Sämtliche Werke: Band 4/Teil 1 Dramen V und VI: Hieremias, Iudas Iscariotes, mit zeitgenössischen Übersetzungen [Reprint 2017 ed.] 9783110848427, 9783110113709

Citation preview

NAOGEORG, SÄMTLICHE W E R K E IV/1

AUSGABEN DEUTSCHER LITERATUR DES XV. BIS XVIII. JAHRHUNDERTS

herausgegeben von Hans-Gert Roloff

THOMAS NAOGEORG SÄMTLICHE WERKE

W G DE

WALTER DE GRUYTER · BERLIN · NEW YORK 1987

THOMAS NAOGEORG SÄMTLICHE WERKE herausgegeben von

HANS-GERT ROLOFF

VIERTER BAND, ERSTER TEIL D R A M E N V und VI Hieremias Iudas Iscariotes mit zeitgenössischen Übersetzungen

w DE

G

WALTER DE GRUYTER · BERLIN · NEW YORK 1987

ClP-Kur%ütelaufnähme

der Deutschen

Bibliothek

Naogeorgus, Thomas: Sämtliche Werke / Thomas Naogeorg. Hrsg. von Hans-Gert Roloff. — Berlin ; New York : de Gruyter NE: Naogeorgus, Thomas: [Sammlung]; Roloff, Hans-Gert [Hrsg.] Bd. 4. Dramen. — 5/6. Hieremias; Iudas Iscariotes: mit zeitgenöss. Übers. Teil 1 (1987). (Ausgaben deutscher Literatur des XV. [fünfzehnten] bis XVIII. Jahrhunderts ; 122) ISBN 3-11-011370-8 NE: GT

© Copyright 1987 by Walter de Gruyter & Co., Berlin 30. Printed in Germany — Alle Rechte des Nachdrucks, einschließlich des Rechts der Herstellung von Photokopien — auch auszugsweise — vorbehalten. Satz: Hofgartenverlag GmbH, Berlin 21 Druck: W. Hildebrand, Berlin 65 Bindearbeiten: Lüderitz & Bauer, Berlin 61

Hieremias. TRAGOEDIA NOVA, EX PROPHETA HIEREMIA SVMPTA, HISCE TEMPORIbus ualde accommoda, cum luculenta Praefatione. Tboma Naogeorgo Straubingensi autore.

TETRASTICHON EIVSDEM ad Lectorem. Mores hiepopuli (Lector) recitamus Hebraei Et tristes casus & merita excidia. Tu, num nostra ferant compar quid secula cerne, Et sperare dein num meliora queas.

BASILEAE.

Hicremias. TRAGOEDIA

NOVA,

Ε X P R O P Η E T A HIER EM I A ; ν Μ Ρ Τ Α, Η I S C Ε Τ Ε Μ Ρ Ο R Ibus uald-i accornmoda, cum lucu•lenta Prsfat/one. Thoma.

JVaogecrgo binge nß

T I T R . A S T I C H O N

Straiu aittore.

ϊ I V S D Ε Μ

ad Lsftcicm.

Wore; hic populi (Lcflor) recitamus Htbrtci Ettrißcs ca.fui er meritΛ cxcidij. Τu,num noflr« ßrant compar quid fccula cerne, Etßerxrc dein mm mliora qucn.·

B A S I L E J B ,

AD

LECTOREM.

Versu priores scripsimus Tragoedias, O r a t i o n i q u o solutae proximi E s s e m u s , ad Plauti et aliorum scilicet E x e m p l a : non p e n d e n d a p a r v i , mehercule, N u n c z o i l o r u m fecit improbitas gravis, C e n s u r a q u e ipsa absque populi suffragio, Iustis ut hanc contexeremus versibus: Sicubi igitur fuerit molesta oratio, Strictis id imputato (quaeso) legibus.

hominem esse sicut foenum, quare sicut miseretur pater filiorum, ita ille nostri omnium miseretur, ut canit David. Magnum est, m u n d o spacium dari ad resipiscendum: maius, mitti Prophetas et doctores, qui bona doceant, mala reprehendant, errantes reducant in viam, lapsos erigant, atque ad vitam et salutem procurent omnia: maximum etiam, super haec ingratitudinem, tarditatem, segniciem, pertinaciamque omnium amplius iusto tolerari. Q u o d autem tandem vindictam exercet Deus, punitque severe praefractos, post facta omnia et experta, quae poterant vel saxea corda emollire et convertere, quis miretur? Deus iudex iustus est (ait David) nisi conversi fueritis, gladium suum vibrabit, arcum suum tetendit et paravit ilium. Et pro illo praeparavit vasa mortis, sagittas suas contra per-

6

Naogeorg,

5

10

15

20

25

30

35

Hieremias

secutores fabricatur. Posset pro iusticia quidem sua continuo tela intorquere, gladioque peccatores iugulare: pro misericordia tamen, suffert, parcit, monet, hortatur, donee omnia viderit esse deplorata. Et quamvis misericordia eius plena sit terra, et exaltata sit usque ad coelos, iusticiam tamen p r o tempore exercere, et unicuique iuxta opera sua reddere, non omittet: et ita non omittet, ut nulla tamen adversus eum iusta querela intentari possit, sed vincit q u u m iudicatur. Et si multis aliis, hoc u n o tamen maxime, quod ante fideliter et instanter venturam poenam longe praemonet et cavere iubet, ut si qui pereunt perium. Quis deinde fanaticas enumeret superstitiones aniliaque de sacris Christianorum deliramenta? Res maior est, quam ut hie dici possit. Devoravit Iudaeorum gladius prophetas, devorat et Christianorum. Audire illi verbum Dei non poterant, et erat illis pro cantico et delectamento, eadem omnia et cumulatiora etiam apud nos sunt. Illi ä maiore usque ad minorem omnes avariciae studebant, aque Propheta usque ad Sacerdotem cuncti invigilabant dolis: quis inficias ire potest, non ita haec apud nos esse? Iudaeorum Prophetae prophetabant mendacium, et sacerdotes applaudebant manibus suis, populusque diligebat talia: quibus verbis Propheta mihi, non sua, sed nostra tempora descripsisse videtur. Illi calumniabantur, contemnebant et opprimebant advenas et peregrinos: idem et nos facimus, et ego inter eos sum expertus qui et Evangelici esse volunt, et omnes alias Germanicas nationes tanquam quisquilias aspernantur: id quod Evangelium sane non docet. Quid ego autem singula commemorem, et illorum factis comparem nostra? Qui parum saltern animadvertere volet, intelliget non solüm de Iudaeis, sed de nobis fere omnia esse

Widmung

5

10

15

20

25

30

35

15 conscripta. Tarde admodum, et non nisi antea omnibus tentatis, ad poenam illorum processit deus: et ita tarnen ut se pene ad eam inferendam cogi fateretur: quo, ut dicebam principio, eius misericordia lenitasque ineffabilis relucet, nobis autem longius indulget tempus, pluresque dat Prophetas, quod utinam non eo nobis proficiat quo illis, ut nempe indies fiamus obstinatiores peioresque, eiusque indignationem gravissimam sentiamus tandem, ut multa exempla testificantur fore. Utcunque cadat, inserviendum est electis, quorum adhuc forsan multi in tenebris versantur, aut non satis animadvertunt quid agant, eos quoniam omnino Deus revocaturus est et excitaturus, ne cum malis damnentur et puniantur, nos quoque diligere debemus, eoque operam navare ut vel per nos ad veritatis cognitionem veniant, veramque intelligant salutis viam eamque sequantur. Tibi autem (illustrissime Princeps) hoc nostrum scriptum dicare statui, quod te et vere pietatis studiosissimum, summaque praeditum integritate passim, et praecipue ä praeceptoribus et amicis meis D. Bonifacio Amerbachio nunc huius Academiae Rectore, et D. Huldericho Iselio Legum professore, clarissimis doctissimisque et autoritate et fide spectatissimis viris praedicari audio. Unde gratulor vehementer Vuirtenbergensi ditioni, quae et si pientissimum parentem tuum Principem Huldrichum amiserit, ä terrenis ad coelestia vocatum, te tarnen successorem acceperit et haeredem, qui pari fide et pietate, iustitia et aequitate, humanitateque principe digna sis omnia administraturus. Gratulor etiam literarum studiis, quibus ut ipse (quod rarum esse solet in Principe) insigniter imbutus es, ita impense faves, eaque promoves ornasque. Quorum nomine me etiam non ab re facturum putavi, si huic Musarum mearum foetui, haud scio quam felici, patrocinium tui nominis auspicatissimi asciscerem: quod ne recuses, sed boni consulas, vehementer etiam atque etiam oro. Domi-

Naogeorg,

Hieremias

nus I E S U S tuam celsitudinem felicem et incolumem perpetuo conservet, cui me humiliter commendo. Datum Basileae 4 Julii. M. D . LI.



PERSONAE SATANAS RASCHATES HIEREMIAS BARUCHUS SEDECHIAS, R e x GADALIAS SAPHATIAS ABEDMELECHUS MELCHIADES PHASSUR SOPHONIAS GORGIAS POPULUS MATRONAE IANITOR HANANIAS D E M AD ES PANURGUS CERDOLUS

MALCHION, P a s t o r BASTALUS ZABAEUS CAPHAS BORBAX CAUPO ELEAZAR NAZOR,

Nuncius

NABUZARDAN

Principes




PROLOGUS.

5

10

15

20

25

30

Vldetis omnes nos paratos, ö Viri, Ut ludicram rem vestri honoris gratia Agamus, et ita ludicrafn tamen, simul Dei metum alienis ut ex periculis Doceamus, ut ne quis sequatur impia, Suisque sibi placeat iniquitatibus Spernens Prophetas atque monitores pios. Neve ultionis alia speret aut petat Effugia, quam humili ut corde poenitentiam Agat, ä malisque cito revertatur viis. Hie noster est scopus, et ad hoc contendimus. Et seria haec licet alio modo et loco Debere tractari loquatur quispiam, (Quod non negamus) attamen nihil vetat Et ludo agi seria, magisque credimus Visis et auditis pariter animum affici, Posita adque spectandum ac agendum fabula, Atque iis, in aures quae incidunt solummodo, Et ociosa suis carent affectibus. Proinde rogo ludis adeste scenicis Aequissimo animo: forsan inerit quod iuvet Prositque. Nunc summam explicabo pauculis. Nam cuncta vobis ante nota esse arbitror Ex lectione ipsa et Prophetae nomine Hanc quod Poeta ferre iussit fabulam. Postquäm duae residuae Hebraeorum tribus Civesque Hierosolymis et ipsi Principes, Rexque et Sacerdotes Prophetaeque impii, Sancta relicta lege et unico Deo Idololatriis deisque gentium Omnique iniquitate, fraudibus et dolis, Urbemque templumque et simul provinciam Contaminarunt, hanc Deus non perferens

19

PrologHS

35

40

45

50

55

60

65

Defectionem, Hieremiam sanctum virum Emittit inter caeteros, ut arguat Cultusque vitamque omnium et fiduciam Iusticiae et auxilii pericula omnia Contra: quod esse nulla possit scilicet, Nisi miserente et protegente uno D e o Qui respicit fidem atque poenitentiam: U t obsequens Rex fuerit autem et Principes Et plebs Prophetae, quamque tractarint bene, Susceperintque benevolentem nuncium (Nonnulla quamvis praeterita sint, ne nimis Prolixa vobis nasceretur fabula) Ex actione mox scietis rectius. Correctionis nulla, sed quum spes foret Obsessa civitas fame et tristi lue Laborat, Aegypto et ferente frustra opem Tandem capitur haud absque clade maxima, Diripitur, incenditur, eo et templum perit Fato, usque inani quo haeserant fiducia, Rex liberis prius peremptis, lumine Privatur: occiduntur inde Principes Capitaque populi: liberatur protinus A b hoste Hieremias: ea est catastrophe. Sic rem tenetis, ut licet per Prologum. Omnes rogatos hinc velim atque singulos, N e censeant nos quenquam velle laedere Privatim, et adeo nec tribum nec ordinem, Quin et Poeta nullius in iniuriam E t laesionem dicit haec scripsisse se, D e quo ipse protestatur in praesentia. Si quis igitur deinde se clamaverit Laesum, et querendo multa fecerit reum, Sibi imputet, quod forsitan ridebitur. Haec sunt satis. Nam video Satanam cum suis Manum moventem et gestientem progredi U t colloquatur, vosque doceat relliqua.

A C T U S

SCENA

PRIMUS.

PRIMA.

SATANAS, R A S C H A T E S .

SATAN AS.

70

75

S I vera sunt, commilitones et duces, Recitata iam, vestraque facta industria, Hui quam licebit postea quiescere Dormireque altum, musicisque cantibus, Ludis, cachinnis et choraeis iugiter Vac are? RASCHATES.

Verissima. SATANAS.

Et ita homines nos colunt. Amantque? RASCHATES.

80

85

Prorsus. Atque ubique gentium Sic nostra sunt stabilita nihil ut expetas Ultra, nec ulla vis queat subvertere. Regnamus haud falso aut inani nomine. Decreta fiunt nostra ubique maximi Extincto et oppresso unius cultu Dei, Idola, nempe nos, adorant et colunt Homines. Bene ipsi nostra reges promovent. Totas trahentes funditus provincias Et regna secum ad impia atque denique

21

1,1 v. 70-111

90

95

Ad tartara exemplis, honoribus et minis. Illos populus errare non posse autumat, Et autumat nostra bene ex sententia: Quicquid iubent faciuntque sanctum et pium est. Quid reliqua dicam? Crapulae, fraudes, doli, Adulteria, scortationes, cunctaque Flagitia Veneris, sacrilegia, periuria, Mendacia, homicidia, calumniae, et frequens Perfidia, furta et rapinae maximae: Avaricia, seditio, bella, praelia Fervent ubique. Nempe nostris vivitur Ex institutis, et tonanti oppeditur. SATANAS.

100

Quid possit amplius meis accedere Vestrisque votis? Oppidö hanc industriam Commendo vestram et perlibenter audio, Et hortor, ut vestra excitetur hinc magis Virtus operaque et segniores neutiquam Ad parta conservanda sitis. RASCHATES.

105

110

Curae erit: Noctes diesque sedulo advigilabimus, Ne qua imperi fortasse maiestas tui Minuatur: una quippe nos navis vehit, Cuius salutem promovere convenit Nos universos tecum eodem pectore. Tum liberalis es, et libenter omnia Communicas bona cum tuis sodalibus. SATANAS.

Quid ni? Magis et hoc sentietis postea.

Naogeorg,

Hieremias

RASCHATES.

Credimus. Hebraei vero et ista civitas Quos tu regendos expetivisti tibi Ut habent? S A T AN AS.

Bene hercle. Nam puderet si minus Quam vos laborando fuissem diligens. RASCHATES.

N o n nos fugit tua summa diligentia, Narra tarnen si non grave est. SATAN AS.

Quid singula Narrem? Quid? Hinc non multa duci millia Vidistis in Medos et Assyrios? RASCHATES.

Bene. Cum maxima quidem et voluptate omnium. SATAN AS.

N u m praeterit vos esse modo Babylonios Provinciam ingressos, rapereque et cedere Vastareque obvia? RASCHATES.

Scimus. Atque exercitu Sane potenti.

/,/

v.

23

112-139 SATANAS.

125

N o n videntur hue sibi Venire proposuisse tandem, ut relliquos Hinc transferant, miserisque conculcent modis? RASCHATES.

Videntur omnino: Atque colloquiis ferunt. SATAN AS.

130

Hinc colligite iam, quid ego rerum gesserim. Nam nisi relicta Lege, postposito et D e o Nostris et illi ex institutis omnia Constanter egissent, et hi iam non minus Agerent, nec illos expulisset sedibus Deus, nec hos modo destinaret pellere. RASCHATES.

Verum profecto. SATANAS.

135

Motus est stomachus Deo Adversus hos funditus, et id opera mea. RASCHATES.

Res igitur ad perniciem? SATAN AS.

Eam et certam quidem. In verba namque ut conferam paucissima: N o n ethnici quos Oceanus ambit vagus Et insularum bestiales incolae

24

Naogeorg,

140

145

150

155

160

165

170

Virtute vestra solum obediunt, sed et Illustre Hebraeorum genus, cui lex data Verbumque coelitus, quod ipse maximis Fovit beneficiis creator omnium, Duxitque per mare et tumentis gurgitem Iordanis, aeternique signum foederis In came fert, et gloriatur plurimum De lege, de templo et frequentibus sacris, Solumque se Deum fatetur noscere, Decreta servat nostra et obsequitur lubens Virtute perspecta mea ac industria, Id quod Deum pessime habet osorem mali: Et iam decern ab ea penitus abiecit tribus, Afflixit aerumnis simulque maximis, Nobis cupitum scilicet spectaculum. Duae supersunt haud minus malae et impiae, Quas propediem tractabit haud alio modo, Et pellet aliquo in maximam malam crucem. Nam nostra nunquam desinent sectarier, Ut ego quidem Regesque video et Principes Omnes fere, tenere nostra mordicus, Et nolle ne culmum quidem discedere. Odit quidem Ezechias quoad superfuit, Populumque civitatis huius arcuit, Ne corde nobis complaceret integro: Reposuit omne id filius, pulchre tamen, Bonus Manasses, quo regente longius Illata ab aliis damna iam recepimus, Is dedolatus nostra erat solertia Ad impios cultus et ingenium meum Ut posset addi nil, neque addi postules. Adversa nobis multa Iosias quoque Sculptilia frangendo patravit, et Baal Et impios in urbibus regni omnibus Tollendo cultus, caeterum bellissime

Hieremias

1,1 v.

25

140-199

175

180

185

190

Illius instaurare cuncta posteri Studuere, me suasore summo scilicet. Eos sequuntur hactenus pueri et senes, Populus ducesque, ceu pios laudant viros, Placitaque non tolerant eorum negligi. Quapropter ut vos inter omnes ethnicos, Ita inter hos quoque venerandi germinis Curavi ego, haud summa absque Providentia, Reges ut ipsi adducerentur primitus Ducesque plebis. Maximum est in his lucrum: Nam strenue nostras vices adducti agunt. Nec segnius, nec peius id curavimus Instituerentur ut magistri plebium Summique doctores, relictis ut piis Sanisque doctrinis, ad omnia impia Manum darent, et promoverent vocibus Scriptisque vafris. Hinc secunda scilicet Hue obtigerunt usque, et hinc in posterum Speranda sunt. RASCHATES.

Prudenter ista prorsus et U t principem decet administrata omnia.

SAT AN AS. 195

Sic soleo. RASCHATES.

Valde gratulamur hercule, Ita prospere imperio tuo succedere Omnia et ubique. In orbe iam toto est nihil Q u o d magnopere resistat, aut resistere Possit etiam: quandoquidem Hebraei sunt tui.

26

Naogeorg,

Hieremias

S a t a n as. 200

215

U t ergo dicebam, licebit omnibus Dehinc quiescere, ociose et fabulam Spectare, nostra penitus ex sententia Coeptam. Ipsa sed tantummodo inter gaudia Curare vos velim, nimia securitas N e quem opprimat. Revisite interdum omnia, Et diligenter olfacite, ne retibus Quis excidat nostris, secus neu quippiam Atque volumus fiat, ducum neu quispiam Resipiscat, in rectamque vertatur viam, N e quis propheta vel magister vel sophos, Decreta contra nostra quicquam praedicet. Nec enim quiescit noster ille hostis Deus, Interdiu noctuque verbis et minis Cunctos monere per Prophetas devios, Malis relictis soli ut haereant bono.

220

H o c frusträ eum licet facere videam, tarnen Nobis cavere melius est. Quippe et mihi N o v u m modo excitavit adversarium. (Vocant Prophetam) nostra qui frangat iuga, Populumque poenitentia adiungat sibi.

205

210

Raschates. Quid dicis? Excitavit? S a t a n AS. U t dixi. Sed est Discriminis nihil. Perinde ut si lavet Corvos vel Aethiopas. Raschates. Itä ne nunquam potest

27

1,1 v. 200 - 242

225

Desinere, se toties adeo nec tantulum Expertus efficere? S A T A N AS.

230

Vel emittat decern Sexcentiesve decern, videbimus tamen U t optimates, Principes, et Praesules Adeoque populi totius pars maxima Si nostra, nobisque potius quam illi velit Obtemperare. RASCHATES.

At is Propheta unde et quis est? SATANAS.

Dicunt Hieremiam viculo ex ingnobili Anathot sacerdotem, atque adhuc puerum fere. RASCHATES.

235

240

Puerum Prophetam? Proh misellum et perditum Hominem, undecunque cuius et status siet Q u i se potenti non metuat opponere Regno tuo. Vult ergo solus omnium Inter sacerdotes sapere torrentis et Frenare cursum? Exempla desunt scilicet, Q u i b u s doceri posset, ut male cesserit, Poenisque sint exterminati pessimis Nostris rebelles institutis. SATANAS.

N o n lubens (Ut colloquentem cum D e o audivi modo)

28

Naogeorg,

245

250

Hieremias

H o c muneris suscepit: excusaverat Q u o d esset infans et puer, nec idoneus Q u i Regibus sese et Prophetis impiis Errantium tantaeque multitudini Obiiceret, at o m n i n o nil motus Deus Praecepit ire, et eloquentem reddidit Tactu manus, o m n e m q u e sustulit metum, Q u o d illius se liberatorem fore Recepit.

Raschates.

255

H o c pacto videlicet et fide Q u a liberavit et tuitus est caeteros. M i r o r profecto talibus qui habeant fidem Verbis, paläm adversos videntes exitus, N i l q u e melius nec commodius aut dulcius, Sentire quam nobiscum, et esse subditos N o s t r o iugo, et nihil integri aut sani aut pii In hoc facere vel cogitare tempore?

Satan as. 260

Insaniant age, nos videbimus probe Tractentur ut nostri imperi pro legibus.

Raschates. Q u i d ille? N u m iam coepit aggredi sibi C o m m i s s a , an haud dum etiam?

Satan AS.

265

H a u d p u t o : nam colloqui U t desiit cum Rege coeli, protinus Ilium secutus in angiporto proximo Liqui, mihi ignoti fores cuiuspiam

29

1,2 v. 243 - 283

Pulsantem, et ecce cum comite iam illinc venit. Viden' adulescentulum ilium subnigrum, Facieque longa? RASCHATES.

Est' ne ille? SATAN AS.

270

Prorsus. Hue age Cedamus, illorumque verbis clanculum Demus operam, inde ut colligamus quo modo Possimus illi homuncioni ire obviam.

SCENA S E C U N D A . HIEREMIAS, BARUCHUS. HIEREMIAS.

275

N O n est quod excusationes adferas, Baruche mi: meus esto duntaxat comes. Me cuncta verbi ferre sinito pericula Solum. Ego loquar, ego Domini agam negocium Capitis mei unius, haud tui discrimine: Te digitulo nemo minimo attinget quidem. BARUCHUS.

280

Desipis Hieremia, nec satis consideras Quid moliare, in quodque te dedas malum. Speras Sacerdotes, Prophetas, Principes, Omnemque populum, ipsamque Regiam domum Obtemperaturos tibi? inque viam bonam Esse redituros conciones ob tuas?

30

Naogeorg, Hieremias HIEREMIAS.

285

290

Vix spero, tanta nunc viget perversitas. Converterentur utinam, et haud mihi, sed Deo Deique verbis, non meis, concederent. N a m quid ego sum? Quaecunque mandavit, loquar. Animum quibus si negligent advertere, Melioraque moniti studia sectarier Ultor erit ipse, rebelliumque conteret Colla, misereque omnis calamitatibus atteret, Patriisque longe eliminabit sedibus, Eliminavit uti decern antea tribus. BARUCHUS.

295

Id ne Dominus illis quidem persuaserit, Et sunt prophetae qui asserunt contrarium. Q u i n propediem et decern reductum iri tribus, Et vasa templi cuncta quae Babylon tenet. Credunt bona haec, et audiunt libentius Q u a m bella si quis nunciet crudelia. HIEREMIAS.

300

305

310

Q u o iure possunt suspicari aut credere Ventura sibi bona, quum mali sint? Et Deum Adversus et se et civitatem provocent Indesinenter? Pessimum hoc est in malis, Q u a e sint malorum non videre praemia. Quantalibet ergo sibi augurentur prospera Firmeque promittant, prophetis dediti Mendacibus, solumque fari mollia Studentibus ventres ut expleant suos, Mihi tarnen monstravit omnipotens Pater Ollam ab aquilone bullientem fervide, Nempe inde populo et civitati maxima

31

1,2 v. 284 - 327

315

320

Ventura mala, iamque e cubili pessimum Exisse et ad terram hanc leonem tendere Nempe Babylonis principem cum copiis, U t ponat illam in solitudinem, impios Propter sacerdotes, prophetas, principes, Plebemque prorsus ad bona intractabilem. Sum certus etiam firma me ista proloqui. Vigilantem enim virgam mihi ostendit Deus, N o n defuturum ut noscerem verbo suo. BARUCHUS.

Itä ne tibi haec ostendit? HIEREMIAS.

Ostendit, simul Et explicuit. BARUCHUS.

Heu miser ego et afflictus nimis. HIEREMIAS.

Quid ita? BARUCHUS.

325

Quia adiunctus doloribus est dolor. Gemitu usque cum magno laboravi mihi, N e c ulla nocte nec die obtigit quies. Et nunc meus frustrabitur cunctus labor. HIEREMIAS.

Apertius die Baruche, non intelligo.

32

Naogeorg,

Hieremias

BARUCHUS.

330

335

340

M a g n o labore hue usque scriptor extiti, Colui potentes, impigre mea munia O b i v i , et hinc argenti et auri aliquantulum Contraxi in annis plurimis, et iam d o m u m , H o r t o s , agros, vinetaque et pomaria N e c n o n oliveta emere statui, meis uti Laboribus sudoribusque maximis, Fruerer quiete: possem et esse neutiquam Inter alios minimus, quid autem fiet, haec Si civitas in solitudinem ä D e o ( N o n possum enim iam, non tuis verbis fidem Habere) redigetur? Mea hostes si auferent? Ο spes inanes, ό laborum pondera. HIEREMIAS.

345

350

Audi Baruche, quid ad haec Deus respondent, Mihique mandaverit ut indicem tibi. E c c e ille Reges Principesque maximos, Regnumque terramque hanc bonam atque fertilem Q u a e struxit ipse sua atque plantavit manu Destruet et evellet, tibi cur grandia In calamitate quaeris o m n i u m ? Sine haec, N o l i q u e quaerere. Caeterüm D o m i n u s tibi U t c u n q u e res turbentur undique, ensis et Grassetur in Populum, Prophetas et Duces, Pueros, senesque, urbes crementur et solo Aequentur, hostium omnia rapiat manus, Vitam tuebitur tuam, et servabere Q u o c u n q u e fueris hinc profectus gentium. BARUCHUS.

355

H o c faciat, oro. N a m tuis sermonibus

1,2 v. 328-378

360

33 Credo, attamen magnus mihi oboritur dolor, Q u o d civitas haec tam ampla, tam populosa, tam Magnifica, tam potens opibusque maximis Referta, quae quondam imperavit gentibus, Vastanda sit. Q u i d fiet inde cultui Et nominato gentibus templo Dei? HIEREMIAS.

Simul auferetur ille, et hoc cremabitur. BARUCHUS.

Poterit ne Dominus facere tam haec atrocia? HIEREMIAS.

365

370

375

N o n civitates is nec ulla respicit Templa, populus si sit scelestus et impius. Doleo hanc et ego toto ruinam pectore, Ut prae dolore mi fere praecordia Rumpantur, et vix genua iam moestum ferunt, Tanta video autem heu scelera, tantam audaciam, Tantam impietatem, ut nulla calamitas queat, Nullaque ruina vastitasque esse his satis. Stipulas uti si et ligna iungas arida Ignemque supponas, brevi in cinerem ruunt, Ita vehemens summi est Dei accensus furor Adversus hanc urbem, nec unquam desinet Vertantur in cinerem ista donee omnia. BARUCHUS.

Heu triste verbum. Nulla ne penitus super Adversus haec placatio imminentia est?

34

Naogeorg,

Hieremias

HIEREMIAS.

380

385

Est una, cultibus ut relictis impiis Vitaque scelerata, Dei se mancipent Verbo, eius instituantque norma singula, Ceremonias cultum atque vitam denique. Haec ut monerem et praedicarem sedulö, Sum missus, ut tollatur excusatio Nescisse se, nunquamque praedictum sibi. BARUCHUS.

Quin imus ergo, ut experiri possies Quid sit spei. Ο si obtemperent salubribus Monitis, et urbi pariter et sibi consulant. HIEREMIAS.

Iam mi places Baruche, in mora ego in his non ero. BARUCHUS.

390

Sed maxime nobis eundum quo putas? Quam plurimos ut congregatos alloqui Liceat? Modo hoc nempe faciundum censeo. HIEREMIAS.

395

In templo opinor et plateis et foro Et regia, tum publicis in aedibus In quas frequenter convenire solent tribus Licebit. BARUCHUS.

< Cr>

Age perambulemus omnia, Nihil et relinquamus salubre quod siet, Quoque populum ä viis queamus pessimis Revocare.

1,3 v.

35

379-420 HIEREMIAS.

400

Tu vide ut paratus sit liber, Et diligenter verba conscribas mea, Praesentibus testes deinde et posteris Ut sint. BARUCHUS.

Ad hoc instructus equidem sum probe. HIEREMIAS.

Nostris adesto tu Deus conatibus, Mandataque tua me ministro promove.

SCENA

TERTIA.

SATANAS, R A S C H A T E S . SATANAS.

405

410

415

< 0

420

AUdistis ö socii, futurum quid sit huic Populo. Quod utinam fiat ocyus, omnium U t corda nostrum repleantur gaudio. Dein quid isti moliantur improbi, Domini furori nempe populum subducere. N e fiat hoc, verum id magis quod gaudia Nostra augeat, laborisbusque competat Hue usque nostris, nos videre tempus est. Novi atque praedixi, sum et expertus satis Nostris Deum invidere semper commodis: Quapropter iterum moneo, ne socordiae Se mancipet quisquam, sed inter ludicra Sit muneris sui, atque virtutis memor. Vos caeteri curate alia, et ad munera Vestra ite. Decurrat etiam unus ad inferos Armetque furias, proque multis millibus

36

Naogeorg,

425

Hieremias

Paret locum. Quin et Charonti nunciet Alicunde mercetur triremem maximam, Me cito animarum magna missurum agmina, Ne forte naufragium faciat. At Raschates Nos duo, Prophetae hinc illius vestigia Sequemur, et videbimus, nugas uti Illius aspernentur homines, et suo Maneant in officio. Veni propere. RASCHATES.

Sequor.

SCENA QUARTA. HIEREMIAS, BARUCHUS, SATANAS, POPULUS, PHASSUR, H A N A N I A S . HIEREMIAS.

430

435

EN prima cernis in foro facta impia. Ο cultus, ö Baal, ö simulachra plurima, Ο aurei dii ligneique in unius Iniuriam, verique fabrefacti Dei? Heu quanta sacris interest turba impiis. Quae victimae, quantum cruoris funditur, Quantum crematur thuris, aromatumque olet, Quam genua flectunt, quamque tundunt pectora, Quam manibus idola, elevatis supplices Precantur? Ο fatui, scelesti et impii. BARUCHUS.

< C2r>

440

Audivi et antea frequenter de his quidem, (Nec enim recenter orta sunt) nunquam tamen

37

1,4 v. 421 - 458

445

Interfui, immo nec aspicere oculis meis Dignatus, audisse adeo movit nauseam, Ipsasque narrantes reieci denique, Omnemque memoriam impiorum cultuum Abominatus sum, ne inde conscientia Contaminaretur aliquo piaculo. HIEREMIAS.

Quis sanus et cui mica mentis inest bonae Intersit? Aut etiam libenter audiat? BARUCHUS.

450

Sed impia magis nunc aperte conspicor Q u a m nunciata sunt mihi. HIEREMIAS.

Si cerneres Hinnonis in valle sacra, quae faciant, magis Populi huius impietatem et immanem simul Insaniam mirarier posses: neque Iniuria Deum imminere vindicem. BARUCHUS.

455

Peiora ne illic (quaeso) fiunt? HIEREMIAS.

Pessima: Quae viderim nunquam ipse quamvis, spiritus Tarnen Dei evidenter ostendit mihi. BARUCHUS.

Narra obsecro.

38

Naogeorg, HIEREMIAS.

460

465

470

Stat ara structa marmore Magna atque lata, summa cuius ferrei Cancelli in altitudinem quinque ambiunt Digitorum, humus respersa circum sanguine Humano, odorem pestilentem suggerit Ut thura prorsus nulla sentiri queant: Arae astat idolum recalvastri senis Loripedis incurvi, vieti, pallidi, Lato ore, dentibus retectis improbi, Frendentis et more canis: ille dextera Puerum vorandum ori admovet suo, interim Torvüm obtuens et prorsus implacabile. Huic immolant: et non boves aut quippiam De gregibus armentisve, verum corpora Humana non empticia, capta vel manu, Sed filiorum et filiarum libera, Fereque primogenita, nempe ut optima. BARUCHUS.

475

Quid ais? HIEREMIAS.

Quod audis. Et putant sic maxime Se posse Domini promereri gratiam. BARUCHUS.

Hem, parricido et scelere, se gratiam? Quae tanta (quaeso) agitat eos perversitas ? HIEREMIAS.

Satanae negocium est: is animam et corpora

Hieremias

39

1,4 v. 438 - 302

480

485

Caecare, seducere, vorare, perdere Studet, obtinetque, verbum ut abstulerit Dei, Quo religio uno et vita dirigi potest. Nihil est tam inhumanum, aut scelestum, aut impium, Tam nihil et absurdum quod haud persuadeat: Adeo ad malum plerique proclives sumus. BARUCHUS.

A gentibus sumpsisse cultum hunc arbitror: Quas saepe nostri olim aemulati sunt patres Vicina nobis: sic nocent contagia. HIEREMIAS.

490

495

Gentes quidem similia faciunt plurimae: At nostri in his nolunt viderier sequi Eas, sed Abrahamum atque praeceptum Dei, Quo iussit immolare filium sibi. Promptumque laudavit, deditque praemia. Quo colligunt recte facere se scilicet, Gratissimum et cultum exhibere sic Deo. BARUCHUS.

Ο caecitatem. HIEREMIAS.

500

Bis ita peccant, impia Quod perpetrant primo, deinde quod imputant Eadem Deo, tantique parricidii Scelerisque concinnant Deum autorem sibi. Quis talia homo sibi ferret imputarier? Mendaciisque se gravari pessimis? Et iustus integerque perferat Deus?

Naogeorg, Hieremias

40 BARUCHUS.

505

Non sunt ferenda prorsus. Ο populum impium, Qui curat improbe Deum lacessere. Porro quid est, quod tale finxerunt Deo Idolon, ita tetrum atque abominabile? Abrahamus equidem tale non fecit pater, Nec iussit omnipotens. HIEREMIAS.

510

515 < C3V> 520

Habent ä gentibus. Et talibus natura ludit perdita Ut visibile quiddam colat et imagines Libenter, aque ipso creatore omnium Placitas feratur ad creaturas fere. Sic bestiae, sic et homines boni et mali Vivique mortuique, flumina, sydera, Luci atque fontes, cepe denique et allia, Dei coluntur nomine locoque unius: Gens nostra quis deberet implicarier Minime, sibi ut quae vindicat scientiam Veri uniusque Dei, atque mandatum evidens Accepit, ut ne gentium morem et Deos Sequeretur, idolaque faceret aut sculptile. BARUCHUS.

525

Ah quo recidimus? Quam gravis cunctis adest Vindicta civitatibus, quae et his malis Aliisque sunt adeo refertae ut nil supra. At at, viden' quod nos sequatur cominus Sodalitium? HIEREMIAS.

Is est nempe turbarum pater

41

1,4 v. 503 - 545

530

Cum compare. Interesse sacris scilicet Volunt suis, et subolet illis forsitan Quae perferam mandata, ut obstent sedulo Ne populus ad frugem revertatur bonam.

SATANAS.

Intelligit recte. Ohe quo vos tenditis? Num vultis et vos immolare nunc mihi?

HIEREMIAS.

Tibi pessime? Immo abominanda haec funditus Destruere, populumque ad Deum reducere.

SATANAS.

535

540

Ah (quaeso) parcite. Populo iam haud ocium est. Alias melius. Latitate nunc et caedite, Et sinite me consulere deditis mihi. Quid vultis operam conterere frustra, ö boni? Hem pergitis? Praecedam age, et vos adfore Annunciabo, ut dignitate pro locus Vobis paretur, atque bene tractemini. Sequere.

BARUCHUS.

545

Nisi Deus adfuerit et gratia Protexerit te, in maximum incides malum Molimine istorum. Vide quam rideant Subinde nobis atque monstrent podicem ?

42

Naogeorg, HIEREMIAS.

Ferenda sunt et haec et alia quae Deus Fidelis omnium protector iusserit. Quo non iubente, nec inferorum principes Nec mundus omnis vel pilum curvaverit. BARUCHUS.

550

Verum: sed accedamus. En illi ingerunt In concionem se mediam, ad idolaque Statuunt. POPULUS.

Baal. BARUCHUS.

Attende. Quid nam clamitant? POPULUS.

555

560

Ο 6 Baal benigne, noster ό Deus Terrae gubernator polique et siderum, Cui vita morsque paret atque caetera, Qui propicius es omnibus vocantibus, Exaudi, adesto, protege, adiuva, aspice, Et si tibi fuere grata munera Promptissimis quae cordibus litavimus, Ut perlitemus fac tuamque gratiam Mereamur, ut tueare nos et liberos Nostros familiamque augeas rem iugiter. BARUCHUS.

Audis quid orent?

Hieremias

43

1,4 v. 546 - 584

HIEREMIAS.

Audio, et cor scinditur. POPULUS.

565

570

575

Regina coeli, quam placentis pinguibus Cantuque colimus et Sabaeo munere, T u m caereis quoque quinquies decern et amplius, Tu gratiae mater atque misericordiae, Ο nostra spes et advocata sedula, Ο vita dulcedoque nostra, splendidam In gentium lucem orta, prosperum et maris Sidus, patens tu porta coeli, supplices Clamamus ad te hoc exules in saeculo: Ο dulcis, ö clemens, piaque nos protege A b hostibus, in horaque mortis suscipe: Victum atque vestes praebe nobis affatim: Frumenta serva, temporaneosque da Imbres, olivi etiam atque vini copiam, U t saturi atque alacres te canamus perpetim. BARUCHUS.

580

En qualia rogent ab impotentibus Surdisque: vah homines scelestos undique. HIEREMIAS.

Audi amplius. HANANIAS.

Propicius est vobis Baal Coelique regina, pariterque caeteri Q u o s munere et votis honorastis pie. Vestris proinde precibus annuunt, et hos

44

Naogeorg,

585

590

Hieremias

Cultus honoresque beneficiis omnibus Credite repensuros, salubria tempora, Auctam familiam remque pacemque optimam Sperate, famis et siccitatis ponite Simulque pestilentiae metum et hostium. Propheta vobis haec Deüm renuncio. PHASSUR.

< C5 r >

595

Amen. Bene habet 6 populus. Et quo credere Magis queatis eadem et exta nunciant, Fibraeque viscerum calentium, probe Vos nempe perlitasse, necnon prospere Cessura vobis omnia. Ite igitur domum In pace quisque et gaudio magno suam, Memores meri optimi et ciborum pinguium. POPULUS.

600

Sic dii loquantur et prophetae candidi Venerabiles et sacrifici: Vobis bona Dii multa quoque dent: caeterum hodie vos manet Symposium apud nos et adipale prandium. Plaudite io io. HIEREMIAS.

Manete, et ante fabulam Nolite (quaeso) non peractam plaudere. POPULUS.

Quid tu tibi vis? HIEREMIAS.

Alia vobis adfero

45

1,4 v. 585 - 639

605

610

615

620 < C5V >

625

630

635

Mandata, non equidem a Baal aut caeteris, Quos vestrum in exitium colitis ingens, deis: Sed ä Deo vero, creatore omnium, Deo patrum vestrorum, ab omnibus malis Qui semper est tutatus illos, et manu Protexit alta, Aegyptiaque ferrea Eduxit e fornace, Erithron per mare Tumentis et Iordanis altos gurgites, Annisque quadraginta in eremo squallida Pavit, sibique iunxit ut sponsam viro, Vestivit, ornavit, docuit, et inclytos Prae gentibus cunctis in orbe reddidit, Populum ut peculiarem et electum unice, Terraque posuit denique hac uberrima, Ut fructibus frueretur eius optimis, Urbesque possideret atque vineas, Hortosque amoenos ac oliveta ubera, Opera parata non sua aut laboribus: Ille ipse bene meritus Deus de patribus Vobisque filiis, cupit cognoscere, Quid nam mali tandem aut iniqui fecerit Quod eum reliquistis iam ab annis plurimis, Tantoque studio et cultibus solennibus Idola pariter sequimini vanissima, Quae nil iuvare semet aut suos queunt, Quum ligna sint lapidesque opera mortalium. Est gratitudo haec vestra? Quod nemo omnium Iam curat aut quaerit, Deus ubi est, qui patres Niloticis hue transtulit de terminis Per vastam eremum perque inhabitatas vias, Bonisque terrae fecit huius perfrui ? Qui vos redemit atque semet obtulit? Iam nempe saturi et educati pinguibus Despicitis ilium qui dedit cuiusque sunt Omnia, et honores penditis nihili deis

46

Naogeorg,

640

645

650

Hieremias

Qui nil dedere, nec quidem possunt dare, Clamore et invocatis illos maximo, Qui nec loquuntur, nec loquentes audiunt. Insuper humum quam tradidit vobis Deus, Aliis quoque innumeris sceleribus hactenus Homicidiis et liberorum victimis, Scortationibus et adulteriis, dolis, Furtis, rapinis, pauperum calumniis, Periuriis et avaricia inexplebili Contaminastis, atque abominabilem Fecistis. SAT AN AS.

Hem, nolite vos huiusmodi Curare verba, sed paternis ritibus Et moribus inhaerete: nugo hie magnus est. HIEREMIAS.

655

660

665

Scelerumque et impietatis huius maximae Sunt praesules vobis Sacerdotes, Dei Qui nosse Legem et iura deberent, et hac A vanitate omnium animos avertere: Sed proh pudor, in his Legis est scientia Nulla, immo nec Dei quidem: sed improbe Adversus ilium cogitant, statuunt, agunt, Idola laudant, erigunt, defenditant, Quando omnis adfert maximum impietas lucrum. Scortationum inde scelerumque principes Fiunt, scelestamque indicant vobis viam, Nec aliud et vestri Prophetae praedicant: Nam verus ille Deus in ore nullius Nec illius verbum, sed omnia est Baal, Regina coeli et liberum vorax Moloch: Aliique divi atque statuarum Gargara,

47

1,4 v. 640 - 695

670

Suas ad ista conciones dirigunt, Vobisque falso ex his salutem nunciant. Hananias. Audesne de nobis loqui etiam, carnifex? Tu nos docebis in ordinemque ages, puer? Satan as.

< C6V>

675

Nolite curare quicquid ille dictitet: Vos pergite ut coepistis, et vobis patrum Decreta, ritus atque mores auferat Nemo: novatur sine nihil periculo. Hieremias.

680

685

690

695

Ο dedecus, vos ista nunc venerarier Prave relicto vero et unico Deo: Ad insulas transite quaslibet rogo, Orbisque partes inspicite age totius Considerate et diligenter admodum An ulla gens Deos reliquerit suos Qui nullius precii tarnen sunt, nec Dei. Vos recta cognovistis et verum Deum, Non lege solum, sed paternis cultibus, Post terga quo nunc posito et eius ritibus Sculptilia colitis et deos vanissimos, Quos generis olim nesciere principes Patresque vestri, gloriamini in quibus, Ut non modo levitatis arguamini, Sed stultitiae etiam malae et vecordiae. Fontem reliquistis fluentem iugiter Vita et salute gratiaeque copia, Haurire licuit unde, quantum opus fuit: Nunc eius obtinuere cisternae locum

48

Hieremias

Et vos dolebitis impii ventrem et caput, Q u u m pestis et gladius famesque venerit, Vosque parientis coeperint angustiae. Manete modicum, haud differentur longius, Pro foribus astant, iam manete paululum Et sentietis, vera num sint quae loquor Quaeque ex Deo mandata vobis adfero: Plangite, ululate, ciliciis vos cingite, Nam magna vos contra ardet indignatio Q u a cor peribit Regis atque Principum,

51

1,4 v. 752 - 808

780

785

790

795

Necnon Sacerdotes Prophetasque ultimus Stupor occupabit, nemo quo fugiat, seiet. Sed audite (quaeso) verba consilii mei, Ut his futuris eruamini malis: Accipite poenitudinem medullitus, Et dura demite cordium praeputia, Adque Dominum toto redite pectore: Destruite cultus impios, et linquite Idola vana atque manuum fiduciam Vestrarum, et operum proiicite superbiam. Quiescite agere perperäm, condiscite Bene facere: ad praescripta legis vivite, Et studia proprii capitis omittite, In omnibus Deique dominetur timor. Q u o d si feceritis, tum vicissim se Deus Convertet ad vos benefieiis et gratia, Avertet hostes, siccitatemque et famem, Nec atteret vos ulla pestilentia. SATANAS.

Abite vos, fanaticumque linquite, Vos enecabit his suis sermonibus. HIEREMIAS.

800

805

Et civitas haec stabit, et templum simul, Habitabit in medioque vestri Rex poli, Et proteget vos vestraque ut pullos solet Gallina summis nisibus tutarier. An excidit, quot nuper una millia Occident nocte hostium duce Senharib? Nec sit sagittam passus urbi immittier? Proin ex malis bonisque praeteritis licet Uti haud inani de futuris regula. Sin verba spreveritis Dei quae praedico,

52

Naogeorg,

810

815

Hieremias

Manseritis hac et pravitate cordium. Hisque impiis atque sceleratis cultibus, Vitamque non mutaveritis alia via: Iterum iterumque dico, pestilentia Fameque dira, cede, clade, bestiis Vos conteret, vastabit, interimet Deus, Proiiciet ä facieque hinc sua procul: In horridam et terra ipsa solitudinem Redigetur, urbs et diruetur funditus, Ultricibus templumque flammis concidet. Populus.

820

Ble, ble, stolide propheta merdisque oblite, Audes ne ita Dei haereditatem spernere, Adversus urbem hanc atque templum praedices Ut ista? Tu promissiones argues Quas plurimas habemus ä Deo bonas? Hieremias. Bonas, fueritis si boni: at mali, malas. Hananias.

825

830

Abi in malam crucem, haeretice, qui nemini Parcis, sed ipsos nos Prophetas et Duces, Reges, Sacerdotes, et urbem hanc inclytam, Deique templum, praeque cunctis gentibus Populum hunc Deo charum, inque gloriam suam Electum, inanibus maledicisque impetis Verbis facesse et ne loquaris talia Ni compedes cupis, inque nervum coniici, An non futura magis ego atque tu scio? Tu nos docebis doctiores et senes?

53

11,4 v. 809 -851 SATANAS.

835

An quaeso saxa aut ova vobis putrida Desunt? BARUCHUS.

Abire melius est iam, dum licet. Magna lapidum grando ante quam nos obruat: Ad saxa quippe haud ad vocamur prandium, Et vescor ovis non libenter putridis. HIEREMIAS.

840

Abeamus ergo: hic effici nihil potest. A prandio cura te, ut offendam domi. BARUCHUS.

Curabitur: domi esse quam hic consultius. PHASSUR.

845

Sic consulo. At tu popule benedicte, in domum Quisque suam abite, conciones illius Ex animo et ipsis evomentes auribus Sperate bona verbisque nostris credite. SATANAS.

Hoc melius erit, magnae et voluptati omnibus. Saltate nunc et canite, vobis praecinam. CHORUS. 850

Io io triumphe, nunc adesto prospere, Regina coeli ades, Baalque diique caeteri, Quos cultibus belle piis placavimus,

54

Naogeorg, Hieremias

Speramus hinc et iure magnam gratiam Rerum et bonarum largam copiam.

855

860

865

870

875

880

Diis sic faventibus, Prophetis et docentibus, Necnon sacerdote exta iudicante commode, Puer senexque nupta cumque virgine Ex cordibus pellant metum et molestias Et iugibus fruantur gaudiis. Facessat hinc procul Propheta quilibet malus Qui verbulis ritus solet vitamque carpere Germenque Abrami rodit impium velut, Nosque ä paternis vult viis avertere Rectis, probatis atque commodis. Horrenda quique bella pestilentiam et canit Et siccitates asperas famemque luridam, Ut corda turbet nostra nugis tristibus, In ipsius quae cuncta vertantur caput, Cernant nepotes atque liberi. Redite (mandat) ad Deum, ac idola linquite. Manda, remanda, iam mane maneque paululum. Ο stulte, Paululum istud ecquando venit? Quis hostis ausit hunc popellum vellere Qui tam fideliter colit deos ? Ad poenitentiam (tonat) vos, quaeso, vertite. Quid (stulte) nobis nuncias de poenitentia? Quin cum tuis age ipse poenitentiam, Et rectiores usque sectator vias, Praesentium mutabimus nihil. Est pax ubique, cuncta florent, atque prospere Cedunt, reposta tela sunt et alta moenia Turresque stant firmissimae, nos adiuvat Aegyptius, quin omnis et vicinia Tutabitur, pulchreque proteget.

Laeti ergo nunc eamus, et bibamus acriter, Ferina nobis et caprina cum placentulis Laute ministretur, hue Propheta optime, Et tu Sacerdos cognitor latentium, Unäparatis, hicfruamini.

ACTUS SECUNDUS.

SCENA

PRIMA.

HIEREMIAS, B A R U C H , M A L C H I O N .

HIEREMIAS.

890

A D conciones iam reverti tempus est A prandio, ipsaque civium collegia

Aulamque regis, atque templum denique Penetrare, penitusque nihil intermittere Quo civitatis huius et populi salus Queat procurari. Veni. BARUCHUS.

895

900

Nil proficis. Estque haec popello ingrata procuratio: Furor occupavit omnium puto pectora: Satanas stat ä dextris. Prophetae concinunt Quae populus amet, applaudit et vanissimis Nugis sacerdos: nulla spes salutis est. Sic nemo adhuc est verba qui curet tua, Quin metuo ne pugnis lapidibusque opprimant Non te Prophetam modo, sed et comitem tuum: Et hoc magis, quod nunc adimus ebrios. HIEREMIAS.

905

Securus esto Baruche, vita de tua. Ego obtuli me dedidique animam Deo, Quin in inimicorum potestatem dari Nihil recuso.

11,1 v. 889-932

57 BARUCHUS.

910

Sic profecto censeo Vobis agendum, Veritas curae quibus Verbumque syncere Dei qui proloqui Vultis, nihil quo perditis molestius: Ut quod salis habeat vicem in carne impia, N o n vult saliri, qui mala ingreditur via. HIEREMIAS.

915

Sic est. Prophetas esse non est arduum, Sed esse veros, soliusque negocium Dei agere, nec mortalibus colludere, U t rarum, ita est periculosum maxime Nimis et ubique odiosum, et haec provincia, Dei peculiari eget iuvamine. BARUCHUS.

920

925

Intelligo: hinc videlicet animus tibi, Sed iam (meum placere consilium potest Si tibi) molestus esse nolim coetibus: N e c enim locus, nec tempus hue subserviunt. Audire mane noluerunt sobrii, Minus audient profecto fartis ventribus Temulentiaque capitibus nutantibus. HIEREMIAS.

930

Praesens periculum Baruche, non sinit Eligere tempus concionibus et locum, Ut nec furentia si accidant incendia. Continuo succurrendum et omnibus viis. Mandata ego mihi diligenter exequar, Si quo modo mentem ad bonam reducere Omnis queam: si verba non receperint

58

Naogeorg,

935

940

945

950

Ab iniquitate nec removerint manus, Suumque et urbis imputent fatum sibi, Culpa haud erit mea nec misericordis Dei. Perversitate si perierint in sua, Divino sane menteque ipsa conspicor Mane et meridie, simulque vesperi Frustra laboraturum et absque fructibus, Frustra sed hoc, recidet in ipsorum caput. Correctum eamus ergo, si licet m o d o : Visum ve saltern studia gentis impia, Alio in loco commodius argui ut queant. Vides ne passim per plateas quaslibet Statuas et aras et coronas floreas? Q u i n etiam in ipsis domibus et conclavibus Sacella sunt atque simulacra plurima. Nullus ut ab impietate sit vacuus locus. En egreditur illic aliquis ex aedibus Sollicitus attentusque et incessu gravi Ceu fecerit sacrum et deos rogaverit. Quaeramus age cuias sit et quid hie gerat. Heus hospes hue ad nos: mane, est quod te volo. MALCHION.

955

Hieremias

At non mihi est quod multa tecum fabuler, Cui longa restat metienda adhuc via. HIEREMIAS.

N o n te diu morabor. Esto pax tibi. MALCHION.

•Et tibi adolescens pax salusque sit duplex.

11,1 v. 933-977

59 HIEREMIAS.

Die mihi bone vir, unde es? Rei quid hie geris? MALCHION.

960

Sum pastor ex Thecue atque solitudine, Venique adoratum hue, deosque victima Placatum, oves ut sint mihi tutae a lupis, Et laeta passim mora crescant et rubi, Vorentur et nee ä locustis gramina. HIEREMIAS.

965

Cur serus adeo ades? Etiarn ne victimae Caeduntur hie ä prandio ? MALCHION.

Quasi nescias. Quocunque gratum munus est in tempore, Nec est sacrificis deserenda occasio. HIEREMIAS.

Q u i d si feras noctu, liceret caedere? MALCHION.

970

975

An liceat, id sane Sacerdos viderit, Q u i huius dei praefectus est negociis: Certe arbitror caesurum. Et hinc agimus procul, Ut non liceat adesse semper tempori: Manere nec praeterea ad usque vesperam. Egressus immo etiam hodie sum tardius Oblivione pessima, vicinus et Nisi monuisset e casa pellentem oves Diem esse festum Carchami magni Dei,

60

Naogeorg,

980

Hieremias

Statuaeque dedicationem hodie illius, Ovibus calamitatem mihique maximam Hac negligentia prorsus adduxem mea. HIEREMIAS.

Quid ita? MALCHION.

Solet propicius esse maxime Hodie, alias non similiter: quare bonam Nunc habeo spem cessura cuncta prospere, Nam perlitavi rite bima ove et capra. HIEREMIAS.

985

Quis iste Carchamus Deus ? MALCHION.

Qui scilicet Pastorum et ovium maximam curam gerit. HIEREMIAS.

Ego Carchamum hunc reor esse tanti inter deos, Quanti inter olera corchorum. MALCHION.

990

Cave, 6 bone: Ne proferas impia, Deique provoces Iram huius: adolescens es, atque nomina Adhuc deorum te atque virtutes latent. HIEREMIAS.

Quis credidit ovium huic Deo provinciam?

61

11,1 v. 978-1013 MALCHION.

Quis, nisi Deus summus. HIEREMIAS.

995

Videlicet Ocio, Ut se daret faceretque ferias sibi, Aliis suas commisit in terris vices? MALCHION.

Intelligis. HIEREMIAS.

1000

Tamen esse rebar unicum Deum, polum terrasque fretaque qui regat, Quique queat et velit tueri sedulo Oves magistrosque ovium et humana omnia, Cur non eum invocas, eique victimas Offers, et in templum dicatum cultui, Non in plateas et sacella civium? Servasque morem traditum olim patribus? MALCHION.

1005

1010

Sic vos docetis urbis incolae sophi: Nos rustici sequimur sacerdotum pedes. Non igitur ex me ratio quaerenda est tibi, Sed ex sacerdotibus et aulae torquibus, Sentire idem quos constat et eadem ingredi, Si recta tradunt, recta suscipimus quoque. Dispicere, non nostrum, bonum quid aut secus, Praecepta maiorum, sed animo simplici Sequi. Vale. Haud longis vacat sermonibus Aut disputationibus operam dare.

62

Naogeorg,

Hieremias

HIEREMIAS.

1015

1020

Unum hoc referto tecum in aedes. Desere Hosce impios cultus, deumque Carchamum Aliosqe cunctos, nam iuvare nil queunt, Et vota defer unico et vero Deo. Is respiciet, et te tuosque proteget, Auxilia aliorum ut moraberis nihil. Frustra invocas surdos et elingues deos, Quorumque non optes potentiam tibi. Perit quod offers, nec tui unquam Carchamus Memor erit, ut nec audiit tuas preces, Sed perdidisti ovem capramque nunc quidem. MALCHION.

1025

Te Carchamus disperdat ultimo quidem, Qui deiicis de spe, atque conscientiam Prius serenam verbulis turbas tuis. Age perge, Reges et Sacerdotes (scio) Os improbum istud dedolabunt approbe. HIEREMIAS.

1030

1035

En rusticani hominis vides dementiam, Cui doleat etiam audisse sana pro impiis. Egere radices ita altas impia, Homines ut aegre perferant avellier. Ο Principes populi et Sacerdotum agmina Cultus parentes impii, recte imputant Perversitatem simplices vobis suam. Et sanguinem illorum atque perniciem Deus Vestris requiret e manibus. BARUCHUS.

Heu quam mala

63

11,2 v. 1014 - 1054

1040

Conditio, si unius animae fias reus, Qualis nam erit si multa perdas millia? HIEREMIAS.

1045

Durissima. Omnipotens ita ergo motus est Ut Principes, reges, prophetas, flamines Urbemque populumque simul et provinciam Destinet in exemplum atque sibilum omnibus Proponere populis. Eamus intro iam. Hie civium puto maximum est collegium.

SCENA SECUNDA. ZABAEUS, BARUCHUS, HIEREMIAS, BORBAX, CAUPO, CAPHAS, DEMADES, PANURGUS, CERDOLUS, SATAN AS. ZABAEUS.

CEdite, date viam atque fugiendi copiam. BARUCHUS.

Magnum hie tumultum altumque clamorem audio Pugnantium veluti.

ZABAEUS.

1050

Deus te maximus Omnesque alii et elementa perdant omnia Malefide gladie. Ο latro, si non mihi Confractus esset ensis, ipsum cor tibi Evellerem, inque mille partes scinderem. Age referam alium, Dei te viscera

64

Naogeorg, 1055

Basesque coeli et montium fundamina Exterminent, bipedum omnium nequissime. HIEREMIAS.

Quid ita tumultuaris, δ homo? Cuinam ita Centaurice maledicis? ZABAEUS.

Oh, rogas? Viden* Mi vulnus inflictum, cruentumque esse me? HIEREMIAS.

1060

Video. Sed a quo? quaque de causa, rogo? Pro patria pugnasti et aris, pro et focis? ZABAEUS.

Fatuus es, ut cerno, et sapis puerilia. Numquis sequitur? HIEREMIAS.

1065

Oh, nemo. Totus perfluis Cruore miser, accerse medicos ocyus Aut ito recta in officinas ipsemet. ZABAEUS.

Te dii deaeque, furcifer turpissime, Deique sacramenta perdant omnia. Ο si ensis. HIEREMIAS.

Ito hinc quaeso, ne malum tibi Aliud procures, et loqui male desine.

Hieremias

65

11,2 v. 1055 - 1083 ZABAEUS.

1070

Narrabo rem prius. HIEREMIAS.

Nihil opus, nec moror. ZABAEUS.

Narrabo tarnen. HIEREMIAS.

Ut vis. ZABAEUS.

1075

Amice lusimus Pro pauculis nummis: socius autem meus, Cerebrosus homo, quem cuncta perdant numina, Intelligens me uti dolis, fieri ut solet, Manus mihi volens in tabella figere Erravit, ictum me vidente: hinc in labrum Impressit ilico pugionem, et discidit Hunc in modum. HIEREMIAS.

Non satis amice lusum ita. ZABAEUS.

1080

Hic impiger rapto ense totis viribus Medium valebam sinciput diffindere Latroni, at ille capite subducto cavens Frustravit impetum: ensis ergo saxeam Hiatus in mensae tabellam fractus est

66

Naogeorg,

1085

Capulum apud ipsum qui remansit in manu. En cernis. Ille irruere contra gnaviter, Ego fugere. Iamque cogito domum ut adferam Aliam machaeram. HIEREMIAS.

Quin magis tu, si sapis, Tonsorem adi, qui vulnus istuc obliget. ZABAEUS.

1090

Nihil agis: ilium volo scelestum perdere, Aut interire ipse. HIEREMIAS.

Eveniat hoc ne tibi: Cave: dubia et incerta Martis alea est. ZABAEUS.

Non euro. HIEREMIAS.

1095

Hieremias

Condisce potius metum Dei. A lusibus, cede, atque rixis abstine, Nullius aurum nec cupito sanguinem, Nec devoveto quempiam, aut ulli male Loquitor, bonamque habere conscientiam Studeto semper, ne ira te cum caeteris Involvat ardens, civitatique imminens Totique populo huic. ZABAEUS.

Ne mihi ista praedices.

67

11,2 v. 1084 - 1114

1100

Sunt alia quae eurem magis, virum ut decet. Quaere ociosos. BARUCHUS.

Hie adhuc stas, omnium? ZABAEUS.

Hem, sequitur exerto ense. HIEREMIAS.

Fuge quantum potes. BARUCHUS.

1105

Quid est futurum haec prava post praeludia? Horreo profecto totus, hincque mavelim Abire quovis gentium, quam hue ingredi. HIEREMIAS.

Habe bonum animum modo, nihil periculi est. BARUCHUS.

1110

Hem quanta turba? qui strepitus et confusio Hie quanta vocum? nullus audit alteram, Testudines sonant, lyraeque et tibiae Et buccinae crepant, simulque tympana: Hie est necesse homines redigi ad insaniam. HIEREMIAS.

Hue ad columnam nos eamus interim: Ut ferre circum oculos liceat, et omnia Considerare.

68

Naogeorg,

Hieremias

BARUCHUS.

1115

Heu summe Deus, olim iam adest Et inter hos Satanas, et illius comes Proh velle risu ambo videntur emori. HIEREMIAS.

Quid ni cachinnent, placita spectantes sua Tarn diligenter exequi omnes, sobrium Et neminem esse? CAPHAS.

1120

Grandiora pocula Adferto caupo, nisi ista vis tuum in caput Confringier: iam haec in platea quaerito. CAUPO.

1125

Nolite frangere eiicereque quippiam: Sunt pocula ampla mihi, capaces et scyphi, Si vultis ipsa dolia in mensam adferam: Laetemini et pellite animi molestias. CAPHAS.

1130

Laudandus es, sit quanta cernis siccitas: Adferto strenue ut expleamur affatim. Fiunt duplicia ohe, et trahuntur omnia In gyrum, ocelli quid agitis? mooc mooc, Dii te deique pessimis villum modis Perdant: ita ne renuis meum hospitium, impudens? CAUPO.

Satin' bibisti? an grandiora pocula Desideras?

69

11,2 υ. 1114-1160 C ΑΡΗ AS.

1135

1140

1145

1150

Porta, adfer: infunde ocyus. Certabo cum Baccho hodie, uter sit fortior. Facite ad meura exemplum istud, omnes ό viri Et optimi collegae. Ehem, facitis. Probo. Quid enim melius homineque forti dignius, Quam facere carni quicquid atque animo lubet, Esse atque bibere, ludere, Veneri obsequi, Donee supersit atque vivat sub polo ? Et maxime nunc, quando Prophetae perditi Mortem atque caedem et vastitatem nunciant. Si mentiuntur hoc habebimus lucri, Quod ne pili quidem Prophetas fecimus, Omnemque Baccho pepulimus molestiam. Sin vera dicunt, quod puer vix crederet, Nos ante mortem tarnen et omnia tristia Explevimus perpulchre ad usque nauseam, Nec absque damno linquimus praesentia. Vivamus igitur et bibamus strenue, Cras erit ad inferos eundum forsitan. BORBAX.

1155

Ο ebrie et vinose sus, semper canis Nobis eandem cantionem de Euhio, Madesque eo sudasque noctes ac dies, Esse ebrium et summam voluptatem putas, Vomisque, sterquilinium et hie nobis facis. CAPHAS.

1160

Corrector, hirce salax et aleae pater, Non solus ego frequento Bacchi munera Diligoque: multitudo maxima ut vides Mecum facit, recteque facere censeo.

70

Naogeorg,

Hieremias

Borbax. Ο censor.

Caphas.

1165

1170

1175

1180

Et longe melius ac tu facis. Tu lusor es noctes diesque, ut et cibi Somnique te capiat oblivio, et minus Si sit lucri, vel forte perdas quippiam, Irasceris, maledicis atque devoves Superosque et inferos, et armis denique Concludis istas hem voluptates tuas, Caedisque socios et vicissim caederis Summisque tonstrinas doloribus petis. Collusor autem forte si desit tibi, Perambulas verres plateas grunniens Aut hinniens caballus ad equarum agmina. N e c coniuges neque viduae nec virgines Artes et illecebras tuas evadere Queunt, sed omnium inquinas cubilia Timoribus constrictus et periculis, Udusque pluvia aut nive vel ustus frigore, Si ianuam noctu rebellem vellicas: Nonne melius onerare caput, ut dormias Securus absque cede et absque vulnere, N e c permolere aliena stupris corpora, Remque Euhio non alea disperdere.

Borbax.

1185

Sic tu putas, ut cuique perpulchrum est suum: Sed si meos commilitones audias Veneris nepotes, aleones optimos, Quos una navis non vehit, tuum ordinem Relinqueres scio, inque nostrum serperes.

11,2 v. 1161 -1206

71 CAPHAS.

Abi, mane qui es, non me habebis transfugam. Infunde caupo, quid stolide? Vacua haec non vides? CAUPO.

1190

Video: mihi autem ne secundo convomas Mensam atque scamna, cautio est. CAPHAS.

1195

Ο putide Et miser homo, solüs ne ego vomui et vomo? Inspice alias mensas quoque et scamna et solum, Quin ipsa scrutator etiam femoralia, Lubrica videbis esse ut in bovilibus Omnia. BORBAX.

Ita nempe porculi estis et canes, Bovilibus modo digni, harisque sordidis. CAPHAS.

1200

1205

Quin hinc abis tu in maximam malam crucem, Quaerisque prostibulum atque lusorem tibi? Quid interest vestra, lubet si perdere Vinum mihi, si solvo quantum debeo: Quin si sit opus oppignorabo pallium, Ut guttur hoc siccum probe modo colluam. Infunde, quid cessas? Siti me vis mori? lam praebibam hoc tibi caeterisque singulis To tum.

72

Naogeorg,

Hieremias

HIEREMIAS.

1210

1215

Hei mihi Baruche, quantum hie est mali? Vomitu innatant mensae solumque, 6 gurgites. Scelesta resonant verba, factaque turpia Celebrantur impune: putares ethnicos, Adempta carnis ni forent praeputia, Et templum haberent atque sermonem Dei. Hi pauperes sunt atque mercenarii Fere, rei quos raritas domesticae Et dura magnorum laborum pondera, Dei timorem et debuere modestiam Docere? Quid si essent beati et divites? Adibo, corrigamque vel paucis modo. BARUCHUS.

In cassum opinor. HIEREMIAS.

1220

Quaeso, cives, dicite Ad legis an praescripta fiant talia? Huiusmodi utrum et approbet vitam Deus? CAPHAS.

Quid tu tibi vis? An' ne nobis invides? Vin' poculum plenum? Accipe, atque ad nos sede, Sarcire tuam adhuc negligentiam potes. HIEREMIAS.

1225

Non hanc ob causam adsum, sed ut verbum Dei Annunciem, revocemque vos ä pessimis His moribus studiisque divinum ad metum. Non gaudii iam tempus est, nec lusuum:

73

11,2 v. 1206 -12} 2

1595

His regulis furta et rapinas approbas. Nec tuta erit nostrum ullius substantia. PANURGUS.

1600

1605

1610

1615

Non sequitur, ό bone: nam loquor de foenore Ad cuius obligationem cogitur Nemo, sed ultra supplices veniunt, rogant, Gaudentque sortem quolibet cum foenore Debere nobis: hinc (opinor) nulla fit Iniuria aut vis, ut Deus succenseat Damnetque foenus. Quos deinde praedicas Mihi sapientes qui simul damnent? Ego Quicunque sunt, fatuos, inertes, stipites Esse reor, ignavosque, vel certe invidos, Qui commoda aliorum haud queant tuerier. Arridet ea demum mihi sapientia, Veraque videtur, quae facultates parit, Hominesque beat, ä sordibusque vindicat, Studium quod unicum facit pecuniae, Et cura, qui nam contrahas quam plurimum: Hinc victus et vestitus, hinc convivia, Hinc pulchrior Citheraeia et benignior, Palatia hinc ampla, ac honores publici, Quae prima nostis esse bona mortalium. Nullius est precii, sibi hue qui nil sapit. Et nihili et insipiens ea est sapientia Quae sordet, et mendicitati subiacet. Hac praeditos videas fere citra invidum

Hieremias

11,2 v.

89

1S90-1636

1620

1625

Qui litteras trutinant et invigilant libris, Deique verbum iactitant et somnia, Ut sunt Prophetae vel Sacerdotum agmina, Nihili homines, pannucii, pauperculi, Quis nolis atrium aut culinam credere, Nedum magistratum. Videtis hie propter Exempla: nanque istos Prophetas autumo. Heus vos, bona cum pace nobis dicite, Estis Prophetae vel Videntes, ut vocant? HIEREMIAS.

Sumus. PANURGUS.

Quod aiebam ecce, mendicabula. HIEREMIAS.

1630

Ne rideas nos, purpurate: nec voces Iniuriä falsoque mendicabula: Nam pauperes quidem sumus, nondum tamen Mendici. PANURGUS.

1635

Abesse non potest multum, hercule. Sed cur Videntes (quaeso vos) vocamini, De maxima quando videatis re nihil? HIEREMIAS.

Quanam? PANURGUS.

Videlicet amplior vobis uti

90

Naogeorg,

1640

Hieremias

Obtingeret res, ac deinde lautior Vestitus et victus, et inter divites Locus. Ista enim sapientiae sunt praemia. His quia caretis, caeterisque plurima, Videtis et nugamini totos dies, Vobismet autem ipsis nihil, caeci magis Et iure nobis omnibus videmini. HIEREMIAS.

1645

1650

Nos nempe paucis rite content! sumus, Nec magnifica quaeruntur et sublimia Nobis, iniquitatis ac iniuriae Lucra respuimus et opes, bonamque quaerimus Semper magis retinere conscientiam Deoque complacere iustitiae via, Quam plurimas iniusticia adipisci opes. PANURGUS.

Ha ha he. Ad usque ergo supremum spiritum Metu Dei vestraque conscientia Viles, abiecti et inopes manebitis. HIEREMIAS.

1655

Utinam elegatis vos quoque esse pauperes Quam pessimis studiis Deique divites Contemptu. PANURGUS.

1660

At ego te pensilem optem cernere Carnesque ab alitibus vorarier tuas Simul et Videntum caeterorum alta cruce, Potius quam ut eligam esse pauper et tui Similis. Scio hoc optare et hosce caeteros.

91

11,2 v. 1637 - 1682 HIEREMIAS.

1665

1670

Equidem Viri, ut vobiscum aperte fabuler Quas modo vias audivimus, victu super Opibusque quaerendis, D e o et mortalibus Constat odiosas esse et adversas nimis. Nam comparatis vestra inique commoda Gravaminibus incommodisque civium. Quando monopoliis et usuris, domos, Agros, olivetaque bonasque vineas, E t quicquid immobile ferunt aut mobile Surripitis, agrumque ad agrum et domum ad domum Coniungitis, vestraeque nullus terminus Possessionis est. Quid? An provinciam Habitabitis soli, inque ius vestrum omnia Cedent? PANURGUS.

1675

Ades docturus igitur, atque nos Insane, correcturus adeo? HIEREMIAS.

Maxime. PANURGUS.

Quis te vocavit? Quisve doctrina indiget Tua. Licebit abire quovis gentium Docereque alios qui libenter audiant, N o s volumus hie de rebus aliis colloqui. HIEREMIAS.

1680

At me vocavit atque misit Conditor Vobis ut impii et scelesti pectoris Vitaeque vulnera pessima contingerem.

92

Naogeorg, PANURGUS.

1685

At tu vide ne chantaro tibi caput Tangatur. Et iam propemodum bilem mihi Moves. HIEREMIAS.

1690

1695

1700

1705

1710

Nihil opus bile: mente sed magis Sana, bona et mala iudicare quae queat, Apprendat et Dei timorem funditus, Nec in sceleribus placeat et plaudat sibi: Nam quisque vestrüm studia collaudat sua, Inspecta Lex quae monstrat esse pessima. Inspicite Legem oro posito velamine, Et nulla quaerite hulcerum malagmata, Sed sectionem potius, ut pus effluat Tandemque perfectae medelae sit locus. Videbit unusquisque quid lateat mali In corde praesertim et medullis intimis, Deinde tota in vita et actionibus. Nonne Deus haec duo requirit maxime, Nempe ut habeatur atque credatur Deus Noster, velit qui possit atque pascere, Ε cuius et speremus omne bonum manu Animamque cui credamus atque corpora? Hoc fonte et alteram deinde profluit, Ut proximum unusquisque diligat suum Ut semet ipsum. Nascitur securitas Rerum omnium ex illo priore maxima, Nil defuturum quod petat necessitas Et omnis esse divites satis in Deo Pulchreque provisos in anima et corpore Ut proximus large queat iuvarier, Semperque ab omni tutus esse iniuria. Quid ergo vos adeo gravatis proximos,

Hieremias

93

11,2 v. 1683 - 1742

1715

Et expilatis denique et deglubitis? C e u mala alioqui atraque perituri fame? Sic intimis de testimonium ferunt Externa. Studia quotidiana scilicet Produnt tenebras impiasque cordium Curas, Deo quod nempe creditis nihil, Illius et mandata non facitis pili. CERDOLUS.

1720

Mentiris homo nihili Vidensque garrule: N a m maxime, ut si quis alius, nos credimus, D e u m q u e meritis colimus et factis bonis, Ieiuniis praecibusque necnon victimis, Servamus et mandata cuncta strenue. HIEREMIAS.

1725

1730

1735

1740

Si quaereretis vestra non modo commoda Sed omnium, probitate, iusticia et fide, Si viveretis quoque haud vobis modo, Sed proximorum pariter utilitatibus, T u m crederem esse vera quae nunc dicitis. Adversus autem vos querelis omnia Q u u m perstrepant, vosque oderint pueri et senes, Mala multa vestris imprecantes artibus, Et facta longe aliud studiaque clamitent. Quae non negatis, immo ne licet quidem, Vos esse Domini constat adversarios. N u n q u a m solet etenim preces nec caetera Respicere, si non debitum inveniat metum, Fidemque veris consonantem cultibus Et charitatem proximorum congruam. Q u a e nunc in urbe hac et alibi qua pertinet Iudaea, vix tribus in viris invenerit. Nolite fremere et concrepare dentibus.

94

Naogeorg,

1745

1750

1755

1760

Res habet ut aio, magnus ergo accensus est Adversus urbis huius incolas furor Urbesque contra relliquas vestri imperi, Qui pauperes affliget atque divites Gladio, fame, rapidaque pestilentia, Succendet urbes diruetque moenia, Et fraude congestas dabit aliis opes, Vestrasque vastabit domos et vineas Agrosque, quicquid et dolis et artibus Hue usque quaesistis malis. Ad exteros Migrare faciet, vosque virictos transferet In servitutem gentis impiae gravem, Facietque totam deseri provinciam. Quid tunc iniquitate vobis proderunt Quaesitae opes? Quid fastus et superbia? Quid splendidae vestes, supellexque, aurea? Heu laceri, aperto capite, nudis plantulis Terras in alias hinc procul ducemini, Hostisque diro vos minabit verbere. PANURGUS.

Ubi ista vidisti Videns vanissime? In furno (opinor) aut latrina quapiam. HIEREMIAS.

1765

Ubi viderim, probe docebit exitus. Cingente quum vos et premente exercitu Furnisque frigentibus et exhausto penu Scrutabimini olidas latrinas prae fame Exhaurietis et matellas prae siti. CERDOLUS.

Abi in malam crucem, hominum turpissime.

Hieremias

95

11,2 v. 1743 - 1797

1770

Haec spurca fari audes honestis talibus Coram viris astansque mensae? Num putas Sermonibus gaudere nos scurrilibus? Hieremias.

1775

1780

Sunt haec molesta? At perpeti molestius Longe olim erit, quam audire iam. Succurrite Vobismet ipsis igitur, ut ne ea accidant Ex ore vobis quae Dei denuncio. Quid adeo securi et supini stertitis In scelere quisque suo, viisque pessimis? Dei capessite metum, avara linquite Studia, atque cogitationes impias, Et iniquitatis agite poenitentiam, Nempe ad Deum vos corde toto vertite. Cur provocatis (quaeso) pertinacia Coelestis indignationem numinis? Satan as.

1785

1790

1795

Audite me (nam fas mihi apud vos loqui) Nugas theatri hic narrat atque fabulas. Ne (quaeso) vos moveant, periculi est nihil. Plerique sunt omnes Prophetae eiusmodi, Vel sole non ardente multum pulveris Movent et excitant, Deique identidem Terribile nomen occinunt, ut pectora Duntaxat hominum sibi habeant obnoxia. At esse vos prudentiores autumo, Satis et diuque huiusmodi assuetos λόγοις, Quam leviter ut paulumque terreamini. Panurgus. Nihil movemur, nec moramur ullius Nugas Prophetae, qui nihil quam praelia,

96

Naogeorg,

Hieremias

Captivitates, pestilentiam, famem Contra inclytam urbem atque populum Dei videt.

Satan AS. 1800

Prudenter et recte et mea ex sententia.

Panurgus. Novimus ut erga nos sit affectus Deus. Nobis enim, ut populo suo irasci nequit.

< S a tan as. > Isthuc tenete.

Panurgus. Mentiuntur ergo, qui Eius adeo nobis furores nunciant.

Satan as. 1805

Planissime. Sed mentientibus malum Cur non datis?

Panurgus. Dabimus cito nisi quieverint.

Satan AS. Sic hercle convenit.

Panurgus. Age, scis ne, insane tu, Quid mentientibus Prophetis praemii Dandum sit, haereticisque et impostoribus?

. 1798 -1821 HIEREMIAS. 1810

1815

Scio. Et alienos si ad deos vos sevoco, Mea verba et inventa fuerint mendacia, Nil deprecor quin detis extemplo mihi. At paululum expectate, certe egressus est Leo e cubili, vastet ut et exterminet Urbes, virosque nurusque, iuvenes et senes, Redigatque in atram cuncta solitudinem, O b impios cultus sceleraque habitantium. PANURGUS.

Heus caupo. HIEREMIAS.

1820

Cingite ergo vos saccis rogo, Peccata propter vestra et imminens malum Plorate. PANURGUS.

Caupo. HIEREMIAS.

Flete. PANURGUS.

Caupo. HIEREMIAS.

In pulvere Sedete. PANURGUS.

Caupo heus.

98

Naogeorg,

Hieremias

HIEREMIAS.

Corda vestra scindite. PANURGUS.

Heus caupo non audis? HIEREMIAS.

Mala et praeputia Auferte, cervicesque duras ponite. PANURGUS.

Caupo. HIEREMIAS.

Deumque supplices precemini. PANURGUS.

1825

Caupo. CAUPO.

Quid est? PANURGUS.

Crassis es admodum auribus. HIEREMIAS.

Propitius ut sit omne et avertat malum. PANURGUS.

Toties et ad ravim vocatus, negligis Respicere quid hominis es? Et ad quid utilis?

99

11,2 v. 1821 - 1844

CAUPO.

1830

Ad hue tarnen sunt vestra plena pocula. Quid vultis? PANURGUS.

Hunc fanaticum hinc quantum potes Eiice. CAUPO.

Quid autem tu (malum) hie molestus es Potoribus meisque convivis? Veni, Nostrasque res turbare tandem desine. HIEREMIAS.

1835

Resipisce tu caupo quoque, et peccaminum. Age poenitentiam. CAUPO.

Ut mones faciam hercule, Si denuo docturus hue perveneris Prensumque te non per gradus deiecero, Impoenitentem me vocato perpetim. HIEREMIAS.

1840

Ne tantopere saevi, obsecro. Hanc mentem exue Priusquam inebriet Deus te absynthio, Et contumaces primus inter occidas. CAUPO.

Contingat hoc capiti tuo. Exite ocyus. Vestris an operam nos putatis fabulis Dare posse? Pueros atque stultos quaerite.

100

Naogeorg, SATAN AS.

1845

1850

Sic est agendum prorsus, ö viri optimi, Nequam Prophetae eliminandi sunt procul. Licet invenire alios suavia omnibus Qui praedicent, magisque sint tractabiles. Ut finiatur ergo compotatio, Hymnum canamus, et fugemus tristia.

CHORUS. Vina iam nobis veniente nocte Largius misce et meliora prome, Somnus ut nobis faveat Venusque, Optime caupo.

1900

1905

Hac nocte propterea quievi perparum Labore fessus atque solicitudine, Quid sit futurum cogitans simul et dolens, Quoque magis et verba tua perpendo, et simul Populi rebellis contumaciam, atque cor Ad recta piaque prorsus intractabile, Non video fieri posse ut ipsa, si velit Servare cives possit urbemque hanc salus. Ah quam nihil curant? quam habent derisui Omnes minas? quam audire nolunt? quam Dei Pro cantico verba atque habent ludibrio? Vae civitati, vae scelestis civibus.

IIIJ

v.

103

1887-1932 HIEREMIAS.

1910

1915

Sic fit Baruche. N o s dolemus pectore E t civitatis atque civium vicem, Q u u m rideant ipsi atque agant suaviter. Malitia sic excaecat illos propria, Consiliaque inferni atque suasus principis, N e c n o n Sacerdotum et Prophetarum agmina Vaniloqua, quis secunda nunciantibus A c c o m m o d a n t aures, adhaerent, serviunt. Sed p r o h d o l o r res sortietur exitum, Q u a l e m cupit Satanas videre scilicet. D i a b o l i c a r u m ö imperitos artium. Sed age d u m , eamus. BARUCHUS.

1920

Q u o (rogo) ituri s u m u s , Q u u m regnet eadem ubique m o r u m pravitas? Satanasque consiliis mala approbet suis, Illumque q u a m nos audiant libentius: Q u i n denique efficiet, tibi ut m a g n u m malum D e t u r . Q u a m heri autem ab ebriis timui tibi? HIEREMIAS.

1925

1930

O f f e n d i m u s quidem hactenus sani nihil, Sed imputandum hoc plebis imperitiae A t q u e ruditati. Q u i p p e non norunt viam L e g e m q u e iudiciumque adeo D e i sui. E a in quibus sunt educati, et quae vident Facere Sacerdotes Prophetasque et D u c e s , N e c facere, m o d o sed prosequi etiam laudibus Instituereque, longe esse rentur optima, Retinentque mordicus b o l u m arreptum semel. A d optimates igitur atque principes

104

Naogeorg,

1935

1940

Hieremias

Ipsumque regem germinis Davidici Utpote peritos litterarum et traditae Legis, deinde et ad Sacerdotes Dei Doctumque sacrorum Leviticum genus, Fortassis ire praestat et sermonibus Si forsan illi obtemperaverint meis, De plebe quoque spes est. Solet enim Principes Sequi vel ad sinistram eant vel dexteram, Multumque partem in utranque doctores valent. Et Sabbatum est hodie frequentes quo solent In templo adesse populus ac antistites. Quid animi habes? N u m confici quicquam putas? BARUCHUS.

1945

1950

1955

Vellern quidem, verum profecto nescio. Si non adesset ater adversarius Resisteretque tibi, vias qui neutiquam Rectas quiescit, qua potest, subvertere. Quern cautius tua iam puto vestigia Et verba servaturum, adeo quod te videt Frugem ad bonam obnixe popellum hortarier. Tum metuo, ne Rex caeterique Principes, Quin et Sacerdotes periti quamlibet, Aegerrime etiam si quis obiurgat, ferant, Et plebe multo et imperitis aegrius. Egisse quicquam perperäm viderier Nolunt: pudet, pigetque doctos argui. Hinc saepe fit quo doctiores censeas Videas ut hoc praefractiores in malo. HIEREMIAS.

I960

Meliora spero. Suadet ut dilectio, Recta hinc eamus primum ad ipsam regiam.

105

111,1 v. 1933 - 1971

BARUCHUS.

Placet. Quid autem si sit occlusus tibi Aditus? HIEREMIAS.

Quibuslibet patere tamen solet. BARUCHUS.

Olim quidem: at nunc esse morem alium audio. HIEREMIAS.

1965

Alium? BARUCHUS.

Profecto ita audio. HIEREMIAS.

Videbimus. Sed hoc quid est negocii? BARUCHUS.

Quid? HIEREMIAS.

N o n vides? Portant, vehuntque onera, ac forent si nundinae N o n sabbatum, plenisque forum aditur viis. Quam multae et ecce illic lavant mulierculae? BARUCHUS.

1970

Quid video, summe Deus. Adeo ne negligi Mandata Legis?

106

Naogeorg,

Hieremias

HIEREMIAS.

1975

In tabernis omnibus Strepitus quoque fit ingens laborantum velut, Et fit profestus penitus ex festo dies. Perversa quam sunt omnia, et quam vilia Habentur hie quaecunque mandavit Deus? Sumunt sibiipsi ferias quando lubet Quotiesque, porro unum Deo quiescere Diem, hosce redigeret homines ad incitas. BASTALUS.

1980

Ah, quam grave onus hoc, pene fregi ramices: Interquiescam paululum, neque spiritu Etiam unico ferri necesse est ad forum. HIEREMIAS.

Quo pondus isthuc fers, amice? BASTALUS.

Ad proximum Forum. HIEREMIAS.

An hodie te Sabbatum esse praeterit? BASTALUS.

Quid Sabbatum? Mihi ocioso esse haud licet. HIEREMIAS.

1985

Immo expediret quoque gerere morem Deo: In sex diebus multa potes operarier.

107

ΙΙΙ,Ι v. 1971-2002 BASTALUS.

Pro me hanc feras age sarcinam, tum ego Sabbati H a b e b o rationem. HIEREMIAS.

N e q u e mihi, nec tibi Licet. BASTALUS.

U t liceat autem facit necessitas. HIEREMIAS.

1990

Q u a e tanta (quaeso) necessitas? Q u i d actum heri? BASTALUS.

Id, quod hodie me cogit ferre sarcinas. O m n e m bibendo perdidi pecuniam. Iacturam earn hodie gnaviter resarciam. HIEREMIAS.

1995

Desine, mi h o m o , et pecuniam sic perdere E t Sabbatum violare. Disce D e i metum, E t corde poenitentiam toto arripe, N e te imminens quoque involvat malum. BASTALUS.

2000

Q u o d praedicas malum? H a u d onera solus fero. Si caeteri quoque poenitentiam egerint, Fortassis et me tanget ordo, moris ut In vigiliis. V o s interim levate mi H a n c sarcinam atque imponite.

108

Naogeorg,

Hieremias

HIEREMIAS.

Apage, non licet. Est sabbatum. Tu quoque sinito iacere sic.

BASTALUS.

2005

Ut cum hac superstitione cumque Sabbato Vos perdat Astarte Baalque maximus. Nihili homines, nulli estis omnino usui. Frangantur utinam crura vobis sabbato. HIEREMIAS.

Ad sanitatem det tibi reditum Deus. BASTALUS.

Contra ociosos perdat ambos vos Deus. HIEREMIAS.

2010

Ceritus est. Abeamus. BASTALUS.

In malam crucem.

SCENA S E C U N D A . SATANAS, RASCHATES.

S A T ANAS.

H U c usque cives, euge, respuunt probe, Minas Prophetae, et conciones, et suis

109

111,2 v. 2003 - 2024

Moribus adhaerent et paternis cultibus. Et nemo quicquam ne pilum mutat quidem. RASCHATES.

2015

Laudo. SATANAS.

Prophetamque iuvenem accipiunt male. RASCHATES.

Placet. Admodum iucundum erit spectaculum, Si populus hoc modo et Videns perrexerint. SATANAS.

Sed ille quid facturus hodie est Sabbato? In templum (opinor) ibit. RASCHATES.

2020

Quam plurimos possit.

Omnino: alloqui ut

SATANAS.

Age, eamus nos quoque, Ut quantum heri tantundem et hodie rem Dei Promoveat. Est'ne autem ille? Respice. RASCHATES.

Plane is est. Comitem quoque trahit sibi eundem. SATANAS.

Est ipsus: hem Mane admodum surrexit, ut malam sibi

110

Naogcorg, 2025

Hieremias

Rem quaerat advehatque iumento suo. Faxo inveniat. Iturus autem quo? Vide. Flectit sinistrorsum, sed iliac, quod sciam Non itur ad templum. Profecto in Regiam Tendit. RASCHATES.

2030

Videtur querelas forsitan Laturus ad regem et senatum principum, Quod nemo recta praedicanti obtemperet. S A T A N AS.

2035

Ridiculum. Apud novercam idem esset conqueri, Exsibilabitur scio, et ridebitur. Sed interesse et nos oportet, et omnibus Ire obviam eius machinationibus. Häc ergo praecurramus, age compendio. Vigilantiores simus ad tuenda uti Nostra, atque ad oppugnanda quisquam scilicet.

SCENA TERTIA. HIEREMIAS, BARUCHUS, ELEAZAR, IANITOR, SATANAS. HIEREMIAS.

2040

QUantum Baruche prospicio, verum mihi Videris audisse. Si quidem haud patent fores Portaeque, quin muliercularum et virüm Atque puerorum foribus astant agmina. Miror quid expectent gerantque negocii In sabbato tam mane.

111,3 υ. 2025 - 2060

111 BARUCHUS.

2045 < G 1 ")

Mirum prorsus est. Novi oportet aliquid esse, vel magnae rei: At non solent iudicia fieri Sabbato. HIEREMIAS.

Fortassis inversum hoc etiam uti caetera. BARUCHUS.

Credo, ut malitia est omnium et perversitas. Ah ah, quid est futurum Hieremia? Ο rem malam. HIEREMIAS.

2050

Quid est? BARUCHUS.

Viden' Satanam ante nos incedere, Iamque foribus propinquum? Adesse scilicet Vult concioni et dicta tua subvertere. HIEREMIAS.

2055

Solita facit mendacii et laethi artifex. Quantisper ilium fert Deus, nobis quoque Ferendus est. Adversus ilium maxime E t principaliter furit, cui in manu est Prohibere. Caeterum an sinatur ingredi Videamus, hominibus foris tot stantibus. Pro iure pergit quasi suo, recta ad fores. SATANAS.

2060

Heus ecquis hie est?

112

Naogeorg, BARUCHUS.

Absque controversia Recipitur intro cum comite, notus quasi. HIEREMIAS.

2065

Ignotus esse non potest apud aulicos, A quis calamitas omnium rerum venit. Si Rex enim aulicique viverent probe, Non tanta plebem detineret pravitas. BARUCHUS.

Verum. HIEREMIAS.

Aulicos ergo occupat primüm, et suis Informat institutionibus, dein Ad occupandum vulgus est facilis via. BARUCHUS.

2070 < G2 r >

Mirum, nisi hac ratione rem hue perduxerit. Melius sed hoc intelligemus postea, Quum concionibus atque mandatis Dei Attacti animum ut sit plane aperuerint suum. ELEAZAR.

2075

Quid fletis autem, sicque lamentamini? Meque reprehenditis, quasi ex industria Iudicia protraham ego. Neque satis sedulo Vestras agam cuiusque res et urgeam. Tandem obtinere quisque queat ut ius suum? Verum videtis ipsi ut haec negocia Habeant, subinde nos reverti eras iubent,

Hieremias

113

III, J v. 2060 - 2093

2080

Nec audior tarnen, nec admittor quidem Unquam, neque hodie spero nos admittier, Quando angelos vidistis ingredi malos. Sed ianitor aperit. IANITOR.

Heus ubi estis? ELEAZAR.

Adsumus. Nunquid boni adfers, quod sit hisce commodum? IANITOR.

2085

Adfero mihi mandata quae sunt. Non moror Vobis an incommoda sient, an commoda. ELEAZAR.

Quid ergo? IANITOR.

Rex est occupatus iam nimis Aliique Principes. Redite ä prandio. ELEAZAR.

2090

Toties (bone Deus) imus et redimus, et Menses tot expectamus audientiam: Praestaret ut causas penitus omittere, Quam sie agere. IANITOR.

Quis cogit autem? Desine. Nos hercle liberaveris molestia.

114

Naogeorg, Hieremias ELEAZAR.

2095

At me pupillorum miseret et flentium, Viduarum et aliorum gravatorum improbe Calumniis, qui me sibi adsim flagitant Tanquam patronum benevolentem et impigrum. IANITOR.

2100

Isthac tua ergo fruere misericordia, Eaque calceos erne ac obsonia: Redique to ties commodum dum Regi erit Audire gratis principumque cuipiam. ELEAZAR.

2105

Multos video alios cito admitti tarnen Qui vel digitulo vellicant minimo fores: Et absque quaestione daemonas modo. Qui fit, ut adeo sit nullus accessus mihi? IANITOR.

2110

Annorum habes satis, at minus prudentiae. Ingreditur hue qui commodo vel usui Vel est voluptati, manentque caeteri Foris. Nec usui aulicis nec commodo es: Aurum ipse nullum adfers, nec etiam eiusmodi Causas, aliquid unde queat exsculpi, sed es Inanis ipse et inanium causas agis, Et pro voluptate exhibes molestias. Scis iam? ELEAZAR.

2115

Scio. Si essem calumniator et Impostor oppressorque pauperum impudens, Delator opulentum, secreti proditor,

III,3

115

v. 2094 - 2134

2120

Et qui pupillorum bona intervertere Gallerem, ita arctas experirer haud fores, Sed ipsa porta quoque pateret maxima. 'ο π ο λ λ ά κλέψας 'ολίγα δ ο ϋ ς θεραπούεται. IANITOR.

Q u i d murmuras sermone peregrino? Cave. ELEAZAR.

Iusticia iudiciumque non venalia Debent haberi, aut prostituta quaestibus.

IANITOR.

Foris manebis hac diu sapientia. ELEAZAR.

2125

2130

Abiit. Videtis nunc quod urgeam satis. V i m facere non possum, nec invenio viam Q u a rebus ultra consulam vestris. Volunt Redire nos: redeamus: assidua quoad Vincantur importunitate ferrei. Si quod daremus esset aurum, tum fores Auresque nobis quoque paterent principum, N a m muneribus hie lata sternitur via. Ο tempora, ό mores. HIEREMIAS.

Aveto. ELEAZAR.

T u quoque. HIEREMIAS.

Q u i d quereris? aut quid tristis es?

116

Naogeorg,

Hieremias

ELEAZAR.

2135

Causae satis. Neminem adeo esse pauperes qui exaudiat, Et curet afflictos, et aeque iudicet. HIEREMIAS.

Quid est rei? ELEAZAR.

2140

Viduas pupillosque hie vides, Aliosque qui spoliantur, opprimuntur, et Quisque haud ferendis afficitur iniuriis, Cupiuntque me patrono adire Principes Ipsum've Regem, et suppliciter exponere Suas querelas: sed tribus iam mensibus Subinde denegatur audientia. HIEREMIAS.

Quapropter? ELEAZAR.

2145

Haud scio: nisi quod (ut intelligo) HIE munerum magna aestuat et auri sitis, Quam coniiciunt non posse nos restinguere. HIEREMIAS.

Incredibile dicis et inauditum antea, Magis occupatos (arbitror) negociis Regni arduis. ELEAZAR.

< G3V > 2150

Negociis? Ο vir bone, Aulae huius instituta non recte tenes.

111,3 ν, 2134 - 2185

2155

2160

2165

2170

2175

2180

2185

At didici ego non absque damno temporis: Estur, bibitur et luditur totos dies. Partemque noctium mediam, et hinc circiter Dormitur hor^m ad tertiam cuiuslibet Diei: opiparum adfertur hinc ientaculum, Totis fere illotis et impexis adhuc, Hesternam et olide crapulam ructantibus. Hie vino abunde explentur omnes Lesbio Succoque primo Engaddeini palmitis Ad usque quintam. Tum remotis poculis Minuta quindeeim in atrio deambulant Confabulantes turpibus de amoribus, Aut de rapina quapiam, vel praedio Emendo et extruendo, et ut successerit Venatio, velociores quis canes Habeat, equos vel comptiores, quis feras Conficere norit aut ferire certius, Huiusmodi et de caeteris nugalibus: De charitate autem et fide ne gry quidem, Quern nempe cultum maxime quaerat Deus, Salutis et quae certa sit fiducia, Et omnibus qui inserviendum proximis Beneficiis et iure dicundo et cita In omnibus defensione iniuriis. Ad prandium interea tubicines concinunt, Actusque initur mox secundus fabulae: Quis hie dapes cupediasque dixerit? A prandio pars lusitant, pars dormiunt, Pars dant amori operam fidibus aut musicis, Pars moriones exagitat aut simias, Hinc ad merendam actumque nona tertium Vocat: frequentes rursus adsunt, grandibus Certamen ineunt poculis, et gutture Erecto et extento bibunt athletice, Immane quantum: barba mentumque accipit

117

118

Naogeorg,

2190

2195

2200

< G4V>

2205

2210

2215

Hieremias

Simulque thorax quicquid aut guttur nequit Aut tumida capere bucca, mensae perfluunt, Lassantur adferendo vinum servuli. Victrix triumphat pars trophaeumque erigit, Victamque salse ridet atque despicit. At victa quadrupes fertur ex triclinio, Aut inibi dormiens vomensque linquitur. Ad tempus usque coenae et undecimam calent Haec praelia. Ad quam recuperatis viribus Vesica et exonerata aditur undique, Et rursus implentur cibis ac potibus, Suamque monstrat qui'sque fortitudinem, Ne quarto in actu male potens appareat. Quo terminato denique horas post duas Ad provocandum larga comessatio Somnum celebratur, ea tandem desinit Nocte media, nonnunquam et ultra ducitur. Sic et diei clauditur Comoedia. Hue mane si quis venit hora tertia Causam adferens aut expetens sententiam, Iubetur expectare paulum, denique Negocia incidisse magna dictitant Ut nequeat audiri, redeat ä prandio. Reversus, expectat prope usque ad vesperum, Tunc summa ianitor recitat oracula, Hodie expediri non potes iam, eras redi. Postridie eandem quoque refert sententiam, Dum mensis abeat unus, alter, tertius: Ut iam hie neque Dei neque hominum ulla relliqua Sit ratio. Ita mali cuncta turbant daemones. HIEREMIAS.

Haec omnia et alia non minus quam tu, scio, Nulla quidem experientia doctus, Dei

119

111,4 v. 2186 - 2230

Sed indicante spiritu, volui tarnen Ex te quoque de his audire. ELEAZAR.

2220

Perversa omnia Amice sunt, expulsus et Dei metus Iusticiaque omnis et aequitas. Periculum Fac ipse, turn me vera cognosces loqui. HIEREMIAS.

Experiar, ingrediarque prorsus. ELEAZAR.

Si modo Poteris. Domos nos ibimus nostras. Vale. HIEREMIAS.

2225

Tu perpetim quoque.

SCENA QUARTA. HIEREMIAS, BARUCHUS, IANITOR. HIEREMIAS.

R E s ut habeant accipis Baruche frater: Nonne merito irascitur Regi atque principibus et urbi Conditor? BARUCHUS.

2230

Meritissimo plane. Nihil si tu efficis Sermone, vitam ut aliter instituant suam, Actum est.

120

Naogeorg,

Hieremias

HIEREMIAS.

Timeo. Pulsa. BARUCHUS.

Ecquis aperit has? IANITOR.

Quis est? HIEREMIAS.

Aliquis. IANITOR.

Duo tamen estis, haud unus. Quid hue Adfertis? HIEREMIAS.

Ad regem atque cunctos principes Dei adfero mandata. IANITOR.

Num es Propheta tu? HIEREMIAS.

Sum. IANITOR.

2235

Nullius mandata nobis hercule Suscipere vacat. In templum abires rectius. HIEREMIAS.

Hue ire iussus sum: quamobrem te rogo Regis adeundi copiam praestes mihi.

121

111,4 v. 2230 - 2250 IANITOR.

N o n presto. Magnis obrutus negociis Est rex simulque principes. HIEREMIAS.

Ientaculum 2240

Fortasse sumunt? IANITOR.

Hem. Q u i d ista interrogas? Iam convenire (inquam) haud potes. Alias redi. HIEREMIAS.

Die (quaeso) Regi adesse me, quidque adferam, Fortassis admitti volet. IANITOR.

2245

Nunquam volet. An Regis haud callere me sententiam Putas? HIEREMIAS.

Memento ianitor quam sit grave Dei impedire iussa vel contemnere, Regesque caelare arduis de et seriis, A d totius quae pertinent regni statum.

IANITOR.

Q u a s i adferas tu tale quippiam puer. HIEREMIAS.

2250

Verum loquor. Quapropter impedias cave.

122

Naogeorg,

Hieremias

IANITOR.

Paulisper expecta. Statim revenero. HIEREMIAS.

2255

Nondum admodum secus experimur quam modo Dixit senex. Truculentus est ad limina Custos, ad aulae factus ingenium probe, Quern Regis indignatione exterrui Tarnen, illius referret ut sententiam. Audire porro si quidem ille respuet, Tunc innocens ero et vacabo crimine. BARUCHUS.

Opinor. IANITOR.

2260

Heus vos? Ingredimini iam, et gradus Ascendite illos. Cernitis? HIEREMIAS.

Bene. IANITOR.

Ad manum hanc Diaeta grandis est. HIEREMIAS.

Ibine Rex sedet Et principes ? IANITOR.

Tenes, et ad mensam quidem:

123

111,5 v. 2251-2274 Vix impetravi hercle ocyus ut admitteret. Hinc par, bonam ut mihi referatis gratiam. HIEREMIAS.

2265

Habemus. Oh mentitur homo, fumosque vult Divendere aulicos, nec minimum quidem Ocyus ut intromitteremur verbulum Fecit. BARUCHUS.

Putas? HIEREMIAS.

Scio. Haec diaeta regis est Quam dixit. Ingrediamur age. Sequere. BARUCHUS.

Sequor.

SCENA Q U I N T A . SEDECHIAS, HIEREMIAS, SAPHATIAS, SATANAS, GADALIAS, A B E D M E L E C H U S . SEDECHIAS.

2270

QUanquam hercle non delecter et ego Videntibus, Perraro siquidem mihi vident placentia, Non antea auditum nihil prohibet tamen Audire, et ob res serias venire se Q u i iactet.

124

Naogeorg, HIEREMIAS.

2275

Aeterna salute te Deus Rex beet et omnes pariter istos Principes. SEDECHIAS.

Quid nuncias boni? HIEREMIAS.

Mihi sententiam Respondeas quaeso. SEDECHIAS.

Quid est causae? Cedo. HIEREMIAS.

2280

Est vir tuo subiectus imperio, fruens Abs te, insolenter, traditis honoribus, Is iussa Regis spernit et nihili facit, Et hostibus colludit assidue tuis, Contraque regnum machinatur plurima, Studetque ut omnem subtrahat populum tibi. Quid nam meretur? E t quid dignus est pati? SEDECHIAS.

2285

2290

(C6">

Ο proditorem, hostemque peiorem exteris: Ο perfidum et periurum, honoris qui nihil Dati meminit. Exutus ergo omnibus Illis, et in fiscum redacta regium Substantia, cum liberis et coniuge Radicitus dispereat exemplis malis, U t similia attentare summi et infimi Timeant.

Hieremias

125

111,5 v. 2274 - 2320 HIEREMIAS.

Ut est iusta, ita placet sententia. SEDECHIAS.

2295

Die modo hominem. Si non statim praecepero Comprendi, in exemplumque statuero omnibus, Turn negligentem me atque iniquum dicito. HIEREMIAS.

2300

2305

2310

2315

2320

Faciam ut iubes. Tu nempe rex Davidici Solii atque germinis, vir ille es qui tuae Latae modo sit obnoxius sententiae. Nam maximos ecce tibi honores contulit Deus, suique te dedit populi caput, At tu superbus et satur recalcitras, Meminisse nec dignaris ä quo acceperis Quantumque, multoque minus ut gratus fores. Ingratus esse pergis, et fidem datam Rupisti ab annis usque multis perfide Deumque Davidis reliquisti unicum: Iussa illius contemnis atque negligis, Colisque gentium deos vanissimos Höstes tuos, qui nec sibi sunt utiles, Suis nec ullis quamlibet cultoribus, Quorum ipse etiam es expertus impotentiam Et vilitatem saepe: nec tarnen ad Deum Reverteris verum, sed inquantum potes Adversus ilium machinaris plurima Mandando et instituendo prava et impia, Contra premendo vera divina et pia. Quid fecit ille tibi, quod extinctum cupis? Q u o d illius cultum atque iussa destruis? Contentus impietate et utinam esses tua. Populum quoque illius peculiarem, et ex

126

Naogeorg,

Hieremias

2340

F o r n a c e d u c t u m fortiter N i l o t i c a Facis r e b e l l e m , a b d u c i s , a t q u e h o s t i b u s Servire suades, c o g i s a t q u e p r a e c i p i s . Et sane o b e d i e n t e r a d v e r s u s D e u m T e c u m d e o s cultu s e q u i t u r et m o r i b u s , U t s c e l e r u m et i m p i e t a t i s aedes et f o r a , C o m p i t a , plateae, i p s u m q u e t e m p l u m , et o m n i a Sint p l e n a . In excelsis u b i q u e m o n t i b u s , In v a l l i b u s l u c i s q u e f r o n d o s i s D e u m A u d a c t e r irritant, deis m e n d a c i b u s Vel l i b e r o r u m s e r v i e n d o s a n g u i n e : S c o r t a t i o n i b u s et a d u l t e r i i s , dolis, Et caeteris q u a m p l u r i m i s i n i q u i t a t i b u s L a x a t a sunt frena, a t q u e d e p r o v i n c i a Est c u m Dei m e t u o m n i s a b l a t u s p u d o r A u t o r e te et d u c t o r e p r a e c e p t o r e q u e , U t m u l t i f a r i ä m p e r d u e l l i o n i s et Ingratitudinis atque perfidiae simul C a l l i d a e q u e p r a e v a r i c a t i o n i s sis reus. Q u i d d i g n u s es p a t i ? Sed h o c sententia

2345

D i c t u m tua, brevi e x e q u e t u r q u a m D e u s : N a m si tuas tanti a e s t i m a s i n i u r i a s , Q u a n t i suas D e u m a e s t i m a r e c o n v e n i t ? Q u i m a i o r e s t t a n t o q u e te p r a e s t a n t i o r Q u a n t o cicada e l e p h a n t u s , aut m u s c a leo.

2325

2330

2335

< G7° >

SATAN AS.

N o n n e ante dixi, ne q u i s h u n c a d m i t t e r e t ? H o m i n e m esse r a b i o s u m m o l e s t u m q u e o m n i b u s ? A u d i t e i a m d e r e b u s u l t r a seriis. SAPHATIAS.

2350

Die garrule, nimisque impudens homuncio, Q u a e te s u p e r b i a agitat aut a u d a c i a ,

127

111,5 v.2321 - 2383 Quöd ista non vereare regi dicere? An te putas Regi esse consiliarium? Aut deesse, qui suadere possint optima? HIEREMIAS.

2355

2360

2365

2370

2375

2380

Eadem etiam vos Principes sententia Excipiet, eadem nanque peccatis simul. Et tantum abest ut suggeratis optima Regi, ad bonam ä malaque ducatis via Quod indies deterior etiam redditur Consilio et applausu impiisque suasibus Vestris: nec ipsis vestra curae munera, Nec dignitas est summa honosque publicus, Neque sinitis Regem sui meminisse, vel Honoris instantisque sollicitudinis. Nam Regis est boni et bonorum principum Regem poli terraeque maximum Deum Habere prae oculis, metuere et venerarier, Inque eius uti sint facere semper gratia, Suspicere verbum, legibusque attendere, Atque removere ab iniquitate dexteras, Vigilanter et eo subditos perducere. Viduas, pupillos, pauperes defendere, Iusteque iudicare munerum sine Respectu, et audire cito causas omnium Temporeque rebus congruo decidere. Haec nemo vestrüm curat, aut pili facit. Rempublicam vobis geritis et quaestui, Respectus at populi Deique nullus est. Ad vana vos idola vertitis a Deo, Illis salutem, incolumitatem, prospera Refertis accepta omnia absurdissime. Hinc consequenter et homines et caetera Necessitas quae humanitasque postulat Negligitis, aspernaminique fortiter.

128

Naogeorg,

2385

2390

2395

< G8V>

2400

Hieremias

Abdomini ventrique servitis dies Noctesque, studiumque est voluptas unicum. Nec ianuae interea, nec aures pauperi Viduae've vel pupillo et oppressis patent, Nec iudicatis absque causam munere. Ipsi immo pauperes et insontes palarn Spoliatis, opprimitis, calumniamini, Circumvenitis arte, vi, dolis malis Et ex rapinis deinde splendidas domos, Hortos amoenos, magnifica palatia Extruitis, et vobis videmini tarnen Adversus omnes ingruentes turbines Tuti atque provisi satis, et omni sine Transigitis aetatem mali formidine. Itä ne ergo persuasum tenetis firmiter Vos quamlibet iniquos, scelestos, impios Antesignanos ducesque ad impia Sceleraque plebi, omnino passuros nihil Mali, Deumque mortuum, aut somno gravi Oppressum, ut aut non sentiat vel nesciat? Satanas.

2405

Quaerite iterum, si quid lubet, an hie se putet Regi esse consiliarium, auspicio malo Mordacem in ipsos provocastis vos canem. Hieremias.

2410

Quid deinde dicam, quod iocum et rem ludicram Putatis, uxores venustas civium Muneribus aut vi vel precibus abducere? Acutum et hinnire ad aliorum coniuges Sicut ad equarum agmen equus admissarius? Ruitis anhelantes suam ad libidinem Quisque, sat ut contra nulla sit custodia.

ΙΙΙ,Ϊ

129

v. 2384 - 2441

2415

Nec gloriamini secus iam de stupris Scortationibusque adulteriisque, quam De fortibus factis solebant milites Quondam: hoc abest, peccare vos gravissime ut Putetis: aut pudeat, et animum denique Persuadeatis abstinere talibus. Satan AS.

2420

Patientiam ego vestram, hercle, miror oppido Impune quod feratis isthaec dicier: In carcerem iampridem et ad corvos canem hunc Abreptum oportuit, magistratum qui ita Allatrat et principibus adeo dicit male. Saphatias.

2425

Satis ne iam venena vomuisti omnia, Fanatice homo: ubi mane tarn temulentus es Effectus? Aut hausisti ubi heri crapulam hanc? Q u o d legis adversus tenorem principi Maledicis, ut sileam interim de caeteris? Hieremias.

2430

2435

2440

N o n ego caput devoveo Regis, vestra nec, Nec imprecor quicquam mali, id quod lex vocat Maledicere: at sua ponerc ob oculos mala Malis, acerbeque ideo et inclementer in Höstes Dei sic pertinaces invehi, Redeant ut ad se, et terreantur, et a malo Referant pedes suadente poenitentia, Lex nulla vetuit. Atque verba utinam mea Vestras medullas mordeant et pectora, Ut molliantur, conterantur, et queant Frugem ad bonam rectasque perduci vias. N a m si minus destiteritis sic ingredi,

130

Naogeorg,

2445

2450

2455

2460

2465

Hieremias

Idque cito, latam Regis ad sententiam Tractabimini, et eritis in exemplum omnibus, Gladio fameque et peste consumemini C u m liberis omnique vestra gloria. Aves cadavera vestra comedent et canes, Eruntque humi lutum atque sterquilinium, Rapientur ad stupra coniuges et filiae, Ludibriisque et hostium libidini Dabuntur ad vestri dolorem pectoris. Partas rapinis et dolis malis opes, Vestes superbas, aurea atque argentea Vasa, et greges armentaque, agros, vineas, Q u i c q u i d et in urbe possidetis aut agris, Diripiet hostis exterisque dividet. Praeterea iniquitate constructas d o m o s Conditaque magna iniuriis palatia, Q u i n simul et urbem hanc, omnibusque gentibus T e m p l u m stupendum, sclerea propter plurima Vestra impiosque non ferendos amplius Cultus, vorabit ignis, in arenae omnia T u m u l o s , parietinasque solitarias Redigentur, omnisque regio vastabitur: Partimque vos quos gladius famesque liquerit In servitutis hinc procul ducemini Durissimum iugum, flebitis, plorabitis, Angustiaeque vos parientis oppriment. SEDECHIAS.

2470

H a e c unde scis? Tantae quis autor est tibi U t praedices tam falsa confidentiae? Simulque cultus atque vitas omnium Carpas, m o d o hoc quasi non parentes vixerint N o s t r i , deosque plurimis ita seculis Pectoribus usque coluerint concordibus,

131

III,} υ. 2442 -2505

2475

Doctis Prophetis semper approbantibus? Lapidationem (opinor) ambis haeresi? Hieremias.

2500

Ad haec breviter (ö rex) tibi respondeo. Vitam tuam, istorum et tuorum principum Studiaque pessima, impiasque cultuum Formas et instituta, simul et exitus Q u i vos maneat et civitatem hanc regiam Nullus hominum indicavit, ipse talia Nec somniavi, ut somniant quam plurima Vestri Prophetae ficta, sed partim docet Res ipsa coram, partim et ipse maximus Terrae polique rector ostendit mihi, Ut certa confidenter ausim proloqui. Quin ipse dedit animosque et haec iussit loqui. Et iussa si non diligenter exequar, Alicuius aut hominis reformidem statum, Vaeh mihi. Potero nusquam esse tutus gentium Ullo nec effugere modo illius manum. De cultibus vitaque deque patribus Sic habet: Avorum neque nec atavorum aut patrum, Nec liberorum vita vel cultus potest Deo probari, aut firmiter consistere, Si non suo ex verbo fluat vel fluxerit, Nec ad sinistram exorbitet nec dexteram: Nec interest quot saeculis duraverit. Siquidem malae vitae impiisque cultibus Nec mille seculis potest autoritas

2505

Accrescere: hoc peiora verum sunt mala, Magisque damnanda fugiendaque omnibus, Q u o sunt veteriora, fatuum quis nomine Donaverit sapientis, et si vixerit Phoenicis annos? De prophetis plurimis

2480

2485

2490

2495

132

Naogeorg, Hieremias

2510

2515

Constat, parum illos respicere legem Dei Sed principum et populi voluntatem sequi, Et ex tenebris facere lucem, rursus et Ex luce tenebras, et probare pessima, Lucrique ventrisque et favoris gratia. Nolite eos audire qui studia probant Viasque vestras, quum malae et pravae sient, Quippe ii profecto vos volunt seducere, Et calamitatibus implicare maximis. Veros potius audite Domini nuncios Vitam arguentes atque cultus impios Ut poenitentiam agatis, et vertamini Ad bona, voret ne vos Dei indignatio. SAPHATIAS.

2520

Quam tu (malum) indignationem praedicas. Quid fecimus tandem ? Aut quid ad te pertinet? HIEREMIAS.

2525

2530

2535

Fecistis et facitis, ut audistis prius, Quae ad me parum sane immo pertinent nihil: At sentietis quam fideliter tamen Vos voluerim exemptos furori, in optima hac Retinere terra, urbemque templumque ignibus Totamque calamitatibus provinciam Subducere, itis cuncta quae vos perditum. Sed (quaeso) convertimini, et impia relinquite Studia, et eum vereamini ad quem pertinet Examinare et iudicare bona et mala, Ad traditae praescripta Legis scilicet. Is ad gravem commotus iracundiam Vestra patrumque pravitate plurima, Radicitus vos cogitat disperdere. Per me tamen prius paterne praemonet, Si forsan ulla sanitas est relliqua,

III,5 v. 2506 - 2561

133

Caveatis o m n e ut poenitentia malum. SAT AN AS.

2540

2545

Mirabor, hercle, si puer vos territat, Aut creditis si quippiam fanatico. Videtis omnia tuta et esse prospera, Nullam famem nullamque pestilentiam Q u o d in Dei vos monstrat esse gratia, Hostile nihil adhuc premit, longe hinc abest Chaldaicus exercitus, et hue venturus est N u n q u a m : i m m o si venturus esset maxime, Sunt firma moenia atque propugnacula Turresque celsae, robur est et militum, Auxilia nec vos deserent Aegyptia, Facile ut queatis omnibus resistere. SEDECHIAS.

2550

T i b i ergo propter nos locutus est D e u s ? Q u a s i seniores doctioresque haud sient? HIEREMIAS.

Sunt: verum ita illi placuit in praesentia. SEDECHIAS.

2555

2560

Mentiris(inquam) et more scurrae, libere Maledicis et conviciaris, et minas Confingis ex tuo cerebro frivolas, E t h o c tuum adversus magistratum et locum hunc A regibus D e i dicatum cultui. E t caeteris ni regibus modestior Essem, procacitatis huius debita E t maledicentiae referres praemia: A t si quid ultra: nolo plura dicere.

134

Naogeorg,

Hieremias

HIEREMIAS.

2565

2570

2575

2580

2585

2590

2595

Non mentior (magnifice rex) certissime Me misit ad vos civitatemque hanc Deus, Et scelera vobis vestra iussit dicere, Quae vera sunt, et teste conscientia Agnoscitis, licet tegere conemini. Si scurra dicitur ea si quis indicat, Q u o nomine appellandus est is qui facit? Audire pudet (opinor) et piget: at magis Pudeat facere, saltemque vel fecisse vos Poeniteat, unde reditus ad Deum patet. Nulla obstinatione placatur Deus, Et iustus esse nequit adhuc mala cui placent, Malefacta magis et cogitat defendere Quam linquere monitus, et cavere in posterum. Quapropter (o rex, vosque populi principes) Meum sequimini (quaeso) consilium hactenus Neglectum. Cogitata, facta perperäm Abiicite, deplorate, detestemini, Contrariasque mox vias apprendite. Iuncta Deum vereamini fiducia. Iudicia iustitiamque facite querentibus. Eripite de calumniatoris manu Tyrannice oppressum, pupillum et advenam, Viduamque contristare fugite iniuria, Aut persequi odio, aut opprimere violentia. Ne sanguinem effundatis innocentium Hoc in loco, neu liberorum victimas Diis gentium offeratis. Haec si, ut addecet Curaveritis, et civitas et regia Domus haec manebit, et Davidis thronum Et tu tenebis Rex, tuique posteri, Regnabitis florebitisque gloria. Vestri quoque famuli populus et subditus Feliciter aget liber ä molestiis.

135

111,5 v. 2562 - 2616 SAPHATIAS.

2600

Abi modo, et curato res domi tuas. Nos absque te nostras probe curabimus. Et rex videbit, quomodo ipse et liberi Aulam hanc inhabitent atque Davidis thronum, Utque famuli populusque agat feliciter. Petulante consultore Rex non indiget, Multoque correctore minus exotico. Mittemus ad te si quid indigebit, aut Opera tua fatuove consilio tuo.

2605

Abi modo: tuaque vome alicubi in rusticos.

SATAN AS.

Tolerabilius est. At mihi non sie tarnen Abiret: expectoque num sitis viri. HIEREMIAS.

Sin vero obedire hisce. SAPHATIAS.

Abis, an non? HIEREMIAS.

2610

2615

Dei Nolueritis verbis, ut ante dictum, et ut Α rege lata continet sententia, Haec aula civitasque tota corruet Vastata flammis hostiumque viribus, U t obstupescat hospes häc pertransiens, Rogitetque, cur huic civitati maximae Sic fecerit Dominus. Sed actutum audiet Causam, videlicet quöd incolae, Dei

136

Naogeorg,

2620

2625

2630

Hieremias

Reliquerint pactum sui, et adoraverint Deos peregrinos, coluerintque impie. Haec accident, neque poteritis avertere. Nec collocetis (quaeso vos) fiduciam In moenia aut turres vel arma plurima, Auri nec argentique splendidas opes, Vestrasque dextras atque fortitudinem, Nec segnis augeat animos Aegyptius. Domini metus scelerumque poenitentia, Adversus omnia robur est incommoda Tutissimum. Sunt vana cuncta caetera, Nec in malo protegere possunt tempore. Pudore vos afficiet Aegyptus potens Et quicquid usquam est, praeter in Dominum, spei. SEDECHIAS.

2635

2640

2645

Satellites, educitecito istum foras, Servateque quoad iussero aliud. Hunc diem Inauspicato ortum esse nobis arbitror, Aut prorsus aspectu planetarum malo Viciatum, in hanc horam adeoque ad ientaculum Hominem hunc quod intromisimus fanaticum, Ut nos acerbis carperet sermonibus. Audistis intemperiem et illius minas, Quantisque nos omnes oneret opprobriis? Quod si ista dicat plebe coram mobili, Ut talium fanaticorum audacia est, Seditio grandis excitabitur scio, Aut certe apud vulgus erimus despectui. Nam conciones audit istiusmodi Libenter, audiunt ubi male principes. H-inc ne quid accidat quod omnibus siet Incommodum, nobis videndum est, ό viri. Die Saphatia.

137

111,5 v. 2617 - 2671

Saphatias.

2650

2655

Prorsus eadem (rex) quae refers Et ego metuo: et insuper, ut inpudentiam Hominis video, mirabilemque audaciam, Nullius interdicto obediet, aut minis, Ut desinat post praedicare talia. Nec enim sacerdotes scientia vacant Legis, nec esse desinunt loquaculi Prophetae et omnibus molesti regibus. Ad haec magistratus suos contemnere Videtur,et pro nihilo habere Principes. Lapidibus igitur opprimendum censeo, Bona ut tibi Rex, atque nobis sit quies. Satanas.

2660

Te laudo Saphatia, virumque iudico.

Sedechias. Tu Gadalia.

Gadalias.

2665

2670

Ego Rex quae locutus est homo, Ex temeritate dicta iuvenili, arbitror: Exque ingeni calore, qui huic aetatulae Fere inest, neque adfuisse contemptum reor: Aetas feret meliora maior. Ergo iam Mediocriter punitus et doctus malo Accommodare principum se moribus Seiet. Proinde censeo in custodia Habendum, ut etiam si velit, nulli tamen Possit loqui, nec esse turbarum pater.

Sedechias. Abedmeleche, quid putas?

138

Naogeorg, Hieremias ABEDMELECHUS.

2675

2680

2685

Ego nemini Praeiudicans, dimitterem in praesentia Libere eum abire: quippe si iussu Dei Ad nos locutus est, uti ipse deierat, Culpae nihil habet. Sed nos videbimur Deo proterve velle iam resistere, Si feciales eius aliquä affligimus Contra omnium morem atque iura gentium. Sin finxit ipse, fatuus est et desipit, Nec quid loquatur sat videtur noscere. Fatuis et insipientibus porro haud decet Ob verba succensere quamvis libera: Nec inde seditionis ullus est timor: Nam dicta fatuorum nihil habent ponderis. Ridentur, et ob ea nemo vorteret manum. SEDECHIAS.

2690

Vos caeteri, ex tribus hisce iam sententiis Eligite quae placeat. Et ut quaeque ordine Est dicta, sic vestrum favorem promite, Digitumque tollat, prima cui placet unicum, Binos cui secunda, tres cui tertia. Longe favere plurimos cerno ultimae, Esto. Revocate nunc. SATAN AS.

2695

Ita ne vos molliter? Heu postea quam poenitebit? Nam malum Qui solvit, is sese in vicem illius ligat, Miseretur alterius, sui vero nihil. SEDECHIAS.

Pro maledicis tuis quidem sermonibus

III,}

v.

139

2671-2711

2700

Poenas subire dignus esses ultimas, Sed nostra mansuetudo vitam modo tibi Donat. Sed ori si haud tuo imperaveris, In posterum non amplius sie auferes. Abi domum. Et cave. HIEREMIAS.

Cavete vos quoque. SEDECHIAS.

Non pluribus opus est, abi. HIEREMIAS.

2705

Nam si minus Caveritis, proh quanta vobis imminet Clades calamitasque. Hostis autem quam citus Curribus equisque properat, exitium ferens Vobis et urbi? Ah aderit hodie ad vesperum. Dixi. Abeo. SEDECHIAS.

Si tu sie quidem perrexeris, Velociter te morte plectam pessima. Dixi.

3215

3220

Arcana nec vobis sua patefecerit. Q u i fieret ergo, ut non meris mendaciis Faceretis errare populum, atque decipi? Hinc est profecto, quod popelli affectibus Servitis, et perversa regum dogmata Probatis, applicatis et vos dextere Ad id, quod aut parit favorem aut quaestum olet. Suis proinde sinitis ingredi viis Regesque populumque, et reprenditis nihil: Q u i n et duces ad omnia estis impia, Adversus et Deum atque conscientiam, Promittitis pacem et secunda tempora. Vestro et utinam promitteretis nomine, Autoritateque m o d o niteremini Vestra, leve, et fallaciae haud tantus locus Esset, neque vos populumque creditum In calamitates mergeretis ultimas, Divini uti fit autoritate nominis, Q u a prave abutimini, fidem ut mendaciis Faciatis. Ecquid vos pudet vel poenitet? An non putatis evidens tandem fore Verbum an Dei sitis locuti, an proprii Seductionem fraudulentam pectoris ? Q u o d , somniavi, somniavi, dicitis. Q u i d vult sibi? An vestra ilia vultis somnia Credi atque suscipi Dei pro oraculis? An vestra quod mendacia excoctis Dei Promissionibus dolose nectitis, Mox firma consistent eruntque fidelia? Promisit huic sane popello plurima, Sed viveret si Legis ad praescripta, nec Sese ad sinistram verteret nec dexteram. Vos porro conditione omissa cautius Promissiones praedicatis simplices, Et veritatis limpidae autorem Deum,

159

160

Naogeorg,

3225

3230

3235

3240

3245

3250

3255

Hieremias

Contaminatis improbis mendaciis, Amet impios quasi nec daturus sit malum. Vestra precio quanto lubet divendite Sola populis, et verba habetis, si Dei, Ea quoque sola simulque vere promite. Nolite commiscere tarn distantia. Vestra paleae sunt, irruens quas dissipat Ventus, Dei sunt ponderosum triticum, Quod nulla ventorum procella movet loco. Immo quasi ignis sunt voraxque incendium, Vestras quod in cinerem rediget et pulverem Paleas, uti promissa sunt vanissima Cum somniis et mollibus sermunculis. Magnusque quasi durissimusque malleus Qui plebis huius pervicacis conteret Caput arrogans et pectus indomabile, Vestrumque cor impoenitens et impium, et Potentiam, superbiam et fiduciam, Ut sentiatis demum, ut adversus Deum Nunc loquimini mera intonantes dulcia. Pridem hostis ecce ingressus est provinciam, Rapit atque vastat, civitates occupat, Nostrisque iam nunc imminet cervicibus, Et polliceri audetis interim bona Pacemque? Qua tandem (obsecro) fiducia? Mox hanc quoque occupabit urbem et ignibus Exuret, et templum hoc et aedes caeteras, Tum Veritas patebit et mendacia, Et an Deus vos miserit, et bona impiis Terraeque pacem iusserit promittere. Non misit ille vos, tamen vos curritis: Ad vos locutus est nihil, nec illius Mentem tenetis, attamen sub nomine Garritis eius multa, populum et quem ille vult Correctum humiliatumque poenitentia,

161

111,8 v. 3224 - 3290

3260

3265

3270

3275

3280

Mendaciis erigitis in superbiam Et obstinatiorem adhuc in pessimis Facitis viis. Quid praemii vobis fore Putatis, ita male qui docendi munere Abutimini et au tori täte publica? Ex ore Domini iam ante vobis nuncio: Absynthiis cibabit omnes tristibus, Et feile vestra temperabit pocula. Gladiis cadetis hostium aut dira fame. Vestraque iacebunt in plateis corpora Alitibus et canibus voranda sordidis. Adulteri estis etenim et infidi Deo, Miserrime et lacerastis illius gregem, Ut non sit haec iam Hierusalem sedes Dei Sed Sodoma vel Gomorra. Sic videlicet Mendaciis et institutionibus Infecta vestris est, et omnis denique Provinciae ä vobis calamitas et malum Pollutioque coepit. Ergo vos simul Cum principibus atque populo isthoc impio, Atque regione ita simulacris dedita, Sic fervido Dominus furore conteret Ut fictilem hanc ego contero lagunculam, Quam nulla reparabit hominum solertia. PHASSUR.

3285

3290

Ο scurra nequam, ό impudens apostata. Haeccine loqui te propalam contra hunc locum? Contra Sacerdotes Prophetasque optimos ? Hoc ecce voluisti. Arripite satellites Quantum potestis, inque nervum claudite. Nisi providemus crescet haec licentia, Erimusque propediem omnibus contemptui, Contraque nos motum excitabit maximum.

162

Naogeorg,

3510

3515

A u d a c t e r iram parvipendentes tuam. M e i recordare D o m i n e , ac me visita, Et ab omnibus tuere persequentibus. Te propter hanc sustineo contumeliam. In os m e u m verba posuisti mi tua, Eaque comedi quasi cibum, m e a q u e intima O s s a penetrarunt et cor et ventrem m e u m , Et me q u i d e m s u m m o replerunt gaudio F u e r e q u e mihi cordis exultatio, Q u o d nempe m e dignatus esses gratia T u i q u e notitia potenti n o m i n i s : Ast ilia d u m ex praecordiis exaestuo In sibilum r i s u m q u e fiunt et m a l u m . O m n e s precantur mala mihi, omnes devovent. A d foenus accepi nihil, nihil et dedi, Sedi nec in conventibus ludentium, N u l l a s paravi proximis calumnias, Egi, sed absque fraude, solitarius, In rebus et fui molestus n e m i n i : N a m q u e abs tua mihi timui potentia, N i h i l o m i n u s repleor amaritudine, Probrisque saturor et impetor doloribus, Vaeh mihi, mea ό mater, quid hanc m e turbidam Enixa es in lucem? V i r u m invisum omnibus, Q u e m q u e o m n i u m discordiarum clamitant Et esse rixarum caput? Sit ilia lux Devota diris, matris in q u a prodii De ventre, sit q u o q u e execratus nuncius, Q u i nunciavit m a s c u l u m n a t u m patri, M e i q u e causa affecit ilium gaudio. U t civitati fiat eversae ä Deo, N e c mane sit requies ei nec vesperi, Q u o d non peremit m e statim ut n a t u m audiit. N a m cur vel u n u m natus advixi diem? T a n t u m laborem ut et dolorem cernerem?

171

172

Naogcorg,

3520

Hieremias

Aetatem et omnem opprobriis consumerem? Sed aliquis ingreditur. Baruchus est meus.

SCENA QUARTA. BARUCHUS, HIEREMIAS. BARUCHUS.

H E i mihi, quod hie te video, mi frater. Quam ego O b conciones semper hunc timui exitum? Quid agis? HIEREMIAS.

Quod homo vinctus miserque. BARUCHUS.

3525

Vicem tuam Equidem doleo. Si virium mihi quid foret Te liberarem, et die modo quid in rem tuam Me facere cupias, atque factum credito. HIEREMIAS.

3530

3535

Noli mei causa esse sollicitus nimis. Animum tuum novi ut sit, ό frater: sed hoc Rerum statu efficere nihil pro me potes, Neque venit in mentem tibi quid imperem. Me liberabit Dominus uti si volet. Coniecit hue me ob functionem creditam, Hinc eximet quoque quando fuerit commodum, Idque cito, sicut spiritum audivi modo.

IV,4

v.

173

3519-3558

3540

Suggessit etenim quae hinc solutus praedicem. Sic usquequaque eius voluntas omnibus Aequo ferenda animo est. Q u i d aliud possumus? Vivificat, occidit, humiliat et elevat, Illius atque effugere nemo potest manum. BARUCHUS.

3545

Vera haec quidem et pia. Sed mihi mirabilis Haec est voluntas, corda quod quum noverit Tarn principum regumque quam populi impii Perversa plane et esse reditura ad bonum Nunquam, tamen qui praedicent emittat. H o c Q u i d aliud est enim, ac scientem ludere Operam? Simulque ad evidens periculum Mittere prophetas? HIEREMIAS.

3550

3555

Impios convincere Vult merito puniri, quod et praedixerit Ventura mala et illi nihil sibi caverint, Sed admonitiones capite contempserint Duro, Prophetas atque tractarint male. Factorum ad hoc reconditas suorum habet Causas. Piorum est, facta quae sunt, credere Iuste optimeque facta. Sic contra Deum N o n murmurabunt, omniaque levius ferent. BARUCHUS.

Difficile creditu. HIEREMIAS.

Fateor. Et iam D e o Conquestus ante sum, frequensque disputo,

Naogeorg, Hieremias

174

3560

3565

Quare impiis secunda cedant omnia, Et inique agentibus bene esse perferat, Contra miserrimis pios agitet modis. Sum vinctus ego, vivunt liberrime mali. Post terga ponunt qui Deum et verbum illius Agunt suaviter et fruuntur gaudiis, Doleo ego, qui iussa executus sum Dei. BARUCHUS.

Sic fit. Malum hoc, sententia tamen mea, Vitare poteras. HIEREMIAS.

Quomodo? Si forsitan Siluissem et audiens fuissem neutiquam Dicto? BARUCHUS.

3570

3575

Haud licuit istuc, scio. Est modus tamen In rebus, et plane utilis prudentia, Quam qui relinquunt plurimis incommodis Vexantur, et non immerito, puto. Si non acerbe ita attigisses Principes Vitae necisque qui potestatem obtinent, Munusque veritatis et verbi datum Pro tempore et loco atque personis probe Partitus esses administrassesque, non Redisset hue tua res. HIEREMIAS.

3580

Mihi quam praedicas Prudentiam, Baruche? Quem monstras modum? Quod tempus aut locum atque personas iubes

IV,4

175

v. 3581 - 3602

3585

Attendere? Humanuni negocium hoc putas? Deliberationem et esse ullam mihi, Et ä D e o praescripta non prius omnia? Sum missus ad regem aulicosque et principes Templique pontifices et ipsam denique Plebem, atque mandatum ä Dei spiramine Quid cuique dicerem, an putas non ire nec Mandata debuisse cuncta proloqui? BARUCHUS.

N o n id puto. HIEREMIAS.

3590

An vero si acerba spiritus Mandavit, ego ea mitigare debui Vel commodi mei aut favoris gratia Meique praevaricator esse muneris? BARUCHUS.

N o n iam. HIEREMIAS.

3595

3600

Dei haec sunt spiritus vestigia Verbique divini. Esse vehementer solet Ad vitam et ad mortem efficax, et intima In utramque partem commovet praecordia. Nam vivit et penetrat: proinde frigidus Sermo, haud acuto dente mordens impia, N e c recta persuadens erigensque fortiter Confracta corda, spiritus dici nequit Esse Domini. Idcirco bene est quod impiis Et saxeis videor acerbus cordibus.

176

Naogeorg,

Hieremias

Essem suavis et oleo tranquillior, Essent boni si, agerent've poenitentiam. BARUCHUS.

3605

Assentior. HIEREMIAS.

Quid amplius desideras Autem Baruche? Tempus an minus aut locum Recte attigi?

BARUCHUS.

Sic arbitror. HIÜREMIAS.

Si incendia Surgunt, ad extinguendum an aliud eligis Quam tempus instans? BARUCHUS.

N o n aliud. HIEREMIAS.

3610

At non eo Curris gerisque aquam ubi opus est, sed forsitan Alio, interim Salomonis aut in porticu Spaciaris ociosus? BARUCHUS.

Absit. Haud decet.

177

IV,4 v. 3603-3633 HIEREMIAS.

3615

3620

Age nunc. Vides ne tempus hoc periculi Plenum, atque praesentis quidem? Hostis obsidet Portas et exitium minatur ultimum, Paucis diebus omnia invasit fames, Grassatur et subinde pestilentia O b maliciam populi atque cultus impios, Ventura quae quum cernerem per spiritum, A n non monere debui ut resipiscerent E t praecaverent poenitentia malum? E t id statim et quovis loco? BARUCHUS.

Sic arbitror. HIEREMIAS.

3625

Venere nunc praedicta partim, et caetera Partim imminent. N o n n e admonere debeo E x t r e m a ne experiantur, et rem hue progredi Sinant, vorax ut flamma cuncta devoret, Ipsique miseris pariter occumbant modis? A n iam tacendum, postque cladem denique Permulta sero garriendum esse autumas ? BARUCHUS.

3630

N o n sane. HIEREMIAS.

U t aedium canis custodiae Adhibitus, altis si tonet latratibus A furibus quando est periculi nihil In maximo supinus et discrimine

178

Naogeorg,

3635

3640

3645

Stertätve sileätve, offula persuasus aut A furibus opima, aut metu, ne quid mali Patiatur, omnino meritus et dignus est Cui crura frangantur et agatur in crucem. Ita et propheta maximo est dignus malo Qui multa tranquillo susurrat tempore Quando haud adest malum, adfuturum nec videt, Quum vero adest aut adfuturum praevidet Tum retrahit os linguamque praemio aut metu. Quod carnis ilia dictitat prudentia, Quam tu videris velle nobis tradere, Ut veritatem nempe dispensem probe. BARUCHUS.

Scio, tuus ut sit animus, et te dicere Recte, meum nec his ago negocium, Sed rex eunti hue venit obviam mihi, Iussitque te admonere. HIEREMIAS.

Qua de re? BARUCHUS.

3650

Ut bona Annunciares diceresque. Tunc statim Te liberatum iri, atque sibi charum fore. Sin aliter animatus fores et pergeres Ut hactenus, vitam in catenis perpetim Acturum. HIEREMIAS.

3655

Hieremias

Ad hominum scilicet prudentiam Pulchre bona et mala proposuit. At in mea

IV,4

179

v. 3634 - 3680

Non est manu utralibet loquendo persequi. Neque in illius erit ut in catenis exigam Vitam aut moriar aut aliud aliquid perferam, Fient sed omnia ut ante decrevit Deus.

BARUCHUS. 3660

Id arbitror eum velle. Quamvis diceres Mala multa vulgo et haec acerbe quamlibet, Ipsi tarnen magnatibusque parceres. HIEREMIAS.

3665

3670

3675

Quid ais Baruche? Parcerem? Quoties ego Testatus ante sum et bona et suavia Quam mala et acerba malle me quoque dicere? Nam proprie ad me pertinet prorsus nihil Recte saecus ve quisque vivat civium. Quod impia autem facta pravaque arguo Divina pene invitum adigit autoritas. Quapropter huic illive quicquam parcere Non est mei arbitrii, atque causae sunt duae Cur cogar etiam principes reprendere. Prima, quöd et ad eos habeam mandatum Dei, Altera, quod impietatum et omnium caput Et origo sint scelerum quorum plebs est rea. Et exitii erunt denique nisi caverint. Nulla ergo parcendi ratio mihi integra. BARUCHUS.

Non liberaberis ergo quantum intelligo. HIEREMIAS.

3680

Si visum ita fuerit Deo, nihil moror: Sed aliud accepi ä docente spiritu

Naogeorg, Hieremias

180

Ut et ante dixi, proinde vade, et ligneum Mihi ocyus iugum adfer. Ita mihi usus est. BARUCHUS.

N o n d u m absolutus aliud instituis malum.

HIEREMIAS.

Sic est necesse. Adfer igitur. BARUCHUS.

Mox adferam. HIEREMIAS.

3685

3690

3695

3700

Opprobrio mihi est eritque perpetim, Ο Domine sermo tuus, scelera quod arguo Unamque semper vastitatem clamito. Hinc incidit mihi saepe cogitatio N o n amplius verbi recordari tui, Nec in tuo quicquam docere nomine. Sed ecce factus est mihi sermo tuus Q u a s i ignis in praecordiis exaestuans, Idemque clausus intimis in ossibus. Deficio, nec sufferre possum. Proloquar Igitur necesse est, atque flammas evomam. Sed quantus in gyro timor? quantae minae? Statuere quam concorditer me persequi? Assiste mihi bellator ut fortissimus Ο Domine, ut omnes persecutores mei Cadant et infirmentur, ac opprobriis Saturentur aeternis.

181

IV,5 v.3681 -3727 SCENA QUINTA. PHASSUR, HIEREMIAS.

PHASSUR.

3705

A G e , hunc iam solvite. Intelligis modo tu (arbitror) quanto siet Q u i e s s e melius, atque linguam dentium Intra tenere claustra, quam conviciis Atque maledictis principes lacessere. Abi solutus nunc, tibi et posthac cave. HIEREMIAS.

3710

3715

3720

3725

Ο Phassur, oris nomen ä nigredine Q u i merito habes. N a m praedicas mendacia, Populumque falsa decipis fiducia: Q u i n et ad avariciam docendi munere Et ad improbam crudelitatem abuteris. Pontificis est, verbo Dei contrarios N o n verberibus atque colaphis contundere. Potiusque bene vivendo et integris viis Q u a m vinculis nervoque vel saevis minis Compescere adversariorum lingulas. Q u i a ergo saevitia et pavore perfuris U t Phassur usque hue, si Magor vocabere Posthac, ut ä pavore nomen scilicet Habeas. Siquidem ä Deo tibi denuncio Q u o d in pavorem sit daturus te et tuos, Ense qui inimicorum suorum corruent Vidente te: nec erit popello huic ulla pax U t polliceris scilicet mendaciter, Dabitur sed in Babylonici regis manus, Inque Babylonem transferetur hinc proeul, Cadetque gladio: et civitatis insuper

182

Naogcorg,

3730

3735

Substantia huius omnis, et opes publicae U n a et privatae, et vetusti et conditi A regibus thesauri, et omnia caetera Preciosa eodem deferentur hostibus. T u Phassur autem cum familia relliqua Captivitatis inibi senties iugum, Inibi et cum amicis sepelieris caeteris, Mendacium quibus prophetasti hactenus. PHASSUR.

N o n d u m ergo didicisti abstinere talibus Insane, verbis? Vis reduci, intelligo, In carcerem. HIEREMIAS.

N o n ambio. PHASSUR.

Q u i d ergo non Maledicta omittis, eaque contra Principes? HIEREMIAS.

3740

Dixi. Iam habes certo quid expectes boni. PHASSUR.

3745

Si verbulo me post vel uno laeseris, Lapidibus obruare faxo miserrime. Dixi. Iam habes et tu quid expectes mali. Genere ex sacerdotali es oriundus b o n o , Q u a r e sacerdotum ordinem tuerier, Eademque deberes ubique dicere et Sentire nobiscum, haud paläm proscindere

Hieremias

183

IV,6 v. 3728-3764

3750

Conviciis, et facta nostra carpere. Pars turpis est toto haud suo consentiens, Suum apostatae omnes persequuntur ordinem. HIEREMIAS.

Sequi ad malum, immo turpe multitudinem, Ventrisque causa veritatem prodere. PHASSUR.

3755

3760

Abi hinc modo: audisti futurum quid siet. Dii maximi, ut loquax homo, qui nec minis Verbisque nec verberibus adduci potest Compescat ut linguam. Dabo hoc insaniae Ut perferam, alioqui experiretur cito Me constitutum principem in domo Dei. Quis ille verö, quidque fert, qui ei venit Advorsum? Age inspicere lubet quam rem gerant.

S C E N A SEXTA. BARUCHUS, HIEREMIAS, PHASSUR.

BARUCHUS.

EUax, quid aspicio? Absolutum vinculis Meum sodalem. Ο gratias magnas Deo Agamus. Ο mi frater exoptate, quam Te liberum esse gaudeo. HIEREMIAS.

Habeo gratiam.

Naogeorg,

184

Hieremias

BARUCHUS.

3765

I u g u m attuli, c u i u s tibi i a m forsitan N u l l u s erit usus. HIEREMIAS.

Erit. A g e in c o l l u m m e u m Impone. PHASSUR.

3770

Dii v e s t r a m f i d e m , q u a m e i u s m o d i H o m i n e s farinae. Q u i d sibi f a n a t i c u s Q u a e r i t i u g o a p p e n s o a t q u e tali s c h e m a t e ? A n m e studet q u o d v i n x e r i m t r a d u c e r e ? BARUCHUS.

R i d e b e r i s scio s i m u l a c c o n s p e x e r i t T e q u i s p i a m n a s u t u s ex v u l g o . HIEREMIAS.

3775

'-L4r> 3780

Haud novum Istuc m i h i . P r o f a b u l a m e o m n e s h a b e n t , S u m q u e p u e r i s et seniculis o s t e n t u i . R i d e n t , ciconias et aures m o b i l e s F i n g u n t , s u b i n d i c e p r o f e r u n t et p o l l i c e m , Quassant caput, linguam exerunt, torquent labra. Sed p r o p e d i e m p r o f e c t o et ipsi o s t e n t u i H o s t i b u s e r u n t , c u i u s s p e c i m e n et h o c fero. Sed e a m u s in t e m p l u m . P o p u l u m adesse a u g u r o r , Necnon Prophetas praedicare plurima. BARUCHUS.

Q u a e s o m o d e r a t e , ne in aliud c a d a s m a l u m .

IV,7 ν.376}

185

-3792 HIEREMIAS.

Oblitus es tarn cito quid ante dixerim ? BARUCHUS.

Age ut lubet. Sed esse cupio bene tibi. HIEREMIAS.

3785

Credo. Melius at omnibus nobis Deus. Eamus. PHASSUR.

3790

Ex nervo domum putaveram Iturum, et omnes conciones amodo Templumque fugiturum, sed en contrarium Molitur, et templum petit: sic scilicet Correctus est. Sequar audiamque, nunquid et Docere tentet. Q u i p p e iumento suo Sibi (quod aiunt) prorsus accersit malum.

SCENA

SEPTIMA.

SATANAS, RASCHATES. SATAN AS.

A l n ' solutum? RASCHATES.

Maxime. SATANAS.

Q u i d incidit

186

Naogeorg, P o n t i f i c i in a n i m u m ut solveret? Raschates.

D e l i r i u m est. S a t a n AS.

Nil verius. H o m i n e m inquietum solvere? Raschates.

3795

H o c p o s t e a s e n s u r u s est e t i a m m a g i s . N a m q u e i n d e t e m p l u m petiit e v e s t i g i o D o c t u r u s h a u d d u b i e similia p r i o r i b u s . S a t a n AS.

T e m p l u m ergo petiit? Raschates.

H i s c e vidi oculis. S a t a n AS.

Age.

3800

E a m u s illo et nos, ut a d v e r s e m u r et P o p u l u m r e t i n e a m u s in o b e d i e n t i a . Raschates.

N e c e s s e p r o r s u s . Sed tibi ut p r o c e s s i o Placet a t q u e s u p p l i c a t i o n e s p u b l i c a e ? S a t a n as.

Summe profectö. Caeterüm, autor quis fuit?

Hieremias

IV,8

υ. 3793 - 3813

1 87 RASCHATES.

Q u i s ? nisi ego? Regi nempe suggessi. SATANAS.

3805

Probo. Sed eamus, hoc ne simus in festo ultimi.

S C E N A O C T AVA. BARUCHUS, HIEREMIAS, MULIERES, HANANIAS, POPULUS. BARUCHUS.

3810

i N g e n s adest o m n i n o multitudo, quum Pro moenibus portisque tot quoque excubent, Hostesque contra dimicent e turribus. Q u a m calamitas facile religiosos facit. In prosperis, n e m o fere est D e i memor. Q u i d istud autem? HIEREMIAS.

Quid? BARUCHUS.

Viden' mulierculas Longissima hue processione tendere? HIEREMIAS.

Video.

188

Naogeorg, BARUCHUS.

Antefertur nescio quid. HIEREMIAS.

3815

Scilicet Coeli volunt placare reginam peplo, Ut magis adhuc Deum malumque provocent. BARUCHUS.

Id nempe facturas putas? HIEREMIAS.

Scio, et audies. Propius age, accedamus. BARUCHUS.

Ο insaniam. Itäne nec in ipsis sapere discunt malis? MULIERES.

3820

3825

3830

Ο domina mundi unica polique praepotens Regina, que nunquam repellis supplices, Sed semper audis invocantes, qualibet Etiam in necessitate: tibi concorditer Offerimus hoc nostra peplum factum manu, Faveas ut et propicia sis. Certe vides Hostilis ut nos obsideat exercitus, Famesque cruciet atque pestilentia, Magnumque nobis omnibus periculum, Necnon maritis immineat et liberis. Respice igitur celso tuo de habitaculo Nostrique miserere, ό pia et dulcissima.

Hieremias

IV,8

v. 3813

3835

189

-3857

Per te potes, nihilque tibi negat Baal. Fac hostis ante nostra stratus moenia Efflet animam, esca fiat et volucribus: Aut pulsus hinc, domum redeat inglorius. Sic tua tibi ara sempiternis ignibus Luceat, et accepta imbuatur hostia. Sic splendidis tu gaudeas amiculis Semper, tibi nec serta desint florida. BARUCHUS.

3840

Proh rebus impietate summa consulunt: Frustra et creaturam invocant, et auribus Carentem et ore et adiuvante dextera. Ο fatuitatem. HIEREMIAS.

Caetera attende, obsecro. POPULUS.

3845

3950

3955

3960

3965

3970

3975

3980

Quapropter ira Domini et indignatio Adversus urbem hanc vosque cunctos permanet E t permanebit quoad eatis perditum. Decrevit autem, plurimis cum gentibus Subiicere vos Babylonii regis iugo, Vestris ut impietatibus ponat modum. In cuius exemplum atque testimonium Prodire tali iussit ad vos schemate, Verbis ut et signis moverentur magis Praedura vestra corda. N u n c igitur iugo Vos sponte subiicite ducis Babylonii Et sacra vestra humanaque illi dedite, Vobis bene ut sit, nec fames vos nec sitis Gladiusque voret atroxque pestilentia, Et ignibus cremetur urbs et hec domus. Sponte facite id quod imperat necessitas N e maximo facere malo cogamini Tandem. Quid ista (quaeso) pertinacia Subvertere ista cogitatis omnia? Resistere Dei an tenditis potentiae, Q u i regna terrarum omnium dat cui lubet? Humilesque tollit et superbos deprimit? Nolite eos audire qui male somniant Babylonium abiturum hinc fuga et tentoria Vobis relicturum sua omnibus bonis Referta. Somnia sunt, mera et mendacia Seducere quibus vos volunt et perdere, Supremum ut excidium urbis et cadavera Vestra invicem videatis atque liberum. Nequaquam abibit hue vocatus ä D e o , Sed sponte nisi dedideritis vos, tamdiu Quassabit haec et obsidebit moenia, Donee fame pereatis et peste et siti, Tandemque cives obtinebit relliquos, Ferietque gladio inque Babylonem transferet,

193

194

Naogeorg,

3985

Hieremias

Urbemque diruet hanc et aedes omnium, Inque cinerem templum rediget et pulverem. Sed, quaeso, vobis tandem et urbi parcite, Deique veri obtemperate vocibus, Vestraque colla Nabuchodonosoris iugo Submittite. Id vobis enim atque plurimis Imposuit immutabili edicto Deus. Η AN A N IAS.

3990

3995

4000

Audes ne rursus, homo omnium vanissime, Contrarium nostris loqui sermonibus? Te quaeso, gens electa, ne huic obtemperes. N a m somnium est mihi a Deo verissimum, Babylonium hinc recessurum cito, Nec nos suo, populos nec ullos amplius Freno iugoque subditurum. Et insuper Q u o s optimates ante regesque hinc tulit Templique vasa sacrilegus argentea Et aurea in Babylonem, in hunc, mihi credite, Referentur ocyus et revertentur locum. N a m conterere decrevit omnino Deus Durissimum regis iugum Babylonici De gentium collo omnium, haud nostro modo. Hieremias.

4005

4010

Amen. Utinam ita Deus faciat. At hoc tamen Audi Hanania. Tu nunc quidem his sermonibus Mulces popelli corda et aures, et tibi Obnoxium facis praedicans felicia, U t ante nostra qui fuere tempora Fecere plurimi Prophetae: sed tua An vera sint, clare patebit, somnia Et an Deus ad haec te docenda miserit, Si non eo quoque optimates relliqui

IV,8

195

v. 3983 - 4040

Cum rege caeterisque vasis omnibus Ferentur. Hananias.

4015

Haud ferentur. H o c iugum sine. Ita Dominus (credite) teret Babylonii Regis iugum de gentium collo omnium Post hoc biennium. Hieremias.

4020

4025

4030

4035

4040

Iugum tu ligneum Fregisti Hanania, iussus haudquaquam ä D e o N e c missus. Igitur pro iugo isto ligneo Fragilique, confractum tua quod est manu, Infractum aliud, et ferreum faciet Deus. N a m ferreum decrevit omnino iugum In nostra colla et plurimarum gentium Imponere, ut deserviant Babylonio Et liberis ipsius et nepotibus, Tibi vero Hanania, quia docere talia N o n missus audes, frivolisque somniis Seducis hunc populum et facis confidere Mendacio, hoc anno auferet vitam tibi Deus ille, contra quem locutus publice es. At vos viri Iuda, urbis huius incolae Nolite verbis nunciantum credere Ablata quondam vasa templi, nunc cito, Populumque translatum reversurum et duces, Aut hinc recessurum duce Babylonium, Et illius vos subditos iugo haud fore. Mendacium loquuntur et contra Deum, Q u i vos et hanc Nabuchodonosori dedit Urbem, simulque vasa templi relliqua, Inque Babylonem cuncta secum transferet,

196

Naogeorg,

4045

Hieremias

Facietque sicut Silo templo huic, urbsque erit Deserta, cunctisque in stuporem gentibus Peccata propter vestra cultusque impios. Nunc praevenite et vosmet ipsi dedite Servare si templum cupitis et moenia. HANANIAS.

4050

Quousque tandem hunc feremus, ö viri, L o c o huic et omnibus prophetantem malum? Nosque arguentem iugiter mendacii? Et nunc in ipsis his malis praesentibus Illudit omnibus, animosque deiicit Vestros, iubetque civitatem tradere Locumque sanctum hunc hostibus. PHASSUR.

< Mv> 4055

N o n hercule Dubium, ö viri, quin pro hoste sit habendus, qui ita Adversa nobis hostibusque prospera Promittit omnia. Morte plectendum arbitror. POPULUS.

Irruite, comprendite, alapis contundite, Hostem loci huius omniumque publicum Interficite, nostraque moriatur manu: Hue hue cito omnis patriam qui diliget.

197

IV,9 V.4041 - 4078

SCENA NONA. MELCHIADES, PHASSUR, POPULUS,

HIEREMIAS.

.

MELCHIADES.

4060

IN templo (opinor) erit, alibi quando nequit Reperiri. At at quid nam tumultus audio? Seditio plane est orta. Satis incommode Quando hostis est foris atque portas obsidet. Ocyus age, accurramus. POPULUS.

4065

Euge, fortiter Astringite latronem. Ita ne nobis exprobret Peccata semper, vastitatemque intonet Urbis domusque huius, et in hostium manus Cuncta iubeat dedere? Age nunc, producite Hominem scelestum, ut debitas poenas luat. MELCHIADES.

4070

Quid istud, ö cives? Tumultus hie sibi Quid vult? An haud satis alioqui adest mali, Nisi bella faciatis etiam civilia? Desinite, remque potius agite sub arbitris. PHASSUR.

< M2r> 4075

Non hie movemus bella (Principes viri) Sed malevolum hunc hominem molestumque omnibus Et hanc iubentem civitatem prodere Babyloniis, et insuper mala plurima Populoque temploque occinentem iugiter

198

Naogeorg,

4080

Hieremias

Comprendimus, volumusque morti tradere, A simili ut abstineant et alii audacia. MELCHIADES.

Ad haec quid adfers tu? Fateris? an minus? HIEREMIAS.

4085

4090

4095

4100 < M2V >

4105

Confiteor equidem praedicasse plurima Adversus urbem atque populum et templum mala, Sed non ea ex animo meo atque somniis, Verum Deo Dominoque terrarum et poli Mittente mandanteque, cui omnes convenit Dicto audientes esse. Quare non mihi Quod dixerim quicquam mali, irasci decet. Tam bene ego cupio patriae quam quispiam, Doleoque pariter quod his premimur malis, Atque auferantur opto, deteriora nec Succedere videam. Q u o d autem irascitur Iniquitates propter infractas Deus Urbi huic, et irae nuncium me destinat, Prohibere non possum: autor ille est non ego. Nunc ergo (amabo) studia recta capessite, Bonosque tandem transigite cursum viis, Vitae et prioris agite poenitentiam, Tum poenitebit omnis et Dominum mali Quod est locutus et minatus hactenus. Nec alia restat ulla vitandi via. In vestra ego quidem sum potestate et manu. Mi facite quod vobis videtur commodum, Verum tarnen hoc vos velim cognoscere, Si me neci dederitis, urbem et vos quoque Quod innocenti polluetis sanguine: Nam misit ad vos me Deus certissime, Iussitque verba cuncta quae audistis, loqui.

IV,9

199

v. 4079 - 4125

H A N AN IAS.

4110

Mentiris, inquam, non locutus est tibi Deus, sed ita colludis hostibus improbe. MELCHIADES.

4115

4120

Non arbitramur ö viri, in praesentia Capitale designasse crimen hunc virum, Quandoquidem ad omnes nos locutus est Dei ex O r e atque iussu, nec priores principes Regesque sani similia Prophetas mala Annunciantes tradiderunt ad necem, Sed deprecati sunt potius Dominum Deum, Malaeque vitae egere poenitentiam, Unde quoque praedicta Deus avertit mala. Exempla quorum imitemur, ac innoxio N o n nos et urbem praegravemus sanguine: Praeterea ad hunc mandata habemus regia. HIEREMIAS.

Ad me ne? MELCHIADES.

Prorsus. HIEREMIAS.

Quid rei est? MELCHIADES.

4125

Scire expetit Rex, numquam in obsidione praesenti Dei Sententiam habeas, et futurum quid putes.

200

Naogeorg, HIEREMIAS.

Habeo. Sed hanc coram indicare convenit.

MELCHIADES.

Fortasse melius est. Proinde solvite Nobiscum ut eat. PHASSUR.

4130

En vita donatur tibi Nunc principum intercessione. Tu vide Unquam in meas ne postea incidas manus.

SCENA DECIMA. S E D E C H I A S , SAPHATIAS, M E L C H I A D E S , HIEREMIAS. SEDECHIAS.

4135

4140

U T sitis animo fortiori et rectius Consulere possitis, operae precium puto Aegyptii vos scripta regis noscere, Iaculo alligata missa quae sunt nuper in Urbem, et hodie reperta reddita sunt mihi. Rescripsit autem haec. Pharao Rex Agyptius Regi Sedechiae salutem plurimam. Et dona suscepi, atque legatos tuos Vidi lubenter, ex quibus ut et epistola Babylonici regis duces et milites Regnum tuum invasisse didici et plurimas Praedas agere, munitaque obsidionibus

Hieremias

IV, 10 v. 4126

4145

4150

4155

4160

4165

201

-4175

Premere, et quia ad pugnam egredi non audeas, Metuere te, ne ipsi admoveat exercitum Metropoli, et inde maximum in periculum Tuque populusque tuus Deoque aedes sacra Veniatis. Ergo oras rogasque plurimis, Ut copiis cunctisque regni viribus Tibi opituler. Ego igitur tua motus prece Periculoque pariter et donis tuis Veterique amicitia quae inter nos fuit Patresque nostros, annuo auxilium tibi Quantum mea potest ferre cumque potentia. Scitoque quam primum omnibus cum copiis Babyloniis hinc me profecturum obviam, Ut congrediar et te tuosque vindicem. N a m regibus reges opitulari decet, Nec deserere in ipsis necessitatibus. Vale. Bonum profecto vicinum arbitror Aegyptium, fidumque nobis et scio Facturum abunde quae recepit omnia. Optime igitur simus animati, nec malis Frangamur hisce tristibus fame et siti, Multosque devorante pestilentia. Promissa praestolemur auxilia dies Aliquot, et eadem haec et etiam ampliora sunt Dicenda civibus, ut eo constantius Tueantur urbem, nec animum despondeant. SAPHATIAS.

4170

4175

Sic censeo et ego. Sed Prophetas maxime Rei huic puto adhibendos, quibus populus solet Credere. Magisque providendum et hoc erit, N e forsitan quid praedicent contrarium, Q u o nihil ad haec funestius praesentia. N a m verba partem in utranque permultum valent Illorum, apud populum quibus magna est fides.

202

Naogeorg,

Hieremias

Et magna quo sit, iugiter verbum Dei Et somnia immissa occinunt divinitus. SEDECHIAS.

4180

Bene admones. Enixius curabitur. Sed video Melchiaden redire, et alterum Quos ad Prophetam miseram. Adducunt quoque Ipsum simul, quod nullus equidem iusseram. At audiam. MELCHIADES.

Magnifice Rex, adduximus Ipsum hue Prophetam, ut voluit et esse addecens Dixit, proinde scisciteris quae lubet. SEDECHIAS.

4185

4190

4195

4200

Vides Hieremia, angustiis modo in quibus Totius huius civitatis sit salus. N o s obsidet premitque rex Babylonius, Ut sustinere vix queamus omnia. Et vulgus impatiens magis videtur, et Vel transfugere, vel civitatem prodere Velle, quod ut evitetur extremum malum Et vos Prophetas Principesque et me decet Curare. Pulchre quod quidem curabitur Si poterit ostendi spei aliquid et auxili Superesse vel ab hominibus vel ä Deo. Aegyptius quidem omnibus regni sui Viribus opem laturus est cura ex mea, At maior esset auxili fiducia Annunciarent si secunda Dei quoque, Et vos deorum (ut vultis esse) interpretes. Ad te ergo misi principes, dominum ut Deum

IV,10

203

v. 4176 - 4232

4205

Interrogares, an secundum pristina Sit mira facturus popello cum suo, Et ab hostium nos liberaturus manu, Eosque procul pulsurus hinc terram in suam. Tu si quid ergo commodi responsi habes Quod civitatis ad salutem conferat Tuamque, profer. HIEREMIAS.

4210

4215

4220

4225

4230

Domine rex, faciam ut iubes, Aedamque mi quodcunque mandavit Deus. Testatus ante sum frequenter, maximam Vos contra et omnes civitatis incolas Fervere Dei iram, atque nisi poenitentiam Ageretis, hostes adfuturos. Ecce iam Adsunt, similiter atque pestilentiam Famemque sentitis, minatus ut est Deus. Vestrüm tamen fit nemo melior vel pilo, Nec lubet ab impietate tandem cedere, Vestris sed armis et alienis fiditis. Decrevit ergo Deus facere, fiducia ut Ludatur omnis vestra, et arma quis modo Adversus hostes obsidentes moenia Pugnatis, urbe congregentur et foro In medio, et hostibus spolia tantummodo Vestris sient, nullique vobis usui. Et interim vos ipse debellabit his Praesentibus malis fame et tristi lue. Demum relictos tradet in Babylonii Regis manus, te Sedechiam et vos principes, Vulgusque multum. Is cedet atque nemini Parcet. Proinde in castra qui transfugerit Hostilia, is vitam tuebitur suam. Qui vero in urbe durus ista manserit

204

Naogeorg,

4235

4240

4245

Hieremias

Fame interibit atque pestilentia Gladioque. Nec enim prosperum quid habebitis Adversus hostes, neque etiam vos proteget Aegyptius, nec ulla vis mortalium, Quum vos abominetur omnipotens Deus, Faciemque penitus hac ab urbe averterit, Eamque sit daturus hostium in manus, Aequetur ut solo et cremetur ignibus. Credat prophetis nemo mentientibus Ventura prospera, et recessurum hinc cito Exercitum hostilem. Haud recedet (credite) Effecerit dum de quibus dixi omnia. Hec est Dei quam quaeritis sententia, Quam civibus etiam ante feci cognitam. SEDECHIAS.

Ο perdite haeretice. Ista tiine civibus? HIEREMIAS.

Sic nempe cunctis expedire censeo N e quid spei consurgat adversus Deum. SEDECHIAS.

4250

Auditis, ö amici, homo hie mala non bona Huic civitati quaerit. HIEREMIAS.

Immo sedulo Bona quaero, sed frustra, D e o quum invisa sit. SEDECHIAS.

Vincla ergo non docuere te mage commoda Loqui? Hoccine apud te admonitio valet mea?

205

IV, 10 v. 4233 - 4277

Hieremias. 4255

Dei rogasti non meam sententiam. Dixi ergo simpliciter earn, immutans nihil. Si displicet, non mihi, Deo sed imputes. Sedechias.

4260

Mentiris. Haud est haec Dei sententia Sed hostium, quibus magis tu perfide Quam civibus faves reique publicae. Arripite eum lorarii, et compingite In carcerem. Exemplum Prophetis caeteris Statuam, ne apud nos hostium partes agant, Et tristiora addent etiam ad haec tristia.

Saphatias. 4265

4270

Non absque causa Domine Rex, irasceris. Quid enim futurum, si vel ista publice Dixit, vel alius diceret? Corda omnium Molliret, et bellantium dissolveret Manus, frequentes et pararet transfugas. Sicque urbs et omnes proderemur Principes. Quare rogamus publice causa rei, Iuguletur homo, cives magis ut et milites Maneant in officio, salusque nostra sit Stabilior. Sedechias.

4275

Ecce in manibus est vestris homo. Nec fas enim, ut vobis neget Rex quippiam, Quorum sine auxilio tueri non queat Nec se nec imperium. Facite quod collibet.

206

Naogeorg,

Hieremias

Saphatias.

Faciemus ex re quod tua et nostra siet. Animoque tibi pro hoc magnam habemus gratiam.

CHORUS. 4280

4285

4290

4295

Malum atque mendax est hominum genus, Probum videri non minus interim Multumque verax et latere Palliolo sub avet decenti. Natura nulli'displicet improba, Factisque pravis quisque suis favet, D e se tarnen sciri palamque Sustineat mala nemo dici. Abominamur quin meritas quoque Audire poenas tristeque vindicis Nomen. Fit ergo, nunquam ut atri Poeniteat pudeatque facti. Ingens malum hoc, et plurima concitat Bella atque cedes, crimina Spiritus Q u u m tangit occulta, aut reprendit Quae manifeste volant per orbem. Immitis ergo conditio et status Illorum, ad hoc quos Spiritus excitat Perversa mundi ut facta carpant, Supplicium ve canant futurum.

4300

H o c munus olim perdidit alterum Gnatorum Adami, perdidit et fere Omnes Prophetas atque Christum, Totam et Apostolicam cohortem.

IV,10

v.

4278-4307

4305

Gentes et inter vivere longius Vitae reprensor non potuit malae. Hinc Socrates hausit cicutam, Penthea rupit et ipsa mater.

207

ACTUS QUINTUS.

SCENA

PRIMA.

SATANAS, RASCHATES.

SATAN AS.

4310

4315

BEne cuncta succedunt adhuc nobis. Sine Operaque consilioque nostro singula Ut volumus eveniunt. Adeö multum interest Vigilasse principio, et solida fundamina Iecisse, congruisque recte principes Populumque regesque imbuisse moribus. Hinc tu meam perspicere diligentiam Facile potes. RASCHATES.

Profecto summam, ut longius Excidium abesse non queat. SATANAS.

4320

Prudentis hoc Domini est, ita instituere servos, si crepet Vel digitulo, vel absque crepitu etiam ut sciant Faciantque, quod facto est opus. RASCHATES.

Videlicet. SATANAS. 4320

Quid aula placet?

209

ν,Ι v. 4308-4334 RASCHATES.

Est instituta non male. N a m principes perversa suadent impii, R e x obsequitur, et caeteri applaudunt statim, Perversiores nescias ut qui sient.

SATAN AS.

4325

Sic congruit. Q u i d dein Sacerdotes placent? N e c n o n Prophetae, vulgus atque ignobile? RASCHATES.

Bene. Se inter omnes congruunt bellissime. Talis Sacerdos et Propheta qualis est Populus, ut haud suo forma calceo magis Quadret. S A T AN AS.

4330

Q u i d illud, quod Prophetam pessime Tractant rebellem? RASCHATES.

Perplacet. N o n indigent Monitoribus nobis. SATAN AS.

Licet iam scilicet Esse ociosis. R e b u s ipsi caeteris Imposuerint colophonem et extremam manum. RASCHATES.

Sic spero.

210

Naogeorg,

Hieremias

SATANAS.

4335

Ad usque mentum in alto molliter Coeno Propheta recubat, ille perditae Corrector urbis, ut periculi nihil Restet. Nec inde enim poterit emergere. Conficiet hominem foetor aut certe fames. RASCHATES.

4340

Ο si manerent perduelles longius, Nec obviam ire tenderent Aegyptiis, Omnes propediem et milites penuria Famesque perderet atque pestilentia. SATANAS.

O h pone curas. Hue redibunt ilico, Si per Prophetam vera praedixit Deus. RASCHATES.

4345

Hem, quantum habebit tunc Charon negocii? SATANAS.

4395

Malorum et impiorum patroni iugiter, Et persecutores bonorum asperrimi, Q u o r u m Hieremias opera etiam sedet in lacu. Vir qualis (heu) torquetur indignis modis. SATANAS.

Q u i d igitur advorsamini nobis, neque Mavultis uti benevolis amiculis Q u a m persecutoribus? BARUCHUS.

4400

Amiculis? Deo Nobis adhaerere bonum erit. SATANAS.

Q u a n d o ? Mea Istud (erit) expectate pace quoad lubet. Et interim in carceribus agite vel luto Et omnibus scindamini cruciatibus.

214

Naogeorg,

Hieremias

Baruchus. 4405

Sum ne fatuus, cum talibus qui fabuler? Quis gaudium est et cordis exultatio Si calamitates incidant, et omnia Permisceantur, fiat et recte nihil? Ibo potius, quaeramque qui auxilium ferat Fratri, profundo ante moriatur quam in luto. SATANAS.

4410

I cito, tibique quaere etiam aliquid mali: Quin concionem ordire. Baruchus. Diruptos velim. S a tan as. At nos beatum te perenniter in lacu. Baruchus.

4415

4420

Malum cavere satius esset hercule, Ut monuit improbus ille, quam opitularier Homini omnibus odioso et ipsis maxime Principibus et Regi, tamen dilectio Persuadet et veneranda amicitiae fides, Ut deserere summo haud queam in periculo Et est honestum ubique amicis compati. Sed quo gradum vertam? Quid incipiam aut agam? Quem conveniam in hac urbe? Cui casum hunc querar? Quem pro salute illius auxilium rogem? Incertus omnino atque inops sum consili. S a t a n AS.

4425

Sequamur ä longe, an patronum quempiam Inveniat huiusmodi Prophetae, cognitum.

215

V, J v. 4404 - 4447

S C E N A

TERTIA.

ABEDMELECHUS, BARUCHUS.

ABEDMELECHUS.

4430

4435

SErvate vos tarnen et nihil relinquite, Donee sciamus hoc futurum quid siet. Höstes recedunt et relinquunt moenia, Magnas Deo debemus unde gratias. lam consulere fami et aliis angustiis Licebit, hue usque quibus urbs miserrime Oppressa fuit, et capere somnos denique Plenos et arma paululum reponere Fessumque dabitur spiritum resumere. Ad Regum eo, haec illi ut cupita nunciem Dignaque recipiam evangelia. Sequimini age Famuli. BARUCHUS.

4440

4445

Bone Deus, qui tuos non deseris Penitus suam in te qui locant fiduciam: Q u i d video? Q u i venit, num Abedmelechus est? Is est profecto, solus inter principes Cui lex fidesque atque Domini curae est metus, Niger cute quidem, Candidus at pectore. N o n eius in mentem mihi ante venerat: Absque haesitatione adivissem statim. Nostros dolores nempe doliturum scio Ut nosmet aeque. Suppliciter ergo alloquar. ABEDMELECHUS.

Ο Baruche, salve plurimum.

216

Naogeorg,

BARUCHUS.

Et tu principum Optime. ABEDMELECHUS.

Quid agitur? BARUCHUS.

Sic: ut est, misere satis. ABEDMELECHUS.

Sperato bene. Meliora succedent puto. BARUCHUS.

4450

Vellern. Sed unde putas? ABEDMELECHUS.

Abire cernimus Höstes. BARUCHUS.

Abire? ABEDMELECHUS.

Prorsus. Excessere iam Castris, dolus si nullus et facto subest Adversus Aegyptum videntur tendere. BARUCHUS.

Utinam abeant in maximam malam crucem,

Hieremias

217

V,3 v. 4447-4470 4455

Cedatur urbi ut ulla respiratio. Sed nunquid est negocii tibi? ABEDMELECHUS.

Ad regem volo. Nunquid cupis? Subtristis aliquantum mihi Videre. BARUCHUS.

4460

Pertristem immo vere diceres, Si cordis omnes nosceres curas mei, Et praeter unum te scio mortalium lam neminem, qui ferre suppetias queat. ABEDMELECHUS.

4465

Quid accidit? Equidem si quid adiuvare te Possum, voluntas non deerit. Ubi est tuus Amicus ille Hieremias? Non te is potest Iuvare, vir Dei repletus spiritu? Mitte lachrymas. BARUCHUS.

Iam semet ipse non potest. In Malchiae demersus est enim lacu.

ABEDMELECHUS.

Quid audio? Tanti facinoris autor est Quis? BARUCHUS.

4470

Principes et aulici. Sed te rogo Propter Deum in quem collocas fiduciam, et

218

Naogeorg,

4475

Hieremias

Cuius propheta est ille, quum perveneris Ad regem, ut inde liberetur effice, N e forte suffocetur aut pereat fame. Q u o d si salutem tu illius neglexeris, Actum est. Eum alter nemo iam respexerit, Q u i n neque super eo apud alterum ausim conqueri. ABEDMELECHUS.

4480

Bono animo es. Absit ä me ut ilium negligam, Q u i verba nobis praedicat salubria. Quicquid mea välet gratia vel autoritas, Efficiam ut extrahatur ocyus e lacu. BARUCHUS.

Fac (quaeso) princeps et Prophetarum pater. Dominus rependet ipse mercedem tibi. ABEDMELECHUS.

Quiesce. Confectum dabo ante vesperum. BARUCHUS.

4485

4490

Ο quam auspicato hie obviam venit mihi Verbi inter aulicos amator unicus, Q u a l e m haud putes tam prava in aula vivere, Nec esse corruptum societate impia. Haec est Dei benignitas autem, ut bonos Q u a m plurimis interserat etiam malis Propter bonos, faciem ä quibus suam Deus Avertere haud solet. Nisi unus enim hie foret, Esset Hieremiae omnino moriendum in lacu. Sed cesso pone sequi, ut quid efficiat, sciam.

219

V,4 ν.4471 - 4516

SCENA QUARTA. SEDECHIAS, ABEDMELECHUS, N A Z O R . SEDECHIAS.

4495

4500

4505

4510

4515

SAtis querelas audio vestras quidem Fame super violentiaque militum, Sed unde panes aut cibum vobis ego Praestem omnibus? Vacuata sunt granaria Carnariaque penoraque tam mea propria Q u a m publica, nec est panis aut farinulae lam plurimum adeo super meis in aedibus. Vestras quod autem milites quoque in domos Violenter irruunt cibosque devorant Rapiuntque vestros e manibus et faucibus, Penetraliaque scrutantur aedium intima, Facinus iniquum sane et indignum quidem, Sed ego profecto militibus obsistere, Cibumque prohibere undecunque sumere Q u a n d o facultas alia nulla suppetit, N o n queo. Laborant pro omnibus nobis enim, Vigilantque noctu interdiuque, et omnium Armis defundunt focos et moenia. Si cui cibus debetur, illis maxime Debetur: ergo ferte quae ferenda sunt Patienter, usque dum melior affulserit Fortuna. ABEDMELECHUS.

Salve Rex, in aeternum. SEDECHIAS.

Deus Optata det tibi, quid affers nuncii?

220

Ν doge org,

Hieremias

ABEDMELECHUS.

Höstes recedunt versus Aegyptum, haud scio An sint reversuri hue: ideo tu consule Q u i d agas quod intersit tua atque civium. SEDECHIAS.

4520

Ain' recedunt? ABEDMELECHUS.

Maxime. Ipse e turribus Prospice, probabis esse verum quod loquor. SEDECHIAS.

Satis tibi credo. Euge, nempe intelligunt Venire suppetias, quamobrem occurrere Volunt. ABEDMELECHUS.

Opinor. SEDECHIAS.

4525

4530

Ο fidelem Aegyptium. Q u i d impedit nunc, quo minus patentibus Portis eamus, proximis ut ex agris Frumenta plaustris inferamus ac equis Q u o t q u o t supersunt: ut (quod aliter dii dabunt) Si forte redeant, ferre adhuc diutius Q u e a m u s obsidionem. ABEDMELECHUS.

Ego metuo dolum. Norunt enim oppressos fame nos, egredi et

221

V,4 v. 4417 - 4534

4535

Cupere, ergo in insidiis latere suspicor Vivos ut apprendant, et impetu undique Portam occupent nobiscum et irruant simul. Quapropter exploratum itinera censeo Mittendum equitem: et is si renunciaverit Abiisse longius atque vere, et omnia Circum esse tuta, tunc poterimus egredi. SEDECHIAS.

4540

4545

Sed omnis est molesta in his dilatio. Magnus tyrannus est fames qui plurimos Ad inferos demisit usque miserrime. Et cernis, ut me plebs fatiget indies Pro pane frumentisque. Quod si occasio Mea fuerit amissa negligentia, Quid deinde respondebo tot famelicis? ABEDMELECHUS.

Alterius horae aut unius dilatio Non multum obesse potest, et est periculo Certe anteponenda manifesto. SEDECHIAS.

4550

Assentior. Ito ergo Nazor, remque diligentius Perspicito et explorato, et hoc velociter: Nam totius in hoc civitatis est salus. ABEDMELECHUS.

Nil verius. Res quippe nostra (quod ferunt) Ad praecipitium rediit urgenti fame. NAZOR.

Ibo, et revertar quam potero citissime.

222

Naogeorg, SEDECHIAS.

4555

N u n c Hieremiam libenter alloqui velim Mendaciique arguere, qui d u d u m ausus est Babylonium hinc minime abiturum dicere. Nunc abit (ut inquis) nec potest nervosius Refellier praesente quam re. ABEDMELECHUS.

4560

A h optimus H o m o , quique spiritum Dei prae caeteris Habet, atque nobis veritatem praedicat. SEDECHIAS.

N o n hie profecto. ABEDMELECHUS.

4565

Ipse tueretur optime Sua dicta praesens si foret. N u n c innocens In Malchiae miserrime perit lacu Si non profundo luto, at improba fame, Q u a nunc laborat civitas magis ac magis. SEDECHIAS.

Quis in lacum conciecit? H a u d mandavi ego.

ABEDMELECHUS.

4570

Tui (o domine rex) principes. Et pessime Fecere, civitatis in discrimine Innoxio et se et civitatem sanguine Contaminantes. Hisce non placabitur Studiis Deus, si nuncios etiam illius Occidimus, malum et referimus pro bono. Te quaeso vero, ilium ocyus iube extrahi.

Hieremias

V,4 ν A m

-

223

4)94

SEDECHIAS.

4575

Hinc cito age, triginta viros tecum accipe, E u m q u e de lacu extrahe prius quam fame Moriatur: extractum statim ad me ducito: At clam velim, ut ne principum quis sentiat, ABEDMELECHUS.

4580

Faciam, domine rex, et tibi huius gratia Plurimum equidem debeo. SEDECHIAS.

4585

4590

Utinam N a z o r cito Redeat, et urbi nuncium referat bonum. M o r a nimis etiam excrucior horaria, E t esse verum sentio proverbium, Q u o d concitet bilem mora in nasum et fames. A d hoc, miseret et plebis afflictae diu, D u o b u s afflictae malis gravissimis Penuria simul et fame, atque militum Violentia, ferocia, libidine, Q u i b u s etiam aequant hostium vel pessimos. A b hisce cohiberem libenter milites, Plebemque ab omni liberarem iniuria, Sed tempus infaustum facere neutrum sinit. Nihil relatum proinde si fuerit boni A b s q u e hoste et intra moenia interibimus.

224

Naogeorg, SCENA

Q U I N T A .

ABEDMELECHUS, HIEREMIAS.

ABEDMELECHUS.

4595

4600

4605

REsiste paulisper Baruche hie. Rex habet Q u o d cum hoc secreto colloquatur, non erit Mora longa. Maximus animum dolor meum Tenuit Hieremia simul ut accepi in lacum O b veritatis verba missum te, Dei Prophetam, et ab rege impetravi ut ilico Iuberet extrahi. Et ante cor nosti meum Ut fuerit erga te inter alios principes, Porro magis ex hoc nunc potes perpendere, Deum enim metuo, cuius Prophetam te scio. Die (quaeso) mihi nobis futurum quid putas? Valde timeo mihi abs tuis sermonibus. Recessit hinc Babylonius, num denuo Est hue reversurus? HIEREMIAS.

4610

4615 < N5r>

Procul dubio. Neque ab Hac civitate domum reducet copias Nisi ceperit earn. Dominus implebit meas Q u a s publice habui Conciones hactenus Adversus urbem hanc atque cives impios: Ac omnibus vastabit et perdet malis, Videbis ipse quum dies advenerit, Constituit extremae ultioni quam Deus. Te liberabit autem in ilia tunc die, N e c in virorum quos reformidas manum Traderis, hostili neque gladio cades, Sed salvus incolumisque conservabere,

Hieremias

225

V.5/6 v.4595 - 4632

4620

Quod non cucurristi simul cum caeteris Ad impios cultus facinoraque pessima, Sed obsequenti corde timuisti Deum, Fiduciamque collocasti in eum tuam. ABEDMELECHUS.

Utinam has Deus promissiones impleat. HIEREMIAS.

4625

Noli metuere. Implebit et bonis bona Malisque mala, quaecunque praedixit semel, Praedixit et quiscunque conditionibus. BARUCHUS.

Eamus intro iam. HIEREMIAS.

Gradere prae. Subsequar.

SCENA SEXTA. ABEDMELECHUS, SEDECHIAS, HIEREMIAS, NAZOR. ABEDMELECHUS.

4630

MAgnifice Rex, adduco Hieremiam tibi Seminecem et aegre prorsus extractum e lacu. SEDECHIAS.

Bene est. Quid ais autem Hieremia nunc ad hoc Quod hinc reduxit copias Babylonius.

226

Naogeorg,

4635

Hieremias

Quas haud reducturum ante paulo dixeras? Omittam ut alia multa quae dixti mala: N o n te vides mendacii paläm reum? Quid haesitas? E x te volo ego cognoscere Q u o nam modo defendere istuc possies. Et nunqua praeterea habeas certa ex Deo. Die veritatem. HIEREMIAS.

4640

Quid ego vera praedicem, Q u u m non queas audire, neque tui aulici? Et ubique mihi sit capitalis Veritas? Dictum est satis, quod ad salutem pertinet, Sed nemo paret civium nec principum. SEDECHIAS.

4645

Audacter aede, quando soli nunc sumus, Quicquid futurum est. HIEREMIAS.

Vera si tibi dixero, Annunciavero et futurum quicquid est, Dederoque consilium, quid es mihi (cedo) Facturus? Occides ne, an in manus dabis Vulgi aut sacerdutum aut tuorum principum? SEDECHIAS.

4650

N o n te necabo, nec ullius dabo in manus Necem tuam volentis, ita me amet Deus Nostrum omnium vitae dator, qui et praeses est. HIEREMIAS.

Audi igitur. Haud dum hostes recessisse autumes.

V,6 v. 4633 - 4685

4655

4660

4665

4670

4675

4680

227

Speratis in cassum istud adversus Deum. Qui cessit horulam et hodie rediturus est. Pacem dedisse et hinc recessisse haud potest Dici. Redibit quin et iracundior Ut leo, fugato qui voluit e faucibus Eripere praedam, lacerat iracundius Voratque raptim ceu subactis dentibus. Babylonius ita in vos dein ruet acrius Ut exacerbato animo et aucta bile. Nam Pharaonis haud audebit illi exercitus Occurrere, cito exterritus sed impetu Babylonii venientis, ad Niloticas Remeabit arces, nilque vobis proderit. Mox ista Chaldaei revertentur sua In castra, bellabuntque contra urbem acriter, Capientque, redigentque in minutum pulverem. Quorum licet concideretis copias Et vulnerati ex universis pauculi Relinquerentur, singuli illi surgerent Incenderentque civitatem hanc impiam, Sciatis ut bellare contra vos Deum Flagitia propter vestra et alienos deos. Ut civitas servetur autem, consulo Tibi Rex, ut exeas ad hostium duces Illisque te tradas. Et hoc si feceris Nec civitas haec ignibus cremabitur, Et tu salutem consequeris et domus Tua. Sin minus tradetur urbs hec hostibus Eamque succendent, nec illorum manus Tu poteris evadere. SEDECHIAS.

4685

, Libenter aedepol Obtemperarem tibi, sed unus me tenet Scrupulus, is est, ne forte tradar transfugis

228

Naogeorg, Hieremias

Nunc hostium qui gloriantur gratia, Mihique sunt infensi. HIEREMIAS.

4690

Eum tu scrupulum Mitte, nec enim traderis illis. Tu modo Fac obsecro quod ex Dei sententia Suasi, et bene tibi erit tuisque liberis. Protestor autem, si egredi neglexeris Q u o d liberos et coniuges et te quoque Et civitatem atrocibus perdes malis. SEDECHIAS.

4695

4700

4705

Satis est. Cave resciscat ista quispiam, Et mortis inde nullum erit periculum: Et principes si forte te rogaverint Mecum locutus quid sies, respondeas, N e me iuberet sum precatus in domum Ianathan reduci, ne moriar ibi fame. Et liberarem te quidem e custodia Penitus, ut ires quo voluntas duceret, Sed facere propter principes non audeo. In vestibulo igitur manebis carceris, Donee resideat ira forte principum. Sed N a z o r exoptatus advenit mihi. Q u i d referat audiam. Bonum adfers nuncium Nazor? NAZOR.

Domine Rex, non bonum. Höstes advolant Plenis viis. Fere incidi illis in manus, Tanta est alacritas pariter et velocitas.

229

V,7 ν.4686 - 4724

SEDECHIAS.

4710

Heu miseriam. Cito Abedmeleche ad munia Tua ito, et omnes excitato milites U t gnaviter pro patria et sancto loco Pugnent. ABEDMELECHUS.

Bene hoc cecidit, quod egressi haud sumus Pro commeatu. SEDECHIAS.

< N T > 4715

4720

Vade. Nescio an fames Tolerabilior an hostium furor siet. Videor mihi hercle audire cornua et tubas Validumque clamorem ante portas hostium Attendite. Haud fallor profecto. Adsunt. Vola, Tu N a z o r abduc Hieremiam in carceris Vestibulum ut ibi maneat, iube etiam illi dari In singulos panem dies et pultium Aliquid. Manebis haud diu illic. HIEREMIAS.

Sic puto.

S C E N A SEPTIMA. BARUCHUS, HIEREMIAS. BARUCHUS.

H E i mihi Hieremias, rursus an nunc duceris In carcerem ?

230

Naogeorg,

Hieremias

HIEREMIAS.

N o n , sed alium in locum haud procul 4725

A carcere. BARUCHUS.

In lacum. HIEREMIAS.

N e q u e hue, sed carceris In vestibulum. BARUCHUS.

Ita ergo obtinere non potes U t libere ambules? HIEREMIAS.

4730

4735

20

25

H O r r o r e quatior, fata quo vergant timens, Trepidumque gemino pectus eventu tremit. Ο virginalis inclytum chori decus! Ah nescio quid mens mali praesagiat! Tabesco prae dolore, et aestu fluctuo Moeroris incredibili: ceu vepribus Clam delitescens forte seclusis lepus; Quando hinc et illinc ora videt hostilia Sagacium canum, tremit, timet, pavet: SQuod autem Graeci Philoctetam missa nave repetunt revocantque, quem prius indigne abiecerant, quid aliud prae se fert quam mundi ingenium atque mores vel

10

ex inferis revocantis, si quo opus habet, atque rursus eo trudentis postquam opera data est? In Philoctete non laudo animi duriciem, quod nimis acceptae memor iniuriae, propriis etiam obsistat commodis, reiiciatque omnia arnica consilia. Sunt in utraque Tragoedia perpulchrae atque

15

utiles sententiae, planeque dignae quae memoriae commendentur, quae me etiam impulerunt, ut versioni incumberem. Legitimo autem verti carmine, praeterquam quod in choris carminum varietatem non sum imitatus, et in Anapaesticis dactylo in paribus locis sum usus, quod

20

admonere visum est, ne critici dicant inscitia factum. Vobis autem (praestantissimi proceres) hasce meas lucubrationes nuncupavi, quod vos et verae pietatis iam ä multis annis studiosissimos cognoverim, pariterque singulares patronos bonarum artium atque literarum. Quid

25

autem hisce laudabilius vel in principibus vel civitatum magistratibus inveniri aut dici queat? N a m caetera quidem studia vel ad pacem conservandam, vel ad iudicia iusta faciunda, vel ad rem totam publicam regendam, augendam, ornandam stabiliendamque facientia, sunt ea

30

magna quidem et praeclara, sed tarnen quae communia habeamus cum ethnicis et turcis: unum autem Studium, ut vera pietas subditis proponatur et amplificetur conserveturque, literarumque honesta studia floreant atque alantur, longissime separat non solum ab ethnicis,

35

verum etiam ä quam plurimis qui sese Christiano vendi-

278

Naogcorg, Iudas

5

10

15

20

25

30

35

tant nomine. Quid autem est pietas Deique cultus atque religio vera, nisi perfecta cognitio Servatoris nostri Iesu Christi, quod propter eum unum habeamus Deum patrem propicium, remissionemque peccatorum et vitam aeternam? Hoc enim caput est, unde caetera descendunt. Hinc facile intelligi potest, quid de bonis operibus, ceremoniis, ritibus, diversisque hominum statibus sentiendum sit, quique tota vita sit degenda. Quo ignorato et non obtento, omnia tenebrarum, errorum, hallucinationiim, superstitionumque plena sint necesse est, sicut evidenter cernimus in omnibus qui Evangelii luce carent. Porro vos statim ab initio doctissimos ad docendum Evangelium vocastis viros, qui Christi cognitionem non solum viva voce, sed etiam doctissimis editis libris syncere, constanter, atque adeo maximo cum fructu palam docuerunt. Nam tota vestra civitas Christi cognitione impleta, eiusque inde bonus odor in finitimas quoque nec non longinquas sparsus est regiones. Si igitur Christi cognitio adeoque patris, vita aeterna est, ut scribitur loan. 17. atque ideo thesaurus in mundo omnium maximus, vere coelestibus 360

Audies. Ingens dolor Eius sorores mortui occupaverat. Germano erant orbatae enim charissimo. U t ergo praeter spem rediit ä mortuis, N o n consequi verbis queam quo gaudio Q u a cordis exultatione protinus Fuerint vicissim affectae, et ä collo statim Pependerint et fratris optati sui N e c non magistri, quem et prius dilexerant Supra parentes atque fratrem ipsum quoque.

302

Naogeorg, SARGANNABUS.

Stolidae fuerunt. IUDAS.

365

Attamen perutiles Nobis, frequenter nos enim conviviis D o m o q u e suscepere liberaliter, Et munera insuper dedere abeuntibus Larga. Unde mea quoque praeda decisa est mihi. SARGANNABUS.

Novi, quam in his esse soleas industrius. At multo eas tum stolidiores reddidit. Prodesse quid enim illis potest, aut quid dare, Nisi ut opibus earum incubet vigil ut draco? IUDAS.

370

Magnifica sperant atque pollicetur is. SARGANNABUS.

Λόγου ρ. IUDAS.

375

Modo et fratrem reduxit ab inferis Tota quod emptum voluerant substantia. Quare augurabar et mihi immensas opes Facto ex eo iustaque gratitudine Fratris sororumque, et statim convivium Lautum pararunt. ibi soror vero altera Prae gaudio redacta quasi ad insaniam.

Iudas

303

1,3 v. 361 - 394 Sargannabus.

U t nempe dicebam. Iudas.

380

Super mensam attulit Alabastron unguenti optimi atque nardini. M o x fregit et alabastron, et Iesu in caput Effudit unguentum omne, quo tota est domus Impleta odore. Sargannabus.

Ο fatuitatem. Iudas.

< C7> 385

Verum ais. Siquidem trecentis potuerat denariis Venundari, unde mea mihi quoque portio Decisa foret. Sargannabus.

At tu quid? An silentio Factum ferebas? Iudas.

390

Dentibus in earn lubens Tunc irruissem, sed repressi me tarnen, Invectus at plenis in illam tibiis Quam displiceret facinus ostendi satis. Cur perdidisti unguentum ita (inquam) tarn bonum? Quae stulticia te invasit et profusio, Dei ut benigna dona disperdas bona U b i nil opus, quum sint ubique pauperes, Quibus dedissem si datum precium foret.

304

Naogeorg, SARGANNABUS.

395

Recte ista de cura addidisti pauperum N e cui suboleat te mage tuum quaerere. IUDAS.

400

405

MALCHUS.

Laudandus es tu, quique consilium hoc dedit.

326

Naogeorg,

760

765

Ego enim tibi affirmo, sacerdotes eo Et principes et optimates tendere, Ut Nazarenum exterminent provincia, N e nomen eius nominetur amplius. Quapropter operam si tuam coniunxeris, A Nazareno teque segregaveris, Tutus eris, et magnum insuper mereberis Favorem. IUDAS.

E g o hercle non favorem adeo mihi Q u a e r o ut pecuniam. Vides ut inanis haec Crumena sit. MALCHUS.

Fortassis et pecuniae Aliquid dabitur. Hie esse parci non solent. IUDAS.

770

Due ergo me pontificem ut alloqui queam. Habebo gratiam tibi. MALCHUS.

Si praemii Mihi dare dimidium tui promiseris, Ducam ilico te. IUDAS.

O s impudens, operae ne tu Partem auf eres alienae? MALCHUS.

Ego immo postulo

Judas

327

11,2 v. 758 - 784

775

Meae. Mea etenim consequeris tu quoque Praemia tuae. IUDAS.

Nihil agis. Introduc age. MALCHUS.

Si dederis. IUDAS.

Itane? Oculum mihi hercle excludito, Si vel tibi vel alteri mortalium Pulvisculum argenti dedero. MALCHUS.

N o n ? Te procul Hinc due ab aedibus, ne molestus hie sies. IUDAS.

780

Ingrediar et nolente te. Patent fores. Quid me trahis? Lacerare num vis pallium? MALCHUS.

E t pallium et caput, nisi hinc abis cito.

IUDAS.

Satis ferociter. Q u o d est nomen tibi? MALCHUS.

Cur quaeris isthuc? Malchus.

328

Naogeorg, LUDAS.

785

Accusabo te Q u o d commodis obstes sacerdotum et meis, Atque adeo totius etiam provinciae. MALCHUS.

N o n euro. T u meis q u o q u e obstas. IUDAS.

Obsecro D u e me, vel ipsum me ingredi sine. MALCHUS.

790

N o n sino. C u r a b o ne nummus quidem unicus tibi Obtingat uti. IUDAS.

Male facis impediens bonum O p u s . Obstinate prorsus hie me furcifer Repellit, et praesens ita impedit lucrum. Promittam aliquid ei, sed id nunquäm dabo, Siquidem hoc quoque esse moris arbitror aulici. MALCHUS.

795

Q u i d murmuras? IUDAS.

H o c cogito quid dem tibi. D e c u m a m accipe. MALCHUS.

D e c u m a m ? Nisi hercle tertiam Dederis, licebit abire quovis gentium.

ludas

II,J

329

v. 784 - 820

LUDAS.

Video aliter non posse fieri, tertiam Promitto. MALCHUS.

Veni igitur.

SCENA

TERTIA.

CAIAPHAS. M A L C H U S . IUDAS. SATANAS. CAIAPHAS.

800

805

810

815

820

Q U i d in rerum hoc statu, Nostroque nec non gentis in discrimine Totius (id vobis quod exposui antea) Videatur optimum, modo ex sententiis Audivimus vestris. Nec ego mirarier Incogitantiam atque negligentiam Vestram satis possum, solute ac molliter Sic iudicantium atque providentium. An multitudo vos popelli territat Quae Nazarenum sequitur et observat? An O b facta magna Nazareno parcitis? Eiusque praefertis salutem solius Vestrae omnium totius et provinciae Saluti? An alia causa quaepiam huius est Socordiae? Proh studia vestra inania In rebus et nihili arduis prüdentiam, Quis tota gens commissa resque publica, Audite me paucis modo atque discite Nostra quid ex re sit, aliamque sumite Mentem, mihique potius acquiescite. N o n solum ob id quod sum huius anni pontifex

330

Naogeorg,

825

830

835

840

845

850

855

Honoreque antecello, sed quod non mea Sed omnium quoque vestra specto commoda, Quae Nazareni sint videtis dogmata: Se gloriatur esse Christum patribus Antiquitus promissum, et excelsi Dei Gnatum insuper lucemque mundi totius Portamque coeli, panem et e coelo datum, Nominaque magnifica alia arrogat sibi In contumeliam Dei et blasphemiam Seductionemque populi atque maximum Errorem, et haud unquam ferendum dedecus In homine Galilaeo. In se enim omnes credere Iubetque pollicetur et credentibus Vitam absque fine, omnemque gratiam Dei, Quasi scilicet in eo sita sient omnia, Fidemque splendidis facit miraculis Horum omnium, et resuscitato maxime Here Lazaro ä quam plurimis susceptus est Ut Messias, nihilque nos profecimus Hue usque mandatis tot, horrendis neque Poenis, nec ullis comminationibus, Ne quis in eum crederet adhaereretque ei, Neu confiteretur quis esse Messiam. Sed mundus ecce, totus assectatur, et Pueri atque vulgus prosequuntur laudibus Regem quasi adeoque verum Messiam. Accedit hue, quod nos reprendit acriter, Et facta nostra vanitatis arguit, Taxatque doctrinam penitus ut impiam, Patrumque constitutiones improbat. Breviter, nihil quod nos facimus ei placet, Sed omnibus coram reprehendit omnia Corrector orbis missus ut videlicet. Hinc iam palam audimus male et contemnimur Relinquimur, languetque nostra autoritas.

Judas

11,3 v. 821 - 890

860

865

870

875

880

885

890

Haec omnia evasura quo sint, quem latet? Erroribus, falsis opinionibus, Tum cede, seditione, et odio mutuo Fervebit haec gens et tumultuabitur. Legem requiret nemo, nec templum, neque Ceremonias, neque sacra, neque nos principes, Nec instituta, sanctiones nec patrum, Sed Nazarenus ille solus omnia Erit, occupabitque et tenebit et reget. Curanda vobisne haec videntur segniter? In his've dormiendum et articulo levi Mollique agendum? Quippe contemptum licet Nostri feramus assiduaque iurgia, Et acerba nos quibus onerat convicia, Etiamne templi, legis, atque rituum Autoritatem perferemus despici ? Pro lege certe proque templo et ritibus Nostri frequenter bella gesserunt patres, Passique sunt extrema, verus ut Dei Defenderetur cultus et sanissima Doctrina, quae nunc cuncta pessum et perditum Eunt, docente Nazareno talia, Populumque post se omnem trahente iugiter. Illine honorem Messiae praestabimus Patientia nostra, in Dei blasphemiam, Seductionem plebis et motus graves? Vigilate tandem et lumina aperite ό viri, Non ista ceu res negligenda sunt leves In sempiternum gentis huius dedecus Nostrumque. Galilaeo ne honorem hunc, omnia Contra Prophetarum priorum oracula? Ut nos feramus maxime autem, atque haec mala Et dignitatem negligamus omnium, Etiamne Romanos putatis compari Socordia usuros, ubi hoc audiverint.

331

332

Naogeorg, Iudas

895

900

905

910

915

920

925

Nos inter esse, regium sumat sibi, Q u i nomen atque dignitatem Messiae, Q u e m q u e populus sequatur omnis et audiat, N o n ante consultis et hoc iubentibus Illis? At audient procul dubio, nisi H o m i n e m opprimimus et occupamus tollere, Venientque copiis furoreque maximo, Qualem satis nos antea experti sumus, Gentemque vastabunt locumque polluent Sanctum hunc, nihil facientque nobis relliqui, Sed servitutem nos trahent in ultimam, Erimusque risus omnium atque fabula. Haec propter u n u m numquid expectabimus ? H u e adigit igitur ipsa nos necessitas Deique cultus, gentis et nostrum omnium Salus quiesque, ut ille quam primum neci Dedatur, etiam iuris haud quaquäm ordine U b i q u e servato. Melius est unus ut Moriatur ille pro populo, et haud tota gens Dispereat. Hinc nos non hominis autoritas, Nec multa semper quae facit miracula, Nec turba maxima moveat sequentium. Quippe ille qualis qualis est, non totius Gentis saluti est anteponendus, neque U t ille vivat, sacra et humana omnia Perdenda sunt. T u m porro semper mobile Est vulgus instabileque, nunc sequitur quidem, Q u a n d o videt nos nil facere contrarium H u e usque sicut serio nil fecimus: Adhaeret ergo quam diu est licentia, Et ille flatibus secundis utitur, Adversa vero si obvenire viderit Illumque duci, remque agere nos serio, Mutabitur, relinquet ilium protinus, Et tutiora quaeret et sectabitur.

333

11,3 v. 891 - 950

930

Frustra metuitis ergo motum civicum. Nec semper ille septus est turbis, potest Aliquando solus comprendi, et haec mihi Captanda mox videtur opportunitas, Operaque danda prorsus ut quovis modo Perimatur, ut nobis et omnibus salus Quiesque procuretur atque aeterna pax. S a t a n AS.

935

940

Hoc mihi placeret, inveniri aliquem virum Qui recta sapiat consulatque salubriter, Gentisque tractet serio negocia. Sententiae et ego huic, nemini praeiudicans. Subscribo, quin et illud interim velim Ut ipsus etiam occideretur Lazarus. Nam cernitis ut eius videndi gratia Bethaniam permulti eant, visoque eo Resuscitato, magna sentiant statim De Nazareno, eumque credant Messiam. Quod hercle ne credatur opera maxima Est providendum sicut ipsi noscitis. Caiaphas.

945

Est, deque eo deliberabimus dein. Nam quicquid est sementis huius, funditus Tollemus, extirpabimus, delebimus. S a t a n as.

Sic convenit profecto. Malchus.

950

Domine pontifex Vir quidam adest, qui convenire te cupit Ob seriam rem.

Naogeorg, Iudas

334 CAIAPHAS.

N u m secretö? MALCHUS.

N o n puto. CAIAPHAS.

Fac intret hue. IUDAS.

Salvete proceres optimi Sanctissimique viri. CAIAPHAS.

Salus tibi sit quoque. Quid ais? quid adfers? IUDAS.

955

Audio collegium Vestrum esse sollicitum nimis Iesu super Quem Nazarenum nuncupant, et quaerere Q u o comprehendi possit et tolli modo, Vos ea ego liberabo sollicitudine, Si digna merces huius operae traditur. CAIAPHAS.

Quis tu es bone vir? IUDAS.

960

Iscariotes nuncupor Iudas, Iesu discipulus illius et Sectator intimus.

335

11,3 v. 950 - 981 CAIAPHAS.

Hercle gratus advenis Si liberare hac nos quidem cura paras. Sed quo modo? N u m vis veneno tollere? IUDAS.

965

Possem hoc profecto, et expedita foret via, Sed rebus hoc vestris videtur inutile. CAIAPHAS.

Res quando nostras diligenter prospicis, Magnam tibi ä nobis inibis gratiam, Atque hoc peracta re deinde scies magis. IUDAS.

Mihi hercle vehementer opus est pecunia. CAIAPHAS.

970

At non nihil quoque dabimus pecuniae. Sed ede cur id censeas inutile? IUDAS.

975

980

Q u a m v i s sciam ipsos vos satis cognoscere Vestra quid ex re sit secusve, edam tarnen. Interfici atro toxico vel clanculum, Utile quidem esset ne tumultus quispiam Exurgeret turbis ab assectantium: Turbas sed ob easdem haud videtur commodum, Q u a s amovere illius ä fiducia, Haustaque passim opinione Messiae Cupitis opinor, at peremptus clanculum, Iniuria peremptus et certe dolo

336

Naogeorg, I »das

985

990

995

1000

Unius aut alterius invidi modo Putabitur, vobis nec id scientibus Nec iudicantibus, magis et opinio Firmabitur, sanctum fuisse virum et probum, Eque medio insontem peremptum Messiam. At publice vestrisque adeo sententiis Damnatus, impostor, magusque et impius Habebitur, in eumque credere desinent Omnes, et inter hos quoque addictissimi, Ipsique discipuli. Haud facile enim quispiam Sententiam vestram repudiaturus est Aut reprehensurus, neque viros, principes Errasse iudicio et rei scientia Putabit. Ut vero in manus vestras sine Tradatur haud solum tumultu omni, sed et Levi popelli murmure, ego curavero Si dederitis pecuniam dignam mihi. Vobis eo occiso, mihi pecunia Opus est. CAIAPHAS.

Eum'ne solus an cum pluribus Comprendere statuis? LUDAS.

1005

Quis ilium prendere Solus queat septum corona iugiter Discentium undena? Cohortem militum Q u u m postularo dabitis armatam mihi De nocte de die, necesse ut videro, Detur pecunia modo praesens et proba. CAIAPHAS.

Quantum petis ?

33 7

11,3 v. 982 - 1019 LUDAS.

Centum mereor argenteos. CAIAPHAS.

Ohe, nimium est. Quin quod sit aequum postula. IUDAS.

Dare vultis octoginta? Non nimium hercule est.

CAIAPHAS.

1010

Caiaphas. 1065

Nil relliquum ultra, sed licet recedere.

SCENA QUARTA. Iudas. Malchus. Iudas.

1070

H i e hercle magna est officina pecuniae, Reditusque cerno copiosos mi fore, Si contra Iesum cuncta moliar mala, Pontificum et odiis gnaviter subserviam. Non me decet pigrum esse, verum machinis Uti omnibus, condigne uti respondeam, Initamque gratiam favoremque augeam. Ut Nazareno perdito et collegio Nostro soluto sit receptus hie mihi.

Iudas

IIA

V.

341

1055 - 1094 MALCHUS.

1075

Ille redit illinc atque gestit ceu bene Successerit res atque sic plane autumo. IUDAS.

1080

1085

Hem quam facillime licet ditescere, Si subtrahendi regulas quis calleat, Furtis, rapinis atque proditionibus Falsisque contra quosque testimoniis Navet operam, mentemque subdolam gerat, Ad praesulesque dextere sese applicet, Aulasque pontificum et sacerdotum ordinem, Illorum ut omni protinus libidini Subserviat. Stultus ego qui tres circiter Annos adhaesi Nazareno pauperi. Totidem hie fuissem si, pecuniis foret, Me nemo ditior.

MALCHUS.

1090

Pecunias homo Accepit, inde gaudet, at mihi tertiam Debet. Diu hercle tu fuisti apud patres. IUDAS.

Salve virorum Malche mi charissime. MALCHUS.

Tu quoque bone vir. An non bene ostendi tibi? Te credo rem gessisse bene. Age tertiam Mihi cedo.

342

Naogeorg,

LUDAS.

1095

Si quid hercle mi datum foret, Extemplo amice tuam darem partem tibi. MALCHUS.

Benignus atque comis es factus cito Affabilisque, qualis haud eras prius. IUDAS.

Scilicet ad aulae fingo me ingenium et modum. MALCHUS.

Satis in die una. Tertiam sed tu cedo. IUDAS.

1100

Non habeo ne primam quidem Malche optime. MALCHUS.

Habes profecto. Tolle nugas et mihi Promissa redde. IUDAS.

D e m ne qui ä pecuniis Sum pumice ipse siccior? MALCHUS.

Fraudare vis. IUDAS.

1105

Egone? Haud satis nosti vir ego qualis siem. Melioris haud cito fidei invenias virum.

Iudas

11,4 v. 1094 - 1117

343 MALCHUS.

Hoc creditu haud facile profecto. Nam neque O s nec oculi nec tota facies convenit. IUDAS.

Iocaris urbane, nec id me commovet. MALCHUS.

Q u i n seriö tibi dico, redde tertiam. IUDAS.

1110

Q u i d vis? inanem en sacculum, en manus quoque.

1155

1160

1165

1170

Impiis factis studiisque pravis Sunt in hac vita simul et futura Pergraves poenae positae, sed omnes Inter acerbas. Obtinet palmam cruciatque mire Gnara mens facti tacite scelesti, Angit et torquet, fugat et remordet Nocte dieque. Tu licet tentes removere longe et Qualibet diros fugias remorsus, Atque secteris fugitiva coeci Gaudia mundi. Haec tarnen praesens malefacta dicet Tempore arrepto, requiemque dulcis Auferet somni facietque amara Vina cibumque. Vermis est, namque haud moriturus unquam, Flammaque aeternum crucians voransque, Tantali impendens lapis est minansque Flebile lethum. Pectus arrodens aquila est Promethei, Et iecur carpens Tityi renatum Improbus vultur, volucresque Phinei Regis iniqui. Ergo mox primis iuvenes ab annis Sedulo quaevis malefacta vitent, Conscius poenas ne animus per omne Exigat aevum.

A C T U S

TERTIUS.

S C E N A PRIMA. S A R G A N N A B U S . SATANAS. SARGANNABUS.

r

1175

Mlror ubi Iudas tarn diu moram trahat? Omnes requirunt. Pascha enim vult esse iam Magister. Absentique subtractum est lucrum. Sed ecce principem obviam. Q u o nunc abis? Salve. SATAN AS.

1180

Deum volo covenire ob rem probam. Te maximis veho laudibus Sargannabe. Ο te virum summum et peritum in omnibus, Omnique dignum honore. SARGANNABUS.

Mene? Q u i d est rei? SATANAS.

Accede, faustum ut tibi caput demulceam. SARGANNABUS.

N e fuste modo vel lapide. SATANAS.

Nequaquäm ö bone. Meliora promeritus es. Haud ludo hercule, Sed prorsus ex animi loquor sententia. SARGANNABUS.

1185

Age, quid rei est?

ΙΙΙ,Ι

349

v. 1173 - 1198

Satan AS. Qualem parasti tu virum Paulo ante de quo dixeras? Papae.

Sargannabus. Unde scis?

Satan AS.

1190

Interfui, quod pontifex contraxerat, Concilio, eö pervenit et sese obtulit Ducem et ministrum fore, sine ut tumultibus Capiatur hostis noster. Ο quam callidus Catusque visus est mihi. Conductus est. N e c puto quiescet donee effectum probe Reddat.

Sargannabus. Mea hercle talis est industria.

Satan as. 1195

Intelligo. Ergo dignatibi dabo praemia. Vigila modo ad mentem redeat ut ne bonam.

Sargannabus. Curabitur. Sed quid tibi negocii Apud Deum?

Satanas. Expetere etiam reliquos volo, Cribrare liceat uti.

Naogeorg, Iudas

350

SARGANNABUS.

Profecto pulchrum erit.

Etobtinebis. S A T A N AS.

Spero. Quis nam illinc venit? SARGANNABUS.

1200

Is est Iudas. SATANAS.

Age hominem exerce bene. Ego institutum pergo iter. SARGANNABUS.

Bene ambula. Sed principes quid interim? SATANAS.

Solidi satis. Nec ut animos mutent periculum subest.

SCENA SECUNDA. CONSCIENTIA. IUDAS. SARGANNABUS. CONSCIENTIA.

1205

A U d i n ' Iuda, te nihilne horum pudet? Aut poenitet? Resipisce tandem et desine.

111,2 v.

351

1198-1218 LUDAS.

Male pereas scelesta, sacrilega et impia. CONSCIENTIA.

Convitiaris ipse tibi. Vah quam bene Te nosti? IUDAS.

Age ostende impudens quantum sies. CONSCIENTIA.

1210

Quasi quispiam te vivat impudentior, Te iungere pio qui velis collegio Hisce studiis, animoque, factis, moribus. IUDAS.

Sic nempe ei opus est qui velit ditescere. CONSCIENTIA.

Quin immo qui recta ire velit ad tartara. SARGANNABUS.

Age promove gressum socie. Requireris. IUDAS.

1215

Conviciatrix pessima haec clamoribus Post terga resonat, obstrepit, retinetque me. N a m dum illius gannitibus respondeo, Subinde moror.

Naogeorg, I»das

352 SARGANNABUS.

1220

Ah quaeso nil respondeas, Nec verbulo digneris, nec post terga te Vertas, ad ingentem te adiget insaniam Si iurgia eius aliquä in animum immiseris. IUDAS.

Sequitur tamen, nec possum earn compescere. SARGANNABUS.

Contemne, mentem obfirma, et aures obstrue. IUDAS.

Quin hercle faciundum est. SARGANNABUS.

1225

Veni Iuda optime. Recede tu procul. Ut tibi negocium Successit? IUDAS.

Haud male. Sunt daturi argenteos Bis quindecim simul ac eum illis in manus Tradidero. Totidem quoque alios si iuvero Falso opprimere quocunque testimonio. SARGANNABUS.

1230

Ο te beatum. Gratulor. Sed interim Decessit hie aliud tibi absenti lucrum. IUDAS.

Quid ais? Modo quo factum id est?

353

111,3 v. 1218-1245 SARGANNABUS.

Pecuniae Misere non parum sorores Lazari Possetis ut Pascha celebrare commode. IUDAS.

1235

Cui illud argentum datum est absente me? SARGANNABUS.

Petro. IUDAS.

Heu homini inepto, cui crumenula Est nulla, nec tractare seit pecuniae. Hercle properandum, mox ut illud auferam.

SCENA

TERTIA.

SEBULIUS. PETRUS. IUDAS. SEBULIUS.

1240

M O r a in me erit nulla Petre, tu cura modo, Adsitis omnes. Mox ego escas inferam. PETRUS.

Iudas abest solus. Sed eccum. Ubi tarn diu Hinc abfuisti? Te magister hactenus Expectat. IUDAS.

1245

Isthuc nil opus te quaerere. N a m magna ubique sunt mihi negocia. Hoc age potius, argentum ut audio datum est?

354

Naogeorg,

Judas

PETRUS.

Datum. IUDAS.

Illud in manus age hasce tradito, Ut inde solvam quis opus nobis erit. PETRUS.

Dedi hospiti, ut inde accipiat impendia Coenae sibi. Nam sacculus mi nullus est. IUDAS.

1250

Tune hospiti? Ο fatuum caput. Pecuniam Das antequam coenas, priusquäm mercem habes? PETRUS.

Factum est. Fideli opinor esse creditum. IUDAS.

1255

Quid id mea? Vin'tu magistrum perdere Pariterque nos, indiligenter qui modo Pecunias tractaris? An frustra putas Mihi creditos loculos? Age hospes redde tu. SEBULIUS.

Curate, cuncta ut sint parata. IUDAS.

Age redde tu. Audin"?

355

111,3 v. 1246-1269 SEBULIUS.

Puer mortarium adfer hue mihi, C o n t u n d a m ut haec. IUDAS.

Age redde tu pecuniam. SEBULIUS.

1260

N e sis molestus. Sterne prunas sub cratem Phesanter, ut calida inferantur omnia. Laventur et lactucae age ocyus puer. IUDAS.

Q u i d tu (malum) haec curas? Pecuniam mihi Redde ocyus. SEBULIUS.

Aceti inde paululum mihi. IUDAS.

1265

Nugas agis. Pecuniam inquam redde tu. SEBULIUS.

Reddam ne? Tarn mihi est crumena quam tibi. Servabo bene. IUDAS.

Q u i n melius ego. N o n est tua. SEBULIUS.

A t magna pars erit. Deinde relliquum Reddam per ocium.

356

Naogeorg, LUDAS.

1270

Mihi hue totam magis Restitue summam, quae dein debebimus, Dabo. SEBUUUS.

Penes me rectius servabitur. IUDAS.

Servabis? Ο hominem dolosum et improbum, Tu me studes quoque et magistrum perdere? SEBULIUS.

1275

N o n perdo. Clamorem aufer, et coenaculum Ingredere, pistillo caput ne fors tibi Tundatur. IUDAS.

1280

Ecce istuc parasti tu mali Tua stoliditate Petre. N u m pecunias Pro levibus aestimas aristis, meque habes Pro ludicro, loculos inanes ut feram? Nunc unde pauperibus opem feram? Unde quis Debeo resolvam? Panis unde et caetera Nobis ementur? Ο te inertem et prodigum, Incogitantem, negligentem, improvidum. PETRUS.

Omitte iurgia et ingredere. IUDAS.

1285

Magistro ego Summam tuam hanc narrabo diligentiam.

Iudas

111,3 v. 1269-1291

35 7

PETRUS.

At hospiti dari ipse iussit. IUDAS.

Iussit id? PETRUS.

Ita dico. IUDAS.

Certe noverat marsupium Habere me? PETRUS.

Quid ni? IUDAS.

Et fideliter hactenus Pecuniam servasse? PETRUS.

Nescio. IUDAS.

1290

N o n , quoad Redirem ad argen tum tenere se penes Poterat? PETRUS.

Ita puto placuit in praesentia.

358

Naogeorg,

ludas

IUDAS.

1295

Quae vestra tandern est ista conspiratio Ut perditum me eatis? Haud quiescam ego Donee Magistrum et te hospitemque subdolum Ulciscar. Age videbo quid rerum geram.

SCENA QUARTA. IUDAS. SARGANNABUS. IUDAS.

H E u s hue veni Sargannabe. Quid ego nunc agam? An cum magistro expostulem hanc iniuriam? SARGANNABUS.

1300

1305

Non consulo. Sed pectore sub alto preme Dolorem, et ultionis haud esto memor Ne verbulo quidem. Nec iratum sciat Te quispiam, ne forsitan caveant sibi Abs te, nocendique auferatur copia Omnis tibi. Quin potius hilarem fingito Vultum, benevolus atque comis verbulis Esto, venenum continens in pectore, Ut ad nocendum latior sit ianua. IUDAS.

Perdifficile mihi hoc. SARGANNABUS.

At assuetudine Perfacile erit. Assuesce modo, erit usui, Sciesque vafre inter homines versarier.

359

111,4 v. 1292 - 1321 1310

Ingenia caeteris aperta non nocent, Sed sibi magis. Nocumenta pestilentia Ε subdolis vafrisque manant cordibus. IUDAS.

Intelligo. Praebebo me docilem hercule.

SARGANNABUS.

Sapies. IUDAS.

1315

Q u i d autem si magistro forsitan Aliquid suboleat ? SARGANNABUS.

N o n puto. Si quid tamen, Tu perfrica frontem et negato fortiter. IUDAS.

Isthuc potero, si tu mihi curaveris N e subeat hue molesta Conscientia, Astato pro foribus eamque pellito. SARGANNABUS.

1320

Curabo recte intus quoque. Ingreditor modo. N e tibi metus in oculis sit aut pudor cave.

360

Naogeorg, SCENA

QUINTA.

IESUS. IUDAS. P E T R U S . SARGANNABUS.

IESUS.

VEnisti amice? T e diu expectavimus. IUDAS.

N o n potui adesse citius ob negocia. IESUS.

N o vi istud equidem. IUDAS.

Subolet huic profecto. SARGANNABUS.

St. IESUS.

1325

1330

1335

Accedite ad mensam modo ac accumbite. Laudemus una hoc in epulo Deum patrem. Celebrandus es multumque laudandus Deus, Qui brachio tuo atque signis plurimis Ε Servitute liberasti Aegyptia Nostros patres inque populum assumsti tibi. Aegyptiorum cumque cuncta perderes Primogenita, populo pepercisti tuo, Q u u m limina et postes linissent sanguine Agni, ad memoriam transitus quern iusseras Occidere, aeternumque ritum hunc patribus Nobisque sacrasti, ut misericordiae tuae Veterisque liberationis perpetim Memoriam haberemus, futuraeque insuper Spes esset inconcussa nobis omnibus

ludas

III,}

361

v. 1322 - 1368

1340

1345

1350

Per Messiam, quem concinunt oracula Pro sceleribus mundi immolandum totius Insontem ut agnum et hostiam placabilem, Ut finiatur iniquitas, aeternaque Iusticia comparetur orbi. Maximas Tibi gratias Domine agimus ineffabili Pro misericordia tua, atque quaesumus Ut sicut olim liberatos credimus Nostros parentes transeuntis angeli A caede, nec non Servitute Aegyptia, Venientis ita credamus etiam Messiae Nos liberandos esse fuso sanguine A morte, peccatis et infando iugo Satanae, ut agamus Pascha verum denique, In gloriam laudemque nominis tui. PETRUS.

1355

Amen. IESUS.

1360

1365

Et ante saepe fassi estis paläm Me filium esse Dei adeoque Messiam Vobisque ego dixi vicissim non semel Me multa passurum ä sacerdotum choro, A gentibusque altam subactum iri in crucem, Ut totius peccata mundi diluam, Et tertia tandem revicturum die, Vobis ut obsignem parentis gratiam Stabilem fore. Horum tempus appetit modo, Quod vos videte ne quid offendat, sed in Hausta prius fidutia persistite, Meisque verbis ante dictis credite. Quod vos ut hortarer animaremque sedulo, Hoc intimo desideravi pectore

362

Naogeorg, ludas

1370

1375

1380

1385

1390

1395

1400

lam pascha vobiscum comedere ante, in manus Q u a m tradar impiorum et adigar in crucem. Posthac enim non amplius vobiscum edam, Nec vitis ullius bibam de germine, Talique mortali haud apud vos corpore Versabor. Abeo enim ad patrem in coelestia. Novissimum hoc vobiscum erit convivium. Quapropter estote memores semper mei, Meosque sermones tenete firmiter. Totoque vos diligite corde mutuo, Sicuti ego vos diligo. Q u o d hue etenim ä patre Demissus adveni, quod iterum eo ad patrem, Vestri facio fecique cuncta gratia. Et corpus hoc meum ad crucem et mortem dabo, Vivatis ut vos absoluti ab omnibus Culpis et ä mortis tyrannide liberi. Meumque fundam sanguinem, quo crimina Vestra abluam, statuamque iustos in patris Conspectu. Et huius ut habeatis symbolum Atque monimentum iuge ad usque terminum Mundi. Accipite, comedite, corpus hoc meum est. U t panis hie enim manu confringitur U t fulciat vitam roburque conferat, Sic corpus hoc frangetur ad vitam omnium. Et poculum hoc accipite, et omnes ex eo Bibite, hie meus enim sanguis est pacti novi. U t vinum enim effusum sitim levat, et facit Laetum cor hominis, et in malis audaciam Confert, ea quoque conferet sanguis meus Pectoribus omnium atque vestris. Quippe mox Fundetur in remissionem criminum. Quibus remissis vestra corda laeta erunt, Contraque mortem animata et atra tartara. Firma fide duntaxat hoc apprendite, Vivetis in me, vivam et in vobis ego,

363

111,5 v. 1369 - 1423

1405

1410

O m n e s q u e ita simul perpetim servabimur. O m n e s vos prorsus ita servaremini, N i s i u n u s ex vobis foret disperditus, Q u i venditurus me atque traditurus est. H o m i n i s quidem filius eo quo debet it, Sicut p r o p h e t a r u m canunt oracula, Totius orbis utque flagitat salus, A t veh viro illi cuius hostium in manus T r a d e t u r opera. Sempiternum enim sibi Asciscet exitium, atque ei melius foret N o n esse natum. PETRUS.

1415

Q u i d magister praedicas N o s inter u n u m esse, m a n i b u s qui te hostium Sit traditurus? Suspiceris ne hoc rogo. IESUS.

N o n suspicor Petre, sed scio verissime. PETRUS.

N u n q u i d ego s u m ? IESUS.

1420

Q u i d quaeris? U n u s qui m a n u m M e c u m catino intingit atque vescitur H i e pane eodem, d e q u e eodem poculo Bibit, is sodalitati et mensae et salis Spreto et relicto iure, dux erit hostium U t capiar ego. IUDAS.

N u n q u i d ego s u m Rabbi bone?

364

Naogeorg, IESUS.

1425

Tu dicis. At ego nolo quemquam nomine Prodere, quoad se prodat ipse crimine Manifesto. Et utinam ille resipiscat an tea, Quam transeat eo seque perdat funditus, Magis suam audiatque Conscientiam. SARGANNABUS.

1430

Mane foris tu. Nil tuis molestiis Hie indigemus. IESUS.

Age Sebuli linteum Adfer et aquam in pelvi. PETRUS.

Quid iis facturus es? IESUS.

Scies. At interim dum ego hoc ago Petre, Age gratias Deo atque consuetum praei Hymnum. PETRUS.

1435

1440

Deum laudate quia benignus est, Superque nos illius est miseratio Firmata, veritasque stabilis permanet. Nam sicut olim pollicitus est patribus, Ita beneficia praestitit nobis sua, Et praestiturus ad usque mundi terminum est, Quaecunque post promissiones continent. Donis alit vegetatque nos largissimis,

Ittdas

111,5 v. 1424

1445

1450

1455

365

-1468

Liberat ab inimicis ut olim Aegyptiis, Dat sanitatem temporaque salubria, Corpus tuetur et animam fideliter, Propitius est nostris iniquitatibus, Infirmitatibusque nostris condolet, Peccata nostra delet et obliviscitur, Utque miseretur filiorum humanior Pater suorum, ita miseretur omnium Nostrum Dominus, et scelera nostra longius Quam coelum ab arida removet ab omnibus Nobis, et id non merita propter nostra, vel Cultus vel opera vel studia, sed gratia Tantum mera, Davidis ob gnatum unicum, Pro sceleribus quem destinavit victimam, Illi perennis laus sit atque gloria In saeculorum saecula. Amen. Quid sibi H o c vult domine? N u m tu lavabis mi pedes? IESUS.

1460

Q u o d facio, te Petre latet in praesentia, At postea scies. Fer igitur ut lavem. PETRUS.

Absit Domine. Nam laveris aliis licet Illique pertulerint, ego tamen non feram. Meos in aeternum lavabis nec pedes. IESUS.

1465

Humiiis es illic meque revereris Petre Ubi nil opus, nec te decet. N u m tu mihi Obstabis officio ut minus fungar meo? Faciesque, sordibus ut tuis ad inferos Cogaris ire? H o c namque contestor tibi

366

Naogeorg,

1470

Dicoque, si non lavero te, particeps Meus esse non poteris mei in regno patris. PETRUS.

Si sic habet Domine, haud pedes tantum meos, Sed et manus caputque. IESUS.

1475

Id autem nil opus. Qui credit enim, adeoque per me lotus est, Est purus integre nec indiget nisi ut Lavet pedes. PETRUS.

Fac ita Magister ut lubet. Ego hie et alibi non repugnabo tibi. IESUS.

1480

1485

1490

Scitis'ne quid vobis (amici) fecerim? Vos me Magistrumque dominumque dicitis, Et iure, sum etenim. Iam Magister vester et Dominus ego ablui pedes vestros, uti Intelligatis vobis ministrum me fore Ad abluenda crimina, neque sordidum Ita munus esse ullum aut humile, quod gratia Obiturus haud sim vestri. Ego etenim perferam U t conspuar, cedar, flageller, in crucem Agar, omnibusque gentibus sim risui, U t liberemini, meusque vos pater Adoptet, acceptet, suumque transferat Ad summum honorem sine beatos termino. Hinc coniicere potestis ut vos diligam, Omnesque servatos velim, quum me, licet

Iudas

111,5 v. 1469-1519

1495

1500

1505

1510

1515

367

Magister et dominus siem, totum tarnen Vestrae salutis obtinendae gratia Impendam. Et ut de ventre matris prodii Vobis, ita quoque moriar et eam ad inferos. Habetis exemplum quoque hoc facto meo Ut serviatis diligatisque invicem, Totumque sese impendat alter alteri, Et nulla vos retardet hinc superbia, Potentiaeque fastus aut scientiae. Nullus etenim me maior est aut doctior Vos inter omnes. Mi proinde credite, Quae vestra certa me ministro sit salus, Et me vicissim diligite vosque invicem. His si studueritis remoti a caeteris, Vere beati eritis, et agnoscemini Mei esse discipuli ipsi amore mutuo. Meique vere essetis omnes, ni foret, Diabolus unus in sacro hoc collegio. Davidis sed ut impleantur carmina, Qui pane mecum vescitur, me calcibus Petit, idque nun praedico vobis ante, quam Fiat, uti cum factum fuerit, haud me dolis Captum sciatis, sponte sed solum mea, Ut patris expleam voluntatem, et piem Delicta vestra et omnium credentium. Sed haec satis. Tu vero Iuda, hanc offulam Cape, quodque facere paras, id ocyus effice. IUDAS.

Faciam profectö, nec diu te protraham.

368

Naogeorg, Iudas SCENA

SEXTA.

IUDAS. SARGANNABUS. C O N S C I E N T I A . IUDAS

1520

SArgannabe, hue mecum. Quid? Audistine eum Quid moliar odorari, et animo me malo Iniuriam ferre? SARGANNABUS.

Hercle sensi callide. Fortasse vultu irae dedisti signa? IUDAS.

Non Ipse potuisses rectius non fingere. CONSCIENTIA.

1525

Quo nunc abis Iuda? Quid hinc te segregas? IUDAS.

Ne tu loquaris mihi. Quid autem nunc putas Faciundum ? CONSCIENTIA.

Agas horum aio poenitentiam. IUDAS.

Non quaero de te. Conprime os inquam tuum. SARGANNABUS.

1530

Facesse mulier hinc. Molesta ne sies. Hie totus est meus.

111,6

v. If20

-If

369

44

CONSCIENTIA.

His profecto moribus. N e pareas isti, oro, Iuda. In maximum Te ducet exitium. SARGANNABUS.

Egone? Immo ad lucrum. CONSCIENTIA.

Si hercle lucrum erit corpus animamque perdere. SARGANNABUS.

1535

Perinde, quasi ego tale quicquam moliar, Obtura amice aures et oculos, suadeo. IUDAS.

N o n audio neque euro. SARGANNABUS.

Lucrose facis. IUDAS.

1540

Sed quid putas? Me pupugit odiose hercule, N o s s e et videtur cogitatus intimos. Unum esse dictitans sacro in collegio Diabolum. O p u s erit prorsus eo incumbere N e forsan elabatur e plagis mihi, N u m m i q u e subtrahantur et certi et boni Et hie et alibi. Iam cavebit enim, simul Rescivit ut parare me insidias sibi.

370

Naogeorg,

Judas

SARG ANNABUS.

1545

Verisimile. IUDAS.

Proinde properandum reor, Ut et ipse oblique iussit, et ego protinus Ut scis, recepi. SARGANNABUS.

1550

Laudo, factum fortiter, Quid obstat autem, quo minus nocte hac manum Summam rei imponas? Solere eum egredi In montem olivarum haud latet te, noctibus, Ibi et absque turbis solus apprendi potest. IUDAS.

Percommode dicis, sed ego, ne principes Non sint daturi milites noctu admodum Metuo. SARGANNABUS.

1555

Oh, daturi. Tarn volunt illi cito Quam tu ipse captum. IUDAS.

Experiar hercle. Ο si darent. Nulla melior poterit dari opportunitas. SARGANNABUS.

Vade, excita, propone rem, quam commoda Quamque utilis, quamque facilis factu siet, Et impetrabis.

III,7 ν. 1545 -1572

371 LUDAS.

Eo. SARGANNABUS.

1560

Atque praesentarium Ut dent vide argentum. IUDAS.

Satis memorem mones.

S C E N A SEPTIMA. IESUS.

1565

1570

N U n c gnatus hominis rite glorificabitur Pariterque in illo Deus. Amici non diu Posthac ero nec multa vosbiscum loquar. Propere etenim mundi huius antistes venit, Omnem suam adversus meum caput excitans Potentiam, in me qui tarnen nihil obtinet Iuris, sed ita mei voluntas est patris Ut ä scoelestis tradar, atterar, necer, Q u i me die resuscitaturus tarnen Est tertia, in summumque positurus gradum. Cuius uti pareamus ultro iussui Surgite, venite mecum ut exeamus hinc.

372

Naogeorg, Iudas CHORUS. Anapaesticum Dimetrum.

1575

1580

3 81

Hac nocte gallus, ter negabis me tibi Notum esse. Satanas expetivit vos quidem Cribraret ut, sicut cribratur triticum, Ego tarnen pro te rogavi, ne fides Tua deficiat. Et si fueris aliquando tu Conversus, et fratres quoque in fide tuos Confirma. PETRUS.

1700

Egone te pernegem magister? At Tecum paratus sum subire carcerem Mortemque, ne dum te negaturus siem. IESUS.

1705

Hoc exitus docebit atque Veritas. Sedete vos mecumque vigilate hie, quoad Progressus illuc ad patrem fundam preces. Ad usque mortem namque moesta anima est mea. Orate vos quoque, ne gravis tentatio Vos apprehendat. Spiritus promptus quidem est, Infirma vero semper et fragilis caro. NAGIDUS.

Habetne circa se et alios? IUDAS.

Habet undecim. NAGIDUS.

Armis quibus? IUDAS.

Vix arbitror gladios duos

382

Naogeorg, 1710

Habere. Sunt nudi ac inermes caetera, Et admodum imbelles. Recalvaster modo est Unus, ferox, audax, capitis et saxei. Eum cavete dico, ne cui vulnera Infligat. NAGIDUS.

1715

Etiamne ille contra milites Auderet unus congredi ? IuDAS. Plusquam Hercules. Ego ne mihi occurrat cavebo sedulo. IESUS.

1720

Si mi pater fieri potest, hoc poculum Quod miscuisti, et tempus appetit ut bibam, A me aufer obsecro, verum tarnen quod ipse vis Eveniat, haud quod carnis amat infirmitas. NAGIDUS.

Nostine Nazarenum et in tenebris tuum? IUDAS.

Qui cum comedi atque toties bibi hactenus N o n noverim? O h tanquam meos digitos. NAGIDUS.

1725

Tamen Ne certitudo nimia te fallat vide. Et eo fuga elapso, nucis ceu nucleo, Capiamus alium quempiam, ut putamina. Pro quo tibi detur dein ne obolus quidem.

ludas

IV,3

v.

383

1710-1748 LUDAS.

1730

1735

Hec cura commissa est mihi. Proinde tu Depone sollicitudinem hanc. Sequitor modo. Culpa hercle committam istud haud unquam mea, Elapso ut illo pereat argentum mihi. Est ne quid erres, hoc sit iudicium viri, Quemcumque fuero amplexus et cui osculum Obtulero, is est, tenete eum atque ducite, Et diligenter turn videte ne manus Vestras fugiat. Haud patiar asscribi mihi Culpam, ut pecunia mihi reddatur minus. IESUS.

1740

Dormis Petre et vos caeteri? N o n horula Potuistis una orationi incumbere et Vigilare mecum? Haud tempus est somni modo. En venit hora, ut filius hominis in manus Tradatur impiorum, et ipse traditor En appropinquavit. Age mox consurgite U t eamus illis obviam. Quem quaeritis? NAGIDUS.

1745

Q u e m ? Nazarenum. IESUS.

Ego ipse sum. IUDAS.

Quid hoc rei? Caditis supini? Heu dedecus et infamiam. Misere vos ob ista vestri principes? Mulierculae estis trepidulae non milites.

384

Naogeorg,

1750

Quid arma fertis? Cur datur Stipendium? Surgite, cadavera, stipites, fungi, algulae. Quid merear ego vobiscum? Et acceptum lucrum Vos perderetis. Hue venite mecum. Ave Rabbi. IESUS.

1755

Ad quid hue venisti amice? Filium Tu tradis hominis osculo, atque symbolis Pacis et amicitiae ad nocendum abuteris? IUDAS.

Quid statis ? Arripite, manus constringite. Nihil omnium curate quicquid dictitet. Ne vos peritis fascinet sermonibus. PETRUS.

1760

Vis'ne domine ut gladio geramus rem? Nihil Quaerere opus ut video. IESUS.

1765

1770

Abstine Petre. Iam satis. Reconde gladium, nec tuos contra velis Pugnare principes. Qui enim arma sumpserint Contra magistratum suum, gladio dabunt Poenas. Nec est me nunc opus defendier Armis neque tuis neque aliis. An me putas Non obtinere posse precibus ä patre Ut mittat auxilio angelorum plurimas Myriadas? At quomodo Prophetarum satis Oraculis fieret: Ut ergo cuncta iam Geruntur ita gerenda sunt.

Iudas

IV,J

v. 1749

385

-1791 LUDAS.

Abducite Inquam. IESUS.

1775

1780

Licuit et ante vobis noscere, N o n esse vestrae nec fuisse potentiae. Verum voluntatis meae et mei patris Vestras ut in manus darer. Quotidie Diebus his vobiscum eram in templo docens, N e c me tarnen coepistis. Haud erat ergo opus U t hue ita armati machaeris et fustibus Tanquam ad latronem accederetis denique Ad comprehendendum me, et id noctu quidem. Quis restitit enim aut impedivit, quo minus Me prenderetis? Nempe vestrum hoc tempus est Concessaque potestas. IUDAS.

1785

Quid auditis virum? Quid statis? An missos putatis vos ut hie Discatis aliquid concionibus novis? Et non magis captum ut trahatis in crucem? Age nunc tribune, redde mercedem mihi. Habetis hominem mea opera ac industria. NAGIDUS.

1790

Habemus. Haud inficior. Age praecedite Vos atque caute Nazarenum ducite, Donee hominem hunc sceleratum et impium et malum Absolvo.

386

Naogeorg,

Iudas

IUDAS.

H a ha he. N o n euro. M e voces licet Et aliud, argentum mihi reddas modo. NAGIDUS.

Parvamne vis monetam an arrident magis Argentei integri ? IUDAS.

1795

Minutis quid mihi C u m nummulis, quos non übet reponere? Argenteos solidos cedö. NAGIDUS.

1800

H a u d negocium Mihi esse tecum volo, sed absolvam, ut lubet. N e mi quoque insidias pares. N a m cerno te Et versipellem et subdolum et avarum improbe O m n i a scelesta audere pro pecunia. En accipe. IUDAS.

Ο fultura grata sacculi.

NAGIDUS.

Q u i d tu? Sequeris quoque magistrum nunc tuum? IUDAS.

N o n iam meus sed vester est. N a m vendidi.

387

IV,3 v. 1791 - 1824 NAGIDUS.

1805

Ut dicis, est. Sed nunquid est negocii In pontificis aula tibi? IUDAS.

1810

Est quidem haud leve, Quodque huic crumenulae queat succurrere, Sed mane primo ad id recurram tempori: Nunc ibo dormitum, sopor enim me praemit. Et dormiam nummis receptis suavius. Vale. Tibi magnas quoque habeo gratias Quod solveris recte. NAGIDUS.

Id tibi vertat male.

CHORUS. Saphicum.

1815

1820

2220

2225

U T praesidi dicant, virum sententiis Pro more legis esse nostris ad necem Damnatum, ut ultra ne quid inquirat rei, Die Malche clare et expedite caeteris, Nos mox sequemur remque confirmabimus. Hoc nunc amici mi videtur optimum Curare, nostrae praesidi sententiae Ne causa dicatur. Rogabit arbitror Quid adferamus contra eum quaerimoniae. Si dixerimus in legis illum traditae Peccasse decreta, et Deum conviciis Lesisse, proptereaque morti obnoxium, Ridebit, et causas loquetur frivolas Nos attulisse, eas neque sat idoneas Cur quispiam tollatur e vivis homo. Dicamus, urgeamus opere maximo Iure esse damnatum secundum dogmata. Nec nos ab hac sinamus abduci via, Nostrae quoad concedat huic sententiae. Quod si necesse forte fuerit, hue quoque Ducamus et plebem, ut simul idem sentiat. Ut improbis nostrum omnium clamoribus Superatus, hominem subigat in celsam crucem. Iudas.

2230

Non amplius feram. Atque recte offendo eos Hic congregatos.

Naogeorg,

410

Judas

CAIAPHAS.

Quid (malum) tu irrumpis hue Indictus, invocatus ad coetum hunc sacrum? IUDAS.

Me magna patres cogit hue necessitas. CAIAPHAS.

Quae nam ilia? Cur non te hue tulisti tempori Ad testimonium ferendum? IUDAS.

2235

2240

Nescio. Agnosco patres impium factum meum, Q u o d cor magis magisque discruciat mihi, N e c ferre possum urgente conscientia. Peccavi enim gravissime quod tradidi Peccunia accepta innocentem sanguinem, Dominum magistrumque meum ad interitum. Hei mihi. Haud vivit ullus in orbe me scelestior. CAIAPHAS.

< G7 r > 2245

Pulchre. Quid istuc nostra? An ipse non prius Hue sponte venisti rogante nemine, Et postulasti tibi pecuniam dari Ut traderes? Dedimus. Habes. Q u i si modo Tibi innocens videtur, et factum dolet, Ipsus vide, quonam modo absolvi queas Noxaque purgari. Q u o d ad nos propter hoc Curras, nihil causae est. Tuum sufferto onus.

411

V,4 υ. 2230 - 2263 LUDAS.

2250

Hercle nequeo. Quapropter ad vos ocyus Veni, ä premente ut me levetis pondere. CAIAPHAS.

Quo possumus pacto? IUDAS.

Recipite argenteos Pariterque peccatum meum in vestrum caput. CAIAPHAS.

2255

Neque hercle peccatum tuum, neque quos habes Argenteos recipimus, aut volumus. Tibi Serva atque retine, tantopere quod antea Tibi expetivisti. Fruere quantum lubet. IUDAS.

Siccine facitis, et perditis miserrimum? Nulla est apud vos alia consolatio? CAIAPHAS.

2260

Recede nunc. Audisti. IUDAS.

Et invitis tamen Argenteos reddam atque delictum meum. En hie habetis, utrisque vos fruamini. CAIAPHAS.

Te perdat omnipotens sceleste proditor.

412

Naogeorg,

2265

< GT >

Q u i d nunc agimus? Ille abiit. Et pecunia haec Est sanguinis precium, in sacrum quod non decet Aerarium ferri. Sed haec de re bene Deliberabimus dein per ocium. Post caeteros nunc eundum ad praesidem, N e quid geratur aliter atque convenit.

SCENA QUINTA. IUDAS. C O N S C I E N T I A . SARGANNABUS. IUDAS.

2270

2275

2280

Ο perditum me ter quaterque et amplius, Cui nulla opis spes restat aut fiduciae Neque in Deo, cunctis neque in mortalibus. Putabam in aula mi repositum aliquid spei, Aliquid favoris, et refugii non nihil, Sed ecce contemnunt, repellunt, pessima Precantur, in praesentibus neque me malis Respicere dignantur, nec allevare mi Peccati onus, nec verbulo solarier. Sibi ut video mortalium hoc vivit genus, Et caeteros non aestimat teruncio. Deridet, aliis si quid accidit mali. Si cuius indigent, benigni sunt satis. Simul ac data est opera, videre pensilem Vellent. CONSCIENTIA.

2285

Indus

Tarnen tu magni aliquid hie te fore Rebare, si in scelere ministrasses probe.

V,5 v. 2264 - 2308

413 LUDAS.

Hei mihi, fefellit me cupiditas mala Aurique sceleratus amor, ut secunda mi Et hic et alibi pessime promitterem. CONSCIENTIA.

2290 < G8r>

2295

Q u i d ergo non obtemperasti tu mihi Studiis reclamanti tuis semper malis? Sed maluisti habere cum Sargannabo Negocium ? quod quo redierit perspicis, Te respicit iam nemo, nemo fert opem, Sed execrantur quotquot audiunt tuum Male positum nomen, seceleste traditor. IUDAS.

Ah ah, malorum in quod profundum me dedi. Ο terra, quid me sustines? Cur non voras Condisque tenebris luce subtractum e gravi? Nam coelum et astra toedet obtuerier. CONSCIENTIA.

2300

Hoc nempe fecisti lucri. Ecquid te potest Iuvare nunc crumenula aut Sargannabus? Sorbebit Horcus te et vorabit Cerberus. IUDAS.

2305

Intelligo, videorque praesentes mihi Eos videre, et lata pandere guttura. Diraque coelum contegi caligine, Refertaque indignationis omnia. Q u a m gratiam sperem vel unde, veh mihi Ipsum abnegavi, perdidi atque vendidi

414

Naogeorg,

2310

2315

Salutis autorem thronumque gratiae. Et pluris argentum mihi impium fuit, Favorque principum atque mundi ludicra, Q u a m qui cibavit ac meos lavit pedes, Creditur et expectatus esse Messias, Cuiusque nomine edidi miracula, Magnaque rerum exuberavi copia. Q u o n a m ibo? Q u o me vertam? In orbe quem locum Habitabo ? CONSCIENTIA.

< G8° > 2320

Q u i d quaeris rogasque talia, Nulla ä malis te liberare potest fuga. Et capricorni circulum excedas licet, Te persequar scelerum tuorum conscia, N e c nocte nec die sinam quiescere. SARGANNABUS.

2325

Reviso quidnam rerum agat Iudas meus. Probam an receperit monetam, et sacculum Repleverit. Certe bonam mi gratiam Habiturus est, quod tale consilium dedi. At ecce graditur obviam. Sed moestus est Vultuque deiecto. Q u i d homini evenerit Miror. IUDAS.

Male pereant scelesti daemones, Et maxime Sargannabus scelerum caput. SARGANNABUS.

2330

Indus

Ohe, male precatur etiam.

415

V,S ν, 2309 - 2345 IUDAS.

Perii miser. SARGANNABUS.

Q u i d est Iuda? Cur precaris mi male? Q u i d tristis es? IUDAS.

Perii equidem miserrimus Opera tua, tuoque consilio malo. U t inferi superique te perdant male. SARGANNABUS.

2335

An non recepisti pecuniam, die mihi? IUDAS.

Sane recepi. SARGANNABUS.

2340

Q u i d reprendis ergo me Meumque consilium? Pecuniae fames Invaserat te, commodam ostendi viam Sedare qua posses (nec aliter enim fere Ditescere licet artibus quam talibus) N u n c id benigne quod volebas obtigit Suasu meo. Tu gratiam mihi hanc refers? CONSCIENTIA.

2345

Sargannabum quoque facis inimicum tibi, U t neque hominum nec daemonum te quispiam Posthac amet.

416

Naogeorg,

IUDAS.

Peril equidem radicitus. SARGANNABUS.

Malam recepisti monetam forsitan, Q u a m non queas valore eodem ponere? IUDAS.

Bonam immö, nec movetur hie quaerimonia. SARGANNABUS.

Q u i d ergo te cruciat? IUDAS.

2350

Magistrum tradidi, Deique filium. Hei mihi, interii miser. SARGANNABUS.

2355

2360

An nesciebas antea a primordiis Eum esse quern dicis? Profecto noveras. At tu crumenulam replere argenteis, Caeteraque mundi quaeritabas commoda, Nunquam Magistrum ipsumque filium Dei, Q u i serö nunc iam venit in mentem tibi. Ad illud ergo quod volebas et mea Consilia iure accomodavi. Si dolet Factum, imputato id et male praecator tibi, N o n mihi. Tua etenim culpa tota non mea est. In omnibus enim soleo amicis obsequi.

Iudas

V, 5 v. 2345-2377

417 CONSCIENTIA.

Vides'ne, ne Sargannabum quidem pati Tuam sibi imputarier culpam, scelus? IUDAS.

Veh mihi. Oneror solus premorque ad inferos. SARGANNABUS.

2365

N e dixeris. Animaequior es, et tetricum Hunc pone vultum. IUDAS.

N o n queo. SARGANNABUS.

2370

2375

Memento quam Sis dives effectus, secundaque omnia Tibi cesserint. Atque ut animum capias bonum, Frequenter ita quassa et move marsupium. At est inane. Quid rei isthuc obsecro? N u m condidisti alibi locorum argenteos? Pulchre id quidem, sed prorsus haud oportuit Marsupium ita relinquere vacuum, et sine Incedere argento. Animo enim et corpori Prebere comitans assolet pecunia Magnam voluptatem. IUDAS.

Hei mihi. Perii miser. N e c me iuvare iam voluptas ulla quit.

418

Naogeorg,

Iudas

SARGANNABUS.

2380

Refode, mihique obtempera, mox senties Prodesse. N o n mirum hercle quod sic moestus es, Quando crumenam fers inanem. N a m nihil Sic deiicit animos, vacuus ut sacculus. Vade, et mihi ausculta. LUDAS.

Quid auscultem miser? Iam reddidi. SARGANNABUS.

Quid reddidisti? IUDAS.

Argenteos. SARGANNABUS.

Argenteos tu reddidisti? Cui rogo? IUDAS. 2385

Principibus. SARGANNABUS.

Ο fatuum. Quid hue insaniae Te perpulit, promptam bonamque ut redderes Pecuniam? An fortasse conscientiae Obtemperasti? IUDAS.

Factum.

419

V,5 v. 2378 - 2404 SARGANNABUS.

2390

At ego praedixeram Praemonueramque sedulo ne aures huic Accomodares. Namque cito ad insaniam Si commodasses te redacturam, ipsa quod Res nunc palam facit obtigisse, qui tua Pecuniam magna repertam industria Reddideris, immö effuderis et abieceris. CONSCIENTIA.

2395

Immö potius scelere repertam maximo. SARGANNABUS.

Tace improba. An non cernis hunc quo duxeris? Quam nihil habeat animi? CONSCIENTIA.

Bene est. Ducam dein Poenas quoque ad meritas. SARGANNABUS.

2400

Ut hercle incommoda es. Quid enim ille nunc faciat inani sacculo Quam dira quaerat ut sibi suspendia? CONSCIENTIA.

Oh dignus est, quaerat modo. Haud ego demoror Quid vivat etenim, Solis et videat iubar, Quem pariter inferi atque superi devovent, Quicunque vivunt omnium ut turpissimum?

420

Naogeorg,

Iudas

SARGANNABUS.

2405

Haec nimium acerba sunt. IUDAS.

Ego autem talibus Atque etiam acerbioribus multo, antea Agitatus, evulsum mihi cor arbitror, Inque tenuissimas redactum laminas. Gravique tundi indesinenter malleo. SARGANNABUS.

2410

2415

Haud invenio quo pacto opem feram tibi Ultra. Duo etenim maxima admisti mala. Ε manibus ultro reddidisti argenteos, Et nudior iam (actus es leberide. Obtemperasti deinde Conscientiae, Ad remque nullam vel lucellum es idoneus Posthac. Quid incipies agere? Quid habes spei? IUDAS.

Nihil hercle. Quippe tertium feci malum, Longe duobus maius et funestius, Quod tradidi ad mortem Magistrum, eheu meum. SARGANNABUS.

2420

Haud sensus esset huius omnino mali, Nisi ilia duo forent. Sed unde suppetet In posterum victus? Quid et negocii Geres? Sodalitium periit (ut scis) tuum. IUDAS.

2425

Et lucis et vitae piget taedetque me. Nec astra nec terram iuvat me contui.

VJ

421

v. 240S - 2443 SARGANNABUS.

Non hercle mirum redditis argenteis, Ablata et omni post lucri fiducia. CONSCIENTIA.

Quin te ocyus suspendis, atque hanc eiicis Animam scelestam? IUDAS.

2430

Cupio sane et optimum Reor, modo laqueum det aut restim mihi Aliquis. SARGANNABUS.

2435

Et hac in parte non te deseram. Namque est ad usus mihi laqueus huiusmodi Semper fere in sinu, ut meis clientibus Si qui volunt se perditi suspendere, Anciller, et sumptu quoque ministrem meo. Accipe. Opus equidem nolo remorari hoc bonum. Atque ipse quoque video loci in terris nihil Esse amplius tibi. CONSCIENTIA.

Ocyus fac quod facis. IUDAS.

2440

Ο furta multa quam gravatis me atque cor Arroditis meum. Ο crumena cui dedi Operam hactenus, hominibus molestus et Deo, Nunc gratiam refers et ad suspendium Adigis. Tui post cuncta tandem gratia,

422

Naogeorg, ludas

2445

2450

2455

Dominum et magistrum, Messiam quem praedicant Heu tradidi in mortem. Male pereas velim, Et quisquis uni post dederit operam tibi. Veh mihi iterum atque iterum. Quid egi? In quod chaos Me criminum mersi execrandae gratia Pecuniae. Non est receptus uspiam. Maiora sunt peccata mea quam quae queant Remitti. Igitur hunc gutturi aptabo meo, Vitam hanc relinquam ut ocyus miserrimam. Sint execrati coelites et inferi, Et quicquid in terris agit mortalium. Tu quoque scelesta et atra Conscientia, Autorque subdole scelerum Sargannabe Valete, de me sicuti meremini. CONSCIENTIA.

Tu perge. Quisque sua recipiet praemia.

EPILOGUS. 2460

2465

2470

Sic ille se suspendit (optimi viri) Qui prodidit Christum Deique filium, Argenteis bis quindecim. Horrendum omnibus Qui plus pecuniam Deum quam diligunt, Eiusve causa ä veritate deviant, Exemplum, in hoc frustraneum nec soeculo. Nunc quisque se suaque studia consideret, Num pluris ipsam veritatem et filium Dei aestimet, quam sacculum aut pecuniam, Ne compari exemplo pereat in tartara Detrusus, abiectusque perpetim ä Deo. Valete, nobis et favete actoribus.

V, 5 v. 2444-2502

423 CHORUS. Phaletium.

2475

2480

2485

2490

2495

2500

Multos credimus inter esse pravos Magnorum scelerum reos vel amplum Christi proditionis ob lucellum, Ut nostro solitum frequenter aevo, Qui fractas ita territasque mentes O b poenas meritas onusque culpae Rident, et sibi tale nil verentur Peccent quamlibet evenire posse. Somno scilicet usque adhuc profundo Mersi, legis et absque vi quieti. N e se decipiant monemus hosce, Neu vends nimium fretoque credant Tranquillis, subito procella surgit, Ε fundoque fretum tumescit imo, Q u u m speres minime, sedebat alta Qui puppi modo vel canens bibensve, Vel talos iaciens favente diva, Mox versis vicibus natat per undas, Iussus tartareas adire fauces, N o n divina statim relucet ira, Virtutem neque mox suam exerit lex Admisso scelere impioque facto. Certo certius attamen sequetur, Divinus furor improbusque vermis, Et legis superanda nemini vis. In navi iacuit sopore pressus Conatus Dominum latere coeli Ionas, dum Niniven recusat ire, Delictum neque sensit ipse magnum. Nec venti rabiem minasque ponti, Naucleri quoad excitatus acri Voce, et sorte data notatus esset,

424

Naogeorg, ludas

2505

2510

2515

2520

2525

Agnovit facinus suum, Deique Vindictam sine fine persequentem, Se damnat, iubet et dari in profundum Sese praecipitem, quod esset unus Omnis causa mali et gravis procellae. Vir magnus sapiensque recta David, Postquäm in coniuge factus est adulter Uriae, et gladio peremit ipsum, Non tanti sceleris statim dolorem Sensit, sed iacuit sepulta culpa Nathano retegente dum revixit, Incussitque graves ad usque mortem Davidi gemitus. Idemque Achabo Regi contigit impio, propheta Helia meritas canente poenas. Quam cunctis igitur mori necesse est, Tarn noxae veniet statuta certo Vel tandem anxietas dolorque dirus. Qui nondum premitur gemitque noxa, Ne sit sollicitus, gemet, premetur Certo tempore, perferetque pondus Dignum pro meritis, nec ullus unquäm Divinam effugiet vir ultionem. Felix qui medio seit in dolore Afflictumque animum premente culpa, Quo se sonferat, atque ubi salutis Sit quaerenda via et mali levamen. Finis. 23. Augusti. 1552.