Nacrt teza o daljem razvoju i reorganizaciji Saveza komunista Jugoslavije

Citation preview

JN 9679 A5 S4 N33

UC-NRLF

$ B 581

579

NACRT

O I

DALJEM

TEZA

RAZVOJU

REORGANIZACIJI

SAVEZA

KOMUNISTA

JUGOSLAVIJE

BEOGRAD, MAJA 1967.

NACRT

O

TEZA

DALJEM RAZVOJU

I REORGANIZACIJI SAVEZA

KOMUNISTA

Savery JUGOSLAVIJE

BEOGRAD, MAJA 1967.

JN ASCH N32

UVOD

Naše socijalističko društvo ušlo je u novu fazu razvitka koju obeležavaju duboke promene u svim oblastima života. Osnovu tih promena čini dalji razvoj socijalističkih odnosa u proizvodnji : samoupravljanje i neposredna raspodela prema radu snažno su zakoračili napred, jača društveni položaj radnog čoveka i njegovo neotuđivo socijalističko pravo da odlučuje o uslovima i rezultatima svoga rada. U kontinuiranom razvitku socijalističkih društveno- ekonomskih odnosa privredna reforma predstavlja najznačajniji korak u savlađivanju otuđenosti viška rada od onih koji ga stvaraju, što znači istorijsku tekovinu radničke klase i suštinski preobražava njeno društveno biće . Na toj osnovi vrši se dubok preobražaj socijalne strukture, prevazilaze se klasna podela i privilegije a upravljanje društvenim poslovima gubi obeležja izdvojene oblasti društvene podele rada i postaje sve više stvar radnih ljudi koji kroz razvijeni sistem socijalističke demokratije neposredno odlučuju o usmeravanju tokova društvenog kretanja. Dalji razvoj i reorganizacija Saveza komunista Jugoslavije sastavni su deo ovih dubokih revolucionarnih promena kroz koje prolazi naše društvo . 3

1946

Reorganizacija SKJ predstavlja i internacionalističku obavezu jugoslovenskih komunista da na osnovu svog revolucionarnog iskustva traže odgovore na osnovne društvene dileme, na osnovne protivrečnosti savremenog društveno-istorijskog kretanja. Savez komunista je u toku više decenija predvodio radničku klasu i napredne društvene snage u borbi za ostvarivanje socijalizma . Kao što se rezultati postignuti u ranijim etapama te borbe ne mogu zamisliti bez idejne, političke i organizacione akcije komunista, tako se ni zadaci sadašnje etape, koja se oslanja na prethodno izvojevane tekovine i predstavlja njihov prirodni nastavak, ne bi mogli ostvarivati ako bi izostala ili bila nedovoljno izražena uloga društvene snage koja `osvetljava put napred, ukazuje na ključna pitanja borbe za socijalistički društveni progres i daje smer revolucionarnoj društvenoj akciji. Da bi u ovim novim uslovima društvenog razvitka i dalje ostvarivao uspešno svoju ulogu Savez komunista mora da izvrši svoju sopstvenu transformaciju, da celokupnu svoju delatnost i svoju organizacionu strukturu svesno postavi prema sadašnjim revolucionarnim zadacima. Osnovni zahtev koji proizlazi iz dostignutog stepena razvitka odnosa samoupravljanja i neposredne socijalističke demokratije jeste potpunije integrisanje Saveza komunista u odnose u kojima radni ljudi, oslobađajući se tutorstva osamostaljene političke vlasti, odlučuje o proizvodima rada i društvenim poslovima. U tom sistemu Savez komunista ne može više delovati kao snaga koja spolja dejstvuje na oblike udruživanja radnih ljudi, već kao unutrašnji faktor koji se snagom ideja i argumenata bori da odluke koje organi samoupravljanja suvereno donose budu usmerene ka progresu socijalističkog društva. 4

Promene u društvenim odnosima koje se odražavaju na položaj i način ostvarivanja vodeće uloge Saveza komunista menjaju i njegovo društveno biće, zahtevaju odgovarajuće promene u njegovom ustrojstvu, u njegovim unutrašnjim odnosima, u načinu i oblicima organizovanja komunista. Pomeranje težišta dejstva Saveza komunista sa područja vršenja vlasti na područje idejno - političke akcije traži da se pitanja stvaralačkog razvoja socijalističke misli i njenog prerastanja u društvenu svest i praksu njenog pretvaranja u materijalnu silu, stave u prvi plan zadataka Saveza komunista. U skladu s tim potrebno je da se brže prevazilaze elementi stare svesti i političkog mentaliteta kao i hijerarhijski odnosi u organizaciji SK --- da bi se otvorile široke mogućnosti ispoljavanja svestrane inicijative članova i organizacija i da se oblici organizovanja tako postave da komunisti budu u položaju da neposrednije i pravovremeno deluju na svim nivoima i područjima društvenog života. Nužnim, temeljnim promenama u načinu ostvarivanja svoje vodeće uloge, Savez komunista će se osposobiti da uspešnije i efikasnije realizuje svoje programske ciljeve i politiku , da demokratskim putem postiže stvarno jedinstvo u pogledima i u akciji, i viši stepen odgovornosti svoga članstva. » Vršeći reorganizaciju Saveza komunista treba polaziti od toga da on i dalje ima odlučujuću ulogu u cjelokupnom našem društvenom životu, a naročito u razvoju samoupravljanja i pravilnom usmjeravanju socijalističkog razvitka . Razumije se, sve manje kao faktor vlasti, a sve više kao faktor idejno-političkog usmjeravanja. >reda« obnavljanjem administrativno-birokratskog sistema. Održavanje, obnavljanje ostataka birokratizma značilo bi stvarno produbljavanje razlika iz-

10

među društvenih slojeva i zaoštravanje društvenih sukoba. Otpori samoupravljanju izražavaju po svojoj suštini pozicije koje su suprotne društveno-istorijskim interesima radničke klase. Te još tvrdokorne tendencije prodiru i u tkivo Saveza komunista . One se izražavaju kao nastojanje da se održi prevaziđen način delovanja SK, da se temeljno narušena administrativno - etatistička organizacija upravljanja radom konsoliduje pomoću SK, koji bi kao centar vlasti neposredno odlučivao i pretvarao samoupravna tela u golu transmisiju. Ove težnje prirodno su spojene sa naporom da se strogi hijerarhijski odnosi održe kao baza unutrašnjih odnosa u SK, kao dominacija izvršnih organa i njihovih aparata. Prevaga tih tendencija bi značila rastakanje revolucionarne klasne sadržine SK, njegovo pretvaranje u okvir nosilaca monopola za sukob neformalnih grupa vlasti, i podređivanje organizacija tim interesima. Ovakve tendencije neminovno bi značile odvajanje SK od njegove socijalne baze. Anarholiberalistička shvatanja i ponašanja - time što teže slabljenu avangardne uloge SK objektivno pothranjuju birokratske tendencije. b) Uz teškoće i otpore, koji prate svaki dalekosežni prodor na putu socijalističkog progresa, razvija se nova društveno-ekonomska osnova, novi produkcioni odnosi u oblicima samoupravljanja. U nedrima društva rađa se nova pokretačka snaga - lični i društveni interes slobodno udruženih proizvođača . Kristališe se nov sistem vrednosti koje postaju sastavni deo tkiva socijalizma, ovladavaju svešću ljudi i pretvaraju se u materijalnu snagu . Samoupravljanje postaje vladajuća tendencija, ne kao već dato stanje, nego kao opšteusvojen pravac kretanja društva.

11

2. Osnovni socijalni nosilac tog novog odnosa je radnička klasa u borbi za afirmaciju svog neposrednog i istorijskog interesa. Ta uloga radničke klase uslovljena je njenim objektivnim položajem u društvu, koji je čini glavnom snagom borbe za prevazilaženje ostataka klasnog društva i ostvarenje socijalističkih odnosa . Otuda se ona ne može miriti sa uslovima birokratizma u kojima su zadržani elementi najamnih odnosa i mora se beskompromisno boriti za njihovo konačno ukidanje. Sa afirmisanjem samoupravljanja, prelazom radničke klase na pozicije upravljača koji već zahvata njene najrazvijenije delove , počinje proces koji vodi dalekosežnim promenama u njenom položaju , u društvenom biću klase i drugih socijalnih slojeva. Zasnivanje svih delatnosti na samoupravljanju i raspodeli prema radu , ukidanje podele na upravljače i izvršioce i pretvaranje funkcije rukovođenja u instrument udruženih i ravnopravnih proizvođača , otklanjanje razlika zasnovanih na funkciji u hijerarhiji upravljanja, pretvaranje ličnog rada u jedini osnov društvenog položaja, - to su procesi koji već deluju , to je budućnost koja već počinje . Povezivanje duhovne i materijalne proizvodnje , naučnog stvaralaštva i intenzivnog privređivanja dobija u samoupravljanju nove podsticaje. Sve strukture i odnosi , kao i slojevi koji su formirani u etatizmu i ranije počinju da se razlažu , da se iznutra diferenciraju i njihovi delovi prelaze na pozicije radničke klase , ulaze u isti objektivni društveno - ekonomski odnos. Stare granice se narušavaju i počinje veća integracija između ranije oštrije polarizovanih slojeva. U onom stepenu u kome društvo razvija proizvodne snage i savremenu tehnologiju i postaje samoupravno, radnička klasa u starom smislu reči počinje da se neposrednije integriše sa slojevima tehničke inteligencije, a posredno i sa radnim 12

ljudima u neprivrednim delatnostima, intelektualnim radnicima, koji ulaze u načelno isti položaj prema sredstvima rada i dobijaju iste društvene interese i ciljeve. Razvoj krupne socijalističke privrede, povezivanje industrije i poljoprivrede i prevazilaženje etatističkih odnosa podstiču slobodniji razvoj rada na ličnim sredstvima za proizvodnju i dovode do promena u sastavu i položaju velikih delova radnog seljaštva. Individualni poljoprivredni proizvođači izlaze iz svoje tradicionalne zatvorenosti i naturalne proizvodnje i kroz kooperaciju i druge oblike povezivanja ulaze u širu društvenu podelu rada. Na bazi svojih interesa tešnje se integrišu sa nosiocima socijalističkih oblika privređivanja i sve aktivnije učestvuju u društveno-političkom životu i razvoju društvenih delatnosti u okvirima komunalne samouprave . 3. Razvitak samoupravnih odnosa, međutim, nije i ne može biti harmoničan, već je ispunjen suprotnostima i sukobima. a) To se izražava i kroz ispoljavanje uskocehovskih interesa, otpora i težnji da se očuva birokratska pozicija i povlašćen položaj vezan za etatističku strukturu , da se postigne izjednačavanje dohotka bez obzira na stvarni udeo u rezultatima rada, ili pak uspostave takvi rasponi koji nemaju svog osnova u radu već u korišćenju različitih oblika monopolističkih pozicija i ostataka još neprevaziđenih privilegija. Samoupravni odnos je dugotrajno i prirodno povezan sa robnom proizvodnjom . Bez nje nema ni ekonomičnosti ni visoke produktivnosti, zasnovane na zainteresovanosti i slobodnoj stvaralačkoj inicijativi radnih ljudi, pa dakle ni materijalnog blagostanja i mogućnosti da društvena svojina postane osnova upravljanja procesom društvene reprodukcije od strane ljudi udruženih u društve

13

.nom radu. Međutim, različit stepen razvijenosti sredstava rada pojedinih radnih organizacija ― u uslovima delovanja robne proizvodnje --- rađa težnje za iskorišćavanjem svog povoljnijeg položaja, težnje ka grupnoj svojini i regionalnom egoizmu i time nejednak položaj pojedinih delova radničke klase. Ovakve težnje izviru i iz još postojećeg raskoraka između ostataka najamnog položaja i mentaliteta i položaja upravljača ekonomskim aktivnostima, sredstvima i viškom rada, kao i iz protivurečnosti u samoj radničkoi klasi. I sama raspodela prema radu, u uslovima robne proizvodnje, nosi u sebi ekonomsku nejednakost, ali nejednakost koja je u biti sve više vezana za objektivan položaj ljudi u radnom procesu (radnom doprinosu, složenosti rada , stepenu kvalifikacija, ulozi i tehničkoj organizaciji) . Privatno svojinski odnosi koji imaju određeno mesto u nekim sferama privrednih delatnosti predstavljaju izvor i egoističkim težnjama i interesima, koji se ispoljavaju kroz prisvajanje koje nema osnova u ličnom radu. b) Sadržina i intenzitet društvenih suprotnosti koje nastaju u odnosima samoupravljanja nemaju karakter nepomirljivih klasnih sukoba i zato mogu da se razrešavaju demokratskim sredstvima unutar samoupravnog mehanizma. Samoupravni produkcioni odnos, iako protivrečan, pruža uslove demokratskog razrešavanja tih protivrečnosti i sadrži mogućnost za sve puniju integraciju društva na socijalističkim osnovama. Kroz njega se ostvaruje trajni interes radničke klase i zato je borba za ostvarivanje takvog interesa ključno pitanje borbe za socijalizam i osnovni pravac delovanja Saveza komunista.

14

ULOGA IDEJNO-POLITIČKE AVANGARDE RADNIČKE KLASE

Ovakav ukupni odnos socijalnih snaga i njihovih interesa i mogućnost daljeg revolucionarnog preobražaja koju u sebi nose, opredeljuju ulogu i način delovanja idejno-političke avangarde klase, Saveza komunista Jugoslavije . U društvu u kome još postoje sukobi interesa, tendencije održavanja i obnavljanja birokratizma, kao i privatno-svojinske tendencije, delovanje ostataka starog društva i njegove ideologije, kao i pritisak spoljnih reakcionarnih snaga, radničkoj klasi i svim društvenim snagama čiji je interes razvoj samoupravljanja objektivno je potrebna idejno-politička snaga. Potrebna je snaga koja predvodi radničku klasu u borbi protiv nosilaca otpora prema samoupravljanju i neposrednoj demokratiji . Svojom idejno-političkom akcijom ona stalno otkriva najprogresivnije revolucionarne mogućnosti daljeg kretanja društva, boreći se protiv izopačavanja samoupravnih odnosa u birokratsku uzurpaciju, autarhičnog zatvaranja radnih organizacija u sebe i težnji ka monopolu grupne svojine (individualnom i kolektivnom egoizmu) . Svojom akcijom unutar klase ona se bori za to da svaka faza u ostvarenju neposrednog interesa radničke klase bude u isti mah jedna etapa u ostvarenju njenog dugoročnog istorijskog interesa. Komunisti danas već deluju u novoj istorijskoj situaciji kada široke socijalne snage svojom praksom postaju masovni neposredni nosilac razvoja socijalističkih društvenih odnosa. Delovanje političke avangarde više se ne ostvaruje prvenstveno putem odlučivanja u » ime klase« . U tim 15

okolnostima logika društvenog razvitka neumitno stavlja na dnevni red promene u ulozi i organizaciji avangarde, u njenom sopstvenom biću . Prevladavanje stroge hijerarhije i koncentrisanja ovlašćenja u rukama malobrojnih i centralizovanih tela i izvršnih aparata postaje osnov za samostalnu aktivnost samoupravnih demokratskih tela, uslov da ne budu gola transmisija, postaje uslov za stvaralačko i odgovorno angažovanje komunista u dnevnoj borbi za samoupravljanje . Isto toliko koliko je živa idejno-politička akcija Saveza komunista vitalni osnov za razvitak samoupravljanja, koliko je njegova sopstvena reorganizacija nužan uslov za ostvarivanje te istorijske misije.

MESTO I ULOGA SAVEZA KOMUNISTA U POLITIČKOM SISTEMU I ODNOSIMA

1. Razvoj samoupravljanja otvorio je puteve dubokom demokratskom preobražaju celokupnog političkog sistema. U meri u kojoj se oslobađa svih vidova najamnog odnosa i podređenog društvenog položaja u sferi materijalne proizvodnje i raspodele , radnička klasa postaje sposobna da upravljanje opštim društvenim poslovima i vršenje svih državnih i političkih funkcija stavi pod zajedničku neposrednu kontrolu ljudi udruženih i povezanih socijalističkim produkcionim odnosima. Samoupravljanje postaje osnova razvijenog sistema neposredne socijalističke demokratije. Rukovođen marksističkom teorijom o socijalizmu kao istorijskom procesu društvenog oslobađanja rada i veran svojoj ulozi avangardne idejne i političke snage radničke klase, Savez komunista treba da bude onaj faktor društvene svesti i revolucionarne političke akcije koji inspiriše i usmerava celokupan proces konstituisanja i razvoja političkog sistema na principima neposredne demokratije i samoupravljanja. On ima pred sobom 17

Jasno postavljeni cilj : izgraditi i učvrstiti takav mehanizam demokratskog odlučivanja o svim poslovima društvene zajednice , takav sistem političkih institucija i odnosa koji omogućuje da radni ljudi samoupravljači neposredno izražavaju i ostvaruju svoje društvene težnje i interese u svim društveno -političkim zajednicama od opštine do federacije.

SADRŽAJ I ŚMISAO BORBE ZA NEPOSREDNU SOCIJALISTIČKU DEMOKRATIJU

Svesno nastojanje da novi samoupravni produkcioni odnosi postanu okosnica celokupnog sistema dolazi do izražaja u organizaciji svih političkih institucija u decentralizaciji i takvoj demokratizaciji državne vlasti koja otvara puteve njenom odumiranju ; u izgrađivanju opštine kao osnovne društveno - ekonomske zajednice , u jačanju uloge predstavničkih tela u odnosu na izvršna, u konstituisanju skupština kao delegacija proizvođača u radnim organizacijama i građana u komunama. Te, dalekosežne, promene u organizaciji društveno- političkog sistema ugrozile su neposredno i dovele u pitanje sve osamostaljene oblike političke vlasti i vladanje nad ljudima. To je neminovno imalo za posledicu narastanje otpora birokratskih snaga koje pokušavaju da nađu saveznike u svim onim društvenim slojevima i sredinama gde

18

postoje konzervatívna, malograđansko-liberalistička i nacionalistička politička i idejna nastrojenja. Ove pojave došle su do izražaja i unutar Saveza komunista. One su bile rezultat ne samo subjektivnih slabosti nego i objektivnih protivrečnosti u položaju i organizaciji samog Saveza komunista. Postalo je još jasnije da uspešno ostvarivanje istorijske uloge koju ima Savez komunista kao vodeća idejna i politička snaga socijalističkog preobražaja našeg društva zahteva dublje promene u organizaciji Saveza i načinu na koji on ostvaruje svoju ulogu u društveno -političkom sistemu . I upravo takvo usklađivanje ne samo organizacione strukture nego i načina delovanja Saveza komunista sa objektivnim odnosima i tendencijama koje proizlaze iz procesa društvenog oslobađanja rada i razvoja neposredne socijalističke demokratije jačaju sposobnost Saveza komunista da bude na čelu najprogresivnijih društvenih kreta nja i da ih svesno usmerava . Unutrašnje osposobljavanje Saveza komunista za društvenu ulogu u kojoj će on biti sve manje faktor vlasti a sve više faktor idejno-političkog usmeravanja, jeste danas put jačanja realnog uticaja komunista na proces političkog odlučivanja i celokupan razvoj društvenih odnosa. Zato , tendencije da Savez komunista deluje na stari način imaju negativan društveno-politički smisao i posledice: one bi dovele Savez komunista u sukob sa već stvorenim mogućnostima daljeg razvoja samoupravljanja i neposredne socijalističke demokratije , što znači i sa najprogresivnijim društvenim težnjama same radničke klase. Time bi bila dovedena u pitanje avangardna uloga Saveza komunista , koji je napredan u onoj meri u kojoj realno izražava i zastupa istorijske interese radničke klase i društvenog oslobađanja rada. 19

2. Sistem neposredne socijalističke demokratije nije sam sebi cilj . To je onaj oblik političke organizacije koji omogućuje uspešnu borbu radničke klase za ostvarenje njenih istorijskih interesa u izgradnji besklasnog društva. Razvoj socijalizma koji izrasta iz slobodne stvaralačke inicijative i napora miliona radnih ljudi zahteva najširu neposrednu demokratiju. Zato se Savez komunista i druge svesne socijalističke snage bore i zalažu za uspostavljanje i jačanje neposredne socijalističke demokratije . Na današnjem stepenu razvoja materijalnih proizvodnih snaga , dok su mogućnosti zadovoljavanja ličnih i društvenih potreba ljudi još uvek jako ograničene i dok se raspodela nužno vrši ne prema potrebama nego prema radu na bazi robnonovčanih odnosa, društveni život je prožet dubokim protivrečnostima i sukobima interesa. Međutim, slobodno izražavanje i suočavanje različitih interesa u svim sferama društvene delatnosti koje omogućuje sistem neposredne demokratije ne može samo po sebi bez delovanja organizovanog uticaja i borbe najnaprednijih svesnih snaga socijalizma da ostvaruje demokratsko usklađivanje interesa i svesnu politiku socijalističkog razvoja. Demokratsko razrešavanje svih tih protivrečnosti na opštoj liniji daljeg učvršćivanja i razvoja socijalističkih društvenih odnosa nije moguće bez organizovanog idejnog i političkog delovanja svesnih socijalističkih snaga, bez odgovarajućih oblika društvenog i političkog udruživanja radnih ljudi i svesne borbe za određene socijalističke ciljeve. U tom pogledu veoma odgovorna uloga pripada Savezu komunista koji se u revolucionarnom procesu socijalističkog preobražaja našeg društva afirmisao i stalno se potvrđuje kao predvodnička snaga u borbi za društveno oslobođenje radničke klase i svih slojeva radnog naroda. 20

Delujući ne kao spolja nametnuti arbitar i osamostaljena politička sila , nego kao unutrašnja stvaralačka i kritička snaga samog sistema samoupravljanja i neposredne demokratije, Savez komunista bitno doprinosi da taj sistem efikasno služi interesima socijalističkog razvitka društva. Sloboda radnih ljudi da samoupravljaju svojim radom i društvenim uslovima svoje egzistencije time dobija komponentu svesne povezanosti sa istorijskim tendencijama pretvaranja klasnog društva u komunističku zajednicu slobodno udruženih proizvođača.

DEMOKRATSKI UTICAJ NA PRAVAC I SADRŽAJ DRŽAVNE POLITIKE

3. a) Država kao organizovana politička sila vrši i u uslovima već razvijenog samoupravljanja određene, važne i društvu neophodne funkcije . Doživljavajući dubok demokratski. preobražaj i menjajući svoju sopstvenu prirodu i funkciju u skladu sa samoupravnim odnosima, ona osigurava unutrašnju i spoljnu političku zaštitu socijalističkog poretka i obezbeđuje opšte uslove i pretpostavke za nesmetan razvoj socijalističkih produkcionih odnosa. Državno - pravno, zakonsko regulisanje društvenih odnosa predstavlja nužan i bitan elemenat u razrešavanju društvenih protivrečnosti i obezbeđivanju stabilnosti uslova života i rada u socijali stičkom društvu. b) Sa razvojem samoupravnih društvenih odnosa u sferi proizvodnje i raspodele menja se 272

21

obím, priroda I način vršenja državnih funkcija. Međutim , sam karakter i društveno- politička , klasna sadržina državne vlasti ostaje u suštini ista: sve dok ostaje država kao neophodan instrument ostvarivanja i zaštite društvenih zahteva radničke klase i socijalizma sredstvima organizovane političke sile i prinude njena suština je diktatura proletarijata , takva organizacija vlasti koja obezbeđuje društvenu dominaciju radničke klase i njenih dugoročnih interesa socijalističkog preobražaja društva. c) Kao organizovana idejna i politička avangarda radničke klase i svih socijalističkih snaga , Savez komunista je vršio i vrši presudan uticaj na sadržaj i pravac državne politike. U uslovima kada još nije razvijena sopstvena društveno - ekonomska osnova socijalističkog društva i dok je aparat državne vlasti bio glavni instrument menjanja društvenih odnosa Savez komunista je svoju rukovodeću ulogu u sistemu političkog odlučivanja ostvario prvenstveno upravljajući državom. Iz takvog odnosa Saveza komunista prema vlasti rađale su se tendencije srastanja državnog i partijskog aparata, osamostaljivanja i birokratizacije političke vlasti. Razvoj socijalističkih produkcionih odnosa zasnovanih na samoupravljanju stvara realne uslove i pretpostavke da se ove tendencije savladaju . Danas je već samoupravno odlučivanje dobilo široku osnovu: najvažnija pitanja daljeg društvenog razvoja i izgradnje socijalističkih odnosa rešavaju se sve uspešnije neposredno u toj sferi . U takvim uslovima Savez komunista može uspešno da obezbeđuje socijalistički pravac društvenog razvoja ako prenese težište svoje aktivnosti tamo gde se biju najvažnije bitke za dalji progres socijalizma, ako deluje kao svesna politička snaga

22

22

neposredno integrisana u sam mehanizam samoupravnih odnosa. Saglasno tome mora se menjati i menja se odnos Saveza komunista prema vlasti. S jedne strane, menja se struktura i način delovanja aparata državne vlasti. Srastajući sve tešnje sa mehanizmom društvenog samoupravljanja on gubi sve više karakter osamostaljene političke sile. S druge strane, Savez komunista se odvaja od neposrednog vršenja državne vlasti. To ne znači da jugoslovenski komunisti prihvataju buržoasko liberalne ideje o klasno neutralnoj vlasti, niti da skidaju sa sebe odgovornost za državnu politiku . Svoj uticaj na politiku i rad organa državne vlasti Saveza komunista ostvaruje : - utvrđivanjem i demokratskim afirmisanjem opšte političke linije društvenog razvoja i određivanjem strateških ciljeva društvenog razvoja u pojedinim fazama; upornom političkom borbom da se oživotvore i dosledno primene ustavna načela o skupštinama kao samostalnim i odgovornim organima političkog odlučivanja i vršenja vlasti u okviru prava i dužnosti društveno- političkih zajednica, o javnosti rada svih državnih organa i odgovornosti nosilaca političko -izvršnih i upravnih funkcija. pred predstavničkim telima i pred javnošću; aktivnim i organizovanim angažovanjem komunista u izborima za predstavnička tela sa ciljem da se obezbedi što bolji kadrovski sastav skupština i njihov izbor na jasnoj i razrađenoj socijalističkoj programskoj platformi ; - stalnim kritičkim praćenjem, javnim pretresanjem rada skupština i njihovih organa neposredno ili preko sastanaka poslanika i odbornika sa biračima, preko tribina Socijalističkog saveza, preko štampe i drugih sredstava političkog delovanja i komuniciranja;

23

formiranjem demokratskog javnog mnjenja, aktivnog i stalno angažovanog u procesu političkog odlučivanja ; samostalnim i odgovornim delovanjem komunista u samim predstavničkim telima i drugim državnim i društvenim organima na liniji SKJ i njegovih načelnih stavova. Ovakvim delovanjem i celokupnom svojom idejnom i političkom aktivnošću SKJ će zajedno sa drugim svesnim socijalističkim snagama ostvarivati direktan uticaj na sve poluge državne vlasti, obezbeđujući da ta vlast bude korišćena u skladu sa utvrđenim društveno - političkim sistemom. Time je socijalističko društvo zaštićeno od opasnosti da državna vlast bude na bilo koji način iskorišćena od birokratsko -etatističkih snaga, kontrarevolucije i mešanja spolja.

ODNOSI IZMEĐU DRUŠTVENO-POLITIČKIH ORGANIZACIJA

4. a) U sistemu neposredne socijalističke demokratije za koji se bori Savez komunista , sve veću ulogu ima Socijalistički savez, bez koga se ne može konstituisati i razvijati sistem neposredne socijalističke demokratije . Demokratsko idejno - političko usmeravanje društvenog razvoja od strane Saveza komunista kojim se prevazilazi jednopartijski politički monopol i u isto vreme otklanja osnova za višepartijski sistem može se ostvarivati jedino ako postoji široka politička organizacija svih društvenih snaga koje prihvataju socijalistič24

ke osnove društvenog porekla, organizacije koje omogućuju da se realni sukobi interesa i različiti idejni stavovi slobodno izraze i demokratski razrešavaju u neposrednoj društveno-političkoj akciji radnih ljudi, pri čemu SK deluje kao unutrašnja politička snaga tog demokratskog procesa. U tome, takođe , važna uloga pripada i drugim društveno-političkim organizacajima i udruženjima radnih ljudi koji se bave politikom i društvenom aktivnošću , a naročito Savezu sindikata i omladinskim organizacijama . Kroz široku i raznovrsnu aktivnost društveno- političkih organizacija dolaze do neposrednog i organizovanog izražaja interesi i težnje najširih krugova radnih ljudi i obezbeđuju se uslovi za najširu demokratsku društvenu kontrolu rada predstavničkih i društvenih organa, organa samoupravljanja i javnih funkcionera. Vrlo je značajna uloga koja pripada ovim organizacijama u formiranju socijalističke društvene svesti i idejne orijentacije i u kulturno -političkom obrazovanju i osposobljavanju miliona radnih ljudi za učešće u javnom životu i za ulogu aktivnih subjekata u raznim vidovima samoupravljanja društvenim poslovima. Svim ovim organizacijama je zajednička jasna socijalistička orijentacija izražeňa njihovim programskim dokumentima i određena celokupnim njihovim dosadašnjim razvojem , i svaka od njih ima jednu specifičnu ulogu i posebne zadatke u sistemu neposredne demokratije kakav se konstituiše u našem društvu. Zbog toga se njihova delatnost međusobno dopunjuje, povezuje i oslanja jedna na drugu, dok svaka organizacija zadržava svoju organizacionu i kadrovsku samostalnost. U takvim odnosima se izražava sloboda ispoljavanja, ali i uzajamna povezanost i uslovljenost interesa radnih ljudi u samoupravljanju. 25

b) Savez komunista odlučno podržava samostalni razvitak i samostalnu delatnost društveno-političkih organizacija , ravnopravno sarađuje sa njima na svim organizacionim nivoima i preko svoga članstva učestvuje u njihovom radu . Uspešna delatnost društveno-političkih organizacija od najvećeg je značaja za Savez komunista s gledišta demokratskog ostvarivanja njegove vodeće idejno-političke uloge u sistemu neposredne socijalističke demokratije. Sve ove organizacije , a posebno Socijalistički savez, predstavljaju onaj nužni institucionalni okvir u kome Savez komunista sučeljava svoju politiku i svoje stavove sa stavovima i težnjama koji se spontano rađaju iz životne prakse miliona radnih ljudi, bori se za demokratsko usvajanje svojih shvatanja i tim putem podstiče i usmerava proces slobodnog usklađivanja i integrisanja različitih društvenih interesa a na onštoj liniji daljeg socijalističkog razvitka . Zbog toga je angažovanje komunista u radu društveno- političkih organizacija jedan od najvažnijih vidova javne , društveno-političke aktivnosti komunista. Sama reorganizacija Saveza komunista predstavlja i omogućuje još širu i bogatiju samostalnu aktivnost. društveno-političkih organizacija. Na taj način se proširuju osnove formiranja socijalističke društvene svesti, obezbeđuje veće i raznovrsnije svesno učešće radnih ljudi u izgrađivanju socijalističkih društvenih odnosa , u otklanjanju opasnosti od subjektivizma koji bi neminovno zapretio Savezu komunista ako bi on imao monopol na formiranje i izražavanje svesti socijalističkih društvenih odnosa.

5. Osnovni smisao i najvažnije područje idejne i političke borbe Saveza komunista ieste razvoj društveno-ekonomskog i političkog sistema i društvenih odnosa na osnovama samoupravljanja i neposredne raspodele dohotka prema rezultatima ra26

da. Glavne pravce i sadržinu idejno -političkog delovanja Saveza komunista opredeljuje objektivna potreba radničke klase i celokupnog društva da se samoupravljanje jača i neprekidno produbljuje kao realan i dominantan društveni odnos u svim radnim i društveno - političkim zajednicama i na svim područjima društvenog života. U takvoj orijentaciji Saveza komunista prisutno je saznanje da je za istorijsku afirmaciju samoupravljanja neophodno da se ono dalje razvija i unapređuje kao takav oblik racionalne organizacije društve nog rada koji oslobađa i mobiliše stvaralačke sposobnosti miliona radnih ljudi i time stvara društvene preduslove za još brži razvoj društvenih proizvodnih snaga i materijalnog bogatstva. Zato se komunisti ne mogu zadovoljavati niti miriti sa do sada ostvarenim sadržajem i , često početnim , oblicima socijalističkih društvenih odnosa . Na samoupravljanje ne mogu gledati statički , kao na dato stanje, već kao na pravac stalnog društvenog kretanja, kao dinamični razvojni proces koji sa privrednom i društvenom reformom dobija snažan zamah i nove kvalitete .

Kao vodeća idejna i politička snaga, Savez komunista mora biti u središtu samoupravnog zbivanja kao faktor unutrašnjeg života i funkcionisanja samoupravnih odnosa i demokratskih institucija. To se ostvaruje neposrednim delovanjem komunista u svim samoupravnim organizmima gde ' se oni - snagom svog uverenja, argumenata i uticaja, a u skladu sa načelnim stavovima i politikom Saveza komunista - samostalno izjašnjavaju o postojećim dilemama , opredeljuju za određena rešenja, odlučuju o upravljanju zajedno i ravnopravno sa drugim radnim ljudima. Svoju predvodničku ulogu u razvoju samoupravljanja Savez komunista ostvaruje pre svega: 27

jasnim definisanjem realnih dugoročnih 1 neposrednih ciljeva i najvažnijih pravaca borbe za socijalističke društvene odnose u svakoj novoj fazi društvenog razvitka, a na osnovu svojih saznanja kojima otkriva zakonitosti, objektivne mogućnosti i razvojne tendencije društvenog kretanja; svojim inicijativama i zalaganjem za usavṛšavanje društveno - ekonomskog i političkog sistęma na liniji jačanja položaja i samoupravljačke uloge udruženih proizvođača kao nosilaca i odgovornih subjekata proširene društvene reprodukcije; javnim zauzimanjem političkih stavova o putevima za razrešavanje postojećih društvenih protivrečnosti i problema koji se tiču životnih interesa radnih ljudi i njihovih asocijacija ; razvijanjem konkretne društvene akcije komunista za socijalistički karakter samoupravnih odluka i što progresivnija rešenja u skladu sa principima, politikom i idejnim stavovima Saveza komunista ; otvorenom i doslednom borbom protiv birokratizma na svim područjima društvenog života, protiv svih vidova uzurpiranja prava radnog čoveka i narušavanja njegovih vitalnih interesa, pròtiv svih pokušaja i tendencija da se rad organa samoupravljanja formalizuje i potčini pritisku uskih monopolističkih grupa, protiv delovanja nesocijalističke stihije koja teži da se prema društvenoj svojini ponaša kao prema grupnoj svojini, protiv nastojanja i prakse koja bi vodila dezintegraciji radničke klase. Borbom protiv svega onoga što u životu samoupravnih kolektiva i na širem društvenom planu predstavlja idejni izraz prevaziđenog odnosa staroga društva ― protiv malograđanske besper-

28

# spektivnosti i samoživosti , društvene neodgovornosti, eksproprijacije i ograničavanja samoupravnih prava u ime lažnih liberalističkih i tehnokratskih formula. Takvo postavljanje i delovanje Saveza komunista omogućava i traži stalno i aktivno međusobno uticanje i otvoreni dijalog između klase i avangarde. Pri tome, iz društvene uloge Saveza komunista proizlazi neophodnost da njegovi članovi, organizacije i forumi imaju samostalnu konstruktivno-kritičku idejno - političku poziciju u odnosu na tekući rad, odluke i mere samoupravnih organa. Prirodno je i neophodno da se komunisti jasno razgraničavaju sa svim onim shvatanjima, praktičnim postupcima i rešenjima koja su suprotna suštini socijalističkih društvenih odnosa, trajnim interesima radničke klase i socijalističke zajednice, koja su suprotna principima i političkom kursu Saveza komunista. Komunisti su dužni da se javno, principijelno i argumentovano bore za svoje stavove pa makar u određenim sredinama i u nekim slučajevima ostali u manjini . Samo takvim držanjem i delovanjem komunisti mogu da jačaju poverenje radnih ljudi prema SK, da dalje povećavaju njegov autoritet i uticaj i da tako demokratskim putem osiguravaju socijalistički pravac društvenog kretanja.

29

KARAKTER I IDEJNA FIZIONOMIJA SAVEZA KOMUNISTA

1. Delujući na novoj etapi, Savez komunista kao vodeća idejno-politička snaga suočen je sa potrebom daljeg teorijskog rasvetljavanja mnogih pitanja koja nameću novi uslovi borbe za socijali zam. Sagledavanje objektivnih uslova i zakonitosti borbe za društveni progres i ostvarenje istorijskih interesa radničke klase oduvek su bili osnovni zadatak i smisao postojanja svakog komunističkog pokreta, ali taj smisao u današnjim uslo vima dobija izrazitiji , aktuelniji značaj . Danas se naše društvo nalazi na takvorn stepenu razvitka kada sagledavanje zakonitosti daljeg kretanja postaje bitan uslov da se ono ostvaruje kao socijalističko društvo . Dublje razumevanje stvarne sadržine i osnovnih pravaca borbe za socijalističke društvene odnose predstavlja uslov da Savez komunista i u praksi deluje uspešnije kao politička organizacija, da na svim nivoima usvoji najnapredniju misao, stvaralački način mišljenja i da na osnovu toga bude sposoban da razvija socijalističku društvenu praksu . Takva uloga nije jednom zauvek data Savezu komunista. Za nju se on mora stalno boriti i u 31

tome jeste smisao i dubina sadašnjeg preobražaja karaktera i načina ostvarivanja uloge Saveza komunista kao celine i svakog njegovog pripadnika. 2. Revolucionarno iskustvo SKJ i potreba sadašnje etape borbe za socijalizam potvrđuju da se SK može razvijati samo kao revolucionarna demokratska idejno-politička snaga neophodna samoupravljanju i sposobna da obezbeđuje perspektivu socijalističkog kretanja društva ; da u sukobu između birokratizma i samoupravljanja otkriva stvarni interes radnih ljudi i svojim idejnim i političkim delovanjem, svojim stvaralačkim odnosom prema marksističkoj misli i društvenoj praksi, kao i samokritičkim odnosom prema vlastitoj poziciji u društvu uspešno vodi, usmerava i osmišljava borbu za socijalističke društvene odnose. Struktura i nivo članstva i kadrova treba da budu adekvatan izraz takve opšte društvene uloge Saveza komunista . Jačanje idejne uloge Saveza ko- . munista jeste uslov da on u praksi uspešnije deluje kao politička organizacija , da se politički bori za socijalističku sadržinu konkretnih vidova ostvarivanja istorijskog interesa radničke klase. 3. Savez komunista je organizacija ideoloških istomišljenika, koji polazeći od marksizma i lenjinizma kao svog pogleda na svet stvaralački na svakoj novoj etapi borbe za socijalizam otkrivaju stvarne društvene protivrečnosti i kroz demokratsku političku akciju u praksi traže mogućnosti njihovog razrešavanja . To je istovremeno put da se komunisti i u vlastitim redovima razgraniče sa ideološkim stavovima i tendencijama birokratizma i anarholiberalizma i pojavama koegzistencije idejno suprotnih tendencija u svojoj organizaciji. Otuda je Savezu komunista svojstvena težnja ka jedinstvu, ne kao prostoj rezultanti svih postojećih tendencija u još heterogenom društvu , već kao jasnoj i određenoj ideološkoj i političkoj plat-

32

formi koja izražava interese razvoja socijalističkih društvenih odnosa i svesno kretanje društva ka komunizmu i koja se konstituiše kroz demokratsku borbu mišljenja . Sagledavanje zakonitosti društvenog razvitka i borba za jačanje socijalističke svesti, za puni razvoj mogućnosti teorijskog osmišljavanja društvene i političke prakse zahteva da komunisti podstiču sve stvaralačke misaone snage društva angažujući ih u svesnoj borbi za društveni progres. U tome je uloga Saveza komunista u našem društvu nezamenljiva. 4. Svojom transformacijom i ulogom u daljem revolucionarnom preobražaju našeg društva SKJ doprinosi ostvarivanju ciljeva međunarodnog raničkog pokreta u borbi za mir i socijalizam u svetu, postaje još više prisutan u kretanjima u međunarodnom radničkom pokretu i još aktivniji u saradnji sa svim socijalističkim i progresivnim snagama. Politički pokreti radničke klase prvenstveno su odgovorni svojoj klasi i narodu i pružaju najveći doprinos društvenom progresu i jačanju socijalizma u svetu rezultatima koje svaki od njih postiže u svojoj zemlji uz trajno aktivan, principijelan odnos solidarnosti i pomoći borbi svih socijalističkih i progresivnih snaga. Uspešna borba za socijalizam u današnjoj epohi pretpostavlja punu samostalnost radničkih pokreta i partija različitih zemalja u izgrađivanju i sprovođenju politike i punu ravnopravnost u utvrđivanju oblika saradnje , razmeni iskustava i mišljenja, na bazi objektivne i principijelne diskusije i konstruktivne kritike. Samo poštujući te principe, koji isključuju svaki hegemonizam, mogućno je izgrađivati jedinstvo socijalističkih i progresivnih snaga u savremenim uslovima. Povezanost i uzajamna zavisnost zbivanja u savremenom svetu povećava značaj saradnje i solidarnosti među njima i po-

33

trebu vođenja računa o međunarodnim implikacijama vlastitih političkih stavova i akcija. Savez komunista se uvek zalagao za takvo shvatanje internacionalizma i solidarnosti i isticao važnost povezivanja i saradnje sa svima koji se bore za nacionalnu nezavisnost, mir, demokratiju i socijalizam, čineći istovremeno sve što je u njegovoj moći da takvu politiku sprovodi. To proističe iz njegovog karaktera i njegove idejne suštine.

SOCIJALNA OSNOVA I SASTAV SKJ

Preobažaj u biću društva i klase, kao i promene u ulozi SKJ, uslovljavaju , i promene u njegovom socijalnom sastavu . U borbi za pretpostavke socijalizma Savez komunista, u ime radničke klase i neposredno, rukovodio je državnom vlašću i stapao se sa organizacijom upravljanja radom. U njegovom sastavu su masovno prisutne i uticajne društvene grupe koje su nosioci ili sprovodnici funkcija revolucionarne vlasti u svim ćelijama društva (profesionalni radnici u partiji , vlasti, privredi, ustanovama, kao i službenici) . S druge strane uloga neposrednih proizvođača, radničke kako brojčano, klase, nije dovoljno izražena učešćem u njegovim forumima , tako i po snazi njenog uticaja na organizaciju i interese koje ona izražava. Ovakav sastav i odnosi utiskuju svoj pečat na idejnu fizionomiju i način delovanja Saveza i u

34

već novim okolnostima. Javljaju se težnje da se održi povoljniji položaj stečen u administrativno-etatističkoj fazi , težnje da se održe strogi hijerarhijski odnosi i pasivan položaj članstva, da ono dela samo na bazi direktiva, kao i da se održi tesna stopljenost sa aparatom vlasti. U društvu u kome sve delatnosti počinju da se zasnivaju na samoupravnim odnosima i raspodeli prema radu počinje razlaganje starih društve nih slojeva, njihovo unutrašnje diferenciranje. To je istovremeno početak procesa tešnjeg stapanja, integrisanja radničke klase i delova drugih društvenih slojeva koji zasnivaju svoj društveni položaj na samoupravljanju i raspodeli prema rezultatima rada.. Savez komunista je predstavnik i svesni nosilac tih integracionih kretanja ; on je predstavnik savremene radničke klase a to znači u isti mah i svih onih društvenih snaga koje zastupaju samoupravne radničko -klasne interese i pozicije. Baza Saveza komunista su danas svi oni koji svojom naprednom svešću i stvarnim ponašanjem, svojom rečju i delom, otelotvoruju tu tendenciju razvitka, uzdižu se iznad uskih horizonata svog trenutnog parcijalnog interesa i profesionalnog položaja , koji se bore za racionalno i moderno samoupravljanje koje se neće autarhički zatvarati u sebe , već organski povezivati sa društvenom celinom , koji se bore za zajednički interes celine klasnog pokreta, za klasnu solidarnost i protiv težnji za održavanjem svojinskog monopola i sitnosopstveničkog egoizma. U Savezu komunista se stoga otvara prirodan proces oslobađanja od onih članova koji su nosioci birokratske uzurpacije vlasti i pretvaranja samoupravljanja u golu fasadu, od malograđana i karijerista , čije se reči i dela razilaze . On je Savez idejno- političkih boraca a ne organizacija koja je privlačna meta za karijeriste.

35

POVEZANOST INTERESA RADNIČKE KLASE I PROGRESIVNOG DUHOVNOG STVARALAŠTVA

Kao predstavnik takvih kretanja Savez komunista je jedinstvo teorijskog prednjačenja zasnovanog na naučnom, marksističkom saznanju i samoupravljačke prakse, žiža okupljanja stvaralačkih snaga koje se bore za slobodnu samoupravnu zajednicu udruženih proizvođača. Njegova uloga je u stalnom ostvarivanju sinteze nauke i živog istorijskog interesa radničke klase. Ta sinteza je pokretačka snaga svesne akcije i suština marksizma. Zato radnička klasa i njen istorijski interes predstavljaju okosnicu okupljanja svih stvaralačkih snaga , jer je interes radničke klase i njihov dugoročni interes. Svojim stvaralačkim delovanjem, nemirenjem sa onim što je postignuto, svojom antibirokratskom društvenom pozicijom i upornom borbom protiv konzervatizma svake vrste. Savez komunista će postajati sve privlačniji za najmisaonije snage društva i sam će se ispoljavati kao podsticajna snaga slobodnog stvaralaštva, kao snaga koja je svojim pogledima i društvenom akcijom okrenuta budućnosti društva i njegovom svestranom kulturno-duhovnom razvitku. Već u procesu svoga nastojanja novo samoupravno društvo otvara široke horizonte za razvoj slobodnog duhovnog stvaralaštva koje humanizuje društvene odnose, obogaćuje ljudsku ličnost i stalno proširuje redove aktivnih i uverenih boraca za nove vrednosti slobodne samoupravne zajednice. Početak prevazilaženja duboke istorijske podele na manuèlni i umni rad i njihovo povezivanje u jedinstvenu polugu društvenog razvitka je po-

36

lazna osnova za razvitak svestrane ličnosti . Samom ulogom Saveza komunista u borbi za društveni progres određena je njegova otvorenost i prijemčivost prema duhovnom stvaralaštvu, duboko razumevanje složene prirode, tokova i rezultata naučnog i umetničkog stvaranja, neophodna strp→ ljivost i stalna angažovanost komunista u naporima da se stvore što povoljnija i podsticajnija društvena klima i uslovi za nova i sve bogatija kulturna ostvarenja. Time Savez komunista aktivizira i mobiliše na strani društvenog progresa intelektualne snage društva i pre svega stvaralačke sposobnosti i ambicije mladih generacija. Obezbeđivanje stvarne slobode naučnog i umetničkog stvaralaštva zahteva da Savez komunista, prevazilazeći svaki vlastiti ideološki monopol u ovoj oblasti , bude angažovan u borbi protiv svih pokušaja uskih profesionalnih grupa, i nosilaca pojedinih struja i pravaca da nametnu svoj monopolski položaj , da stvore i održe zatvorene cehovske odnose i da to koriste kao oslonac za antidemokratsko društveno i političko delovanje.

REORGANIZACIJA SKJ I OMLADINA

U sistemu samoupravljanja otvaraju se šire mogućnosti za ispoljavanje društveno-političkog aktivizma mladih ljudi , njihovog stvaralaštva i inicijative, za afirmaciju omladine u društvu i jačanje njene društvene odgovornosti kroz neposredno učešće u samoupravnom odlučivanju . Jačanje idejnog i političkog delovanja i uticaja ko-

37

munista među omladinom ima za cilj veću angažovanost omladine, njenu zainteresovanost za dinamičniji razvoj sistema samoupravljanja, jačanje njenog političkog uticaja na društvena zbivanja. To je jedna od bitnih komponenti daljeg razvoja i reorganizacije Saveza komunista . Svoje najdublje interese, stremljenja i životne perspektive omladina vidi u ostvarivanju istorijskih interesa radničke klase kroz borbu za samoupravljanje i za stvaranje sve slobodnijih i humanijih odnosa među ljudima. U meri u kojoj SKJ u procesu svoje transformacije bude uspešnije realizovao svoju ulogu u razvijanju socijalističkih društvenih odnosa, biće svojim idejama, kreativnom snagom i revolucionarnošću sve privlačniji za omladinu . Savez komunista treba da se zalaže da u njegovim redovima bude što više društveno aktivnih mladih ljudi koji izrastaju u samoupravljačkoj praksi i koji su spremni da se bore za stvaranje novih socijalističkih vrednosti u svim oblastima društvenog života, koji su nadahnuti socijalističkim idealima, spremni da se za njih bore i da budu nosioci kontinuiteta revolucionarnih misli i dela.

UNUTRAŠNJI ODNOSI U SAVEZU KOMUNISTA

1. Savez komunista Jugoslavije nije politička partija u klasičnom smislu te reči i nema nikakve svoje posebne partijske interese . Kao organizacija, Savez komunista je izraz neophodne i specifične društvene funkcije koja se sastoji u tome

38

što vodeće snage našeg društva - radnička klasa i svi ljudi u društvenom radu svesno, organizovano i neprekidno vrše sintezu progresivne inicijative i akcije celokupnog stvaralačkog potencijala društva . Takva sinteza ostvaruje povezanost elementarnih istorijskih interesa i težnji čoveka na radnom mestu sa naukom i idejnim i kulturnim stvaralaštvom . Komunisti se udružuju da bi što dublje sagledali i što vernije izrazili neposredne i dugoročne interese radničke klase kao celine i socijalističkog društva , da bi što bolje definisali realne pérspektive daljeg revolucionarnog društvenog kretanja. Oni se organizuju kao politička snaga radi što uspešnije i efikasnije društvene akcije na progresivnom menjanju i socijalističkom preobražaju društva. Demokratizam u unutrašnjem životu SKJ jeste uslov za uspešno ostvarivanje društvene uloge komunista. Birokratizam i malograđanski liberalizam neprekidno vrše antidemokratski pritisak na SKJ. Ali društveni uticaj Saveza komunista bio je uvek utoliko veći ukoliko su komunisti znali da se doslednije bore protiv jednog i drugog uticaja , a za stvarni demokratizam , koji obezbeđuje kako prava i slobodu tako i obaveze i odgovorno demokratsko ponašanje komunista . 2. Demokratski odnosi među radnim ljudima na osnovu samoupravljanja, kao i uspešna afirmacija idejno-političke funkcije Saveza komunista omogućava i traži veću demokratizaciju odnosa u njemu. Ovo nije samo unutrašnji problem SKJ, već i veoma značajan aspekt njegovog odnosa prema radničkoj klasi, prema njenom samoupravljanju i samoupravljanju društvene zajednice u celini. Da bi Savez komunista mogao što uspešnije da se afirmiše kao nosilac svesne i organizovane društvene sinteze istorijskog interesa i težnji rad-

39

nog čoveka i progresivne društvene misli , nauke i kulture radi utvrđivanja puteva praktične socijalističke akcije i da bi komunisti mogli da se uspešno bore za što veću afirmaciju slobodne i stvaralačke ličnosti radnih ljudi - oni moraju i svoje međusobne odnose u Savezu komunista zasnivati na demokratskom stvaralaštvu. Suština demokratizacije odnosa u SKJ je, pre svega, u ostvarivanju takvog položaja člana Saveza komunista koji omogućuje da on stalno može doprinositi formiranju politike i stavova na svim stepenima delatnosti Saveza. Da bismo to postigli moramo prevazići odnose u kojima se aktivnost članova ispoljava pre svega u sprovođenju politike i odluka viših organa , a manje u sopstvenoj inicijativi i sudelovanju u stvaranju politike i odluka. Prema tome, zahtev za većom demokratizacijom odnosa u Savezu komunista znači : da se celokupna delatnost Saveza komunista zasniva na aktivnosti članstva i organizacija i to neprekidno a ne samo povremeno i kampanjski , da na svesnom stvaranju i usvajanju osnovne linije SKJ jača politička samostalnost i odgovornost svih komunista; da se lični ugled i uticaj članova u SKJ zasniva na njihovom stvarnom doprinosu borbi i ciljevima Saveza, a time i društvu ; da se ostvarivanjem ideološko-političkih stavova i odluka, kao jedinstvenog procesa delovanja, sve jače povezuju komunisti među sobom . To isto tako zahteva da se članstvo stalno podiže na viši nivo saznanja kako bi SK mogao da teorijski i u političkoj praksi prednjači u borbi za razvoj samoupravnih socijalističkih odnosa ; da se na toj osnovi i svesnim usvajanjem tekovina naučnog socijalizma, Programa i generalne linije SKJ okupljaju u Savezu komunista naiprogresivnije misaone i stvaralačke snage iz najširih redova radnih ljudi. 40

Dužnost je člana SKJ da stalno teži da bude u središtu borbe za socijalističke društvene odnose, da što samostalnije i stvaralački idejno - politički utiče tamo gde živi i radi i da što aktivnije učestvuje u formiranju i sprovođenju politike SKJ. Odgovornost komunista zasniva se na činjenici da oni aktivno učestvuju u formiranju politike SKJ i da su dužni da se dosledno bore za njeno ostvarenje. Izgrađivati ovakve odnose , znači obogaćivati i usaglašavati demokratski centralizam kao princip organizovanja SKJ, sa današnjom ulogom SKJ i potrebama aktuelne etape našeg društvenog razvitka. U različitim periodima i uslovima delovanja komunističkog pokreta, princip demokratskog centralizma nužno je dobijao različite sadržaje. U praksi su poznate i pojave poistovećivanja ovog principa sa birokratskim centralizmom. Za nas se problem demokratskog centralizma postavlja danas kao pitanje njegove konkretne sadržine u novim uslovima borbe i delovanja SKJ. Razvoj socijalističkih društvenih odnosa i novi uslovi idejnog i političkog delovanja SKJ omogućuju sve dosledniju primenu ovog principa. Principi demokratskog centralizma, formiranje stavova uz aktivno učešće članstva, u uslovima sve razvijenijih demokratskih odnosa i obaveznost odluka većine, pretpostavke su nužnog akcionog jedinstva Saveza komunista. Povećana samostalnost i inicijativa članova SK jača njihovu svesnu odgovornost i samodisciplinu kao i značaj statutarnog mehanizma kojim će se obezbediti da se sve ove oslobođene inicijative slivaju u jedinstveni pravac praktičnog političkog delovanja Saveza komunista. 3. Način konstituisanja političkih odluka SKJ zasniva se na demokratskom suočavanju mišljenja, uz slobodu kritike svih stavova u okvirima onih 41

idejnih, programskih I političkih pozicija koje obavezuju sve komuniste. Ovakvo raspravljanje o problemima i raščišćavanje stavova na osnovu demokratskog i odgovornog suočavanja mišljenja je, pre svega, oblik međusobnog uticaja ; proveravanje raznih pogleda i ocena ; uslov objektivnijeg sagledavanja stvarnih društvenih odnosa , potreba i protivrečnosti ; način borbe protiv subjektivizma i voluntarizma; mogućnost za pronalaženje najboljih rešenja , sa pozicija borbe za socijalizam i na osnovu jedinstvenih istorijskih interesa radničke klase. Da bi borba mišljenja ispunjavala takvu funkciju , ona mora da se vodi sa punom odgovornošću , da bude principijelna i sa punim poštovanjem ličnosti. Praksa izgradnje socijalističkog društva pokazuje da različite interese koji u stvarnosti postoje nije moguće razrešavati mehaničkim »jedinstvom >unutrašnja stvar« već je to veoma značajan vid organizovanja same radničke klase u neposrednoj političkoj borbi koju ona vodi za razvijanje samoupravljanja u svesnu društvenu praksu , za ostvarivanje svojih životnih interesa , za jačanje svog društveno-ekonomskog položaja i odlučujućeg političkog uticaja u društvu . Ono je istovremeno i sredstvo i način kojim radnička klasa pretvara progresivne rezultate nauke , idejnog i kulturnog stvaralaštva u sastavni deo svoje progresivne socijalističke inicijative i akcije. Zato je adekvatno organizovanje i delovanje komunista bitna komponenta organizovanja i stabilnosti celoga društva koje se razvija na osnovama samoupravljanja i neposredne socijalističke demokratije. To znači da se organizaciona struktura i konkretni oblici organizovanja komunista ne mogu

45

posmatrati za sebe, kao posebna suština, odvojeno od idejno-političke funkcije Saveza komunista í ciljeva socijalističkog društva na sadašnjoj i predstojećoj etapi borbe za razvijanje samoupravljanja. Organizacione promene proizlaze iz sadašnje društvene uloge i idejno-političkih zadataka SKJ u sistemu samoupravljanja. Reč je o rekonstrukciji SKJ u savremeniju političku organizaciju jugoslovenskih komunista. Organizacioni oblici i struktura Saveza komunista treba da obezbeđuju što šire i uspešnije idejno-političko aktiviranje komunista, objedinjavanje njihovih snaga i napora i povećanje njihove sposobnosti da okupljaju i podstiču sve stvaralačkė idejno-političke potencijale društva na liniji daljeg razvitka socijalizma.

RAZVOJ ORGANIZACIONE STRUKTURE SKJ

sadašnje organizacione 1. Mnogi elementi strukture SKJ nastali su bilo u vreme revolucionarne borbe KPJ za uspostavljanje i učvršćivanje socijalističke države bilo u periodu administrativno-centralističkog upravljanja privredom i društvom. Ona je bila saobražena ulozi koju je, u takvim uslovima , Komunistička partija imala u upravljanju državom i u neposredno-operativnom rukovođenju privrednim, društvenim i političkim životom . Značajne promene u društvenoj strukturi , koje je izazvao razvoj samoupravljanja i neposredne socijalističke demokratije, tražile su i odgovarajuće menjanje organizacione strukture 46

SKJ u skladu sa tim promenama. Takva potreba je uočena i izražena u nizu odluka SKJ. U praksi se taj proces dosta sporo odvijao , jer mu se suprotstavljao pritisak birokratskih shvatanja i tendencija. Sa takvom , ranije konstituisanom strukturom , koja je sve do danas zadržala mnoge bitne karakteristike iz minulog perioda, Savez komunista bio je više osposobljen da kao organizacioni mehanizam ostvaruje operativne i izvršilačke poslove preko svojih komiteta i osnovnih organizacija, a znatno manje da se za svoje ideje , politiku i stavove bori kroz široku i samostalnu društvenu akciju svojih članova unutar samoupravnih organizama. Zato je poslednjih godina organizaciona struktura SKJ počela ozbiljno da zaostaje za dinamičnim promenama u društvu i da dolazi u nesklad sa društvenom ulogom Saveza komunista u sistemu samoupravljanja. 2. U dosadašnjem sistemu organizovanja sporo su prevazilaženi hijerarhijski odnosi između komiteta i osnovnih organizacija , između » viših « i »nižih « rukovodstava . Presudna uloga u formiranju politike pripadala je Centralnom komitetu SKJ i centralnim komitetima SK republika, uz donedavno veliku koncentraciju političkog odlučivanja kod njihovih izvršnih komiteta. Komuniciranje i uticaji u Savezu komunista, a time i idejno - političko i akciono povezivanje komunista ostvarivani su pretežno uskim kanalima međusobnih veza i odnosa » viših « i » nižih « rukovodstava i osnovnih organizacija . Takvo organizaciono povezivanje bilo je suviše tesan okvir da bi se punije i delotvornije realizovao uticaj baze Saveza komunista u procesu izgrađivanja politike. 3. Uza sve do sada izvršene modifikacije , u suštini je zadržan tip zatvorenog » ćelijskog « organizovanja komunista. Vezani za jednu osnovnu 47

organizaciju, a usled nerazvijenosti drugih formi organizovanja i aktivnosti, oni se u svom delovanju »teritorijalizuju « i zatvaraju u okvire svoje fabrike, ustanove , sela, stambene zajednice i ulice. Takav način organizovanja - ako je dominantan i isključiv pogoduje tome da se komunisti jednostrano i parcijalno ispoljavaju kao ličnosti i idejno-politički borci ---- ili tamo gde rade ili tamo gde žive. To sužava horizont i prostor u njihovom društveno-političkom angažovanju i otežava im da sagledavaju šire komplekse društveno-ekonomskih i političkih odnosa. Gotovo jedini faktor povezivanja njihove aktivnosti bili su opštinski komiteti , pri čemu su oni tu funkciju najčešće vršili više u organizacionom nego u političkom smislu . Stvaranje organizacionih međa između komunista u preduzećima i onih koji su vezani za druge osnovne organizacije jedan je od faktora koji je vodio tome da su neposredni proizvođači sa svojim interesima, stremljenjima i aktivnostima još veoma malo prisutni i uticajni u političkom , društvenom i kulturnom životu u opštini, kao i u slabom interesu ostalih sfera društvenog rada za materijalnu proizvodnju. Iz istih razloga, na pojedine organizacije SKJ imale su daleko veći , a ponekad čak isključivi , uticaj socijalne , političke i idejne strukture uže sredine u kojoj su te organizacije delovale, nego opšta progresivna društvena stremljenja, ciljevi i potrebe. Umesto da uvek budu društvena i politička pokretačka snaga u interesu radničke klase , takve organizacije su često dolazile u položaj da deluju kao sastavni deo mehanizma poslovnog upravljanja. Objektivni položaj osnovnih organizacija bio je takav da su se, u traženju svoga mesta i sadržine rada, često kretale između dve krajnosti : ili su se zatvarale u sebe i svoje unutrašnje organizacione probleme i odvajale od živih samoup48

ravnih procesa, ili su ispoljavale sklonost da od samoupravnih organa i društveno-političkih organizacija preuzimaju operativne poslove i neposrednu odgovornost, što je moglo samo da otežava i koči osamostaljivanje samoupravnih društvenih subjekata i razvoj neposredne socijalističke demokratije. 4. Sva iskustva potvrđuju saznanje da teritorijalne tzv. ulične organizacije, takve kakve su sada, ne mogu da izađu iz hronične krize u kojoj se godinama nalaze kako u pogledu sadržine tako i u pogledu načina rada . Ograničene u svojim vidicima na uže naselje, ulicu ili stambeni blok, sastavljene uglavnom od ljudi koji nisu u radnom odnosu, veoma heterogene po sastavu , idejno- političkom nivou i interesovanjima članstva ove organizacije teško nalaze svoje mesto i polje za razvijanje konstruktivnog delovanja i uticaja u } društvenim zbivanjima . Slabosti koje važe za sadašnje teritorijalne organizacije u gradskim naseljima dobrim delom se odnose i na mnoge organizacije na selu. Onda kada su začaurene, usitnjene, vezane za uzak teren, sastavljene pretežno od službenika i zaokupljene sopstvenim unutrašnjim problemima ove organizacije ne predstavljaju uticajniju političku snagu na selu. Takve organizacije ne mogu biti privlačne za poljoprivredne proizvođače. Praksa je ponovo otvorila i problem celishodnosti osnovnih organizacija sadašnjeg tipa u organima uprave, naročito s obzirom na društvenu funkciju uprave. Svojim postojanjem i objektivnim položajem ovakve organizacije postaju u priličnoj meri faktor odvajanja komunista - službenika od živih društveno -ekonomskih, političkih i idejnih tokova u društveno-političkim zajednicama i radnim organizacijama . U njima u znatnoj meri dolaze do izražaja i uticaja činovnički men-

49

talitet, inercija i konzervativizam u mišljenju í odnosi hijerarhijske zavisnosti. Kada se upliću u tekući rad svojih ustanova, ove organizacije često svojim delovanjem otežavaju organima uprave da u okvirima svoje nadležnosti efikasno, samostalno i odgovorno obavljaju poslove. Gledano u celini, osnovne organizacije u preduzećima radile su intenzivnije i sadržajnije od drugih organizacija. Međutim, razvojem samoupravljačkih odnosa u radnim organizacijama doživljavaju određenu krizu one osnovne organizacije koje sporo menjaju svoju poziciju, pravce i način delovanja. Često su one više povezane sa upravnim aparatom preduzeća i komitetima SK (fabričkim i opštinskim), nego sa neposrednim proizvođačima, njihovim interesima i problemima. U meri u kojoj dolazi do srašćivanja komiteta i sekretarijata organizacija SK sa upravnim aparatom teže dolazi do izražaja samostalna idejno- politička pozicija Saveza komunista ; one postaju podložne birokratskim i drugim grupaškim uticajima i pritiscima. Zatvorenost komunista u osnovnim organizacijama preduzeća često ih navodi na to da gube pogled na celinu društvenih kretanja i celinu interesa radničke klase i društvene zajednice, te ponekad postaju zastupnici i uporišta parcijalnih i usko shvaćenih interesa preduzeća, pogona, radne jedinice, a katkad i užih grupa. Kad članstva Saveza komunista sazreva saznanje da je dosadašnja organizaciona struktura SKJ dosta zatvorena , statična i kruta i da treba da doživi temeljno preobražavanje u cilju unapređivanja i boljeg usmeravanja društvene akcije komunista u borbi za jačanje samoupravljanja i neposredne demokratije . Uporedo sa diskusijom o daljem razvoju i reorganizaciji SKJ poslednjih meseci sve uspešnije se preovlađuju organizaciona začaurenost i shematizam širom primenom takvih 50

formi aktivnosti i dogovaranja komunista kao što su komisije, aktivi, savetovanja i drugi oblici njihovog idejno-političkog i akcionog povezivanja u opštini i u okviru širih društveno-političkih zajednica. U stvari, reorganizacija Saveza komunista je već u toku, a dosadašnja diskusija i kroz praksu stečena iskustva ukazuju na osnovne pravce u kojima treba tražiti bolja i celishodna rešenja,

SUŠTINA I SMISAO PROMENA U NAČINU ORGANIZOVANJA KOMUNISTA

-Preobražavanje postojećih i razvijanje novih oblika organizovanja i delovanja izražavaju potrebu i težnju da Savez komunista dostigne novi kvalitet kao vodeća , živa i kreativna idejno-politička snaga društva. Odgovarajuće promene u načinu organizovanja komunista u bazi obezbediće aktivniji odnos i neposredniji uticaj članstva u svim fazama formiranja i ostvarivanja stavova i politike SK . Isto tako , širim i smišljenijim idejno-političkim i akcionim povezivanjem komunista treba da se poveća sposobnost Saveza za jedinstveno i efikasnije realizovanje usvojenog političkog kursa . ― Sadašnja uloga i dalji razvoj Saveza komunista traže od svakog komuniste veće , svestranije i organizovanije angažovanje tamo gde radi, ali i tamo gde živi , svuda gde se izgrađuje i ostvaruje politika Saveza, svuda gde može da utiče na 51

razvoj samoupravljačkih društveno-ekonomskih i političkih odnosa , Svaki komunista je podjednako dužan da organizovano i aktivno deluje : a) u radnoj zajednici u kojoj radi ; b) u društveno-političkom životu opštine u kojoj živi i c) u raspravljanju i rešavanju pitanja od šireg društvenog značaja o kojima se formiraju pogledi i stavovi u Savezu komunista republike i Savezu komunista Jugoslavije. Obogaćivanjem sadržine i razvijanjem novih oblika delovanja komunista treba prevazilaziti sve ono što je u dosadašnjoj bazičnoj strukturi jednostrano i usko, što zatvara komuniste u okvire svojih fabrika , ustanova i užih mesnih područja, što sputava i osiromašuje njihovu društve nu akciju. Postaje neophodno da se opštinska organizacija SK konstituiše i razvija kao razgranata i jedinstvena celina, kao stvarna i organska politička, idejna i akciona-sinteza i integracija delovanja komunista. ― Iz karaktera i uloge Saveza komunista proističe potreba za određenim čvrstim formama stalnog organizacionog povezivanja komunista. U njima svi članovi SK ostvaruju deo prava i obaveza predviđenih Statutom , ocenjuju svoj rad i aktivnost svojih foruma, usvajaju idejno - političke stavove, primaju nove članove , biraju delegate za razne skupove, konferencije i kongrese SK, pokreću inicijative, traže razmatranje određenih pitanja i dr. Sastanke komunista u takvom stalnom sastavu treba sazivati prema potrebi , izbegavajući svaki formalizam. Međutim, tek povezivanje tih stalnih organizacionih formi sa drugim formama organizovanja i aktivnosti u okviru opštinske organizacije , u okviru republike i cele zemlje, obezbeđuje komunistima njihov neprekidan uticaj na formiranje mišljenja, stavova i politike u Savezu, kao i obrnuto - živ i svakodnevni uticaj

52

centra na aktivnosti komunista u svakodnevnom društvenom životu. Prema tome, organizovanost komunista mora se sve više izražavati u, po sadržini i sastavu, raznovrsnim formama njihove aktivnosti. To proističe iz potrebe da se o složenim pitanjima borbe za samoupravne društvene odnose što kvalifikovanije raspravlja na osnovu svestranog poznavanja činjenica i realnih društvenih procesa, da kroz suočavanje mišljenja, argumenata i iskustava sazrevaju zajednički pogledi i stavovi i da se kroz stalna konsultovanja i dogovaranja što uspešnije komunista. osmišljava idejno-politička akcija Razvijanjem celishodnih i raznovrsnih formi zajedničkih aktivnosti organizacija i svih komunista u okviru opštinske organizacije SK (sekcija , komisija, aktiva, savetovanja i dr.) . Savez komunista treba da stvara povoljnije uslove i stvaralačku atmosferu za obogaćivanje svog idejnog života, za produbljivanje svojih pogleda i uspešniju razradu svojih neposrednih i dugoročnih zadataka, za usmeravanje idejno -političkog delovanja celokupnog članstva na bitna pitanja razvoja socijalističkih društvenih odnosa. Takav rad treba da bude za svakog komunistu isto tako obavezan kao i rad u svojoj »matičnoj « organizaciji (u preduzeću, u samostalnoj ustanovi ili u mesnoj organizaciji) . Polazeći od svega što je rečeno , a na osnovu dosadašnjih diskusija i analize stečenih iskustava, Komisija iznosi nacrt mogućeg sistema i načina organizovanja komunista u bazi. Naravno, ona time ne želi da prejudicira rezultate diskusije i definitivna organizaciona rešenja. 1. Organizacija SK u radnim zajednicama (kako u privredi tako i u drugim društvenim delatnostima), koja bi na svojoj konferenciji raspravljala o celini aktivnosti članstva, usvajala poli-

53

tičke ocene i stavove o pravcima i sadržini idejno-političkog delovanja komunista. Konferencija bi se sazivala po potrebi, kad o određenim pitanjima treba izgrađivati jedinstvene stavove komunista . Ona bi birala sekretarijat organizacije, koji bi se bavio tekućim poslovima i organizovanjem rada na pripremanju konferencije i sprovođenju njenih zaključaka. Na konferenciji bi učestvovali svi članovi SK , a ako to iz praktičnih razloga nije moguće ona bi bila sastavljena od delegata koje neposredno bira članstvo. U slučajevima kad je organizacija SK sastavljena od velikog broja članstva, ona bi morala da deluje i u određenim ograncima u kojima bi komunisti pokretali određena pitanja, tražili njihovo razmatranje na konferenciji, formulisali svoja mišljenja i predloge o kojima treba da se izjasni konferencija, dogovarali se o tekućim poslovima itd. Ti ogranci bi, po pravilu, imali položaj aktiva komunista, s tim što bi konferencija mogla na njih preneti neka statutarna prava. Radi uspešnijeg rada organizacije i što boljeg pripremanja njene konferencije stvarali bi se različiti oblici okupljanja komunista za proučavanje određenih pitanja i pripremanje predloga, za razmenu mišljenja i iskustava (komisije, radne grupe, savetovanja i dr.) . Takvi oblici okupljanja i dogovaranja komunista stvarali bi se prema potrebama idejno-političke akcije , polazeći od problema koje treba rasvetljavati i rešavati i na osnovu programa rada koji usvaja konferencija. Ukupna sadržina i forme organizovanja i aktivnosti komunista u preduzećima treba da budu usredsređeni na jačanje društveno-ekonomskih i političkih odnosa na osnovama samoupravljanja i raspodele prema rezultatima rada. Zato ove organizacije treba da budu okrenute i što bliže čoveku 54

na radnom mestu i njegovim problemima, a s druge strane, da se stalno brinu o svom aktivnom uključivanju u delovanje širih organizacija i celog Saveza komunista. 2. Mesne organizacije SK konstituisale bi se na području jedne ili nekoliko mesnih odnosno stambenih zajednica . Stavove i zaključke o društveno-političkom i idejnom delovanju komunista. mesna organizacija bi donosila na svojim konferencijama, koje bi se sazivale po potrebi, na inicijativu članstva ili na osnovu zaključaka opštinske konferencije SK. Konferencija bira sekretarijat mesne organizacije. U radu mesne organizacije učestvovali bi svi komunisti koji žive na tom području, uključujući i one koji rade u organizacijama SK u preduzećima i samostalnim ustanovama. Zavisno od potreba i problema mesna organizacija bi razvijala i razgranavaia svoj rad u sekcija, komisija, vidu različitih radnih tela ― odbora, skupova i savetovanja komunista o određenim pitanjima i dr. Komunisti koji ne pripadaju organizacijama SK u preduzećima i samostalnim ustanovama ostvarivali bi statutarne obaveze i prava u mesnim organizacijama . To važi i za komuniste koji rade u državnoj upravi . Celokupna aktivnost mesne organizacije trebalo bi da bude tako postavljena da orijentiše komuniste na aktivno i organizovano delovanje u Socijalističkom savezu, drugim društveno-političkim organizacijama i samoupravnim društvenim organima. 3. Opštinska organizacija SK povezuje i objedinjava rad svih organizacija i oblika aktivnosti SK i svojim zaključcima i stavovima usmerava delovanje komunista na bitna pitanja društveno-ekonomskih i političkih odnosa u opštini . Opštin55

ska organizacija je jedinstvena celina u organizacionom , idejno-političkom i akcionom pogledu. Vodeći organ opštinske organizacije je konferencija, koja je sastavljena od delegata koje svake druge godine bira članstvo SKJ. Konferencija se saziva prema potrebi , kad god treba izgraditi jedinstvene stavove opštinske organizacije po određenim pitanjima, kad god treba jasnije definisati osnovne pravce i zadatke komunista na određenim područjima njihovog delovanja. Konferencija bira opštinski komitet SK, koji je njen izvršni organ. Opštinski komitet organizuje rad na sprovođenju zaključaka konferencije i povezuje idejno-političku aktivnost članstva, njihovih organizacija i svih drugih oblika njihovog delovanja . Opštinska organizacija SK razgranava i organizuje svoj rad prema prirodi i vrsti problema i područjima idejno-političkog delovanja komunista. U cilju produbljenijeg i kvalifikovanijeg razmatranja tekućih društvenih procesa i idejno- političkih problema koji se u njima javljaju stvaraju se ― na osnovu programa rada i zaključaka konferencije ― raznovrsne i po pravilu gipke forme okupljanja, dogovaranja i aktivnosti komunista u okviru opštinske organizacije : komisije kao trajniji oblik rada u cilju sistematskog praćenja i proučavanja određnog kompleksa društvenih i idejno-političkih problema; sekcije - za aktivnost komunista na određenim područjima društvene delatnosti ; aktivi - radi rasvetljavanja i rešavanja određenih aktuelnih problema koji su od posebnog značaja za idejno -političko delovanje Saveza komunista ; savetovanja — radi razmene iskustava, celovitijeg sagledavanja društveno- političke situacije i dogovaranja komunista o tekućem radu i dr.

56

U ovim i drugim radnim telima angažuju se različiti sastavi komunista, zavisno od područja njihovog delovanja, od poznavanja određene problematike i njihovog interesovanja. U ovim formama aktivnosti dužni su da učestvuju i komunisti koji rade u organizacijama u preduzećima i samostalnim ustanovama. Kroz pomenute i druge forme aktivnosti opštinske organizacije članstvo treba da ostvaruje šire i direktno povezivanje sa odgovarajućim telima u Centralnom komitetu SK republike i Centralnom komitetu SKJ. Na taj način će se znatno proširivati i sadržinski obogaćivati živi , radni i` stvaralački kontakti i međusobno aktivno uticanje između baze Saveza komunista i njegovih foruma u procesu izgrađivanja i realizovanja politike linije Saveza komunista. Neposredna saradnja i povezivanje organizacija SK iz više opština mogu dobijati raznovrsne oblike prema zajedničkim odlukama samih opštinskih organizacija . 4. Razvitkom samoupravljanja, produbljivanjem nacionalne ravnopravnosti i svojim sopstvenim razvitkom i jačanjem , savezi komunista socijalističkih republika su u praksi dostigli značajan stepen samostalnosti u izgrađivanju , stvaralačkoj razradi i ostvarivanju politike SKJ saobrazno potrebama i specifičnim uslovima u svojoj republici. Time se povećava njihova odgovornost za ostvarivanje programa i generalne linije SKJ, za obezbeđivanje opšteg pravca socijalističkog društvenog kretanja u čitavoj zemlji, za jedinstvo društveno-ekonomskog i političkog sistema i jačanje socijalističkih društvenih odnosa na osnovama samoupravljanja. To dobija svoj izraz u dinamičnom i stvarnom jedinstvu Saveza komunista Jugoslavije kao celine na svim bitnim pitanjima socijalističkog društvenog razvoja. 57

5. Odlukom Pete sednice CK SKJ I odlukama centralnih komiteta SK republika izvršena je reorganizacija rukovodećih organa i tela Saveza komunista Jugoslavije i Saveza komunista republika. Kako je zaključeno , kroz praksu i iskustva iz rada predstavništva, izvršnih komiteta i komisija CK SKJ i centralnih komiteta SK republika treba da se do Devetog kongresa SKJ šire sagleda i utvrdi predlog što celishodnijeg i funkcionalnijeg konstituisanja strukture rukovodećih organa i tela Saveza komunista Jugoslavije i Saveza komunista republika. U diskusiji je već izraženo mišljenje sa dosta argumenata da bi pored kongresa, koji bi se sazivali prema dosadašnjoj praksi, trebalo predvideti i ustaliti održavanje godišnjih konferencija Saveza komunista Jugoslavije na kojima bi se, u okviru kongresnih odluka, utvrđivala kratkoročna politika SKJ. Ako bi se ova ideja usvojila, to bi svakako moralo da utiče na ulogu, organizaciju i način rada Centralnog komiteta SKJ. U takvom slučaju njegova uloga bi bila politički operativnija, pa bi zato mogao imati znatno manji broj članova. Godišnja konferencija bi donosila važnije, načelne odluke, a Centralni komitet bi konkretizovao te odluke prema potrebama i uslovima tekuće idejno-političke akcije Saveza komunista. Potrebno je da se pitanjima strukture i organizacije rada rukovodećih organa posveti puna pažnja u diskusiji o razvoju i reorganizaciji Saveza komunista. 6. Načela i osnove za organizovanje komunista i konstituisanje organizacione strukture treba da budu propisana Statutom SKJ. Međutim , u skladu sa današnjom ulogom Saveza komunista i potrebama njegove političke akcije u savremenim uslovima, sve veći stepen samostalnosti članstva, opštinskih, pokrajinskih i republičkih organiza58

cija treba da se izrazi i u raznim oblicima slobodnog stvaralačkog prilaza u organizovanju komunista i ostvarivanju statutarnih principa i normi. U tom smislu bi republičke, pokrajinske i opštinske organizacije niz konkretnih pitanja organizovanja komunista rešavale sopstvenim odlukama statutarnog karaktera polazeći od principa i odredbi Statuta SKJ. 7. Definitivno pripremanje predloga statutarnih odluka o principima i načinu organizovanja komunista treba da bude rezultat temeljne i svestrane diskusije svih organizacija Saveza komunista o pitanjima koja su iznesena u ovim Tezama i drugim pitanjima koje praksa nameće . Isto tako, organizacije SK treba smelije; ali sa svom nužnom odgovornošću, da u vlastitoj praksi proveravaju one predloge koji se iznose u diskusiji o reorganizaciji SKJ, koji izražavaju sazrele potrebe i saznanja stečena na osnovu analize prakse. Takva praktična iskustva će mnogo doprineti dubljem i svestranijem sagledavanju otvorenih problema daljeg razvoja i rekonstrukcije Saveza komunista i iznalaženju odgovarajućih rešenja.

59

Izdaje : » Sedma sila«, novinsko-izdavačko preduzeće, Beograd, Terazije 31 Štampa: Beogradski grafički zavod, Beograd, Bulevar vojvode Mišića 17

•

2

OCT

1 1968