Septuaginta: Maccabaeorum liber II [4 ed.] 9783666534324, 9783525534328

Citation preview

%

SEPTUAGINTA Vetus Testamentum Graecum Auctoritate Academiae Scientiarum Gottingensis editum

vol. XV

IX · Threni Jeremias ·vol. Baruch Maccabaeorum libri I–IV Epistula Jeremiae fasc. 2 Maccabaeorum liber II

Vandenhoeck & Ruprecht

Maccabaeorum II Jeremias · Baruch ·liber Threni Epistula Jeremiae copiis usus quas reliquit

Jeremias · Baruch · Threni Werner Kappler edidit Epistula Jeremiae Joseph Ziegler 3. Auflage edidit

JosephHanhart Ziegler Robert 3. Auflage 4., unveränderte Neuauflage

Vandenhoeck & Ruprecht

Vandenhoeck & Ruprecht



Bisher sind folgende Bände erschienen:

I. Band: Genesis, ed. John William Wevers. 1974 II. Band, 1: Exodus, ed. John William Wevers. 1991 II. Band, 2: Leviticus, ed. John William Wevers. 1986 III. Band, 1: Numeri, ed. John William Wevers. 1982 III. Band, 2: Deuteronomium, ed. John William Wevers. 1977. 2. Aufl. 2006 IV. Band, 3: Ruth, ed. Udo Quast. 2006. 2. Aufl. 2009 VII. Band, 2: Paralipomenon liber II, ed. R. Hanhart, Göttingen 2014 VIII. Band, 1: Esdrae liber I, ed. Robert Hanhart. 1974. 2. durchges. Aufl. 1991 VIII. Band, 2: Esdrae liber II, ed. Robert Hanhart. 1993. 2. Aufl. 2017 VIII. Band, 3: Esther, ed. Robert Hanhart. 1966. 2., durchges. Aufl. 1983 VIII. Band, 4: Iudith, ed. Robert Hanhart. 1979 VIII. Band, 5: Tobit, ed. Robert Hanhart. 1983 IX. Band, 1: Maccabaeorum liber I, ed. Werner Kappler. 1936. 3. Aufl. 1990 IX. Band, 2: Maccabaeorum liber II, edd. Werner Kappler – Robert Hanhart. 1959. 4. Aufl. 2017 IX. Band, 3: Maccabaeorum liber III, ed. Robert Hanhart. 1960. 2., durchges. Aufl. 1980 X. Band: Psalmi cum Odis, ed. Alfred Rahlfs. 1931. 3. Aufl. 1979 XI. Band, 4: Iob, ed. Joseph Ziegler. 1982 XII. Band, 1: Sapientia Salomonis, ed. Joseph Ziegler. 1962. 2., durchges. Aufl. 1980 XII. Band, 2: Sapientia Iesu Filii Sirach, ed Joseph Ziegler. 1965. 3. Aufl. 2016 XIII. Band: Duodecim Prophetae, ed. Joseph Ziegler. 1943., 4. Aufl. 2016 XIV. Band: Isaias, ed. Joseph Ziegler. 1939. 3. Aufl. 1983 XV. Band: Ieremias, Baruch, Threni, Epistula Ieremiae, ed. Joseph Ziegler. 1957. 4. Aufl. 2013 XVI. Band, 1: Ezechiel, ed. Joseph Ziegler. 1952. 4. Aufl. 2015 XVI. Band, 2: Susanna, Daniel, Bel et Draco, ed. Joseph Ziegler. 1954. 2., erweiterte Aufl., bearbeitet von Oliver Munnich. 1999 Supplementum: Alfred Rahlfs, Verzeichnis der griechischen Handschriften des Alten Testaments, vol. I, 1. Die Überlieferung bis zum VIII. Jahrhundert, bearbeitet von Detlef Fraenkel. 2004

Bibliografische Information der Deutschen Bibliothek Die Deutsche Bibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://dnb.d-nb.de abrufbar. ISBN 978-3-525-53432-8 © 2017, 1959 Vandenhoeck & Ruprecht GmbH & Co. KG, Theaterstraße 13, 37073 Göttingen / Vandenhoeck & Ruprecht LLC, Bristol, CT, U.S.A. www.v-r.de Alle Rechte vorbehalten. Das Werk und seine Teile sind urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung in anderen als den gesetzlich zugelassenen Fällen bedarf der vorherigen schriftlichen Einwilligung des Verlages. Printed in Germany. Druck und Bindung: CPI buchbücher.de gmbh, Zum Alten Berg 24, 96158 Birkach. Gedruckt auf alterungsbeständigem Papier.

Vorwort I m Nachlaß Werner Kapplers lagen der handgeschriebene griechische Text und ein Apparat vor, in welchem die Handschriften nach den in seiner Dissertation von 1929 dargelegten Verhältnissen geordnet waren, aus welchem sich aber nur annähernd erkennen Heß, wie die Anlage des endgültigen Apparates gedacht war. Der Apparat Kapplers wurde an den Kollationen vollständig nachgeprüft. Die lateinische Übersetzung mußte zum größten Teil, die syrische, armenische und achmimische Übersetzung und die Kirchenschriftsteller mußten vollständig neu eingearbeitet werden. Der Text Kapplers wurde nach Möglichkeit beibehalten. Wo eine Änderung notwendig war, wurde der von Kappler aufgenommene Text im Apparat gekennzeichnet (Ka). Zu dem Kappler bekannten Handschriftenbestand kommen hinzu die Hss. 347, 370 und 771. Gegenüber der in seiner Dissertation überzeugend nachgewiesenen Gruppierung der Zeugen wurde nur die Kennzeichnung des Abhängigkeitsverhältnisses zwischen A und 106 (A') neu eingeführt. Die überlieferungsgeschichtlichen Ergebnisse weichen in einigen Punkten vom Befund Kapplers, wie er in seiner Dissertation dargelegt ist, ab. Besonderer Dank gebührt f ü r freundliche Beratung und Hilfe K u r t Latte, f ü r mehrfache Unterstützung und f ü r das Mitlesen der Korrekturen Emil Große-Brauckmann, der auch einen großen Teil der Handschriften kollationiert hat, und f ü r Mithilfe beim Korrekturenlesen Karl Deichgräber. Robert Hanhart

Inhalt Einleitung

7

A Die Textzeugen

7

I . Die griechischen Zeugen I I . Die alten Übersetzungen 1. Die lateinische Übersetzung 2. Die syrische Übersetzung 3. Die armenische Übersetzung 4. Die koptisch-achmimische Übersetzung I I I . Die indirekte Überlieferung Β Die Textgestalt

7 9 9 10 11 11 11 12

I . Die Unzialen A V und abhängige Minuskeln

12

I I . Die Rezension des Lukian 1. Die Eigenart der lukianischen Rezension

18 19

2. L' und A

23

I I I . Die Rezension q

24

IV. Die Übersetzungen 1. Die lateinische Übersetzung a) Die Eigenart der lateinischen Übersetzung b) La und die lukianischeRezension 2. Die syrische Übersetzung 3. Die armenische Übersetzung 4. Die koptisch-achmimische Übersetzung

26 26 26 27 29 31 32

V. Die Dubletten VI. Die Überlieferung des Textes als Ganzes

33 37

C Grammatica

39

D Text und Apparat. Zeichen und Abkürzungen

42

Verzeichnis der wichtigsten in der Einleitung besprochenen Stellen . . . .

46

Ausgabe des Textes

47

Einleitung A Die Textzeugen 1, Die griechischen Zeugen Die Ausgabe von Mac. I I beruht auf folgenden Hss., die vom L X X - U n t e r n e h m e n neu kollationiert wurden : 1. U n z i a l h a n d s c h r i f t e n A V 2. M i n u s k e l h a n d s c h r i f t e n 19 29 46 52 55 56 58 62 64 68 71 74 93 98 106 107 120 130 236 243 311 347 370 379 381 534 542 671 728 731 771. Der Bestand der kollationierten u n d der nicht oder n u r teilweise kollationierten Handschriften ist der gleiche, wie er f ü r Mac. I in der Ausgabe von K a p p l e r S. 7—11 registriert ist. Diesem Bestand gegenüber gelten n u r folgende A u s n a h m e n : 1. Der codex Sinaiticus enthält Mac. I I nicht. 2. Die Minuskeln 134, 340, 122 enthalten Mac. I I nicht. 3. Z u m vollständig kollationierten Bestand k o m m e n hinzu : 370 Chisianus graec. 52 (R. V I I I 61); X I V . — X V . J a h r h . Vgl. P . F r a n c h i de' Cavalieri, Codices graeci Chisiani et Borgiani. Vaticano 1927. S. 102ff. 771 Athos, Vatopedi 290 ; X . J a h r h . Mac. I — I V fol. 4 5 r — 136r. Vgl. Marcel Richard, Les chapitres à E p i p h a n e sur les hérésies de Georges Hiéromoine (Εταιρεία Βυζαντινών Σπουδών 25. Athen 1956, S. 331—335).

δ

Maccabaeorum I I

347 Die H s . e n t h ä l t (gegen Kahlfs) Teile v o n Mac. I I u n d I I I . Sie s t a m m t aus d e m 9. oder 10. J a h r h u n d e r t 1 ) . 4. 52 w u r d e vollständig kollationiert. Die v o n K a p p l e r gegebenen Charakterisierungen dieser Hss. (Mac. I S. 7—11; m a n vergleiche a u c h Diss. S. 16—24 u n d d a s Handschriften-Verzeichnis v o n Rahlfs) sind a u c h f ü r Mac. I I gültig. F ü r Mac. I I besonders ist folgendes zu b e m e r k e n : 1.

56 e n t h ä l t Mac. I I 5io—6?.

2.

64 H i n t e r B l a t t 507 I o (507 ist bei der P a g i n i e r u n g zweimal gezählt) fehlt ein B l a t t : es u m f a ß t e Mac. I I 10i3 Ev\ πάτορα— 111 χρό\νον Λυσίας.

3. 71 u n d 107 weisen teilweise einen s t a r k v e r k ü r z t e n T e x t auf (71 in noch s t ä r k e r e m M a ß e als 107). Diese Auslassungen, die o f t a u c h kleine T e x t v e r ä n d e r u n g e n m i t sich bringen, sind nicht in d e n A p p a r a t a u f g e n o m m e n . Vgl. Mac. I Einl. S. 24ff. 4.

93 Die bei Mac. I festgestellten L ü c k e n sind bei Mac. I I nicht vorhanden.

5.

98 e n t h ä l t Mac. I I Ii—439 {πολλών2°). W o 98 schlecht e r h a l t e n ist, t r i t t d a f ü r die Abschrift 379 ein (vgl. Mac. I S. 10). 379 endigt ebenfalls m i t 439.

6. 243 endigt m i t Mac. I I 1423 απέλυσε ( B l a t t 282b). 7. 381 Die H s . ist teilweise l ü c k e n h a f t u n d weist m e h r e r e unlesb a r e K o r r e k t u r e n auf. Folgende L ü c k e n sind d u r c h B l a t t ausfall b e d i n g t : Mac. I I 2is—328 ( B l a t t 301); Mac. I I 94— IO13 (Blatt 307); Mac. I I I223—14i (Blatt 310). 8. 728 Die Vorlage der H s . w a r teilweise falsch g e b u n d e n u n d ist in dieser O r d n u n g abgeschrieben w o r d e n . 9. 731 Die H s . ist schlecht e r h a l t e n u n d o f t unlesbar. 10. 68 ist zwar nachweislich d i r e k t v o n 731 a b h ä n g i g (Diss. S. 18), w u r d e a b e r vollständig kollationiert. W o die Hs. m i t 731 ü b e r e i n s t i m m t , w u r d e sie nicht verzeichnet, wo sie einen eigenen T e x t bietet, w u r d e sie in K l a m m e r n gesetzt : (68). !) Die Photographien der Hss. 771 und 347 wurden uns freundlicherweise durch Vermittlung von Marcel Richard aus dem Institut de Recherche et d'Histoire des Textes in Paris leihweise zur Verfügung gestellt. 347 wurde auf seiner Athosreise 1957 zum erstenmal photographiert.

9

Einleitung

11. 671 ist direkt von 120 abhängig (Diss. S. 24); die Hs. wurde vollständig kollationiert und ebenfalls nur dort notiert, wo sie einen eigenen Text bietet: (671). 12. 347 e n t h ä l t M a c . I I 727 εν γαστρί—

1035 u n d 14i? άν]τιπάλων

—

1539 (fin.). — Die Blätter sind an einigen Stellen beschädigt, und am unteren Blattrand sind jeweils etwa zwei Zeilen abgeschnitten. Darum kann der Text von 347 nicht e silentio erschlossen werden. Doch wurden wichtige Stellen, an denen die Textform von 347 nicht mehr erkennbar war, vermerkt (347 inc.).

II. Die alten Übersetzungen 1. D i e l a t e i n i s c h e

Übersetzung

Folgende Hss. überliefern die lateinische Übersetzung von Mac. I I : La L = Hs. Lyon, 356; Anf. I X . Jahrh. L a x = Hs. Madrid, Univ. 31; Ende I X . Jahrh. La B La

F

= Hs. Bologna, Univ. 2571/628; X I . — X I I . Jahrh. = Hs. Breslau, I. qu 275 und I. qu 442; V i l i . — I X . Jahrh. Die Hs. enthält: Mac. I I 3is—44; 4io-ii.

La D = Hs. Vatic., s. η.; XI. Jahrh. D i e H s . e n t h ä l t : M a c . I I 2i9 iudae puer or um — 6io circumciderant.

— 39 delaluram;

La M = Hs. Mailand, Ambr. Β 48 inf. ; X I . — X I I . Jahrh. Lau

= Hs. Vatic. Urb., lat. 474; IX.—X. Jahrh. Die Hs. enthält: Mac. 11 439—5u; IO12—Iii.

La

p

= Hs. Mailand, Ambr. E 26 inf. ; IX.—X. Jahrh.

La

v

= „Vulgata". A Κ M O

= = = =

Der Text beruht auf folgenden Hss. :

Amiatinus; c. 700. Cavensis; I X . J a h r h . Amiens, I I ; vor 781. München, 9668; VIII. Jahrh.

5i3 et

10

Maccabaeorum II

G E L Β V D

= = = = = =

St. Gallen, 12; V i l i . Jahrh. Madrid, Acad. hist. 20. Léon, cathédrale 6; J a h r 920. Burgos, Seminar; X. Jahrh. Rom, Vallic. Β 6; I X . Jahrh. Metz, 7 ; I X . Jahrh.

Einzelne Hss. von L a v werden zitiert: L a v : AKM ····, bzw. das Fehlen einiger La v -Zeugen: L a ^ ^ ™ · · · * . Der lat. Text ist zitiert nach der Ausgabe von de BruyneSodar, Les anciennes traductions latines des Machabées, Maredsous 1932. Näheres über die Hss. s. daselbst, Einleitung X I I — X I I I . Dem lateinischen Text schließen sich an die wenigen f ü r Mac. I I in Frage kommenden Hss. der Passiones Maccabaeorum (zitiert Pass. Mac. 1 ) ). Die wenigen bedeutsameren Varianten sind nach de Bruyne notiert ; dort sind auch die genaueren Angaben über die Hss. einzusehen (Introd. S. LIV—LV). Bei nicht einheitlicher Überlieferung wird notiert: Pass.Mac.p, oder mit Bezeichnung der einzelnen Hss. : Pass. Mac. BENOSTVW. 2. D i e s y r i s c h e

Übersetzung

Die syrische Übersetzung wurde nach folgenden drei Ausgaben verglichen : 1. Ausgabe v o n P . A. de Lagarde (Libri Veteris Testamenti Apocryphi Syriace; 1861), der den codex Nitriensis 14446 (VII. Jahrh.) zugrunde legte und im Apparat das Material der Londoner Polyglotte verarbeitete (zitiert: Sy I ; vgl. Mac. I Einl. S. 17 f.). 2. Die photolithographische Ausgabe der Mailänder Peschittha-Hs. (VI. Jahrh.) von Ant. M. Ceriani (Translatio Syra Pescitto Veteris Testamenti, tomus II, pars V, Mediolani 1878). Zitiert: Sy I I . 3. Die Ausgabe Waltons im IV. Band der Londoner Polyglotte (1657). Zitiert: S y l l l . Alle drei Ausgaben bieten im wesentlichen den gleichen Text: Sy bedeutet Übereinstimmung der drei Texte. 1 ) Sie sind zur Unterscheidung von der eigentlichen indirekten Überlieferung unmittelbar anschließend an La notiert.

Einleitung

11

3. D i e a r m e n i s c h e Ü b e r s e t z u n g Arm. wurde nach der Ausgabe von Zohrab (Venedig 1805) verglichen. Die Abweichungen der im Apparat angegebenen Hss. wurden mit „ArmP" notiert, ,,Arm t x t " bedeutet: Der notierten Lesart steht eine andere (ArmP, bzw. der Text des Lemmas) gegenüber. 4. D i e k o p t i s c h - a c h m i m i s c h e

Übersetzung

Von der koptischen Übersetzung ist nur ein achmimisches Bruchstück erhalten 1 ). Es enthält: Mac. I I 527—6ioa. 6i4b-2ia. Von 6iob-i4a sind nur noch Zeilenanfänge erhalten, aus welchen nicht mehr auf Lesarten geschlossen werden kann. Der Text ist veröffentlicht in : Pierre Lacau, Textes Coptes en dialectes Akhmimique et Sahidique. Bulletin de l'institut français d'archéologie orientale. Publié sous la direction de M. É. Chassinat. Tome VIII. Le Caire 1911. S. 43ff.

III. Die indirekte Überlieferung Die Schriftstellerzitate werden im allgemeinen nach der Berliner (Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei Jahrhund e r t e = GCS) und Wiener (Corpus ScriptorumEcclesiasticorum Latinorum— CSEL) Ausgabe zitiert. Diejenigen Schriften, die in der Berliner und Wiener Ausgabe noch nicht erschienen sind, werden nach Migne, Patrologia Graeca bzw. Latina (PG, PL) zitiert, Theodoret nach der (auch von Migne gebotenen) Ausgabe von J . L. Schulze, Halle 1769—74, Tom. I I 2, S. 1283 ff. Die Zitate der lateinischen Schriftsteller, die bei de Bruyne kollationiert sind, wurden mit dem Text der CSEL und P L verglichen. Die Schriftstellerzitate beschränken sich auf wenige Verse vorwiegend aus dem 6. und 7. Kapitel. 1

) Dieser bei den Ausgrabungen in der Nekropole von Chemmis (Ichmîm) unter Maspero gefundene Text ist keine vollständige Übersetzung von Mac. II. Er enthielt, nach der Überschrift vor 5z7 ¡jUApTTC ΜΟΙΛΛ6Ι 6 T I UAKKABAIOC ΘΤΛΤ?α)ΠΘ ?l I AUApOIIIKOC ΠρρΟ zu schließen, wohl die Martyrien 527—742.

12

Maccabaeorum I I

Β Die Textgestalt D e r B e s t a n d der Überlieferung d u r c h griechische Hss. ist folgender : Unzialen u n d a b h ä n g i g e Minuskeln: Α, Α' = A-106; V. Rezension q: 29 71 74 107 120 130 243 370 731 (98 Mac. I I Ii—4s9 cf. p. 8). Von d e n Hss. dieser Rezension sind 130 m i t 370 u n d 243 m i t 731 (s. Diss. S. 27f.) enger v e r w a n d t . Rezension L' = L : 64 236 381 534 728 +

l: 19 62 93 542.

Codices m i x t i : 46-52. Meistens gehen beide Hss. z u s a m m e n . 52 darf als d i r e k t a b h ä n g i g v o n 46 gewertet werden 1 ). D e n noch b i e t e t 52 einige Sonderlesarten, die auf eigener Überlieferung beruhen 2 ). F e r n e r 55 58 311 347 771.

1. Die Unzialen A V und abhängige Minuskeln A Die wichtigsten Sonderlesarten v o n A s i n d : Auslassungen : lie om. άφελόντες 127 om. εΐ

I35 om. εχαρίζετο lie

om. έφιππος A *

Hinzufügungen : 2i7 κληρονομίαν] + αυτόν

3ιβ μελλειν] pr. μη

10 U m s t e l l u n g e n : 2ΐ3 72 ιβ 821 9ΐ2 ιβ ΐ9 12ιθ 37 14273). Wechsel i m A u s d r u c k : 3e προσήκειν] προσενεγκειν 426 νπονοϋενϋείς\ υπονομευθείς

5ιο τάφου] νομού 5ie υπ' άλλων] υπο

πολλών

cf. Diss. p. 18 sq. ) Um dieses engere Abhängigkeitsverhältnis von der Abhängigkeit, wie sie zwischen A und 106 und zwischen den Hss. der Rezensionen besteht, zu unterscheiden, wurde die Notierungsweise ,,46-52" gewählt. 3 ) 44 ψοινικης και σνριας A ist eine Verschreibung. 2

13

Einleitung

526 7β 7ΐ8 720 8ΐ6 92?

κατέστρωσε] κατεστησεν δλοις] λοιποις μάτην] μάλλον -θαυμαστή] αγαϋη πολεμίοις] δεσμιοις παρακολουθούντα] σννσταϋεντα

11 is βασιλεύς] γραμματεύς 13ΐ4 στρατοπεδείαν] στρατιαν 13ΐ9 όχνρόν] ολίγον 15β αλαζονείας] ασφαλείας 1527 επιφανεία] επιμελεια

Präpositionen : 3ι7 περί] επι

443 πρός] επι

13ΐ3 εις] επί

Präposition im Kompositum : 62j 104 117 12β

παρεκά/.ουν] ενεκαλονν περιπεσεϊν] παραπεσειν προετρέψατο] προσετρ. Α* ? παροικονσιν] κατοικ.

12ΐ2 επεχώρησεν] νπεχ. 1243 διαλογιζόμένος] αναλογ. (ras 1) 149 προνοή&ητϊ] προσν. 1426 άνέδειξεν] απεδιξεν

Simplex und Kompositum: 621 προστεταγμένα]τεταγμενα 89 σύμπαν] παν 929 διενλαβη'&είς] ενλαβ.

123 παρασταϋέντα] παρακατασταϋεντα 12* έπαναχϋέντας] αγβεντας 1530 φέρειν] περιφερειν

Tempuswechsel : Ι14 2Ί 4-46 5ΐ8 6ιε 77

σννοικήσων] σννοικων 7ιι συναγάγη] σνναγη 92ο άναψύξοντα] αναψυχοντα 921 συνέβαινε] συνέβη 1132 άναχανών] αναχενων (= -χαιν.) περισύραντες] -σύροντες 1136

κομίσασϋαι] κομιζεσϋαι εστίν] εσται επανάγων] επαναγαγων παρακαλέσοντα] -σαντα προσανενεχΰήναϊ]

προσανενηνεχ[&αι

Genus des Verbums: 3ι2 άδικηϋηναί] αδικησαι 67 ηγοντο] ηγον 621 ύποκρίϋήναι] νποκριναι

107 καϋαρισϋήναι] löst σνγκαλέσας]

κα&αρισαι συγκαλεσαμενος

Von syntaktischen Eigentümlichkeiten verdienen nur die Anwendung des Gen. nach γειτνιώντας 925 und die Adverbialkonstruktionen in IO33 (ασμένως) und 1244 (περισσός) Beachtung. Tiefere Eingriffe in den Text sind meist willkürliche Änderungen (z.B. 39 ο αρχιερευς; 825 απο της χωράς; Ι Ι 2 9 βουλομενος).

Maccabaeorum I I

14

A-106 = A' Die Minuskel 106 schließt sich A sehr oft an. Die enge Abhängigkeit zeigt sich an Stellen, wo eine sinnstörende Lesart in A von 106 aufgenommen wird oder doch sich in der Textgestalt von 106 auswirkt: 12β

λιμένά\ ινμενα Α ; ενα 106

12i8 OV]

A* vid 106

9β άρτι δοκών—

έπιτάσσειν] αντιδοκων Α ; αντιδοκων

επιτασσειν 106

Die Stelle 9β beweist, daß 106 über A hinaus die ursprüngliche Textüberlieferung kennt. Man vergleiche noch in diesem Zusammenhang: 10i5 τούτω] τούτων A; om. 106 (Korrektur der sinnlosen A-Lesart?) 436 άπεκτονήσ&αι] απεκτονησεν A ; παρεκτονισαν 106 Í2 μνησύείη] μνησϋηναι Α ; μνηαϋη 106 738 το σύμπαν ημών γένος] του σύμπαν γένος Α ; τον σύμπαντος ημων γένους 106

Die wichtigsten Sonderlesarten von A' sind: Auslassung: 72 om. TL Hinzufügungen : 826 σαββάτου] + δικη

92i ασφαλείας] p r . νμων

Wechsel im Ausdruck und Synonyma: 737 ψυχήν] τυχην 9β

1025 Ικετείαν\ ικεσιαν

άλαζονείαν] υπερηφανιαν

1245 χαριστήριον] ευχαριστηριον

Präpositionen : Ι20 νπό] απο

1Í2Í

επί] εις.

Präposition im Kompositum : 437 επιλνπηϋείς] 736 νπενέγκαντες]

νπολ.

1035 προσβαλόντες] προβα(λ)λοντες

επεν.

Simplex und Kompositum : 75

διαδιδούσης] διδουσης

15

Einleitung

Tempuswechsel : 825 παραγεγονότων] 9i5 εκρίψειν]

-γενόμενων

εκτριψαι

Α ; -γεναμενων

A (cf. L) ; εκριψαι

106

106

Moduswechsel : 924 άποβαίντ/]

αποβαιη.

Besonderheiten im Gebrauch der Kasus sind meist auf Angleichung der Endungen zurückzuführen; eigentliche Variante ist n u r : 730 όιά Μωνσεως] γένους,

δια μωσην

A ' (μωση

106) u n d 738 επι τον . . .

v g l . S. 14.

Α, sehr oft begleitet von 106, ändert den Text, meist an syntaktisch schwierigen oder dem Sinn nach unklaren Stellen. Paläographische Ähnlichkeit, lautliche Übereinstimmungen und Parallelstellen sind bei der Änderung mitbestimmend 1 ). Als ursprüngliche Lesart muß mit großer Wahrscheinlichkeit Iis σχοίνονς A' aufgenommen werden (vgl. Apparat). In 44 kommt A mit der Lesart μενεσϋε \ εως der jetzt nur noch durch La bezeugten ursprünglichen Lesart Μενεσϋεως am nächsten. 1

) Viele Sonderlesarten v o n A m ü s s e n p a l ä o g r a p h i s c h oder a u s Nachlässigkeit des Schreibers e r k l ä r t werden, v o r allem weil in A a u c h offensichtliche Schreibfehler zu finden s i n d : p a l ä o g r a p h i s c h e F e h l e r (2äi λεηλατεϊν] δεηλ. 326 εκπρεπείς] εκτρ. 4 n σποδού] εποδον 153β Συριακή] κνρ.), V o k a l v e r t a u s c h u n g e n (824 ήνάγκαααν] ηνηγκασεν 4ΐ5 τι&έμενοι] τεΰιμ.), Silbenauslassungen (lis δια{σα)φεισαι Α * 2ΐ7 ιερ{ατ)ενμα A * (corr. p r . m.) 624 μεταβεβη(κε}ναι 153 επηρω(τη)αεν), K o n s o n a n t e n v e r t a u s o h u n g e n (722 όιερρύϋ-μιαα] -ρυΰν.), K o n s o n a n t e n e i n s c h i e b u n g e n (4ΐ3 α[γ]κμη 334 με\ν]μαστιγωμένος 5β συ[ν]χνονς 5β πατριδ[ρ]ος), K o n s o n a n t e n a u s l a s s u n g e n (15ΐ4 ε(σ)τιν), irreguläre Assimilationen (14ιβ σνμμίσγει] σννμισσει 738 έπηγμένην] επημμενην), D i t t o g r a p h i e n (ΙΟ1 αντφ]+τω 1223 εύτυνώτερον] + ον) u n d N a c h lässigkeiten (230 τοις] ταις Α ' 3ΐ7 &ν] ην 33β εργα τον] εργαζου 729 κομίσωμαι] κομιααιμε) etc. — D e n n o c h ist m i r bei d e n v e r z e i c h n e t e n Stellen eine tiefer b e g r ü n d e t e T e x t ä n d e r u n g wahrscheinlicher, a u c h d o r t , wo die paläog r a p h i s c h e E r k l ä r u n g naheliegt, wie in 621 βασιλέως (προσ)τεταγμενα 929 και (δι}ενλαβηθεις 124 εχόντων (επαν)αχ&εντας 2? συναγ(αγ)η 921 επαναγ[αγ]ων 82e σαββάτου] + δικη ( a n t e δι ην) Ι20 υπό] ano (ex praec.) 7s (δια)διδονσης 924 αποβαι{ν)η. — F r a g l i c h ist d a s v o n R a h l f s u n d K a p p l e r in d e n T e x t a u f g e n o m m e n e επεπληροντο in 64, d a s n u r d u r c h A 19-62 b e z e u g t ist (cf. 106 in 65). Die L X X k e n n t d a s V e r b u m ίπιπληρονν n i c h t . T h a c k . e r k l ä r t die F o r m als P l u s q u a m p e r f e c t u m (Vermischung v o n ov u n d ω bei A u n d S. T h a c k . 224 cf. 22i).

Maccabaeorum I I

16

An einigen Stellen bietet A(/> den ursprünglichen Text zusammen mit wenigen ihm nahestehenden Minuskeln : IO15 1234 1445 447

φυγαδεύσαντας A' 55, cf. Diss. p. 55 1228 δλκάς A' 46-52 55 311 παραταξαμένονς A' 46-52 771, cf. Diss. p. 56 άπορρώγος A' 55, cf. ib. κατηγορημένων A' 46-52 311 771, cf. Diss. p. 57.

Dagegen sind sekundär die von Kappler als ursprünglich aufgenommenen oder doch in Erwägung gezogenen Lesarten: 1120 των] τούτων A', 1527 επιμελεια A, 15ai συγκαλεσαμενος Α. y Von den häufigen Sonderlesarten können hier nur die wichtigsten notiert werden : 335 4i2 444 734 9β lOio Ileo

Auslassungen : om. ευξάμενος om. υποτάσσουν om. εις Τύρον om. άν&ρώπων om. οΐόμενος om. σννέχοντα om. μετά

12β 12e 13i2 1446 155 159

Hinzufügungen : 613 πολύν] + είναι 1117 Αβεσσαλωμ] + μεσσαλα

om. τηλικοϋτο om. νύκτωρ om. αδιαλείπτως om. και λαβών om. επί της γης om. αυτούς 3°

12ιι νομάδες] + αραβες 1423 άγελαίονς] + ακεραιως

Umstellungen : 3Ι7 33 38 441 45 Ö23 631 724 924 1 0l6 12ä3 13β 14β Wechsel im Ausdruck und Synonyma : 75 εκέλευσε] προσεταξεν 3β έποιεϊτο] σννετελειτο 7ιο ταχέως] ευΰεως 322 διαφνλάσσειν] διατηρησαι 1224 γοητείας] γονυπετιας 332 προσήγαγε] προσηνεγκεν 526 ΰεωρίαν] ϋεαν σωον (ζωον 93-542)] ζωντα 1428 δυσφόρως] δυσχερώς 527 θηρίων τρόπον] κτηνών βιον Präpositionen : 428 νπό] επι 442 παρά] κατα

4δο επί] εν 625 όί'] εις

1325 περί] υπερ

Einleitung

17

Präposition im Kompositum : a) Nomina:

b) Verba:

3i7 πρόδηλον] εκδηλον 8ι5 διαϋήκας] σννϋηκας 12ΐ4 παραϋέσει] αναϋεσει

lai 5β 1034 129 12ΐ5

άνηνέχ&η] απηνεχ&η σνννοών] εννόων προΐεντο] προσιοντο νφήψε] εξηψεν κατακρημνίσαντα] μετακρ.

Simplex und Kompositum : 2ιο 322 335 62 6ιο

προσηνξατο Io] ηνξατο έπεκαλονντο] εκαλονντο ανεστρατοπε'δευσε] εστρ. οίκονντες] κατοικ. περιαγαγόντες] ay ayoweç

629 αγόντων] απαγ. 1134 εχονσαν] περιεχ. 123 συνετεΑε'σαντο] ετελεσαντο 129 φαίνεσ-θαι] επιφ. 15ΐ3 επιφανήναί] φανηναι

Tempuswechsel : 2ι6 3ΐ2 75 7ΐ5 9ΐ5 923

άγοντες] αγαγοντες τετ ψημένου] τιμωμένου προσάγε«'] προσαγαγειν προσά^οντες] προσαγαγον τ ες ά^ώσαι] αξιωσειν ¿στρατοπέδευσε»»] -πεδενεν

11ΐ4 συλλνεσ&αι] συν/.νσεσϋαι 12β συμφνγόντας] σνμφενγ. 1225 άποκαταστησαι] -στησειν 1432 ψασκόντων] φησαντων 15ΐ7 στρατεΰεσϋαι] στρατευσασ&αι

Als syntaktische Besonderheit ist zu beachten : 1. 15e παρεκάλει τους συν αντω] π. τοις σ. α. Man vergleiche 123 παρακαλέσαντες τους συν αντοϊς π. τοις σ. α. οικονντας V * 2. 13ιβ 144 15ι 1536 3.

οίκονντας]

σννϋημα Θεοϋ νίκην] σ. ϋ. νίκης, cf. 823 πρώτα) ετει] πρώτον έτους τη ημέρα] την ημεραν την τρισκαιδεκάτην] τη τρισκαιδεκατη

5ΐ8 ανετράπη] + αν (Irrealer Hauptsatz) 13ι3 πρίν] -)- η.

Tiefere Eingriffe in den Text sind nicht vorhanden. Y ist nach A der wichtigste Zeuge des ursprünglichen Textes. Seine Sonderlesarten, meistens irgendwie dem Sinn oder Sprach7435

Septuaginta Gottingensis I X , 2

2

18

Maccabaeorum I I

g e b r a u c h n a c h erklärliche Ä n d e r u n g e n 1 ) , sind a b e r o h n e A u s n a h m e sekundär. A und V (/

O f t g e h e n A > u n d V z u s a m m e n , m e i s t b e g l e i t e t v o n einigen Hss., die a u c h a n d e r w ä r t s A b h ä n g i g k e i t v o n A oder V z e i g e n : 46-52, 55, 58, 311, 347, 771. Viele der so b e z e u g t e n L e s a r t e n d ü r f e n als u r s p r ü n g l i c h a u f g e n o m m e n w e r d e n : 2β 6ιι 727 ΙΟ21 ΙΟ28 Ili ΙΙ2

επισημάνασϋαί A Y 46] -μην. rei. κατά δόξαν Α Ύ 46-52 55 771] κ. την δ. rei. ώμόν τύραννον A ' V e 55, cf. 425] ωμοτνραννον rei. πεπρακαν A ' V 55 347 771] -κασιν (-κοσιν) rei. cf. 145 οϋν Α Ύ 55 771] o m . rei. χρονίσκον Α Ύ 771] χρονον rei. παρεγίνετο A V 55 771

15ι8 αντοίς Α Ύ 347 771] + κίνδυνος q58; + αγωνΣ' 5 5 3 1 1 L a ( 4 6 - 5 2 cf. A p p a r a t ) cf. Diss. p . 57. A u c h v o n d e n ü b r i g e n auf dieser Ü b e r l i e f e r u n g s g r u n d l a g e b e z e u g t e n L e s a r t e n v e r d i e n e n einige besondere B e a c h t u n g : Iis o m . ώς Α Ύ 62 46-52 55 311 5ιο ουδ' ήστινοσονν] ονδ ηστινος Α Ύ 311* 1030 διεξίπταντο] διεκοπτοντο Α Ύ 46-52 55

II. Die Rezension des Lukian L = I = L'

64-236-381-534-728 19-62-93-542

= L + I L'

D i e als Rezension des L u k i a n b e k a n n t e T e x t f o r m d e r L X X ist in Mac. I I äußerlich als solche b e z e u g t d u r c h i h r Z u s a m m e n g e h e n A u c h bei Y ist in vielen der hier v e r z e i c h n e t e n V a r i a n t e n die paläographische E r k l ä r u n g m ö g l i c h : 4i2 νποτάσσων o m . a n t e υπό; 734 o m . άνϋρώπων h o m o i o t . ; lOioom. συνέχοντα h o m o i o t . ; II30 om. μετά h o m o i o t . ; 15s o m . επί της γης h o m o i o t . ; lös o m . αυτούς3o h o m o i o t . ; 2ιο Μωυσής (προσ)ηυξατυ (homoiot.) 322 (επ)εκαλουντο 2ιβ [αγ]αγοντες cf. 7s 15 923 εστρατοτεδευ(σ)εν (σ ε H a p l o g r . ) ΙΙ14 συλλν[σ]εσ&αι (σ ε Dittogr.). I c h h a l t e es a b e r f ü r w a h r s c h e i n lich, d a ß diese T e x t ä n d e r u n g e n tiefer b e g r ü n d e t sind.

19

Einleitung

mit dem Text des Theodoret von Cyrus. Die betr. Stellen sind vollständig verzeichnet bei Kappler, Diss. S. 33 f. Die Z/-Hss. geben die Rezension des Lukian treuer wieder als l: sie bieten ihre Eigentümlichkeiten oft allein; l folgt oft nur zum einen Teil der lukianischen Rezension, zum andern dem ursprünglichen Text : 14ao σννεκρύπτετο] όιεκρνπτεν V L ; διεκρνπτετο I 58 Das Verhältnis zwischen L und l ist eingehend geprüft bei Kappler, Diss. S. 34—49 (vgl. Mac. I Einl. S. 27f.); dort sind auch weitere Beispiele verzeichnet. 311 Die Hs. zeigt starken lukianischen Einfluß. Oft bieten 1! oder L mit 311 zusammen eine Lesart allein. Beispiele:

436 Ελλήνων] pr. λοιπών L' 311 4í5 ικανά (πολλά £)] -f- διδοναι L 311 1323 μετέλαβεν] + γνονς L 311 14ιο άδννατον] -f- εστίν ¿ 3 1 1 Sy

Auch Sy vertritt die lukianische Rezension. 1. D i e E i g e n a r t der l u k i a n i s c h e n R e z e n s i o n Den Text verdeutlichende oder ausschmückende Zusätze allgemeiner Art sind sehr häufig. Charakteristische Beispiele sind: L' 820 fin. -j- νπερ τι παμπληϋη et sim. L 1237 κραυγή ν] + αναβοησας και Z/(,) cum aliis I20 άποκρνψάντων] + το πυρ 430 βασιλέως] -f τα εμπορία 5ι8 άμαρτήμασι] + ουκ αν επασχον 629 fin. -f- και κατατεινοντων τας μαστιγας 9ιι επίγνωσιν] + αλη&ειας 1533 Νικάνορος] + εκ της κεφαλής 4l9

Man vergleiche: L ϊδζι, L·"* cum aliis I22 27 3134 2s 10 37 91137 Ö9 15 20 (bis) 66; 7 17 7l7 18 21 24 40 82 9 (bis) 15 19 27 33 36 (bis)

33 34 36 45

2*

Maccabaeorum I I

20 9 9 14 19

1 0 l 8 25 32 35

1 1 1 3 27 30

1 2 l 2 13 24 26 27 30 44

1 3 6 13 23

1 4 3 5 10 12 15

22 26 36 1 5 4 11 18 21 22 31 34

Der Verdeutlichung dient auch die häufige Beifügung eines Personalpronomens : I26 39 26 35 39 5is 21 610 16 727 37 812 27 9 n 25 II1924 12l2 31 134 1523. Die etwa 20 Auslassungen sind f ü r U weniger charakteristisch. Z u m Teil sind sie durch Homoioteleuton zu erklären ( 8 2 9 1 2 i 4 ) , meist aber grammatisch oder stilistisch (49 IO12 12n 42 Ιδβι). A u c h schwierige Textstellen können durch Auslassung geglättet werden (12is).

Die Einschiebung oder Weglassung von και zwischen einzelnen Satzteilen dient dazu, das Verständnis des Textes zu erleichtern (z.B. add. και 5ιβ 727 9i4; om. και lis 4ιο 925 IO3). Beifügung oder Weglassung des Artikels ist stilistisch bedingt. Begriffe wie σώμα, ψυχή erhalten den Artikel (3i6 630). Von nebeneinander geordneten Begriffen erhält n u r der erste den Artikel (42 1 326). I n der Anwendung des Artikels vor Eigennamen l ä ß t sich keine Gesetzmäßigkeit erkennen : An etwa 7 Stellen wird der Artikel gegen die übrige Überlieferung gesetzt, an etwa 14 Stellen weggelassen. Die sehr zahlreichen Umstellungen (über 100) sind fast ausnahmslos stilistisch bedingt. Sehr häufig ist der Wechsel im Ausdruck. (Ich zähle 20 Stellen f ü r L', 22 f ü r L, 16 f ü r l, davon 9 f ü r 19-62, etwa 100 f ü r U"> cum aliis.) Oft wird dabei ein seltenes W o r t durch ein gebräuchliches ersetzt. Charakteristische Beispiele sind : 431 ήκε] ηλϋε 57 παρήλ&εν] απηει 1238 ήκεν] ηγεν 422 μεγαλομερώς] 49 μεγαλομερώς]

μεγαλοπρεπώς μεγαλως

5ΐ6 άνασταϋέντα] ανατεϋεντα

221 πληϋη] εϋνη 321 πλήθους] δήμου 89 γένος] εϋ-νος (cf. 522 19-62) έβλασφήμονν] εδνσφημουν 36 βλάσφημους] δνσφημουντας

ΙΟ34

1433 σηκόν] οίκον

Ziemlich häufig ist der Wechsel der Präposition : L' 434 623 85 L 61 1232 L{,) cum aliis 3β i5 27 69 7 u (bis) 820 9i 26 II2 (bis) 1719 124

Einleitung

21

Ausdrücke der Bewegung (434 II2 623 85 I232) und Gemütsbewegung (92β II19) werden vorwiegend mit πρός verbunden. Häufig t r i t t f ü r das Kompositum das Simplex ein : L'

U

I I 1 1 3 1 1 2 4 4 1 3 i 5 1 4 4 3 1 5 s 11

L 66 1 2 l 8 1426 I IO13 (cf. 19-62: 12ai 14i3) 14ao ; 1539 U cum aliis 3is 43? 526 61 7s II15 35 13i215 1443 15i2. Demgegenüber ist die Ersetzung des Simplex durch ein verdeutlichendes Kompositum seltener: L' 5s 81 L 92 l

1242 ( 1 9 - 6 2 )

L{,) cum aliis I17 3i9 4so 520 8e 9n is 1244 (cf. 1β) 1426. Charakteristisch f ü r L' ist auch die besondere Anwendung der Partikeln, vor allem die häufige Ersetzung von δέ durch και: 3 l l 26 5l5 825 31 1228 34 40 132 3 14 144 17 27 1526 29 31 36. Man vergleiche die Ersetzung von και durch δέ 5ai 1530, von δέ durch ούν 3s (cf. 7) 42o 525 816 1439, von ούν durch δέ 2ιβ, von οϋν durch γονν 5s Ilse, von δέ durch τε 12io 13a, von τε durch δέ 1243, von δέ durch γάρ 226, von γάρ durch L' A

( , )

L

A ( o m . L a B M ) ; της ναναιας 46-52 5 8 ; του αναναιου 5 5 ; του ναναια 7 4 ; S y | προελ&οντος 130-370 55 58 3 1 1 * ; μετελϋ·οντος 19* | μετ ολίγων L a (om. L a x ) S y ] μετ ολίγον 71-120*

¿ ' - a s i β2 46-52 55 106 311 ο

| Άντίοχος] p r . o L~S3i-19-542=

|

16 βαλοντες

Maccabaeorum I I

49

1ι6—23

1Ί 17 ποιήσαντες και τάς κεφαλάς άφελόντες τοις εξω παρέρριψαν. κατά πάντα εύλογητός ημών ό θεός, δς εδωκε τους άσεβήσαντας. w ι8 Μέλλοντες αγειν εν τω Χασελευ πέμπτη και είκάδι τον καθαρισμάν τον ίερον δέον ήγησάμεθα διασαφήσαι ύμΐν, ίνα καϊ αυτοί αγητε ώς σκηνοπηγίας και του πυρός, οτε Νεεμίας οίκοδομήσας τό τε ιερόν και ΐ9 το θυσιαστήριον άνήνεγκε θυσίας. 19καί γαρ οτε εις την Περσικην ήγοντο ημών οι πατέρες, οι τότε ευσεβείς Ιερείς λαβόντες άπό τοϋ πυρός του θυσιαστηρίου λαθραίως κατέκρυψαν εν κοιλώματι φρέατος τάξιν έχοντος ανυδρον, εν ω κατησφαλίσαντο, ώστε πασιν αγνωστον είναι 20 τον τόπον. 20διελθόντων δε ετών ικανών, οτε εδοξε τω θεώ, αποσταλείς Νεεμίας υπό τοϋ βασιλέως της Περσίδος τους εκγόνους τών ιερέων 2ΐ τών δυτοκρυψάντων επεμψεν επί τό πϋρ. 21ώς διεσάφησαν ήμϊν μη εύρηκέναι πνρ, αλλά ϋδωρ παχύ, έκέλευσεν αυτούς άποβάψαντας φέρειν. ώς δε άνηνέχθη τα τών θυσιών, εκέλευσε τους ιερείς Νεεμίας 22 22 επιρραναι τω ϋδατι τά τε ξύλα και τα επικείμενα. ώς δε εγένετο και χρόνος διήλθεν δ τε ήλιος άνέλαμψε πρότερον επινεφής ων,

23 άνηφθη πυρά μεγάλη, ώστε θαυμάσαι πάντας. 23προσευχήν δέ έποιήσαντο οι ιερείς δαπανωμένης της θυσίας, ο'ί τε ιερείς και πάντες 542 5 8 ; βαλον 107 | πέτρας 107 55 | την κεφαλήν 55 L a 1 ' vW- S y I o m . άφελόντες A | παραριψαντες A [ 17 ημών / ό #εός] t r . L' 5 5 ; om. ó ϋ·εός 46-52 I εόοικε] παρεόωκε(ν) L'-*2 58 tradidit La L VBM c b ì i ' ^ S y | άσεβήσαντας] + εις τον ·&ανατον 58 ο | 18 Μέλλοντες] + ow 46-52 58 311 L a v S y A r m | om. iv 19 | Χασελευ] χασλευ L~ssl 5 3 4 -19-9 3 3 1 1 ; χασαλεν 534 cf. 9 I πέμπτη και είκάδι] π. κ. εικοστή 46-52; post ίερον t r . 771 [ αγαγητε

55; αγοιτε 54*2

| ώς L a L X M P S y Arm cf. Einl. p. 30] > A ' V 62 46-52 55

3 1 1 ; εως της L Diss. p . 6 5 ; + τας 106 | Νεεμίας'] νεμιας 771 cf. 31; + εκα&αρησεν 58 | οίκοδομήαας] p r . o A V ; ωκοδομησε(ν) i ' - 6 2 311 | τό τε Ιερόν] τότε το ιερόν Α ' 62-542; το ιερόν V L 55 771 | άνήνεγκε] p r . και 534 | ΰνσιαν q 46 58 L a X B θ | 19 om. γάρ £ - 9 3 | ημών / οί πατέρες] t r . L'~93 | τότε L a S y A r m ] r e A ' 5 5 311* | ευσεβείς L a S y A r m ] ασεβείς 19-62 106* θ j om. ιερείς 46-52 | κοιλωμασι 236 5 8 ; κνκλωματι 542 55 | τάξει 106 | εχοντες A ' 93 58 | ανυδρον 3 1 1 ; άνυδρων 106 | πασιν post είναι t r . 534 | 20 εδοξε] εδοξααεν 55 | αποαταλειναι 534 | υπό] απο A ' | τους εκγόνους a2 A r m ] συν τοις εκγονοις L'~ 46-52 58 311 S y ; τους εντοπίους 106; του εκ γένους 120 c (-671) (...γονους 120*) | άποκρυψάντων] + το πυρ 311 L a B M S y A r m | επεμψεν] + αυτούς L'~%ì 311 S y | επί] εις 19 | 21 ώς I o ]

+ δε V e (at* v i d ) 98 L' 55 58 311 | om. ήμϊν £- 5 3 4 -93-542 311 S y Θ | άλλά]

αλλ L-93 I παχύ] ταχυ V ; o m . 46-52 | αυτούς άποβάψαντας] t r . L-542; αντ. αποβαψαντες A ; om. άποβ. 19; αυτοις αποβαντας 58 | απηνεχύη V ; ανηχϋη 130* | τους ιερείς / Νεεμίας επιρραναι] tr. £ - 9 3 - 5 4 2 ; + τονς ιερείς 19 I νεμιας 106 cf. 2333 | om. τε £'-β2 | υποκείμενα 771; επεκεινα 381 |

22 εγένετο] + τούτο V L' 46-52 55 58

| δ τε] ο Α * ; οτε ο L~3S1

534 -93

|

αντελαμψε V £ ' _ β 2 55 106 311 refulsit L a V B ; αντελαμπε 6 2 ; ανελαμπε 46-52 | om. πρότερον Α 534 771 A r m | επινεφής] επι νεφελης 381-534 771 | 23 ιερείς ί°Γ\20 534-62 | om. δαπανωμένης της ϋ·νσίας 19 [ δαπανωμένης] 7435

Septuaginta Gottingeneis IX, 2

4

123—33

Μακκαβαίων

β'

50

κατ αρχομένου Ιωνάθου, των δε λοιπών έπιφωνονντων ώς Νεεμίου. 24 δε ή προσευχή τον τρόπον έχουσα τοϋτον Κύριε κύριε δ θεός, δ πάντων κτίστης, ο φοβερός και Ισχυρός και δίκαιος καΐ ελεήμων, 25 ο μόνος βασιλεύς κάί χρηστός, 25ο μόνος χορηγός, δ μόνος δίκαιος καί παντοκράτωρ καί αιώνιος, δ διασφζων τον Ισραήλ εκ παντός κακόν, Μπρόσδεξαι 26 δ ποιήσας τονς πατέρας εκλεκτούς και άγιάσας αυτούς, τήν ϋνσίαν υπέρ παντός τον λαον σον Ισραήλ και διαφύλαξον την 27επισυνάγαγε 27 μερίδα σον και καθαγίασον. τήν διασποράν ημών, ελευθέρωσαν τους δουλεύοντας εν τοις εθνεσι, τους έξονθενημένους και βδελυκτονς επιδε, καί γνώτωσαν τά έθνη, ό'τι συ εΐ ο θεός ημών. 28 %*βασάνισον τονς καταδνναστενοντας καί εξυβρίζοντας εν ύπερηφανία. 29 2*καταφύτευσον τον λαόν σου εις τον τόπον τον αγιόν σου, καθώς είπε Μωυσής. 30οί δε ιερείς επέψαλλον τονς ϋμνους. 31καθώς δε άνηλώθη τά της θυσίας, και το περιλειπόμενον ύδωρ δ Νεεμίας έκέλευσε λίθους 32 μείζονας καταχεΐν. 32ώς δε τοϋτο έγενήθη, φλόξ άνήφθη, τον δε από 33 τοϋ θυσιαστηρίου άντιλάμψαντος φωτός έδαπανήθη. 33ώς δε φανερόν έγενήθη το πράγμα, και διηγγέλη τω βασιλει των Περσών, δτι εις τον τόπον, ού το πϋρ έκρυψαν οι μεταχθέντες ιερείς, το νδωρ εφάνη, Μήν

+ δε L 3 1 1 I οϊ τε] τοτε οι L' 3 1 1 | καταρχομενους V ; κατερχομένου 3 8 1 - 1 9 9 3 7 7 1 of. L a L S y | Ιωναθον V e ; Ιωναθαν 9 8 5 5 106 c f . M a c . I E i n l . p . 4 1 | των δε λοιπών έπιφ.] και οι λοιποί επεφωνουν £ ' - β 2 ; p r . και 3 1 1 | X·-' 28 L a v | δούς] δούναι 107 | τοϋ κυρίου] om. τοϋ (671*) L; τον &εου 58 L a B M | τας διανοίας L 55 | χρυσά . . . . άργνρα] t r . L | 3 άποστήναι] αποστειλαι 381 ; amoverent L a L V | 4 γενη&έντος] γ evoμενού L'~i2 642 ; γεγονοτος 29 | αότω] αυτοις 19; αυτόν 93 | σννακολον&είν] παρακ. 19; -ϋ·ειη 311 I εξηλ»ον 93 | ο ί ] εις ο L'-*2 642 311 ; ω 58 | ô Μωνοής ¡ άναβάς] t r . 58; om. ó 74 L'-"2 106 311; om. άναβάς 534 | τοϋ ϋεοϋ / κληρονομίαν] tr. 46-52; om. τοϋ 58 I 5 om. καί 1° L'~82 642 5 8 311 Sy Θ | ό Ιερ.] > δ V ; ο ιηρ. 542 ; + εις τον τοπον V L 58 L a ( X ) B ( M I P Arm | άντρώδη] ανδρωδη 29*-(671) 46-52 58 I καί 2°] + εισηγαγεν εκει 534 | εϊσήνεγκεν] -γκαν 71-107 106 | είσή4*

Μακκαβαίων

2î—13 6

6 ενέφραξεν.

καΙ

7 επισημάνασϋ·αι μίας

εγνω,

εσται,

πηοσε/.ΰόντες αντοις

αν συναγάγω

ο ϋεός

Β

8 γένηται·

καΙ τότε δ κύριος

τον κνρίου 9 Σαλωμών

και η νεφέλη, ήξίωσεν,

ιο σεως τον ίερον.

11 καΙ

είπε

12 άνηλώϋη. 13

σννακολον&ονντων,

καϋ·ώς

ότι

και

και Μωνσής

ο

και υφ&ήσεται

Μωνση

ϋυσίαν

13

έξηγονντο

προσηνξατο, Μωνσής

και καταβάν Δια

12

ώσαυτως

εδηλοντο,

το μη

εγκαινισμοΰ προσηνξατο

βεβρώσΰαι

ό Σαλωμών

οκτώ

9

διεσαφεϊτο

τά

όντως

και καΐ

ολοκαυτώματα. της

άμαρτίας

ημέρας

καΐ εν τοις

βιβλία

τελειώ-

προς κύριον,

ηγαγεν.

νπομνηματισμοΐς

τά αντά και ώς καταβαλλόμενος

τά περί των βασιλέων

έλεος ή δόξα

και της

το περί

τάς

τόπος

ώς και ο

μεγάλως.

το πνρ άνήλωσε

δε και εν ταϊς άναγραφαϊς

τοις κατά τον Νεεμίαν επισννήγαγε

και

Ιερε-

τον λάσο και

ταϋτα,

κα&αγιασΰη

ώστε

"ώς δε ο

άγνωστος

επισνναγωγην

ώς και επί

ίνα ό τόπος

10

εΐπεν,

εύρεϊν.

πνρ εκ τοϋ ονρανον και τά της ϋ·υσίας εδαπάνησεν,

Σαλωμών 1ι

των

αναδείξει

δε και, ώς σοφίαν εχων άνήνεγκε κατέβη

52

την óòòv και ουκ ηδννήϋησαν μεμψάμενος

εως

τίνες

β'

και προφητών

βιβλιοϋήκην καΐ τά

τον

νεγκεν — ενέφρ.] και απεκλεισε την ·θ·υραν και ανεφραξεν αυτήν 534 | εφραξεν 236 55 311 771; έφραξαν 106; ανεφραξε 29* | 6 προσελϋον A (ante τινές) • προσηλϋ·ον 534; προελ&οντες 93-542 | συνακολον&ούντων] -$ησαντων i ' - 6 2 ; + αντοις 46-52; + αντω 58 | ώστε] εως τε 62; om. 534 | επισημάνασϋ·αι A V 46] επισημηνασύαι rei. | την ο V L' 311 L a S y ; τ . χολοις A' (106 χωλ.); τ. οχλοις 4 6 - 5 2 ; τ . ολοις 5 5 I o m . τοϋ &εοϋ Α θ | δυναστείαν] δυναμιν 98 | επεγνωκότα Lax] επεγνωκοτες L' 311 L a B F P ( S y inc.) | 29 o m . την 311 | ϋείαν] οσιαν L (ανοσιαν 3 8 1 e ) ; ο&ειαν 19; νοσσιαν 9 3 | 3 0 παραδοξασαντα 7 71 ; παραδοξα ποιουντα 106 | τό μικρω πρότερον] το μικρού πρ. 7 4 ; τ ο προτερον 9 8 ; των μικρών πρ. 9 3 ; το μικρωτερον 5 4 2 ; το μικρόν πρ. 4 6 - 5 2 ; τ ο μικρω 106 | επιφανεντος κυρίου] t r . L' (&εου p r o κυρ. 19) | κυρίου] χϋ Α | επληρωτο Α. \ 3 1 om. τοϋ L | σννή&ων] συνηλϋον V 771 | αξιουν 771 | επικαλειπ&αι Υ 5 5 |

32 περί] υπο 19; επι 93 | συντετελεσται i - 5 3 4 1 06 cf. Diss. p. 36 |

προσήγαγε]

333—il

Maccabaeorum I I

59

33 33ποιονμένου ôè τον άρχιερέως τον ίλασμόν οί αυτοί νεανίαι πάλιν έφάνησαν τω Ήλιοδώρω εν ταϊς αύταΐς εσϋ-ησεσιν εστολισμένοι κάί στάντες είπαν Πολλάς Ovia τω άρχιερεΐ χάριτας εχε, διά γαρ αυτόν 34 coi κεχάρισται το ζην δ κύριος. 3ίσύ δε εξ ονρανοϋ μεμαστιγωμένος διάγγελλε πάσι το μεγαλεϊον τοϋ ϋ·εοϋ κράτος, ταϋτα δε είπόντες 35 αφανείς εγένοντο. 35ο δε Ηλιόδωρος ϋνσίαν άνενέγκας τω κυρίω και ενχάς μεγίστας ενξάμενος τω το ζην περιποιήσαντι κάί τον Ονίαν άπο36 δεξάμενος άνεστρατοπέδευσε προς τον βασιλέα. 36έξεμαρτύρει δε 37 πασιν, απερ ην υπ' δψιν τεϋεαμένος εργα τον μεγίστου ·&εοϋ. 31τοϋ δε βασιλέως επερωτήσαντος τον Ήλιόδωρον, ποϊός τις εϊη επιτήδειος 38 ετι άπαξ διαπεμφϋήναι εις Ιεροσόλυμα, εφησεν Ά%ΕΪ τ iva εχεις πολέμων ή πραγμάτων επίβουλον, πέμψον αυτόν εκεί, και μεμάστιγοςμένον αυτόν προσδέξη, εάνπερ κάί διασωϋ·η, διά το περί τον 39 τόπον άληΰώς ειναί τινα ϋεοϋ δύναμιν 39αύτός γαρ δ την κατοικίαν επουράνιον εχων επόπτης εστί κάί βοηϋός εκείνου τοϋ τόπου κάί 40 τους παραγivoμένους επί κακώσει τνπτων άπολλΰει. ί0καΙ τα μεν κατά Ήλιόδωρον και την τοϋ γαζοφνλακίου τήρησιν οϋτως εχώρησεν. ι

4 r0 δε προειρημένος Σίμων δ των χρημάτων κάί της πατρίδος ενδείκτης γεγονώς εκακολόγει τον Ονίαν, ώς αυτός τε εϊη τον Ήλιό-

προσηνεγκεν Υ (-κε V e ) ; προσηγεν 6 2 | 8 3 o m . τον Ιλασμόν 9 8 | εξιλασμον U 3 1 1 I OÍ αυτοί νεανίαι] αυτοί οι νεανιαι V ; οι νεανιαι οι αυτοί 1 0 6 | πάλιν έφάνησαν] t r . L~53i \ πάλιν — στάντες] εμφανησαντες 5 3 4 | ενεψανησαν 9 8 |

εσΰηαιν

Ζ~542

p r . τ ω q~3m t r . L'; κεχ.

| ειπον V 98-107-243-731 236-534-Ζ 46-52

4 6 - 5 2 | διά γαρ αυτόν] δι αυτόν γαρ L' σοι το ζην V | ό κύριος] o m . δ Α |

V L' L a - X M ; a deo L a x Sy; om. L a M ο κράτος]

τα μεγαλεία

πολλά A

|

Oviq\

/ r ò ζην] νπ αυτου

| om. πάσι V 71 | rò μεγ. τ.

του ·§εου 7 1 ; το του &εου μ. κράτος

98 381 (e μεγαλεϊ corr. p r . m.) 46-52 58 |

|

| σοι κεχάρισται 3 4 εξ ονρανοϋ] 311

| μεγαλεϊον]

μεγα

35 ϋναιας 370 46-52 55 | ανενεγ-

κων AL' c f . 621 7ee (-γκως 1 0 6 ) ; ενεγκων 3 1 1 | κυρίφ A r m ] &εω A ' 3 1 1 L a L X V ( M ) Sy ο I μεγαλας L' L a - P | o m . ενξάμενος V | περιποιήσαντι] χαρισαμενω αυτω L 3 1 1 ; αυτω περιποιησαμενω I; p r . αυτω 3 7 0 4 6 (αυτόν 4 6 * ) - 5 2 5 8 | o m . και2° 58* | άποδεξάμενος] p r . αυτός 4 6 - 5 2 | εστρατοπεδευσε V | 3 β υπ'] επ 7 7 1 | τε&εαμένος εργα] t r . 2 9 ; ΰεασαμενος εργα 5 3 4 7 7 1 (τε&εασ.) | τοϋ μεγίστου &εοϋ] μέγιστα του &εον 7 4 opera dei magna LaXM | μεγίστου L a L P ] μεγάλου V Lav | 3 7 ερωτησαντος 3 1 1 | εϊη] ην V (ειν*) | εϊη επιτήδειος] t r . 1 0 7 | επιτήδειος L a v ] > I L a L X ( B F M ) P | εφησεν] εφη V c f . 7 2 ? ; + 0 ηλιοδωρος L' 3 1 1 L a X M S y | 3 8 πεμψας 7 2 8 | προσδεξαι 106 | εάνπερ] εαν 19 | o m . καί2° ¿ ' 3 1 1 | διασω&ειη 9 8 - 2 4 3 - 7 3 1 4 6 - 5 2 | τό] την 106 I είναι τινα δνναμιν] είναι ϋ·. δυν. τινα V ; είναι τινα δυν. ¿ - 5 4 2 ; είναι δυν. 1 9 ; είναι τινα δυν. 7 4 ; •&. είναι δυν. 1 0 6 | 3 9 κατοικίαν επουράνιον] εν ουρανοις κατοικίαν L' | παραγενομενους 98-(671) 381-19-62 55 | κακώσει] + αυτου L' 4 6 - 5 2 S y | τνπτων] τόπων 5 5 | απολλυσιν V ; απολύει 107 4 6 - 5 2 | 4 0 τ α ] ταύτα 3 8 1 | κατά] κατ Α ' 3 1 1 | Ήλιόδωρον] p r . τον 2 3 6 | 4 1 γεγονώς] γενομενος 1 9 - 6 2 4 6 - 5 2 | εκακολογειτο 2 3 6 ( a n t e τον) |

4ι—9

Μακκαβαίων β'

60

2 δωρον επισεσεικώς και των κακών δημιουργός κα·&εοτηκώς, 2καί τον ευεργέτην της πόλεως καϊ τον κηδεμόνα των ομοεθνών και ζηλωτήν 3 των νόμων έπίβουλον των πραγμάτων ετόλμα λέγειν. 3τής δε εχϋρας επί τοσούτον προβαινούσης, ώστε και διά τίνος των υπό τον Σίμωνος 4 4 δεδοκιμασμένων φόνους σνντελεΐσ&αι, συνόρων ο Ονίας το χαλεπυν της φιλονεικίας και Άπολλώνιον Μενεσ&έως τον Κοίλης Συρίας και Φοινίκης στρατηγοί' συναύξοντα την κακίαν τον Σίμω5 νος 5ώς τον βασιλέα διεκομίσ&η, ου γινόμενος των πολιτών κατήγορος, το δε σύμφορον κοινή και κατ' ιδίαν παντί τω πλή&ει σκο6 πών 6εώρα γαρ άνευ βασιλικής προνοίας αδύνατον είναι τυχεΐν ειρήνης ετι τα πράγματα και τον Σίμωνα παϋλαν ον λημψόμενον της άνοιας. 1 7 Μεταλλάξαντος δε τον βίον Σελεύκου και παραλαβόντος την βασιλείαν Άντιόχου τον προσαγορεν&έντος Επιφανούς νπενόύευσεν 8 Ιάσων ο αδελφός Ονίου την άρχιερωσννην *επαγγειλάμενος τω βασιλεϊ δι' εντενξεως άργυρίου τάλαντα έξήκοντα προς τοις τρια9 κοσίοις και προσόδου τινός άλλης τάλαντα όγδοήκοντα. 9πρός δε τούτοις ΰπισχνεΐτο καϊ ετερα διαγράφειν πεντήκοντα προς τοις εκατόν, εάν επιχορηγηϋ-ή δια της εξουσίας αντου γυμνάσιον και εφηβίαν αντώ συστήσασϋ·αι και τους εν Ίεροσολνμοις Άντιοχεΐς άναγράψαι. αυτός] οντος A | o m . τε L' \ ε'ίη] + ο 534 106 | 2 o m . τόν2° V L' 311 | όμοε&νών] ε&νων 52* 106 | των πραγμάτων] > 106; τ. προσταγμάτων 771 | 3 o m . επί 62 | o m . και 58 771 | ϋπο] απο 771 | σιμών 74 | 4 συνόρων] + ουν I"β2 S y ; + autem L a x ; + etiam L a B F θ | o m . ó A ' 46-52 | Μενεσ&έως τόν L a L X B F ] naesiei L a M filium nesthei L a p ; μενεσϋ^ε \ εως των A ; μαίνεσ&αι σε ώς τον 106; μαίνεσϋ-αι ώς τον Y q~lm 370 7 71 L a v ; μενεσ&έα ώς τον 130-370; μαίνεσ&αι τον L' 46-52 58 311 cf. jnnttfc) HD Sy A r m sim. ; μεν ευΰεως τον 55 cf. 421 E i n l . p . 26 | συναυξαντa i - 2 3 6 771 cf. E i n l . p . 2 2 ; συναξαντα 236 congregasse L a L ; συναυξανοντα 107 £~93 311 ; συναυξανειν 106 | τ. κακίαν τ. Σίμ.] τη του σ. κακία £_23β; της τον α. κακίας 236; την του σ. κακιαν I; τη κακία του σ. 311 | 5 ώς] προς A' L 311; + προς 46-52 | διεκομίσόη\ διεκοσμη&η Α ' ; εκομισ&η 74 | ου γινόμενος L a v p ] ου γεν. 98-243-731 106; εσομενος τίνων L' 58 311 (τίνων p o s t πολιτών t r . ) cf. L a L X S y ; επομενος 46-52 | πολιτών] πολιτικών 534 | L θ | ονιω 55 | 8 τάλανταί°Γ\2° 55 L a x I τριακοσίοις Sy] εξακοσιοις L | o m . τινός 19 | άλλης] αλλα 130 | 9 πρόςί°ΓΛ2° 106 | τούτοις] τουτους 5 5 s | διαγραψειν V q (om. 71) 55 58; διαγραψαι L' | εάν] + δε 55 | έπιχορηγηϋ-η] επιχωρηϋ·η q~71; αποχωρη&η 71; συγχωρηΰη L' 46-52 55 58 311 ; επισυγχωρη&η 771 | om. αύτω L'~236 106 311 | o m . συστήσασ&αι 98 | τους] τοις 130* | τονς ... Άντιοχεΐς] τοις ... αντιοχευσιν 106 j o m . εν Α * | Άντιοχείς άναγράψαι] αντιοχον αναγορευσαι V ; αντ. επι-

61

Maccabaeorum I I

4ιο—19

10 10επινεύσαντος δε τοϋ βασιλέως και της αρχής κρατήσας ευθέως επί 11 καί τα h τον Έλληνικόν χαρακτήρα τους ομοφύλους μετέστησεν. κείμενα τοϊς Ίουδαίοις φιλάνθρωπα βασιλικά διά Ιωάννου του πατρός Εύπολέμου του ποιησαμένου την πρεσβείαν ύπερ φιλίας και συμμαχίας προς τους Ρωμαίους παρώσας και τάς μεν νομίμους καταλύων 12άσμένως 12 πολιτείας παρανόμους έθισμούς εκαίνιζεν. γαρ υπ' αυτήν την άκρόπολιν γυμνάσιον καθίδρυσε και τους κρατίστους των εφήβων

13 ύποτάσσων υπό πέτασον ήγαγεν. 13ήν β' οϋτως ακμή τις Ελληνισμού και πρόσβασις άλλοφυλισμοϋ διά τήν του άσεβους καΐ ουκ άρχιερέως 1 4 ώστε 14 Ιάσονος ύπερβάλλουσαν άναγνείαν, μηκέτι περί τάς του θυσιαστηρίου λειτουργίας προθύμους είναι τους ιερείς, άλλα τοϋ μεν νεώ καταφρονοϋντες και των θυσιών άμελσΰντες εσπευδον μετέχειν τής εν παλαίστρη παρανόμου χορηγίας μετά τήν τοϋ δίσκου πρόσκλησιν IJ 15καΙ τάς μεν πατρώους τιμάς εν ουδενΐ τιθέμενοι, τάς δε Έλληνικάς ιό δόξας καλλίστας ηγούμενοι. 1βών και χάριν περιέσχεν αυτούς χαλεπή περίστασις, καΐ ών εζήλουν τάς άγωγάς και καθ' άπαν ήθελον 17άσεβεΐν 17 εξομοιοϋσθαι, τούτους πολεμίους και τιμωρητάς εσχον γάρ ε'ις τους θείους νόμους συ ράδιον, άλλά ταϋτα ο άκόλουθος καιρός δηλώσει. 18Αγομένου ι8 δε πενταετηρικοϋ άγώνος εν Τύρω και τοϋ βασιλέως παρ19 όντος 19άπέστειλεν Ιάσων ó μ ιερός θεωρονς ώς άπό Ιεροσολύμων Άντιοχέας παρακομίζοντας άργυρίου δραχμάς τριακοσίας εις τήν τοϋ Ήραγραψαι i 311 | 10 om. καί L'~e2 θ | της άρχής / κρατήσας] tr. V L' \ επί] προς A ' L' 46-52 311 | μετέστησε] μετηγε q~9a 58 7 7 1 ; μετηγαγε(ν) V 98 L' 5 5 ; μετεπειαε 106 | 11 om. καί I o 98 | τ. Ίονδ. φιλ. / βασιλικά] tr. 74 | ύπερ φιλίας καί~\ > 1 0 6 ; νπ. της φιλ. κ. 771 | παρώσας A V 55 771] παρωσατο g - 9 8 i ' - 1 9 46-52 58 3 1 1 ; απωσατο 98 (vel-σαντο cum 379) 19; πληρωσας 106 | om. μέν 542 | νομιμας Α [ παρανόμους] + δ 58 | έ&ισμούς] ΰεσμονς 120; αικισμους 106 | εκαινιζον 106; εγκαινιζων 74 | 12 υπ'] επ 55 58 θ | om. τήν A (post -την) | εφήβων] εφ ημων A | om. ύποτάσσων V (homoiar.) | ηγεν q 534-19 46-52 58 | 13 9 8 ; + και 5 5 | ήκε] ηλ&ε(ν) L \ καταστεΐλαι] καταστησαι 5 2 | τά πράγματα] τουτους L' 3 1 1 L a S y A r m ; + τούτοις V c f . E i n l . p. 3 3 ; + και 19 | καταλειπων A V * 5 3 4 - 7 2 8 (-πον)-542 5 5 7 7 1 | διαδεξαμενον L'-'2 3 1 1 ; διαδεξομενον 6 2 ; διάδοχον 7 7 1 | των κειμένων] τον κειμενον ( 6 7 1 ) 7 2 8 4 6 - 5 2 5 8 106 3 1 1 ; τον .... κείμενων 2 9 * - 9 8 - 1 0 7 9 3 7 7 1 | αξιωμασι(ν) 1 9 - 6 2 7 7 1 | 3 2 ευφυα 1 3 0 - 3 7 0 5 8 | o m . τινα 5 3 4 | των] > 9 3 ; τα 106 I νοσφισάμενος] φεισαμενος 4 6 - 5 2 | απεχαρισατο 3 7 0 ° | καί2°]

+ ειςΥ

I

άπήλεγχεν]

33 καί] pr. α Y L' 46-52 58 311 La vid. | om. ó 93-542 |

απηνεγκεν Α ' ; παρηλεγχε(ν) U 3 1 1 ; απηγγειλεν 7 7 1

|

κεχωρηκως

433—39

Μακκαβαίων β'

64

34 προς Άντιόχειαν κειμένης. Μδϋεν ο Μενέλαος λαβών ιδία τον Άνδρόνικον παρεκάλει χειρώσασϋ-αι τον Ονίαν ο δε παοαγενόμένος επί τον Ονίαν καΐ f πεισύείς επί δόλω και δεξιασ&εις μεϋ' όρκων V ; εις την τ. 1~Μ2 | έποιήσαντο/οί πεμφ&έντες] tr. 107 | τρεις άνδρες] tr. L'~M2 \ 45 ήδη •— Μενέλαος] λελειμμενος δε ο μ. ηδη V | λελειμμένος] λελημμενος L~72a-19 46-52 58 106 (ελελημμενος); (λελιμμενος Α 728-93 771) | o m . δ Μενέλαος 19-62 θ | χρήματα] πραγματα 6 8 : πραματαΊΜ1 (χρημ*.) \ Ικανά] πολλά διδοναι L; + διδοναι 311 I Δορυμένους L a p ] pr. τω q 46-52 58; -νου A (cf. 106); δωρουμενος V

£-542 55 771 L a L X V : V Sy vid. A r m ;

δορουμενους

19;

πεϊσαι] πεσαι Α | 46 υπολαβων 19 | τι] τινα 381 χοντα Α ; -ψυξαντα 71-120 534-I \ om. τόν 120 | της 19-62 | κατηγορουμένων V L' 55; κατηγορημάτων

ei] OÍ 542 771; om. 93 46-52 L a x V : L 0 cf. 5i8 7435

I

απεκρινε(ν)

A' 55

Septuaginta Gottingensis I X , 2

|

δωρουμενου

106

|

| om. ώς 19 | αναψυ47 τόν] το 93 | o m . q 58 cf. Diss. p. 57 |

j άπελύ&ησαν] + αν q 19-93 55 58

48 ταχέως

Sy]

+ ευϋ·εως L

La~LXV' 5

|

ύπέσχον

οι περί πόλεως 4

49 σαντες.

W

yo κηδείαν μέγας

αυτών

στολάς

μαχαιρών

50

τοϋτον

συνέβη

την δεντέραν δε καϋ·'

έχοντας

δια

καί

καί

ολην τών

λόγχας

ϊλας

γεγενήσϋαι.

γενομένης

τον βίον

παραλαβών

αιφνιδίως

επί

πόλιν

6 ό Μενέλαος σφαγάς

την

συνελασϋ·έντων τών

εις την πολιτών

ήξίουν

άκρόπολιν Ιδίων

κόσμων έπ'

δε λαλιάς

ψευδούς

ουκ ελάττους έπί&εσιν ·

έφυγάδευσεν.

είς έφ' ιππείς

και κινήσεις

τών

την

καί καί επι-

μετηλλαχότος τών

χιλίων

δε επί της

6

ό δε Ιάσων

ου συννοών

προσ-

εκλάμψεις

ώς

ήδη καταλαμβανομένης αφειδώς

σχεδόν

άγαϋώ

ό Ιάσων

συνετελέσατο

και τέλος τών

τάς

εξωπλισμένους

καί ασπίδων

M octingentis (+ aut L a ) a m p l i u s super (> La )nongentis'Lei Arm; DCCCG Lap θ I εκ τον ίεροϋ / τάλαντα] t r . 71 _L'~542 46-52 | ora. την q 58 | έχωρίσ&η] διεκομισύη i ' - 5 4 2 (εκομ. 19) 3 1 1 ; εχωρηϋ·η 370° | από] νπο V 71 | νπερηφανίας] περιφανιας 243-731 | την μεν γήν πλωτήν] την μεν την πρωτην Α ; τη μεν γη πρωτην 106 | και το πέλαγος L a M ] το δε π. £ ' ~ 5 4 2 311 L a V B D P | καρδίας'] + αυτόν 311 (Sy) | 22 κατελειπε(ν) A Y 534-728-93-542 55 771 I επιστατονντας 728 | γένος I o ] ε&νος 19-62; + το 19 | o m . μέν1° 19-62 I ιεροσολνμητοις 771 | τό2°] τον 62* 771 | βαρβαρώτερον — fin.] βαρβαρον έχοντα και τον καταστησαντος βαρβαρώτερον 74 | βαρβαρικωτερον L; LXP βαρβαρωτατον 19*-542 | 2 3 Αργαριζιν L a A r m cf. D i s s . p . 12, d e B r . R B 1921 p . 405, E i n l . p . 2 6 ; cf. 62] γαλαζιν 5 8 ; γαριζ(ε)ιν rei. {-ζην 3 8 1 ; γεραζειν 542) L a v ; gargara L a B D ; gazarim L a M p ^ U S y cf. D e u t . 1129 J u d . 97 I Μενέλαον δς] μενελαος A ' ; p r . και 107 | άλλων] όχλων 106 | υπερηρτο V L ' " M 2 106; υπερηρατο 542 771 | τοις πολίταις] κατ α των πολιτών ¿ ' - 5 4 2 . τοιζ πολεμισταις 106 | άπεχΰή] απηχϋ-η Α ' 3 1 1 | άπεχϋ·ή—fin.] εχων δε π. τ. ιουδ. δια&εσιν απεχύη V ; o m . δέ 370 55 7 7 1 ; o m . τους 5 3 4 ; o m . πολίτας L'"U2 L a S y A r m T h t . ; o m . Ιουδαίους 542 | εχων διά&εσιν] διαΰ. εχων ο αντιοχος L'~U2 Sy s i m . T h t . cf. s q . ¡ 24 o m . δέ I o V i ' - 5 4 2 T h t . : t r a h . v . 23 {άπεχ&ή — fin.) a d ν . 24 u t e t L a S y A r m ( G r i m m , A b e l ) | δισμυριων L ' " 5 4 2 56 311 771 T h t . ; δισμνριαν 5 4 2 ; δισμνριοις 106 | o m . (671)-243-731 £'-« 2 γενη&είς]

γενομενος

93

Α ; κατέστρωσαν

106

|

27

1 06 7 71* La-P Ach Lucif. ™η

γεννήσεις

A ' 71-107-120 542 55 311

καίί°

cf. 8ι |

καί

|

άναχω-

2 ρήσας (La L X )] ανεχωρησεν 311 L a _ L X Sy (Ach) Lucif.; + εις την ερημον y £,'-542 55 58 La Sy Arm Lucif. | εν τ. δρ. / &ηρίων τρόπον] tr. _L'- M2 ;

κτηνών βιον εν τ. ορ. V | διέζη] διαζων L'~Si2 311 L a ~ L X V ; σννεζη 46-52 I o m . συν τοις μετ' αντον 534 | με& αυτόν q~7i (μεϋ· εαυτόν 731) 5 8 ; μετ αυτών 62-93 | τροφήν] χλοην 106 | 6 1 μετ' συ] ον μετα 71 | απεστειλεν V £ ' ~ 5 4 2 T h t . | από] εκ L \ πατρίων] πατρωων q 19 56 (-τροων) \ νόμοις] νομού Α ; νομιμοις 534 | 2 o m . καίIo

19 I om. εν I o 130-370 | νεώ] νεων V 130-370 L'~3S1 534 542 5 2 5 5 5 8 311 Tht.-B; ναοί-381-534 56 106 T h t . 2 cf. 82 9ιβ 103 1 323 1 433 | τόν2°] το 542 55 | o m . εν 2° 236 | Αργαριζιν L a _ V M A r m L u c i f . arzarim A V ; γαριζ(ε)ιν q (χαρ. 107*) L' (-ζην 381) 46-52 55 56 106 (cf. A c h , E ini. p . 32); ρ "Π 2 S y | κατοικονντες διοξενιου A ( 106; o m . καί κώμων 107 I ύπότ. έ&ν. / έπεπλ.] t r . L'~M2 \ επεπληρουτο Α 19-62 (-τω) ; επληρουτο 56 106 I εταίρων L a ] ετερων c o d d . g r . | εν—περιβόλοις p o s t πλησιαζόντων t r . 534 | περιβολών Α ' | φερόντων 243-731 | 5 άποδιεσταλμένοις] -μένων Α | νάμων] άνομων 534 | επεπληρουτο 106 cf. 4 | 6 δ'] δε L' 311 | πατρώους] πάτριους V £ ' ~ 5 4 2 | έορτάς] εντολας 55 56 106 ο; + εορταζειν ουτε (ονδε I)

¿'-542 s y 120 I σπλάγχνων

J

ψυχαττειν

7 ηγον Α τε 106 |

ι,

I οΐίτε3°] ουδ V i ' " 5 4 2 {ουδε 62) | ιουδαίων 71-107-

| γενέ&λιον ήμέραν] t r . 9 3 | σπλαγχνισμόν — εχοντες] γινομένης q-370 | ήναγκάζοντο (Sy) A r m A c h ] + 01

71

Maccabaeorum I I

67—16

8ψήφισμα 8 κισσούς 'έχοντες πομπεύειν τφ Αιονύσω. δε εξέπεσεν ε'ις τάς άστνγείτονας Ελληνίδας πόλεις Πτολεμαίου ύποϋεμένου την 9 αυτήν άγωγήν κατά των Ιουδαίων αγειν και σπλαγχνίζειν, 9τούς δε μη προαιρουμένους μεταβαίνειν επί τα Ελληνικά κατασφάζειν. παρήν 10 ίο ουν όράν την ενεστώσαν ταλαιπωρίαν · δνο γαρ γυναίκες άνήχϋηααν περιτετμηκυϊαι τα τέκνα · τούτων δε εκ των μαστών κρεμάσαντες τα βρέφη καΐ δημοσία περιαγαγόντες αύτάς την πόλιν κατά του τείχους 11ετεροι h εκρήμνισαν. όε πλησίον συνδραμόντες εις τα σπήλαια λελη&ότως αγειν την εβδομάδα μηννϋέντες τω Φιλίππω συνεψλογίσ&ησαν δια το εύλαβώς εχειν βοηϋήσαι έαυτοΐς κατά δόξαν της σεμνότατης ημέρας. 12 12Παρακαλώ ουν τους εντυγχάνοντας τηδε τη βίβλω μη σνστέλλεσϋαι δ là τάς συμφοράς, λογίζεσ&αι δε τάς τιμωρίας μη προς δλε·&ρον, 13 αλλά προς παιδείαν τοϋ γένους ημών είναι. 13καί γάρ το μη πολύν χρόνον εάσϋαι τούς δυσσεβοϋντας, άλλ' εύ&έως περιπίπτειν επιτιμίοις 14 μεγάλης ευεργεσίας σημεϊόν εστίν. 14ου γάρ κα&άπερ και επί των άλλων έϋνών αναμένει μακρο&υμών ό δεσπότης μέχρι τοϋ καταντήσαντας αυτούς προς εκπλήρωσιν αμαρτιών κολάσαι, οΰτως και εφ' 15 ημών εκρινεν είναι, 10ϊνα μη προς τέλος άφικομένων ημών των 1βδιόπερ ι6 αμαρτιών ύστερον ημάς εκδικά. ουδέποτε μεν τον ελεον

ιουδαίοι £ ' - 5 4 2 3 1 1 L a B D I · | o m . τω 2 3 6 | διοννσιω 6 4 * - 2 3 6 - 7 2 8 3 1 1 | 8 o m . δέ 2 3 6 - 5 3 4 | εξέπεσεν L a L X V L u c i f . ] εξεπεμψεν Ζ / - 5 4 2 4 6 - 5 2 5 5 (-ψαν) 3 1 1 L a B D M P S y A r m (-ψαν) A c h | Ελληνίδας πόλεις] t r . q 5 4 2 3 1 1 ; o m . Ελληνίδας V 7 7 1 ; ελληνικας π. 5 5 ; + ιονδας 7 7 1 | Πτολεμαίου νπο&εμένου L a p ] πτολεμαιων (πολ. 6 2 ) νποτι&εμενων (υπο&εμ. I) £ ' - 5 4 2 L a v A r m L u c i f . ; πτολεμαιον υπο&εμενων 3 1 1 ; suggerentibus ptolomeis ptolomei artibus L a L X ; (misit in civitates graecas) ptolemeorum admonens LaBDM · · ΤΙΐΐή) D^NÜ^löD^l (· · NSOJTl S y | 9 o m . μεταβαίνειν 5 4 2 | επί] ειςΏ' 4 6 - 5 2 106 3 1 1 | εστωσαν 1 9 - 6 2 5 5 | 1 0 άνήχ&ηοαν] ανηνεχ&ησαν V ; ηνεχ&ησαν 5 5 | τα τέκνα] o m . τα 4 6 - 5 2 ; + αυτών L' 3 1 1 L a B D M S y A r m A c h L u c i f . [ εκ των μ. κρεμάσαντες] εκκρεμασαντων εκ των μ. V | εκκρεμαααντες L'~ii2 (εκρ. 1 9 * ) 5 5 | αγαγοντες V ; περιαγοντες ( 6 7 1 * ) 5 5 | την] ρτ. εις 55 | o m . τοϋ 5 3 4 | εκοεμνησαν 7 2 8 - 9 3 (-νισαν) 3 1 1 7 7 1 c f . 12is 1 4 ι 3 ; εκρημνησαν V 6 4 - 2 3 6 - 3 8 1 5 5 | 1 1 δραμοντες 5 4 2 ; εισδραμοντες 52 | μηνυϋεντος 5 5 | έαυτοϊς] αντοις Α ' 3 1 1 | δόξαν A ' V 4 6 - 5 2 5 5 7 7 1 ] p r . την rei. | της σεμνότατης] την σεμνότητα της 55 106 I 12 οΰν] δε V 5 5 ; + τουσδε 7 7 1 | τ ά ς I o ] της 107 5 4 2 52 | 1 3 πολύν] + είναι V | εάσ&αι] εσεσ&αι 19 5 5 5 8 7 7 1 | o m . τούς L' 3 1 1 Or.Philoc I μεταπιπτειν 7 2 8 | έπιτιμίοις] τοις επιτιμοις Α ; επιτιμοις 9 3 | l à o m . καιIo 4 6 - 5 2 O r . P h i l o c | άναμένει] p r . α 5 4 2 | μέχρι τοϋ] μέχρις ου 55; o m . τοϋ 62 I καταντήσαντας] -σαντος Α ( 6 7 1 ) 5 4 2 | κολάσαι q 62 4 6 - 5 2 5 8 ] -ση A V * 7 2 8 - 1 9 - 9 3 5 5 . K a c f . D a n . l l s e Β * ; -σει V e ¿ ~ 7 2 8 - 5 4 2 106 3 1 1 7 7 1 | o m . είναι V 106 3 1 1 Or.™Ioc | 1 5 T ( y . 0 ; ] ρ Γ . τ ο L' 3 1 1 A c h | έκδικφ T h a c k . p . 2 6 4 s q . , 2 2 i c f . M a c . I 9 2 e ] εκδικη V i ' " 6 3 4 5 4 2 O r . ™ l ° c ; εκδικει 534-542 52 55 311 I 1 6 τον ελεον] p o s t ημών t r . V 7 4 - 3 7 0 ; + αυτου L'~Siî 3 1 1

6ι6—24 άφ' ημών 17 τον

άφίστησι,

εαυτοΰ

δι ολίγων ι8

πλην

δε ελευστέον

Ελεάζαούς

βηκώς

παιδεύων 11

λαόν.

w

την

19 άναχανών

ήλικίαν

κάί

μάλλον

έρχεσθαι

ψαγειν

ϋειον μύσους

αντώ

έσθίοντα

αύτοϋ

ϊνα

23 προς αυτούς άναλαβών

και άξιον της ηλικίας

επικτήτου

και επιφανούς

μάλλον

24 άπεφήνατο ημετέρας

χρόνων

δε της ταχέως

ηλικίας

αγίας

κρέα, οίς

τών

τον ϋανάτου 23ό

καΐ

εστίν

καθήκον δε

άπυ της

ώς

θυσίας

και δια την

άρχαίαν άστεϊον

υπέροχης

νομοθεσίας

εις τον αδην

ύποκριθήναι,

γνώσιν

δε λογισμόν

και της τον γήρως θεοκτίστου

δια

σπλαγχνισμω

νποκριθήναι

προστεταγμένα

προπέμπειν

προσ-

γεύσασθαι

πολιάς καΐ της εκ παιδός καλλίστης

λέγων αξιόν

αυθαιρέτως

προς τον ανδρα

ένέγκαντα

φιλανθρωπίας.

εύκλείας

δν εδει τρόπον

οί δέ προς τω παρανομώ

άπολνθή

τύχη

(5έ τον μετ'

άναδεξάμενος

παρασκευασθέντα,

τούτο πράξας φιλίαν

19ο

προβεκάλλιστος,

21

τα υπό τον βασιλέως 22

22 κρεών,

δι'

άνήρ ήδη

ών συ θέμις

αυτόν κατ' Ιδίαν παρεκάλουν

χοάσθαι,

ειρήσθω "

προσώπου

δε, καθ'

άμύνασθαι,

δια την εκ των παλαιών

άπολαβόντες

βίον

προπτύσας

2ΐ την προς το ζην φιλοστοργίαν. τεταγμένοι

τον

κρέας.

20

τους υπομένοντας

εγκαταλείπει

ήμϊν

γραμματέων,

πρόσοψιν

η τον μετά

συκ

ταϋθ:

διήγησιν.

την

προσήγε,

συμφοράς

ύπομνήσεως

επί την

ήναγκάζετο

θάνατον

δε μετά

εως

τις των πρωτευόντων

20 επί το τύμπανον

φής,

72

Μακκαβαίων β'

ίνα

και

της

αναστροακολούθως

21

πολλοί

Ού γαρ

τής

τών

νέων

L a ~ L I > (faciem suam L a x ) S y A c h c a | άφ' ημών / άφίστησι] tr. 19 | συμφοράς] pr. τας 58 | 17 ταν&'] ταύτα 46-52 106 | ήμϊν] υμιν L' 55 106 L a - V M A r m I δε ελενστέον] L' 311 771 LaLX(BMP) Sy Arm θ | 9 αλαατορ V e q~7i 107 (αλλ. 243) 64-236-381 Or. | απολύεις Sy] απολλυεις 93-542 106 311 771 perdis La Cypr. Spec. | αιωνίου coni. Schleusner | ή μας άναστήσει] tr. i ' - 5 4 2 7 71 ; om. ημάς 542 46-52 Or. ; η. αποκαταστήσει 29 I 10 om. δέ 107 L' \ (ΐΐτηϋείς Arm] εκτμη&εις 93 L a B M ; cum linguam abscidendam postulassent Pass. Mae. Ν S ]ìpCD2"I "IpDI Sy ο | ταχέως] ευ&εως V | προεβαλλε(ν) Α 534-542 46-52 | ευ&αρσεως Α | 11 εϊπεν] εφη 71 | om. ταϋτα I o 19 | κέκτημαι] κεκληται Α' 58 | τ. αντοϋ νόμους] τον αυτου νομού 74 | ταϋτα2°] αντα i - 9 3 311 | τ. π. ελπίζω] τ. ελπίζω π. £~534; ελπίζω τ. π. 534; π. ελπίζω τ. 74; π. τ. ελπίζω 58 771; om. πάλιν 19-62 | κομιζεσ&αι Α; κτισασ&αι 771 | 12 καί τ. α. αΰτώ / εκπλήσσεσϋ·αι] tr. 534 | εκπλήσσεσϋ-αί] καταπλ. V 311 [ την . . . ψυχήν] τη .. . ψνχη 106 | νεανιον V 311 771 I om. εν L" 3 8 1 Diss. p. 36 | 13 om. δέ L' 55 | αικιζομενον 93 ο I 14 το] τω A ç" 71 74 107 ( 29*) 771 | αιρετωτερον L' 58 771 | μεταλλάσσοντας (La L V P )] μεταλλασσοντα τας q 58; μετ αλλασσοντας τ ας 46-52; μεταλλασσειν τας 93; post άν&ρώπων tr. 534 | απ'] απο Α; νπ V L'~i2 542 7 71 ; υπο 542 106 311 | νπό] παρα V £ ' - 6 2 311 771; περι 62; απο Or. | om. τον 29 728 55 | προσδοκάν ελπίδας] tr. L' 58 771 | άναστήσεσ&αι] αναστησομένους L' L a v C y p r . _ v | om. μέν 370 L ' 3 1 1 | om. γάρ 771 | άνάστασις] + ω τύραννε 381 La M Spec. | εστ ai] εστι(ν) 534 46-52 55 | 15 Έχομένως — προσάγοντες] ως δε προσαγαγοντες τον πέμπτον V | προαγοντες 52 | ηκιζον 534-93 (αικ.) \ 16 ενιδων 46-52 Or. | φ&αρτός ων post ποιείς tr. Α |

717—23 17

11

Μακκαβαίων

σν δε καρτερεί

το σπέρμα σον ι8

18

και êεώρει

76

β'

τό μεγαλεϊον

αντοϋ κράτος,

βασανιεϊ.

Μετά δε τούτον ήγον τον έκτον, και μέλλων

άποϋ·νήσκειν

Μη πλανώ μάτην, ημείς γαρ δι' εαυτούς ταϋτα πάσχομεν 19 εις τον έαντών

ϋεύν.

άξια θαυμασμού

άϋ'ψος εσεσϋαι ϋ·εομαχείν 20

20 '

Υπεραγόντως

ήτις

υιούς

τη πατρίω

22 ϋήλνν λογισμόν

θαυμαστή

επτά

εψερε δια τ ας επί

παρεκάλει

γέγονε ·

κνριον

αρσενι ϋνμω

γένεσιν

23τοιγαροϋν

και πάντων

ύμίν πάλιν άποδίδωσι αντοϋ

μιας

νομίσης

ελπίδας.

διεγείρασα

κάί την εκάστου ο τον κόσμου

εζευρών

γένεσιν

άγα&ής

υπό καιρόν 21εκαστον

φωνή γενναίω πεπληρωμένη

ζωήν ύμίν εχαρισάμην,

δε μη

και μνήμης

συνορώσα

οΐδ', δπως εις την εμην εψάνητε κοιλίαν, 23 ρν&μισα.

19σν

εφη

άμαρτόντες

επιχειρήσας.

δε η μητηρ

άπολλυμένους

2ΐ εύψνχως

ώς σε κάί

δε

άξια, ημέρας αυτών

ψρονήματι και τον

λέγουσα προς αυτούς

220ύκ

ουδέ εγώ τό πνεύμα και την στοιχείωσιν

κτίστης

συκ εγώ

ο πλάσας

και το πνεϋμα

μετ' ελέους, ώς νυν ύπεροράτε

διερ-

άν&ρώπου

και την

ζωήν

εαυτούς δια τους

νόμους.

δοκη 5 8 | ημών] ημιν 7 2 8 | o m . τον i - 7 2 8 | 17 σύ όέ καρτερεί] καρτερεί δε I ( o m . δέ 9 3 ) | τό I o ] + γαρ 4 6 - 5 2 | ώς] ος L~72s 3 1 1 7 7 1 θ | σον] + μετα ταντα L ' " 7 2 8 5 4 3 7 7 1 S y ο | βασανίσει i " 7 2 8 7 7 1 ; αψανιει 4 6 - 5 2 1 0 6 ; βασανίσει και αψανιει 5 5 c f . E i n l . p . 3 4 | 1 8 τοντον] τοντο 19 | μάτην] μάλλον Α | o m . γάρ — ταντα 9 3 | αμαρτανον τες Y L' 5 5 5 8 106 3 1 1 * | έαντών] η μετ ερον 5 3 4 ; αντον 9 3 | άξια] p r . διο L' 3 1 1 S y ; + γαρ q 4 6 - 5 2 ; άξιοι (-io*) V |

αξια — fin. La

χ

Sy Arm Lucif. Aug. e P iat ] > 58 L a x Pass. Mao. W Cypr. cf.

de B r . p . I l o | γεγοναμε ν V 7 7 1 | 2 0 ύπεραγόντως] νπερβαλλον τως 4 6 - 5 2 I μήτηρ — ητις] ϋ·ανμαστη και γενναία μητηρ 3 8 1 | μητηρ θαυμαστή] t r . 71 I ΰανμαστη] p r . η (68) ¿ ' ^ 3 8 1 3 1 1 ; αγαύη Α | άγαμης άξία] t r . 7 4 ; o m . άγα&ής 6 4 * | ν'ιονς έπτά] t r . 19 5 5 (pr. rους) \ σννορώσα] + και 19 | εμψνχως 3 1 1 | κνριον] p r . τον L' \ ελπίδας] μερίδας 5 3 4 | 2 1 αυτών] των αν&ρωπων Α | πατρια 1 0 7 e ; πατρωω 5 3 4 ; πατρώα 1 0 7 * 3 8 1 - ί - 5 4 2 | ψωνίί] + λέγουσα νιε ελεησον με L' 4 6 - 5 2 3 1 1 S y : e x 27 | γενναίω π. ψρονήματι] γενναίου π. φρονήματος 1 9 - 6 2 (γ. ψρον. πεπλ. 62) | γενναίω] γενναίως 71 1 0 6

L a L X V ; + δε 381 | πεπληρωμενω Α ' ; πεπυρωμενη 243-731 | &ηλν A V 71-74-

1 0 7 - 1 3 0 * L' I &νμώ] ψυχή 5 8 | &νμώ διεγείρασα] t r . L' (-ρονσα 5 3 4 ) | διεγειρονσα 1 0 7 - 3 7 0 5 3 4 7 7 1 ; διηγειρε 4 6 - 5 2 ; + και V 5 8 7 7 1 | λέγουσα] ελεγε(ν) 3 7 0 L' 5 5 3 1 1 ( L a " x ) | o m . προς αντονς V e | 2 2 οΐδ' δπως] οιδα οπως L-62*? ; οιδα πως 3 7 0 * 106 | είς τ. έμήν / εψάνητε] t r . 9 3 [ ενεφανητε 19-62 (εμφ.) | εψάνητε κοιλίαν] tr. L | ουδ 3 1 1 [ πνεϋμα] + τε ί ^ 5 4 2 4 6 - 5 2 5 8 I ύμίν] νμων 52 | ύμίν εχαρισάμην] t r . 2 9 | ουκ2°] ονδε 106 | διερυ&μικα 771 I 2 3 αν&ρωπων 2 3 6 L a V : V A u g . n a t e t 0 Γ | γένεσιν Io nativitalem L a B M

Lucif.]γενοςΣ' (-νους534*) 311; ΝΓΟΊΪ* Sy; genus A u g . n a t e t O T | γένεσιν 1"ΛΛ2° 106

I πάντων]

πασιν 7 7 1

| έξευρών γένεσιν] t r . 7 4

| εξενρών]

εξερευνων

L'

46-52 58 I γένεσιν2o originem L a L ( X ) v Lucif. nativitatem L a p ] ψρονησιν L' 46-52 58 311 S y ; actum L a B M Aug. n a t e t o r | ύμίν] > 74; ημιν 71 106 771 Spec.

I ύμίν πάλιν] t r . L' 1 0 6 ; o m . πάλιν 1 2 0 ; o m . (671)

(άποδώ άεί 728) 55 106 311 (-σ??) ( L a ~ x Lucif. Aug. n a t

e t 0Γ

)

[ αποδώσει

L'~Bi2

| μετ'] μετα 106 |

Maccabaeorum I I

77

724—30

Ό δε Άντίοχος οίόμενος καταφρονεϊσΰαι κάί την όνειδίζουσαν ύφορώμενος φωνήν ετι τον νεωτέρου περιόντος ον μόνον δια λόγων εποιεϊτο την παράκλησιν, άλλα και δι' δρκων επίστον αμα πλοντιειν καΐ μακαριστόν ποιήσειν μετα&έμενον άπο των πατρίων και φίλον 2J εξειν και χρείας εμπιστεύσειν. 25τοϋ δε νεανίον μηδαμώς προσέχοντος προσκαλεσάμενος ο βασιλεύς την μητέρα παρήνει γενέσϋαι 26 τοϋ μειρακίου σύμβουλον επί σωτηρία. 26πολλά δε αντοϋ παραινέσαν24

ϊι

27 τος επεδέξατο πείσειν τον υίόν. 27προσκνψασα δε αύτω χλενάσασα τον ώμόν τύραννον όντως εφησε τη πατρίω φωνή Υιέ, ελέησόν με την εν γαστρί περιενέγκασάν σε μήνας εννέα καΐ ·&ηλάσασάν σε ετη τρία και εκϋ·ρέψασάν σε και άγαγονσαν είς την ήλικίαν ταύτην και 28 τροφοφορήσασαν. 2&άξιώ σε, τέκνον, άναβλέψαντα εις τον ονρανόν και την γήν καΐ τά έν αντοϊς πάντα Ιδόντα γνώναι, δτι ουκ εξ δντοιν 29 έποίησεν αυτά ο ϋ·εός και το των άν&ρώπων γένος οϋτω γίνεται. 29μή φοβη&ης τον δήμων τοϋτον, άλλα των αδελφών άξιος γενόμενος επίδεξαι τον θάνατον, 'ίνα εν τω ελέει συν τοϊς άδελφοϊς σου κομίσωμαί σε. 30 Άαγ'Άρτιγ δε ταύτης καταληγούσης ό νεανίας είπε Τίνα μένετε; ουχ υπακούω τοϋ προστάγματος τοϋ βασιλέως, τον δε προστάγματος ελεου l~M2 I έαυτούς] αυτους 236 \ αντοΰ] εαυτόν 534-93 ; ora. 106 | 24υπερορωμενος L' L a Sy Lucif. Aug. ; νπεραιρομενος 311 | επιστουτο V L' 370 46-52 58 311 I άμα post μακαριστόν tr. V | πλουτειν 71 19 106 | ποιήσειν] ποιειν 74 236; + και A | om. άπό 46-52 106 [ πατρίων Lucif.] πατρωων 3 8 1 ; + νομών Y L 311 L a cf. Sy pmrDNl Nï>jn) Arm | εχειν 534 | χρειαν 728 | εμπιστενσαμενος V * ; εμπιστευειν V 1 29-74 534-Z (ενπ. 19 93) 46-52 55 58 311 j 25 γενέσθαι j τοϋ μειρακίου] tr. L \ συμβολον 542 | σωτηριω L \ 26 L \ στηναι L' | τό] του A cf. s q . | τό — γένος] του σύμπαντος ημων γένους 106 | έπηγμένην] επενηνεγμενην 3 7 0 i ' 3 1 1 | 4 0 ούτος] ούτως V * 71 9 3 58 1 0 6 ; οϋ 7 3 1 | o m . ούν 19 I κα&αρος V 2 3 6 - 9 3 | μετήλλαξε] p r . τον βιον L 3 1 1 ; απηλλαξε 19 |

42

742—87

Maccabaeorum I I

7 9

7α μεν οΰν περί τους σπλαγχνισμους αΐκίας επί τοσούτον δεδηλώσ&ω. 42

καί τάς

ύπερβαλλούσας

ι

8 νΙούδας δε ό καί Μακκαβαϊος και ol συν αύτω παρεισπορευόμενοι λεληϋ·ότως είς τάς κώμας προσεκαλονντο τους συγγενείς καί τους μεμενηκότας εν τω Ίουδαϊσμω προσλαμβανόμενοι συνήγαγον είς 2 2 έξακισχιλίους. κάί επεκαλοϋντο τον κύριον επιδειν τον υπό πάντων καταπονούμενον λαόν, οίκτειραι δε καί τον ναόν τον υπό των άσεβων 3 άν&ρώπων βεβηλωϋέντα, 3έλεήσαι δε καί την καταφ&ειρομένην πάλιν καί μέλλουσαν Ισόπεδον γίνεσύαι καί των καταβοώντων προς αυτόν 4 αιμάτων είσακοϋσαι, *μνησ&ήναι δε και της των άναμαρτήτων νηπίων παρανόμου απώλειας καί περί των γενομένων είς το δνομα 5γενόμενος y αύτοϋ βλασφημιών καί μισοπονηρήσαι. δε δ Μακκαβαϊος εν συστέματ ι ανυπόστατος η δη τοις ε&νεσιν εγίνετο της οργής τον 6πόλεις 6 κυρίου είς ελεον τραπείσης. δε καί κώμας άπροσδοκήτως ερχόμενος ενεπίμπρα καί τους επίκαιρους τόπους απολαμβάνων ουκ 7μάλιστα 7 ολίγους των πολεμίων τροπονμενος τάς νύκτας προς τάς τοιαύτας έπιβολάς συνεργούς ελάμβανε, καί λαλιά της εύανδρίας αύτοϋ διεχείτο πανταχή. 42 του σπλαγχνισμου 74 | ύπερβαλλούσας]-βαλονσας 19*-542 | τοσούτοι 106 | 3 8 1 6 2 58 771 L a L X P 8 1 Ιούδας] pr. ο 243-731 | om. καίIo V 731 Sy cf. 527 I λελη&οτες 55 [ εμμεμενηκοτας L' | προσλαβομενοι q 106 771 | συνηγον 311 | εξακοσιους 93 | 2 επεκαλεσατο 62 | κνριον] -&εον V 106 Θ j επιδειν] ιδειν 4 6 * ; + επι Χ ' 311 | υπό I o ] επι 107 19 | καταπονονμενον] κατ απατού μενον V I L a (conculcatum et dolentem L a B M cf. Einl. p. 35) Sy Arm θ I ναόν] νεων I cf. 62 | των L a Sy] > V 311 347; πάντων L' 55 | άσεβων άν&ρώπων] tr. L; βέβηλων αν&ρ. 46-52 | βεβηλω&εντα] καταπο&εντα 46-52 I 3 γενεσ&αι 381 58 | om. καί3° — είσακοϋσαι V (homoiot.) | προς] είς 771 I 4 μνησάήναι] pr. και Α | νηπίων] παίδων 534 | ανομον 74 | γινομένων V L' (γιγν. 542) 58 347 (post βλασφημιών tr.); γεναμενων 771 j είς] + τε V 347 | καί Ά" Sy] > V La~V | 5 om. ó 74 | ό Μακκ. / εν σνστέματι] tr. V L' 347 | σνστρεμματι 370 | εγίνετο] pr. εις οργην 46-52 | εις] προς Ζ/" 534 | 6 πόλεις] pr. και L' 311 | πόλεις κώμας] tr. 107 L a L X V Arm ο | κώμας] χωράς Α ' 4 6 - 5 2 θ | ερχόμενος] εχομενος 130-370; επερχομενοςΥ L' 58 311 (·νας) 347; superveniens L a ~ B M ; aggrediebatur L a B M | ενεπίμπρα cf. IO36] επιμπρα 370 58 771 | 1 τους — άπολαμβάνων] λαμβανων 106 I ολίγους] + δε 55; ολίγων δε πτωμάτων V L a - P cf. sq. | τροπονμενος L a p ] εποιειτο πλη&η V La" p ; ενικά τροπ. ( + και 534) πολλών πτωμάτων εποιειτο πληΰη αναιρων L (εν. τροπ. και πλη$η πολλών πτωμάτων εποιει αναιρων 381) 311 Sy Arm sim.; τροπ. ανηρει I 46-52 58; cf. Einl. p. 34 | 7 μάλιστα] + δε V L" 55 58 311 L a - ™ Sy | πρός] επι 236 | πρός — έπιβολάς post συνεργούς tr. 46-52 | om. τάς 2" 381 ¡ επιβολάς A V Ζ -62 46-52 L a _ M P (LaM inc.)] επιβονλας rei. L a p | λαλιά] λαλιαν A ; pr. η 771; -)- τις g~71 58 (+ τις, sed της sq. om. 93 106) | εύανδρίας] δυνάμεως 381 | διεχείτο L a ] διηχειτο A' I 55. K a R a (Sy et Arm inc.; cf. Dan.347, Zi p. 125) | πανταχού

88—15

Μακκαβαίων β'

80

8

8Σννορών δε ό Φίλιππος κατά μικρόν είς προκοπήν ερχόμενον τον άνδρα, πυκνότερον δε εν ταϊ ς εύημερίαις προβαίνοντα προς Πτολεμαΐον τον Κοίλης Συρίας και Φοινίκης στρατηγόν εγραψεν επιβοηϋεϊν 9 9 τοις τον βασιλέως πράγμασιν. ο δε ταχέως προχειρισάμενος Νικάνορα τον τον Πατρόκλου των πρώτων φίλων άπέστειλεν ύποτάξας παμφύλων εϋνη ουκ ελάττονς των δισμνρίων το σύμπαν της Ιουδαίας έξάραι γένος · συνέστησε δε αύτω και Γοργίαν ανδρα στρατηγόν και 10 ίο εν πολεμικαις χρείαις πεϊραν έχοντα. όιεστήσατο δε ο Νικάνωρ τον φόρον τω βασιλεΐ τοις 'Ρωμαίοις δντα ταλάντων δισχιλίων εκ της των 11 Ιουδαίων αιχμαλωσίας εκπληρώσειν. ^ενϋ'έως δε είς τάς παραϋαλασσίους πόλεις απέστειλε προσκαλούμενος επ' άγορασμόν Ιουδαίων σωμάτων νπισχνούμενος ενενήκοντα σώματα ταλάντου παραχωρήσειν συ προσδεχόμενος την παρά τοϋ παντοκράτορος μέλλουσαν παρ12 ακολον&ήσειν αύτω δίκην. 12 τφ δε Ιούδα προσέπεσε περί της τοϋ Νικάνορος εφόδου, και μεταδόντος τοις συν αύτω την παρουσίαν τοϋ 13οι δειλανδρσΰντες 13 στρατοπέδου και άπιστοΰντες την τοϋ ϋεον δίκην 14 διεδίδρασκον και εξετόπιζον εαυτούς. 14oí δέ τά περιλελειμμένα πάντα επώλονν, δμσϋ δε τον κύριον ήξίουν ρύσασ&αι τους υπό τοϋ δυσσεβοϋς 15 Νικάνορος πριν συντυχεϊν πεπραμένους ' 15καί ει μη δι' αυτούς, άλλα δια τάς προς τους πατέρας αύτών δια&ήκας και 'ένεκα της επ' αυτούς επικλήσεως τοϋ σεμνοϋ και μεγαλοπρεπούς ονόματος αύτοϋ.

V i ' 55 I 8 L ο | συντετελεσμένην] τετελεσμενην 46-52; post αυτών t r . 381 I ύπ'] επ 771 | καί — άίκισμόν'] καίκισμάν 19 | om. τήςί0 V | om. την 20 L 18 αμα L a ~ B M ] > L' (Sy) | έψησαν A' | τω παντ. ϋ-εω] τον παντοκρατορα ΰεον 93 | τον δλον κόσμον] ολον τον κ. L; τον κ. ολον 93 46-52 106 I ivi νεύματι L a v ] p r . εν q 46-52 58 771 L a L X ; εν πνευματι L'~19 62 S y ; ενι πνενματι 19-62 311 L a L X B M P A r m ο | καταλαβειν A 46-52 ο | 19 προσαναλεξάμενος] -μενού i ' - 1 9 62 311 ; προσαναληψομενος 106 | L (+ δε 381) 3 1 1 ; ενταξας 58 ( p o s t -εν) | και τούς] > Α ; δε τους V | αύτοϋ] εαντου I \ εκατέρας L a A r m ] έκαστης L' ; + δε V | ιωσηφον V q (·σιφ. 107) L' 347 771 ; ιωσιππον 311 cf. lOis | ιωνα&ην Α | χιλίοις L 5 8 106 I τους πεντακόσιους 236 (τους πεντακοσιοις 64*) 3 1 1 | 2 3 Ελεάζαρον] ελεαζαρ 5 5 of. M a c . I 2s; εσδραν L a A r m (hesdrae sanctum librum L a B M A r m )

cf. 1236 Mac. I 5i8 se Grimm p. 140 sq. de Br. p. IO36 Abel p. 391

|

παραναγνούς L a L X F ] παραγνους 7 1 - 1 0 7 - 2 4 3 - 7 3 1 106 3 1 1 ; αναγνους 5 5 ; παραναγνωναι L' (παραγν. 236 62 93) cf. L a v S y | o m . καί2° 106 | δούς] + αυτοις 5 8 I ϋ·εον] p r . τη του 381 (της τον* v i d . ) cf. s q . ; &εω 771 | βοηύεια L' 3 1 1 |

σπείρης A ' V 19 347] -ρας rei. cf. 1222 4 u ; πείρας 74-243*-731 236-542 311

( p o s t -ς) I αυτός προηγούμενος] α. αφηγούμενος V L' (αυτοις αφ. 9 3 ; t r . 62) 311 347 I προσεβαλε(ν) ¿ ' 3 1 1 3 4 7 ; συνεβαλλεν 5 5 ; συνελαβε ( 6 8 ) - 1 3 0 46-52* | o m . τω 10G | 2 4 κιχτεαφαξε 74 | πλεΐον L a ~ M ] πλείστον V (671) L' 55 3 1 1 L a M I o m . μέρος 106 | o m . της V | o m . εποίησαν Α ' 771 | πάντας δε φυγείν L a M ] φευγειν τε V L a ~ M | φευγειν Α ' 542 311 771. K a | ηναγκασε Α ' (ηνηγκασεν Α ) 46-52 | 2 5 τά δέ] και τα L' | παραγεγονότων]-γενόμενων Α ; -γενόμενων 106 [ όε'2° S y ] > L 311 ( L a L X V ) ; ovv 52 | αυτούς] αυτοις 23G | άνέλυσαν] p r . και 381 | o m . υπό — σνγκλειόμενοι 311* | υπό] απο Α 771 | ώρας] χωράς Α | 26 ή] ο 46-52 | σαββάτου] + δικη A ' (ex δι ηνΊ) | εμακροτόνησαν L a ] εμακροϋνμησαν L' Sy | αυτούς] αντων 728 | 27 εκδύσαντες] πολεμησαντες 1 0 6 ; + και σνναγαγοντες ¿ 3 1 1 | περί] επι 5 3 4 | εγενοντο 9 3 | o m . καί2° 771 | κυρίω] ϋεο 542 | διασώσαντι] + αυτονς L' 4 6 - 5 2 58 3 1 1 L a S y A r m | ελέους τάξαντος S y ] ελεους σταξαντος 2 4 3 - 7 3 1 L a . G r o t i u s , A b e l (p. 3 9 2 s q . ) ; ελεου ταξαντιΏ' (ελεονς 64 e 381) 3 1 1 | αντους 534-

83 28

Maccabaeorum I I 28μετά

òè το σάββατον

μερίσαντες

από

29 διεμερίσαντο.

τοις ηκισμένοις

των

29ταντα

σάμενοι τον ελεήμονα

σκύλων

τά

828—33

και ταΐς χήραις λοιπά

δε διαπραξάμενοι

αυτοί

και

καΐ

και

κοινήν

όρψανοϊς

τα

παιδία

ικετείαν

κύριον ήξίονν ε'ις τέλος καταλλαγηναι

ποιη-

τοις αύτον

δούλοις. 30

30Καί

τοις περί

δισμυρίονς εγένοντο

31δπλολογήσαντες

32τόν

τόπους,

δε φυλάρχην

3 3 πολλά

πλείονα

εμερίσαντο

και όρφανοΐς και χήραις,

επίκαιρους 32

και Βακχίδην

αυτών άνεϊλον και όχυρωμάτων κάί λάφυρα

ηκισμένοις 3ΐ

Τιμό&εον

τους

δε

αυτούς

τών περί

Ιουδαίους

f τον ς εμπρήσαντας

ύφήψαν

εις

εν οικίδιον

υψηλών εϋ μάλα Ισομοίρους πάντα

Τιμύϋεον τους

πεφευγότα,

είς

άνεϊλον άνοσιώτατον 33επινίκια

ιερούς πυλώνας και

τον

και

άξιον

τοις

ποιήσαντες. είς

τους

Ιεροσόλυμα. άνδρα

δε άγοντες και

τους

εγκρατείς

αυτούς

συνέ&ηκαν

των σκύλων ηνεγκαν

έπιλελυπηκότα.

πατρίδι

ύπερ

ετι δε και πρεσβυτέροις

επιμελώς

τα δε λοιπά

συνερείσαντες

εν

και τη

Καλλισϋένην

της

δυσσεβείας

19-62 311 I 28 ησκιμενοις 58 | om. ταΐς Υ | όρφανοΐς] pr. τοις Α 58 771 | μερίσαντες L a p ] εμεριααν L'~M2 {-σαντο 534) Sy | σκύλων] + και L'a-1" Sy j αυτοί — διεμερίσαντο] διεμερ. αντοι τε και τα παιδαρια 381 | αυτοις 347 | και τα παιδία S y ] > Υ L a (cum suis L a v ) Arm θ; κατ ιδίαν coni. B é v e n o t | παιδαρια L' | διεμερίσαντο] εμερισαντο q\ om. 46-52 | 29 om. δέ 71 58 j om. και κ. ίκ. ποιησάμενοι L S y vid. (homoiot.) | κοινήν] καινην 46-52 (κεν. 46) I διαλλαγηναι V 347 | αύτοϋ] εαυτού L' 55 58 311 771 | 30 τοις I o ] οι V ; τους q 46-52 347 7 7 1 ; των L' (τον 7 2 8 * 93) 58 311 (τον) | βαχιδην V * βακαιδην V 1 (pro βακχ.); βαχχιδην 542 771 | συνερείσαντες q (·ρησ. 107) confligentes L a p ] -ερισαντες A ' V 55 106 771. K a ; -έρισαντων L' (-εργισ. 534) 52 311 (-ρησ.); -ερεισαντων 46 5 8 ; + αυτοις L' 46-52 58 311 | om. τους L \ δισμνρίονς L a A r m ] τρισμυριονς L' S y | όχυρωμάτων] το οχυρωμα των Α (όχύρωμα τών 106) | εγινοντο 5 8 ; γενομενοι 19 | πλείονα L a L V I > ] πλείστα L'; πλείονος A ; pr. και 62 | αυτούς] αυτοις A V 5 5 ; εαυτους L' 3 1 1 ; εαυτοις 3 4 7 ; > 106 I αυτούς — πρεσβυτέροις] εαυτοις τους ηκισμενους (ησκιμενονς 58 cf. ν . 2β) και ορφανούς και χήρας ετι δε (om. ετι δε 58) και πρεσβυτέρους 46-52 58 | om. και5° L' | τους ηκισμενους 74 | ήκισμένοις . . . . όρφανοΐς] tr. L; om. και 107 771 | πρεσβυτέροις] pr. τοις 55 | 31 αυτούς] εαυτους V | τα δέ S y ] και τα L; om. δέ 106 | ανηνεγκαν 311 | είς2°] προς 19 | 32 τον δέ φνλ. L a , x ) v p ] προς (εις 19) τον φυλαρχψ L' 347 L a L B M Sy A r m ; om. δέ 46-52 I τ. π. Τιμό&εον] τ. δε π. τιμ. Ζ ' " 3 8 1 ; τ. π. τιμ. δε 3 4 7 ; om. 771 | τών] τον V 71-107-(671) Ι'"3 46-52 55 106 | τών — και] ανειλον δε και τον τιμο&εον τον ανοσιωτατον τον 381 | περί Τιμό&εον] π. τον τιμ. V ; φιλο&εον 19 | λελυπηκοτα 71 381 | 33 επινικα 55 | αγοντας Α ' 542 | om. εν 62 | τον εμπρησαντα q 58 L a B M | ιερούς] ιερείς A ; om. 542 | καιIo 55 L a x ] > rei.; id est L a V ; cf. Grimm p. 144; Diss. p . 6 3 s q . | Καλλισϋένην] + και τινας άλλους L Sy sim.; -f και άλλους τινας I 46-52 58 311 | ύφήψαν] υφ A ; ανηψαν 106; εφηψαν 55 7 7 1 ; αφηψαν 19; υφηζαν 6 4 * - 2 3 6 - 7 2 8 ; υφηξαν 5 3 4 ; υφηζανισαν 3 1 1 ; om. 381 | om. είς 3 1 1 * | εν οικίδιον] ενοικιον Α ' (-ειον Α) 55 3 4 7 ; ετιοικιον 771 cf. P a r . I 2 7 25; om. 74 311 | τιεφενγότα L a A r m . ] πεφενγοτας L' 46-52 58 311 S y ; φεύγοντας 106; -¡- ανειλον 381 | καί τόν] !

6*

Μακκαβαίων

833-93 34 εκομίσατο

μισϋόν. f

34d

β'

84

δε τρισαλιτήριος

Νικάνωρ

3J εμπόρους επί την πρασιν των Ιουδαίων άγαγών κα·&' αυτόν νομιζομένων κήν άποϋέμενος τόν ποιήσας 36 στρατού

36καί

9

ύπερ άπαν ενημερηκώς

ο τοις Ψωμαίοις αιχμαλωσίας

εχειν τους Ιουδαίους

είναι τους Ιουδαίους

ι

υπό των

εσϋήτα δια της μεσογείου δραπέτου τρόπον ερημον εαυ-

της των εν Ίεροσολύμοις

μενοις

χίλιους

ελαχίστων είναι τη του κυρίου βοη·&εία την δοξι-

ήκεν εις Άντιόχειαν

διαφϋ-ορά.

ύπέρμαχον

δ τους

36ταπεινω&εις

επί τη του

άναδεξάμενος

φόρον από

κατορ&ώσασύαι

κατήγγελλεν

και δια τον τρόπον τούτον

διά το άκολονϋεϊν

τοις νπ'

αύτοϋ

άτρωτους προστεταγ-

νόμοις.

1Περι

2 άκόσμως λεγομένην

δε τον καιρόν εκείνον ετύγχανεν εκ των περί την Περσίδα Περσέπολιν

και

τόπων.

επεχείρησεν

συνέχειν • διό δη των πλη&ών δρμησάντων ετράπησαν, 3 άσχήμονα προσέπεσε

και συνέβη τροπωϋ'έντα την αναζυγην τα

κατά

ποιήσασύαι.

Νικάνορα

καΐ

Άντίοχος

2εΙσεληλύ&ει

ίεροσυλείν

άναλελυκώς γαρ εις την

και

την

επί την των δπλων

τον Άντίοχον υπό των 3δντι

δε αύτω κατ'

τους περί

Τιμό&εον

πάλιν βοήύειαν

εγχωρίων Έκβάτανα γεγονότα.

οιτινες ¿' (+ και 381) 46-52 58 311 | εκομίσατο L a v ] εκομισαντο Vi'-381 (¿κόμισαν 728) 46-52 55 58 106 311 L a p S y ; εδρεψαντο 381 | μισύόν] pr. τον jj-381 46-52 I 34 τονς χίλιους] τρισχιλιους Α' | αναγαγων 381 | 35 κα#'] κατ V L' 311 347 | αυτόν] αυτών ¿ ' - 3 8 1 62 542 5 5 311 3 47 | έλαχίστων είναι] tr. 46-52 I κυρίου L a Arm] êeov V 107 Sy | έαυτόν] αυτόν 74 55 347 | ήκεν εις] εικεν 120 | ύπερ άπαν] υπεραγαν ¿ ' 46-52 55 311 | ενημερηκώς La~^] δυσημερησας ¿ ' 46-52 58 L a v Sy Arm sim.; δυσημερικος 311 | στρατού] στρατοπέδου ¿' \ διαφϋ-ορά] διαψορα 120*-731 | 36 της των] tr. L; om. των 106 I εν Ίεροσολύμοις] > 19-62; om. à 130 55; εν Ιεροσολύμων 58 771; + κατοικουντων ¿ ' 3 1 1 | κατορϋ-ώσασϋ-αι] διορϋ·. V I 311 347 | κατήγγελλεν] -ηγγειλε(ν) 71 ¿'-23» 93 542 46-52; + άεον L' 46-52 58 311 Sy | εχειν] pr. deurn L a v ; + τον &εον Y L a x | τους Ιουδαίους I o ] τοις ιουδαιοις V 71 ; -f- &εον 29-71-107 (&εον hab. et Arm) | Ιουδαίους 1°ΓΛ2° 74-(671) 771 | είναι τους Ιουδαίους] αυτους είναι L' L a X V M S y ; om. τ. Ιουδαίους 58; είναι αυτους και 46-52 I άκολου&είν] post προστεταγμένοις tr. 534; + εν 106 | υπ' αύτοϋ] εαυτου Α | διατεταγμενοις ¿'-534 62. τεταγμενοις 534-62; προτερον εντεταγμενοις 106 | 9 1 Άντίοχος] pr. ο 55 | άκοσμος Υ 93 58 106 | περί2°] κατα ¿ ' 347 | 2 λεγ. Περσέπολιν] κατα την περσ. λεγ. 534 | περσιπολιν V 106 771 L a v ; περσοπολιν 74 ¿ 55 311 347 L a _ v ; περσαιπολιν 93 (περσαιος πολιν 19). Wackernagel Griech. Miszellen 36ff. (844) | επεχείρησεν] επεχρησεν 62; επεχωρησεν 771 I συνέχειν] κατεχειν 19 | τ. πλ. ύρμησάντων] του πλη&ους ορμησαντος 46-52 58 I πλη&ών] όχλων 106 ] ορμωμενων L (ωρμωμ. 381*, ωρμ-ημ. 381 e ) | επί] εις 74 | βοή&ειαν] συμμαχιαν 347 | ενετραπη L; ανετραπη I; ετραπη 46-52 I τροπω&έντα] τροπω&ηναι 55 | 3 αύτω] τω αντιοχω ¿ ' (om. τω 19 62) S y ; rex L a M | κατ] κατα ¿' | Έκβάτανα] pr. τα 19-62; εβτάνα 106 (sic.) ;

85

Maccabaeorum I I

94-9

4 ίεπαρϋ·εις 5 3 4 ; και 93 311 | πολλά] πλείστα 347 | ύγιαίνειν\ + και διευτυχειν L 311 (κ. ευτ.) [ εΰ πράττειν] διευτυχειν V 347 cf. E ini. ρ . 34 I και στρατ. / Άντίοχος] tr. Α | 20 om. ει A ' V L' 55 311 347 771 I εΐ — ύμίν] > Arm cf. infra | ερρωσ&αι A' V * i ' - 5 3 4 6 2 3 47 | και τά τέκνα] > 19-62 L a L V ; + υμων 55 | εστίν] εσται Α | ύμϊν] ημιν 542 | εύχομαι — χάριν L a (Sy) A r m ] > A' V q 55 771 | εύχομαι cf. Deut. 2 3 24] εχοιμι

I 46-52 58 347 La p (habemus) ; agimus La - I > Arm cf. Abel p. 403 | μέν] δε 534 |

om. τω ·&εφ 93 L a | ε'ις— εχων] om. 347 L a (cf. de B r . p. 8) A r m | εχων] εχόντων 55 | 21 κάγώ — υμών τε L a ~ M S y Arm] υμων A ' V g 55 771 cf. E i n l . p. 27 sq. | om. δε 347 | τε] δε 311 347 | την τιμήν και την εϋνοιαν] om. την I o V ; της (+ τε 311) τιμής κ. της εύνοιας L' 46-52 3 1 1 ; om. 347 L a A r m vid. cf. Abel p. 404 | εμνημόνευον] pr. αν g" 1 3 0 3 7 0 58 771 ; μνημονευων 19 347 | επαναγαγων A | κατά] περι q 46-52 55 58 771 ¡ om. τήνΖ0 L \ om. και2° 19 I φροντίσαι / της κοινής] t r . 55 | om. κοινής 106 | πάντων] + υμων A ' | άσφαλείας] pr. σωτήριας και 3 4 7 ; φίλιας L 3 1 1 ; + την εις ονρανον ελπίδα εχόντων υμων V 58 7 7 1 : ex 20 | 22 αλλ V 71-74-107 L'~19 6 2 55 58 311 347 771 I εχω 771 | έκφεύξεσΰαι] -ξασ&αι V 120 19-93 55 106 771 | 23 εστρατοπέδευσεν] -πεδευεν V | διαδεξάμενον] διαλεξαμενον Υ 1 0 6 ; διαδεξομενον q (370 e ) 58 3 4 7 ; διαδεχομενον 542 7 7 1 ; διαταξαμενον 19 | 24 αποβαιη Α ' ; αποβαίνει V * 71 2 3 6 * 311 771 ; επιβαινη 93 | om. ή A' L'~MÌ 4652 58 311 (post -η). K a | om. και 370 | προσαγγελή q] προσαγγελ&η Y L' 55 58 106 311 347 771 cf. I33; προσαπελ&η A ; διαγγελ&η 46-52 | τι δυσχερές] tr. V I είδότες] ιδοντες L \ φ La^P Sy] ως L'-™ 46-52 58 311 La-VP; η 106 I πράγματα] προσταγματα 62 cf. 10a 11 1 lis | 25 παρακειμένους] περικ. £ ' ~ 5 4 2 311 ; παραγινομενους 370 | τή βασιλεία] της βασιλείας Α ; + και

Μακκαβαίων

92 5—104

β'

88

επέχοντας καΐ προσδοκώντας το άποβησόμενον άναδέδειχα τον vlòv Άντίοχον βασιλέα, ον πολλάκις άνατρέχων εις τάς επάνω σατραπείας τοις πλείστοις υμών παρεκατετιϋέμην και συνιστών y έγραψα δε 2Β 26 προς αυτόν τα υπογεγραμμένα. παρακαλώ οϋν υμάς και άξιώ μεμνημένους των ευεργεσιών κοινή και κατ' Ιδίαν εκαστον συντηρεϊν 27 την ουσαν ευνοιαν εις εμε και τον υιον "πεπεισμαι γαρ αυτόν επιεικώς και φιλανϋ·ρώπως παρακολου&σϋντα τι] εμη προαιρέσει συμπεριενεχϋ·ήσεσΰ·αι νμΐν. 28 28Ό μεν ούν άνδροφόνος και βλάσφημος τα χείριστα πα&ών, ώς ετέρους διέϋηκεν, επί ξένης εν τοις δρεσιν οικτίστφ μόρω κατέστρεψε 29 τον βίον. 29παρεκομίζετο δε το σώμα Φίλιππος ο σύντροφος αύτον, δς κάί διευλαβηϋ·εΙς τον υίόν Άντιόχου προς Πτολεμαΐον τον Φιλομήτορα εις Αιγυπτον διεκομίσϋτ). ι 10 1 Μακκαβαΐυς δε και οι συν αύτω τον κυρίου προάγοντος 2 αυτούς το μεν ιερόν εκομίσαντο και την πάλιν, 2τσυς δέ κατά την άγοράν βωμούς υπό των αλλοφύλων δεδημιουργημένονς, έτι δε 3 3 τεμένη καϋ·είλοσαν καί τον νεώ καϋ·αρίσαντες 'έτερον ϋ·υσιαστήριον εποίησαν και πυρώσαντες λί&ους και πυρ εκ τούτων λαβόντες άνήνεγκαν ϋυσίας μετά διετή χρόνον και §υμίαμα και λύχνους και των 4 άρτων την πρόϋ·εσιν εποιησαντο. Ηαντα δε ποιήσαντες ήξίωσαν τον κύριον πεσόντες επί κοιλίαν μηκέτι περιπεσειν τοιούτοις κακοΐς, 62

I και προσδοκώντας]

> 243-731 (homoiot.); προσδεχομενονς

5 4 2 3 1 1 3 4 7 ; -δωκονμενους

V cf. E ini. ρ . 34

|

υιον]

Θ3) L' 3 1 1 3 4 7 ; προσδοκονντας

(και πρ. 62

(-κοντ.*)

δεχομενονς

+ μου L' 46-52 311 L a S y A r m θ ; + μεν 58

|

βασιλέα] p r . τον 7 2 8 | πλεονακις I 1 ανω L' 3 4 7 7 7 1 | παρεκατετιΰέμην Α 534-Ζ~ 5 4 2 ] παρεκατεΰεμην (παρακ. 5 2 5 5 ) 4 6 * - 5 2 5 5 106 | γράψω 3 4 7 | o m . δέ2° V 1 0 6 3 4 7 | υπογεγραμμένα] υποτεταγμενα 771 | 2 6 καί2°] (5ε 2 9 - 1 0 7 ; o m . 1 2 0 1 0 6 7 7 1 | ευνοιαν] εννοιαν 5 5 ; p o s t εμέ t r . 1 0 6 | είς] προς V L' I εμέ] με £'"542 | υίόν] + μου V 5 4 2 L a " L S y A r m [ 2 7 παρακολον&ονντα] συνστα&εντα Α θ K a | 2 8 χείριστα] χρηστά 4 6 - 5 2 | εν τοις δρεσιν] > L ο; + διατριβών 4 6 - 5 2 | κατέστρεψε / τον βίον] t r . L' (μετεστρ. 236) I 2 9 παρεκομίζετο] -ζε(ν) V Ζ ~ 5 3 4 - 6 2 3 1 1 | o m . δέ V 1 0 6 | σύντροφος αύτον] συντρόφου 1 0 6 S y θ | o m . δς 3 7 0 | ευλαβη&εις Α |

10 1 προσαγοντος

εκομίσαντο

-σατο 347

£ " 5 3 4 311

| το] τον 5 2 * ? 55

L a S y A r m v i d . ] εκοσμησαντο

|

2 ύπό] ano 3 1 1 ; o m . 106

3 1 1 7 7 1 ; + τα 3 4 7

| o m . μέν

46 3 -52

_Z>~728 3 1 1 ; ανεκομισαντο

[

5 5 c f . 222;

| A ; om. καί 106 | βαρβάροις ε&νεσι] t r . & (βαρβαρικοις 236) | 5 δέ] δ αν 74 | άλλοφνλων] αλλογενών L' (άλλων γενών 93) ; βαρβαρων 74 | κατά την αυτήν] κατ αυτήν την 534-19 (pr. και) \ ναοϋ] νεω L' (νεως 542) cf. 4iá | ό'ς εστι L a L X V P ] του Α ; ο εστι(ν) V* 106; του λεγομενου L' Sy A r m | χασλευ 728-19-93; χαλεσευ 534; χασαλευ 311 771 cf. lis | 6 om. εν I o 62 | εν τοις 2"] > 107 311; om. εν V L' I τρόπω 311 | 7 om. καί2° q~lm 46-52 55 106 | νμνονς άνέφερον Diss, p. 60] ενχαριστονν A (ηνχ.) i 311; ευχάριστουντες Ι; ευχαριστονντας 347 v i d . ; benedicentes L a B M ; précarités L a ^ ; υμνους ανεφερον ευχάριστου ντες 55 PTlDl η π r m t f o Sy cf. E m i . 31, 34; om. 106 La L XV A r m | κα&αρισαι A I έαυτοϋ] αυτου 74 | τόπον] οίκον 106 | 8 55 311) βαιΰσουρω q (-σονσω 731) 55 3 1 1 ; περι (εις 381) βεΰσουραν L (βαιϋ·- 3 8 1 ) ; βαιΰσονρα I 46-52 5 8 ; cf. 13ig 22, M a c . I

Einl. p. 41 sq. 74 62

L'

| ερυμνω] εν ρνμνω L'~ 381 62 542 cf. Einl. p. 22 ; εν ερυμνω

I Ιεροσολύμων

L ; οντα 9 3 | εφάνη] + τις 5 8 | o m . έφιππος Α* \ 9 ευλογησαντες V L' 4 6 - 5 2 5 8 106 3 1 1 I τον ελ. $εόν] τον Άεον τον ελ. 7 7 1 ; o m . ελεήμονα 5 8 106 | o m . και I o y L' 4 6 - 5 2 5 8 106 3 1 1 | μόνον] + δε 3 1 1 | &ηρας