατη. xaì οδτος •jap αγαθά βούλετάι έαυτ οόδέ πας ó πάσχων άδιχα άδιχεΐται* άλλ' ωσπερ ó άπατων τον νοσοΰντα ίατρδς ή ó κλεπτών την του μαινομένου μάχαιραν αδιχα μέν ποιεί, άδικος δέ oùx Ιστι, διότι πρδς σωτηρίαν όρά του νοσοΰντος xal ού ζημιοϊ άλλά χερδαίνειν ποιεί, οδτω xaì δ έν ταΐς διανομαΐς έλάττω λαμβάνων της άςίας 15 oòx άδιχεΐ εαυτόν, εΐ xaì αδιχα πάσχει* ού γάρ iva βλάψη έαυτόν άνέχεται των έλαττόνων άξιουμενος, άλλ' Γνα ώφελήση μαλ|λον δόξαν μετριότητος 190 xaì έπιειχείας λαβόντα. Ιπειτα εΐ xaì βλάπτειν έαυτόν άνέχεται, oòx άδιχεΐται* oò γάρ παρά την αυτοΰ βούλησιν τά άδιχα πάσχει* τοΰτο γάρ έστιν άδιχεΐσ&αι. δ γάρ άλλαζάμενος τά βελτίω των έλαττόνων, ώσπερ φησίν 30 Όμηρος τόν Γλαϋκον τφ Διομήδει δοΰναι χ ρ υ σ ε α χ α λ χ ε ί ω ν , έ χ α τ ό μ β ο ι ' έννεαβοίων, oòx άδιχεΐται* βουλόμενος γάρ εδωχεν* ó δέ άδιχουμενος ακουσίως βλάπτεται. oòx άρα δυνατόν άδιχεΐσθαί τινα έχοντα, βλάπτεσθαι δέ έχοντα δυνατόν. 25 II e ρ I τοΰ πότερον α δ ι κ ε ί μάλλον δ δ ι α ν έ μ ω ν αδίκως ή ó λαμ- ίο βάνων. κεφ. ιδ'. 'Ρητέον δέ έχεΐνο, πότερος άδιχεΐ δ διανέμων άδίχως xaì μη χατά τδ άνάλογον ή δ λαμβάνων το πλέον της άξιας της έαυτοΰ. φαίνεται δέ, δτι δ διανέμων άδιχεΐ xaft' αυτό, δ δέ λαμβάνων χατά συμβεβηχός* έχεΐνος 30 γάρ άδιχεΐ χα&' αυτό, 8ς έχών τοΰτο ποιεί, έχών δέ τις ποιεΐ, δταν η παρ' αδτψ της πράξεως ή αιτία xaì ή άρχή τοΰ ποιεΐν* της δέ διανομής ή άρχή παρά τφ διανέμοντι* δ apa διανέμων τδ πλέον άδιχεΐ χαθ' αυτό, «ο άλλ' οόχ δ δεχόμενος* oò γάρ έπ' αυτψ έστιν ή άρχή, χαθώς είρηται. ου γάρ δ ποιών τά άδιχα άδιχεΐν λέγεται, εί μή χατά συμβεβηχός * ωσπερ 3ä λέγεται xaì ή χείρ φονεύειν ή μάχαιρα ή λίθος, παρ' οίς oòx έστιν άρχή τοΰ φόνου, οόδέ άφ' εαυτών πράττουσιν* άδικα μέν γάρ ποιοΰσιν, άδιχοΰσι δέ οόδαμώς. δ δέ διανέμων άδίχως, εί μέν άγνοών τοις νόμους εξω τοΰ νομιχοΰ διχαίου εκρινεν, oòx άδιχεΐ χατά τδν νόμον, οόδέ ά δ ι χ ο ς ή χρίσις έστιν* £τερον δέ τρό|πον άδιχεΐ, λέγω δή χατά τδ φυσιχδν δίκαιον. άλλο 191 13 ζημιοΐ Β: Ϊη|Αΐοΰν 1ι

τό om. h

21 Homer. II. Ζ 236

27 πίτιροί

β: πίτερον

h

FIELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. V 14. 15 [Arist. p. 1 1 3 6 b 3 t - 1 1 3 7 » 2 1 J

107

γάρ τδ νομιχόν διχαιον xal άλλο τδ φυσιχόν, οίον νόμου όντος τον άριστέα πλέον εχειν έν ταίς διανομαΐς, ó διανέμων άγνοήσας τον νόμον των Γσων τοις άλλοις ήζίωσεν · ούτος τοίνυν χατά μέν το νομιχόν δίκαιον oòx ήδίχησεν, ήγνόησε γάρ τον νόμον· ó òè δι' αγνοιαν τά άδικα πράττων ούχ 5 άδιχεϊ· έπεί δέ χαί φυσικός νόμος έστι τοί>ς ευεργέτες άντευποιειν, xai μή άγνοών, ατε φυσιχδν οντα, παρέβη, χατά τούτον άδιχός i e « v εί δέ χαί τδν νόμον γινώσχων xal τδ φυσιχδν διχαιον παρέβη, χαί αδίκως εχρινε, ίο χαί τδ πλέον ένειμεν φ μή προσήχεν, où μόνον xi ν λαβόντα πλεονεχτεΐν έποίησεν, αλλά xal αότδς πλεονεκτεί. xal γάρ ειτε διά φιλίαν η δι' Ι χ 10 Οραν ή διά δώρα ήδίχησε, συμμερίζεται τδ αδίκημα- πλεονεχτεΐ γάρ xal αυτδς ή χάριτος πρδς τδν φίλον ή τιμωρίας εις τδν έχ&ρδν ή αργυρίου, xal διά τούτο xal αδτδς κοινωνεί τοΰ αδικήματος τ φ πλέον λαβόντι* χαΟα'περ γάρ εί άγρόν τις αδίκως, φ μή προσηχεν, Ιδωχεν αργυρίου, συμμερίσασ&αι λέγεται τδν άγρδν τ φ λαβόντι (χαίτοι oòx άγρδν Ιλαβεν αλλ' 15 άργύριον), ούτω xal ó έν ταϊς διανομαΐς άδιχήσας, ?να ή έαυτφ ή φίλφ 80 χαρίσηται, μετέχει τοΰ πλεονεκτήματος χαί συμμερίζεται τδ άδίχημα* xal ó μέν λαβών πλέον μέν έχει xal άδικα έποίησεν, oòx ήδίχησε δέ, εί μή δώροις ή άλλη τινί πειΰοϊ τδν διανομέα παρέπεισεν, ó δέ διανομεύς xal -δ πλέον εχει δν είρηται τρόπον xal άδικος έστι. |

20 Ό τ ι ου ρ ά δ ι ο ν π α ν τ ί έ κ α σ τ ο τ ε ά δ ι χ ο ν ή δ ί κ α ι ο ν ε ί ν α ι .

25

30

35

40

κεφ. ιε'. 192

Τινές δέ τδ άδικεΐν ή δίκαιον είναι ρφδιον νομίζουσι, και ί μ α τφ θελήσαι δυνατδν είναι διχαιον ή άδιχον γενέσθαι* τούτο δέ ουχ ούτως εχει. τδ μέν γάρ πραξαι τά δίκαια ή τά άδικα καί ή δούναι άργύριον ή πατάςαι τδν πλησίον ρ^διόν έστι xal τοΰ βουλομένου' τδ δέ ή δικαιοσύνης ίζιν εχειν ή αδικία;, δ χρόνου xal άσχήσεως δειται, δι' ας Ιξεις ή δίκαιος τις ή άδιχος λέγεται, τούτο δέ oòx εστίν έ. 1S,;Ì."J Agaiii. fr. j X. ¿ Άγάίων Ii 2-1 Àéymijiev 27. ¿8 αύτοΰ ivnn Ii

HELIOUORI I'ARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VI 4 [Arist. p. U3919-34]

HT

άλλ' où δι' εαυτάς, αλλά Sta την τή; δλη; άνωμα|λίαν· τότε γάρ τι» 208 μέθοδος ψεύδεται δι' έαυτήν, ?ταν άπδ των κανόνων αότής τδ ψευδός tfυνάγηται · εΐ δ' αύτη μέν περι του» οικείου; κανόνα; υγιώ; εχει, τά δε πράγματα άλλοτε άλλω; έχοντα τδ ψεύδος ποιοΰσιν, οδκ αότη λέγοιτο &ν 5 δικαία»; ψευδή?, ή δέ υπόληψις χαί ή δό£α· χαί των γινωσκομένων diel ώσαύτω; έχόντων αυτή ψεύδεται, δδεν δήλον 3τΓ ού δι' έαυτήν ψεύδεται, Λσπερ τδ οίεαΟαι τδν ήλιον ποοιαΐον εΤναι ή τήν σελήνην οίκοθεν εχειν τδ φως* τούτων γάρ ώ ; εχουσιν αεί όμοίω; εχόντων ή περί αύτίβν δόξα ίο καί υπόληψι; ψεύδεται, τά ¡lèv ουν άληβεύοντα πέντε είσίν ω ; είρηται* ιο ρητέον δέ τι έστιί εχαστον αότων· χαί γάρ zi χαι ομοιότητας εχουσι προς άλληλα (χαί γάρ πολλά (xotvà) τέχνγ, καί έπιστήμγ, χαι αυβις έπιστήμη χαί σοφία κ«ί τοις άλλοις ομοίως), αλλ' δ μ ω ; άκριβώς σχοποϋσι περί αδτών χαί διαφορά είσι χαί διάφορος ó εκάστου λόγος, έπιστήμη μεν ουν έστι γνώσις των αναγκαίων • εκείνο γάρ λέγομεν έπίστασίΐαι, 8 oòx ένδέ15 χεται άλλως εχειν χαί ου βεβαίως έστι ν ή αλήθεια παρ' ήμΐν διά τδ έπί του αύτοΰ μένειν· ή γάρ περί τά ένδεχόμενα αλήθεια ούχ οΰτω βεβαία· μετά γάρ τδ γνωσΟήναι μεταβάλλεται χαί πολλάκις λανθάνει άπο- ΐ» γινόμενον, ωστε μηδέ τδν περί αδτοΰ λόγον χαί την άλή&ειαν έστάναι, αλλά άλλοτε άλλως εχειν· ου δε ή γνώσις βεβαία και Ιστηκεν, έκεινό έστι 20 τδ άναγχαΐον και ομοίως εχον αεί. τοιαύτα δέ ε ìli τά άίδια· άνάγχη άρα το έπισ:ητδν άίδιον είναι χαί την έπιστήμην γνώσιν είναι των άιδίων. ετι πάσα έπιστήμη διδακτή έστι χ α ί το έ π ι σ τ η τ δ ν μ α & η τ ό ν . ¡ πάσα δέ 209 διδασκαλία και μάόησις έχ προϋπαρχούσης γίνεται γνώσεως, ώ ; έν τοις 'Αναλυτικοί; λέγομεν· πάσης άρα έπιστήμης είσίν άρχαι' χαί αί μεν των 25 επιστήμων αρχάς εχουσιν αμέσου; και άναποδείκτους δι' επαγωγής δεικνυμένας, οΓαί είσιν αί της γεωμετρίας άρχαί, τινε; δε ες άρχων όρμώνται άποδεικτών, ai συλλογισμό) δείχνυνται, άλλης έπιστήμη; υψηλότερα;, ο?α εστίν ή δπτική, κα&άπερ άρχαί; χρωμένη ταΐ; άποδείςεσι τή; γεωμετρίας, ή μέν ουν επαγωγή καβάπερ άρχή έστι και των άναποδείκτων άρχων, ai ίο 30 καί)όλου μεν είσι, γινώσκονται δέ άπο των καί)' έκαστα, ó δε συλλογισμός, 8ς πιστοΰται τά; άποδείκτου; άρχά; ένίων επιστήμων, άρχά; εχει τάς κα(Ιόλου και άναποδείκτου; έννοια;· ει'σίν άρα άρχαί έπιστήμη; αί καθόλου ζαί κοιναί εννοιαι, ές ών υποτιθεμένων συλλογιζόμεί)α, α ; ου πιστοΰται συλλογισμό; αλλ' έπαγωγή, υφ' ή ; έπιστήμης άλλη άποδείκνυται επιστήμη, 35 ήτι; και υπ' αυτήν είναι λέγεται, και διά τούτο πάσα έπιστήμη άπδ αυτοπίστων των έσχάτων άρχων άποδείκνυται. εστίν άρα έπιστήμη εςΐ; αποδεικτική έκ των καί}' αυτό και ?Λ αυτό, και πρώτων και αίτιων του 20 συμπεράσματο; αποτελούμενη, καΟάπερ έν τοις 'Αναλυτικοί; διωρισάμείΐα. καί γάρ οταν τι; υποθέσει; τινά; πίστεύ^ καί γνώριμοι αυτ ώσιν Ά του 40 πράγματο; άρχαί, τότε έπίστασίίαι αύτο δύναται· εί γάρ τι; μή τά; άρχά;

11 κοινά h: oui. Β 14 των ά fiuis libri tí 16 ¿r.i τοΟ I): od. h Ι'2 òiîcc/,τή h et Arist.: όιδα/τι/ή D 23 cf. Anal. post. A 1 p. 71« 1 38 cf. Anal, post. A 2 p. 71b21

118

HKIilOLtOIU ΡΛΚΛΙΊΙΚ. UTK. NIC. VI I. "> [Arisi, p. ÌUM'.U IU0»18J

γινώσχοι μηδε φανερώτεραι είεν ai -ροτάσει; του συμπεράσματο; aùwï, κατά συμβεβηκ^; ε/st την επιστήμη ν où γάρ δι' εαυτοΰ 6 τοιούτο; έπίσταται χαί διά την έγχειμένην αύτιό τών αρχών • γνώσιν, αλλά παρ' 210 άλλων ίσως αχούσα" εΐ γάρ ούτω; έγίνωσχε διά τα; αρχάς τό συμπέ5 ρασμα, μάλλον áv έγίνωσχε τά; αρχάς ή το συμπέρασμα· δι' 8 γάρ άλλο γνωστόν, έκεΐνο μάλλον γινώσχεται. περί μ à ν ουν ε π ι σ τ ή μ η ς διωρίσί)ω τδν τρόπον τούτον. Ιίερί τ έ χ ν η ; ,

χεφ. ε'.

Ί'ητέον òì περί τή; τέχνης, τών ενδεχόμενων γάρ και άλλοτε άλλω; 10 εχόντων τά μεν εΐσι ποιητά, τά δε πρακτά· χαί ποιητά μεν, περί α ή ω ποίησι;, πραχτά δε, περί δ ή πραξί; έστι· χαί ποίησις μεν εστίν, ή; τό * * » έπεί δε ετερόν έ?τι ποίησι; της πράςεως, ¡Ετερον äv ειη ή μετά λόγοο έςι; πραχτιχή τη; μετά λόγου ποιητική; έξεω;. ετερα δε είσιν où/ ούτως, ώστε περιέχεσΟαι υπ' αλλήλων, ώ ; το μερικόν χαί το καθόλου, 15 αλλ', ώσπερ ιππο; χαί βοΰ;· ούτε γάρ ή πραίι; υπό την ποίησιν ανάγεται (où γάρ έστι ποίησι;), ουτε ή ποίησι; υπό την πράςιν (où γάρ εστι πραςις). δήλον δ» άπό τών ορισμών εκατέρας· άλλο; γάρ πράςεως ορισμός χαί άλλο; ποιήσεω;. εστι δε τέχνη μεν εςι; μετά λόγοι» ποιητιχή, ώσπερ ή οικοδομική· φρόνησις δέ εςις μετά λόγοο πραχτιχή, ώ ; μετά ταύτα ρηί>ή- su 20 σεται· ή άρα τέχνη χαί τή; επιστήμη; διαφέρει (χαί γάρ περί ενδεχόμενα καταγίνεται), χαί τή; φρονήσεως, οτι ποιητιχή εστίν où πραχτιχή' ή γάρ τέχνη πάσα εξις εστί μετά λόγου άληί)οΰ; ποιητιχή· χαί ή έστι τοιαύτη έςι;, τέχνη έστίν· αντιστρέφει γάρ. πάσα δε τέχνη περί γενεσίν έστιν έχείνων, α ένδεχεται | γενέσ&αι και μή γενέσθαι, οίον ή οικοδομική περί 211 •25 το γενέσθαι οίκίαν χαί ή ναυπηγική περί το γενέσθαι πλοϊον, S ένδέχεται γενέσθαι και μή γενέσθαι, πλήν oùx εστι περί πάντα τά ένδεχόμενα γενέσθαι, «λλά περί εκείνα μόνον, ών ή άρχή τή; γενέσεω; έν τψ ποιοΰντι χαί ουκ έν τ; τ ο ι ο ύ τ ο υ ; σοφοί»; μ ε ν λέγουσι, φρονίμου; δέ ουδαμώ;, διότι τά μεν αυτοί; συμφέροντα ήγνόουν και τά πρδ; τδν βίον χρήσιμα, έγίνωσκον δέ περιττά τινα καί ι» θαυμαστά καί χαλεπά καί δαιμόνια, ή μεν ουν σοφία περί ταΰτα· φρόνησι; δέ π ε ρ ί τ ά α ν θ ρ ώ π ι ν α καί π ε ρ ί ών ε σ τ ι β ο υ λ ε ύ σ α σ θ α ι . τ ο υ 30 γ ά ρ φ ρ ο ν ί μ ο υ μ ά λ ι σ τ α τοϋτό φαμεν έργον εΐναι, το su βουλεύεσθαι· ουδείς δε περί των αναγκαίων βουλεύεται καί απερ ου δύναται άλλω; έχειν, ουδέ οσα μή έχουσι τέλο; τό πρακτόν αγαθόν ή δε σοφία τελο; εχει την καθόλου άλήθειαν, καί ή μεν ύποκείμενον εχει το καθόλου έπιστητόν καί τά; άρχά; άπάση; επιστήμη;, ή δέ φρόνησι; χαί των μερικών 35 έστι. γινώσκει μεν γάρ ó φρόνιμο;, καί καθόλου τίνα τά του ανθρώπου so αγαθά, γινώσκει δε καί τά μεριχά ές ανάγκη;, τίνα είσίν α δει πράττειν τόνδε τον άνθρωπον κατά τόνδε τον καιρόν· καί γάρ πρακτική έ σ τ ι ν ή δέ πράςι; περί τά καθ' έκαστα, διά τούτο καί οί τά μεριχά μόνον είοότε; τών τά καθόλου είδότων πρακτικότεροι, καί ολω; έν πασιν οί έμπειροι 40 μάλλον δύνανται πράττειν ή οι τά καθόλου γινώσκοντε;· ει γάρ τι; είδοίη μέν ότι τά κοΰφα χρέα εύπεπτα χαί υγιεινά, τίνα δέ είσιν αγνοεί, ; ού 219 ποιήσει υγίειαν, αλλ' ó είδώς, 2τι τά ¿ρνίθεια κοΰφα χαί υγιεινά, ποιήσει

4 ί, ou. li

ΙΙΚΙ,ΐυυοΗΙ Ι'ΛΙΙΛΙΊΙΚ. K T » . NIC. VI 8 . 0 [Arisi. I». 1 Ι Ι Ι ' · Ι : Ι - I I 4 - ' » I ( I J ¡¿άλλον,

επεί τοίνυν ή φρόνησι; πρακτική,

χα})' έκαστα μ ά λ λ ο ν κτική.

μετά γάρ

καί ά μ φ ω εχειν ανάγκη ή τά

καθόλου μόνον où δύναται είναι πρα-

τι μέν ουν έστιν ή σοφία και τίνι διαφέρει φρονήσει·»;, ΐίρηται.

ΙΙ.ερί φ ρ ο ν ή σ ε ω ς . ó

J'23

Μερί δε φρονήσεως

ετι λεγωμεν.

κεφ. εστι

ί>'.

τοίνυν

ή φρόνησι; καί

των

καΙΙόλου και και)' Ι κ α σ τ α , καί)άπερ αρχιτεκτονική · ó γάρ τά καί)όλου ε ι δ ώ ; to προ;

xòv εμπειρον

ω σ π ε ρ αρχιτέκτονο; ε χ ε ι

ά π λ ώ ; ή ¡JLSV εστίν ήΙΗκή, όταν τ ι ; ζ η τ η

λόγον.

μόνον τδ

τή;

δέ

έαυτφ

φρονήαεω;

αγαθόν,

ήτι;

φρόνησι; καλείται, ή δε, ήτις τδ π ό λ ε ω ; αγαθόν ε χ ε ι τ έ λ ο ; , ήτις καλείται 10 πολιτική,

καί εστι μέν ή αύτη τ η φρονήσει, τιΰ λόγω δέ διαφέρει,

όσον περί υποκείμενα είσι δια'φορα. αρχιτεκτονική φρόνησι;, αύτήν

έστιν,

ήτις καλείται νομοθετική,

ή τ ι ; καλείται

καί βουλευτικήν,

ήτι» εστί

15 ψηφίσματα πρακτικά είσιν,

πολιτική, ώ;

μόνοι

λεγουσι

πολιτευομένου;

των φρονίμων

τήν

όπ'

πρακτικήν

πράξει;·

ή π ρ ώ τ η φρόνησι;, ή

αλλ' ώ ; ή ε σ χ ά τ η , ή τ ι ; καί κυρία»; εστί πρακτική, μόνου;

ή δέ μερική καί

πολιτικήν δέ λ έ γ ω

περί τα ψηφίσματα και τ ά ; ούχ

καθ-

τ ή ; δ» πολιτική; ή μεν έστι κα&άπερ

τά γάρ *»

άρχιτεκτονική,

διά τούτο καί τούτου;

καί τδ κατ' αυτούς πολιτείαν, διότι ούτοι

πράττουσιν

δσπερ

οί

χειροτέχναι.

καί γάρ

οοτοι

μόνοι κυρία»; πράττουσι· οί γάρ άρχιτέκτονε; ~ιίΐ τάττειν μό|νον τ ά ; πρά-2*20 20 ς ϊ ΐ ;

πρακτικοί λέγονται,

είναι φρόνησι;,

κυρία»; δέ ουκ είσι πρακτικοί,

όταν τ ι ; ζ η τ η μόνον το έ α υ τ φ αγαθόν,

δοκει δέ ή«;

κυρίω;

καί ε χ ε ι

τδ

κοινδν ονομα και φρόνησι; ίδια»; λέγεται· των δε άλλων ή μέν περί οίκίαν οικονομική,

ή δέ περί πόλιν,

ή μέν νομοθεσία,

πολιτική; ή μέν βουλευτική, ή δέ δικαστική, •25 φρόνησι;, έστιν,

ή δέ πολιτική*

πολιτική,

ρύκ εστι δε

τή;

ή μέν ουν ί ό ί ω ; καλούμενη

δηλονότι το τά έαυτφ ω φ έ λ ι μ α ειδέναι και α γ α θ ά ,

ώσπερ καί ή

xai

γνώσί;

τί;

π ά ν η ) ή αυτή τ η πολιτική· ι»

καί διά τοΰτο τον μέν τά αγαθά ( έ α υ τ φ ) μόνον ζητοΰντα φρόνιμον οί άνθρωποι νομίζουσι,

τον δέ πολαιχδν πολυπράγμονα,

διά τοΰτο και Hùpt-

πίδης φησί 30

πώ;

δ' αν φ ρ ο ν ο ί η ν , «ρ π α ρ ή ν

εν τ ο ϊ σ ι π ο λ λ ο ί ; ή ρ ι ί ) μ η μ έ ν ο ν ίσων

άπραγμόνω; στρατού

μετασχείν;

τοί»; γάρ π ε ρ ι σ σ ο ί » ; κ α ί τι π ρ ά σ σ ο ν τ α ; τούτου 35 ζ η τ ώ ν

χάριν

καί ί δ ί ω ; φρόνησι; έκλήί>η ή η θ ι κ ή ,

μόνον τδ εαυτού αγα&όν,

περαιτέρω δέ μ ή

ζητεΐν.

πλέον,

καί φρόνιμο; · ιδία»; ó »»

και τοΰτο μόνον δεϊν οίόμενο;

πράττειν,

καίτοι ου δυνατόν Γσα»; τήν ήί)ικήν είναι

άνευ

τ ή ; οικονομική; ουδέ τήν οίκονομικήν άνευ τ ή ; πολιτική;· où γάρ δυνατόν ευ καί καλώς τά καί)' εαυτόν τινα διαΟεΐναι, τ ή ; οικίας α υ τ φ ή τ ή ; πόλ ε ω ς ου καλώς έ χ ο ύ σ η ; .

χαλεπδν γάρ μ ή διαφΟαρήναί τινα μετά πολλών

4 τ,' Dh 27 έαυτφ h : om. D μετιτ/εϊ·/ add. τιΰ 3θφωτάτ») τύχης li

2!) Eurip. Philoct. fr. 785 sq. Sauck υυ post πλέον add. Zt ! J{ μυεί 1)

32 post

124

IIELIObORI I'ARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VI Π [Arist. p. 1142» 10 - 24]

φαύλων διατριβοντα· st δε μετά μηόενδ; διατρίβει, άλλα βίον βχει "IV, πώς ε ι σ ε τ α ι τδ έαοτψ αγαθόν; προς a ò t ò xai σκέψεως.

μονώ-

άδηλον γαρ, και χρεία διδασκαλίας 221

ταύτα δέ αδύνατον aveu έμπειρίας γενέσθαι·

ή

δέ εμπειρία των έν κοινωνία όντων έστί, xal οίχίας x a i πόλεως, xai aveu 5 τούτων ουκ ενι εμπειρον ουδέ φρόνιμον είναι,

δια τούτο xai oí νέοι μαθη-

ματικοί μεν γίνονται και σοφοί τά τοιαύτα, φρόνιμοι δέ où δοχοΰσιν είναι, τδ γαρ αίτιον, δτι των καθ* εκαστά εστίν ή φρόνησις, «Γτινα έξ έμπειρίας γινώσχονταΐ* ó δε νέος εμπειρος oùx εστι δ·.ά το χρόνου πολλού την έμπειρίαν.

δεΐσθαι

xai τούτο òk άχόλουθον σχέψασθαι, πως οί νέοι μαθημα- ίο

10 τιχοί μέν γίνοντα·., σοφοί δε ή φυσιχοί οόδαμώς* ή ο ΐ ι των μέν

φυσικών

χαί της σοφίας αί άρχαί από των καθ' Ιχαστα λαμβάνονται; xal γαρ xal την σοφίαν, ήτις περί τά αναγχαΐά έστι xal à ίδια, αδύνατον έστι χατορΟωΟηναι άνευ της έμπειρίας.

άτΛ γαρ των ή μ ΐ ν xal - f ¡ αίσθήσει γνωρίμων

έπί τά υπέρ την αισθησιν άγόμβθα· χωρίς μέν γάρ του γνωναι τίνα συμ15 βαίνουσι τ ψ δ ε ή έχείνιρ τ«»> φυσιχω,

τδν καθόλου περί αυτών λόγον, ου

δυνατόν συμπερδναι ούδέ ποιήσαι έπιστημην.

πάλιν δέ χωρίς της φυσικής

έπιστήμης αδύνατον έπί την σοφίαν ελΘεΓν· μετά τά φυσιχά γαρ τά υπέρ Μ φύσιν γιγνώσχομεν

τδ δέ γνώναι τά καθ' ίχαστα, έμπειρίας έστίν· ή δέ

εμπειρία χρόνου πολλού· χαί διά τοϋτο τοί»ς νέους oò δυνατόν φυσικούς ή 20 σοφούς είναι,

των δε μαθηματικών αί αρχαι χωρίς της ύλης λαμβάνονται·

χαί διά τούτο ου χρείαν εχουσι γνώσιν εχειν των καθ' έκαστα*

χαί

γάρ

ουκ έν τ ξ υλη σκοπουσι τδν κυκλον η τόν αριθμόν, iv t¡¡ πολυειόης τις, ώς είπείν, και αόριστος γίνεται, καΟάπερ τά φυσικά ó φυσικός, αλλά άφελόντες | της υλης χαί αυτόν σχοποΰντες χαί)' έα,υτόν, τούτου χάριν τους 222 25 νέους ουδέν χωλύει μαθηματικούς είναι·

και γάρ τάς μέν των φυσικών

αρχάς και δλως τά φυσικά εί και λέγουσιν, αλλ' ουκ Γσασιν ακριβώς περί αότών ουδέ πιστεύουσι,

τάς δέ τών μαθηματικών και πιστεύουσι· γινώ-

σκουσι γάρ διά το ώρισμένους είναι τους αότών λόγους,

έπεί τοίνυν φα-

νερόν, δτι της φρονήσεως της ήθικής αιτία έστίν ή εμπειρία, την δέ έμ30 πειρίαν ουκ ενι γενέσθαι χωρίς κοινωνίας πολιτικής, ή δέ πολιτική κοινωνία ού δύναται είναι άνευ της πολιτική; φρονήσεως, φρόνησιν ου δυνατόν είναι άνευ της πολιτικής,

δήλον

δτι την η θ ι κ ή ν 1«

ετι έπεί ή αμαρτία ή περί

τάς πράςεις από άγνοιας συμβαίνει ή τής καθόλου ή

τής μερικής (και

γάρ ó άγνοών καθόλου, δτι τά βαρύσταθμα ύδατα φαΰλα, και ó τοϋτο μεν 35 είδίός, άγνοών δέ μερικώς, δτε τάδε τά ύδατα βαρύσταθμα, ομοίως άμαρτήσεται· χρήσεται γάρ έχάτερος τοΓς φαύλοι; υδασι), φανερόν, οτι προς το μ ή άμαρτεΐν άναγχαιον μ ή μόνον είδέναι, δτι τάδε τά ύδατα βαρύσταί)μα, αλλά και δτι τά βαρύσταθμα φαύλα·

δεϊται άρα ή μερική φρόνησις

τής

καθόλου φρονήσεως, τής πολιτικής, και αδύνατον τήν ήθικήν άνευ τ ή ; πολι- 2« 40 τικής συστήναι, «υσπερ και τήν μερικήν γνώσιν άνευ τής καθόλου μ ή άμαρτάνειν αδύνατον,

από τούτων δέ φανερόν και δτι ή φρόνησις ουτε έπι-

σ τ ή μ η έστίν οΰτε νους· έπιστήμη μέν, οτι ή φρόνησις περί τά καθ' 2καστά

14 τήν ois. h

42 επιστήμη μέν nescio an deleas

ή φρ^νησις D in raiirg.: oui. h

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. ΝΙΟ. VI 9.10 [Ariet. p. 1142»24-*2]

5

10

15

20

125

έστιν, απερ ύστερα τη φύσει βϊσί* ή δέ έπιστήμη τών πρώτων τη φόσει των χαΟόλου έστί* νου; δέ ή φρόνησι; ούχ εστίν. έτι χαί αντίκειται τυϊ νφ. χαί γάρ ó μέν νους περί τά | πρώτα χαί άναπόδειχτα, φρόνησι; δέ 223 περί τά έσχατα, περί δ οδδέ .έπιστήμη έστίν άλλ' αισΟησι;. «κείνα δέ λέγω, οδχ ών ιδίως έχάστη αΓσδησι; αντιλαμβάνεται, οΓον τών γευστών χαί δσφραντών ή ακουστών· où γάρ χυμού; χρίνει ή φρόνησι; ή αναθυμιάσει; ή ήχου;, αλλ' άπλώ; τά καθ' ?καστα· ταδτα γαρ μόνη γινώσχει ή αισ&ησι;· δια τούτο την φρόνησιν περί ¿χεϊνα λέγομεν είναι, περί δ χαί ή αίσθησι;, οίον εί δει τήνδε τήν πόλιν τών 'Αθηναίων τη δε τη πόλει τών Κορινθίων πολεμεΐν, του φρονίμου είδέναι· πραχτιχή γάρ ή φρόνησι;· ίο ή δε πραξι; τών μεριχών. τούτον δέ τόν τρόπον χαί ο{ μαθηματικοί τδ αισθητό ν γινώσχουσι τρίγωνον, οδ καθόσον αντίκειται τη δράσει ή τη άφη, αλλά άπλώί, χαθόσον έστί τών καθ' £καστα χαί μεριχών, 5περ τελευταία γινώσχονται· έν αδτοις γάρ ó γινώσχων Γσταται χαί οδδέν περαιτέρω ζητεί, χαί γάρ από μεν τών μεριχών χαί αισθητών άρχομένοι; εσχάτη έστίν ή γνώσις τών καθόλου · από δέ τών καθόλου ττ|ς γνώσεω; προϊούσης τά αισθητά τελευταΐον γινώσχονται. τδ μέν ουν γινώαχειν τά μεριχά, καθόσον είσίν αισθητά, χα! αντίκεινται τά μέν γευσει, τά δέ αχοη, τά δέ άφη, τά δέ όράσει, της αίσθήσεώ; έστι χαί ου τ η ; φρονή- βο σεως· τδ δέ είδέναι ταΰτα, χαθόσον λυσιτελοΰσιν ή λυμαίνονται τω ανθρωπίνω άγαθω, τοΰτο δε έστι τ η ; φρονήσεω;.

fiept ε υ β ο υ λ ί α ; ,

κεφ. ι ' .

Περί μέν ουν σοφία; χαί φρονήσεω; χαί νου χαί τέχνη; χαί έπιστήμ η ; χαί τί έστιν Ιχαστον καί τίσι διαφέρουσιν αλλήλων εφηται. vuv δέ 25 ρητέον περί ευβουλία; περί συνέσεω; | χαί περί γνώμη;, τί; τε έστιν 224 εκάστη χαί τίνι διαφέρει τών είρη μένων πέντε άληθευτικών έξεων. χαί πρώτον περί ευβουλία;· οίχείω; γάρ εχει μάλιστα τη φρονήσει, ή ; τδν λόγον άρτίω; άπηλλάξαμεν, Λστε τδν περί εόβουλία; λόγον τιΐ> περί τ η ; φρονήσει»; συναπτέον. πρώτον μέν ουν οδκ εστι ζήτησι;· έπί πλέον γάρ 30 εστίν ή ζήτησι; τ ή ; ευβουλία;· ου μόνον γαρ ó ευ βουλευόμενο; αλλά χαί ó χαχώ; βουλευόμενο; ζητεί, χαί ου μόνον τά ενδεχόμενα αλλά καί τά αναγκαία ζητούνται, περί α έστιν ή έπιστήμη, ofov εί τδ τρίγωνον εχει ίο δυο δρθά;, ζητείται πρδ; τή; έπιστήμη;, καί εί ή σελήνη σφαιροειδή; έστι· διά τοΰτο ή ευβουλία οδκ εστι ταυτόν τη ζητήσει, έτι όέ οδόέ έπιστήμη 35 έστίν ή ευβουλία· ó μέν γάρ έπιστήμων ου ζητεί περί ών έπίσταται, ó δέ ευβουλο; ζητεί* ή γάρ ευβουλία βουλή τί; έστιν, ή δέ βουλή ζήτησί; έστι του τ ί δει πράττειν· καί ó βουλευόμενο; ζητεί καί λογίζεται περί τών πράξεων, οτ:ω; ευ καί καλώ; γενωνται, ιόστε ή μέν ευβουλία ζήτησι;, ή δέ έπιστήμη οδ τοιαύτη· ή ευβουλία αρα οδκ έστιν έπιστήμη. ετι δέ ουδέ 20 1 fort. i¡ τών χιί)(!λου scribemliim Ii: -pi Ρ

8 -/.at òri τοΰτο h

'J'J !)' Pli

33 ττρός

126

5

10

15

20

25

30

35

40

HKLIODOIU PARAPHR. KT H. NIC. VI 10 [Arist. p. 1142i»2—17]

εδστοχία έστίν ή ευβουλία. ή μέν γαρ εδστοχία άνευ χρόνου τι νδς xaì λογισμού χαί μελέτη; γίνεται· τό γάρ γνώναι περί τοΰ προκειμένου χαλώς άδρόον χαΐ άνεο μελέτη;, τούτο έστιν εδστοχία· ή δέ εδβουλία où τοιαύτη· μετά γάρ χρόνον xaì βραδέως ή βουλή γίνεται* χαί διά τούτο χαΐ ó των πολλών λόγος φηαί δεΐν ταχέως μέν πράττειν τα βουλευδεντα, β ο υ λ ε ύ β σ δ α ι δ έ β ρ α δ έ ω ς , έτι ή άγχίνοια έτερον παρά την εδβοολίαν· άγχίνοια γαρ έστιν άσχεπτος άπόβοσις τοΰ μέσου, δηλονότι της αίτιας του προτε- 225 δεντος· ή δέ εδβουλία μετά σκέψεως- έστι γάρ άγχίνοια ευστοχία τις· οδκ άρα άγχίνοια ή εδβουλία έστί. xaì γάρ ή μέν εδστοχία έστί το περί του παντός τοΰ προτεδέντος εδεπηβόλως ειπείν, ή δέ άγχίνοια της αίτιος του προτεδέντος ζητήματος άπόδοσις ταχεία έστιν, οΓον διά τί βέλτιον άρχεσδαι ή αρχειν έν ταίς δλιγαρχίαις· 3τι άσφαλέστερον. διά ταΰτα μέν ουν ή εδβουλία ουτε εδστοχία ουτε άγχίνοια' έστιν. άλλ' οδδέ δόξα έστίν ή ευβουλία· πολλών γάρ όντων των είδών της δόξης, οδδέν τούτων ή εδ- ίο βουλία έστί* xal γάρ των δοξών αί μέν είσι συμπεράσματα διανοίας έξ άνάγχης άποδειχδέντα, ώσπερ τδ τρίγωνον δύο όρδάς ε χ ε ι , ει τις άνευ άποδείςεως δοξάζει, δόξαν Ιχει άναγχαίαν· αί δέ άπδ αίσδήσεως συνάγονται, ων ένιαι χαι ψευδείς πολλάχις είσί. πασαι δέ την άλήΟειαν εχουσι τέλος xai ή ύρδότης της δόξης ή άλήδειά έστιν· ή δέ εδβουλία τέλος εχει το συμφέρον ή τοΰ βουλευομένου ή ω την βουλήν δίδωσιν, 8 χαί διά ψεύδους χαί άπατης πολλάχις οί εΰβουλοι χατορδοΰσιν. ετι ¿ε οδ της εδβουλίας άλλη τις έστιν δρδότης, άλλά αδτή έστιν ¿ρδότης βουλής· εΐ γάρ so ó χαχώς βουλευόμενος άμαρτάνει, πάντως ó ευ βουλευόμενος χατά τ^ν όρβίιν βουλεύεται λόγον. έστι γάρ δρδότης ή ευβουλία ουτε δόξης ουτε επιστήμης άλλά της βουλής, ώς δηλοϊ χαί τοΰνομα· έπιστήμης μεν γάρ οδδεμία δρδότης, ουδέ γάρ άμαρτάνει ή έπιστήμη, ώστε όρδότητος δεΐσδαι. της δέ δόξης ή δρδότης, χαδώς είρηται, ή άλήδειά έστιν· | ουτε τοίνυν 226 δόξα έστιν ή εδβουλία ή έπιστήμη ουτε δρδότης έστίν ή δόξης ή έπιστήμης· έτι δέ ή μέν εδβουλία ζήτησίς έστι χατά τδν δρδίν λόγον· ή δέ δόξα ευρεσίς τίνος συμπεράσματος χαί περί τι ώρισμένον έστί* χαί ή μέν εδβουλία ζητεΐν έστιν, ή δέ δόξα εύρηχέναι. χαδό και της διανοίας ή ευβουλία λείπεται* ή μέν γάρ διάνοια λόγος έσΐιν άπηρτισμένος χαί ευρημένος μετά της προσηκούσης αίτιας, ή δέ εδβουλία εν τ ^ ζητήσει έχει το εΤναι· ó γάρ βουλευόμενος, ε ά ν τ ε ε υ έ ά ν τ ε κ α κ ώ ς β ο υ λ ε ύ η τ α ι , ζ η τ ε ΐ τ ι χ α ι λ ο γ ί ζ ε τ α ι · χαί μετά λόγου μέν ζητεί, ουπω δέ συνεπέρανεν· ίο ή δέ δόξα οδ τοιαύτη· οδ γάρ ζήτησίς έστιν, άλλά φάσις άπηρτισμένη· ουτε τοίνυν έπιστήμη έστιν ή εδβουλία ουτε εδστοχία ουτε δόξα. άλλ' έπεί δρδότης έστί βουλής, ζητητέον πρώτον τί έστι βουλή, χαί περί τίνα χαταγίνεται ó βουλευόμενος. χαί περί μέν βουλής χαί βουλευτών έν τοις πρότερον ειρηται· ρητέον δέ περί της ύρδότητος. ή τοίνυν όρδότης πολλαχώς λέγεται, χαί γάρ και οί πονηρών τιδέμενοι τέλος χαί τα προς αυτό

5 ί»Τν 1ι: î t î Γ) 1G 4νευ D: à-h r»,; li ITI h 31 Μξ« li LI

IS ών 1): 58εν li

24 éíti Π:

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VI 10. I I [Arist.p. 1142i>17—1143»2]

127

άντιχρυ; φέροντα ζητουντες όρ&ώ; βουλεύονται* χαί ή τοιαύτη βουλή ¿ρ- «ο Οότη; έστί χαί οί αγα&δν μέν τιδέμενοι τέλος χαί πρό; αότό φερόμενοι, τά δέ πρδ; αδτδ συμφέροντα μάλιστα των άλλων oò ζητοΰντε; βίλλ' Ιτερα ώσπερ οί διά προτάσεων ψευδών ή μή ές αναγκαίων αληδέ; συνάγοντε; δ συμπέρασμα* χαί οδτοι γαρ περί μέν τά πρό; το τέλο; σφάλλονται, δτι δέ πρό; τό τέλο; το αγαθόν φέρονται, ¿ρόώ; βουλεύονται* χαί ή τοιαύτη βουλή όρΟότη; έστί.

πρό; δέ τούτοι; χαί ή ευβουλία ¿ρθότη; έστίν, ήτι;

χαί χυ|ρίω; ¿ρθότη; λέγεται βουλή;, καθ' ήν πρό; τό άγα&ον φερόμεθα 227 τέλο; χαί έχείνα ζητοΰμεν, öt' ών δυνησόμεθα ράστα χαί κάλλιστα του 10 τέλου; τυχείν. ευβουλία γάρ ουτε ή πρώτη ¿ρθότη; έστίν ουτε ή δευτέρα* ή μέν γάρ πρώτη χαχή έστι βουλή, ή δέ εδβουλία αγαθόν* τούτο γάρ βουλετα». Ά ονομα, αγαθή βουλή* ή δέ δευτέρα ¿ρθότη; ζητεί μέν 8 δει, δι' οΰ δε τυχείν οδ ζητεί χαί περί τα πρό; το τέλο; οδ χαλώ; βουλεύεται, περί α ή βουλή γίνεται, χαθώ; προείρηται* ώστε καθόσον μέν εις 15 το αγαθόν φέρεται, ¿ρθώ; φέρεται, χαΟόσον δέ οδ δια των προσηχόν- ίο των τω τέλει φέρεται, οό χαλώ; φέρεται* ώστε ουκ 3ν ειη ευβουλία ή τοιαύτη ¿ρθότη;.

ετι οε ουδέ ή δια πολλοΰ χρόνου χαί πλείovo; του δέ-

οντο; γινομένη βουλή ευβουλία έστίν. ευβουλία γάρ έστι μόνον ή ¿ρθότη; τή; βουλή;, ή χατά το ώφέλιμον, όταν περί ών δει βουλευώμεθα και ώ ; 20 δεΐ χαί 2σον χρόνον δει.

έπεί δέ το τέλο; ή καθόλου έστί χαί εσχατον

ή μεριχόν, εσχατον μέν, πρό; δ πάσα πραξι; ανθρωπινή φέρεται, μερικόν «» δέ, προ; δ τινε; πράξει; φέρουσιν, ακολούθα»; χαί ή ευβουλία εχει· ή μέν καθόλου έστίν, ήτι; ¿ρθή και αγαθή βουλή έστι περί των φερόντων ει'; το εσχατον τέλο;, τήν κατ' άρετήν ζωήν, ή δέ μερική, ήτι; εί; μερικόν 25 τι τέλο; φέρει, 8 οδκ εστι μέν τό εσχατον, φέρει δέ ε?; το εσχατον τέλο;. έπεί δέ των φρονίμων εστί τό εύ βουλεύεσθαι, δει προσθεϊναι. τω τ ή ; ευβουλία; όρισμα) και τήν φρόνησιν* ώστε είναι τον ορισμών τ ή ; ευβουλία; ουτω;· εόβουλία έστίν ¿ ρ θ ό τ η ; | ή κατά τό συμφέρον π ρ ό ; τι τέ- 228 λ ο ; , οΰ ή φ ρ ό ν η σ ι ; α λ η θ ή ; υ π ό λ η ψ ί ; έστι* χατά το συμφέρον μέν, 30 δια τήν βουλήν ή πρδ; τέλο; μέν αγαθόν φέρεται, δι' ών δέ προσήχεν ουδαμώ;, λέγω δή πράξεων και χρόνου και τρόπου* τό δέ πρό; τι τέλο;, ου ή φρόνησι; αληθή; υπόληψί; έστι, δια τήν πονηράν βουλήν, ήτι; τά μέν τέλει προσήκοντα και ακόλουθα ζητεί· προ; τέλο; δέ φέρεται πονηρόν. οΰ ουκ εστίν ή φρόνησι; αληθή; υπόληύι;.

30

ΙΙερί συνέσεως,

κεφ. ια'.

Μερί μέν ευβουλία; τοσαΰτα* ρητέον δε περί συνέσεω;.

ίο εστι τοίνυν

σύνεσι; και άσυνεσία, και)' 3 ; λέγομεν συνετοί»; και άσυνέτου;.

και

ουτε επιστήμη ταυτόν έστιν ή σύνεσι; οΰτε όόξτ) ουτε φρονήσει * επιστήμη μέν γάρ ουκ εστίν ουδέ δόξα ή σύνεσι;· ή γάρ αν πάντε; οί έπιστήμονε; y ΐΜίΛφίριιντα Ρ ; φέροντα li

·2'2 ή uiv yip Ii

[\;ι ι' Ph

128

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. ΝΙΟ. VI 11.12 [Arisi p. 1143*2—25]

ή oí δοξάζοντας συνετοί ήσαν. αλλ' οδχ είσίν · άλλ' οδδέ μία τις των έπιστημών έστιν ή σύνεσις, οίον ίατριχή ή γεωμετρία· ή γάρ äv περί υγιεινών ήν ή περί μεγεθών. άλλως τβ οόδέ περί τά άναγχαΐα xal del ώσ- » αύτως ίχοντά έστιν ή συνεσις, οόδέ ίδίως περί ένός τίνος των ένδεχο5 μένων άλλως ίχειν άλλα χα&όλου περί ων άπορήσειεν αν τις xal βουλβύσαιτο, χαί δ σκέψεως ανέχεται τίνος xal βουλής χαΐ ζητήσεως* Sii τούτο Trepl τά αότά μέν έστιν ή σόνεσις t q φρονήσει* ίστι γάρ | περί τά έν- 229 δεχόμενα, ών έσμεν αότοί χύριοι πράττειν χαΐ μή πράττειν. οόχ Ιστι δέ πάντη ταυτδν τ^ φρονήσει* ή μέν γάρ φρόνησις έπιτάττει μόνον πρδς ποιον 10 τέλος δει φέρεσ&αι χαΐ τίνα δει ποιεΐν, ωστε τέλους τυχεΐν* χαΐ τοΰτό έστιν αδτής τδ έργον, τδ έπιτάττειν S δεϊ πράττειν, τδ δέ χρίνειν τά έπιταχ&εντα παρά της φρονήσεως xal το είδέναι δτι χαλώς εχει χαί οίίτω δει πράττειν, τοΰτό έστιν ή σύνεσις. οδ γάρ διαφέρει ó εδσυνετος τοΰ συνετού, αλλά xal ó συνετδς αότδ τούτο βουλεται, τδ εδ χαΐ χαλως συνιέναι ίο 15 χαΐ χρίνειν τά παρά τοΰ φρονίμου έπιταττόμενα. χαί ταύτόν έστι συνεσις χαΐ εύσυνεσία, ήτις ουτε φρόνησίς έστιν ουτε τδ Ιχειν φρόνησιν. ουτε δε το δέχεσΟαι και λαμβάνειν.φρόνησιν σύνεσίς έστιν* τδ γάρ λαμβάνειν φρόνησιν έστι τδ μανΟάνειν £περ ó φρόνιμος γινώσχει, ή δέ συνεσίς έστι τδ χρίνειν αότά* ούχ άρα ταύτδν συνεσις τψ φρόνησιν λαμβάνειν ή φρόνησιν 20 εχειν. αλλ' ώσπερ ó παρ' άλλου τινδς έπιστήμην άχουων χαΐ γινώσχων χαλώς ξυνιέναι λέγεται, ούτως ó παρά τοΰ φρονίμου έπιταττόμενα γινώ- » σχων χαι κρίνων δρθώς συνιέναι τε λέγεται χαι συνετδς Ονομάζεται χαί ευσυνετος διά τδ χαλώς γινώσχειν • τδ γάρ ευ χαί τδ χαλώς ταότόν* χαί άπδ ταύτης της αίτιας έλήφθη τδ ονομα, δτι τδ άλλου λέγοντος άλλον τινά 25 άκουοντα γινώσχειν χαλώς μανΰάνειν χαί συνιέναι λέγεται.

Περί γ ν ώ μ η ς ,

χεφ. ιβ'.

230

'Ρητέον δη περί της γνώμης, εστι δέ χαί αυτή περί τά ένόεχόμενα, χαΟάπερ χαί ή φρόνησις χαί ή ευβουλία χαί ή συνεσις. διά τοΰτο χαι περί αυτής λέγωμεν. εστι τοίνυν γνώμη, χα&' ην ευγνώμονας λέγομεν χαί 30 ίχειν γνώμην, ή δρ0ή χρίσις τοΰ επιειχοΰς. τις δέ έστιν ó έπιειχής χαί ή έπιείχεια, ειρηται έν τοις πρότερον. δτι δέ τοΰτό έστιν ή γνώμη, δήλον· τδν γάρ έπιειχή μάλιστά φαμεν · είναι συγγνωμονιχόν · χαί έπιειχές τδ ιο έν τισιν εχειν συγγ,νώμην. ή δέ συγγνώμη γνώμη έστιν ορθή, χριτιχή τοΰ επιεικούς* χρίσις γάρ ίρΟή χαί γνώμη έπιειχής έστιν ή συγγνώμη. δρί>ή 35 δέ λέγεται χρίσι; ή τοΰ άληΟοΰ;* εί τοίνυν ή μέν συγγνώμη χρίσις έστί τοΰ έπιειχοΰς χαί γνώμη δρόή, χατά δέ την δρΟήν γνώμην εόγνώμονές τίνες λέγονται, ή γνώμη άρα, χαό' ήν ευγνώμονες λέγονται, τοΰ έπιειχοΰς έστι χρίσις. πδσαι μεν ουν αί Ιςεις αί άληδευτικαι πρδς τδ αυτδ φέρουσι, χαί τά αδτά εχουσιν υποκείμενα, περί α καταγίνονται· χαί γάρ χαί φρό- » 5 αλλά χαΙΜΧου D: χαββ.ου òè Ii 21 i τά παρά h μονα; li: ¿γνώμονας D 31 πρά-tpov] cf. p. 108,27 sqq.

20. ία Dh

29 ευγνώ-

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VI 12 [Arisi p. 1 Ι 4 3 · 2 5 - » 8 ]

5

10

15

20

25

30

35

40

129

νησις χα) νους χαΐ εόβουλία χαί σύνεσις χαί γνώμη περί τά χα ft' Ικαστά ει'σι χαί τά μεριχά τά ¿ν οΓς at πράξεις, νοΰν δέ λέγω τον πραχτικόν, 8 ; άρχάς ί χ ε ι τά μεριχά xal αισθητά* 6 γάρ αδτός άνθρωπο;, όταν μέν τά πρός τδ άγαθδν τέλος φέροντα π ο ι η , φρόνιμος έστιν, 3ταν δ& περί αδτων ώς Set βουλεόηται, εόβουλός έστιν, 3ταν δέ Saα ίταξε πρδς τδ τέλος τδ άγαόδν xal έποίησε, γινώσχη χαί χρίνη δρΟώς xal ώς éòei πεπραχΟαι, συνε|τός έστιν · ϊταν δέ τά ό π ' άλλου πραχθέντα όρθως χρίνων xal 231 συγγνώμης ένίοτε άξιοι οΓς τούτο προαήχεν, εόγνώμων έστί xal συγγνώμων, πάσα γάρ ή τοδ έπιειχοΰς χρίσις περί πάντα έστί χοινη τά αγαθά τά δ π ' άλλων πραττόμενα* xal γάρ xal ή χαλουμένη έπιείχεια, ήτις έστί τοδ νομιχοδ δικαίου διορθωτική, περί ής είρηται πρότερον, τους παρ' έτερων τεθέντας νόμοος κρίνει, xal ή συγγνώμη xal ή γνώμη περί των πραττομένων δφ' έτέρων όρδώς ψηφίζεται* πάντα δέ ταύτα του έπιειχοΰς έ α π . συμβαίνει δέ xal πάσας τάς άν&ρωπίνας πράξεις ταύτας είναι μόνας, Sí δ io έπιειχής χρίνει xal περί ών ψηφίζεται· ή μέν γάρ έπιείχεια περί τό νομιχόν δίχαιόν έστιν, ή δέ γνώμη περί τά πραχτά έστιν, δταν 6φ' έτέρων πράττονται* περί τά αδτά δέ xal ó νοΰς έστιν ó πραχτιχός· xal γάρ έπεί δ νους γνώσίς έστι των άρχων, dp χαί οέ των μέν πράξεων τά xaí)' 2χαστα, των δέ θεωρητών χαί ών έστι τέλος ή άλήόεια, ο! δροι xal οί άμεσοι λόγοι xal at xoival ίννοιαι, είη i v δ μέν θεωρητιχδς νους γνώσις των Ζρων χαί των πρώτων xal ακινήτων λόγων, δ δε πραχιιχδς γνώσις των έσχάτων xal ένδεχομένων, δηλονότι των χ α δ ' ίχαατα π ρ α χ τ ώ ν ώστε τδν » πραχτικόν xal τόν Οεωρητικδν νοΰν των έσχάτων είναι xal πρώτων, xal γάρ χαί ο( άμεσοι λόγοι xal ot Spot xal τά καθ' ξχαστα xal πρώτα xal ¿σχατά είσιν. ot μέν άμεσοι λόγοι τ η φύσει πρώτοι, έσχατοι δέ ήμίν* τά δέ κα&' 5χαστα πρώτα μέν ή μ ί ν , έσχατα δέ τ η φύσει* ταύτα δέ τά ίσχατα τη φύσει άρχαί είσι xal αίτια τοδ τέλους του πραχτοδ* xal γάρ απδ των έν τ η αίσθήσει κα&' Ιχαατα διδααχόμεόα πράττειν | τά συμ· 232 φέροντα ήμΤν αδτοΐς xal τοις άλλοις xal δι' ών πρός τό ζητούμενον άφιξόμεΟα τέλος* xal από τούτων των μεριχών καθολικούς τινας συνάγοντες λόγους, φρόνιμοι γινόμεόα πρός τάς έν τ ψ βίω πράξεις, διά τοΰτο δει τόν πολιτιχδν γνώσιν Ιχειν των μεριχών· ή τοιαύτη δέ γνώσις άνευ μέσου γινομένη νους έστι· νοΰς γάρ έστιν ή γνώσις τών αμέσων xal των αρχών, διά τοΰτο xal φυσική τις ή τοιαύτη γνώσις είναι δοχει. où γάρ από μεθόδων τινών xal μα&ήσεως περιγίνεται αλλά φύσει, xal οδχ δ νοΰς μό- ίο νον άλλά xal ή φρόνησις xal ή σύνεσις xal ή γνώμη φυσικά δοχεϊ είναι · από γάρ της φυσικής γνώσεως τοΰ νοΰ ταΰτα πάντα όρμώνται, xal περί τά αότά ε?σι τ ψ ν φ , τό κα&' ίχαστα δηλονότι, σοφία δέ οδχέτι* φύσει γάρ σοφός οόδείς έστιν, δτι με&όδων χρεία xal μαθήσεως πρός' τό γενέσΟαι σοφόν, xal την μέν φρόνησιν xal την γνώμην xal τόν νοΰν χα) την σύνεσιν οίόμεθα ταϊς ήλιχίαις άχολουδειν* φαμέν γάρ τήνδε την ήλιχίαν

17 πράττωνται 1ι : «ίττων-at Γ) 28 διδαβχάμιθα D : íiiaaxáfjitvot h φρ^νηβΐί) om. b Comineut. Aiist. SIX 2. Heliodorus In Em.

36 ή (a&te 9

130

HELIODORl P A I I A P H R . E T I L NIC. VI 1 2 . 1 3 [Arist. p. U 4 3 b 9 - 2 7 1

vouv ίχειν xal γνώμην xal φρόνησιν, ώς τ η ; φ ύ σ ε ω ς αίτια« ούσης* σοφίαν δέ oò η}δε τη ηλικία ή τφδε αποδίδουν· χαΐ νέφ γάρ δυνατόν γενέσθαι σοφό ν χαΐ μειραχίφ χαΐ αό πρεσβιίτη μόνον, καΟάπερ έπΐ της âo φρονήσεως εχει χαΐ των άλλων, ή γαρ πείρα των πρεσβυτέρων έστίν, ή ; 5 χωρίς ου δυνατόν φρόνιμον γενέσθαι xal νουν χαΐ συνεσιν Ιχειν καΐ γνώμην. νουν λέγω τόν πραχτιχόν* ó γάρ νους χαθώ; ειρηται χαι θεωρητικός έστι xal πρακτικό; χαΐ αρχή καΐ τέλος· αρχή μέν, καθόσον των πρώτων άρχων έστι γνώσις xal θεωρητικός λέγεται· αρχή γάρ έστιν αποδείξεως* τέλος δέ, | καθόσον γνώσίς έστι των καθ' ίχαστα χαι ¿v al- 233 10 σθήσει, χαι πρακτικός λέγεται* περί τούτων γάρ ai αποδείξεις, xal ταΰτά είσι τά άποδειχτά, xal εις ταύτα τελευταΤον ó άποδειχνυς έρχεται από των χαθόλου χαταβαίνων. οΰτος δε . δ νοΰς άπό έμπειρίας περιγινόμενος έν τοις πρεσβυτέροις ευρίσκεται· δια τοΰτο δει πιστεύειν ταις τ ω ν έ μ π ε ι ρ ω ν x a l π ρ ε σ β υ τ έ ρ ω ν ή φρονίμων τ α ΐ ς ά ν α π ο δ ε ί χ τ ο ι ς φάσεαι χ α ι 15 δόξαις οόχ ή τ τ ο ν τ ω ν αποδείξεων* διά γ ά ρ τό Ι χ ε ι ν έκ τ η ς ¿ μ π ε ι ρ ί α ς ό μ μ α όρώσι τάς άρχάς των πράξεων, τά καθ' Ικαστα δη- ω λονότι πρακτά* δι' ων τά· συμφέροντα γινώσχουσι χαι υποτίθενται xal έαυτοΐς καΐ τοις άλλοις άνθρώποις.

20

Περί φ ρ ο ν ή σ ε ω ς x a l τ η ς σοφίας, τι χ ρ ή σ ι μ ο ι s i a ι xal ποτέρα βελτίων. κεφ. ιγ'.

Τ ί μέν ουν έστιν ή φ ρ ό ν η σ ι ; x a l ή σοφία, xal περί τίνα έστίν έχατέρα, xal δτι άλλου της ψυχής μορίου έστίν έχατέρα, εΓρηται. διαπορήσειε δ' άν τις περί αότων, τί χρήσιμοι είσι xal πρός τί συντελοΰσι τοις άνθρώποις. ή μέν γάρ σοφία ουδέν θεωρεί έξ ών έστιν εόδαίμων ό άνθρω- Μ 25 πος* ή μέν γάρ εόδαιμονία περί τήν πρδξίν έστιν, ή δέ σοφία οόδεμιας αίτια γενέσεως* οό γάρ τέλος ¿χει τό πραχτδν άγαθόν. ή δέ φρόνησίς έστι μέν αίτια πράξεως xal πρός τό πραχτόν αγαθόν, άναγχαία δέ πρός τήν χτησιν της άρετης oò πάνυ δοχεΐ* τοις μέν γάρ σπουδαίοις από του ΙΘου; τάς άρχάς περιγενομένας βεβαίας είναι συμβαίνει* ίξεις γάρ είσι* 30 xal οδδέν μάλλον από του είδέναι τά χαλά xal δίκαια | πρακτικοί αότών 234 γίνονται, ωσπερ οόδέ υγιεινό) ή εύεχτιχοί γινόμεθα από του καλώς είδέναι τά ¿γιεινά xal ευεχτιχά, άλλά τ φ ίχειν 2ξιν 6γιείας xal εόεξίας* ου γάρ ó πύχτης πυχτιχώτερος γίνεται διά τό είδέναι τί έστι τό ευ xal χαλώς πυχτευειν oò γάρ τψ είδέναι άλλά τφ Ιξιν Ιχειν πυχτιχής πυκτεύει· ομοίως 35 δέ χαι ó παλαιστής xal ó δρομικό;· χαι πας γυμνιχδς διά τήν ίζιν γυμνικός έστιν, oò διά το είδέναι τά εόεχτιχά xal γυμνικά· λέγω δέ ευεχτιχά xal γυμνικά ή υγιεινά oò τά ποιητιχά εόεξίας ή υγιείας αλλ' 5 ποιεί ó δγιαίνων ή ó εόεχτων άπό του Ιξιν υγιείας ή ευεξίας εχειν* ώσπερ ιν τοίνυν έπΐ των ειρημένων Ιξεων οί έχοντες ουκ iv άμείνους γένοιντο διά

19 tí» om. li

20 ιβ üb

35 πας Ü: γαρ τ&ι xal ¿ b

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VI13.[Arist.p. 1143»27—1144«11]

131

τb είδέναι, ούτως οόδέ ó σπουδαίος καλλίων περί τήν άρετήν γένοιτο διά την φρόνησιν. εΐ δέ τοίς σπουδαίοι; ουδέν πρός την άρετήν ή φρόνησις συντελεί, λείπεται δή τους μή όντας σπουδαίους την φρόνησιν χαλλίους ποιε ϊ ν χαΐ τούτου; δε ού σφόδρα άναγκαΐον φρόνιμους είναι πρδς τό γενέ5 σδαι σπουδαίου;· δυνατόν γάρ χαί παρ' άλλων μαΟόντας τδν περί αρετής λόγον χαί πεισδέντας αδτοϊς σπουδαίους γενέσδαι* ώσπερ βουλόμενοι υγιαίνειν ουχ αυτοί μανδάνομεν ίατριχήν άλλά του; ιατροί»; έρωτώμεν, χαί ϊθ ουδέν χωλυει υγιαίνειν. ταΰτα μέν ουν άπορήσειεν άν τις περί της φρονήσεως χαί της σοφία;, ε?ς τί συντελοΰσι τοις άνδρώποις χαί πρδς τί είσι 10 χρήσιμοι, έτι δέ χαί έκεΐνο δει ζητεΤν περί της πρός άλληλα; αυτών σχέσεως, ποτέρα βελτίων. δοχεϊ μέν γάρ ή σοφία βελτίων της φρονήσεω; χαδόσον των αναγκαίων εστί γνώσις· δοχεϊ δέ ή φρόνησις βελτίων της σοφίας, χαθόσον αρχή έστι πράξεως χαί δια τοΰτο χυριωτέρα της σο- 235 φίας, ήτις μόνον δεωρητιχή έστιν. ή γάρ πραχτιχή £ξις άρχει χαί έπι15 τάττει περί εκαστον. ταΰτα μέν οδν ήπόρηται περί σοφίας χαί φρονήσεως* ρητέον δέ προς ταΰτα χαί πρώτον περί τοΰ πρώτου· πρώτον μέν ουν ει χαί πρδς μηδέν ήσαν χρήσιμοι a l τοιαΰται άρεταί, άλλά δι' έαυτάς άναγχαΐον αιρετά; αότάς είναι* άρεταί γάρ είσιν έχατέρα έχατέρου τοΰ διανοητιχοΰ, καδώ; εΓρηται* πάσα δέ άρετή αίρετόν τί έστιν. Ιπειτα χαί χρή- ίο •20 σιμοί είσι πρδς την εόδαιμονίαν. οόχ ώσπερ ιατρική προς υγίειαν, άλλ' ώσπερ ευεξία προς υγίειαν έχει, ουτω σοφία χαί φρόνησι; προ; εόδαιμονίαν χρήσιμοι είσιν. ή μέν γάρ χαδόλου εόδαιμονία ή παντελής έστιν άρετή, σοφία δέ χαί φρόνησις μέρος ε?σί της δλης αρετής* ώστε μέρος είσι της ανθρωπινή; εδδαιμονίας σοφία και φρόνησις, χαί τό ταύτας εχειν μετά 25 των άλλων άρετών ευδαιμονειν έστι τήν δλην εόδαιμονίαν. ετι δέ χαί προ; πδσαν πραξιν σπουδαίαν ή φρόνησις χρήσιμο'; έστι χαί δι' αότής πάν τοιοΰτον έργον αποτελείται, ή μέν γάρ ήδιχή άρετή τήν θέλησιν είς ίθ το αγαθόν άπευδύνει τέλος χαί δρδδν ποιεί τόν σκοπόν, ή δέ φρόνησις τά πρδς τό τέλος φέροντα το άγαΟον ζητεί, χαί βουλεύεται δι' ών χάλλιστα 30 χαί ρδστα χαί ώς δει τοΰ τέλους ενι τυχεϊν. τ ο ΰ δέ τ ε τ ά ρ τ ο υ μ ο ρ ί ο υ τ η ς ψ υ χ ή ς , δ έστι τό δρεπτικόν, ουκ εστίν άρετή τοιαύτη, περί ή ; ήαϊν ó λόγος, ήτις άρχήν εχει τό δρεκτικόν, λέγω δή τήν ήδικήν. ού γάρ έστι τό Ορεπτιχόν χυριον πράξεως οόδεμιάς* δ δέ ουκ εστίν άρχή πράξεως, | οδ δύναται άρετήν εχειν τοιαύτην. δύναται δέ λεγεσδαι άρετή τοΰ Ορε- 236 35 πτιχοΰ τό ευτραφές χαί δσα άλλα ¡ίπονται, όταν χαλώς £ χ η τό Ορεπτικόν, οίον κάλλος ή μέγεδος, δπερ άρετή οδχ Ιστι χυρίω;· οό γάρ άπδ προαιρέσεως γίνεται ουδέ αιρετή έστιν, άλλά κατά μεταφοράν λέγεται, χαί ταΰτα μέν μεταξύ εΓρηται* ρητέον δέ ετι προς τό προχείμενον. δτι μέν ουν sI και πρδς μηδέν άλλο συντελεϊν ήδύνατο ή σοφία χαί ή φρόνησις, 40 διά γε έαυτ«; εδει πολλού τίνος άξιας είναι δοκεΐν, δεδεικται. δείξομεν ίο δέ ετι σαφέστερον, δτι ή φρόνησι; συντελεί πρδς το σπουδαιοτέρους γενέ-

1 Τ Ό εί&έναι— γένοιτο Ό Ι Ά Iiis D λου; Ii ¿1 ευεξία 1 ) : lt ύγίεta li

3

post

ÎIOUÎV

add. καΐ oitouíaíov; D 9*

10 άλλή-

132

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. V I 1 3 [Arist. p. 1 M 4 M 1 - H ]

σ&αι xal πραχτιχωτέρους των χαλάν χαί διχαίων- μιχρδν δέ άνωθεν iva.· ληπτέον τδν λόγον, άρξαμένους ¿χείθεν. δσπερ γάρ λέγομεν δυνατόν είναι πράττοντας τινας τά διχαια ouït» διχαίους εΤναι, χαί τά σώφρονα χαΐ μή σώφρονας είναι, ofoí είσιν oí τά προσταττόμενα όπδ του νόμου ποιοΰντες 5 διά φόβον χαί άχουσιως ή ο! δι' άγνοιαν δίχαιόν τι πεποιηχοτες* ώσπβρ st τκ λάΟοι τδν άδιχουντα χολάσας αντί του ήδιχημενου ή δι' άλλο τι ή χρήματα ή ήδονήν τδ δίχαιον ποιοΰντες χαί μή δι' έαυτό" ώσπερ τοινυν w τους τοιούτους o¿ λέγομεν διχαίους, χαίτοι πράττοντας τά διχαια, ούτως, ι'ο; ίοιχεν, έπΐ πάσης άρετής ίχβι· xal ó ποιων τδ αγαθόν χαί την àpiio την χαί δι' έαυτήν χαί του άγαθοΰ Svsxa, xal αότδς προαιρούμενος χαί oòx άχουσίως, οδτός έστιν άλη&ώς ó σπουδαίος· ó γάρ βιαζόμενος 6φ' έτέρου πρδς τό ποιήσαι τδ άγαΰδν του άγα,&οΰ ¡J¿V ίνεχα ποιεί ?περ ποιεί, εΓπερ ó χαταναγχάζων αότδν του άγα&οΰ ϋνεχα χαταναγχάζει* σπουδαίος δέ oòx εστίν οόδέ άγαθός, | ίτι μή προαιρούμενος xal έχουσίως πράττει 237 15 το άγαθόν. ή μέν οδν ΐξις της αρετής ρυ&μι'ζουσα τό δρεχτιχδν της ψυχής, τδ θυμιχδν xal ¿πι&υμητιχόν, δρΟήν ποιεί τήν προαίρεσιν* ¿πι&υμεΐ γάρ xal προαιρείται τδ άγαΟδν άπδ της αγαθής ίζεως* où δει δέ μέχρι τούτου τδν σπουδαϊον ΓστασΟαι του Ιςιν εχειν αρετής, άλλά xal πράττειν ές ών Ισται βέβαια ή ίξις ¿ν ψυχ-fl, τάς πράςεις τάς σπουδαίας δηλον20 ότι. τδ τοίνον τάς τοιαύτας πράξεις είδεναι oò δυνατδν λαβείν άπδ της ίζεως τής αρετής* αύτη γάρ μόνην ¿μποιεΐ η; ψυχή τήν ορεςιν του άγα· ίο 8ου* τδ δέ εΐδέναι δ δει πράττειν τδν σπουδαϊον άλλης έστί δυνάμεως, λεχτέον δή περί ταύτης τής δυνάμεως σαφέστερον. ε στ ι δή τις δύναμις, ήν χαλοΰσι δεινότητα* αύτη δέ ίστι τοιαύτη ώστε τά πρδς 25 τδν &ποτεθέντα σχοπδν συντέμνοντα δύνασ&αι ταύτα πράττειν xal τυγχάνειν αότών. άν μέν οδν δ σχοπδς ή χαλός, επαινετή ¿στιν, ί ν δί φαύλος, πανουργία* διό xal τους φρονίμους δεινούς xal πανούργους φαμέν είναι, ί σ τ ι δέ ή φρόνησις οόχ αύτη ή δύναμις, ή δεινότης, αλλ' oòx άνευ τής δυνάμεως ταύτης- ταύτης 30 γάρ τής δυνάμεως άρετή ¿στιν ή φρόνησις. ουτε τοινυν άνευ φρονήσεως ίο τελειω&είη άν ή ήΟιχή άρετή, τήν τε φρόνησιν άδύνατον ¿πιγενέσΟαι τψ πραχτιχφ νφ άνευ τής άλλης ή&ιχής άρετής· οί γάρ συλλογισμοί των πραχτών, οΒς δηλονότι συλλογιζόμενοι πράττομεν, άρχάς Ιχουσι τά τέλη των πράξεων * άπδ γάρ των τελών συλλογιζόμε&α, el άγαθαί eìatv ai πρά35 ξεις ή πονηραι* τάς δέ τοιαύτας άρχάς, τά τέλη δηλονότι, oò γινώσχομεν άνευ τής έξεως τής ήθιχής άρετής* πονηρδν γάρ | τιΟέμε&α τέλος ύπδ 288 πονηρός Ιζεως χαί πρδς τούτο τάς πράςεις τάττομεν, ώσπερ εις άγα&όν. xal συμβαίνει τήν γνώσιν των τοιούτων πραχτων μή εΤναι φρόνησιν* ή γάρ φρόνησις περί τά άγαθά του ανθρώπου · .άστε άνάγχη τδν φρόνιμον τδ 40 άγαβδν τίθεσ&αι τέλος* χαί διά τούτο oò. δυνατόν τήν φρόνησιν συστήναι άνευ τής άλλης ήΟιχής άρετής χαί άδύνατον φρόνιμον εΤναι μή οντα άγαθόν. οδτω μέν οδν φαίνεται τήν φρόνησιν μή είναι άνευ τής άλλης ή&ι23 Ιβ-ι tf¡ h et Arist.: Ιατι

ί>

U E L I O U O R I P A R A P H R . Ε Τ Η . NIC. V I 1 3 [Arist. p. 1 1 4 4 b l - 1 1 4 5 » l ] χής αρετής.

133

φανερδν δέ μηδέ την άρετήν είναι άνευ φρονήσεως· χαί γαρ ίο

ω ς έχει ή φρόνησις πρός την δεινότητα (où ταδτδν μέν, 8μοιον δέ*

xal

γάρ ή μέν δεινότης φοσιχή έστιν έπιτηδειότης της ψυχής, ή δέ φρόνησις αρετή έστι τη» τοιαύτης έπιτηδειότητις), ουτω xal ή ήΟιχή άρετή πρός 5 την φυσιχήν άρετήν έχει.

π α σι γ ά ρ δ ο χ ε ΐ των ήθιχών άρετών έχάστη

φυσιχή πως είναι* χαΐ γάρ δ ί κ α ι ο ι χ α ί χαί τάλλα Ι χ ο μ ε ν ρον τ ι ,

σωφρονιχοί

ε δ Ο υ ς έχ γ ε ν ε τ ή ς ,

άλλ' 2 μ ω ς

νομίζοντες oò ταύτας εΐναι τάς χυρίως άρετάς.

•παισί χαί θηρίοις ύπαρχου σαι βλαβεραΐ γίνονται

χαΐ

ανδρείοι,

ζητοδμεν

έτε-

αύται γαρ χαί »

ένίοτε διά τδ άνευ νοΰ

10 προσεΐναι, xal χαβάπερ τψ σώματι ίσχυρψ χινουμένφ σ υ μ β α ί ν ε ι

σφα'λ-

λ ε σ & α ι ι σ χ υ ρ ώ ς , όταν άνευ όψεως χινήται, ουτω χαί τάς τοιαύτας ίςεις άνευ νοΰ πονηράς εΐναι συμβαίνει, χυρίως χαλοΰνται.

μετά δέ νου άγαΒάς·

αϊ χαί άρεταί

χαί αί αδται ίςεις νου μέν άνευ ουκ είσιν άρεταί χυ-

ρίως, μετά δέ νοΰ χυρίως άρεταί γίνονται* J ώστε χαθάπερ έπΐ τοΰ δοςα- 239 15 στιχοΰ δύο είσ'ιν είδη, δεινότης χαί φρόνησις, ούτως έπί τοΰ ή&ιχοΰ δύο έστί, τδ μέν άρετή φυσιχή, γίνεται είναι,

τό δέ ή χυρίως.

άνευ φ ρ ο ν ή σ ε ω ς .

διόπερ φασί

χαί τούτων ή χυρίως ού

πάσας τάς άρετάς φρονήσεις

χαί Σωκράτης τουτψ τψ λόγφ στοίχων, πή μέν δρ&ώς είχε πή

δέ ήμάρτανεν δ τ ι μ έ ν γάρ φ ρ ο ν ή σ ε ι ς ψ ε τ ο ε ί ν α ι τ ά ς ά ρ ε τ ά ς άπάσας, 20 ήμάρτανεν, δέ·

δτι

δέ ούχ

άνευ φ ρ ο ν ή σ ε ω ς ,

καλώς

ελεγε.

σ η μ ε ΐ ο ν ίο

χ α ί γάρ νΰν π ά ν τ ε ς , 8 τ α ν ό ρ ί ζ ω ν τ α ι τ ή ν ά ρ ε τ η ν , είπόντες αύ-

τήν 2ξιν χαί περί τίνα χαταγίνεται, προστιθέασι χαί χατά τόν ¿p&òv λόγον· δρΟδς δέ λόγος ó χατά τήν φρόνησιν· άρετην άνευ φρονήσεως.

φαίνεται άρα μή δύνασόαι εΤναι

ετι δέ, ου μόνον χατά τον òp&òv λόγον 2£ις ή

26 άρετή λέγεται άλλά χαί μετά τοΰ δρθοΰ λόγου* όρΟός λόγος ή φρόνησίς έστιν.

ó δέ περί των τοιούτων

ó μέν γάρ Σωκράτης λ ό γ ο υ ς τ ά ς

άρε-

τ ά ς φ ε τ ο ε ί ν α ι (πάσας γαρ έπιστήμας Ιλεγεν είναι), ημείς δέ Ιξεις μετά λόγου,

τδ γάρ χατά λόγον διαφέρει τοΰ μετά λόγου* χατά λόγον γάρ τις «ο

ποιεί τι χαί έτέρου χινοΰντος (χαί το τέλος σχοπουντος), δσπερ ή φύσις 30 χατά λόγον ποιεί, μετά λόγου δέ, δταν αυτό; είδώς πράττε χαί τό τέλος σχοπών χατά λόγον ποιγ).

διά τούτο δει προσχεΐσ&αι τ φ χατά λόγον τδ

μετά λόγου* λόγος δέ έστιν ή φρόνησις καθώς εΓρηται. των είρημένων, φρονήσεως

ότι ο υ χ

δήλον τοίνυν έ χ

οίόν τ ε αγαθόν είναι χυρίως τήν 2ςΐν άνευ

οόδέ φρόνησιν άνευ άρετής. | εντεύθεν δέ λύοιτ' ί ν χαί ει 240

35 τις έχ .τοΰ έναντίου λόγος είσάγοιτο.

δοχεΐ γάρ δυνατόν είναι χωρίζεσβαι

τήν φρόνησιν της ή8ιχής αρετής· ού γάρ ó αυτός ούτως εόφυώς έχει πρδς άπάσας,

ώστε πάσας τάς ήθιχάς άρετάς χαί την φρόνησιν όμοΰ λαβείν

δυνηΟήναι· ωστε τήν μέν λήψεται, τήν δέ ουπω είληφώς έσται. χωρίζεσθαι τάς άρετάς.

δοχεΐ άρα

τοΰτο τοίνυν χατά μέν τάς φυσιχάς άρετάς έν-

40 δέχεται, χατά δέ τάς ή&ιχάς, χα&' ας άπλώς αγαθός δ άν&ρωιίος λέγεται, to

10 τψ om. h 16 ή Mullach: ¿ Dh 29 xal τό τέλος axoitovvroc b: om. D 33 άγαθόν Dh: áyafyv Mtülacb 36 οδτως b: ούτος D 40 ήθιχας b: ς μή συμβαίνοντα; Tg άληθβίφ έλέγξαντες, του; μάλιστα ένδόξου; χαταλείψαντες βεβαιώσομεν· xal οδτως ίσται φανερό; δ περί αότων λόγο;, δοχεΐ δή πασιν ή ¿γχράτεια άγαθδν xal ή χαρτερία των σπουδαίων xal των έπαι- ίο 20 νετών εΐναι, ή δΐ άχρασΰζ τοόναντίον. φασί δί περί της ¿γχρατείας xal ταύτα' πρώτον μέν, 8τι ó ¿γχρατής δ αότό; ίστι τω έμμενετιχφ ίν τινι λογισμφ xal άχινήτφ xal ¿γχράτεια τδ ¿μμένειν τφ λογισμφ, άχρασία δε xal άχρατής τοόναντίον* δεύτερον, 8τι είδώ; δ ¿γχρατής δτι φαύλαι at ¿πι&ομίαι, άφίβταται τούτων xal άχολουθεΐ τφ λόγφ, ó δΐ άχρατης, είδώ; 25 8τι φαύλα πράττει, διά τήν ήδονήν οδ πεΦεται τφ λόγφ* τρίτον, 8τι xal ó σώφρων ¿γχρατής έστι xal χβφτεριχδς xal ó άχόλαβτος τοόναντίον* τέταρτον, δτι xal πας ¿γχρατής σώφρων (ίνιοι δέ οό πάντα φασίν ομοίως xal τδν άχρατη πάντα άχόλρβτον xal τδν άχόλαβτον άχρατη εΤναί φασιν· ίο άλλοι δέ διαφέρει ν άλλήλων)* πέμπτον, 8τι ¿νδέχεται φρόνιμον xal δεινδν 30 ίντα xal άχρατη είναι* ϊχτον, 8τι λέγονται άχρατεΐς οί πρδ; θυμδν ¿πιρρεπεΐ; xal οί σφόδρα τιμής xal χέρδους δρεγόμενοι. ταύτα μίν οδν είσι πάντα σχεδόν τά λεγόμενα περί έγχρατείας χαί άχρασίας* ών περί έχάστου σχεψώμε&α* xal πρώτον περί τού πρώτου.

35

Ότι οόχ ¿βτιν ¿γχράτεια το απλώς ¿μμένειν τοις δεδογμένοι;. 245 χβφ· β'· Ei τούτό ¿στιν ή ¿γχράτεια, τό ¿μμένειν πά.fir¡ h: ntì.vxi D 33 ένεργεία

142

HKMODORI I'AllAPHK. Ε'ΠΙ. NIC. VII 7 . 8 [Arist. p. U47b3—1148»3]

γάρ έπιστήμης δόξαν περιγενέσθαι αλλά τη δυνάμει της έπιθυμίας, ή χαί το σώμα μεθίστησι xai άλλοιοι· γίνεται δή ή άκρασία υπδ λόγου χαί δόξης ιβ άντιφθεγγομένης τφ όρβφ λόγφ διά της έπιθυμίας.

διά τούτο οδ5έ τά

θηρία άκρατη δύνανται λέγεσθαι, δτι oùx 2χουσι λόγον φ άνθίσταται ή 5 έπιθυμία, άλλά φαντασίαν τινά των μερικών χαι μνήμην, ή άγνοια

πως δέ λύεται

τοδ άκρατους της έπιθυμίας σβεσθείσης xal πάλιν γίνεται ό

ακρατής έπιστήμων χαί χατά την έπιστήμην ένεργών, δ αδτός έστι λόγος, δς έστι χαί έν τφ μεθύοντι χαί χαθεύδοντι· τούτο δέ φυσιολόγων είδέναι. δταν δέ έν τ(ί> πάθει γένηται δ άκρατης, την ¿λάττω πρότασιν, την χυρίαν a» 10 των πράξεων, την δτι τόδε χαχόν, ή oòx εχει οδδαμώς οδδέ έπίσταται ή ούτως έχει ώσπερ οί μεθύοντες xal οί μαινόμενοι έπη τινά χαί αποδείξει; λέγοοσιν· άλλοις τε, δτι ουδέ ή έλάττων πρότασις αύτη χαθ' αυτήν έπιστημονιχή έστιν, όσπερ ή χαΟόλου xal μείζων, Σ ω κ ρ ά τ η ς συμβαίνειν*

ώστε εοιχεν, δ έ ζ ή τ ε ι

οδ γάρ παρούσης της χυρίως εΤναι δοχούσης

15 έπιστήμης, ήτις έστίν ή χαθόλου, γίνεται το πάθος· oò γάρ ταύτης κρατεί ή έπιθυ|μία αλλά της κυρίας των πράξεων, ήτις έστίν ή έλάττων χαι ή 255 περί τά χαθ' έκαστα.

ταύτην γάρ διαφθείρει ó πράττων, ήτις έστί περί

τάς πράξεις· χαί αδτη περιέλχεται διά τό πάθος, ουχ ή καθόλου.

περί

μέν οδν της γνώσεως των άχρατων, εί γινώσχουσιν δλως τ4 αγαθόν και 20 πώς γινώσχοντες άχρατεύονται, τοσαΰτα ε ι ρ ή σ θ ω .

Τ ί ς ó απλώς ά χ ρ α τ ή ς χαί ó απλώς έγχρατής.

κεφ. η ' .

Μετά δε ταύτα ρητέον, εί εαη τις άπλώς άκρατής άνευ προσθηχης ίο ή πάντες χατά μέρος, οίον άχρατής Θυμοδ χαί ακρατής δόξης· ίστιν άπλώς άχρατής, λεχτέον περί ποΐά έστιν υποκείμενα,

xal εί

δτι μέν οδν

25 περί ήδονάς x a l λύπας είσίν άπαντες οί έγχρατεΐς xal χαρτεριχοί χαί άπλώς xal μεριχοί, x a l of α κ ρ α τ ε ί ς χαί μαλαχοι', φανερόν.

έπεί δέ

τών ηδέων τά μέν είσιν άναγχαΐα, τά δέ oòx άναγχαΐα μέν, αιρετά δέ καθ' έαυτά χαι ηδέα (λέγω δέ άναγχαΐα μέν, ών χωρίς οδ δύναται συνεστάναι ή τδ εΐδος καθόλου τό άνθρώπινον, ιυσπερ ó γάμος ή τό άτομον, ώσπερ 30 τροφή άνεσις ύπνος χαι τά τοιαύτα· οδχ άναγχαΐα δέ, αιρετά xal ήδέα 20 δι' έαοτά, οδ διά την συστασιν τού άνθρώπου,

πλούτος τιμή νίκη χαί

τά τοιαύτα), συμβαίνει χαί έν άμφοτέροις ήδέσιν υπερβολάς είναι, χα! έν τοις άναγχαίοις xal έν τοις δι' Ιαυτά αίρετοΐς, δταν τις αδτοΐς χρήσηται πλέον ή δει xaì ó ορθός κελεύει λόγος αδτοΐς χρήσασθαι.

ó μέν οδν

35 προς τά ήδέα υπερβάλλων τά μή άναγχαΐα ου λέγεται άπλώς χωρίς προσθήχης άχρατής αλλά άκρατης δόξης ή ¡ ακρατής πλούτου, ως f-ερος ών 256 έχείνου του χυρίως χαί άπλώς. άχρατοΰς, δνομαζόμενος δέ άχρατής διά τινα πρδς έκεΐνον ομοιότητα, χαθάπερ διαφέρει ó άνθρωπος ó τ ά ' Ο λ ύ μ π ι α νενιχηχώς τοδ άπλώς άνθρώπου.

χαί γάρ si και μικρόν έστι το διάφορον

40 αδτών, άλλ' δμως διαφέρει, και ίτερός έστι διά τήν προσθήκην.

δτι δέ

διάφορος έστιν ή περί τά μή άναγχαΐα ήδέα άκρασία της άκρασίας, δήλον χαί άπο του τήν μέν άκρασίαν άπλώς ψέγεσΒοα και δοκεΐν οδ μόνον άμαρ-

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VII 8.9 [Arist. p. 1148·3—32]

143

τίαν αλλά χαί χαχίαν ή χυρίως ή χατά τι, την δέ μετά προσθήχης άχρα-1» σίαν οδ ψέγεσθαι ώς χαχίαν. οί μέν οδν περί τά μή αναγκαία ήδέα υπερβάλλοντες ακρατείς λέγονται μετά προσΠήκ/,ς, οί δέ περί τα» αναγκαία; χαί σωματικός ήδονάς ύπερβάλλοντες, οδ χρίνοντος χαί συντιθεμένου του » λόγου αλλά άνόισταμένου, χαί τάς μέν ήδονάς υπερβαλλόντως διώχοντες, περί 3 ; Ιφαμεν είναι τόν σώφρονα χαΐ τδν ακόλαστον, τάς δέ λύπας φεύγοντες πλέον ή προσήκεν, οίον πείνης δίψης χαί άλέας χαί ψύχους και πάντων των περί άφήν χαί γεΰσιν, οί τοιούτοι «κρατείς λέγονται, ου μετά προσθήκης αλλά άπλώς. δήλον δέ χαί από του άχολάστους λέγεσόαι τους » 10 περί ταΰτα υπερβάλλοντας, τους δέ περί τά μή αναγκαία ήδέα υπερβάλλοντας οδδαμώς. δτι γάρ περί τάς αδτάς σωματιχάς ήδονάς συμβαίνει είναι τόν σώφρονα χαί έγχρατή χαί τόν ακρατή χαί ακόλαστον, είς ταδτδν τίΟεμεν τόν σώφρονα το> έγχρατεΐ χαί τόν άχόλαστον τω άχρατεί, | εΐ χαί 257 ούχ ομοίως εχουσι προς ταύτας τάς ήδονάς. ó μέν γάρ άχόλαστος προαι15 ρούμενος έπί την έπιΟυμίαν φέρεται, 6 δέ ακρατής μή προαιρούμενος, αλλά του òpftoù λόγου άνδισταμένου. τόν μέν οδν ακρατή τω αχολάστφ είς ταδτδν τί&εμεν χαί τω σώφρονι τόν έγχρατή χαί περί τά αότά λέγομεν αυτους είναι, τόν δέ περί τάς άλλα ς ήδονάς τάς μή αναγκαίας άχρατώς έχοντα ουδαμώς, εΐ δέ και περί τά αδτά έστιν ήδέα ó ακρατής τ φ άχο20 λάστφ, αλλά μάλλον ψέγεται ó ακόλαστος ώς μάλλον ταίς έπιδυμίαις δου- ίο λεύων. ó μέν γάρ άκρατης σφοδροτάτων έπιβυμιών ήττδται (οό γάρ ήν άλλως, του δρΟοΰ αν&ισταμένου λόγου), ó δέ άχόλαστος χαί μικρών χαί άσ&ενών έπιΟυμιών ήττδται διά τδ μή άντιπράττειν αδταΐς τόν όρθδν λόγον χαί ζητεί τάς υπερβολάς χ α ί φ ε ύ γ ε ι μ ε τ ρ ί α ς λ ύ π α ς · χαί ει 20 μετρίων κινουσών έπιδυμιών ούτως είς τάς υπερβολάς φέρεται, τίς 30 δέ μεταξύ, και φύσει μέν άγα&ά ήδέα είσίν, 3 δι' έαυτά χαί ού δι' άλλα ζητοΰμεν, oîov δόςαν νίκην ύγίειαν, φύσει δέ χαχά οΓον τδ φαγείν άν&ρωπον χαί πιεϊν αίματος ανθρωπίνου χαί ή παρά φύσιν άκολασία, μεταξύ δέ τούτων, ?σα δι' έαυτά μέν ουτε άγαδά είσιν οΰτε χαχά αλλά χρήσιμα πρός τι άγαδόν, οίον τά σιτία και τδ | ίμάτιον χαί ó γάμος· τά μέν οδν 258 3ά φύσει αγαθά χαί τά μεταξύ, έπειδάν τις ζ η τ η , έπαινείτάι, έάν μή υπερβα'λλη τδν δρδδν λόγον αλλ' ώς προσήχε ζητη. χαί γάρ ή υπερβολή έν άπασιν ουχ έπαινετόν, αλλ' ή μέν έν τοίς φύσει αγα&οϊς υπερβολή ψεχτδν μέν ουχ εστίν ουδέ μοχδηρόν, δτι τά διωκόμενα, ώς είρηται, φύσει είσίν άγαδά χαί δι' έαυτά ζητούνται, φευχτόν δέ έστι και φαΰλον· του γάρ φι-

21 άχρατής h: έγκροτής D

144

5

10

15

20

25

30

35

40

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VII 9 [Artet. p. 1148»327]

λεΐν to'j; παϊδας, φύσει οντο; άγαθοΰ, φεύγειν δεί την δπερβολήν, καΐ μή χαθάπερ ή Νιόβη, η χαί πρός του; θεοί) ς δπέρ των τέκνων έμάχετο, ή 6 ίο Σάτυρος ώ ; θεδν έπιχαλούμενο; τδν πατέρα· λ ί α ν γ ά ρ έ δ ό χ ε ι μ ω ρ α ί ν ε ι ν . άλλ' οδδέ άχρασία έστίν ή τοιαύτη δπερβολή. ή γ ά ρ ά χ ρ α σ ί α où μ ό ν ο ν φ ε ο χ τ ό ν ά λ λ α x a l τ ω ν ψ ε χ τ ώ ν έ σ τ ι . λέγεται δέ άχρασία δι' ομοιότητα τινα, ήν ΐ χ ε ι περί την άχρασίαν μετά προσθήκης, χ α θ ώ ; εΓρηται άχρασία χέρδοο; ή άχρασία τιμής. xal άκρατης οόχ απλώς αλλά ά φ α τ η ; τ ι μ ή ; ή φιλοτεχνίας ή τινο; των τοιούτων* δσπερ κακόν ίατρδν λέγομεν τδν παρά τήν έπιστήμην χρώμενον τοις νοσοϋσι, xal κακόν δποχριτήν τ4ν μη ακριβώς μιμούμενον δν δποχρίνεται, xal ούχ άπλώς xaxóv, ί τ ι oòx Μ Ιστι χαχία ή τοιαύτη παρατροπη, αλλά καθ' δμοιότητα μετά προσθήκης, ή μέν οδν περί τά φύσει αγαθά xal ήδέα υπερβολή ούτω; εχει. των δέ μετάξι) άγαθών αί δπερβολαΐ μοχθηραί είσι xal ψεχταί, δτι τά τοιαύτα άγαθά αφ' έαοτών oòx Ιχοοσι τδ τοιαύτα ή τοιαύτα είναι, άλλα άπό τοΰ τέλου; πρδς 8 τάττονται ή άγαθά είσιν ή xaxá. xal διά τούτο, ί ν πρδς τέλος ταχθώσι μοχθηρόν, μοχθηρά είσι. τάττονται δέ είς μοχθη|ρδν τέ- 259 λα;, όταν μ ε θ ' δπερβολής ,διώχωνται* δ γάρ υπερβάλλων έν τη χρήσει τίον αιτίων xal των ένδυμάτων xal των άλλων αναγκαίων xal παρά τον δρθδν λόγον αδτοΐς χρώμενο; ε ΐ ; την άκολασίαν αυτά τάττει. xal διά τοΰτο ή τούτων άπάντων υπερβολή μοχθηρία έστί. τίνων δέ xal ά π λ ώ ; άχρασία xal χ ω ρ ΐ ; προσθήκης, περί δ xal ή σωφροσύνη έστί xal ή ακολασία. των δέ φύσει χαχών xal ήδέων οόχ αί δπερβολαΐ μοχθηραί είσιν, άλλ' ά π λ ώ ; αί περί ταύτα έζει;, αΓ είσιν at θηριώδεις* ί π ε ρ οόδέ φύσει ίο ήδεα είσι. των γάρ ήδέων τά μεν έστιν ήδεα φύσει και πδσι ζωοις, οίον τροφή xal ύπνο; χαί τά τοιαύτα, τά δέ φύσει μέν ήδεα, oò πασι δέ ήδεα, ωσπερ ή τοιάδε τροφή, οίον τδ πόαν φαγεϊν ή χρέα ένίοι; των ζψων φύσει ηδέα είσί, τά δέ ουδαμώς φύσει ήδέα άλλα ή διά εθη ή διά πηρώσει; ή διά μοχθηρίαν φύσεως, ¿τινά είσι φύσει xaxá, περί δ ή θηριότη; έστίν* οίον.τήν άνθρωπον έχείνην λέγουσι ποιεΤν, τ ά ; χ υ ο ύ σ α ; ά ν α σ χ ί ζ ο ο σ α ν τ ά π α ι δ ί α χ α τ ε σ θ ί ε ι ν * ή of; ήδοντο οί άπηγριωμένοι περί τόν Πόντον άνθρωποι, οί μέν ιχθύς ώμους έσθίοντε; xal χρέα ώμά, οί δέ δα- w νείζοντε; τά τέχνα άλλήλοι; εις εόωχίαν · ή 8 Φάλαρις έποίησε φαγών τόν έαυτου παΐδα. τοιαύτα δη τά φύσει xaxá xal ήδέα, oò φύσει ήδέα άλλά διά μοχθηρίαν μέν φύσεως ήδέα δοχοΰσι ταύτα, τοις δέ διά πηρώσεις τινές ήδονται ή διά μανίαν ή άλλην τινά νόσον* διά μανίαν μέν, ώσπερ δ μανεΐ; xal φαγών τοΰ συνδούλου ήπαρ ή δ τ ή ν μ η τ έ ρ α κ α θ ι ε ρ ε ύ σ α ς x a l φ α γ ώ ν , διά νόσον δέ δ έσθίων άν|θράχων xal γης* ¿ζ 260 εθους δέ γίνεται θηριώδης δ ταΐς παρά φύσιν ήδοναί; έχ προοιμίων τοΰ βίου συνεθισθείς xal χαίρων μέν σιτίοις, οΓ; ουδείς ήδεται ανθρώπων μη των φυσικών ίίρων έκστάς, άκολασταίνων δέ τήν παρά φύσιν άχολασίαν*

5 ante άχραιία add. -/αί ü 11 άλλά Db: άλλ' r¡ Mullach 24 xal πααι — μέν ήΐέα (25) bis D 32 eie con·, ex πρός D 33

HEUODORI PARAPOR. KTH. NÍC. VII IO [Aris», p. 1149·32-Μ7]

φρονεί ή ζημιοί, ó δέ θυμός, ω σ π ε ρ σ υ λ λ ο γ ι σ ά μ ε ν ο ; οτι δ ε ι τ ω ο ύ τ φ π ο λ ε μ ε ϊ ν , ευθύ; χαλεπαίνει. ούτω μέν οδν ó θυμό; έπεται τι τψ λόγψ, ή òà έ π ι θ ύ μ ί α , έάν μόνον ε ι π η ή αίσθηοι; ή ó βμδ; διεφθαρμένο; Οπό τ ή ; αίαθήσεω;, ότι τόδε ηδύ, όρμα εύθίι;

τοικατά λογιπρο;

Ο την άπόλαυσιν* ω σ θ ' ó μ έ ν θ υ μ ό ; α κ ο λ ο υ θ ε ί τιρ λ ό γ ψ π ω ; , ή òà έ πι Θ υ μ ία ου. α ι σ χ ί ω ν ουν διά τούτο ó πρδ; την έπιθυμίαν άκρατη; τοΰ πρδς Θυμόν · ó μέν γαρ ακρατή; τοΰ Θυμοΰ κρατείται υπδ λόγου τρόπον τινά, ó δέ της έπιθυμία; ακρατή;, υπό τή; επιθυμία; κρατείται, ετι 1« ταΐ; μάλλον φυσικαϊ; δρέξεσιν άκολουθεΐν κουφότερον κακόν τοΰ Ιπεσθαι 10 ταΐ; ήττον φυσικαϊ;* μάλλον γάρ άξιοΰται τδ τοιούτον σ υ γ ν ώ μ η ; · αλλά ή του θυμοΰ άκρασία φυσικώτερον τ ή ; άκρασία; των επιθυμιών, λέγω òà των μή αναγκαίων επιθυμιών καΐ των υπερβαλλουσών, οΓον χρημάτων καί δόςη;· «δστε άνεκτότερον κακόν ή τοΰ θυμοϋ ακρασία τή; των επιθυμιών, ίτι δέ τδ μάλλον φυσικδν μάλλον συγγνωστόν, όήλον. εγκαλούμενο; γάρ lä τι; Ζτι τύπτει τδν πατέρα, άπελόγεϊτο φυίικδν αυτιί» είναι τδν θυμδν τδν st τοιούτον καί τήν περί αυτόν άκρασίαν, και γάρ καί τδν πατέρα αυτού τοιούτον είναι πατραλοίαν καί .έτι τδν τιάππον και τδν εαυτού υίδν έσεσθαι καί τυπτήσειν αυτόν επειδάν άνήρ γένηται. καί τ ι ; ε λ κ ό μ ε ν ο ; υ π ό τ ο ΰ υ ί ο ΰ έκέλευεν αυτόν πρό; ταϊ; θυραι; παυεσθαι, " κ α ί γάρ εγώ τον πα•20 τέρα τον εμδν εΓλκυσα", φησί, " μ έ χ ρ ι ; ενταύθα", φαίνεται τοίνυν οτι άπολογίαν τινά δίόωσι τοΐ; αισχροί; τό πεφυκέναι πρδς αυτά καί άνεκτότερον ποιεί τδ έγκλημα, ότι òà καί φυαικώτϊρον ή τοΰ θυμού άκρασία 268 τ η ; των επιθυμιών δήλον· άπλώ; γάρ θυμοΰσθαι φβσικώτερόν εστι τόΰ έπιθυμεΐν των μή αναγκαίων, το μεν γάρ θυμοΰσθαι όιά σωτηρίαν τ ή ; 25 φυσεω; ένετέθη τη φύσει, Γνα τδ βλαβερδν άποίείηται, καί ε?; τούτο φέρει, ή òà των μή αναγκαίων επιθυμία ουκετι* εστι γάρ καί άνευ νίκη; ή τιμ ή ; διασώζειν τήν φόσιν · διά τοΰτο καί κοινότερον τό θυμοΰαθαι των επιθυμιών τών μή αναγκαίων· τδ ¡jiàv γάρ και πάσιν άνθρωποι; καί πασι ζψοις πρόσεστιν, αί òà oùòà πάσιν άνθρωποι;, επεί όε το θυμοΰσθαι τών ίο 30 τοιούτων έπιθυμιών φυσικώτερον, καί αί υπερβολαί τοΰ θυμού φυσικώτεραι τ ή ; τών έπιθυμιών υπερβολή;, ή άρα τοΰ θυμοΰ άκρααία φυσικώτερον καί διά τοΰτο ήττον αισχρά τή; τών επιθυμιών, ετι τών άδικων οί έπιβουλότεροι άδικοϋτεροι. έπιβουλοτερα òà ή επιθυμία τοΰ θυμοΰ* άόικωτερα άρα. ?τι δε έπιβουλοτερα, δήλον. λεληθότω; γάρ εισέρχεται καί ουκ 35 άθρόον ώσπερ ó θυμό;* καί οί θυμούμενοι φανεροί είσιν, οί òà έπιθυμοΰντε; ού πάνυ φαίνονται, οτι λάθρα π ω ; καί δόλψ κλεπτόμενοι έπιθυμοΰσι* καί διά τοΰτο καί αυτοί δόλο» τινί καί κλοπή έπί τά έπιθυμητά so φέρονται· ?θεν καί Ομηρο; φησι τήν Άφροδίτην δολοπλόκον, καί τδν κεστδν ιμάντα διά τοΰτο τβ 'Αφροδίτη άνατιθέασι. τδ ποικίλον υποφαίνοντε; 40 της επιθυμίας* καί τό

31 της τών έπιβυμιών ΰπιρβολη; h: τοΰ τών |ίπι8υμιών D falso tribuit

38 δολοπλόκον Homero

IlKMODOKI ΡΛ Ii A I'll R. ΕΤΗ. ΝΙΟ. VII IO. 11 [Arisi, p. 1140 "· 17— 11 Γ»0=
h li) & δ' άχρατής D: άχρατή ς U b 35. 36 oiitvl Dh et Arist. codd. L*>UbOb: oMív Arist. vulg. 37 έβούλε»' h: έβουλεύετο D μέλει h: μέλλει U 39 ¿γκρβίτεια h: Ακράτεια D

154

HBLIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. SIC. VII 16. 17 [Aris», p. 1152«26- bl6]

ηττάται ών oí πολλοί χρατοΰσιν. εστι δέ ή προπετής άχρασία, ην οί μελαγχολικοί άχρατεύονται, δυσχερέστερα ίαθήναι της άσθενοΰς, καθ' ήν βουλεύονται οί αχρατεΐς χαί ουχ έμμενουαιν. όμοια»; δέ χαί οί φυιιχώς άχρατευόμενοι δυσιατότεροι των δι' εθος άκρατων· ρίον γάρ μεταχινήσαι 5 εθος ή φύσιν· δια τούτο γάρ χ α ί τ δ ε θ ο ς χ α λ ε π ό ν , ότι εοικε φύσει· ωσπερ Εύηνος λέγει φ η μ ί π ο λ υ χ ρ ό ν ι ο ν μ ε λ έ τ η ν ε μ ε ν α ι , φ ί λ ε , χ α ί òή 277 ταύτην ά ν θ ρ ώ π ο ι σ ι τελευτώσαν φύσιν είναι, τί μέν ουν έστιν έγχρα'τεια χαί τί καρτερία χαί άχρασία χαί μαλαχία χ α ί 10 π ώ ς ε χ ο υ σ ι ν αί 3;;εις α ύ τ α ι π ρ ο ς ά λ λ η λ α ; , ε ί ρ η τ α ι .

Ιίερί ήδονήί.

κεφ. ιζ'.

Περί δε η δ ο ν ή ς χ α ί λ ύ π η ς ήδη σκοπώ μεν· εσ« γαρ οίχεΐον χαί προσήχον τψ περί της πολιτιχής φιλοσοφοΰντι. οΰτος γαρ έστι τοίϊ τέλους ίο άρχιτέχτων, χ α θ ώ ; εν τοις προειρημένοις Ιφα'νη · το δέ τέλος έστί τδ άγα15 θδν χαί τδ άριστον, φ καθα'περ κανόνι διαχρίνομεν των πραχτών τα αγαθά των φαύλων* δ μέν γάρ προς έχεΐνο φέρει το τέλος, αγαθά νομίζομεν, δ δέ τοίϊ τέλους απάγει, φαύλα, έπεί τοίνυν ή ηδονή τοις μέν αγαθόν δοχεί, τοις δέ. φαυλον, ένίοις δέ χαί αυτό τδ τέλος τδ άριστον, άχόλουθόν εστι τω πολιτιχ«} ζητήσαι περί αύτής. í t t δέ χαί άναγχαΐόν έστιν έν τη περί 20 αρετών χαί χαχιών # πραγματεία· χαί γάρ ή άρετή χαί ή χαχία περί τάς ήδονάς εστι χαί τάς λύπας, ως είρηται πρότερον, χαί δέον τον περί άρε- -'« των σχοπούμενον χαί περί ηδονής ειπείν· χαί Ζτι την ευδαιμονίαν μεθ' ηδονής ειναί τινές φασι· διδ χαί τδν μαχάριον δνομάζουσιν από του χαίρειν. ρητέον δέ πρότερον α τοις άλλοις περί τούτου δοχεϊ. τοις μέν ουν ούδα25 μώς δοχεϊ αγαθόν είναι ή ηδονή ο υ τ ε κ α θ ' α υ τ ό ο ϋ τ ε χ α τ ά σ υ μ β ε β η χ ό ς · ου γάρ νομιζουσι δύνασθαι τδ αύτδ χαί αγαθόν είναι χαί ήδονήν· τοις δέ φαΰλαι μέν αί πλείους δοχοΰσι των ηδονών, ενιαι δέ άγαθαί· άλλοι ς δέ έδό|χει. ει χαί πάσα ηδονή αγαθόν, άλλ' ουδαμώς ένδέχεσθαι τδ 278 τέλος ήδονήν είναι, τά μέν ουν δοχοΰντα περί της ηδονής ταΰτά εστι. 30 ρητέον δέ δι' δ Ιχαστον έδόχει. οί μέν ούν λέγοντες μηδεμίαν ήδονήν άγαθδν είναι ούτως έπεχείρουν· πάσα ηδονή γένεσίς έστιν είς φύσιν αισθητή· ή γάρ εις τήν φύσιν γένεσις των φυτών oùx ουσα αισθητή, ήδονή ουχ εστίν· εί τοίνυν ή ηδονή γένεσις, ή δέ γένεσις ατελές, το δέ ατελές ω ούχ ειτιν αγαθόν, ή ήδονή άρα ουχ Ιστιν άγαθόν· αγαθόν γάρ τδ ήδη γε35 γονός, ου τδ γίνεσθαι· ο& γάρ έστιν ή γένεσις ομογενής τοις τέλεσιν, εις δ τελευτ^* oò γάρ ή οίχοδομια ομογενής τω οίκω. έ τ ι δ σ ώ φ ρ ω ν φ ε ύ γ ε ι τά φευχτά (σπουδαίος γάρ), φεύγει δέ τάς ήδονάς· ή ήδονή άρα οδχ έστιν άγαθόν. έτι δ φρόνιμος τδ άγαθδν διώκει· τήν ήδονήν δέ ου

4 ΙΒος h: Ι&νος D 14 cf. p. 2,33 21 cf. p. 29,38 23 τίνες είναι h 30 ante ^τέον inscrit iuscriptionem χεφ. ir/, ότι ουδεμία ήδονη άγαΙΜν h: om. D recte, quod eyincitur iis loris ubi caput ir/ aflertur, vclut ρ. lf>7,9 et 158,9

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VH 17. 18 [Arist. p. 1Ι52»>16-34]

155

διώχει* τό γαρ ò ) . u m όιώ/ît, où τδ ήδύ· ούκ άρα ή ήδονή αγαθόν. ετι έμπόδιον ή ήδονή τη φρονήσει, και τοσούτψ μάλλον, όσυ> μείζων ή ήδονή· ουδείς γάρ δύναται, έν ταΐ; μεγισταις ήδοναίς ών νοήσαί τι. ετι (παν άγα- » t)òv τέχνης έργον· οόδεμιας δέ τέχνης έργον ή ήδονή· οδκ άρα αγαθόν. ί> ετι) τά θηρία διώχει ' τ ά ς ήδονάς χαΐ τά παίδια ¿λόγω; φερόμενα* 8 δί ζητεϊ τά αλόγως κινούμενα, ουκ εστίν αγαθόν ουκ άρα ή ήδονή αγαθόν, ότι δέ où πάσα ήδονή αγαθόν, έδόκει διά τό ενια των ήδέων βλαβερά et να ι και νοσώδη χαΐ ήδονας τινας αισχρά; χαι έπονειδίστους, | ότι δέ oùx '279 έστι τό τέλος ή ήδονή, διότι γένεσίς Ιστι χαί χίνησίς τις, τό δέ τέλος 10 δρος, εις δν ή χίνησις* τά μέν οδν λεγόμενα σχεδόν περί ήδονής ταδτά ¿ση. τούτων δέ τό μέν των ήδονών τάς μέν άγαθάς,. τάς δί φαόλας είναι αληθές,, τά δέ λοιπά ψεύδος· xal πειρατέον έλέγχειν· xal πρώτον περί του πρώτου λέγομεν.

Λύσις 15

20

2ό

30

35

των

λόγων,

περί ών

ή ήδονή χεφ. ir/.

δοχεΐ

μή αγαθόν

είναι.

Ότι γάρ oùx ανάγκη διά τοί>ς είρημένους λόγους μή είναι τήν ήδο- ω νήν αγαθόν μηδέ τδ άριστον, έχ τώνδε δήλον. έπεί γάρ το άγαθόν δίχως λέγεται, τό μέν άπλώς χαι καθ' αότδ χαΐ κυρίως, ώς ή αρετή, τό δέ οόχ άπλώς μέν άγαθόν, τινί δέ αγαθόν, ώ ; τό λωποδοτεΐν τ ψ λωποδύτη άγαΘόν, άχόλουθόν έστιν δτι χαΐ φύσις πάσα χαΐ 2ξις χαί πάσα χίνησις χαι γένεσις, ή μέν εσται άπλώς αγαθή, ή δέ τινι. ομοίως καΐ έπί του καxoù. κινήσεις γάρ χαί γενέσεις χαί Scsi; at μέν φαύλαι άπλως, αί δέ τινι, χαί των φαύλων τινί· χαί al μέν xal αεί φαΰλαί τινι, al δέ κατά τινα 20 τρόπον χαί δλίγον χρόνον· άπλως μέν φαύλαι πάσα κακία· τινί δέ φαϋλον ή σωφροσύνη τψ ακολάστψ xal ¿el χα'ι πάντα τρόπον* τινί δέ φαϋλον xal οόχ αεί τό άκολαβταινειν τψ άχρατει. της γάρ επιθυμίας σβεσθείση; φαϋλον δοχεΐ, καθάπερ (συν) τψ πάθει οόχέτι. έπεί τοίνυν πάσα χίνησις xal γένεσι; ούτω διαιρείται, xal ή μέν άπλώς ά ; γαθή έστιν ή δέ τινι, χαί ή μέν άπλώς φαύλη ή δέ τινι, χινησις δέ xal ή ήδονή, φανε^όν δτι où πάσα ήδονή φαϋλον* εστι γάρ ήδεσθαι έφ' οΓς δει, %ταν τις ήδηται έπ* αρετή ή σοφί^, χα'ι | Ιστιν ήδεσθαι έπ'ι φαύλοις, xal δλως χαθώς χαθό- 280 λου διωρισάμεθα. ετι τοΰ αγαθού τό μέν έστιν Ιξις, ώσπερ ó Ιχων δικαιοσύνης 2ξιν· τδ δε ένέργεια, ώσπερ ó ποιών* ή δέ ένέργεια τήν έλλείπουσαν ϊζιν άναπληροΐ της ένεργείας, σώζεται δέ xal ή φυσική εζις* ώσπερ ή ύγίεια εγχειται (μέν), σώζεται (δέ) διά τών υγιεινών σι'τίων. αυτη δέ ή ενέργεια ή σώζουσα τήν 2ςιν, όποτέραν άν τις είποι, ήδεϊα μέν, οό καθ' αυτό δε, αλλά χατά συμβεβηχός. οό γάρ αότο το άναπληρουν τό ένδέον

3. 4 πάν άγαθάν — άγαθάν. {τι (5) h: oui. D 13 λέγομιν D: λέγωμίν h 15 ir( D: Λ' h 27 (ών b : om. U 28 άγαθή ¿στιν — άπλώς (29) om. h 29 ή tertiam om. h 30 ήίηται D: ήίεται h 32 iiopná|xefta D 35 μέν et Si h: om. Γ)

lóf) HRLIODOKI PARAIMIR. ET». NIC. VII 18. 19 [Ariet. p. 1152">34—1153« 12]

5

10

15

20

της Sçtw; αυτή ìaxiv ή ηδονή, αλλά τούτφ 2πεται ηδονή, sí γαρ τούτο ίο ήν ή ηδονή, αναπλήρωσις της φυσιχής ΐίεως ή της έθιστήί, χαί πάσα áv ή ήόονή· vùv δέ où/ ούτως εχεί' oùx άρα τοΰτό έστιν ηδονή, γένεσις είς φύσιν αίσβητή· τούτο γάρ έστιν ή άναπλήρωσις τοδ φυσιχως ένδέοντος* χαι ούτω λύεται τό έπιχείρημα τΰ>ν συναγόντων μηδεμίαν ήόονήν άγαθδν είναι. 2τι δέ où πάσα ηδονή αναπλήρωσίς έστι, δήλον από τοΰ και άνευ λύπης χαί έπιΟυμίας ήδονάς εϊναι, την δέ τοιάύτην αναπλήρωσα άνει> τούτων oùx είναι δύνασ&αι* αί γαρ έν τη θεωρία των έπιστημων ήδοναί άνευ ένδειας είσί χαι λύπης, έπειδάν γάρ ή μήπω παρούσα έπιστήμη έγγένηται τη ψυχη, ήδονήν μεν έποίησε τψ παρείναι, λύπην δέ ούδεμίαν απούσα w δίδωσι, έπεί ούδε ενδειά έστιν ή απουσία της έπιστήμης· où γάρ ήν δτε παρήν ή έπιστήμη, νυν δέ άπώλετο* χαΐ σωματιχαΐ δέ ήδοναί είσιν ούτως Ιχουσαι ανευ ένδειας xal λύπης, χαι γαρ où μόνον ένδεεΐς οντες τροφής ήδόμεΐία τρεφόμενοι, αλλά χαί μετά τό πληρωσαι τδ έλλεΐπον εστίν οις ήδόμεΟα· où γάρ τοις αυτοΐς χαίρομεν ένδεεϊς οντες xal πεπληρωμένοι, άλλα πληρω&έντες μέν | ήδόμεθα τοις χυρίως ήδέσι χαί πάσιν ήδονήν 281 φέρει, πριν δέ πληρω&ήναι τοις τυχοΰσι χαί τοις έναντίοις πολλάχις χαιρομεν· ?1)εν φαίνεται, xal ότι των ηδονών αί μέν είσιν απλώς, at δε τισιν* ως γάρ έχουαι τά ήδέα, τδν αδτδν τρόπον xal at ήδοναί αί άπδ τούτων. 3τι μέν ουν où πάσα ή^ονή αναπλήρωσίς έστι φυσιχή, δέδειχται. χαί μήν ουδέ πάσα άναπλήρωσις ήδονή· της γάρ υγιείας πλήρωσις, ήτις φυσιχή έστιν Ιξις διά της διαίτης γινομένη, oùx Ιστιν ηδεία· oùx άρα δρθώς έχει λέγειν την ήδονήν, δτι έστι γένεσις είς φύσιν αισθητή, xal δια τοΰτο ιο oùx άνάγχη από τούτων των λόγων μή είναι τήν ήδονήν αγαθόν.

25 Λύσις

τοΰ λόγου

?Οεν

ή ήδονή δοχεΐ μή χεφ. ιθ'.

το άριστον

είναι.

Kai oí λέγοντες δέ τήν ήδονήν μή είναι αυτό το τέλος το άριστον, oùx άναγχαίως συλλογίζονται* ει γάρ ου δύναται ή ήδονή τέλος είναι, άνάγχη αεί ετβρόν τι βέλτιον αυτής είναι, τδ τέλος δηλονότι* τό γάρ τέλος 30 παντός έστι βέλτιον* αύτό γάρ έστι τδ άριστον χαί τό βέλτιστον. oùx άνάγχη δέ* où γάρ έστι γένεσις ή ήδονή, ίνα έξ άνάγχης βέλτιον αύτής s» ή τδ τέλος της γενέσεως, ούδέ άεΐ έν τη γενέσει θεωρείται, αλλά ένέργειά έστι χαι τέλος* Θεωρείται δέ oùx έν τη συστάσει των έςεων, οίον, φέρε ειπείν, δταν τά δίχαιά τις ποιη xal τήν 2;ΐν της διχαιοσύνης έν τη ψυχη 35 συντιθη, ουπω δίχαιος ών, αλλ' έν τή χρήσει της έςεως, 2ταν τις δίχαιος γενόμενος έπειτα χρήται τη Ι£ει της διχαιοσύνης. διά τοΰτο ουδέ πάσης ήδονής έστι τέλος, αλλ' ένιαι aòjxai sia ι τέλος, χαί γάρ των ένεργειών 282 Saat μέν είς τελείωσα άγουσι φύσεως, oùx αύται είσι τέλος, ωσπερ ή xat>' 2ξιν ίατριχήν ένέργειά τέλος έχει τήν ύγίειαν* ίσαι δέ oùx άγουσιν είς 2 ή om. h D: *' h

Β ή om. h

!) λύπην D

16 an xal 3 πάιιν scribendum ?

26 ιθ'

HKMODORl PAllAPHK. ΕΤΗ. NIC. VII 19.20 [A rist. p. 1153-12—24]

157

φοβιχήν τελείωβιν, αλλ' αύται είβιν ή φυβιχή τελείωσις, δήλον ώς où* εχουσιν άλλο τέλος, αλλά άλλων αόταί efoi τ*λη · ωβπερ ει τι; κατά την τελείαν 2ΐιν της άρετής ένεργεΐ. ή γαρ τοιαύτη ενέργεια τέλος εστίν άλλων, οόχ αότή έβτι προς άλλο τεταγμένη τέλος* δθεν xal η ηδονή, ένέρ5 γεια ουβα, οό πδβα τέλος ¿χει* ένέργεια γάρ έβτι της χατά φύβιν 2ξεω». ίο διό οό χαλως ίχει αίσθητήν γένεβιν είναι λέγειν τι,ν ήδονήν, αλλά ένέργ ε ι α ν τ η ς χ α τ ά φ ύ β ι ν 2ζεως λεχτέον εϊναι την ήδονήν αντί δέ του α ί β θ η τ ή ν , ά ν ε μ π ό δ ι β τ ο ν - χαί ίσται ηδονή ¿νέργεια της χατά φύβιν 2ξεως ανεμπόδιστος, δέδειχτοκ δέ έν τφ (ιη') χεφαλαίφ μη παβαν ήδονήν 10 γένεβιν είναι είς φύβιν* ώστε έλλιπής έβτιν ó τοιούτος όριβμός* ¿τι δέ οόδέ πάσα αισθητή έβτιν. ή γάρ ¿ν τφ θεωρείν ηδονή oòx έστιν αισθητή* ή δέ ένέργεια χαί τήν γένεβιν Ιχει τήν αίβθητήν* xal οόδεμία ήδονή έβτιν, ήτις oòx Ιστιν ανεμπόδιστος- τό δέ χατά φύβιν παβαν 2ξιν περιέχει φυσιχήν τε χαί έθιβτήν. χαΐ γάρ χαΐ ή έθιβτή ίξι; χατά φύβιν » 15 έστι* πεφύχαμεν γάρ πρός τάς τοιαύτας 2ξεις χαί δια τούτο χτώμεθα* δ γοΰν ένεργων χατά τινα 2ξιν άνεμποδιβτως ήδεται* χαί τοΰτό έστιν ή ήδονή. γένεβις δέ Ιδοξέ τιβιν είναι ή ήδονή, ίτι φόντα την ήδονήν είναι τό χυρίως αγαθόν χαί τό άριστον· τό δέ χυρίως αγαθόν ένέργειαν είναι* ένέργειαν δε χαί γένεβιν μηδέν άλλήλων διαφέρειν. τό δέ οόχ ούτως έχει* οό γάρ 20 ταότόν ¿en γένεβις ένεργείαι • γένεβις μέν γάρ έβτιν ή άπό | τοΰ μη οντος 283 ¿πΐ τό εΤναι δδδς της 2ξεω;· ένέργεια δέ, ήτις έβτΐ τδ άριστον, ή μετά την άνάληψιν της 2ξεως, χατ' αότήν την τελείαν 2ξιν ένέργεια.

Λύβις του έ π ι χ ε ι ρ ή μ α τ ο ς , δ&εν έδόχει μή π α β α ν ήδονήν ά γ α θ ό ν ε ί ν α ι , χ α ί έτι δι* ών δοχεΐ φαύλη εΤναι* χαί ά π ό δ ε ι ξ ι ς , δτι 25 ά ν ά γ χ η τδ άριβτον ήδονήν ε ί ν α ι . χεφ. χ ' . Οόδέ φαύλην δέ εΤναι άνάγχη τήν ήδονήν, δτι ivla ήδέα νοβώδη. ei γάρ τούτο, έσονται χαί τά υγιεινά φαύλα, 3τι τινά υγιεινά έμποδών Γστα- ίο ται τφ πλουτεϊν, 2τι πολλών χρημάτων είβΐν άναλωτιχά* άλλ' οό φαύλα διά τούτο* οό γάρ τό έναντιούμενον όπωσοΟν άλλφ τινί αγαθφ φαΰλον· 30 έπεί χαί τδ θεωρείν βλάπτει ποτέ είς ύγ&ιαν, χαί οό .διά τούτο φαΰλον* οόχ άρα οόδέ ή ήδονή φαΰλον, #τι τινά ήδέα νοβώδη. χαί μήν οόδέ 3τι έμποδίζουβιν Sviai των ήδονών τη φρονήσει xal τη θεωρία, διά τούτο φαΰλον ή ήδονή. οό γάρ ή ήδονή της φρονήβεως τη φρονήσει ένοχλεΐ, οόδέ ή ήδονή της τέχνης η) τέχνη, αλλά μάλλον αυξει ¿χάβτην 2ξιν ή 35 οίχεία ήδονή* άλλά αι έμποδίζοοβαι ήδοναι τάς Ιξεις αλλότριοι είβι, χ α ί » ώ ; μή προβήχοοβαι ίνοχλοΰβι* τούτο δέ οόχ έβτι φαυλότητας βημεΐον, έπεί xal τη ύγιεία ή θεωρία ένοχλεΐ, χαθώς ειρηται, ότι οόχ Ιστι προσήκουσα ένέργεια τη υγιείς* άλλ' οό διά τούτο φαΰλον ή θεωρία, xal μήν οόδέ &τι οόχ εβτιν έργον τέχνης οόδεμιας, διά τοΰτο φαΰλον* ούτω γάρ 2 Ολων h: άλλήλων D 9 ιη' h: om. D D: xe h 29 άλλφ h: ¿λλο D

12 γένΜιν h: αΓιθηβιν D

25 *'

lfjR

HEI.IOltOUl P A R A P H H . Ε Τ Η . NIC. VII 2 0 [Arist, p. 1 1 5 3 » 2 4 - b l 6 ]

3v πδσα ένέργεια φαυλον áv ήν. ούδεμία γάρ ένέργεια τέχνη; έστιν άποτέλεσμα, j άλλά την μέν δύναμιν ή τέχνη, ή δε δύναμις προάγει την 284 ένέργειαν* ή μέν γάρ περί την χοβερνητιχήν τέχνη αίτια έστί του δύνασθαι χυβερναν, τό δέ δύνασθαι χυβερναν αίτιον έστι τη» κατά -ήν χυβερ5 νητιχήν ένεργείας. καίτοι χαί ή ηδονή γίνεται τίνος τέχνης πολλάκις· ή γάρ μυρεψιχή χαί ή ¿ψοποιητιχή τέχναι είσίν ήδονήί ποιητικά;, δτι δέ οί σώφρονες χαί οί φρόνιμοι φεύγουσι τήν ήδονήν χαί τόν άλυπον διώχουσι βίον, οί δέ παίδες χαί τά θηρία διώχουσι τάς ήδονάς, λύεται τοις έν τ«|> ιη (κεφαλαίο)) είρημένοις. έπεί γάρ των ηδονών αί μεν είσιν άπλώς άγα- ίο 10 Hai, ai δέ οόχ άπλώς άγαθαί, τάς μέν μή απλώς άγαθάς τά παιδία και τά θηρία διώκει χαί ó σώφρων φεύγει χαί χατά ταύτας βούλεται μόνον άλυπος είναι χαί ó φρόνιμος χαί ει τις σπουδαίος, τάς με τ' έ π ι θ υ μ ί α ς χαί λύπης, τάς σ ω μ α τ ι κ ό ς (τοιαδται γάρ αύται) χαί τάς τούτων ύπερβολάς, περί 3ς ó άχόλαστος στρέφεται· διό ó σώφρων φεύγει 16 τ α ύ τ α ς ' τάς δέ άπλώς ήδονάς ó σώφρων χαί ó φρόνιμος διώκει, α? είσι σώφρονες ήδοναί* αΐ είσιν αί τών έπαινετών έξεων ένέργειαι, οΓον σωφροσύνης ή δικαιοσύνης ή θεωρίας, έπεί δέ χαί λύπη ή μέν εστίν αγαθόν, so ή δέ φαυλον χαί φεοχτόν, χαί της φευχτης ή μέν χα&' αυτό έστι φευχτή, ως ή έπί αρετή λύπη, ή δέ πή, ώς ή έπί ζημία τινί λύπη, ήτις φευχτή 20 έστι χατά τι, ?τι έμποδίζει τη Θεωρί^, φανερόν 2τι άνάγχη πάσα το έναντίον τη λύπη τήν ήδονήν, τήν μέν άπλώς φευχτήν είναι, τήν δέ πή· άνάγχη γάρ τφ άπλώς χαχφ άπλώς άγαθόν είναι ¿ναντιον, χαί τ«> πή χακιΰ τό I πή αγαθόν· oò γάρ ή Σπευσίππου λύσις, χαθ' ήν ένιστάμενος λύειν 285 έπιχειρεΐ τόνδε τον λόγον, συμβαίνει τη άληθεία. φησί γάρ, δτι χαθάπερ 25 τό μείζον χαί το ελαττον έναντία έστί τφ Γσφ χαί έπί τών άρετών τά παρ' έχάτερα έναντία, τόν αότόν δή τρόπον χαί τη άλυπία άντίχειται ή ηδονή χαί λύπη, ή μέν ώς μείζον, ή δέ λύπη ώς Ιλαττον, χαί ίατιν ή μεν άλοπία αγαθόν, ή δέ ηδονή χαί ή λύπη χαχόν ούτος γάρ ó λόγος παντελώς άδοξος έστι ν οόδενί γάρ ή ηδονή χαχόν δοχεΐ* οόδείς γάρ áv 30 φαίη τήν ήδονήν αότήν, δπερ έστί χαχόν εΤναι. οόδέν δέ χωλύει ήδονήν to είναι τό αγαθόν χαί τό άριστον, 8τι Ινιαι τών ηδονών φαυλαι* χαί γάρ πολλών φαύλων οόσών έπιστημών οόδέν χωλύει το άριστον είναι τήν έπιστήμην. ίσως δέ oò μόνον δυνατόν άλλά χαί άναγχαΐον τήν ήδονήν τό άριστον εΐναι χαί τό αίρετώτατον. εΐ γάρ. πάσης Ιίεώς έστιν ένέργεια, ή 35 δέ ευδαιμονία χαί τό άριστον ένέργειά έστιν Ιςεως άγαθής, ή μιας της άριστης ή πασών, ανεμπόδιστος· ή δέ ήδονή ένέργειά έστι της χατά φύσιν £ςεω( ανεμπόδιστος* άνάγχη δή τήν εόδαιμονίαν χαί τό άριστον ήδονήν είναι, χαί οόδέν προσίσταται τό τινά; τών ήδονών φαύλας εΤναι. δτι δέ » τήν εόδαιμονίαν άνάγχη ένέργειάν τινα εΤναι άνεμπόδιστον, φανερόν· δεΐ 40 γάρ τελείαν είναι· οόδεμία δέ ένέργεια· έμποδιζομένη τελεία δύναται είναι*

9 χιφαλαίψ h: om. D 14 περί δς D: πιρί 3ν h Dh 22 τω h: τό I)

11 μόνον h: μόνος D 13 xal τάς αωματιχό; Arist. ατρέφε-ai Π: α-ρέφηται h 17 λύπη ed. 1617: λύπης

HKLIODORl PAIUPHR. ΕΤΗ. NIC. VII 20 [Arisi, p. 1153b 16—11Γ>4»5]

159

διά τοΰτο, χαθώς έν τοις εμπροσθεν ειρηται, δεΐται ó ευδαίμων των ε£ωθεν αγαθών, iva μή έμποδίζηται ή ένέργεια αδτοΰ.

οί δέ τδν άνωμάλως βι-

οΰντα χαί δ υ σ τ υ χ ί α ι ς μεγάλαις π ε ρ ι π ί π τ ο ν τ α εδδαίμονα φάσχοντ ε ς ε ί ν α ι , έάν ή α γ α θ ό ς , ή έχο'ντες ή άκοντες οδδέν

λέγουσι·

0 προσδεϊται γαρ ó εδδαίμων χαί των βω ματιχών αγαθών, υγιείας δηλονότι 286 χαί μαχροβιότητος χαι των περί τό σώμα των αναγκαίων χαί της από της τύχης ροπής.

διά τούτο τίνες ψήθησαν τδν εδτυχή ταότόν είναι τω

εόδαίμονι, ότι άνεο εδτοχίας oòx Ivt χαθαρώς εδδαιμονεϊν· οδχ εστι δέ ταότόν.

δεϊ γαρ σπουδαίον είναι τον εδδαίμονα· où πάντες δέ εδτυχείς

10 σπουδαίοι, xal βλάπτει δέ ένίοτε ,είς την αρετήν ή ευτυχία, xal συγχεΐ τον σπουδαϊον, άν ύπερβα'λλουσα η, ήτις ουδέ ευτυχία δικαίως áv χαλοΐτο· το γάρ είναι της εδτυχίας εστίν έν τ φ συμβάλλεσθαι πρός εόδαιμονίαν. 1« ακολούθως δέ χαί ó ?ρος από τούτοι» λαμβάνεται xal διά τούτο χαί το ονομα.

òtò oòx iv

15 συμβαλλόμενη,

εδτυχία διχαίως χαλοΐτο, μή πρός την εόδαιμονίαν

φανερδν δή ?τι τδ άνεμπόδιστον άνάγχη προσχεΐσθαι ty¡

ενεργεία του εδδαίμονος· τούτο δε έστιν ή ηδονή, ενέργεια 'ανεμπόδιστος, τις άρα ηδονή έστιν ή ευδαιμονία· εχι δε δήλον χαί από του θηρία χαί ανθρώπους χαι πάντα τά αισθητικά διώχειν την ήδονήν, 8τι τό άριστον ηδονή έστι· πάντα μέν γάρ βοώσιν αγαθόν είναι την ήδονήν χαί άριστον, •20 δι' ών εις αυτήν επείγονται. φήμη δ' οΰτε γε πάμπαν α π ό λ λ υ τ α ι , ή ν τ ι ν α π ο λ λ ο ί

ίθ

λαοί φ η μ ί ζ ο υ σ ι ν . oò πάντα δέ διώχουσι τήν άοίστην ήδονήν, έπεί ουδέ πάντα τήν αυτήν 2ςιν εχει ή τήν αυτήν φόσιν· πάντα δέ ήδονήν διώκαυσιν, ε(· χαί τά μέν 25 άγαθήν, τά δέ φαύλην.

ίσως δέ ουδέ διώχει ουδέν φαύλην ήδονήν ουδέ

ζητεί ουδέ έφίεται φαύλου τινός·

οδ γάρ ήν οιεται ζητείν, χαί ήν 3ν εί-

ποι διώχειν, ταυτην διώκει, αλλά τήν άρίστην διώχει | πάντα,

πάντα γάρ 287

του αγαθού έφίεται φύσει, ότι φύσει τι θείον εγχειται πασι, χαί πρός τήν άγαθήν .ήδονήν χαί κυρίως άπαντα φέρεται, εΐ χαί ήδοναί κυρίως δοχοΰσιν 30 είναι αί σωματιχαί ήδοναί διά τδ πλειστάχις παραβάλλειν είς αδτάς χαί πάντας μετέχειν αυτών,

διά τδ μόνας ουν ταύτας γνωρίμους είναι, ταύτας

μόνας οιονται είναι ήδονάς* έπεί δέ αύται αί ήδοναί oòx άγαθαί είσι κυρίως, ελεγον μηδεμίαν ήδονήν αγαθόν εΐναι. ήδονήν αγαθόν είναι,

φανερδν δέ δτι άνάγχη τήν

zi γάρ μή εστίν ή ήδονή αγαθόν χαί ή χατ' αδ- ίο

3ö τήν ένέργεια, ου δυνατόν (ήδέως) ζην τον εδδαίμονα· άλλά μήν ανάγκη μεθ' ηδονής τον εδδαίμονα ζήν· ούχ άρα δυνατόν τήν ήδονήν μή αγαθόν είναι. 8τι δέ εί μεθ' ήδονής ó εδδαίμων ζήσεται, αγαθόν εσται ή ήδονή, δήλον από του τή εύδαιμονία; μηδέν παραμεμϊχθαι xaxóv, ή μή χυρίως αγαθόν· τίνος γάρ 2νεκα διώχει ταύτην ó εδδαίμων, ειπερ μή έστιν άγα40 θόν; εί δέ μήτε αγαθόν μήτε κακόν ή ήδονή, οδδέ ή λύπη είη άν ουτε άγαθδν ουτε χαχόν· οδχ άρα φευχτδν ή λύπη.

διά τί ουν φεύγει αδτήν ó

1 cf. p. '21,17 14 τήν D: om. h 18 afsftr/rtxà D: αίββητά h Op. 7(53 32. 33 -/a) χυρίως h 3j ήδέω; li : om. D

"21 Hcsiod.

160

HELIODOR! PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VII 20.21 [Arisi. p. 1154*5—21]

ευδαίμων, efitep μη ίαπ φεοχτύν; o¿ γάρ φεοχτόν, el μή χαχόν* οδ δύνα- Μ ται δέ μή φεύγειν τήν λύπην 6 εόδαίμων· άναγχη γάρ ήδιβτον είναι τδν εόδαίμονα βίον τοΰτο δέ oò δυνατόν, εί μή ήίβΐαι βΤβν at ένέργειαι του βδδαίμονος· πώς γάρ áv ί^βτος γένοιτο; εί δέ μήτε χαχ&ν ή ήδονή μήτε 5 ούχ άγαθύν, βΓη i v άγαθπιρβας φίλου;, oò μόνον δέ τυχη άλλά xal ήλιχία πάση λυσιτελής έστιν ή φιλία· οί γάρ φίλοι νέους μέν είς τόν 20 èpOòv όδηγοΰσι λόγον, ?να μή δι' άπειρίαν του άγαθοδ διαμαρτάνωσι, πρεσβυτέρους δέ θεραπευουσι xil τό έλλεϊπον της πράξεως διά τήν άπό της. ήλιχία; άσδένειαν αότοί άναπληροΰσι* των δέ ¿ν ακμή ταϊς άγαθαΐς πράξεσι προση&έασι, xal βελτίω ποιοΰσι τά έργα συν τε δύ' έρχομένω* 25 xal γάρ μετά των φίλων χαι νοήσαι xal πραξαι δυνατώτεροι γινόμενα, ίο xal φύσει δέ πρόσεσην ήμΐν ή φιλία, φύσει γάρ τό γεννών φιλεΐ τό γεννώμενον* xal oòx ¿v άν&ρώποις μόνον, άλλ' ήδη xal έν δρνέοις xal

1 inecriptionem libri finxi: ήθιχών νιχομαχιίων θ' D: 'Αριστοτέλους ήθιχων βιβλίον θ h 10 4ν Ιλοιτο Dh et Arist. cod. U>> : Ιλοιτ' âv Arist. Yulg. 12 χριίαν Dh : χριία Mnllach ex Arist. 16 ίιαμι(ναι llullach : Βιαμιίνη Dh 24 Homer. II. Κ 224 11*

164

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VIII1. 2 [Arist. p. 1155 »19-» 8]

¿ν τοίς πλείστοις των ζφων· xal οδχ Ιν γεννώντι μόνον χαΐ γβννωμένφ, άλλά xal ¿ν τοις δμογενέσι «pic άλληλα, μάλιστα δέ πάντων iv tote άνθρώποις* διά τούτο tobe φιλανθρώπους έπαινούμεν, ¿ ς άνθρώπινόν τι ποιοοντας. Γδοι δ' ¿ ν τ ι ς x a l έν τ α ΐ ς π λ ά ν α ι ς , ¿ ς ο ί χ ε ΐ ο ν 5 π α ς 5 ά ν θ ρ ω π ο ς ά ν θ ρ ώ π φ x a l φ ί λ ο ν · of τβ γάρ ίπΐ χώρας μένοντες σΙ»ν ήδονη τόν πλανώμενον όποδέχονται xal θεραπεύουσιν, ó τβ πλανώμενος, εI Μ συντύχοι μόνον ¿νθρώποις, μάλιστα χαίρει, xal τάς πόλεις ή φιλία συνέστησε τήν βίρχήν xal del σονέχει· xal ο( χαθιστάντες τάς πόλεις νομοθίται μάλλον της φιλίας φροντίζουαιν ή της διχαιοσύνης* xal γάρ διά ΙΟ τήν δμόνοιαν ή διχαιοσύνη ζητείται* ή δέ όμόνοια όμοιόν τί iati τη φιλίίρ, ή δέ στάσις δμοία έστί τη ίχθρ^, ήν del της πόλεως άπελαόνειν σποοδάζουσιν ο( νομοθέται. άλλης τε, φίλων μέν όντων πρδς άλλήλους των I πολιτών, oò χρεία τη πόλει δικαιοσύνης, διχαίων δέ όντων, φιλίας 295 χρεία* βέλτιον γάρ μετά ταύτης δμονοήσοοσιν ή μετά της διχαιοσόνης. 15 ϊτι τδ μάλιστα δίχαιον φιλιχ&ν εΤναι δοχεΐ* xal γάρ ¿πειδάν τις περί τδν πλησίον πάντα τά δίχαια διασώζη, χάν α&τόν τι δέη ζημιωθήναι, φίλος έστίν* £στε μάλλον ζητείται ή φιλία ή ή διχαιοσύνη παρά των νομοθετών, xal άναγχαΐόν ίστι πρδς τό χαλώ; δμονοεΤν δύνασθαι. oò μόνον δέ άναγχβϊόν έστι xal πρδς άλλο φέρει άγαθόν, άλλά xal αότδ χαθ' έαυτδ 20 χαλόν έστι xal έπαινετόν* τ ο ϋ ς γάρ φ ι λ ο φ Λ ο υ ς έ π α ι ν ο ύ μ ε ν , ή τε ι · π ο λ υ φ ι λ ί α δ ο χ ε ΐ τ ω ν χ α λ ω ν 8ν εΤναι* xal ϊνιοί φασι μηδέν διαφέρειν τδν φίλον του άγαθοδ άνδρός, άλλά τδν αότδν αντιχρος είναι.

Τ ι ς ή φ ι λ ί α , x a l ότι τ ρ ί α α ύ τ ή ς ¿ σ τ ι ν εΓδη.

χεφ. β'.

Τοιαύτη μέν οδν ή φιλία* διαπορεΐται δέ περί α&της οδχ δλίγα, 36 πότερον δμοιότης ¿στίν ή φιλία xal ο( όμοιοι φίλοι, ή ¿ναντιότης xal οί Ιχοντες έναντίοu oí μέν γάρ δμοιότητα τιθέασιν αότήν xal τοΐ»ς δμοίοος φίλους* όθεν τόν δμοΤόν φασιν ώς τόν δ μ ο ΐ ο ν x a l χολοιδν π ο τ ι χ ο λ ο ι δ ν x a l όσα τοιαύτα* οί δέ ¿ναντίους τοΐ»ς φίλοος φασΙν είναι Μ xal τδν λόγον εις τό χαθολιχώτερον xal φοσιχώτερον άνάγουσιν, Ε 6 ρ ι 30 π ί δ η ς μέν φ ά σ χ ω ν έ ρ δ ν μ έ ν όμβρου γ α ί α ν ζ η ρ α ν θ ε ΐ σ α ν , έράν δέ σ ε μ ν δ ν οόρανδν π λ η ρ ο ύ μ ε ν ο ν ό μ β ρ ο υ , π ε σ ε ΐ ν είς γαΓαν, Ήράχλειτος δέ λέγων τό ά ν τ ί ξ ο ο ν συμφέρον είναι x a l έχ | τ ω ν 296 35 δ ι α φ ε ρ ό ν τ ω ν χ α λ λ ί σ τ η ν ά ρ μ ο ν ί α ν , x a l π ά ν τ α χ α τ ' Ι ρ ι ν γ ί ν ε σθαι* Ιξ ¿ ν α ν τ ί α ς δέ τ ο ύ τ ο ι ς άποφαίνεται περί της φιλίας μετά πολλών άλλων xal δ Εμπεδοκλής, λέγων τό όμοιον του δμοίου ¿φίεσθαι. τδ μέν oîv άνάγειν τδν λόγον εις χαθολιχούς τινας xal φυσιχοίκ λόγους xal ζητεΐν ¿πλως, πως τά έναντία των έναντίων έφίεται xal τά όμοια 15 (τι Μ t i h 21 (ν τι Aristoteles 28 tob; om. h ripiáis trg. 890 N. 84 "WacIU. frg. 46 Bjwater

29 t i h: tòv D

31 En-

HELIODORl PARAPHE. ΕΤΗ. MIC. Vili 2 [Ariat. p. U55»>8—SS]

5

10

16

20

26

30

35

40

165

των όμοιων, oòx ίστιν οίχειον της παρούσης βχέψεως. ¿πιβχεψώμεθα δέ ίσα μόνης íftzat της άνθρωπίνης φύσεως, χαΐ των άνθρωπίνων ίσα et; ήθη φέρβι xal πάθη* ταύτα γάρ Ολη &βτΙ τή παρούσ^ πραγματβί^. ζη- Μ τητέον τοίνυν, πότερον ¿ν itasi γίνεται ή φιλία ή ¿ν μέν τοις άγαθοΐς γινβται, έν δέ τοις μοχθηροΓς οόχ οΓόν τβ γενέσθαι* xal πότερον πολλά «Γόη φιλίας ή Ιν· οδ γάρ, διότι ¿ π ι δ έ χ ε τ α ι τό μ ά λ λ ο ν x a l τό ή τ τ ο ν ή φιλία, διά τούτο tv είδος αότης έστιν* ¿πιδέχεται γαρ τό μ ά λ λ ο ν x a l ή τ τ ο ν x a l τά Ι τ ε ρ α τ φ βΓδεί' ή γάρ οόσία xat τό βυμβεβηχός Ιτερα δντα τ φ εϊδει τό μάλλον xal ήττον ¿πιδέχονται* oû γάρ όμοίως είσΐν ϊ ν τ α · ώστε ο( διά τό μάλλον xal ήττον οΐόμενοι 8ν (Ιδος φιλίας είναι ο ό χ ( χ α ν φ π ε π ι σ τ ί ύ χ α σ ι β η μ ε ί φ . περί τούτων δέ ¿ν τοις έμπροσθεν βϋρηται. τά μέν οδν ζητούμενα ταύτα* φανερά δ' 3ν γένοιντο, ε( φανερός *· γένοιτο 6 περί.τοΰ φιλητοΰ λόγος* οδ γάρ πάντα φιλοΰμβν άλλ' Sea πέφοχε φιλεϊσθαι, I ¿βτι τά φιλητά* φιλητά δέ έστι ταύτα, τό άγαθόν τό ήδΙ> τό χρήσιμον τό μεν ο3ν άγαθόν xal τό ήδΐ> δι' έαυτό φιλεϊται, τό δέ χρήβιμον φιλεϊται ή διά τό αγαθόν ή διά την ήδονήν. χρήβιμον γάρ ¿βτι, δι' οδ γίνεται ή άγαθόν ή ήδονή* ωστβ τό μέν άγαθόν xal ή ήδονή ¿ ς τέλη είσΐ φιλητά, τό δέ χρήβιμον ώς πρός τό τέλος ταττόμενον. Μ7 βχεψώμβθα δέ πως τό άγαθόν φιλητόν ¿βτι, πότερον τό άπλως άγαθόν ή τό τ φ φιλουντι άγαθόν* ¿νίοτε γάρ διαφέρει ταύτα αλλήλων xal άλλο μέν ¿βτι τό άπλως xal χυρίως άγαθόν, άλλο δέ τιβΐ δοχεΐ αγαθόν* όμοίως δέ χαί τό ήδΙ> διαφέρει τό άπλως ήδυ χαί τό τιβίν ήδύ. πότερα γουν φιλητά ¿βτιν; ή δήλον βτι τά δοχοΰντα ήδέα xal άγαθά φιλητά ¿βτιν; όμοίως δέ xal χρήσιμα φιλητά ¿βτι, ¿2 πρός τά δοχοΰντα ήδέα xal άγαθά ίο φέρει* xal o¿ πάντα τά δοχοΰντα ήδέα xal αγαθά, άλλ' δ δοχει αότοΐς ήδέα εΤναι xal άγαθά xal χρήσιμα, τάΟτα φιλητά. Δβτε άπλως μέν φιλητόν τό άγαθόν ¿βτι* τιβΐ δέ φιλητόν τό τιβίν άγαθόν* φαινόμενον δέ φιλητόν τό δοχοΰν τιβιν άγαθόν είναι, όμοίως δέ xal τό ήδυ χαί τό χρήβιμον. τ ρ ι ώ ν δ έ ό ν τ ω ν των φιλητων, δι' â ή φίληαις γίνεται, oòx ¿v πάσι τοις φιλοομένοις ήδη χαί φιλία γίνεται* φιλοΰμεν γάρ xal τά άψυχα διά τι τούτων των τριών φιλητων* άλλ' oò φιλία τό τοιούτον* φιλία γάρ ¿βτιν, δταν τις φίλων άντιφιλήται xal βούληται τ φ φιλοομένφ τά αγαθά xal αδτφ βουλομένφ τ φ φιλουντι τά άγαθά* ó δέ φίλων, *ο φέρε είπεΐν, οΤνον ο5τε παρ' αδτοδ άντιφιλεϊται ουτε τ φ οΓνφ βούλεται τά άγαθά* γελοΐον γάρ* άλλ' εΓπερ β ώ ζ ε β θ α ι β ο ύ λ ε τ α ι α ό τ ό ν , oòx αότοΰ ίνεχα τοΟ οΓνοο άλλα δι' ¿αυτόν, Γνα α ό τ ό ς Ι χ η · τ φ δέ φίλφ βουλόμεθα τά άγαθά αότοΰ ¿vexa, διά τοΰτο ή πρός τά άψυχα φίληβις oòx 2βτι φιλία, ίτι δέ οόδέ εΓ τις άνθρωπον φιλοίη xal βούλοιτο αότφ τά άγαθά, τό τοιοΰτον άνάγχη φιλών είναι* δει γάρ xal άντι|φιλεΐβθαι 898 όμοίως* ei δέ μ ή , oò φίλος ¿βτιν άλλ' ευνους τις λέγεται, βομβαίνει δέ τινας λανθάνοντας άλλήλους φιλεΐν όπολαβόντας άγαθούς τινας xal

4 ή φιλία om. h 17 ή om. h 20 τφ om. h 32 φιλία μ)ν γάρ h λήται h: άνχ'.φιλίΐται D 33 βοολομένφ h: φιλοομένφ D

άντιφι-

166

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VIII2.3 [Arist. p. 1155»32—1156»30]

χρησίμους βΤναι xal έπιβικβΐς xal βούλβσίίαι άλλήλοις τά άγαθά*

τούτους

δή κυρίως μέν φίλους oòx αν τις βίποι, 3τι oòx ίσασι φιλουμβνοι oòòè ώί Ιχοοσι πρδς άλλήλοος, eùvouî δέ ¿λλήλοις βίποι τις αν.

oute τοίνυν

ή των άψυχων φίλησις φιλία έστίν ουτβ ή των άνΰρώπων,

8ταν τινός

5 έλλβίπη την βίρημένων, άλλά φιλία έατίν, 8ταν άλλήλοις βόνοωσιν ή Sta τό βίγαθόν ή S i i τδ ήδΐ) ή διά τδ χρήσιμον, xal βοόλωνται άλλήλοις τά ίο άγαθά, xal ο& λανθάνωσιν άλλήλους φιλοΰντϊς. βΓρηται·

8 τι μέν ουν έστι φιλία

φανβρδν δέ ¿χ των βίρημένων 8τι xal τρία βΓ8η φιλίας· έπβΐ

γαρ τρία έστι τά δι* ¿2 γίνεται ή φιλία, τό ήδίί τό άγαθδν τδ χρήσιμον, 10 xal διαφέρουσι ταύτα Αλλήλων τψ e?8ei, ίααρίθμως τοις φιλητοΐς (χαί ή φιλία),

xaft' ίχαστον γαρ των φιλητων δυνατδν φιλίαν γενέσθαι, ήτοι

φίλησιν μή λανθάνουσαν xal άντιφίλησιν.

in

των άγαθων* χαθόσον γάρ τι φιλοδμεν,

βουλόμβθα έχει'νφ τδ άγαθόν. Μ

δέ xal βουλησιν άλλήλοις

τρία άρα ββη φιλίας, χατά τό άγαθδν χατά τό ήδυ xal χατά τό χρήσιμον.

15 ΠβρΙ τ η ς διά τδ χ ρ ή σ ι μ ο ν φιλίας x a l τ η ς διά την ή δ ο ν ή ν , άτβλβΐς είσιν a t τ ο ι α ΰ τ α ι φιλίαι. Ζητητέον δέ περί έκαστου βιδους.

δτι

κ e φ. γ'.

of μέν οδν διά τό

χρήσιμον

φ ι λ ο ΰ ν τ ε ς άλλήλους oòx αότους καθ' έαυτους άλλήλους φιλούσιν άλλα διά τό άγαθδν ή τό ήδυ, πρδς | δ χρήσιμοι είσι, xal φιλούσιν ίως ¿ν 299 20 ¿ρχηταί τι α ό τ ο ΐ ς παρ' άλλήλων άγαθόν*

ο μ ο ί ω ς δέ x a l of

ήδονήν αλλήλους φιλοδντβς oò χαθ' έαυτοΐκ φιλούσιν*

δι'

οδ γάρ άπλως δτι

ήδβΐς etat διά τούτο φιλούσιν, άλλ' βτι αότοΐς ήδβΐς βίσιν, ei γάρ άλλοις ήδβΐς ήσαν, oòx άν ¿φίλουν* ο ΐ τβ δή διά τδ χ ρ ή σ ι μ ο ν φιλοΰντβς xal of διά τό ήδό ούχ άπλως διά τό αγαθόν ή το ήδό άλλα διά τό αότοΐς 25 άγαθδν xal ήδί> στέργουσι, xal oò διότι ó φιλούμβνος αότδς τοιοΰτός έστι διά τούτο φιλούσιν, αλλ' δτΐ αότοΐς ήδό; έσπ xal χρήσιμος.

ώστβ δήλον,

8τι at φιλίαι αύται χατά συμβββηχός βίσιν oò διά τούτο γάρ φιλβΐται ó ίο φιλούμβνος, 8τι τοιόσδβ τις έστιν αότός, άλλά διότι πορίζβι 6 μέν αγαθόν, 6 δέ ήδονήν.

xal βδδιάλοτοι δέ βίσιν at τοιαΰται φιλίαι* of γάρ ήδβΐς

30 xal χρήσιμοι oòx dei βίσιν ήδβΐς xal χρήσιμοι* άλλοτε γάρ άλλοις ήδό· μβθα xal άλλοτβ άλλο έστί τό χρήσιμον.

μή παραμένοντος οδν του αί-

τιου της φιλίας xal αύτη ου δύναται παραμένβιν άλλά διαλύεται, ώς ο3σα πρδς έχβΐνα xal ταύτα έχουσα τέλη.

ή δέ τοιαύτη φιλώ, ή βόμβτάβολος,

μάλιστα δοχβΐ γίνβσθαι έν τοις πρβσβόταις- oò γάρ τό ήδό οί τηλιχοΰτοι 35 διώχουσιν ουτβ σφόδρα ουτβ συνεχώς* χαί διά τοδτο xal έλλβίπουσι της so χαθ' ήδονήν φιλίας, τδ ώφέλιμον δέ dei μόνον ζητοΰντβΐ χατά τό χρήσιμον βίσι φίλοι,

xal οόχ of πρβσβδται μόνον αλλά και των νέων 8σοι oò

τήν ήδονήν αλλά τδ ώφέλιμον ζητοδσιν· οι τοιούτοι δέ οόδέ πάνυ συζώσι μβτ' άλλήλων* ένίοτε γάρ οόδέ ήδονται άλλήλοις* τηνιχαδτα γάρ ήδονται 7 λανΜνωοιν h:' λανθ«Ενουβιν D om. h

10. 11 xal ή φιλία h: om. D

24 άλλά—ήβί» (25)

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. Vili 3. 4 [Arisi, p. 1156*30—b20]

167

μόνον άλλήλοις, ίτε ωφέλιμοι γίνονται ή έλπίδας παρέχουσιν ωφελείας, τόν δέ άλλον χρόνον οόχέτι* oòx οντες δέ άλλήλοις ηδείς οόδέ δύνανται | συνοιχεϊν. τοιαύτην δέ φασιν εΤναι χαΐ τήν ξβνιχήν φιλίαν· χαί αυτί] γάρ 800 διά τό χρήσιμον σονέστηχεν. ή δέ φιλία των νέων ώς έπΐ τό πλείστον 5 δι' ήδονήν έστι. κατά πάθος γάρ οδτοι ζ ώ σ ι χαΐ μάλιστα διώχουσι τό ηδύ, xal oò την μέλλουσαν ώφέλειαν άλλά τήν παρουσαν ήδονήν αίσθήσει γάρ μάλιστα ζώντες τφ παρόντι χαίρουσι, χαΐ δ τήν αΓσθησιν θέλγει, τ η ς ή λ ι χ ί α ς δέ μ ε τ α π ι π τ ο ύ σ η ς χαί τά ήδέα γίνεται έτερα* διό τ α χ έ ω ς γίνονται φίλοι x a l παύονται* μβταπίπτοντος γάρ 10 τοδ ήδέος χαί ή φιλία μεταπίπτει* μβταπίπτβι δέ τό τοιούτον ήδί> ταχέως, ίο ώστε xal ή φιλία, χαΐ έρωτιχοί δέ of νέοι χατά πάθος χαί ήδονήν ζώντες· τό γάρ πλείστον της έρωτιχής. χατά πάθος χαΐ ήδονήν· διό φιλουσι, χαΐ ταχέως παύονται φιλοΰντες πολλάχις τ η ς α δ τ ή ς ή μ έ ρ α ς μεταπ ί π τ ο ν τ ε ς , ότι οό λογισμφ χαΐ χρίσει τινί φιλοΰσιν άλΚά πάθει φερό15 μενοι. σονημερεύειν δέ χαΐ σο ζην ούτοι βούλονται άλλήλοις* έντεΰθεν γάρ χαΐ ή άρχή της φιλίας αδτοΐς γίνεται xal ή ηδονή τήν σονοίχησιν άπαιτεϊ. ή μέν οδν χαθ' ήδονήν χαΐ χατά τό χρήσιμον φιλία τοιαύτη έστίν, ατελής, xal oò χαθ' αύτό άλλά χατά συμβεβηχός.

20

Περί της διά τό αγαθόν φιλίας, δτι αύτη έστίν ή τ ε λ ε ί α φιλία, » χέφ. δ'.

Ή δέ διά τό άγαθόν φιλία ή των αγαθών χαΐ χατ' άρετήν όμοιων τελεία έστί χαί χαθ' αύτό. βούλονται γάρ άλλήλοις ούτοι τά άγαθά, ότι αδτοί άγαθοί είσιν, οό δι' άλλο άλλά χαθ' έαοτούς· of δέ βουλόμενοι τά άγαθά τοις φιλοις οόχ έαοτών ίνεχα άλλά των φίλων, οδτοί | είσιν οί 301 •25 μάλιστα φίλοι* δι' αότους γάρ τους φίλους φιλουσι xal βούλονται αότοϊς τά άγαθά, xal oò δι' άλλο χαΐ χατά συμβίβηχό;. ή τοιαύτη δέ φιλία χαΐ βεβαία έστί χαΐ μόνιμος* διαμένει γάρ έως áv άγαθοί ώσιν of φίλοι χαΐ σπουδαίοι χαΐ άγαθοίς χαίρωσιν* ή γάρ άρετή μόνιμόν έστι* xal Ιστιν έχάτερος αότών χαί χαθ' έαυτόν απλώς άγαθός χαΐ τφ φίλφ άγαθός* of 30 γάρ άγαθοί χαΐ χαθ' έαοτούς άγαθοί είσι χαΐ άλλήλοις. όμοίως δέ χαΐ ωφέλιμοι είσι χαΐ ήδεϊς* of γάρ χαθ' έαυτοΐ>ς χαΐ απλώς άγαθοί χαΐ άλ· λήλοις ήδεις είσιν. έχαστος γάρ χαίρει ταις έαοτοϋ πράξεσι xal διά τούτο ίο ήδεται χαί ταΐς των άλλων, ϋταν ϋμοιαι ώσι ταΤς αότοδ πράέεσιν ή αί αόταί* αί δέ των σπουδαίων χαί άγαθων πράξεις af αόταΐ xal δμοιαί είσιν, 35 ώστε φανερόν, δτι of σπουδαίοι ήδεΐς είσι χαί έαυτοΤς xal άλλήλοις. διά τούτο ή τοιαύτη φιλία μόνιμος έστιν. 3 γάρ Ιδίφ af αλλαι έχουσι φιλίαι, xaV δν έστι χρεία τοις φίλοις, ταύτα πάντα μόνη αύτη ή φιλία σονείληφεν έν ¿αυτή* xal γάρ xal τό άγαθόν έχει xal τό ήδί> xal τό χρήσιμον* τφ γάρ άγαθφ xal τό ήδιι έπεται xal τό ώφέλιμον* xal Ιστι τό τοιούτον άγα-

1 μόνον om. h

7 8 h: if corr. ex 8 D

21 &μο(ων D: 6μο(« b

168 HBLIODORI PARÀPHR. KTH. NIC. VIH 4. 5 [Ariet. ρ.11Μ»80-11δ7·18] ftiv o& *ad' iaurb μόνον άγαθδν άλλά xal τφ φιλοοντι· xal ήδΐ» xal m ¿φέλιμον δμοίος oò χαθ* (αυτί μόνον άλλά xal τφ φιλοοντι· xal ή (μοιότης δέ ποιεί tote τοιούτοις φ&οις τήν ήδονήν· xal αβτΐ] μ«1λιβτα ή φιλώ τήν ήδονήν Ιχ«ι xal τό ώφέλιμον. xal χαθ' δμοιότητα ταύτης at & άλλαι φιλίαι όνομάζονται* αδτη γβΕρ έστιν ή άρίατη φιλία* xal τά ταύτην ποιοΰντα ταύτα έατι tí μάλιστα xal χυρίας φιλητά. σπανίας (à tlxbç τάς τοιαύτας φιλίας είναι* ¿λίγοι γάρ ο( οδτιρς | άγαθοί. oò μόνον δέ SOS άρειης δείται ή τοιαύτη φιλία χαΐ τρόπων άγαθων Αλά χαΐ χρόνοι» xal βυνηθείας* χατά τήν παροιμίαν γάρ οόχ Ιστιν »{δήβαι άλλήλοος 10 πρίν τοΐ»ς λεγομένου; ίλας βοναναλ&βαι οόδέ δονατόν άποδέξαβθαι xal φιλήβαι ¿λλήλοος, πρίν έχβτβρο; ίχατέρφ φανξ φιλητός xal αδτδς φιλεΐν πιατευθζ. ο( 8έ ταχέως τά φάιχά ποιοΰντες πρός άλλήλοος βούλονται μέν φίλοι είναι, oix εΐβΐ δέ, ti μή τφ μαχρφ χρόνφ χαίτη σονηθεί«ρ φιλητοί γένοιντο άλλήλοις xal πιβτεύβαιεν φιλούμενοι. βούληαις 16 μέν ο5ν φιλίας τάχιβτα γίνεται, φιλία Si οδ· αδτη μέν ο3ν ή φιλία τελεία ι· έστί xal χατά τόν χρόνον xal χατά τά άλλα, χαθώ; εΓρηται* xal χατά πάντα τά φιλητά γίνεται, xal δμοια έατίν ¿χατέρφ παρ' έχατέροο, ϊπερ δει τοις φίλοις ύπάρχειν* xal γάρ βμοιοί είβιν έχατεροι δντες αποοδαΐοι, xal όμοίως είσΐν ήδεΐς άλλήλοκ xal φιλητοί. 30 Ότι at ¿τελείς φιλίαι χαθ' δμοιότητα της τελείας φιλίας λέγονται. χεφ. ε'. Ή δέ δια τήν ήδονήν φιλία xal ή διά tí χρήβιμον δμοίωμα ταύτης·· ίχουαι τής φιλίας, το γάρ χυρίαις ifib xal χρήβιμον τέ ¿γαθόν έστι· xal ήδεΓς xal χρήσιμοι μαλιβτα άλλήλοις οί άγαθοί. xal ¿ν τούτοις δέ τοϊς 35 χαθ' δμοιότητα λεγομένοις at φιλίαι παραμένουβιν, βταν τό αότό άλλήλοις παρέχωαιν, ötov ε2 χρήαιμός ¿οτιν έχοίτβρος έχατέρφ ή ήδύς, xal μή ó μέν χρήβιμός ¿orriv 6 δέ ήδός. oò μόνον δέ δει tí αότό παρέχειν άλλήλοις «Ιλλά xal inb τοδ αδτοδ, | «Γ γε μέλλουβιν έν rg φιλία παραμένειν, SOS οίον εί παρέχουαιν άλλήλοις ήδονήν, ehcò τόν αδτων παρίξοοβι τρόπων* 30 δαπερ οί .εότρα'πελοι τξ εότραπελίφ χαριζ^μενοι άλλήλοις, xal οόχ δβπερ ¿ραατης xal έρώμενος* οδτοι γάρ ήδονήν μέν παρέχοοβιν άλλήλοις, ¿λλ' oò τόν αότόν τρύπον, βίλλ1 ( μέν ¿ραατής ήδεται rg ¿ψει του ¿ρωμένου, ό δέ θεραπεούμενος 6πό του Ιραβτοο. ληγούβης δέ της Δρας ¿νίοτε xal ή φιλία λήγει* ή γάρ ήδονη, δι' ήν ή φιλία, παύεται* ουτε γάρ 6 36 ¿ραατής ήδεται τη δψβι του ¿ρα>μένου οίτε 6 ¿ρώμενος. θεραπεύεται* πολλοί δέ τ«ν τοιούτων xal διαμένοοοιν ¿ν τη φιλί^, ¿άν ¿χ της αυνη-1· θείας τά άλλήλων ήθη ατέρζωαιν ίμοια Ιχοντες. ot δέ μή τό αότό παρέχοντες ¿λλήλόις, άλλ' 6 μέν ήδονήν 6 δέ τό χρήβιμον, ο5τε διαμένοοοιν 7 tdc om. h 16 xal tertium om. h 17 ¿pota D: (μοίως h φιλίαι D 26 μή on. il 34 6 om. b

20 φιλίας b:

BELIODORI PARAPHR. STH. NIC. Vili5.6 [Arili p. 1157*13-»]

169

έν τ{ φιλί?, xal St« φιλοΰβιν άλλήλους, ήττον φιλοδσιν δλως δέ ol διά τό χρήσιμον ίντες φίλοι, παυομένου τοΰ συμφέροντος, xal αότοί παύονται φιλοδντβς χαΐ διαλύονται' οό γάρ άλλήλων ήσαν φίλοι άλλά τοδ λυσιτ·λοδς. ταύτας μέν οδν τάς φιλία;, την τ« διά τήν ήδονήν χαΐ 5 διά τΑ χρήσιμον, χαΐ φαύλους ένδέχβται Ιχ·ιν χαΐ φαδλον xal im· •ιχή* φιλ»ΐ γάρ χαΐ φαύλος φαδλον διά ταύτα χαΐ φαύλος έπιβιχή χαΐ » ίπ«ιχής φαδλον χαΐ μέσος TIC έχάτιρον α&των· ίστι γάρ χαΐ τφ έπι«ιχβΐ τοδ φαύλου χρβία πολλάχις. δονατδν γάρ ναύαρχύν τινα άγαθδν ή στρατηγόν άριστον μή πάνυ τοϋς τρόπους άγαθδν βίναι, ών χρβών ϊχβιν τόν io σπουδαΐον οόδέν χωλύβι. xal ήδ«σ8αι δέ σπουδαΐον φαύλοι; oòx ϊστιν άδυνατον. βϊσΐ γαρ ot τοίς μέν τρόπους άπφδουσι, διαλβγύμβνοι δέ xal φιλοσοφοδντβς xal τφ δβινοί τινβς «Τναι της άληθ«ίας χατα|»τοχαζύμ«νοι 304 xal τοδ άγαθοδ τοις σπουδαίοις ήδβΐς γίνονται· ο( μέν οδν οδτω φιλούμβνοι οό δι* έαότοΐις φιλοΰνται άλλ' ή διά τήν ήδονήν ή διά τό χρήσι16 μον. μύνοι δέ ο( άγαθοί ύπέ των άγαθών αότοί δι' έαοτοΰς φιλοΰνται, xal ή τοιαύτη φιλία «Βιάβλητύς έστιν, βτι πολλφ δοχιμαζβται χρόνφ xal συνηθβίφ τβλιίς. mp) δέ των ούτω δοχιμασθέντων οό β^διον τά χβίρω πιστ·δσαι τδν δοχιμάσαντα. ¿ν ταύτη δέ έστι φιλίφ xal τό πιστβύβιν άλλήλοις χαί θαρρ«ΐν πβρί των μεγίστων xal τό μηδέποτ' άν άδιχήσαι xal 20 ββα άλλα ζητβΐται παρά των ώς άληθως φιλβιν έλομένων iv δέ ταϊς ι· έτέραις οόδέν χωλύβι xal διαβάλλβσθαι πρές άλλήλους χ*1 άδιχβΤν άλλήλοος μή τήν ίσύτητα σώζοντας xal τάλλα πάσχβιν. δθβν ο&δέ φίλοι βίσΐν ol τοιούτοι χυρίως, άλλ' imi βΐώθασιν ο( άνθρωποι xal τοίκ τοιούτους φίλους ¿νομάζβιν ή διά τήν χρβίαν, δσπβρ al πόλβις τοίκ συμμάχους 35 Λνομάζουσι φίλους, ή δι' ήδονήν, £σπβρ ol iv αονηθβίφ παΐδβς άλλήλους· διά τοδτο xal ήμβΐς φίλους μέν αότοί); ¿νομάζομβν, ού τόν αυτόν δέ τρύπον δσπβρ τοβς άγαθούς, ού γάρ δμοηδβΐς οίύμβΟα βίναι, άλλά χαθ* δμοιύτητά τινα φίλους όνομάζομβν. xal διά τοδτο πολλά β8η φαμέν βΤναι » φιλίας, xal ira φιλία πρώτως μέν xal χορίως ή των άγαθων, j άγα30 9οί· χα ft' όμοιότητα δέ al λοιπαί* xal γάρ xal τό ήδύ, χαθδ άγαθύν τί έβτιν, ώς ήδί> βυνάπτβι τους φιληδύνοος· άγαθδν γάρ τί ¿άτι τοις φιληδβαι τό ήδύ* xal αγαθφ 2οιxev, Sii αύτοΐς άγαθδν δοχ«ΐ* xal τ4 χρήβιμον άγαθδν δοχβΐ τφ χρωμένφ- διά τοδτο χαθ' δμοιότητα της άληθοδς φιλίας al τοιαδται φιλίαι λέγονται, μιχτή δέ φιλία άπό χρησίμου xal | ή δέος 306 35 ού πάνυ γίνβται, δστβ των φίλων τον μέν διά τό ήδ'υ φιλβιν, τόν δέ διά τό χρήσιμον* τό γάρ συνάπτον τους φίλους χατά συμβββηχύς ¿στιν iv αότοΐς* συνάπτη δέ τοϋς φίλους τό τοις αότοΐς χαίρβιν xal τά αότά φιλέϊν. διά τοδτο γάρ δ Σωχράτης φιλβϊ τόν Πλάτωνα, 3τι τόν Σωχράτην άμφω φιλοδσι xal τοις Σωχράτους άγα&οίς άμφω χαιρουσιν· ή βτι τήν ήδονήν 40 άμφω φιλοδσιν ή τό χρήσιμον άμφω. ¿πΐ δέ της μιχτή; φιλίας ού T dei* φ δέ oò δυνατόν συνεΐναι, τοΰτφ oòx Ivi φίλον γενέσθαι* ή γάρ συνήθεια xal τδ συνδιάγειν τάς φιλίας ποιεί. ο( γάρ Αποδεχόμενοι 30 Αλλήλους, μή σοζωντες δέ, εδνοί είαιν Αλλήλοις μάλλον ή φίλοι, oò- *ο δέν γάρ ούτως έστί φίλων ώς το συζήν. ούτε γάρ of διά τό χρήσιμον δύνανται μή συνοιχεΐν* ένδεεΐς γάρ δντες Αλλήλων δέονται Αλλήλοις χρήσθαι, δ oò δυνατόν aveu τοΰ συνοιχεΐν* ουτε of διά την ήδονήν πολλφ μάλλον* ούτε of χορίως φίλοι, οΓτινές eiaιν of μαχάριοι* Αλλήλων μέν γάρ 35 οδχ είαιν ένδεεΐς, ηδείς δέ είσιν Αλλήλοις. xal διά τούτο μή συνδιάγειν ¿θέλειν Αμήχανον. oò γάρ δή μονώτας τινάς τους μακαρίου; εΤναι προσήκει, αλλ' Ανάγχη μετ* Αλ|λήλων είναι τοις αότοΐ; χαίροντας, τοΰτο δέ 307 τό τοις αότοΐς χαίρειν xal την έταιριχήν φιλίαν ποιεί τήν των νέων, Slav πβρί τό αδτδ σπουδάζωσι. μάλιστα μέν οδν έστι φιλία ή των αγα-

11 6μοιοϋσΘαι h: ¿μοιώσβαι 1)

24 ώς οί oò h

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. Vili 6.7.8 [Ariel, p. 1157 »25—1158»4] 171 Οων, χ α θ ά π ε ρ π ο λ λ ά χ ι ς εΓρηται. δ ο χ ε ϊ γάρ φ ι λ η τ δ ν μ.4ν x a l a l ρετόν τό ά π λ ω ς xal χυρίως άγαθον ή ήδύ* έχάστφ δέ φιλητδν xal αίρετδν τό αότφ αγαθόν· ó δέ άγαθδς τδν άγαθδν φιλα δι' άμφω ταύτα* τό γαρ αγαθόν αότού xal απλώς xal χυρίως αγαθόν έστι xal τφ φίλφ 6 αγαθόν έστιν · ώστε δ άγαθδς φιλητός èatt, xal χατ' άμφοτέρους τοί>ς ίο τρόπους* xal Std τούτο συζήν άλλήλοις τους σπουδαίου; πάσα άνάγχη βοόλεσθαι, χαίροντας άλλήλοις xal ώς δμοίοις xal ώς άγαθοις άπλώς xal ώς αλλήλοις άγαθοΐς. (ΠβρΙ τ η ς τβ φιλίας xal τ η ς φ ι λ ή σ ε ω ς . 10

16

20

25

30

χ e φ. ζ'.)

ΈπβΙ δέ άρετη έστιν ή φιλία, έν πάση δέ άρετξ πάθος τι θεωρείται xal Ι£ις, ζητητέον τί έστιν ¿ν τξ φιλί^ πάθος xal τί 2ξις. ίοιχε τοίνυν ή μέν φιλησις πάθει, ή δέ φιλία ίξει* πάθος μέν γάρ έστιν, 8 xal μή προαιρουμένοις συμβαίνει, ίζις δ ί , δ μετά προαιρέσεως γίνεται xal χαθ' » ήν μετά προαιρέσεως ένεργοΰμεν. ή μέν οδν φίλησις xal ή πρδς τά άψοχά έστιν άγάπη, xal δλως δθβν οδχ Ιοτtv άντιφιλεΐσθαι* τδ δί τοιούτον πάθος* oò γάρ χρίναντες xal λογισάμενοι άγαπώμεν οόδέ προαιρούμενοι, άλλ' έχεΐθεν χινούμενοι μόνον, δπερ έστί χαθαρως πάθος* ή δέ φιλία ή πρδς τοΐ»ς φιλούντας άγάπη έστί, δ πάθος έστί μετά προαιρέσεως. χρί|νομεν 308 γάρ ώς δεΐ φιλεΐν τδν φιλούντα, χαι χινοόμεθα oò μόνον έξωθεν άλλά xal έζ ήμών αότων xal τού λογισμού* ή δέ μετά λογισμού xal προαιρέσεως χίνησις άφ' έζεως- έστιν apa ή μέν φίλησις πάθος, ή δέ φιλία έξις. έτι ο( φίλοι βούλονται τοΐς φιλουμένοις τά άγαθά αότων ένεχα, οό χατά πάθος άλλά χαθ' 2ξιν· οδ γάρ άλόγως άλλά λογιζόμενοι τήν αίτίαν* τό δέ βούλεσθαι τοις φιλοομένοις τά άγαθά έχείνων ίνεχα έν τφ λόγφ έστί της φιλίας* ή άρα φιλία Ιζις έστίν. έτι φΛει τις τδν άγαθδν φίλον, δτι aò- ίο τφ άγαθός έστιν* ó γάρ άγαθ&ς φίλος γενόμενος, άγαθδς γίνεται τφ φίλφ* έχάτερος οδν φιλεϊ έχάτερον, ώς αγαθόν οίχϊΐον, χα) βούλεται τά άγαθά, xal ήδύς έστιν δμοίως· xal δλως τδ ίσον άνταποδίδωσι* λ έ γ ε τ α ι γάρ φ ι λ ό τ η ς ή ίσότης* ταύτα δέ oòx άνευ προαιρέσεως* ή δέ προαίρεσις άφ' έξεως* ή άρα φιλία ίξις έστίν* ή δέ φίλησις άνευ προαιρέσεως ο5σα, χαθαρως έστι πάθος.

( Ό τ ι πολλοίς είναι τ ε λ ε ί ω ς φίλον oùx έ ν δ έ χ ε τ α ι , x a l π ο ϊ α ι των έν έξουσίαις φ ι λ ί α ι . χεφ. η'.) Πάντα μέν οδν τά φιλικά xal fi προσήχει φίλοις έν rj¡ φιλίφ συμ- μ 35 βαίνει των άγαθών μόν^|* έν δέ τ ο ΐ ς στρυφνοϊς xal π ρ ε σ β υ τ ι χ ο ΐ ς ήττον γ ί ν ε τ α ι ή φ ι λ ί α , δ σ φ δ υ σ χ ο λ ώ τ ε ρ ο ί είσι x a l ήττον τ α ΐ ς ό μ ι λ ί α ι ς χαίρουσιν* ή γάρ δμιλία xal τδ συνεΐναι δοχούσιν είναι φιλίας

9 hinc capttum inscriptiones omittit D: quae posui servant h

172

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. ÑIC. VAI 8 [Àriit. p. 1168*4-38]

ποιητιχά. διά τούτο νέοι μέν ταχέως -γίνονται φίλοι, πρβσβΰται Si οδχ· oò γάρ δυνατόν φίλον γβνέσθαί τινα φ οδ χαίρβι οδδέ ήδβται βονών* τούτο δέ ¿ν τοις πρβσβύταις oò πάνυ συ,μβαίνβι* δλίγον γάρ | αότοΐς t í της 309 ήδονής. S i i τά αδτά δή οδδβ ο( στρυφνοί «áyu γίνονται φίλοι άλλ' oí τοι6 οδτοι βδνοι μέν βίσιν άλλήλοις· βούλονται γάρ άλλήλοις τά άγαθά S i i τήν χρβών, xal λαμβάνουσι παρ' αλλήλων, ών έχάτβρος (χατέροο δβιται* φίλοι (à οδ πάνο βίσΐ (ιά τό μή συνημβρβόβιν μηδέ χαίρβιν άλλήλοις* Α δή μάλιστα elvat δοχβΐ φιλιχά xal ποιητιχά φιλίας, πολλοίς δέ φίλον βΤναι τδν σπουδαΐον χατά τήν τβλβίαν φιλίαν οδχ ένδέχβται, 10 όσπβρ οδδέ τό έρδν πολλών ίμα δυνατόν. δπβρβολή γάρ τίς ieri φιλίας Μ ή τβλβία φιλία, τό δέ τοιούτον πρδς ίνα πέφυχβ γίνβσθαι. το γάρ τοΐς αότοΐς χαίρβιν σφόδρα oò ρφδιον ¿ν πολλοίς elvat· Ιτι δέ oòSè άγαθοίκ χ»1 σπουδαίους πολλοός elvai pq&iov. άλλος τβ τ^ τοιαύτη φιλίβρ xal μαχροΰ δβΐ χρόνου xaì συνη&βώκ xal πβίρας άχριβοδς άλλήλων. τούτο δέ 16 χαλβπόν. χατά δέ τάς άλλα; φιλίας πολλοίς ένδέχβται φιλβΐν* xal. γάρ xal διά τδ χρήσιμον πολλοίς άρέσχβιν ένδέχβται τινα, xal διά τήν ήδονήν πολλοί); έφέλχβται· πολλοί γάρ οί τούτοις χαίροντες xal διά ταύτα φιλούν· τβς, xaì οδδέ πολλού χρόνου δέονται πρ&ς τό πβΐραν λαβείν άχριβή των μ φίλον άλλ' αότίχα διά τήν χρείαν ή τήν ήδονήν δμολογοΰσι φιλεΐν. ή 20 μέν οδν τελεία φιλία έστίν ή διά t i άγαθόν, at δέ χαθ' δμοιότητα ή του χρησίμου xal του ήδέος. των δέ χαθ' ομοιότητα ή τοΰ ή δέος μάλλον 6μοία έστί τξ άληθινφ φ»λί^, δταν τά αδτά παρ' άλλήλων τοις φίλοις γίνηται x a ì χαίροσιν άλλήλοις, ή τοις αότοΐς, οίαι των νβα»ν βίσΐν at φιλίαι. xal γάρ έν τζ τοΰ ήδέος φιλΰρ μαλ|λόν έστι τό έλευθέριον 810 26 ή έν tq τοΰ χρησίμου, ή γάρ τοΰ χρησίμου άγοραίον τίνων έστι xal άνελευθέρον. ¿τι ή άληθής φιλία xaì του ήδέος δεΐται, τοΰ χρησίμου δέ οδδαμως. οί γάρ μαχάριοι χρησίμων μέν οδ δέονται, ήδέων δέ* συ ζην μέν γάρ βούλονταί τισι, λυπηροΐς δέ οδ δύνανται συνβΤναι. τό γάρ λυπηρόν δλίγον φέρουσι χρόνον. συνεχώς δέ οόδβΐς ί ν όπομείναι 30 λυπούμβνος, οδδ' αδτδ τό αγαθόν δυνησεται φέρειν οδδβίς, β( λυπηρόν αδτφ εΓη. διά τούτο τους φίλους οί σπουδαίοι ήδβΐς ζητοΰσιν βίναι, άγα- ίο θοΙ>ς όντας xaì αότοΐς άγαθοός* οδτω γάρ αδτοΐς όπάρξει 8σα δβΐ τοις φίλοις δπάρχειν· ή άρα χα&' ήδονήν φιλία μάλλον íoixe rj¡ τελείς φιλίαι ή ή χατά τδ χρήσιμον. οί δ' έν ταϊς έζουσίαις οδ τοις αδτοΐς χρων36 ται φίλοις ώς χρησίμοις xaì ως ήδέσιν. άλλοι γάρ είσιν αδτοΐς χρήσιμοι xal έτεροι ήδβΐς, αμφω δ' οί αδτοί οδ πάνυ. τό δ* αίτιον, Su τό χρήσιμον xal τό ήδί> ¿ν τξ τβλβίφ φιλί^ έστίν, ή έστι των σπουδαίων, οί δέ οδ τοιούτους ζητοΰσιν. ουτβ γάρ το2>ς δι' άρβτήν ήδβΐς ζητοΰσιν ουτβ τους χρησίμους βίς τά χαλά. άλλά τοις μέν βδτραπέλοις χρωνται διά τήν 40 ήδονήν, τοΐς δέ δβινοΐς ώς χρησίμοις, δυναμένοις πραζαι τό έπ«αχθέν· «ο ταύτα δέ οδ πάνυ συνέρχονται έν τφ αδτφ. ήδίις γάρ xal χρήσιμος άμα,

16 xal prias om. h A riet.: γαίρουσιν Dh

17 »n ίγέλχιαθαι ecribendum?

23 χαίρωσιν Mullach ex

HBLIODORI PARAPHR. BTH. UIC. VIII 8.9 [Arist. p. 1158«33-»27]

173

χαθάς βΓρηται, 6 σποοδαΐός έστιν, 8c ο& γίν«ται φΛο« δπβρέχοντι, άν μή χατ' άρβτην ύπβρέχηται xal δπδ τδν αποοδαΐον έαυτδν xetrrQ xal χρβίττονα iamoû ήγηται. οδτω γαρ έξισα'σβι δ σπουδαίος τφ χατ' έξουαίαν δπβρέχοντι, άνάλογον ΰπβρίχων xal δπβρβχόμβνος· έξισάζων δέ forât φί5 λος· άν δέ μή ούτως ί$ιαά|ζ{|, oôx ίσται· έπβΐ Si oí ¿ν έξουσίαις où πάνυ SII τοιούτοι γίνονται, δια τούτο οόδέ φίλοι αότοΐς ο( σπουδαίοι. (ΠβρΙ τής-ήδ·ίας xal χρη'βίμοο φιλίας, δτι χατά τι φιλία ι χατά τι οό φιλίαι elei· xal πβρ.Ι της χα θ' ύπβροχήν φιλία«. χ·φ. θ'.) ΓΙδβαι μέν οδν at βίρημέναι φιλίαι ¿V ία0i>: αϋται xat άλλήλων Ariet. vulg. t i om. Aristoteles 38 γίνηται D: γΝιται b

174 HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VIII 9.10 [Ariet. p. 1168b27—1159» 16]

6

lo

15

20

25

30

δέ Iv TQ ίσότητι σώζεται. άλλ' ρδχ δμοίως lyet t i Γσον ?ν τβ τ ο ι ς διχαίόις x a l ¿ν τ η φ ι λ ί α · ¿ν μέν γάρ τοις διχαίοις πρώτως μέν Γσον ζητείται τό χατ' άξι'αν xal άνάλογον τοις δεχομένοις, δευτέρω; δέ ζη- » τβΐται τό χατά τήν ποσότητα Γσον. ¿άν γάρ χατ' άξιαν και άνάλογον γίνηται ή διανομή, διχαία έστί, χ ί ν σφόδρα τφ ποσφ διαφέρη, οδδέν χωλύει τδν του διχαίου σώζεσθαι λόγον, al δέ χατά τό ποσόν Γση εΓη xal μή ανοίλογον, o¿ δύναται elvai διχαία. έπΐ δέ της φιλίας άνάπαλιν* τό γάρ Γσον ¿ν ταύτη ζητείται, πρώτον μέν χατά την ποσότητα, δευτέρως δε χατά τό άνάλογον. έάν γάρ πολύ διαφέρωσιν αλλήλων xal τό μεταξύ Siaστημα oòx δλίγον η, | σφόδρα δέ ίτερος θατέρου υπερέχη αρετή ή εό- 313 πορίφ ή τινι άλλφ, ουχ είσι φίλοι· oute γάρ δύνανται ούτε βούλονται. φανερώτερον δέ γίνεται ¿φ' ήμών xal τοΰ θεού* δτι γάρ πλείστον ήμών πάσι τοις άγαθοϊς υπερέχει, διά τοδτο ή φιλία ένταυθα χώραν oòx ίχει* δηλον δέ x a l έπΐ των βασιλέων* où γάρ οόδέ τοότοις άζιουσιν είναι φ ί λ ο ι ο( πολί> χ α τ α δ ε έ σ τ ε ρ ο ι , οόδέ τ ο ι ς ά ρ ί σ τ ο ι ς ή σοφωτοίτοις ο( μηδενός άξιοι, οί μέν ουν σφόδρα διαφέροντες où δύνανται είναι φίλοι· ¿ν δέ μετρία όπεροχη δυνατόν* ¿ν πόση δέ ώρισμένως ειπείν xaì ίο άχριβή δούναι λόγον ούχ ¿vi* xal γάρ πολλών αφαιρουμένων παρά θατέρου τφ φίλων, ώστε θάτερον υΛερέχειν, συμβαίνει μέν την φιλίαν ετι μένειν, συμβαίνει δέ λυεσθαι, 8ταν πολύ γίνηται μεταξύ τό διάστημα, χαθάπερ έφ' ημών χαί τοΰ θεοδ. διά τούτο x a ì ά π ο ρ ε ΐ τ α ι , μ ή π ο τ ε oò βούλονται οί φίλοι τοις φ ί λ ο ι ς τά μ έ γ ι σ τ α τών αγαθών* ei γάρ βούλονται, συνεύξονται αότοΐς xal θεοΐς γενέσθαι* τοΰτο δέ λύσει τήν φιλίαν* ώστε εί βοόλονται αδτοΐς τά μέγιστα τών αγαθών, βούλονται μή είναι αότοΓς φίλους* τοΰτο δέ έναντίον έστί τφ λόγφ της φιλίας, ¿τι δέ «ο οόδέ αδτοΐς έσονται αγαθοί, μή ίντες φίλοι* oòx apa συνεύξονται αότοϊς τά τοιαΰτα άγαθά. ρητέον δέ προς τοδτο, δτι δ φίλος τφ φίλφ συνεύχεται τά άγαθά ¿χείνου Svexa* εί δέ έχείνου ίνεχα, δει τον φίλον μένειν, χαί αδτφ συμβήναι τά άγαθά* μένοι δ' αν, εί άνθρωπος εΓη, xal μή θεός γένοιτο έξ άνθρώπου* άνθρώπφ δέ οντι βουλήσεται ó φίλος τά μέγιστα γενέσθαι άγαθά, Γσως δέ oò πάντα, χαθάπερ οί πλείους | τών 314 φίλων ίχουσιν· α ύ τ φ γάρ μάλιστα ί χ α σ τ ο ς β ο ύ λ ε τ α ι τά ά γ α θ ά .

(ΓΙερΙ τ η ς έν τ φ φ ι λ ε ΐ ν μάλλον ή έν τ φ φ ι λ ε ι σ θ α ι οδσης φιλίας. χεφ. ι'.) 35

Οί π ο λ λ ο ί δέ δοχοΰσι διά φ ι λ ο τ ι μ ί α ν βούλεσθαι μάλλον φιλεισθαι ή φιλεΐν* διό φ ι λ ο χ ό λ α χ ε ς οί π ο λ λ ο ί , xal ήδονται χόλαξι συνόντες, δτι ύπερέχουσιν αότών, δοχούντων είναι φίλων* τό δέ ύπερέχειν τών φίλων τοις φιλοτίμοις ήδύ* xaì γάρ οί χόλαχες προσποιούνται πάντα ίο τών συνόντων ήττάσθαι xal διά τοΰτο φιλεΐν μάλλον ή φιλεισθαι* τ ό δέ

1 βώζκαι Db: αώζηται Mullach ς παΐδας.

μ ά λ λ ο ν δέ τ η ς φ ι λ ί α ς ο ύ σ η ς έν τ φ φι-

λεΐν ή έν τφ φιλεΐσθαι x a l τ ω ν φ ι λ ο φ ί λ ω ν έ π α ι ν ο υ μ έ ν ω ν , 25 ά ρ ε τ ή τδ φ ι λ ε ΐ ν ¿ ο ι χ ε ν εΐναι. dííav, έστίν. λοϋσιν*

οδτοι

μόνιμοι

φίλοι,

ώστε

φίλων

έν οΓς τ ο ΰ τ ο γ ί ν ε τ α ι

χαί ή τ ω ν

τοιούτων

χατ'

φ ι λ ί α βεβαία

ούτω δέ γένοιντο áv xal οί άνισοι φίλοι, el άζίως άλλήλους φιι σοι

γάρ (&ν) άλλήλοις οδτω γένοιντο* ή δέ ίσότης φιλότης.

( Π ε ρ ί β ε β α ι ό τ η τ ο ς φ ι λ ί α ς x a l π ό θ ε ν τό τ ε φ ι λ ε ΐ ν x a l τδ φ ι λ ε ΐ - «ο 30

σθαι.

χ ε φ . ια'.)

Αύτη δή ή δμοιότης έν μέν τοις σπουδαίοις μάλιστα xal χυρίως ευρίσκεται , έν δέ τοις φαόλοις άμυδρως, έν δέ τοις διά τδ χρήσιμον xal ήδΐ» μάλλον.

ο( μέν γάρ σπουδαίοι xal έαυτοΐς δμοιοί είσιν (oò γάρ εόμετά-

βολοί είσιν οόδέ άλλοτε άλλοις χαίρουσιν, αλλά τοις σπουδαίοις έργοις* 35 μόνιμος γάρ ή αρετή 3τι ?ξις έστί), xal διά τούτο xal άλλήλοις | αεί 316 όμοιοι είσι xal διαμένουσιν έν τη φιλίς*

xal ούτε δέονται

φαύλων

ο ο θ ' υ π η ρ ε τ ο ϋ σ ι τ ο ι α ύ τ α , άλλ' ώ ς ε ί π ε ΐ ν x a l δ ι α χ ω λ ύ ο υ σ ι * ά γ α θ ώ ν γάρ μ ή τ ' α ό τ ο ό ς άμαρτα'νειν

μ ή τ ε τ ο ι ς φίλοις

των

έπιτρέ-

9 xel om. h 10 πιβτιύοοβιν t i h 13 t i om. Arist. αίριτή b et Arist.: αίριτήν dprri) D xi φιλιΐν D 15 ti D: 8ή h 26 των τοιούτων Db et Arisi codd. LbMt>: τούτων Arist. vulg. 28 4v h: om. D

176

6

10

ιδ

20

25

30

HELIODORI PARAPHE. ΕΤΗ. NIC. VID 11.12 [Arist. p. 1159*7-31]

net ν όπηρετειν ot δέ μοχθηροί xal τούτο μοχθηροί είσιν, δτι o&x άεΐ tote αότοΐς χαφουσιν ?9εν οδτε (αυτοί; δμοιοί είσιν del ούτε τοις φίλοις· χαί διά τούτο δλίγον χρδνον μένου«ν ¿ν φιλίφ, χαίροντες τη άλλήλων μοχθηρίφ. οί χρήσιμοι ( è x a l ήδεϊς μαλλόν είσιν ¿ν τη δμοιύτητι* μονιμωτέρα γάρ ή του χρησίμου xal του ήδέος ζήτησις, χαί ι · διά τούτο ΐμοιοί είσιν ίαυτοΐς xal άλλήλοις, τφ τδ χρήσιμον άμφοτέρους ζητβΐν ή τδ ήδύ, έως iv ποριζωσιν ήδονάς ή ώφελείας άλλήλοις. of μέν οίν έξ δμοιδτητος φιλίαι τοιαύται. δοχεΐ δέ χαΐ έξ έναντιδτητος συστηναι φιλία, ή·ης χαΐ διά τό χρήσιμδν έστιν, otov «Γ τις πένης πλουβίφ γίνοιτο φίλος, xal άμαθής είδύτι* οδ γάρ τυγχάνει τις ένδεής, τούτου έφιέμενος άντιδωρεΤται άλλο δ αδτδς δύναται δούναι, «{ς ταότην δέ τήν φιλίαν ανάγοιτο iv xal δ έραστης χαΐ έρώμενος, χαΐ ή του χαλού χαΐ αισχρού φιλία* διά τούτο xal γελοίοι δοχούσιν οί έρασταΐ πολλάκις, άζιούν- w τες δμοίως δπδ των έρωμένων άντιφιλεΐσθαι, αισχροί δντβς όντων χαλων* el μέν γάρ δμοίως είσί φιλητοί, τά είχότα άξιοΰσι xoi δίχαιοί είσιν δμοίως φιλεΐσ&άι, el δέ μη, γελοίοι, διά ταύτα δοχεΐ χαί έζ έναντίων σονβστάναι φιλών, ίτι οί αισχροί τω> χαλων έρωσι χαΐ οί πένητες των πλουσίων χαΐ οί ¿μάθεις των έπιστημίνων, xal ¿ν τη φύσει τά ξηρά των υγρών έφιεται. γίνεται δέ ή τοιαύτη φιλία των έναντίων οδ χαθ' αότδ άλλά | χατά συμβεβηχδς. οδ γάρ, χα&δ φιλοΰσιν άλληλα, έναντία έστίν, αλλά 317 συμβέβηχεν αδτοΐς έναντίοις είναι, χαί γάρ δ πένης έρ$ τού πλουσίου, δτι ώφέλιμδς έστιν αδτφ χαΐ χρήσιμος* χρήσιμος δέ xal ώφέλιμος τφ χρωμένφ oòx έστιν έναντίος χα&' αυτί* -ζ γάρ ¿ν πας χρήσιμος τφ χρωμένφ ήν áv έναντίος' oòx lem δέ. οδδέ γάρ δ στρατιώτης τφ στρατηγφ έναντίος, οδδέ δ διδάσχαλος τφ μαθητή, χάΐ δ έραστής δέ τδν έρώμενον φιλεΐ, ixt ήδύς έστιν αδτφ· ήδος δέ ήδομένφ οδχ έστιν έναντίος, άλλά συμβαίνει αδτοΐς έναντίοις είναι, φύσει δέ τδ ξηρδν έφιεται οό τού έν- Μ αντίου δγρού άλλά τού μέσου* ή γάρ £ρε£ις τού άγαθού έστιν άγα&δν δέ τδ μέσον, ταύτα μέν οδν άφείσθω* χαί γάρ οό πάνυ οίχεΐά είσι τη παρούαη πραγματεία

(Περί της πολιτιχής φιλίας,

χεφ. ιβ'.)

Έοιχε δέ, χαόώ; εΓρηται πρότερον, δτι περί τά αότά έστιν ή τε φιλία χαΐ τδ δίχαιον. χαί γάρ τδ δίχαιον έν τάΐ; πρδς άλλήλους των άνθρώπων xotvceviaiç ζητείται, έν ταύταις δέ χαΐ ή φιλία γίνεται, χαΐ γάρ 35 xal σύμπλοι χαΐ στρατιωται χαΐ δλως οί πράζεών τίνων χαΐ έπιτηδευμα- » των χοινωνούντες άλλήλοις χα) τά δίχαια φυλάττειν πρδς αλλήλους ζητοΰσι, χαί φίλοι είσΙν άλλήλοις χαί χαθύσον δέ χοινωνούσι, χατά τοσούτον χαΐ φιλοΰσιν άλλήλους χαί τά δίχαια πρδς άλλήλους ποιούσιν. δθεν χαί ή

10 Màfi ών Arietotelea 17 ol πένητ«{ τών πλονβ(ων Heinsiut: ol πλούσιοι τών π«νήτα>γ Dh 19 ifittat D: i>: τά Arist. vulg. φέροντος D: τοΰ χατά τόν πλοΰν τοΰ αυμφέροντος h om. Db, sed pr&etulerim ή τ',ΰ ifiin Comment. A ri «t. XIX 2. Heliodorin In Eth.

23 τοΰ χατά τον πλοΰν συμ39 ή ante ήδέος ed. 1617: 12

178

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VIII 12. 13 [Arist. p. 1160·28-21]

xal διά τούτο πασαι μέρη sfai της πολιτικής, ταύταις δέ ταΐς χοινωνίαις Μ χαί αί φιλιαι άχολουθήσουσι, xal δσπερ ai κοινωνίαι, ούτω χαί at φιλιαι διαιρβθήσονται, xal τοιαΰται έσονται αί φιλιαι οιαι ai χοινωνίαι.

(Περί των τριών τ η ; π ο λ ι τ ε ί α ; ειδών.

χεφ. ιγ'.)

6

'Ρητέον δε Ιτι περί της πολιτικής, ταύτης δή τρία είσΐν βϋδη, βασιλεία Αριστοκρατία xal τιμοκρατία, ήν xal πολιτείαν είώθασιν ο! πλείστοι χαλεΐν, ήτις ¿στίν άπό | τών τιμημάτων διδόντες γάρ χρήματα τό άρχειν 320 λαμβάνουσι* διά τούτο τιμοχρατιχήν οίκεΐόν έστι χαλβΐν. τούτων Si τών πολιτειών β έ λ τ ι σ τ η μέν ή β α σ ι λ ε ί α , χ ε ι ρ ί σ τ η δέ ή τ ι μ ο χ ρ α τ ί α . 10 αύται μ&ν ο3ν αί πολιτείαι, αί δέ παρβχβάσεις xal οΓον φθοραΐ τών πολιτειών, της μεν βασιλείας ή τυραννίς* ά μ φ ω γάρ μ ο ν α ρ χ ί α ι , δ ί α φ έ ρουσι δέ πλείστον* ó μέν γάρ τύραννος τό έαυτοΰ συμφέρον σχοπ ε ΐ , 6 δε βασιλεύς το τ ώ ν άρχομένων* oò γάρ έστι βασιλεύς 6 μ ή αότός έαυτφ άρχών x a l π δ σ ι τοις άγαθοΓς υ π ε ρ έ χ ω ν · δ γάρ 16 τοιούτος oò δεηθήσεται τά τών άρχομένων εις έαυτόν έλχειν. διά τούτο ίο τά μέν ώφέλιμα αότψ oò προσχοπεΐ πολιτευόμενος xal τά χοινά πράττων, μόνα δέ τά τών άρχομένων* οό γάρ άπό τών χοινών άλλ' οίκοθεν ποριεΐ τά συμφέροντα έαυτφ. ó δέ μή ούτως ίχων κληρωτός μάλλον αν τις εΓη ή βασιλεύς, έστι τοίνυν ή τυραννίς έναντία τη βασιλεία· δ γάρ τύραννος 20 τό έαυτοΰ αγαθόν διώκει, χαί πολί> μάλλον ή ó κληρωτός· χαί φανερωτέρα ή διαφορά ή πρός τ&ν βασιλέα, 8τι xal χειρών, διά τοΰτο xal έναντίον έστί τη βασιλείς ή τυραννίς, δτι τό μέν βέλτιστον, τό δέ χάχιστον* το γάρ χάχιστον έναντίον τφ βελτίστφ. μεταβαίνει τοίνυν ή πολιτεία έχ » βασιλείας εις τυραννίδα* φ α υ λ ό τ η ς γάρ έστι μ ο ν α ρ χ ί α ς ή τυραν25 νίς, xal ó μοχθηρός βασιλεύς τύραννος γίνεται, της μέν ουν βασιλείας παρέχβασις ή τυραννίς, της δέ άριστοχρατίας ή ¿λιγαρχία, ίταν οί ταύτην πολιτευόμενοι τήν πολιτείαν νέμωσι τά της πόλεως έαυτοΐς παρά την άξίαν xal πάντα ή τά πλείστα* οι xal τάς αρχάς της πόλεως τοις αύτοϊς άεΐ διδόασι διοιχεΐν, Γνα συνήθεις αότοΐς γενόμενοι δι' αότών | χαρποΰσθαι 321 30 δύνωνται τά χοινά. 28εν συμβαίνει ¿λίγους τινάς έπΐ τών πραγμάτων είναι, καί μοχθηρούς άντί τών έπιειχεστάτων. της δέ τιμοχρατίας παρέχβασις ή δημοκρατία· σύνοροι γάρ είσιν αδται* π λ ή θ ο υ ς γάρ βούλεται xal ή τ ι μ ο χ ρ α τ ί α εΤναι, x a l Γσοι π ά ν τ ε ς of έν τ φ τ ι μ ή μ α τ ι . ή χ ι στα δέ μ ο χ θ η ρ ά έστιν ή δ η μ ο κ ρ α τ ί α · μικρόν γάρ υπερβαίνει τό της 36 τιμοχρατίας εΐδος* κοινωνεί γάρ αύτη μάλλον ή διαφέρει* τφ τιμήματι μέν γάρ διαφέρει, χοινωνεΐ δέ χατά τε τήν ισότητα (Γσοι γάρ πάντες ol έν τφ τιμήματι) xal χατά τό πλήθος. 10

5 Ιτι D: έστι h 9 πολιτιιών ed. 1809: πολιτικών Db 34 μοχθηρά D: μοχθηρία b: μοχθηρών Aristoteles

12 έαυτφ Aristoteles

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VIII14.15 [Ariet-p. 1160»>21-1161»13]

(Περί των δ μ ο ι ω μ ά τ ω ν τούτων των είδών.

179

χ ε φ . tô'.)

T i μέν οδν ε β η της πολιτικής εις ταύτα μεταβάλλουσι μάλιστα· τό έλάχιστον γάρ έχάστη των είρημένων πολιτειών είς την άντιχειμένην αύτη μεταβάλλει χαΐ εις ταότην ρ^βτα μεταβαίνει, είσΐ δέ χαΐ έν τη οίχο6 νομιχη ομοιώματα αότών χαΐ οΓον παραδείγματα* ¿ν γάρ ταΐς οίχίαις χαΐ βασιλείας είχόνα ?0οι τις äv χαΐ αριστοκρατίας χαί των άλλων, ή μ έ ν γάρ πατρός πρός υίους χοινωνία βασιλείας έ χ ε ι σχήμα* των Μ τ ε χ ν ώ ν γ ά ρ τ φ π ο τ pi μ έ λ ε ι · έ ν τ ε ΰ ό ε ν δέ χ α ΐ Ό μ η ρ ο ς τόν Δ ί α πατέρα προσαγορεύει. π α τ ρ ι χ ή γάρ α ρ χ ή βούλεται ή βασιλεία 10 ε ί ν α ι , ήν οί Πέρσαι υπερβαίνοντες τυραννίδα ποιοΰσι, των γάρ υιών ώς δούλων αρχουσι. τυραννίς δέ ή των δούλων άρχή* τό γάρ του δεσπότου συμφέρον ζητείται asi παρΑ των δούλων* έστι δή ή τοιαύτη των τέχνων αρχή ήμαρτημένη* ή δέ βασιλείς έοιχυΐα του δέοντος Ιχεται* δει γάρ, έπει υΐός διαφέρει δούλου xal | τάς αρχάς αυτών διαφόρους είναι, ή μέν 322 15 ο3ν πατρός πρός υίους χοινωνία τη βασιλεία εοιχεν* αριστοκρατία δέ ή του ανδρός πρός τήν γυναίκα. χ α τ ' άξίαν γ ά ρ χαί ώς βελτίων ó ά ν ή ρ ά ρ χ ε ι * xal ίσται δή άριστοχρατία, όταν S μέν προσήχει άνδρί, έαυτφ άποδιδψ ó άνήρ, δ δέ γυναιζίν αρμόζει, τη γυναιχΐ παραχωρη. υπερβήσεται δέ τήν άριστοχρατίαν ή τοιαύτη χοινωνία χαί είς δλιγαρχίαν μετα20 βαλεΐ, ίταν ó άνήρ απάντων χύριεύη* παρά τήν άξίαν γάρ αυτό Λοιεί καΐ ουχ η άμείνων. έ ν ί ο τ ε δέ ά ρ χ ο υ σ ι ν al γ υ ν α ΐ χ ε ς , 2ταν έπίχληροι ώσι ίο xal διά τούτο πλούτφ χαί δυνάμει των ανδρών υπερέχωσιν* ου γάρ γίνεται ή τοιαύτη άρχή δι' άρετήν, αλλά καδάπερ έν ταΐς όλιγαρχίαις διά πλουτον χαί δύναμιν. τοιαύτη μέν οδν ή έν οικία άριστοχρατία xal δλι26 γαρχία. τιμοχρατία δέ ή των αδελφών χοινωνία* ίσοι γ ά ρ , π λ ή ν έ φ ' όσον τ α ΐ ς ή λ ι χ ί α ι ς δ ι α λ λ ά τ τ ο υ σ ι * δ ι ό π ε ρ , δν πολί» τ α ΐ ς ή λ ι χ ί α ι ς δ ι α φ έ ρ ω σ ι ν , ο ό χ έ τ ι ά ο ε λ φ ι χ ή γ ί ν ε τ α ι ή φ ι λ ί α , άλλά πατρική τινι εοιχΐ προς παϊδας. δ η μ ο χ ρ α τ ί α δέ μ ά λ ι σ τ α μ έ ν έν τ α ΐ ς ά δ ε σ π ό τ ο ι ς τ ώ ν ο ι κ ή σ ε ω ν γίνεται* έ ν τ α ΰ θ α γ ά ρ π ά ν τ ε ς έ£ Γσου* γίνεται 30 δέ χαι έν αΓς ó άρχων άσΟενής xal διά τούτο Εχαστος έαυτού έζουσιάζει. co

(Περί της xaft' έχάστην τ ώ ν π ο λ ι τ ε ι ώ ν φιλίας,

χ ε φ . ιε'.)

Αύται μέν οδν αι τε έν τη πολιτική χαί έν οικονομική χοινωνίαι* πάσαις δέ ταυταις ταΐς χοινωνίαις φαίνεται ή φιλία άχολουθουσα xal επί τοσούτον έφ' δσον χαί τό δίχαιον. τη μέν οδν βασιλική χοινωνία; υπερ35 οχιχή φιλία, | el ó βασιλεύς υπερέχει ταΐς εδεργεσίαις xai εδ ποιεί τοί>ς 323 βασιλευομένους xal έπιμελεΐται αδτών αγαθός ώ ν , ιν' ε δ π ρ ά τ τ ω σ ι ν ,

7 οίοΐις Dh: ulti« Aristoteles 32 T{ om. b

12 ή om. b

27 διαφέρωσιν D: ίιαφέρουοιν b

12*

180

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VIII 15 [Ariet p. 1 1 6 1 · 1 4 - » 8 ]

ωοπερ ν ο μ ε ί ς π ρ ο β ά τ ω ν SBsv χαί Ό μ η ρ ο ς τδν ' Α γ α μ έ μ ν ο ν α π ο ι μ έ ν α προσαγορεύει λαών. γαρ έστι χαί αδτή,

τ ο ι α ύ τ η 8 1 χαΐ ή π α τ ρ ι χ ή φιλία* ύπεροχιχή

διαφέρει Si τψ

μείζω γάρ δ πατήρ εδεργετεΐ.

μεγέΟει των

5 απάντων δοχει, χαί έτι τροφής χαί παιδείας. ταΰτα άπονέμεται*

ε&εργετημάτων*

αΓτιος γάρ τ φ παιδί τοΰ βΐναι, 8 μεγιστον χαί τ ο ι ς προγόνοις

δέ

φύαει γάρ άρχιχδν S τβ πατήρ των ο(ων χαί δ Μ

πρόγονος των έγγόνων χαί βασιλεϋς βασιλευομένων. αύται φιλίαι ¿ν υπεροχή*

είσί δέ πασαι ai τοι-

διό x a l τ ι μ ώ ν τ α ι ο( γ ο ν ε ί ς , xal τό δίχαιον

δέ άχολοό&ως τη φιλία οδ τό αδτδ άλλ* ¿ν υπεροχή,

τό γάρ πρδς πα-

10 τέρα δίχαιον υπερέχει τοΰ πρός οίον· τό γάρ χατ' άξίαν άποδοΰναι δεΰ διά τούτο xal ή φιλία συνίσταται,

ού τη βασιλιχη δέ μόνον χοινωνίφ ή

ύπεροχιχή φιλία άχολουθεΐ άλλά xal τη άριστοχρατιχη.

πρδς γάρ τδν

¿μείνω μείζων γίνεται ή φίλησις* τοιαύτη δέ χαί ή τοΰ άνδρδς πρός γοναΐχα φιλία,

ή γάρ τοιαύτη χοινωνία άριστοχρατία έστίν ¿ν οίχία·

χατά Μ

16 την άρετήν γάρ 6 (ίνήρ άρχει, xal τ φ άμείνονι δει πλέον άπονέμειν φιλήσεως.

ομοίως δέ χαί τδ δίχαιον χάνταΰΟα ¿ν δπεροχη.

τη δέ τιμοχρα-

τιχη xoivum'a, ο?α έστί χαί. ή των αδελφών, ή έταιριχή φιλία άχολουθεί, •ζτις ¿ν ίσότητί έστιν.

of γάρ &ταϊροι ίσοι χαί ήλιχιώται*

δ μ ο μ α θ ε ΐ ς χαί ό μ ο ή θ ε ι ς •20 χρατιχη*

of δέ τοιούτοι

ώ ς έ π ΐ τδ π ο λ ύ , οΓοί είσι xal of iv τιμο-

íuot γάρ of π ο λ ΐ τ α ι β ο ύ λ ο ν τ α ι x a l έ π ι ε ι χ ε ι ς είναι xal |

άρχουσιν ίχαστος ¿ξ Γαοο xal άρχονται έν τ φ μέρει* έξ faou δή xaì ή 324 φιλία xal τδ δίχαιον. ταΐς μέν ο3ν ύγιέσι πολιτείαις χαί χοινωνίαις ούτως ή φιλία άχολουΟεΐ xaì τό δίχαιον.

ταΓς δί παρεχβάσεσι των χοινωνιών

δσπερ χαί τδ δίχαιον έπΐ μιχρόν έστιν, ούτω xal ή φιλία,

έπεί δέ των

25 παρεκβάσεων χειρίστη έστίν ή τοραννίς, διά τούτο οδδαμώς έν αδτη φιλία εδρίσχεται ή πάν» μιχρόν.

¿ν οΓς γάρ μ η δ έ ν xotviovóv έ σ τ ι τ φ άρ-

χ ο ν τ ι x a l ά ρ χ ο μ έ ν φ , ο ò h i φιλία* οόδέ γάρ οδδέ δίχαιον* άλλ' ώσπερ δ τεχνίτης έχει πρός τό όργανον xaì ή ψοχή πρδς το σώμα, οδτω xaì ι· δεσπότη; Ισται πρδς δοΰλον xal τύραννος πρός άρχόμενον*

ωφελείται μέν

30 γάρ τό τε οργανον 6πδ του τεχνίτου xal τό σώμα ύπδ της ψυχής, φιλία δέ πρός αδτά οΰχ έστιν· οδ γάρ πρδ; τά άψυχα φιλία δύναται είναι· οόδέ δίχαιόν τι πρδ; αότά έστιν άπδ τών χρωμένων, δσπερ ουδέ πρδς βοΰν ή πρδς χύνα.

τδν αδτδν δή τρόπον οόδέ πρδς δοΰλόν έστι φιλία δεσπότου

ή πρδς αρχομένου; τυράννφ,

χαόόσον είσΙ δούλοι* οόδέν γάρ χοινδν δε-

35 σπόταις xaì δούλοις* δ γάρ δούλος Ιμψυχον όργανον xaì τδ όργανον άψυχος δούλος* {

μέν οδν δ ο ύ λ ο ς ,

oòx έ σ τ ι φ ι λ ί α π ρ δ ς α ό τ ό ν ,

{

δέ

αν-»

θ ρ ω π ο ς , δύναται εΐναι. δ ο χ ε ϊ γάρ εΤναί τι δίχαιον π α ν τ ί ά ν θ ρ ώ π φ π ρ δ ς π ά ν τ α ανθρωπον τδν δυνάμενον χοινωνησαι νόμων τινών xal θεσμών*

ή γάρ χοινωνία τών νόμων τδ πρδ; άλλήλου; ποιεί δίχαιον, ή δέ

40 χατά τδ δίχαιον χοινωνία xal τήν φιλίαν είσάγει.

Ισται τοίνον τυράννφ

1 Homer. II. Β 243 si. 7 M D: 8ή b 19 6μομαθ·Τ« at Arist. cod. Ob; ì^onafttlc A riet. Talg. 27 xaì ipyo.ulvip I)b et Arist. cod. K b Ob; xal tί δέ τό τυχεΐν ήλιχιώτας είναι χα! περί τά αυτά έπιτηόευματα σπουδάζειν.

ρητέον δη περί της συγγενικής.

έστι δή πολυειδής ή συγγενιχή

φιλία χαί της πατριχής πάσα έξήρτηται*

διά γάρ την πρδς τόν χοινόν

πατέρα ή πρόγονον οίχειότητα οΐ τε αδελφοί χαί οί άλλως συγγενείς αλί 5 λήλους φιλοΰσιν, οί γονείς μέν γάρ στέργουσι

τά τέχνα ώς εαυτών τι

οντα, τά δέ τέχνα τους γονείς ώς dit' έχείνων τι όντα, αδελφοί δέ άδελ- so φους τ φ έχ τών αύτών πεφυχέναι.

μάλλον δέ Γσασιν οι γ ο ν ε ί ς τά

τέχνα, 8η ¿ξ αότών βίσιν ή τ ά γ ε ν ν η θ έ ν τ α , ? τ ι έχ τ ο ύ τ ω ν * χαί μάλλον σ υ ν φ χ ε ί ω τ α ι τό αίτιον χαί τό γεννών τ φ γεννηθέντι ή τ φ ποιη20 Θέντι, ή τό γεννώμενον τ φ ποιήσαντι χαί τό γεννηθέν τ φ γεννήσαντι* τό γάρ έχ τίνος οίχεϊον τ φ έ£ ου έστιν, ώσπιρ δδοί>ς ή Θρίξ τ φ έχοντι οίχείόν ¿στι, τριχί δέ xal ¿δόντι ούχ εστίν οίχεΐον ó έχων. μώς έστιν οίχεΐον τ φ | αίτιατφ το αίτιον χαί τ φ

ή τοίνυν ουδα-

έχ τίνος τό ές ου, 326

οόδέ τινα σχέσιν έχει πρδς αότό, ή el εχει, έλάττω έχει ή έχεΐνο προς 2ό αότδ έχει* φιλοΰνται.

χαί τά τέχνα δή τους γονείς ήττον φιλοΰσιν ή υπ' έχείνων έτι δέ χαί απδ τοΰ χρόνου φανερόν* οί μέν γάρ εόΟυς γε-

νόμενα σ τ έ ρ γ ο υ σ ι , τά τέχνα δέ αυτούς χρόνφ ύστερον μετά τό λαβείν συνεσιν ή αίσ&ησιν* διά τοΰτο χαί αί μητέρες μάλλον φιλοΰσι τά τέχνα ή οί πατέρες, 2 « πρότερον αότά στέργουσι.

γονείς μέν ουν τ ά τ έ χ ν α

30 φιλοΰσιν ώς εαυτούς ( τ ά γάρ έξ α υ τ ώ ν οίον άλλοι αότοί, τφ χωρίς είναι μόνφ διαφέροντες), τέχνα δέ φιλοΰσι γονείς, ώς 4π' έ χ ε ί ν ω ν ίο πεφυχότα,

αδελφοί

δέ άλληλους τ φ έχ τ ώ ν α ό τ ώ ν

πεφυχέναι.

ή γάρ πρός τους γονείς ταυτότης χαί αυτοΐς ταυτότητα ποιεί πρός αλλήλους, ώσπερ τους χλάδους ή της ρίζης ταυτότης συνάπτει* διό φασι ταό36 τ δ ν α ί μ α χαί ρ ί ζ α ν χαί τ ά τ ο ι α ύ τ α * έστι γάρ έχάτερον ταότο χαί εν έν πολλοίς χαί διηρημένοις.

μέγα δέ προς φιλιαν χαί τδ συντραφήναι

χαί ήλιχας είναι* ήλιξ γάρ ήλιχα φιλεΐ, χαί οι σ υ ν ή θ ε ι ς εταίροι* χαί ή α δ ε λ φ ι χ ή τ η έ τ α ι ρ ι χ ή όμοιοΰται.

14 ol poet χαί om. h 31 μύνψ U: μώνον h

16 τι om. b 35 tv om. b

διό

ανεψιοί δέ χαί οί λοιποί

23 τφ (prius) h: τό I)

28 «I om. h

182

HELIODOBI PARAPHA. ΕΤΗ. NIC. Vili 16.17 [Arisi p. 1162*1-36]

σ υ γ γ ε ν ε ί ς ¿x των άδελφων συνφκείωνται* τ φ γάρ ά π ό των α υ τ ώ ν m είναι xal αδτοί ot αδτοί πω; άλλήλοις είσίν. γίνονται δέ oí μέν ο?κειότεροι των συγγενών, οί δ' ά λ λ ο τ ρ ι ώ τ ε ρ ο ι τ φ σύνεγγυς ή π ό ρ ρ ω τον ά ρ χ η γ ό ν ε ί ν α ι του γένους- οΓς γάρ πόρρω θεν ή κοινωνία, αμυδρά 6 γίνεται, τφ προϊέναι έλαττουμένη. ίατι δέ ή μέν των τέκνων πρός τους γονείς φιλία καΐ των άνθρώπων πρός τόν θεόν ώς πρός άγαθόν χαΐ ύπερέχον (εδεργέται γαρ eiaι τά μέγιστα εδεργετοΰντες, | τό είναι καΐ τρα- 327 φήναι χα! παιδευθηναι), ή δέ των συγγενών πρός άλλήλους ¿ν ΐσότητι- έχει Si καΐ τό ήδυ χαΐ τό χρήσιμον ή τοιαύτη φιλία μάλλον ή ή των άλλο10 τρίων κατά γένος, 3σψ χαΐ κοινότερος ó βίος έστίν αδτοΐς κατά πλείονα κοινωνοΰσιν άλλήλοις. μάλιστα δέ ή αδελφική φιλία* συμβαίνει γάρ αδτη πάντα, S xal τη έταιρικη χαΐ }ΐάλλον αδτη ή έκείνη- xal διά τούτο εί έπιεικεΐ; εΤεν οί άδελφοί καΐ δμοιοι, μάλλον φιλήσουσιν άλλήλους ή ot έταΐροι* οίκειότεροι γάρ είσιν άλλήλοις xal δμοιότεροι καΐ ¿χ γενετής άλ1& λήλους στέργουσι xal δμοηΟέστεροί είσιν, δτι xal έκ των αδτών εφυσαν ίο xal όμοίω; έπαιδεύθησαν* x a l ή χ α τ ά τόν χ ρ ό ν ο ν δ ο κ ι μ α σ ί α μείζων ένταΰΟα xal βεβαιοτέρα. ή μέν οδν μεγίστη έν ταις συγγενιχαΐς φιλία ή αδελφική έστιν, αί δέ άλλαι άνάλογον Ιχουσι τη χατά γένος οίκειότητι. άνδρΐ δέ καΐ γ υ ν α ι χ ΐ φιλία δοχεί κατά φύσιν ύ π ά ρ χ ε ι ν . ανΟρω20 πος γάρ τ η φύσει τεκνοποιητιχόν μάλλον ή πολιτιχόν, δ σ φ πρότερον καΐ άναγκαιότερον οίκία π ό λ ε ω ς xal δοφ χοινότερον ζφοι; τεκνοποιία ή πολιτεία, τό μέν γάρ πδσι ζφοις ενεστιν, ή δέ πολιτεία μόνοις τοις άνθρώποις. τοις μέν ουν άλλοις ζφοις ¿πι τοσούτον μόνον ή κοινωνία » έστίν, έφ' ίσον Ivi τεκνοποιήσαι, τοις δέ άνθρώποις οδ της τεκνοποιίας 35 χάριν μόνον ή χοινωνία έστίν άλλά καΐ των εις τόν βίον* eò&ùi γάρ διηρηται αύτών τά εργα καΐ άλλα τά Ιργα τοΰ άνδρός καΐ ΐτερα γυναικός- έ π α ρ κ ο ΰ σ ι ν ουν ά λ λ ή λ ο ι ς εις το χοινόν τι&έντες τά ίδια. διά ταύτα καΐ τό χρήσιμον καΐ τό ήδυ έν ταύτη τη φιλί^ είναι δοχεΤ* είη δ' ¿ν καΐ.τό άγαθόν xal ή άρετή, el έ π ι ε ι χ ε ΐ ς εΐεν* ίατι γάρ έχα30 τέρου α ρ ε τ ή · και εί ] σπουδαίο; εΓη έκάτερος την προσήκουσαν άρετην, 328 χαίροιεν 3ν καΐ διά τούτο άλλήλοις. σύνδεσμος δέ τη τοιαύτη φιλίοι καΐ τά τέκνα δοχεί είναι- διό θ α τ τ ο ν οί α τ ε χ ν ο ι διαλύονται- τά γάρ τέκνα κοινόν αγαθόν άμφοίν* τό δέ κοινόν συνέχει τά κοινωνοϋντα.

(Περί των έν τ η κατά τό χ ρ ή σ ι μ ο ν φ ι λ ί $ έ γ κ λ η μ ά τ ω ν . 35

κεφ. ιζ'.)

Πως δέ σ υ μ β ι ω τ έ ο ν άνδρΐ π ρ ό ; γυναίκα καΐ άδελφφ πρός άδελφόν καΐ δλω; φίλφ πρός φίλον ταδτόν έστι τφ πώς δίκαιον. Ιπεται γάρ ίο πάση κοινωνίφ αναλόγως τη φιλί^ xaì τό δίκαιον, ώσπερ εΓρηται πολλάκις* καΐ οό ταδτόν φαίνεται είναι δίκαιον φίλφ πρό; φίλον καΐ τόν όθνεΐον ή τόν άδελφόν ή τόν έταΐρον καΐ τόν συμφοιτητήν. τριών δή οδσών των 40 φιλιών, διά τό αγαθόν διά τό ήδυ καΐ διά τό χρήσιμον, καΐ καθ1 έκάστην των μέν έν ίσότητι φίλων όντων, τών δέ καθ' ύπεροχήν (καΐ γάρ γίνονται

HEMODORI PARAPUR. ETII. NIC. VIII 17 [Arist. p. 1162»36->>30]

183

φίλοι xal ο! όμοιοι ή χατά τδ άγαΟδν ή χατά τό ήίί> ή χατά τδ χρήσιμον [γίνονται φίλοι] xal άμείνους χείροσι), τους Γσους μέν χ α τ ' ι σ ό τ η τ α δ ε ι φιλβϊν χαΐ τά άλλα πάντα ίσάζειν, τους 5à άνισου; άναλόγως » τη όπεροχη χαί τη έλλείψει φιλβιν χαί φιλεΐσβαι. μόνη δέ ¿ν τη χατά δ τδ χρήσιμον φιλία ή ταύτη μάλιστα τά έ γ χ λ ή μ α τ α x a l a t μ έ μ ψ ε ι ς των φίλων γίνονται πρδς άλλήλους είχότως. οί μέν γ ά ρ δι' ά ρ ε τ ή ν φίλοι όντες εδ ποιεΐν α λ λ ή λ ο υ ς προ&υμοΰνται* τοΰτο γάρ ά ρ ε τ η ς x a l φιλίας* πρδς τούτο δέ των φίλων ¿μιλλωμένων oòx Ι σ τ ι ν έ γ χ λ ή μ α τ α οδδέ μ ά χ α ι * τόν γ ά ρ φ ι λ ο ΰ ν τ α x a i εδ π ο ι ο ΰ ν τ α | ο δ δ ε ί ς 329 10 δ υ σ χ ε ρ α ί ν ε ι , αλλ' έάν η χ α ρ ί ε ι ς , αμείβεται xal αότδς su ποιων· ó δέ ταΐς εδεργεσίαις τδν Ιτερον υπερβάλλων, τ υ γ χ ά ν ω ν ου έ φ ί ε τ α ι , oòx ¿v έ γ χ α λ ο ί η τ ψ φ ί λ φ · ¿φίεται γάρ έχάτερος τοΰ άγαθοΰ xal του εδ ποιεΐν. οόδέ δη οί δι' ήδονην φΛοΰντες πάνυ δυσχεραίνειν άλλήλους δύνανται. £ μ α γ ά ρ ά μ φ ο ΐ ν γ ί ν ε τ α ι οδ ¿ ρ έ γ ο ν τ α ι , εί τ φ σ υ ν δ ι ά γ ε ι ν 15 χ α ί ρ ο υ σ ι . γελοίος γάρ 3ν ειη ó έγχαλων τ φ μη τέρποντι φίλφ, έξδν συνδιάγοντα τέρπεσ&αι* ούτε τοίνυν ή διά τό αγαθόν φιλία έγχλήματα εχει xal μέμψεις ουτε ή δι' ήδονην, μόνη δέ ή διά τό χρήσιμον έγχληματιχή 10 έστιν. ¿ π ' ώ φ ε λ ε ί φ γάρ χ ρ ώ μ ε ν ο ι ά λ λ ή λ ο ι ς dei τοΰ π λ ε ί ο ν ο ς δέονται xal ίλαττον ΐ χ ε ι ν οιονται τοΰ προσήχοντος xal μέμ20 φ ο ν τ α ι , ί τ ι ο δ χ ί σ ω ν δέονται τοσούτων τ υ γ χ ά ν ο υ σ ι ν , άξιοι όντ ε ς τυγχάνειν· οί γάρ εδ ποιοΰντες οδ δύνανται έπαρχεΐν αδτοΐς τοσαΰτα όσων δέονται· άεΐ γάρ οί εδ πάσχοντες πλειόνων δέονται, ήπερ εδ ποιεΐν οί εδεργέται δύνανται. Ιοιχε δέ, δτι χα&άπερ τδ δ ί χ α ι ο ν δ ι τ τ ό ν έστι (τδ μ έ ν ά γ ρ α φ ο ν , τ δ δέ χ α τ ά νόμον), ουτω xal της χατά τδ χρήσιμον 25 φιλίας τδ μέν ήθιχόν έστι, τδ δέ νομιχόν. νομιχδν μέν χρήσιμον, 8ταν m τις τινι διδφ, ¿φ' φ λάβοι τι ρητδν xal ώρισμένον, ή&ιχδν δέ, δταν τίς τινι ώς φίλφ δωρήται, χομίζεσθαι δέ άξιοι τδ Γσον ή πλέον, oò ρητδν οόδέ ώρισμένον* χατ' άμφω δέ τά χρήσιμα ταΐς φιλίαις έγχλήματα xal μέμψεις άχολου&οΰσι, μάλιστα δέ 2ταν των φίλων ó μέν τδ νόμιμον 30 χρήσιμον είσάγη, ó δέ τδ ήθιχόν* οί τοιοΰτοι γάρ ταχέως διαλύονται, εί γάρ δ μέν εις χρήματα ώφελεΐ χαί άξιοι ομοίως | ώφελεΐσ&αι xal το- 330 σαϋτα λαβείν 8σα δέδωχεν, ó δέ άλλην τινά ώφέλειαν ώφελεΐ, oò δύνανται έν τη φιλίγ μένειν. Ιστι δέ xal τοΰ νομίμου χρησίμου τδ μέν πάντη άγοραΐον, τδ δέ έλβυθεριώτερον τδ μέν γάρ μή δοΰναι εί μή κδτίχα εΓη λα35 βεΐν, έχ χειρδς είς χείρα, πάντη άγοραΐον, τδ δέ δόντα άναβαλέσδαι την λήψιν, έλευθεριώτερον. xal τοΰτο δέ χαΟ' όμολογίαν γίνεται, τί αντί τίνος δφείλει (ώρισμένον γάρ τδ δφείλημα χαί oòx άμφίλογον), ή δέ άναβολή της χομιδής έλευΟεριώτερόν πως xal φιλιχώτερον ποιεί τδ συνάλλαγμα* ίο δ ι δ παρ' è ν ίο ι ς τούτων ουχ είσι δίχαι οόδέ διχάζονται άλλήλοις περί των

2 γίνονται φίλοι sechisi toùc δέ faouc h 4 njj (ante ¿λλίίψιι) oœ. h 10 ¿ptlßtται Dh et Arist. cod. Nt>: άμυνιται Arist. vulg. 15 poet ¿ξόν add. άλλψ ed. 1697 16 οδτι Mullacb: οδτ» τι Db 24 t i μέν γάρ ¿γραγον b 25 φιλίας h: «Îxptλ«ίος D 35 άναββλέβθαι h: «ΙναβάλλΜθαι D

184 HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VIII17.18 [Ariet. p. 1162b30-1163»20] χρεών α λ λ ' οΓονται δ ε ΐ ν σ τ έ ρ γ β ι ν τ ο υ ; χ α τ ά π ί σ τ ι ν σ υ ν α λ λ ά ζ ο ν τ α ς . δ δέ χατά τδ ή Οίκον χρήσιμον ώφελών oòx èie\ ρητοί; άλλ' ώ ; φίλψ δωρείταί τι ή άλλην τινά ώφέλειαν ωφελεί, χ ο μ ί ζ ε σ θ α ι δέ ά ξ ι ο ι τ ό Γσον ή π λ έ ο ν , ώ ; ού δ ε δ ω κ ώ ς α λ λ ά χ ρ ή σ α ς · μή λαβών δέ ούχ 5 ωσπερ χρήσας ούτως έγκαλεΐ τψ μή δόντι άλλ' ώ ; φίλφ. τ ο ύ τ ο δ à σ υ μ β α ί ν ε ι διά τ ο β ο ύ λ ε σ θ α ι μ έ ν π ά ν τ α ; ή τ ο υ ; π λ ε ί σ τ ο υ ; τ ά χ α λ ά , π ρ ο α ι ρ ε ΐ σ θ α ι δέ τ ά ώ φ έ λ ι μ α . τό δέ eS ποιεΐν, μ ή ί ν α α ν τ ι π α θ ή , χαλόν, ώ φ έ λ ι μ ο ν δε τ δ ε ύ ε ρ γ ε τ ε ϊ σ θ α ι · διά τοΰτο τό μέν ώφέ- » λιμον ζητοΰσι, μή τυχόντες δέ βούλονται χαλοί δοχεΐν. του; δέ τοιούτους 10 φίλου; χαΐ Γνα ευ πάθωσιν ευ ποιοΰντα; πάση σπουδή εδ ποιητέον του; δυναμένου;, χα! την αξίαν εδεργεσίαν άποδοτεον. οό γάρ Ιλχειν δει βίοι πρός τήν άληθή φιλίαν μή βουλομένου;, αλλά δυσχεραίνει, 3τι ελαθον ευ παθόντες υφ' ου οδχ εδει, οό γάρ υπό φίλου, χαί ζητεΐν δπως έχοντες άποτρίψωνται τ ά ; αισχρά; εόεργεσίας, δς | άκοντες έδέξαντο τψ άγνοειν 331 15 τδν εόεργετοΰντα. άποτρίψονται δέ, el μέν δύνανται, xal αότοί άποδόντες χαΐ χαθάπερ έπΐ ρητοί; εδθυ; διαλυθέντες, εΐ δέ μή δύνανται τηνιχαΰτα, όμολογήσαντες δυνηθέντε; ή μην εδθυ; άποδώσειν, εί δέ πάντω; αδυνατ ώ ; ίχουσιν αμείψασθαι, οδδέ οί δόντε; άπαιτήσουσιν ουδέν παρ' α ό τ ώ ν ώστε εί δύνανται, άποδοτέον εδθυ;· πριν δέ εδεργετηθήναι, σχεπτέον Ιχα20 στον, υπό τίνος ευεργετείται χαΐ έπί τίνι, ώ ; δν είδείη, el δει δέζασθαι ή μή.

(Περί μ έ τ ρ ο υ α π ο δ ό σ ε ω ς έν τ η χ ρ η σ ί μ ψ χ α ί έτι π ε ρ ί τ ω ν έν τ η ίο χ α θ ' ύ π ε ρ ο χ ή ν φ ι λ ί $ μ έ μ ψ ε ω ν . χ ε φ . ιη'.) Έν δέ ταΐ; προ; αλλήλους των φίλων άμοιβαΐ; àmpia έστίν. έπεί 25 γάρ από μεγάλων εδεργεσιων μιχραί ώφέλειαι γίνονται τοις εδεργετουμένοις χαί από μικρών μεγάλαι πολλάκις (ένδέχεται γάρ πολλά ποιήσαντα χαί άναλώσαντα μικρά τόν φίλον ώφελήσαι, χα! τό άνάπαλιν), πότερον αμειβομένου; τήν ώφέλειαν δει σχοπεΐν ή της ευεργεσίας τό μέτρον. χαί γάρ ol μέν ευ παθόντες τοιαΰτά φασι λαβείν παρά των εδεργετών, 3 μ ι - «ο 30 χ ρ ά ήν ε κ ε ί ν ο ι ; δούναι χ α ί έξήν π α ρ ' έ τ έ ρ ω ν λ α β ε ί ν , τούτψ χατασμιχρυνοντε; τά; ευεργεσίας, οί δέ εδ ποιήσαντε; το άνάπαλιν τά μέγιστα ών είχον εδεργετήσαι λέγουσι x a l 3 π α ρ ' ά λ λ ω ν ο δ χ ήν λαβείν, χαί έν xiváúvot; χαί χρείαι; κινδύνων έγγύ;· αμφισβητείται δή, ποτέρψ δει μετρεΐν τήν άμοιβήν του παθόντος ευ ωφελεία ή τη του δράσαντος 35 εδεργεσί^. ίστι δέ ουχ ομοίως έπί πάσης φιλίας, αλλ' έπί μέν τ η ; διά | τδ χρήσιμον φιλία; ή αμοιβή αναλογήσει τη του ευ παΟόντο; ωφελείς 332 ή χαί υπερβάλει ταυτην* ούτω γάρ χάλλιον. χαί γάρ ούτό; έστιν ó δεόμενο; χ α ί έ π α ρ χ ε ΐ α δ τ φ ώ ; χ ο μ ι ο ύ μ ε ν ο ; τ ή ν Γσην· τοσαύτη ουν γεγένηται έπιχουρία δσον ώφελήθη ή χαί πλέον* δλως δέ τη ωφελείς έαυ-

20 ei?tir) Mullach : {ίΐοίη Db

33 tv

D:

om. h

ποτέρψ

Db: πότερον Mullach

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. VIH 18 [Arist. p. U 6 3 » 2 0 - b l 7 ]

185

του μετρειν άξιον την αμοιβή ν, ί τ ι διά ταύτην φίλο; εστίν* έπΐ δέ τ ή ; δι' άρετήν φιλία; ουτε έγκλήματά είσιν ωσπερ έπΐ ταύτης, εκατέρου βουλομένου τάς εδεργεσίας 2λχειν έπΐ τδ ώφέλιμον έαυτφ, ούτε τη ωφελείς των ευ πασχόντων αί άμοιβαί μετρούνται άλλα τη προαιρέαει των au ποι- ίο 5 ούντων· της αρετής γαρ καΐ τοΰ η&ου; έν τη προαιρέαει τό χυριον· έπεί τοίνυν διά την άρετήν αλλήλους φιλοΰσι χαΐ τάς άμοιβάς τη προαιρέαει μετρήσουσι, διά τούτο παντός έγχλήματος καθαρά έστιν ή τοιαύτη φιλία, at δέ άλλαι άεΐ ¿ν έγχλήμασίν είσιν, ο?α έατί και ή καθ' υπεροχήν, δταν δ μείζων τδν ¿λάττω φιλη ή (ό) ώφελιμώτερος τδν ήττον ώφέλιμον* άξιοι 10 γάρ δ υπερέχων πλέον εχειν, ó μέν, δτι βέλτίων, ó δέ, ότι ώφελιμώτερος. ti γαρ έχάτερος, φηαί, των φίλων χατά την δύναμιν είσενέγκοι, xal où «ο χατ' άξίαν λήψεται, λειτουργία τις εσται ή φιλία· διά τοΰτό φααι δεϊν ουχ όμοιων τύγχανειν των έχ της φιλίας άλλά μειζόνων· άξιοΰσι γάρ, χαθάπερ οί χατ' έμπορίαν συνεισφέροντες χρήματα οί πλέον είσενεγχόντες τοΰ χέρι 5 δους πλέον εχουσιν, ούτω xai έπΐ της φιλίας εχειν· xal ταΰτα μέν οί υπερέχοντες, οί δέ υπερεχόμενοι ου ταΰτά φααι προαήχειν τοις υπερέχουσι φίλοις, άλλά το άνάπαλιν* φ ί λ ο υ γάρ άγα&οΰ ε ί ν α ι τό έ π α ρ κ ε ΐ ν τ ο ι ς έ ν δ ε έ α ι * τ ί γάρ, φ α σ ί ν , | όφελος σ π ο υ δ α ί φ , ή δυνάστη φίλον 333 ε Tv α ι, μ η δ έ ν γ ε μ έ λ λ ο ν τ α άπολαύειν των τοΰ φίλου αγαθών ; ούτω όέ 20 έγχαλοΰντες άλλήλοις χαί άξιοΰντες έχάτερο; πλέον Ιχειν ρ^στα διαλύονται. Ιοιχε δέ δρθως χαί έχάτερος άξιου ν δει γάρ έχατέρφ τό πλέον νέ· μειν έχ της φιλίας, oò τοΰ αότοΰ δ έ , ά λ λ ά τ φ μ έ ν υ π ε ρ έ χ ο ν τ ι δεΐ πλέον νέμειν τιμής, τφ δέ ένδεεΐ πλέον άποδιδόναι ων δεΐται. τ η ς μ έ ν γάρ ά ρ ε τ ή ς x a l ε ό ε ρ γ ε σ ί α ς ή τ ι μ ή γ έ ρ α ς , τ ή ; δέ ε ν δ ε ί α ς έ π ι 25 κουρία τό χέρδος ή άλλο ότιουν, ου ενδεής έατι. τδν ίσον δέ τρόπον ίο xal έν ταΐς πολιτείαις φαίνεται έχον* άποδίδοται γάρ άεί τοις ευεργέταις ή τιμή· ου γάρ τ ι μ ά τ α ι ó μ η δ έ ν άγαθδν τ φ κ ο ι ν φ πορίζων* τό xoivòv γάρ δ ί δ ο τ α ι τ φ τό κοινδν ε ό ε ρ γ ε τ ο ΰ ν τ ι * ή τιμή δέ χοινόν. ου γάρ ε σ τ ί ν 5 μ α χ ρ η μ α τ ί ζ ε σ Ο α ι άπδ των κοινών x a l τ ι μ ά σ & α ι , 30 αλλ' ó ένδεή; τοΰ χοινοΰ χρήματα μέν λαμβάνει, τιμάται δέ ουδαμώς* ουδείς γάρ δέχεται χατ' άμφω έλαττοΰσ&αι χαί χατά την τιμήν xal χατά τά χρήματα, άλλά τό 2τερον διδους τό Ετερον λήψεται. διά τοΰτο τφ μέν πΐρΐ χρήματα έλαττουμένφ υπέρ του κοινοΰ την τιμήν νέμουσι, τφ δέ δωροδόκφ χρήματα· τό κατ' άξίαν γάρ έ π α ν ι σ ο ΐ καΐ σ ώ ζ ε ι τήν φ ι - Λ 36 λ ί α ν , χα&άπερ εΓρηται. τοΰτον δή τδν τρόπον xal τοις άνίσοις φίλοις δμιλητέον, x a l τ φ ε ι ς χ ρ ή μ α τ α ώ φ ε λ ο υ μ έ ν φ ή ε ι ς ά ρ ε τ ή ν τ ι μ ή ν άνταποδοτέον τφ ώφελοΰντι· άνταποδώσει δέ τδ ένδεχόμενον. τό δυνατόν γάρ ή φ ι λ ί α έ π ι ζ η τ ε ΐ , oò τδ κατ' άξίαν. ου γάρ δύνανται πάντες τά κατ' άξίαν ων δφείλουσιν άποδιδόναι* oò γάρ δυνατόν έπΐ πάν40 των τδ κατ' άξίαν | ευρεϊν, ώσπερ έν ταϊς προς τους θεούς και γονέας 334

9 ¿ insérai 14. 15 ιίικνεγχ($ντ({ τοΰ xépiouc om. h 19 ¿πολαύιιν D: άπολα ßtlv h 24 xal εϋεργεβία; Db et Arist. cod. Μ·>: xal τη; eòepγεβίας Arist. vulg. 37 ώφελοΰντι D: τελοΰντι h

186

HRLIODORI PARAPDR. ΕΤΗ. NIC. Vili 18 [Ariet. p. 1163» 1 7 - 2 8 ]

Ttpatc ουδείς την ¿ξίαν αποδούναι δύναται* ó Sì θεραπευων χατά την δυναμιν xal ίσον εξβστιν έ π ι ε ι χ ή ς εΤναι δοχει. διά τούτο δοχει μη έέεΐναι υ ί ψ πατέρα άπείπασ&οι χαΐ μή όπαχούσαι περί ότιοδν άξιοΰντα (αεί γάρ ¿φείλει χαΐ διά τούτο άνταποδοτέον ill· οόδέν γάρ άξιον ων εδ5 εργετήθη δέδραχε πρός τδν πατέρα), τ φ πατρί δέ άπείπασ&αι τδν υ(όν* εξεστι γάρ τοις εόεργέταις τους ¿φείλοντας αποπέμψασ&αι. Γβως δέ οόδείς πατήρ Αφίσταται του υίού, εΐ μή υπερβαλλόντως εΓη μοχ&ηρός· ^ τε γάρ ίο φυσιχή φιλία είς τούτο ¿πείθει χαΐ δμα άνθρώτηνόν έστι τήν έπιχουρίαν μή διωθεΐσθαΐ' τ φ δί υ ΐ φ μοχόηρφ όντι μιοητόν, ή oò λίαν σποοδαζεται 10 τ φ πατρί έπαρχεϊν· ο( γάρ πολλοί εδ πασχειν βοόλονται, τδ δέ eu ποιεΐν φευγουσιν ώς ¿λυσιτελές, περί μέν οδν τ ο ύ τ ω ν ¿ π ΐ τοσούτον ειρήσθω. 3 ότοοοόν h

10 βοόλονται — ποιιΤν bis D

336

< Τ Ο Ϊ Α Ϊ Τ Ο Ϊ Π Α Ρ Α Φ Ρ Α Σ Ι Σ Ε Ι Σ TO I )

( Π ο ι α τ ά την φιλι'αν σ ώ ζ ο ν τ α ,

χεφ. α'.)

Λέγωμεν δέ ετι περί φίλιας χαί ών δει προσθώμεν τοις είρημένοις. έν μεν ουν ταις χατ' ισότητα φιλίαις τά Γσα άνταποδοτέον άλλήλοι; του; 5 φίλους, ¿ν δέ ταίς άνομοιοειδέσι φιλίαι;, χαθώ; ειρηται, το άνάλογον· γάρ αναλογία ίσάζει

του; φίλου; ¿ν ταΐς

πολιτιχαϊ; χοινωνίαις.

ή ίο

6 γαρ

σχυτοτόμος άντι των υποδημάτων ουχ υποδήματα άλλά τό χατ' ά£ίαν χαΐ τδ ανα'λογον λήψεται,

ώς ¿ν τφ πέμπτφ

ομοίως δέ χαΐ ó υφάντη; χαί οί 2μοιοι*

βιβλίψ δια πλειόνων ειρηται· τοΰτο γάρ σώζει τά; πολιτιχάς

10 κοινωνίας, τό αναλόγως διδόναι χαΐ λαμβάνειν, ών ίχαστο; ή δεϊται ή εόπορεΓ.

αλλ' ¿ν μέν ταϊς πολιτικαΐς κοινωνίαις έστί χοινδν μετρον χαί τό

νόμισμα,

πρδ; δ πάντα αναφέρεται,

μετροΰμεν,

χαΐ φ τά;

δόσει; χαί τ ά ; λήψεις so

έν δέ ταϊ; ήθιχαΐ; τε χαί φιλιχαΐς oòx εστίν φ μετρήσαι δυ-

νατόν τά άνομοιοειδή.

χαί διά τοΰτο έν έγχλήμασιν dei είσιν at τοιαΰται

15 χοινωνίαι, οία έστίν ή έρωτιχή.

χαί γάρ ένίοτε μέν 6 έραστή; έγχαλεΐ

τφ έρωμένφ, ? τ ι υ π ε ρ φ ι λ ώ ν o ò x α ν τ ι φ ι λ ε ί τ α ι , oòx άξιος ών φιλεΐσθαι, I el ούτως ετυχε,

πολλάχι; δέ ó έρώμενο; τφ έρώντι μέμφεται, 336

Ζτι πρότερον έπαγγειλάμενο; πάντα (νυν οδθέν έπιτελεΐ.

συμβαίνει δέ τά

τοιαύτα, 8ταν ó μέν δι* ήδονήν έρών, & δέ) διά τό χρήσιμον, εΤτα μήτε 20 ουτο; πάνυ ηδύς η μήτε έχεΐνο; χρήσιμο;* διά τ α ύ τ α γάρ τ η ; φ ι λ ί α ; ούσης,

έπειδάν

μη

παρώσι,

διάλυα ι ;

γίνεται,

oò γάρ

άλλήλου;

Ιστεργον άλλα τά άλλήλων, δ μη όντα μόνιμα χαί την φιλίαν συναπόλλυσιν·

οί δέ αλλήλους στέργοντε; χαί τά αλλήλων ήθη, οίοι είσιν οί σπου-

δαίοι, μόνιμοι eiaιν

έν τη φιλία,

φιλοΰσι γάρ άλλήλους δι' αότου; χαί ίο

25 δι' οόδέν άλλο* αότοί' δέ μένοντε; έφ' έαυτών χαί την φιλίαν διασώζουσι. διαφέροντα ι δέ ο( άνομοιοειδεΐ; φίλοι, χαί οταν ίτερα γίνηται αδτοίς παρά των φίλων χαί μη ών δρέγονται.

δμοιον

γάρ τ φ

μηδέν

γίνεσθαι,

1 inscriptionem finxi: om. D, ubi ill margine βιβλίον ι: Ηριβτοτ&ου« ήθιχων βιβλίον Τ h 3 Ιτι ίέ λέγωμιν h 8 cf. p. 95,36 11 χαί om. h 17 ti D: il) h

18 vOv — 6 Si (19) h: om. D

26 γίνηται h: γίνηται D

188

HBLIODOKI PÀRAPHR. ΕΤΗ. NIC. IX 1.2 [Ariel, p. 1164»14-*6]

δταν ou έφίεται μή τ υ γ χ ά ν η , (5σπερ ó τς γάρ φοιτητάς 16 της διδασκαλίας τδν μισ&όν οόχ αότδς οριζόμενος απητει, αλλ' αδτους έχέλευε τιμδν δσου νομίζουσιν α£ια μεμαΰηχέναι, χαΐ τοσούτον έλάμβανεν. έν ταΐς τοιαυταις δέ χοινωνίαις ένιοι ταΐς άναλόγοις άμοιβαΐς αρκούνται και αγαπώσι τοις Ήσιο'δου μ ι σ θ ό ς δ' άνδρΐ αρκιος είη* 50 οί δέ αγοραίοι χαΐ χατ' έμπορίαν ταΐς χοινωνίαις χρώμενοι πλείω ζη- ίο τοΰσιν, oí χαί προλαβόντε; ένίοτε τάργύριον χαΓαότίχα δώσειν έπαγγειλάμενοι oòx άποδιδόασιν, οόδέ ποιοΰσιν οόδέν ών εφασαν · χαΐ έγχαλοΰνται δικαίως, 8τι τά Ιργα ταΐς έπαγγελίαις ύπερβάλλουσι* διά τούτο χαί οί σοφισταί οό διδα'σκουσι πριν μισ&όν λαβείν της διδασκαλίας διά τό μηδένα 25 áv δούναι άργύριον ών μεμάθηχεν ένεχα, ότι φαύλα* έπαγγελλόμενοι δέ μεγάλα διδάςειν, λαμβάνουσι μέν τδν μισ&όν, διδα'σκουσι δέ τά φαυλότατα* ούτοι μέν ο3ν ών έλαβον τδν μισΰόν μ ή π ο ι ο ΰ ν τ ε ς ε ί χ ό τ ω ς έν έ γ χ λ ή μ α σ ί ν είσιν. έν αΓς δέ χοινωνίαις ού γίνεται διομολογία της «ο αμοιβή; ή της υπουργίας, οί μέν ώφελοΰντες τους φίλους δι' αότούς, χαί 30 προιέμενοι τά έαυτών των φίλων Ινεκα, οίοί είσιν οί σπουδαίοι, ε ι ρ η τ α ι βτι α ν έ γ χ λ η τ ο ι . τ ο ι α ύ τ η γάρ ή χ α τ ' άρετήν φιλία* τήν ά μ ο ι βήν τε π ο ι η τ έ ο ν χ α τ ά τήν προαίρεσιν· α δ τ η γάρ τοδ φίλου χαί τ η ς ά ρ ε τ ή ς , ώς έν τοις προειρημένοις έδείχΟη. τοιαύτη δέ έστι xal ή χατά φιλοσοφίαν χοινωνια* ó γάρ διδάσκαλος της φιλοσοφία; τδν μα&ητήν 35 oò χρήματα | άπαιτει ή τιμήν ώρισμένως, έπε! μηδέ έστιν άςιόν τι της 338 φιλοσοφίας ουτε έν χρήμασιν ούτε έν τιμη, αλλά τήν προαίρεση σκοπεί· Ιργον δέ χαι άμοιβήν ίκανόν ηγείται τό ένδεχόμενον, χαΰάπερ χαί τό πρός θεούς χαί πρδς γονείς έχει δίκαιον, οί μέν ούν τοις φίλοις χαριζό-

2 δοψ D: δαον b τοοούτψ πλεΐον h : τοσούτο πλιίων D Onn. 368 35 intl om. b 36 ο5τι έν h: άτι D

14 6 om. h

19 cf. Hesiodi

HELIUDORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. 1X2.3 [Ariet. p. 1164»β—29]

189

μβνοι δι' αότοίκ οδτω μετροΰσι την άζίαν των αμοιβών. ο( δέ έπί τινι ή διά χρήκμον ή διά ηδονή ν ούτω δώσουσι xal λήψονται την άμοιβήν, ώς άμφοτέροις δοχεϊ άξιον εΤναι. ούτω γάρ ί ν γένοιτο χαθαράν έγχλημά· των την χοινωνίαν γενέσθαι. εί Si μή συμβαίνει τούτο, μηδέ δύνανται ίο 6 χαί αμφω χρίνειν την προσήχουσαν άμοιβήν αλλά ή ó Ιτερος μόνον ή μηδέτερος, ανάγκη χατά την χρίσιν του δεχομένου τάς εόεργεσίας τά; άμοιβάς γίνεσδαι. et γάρ δ μέν άντί τοσούτων τοσαδτα διδόναι βούλεσΟαι λέγοι, δ δέ έπί τούτοι; παρέχοι, ó μέν δ δούναι συνέ&ετο δώσει, xal άμείψεται ή ήδονήν ή άλλην τινά ώφέλειαν άποδούς, ó δέ οδχ έγχα10 λέσει, λαβών 3 λαβείν εχρινεν άξιον είναι* τούτο δί οό μόνον άναγχαΐόν έστι χαι την χοινωνίαν άπαλλάττει πραγμάτων, άλλά χαΐ δίχαιον. εί γάρ τις ών βούλεται τύχοι, oòx αδικείται · διά τούτο χαί έν τοις ώνίοι; ούτω » φαίνεται γινόμενον· ó γάρ ώνούμενος τάττει την τιμήν χαι μετρεΐ τη εαυτού ώφελείφ ή τη ήδονη, χαί τοσούτοι» άξιον εΤναι λέγει τό ζητού· 16 μενον ώνιον. χαί νόμος δέ παρά τισι χεΐται των έχοοσίων συμβολαίων δίχας μή εΤναι μηδέ ζητεΐν διχαστήν ίτερον ¿ν ταΓς τοιαύταις χοινωνίαις μηδέ νόμους έτέρους, άλλ' φ τις έπίστευσε χαί χεχοινώνηχε των αυτοδ χαί ταΐς συνθήχαις χρησάμενον διαλυεσΰαι. διχαιότερον γάρ οΓονται χρίνειν I τδν έπιτραπέντα έξ άρχής τάξαι τήν άμοιβήν ή τόν έπιτρέψαντα* 339 20 ó μέν γάρ έπιτρέψας τψ δεχομένφ ψηφίσεται* περί των έαυτοΰ δέ οδδείς άξιόπιστός έστι κριτής, ώ; γάρ έπί τό πλείστον τά οίχεΐα χαί S δίδωσιν ΐχαστος πολλού άξια νομίζει* ó δέ έπιτραπείς τάξαι τήν άμοιβήν ων δέχεται εδεργεσιών, έάν ύστερον πράγματα αότψ παρέχη δ χοινωνήσας των έαυτοΰ ώς oòx άξίως άμειψαμένψ, δύναται χρίνειν δρΟως, χρησάμενος 35 ταΐς έξ αρχής συν&ήκαις, Άς οδτός τε διωμολόγησε, χαχεΐνος συνέβετο· ού γάρ ίσου νυν aita νομίζει μετά τό λαβείν, τοσαΰτα παρέξει, άλλ' ίο Sato ν έτίμα μήπω λαβών.

( Τ ί ν α τίσιν άποδοτέον.

χεφ. γ')

Kai ταΰτα μέν εις τοσούτον, ζητητέον δέ χαχεΐνο, πότερον τοις τι30 μιωτάτοις xal φιλτάτοις πάντα άποδοτέον xal πειστέον, ή ίστιν 5 τοις ήττον τιμίοις xal φιλουμένοις μάλλον άποδώσομεν ή τοις τιμιωτάτοις xal φιλτάτοις, οίον τψ πατρί πάντα πειστέον, δ τι ί ν xal ήνίκα χελεύοι, ή οδχ άεί, άλλά κάμνοντα μέν ίατρψ πειστέον, πολεμοΰντα δέ στρατηγιχψ · «ο xal ατρατηγδν χειροτονείν άξιον où τον φίλον ή τδν πατέρα άλλά τόν 35 πολεμιχόν* δμοίως δέ δει δπηρετείν ποτέρφ μάλλον, τψ φίλψ ή τψ σποοδαίφ, xal χάριν δούναι τψ έταίρψ ή τψ εόεργέτη, xal ψ τυγχάνομεν δφείλοντες, έάν γε άμφοτέρους εδ ποιήσαι oòx ένδέχηται. ταύτα μέν οδν πάντα χατά μέρος xal άκριβώς όιορίσασδαι οό ρ^διον* πολλάς γάρ xal π α ν τ ο ί α ς έ χ ε ι διαφοράς xal | ποικίλω; διαφέρουσιν άλλήλων xal 340

9 iitoíiíoú; h

34 χιιρωτονιΐν Ώ

37 ίμφοτίρους D: άμφοτέροις h

190

HELIODORl PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. IX 3 [Arist. ρ 1164 b 2 9 - 1 1 6 5 · 23]

μ β γ έ θ ε ι x a l μ ι χ ρ ό τ η τ ι x a l τ φ χ α λ φ χ α ί τ φ ά ν α γ χ α ί φ . οδ γάρ δμοίως πάντα μιχρά ή μεγάλα ή χαλά ή άναγχαίά είσιν, άλλ' ένίοτε το θεραπεύειν τδν φ£λον άναγχαιότερον δοχεΐ τοΰ τδν σπουδαϊον θεραπεύειν, ένι'οτε δέ τδν εδεργέτην κάλλιον εδ ποιειν ή τδν φίλον xal τό άνάπαλιν 5 διά τούτο λόγον άχριβή περί τούτων έχάστου δούναι οδ δυνατόν, τοΰτο δί φανερόν, 8τι οδ πάντα τφ αύτψ άποδοτέον, αλλά τάς μέν εδεργεσίας άνταποδιδόναι διχαιόχερον ώς έπΐ τό πολί> μάλλον ή χαρίζεσθαι τοις ίο έταίροις/ χαθάπβρ ,δάνειον τφ χρήσαντι μάλλον δοτέον ή τφ έταίρφ. ώς έπί τό πολί» δέ λέγω, 8τι συμβαίνει xal τό άνάπαλιν διχαιότερον etvat, 10 οΓον τ φ λ υ τ ρ ω θ έ ν τ ι π α ρ ά λ η σ τ ώ ν , πότερον τόν λυσάμενον άντιλ υ τ ρ ω τ έ ο ν , χάν δστισοΰν η, ή μή έαλωχότι μέν, άπαιτοΰντι δέ αδτφ άποδοτέον, ή λυτρωτέον τόν πατέρα; δόξειε γάρ 3ν xal έαυτοΰ μάλλον τ&ν πατέρα* διά τούτο ειρηται, χαθόλου μέν xal ώΐ έπΐ τό πολύ άνταποδοτέον τό δφείλημα μάλλον ή χαριστέον τφ φιλουμένφ. έάν δί τό «ο 16 χαρισασθαι τοις φίλοις ουτω σφόδρα άναγχαΤον ή χαί χαλόν, ώ; δπερβάλλειν τό προς τους εδϊργέτας δίκαιον, πρός τούτο άποχλιτέον* έπεί οδδέ άεΐ δίχαιόν ¿στι τόν εδεργέτην άμείψασθαι, εί μοχθηρός ειη ó εόεργίτης, οΓον ει τις άγαθφ δεδάνειχε μοχθηρό;, οδ γάρ ó αγαθός δανείσει τφ μοχθηρφ* ó μέν γάρ είδώς, 8τι λήψεται παρά τοΰ άγαθοΰ, δεδάνεικεν, ó 20 δί άγαθός oòx έλπίζων άπολήψεσθαι oòx αδικεί μή δανείζων. εΓτε τοίνυν άλ/^ή περί του | μοχθηρού νομίζει ó άγαθός, ώ; xaì τούτο μοχθηρός 341 ίσται, xal oòx άποδώσει, είχότα ποιεί μή δανείζων, είτε μή ούτως έχει, οΓεται δέ, xal διά τούτο oòx αμείβεται τοις Γσοις, και ούτω; où πόρρω ποιεί τοΰ δικαίου, oò γάρ έστι δίχαιον, ä δίδωσιν ó φαύλος τφ σπου25 δαίφ, ταύτα xaì παρ' έχείνου λαμβάνειν* oò γάρ έστιν ίσον τό παρά τοΰ φαύλου τφ παρά τοΰ άγαθοΰ, STαν το αδτό γίνηται παρ' αλλήλων άμφοτέροις* μείζον γάρ γίνεται τφ άξιώματι του διδόντος* διά τούτο εΓρηται, 2τι oòx dei τοις εόεργέταις μάλλον άνταποδοτέον ή χαριστέον τοις φίλοις. ίο 8 γάρ πολλάχις εΤπον έν τοις έμπροσθεν, οί περί των παθών xal των 30 πράξεων λόγοι τοις πάθεσι xal ταΤς πράξεσιν άχολουθοΰσιν, άλλοτε άλλως έχοντες ωσπερ έχεΐνα* xal ώρισμένους περί έχάστου xal άχριβεϊς άποδούναι oò δυνατόν, δτι μέν οδν oò τ α ό τ ά π α σ ι ν ά π ο δ ο τ έ ο ν , οόδέ τ φ π ατρί π ά ν τ α , χ α θ ά π ε ρ οόδέ τ φ Διί πάντα θύομεν, φανερόν. ¿πει δέ άλλα μέν όφείλομεν τοις γονεΰσιν, έτερα δέ τοις άδελφοΐς, xal 36 άλλα τοις εόεργέταις ή έταίροις, άπονβμητέον έχάστοις τά οίχεία xal τά αρμόζοντα, ταύτα δή χαί ποιοδντες φαίνονται σχεδόν πάντες* είς γάμους » μέν γάρ χαλοδσιν οδ τους εδεργέτας ή τους έταίρου; άλλά τους συγγενείς* τ ο ύ τ ο ι ς γάρ xoiviv τό γένος xai at π ε ρ ί τ ο ύ τ ο δή πράξεις* x a ì είς τά χ ή δ η δέ μ ά λ ι σ τ α οΓονται δ ε ΐ ν τοΐ>; σ υ γ γ ε ν ε ί ς ά π α ν τ α ν των 40 αδτών Svexa. όόςειε δ' άν τοις μέν γονεΰσι τροφήν έπαρχεϊν, χαι τούτοις μάλλον ή έαυτοίς* τό γάρ είναι δει συντηρεΐν τοί; γονεΰσιν, 8θεν έστίν

1 τφ ante άναγχαίφ Dh et Arist. cod. U>>: om. Arist. vulg. ται h 34 λριίλομεν D: ώφιίλομιν b 36 xal om. h

27 γίνηται D: jht-

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. IX 3. 4 [Arist. p. 11G5»23-M5]

191

αότοΓ; τδ είναι· xaì τιμήν δέ απονεμητέον αδτοϊ; χαθάπερ θεοί;· οό πασαν δέ τιμήν xaì παντοίαν· | οδ γ α ρ τ η ν α δ τ ή ν π α τ ρ ί x a l μ η τ ρ ί , 342 οόδέ άμφοτέροι; την του σοφού τιμήν ¿ποδοτέον ή τήν τοΰ στρατηγού, ην δηλαδή τιμωμεν τδν σοφδν ή τδν στρατηγών, αλλά τήν πατριχήν μέν 6 τ φ πατρί, τ ξ δέ μητρί τήν προσήχουσαν. ¿πονεμητέον δέ xal παντί πρεσβυτέρψ τιμήν τήν χ α θ ' ήλιχίαν, οΓαν δηλονότι προσήχει νέον άποδοΰναι γέροντι, υπαναστάσει xal χαταχλίσει xal τοι; τοιούτοι; * έταίροι; δέ xal αδελφοί; άποδοτέον παρρησίαν xal χοινότητα, xal συγγενέσι xal φυλέταις xal πολίτακ xal τοις λοιποί; 3πααι· xal πειρατέον τό οίχεΐον 10 άπονέμειν έχαστφ, θεωρούν τα τήν έχάστου πρό; αυτόν οίχειότητα ή χρή- ίο σιν ή τήν άρετην, xaì τούτοι; μετροΰντα τ α ; πρό; αδτου; τιμά; xal χοινωνία;. τ ω ν μ έ ν οδν δ μ ο γ ε ν ώ ν ρ ά ω ν ή χ ρ ί σ ι ; · τοϊ; γάρ συγγενέσιν ή πολίται; ή φυλέται; ή xal άλλως όμοτρόποι;, 5 δει αποδιδόναι, ραδίω; έπιγνωσόμεθα· τοϊ; δέ άλλοτρίοι; xaì διαφέρουσιν εόρεϊν α δει άπονέμειν, 15 έργωδέστερον. οό μήν διά τούτο βίποστατέον των είχότων, αλλ' ώ ; ένδέχεται δ«ριστέον περί έχάστου, xal περί πάντα; τά (χατά τό δέον) γ ι ν ό μενα τηρητέον.

(Περί τοΰ διαλυεσθαι τ ά ; φ ι λ ί α ; ή μη.

χ ε φ . δ'.)

βο

"Ετι δέ χαχεινο ζητητέον έστίν, εΐ δει διαλύεσθαι τά; φιλία; ή μ ή · 20 εχει γάρ άπορίαν, εΐ δέον έστίν ένίοτε τοΰ φίλου στέργοντο; έτι xal φιλοΰντο;, αυτόν τινα raikaftat τ η ; φιλία;, λέγομεν τοίνυν, 2τι πρδ; μέν τοϊ»; διά τδ χρήσιμον ή ήδί) φιλουμένου;, όταν μηχέτι ταΰτ 1 εχωσιν, ούδέν άτοπον | διαλυεσθαι* τοΰ ήδέο; γάρ ή τοΰ χρησίμου διαλιπόντο;, 343 ών ήσαν φίλοι, ευλογον μή φιλεΐν· ίταν δέ οί διά το χρήσιμον ή ήδί) 25 φιλοΰντε; προσποιώνται διά τδ ήθος φιλεΐν xaì τοΰ άγαθοΰ £νεχα, xal διά τοΰτο διαλυόμενοι έλέγχωνται, άδικου σι xaì διχαίω; έν έγχλήμασίν είαιν. δ π ε ρ γ ά ρ έν α ρ χ ή ε Τ π ο μ ε ν , έγχλημάτων at τοιαΰται φιλίαι γέμουβιν, δταν μή διά τδ αότδ χαι όμοίω; φιλώνται xaì φιλώσιν αλλήλους, μηδέ οΓωνται φιλεΐσθαι ώσπερ φιλοΰνται, άλλά άπατώνται. τηνιχαΰτα 30 γάρ έλεγχομένη; τ η ; άπατη; έγχαλοΰσιν αλλήλοι;. 3ταν μέν οδν δια- ίο ψευσθη τι; xal δπολάβη φιλεΐσθαι διά τδ ήθος, μηδέν τοιοΰτον έχείνου πρα'ττοντο; ή λέγοντο;, δ προσήχει τ φ διά τδ ήθο; φιλοΰντι, έαυτον áv αίτιφτο διχαίω;· ί τ α ν δέ υ π ό τ ή ; έ χ ε ί ν ο υ π ρ ο σ π ο ι ή σ β ω ; ά π α τ η θ η , δ ί χ α ι ο ν έ γ χ α λ ε ΐ ν τ φ ά π α τ ή σ α ν τ ι , x a l μ ά λ λ ο ν ή τ ο ϊ ; τδ 35 ν ό μ ι σ μ α χ ι β δ η λ ε υ ο υ σ ι ν , 8αψ περί τά τιμιώτερα ή χαχουργία. τοϊ; μέν οδν διά τδ χρήσιμον xal ήδί) φίλοι; ούτω διχαίω; συμβαίνει διαλύεαθαι. ei δέ τι; διά τδ ήθο; φιλεϊ χα'ι ώ ; αγαθόν αποδέχεται, γένοιτο δέ μοχθηρό;, ή xal δοχεΐ τ φ φιλοΰντι, άρα φιλητέον Ιτι ή διαλυτέον; ρη- » τέον δή, ?τι οόδέ δυνατόν έστι τδν μή άγαθδν δοχοΰντα φιλητδν είναι*

16 χατά τό δέον om. D 24 ιζλογον h et Arist.: »δχολον D ται D 35 8βψ b; ίβο D

29 οίωνται b: οΓον-

192

5

10

15

20

25

30

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ, NIC. 1X4. 5 [Arist. p. 1165 15—1166*2]

το γάρ φιλητδν άγα&όν, (τό δέ πονηρδν) οδδέ δίχαιον· φιλοπόνηρον γάρ où χ ρ ή τινα etvai οόδ' όμοιοΰσθαι φαύλφ * et δέ φιλεΐ, πάσα άνάγχη όμοιοΰσθαι- βΓρηται γάρ, 3τι τό δμοιον τ φ όμοίφ φίλον. ¿ ρ ' ο3ν β ό θ υ ς δ ι α λ υ τ έ ο ν ; ή ού π α σ ι ν βόθί>ς διαλύεσθαι χρή άλλά τοις άνιάτοις δι' υπβρβολήν μοχθηρία;; τοις δέ ιάσιμα νοσοδσι xal δυναμένοις έπανάρθωσιν δέξασθαι, οό | διαλυτέον, άλλα δει βοηΟήσαι πάση σπουδή xal t è ήθος 344 έπανορθώσαι χα\ σώσαι αδτοΐς τήν άρετήν μάλλον ή την οόσίαν- ¿irei βέλτιον της οόσία; ή αρετή xal το είς ταύτην βοηθεΐν τοις φίλοι; φιλιχωτβρον ή τδν πλοδτον διασώσασθαι · el δέ πενίαν άπελαύνειν δβΐ της του φίλου οίχία; τόν δυνάμενον, πόσψ διχαιότερον την άρετήν Ιπανάγβιν, άλλως (τε xal) οίχειότερον (όν), Sri διά τήν άρετήν ehi φίλοι- τ& μέν οδν βέλτιον, τό xal μοχθηρόν γενόμενον τέν φίλον φιλεΐν ετι xal ζητεΐν έπανορδοϋν, si δέ τις ευ&υ; διαλόοκο, οό δοχεΐ ποιεΐν £ξω λόγου · oò ίο γάρ τ φ μοχθηρφ φίλος ήν ¿λλά τ φ άγαθφ- τόν δέ άγαθδν μηχέτι 5ντα μή φίλων οόδένα άδιχεΐ- τόν τοίνυν αγαθόν άλλοιωθέντα αδυνατών άνασώσαι αφίσταται της πρδ; αότδν φιλίας- εΐ μέν ουν ó φίλος ¿ξ άγα&οϋ πονηρός γένοιτο, ουτω χρηστέον τη διαλύσει, εί δί των φίλων 6 μέν έπιειχέστερος έαυτοΰ γένοιτο xal πολί> διαλλάττοι τη άρετη, δ δέ ώς εΐχε μένοι, άρα χρηστέον τλν σπουδαϊον τ φ μή τοιούτφ, ή οόχ ένδέχεται, αλλά διαλυτέον; έ ν μ ε γ ά λ η δέ δ ι α σ τ ά σ ε ι μ ά λ ι σ τ α δ η λ ο ν γ ί ν ε τ α ι , el γάρ δύο παίδων φίλων ?ντων, διά τήν ήλιχίαν xal τό διατριβών xal so παιδιά; χοινωνεΐν, ó μέν είς άνδρας έλθών σπουδαίος γένοιτο xal άνήρ εΐη τοις Κλοις, 6 δέ νεαρόν Ιτι pivot τό ήβος Ιχων, πως äv εΐεν φίλοι, μήτε τοις αδτοΐ; άρεσχόμενοι μήτε τοις αότοΐ; χαίροντες ή λυπουμένοι; οδδέ γάρ χαριεΐται ούδέτερος οδδετέρφ- οόδέ γάρ Ιχει δ ποιήσας ήδίω ποιήσει τόν φίλον* ϊτι δέ οόδέ συζήν δυνήσονται, ών χωρίς oòx Ivi φιλίαν συστήναι, χ α θ ώ ; βΓρηται. | άρ' ο3ν ούτω πρός αότόν διαχεΐσθαι δει τόν 345 σπουδαϊον, ώσπερ el μηδέποτε γέγονε φίλος, ή δ ε ι μ ν ε ί α ν ί χ ε ι ν τ η ς γενομένης σ ο ν η θ ε ί α ς , xal χ α θ ά π ε ρ φίλοις μάλλον ή δθνβίοι; ο ί ό μ ε θ α δ ε ΐ ν χ α ρ ί ζ ε σ θ α ι , ο ύ τ ω x a l τοις ποτέ γενομένοις φίλοις πλέον δει νέμειν, ή οΓς οδδέποτε έχρησάμεθα; δοχεΐ τοίνυν δφβίλεσθαί τι αότοΐς δ ι ά τ ή ν π ρ ο γ ε ν ο μ έ ν η ν φ ι λ ί α ν , έάν μή δι' ό π ε ρ β ο λ ή ν μ ο χ θ η ρ ί α ; ή διάλυσις γένηται.

(Περί φ ι λ ι κ ώ ν έ ρ γ ω ν x a l δ τ ι φ ί λ ο ς όμοι'ως ε ί ς έ α υ τ ό ν τ ε x a l 35 τόν φ ί λ ο ν , φ α ύ λ ο ς δέ ο ύ τ ε ε ί ς έ α υ τ ό ν π ω ς ο υ τ ' ε ί ς άλλον φ ι λ ι - ίο χ ώ ς δ ι ά κ ε ι τ α ι , χ ε φ . ε'.) Kai ούτω μέν γίνοιντο äv επιχαίρω; αί των φιλιών διαλύσεις, ¿τι δέ περί αυτή; της φιλίας λέγωμεν. τά τοίνυν φιλιχά xal έν οΓς ή φιλία συνί-

1 t i Si πονηρόν h: om. D oiii Ifallacb: οδτι Dh 11 te xal et βν ο m. D 32 ηρογινομένην Dh et Arist. codd. Κ·>Μ·>ι προγίγ«ντ)|Λνην Artet, yulg.

HKLIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIG. 1X5 [Arist. p. 1166*3-18]

6

10

15

20

25

30

36

193

σταται δοχοΰσιν ώσπερ χανόνα τινά ίχειν χαί άρχήν τά παρ' έχάστou έαυτψ δφειλόμενα* ταύτα γάρ ζητοΰσι παρ' αλλήλων οί φίλοι, α χαΐ παρ' έαυτών. χαί διά τοΰτο φίλον ορίζονται είναι τόν βουλόμβνον τά αγαθά τ φ φίλφ χαί πράττοντα èxsivou Ινεχα ή τόν β ο υ λ ό μ ε ν ο ν eTvai x a l ζ η ν τόν φίλον α ύ τ ο ΰ χ ά ρ ι ν , 8 π ε ρ αί μ η τ έ ρ ε ς π ρ δ ς τ ά τ έ χ ν α « ο π ε π ό ν θ α σ ι * βουλονται γαρ τά τέχνα ζην xal εδ πράττειν αυτών ίνεχα των τέκνων, έπεί xal μή φιλουμεναι πολλάχις όπδ των τεχνών ή μηδέ γιγνωσχόμεναι τά αγαθά χαί τήν εδδαιμονίαν αότοις συνευχονται* τούτο δέ πάσχουσι xaì των φίλων οί προσχεχρουχότες μέν χα! περιοφθέντες, μένοντες δέ αότοί έν τ φ φιλεϊν* ¡3ουλονται γάρ τοις φίλοις πάντα τά αγαθά, μηδέν έλπίζοντες χοινωνήσειν αότοί, αλλά αότων Svexa • Ιτι (δέ) φίλον | ορίζονται εΤναι χαί τον σ υ ν α λ γ ο ΰ ν τ α x a l σ υ γ χ α ί ρ ο ν τ α τ φ φ ί λ φ * 346 8περ xal αυτό μάλιστα περί τάς μητέρας συμβαίνει, από τούτων δέ χαί ó της φιλία; ορισμός* από γάρ του όρισμοΰ των έχόντων xaì ó ορισμός της Ιςεως λαμβάνεται* δ γάρ ορισμό; του σώφρονος τόν της σωφροσύνης όρισμδν παρέχει* οδτοι μεν οΰν οί της φιλίας xaì των φίλων ορισμοί· Ιλήφθησαν δέ από των ¿φειλομένων παρ' εκάστου πρός έαυτόν, καθώς ειρηται. χαί γάρ δ έπιειχής ταΰτα πάντα πρός έαυτόν έστιν, ί π ε ρ δ αληθής φίλος πρός τον φίλον* xal ó φίλος έαυτψ μάλιστα δ έπιειχής έστι, ίο χαί 8ς οΓεται έπιειχής είναι. εί δέ μή πάντες, χαί οί φαΰλοι τά φιλιχά άπονέμουσιν έαυτοΐς, οόδέν προσίσταται τ φ λόγφ. xal γάρ S oí σπουδαίοι xal έπιειχείς ποιοΰσι, ταΰτά είσι τά διαφέροντα τοις άνθρώποις χαί τη xotv^j φύσει* χαί γάρ μέτρον έστίν ή άρετή xal ó σπουδαίος των ανθρωπίνων παθών χαί των πράέεων* 3 δέ δ φαΰλος ζητεί, ουκ είς τήν κοινήν ανάγεται φυσιν* τήν γάρ περί ταΰτα ψήφον oòx άπό των νοσουντων άλλ' άπδ των δγιαινόντων ληψόμεθα. 8τι δέ δ έπιειχής τά φιλιχά έαυτψ πάντα απονέμει, δήλον. ούτος γ ά ρ ό μ ο γ ν ω μ ο ν ε ΐ έ α υ τ ψ x a l τ ω ν α υ τ ώ ν « ) ¿ ρ έ γ ε τ α ι χατά τε (τήν) λογιχήν ψυχή ν xaì χατά τήν άλογον· xaì oò χαθάπερ δ άχρατής τάναντία ζητεί, χαί τδ παθητιχδν αότφ τω λογιστιχψ πολεμεΐ. χαί βουλεται δή δ σπουδαίος τά άγαθά έαυτψ, τά τε χυρίως αγαθά, Sa α είς άρετήν φέρει χαί τά φαινόμενα άγαθά χαί αδτη τη αρετή βοηθοΰντα, χαι βουλεται έαυτψ άγαθά έαυτοΰ ίνεχα* δ γάρ φαΰλος ούχ έαυτοΰ ίνεχα. το γάρ διανοητιχόν έστι τδ άνθρώπινον είναι, ου ίνεχα δ μέν σπουδαίος πάντα ποιεί | χαί τά άγαθά πάντα ζητεί, δ δέ φαΰλος 347 οόδέν. οό γάρ τήν θεωρίαν ó φαΰλος έχει τέλος των έαυτοΰ πράξεων άλλα τήν ήδονήν τήν φαυλην* δθεν oò βουλεται τά άγαθά έαυτψ έαυτοΰ ίνεχα. έτι δέ χαί ζην βουλεται έαυτόν δ σπουδαίος χαί σώζεσθαι, χαί μάλιστα χατά τδ διανοητιχόν* χαί πάντα πράττει, α οίεται άγαθά εΓναι έαυτφ χαί Ά πρδς τδ ζην φέρει χαί τδ σώζεσθαι. των δέ άλλων οί μέν

2 xal om. h 3 έαυτών D: έαυτφ h: ¿αυτόν Mullach post ¿ρίζονται add. έχιίνον h 11 δέ h: om. D 14 γάρ om. b 15 της Ιζ«ας—όρισμός om. h 16 παρέχ« h: πιριέχει O 22 ante τοίς et ante τη add. έν Mullach 28 τήν insérai 29 dxpaττ)ί I): dxpiTT)« h: άκριτος Mullacli 31 αϋτξ h: αυτά D Cum meut. Ariat. XIX ¡2. Helluiluru» lu ISlIi. 13

194

HELIODORI PARAPRR. ΕΤΗ. NIC. IX 4 [Arist. p. II66-18—b21]

μ ή πάνυ έχτετραμμένοι τοΰ δρθοΰ, άλλ* ούτως εχοντες ώστε δυνασθαι οιεσθαι ¿πιειχείς εΐναι τά δοχοΰντα άγαθά xal αδτοί ζητοΰσι xal βούλον- ίο ται ¿αυτοΐς xal ζην xal σώζβσθαι* ούτω δέ εχουσιν, δτι τρόπον τινά έοίχασι τοί; σπουδαίοις. οι δέ σφόδρα φαύλοι xal άνοσιουργοί ουδέν τούτων ó εχουσιν· ούτε γάρ τά δοχοΰντα αγαθά διώχουσιν, άλλα άλλα μέν βούλονται, ετέρων δέ έπιθυμοΰσιν, οΓοί είσιν οί άχρατεις, xal είσΐ δέ οι διά δειλίαν χα'ι άργίαν αφίστανται του πράττειν, 3 οιονται έαυτοΐς βέλτιστα είναι* ουτε τοίνυν τά δοχοΰντα αγαθά διώχοοσιν, ουτε βούλονται έαυτοις tè ζην xal σώζεσθαι* ίνιοι γάρ τφ κολλά xal δεινά πρδξαι μισηθέντες so 10 διά μοχθηρίας υπερβολήν φεύγουσι το ζην x a l άναιροΰσιν έαυτούς. ó δέ σπουδαίος βούλεται έαυτφ ζην αγαθόν γάρ τφ σπουδαίφ τό είναι · την γάρ θεωρητιχήν διώχει ζωήν (xal) την έαυτοΰ οόσίαν συνιστάναι ζητεί* ¿ν γάρ τφ νοείν ή έκαστου οόσία Συνίσταται ή έν τούτφ μάλιστα, δ; δέ τφ άλόγφ βούλεται τό εΤναι χα'ι σώζεσθαι xal έαυτφ βούλεται τά άγαθά 15 τοΰ οικείου είναι παρατραπέντι, οδχ έαυτφ βούλεται τά άγαθά άλλ' έχείνφ είς δ μετεβλήθη* xal £χαστος δέ έαυτφ βούλεται γενέσθαι τά άγαθά, οίόμένος μένειν δπερ έστίν* εί δέ συνίδο'ι έαυτόν άλλον γενόμενον, οόχ άν | 8λοιτο πάντα τά άγαθά Ιχειν έχεϊνο τό γενόμενον* οόδέν γάρ διαφέρει 348 άλλφ τινί βούλεσθαι τά άγαθά ή έαυτφ μεταβληθέντι. οδδείς δέ αγαπά, 20 έάν άλλφ τινί γένηται τά άγαθά* xal γάρ τφ θεφ πάντα πρόσεστι τά άγαθά, άλλ' εστίν αδτδς S τι ποτέ έστι. διά τοΰτο οόχ άγαπώμεν, άλλ' ήμΐν αυτοΐς ή τοις φίλοι; συνευχόμεθα τά άγαθά, δτι ημών τί είσι xal οί φίλοι, xal μήν xal συνδιάγειν έαυτφ μόνος ó σπουδαίος βούλεται, δτι αότάρχης ¿στί xal ήδύς έστιν έαυτφ* ήδεται γάρ ών τε Sicραξε μεμνη35 μένος έφ' έαυτοΰ xal έλπίζων. iti ποιήσειν άγαθά xal άγαθοΐς έντεύςε- ίο σθαι, xal γενναίων εόπορεΐ θεωρημάτων τη διανοία* ταΰτα δή πάντα ήδιστον αδτδν έαυτφ ποιεΐ, xal ήδεται χατά σχολήν αδτδς έαυτφ συνών xal συνδιάγων. οί δέ μοχθηροί ζητοΰσι μεθ' ών συνημερεύσουσιν, έαυτους δέ φεύγόυσιν* άναμιμνήσχονται γάρ χαθ' έαυτους όντες πολλών xal δυ30 σχερών, xal τοιαύτα 2τβρα έλπίζουσιν, ών μεθ' έτέρων οντες έπιλανθάνονται. ετι δέ συναλγεΐ και συνήδεται έαυτφ μάλιστα δ σπουδαίος, δτι τά αότά βούλεται χαί τών αυτών επιθυμεί, χαί οό μάχεται τό λογιχόν τφ παθητιχφ * xal διά τοΰτο τό αυτό άεί λυπηρόν έστιν αδτφ xal τό αυτό so ήδύ* άμεταμέλητος γάρ, ώς είπειν. οί δέ μοχθηροί οδχέτι* οόδέν γάρ 35 φιλητδν εχοντες ούδέν φιλιχδν πάσχουσι πρδς έαυτοΰ; · διά τοΰτο ουδέ συγχαίρουσιν έαυτοις ουδέ συναλγοΰσι* στασιάζει γάρ αότών ή ψ υ χ ή xal πολεμεΐ τφ λογιχφ τό άλογον* xal το μέν άλογον άλγεΐ τών μοχθηρών άπεχόμενον, τηνιχαΰτα δέ οό συναλγεΐ τό λογιχόν άλλά χαίρει, xal τό άνάπαλιν* xal δλως τό μέν δεΰρο τό | δέ έ χ ε ΐ σ ε £λχει, χαθάπερ 349

6 dxpattlc scrips! ex Aristotele: έγχρατβΤς Dh 12 xal addidi τήν—ζητιΐ om. h βυνιβτάναι seri psi: βυνιβτάναι D 17 (livttv Mullach: μένων Dh 18 γινόμιναν Mallach: γιν4μ*νον Dh 34 ¿μτταμίλητος D et Arist. vulg.: άμιτάβολος h: ¿μιτάβλητος Arist. cod. Mb 39 ίλω; h: ίλο; D

IlELIODORl PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. IX 5. 6 [Arist. p. 1166«»21—116700]

195

διασπώντα* el ΐ έ μη οΐόν τε χατά ταότδν χαΐ λυπεΐσθαι χαί ήδεσθαι, «Ελλά μετά μιχρόν γι λυπεϊται, ίτι πρότερον ήδετο* οό γαρ έβουλετο τήν τοιαυτην αότφ γενέσθαι ήδονήν. μ ε τ α μ ε λ ε ί α ς γάρ oí φ α ύ λ ο ι γ έ μ ο υ σ ι . φαίνεται τοίνυν Sit ουδέ πρδς έαυτδν φιλιχός έστιν ó μοχθηρός, 8τι οόδέν 6 φιλητδν ίχει. ei δέ τδ ούτως Ιχειν λίαν έστίν αθλιον, φευχτέον τήν μοχθηρίαν πάση σπουδή χαί πειρατέον έπιειχή χαί απουδαΐον ίχαστον εΤναι* ούτω γαρ áv χαί πρός έαυτδν φιλιχώς ίχοι xal έτέρων γένοιτο φίλος, ίο ¿πεί τοίνον, i m p ó έπιειχής έαυτφ απονέμει, ταύτα δει χαί τφ φίλφ dmνέμειν (δει γάρ πρδς τδν φίλον Ιχειν δαπερ πρδς έαυτόν· δ γαρ φίλος 10 άλλος αότός), φανερών, δτι 5περ δ έπιειχής έαυτφ βουλεται χαί ¿πονέμει, ταύτα' e h i τά φιλιχά χαί ¿ν τούτοις ή φιλία συνίαταται. τδ δέ ζητβΐν πότερον φιλία ¿ατίν ή πρδς έαυτδν εχάβτου άγάπη ή μή, άφείσθω έπΐ του παρόντος* ή γάρ φιλία δυο ή τριών, ώς ¿ήλον έχ των είρημένων. χαί ει τις χαί τά πρδς έαυτδν φιλίαν χαλεΐ, ειη äv φιλία χαθόσον έστίν αύτδς 15 πρδς έαυτδν διαφέρων χαί τφ λογιβτιχφ τδ παθητιχδν σπενδεται. χαί 10-33]

6πέρ α ύ τ ώ ν . διά τούτο μεταφοριχώ; τι; χαλέαε«ν äv αύτήν άργην φιλών* χρονιζομένη γάρ xal ei; αυνήθειαν άφιχνουμένη φίλια γίνεται. | φιλία δέ οόχ ή διά τδ χρήσιμον ή τδ ηδύ, άλλά του άγαμου Ινεχα. eü- 351 νου; γάρ τις τινι γίνβται δι' άρετήν xal έπιείχειαν, ϊταν αύτφ χαλδ; είναι δ δόξη ή ανδρείοι ή τι τοιούτον, ó δέ διά τό ήδΙ> xal χρήβιμον βουλόμενός τινα εόπραγεϊν oòx έχείνω έστίν εΰνου; άλλ' έαυτφ, χαΟάπερ ουδέ φίλο; έστίν 6 τοιούτο;, όμοιω; δέ οόδ' 6 διότι έλαβε βουλόμενο; τφ ΐύεργέτη τά άγα&ά ευνους äv εΓη χυρίω;, αλλά τά δίκαια όρων xaì άποδιδοί»; τφ εύεργέτη την χάριν δ ν εύ πέπον&εν αύτό;, oò τη έχείνου άρετη άλλά τφ 10 έαοτοΰ άγαθφ φαίνεται χαίρων, 5στι τοίνο'ν ή εύνοια ούτε φιλία ούτε ίο φίλησις αλλά φιλία; άρχή, χρόνον δέ xaì αυνήθειαν xai τάλλα φιλιχά προσλαβουσα φιλία γίνεται ή διά τό άγαΰδν xal τήν αρετή ν.

(ΠβρΙ δ μ ο ν ο ι α ; .

χεφ. ζ'.)

Ή δέ ομόνοια φιλιχόν τι xal αύτή έστι xaì τη φιλί$ άχολου&εΐ. εστι 15 δέ ομόνοια où τδ τά αότά δοξάζειν, οίον όμοδοξία τι;* ή μέν γάρ όμοδοζία Μ γένοιτο δν xai τοΐ; άγνοοδσιν αλλήλους· ούδέν γάρ χωλύει περί των αύτων τά αύτά δοξάζειν xal έπιστήμην ίχειν των αύτων την αύτήν μηδέ είδότα; άλλήλου;* ή δέ δμόνοια των ¿v xotvatvíf τινί xal φιλία: όντων ¿art. xal γάρ τά; πόλει; όμονοβΐν φασιν, ?ταν π ε ρ ί των σ υ μ φ ε ρ ό ν τ ω ν όμο20 γ ν ω μ ο ν ώ σ ι x a l τά α ύ τ ά ( π ρ ο α ι ρ ώ ν τ α ι ) xai π ρ ά τ τ ω σ ι τά χ ο ι ν η δόζαντα. εστι τοίνυν δμόνοια των φίλων δμογνωμοσυνη, ούχ ¿ν τοΐ; Οεωρητοΐ; άλλ' ¿ν τοΐ; πραχτοΐ; xal τούτων τοΐ; άςιολόγοι; xai έν μβγέθει τινί ονιι. π=ρΙ γάρ των έν τφ βίφ μι|χρων ού λέγονται όμονοβΐν 362 άλλήλοι; ούτε πόλι; ουτε φίλοι, οΓον οιχοι μένειν ή βαδίζβιν εί; άγοράν 25 ή τόδε ειπείν ή δρασαι, δι' ών ουτε ωφέλεια τι; μεγάλη ουτε βλάβη άχολουΟεΐ· περί τούτων γάρ xai των τοιούτων ού λέγονται όμόνοιαν εχειν άλλά των μεγάλων χαι συμφερόντων ή τοΐ; φίλοι; άμφοΐν ή τη πόλει χοινη, οίον ϋταν πάση τη πόλει χοινη δοχη τους άρχοντα; μη χληρωτου; εΤναι διάδοχη τινι χτωμένου; την άρχήν άλλά αίρετους, ή συμμαχεΐν 30 Λαχβδαιμονίοι; ή άλλο ότιοΰν, δπβρ άξιόλογόν τε xal τη πόλει πάση δια- ίο φέρει, xal του; φίλου; όμοιω; δμονοεΐν λέγομεν, 2ταν τδν αυτόν έλωνται ßiov xai τά μέγιστα των έν τφ βίφ, xai άμφοΐν ή πρός βλάβην ή πρό; ώφέλειαν φέροντα άμφότεροι ομοίως ή φεόγωσιν ή διώχωσιν. ού γάρ τά αύτά δει ζητεΐν μόνον τοί>; όμονοήσοντα; άλλήλοι; άλλά xal ομοίως τοις 35 δλοι;, οΓον εί δοχεΐ τοΐ; φίλοι; άμφοΐν ήγεμόνα βίου θατέρφ τδν ίτερον γενέσθαι, βουλοιντο δέ ού τδν αυτόν άλλ' έχάτερο; έαυτόν, τηνιχαΰτα γάρ τό αύτδ μέν ζητοδσιν, άλλ' ούχ έν τφ αύτφ άλλ' έαυτφ έχάτερο;, 2περ ούχ έστιν όμονοβΐν. xal έν ταΐ; πόλεσι δέ όμονοήσουβιν έν ταΐ; άρχαι- »

1 χαλέβαιν Ι): χαλέβοιιν h ¿ργήν D: αρχήν h 7 oW i ΐιιίτι I): ού ΐι>Οι>: οποοδα'ζοι Arist. yulg.

om. h

35 βποΜζιι

Dh

HELIODORI P A R A P H R . ΕΤΗ. NIC. IX 9 [Arirt. p. 1 1 6 8 b 2 8 - 1 1 6 9 « 3 2 ]

5

10

15

20

25

30

35

201

λον είχότως· έαυτψ γάρ χαρίζεται· τφ γάρ χυριωτάτφ έαυτοδ, τφ διανοητιχφ, τά κάλλιστα χαΐ μάλιστα άποδίδωσιν άγαθά. δ δέ τφ χυριωτάτφ έαυτοΰ χαριζόμενος, οδτος μάλιστα χαρίζεται έαυτψ. xal γάρ δσπερ πόλις έστί μάλιστα τδ χυριώτατον της πόλεως xal οί άριστοι των πολιτων, οδτω χαΐ άνθρωπος έατι μάλιστα τό χοριώτατον των έν τ φ άνθρώπφ. διά τούτο χαΐ φίλαυτος μάλιστα ó τοδτο αγαπών χαΐ τοότφ χαριζό- ίο μένος* έπεί xal έγχρατής τις ή άχρατής λέγεται οδ τφ απλώς χρατεΐν ή χρατεΐσθαι άλλά τφ τδν νοδν ή αρχειν των παθών ή άρχεσΟαι* ώστε τοδ μέν νοδ χρατοδντος αδτός τις λέγεται χρατεΐν, τών δέ παθών χρατουντων oòx αδτδς χρατεΐν αλλά μάλλον χρατεΐσθαι. Sftav φανερόν, δτι αδτός τίς έστι μάλιστα ίχαστος τό αδτοδ διανοητικόν· xal ó τό έαοτοδ διανοητιχδν αγαπών χαΐ πάντα τρόπον αδτφ χαριζόμενος φίλαυτος είχότως äv λέγοιτο χ α θ ' ΐ τ ε ρ ο ν είδος τοδ δ ν ε ι δ ι ζ ο μ έ ν ο υ , χαΐ δ ι α φ έ ρ ω ν τ ο σ ο ύ τ ο ν , όσον τδ χ α τ ά λόγον ζην τοδ χ α τ ά π ά θ ο ς χαΐ ή τοδ αγαθού ί ρ ε ξ ι ς » της φαύλης έπιθυμίας. έπεί τοίνυν τοί>ς σπουδαίους χαΐ έπιειχεΐς έπαινοδσι χαΐ άποδέχονται πάντες, δει δέ πάντας έπιεικεΐς εΤναι (χαΐ γάρ πάντων είς τδ χαλδν άμιλλωμένων χαΐ διατεινομένων τά χάλλιστα πράττειν, πάντα άπαντησειν τά άγαθά, χαι xoivg πασι xal ISÍtf. έχάστφ), φανερδν 8τ·. δέον έστί τον μίν αγαθόν φίλαυτον είναι. xal γάρ αδτδς τε έαυτδν ωφελήσει τά χαλά πραττων xal τους άλλους έπΐ τά ίσα χινήσει* τδν δέ μοχθηρδν οδχέτι. φιλών | γάρ xal χαριζόμενος έαυτφ βλάψει xal έαυτδν 361 xai τους πέλας, πάθεσιν έπόμενος φαυλοις* έπεί παρά μίν τφ σπουδαίφ ταδτόν έστιν δ πράττει xal δ πράττειν προσήχει* xal γάρ πας μέν (άνήρ άγαθδς ó νοδς αυτοδ έστιν* δ) νοδς (δέ) αίρείται τδ βέλτιστον έαυτφ* ο( δέ πειθαρχοδσι xal άχολουθοδσι τφ νφ· παρά δέ τοις φαυλοις τδ δέον xal δ ποιοδσι διαφωνεί* xal διά τοδτο τους μέν οδ δει φίλαυτους είναι, τους δέ έαυτους μάλιστα προσηχει φιλεΐν. οδτω μίν ο3ν δ αληθής διώρισται λόγος, λυτέον δέ xal τδν πρώτον λόγον, δι' δν έδόχει τδν άγαθδν μή είναι φίλαυτον, 8τι τών μέν έαυτοΰ άμελεΐ, ζητεί δέ τά τών φίλων Μ xal της πατρίδος άγαθά, υπέρ ών xal άποθνήσχει δεήσαν. 8τι μέν ουν τοιούτος έστιν δ σπουδαίος, άληθές έστιν. οδ μήν διά τοδτο βητέον αδτδν μή μάλιστα φίλαυτον εΓναι* δι' αδτά μέν oSv. φαίνεται φίλαυτος εΤναι. xal γάρ άντί μεγάλων μιχρά προίεται, xal τά μιχρά ρίπτων τά μέγιστα τών άγαθών έαυτφ περιποιείται· τοις μέν γάρ φίλοις xai τ ζ πατρίδι χρήματα xal τιμάς xal τοιαδτα παρέχει, έαυτφ δέ τδ άγαθδν xal χαλδν xal χρηστδν xal φιλόπολιν εΐναι xal τά τοιαδτα, ών έχεΓνα πάντα έλάττω* xai βταν δέ υπέρ τών φίλων xal της πόλεως άποθάν^ χαι την έαυτοΰ πρόη- Μ ται ζωήν, μείζω έχέρδανεν ή προήχατο. αίρείται γάρ δλίγον (χρόνον)

9 τ « h: τι D 18 άπαντήα«ν Dh: άπαντήσιι Mullach 2 2 ¿nel τά παρά h τ φ σπουδαίφ li: τοΓ« σποοίαίοις D 2 3 npdrtet D : πράττοοβι h npdrrnv t i προσήχιι h d v i j p — ί β τ ι ν 6 (24) Heineius suppl. e x coni.: ora. Db 24 t i priue Heineius sappi, e x coni.: om. Dh 27 οδν om. h 3 5 χαλάν xal άγαθδν h 38 xptfvov om. D

202

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. ΝΙΟ. IX 9. 10 [Arisi, p. 1169*32—>>1D]

ήσθήναι σφόδρα την άγαθήν χαί έπαινετήν ήδονήν ή πολλήν ήρέμα- χιι βέλτιον αότφ είναι ηγείται τον ßt'ov μικρόν οντα μεγάλων γέμειν κατορθωμάτων, ή μαχρον βιώσαντα μή ούτως έπαινετδν είναι, χαί μίαν πράςιν ποιήσαι χαλήν χαί μεγάλην ή πολλά ς χαί μιχράς. ταύτα γάρ έχείνων χαλδ λίω. χαί πράξει; δέ σπουδαίας ένίοτε προΐεται | τφ φίλφ, χαί έξόν αό- 362 τόν πράττειν, έχείνφ της φιλοτιμίας παραχωρεί, χαί τηνιχαΰτα δέ τό μείζον αγαθόν έαυτφ άπο νέμει· χάλλιον γάρ τοΰ αδτόν πραξαι τό αίτιον τοΰ χαλοΰ τφ φίλψ γενέσθαι, διά ταύτα δή είχότω; δοχεΐ σπουδαίος είναι άντί πάντων αίρουμενος τό χαλόν χαί τό πλέον ζητών έν τοΐ; άγαθοΐς χαί 10 σποοδαίοις. φαίνεται τοίνυν μάλιστα έαυτόν φιλών ó σπουδαίος χαί έαοτφ τοΰ χαλοΰ τί> πλέον έχάστοτβ νέμων. ούτω μεν οδν δει φίλαυτον εΤναι, χαθάπερ ειρηται, ώς δέ οί πολλοί, ου χρή* δπως μέν ουν ίο δει μάλιστα φιλεϊν εαυτόν, έπΐ τοσούτον ειρήσθω.

('Ότι χαί ευδαίμων φίλων σπουδαίων δεήσει, 15

20

26

30

35

χεφ. ι'.)

'Αμφισβητείται δέ χαί περί τών εδδαιμόνων, εί δεήσει φίλων αδτοΐς ή μή. φασί γάρ μή χρείαν είναι τοις μαχαρίοις χαί αυτάρχεσιν· αύτάρχεις γαρ όντες χαί πάντα εχοντες τά αγαθά, πώς 3ν άλλων δέοιντο; χαί γάρ οί φίλοι δέονται τών φίλων χαί χαρποΰνται δι' έχείνων α δι' έαυτών oò δύνανται χτασθαι· χαί γάρ ó φίλος άλλος αυτός, έπεί δέ αυτοΐς » οί εδδαίμονες άρχοΰσιν, ου χρείαν Ιχουσι φίλων, διά τοΰτά φασιν δταν ó δαίμων εδ δ ι δ φ , τί δει φίλων; διά ταΰτα μέν οδν δοχεΐ μή χρείαν είναι τοις εδδαίμοσι φίλων. . xatt' Ετερον δέ λόγον άτοπον έοιχ&ν εΤναι το πάντα απονέμοντας τά άγαθά τ φ εόδαίμονι φίλους μή άποδιδόναι, | ο τών έχτος αγαθών τό 363 μέγιστον είναι δοχεΐ, άλλως τε χαί δτι τό μέν εδεργετεϊν άναγχαΐόν έστι πρός° την εόδαιμονίαν, ή δέ χαλλίστη χαί μάλιστα έπαινουμένη ευεργεσία πρδς τους φίλους έστίν ώστε δεΐ φίλων τοις εδδαίμοσιν, έπεί χρεία τήν άρίστην εόεργεσίαν εδεργετεϊν. μάλιστα γάρ φίλφ προσήχει τό εδ ποιεΐν χαί τό ευ πάσχειν* χαί χάλλιον εδεργετεϊν φίλου; ή ό&νείους χαί άγνώτας xai μηδέν προσήχοντας οΰτε τών ή0ών Ενεκα ουτε της πολιτείας, διά ταΰτα δή φαίνεται δεϊσθαι φίλων τόν εδδαίμονα, χαί τούτου Ενεχα χαί ζητείται, πότερον έν εότυχίαις χρεία φίλων μάλλον ή έν άτυχίαις. δεΐ γάρ ω χαί άτυχοΰντι φίλων βοηθοόντων χαί έπανορθουντων αδτφ τήν τυχην χαί τφ εδτυχοΰντι, ?να εδεργετεϊν δυνηται. ετι δέ άτοπον χάχεΐνο, τόν μονώτην χαί έαυτφ μόνφ ζώντα μαχάριον οίεσθαι· ή μέν γάρ ευδαιμονία αιρετόν, τδ δέ μονώτης εΤναι ουδείς iv ίλοιτο- οδδείς γάρ βουλεται χα&' έαυτόν πάντα έχειν τά άγαθά · πολιτιχόν γάρ ó άνθρωπος χαί φύσει ¿ρέγεται μετά άλλων ζην. ταΰτα δέ υπάρχει χαί τφ εδδαίμονι χαί συζήν

2 γέμειν b: νέμειν D 9 xal ante βπουδα(οις D: om. b 11 μέν ουν Sci h et Arist. cod. L>>: ÎT) D: iti post rivai Arist. Tulg. 21 Euripid. Orest. 667

IIKMODOltl Ι'ΛΙ(Λl'Hit. Κ'ΓΙΙ. MC. IX IO [Arist. p. 1 lfi!)hli)—1170« 1«]

203

βούλεται* τά γάρ φύσει αγαθά *βι αύτλ; ε / s t · zi δε συζήν άνάγχη τον ευδαίμονα,

φανερών οτι

τοις βελτίστοις τ>' χαί ου δεΐται της έξωθεν ηδονής.

οδ δ ε ό μ ε ν ο ς δέ τ ω ν

φίλων,

των ώς αληθώς φίλων, δσοι διά την άρετήν φιλοΰνται χαί το

τοιούτων

φίλων

ου

δοχεΐ

αγαθόν,

τοΰτο δέ ουχ εστίν αληθές·

χαί δηλον έχεΐθεν.

¿ν αρχή ειρηται, ή ευδαιμονία ένέργειά έστιν.

δεΐσθαι

χαθάπερ γάρ

ή δέ ένέργειά φανερδν δτι

15 γίνεται χαί εν τφ γίνεσθαι τό είναι εχει, χαί oò γέγονε χαί υπάρχει ήδη ίο χαθάπερ τι χτήμα* συνίσταται μέν ούν ή ευδαιμονία ¿ν τφ ζην χαί πράττειν.

(το γάρ ζην χατ ! άρετήν χαι πράττειν) τά σπουδαία ευδαιμονεΐν

έστιν.

επεί δέ ή τοιαύτη ένέργειά ήδεΐά έστι τφ σπουδαίψ, 3τι τε αγαθή

χαί ηδεία χαί)' έαυτήν, ώς εν αρχή ειρηται, xal 2 « οίχεία αυτφ, το άρα 20 θεωρεΐν την τοιαύτην ένέργειαν ήδιστον έστι τ φ εόδαίμονι· θεωρεΐν δέ τά τοΰ πέλας δυνάμεθα μάλλον ή τά οίχεΐα χαι τάς έχείνων πράξεις ή τάς ημετέρας·

ó άρα εόδαιμων μάλιστα θεωρήσει τάς τοΰ φίλου πράξεις, χαι

άγαθαΐς δέ ουσαι; ήσθήσεται μάλιστα,

εί δέ άνάγχη την άγαθήν ήδονήν ϊο

ήδεσθαι τον ευδαίμονα, φανερόν δτι χρεία τφ εόδαίμονι φίλων τοιούτων, 25 ε ι π ε ρ θ ε ω ρ ε ΐ ν α ί ρ ε ΐ τ α ι

π ρ ά ξ ε ι ς έ π ι ε ι χ ε ΐ ς χαί ο ί χ ε ί α ς ,

αί τοΰ άγαθοΰ φίλου οντος. δαίμονος ζωήν.

οΓαί είσιν

ετι δέ πάντες οίονται ήδίστην τήν τοΰ ευ-

ή δέ ζωή τοΰ εόδαίμονός έστι τί» χατ' άρετήν ένεργεΐν,

το δέ ένεργεΐν συνεχώς μεθ' ετέρων μέν ράδιον, καθ' εαυτόν δέ χαλεπόν* όθεν χαλεπός ó μονώτης βίος·

το δέ ράδιον | ήδιον τοΰ δυσχεροΰς· τδ 385

30 ήδιον δε μάλλον προσήχει τφ μαχαρίφ. αυτφ εσται, ηδεία ούσα* άρετήν ένεργεΐν.

χαί άμα ή ενέργεια συεχεστέρα

τοΰτο δέ τφ

μαχαρίφ προσήχει συνεχώς χατ'

τοΰτο δέ αδθις μείζω αυτφ ποιήσει τήν ήδονήν· ήδεται

γάρ ó σπουδαίος ταΐς χατ' άρετήν πράξεσιν ή σπουδαίος, τ α ΐ ς δέ χαχίας δυσχεραίνει*

χαθάπερ

δ μουσιχός

35 ή δ ε τ α ι , έ π ί δ έ τ ο ΐ ς φ α υ λ ο ι ς λ υ π ε ί τ α ι . συνεχέστερον ενεργήσει

αρετής ά π δ τ ο ΰ σ υ ζ ή ν τ ο ΐ ς ά γ α θ ο ΐ ς , εόδαίμονι φίλων,

40 τδν λόγον έπισχοποΰσι. εόδαίμονι

χαλοΐς

άπδ

μέλεσιν

ου μόνον δέ τήν ουσαν 2ξιν

ó σπουδαίος από τοΰ σπουδαίοις συζήν, αλλά χαί ίο

τήν μή ουσαν χτήαεται, ή 3ς εχει άμεινον £ξει· δει άρα τ φ

τοις

γένοιτο γάρ δν έπίδοσις

χαθάπερ

χαί θ έ ο γ ν ί ς

φησι·

ετι δέ χαί ώδε δήλον εσται φυσιχώτερον

σχεψώμεθα γάρ ουχ από τών fòia: προσόντων τ φ

αλλά από τών χοινή πασι.

17 τό γάρ ζψ — πράττειν h : oui. D v. 35

τό μέν ουν ζην πασι τοΐς ζφοις

29 χαλεπός h: χαλεπόν D

38 cf. Theogn.

204

HELIODORI PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. IX 10 [Arisi, p. 1170Ί6-Μ9]

φύσει έστίν ήδύ· τδ δέ ζην ορίζονται είναι έν μέν τοις άλόγοις δύναμιν αίσθήσεως, έν δέ τοις άνθρωποι; δύναμιν αίσθήσεως ή νοήσεως, ή δέ δύναμις δια την ένέργειάν έστι χαί το χύριον έν τη ένεργεια · εί τοίνυν το «ο δύνασθαι αίσθάνεσθαι ή νοεΐν ζην έστι, πολλφ μάλλον αυτό τό αίσθάνε5 σθαι ή νοεΐν ένεργεια. τό άρα αίσθάνεσθαι ή νοεΐν ένεργεια αδτό έστι τδ ζην, τδ δέ ζην ήδύ xi έστι χαθ' έαυτδ χαί αγαθόν, μάλιστα μεν, ότι ώρισμένον τί έστι το ζην. τδ δέ ώρισμένον τ η ς του α γ α θ ο ύ φύσ ε ω ς , χαθάπερ χαί Πυθαγορείοις έδόχει· χαί γάρ έταττον έν τη τοΰ αγαθού συστοιχία τδ ώρισμένον. έπειτα χαί δτι πάντα τοΰ ζην έφιεται· ou 10 δέ πάντα | έφιεται, αγαθόν έστι χαθ1 έαοτδ χαί ήδύ' λέγω δέ ζωήν οό 366 την μοχθηράν χαί μυρίων γέμοοσαν συμφορών· αόριστοι γαρ αί τοιαύτας χαθάπερ χαί τά ταύτη συμβαίνοντα* λεχθήσεται δέ περί αυτών έν.οΓς περί ηδονής έροδμεν. έπεί τοίνυν τδ μέν ζην χαθ' έαοτδ αγαθόν έστι χαί ήδύ, χαίρει δέ τις χαί ήδεται όρων έν έαατω αγαθόν τι χαί ήδύ, χαίρομεν άρα 15 χαί ήδόμεθα αίσθανόμενοι δτι ζώμεν. χαί γαρ αισθάνομεθα δτι ζώμεν, ωσπερ όρωντες αίσθανόμεθα δτι δρώμεν χαί άχουοντες δτι αχούομεν χαί βαδίζοντες δτι βαδίζομεν, χαί νοοΰντες χαί αίσθανόμενοι γινώσχομεν δτι ίο νοοΰμεν χαί αίσθανόμεθα. τδ δέ νοεΐν χαί αίσθάνεσθαι τοΰτό έστι τδ είναι των αίσΟανομένων χαί νοούντων· νοοΰμεν άρα δτι έσμέν, χαί δλως έστι 20 τις έν ήμΐν δύναμις, η γινώσχομεν δτι ένεργοΰμεν χαί ζώμεν. εί δέ τδ ζην αγαθόν, τδ δέ σονειδέναι τινά έαυτφ αγαθόν ήδί> καθ* έαοτό έστι, τδ άρα είδέναι δτι ζώμεν, ήδύ έστιν. έπεί τοίνον τά φύσΐΐ αγαθά χαί ήδέα (χαί τω σποοδαίφ αγαθά είσι χαί ήδέα), ήσθήσεται μέν ζών δ σπουδαίος, χαί μάλιστα τών άλλων ούτος, χαθόσον ή αύτοδ ζωή αίρετωτέρα 25 έστι χαί ήδίων χαί μαχαρία. ήσθήσεται δέ γινώσκων δτι ζη· τδ δέ ζην «ο έστι τδ νοεΐν· ήδεται άρα ó σπουδαίος γινώσχων δτι νοεί. ούτω δέ πρδς τδν φίλον ώς πρδς έαυτδν δ σπουδαίος έχει, Ι τ ε ρ ο ς γάρ αότδς δ φίλος έ σ τ ί ν οόχοΰν φανερόν, δτι χαθάπερ τδ αδτδν είναι χαί ζην αίρετόν έστιν αύτψ χαί ήδύ, ουτω χαί τδ τοδ φίλου είναι ζητεί, τουτέστι τδ τον 30 φίλον νοεΐν· τδ γάρ εΐναι χαί ζην τδ νοεΐν έστιν. ώσπερ δέ χαίρει γινώσχων δτι νοεί, ούτως ήδύ έστιν αύτψ χαί αίρετόν τδ γινώσχειν δτι δ φίλος νοεί· τδ δέ γινώσχειν τδν φίλον δτι νοεί, | τότε έστίν ένεργεί^, 307 δταν αδτά γινώσκη S νοεί, ούχ άπλώς δτι διανοείται, τούτο δέ γίνοιτ' áv έν τφ ζην μετ' αλλήλων χαί χοινωνεΐν λόγων χαί διανοίας· τούτον γαρ 35 τδν τρόπον συζήν οί άνθρωποι λέγονται· οό γάρ τδ έν τφ αδτφ εϊναι συζήν έστι, χαθάπερ έ π ί τ ώ ν β ο σ χ η μ ά τ ω ν τδ έν τ φ α υ τ φ ν έ μ ε σ θ α ι . τδ άρα συνεΐναι τοις φίλοις αίρετόν έστι τφ σπουδαίφ χαί ήδύ· δ δέ έ σ τ ι ν α ό τ φ α ί ρ ε τ ό ν , τοΰτο δ ε ι υ π ά ρ χ ε ι ν α ύ τ ψ · εί δέ μή, ένδεής εσται τούτο τδ μέρος, 8 έναντίον έστι τη εδδαιμονία. δεήσει άρα τ φ ε ό δ α ι 40 μ ο ν ή σ ο ν τ ι φ ί λ ω ν σ π ο υ δ α ί ω ν .

6 το ζην D: τφ ζήν h

23 xal τψ —ήδέα h: ora. D

IIE LIQUOR I PARAPHR. ΕΤΗ. NIC. IX 11 [Ariat. p. 1170« 19-1171 »15]

(llepl φίλων άριθμοΰ.

χβφ. ια'.)

205

ίο

'Eitel δε χρεία τφ εόδαίμονι φίλων, ζητητέον πότερον πλείστους φίλου; ώ; Ivi μάλιστα ποιητέον αύτόν, ή χαθάπερ έπΐ της ξενία; εΓρηται χαλώ; χαΐ αρμοδίως, ώ; où δεϊ μήτ' άςεινον εϊναι μήτε πολυξεινον οδτω 6 xal ¿ici των φίλων είχό; έστι μήτ' άφιλον είναι μήτε πολυφιλον. λέγομεν τοίνυν ¿χεϊνο, ίτι τριχώς τη; φιλία; διαιρούμενη; xal τη; μέν διά τδ χρήσιμον ουση;, τη; δέ δι' ήδονήν, της δέ του αγαθού Ινεχα χαΐ τη; αρετή;, των μέν διά τδ χρήσιμον ή την ήδονήν φίλων ¿λίγων äv γένοιτο » χρεία, μάλιστα των μίν διά τδ χρήβιμον, ίτι ¿λίγοι; αν τι; αρχέσϊΐεν S 10 χρήζουσι βοηΟεΐν, xal τδ πολλοί»; θεραπεόειν ¿πίπονον, μάλιστα εί τυχοιεν περίεργοι τινε; οντε; xal ζητοΰντε; θεραπεύεσθαι περιττω;, των δέ διά την ήδονήν, δτι ¿λίγη; ήδονή; χρεία τφ βίψ xal άνέσεω;, χαθάπερ ¿ν εόωχίφ του ήδύσματος, | των δέ σπουδαίων xal διά τήν αρετήν χαΐ τδ 388 άγαθδν φιλούντων πλειόνων μέν τφ εόδαίμονι δεήσει, πλήν ίσται τι χαΐ 15 αδτων μέτρον. χαθάπερ γάρ πόλεώ; ¿στι μέτρον χαΐ ουτε ¿ χ δέχα άνΟρώπων γένοιτ' äv πόλις ουτε ¿χ δέχα μυριάδων (οό γάρ ¿ν ετι πόλι; ή τοιαύτη ¿ν εΓη συνοιχία), ούτω δει χαΐ του; φίλου; ώρίσθαι χαΐ μέτρον αυτοί; εϊναι. χαΐ δσπερ έπΐ της πόλεω; οό τδ ποσδν δρισται χαΐ άριΟμδ; ρητό; έστι του πλήθου; του πόλει προσήκοντος, άλλά του 20 υπερβάλλοντος αριθμού τδ της πόλεω; μέτρον χαΐ του ¿λλείποντο; ώρι- ίο σμένων, τά μεταξύ ποσά μέτρον εΐναί φαμεν πόλεως, οίον ουτε of χίλιοι πόλι; ¿ν ειη ουτε αί δέχα μυριάδες, άλλά τά μεταξύ, οδτω xal ¿πΐ των φίλων ο&χ Ivi λαβείν άριθμδν ώρισμένον αλλ' εΤεν äv τοσούτοι 8σοι; δυναταί τι; συζήν. τούτο γάρ έδόχει φιλιχώτατον ε ΐ ν α ι . ίτι γάρ οδχ 25 οΓόν τε πλείστοι; συζήν xal διανέμειν έαυτόν, φανερόν. δει δέ xal συνημερευειν τοΐ; φίλοι;* πλείστοι; δέ οδσιν ¿ργωδε; μάλιστα· xal μήν xal συναλγεϊν δει xal συγχαίρειν οίχείως· xal τούτο δέ χαλεπόν, εί πολλοί; τι; χρήσαιτο φίλοι;, πολλών γάρ όντων οί μίν χαίρουσιν, of δέ άχθονται χ ατά ταότόν· xal δέον τδν φίλον ¿πιμερίζειν έαυτδν εχατέροι;· τδ δέ έπι- μ 30 πονον. Γσω; ουν βυ ε χ ε ι μή ζητειν σφόδρα πολυφιλώτατον είναι άλλά τοσούτου; παραδέχεσθαι φίλους, (ίσοι; δυνάμεθα συζήν xal συνημερευειν xal συναλγεϊν xal συγχαίρειν. ούτω δέ χρήσθαι πολλοί; ουχ ¿νδέχεται διά τοΰτο, ουδέ χατά τήν έρωτιχήν φιλίαν πολλών ¿νδέχεται φίλον εΤναι. ή γάρ έρώτιχή φιλία; έστίν υπερβολή, xal διά τούτο πρδ; ίνα δύναται γί35 νεσθαι· τδν ϋσον δέ τρο'πον xal ¿πΐ της χάτ' αρετήν φι|λία; πολλοί»; 369 σφόδρα φιλεϊν xal τά φιλιχά πάντα σώζειν περί αότου; ούχ ¿νδέχεται, ¿λίγοι; δέ ούτω χρήσασθαι δυνατόν, τούτοι; δέ τοις λόγοι; xal τά πράγματα μαρτυρεί· οό γάρ γίνονται φίλοι πολλοί χατά τήν έταιρίχήν φιλίαν, άλλ' αί μάλιστα ύμνουμεναι έταιριχαι φιλίαι ¿ν δυσι γενέσθαι λέγονται. of 13 xal prius om. I) 33 φίλον Ii: filmt I)

20. 21 όν, ο" χαί φίλοι χαλοΰνται διά την πρδς (τήν) φιλίαν ομοιότητα χαί dai μεταςυ των τε αρέσχων xai των δυσχόλων επαινετοί, αμφοτέρων ψεχτών, χαθώ; έν τ φ δγδόι» χεφαλαίφ τοΰ τετάρτου βιβλίου δι?ίληπται. τοιούτους μεν οίϊν φίλου; πολλού; άν τις εύροι, τοί>ς δέ 10 χυρίως φίλους αγαπητδν χαί ¿λίγους ευρεΐν.

(Πότερον έν ε υ τ υ χ ί α ι ς φ ί λ ω ν μάλλον δ ε ι ή έν ά τ ο χ ί α ι ς χαί 3τι w τδ συζήν ί δ ι α ί τ α τ ο ν έργον έν φ ι λ ί α ι ς σ π ο υ δ α ί ω ν τε χαί φ α ύ λ ω ν . χ ε φ . ιβ'.) Έπεί δέ δει φίλων τοις τε ευδαίμοσι χαί τοις δυστυχέσι, ζητητέον 15 ποτέροις μάλλον δεήσει των φίλων. οΓ τε γαρ ατυχοΰντες δέονται της παρά των φίλων έπιχουρίας, οι τε εύδαίμονες οί; συζήσουσι xal ους εΰ ποιήσουσιν· έΟέλουσι γαρ ευ ποιεΐν χαί αναγκαΐον αότοΐς έστιν ε?ς την ευδαιμονίαν. | εστι δέ τρόπον μεν τινα τ φ δυστυχεί χρεία φίλων μάλλον ή 370 τφ σπουδαίφ, χατά άλλον δέ τρόπον τ φ ευ πρα'ττοντι μάλλον, τό μέν διά 20 τό άναγχαϊον, τό δέ διά το χαλόν· τ φ μέν γάρ δυστυχεί άναγχαιότερον οί φίλοι η τ φ εδδαίμονι, τ φ εόδαίμονι δέ χάλλιον ή τ φ χαχώς πράττοντι· διά τούτο έν μέν ταίς άτυχίαις ου τοσούτον δει φίλων σπουδαίων δσον ωφελίμων xal χρησίμων, έν δέ ταΐς ευτυχίαις ουδαμώς χρησίμων αλλά αγαθών μόνον· τοί>ς γάρ έπιειχεϊς οί εδδαίμονες ζητοΰσι xal τούτους 25 βούλονται μάλλον ε ύ ε ρ γ ε τ ε ΐ ν x a l μ ε τ ά τ ο ύ τ ω ν δ ι ά γ ε ι ν . εστι γ ά ρ ίο χαί ή π α ρ ο υ σ ί α α ό τ ή τ ω ν φ ί λ ω ν η δ ε ί α , x a l έν τ α ι ς ε ό τ υ χ ί α ι ς , χ ο υ φ ί ζ ο ν τ α ι γάρ οί λ υ π ο ύ μ ε ν ο ι σ υ ν α λ γ ο υ ν τ ω ν αδτοΓς των φίλων, διά τοΰτο χαι απορησειεν αν τις, ανθ οτου χουφίζονται τφ συναλγοΰνϊας τους φίλους ópàv· δοχεΐ γάρ «δσπερ βα'ρος μεριζόμενον xal προς τους 30 φίλους χουφίζεσ&αι. το δέ oòx εστίν· άλλ' ή έπΐ rjj παρουσία των φίλων ηδονή xal τδ τους συναλγοΰντας ópàv ήδυ δν έλάττω ποιεί την λυπην ηδονή γάρ λύπην έλαόνει· εί μέν ουν διά ταΰτα ή δι' άλλο τι so χουφίζονται, άφείσΟω ζητειν έπι του παρόντος· οτι δέ ρ«ίους γι'νονται οί λυπούμενοι διά την παρουσίαν των φίλων, φανεύόν εστι. εοιχε δέ μή χα35 Οαρώς χαίρειν αότους τοις συναλγουσι των φίλων μηδέ άμιχτον αυτοϊς είναι τήν τοιαύτην ήδονήν, αλλά χαί αλγεϊν έν τ φ μέρει, αυτδ μέν γάρ τδ ópàv τοί>ς φίλους ηδύ, μα'λιστα τοις ατυχοΰσι, χαί τις αδτφ γίνεται έπιχουρία πρός τό μή λυπεΐσΟαι. π α ρ α μ υ Ο η τ ι χ δ ν γ ά ρ ó φ ί λ ο ς χαί δρώμενος χαί λέγων, έάν η έ π ι | δ ε ξ ι ο ς · γινώσχει γάρ τδν τοΰ φίλου 371

2 λάγοι; xal Ιργοις b varias Arist. lectiones

6 τήν alterum h: om. D

"26 xal έν ταϊς rjTiyfai; Dh: cf.

IlKMOßOKI PARAPHR. ΕΤΠ. NIC. IX 12 [Arist. p. 1171 " 3 - 3 3 ] τρόπον,

χαί οΓς χαίρει

ραδίως.

χατά τούτον

φίλων,

χαί οΓς λυπεΐται,

χαί δύναται

παραμυ(>ήσασί)αι

μέν ουν τόν τρόπον ηδεία έστιν

ή παρουσία τών

τό δε λυπούμενον αίσΟάνεσΛαι τον φίλον έπί ταϊς έαυτοΰ άτυχίαις

λυπηράν

ποιεί τηνιχαΰτα

την

συνουσίαν

των φίλων·

5 ηγείται τό λύπης αίτιο; γενέσθαι τοις φίλοι?, δεις

207

την

φύσιν

ευλαβοΰνται

πας γάρ

λυπηρον

διά τοΰτο οί μ έ ν

ανδρώ-

συλλυπεΐσ&αι τους φίλους αύτοΐς,

μή μεγα'λη μέν ή παραμυδία ή χαί έπί μεγίσταις συμφοραις,

xäv

μιχρά δε ίο

ή λύπη; ήν συναλγοΰσιν αδτοΐς, ουκ ανέχονται χοινωνεΐν τοις φίλοις τών κακών,

Ζλως

τε τους συνΟρηνοΰντας

où προσίενται

διά τό μηδέ

10 Ορηνητιχοί είναι αλλά γενναίως εχειν πρός τα λοπηρα'. γυναιχώδεις φίλους

των

χαί

μιμεΐσ9αι·

ανδρών

τοις

στενα'ζουσι

συναλγούντα;·

δει δέ

lö φίλων διπλώς ηδεία έστιν, χαβόσον

είσί

δτι τε ήδίστη

φίλοι,

χαί

δτι

έστίν ή

βλέπουσι

τες μεν τοις φίλοις των συμφορών λυποΰμεν, μονίας εόφραίνομεν, 20 είς τάς ευτυχίας,

δόξειεν άν δέον

είς δέ τάς ατυχίας

"αλις

ως

ανδρικούς

ούτω μέν ουν τοις μετά των φίλων δια-

χαίροντας

αυτών a»

μεταδίδοντες

δέ της εόδαι-

είναι προΟύμως μέν

χαλεΤν αύτους

δκνοΰντα.

έγώ δυστυχών·"

τοις

έπεί τοίνυν χοινωνοΰν-

τό μέν

μεταδιδόναι δέ των χαχών ώς ηχιστα δεΤ.

γφδός φησιν

φιλοΰσιν του;

ή δ έ έν ταΤς ε υ τ υ χ ί α ι ς παρουσία των

αγαϋοΐς, 8 της μεγίστης εύνοιας τεχμήριόν έστιν.

χαλόν,

χαί

où τούτοος αλλά

έν απασι γάρ προσήκει τά βελτίω διώχειν.

δυστυχοΰσιν οί φίλοι βοη&οΰσιν. τριβή,

χαίρουσι

αυτοί

γύναια δέ χαί οί

γάρ

εόεργετείν

διά τοΰτο χαί ó τρα-

| οόδέ γάρ δει τους φίλους των 372

οίχείων άναπιμπλα'ναι κ α κ ώ ν

τηνιχαΰτα

τό συναλγειν, δταν μέλλωσιν

¿λίγα δχληθέντες μεγάλα τους

λυπουμένους

αυτους μέντοι τους φίλους τό ανα'παλιν αρμόζει

ποίιίν πρός

25 ώφελήσειν.

τους έν συμφοραΐς,

εζω

συμφορών οντάς,

ατυχοΰντας άχλήτους χαί προόύμους· τους

έν χρεία

δέ παραχλητέον τους φίλους έπΙ

χαί μήπω

ίέναι γάρ δει πρός μέν τους

φίλου γάρ τό εύ ποιεϊν, χαί μα'λιστα

άςιώσαντας

(τοΰτο

γάρ

άμφοτέροις,

χαί

τψ

οιδόντι χαί ττελεϊν

13,,5 27,15

(Arist. ίπιτελείν)

34,24

γ ε ν ν α ί ο ς 42,33

ά π ο τ έ λ ε α μ α 2,15 G, 22 sqq. 158,1

γ ο ΰ ν idem atque ουν 165,22

ά π ο τ ρ < π ε ι ν 87,23 sq. άποτρίβειν.

γ α λ ή ν η 42,12

fauni

άποτρίψωνται

αχράς εύεργεαίας 184,14 sq. ά π ο τ υ φ λ ο ΰ ν 140,23

γράφειν. τάς

αί-

τελείως γράψαι (dist. όποτυπώβαι)

14,28 γ ρ α φ ι χ ή 232,16

έναλλάξ

VERBORUM δ ά ν ε ι ο ν 101,26 104,17 δέ in apodosi 125,21 δ ε ί ν debere ti δείν 4 7 , 3 9

δεήβαν absol.

201,30 vincit e λάγων άνάγχη δ. 7,4 δ ε ι ν ά τ η ; def. 133,3 δ ε χ ά π η χ υ ; . το S. 3 3 , 4 3 34,1 δ ε κ α π λ ά σ t o c 98,22 δ ε χ τ ι χ ά ; 26,8 δ ε ξ ι ά ς 9,40 δ ε υ τ ε ρ ε ϊ ο ν plur. 74,31 i ) ] duobus unius sententiac vocabiilis additum 223,21 δ η λ α δ ή 3,16 30,21 37,5 44,7 191,4 219,26 δ η λ ο ν ό τ ι 7 , 6 . 1 0 9 , 3 0 13,34 15,34 20,21 24,18 2 8 , 2 0 33,4 34,22.32 35,18.24 3 9 , 1 . 32 4 0 , 1 . 40 42, 2. 16 4 3 , 3 4 5 , 4 47,29 4 9 , 5 53,23 62,27 al. δ η μ ι ο υ ρ γ ε ί ν . την οίκίαν δ. 6,19 δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ά ; 91,39 δ ή π ο ο 213,7 225,38 δ ή π ο υ θ ε ν 223,13 δ ι ά γ ρ α μ μ α 98,20 διαδέχεσθαι ( = 66,11 δ ι ά δ η λ ο ; 24,17 δ ι α δ ο χ ή 196,29

Arist.

δ ι ά μ ε τ ρ ο ; , έχ διαμέτρου διακείμενο; 148,32 δ ι α ν ε μ η τ ι κ ά ; (coni, διορθωτικά;) 9 8 , 2 9 100,30 108,15 δ ι α ν ό η μ α 216,16 δ ι α ν ο μ ε ύ ς 107,18 δ ι α ν ο μ ή (coni, διάρθωσι;) 98,29 δ ι α ν ο η τ ι κ ά ; (ορρ. ήθικά;) 34,30 δ ι ά ν ο ι α , τήν δ. βεβλαμμένοι; 18,18 δ ι α π ρ ε σ β ε ά ε β θ α ι . περί ειρήνη; δ. 3,12 δ ι α σ π δ ν 195,1 197,19 δ ι α ΐ ΰ ρ ε ι ν τον»; ίχβρούς 75,17 διασώζειν 3,24sq. δ ι ε ξ έ ρ χ ε σ θ α ι 53,9 διερευνήσασθαι

232,36 τών περί πολιτεία; διερευνησαμένων 233,7 διοιχεΤν τά π ρ ά μ α τ α 4 7 , 4 0 δ ι ο μ ο λ ο γ ε ΐ ν 189,25 δ ι