Social Sciences 08 [8]

Citation preview

‫درسﻲ کتابﻮﻧﻪ د پﻮﻫﻨ‪ ３‬پﻪ وزارت پﻮرې اړه لرې‪ ،‬پﻴرودل‬ ‫او پلﻮرل ﻳ‪ ３‬مﻨع دي‪.‬‬

‫！ﻮﻟﻨﻴز ﻟﻮستﻮﻧﻪ‬

‫‪[email protected]‬‬

‫اتﻢ ！ﻮﻟگی‬ ‫(د دﻳﻨﻲ ﻣدارسﻮ ﻟپاره)‬ ‫！ﻮﻟﻨﻴز ﻟﻮستﻮﻧﻪ ‪ -‬اتﻢ ！ﻮﻟگی‬ ‫‪1398‬‬ ‫ﻫـ ‪ .‬ش‬

‫د افغاﻧستان اسﻼمﻲ جمﻬﻮرﻳت‬ ‫د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت‬ ‫د تعلﻴمﻲ ﻧصاب د پراختﻴا لﻮى رﻳاست‬

‫د افغانستان اسالمي جمهوريت‬ ‫د پوهن‪ ３‬وزارت‬

‫د تعليمي نصاب د پراختيا لوی رياست‬

‫！ﻮلنﻴز لﻮستﻮنه‬ ‫اتم ！ﻮلگی‬ ‫(د دﻳنﻲ مدارسﻮ لپاره)‬ ‫‪1398‬‬

‫أ‬

‫مؤلفﻴن‬ ‫ سر مؤلف‪ ،‬عبدالغياث غوري (د تاريخ برخه)‬‫ مؤلف عبدالمالک عابد (د تاريخ برخه)‬‫ د مؤلف مرستياله‪ ،‬ستوری سادات (د تاريخ برخه)‬‫ سرمؤلف محمد رفيق مومند (د جغرافي‪ ３‬برخه)‬‫ محمد فاروق عمرخيل (د مدني زده ک‪７‬ې برخه)‬‫ مؤلف محمد انور مشفق (د مدني زده ک‪７‬ې برخه)‬‫ سرمؤلف محمد افضل حضرتی (د مدني زده ک‪７‬ې برخه)‬‫مسلکﻲ اﻳ‪６‬ﻳ＀‪:‬‬

‫ پوهنمل زلمی هوتک (د تاريخ برخه)‬‫ پوهاند غالم جيالني عارض (د جغرافي‪ ３‬برخه)‬‫ مير عبيداهلل فاضل (د مدني زده ک‪７‬و برخه)‬‫د ژب‪ ３‬اﻳ‪６‬ﻳ＀‪:‬‬ ‫ سرمؤلف امين اهلل نژند‬‫ مؤلف اقا محمد ‪７－‬ندی‬‫‪ -‬مؤلف محمد قدوس ذکوخيل‬

‫دﻳنﻲ‪ ،‬سﻴاسﻲ او کلتﻮري کم‪＂５‬ه‪:‬‬ ‫ دکتور عبدالصبور فخري‬‫‪ -‬حبيب اهلل راحل د تعليمي نصاب د پراختيا په رياست ک‪ ３‬د پوهن‪ ３‬وزارت سالکار‪.‬‬

‫إشراف‬ ‫‪ -‬دکتور شير علي ظريفي د تعليمي نصاب د پراختيا د پروژې رئيس‪.‬‬

‫ب‬

‫ملﻲ سرود‬ ‫دا وطن افغانستـــان دى‬

‫دا عزت د هـــر افـــغان دى‬

‫کﻮر د سﻮل‪ ３‬کﻮر د تﻮرې‬

‫هر بچی ﻳ‪ ３‬قﻬرمـــــان دى‬

‫دا وطن د ！ﻮلﻮ کـﻮر دى‬

‫د بـــــــلﻮ＇ــــﻮ د ازبکـــــﻮ‬

‫د پ‪＋‬تــــﻮن او هزاره وو‬

‫د تــــــرکمنــــﻮ د تاجکــــﻮ‬

‫ورسره عرب‪－ ،‬ﻮجــر دي‬

‫پـــامﻴــرﻳان‪ ،‬نﻮرستانﻴــــان‬

‫براهﻮي دي‪ ،‬قزلباش دي‬

‫هـــم اﻳمـــاق‪ ،‬هم پشـه ‪４‬ان‬

‫دا ه‪５‬ـــﻮاد به تل ‪＄‬ل‪８５‬ي‬

‫لـــکــه لمــر پر شنه آسمـان‬

‫په سﻴنــه ک‪ ３‬د آسﻴـــا به‬

‫لـــکـــه زړه وي جــاو‪４‬دان‬

‫نﻮم د حق مﻮ دى رهبـــر‬

‫واﻳﻮ اهلل اکبر واﻳﻮ اهلل اکبر‬

‫ج‬

‫بسم اهلل الرحمن الرحﻴم‬ ‫د پﻮهن‪ ３‬د وزﻳر پﻴغام‬ ‫الحمد هلل رب العالمين والصلوة والسالم علی رسوله محمد و علی آله و أصحابه أجمعين‪ ،‬أما بعد‪:‬‬ ‫د پوهن‪ ３‬تعليم‪ ３‬نصاب د ＊وون‪ ３‬او روزن‪ ３‬د نظام بنسټ جوړوي او د هيواد د اوسنيو او راتلونکو نسلونو په علمي‪ ،‬فکري او‬ ‫سلوکي ودې او پراختيا ک‪ ３‬بنسټيز او ارز＊تمن رول لري‪.‬‬ ‫تعليمي نصاب بايد د وخت په ت‪５‬ر‪４‬دو او د ژوندانه په ب‪５‬الب‪５‬لو ډ‪－‬رونو ک‪ ３‬له بدلون او پرمخت‪ ，‬او د ټولن‪ ３‬له اړتياوو سره سم‪،‬‬ ‫هم د مضمون او محتوا او هم د معلوماتو د ورک‪７‬ې د الرو چارو له مخ‪ ،３‬بدلون او پراختيا ومومي‪.‬‬ ‫د تعليمي نصاب په ډ‪－‬ر ک‪ ３‬يو هم د اسالمي زده ک‪７‬و نصاب دی چ‪ ３‬بيا کتن‪ ３‬او ودې ته ‪ ３４‬جدي اړتيا ليدل ک‪５‬ده؛ ‪＄‬که له‬ ‫يوې خوا بايد د ديني مدرسو فارغان د ټولن‪ ３‬د معنوي مخک‪＋‬انو په تو‪－‬ه د معارف د ه（و د پوره پام وړ و‪－‬ر‪＄‬ي او له بل‪ ３‬خوا‬ ‫د ديني مدرسو په نصاب ک‪ ３‬د اسالم د سپ‪（５‬لي دين عقايد‪ ،‬احکام او الر＊وون‪ ３‬راغل‪ ３‬دي چ‪ ３‬د انساني ژوند د ټولو اړخونو‬ ‫بشپ‪ ７‬نظام او قانون او د ن‪７‬ۍ د خالق او پرود‪－‬ار د وروستني پيغام په تو‪－‬ه د قيامت تر ور‪ ３＄‬پورې‪ ،‬د بشريت د الر＊وون‪ ３‬دنده‬ ‫سرته رسوي‪.‬‬ ‫د اسالمي امت عالمانو د تاريخ په اوږدو ک‪ ３‬د اسالمي معارف او د اسالمي تعليماتو د سيستم په رامن‪％‬ته کولو‪ ،‬پراختيا او‬ ‫ب‪６‬اينه‪ ،‬په ت‪５‬ره بيا د اسالمي ن‪７‬ۍ د علمي مرکزونو او مؤسسو د تعليمي نصاب په تدريجي وده ک‪ ،３‬خپله دنده سرته رسول‪３‬‬ ‫ده‪.‬‬ ‫د اسالمي علومو تاريخ ته کره کتنه‪ ،‬دا ＇ر‪－‬ندوي چ‪ ３‬د ديني مدرسو او علمي مرکزونو نصاب تل د اسالم د تلپات‪ ３‬او ثابتو‬ ‫احکامو پر بنسټ‪ ،‬د ټولن‪ ３‬له اړتياوو سره سم‪ ،‬هر وخت او هر ‪＄‬ای پراختيا موندل‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫زموږ گران هيواد افغانستان د علمي ‪＄‬النده تاريخ په درلودلو سره د علم او پوه‪ ３‬زان‪／‬و او د وخت لوی علمي مرکز و چ‪３‬‬ ‫د اسالمي ستر تمدن په جوړ＊ت ک‪ ３‬ي‪ ３‬مهم رول درلود‪ .‬د علم او فرهنگ په مختلفو ډ‪－‬رونو‪ ،‬په ‪＄‬انگ‪７‬ې توگه د عقايدو‪،‬‬ ‫تفسير‪ ،‬حديث‪ ،‬فقه‪ ３‬او د فقه‪ ３‬د اصولو په ＇‪５‬ر په شرعي علومو ک‪ ３‬د زر‪－‬ونو پوهانو او عالمانو شتون‪ ،‬زموږ ددې وينا پخلی‬ ‫کوي‪.‬‬ ‫په اوسني عصر ک‪ ３‬د اسالمي وي‪＋‬تابه له پراختيا سره سم زموږ په ه‪５‬واد ک‪ ３‬اسالمي زده ک‪７‬و د ＇ومره والي او ＇رن‪／‬والي له‬ ‫مخ‪ ３‬زيات بدلون موندلی او د ه‪５‬واد کوچنيان او ‪＄‬وانان په ډ‪４‬ره مينه او ليوالتيا د اسالمي زده ک‪７‬و مرکزونو او مدرسو ته مخه‬ ‫کوي‪.‬‬ ‫د افغانستان د اسالمي جمهوريت د پوهن‪ ３‬وزارت د خپل مسؤوليت او دندې له مخ‪ ３‬د ه‪５‬واد له اساسي قانون سره سم د‬ ‫اسالمي زده ک‪７‬و د کيفي او کمي پراختيا او په هغ‪ ３‬ک‪ ３‬د اسالمي زده ک‪７‬و د نصاب په اړه د پام وړ ‪－‬امونه پورته ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫په دې ل‪ ７‬ک‪ ３‬د پوهن‪ ３‬وزارت‪ ،‬د ه‪５‬واد د ډاډ وړ تجربه لرونکو عالمانو‪ ،‬استادانو او متخصصانو＇خه په بلنه د ديني مدرسو د‬ ‫تعليمي نصاب‪ ،‬د ال ＊ه کولو لپاره‪ ،‬مروج کتابونه‪ ،‬د متنونو د شرح‪ ３‬او توضيح او د فعاليتونو‪ ،‬ارزونو او تمرينونو په ورزياتولو‬ ‫د درسي کتابونو له نويو معيارونو سره سم چمتو ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫هيله من يم‪ ،‬د پوهن‪ ３‬وزارت د عالمانو او متخصصانو د ستاين‪ ３‬وړ دا ه（‪ ،３‬په افغانستان ک‪ ３‬د اسالمي زده ک‪７‬و د ال پراختيا‬ ‫او ب‪６‬اين‪ ３‬او د لوی خدای جل جالله د رضا د ترالسه کولو المل شي‪.‬‬ ‫وباهلل توفيق‬ ‫دکتور محمد ميرويس بلخي‬ ‫د پوهن‪ ３‬وزير‬

‫د‬

‫مقدمه‬ ‫قدرمنﻮ ＊ﻮونکﻮ او ‪－‬رانﻮ زده کﻮونکﻮ!‬ ‫د ديني مدارسو د اجتماعياتو درسي کتاب د افغاني ټولن‪ ３‬د اړتياوو‪ ،‬د معارف د محترم وزارت د پاليسي د نصاب د‬ ‫ليکن‪ ３‬فن او معاصرو معيارونو او درسي مفرداتو د افقي او عمودي تسلسل په پام ک‪ ３‬نيولو سره ليکل شوي دي‪.‬‬ ‫د ديني مدارسو د اجتماعياتو په مضمون ک‪ ３‬پر تاريخي مطالبو سرب‪５‬ره د جغرافي‪ ３‬او مدني معلوماتو مفاهيم شتون‬ ‫لري‪ .‬د تاريخ په برخه ک‪ ３‬ه（ه شوې چ‪ ３‬د ديني مدرسو زده کوونکي د زده ک‪７‬ې په وخت د افغانستان او ن‪７‬ۍ له‬ ‫لرغوني تاريخ‪ ،‬من‪％‬نيو پي‪７‬يو‪ ،‬نوې پي‪７‬ۍ او معاصرو پ‪＋５‬و سره پ‪５‬ژند‪－‬لوي او معلومات تر السه ک‪７‬ي او هم پدې پوه‬ ‫شي چ‪ ３‬انسانانو په ټوله ن‪７‬ۍ په ‪＄‬ان‪７／‬ې تو‪－‬ه په افغانستان ک‪ ３‬کوم تاريخي پ‪７‬اوونه تير ک‪７‬ي دي او په راتلونک‪ ３‬ک‪３‬‬ ‫＊ايي ＇رن‪／‬ه چلن وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د جغرافي‪ ３‬په برخه ک‪ ３‬د علمي اړتياوو په پام ک‪ ３‬نيولو سره علمي مطالب داس‪ ３‬توضيح شوي چ‪ ３‬زده کوونکي د‬ ‫موقعيتونو‪ ،‬طول البلد‪ ،‬عرض البلد‪ ،‬غرونو‪ ،‬سيندونو‪ ،‬جهيلونو‪ ،‬بحرونو‪ ،‬کرن‪＇ ،３‬ارويو‪ ،‬معادنو‪＄ ،‬مکني‪ ،‬بحري‬ ‫او فضايي ترانسپورت‪ ،‬اوبو او هوا‪ ،‬نژاد‪ ،‬ژبو‪ ،‬مذهب‪ ،‬لويو وچو او ه‪５‬وادونو په اړه معلومات تر السه ک‪７‬ي چ‪ ３‬د ژوند‬ ‫په سمون ک‪ ３‬له هغه ＇خه ‪－‬ټه پورته ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د مدني معلوماتو په برخه ک‪ ３‬د بشري ټولنو‪ ،‬ارز＊تونو‪ ،‬مقرراتو او قوانينو‪ ،‬اعتقاداتو‪ ،‬اقتصاد‪ ،‬سازمانونو‪ ،‬ټولنو‪ ،‬جوړ‬ ‫＊تونو او د مادي او معنوي اړتياوو په اړه الزمي او اړين مطالب توضيح شوي چ‪ ３‬زده کوونکي په ور‪＄‬نيز ژوند ک‪３‬‬ ‫ور＇خه ‪－‬ټه پورته کوالي شي‪.‬‬ ‫د اجتماعياتو د مضمون د يوې بشپ‪７‬ې دورې (له اووم ＇خه تر دوولسم ټول‪／‬ي پوري) له زدک‪７‬ې وروسته تمه ک‪８５‬ي چ‪３‬‬ ‫د ديني مدرسو زده کوونکي د ټولنيزو علومو په مباديو او اساساتو پوه شي‪ ،‬د دې علم له مهمو اصطالحاتو سره أشنايي‬ ‫تر السه ک‪７‬ي‪ .‬د هيواد او ن‪７‬ۍ د ور‪＄‬نيو پ‪＋５‬و په خبرونو وپوهي‪８‬ي‪ ،‬سياسي اقتصادي او ټولنيزې پي‪ ３＋‬تجزيه او تحليل‬ ‫ک‪７‬ای شي او پايله ور＇خه واخيستالی شي او په دې تو‪－‬ه په ټولنه ک‪ ３‬فعال غ‪７‬ي شي او د ديني او اجتماعي علومو په‬ ‫يو ‪＄‬ای کولو سره د خدای(ج) د دين ري‪＋‬تيني او اغيزمن مبلغين ور＇خه جوړ شي‪.‬‬ ‫هيله ک‪８５‬ي چ‪ ３‬د دغه مضمون محتويات د ديني مدرسو د استادانو لپاره په زړه پورې او زده کوونکو ته ي‪ ３‬د ټولنيزو‬ ‫معلوماتو يوه ‪－‬ټوره منبع و‪－‬ر‪＄‬ي‪.‬‬ ‫و اهلل ولي التوفيق‬

‫ه‬

‫ل‪７‬ليک‬ ‫عنوانونه‬

‫مخونه‬

‫لوم‪７‬ۍ برخه‪ :‬تاريخ‬ ‫لوم‪７‬ى څپرکى(د اسالم د راتګ لوم‪７‬ي وختونه)‬ ‫د اسالم د رات‪ ，‬پر مهال د ن‪７‬ۍ حالت ته کتنه ‪4-1.......................................................‬‬ ‫عربستان د اسالم د ظهور په درشل ک‪6-5................................................................. ３‬‬ ‫د عربستان په ټاپوو زمه ک‪ ３‬د اسالم د سپي（لي دين د ظهور اړتيا ‪8-7..............................‬‬ ‫حضرت محمد له زي‪４８‬دو تر بعثت پورې‪12-9 ......................................................‬‬ ‫حضرت محمد له بعثته تر هجرته پورې ‪14-13 .....................................................‬‬ ‫حضرت محمد له هجرته تر رحلته پورې ‪16-15 ...................................................‬‬ ‫د حضرت محمد مهم‪ ３‬غزا‪－‬ان‪ ３‬او پي‪22-17 ..................................................３＋‬‬ ‫دويم څپرکى(خلفاى راشدين)‬ ‫د خالفت معنا او مفهوم‪26-23 .................................................................................‬‬ ‫د خالفت د جوړ‪４‬دو سريزه‪28-27 .............................................................................‬‬ ‫خالفت‪30-29 ...........................................................‬‬ ‫د حضرت ابوبکر صديق‬ ‫خالفت‪32-31 ......................................................................................‬‬ ‫د حضرت عمر فاروق‬ ‫خالفت‪34-33 .....................................................................‬‬ ‫د حضرت عثمان‬ ‫خالفت ‪36-35 .......................................................................‬‬ ‫د حضرت علي‬ ‫دوﻳمﻪ برخﻪ‪:‬جغرافﻴﻪ‬ ‫لﻮم‪７‬ی ＇پرکی (اروپا)‬ ‫د اروپا لويه وچه وپيژنئ ‪٤٠-٣٩ .............................................................‬‬ ‫د اروپا طبيعي جغرافيه ‪٤٢-٤١ .............................................................‬‬ ‫د اروپا سياسي جغرافيه ‪٤٤-٤٣ ...........................................................‬‬ ‫د اروپا بشري جغرافيه‪٤٦-٤٥ ...............................................................‬‬ ‫د اروپا ژب‪ ３‬او نژادونه‪٤٨-٤٧ ...............................................................‬‬ ‫په اروپا ک‪ ３‬دين او مذهب ‪٥٠-٤٩ ..........................................................‬‬ ‫د اروپا اقتصادي جغرافيه‪٥٢-٥١............................................................‬‬ ‫د اروپا کانونه او صنايع‪٥٤-٥٣ ...............................................................‬‬ ‫د اروپا ترانسپورت ‪٥٦-٥٥ ..................................................................‬‬ ‫هوايي کر＊‪٥٨-٥٧ .......................................................................３‬‬ ‫و‬

‫دوﻳم ＇پرکی (د امرﻳکا لﻮﻳه وچه)‬ ‫د امريکا د لوي‪ ３‬وچ‪ ３‬د جغرافيايي موقعيت په هکله ＇ه پوه‪８５‬ئ؟ ‪٦٤-٦٣ ...............‬‬ ‫امريکا ＇ه وخت او د چا له خوا کشف شوه؟ ‪٦٦-٦٥ ....................................‬‬ ‫د امريکا سياسي جغرافيه ‪٦٨-٦٧ .........................................................‬‬ ‫د امريکا بشري جغرافيه ‪٧٠-٦٩ ...........................................................‬‬ ‫د امريکا نفوس او مذهبونه‪٧٢-٧١ .........................................................‬‬ ‫د امريکا اقتصادي جغرافيه ‪٧٤-٧٣ ........................................................‬‬ ‫التينه امريکا ‪٧٦-٧٥ .......................................................................‬‬ ‫د امريکا مواصالتي جغرافيه ‪٧٨-٧٧ .....................................................‬‬ ‫‪ -١‬شمالي امريكا ‪٧٨-٧٧ .................................................................‬‬ ‫‪ _٢‬سو‪４‬لي امريکا ‪٨٠ -٧٩ ................................................................‬‬ ‫در‪４‬يمه برخه‪ :‬مدني زده ک‪７‬ې‬ ‫لوم‪７‬ی څپرکی (اقتصاد)‬

‫ول‪ ３‬د اقتصاد علم زده کوو؟‪٨٦-٨٥.......................................................‬‬ ‫د اقتصاد علم د کومو موضوع‪／‬انو په باره ک‪ ３‬بحث کوي؟‪٨٨-٨٧ .......................‬‬ ‫د اقتصاد ارز＊ت‪٩٠-٨٩ ...................................................................‬‬ ‫د ＇يزونو او خدمتونو اقتصادي مفهوم‪٩٢-٩١..............................................‬‬ ‫مصرفي او پان‪／‬ه ييز ＇يزونه‪٩٤-٩٣ ........................................................‬‬ ‫توليد‪ ،‬توزيع او مصرف ‪٩٦-٩٥ ............................................................‬‬ ‫عرضه او تقاضا‪٩٨-٩٧ ....................................................................‬‬ ‫د پيسو اهميت او دندې‪١٠٠-٩٩........................................................... .‬‬ ‫دويم څپرکی (ښوونه او روزنه)‬

‫＊وونه او روزنه ＇ه ته وايي؟‪١٠٤-١٠٣ .................................................... .‬‬ ‫په افغانستان ک‪ ３‬د ＊وون‪ ３‬او روزن‪ ３‬لن‪ ６‬تاريخ‪١٠٦-١٠٥ ....................................‬‬ ‫په ＊وونه او روزنه ک‪ ３‬د کورن‪ ９‬رول‪١٠٨-١٠٧ .............................................‬‬ ‫په ＊وونه او روزنه ک‪ ３‬د مدرس‪ ３‬ون‪６‬ه ‪١١٠-١٠٩ .......................................... .‬‬ ‫په ＊وونه او روزنه ک‪ ３‬د چاپيريال اغ‪５‬زه ‪١١٢-١١١ ..........................................‬‬ ‫ټولنيزه او اخالقي روزنه‪١١٤-١١٣ ..........................................................‬‬ ‫د اړينو پوهو او مهارتونو زده کول‪١١٦-١١٥ .................................................‬‬ ‫د نو＊ت د روحي‪ ３‬روزنه‪١١٨-١١٧ ....................................................... .‬‬ ‫ز‬

‫غزوة موته‬

‫فصل ‪1‬‬ ‫درس ‪1‬‬

‫در مورد نيارهاي اساسي چه مي دانيد ؟‬

‫د تارﻳخ برخﻪ‬

‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى＇پرکﻰ‬ ‫د اسﻼم د راتگ ﻟﻮﻣ‪７‬ي وختﻮﻧﻪ‬

‫پﻪ دې ＇پرکﻲ ک‪ ３‬بﻪ د اسﻼم د راتگ پر مﻬال د ن‪７‬ۍ د حالت‪ ،‬د عربستان د ！اپﻮوزم‪ ،３‬د اسﻼم د سپ‪（５‬لﻲ پﻴغمبر‬ ‫حضرت محمد (صلﻲ اهلل علﻴﻪ وسلم) د ژوند او د اسﻼم د پﻴل د تارﻳخ پﻪ اړه پﻪ لﻨ‪ ６‬ډول بلدتﻴا پﻴدا ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪١‬‬

‫د ＇پرکﻲ ﻣﻮخ‪３‬‬ ‫ﻫﻴلﻪ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬زده کﻮونکﻲ د دې ＇پرکﻲ پﻪ پاي ک‪ ３‬ﻻندې(پﻮﻫﻨﻴزو‪ ،‬مﻬارتﻲ او ذﻫﻨﻴتﻲ) مﻮخﻮ‬ ‫تﻪ ورس‪８５‬ي‪:‬‬ ‫‪ -١‬د اسﻼم د سپ‪（５‬لﻲ دﻳن د را تگ پر مﻬال د ن‪７‬ۍ او د عربستان د ！اپﻮوزم‪ ３‬لﻪ عقﻴدتﻲ‪،‬‬ ‫سﻴاسﻲ او ！ﻮلﻨﻴز حالت سره پ‪５‬ژند گلﻮي پﻴدا ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ - ٢‬د حضرت محمد‬

‫‪ ،‬لﻪ ژوندانﻪ سره پ‪５‬ژندگلﻮي پﻴدا ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪ - ٣‬د ﻫغﻪ مﻬال پ‪ ３＋５‬تحلﻴل ک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫‪ - ٤‬د ﻫغﻪ مﻬال پ‪ ３＋５‬لﻪ ﻳﻮ بل سره پرتلﻪ ک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫‪ - ٥‬پﻪ عملﻲ ژوند ک‪ ３‬د اسﻼم لﻪ ＊‪５‬گ‪２‬ﻮ ＇خﻪ خﻮند واخلﻲ‪.‬‬ ‫‪ - ٦‬لﻪ ﻫغﻪ ﻫر ＇ﻪ چ‪ ３‬د اسﻼم د سپ‪（５‬لﻲ دﻳن پر خﻼف دي‪ ،‬لرې والﻲ پﻴداک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪٢‬‬

‫غزوة موته‬ ‫لﻮم‪７‬ی‬ ‫ﻓﺼﻞلﻮست‪3‬‬

‫د اسﻼم د راتگ پر ﻣﻬال د ﻧ‪７‬ۍ حاﻟت تﻪ کتﻨﻪ‬

‫د اسﻼم د سپﻴ（لﻲ دﻳن د راتگ پر مﻬال د ن‪７‬ۍ حالت لﻪ سﻴاسﻲ‪ ،‬عقﻴدتﻲ‪ ،‬اقتصادي او ！ﻮلﻨﻴز پلﻮه ډ‪４‬ر ک‪７‬ک‪５‬چن‬ ‫او ﻳﻮ بﻨس＂ﻴز بدلﻮن تﻪ اړتﻴا وه‪ .‬د اروپا وضعﻪ د مﻨ‪％‬ﻨﻴﻮ پ‪７５‬ﻳﻮ لﻪ پﻴل ＇خﻪ د اسﻼم تر راتگﻪ پﻮرې د ب‪５‬لگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ پﻪ لﻨ‪６‬‬ ‫ډول تر ＇‪７５‬ن‪ ３‬ﻻندې نﻴسﻮ‪:‬‬ ‫د ﻣﻨ‪％‬ﻨﻴﻮ پ‪７５‬ﻳﻮ ﻟﻪ پﻴﻞ ＇خﻪ د اسﻼم تر راتگ پﻮرې د اروپا سﻴاسﻲ وضﻌﻪ‬ ‫اروپا د مﻨ‪％‬ﻨﻴﻮ پ‪７５‬ﻳﻮ لﻪ پﻴل ＇خﻪ تر اتم‪ ３‬او نﻬم‪ ３‬ز‪８４‬دﻳزې پ‪７５‬ۍ پﻮرې تل د بربر قﻮمﻮنﻮ تر ت‪５‬رﻳﻮ ﻻندې وه‬ ‫او دغﻮ قﻮمﻮنﻮ د روم پر خاوره ت‪５‬رى وک‪ .７‬پﻪ پاﻳلﻪ ک‪ ３‬د ﻫغﻮي د پرلﻪ پس‪ ３‬ﻳرغلﻮنﻮ لﻪ املﻪ لﻮ‪４‬د‪ ＃４‬روم پﻪ (‪)476‬‬ ‫ز‪８４‬دﻳز کال ک‪ ３‬لﻪ مﻨ‪％‬ﻪ ﻻړ‪ ،‬ﻳﻮازې ختﻴ‪ ＃‬روم چ‪ ３‬مرکز ﻳ‪ ３‬قسطﻨطﻨﻴﻪ (استانبﻮل) و‪ ،‬تر پﻨ‪％‬لسم‪ ３‬ز‪８４‬دﻳزې پ‪７５‬ۍ‬ ‫پﻮرې دوام وک‪ ７‬او پﻪ(‪ ١453‬ز‪８４‬دﻳز ) کا ل ک‪ ３‬د سلطان محمد فاتح لﻪ خﻮا فتح شﻮ‪.‬‬ ‫د مﻨ‪％‬ﻨﻴﻮ پ‪７５‬ﻳﻮ لﻮم‪７‬نﻲ ﻳرغل کﻮونکﻲ دوې ډل‪ ３‬وې‪ ،‬ﻳﻮه ډلﻪ ﻳ‪( ３‬جرمﻨﻴان) او بلﻪ ډلﻪ ﻳ‪( ３‬ﻫﻮنان)‪.‬‬ ‫د ﻫالﻨ‪ ،６‬ډنمارک‪ ،‬د ألمان ف‪６‬رالﻲ جمﻬﻮرﻳت‪ ،‬چکﻮسلﻮاکﻴا( د چک او سلﻮاک ﻫ‪５‬ﻮادونﻪ)‪ ،‬مجارستان‬ ‫(ﻫﻨگري) اوسﻨ‪ ９‬رومانﻴا پﻪ خاورو ک‪ ،３‬کﻮچﻲ قﻮمﻮنﻮ د (جرمﻨﻴانﻮ) پﻪ نﻮم ژوند درلﻮد‪ ،‬چ‪ ３‬تل بﻪ د دانﻴﻮب لﻪ‬ ‫سﻴﻨد ＇خﻪ ت‪５‬ر‪４‬دل‪ ،‬د لﻮﻳدﻳ‪ ＃‬روم د امپراتﻮرۍ او د ﻫغﻮي د مدنﻴت د ستﻮنزو ﻻمل گر‪５＄‬دل‪.‬‬ ‫ﻼ پﻪ مغلستان ک‪ ３‬م‪５‬شت وو او خپل ژوند ﻳ‪ ３‬پﻪ ＊کار او غﻼ کﻮلﻮ باندې پر مخ وړو‪ ،‬ل‪ ８‬ل‪８‬‬ ‫ﻫﻮنانﻮ ﻫم چ‪ ３‬اص ً‬ ‫د لﻮ‪４‬د‪ ＃４‬پر لﻮر وړاندې ﻻړل او پﻪ (‪ 350‬ز‪８４‬دﻳز) کال ک‪ ３‬د کسپﻴن (خزر) سمﻨدرگﻲ او سﻮﻳلﻲ روسﻴ‪ ３‬تﻪ ورس‪５‬دل‪.‬‬ ‫سر ل‪＋‬کر ﻳ‪ ３‬اتﻴﻼ نﻮم‪５‬ده‪ ،‬ﻳﻮ ظالم او غل س‪７‬ى و‪ ،‬دې س‪７‬ي د روم دولت لﻪ مات‪ ３‬سره مخ ک‪ ７‬او تر ﻳﻮې مﻮدې‬ ‫پﻮرې ﻳ‪ ３‬دوام وک‪ .７‬د روم امپراتﻮري ﻫغﻪ تﻪ باج ورکاوه‪ ،‬خﻮ پﻪ ( ‪ 45١‬ز‪８４‬دﻳز) کال ک‪ ３‬ﻳﻮ ‪＄‬ل دا خراج بﻨد شﻮ‪.‬‬ ‫اتﻴﻼ بﻴا ت‪５‬رى وک‪ ７‬خﻮ ماتﻪ ﻳ‪ ３‬وخﻮړه‪.‬‬ ‫نﻮمﻮړي بل کال لﻪ تازه دمﻮ ل‪＋‬کرو سره اﻳ＂الﻴا تﻪ پام واړاوه او د مﻴﻼن ＊ار ﻳ‪ ３‬ونﻴﻮ او د روم د نﻴﻮلﻮ پﻪ تکل ﻳ‪３‬‬ ‫حرکت وک‪ ７‬خﻮ پاپ د پﻴسﻮ پﻪ ورکﻮلﻮ سره ﻫغﻪ لﻪ خپل عزم ＇خﻪ واړولﻮ‪ .‬پﻪ پاﻳلﻪ ک‪ ３‬نﻮمﻮړي(اتﻴﻼ) د ﻫﻨگري‬ ‫پﻪ ＊ار ک‪ ３‬م‪ ７‬او د روم دولت د ﻫغﻪ لﻪ شر ＇خﻪ خﻼص شﻮ‪ .‬لﻪ ﻫغﻪ ＇خﻪ وروستﻪ زامﻨﻮ ﻳ‪ ３‬پﻪ خپلﻮ مﻨ‪％‬ﻮ ک‪３‬‬ ‫مخالفتﻮنﻪ وک‪７‬ل او دغﻪ ستر دولت تجزﻳﻪ شﻮ‪.‬‬ ‫نﻮرو قﻮمﻮنﻮ لکﻪ لﻮمباردان او وﻳزﻳکﻮتان چ‪ ３‬د الپ د حﻮزې او د پروس (لﻮﻳدﻳ‪( ＃‬ألمان)) لﻮم‪７‬ن‪ ９‬ډلﻪ‬ ‫اوس‪５‬دونکﻲ وو‪ ،‬پﻪ (‪ 568‬زﻳ‪８‬دﻳز) کال ک‪ ３‬د شمال لﻪ خﻮا پﻪ اﻳ＂الﻴا ﻳرغل وک‪ ７‬او د اﻳ＂الﻴا مرکزي او شمالﻲ برخ‪３‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬تر ولک‪ ３‬ﻻندې راوست‪ ３‬او وروستﻨ‪ ９‬ډل‪ ３‬پر اسپانﻴا او پرتگا ل چ‪ ３‬پﻪ کلﻮنﻮ لﻪ ت‪５‬رﻳﻮ ＇خﻪ لرې وو‪ ،‬پﻪ (‪409‬‬ ‫زﻳ‪８‬دﻳز) کال ک‪ ３‬لکﻪ د روم د امپراتﻮرۍ د ډﻳرو برخﻮ پﻪ شان‪ ،‬پر ﻫغﻮي باندې ﻳرغل وک‪.７‬‬ ‫لﻪ دوي سربﻴره د دوو نﻮرو لﻮﻳﻮ قﻮمﻮنﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬د فرانس‪ ３‬او انگلستان د سلطﻨتﻮنﻮ بﻨس＀ ﻳ‪ ３‬ک‪＋５‬ﻮد‪ ،‬اړﻳﻨﻪ‬ ‫ده چ‪ ３‬ﻳادونﻪ ﻳ‪ ３‬وک‪７‬و‪ .‬لﻪ ﻫغﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ ﻳ‪ ３‬فرانکان دي چ‪ ３‬د ژرمن لﻪ ＇ﻮ ډلﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ ترکﻴب شﻮی قﻮم دی او‬ ‫پخﻮا ﻳ‪ ３‬د بالتﻴک پﻪ غاړو ک‪ ３‬ژوند کاوه‪ .‬ﻫغﻮي د ډ‪４‬رو جرمﻨﻴانﻮ پﻪ شان ‪＄‬ﻮاکمن او زړه ور خلک وو‪ .‬د روم‬ ‫قﻴصر ﻫغﻮي پﻪ خپل پﻮځ ک‪＄ ３‬اي پر ‪＄‬اي ک‪７‬ل‪ .‬ﻫغﻮي ډ‪４‬ر وخت د رومﻴانﻮ تر فرمان ﻻندې پات‪ ３‬شﻮل‪ .‬کلﻪ چ‪３‬‬ ‫رومﻴان کمزوري شﻮل‪ ،‬دوي واک ﻻس تﻪ راوړ‪ .‬تر ﻫغﻪ چ‪ ３‬د ﻫغﻮي سردار شﻴلﻴدرﻳک د فرانکانﻮ پادشاﻫ‪ ９‬تﻪ‬ ‫ورس‪５‬د‪ .‬کلﻮوﻳس د شﻴلﻴدرﻳک زوي و چ‪ ３‬د روم دولت د ﻫغﻪ پادشاﻫﻲ پﻪ رسمﻴت وپ‪５‬ژندلﻪ‪ .‬ﻫغﻪ د ژوند پﻪ‬ ‫وروستﻴﻮ کلﻮنﻮ ک‪ ３‬پارﻳس خپل مرکز و！اکﻪ او د سﻨت پﻮل او د سﻨت پﻴرکلﻴسا گان‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻫلتﻪ جﻮړې ک‪７‬ې‪.‬‬ ‫کلﻮوﻳس د فرانس‪ ３‬د سلطﻨت بﻨس＀ اﻳ‪＋‬ﻮدونکی دی چ‪ ３‬پﻪ ( ‪ 5١١‬ز‪８４‬دﻳز ) کال ک‪ ３‬م‪ ７‬شﻮ‪ ،‬لﻪ ﻫغﻪ وروستﻪ‬ ‫‪3‬‬

‫پﻪ فرانس‪ ３‬ک‪ ３‬ﻳﻮه ل‪７‬ۍ مﻨ‪ ＃‬تﻪ راغلﻪ چ‪ ３‬د ﻫغ‪ ３‬د نﻴکﻪ نﻮم ( مروه ) پﻪ مرو نژﻳن شﻬرت پﻴدا ک‪.７‬‬ ‫برتانﻴ‪ ３‬تﻪ د انگلﻮساکسﻮنانﻮ لﻪ راتگ ＇خﻪ وړاندې‪ ،‬دغﻪ ﻫ‪５‬ﻮاد د روم د نامتﻮ ژول سزار لﻪ خﻮا نﻴﻮل‬ ‫شﻮې و‪ .‬د دې ！اپﻮ خلکﻮ تر ﻫغﻪ مﻬالﻪ چ‪ ３‬رومﻴان پر واک وو‪ ،‬عزتمﻨد ژوند درلﻮد او لﻨدن لﻪ ﻫماغﻪ‬ ‫مﻬالﻪ د سﻮداگرۍ مرکز و‪ .‬د روم د دولت پﻪ کمزورتﻴا سره لﻪ برتانﻴ‪＇ ３‬خﻪ د رومﻴانﻮ پﻮ‪＄‬ﻮنﻪ کم شﻮل‪.‬‬ ‫د شمال او لﻮﻳدﻳ‪ ＃‬لﻪ خﻮا اﻳرلﻴﻨ‪６‬ﻳانﻮ او د سمﻨدر لﻪ خﻮا سمﻨدري غلﻮ ﻫغﻮي تر ﻳرغل ﻻندې ونﻴﻮل‪ .‬پﻪ‬ ‫(‪477‬ز‪８４‬دﻳز ) کال ک‪ ３‬ساکسﻮنانﻮ چ‪ ３‬د جرمﻨﻴانﻮ لﻪ جگ‪７‬ه مارو قباﻳلﻮ ＇خﻪ وو‪ ،‬انگلستان تﻪ راغلل‪ ،‬اوﻳا‬ ‫کالﻪ وروستﻪ لﻪ دوي ＇خﻪ د جرمن بلﻪ طاﻳفﻪ چ‪ ３‬د انگﻼنﻮ پﻪ نامﻪ وه‪ ،‬پر برتانﻴ‪ ３‬ت‪５‬رى وک‪ ７‬چ‪ ３‬د انگلﻨ‪ ６‬او‬ ‫انگلﻴس کلم‪ ３‬د ﻫغﻮي لﻪ نﻮم ＇خﻪ اخﻴستل شﻮې دي ‪ .‬پﻪ پاﻳلﻪ ک‪ ３‬دا دوې طاﻳف‪ ３‬سره ﻳﻮ ‪＄‬اي شﻮې او د‬ ‫انگلﻮساکسﻮن پﻪ نﻮم ﻳ‪ ３‬سلطﻨت جﻮړ ک‪ ،７‬د انگلﻮساکسﻮن لﻪ کﻮرن‪＇ ９‬خﻪ وروستﻪ‪ ،‬نﻮرمانان پﻪ انگلستان‬ ‫ک‪ ３‬واک تﻪ ورس‪５‬دل چ‪ ３‬لﻮم‪７‬ي ‪ ،‬دوﻳم او درﻳم ادوارد لﻪ دې کﻮرن‪＇ ９‬خﻪ دي‪.‬‬ ‫د اسﻼم د سپ‪（５‬ﻠﻲ دﻳﻦ د راتگ پر ﻣﻬال د ﻧ‪７‬ۍ دﻳﻨﻲ او ﻋﻘﻴدتﻲ وضﻌﻪ‬ ‫د اسﻼم د سپﻴ（لﻲ دﻳن لﻪ راتگ ＇خﻪ ＇ﻪ وړاندې‪ ،‬ﻳعﻨ‪ ３‬پﻪ شپ‪８‬مﻪ ز‪８４‬دﻳزه پﻴ‪７‬ۍ ک‪ ،３‬پﻪ لسگﻮنﻮ دﻳﻨﻲ‬ ‫مذﻫبﻮنﻪ او مسلکﻮنﻪ وو او د ！ﻮلﻮ مخالفتﻮنﻮ سرچﻴﻨﻪ د ن‪７‬ۍ پﻪ گﻮټ گﻮټ ک‪ ３‬ژبﻨﻲ مفﻬﻮم او ب‪ ３‬بﻨس＂ﻪ‬ ‫خبرو جﻮړولﻪ‪ :‬د ﻳﻬﻮدو او نصاراوو غچ اخستﻨﻪ اوج تﻪ رس‪５‬دل‪ ３‬وه‪ .‬مسﻴحﻴان ﻫم پﻪ خپلمﻨ‪％‬ﻲ اختﻼفاتﻮ‬ ‫ک‪ ３‬بﻮخت وو‪ .‬د روم او فارس دوې ‪＄‬ﻮاکمﻨ‪ ３‬امپراتﻮرۍ چ‪ ３‬د عربستان د ！اپﻮوزم‪ ( ３‬شبﻪ جزﻳرې ) پﻪ‬ ‫گاون‪６‬ﻳتﻮب ک‪ ３‬وې‪ ،‬لﻪ ﻫر پلﻮه ورځ پﻪ ورځ کمزورې ک‪５‬دل‪ .３‬تر ﻫغﻪ پﻮرې چ‪ ３‬د اسﻼم سپﻴ（لﻲ دﻳن پﻪ‬ ‫عربستان ک‪ ３‬مﻨ‪ ＃‬تﻪ راغﻰ‪.‬‬ ‫ه ټول ي‬

‫فعاليت‬

‫زده کﻮونکﻲ دې پﻪ در‪４‬ﻮ ﻳا پﻨ‪％‬ﻪ کسﻴزو ډلﻮ وو‪４‬شل شﻲ او ﻫره ډلﻪ دې د ﻻندنﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ پﻪ اړه‬ ‫پﻪ خپلﻮ مﻨ‪％‬ﻮ ک‪ ３‬خبرې اترې وک‪７‬ي‪:‬‬ ‫ فرانسﻪ ＇رنگﻪ جﻮړه شﻮه؟‬‫‪ -‬د اسﻼم د سپ‪（５‬لﻲ دﻳن د راتگ پر مﻬال د ن‪７‬ۍ دﻳﻨﻲ او عقﻴدتﻲ وضعﻪ ＇رنگﻪ وه؟‬

‫؟‬

‫و تن‬

‫‪ -١‬اتﻴﻼ ＇ﻮک و؟ د ﻫغﻪ پﻪ ﻫکلﻪ لﻨ‪ ６‬معلﻮمات وړاندې ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬جرمﻨﻴان ＇ﻮک وو؟ د ﻫغﻮی پﻪ ﻫکلﻪ معلﻮمات وړاندې ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﻫﻮنان ＇ﻮک وو؟ د ﻫغﻮی پﻪ ﻫکلﻪ معلﻮمات وړاندې ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -4‬انگلﻮساکسﻮنان ＇ﻮک وو؟ د ﻫغﻮی پﻪ ﻫکلﻪ معلﻮمات وړاندې ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -5‬د پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ پﻪ ＇‪５‬ر تاس‪ ３‬پخپلﻪ دوې نﻮرې پﻮ＊تﻨ‪ ３‬پﻪ خپلﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ولﻴکئ‪.‬‬ ‫له ټول ي بهر فعاليت‬

‫د اسﻼم د راتگ پر مﻬال د ن‪７‬ۍ عقﻴدتﻲ وضع‪ ３‬تر سرلﻴک ﻻندې مقالﻪ ولﻴکئ چ‪ ３‬لﻪ پﻨ‪％‬ﻮ‬ ‫کر＊ﻮ ل‪８‬ه نﻪ وي‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫غزوة موته‬ ‫دوﻳﻢ‬ ‫ﻟﻮﺳت ‪3‬‬ ‫ﻓﺼﻞ‬

‫ﻋربستان د اسﻼم د ظﻬﻮر پﻪ درشﻞ ک‪３‬‬

‫پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬بﻪ د اسﻼم د ناز‪４‬ل‪５‬دو او ＇رگﻨد‪４‬دو پر مﻬال د عربستان د خلکﻮ د ！ﻮلﻨﻴزې او عقﻴدتﻲ وضع‪３‬‬ ‫لﻪ ＇رنگﻮالﻲ سره بلدتﻴا پﻴدا ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫د اسﻼم ﻟﻪ ظﻬﻮر وړاﻧدې د ﻋربستان د خﻠکﻮ ژوﻧد‬ ‫د عربستان خلک عرب ！بري وو‬ ‫د مدﻳتران‪３‬‬

‫او قبﻴلﻮي ژوند ﻳ‪ ３‬کاوه‪ .‬ﻫره قبﻴلﻪ‬ ‫لﻪ ﻫغﻮ کﻮرنﻴﻮ ＇خﻪ جﻮړه وه‪ ،‬چ‪３‬‬ ‫خلکﻮ ﻳ‪ ３‬د عمر لﻪ پلﻮه تر ！ﻮلﻮ لﻮی‬ ‫ﻴج‬ ‫خل‬ ‫س‬ ‫فار‬ ‫کس چ‪ ３‬د شﻴخ پﻪ نﻮم ﻳاد‪４‬ده‪ ،‬تر‬ ‫د‬ ‫سمﻨدرگ‪９‬‬ ‫د عمان‬ ‫فرمان ﻻندې ژوند کاوه‪.‬‬ ‫د عـــــربﻮ ﻳــــﻮه ډﻳــــره مﻬمﻪ قبﻴلﻪ‬ ‫د قرﻳشﻮ قبﻴلﻪ وه‪ .‬د عربﻮ ډ‪４‬ر شم‪５‬ر‬ ‫خلکﻮ پﻪ ډاگﻮنﻮ ک‪ ３‬او ل‪ ８‬شم‪５‬ر ﻳ‪３‬‬ ‫لﻪ ﻫﻨ‬ ‫د ＇خ‬ ‫ﻪ‬ ‫د‬ ‫س‬ ‫ﻮداگرﻳ‬ ‫پﻪ ＊ارونﻮ ک‪ ３‬ژوند کاوه‪.‬‬ ‫ز بﻴ‪７‬ﻳ‬ ‫ﻮ ﻻره‬ ‫عربستان د اسﻼم د ظﻬﻮر پﻪ درشل ک‪３‬‬ ‫د ﻫﻨد سمﻨدر‬ ‫مکﻪ‪ ،‬ﻳثرب او طاﻳف د عربستان‬ ‫لﻪ لﻮﻳﻮ ＊ارونﻮ ＇خﻪ وو‪ ،‬چ‪ ３‬د‬ ‫حجاز پﻪ سﻴمﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬مﻮقعﻴت درلﻮد‪ .‬د ＊ارونﻮ ډ‪４‬ر شم‪５‬ر وگ‪７‬ي پﻪ سﻮداگرۍ او د ﻫغﻪ وخت پﻪ اړوندو‬ ‫سﻮ‬

‫رس‬

‫مﻨد‬

‫رگ‪９‬‬

‫شام‬

‫تﻪ د‬

‫ﻳمن‬

‫سﻮدا‬

‫گرې‬

‫ﻻره‬

‫سمﻨدرگ‪９‬‬

‫کارونﻮ بﻮخت وو‪ .‬ﻫغﻮی ﻫغﻪ تﻮکﻲ چ‪ ３‬لﻪ ﻫﻨد ＇خﻪ ﻳمن تﻪ راوړل ک‪５‬دل‪ ،‬شام (سﻮرﻳ‪ )３‬تﻪ د پلﻮرلﻮ پﻪ مﻮخﻪ‬ ‫وړل‪ .‬د مک‪ ３‬او ﻳثرب ＊ارونﻪ د دغﻮ سﻮداگرﻳزو کاروانﻮنﻮ پﻪ ﻻره ک‪ ３‬پراتﻪ وو‪ .‬سره لﻪ دې چ‪ ３‬د عربﻮ ډ‪４‬ر‬ ‫شم‪５‬ر وگ‪７‬ي د ＊ﻮعاداتﻮ ＇‪＋‬تﻨان وو خﻮ اخﻼقﻲ فساد او ！ﻮلﻨﻴزې ناخﻮال‪ ３‬ﻳ‪ ３‬لﻮړې کچ‪ ３‬تﻪ رس‪５‬دل‪ ３‬وې‪.‬‬ ‫خلک لﻪ ！ﻮلﻨﻴز پلﻮه پﻪ دوو ډلﻮ غﻼم او بادار و‪４‬شل شﻮي وو‪ .‬لﻪ مرﻳانﻮ سره ناوړه انسانﻲ چلن ک‪５‬ده‪ .‬د شرابﻮ‬ ‫＇‪＋‬ل‪ ،‬حق خﻮړل او اخﻼقﻲ فساد دود وو‪.‬‬ ‫ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ وړاﻧدې د جزﻳرة اﻟﻌرب دﻳﻨﻲ ﻋﻘاﻳد‬ ‫د اهلل تعالی لﻪ لﻮم‪７‬نﻴﻮ پﻴغمبرانﻮ ＇خﻪ حضرت ﻫﻮد(ع) او حضرت صالح(ع) پﻪ ترتﻴب سره د عربستان‬ ‫پﻪ سﻮ‪４‬ل او شمال ک‪ ３‬رسالت تﻪ مبعﻮث شﻮل‪ .‬حضرت ﻫﻮد(ع) د عاد قﻮم ﻳ‪ ３‬د ناوړه ک‪７‬نﻮ پر‪＋４‬ﻮدو تﻪ راوبالﻪ‪،‬‬

‫‪5‬‬

‫خﻮ ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬د ﻫغﻪ پر وړاندې پﻪ مخالفت راپﻮرتﻪ شﻮل‪ ،‬د ﻫغﻪ او پﻴروانﻮ پﻪ ‪＄‬ﻮرولﻮ ﻳ‪ ３‬پﻴل وک‪ .７‬پﻪ پاﻳلﻪ‬ ‫ک‪ ３‬ﻫغﻮى لﻪ الﻬﻲ عذاب سره مخ شﻮل او لﻪ مﻨ‪％‬ﻪ ﻻړل‪.‬‬ ‫حضرت صالح(ع) د ثمﻮد پﻪ قﻮم ک‪ ３‬چ‪ ３‬د عربستان پﻪ شمال ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ژوند کاوه‪ ،‬پﻪ پﻴغمبرۍ مبعﻮث‬ ‫شﻮ‪ .‬د ثمﻮد قﻮم لﻪ ﻳﻮ شم‪５‬ر وگ‪７‬و ＇خﻪ پرتﻪ‪ ،‬پات‪ ３‬نﻮر ﻳ‪ ３‬د تﻴري او بت لمان‪％‬ﻨ‪ ３‬پر‪＋４‬ﻮدلﻮ تﻪ حاضر نﻪ‬ ‫شﻮل‪ .‬لﻪ ﻫمدې املﻪ ﻫغﻮى ﻫم پﻪ الﻬﻲ عذاب اختﻪ او لﻪ مﻨ‪％‬ﻪ ﻻړل‪.‬‬ ‫لﻪ ﻳﻮ ＇ﻪ مﻬال وروستﻪ نﻮرو دﻳﻨﻮنﻮ ﻫم عربستان تﻪ ﻻره پﻴداک‪７‬ه چ‪ ３‬تر ！ﻮلﻮ مﻬم ﻳ‪ ３‬ﻳﻬﻮدﻳت‪،‬‬ ‫مسﻴحﻴت‪ ،‬زردشت او حﻨﻴفﻲ وو‪.‬‬ ‫د وخت پﻪ ت‪５‬ر‪４‬دو سره عربﻮ بت لمان‪％‬ﻨ‪ ３‬تﻪ مخﻪ ک‪７‬ه‪ .‬ﻫغﻮى ﻫغﻪ بتان (تﻨدﻳسﻮنﻪ) چ‪ ３‬لﻪ ډبرو‪،‬‬ ‫لرگﻴﻮ او لﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ نﻮرو شﻴانﻮ جﻮړ شﻮي وو‪ ،‬لمان‪％‬ل او ان د کعب‪ ３‬کﻮر چ‪ ３‬حضرت ابراﻫﻴم(ع)‬ ‫د اهلل د لمان‪％‬ﻨ‪＄ ３‬ای گر‪＄‬ﻮلی و‪ ،‬پﻪ بت خان‪ ３‬واړوو‪ .‬نجﻮن‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د خپل ناوړه دود لﻪ مخ‪ ３‬او ﻳا د‬ ‫لﻮږې لﻪ ډاره ژوندۍ خ‪＋‬ﻮل‪ .３‬پﻪ داس‪ ３‬شراﻳطﻮ ک‪ ３‬چ‪ ３‬د اسﻼم سپﻴ（لﻰ دﻳن پﻪ عربستان ک‪ ３‬مﻨ‪％‬تﻪ‬ ‫راغﻰ‪ ،‬پﻪ ډ‪４‬رو قبﻴلﻮ ک‪ ３％＊ ３‬د مﻴراث ﻳﻮه برخﻪ گ‪２‬ل ک‪５‬دې‪ .‬د سﻮداگرۍ او راک‪７‬ې ورک‪７‬ې لﻪ سﻮد سره‬ ‫گ‪６‬ې وې‪ .‬قباﻳلﻮ پﻪ خپل مﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬کلک اختﻼفات درلﻮدل او پﻪ شخ‪７‬و بﻪ بﻮخت وو او کلﻪ بﻪ دغﻪ رنگ‬ ‫جگ‪７‬و د دوو قبﻴلﻮ تر مﻨ‪ ＃‬لﻪ سلﻮ کلﻮنﻮ زﻳات دوام کاوه‪.‬‬

‫ه ټول ي‬

‫فعاليت‬

‫پﻪ ډلﻪ ﻳﻴزو کارونﻮ ک‪ ３‬د ﻻندې سرلﻴکﻮنﻮ لﻨ‪６‬ﻳز ولﻴکئ‪:‬‬ ‫ لﻪ اسﻼم ＇خﻪ د مخﻪ د عربستان د خلکﻮ عقاﻳد‪،‬‬‫‪ -‬د اسﻼم د ＇رگﻨد‪４‬دو پﻪ درشل ک‪ ３‬د عربستان د خلکﻮ د ژوند وضعﻴت‪.‬‬

‫؟‬

‫و تن‬

‫‪ -١‬لﻪ اسﻼم ＇خﻪ د مخﻪ پﻪ عربستان ک‪ ３‬کﻮم دﻳﻨﻮنﻪ وو؟‬ ‫‪ -٢‬لﻪ اسﻼم ＇خﻪ د مخﻪ د عربستان د خلکﻮ ژوند ＇ﻨگﻪ وو؟‬ ‫‪ -3‬د حضرت ابراﻫﻴم(ع) ﻻروﻳانﻮ تﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻪ وﻳل؟‬ ‫‪ -4‬بت لمان‪％‬ﻨﻪ ﻳعﻨ‪＇ ３‬ﻪ؟‬ ‫له ټول ي بهر فعاليت‬

‫د خپل جﻮمات امام تﻪ ﻻړ شئ‪ ،‬د ﻫغﻪ پﻪ مرست‪ ３‬سره د اسﻼم دﻳن تﻪ د بشرﻳت اړتﻴا پﻪ ﻫکلﻪ ﻳﻮه‬ ‫مقالﻪ ولﻴکئ‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫غزوة موته‬

‫درﻳﻢ ﻟﻮﺳت‬

‫د ﻋربستان پﻪ ！اپﻮوزﻣﻪ (شبﻪ جزﻳره) ک‪ ３‬د اسﻼم د سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ د پﻴداﻳ‪＋‬ت اړتﻴا‬

‫پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬بﻪ د عربستان پﻪ ！اپﻮوزمﻪ ک‪ ３‬د اسﻼم د سپ‪（５‬لﻲ دﻳن د خپر‪４‬دو لﻪ ﻻملﻮنﻮ سره بلد شئ چ‪３‬‬ ‫＇رنگﻪ د اسﻼم ‪＄‬ﻼنده لمر پر دې ‪＄‬مک‪＇ ３‬رک وواﻫﻪ‪.‬‬ ‫د حضرت آدم (ع) لﻪ پﻴداﻳ‪＋‬ت ＇خﻪ وروستﻪ‪ ،‬اهلل‬

‫د بشر د ﻻر＊ﻮون‪ ３‬لپاره پ‪５‬غمبران‪ ،‬استﻮلﻲ دي‪ .‬لﻪ‬

‫ﻳﻮې خﻮا ﻫ‪ ＆５‬داس‪ ３‬دوره نﻪ وه چ‪ ３‬پﻪ ﻫغﻪ ک‪ ３‬پ‪５‬غمبر مبعﻮث شﻮى نﻪ وي‪ ،‬لﻪ بل‪ ３‬خﻮا ＇‪７５‬ونکﻲ او مؤرخﻴن‬ ‫لﻪ اسﻼم ＇خﻪ وړاندې پﻴر ﻳ‪ ３‬د بت لمان‪％‬ﻨ‪ ،３‬شرک او جادو د رواج او د ناوړو دودونﻮ لمان‪％‬ﻨﻪ ﻳادوي‪ .‬د‬ ‫سﻮمر خلکﻮ د نﻮح(ع) ﻳاددا＊تﻮنﻪ او د ﻫغﻪ رسالت ﻳ‪ ３‬لﻪ مخکﻨﻴﻮ نسلﻮنﻮ ＇خﻪ اور‪４‬دلﻲ وو‪＊ .‬کاره خبره‬ ‫ده چ‪ ３‬د لﻮم‪７‬نﻴﻮ ！ﻮلﻨﻮ خلک دﻳﻨدار او خپلﻮ دﻳﻨﻲ دودونﻮ تﻪ پابﻨد وو‪ ،‬خﻮ د ﻫغﻮی عقاﻳد لﻪ ناوړو دودونﻮ‬ ‫سره گ‪ ６‬وو‪ .‬ﻫغﻮى پﻪ بل‪ ３‬ن‪７‬ۍ ک‪ ３‬ژوند تﻪ عقﻴده درلﻮدلﻪ‪ ،‬خﻮ فکر ﻳ‪ ３‬کاوه چ‪ ３‬انسان پﻪ قبر ک‪ ３‬خﻮراک‬ ‫او پﻮ＊اک تﻪ اړتﻴا لري‪ ،‬لﻪ ﻫمدې املﻪ د جسدونﻮ د خ‪＋‬ﻮلﻮ پر مﻬال ﻳ‪＄ ،３‬ﻴﻨ‪ ３‬اړﻳن تﻮکﻲ او خﻮراک د ژوند‬ ‫لپاره لﻪ ﻫغﻮی سره پﻪ قبر ک‪ ３‬ا‪＋４‬ﻮدل‪＄ .‬ﻴﻨ‪ ３‬داس‪！ ３‬ﻮلﻨ‪ ３‬ﻫم وې چ‪ ３‬خپل م‪７‬ي ﻳ‪ ３‬پﻪ خپلﻮ استﻮگﻨ‪％‬ﻴﻮ ک‪３‬‬ ‫خ‪＋‬ﻮل‪ .‬ډﻳرو لرغﻮنﻮ ！ﻮلﻨﻮ‪ ،‬فکر کاوه چ‪ ３‬آسمانﻲ ‪＄‬ﻮاکﻮنﻪ د صاعقﻪ‪ ،‬سﻴل‪ ،‬قحط‪ ９‬او ناروغﻴﻮ ﻻمل گر‪＄‬ﻲ او‬ ‫غﻴبﻲ ‪＄‬ﻮاکﻮنﻪ د باران ور‪４‬دو او د نعمت ډ‪４‬روالﻲ او د م‪７‬و د اسانتﻴا ﻻمل گر‪＄‬ﻲ‪ .‬پﻪ پاﻳلﻪ ک‪ ３‬د خپلﻮ خداﻳانﻮ‬ ‫د راضﻲ ساتلﻮ لپاره ﻳ‪＄ ３‬انگ‪７‬ي أداب او دودونﻪ درلﻮدل‪ .‬ډ‪４‬رو لﻮم‪７‬نﻴﻮ ！ﻮلﻨﻮ (لرغﻮنﻮ ！ﻮلﻨﻮ) خپل ‪＄‬ان د‬ ‫＇اروﻳﻮ لﻪ ﻳﻮه نسل ＇خﻪ گا‪１‬ﻪ‪ ،‬ﻫمدا رنگﻪ لﻮم‪７‬نﻴﻮ ！ﻮلﻨﻮ اور تﻪ ﻫم ډ‪４‬ر درناوی درلﻮد‪.‬‬ ‫انبﻴاء او پ‪５‬غمبران چ‪ ３‬لﻪ حضرت محمد‬

‫＇خﻪ د مخﻪ د اهلل‬

‫لﻪ خﻮا مبعﻮث شﻮي وو‪ ،‬د ﻫغﻮى‬

‫رسالت ن‪７‬ﻳﻮال نﻪ و او ﻫمدارنگﻪ صحﻴف‪ ３‬او أسمانﻲ کتابﻮنﻪ چ‪ ３‬ﻫغﻮی تﻪ نازل شﻮي وو‪ ،‬بشپ‪ ７‬نﻪ وو او ﻳا‬ ‫دا چ‪ ３‬لﻪ ﻫغﻮی ＇خﻪ وروستﻪ تحرﻳف شﻮي وو‪ .‬لﻪ دې املﻪ اهلل‬ ‫د بشرﻳت ﻻر＊ﻮد حضرت محمد‬

‫د رسالت او دﻳانت د بشپ‪７‬ولﻮ پﻪ مﻮخﻪ‬

‫پﻪ پﻴغمبرۍ مبعﻮث او پر ﻫغﻪ ﻳ‪ ３‬بشپ‪ ７‬آسمانﻲ کتاب(قرآن مجﻴد)‬

‫نازل ک‪ ７‬چ‪ ３‬پﻪ دې تﻮگﻪ رسالت او نبﻮت بشپ‪ ７‬شﻮ‪.‬‬ ‫ﻫمدا رنگﻪ ‪＄‬ﻮرونﻪ‪ ،‬فساد‪ ،‬تبعﻴض‪ ،‬ﻳرغل‪ ،‬انسان پلﻮرل او انسان وژنﻪ‪ ،‬انحصار‪ ،‬واک غﻮ＊تﻨﻪ‬ ‫‪＄‬ان غﻮ＊تﻨﻪ‪ ،‬بت لمان‪％‬ﻨﻪ او د ب‪５‬ﻼب‪５‬لﻮ خداﻳانﻮ لمان‪％‬ﻨﻪ‪ ،‬ناوړه دودونﻪ‪ ،‬ب‪ ３‬عدالتﻲ او حق خﻮړل‪ ،‬د نجﻮنﻮ‬

‫‪7‬‬

‫ژوندي خ‪＋‬ﻮل او ﻫر ﻫغﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬د دغﻪ وخت وضعﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬کﻴچﻨﻪ ک‪７‬ې وه‪ ،‬ﻻمل شﻮ چ‪ ３‬پﻪ ن‪７‬ۍ‬ ‫ک‪ ３‬د عدالت‪ ،‬ر＊تﻴﻨﻮالی او خپلﻮاک‪ ９‬ژغﻮرن‪ ３‬لمر د راختلﻮ پ‪７‬او رامﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻲ او د اهلل تعالی پﻪ حکم‬ ‫د اسﻼم سپﻴ（لﻲ دﻳن د عربستان پﻪ ！اپﻮوزمﻪ ک‪ ３‬د ن‪７‬ۍ تر ！ﻮلﻮ غﻮره بشر‪ ،‬حضرت محمد‬

‫پﻪ وسﻴلﻪ‬

‫را＇رگﻨد شﻲ‪.‬‬

‫ه ټول ي‬

‫فعاليت‬

‫زده کﻮونکﻲ دې پﻪ درې کسﻴزو او پﻨ‪％‬ﻪ کسﻴزو ډلﻮ وو‪４‬شل شﻲ‪ ،‬ﻫره ډلﻪ دې پﻪ ﻻندې اصطﻼحاتﻮ او د ﻫغﻮ پﻪ ﻫکلﻪ لﻪ ﻳﻮ‬ ‫بل سره خبرې اترې وک‪７‬ي‪ .‬فساد‪ ،‬بی عدالتﻰ او خرافات‪.‬‬

‫؟‬

‫و تن‬

‫‪＇ -١‬ﻮ أسمانﻲ کتابﻮنﻪ پ‪５‬ژنئ؟ د ﻫغﻮ لﻪ جمل‪ ３‬د بشپ‪ ７‬أسمانﻲ کتاب نﻮم واخلئ؟‬ ‫‪ -٢‬دلﻮم‪７‬ي پﻴغمبر نﻮم واخلئ‪.‬‬ ‫‪ -3‬د اسﻼم تر سپ‪（５‬لﻲ دﻳن د مخﻪ پﻪ ن‪７‬ۍ ک‪ ３‬کﻮم دﻳﻨﻮنﻪ دود وو‪ ،‬نﻮمﻮنﻪ ﻳ‪ ３‬واخلئ او د ﻫغﻮی ﻻروﻳان‬ ‫ول‪ ３‬واو＊تل؟ لﻨ‪＄ ６‬ﻮاب ورک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫له ټول ي بهر فعاليت‬

‫د اسﻼم د سپ‪（５‬لﻲ دﻳن تر سرلﻴک ﻻندې مقالﻪ ولﻴکئ چ‪ ３‬لﻪ ‪ 8‬کر＊ﻮ ل‪ ８‬نﻪ وي‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫غزوة موته‬

‫＇لﻮرم لﻮست‬

‫د اهلل‬

‫وروستی پﻴﻐﻤبر‪ ،‬حضرت ﻣحﻤد‬

‫( ﻟﻪ ز‪４８４‬دو تر بﻌثت پﻮرې)‬

‫پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬ﻫ（ﻪ شﻮی ده چ‪ ３‬زده کﻮونکﻲ د اسﻼم د سپ‪（５‬لﻲ دﻳن لﻪ پﻴداﻳ‪＋‬ت وړاندې د حضرت‬ ‫محمد‬

‫لﻪ ژوند سره پﻪ لﻨ‪６‬ه تﻮگﻪ بلد شﻲ‪.‬‬ ‫نﻴکﻪ عبدالمطلب و‪ .‬عبداهلل بن عبدالمطلب د حضرت محمد‬

‫د حضرت محمد‬

‫لﻪ پﻴدا ک‪５‬دو ＇ﻪ مﻮده د‬

‫مخﻪ پﻪ ﻫغﻪ سفرک‪ ３‬چ‪ ３‬شام تﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ی و‪ ،‬وفات شﻮ او ﻫماغلتﻪ خاورو تﻪ وسپارل شﻮ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻫغﻪ کال چ‪ ３‬پﻪ عام الفﻴل مشﻬﻮر دی‪ ،‬د ربﻴع اﻻول د مﻴاشت‪ ３‬پﻪ دوولسمﻪ ن‪＂５‬ﻪ (پﻪ بل‬

‫حضرت محمد‬

‫رواﻳت اووه لسمﻪ) ن‪＂５‬ﻪ د دوشﻨب‪ ３‬پﻪ شپﻪ چ‪ ３‬لﻪ (‪ 570‬ز) کال سره سمﻮن لري‪ ،‬پﻪ مکﻪ معظمﻪ ک‪ ３‬وز‪４８４‬د‪ .‬ﻫغﻪ‬ ‫مﻬال د عربستان خلکﻮ خپل ماشﻮمان د روزن‪ ３‬او شﻴدو ورکﻮلﻮ لپاره داﻳﻪ گانﻮ تﻪ ورکﻮل‪ .‬د حضرت محمد‬

‫مﻮر‬

‫بﻲ بﻲ امﻨ‪ ３‬ﻫم خپل زوی ﻳﻮې ＊‪ ３％‬تﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬حلﻴمﻪ سعدﻳﻪ نﻮم‪５‬ده‪ ،‬وسپاره تر＇ﻮ ﻫغﻪ لﻮی او شﻴدې ورک‪７‬ي‪ .‬حضرت‬ ‫محمد‬

‫＇لﻮر کالﻪ لﻪ بﻲ بﻲ حلﻴم‪ ３‬سره پﻪ د＊تﻪ ک‪ ３‬پات‪ ３‬شﻮ‪ .‬د د＊ت‪ ３‬سخت ژوندانﻪ‪ ،‬حضرت محمد‬

‫ﻫم‬

‫تک‪７‬ه او پﻴاوړی ک‪ ７‬او ﻫغﻪ تﻪ ﻳ‪ ３‬ساده او غرﻳبانﻪ ژوند ﻫم ورزده ک‪ .７‬کلﻪ چ‪ ３‬زمﻮږ ستر پﻴغمبر د شپ‪８‬وکالﻮ شﻮ‪ ،‬بﻲ بﻲ‬ ‫حلﻴم‪ ３‬ﻫغﻪ خپل‪ ３‬کﻮرن‪ ９‬تﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻳثرب ک‪ ３‬وه‪ ،‬راستﻮن ک‪ ７‬او د خپل پﻼر زﻳارت ﻳ‪ ３‬وک‪.７‬کلﻪ چ‪ ３‬لﻪ ﻳثرب ＇خﻪ ب‪５‬رتﻪ‬ ‫راوگر‪５＄‬دل‪ ،‬بﻲ بﻲ امﻨﻪ سختﻪ ناروغﻪ شﻮه او پﻪ ﻻره ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ساه ورک‪７‬ه‪ .‬حضرت محمد‬ ‫ډ‪４‬ر غمجن شﻮ‪ .‬لﻪ دې وروستﻪ د حضرت محمد‬ ‫محمد‬

‫دخپل‪ ３‬مﻮر د م‪７‬ﻳﻨ‪ ３‬لﻪ کبلﻪ‬

‫پالﻨﻪ او ساتﻨﻪ د ﻫغﻪ نﻴکﻪ‪ ،‬عبدالمطلب کﻮلﻪ‪ .‬کلﻪ چ‪ ３‬حضرت‬

‫اتﻪ کلن شﻮ‪ ،‬نﻴکﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫم لﻪ ن‪７‬ۍ سترگ‪ ３‬پ＂‪ ３‬ک‪７‬ې‪ .‬لﻪ دې وروستﻪ د حضرت محمد‬

‫پالﻨﻪ او روزنﻪ د‬

‫ﻫغﻪ اکا (تره)‪ ،‬ابﻮطالب پر غاړه واخﻴستﻪ‪ .‬ابﻮطالب د سﻮداگرۍ پﻪ چارو بﻮخت و او پﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ سفرونﻮ ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬خپل‬ ‫وراره(حضرت محمد‬ ‫حضرتمحمد‬

‫ﻫم لﻪ ‪＄‬انﻪ سره بﻮوه‪.‬‬

‫دمک‪３‬لﻪﻳﻮشم‪５‬ر‪＄‬ﻮانانﻮسرهدب‪５‬ﻮزلﻮددفاعپﻪمﻮخﻪپﻪمکﻪمعظمﻪک‪３‬ﻳﻮت‪７‬ونرامﻨ‪％‬تﻪک‪.７‬لﻪدېاملﻪچ‪３‬‬

‫د مک‪！ ３‬ﻮلﻮ خلکﻮ د »حلف الفضﻮل«پﻪ نﻮم د ده پﻪ پاکﻮالﻲ‪ ،‬امانت دارۍاو ر＊تﻨﻮل‪ ９‬عقﻴده درلﻮده او امﻴن ﻳ‪ ３‬بالﻪ‪＇ .‬رنگﻪ چ‪３‬‬ ‫د حجر اﻻسﻮد د ک‪＋５‬ﻮدلﻮ پﻪ اړه د اعرابﻮ د ب‪５‬ﻼ ب‪５‬لﻮ قباﻳلﻮ ترمﻨ‪ ＃‬اختﻼف پﻴدا شﻮ‪ ،‬پر‪４‬ک‪７‬ه پﻪ دې وشﻮه چ‪ ３‬ﻫرس‪７‬ی‬ ‫چ‪ ３‬لﻮم‪７‬ی د کعب‪ ３‬لﻪ دروازې ＇خﻪ را د نﻨﻪ شﻲ‪ ،‬د ﻫغﻪ حکم د مﻨلﻮ وړ دی‪ .‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬حضرت محمد‬ ‫دنﻨﻪ شﻮ او ！ﻮلﻮ غ‪ ８‬وک‪７‬چ‪( ３‬امﻴن) راغی‪ .‬حضرت محمد‬

‫پﻪ خپل ‪＄‬انگ‪７‬ي تدبﻴر او دراﻳت سره حجراﻻسﻮد پﻪ‬

‫ﻳﻮه ＇ادر ک‪ ３‬ک‪＋５‬ﻮده او ＇ﻨ‪６‬ې ﻳ‪ ３‬د قبﻴلﻮ مشرانﻮ تﻪ ورک‪７‬ې‪ ،‬پﻪ دې تﻮگﻪ د ﻳﻮې سترې وﻳﻨ‪ ３‬تﻮﻳدن‪ ３‬مخﻪ ونﻴﻮل شﻮه‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫د ﻗرﻳش ﻗبﻴﻠﻪ‬

‫ډ‪４‬ر وپﻮﻫ‪８５‬ئ‪:‬‬

‫ﻗصی‬

‫زﻫره‬

‫ﻋبدﻣﻨاف‬

‫ﻋبدﻣﻨاف‬ ‫وﻫب‬

‫ﻋبدشﻤس‬

‫ﻫاشﻢ (بﻨﻲ ﻫاشﻢ)‬ ‫بﻲ بﻲ آﻣﻨﻪ‬

‫اﻣﻴﻪ (اﻣﻮﻳان)‬

‫ﻋبداهلل‬

‫ﻋبداﻟﻤطﻠب‬

‫حﻤزه‬

‫حضرت‬ ‫ﻣحﻤد‬

‫ﻋباس‬

‫ابﻮطاﻟب‬

‫بﻨﻲ ﻋباس‬

‫حضرت‬ ‫ﻋﻠﻲ‬

‫د حضرت ﻣحﻤد‬

‫کﻮرﻧ‪９‬‬

‫بﻲ بﻲ‬ ‫خدﻳجﻪ‬ ‫ذکﻮر‬ ‫ﻗاسﻢ‬

‫بﻲ بﻲ ﻣارﻳﻪ‬ ‫ﻗبطﻴﻪ‬ ‫ابراﻫﻴﻢ‬

‫اﻧاث‬ ‫ﻋبداهلل‬ ‫زﻳﻨب‬

‫رﻗﻴﻪ‬

‫ام کﻠثﻮم ﻓاطﻤﻪ‬

‫‪١0‬‬

‫غزوة موته‬

‫پﻪ ‪ ٢5‬کلﻨ‪ ９‬ک‪ ３‬د ابﻮطالب پﻪ وړاندﻳز د بﻲ بﻲ خدﻳج‪ ３‬پﻪ پانگ‪ ３‬چ‪ ３‬د قرﻳشﻮ‬

‫حضرت محمد‬

‫د قبﻴل‪ ３‬ﻳﻮه شتمﻨﻪ ＊‪％‬ﻪ وه‪ ،‬د سﻮداگرۍ پﻪ مﻮخﻪ شام تﻪ ﻻړ‪ .‬کلﻪ چ‪ ３‬حضرت محمد‬

‫لﻪ سﻮداگرﻳز‬

‫سفر ＇خﻪ لﻪ ډﻳرې گ＂‪ ３‬سره ب‪５‬رتﻪ راستﻮن شﻮ او لﻪ بل‪ ３‬خﻮا د حضرت بﻲ بﻲ خدﻳج‪ ３‬مرﻳﻲ مﻴسره د‬ ‫حضرت محمد‬

‫د صداقت او امانت ستاﻳﻨﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬حضرت بﻲ بﻲ خدﻳج‪ ３‬حضرت محمد‬

‫د واده‬

‫وړاندﻳز لپاره مﻨاسب وگا‪１‬ﻪ او لﻪ ﻫغﻪ سره ﻳ‪ ３‬د واده لﻴﻮالتﻴا پﻴدا شﻮه‪ ،‬نﻮ ‪＄‬کﻪ د واده وړاندﻳز ﻳ‪ ３‬حضرت‬ ‫محمد‬

‫تﻪ ورساوه‪ .‬تر واده وروستﻪ د دوى تر مﻨ‪ ＃‬نﻮی ژوند پﻴل شﻮ‪ .‬بﻲ بﻲ خدﻳجﻪ د حضرت محمد‬

‫لپاره ډ‪４‬ره مﻬربانﻪ او سر＊ﻴﻨدونک‪ ３‬مﻴرمن وه او لﻪ اسﻼم د مﻨلﻮ ＇خﻪ وروستﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴا د اسﻼم د‬ ‫سپﻴ（لﻲ دﻳن لپاره ډﻳر خدمتﻮنﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬تر ﻫغﻪ چ‪ ３‬خپلﻪ ！ﻮلﻪ شتمﻨﻲ ﻳ‪ ３‬د اهلل‬

‫د رضا او اسﻼم د خپر‪４‬دو‬

‫پﻪ ﻻرک‪ ３‬ولگﻮلﻪ‪.‬‬ ‫حضرت محمد‬

‫د مک‪ ３‬د خلکﻮ لﻪ بت نمان‪％‬ﻨ‪ ３‬ډ‪４‬ر خﻮاشﻴﻨﻰ او اند‪＋４‬من وو‪ .‬د حضرت محمد‬

‫ﻫﻴلﻪ دا وه چ‪ ３‬ﻳﻮه ورځ خلک لﻪ بت نمان‪％‬ﻨ‪＇ ３‬خﻪ خﻼص شﻲ او د ﻳﻮه اهلل‬

‫عبادت او لمان‪％‬ﻨﻪ‬

‫وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حضرت محﻤد‬

‫‪١١‬‬

‫د ژوﻧد مﻬﻤ‪ ３‬پ‪ ،３＋５‬لﻪ ‪ ٦‬کلﻨ‪＇ ９‬خﻪ تر ＇لﻮ‪＋４‬ت کلﻨ‪ ９‬پﻮرې‬

‫د مﻮر م‪７‬ﻳﻨﻪ – د عبدالمطلب لخﻮا سرپرستﻲ‬

‫‪ ٦‬کلﻨ‪９‬‬

‫د پﻴغمبر‬

‫‪ ٨‬کلﻨ‪９‬‬

‫د عبدالمطلب م‪７‬ﻳﻨﻪ‪ -‬د ابﻮطالب لخﻮا سرپرستﻲ‬

‫‪＄‬لمﻴتﻮب‬

‫لﻪ غم ‪＄‬پلﻮ ＇خﻪ د مﻼت‪ ７‬پﻪ ت‪７‬ون ک‪ ３‬گ‪６‬ون‬

‫‪ ٢٥‬کلﻨ‪９‬‬

‫لﻪ حضرت بﻲ بﻲ خدﻳج‪ ３‬سره واده‬

‫‪ ٤٠‬کلﻨ‪９‬‬

‫بعثت‬

‫فعاليت‬

‫ه ټول ي‬

‫پﻪ ډلﻪ ﻳﻴز کارک‪ ３‬د＊ﻲ ﻻس لﻴکﻨ‪ ،３‬د کﻴ‪ ０‬ﻻس لﻪ لﻴکﻨﻮ سره پﻪ خپلﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ون‪＋‬لﻮئ او پﻪ ！ﻮلگﻲ ک‪ ３‬ﻳ‪３‬‬ ‫نﻮرو تﻪ وړاندې ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -‬پﻪ ‪ 570‬ز کال ک‪３‬‬

‫د رسﻮل اکرم‬

‫پﻼر‬

‫‪ -‬پﻪ ‪ 6‬کلﻨ‪ ９‬ک‪３‬‬

‫د رسﻮل اکرم‬

‫نﻴکﻪ‬

‫‪ -‬پﻪ ‪ 8‬کلﻨ‪ ９‬ک‪３‬‬

‫د حضرت محمد‬

‫مﻮر‬

‫‪ -‬بﻲ بﻲ امﻨﻪ‬

‫د حضرت محمد‬

‫داﻳﻪ‬

‫‪ -‬عبدالمطلب‬

‫د حضرت محمد‬

‫مﻮر وفات شﻮه‬

‫‪ -‬عبداهلل‬

‫د حضرت محمد‬

‫نﻴکﻪ عبدالمطلب وفات شﻮ‬

‫‪ -‬بﻲ بﻲ حلﻴمﻪ‬

‫حضرت محمد‬

‫پﻪ مکﻪ معظمﻪ ک‪ ３‬وز‪４８４‬د‬

‫و تن‬

‫؟‬ ‫‪ -١‬أﻳا د حضرت محمد‬

‫د پﻼر‪ ،‬مﻮر‪ ،‬داﻳ‪ ،３‬اونﻴکﻪ نﻮمﻮنﻪ مﻮ زده دي؟‬ ‫باندې ＇ﻪ اغ‪５‬زه وک‪７‬ه؟‬

‫‪ -٢‬د د＊ت‪ ３‬ژوند پﻪ حضرت محمد‬

‫‪ -3‬لﻪ عام الفﻴل ＇خﻪ مﻮخﻪ ＇ﻪ ده؟ پﻪ لﻨ‪６‬ه تﻮگﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -4‬د حضرت محمد‬

‫د زامﻨﻮ نﻮمﻮنﻪ واخلئ؟‬

‫‪ -5‬د حضرت أمﻨ‪ ３‬د پﻼر او نﻴکﻪ نﻮمﻮنﻪ واخلئ؟‬ ‫‪ -6‬د حضرت محمد‬

‫د لﻮ‪１‬ﻮ نﻮمﻮنﻪ واخلئ؟‬

‫‪ -7‬سم عبارت د (ص) پﻪ تﻮري او ناسم عبارت د(غ) پﻪ تﻮري پﻪ خپلﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬سره پﻪ ن‪＋‬ﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -‬حضرت علﻲ‬

‫د حضرت محمد‬

‫ د امﻮﻳانﻮ نﻴکﻪ ﻫاشم نﻮم‪５‬ده (‬‫‪ -‬د بﻨﻲ ﻫاشم نﻴکﻪ امﻴﻪ نﻮم‪５‬ده (‬

‫د تره زوی و (‬

‫)‬

‫)‬ ‫)‬

‫‪١٢‬‬

‫غزوة موته‬ ‫پﻨ‪％‬م لﻮست‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪١‬‬

‫د اهلل‬

‫درس‬ ‫اﻓﻐاﻧﺴتان‬ ‫ﻣﺴﻠﻤان و‬ ‫حضرتﻣتﻘابﻞ‬ ‫وروستی‪4‬پﻴﻐﻤبرتاثﻴرات‬ ‫ﻣردمتر ﻫجرتﻪ)‬ ‫＇خﻪ‬ ‫اﻋراب(ﻟﻪ بﻌثتﻪ‬ ‫ﻣحﻤد‬

‫پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬بﻪ پﻪ پﻴغمبرۍ باندې د حضرت محمد لﻪ مبعﻮث ک‪５‬دلﻮ‪ ،‬لﻪ مک‪ ３‬معظم‪＇ ３‬خﻪ مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮرې تﻪ د ده لﻪ‬ ‫تر شﻬادت پﻮرې) سره اشﻨا شﻲ‪.‬‬ ‫ﻫجرت او ﻫم د اسﻼم د تارﻳخ پ‪５‬ل (د حضرت محمد لﻪ وختﻪ د حضرت علﻲ‬ ‫حضرت محمد پﻪ ﻫر کال ک‪ ３‬ﻳﻮه مﻴاشت د جبل الﻨﻮر غار تﻪ چ‪( ３‬حرا) نﻮم‪５‬ده او مک‪ ３‬معظم‪ ３‬تﻪ ن‪８‬دې پروت دی‪،‬‬ ‫تلﻮ او ﻫلتﻪ بﻪ پﻪ عبادت کﻮلﻮ او فکر کﻮلﻮ بﻮخت‪５‬ده‪ .‬د حضرت محمد کراري او ﻳﻮازﻳتﻮب خﻮ＊‪５‬دل‪ .‬دی پﻪ ＇لﻮ‪＋４‬ت‬ ‫کلﻨ‪ ９‬ک‪ ３‬د حرا پﻪ غار ک‪ ３‬د اهلل لخﻮا پﻪ پ‪５‬غمبرۍ مبعﻮث او مامﻮر‬ ‫شﻮ‪ ،‬تر ＇ﻮ د ن‪７‬ۍ ！ﻮلﻮ خلکﻮ تﻪ د ﻳﻮه اهلل د عبادت‪ ،‬لﻪ بت لمان‪３％‬‬ ‫＇خﻪ ﻻس اخﻴستﻨ‪ ،３‬د قﻴامت پﻪ ورځ اﻳمان او د خپل‪ ３‬پ‪５‬غمبرۍ د مﻨلﻮ‬ ‫بلﻨﻪ ورک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د اهلل لﻪ لﻮري د حضرت محمد پﻪ پ‪５‬غمبري باندې ！اکلﻮ تﻪ‪،‬‬ ‫بعثت واﻳﻲ‪ .‬د نبﻮت تر اعﻼنﻮلﻮ وروستﻪ لﻪ نارﻳﻨﻪ وو ＇خﻪ حضرت‬ ‫او لﻪ‬ ‫‪ ،‬لﻪ ＊‪％‬ﻴﻨﻪ وو ＇خﻪ بﻲ بﻲ خدﻳجﻪ‬ ‫ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫ماشﻮمانﻮ ＇خﻪ حضرت علﻲ ( کرم اهلل وجﻬﻪ) لﻮم‪７‬نﻲ کسان وو چ‪ ３‬د‬ ‫اسﻼم دﻳن ﻳ‪ ３‬ومانﻪ‪ .‬حضرت محمد بﻪ پﻪ لﻮم‪７‬ﻳﻮ ک‪ ３‬خلک پﻪ پ＂ﻪ د‬ ‫اسﻼم سپﻴ（لﻲ دﻳن تﻪ را بلل‪ .‬پدې ډول کارکﻮلﻮ سره ورو ورو ﻳﻮ شم‪５‬ر‬ ‫‪＄‬ﻮر‪４‬دلﻮ خلکﻮ او د مک‪＄ ３‬ﻴﻨﻮ قﻮمﻲ مشرانﻮ د اسﻼم دﻳن ومانﻪ‪ .‬لﻪ‬ ‫درﻳﻮ کالﻮ ＇خﻪ وروستﻪ اهلل حضرت محمد تﻪ حکم وک‪ ７‬چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫د حرا ﻏار‬ ‫＇رگﻨد ډول خلک اسﻼم تﻪ راوغﻮاړي او لﻪ بت نمان‪％‬ﻨ‪＇ ３‬خﻪ ﻳ‪ ３‬مﻨع ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫اسﻼم ورځ پﻪ ورځ پراختﻴا کﻮلﻪ او عادي خلکﻮ لﻪ دې بلﻨ‪＇ ３‬خﻪ مﻼت‪ ７‬کاوه‪ .‬د مک‪ ３‬کافرانﻮ د اسﻼم لﻪ زﻳات‪５‬دونکﻲ نفﻮذ‬ ‫＇خﻪ د خطر احساس وک‪ .７‬ﻫغﻮی داس‪ ３‬فکر کاوه کﻪ چ‪５‬رې بت نمان‪％‬ﻨﻪ لﻪ مﻨ‪％‬ﻪ ﻻړه شﻲ‪ ،‬ﻫ‪（５‬کلﻪ نشﻲ کﻮلی چ‪３‬‬ ‫پر خلکﻮ واکمن پات‪ ３‬شﻲ‪ .‬لﻪ دې املﻪ راغﻮن‪ ６‬او د چارې پﻪ ل＂ﻪ ک‪ ３‬شﻮل‪ .‬دوی لﻮم‪７‬ی داس‪ ３‬وړاندﻳز وک‪ ７‬چ‪ ３‬حضرت‬ ‫محمد د پﻴسﻮ او مقام پﻪ ورکﻮلﻮ سره راضﻲ ک‪７‬ي او د ﻫغﻮی پﻪ أند د اهلل لﻪ ﻻرې ﻳ‪ ３‬راوگر‪＄‬ﻮي‪ ،‬تر＇ﻮ د اسﻼم‬ ‫د دﻳن د پرمختگ مخﻪ ونﻴﻮل شﻲ‪ .‬ﻫغﻮی د اهلل پﻴغمبرتﻪ داس‪ ３‬وړاندﻳز وک‪:７‬‬ ‫(( کﻪ لﻪ دعﻮت ＇خﻪ ﻻس واخلئ‪ ،‬پﻪ بدل ک‪ ３‬ﻫر ＇ﻪ چ‪ ３‬غﻮاړئ‪ ،‬تاس‪ ３‬تﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬درک‪７‬و‪ ،‬کﻪ وغﻮاړئ خپلﻪ شتمﻨﻲ بﻪ‬ ‫ستاس‪ ３‬پﻪ واک ک‪ ３‬در ک‪７‬و او تاس‪ ３‬بﻪ خپل مشر و！اکﻮ او کﻪ ناروغ ﻳاست‪ ،‬ستاسﻮ درملﻨﻪ بﻪ وک‪７‬و‪.)).‬‬ ‫حضرت محمد ﻳ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪ ３‬داس‪ ３‬ووﻳل‪ ((:‬پﻪ اهلل م‪ ３‬دې قسم وي کﻪ لمر م‪ ３‬پﻪ ＊ﻲ ﻻس او سپﻮږم‪ ９‬م‪３‬‬ ‫پﻪ کﻴ‪ ０‬ﻻس ک‪ ３‬راک‪７‬ئ‪ ،‬لﻪ دغ‪ ３‬بلﻨ‪ ３‬بﻪ ﻻس وا نﻪ خلم‪ .‬ﻫ‪（５‬کلﻪ بﻪ داس‪ ３‬ونﻪ ک‪７‬م‪ ،‬ان تر دې کﻪ پﻪ دې ﻻر ک‪ ３‬خپل‬ ‫‪＄‬ان ﻫم لﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬م‪)).‬‬ ‫کلﻪ چ‪ ３‬کافران وپﻮﻫ‪５‬دل چ‪ ３‬حضرت محمد د اسﻼم لﻪ دعﻮت او بلﻨ‪＇ ３‬خﻪ ﻻس نﻪ اخلﻲ‪ ،‬نﻮ د ده او د ده د ملگرو‬ ‫پﻪ ‪＄‬ﻮرونﻮ ﻳ‪ ３‬ﻻس پﻮرې ک‪ .７‬بﻼل‪ ،‬ﻳاسر او ُسمﻴﻪ او د پ‪５‬غمبر نﻮرو ﻳارانﻮ د ډ‪４‬رو کلکﻮ شکﻨجﻮ پﻪ وړاندې مقاومت وک‪ ７‬او‬ ‫‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻳ‪ ３‬د شﻬادت جامﻮنﻪ و＇‪＋‬ل‪ .‬تر دې پﻮرې چ‪ ３‬پﻪ خپلﻪ حضرت محمد ﻫم لﻪ دغﻮ ‪＄‬ﻮرونﻮ ＇خﻪ پﻪ امان ک‪３‬‬ ‫پات‪ ３‬نﻪ شﻮ‪ .‬پﻪ ﻻرو او کﻮ＇ﻮ ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬پر حضرت محمد باندې برﻳدونﻪ کﻮل او پﻪ کا‪１‬ﻮ بﻪ ﻳ‪ ３‬وﻳشتﻪ او ！پﻲ کاوه بﻪ ﻳ‪.３‬‬ ‫مشرکﻴﻨﻮ بﻪ پر ‪＄‬انﻲ ‪＄‬ﻮرونﻮ سر ب‪５‬ره د تبلﻴغاتﻮ او تﻮمتﻮنﻮ پﻪ وسﻴلﻪ پﻴغمبر ‪＄‬ﻮراوه‪ ،‬آن تر دې چ‪ ３‬لﻪ پﻴغمبر او لﻪ‬ ‫ﻳارانﻮ سره ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د پﻴغمبر مﻼت‪ ７‬بﻪ ﻳ‪ ３‬کاوه‪ ،‬د درﻳﻮ کالﻮ لپاره ﻳ‪ ３‬اړﻳک‪ ３‬پرﻳک‪７‬ې او ﻫغﻮی ﻳ‪ ３‬پﻪ اقتصادي کﻼبﻨدۍ‬

‫‪١3‬‬

‫ک‪ ３‬را گ‪５‬ر ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫لﻪ دغﻮ ！ﻮلﻮ ستﻮنزو سره سره‪ ،‬حضرت محمد پﻪ خپل ﻫﻮډ‪ ،‬عزم او اراده ک‪！ ３‬ﻴﻨگ و او د اسﻼم لﻪ بلﻨ‪ ３‬او د‬ ‫اهلل لﻪ نمان‪％‬ﻨ‪＇ ３‬خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻴ＆ ﻻس وانﻪ خﻴست‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د اسﻼم دﻳن پﻪ ﻻندنﻴﻮ ارز＊تﻮنﻮ وﻻړ دی‪.‬‬ ‫‪ -١‬اسﻼم وروستی‪ ،‬بشپ‪ ７‬او الﻬﻲ دﻳن دی‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اسﻼم لﻪ پﻴلﻪ تر اوسﻪ د مسلمانانﻮ پﻪ ﻻر＊ﻮونﻪ‪ ،‬سﻴادت او ن‪５‬کمرغ‪ ９‬ک‪ ３‬پﻪ بالفعل او بالقﻮه ډول خپلﻪ ون‪６‬ه حفظ‬ ‫ساتل‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫‪ -3‬اسﻼم ﻳﻮ ژوندی‪ ،‬نﻮ＊ت راوړونکی‪ ،‬خﻮ‪＋＄‬ت رامﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮونکی‪ ،‬ژوند ورکﻮونکی او د ظلم پر وړاندې ودرﻳدونکی‬ ‫دﻳن دی‪.‬‬ ‫قرآن مجﻴد لﻪ اړتﻴا سره سم د اهلل لﻪ لﻮرې د جبرﻳﻴل(ع) پﻪ واسطﻪ پر حضرت محمد باندې نازل شﻮ‪.‬‬ ‫د بعثت (‪ )١‬کال‬

‫بعثت – د پ＂‪ ３‬بلﻨ‪ ３‬پﻴل‬

‫د بعثت (‪ )4‬کال‬

‫د ＇رگﻨد دعﻮت پﻴل – د مسلمانانﻮ د ‪＄‬ﻮرو‪４‬دلﻮ پﻴل‬

‫د بعثت (‪ )5‬کال‬

‫حبش‪ ３‬تﻪ د ﻳﻮ شم‪５‬ر مسلمانانﻮ مﻬاجرت‪.‬‬

‫د بعثت (‪ -7‬تر ‪ )١0‬کال د مسلمانانﻮ د درﻳﻮ کالﻮ پﻪ ترڅ ک‪ ３‬اقتصادي کﻼبﻨدي‪ ،‬د بﻲ بﻲ خدﻳج‪ ３‬او ابﻮطالب م‪７‬ﻳﻨﻪ‬ ‫د بعثت(‪ )١١‬کال‬

‫د حج پﻪ مراسمﻮ ک‪ ３‬لﻪ ﻳﻮ شم‪５‬ر خلکﻮ سره د حضرت محمد‬

‫د بعثت (‪ )١3 -١٢‬کال‬

‫پﻪ ډلﻪ ﻳﻴزه تﻮگﻪ د ﻳثرب خلک د پ‪５‬غمبر‬ ‫ت‪７‬ون ولﻴکﻪ‪.‬‬

‫د بعثت (‪ )١4‬کال‬

‫ﻳثرب تﻪ د مسلمانانﻮ او حضرت رسﻮل اکرم‬

‫ه ټول ي‬

‫لﻴدنﻪ‪.‬‬

‫حضﻮر تﻪ راغلل او ورسره ﻳ‪ ３‬پﻪ دوو ب‪５‬ﻼ ب‪５‬لﻮ لﻴدنﻮ ک‪３‬‬ ‫ﻫجرت‪.‬‬

‫فعاليت‬

‫تش ‪＄‬اﻳﻮنﻪ پﻪ خپلﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ډک ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫ اهلل د بعثت پﻪ درﻳم کال‪ ،‬حضرت محمد تﻪ دنده وسپارلﻪ‪)................................(.‬‬‫ د حضرت محمد لﻪ ژوندانﻪ ＇خﻪ د بعثت پﻪ وخت ک‪ ３‬زده کﻮو چ‪).......................( :３‬‬‫‪ -‬اسﻼم ＇رنگﻪ دﻳن دی؟‪................................................................................‬‬

‫؟‬

‫و تن‬

‫‪ -١‬حضرت محمد ول‪ ３‬د حرا غار تﻪ تلﻮ؟‬ ‫‪ -٢‬حضرت محمد د بعثت پﻪ پﻴل ک‪ ３‬اسﻼم دﻳن تﻪ خلک پﻪ ＇ﻪ ډول را بلل؟‬ ‫‪ -3‬حضرت محمد د مشرکﻴﻨﻮ د وړاندﻳز پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪＇ ３‬ﻪ ووﻳل؟‬ ‫‪ -4‬د اسﻼم پﻴغام مﻮږ مسلمانانﻮ تﻪ ＇ﻪ دی؟ پﻪ لﻨ‪６‬ه ډول ﻳ‪ ３‬وواﻳئ‪.‬‬

‫د حضرت محمد‬

‫له ټول ي بهر فعاليت‬

‫د بعثت پﻪ اړه د خپل کلی د جﻮمات د امام پﻪ مرستﻪ ﻳﻮه مقالﻪ ولﻴکئ‪.‬‬

‫‪١4‬‬

‫غزوة موته‬

‫ﻓﺼﻞ ‪١‬‬ ‫شپ‪８‬م لﻮست‬ ‫درس ‪4‬‬ ‫خدای‬ ‫د‬

‫ﻣﺴﻠﻤان و ﻣردم اﻓﻐاﻧﺴتان‬ ‫پ‪５‬ﻐﻤبر اﻋراب‬ ‫وروستیﻣتﻘابﻞ‬ ‫تاثﻴرات‬ ‫حضرت ﻣحﻤد‬ ‫(ﻟﻪ ﻫجرتﻪ تر رحﻠتﻪ)‬

‫پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬کﻮ＊） شﻮی چ‪＄ ３‬ﻴﻨﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ لکﻪ‪ :‬کﻮم ﻻملﻮنﻪ د دې سبب شﻮل چ‪ ３‬حضرت محمد او‬ ‫مسلمانان لﻪ مک‪ ３‬معظم‪＇ ３‬خﻪ حبش‪ ３‬او ﻳثرب تﻪ ﻫجرت وک‪７‬ي او ＇رنگﻪ اسﻼم پراختﻴا ومﻮندلﻪ؟ دغﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ پﻪ‬ ‫لﻨ‪６‬ه تﻮگﻪ ‪＄‬ﻮابﻮنﻪ ورک‪７‬ل شﻮي دي‪.‬‬

‫ﻫر＇ﻮمره چ‪ ３‬د مسلمانانﻮ شم‪５‬ر زﻳات‪５‬ده‪ ،‬پﻪ ﻫماغﻪ کچﻪ د مشرکانﻮ‬ ‫زور وﻫﻨ‪ ３‬پر مسلمانانﻮ باندې د‪４‬رې شﻮي‪ .‬کلﻪ چ‪ ３‬د بت نمان‪％‬ﻮنکﻮ‬ ‫ ﻳثرب تﻪ د مسلمانانﻮ‬‫ د مسلمانانﻮ‬‫او مشرکانﻮ ‪＄‬ﻮرون‪ ３‬او رب‪７‬ون‪ ３‬د‪４‬رې شﻮې‪ ،‬حضرت محمد‬ ‫مﻬاجرت‬ ‫اقتصادي‬ ‫کﻼبﻨدي‪.‬‬ ‫داس‪ ３‬ﻻر＊ﻮونﻪ وک‪７‬ه ﻳﻮ شم‪５‬ر مسلمانان چ‪ ３‬پﻪ ﻫغﻮی ک‪ ３‬حضرت‬ ‫او م‪５‬رمن ﻳ‪ ３‬ﻫم وه‪ ،‬د حضرت جعفر بن ابﻲ طالب تر‬ ‫عثمان‬ ‫سﻮر سمﻨدرگﻰ‬ ‫مشرۍ ﻻندې حبش‪ ３‬تﻪ ﻫجرت وک‪７‬ي‪ .‬کلﻪ چ‪ ３‬مشرکﻴن خبر شﻮل‪،‬‬ ‫پﻪ غﻮسﻪ شﻮل او د اسﻼم پر خﻼف ﻳ‪ ３‬خپل‪ ３‬مبارزې سخت‪ ３‬ک‪７‬ې‪.‬‬ ‫د قرﻳشﻮ کافرانﻮ پﻪ خپل مﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ت‪７‬ون وک‪ ７‬چ‪( ３‬د مسلمانانﻮ او د ﻫاشم‬ ‫او عبدالمطلب لﻪ زامﻨﻮ سره خپل‪ ３‬اړﻳک‪ ３‬وشلﻮي او لﻪ ﻫغﻮی سره راک‪７‬ه‬ ‫ورک‪７‬ه او واده ونﻪ ک‪７‬ي)‪ .‬پﻪ دې ﻫکلﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ پر‪４‬ک‪７‬ه لﻴک ولﻴکﻪ او پﻪ کعبﻪ‬ ‫ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ک‪＋５‬ﻮد‪ .‬لﻪ ﻫغﻪ وروستﻪ پﻴغمبر او ﻳاران ﻳ‪ ３‬لﻪ مک‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫ حبش‪ ３‬تﻪ د مسلمانانﻮ‬‫ډل‪５‬ز مﻬاجرت‬ ‫د باندې د شعب ابﻮطالب پﻪ نامﻪ دره ک‪ ３‬استﻮگن شﻮل‪ .‬دوی‬ ‫درې کالﻪ پﻪ ډ‪４‬رې سخت‪ ９‬سره پﻪ ﻫغﻪ دره ک‪ ３‬اوس‪５‬دل‪ ،‬پﻪ داس‪３‬‬ ‫د ﻣﺴﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻣﻬاجرت‬ ‫نا خﻮالﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮ شم‪５‬ر کسانﻮ چ‪ ３‬د سپ‪（５‬لﻮ زړونﻮ لرونکﻲ وو‪ ،‬پﻪ‬ ‫خپل مﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ژمﻨﻪ وک‪７‬ه چ‪ ３‬ﻫغﻪ ت‪７‬ون لﻪ مﻨ‪％‬ﻪ ﻳﻮسﻲ او خپل‬ ‫مسلمان ﻫم ＊ارﻳان لﻪ بدمرغﻴﻮ ＇خﻪ وژغﻮري او لﻪ بل‪ ３‬خﻮا چ‪ ３‬پ‪５‬غمبر د اهلل لﻪ لﻮرې خبر شﻮ چ‪３‬‬ ‫د کافرانﻮ ﻫغﻪ پرﻳک‪７‬ه لﻴک وﻳﻨﻮ (وﻳﻨﻪ گانﻮ) خﻮړلی دی‪ ،‬ابﻮطالب دغﻪ خبر کافرانﻮ تﻪ ورک‪ ،７‬لﻪ ﻫغﻮی ＇خﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬وغﻮ＊تل چ‪ ３‬ﻫغﻪ پرﻳک‪７‬ه لﻴک راوړي‪ .‬او ﻫمدارنگﻪ ورتﻪ وﻳ‪ ３‬و ﻳل چ‪ :３‬کﻪ چﻴرې حضرت محمد‬ ‫سم او ر＊تﻴا نﻪ وای وﻳلﻲ‪ ،‬نﻮ ﻫغﻪ بﻪ تاس‪ ３‬تﻪ وسپارم‪ .‬کافران ﻻړل او وﻳ‪ ３‬لﻴدل چ‪ ３‬پﻴغمبر ر＊تﻴا وﻳلﻲ‬ ‫دي نﻮ ‪＄‬کﻪ ﻳ‪ ３‬پ‪５‬غمبر او د ﻫغﻪ ملگرو تﻪ(مسلمانانﻮ) اجازه ورک‪７‬ه چ‪ ３‬ب‪５‬رتﻪ مک‪ ３‬تﻪ ور وگر‪＄‬ﻲ‪ .‬لﻪ ﻫغ‪３‬‬ ‫وروستﻪ‪ ،‬حضرت محمد لﻪ ډ‪４‬رې ل‪ ８‬ش‪５‬ب‪＇ ３‬خﻪ ﻫم‪ ،‬اسﻼم تﻪ د خلکﻮ د رابللﻮ پﻪ ﻻر ک‪ ３‬گ＂ﻪ پﻮرتﻪ کﻮلﻪ‪ .‬ده‬ ‫د حج د مراسمﻮ د تر سره کﻮلﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬چ‪ ３‬زﻳات شم‪５‬ر خلک بﻪ د کعب‪ ３‬شرﻳف‪ ３‬د زﻳارت کﻮلﻮ لپاره ﻫلتﻪ را‬ ‫تلل‪ ،‬ﻫغﻮی بﻪ ﻳ‪ ３‬د اسﻼم لﻪ دﻳن سره أشﻨا کﻮل او د ﻫغﻮی پﻪ وسﻴلﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬خپل دعﻮت د نﻮرو قﻮمﻮنﻮ او ＊ارونﻮ د‬ ‫خلکﻮ غﻮږونﻮ تﻪ رساوه‪.‬‬ ‫د بعثت پﻪ ﻳﻮولسم کال د ﻫغﻮ کسانﻮ لﻪ ډل‪＇ ３‬خﻪ چ‪ ３‬د حضرت محمد دعﻮت ﻳ‪ ３‬ومﻨلﻮ‪＄ ،‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻳثرب د اوس او‬ ‫خزرج لﻪ قبﻴلﻮ ＇خﻪ وو‪ .‬لﻪ ﻫمدغﻪ ‪＄‬اﻳﻪ ﻳثرب تﻪ د مسلمانانﻮ د ﻫجرت ل‪７‬ۍ پﻴل شﻮه‪ .‬ﻫغﻮ ＇ﻮ تﻨﻮ د راستﻨ‪５‬دلﻮ پﻪ مﻬال د‬ ‫‪١5‬‬

‫حضرت محمد د پﻴغمبری خبر خپلﻮ ‪＄‬اﻳﻲ اوسﻴدونکﻮ تﻪ ورساوه او ﻳﻮ شم‪５‬ر نﻮرو ﻫم اسﻼم راوړ‪ ،‬بل کال د‬ ‫حج پﻪ مراسمﻮ ک‪ ３‬د ﻳثرب د نﻮﻳﻮ مسلمانانﻮ شم‪５‬ر دوولس تﻨﻮ تﻪ ورس‪５‬د او پﻪ راتلﻮنکﻲ کال ک‪ ３‬د ﻫغﻮی شم‪５‬ر لﻪ (‪80‬‬ ‫)تﻨﻮ ＇خﻪ ډ‪４‬ر شﻮ‪ ،‬نﻮ ﻫغﻪ مﻬال ﻳ‪ ３‬د حضرت محمد د دفاع ت‪７‬ون ﻻسلﻴک ک‪ .７‬بت نمان‪％‬ﻮنکﻮ د اسﻼم د پراختﻴا‬ ‫د مخﻨﻴﻮي پﻪ مﻮخﻪ پر ډول ډول کارونﻪ ﻻس پﻮرې ک‪ .７‬لﻪ ﻫغﻪ وروستﻪ چ‪ ３‬د حضرت ！ﻮلﻮ ﻳارانﻮ ﻳثرب تﻪ‬ ‫ﻫجرت وک‪ ،７‬کافرانﻮ پر‪４‬ک‪７‬ه وک‪７‬ه چ‪ ３‬د شپ‪ ３‬لﻪ خﻮا حضرت محمد پﻪ خپل کﻮر ک‪ ３‬ووژنﻲ‪ .‬حضرت‬ ‫محمد د خدای لﻪ لﻮري د دوی لﻪ دغ‪ ３‬پر‪４‬ک‪７‬ې ＇خﻪ خبر شﻮ‪ .‬لﻪ ﻫمدې کبلﻪ و چ‪ ３‬حضرت‬ ‫پﻪ دې شپﻪ د ده پﻪ بستره ک‪ ３‬وﻳده شﻮ او پﻪ دې ډول د مشرکﻴﻨﻮ دسﻴسﻪ شﻨ‪６‬ه شﻮه‪ .‬حضرت محمد‬ ‫علی‬ ‫پﻪ ملگرتﻴا د ( ثﻮر غار ) تﻪ ﻻړ او د در‪４‬ﻮ شپﻮ لﻪ ت‪５‬ر‪４‬دو‬ ‫پﻪ پ＂ﻪ لﻪ کﻮره ووت او د حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫وروستﻪ ﻳ‪ ３‬لﻪ ﻫغﻪ ‪＄‬اى ＇خﻪ ﻳثرب تﻪ ﻫجرت وک‪ .７‬وروستﻪ لﻪ دې د ﻳثرب نﻮم پﻪ»مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮرې« واو＊ت او د‬ ‫ﻫغﻪ ‪＄‬ای مسلمانانﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬انصار وﻳل‪.‬‬ ‫د اسﻼم پ‪５‬غمبر مدﻳﻨ‪ ３‬تﻪ لﻪ راتگ سره سم‪ ،‬تر ﻫر ＇ﻪ وړاندې د قبا د جﻮمات بﻨس＀ ک‪＋５‬ﻮد او د مدﻳﻨ‪ ３‬د ب‪５‬ﻼب‪５‬لﻮ‬ ‫لﻪ اوس‪５‬دونکﻮ سره ﻳ‪ ３‬ت‪７‬ون وک‪ ７‬چ‪ ３‬د مدﻳﻨ‪ ３‬د مﻨشﻮر پﻪ نﻮم نﻮمﻮل شﻮی دی چ‪ ３‬پﻪ مدﻳﻨ‪ ３‬ک‪ ３‬د ﻳرغلگرو پر‬ ‫وړاندې گ‪ ６‬عمل وک‪７‬ي‪ ،‬د مسلمانانﻮ ترمﻨ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬د ورورول‪ ９‬او اسﻼمﻲ نظام بﻨس＀ ک‪＋５‬ﻮد‪.‬‬ ‫لﻪ مک‪ ３‬معظم‪＇ ３‬خﻪ مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮرې تﻪ د حضرت محمد ﻫجرت د( ‪ 6٢٢‬زﻳ‪８‬دﻳز) کال سره سمﻮن لري او د‬ ‫د خﻼفت پﻪ وخت ک‪ ３‬پر‪４‬ک‪７‬ه وشﻮه چ‪ ３‬ﻫمدغﻪ ن‪＂５‬ﻪ د مسلمانانﻮ د تارﻳخ پﻴل وگر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫حضرت عمر‬ ‫ه ټول ي فعاليت‬ ‫زده کﻮونکﻲ پﻪ ‪ 3‬او ﻳا ‪ 5‬کسﻴزو ډلﻮ وو‪４‬شئ‪،‬‬ ‫تر خبرواترو وروستﻪ د ﻳﻮې ډل‪ ３‬ﻳﻮ استازی دې دخبرو پاﻳل‪ ３‬نﻮرو تﻪ وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫ ﻫجرت ﻳعﻨ‪＇ ３‬ﻪ؟‬‫ ول‪ ３‬ﻳثرب پﻪ مدﻳﻨ‪ ３‬ونﻮمﻮل شﻮ؟‬‫ ول‪ ３‬ﻫر ＇ﻮمره چ‪ ３‬د مسلمانانﻮ شم‪５‬ر ډ‪４‬ر‪４‬ده‪ ،‬پﻪ ﻫماغﻪ کچﻪ د مسلمانانﻮ پﻪ وړاندې د مشرکانﻮ‬‫مخالفت ډ‪４‬ر‪４‬ده‪.‬‬ ‫و تن‬ ‫؟‬ ‫‪ -١‬د مک‪ ３‬کفارو پﻪ خپل مﻨ‪ ＃‬ک‪＇ ３‬رنگﻪ ت‪７‬ون وک‪７‬؟ پﻪ دې اړه تبصره وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د مسلمانانﻮ د تارﻳخ پﻴل لﻪ ＇ﻪ شﻲ ＇خﻪ اخﻴستل شﻮی دی؟ ﻫغﻪ ن‪＂５‬ﻪ پﻪ گﻮتﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -3‬لﻮم‪７‬نی جﻮمات چ‪ ３‬حضرت محمد ﻳ‪ ３‬بﻨس＀ ک‪＋５‬ﻮد‪＇ ،‬ﻪ نﻮم‪５‬ده؟‬ ‫‪ -4‬د ﻫجرت پﻪ وخت ک‪ ３‬کﻮم صحابﻲ د حضرت پ‪５‬غمبر پﻪ بستره ک‪ ３‬وﻳده شﻮ؟ پﻪ دې اړه تبصره‬ ‫و ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫له ټول ي بهر فعاليت‬ ‫د مشرانﻮ او د کلﻲ جﻮمات د امام پﻪ مرستﻪ د ﻫجرت پﻪ اړه ﻳﻮه مقالﻪ ولﻴکئ‪.‬‬

‫‪١6‬‬

‫غزوة موته‬ ‫اووم لﻮست‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪3‬‬

‫د حضرت ﻣحﻤد‬

‫ﻣﻬﻤ‪ ３‬ﻏزاگاﻧ‪ ،３‬د ﻫﻐﻪ د ژوﻧد وروستﻲ کﻠﻮﻧﻪ او ﻣﻬﻤ‪ ３‬پ‪３＋５‬‬

‫پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬ﻫ（ﻪ شﻮې چ‪ ３‬پﻪ لﻨ‪６‬ه تﻮگﻪ غزاگانﻮ( غزا ﻫغﻪ جگ‪７‬ه ده چ‪ ３‬مسلمانانﻮ لﻪ کافرانﻮ سره ک‪７‬ې ده او‬ ‫پﻴغمبر خپلﻪ پﻪ ﻫغﻪ ک‪ ３‬گ‪６‬ون ک‪７‬ی و) پ‪＋５‬ﻮ او د حضرت محمد د ژوند لﻪ وروستﻨﻲ کلﻮنﻮ سره بلد شئ‪.‬‬ ‫د بدر ﻏزا‬ ‫د بدر غزا د ﻫجرت پﻪ دوﻳم کال د بدر ＇اگانﻮ تﻪ ن‪８‬دې‬ ‫د مسلمانانﻮ او مشرکﻴﻨﻮ تر مﻨ‪ ＃‬پ‪＋５‬ﻪ شﻮه‪ .‬پ‪＋５‬ﻪ داس‪ ３‬وه چ‪ ３‬د مسلمانانﻮ جبﻬﻪ‬ ‫د مک‪ ３‬د خلکﻮ سﻮداگرﻳز کاروان چ‪ ３‬لﻪ شام(سﻮرﻳ‪＇ )３‬خﻪ‬ ‫د مسلم‬ ‫ان‬ ‫ان‬ ‫ﻮ‬ ‫پل‬ ‫ﻰ‬ ‫نظام‬ ‫مک‪ ３‬تﻪ د ابﻮسفﻴان پﻪ مشرۍ روان و‪ ،‬مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮرې تﻪ ن‪８‬دې‬ ‫دم‬ ‫سلمانانﻮ س‬ ‫پاره نظام‬ ‫سپاره‬ ‫ت‪５‬ر‪４‬ده‪ .‬مشرکﻴﻨﻮ لﻪ دې ډاره چ‪ ３‬کاروان د مسلمانانﻮ ﻻستﻪ‬ ‫ور نﻪ شﻲ‪ ،‬ﻳﻮ ل‪＋‬کر ﻳ‪ ３‬د ﻫغﻪ د ساتﻨ‪ ３‬لپاره مدﻳﻨ‪ ３‬تﻪ ول‪８５‬ه‪.‬‬ ‫د مشرکﻴﻨﻮ کاروان د مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮرې لﻪ شاوخﻮا ＇خﻪ لرې شﻮ‪.‬‬ ‫د قرﻳشﻮ د ل‪＋‬کرو ماتﻪ او ت‪＋５‬تﻪ‬ ‫خﻮ د پﻴغمبر تر مشرۍ ﻻندې د مسلمانانﻮ او د دغﻮ ل‪＋‬کرو‬ ‫تر مﻨ‪ ＃‬جگ‪７‬ه ون‪＋‬تﻪ‪ .‬لﻪ دې املﻪ چ‪ ３‬مسلمانان پﻪ اهلل باندې‬ ‫پﻪ اﻳمان سره او د غره پﻪ شان استﻮاره ډگر تﻪ راغلﻲ وو‪ .‬پﻪ داس‪３‬‬ ‫د قرﻳشﻮ پﻮ‪＄‬ﻲ ﻫ‪６‬ه‬ ‫حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻫغﻮی شم‪５‬ر( ‪) 3١3‬تﻨﻪ وو پر مشرکﻴﻨﻮ باندې‬ ‫چ‪ ３‬شم‪５‬ر ﻳ‪ ) 950( ３‬تﻨﻮ تﻪ رسﻴده‪ ،‬برﻳالﻲ شﻮل او د مک‪ ３‬پﻪ‬ ‫د بدر ﻋزا‬ ‫مشرکﻴﻨﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬سخت گذارونﻪ ورک‪７‬ل او مشران ﻳ‪ ３‬لﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬ل‪ .‬د اسﻼم د برﻳا اوازه پﻪ ！ﻮل عربستان ک‪３‬‬ ‫خپره شﻮه او مشرکﻴن پﻪ و‪４‬ره ک‪ ３‬شﻮل‪.‬‬ ‫د ُاحد ﻏزا‬ ‫د ﻫجرت پﻪ در‪４‬ﻴم کال د مک‪ ３‬مشرکﻴﻨﻮ د بدر جگ‪７‬ې د‬ ‫غچ اخﻴستلﻮ پﻪ مﻮخﻪ لﻪ ډ‪４‬رو تجﻬﻴزاتﻮ سره د مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮرې‬ ‫د ﻫغﻮی پر وړاندې‬ ‫پﻪ لﻮر حرکت وک‪ .７‬حضرت محمد‬ ‫دمسلمانانﻮ (‪ ) 700‬کسﻴز ل‪＋‬کر ﻫغﻪ ‪＄‬ای تﻪ ول‪８５‬ه چ‪ ３‬د احد‬ ‫غره تﻪ ن‪８‬دې و‪ .‬دواړه لﻮري لﻪ ﻳﻮ بل سره مخ شﻮل‪ .‬پﻪ سر‬ ‫ک‪ ３‬کفار لﻪ مات‪ ３‬سره مخ شﻮل‪ ،‬خﻮ وروستﻪ لﻪ دې املﻪ چ‪３‬‬ ‫مسلمانانﻮ د د＊مﻨانﻮ د ＇ارلﻮ پر ‪＄‬ای د غﻨﻴمتﻮنﻮ پﻪ ！ﻮلﻮلﻮ پﻴل‬

‫‪١7‬‬

‫د احد ﻏر‬

‫وک‪ ،７‬ان تر دې ﻫغﻪ مسلمانان چ‪ ３‬د احد پﻪ کﻨ‪６‬و ک‪ ３‬د عبداهلل بن‬ ‫جبﻴر پﻪ مشرۍ گمارل شﻮي وو‪ .‬تر ＇ﻮ د مسلمانانﻮ جبﻬﻪ د شا لﻪ‬ ‫خﻮا وساتﻲ لﻪ ＇ﻮ تﻨﻮ پرتﻪ نﻮرو خپل ‪＄‬ای پر‪＋４‬ﻮد‪ ،‬کفارو لﻪ وخت‬ ‫＇خﻪ پﻪ گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪ ３‬د شا لﻪ لﻮري د خالد بن ولﻴد پﻪ قﻮماندان‪９‬‬ ‫پﻪ مسلمانانﻮ ﻳرغل وک‪ .７‬لﻪ دغﻪ نا＇اپﻲ ﻳرغل سره وضعﻴت بدلﻮن‬ ‫ومﻮند‪ .‬د اسﻼم د مبارک پﻴغمبر حضرت محمد مبارک غاښ‬ ‫ﻫم دشﻬادت لﻮړ مقام تﻪ‬ ‫شﻬﻴد او ﻫمدارنگﻪ حضرت حمزه‬ ‫ورس‪５‬د او لﻪ مسلمانانﻮ ＇خﻪ(‪ )70‬اوﻳا تﻨﻪ پﻪ شﻬادت ورس‪５‬دل‪ .‬دغﻪ‬ ‫غزا مسلمانانﻮ تﻪ د عبرت درس و‪.‬‬

‫غر‬

‫مسلمان غشﻲ‬ ‫وﻳشتﻮنکﻲ‬ ‫د مسلمانانﻮ‬ ‫پﻮ‪＄‬ﻰ ﻫ‪６‬ه‬

‫د احد غر‬

‫د قرﻳ‬

‫شﻮ سپاره نظام‬

‫د قرﻳ‬

‫د قرﻳشﻮ‬ ‫پﻮ‪＄‬ﻰ ﻫ‪６‬ه‬

‫شﻮ پلﻲ نظام‬

‫ﻫغﻪ ﻻر چ‪ ３‬د قرﻳشﻮ ‪＄‬ﻮاکﻮنﻪ وتﻮان‪５‬د د شالﻪ‬ ‫خﻮا پر مسلمانﻮ باندې ﻳرغل وک‪７‬ي‪.‬‬

‫د احد ﻏزا‬

‫د خﻨدق ﻏزا (احزاب)‬ ‫د ﻫجرت پﻪ پﻨ‪％‬م کال د مک‪ ３‬مشرکﻴﻨﻮ لﻪ ﻳﻬﻮدﻳانﻮ سره ﻫم ت‪７‬ون وک‪ ７‬او تصمﻴم ﻳ‪ ３‬ونﻴﻮ چ‪ ３‬پﻪ مدﻳﻨ‪３‬‬ ‫مﻨﻮرې باندې ﻳرغل وک‪７‬ي‪ .‬پﻪ دغﻪ پﻮ‪＄‬ﻲ ！ﻮلﻨﻪ ک‪ ３‬د ﻳﻬﻮدو‪ ،‬مشرکﻴﻨﻮ او قرﻳشﻮ پﻮځ ن‪８‬دې لس زره تﻨﻪ د‬ ‫ابﻮسفﻴان پﻪ مشرۍ پﻪ درﻳﻮ ل‪＋‬کرو ک‪ ３‬راغﻮن‪ ６‬شﻮي وو‪.‬‬ ‫حضرت محمد چ‪ ３‬کلﻪ لﻪ مﻮضﻮع ＇خﻪ خبر شﻮ‪ ،‬د اصحابﻮ کرامﻮ او د خپل ﻫم ت‪７‬ونﻲ‪ ،‬بﻨﻲ‬ ‫لﻪ مک‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫خزاعﻪ پﻪ مشﻮرې ﻳ‪ ３‬شﻮرا جﻮړه ک‪７‬ه چ‪ ３‬د دفاع تر ！ﻮلﻮ اغ‪５‬زمﻨﻪ ﻻره‬ ‫غرن‪ ９‬سﻴمﻪ‬ ‫و！اکﻲ‪.‬‬ ‫د احزاب ‪＄‬ﻮاکﻮنﻪ‬ ‫پ‪５‬غمبر د سلمان فارسﻲ نظر د دفاع لپاره د خﻨدق پﻪ ک‪５‬ﻨدلﻮ ک‪３‬‬ ‫تر ！ﻮلﻮ غﻮره وگا‪１‬ﻪ‪ .‬او د خﻨدق د ک‪５‬ﻨدلﻮ فرمان ﻳ‪ ３‬د مدﻳﻨ‪ ３‬پﻪ شمال‬ ‫ک‪ ３‬صادر ک‪ ７‬او خپلﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻫغﻪ پﻪ ！ﻮلﻮ پ‪７‬اوونﻮ ک‪ ３‬گ‪６‬ون وک‪ .７‬کلﻪ چ‪３‬‬ ‫د اسﻼم ‪＄‬ﻮاکﻮنﻪ‬ ‫مشرکﻴن مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮرې تﻪ ورس‪５‬دل‪ ،‬خپل مخک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ خﻨدق ولﻴد‬ ‫غر‬ ‫چ‪ ３‬تر ﻫغﻪ مﻬالﻪ ﻳ‪ ３‬نﻪ و لﻴدلی‪ .‬ﻫغﻮی د مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮرې دکﻼبﻨدۍ او‬ ‫غرن‪ ９‬سﻴمﻪ‬ ‫د خﻨدق پﻪ ﻫغﻪ غاړه ک‪ ３‬لﻪ در‪４‬دو ＇خﻪ بلﻪ ﻻره نﻪ درلﻮده‪ ،‬تر دې چ‪３‬‬ ‫د خﻨدق ﻏزا‬ ‫د قرﻳشﻮ ﻳﻮ شم‪５‬ر نامتﻮ جﻨگﻴالﻲ لﻪ خﻨدق ＇خﻪ ت‪５‬ر شﻮل‪ .‬د ﻫغﻮی‬ ‫د نامتﻮ پﻬلﻮان عمرو بن عبدود لﻪ وژل ک‪５‬دو وروستﻪ‪ ،‬نﻮرو ت‪＋５‬تﻪ وک‪７‬ه‪ .‬د ﻫغﻮی ﻳﻮ شم‪５‬ر لﻪ لﻮی او سخت طﻮفان‬ ‫سره مخ شﻮل چ‪ ３‬د مشرکﻴﻨﻮ خﻴم‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ړنگ‪ ３‬ک‪７‬ې‪ .‬دغﻪ کار چ‪ ３‬د کﻼبﻨدۍ د پای تﻪ رس‪５‬دو او د مشرکﻴﻨﻮ د‬ ‫ل‪＋‬کر د خپل مﻨ‪％‬ﻲ گ‪６‬وډۍ ﻻمل شﻮ‪ ،‬ﻫغﻮی پرتﻪ لﻪ کﻮم ل‪ ８‬پرمختگ ＇خﻪ د مدﻳﻨ‪ ３‬لﻪ شاوخﻮا تﻴت شﻮل‪.‬‬ ‫پﻪ دغﻪ غزا ک‪ ３‬د مسلمانانﻮ پﻮ‪＄‬ﻲ ‪＄‬ﻮاک پﻪ ！اپﻮ وزمﻪ ک‪ ３‬پﻪ ډاگﻪ شﻮ‪ .‬د شام او د مک‪ ３‬تر مﻨ‪ ＃‬د سﻮداگرۍ‬ ‫‪١8‬‬

‫غزوة موته‬

‫ﻓﺼﻞ ‪3‬‬ ‫د ﻻرو امﻨﻴت ！ﻴﻨگ شﻮ او تر ！ﻮلﻮ مﻬمﻪ د تﻮحﻴد فکر او د ﻳﻮ خدای عبادت‪ ،‬د شرک او بت لمان‪％‬ﻨ‪３‬‬ ‫د پرمختگ مخﻪ ونﻴﻮلﻪ‪ .‬او غزا د مسلمانانﻮ پﻪ گ＂ﻪ پای تﻪ ورس‪５‬ده‪ .‬د خﻨدق تر غزا وروستﻪ حضرت پ‪５‬غمبر لﻪ‬ ‫خپلﻮ ‪＄‬ﻮاکﻮنﻮ سره د بﻨﻲ قرﻳظ‪ ３‬د ﻳﻬﻮدو د پاکﻮلﻮ پﻪ مﻮخﻪ چ‪ ３‬پﻪ ډ‪４‬رو حساسﻮ ش‪５‬بﻮ ک‪ ３‬لﻪ د＊من سره ﻳﻮ ‪＄‬ای‬ ‫شﻮي وو‪ ،‬حرکت وک‪ ７‬او د مدﻳﻨ‪ ３‬شاوخﻮا ﻳ‪ ３‬د ﻫغﻮی لﻪ شتﻮن ＇خﻪ پاکﻪ ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫د حدﻳبﻴ‪ ３‬سﻮﻟﻪ او د اسﻼم پراختﻴا‬ ‫د ﻫجرت پﻪ شپ‪８‬م کال د مسلمانانﻮ ‪＄‬ﻮاک د اعرابﻮ پر وړاندې ＊کاره شﻮ‪＇ ،‬رنگﻪ چ‪ ３‬د مک‪ ３‬مشرکﻴن لﻪ‬ ‫مسلمانانﻮ سره سﻮل‪ ３‬تﻪ چمتﻮ شﻮل‪ .‬پﻪ دې ترتﻴب‪ ،‬د حدﻳب‪ ３‬د سﻮل‪ ３‬ت‪７‬ون رامﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮ‪ .‬د دې ت‪７‬ون پر بﻨس＀‬ ‫مشرکﻴن ژمن شﻮل چ‪ ３‬تر لسﻮ کلﻮنﻮ بﻪ لﻪ مسلمانانﻮ سره جگ‪７‬ه نﻪ کﻮي او ﻫغﻮی تﻪ بﻪ د خدای د کﻮر د زﻳارت‬ ‫کﻮلﻮ اجازه ورک‪７‬ي‪ .‬د سﻮل‪ ３‬د ت‪７‬ون پﻪ ﻻسلﻴک سره ‪ ،‬پ‪５‬غمبر وکﻮﻻی شﻮ چ‪ ３‬اسﻼمﻲ تبلﻴغ پﻪ ازاده تﻮگﻪ وک‪７‬ي‬ ‫او نﻪ ﻳﻮا‪ ３＄‬د عربستان خلک‪ ،‬بلک‪ ３‬د نﻮرو ﻫ‪５‬ﻮادونﻮ وگ‪７‬ي ﻫم اسﻼم تﻪ راوبﻮلﻲ‪.‬‬

‫د اسﻼم د بﻠﻨ‪ ３‬ﻧ‪７‬ﻳﻮال ابﻼغ‬ ‫د ﻫجرت پﻪ اووم کال د اسﻼم پ‪５‬غمبر خپل سفﻴران د عربستان تر پﻮلﻮ دباندې ول‪８５‬ل او خپل رسالت ﻳ‪３‬‬ ‫ن‪７‬ﻳﻮال ک‪ ،７‬د پ‪５‬غمبر لﻴکﻮنﻪ د خدای لﻪ عبادت او تﻮحﻴد سره پﻴل ک‪５‬دل او وروستﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻫ‪５‬ﻮادونﻮ مشران‬ ‫اسﻼم تﻪ را بلل‪.‬‬ ‫د ن‪７‬ۍ ﻳﻮ شم‪５‬ر رﻫبران او مشران لکﻪ‪ :‬د حبش‪ ３‬پاچا‪ ،‬د ﻫغﻪ وخت د بحرﻳن او عمان پاچاﻫانﻮ د اسﻼم دﻳن تﻪ‬ ‫را وبلل شﻮل‪.‬‬ ‫د خﻴبر ﻏزا‬ ‫د حدﻳب‪ ３‬د سﻮل‪ ３‬لﻪ ت‪７‬ون ＇خﻪ وروستﻪ د اسﻼم دﻳن ورځ پﻪ ورځ پراختﻴا وک‪７‬ه او د＊مﻨان ﻳ‪ ３‬ﻫم پﻪ‬ ‫غﻮسﻪ شﻮل‪ .‬لﻪ دغﻮ د＊مﻨانﻮ ＇خﻪ د خﻴبر د سﻴم‪ ３‬ﻳﻬﻮدﻳان وو چ‪ ３‬مسلمانانﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬ستﻮنزې رامﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮل‪.３‬‬ ‫پﻪ ﻫمدې مﻮخﻪ پ‪５‬غمبر د ﻫجرت پﻪ اووم کال ک‪ ３‬لﻪ ﻫغﻮی سره مقابل‪ ３‬تﻪ ور ودانگل او د ﻫغﻮی کﻼ ﻳ‪３‬‬ ‫کﻼبﻨده ک‪７‬ه‪ ،‬پﻪ پاﻳلﻪ ک‪ ３‬مسلمانانﻮ د ﻫغﻮی کﻼگان‪ ３‬فتحﻪ او بری ﻳ‪ ３‬ﻻس تﻪ راوړ‪.‬‬

‫‪١9‬‬

‫دا‬

‫حمر‬

‫سمﻨ‬

‫د‬ ‫رگﻰ‬

‫د ﻣﻮتﻪ ﻏزا‬ ‫د ﻫجرت پﻪ اتم کال حضرت محمد خپل استازی د بصرې‬ ‫واکمن تﻪ ( د سﻮرﻳ‪ ３‬پﻪ سﻮﻳل ک‪ ３‬د حﻮران پﻪ وﻻﻳت ک‪ ３‬ﻳﻮ ＊ار‬ ‫دی) ول‪８５‬ه‪ ،‬خﻮ ﻫغﻪ استازی د ﻻرې پﻪ اوږدو ک‪ ３‬د مﻮتﻪ پﻪ سﻴمﻪ ک‪３‬‬ ‫پﻪ شﻬادت ورس‪５‬د او دغﻪ عمل پﻪ مﻮتﻪ ک‪ ３‬د مسلمانانﻮ د جگ‪７‬ې‬ ‫ﻻمل شﻮ‪ .‬چ‪ ３‬د ﻫغﻪ پﻪ ل‪ ７‬ک‪ ３‬د مسلمانانﻮ درې سرداران جعفر بن‬ ‫ابﻲ طالب‪ ،‬زﻳد بن حارث او عبداهلل بن رواحﻪ پﻪ شﻬادت ورس‪５‬دل‬ ‫د مﻮت‪ ３‬غزا‬ ‫او غزا د خالد بن ولﻴد د تدبﻴر لﻪ املﻪ پای تﻪ ورس‪５‬ده‪.‬‬ ‫د ﻣک‪ ３‬ﻓتحﻪ‬ ‫د حدﻳب‪ ３‬لﻪ سﻮل‪＇ ３‬خﻪ دوه کالﻪ وروستﻪ مشرکﻴﻨﻮ ت‪７‬ون مات ک‪ .７‬لﻪ دې املﻪ د اسﻼم‬ ‫پ‪５‬غمبر د ﻫجرت پﻪ اتم کال لﻪ ﻳﻮ لﻮی ل‪＋‬کر سره د مک‪ ３‬پﻪ لﻮر حرکت وک‪ ７‬او مکﻪ لﻪ جگ‪７‬ې‬ ‫او وﻳﻨ‪ ３‬تﻮﻳدن‪ ３‬پرتﻪ فتحﻪ شﻮه‪ .‬پﻪ دې تﻮگﻪ بتان لﻪ‬ ‫مﻨ‪％‬ﻪ ﻳﻮوړل شﻮل او کعبﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ل بﻴا د ﻳﻮ خدای‬ ‫د عبادت ‪＄‬ای وگر‪５＄‬د‪ .‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬ابﻮسفﻴان چ‪ ３‬د اسﻼم‬ ‫د سر سختﻮ د＊مﻨانﻮ ＇خﻪ و‪ ،‬مسلمان شﻮ‪ .‬د مک‪ ３‬سﻮب‪ ３‬چ‪３‬‬ ‫د حجاز تر ！ﻮلﻮ لﻮی او مﻬم ＊ار او د عربﻮ دﻳﻨﻲ او‬ ‫سﻮداگرﻳز مرکز و‪ ،‬د اسﻼم د لﻮړتﻴا اوازه ﻳ‪ ３‬د عربستان‬ ‫غرونﻪ‬ ‫！ﻮلﻮ خلکﻮ تﻪ ورسﻮلﻪ‪ .‬تر ﻫغ‪ ３‬وروستﻪ ډل‪ ３‬ډل‪ ３‬خلک‬ ‫مسجدالحرام‬ ‫د مک‪＊ ３‬ار‬ ‫راتلل او د اسﻼم پﻪ سپ‪（５‬لﻲ دﻳن مشرف ک‪５‬دل‪.‬‬ ‫غرونﻪ‬ ‫غرونﻪ‬

‫مک‪ ３‬معظم‪ ３‬تﻪ د اسﻼم د ‪＄‬ﻮاکﻮنﻮ د راتگ ﻻره‬

‫د حﻨﻴﻦ ﻏزا‬ ‫د مک‪ ３‬لﻪ فتح‪ ３‬وروستﻪ خبر تر ﻻسﻪ ک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻫﻮازن قبﻴلﻪ د مالک بن‬ ‫حضرت محمد‬ ‫عﻮف پﻪ مشرۍ او د ثقﻴف د کﻮرن‪ ９‬پﻪ ملتﻴا د مسلمانانﻮ پر وړاندې جگ‪７‬ې تﻪ چمتﻮ شﻮي دي‪.‬‬ ‫حضرت محمد لﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ﻮاک سره د حﻨﻴن پﻪ دره ک‪ ３‬د کفارو لﻪ ل‪＋‬کر سره مخ شﻮ او ﻫغﻪ تﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫سختﻪ مات‪ ３‬ورک‪７‬ه او ډ‪４‬ر غﻨﻴمتﻮنﻪ ﻳ‪ ３‬تر ﻻسﻪ ک‪７‬ل‪.‬‬

‫‪٢0‬‬

‫غزوة موته‬

‫ﻓﺼﻞ ‪3‬‬

‫دا‬ ‫حم‬ ‫رس‬

‫مﻨد‬

‫ر گﻰ‬

‫د تبﻮک ﻏزا‬ ‫پﻪ شمالﻲ پﻮلﻮ ک‪ ３‬د روم د ل‪＋‬کرو د حرکت د خبر لﻪ‬ ‫لﻪ ‪＄‬ﻨ‪ ６‬پرتﻪ د جﻬاد‬ ‫خپر‪４‬دو سره سم حضرت محمد‬ ‫فرمان صادر ک‪ .７‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬ﻫﻮا تﻮده او د ‪＄‬مک‪３‬‬ ‫د پﻴداوارو د اخﻴستلﻮ وخت و‪＄ .‬ﻴﻨ‪ ３‬عﻮامل لکﻪ زﻳات وا！ن‪،‬‬ ‫سختﻪ ﻻر او لﻪ رومﻲ جگ‪７‬ه مارانﻮ سره مقابلﻪ د دې ﻻمل‬ ‫شﻮل چ‪ ３‬دغﻪ جگ‪７‬ه د ﻳﻮ الﻬﻲ ازماﻳ‪＋‬ت پﻪ ＇‪５‬ر د ر＊تﻴﻨﻮ‬ ‫مﻮمﻨانﻮ لﻴکﻪ لﻪ ظاﻫر ي مسلمانانﻮ ＇خﻪ ب‪５‬لﻪ ک‪７‬ي‪ .‬خدای‬ ‫د تﻮب‪ ３‬پﻪ سﻮره ک‪ ３‬د دې پ‪ ３＋５‬ﻳادونﻪ ک‪７‬ې چ‪ ３‬مﻨافقﻴﻨﻮ پﻪ‬ ‫ب‪５‬ﻼ ب‪５‬لﻮ پلمﻮ سره پﻪ دغ‪ ３‬جگ‪７‬ې ک‪ ３‬لﻪ گ‪６‬ون ＇خﻪ ډډه‬ ‫وک‪７‬ه‪ .‬کﻪ ＇ﻪ ﻫم دغﻪ ل‪＋‬کر ا‪４‬ستﻨﻪ لﻪ رومﻴانﻮ سره پﻪ پﻮ‪＄‬ﻲ‬ ‫ن‪＋‬ت‪ ３‬پای تﻪ و نﻪ رس‪５‬دلﻪ‪ ،‬خﻮ د مسلمانانﻮ د جﻬاد فکر ډ‪４‬ره‬ ‫وروستﻨ‪ ９‬غزا‬ ‫پراختﻴا ومﻮنده‪ .‬دغﻪ غزا د اسﻼم د پ‪５‬غمبر‬ ‫د تبﻮك ﻏزا‬ ‫وه چ‪ ３‬د ﻫجرت پﻪ نﻬم کال ک‪ ３‬پ‪＋５‬ﻪ شﻮه‪.‬‬ ‫پﻪ ‪ ٢8‬غزاگانﻮ ک‪ ３‬گ‪６‬ون درلﻮد چ‪ ３‬پﻪ ‪ 9‬غزاگانﻮ ک‪ ３‬جگ‪７‬ه پ‪＋５‬ﻪ‬ ‫لﻨ‪６‬ه دا چ‪ ３‬حضرت محمد‬ ‫لﻪ‬ ‫شﻮې ده او پات‪ ３‬نﻮرې ﻳ‪ ３‬پرتﻪ لﻪ کﻮم‪ ３‬جگ‪７‬ې سر تﻪ رس‪５‬دلﻲ دي‪ .‬ﻫمدارنگﻪ حضرت محمد‬ ‫خپلﻮ ﻻروﻳانﻮ ＇خﻪ پﻪ لس گﻮنﻮ استازي د جزﻳرة العرب پﻪ شاو خﻮا ک‪ ３‬د دې لپاره گمارلﻲ وو چ‪３‬‬ ‫د اسﻼم د＊مﻨان و‪＄‬پﻲ‪ ،‬او د اسﻼم سپﻴ（لﻲ دﻳن تﻪ پراختﻴا ورک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د اسﻼم د پ‪５‬ﻐﻤبر‬ ‫حضرت محمد‬

‫د اهلل‬

‫د ژوﻧد وروستﻲ کﻠﻮﻧﻪ‬ ‫وروستﻨی پﻴغمبر ‪ ،‬د ﻫجرت پﻪ ﻳﻮولسم کال ( ‪ 63٢‬ز ) د ( ‪ ) 63‬کلﻮنﻮ پﻪ عمر پﻪ‬

‫مدﻳﻨﻪ مﻨﻮره ک‪ ３‬لﻪ دې ن‪７‬ۍ ＇خﻪ رحلت وک‪ .７‬ﻫغﻪ د عمر پﻪ اوږدو ک‪ ３‬د عادي خلکﻮ پﻪ شان ژوند کاوه‪ .‬کﻮر‪،‬‬ ‫خﻮاړه او کالﻲ ﻳ‪ ３‬ساده وو‪ .‬ﻫﻴ＆ کلﻪ ﻳ‪＄ ３‬ان لﻪ نﻮرو ＇خﻪ غﻮره نﻪ گا‪１‬ﻪ‪ .‬د الﻬﻲ کﻼم (قرأن شرﻳف) لﻪ احکامﻮ‬ ‫سره سم لﻪ ملگرو او مﻮمﻨانﻮ سره مﻬربانﻪ او د کافرانﻮ او مشرکﻴﻨﻮ پر وړاندې سر سخت و‪ .‬کﻮچﻨﻴانﻮ سره ﻳ‪ ３‬زﻳاتﻪ‬ ‫مﻴﻨﻪ درلﻮدلﻪ‪ .‬پﻪ ＊‪％‬ﻮ او د خپل کﻮر پﻪ نﻮرو غ‪７‬و مﻬربانﻪ و‪ .‬پﻴغمبر‬

‫داس‪ ３‬ﻳﻮ شخصﻴت و چ‪ ３‬قرانﻲ ارشاداتﻮ‬

‫د ده پﻪ ‪＄‬ان ک‪ ３‬انعکاس مﻮندلی و‪＄ ،‬کﻪ د ده ژوند د مسلمانانﻮ لپاره ﻳﻮه ب‪５‬لگﻪ گر‪５＄‬دل‪ ３‬وه‪.‬‬

‫‪٢١‬‬

‫د ﻫجرت(‪ )١‬کال(‪ 6٢٢‬ز) پﻪ مدﻳﻨ‪ ３‬ک‪ ３‬د اسﻼم ！ﻴﻨگ‪＋‬ت‪ ،‬د قبا او نبﻮي جﻮمات جﻮړول‪ ،‬د مسلمانانﻮ تر مﻨ‪ ＃‬د‬ ‫ورور ول‪！ ９‬ﻴﻨگ‪＋‬ت او لﻪ ﻳﻬﻮدﻳانﻮ سره د ت‪７‬ون ﻻسلﻴک‪.‬‬ ‫د ﻫجرت(‪ )٢‬کال(‪ 6٢3‬ز) د بدر غزا‪ ،‬د مسلمانانﻮ برﻳالﻴتﻮبﻮنﻪ او پﻪ عربستان ک‪ ３‬د اسﻼم د پراختﻴا اوازې‪.‬‬ ‫د ﻫجرت(‪ )3‬کال(‪ 6٢4‬ز) د احد غزا‪ ،‬د ﻳﻮ شم‪５‬ر مجاﻫدﻳﻨﻮ سرغ‪７‬ونﻪ‪ ،‬د حضرت حمزه شﻬادت او د کفارو پرشا تگ‪.‬‬ ‫د ﻫجرت(‪ )5‬کال(‪ 6٢6‬ز) د خﻨدق غزا‪ ،‬د اسﻼم د د＊مﻨانﻮ ﻳﻮوالی‪ ،‬د خﻨدق ک‪５‬ﻨدل او د مسلمانانﻮ برﻳا‪.‬‬ ‫د ﻫجرت(‪ )6‬کال(‪ 6٢7‬ز) د حدﻳبﻴ‪ ３‬سﻮلﻪ‪ ،‬اسﻼم تﻪ د گاوندﻳﻮ ﻫ‪５‬ﻮادنﻮ د پاچاﻫانﻮ بلﻨﻪ او د اسﻼم پراختﻴا‪.‬‬ ‫د ﻫجرت(‪ )7‬کال(‪ 6٢8‬ز) د خﻴبر فتحﻪ‪.‬‬ ‫د ﻫجرت(‪ )8‬کال(‪ 6٢9‬ز) د مک‪ ３‬فتحﻪ‪ -‬د بتانﻮ ماتﻮل‪.‬‬ ‫د ﻫجرت(‪ )١0‬کال(‪ 63١‬ز) د پ‪５‬غمبر‬

‫وروستی حج‪.‬‬

‫د ﻫجرت(‪ )١١‬کال(‪ 63٢‬ز) د پ‪５‬غمبر‬

‫رحلت‪.‬‬

‫ه ټول ي فعاليت‬ ‫زده کﻮونکﻲ دې پﻪ درﻳﻮ ﻳا پﻨ‪％‬ﻮ کسﻴزو ډلﻮ وو‪４‬شل شﻲ د (‪ )١0-١‬کالﻮنﻮ مﻬم‪ ３‬پﻴ‪ ３＋‬او د ﻫجرت‬ ‫‪ ١١‬کال دې لﻪ ﻳﻮ بل سره تکراراو لﻨ‪６‬ﻳز ک‪７‬ي‪.‬‬

‫؟‬ ‫و تن‬ ‫‪ -١‬مسلمانانﻮ کﻮم ‪＄‬ای تﻪ ﻫجرت وک‪ ،７‬او ول‪３‬؟‬ ‫‪ -٢‬کفارو د مسلمانانﻮ پر وړاندې پﻪ کﻮم ت‪７‬ون ﻻس پﻮرې ک‪７‬؟‬ ‫‪ -3‬غزا تعرﻳف ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ -4‬حضرت محمد کﻮمﻮ پاچاﻫانﻮ تﻪ د اسﻼم بلﻨلﻴک واستاوه؟ کﻮم پاچا لﻴک او پﻴغام رسﻮونکﻲ‬ ‫تﻪ درناوی ونﻪ ک‪ ７‬او ＇ﻪ پاﻳلﻪ ﻳ‪ ３‬درلﻮده؟‬ ‫‪ -5‬مکﻪ معظمﻪ ＇رنگﻪ فتحﻪ شﻮه؟‬ ‫‪ -6‬د الﻬﻲ وروستﻨﻲ پ‪５‬غمبر حضرت محمد د خﻮی او(اخﻼقﻮ) پﻪ ﻫکلﻪ تبصره وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -7‬د پ‪５‬غمبر لﻪ ژوندانﻪ ＇خﻪ مﻮ ＇ﻪ زده ک‪７‬ه وک‪７‬ه؟‬ ‫‪ -8‬د غزاگانﻮ پﻴغام ＇ﻪ و؟‬ ‫حضرت محمد‬

‫له ټول ي بهر فعاليت‬ ‫＇رنگﻪ ژوند کاوه‪ ،‬پﻪ دې ﻫکلﻪ ﻳﻮ مطلب برابر او پﻪ ！ﻮلگﻲ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وواﻳئ‪.‬‬

‫‪٢٢‬‬

‫غزوة موته‬

‫ﻓﺼﻞ ‪3‬‬

‫دوﻳﻢ ＇پرکی‬ ‫خﻠﻔاي راشدﻳﻦ‬

‫پﻪ دې ＇پرکﻲ ک‪ ３‬بﻪ د خﻼفت د مفﻬﻮم‪ ،‬د خﻼفت د رامﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪５‬دو او د خلفاي راشدﻳﻨﻮ د دورې پﻪ ﻫکلﻪ چ‪ ３‬د‬ ‫اسﻼم د تارﻳخ پﻪ صدر ک‪ ３‬شامل‪８５‬ي‪ ،‬معلﻮمات تر ﻻسﻪ ک‪７‬و‪.‬‬ ‫د حضرت ﻣحﻤد‬

‫او د خﻠﻔای راشدﻳﻨﻮ د ﻧسب شجره‪:‬‬ ‫ﻛعب‬

‫عدي‬

‫مرة‬

‫زرح‬ ‫کﻼب‬

‫تﻴﻢ‬

‫ﻗصﻲ‬

‫سﻌد‬

‫ﻋبد ﻣﻨاف‬

‫کﻌب‬

‫ﻗرط‬ ‫ﻋبداهلل‬ ‫ﻋبداﻟﻌزي‬ ‫ﻋﻤر‬ ‫ﻋبدشﻤس‬

‫ﻫاشﻢ‬

‫اﻣﻴﻪ‬

‫ﻋبداﻟﻤطﻠب‬

‫ﻧﻔﻴﻞ‬ ‫ﻋاﻣر‬ ‫خطاب‬ ‫ابﻮ ﻗحاﻓﻪ‬

‫ابﻮاﻟﻌاس‬ ‫ﻋبداهلل‬

‫ابﻮطاﻟب‬

‫ﻋﻔان‬ ‫حضرت‬ ‫ﻋثﻤان‬

‫‪٢3‬‬

‫حضرت‬ ‫ﻣحﻤد( )‬

‫حضرت‬ ‫ﻋﻠﻲ‬

‫حضرت‬ ‫ابﻮبکر‬

‫حضرت‬ ‫ﻋﻤر‬

‫د＇پرکﻲﻣﻮخ‪３‬‬ ‫ﻫﻴلﻪ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬زده کﻮونکﻲ د دې ＇پرکﻲ پﻪ پای ک‪ ３‬ﻻندنﻴﻮ(پﻮﻫﻨﻴزو‪ ،‬مﻬارتﻲ او ذﻫﻨﻴتﻲ) مﻮخﻮ‬ ‫تﻪ ورس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -١‬د خﻼفت پﻪ مفﻬﻮم او شراﻳطﻮ باندې پﻮه شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د خلفاي راشدﻳﻨﻮ (حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬

‫‪ ،‬حضرت عمر‬

‫‪ ،‬حضرت عثمان‬

‫او حضرت علی(کرم اهلل وجﻬﻪ) خﻼفت تﻪ د رس‪５‬دو لﻪ ＇رنگﻮالﻲ سره بﻪ بلد شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -3‬وکﻮﻻی شﻲ د خلفاي راشدﻳﻨﻮ ک‪７‬ن‪ ３‬د ﻫغﻪ وخت پﻪ شراﻳطﻮ ک‪ ３‬تحلﻴل ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -4‬وکﻮﻻی شﻲ د خلفاي راشدﻳﻨﻮ ک‪７‬ن‪ ،３‬خﻮی او خصلت د خپل ژوند تگﻼره وگر ‪＄‬ﻮي‪.‬‬ ‫‪ -5‬پﻪ اسﻼمﻲ حکﻮمت او اسﻼمﻲ اصﻮلﻮ باندې پﻮره باور پﻴدا ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪30‬‬

‫‪٢4‬‬

‫غزوة موته‬ ‫اتﻢ‬ ‫ﻟﻮﺳت‪3‬‬ ‫ﻓﺼﻞ‬

‫د خﻼﻓت ﻣﻌﻨا او ﻣﻔﻬﻮم‬

‫پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬باﻳد دغﻪ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮاب ورک‪７‬و‪ .‬خﻼفت ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟ د خﻼفت شراﻳط کﻮم دي؟‬

‫د خﻼﻓت ﻣﻌﻨا او ﻣﻔﻬﻮم ＇ﻪ دی؟‬ ‫خﻼفت پﻪ لغت ک‪ ３‬د نﻴابت پﻪ معﻨا وي او د شرﻳعت پﻪ اصطﻼح؛ د دﻳن د اقام‪ ３‬لپاره عمﻮمﻲ رﻳاست‪،‬‬ ‫د دﻳﻨﻲ علﻮمﻮ بﻴا ژوندي کﻮل‪ ،‬د اسﻼم د ارکانﻮ اقامﻪ‪ ،‬جﻬاد‪ ،‬د عدالت ！ﻴﻨگﻮل او د ظلم مخﻨﻴﻮی او د‬ ‫پ‪５‬غمبر پﻪ نﻴابت امر بالمعروف او نﻬﻲ عن المﻨکر د خﻼفت لﻪ اصﻮلﻮ ＇خﻪ دي‪.‬‬ ‫لﻪ دې املﻪ خﻼفت د اسﻼمﻲ نظام پر بﻨس＀ ﻳﻮ جﻮړ شﻮی ‪＄‬انگ‪７‬ی حکﻮمت دی‪ .‬د اسﻼم خلﻴفﻪ د‬ ‫شرﻳعت د مقرراتﻮ لﻪ مخ‪ ،３‬د مسلمانانﻮ دﻳﻨﻲ او دنﻴﻮي چارې د اسﻼم لﻪ پ‪５‬غمبر وروستﻪ د قرآن مجﻴد‬ ‫د احکامﻮ او احادﻳثﻮ پﻪ مطابق پر مخ وړې‪ .‬د خلﻴفﻪ دنده ﻳﻮا‪ ３＄‬پﻪ سﻴاست او حکﻮمت باندې پای تﻪ نﻪ‬ ‫رس‪８５‬ي‪ ،‬بلک‪ ３‬د خلﻴفﻪ ډ‪４‬ره مﻬمﻪ دنده د لﻮی خدای د بﻨده گانﻮ سمﻮن‪ ،‬ارشاد او ﻻر＊ﻮونﻪ ده چ‪ ３‬پﻪ دې‬ ‫اړه ﻳ‪ ３‬لﻪ ！ﻮلﻮ شتﻪ امکاناتﻮ ＇خﻪ ﻫر اړخﻴزه او ＊ﻪ گ＂ﻪ اخلﻲ‪！ .‬ﻮلﻨﻴز عدالت ﻳ‪ ３‬رامﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪７‬ي او د خلکﻮ د‬ ‫سﻮکال‪ ９‬لپاره ﻳ‪ ３‬ﻫ（ﻪ کﻮي‪ .‬ﻫمدارنگﻪ دنده لري تر ＇ﻮ د اسﻼم سپ‪（５‬ل‪ ３‬دﻳن خپﻮر او د اسﻼمﻲ نظام لمن‬ ‫پﻪ ن‪７‬ۍ ک‪ ３‬وغزوي‪＄ .‬کﻪ چ‪ ３‬خلﻴفﻪ پﻪ دې ن‪７‬ۍ ک‪ ３‬د مسلمانانﻮ او پﻪ أخرت ک‪ ３‬د خدای پاک پر وړاندې‬ ‫مسؤول او ‪＄‬ﻮاب ورکﻮونکی دی‪.‬‬ ‫د خلفاي راشدﻳﻨﻮ دوره‪ ،‬زرﻳن عصر او د اسﻼم د صدر د دورې ﻳﻮه برخﻪ ده‪ ،‬پﻪ دې دوره ک‪ ３‬ﻳﻮا‪３＄‬‬ ‫عدالت‪ ،‬تقﻮا‪ ،‬ر＊تﻴﻨﻮل‪ ９‬او دﻳﻨدارۍ حکﻮمت کاوه‪ .‬ﻫر چا چ‪ ３‬ﻫر عمل تر سره کاوه‪ ،‬د حقﻴقت لﻪ مخ‪３‬‬ ‫و‪ ،‬مؤرخﻴن او پﻮﻫان‪ ،‬دغﻪ دوره د اسﻼمﻲ سﻴاسﻲ نظام ډ‪４‬ره ＊ﻪ ب‪５‬لگﻪ گ‪２‬ﻲ‪.‬‬ ‫د خﻼﻓت شرطﻮﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬مسلمان وي‬ ‫‪ -٢‬عاقل وي‬ ‫‪ -٣‬بالغ وي‬ ‫‪ -٤‬نارﻳﻨﻪ وي‬ ‫‪ -٥‬پﻮﻫﻪ ولري‬ ‫‪ -٦‬عدالت ولري‬

‫‪٢5‬‬

‫‪ -٧‬اﻫلﻴت ولري‬ ‫‪ -٨‬خپلﻮاک وي‬ ‫‪ -٩‬روحﻲ او ‪＄‬انﻲ سﻼمتﻴا ولري‬ ‫د خلفاي راشدﻳﻨﻮ پﻪ دوره ک‪ ،３‬د خﻼفت مﻮضﻮع د اسﻼم د غﻮرو مشرانﻮ پﻪ سﻼ او مشﻮرې سره حل‬ ‫د اسﻼم د سترو مشرانﻮ(مﻬاجرو او انصارو) لﻪ مشﻮرې‬ ‫ک‪５‬دلﻪ‪＇ .‬رنگﻪ چ‪ ３‬حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫د ﻫر ډول گ‪６‬وډﻳﻮ د مخﻨﻴﻮي‬ ‫خپل ‪＄‬اﻳﻨاستی و！اکﻪ او حضرت عمر‬ ‫وروستﻪ‪ ،‬حضرت عمر‬ ‫لپاره ﻳﻮ شم‪５‬ر اصحاب دغﻪ مقام تﻪ نﻮماند ک‪７‬ل‪ ،‬تر ＇ﻮ د ﻳﻮ بل پﻪ مشﻮرې سره خلﻴفﻪ و！اکﻲ او ﻫ‪ ＆５‬ﻳﻮ ﻫم‬ ‫د خلفای راشدﻳﻨﻮ ＇خﻪ داس‪ ３‬نظر نﻪ درلﻮد چ‪ ３‬خﻼفت ارثﻲ ک‪７‬ي‪ ،‬ان تر دې چ‪ ３‬حضرت عمر‬ ‫خپل زوی حضرت عبداهلل د شﻮرا پﻼوي د غ‪７‬ي پﻪ تﻮگﻪ و！اکﻪ‪ ،‬خﻮ د خﻼفت لپاره ﻳ‪ ３‬د ﻫغﻪ لﻪ‬ ‫و！اکﻪ او د ﻫغﻪ لﻪ شﻬادت‬ ‫！اکل ک‪５‬دلﻮ ＇خﻪ خلک مﻨعﻪ ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ پای ک‪ ３‬شﻮرا حضرت عثمان‬ ‫پرتﻪ لﻪ ﻫغﻪ شان مراسمﻮ خﻼفت تﻪ ورس‪５‬د‪ .‬پﻪ دغﻪ مﻬال ک‪３‬‬ ‫＇خﻪ وروستﻪ حضرت علﻲ‬ ‫د پ‪５‬غمبر ډ‪４‬ر زﻳات شم‪５‬ر صحابﻪ وو پﻪ مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮره ک‪ ３‬شتﻮن نﻪ درلﻮد‪ .‬د ﻫغﻮی ﻳﻮ شم‪５‬ر حضرت‬ ‫علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) تﻪ بﻴعت وک‪ ７‬او ﻳﻮ شم‪５‬ر نﻮرو لﻪ بﻴعت ＇خﻪ ډډه وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ه ټول ي‬

‫فعاليت‬

‫زده کﻮونکﻲ دې پﻪ درې ﻳا پﻨ‪％‬ﻪ کسﻴزو ډلﻮ وو‪４‬شل شﻲ‪ .‬د خﻼفت د شرطﻮنﻮ پﻪ اړه دې لﻪ ﻳﻮ بل سره‬ ‫خبرې اترې وک‪７‬ي‪ .‬د ﻫغﻮی ﻳﻮ تن دې پاﻳلﻪ نﻮرو ！ﻮلگﻴﻮالﻮ تﻪ وواﻳﻲ‪.‬‬

‫؟‬

‫و تن‬

‫‪ -١‬خﻼفت ﻳعﻨ‪＇ ３‬ﻪ؟‬ ‫‪ -٢‬د خﻼفت شراﻳط د تخت‪ ３‬پر مخ ولﻴکئ‪.‬‬ ‫او د خلفاې راشدﻳﻨﻮ عصر تﻪ ول‪ ３‬زرﻳﻨﻪ دوره او د اسﻼم صدر‬ ‫‪ -3‬د اسﻼم پ‪５‬غمبر حضرت محمد‬ ‫واﻳﻲ؟‬

‫له ټول ي بهر فعاليت‬ ‫د لﻮست پﻪ اړه د پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ پﻪ ＇‪５‬ر دوې دوې پﻮ＊تﻨ‪ ３‬برابرې ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪٢6‬‬

‫غزوة موته‬ ‫ﻧﻬﻢ‬ ‫ﻟﻮﺳت‪3‬‬ ‫ﻓﺼﻞ‬

‫د خﻼﻓت د جﻮړ‪４‬دو سرﻳزه‬

‫پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬بﻪ د حضرت محمد‬ ‫ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫لﻪ رحلت وروستﻪ د خﻼفت د جﻮړ‪４‬دو لﻪ ＇رنگﻮالﻲ سره بلدتﻴا تر ﻻسﻪ‬

‫اسﻼمﻲ دولت د ﻫجرت پﻪ لﻮم‪７‬ي کال ک‪ ３‬د حضرت محمد پﻪ وسﻴلﻪ پﻪ مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮره ک‪ ３‬رامﻨ‪ ＃‬تﻪ‬ ‫شﻮ‪ .‬ﻫغﻪ مﻬال مسلمانان ﻳعﻨ‪ ３‬د پ‪５‬غمبر د ﻳارانﻮ شم‪５‬ر زرو تﻨﻮ تﻪ نﻪ رس‪５‬ده چ‪ ３‬مﻬاجر او انصار پﻪ ک‪３‬‬ ‫شامل وو‪ .‬لﻪ ﻫماغﻪ پﻴل ＇خﻪ دغﻮ ل‪ ８‬شم‪５‬ر کسانﻮ‪ ،‬د خپل کار بﻨس＀ پﻪ مرست‪ ،９‬ورورول‪ ،９‬برابرۍ او مشﻮرو‬ ‫سره ک‪＋５‬ﻮد‪ .‬پ‪５‬غمبر د ﻫغﻮی تر مﻨ‪ ＃‬د ورورول‪( ９‬مﻮاخات) ت‪７‬ون رامﻨ‪％‬تﻪ ک‪ ،７‬تر ﻫغﻲ کچﻲ پﻮرې چ‪３‬‬ ‫د ﻫر مسلمان خﻴر او مصلحت پﻪ ک‪ ３‬شامل و او د ﻳﻮﻳﻮ تن خﻴر او مصلحت ！ﻮلﻴز مصلحت گ‪２‬ل ک‪５‬ده‪.‬‬ ‫د ﻫمدې لپاره د جماعت لمﻮن‪ ＃‬رامﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮ چ‪ ３‬دنﻴﻮي پاﻳلﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮوالی او د ﻻر＊ﻮود اطاعت او د ﻳﻮبل‬ ‫لﻪ حال ＇خﻪ خبر‪４‬دل دي‪ .‬زکات د اسﻼمﻲ اقتصادي نظام او تشکﻴﻼتﻮ بﻨس＀ و‪ ،‬ﻳعﻨ‪ ３‬د زکات پﻪ رامﻨ‪ ＃‬تﻪ‬ ‫ک‪５‬دو سره بﻴت المال رامﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮ‪.‬‬ ‫＊کاره ده چ‪ ３‬ﻫر دولت رژﻳم لري او ﻫر ﻳﻮ لﻪ دغﻮ رژﻳمﻮ ＇خﻪ د ‪＄‬انگ‪７‬و قﻮانﻴﻨﻮ او مقرراتﻮ تابع دی‪.‬‬ ‫ﻫرو مرو ﻫر رژﻳم باﻳد دوه مﻮسس‪ ３‬ولري‪ .‬دغﻪ دوه مﻮسس‪ ３‬لﻪ پﻮځ او شتمﻨ‪＇ ９‬خﻪ عبارت دي‪＄ ،‬کﻪ ﻫ‪＆５‬‬ ‫دولت ﻳا نظام لﻪ دغﻮ دوو مﻮسسﻮ ＇خﻪ پرتﻪ نشﻲ کﻮﻻی‪ ،‬خپل سﻴاسﻲ او اقتصادي ژوند تﻪ دوام ورک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پ‪５‬غمبر د خپل ژوند پﻪ مﻬال‪ ،‬د مسلمانانﻮ د دﻳﻨﻲ او دنﻴﻮي چارو مشر و‪ .‬خﻼفت چ‪ ３‬د پ‪５‬غمبر‬ ‫لﻪ رحلت وروستﻪ مﻨ‪ ＃‬تﻪ راغی‪ ،‬ﻳﻮ دﻳﻨﻲ او دنﻴﻮي مﻨصب و‪ ،‬خلفاې راشدﻳن ﻫم د ﻫمدغﻪ مﻨصب او سمت‬ ‫درلﻮدونکﻲ وو‪ ،‬ﻳعﻨ‪ ３‬د حضرت رسﻮل اکرم ک‪７‬ن‪ ３‬ﻳ‪ ３‬کارول‪.３‬‬ ‫د ‪＄‬ای ناستﻲ پﻪ اړه د مﻬاجرﻳﻨﻮ او انصارو تر‬ ‫د ﻫغﻪ حضرت لﻪ رحلت ＇خﻪ وروستﻪ د پ‪５‬غمبر‬ ‫سره‬ ‫مﻨ‪ ＃‬اختﻼفات رامﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮل‪ .‬مﻬاجرﻳﻨﻮ وﻳل مﻮږ خپل خپلﻮان او ﻫ‪５‬ﻮاد پر‪＋４‬ﻮد او لﻪ پ‪５‬غمبر‬ ‫‪＄‬اﻳﻨاستی لﻪ مﻮږ ＇خﻪ وي‬ ‫مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮرې تﻪ راغلﻮ‪ ،‬لﻪ نﻮرو ＇خﻪ مﻮږ ډ‪４‬ر غﻮره ﻳﻮ او باﻳد د پ‪５‬غمبر‬ ‫او پﻪ خپلﻪ پ‪５‬غمبر لﻪ مﻮږ ＇خﻪ و‪ ،‬د انصارو ＇رگﻨدون‪ ３‬دا وې کﻪ چ‪５‬رې زمﻮږ ملگرتﻴا نﻪ وای‪ ،‬اسﻼم‬ ‫ﻳﻮ حدﻳث چ‪ ３‬لﻪ پ‪５‬غمبر ＇خﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫دومره پرمختگ نﻪ کاوه‪ .‬پﻪ دې ل‪ ７‬ک‪ ３‬حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫اورﻳدلی و‪ ،‬انصارو تﻪ واوروه چ‪ ３‬د ﻫغﻪ حدﻳث ژباړه دا ده‪ :‬د مسلمانانﻮ واکمن باﻳد لﻪ قرﻳشﻮ ＇خﻪ وي‪،‬‬ ‫انصارو چ‪ ３‬دا واور‪４‬د‪ ،‬لﻪ خپل‪ ３‬غﻮ＊تﻨ‪＇ ３‬خﻪ ﻳ‪ ３‬ډډه وک‪７‬ه‪ ،‬خﻮ د مﻬاجرﻳﻨﻮ پﻪ مﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬گ‪６‬وډۍ رامﻨ‪％‬تﻪ‬ ‫شﻮې چ‪ ３‬لﻪ ﻫغﻮی ＇خﻪ بﻪ کﻮم ﻳﻮ خلﻴفﻪ ﻳا د پ‪５‬غمبر (‪＄‬اﻳﻨاستی) وي او ورو ورو کار ستﻮنز من ک‪５‬ده‪،‬‬ ‫چ‪ ３‬د اسﻼم لﻪ سترو مشرانﻮ ＇خﻪ و‪ ،‬لﻪ حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫پﻪ دغﻪ مﻬال ک‪ ３‬حضرت عمر‬

‫‪٢7‬‬

‫لﻪ دې املﻪ چ‪３‬‬ ‫سره ﻳ‪ ３‬بﻴعت وک‪ .７‬خلکﻮ ﻫم لﻪ ﻫغﻪ ＇خﻪ مﻼت‪ ７‬وک‪ ７‬او حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫ﻫغﻪ لﻮم‪７‬ی س‪７‬ی و چ‪ ３‬اسﻼم ﻳ‪ ３‬ومانﻪ‪ ،‬ﻫغﻪ د عمر لﻪ پلﻮه تر ！ﻮلﻮ مشر ﻫم و او تر ！ﻮلﻮ مﻬمﻪ دا چ‪３‬‬ ‫پﻪ خپل ‪＄‬ای جﻮمات تﻪ واستاوه تر ＇ﻮ‬ ‫د ناروغ‪ ９‬پر مﻬال حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫پ‪５‬غمبر‬ ‫د جماعت امامت وک‪７‬ي‪ ،‬بﻴعت ﻳ‪ ３‬ور سره وک‪.７‬‬

‫فعاليت‬ ‫ه ټول ي‬ ‫زده کﻮونکﻲ دې پﻪ درې ﻳا پﻨ‪％‬ﻪ کسﻴزو ډلﻮ وو‪４‬شل شﻲ ‪ ،‬ﻫره ډلﻪ دې د لﻮست لﻨ‪６‬ﻳز د ﻳﻮ بل پﻪ مرستﻪ‬ ‫ولﻴکﻲ لﻪ ﻫغﻮ ＇خﻪ دې ﻳﻮ تن نﻮرو تﻪ وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫و تن‬ ‫؟‬ ‫‪-١‬د اسﻼم پ‪５‬غمبر حضرت محمد پﻪ مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮره ک‪ ３‬د ＇ﻪ ش‪ ３‬بﻨس＀ ک‪＋５‬ﻮد؟‬ ‫‪＇ -٢‬رنگﻪ خﻼفت رامﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮ؟‬ ‫＇رنگﻪ خﻼفت تﻪ ورس‪５‬د؟‬ ‫‪ -3‬حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫له ټول ي بهر فعاليت‬ ‫خﻼفت ﻳعﻨ‪＇ ３‬ﻪ؟ پﻪ دې اړه د سﻴم‪ ３‬د امام پﻪ مرستﻪ ﻳﻮه مقالﻪ ولﻴکئ چ‪ ３‬لﻪ پﻨ‪％‬ﻮ کر＊ﻮ ل‪ ８‬نﻪ وي‪.‬‬

‫‪٢8‬‬

‫غزوة موته‬ ‫ﻟﺴﻢ‬ ‫ﻟﻮﺳت‪3‬‬ ‫ﻓﺼﻞ‬

‫د حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ‬

‫خﻼﻓت ﻟﻪ (‪ ١١‬تر ‪ ١3‬ﻫـ ‪ .‬ق کﻠﻮﻧﻮ پﻮرې )‬

‫پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬بﻪ د مسلمانانﻮ د لﻮم‪７‬نﻲ خلﻴفﻪ‪ ،‬حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫＇رنگﻮالﻲ او د دوی لﻪ مﻬمﻮ کارونﻮ سره بلد شئ‪.‬‬

‫خﻼفت تﻪ د رس‪５‬دلﻮ پﻪ‬

‫تاسﻮ مخک‪ ３‬د حضرت محمد د ژوند پﻪ ﻫکلﻪ او د اسﻼم د پﻴداﻳ‪＋‬ت او پراختﻴا لﻪ ＇رنگﻮالﻲ سره د رسﻮل‬ ‫لﻪ رحلت ＇خﻪ وروستﻪ ﻳعﻨ‪ ３‬د خلفاي‬ ‫پﻪ زمانﻪ ک‪ ３‬اشﻨاﻳﻲ پﻴدا ک‪７‬ه‪ .‬اوس د حضرت محمد‬ ‫اکرم‬ ‫راشدﻳﻨﻮ د دورې د اسﻼمﻲ ！ﻮلﻨ‪ ３‬پﻪ حاﻻتﻮ باندې خبرې وک‪７‬و‪.‬‬ ‫خﻼﻓت‬ ‫د حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ‬ ‫اصلﻲ نﻮم عبداهلل بن ابﻮقحافﻪ پﻪ صدﻳق ملقب او کﻨﻴﻪ ﻳ‪ ３‬ابﻮبکر دی‪ .‬د عام‬ ‫د حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫الفﻴل لﻪ پ‪ ３＋５‬دوه کالﻪ او ＇ﻮ مﻴاشت‪ ３‬وروستﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ مک‪ ３‬مکرم‪ ３‬ک‪ ３‬ن‪７‬ۍ تﻪ سترگ‪ ３‬پرانﻴستل‪.３‬‬ ‫د حضرت محمد لﻪ رحلت ＇خﻪ وروستﻪ مﻬاجرﻳن او انصار پﻪ ﻳﻮه سﻴمﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬د سقﻴفﻪ بﻨﻲ ساعده پﻪ نامﻪ‬ ‫ﻳادﻳ‪８‬ي‪ ،‬سره را！ﻮل شﻮل چ‪ ３‬د مسلمانانﻮ د چارو د ＊ﻪ سمﻮن لپاره‪ ،‬ﻳﻮ ＊ﻪ س‪７‬ی د خلﻴفﻪ پﻪ تﻮگﻪ و！اکﻲ‪ .‬لﻪ ﻳﻮ ل‪７‬‬ ‫خبرو اترو او مشﻮرو وروستﻪ د ﻫجري قمري پﻪ ﻳﻮولسم کال د ربﻴع اﻻول پﻪ مﻴاشت ک‪ ３‬حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫د خلﻴفﻪ پﻪ تﻮگﻪ و！اکل شﻮ او ！ﻮلﻮ انصارو او مﻬاجرﻳﻨﻮ د زړه لﻪ کﻮم‪ ３‬لﻪ ﻫغﻪ سره بﻴعت ((بﻴعت ﻫغﻪ ت‪７‬ون و‬ ‫چ‪ ３‬د فرمان ورکﻮونکﻲ او فرمان مﻨﻮنکﻲ تر مﻨ‪ ＃‬ت‪７‬ل کﻴده او دوﻳم د خپل د ژوندانﻪ ！ﻮل واک ﻳ‪ ３‬لﻮم‪７‬نﻲ تﻪ‬ ‫ورکاوه او ژمﻨﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮلﻪ چ‪ ３‬د ﻫغﻪ فرمان پﻪ ！ﻮلﻮ چارو ک‪ ３‬چ‪ ３‬لﻪ شرﻳعت سره سمﻮن ولري کﻪ د ده پﻪ گ＂ﻪ‬ ‫دا خطبﻪ ولﻮستلﻪ چ‪ ３‬ژباړه‬ ‫ﻳا زﻳان ﻫم اوسﻲ‪ ،‬مﻨﻲ))‪ .‬لﻪ بﻴعت اخﻴستﻨ‪ ３‬وروستﻪ حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫ﻳ‪ ３‬دا ده»ای خلکﻮ! زه پﻪ تاسﻮ مشر ！اکل شﻮی ﻳم‪ ،‬خﻮ لﻪ تاسﻮ ＊ﻪ نﻪ ﻳم‪ .‬کﻪ ن‪５‬ک او سم کارونﻪ م‪ ３‬وک‪７‬ل‪ ،‬لﻪ‬ ‫ما سره مرستﻪ وک‪７‬ئ او کﻪ چ‪５‬رې ناوړه ک‪７‬ه م‪ ３‬وک‪７‬ل‪ ،‬سم‪ ３‬ﻻرې تﻪ م‪ ３‬راواړوئ‪ .‬ای خلکﻮ! ستاسﻮ ‪＄‬ﻮاکمن‬ ‫زما پر وړاندې کمزوری دی‪ ،‬تر ﻫغﻪ چ‪ ３‬د خلکﻮ حق تری واخلم او ستاس‪ ３‬کمزوری زما پر وړاندې ‪＄‬ﻮاکمن‬ ‫دی تر ＇ﻮ د ده حق لﻪ بل ＇خﻪ واخلم د اهلل پﻪ مرستﻪ‪ .‬ای خلکﻮ! ﻫ‪（５‬ﻮک لﻪ تاسﻮ باﻳد لﻪ جﻬاد ＇خﻪ‬ ‫ﻻس وانخلﻲ‪ .‬کﻮم خلک چ‪ ３‬لﻪ جﻬاد ＇خﻪ ﻻس واخلﻲ‪ ،‬خﻮار او ب‪ ３‬وزلﻲ بﻪ شﻲ‪ .‬تر ﻫغﻪ وختﻪ چ‪ ３‬زه د‬ ‫فرمان مﻨﻮنکی ﻳم‪ ،‬لﻪ ما ＇خﻪ اطاعت وک‪７‬ئ او کﻪ د خدای نافرمانﻲ م‪ ３‬وک‪７‬ه‪،‬‬ ‫خدای او پ‪５‬غمبر‬ ‫زما ﻻروﻳتﻮب مﻪ کﻮئ«‪.‬‬ ‫لﻪ رحلت وروستﻪ ﻫغﻪ ‪＄‬ﻮاکمن کسان چ‪ ３‬د دوی نفﻮذ کم شﻮی و‪ ،‬لﻪ وخت ＇خﻪ پﻪ‬ ‫د حضرت محمد‬ ‫گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪ ３‬سره ﻳ‪ ３‬د اسﻼم د سپ‪（５‬لﻲ دﻳن پر وړاندې مخالفت کاوه او پﻪ پاﻳلﻪ ک‪ ３‬د مک‪ ３‬مکرم‪ ،３‬مدﻳﻨ‪３‬‬ ‫مﻨﻮرې او د طاﻳف خلکﻮ پﻪ استثﻨا نﻮر عرب قباﻳل لﻪ دﻳن ＇خﻪ واو＊تل او غﻮ＊تل ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د اسﻼم دﻳن لﻪ خطر‬ ‫د ＊ﻪ تدبﻴر لﻪ مخ‪ ３‬دغﻪ گﻮاښ لﻪ مﻨ‪％‬ﻪ ﻻړ‪.‬‬ ‫سره مخ ک‪７‬ي چ‪ ３‬د حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬

‫‪٢9‬‬

‫تر ！ﻮلﻮ مﻬم کاروﻧﻪ چ‪ ３‬پدې وخت ک‪ ３‬تر سره شﻮل‪ ،‬عبارت دي لﻪ‪:‬‬ ‫پﻪ ډ‪４‬ر لﻮړ‬ ‫ ﻫغﻪ کسان چ‪ ３‬د زکات لﻪ ورک‪７‬ې ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬سرغ‪７‬ونﻪ کﻮلﻪ‪ ،‬حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬‫تدبﻴر سره د اسﻼم دﻳن تﻪ متﻮجﻪ ک‪７‬ل او مرتدانﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬د دوی د شﻮمﻮ ک‪７‬نﻮ سزا ورک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ د قرآن شرﻳف ﻫغﻪ مبارک آﻳتﻮنﻪ او سﻮرتﻮنﻪ چ‪ ３‬پﻪ ب‪５‬ﻼ ب‪５‬لﻮ پا‪１‬ﻮ ک‪ ３‬لﻴکل شﻮي وو‪ ،‬پﻪ صحﻴفﻮ ک‪３‬‬‫را！ﻮل ک‪７‬ای شﻮل‪.‬‬ ‫د خﻼفت پﻪ وخت ک‪ ３‬د اسﻼم د خپر‪４‬دو ﻻرې د حجاز (سعﻮدي‬ ‫ د حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬‫عربستان) ！ﻮلﻮ سﻴمﻮ او شام تﻪ چ‪ ３‬لﻪ (سﻮرﻳ‪ ،３‬لبﻨان‪ ،‬اردن او فلسطﻴن) ＇خﻪ عبارت دي او ﻫمدارنگﻪ‬ ‫بﻴن الﻨﻬرﻳن(عراق) تﻪ‪ ،‬پرانﻴستل شﻮې‪.‬‬ ‫د ﻫجري قمري پﻪ دﻳارلسم کال ک‪ ３‬دوه کالﻪ او درې مﻴاشتﻮ خﻼفت وروستﻪ‬ ‫حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫د(‪ )63‬کلﻨ‪ ９‬پﻪ عمر وفات او پﻪ نبﻮي روضﻪ ک‪ ３‬خاورو تﻪ وسپارل شﻮ‪.‬‬ ‫پﻪ ！ﻮﻟگﻲ ک‪ ３‬ﻓﻌاﻟﻴت‬ ‫پﻪ ډلﻪ ﻳﻴز کارک‪ ３‬د لﻮست لﻨ‪６‬ﻳز خپلﻮ ！ﻮلگﻴﻮالﻮتﻪ وړاندې ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫؟‬ ‫پﻮ＊تﻨ‪３‬‬ ‫＇رنگﻪ خﻼفت تﻪ ورس‪５‬د؟‬ ‫‪ -١‬حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫د خﻼفت پﻪ زمانﻪ ک‪ ３‬کﻮم کارونﻪ تر سره شﻮل؟‬ ‫‪ -٢‬د حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫‪ -3‬ﻻندې جمل‪ ３‬پﻪ خپلﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ولﻴکئ‪ ،‬سمﻪ جملﻪ د (ص) او نا سمﻪ جملﻪ د(غ) پﻪ تﻮري سره‬ ‫پﻪ ن‪＋‬ﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫پﻪ ‪ ١٢‬ﻫجري قمري کال ک‪ ３‬خﻼفت تﻪ ورس‪５‬د‪) (.‬‬ ‫الف‪ -‬حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫د ‪ 63‬کلﻨ‪ ９‬پﻪ عمر وفات شﻮ‪) (.‬‬ ‫ب ‪ -‬حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫ﻫره خبره بﻪ ﻳ‪ ３‬مﻨلﻪ‬ ‫تﻪ لﻪ دې کبلﻪ چ‪ ３‬د حضرت محمد‬ ‫ج ‪ -‬حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫لﻪ خﻮا ورتﻪ د (صدﻳق) لقب ورک‪７‬ل شﻮ‪) (.‬‬ ‫د حضرت محمد‬ ‫لﻪ ژوند ＇خﻪ مﻮ ＇ﻪ زده ک‪７‬ل؟ تبصره پرې وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ - 4‬د حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫ﻟﻪ ！ﻮﻟگﻲ بﻬر ﻓﻌاﻟﻴت‬ ‫د خﻮی او خصلت تر سرلﻴک ﻻندې ﻳﻮه مقالﻪ ولﻴکئ چ‪ ３‬لﻪ پﻨ‪％‬ﻮ‬ ‫د حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫کر＊ﻮ ل‪８‬ه نﻪ وي‪.‬‬

‫‪30‬‬

‫غزوة موته‬ ‫ﻳﻮو ﻟﺴﻢ‬ ‫ﻟﻮﺳت‪3‬‬ ‫ﻓﺼﻞ‬

‫د حضرت ﻋﻤر ﻓاروق‬

‫خﻼﻓت‬

‫(د اسﻼم د خپر‪４‬دو ‪＄‬ﻼﻧد پ‪５‬ر ﻟﻪ ‪ 13‬تﺮ ‪ 23‬ﻫـ ‪.‬ق‪ .‬کﻠﻮﻧﻮ پﻮرې)‬

‫پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬بﻪ د حضرت عمر فاروق‬ ‫تﻮگﻪ بلد شئ‪.‬‬

‫خﻼفت تﻪ د رس‪５‬دو پﻪ ＇رنگﻮالﻲ او د دوی لﻪ ک‪７‬نﻮ سره پﻪ لﻨ‪６‬ه‬

‫دا‬

‫حم‬

‫رس‬

‫مﻨد‬

‫رگﻰ‬

‫بن خطاب ملقب‬ ‫حضرت عمر‬ ‫پﻪ فاروق ‪ ،‬پﻪ مک‪ ３‬معظم‪ ３‬ک‪ ３‬د عام‬ ‫د کسپﻴن‬ ‫سمﻨدرگﻰ‬ ‫الفﻴل پﻪ ‪ ١3‬کال ک‪ ３‬ز‪４８４‬دلی دی‪.‬‬ ‫د مدﻳتران‪ ３‬سمﻨدرگﻰ‬ ‫د بعثت پﻪ شپ‪８‬م‬ ‫حضرت عمر‬ ‫کال پﻪ ＇رگﻨد ډول د اسﻼم پﻪ دﻳن‬ ‫مشرف شﻮ‪ .‬دغﻪ کار مشرکﻴن سخت‬ ‫لﻴج‬ ‫سخ‬ ‫فار‬ ‫پﻪ و‪４‬ره ک‪ ３‬واچﻮل‪.‬‬ ‫د‬ ‫ﻫغﻪ مﻬال چ‪ ３‬حضرت ابﻮبکر‬ ‫ناروغﻪ شﻮ‪ ،‬لﻪ خپلﻮ اصحابﻮ کرامﻮ‬ ‫سره ﻳ‪ ３‬مشﻮره وک‪７‬ه‪ .‬د مشﻮرې پﻪ پاﻳلﻪ‬ ‫د خلفاي راشدﻳﻨﻮ پﻪ پ‪５‬ر ک‪ ３‬د اسﻼم پرمختگ‬ ‫ک‪！ ３‬ﻮلﻮ اصحابﻮ د غ‪ ３‬سپ‪（５‬ل‪ ３‬او‬ ‫و！اکلﻮ‪.‬‬ ‫درن‪ ３‬دندې تﻪ حضرت عمر‬ ‫پدې ﻫکلﻪ د خلکﻮ خﻮ＊ﻪ تر ﻻسﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬او ﻳﻮ فرمان ﻳ‪ ３‬ولﻴکلﻮ‪ ،‬تر ＇ﻮ‬ ‫کلﻪ چ‪ ３‬حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬ ‫د حضرت ابﻮبکر‬ ‫ﻫغﻪ د ده لﻪ م‪７‬ﻳﻨ‪ ３‬وروستﻪ د مسلمانانﻮ پﻪ وړاندې ولﻮستل شﻲ‪ .‬پدې ډول حضرت عمر‬ ‫لﻪ م‪７‬ﻳﻨ‪ ３‬وروستﻪ د ﻫجرت پﻪ دﻳارلسم کال د خﻼفت درنده او سپ‪（５‬ل‪ ３‬دنده پر غاړه واخﻴستﻪ‪.‬‬ ‫صدﻳق‬ ‫د خﻼفت پﻪ اوږدو ک‪ ３‬تر سره شﻮل‪ ،‬عبارت دي لﻪ‪:‬‬ ‫ﻫغﻪ ستر کارونﻪ چ‪ ３‬حضرت عمر‬ ‫‪ -١‬د اسﻼمﻲ خﻼفت لمن پﻪ ختﻴ‪ ＃‬ک‪ ３‬د عراق او اﻳران لﻮر تﻪ ورس‪５‬ده او پﻪ لﻮﻳدﻳ‪ ＃‬او شمال ک‪！ ３‬ﻮل شام‪ ،‬مصر‬ ‫او د افرﻳقا شمالﻲ برخ‪ ３‬د ﻫغﻪ پﻪ ولکﻪ ک‪ ３‬راغلﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د خﻼفت پﻪ قلمرو ک‪ ３‬د اداره کﻮلﻮ لپاره‪ ،‬مﻨظم دفترونﻪ مﻨ‪％‬تﻪ راغلل او د لﻮم‪７‬ي ‪＄‬ل لپاره بﻴت المال(خزانﻪ)‬ ‫او مالﻴاتﻲ اداره جﻮړه شﻮه‪.‬‬ ‫‪ -3‬د چارو د تر سره کﻮلﻮ لپاره متقی او پرﻫﻴز گاره کسان وگمارل شﻮل‪.‬‬ ‫‪ -4‬د خلکﻮ د ژوند د ن‪５‬کمرغ‪ ９‬او ＊ﻪ ک‪５‬دو لپاره ﻻرې‪ ،‬پلﻮنﻪ‪ ،‬دﻳﻨﻲ مدرس‪ ،３‬جﻮماتﻮنﻪ او نﻮي ＊ارونﻪ جﻮړ‬ ‫شﻮل‪.‬‬ ‫‪ -5‬د حضرت محمد د ﻫجرت ن‪＂５‬ﻪ دمسلمانانﻮ د تارﻳخ پﻴل(مبدا) و！اکل شﻮه‪.‬‬ ‫‪ -6‬د لﻮم‪７‬ي ‪＄‬ل لپاره لﻪ بﻬرنﻴﻮ سﻮداگرو ＇خﻪ د مالﻴ‪！(３‬کس) اخ‪５‬ستل دود شﻮل‪.‬‬

‫‪3١‬‬

‫لﻨ‪６‬ه دا چ‪ ３‬ﻫر چا کﻮﻻی شﻮل پﻪ أسان‪ ９‬لﻪ دوی سره ووﻳﻨﻲ‪.‬د شپ‪ ３‬لﻪ خﻮا بﻪ ﻳ‪ ３‬گزمﻪ کﻮلﻪ تر ＇ﻮ د خلکﻮ‬ ‫لﻪ احﻮال ＇خﻪ خبر شﻲ‪ .‬د قضاوت پﻪ ﻫکلﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬د خپلﻮ او پردﻳﻮ تر مﻨ‪ ＃‬تﻮپﻴر نﻪ کاوه‪.‬‬ ‫باندې د ذی الحج‪ ３‬د مﻴاشت‪ ３‬پﻪ ‪ ٢7‬ن‪＂５‬ﻪ پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬پﻪ نبﻮي جﻮمات ک‪３‬‬ ‫پر حضرت عمر‬ ‫د سﻬار پﻪ لمان‪％‬ﻪ وﻻړ و‪ ،‬نا＇اپﻲ د ﻳﻮ مجﻮسﻲ(اتش پرست) مرﻳﻲ لﻪ خﻮا چ‪( ３‬ابﻮلؤلؤ) نﻮم‪５‬ده‪ ،‬پﻪ زﻫر و‬ ‫ل‪７‬ل‪ ３‬تﻮره ورسره وه‪ ،‬برﻳد وشﻮ چ‪ ３‬د ！پ‪ ３‬ک‪５‬دو لﻪ کبلﻪ ب‪ ３‬ﻫﻮ＊ﻪ شﻮ‪ .‬کلﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻮښ راغی نﻮ ‪ 6‬کسﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫لﻪ لس کالﻮ او پﻨ‪％‬ﻮ‬ ‫و！اکل چ‪ ３‬د ده لﻪ شﻬادت وروستﻪ ﻳﻮ لﻪ دوی ＇خﻪ خلﻴفﻪ و！اکﻲ‪ .‬حضرت عمر‬ ‫مﻴاشتﻮ خﻼفت وروستﻪ د ﻫجرت پﻪ (‪ )٢٣‬کال د ‪ 63‬کالﻮ پﻪ عمر‪ ،‬د شﻬادت لﻮړ مقام تﻪ ورس‪５‬د او د حضرت‬ ‫محمد د زﻳارت تر ＇ﻨگ خاورو تﻪ وسپارل شﻮ‪.‬‬

‫پﻪ ！ﻮﻟگﻲ ک‪ ３‬ﻓﻌاﻟﻴت‬ ‫ﻫغﻪ کارونﻪ چ‪ ３‬د ده‬ ‫زده کﻮونکﻲ دې پﻪ در‪４‬ﻮ او ﻳا پﻨ‪％‬ﻪ کسﻴزو ډلﻮ وو‪４‬شل شﻲ‪ ،‬د حضرت عمر‬ ‫د خﻼفت پﻪ وخت ک‪ ３‬تر سره شﻮي دي‪ ،‬خبرې اترې دې پرې وک‪７‬ي او پاﻳلﻪ دې د ﻳﻮ استازی لخﻮا نﻮرو تﻪ‬ ‫ووﻳل شﻲ‪.‬‬

‫پﻮ＊تﻨ‪３‬‬ ‫؟‬ ‫ بﻴت المال ＇ﻪ وخت مﻨ‪％‬تﻪ راغی؟ د ＇ﻪ لپاره؟‬‫ مالﻴاتﻲ دفترونﻪ د ＇ﻪ لپاره مﻨ‪ ＃‬تﻪ راغلل؟‬‫لﻪ ژوند ＇خﻪ مﻮ ＇ﻪ زده ک‪７‬ل؟ خبرې پرې وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -‬د حضرت عمر فاروق‬

‫د حضرت عمر‬

‫ﻟﻪ ！ﻮﻟگﻲ ＇خﻪ بﻬر ﻓﻌاﻟﻴت‬ ‫د شخصﻴت پﻪ اړه ﻳﻮه مقالﻪ ولﻴکئ چ‪ ３‬لﻪ پﻨ‪％‬ﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کمﻪ نﻪ وي‪.‬‬

‫‪3٢‬‬

‫غزوة موته‬

‫ﻓﺼﻞ ‪3‬‬

‫دووﻟﺴﻢ ﻟﻮﺳت‬

‫د حضرت ﻋثﻤان‬

‫خﻼﻓت ﻟﻪ (‪ ٢3‬تر ‪ 35‬ﻫـ ‪.‬ق کﻠﻮﻧﻮ پﻮرې)‬

‫پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬دغﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮاب ورکﻮل ک‪８５‬ي‪ :‬حضرت عثمان‬

‫＇رنگﻪ خﻼفت تﻪ ورس‪５‬د؟ د دوی د‬

‫خﻼفت دوره د اسﻼم د پراختﻴا او فتﻮحاتﻮ لﻪ پلﻮه ＇رنگﻪ وه؟ او د ﻫغﻪ پﻪ وخت ک‪ ３‬کﻮم کارونﻪ تر سره شﻮل؟‬ ‫حضرت عثمان‬ ‫دحضرت عمر‬ ‫طلحﻪ‬

‫بن عفان ملقب پﻪ ذوالﻨﻮرﻳن‪ ،‬پﻨ‪％‬ﻪ کالﻪ لﻪ عام الفﻴل ＇خﻪ وروستﻪ ن‪７‬ۍ تﻪ راغی‪.‬‬ ‫لﻪ شﻬادت وروستﻪ ﻫماغﻪ شپ‪ ８‬کسﻪ (حضرت عثمان‬

‫‪ ،‬حضرت زبﻴر‬

‫حضرت عبدالرحمن بن عﻮف‬

‫‪ ،‬حضرت‬

‫‪ ،‬حضرت علﻲ‬

‫‪ ،‬او حضرت سعد بن وقاص‬

‫د اسﻼمﻲ شﻮرا پﻪ نامﻪ سره را！ﻮل شﻮل‪ .‬لﻪ در‪４‬ﻮ ور‪＄‬ﻮ مشﻮرو وروستﻪ ﻳ‪ ３‬حضرت عثمان‬

‫د خلﻴفﻪ پﻪ تﻮگﻪ‬

‫و！اکﻪ‪.‬‬ ‫ﻫغﻪ ستر کارونﻪ چ‪ ３‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬سر تﻪ رس‪５‬دلﻲ‪ ،‬عبارت دي لﻪ‪:‬‬ ‫‪ -‬حضرت عثمان‬

‫خپلﻪ ！ﻮلﻪ شتمﻨﻲ د اسﻼم د دﻳن د خپر‪４‬دو پﻪ ﻻر ک‪ ３‬پﻪ لگ‪＋‬ت ورسﻮلﻪ‪.‬‬

‫ ﻫغﻪ بلﻮا گان‪ ３‬چ‪ ３‬د خﻼفت پﻪ گﻮټ گﻮټ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬سر راپﻮرتﻪ ک‪７‬ی و‪ ،‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬لﻪ مﻨ‪％‬ﻪ ﻳﻮوړل‬‫شﻮي‪.‬‬ ‫‪ -‬قرآن کرﻳم چ‪ ３‬د حضرت ابﻮبکر صدﻳق‬

‫پﻪ زمانﻪ ک‪ ３‬را！ﻮل او غﻮن‪ ６‬ک‪７‬ای شﻮ‪ ،‬د حضرت عثمان‬

‫پﻪ وخت ک‪ ３‬پﻪ صحﻴفﻮ ک‪ ３‬ولﻴکل شﻮ او اسﻼمﻲ فتحﻪ شﻮو سﻴمﻮ تﻪ ول‪８５‬دول شﻮ‪.‬‬ ‫ دوه ډولﻪ سﻮب‪ ３‬د مسلمانانﻮ پﻪ برخﻪ شﻮې‪:‬‬‫الف‪ :‬د ﻫغﻮ سﻴمﻮ دوﻳم ‪＄‬لﻲ فتحﻪ چ‪ ３‬د حضرت عمر‬

‫پﻪ وخت ک‪ ３‬فتح شﻮې وې‪ ،‬خﻮ د ده لﻪ شﻬادت‬

‫وروستﻪ ﻳ‪ ３‬بلﻮاگان‪ ３‬ک‪７‬ې وې لکﻪ‪ :‬ری( تﻬران )‪ ،‬ﻫمدان‪ ،‬سکﻨدرﻳﻪ او أذرباﻳجان‪.‬‬ ‫ب‪ :‬د نﻮو ‪＄‬مکﻮ فتحﻪ کﻮل لکﻪ‪ :‬د کﻮچﻨ‪ ９‬اسﻴا(ترکﻴﻪ) او د شمالﻲ افرﻳقا ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬سﻴم‪ ،３‬ﻫمدارنگﻪ د قبرس‬ ‫！اپﻮ چ‪ ３‬د رومﻴانﻮ پﻪ ﻻس ک‪ ３‬و‪ ،‬فتحﻪ شﻮ او د افغانستان ډﻳرې سﻴم‪ ３‬پﻪ دې زمانﻪ ک‪ ３‬د اسﻼم پﻪ سپ‪（５‬لﻲ دﻳن‬ ‫مشرف‪ ３‬شﻮې‪ .‬سمﻨدري ‪＄‬ﻮاکﻮنﻪ پﻪ دې وخت ک‪ ３‬مﻨ‪％‬تﻪ راغلل‪.‬‬ ‫د حضرت عثمان‬

‫د خﻼفت پﻪ وروستﻨﻴﻮ کلﻮنﻮ ک‪＄ ３‬ﻴﻨﻮ کسانﻮ د دوی لﻪ نرم‪＇ ９‬خﻪ ناوړه گ＂ﻪ پﻮرتﻪ ک‪７‬ه‬

‫او ﻫغﻮی د گ‪６‬وډﻳﻮ رامﻨ‪％‬تﻪ ک‪５‬دو تﻪ لمن ووﻫلﻪ‪ ،‬تر دې برﻳده چ‪ ３‬مخالفان د در‪４‬ﻴم خلﻴفﻪ کﻮرتﻪ ور پﻮرتﻪ شﻮل او‬ ‫ﻫغﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬د قرآن عظﻴم الشان پﻪ تﻼوت بﻮخت و‪ ،‬د ‪ 84‬کالﻮ پﻪ عمر‪ ،‬پﻪ شﻬادت ورساوه‪.‬‬ ‫حضرت عثمان‬

‫‪33‬‬

‫دوولس کالﻪ خﻼفت وک‪ ７‬او د ﻫجرت پﻪ(‪ )٣٥‬کال ﻳ‪ ３‬خﻼفت پای تﻪ ورس‪５‬د‪.‬‬

‫پﻪ ！ﻮﻟگﻲ ک‪ ３‬ﻓﻌاﻟﻴت‬ ‫پﻪ ډلﻪ ﻳﻴز فعالﻴت ک‪ ３‬ﻫغﻪ کارونﻪ چ‪ ３‬د حضرت عثمان‬

‫پﻪ زمانﻪ ک‪ ３‬سر تﻪ رس‪５‬دلﻲ دي‪ ،‬پﻪ ﻳﻮه‬

‫چارټ ک‪ ３‬برابر ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫؟‬ ‫‪ -١‬د حضرت عثمان‬

‫پﻮ＊تﻨ‪３‬‬ ‫خﻼفت ＇ﻮ کالﻪ و؟‬

‫‪ -٢‬د افرﻳقا کﻮم‪ ３‬سﻴم‪ ３‬د در‪４‬ﻴم خلﻴفﻪ پﻪ مﻬال فتحﻪ شﻮې؟‬ ‫‪ -3‬حضرت عثمان‬

‫＇رنگﻪ خﻼفت تﻪ ورس‪５‬د؟‬

‫‪ -4‬ﻻندې جمل‪ ３‬پﻪ خپلﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ولﻴکئ او سم عبارت د (ص) پﻪ تﻮري او نا سم عبارت د (غ) پﻪ‬ ‫تﻮري سره پﻪ ن‪＋‬ﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -‬حضرت عثمان‬

‫لﻪ ‪＇ ٢3‬خﻪ تر ‪ 35‬ﻫـ ق کلﻮنﻮ پﻮرې خﻼفت وک‪) ( ７‬‬

‫ تﻬران‪ ،‬ﻫمدان او اذرباﻳجان سﻴم‪ ３‬د دوﻳم ‪＄‬ل لپاره د درﻳم خلﻴفﻪ پﻪ زمانﻪ ک‪ ３‬فتحﻪ شﻮې (‬‫ حضرت عثمان‬‫‪ -5‬د حضرت عثمان‬

‫)‬

‫‪ ١٢ ،‬کالﻪ خﻼفت وک‪ ７‬او پﻪ ‪ 35‬ﻫـ ق کال پﻪ شﻬادت ورس‪５‬د( )‬ ‫لﻪ ژوند ＇خﻪ مﻮ ＇ﻪ زده ک‪７‬ل؟ خبرې پرې وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ！ﻮﻟگﻲ بﻬر ﻓﻌاﻟﻴت‬

‫د حضرت عثمان‬

‫د خﻼفت پﻪ اړه ﻳﻮه مقالﻪ ولﻴکئ چ‪ ３‬لﻪ شپ‪８‬و کر＊ﻮ ل‪８‬ه نﻪ وي‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫غزوة موته‬ ‫دﻳارﻟﺴﻢ‬ ‫ﻟﻮﺳت ‪3‬‬ ‫ﻓﺼﻞ‬

‫د حضرت ﻋﻠﻲ (کرم اهلل وجﻬﻪ) خﻼﻓت (ﻟﻪ ‪ 35‬تر ‪ 40‬ﻫـ ‪.‬ق کﻠﻮﻧﻮ پﻮرې)‬

‫پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬بﻪ مﻮږ د حضرت علﻲ کرم اهلل وجﻬﻪ د خﻼفت لﻪ دورې سره أشﻨا شﻮ‪ ،‬سر ب‪５‬ره پر دې د خلفای‬ ‫راشدﻳن د پﻴر پﻪ ＇رنگﻮالﻲ چ‪ ３‬د اسﻼم د صدر پﻪ نﻮم نﻮمﻮل شﻮی دی ﻫم وپﻮﻫﻴ‪８‬ئ‪.‬‬ ‫حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) د ابﻮطالب زوی د پ‪５‬غمبر د کاکا زوی او زوم و‪ ،‬پﻪ اسداهلل ملقب‪ ،‬د حضرت‬ ‫سره بﻴعت وک‪ .７‬حضرت علﻲ(کرم‬ ‫لﻪ شﻬادت وروستﻪ‪ ،‬مﻬاجرﻳﻨﻮ او انصارو لﻪ حضرت علﻲ‬ ‫عثمان‬ ‫اهلل وجﻬﻪ) د خپل خﻼفت مرکز پﻪ عراق ک‪ ３‬د کﻮف‪＊ ３‬ار و！اکﻪ‪ .‬نﻮمﻮړي د حضرت محمد او دنﻮرو خلفای‬ ‫راشدﻳﻨﻮ پﻪ ＇‪５‬ر ساده ژوند خﻮ＊اوه‪.‬‬ ‫د حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) د خﻼفت پﻪ دوره ک‪ ３‬لﻪ شام(سﻮرﻳ‪＇ )３‬خﻪ پرتﻪ‪！ ،‬ﻮلﻮ اسﻼمﻲ ﻫ‪５‬ﻮادونﻮ‬ ‫د ابﻮسفﻴان زوی د شام حاکم و‪ .‬حضرت علﻲ(کرم‬ ‫د ﻫغﻪ پﻴروي کﻮلﻪ‪ .‬پﻪ ﻫغﻪ زمانﻪ ک‪ ３‬حضرت معاوﻳﻪ‬ ‫د ﻫغﻪ‬ ‫اهلل وجﻬﻪ) ﻫغﻪ تﻪ لﻪ مرکزي اسﻼمﻲ حکﻮمت سره د ﻳﻮ ‪＄‬ای ک‪５‬دو بلﻨﻪ ورک‪７‬ه‪ .‬حضرت معاوﻳﻪ‬ ‫ﻫغﻪ د شام لﻪ حکﻮمت ＇خﻪ لرې ک‪ .７‬معاوﻳﻪ د ﻫغﻪ لﻪ امر ＇خﻪ سر غ‪７‬ونﻪ‬ ‫دعﻮت ونﻪ مانﻪ‪ ،‬حضرت علﻲ‬ ‫غﻮ＊تل ﻫغﻪ کسان چ‪３‬‬ ‫او معاوﻳﻪ‬ ‫‪ ،‬زبﻴر‬ ‫‪ ،‬طلحﻪ‬ ‫وک‪７‬ه‪ .‬ﻫمدارنگﻪ حضرت بﻲ بﻲ عاﻳشﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ شﻬادت رسﻮلی و‪ ،‬ژر قصاص شﻲ‪ .‬خﻮ حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) ووﻳل کلﻪ چ‪３‬‬ ‫حضرت عثمان‬ ‫قاتﻼنﻮ تﻪ بﻪ سزا ورک‪７‬ای شﻲ‪ .‬ددغﻮ اختﻼفاتﻮ لﻪ املﻪ و چ‪ ３‬د جمل‬ ‫وضعﻪ ارامﻪ شﻲ‪ ،‬نﻮ د حضرت عثمان‬ ‫جگ‪７‬ه ون‪＋‬تﻪ او د حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) پﻪ گ＂ﻪ پای تﻪ ورس‪５‬ده‪.‬‬ ‫تر مﻨ‪ ＃‬پﻪ صفﻴن ک‪ ３‬جگ‪７‬ه ون‪＋‬تﻪ‪＇ .‬رنگﻪ چ‪３‬‬ ‫ﻫمدارنگﻪ د حضرت علﻲ( کرم اهلل وجﻬﻪ) او معاوﻳﻪ‬ ‫＇خﻪ‬ ‫د عمرو بن عاص‬ ‫د حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) د پلﻮﻳانﻮ بری حتمﻲ و‪ ،‬حضرت معاوﻳﻪ‬ ‫وغﻮ＊تل چ‪ ３‬ﻳﻮه ﻻره ول＂ﻮي‪ .‬د عمرو عاص پﻪ وړاندﻳز‪ ،‬د معاوﻳﻪ ل‪＋‬کرو ！ﻮلﻮ د قرآن کرﻳم پا‪ ３１‬اوچت‪ ３‬ک‪７‬ې او‬ ‫نارې ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ې»مﻮږ ！ﻮل د دغﻪ کتاب پﻴروان ﻳﻮ نﻮ ‪＄‬کﻪ باﻳد چ‪ ３‬پﻪ خپلﻮ مﻨ‪％‬ﻮ ک‪ ３‬سره ونﻪ جﻨگﻴ‪８‬و‪ «.‬لﻪ دې کبلﻪ‬ ‫پر‪４‬ک‪７‬ه وشﻮه چ‪ ３‬لﻪ ﻫر لﻮري ＇خﻪ دې پﻼوي و！اکل شﻲ ﻫر ＇ﻪ چ‪ ３‬ﻫغﻮی ووﻳل‪ ،‬حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ)‬ ‫پﻼوی‬ ‫پﻼوی عمرو بن عاص د حضرت علﻲ‬ ‫دې ومﻨﻲ‪ .‬د حضرت معاوﻳﻪ‬ ‫او حضرت معاوﻳﻪ‬ ‫ابﻮ مﻮسی اشعری دوکﻪ ک‪ ７‬او ﻫغﻪ تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳل چ‪ ３‬دواړه لﻪ خﻼفت ＇خﻪ لرې کﻮو او ابﻮ مﻮسی ور سره ومﻨلﻪ‪.‬‬ ‫لﻮم‪７‬ی ابﻮ مﻮسی لﻪ خﻼفت ＇خﻪ د حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) د گﻮ＊ﻪ ک‪５‬دو اعﻼن ک‪ ،７‬خﻮ عمرو بن عاص‬ ‫د مسلمانانﻮ خلﻴفﻪ دی‪.‬‬ ‫د خپل‪ ３‬ژمﻨ‪ ３‬خﻼف داس‪ ３‬اعﻼن وک‪ ７‬چ‪ ３‬حضرت معاوﻳﻪ‬ ‫پﻪ دې وخت ک‪ ３‬د حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) ﻳﻮ شم‪５‬ر پلﻮﻳانﻮ لﻪ ده ＇خﻪ سرغ‪７‬ونﻪ وک‪７‬ه او حضرت‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻫم پﻪ خﻼفت ونﻪ مﻨلﻮ‪ .‬دغﻮ خلکﻮ تﻪ خﻮارج واﻳﻲ‪ .‬دوی د مسلمانانﻮ پﻪ وژلﻮ ﻻس پﻮرې ک‪.７‬‬ ‫معاوﻳﻪ‬ ‫حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) اړ شﻮ چ‪ ３‬لﻪ ﻫغﻮی سره پﻪ نﻬروان ک‪ ３‬مقابلﻪ وک‪７‬ي‪ .‬د خﻮارجﻮ لﻪ مات‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫وروستﻪ‪ ،‬لﻪ دوی ＇خﻪ درې کسانﻮ پﻪ خپل مﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ت‪７‬ون وک‪ ７‬چ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه ورځ ک‪ ３‬حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ)‪،‬‬ ‫او عمرو بن عاص ووژنﻲ‪ .‬لﻪ دې درې کسانﻮ ＇خﻪ‪ ،‬ﻳﻮازې عبدالرحمن بن ملجم چ‪３‬‬ ‫حضرت معاوﻳﻪ‬ ‫د حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) پﻪ وژنﻮ مامﻮر شﻮی و‪ ،‬د روژې د مﻴاشت‪ ３‬پﻪ ‪ ١9‬ن‪＂５‬ﻪ سﻬار ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻫجرت لﻪ‬ ‫(‪ )40‬کال سره سمﻮن خﻮري د کﻮف‪ ３‬پﻪ جﻮمات ک‪ ３‬د لمان‪％‬ﻪ کﻮلﻮ پﻪ حال ک‪ ３‬پﻪ حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) پﻪ‬ ‫‪35‬‬

‫زﻫرو کک‪７‬ې تﻮرې سره وار وک‪ ７‬چ‪ ３‬لﻪ ﻫمدې ！پ ＇خﻪ دوې ور‪ ３＄‬وروستﻪ د ‪ 64‬کلﻨ‪ ９‬پﻪ عمر پﻪ شﻬادت‬ ‫ورس‪５‬د‪ .‬د ده د خﻼفت دورې کابﻮ پﻨ‪％‬ﻪ کالﻪ دوام وک‪ .７‬حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) د پﻮﻫ‪ ،３‬تقﻮا‪ ،‬قﻨاعت‪،‬‬ ‫＊ﻮ او لﻮړو اخﻼقﻮ ＇‪＋‬تن و‪ .‬د ده د خﻼفت مﻮده سر تر پاﻳﻪ مبارزه وه‪ .‬خﻮ لﻪ دې سره سره ﻳ‪ ３‬وک‪７‬ای شﻮل‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ دغﻪ مﻮده ک‪ ３‬د نﻮرو خلفاوو پﻪ شان عدالت پلی ک‪７‬ي او د ظلم پﻪ وړاندې پﻪ ！ﻴﻨگﻪ مبارزه وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د خﻠﻔاې راشدﻳﻨﻮ پ‪５‬ر تﻪ ﻟﻨ‪６‬ه کتﻨﻪ‬ ‫لﻪ شﻬادت وروستﻪ د خلفاې راشدﻳﻨﻮ د خﻼفت زرﻳﻨﻪ دوره پای تﻪ ورس‪５‬ده‪ .‬لﻨ‪ ６‬دا‬ ‫د حضرت علﻲ‬ ‫چ‪ ３‬د خلفاې راشدﻳﻨﻮ دوره د الﻬﻲ احکامﻮ پر بﻨس＀‪ ،‬د حضرت محمد پر سﻨت او پرﻫﻴزگارۍ وﻻړه‬ ‫وه او پﻪ عدالت ﻳ‪ ３‬پراخﻮالی ومﻮند‪ .‬خلفا پﻪ ساده ژوند راغلل او ب‪５‬رتﻪ ﻻړل‪ ،‬د دوی پﻪ دوره ک‪ ３‬خﻼفت ډ‪４‬ر‬ ‫روحانﻲ مقاماتﻮ تﻪ ورتﻪ و‪ ،‬دولتﻲ او پاچاﻳ‪ ９‬شان او شﻮکت ﻳ‪ ３‬نﻪ درلﻮد‪ .‬خلفاې راشدﻳﻨﻮ خمتا کالﻲ اغﻮستل‪،‬‬ ‫د خرما(کجﻮري) پﻮستکی نال‪ ９‬پﻪ پ‪＋‬ﻮ کﻮل‪ ３‬او د عادي خلکﻮ غﻮندې ﻳ‪ ３‬پﻪ کﻮ＇ﻮ او بازارونﻮ ک‪ ３‬تگ او‬ ‫راتگ کاوه‪ .‬د خلفاې راشدﻳﻨﻮ پﻪ واکمﻨ‪ ９‬ک‪ ３‬تقﻮا‪ ،‬پرﻫ‪５‬زگاري او عدالت مﻮجﻮد و‪ ،‬د اسﻼمﻲ حکﻮمتﻮنﻮ‬ ‫لپاره ﻳﻮه ب‪５‬لگﻪ وه‪ .‬دوی لﻪ خلکﻮ سره ＊ﻪ روﻳﻪ درلﻮده‪＄ .‬کﻪ لﻪ خلکﻮ سره ＊ﻪ روﻳﻪ د اسﻼم د سپﻴ（ل‪ ３‬دﻳن‬ ‫لﻪ اصﻮلﻮ ＇خﻪ گ‪２‬ل ک‪５‬ده‪ .‬د خلفاوو خﻮراک د ！ﻮلﻮ ب‪ ３‬وزلﻮ خلکﻮ پﻪ شان و‪.‬‬ ‫پﻪ ！ﻮﻟگﻲ ک‪ ３‬ﻓﻌاﻟﻴت‬ ‫د ډلﻪ ﻳﻴزو کارونﻮ پﻪ واسطﻪ د ﻻندنﻴﻮ مطالبﻮ پﻪ اړه سره بحث وک‪７‬ئ‪ .‬د بحث پاﻳلﻪ پﻪ ！ﻮلگﻲ ک‪ ３‬لﻪ ﻳﻮ بل‬ ‫سره شرﻳکﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ د جمل جگ‪７‬ه ‪ -‬د صفﻴن جگ‪７‬ه‬‫‪＇ -‬ﻨگﻪ د خﻼفت پﻼزم‪５‬ﻨﻪ لﻪ مدﻳﻨ‪ ３‬مﻨﻮرې ＇خﻪ کﻮف‪ ３‬تﻪ ول‪８５‬دول شﻮه؟‬

‫؟‬ ‫پﻮ＊تﻨ‪３‬‬ ‫‪ -١‬حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) ＇رنگﻪ خﻼفت تﻪ ورس‪５‬د؟‬ ‫‪ -٢‬خﻮارج ＇ﻮک وو؟ او ول‪ ３‬دوی تﻪ خﻮارج وﻳل ک‪５‬دل؟‬ ‫‪ -3‬حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) ＇رنگﻪ پﻪ شﻬادت ورس‪５‬د؟‬ ‫‪ -4‬د پﻮرتﻨ‪ ９‬پﻮ＊تﻨ‪ ３‬پﻪ شان ﻫر زده کﻮونکی دې دوه دوه پﻮ＊تﻨ‪ ３‬چمتﻮ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -5‬د حضرت علﻲ(کرم اهلل وجﻬﻪ) لﻪ ژوند ＇خﻪ ＇ﻪ پﻮﻫ‪８５‬ئ؟ خبرې پرې وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -6‬د خلفای راشدﻳﻨﻮ لﻪ لﻮستﻮنﻮ ＇خﻪ مﻮ ＇ﻪ زده ک‪７‬ل؟‬ ‫ﻟﻪ ！ﻮﻟگﻲ بﻬر ﻓﻌاﻟﻴت‬ ‫د خلفای راشدﻳﻨﻮ تر سر لﻴک ﻻندې ﻳﻮ مقالﻪ ولﻴکئ چ‪ ３‬لﻪ پﻨ‪％‬ﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ ل‪８‬ه نﻪ وي‪.‬‬

‫‪36‬‬

rt

Massif Central

• • • • •

Catholic

Protestant

Orthodox

Transports

Month Blaine Tunnels

Darlington

Stockton

Drak Passage

Cape Horn

‫در‪４‬يمه برخه‪ :‬مدني زده ک‪７‬ې‬ ‫لوم‪７‬ى څپرکى‬

‫په دې څپرکي ک‪ ３‬الندې درسونه لولئ‪:‬‬ ‫ول‪ ３‬د اقتصاد علم زده کوو؟‬ ‫د اقتصاد علم د کومو موضوعگانو په اړه بحث کوي؟‬ ‫د اقتصاد اهميت‪:‬‬ ‫د څيزونو او خدمتونو اقتصادي مفهوم؛‬ ‫مصرفي او پانگه ييز څيزونه؛‬ ‫توليد‪ ،‬و‪４‬ش او مصرف؛‬ ‫عرضه او تقاضا؛‬ ‫د پيسو اهميت او دندې؛‬

‫‪83‬‬

‫د څپرکي موخ‪３‬‬ ‫زده کوونکي به د دې څپرکي ترلوستلو وروسته الندې موخ‪ ３‬ترالسه ک‪７‬ي‪:‬‬ ‫د اقتصاد د علم‪ ،‬موضوعگانو او اهميت د زده ک‪７‬ې په تعريف به وپوه‪８５‬ي؛‬ ‫د اقتصاد د علم په مفهوم باندې به وپوه‪８５‬ي؛‬ ‫توليد‪ ،‬و‪４‬ش‪،‬مصرف‪ ،‬عرضه‪ ،‬تقاضا‪ ،‬د پيسو اهميت او دندې به بيان ک‪７‬اى شي؛‬ ‫د اقتصاد د علم د لوستلو اړتيا او اهميت به تشريح ک‪７‬اى شي؛‬ ‫خدماتي‪ ،‬مصرفي او پانگه ييز څيزونه به يو له بله څخه توپير ک‪７‬اى شي؛‬ ‫توليد‪ ،‬و‪４‬ش او مصرف به بيان ک‪７‬اى شي؛‬ ‫د عرض‪ ３‬او تقاض‪ ３‬تر منځ به توپير وک‪７‬اى شي؛‬ ‫د پيسو اهميت او دندې به بيان ک‪７‬اى شي؛‬ ‫د اقتصاد له علم‪ ،‬موضوعگانواو ارز＊ت سره به مينه پيدا ک‪７‬ي؛‬ ‫د خدماتي‪ ،‬مصرفي او پانگه ييزو څيزونو‪ ،‬توليد او توزيع په اړه به مثبت ذهنيت پيدا‬ ‫ک‪７‬ي؛‬ ‫د توليد‪ ،‬و‪４‬ش‪ ،‬مصرف‪ ،‬پيسو او د هغو له دندو سره به مينه پيدا ک‪７‬ي؛‬

‫‪84‬‬

‫درې د‪４‬رشم لوست‬

‫ول‪ ３‬د اقتصاد علم زده کوو؟‬ ‫ال ت ُْس ِر ُف ْ‬ ‫اش َر ُب ْ‬ ‫ُك ُل ْ‬ ‫وا َو ْ‬ ‫وا إ َِّن ُه َ‬ ‫وا َو َ‬ ‫ين( اﻷ ﻋﺮاف ‪)3١ :‬‬ ‫ال ُي ِح ُّ‬ ‫ب ا ْل ُم ْس ِر ِف َ‬ ‫ژباړه‪ :‬وخﻮرئ او و＇‪＋‬ئ‪ ،‬خﻮ اسراف مﻪ کﻮئ ‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬خداى تعالﻰ اسراف کﻮوﻧکﻲ ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي‪.‬‬

‫ت‪５‬رکال ډﻳر بحثﻮﻧﻪ د اړتﻴاوو او د کﻮرﻧ‪ ９‬د اړتﻴاوو پﻪ اړه وو‪ .‬البتﻪ اقتصاد پخپلﻪ د ！ﻮلﻨ‪ ３‬لﻪ بﻨس＂ﻴزو اړتﻴاوو‪،‬‬ ‫پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي تﻮگﻪ د کﻮرﻧ‪ ９‬اړتﻴاوو لﻪ جمل‪＇ ３‬خﻪ دى‪ .‬لﻪ ﻫمدې املﻪ ده چ‪ ３‬د مدﻧﻲ زده ک‪７‬و د س‪ ８‬کال‬ ‫اساسﻲ مﻮضﻮع مﻮ د اقتصاد پ‪５‬ژﻧدﻧﻪ ！اکل‪ ３‬ده‪ .‬د ﻧﻦ ور‪ ３＄‬لﻮست د دې پﻮ＊تﻨ‪ ３‬پﻪ وړاﻧدې کﻮلﻮ سره چ‪:３‬‬ ‫ول‪ ３‬د اقتصاد علم زده کﻮو؟ پﻴل کﻮو‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫اﻧسان پخپل مادي ژوﻧد ک‪ ３‬ډ‪４‬رې اړتﻴا وې لري‪ .‬د خپل ژوﻧد د دوام لپاره اړ دى چ‪ ３‬دغﻪ‬ ‫اړتﻴاوې پﻮره ک‪７‬ي‪ .‬دغ‪ ３‬مﻮضﻮع تﻪ پﻪ پاملرﻧ‪ ３‬سره‪:‬‬ ‫اﻧسان دغﻪ اړتﻴاوې ＇رﻧگﻪ پﻮره کﻮي؟‬ ‫د دې اړتﻴاوو سرچ‪５‬ﻨﻪ ＇ﻪ شﻰ ده؟ ＇ﻪ رﻧگﻪ کﻮﻻی شﻮ چ‪ ３‬ﻫغﻪ اړتﻴاوې لﻪ مﻨ‪％‬ﻪ ﻳﻮسﻮ‪.‬‬ ‫د دغﻮ اړتﻴاوو د پﻮره کﻮلﻮ سرچ‪５‬ﻨﻪ ﻫغﻪ امکاﻧات دي چ‪ ３‬طبﻴعت د اﻧسان پﻪ واک ک‪ ３‬ورک‪７‬ي دي‪ .‬دغ‪３‬‬ ‫مﻮضﻮع تﻪ پﻪ پاملرﻧ‪ ３‬سره لﻪ دوو مفﻬﻮمﻮﻧﻮ چ‪ :３‬د اﻧسان اړتﻴاوې او سرچ‪５‬ﻨ‪ ３‬ﻳا امکاﻧات دي‪ ،‬سره مخامخ‬ ‫ک‪８５‬و‪ .‬لﻪ دې املﻪ ﻻزمﻪ ده چ‪ ３‬ﻫغﻪ وپ‪５‬ژﻧﻮ؛‬ ‫‪ -١‬دانسان اړتيا وې‪:‬‬

‫د اﻧسان مادي اړتﻴاوې‪ ،‬ﻫغﻪ د اقتصادي فعالﻴت لپاره ﻫ（ﻮي‪ .‬کلﻪ کلﻪ اﻧسان داس‪ ３‬فکر کﻮي‬ ‫چ‪ ３‬د وخت پﻪ ت‪５‬ر‪４‬دو سره‪ ،‬د ﻫغﻪ ！ﻮل‪ ３‬اړتﻴاوې پﻮره ک‪８５‬ي‪ ،‬خﻮ داس‪ ３‬ﻧﻪ ده‪ .‬پﻪ واقعﻴت ک‪ ３‬د ﻫرې‬ ‫اړتﻴا لﻪ تر سره ک‪５‬دوسره‪ ،‬بلﻪ اړتﻴا را پﻴدا ک‪８５‬ي او پﻪ دې ترتﻴب سره‪ ،‬د ﻧﻮې اړتﻴا لﻪ رابرس‪５‬ره ک‪５‬دو سره‬ ‫جﻮخت اﻧسان د خپل ژوﻧداﻧﻪ د کچ‪ ３‬د لﻮړﻳدو لپاره زﻳات فعالﻴت تر سره کﻮي‪ .‬د ب‪５‬لگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ‪＄ :‬ﻴﻨ‪３‬‬ ‫خلک د ژوﻧداﻧﻪ لﻪ ډ‪４‬رو لﻮم‪７‬ﻧﻴﻮ امکاﻧاتﻮ ＇خﻪ ب‪ ３‬برخ‪ ３‬دي‪ .‬د دوي بﻨس＂ﻴزه اړتﻴا‪ ،‬استﻮگﻨ‪％‬ﻰ دى چ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻫغﻪ ک‪ ３‬لﻪ ﻳخﻨ‪ ،９‬گرم‪ ９‬او د ＇ﻴرووﻧکﻮ حﻴﻮاﻧاتﻮ ＇خﻪ پﻪ امان ک‪ ３‬وي او ﻳﻮ ＇ﻪ عادي خﻮاړه ولري‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ ﻫغﻮ سره خپلﻪ لﻮږه لرى ک‪７‬ي‪ ،‬خﻮ کلﻪ چ‪ ３‬دغﻪ اړتﻴاوې تر سره شﻮې‪ ،‬ﻧﻮ ﻫمدغﻪ اﻧساﻧان بﻴا داس‪３‬‬ ‫احساس کﻮي چ‪ ３‬د ＊ﻪ ژوﻧداﻧﻪ لپاره لﻪ دې لﻮړو او ＊ﻮ امکاﻧاتﻮ تﻪ اړتﻴا لرې‪ .‬د ب‪５‬لگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ‪ :‬د پخﻮاﻧﻲ‬ ‫استﻮگﻨ‪％‬ﻲ پﻪ پرتلﻪ ＊ﻪ او بﻬتر کﻮر ولري‪ .‬ﻫمدارﻧگﻪ ﻧﻮرې ﻧﻮي اړتﻴاوې ورتﻪ پﻴدا ک‪８５‬ي او دى پﻪ ډ‪４‬ر شﻮق‬ ‫او مﻴﻨ‪ ３‬سره د دغﻮ اړتﻴاوو پﻪ پﻮره کﻮلﻮ پس‪ ３‬خپل لستﻮ‪１‬ﻲ را ﻧغاړي‪.‬‬ ‫* د خپلﻮ ！ﻮلگﻴﻮالﻮ پﻪ مرستﻪ د ﻳﻮې کلﻴﻮال‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬او ﻳﻮې ＊اري کﻮرﻧ‪ ９‬د اړتﻴاوو لست برابر ک‪７‬ئ او‬ ‫بﻴاﻳ‪ ３‬ﻧﻮرو ！ﻮلگﻴﻮالﻮتﻪ د خپل استازې پﻪ واسطﻪ واوروئ‪.‬‬

‫‪85‬‬

‫‪ -٢‬سرچ‪５‬ن‪ ３‬او امکانات‪:‬‬ ‫پﻪ ﻧ‪７‬ۍ ک‪ ３‬د مﻮجﻮدو سرچ‪５‬ﻨﻮ او امکاﻧاتﻮ پﻪ ﻫکلﻪ چ‪ ３‬اﻧساﻧان لﻪ ﻫغﻮ ＇خﻪ د خپلﻮ اړتﻴاوو‬ ‫پﻪ پﻮره کﻮلﻮ ک‪ ３‬کار اخلﻲ‪ ،‬دوو مﻬمﻮ ！کﻮ تﻪ اشاره کﻮﻻى شﻮ‪ .‬لﻮم‪７‬ى ！کﻰ دا چ‪ ３‬دغﻪ امکاﻧات او‬ ‫سرچ‪５‬ﻨ‪ ３‬محدودې دي او د اﻧسان د ﻧامحدودو اړتﻴا وو د پﻮره ک‪５‬دو قدرت ﻧﻪ لري‪ .‬پﻪ دې ترتﻴب سره‬ ‫اﻧسان لﻪ دو وﻻرو سره مخ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻳﻮه ﻳ‪ ３‬باﻳد غﻮره ک‪７‬ي‪ .‬پﻪ واقعﻴت ک‪ ３‬ﻫغﻪ ﻧشﻲ کﻮﻻى چ‪３‬‬ ‫خپل‪！ ３‬ﻮل‪ ３‬اړتﻴاوې لﻪ شتﻮ امکاﻧاتﻮ ＇خﻪ پﻮره ک‪７‬ي‪ .‬لﻪ دې کبلﻪ ﻫغﻪ خپل‪ ３‬ﻫغﻪ اړتﻴاوې چ‪ ３‬د ده پﻪ‬ ‫ﻧظر لﻮم‪７‬ﻳتﻮب لري‪ ،‬ترسره کﻮي‪ .‬دوﻳم ！کﻰ دا دى چ‪ ３‬د اﻧسان پﻪ ﻻس ک‪ ３‬مﻮجﻮد امکاﻧات پﻪ مختلفﻮ‬ ‫طرﻳقﻮ سره وکارول شﻲ او پﻪ دې ﻫکلﻪ خپلﻪ تصمﻴم وﻧﻴسﻲ‪.‬‬ ‫لکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬وو‪４‬ل شﻮ‪ ،‬د اﻧسان اړتﻴاوې ﻧامحدودې دي او محدود امکاﻧات او سرچ‪５‬ﻨ‪ ３‬د ﻫغﻮ د‬ ‫پﻮره کﻮلﻮ وس ﻧﻪ لري‪ .‬دلتﻪ پﻮ＊تﻨﻪ پﻴدا ک‪８５‬ي چ‪ :３‬لﻪ سرچ‪５‬ﻨﻮ او امکاﻧاتﻮ ＇خﻪ د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪ ３‬ډ‪４‬ره ＊ﻪ‬ ‫ﻻر کﻮمﻪ ده چ‪ ３‬د اﻧساﻧاﻧﻮ لپاره د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ زړه پﻮرې شراﻳط برابر ک‪７‬ي؟ پﻪ ﻳقﻴﻦ سره وﻳلﻰ شﻮ چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫زړه پﻮرې ﻻره داده چ‪ ３‬لﻪ دغﻮ سرچ‪５‬ﻨﻮ ＇خﻪ پﻪ معقﻮل‪ ３‬گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪ ３‬سره کﻮﻻى شﻮ چ‪ ３‬زﻳاتﻪ اﻧدازه‬ ‫تﻮلﻴد ﻻستﻪ راوړو او د اﻧسان د لﻮړ او ډ‪４‬ر＊ﻪ ژوﻧد شراﻳط برابر ک‪７‬و‪ .‬اﻧسان د ژوﻧد پﻪ اوږدوک‪ ３‬لﻪ خپل‪３‬‬ ‫فکري قﻮې ＇خﻪ پﻪ کار اخﻴستلﻮ سره‪ ،‬تل د ﻳﻮې ＊‪ ３‬ﻻرې د مﻮﻧدلﻮ پﻪ ل＂ﻪ ک‪ ３‬و‪ .‬د دغ‪ ３‬فکري ﻫ（‪３‬‬ ‫ﻻستﻪ راوړﻧﻪ‪ ،‬اقتصادي ﻧظر او مفکﻮره ده‪ .‬د بشري تمدن لﻪ پرمختگ سره جﻮخت‪ ،‬د بشر اقتصادي‬ ‫مفکﻮرې ﻫم تکامل وک‪ ７‬او د اقتصاد د علم ﻧﻮم د بشر د زده ک‪７‬و ﻳﻮه برخﻪ وگر‪＄‬ﻴده‪.‬‬ ‫* پﻪ سرچ‪５‬ﻨﻮ او امکاﻧاﻧﻮ ک‪ ３‬کﻮم ！کﻲ مﻬم دي؟ پﻪ لﻨ‪６‬ه تﻮگﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪ -١‬استﻮگﻨ‪％‬ﻰ ول‪ ３‬د اﻧساﻧاﻧﻮ لپاره بﻨس＂ﻴزه اړتﻴا ده؟‬ ‫‪-٢‬د اﻧساﻧاﻧﻮ پﻪ ﻻس ک‪ ３‬د شتﻮ سرچ‪５‬ﻨﻮ ﻧﻮمﻮﻧﻪ واخلئ؟‬ ‫‪ -٣‬لﻪ سرچ‪５‬ﻨﻮ او امکاﻧاتﻮ ＇خﻪ د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪ ３‬ډ‪４‬ره ＊ﻪ ﻻر کﻮمﻪ ده؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د اقتصاد د ＊‪５‬گ‪２‬ﻮ پﻪ باره ک‪＇ ３‬ﻮ کر＊‪ ３‬ولﻴکئ‪.‬‬

‫‪86‬‬

‫څلور د‪４‬رشم لوست‬

‫د اقتصاد علم د کومو موضوعگانو په اړه بحث کوي؟‬ ‫صف ا ْل َم ْع ِ‬ ‫اد َفی ا ْل َنفَق ِة ِن ُ‬ ‫يشة( البﻴﻬقﻲ و طبراﻧﻰ)‪.‬‬ ‫َا ْال َْق َت َص ُ‬ ‫د خداى رسﻮل فرماﻳﻲ‪ :‬پﻪ ﻧفقﻪ ک‪ ３‬اقتصاد او مﻨ‪％‬گ‪７‬ى حد ( مﻴاﻧﻪ روي) ﻧﻴماﻳﻲ ژوﻧد دى‪.‬‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬مﻮ د دې پﻪ ﻫکلﻪ چ‪ ３‬ول‪ ３‬د اقتصاد علم زده کﻮو‪ ،‬معلﻮمات ترﻻسﻪ ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې درس‬ ‫ک‪ ３‬پﻪ دې اړه چ‪ ３‬د اقتصاد علم د کﻮمﻮ مﻮضﻮعگاﻧﻮ پﻪ باره ک‪ ３‬بحث کﻮي‪ ،‬بلدتﻴا پﻴدا کﻮئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫آيا پوه‪８５‬ئ چ‪ ３‬د اقتصاد علم څه‬ ‫شى دى؟‬

‫اقتصاد د تﻮلﻴد‪ ،‬تﻮزﻳع او ＇ﻴزوﻧﻮ د‬ ‫مصرف‪７５＇ ،‬ﻧ‪ ３‬او ＇رﻧگﻮالﻰ ﻫمدارﻧگﻪ د‬ ‫دې ډول فعالﻴتﻮﻧﻮ د پاﻳلﻮ د ＇‪７５‬ﻧ‪ ３‬علم دى‪ .‬د‬ ‫دغ‪ ３‬علم مﻮخﻪ اﻧسان تﻪ لﻪ خپلﻮ سرچ‪５‬ﻨﻮ او‬ ‫امکاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ د ＊‪ ３‬گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪ ３‬ﻻر＊ﻮوﻧﻪ‬ ‫ده‪.‬‬ ‫د اقتصاد علم ﻫم د ﻫر بل علم پﻪ ＇‪５‬ر‪ ،‬د ！اکلﻮ مﻮضﻮعگاﻧﻮ پﻪ اړه بحث کﻮي‪ ،‬ﻳا پﻪ بل‬ ‫عبارت ‪＄‬اﻧگ‪７‬و پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ د ‪＄‬ﻮاب ورکﻮلﻮ پﻪ خاطر‪ ،‬طرحﻪ شﻮى دى‪.‬‬ ‫د ﻫغﻮ مﻮضﻮعگاﻧﻮ د پ‪５‬ژﻧد گلﻮي لپاره چ‪ ３‬د اقتصاد علم ﻳ‪７５＇ ３‬ي‪ ،‬د ！ﻮلﻨ‪ ３‬د اقتصاد ﻳﻮ ساده اﻧ‪％‬ﻮر‬ ‫پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴسﻮ‪ :‬د ！ﻮلﻨ‪ ３‬خلک د کﻮرﻧ‪ ９‬پﻪ چﻮکاټ ک‪ ３‬د خپلﻮ اړتﻴاوو د لرې کﻮلﻮ لپاره ‪＄‬اﻧگ‪７‬و‬ ‫＇ﻴزوﻧﻮ او خدمتﻮﻧﻮ تﻪ اړتﻴا لري‪ .‬دوى د خپل‪ ３‬اړتﻴاوړ ＇ﻴزوﻧﻮ او خدمتﻮﻧﻮ برابرولﻮ او گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪３‬‬ ‫لپاره پﻴس‪ ３‬ورکﻮي‪ .‬د فابرﻳکﻮ تﻮلﻴد ووﻧکﻲ د گ＂‪ ３‬پﻪ خاطر‪ ،‬د خلکﻮ د اړتﻴاوړ ＇ﻴزوﻧﻪ او خدمتﻮﻧﻪ‬ ‫تﻮلﻴد او عرضﻪ کﻮي‪ .‬دغﻪ ＇ﻴزوﻧﻪ او خدمتﻮﻧﻪ بازار تﻪ وړاﻧدې کﻮي او پلﻮري ﻳ‪ .３‬کلﻪ چ‪ ３‬د اقتصاد‬ ‫دغﻪ ساده اﻧ‪％‬ﻮر تﻪ پام وک‪７‬و‪ ０－ ،‬شم‪５‬ر پﻮ＊تﻨ‪ ３‬را سره پﻴدا ک‪８５‬ي چ‪ ３‬لﻪ ﻫغ‪ ３‬جمل‪＇ ３‬خﻪ کﻮﻻى‬ ‫شﻮ ﻻﻧدې ！کﻲ پﻪ گﻮتﻪ ک‪７‬و‪.‬‬

‫‪87‬‬

‫ خلک ＇رﻧگﻪ د ﻳﻮ ＇ﻴز د اخﻴستﻮ او ﻳا ﻧﻪ اخﻴستﻮ پﻪ اړه تصمﻴم ﻧﻴسﻲ او ＇رﻧگﻪ د ﻫغﻪ ＇ﻴز اﻧدازه‬‫چ‪ ３‬باﻳد واﻳﻲ خلﻲ‪！ ،‬اکﻲ؟‬ ‫ تﻮلﻴد ووﻧکﻲ ＇ﻪ ډول د ﻳﻮ ＇ﻴز د تﻮلﻴد او ﻳا د تﻮلﻴد د کچ‪ ３‬پﻪ اړه تصمﻴم ﻧﻴسﻲ؟‬‫ ول‪ ３‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ＇ﻴزوﻧﻮ اﻧدازه پﻪ بازار ک‪ ３‬زﻳاتﻪ او ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ډ‪４‬ر ل‪ ８‬وي‪ ،‬پﻪ سختﻲ سره پﻴدا ک‪８５‬ي؟‬‫ ول‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬تﻮلﻴدي فابرﻳک‪ ３‬زﻳاتﻪ گ＂ﻪ کﻮي‪＄ ،‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬تاوان کﻮي او لﻪ ماتﻲ سره مخ ک‪８５‬ي؟‬‫ ول‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ！ﻮلﻨﻮ ک‪ ３‬تﻮلﻴد فﻮق العاده زﻳات او پﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ک‪ ３‬ل‪ ８‬دى؟‬‫ ول‪ ３‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ د پ‪５‬سﻮ قﻴمت ثابت او د ‪＄‬ﻴﻨﻮ پﻪ بدلﻮن ک‪ ３‬دى؟‬‫دغﻪ پﻮ＊تﻨ‪ ３‬او دغﻮ تﻪ ورتﻪ ﻧﻮرې ډ‪４‬رې پﻮ＊تﻨ‪ ３‬د اقتصادي ＇ﻴ‪７‬ﻧﻮ پﻪ چﻮکاټ ک‪ ３‬صﻮرت ﻧﻴسﻲ‪ .‬د‬ ‫اقتصاد علم ﻫ（ﻪ کﻮي چ‪ ３‬دغﻮ ﻫرې ﻳﻮې پﻮ＊تﻨ‪ ３‬تﻪ مﻨاسب ‪＄‬ﻮاب پﻴدا او وړاﻧدې ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ لﻨ‪６‬ه تﻮگﻪ وﻳلﻰ شﻮ چ‪ ３‬تﻮلﻴد‪ ،‬و‪４‬ش‪ ،‬راک‪７‬ه ورک‪７‬ه‪ ،‬ل‪＋／‬ت‪ ،‬د شتمﻨ‪ ９‬سپما او پس اﻧدازه ＇‪７５‬ل او‬ ‫داس‪ ３‬ﻧﻮر د اقتصاد د علم مﻮضﻮعگاﻧ‪ ３‬جﻮړوي‪.‬‬ ‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪ -١‬د اقتصاد د علم مﻮضﻮع ولﻴکئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د اقتصاد علم تعرﻳف ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د اقتصاد د علم مﻮخﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫ﻫغﻪ پﻮ＊تﻨ‪ ３‬چ‪ ３‬د اقتصادي مطالعاتﻮ پﻪ چﻮکاټ ک‪ ３‬لﻮستل ک‪８５‬ي‪ ،‬پﻪ ＇ﻮ کر＊ﻮ ک‪ ３‬ولﻴکئ‪.‬‬

‫‪88‬‬

‫پنځه د‪４‬رشم لوست‬

‫د اقتصاد اهميت‬ ‫‪.‬پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬مﻮ پﻪ دې ﻫکلﻪ چ‪ ３‬د اقتصاد علم پﻪ کﻮمﻮ مﻮضﻮعگاﻧﻮ باﻧدې بحث کﻮي‪،‬‬ ‫معلﻮمات ترﻻسﻪ ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې لﻮست ک‪ ３‬د اقتصاد لﻪ اﻫمﻴت سره بلد‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫د اقتصاد اهميت څه شى دى؟‬

‫پﻪ اوسﻨ‪ ９‬ﻧ‪７‬ۍ ک‪ ３‬د اقتصادي مساﻳلﻮ د ورځ پﻪ ورځ زﻳات‪５‬دوﻧکﻲ اﻫمﻴت لﻪ ﻻملﻮﻧﻮ ＇خﻪ‬ ‫ﻳﻮ ﻫم د ملتﻮﻧﻮ د ژوﻧداﻧﻪ پر ！ﻮلﻮ برخﻮ‪ ،‬پﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬ې تﻮ‪－‬ﻪ پر ！ﻮلﻨﻴزو‪ ،‬سﻴاسﻲ او فرﻫﻨ‪／‬ﻲ اړخﻮﻧﻮ د‬ ‫اقتصادې ﻻملﻮﻧﻮ اغ‪５‬ز دی‪.‬‬ ‫کﻮم ﻫ‪５‬ﻮاد چ‪ ３‬اقتصادي حالت ﻳ‪＊ ３‬ﻪ ﻧﻪ وي‪ ،‬د ﻫر اړخﻴز پرمخت‪ ，‬پر لﻮري حرکت ﻧﻪ شﻲ کﻮﻻي‬ ‫او لﻪ سﻴاسﻲ او ！ﻮلﻨﻴز پلﻮه لﻪ سترو ستﻮﻧزو مخامخ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د اقتصاد د علم اﻫمﻴت پدې ک‪ ３‬دی چ‪ ３‬پﻪ اقتصادي مساﻳلﻮ ک‪ ３‬اﻧسان تﻪ ＊ﻪ او ‪＂－‬ﻮره ﻻر ور＊ﻴﻲ‪.‬‬ ‫اﻧساﻧﻲ ！ﻮلﻨ‪ ３‬د دغﻪ علم پﻪ مرستﻪ کﻮﻻی شﻲ چ‪ ３‬لﻪ محدودو سرچﻴﻨﻮ ＇خﻪ د ‪ ３＂－‬اخﻴستﻨ‪３‬‬ ‫مﻨاسب‪ ３‬ﻻرې چارې ترﻻسﻪ ک‪７‬ي او د غﻮره او پﻪ زړه پﻮرو پاﻳلﻮ پﻪ ترﻻسﻪ کﻮلﻮ ک‪ ３‬ترې کار واخلﻲ‪.‬‬ ‫اهلل (جل جﻼلﻪ) پخپل کتاب قرأن کرﻳم ک‪ ３‬پدې ﻫکلﻪ داس‪ ３‬فرماﻳلﻲ دي‪:‬‬ ‫د اﺳﺮاء ﺳﻮرة ‪.29‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻻسﻮﻧﻪ دې پﻪ خپلﻪ غاړه پﻮرې مﻪ بﻨدوه او مﻪ ﻳ‪ ３‬ډ‪４‬ر خﻼصﻮه پﻪ ！ﻮلﻮ خﻼصﻮلﻮ سره‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫دې صﻮرت ک‪ ３‬بﻪ مﻼمت کﻴﻨ‪( ３‬د شﻮمتﻴا لﻪ مخ‪ )３‬او ست‪７‬ی بﻪ پات‪ ３‬ش‪( ３‬د ډ‪４‬ر ل‪＋／‬ت لﻪ مخ‪.)３‬‬ ‫اهلل تعالی پدې مبارک أﻳت ک‪ ３‬مسلماﻧاﻧﻮ تﻪ پﻪ اقتصاد او ل‪＋／‬ت ک‪ ３‬د مﻨ‪％‬ﻼرﻳتﻮب امر ک‪７‬ی دی‪.‬‬ ‫بخل ﻳا بخﻴلﻲ ﻳ‪ ３‬بده بلل‪ ３‬ده‪ ،‬اسراف او لﻪ حده زﻳات خرڅ او مزې چ‪７‬چ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬مﻨعﻪ ک‪７‬ﻳدي‪.‬‬ ‫اسﻼم د رحمت او عدالت دﻳﻦ دی‪ .‬د شتمﻨی د ساتﻨ‪ ３‬لپاره ﻳ‪ ３‬اﻧ‪６‬ول (تﻮان) پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮلی او‬ ‫مسلماﻧاﻧﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ک‪７‬ې چ‪ ３‬د کﻮرﻧﻲ ل‪＋／‬ت او لﻪ اړو خلکﻮ سره پﻪ مرستﻪ کﻮلﻮ ک‪ ３‬لﻪ‬ ‫مﻨ‪％‬ﻼرﻳتﻮب ＇خﻪ کار واخلﻲ‪ .‬بخﻴلﻲ‪ ،‬اسراف او مزې چ‪７‬چ‪ ３‬پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬جﻮاز ﻧﻪ لري‪ .‬د اسﻼم‬ ‫ستر پﻴغمبر مسلماﻧان د اقتصاد پﻪ لﻮر داس‪ ３‬ﻫ（ﻮلﻲ او فرماﻳﻲ چ‪:３‬‬ ‫＇ﻮک چ‪ ３‬پﻪ اقتصاد ک‪ ３‬لﻪ مﻨ‪％‬ﻼرﻳتﻮب ＇خﻪ کار واخلﻲ‪ ،‬اړ او محتاج ک‪８５‬ي ﻧﻪ‪.‬‬

‫‪89‬‬

‫ﻫر ﻫغﻪ‬

‫اسﻼم ﻧﻴستﻲ ﻫغﻪ خطر بﻮلﻲ چ‪ ３‬د اﻧسان اعتقادات ‪－‬ﻮا＊ﻮي؛ زمﻮږ ستر پﻴغمبر پدې اړه داس‪ ３‬فرماﻳلﻲ‬ ‫دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬فقر ﻳا ﻧﻴستﻲ اﻧسان کفر تﻪ ﻧ‪８‬دې کﻮي‪.‬‬ ‫د اسﻼم سپ‪（５‬لی دﻳﻦ د فقر او ﻧﻴست‪ ９‬د لﻪ مﻨ‪％‬ﻪ وړلﻮ او ﻫﻮسا ژوﻧد تﻪ د رس‪５‬دو پﻪ ﻻر ک‪ ３‬ﻫ（ﻪ او ﻫاﻧد‬ ‫＊ﻪ بللی دی او ﻫغﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬د خپل‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬د ژوﻧداﻧﻪ د ＊ﻪ ک‪５‬دو پﻪ ﻻر ک‪ ３‬کﻮ＊） کﻮي‪ ،‬د ﻫغﻪ چا‬ ‫غﻮﻧدې دي‪ ،‬کﻮم چ‪ ３‬د اهلل (جل جﻼلﻪ) پﻪ ﻻر ک‪ ３‬جﻬاد کﻮي او د درﻧ‪＋‬ت وړ دی‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل صلی اهلل علﻴﻪ وسلم وﻳلﻲ دې‪:‬‬ ‫ژباړه‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬د خپل‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬د اړتﻴاو د پﻮره کﻮلﻮ لپاره کﻮ＊） کﻮي ﻫغﻪ داس‪ ３‬دی لکﻪ چ‪＇ ３‬ﻮک‬ ‫د اهلل جل جﻼلﻪ پﻪ ﻻره ک‪ ３‬قدم پﻮرتﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫* د خپلﻮ ！ﻮل‪／‬ﻴﻮالﻮ پﻪ مرستﻪ د اقتصاد د اﻫمﻴت پﻪ اړه ﻳﻮه ＇لﻮر کر＊ﻴزه مقالﻪ ولﻴکئ‪.‬‬ ‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪ -١‬د اقتصاد علم ول‪ ３‬اﻫمﻴت لري؟ ﻳﻮ دلﻴل ﻳ‪ ３‬ولﻴکئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د اسﻼم پﻴغمبر محمد‬

‫ﻫغﻪ حدﻳث شرﻳف چ‪ ３‬مسلماﻧان ﻳ‪ ３‬پﻪ ک‪ ３‬اقتصاد تﻪ ﻫ（ﻮلﻲ دي لﻪ‬

‫ژباړې سره بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د غرﻳبئ (فقر) پﻪ ﻫکلﻪ چ‪ ３‬مﻮ کﻮم حدﻳث شرﻳف لﻮستلی دی‪ ،‬لﻪ ژباړې سره ﻳ‪ ３‬ولﻴکئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د اقتصاد پﻪ اړه د اسﻼم لﻪ ﻧظره ＇ﻮ کر＊‪ ３‬معلﻮمات ولﻴکئ‪.‬‬

‫‪90‬‬

‫شپ‪ ８‬د‪４‬رشم لوست‬

‫د څيزونو او خدمتونو اقتصادي مفهوم‬

‫( نعم العون علی تقوی اهلل عزوجل الغنی) (مسﻨد ابﻦ الجعد جزءا‪ 255،‬ﻣﺦ)‬ ‫ژباړه‪ :‬د اهلل تعالﻰ د تقﻮى پﻪ حاصلﻮلﻮ ک‪ ３‬غﻨا (شتمﻨﻰ) ＊ﻪ مرستﻪ کﻮوﻧک‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر لﻮست ک‪ ３‬مﻮ د اقتصاد د اﻫمﻴت پﻪ ﻫکلﻪ معلﻮمات ترﻻسﻪ ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې درس ک‪ ３‬د ＇ﻴزوﻧﻮ‬ ‫اوخدمتﻮﻧﻮ لﻪ اقتصادي اﻫمﻴت سره بلد‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫څيزونه څه شى دي؟‬

‫د اﻧسان ‪＄‬ﻴﻨﻲ مادي اړتﻴاوې د ﻫغﻮ محصﻮﻻتﻮ او مختلفﻮ تﻮکﻮ د مصرف کﻮلﻮ لﻪ ﻻرې‬ ‫تر سره ک‪８５‬ي کﻮم چ‪ ３‬تﻮلﻴد ووﻧکﻲ ﻳ‪ ３‬تﻮلﻴدوي او بازار تﻪ ﻳ‪ ３‬عرضﻪ کﻮي د ب‪５‬لگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ‪:‬‬ ‫اﻧسان خپلﻪ خﻮراکﻲ اړتﻴا د خﻮراکﻲ مختلفﻮ تﻮکﻮ د خﻮړولﻮ لﻪ ﻻرې پﻮره کﻮي‪ .‬کتاب‪ ،‬کتابچﻪ‪،‬‬ ‫قلم‪ ،‬لباس‪ ،‬د لﻮبﻮ شﻴان‪ ،‬تﻮپ‪ ،‬دستکش‪ ،‬کمﻴس او ډول ډول م‪５‬ﻮې‪ ،‬دا واړه ‪＄‬ﻴزوﻧﻪ دي‪ .‬پﻪ‬ ‫بلﻪ ژبﻪ ！ﻮل ﻫغﻪ وساﻳل چ‪ ３‬بﻨس＂ﻴزې اړتﻴاوې پﻪ مستقﻴم ﻳا غﻴر مستقﻴم ډول دفعﻪ کﻮي‪＄ ،‬ﻴزوﻧﻪ‬ ‫ورتﻪ و‪４‬ل ک‪８５‬ي‪ .‬د دغﻮ ‪＄‬ﻴزوﻧﻮ د ﻻستﻪ راوړو لپاره باﻳد د ﻫغﻮ تﻮلﻴد ووﻧکﻮ او ﻳا عرضﻪ کﻮوﻧکﻮ‬ ‫تﻪ پﻴس‪ ３‬ورک‪７‬و‪.‬‬ ‫* د خپلﻮ ！ﻮلگﻴﻮالﻮ پﻪ مرستﻪ د لسﻮ＇ﻴزوﻧﻮ ﻧﻮمﻮﻧﻪ ولﻴکئ او ﻧﻮرو زده کﻮوﻧکﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬واوروئ‪.‬‬ ‫آيا پوه‪８５‬ئ چ‪ ３‬خدمتونه څه‬ ‫شى دى؟‬

‫ﻫر ﻫغﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬اﻧسان ﻳ‪ ３‬پﻪ‬ ‫پﻴسﻮ اخلﻲ او د ﻫغﻮ پﻮاسطﻪ خپلﻪ اړتﻴا‬ ‫پﻮره کﻮي‪ ،‬ﻳﻮازې پﻪ فزﻳکﻲ ‪＄‬ﻴزوﻧﻮ ک‪３‬‬ ‫ﻧﻪ خﻼصﻪ ک‪８５‬ي‪ .‬د ب‪５‬لگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ‪ :‬اﻧسان‬ ‫زده ک‪７‬ې تﻪ اړتﻴا لري او د دې اړتﻴاد لرې‬ ‫کﻮلﻮ لپاره د زده ک‪７‬ې مختلفﻮ کﻮرسﻮﻧﻮ تﻪ‬

‫‪9١‬‬

‫ور‪＄‬ﻲ او د پﻴسﻮ پﻪ بدل ک‪ ３‬د خپل‪ ３‬اړتﻴا وړ زده ک‪７‬ې ترﻻسﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ د کاﻧکﻮر د ازمﻮﻳﻨ‪ ３‬د تﻴاري لپاره د الجبر‪ ،‬کﻴمﻴا او مثلثاتﻮ د تﻴاري ﻧﻴﻮلﻮ‬ ‫کﻮرسﻮﻧﻮ تﻪ ور‪＄‬ﻲ او د پﻴسﻮ پﻪ بدل ک‪ ３‬د خپل‪ ３‬اړتﻴا وړ زده ک‪７‬ې‪ ،‬زده کﻮي‪ .‬پﻪ دې مثالﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د‬ ‫لمس وړشﻴان ﻧﻪ دي راﻧﻴﻮلﻲ‪ ،‬بلک‪ ３‬د ﻫغﻮ پﻴسﻮ پﻪ بدل ک‪ ３‬چ‪ ３‬ورک‪７‬ي ﻳ‪ ３‬دي‪ ،‬خپلﻪ پﻮﻫﻪ ﻳ‪ ３‬زﻳاتﻪ‬ ‫ک‪７‬ي ده‪ .‬ﻫغﻪ خدمتﻮﻧﻪ چ‪ ３‬طبﻴبان ﻳ‪ ３‬تر سره کﻮي‪ ،‬ﻫم لﻪ ﻫمدې ډل‪＇ ３‬خﻪ دي‪.‬‬ ‫د لﻮست پﻪ ！ﻮلگﻲ ک‪ ３‬د ＊ﻮوﻧکﻮ کار او فعالﻴت‪ .،‬پﻪ دولتﻲ ادارو ک‪ ３‬د مامﻮرﻳﻨﻮ کارکﻮل او داس‪３‬‬ ‫ﻧﻮرې بﻴل‪ ３／‬لﻪ ﻫغﻮ اقتصادي فعالﻴتﻮﻧﻮ ＇خﻪ دي چ‪ ３‬پﻪ پاﻳلﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د خدمتﻮﻧﻮ پﻪ ﻧامﻪ ＇ﻴز عرضﻪ‬ ‫ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫* د خپلﻮ ！ﻮلگﻴﻮالﻮ پﻪ مرستﻪ د شپ‪８‬و خدمتﻮﻧﻮ ﻧﻮمﻮﻧﻪ لست ک‪７‬ى او ﻧﻮرو زده کﻮوﻧکﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬واوروئ‪.‬‬

‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪ -١‬کالﻲ ＇ﻪ شﻰ دي؟‬ ‫‪ -٢‬د ＇ﻴزوﻧﻮ او خدمتﻮﻧﻮ ＇ﻮ بﻴل‪ ３／‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬خدمتﻮﻧﻪ ＇ﻪ شﻰ دي؟ لﻪ مثال سره ﻳ‪ ３‬واضح ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫ﻫغﻪ ＇ﻴزوﻧﻪ چ‪ ３‬تاس‪ ３‬پخپل کﻮر ک‪ ３‬ترې گ＂ﻪ پﻮرتﻪ کﻮئ‪＇ ،‬ﻮمره ﻳ‪ ３‬زمﻮږ د خپل ﻫ‪５‬ﻮاد او ＇ﻮ مره ﻳ‪３‬‬ ‫د بﻬرﻧﻴﻮ ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ دي؟ لست ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪92‬‬

‫اووه د‪４‬رشم لوست‬

‫مصرفي او پانگه ييز څيزونه‬

‫ا ْل َح َيا ِة ُّ‬ ‫الد ْن َيا (الکﻬف‪)٤٦:‬‬

‫ُون زِي َنةُ‬ ‫ا ْل َم ُ‬ ‫ال َوا ْل َبن َ‬ ‫ژباړه‪ :‬شتمﻨﻲ او اوﻻد د دﻧﻴا د ژوﻧداﻧﻪ ＊کﻼ او سﻴﻨ‪／‬ار دی‪.‬‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬مﻮ د ＇ﻴزوﻧﻮ او خدمتﻮﻧﻮ د اقتصادي مفﻬﻮم پﻪ ﻫکلﻪ معلﻮمات ترﻻسﻪ ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې‬ ‫درس ک‪ ３‬د مصرفﻲ‪ ،‬پاﻧگﻪ ﻳﻴزو‪ ،‬ضروري او تجملﻲ ‪＄‬ﻴزوﻧﻮ سره بلد‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫مصرفي او پان‪／‬ه ييز څيزونه کوم دي؟‬ ‫ﻫغﻪ ＇ﻴزوﻧﻪ چ‪ ３‬د خر＇ﻼو پﻪ خاطر بازارتﻪ وړاﻧدې ک‪８５‬ي‪ ،‬امکان لري چ‪ ３‬د مصرف‬ ‫کﻮوﻧکﻮ لﻪ خﻮا واخﻴستل شﻲ او پﻪ مصرف ورس‪８５‬ي‪ ،‬ﻳا دا چ‪ ３‬ﻧﻮر تﻮلﻴدووﻧکﻲ د ﻧﻮرو مختلفﻮ‬ ‫‪＄‬ﻴزوﻧﻮ د تﻮلﻴد لپاره ﻫغﻪ واخلﻲ او گ＂ﻪ ترې پﻮرتﻪ ک‪７‬ي‪ .‬د ب‪５‬لگ‪ ３‬پﻪ ډول‪ :‬ﻫغﻪ خﻮاړه او کالﻲ چ‪３‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬او د ！ﻮلﻨ‪ ３‬خلک ﻳ‪ ３‬برابروي او مصرفﻮي ﻳ‪ ،３‬مصرفﻲ ＇ﻴزوﻧﻪ ورتﻪ و‪４‬ل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫پاﻧگﻪ ﻳﻴز ＇ﻴزوﻧﻪ ﻫغﻪ دي چ‪ ３‬د تﻮلﻴد پﻪ بﻬﻴر ک‪ ( ３‬د ＇ﻴزوﻧﻮ د تﻮلﻴد لپاره) پﻪ کاروړل ک‪８５‬ي او پﻪ غﻴر‬ ‫مستقﻴم ډول مصرف‪８５‬ي‪ .‬د پاﻧگﻪ ﻳﻴزو ＇ﻴزوﻧﻮ لﻪ تﻮلﻴد ＇خﻪ مﻮخﻪ ماشﻴﻨﻮﻧﻪ او پﻪ وروست‪ ９‬پاﻳلﻪ ک‪،３‬‬ ‫مصرف دى‪.‬‬ ‫* د خپلﻮ ！ﻮلگﻴﻮالﻮ پﻪ مرستﻪ مصرفﻲ ＇ﻴزوﻧﻪ لﻪ واسطﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻴزوﻧﻮ سره پرتلﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫اړين (ضروري) او تجملي څيزونه‬ ‫ﻫغﻪ ＇ﻴزوﻧﻪ چ‪ ３‬لﻮم‪７‬ﻧ‪ ９‬اړتﻴاوې پﻮره کﻮي‪،‬‬ ‫لکﻪ‪ :‬خﻮاړه‪ ،‬کالﻲ‪ ،‬استﻮگﻨ‪％‬ﻰ او داس‪ ３‬ﻧﻮر‪،‬‬ ‫د اړﻳﻨﻮ ＇ﻴزوﻧﻮ پﻪ ﻧامﻪ ﻳادﻳ‪８‬ي‪.‬‬ ‫تجملﻲ ＇ﻴزوﻧﻪ‪ :‬ﻫغﻪ گران او غﻴر ضروري‬ ‫＇ﻴزوﻧﻪ‪ ،‬لکﻪ‪ :‬گا‪ ،３１‬لﻮړبﻴﻪ مﻮ！ران‪＊ ،‬کل‪３‬‬ ‫ما‪ ９１‬او ډولﻲ کﻮروﻧﻪ‪ ،‬د سﻴﻨ‪／‬ار ساماﻧﻮﻧﻪ او‬ ‫داس‪ ３‬ﻧﻮر‪ ...‬وي‪.‬‬

‫د مصارفو هزينه‬ ‫كلﻪ چ‪ ３‬لﻪ مﻮجﻮدو زﻳرمﻮ او امکاﻧاتﻮ ＇خﻪ‬

‫‪93‬‬

‫چ‪ ３‬پﻪ مختلفﻮ ډولﻮﻧﻮ د مصرفﻮلﻮ وړتﻴا لري ﻳﻮازې د ﻳﻮه کار پﻪ ترسره کﻮلﻮ ک‪ ３‬کار واخلﻮ پﻪ واقعﻴت ک‪３‬‬ ‫مﻮ لﻪ ﻧﻮرو مصرفﻮﻧﻮ اوﻫغﻮ پاﻳلﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬لﻪ دې ﻻرې ترﻻسﻪ کﻴدای شﻮل‪ ،‬صرف ﻧظر ک‪７‬ی دی‪ .‬د‬ ‫ﻼ مﻮ د ﻫغﻮ غﻨمﻮ‬ ‫ب‪５‬ل‪ ３／‬پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬کﻪ چ‪５‬رې مﻮ کﻮمﻪ ‪＄‬مکﻪ د پﻨب‪ ３‬د کرلﻮ لپاره ‪＄‬اﻧک‪７‬ي ک‪７‬ي وي‪ ،‬عم ً‬ ‫لﻪ کرلﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬لﻪ دې ‪＄‬مک‪＇ ３‬خﻪ مﻮ ترﻻسﻪ کﻮﻻی شﻮل‪ ،‬صرف ﻧظر ک‪７‬ی دی او ﻳا کﻪ چ‪５‬رې مﻮ‬ ‫خپل‪ ３‬پﻴس‪ ３‬د پتلﻮن او کمﻴس لپاره ‪＄‬اﻧ‪７／‬ې ک‪７‬ې وي‪ ،‬د کتاب‪ ،‬کتابچ‪ ３‬لﻪ اخﻴستلﻮ او ﻫغﻪ ‪＇ ３＂－‬خﻪ‬ ‫چ‪ ３‬لﻪ ﻫغﻮ مﻮ ترﻻسﻪ کﻮﻻی شﻮه ب‪ ３‬برخ‪ ３‬شﻮې ﻳﻮ‪ .‬لﻪ ﻻسﻪ وتلﻲ د فرصت مصارف ﻫغﻪ ＇ﻪ را پﻪ ‪－‬ﻮتﻪ‬ ‫کﻮي چ‪ ３‬لﻪ ﻫغﻪ ＇خﻪ مﻮ صرف ﻧظر ک‪７‬ی دی او ﻳا دا چ‪ ３‬ﻫغﻪ مﻮ لﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫د پﻨب‪ ３‬پﻪ مثال ک‪ ３‬د پﻨب‪ ３‬کرلﻮ پﻪ ﻫکلﻪ پر‪４‬ک‪７‬ې سره‪ ،‬د غﻨمﻮ لﻪ حاصل ＇خﻪ محروم شﻮي ﻳﻮ‪ ،‬د پﻨب‪３‬‬ ‫کرلﻮ د فرصت مصارف د ﻫغ‪ ３‬غﻨمﻮ پﻪ اﻧدازه دي چ‪ ３‬لﻪ ﻫغﻮ ＇خﻪ مﻮ صرف ﻧظر ک‪７‬ی دی‪.‬‬

‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪ -١‬د پﻨ‪％‬ﻮ مصرفﻲ ＇ﻴزوﻧﻮ ﻧﻮمﻮﻧﻪ واخلئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ضروري ﻳا اړﻳﻦ ＇ﻴزوﻧﻪ ＇ﻪ شﻰ دي؟‬ ‫‪ -٣‬ﻻزم‪ ３‬او ﻳا ﻫم د لگ‪＋‬ت پﻴس‪＇ ３‬ﻪ معﻨا لري؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د پاﻧگﻪ ﻳﻴزو او تجملﻲ ＇ﻴزوﻧﻮ پﻪ اړه ＇ﻮ کر＊‪ ３‬د مثال پﻪ وړاﻧدې کﻮلﻮ سره ولﻴکئ‪.‬‬

‫‪94‬‬

‫اته د‪４‬رشم لوست‬

‫توليد‪ ،‬توزيع او مصرف‬ ‫َ‬ ‫ﻧس ِ‬ ‫ان ِإ اَّﻻ َﻣا َس َﻌﻰ (الﻨجم‪)٣٩ :‬‬ ‫س ﻟ إْ ِ‬ ‫َوأن ﻟ اَّ إْﻴ َ‬ ‫ِﻺ َ‬ ‫ژباړه‪ :‬او دا چ‪ ３‬د اﻧسان لپاره ﻫ‪ ＆５‬گ＂ﻪ ﻧشتﻪ ب‪５‬لﻪ ﻫغ‪＇ ３‬ﻪ چ‪ ３‬خپلﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ي وي او د ﻫغ‪ ３‬لپاره ﻳ‪３‬‬ ‫ﻫ（ﻪ ک‪７‬ي وي‪.‬‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬مﻮ د مصرفﻲ او پاﻧگﻪ ﻳﻴزو ＇ﻴزوﻧﻮ پﻪ اړه معلﻮمات حاصل ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې لﻮست ک‪３‬‬ ‫د تﻮلﻴد‪ ،‬تﻮزﻳع او مصرف لﻪ اقتصادي اصطﻼحگاﻧﻮ سره بلد‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫لکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬پﻮﻫ‪８５‬ئ‪ ،‬اﻧسان ډ‪４‬ر کاروﻧﻪ‪ ،‬د خپل‪ ３‬مادي ﻫﻮساﻳﻨ‪ ３‬او اړتﻴاوو د پﻮره‬ ‫کﻮلﻮ لپاره سرتﻪ رسﻮي‪ .‬د ب‪５‬لگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ‪ :‬د خﻮړو‪ ،‬کالﻴﻮ‪ ،‬استﻮگﻨ‪％‬ﻲ‪ ،‬پﻴسﻮ او شتمﻨ‪ ９‬پﻴدا کﻮل د‬ ‫مادي ﻫﻮساﻳﻨ‪ ３‬لپاره ترسره ک‪８５‬ي‪ ،‬لﻪ دې کبلﻪ‪:‬‬ ‫ أﻳا کﻮﻻى شﻮ لﻪ ﻫغﻮ سرچ‪５‬ﻨﻮ او امکاﻧاتﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬پﻪ طبﻴعت ک‪ ３‬شتﻪ‪ ،‬ﻧ‪５‬غ پﻪ ﻧ‪５‬غﻪ گ＂ﻪ ترﻻسﻪ‬‫ک‪７‬و؟‬ ‫ دغﻪ سرچ‪５‬ﻨ‪ ３‬او د استفادې وړ شﻴان د چا لﻪ خﻮا‪ ،‬پﻪ کﻮم ‪＄‬اى ک‪ ３‬تﻴار‪８４‬ي؟‬‫توليد څه شى دى؟‬ ‫تﻮلﻴد لﻪ ﻫغﻮ فعالﻴتﻮﻧﻮ ＇خﻪ عبارت دى چ‪ ３‬پﻪ پاﻳلﻪ ک‪ ３‬د جﻮړوﻧ‪＇ ،３‬ﻴزوﻧﻮ او مطلﻮبﻮ‬ ‫خدمتﻮﻧﻮ د ﻻس تﻪ راوړلﻮ ﻻمل ‪－‬ر‪＄‬ﻲ‪ .‬تﻮلﻴد د بشر د اړتﻴاوو پﻪ پام ک‪ ３‬لرلﻮ سره صﻮرت ﻧﻴسﻲ‪ .‬د‬ ‫دې لپاره چ‪ ３‬وک‪７‬اى شﻮ د خپل‪ ３‬اړتﻴا وړ＇ﻴزوﻧﻪ او خدمتﻮﻧﻪ لﻪ شتﻮ امکاﻧاﻧﻮ او سرچ‪５‬ﻨﻮ ＇خﻪ پﻪ گ＂‪３‬‬ ‫اخﻴستﻨ‪ ３‬سره ترﻻسﻪ ک‪７‬و‪ ،‬کار او زﻳارتﻪ اړتﻴا لرو‪ .‬پﻪ بل عبارت‪ ،‬دغﻪ سرچ‪５‬ﻨ‪＇ ３‬رﻧگﻪ چ‪ ３‬دي‪ ،‬ﻧشﻲ‬ ‫کﻴداى چ‪ ３‬پﻪ ﻫمدې ډول زمﻮږ د استفادې وړ وگر‪＄‬ﻲ او زمﻮږ اړتﻴاوې پﻮره ک‪７‬ي‪ ،‬بلک‪ ３‬کﻮﻻی شﻮ‬ ‫چ‪ ３‬ﻫغﻪ د ﻳﻮ ل‪ ７‬کاروﻧﻮ او فعالﻴتﻮﻧﻮ پﻪ سرتﻪ رسﻮلﻮ سره د خپل‪ ３‬اړتﻴاوړ شﻴاﻧﻮ باﻧدې واړوو‪ .‬دا ډول‬ ‫فعالﻴتﻮﻧﻪ چ‪ ３‬پﻪ سرچ‪５‬ﻨﻮ باﻧدې د اړتﻴاوړ شﻴاﻧﻮ د بدل‪５‬دو لپاره ترسره ک‪８５‬ي‪ ،‬لﻪ تﻮلﻴد ＇خﻪ عبارت دي‪.‬‬ ‫د تﻮلﻴدي فعالﻴتﻮﻧﻮ لﻪ ﻻرې‪ ،‬د بشري ！ﻮلﻨ‪ ３‬د اړتﻴاوړ ＇ﻴزوﻧﻪ او خدمتﻮﻧﻪ‪ ،‬ترسره ک‪８５‬ي‪ .‬کرﻧﻴز‪ ،‬صﻨعتﻲ‬ ‫او کاﻧﻲ محصﻮﻻت او وروستﻨﻲ خدمتﻮﻧﻪ‪ ،‬دا ！ﻮل د تﻮلﻴدي فعالﻴتﻮﻧﻮ ﻻستﻪ راوړﻧﻪ ده‪.‬‬ ‫و‪４‬ش څه شی دی؟‬ ‫و‪４‬ش د خلکﻮ پﻪ مﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬د ملﻲ عاﻳداتﻮ لﻪ تقسﻴم او ﻫغﻮ تﻪ لﻪ سپارلﻮ＇خﻪ عبارت دى‪.‬‬ ‫ﻼ‪ :‬د ﻳﻮ‬ ‫ملﻲ عاﻳدات د اقتصادي ＇ﻴزوﻧﻮ او خدمتﻮﻧﻮ ﻫغﻪ مجمﻮعﻪ ده چ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه ！آکل‪ ３‬زماﻧﻪ ک‪ ３‬مث ً‬ ‫کال پﻪ مﻮده ک‪ ３‬پﻪ ﻳﻮ ﻫ‪５‬ﻮاد ک‪ ３‬تﻮلﻴدﻳ‪８‬ي او پﻪ ！ﻮلﻴز ډول ﻫغﻪ د پﻴسﻮ د معﻴار لﻪ مخ‪＇ ３‬رگﻨدوي‪.‬‬ ‫پﻪ ډ‪４‬رو ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ ک‪ ３‬ډﻳر خلک پﻪ ﻫغﻮ ډلﻮ ک‪ ３‬شامل‪８５‬ي چ‪ ３‬ل‪ ８‬عاﻳد ترﻻسﻪ کﻮي او ل‪８‬‬ ‫‪95‬‬

‫شم‪５‬ر خلک‪ ،‬پﻪ ﻫغﻮ ډلﻮ ک‪ ３‬گ‪６‬ون لري چ‪ ３‬زﻳات عاﻳد ﻻستﻪ راوړي او د عاﻳد و‪４‬ش ﻳ‪ ３‬ﻧابرابره وي‪ .‬کلﻪ‬ ‫چ‪ ３‬د ﻳﻮې ！ﻮلﻨ‪ ３‬د خلکﻮ د ﻫﻮساﻳﻨ‪ ３‬کچﻪ ！اکﻮ‪ ،‬ﻻزمﻪ ده چ‪ ３‬د ﻫغ‪！ ３‬ﻮلﻨ‪ ３‬د فقر ﻳا ﻧﻴستﻲ لﻪ وضعﻲ او‬ ‫د ﻫغ‪ ３‬د عاﻳد لﻪ و‪４‬ش ＇خﻪ معلﻮمات ﻻستﻪ راوړو‪＄ .‬کﻪ پﻪ ﻫغﻪ ！ﻮلﻨﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬فقر ل‪ ８‬او د عاﻳداتﻮ و‪４‬ش‬ ‫عادﻻﻧﻪ وي‪ ،‬د وگ‪７‬و ﻫﻮساﻳﻨﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ډﻳره وي‪.‬‬ ‫د دې لپاره چ‪ ３‬ﻳﻮ ＇ﻴز د مصرف لپاره تﻴارشﻲ‪ ،‬کﻮم پ‪７‬اووﻧﻪ باﻳد ووﻫﻲ؟‬ ‫لگ‪＋‬ت څه شى دى؟‬ ‫ل‪＋／‬ت د مﻮجﻮدو اساﻧتﻴاوو ＇خﻪ گ＂ﻪ اخ‪５‬ستل دي چ‪ ３‬د اوسﻨﻴﻮ او رواﻧﻮ اړتﻴاوو لﻪ رفع کﻮلﻮ＇خﻪ‬ ‫عبارت دی‪ :‬تﻮلﻴد ووﻧکﻲ باﻳد د فابر‪４‬ک‪ ３‬پﻪ ﻧامﻪ کﻮم ‪＄‬اى واخلﻲ او ﻳاﻳ‪ ３‬اجاره ک‪７‬ي؛ ماشﻴﻨﻮﻧﻪ او ﻧﻮر د‬ ‫اړتﻴا وړ وساﻳل او ﻳﻮه اﻧدازه لﻮم‪７‬ﻧﻲ مﻮاد واخلﻲ او ﻳﻮ شم‪５‬ر مامﻮرﻳﻦ او کارگران ﻫم پﻪ کار وگماري‪ .‬ﻫغﻪ‬ ‫پﻴس‪ ３‬چ‪ ３‬تﻮلﻴد ووﻧکﻲ ﻳ‪ ３‬د تﻮلﻴد پﻪ خاطر ل‪／‬ﻮي‪ ،‬د تﻮلﻴد ل‪＋／‬ت ﻳ‪ ３‬بﻮلﻲ‪ .‬کلﻪ چ‪ ３‬تﻮلﻴد ووﻧکﻲ د‬ ‫＇ﻴزوﻧﻮ او وساﻳلﻮ عرضﻪ کﻮلﻮ تﻪ تﻴاری ولري او پﻪ بازار ک‪ ３‬ﻫغﻮ ＇ﻴزوﻧﻮ تﻪ تقاضا وي‪ ،‬تقاضا کﻮوﻧکﻲ‬ ‫د ＇ﻴزوﻧﻮ پﻪ بدل ک‪ ３‬د پﻴسﻮ ورک‪７‬ې تﻪ چمتﻮ وي‪ ،‬پﻪ دې صﻮرت ک‪ ３‬وﻳلﻰ شﻮ چ‪ ３‬ﻧﻮمﻮړي ＇ﻴزوﻧﻪ او‬ ‫وساﻳل ل‪＋／‬ت تﻪ تﻴار دي‪.‬‬ ‫* د خپلﻮ ！ﻮلگﻴﻮالﻮ پﻪ مرستﻪ د مصرف ﻧﻮر ډولﻮﻧﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪ -١‬د تﻮلﻴد پﻪ واسطﻪ زمﻮږ کﻮم‪ ３‬اړتﻴاوې پﻮره ک‪８５‬ي؟‬ ‫‪-٢‬کﻪ ملﻲ عاﻳدات پﻪ عادﻻﻧﻪ تﻮگﻪ تﻮزﻳع ﻧﻪ شﻲ‪＇ ،‬ﻪ بﻪ پ‪ ）５‬شﻲ؟‬ ‫‪ -٣‬ل‪＋／‬ت ＇ﻪ شﻰ دى؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫تﻮلﻴد‪ ،‬تﻮزﻳع او ل‪＋／‬ت ﻳﻮ لﻪ بلﻪ سره ＇ﻪ اړﻳک‪ ３‬لري؟ پﻪ دې اړه ＇ﻮ کر＊‪ ３‬ولﻴکئ‪.‬‬ ‫‪96‬‬

‫نهه د‪４‬رشم لوست‬

‫عرضه او تقاضا‬ ‫ﻨس ﻧَ ِصﻴ َب َ‬ ‫ِﻦ اﻟدُّ ﻧ إْ َﻴا ( القصص‪)٧٧ :‬‬ ‫ﻚﻣ َ‬ ‫َو َﻻ َت َ‬ ‫ژباړه‪ :‬او لﻪ دﻧﻴا ＇خﻪ دې ﻫم خپلﻪ برخﻪ مﻪ ﻫ‪５‬روه‪.‬‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬مﻮ د تﻮلﻴد‪ ،‬تﻮزﻳع او مصرف پﻪ ﻫکلﻪ معلﻮمات حاصل ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې درس ک‪ ３‬د عرض‪３‬‬ ‫او تقاضا لﻪ اقتصادي اصطﻼحاتﻮ سره بلد‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫تقاضا څه شى دی؟‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫لکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬ووﻳل‬ ‫شﻮل‪ ،‬اﻧسان ﻳﻮ اړ مﻮجﻮد دى‪ .‬دغﻪ اړتﻴاوې لﻪ‬ ‫طبﻴعت ＇خﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮه خداﻳﻲ ډال‪ ９‬ده‪ ،‬پﻮره کﻮي‪،‬‬ ‫دلتﻪ دا پﻮ＊تﻨ‪ ３‬پﻴدا ک‪８５‬ي چ‪:３‬‬ ‫‪ -١‬اﻳا د دغﻮ اړتﻴاوو د پﻮره کﻮلﻮ ＇ﻴزوﻧﻪ او وساﻳل لﻪ کﻮم‬ ‫زﻳار پرتﻪ پﻪ وړﻳا تﻮگﻪ د اﻧسان ﻻستﻪ ور‪＄‬ﻲ؟‬ ‫‪＇ -٢‬ﻪ ډول دغﻪ د اړتﻴا وړ ＇ﻴزوﻧﻪ او وساﻳل ﻻستﻪ راوړای شﻮ؟‬ ‫کﻪ ＇ﻪ ﻫم اړتﻴا د ！ﻮلﻮ اقتصادي فعالﻴتﻮﻧﻮ اصلﻲ ﻻمل دى‪ ،‬خﻮ اړتﻴا پﻪ ﻳﻮازې تﻮگﻪ د‬ ‫اقتصادي ماشﻴﻨﻮﻧﻮ ＇رخﻮﻧﻪ ﻧشﻲ ＇رخﻮلﻰ‪ ،‬بلک‪ ３‬مخک‪ ３‬لﻪ دې چ‪ ３‬تﻮلﻴد پﻴل شﻲ او شمتمﻨ‪９‬‬ ‫او ﻳا مال ﻻستﻪ راشﻲ‪ ،‬اړتﻴا ﻳا غﻮ＊تﻨﻪ باﻳد د تقاضا پﻪ شکل را جﻮتﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫ﻼ‪ :‬پﻪ ﻳﻮ ﻫ‪５‬ﻮاد ک‪ ３‬ﻳﻮ مﻴلﻴﻮن کسﻪ گ‪７‬ﻧدﻳﻮ مﻮ！روتﻪ اړتﻴا او ﻳا غﻮ＊تﻨﻪ لري‪،‬‬ ‫د اخﻴستلﻮاراده‪ ،‬مث ً‬ ‫خﻮد گ‪７‬ﻧدﻳﻮ مﻮ！رو تﻮلﻴدووﻧکﻲ دومره مﻮ！ران ﻧﻪ تﻮلﻴد وي بلک‪ ３‬دوى د ﻫغﻮ خلکﻮ د شم‪５‬ر او تعداد پﻪ‬ ‫کچﻪ مﻮ！ر تﻮلﻴدوي‪ ،‬کﻮم چ‪ ３‬ﻧﻮ مﻮړى مﻮ！روﻧﻪ ﻫم اخﻴستلﻲ شﻲ او ﻫم د ﻫغﻮ د اخﻴستلﻮ اراده ولري‪.‬‬ ‫لﻪ دې املﻪ تقاضا هغه ډول اړتيا يا غو＊تنه ده چ‪ ３‬د اخيستلو وس ولري او اخيستل‬ ‫ي‪ ３‬اراده وي‪ ،‬ﻧﻮ وﻳلﻰ شﻮ چ‪ ３‬پﻪ اقتصاد ک‪ ３‬ﻫر کلﻪ چ‪ ３‬د تقاضا ﻧﻮم اخﻴستل ک‪８５‬ي‪ ،‬مﻮخﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫داوي چ‪ ３‬اخﻴستﻮﻧکﻲ حاضر دي چ‪ ３‬د اړتﻴا وړ شﻴاﻧﻮ ﻳﻮه برخﻪ پﻪ مﻨاسب قﻴمت سره واخلﻲ‪.‬‬ ‫د تقاضا ارتجاعيت‪ :‬تقاضا تﻪ ﻫغﻪ وخت ارتجاعﻲ واﻳﻲ چ‪ ３‬د ﻳﻮه شﻲ پﻪ قﻴمت ک‪ ３‬ل‪ ８‬تغﻴﻴر‬ ‫پﻪ بازار ک‪ ３‬د تقاضا قﻮت تﻪ ډﻳر تغﻴﻴر ورک‪７‬ي؛ د ب‪５‬ل‪ ３／‬پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬کﻪ چ‪５‬رې د اعلﻰ و رﻳ‪＋‬مﻴﻦ او ﻳا‬ ‫وړﻳﻦ ！ﻮکر بﻴﻪ ډ‪４‬ره لﻮړه شﻲ‪ ،‬د خلکﻮ تقاضا د ﻫغﻪ د اخﻴستلﻮ لپاره را ！ﻴ＂‪８５‬ي او د ﻫغ‪ ３‬پر ‪＄‬اى‬ ‫بﻪ ارزان بﻴﻪ ！ﻮکران واخلﻲ‪.‬د ﻫغ‪ ３‬پر عکس د قﻴمتﻮﻧﻮ د ！ﻴ＂‪５‬دو پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬بﻪ د ﻫغﻮ د اخﻴستﻮ‬ ‫لپاره د خلکﻮ تقاضا ډﻳره شﻲ‪ .‬ﻧﻮ دا ډول تقاضا تﻪ چ‪ ３‬د ＇ﻴزوﻧﻮ د قﻴمت د پﻮرتﻪ او ＊کتﻪ تلﻮ پﻪ اثر‬ ‫ډ‪４‬ره جگﻪ او ！ﻴ＂ﻪ ک‪８５‬ي‪ (،‬ارتجاعﻲ تقاضا) واﻳﻲ‪ .‬د دې پرعکس کﻪ د ﻳﻮه ＇ﻴز د ﻧرخ د زﻳات ＊کتﻪ‬ ‫او پﻮرتﻪ تللﻮ پﻪ اثر د پ‪５‬رلﻮ غﻮ＊تﻨﻪ (تقاضا) ډ‪４‬ر تﻮپﻴر وﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ واﻳﻲ چ‪ ３‬غﻮ＊تﻨﻪ ارتجاعﻲ ﻧﻪ ده‪.‬‬

‫‪97‬‬

‫د ب‪５‬ل‪ ３／‬پﻪ تﻮگﻪ‪ :‬دا وړو ﻧرخ کﻪ ډ‪４‬ر ﻫم پﻮرتﻪ ﻻړ شﻲ‪ ،‬بﻴاﻫم خلک اړ دي چ‪ ３‬اوړه وپ‪５‬ري‪ ،‬لﻪ دې املﻪ‬ ‫د اوړو د بﻴ‪ ３‬د ډ‪４‬ر جﻴگ‪５‬دلﻮ پﻪ اثر پﻪ غﻮ＊تﻨﻪ ک‪＇ ３‬ﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬ی تﻮپﻴر ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻫمدارﻧگﻪ کﻪ د اوړو بﻴﻪ‬ ‫ډ‪４‬ر ！ﻴ＂ﻪ ﻫم شﻲ‪ ،‬خﻮ خلک د خپل‪ ３‬ﻫمغ‪ ３‬ﻳﻮې اﻧدازې ＇خﻪ زﻳات ﻧﻪ اخلﻲ‪.‬‬ ‫عرضه‪ :‬عرضﻪ پﻪ اقتصاد ک‪ ３‬د ﻳﻮه ＇ﻴز ﻫغ‪ ３‬اﻧدازې تﻪ وﻳل ک‪８５‬ي چ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه وخت او ﻳﻮه ！اکلﻲ ﻧرخ د‬ ‫پلﻮرلﻮ لپاره تﻴاروي‪ .‬لکﻪ ＇ﻨگﻪ چ‪ ( ３‬اړتﻴا او خﻮاﻫش) لﻪ غﻮ＊تﻨ‪ ( ３‬تقاضا) ＇خﻪ تﻮپﻴر درلﻮد‪ ،‬عرضﻪ‬ ‫ﻫم ( د ＇ﻴزوﻧﻮ دغﻮﻧ‪６‬ولﻮ او برابرولﻮ) ＇خﻪ تﻮپ‪５‬ر لري‪ ،‬پﻪ دې ډول د ＇ﻴزوﻧﻮ غﻮﻧ‪６‬ولﻮ تﻪ ﻫغﻪ وخت‬ ‫عرضﻪ واﻳﻲ چ‪ ３‬د ﻫغﻮ خاوﻧد د ﻫغﻮ د پلﻮرلﻮ اراده وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د عرض‪ ３‬ارتجاعي والى‪:‬د تقاضا پﻪ شان پﻪ عرضﻪ ک‪ ３‬ﻫم چ‪ ３‬کلﻪ پﻪ بﻴﻪ ک‪ ３‬بدلﻮن راشﻲ‪ ،‬پﻪ دې‬ ‫معﻨا چ‪ ３‬ﻧرخ جگ شﻲ‪ ،‬عرضﻪ زﻳات‪８５‬ي‪ .‬کلﻪ چ‪ ３‬ﻧرخ را ！ﻴ＀ شﻲ‪ ،‬عرضﻪ ل‪８４８‬ي‪ .‬ﻧﻮ دې تﻪ واﻳﻲ چ‪３‬‬ ‫عرضﻪ ارتجاعﻲ ده‪ .‬خﻮ کﻪ د ﻧرخ د بدل‪５‬دو سره عرضﻪ سمدﻻسﻪ تﻮپﻴروﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ عرضﻪ غﻴر ارتجاعﻲ‬ ‫بﻮلﻲ‪ ،‬لکﻪ اوړه چ‪ ３‬پﻪ بازارک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د بﻴ‪ ３‬پﻪ پﻮرتﻪ او ＊کتﻪ تللﻮ سره د ﻫغﻮ عرضﻪ ډ‪４‬ر تﻮپﻴر ﻧﻪ کﻮي او‬ ‫اخﻴستﻮﻧکﻲ مجبﻮر دى‪ ،‬خپل د اړتﻴا وړ اوړه اخلﻲ‪.‬خﻮ پﻪ عمﻮمﻲ ډول د صﻨعتﻲ ډ‪４‬رو ＇ﻴزوﻧﻮ عرضﻪ‬ ‫د ﻫغﻮ د ﻧرخ پﻪ بدلﻴدو سره تﻮپﻴر کﻮي‪ .‬ﻳعﻨ‪ ３‬کﻪ بﻴﻪ ﻳ‪ ３‬پﻮرتﻪ شﻲ عرضﻪ ﻳ‪ ３‬ډﻳر‪８４‬ي او کﻪ بﻴﻪ ！ﻴ＂ﻪ شﻲ‬ ‫بازارتﻪ ﻳ‪ ３‬راوړل ل‪８４８‬ي‪ .‬خﻮ د اومﻮ او کرﻧﻴزو ＇ﻴزوﻧﻮ عرضﻪ دومره ژر تﻮپﻴر ﻧﻪ کﻮي‪ .‬بلک‪ ３‬د بﻨس＂ﻴز‬ ‫بدلﻮن لپاره ﻳ‪ ３‬ډﻳر وخت تﻪ اړتﻴا وي‪.‬‬ ‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪ -١‬تقاضا ＇ﻪ شﻰ ده؟‬ ‫‪-٢‬عرضﻪ ＇ﻪ شﻰ ده؟‬ ‫‪ -٣‬د عرض‪ ３‬ارتجاعﻲ والﻰ ＇ﻪ شﻰ دى؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫کلﻪ چ‪ ３‬د ＇ﻴزوﻧﻮ بﻴ‪ ３‬لﻮړ‪８４‬ي‪ ،‬عرضﻪ او تقاضا ＇ﻪ حالت ‪＄‬اﻧتﻪ غﻮره کﻮي؟‬

‫‪98‬‬

‫څلو‪＋４‬تم لوست‬

‫د پيسو اهميت او دندې‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬مﻮ د عرض‪ ３‬او تقاضا پﻪ ﻫکلﻪ معلﻮمات ترﻻسﻪ ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې درس ک‪ ３‬د پﻴسﻮ لﻪ اﻫمﻴت او‬ ‫دﻧدو سره بلد‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫کلﻪ چ‪ ３‬تﻮلﻴدووﻧکﻲ او تﻮزﻳع کﻮوﻧکﻲ خپل تﻴار شﻮي ＇ﻴزوﻧﻪ بازارتﻪ وړاﻧدې کﻮي‪ ،‬مﻮږ ＇ﻪ ډول او د ＇ﻪ‬ ‫شﻲ پﻪ بدل ک‪ ３‬کﻮﻻى شﻮ چ‪ ３‬د خپل‪ ３‬اړتﻴاوړ ＇ﻴزوﻧﻪ تر ﻻسﻪ ک‪７‬و؟‬ ‫پيس‪ ３‬څه اهميت لري؟‬ ‫پﻴس‪ ３‬ﻫغﻪ وسﻴلﻪ ده چ‪ ３‬د مبادل‪ ３‬د واسط‪ ３‬رول لﻮبﻮي او پﻪ اوسﻨﻲ اقتصاد ک‪ ３‬مﻬم او اساسﻲ ﻧقش‬ ‫لري‪.‬د اقتصادي ډ‪－‬ر فعاﻻن‪ ،‬تﻮلﻴدووﻧکﻲ او تﻮزﻳع کﻮوﻧکﻲ د خپلﻮ ﻫغﻮ خدمتﻮﻧﻮ پﻪ بدل ک‪ ３‬چ‪ ３‬وړاﻧدې کﻮي‬ ‫ﻳ‪ ،３‬پﻴس‪ ３‬ترﻻسﻪ کﻮي او مصرف کﻮوﻧکﻲ د پﻴسﻮ پﻪ ورک‪７‬ې سره ﻫغﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬اړتﻴا ورتﻪ لري‪ ،‬اخلﻲ‪ .‬لﻪ پﻴسﻮ‬ ‫پرتﻪ لﻪ پﻮرتﻨ‪ ９‬ذ کر شﻮي ډل‪＇ ３‬خﻪ ﻫر ﻳﻮﻳ‪ ３‬لﻪ ستﻮﻧزو سره مخ ک‪８５‬ي‪ .‬پﻴس‪ ３‬د خپل حساس او ＇رگﻨد ﻧقش‬ ‫پﻪ اجرا کﻮلﻮ سره‪ ،‬د اقتصادي فعالﻴتﻮﻧﻮ شراﻳط او د ﻫغﻮ د پراختﻴا ﻻره برابروي‪.‬‬ ‫ک‪５‬دای شﻲ دغﻪ ！کﻰ ستاس‪ ３‬پﻪ فکر ک‪ ３‬راوگر‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬د شﻴاﻧﻮ ﻳﻮ لﻪ بل سره د بدل‪５‬دو لﻪ ﻻرې کﻮﻻى شﻮ‬ ‫چ‪ ３‬راک‪７‬ه ورک‪７‬ه ترسره ک‪７‬و‪ .‬پﻪ دې ترتﻴب سره پﻪ اقتصادي ډ‪－‬ر ک‪ ３‬د پﻴسﻮ مﻮجﻮدﻳت تﻪ اړتﻴا ﻧشتﻪ‪ .‬باﻳد د‪４‬تﻪ‬ ‫پام ولرو چ‪ ３‬جﻨس پﻪ جﻨس راک‪７‬ه ورک‪７‬ه لﻪ ستﻮﻧزوسره مل ده؛ د ب‪５‬ل‪ ３／‬پﻪ تﻮگﻪ‪ :‬داس‪＇ ３‬ﻮک چ‪ ３‬ﻳﻮه اﻧدازه‬ ‫اضافﻲ غﻨم لري او غﻮاړي چ‪ ３‬ﻫغﻪ پﻪ ورﻳژو بدل ک‪７‬ي‪ ،‬باﻳد ﻫغﻪ ＇ﻮک پﻴدا ک‪７‬ي چ‪ ３‬اضافﻪ ورﻳژې ولري او‬ ‫پﻪ ضمﻦ ک‪ ３‬د‪４‬تﻪ حاضروي چ‪ ３‬ﻫغﻪ پﻪ غﻨمﻮ بدل‪ ３‬ک‪７‬ي‪ .‬دغﻪ کار ډ‪４‬ر ستﻮﻧزمﻦ دى او د پﻮره کﻴدو لپاره ﻳ‪３‬‬ ‫زﻳات وخت تﻪ اړتﻴاده‪ .‬سرب‪５‬ره پردې د ارز＊ت د سﻨجﻮلﻮ لپاره کﻮم معﻴار وجﻮد ﻧﻪ لري‪ .‬کﻪ ＇ﻮک وغﻮاړي چ‪３‬‬ ‫خپل‪ ３‬ورﻳژې لﻪ غﻨمﻮ سره بدل‪ ３‬ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ بشپ‪７‬تﻮگﻪ بﻪ ﻧﻪ پﻮﻫ‪８５‬ي چ‪＇ ３‬ﻮمره ورﻳج‪ ３‬لﻪ ＇ﻮ مره غﻨمﻮ سره‬ ‫بدل‪ ３‬ک‪７‬ي؟ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬د جﻨس پﻪ جﻨس راک‪７‬ه ورک‪７‬ه لﻪ ستﻮﻧزو سره مل ده‪ ،‬ﻧﻮ بشر د ﻫغ‪ ３‬ستﻮﻧزې د لﻪ مﻨ‪％‬ﻪ‬ ‫وړلﻮ لپاره پﻴس‪ ３‬د مبادل‪ ３‬د وسﻴل‪ ３‬پﻪ ﻧامﻪ ‪ ،‬و ！اکل‪.３‬‬ ‫* د خپلﻮ ！ﻮلگﻴﻮالﻮ پﻪ مرستﻪ پﻪ اقتصادي فعالﻴتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د پﻴسﻮ د رول پﻪ ﻫکلﻪ خپل ﻧظر بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د پيسو د دندو په هکله څومره پوه‪８５‬ئ؟‬ ‫‪ -١‬پيس‪ ３‬د راک‪７‬ې ورک‪７‬ې وسيله‪ :‬کلﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ ＇ﻮک کﻮم ＇ﻴز پلﻮري‪ ،‬ﻧﻮ د ﻫغ‪ ３‬پﻪ بدل ک‪ ３‬پﻴس‪ ３‬ترﻻسﻪ‬ ‫کﻮي‪ .‬د پﻴسﻮ پﻪ وسﻴلﻪ کﻮﻻى شئ چ‪ ３‬د خپل‪ ３‬اړتﻴا وړ＇ﻴزوﻧﻪ واخلئ‪ .‬خلک پخپلﻮ معاملﻮ او راک‪７‬و ورک‪７‬و ک‪３‬‬ ‫پﻴس‪ ３‬مﻨﻲ‪＄ ،‬کﻪ ﻧﻮر خلک بﻪ ﻫم د راک‪７‬ې ورک‪７‬ې پر مﻬال ﻫغﻪ ومﻨﻲ‪ .‬پﻪ راک‪７‬ه ورک‪７‬ه ک‪ ３‬د پﻴسﻮ اصلﻲ اغﻴز‪ ،‬د‬ ‫راک‪７‬ې ورک‪７‬ې اساﻧﻮل دي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬پيس‪ ３‬د ارز＊ت د ارزولو وسيله‬ ‫د پﻴسﻮ پﻪ وسﻴلﻪ کﻮﻻى شﻮ د ＇ﻴزوﻧﻮ ارز＊ت مشخص ک‪７‬و؛ د ب‪５‬لگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ‪ :‬ﻳﻮ مﻦ کچالﻮ پﻪ سل افغاﻧ‪ ،９‬ﻳﻮ مﻦ ＊‪３‬‬ ‫ورﻳژې پﻪ درې سﻮه پﻨ‪％‬ﻮس افغاﻧ‪９‬؛ اوس کﻮﻻى شﻮ د ﻫغﻮي ﻧسبﻲ ارز＊ت وسﻨجﻮو‪ .‬د پﻴسﻮ دغﻪ عمل د مختلفﻮ ＇ﻴزوﻧﻮ‬ ‫پلﻮرلﻮ او راﻧﻴﻮلﻮ کار اساﻧﻮي‪ .‬ﻫر ﻫ‪５‬ﻮاد ‪＄‬اﻧتﻪ د پﻴسﻮ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ى واحد لري‪ .‬د ب‪５‬لگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ‪ :‬اروپاﻳﻲ ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻪ اﻳرو‪ ،‬د امرﻳکا‬ ‫متحده اﻳالتﻮﻧﻪ ډالر‪ ،‬زمﻮږ د خپل ﻫ‪５‬ﻮاد د پﻴسﻮ واحد افغاﻧ‪ ９‬ده‪.‬‬

‫‪99‬‬

‫‪ -٣‬پيس‪ ３‬د سپما او ارز＊ت ساتلو وسيله‬ ‫خلک ډول ډول اړتﻴاوې لري چ‪ ３‬د پﻴسﻮ پﻪ ورک‪７‬ې سره ﻫغﻪ پﻮره کﻮي‪＄ .‬ﻴﻨ‪ ３‬اړتﻴاوې ور‪＄‬ﻨ‪ ９‬وي او ‪＄‬ﻴﻨ‪３‬‬ ‫ﻧﻮرې د وخت پﻪ ت‪５‬ر‪４‬دو سره را مﻨ‪％‬تﻪ ک‪８５‬ي‪ .‬س‪７‬ى د تل لپاره ﻳﻮه اﻧدازه پﻴس‪ ３‬د ﻫغﻮ د پﻮره کﻮلﻮ لپاره لﻪ ‪＄‬ان سره‬ ‫ساتﻲ‪ .‬پﻪ ور‪＄‬ﻨﻴﻮ ل‪＋／‬تﻮﻧﻮ سرب‪５‬ره ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧﻮر ﻧا ＇اپﻲ ل‪＋／‬تﻮﻧﻪ ﻫم شتﻪ چ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬و وختﻮﻧﻮ ک‪ ３‬رامﻨ‪％‬تﻪ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫خلک لﻪ پﻴسﻮ ＇خﻪ پﻪ مﻨاسب وخت ک‪ ３‬د ارز＊ت ساتلﻮ د وسﻴل‪ ３‬پﻪ ﻧامﻪ گ＂ﻪ اخلﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬پيس‪ ３‬د سمدستي ورک‪７‬ې وسيله‬ ‫پﻪ ﻫغﻪ صﻮرت ک‪ ３‬چ‪ ３‬پﻴس‪ ３‬ارز＊ت وساتلﻰ شﻲ‪ ،‬کﻮﻻى شﻲ چ‪ ３‬د سمدستﻲ ورک‪７‬ې لپاره ﻫم مﻨاسبﻪ‬ ‫وسﻴلﻪ شﻲ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ډ‪４‬رې سﻮداگرﻳزې معامل‪ ３‬د سمدستﻲ ورک‪７‬ې پﻪ مقابل ک‪ ３‬ترسره ک‪８５‬ي‪ .‬پﻪ قسطﻮﻧﻮ اخﻴستل‬ ‫او د باﻧکﻲ حﻮالﻮ رد او بدل کﻮل لﻪ ﻫمدې ډول ＇خﻪ شم‪５‬رل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫* پﻪ پﻮرتﻨﻴﻮ دﻧدو سرب‪５‬ره‪ ،‬د پﻴسﻮ پﻪ وسﻴلﻪ زمﻮږ ﻧﻮرې کﻮم‪ ３‬اړتﻴاوې پﻮره ک‪８５‬ي؟ لﻴست ﻳ‪ ３‬ترتﻴب او ملگروتﻪ ﻳ‪ ３‬واوروئ‪.‬‬

‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪ -١‬پﻴس‪＇ ３‬ﻪ شﻰ دي؟‬ ‫‪-٢‬د پﻴسﻮ اﻫمﻴت بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د پﻴسﻮ د دﻧدو ﻳﻮازې ﻧﻮمﻮﻧﻪ واخلئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د پﻴسﻮد ارز＊ت سﻨجﻮلﻮ وسﻴلﻪ ＇ﻪ مفﻬﻮم لري؟ پﻪ دې ﻫکلﻪ خپل معلﻮمات ولﻴکئ او ﻧﻮروتﻪ ﻳ‪ ３‬واوروئ‪.‬‬ ‫د لوم‪７‬ي څپرکي لن‪６‬يز‬ ‫اقتصاد‪ ،‬د توليد‪ ،‬توزيع او مصرف د څيزونو د مصرف اړوند څي‪７‬ن‪ ３‬او څرنگوالي علم او همدارنگه د دا ډول فعاليتونو‬ ‫د بررسي‪ ،‬علم دى‪.‬‬ ‫د انسان مادي اړتياوې‪ ،‬د هغه د اقتصادي فعاليت هڅوونکي دي‪.‬‬ ‫د څيزونو او خدمتونو توليد‪ ،‬د بشر د اړتياوو په پام ک‪ ３‬نيولو په صورت ک‪ ３‬عملي ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫په هغه ټولنه ک‪ ３‬چ‪ ３‬غريبي ل‪８‬ه او د عايدو ‪４‬شنه عادالنه وي‪ ،‬د هغ‪ ３‬ټولن‪ ３‬د خلکو ژوند به هوساوي‪.‬‬ ‫مصرف يو مقدار پيس‪ ３‬دي چ‪ ３‬بايد له السه ي‪ ３‬ورک‪７‬و ترڅو وکوالى شو د هغ‪ ３‬په بدل ک‪ ３‬کوم بل شى السته راوړو‬ ‫او يا ي‪ ３‬توليد ک‪７‬و‪.‬‬ ‫تقاضا د جنس اخيستن‪ ３‬له وس لرلو څخه عبارت ده‪ ،‬په داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬د اخيستن‪ ３‬غو＊تنه (اراده) هم موجوده‬ ‫وي‪.‬‬ ‫عرضه په اقتصاد ک‪ ３‬د څيزونو له هغ‪ ３‬اندازې څخه عبارت ده چ‪ ３‬په يوه وخت او ټاکلى قيمت سره‪،‬‬ ‫خرڅالوته تياروي‪.‬‬

‫‪١00‬‬

‫دويم څپرکی‬ ‫(＊ووونه او روزنه)‬ ‫په دغه څپرکي ک‪ ３‬الندې درسونه لولئ‪:‬‬ ‫＊وونه او روزنه څه ته وايي؟‬ ‫په افغانستان ک‪ ３‬د ＊وون‪ ３‬او روزن‪ ３‬لن‪ ６‬تاريخ‬ ‫په ＊وونه او روزنه ک‪ ３‬د کورن‪ ９‬رول‬ ‫په ＊وونه او روزنه ک‪ ３‬د مدرس‪ ３‬رول‬ ‫په ＊وونه او روزنه ک‪ ３‬د چاپ‪５‬ريال رول‬ ‫اخالقي او ټولنيز تربيت؛‬ ‫د اړينو پوهنيزو او مهارتي موخو زده کول‬ ‫د ابتکار د روحي‪ ３‬روزنه‬

‫‪١0١‬‬

‫د څپرکي موخ‪３‬‬ ‫زده کوونکي به د دې څپرکي له لوستلو وروسته په الندې موضوعگانو پوه شي‪:‬‬ ‫په ＊وونه او روزنه او د هغ‪ ３‬په تاريخچه به وپوه‪８５‬ي؛‬ ‫په ＊وونه او روزنه ک‪ ３‬به د کورن‪ ،９‬مدرس‪ ３‬او چاپ‪５‬ريال په رول پوه شي؛‬ ‫په اخالقي‪ ،‬ټولنيزې روزن‪ ３‬او اړينو پوهنيزو او مهارتي موخو به پوه شي؛‬ ‫د ابتکار يا نو＊ت د روحي‪ ３‬روزنه به تشريح ک‪７‬اى شي؛‬ ‫＊وونه او روزنه به يو له بله ب‪５‬ل ک‪７‬اى شي؛‬ ‫د ＊وون‪ ３‬او روزن‪ ３‬تاريخچه به بيان ک‪７‬اى شي؛‬ ‫په ＊وونه او روزنه باندې د کورن‪ ،９‬مدرس‪ ３‬او چاپ‪５‬ريال رول به يو له بل څخه بيل ک‪７‬اى شي؛‬ ‫اخالقي او ټولنيزه روزنه او اړين‪ ３‬پوهنيزې او مهارتي موخ‪ ３‬به يو له بله څخه توپير ک‪７‬اى شي؛‬ ‫د نو＊ت د روحي‪ ３‬روزنه به توضيح ک‪７‬اى شي؛‬ ‫له ＊وون‪ ３‬او روزن‪ ３‬سره به مينه پيدا ک‪７‬ي؛‬ ‫پر ＊وونه او روزنه ک‪ ３‬به د کورن‪ ،９‬مدرس‪ ３‬او چاپ‪５‬ريال د اغيز له پ‪５‬ژندلو سره به مينه پيدا ک‪７‬ي؛‬ ‫له اخالقي او ټولنيزو روزلو‪ ،‬اړينو پوهنيزو او مهارتي موخو په باب به مثبت ذهنيت پيدا ک‪７‬ي؛‬ ‫د نو＊ت د روحي‪ ３‬له روزن‪ ３‬سره به مينه پيدا ک‪７‬ي؛‬

‫‪١02‬‬

‫يو څلو‪＋４‬تم لوست‬

‫＊وونه او روزنه څه ته وايي؟‬ ‫َﻳ إْر َﻓ ِﻊ اَّ ُ‬ ‫ﻳﻦ آ َﻣﻨُﻮا ﻣ ُ‬ ‫ﻳﻦ ُأو ُتﻮا اﻟإْ ِﻌﻠإْ َﻢ دَ َر َج ٍ‬ ‫ات ( المجادلﻪ‪)١١:‬‬ ‫ِﻨﻜ إْﻢ َواﻟاَّذِ َ‬ ‫اﷲ اﻟاَّذِ َ‬ ‫ژباړه‪ :‬خداى تعالﻰ مﻮمﻨﻮ او د پﻮﻫ‪ ３‬لروﻧکﻮ کساﻧﻮ تﻪ لﻮړ مقام او درج‪ ３‬وربخ‪＋‬ﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬مﻮ د پﻴسﻮ د اﻫمﻴت او د ﻫغﻮ د کاروﻧ‪ ３‬پﻪ ﻫکلﻪ معلﻮمات ﻻستﻪ راوړل‪ .‬پﻪ‬ ‫دې درس ک‪ ３‬د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬پﻪ باره ک‪３‬‬ ‫معلﻮمات ترﻻسﻪ کﻮئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫● اﻧسان ول‪ ３‬د ژوﻧد د پاﻳ‪＋‬ت لپاره ＊ﻮوﻧ‪３‬‬ ‫او روزﻧ‪ ３‬تﻪ اړتﻴا لري؟‬ ‫● کﻪ چ‪５‬رې اﻧسان وﻧﻪ روزل شﻲ‪ ،‬پﻪ ژوﻧدک‪３‬‬ ‫لﻪ کﻮمﻮ ستﻮﻧزو سره مخامخ ک‪８５‬ي؟‬ ‫اﻧسان د ژوﻧد د پاﻳ‪＋‬ت لپاره ＊ﻮوﻧ‪３‬‬ ‫او روزﻧ‪ ３‬تﻪ اړتﻴا لري‪ .‬د ﻫغﻪ لپاره لﻪ ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او‬ ‫روزﻧ‪＇ ３‬خﻪ پرتﻪ بلﻪ ﻫ‪ ＆５‬با ارز＊تﻪ کلمﻪ ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ د بشر د خلقت لﻪ پﻴل ＇خﻪ لﻪ‬ ‫ﻫغﻪ سره مل‪／‬رې ده‪ ،‬دلتﻪ پﻮ＊تﻨﻪ رامﻨ‪％‬تﻪ ک‪８５‬ي چ‪＊ :３‬ﻮوﻧﻪ ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟ روزﻧﻪ ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟‬ ‫＊وونه څه ته وايي؟‬ ‫＊ﻮوﻧﻪ پﻪ لغت ک‪ ３‬ﻳﻮ چا تﻪ د پﻮﻫ‪ ３‬او ﻳا مﻬارت ورزده کﻮلﻮ تﻪ واﻳﻲ‪ .‬پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬لﻪ‬ ‫ﻫغﻪ ﻫ（‪ ３‬او زﻳار ＇خﻪ عبارت ده چ‪＊ ３‬ﻮوﻧکﻲ ﻳ‪ ３‬زده کﻮوﻧکﻮ تﻪ د پﻮﻫ‪ ３‬او معلﻮماتﻮ د ل‪８５‬دولﻮ پﻪ‬ ‫مﻮخﻪ سرتﻪ رسﻮي ﻳا پﻪ بل عبارت‪＊ :‬ﻮوﻧﻪ د پﻮﻫ‪ ،３‬مﻬارت او ذﻫﻨﻴت ＇خﻪ عبارت دی‪.‬‬ ‫تربيت يا روزنه څه ته وايي؟‬ ‫پﻪ ！ﻮلﻨﻪ ک‪ ３‬د ＊‪＊ ３‬ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬پﻪ مﻮخﻪ د کﻮچﻨی چمتﻮ کﻮل او ﻳا پﻪ ﻫغﻪ ک‪ ３‬د مثبت‬ ‫بدلﻮﻧﻮﻧﻮ راوستلﻮ تﻪ روزﻧﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫راتلﻮﻧکی ﻧسل باﻳد د اسﻼم د سپﻴ（لﻲ دﻳﻦ د ﻻر＊ﻮوﻧﻮ پﻪ ر‪１‬ا ک‪ ３‬سره داس‪ ３‬وروزل شﻲ چ‪ ３‬د دﻳﻨﻲ‬ ‫ارز＊تﻮﻧﻮ او د عصر او زمان لﻪ غﻮ＊تﻮﻧﻮ سره سم خپل خﻴر او ＊ﻴ‪２／‬ﻪ د اسﻼم د مقدس دﻳﻦ پﻪ ر‪１‬ا‬ ‫ک‪ ３‬ول＂ﻮي‪ .‬د ماشﻮم شخصﻴت تﻪ درﻧاوی د اسﻼمﻲ روزﻧ‪ ３‬لﻪ اصﻮلﻮ ＇خﻪ ‪２－‬ل کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬دا چلﻨد‬ ‫د ماشﻮم پﻪ تربﻴﻪ او روزﻧﻪ ک‪ ３‬ډ‪４‬ره اغﻴزه لري‪.‬‬ ‫‪١03‬‬

‫د ＊وون‪ ３‬او روزن‪ ３‬تر منځ توپير‬ ‫＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ د علمﻲ مفﻬﻮم لﻪ پلﻮه ﻳﻮ لﻪ بلﻪ سره ﻧ‪８５‬دې او ﻳﻮ د بل ﻻزم او ملزوم دي‪ .‬د خبرو کﻮلﻮ‬ ‫پر مﻬالﻪ ＊ﻮوﻧﻪ پر روزﻧﻪ باﻧدې لﻮم‪７‬ﻳتﻮب لري خﻮ پﻪ عمل ک‪ ３‬روزﻧﻪ لﻮم‪７‬ﻧ‪ ９‬ده ‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬روزﻧﻪ د پراخ‪ ３‬معﻨا‬ ‫درلﻮدوﻧکﻲ ده‪ ،‬خﻮ د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬کلمﻪ د مفﻬﻮم لﻪ ﻧظره د روزﻧ‪ ３‬لپاره وسﻴلﻪ ده‪.‬‬ ‫آيا پوه‪８５‬ئ چ‪ ３‬ول‪＊ ３‬وون‪ ３‬او روزن‪ ３‬ته اړتيا لرو؟‬ ‫پﻪ دې وروستﻴﻮ ک‪ ３‬د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬مساﻳل ﻧﻪ ﻳﻮازې د ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ مسؤولﻴﻨﻮ او چارواکﻮ د پام‬ ‫وړ گر‪＄‬ﻴدلﻲ‪ ،‬بلک‪ ３‬ﻫر＇ﻮمره چ‪ ３‬وخت ت‪５‬ر‪８４‬ي‪ ،‬د ！ﻮلﻨﻴزې‪ ،‬فرﻫﻨگﻲ او اقتصادي پراختﻴا پﻪ برخﻮ‬ ‫ک‪ ３‬د ﻧﻮي ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬اغ‪５‬زې را＊کاره ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ب‪ ３‬سﻮادي او پﻪ زده ک‪７‬ه ک‪ ３‬ﻧﻴمگ‪７‬تﻴاوې اقتصادي وده ورو کﻮي او د ！ﻮلﻨﻴز پرمختگ پر‬ ‫وړاﻧدې خﻨ‪ ６‬گر‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻧﻮ وﻳلﻰ شﻮ چ‪＊ ３‬ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬تﻪ ډ‪４‬ره اړتﻴا ده‪ ،‬تر＇ﻮ د ﻫغ‪ ３‬پﻪ ر‪１‬ا ک‪ ３‬بشري‬ ‫！ﻮلﻨ‪ ３‬وک‪７‬اى شﻲ چ‪ ３‬خپل‪ ３‬سﻴاسﻲ‪ ،‬فرﻫﻨگﻲ ！ﻮلﻨﻴزې او اقتصادي اړتﻴاوې پﻪ ＊ﻪ تﻮگﻪ پﻮره ک‪７‬ي‪ .‬ﻫمدا‬ ‫ﻻمل دی چ‪ ３‬د اسﻼم سپﻴ（لﻲ دﻳﻦ ﻧارﻳﻨﻪ او ＊‪ ３％‬د علم زده ک‪７‬ې تﻪ ﻫ（ﻮلﻲ دي‪ ،‬أن تر دې کﻪ زده‬ ‫ک‪７‬ه پﻪ چﻴﻦ ک‪ ３‬ﻫم وي‪ ،‬پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬زده ک‪７‬ه لﻪ زاﻧ‪／‬ﻮ ＇خﻪ تر لحده پﻮرې ده‪ .‬د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪３‬‬ ‫مسئلﻪ د اﻧساﻧﻲ ﻧسل لﻪ لﻮړو معﻴاروﻧﻮ ＇خﻪ ‪２－‬ل ک‪８５‬ي او ﻫغﻪ اﻧسان چ‪ ３‬لﻪ علم او پﻮﻫ‪＇ ３‬خﻪ برخمﻦ‬ ‫پﻪ‬ ‫وي‪ ،‬لﻪ لﻮړ مقام ＇خﻪ ﻫم برخمﻦ وي‪ ،‬تردې پﻮرې چ‪ ３‬د اسﻼم ستر پﻴغمبر حضرت محمد‬ ‫ﻳﻮه حدﻳث ک‪ ３‬پﻮه او عالم س‪７‬ي تﻪ پر عابد باﻧدې زر ‪＄‬لﻪ ترجﻴح ورک‪７‬ې ده‪.‬پﻪ دې اساس پر ！ﻮلﻮ ﻻزمﻪ‬ ‫ده چ‪ ３‬د علم او پﻮﻫ‪ ３‬د ترﻻسﻪ کﻮلﻮ لپاره ﻫل‪＄ ３‬ل‪ ３‬وک‪７‬و‪.‬‬ ‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪＊ -١‬ﻮوﻧﻪ ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟‬ ‫‪-٢‬روزﻧﻪ ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟‬ ‫‪ -٣‬د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬ترمﻨ‪ ＃‬تﻮپﻴر ＇ﻪ شﻰ دى؟‬ ‫‪ -٤‬د حضرت پﻴغمبر ﻳﻮ حدﻳت شرﻳف د علم پﻪ باره ک‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د اسﻼم لﻪ ﻧظره د علم پﻪ اړه درې کر＊‪ ３‬ولﻴکئ‪.‬‬

‫‪١04‬‬

‫دوه څلو‪＋４‬تم لوست‬

‫په افغانستان ک‪ ３‬د ＊وون‪ ３‬او روزن‪ ３‬لن‪ ６‬تاريخ‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬مﻮ د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬د ماﻫﻴت او ﻫغﻮ تﻪ د اﻧسان د اړتﻴاوو د ﻻملﻮﻧﻮ پﻪ اړه معلﻮمات حاصل‬ ‫ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې درس ک‪ ３‬پﻪ افغاﻧستان ک‪ ３‬د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬لﻪ تارﻳخچ‪ ３‬سره بلد‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫زمﻮږ پﻪ ﻫ‪５‬ﻮاد ک‪＊ ３‬ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ ＇ﻪ وخت پﻴل شﻮه؟‬ ‫زمﻮږ گران ﻫ‪５‬ﻮاد چ‪ ３‬پخﻮا د أرﻳاﻧا پﻪ ﻧامﻪ‪ ،‬پﻪ اسﻼمﻲ دوره ک‪ ３‬د خراسان او پﻪ ﻧﻮلسمﻪ پ‪７５‬ۍ‬ ‫ک‪ ３‬د افغاﻧستان پﻪ ﻧامﻪ ﻧﻮمﻮل شﻮى دى‪ ،‬د علم او تمدن زاﻧگﻮ وه‪ .‬د اسﻼم د سپﻴ（لﻲ دﻳﻦ لﻪ ＇رگﻨد‪４‬دو‬ ‫د مخﻪ پﻪ پخﻮاﻧ‪ ９‬أرﻳاﻧا ک‪ ３‬وﻳدي دود او دستﻮر او بﻴا را وروستﻪ د اوستا مدﻧﻴت رواج درلﻮد‪ .‬ﻫغﻪ مﻬال‬ ‫＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ محدوده وه‪ .‬پﻪ عبادت ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬بﻪ د محدودې ډل‪ ３‬لپاره تدرﻳس کﻴده‪ .‬کلﻪ چ‪ ３‬زمﻮږ‬ ‫خلک د اسﻼم پﻪ سپﻴ（لﻲ دﻳﻦ مشرف شﻮل‪ ،‬زده ک‪７‬ه ！ﻮلﻴزه شﻮه او ！ﻮلﻮ خلکﻮ کﻮﻻى شﻮل چ‪ ３‬علم زده‬ ‫ک‪７‬ي‪ .‬کﻮچﻨﻴاﻧﻮ تﻪ پﻪ جﻮماتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د دﻳﻨﻲ عالماﻧﻮ لﻪ خﻮا لﻮست ورکﻮل کﻴده‪ .‬درسﻲ ک‪７‬ۍ پﻪ جﻮماتﻮﻧﻮ‬ ‫ک‪ ３‬پﻪ کﻮچﻨ‪ ９‬او لﻮﻳﻪ کچﻪ جﻮړ‪４‬دې‪ .‬پﻪ ﻫر جﻮمات ک‪ ３‬لﻪ ﻳﻮې ＇خﻪ ﻧﻴﻮلﻲ تر د‪４‬ر شﻮ پﻮرې درسﻲ ک‪７‬ۍ‬ ‫جﻮړ‪４‬دې ‪ .‬پﻪ ﻫره درسﻲ ک‪７‬ۍ ک‪＄ ３‬اﻧگ‪７‬ي مﻮضﻮعگاﻧ‪ ３‬تدرﻳس ک‪５‬دې‪.‬د جﻮماتﻮﻧﻮ تر＇ﻨگ مختلف‪３‬‬ ‫مدرس‪ ３‬جﻮړ‪４‬دې او زده کﻮوﻧکﻮ د خپل‪ ３‬زماﻧ‪ ３‬متداول‪ ３‬زده ک‪７‬ې د استاداﻧﻮ او پﻮﻫﻨ‪ ３‬د کار پﻮﻫاﻧﻮ لﻪ‬ ‫خﻮا زده کﻮل‪ .３‬د ＇ﻮپ‪７５‬ﻳﻮ پﻪ اوږدو ک‪ ３‬د ﻫرات‪ ،‬بلخ‪ ،‬غزﻧﻲ‪ ،‬بُست او کابل ＊اروﻧﻪ د پﻮﻫ‪ ３‬او پﻮﻫاﻧﻮ د‬ ‫مرکزوﻧﻮ پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ پ‪５‬ژﻧدل ک‪５‬دل او ډ‪４‬ر لﻮى لﻮى پﻮﻫان لکﻪ‪ :‬امام رازي‪ ،‬مﻼ علﻲ قاري‪ ،‬ابﻦ سﻴﻨا‪ ،‬جﻼل‬ ‫الدﻳﻦ بلخﻲ اوﻧﻮرو پک‪ ３‬زده ک‪７‬ې ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫* د خپلﻮ ！ﻮلگﻴﻮالﻮ سره بحث وک‪７‬ئ او ترې وپﻮ＊تی چ‪ :３‬ستاس‪ ３‬پﻪ جﻮماتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د علم طالباﻧﻮ تﻪ کﻮم ډول‬ ‫مﻮضﻮعات تدرﻳس ک‪８５‬ي؟ لﻪ لست کﻮلﻮ وروستﻪ ﻳ‪ ３‬خپلﻮ ！ﻮلگﻴﻮالﻮ تﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫آيا پوه‪８５‬ئ چ‪ ３‬مدرس‪ ３‬څه وخت په افغانستان ک‪ ３‬جوړې شوې؟‬ ‫د امﻴر شﻴرعلﻲ خان پﻪ زماﻧﻪ ک‪ ３‬دوه ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ پﻪ ﻧﻮي ډول ﻳﻮﻳﻲ ملکﻲ او بل ﻳ‪ ３‬پﻮ‪＄‬ﻲ‪ ،‬جﻮړشﻮل‪.‬‬ ‫ملکﻲ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻰ د کابل پﻪ باﻻحصار ک‪ ３‬پراﻧﻴستل شﻮ چ‪ ３‬پﻪ ﻫغﻪ ک‪ ３‬د امراﻧﻮ او لﻮﻳاﻧﻮ او ﻻدوﻧﻮ درس واﻳﻪ‪.‬‬ ‫حربﻴﻪ ﻳا پﻮ‪＄‬ﻲ ＊ﻮوﻧ‪％‬ی د کابل پﻪ شﻴر پﻮر ک‪ ３‬پراﻧﻴستل شﻮ‪.‬‬ ‫د امﻴر عبدالرحمﻦ خان پﻪ زماﻧﻪ ک‪ ３‬د چﻮب فروشﻲ بازار پﻪ جﻮمات ک‪ ３‬ﻳﻮه مدرسﻪ جﻮړه شﻮه چ‪ ３‬پﻪ ﻫغﻪ‬ ‫ک‪ ３‬فقﻪ او ﻧﻮر مضمﻮﻧﻮﻧﻪ تدرﻳس کﻴدل‪.‬‬ ‫د امﻴر حبﻴب اهلل خان پﻪ زماﻧﻪ ‪١٢٨٢‬لمرﻳز کال ک‪ ３‬چ‪ ３‬لﻪ ‪ ١٩٠٣‬زﻳ‪８‬دﻳز کال سره سمﻮن خﻮري‪،‬‬ ‫ﻫغﻪ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ چ‪ ３‬درې درج‪ ( ３‬ابتداﻳﻲ‪ ،‬رشدﻳﻪ او اعدادﻳﻪ) ﻳ‪ ３‬درلﻮدې‪ ،‬پراﻧﻴستل شﻮل‪ .‬وروستﻪ پﻪ ‪١٢٨٧‬‬ ‫لمرﻳز کال ک‪ ３‬چ‪ ３‬لﻪ ‪١٩٠٩‬زﻳ‪８‬دﻳز کال سره سمﻮن خﻮري‪ ،‬حربﻴﻪ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻰ چ‪ ３‬درې اعدادﻳﻪ ！ﻮلگﻲ او درې‬

‫‪١05‬‬

‫پﻮ‪＄‬ﻲ ！ﻮلگﻲ ﻳ‪ ３‬درلﻮدل‪ ،‬پراﻧﻴستل شﻮل او مختلف مضمﻮﻧﻮﻧﻪ پک‪ ３‬تدرﻳس ک‪５‬دل‪.‬‬ ‫پﻪ ‪١٢٩٦‬لمرﻳز کال ک‪ ３‬چ‪ ３‬لﻪ ‪١٩١٨‬زﻳ‪８‬د‪４‬ز کال سره سمﻮن خﻮري‪ ،‬ﻳﻮ طبﻲ ＊ﻮوﻧ‪％‬ی پراﻧﻴستل‬ ‫شﻮ‪ .‬د دغﻪ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ پروگرام پﻪ عملﻲ او ﻧظري دواړو طرﻳقﻮ ترسره ک‪５‬ده‪ .‬د امان اهلل خان‪ ،‬محمدﻧادر خان‬ ‫او محمد ظاﻫر شاه پﻪ پاچاﻫﻴﻮ ک‪ ３‬پﻪ مرکز او د ﻫ‪５‬ﻮاد پﻪ گﻮټ گﻮټ ک‪ ３‬د ﻧجﻮﻧﻮ او ﻫلکاﻧﻮ لپاره ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ او‬ ‫پﻮﻫﻨتﻮﻧﻮﻧﻪ جﻮړشﻮل چ‪ ３‬لﻪ معﻴاري او مرکزي تعلﻴمﻲ ﻧصاب ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬کار اخﻴستﻪ‪.‬‬ ‫د محمد داود خان د جمﻬﻮرﻳت پﻪ وخت ک‪ ３‬تعلﻴمﻲ مؤسسﻮ پراختﻴا ومﻮﻧده او د وخت لﻪ غﻮ＊تﻨﻮ سره سم‬ ‫تعلﻴمﻲ ﻧصاب ورتﻪ برابر شﻮ‪.‬‬ ‫لﻪ ‪ ١٣٥٧‬لمرﻳز کال ﻧﻪ تر ‪ ١٣٨١‬لمرﻳز کال پﻮرې کﻮم سﻴاسﻲ رژﻳمﻮﻧﻪ چ‪ ３‬واکمﻨ‪ ９‬تﻪ‬ ‫رسﻴدلﻲ‪ ،‬لﻪ خپل‪ ３‬پالﻴس‪ ９‬سره سم ﻳ‪ ３‬پﻪ تعلﻴمﻲ ﻧصاب ک‪ ３‬بدلﻮﻧﻮﻧﻪ راوستﻲ دي‪ .‬پﻪ وروستﻴﻮ لسﻮ کلﻮﻧﻮ‬ ‫ک‪ ３‬د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬پﻪ ډ‪－‬ر ک‪ ３‬أغ‪５‬زمﻦ گامﻮﻧﻪ اخﻴستل شﻮي لکﻪ‪ :‬واحد او مرکزي تعلﻴمﻲ ﻧصاب‬ ‫چ‪ ３‬مﻮخﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻴﻮ ک‪ ３‬د زده ک‪７‬ې د ＊ﻮ شراﻳطﻮ برابرول دي‪.‬‬ ‫* د خپلﻮ ！ﻮلگﻴﻮالﻮ پﻪ مرستﻪ د ﻧﻮي تعلﻴمﻲ ﻧصاب د مﻮخﻮ‪ ،‬طرح‪ ３‬او تدوﻳﻦ پﻪ اړه معلﻮمات ورک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪ -١‬پﻪ جﻮماتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬کﻮچﻨﻴاﻧﻮ تﻪ د تدرﻳس ډول ＇رﻧگﻪ و؟ بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د امﻴر حبﻴب اهلل خان پﻪ زماﻧﻪ ک‪ ３‬کﻮم ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ جﻮړ شﻮﻳدي؟ ﻳﻮازې ﻧﻮمﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬واخلئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د ﻧﻮي تعلﻴمﻲ ﻧصاب پﻪ جﻮړ‪４‬دو د زده ک‪７‬ې لپاره ＇ﻪ ډول شراﻳط برابر شﻮﻳدي؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻧﻮي تعلﻴمﻲ ﻧصاب پﻪ اړه خپل معلﻮمات ولﻴکئ‪.‬‬

‫‪١06‬‬

‫درې څلو‪＋４‬تم لوست‬

‫په ＊وونه او روزنه ک‪ ３‬د کورن‪ ９‬رول‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬مﻮ پﻪ افغاﻧسان ک‪ ３‬د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬د تارﻳخچ‪ ３‬پﻪ اړه معلﻮمات حاصل ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ‬ ‫دې درس ک‪ ３‬پﻪ ＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ ک‪ ３‬د کﻮرﻧ‪ ９‬د رول پﻪ ﻫکلﻪ بلدتﻴا پﻴدا کﻮئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬لﻪ ！ﻮلﻨﻴزو بﻨس＂ﻮﻧﻮ＇خﻪ‬ ‫ﻳﻮبﻨس＀ دى چ‪ ３‬د ！ﻮلﻨﻴز ژوﻧد بﻨس＀ گ‪２‬ل‬ ‫ک‪８５‬ي‪ .‬پﻪ کﻮرﻧ‪ ９‬ک‪ ３‬د ماشﻮماﻧﻮ پﻪ پﻴدا ک‪５‬دو‬ ‫سرب‪５‬ره ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧﻮرې دﻧدې لکﻪ‪ :‬اقتصادي‪،‬‬ ‫！ﻮلﻨﻴز فعالﻴتﻮﻧﻪ او د کﻮچﻨﻴاﻧﻮ روزﻧﻪ ﻫم‬ ‫ترسره ک‪８５‬ي‪ .‬دلتﻪ پﻮ＊تﻨﻪ مطرح ک‪８５‬ي چ‪:３‬‬ ‫په ＊وونه او روزنه ک‪ ３‬د کورن‪９‬‬ ‫رول څه شى دى؟‬ ‫پر کﻮچﻨﻴاﻧﻮ د کﻮرﻧ‪ ９‬اغ‪５‬ز ز＊ت ډ‪４‬ر دى او وﻳلﻰ شﻮ چ‪ ３‬د کﻮچﻨﻲ د زده ک‪７‬و او شخصﻴت‬ ‫بﻨس＀ پﻪ کﻮرﻧ‪ ９‬ک‪ ３‬ا‪＋４‬ﻮدل شﻮى دى‪ .‬لﻪ ﻫمدې املﻪ ده چ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬تربﻴﻪ د کﻮچﻨﻲ پﻪ ژوﻧداﻧﻪ ک‪３‬‬ ‫‪＄‬اﻧگ‪７‬ى مقام لري‪ .‬کﻮچﻨﻰ د ژوﻧد کﻮلﻮ لﻮم‪７‬ﻧﻲ اسباب او طرﻳق‪ ３‬پﻪ کﻮرﻧ‪ ９‬ک‪ ３‬زده کﻮي‪ ،‬أن وﻳلﻰ‬ ‫شﻮ چ‪ ３‬د کﻮچﻨﻲ اعتقادي بﻨس＀ پﻪ کﻮرﻧ‪ ９‬ک‪ ３‬جﻮړ‪８４‬ي حضرت پﻴغمبر فرماﻳلﻲ دي‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫ﻳﻤ اَّج َساﻧِﻪِ ) رواه البخاري‪ /‬فتح‬ ‫(ﻛ ُّﻞ َﻣ إْﻮﻟُ إْﻮدٍ ُﻳ إْﻮﻟَدُ َﻋ َﻠﻰ ﻓ إِْﻄ َر ٍة اﻻسﻼم َﻓابَ َﻮ ُ‬ ‫ﻬﻮدَ اﻧِﻪِ أَ إْو ُﻳﻨ َّص َراﻧِﻪِ أَ إْو َ‬ ‫اه َﻳ َاَّ‬ ‫الباري درﻳم جلد شلم مخ‪.‬‬

‫ژباره‪ :‬ﻫر ﻧﻮي ز‪４８４‬دلﻰ ماشﻮم د اسﻼم پﻪ فطرت سره پﻴدا ک‪８５‬ي‪.‬وروستﻪ مﻮر او پﻼر ﻳ‪ ３‬لﻪ ﻫغﻪ‬ ‫＇خﻪ ﻳﻬﻮدي‪ ،‬ﻧصراﻧﻲ او ﻳا مجﻮسﻲ جﻮړوي‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬د اخﻼقﻲ ＊‪５‬گ‪ ３２‬بﻨس＀ ږدي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻫغﻪ اخﻼقﻲ ارز＊تﻮﻧﻪ‪ ،‬لﻪ ر＊تﻴا سره‬ ‫مﻴﻨﻪ‪ ،‬لﻪ دروغﻮ ﻧﻪ کرکﻪ او لﻪ خپل ﻫمرﻧگ سره مرستﻪ‪ ،‬ﻫمکاري او پﻪ پاى ک‪ ３‬لﻪ ＊ﻴگ‪２‬ﻮ او ﻧ‪５‬کﻴﻮ‬ ‫سره مﻴﻨﻪ او د ﻧاوړو او ！ﻴ＂ﻮ کاروﻧﻮ خﻼف مبارزه‪ ،‬لﻪ کﻮرﻧﻰ چاپ‪５‬رﻳال ＇خﻪ زده کﻮي‪.‬‬ ‫پﻪ ماشﻮم ک‪ ３‬ذﻫﻨﻲ قﻮه د الفاظﻮ‪ ،‬د داستاﻧﻮﻧﻮ او پ‪＋５‬ﻮ د اور‪４‬دو لﻪ ﻻرې او ﻳا د لﻴدو‬ ‫کتﻮ طرﻳقﻪ لکﻪ د کتابﻮﻧﻮ‪ ،‬مجلﻮ‪ ،‬ور‪＄‬پا‪１‬ﻮ کتل او کﻮچﻨﻲ تﻪ د مﻨطقﻲ او قاﻧع کﻮوﻧکﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻮ‬

‫‪١07‬‬

‫د ورکﻮلﻮ لﻪ ﻻرې را پﻴدا ک‪８５‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬دغﻪ ！ﻮل ﻳاد شﻮي مﻮضﻮعات د کﻮچﻨﻲ د ودې‪ ،‬مﻴﻨ‪ ３‬او عﻼق‪３‬‬ ‫جﻮړووﻧکﻲ دي‪.‬‬ ‫* په پورتنيو يادو شوو موضوعگانو سرب‪５‬ره نور کوم مطلبونه د اخالقي ＊‪５‬گ‪２‬و بنسټ‬ ‫جوړوي؟ لست ي‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬د ！ﻮلﻨ‪ ３‬د بﻨس＂ﻴز واحد پﻪ تﻮگﻪ د ！ﻮلﻨ‪ ３‬د ترقﻲ او پرمختگ پﻪ بﻬﻴرک‪ ３‬جﻮړووﻧکی‬ ‫اغ‪５‬ز لري‪ .‬د ！ﻮلﻨ‪ ３‬د سﻼمتﻴا کچﻪ د کﻮرﻧ‪ ９‬د سﻼمتﻴا لﻪ کچ‪ ３‬سره مستقﻴمﻪ اړﻳکﻪ لري‪ ،‬د اختﻼفﻮﻧﻮ‬ ‫او ﻧاخﻮالﻮ د پ‪５＋５‬دو ډﻳر ﻻملﻮﻧﻪ لﻪ شرعﻲ او قاﻧﻮﻧﻲ اصﻮلﻮ ＇خﻪ د ب‪ ３‬خبرۍ‪＊ ،‬ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬د ！ﻴ＂‪３‬‬ ‫کچ‪ ３‬ﻳا ب‪５‬سﻮادۍ ＇خﻪ را پﻮرتﻪ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫لﻨ‪６‬ه دا چ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬د ماشﻮم پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬بﻨس＂ﻴز رول لري‪ .‬کﻮرﻧ‪ ９‬ده چ‪ ３‬ماشﻮم تﻪ د علم د زده‬ ‫ک‪７‬ې او فکر کﻮلﻮ ﻻرې چارې ور＊ﻴﻲ‪ ،‬ماشﻮم پﻪ کﻮرﻧ‪ ９‬ک‪ ３‬گ‪ ６‬ژوﻧد‪ ،‬اخﻼقﻲ پﻮ خﻮالﻲ او د کمال پ‪７‬او‬ ‫تﻪ رس‪５‬دل زده کﻮي‪.‬‬ ‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪-١‬ﻫغﻪ مبارک حدﻳث چ‪ ３‬د کﻮرﻧ‪ ９‬د اغ‪５‬ز پﻪ اړه مﻮلﻮستلﻲ دى‪ ،‬بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪-٢‬د زده کﻮوﻧکﻲ ذﻫﻨﻲ قﻮه لﻪ کﻮم‪ ３‬ﻻرې ＇خﻪ پﻪ ﻫغﻪ ک‪ ３‬ﻫ（ﻮل ک‪８５‬ي؟‬ ‫‪ -٣‬کﻮرﻧ‪ ９‬د اساسﻲ واحد پﻪ تﻮگﻪ پﻪ ！ﻮلﻨﻪ ک‪ ３‬کﻮم رولﻮﻧﻪ لﻮبﻮي؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پر ＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ د کﻮرﻧ‪ ９‬د رول پﻪ باب خپل ﻧظر پﻪ درﻳﻮ کر＊ﻮ ک‪ ３‬ولﻴکئ‪.‬‬

‫‪١08‬‬

‫څلور څلو‪＋４‬تم لوست‬

‫په ＊وونه او روزنه ک‪ ３‬د مدرس‪ ３‬ون‪６‬ه‬

‫پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬مﻮ پﻪ ＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ ک‪ ３‬د کﻮرﻧ‪ ９‬د رول پﻪ باب معلﻮمات ترﻻسﻪ ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې‬ ‫درس ک‪ ３‬پﻪ ＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ ک‪ ３‬د مدرس‪ ３‬لﻪ اغ‪５‬زې سره بلد‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫مﻮږ ول‪ ３‬پﻪ مدرسﻪ ک‪ ３‬شامل‪８５‬و او ﻫلتﻪ کﻮم شﻴان زده کﻮو او د کﻮمﻮ شﻴاﻧﻮ سره ﻧﻮي بلدﻳ‪８‬و؟‬ ‫مدرسﻪ د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬لﻪ مؤسس‪ ３‬ﻳا‬ ‫بﻨس＀ ＇خﻪ عبارت ده چ‪ ３‬پﻪ شعﻮري‬ ‫ډول د ！ﻮلﻨ‪ ３‬د راتلﻮﻧکﻲ ﻧسل روزﻧﻪ او‬ ‫！ﻮلﻨﻴز ک‪５‬دل ﻳعﻨ‪ ３‬و‪７－‬ﻧﻴز کﻮلﻮ دﻧده ور‬ ‫د غاړې ده‪.‬‬ ‫دلتﻪ پﻮ＊تﻨﻪ پﻴدا ک‪８５‬ي چ‪ :３‬پﻪ ＊ﻮوﻧﻪ او‬ ‫روزﻧﻪ ک‪ ３‬د مدرس‪ ３‬اغ‪５‬زه ＇ﻪ ده؟‬ ‫مدرسﻪ لﻪ کﻮرﻧ‪ ９‬وروستﻪ‪ ،‬د‬ ‫زده ک‪７‬ې ﻫغﻪ لﻮم‪７‬ﻧی واحد دى چ‪３‬‬ ‫کﻮچﻨﻴان ﻫلتﻪ د زده ک‪７‬ې لپاره ‪＄‬ﻲ او لﻪ ﻳﻮې لﻮﻳ‪！ ３‬ﻮلﻨ‪ ３‬سره بلد‪８４‬ي‪ .‬پﻪ مدرسﻪ ک‪ ３‬ﻫم لکﻪ ﻧﻮر‬ ‫！ﻮلﻨﻴز ﻧظامﻮﻧﻪ‪ ،‬سلسلﻪ مراتب‪ ،‬د دﻧدو و‪４‬ش‪ ،‬مسؤولﻴت مﻨﻨﻪ‪ ،‬د خپل ‪＄‬ان او ﻧﻮرو اداره کﻮل‪،‬‬ ‫اړ‪４‬ک‪ ３‬او ﻫمغ‪８‬ي وجﻮد لري‪.‬‬ ‫ﻫمدارﻧگﻪ پﻪ مدرسﻪ ک‪ ３‬زده کﻮوﻧکﻲ د عمر لﻪ مخ‪ ３‬ډل‪ ،３‬ډل‪ ３‬پﻪ ！ﻮلگﻴﻮ ک‪３‬‬ ‫تﻨظم‪８５‬ي او پﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ دﻧدو او مسؤلﻴتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬لکﻪ‪:‬‬ ‫د مدرس‪ ３‬د مقرراتﻮ رعاﻳتﻮل او پﻪ ﻫﻨري‪ ،‬سپﻮر！ﻲ فعالﻴتﻮﻧﻮ او علمﻲ کﻨفراﻧسﻮﻧﻮ او اﻧجمﻨﻮﻧﻮ‬ ‫ک‪ ３‬برخﻪ اخلﻲ‪ ،‬د زده کﻮوﻧکﻮ اﻧجمﻦ د دوي ستﻮﻧزې د ＊ﻮوﻧکﻮ پﻪ واسطﻪ حل کﻮي‪.‬‬ ‫پﻪ مدرسﻪ ک‪ ３‬مختلف مضمﻮﻧﻮﻧﻪ لکﻪ‪ :‬دﻳﻨﻲ علﻮم‪ ،‬ژب‪ ،３‬ساﻳﻨس‪！ ،‬ﻮلﻨﻴز علﻮم او‬ ‫داس‪ ３‬ﻧﻮر د زده کﻮوﻧکﻮ د پﻮﻫ‪ ３‬د کچ‪ ３‬د لﻮړ‪４‬دو لپاره تدرﻳس ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪١09‬‬

‫لﻪ دې کبلﻪ وﻳلﻰ شﻮ چ‪ ３‬مدرسﻪ ﻫغﻪ ‪＄‬اى دى چ‪ ３‬د کﻮچﻨﻴاﻧﻮ د روزﻧ‪ ３‬او پﻪ ！ﻮلﻨﻴزو فعالﻴتﻮﻧﻮ ک‪３‬‬ ‫د برخ‪ ３‬اخﻴستﻮ لپاره پراﻧﻴستل شﻮى دى‪ .‬پﻪ واقعﻴت ک‪ ３‬مدرسﻪ ﻫغﻪ ﻫ‪５‬ﻨداره ده چ‪ ３‬د ！ﻮلﻨ‪ ３‬د ！ﻮلﻨﻴز ﻧظام‬ ‫‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې پخپل ‪＄‬ان ک‪ ３‬اﻧ‪％‬ﻮروي‪.‬‬ ‫لکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬مدرسﻪ ！ﻮلﻨ‪ ３‬تﻪ د خدمت کﻮلﻮ‪ ،‬د پﻮﻫ‪ ３‬او شعﻮر د لﻮړولﻮ لپاره کﻮ＊） کﻮي‪ ،‬مﻮږ ﻫم باﻳد‬ ‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬دﻧدې او مسؤولﻴتﻮﻧﻪ پﻪ غاړه واخلﻮ او پﻪ ＊ﻪ ډول ﻳ‪ ３‬ترسره ک‪７‬و‪ .‬د مدرس‪ ３‬ﻻﻳح‪ ３‬او مقررات رعاﻳت ک‪７‬و؛‬ ‫د خپلﻮ ＊ﻮوﻧکﻮ پﻨدوﻧﻮ او خبروتﻪ غﻮږ وﻧﻴسﻮ؛ خپل‪ ３‬درسﻲ ستﻮﻧزې د مﻬرباﻧﻮ استاداﻧﻮ پﻪ مرستﻪ حل ک‪７‬و؛‬ ‫مدرسﻪ د خپل کﻮر پﻪ ＇‪５‬ر وگ‪２‬ﻮ‪ ،‬د درسﻲ ！ﻮلگﻴﻮ‪ ،‬م‪５‬زوﻧﻮ‪＇ ،‬ﻮکﻴﻮ او د ِ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ د چاپ‪５‬رﻳال پﻪ پاک ساتلﻮ ک‪３‬‬ ‫ﻫ（ﻪ او ﻫاﻧد وک‪７‬و‪.‬‬ ‫* پر پﻮرتﻨﻴﻮ مﻮضﻮعگاﻧﻮ سرب‪５‬ره‪ ،‬تاسﻮ د مدرس‪ ３‬پﻪ وړاﻧدې ﻧﻮر کﻮم مسؤولﻴتﻮﻧﻪ لرئ؟ لست ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪ -١‬مدرسﻪ ＇ﻪ شﻰ دی؟‬ ‫‪ -٢‬د زده کﻮوﻧکﻮ دﻧده د مدرس‪ ３‬پﻪ وړاﻧدې ＇ﻪ ده؟‬ ‫‪ -٣‬پﻪ مدرسﻪ ک‪ ３‬کﻮم مضمﻮﻧﻮﻧﻪ لﻮستل ک‪８５‬ي؟ بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ﻫغﻮ مسؤولﻴتﻮﻧﻮ او دﻧدو پﻪ اړه چ‪ ３‬پﻪ مدرسﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬لرئ‪＇ ،‬ﻮ کر＊‪ ３‬معلﻮمات ولﻴکئ‪.‬‬

‫‪١١0‬‬

‫پنځه څلو‪＋４‬تم لوست‬

‫په ＊وونه او روزنه ک‪ ３‬د چاپ‪５‬ريال اغ‪５‬زه‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬مﻮ پﻪ ＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ ک‪ ３‬د مدرس‪ ３‬د رول پﻪ اړه معلﻮمات ترﻻسﻪ ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې‬ ‫درس ک‪ ３‬پﻪ ＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ ک‪ ３‬د استﻮگﻨ‪ ３‬د چاپ‪５‬رﻳال لﻪ رول سره بلد‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫ايا له مدرس‪ ３‬او کورن‪ ９‬پرته کوم بل عامل شته چ‪ ３‬د کوچني په ＊وونه او روزنه‬ ‫ک‪ ３‬اغ‪５‬زمن وي؟‬

‫ﻫغﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬لﻪ کﻮچﻨﻲ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ راتلﻮﻧکﻲ ک‪ ３‬طمعﻪ کﻮو‪ ،‬باﻳد چ‪ ３‬ﻧﻴالگﻰ ﻳ‪ ３‬پﻪ کﻮرﻧ‪９‬‬ ‫ک‪ ３‬ک‪５‬ﻨﻮو‪ ،‬اوبﻪ ورک‪７‬و او پالﻨﻪ ﻳ‪ ３‬وک‪７‬و‪.‬لکﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې شعرک‪ ３‬دا خبره ＊ﻪ ＇رگﻨدﻳ‪８‬ي‪.‬‬ ‫لنده ل‪＋‬ـته هـــره خوا بانـدې تاو‪４‬ــ‪８‬ي‬

‫چ‪ ３‬شي وچه تاو‪４‬دل ي‪ ３‬مات‪５‬دل دي‪.‬‬

‫انسان هم که وړکتوب ک‪ ３‬په الرنه شي‬

‫زلميتوب ک‪ ３‬ماتول ي‪ ３‬رنځ‪５‬دل دي‬

‫سرب‪５‬ره پﻪ کﻮرﻧ‪ ،９‬ماشﻮمان باﻳد لﻪ ！ﻮلﻨ‪ ３‬سره ﻫم اړﻳکﻪ ولري‪ .‬ﻫغﻪ ماشﻮمان چ‪ ３‬د کﻮرﻧ‪ ９‬پﻪ‬ ‫چاپ‪５‬رﻳال ک‪ ３‬د دا ډول رول لﻮبﻮلﻮ لپاره تﻴار‪８４‬ي‪ ،‬ورو ورو د ！ﻮلﻨﻴزو سترو دﻧدو د ترسره کﻮلﻮ لپاره‬ ‫ﻫم تﻴار‪８４‬ي او د ！ﻮلﻨ‪ ３‬لﻪ ﻧﻮرو وگ‪７‬و سره د مرست‪ ３‬او خﻮا خﻮږي روحﻴﻪ پک‪ ３‬پﻴدا ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻫغﻪ ﻫمزولﻲ کﻮچﻨﻴان چ‪ ３‬لﻪ کﻮرﻧ‪＇ ９‬خﻪ د باﻧدې لﻪ ﻧﻮرو سره پﻪ اړﻳکﻪ ک‪ ３‬وي‪ ،‬زﻳات‬ ‫اغ‪５‬ز ورباﻧدې کﻮي‪ .‬کﻮچﻨﻴان باﻳد د خپلﻮ ملگرو پﻪ ！اکلﻮ ک‪ ３‬لﻪ پﻮﻫ‪ ３‬او پ‪５‬ژﻧدگلﻮي ＇خﻪ کار‬ ‫واخلﻲ‪ .‬ﻫ‪（５‬کﻪ ﻫم د بدو اﻧساﻧاﻧﻮ پﻪ پلﻪ پل ک‪５＋‬ﻨ‪８‬دي او لﻪ ﻧاوړو فکروﻧﻮ‪ ،‬عملﻮﻧﻮ او ﻧظرﻳﻮ ＇خﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻴروي و ﻧﻪ ک‪７‬ي‪ .‬د اسﻼم ستر پﻴغمبر حضرت محمد‬

‫دې ！کﻲ تﻪ پام ک‪７‬ى او خپل ﻻروﻳان‬

‫ﻳ‪ ３‬دي مﻬم ！کﻲ تﻪ ‪＄‬ﻴر ک‪７‬ى دي لکﻪ‪ :‬چ‪ ３‬فرماﻳﻰ‪» :‬ﻫر کس پﻪ دﻳﻦ او د ژوﻧد پر چاپﻴرﻳال ک‪３‬‬ ‫د خپل دوست پر ﻻره وي‪＄ ،‬کﻪ ستاسﻮ د ！ﻮلﻮ باﻳد دې تﻪ پام وي چ‪ ３‬د کﻮم س‪７‬ي سره د دوست‪９‬‬ ‫او مل‪／‬رتﻴا ژمﻨﻪ ！ﻴﻨ‪／‬ﻮئ؟«‪.‬‬ ‫چاپ‪５‬رﻳال د کﻮچﻨﻲ پر ژوﻧد ډﻳر اغ‪５‬ز کﻮي‪ .‬لﻪ دې کبلﻪ ﻫغﻪ ！ﻮلﻨﻴز مراسم او ！ﻮلﻴﻨز پروگرامﻮﻧﻪ چ‪３‬‬ ‫د ﻫغﻮ د ترسره ک‪５‬دو پﻪ پاﻳلﻪ ک‪ ３‬د ﻫمغ‪ ３‬سﻴم‪ ３‬ﻳﻮ زﻳات شم‪５‬ر خلک سره را غﻮﻧ‪８４６‬ي‪ ،‬د کﻮچﻨﻲ‬ ‫پر شخصﻴت ﻫم اغ‪５‬ز کﻮي‪.‬‬

‫‪١١١‬‬

‫*‬

‫خپلو ټولگيوالو په مرسته په خپل شخصي ژوند باندې د چاپ‪５‬ريال اغيزې بيان ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫أﻳا چاپ‪５‬رﻳال ﻳا استﻮگﻨ‪％‬ﻲ ک‪５‬داى شﻲ چ‪ ３‬د کﻮچﻨﻲ پﻪ زده ک‪７‬ه ک‪ ３‬ﻳﻮ اغ‪５‬زمﻦ عامل شﻲ؟‬ ‫د ﻫغﻮ ＇‪７５‬ﻧﻮ او مطالعاتﻮ لﻪ مخ‪ ３‬چ‪７５＇ ３‬وﻧکﻮ ترسره ک‪７‬ى دي‪＇ ،‬رگﻨد‪８４‬ي چ‪ ３‬د کﻮرﻧ‪ ９‬د استﻮگﻨ‪＄ ３‬اى‬ ‫ﻧﻪ ﻳﻮازې دا چ‪ ３‬د کﻮچﻨﻲ د برﻳالﻴتﻮب پر کچﻪ باﻧدې اغ‪５‬زکﻮي‪ ،‬بلک‪ ３‬د ﻫغﻪ د فکر پﻪ زﻳاتﻮالﻲ‪ ،‬شخصﻴت‬ ‫او اخﻼقﻲ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو‪ ،‬د خبرو کﻮلﻮ پﻪ طرﻳقﻪ‪ ،‬اعتقاداتﻮ‪ ،‬ﻧظرﻳﻮ‪ ،‬غﻮ＊تﻨﻮ‪ ،‬احساساتﻮ او عﻮاطفﻮ‪ ... ،‬چ‪３‬‬ ‫کﻮچﻨﻲ بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ راتلﻮﻧکﻲ ک‪ ３‬خﻮښ ک‪７‬ي‪ ،‬ډ‪４‬ر اغ‪５‬زمﻦ دى‪.‬‬ ‫امکان لري چ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻫ‪５‬ﻮاد د لﻮﻳﻮ او کﻮچﻨﻴﻮ ＊اروﻧﻮ او ﻧﻮرو مختلفﻮ سﻴمﻮ زده کﻮوﻧکﻮ او‬ ‫محصﻼﻧﻮ ترمﻨ‪ ＃‬د زده ک‪７‬ې د برﻳا پﻪ کچﻪ ک‪ ３‬ډ‪４‬ر تفاوت وي‪.‬‬ ‫ﻫمدارﻧگﻪ د مﻮر او پﻼر د تحصﻴل درجﻪ‪ ،‬کار او طبقاتﻲ درﻳ‪ ،＃‬د کﻮچﻨﻴاﻧﻮ پﻪ زده ک‪７‬ه او روزﻧﻪ‬ ‫باﻧدې ډ‪４‬ره اغ‪５‬زه لري‪.‬‬ ‫* اﻳا د کلﻲ او ＊ار د زده کﻮوﻧکﻮ پﻪ زده ک‪７‬ه ک‪ ３‬د برﻳا پﻪ ﻫکلﻪ تﻮپﻴروﻧﻪ مﻮجﻮد دي؟ پﻪ دې اړه خپل ﻧظر‬ ‫＇رگﻨد ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪-١‬کﻮچﻨﻴان لﻪ کﻮم‪ ３‬ﻻرې لﻪ چاپ‪５‬رﻳال سره اړﻳکﻪ پﻴداکﻮي؟‬ ‫‪ -٢‬کلﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ دوست ‪＄‬اﻧتﻪ غﻮره کﻮو‪ ،‬کﻮم صفتﻮﻧﻪ باﻳد ولري؟‬ ‫‪ -٣‬اﻳا د مﻮر او پﻼر د زده ک‪７‬ې درجﻪ د کﻮچﻨﻴاﻧﻮ د زده ک‪７‬ې پﻪ برﻳا اغ‪５‬ز لري؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ＊ﻪ دوست صفتﻮﻧﻪ فﻬرست ک‪７‬ئ او پﻪ ！ﻮلگﻲ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ولﻮلئ‪.‬‬

‫‪١١2‬‬

‫شپ‪ ８‬څلو‪＋４‬تم لوست‬

‫ټولنيزه او اخالقي روزنه‬ ‫َو ُقول ْ‬ ‫ُوا لِ َّ‬ ‫لن ِ‬ ‫اس ُح ْسناً ( البقره‪)٣٨ :‬‬ ‫ژباړه‪ :‬او خلکﻮتﻪ ﻧ‪５‬ک‪ ３‬خبرې وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر درس ک‪ ３‬پﻪ ＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ باﻧدې د چاپ‪５‬رﻳال پﻪ رول وپﻮﻫ‪５‬دئ‪ .‬پﻪ دې درس ک‪ ３‬لﻪ ！ﻮلﻨﻴز‬ ‫او اخﻼقﻲ تربﻴت سره بلد‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫کﻮچﻨﻴان مخک‪ ３‬لﻪ دې چ‪ ３‬پﻪ مدرسﻪ او ！ﻮلﻨﻪ ک‪ ３‬تربﻴﻪ ک‪７‬و‪ ،‬چ‪５‬رتﻪ تربﻴﻪ ک‪８５‬ي؟‬ ‫اﻳا کﻮلﻰ شئ ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻫغﻪ ！ﻮلﻨﻴز او اخﻼقﻲ اصﻮل چ‪ ３‬پﻪ کﻮرﻧ‪ ９‬ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬زده کﻮى‪ ،‬ﻧﻮم واخلئ؟‬ ‫زمﻮږ د ！ﻮلﻨﻴزو مﻬمﻮمساﻳلﻮ لﻪ جمل‪＇ ３‬خﻪ ﻳﻮه ﻳ‪ ３‬ﻫم پﻪ کﻮر ک‪ ３‬د کﻮچﻨﻴاﻧﻮ روزﻧﻪ ده‪ .‬اوﻻد‬ ‫مخک‪ ３‬لﻪ دې چ‪ ３‬پﻪ مدرسﻪ او ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ک‪ ３‬وروزل شﻲ‪ ،‬کﻮر او کﻮرﻧ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬روزي‪ .‬مﻮږ پخپلﻪ کﻮرﻧ‪９‬‬ ‫ک‪ ３‬ﻫم د مﻮر‪ ،‬پﻼر او ورو‪１‬ﻮ لﻪ خﻮل‪＇ ３‬خﻪ پﻪ زړه پﻮرې ﻧصﻴحتﻮﻧﻪ اور‪４‬دلﻲ دي‪ .‬دوى مﻮږ د ＊ﻮعملﻮﻧﻮ‬ ‫د ترسره کﻮلﻮ پﻪ مقابل ک‪ ３‬ﻧازولﻲ ﻳﻮ او د ﻧاوړو کاروﻧﻮ پﻪ کﻮلﻮ سره ﻳ‪ ３‬تر！لﻲ ﻳﻮ‪.‬دغﻪ ﻧازول او تر！ل د دې‬ ‫لپاره وي چ‪ ３‬لﻪ کﻮچﻨﻴﻮالﻲ ＇خﻪ د اخﻼقﻲ قﻮاعدو ﻻروي واوسﻮ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬مﻴﻨدې او پلروﻧﻪ زمﻮږ‬ ‫خﻴر＊‪５‬گ‪２‬ﻪ غﻮاړي او د‪４‬تﻪ پام کﻮي چ‪ ３‬لﻪ ﻫمغﻪ کﻮچﻨﻴﻮالﻲ ＇خﻪ سم او صحﻴح تربﻴﻪ شﻮ‪.‬‬ ‫کلﻪ چ‪ ３‬پﻪ کﻮر ک‪ ３‬د مﻮر او پﻼر‪ ،‬خﻮﻳﻨدو او ورو‪１‬ﻮ تر＇ﻨگ ژوﻧد کﻮو‪＄ ،‬ﻴﻨ‪ ３‬اخﻼقﻲ‬ ‫او ！ﻮلﻨﻴز اصﻮل د کﻮرﻧ‪ ９‬لﻮﻳان مﻮږ تﻪ زده کﻮئ‪ .‬د ب‪５‬ل‪ ３／‬پﻪ تﻮگﻪ‪ :‬تاس‪ ３‬تﻪ واﻳﻲ ﻫغﻪ وخت چ‪３‬‬ ‫کﻮرتﻪ ﻧﻨﻮ‪＄‬ئ‪ ،‬سﻼم واچﻮئ‪ ،‬د خپل‪ ３‬مﻮر‪ ،‬پﻼر‪ ،‬د مشروخﻮﻳﻨدو او ورو‪１‬ﻮ درﻧاوى وک‪７‬ئ‪ :‬د ډوډۍ‬ ‫خﻮړلﻮ پر مﻬال خپل ﻻسﻮﻧﻪ ومﻴﻨ‪％‬ئ‪ ،‬خﻮ کلﻪ چ‪ ３‬تاس‪＊ ３‬ﻮوﻧ‪％‬ﻲ او مدرس‪ ３‬تﻪ ‪＄‬ئ‪ ،‬لﻪ ﻧﻮو ！ﻮلﻨﻴزو‬ ‫شراﻳطﻮسره مخ ک‪８５‬ئ‪ .‬لﻪ داس‪ ３‬ﻧﻮو کساﻧﻮ سره مخ ک‪８５‬ئ چ‪ ３‬د مخﻪ مﻮﻧﻪ وو لﻴدلﻲ او ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫم‬ ‫پ‪５‬ژﻧئ‪ .‬د ب‪５‬لگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ‪＊ :‬ﻮوﻧکﻲ‪ ،‬سر ＊ﻮوﻧکﻲ ‪ ،‬د ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ مدﻳر او داس‪ ３‬ﻧﻮر‪ .‬تاس‪ ３‬پﻪ مدرسﻪ او‬ ‫＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ک‪ ３‬دا باﻳد زده ک‪７‬ئ چ‪ ３‬لﻪ ﻫغﻮ کساﻧﻮ سره چ‪ ３‬پﻪ دغﻮ دﻧدو او مقامﻮﻧﻮ ک‪ ３‬کار کﻮي‪＇ ،‬ﻪ‬ ‫ډول راشﻪ درشﻪ وک‪７‬ئ‪.‬تاس‪ ３‬ورو ورو دا زده کﻮئ چ‪ ３‬باﻳد لﻪ قاﻧﻮن او مقرراتﻮ ＇خﻪ اطاعت وک‪７‬ئ‪،‬‬ ‫ﻫم زده کﻮئ چ‪＇ ３‬ﻪ ډول د ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ﻧظم او مقررات مراعات ک‪７‬ئ‪＇ .‬ﻪ ډول لﻪ دغﻮ مقرراتﻮ سره‬ ‫‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ روږدي ک‪７‬ئ‪＇ ،‬رﻧگﻪ لﻪ مدﻳر‪＊ ،‬ﻮوﻧکﻲ او ！ﻮلگﻴﻮالﻮ سره مرستﻪ وک‪７‬ئ‪ .‬لﻪ پﻮرتﻪ و‪４‬ل شﻮو‬ ‫خبرو ＇خﻪ دې پاﻳل‪ ３‬تﻪ رس‪８５‬و چ‪ ３‬پﻪ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ او مدرسﻪ ک‪ ３‬لﻪ درس وﻳلﻮ ＇خﻪ اصلﻲ مقصد دا‬ ‫دي چ‪ ３‬لﻪ ﻳﻮ پلﻮه علم او پﻮﻫﻪ زده ک‪７‬ئ او لﻪ بلﻪ پلﻮه ＊ﻪ او سالم تربﻴﻪ شئ‪ ،‬تدرﻳس او اخﻼقﻲ قﻮاعد‬ ‫رعاﻳت ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫زمﻮږ ＊اغلﻮ ＊ﻮوﻧکﻮ ﻫر ﻳﻮه د تدرﻳس پر مﻬال تل مﻮږ تﻪ د اخﻼقﻲ قﻮاعدو خبرې ک‪７‬ي‬ ‫دي‪ ،‬مﻮږ ﻳ‪ ３‬د ＊ﻮکاروﻧﻮ کﻮلﻮ تﻪ ﻫ（ﻮلﻲ ﻳﻮ او لﻪ ﻧاوړو کاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬مﻨع ک‪７‬ي ﻳﻮ چ‪ ３‬د استاداﻧﻮ‬

‫‪١١3‬‬

‫د ＊ﻮ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ لﻪ برکتﻪ پﻪ ډ‪４‬رو اخﻼقﻲ رازوﻧﻮ باﻧدې پﻮه شﻮي ﻳﻮ‪ .‬د ب‪５‬ل‪ ３／‬پﻪ ډول‪ :‬پر دې پﻮه شﻮي ﻳﻮو‬ ‫چ‪ ３‬صداقت او ر＊تﻴﻨﻮلﻲ ＊ﻪ ده‪ .‬صادق او ر＊تﻴﻨﻰ س‪７‬ى د درﻧاوي وړوي‪ .‬پرعکس دروغ ﻳﻮ ﻧاوړه عمل‬ ‫دى‪ ،‬دروغجﻦ س‪７‬ى د خلکﻮ پﻪ ﻧزد ب‪ ３‬قدره او ب‪ ３‬اعتباره وي لکﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې شعر ک‪ ３‬راغلﻲ دي‪.‬‬ ‫که يوټکى د توحيد غواړې چ‪ ３‬يادک‪７‬ې‬ ‫د وړو ＊ــوونـځي کـ‪ ３‬ياده الفـبـا کـ‪７‬ه‪.‬‬

‫پﻪ ！ﻮلﻨﻴز ژوﻧد ک‪ ３‬کﻪ چ‪５‬رې اﻧساﻧﻲ اداب رعاﻳت شﻲ‪ ،‬ژوﻧد بﻪ لﻪ ﻳﻮ مخﻪ مﻴﻨﻪ او گراﻧ‪＋‬ت وگر‪＄‬ﻲ‪ ،‬بغض‬ ‫او کﻴﻨﻪ بﻪ خپل ‪＄‬اى مﻴﻨ‪ ３‬او مبحت تﻪ خﻮشﻰ ک‪７‬ي‪ .‬د مطلب حقﻴقت پﻪ دې ک‪ ３‬دى چ‪ ３‬تر＇ﻮ د اﻧساﻧاﻧﻮ‬ ‫ترمﻨ‪ ＃‬اړﻳک‪ ３‬د متقابل درﻧاوى پر بﻨس＀ ！ﻴﻨ‪ ３／‬ﻧشﻲ‪ ،‬لﻪ ژوﻧداﻧﻪ ＇خﻪ خﻮﻧد ﻧﻪ اخ‪５‬ستل ک‪８５‬ي او ﻫغﻪ ژوﻧد‬ ‫بﻪ اﻧساﻧﻲ ب‪２‬ﻪ وﻧﻪ لري‪.‬‬ ‫د اسﻼم پﻪ اخﻼقﻲ ＊ﻮوﻧﻮ ک‪ ،３‬د ادب او درﻧاوي ساتﻨﻪ د ﻳﻮه مسلمان س‪７‬ى لﻪ حتمﻲ دﻧدو ＇خﻪ ده‪ .‬د احترام‬ ‫ساتﻨﻪ‪ ،‬ﻳﻮوالﻰ او بشر پالﻨﻪ پﻪ ！ﻮلﻨﻪ ک‪ ３‬د خلکﻮ ترمﻨ‪ ＃‬د بغض او کﻴﻨ‪ ３‬د مخﻨﻴﻮي ﻻمل گر‪＄‬ﻲ‪ .‬ر＊تﻴﻨﻰ‬ ‫مسلمان ＊ﻪ فکر کﻮي‪ ３＊ ،‬خبرې کﻮي او پﻪ ادب سره غ‪８４８‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬د ﻫغﻪ د دﻳﻦ ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬دي‪＊ .‬ﻪ خبره‪،‬‬ ‫د ＊ﻪ تربﻴت اوﻧﻴکﻮ اخﻼقﻮ م‪５‬ﻮه ده‪ .‬لﻪ ＊ﻮ اخﻼقﻮ ＇خﻪ ＊ﻪ دوستان ﻻستﻪ را‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬پﻪ ！ﻮلﻨﻴز ژوﻧد ک‪３‬‬ ‫لﻮﻳﻪ معﻨﻮي پاﻧگﻪ ده‪.‬‬ ‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪-١‬پﻪ مدرسﻪ او ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ک‪ ３‬پﻪ علم او پﻮﻫ‪ ３‬سرب‪５‬ره‪ ،‬ﻧﻮر ＇ﻪ شﻴان زده کﻮئ؟‬ ‫‪ -٢‬ﻧ‪５‬ک کﻼم ＇ﻪ شﻰ دى او زمﻮږ پﻪ ژوﻧداﻧﻪ ک‪＇ ３‬ﻪ ارز＊ت لري؟‬ ‫‪ -٣‬کﻪ چ‪５‬رې پﻪ ！ﻮلﻨﻴز ژوﻧداﻧﻪ ک‪ ３‬اخﻼق او اﻧساﻧﻲ اداب رعاﻳت ﻧشﻲ‪＇ ،‬ﻪ بﻪ پ‪ ）５‬شﻲ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د ＊ﻪ تربﻴت او ﻧﻴکﻮ اخﻼقﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه مقالﻪ ولﻴکئ چ‪ ３‬لﻪ شپ‪８‬و کر＊ﻮ ＇خﻪ ل‪８‬ه ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪١١4‬‬

‫اووه څلو‪＋４‬تم لوست‬

‫د اړينو پوهو او مهارتونو زده کول‬ ‫ِيل ا ِ‬ ‫َب ا ْل ِع ْلم َف ُه َو ِف ْی َسب ِ‬ ‫هلل َحتَّی َي ْر ِج َع( ترمذي)‬ ‫َم ْن َخ َر َج ِف ْی طَ ل َ‬ ‫ژباړه‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬د علم پﻪ زده ک‪７‬ه پس‪ ３‬ووزي‪ ،‬تر＇ﻮ پﻮرې چ‪ ３‬ب‪５‬رتﻪ راگر‪＄‬ﻲ‪！ ،‬ﻮل کاروﻧﻪ ﻳ‪ ３‬د خداى‬ ‫ﻼﻟُﻪ) پﻪ ﻻرک‪ ３‬حساب‪８５‬ي)‬ ‫(ج َّل َج َ‬ ‫َ‬ ‫پﻪ ړومبﻨﻲ درس ک‪ ３‬مﻮ پﻪ ＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ ک‪ ３‬د چاپ‪５‬رﻳال د رول پﻪ ﻫکلﻪ معلﻮمات ترﻻسﻪ ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې‬ ‫درس ک‪ ３‬د اړﻳﻨﻮ پﻮﻫﻮ او مﻬارتﻮﻧﻮ لﻪ زده ک‪７‬ې سره بلد‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻴر ولﻮلئ او بﻴا ‪＄‬ﻮاب ورک‪７‬ئ‬ ‫ستاس‪ ３‬پﻪ ﻧظر‪ ،‬زده کﻮوﻧکﻲ پﻪ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ک‪ ３‬کﻮم‪ ،‬کﻮم شﻴان زده کﻮي؟‬ ‫＇رﻧگﻪ کﻮﻻى شﻮ چ‪ ３‬د ژوﻧد پﻮﻫ‪ ３‬او وړتﻴاوې زده ک‪７‬و؟‬ ‫زده ک‪７‬ه څه ته وايي؟‬ ‫زده ک‪７‬ه ﻳﻮازې د کتاب د محتﻮﻳاتﻮ حفظ کﻮل ﻧﻪ‪ ،‬بلک‪ ３‬د ﻫغﻮ زده کﻮل او لﻪ ﻫغﻮ ＇خﻪ گ＂ﻪ پﻮرتﻪ کﻮل‪ ،‬د‬ ‫زده ک‪７‬ې مﻮخﻪ ده‪ .‬کلﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه درس باﻧدې پﻮه شﻮئ‪ ،‬ذﻫﻦ تﻪ مﻮوسپارلﻮ او لﻪ ﻫغﻪ ＇خﻪ مﻮ پﻪ ژوﻧد‬ ‫ک‪ ３‬گ＂ﻪ واخﻴستﻴﻼى شﻮه‪ ،‬پﻮﻫ‪ ３‬صﻮرت ﻧﻴﻮلﻰ دئ‪.‬ﻳا دا چ‪ ３‬ﻫغ‪ ３‬تﻪ پﻮﻫﻪ وﻳل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫پوهه څه ته وايي؟‬ ‫پﻮﻫﻪ د حقﻴقتﻮﻧﻮ پ‪５‬ژﻧدﻧﻪ او د ﻧظر ﻳﻮ او مفاﻫﻴمﻮ پﻮﻫ‪５‬دﻧﻪ ده‪.‬د ب‪５‬لگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ‪ :‬احمد شاه بابا د افغاﻧستان‬ ‫ﻳﻮ ملﻲ زعﻴم او مقتدر پاچاو‪ .‬کابل د افغاﻧستان پﻼزم‪５‬ﻨﻪ ده‪ :‬دغﻪ حقﻴقتﻮﻧﻪ دي‪ .‬کﻪ چ‪５‬رې دغﻪ پﻮﻫﻪ د‬ ‫مفاﻫﻴمﻮ پﻪ عمﻮمﻲ ﻧظرﻳﻪ ک‪ ３‬ﻫم مﻮجﻮده وي د مثال پﻪ ډول‪:‬‬ ‫د شپ‪ ３‬او ور‪ ３＄‬د دﻻﻳلﻮ پﻮﻫﻪ‪ ،‬د اسم او فعل د گرامري تﻮپﻴر پﻮﻫﻪ‪ .‬دا ډول پﻮﻫﻪ‪ ،‬ساده پﻮﻫﻪ ﻧﻪ‪ ،‬بلک‪３‬‬ ‫مفاﻫﻴم دي‪.‬‬ ‫* د خپلﻮ！ﻮلگﻴﻮالﻮ پﻪ مرستﻪ د پﻮﻫ‪ ３‬ﻳﻮ ＇ﻮ ﻧمﻮﻧ‪ ３‬لست ک‪７‬ئ او ﻧﻮروتﻪ ﻳ‪ ３‬واوروئ‪.‬‬ ‫آيا پوه‪８５‬ئ چ‪ ３‬وړتيا يا مهارت څه شى دى؟‬ ‫د ﻳﻮه کار ترسره کﻮلﻮ قابلﻴت تﻪ وړتﻴا واﻳﻲ‪ .‬وړتﻴا پﻪ دوه ډولﻪ ده‪:‬‬ ‫‪ -١‬فزيکي وړتيا لکه‪ :‬د رﻳاضﻲ پﻪ مضمﻮن ک‪ ３‬د شم‪５‬رلﻮ پﻪ اړه وړتﻴا‪ ،‬د ﻳﻮې ＊‪ ３‬مقال‪ ３‬د لﻴکلﻮ وړتﻴا ﻳا قابلﻴت‬ ‫او د ﻳﻮې مﻮضﻮع پﻪ ﻫکلﻪ د ﻳﻮه مﻨطقﻲ بحث کﻮلﻮ وړتﻴا‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ذهني وړتيا لکه‪ :‬تﻮپﻴرکﻮل‪ ،‬پرتلﻪ کﻮل او قضاوت کﻮل؛‬ ‫ذهنيت يا طرز تلقي څه شى دى؟‬ ‫د مﻬمﻮاو معﻨا لروﻧکﻮ مساﻳلﻮ پﻪ اړه احساس لکﻪ‪ :‬د ادب او مرست‪ ３‬زده ک‪７‬ه د پﻮﻫ‪ ３‬لﻪ ﻻرې‪ .‬ﻫمدارﻧگﻪ زغم‪،‬‬

‫‪١١5‬‬

‫‪＄‬ﻴرﻧﻪ‪ ،‬د ﻧﻮرو د احساساتﻮ پر وړاﻧدې د حساسﻴت درلﻮدل او پﻪ ماشﻮماﻧﻮ باﻧدې مﻬرباﻧﻲ کﻮل‪ ،‬پﻪ فکر ک‪ ３‬لﻪ مثبت‬ ‫بدلﻮن ＇خﻪ استازﻳتﻮب کﻮي‪.‬‬ ‫！ﻮل پﻮﻫ‪８５‬و چ‪ ３‬د کﻮچﻨﻴاﻧﻮ او ﻧﻮﻳﻮ ‪＄‬ﻮاﻧاﻧﻮ د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬د ودې لپاره د ！ﻮلﻨ‪ ３‬د اړتﻴاوړ‬ ‫‪＄‬اﻧگ‪７‬ي پروگرامﻮﻧﻪ ضروري دي‪.‬‬ ‫د اﻧساﻧاﻧﻮ اوسﻨﻲ ژوﻧد د ت‪５‬رو پ‪７５‬ﻳﻮ د اﻧساﻧاﻧﻮ د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ پرتلﻪ ډ‪４‬ر پ‪５‬چلﻲ دى‪ .‬ﻫغﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬غﻮاړي‬ ‫پﻪ ﻧﻨﻨﻰ ﻧ‪７‬ۍ ک‪ ３‬برﻳالﻰ ژوﻧد ولري‪ ،‬باﻳد اړﻳﻨ‪ ３‬پﻮﻫ‪ ３‬او وړتﻴاوې لکﻪ‪ :‬دﻳﻨﻲ زده ک‪７‬ې‪ ،‬کﻴمﻴا‪ ،‬رﻳاضﻲ‪ ،‬تارﻳخ‪،‬‬ ‫جغرافﻴﻪ‪ ،‬ژبﻪ‪ ،‬او ！ﻮلﻨﻴزې چارې زده ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ﻫغﻪ ‪＄‬اى دي چ‪ ３‬زده کﻮوﻧکﻲ پک‪ ３‬پﻮﻫﻪ‪ ،‬وړتﻴاوې او مثبتﻲ زده ک‪７‬ي زده کﻮي‪ ،‬تر＇ﻮ د خپل‬ ‫‪＄‬ان لپاره برﻳالﻲ اﻧساﻧان او د خپل‪！ ３‬ﻮلﻨ‪ ３‬لپاره گ＂ﻮر غ‪７‬ي وگر‪＄‬ﻲ‪ .‬لﻪ دې کبلﻪ مﻮږ ！ﻮلﻮ تﻪ ﻻزمﻪ ده چ‪ ３‬زمﻮږ د‬ ‫پﻪ دغﻪ حدﻳث شرﻳف ک‪ ３‬چ‪ ３‬فرماﻳلﻲ ﻳ‪ ３‬دي‪:‬‬ ‫ستر پﻴغمبر حضرت محمد‬ ‫َب ا ْل ِع ْلمِ َفرِيض ٌة َعلَی ُک ّل ُم ْس ِل ٍم) ژباړه‪ :‬د علم زده ک‪７‬ه پر ﻫر مسلمان باﻧدې فرض ده)‪.‬‬ ‫(طَ ل ُ‬ ‫عمل وک‪７‬و او کﻮ＊） وک‪７‬و تر＇ﻮ پﻮﻫ‪ ،３‬وړتﻴاوې او د تلقﻲ طرز او اړﻳﻦ معلﻮمات زده ک‪７‬و‪ .‬لﻪ ﻫغﻮ ＇خﻪ پخپلﻮ‬ ‫ور‪＄‬ﻨﻴﻮ چارو ک‪ ３‬گ＂ﻪ واخلﻮ او د خپل‪！ ３‬ﻮلﻨ‪ ３‬لپاره د ډ‪４‬رو خدمتﻮﻧﻮ مصدر وگر‪＄‬ﻮ‪.‬‬ ‫* د خپلﻮ！ﻮلگﻴﻮالﻮ پﻪ مرستﻪ د زده ک‪７‬ې د ＇ﻮ مثبتﻮ پاﻳلﻮ ﻧﻮمﻮﻧﻪ ولﻴکئ او ﻧﻮروتﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪-١‬زده ک‪７‬ه ＇ﻪ شی ده؟‬ ‫‪ -٢‬پﻮﻫﻪ ﻳا داﻧش ＇ﻪ شﻰ دئ؟‬ ‫‪ -٣‬وړتﻴا ＇ﻪ شﻰ ده؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫د اسﻼم لﻪ ﻧظره د علم پﻪ اړه ＇لﻮر کر＊‪ ３‬مقالﻪ ولﻴکئ‪.‬‬

‫‪١١6‬‬

‫اته څلو‪＋４‬تم لوست‬

‫د نو＊ت د روحي‪ ３‬روزنه‬

‫پﻪ ت‪５‬ر لﻮست ک‪ ３‬لﻪ پﻮﻫ‪ ３‬او وړتﻴاوو سره بلد شﻮى‪ .‬پﻪ دې درس ک‪ ３‬د ﻧﻮ＊ت د روحﻴ‪ ３‬لﻪ روزﻧ‪３‬‬ ‫سره بلد‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫خبرې پرې وک‪７‬ئ‬ ‫‪ -١‬ﻫغﻪ وخت چ‪ ３‬پﻪ کﻮرﻧ‪ ９‬ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د‬ ‫خپل‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬لﻪ غ‪７‬وسره ت‪５‬روئ او لﻪ ﻫغﻮ‬ ‫سره د کﻮر پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬مرستﻪ کﻮئ‪ ،‬او‬ ‫ﻫغﻪ وخت چ‪ ３‬پﻪ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ک‪ ３‬ﻳاست‪،‬‬ ‫درس لﻮلئ‪ .‬د خپل ＊ﻮوﻧکﻲ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ سم‬ ‫‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ ورکﻮئ؛ او د ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ مقررات‬ ‫عملﻲ کﻮئ‪ ،‬أﻳا دغﻮ ！ﻮلﻮ کاروﻧﻮ تﻪ چ‪３‬‬ ‫ترسره کﻮئ ﻳ‪ ،３‬ﻧﻮ＊ت وﻳلﻰ شﻮ؟ د دې‬ ‫پﻮ＊تﻨ‪＄ ３‬ﻮاب پﻪ دې درس ک‪ ３‬چ‪ ３‬د‬ ‫ﻧﻮ＊ت پﻪ تعرﻳف سره ﻳ‪ ３‬پﻴل کﻮو‪ ،‬پﻴدا کﻮلﻰ شئ‪.‬‬ ‫نو＊ت څه ته وايي؟‬ ‫ابتکار ﻳا ﻧﻮ＊ت پﻪ لغت ک‪ ３‬د ﻳﻮ عمل د ترسره کﻮلﻮ ﻳا د ﻳﻮې ب‪ ３‬سابقﻪ حل ﻻرې پﻴدا‬ ‫کﻮلﻮ او ﻳا د ﻳﻮې ﻧﻮې طرﻳق‪＇ ３‬خﻪ کار اخﻴستلﻮ او استعمالﻮلﻮ تﻪ و‪４‬ل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د ﻧﻮ＊ت د روحﻴ‪ ３‬پﻪ روزﻧﻪ ک‪ ３‬باﻳد کﻮ＊） وشﻲ تر＇ﻮ زده کﻮوﻧکﻲ د خپلﻮ ستﻮﻧزو‬ ‫د حل ﻻرې د مﻮﻧدلﻮ د لﻮرى پرخﻮا وﻫ（ﻮل او وستاﻳل شﻲ تر＇ﻮ فردي فکر کﻮلﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬پام‬ ‫واړول شﻲ‪ .‬وروستﻪ لﻪ ﻫغﻮى ＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وشﻲ او پرې ﻳ‪ ３‬ږدي چ‪ ３‬خپل ﻧظرﻳات د رسم کﻮلﻮ‪،‬‬ ‫لﻴکلﻮ او ﻳا د رول بازي کﻮلﻮ پﻪ واسطﻪ ＇رگﻨد ک‪７‬ي‪ .‬ﻫمدارﻧگﻪ د سؤالﻮﻧﻮ د ورکﻮلﻮ لﻪ ﻻرې‪،‬‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ د خپلﻮ ستﻮﻧزو د حل کﻮلﻮﻻر پﻴدا کﻮي‪ .‬لﻪ کلمﻮ او عددوﻧﻮ ＇خﻪ د ‪ ３＂－‬اخﻴستلﻮ‬ ‫طرﻳقﻪ پﻴدا کﻮي او د افغاﻧستان او ﻧﻮرو ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ تارﻳخﻲ او جغرافﻴاوي ﻻملﻮﻧﻪ درک کﻮي‪ .‬ﻫغﻪ‬

‫‪١١7‬‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ چ‪ ３‬سم ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ورک‪７‬ي وي د ﻫغﻮی ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ دې پﻪ ‪＄‬ﻴر سره وکتل شﻲ او کﻮمﻮ زده‬ ‫کﻮوﻧکﻮ چ‪ ３‬سم ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ ورک‪７‬ي وي د شاباش او أفرﻳﻦ پﻪ وﻳلﻮ سره دې وستاﻳل شﻲ‪.‬‬ ‫دغﻪ د أفرﻳﻦ او شاباش کلم‪ ３‬د دې ﻻمل گر‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬دغﻪ د برﻳالﻴتﻮب روحﻴﻪ چ‪ ３‬د زده‬ ‫کﻮوﻧکﻮ د ﻧﻮ＊ت پر روحﻴﻪ ډﻳر اغ‪５‬ز ولري‪ ،‬د ژوﻧد تر پا ﻪ پات‪ ３‬شﻲ‪ .‬زده کﻮوﻧکﻲ باﻳد وﻫ（ﻮل شﻲ‬ ‫تر＇ﻮ لﻪ خپلﻮ فکروﻧﻮ او تصﻮروﻧﻮ ＇خﻪ گ＂ﻪ واخلﻲ او لﻪ ﻫغﻮ ＇خﻪ کﻴس‪( ３‬قص‪ )３‬ولﻴکﻲ او اﻧ‪％‬ﻮروﻧﻪ‬ ‫وکاږي‪.‬‬ ‫* ستاس‪ ３‬پﻪ أﻧد‪ :‬پﻪ اوسﻨ‪ ９‬زماﻧﻪ ک‪＊ ３‬ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ د ‪＄‬لمﻴاﻧﻮ او کﻮچﻨﻴاﻧﻮ د ﻧﻮ＊＀ د روحﻴ‪ ３‬پﻪ‬ ‫روزﻧﻪ ک‪＇ ３‬ﻪ رول لﻮبﻮي؟‬ ‫پﻪ اوسﻨﻲ وخت ک‪ ،３‬د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬مﻮخﻪ داده چ‪ ３‬ﻫر ﻫغﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬کﻮچﻨﻰ ﻳ‪ ３‬زده‬ ‫کﻮي‪ ،‬لﻪ ﻫغﻮ پﻪ عملﻲ او ﻧظري تﻮگﻪ گ＂ﻪ واخلﻲ او داس‪ ３‬اﻧساﻧان وروزي چ‪ ３‬پﻪ راتلﻮﻧکﻲ ک‪ ３‬لﻪ‬ ‫کاري اساﻧتﻴاوو ＇خﻪ بشپ‪７‬ه گ＂ﻪ ترﻻسﻪ ک‪７‬ي‪ .‬لﻪ چ＂کﻮ ！ﻮلﻨﻴزوبدلﻮﻧﻮﻧﻮ‪ ،‬د عملﻲ تفکر لﻪ اﻫمﻴت‪ ،‬د‬ ‫اړﻳکﻮ لﻪ أساﻧتﻴاوو او ﻧﻮﻳﻮ مرستﻮ او امکاﻧاتﻮ ＇خﻪ خبر وي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬دغﻪ ﻫم د کﻮچﻨﻰ د ﻧﻮ＊ت د‬ ‫روحﻴ‪ ３‬د ودې ﻻمل گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫* دغﻪ پﻪ ！کﻨالﻮژۍ او اﻧساﻧﻲ اړﻳکﻮ ک‪ ３‬بدلﻮﻧﻮﻧﻪ او پرمختگﻮﻧﻪ لﻪ کﻮمﻪ ‪＄‬ا ﻪ رامﻨ‪％‬تﻪ ک‪８５‬ي؟‬ ‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬داس‪ ３‬فکر کﻮي چ‪＊ ３‬ﻮوﻧ‪％‬ﻰ او مدرسﻪ ﻳﻮازې د زده ک‪７‬ې ‪＄‬اى دى‪＊ .‬ﻮوﻧکﻲ‬ ‫درسﻲ کتابﻮﻧﻪ زده کﻮوﻧکﻮ تﻪ ور＊ﻴﻲ او زده کﻮوﻧکﻲ باﻳد ﻫغﻪ حافظ‪ ３‬تﻪ وسپاري‪ ،‬پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪３‬‬ ‫چ‪ ３‬مﻮږ وﻳﻨﻮ پﻪ بشري ！ﻮلﻨﻪ ک‪ ３‬ﻫره ورځ بدلﻮﻧﻮﻧﻪ تر سترگﻮ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫طبﻴعﻲ خبره ده چ‪ ３‬پﻪ مختلفﻮ ډ‪－‬روﻧﻮ ک‪ ３‬د پﻮﻫاﻧﻮ ﻧﻮ＊تﻮﻧﻪ د بدلﻮﻧﻮﻧﻮ‪ ،‬او اقتصادي‪ ،‬علمﻲ‬ ‫او ！ﻮلﻨﻴزو پرمختگﻮﻧﻮ سبب ‪－‬ر‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻧﻮ وﻳلﻰ شﻮ چ‪＊ ３‬ﻮوﻧ‪％‬ﻲ او مدرسﻪ‪ ،‬سرب‪５‬ره پر دې چ‪ ３‬د زده‬ ‫ک‪７‬ې ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ دي‪ ،‬ﻫمدا شان ﻫغﻪ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ ﻫم دي چ‪ ３‬د زده کﻮوﻧکﻮ د استعدادوﻧﻮ غﻮ！‪ ９‬پک‪ ３‬غﻮړ‪８４‬ي او‬ ‫مﻨاسب شراﻳط ورتﻪ برابروي‪ ،‬تر＇ﻮ ﻫغﻮي زده ک‪７‬ي چ‪＇ ３‬ﻪ ډول ابتکار او ﻧﻮ＊ت باﻳد ولري او ＇رﻧگﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻧﻮروتﻪ ور＊کاره ک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫* پﻪ اوسﻨﻲ وخت ک‪ ３‬د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬مﻮخﻪ ＇ﻪ ده؟‬

‫‪١١8‬‬

‫د لوست تکرار‬ ‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫‪------------------------------------------------------‬‬‫پو＊تن‪３‬‬ ‫‪＇-١‬رﻧگﻪ کﻮﻻى شﻮ چ‪ ３‬پﻪ کﻮچﻨﻲ زده کﻮوﻧکﻲ ک‪ ３‬د ﻧﻮ＊ت روحﻴﻪ پﻴدا ک‪７‬و؟‬ ‫‪！ -٢‬کﻨالﻮژي او ！ﻮلﻨﻴز‪ ،‬علمﻲ او اقتصادي پرمختگﻮﻧﻪ د ﻧﻮي ﻧسل پر روحﻴﻪ ＇ﻪ اغ‪５‬ز کﻮي؟‬ ‫‪ -٣‬اﻳا کﻮﻻى شﻮ ﻳﻮازې پﻪ ارادې سره ﻳﻮ کار ﻳا عمل تر سره ک‪７‬و؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫پﻪ دې اړه چ‪＊ ３‬ﻮوﻧ‪％‬ﻲ او مدرسﻪ د ﻧﻮ＊ت د روحﻴ‪ ３‬پﻪ وده ک‪＇ ３‬ﻪ رول لري‪ ،‬شپ‪ ８‬کر＊‪３‬‬ ‫مقالﻪ ولﻴکئ‪.‬‬ ‫د څپرکي لن‪６‬يز‬ ‫＊وونه يو چاته د پوه‪ ،３‬وړتيا او زده ک‪７‬ې د انتقال په معنا ده‪.‬‬ ‫روزنه زده ک‪７‬ې او پالن‪ ３‬ته د کوچني له تياري يا په هغه ک‪ ３‬له مطلوب او مثبت‬ ‫بدلون څخه عبارت ده‪.‬‬ ‫د کوچني د روزن‪ ３‬بنسټ په کورن‪ ９‬ک‪ ３‬اي‪＋‬ودل ک‪８５‬ي‪ .‬مدرسه يا ＊وونځى د‬ ‫＊وون‪ ３‬او رزون‪ ３‬له هغه بنسټ څخه عبارت دي چ‪ ３‬د ټولن‪ ３‬د راتلونکي نسل‬ ‫روزنه په شعوري ډول ترسره کوي او د هغوى په اجتماعي ک‪５‬دو بوخت وي‪.‬‬ ‫پر کورن‪ ９‬او مدرسه سرب‪５‬ره‪ ،‬چاپ‪５‬ريال‪ ،‬استوگنځى‪ ،‬له همزولو او دوستانو سره‬ ‫اړيکه د کوچني پر روزنه ډ‪４‬ر ې اغ‪５‬زې لري‪.‬‬

‫‪١١9‬‬