Republičko savetovanje Saveza komunista o nekim obilježjima političke situacije u Bosni i Hercegovini

Citation preview

UC-NRLF

$B

581

227

POLITIČKA

BIBLIOTEKA

REPUBLIČKO SAVJETOVANJE

SAVEZA O

KOMUNISTA

NEKIM OBILJEŽJIMA POLITIČKE

SITUACIJE U BOSNI I HERCEGOVINI

IZDAJE CENTRALNI KOMITET SAVEZA KOMUNISTA BOSNE I HERCEGOVINE

ENTIT E NT ATTA ATTA ATTA

REPUBLIČKO SAVJETOVANJE

SAVEZA " O

NEKIM

KOMUNISTA

OBILJEŽJIMA

POLITIČKE

SITUACIJE U BOSNI I HERCEGOVINI

LOAN STACK

Štampa NP »> OslobođenjePobjedi Pozvali su nas u Centralni komitet da nas natjeraju u integraciju« i sl . To govore pojedinci iako dobro znaju da se u Skupštini i u Centralnom komitetu insistiralo na principima da nosioci integracije budu radni kolektivi, da se onemogući neekonomsko

18

i nesamoupravno prelijevanje sredstava, da se ostvaruje ulaganje prema planu gdje je to najrentabilnije, da se razvijaju samoupravni odnosi i sl. , a konkretne odluke, analize i drugo, treba da pripreme i donesu sami kolektivi i njihove službe i, kada to treba, da angažuju i druge faktore (institute, komore i sl.) . Protiv ovakvih slabosti i držanja pojedinaca nužno je da Savez komunista povede mnogo energičniju idejno-političku borbu , utoliko prije što se najčešće radi o članovima Saveza komunista. Dužni smo da sve ovo radimo javno: da to zna i kolektiv, i građani u komuni, u Republici i u čitavoj Jugoslaviji. Onima koji rade dobro to bi bilo veliko društveno priznanje koje , ponekad, potcjenjujemo i zanemarujemo, a onima koji rade loše, upozorenje za ubuduće . Nedostatak javnosti upravo pomaže birokratskim i malograđanskim elementima da se prikrivaju i provode svoju politiku . Što veća javnost, pak, omogućila bi članovima odnosnog kolektiva da znaju šta je šta, ko se za šta zalaže : zašto i, na osnovu toga, bila bi im data mogućnost realnog vrednovanja ljudi . Uvjereni smo da bi drugovi iz komuna i radnih organizacija u kojima se raspravlja o integraciji, kao i drugovi iz raznih republičkih rukovodstava ili imali još veći ugled, ili bi se morali drukčije ponašati kada bi radni ljudi znali zą šta se oni zalažu i šta rade . To se može postići ako svi oni budu istupali na javnim forumima. Dobro bi bilo da i danas ukažemo i na dobre i na loše primjere. Interesantno je da taj aksiom znamo , da načelno govorimo o njemu, ali kada treba da identifikujemo pojavu, njenog nosioca, onda kao da čekamo da to uradi neko drugi . Zašto je to tako? 2* 19

Gdje su uzroci tome? Odgovor na ovo pitanje treba tražiti , pored ostalog, i u birokratizaciji koja je proizvod određenog, već pređenog sistema u našem društvu, a koji , ipak, još živi u nekim sredinama i u shvatanjima jednog broja ljudi . Kada se još tome doda činjenica da u nekim sredinama samoupravni socijalistički odnosi, i pored svih deklaracija, tek prave prve korake, onda u tim uslovima ovo prvo lakše egzistira. S druge strane, imamo primjera da i kada u tim sredinama dođe do javnog raspravljanja o određenim pitanjima, posebno do raspravljanja o konkretnim ličnostima, ono dobiva i takve razmjere i služi se takvim sredstvima koja su, po pravilu , iz arsenala starog društva (Šekovići) . Lijek ovim i drugim sličnim slabostima je podizanje opštekulturnog nivoa, idejne svijesti, povećanje materijalne proizvodnje, dalje jačanje samouprave i prava radnih ljudi da raspolažu što većim dijelom viška rada i boljih uslova da mogu sami da intervenišu , da ocjenjuju i odlučuju o takvim i drugim pojavama u njihovoj sredini , što i čini suštinu razvijanja samoupravnih socijalističkih odnosa . Za ovo naprijed vezana su i neka neprihvatljiva shvatanja određenih vrijednosti . Pojedini članovi Saveza komunista, među njima i neki koji su birani u rukovodstva, smatraju da će se prećutkivanjem grešaka sačuvati » mir u kući« . Praksa, pak, pokazuje da se takvim radom kumuliraju i greške i nepovjerenje i kada ipak dođe do nužnog razrješavanja ono poprima nenormalne razmjere. Ili, pogrešna shvatanja slobode i samostalnosti ličnosti i kolektiva koja se izražavaju u nepoštivanju odluka većine, u insistiranju na usko shvaćenom, parcijalnom interesu , makar da je on u suprotnosti

20

sa opštim, pa i sa stvarnim užim interesom, u odricanju prava bilo kome van kolektiva da kaže svoju riječ o određenom problemu u radnoj organizaciji i sl. Prevazilaženje ovakvih shvatanja usko je povezano , takođe , za razvoj samoupravnog socijalizma, za praktičnu akciju svakog na svom mjestu i uporedo s tim , sa našim naporom za većim obrazovnim , političkim, kulturnim i idejnim nivoom . Napor svakog od nas u tome mora da bude veći, jer se mijenjaju uslovi rada, jer obrazovni, kulturni i politički nivo građana raste, raste njihov interes za društvene poslove i inicijativa . U takvim uslovima ne može se biti vodeća snaga društva ako se ne posjeduju sve noviji kvaliteti, ako i pojedinačno ne prednjačimo po tim kvalitetima u masama radnih ljudi, među pripadnicima klase čija smo vodeća snaga. U vezi sa razmatranjem ovih pitanja treba naglasiti da je primjer Dervente veoma instruktivan . Dok smo raspravljali u užim opštinskim krugovima i ovdje u centru, postojala su stalna kolebanja u ocjeni, tako da se izrazim, ko je jači , Savez komunista i Socijalistički savez, ili grupica ljudi koji rade suprotno . Onoga momenta kada se razgovaralo s radnicima , s građanima , kada se prestalo sa kombinacijama u užim grupama, pokazalo se da se i problemi ove prirode mogu uspješno savladati ako se ljudima kaže istina i ako se ide u javnu , demokratsku političku akciju . I u Savezu komunista se , u toj opštini takođe, vršila diferencijacija . Na ovom i drugim primjerima iz Saveza komunista je otišlo 90 članova, ali je zato bilo primljeno 120 novih . Sastav tih novoprimljenih članova govori o tome da ispravno vođena politika obezbjeđuje rješavanje 21

mnogih pitanja - od akcionog jedinstva do željene socijalne strukture. U opštini Derventa primljeno je preko 40 radnika, 20 seljaka, 50 omladinaca i 5 službenika. Znači, potrebno je nalaziti se u centru života, imati inicijativu u rukama, stalno biti u akciji koja mobiliše sredinu u kojoj djelujemo, pa će mnogi problemi biti brže i lakše razrješavani . U tome je velika uloga opštinskih konferencija i njihovih organa. U posljednje vrijeme se čuju prigovori da je tempo rada prebrz, da Centralni komitet nameće poslove koje nije moguće uspješno obaviti i stizati . To je tačno samo ako se radi na stari način, ako opštinski komitet » rukovodi >svojoj kući « ne bi se smjelo protumačiti kao zatvaranje u uske okvire. Naprotiv, jedan od razloga za reorganizaciju Saveza komunista jeste u prevazilaženju uskih granica u koje su bili smješteni komunisti. To stvara uslove za kreiranje politike na najširem komunalnom, republičkom , jugoslovenskom planu. Bez toga nema ni efikasnog rada organizacije Saveza komunista . Uticaji « odozdo > svom >to jest, resa radničke klase o savlađivanju sopstveničkog monopola, prevazilaženju najamnih radnih odnosa i razvijanju procesa oslobađanja rada ; o prevazilaženju buržoaskog prava u raspodeli, punoj afirmaciji socijalističkog samoupravljanja i stvaranju besklasnog društva «< , kao i od toga koliko imamo pred očima » ne samo odnos radničke klase prema konačnom cilju - u čemu ona može da bude veoma jedinstvena , jer je njen interes jedinstven već i konkretnu strukturu interesa koja u većoj ili manjoj meri -- neposredno ili u povezanosti sa drugim kretanjima u društvenoj svesti - može uticati na svesni odnos pojedinog radnog čoveka ili pojedinih grupa radničke klase prema neposrednim problemima i zadacima klasne borbe idealna rješenja«< , ali neostvariva, jer u stvari , predstavljaju izraz interesa koji su objektivno protiv konkretizacije onih zadataka koji su i realni i mogući i koji znače korak naprijed . Mi treba da polazimo od toga da je integracija u konkretnim oblicima uvijek uslovljena određenim stepenom razvijenosti pojedinih snaga u datoj radnoj organizaciji i datoj grani. Ja bih primjere naveo. Uzmimo drvnu industriju i šumarstvo. Veliki broj preduzeća, oko 78-80 , uslovljava u sadašnjoj fazi takve konkretne integracione zahvate koji nuž-

138

no idu dosta regionalno , kao npr. unsko, vrbasko, gornjevrbasko, drinsko, srednjebosansko područje. Ili, u poljoprivredi područje Semberije, Posavine, Lijevča Polja, Hercegovine itd . U stvari, tako regionalno okrupljene organizacije trebalo bi, u sljedećoj fazi procesa povezivanja, podnijeti i razvijati dalje i brže na širem planu integraciju. A svaki danas, maksimalistički zahtjev kao nova ideja o boljim oblicima integracije, kao na primjer, što je neki dan došla nova ideja za formiranje jedinstvenog preduzeća u Republici za drvnu industriju i šumarstvo su u stvari parola onih snaga koje se integraciji suprotstavljaju. Ali ako se u nekim granama i oblastima djelatnosti kao što je energetika, o čemu je bilo juče dosta govora, metalurgija, saobraćaj , banke, osiguravajući zavodi i sl. pojave realni programi i konkretni integracioni zahvati u okviru Republike, onda to može da predstavlja jednu potrebnu fazu u kojoj se stvaraju takve organizacije koje će proces integracije na širem jugoslovenskom planu ponijeti brže. Zato su, po mom mišljenju, neosnovane kritike koje, služeći se upravo ovim primjerima kao argumentima, ističu kako je ovakav vid integracije u stvari zatvaranje u okvire Republike i da je to etatistički prilaz integraciji i njeno usko postavljanje. Drugi momenat je takođe važan. Ovakvi integracioni zahvati su momentano najbolji i tim prije su neopravdane kritike upućene na to kako ovi procesi znače zatvaranje Republike. Jer, ja mislim da činjenice govore suprotno. Ovdje se, rekao bih , radi, prije svega, o racionaliziranju sadržine i metoda integracije, a prigovor koji se ponekad čuje da se Republika Bosna i Hercegovina zatvara je neosnovan i zbog toga što ona to nije , niti ona objektivno je u mogućnosti da se zatvori, posebno

139

u jugoslovenskoj privrednoj, kulturnoj i političkoj konstelaciji ona ne može da se zatvara. Bosna i Hercegovina je kao republika upućena na saradnju sa drugim republikama na svim domenima i to je uslov njenog i privrednog i kulturnog razvitka i prosperiteta. Da se proces povezivanja odvija izvan Republike, mogu da nam posluže i primjeri integracija » Rudi Čajaveca« sa EI » Nišom >Koran Igman« , a u Olovu je na vrijeme upozoreno na krstarenje diplomatskih kola na šumskim komunikacijama Olovo - Sokolac - Han Pijesak i na pojačano krstarenje drugih kola sa stranim registracijama. 41) U Banjaluci je primijećeno interesovanje stranih diplomatskih predstavnika, a i prikupljanje podataka iz različitih oblasti našeg društvenog života (o vojnim objektima, o privredi, o međunacionalnim odnosima, o kulturi i jeziku, o raspoloženju naših građana u vezi s događajima na Istoku) pa je čak otkrivena grupa stranih državljana koja je pod turističkom etiketom vršila geološko ispitivanje zemljišta u regionu koji je od značaja za odbranu zemlje.

344

stranci dolaze u kontakt s kim hoće i kreću se kuda žele. Zbog nebudnosti i naivnosti, susretljivosti i gostoprimstva pojedinih građana, pa i otvorenosti u razgovorima koja ide sve do razmetljivosti, stranci nekada lako dolaze do podataka koji ih interesuju . U opštinama iz kojih radna snaga odlazi vani, izvjesna saznanja ukazuju da se neprijatelj služi različitim sredstvima ucjene u cilju vrbovanja naših radnika da stupaju u ustaške i četničke terorističke organizacije. Premda se ne operiše podacima u tom smislu, ističe se da radnici. koji se vraćaju iz zapadnih zemalja izjavljuju kako ih pojedini funkcioneri ustaške i četničke emigracije pokušavaju uvući u svoje redove , kako ih pozivaju na razne sastanke i manifestacije, i kako ih pri traženju zaposlenja ucjenjuju pristupom u članstvo tih organizacija.42) Ali , isto tako radnici stavljaju do znanja društveno-političkim organima da emigracija u tome ne uspijeva, sem izvjesnih izuzetaka. Politička emigracija, potpomognuta klerikalnim konzervativnim snagama i profašističkim organizacijama u zapadnim zemljama , pokušava da se poveže s neprijateljskim elementima u zemlji radi intenziviranja i efikasnijeg usmjeravanja akcija u borbi protiv samoupravnog socijalističkog sistema i politike Saveza komunista Jugoslavije 42) Na sastanku s radnicima koji rade u inostranstvu iznošeni su (u dvije opštine) konkretni slučajevi njihovog vrbovanja, posebno mladih ljudi od strane neprijateljskih obavještajnih službi. Rečeno je da se manje grupe vrbuju uz obećanja da idu u Australiju i Ameriku a da se nađu u legiji stranaca poslije čega se neki od takvih vraćaju natrag.

345

u najširem smislu. U tom nastojanju došlo je i do povećane neprijateljske aktivnosti pojedinih reakcionarnih vjerskih krugova kako iz redova rimokatoličke crkve, tako i iz redova pravoslavne crkve i islamske vjerske zajednice. Ovom prilikom je potrebno istaći da ne treba potcjenjivati ni izvjesna nastojanja koja dolaze iz istočno-evropskih socijalističkih zemalja, a koja su usmjerena u pravcu negiranja i obesnaživanja razvitka našeg samoupravnog društva i reorganizacije Saveza komunista . Ova nastojanja nailaze na prijem kod birokratsko -etatističkih elemenata, pojedinih intelektualaca i ponekih bivših informbirovaca. Ali, i pored svih pokušaja i nastojanja političke emigracije i drugih snaga koje žele umanjiti efekte našeg razvojnog pravca, osjetljivost radnih ljudi i njihov aktivistički stav prema pokušajima neprijateljskog djelovanja iznutra i izvana jako je prisutna. Zato se zahtijeva da se borba protiv neprijateljskog propagandnog djelovanja izgrađuje kao konstituens političke i samoupravne kulture Ineposrednog proizvođača i građanina uopšte. Ova pitanja ne mogu spadati samo i isključivo u nadležnost organa društvene bezbjednosti , već, a to ističu radni ljudi na mnogim skupovima, i predstavničkih, političkih i drugih organa i organizacija u društveno-političkim zajednicama i radnim organizacijama . Progresivna društvena klima pruža sve mogućnosti za veću javnost rada i na ovim pitanjima.

346

Prikazom pojedinačnih negativnih pojava u političkom životu i nekih tendencija koje mjestimično utiču na efekte političke akcije Saveza komunista i drugih snaga društva, ne umanjuje se značaj pozitivnih rezultata u političkom životu. Naprotiv, ukazivanje na izvjesne otpore progresivnim društvenim kretanjima, i na slabosti koje se ispoljavaju, pomoći će da se u pretkongresnoj aktivnosti Savez komunista u idejnoj i političkoj borbi i preobražaju svoga djelovanja jasnije odredi prema njima.

Neki predlozi i sugestije u cilju pojačavanja idejno-političke akcije SK Pozitivnim političkim i društveno-ekonomskim kretanjima i raspoloženjima radnih ljudi Savez komunista i druge društveno-političke organizacije trebalo bi u još većoj mjeri da se koriste za pojačavanje aktivnosti na realizaciji ciljeva privredne i društvene reforme. Sadašnja situacija, imajući u vidu, prije svega, teškoće koje proizilaze iz strukture privrede i neriješenih sistemskih pitanja , nameće potrebu političke organizovanih mjera za pojačavanje ofanzive, za koju postoje svi potrebni uslovi . Time bi se članstvu pomoglo da se određenije snalazi i postavlja i u razobličavanju i suzbijanju antisamoupravnih i antireformskih , nacionalističko -šovinističkih i sličnih postupaka i shvatanja. Izvjesno je da su otpori i prema samoupravljanju i prema sprovođenju privredne reforme intenzivirani u onim sredinama gdje su zatajile subjektivne snage, gdje Savez komunista djeluje

347

nejedinstveno i gdje se unutar njega osjećaju oni birokratski i konzervativni elementi koji idejno-političku akciju otežavaju . Protivrječnosti koje se javljaju u razvitku pružaju izvjesnu šansu birokratsko- etatističkim i anarho-liberalističkim elementima da sa pozicija incidentarnih pojava , koje nužno prate svaki društveni proces, izvlače uopštene zaključke o principskoj deplasiranosti i samoupravljanja i ostvarivanja reforme. Stoga bi članovi Saveza komunista morali da shvate da je i samoupravljanje i realizacija privredne reforme proces koji omogućava da se ispolje svačije kreativne sposobnosti i da se na pitanjima borbe za progres vrednuje i idejna opredijeljenost svakog čovjeka. Savez komunista bi trebalo još uspješnije da koncentriše svoje snage u prevazilaženju onih negativnosti koje u izvjesnim sredinama mogu da usporavaju razvoj pozitivnih samoupravnih procesa . Da bi akcija komunista bila još djelotvornija na ovom planu, mora se imati na umu kompleksnost razvoja ovih procesa, mora se sagledati njihov suštinski i dugoročni smisao . Tek tada, naravno , The računajući one elemente koji i u Savezu komunista nastoje da ove procese onemoguće, mogla bi se obezbijediti jedinstvenija akcija Saveza komunista u otklanjanju i suzbijanju negativnih tendencija koje su, zapravo , prateće pojave razvoja samoupravljanja i sprovođenja privredne reforme. Tada bi bilo lakše identikovati nosioce otpora i samoupravljanju i privrednoj reformi i jedinstvenom akcijom ih onemogućiti. Ne treba se zavaravati da otpora samoupravljanju i sprovođenju privredne reforme neće biti i ubuduće. Jer, sve dok je samoupravljanje proces i dok sprovođenje

348

reforme bude značilo razvoj , oni će oslobađati čitav niz protivrječnosti u kojima se čak i pojedini komunisti i u početku neće moći uvijek snaći. Zbog toga oni često i nesvjesno dolaze u stanje sumnje koja njihovu vjeru u ispravnost ovih procesa dovodi u pitanje. Upravo na tom polju Savez komunista mora se još više založiti kako bi dogmatizovane iluzije i predstave o socijalizmu kod pojedinih komunista i radnih ljudi razbijao , i uvijek ih, sa dobrom mjerom realizma, sučeljavao sa progresivnim i modernijim, stremljenjima koja proizilaze iz socijalističkog razvoja. U Savezu komunista neophodno bi bilo vršiti i bolju selekciju pri ocjenjivanju nekih pojava. Jer, pojedini komunisti i iz neznanja , nedovoljne obrazovanosti, nemogućnosti da shvate sadašnji kurs razvoja društva, iz nesposobnosti da razluče idejna određenja nekih pojava i njihovih nosilaca, prihvataju --- iako su vrlo često dobronamjerni i u svojoj biti privrženi idejnoj platformi Saveza komunista tendencije koje su objektivno u suprotnosti s tom platformom.

Savez komunista , a to se posebno u ovom momentu odnosi na rukovodstva , morao bi usmjeravati značajan dio svoje pažnje objašnjavanju cjelokupne političke situacije u pojedinim područjima, u Republici i našoj socijalističkoj zajednici u cjelini, ističući stalni kurs razvoja samoupravnog društva . U idejno-političkoj akciji neophodno je voditi računa i o izvjesnoj stihiji koja je evidentna u nekim sredinama i koju treba preciznije politički ocjenjivati . U toj stihiji pojedini članovi Saveza komunista reaguju i na afektivne načine, u čemu

349

se ispoljavaju ne samo zaostala svijest već i nedovoljna obaviještenost, pa i izvjesna nezadovoljstva. Akcija rukovodstva Saveza komunista morala bi biti usmjerena i u pravcu pomoći članstvu da trezveno, i sa više političke osjetljivosti i odgovornosti, raspravlja o pojedinim pitanjima, upozoravajući koliko nekada zablude i površna reagovanja, ili, pak, nezadovoljstva pojedinaca, koriste reakcionarni i neprijateljski elementi i grupe u svoje ciljeve . Komunistima takođe treba ukazivati i na one snage koje, pod firmom borbe za i demokratiju, djeluju protiv usvojenog kursa interesa Saveza komunista . U narednom periodu trebalo bi, zato , identifikovati kako slične tendencije tako i njihove nosioce koji pokušavaju da stvaraju zabune i da i dobronamjerne građane dovode u sumnju i nedoumicu . Aktiviranje pojedinaca i grupa koje djeluju sa pozicija pobijeđenih na Četvrtoj sjednici CK SKJ, neke organizacije Saveza komunista nisu dovoljno pratile i preduzimale odgovarajuće mjere u njihovom suzbijanju . Štaviše i opštinski komiteti u posljednjoj godini nisu ni Centralni komitet informisali o tim pojavama, što pokazuje da se u svakodnevnoj aktivnosti ne posvećuje potrebna pažnja pomenutim manifestacijama i da nema dovoljno budnosti prema posljedicama koje one imaju . Iako je evidentno da ima pojedinih otvorenih istupa protiv sistema , karakteristično je da u svim organizacijama nema prave kvalifikacije onih ličnosti koje se eksponiraju kao tobožnji prijatelji društva, a koji svjesnim djelovanjem rade protiv njega. Stoga bi trebalo dublje ući u pozadinu shva-

350

tanja i akcija onih koji negiraju sve što smo do sada postigli. Savez komunista u narednom periodu borbe za reformu moraće posebno da imenuje nosioce negativnih pojava i u svojim redovima. To će omogućiti brže raščišćavanje problema i oslobađanje organizacija od onih koji nisu spremni da se bore za proklamovani kurs. U susretu predstojećem V kongresu SKBiH i IX konkresu SKJ, Savez komunista bi morao uložiti još veće napore u rješavanju zadataka privredne i društvene reforme i, uporedo sa tim, pospješavati svoju suštinsku reorganizaciju , kako bi njegova funkcija vodeće snage razvoja još više dolazila do izražaja. Materijal pripremili : Hamdija Pozderac, Ismet Kreso, Mesud Sabitović, Mara Hadžović, Milorad Muratović i Sadudin Musabegović.

351

II AKTIVNOST ORGANIZACIJA SK U NEKIM PRIVREDNIM ORGANIZACIJAMA I GRUPACIJAMA U OSTVARIVANJU STAVOVA SAVEZA KOMUNISTA O INTEGRACIJI U PRIVREDI Razmatrajući aktuelne idejno -političke probleme i zadatke Saveza komunista u sprovođenju privredne reforme, Centralni komitet SKBiH je , na svojoj Petnaestoj sjednici, u usvojenim dokumentima kritički ocijenio dosadašnju aktivnost organizacija SK u vezi s integracijom u privredi . Tada su, takođe , definisani stavovi Saveza komunista o suštini i ekonomskoj nužnosti udruživanja u privredi i osnovnim pravcima dalje akcije SK na ovom području . U cilju da se donekle sagleda aktivnost i orijentacija organizacija SK u realizovanju ovih stavova, odabrano je nekoliko konkretnih i karakterističnih primjera, bez pretenzija da se daju ocjene cjelishodnosti i pravilnosti konkretnih oblika integracije. Pri izboru radnih organizacija , grupacija, odnosno grana, imao se u vidu njihov širi ekonomski i društveni interes za našu Republiku , kao i to da ti primjeri, bar donekle, reprezentuju karakteristične slučajeve po stepenu i orijentaciji, kao i inicijativama u ostvarivanju ovih procesa u Bosni i Hercegovini. Ovaj izbor izvršen je poslije disku-

352

sije, u kojoj je uzelo učešće nekoliko članova Centralnog komiteta SKBiH i Izvršnog komiteta, koji su uključeni u grupe Izvršnog komiteta, formirane sa zadatkom da prate aktivnost organizacija SK u nekim privrednim granama i da im pružaju konkretnu pomoć u razradi zaključaka Centralnog komiteta. (Za izradu ovog materijala korišćena je odgovarajuća dokumentacija CK SKBiH, i razgovori vođeni u organizacijama SK u navedenim preduzećima i grupacijama. ) Grupacija preduzeća: »Pretis>Pobjeda>Slavko Rodić Radnik će biti prebacivan po volji pojedinaca sa posla na posao « , »Radnik će imati manja samoupravna prava nego što ima u sadašnjem preduzeću>HE na Neretvi«< pismenoj formi podnijeto na ovom sastanku. U tom aktu, konstatuje se, između ostalog, da je osnovna organizacija SK ovog preduzeća posljednjih godina u više navrata tretirala pitanja unapređenja organizacionih oblika elektroprivrede i da je, na inicijativu osnovne organizacije SK, kolektiv ovog preduzeća dao značajan prilog prilikom donošenja Osnovnog zakona o elektroprivredi, kao i u pronalaženju najpovoljnijeg organizacionog oblika elektroprivrede u BiH.

Posebno se ističe da osnovna organizacija SK i organi samoupravljanja prilikom razmatranja Preporuke Privrednog vijeća i zaključaka XII sjednice CK SKBiH, nisu mogli naći za sebe pravi odgovor na pitanje šta je to tako loše u elektroprivredi i šta je još neriješeno , jer se svugdje samo paušalno govori o integraciji elektroprivrednih organizacija .

363

Takođe se konstatuje da su osnovna organizacija SK i organi upravljanja na više sastanaka analizirali elemente koji se traže i žele ostvariti integracijom, ali da u toku tih analiza nisu mogli da dođu do zaključka u prilog jedne takve integracije. Naglašava se da će osnovna organizacija SK odlučno istrajati u koncepciji da se Zakon o elektroprivredi što prije sprovede i da se ova grana oslobodi od stranih uticaja koji su kočili njen brži razvoj , » i ako ima u Zakonu izvjesnih postavki koje smetaju republičkim organima i rukovodstvima, onda bi trebalo pokrenuti postupak za izmjenu zakona, tražeći bolja rješenja uz istovremeno preuzimanje i odgovornosti za ta nova rješenja «< . S ovakvim stanovištem organizacije SK » HE na Neretvi«< Jablanica, saglasio se i sekretar organizacije SK »Elektro-Vrbas« , koji je istakao da su stavovi njihove organizacije SK i organa upravljanja u osnovi identični sa stanovištem organizacije SK iz >» HE na Neretvi » HE Jablanica u vezi sa političkim stana Neretvi«< vovima CK SKBiH o integraciji u elektroprivredi . Ta gledanja, kao i ton kako se prezentiraju, produkt su jednostranih shvatanja koja više oblike ekonomskog povezivanja i udruživanja u novim uslovima u elektroprivredi, mehanički upoređuju i dovode u vezu sa prevaziđenim oblicima organizacije, kakvi su postojali prije donošenja Zakona o elektroprivredi . Otuda i preovladavaju uski lokalni interesi koji vode zatvaranju u uže regionalne okvire na štetu širih i dugotrajnijih interesa i potreba kako vlastitih, tako i privrede i društva u cjelini. Različiti ekonomski interesi i položaj hidro i termo izvora i prenosa električne energije u uslovima njihove pune ekonomske samostalnosti nisu smetnja za njihovo poslovno udruživanje. Naprotiv, dejstvom ekonomskih faktora u uslovima privredne reforme zajednički interesi ovih organizacija i grane kao cjeline upućuju ih i sve će ih više upućivati na zajedničko usmjeravanje svoje tekuće i perspektivne politike i razvoja.

Prema tome, samo deklarativno izjašnjavanje u prilog iznalaženja boljih rješenja, a istovremeno uporno branjenje postojećeg stanja, kako to čine u » > HE na Neretvi> da je pitanje organizacije elektroprivrede Bosne 365

i Hercegovine od izvjesnih faktora u našoj Republici prenaglašeno ... Žitoprometa« počeli su da izbijaju požari (šteta od požara 1964. godine iznosila je 80 miliona starih dinara) , česti kvarovi na mašinama , otkriveno je ubacivanje stranih predmeta u brašno i hljeb, prosijecanje sita, pokušaji obustava rada itd. S obzirom na ovakve pojave opravdano se posumnjalo da je u » Žitoprometu« prisutno direktno neprijateljsko djelovanje. Na primjeru ovog ovog preduzeća koje obavlja delikatnu produkciju, trebalo je ispitati odnos i rad organizacije i članstva SK na planu ostvarenja unutarnje kontrole i bezbjednosti u predu zeću. Negdje do polovine 1966. godine stanje u »Žitoprometu« bilo je potpuno nesređeno, ili, kako i danas kažu »nesnosno « . Prije svega, sasvim poremećeni odnosi u rukovodstvu preduzeća, izra*) »Zitopromet« iz Sarajeva je preduzeće za promet i preradu žitarica ; ima 16 radnih jedinica, od kojih su 4 u Sarajevu ; ukupno zaposlenog osoblja oko 750 ; 120 članova SK, a u sarajevskim pogonima 85.

398

zito grupašenje, otvoren otpor mjerama reforme, borba za položaj , rasipništvo i neracionalno trošenje sredstava, unijeli su u radni kolektiv » Žitoprometa> Žitopromet