Quaestiones topicorum 9782503528533, 2503528538

Citation preview

JOHANNES BURIDANUS QUAESTIONES TOPICORUM

Artistarium_12_1_VW.indd 1

13-12-2007 16:28:46

ARTISTARIUM A Series of Texts on Mediaeval Logic, Grammar & Semantics

EDITORS

L.M. de RIJK

H.A.G. BRAAKHUIS



Leiden &

Nijmegen &



E.P. BOS

C.H. KNEEPKENS



Leiden

Groningen

JOHANNES BURIDANUS SUMMULAE editor-in-chief sten ebbesen

University of Copenhagen

Artistarium_12_1_VW.indd 2

13-12-2007 16:28:46

ARTISTARIUM 12

JOHANNES BURIDANUS

QUAESTIONES TOPICORUM

introduction, critical edition and indexes by

NIELS JØRGEN GREEN-PEDERSEN

F

Artistarium_12_1_VW.indd 3

13-12-2007 16:28:46

© FH

G n.v., Turnhout, Belgium

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior permission of the publisher. D/2008/0095/20 ISBN 978-2-503-52853-3

Artistarium_12_1_VW.indd 4

13-12-2007 16:28:46

2007119 Green Pedersen 00_Prelims. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -5.

TABLE OF CONTENTS

i. introduction Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. The Manuscripts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. The Edition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. The Apparatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. The Work . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Authenticity of the Work . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bibliography . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ix ix xii xiii xiii xvi xxiii

ii. textus Index Quaestionum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Conspectus Siglorum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Iohannes Buridanus, Quaestiones Topicorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liber i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liber ii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liber iii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liber iv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liber v . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liber vi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liber vii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liber viii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 6 7 7 76 131 143 159 167 177 185

Indexes Index of Quotations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 Index of Words and Sophisms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

v

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -6.

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -7.

Introduction

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -8.

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -9.

INTRODUCTION 1. The Manuscripts Jean Buridan’s commentary on Aristotle’s Topics is preserved in five manuscripts, but only one of them contains the full text: 1. C: Colmar, Bibliothèque municipale 382 (456), ff. 85rb–90va (xvth cent., paper, 150 ff., 2 col., 245 × 210 mm.).1 This manuscript is written in one hand and contains fifteen abbreviations of commentaries on Aristotle and one mathematical work. All the works are anonymous, and no name of the scribe or of any owner of the manuscript is found. The printed catalogue says ‘Abbaye de Paris’, but it is unclear to me what this notice is based upon. In ii qu. 2 of our work C uses Erfurt in an example where the other manuscripts use Paris, so C (or the manuscript it was copied from) probably comes from Erfurt. C’s text consists of extracts from the full text. In rather many places its text makes bad sense; frequently this can be assumed to have resulted from wrong resolutions of abbreviations of words. This may show that C is only a copy of another manuscript in which the extracts were originally made. The person responsible for the extracts worked rather regularly, in that he normally selected the central parts of the more important notanda and conclusions of each question. Apparently he did not rework or add anything. C’s text of Buridan’s commentary ends with v qu. 2. 2. E: Melk, Stiftsbibliothek 1395 (281, E.72), pp. 708–756 (1432, paper, 758 pp., 1 col.).2 The contents of this manuscript are abbreviated commentaries on Aristotle (Ethics, Sophistici Elenchi, Prior Analytics), some sophisms, and a few other 1 2

Schmitt 1969, 146. Lohr 1971, 280–281.

ix

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -10.

Quaestiones Topicorum works. The text of our work was composed by Iohannes Schlittpacher de Weilheim osb (1403–1482) who was prior of the benedictine monastery in Melk. His name is found on p. 756 at the end of our work, and his hand is known from other manuscripts in Melk.3 On p. 709 we read the year 1431, and on p. 756 the year 1432. Basically the text of the commentary on the Topics in this manuscript consists of extracts from Buridan, and frequently (but irregularly) his name is given in the text. Schlittpacher however added a number of extracts from Marsilius of Inghen’s commentary on the Topics which in itself is rather a collection of short notes than a real commentary.4 Schlittpacher normally gives Marsilius’ name at these extracts. Further Schlittpacher added paraphrases or brief textual expositions or even extracts of Aristotle’s text at several questions. E’s text normally makes good sense, and the extracts are often relatively long, but it is rather unpredictable what Schlittpacher has chosen from Buridan’s text, and frequently he has changed the wording in order to shorten the text. The manuscript is often difficult to read, and the words are abbreviated as much as possible. E contains all the questions of Buridan’s commentary. 3. M: München, Bayerische Staatsbibliothek, clm. 12707, (formerly Ranshofen 107), ff. 100ra–135rb (xvth cent., paper, 393 + 8 ff., 2 col., 290 × 210 mm.).5 This manuscript earlier belonged to the Bibliotheca S. Pancrati canonicorum regularium in Ranshofen. On the cover a note says: ‘Magistri Leonardi Hayder’. The manuscript comes from Middle or Eastern Europe; it contains nothing to indicate when or where it was written. Besides our work it contains three other commentaries on the Topics, among them the 13thcentury commentary by Adenulph of Anagni (ff. 136ra–393vb).6 This is the only manuscript which contains the full text of our commentary. Normally the text makes good sense, but a number of omissions of lines or sentences (e.g. homoioteleuta) occur. The text of the manuscript

3 4 5 6

Cf. Glassner & Haidinger, vol. 2 2000, (Verfasserregister) 125. Cf. Green-Pedersen 1984, 398–399, no. A.33. Halm & Laubmann 1876, 87; Markowski 1968, 3–7; Markowski 1981, 139. Cf. Green-Pedersen 1984, 387, no. A.11; 403, no. A.40.

x

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -11.

Introduction was corrected, apparently both in scribendo and later by the scribe. Our commentary is ascribed to Buridan in the explicit. 4. N: München, Bayerische Staatsbibliothek, clm. 19818, (formerly Tegernsee 1818), ff. 1ar–10v (1439, paper, 321 + 1 ff., 1 col., 150 × 110 mm.).7 In various notices in the manuscript Salzburg and Tegernsee are mentioned, but this is all the information about its history; according to Markowski it was perhaps written in Vienna. Besides our work the manuscript contains abbreviated commentaries or collections of notes on Aristotle’s Parva Naturalia and De Generatione et Corruptione, a collection of notes on or from Albert of Saxony’s commentary on Aristotle’s De Caelo (ff. 11v–81v), and Bradwardine, Tractatus propositionum (ff. 185 sq.). The text of our work in N consists of extracts. They are highly irregular: in book i there is normally only a line or two from each question; in book ii the extracts are long and detailed, sometimes we even find extracts from the arguments, but the extracts become shorter through the book; in books iii–viii some extracts are long, but most are short without any regularity; in some cases we find only the title of the question, particularly when we approach the end of the work. On f.1ar at the beginning of the extracts our work is ascribed to Buridan. N’s text of our work ends with viii qu. 1. 5. V: Wien, Österreichische Nationalbibliothek, vpl 3846, ff. 204r–215v (1459, paper, 230 ff., 2 col., 145 × 105 mm.).8 According to the catalogue and to Lohr9 this manuscript is connected with (written by?) Hieronymus de Werdea (Donauwörth) osb, who was a master from Vienna an died in 1475. The catalogue also gives the date 1459. The manuscript contains short logical works and collections of notes, which are perhaps extracts from commentaries, on logical works by Aristotle and on Porphyry. The text of Buridan in V consists of extracts from some of the notanda and conclusions of each question. The extracts were made in a regular 7 8 9

Halm & Laubmann 1878, 274; Markowski 1981, 145. Tabulae 1869, 100; Markowski 1985, 246. Lohr 1968, 240.

xi

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -12.

Quaestiones Topicorum manner, and the text normally makes good sense, but is rather short. Few changes seem to have been made in order to abbreviate the text. There is no attribution to any author. V’s text of Buridan ends with vii qu. 1. 2. The Edition As described in the preceding section, only one of the five manuscripts (M) contains the complete text of Buridan’s work. Inevitably therefore an edition must be based upon M. This manuscript gives us a text which in most places makes good sense, though it has a tendency to omit lines or sentences (e.g. by homoioteleuta). In a number of places such omissions can be restored, but sometimes it is not possible to do so with reasonable certainty. During the work on the edition the text of M was compared with the abbreviated texts of the four other manuscripts in all the places where they (or any one of them) offer a text. It was impossible to find any stemmatically significant relationships between the five manuscripts on the basis of such differences in their texts as concern the contents of Buridan’s work. Deviations from the text of M which concern only the style were normally left out of consideration for the editing of the text, since such cases are, generally speaking, best explained as necessitated by the abbreviation. Because of the character of their texts C, E, N, and V were only used for the edition when the text of M contains an omission or an error or a reading which is unlikely to be correct. It turned out that C was more frequently helpful in such cases than the three other abbreviations. This may indicate that M and the text from which C was abbreviated were somehow related, but it is also possible that the person responsible for the text of C has abbreviated more ‘mechanically’ than those who have made the other abbreviations. At least Iohannes Schlittpacher who is responsible for the text of E clearly had ideas about what text he wanted, as should be clear from the preceding section of this introduction. This makes E a less reliable witness of the original text. The text contained in this edition should not be considered identical with Buridan’s original text in all respects or at least not in all details. The manuscripts are about a hundred years later than the date of composition of the commentary, and they all come from Middle or Eastern Europe. This xii

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -13.

Introduction should warn us that the text of the manuscript-tradition is likely to contain a number of reworkings, changes, and ‘corrections’.10 Today we cannot feel sure where such changes have been made, and an editor should not attempt to get ‘behind them’. That task must be left for future interpretations. The orthography was normalized according to classical standards. As the title was chosen: Quaestiones Topicorum which we find in the explicit of M on f. 135rb. We can hardly decide if this was the original title. The folio-numbers from M were inserted in the margin of the edition. 3. The Apparatus The critical apparatus has been made as brief as possible. Its primary purpose is to indicate all the places in which the editor chose another text than that of M. Accordingly the apparatus contains all the readings taken from one or more of the other manuscripts, and it indicates when the editor wrote a text which is not based upon any manuscript-reading, but which was thought likely to be correct or necessary for the text to make sense. Further, the apparatus contains all the corrections which the scribe of M made in the text, except those which seem to have been made in scribendo. This means that in all places where nothing is said about M in the apparatus the reader can conclude that M reads the same text as the edition. The readings of the four other manuscripts were only included in the apparatus, if the text of the edition is based upon one or more or all of them, or if one or some of them contain a reading that is somehow interesting for the choice of text for the edition. The reader should not conclude anything about the text of these four manuscripts in cases when nothing is stated about them in the apparatus; they may in such cases contain the same reading as M or the edition, or a text which seemed to the editor to have been changed or abbreviated, or no text at all. 4. The Work The commentary edited here is a question-commentary. This means that – like most commentaries of its kind – it offers the reader little help to understand Aristotle’s text. Or to put the same in another manner: Though 10

Cf. Markowski 1976, 16.

xiii

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -14.

Quaestiones Topicorum we find a considerable number of references to the Topics we could remove practically all the references and still have almost the same commentary. Or again: Nearly all the questions are occasioned by a section of Aristotle’s text, but the discussions take place within a purely medieval frame-work. We find, however, three references to littera (i.e. Aristotle’s text) which are most naturally taken to mean that our work presupposes an exposition of the text.11 These references need not mean that there was ever a ‘published’ literal-commentary on Aristotle’s Topics by Buridan. Yet it has been argued convincingly by Christoph Flüeler12 that Buridan’s habit was to go through a prescribed text by expounding it and discussing questions on it within the same period, though the exposition of the text might proceed at a quicker pace than the disputation of questions. This will mean that the present work originally did not stand alone, but had an explanation of the text as its background. No trace seems to be left of such an exposition of Aristotle’s Topics by Buridan, and perhaps it was never written down, but only spoken in the class-room. Flüeler further argues that all or most of Buridan’s commentaries have come down to us as students’ reportations of oral lectures and not in a form finished by Buridan himself.13 This seems to hold true of the present work: In i qu. 5, arg. 1a we read: sicut heri dicebatur; in iv qu. 4 arg. 3b: sicut hodie dicebatur; in v qu. 2 arg. 4a: sicut dicebam heri; and in i qu. 17, dist. 1: descriptiones horum sunt vobis satis notae. Such phrases are more naturally said in an oral lecture than written in a finished text. Inevitably this leads to the question: Has the student reported the lecture in the classroom, as it was spoken, or has he later written down a full text on the basis of notes taken in the class-room? Flüeler argues convincingly14 for the existence of reportations written down in a complete form in the class-room, but certainly we cannot consider it to be proved that all reportations were made in that way. It is hardly possible to decide the question concerning our commentary, but when reading it we should keep in mind that there probably is, so to speak, a ‘mediator’ between Buridan and us. Any reader of our commentary will quickly notice that it does not pay equal regard to all eight books of Aristotle’s Topics. The questions on 11 12 13 14

i qu. 15; ii qu. 10; viii qu. 1. Flüeler 1999, 502–510. Flüeler 1999, 499–500. Flüeler 1999, 507–511; 516; 518.

xiv

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -15.

Introduction book i take up about one third of the work, and the same is true about the questions on book ii. The remaining books iii–viii are then dealt with quickly in the last third of the commentary. This selective attitude to Aristotle’s text is one which our work shares with other commentaries from the same period.15 If we compare with the much bigger number of questions in the commentaries from the 13th century by Boethius de Dacia16 and Radulphus Brito17 we cannot avoid the impression that Aristotle’s Topics interested the authors of the 14th century much less than it did earlier commentators. Or perhaps we could say that the logic of the 14th century followed a course of development of its own, and was to a lesser degree directly inspired by a reading of Aristotle than the logic of the 13th century. Already in the earliest question-commentaries on Aristotle’s Topics it became customary for the authors to use the beginning of book ii to discuss problems about the syncategoreme omnis (all/every).18 Buridan does the same in our work. We find discussions of standard sophisms like Omne animal fuit in arca Noe (ii qu. 2);19 Omnis phoenix est (ii qu. 3); Omnes apostoli sunt duodecim (ii qu. 4); Omnis homo est omnis homo (ii qu. 4); Omnis homo de necessitate est animal (ii qu. 6); Totus Socrates est minor Socrate (ii qu. 4). Further Buridan discusses sophisms like Quicquid emisti, comedisti; crudum emisti; igitur crudum comedisti20 (ii qu. 6, cf. i qu. 5) and Denarios in bursa mea scis esse pares21 (ii qu. 6). It is remarkable that, except for the last two, Buridan does not include these sophisms in his own collection of sophisms (= the last section of his Summulae). Rather they belong to the sophisms commonly discussed in the 13th century. Perhaps it is possible to suggest that this indicates that the commentary on the Topics was an early work by Buridan.

15 16 17 18 19 20

21

Cf. Green-Pedersen 1984, 89–90; 392–399. Boethius de Dacia 1976,2, 461–466. Cf. Pinborg 1975, 82–86. Boethius de Dacia 1976,2, 462; Pinborg 1975, 83–84 (Radulphus Brito). Cf. Iohannes Buridanus, Quaestiones Elenchorum, 8.4.3, p. 35; 9.3.2.1, p. 38. Cf. Iohannes Buridanus, De Practica Sophismatum, 64; 73–74; cf. the next section of this introduction. Cf. Iohannes Buridanus, De Practica Sophismatum, 79–80; 90; cf. the next section of this introduction.

xv

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -16.

Quaestiones Topicorum 5. Authenticity of the Work As mentioned in section 1 of this introduction, the commentary edited here is ascribed to Buridan in the manuscript M, which contains the full text, and in N, which contains extracts. Further Iohannes Schlittpacher (manuscript E) frequently informs us that the extracts he has taken from our text come from Buridan. The two remaining manuscripts (C, V) do not give the name of any author. All manuscripts must be considered independent of each other. There is, then, quite good support in the manuscripts for ascribing our work to Buridan. Yet it must be admitted that all the manuscripts were produced about a hundred years later than the time when Buridan would have written, and they all come from Middle or Eastern Europe where works are known to have been falsely ascribed to Buridan. One such mistaken attribution is a commentary on the Posterior Analytics.22 Hence the testimony of the manuscripts may be insufficient to prove the authenticity of our work, and further discussion may be needed.23 One thing, however, is clear: our commentary was written in the period in which Buridan wrote. There is no need to discuss this, though it is difficult to be more precise about its date. It is also beyond discussion that our work in many places expresses opinions identical with or similar to Buridan’s. One way to discuss the question could be to seek parallels in the authentic works by Buridan. The first place to look would be tractatus vi about the topics (or loci dialectici) in his Summulae. In fact, however, this comparison yields few results, and that is no surprise. The sections on the loci dialectici in the medieval handbooks of logic (summulae) ultimately go back to (primarily book ii of) Boethius’ De Differentiis Topicis, and they discuss the same things as the commentaries on Boethius. This means that the discussions in the summulae concern such questions as: What is a locus? What loci do we have? How are they valid? These questions are hardly ever

22 23

Cf. Markowski 1976, 14–16. The manuscript Vat. Ross. Lat. 658, ff. 56ra–73vb contains a commentary on Aristotle’s Topics ascribed to one Iohannes Bry. It has sometimes tentatively been ascribed to Buridan, but that cannot be correct, cf. Green-Pedersen 1984, 304–305, 306, 398.

xvi

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -17.

Introduction met in commentaries on Aristotle’s Topics. They rather discuss dialectic vs. demonstration, predicates, and problems they find in Aristotle’s text.24 In agreement with this, the editor has found few places where a direct comparison between our work and the Summulae is informative. One place is the Summulae, tractatus vi.1.4 & 525 about the various species of argumentation, in particular about induction. That text can be compared with our commentary i qu. 16 and ii qu. 2. The results, however, are uninteresting: there are no discrepancies, but the agreements are either commonplace or not significant enough to show that the two works have the same author. The situation is quite similar with the Summulae vi.5.3 and our commentary ii qu. 10. Both texts discuss the validity of the so-called consequentia in ipso in inferences with contrary terms or propositions. Again we can only conclude that the two texts may have the same author, but it is not obvious that this is the case. If we turn to other sections of the Summulae we find in tractatus viii De Demonstrationibus a discussion of definitio causalis26 which we can compare with our commentary i qu. 7 and vi qu. 1. Once more the result is: no real discrepancies, but neither anything which convinces us that the same author wrote both works. The question Utrum syllogismus simpliciter sit genus ad syllogismum dialecticum et demonstrativum is found both in our commentary (i qu. 2) and in Buridan’s commentary on the Prior Analytics (i qu. 4).27 The two texts agree in answering that the syllogism as such is not a genus but a totum in modo (unmodified whole) with respect to the dialectical and demonstrative syllogisms. This view is quite common and occurs both earlier and later than our work.28 The discussions in the two works are difficult to compare, because that of our commentary is much longer and determines a number 24 25

26 27

28

Cf. Green-Pedersen 1984, 107–109; 113–116; 123–126. The editor has used a preliminary text of the Summulae established by Hubert Hubien on the basis of a number of manuscripts. Iohannes Buridanus, Summulae De Demonstrationibus 8.2.5., pp. 52–56. The editor has used a preliminary text established by Hubert Hubien on the basis of (probably) all the manuscripts. See e.g. Radulphus Brito, Quaest. Topicorum (Green-Pedersen 1984, 392, no. A.20) i qu. 8 (ms. Paris, bn lat. 11132, f.13vb–14ra); Hartlevus de Marca, Quaest. Topicorum (Green-Pedersen 1984, 397, no. A.30) i qu. 2 (ms. Erfurt wab 4° 270, f. 78vb); Marsilius de Inghen, Quaest. Priorum Analyticorum i qu. 6, f.3vb.

xvii

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -18.

Quaestiones Topicorum of issues before it gives the answer, while the commentary on the Prior Analytics goes almost directly to the answer. In spite of this, however, it seems reasonable, though not necessary, to ascribe the two discussions to the same author. At the end of the responsio of ii qu. 9 our work discusses the conversio per contrapositionem. The same conversion is discussed at the end of the responsio of i qu. 12 in Buridan’s commentary on the Prior Analytics. The two discussions are in agreement, though some precisions are stated in the commentary on the Prior Analytics which do not occur in our work. Therefore, once more: one and the same author may be responsible for both works, but this need not be the case. Further ii qu. 15 in our work (Utrum sit bonus locus arguendo a secundum quid ad simpliciter) can be compared with Buridan’s Quaestiones Elenchorum qu. 15 (Utrum sit ponenda fallacia a secundum quid ad simpliciter).29 Here it must be said that it is difficult to find similarities or parallels between the manners in which the two works discuss the question, though there is apparently no direct disagreement. In iv qu. 4 our work mentions that there may be more categories than the ten known from Aristotle; we can also have categories composed of two categories. In qu. 3 of his commentary on Aristotle’s Categories (Utrum sint decem et non plura praedicamenta)30 Buridan states that there can be other categories than the ten enumerated by Aristotle, but it seems doubtful, from this text, if Buridan would speak of a category composed of two categories. Buridan discusses the number of the five predicables of Porphyry’s Isagoge in qu. 14 of his commentary on that work,31 and in a few lines of this question32 he compares with the four predicates in Aristotle’s Topics and discusses their number. Like all commentaries on Aristotle’s Topics our work has a question on the number of the predicates (i qu. 9). A comparison between that text and the one in Buridan’s commentary on the Isagoge is unhelpful, however, because neither contains any original ideas concerning the problem itself. Yet the distinction in the beginning of our text between 29 30

31

32

Iohannes Buridanus, Quaestiones Elenchorum, 74–80. Iohannes Buridanus, Quaestiones in Praedicamenta, 14–29. Cf. Iohannes Buridanus, Summulae De Praedicamentis 3.1.8., p. 18,4 sq. Iohannes Buridanus, Isagoge, 181–188; cf. Summulae De Praedicabilibus 2.6.2, pp. 51–53. Iohannes Buridanus, Isagoge, 186, lines 2296–2312.

xviii

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -19.

Introduction virtus sermonis and intentio quaerentis seems to be a genuinely Buridanian manner of discussing such a question. One thing in our work which does not seem to be Buridanian is the occurrence of the term suppositio simplex.33 In section iv of his Summulae34 Buridan only distinguishes between personal and material supposition. He adds, however, that he does not care about the terminology, if only simple supposition is used quando terminus supponit pro conceptu secundum quem imponitur, though he himself will include this under material supposition.35 Our commentary in four of the places referred to says simpliciter vel materialiter, and in vi qu. 2 it says … materialiter, quando supponunt pro se termini, simpliciter, quando pro intentione animae. This does not seem to be in real disagreement with the Summulae, and the difference of terminology can probably be explained if we assume, as suggested at the end of section 4 of this introduction, that our commentary is an early work by Buridan. Several years back M.E. Reina36 noticed this difference between our work and the Summulae. Reina’s solution to the problem was also to suggest very briefly that our work would be an early work by Buridan. It was mentioned in section 4 of this introduction that two sophisms which are discussed in our work: Quicquid emisti, comedisti etc. (ii qu. 5; ii qu. 6) and Denarios in bursa mea scis esse pares (ii qu. 6) are also discussed in Buridan’s collection of sophisms.37 The two treatments of the denariisophism are rather dissimilar and therefore difficult to compare. If the two discussions of the crudum-sophism were written by the same person we will have to assume a considerable development in that person’s thought. Yet the manner in which the two sophisms are dealt with in our work is in line with the manner we would expect Buridan to use when dealing with such problems. Finally, the best parallel between our work and an authentic work by Buridan is found between i qu. 17 (Utrum si unum oppositorum multipliciter dicitur, reliquum dicatur multipliciter, in the section Videndum de quaesito) and Buridan’s commentary on the Metaphysics, x qu. 3 (Utrum unum est 33

34 35 36 37

i qu. 1 ad arg. 4a; i qu. 6 sec. distinctio and quinta conclusio; i qu. 14, arg. 1a; ii qu. 2 sec.notandum; ii qu. 7 conclusio prima; vi qu. 2 sec. distinctio. Iohannes Buridanus, Summulae De Suppositionibus 4.3.2., pp. 38–39. Iohannes Buridanus, Summulae De Suppositionibus 4.3.2., p. 39, 5–6. Reina 1959, 11, note 21. Iohannes Buridanus, De Practica Sophismatum, 64; 73–74; 79–80; 90.

xix

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -20.

Quaestiones Topicorum tantum uni contrarium).38 The discussion about contrariety in these two texts follows the same pattern and structure, the same distinctions are drawn (though the Metaphysics is longer and makes more distinctions), and the same or very similar examples are adduced. Here it seems immediately convincing to claim that the two works have the same author. If the author of our work was not Buridan, who else could he be, we might ask. Marsilius of Inghen is out of the question. First, because Iohannes Schlittpacher, in manuscript E, clearly distinguishes between the things he has taken from Marsilius and the things he has taken from our work, which he ascribes to Buridan. Further we possess Marsilius’ commentary (or notes) on the Topics39 and it is certainly different from our work. Albert of Saxony would be the person who was most likely to be the author of our work, if Buridan did not write it. However, if we compare ii qu. 1 (plus 2 and 3) of our work with a disputed question by Albert (Utrum omnis propositio sit universalis vel particularis vel singularis)40 we find that the differences between Albert and our work are greater than they were at any of the comparisons with authentic works by Buridan, mentioned above. The whole approach to the determination of such a question seems to be strikingly different from the one we meet in our work, though there may not be any serious disagreements of doctrine. Therefore Albert is less likely to be the author than Buridan. The conclusion to be drawn from these comparisons cannot be very firm or very clear, but at least we have met no real objection to Buridan’s authorship of our work. As a preliminary standpoint the editor will therefore suggest: 1) Buridan is the author of our work. 2) It is probably an early work by Buridan. 3) It has come down to us in the form of a reportation by a student, not finished for ‘publication’ by Buridan himself. 4) It has been transmitted to us only in late manuscripts, and it has probably been changed or revised on a number of (minor) points, though we cannot say how much. 38

39 40

Iohannes Buridanus, Metaphysica x qu. 3, fol. lxiir–v; in particular the notanda fol. lxiiva–b. Cf. Green-Pedersen 1984, 398–399, no. A.33. Albert of Saxony, Twenty-Five Disputed Questions, 279–294 (qu. 22).

xx

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -21.

Introduction A final decision concerning our work’s authenticity must wait until future research and discussions will give us a more complete picture of Buridan’s standpoints and attitudes, and perhaps also of the development they underwent in the course of time. Hopefully, this edition will contribute to bringing us closer to such a better knowledge of Buridan’s doctrines.
The editor wishes to express his warm thanks to Sten Ebbesen, Saxo Institute, University of Copenhagen, both for his general support of the project, and particularly because he very carefully read and commented on both the text and the introduction. Certainly, his interest and guidance has made the result much better than it would otherwise have been. On behalf of the board of the Artistarium Henk Braakhuis has gone through the introduction and the text carefully and has made several valuable suggestions for changes, almost all of which I have followed and for which I thank him warmly.

xxi

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -22.

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -23.

BIBLIOGRAPHY Albert of Saxony’s Twenty-Five Disputed Questions on Logic ed. Michael J. Fitzgerald. Studien und Texte zur Geistesgeschichte. Band lxxix. Leiden. Boston. Köln: Brill 2002. Boethius de Dacia, Topica – Opuscula ed. N.J. Green-Pedersen & J. Pinborg. Corpus Philosophorum Danicorum Medii Aevi v, 1–2. Hauniae: Societas Linguae et Litterarum Danicarum/Gad 1976. Christoph Flüeler, “From Oral Lecture to Written Commentaries: John Buridan’s Commentaries on Aristotle’s Metaphysics.” Medieval Analyses in Language and Cognition ed. Sten Ebbesen & Russell L. Friedman. The Royal Danish Academy of Sciences and Letters. Historiskfilosofiske Meddelelser 77, 1999, 497–521. Christine Glassner & Alois Haidinger, Inventar der Handschriften des Benediktinerstiftes Melk. Von den Anfängen bis ca. 1400 1–2. Wien 2000. Niels Jørgen Green-Pedersen, The Tradition of the Topics. The Commentaries on Aristotle’s and Boethius’ ‘Topics’. München-Wien: Philosophia 1984. C. Halm & G. Laubmann, Catalogus Codicum Latinorum Bibliothecae Regiae Monacensis. Vol. iv,2, 1876 (repr. 1968). C. Halm & G. Laubmann, Catalogus Codicum Latinorum Bibliothecae Regiae Monacensis. Vol. iv,3, 1878 (repr. 1969). Jan Buridan, Der Kommentar zur Isagoge des Porphyrius ed. Ryszard Tatarzynski. Przeglad Tomistyczny ii (Warzawa, 1986), 111–195. Iohannes Buridanus, Kommentar zur Aristotelischen Metaphysik, Paris 1518. Reprint: Frankfurt a.M.: Minerva 1964. Iohannes Buridanus, Quaestiones in Praedicamenta ed. Johannes Schneider. Bayerische Akademie der Wissenschaften. München: C.H. Beck 1983. Iohannes Buridanus, Questiones Elencorum ed. R. van der Lecq and H.A.G. Braakhuis. Artistarium 9, Nijmegen: Ingenium 1994. Iohannes Buridanus, Summulae de Practica Sophismatum ed. Fabienne Pironet. Artistarium 10–9. Turnhout: Brepols 2005. xxiii

2007119 Green Pedersen 01_Introduction. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page -24.

Quaestiones Topicorum Iohannes Buridanus, Summulae De Demonstrationibus ed. L.M. de Rijk. Artistarium 10–8. Groningen–Haren: Ingenium 2001 Iohannes Buridanus, Summulae De Praedicabilibus ed. L.M. de Rijk. Artistarium 10–2. Nijmegen: Ingenium 1995 Iohannes Buridanus, Summulae De Praedicamentis ed. E.P. Bos. Artistarium 10–3. Nijmegen: Ingenium 1994. Iohannes Buridanus, Summulae De Suppositionibus ed. Ria van der Lecq. Artistarium 10–4. Nijmegen: Ingenium 1998. Charles Lohr, “Medieval Latin Aristotle Commentaries”. Traditio 24 (1968), 149–245. Charles Lohr, “Medieval Latin Aristotle Commentaries”. Traditio 27 (1971), 251–351. Mieczysław Markowski, “Les Questions de Jean Buridan sur les Topiques d’Aristote”. Mediaevalia Philosophica Polonorum 13 (1968), 3–7. Mieczysław Markowski, “Johannes Buridans Kommentare zu Aristoteles’ Organon in Mitteleuropas Bibliotheken.” The Logic of John Buridan ed. Jan Pinborg, 9–20. Copenhagen: Museum Tusculanum Press 1976. Mieczysław Markowski, Buridanica Quae in Codicibus Manu Scriptis Bibliothecarum Monacensium Asservantur. Wrocław 1981. Mieczysław Markowski, Repertorium Codicum Medii Aevi in Aristotelem Latinorum Quae in Bibliothecis Wiennae Asservantur. Wrocław 1985. Marsilius von Inghen, Quaestiones super Libros Priorum Analyticorum, Venedig 1516. Reprint: Frankfurt: Minerva 1968. Jan Pinborg, “Die Logik der Modistae”. Studia Mediewistyczne 16 (1975), 39–57. M.E. Reina, Il problema del linguaggio in Buridano. Vicenza 1959. (Also in: Rivista Critica di Storia della Filosofia 14 (1959), pp. 367–417; 15 (1960), pp. 141–165; 238–264). Pierre Schmitt, Colmar. Bibliothèque Municipale. Catalogue Générale des Manuscrits des Bibliothèques Publiques des Départments. Vol. lvi. Paris 1969. Tabulae Codicum Manuscriptorum praeter Graecos et Orientales in Bibliotheca Palatina Vindobonensi Asservatorum. Vol. iii, 1869 (repr. 1968).

xxiv

2007119 Green Pedersen 02_IndexQuaestionum. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 1.

II. Textus

2007119 Green Pedersen 02_IndexQuaestionum. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 2.

2007119 Green Pedersen 02_IndexQuaestionum. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 3.

INDEX QUAESTIONUM

Liber i 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

Utrum argumentatio dialectica sit subiectum in dialectica . ........ Utrum syllogismus simpliciter sit genus ad syllogismum dialecticum et demonstrativum .. .................................. Utrum possibile sit eundem syllogismum numero esse dialecticum et demonstrativum .. .................................. Utrum syllogismus peccans in materia sit bonus syllogismus .. .... Utrum syllogismus peccans in forma sit bonus syllogismus ........ Utrum definitio possit definiri ...................... ..................... Utrum definitionis definitio sit bona, videlicet cum dicitur: defintio est oratio indicans, quid est esse rei . .................... Utrum definitio, proprium, genus, accidens sint praedicata ........ Utrum praedicata sint quattuor tantum, seu utrum sint quattuor et non plura neque pauciora ....................................... Utrum differentia sit annexa generi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Utrum accidens et subiectum sint idem numero ..................... Utrum problemata et propositiones sint eadem et ad invicem aequalia in numero ... .......................... ..................... Utrum omne problema sit dialecticum . .. .............................. Utrum definitio propositionis dialecticae sit bona .. ................. Utrum definitio problematis sit bona ................................... Utrum sint duae species argumentationis dialecticae et non plures, videlicet syllogismus, inductio ... .......................... Utrum si unum oppositorum multipliciter dicitur, reliquum dicatur multipliciter. . ........................... .....................

7 12 17 22 26 30 33 37 40 44 48 51 54 58 61 65 70

Liber ii 1.

Utrum bona sit divisio problematis, cum dicitur: problema aliud universale, aliud particulare. .......................................

3

76

2007119 Green Pedersen 02_IndexQuaestionum. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 4.

Quaestiones Topicorum 2. 3. 4. 5.

6.

7.

8. 9.

10. 11. 12. 13.

14. 15.

Utrum ad hoc, quod propositio universalis sit vera, oporteat quamlibet eius singularem esse vera. ............................. Utrum hoc signum ‘omnis’ exigat et requirat terminum habere plura supposita ad hoc, quod sibi convenienter addatur. .. .... Utrum signum universale affirmativum quandoque teneatur collective. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....................................... Utrum signum universale additum termino communi distribuat ipsum indifferenter pro omnibus eius suppositis, tam praesentibus quam praeteritis et futuris. ......................... Utrum signum universale distributivum substantiae additur termino communi distribuat ipsum tam pro suppositis eius per se quam pro suppositis eius per accidens. .. ................. Utrum in accidentibus convenienter possit consequentia converti de inesse ad esse, verbi gratia an illa consequentia sit bona ‘albedo inest homini; ergo homo est albus’. ..................... Utrum genus possit praedicari de sua specie denominative. ... .... Utrum valeat consequentia e contrario in contradictoriis gratia formae, verbi gratia ut sit bona consequentia gratia formae ‘A est B; ergo non B est non A’. . .................................. Utrum in contrariis valeat consequentia in ipso vel e contrario vel aliquando neutra earum. ............................................ Utrum in privative oppositis valeat consequentia in ipso et non consequentia e contrario. .......................... ................. Utrum in relative oppositis valeat consequentia in ipso. .... ........ Utrum locus a simpliciter ad magis et minus valeat et e converso, id est utrum valeat consequentia a positivo ad comparativum et e converso. . ................. ....................................... Utrum locus ab appositione valeat. ... .................................. Utrum sit bonus locus arguendo a secundum quid ad simpliciter.

79 84 88

93

97

100 104

107 111 115 118

122 125 127

Liber iii 1. 2.

Utrum termini concreti, sicut sunt ‘iustum, album’, sint per se in genere. ............................... .................................. 131 Utrum illae tres maximae, quas Aristoteles ponit in isto iii., sint verae, scilicet quod est diuturnius est melius, similiter quod est bonum simpliciter est melius quam, quod est 4

2007119 Green Pedersen 02_IndexQuaestionum. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 5.

Index Quaestionum

3. 4.

bonum alicui, similiter bonum proprium est melius bono communi. .. .................................. .......................... 135 Utrum non bona sint eligibiliora bonis. ................................ 137 Utrum si omnes essent iusti, adhuc indigeremus fortitudine, et utrum illud sit melius, quod est difficilius. ... ..................... 140 Liber iv

1. 2. 3. 4. 5.

Utrum genus sit necesse de pluribus praedicari quam species ..... Utrum omnis praedicatio generis de sua specie sit in quid . ........ Utrum genus et species debent esse in eodem praedicamento ..... Utrum possibile est eandem speciem esse in diversis praedicamentis ................ ....................................... Utrum differentia participat genus .....................................

143 146 149 153 156

Liber v 1. 2.

Utrum proprium sit idem realiter cum suo subiecto ................. 159 Utrum proprium sit notius suo subiecto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 Liber vi

1. 2. 3.

Utrum definitio debeat dari per notiora et priora definito . . . . . . . . . 167 Utrum definitio et definitum sint idem realiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 Utrum eiusdem rei plures possint esse definitiones, et utrum in definitione debeat poni genus et differentia. .................... 172 Liber vii

1. 2. 3.

Utrum ad terminandum problemata de eodem valeat locus a casibus et a coniugatis ........ ....................................... 177 Utrum ista consequentia sit bona ‘A potest esse sine B; ergo A non est idem cum B’ .......... ....................................... 180 Utrum contrariorum, quorum genera sunt contraria, differentia sit eadem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....................................... 182

5

2007119 Green Pedersen 02_IndexQuaestionum. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 6.

Quaestiones Topicorum Liber viii 1. 2.

Utrum in disputatione dialectica opponens debeat uti celativis propositionibus praeternecessariis . . .............................. 185 Utrum sunt quattuor propositiones praeternecessariae et non plures neque pauciores, videlicet inductivae, ampliativae, explanativae, celativae ............................. ................. 188

CONSPECTUS SIGLORUM

add. = addidit adnot. = adnotatio(nem) cor. = correxit del. = delevit fort. = fortasse gem. = geminavit homoiotel. = homoioteleuton i. cor. = in correctione i. mg. = in margine i. spat. vac. = in spatio vacuo lect. dub. = lectio dubia om. = omisit praeced. = praecedens/praecedentem sequ. = sequens/sequentem s.l. = supra lineam
album = quod in codicibus non legitur inserendum censuit editor. [album] = quod in codice M legitur delendum censuit editor.
*** = lacunam suspicatus est editor.

6

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 7.

iohannes buridanus

QUAESTIONES TOPICORUM

LIBER I

Quaestio 1 C
irca librum Topicorum Aristotelis quaestio, utrum argumentatio dialectica sit subiectum in dialectica. 1a. Et arguitur primo quod non: ens per accidens non debet poni subiec5 tum alicuius scientiae; sed argumentatio dialectica est ens per accidens;

igitur etc. Maior est nota ex eo, quod vi. Metaphysicae1 dicitur, quod de ente per accidens non est scientia. Minor probatur, nam argumentationem dialecticam contingit esse et non esse; sed tale est ens per accidens. 2a. Secundo: in qualibet scientia de subiecto debet praesupponi, quod 10 quid est; sed hoc non fit hic de argumentatione dialectica; igitur etc. Maior est nota per Aristotelem in i. Posteriorum.2 Sed minor patet ex eo, quod in ista scientia inquiritur de argumentatione dialectia, Aristoteles enim hic definit syllogismum dialecticum, qui est argumentatio dialectica. 3a. Tertio: huius scientiae subiectum est anima; ergo non argumentatio 15 dialectica. Consequentia tenet ex eo, quod unius scientiae debet esse unum

8 contingit … non esse] gem. et secundum del. M. 1 2

Aristoteles, Met. vi,2, 1026b3–4. Cf. Aristoteles, APo. i,1, 71a13 sq. – cf. Auctoritates Aristotelis no. i,145.

7

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 8.

Quaestiones Topicorum subiectum. Antecedens patet ex eo, quod cuiuslibet scientiae anima est subiectum, quaelibet enim scientia inhaeret animae tamquam accidens suo subiecto. 4a. Quarto: nulla argumentatio dialectica est subiectum in dialectica, saltem adaequatum; ergo quaestio falsa. Consequentia
tenet. Sed antecedens probatur, nam nec argumentatio dialectica, quam ego facio, nec argumentatio dialectica, quam tu facis, et sic de aliis. 5a. Quinto: idem est subiectum metaphysicae, dialecticae et sophisticae; sed subiectum adaequatum non est argumentatio dialectica ipsius metaphysicae, sed ens in quantum ens; ergo nec argumentatio dialectica est subiectum dialecticae. Maior videtur esse nota per Aristotelem in iv. Metaphysicae3 dicentem ‘circa idem versatur metaphysicus, dialecticus et sophista’; hoc non esset, nisi idem esset subiectum metaphysicae, dialecticae et sophisticae. 6a. Sexto: quod non est unum, non debet poni subiectum alicuius scientiae; sed argumentatio dialectica non est quid unum; igitur etc. Maior
est nota ex eo, quod cuiuslibet scientiae debet esse unum. Minor patet ex eo, quod argumentatio dialectica componitur ex pluribus, quorum quodlibet est ens in actu; modo ex pluribus entibus in actu non fit unum; igitur etc. 1b. In oppositum videtur esse Aristoteles,4 nam ipse videtur dicere argumentationem dialecticam esse subiectum illius scientiae, cum ipse dicit et ostendit, de quo est intentio in hac scientia. 2b. Et probatur ratione: de quo et cuius partibus et passionibus determinatur in aliqua scientia, illud est subiectum in illa scientia; sed sic est de argumentatione dialectica, quod de ipsa et de eius partibus et de eius passionibus determinatur in ista scientia, sicut patebit in processu huius scientiae; igitur etc. 3b. Secundo: sicut se habet argumentatio demonstrativa ad scientiam demonstrativam traditam in libro Posteriorum, ita se habet argumentatio dialectica ad scientiam traditam in isto libro Topicorum; sed sic est, quod argumentatio demonstrativa ponitur subiectum; ergo et argumentatio dialectica debet poni hic subiectum. 12 versatur] tersatur(?) M. 3 4

Aristoteles, Met. iv,2, 1004b22. Aristoteles, Top. i,1, 100a19 sq.

8

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 9.

Liber i

5

10

15

20

25

30

Et notandum est, quod debet hic intellegi de subiecto adaequato. In ista quaestione sunt primo aliqua notanda, secundo respondendum est ad quaestionem. Quantum ad primum sciendum, quod hoc nomen ‘subiectum’ multipliciter accipitur: uno modo accipitur pro servo; | isto modo accipitur in i. f.100rb Politicae,5 cum dicitur: in omni civitate oportet esse principem et subiectum, hoc est servum vel subditum. Secundo modo hoc nomen ‘subiectum’ accipitur pro delativo accidentis, cui quidem aliqua forma accidentalis realiter inhaeret; isto modo accipitur ‘subiectum’, cum dicitur, quod paries est subiectum albedinis. Tertio modo accipitur pro delativo formae substantialis, cui quidem aliqua forma substantialis realiter inhaeret; isto modo accipitur, cum dicitur materiam primam esse subiectum formae substantialis. Quarto modo pro termino inferiori in recta linea praedicamentali. Isto modo accipitur, cum dicimus speciem esse subiectum generis sui. Similiter ita Aristoteles accipit in Praedicamentis,6 cum dicit: eorum, quae dicuntur, alia dicuntur etc. Quinto
modo pro altera parte propositionis; isto modo accipitur, cum dicitur: propositio categorica est ista, quae habet subiectum et praedicatum principales partes sui. Sexto modo accipitur ‘subiectum’ pro quodam termino absoluto vel minus connotativo convertibili cum alio connotativo vel magis connotativo, qui respectu prioris dicitur passio. Unde sciendum est, quod quandoque sunt duo termini de se invicem convertibiliter et universaliter verificabiles, et unus illorum est absolutus, alter vero est connotativus, vel unus eorum est minus connotativus et alter magis, quorum ille, qui est absolutus vel minus connotativus, dicitur subiectum respectu alterius connotativi vel magis connotativi, et ille connotativus dicitur passio illius. Verbi gratia: sic enim se habent isti duo termini ‘homo’ et ‘risibile’, homo enim dicitur subiectum respectu istius termini ‘risibile’, et ille terminus ‘risibile’ dicitur passio huius termini ‘homo’. Modo clarum est, quod hic terminus ‘homo’ est terminus absolutus, et ille terminus ‘risibile’ est terminus connotativus. Et universaliter isti duo termini sunt de se invicem mutuo verificabiles.

5 isto modo] cor. s.l. ex alio modo M. 5 6

Aristoteles, Pol. i,1, 1252a16. Aristoteles, Cat. 2, 1a16 sq.

9

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 10.

Quaestiones Topicorum

f.100va

Secundo est sciendum, quod subiectum adaequatum alicuius scientiae dicitur esse terminus communissimus, de quo consideratur in ista scientia, non transcendens metas illius scientiae, et ad quem alia in illa scientia considerata habent attributionem vel tamquam partes subiectivae eius vel tamquam passiones eius vel tamquam passiones partium subiectivarum eius vel tamquam principia vel aliquo modo alio. Et dico ‘terminus communissimus’, nam si esset aliquis terminus communior eo, de quo consideratur in ista scientia, tunc ille terminus minus communis non deberet dici subiectum adaequatum illius scientiae. Et ideo, quia in ista scientia consideratur de syllogismo dialectico et argumentatione dialectica, et quia hic terminus
‘syllogismus dialecticus’ est minus communis quam hic terminus ‘argumentatio dialectica’, ergo li syllogismus dialecticus non debet poni subiectum adaequatum huius scientiae. Et dixi ‘non transcendens metas illius scientiae’, nam si transcenderet metas illius scientiae, sic quod de eo vel de aliquibus eius partibus etiam determinaretur in alia scientia, tunc talis terminus iterum non debet poni subiectum adaequatum illius scientiae. Et ideo, licet hoc nomen ‘ens’ sit verificabile de omnibus consideratis in illa scientia, tamen quia transcendit metas huius scientiae non debet poni subiectum adaequatum huius scientiae. Tertio notandum, quod subiectum adaequatum alicuius scientiae se habet ad considerata in illa | scientia, sicut princeps exercitus ad illos, qui sunt de illo exercitu. Unde sicut homines de eodem exercitu maiorem habent unitatem et coniunctionem ad invicem ratione principis illius exercitus, ita conclusiones eiusdem scientiae maiorem habent unitatem et propinquitatem ad invicem ratione subiecti adaequati illius scientiae. Quantum ad secundum sit prima conclusio: accipiendo ‘subiectum’ secundo modo, tunc huius scientiae, scilicet dialecticae, anima est subiectum, sicut cuiuslibet alterius scientiae anima est subiectum; probatur, quia animae inest scientia dialectica sicut accidens suo subiecto. Secunda conclusio: accipiendo ‘subiectum’ quinto modo, tot sunt subiecta scientiae dialecticae, quot sunt conclusiones probatae in scientia dialectica; probatur, nam quaelibet conclusio specialis habet speciale

23 princeps] cor. s.l. e prius M.

10

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 11.

Liber i subiectum. Ex ista conclusione sequitur, quod sic accipiendo ‘subiectum’, non totalis scientiae dialecticae est subiectum solum argumentatio dialectica, sed cum hoc plura. Tertia conclusio: accipiendo ‘subiectum’ prout dicitur in ordine ad pas5 sionem et pro subiecto adaequato alicuius scientiae, syllogismus dialecticus non est subiectum adaequatum huius scientiae dialecticae. Probatur, nam sicut dictum est, subiectum adaequatum alicuius scientiae debet esse terminus communissimus consideratus in ista scientia non transcendens metas illius scientiae; sed hoc non est syllogismus dialecticus in scientia dialec10 tica. Patet hoc, nam in scientia dialectica consideratur de argumentatione dialectica, quae est terminus communior. Quarta conclusio: subiectum adaequatum huius scientiae dialecticae est argumentatio dialectica. Probatur, nam argumentatio dialectica est terminus communissimus consideratus in ista scientia, non enim apparet com15 munior et non transcendit metas huius scientiae, et alia considerata in ista scientia habent attributionem ad argumentationem dialecticam, sicut patebit in processu libri. Igitur etc. Ad rationes: 1a. Ad primam dico, quod cum dicitur ‘de ente per accidens’, hoc 20 intellegitur de propositione, quae est vera per accidens, quae quandoque est vera et quandoque falsa, talis enim non est scibilis, nec de tali ente per accidens est scientia; sed tale ens per accidens non est argumentatio dialectica, licet bene sit ens per accidens, quod contingit esse et non esse; et de tali bene potest esse scientia tamquam de re significata per subiectum 25 conclusionis scitae in ista scientia. Et isto modo sicut de lapidibus et lignis et plantis et animalibus, quae aliquando sunt et aliquando non sunt, est scientia naturalis, ita de argumentatione dialectica est scientia dialectica, licet argumentatio dialectica aliquando sit et aliquando non sit. 2a. Ad secundam: ‘In qualibet scientia debet praesupponi de subiecto 30 quid est’, concedatur ad istum intellectum, quod hoc non debet probari in illa scientia; modo licet Aristoteles in illa scientia definiat argumentationem vel syllogismum dialecticum, tamen illam definitionem non probat, sed supponit.

23 dialectica … accidens] add. i.mg. M.

11

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 12.

Quaestiones Topicorum

f.100vb

3a. Tertia ratio vadit pro prima conclusione. 4a. Ad quartam: negatur consequentia, scilicet ista: ‘nulla argumentatio dialectica est subiectum adaequatum huius scientiae; ergo nec argumentatio dialectica est subiectum adaequatum huius scientiae’. Similiter nec valet ista ‘nullus homo est species, ergo nec homo est species’. Unde sicut cum ista ‘nullus homo est species’ stat ista ‘homo est species’, ita cum ista ‘nulla argumentatio dialectica est hic subiectum adaequatum’ stat ista ‘argumentatio dialectica est subiectum adaequatum huius scientiae’, nec istae propositiones repugnant propter diversitatem suppositionis terminorum, et propter idem non valuit consequentia. Unde in antecedente li argumentatio dialectica supponit personaliter, in consequente vero | simpliciter vel materialiter. 5a. Ad quintam: ‘Idem est subiectum’ etc. Dico quod hoc intellegitur de dialectica utente applicata ad metaphysicam, non autem de dialectica docente, qualis est dialectica, quae tractatur in isto libro. 6a. Ad sextam dico, quod immo ex pluribus entibus in actu potest fieri unum; verbi gratia, si capiantur duae guttulae aquae, quaelibet earum est ens in actu, et tamen per coniunctionem earum ad invicem ex eis fit ens per se. Sed Aristoteles7 bene dicit, quod ex pluribus entibus in actu diversarum specierum non fit ens per se, nisi unum sit in potentia recipiendi alterum, sicut est de materia et forma, licet enim materia et forma sint diversarum specierum, tamen quia materia est in potentia recipiendi formam, ex eis potest fieri unum per se. Ex hoc ad argumentum, etc. Sequitur

5

10

15

20

Quaestio 2 Utrum syllogismus simpliciter sit genus ad syllogismum dialecticum et demonstrativum. 1a. Et arguitur primo quod sic auctoritate Aristotelis in littera8 dicentis recapitulando: “species autem syllogismorum sunt, quae dictae sunt”, et prius dixit de syllogismo dialectico et demonstrativo.

5 cum] add. s.l. M. 7 8

12 Ad quintam] add. s.l. M.

Aristoteles, Met. vii,13, 1039a4 sq. Aristoteles, Top. i,1, 101a18.

12

25

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 13.

Liber i

5

10

15

20

25

30

2a. Secundo: syllogismus dialecticus et demonstrativus differunt specie; et ‘syllogismus simpliciter’ praedicatur de eis in quid; ergo syllogismus simpliciter est genus ad syllogismum dialecticum et syllogismum demonstrativum. Consequentia tenet per definitionem generis. Antecedens probatur primo quantum ad primam eius partem, nam syllogismus dialecticus et syllogismus demonstrativus plus differunt, quam differant duo syllogismi demonstrativi; sed quia duo syllogismi demonstrativi differunt numero, videtur quod syllogismus dialecticus et syllogismus demonstrativus differant specie. Secunda pars antecedentis videtur esse nota, nam sicut ‘animal’ praedicatur de homine albo et de homine nigro in quid, similiter videtur, quod ‘syllogismus simpliciter’ praedicetur de syllogismo dialectico et de syllogismo demonstrativo in quid. 3a. Tertio: nam si syllogismus simpliciter non esset genus ad syllogismum dialecticum et demonstrativum, hoc videtur esse ex eo, quod haberet se ad eos sicut totum in modo ad suas partes; sed hoc non, nam tunc sequeretur, quod syllogismus dialecticus et demonstrativus non differrent formaliter sed accidentaliter vel materialiter solum, nam sic se habent partes eiusdem totius in modo ad se invicem; sed hoc est falsum, nam operationes syllogismorum, scilicet dialectici et demonstrativi, sunt diversae; ergo syllogismus dialecticus et demonstrativus differunt formaliter. Consequentia probatur ex eo, quod diversitas operationum arguit diversitatem formalem. Antecedens patet, nam operatio syllogismi demonstrativi est generare scientiam in aliquo, operatio autem syllogismi dialectici est generare opinionem in aliquo; modo generare scientiam et generare opinionem sunt operationes distinctae; igitur etc. Et confirmatur, quod syllogismus simpliciter non habet se sicut totum in modo ad syllogismum dialecticum et demonstrativum, nam totum in modo dicitur esse verificabile de suis partibus; modo sic non est in proposito, nam falsum est dicere ‘syllogismus dialecticus est syllogismus simpliciter’, similiter falsum est ‘syllogismus demonstrativus est syllogismus simpliciter’. Et confirmatur adhuc, nam totum in modo debet esse terminus | sumptus sine determinatione; sic non est in f.101ra proposito, nam hic terminus ‘syllogismus’ sumitur cum ista determinatione ‘simpliciter’.

4 consequentia tenet] consequentiam M.

13

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 14.

Quaestiones Topicorum 4a. Quarto: sicut se habet
propositio simpliciter ad propositionem dialecticam et ad propositionem demonstrativam, ita se videtur habere syllogismus simpliciter ad syllogismum dialecticum et ad syllogismum demonstrativum; sed sic est, quod propositio simpliciter est genus ad propositionem dialecticam et demonstrativam, propter hoc quod ‘probabile’ 5 et ‘necessarium’ sunt differentiae formales propositionis; ergo syllogismus simpliciter videtur etiam esse genus ad syllogismum dialecticum et demonstrativum. 1b. In oppositum arguitur: syllogismus dialecticus et syllogismus demonstrativus non sunt syllogismi distincti specie; ergo syllogismus simpli- 10 citer non est genus ad dialecticum et demonstrativum. Consequentia tenet per definitionem generis positam a Porphyrio.9 Antecedens probatur ex eo, quia ‘dialecticum’ et ‘demonstrativum’ non sunt differentiae formales syllogismorum, sed solum tenentes se ex parte materiae syllogismorum, quod patet ex descriptionibus praedictorum syllogismorum datis per causas eo- 15 rum materiales. Unde syllogismus dialecticus dicitur dialecticus ex eo, quod est ex propositionibus probabilibus, syllogismus autem demonstrativus dicitur demonstrativus ex eo, quod est ex propositionibus necessariis. In quaestione primo sunt aliqua notanda, secundo respondendum est ad quaesitum. 20 Quantum ad primum sciendum, quod li simpliciter capitur multipliciter: uno modo prout dividitur contra ‘secundum quid’, et sic accipitur in libro Elenchorum,10 cum dicitur aliquam esse fallaciam a secundum quid ad simpliciter. Secundo modo ‘simpliciter’ accipitur, prout dividitur contra multiplex, et sic accipit Porphyrius,11 cum dicit: “Videtur autem neque 25 genus” etc. Tertio modo idem est quod universaliter, et si sic accipitur in quaestione, esset sensus, utrum omnis syllogismus esset genus ad dialecticum et demonstrativum. Quarto modo idem
est quod principaliter, et sic accipitur in i. De generatione,12 cum dicitur, quod generatio substantiae

9 et] est M. 9 10 11 12

12 a] cor. s.l. ex et M.

Porphyrius, Isag. 2,16. Aristoteles, se. 6, 168b11. Porphyrius, Isag. i,17–18. Aristoteles, Gen.Cor. i,4, 319b14 sq.

14

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 15.

Liber i

5

10

15

20

25

30

35

est generatio simpliciter. Quinto modo ‘simpliciter’ idem est quod ‘sine addito’, unde simpliciter dico, quod sine addito dico. Quattuor primis modis non accipitur hic, sed ultimo modo, ita quod sit sensus quaestionis, utrum syllogismus simpliciter sit genus ad dialecticum et demonstrativum, id est, utrum hoc nomen ‘syllogismus’ sumptum sine aliquo sibi addito sit genus ad dialecticum et demonstrativum. Secundo notandum, quod cum quaeritur, utrum syllogismus sit genus ad syllogismum dialecticum et demonstrativum, hoc nomen ‘syllogismus’ non sumitur secundum eius suppositionem personalem, nam clarum est, quod nullus syllogismus est genus ad syllogismum dialecticum et demonstrativum, sed hoc nomen ‘syllogismus’ in quaestione proposita accipitur secundum eius suppositionem simplicem vel materialem. Tertio notandum, quod materia syllogismi est propositio, forma autem syllogismi consistit in ordinatione propositionum in debito modo et debita figura. Et propter hoc quae conveniunt et attribuuntur syllogismis ratione praemissarum suarum, conveniunt [in] eis ratione materiarum, quae vero attribuuntur eis ratione modorum et figurarum syllogisticarum, pertinent ad formam syllogismi. Quarto notandum est, quod genus et totum in modo aliquo modo conveniunt et aliquo modo differunt. Conveniunt enim in hoc, quod sicut | genus est verificabile de sua specie, ita totum in modo est verificabile de f.101rb sua parte in modo. Differunt autem in hoc, quod species contrahit suum genus per differentiam formalem, pars autem in modo contrahit suum totum per differentiam accidentalem vel differentiam tenentem se ex parte materiae. Quantum ad secundum sit prima conclusio: hoc nomen ‘syllogismus’ non est genus ad syllogismum dialecticum et syllogismum demonstrativum. Probatur: syllogismus dialecticus et demonstrativus non sunt syllogismi distincti specie; ergo syllogismus non est genus ad dialecticum et demonstrativum. Consequentia tenet per definitionem generis. Antecedens probatur ex eo, quod syllogismus dialecticus et demonstrativus conveniunt in forma syllogistica, possunt enim esse duo syllogismi, unus demonstrativus et alter dialecticus, et ambo in eadem figura syllogistica et in eodem modo, sed quod unus eorum dicitur dialecticus et alter eorum demonstrativus, hoc est ex parte suarum materiarum, scilicet praemissarum, quia unius, scilicet dialectici, praemissae sunt probabiles, alterius autem, scilicet demonstrativi, sunt necessariae et primae, verae et immediatae. 15

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 16.

Quaestiones Topicorum Secundo: [modo] ‘dialecticum’ et ‘demonstrativum’ sunt differentiae tenentes se ex parte materiarum syllogismorum et non ex parte formae syllogisticae; ergo non constituunt diversas species sub hoc nomine ‘syllogismus’. Consequentia tenet ex eo, quod distinctio specifica est distinctio formalis. Antecedens patet ex eo, quod ‘dialecticum’ et ‘demonstrativum’ 5 attribuuntur syllogismis ratione suarum praemissarum, sicut dictum. Tertio: genus et species vel differentia suae speciei debent pertinere ad idem praedicamentum; sed hoc nomen ‘syllogismus’ et illae differentiae ‘dialecticum’ et ‘demonstrativum’ non pertinent ad idem praedicamentum. Patet hoc, nam li dialecticum et li demonstrativum pertinent ad praedi- 10 camentum qualitatis, sed hoc nomen ‘syllogismus’ pertinet ad praedicamentum situs, propter hoc quod hoc nomen ‘syllogismus’ connotat aliquas propositiones esse taliter sitas et ordinatas, scilicet in debito modo et debita figura, quod condicionalis, qua ex eis inferatur consequentia, est necessaria. Secunda conclusio: hoc nomen ‘syllogismus’ habet se sicut totum in 15 modo ad syllogismum dialecticum et syllogismum demonstrativum. Probatur ex eo, quod illae differentiae ‘dialecticum’ et ‘demonstrativum’ non se tenent ex parte formae syllogismi, sed ex parte materiae, quare non sub hoc nomine ‘syllogismus’ species constituunt, sed partes in modo. Ad rationes: 20 1a. Ad primam: quando arguitur auctoritate Aristotelis, dico, quod Aristoteles accepit ibi hoc nomen ‘species’ large prout se extendit ad partem in modo. 2a. Ad secundam: cum arguitur: ‘syllogismus dialecticus’ etc., nego, saltem in genere syllogismorum. Et quando arguebatur: syllogismus dialec- 25 ticus et demonstrativus differunt plus quam duo syllogismi demonstrativi, verum est differentia se tenente ex parte materiae, non autem differentia se tenente ex parte formae, quod tamen oportet, si consequentia facta deberet valere, scilicet quod ergo differunt specie, alias enim per simile probaretur, quod vir et mulier differant specie. 30 3a. Ad tertiam: concedo, quod syllogismus simpliciter, hoc est hoc nomen ‘syllogismus’ sumptus sine addito, habet se sicut totum in modo ad syllogismum dialecticum et demonstrativum. Et quando probatur quod

14 condicionalis] consequentia(?) generalis(?)(ultimum verbum deletum) M.

16

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 17.

Liber i non, quia syllogismus dialecticus et demonstrativus differunt formaliter, hoc nego. Et quando arguebatur: operationes eorum sunt diversae, verum est operationes consequentes eorum dispositiones accidentales, | non au- f.101va tem operationes consequentes eorum dispositiones formales; et ergo ex 5 talibus operationibus diversis non potest argui eorum diversitas formalis et specifica. Ad confirmationem: cum arguebatur: ‘totum in modo debet esse terminus sumptus’ etc., dico, quod ita est in proposito. Unde li simpliciter non ponitur hic tamquam determinatio syllogismi, sed ponitur hic ad de10 signandum hoc nomen ‘syllogismus’ esse acceptum sine addito. Ad aliam confirmationem patet ex eodem. 4a. Ad quartam dico, quod non est simile de propositione simpliciter in comparatione ad propositionem dialecticam et demonstrativam et de comparatione syllogismi simpliciter ad syllogismum dialecticum et de15 monstrativum, propter hoc quod ‘dialecticum’ et ‘demonstrativum’ sunt differentiae tenentes se ex parte formae propositionis, sed sunt differentiae syllogismi tenentes se ex parte materiae syllogismi. Et sic patet ista quaestio. Quaestio 3 20

Utrum possibile sit eundem syllogismum numero esse dialecticum et demonstrativum.

1a. Et arguitur quod non: Impossibile est eundem hominem numero esse album et nigrum; ergo impossibile est eundem syllogismum numero esse dialecticum et demonstrativum. Antecedens notum est de se. Consequentia 25 probatur, quia sicut se habet homo ad hominem album et hominem nigrum, ita se habet syllogismus ad syllogismum dialecticum et demonstrativum, utrobique enim est habitudo totius in modo ad suas partes; et ideo sicut est impossibile, quod idem homo sit albus et niger, ita videtur esse impossibile, quod idem syllogismus est
dialecticus et demonstrativus. 30 2a. Secundo: Syllogismus demonstrativus est ex propriis et necessariis, dialecticus autem ex communibus
et probabilibus, quae non sunt propria nec necessaria. Ergo syllogismus dialecticus non est demonstrativus. 31 probabilibus] probatus M.

32 demonstrativus] necessarius M.

17

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 18.

Quaestiones Topicorum

f.101vb

3a. Tertio: si quaestio esset vera, sequitur, quod de eodem habere scientiam et opinionem esset possibile; hoc est falsum. Falsitas patet ex eo, quod scientia est assensus
sine formidine ad oppositum, et opinio est assensus cum formidine ad oppositum; modo non est possibile, quod de eodem habeamus assensum sine formidine ad oppositum et etiam assensum cum formidine ad oppositum. Consequentia probatur ex eo, quod syllogismus dialecticus generat opinionem de sua conclusione, demonstrativus vero scientiam. Modo si idem esset syllogismus dialecticus et demonstrativus, tunc habens illum simul haberet de conclusione illius syllogismi scientiam et opinionem. 4a. Quarto: bonae divisionis membra non debent coincidere, nam hoc pertinet ad bonam divisionem per Boethium in libro Divisionum;13 sed secundum Aristotelem14 est bona divisio syllogismi in syllogismum demonstrativum et dialecticum; ergo membra illius divisionis non debent coincidere; et per consequens non debet esse idem syllogismus dialecticus et demonstrativus. 5a. Quinto: idem numero non dicitur nisi quadrupliciter, scilicet idem nomine, idem definitione, idem proprio, idem accidente; sed nullo illorum quattuor modorum syllogismus dialecticus et syllogismus demonstrativus potest esse quid idem numero. Patet hoc: non enim sunt idem nomine ex eo, quod eadem nomine dicuntur, quorum nomina sunt plura, res vero eadem; modo sic non est de syllogismo dialectico et demonstrativo, eorum enim, sicut patet, diversa sunt nomina et res simul. Nec potest dici, quod sint idem definitione propter hoc, quod eadem definitione dicuntur, quorum | definitio est eadem; modo syllogismi dialectici et demonstrativi definitio non est eadem, quod patet definiendo syllogismum dialecticum et demonstrativum dicendo: syllogismus dialecticus est, qui est ex probabilibus, syllogismus vero demonstrativus, qui est syllogismus ex primis et veris vel ex his, quae ex primis et veris principium suae cognitionis sumpserunt. Nec potest dici, quod sint idem proprio vel accidente ex eo, quod idem proprio vel idem accidente dicuntur, quorum unum est proprium vel accidens alterius; modo

18 nullo] nullus M. 13 14

26 syllogismum] solum M.

Cf. Boethius, Divis. 885B; 891A. Aristoteles, Top. i,1, 101a18 sq.

18

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 19.

Liber i syllogismus demonstrativus et dialecticus sic se habent, quod nec unus eorum est proprium alterius, nec unus eorum est accidens alterius. 1b. In oppositum arguitur: nam sicut iam dictum est, syllogismus demonstrativus dicitur, qui est syllogismus ex primis et veris, dialecticus vero, 5 qui est syllogismus ex probabilibus, quae videntur omnibus vel pluribus sapientibus; sed cum prima et vera sint probabilia ex eo, quod videntur omnibus vel pluribus sapientibus, sequitur syllogismum demonstrativum esse dialecticum ex eo, quod est syllogismus ex probabilibus sicut syllogismus dialecticus. 10 2b. Secundo ad idem: exempla sic arguendo ‘omne animal rationale mortale est risibile; omnis homo est animal rationale mortale; ergo omnis homo est risibilis’, iste syllogismus est demonstrativus, quia ex primis, veris; et similiter est dialecticus ex eo, quod tenet per unam maximam dialecticae, scilicet per illam: quicquid praedicatur de definitione, etiam praedicatur de 15 definito. In ista quaestione primo videndum est, quid intellegatur per propositionem dialecticam et demonstrativam, et an possibile sit esse eandem propositionem dialecticam et demonstrativam; quo viso videbitur ex hoc faciliter, an possibile sit eundem syllogismum esse dialecticum et demonstrativum, post20 quam syllogismus dialecticus dicitur, quia est syllogismus ex propositionibus
probabilibus, et syllogismus demonstrativus dicitur, quia est syllogismus ex propositionibus necessariis. Quantum ad primum sciendum est, quod propositio demonstrativa dicitur, quae est sibi ipsi fides, id est, quae statim praesentata intellectui 25 fert se in cognitionem intellectus nec est deducibilis ex aliquibus prioribus aliis in tali scientia, vel quae sumpsit principium suae cognitionis ex talibus propositionibus, quae sunt sibi ipsi fides, ita quod aliqua est demonstratio, quae pro suis praemissis accipit principia, quae sunt sibi ipsi fides, alia autem
est demonstratio, quae accipit sibi pro praemissis non principia, sed 30 propositiones deductas ex principiis. Et propter hoc dicitur, quod propositio demonstrativa est, quae est sibi ipsi fides, vel quae accipit principium suae cognitionis ex talibus propositionibus, quae sunt sibi ipsi fides. Propositio autem dialectica dicitur propositio probabilis; probabile autem per

13 maximam] lectio dubia M.

14 quicquid] per quid M.

19

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 20.

Quaestiones Topicorum

f.102ra

Aristotelem15 dicitur, cui assentiunt omnes vel plures sapientes. Modo notandum est, quod si ista definitio ‘probabilis’ intellegatur esse perfecta et completa, clarum est omnem propositionem demonstrativam esse dialecticam seu probabilem ex eo, quod ei assentiunt omnes vel plures sapientes, et ita oportet dici, quod propositio dialectica seu probabilis habet se ad propositionem demonstrativam sicut superius ad inferius ex eo, quod omnis propositio demonstrativa esset probabilis, sed non e converso; | et per consequens oportet dici syllogismum dialecticum se habere tamquam superius ad syllogismum demonstrativum. Sed quia Aristoteles non distinxit syllogismum dialecticum contra demonstrativum tamquam superius contra inferius nec consimili modo propositionem demonstrativam contra dialecticam, oportet dici praedicta definitio ‘probabilis’ [non] incompleta. Dicatur ergo aliter: propositio dialectica seu probabilis dicitur, cui assentiunt omnes vel plures sapientes infra certitudinem simpliciter, hoc est cum formidine, et tunc propositio demonstrativa differt a dialectica et e converso penes maiorem vel minorem certitudinem. Secundo notandum est, quod multum refert dicere ‘possibile est eandem propositionem eidem esse dialecticam et demonstrativam’ et dicere ‘eandem propositionem possibile
est eidem esse dialecticam et demonstrativam’, nam una est composita, et alia est divisa. Tunc sit prima conclusio: non est possibile eandem propositionem eidem esse dialecticam et demonstrativam. Probatur: nam ex dictis propositio dialectica dicitur alicui, cui talis assentit infra certitudinem simpliciter, hoc est, quae non est sibi omnino certa sed probabilis. Demonstrativa autem alicui dicitur, quae est omnino certa. Modo non est possibile, quod eadem propositio eidem non sit omnino certa et sit omnino certa. Secunda conclusio: eadem propositio potest eidem esse dialectica et demonstrativa. Probatur: nam sit aliqua propositio, quae ante demonstrationem sit Socrati non omnino certa, et post eius demonstrationem sit ei omnino certa; tunc illa eadem propositio primo Socrati est dialectica et

3 esse] et M. 10–11 superius … inferius] inferius contra superius M. 12 definitio] divisio M. 14 simpliciter … est] hoc est simpliciter M cf. conclusionem primam. 15

Aristoteles, Top. i,1, 100b22 sq.

20

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 21.

Liber i postea demonstrativa; ergo eadem propositio potest esse eidem dialectica et demonstrativa. Et est simile de istis duabus conclusionibus sicut de istis: ‘non est possibile idem corpus esse in diversis locis’, et [non] ‘idem corpus potest 5 esse in diversis locis.’ Tertia conclusio: eandem propositionem apud unum esse dialecticam et apud alium demonstrativam possibile est. Probatur ex eo, quod possibile est eandem propositionem uni esse non omnino certam, licet probabilem, et alteri esse omnino certam. 10 Quantum ad secundum articulum sit prima conclusio: impossibile est eundem syllogismum in numero eidem esse dialecticum et demonstrativum. Secunda conclusio: idem syllogismus eidem potest esse dialecticus, et idem eidem potest esse demonstrativus. Tertia conclusio: idem syllogismus potest uni esse dialecticus et alteri 15 demonstrativus. Istae conclusiones tres probentur proportionaliter, sicut probatae sunt tres conclusiones priores. Ad rationes: 1a. Ad primam dico, quod illa bene arguit pro prima conclusione secundi articuli. 20 2a. Ad secundam dico, quod illa bene procedit indefinita[m], quod aliquis syllogismus dialecticus non est demonstrativus nec forte potest esse, cum qua bene stat ista, quod aliquis syllogismus dialecticus est vel potest esse demonstrativus, duae enim subcontrariae possunt bene esse simul verae. 25 3a. Ad tertiam dico, quod item vadit pro conclusione
secunda secundi articuli. 4a. Ad quartam: ‘membra divisionis non debent coincidere’; dico quod aliquando est una divisio alicuius in aliqua tamquam in contraria non supponentia pro eodem, et ibi membra divisionis non debent coincidere, hoc 30 est non debent de se invicem mutuo verificari; aliquando autem est divisio alicuius in aliqua non tamquam supponentia pro diversis | rebus, sed f.102rb tamquam in aliqua habentia diversas rationes, et talia nihil prohibet de se invicem verificabilia esse, licet differant secundum rationem. Et talis est

7 possibile1] cor. ex impossibile M.

21

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 22.

Quaestiones Topicorum divisio quantitatis in continuum et in discretum, et similiter talis est divisio boni in bonum utile et honestum et delectabile, et similiter in proposito talis est divisio syllogismi in syllogismum dialecticum et demonstrativum. 5a. Ad quintam potest dici, quod syllogismus dialecticus et demonstrativus sunt idem accidente, non quod unum sit accidens alterius, sed 5 quia ambo sunt accidentia unius tertii, scilicet syllogismi simpliciter, accidit enim eidem syllogismo esse dialecticum et demonstrativum. Sic ergo dicatur, sicut dictum est, tenendo propositionem esse dialecticam et esse demonstrativam attendendo penes maiorem et minorem certitudinem. Sequitur 10 Quaestio 4 Utrum syllogismus peccans in materia sit bonus syllogismus. 1a. Et arguitur quod non: syllogismus, qui habet plures terminos quam tres vel pauciores et plures praemissas quam duas, non est bonus syllogismus; sed talis est peccans in materia; ergo syllogismus peccans in materia non est bonus syllogismus. Maior est nota ex eo, quod ad bonum syllogismum, saltem ostensivum, non requiruntur plures termini quam tres nec plures praemissae quam duae, nec sufficiunt pauciores. Minor patet ex eo, quod abundare sive deficere in materia est peccare in materia; sed taliter facit talis. 2a. Secundo: sicut ad syllogismum requiritur forma syllogistica, ita et materia; igitur sicut syllogismus peccans in forma non est syllogismus, ita nec syllogismus peccans in materia; et per consequens syllogismus peccans in materia non est bonus syllogismus. 3a. Tertio: a simili, sicut falsitas figurae denarii facit esse falsum denarium et non esse bonum, ita etiam falsitas materiae denarii facit esse non bonum denarium; igitur videtur, quod sicut falsitas formae syllogismi facit syllogismum sophisticum et non esse bonum syllogismum, sic falsitas praemissarum reddit syllogismum peccare in materia; ergo etc. 4a.
Quarto: quando est reperire terminos in quibus omni et in quibus nulli retenta consimili forma, non est bonus syllogismus per Aristotelem

28 sic] sed M.

22

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 23.

Liber i

5

10

15

20

25

in i. Priorum;16 sed ita est in syllogismis peccantibus in materia. Patet hoc arguendo in istis terminis: ‘lapis, animal, homo’. Primo arguendo sic: ‘Omnis lapis est animal; omnis homo est lapis’, cum istis stat ista universalis affirmativa, quod omnis homo est animal. Secundo arguendo sic: ‘Omnis homo est animal; nullus lapis est homo’, stat quod nullus lapis est animal, et utrobique observatur similis forma arguendi. 5a. Quinto: syllogismus peccans in materia non est processus ratiocinativus; ergo syllogismus peccans in materia non est syllogismus. Consequentia tenet ex eo, quod omnis syllogismus est processus ratiocinativus. Antecedens probatur, nam omnis processus ratiocinativus videtur ordinari ad generandum scientiam vel opinionem; modo syllogismus peccans in materia non ordinatur ad aliquod illorum; ergo etc. 6a. Sexto: syllogismus peccans in materia non est argumentum; ergo non est syllogismus. Consequentia tenet ex eo, quod omnis syllogismus videtur esse argumentum. Antecedens probatur, nam argumentum est faciens fidem de re dubia; | modo syllogismus peccans in materia, postquam est ex f.102va praemissis falsis, non facit fidem de re dubia; ergo etc. 1b. In oppositum est Aristoteles in isto i.,17 nam dicit syllogismum peccantem in forma non esse syllogismum bonum, sed syllogismum peccantem in materia esse syllogismum bonum. 2b. Secunda ad idem ratio est: in omni potestate syllogismi debet servari bonitas syllogismi; sed una potestas syllogismi est ex falsis concludere verum; igitur syllogismus, quo ex falsis concluditur verum, est bonus syllogismus, postquam in eo servatur una potestas syllogismorum; sed talis est peccans in materia; ergo etc.

In illa quaestione primo ponendae sunt aliquae distinctiones, deinde conclusiones. Quantum ad primum sit prima distinctio, quod duplex dicitur esse materia syllogismi, scilicet remota et propinqua. Remota dicitur esse tres 30 termini, propinqua dicitur esse duae praemissae.

5 nullus1] omnis M. 16 17

8–9 Consequentia] nam M.

Aristoteles. APr. ii,2, 53b27–54a1. Aristoteles, Top. i,1, 100b24–101a4.

23

21 Secunda] secundo M.

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 24.

Quaestiones Topicorum

f.102vb

Secunda distinctio: per syllogismum peccantem in materia potest intellegi vel quantum ad defectum vel superabundantiam terminorum vel praemissarum requisitarum ad constitutionem syllogismi, vel quantum ad aliquam proprietatem attributam praemissis. Primo modo syllogismus dicetur peccare in materia, qui habet plures vel pauciores terminos quam tres, similiter qui habet plures vel pauciores praemissas quam duas; secundo modo dicitur syllogismus peccare in materia, qui ambas praemissas vel unam praemissarum falsam habet. Quantum ad secundum sit prima conclusio, quod syllogismus peccans in materia primo modo non est bonus syllogismus. Probatur: ille syllogismus non est bonus, qui aliquid omittit nec peccat solum in materia, sed etiam in forma; sed syllogismus peccans in materia primo modo est huiusmodi; igitur etc. Maior est nota ex eo, quod syllogismus peccans in forma non est bonus syllogismus per Aristotelem in littera, et sicut videtur postea in sequenti quaestione.18 Minor probatur ex eo, quod ad bonam formam syllogismi, saltem ostensivi, non debet esse nisi tres termini et duae praemissae. Secunda conclusio: syllogismus peccans in materia secundo modo est bonus syllogismus. Probatur: falsitas antecedentis non impedit bonitatem consequentiae; sed syllogismus est quaedam consequentia, cuius antecedens est una copulativa composita ex praemissis et ista coniunctione copulativa ‘et’, et conclusio est consequens; ergo bonitatem consequentis non impedit falsitas praemissarum. Maior est nota ex eo, quod est optima consequentia: ‘si asinus volat, asinus habet alas’, non obstante quod antecedens sit falsum. Minor patet per omnes et etiam per definitionem syllogismi per illam particulam ‘necesse est aliud sequi’. Secundo: syllogismus demonstrativus est bonus syllogismus; clarum est; et eius bonitas ostenditur per unum syllogismum, quo ex opposito conclusionis syllogismi demonstrativi cum altera praemissarum infertur oppositum alterius praemissae; sed talis syllogismus est bonus, postquam probat bonitatem syllogismi demonstrativi, et est peccans in materia, quod patet ex hoc, quia sumit pro una praemissarum oppositum conclusionis syllogismi demonstrativi, | quae quidem conclusio syllogismi demonstrativi erat vera et necessaria.

18

i qu. 5.

24

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 25.

Liber i Tertia conclusio: licet syllogismus peccans in materia secundo modo non peccet contra syllogismum simpliciter, tamen peccat contra syllogismum dialecticum et demonstrativum, nec est bonus syllogismus dialecticus nec bonus syllogismus demonstrativus. Probatur, nam de ratione syllogismi 5 dialectici et similiter demonstrativi est probare suam conclusionem et facere fidem de ea. Sed syllogismus peccans in materia secundo modo, postquam sumit aliquam praemissarum falsam vel ambas, non potest facere fidem de sua conclusione. Igitur etc. Sed quia de ratione syllogismi simpliciter non est probare suam conclusionem, sed inferre eam ex praemissis in consequentia 10 necessaria, et cum syllogismus peccans in materia secundo modo sic faciat de sua conclusione, sequitur igitur etc. Et hoc est, quod solet dici syllogismum peccantem in materia secundo modo non peccare contra illationem, sed bene contra probationem. Ad rationes: 1–3a. Ad primam: illa vadit pro prima conclusione; et similiter secunda et tertia. 4a. Ad quartam dico, quod dictum Aristotelis in i. Priorum intellegitur ambabus praemissis existentibus veris, nam quando tenens in consimili forma arguendi est reperire terminos in quibus omni et terminos in quibus 20 nulli, est coniugatio inutilis. Sed hoc non oportet praemissis existentibus falsis vel aliqua earum. 5a. Ad quintam dico, quod non solum processus ratiocinativi sunt ad scientiam vel opinionem, verum etiam ad eorum errores; et sic est de syllogismis peccantibus in materia, et ex hoc argumentum non procedit. 25 6a. Ad ultimam: Syllogismus peccans in materia non est argumentum; concedo. Ergo non est syllogismus; negatur consequentia, sed bene sequeretur: ergo non est syllogismus dialecticus nec demonstrativus. Unde dico non omnem syllogismum esse argumentum, sed bene omnem syllogismum dialecticum et omnem syllogismum demonstrativum. Unde ille syllogismus 30 non est argumentum ‘omne b est a; omne c est b; ergo omne c est a’. Nec iste ‘omne animal est lapis; omne lignum est animal; ergo omne lignum est lapis’ ex eo, quod non est probativus suae conclusionis, quod tamen requiritur ad hoc, si debet esse argumentum. 15

18 tenens] tenent M.

25

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 26.

Quaestiones Topicorum Quaestio 5 Utrum syllogismus peccans in forma sit bonus syllogismus.

f.103ra

1a. Et arguitur primo quod sic: syllogismus peccans in materia vel est melior syllogismo peccante in forma vel non est melior. Si dicatur quod syllogismus peccans in materia sit melior, sequitur utrumque eorum esse bonum; et sic syllogismus peccans in forma ita est bonus, sicut syllogismus peccans in materia.
Si syllogismus peccans in materia non sit melior syllogismo peccante in forma, et cum syllogismus peccans in materia sit bonus syllogismus, sicut heri dicebatur,19 videtur quod sint aeque boni; et per consequens iterum habetur, quod syllogismus peccans in forma sit bonus syllogismus. 2a. Secundo: syllogismus peccans in veritate vel in probabilitate est syllogismus peccans in forma; sed talis potest esse bonus syllogismus; ergo syllogismus peccans in forma potest esse bonus syllogismus. Maior
est nota ex eo, quod veritas | et probabilitas sunt quaedam formae, sunt enim formae praemissarum. Minor patet ex eo, quod tales syllogismi peccantes in veritate et in probabilitate peccant in materia; sed peccantes in materia sunt boni syllogismi; igitur etc. 3a. Tertio: ille syllogismus est bonus, in quo salvatur natura syllogismi simpliciter; sed ista salvatur
in syllogismo peccante in forma; igitur etc. Maior est nota. Et minor probatur, nam natura divisi debet salvari in unoquoque suorum dividentium; sed syllogismus peccans in forma est unum dividentium syllogismi, dividitur enim syllogismus in syllogismum peccantem in materia et in syllogismum peccantem in forma. 4a. Quarto: Illi sunt boni syllogismi, qui regulantur per dici de omni; sed aliqui syllogismi peccantes in forma sunt huiusmodi; igitur etc. Maior est nota. Probatur minor, nam ille syllogismus regulatur per dici de omni: ‘quicquid heri emisti, hoc comedisti; crudum emisti; ergo crudum comedisti’; et tamen hic syllogismus peccat in forma. Probatur: nam paralogismus ille est fallaciae figurae dictionis; omnes autem paralogismi 13 fallaciarum

6 syllogismus2] sicut vel similiter add. M. 12 probabilitate] probatione M. probabilitate] probatione M. 27 regulatur] regulantur M. 19

i qu. 4.

26

17

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 27.

Liber i peccant in forma, quod probatur auctoritate Aristotelis in i. Elenchorum20 dicentis, quod omnes sunt immodificati; et si sic, tunc non sunt in debitis modis nec habent debitos modos syllogismorum. 5a. Quinto: syllogismi petitionis principii peccant in forma; et tamen 5 sunt boni syllogismi; ergo etc. Consequentia tenet. Secunda pars antecedentis probatur per hoc, quod syllogismi petitionis principii non peccant contra illationem seu contra syllogismum simpliciter, sed peccant contra probationem seu contra syllogismum dialecticum. Prima autem pars antecedentis etiam videtur tenere propter dictam auctoritatem Aristotelis in i. 10 Elenchorum.21 1b. In oppositum est Aristoteles in i. huius22 dicens syllogismos peccantes in forma non esse bonos syllogismos.

15

20

25

30

Circa istam quaestionem primo aliqua sunt notanda, secundo ponendae sunt aliquae conclusiones. Quantum ad primum sciendum, quod forma syllogismi non est aliud quam ordinatio terminorum et praemissarum, sic quod ex eis de necessitate sequatur conclusio. Iuxta hoc dubitatur, utrum talis ordinatio sit aliud ab illis tribus terminis et duabus praemissis vel sit eis idem. Ad quod respondeo, quod est ab eis aliud, quod sic patet: nam forma syllogismi est ordinatio totalis antecedentis in syllogismo, qui est quaedam consequentia, sic quod ex tali antecedente sequatur conclusio. Modo totale antecedens non est solum illi tres termini, scilicet maior extremitas, minor extremitas et medium, nec solum illae duae praemissae, sed totale antecedens est illae praemissae cum ista coniunctione ‘et’, ita quod totale antecedens in syllogismo est una propositio copulativa composita ex illis praemissis et ista coniunctione copulativa; et quod sic ostenditur, nam si solum praemissae sine tali copula essent totale antecedens in syllogismo, sequeretur, quod ex antecedente possibili sequeretur consequens impossibile; hoc est falsum. Consequentia patet sic arguendo: ‘omne currens est

25 est] et M. 20 21 22

Aristoteles, se 6, 168a20–21. Aristoteles, se 6, 168a20–21. Aristoteles, Top. i,1, 100b24–101a4.

27

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 28.

Quaestiones Topicorum

f.103rb

asinus; omnis homo est currens; ergo omnis homo est asinus’. Patet, quod conclusio est impossibilis; et tamen si solum praemissae sine ista copula ‘et’ | reputantur antecedens, patet, quod antecedens est possibile, nam haec est possibilis ‘omne currens est asinus’, possibile enim est, quod tantum asini currant; similiter possibile est, quod omnis homo sit currens. Relinquitur ergo dicendum, quod in tali syllogismo et in aliis totale antecedens est propositio copulativa composita ex his duabus praemissis et coniunctione copulativa ‘et’. Et tunc in praedicto syllogismo dicendum est antecedens esse impossibile, est enim copulativa una, cuius licet utraque pars sit possibilis, tamen illae partes sunt incompossibiles, et hoc sufficit ad impossibilitatem propositionis copulativae. Secundo notandum, quod sicut dicimus, quod hominis duplex est forma: quaedam substantialis et quaedam accidentalis – substantialis sine qua esse non potest, accidentalis vero sine qua esse potest – ita possumus dicere, quod duplex est forma syllogismi: quaedam potest dici eius substantialis, sicut est ordinatio praemissarum, sic quod ex eis de necessitate infertur conclusio; alia vero potest dici forma accidentalis syllogismi, scilicet probatio suae conclusionis vel aliquid huiusmodi. Quantum ad secundum sit prima conclusio: syllogismus peccans in forma substantiali syllogismi non est bonus syllogismus, id est syllogismus omittens talem ordinationem praemissarum, qualis requiritur ad hoc, quod ex eis de necessitate sequatur conclusio, non est bonus syllogismus. Probatur conclusio ex eo, quod tali forma substantiali posita ipsius syllogismi ponitur ipse syllogismus, et ipsa remota ipse removetur. Secunda conclusio: syllogismus peccans solum in forma accidentali est bonus syllogismus. Probatur, nam sicut homo sine suis formis accidentalibus potest esse et manere homo, sicut sine albedine et sine nigredine, ita syllogismus potest esse et manere syllogismus sine suis formis accidentalibus, scilicet quod sit probativus suae conclusionis, et quod eius praemissae sint verae et huiusmodi.

5

10

15

20

25

30

Ad rationes: 1a. Dico, quod syllogismus peccans in materia non est melior syllogismo peccante in forma substantiali. Et quando arguebatur: ex quo syllogismus peccans in materia est bonus, tunc si non est melior syllogismo peccante in forma, sequitur eos esse aeque bonos, negatur consequentia; patet in 35 simili, nam licet deus sit et non sit melior diabolo, non tamen sequitur, quod 28

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 29.

Liber i

5

10

15

20

25

30

ergo deus et diabolus sint aeque boni. Quod autem deus non sit melior diabolo, patet, nam si sic, diabolus esset bonus. Consequentia tenet ex eo, quod si aliqua comparantur in aliquo ad invicem, tunc illud, in quo fit comparatio, debet reperiri in utroque comparabili; et sic si deus et diabolus comparantur ad invicem in bonitate, tunc bonitas reperiretur in diabolo, et per consequens diabolus esset bonus; quod est falsum. 2a. Ad secundam: illa vadit pro secunda conclusione. 3a. Ad tertiam: cum dicebatur: natura divisi debet salvari, igitur etc., verum est accepti divisi univoce, non tamen divisi aequivoce accepti, ut patet: nam accipiendo | istum terminum ‘homo’ aequivoce, prout extendit f.103va se ad hominem verum et hominem depictum, bene dividitur in hominem verum et in hominem depictum absque hoc, quod natura hominis reperiatur in homine depicto, absque hoc, quod ille terminus ‘homo’ verificetur de homine depicto; haec enim est falsa ‘homo depictus est homo’. Ita dicatur in proposito de syllogismo respectu syllogismi in materia peccantis et syllogismi peccantis in forma. 4a. Ad quartam: nego, quod aliqui syllogismi peccantes in forma regulantur per dici de omni, ut arguebatur de isto syllogismo ‘quicquid emisti, igitur’ etc. Dico, quod ille est bonus syllogismus nec tamen peccat in forma, et conclusio est vera ex eo, quod non solum significat, quod est crudum,
dum comedisti, sed significat, quod est crudum vel frictum, dum comedisti, et hoc est verum; et hoc est propter hoc, quod ‘crudum’ ampliatur ad supponendum pro eo, quod est vel fuit, ratione illius verbi ‘comedisti’ praeteriti temporis. Nec praedictus syllogismus est paralogismus figurae dictionis, licet bene iste ‘quicquid emisti, comedisti; emisti crudum; ergo comedisti crudum’. 5a. Ad quintam: Syllogismi petitionis principii sunt boni syllogismi; concedo. Et quod peccant in forma, nego. Et quando dicebatur: sunt immodificati, concedo, quod sunt immodificati modo requisito ad syllogismum probantem, et ergo bene peccant contra syllogismum dialecticum et demonstrativum; non tamen peccant contra syllogismum simpliciter propter hoc, quod non peccant contra illationem, et sunt modificati modo requisito ad syllogismum simpliciter.

4 utroque] utrobique M.

21 frictum] fructum(?) M.

29

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 30.

Quaestiones Topicorum Quaestio 6 Utrum definitio possit definiri.

f.103vb

1a. Et arguitur primo quod non, nam si definitio possit definiri, sequitur, quod convertibile cum aliquo esset superius ad ipsum. Consequens est falsum. Probatur consequentia; pro quo supponitur, quod definitio sit convertibilis cum suo definito. Tunc sic: si definitio definitur, sit ergo definitio definitionis A, tunc per suppositionem A est convertibile cum li definitio, cuius est definitio; sed li definitio est superius ad quamlibet definitionem; sed quia A est definitio, sequitur quod li definitio est superius ad A definitionem; sed probatum est, quod li definitio est convertibile cum A definitione; ergo aliquid est superius ad aliquid et convertibile cum eo; quod erat probandum. 2a. Secundo: solius incomplexi est definitio; ergo definitionis non est definitio. Antecedens patet per Boethium.23 Consequentia tenet ex eo, quod definitio est quoddam complexum, postquam definitio est oratio etc. 3a. Tertio: solius speciei est definitio, ut habetur vi. huius;24 sed definitio non est species; ergo definitionis non est definitio. Quod definitio non sit species, patet, quia species est quidam | terminus incomplexus, definitio autem est oratio aggregata ex genere et differentia. 4a. Quarto: si definitionis esset et posset esse definitio, tunc et istius definitionis esset definitio alia et illius iterum alia, et sic in infinitum; quod est inconveniens. 5a. Quinto: definitio est quidam terminus; termini autem non est terminus; igitur definitionis non erit definitio. 6a. Sexto: si definitionis esset definitio, tunc definitio esset definitum. Sed hoc est falsum ex eo, quod definitio et definitum sunt relative opposita; modo talia non sunt de se invicem verificabilia. 1b. In oppositum est Aristoteles in i. huius,25 qui definiens definitionem dicit sic: definitio est oratio indicans, quid est esse rei.

20 Quarto] secundo M. 23 24 25

Locum non inveni. Aristoteles, Top. vi,6, 143b8–9 (vel per totum librum). Aristoteles, Top. i,5, 101b38.

30

5

10

15

20

25

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 31.

Liber i

5

10

15

20

25

30

Circa illam quaestionem primo ponendae sunt aliquae distinctiones, secundo conclusiones. Quantum ad primum sit prima distinctio: alicuius dicimus esse definitionem dupliciter: uno modo tamquam illius, quod est convertibile cum definitione. Secundo modo tamquam rei significatae per illud. Verbi gratia: illius termini ‘homo’ dicimus esse definitionem primo modo, scilicet illam ‘animal rationale mortale’, quia illa definitio et ille terminus ‘homo’ sunt ad invicem convertibilia. Sed rei significatae per illum terminum ‘homo’, sicut Socratis vel Platonis, dicimus praedictam esse definitionem, et hoc secundo modo. Et illud, cuius dicimus esse definitionem primo modo, vocetur definitum proprie, illud autem, cuius dicimus esse definitionem secundo modo, vocetur definitum impropie. Secunda distinctio: hic terminus ‘definitio’ potest accipi vel secundum suppositionem personalem, et isto modo accipitur, cum dicimus, quod definitio est quoddam complexum et quaedam oratio composita ex genere et differentia. Alio modo accipitur ‘definitio’ secundum suppositionem eius materialem vel simplicem, et sic definitio est quoddam incomplexum, nec est oratio indicans, quid est esse rei; quod patet de isto termino ‘definitio’, qui est ita incomplexus sicut hic terminus ‘homo’ vel hic terminus ‘animal’. Quantum ad secundum sit prima conclusio: accipiendo ‘definitum’ primo modo solius termini est definitio et non rei, quae non est signum. Probatur ex eo, quod sic accipiendo ‘definitum’ oportet, quod sit convertibile cum definitione. Modo nulla res, quae non est signum, est convertibilis cum definitione, sed ‘esse convertibile cum definitione’ solum convenit termino. Secunda conclusio: accipiendo ‘definitum’ secundo modo non solum rerum, quae sunt signa, sed etiam rerum, quae non sunt signa, sicut lapides et ligna, sunt definitiones. Probatur ex eo, quod tales res sunt significabiles per terminos convertibiles cum definitionibus; et sic accipit Commentator in i. De anima26 dicens, quod [non] solum rerum extra animam singularium sunt definitiones. Tertia conclusio: accipiendo ‘definitionem’ secundum eius personalem suppositionem eius non est definitio primo modo. Patet hoc, quia sic acci-

9 praedictam] cor. i. mg. ex illam ut videtur M. 26

Averroes, Com.mag. in De anima i t.8, 30–38.

31

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 32.

Quaestiones Topicorum

f.104ra

piendo ‘definitionem’, tunc definitio est quoddam complexum, cuius non est aliqua definitio convertibilis cum ipso. Quarta conclusio: accipiendo ‘definitionem’ secundum suppositionem personalem bene eius est definitio secundo modo. Probatur ex eo, quod sic accipiendo ‘definitionem’ est significabilis | per aliquem terminum incom- 5 plexum, scilicet per istum terminum ‘definitio’, qui est convertibilis cum aliqua oratione indicante quid nominis illius termini ‘definitio’. Quinta conclusio: accipiendo istum terminum ‘definitio’ secundum suppositionem eius simplicem vel materialem ipsius bene est definitio primo modo. Patet hoc, quia sic est quoddam incomplexum convertibile cum ali- 10 qua oratione indicante quid nominis eius, quae quidem oratio potest dici eius definitio. Unde hic terminus ‘definitio’ et haec oratio ‘oratio indicans quid est esse rei’ sunt ad invicem convertibilia tamquam definitio et definitum accipiendo ‘definitum’ primo modo, et ita accepit Aristoteles ‘definitionem’, cum eam definivit. 15 Ad rationes: 1a. Ad primam: ‘sequitur, quod idem esset convertibile cum aliquo et superius ad ipsum’. Dico, quod hoc non sit inconveniens secundum diversas suppositiones. Verbi gratia: nam sit definitum hic terminus ‘definitio’, et sit eius definitio li oratio indicans quid est esse rei; tunc cum dicimus: hic terminus ‘definitio’ est convertibilis cum illa oratione, scilicet ‘oratio indicans quid est esse rei’, scilicet quae sit A verbi gratia, supponit simpliciter vel materialiter. Cum autem dicimus, quod li definitio est superius ad A, hoc intellegitur secundum suppositionem personalem. Ex hoc patet ad argumentum. 2a. Ad secundam: solius incomplexi etc.; concedatur. Modo dico, quod hic terminus ‘definitio’, quem definivit Aristoteles, est quoddam incomplexum, sicut patet de se. 3a. Consimiliter ad tertiam. 4a. Ad quartam: negatur, quod fiat processus in infinitum, nam licet hic terminus ‘definitio’ possit definiri, qui est quoddam incomplexum, non tamen propter hoc suae definitionis, quae est quoddam complexum, est alia definitio, prout dicimus alicuius esse definitionem primo modo. 5a. Ad quintam: ‘definitio est quidam terminus’; dico, quod ibi accipitur ‘definitio’ secundum suppositionem personalem, nec sic eius est definitio proprie seu primo modo accipiendo ‘definitum’. Cum hoc tamen stat, quod 32

20

25

30

35

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 33.

Liber i ‘definitio’ secundum eius suppositionem materialem vel simplicem potest esse terminatum et definitum. 6a. Ad sextam dico: non est impossibile relative opposita de se invicem verificari, dum tamen hoc sit respectu diversorum. Unde idem potest esse 5 pater et filius, licet hoc sit respectu diversorum. Ex hoc ad argumentum etc. Quaestio 7 Utrum definitionis definitio sit bona, videlicet cum dicitur: definitio est oratio indicans quid
est esse rei.27

10

15

20

25

1a. Et videtur primo quod non, nam bona definitio debet dari per verum genus definiti; sed ista non est huiusmodi. Patet hoc ex eo, quod oratio non est genus definiti in proposito, nam definitum est li definitio; modo hic terminus ‘oratio’ non est genus ad istum terminum ‘definitio’. Quod sic probatur: nam hic terminus ‘definitio’ est | de praedicamento ad aliquid, f.104rb dicitur enim relative definitio ad definitum, sed hic terminus ‘oratio’ est de praedicamento quantitatis; modo terminus de uno praedicamento non est genus ad terminum alterius praedicamenti ex eo, quod diversorum generum et non subalternatim etc. diversae sunt species et differentiae. 2a. Secundo: bona definitio debet esse convertibilis cum suo definito; sed ita non est in proposito. Probatur, quia convenit etiam aliis a definito, convenit enim generi et accidenti, genus enim indicat quid speciei, praedicatur enim de specie in quid; et similiter accidens videtur indicare quid est illius, cuius est accidens, ut videtur probari auctoritate Aristotelis in prooemio De anima28 dicentis: magnam partem conferunt ad cognoscendum quod quid. 3a. Tertio: illa definitio non est bona, quae non convenit omni contento sub definito; sed ista est huiusmodi, nam ista definitio non convenit definitionibus datis per causas extrinsecas, sicut definitionibus datis per causam finalem vel efficientem, unde tales definitiones non indicant quid est definiti.

22 probari] probare M. 27 28

23 dicentis] dicens M.

Aristoteles, Top. i,5, 101b38. Aristoteles, De an. i,1, 402b21–22.

33

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 34.

Quaestiones Topicorum 1b. In oppositum est Aristoteles in littera,29 qui tali modo definit definitionem.

f.104va

Circa illam quaestionem primo sunt notanda aliqua, secundo respondendum ad ea
m. Quantum ad primum notandum, quod tres sunt definitiones: Quaedam sunt definitiones datae non per praedicata quiditativa, sed per praedicata accidentalia, licet per se inhaerentia, sicut sunt illae, quae dantur per proprias passiones vel accidentia inseparabilia; et tales non proprie dicuntur definitiones, sed dicuntur descriptiones, tales enim non indicant, quid est esse rei. Aliae sunt definitiones, quae iterum non dantur per praedicata quiditativa, sed per terminos supponentes non pro definito, sed pro causis illius, pro quo supponit definitum, et tales iterum non proprie vocantur definitiones, licet bene vocentur causales definitiones. Et non vocantur proprie definitiones propter hoc, quia non indicant, quid est esse rei, sed bene indicant, propter quid est res vel ex quo vel a quo; et tales definitiones causales sunt maxime convenientes in scientia naturali propter hoc, quod per tales apparent causae motuum et operationum. Aliae dicuntur definitiones mere quiditativae, et sunt tales, quae dantur per praedicata mere substantialia, et indicant solum quid est et non a quo [et] nec ex quo nec propter quid nec quale est nec quantum et sic de aliis praedicamentis accidentium. Unde si esset aliqua oratio, quae indicaret quid est definiti et cum hoc quale et quantum esse definitum vel a quo vel propter quid, talis non esset definitio mere quiditativa. Ex hoc patet, quod termini de aliis praedicamentis quam de praedicamento substantiae non possunt defini|ri definitione mere quiditativa. Patet hoc de isto termino ‘simus’, nam dicatur ‘simus est nasus’, hic terminus ‘nasus’ bene indicat quid est ‘simus’, sed nondum est facta definitio ‘simi’, quia nondum expressus est totalis conceptus huius termini ‘simus’. Sed si ille totaliter debet exprimi, oportet apponi li curvus dicendo ‘simus est nasus curvus’, et tunc est expressus totalis conceptus huius termini ‘simus’ per illam orationem ‘nasus curvus’, quae quidem oratio non solum indicat, quid est ‘simus’, sed

22 definiti] definiri M. 29

25–26 simus] syllogismus (fort.i.cor.) M.

Aristoteles, Top. i,5, 101b38.

34

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 35.

Liber i

5

10

15

20

25

30

etiam qualis est. Ex quo patet talem orationem non esse definitionem mere quiditativam. Secundo notandum quod ad hoc quod aliqua definitio dicatur definitio mere quiditativa, requiruntur aliqua tam ex parte definitionis quam ex parte definiti. Primo requiritur, quod definitum sit incomplexum, et accipitur hic ‘definitum’ proprie, sicut dicebatur primo modo.30 Unde sicut etiam allegatum erat per Boethium,31 solius incomplexi est definitio. Secundo requiritur, quod definitum sit terminus communis, et propter hoc terminorum singularium non sunt definitiones. Tertio requiritur, quod definitio sit quidam conceptus vel terminus sumptus ab aliquo conceptu confuso et composito quodammodo virtualiter, et hoc est ideo, quod terminus definitus debet esse explicabilis per definitionem et resolubilis in conceptus simpliciores. Et inde est, quod generalissimi non est definitio propter hoc, quod non est resolubile in simpliciora. Deinde similiter ex parte definitionis aliqua requiruntur ad hoc, quod sit definitio mere quiditativa. Unde primo requiritur, quod explicet conceptum definiti. Secundo requiritur, quod explicet conceptum definiti complete et praecise, et hoc notat Aristoteles,32 cum dicit definitionem praedicari conversim de suo definito. Tertio requiritur, quod definitio non sit simplex terminus, nam tunc non posset explicare totalem conceptum definiti. Quarto requiritur, quod in tali definitione non capiantur termini accidentales, nam tunc indicaret aliud quam quid est. Quinto requiritur, quod non capiantur termini non supponentes pro eodem, pro quo supponit definitum; et propter hoc definitiones causales non dicuntur definitiones mere quiditativae, quia in eis capiuntur termini non supponentes pro eodem, pro quo supponit definitum, sed pro causis illius, pro quo supponit definitum. Quantum ad secundum sit prima conclusio, quod hic terminus ‘definitio’ non potest definiri definitione mere quiditativa. Probatur, nam hic terminus ‘definitio’ est terminus accidentalis, dicitur enim relative ad definitum, quare est in praedicamento ad aliquid. Sed dictum est, quod termini accidentales non possunt definiri definitione mere quiditativa.

30 31 32

Cf. i qu. 6, distinct. 1. Locum non inveni. Aristoteles, Top. i,8, 103b8.

35

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 36.

Quaestiones Topicorum

f.104vb

Secunda conclusio sequitur ex illa, et est, quod li oratio indicans quid est esse rei non est definitio mere quiditativa, potest tamen dici descriptio, et potest dici descriptio bona. Probatur, nam | explicat totalem conceptum huius termini ‘definitio’. Tertia conclusio, quod praedicta descriptio non convenit huic termino 5 ‘definitio’, prout supponit pro definitionibus primo modo dictis. Probatur ex eo, quod definitiones primo modo dictae non explicant solum quid est esse rei. Quarta conclusio: nec praedicta descriptio convenit huic termino ‘definitio’, prout supponit pro definitione secundo modo dicta. Probatur con- 10 similiter, nam definitio secundo modo dicta etiam non exprimit solum quid est esse rei, sed exprimit, a quo vel ex quo vel propter quid est res. Quinta conclusio, quod praedicta descriptio convenit huic termino ‘definitio’, prout supponit pro definitione tertio modo dicta, scilicet pro definitione mere quiditativa. Patet hoc ex eo, quod illa complete et praecise 15 indicat, quid est esse rei. Ad rationes: 1a. Ad primam: illa bene probat, quod definitio definitionis non sit definitio mere quiditativa, non tamen probat, quin possit esse bona descriptio. 2a. Ad secundam: ‘bona definitio’ etc.; concedo. Sed quando dicebatur, 20 quod praedicta descriptio convenit generi, dico quod non, quia genus non indicat quid est speciei praecise et complete, quod debet subintellegi in definitione definitionis, ita quod exprimendo hoc debet dici: definitio est oratio indicans quid est esse rei praecise et complete. Ulterius quando dicebatur de accidente, dico, quod accidens non indicat quid est substantiae, 25 licet bene innuat ad investigandum quid est substantia. 3a. Ad tertiam: ‘non convenit omni contento sub definito’; dico immo accipiendo hoc nomen ‘definitio’ proprie, tunc enim solum accipitur pro definitione mere quiditativa, licet non conveniret omni contento sub hoc nomine ‘definitio’, quando hoc nomen ‘definitio’ accipitur improprie, nec 30 hoc oportet. Et sic patet quaestio.

1 et est] etc. M.

26 innuat] innuet M.

36

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 37.

Liber i Quaestio 8 Utrum definitio, proprium, genus, accidens sint praedicata.

5

10

15

20

25

30

1a. Et arguitur primo quod non de definitione, nam quod non est praedicabile, non est praedicatum; sed definitio non est praedicabile. Patet hoc auctoritate Porphyrii, qui enumerans praedicabilia non nominavit definitionem. Et probatur idem ratione, nam praedicabile debet esse quoddam incomplexum; modo definitio non est quid incomplexum, postquam est oratio. Maior patet ex eo, quod nihil est praedicatum, nisi possit praedicari; quod ergo non est praedicabile, non potest praedicari, et per consequens quod non est praedicabile, non est praedicatum. 2a. Secundo arguitur de proprio, quod proprium non est praedicatum, nam vel esset praedicatum respectu speciei vel respectu individuorum; nullum istorum potest dici, ut videtur; non enim respectu speciei propter hoc, quia genus dicitur praedicatum respectu speciei; nec etiam respectu individuorum propter hoc, quia individua non cadunt sub arte. 3a. Tertio [modo] probatur, quod genus non sit praedicatum, nam genus est praedicabile; ergo genus non est praedicatum. Antecedens patet per Porphyrium. Consequentia probatur, nam praedicabile et praedicatum vel sumuntur secundum eandem rationem, et hoc non, nam tunc ex quo species est praedicabile, etiam tunc species esset praedicatum; quod est | f.105ra falsum propter hoc, quod Aristoteles enumerans praedicata non enumerat speciem. Vel praedicabile et praedicatum sumuntur secundum rationes oppositas, et si sic, tunc illud, quod est praedicabile, non est praedicatum. 4a. Quarto probatur de accidente, quod non sit praedicatum: illud non est praedicatum, cuius propositiones et problemata non sunt terminabilia per artem; sed ita est de problematibus et propositionibus accidentis, propositiones enim, in quibus praedicantur accidentia non sunt scibiles ex eo, quod sunt contingentes et non necessariae; tale autem non est scibile; igitur. 1b. In oppositum est Aristoteles in isto i.,33 ubi dicit praedicta quattuor esse praedicata.

20 praedicabile] praedicabilis M. 33

Aristoteles, Top. i,4, 101b25.

37

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 38.

Quaestiones Topicorum

f.105rb

Circa illam quaestionem primo notanda sunt aliqua, secundo respondendum est ad quaestionem. Quantum ad primum sciendum quod hoc nomen ‘praedicatum’ potest accipi pro omni eo, quod est praedicatum in aliqua propositione, sive illa sit vera sive falsa, sive sit scibilis sive non scibilis. Et sic quilibet terminus, qui praedicatur in aliqua propositione, dicitur praedicatum. Et ita accipitur ‘praedicatum’, cum dicitur: propositio categorica est, quae habet subiectum et praedicatum et copulam principales partes sui. Secundo accipitur pro illo, quod solum praedicatur in propositione scibili. Modo quia species non potest esse praedicatum in propositione scibili praedicatione directa [suppleatis], inde est, quod species sic accipiendo ‘praedicatum’ non dicitur praedicatum; species enim non potest praedicari praedicatione directa nisi de individuis, et quia non cadunt sub arte, talis propositio, in qua praedicatur species de suis individuis, non est scibilis. Secundo notandum est, quod Aristoteles considerans de praedicatis principaliter considerat de definitione, et alia praedicata considerat in ordine ad praedicatum definitionis. Et ideo non vocavit praedicata nisi definitionem et alia, quae in modo praedicandi de aliquo in propositione scibili aliquid observant de modo praedicandi definitionis. Tertio est notandum, quod secundo modo accipiendo ‘praedicatum’ Aristoteles in praesenti negotio usus est hoc nomine ‘praedicatum’, licet in prima acceptione sit alibi eo usus et similiter quamplures alii auctores. Quantum ad secundum pono illam conclusionem, quod praedicta quattuor sunt praedicata. Probatur: quaecumque de aliquo in modo praedicandi in propositione scibili observant modum praedicandi definitionis vel aliquid de modo praedicandi definitionis, sunt praedicata, sicut iam dicebatur; sed praedicta quattuor sunt huiusmodi; igitur etc. De definitione enim hoc est clarum, nam definitio observat modum praedicandi, cum praedicatur de aliquo in propositione scibili, aliter enim non esset definitio. De genere autem patet, quod observat aliquid de modo praedicandi definitionis, praedicatur enim in quid sicut definitio. Similiter et proprium aliquid observat de modo praedicandi definitionis, praedicatur enim conversim de illo, cuius est proprium, sicut definitio. | Similiter accidens observat aliquid de 11 suppleatis] hoc verbum fort. e glossa marginali sumptum est; sed locus dubius. 15 praedicatis] praedicamentis M. 33 observat] sic EV observatis M. || de] sic EV in M.

38

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 39.

Liber i modo praedicandi definitionis, observat enim illam particulam, quae est praedicari.

5

10

15

20

25

30

Ad rationes: 1a. Ad primam: cum arguebatur, quod definitio non esset praedicatum, nam definitio non est praedicabile, negatur propter hoc, quod potest praedicari. Modo praedicabile idem est, quod potest praedicari. Sed quando Porphyrius dividit praedicabilia, non ita large accepit illum terminum ‘praedicabile’. Unde ipse solum vocavit hoc praedicabile, quod potest praedicari, et tamen est terminus communis incomplexus. Modo ita non est de definitione, postquam definitio est oratio. Sed adhuc diceres: Aristoteles in i. huius34 dicit quodlibet praedicatum esse in aliquo praedicamento, et per consequens esset terminus incomplexus, cum enim incomplexum sit in praedicamento; modo si definitio esset praedicatum, tunc esset in aliquo praedicamento, quia solum incomplexum ponitur in praedicamentis, ut patet per Aristotelem dicentem: ‘eorum quae secundum nullam complexionem dicuntur’;35 igitur etc. Ad illud respondetur, quod verum est, quod omne praedicatum est in aliquo praedicamento vel secundum se vel secundum suas partes. Modo dico, licet definitio non sit in aliquo praedicamento secundum se, tunc enim oportet, quod esset quoddam incomplexum, tamen est bene in aliquo praedicamento secundum suas partes, quae sunt genus et differentia. 2a. Ad illam, cum arguitur de proprio, dico, quod est praedicatum respectu suae speciei, nec est inconveniens respectu eiusdem esse plura praedicata. 3a. Ad tertiam: ‘quod est praedicabile, non est praedicatum’, nego. Et cum arguebatur: vel sumitur secundum unam rationem, [et] dico, quod sumitur secundum diversas rationes, non tamen oportet propter hoc, quod cui convenit unum, quod ab eodem removeatur reliquum. Unde idem potest esse praedicabile et praedicatum; potest esse praedicatum in una propositione et praedicabile in alia adhuc formanda.

5 praedicabile] praedicabilis M. 34 35

6 est] add.s.l. M.

Aristoteles, Top. i,9, 103b24–25. Aristoteles, Cat. 4, 1b25.

39

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 40.

Quaestiones Topicorum 4a. Ad quartam: cum probatur accidens non esse praedicatum, dico, quod duplicia sunt accidentia: quaedam quae insunt ad utrumlibet, quaedam autem quae insunt ut in pluribus. Accidentia primo modo dicta non cadunt sub arte nec dicuntur praedicata, prout ‘praedicatum’ hic accipitur. Sed accidentia secundo modo dicta bene. 5 Sequitur alia quaestio. Quaestio 9 Utrum praedicata sint quattuor tantum, seu utrum sint quattuor et non plura neque pauciora.

f.105va

1a. Et arguitur primo quod non: praedicata sunt tria et non plura; ergo non sunt quattuor; et per consequens non sunt quattuor tantum. Consequentia tenet. Et antecedens probatur, nam praedicata sunt tria et unum; unum
est non plura. Ergo praedicata sunt tria et non plura. 2a. Secundo: praedicata sunt duo tantum; ergo non videtur, quod sint quattuor tantum. Antecedens probatur sic arguendo: ‘illa sunt duo tantum’ – demonstratis duobus tantum praedicatis; ‘illa sunt praedicata; ergo praedicata sunt duo tantum.’ 3a. Tertio ad idem, scilicet quod praedicata non sunt quattuor tantum, unde probatur, quod sint plura. | Unde dicendo: ‘animal, homo, risibile, hinnibile, rudibile’ ista dicuntur praedicata; et sunt plura quam quattuor; ergo etc. 4a. Quarto adhuc: si praedicata solum intelleguntur termini secundae impositionis, qui significative accepti supponunt pro omnibus terminis primae impositionis, qui sunt praedicata propinqua scibilium, adhuc illi sunt plures quam quattuor, nam forte in conceptu tuo sunt tales quattuor et in conceptu socii tui similiter. 5a. Quinto: tot sunt praedicata, quot sunt praedicabilia; sed praedicabilia sunt plura quam quattuor; ergo etc. Maior est nota ex eo, quod omne praedicabile potest esse praedicatum. Minor patet per Porphyrium. 6a. Sexto: tot sunt praedicata, quot sunt praedicamenta; sed illa sunt plura quam quattuor, quia decem per Aristotelem in Praedicamentis; igitur

25 conceptu] concepto M.

40

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 41.

Liber i

5

10

15

20

25

etc. Maior iterum est nota ex eo, quod omnis terminus praedicamenti potest esse praedicatum. 7a. Septimo: nam in illa propositione ‘animal est animal’ est praedicatum, et tamen non videtur esse aliquod praedictorum ex eo, quod hic nec est praedicatio generis de specie nec accidentis de subiecto nec proprii de illo, cuius est proprium, nec definitionis de definito. 8a. Octavo:
nam in ista ‘isoscheles habet tres angulos aequales duobus rectis’ est praedicatum, et tamen nec est praedicatio generis de specie nec definitionis de definito nec accidentis de subiecto ex eo, quod ‘habere tres’ nec est genus nec definitio isoschelis, nec etiam videtur esse accidens eius, postquam est propria passio trianguli, cuius isoscheles est species, nec etiam est proprium eius, quia non convenit soli isoscheli, convenit etiam isopleuro et gradato. 9a. Nono: nam in ista propositione ‘homo est animal album’ nec videtur esse praedicatum generis ex eo, quod ‘animal album’ non est genus hominis, nec etiam definitionis, ut clarum est de se, nec etiam proprii, nec etiam accidentis propter hoc, quod ‘animal’ non est accidens hominis. 10a. Decimo: nam in ista ‘album est animal’ est praedicatum, et tamen non est praedicatum
generis propter hoc, quod ‘animal’ non est genus ad ‘album’, nec etiam est aliquid aliorum trium propter hoc, quod ‘animal’ nec est proprium nec accidens nec definitio ‘albi’. 11a. Ultimo: nam in ista ‘homo non est asinus’ est praedicatum, et tamen nec est praedicatum generis etc. Ex his videtur non esse tantum quattuor praedicata. 1b. In oppositum est Aristoteles in illo i.,36 ubi ponit esse quattuor praedicata et non plura nec pauciora.

Circa illam quaestionem primo videndum est, qualiter ad talem quaestionem, si quaereretur, quot essent praedicata, respondendum esset de virtute sermonis; secundo qualiter esset respondendum ad intentionem quaerentis. 30 Quantum ad primum sciendum est, quod si aliquis quaereret, quot sunt praedicata, posset responderi, et bene, duo vel tria, si placet; ut si

2 praedicatum] praedicamentum M. 36

29 intentionem] interrogationem M.

Aristoteles, Top. i,4, 101b25.

41

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 42.

Quaestiones Topicorum

f.105vb

ego quaererem, quot sunt homines in ista domo, ego possem respondere, et bene, duo; si enim in ista domo essent sex homines, tunc etiam in ista domo essent duo homines, | quare sic respondendo bene respondeo, licet non ad intentionem quaerentis, quaerens enim, cum quaesivit, quot essent homines in domo, interrogavit, quis esset maximus numerus hominum existentium in ista domo. Et ideo si quaerens de numero praedicatorum
quaereret, quis esset maximus numerus praedicatorum, certe ego dubitarem. Si autem diceret aliquis, quis esset maximus numerus terminorum non aequivalentium in significando, significantium terminos praedicatos vel praedicabiles in propositionibus scibilibus, aliud esset, et tunc responderem, quod quattuor, scilicet genus, proprium etc. Unde de virtute sermonis istae propositiones sunt concedendae: ‘praedicata sunt duo tantum’, ‘praedicata sunt tria tantum’, ‘praedicata sunt quattuor tantum’, et sic in alio numero maiori; patet arguendo expositorie demonstratis duobus praedicatis: ‘ista sunt duo tantum; et ista sunt praedicata; ergo praedicata sunt duo tantum’. Proportionaliter arguatur de aliis. Secundo dico, quod similiter illae sunt concedendae: ‘praedicata non sunt duo tantum’, ‘praedicata non sunt tria tantum’ etc. Ulterius iterum probatur expositorie, nam demonstrando quattuor praedicata arguatur sic: ‘ista non sunt tria tantum; et ista sunt praedicata; igitur praedicata non sunt tria tantum’. Proportionaliter arguatur de aliis. Tertio dico, quod illae propositiones sunt negandae: ‘tantum praedicata sunt duo’, ‘tantum praedicata sunt quattuor’. Probatur, nam si sic, tunc praedicata essent quattuor, et nulla alia a praedicatis essent quattuor; modo regula exponens est falsa; ergo. Quantum ad secundum pono istam conclusionem, quod cum quaeritur, quot sunt praedicata, si intellegitur, quot sunt termini non aequivalentes in significando, significantes terminos praedicatos vel praedicabiles in propositionibus scibilibus, respondendum est, quod tales termini sunt quattuor et non plures. Et si plures sunt, reducendi sunt ad istos, differentia enim reducenda est ad genus, sicut dicit Aristoteles.37 Et semper accipitur ‘praedicatum’ pro illo, quod est praedicatum in propositione cadente sub arte. 26 quod] quot M. 27 quot2] quod M. reducenda] respondenda(?) M. 37

Aristoteles, Top. i,4, 101b18.

42

30 reducendi] respondendi M.

31

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 43.

Liber i Probatur primo ex eo, quod non est aliqua propositio cadens sub arte, quin sit de praedicatis generis vel definitionis, proprii vel accidentis vel differentiae, quae continetur sub genere; hoc enim patet per inductionem in propositionibus sub arte cadentibus, et intellegitur de propositionibus ca5 dentibus sub arte de praedicationibus directis. Et confirmatur hoc secundo, nam omne praedicatum propositionis sub arte cadentis vel praedicatur de suo subiecto conversim vel non conversim; si conversim, vel non indicat, quid est subiectum, vel hoc indicat; si non sic, est proprium, si sic, sic est definitio. Si autem praedicatur non conversim de suo subiecto, vel ergo 10 ponitur in definitione subiecti vel non ponitur; si ponitur, sic est genus et differentia, quae reducitur ad genus; si non ponitur, sic est accidens.

15

20

25

30

Ad | rationes: f.106ra 1a. Ad primam: ‘praedicata sunt tria et non plura’; dico, si ista propositio intellegitur, quod sit una copulativa, nego eam, et tunc ad eam bene sequitur, quod non essent quattuor praedicata; sequitur enim bene: ‘praedicata sunt tria et non sunt plura praedicata quam tria; ergo praedicata non sunt quattuor’; et per consequens quaestio esset falsa. Si autem intellegitur, quod sit de copulato praedicato, sicut est, tunc est vera, nam tunc ad eam non sequitur, quod non sunt quattuor praedicata. 2a. Ad secundam dico, quod probat verum, scilicet quod praedicata sunt duo tantum, nec hoc est contra conclusionem, nam illae bene stant simul, quod praedicata sunt duo tantum, et quod praedicata sunt quattuor tantum. 3a. Ad tertiam dico, quod bene probat valde multa esse praedicata; nihilominus tamen ista omnia sunt significabilia per istos quattuor terminos non aequivalentes in significando, quae sunt ‘genus, definitio, proprium et accidens’. 4a. Ad quartam dico, quod licet tales termini secundae impositionis significantes etc. sint plures quam quattuor, [et] tamen omnes in significando reputantur pro uno. 5a. Ad quintam: ‘tot sunt praedicata, quot sunt praedicabilia’; nego propter hoc, quod non accipitur hic ‘praedicatum’ pro omni illo, quod est praedicatum propositionis, sed solum pro isto, quod est praedicatum

31 quot] quod M.

43

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 44.

Quaestiones Topicorum propositionis cadentis sub arte, in qua est praedicatio directa. Et propter hoc est, quod licet ‘species’ sit praedicabile, non tamen est praedicatum, sicut hic accipitur ‘praedicatum’ propter hoc, quod ipsa solum directe sit praedicabilis de individuis, quae non cadunt sub arte. 6a. Ad sextam: ‘tot sunt praedicata’ etc.; verum est, sed omnia reducuntur in unum, scilicet in praedicatum generis. 7a. Ad septimam: in ista ‘animal est animal’ etc. dico, quod ibi non est praedicatio directa, sed eiusdem de se ipso, propter hoc de hoc non ad propositum est. 8a. Ad octavam: cum dicebatur: ‘isoscheles’ etc., potest dici, quod ista potest reduci ad praedicatum accidentis per se inhaerentis; post
quam enim li habere tres est proprium triangulo, quod est genus isoschelis, videtur, quod ‘habere tres’ sit accidens isoschelis. 9a. Ad nonam: licet ‘animal’ non sit accidens hominis, tamen hoc totum ‘animal album’ est bene accidens hominis. 10a. Ad decimam: cum dicitur: ‘album est animal’ etc., dico quod ista est indirecta praedicatio, et si fit directa, dico ‘animal est album’ reducenda est ad praedicatum accidentis. 11a. Ad ultimam dico, quod ista ‘homo non est asinus’ sicut quaecumque alia de materia remota potest reduci ad praedicatum definitionis non propter hoc, quod definitio sit ibi praedicatum, sed propter hoc, quod mediante definitione subiecti probamus illam negativam et illud praedicatum non inesse subiecto. Sequitur Quaestio 10

5

10

15

20

25

Utrum differentia sit annexa generi. f.106rb

1a. Et arguitur primo | quod non: generi est annexum idem et diversum genere; ergo non differentia. Antecedens patet ex eo, quod problemata de eodem et diverso genere consimiliter terminantur sicut problemata generis. Consequentia probatur, nam eidem praedicato non videntur esse plura 30 annexa.

11 praedicatum] praedicamentum M. divisio(?)) M.

12 triangulo] tertio M.

44

17 dico] di’o (=

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 45.

Liber i

5

10

15

20

2a. Secundo: si differentia esset annexa generi, tunc problemata differentiae deberent consimilibus considerationibus terminari sicut problemata generis; modo hoc est falsum. Consequentia tenet ex eo, quod hoc dicitur annexum generis, cuius problemata consimilibus considerationibus terminantur cum problematibus generis. Sed falsitas consequentis patet ex eo, quod problemata generis terminantur per illam considerationem: genus est, quod praedicatur de pluribus differentibus specie in eo quod quid, problemata autem differentiae per istam: differentia est, quae praedicatur in quale. 3a. Tertio ad idem: magis principale non debet dici annexum minus principali; sed differentia est magis principalis genere; igitur etc. Maior nota est ex eo, quod annexum reducitur ad illud, cuius est annexio, et respectu cuius dicitur annexum; modo magis principale non reducitur ad minus principale, immo magis est e converso. Minor probatur, nam differentia in definitione se habet sicut actus, genus vero sicut materia et potentia. 4a. Quarto: videtur, quod differentia magis debeat dici annexa definitioni propter hoc, quod differentia, saltem specifica, praedicatur conversim de illo, cuius est differentia, et cum hoc significat partem essentialem et quiditativam eius. 1b. In oppositum est Aristoteles in isto i.,38 qui dicit differentiam esse annexam generi.

Circa illam quaestionem primo videndum est, quot condiciones requirantur ad hoc, quod aliquid dicatur annexum respectu alterius; secundo ponendae sunt conclusiones. 25 Quantum ad primum sciendum est, quod aliqui dixerunt esse unam condicionem requisitam ad hoc, videlicet quod illud, quod alteri annectitur, non sit aliquod dictorum quattuor praedicatorum, quae sunt definitio, genus, proprium et accidens. Sed breviter hoc non valet, nam secundum Aristotelem in littera39 illa tria praedicata, quae sunt genus, proprium, accidens, 30 sunt annexa [propositioni] definitioni. Patet, quia definitio obtinet modum praedicandi principaliorem, et cum hoc problemata dictorum trium prae5 patet] tenet M. 38 39

Aristoteles, Top. i,4, 101b18. Aristoteles, Top. i,6, 102b26 sq.

45

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 46.

Quaestiones Topicorum

f.106va

dicatorum cum problematibus definitionis consimiliter terminantur. Prima pars huius patet, nam definitio praedicatur non solum in quid, sed etiam convertibiliter de definito; genus autem licet praedicetur in quid, non tamen convertibiliter respectu illius, respectu cuius dicitur genus; et proprium licet convertibiliter praedicetur, non tamen in quid; et accidens licet praedicetur, non tamen praedicatur in quid nec etiam convertibiliter. Quare patet, quod inter praedicta quattuor praedicata definitio obtinet principatum in modo praedicandi. Similiter secunda pars patet, quod problemata eorum consimiliter terminantur, cum enim ostensum et probatum fuerit de aliquo, quod non praedicatur de aliquo dato | in quid, probatum est, quod non est eius genus, similiter probatum est, quod non est eius definitio; similiter cum probatum fuerit, quod non praedicatur de eo convertibiliter, probatum est, quod tale nec est proprium nec definitio respectu illius. Similiter cum probatum est, quod tale non est verificabile de tali, ostensum est, quod nec est eius accidens nec eius definitio. Sic ergo patet, quomodo problemata aliorum trium praedicatorum terminantur consimiliter sicut problemata definitionis. Est ergo dicendum, quod tres sunt condiciones, quae requiruntur ad hoc, quod aliquid alteri dicatur annexum, prout annexum accipitur in proposito. Primo enim requiritur, quod problemata eorum consimilibus considerationibus terminentur, scilicet illius quod dicitur annexum, et illius respectu cuius aliquid dicitur annexum. Secundo requiritur, quod illud praedicatum, cui aliquid dicitur annexum, sit principalius et observans modum praedicandi principaliorem quam illud, quod ei annectitur. Tertio requiritur, quod illa duo habent diversos modos praedicandi, si enim haberent unum modum praedicandi omnino, tunc unum non diceretur alterius annexum, sed dicerentur unum praedicatum. Quantum ad secundum sit prima conclusio, quod tam differentia generalis quam specifica est annexa generi. Secunda conclusio quod magis proprie differentia generalis dicitur annexa generi. Prima conclusio probatur: illa dicuntur annexa generi, quibus conveniunt tres praedictae condiciones annexi generis; sed sic est, quod illae conveniunt tam differentiae generali quam differentiae specificae respectu generis; ergo etc. Maior est nota ex praedictis. Et minor probatur, et primo de prima condicione, nam problemata differentiae generalis et etiam specificae consimiliter terminantur problematibus generis. Probatur: cum enim respectu alicuius de aliquo probatum fuerit, quod non praedicatur de eo 46

5

10

15

20

25

30

35

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 47.

Liber i

5

10

15

20

essentialiter, hoc est nec in quid nec in quale essentiale, statim probatum est hoc nec esse genus nec differentiam generalem nec specificam respectu illius. Similiter si concessum fuerit de aliquo, quod sit pars definitionis, tunc statim cum probatum fuerit de illo, quod non sit genus, sequitur ipsum esse differentiam. Similiter secunda condicio convenit eis, nam tam differentia generalis quam specifica obtinent minus principale de modo praedicandi definitionis quam genus, genus enim praedicatur in quid, praedictae autem differentiae in quale et non in quid; modo praedicari in quid est magis principale in modo praedicandi definitionis quam praedicari non in quid. Etiam eis convenit tertia condicio annexi respectu generis, habent enim alium modum praedicandi a genere, genus enim praedicatur in quid, dictae autem | f.106vb differentiae praedicantur in quale. Secunda conclusio probatur: illud magis dicitur proprie annexum generi, cuius problemata pluribus considerationibus terminantur similiter cum problematibus generis; sed sic est de differentia generali. Patet hoc, nam si probatum fuerit de aliquo, quod praedicatur de pluribus differentibus specie, statim concluditur, quod est genus vel differentia generalis propter hoc, quod differentia specifica non praedicatur de pluribus differentibus specie. Istam secundam conclusionem notavit Aristoteles,40 cum dixit differentiam esse collocandam sub genere, et specialiter dixit hoc de differentia generali.

Ad rationes: 1a. Dico non esse inconveniens idem praedicatum habere plura annexa. 2a. Ad secundam dico: licet genus et differentia non per omnes considerationes consimiliter terminentur, tamen per aliquas, et hoc sufficit ad 25 hoc, quod unum eorum dicatur annexum alteri, scilicet differentia generi. 3a. Ad tertiam dico: licet differentia sit principalior pars definitionis, quia formalis, non tamen dicitur principalius praedicatum per hoc, quod non observat principaliorem modum praedicandi de modo praedicandi definitionis. 30 4a. Ad quartam dico non esse inconveniens idem esse annexum pluribus praedicatis, puta differentiam generi et etiam definitioni. 5 condicio] sic C definitio M. praedicato M. 40

17 generalis] sic C specifica M.

Aristoteles, Top. i,4, 101b18.

47

27 praedicatum]

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 48.

Quaestiones Topicorum Quaestio 11 Utrum accidens et subiectum sint idem numero.

f.107ra

1a. Et arguitur primo quod non, nam si sic, sequeretur, quod albedo existens in pariete et paries essent idem numero; hoc est falsum. Consequentia tenet ex eo, quod habe
nt se sicut accidens et subiectum. Sed falsitas consequentis probatur, quia illa non sunt idem numero, quorum uno corrupto reliquum manet; sed sic potest esse de albedine, quod ipsa corrumpitur pariete, eius subiecto, manente; ergo etc. 2a. Secundo: si accidens et subiectum essent idem numero, sequeretur, quod accidentis et subiecti esset materia una; hoc est falsum. Consequentia tenet per Aristotelem in v. Metaphysicae41 dicentem: unum numero sunt, quorum materia est una. Sed falsitas consequentis patet ex eo, quod materia accidentis est ens in actu, materia autem subiecti est ens in potentia. 3a. Tertio ad idem: si accidens et subiectum essent idem numero, sequeretur, quod essent idem specie; sed hoc est falsum. Consequentia tenet ex eo, quod quaecumque sunt idem numero, sunt idem specie. Sed falsitas consequentis patet posito, quod Socrates sit albus, tunc nec Socrates et albedo nec Socrates et album sunt idem specie. 4a. Quarto: quaecumque
non sunt idem genere, non sunt idem numero; sed ita est, quod accidens et subiectum differunt genere; probatur, quia habent se sicut accidens | et substantia, quae differunt genere. 5a. Quinto: si accidens et subiectum essent idem numero, vel ergo essent idem numero per se vel per accidens; nullum illorum potest dici; igitur etc. Non per se, nam hoc esset contra Philosophum in v. Metaphysicae;42 non per accidens, nam hoc videtur esse per unum aliud accidens, quod iterum esset idem suo subiecto [suo subiecto] per unum aliud accidens, et sic esset processus in infinitum. 1b. In oppositum est Aristoteles in isto i.,43 ubi probat, quod accidens et subiectum sunt unum numero; posito enim quod Socrates esset sedens, tunc

8 pariete] parente M. 41 42 43

Aristoteles, Met. v,6, 1016b32–33. Aristoteles, Met. v,6, 1015b17 sq. Aristoteles, Top. i,7, 103a30–37.

48

5

10

15

20

25

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 49.

Liber i isti termini ‘Socrates’ et ‘sedens’ haberent se sicut subiectum et accidens, postquam hic terminus ‘sedens’ denominative verificaretur de Socrate, tunc ego volens tibi praecipere pro eodem reputarem: ‘voca mihi Socratem’ et ‘voca mihi illum sedentem’; hoc non esset, nisi esset idem Socrates et sedens. 5 In ista quaestione primo distinguendum est de accidente, secundo ponendae

10

15

20

25

30

sunt conclusiones; de ‘idem numero’ non oportet distinguere hic, nam de hoc distinctum est in littera44 satis clare. Quantum ad primum sciendum est, quod accidens potest capi uno modo pro aliqua forma realiter inhaerente alicui subiecto, sicut pro albedine, quae realiter inhaeret parieti, vel pro scientia, quae inhaeret animae. Alio modo potest capi pro quodam termino accidentali abstracto significante illam formam accidentalem ut ‘albedo’. Tertio modo pro termino accidentali concreto denominative verificabili de aliquo subiecto, ut li sedens respectu li Socrates est accidens. Quantum ad secundum sit prima conclusio: loquendo de accidente primo modo falsum est, quod accidens et eius subiectum si
nt una res numero. Probatur per primam rationem positam in principio quaestionis, nam accidente corrupto potest manere subiectum. Unde etiam nos credimus, quod in sacramento altaris accidentia manent sine subiecto, quae quidem accidentia sunt albedo, sapor et huiusmodi; hoc autem non esset verum, si accidens et subiectum essent
idem numero. Secunda conclusio: loquendo de accidente secundo modo capiendo ‘accidens’ pro termino abstracto significante illam formam accidentalem adhuc non est idem numero cum subiecto, nam talis terminus accidentalis abstractus differt ab ipso subiecto numero et ponitur contra ipsum in numero, sive ‘subiectum’ accipiatur pro substantia sive pro termino de praedicamento substantiae. Tertia conclusio: adhuc accipiendo ‘accidens’ tertio modo pro termino accidentali denominative verificabili de aliquibus, non est idem numero suo subiecto ad istum intellectum, quod sit secum res una numero. Patet hoc, nam talis terminus accidentalis concretus est alia res numero a subiecto, sive

2 denominative] demonstrative M. 44

25 in] add.s.l. M.

Aristoteles, Top. i,7, 103a24 sq.

49

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 50.

Quaestiones Topicorum

f.107rb

‘subiectum’ accipiatur pro substantia sive pro termino de praedicamento substantiae. Quarta conclusio: accipiendo | ‘accidens’ secundo modo, scilicet pro termino accidentali abstracto, non est idem numero subiecto ad istum intellectum, quod de eis significative acceptis verificetur ‘idem numero’. Patet 5 hoc, nam posito quod paries sit albus, adhuc de istis terminis significative acceptis, scilicet ‘paries’ et ‘albedo’, non verificatur ‘idem numero’; falsum enim est dicere, quod ‘paries et albedo sint idem numero’. Quinta conclusio: accipiendo ‘accidens’ tertio modo pro termino accidentali concreto et ‘subiectum’ pro tali termino, de quo talis terminus 10 accidentalis denominative est verificabilis, accidens et subiectum sunt idem numero ad istum intellectum, quod de talibus terminis significative acceptis verificatur ‘idem numero’. Patet hoc, nam si paries est albus, tunc de istis terminis ‘paries’ et ‘albus’ significative acceptis verificatur ‘idem numero’, qui quidem termini se habent sicut subiectum et accidens tertio modo dictum. 15 Verum enim est, quod paries et album sunt idem numero, et ita intellexit Aristoteles; quod patet per eius probationem factam de Socrate et sedente vocando, illa enim vocatio processit ad istum intellectum. Ad rationes: 1a. Ad primam: illa vadit pro prima conclusione. 20 2a. Ad secundam: si sic, sequeretur, quod accidentis et subiecti esset eadem materia. Concedo de accidente tertio modo accepto et accipiendo materiam pro significato termini, ita quod Aristoteles45 intellexit, cum dixit: idem numero sunt, quorum materia est una; hoc est de illis terminis synonyme acceptis verificatur ‘idem numero’, quorum materia est una, aut 25 quorum significatum est idem; quia ergo termini substantialis et termini accidentalis concreti de eo denominative verificabilis est idem significatum, ipsi dicuntur idem numero ad intellectum praedictum quintae conclusionis. 3a. Ad tertiam: sequitur, quod essent idem specie; negatur consequentia. Et quando arguebatur: quaecumque sunt idem numero, sunt idem 30

11 accidentalis] sic C om. M. || denominative] denominatione(?) M demonstrative C. 22 Concedo] concedendo M. 25–26 aut quorum] aliquorum(?) M. 45

Aristoteles, Met. v,6, 1016b32–33.

50

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 51.

Liber i specie, verum est, quaecumque sunt idem numero definitione. Si autem dicuntur idem numero accidente, non propter hoc oportet, quod dicantur idem specie vel idem genere, sicut patet de istis duobus terminis ‘Socrates’ et ‘albus’, qui dicuntur idem numero accidente, et tamen sunt termini 5 distincti specie et similiter genere, nam hic terminus ‘Socrates’ est in genere substantiae et hic terminus ‘albus’ in genere qualitatis. 4a. Ad quartam: quaecumque differunt genere, non sunt idem numero; verum est, non sunt idem numero definitione, cum hoc tamen stat, quod bene sunt idem numero accidente. 10 5a. Ad quintam: vel essent idem numero per se vel per accidens; dico, quod sunt idem numero per accidens ad istum intellectum, quod illa propositio est vera per accidens, in qua ‘idem numero’ verificatur de terminis significative acceptis, quorum unus verificatur de alio denominative. | Verbi f.107va gratia: ista est vera per accidens ‘Socrates et album sunt idem numero’, 15 similiter ista ‘Socrates et sedens sunt idem numero’, sunt enim propositiones contingentes ad utrumlibet, quare dicuntur verae per accidens, nec ad hoc sequitur processum fieri in infinitum. Quaestio 12 Utrum problemata et propositiones sint eadem ad invicem et aequalia in numero.

20

1a. Et arguitur primo, quod non sint eadem ad invicem: definitiones eorum non sunt eaedem; ergo nec ipsa sunt eadem. Consequentia tenet ex eo, quod ad hoc, quod aliqua sint eadem, requiritur definitiones esse easdem. Antecedens patet per Aristotelem in littera,46 qui aliam ponit definitionem 25 problematis et aliam propositionis. 2a. Secundo: propositio est altera pars contradictionis determinate accepta, problema autem est utraque pars contradictionis sub disiunctione accepta; ergo non sunt idem propositio et problema. Consequentia nota

20 et] hic E post eadem MV om. C verba tituli post eadem om. N. 27 disiunctione] distinctione(?) hic et in locis sequentibus huius quaestionis, ut videtur CEMNV; disiunctione quibusdam in locis EV. 46

Cf. Aristoteles, Top. i,10, 104a8 sq.; 104a35 sq.; 11, 104b20.

51

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 52.

Quaestiones Topicorum est de se. Antecedens patet per exempla Aristotelis,47 quibus exemplis de problemate et propositione
dicit, dicit enim: propositio est ‘putas, estne “animal gressibile bipes” definitio hominis’, problema autem est, ut ‘utrum “animal gressibile bipes” sit definitio hominis vel non’. 3a. Tertio probatur, quod non sint aequalia in numero: problemata sunt dupla ad propositiones; ergo non sunt ad invicem aequalia in numero. Consequentia tenet. Antecedens patet ex eo, quod quodlibet problema continet duas propositiones, postquam continet ambas partes contradictionis sub disiunctione. 4a. Quarto: nulla est necessitatis, quod illa sint aequalia in numero, de quorum numero possumus formare aliqualiter ex una parte et possumus non formare
ex alia parte; sed sic est de problematibus et propositionibus; ergo non est necesse, quod sint aequalia in numero. Maior est nota de se. Sed minor patet, nam si nobis placet, possumus formare propositiones et non formare problemata vel e converso. 5a. Quinto: omnis positio est problema; sed positio non est propositio, saltem dialectica; ergo non sunt eadem propositio et problema[ta]. Consequentia nota est de se. Sed prima pars antecedentis patet per Aristotelem48 et etiam secunda: cum definit propositionem dialecticam, ponit in eius definitione hoc membrum ‘non extranea’ pro exclusione positionis, quae est opinio extranea. 1a. In oppositum est Aristoteles in illo i.49

f.107vb

5

10

15

20

Circa illam quaestionem primo aliqua sunt notanda, secundo ponendae sunt aliquae conclusiones. Quantum ad primum sciendum est, quod problemata | et propositio- 25 nes bene conveniunt secundum materiam. Unde notandum quod termini, ex quibus formantur, dicuntur eorum materiae. Modo quia ex omnibus terminis, ex quibus possunt formari problemata,
possunt formari propositiones, ergo propositiones et problemata bene conveniunt secundum materiam.

16 propositio] problema M. 47 48 49

19 secunda] secundo M.

Aristoteles, Top. i,4, 101b30 sq. Aristoteles, Top. i,10, 104a8 sq.; 11, 104b20 sq. Aristoteles, Top. i,4, 101b35–36.

52

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 53.

Liber i

5

10

15

20

25

30

Secundo notandum quod differunt secundum formam, nam forma problematis consistit in modo quaerendi sub disiunctione utramque partem contradictionis, forma autem propositionis consistit in modo enuntiandi determinate alteram partem contradictionis. Quantum ad secundum sit conclusio prima: nullum problema est propositio. Probatur: omnis propositio enuntiat determinate alteram partem contradictionis; sed nullum problema est huiusmodi; ergo nullum problema est propositio. Consequentia tenet, quia in Camestres, et praemissae patent ex primo articulo. Secundo: omne problema quaerit utramque partem contradictionis; et nulla propositio quaerit utramque partem contradictionis; ergo nulla propositio est problema; et per consequens per conversionem simplicem nullum problema est propositio, quae erat conclusio. Praemissae iterum patent ex primo articulo, et discursus iterum est in Camestres. Ex hoc sequitur responsio ad primam partem quaestionis: nullam propositionem esse eandem cum problemate. Secunda conclusio: non est necessarium, quod propositiones sint aequales numero problematibus. Patet hoc ex eo, quod in potestate nostra est multa formare problemata et paucas formare propositiones vel etiam e converso. Cum ista conclusione tamen bene stat veritas istius indefinitae ‘propositiones et problemata aequalia sunt in numero’. Tertia conclusio: propositiones et problemata sunt idem potentialiter et materialiter sub isto sensu, non quod eorum eadem sit materia, sed quaecumque modo est materia unius potest postea esse materia alterius. Patet hoc, nam licet numquam simul ex eisdem componatur terminis ipsum problema et propositio, tamen ex eisdem terminis, ex quibus modo componitur propositio, potest postea componi problema. Et propter cavillatores illud potest restringi ad terminos mentales propter hoc, quod fortasse cavillator diceret, quod non eidem termini vocales, qui modo componunt propositionem, possunt postea componere problema propter hoc, quod termini vocales non sunt naturae permanentis; quod enim semel dictum est, amplius resumi non potest. Quarta conclusio: propositiones et problemata sunt aequalia in numero materialiter ad illum intellectum, quod tot sunt praecise termini, ex quibus possunt formari propositiones, quot sunt, ex quibus possunt formari [con24 ex eisdem] exequendum(?) sit (hoc verbum deletum) M ex eis C. conclusione] om. CE.

53

34–54.1

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 54.

Quaestiones Topicorum

f.108ra

clusione] problemata et e converso; et hoc intellegendo illam conclusionem non indefinite, sed de omnibus problematibus et omnibus propositionibus. Patet conclusio ex eo, quod non | sunt aliqui termini, ex quibus possunt formari propositiones, quin ex eis possunt formari problemata et e converso. 5 50 Et istas duas ultimas conclusiones intendebat Aristoteles in i. huius, quod propositiones et problemata essent eadem, numero aequalia. Rationes autem ante oppositum vadunt pro primis duabus conclusionibus. Quaestio 13 Utrum omne problema sit dialecticum.

10

1a. Arguitur primo quod sic: omne illud problema est dialecticum, ad quod possumus arguere ex propositionibus probabilibus; sed ad quodlibet problema possumus arguere ex propositionibus probabilibus; ergo quodlibet problema est dialecticum. Maior est nota per descriptionem problematis dialectici, nam problema dialecticum dicitur, quod est disputabile per 15 rationes probabiles. Minor patet per Aristotelem in littera,51 qui dicit se velle tradere methodum et artem, secundum quam possumus arguere ad quamlibet materiam, et hoc
non potest esse nisi ex propositionibus probabilibus. 2a. Secundo: si inter problemata esset aliquod problema, quod non 20 esset dialecticum, hoc maxime videretur esse problema, de quo neutro modo opinamur, de illo enim minus videtur, quod sit dialecticum, quam de aliis; sed tamen illud est dialecticum; igitur etc. Quod ipsum sit dialecticum, patet per Aristotelem in littera.52 Quod autem de ipso minus videatur, quod sit dialecticum, quam de alio, sic ostenditur, nam sicut quaestio non 25 scibilis non est demonstrativa, ita nec quaestio non opinabilis videtur esse dialectica, nam sicut scientia est finis demonstrationis, ita opinio est finis dialecticae argumentationis; sed problema, de quo neutro modo opinamur, non est opinabile; ergo [non] videtur, quod non sit dialecticum.

50 51 52

Aristoteles, Top, i,4, 101b35–36. Aristoteles, Top. i,1, 100a19–20. Aristoteles, Top. i,11, 104b4.

54

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 55.

Liber i

5

10

15

20

3a. Tertio: illa problemata sunt dialectica, quae formantur ex quattuor praedicatis vel ex annexo alicui eorum; sed ita est de omni problemate, quod ipsum formatur ex aliquo quattuor praedicatorum vel ex annexo alicui eorum; quare videtur omne problema esse dialecticum. 4a. Quarto: si aliqua essent problemata, quae non essent dialectica, haec essent, vel quae omnibus essent manifesta, vel quae nullis essent manifesta; sed nulla illorum; igitur etc. Non quae omnibus essent manifesta ex eo, quod nulla talia sunt, unde, quod plus est, nec primum principium est omnibus manifestum; patet hoc ex eo, quod aliqui antiquorum negant primum principium, et per consequens primum principium non videtur omnibus esse manifestum; nec similiter sunt illa problemata, quae nullis sunt manifesta ex eo, quod nulla sunt talia, si enim aliquod esset tale, hoc maxime videtur oppositum primi principii, sed hoc non ex eo, quod saltem videtur de aliquibus, quod ipsi oppositum primi principii | crediderunt esse manifestum. f.108rb 53 1b. In oppositum videtur esse Aristoteles in illo i. dicens, quod problematum quaedam sunt ethica, quaedam physica et quaedam logica; et si illa divisio esset bona, membra eius non deberent coincidere; et per consequens nec problemata ethica nec problemata physica sunt problemata logica; et per consequens non sunt problemata dialectica ex eo, quod dialectica est pars logicae.

Circa illam quaestionem ponenda est distinctio; et quaedam problemata possunt dici dialectica ex eo, quod pertinent ad dialecticam docentem, et talia sunt problemata, de quibus pertinet pertractare in libris Topicorum. Alio modo problemata aliqua dicuntur dialectica ex eo, quod possunt di25 sputari per rationes probabiles ad utramque partem contradictionis. Primo modo loquendo de problemate dialectico Aristoteles accepit problema dialecticum vel logicum, cum dixit alia esse ethica, alia physica, alia logica, nec membra illius divisionis sic coincidunt. Nihilominus tamen in secunda acceptione problematis dialectici vel logici membra praedictae divisionis bene 30 coinciderent, unde et ethica et physica problemata possunt dici dialectica ex eo, quod possunt disputari per rationes probabiles et communes. 2 annexo alicui] aliquo M. est M. 53

6 haec] hoc M.

Aristoteles, Top. i,14, 105b21 sq.

55

11 similiter] simul M.

16 sunt]

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 56.

Quaestiones Topicorum

f.108va

Tunc sit prima conclusio: non omne problema dicitur dialecticum, prout illud solum dicitur dialecticum, quod pertinet ad dialecticam docentem. Probatur, nam ut sic solum illa dicuntur dialectica, de quibus pertinet tractare in libro illo Topicorum; sed non de omni problemate pertinet tractare in illo libro; igitur etc. Secunda conclusio: tam problemata ethica quam physica dicuntur problemata dialectica, prout dialecticum dicitur, prout pertinet ad dialecticam utentem et potest disputari per rationes probabiles ad utramque partem contradictionis. Patet hoc ex eo, quod praedicta genera problematum possunt probari seu disputari per rationes probabiles per dialecticam utentem. Tertia conclusio: non omne problema est dialecticum accipiendo dialecticum secundo modo. Probatur: illud problema non est dialecticum, quod non potest disputari ad utramque partem contradictionis per rationes probabiles, licet bene sophistice; sed multa sunt talia problemata, sicut illud utrum iam ardeat aliqua domus in Sicilia vel non, et similiter omnia problemata, de quibus neutro modo opinamur, et hoc propter defectum rationum probabilium. Patet | hoc ex alio, nam aliqua sunt ita evidenter vera, quod non possunt adduci rationes probabiles et dialecticae, licet bene sophistice, pro contradictione eorum; et talia etiam non dicuntur problemata dialectica propter hoc, quod non possunt disputari ad utramque partem contradictionis; verbi gratia sicut hoc problema, utrum contingit aliquid simul esse et non esse vel non, una pars illius problematis – contingit simul esse et non esse – autem est ita manifestum, quod altera pars non potest probari ex probabilibus, licet bene sophistice. Quarta conclusio: similiter non omnis propositio est dialectica. Probatur, quia aliqua est ita evidenter vera, quod assensus, quo ei assentimus, non est infra latitudinem certitudinis simpliciter, sicut est primum principium; et talis non est dialectica ex eo, quod ad hoc, quod aliqua sit propositio dialectica requiritur, quod ei assentiatur infra latitudinem certitudinis simpliciter.

5

10

15

20

25

Ad rationes: 30 1a. Ad primam dico, quod ad hoc, quod aliquod problema sit dialecticum, requiritur, quod ad ipsum possimus arguere ex probabilibus sine petitione principii; modo dico, quod non quodlibet problema est tale. Et

14 sophistice] sophisticas CM.

26 ita] ista M.

56

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 57.

Liber i

5

10

15

20

25

quando dicebatur: per illam scientiam possumus arguere ad omnem materiam, verum est hoc intellegendo sic, quod non est aliqua materia, quin de ea possint formari problemata, ad quae possumus arguere per istam scientiam ex probabilibus sine petitione principii. 2a. Pro secundo argumento dico, quod problema, de quo neutro modo opinamur, dicitur dupliciter: uno modo de quo neutro modo opinamur propter abundantiam rationum difficilium pro utraque parte contradictionis adductarum, sicut esset illud problema, utrum elementa maneant in mixto formaliter vel non; et tale problema, de quo neutro modo opinamur illa causa, bene est dialecticum. Aliud est problema, de quo neutro modo opinamur propter defectum rationum probabilium ad utramque partem contradictionis illius, sicut est illud, utrum ardeat aliqua domus in Sicilia; et tale non est dialecticum. Ex hoc ad argumentum. 3a. Ad tertiam: ad argumentum bene concedo, quod omnia problemata formantur ex aliquibus quattuor praedicatorum vel eis annexorum, sed hoc non sufficit ad hoc, quod dicantur dialectica, sed cum hoc requiritur, quod sint disputabilia hinc inde per rationes probabiles; modo non omne problema est tale. 4a. Ad quartam: hoc maxime etc. esset, concedo. Et cum dicebatur: nulla sunt omnibus manifesta, dico quod immo aliqua, si circa ea omnes considerant, de quorum numero est primum principium. Et quando dicebatur: tamen hoc antiqui negant, | dico, licet hoc negaverint ore, non tamen f.108vb poterant negare corde, nisi tunc naturam intrinsecus mutasse
nt, cuius est naturaliter assentire vero sive manifesto ratione, sicut lapis naturaliter inclinatus est ad descendendum. Modo primum principium est manifestissimum, et si antiqui probaverunt oppositum primi principii, hoc erat sophistice et non dialectice.

24 sive] sic vel sine M. M.

26–27 sophistice … dialectice] dialectice et non sophistice

57

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 58.

Quaestiones Topicorum Quaestio 14 Utrum definitio propositionis dialecticae sit bona, in qua dicitur:54 propositio dialectica est interrogatio probabilis omnibus vel pluribus sapientibus, et his omnibus vel pluribus vel maxime notis, non extranea. 1a. Et arguitur primo quod non: propositio dialectica non potest definiri; ergo eius non est bona definitio. Consequentia patet. Antecedens probatur per hoc, quia solius incomplexi est definitio; modo li propositio dialectica est quoddam complexum, sive enim accipiatur materialiter vel personaliter, de li propositio dialectica verificatur li complexum. 2a. Secundo: solius substantiae est definitio; sed propositio dialectica non est substantia; ergo propositionis dialecticae non est definitio. Maior est nota ex eo, quod solius substantiae totalis conceptus potest explicari per aliqua, per quae indicamus solum quod quid, sicut prius dicebatur et habetur ex vii. Metaphysicae.55 Minor patet de se. 3a.
Tertio: si propositionis dialecticae esset definitio, sequeretur, quod possibile esset de propositione dialectica habere scientiam; sed hoc est falsum. Consequentia probatur, nam ex quo definitio est medium demonstrationis, sequitur, quod cuius est definitio, quod de isto per istam definitionem sunt demonstrabiles suae passiones, et per consequens de isto est scientia. Sed falsitas consequentis probatur dupliciter:
primo: i. De anima:56 per hoc propositio dialectica differt a demonstrativa, quia possibile est in demonstrativa habere scientiam; sed non est possibile de propositione dialectica habere scientiam, sed solum opinionem, postquam ad hoc quod aliqua propositio sit dialectica, requiritur, quod ipsa sit evidens infra latitudinem evidentiae simpliciter, hoc est, quod sibi assentiatur, tamen cum formidine. Secundo probatur falsitas, nam propositio dialectica potest non esse; ergo de ea non est scientia, postquam illa, de quibus est scientia, debe
nt se habere impermutabiliter. 8 per hoc] primo M. 16 si] sed M. 54 55 56

14 per quae] add.s.l. M.

Aristoteles, Top. i,10, 104a8–11. i qu. 7; Aristoteles, Met. vii,5, 1031a1. Aristoteles, De an. i,1, 403a29 sq.

58

15 vii.] alio (ut videtur) M.

5

10

15

20

25

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 59.

Liber i 4a. Quarto arguitur contra istam particulam, qua dicebatur: propositio dialectica est interrogatio. Contra: interrogatio est, quae proponitur per modum interrogandi et per modum quaestionis; sed sic non fit de omni propositione dialectica. Probatur, quia multae ponuntur in syllogismis, et 5 cum ponuntur in syllogismis, non ponuntur per modum | quaestionis. f.109ra 57 1b. In oppositum est Aristoteles in littera, qui posuit praedictam definitionem dialecticae propositionis tamquam bonam.

10

15

20

25

30

Breviter circa istam definitionem est notandum, quod Aristoteles aliquando loquitur improprie, quod saltem temporibus nostris reputatur esse locutum improprie, licet fortasse tempore suo reputabatur esse proprie locutum. Et ita facit [esse] in proposito, cum dicit: propositio dialectica est interrogatio. Unde hoc non est proprie dictum, cum omnis interrogatio proponatur per modum dubitationis; modo non omnis propositio dialectica sic proponitur. Et ideo ad videndum intellectum Aristotelis, cum dixit propositionem esse dialecticam ipsam interrogationem, sciendum est, quod propositio dialectica et propositio demonstrativa in aliquo conveniunt et in aliquo differunt; conveniunt enim in hoc, quod utraque sumitur pro aliquo, scilicet ad probandum aliquid aliud a se; dicitur propositio quasi pro alio positio. Ex isto sequitur, quod quamlibet propositionem dialecticam et quamlibet demonstrativam oportet esse notiorem et magis certam sua opposita, quia si non, tunc quando assumeretur ad probandum, statim negaretur, cum ita faciliter concederetur eius opposita sicut ipsa. Secundo sequitur tam propositionem dialecticam quam propositionem demonstrativam esse notiorem illo, ad quod probandum ipsa assumitur, aliter enim esset petitio principii. Sed propositio dialectica et demonstrativa differunt in hoc, quod propositio demonstrativa est scita, dialectica vero solum opinata. Hoc est demonstrativa est nota simpliciter, dialectica vero est nota infra latitudinem notitiae simpliciter propter hoc, quod ei assentitur cum formidine. Et hoc volens intellegere Aristoteles dixit ipsam esse interrogationem, ita quod cum dixit: propositio dialectica est interrogatio, noluit plus dicere, quam quod propositio dialectica est nota et evidens infra latitudinem evidentiae 4 propositione] quaestione M. 16 et1] est M. M. 31 infra] in tantum (?) M. 57

Aristoteles, Top. i,10, 104a8–11.

59

29 intellegere] sic C interrogare

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 60.

Quaestiones Topicorum

f.109rb

simpliciter; non intendebat, quod esset quaestio, licet tamen quaestio et interrogatio idem sint, prout utimur eis istis temporibus. Tunc sit prima conclusio, quod loquendo sicut soliti sumus isto tempore loqui, propositio dialectica non est interrogatio. Probatur, quia non proponitur per modum quaestionis, cum enim sic proponitur, vocatur problema vel quaestio. Secunda conclusio: propositio dialectica bene est interrogatio ad intellectum praedictum. Probatur ex eo, quod ipsa non est evidens simpliciter, sed evidens infra latitudinem evidentiae simpliciter. Tertia conclusio: praedicta definitio propositionis dialecticae est bona. Probatur, quia explicat totum conceptum definiti et differentias, quibus differt ab aliis, cum quibus videtur convenire. Unde per hoc, quod dicitur | interrogatio, differt a propositione demonstrativa; per hoc autem, quod dicitur probabilis omnibus vel pluribus etc., differt ab illis propositionibus, quae non possunt convenienter assumi ad probandum aliquid propter hoc, quod non sunt evidentiores quam earum oppositae, sicut sunt problemata, de quibus neutro modo opinamur propter defectum rationum probabilium, quibus deberent probabiliter disputari ad utramque partem contradictionis. Et dicitur esse non extranea ad differentiam positionis, quae non est propositio dialectica, sed est opinio extranea contra opinionem communem.

5

10

15

20

1a. Ad rationem primam: propositionis dialecticae non est definitio, nego. Et cum probatur: solius incomplexi est definitio, verum est vel aequivalentis in significando; modo licet li propositio dialectica sit quoddam complexum, tamen aequivalet bene in significando incomplexo, ut si hic terminus A imponeretur ad significandum quantum hoc totum ‘propositio dialectica’. 25 2a. Ad secundam: solius substantiae est definitio, verum est: pure quiditativa. Cum hoc tamen stat, quod accidentium etiam sunt definitiones, non pure quiditativae, sed causales vel exprimentes quid nominis. Modo praedicta definitio propositionis dialecticae est non pure quiditativa, sed exprimens quid nominis. 30 3a. Ad tertiam: si propositionis dialecticae esset definitio, tunc possibile esset de ipsa habere scientiam, dico bene quod sic. Pro quo sciendum, quod

16 oppositae] sic C compositae M. in componendo (?) M.

18 disputari] disputare M.

60

24 incomplexo]

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 61.

Liber i de aliquo dicimus esse scientiam uno modo tamquam de illo, cui assentimus sine formidine, alio modo sicut de subiecto illius vel de significato per subiectum illius. Modo non est possibile de propositione dialectica habere scientiam primo modo et proprie, sed bene secundo modo, nec rationes 5 vadunt contra hoc. 4a. Ad quartam patet secundum conclusiones positas etc. Quaestio 15 Utrum definitio problematis sit bona, cum dicitur:58 problema est speculatio contendens ad electionem et fugam, ad veritatem vel scientiam.

10

15

20

25

30

1a. Et arguitur primo quod non: problema est res speculata; ergo problema non est speculatio. Consequentia videtur tenere ex eo, quod speculatio videtur esse actus circa rem speculatam. Antecedens patet ex eo, quod problema est res, quae speculatur, et per consequens est res speculata. 2a. Secundo: si problema esset speculatio, sequeretur, quod problema esset actus interior; hoc est falsum. Consequentia tenet ex eo, quod speculatio est actus interior. Falsitas
consequentis probatur ex eo, nam problema est oratio formata per modum quaestionis; oratio autem formata est vox, vox autemnon est actus interior; ergo. 3a. Tertio: si omne problema esset speculatio – quod oporteret, si praedicta definitio esset bona – sequeretur, quod non haberemus problemata | f.109va scientiarum practicarum; modo hoc est falsum. Consequentia tenet ex eo, quod talia non essent speculatio, ex quo talia non essent speculativa, sed practica. 4a. Quarto arguitur contra illam particulam ‘contendens’, quia contendens est idem quod simul tendens; modo nihil potest esse simul tendens ad opposita, qualia sunt electio et fuga. 5a. Quinto: contra illam particulam ‘ad electionem et fugam’, nam si omne problema esset tale, sequeretur, quod omnia problemata pertinerent ad scientiam moralem; hoc est falsum, cum multa pertineant ad alias scientias.

58

Aristoteles, Top. i,11, 104b1 sq.

61

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 62.

Quaestiones Topicorum 6a. Sexto: contra illam particulam ‘ad veritatem’, nam si sic, tunc quodlibet problema esset demonstrativum, postquam demonstrativum est illud, quod tendit ad veritatem et scientiam. 1b. In oppositum est Aristoteles59 ponens praedictam definitionem tamquam bonam. 5 Et advertendum est, quod aliqui ponunt definitionem problematis sic: problema est speculatio contendens ad electionem vel fugam, veritatem vel scientiam aut ut ipsum aut adminiculans aut aliud huiusmodi, ita quod hoc totum ponunt pro definitione problematis. Sic autem non posuit circa litteram Philosophus, unde ponerent, et bene, hoc pro definitione problematis: speculatio contendens ad electionem vel fugam, veritatem vel scientiam; et residuum pro definitione problematis in comparatione ad suos fines. Circa illam quaestionem primo aliqua sunt notanda, secundo respondendum est ad quaesitum. Quantum ad primum sciendum, quod problema dicitur dialecticum dupliciter: uno modo quia est terminabile per dialecticam docentem, alio modo quia est terminabile per dialecticam utentem et disputabile per rationes probabiles diversarum scientiarum, secundum quod est formatum in terminis diversarum scientiarum. In prima acceptione non definiuntur haec secundum significata. Secundo notandum quod differunt propositio dialectica et problema dialecticum, nam propositio dialectica dicitur altera pars contradictionis determinate et seorsum accepta, probabilis omnibus vel pluribus etc., problema autem dialecticum dicitur propositio dialectica accepta sub utraque parte contradictionis sub disiunctione. Tertio notandum quod idem problema potest terminari ad partem veram per rationes demonstrativas, et cum hoc potest disputari per rationes dialecticas ad utramque partem contradictionis; primo modo dicitur problema demonstrativum, secundo
modo dicitur problema dialecticum.

8 aut3] sic EM et pars maior codicum Aristotelis Latini (11, 104b3); ad C Aristoteles Graecus et pars codicum Latinorum. 19–20 In … significata] secundo modo capitur hic E. 59

Aristoteles, Top. i,11, 104b1 sq.

62

10

15

20

25

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 63.

Liber i

5

10

15

20

25

30

Quarto notandum quod quantum sufficit ad propositum, demonstrationes differunt ab argumentationibus dialecticis, quoad hoc
quod demonstrationes generant scientiam et notitiam certam sine formidine, | sed f.109vb argumentationes dialecticae generant notitiam infra latitudinem notitiae simpliciter, hoc est, generant opinionem, quae est assensus tantum cum formidine. Quantum ad secundum pono illam conclusionem, quod ista est bona definitio problematis: problema est speculatio contendens ad electionem et fugam, veritatem vel scientiam. Probatur: illa definitio est bona, quae distinguat definitum ab illis, cum quibus maxime videtur convenire, et explicat totalem conceptum definiti; praedicta definitio est huiusmodi; igitur etc. Maior est nota. Sed minor declaratur, dicitur enim primo speculatio, per hoc enim differt a propositione demonstrativa. Et notandum quod non capitur hic ‘speculatio’ stricte prout distinguitur contra praxim, sed capitur hic ‘speculatio’ large ad similitudinem speculationis, qua aliquis speculatur se in speculo
et videt se per suam similitudinem; ita problema dialecticum, quia disputatur hinc inde per rationes probabiles et non demonstrativas, dicitur speculatio similitudinarie, unde sicut imago in speculo non demonstrat perfecte, sed debiliter ducit rem in cognitionem, ita similiter rationes probabiles debilem et non intensam faciunt cognitionem, sicut faciunt rationes demonstrativae. Ita quod breviter per hoc, quod dicitur ‘problema est speculatio’, non intellexit aliud, nisi quod problema est quaestio speculata vel speculabilis seu cognita seu cognoscibilis per rationes probabiles pro utraque parte contradictionis adductas. Et sicut dixi, per hoc problema dialecticum differt a propositione demonstrativa et etiam a problemate demonstrativo, quod ad partem veram disputatum est per rationes demonstrativas. Per hoc autem quod dicitur ‘contendens’ differt a propositione dialectica. Unde sciendum est, quod quando sunt aliqui duo, quorum unus dicit de aliquo: ita est, et alius dicit: non ita est, illi dicuntur esse contendentes, contentio enim est inter affirmare et negare; modo problema dialecticum dicitur esse contendens propter hoc, quia includit in se utramque partem contradictionis,

10 distinguat] lect.dub. M. 14 distinguitur] sic C lect.dub. M. || praxim] sic C om.i.spat.vac. M cf. responsionem ad rationem 3a. 15 aliquis] aliud M. 18 demonstrat] demonet vel demovet vel dim… M om. C. 22–23 speculabilis] sic CE speculis M.

63

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 64.

Quaestiones Topicorum

f.110ra

scilicet affirmatavam et negativam, inter quas potest dici
esse contentio, et est disputabile per rationes probabiles pro utraque illarum partium. Modo propositio dialectica non est sic contendens, quia non sic in ea complectuntur affirmatio et negatio. Per hoc autem quod dicitur ‘ad electionem et fugam’, ipse tangit problemata facta in terminis moralibus, quae etiam, cum 5 possunt disputari per rationes probabiles hinc inde, dicuntur problemata dialectica. Per hoc autem quod dicit ‘veritatem’ tangit problemata facta in | terminis scientiarum speculativarum, quae etiam, cum possunt disputari per rationes probabiles hinc inde, dicuntur problemata dialectica. Per hoc autem quod dicit ‘scientiam’, tangit problemata logica, quae etiam, cum 10 sint facta in terminis logicalibus et possunt disputari ad utramque partem contradictionis et per rationes probabiles, dicuntur dialectica; et capitur hic ‘scientia’ large, prout extendit se ad quamcumque cognitionem. Et sic in praedicta definitione tangit quodlibet problema mundi, omnia enim problemata reducuntur ad haec tria, sicut dictum erat circa litteram. 15 Ad rationes: 1a. Ad primam: sicut sciretur, nomen verbale in -tio terminatum tria significat, sicut haec ‘speculatio’, significet enim actionem speculantis vel passionem rei speculatae vel rem speculatam. Ex hoc ad argumentum. 2a. Ad secundam dico, quod illa non procedit propter hoc, quia spe- 20 culatio non capitur hic pro actu interiori, sed pro quaestione proposita et disputata hinc
inde per rationes probabiles, mediantibus quibus apparet, sicut mediante imaginatione et similitudine in speculo apparet res speculata in ipso. 3a. Ad tertiam patet ex eodem, quia ‘speculatio’ non capitur hic stricte, 25 prout distinguitur contra praxim, sed capitur hoc modo, quo dictum est. 4a. Ad quartam patet ex illo, quod dictum est, qualiter sumitur hic li contendens. 5a. Ad quintam dico, quod non sequitur propter hoc [non] omne problema esse morale, quia non sistur in hoc, quod dicitur ‘ad electionem 30 vel fugam’, sed cum hoc additur ‘veritatem vel scientiam’.

2 illarum] illorum M. 3–4 complectuntur] complectitur ut videtur M. 4 Per] sic CV propter M. 10 logica] sic M logicalia CE. 29 omne] esse M. 30 sistur] scitur(?) M.

64

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 65.

Liber i 6a. Ad sextam dico [quod] non propter hoc omne problema esse speculativum et demonstrativum, quia non dicitur solum ‘ad veritatem vel scientiam’, sed prius dicebatur ‘ad electionem et fugam’. Quaestio 16 5

10

15

20

25

30

Utrum sint duae species argumentationis dialecticae et non plures, videlicet syllogismus, inductio. 1a. Et arguitur primo, quod inductio non sit species argumentationis dialecticae, quia inductio non est argumentatio dialectica; et per consequens non est eius species. Consequentia tenet in simili, nam propter hoc syllogismus peccans in forma non est syllogismus, quia non servat formam syllogismi simpliciter. Antecedens probatur, quia inductio non de necessitate concludit conclusionem; patet hoc, quia non sequitur ‘Socrates currit, et Plato currit, et sic de aliis; ergo omnis homo currit’, nisi apponatur, quod Socrates sit homo, et quod Plato est homo, et sic de aliis; sed cum hoc appositum fuerit, non amplius est inductio. 2a. Secundo: inductio non differt specifice a syllogismo; ergo syllogismus et inductio non sunt duae species argumentationis | dialecticae. Con- f.110rb sequentia nota est de se. Sed antecedens probatur: syllogismus et inductio non differunt nisi sicut argumentatio perfecta et argumentatio imperfecta; sed quae solum differunt sicut perfectum et imperfectum, non differunt specifice. Patet hoc de homine perfecto et de homine truncato, qui sunt eiusdem speciei. Antecedens patet, nam syllogismus dicitur argumentatio perfecta, inductio autem dicitur argumentatio imperfecta. 3a. Tertio: argumentatio dialectica non est genus ad syllogismum et ad inductionem; ergo syllogismus et inductio non sunt eiusdem species. Consequentia nota est de se. Et antecedens probatur, nam genus debet aequaliter praedicari de suis speciebus, cum species debent esse coaequaevae sub suo genere; sed argumentatio dialectica non aequaliter praedicatur de syllogismo et inductione, quia principalius de syllogismo quam de inductione. Et confirmatur: genus debet esse terminus incomplexus; modo li argumentatio dialectica non est terminus incomplexus; ergo etc.

2 dicitur] dividitur M. speciei M.

8 quia] ergo M.

65

19 sicut] sic vel sit M.

25 species]

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 66.

Quaestiones Topicorum 4a. Quarto: videtur, quod sint plures species argumentationis dialecticae, nam Boethius in suis Topicis60 apponit adhuc duas, videlicet enthymema et exemplum; et similiter Aristoteles in sua Rhetorica61 dicens enthymema et exemplum esse species argumentationis dialecticae; et similiter Aristoteles in ii. Priorum.62 5 5a. Quinto: aliquae sunt consequentiae bonae et necessariae, quae sunt quaedam argumentationes; et tamen haec nec sunt syllogismi nec inductiones nec enthymemata nec exempla, sicut sunt conversiones et aequipollentiae; illae enim non sunt syllogismi propter hoc, quod syllogismorum est concludere
plura, conversionum autem et aequipollentiarum non est 10 concludere nisi unum. Similiter nec conversiones nec aequipollentiae sunt enthymemata nec inductiones nec exempla; illae tres species argumentationis reducuntur ad syllogismum tamquam argumentationes imperfectae ad argumentationem perfectam; sed absit, quod conversiones et aequipollentiae reducantur ad syllogismos, postquam syllogismi probantur per 15 conversiones et aequipollentias. 1b. In oppositum est Aristoteles in illo i.,63 qui non enumeravit plures species argumentationis dialecticae quam syllogismum et inductionem.

f.110va

Circa illam quaestionem videndum est primo de argumentationibus quantum ad earum perfectionem, secundo videndum est de numero specierum 20 argumentationis dialecticae, tertio videndum est, an consequentiae, de quibus tangebatur in quinto argumento, dicantur argumentationes. Quantum ad primum sit ista distinctio, quod argumentatio dicitur perfecta vel quantum ad illationem conclusionis vel quantum ad probationem conclusionis; aut argumentatio dicitur | perfecta, vel quia consequentia, qua 25 infert suam conclusionem, est necessaria, vel quia perfecte probat suam conclusionem. Secunda distinctio: argumentatio dicitur perfecta quantum ad illationem dupliciter: uno modo quia de necessitate infert suam conclusionem,

3 dicens] duo M. 60 61 62 63

Boethius, ddt ii, 1184B. Aristoteles, Rhet. i,2, 1356a36 sq. Aristoteles, APr. ii,24, 68b37 sq.; 27, 70a3 sq. Aristoteles, Top. i,12, 105a11–12.

66

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 67.

Liber i

5

10

15

20

25

30

alio modo quia evidenter suam conclusionem infert. Hoc est, quod consequentia, qua infertur conclusio, est necessaria, alio modo quod cum hoc sit evidens. Et secundus modus praesupponit primum, sed non e converso; potest enim sic esse, quod aliqua consequentia conclusionis ex praemissis est necessaria, non tamen est evidens; sed ad hoc, quod sit evidens, oportet, quod sit necessaria. Tunc sit prima conclusio: nulla argumentatio est perfecta quantum ad necessitatem illationis conclusionis nisi syllogismus. Probatur: nam communiter non ponuntur argumentationes nisi illae quattuor: inductio, enthymema, exemplum et syllogismus; sed nulla argumentationum primarum trium est perfecta quantum ad necessitatem illationis conclusionis. Patet hoc primo de inductione, quia non sequitur ‘Socrates currit, et Plato currit, et sic de aliis
***’, nisi apponatur, quod Socrates sit homo, et Plato sit homo, et sic de aliis; sed hoc apposito non amplius est inductio. Similiter patet de enthymemate, quia non de necessitate sequitur ‘omnis homo currit; ergo Socrates currit’, nisi apponatur, quod Socrates sit homo; et tunc non amplius est enthymema. Et cum exemplum sit argumentatio minus perfecta quam inductio vel enthymema, sequitur, quod sicut inductio vel enthymema non est argumentatio perfecta quantum ad necessitatem illationis, sequitur quod nec exemplum. Secunda conclusio: non omnis syllogismus est argumentatio perfecta quantum ad evidentiam illationis. Patet hoc, quia omnes syllogismi praeter syllogismos quattuor modorum priorum primae figurae dicuntur esse imperfecti, sed non quantum ad necessitatem illationis, sed quantum ad evidentiam necessariae conclusionis. Et propter hoc reducuntur ad primos modos quattuor primae figurae, ad finem quod eorum necessaria illatio fiat perfecte evidens, quae prius erat evidens imperfecte. Tertia conclusio: solus syllogismus demonstrativus est argumentatio simpliciter perfecta quantum ad probationem conclusionis, quia in tali requiritur, quod antecedens sit simpliciter evidens et notum sine formidine; tunc enim fit perfecta probatio; sed [si] illae condiciones solum reperiuntur in argumentatione demonstrativa; igitur etc. Quarta conclusio: ad probandum conclusionem perfecte, et hoc dialectice, non solum syllogismus est argumentatio perfecta, sed etiam interdum 15 de1] add.s.l. M. tali] add.i.mg. M.

23 quattuor] sic cor.i.mg. e praeter in versu M.

67

29 quia …

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 68.

Quaestiones Topicorum

f.110vb

inductio, exemplum et enthymema. Probatur, nam ad hoc quod aliquod antecedens perfecte notificet dialectice aliquod consequens, non requiritur illud antecedens esse notum simpliciter, nec requiritur, quod notificet consequens, quod fiat notum simpliciter, sed sufficit, quod antecedens sit opinatum, et quod etiam faciat consequens opinatum. Modo | hoc non solum potest facere syllogismus, sed etiam inductio vel enthymema vel exemplum, unde aliquando inductio intensiorem generat opinionem quam syllogismus. Quantum ad secundum, videlicet de numero [et] argumentationum, videlicet quot sint eius species, quantum ad illud posset responderi dupliciter: uno modo de virtute sermonis, alio modo ad intentionem quaerentis recte, sicut factum erat, cum quaerebatur de numero praedicatorum.64 Sed breviter talem duplicem responsionem hic non repeto per brevitatem, quia ex dictis apparere potest in quaestione de numero praedicatorum. Sed quantum ad praesens dico, quod aliud est quaerere, quot sunt species argumentationis, et quot sunt species argumentationis dialecticae. Unde sciendum quod li argumentatio vel dicitur solum de his, quae de necessitate inferunt conclusionem, vel dicitur de his, quae de necessitate inferunt conclusionem et cum hoc faciunt notitiam perfectam et evidentem simpliciter de conclusione, vel de his, quae licet non de necessitate inferant conclusionem nec faciunt notitiam evidentem simpliciter de conclusione, sed bene persuasionem probabilem et opinionem. Isto ultimo modo capiendo ‘argumentationem’ argumentatio dialectica dicitur argumentatio. Tunc sit prima conclusio: primo modo accipiendo argumentationem nec inductio nec enthymema nec exemplum dicuntur argumentationes. Probatur, quia sicut dicebatur, non de necessitate inferunt suas conclusiones. Secunda conclusio: accipiendo argumentationem secundo modo nec inductio nec enthymema nec exemplum dicuntur argumentationes. Patet hoc, quia illo modo accipiendo argumentationem solum syllogismus dicitur argumentatio, et hoc syllogismus demonstrativus, sicut patet ex primo articulo. Tertia conclusio: accipiendo argumentationem tertio modo inductio, exemplum et enthymema bene dicuntur argumentationes. Patet hoc, quia

9 quot] quod M. 64

12 hic] add.s.l. M.

14 quod] quot M.

i qu. 9.

68

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 69.

Liber i

5

10

15

20

25

30

bene generant opinionem de conclusionibus, quas inferunt; et hoc est dicere, quod inductio et exemplum et enthymema bene dicuntur argumentationes dialecticae. Et cum de syllogismo non sit dubium, sit quarta conclusio, quod syllogismus, inductio, exemplum et enthymema sunt species argumentationis dialecticae. Probatur, quia si non, hoc esset vel ex eo, quod aliae tres non differrent a syllogismo nisi sicut imperfectum a perfecto,
vel quia ***, vel quia argumentatio dialectica non divideretur in haec quattuor per differentias formales sed materiales; nullum illorum potest dici; ergo etc. Maior est nota ex eo, quod cum aliquid communius non ponitur genus ad aliqua, videtur esse[t] propter aliquem illorum trium modorum. Sed minor patet, quia licet inductio, exemplum et enthymema non sunt perfectae | f.111ra argumentationes, tamen sunt bene perfectae argumentationes dialecticae. Et ideo licet in genere argumentationis simpliciter ista tria bene reducantur ad syllogismum tamquam imperfecta ad perfectum, tamen non in genere argumentationis dialecticae. Unde omnes illae quattuor argumentationes syllogismus, inductio etc. sunt aequaliter perfectae argumentationes dialecticae; nulli enim earum aliquid deficit, quod sit requisitum ad argumentationem dialecticam. Nec potest dici secundum, quia licet ‘argumentatio’ bene dicatur de praedictis quattuor secundum prius et posterius, non tamen ‘argumentatio dialectica’. Nec potest dici tertium, nam licet argumentatio bene descendat in praedicta quattuor non per differentias formales, tamen hoc bene facit argumentatio dialectica. Quantum ad tertium pono illam distinctionem, quod hoc nomen ‘argumentatio’ potest accipi large, prout extendit se ad omnem consequentiam, vel potest accipi minus extense, prout solum extendit se ad consequentias tenentes per media distincta ab extremis. Tunc sit prima conclusio: conversiones et aequipollentiae bene dicuntur argumentationes primo modo accipiendo ‘argumentationem’. Probatur, quia sunt bonae consequentiae, et sic accipitur ‘argumentatio’, cum dicitur, quod solum argumentationis sunt quattuor species. Secunda conclusio: conversiones et aequipollentiae non sunt argumentationes accipiendo ‘argumentationem’ secundo modo. Probatur, quia non

14 argumentationis] argumentationum M. 31 argumentationis] argumentationes M.

69

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 70.

Quaestiones Topicorum sunt argumentationes tenentes per media distincta ab extremis. Et sic non accipiebatur ‘argumentatio’, cum dicebatur quattuor esse eius species. Sed diceret aliquis, ex quo enthymema est species argumentationis tenentis per medium distinctum ab extremis, et cum conversiones et aequipollentiae sunt enthymemata, sequitur ipsa esse species argumentationis 5 secundo modo acceptae. Respondetur etiam, quod ‘enthymema’ accipitur dupliciter: uno modo stricte, alio modo large; stricte, quando fit per medium diversum ab extremis, et sic est species argumentationis secundo modo acceptae, et est reducibile in syllogismum; large accipitur pro quacumque consequentia, qua arguitur 10 ab una praemissa ad conclusionem, et sic non est species argumentationis secundo modo acceptae. Et sic conversiones et aequipollentiae bene sunt enthymemata, licet non sunt enthymemata primo modo accipiendo enthymemata. Ad rationes quid sit dicendum, patet ex dictis volenti inspicere.

15

Quaestio 17 f.111rb

Utrum si unum oppositorum multipliciter | dicitur, reliquum dicatur multipliciter. 1a. Et arguitur primo quod non, nam significet A illam propositionem ‘omnis homo currit’ et B istas ‘
quidam homo non currit’, ‘non omnis 20 homo currit’, tunc
A et B opponuntur, et B dicitur multipliciter, et tamen A non dicitur multipliciter. Quod A et B opponantur, patet
per hoc, quia B quoad utrumque eius significatum contradicit A, tam enim ista ‘quidam homo non currit’ contradicit isti ‘omnis homo currit’ quam ista ‘non omnis homo currit’. 25 2a. Secundo: esse videns et esse caecum sunt opposita; et tamen esse videns dicitur multipliciter et esse caecum non; ergo quaestio falsa. Prima pars antecedentis [pars] patet, quia opponuntur privative. Secunda pars antecedentis declaratur, nam esse videns dicitur, vel quia habet visum, licet non utatur eo, vel quia habens visum et cum hoc utitur eo; sed sic non est de 30

18 dicitur] sic ENV om. M dicatur C. est in M.

21 A et] textus hic et apud quidam extersus

70

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 71.

Liber i esse caecum, nam dato quod aliquis non uteretur visu, licet haberet visum, non propter hoc diceretur caecus. 3a. Tertio: nam in Praedicamentis65 dicitur non esse necesse, si unum contrariorum est, alterum esse; ergo minus videtur necesse esse, si unum 5 contrariorum dicitur multipliciter, quod reliquum dicatur multipliciter. 4a. Quarto: nam posito quod A significet aequivoce album et calidum, et B significet nigrum solum, et C significet frigidum solum, tunc A dicitur multipliciter, quia dicitur aequivoce de albo et de calido, et tamen B, quod sibi opponitur, non dicitur multipliciter, nec C. 10 5a. Quinto: nam pater et filius dicuntur opposita relative; et tamen non oportet, quod si filius dicatur multipliciter, quod pater dicatur multipliciter, quando possunt esse plures filii unius patris. 1b. In oppositum est Aristoteles in illo i.,66 unde expresse ponit de tribus generibus oppositionis, scilicet contrariis et contradictoriis et priva15 tive oppositis, quod si unum talium oppositorum dicitur multipliciter, et reliquum dicetur multipliciter. Circa quaestionem primo ponendae sunt aliquae distinctiones, secundo videndum est de quaesito quantum ad quodlibet genus oppositionis seorsum. Quantum ad primum sit prima distinctio, quod terminorum quidam 20 dicuntur mentales, quidam vocales, quidam scripti; descriptiones horum sunt vobis satis notae. Alia distinctio, quod terminorum quidam vocantur univoci, quidam aequivoci. Aequivoci dicuntur, qui significent plura secundum diversas rationes, hoc | est, qui cum hoc quod significent plura pluribus terminis men- f.111va 25 talibus subordinantur in significando specie distinctis. Ei tamen univoci dicuntur, qui sive significent plura sive non, tamen hoc est secundum unam rationem, id est, qui licet significent plura, tamen subordinantur unico termino mentali. Et ideo sequitur, quod nulli termini mentales sunt aequivoci nec proprie univoci propter hoc, quod termini mentales non subordinan30 tur aliis terminis mentalibus in significando eo modo, quo modo termini ad placitum instituti eis in significando subordinantur. Unde univocatio et 4 videtur] esse M. 65 66

20 scripti] scripta M.

Aristoteles, Cat. 11, 14a6–7. Aristoteles, Top. i,15, 106a10–106b29.

71

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 72.

Quaestiones Topicorum

f.111vb

aequivocatio sunt proprietates solum competentes terminis ad placitum institutis, sicut termini vocales et scripti. Quantum ad secundum primo videndum est de quaesito quantum ad illud genus oppositionis, quod est contrarietas. Circa quod primo est ponenda una distinctio contrarietatis, videlicet quod contrarietas uno modo dicitur esse in propositionibus vel inter propositiones, alio modo inter terminos, tertio modo inter res significatas per terminos. Inter propositiones sicut inter universalem affirmativam et universalem negativam. Inter terminos dupliciter: uno modo inter terminos, qui licet dicantur contrarii, quia significent formas contrarias non potentes simul existere in eodem subiecto, tamen illi termini non possunt successive verificari de eodem subiecto. Isto modo dicimus, quod isti termini abstracti ‘albedo’ et ‘nigredo’ sunt contrarii. Alio modo dicimus terminos contrarios, qui non possunt simul, vero successive bene, verificari de eodem. Isto modo dicimus istos terminos ‘album’, ‘nigrum’ esse contrarios. Ita quod breviter contrarietas terminorum dicitur de contrarietate terminorum inter terminos abstractos et inter terminos concretos. Et est sciendum, quod ad hoc, quod aliqui termini dicantur contrarii, requiritur, quod uterque eorum significet qualitatem positivam, et propter hoc isti termini ‘lumen’, ‘tenebra’ vel ‘luminosum’ vel ‘tenebrosum’ non dicuntur contrarii, sed bene privative oppositi. Nam ille terminus ‘tenebra’ vel ‘tenebrosum’ non significat formam positivam, sed bene privationem et carentiam formae positivae. Contrarietas vero inter res est inter tales res, quae non possunt esse simul in eodem subiecto, sed bene successive ad istum intellectum, quod una earum corrupta in aliquo subiecto potest illi subiecto inesse una alia eiusdem speciei cum forma sibi contraria. Et hoc dico notanter propter | tale argumentum, quod solet fieri, quod albedini existenti in illo parieti nihil est contrarium, nam si aliquid, hoc esset nigredo, sed hoc non, nam vel hoc esset nigredo, quae est, vel nigredo, quae non est; non nigredo, quae non est, propter hoc, quod illud, quod non est, nulli est contrarium; nec nigredo, quae est, nam omnis nigredo, quae est, est in aliquo subiecto, sed non est in illo subiecto, in quo est albedo; ergo in alio; et cum accidens non possit transire de subiecto in subiectum, sequitur, quod illa nigredo numquam erit in illo pariete, in quo iam est albedo, nec potest esse; et per consequens non

23 est] et M.

32 alio] alia M.

72

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 73.

Liber i

5

10

15

20

25

30

est sibi contraria propter hoc, quod
ad hoc, quod aliqua sint contraria, requiritur, quod possint sibi invicem succedere in eodem subiecto. Breviter ad illud argumentum est dicendum, quod nigredo, quae est, est contraria isti albedini, et licet non possit eam succedere in eodem subiecto, tamen aliqua secum eiusdem speciei, et hoc sufficit ad contrarietatem albedinis, quae est, et nigredinis, quae est. Tunc sit prima conclusio, quod idem terminus mentalis bene contrariatur pluribus terminis mentalibus – et hoc extreme – aequivalentibus in significando; et ita etiam bene idem terminus vocalis vel scriptus. Patet conclusio, nam posito, quod sit hic terminus ‘album’ et non alii aequivalentes sibi in significando, et sint plures termini ‘nigrum’, tunc ille terminus ‘album’ cuilibet terminorum ‘nigrum’ contrariatur. Probatur, quia contrariatur uni eorum et eadem ratione aliis, qui sunt idem cum illo et eiusdem rei. Secunda conclusio: idem terminus mentalis bene contrariatur pluribus non aequivalentibus in significando, non tamen extreme, sed eodem modo, quo dicimus unum contrariorum extremorum contrariari alteri extremo et medio inter illa extrema. Patet illa conclusio, nam isto modo hic terminus ‘album’ non solum contrariatur huic termino ‘nigrum’, sed etiam huic termino ‘fuscum’ vel ‘pallidum’. Quod autem extremum contrariatur medio, patet, nam contingit esse motum de extremo in medium; modo inter quae contingit esse motum, sunt aliquo
modo contraria, et per consequens termini significantes talia sunt aliquo modo contrarii. Tertia conclusio: idem terminus mentalis non contrariatur pluribus terminis extremis non aequivalentibus in significando. Patet hoc auctoritate Aristotelis in x. Metaphysicae67 dicentis: uni tantum unum est contrarium; et reddit rationem ad hoc, quia contrarietas est quaedam distantia; modo cuiuslibet distantiae non sunt nisi duo extrema; | quare uni termino mentali f.112ra non contrariantur extreme plures termini mentales non aequivalentes in significando, licet bene plures in significando aequivalentes, secundum quod dixit prima conclusio; sed omnes illae aequivalentes reputantur pro uno, cum dicitur: uni tantum unum est contrarium.

3 nigredo] albedo M. 67

21 contingit] continet M.

Aristoteles, Met. x,4, 1055a19 sq.; 5, 1055b30.

73

25 X.] illa M.

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 74.

Quaestiones Topicorum Quarta conclusio: est dare terminum vocalem multiplicem, et tamen nullus terminus sibi contrarius dicitur multipliciter. Probatur, posito quod li A significet album et calidum, et B significet nigrum et C frigidum, tunc A dicitur multipliciter, et sibi contrariatur B et C, et sic nec B nec C dicitur multipliciter. Quinta conclusio: si uni termino vocali contrariantur extreme plures termini non aequivalentes in significando, ille vero dicitur multipliciter. Probatur, quia tales termini, ex quo non aequivalent in significando, correspondent diversis terminis mentalibus, et per consequens oportet, quod terminus eis contrarius etiam correspondeat diversis terminis mentalibus, cum non nisi unum uni est contrarium; et si correspondet diversis terminis mentalibus, ipse est multiplex et aequivocus, sicut patet per descriptionem aequivoci positam in primo articulo. Sexta conclusio: si unus terminus est aequivocus et secundum utramque suam significationem contrariatur uni alteri termino, ille alter terminus est aequivocus. Probatur sicut praecedens. Secundum istas duas ultimas conclusiones debent intellegi dicta Aristotelis. Hoc est quantum ad oppositionem contrariam. Deinde quantum ad oppositionem contradictoriam terminorum sit prima conclusio: uni termino non opponitur contradictorie nisi unus terminus, computando omnes terminos similes et aequivalentes pro uno termino. Probatur ex eo, quod unus terminus de terminis contradictoriis non differt ab altero, sed omnino sunt similes secundum vocem et significationem, nisi quod uni apponitur negatio et alteri non. Et per consequens, sicut dictum est, computando omnes similes et aequivalentes pro uno uni terminorum contradictoriorum existenti et dicenti multipliciter [et reliquus] etc. Secunda conclusio quod
si unus terminorum contradictoriorum [existenti] dicitur multipliciter, et reliquus. Patet ex eo, quod omnino sunt idem, nisi quod uni apponitur negatio et alteri non. Et ideo differunt termini contrarii et contradictorii, quia quilibet terminorum contrariorum habet significationem ex impositione suimet, sed terminorum contradictoriorum unus habet significationem ex impositione alterius; unde hic terminus ‘non ens’ habet significationem ex impositione huius termini ‘ens’.

23 omnino] non M omnes C cf. conclusionem secundam, quae sequitur. apponitur] sic CV atur M.

74

24

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 75.

Liber i De oppositione privative oppo|sitorum et relative oppositorum dicatur f.112rb proportionaliter, sicut dictum est de oppositione contrariorum.

5

10

15

20

25

Ad rationes: 1a.
Ad primam: illa bene probat, quod uni plura aequivalentia contradicunt, et hoc bene conceditur; non tamen probat, quod uni plura non aequivalentia in significando contradicant. 2a. Ad secundam dico, quod videns et caecum non opponuntur privative accipiendo ‘videns’ pro omni eo, quod habet visum vel utitur visu, sed huic termino ‘caecum’ opponitur ‘habere visum’ pro tempore determinato, pro quo aptum natum est habere visum. 3a. Ad tertiam: bene concedo, quod uno contrariorum existente non est necesse, quod reliquum sit, et ergo bene concedo, quod non oportet tot esse supposita unius termini de terminis contrariis, quot sunt supposita alterius. Bene tamen oportet datis duobus terminis ad placitum institutis oppositis, quod tot intentionibus seu terminis mentalibus unus eorum subordinatur in significando, quot et reliquus. Et hoc est, quod quondam solitum erat dici sub his verbis: quot modis unum oppositorum dicitur, tot modis et reliquum. Verum est quantum ad significata, non quantum ad supposita, intellegendo per significata intentiones animae seu terminos mentales, quibus termini ad placitum instituti sunt, sicut termini vocales vel scripti, qui subordinantur ipsis in significando. 4a. Ad quartam: illa vadit pro quarta conclusione posita de terminorum oppositione contraria. 5a. Ad quintam dico, quod posito quod unus pater habet plures filios, tunc bene dico, quod hic terminus ‘filius’ bene habet plura supposita, quia non oportet, quod tot modis dicatur unum oppositorum, quot modis dicitur reliquum, et hoc quoad supposita. Sed ille terminus ‘filius’ non propter hoc, quod unus pater habeat plures filios, subordinatur pluribus terminis mentalibus in significando, quare nec hic terminus ‘pater’ etc.

75

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 76.

LIBER II

Quaestio 1 Circa initium ii. Topicorum quaeritur primo, utrum bona sit divisio problematis, cum dicitur: problema aliud universale, aliud particulare.68

f.112va

1a. Et arguitur primo quod non: bona divisio debet evacuare totam naturam divisi; sed sic non facit ista propter hoc, quod quaedam sunt problemata singularia et quaedam indefinita, quae non exprimuntur per dictam divisionem. 2a. Secundo: si praedicta divisio | esset bona, tunc omne problema esset universale vel particulare; sed hoc est falsum, nam problemata hypothetica nec sunt universalia nec particularia; verbi gratia si quaereretur, ‘utrum si homo est animal, omnis homo est animal vel non’; quod autem problemata hypothetica non sunt universalia nec particularia, probatur, quia propositionibus hypotheticis non convenit quantitas propositionum, sed solum categoricis, quantitas quidem sicut universalitas, particularitas; unde ista hypothetica ‘si homo est animal, omnis homo est animal’ nullius est quantitatis, nec enim universalis nec particularis nec indefinita nec singularis. 3a. Tertio: nullum problema est universale vel particulare; ergo divisio praedicta non est bona. Consequentia tenet ex eo, quod divisum debet verificari de suis dividentibus. Antecedens probatur, quia problema est quaestio formata de utraque parte contradictionis sub disiunctione; sed talis quaestio nec est universalis nec particularis. 4a. Quarto: nullum problema dividitur in universale et particulare; ergo non est bona divisio problematis in universale vel particulare. Consequentia tenet. Antecedens probatur, nam nec problema universale dividitur in

15 sicut] scilicet M. 21 disiunctione] distinctione hic et in locis sequentibus huius quaestionis M item C disiunctione quibusdam in locis ENV. 68

Aristoteles, Top. ii,1, 108b37.

76

5

10

15

20

25

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 77.

Liber ii

5

10

15

20

25

universale vel particulare, nec problema particulare; sed omne problema est universale vel particulare, si quaestio est vera; igitur etc. 5a. Quinto: si praedicta divisio esset bona, vel ergo esset divisio totius in suas partes integrales vel totius universalis in suas partes subiectivas; nullum illorum videtur posse dici; igitur etc. Non enim potest dici, quod sit divisio totius in suas partes integrales propter hoc, quod problema non integratur ex problemate universali et particulari; et per consequens non dividitur in problema universale vel particulare, tamquam in suas partes integrales. Nec etiam potest dici, quod problema dividatur in universale et particulare tamquam in suas partes subiectivas. Probatur sic, quia nihil componitur ex suis partibus subiectivis; sed problema componitur ex universali vel particulari, quia ex terminis universalibus et terminis particularibus, hoc est sumptis cum signo universali et signo particulari; ergo universale et particulare non sunt partes subiectivae problematis. 6a. Sexto: bona divisio debet dari per opposita; sed praedicta divisio non datur per opposita propter hoc, quod universale et particulare non sunt opposita. Probatur: unum oppositorum non infert reliquum, sed universale infert particulare, sequitur | enim ‘omnis homo currit, ergo aliquis homo f.112vb currit.’ 7a. Septimo et ultimo: inferius non debet dividi per differentias superioris sibi; hoc patet, quia homo non debet dividi per istas differentias ‘rationale’ et ‘irrationale’, quae sunt differentiae sui superioris, scilicet animalis; sed ita est, quod ‘universale’ et ‘particulare’ sunt differentiae enuntiationis, quae est superior ad problema; igitur etc. 1b. In oppositum est Aristoteles in principio huius69 ita dicens: ‘sunt autem problematum alia universalia, alia particularia.’

Circa illam quaestionem primo aliqua sunt notanda, deinde ponendae sunt conclusiones. Quantum ad primum sciendum est: Aristoteles in dividendo proble30 mata non enumerat problema singulare propter hoc, quod problemata singularia non cadunt sub arte. Et propter hoc sua divisio problematum intellegenda est de problematibus formatis ex terminis communibus et non 18 aliquis] add.s.l. M. 69

Aristoteles, Top. ii,1, 108b37.

77

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 78.

Quaestiones Topicorum

f.113ra

ex terminis singularibus, ita quod debet sic intellegi: sunt autem problematum, supple: formatorum ex terminis communibus, alia universalia, alia particularia. Secundo notandum, quod quia propositiones indefinitae et particulares mutue se consequuntur, ad problemata particularia reducuntur problemata indefinita. Tertio notandum, quod problema potest accipi uno modo proprie, alio modo improprie. Proprie tunc dicitur quaestio formata de utraque parte contradictionis sub disiunctione, sed improprie accipitur pro illis duabus partibus contradictionis, de quibus quaeritur, quarum una sit positio respondentis et alia propositum opponentis, quod intendit probare, et illarum propositionum quaelibet aut est universalis aut particularis. Quarto notandum, quod etiam divisio problematum praedicta debet intellegi de problematibus formatis de propositionibus categoricis et non hypotheticis, ita quod sit sensus praedictae divisionis: sunt autem problematum categoricorum ex terminis communibus alia universalia etc. Quantum ad secundum sit prima conclusio: accipiendo problema proprie nec est universale nec est particulare. Probatur, nam sic est quaestio formata etc. Modo quaestio non proprie est universalis nec particularis eo modo, quo universale et particulare attribuuntur propositionibus. Secunda conclusio: accipiendo problema improprie, scilicet pro altera parte quaestionis formatae de utraque parte contradictionis sub disiunctione, formata ex terminis universalibus et existente categorica, omne problema est universale vel particulare, reducendo ad particulare indefinitum. Probatur, nam sic accipiendo problema non est aliud quam propositio categorica, cuius subiectum | est terminus communis, existens altera pars contradictionis, de cuius veritate quaeritur, quia quaerendo de utraque parte contradictionis sub disiunctione. Sed talis propositionis subiectum vel accipitur cum signo universali, et sic dicitur problema universale, vel cum signo particulari, et sic dicitur problema particulare, vel sine signo, et sic dicitur indefinitum. Ex his conclusionibus patet, quomodo accipiendo problema praedicta divisio est bona.

2 supple] specie M.

78

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 79.

Liber ii

5

10

15

20

25

Ad rationes: 1a. Ad primam: de problemate singulari patet. De hoc non curavit Aristoteles propter hoc, quod non cadit sub arte. De problemate vero indefinito dicatur, quod reducitur ad particulare, sicut dictum est. 2a. Ad secundam patet, quia non intendit de problematibus hypotheticis, sed categoricis. 3a. Ad tertiam patet secundum conclusiones positas. 4a. Ad quartam dico, quod nullum problema, pro quo supponit hic terminus ‘problema’, significative acceptus, dividitur in universale et particulare. Cum hoc tamen bene stat, quod hic terminus ‘problema’ met, scilicet materialiter tentus, bene dividitur in universale et particulare eo modo, quo dicimus signum dividi in sua significata. 5a. Ad quintam dico, quod nec est divisio totius in suas partes integrales, nec est divisio in suas partes subiectivas, sed est divisio totius in modo, nec contra hoc arguebatur. 6a. Ad sextam: ‘bona divisio debet’ etc., dico etiam, quod immo, quod universale et particulare aliquo modo sunt opposita, nam ‘universale’ significat omni inesse vel significat nulli inesse, sed ‘particulare’ significat alicui inesse vel alicui non inesse, secundum quod est affirmativum vel negativum. 7a. Ad septimam et ultimam: ‘inferius non debet dividi per differentias sui superioris’, verum est: essentiales et specificas. Bene tamen potest dividi per differentias sui superioris accidentales. Et ita fit in proposito, quia ‘universale’ et ‘particulare’ sunt differentiae accidentales enuntiationis. Et propter hoc etiam est, quod problema universale et problema particulare dicuntur partes in modo huius, quod est problema. Sequitur alia quaestio: Quaestio 2 Utrum ad hoc, quod propositio universalis sit vera, oporteat quamlibet eius singularem esse veram.

30 1a. Et arguitur primo quod non, nam si sic, tunc ad bonam inductionem

oportet inducere in omnibus singularibus universalis inducendae; sed hoc

10 hic] add.s.l. M.

18 vel] nec M. || particulare] sic N om. M.

79

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 80.

Quaestiones Topicorum

f.113rb

est falsum; consequentia tenet ex eo, nam si ad veritatem universalis requiritur cuiuslibet eius singularis veritas, non scitur universalis esse vera, | nisi quaelibet eius singularis sciatur esse vera, et per consequens oportet inducendo videre de cuiuslibet singularis veritate. Sed falsitas consequentis patet, quia quasi infinitae, saltem quoad nos, sunt singulares universalis, in quibus omnibus simul non possumus inducere; et per consequens si ad bonam inductionem oportet inducere in omnibus singularibus, non esset possibile esse bonam inductionem, postquam non possumus inducere in omnibus singularibus. 2a. Secundo: si quaestio esset vera, sequeretur hanc non esse veram ‘omne animal fuit in arca Noe’; modo hoc est falsum. Consequentia tenet ex eo, quia multae singulares illius universalis sunt falsae. Falsitas patet, nam haec aliquando fuit vera, scilicet tempore Noe, ‘omne animal est in arca Noe’; ergo cotidie postea haec de praeterito fuit vera ‘omne animal fuit in arca Noe’, si enim aliquando haec fuit vera ‘Socrates est albus’, haec in perpetuum erit vera ‘Socrates fuit albus’. 3a. Tertio: nam posito quod non sint plures singulares quam istae duae ‘ista singularis est falsa’; et demonstratur per li ista illa singularis met, et sit illa singularis A; et sit una alia B, omnino similis ipsi A, ita quod etiam per li ista in B demonstratur ipsum B met; tunc clarum est, quod tam B quam A est falsum propter hoc, quod quodlibet eorum falsificat se; et tamen universalis A et B est vera, scilicet ista ‘quaelibet singularis est falsa’. Probatur, nam A singularis est falsa, et B singularis est falsa, et non sunt plures singulares quam A et B per casum; ergo quaelibet singularis est falsa. 4a. Quarto: aliqua propositio indefinita est vera, cuius quaelibet singularis est falsa; non ergo minus sic erit de universali. Antecedens probatur: aliqua indefinita vel particularis est concedenda, cuius quaelibet singularis est neganda; ergo aliqua talis est vera, cuius quaelibet singularis est falsa. Assumptum iterum probatur, nam sit rei veritas, quod nullus homo currit, tunc propono tibi istam ‘aliquis homo currit’, admittenda est, quia possibilis; deinde propono tibi istam ‘aliquis homo currit’, concedenda est, quia posita; deinde propono tibi istam ‘Socrates currit’, neganda est, quia falsa non sequens ad positum, non enim sequitur ‘aliquis homo currit; ergo Socrates currit’; et ita arguam de aliis singularibus illius particularis.

1 consequentia tenet] tertia M.

23 falsa1] A M.

80

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 81.

Liber ii 1b. In oppositum est Aristoteles in isto ii.,70 ubi dicit, quod si aliquid assignatur inesse alicui subiecto universaliter, videndum est, si sit instantia in speciebus, deinde si sit instantia in individuis, et si nec est instantia | in speciebus nec in individuis, praedicatum vere est assignatum inesse f.113va 5 subiecto universaliter. Si vero est instantia in speciebus vel in individuis vel in aliquibus individuis, licet non in speciebus, praedicatum false erat inesse assignatum subiecto universaliter. Per quod clare patet, quod intentio Aristotelis erat, quod ad veritatem universalis requiritur veritas cuiuslibet suae singularis. 10 2b. Et confirmatur, nam propositio universalis aequivalet copulativae propositioni ex omnibus suis singularibus; ergo sicut ad veritatem copulativae requiritur quamlibet partem eius esse veram, et si una est falsa, copulativa est falsa, ita ad veritatem universalis propositionis requiritur quamlibet eius singularem esse veram. 15 In ista quaestione primo videndum est de quaesito, secundo videndum est,

an ad hoc, quod aliqua conclusio universalis sit probata per inductionem, requiritur, quod fiat inductio in omnibus suis singularibus. Quantum ad primum dico illam conclusionem, quod ad veritatem propositionis universalis requiritur quamlibet eius singularem esse veram. Pro20 batur:
*** ex hoc sequitur hanc esse falsam ‘omne animal fuit in arca Noe’. Patet hoc, quia multas habet singulares falsas, multa enim sunt animalia et fuerunt post arcam Noe et etiam ante arcam Noe, quae non fuerunt in arca Noe. Quantum ad secundum sciendum est, quod aliquam conclusionem esse 25 probatam et notificatam intellegitur dupliciter: uno modo quod tantum sit probata, quod virtute talis propositionis ille, cui est probata et notificata, assentiat ei sine formidine de opposito; alio modo potest probari sic, quod non sit ei tantum probata, quod assentiat ei sine formidine, bene tamen tantum, quod assentiat ei cum formidine, hoc est, quod de ea habeat opinionem, 30 licet non scientiam.

1 aliquid] aliquod M. 26 cui] sic N cuius M. sic N om.(homoiotel.) M. 70

Cf. Aristoteles, Top. ii,2, 109b13 sq.

81

27–28 de opposito … formidine]

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 82.

Quaestiones Topicorum

f.113vb

Secundo notandum, quod aliquando fit inductio secundum praedicata, quae insunt subiecto per se et consequuntur naturam essentialem et specificam subiecti; aliquando autem fit inductio secundum praedicata, quae insunt secundum accidens. Verbi gratia de primo, ut si sic induce
retur ‘ille homo est risibilis, et ille, et sic de aliis; ergo omnis homo est risibilis’, vel sic ‘ille ignis est calidus, et ille, et sic de aliis; igitur omnis ignis est calidus’. Exemplum secundi, ut si sic induceretur ‘Socrates currit, Plato currit, et sic de singulis; ergo omnis homo currit’. Tunc sit prima conclusio, quod in praedicatis per se ad hoc, quod aliqua conclusio sit [formata] probata per inductionem in tantum, quod ei assentiat ille, cui probatur, sine formidine, requiritur et sufficit, quod illa inductio fiat in aliquibus singularibus illius universalis, et non oportet quod in omnibus. Probatur, nam postquam praedicatum insequitur naturam subiecti specificam, non est ratio, quare magis inesset uni individuo illius speciei quam alteri, et per consequens cum scitur de uno individuo, et cum hoc scitur consequi naturam specificam illius individui, non oportet inducere in aliis. Sed diceres tu: quomodo ergo sciam, quod aliquod praedicatum inest | subiecto alicui consequens naturam specificam subiecti? Dico quod isto modo, verbi gratia: si vis scire, quod caliditas est unum accidens, quod consequitur naturam specificam ignis, videas, si omnis ignis, quem umquam sensisti, fuerit calidus, et numquam eras oppositum illius expertus, nec umquam audisti oppositum ab illis, quos credidisti verum dicere, nec umquam legisti oppositum in libris authenticis; si sic, argue affirmative illud praedicatum inesse subiecto illi per se et [per] consequens naturam eius specificam. Et sciendum est, quod praedicta bene sufficiunt pro evidentia naturali, licet non sufficiant
pro evidentia summa. Secunda conclusio; cum fit inductio secundum praedicata per accidens, ad hoc, quod per talem inductionem probetur conclusio tantum, quod ille, cui probatur, assentiat ei sine formidine, requiritur, quod fiat inductio in omnibus singularibus illius universalis. Probatur, quia tale praedicatum potest inesse uni individuo alicuius speciei absque hoc, quod insit alteri individuo illius speciei, postquam non consequitur naturam specificam illo-

2–3 quae insunt … praedicata] sic NV (cf. tamen adnot. sequ.) om. M. 3 autem … inductio] om. N cf. adnot. praeced. 10 formata] fortasse deletum M om. N.

82

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 83.

Liber ii rum individuorum. Et ergo posito quod ego sciam tale praedicatum inesse uni individuo alicuius speciei, non propter hoc scio, quod ipsum insit alteri individuo eiusdem speciei. Et cum ad veritatem universalis requiratur veritas cuiuslibet eius singularis, oportet, quod quaelibet talium singula5 rium de praedicatis per accidens seorsum notificetur illi, cui fit inductio, et hoc si virtute talis inductionis debeat assentire sine formidine conclusioni inducendae. Tertia conclusio: ad hoc, quod aliqua conclusio sit probata in tantum, quod ei assentiatur, licet cum formidine, et hoc per inductionem secundum 10 praedicata per accidens, non oportet fieri inductionem seorsum in omnibus singularibus, sed quod in pluribus hoc sufficit. Patet hoc, nam si ego viderem iam, quod omnes homines, quos ego viderem Parisius, currerent, certe ego haberem opinionem, quod omnes homines Parisius currerent, licet non viderem omnes homines currere. Ex his sequitur, quod aliud requiritur 15 ad inductionem in demonstrativis et aliud in dialecticis, seu
aliud ad generandum assensum sine formidine et aliud ad generandum assensum cum formidine. Ad rationes: 1a. Ad primam patet secundum conclusiones positas, videlicet quando 20 oportet inducere in omnibus singularibus et quando non. 2a. Ad secundam: sequitur, quod ista propositio esset falsa ‘omne animal’ etc., concedo. Et quando dicebatur: haec aliquando erat vera, sicut tempore Noe, ‘omne animal est in arca Noe’; ergo cotidie post
ea haec erat vera ‘omne animal fuit in arca Noe’, id est omne animal, quod erat pro tunc, 25 erat in arca Noe, negatur consequentia, licet bene sequatur ‘omne animal, quod erat pro tunc, fuit in arca Noe pro | tunc’, scilicet cum de qualibet f.114ra specie animalium duo animalia erant in arca Noe. Nec sequitur ‘equus fuit in arca Noe, et sic de aliis speciebus animalium; ergo omne animal fuit in arca Noe’ propter hoc, quod inductio debet fieri secundum propositiones 30 singulares et non indefinitas. Notandum, quod quidam volunt hic distinguere dicentes, quod li omne potest distribuere vel pro singulis individuis vel speciebus singulorum. Primo modo sophisma est falsum propter hoc, quod non omnia individua

25–27 licet … Noe] propositio dubia videtur.

83

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 84.

Quaestiones Topicorum specierum animalis erant in arca Noe. Sed secundo modo dicunt, quod sit verum propter hoc, quod non sit aliqua species animalis, quin aliqua eius individua erant in arca Noe. Sed breviter ista distinctio non multi est valoris propter hoc, quod hoc signum universale ‘omnis’ vel ‘nullus’ vel ‘omne’ vel ‘nullum’ inventum est non ad distribuendum terminum pro speciebus solum, si additur generi, sed etiam pro individuis specierum istius generis. Et si additur speciei, non distribuit nisi pro individuis. 3a. Ad tertiam dico, quod ista propositio est falsa, cum per li ista demonstratur ipsamet, licet voce sic significaret, tamen non significatione propter hoc, quod est una propositio falsificans se, et quaelibet talis significat se esse veram et se esse falsam, et per consequens aequivalet uni copulativae in significando, et cum propositiones hypotheticae non sint alicuius quantitatis, sequitur ipsas nec esse universales nec singulares etc. Et per consequens nec praedicta propositio, scilicet ‘ista singularis est falsa’ non est singularis significatione, et per consequens nec est singularis ipsius vel illius ‘quaelibet singularis est falsa’, et per consequens ex eius falsitate et ex eius veritate, scilicet illius ‘quaelibet singularis est falsa’, non potest concludi aliquam universalem esse veram, cuius aliqua singularis est falsa. 4a. Ad quartam dico, quod non sequitur ‘aliqua indefinita est concedenda vel aliqua universalis vel aliqua particularis, cuius quaelibet singularis est neganda; ergo aliqua talis est vera, cuius quaelibet singularis est falsa’ propter hoc, quod aliquando non solum concedenda fuit vera, verum etiam falsa, et hoc propter aliquam obligationem factam. De hoc diffusius dictum est in tractatu
de obligationibus. Sequitur alia

5

10

15

20

25

Quaestio 3 Utrum hoc signum ‘omnis’ exigat et requirat terminum habere plura supposita ad hoc, quod sibi convenienter addatur.

f.114rb

1a. Et arguitur primo quod sic, nam hoc signum ‘omnis’ est magis distribu- 30 tivum quam hoc signum ‘uterque’; sed ad hoc, quod ille terminus ‘uterque’ convenienter addatur alicui termino, requiritur, quod ille terminus habeat duo supposita; ergo videtur, quod ad hoc, quod hoc | signum ‘omnis’ convenienter addatur alicui termino, requiratur illum terminum plura supposita 84

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 85.

Liber ii

5

10

15

20

25

30

habere quam duo, postquam est magis distributivum; ergo ad minus videtur habere debere tria. Et hoc est, quod quidam antiquorum dixerunt: hoc signum ‘omnis’ exigere tria appellata. 2a. Secundo: nisi requireretur terminum habere plura supposita ad hoc, quod hoc signum ‘omnis’ sibi convenienter adderetur, sequeretur, quod ita convenienter posset addi termino singulari, sicut termino communi; sed hoc est falsum. Consequentia tenet, ut videtur, ex eo, quod non videtur aliud obstare, quod signum universale non potest addi termino singulari et potest addi termino communi, nisi quod terminus singularis non habet plura supposita, terminus autem communis habet. Falsitas consequentis patet, nam si hoc signum ‘omnis’ posset convenienter addi termino singulari, tunc propositio singularis posset universalisari, sicut ista ‘Socrates currit’ posset fieri universalis, scilicet ‘omnis Socrates currit’, quod est contra logicos. 1b. In oppositum arguitur, nam hic terminus ‘omnis’ potest convenienter addi istis terminis ‘sol’ et ‘luna’; sed isti termini non habent plura supposita, quia non est nisi unus sol, nec est nisi una luna; ergo etc. Consequentia tenet. Secunda pars antecedentis nota est; sed prima pars communiter probatur, nam convenienter dicitur ‘omnis sol movetur’; et probatur hoc, nam de sole et luna possunt et solent fieri demonstrationes; demonstrationes autem sunt ex propositionibus universalibus; igitur videtur, quod hoc signum ‘omnis’ convenienter possit addi huic termino ‘sol’ vel huic termino ‘luna’ ad faciendum propositionem universalem, cuius aliquis illorum terminorum sit subiectum. 2b. Secundo: ista propositio ‘omnis phoenix est’ est vera; ergo hoc signum ‘omnis’ convenienter addetur huic termino ‘phoenix’; sed tamen hic terminus ‘phoenix’ non habet nisi unum suppositum; ergo etc. Quod praedicta propositio sit vera, patet, quia eius contradictoria est falsa, scilicet ‘aliquis phoenix non est’; quod autem hic terminus ‘phoenix’ non habeat nisi unum suppositum, dicunt communiter loquentes. Sed diceret hic aliquis: immo videtur, quod haec sit vera ‘aliquis phoenix non est’, quia aliquis phoenix est mortuus; ergo aliquis phoenix non est. Consequentia videtur tenere ex eo, quod phoenix mortuus non est. Secundo videtur, quod haec sit falsa ‘omnis phoenix est’, nam supposito quod non sit nisi unus phoenix, et sit illa A, tunc si omnis phoenix est, et

5 ita] ista M.

85

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 86.

Quaestiones Topicorum

f.114va

cum non sit dare ultimum instans rei permanentis in esse, sequitur, quod omnis phoenix immediate post hoc erit; sed hoc est falsum. Consequentia probatur: A phoenix immediate post hoc erit, et A phoenix | est omnis phoenix per casum; ergo omnis phoenix immediate post hoc erit. Falsitas consequentis probatur, nam si illa esset vera, tunc omnis phoenix, qui est vel erit, immediate post hoc erit, et tunc phoenix, qui est post centum annos primo tunc immediate post hoc erit vel fiet. Consequentia tenet ex eo, quod ista ‘omnis phoenix immediate post hoc erit’ propter ampliationem subiecti per hoc verbum ‘erit’ significat tantum quantum illa universalis de subiecto disiuncto ‘omnis phoenix, qui est vel erit, immediate post hoc erit’. Ad ista: Ad primum: nego illam consequentiam ‘aliquis phoenix est mortuus; igitur aliquis phoenix non est’ propter hoc, quia in prima li phoenix ampliatur ad supponendum pro eo, quod est vel fuit, per li mortuus praeteriti temporis, in secunda autem non ampliatur; modo sicut alibi dictum est, a magis ampliato affirmative non valet consequentia. Ad secundam nego, quod omnis phoenix immediate post hoc erit. Et quando arguebatur ‘A immediate post hoc erit; et A est omnis phoenix; ergo omnis phoenix immediate post hoc erit’, concedo maiorem et minorem, sed nego, quod debet sic inferri ‘ergo omnis phoenix immediate post hoc erit’. Et dico, quod debet sic inferri ‘ergo aliquid, quod est omnis phoenix, immediate post hoc erit’, nec ad hoc sequitur aliquod inconveniens.

5

10

15

20

Circa illam quaestionem primo aliqua sunt notanda, secundo ponendae sunt conclusiones. Quantum ad primum sciendum, quod ad hoc, quod aliquis dicatur terminus communis, non requiritur, quod habeat plura supposita, sed sufficit, 25 quod sine nova eius impositione significaret plura, si plura fierent vel essent. Verbi gratia sicut hic terminus ‘sol’, si enim cras fierent duo novi soles, non oportet propter hoc ad significandum illos istum terminum ‘sol’ de novo imponere, sed ita significaret eos, sicut si illi soles a principio impositionis huius termini ‘sol’ fuissent. Et hoc est, quod solet dici, quod ad hoc, quod aliquis 30 terminus sit communis, non requiritur ipsum actu habere plura supposita, sed sufficit aptitudine, hoc est, quod ex forma et ex modo suae impositionis significaret plura, si essent, ad quae impositus erat ad significandum. 3 est] et M. add.s.l. M.

7 tunc] lectio dubia M.

20 aliquid … est] add.i.mg. M.

86

28 illos]

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 87.

Liber ii Tunc sit prima conclusio: ad hoc, quod hic terminus ‘omnis’ convenienter addatur huic termino communi ‘homo’ vel alicui alteri, non requiritur, quod ille terminus habeat actu plura supposita. Probatur, sicut probatum est per rationes adductas in oppositum. 5 Secunda conclusio: ad hoc, quod hoc signum ‘omnis’ convenienter addatur alicui termino communi, requiritur, quod ille terminus habeat plura supposita aptitudine, intellegendo sicut dictum est. Probatur, nam hoc signum ‘omnis’ non potest addi nisi termino communi; modo ad hoc, quod terminus sit communis requiritur, quod habeat | plura supposita ad minus f.114vb 10 aptitudine, sicut patet per descriptionem termini communis. Ad rationes: 1a. Ad primam dico, quod ‘hoc signum ‘omnis’ est magis distributivum’, dico quod [hoc] non propter hoc dicitur magis distributivum, quod semper distribuat pro pluribus quam li uterque, sed propter hoc, quod aptum natum 15 est ex modo suae impositionis pro pluribus distribuere quam li uterque, nam li uterque non potest distribuere nisi pro duobus, sed li omnis potest distribuere pro duobus, tribus, centum, mille indifferenter, licet aliquando solum distribuat pro duobus vel pro uno. Et ideo solitum est dicere hoc signum ‘omnis’ habere distributionem absolutam, sed hoc signum ‘uterque’ 20 habere distributionem limitatam ad duo et non ad tria. 2a. Ad secundam dico, quod non potest addi termino singulari propter hoc, quod nec habet plura supposita actu nec aptitudine. Ad confirmationem: non potest addi nisi termino communi, concedo. Et cum dicebatur: omnis terminus communis habet plura supposita, nego, quod omnis termi25 nus communis habeat plura supposita actu, sed bene concedo, quod omnis terminus communis habet plura supposita actu vel aptitudine. Et sic patet ista quaestio.

10 descriptionem] cor.e distributionem ut videtur M. tertiam M.

87

22–23 confirmationem]

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 88.

Quaestiones Topicorum Quaestio 4 Utrum signum universale affirmativum quandoque teneatur collective.

f.115ra

1a. Et arguitur primo quod sic auctoritate Commentatoris i. Physicorum71 concedentis illam tamquam veram ‘omnes partes alicuius totius simul sumptae sunt totum’; modo illa non esset vera, nisi li omnis teneretur collective. 2a. Secundo: posito quod non sint nisi quattuor homines, et illi trahant navem, et neuter eorum se solo sufficiat trahere, nec duo nec tres, tunc illa est vera ‘omnes homines trahunt navem’; sed hoc non est nisi ‘omnis’ teneretur collective; si enim teneretur distributive, tunc est sensus, quod ille homo trahit navem, aut quod isti duo homines trahunt navem, et quod isti tres homines trahunt navem; modo quodlibet eorum est falsum ex casu posito. 3a. Tertio: nam communiter conceditur ista vera ‘omnes apostoli sunt duodecim’; modo ista esset falsa, si ‘omnis’ non teneretur collective; si enim distributive, significaret, quod ille apostolus esset duodecim, et ille apostolus esset duodecim et sic de aliis, vel quod isti duo apostoli essent duodecim, et illi tres essent duodecim, et illi quattuor essent duodecim; modo hoc est falsum, sicut patet de se. 4a. Quarto: hoc signum ‘totus’ est signum universale affirmativum et quandoque tenetur collective; patet hoc [nam] dicendo ‘totus ille panis valet duos grossos vel duos denarios’, quoniam ista aliquando conceditur tamquam vera de aliquo pane valente | illos denarios; sed non esset vera, nisi li totus teneretur collective pro omnibus partibus illius panis simul; si enim teneretur distributive, esset falsa, quia valeret illam ‘quaelibet pars illius panis valet duos denarios’; modo hoc sit falsum. 1b. In oppositum arguitur auctoritate Aristotelis in i. Peri hermeneias72 dicentis, quod hoc signum ‘omnis’ non significat universale, sed universaliter, id est distributive.

3 teneatur] sic CENV tenebatur M. 7 trahant] trahent M. M. 22 grossos] g cum abbreviatura generali addita M. 71 72

Averroes, In Phys. i com. 17, f.16M. Aristoteles, Int. 6, 17b12.

88

10 sensus] signum

5

10

15

20

25

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 89.

Liber ii 2b. Secundo: si distributiva aliquando possi
nt teneri collective, tunc etiam videretur, quod aliquando collectiva possent teneri distributive, quia non videtur esse maior ratio unius quam alterius. Consequens est falsum, quia ista nomina ‘gens, turba, populus’ sunt nomina collectiva, et numquam 5 possunt teneri distributive. 3b. Tertio: nam distributivum et collectivum sunt duae species nominis distinctae ab invicem, sicut sunt istae duae ‘appellativum’ et ‘proprium’; et si sic, sequitur, quod nec collectivum potest esse distributivum, nec distributivum potest esse collectivum. 10 4b. Quarto: si signum universale aliquando possit teneri collective, sequitur, quod duae contradictoriae essent simul verae; sed hoc est falsum. Probatur, nam ista esset vera ‘omnes apostoli dei sunt duodecim’, li omnes stante collective, et similiter ista esset vera ‘aliqui apostoli non sunt duodecim’, quia Petrus et Paulus; sed praedictae propositiones sunt contradicto15 riae. Patet hoc, quia sunt de consimilibus subiectis et de consimilibus praedicatis, et prima est universalis affirmativa et secunda particularis negativa. Circa illam quaestionem primo ponendae sunt aliquae distinctiones, secundo aliquae conclusiones. Quantum ad primum sit prima distinctio, quod signum universale affir20 mativum aliquando potest capi in singulari, sicut dicendo ‘omnis’, aliquando potest capi in plurali, sicut dicendo ‘omnes’. Secunda distinctio quod signum universale affirmativum aliquando dicitur accipi syncategorematice, quandoque vero categorematice. Secundum antiquos tunc dicebatur accipi categorematice, quando ponebatur sic, quod 25 fiebat pars subiecti vel pars praedicati, et tunc dixerunt ipsum significare idem quod perfectum ex partibus. Secundum hoc ipsi concesserunt hoc sophisma ‘omnis homo est omnis homo’, nam dixerunt per illud sophisma tantum significari, quod omnis homo esset perfectus homo ex partibus. Sed sciendum, quod illa significatio iam recessit ab usu nec tenetur in usu 30 modernorum. | Dicendum est ergo, quod signum universale affirmativum f.115rb dicitur teneri categorematice, quando est pars subiecti vel pars praedicati, non tamen quoniam tunc significet aliud quam significet, quando tenetur syncategorematice, sed quia tunc non exercet officium syncategorematis. 1 distributiva] distributive M. M.

6 Tertio] secundo M.

89

28 significari] significare

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 90.

Quaestiones Topicorum

f.115va

Officium enim syncategorematis est esse dispositionem subiecti vel praedicati. Sed ut ipsummet est pars subiecti vel pars praedicati non est dispositio subiecti nec dispositio praedicati, sed bene est dispositio partis subiecti vel dispositio partis praedicati. Verbi gratia sicut hic ‘omnis Socrates est omnis homo’ hic li omnis est pars praedicati, quia hoc totum ‘omnis homo’ dicitur praedicatum, et ergo li omnis non est hic dispositio praedicati, sed est bene dispositio partis eius, scilicet li homo. Et ergo apparet, quando signum universale dicitur teneri categorematice. Et iuxta hoc potest solvi hoc sophisma ‘non omnis homo est homo’, quod probatur et improbatur sic: ‘Socrates est homo; Socrates est non omnis homo; ergo non omnis homo est homo’. Improbatur sic: contradictorium sophismatis est verum; ergo sophisma falsum. Consequentia nota est de se. Antecedens patet, nam contradictorium est ‘omnis homo est homo’, et hoc est verum. Respondetur, quod sophisma est falsum. Et cum arguebatur: ‘Socrates est homo; Socrates est non omnis homo’, dico, quod non debet inferri: ‘ergo non omnis homo est homo’, postquam li omnis in minore tenebatur categorematice, erat enim pars praedicati; et modo si inferretur ‘non omnis homo est homo’, in conclusione teneretur syncategorematice. Et ergo debet dici et inferri: ‘ergo aliquid, quod est non omnis homo, est homo’, et tunc li omnis in conclusione tenetur categorematice, sicut tenebatur in minore. Sed tunc signum universale affirmativum tenetur syncategorematice, quando nec est pars subiecti nec pars praedicati, sed est dispositio subiecti vel dispositio praedicati. Sed tunc tenetur dupliciter, aliquando distributive, aliquando vero collective. Tunc dicitur teneri distributive, quando significat praedicatum inesse subiecto pro quolibet eius supposito divisim, sicut cum dicitur ‘omnis homo currit’, hic li currere designatur inesse divisim et seorsum cuilibet contento sub isto termino ‘homo’. Sed tunc dicitur teneri collective, quando designat praedicatum inesse non cuilibet contento sub subiecto seorsum, sed cuilibet contento sub subiecto cum aliis. Verbi gratia sicut hic ‘omnes apostoli dei sunt duodecim’, ista enim significat hoc praedicatum ‘duodecim’ inesse cuilibet contento sub li apostoli, non tamen seorsum | sed cum aliis contentis sub illo termino ‘apostoli’, ita quod li collective addit super li distributive ‘non seorsum sed cum aliis’. Unde

34 super] sub M.

90

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 91.

Liber ii

5

10

15

20

25

30

ista ‘omnes apostoli sunt duodecim’ non significat, quod duo apostoli sunt duodecim etc., sed significat, quod duo apostoli cum aliis apostolis sunt duodecim, et tres cum aliis sunt duodecim, et sic ultra usque ad undecim, qui non cum aliis sed cum alio sunt duodecim. Ex illo patet illam propositionem ‘omnes apostoli sunt duodecim’ esse universalem non obstante, quod li omnes tenetur collective, quia ‘teneri collective’ non tollit omnino ‘teneri distributive’, sed aliquid sibi superaddit, sicut dictum est. Sed notandum, quod ad probandum illam inductive ‘omnes apostoli sunt duodecim’ non debet argui: ‘duo apostoli sunt duodecim, et tres apostoli sunt duodecim’, sed debet argui: ‘duo apostoli cum aliis sunt duodecim’ et sic usque ad undecim, ubi debet dici ‘undecim cum alio apostolo’. Sed diceres tu contra: si sic, sequeretur quod consimili modo deberet probari ista per inductionem ‘omnis homo currit’, videlicet dicendo ‘Socrates cum aliis currit, et Plato cum aliis currit’. Dico quod non, quia in tali li omnis tenetur distributive, et tunc designat praedicatum inesse cuilibet contento sub subiecto, non addendo quod cum aliis. Sed in ista ‘omnes apostoli sunt duodecim’, postquam li omnes tenetur collective, designat praedicatum inesse cuilibet contento sub subiecto, addendo tamen ‘cum aliis’. Quare patet non esse simile ad probandum illam per inductionem ‘omnes apostoli sunt duodecim’ et illam ‘omnis homo currit’. Alia distinctio de hoc syncategoremate ‘totus’, quod etiam est signum universale affirmativum, quod potest teneri dupliciter: syncategorematice et categorematice. Cum tenetur syncategorematice, valet idem quod haec oratio ‘quaelibet pars integralis’, cum vero tenetur categorematice, valet idem quantum haec oratio ‘compositum ex partibus integralibus’. Et secundum hoc conceditur hoc sophisma ‘totus Socrates est minor Socrate’. Unde ipsum est verum, significat enim, quod quaelibet pars integralis Socratis est minor Socrate, et hoc est verum. Et circa hoc est notandum, quod cum li totum ponitur a parte praedicati, tunc ex usu communi consuetum est teneri categorematice, et secundum hoc solet concedi ista propositio ‘in oculo meo est totum, quod est in mundo’, positum quod in oculo meo est una vectura, illa enim est ens, quod est in mundo. Et illa negari solet ‘totum, quod est in mundo, est in oculo 3 undecim] cor.e duodecim M. cor.i.mg.e subiecti M.

11 ubi] cor.s.l.ex ibi M.

91

30–31 praedicati]

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 92.

Quaestiones Topicorum

f.115vb

meo’, illa enim significat quodlibet, quod est in mundo, esse in oculo meo, et illud est falsum. Diceres tu: quanta ergo est ista propositio ‘totus Socrates est albus’? | Dico, quod est universalis, quia vale[re]t istam ‘quaelibet pars integralis Socratis est alba’; modo ista est universalis. Sed diceres contra: universalis signo amoto relinquit indefinitam; modo sic non facit ista ‘totus Socrates est albus’, non enim relinquit nisi istam ‘Socrates est albus’, cum amoveretur li totus; modo ista ‘Socrates est albus’ non est indefinita sed singularis. Respondetur, quod non semper oportet, quod propositio universalis signo amoto relinquit indefinitam, sed sufficit, quod hoc faciat ipsa vel illa, cui aequivalet in significando; modo ita est in proposito, aequivalet enim isti ‘quaelibet pars Socratis est alba’, quae sic se habet, quod amoto signo universali, scilicet ‘quaelibet’, relinquitur indefinita, scilicet ‘pars Socratis est alba’. Adhuc diceres: posito quod quaelibet pars integralis Socratis est alba, utrum haec sit vera ‘totus Socrates est albus’? Dico quod sic. Sed diceres contra: si totus Socrates esset albus, et cum hoc sit homo, sequitur, quod totus homo sit albus; modo hoc est falsum, nam tunc quaelibet
pars hominis esset alba, sed hoc est falsum ex eo, quod est aliqua pars hominis, puta Aethiops, quae non est alba. Respondetur negando illam consequentiam ‘totus Socrates est albus; ergo totus homo est albus’. Quantum ad secundum sit prima conclusio, quod signum universale affirmativum in singulari aliquando tenetur distributive. Patet hoc, nam aliquando designat terminum, cui additur, stare pro omnibus suis suppositis divisim, non addendo ‘cum aliis’. Secunda conclusio, quod signum universale affirmativum in plurali, sicut ‘omnes’, aliquando tenetur collective, sicut hic ‘omnes apostoli sunt duodecim’. Patet hoc, quia aliquando designat terminum, cui apponitur, stare pro suis suppositis non seorsum sed cum aliis, sicut determinatum est diffusius in primo articulo. Tertia conclusio: numquam tenetur sic collective, quin cum hoc aliqualiter distributive. Patet ex primo articulo, quod ‘teneri collective’ non omnino destruit ‘teneri distributive’, licet ei aliud superaddat.

92

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 93.

Liber ii Conclusiones, quae possunt poni de li totus, patent intuenti per primum articulum. Rationes adductae hinc inde faciliter solvuntur ex dictis in quaestione praeter illam de pane, cum dicebatur: ‘totus ille panis valet duos denarios’. 5 Dico, quod illa non debet admitti tamquam vera nullo modo, nec de aliqua re mundi ita pretiosa debet admitti, quod tota illa res valeat duos denarios, nam non est aliqua res mundi vendibilis ita pretiosa, quod quaelibet eius pars valeat duos denarios, immo non est aliqua res mundi vendibilis ita pretiosa, quin in ea sit accipere aliquam partem ita parvam quod non unum 10 obolum
valeat, taceo tunc de duobus denariis. | f.116ra Quaestio 5 Utrum signum universale additum termino communi distribuat ipsum indifferenter pro omnibus eius suppositis, tam praesentibus quam praeteritis et futuris. 15 1a. Et arguitur primo quod sic, nam in ista propositione ‘omne currens

est asinus’ li currens non distribuitur solum pro his, quae currunt, sed etiam pro his, quae contingit esse currentia; et cum li currens subiciatur hic respectu verbi praesentis temporis, sequeretur, quod
si li currens hic sic distribueretur, quod consimiliter termini communes positi in aliis 20 propositionibus distributi supponant consimiliter non solum pro his, quae sunt, sed pro his, quae contingit esse. Et ita saltem omnis terminus communis distributus supponit pro his, quae sunt, et pro his, quae erunt vel possunt esse. Assumptum probatur, videlicet quia in ista ‘omne currens est asinus’ li currens praedicto modo supponat, nam supposito quod non currat nisi 25 asinus, tunc si in ista ‘omne currens est asinus’ li currens supponeret solum pro his, quae essent currentia, haec propositio esset vera ‘omne currens est asinus; et omnem hominem contingit esse currentem; ergo omnem hominem contingit esse asinum’. Conclusio est falsa, sicut patet de se; et discursus est bonus; ergo aliqua praemissarum est falsa. Sed non minor, 30 sicut patet de se. Ergo maior, non obstante quod omne, quod est currens,

1 possunt] lectio dubia M. 3 adductae] adduci M. 24 non … nisi] nisi currat M.

93

21 contingit] continet M.

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 94.

Quaestiones Topicorum

f.116rb

est asinus. Igitur quod est falsa, non videtur ex alio esse, nisi quod li currens distribuitur pro aliis quam pro praesentibus. Quod autem discursus factus sit bonus, patet per Aristotelem i. Priorum73 dicentem: ex maiori de inesse et [de] minori de contingenti ad utrumlibet in prima figura sequitur conclusio de contingenti ad utrumlibet. 2a. Secundo: pro illis omnibus terminus communis distribuitur signo universali sibi apposito, quae participant rationem termini communis distributi; sed haec sunt tam supposita praeterita, tam futura quam praesentia, postquam terminus communis significat sine tempore. 3a. Tertio auctoritate Aristotelis i. Posteriorum:74 de ‘omni’ dico, non quod in aliquo sit et in aliquo non sit, et aliquando sit, et aliquando non sit, sed quod est in omni et semper. Igitur videtur, quod ad dici de omni, sicut est ubi terminus communis distribuitur, requiratur praedicatum inesse omni contento sub subiecto et semper. Igitur cum hic sit dici de omni ‘omnis homo | est animal’, sequitur praedicatum inesse omni contento sub subiecto et semper. Igitur post mille annos adhuc hoc praedicatum ‘animal’ inest huic termino ‘homo’ pro omnibus, pro quibus sibi modo inest. Sed hoc non esset, nisi terminus post mille annos supponeret, si distribueretur, ita pro praeteritis sicut pro tunc praesentibus. 1b. In oppositum arguitur: pro illis terminus communis distributus non debet distribui respectu alicuius verbi, quae respectu illius verbi non participant rationem illius termini communis; sed sic est de suppositis praeteritis et futuris huius termini ‘homo’ distributi in ista propositione ‘homo est animal’, in ista enim propositione hic terminus ‘homo’ distribuitur respectu huius verbi ‘est’; sed respectu huius verbi ‘est’ homines mortui et homines generandi non participant rationem huius termini ‘homo’, quae quidem ratio est ‘animal rationale’. Patet hoc, nam falsum est dicere, quod homo mortuus sit animal rationale; similiter falsum est dicere ‘homo generandus est animal rationale’; sed bene ‘homo mortuus fuit animal rationale’ et ‘homo generandus erit animal rationale’.

15 sub] disiuncto add. et del. M distributo scribendum? 73 74

Cf. Aristoteles, APr i,15, 34b2 sq. Aristoteles, APo i,4, 73a28 sq.

94

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 95.

Liber ii 2b. Secundo ad idem: pro illis non distribuitur terminus communis respectu alicuius verbi, de quibus mediante illo verbo terminus communis [de illis] non est verificabilis; sed sic est de suppositis praeteritis et futuris respectu termini communis, cum distribuitur respectu verbi praesentis tem5 poris praedicato non existente ampliato. Patet hoc dicendo ‘omnis homo est animal’, hic terminus ‘homo’ non est verificabilis de homine mortuo nec de homine generando mediante hoc verbo ‘est’, nam falsum est dicere ‘homo mortuus est homo’; similiter falsum est dicere ‘homo generandus est homo’. 3b. Tertio ad idem: sequitur quod haec propositio esset falsa ‘omnis 10 homo est animal’; hoc est falsum propter hoc, quod eius contradictoria est falsa ‘aliquis homo non est animal’. Probatur consequentia ex eo, quod si hic terminus ‘homo’ in praedicta propositione supponeret ita pro praeteritis et futuris sicut pro praesentibus, [nam] tunc homo mortuus esset animal, et similiter homo generandus esset animal; quod est falsum. 15 Circa istam quaestionem sit primo ista conclusio: terminus communis si-

gno universali sibi apposito potest distribui pro omnibus suis suppositis praesentibus; patet hoc dicendo ‘omnis homo est animal’. Secunda conclusio: potest etiam distribui pro omnibus suis suppositis praeteritis; patet hoc dicendo ‘omnis homo, qui fuit, est | vivus vel mortuus’. f.116va 20 Tertia conclusio: potest etiam distribui pro omnibus suis suppositis futuris; patet hoc dicendo ‘omnis homo, qui erit, est vivus vel generandus’. Quarta conclusio: terminus communis, cum distribuitur respectu verbi de praesenti praedicato non existente termino ampliativo, solum distribuitur pro suis suppositis praesentibus; patet hoc ex eo, quod ille terminus 25 communis distributus solum mediante verbo de praesenti verificabilis est de suis suppositis praesentibus et non de suppositis suis praeteritis et futuris, quae modo non sunt. Quinta conclusio: terminus distributus respectu verbi de praeterito supponit pro omnibus suis suppositis praeteritis; probatur, quia de omnibus 30 illis mediante verbo de praeterito est verificabilis. Et notandum est, quod terminus communis distributus respectu verbi de praeterito non supponit pro omnibus suis suppositis praesentibus, nam non de omnibus est verificabilis mediante verbo de praeterito. Patet hoc, nam si pro primo instanti esse

8 similiter] simul(?) M.

28 distributus] sic CN discretus M.

95

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 96.

Quaestiones Topicorum Socratis haec formaretur ‘omnis homo fuit homo’, subiectum huius propositionis non supponeret pro Socrate, quia non verificaretur de Socrate mediante hoc verbo ‘fuit’; falsum enim esset dicere de Socrate pro primo instanti sui esse ‘Socrates fuit homo’, postquam pro illo instanti Socrates primo est homo. Nihilominus terminus distributus respectu verbi de praeterito bene supponit pro omnibus suis suppositis praeteritis et praesentibus sub disiunctione. Sexta conclusio: terminus communis distributus respectu verbi de futuro supponit pro omnibus suis suppositis futuris; patet hoc, quia de omnibus illis est verificabilis mediante verbo futuri temporis. Et notandum est, quod licet terminus communis distributus respectu verbi de praeterito non supponat pro omnibus suis suppositis praesentibus, praeteritis et futuris sub copulatione, sed sub disiunctione, sicut dicebatur, iam tamen terminus communis distributus respectu verbi de futuro supponit pro omnibus suis suppositis futuris et praesentibus sub copulatione; sicut dicendo ‘omnis homo erit homo’ subiectum illius propositionis supponit tam pro hominibus praesentibus quam futuris propter hoc, quod tam omnis homo praesens erit homo, postquam non est dare ultimum instans esse hominis, quam etiam omnis homo futurus erit homo. Ita quod breviter propter hoc quod non omnis homo praesens fuit homo, sed omnis praesens erit homo, terminus distributus respectu verbi de praeterito non supponit pro suis suppositis praesentibus et praeteritis nisi sub disiunctione, sed terminus distributus respectu verbi de futuro distribuitur pro suis suppositis praesentibus et futuris sub copulatione. Ex his patet, quid sit dicendum ad quaestionem in forma. f.116vb

5

10

15

20

25

Ad | rationes: 1a. Ad illam auctoritatem i. Priorum de maiori de inesse et minori de contingenti ad utrumlibet etc., dicendum est, quod bonus fit syllogismus maiore existente de inesse simpliciter, sed non fit bonus syllogismus maiore existente de inesse ut nunc; et ita erat in proposito, quod maior erat de 30 inesse ut nunc et non de inesse simpliciter.

4 illo] sic C illa M. 5 Nihilominus] sic C spatium vacuum et unus M. 7 disiunctione] sic C disiuncto M. 8 respectu] s.l. M. 13 disiunctione] distinctione hic et in locis sequentibus huius quaestionis M. 27 de1] et M.

96

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 97.

Liber ii 2a. Ad secundam dico, quod non sufficit,
quod illa, pro quibus terminus communis debet distribui, quod participent rationem termini communis, qualitercumque participent, sed requiritur, quod participent rationem termini communis mediante verbo, respectu cuius ille terminus communis 5 distribuitur; modo quando terminus communis distribuitur respectu verbi de praesenti, eius supposita praeterita et futura non participant rationem illius termini communis mediante hoc verbo ‘est’; et ergo etiam tunc non supponit pro eis, nisi praedicatum esset ampliativum ad praeteritum vel ad futurum. 10 3a. Ad tertiam dico, quod illa intellegitur de dici de omni posterioristico et non prioristico; et etiam intellegitur, quod praedicatum insit omni contento sub subiecto et semper insit subiecto propter hoc, quod propositio sit necessaria. Sed non oportet propter hoc, quod semper insit omnibus, quae modo continentur sub subiecto, sed modo istis et postea aliis etc. 15

Quaestio 6 Utrum signum universale distributivum substantiae additum termino communi distribuat ipsum tam pro suppositis eius per se quam pro suppositis eius per accidens. Et vocantur supposita alicuius termini per se, de quibus praedicatur ille

20 terminus in primo modo dicendi per se, sicut isti termini ‘homo, equus’ di-

cuntur supposita per se huius termini ‘animal’, quia haec est per se in primo modo ‘homo est animal’, ‘equus est animal’. Supposita autem per accidens dicuntur illi termini, de quibus praedicatur per accidens ille terminus, respectu cuius dicuntur supposita; verbi gratia isto modo ‘album’ et ‘nigrum’ 25 dicuntur supposita per accidens huius termini ‘animal’, haec enim est per accidens ‘album est animal’, similiter haec ‘nigrum est animal’. 1a. Hoc notato arguitur ad quaestionem, et probatur, quod signum distributivum substantiae additum termino communi non distribuit ipsum pro suppositis per accidens, nam si sic, sequeretur, quod sub termino com30 muni lice
ret sumere supposita eius per accidens, et sic ille discursus esset

1 secundam] illam M. 10 tertiam] secundam M. 11 prioristico] po’istico (cor.e post’rico) M; hac de distinctione cf. Marsilii de Inghen Qu. APr i, qu. 7, 2, notandum.

97

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 98.

Quaestiones Topicorum

f.117ra

bonus ‘quicquid emisti, comedisti; crudum emisti; igitur crudum comedisti’. Sed quia aliqui dicunt illum discursum esse bonum et etiam quaestionem esse veram, sicut | praemissas, propter hoc, quod subiectum conclusionis potest supponere pro eo, quod est crudum, vel pro eo, quod fuit crudum, ergo arguo sic: ‘quicquid emi, comedo; crudum emi; ergo crudum comedo’. Praemissae sunt verae in casu, et conclusio falsa; ergo oportet dici, quod discursus non valeat. Et si sic, non videtur hoc esse propter aliud, nisi quod sub termino communi distributo sumitur suppositum per accidens. 2a. Secundo: sequitur, quod ille discursus esset bonus ‘omnia duo scis esse paria; denarii in bursa mea sunt duo; ergo denarios in bursa mea scis esse pares’; sed hoc est falsum. Falsitas patet propter
hoc, quod possibile est conclusionem esse falsam praemissis existentibus veris. Consequentia probatur ex eo,
*** nisi quod sub termino communi distributo signo distributivo substantiae sumitur suppositum eius per accidens. 3a. Tertio: Aristoteles dicit in i. Priorum75 minori de inesse et maiori de necessario, et hoc in prima figura, sequitur conclusio de necessario; hoc autem esset falsum, si sub termino communi distributo esset licitum sumere supposita eius per accidens. Quod patet sic arguendo: ‘omnis homo de necessitate est animal; album est homo; ergo album de necessitate est animal’. Patet, quod discursus non valet, quia videtur, quod praemissae sunt verae [et] conclusione existente falsa. 1b. In oppositum arguit Aristoteles in i. Priorum:76 concedit illum discursum esse bonum: ‘omnis homo currit; album est homo; igitur album currit’, quia in tertio modo primae figurae; sed tamen non vale
ret, si non esset licitum descendere ad supposita per accidens termini communis distributi signo distributivo substantiae. 2b. Secundo: si terminus communis distributus signo distributivo substantiae non ita supponeret pro suppositis per accidens sicut pro suppositis per se, sequeretur, quod idem terminus posset simul verificari de aliquo pro suppositis illius per se et negari de suppositis eius per accidens; sed hoc est falsum. Consequentia videtur tenere ex eo, quod terminus communis non distribueretur pro suppositis eius per accidens. Falsitas consequentis patet, 4 crudum1] rudum hic et in loco sequenti M. 75 76

Aristoteles, APr i,9, 30a33–35; cf. Auctoritates Aristotelis 34,11. Locum non inveni.

98

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 99.

Liber ii nam sic simul posset esse verum ‘omnis homo currit’ et cum hoc esse verum, quod album, quod est homo, non currit; vel saltem absque hoc, quod esset verum ‘album, quod est homo, currit’.

5

10

15

20

25

30

De ista quaestione quidam dicunt terminum distributum non distribui pro suis | significatis, sed pro suis suppositis. Sed breviter ego dico: omnino f.117rb contrarium valet, quod terminus distributus distribuitur pro suis significatis et non pro suis suppositis. Unde supposita termini communis non sunt nisi termini minus communes vel termini, de quibus ille terminus est verificabilis, cuius sunt supposita. Modo terminus, cum distribuitur, non distribuitur pro terminis, sed pro rebus, pro quibus est impositus ad significandum, ita quod possunt poni duae conclusiones. Prima est, quod terminus communis, cum distribuitur, non distribuitur pro suis suppositis nec per se nec per accidens. Secunda conclusio, quod distribuitur tam pro significatis suppositi per se quam pro significatis suppositi per accidens. Probatur, nam satis clarum est, quod terminus, cum distribuitur, distribuitur pro significatis sui suppositi per se. Patet hoc, quia quodlibet significatum suppositi per se termini distributi sic se habet, quod de pronomine demonstrante ipsum seorsum ille terminus communis designatur verificari virtute suae distributionis; et hoc si distributio sit absoluta, quod addo propter distributionem limitatam, qua distribuit hoc signum ‘uterque’. Sed terminus pro omni illo distribuitur, de cuius pronomine demonstrante ipsum virtute distributionis designatur verificari. Igitur terminus communis distributus distribuitur pro significatis suorum suppositorum per se. Sed eadem sunt significata suppositorum per se et suppositorum per accidens; ergo etiam distribuitur pro significatis suppositorum per accidens, quod eadem sunt significata suppositi per se et per accidens. Patet, nam posito quod hic terminus ‘animal’ non haberet nisi unum suppositum per se, scilicet homo, et unum suppositum per accidens, scilicet album, idem esset significatum huius termini ‘homo’ et huius termini ‘album’. Sed dicendum est de significato termini connotativi, sicut de significato huius termini ‘album’, quod duplex dicitur esse eius significatum, quoddam pro quo supponit, sicut est res, in qua est albedo, et quoddam quod appellat,

11 possunt] possent(?) M.

31 dicendum] sic M distinguendum C.

99

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 100.

Quaestiones Topicorum sicut est albedo. De primo significato debet intellegi, quod dictum est, de secundo autem non.

f.117va

Ad rationes: 1a. Bene concedo, quod ille discursus est bonus ‘quicquid emisti, comedisti’ etc., et dico, quod conclusio est vera propter hoc, quod ipsa significat sic vel ‘quod est crudum, comedisti’ vel ‘quod fuit crudum, comedisti’ ratione | istius verbi ‘comedisti’, quod tali modo ampliat istum terminum ‘crudum’. Sed quando arguebatur: ‘quicquid emi, comedo; crudum emi’, dico, quod non debet inferri ‘ergo crudum comedo’, propter hoc, quod in minori li crudum ampliatur per li emi praeteriti temporis ad supponendum pro eo, quod est vel fuit. 2a. Ad secundam dico, quod discursus factus sit bonus. Et ulterius dico conclusionem esse veram, scilicet illam ‘denarios in bursa mea scis esse pares’, licet negarem istam ‘tu scis denarios in bursa mea esse pares’. Prima enim est divis[iv]a, et secunda est composita. 3a. Ad tertiam dico, quod discursus est bonus ‘omnis homo de necessitate est animal; album est homo; ergo album de necessitate est animal’. Sed dico, quod conclusio est falsa, quia certe maior est falsa; propter hoc non est mirandum de falsitate conclusionis. Unde ista, quae est divis[iv]a ‘omnis homo de necessitate est animal’ est falsa, licet illa composita est vera ‘necesse est omnem hominem esse animal’ vel ‘de necessitate omnis homo est animal’. Sequitur

5

10

15

20

Quaestio 7 Utrum in accidentibus convenienter possit consequentia converti de inesse ad esse, verbi gratia an illa consequentia sit bona ‘albedo inest homini; ergo homo est albus’.

25

1a. Et arguitur primo quod sic, nam Aristoteles i. Priorum77 per praedicatum inesse intellegit praedicari praedicatum de subiecto; si ergo idem est inesse et praedicari, sequitur, si albedo inest homini, quod albedo praedicetur de 30

77

Cf. Aristoteles, APr i,1, 24b27–28.

100

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 101.

Liber ii homine; et si albedo praedicatur de homine, tunc homo est albus; et per consequens si albedo inest homini, homo est albus. 2a. Secundo: bene valet consequentia ‘albedo inest homini simpliciter; ergo homo est albus’, licet non valet ‘albedo inest homini secundum partem; 5 ergo homo est albus’; sed tamen dico ‘albedo inest homini’ simpliciter, quia sine addito dico ‘albedo inest homini’; sed simpliciter dico, quod sine addito dico; ergo sequitur ‘albedo inest homini; ergo homo est albus’. 3a. Tertio: si talis consequentia non valeret, hoc esset pro tanto, quod albedo ines
set homini secundum partem, et tunc albedo inesset homini, 10 licet homo non esset albus; sed non est propter hoc, quia licet simitas
non insit homini nisi secundum nasum, tamen sequitur bene ‘simitas inest homini; ergo homo est simus’. Similiter licet crispitudo non insit homini nisi secundum crines, tamen bene sequitur ‘crispitudo inest homini; ergo homo est crispus’. 15 4a. Quarto: nam bene sequitur ‘animal inest homini; ergo homo | est f.117vb animal’, et non minus videtur sequi ‘albedo inest homini; ergo homo est albus’. 1b. In oppositum est Aristoteles in illo ii.78 in ista littera, ubi dicit, quod in accidentibus difficillimum est converti. 20 Circa istam quaestionem primo ponenda est una manifesta distinctio, se-

cundo ponendae sunt conclusiones. Quantum ad primum distinctio est ista, quod ‘inesse’ capitur dupliciter: uno modo pro praedicari de aliquo; illo modo accipitur, cum dicimus animal inesse homini; similiter accipitur, cum dicimus praedicatum inesse subiecto. 25 Secundo modo accipitur ‘inesse’ pro inhaerere
eo modo, quo dicimus formam inesse materiae, quia inhaeret ei, et albedinem inesse parieti. Et est sciendum, quod ‘inesse’ primo modo aliquando restringitur ad praedicari denominative sicut in Praedicamentis,79 cum dicitur: Eorum, quae dicuntur, quaedam dicuntur de subiecto et sunt in subiecto, hoc est, quod praedicantur 30 denominative et non quiditative.

25 secundo modo] sic EV secundo M. 78 79

Aristoteles, Top. ii,1, 109a10–11. Aristoteles, Cat. 2, 1b1.

101

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 102.

Quaestiones Topicorum

f.118ra

Quantum ad secundum sit prima conclusio: si ‘inesse’ accipitur pro praedicari vere, semper valet consequentia de inesse ad esse. Probatur, nam sic accipiendo ‘inesse’ de quocumque verum est dicere ‘hoc inest illi’, de eodem verum est dicere ‘hoc praedicatur de illo’; sed de quibuscumque verum est dicere, quod unum eorum praedicatur de alio, de illis verum est dicere, quod unum est aliud; et semper accipio ‘praedicari’ pro praedicari vere. Unde si ‘animal’ praedicatur de homine, verum est dicere, quod homo est animal; si vero ‘album’ praedicatur de homine, verum est dicere ‘homo est albus’; ita quod in propositionibus de actu signato termini capiantur materialiter, in propositione autem de actu exerci[ta]to capiantur personaliter, sicut hic ‘animal praedicatur de homine’ tam subiectum quam praedicatum capiantur materialiter, in illa autem ‘homo est animal’ subiectum et praedicatum capiuntur personaliter. Sed diceret aliquis contra conclusionem instando, quod non sequitur ‘genus inest speciei seu praedicatur de specie; ergo species est genus’. Respondetur, quod licet non sequatur ‘ergo species est genus’, tamen bene sequitur [quod] ‘ergo homo est animal’ propter hoc, quod in illa propositione ‘genus praedicatur de specie’, isti termini ‘genus, species’ non supponunt pro se sed pro terminis primae impositionis, quos significa
nt. Et ergo, si quis vellet, posset restringere conclusionem positam ad terminos primae impositionis, et tunc instantia facta non haberet locum. Secunda conclusio: accipiendo ‘inesse’ pro inhaerere eo modo, quo forma inhaeret materiae et albedo parieti, quaestio non habet locum de genere propter hoc, quod postquam terminus generalis supponit pro eodem, pro quo suus terminus inferior supponit, sicut ‘animal’ supponit pro eodem, pro quo li homo, et cum idem non inhaereat sibi ipsi, | falsum est dicere ‘animal inest homini’ accipiendo ‘inesse’ pro realiter inhaerere. Per idem probaretur et sic accipiendo ‘inesse’, quod nec quaestio habet locum de proprio, quia etiam supponit pro eadem re, cuius est proprium; et similiter probaretur, quod nec quaestio habet locum de accidente in concreto, quia licet homo sit albus, non tamen propter
hoc album homini inest accipiendo ‘inesse’ pro realiter inhaerere propter hoc, quod ‘album’ supponit pro eodem, pro quo ‘homo’, et cum idem non inhaereat sibi ipsi, falsum est dicere album inhaerere homini. Sed sic accipiendo ‘inesse’, scilicet pro

31 sit] sic C est M.

102

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 103.

Liber ii

5

10

15

20

25

30

inhaerere, quaestio bene habet locum circa accidentia abstracta, de terminis enim accidentium abstractis significative acceptis bene videretur inhaerere respectu subiectorum, contingit enim vere dicere ‘albedo inhaeret parieti’, et tunc sensus quaestionis est ille: si terminus abstractus sit subiectum in aliqua propositione mediante hoc verbo ‘inest’, utrum ex hoc e converso possumus concludere suum concretum verificari de illo mediante hoc verbo ‘est’; verbi gratia utrum ex hoc, quod haec est vera ‘albedo inest homini’ possit concludi, quod homo est albus tantummodo. Et respondeo quod non cum Aristotele,80 quod probo sic: nam posito quod albedo non insit homini nisi secundum pedem, tunc haec est vera ‘albedo inest homini’, et tamen haec est falsa ‘homo est albus’; ergo etc. Consequentia tenet, et alia pars antecedentis patet de se; sed prima pars declaratur, nam cum albedo inest pedi hominis, inest parti hominis; sed quicquid inest alicui parti alicuius totius, inest et toti accipiendo ‘inesse’ pro inhaerere realiter et accipiendo ‘totum’ categorematice et non syncategorematice. Notandum est tamen, quod aliquae sunt partes alicuius totius principaliores, sicut anima, et aliquae maiores, sicut medietas cum una tertia est maior quam residuum, et aliquae sunt partes in toto, quas specialiter determinant sibi aliqua accidentia, sicut nasum specialiter prae aliis partibus hominis determinat sibi simitas vel aquilitas, et crines determinat sibi crispitudo. Tunc possent poni secundum hoc tres conclusiones; prima quod ista consequentia bene valet: ‘hoc inest illi secundum partem principaliorem; ergo illud est tale’. Patet hoc ex communi modo loquendi, propter hoc enim quod scientia inest alicui animae alicuius hominis, nos dicimus illum hominem esse scientem. Secunda conclusio: ex hoc quod aliquid inest alicui secundum partem eius maiorem, bene dicimus et concludimus hoc esse tale. Patet etiam ex modo loquendi communi, nam ex hoc quod albedo inest maiori parti hominis, nos dicimus hominem esse album; sed oportet, quod insit maiori parti secundum se et quodlibet | sui; unde hoc dicimus album, cuius maior f.118rb pars est alba secundum se et quodlibet sui. 8 possit] sic C posset M. M. 80

17 sicut1] sic C scilicet M.

Aristoteles, Top. ii,1, 109a10–11.

103

20 aquilitas] sic C equilitas

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 104.

Quaestiones Topicorum Tertia conclusio: ex hoc quod aliquid inest alicui parti alicuius totius, quam specialiter prae aliis sibi determinat, bene concluditur illud esse tale. Patet ex communi modo loquendi, nam illum hominem dicimus esse simum, cuius nasus est simus, et illum dicimus esse crispum, cuius crines sunt crispi. Ad rationes: 5 1a. Ad primam patet per distinctionem positam de inesse. 2a. Ad secundam dico, quod ‘simpliciter’ aliquando est idem quod ‘sine addito’, aliquando est idem quod ‘secundum totum’. Modo dico, quod cum dicitur ‘albedo inest homini’, bene dicitur, quod albedo inest homini simpliciter, non tamen quod inest homini secundum totum; modo ad hoc 10 quod ad istam ‘albedo inest homini simpliciter’ sequatur ista ‘homo est albus’, non sufficit, quod ‘simpliciter’ capiatur pro ‘sine addito’, sed bene sequeretur, si ‘simpliciter’ caperetur pro li secundum totum. 3a. Ad tertiam patet secundum conclusiones positas ultimo. 4a. Ad quartam: bene sequitur ‘animal inest homini’ etc.; dico, quod 15 non est simile, quia cum dicitur ‘animal inest homini’, ibi li inesse capitur pro ‘praedicari’, cum autem dicitur ‘albedo inest homini’, ibi li inesse capitur pro inhaerere etc. Quaestio 8 Utrum genus possit praedicari de sua specie denominative.

20

1a. Et arguitur primo quod sic, nam quantitas est genus ad lineam, et tamen praedicatur de linea denominative dicendo ‘linea est quanta’, hic enim est praedicatio denominativa. 2a. Secundo: figura est genus ad hoc nomen ‘triangulus’ et similiter ad hoc nomen ‘quadrangulus’, et tamen hoc nomen ‘figura’ praedicatur 25 denominative de hoc nomine ‘triangulus’, quod patet dicendo ‘triangulus est figuratus’. Quod autem ista sit vera ‘triangulus est figuratus’, probatur, nam haec est vera ‘triangulus est figura’; sed idem est figura et figuratum; ergo similiter haec est vera ‘triangulus est figuratus’. 3a. Tertio: non minus genus praedicatur de sua specie denominative 30 quam idem de se ipso; sed ita est, quod idem praedicatur de se ipso de12 pro] quod M.

104

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 105.

Liber ii nominative; ergo non est inconveniens genus de sua specie denominative praedicari. Maior est nota de se; minor probatur dicendo ‘syllogismus est syllogizatus’, unde Aristotelesmet81 dicit, syllogismus dialecticus est, qui est ex probabilibus syllogizatus. 5 4a. Quarto ad idem: non minus praedicatur genus de|nominative de sua f.118va specie quam differentia, postquam utrumque eorum est pars definitionis, quae indicat quid est esse rei; sed differentia praedicatur de sua specie denominative. Patet hoc, quia dicimus ‘homo est rationalis’, et non dicimus ‘homo est rationalitas’. 10 5a. Quinto ad idem: li coloratum praedicatur de li album denominative, tamen ibi est praedicatio generis de specie. Patet hoc, quia color est genus ad albedinem; ergo coloratum est genus ad album. 1b. In oppositum est Aristoteles in littera82 dicens, quod in nullo genere est denominatio, et si aliquis assignavit illud, quod de alio praedicatur 15 denominative, esse genus eius, ille male assignat, ut si quis diceret albedinem colorari vel albedinem esse coloratum, postquam color est genus albedinis. Circa istam quaestionem primo ponenda est una distinctio, secundo ponendae sunt conclusiones. Distinctio est ista: aliquid potest praedicari de alio denominative uno 20 modo
sic, quod praedicatum non addit aliquid extrinsecum subiecto, id est, quod in totali conceptu praedicati non includitur aliquid, quod sit extrinsecum conceptui subiecti, et talis potest vocari praedicatio denominativa secundum vocem tantum. Alio modo potest accidere praedicatum de subiecto praedicari denominative sic, quod in totali conceptu praedicati includitur 25 aliquid extrinsecum conceptui subiecti, et talis potest vocari praedicatio denominativa secundum intentionem et conceptum. Exemplum primi sicut cum dicitur ‘linea est quanta’, ibi enim praedicatum non addit aliquid extrinsecum subiecto ad intellectum praedictum accipiendo ‘addere’. Exemplum secundi sicut dicendo ‘linea est alba’ vel ‘homo est albus’, hic enim in con30 ceptu praedicati aliquid includitur, scilicet albedo, quod est extrinsecum rei significatae per subiectum nec includitur in conceptu eius, cui subordinatur hic terminus ‘linea’ in significando.

81 82

Aristoteles, Top. i,1, 100a30–31. Aristoteles, Top. ii,2, 109b4–5.

105

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 106.

Quaestiones Topicorum

f.118vb

Quantum ad secundum sit prima conclusio: non est inconveniens genus praedicari de sua specie primo modo denominative, sicut dicendo ‘linea est quanta’ vel ‘triangulus est figuratus’. Probatur, quia ad hoc non sequitur conceptum generis includere aliquid extrinsecum conceptui speciei; modo solum genus ponitur non denominative de sua specie praedicari propter hoc, quod in conceptu generis non includitur aliquid extrinsecum conceptui speciei; si ergo est aliqua praedicatio denominativa, ad quam hoc non sequitur, tali praedicatione denominativa possibile est genus de sua specie praedicari. Quod autem hic ‘triangulus est figuratus’ vel ‘linea est quanta’ praedicatum non includat aliquid extrinsecum subiecto, patet, quia non magis hoc nomen ‘figuratus’ addit aliquid extraneum triangulo quam hoc nomen ‘figura’, | postquam secundum modernos omnino sunt idem figura et figuratum. Et similiter non magis hoc praedicatum ‘quanta’ addit aliquid extraneum lineae quam hoc nomen ‘quantitas’ ratione eadem; sed hoc nomen ‘figura’ nihil extrinsecum addit triangulo, postquam quiditative praedicatur de eo; nec hoc nomen ‘quantitas’ addit aliquid extrinsecum lineae eadem ratione; sequitur, quod nec haec nomina ‘figuratum’ et [figura] ‘quantum’ aliquid connotant extrinsecum ultra triangulum et lineam. Secunda conclusio: impossibile est genus denominative praedicari de sua specie praedicatione denominativa secundo modo dicta. Probatur, nam proprium est generi praedicari de sua specie in quid; ergo proprium est generi non addere aliquid extrinsecum speciei, aliter enim non praedicaretur de ea in quid; sed ad hoc quod genus praedicaretur de sua specie denominative secundo modo requireretur ipsum addere aliquid extrinsecum speciei, sicut patet ex primo articulo; igitur etc.

5

10

15

20

25

Ad rationes: 1–4a. Prima, secunda, tertia, quarta vadunt pro prima conclusione, bene enim probant genus praedicari denominative de sua specie praedicatione denominativa primo modo dicta. Specialiter tamen dico de quarta, quod licet differentia essentialis praedicatur de sua specie in quale, hoc tamen 30 dicitur esse in quale essentiale propter hoc, quod differentia non significat aliquid extrinsecum significato per speciem. Unde licet li rationale significet animam rationalem, tamen illa non est extrinseca significato per istum

11 figuratus] sic M figuratum C.

106

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 107.

Liber ii terminum ‘homo’, sed est altera eius pars essentialis. Sed sic non est de hoc termino ‘album’, nam ille connota[n]t albedinem, quae non est de intentione ipsius hominis nec essentia. 5a. Ad ultimam dico, quod licet li coloratum bene praedicetur deno5 minative de pronomine demonstrante illud, pro quo supponit, connotat albedinem; et ideo, quia addit aliquid ultra significationem pronominis demonstrantis illud, pro quo supponit, possibile est, quod hic terminus ‘coloratum’ addat aliquid extrinsecum significationi illius pronominis et non extrinsecum significationi illius termini, scilicet ‘album’. 10

Quaestio 9 Utrum valeat consequentia e contrario in contradictoriis gratia formae, verbi gratia ut sit bona consequentia gratia formae ‘A est B; ergo non B est non A’. 1a. Et arguitur primo quod non: talis consequentia non tenet in omnibus

15 terminis; ergo non [non] est formalis consequentia. Et antecedens probatur,

quia non sequitur ‘deus est ens; ergo non ens est non deus’ ex eo, quod prima est vera et secunda falsa; nam in secunda illa prima negatio ‘non’ vel tenetur negative vel in[de]finite; si tenetur negative, propositio est falsa, nam tunc valet istam ‘nullum ens est non deus’; modo | hoc est falsum, nam aliquid ens f.119ra 20 est non deus, sicut Socrates vel Plato; si autem tenetur in[de]finite, adhuc haec est falsa ‘non ens est non deus’ ex eo, quod tunc est una affirmativa, cuius subiectum pro nullo supponit; sed quaelibet talis est falsa, unde li non ens pro nullo supponit. 2a. Secundo: quia non sequitur ‘animal est non homo; ergo homo 25 est non animal’; et tamen hic arguitur consequentia e contrario, quia a contradictorio praedicati ad contradictorium subiecti. 3a. Tertio: congruum et non congruum contradicunt, similiter verum et falsum contradicunt; quod statim probabitur; et tamen non sequitur ‘omne verum est congruum; ergo omne non congruum est falsum’; quod 30 tamen oporteret, si in contradictoriis valeret consequentia e contrario gratia formae. Sed quod congruum et non congruum contradicant, patet de se; sed

16 ens2 … deus] deus est non ens M.

29 ergo] et fortasse i.cor. M.

107

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 108.

Quaestiones Topicorum quod verum et falsum contradicunt, probatur, nam ‘omnis homo est animal’ et ‘aliquis homo non est animal’ contradicunt; sed ista sunt verum et falsum; ergo verum et falsum contradicunt. 4a. Quarto: inter contradictoria nulla potest esse consequentia; igitur videtur, quod non sit consequentia e contrario in contradictoriis. Assump- 5 tum probatur, quia consequentia inter aliqua est habitudo media inter illa; sed inter contradictoria nullum est medium ex eo, quod unum eorum est ens et alterum non ens; modo inter ens et non ens nullum est medium [ex eo, quod unum eorum est ens et alterum non ens; modo inter ens et non ens nullum est medium]. 10 83 1b. In oppositum est Aristoteles in illo ii.

f.119rb

Circa istam quaestionem primo aliqua sunt notanda, secundo respondendum est ad quaestionem. Quantum ad primum videndum est primo de expositione terminorum quorundam, videlicet quid sit consequentia e contrario, et quid sit consequentia in ipso, postea etiam erit sermo. Unde sciendum quod consequentia in ipso dicitur, quando ex contrario antecedentis infertur contrarium consequentis. Verbi gratia ‘omnis homo est animal rationale mortale; ergo omnis homo est risibilis; ergo’ – per consequentiam in ipso – ‘nullus homo est animal rationale mortale; ergo nullus homo est risibilis’. Vel consequentia in ipso dicitur, quando ex eo, quod aliquod praedicatum vere affirmatur de aliquo subiecto, concludimus de contrario subiecti verificari contrarium praedicati; verbi gratia ut, quia iustitia est virtus, concludimus, quod iniustitia est vitium. Consequentia vero e contrario dicitur, quando | ex contradictorio consequentis concludimus contradictorium antecedentis; verbi gratia ‘omnis homo currit; ergo animal currit’; ergo virtute consequentiae e contrario concluditur ‘nullum animal currit; ergo aliquis homo non currit’. Vel consequentia e contrario dicitur, quando ex eo quod aliquod praedicatum verificatur de aliquo subiecto, concludimus contradictorium subiecti verificari de contradictorio praedicati, ut, quia bonum est suave, concludimus non suave esse non bonum. 29–30 subiecti … praedicati] sic E partim sic N praedicati verificari de contradictorio subiecti CM deficit V. 83

Aristoteles, Top. ii,8, 113b15–26.

108

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 109.

Liber ii

5

10

15

20

25

30

Secundo notandum, quod differt dicere ‘locus a contradictorio’ et dicere ‘locus a contradictoriis’ et similiter dicere ‘locus a contrario’ et ‘locus a contrariis’, quoniam locus a contradictorio dicitur habitudo unius contradictorii ad alterum respectu alicuius tertii; verbi gratia ‘Socratem currere est verum; ergo Socratem non currere non est verum vel Socratem non currere est falsum’; proportionaliter dicatur de loco a contrario. Locus vero a contradictoriis dicitur habitudo aliquorum duorum contradictoriorum ad alia duo, sicut hic ‘omnis homo currit; ergo animal currit; ergo si nullum animal currit, nullus homo currit’; proportionaliter de loco a contrariis. In proposito non intendimus de loco vel de consequentia, quae est habitudo contradictorii ad contradictorium, sed quae est habitudo duorum contradictoriorum ad alia duo. Tertio notandum, quod contradictio uno modo accipitur solum, prout extendit se ad propositiones, quarum una est universalis affirmativa etc. Alio modo accipitur extensius, prout etiam extendit se ad terminos, quorum unus est sumptus sine negatione et reliquus sibi omnino similis est sumptus cum negatione; et ita dicimus, quod ‘ens’ et ‘non ens’ contradicunt, ‘homo’ et ‘non homo’ contradicunt; et ita extense capiendum est hic hoc nomen ‘contradictio’. Quantum ad secundum sit prima conclusio, quod semper ex duabus propositionibus, quae sunt contradictoriae duarum contradictionum, una sequitur ad aliam, si de aliis duabus contradictoriis earundem contradictionum una sequitur ad aliam e converso. Ista conclusio est una maxima in loco a contradictoriis, nam quandocumque ex aliquo antecedente sequitur consequens, tunc ex contradictorio consequentis sequitur antecedentis contradictorium. Sic ergo responsum est ad quaestionem loquendo de contradictione propositionum. Si autem loquamur de contradictione terminorum, tunc non est aliud quaerere nisi, si aliquis terminus praedicatur de alio, utrum terminus | f.119va contradictorius subiecti verificatur de contradictorio praedicati, et hoc est quaerere, quomodo valeat conversio per contrapositionem. Et pono primo illam conclusionem, quod in propositione particulari negativa bene valet conversio per contrapositionem retenta constantia terminorum id est retento, quod termini supponant pro aliquo. 30 subiecti … praedicati] praedicati verificatur de contradictorio subiecti CM et partim N deficiunt EV.

109

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 110.

Quaestiones Topicorum Secunda conclusio quod non oportet, quod valeat in particulari affirmativa. Patet hoc, nam non sequitur ‘aliqua substantia est inhaerens; ergo aliquod non inhaerens est non substantia’. Antecedens enim est verum, quia substantia est forma substantialis et est inhaerens, ergo aliqua substantia est inhaerens; et tamen consequens est falsum ex eo, quod omne non 5 inhaerens est substantia. Similiter non sequitur ‘aliquis homo est ens; ergo aliquod non ens est non homo’; prima enim est vera, secunda falsa. Quod prima sit vera, patet de se; quod secunda sit falsa, patet ex eo, quia est una affirmativa, cuius subiectum pro nullo supponit; modo quaelibet talis est falsa. 10 Tertia conclusio: nec talis consequentia e contrario nec conversio per contrapositionem valet in propositione universali negativa. Patet hoc, quia non sequitur ‘nullus asinus est homo; ergo nullus homo est non asinus’, quia antecedente existente vero consequens est falsum. Ad rationes: 1a. Ad primam dico, quia illa bene probat tales consequentias non valere, cum non remanet constantia terminorum, et hoc bene conceditur. 2a. Ad secundam: illa bene probat, quod in propositione particulari affirmativa non valet talis consequentia, et hoc etiam conceditur, quia declarat una conclusio. 3a. Ad tertiam: nego, quod isti termini ‘verum’ et ‘falsum’ contradicunt, sed bene concedo,
quod significative accepti possunt supponere pro contradictoriis, nec hoc est contra dicta, nec ex hoc sequitur aliquid contra dicta. 4a. Ad quartam: cum dicitur inter contradictoria nullum esse medium, hoc debet intellegi, quod semper alterum contradictoriorum est verum et alterum falsum, et hoc est, si sint propositiones contradictoriae; si vero sint termini contradictorii, tunc de quocumque unus eorum verificatur, de eodem alter negatur vere, et hoc supposita constantia illius termini. Et cum dicebatur etiam alterum contradictoriorum esse non ens, hoc nego, quia sive loquamur de propositionibus contradictoriis sive de terminis contradictoriis, semper alterum contradictoriorum est ens. Et ulterius cum dicebatur:

6 est2] add.s.l. M. 16 probat] procedit M. 19 declarat] lectio dubia, fortasse deerat M. 31 loquamur] loquatur ut videtur M.

110

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 111.

Liber ii consequentia est medium inter contradictoria, per hoc non intellegitur plus nisi, quod consequentia, qua unum infertur ex alio, designatur per unam coniunctionem positam in medio inter consequens et antecedens, quorum unum est contradictori[or]um unius, et alterum est contradictorium alterius. 5 Et sic patet quaestio. | f.119vb Quaestio 10 Utrum in contrariis valeat consequentia in ipso vel e contrario vel aliquando neutra earum.

10

15

20

25

30

1a. Et probatur primo, quod in multis contrariis non valet consequentia in ipso. Patet hoc, quia non sequitur ‘album est calidum; ergo nigrum est frigidum’; quod tamen oporteret, si valeret consequentia in ipso, postquam hic sumitur contrarium subiecti et contrarium praedicati in consequente. 2a. Secundo: nec in eodem valet consequentia e contrario, quia non sequitur ‘album est calidum; ergo non calidum est non album’, postquam antecedens potest esse verum et consequens falsum; et tamen oporte
ret talem consequentiam valere, si in contrariis valeret consequentia in ipso. 3a. Tertio: non sequitur ‘prodigalitas est mala; ideo illiberalitas est bona’; quam tamen oporte
ret valere, si valeret consequentia in ipso in contrariis, postquam bonum et malum sunt contraria, sicut prodigalitas et illiberalitas. 4a. Quarto: nam non sequitur ‘motus est velox; ergo quies est tarda’; ergo non valet consequentia in ipso in contrariis. Antecedens patet, quia possibile est, quod motus sit velox, et tamen quies nec est velox nec tarda. Consequentia videtur tenere ex eo, quia tardum et velox videntur esse contraria, et similiter motus et quies. 5a. Quinto: nam licet sequatur ‘nullum animal currit; igitur nullus homo currit’, tamen non sequitur ‘omne animal currit; igitur omnis homo currit’, si enim nullus esset homo, possibile esset, quod omne animal curreret absque hoc, quod omnis homo curreret. Igitur videtur in contrariis consequentiam non valere in ipso, postquam consequentia in ipso dicitur, quando ex contrario antecedentis infertur contrarium consequentis.

2–3 per … positam] positam per unam coniunctionem M.

111

4 unum] add.s.l. M.

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 112.

Quaestiones Topicorum 6a. Sexto: nam licet iustitia sit virtus, possibile tamen est, quod haec sit falsa ‘iniustitia est vitium’; ergo videtur consequentiam in ipso non tenere in contrariis. Posito enim, quod omnes homines essent iusti, et quod nulla esset iniustitia, haec esset vera ‘iustitia est virtus’, et tamen haec esset falsa ‘iniustitia est vitium’ propter hoc, quod esset una affirmativa, cuius 5 subiectum pro nullo supponeret. 1b. In oppositum est Aristoteles in isto ii.84

f.120ra

Circa istam quaestionem primo aliqua sunt notanda, secundo respondendum est ad quaestionem. Quantum ad primum esset notandum, quid sit consequentia in ipso, sed hoc iam dictum est in quaestione immediate praecedenti.85 Secundo est notandum, quod quidam dicitur locus a contrario, ut ‘Socrates est aeger; igitur non est sanus’; | quidam vero est locus a contrariis, et est processus a duobus contrariis duarum contrarietatum ad alia duo contraria earundem contrarietatum per illam maximam: sicut oppositum in opposito, et propositum in proposito. Verbi gratia ‘si iustitia est virtus, iniustitia est vitium’. Tertio est notandum, quod locus a contrariis potest imaginari dupliciter: uno modo secundum consequentiam terminorum ad terminos, alio modo secundum consequentiam propositionum ad propositiones. Primo modo arguitur per locum a contrariis, quando ex eo, quod unus terminus praedicatur de alio, concludimus contrarium praedicati praedicari de contrario subiecti; verbi gratia ‘iustitia est virtus; ergo iniustitia est vitium’. Secundo autem modo arguitur per locum a contrariis, quando a contrario antecedentis arguitur ad contrarium consequentis; verbi gratia ‘si ad A esse iustum sequitur A esse virtuosum, tunc ad A esse iniustum sequitur A esse vitiosum’. Quarto notandum, quod propositiones dicuntur contrariae uno modo, quia sunt de contrario modo enuntiandi; isto modo istae sunt contrariae ‘omnis homo currit’ et ‘nullus homo currit’. Alio modo dicuntur contrariae, non quod sint de contrario modo enuntiandi, sed quia sunt de extremis

12 quidam] quibus M. 22 praedicati … subiecti] sic secundum sententiam EV subiecti praedicari de contrario praedicati M deficiunt CN. 84 85

Aristoteles, Top. ii,8, 113b27–114a7. ii qu. 9.

112

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 113.

Liber ii

5

10

15

20

25

30

contrariis, et hoc tripliciter: uno modo quia sunt de contrariis subiectis tantum, secundo modo quia sunt de contrariis praedicatis tantum, tertio modo quia sunt de contrariis subiectis et contrariis praedicatis. Exemplum primi ‘album est calidum, nigrum est calidum’; exemplum secundi ‘album est calidum, album est frigidum’; exemplum tertii ‘album est calidum, nigrum est frigidum’ vel sic ‘iustitia est virtus, iniustitia est vitium’. Istis sic praenotatis primo videndum est ad quaestionem, quid sit dicendum inspiciendo ad contrarietatem terminorum, secundo inspiciendo
ad contrarietatem propositionum. De primo dico primo, quod consequentia in ipso simpliciter loquendo non valet in contrariis attendendo contrarietatem penes terminos. Hoc probatur per aliquas rationes ante oppositum, quia non sequitur ‘album est calidum; ergo nigrum est frigidum’. Secundo dico, quod consequentia in ipso bene valet in contrariis attendendo contrarietatem penes terminos aliquibus condicionibus observatis. Prima quod propositiones compositae ex illis terminis sint in materia naturali, sicut sunt istae propositiones ‘iustitia est virtus, iniustitia est vitium’. Et propter defectum illius condicionis non sequitur ‘calidum est album; ergo frigidum est nigrum’ propter hoc, quod ista ‘calidum est album’ non est in materia | naturali nec ista ‘frigidum est nigrum’. Secunda condicio quod f.120rb extrema supponant pro aliquo. Et propter defectum illius condicionis non sequitur ‘iustitia est virtus; ergo iniustitia est vitium’, nam si omnes homines essent iusti, et nulla esset iniustitia, antecedens esset verum et consequens falsum propter hoc, quod subiectum consequentis pro nullo supponit. Tertio requiritur, quod duo extrema unius contrarietatis non contineantur sub altero extremo alterius contrarietatis. Et propter hoc non sequitur, si prodigalitas sit vitium, quod illiberalitas sit virtus, nam ambo illa extrema continentur sub li vitium, quod est extremum alterius contrarietatis. Quarto requiritur, quod utrobique sit idem modus contrarietatis, videlicet quod utrobique sit contrarietas extremi ad extremum vel utrobique medii ad medium, et non quod hic sit contrarietas extremi ad medium et ibi contrarietas medii ad extremum. Propter
hoc idem etiam non sequitur, si prodigalitas est vitium, quod illiberalitas sit virtus, quia contrarietas prodigalitatis

10 loquendo] add.i.mg. M. 15 observatis] sic E reservatis M servatis C. homines] sic C om. M; cf. argumentum 6a.

113

22

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 114.

Quaestiones Topicorum

f.120va

ad illiberalitatem est contrarietas extremi ad extremum, contrarietas vero virtutis ad vitium est contrarietas medii ad extremum. Ista quaestio posset sic probari: nam his condicionibus observatis nulla apparet instantia. Quantum ad propositiones sit prima conclusio, quod consequentia in ipso non valet in contrariis propositionibus, quae sunt de contrario modo enuntiandi. Patet, nam licet sequatur ‘omnis homo currit; ergo omnis homo movetur’, tamen non sequitur ‘nullus homo currit; ergo nullus homo movetur’; similiter licet sequatur ‘nullum animal currit; ergo nullus homo currit’, tamen non sequitur ‘omne animal currit; ergo omnis homo currit’, nam si nullus homo esset, antecedens posset esse verum consequente existente falso. Secunda conclusio: consequentia in ipso bene tenet in propositionibus contrariis de extremis contrariis observatis aliquibus condicionibus de praedictis quattuor condicionibus, non tamen oportet observare omnes. Unde non oportet observare constantiam terminorum. Unde sine constantia terminorum bene valet, sicut sequitur ‘si A est iustum, A est virtuosum’, ita ‘si B est iniustum, B est vitiosum’; supposito [adhuc] quod nullum iniustum esset, adhuc praedicta condicionalis esset vera, quia aequivalet uni consequentiae rectae, sicut hic ‘si asinus volat, asinus habet alas’, licet nullus asinus volet, nec aliquis asinus habeat alas. De consequentia e contrario sciendum est: Aristoteles videbatur de hoc exemplificare in littera, sicut patuit circa litteram; sed sciendum, | quod illud exemplum potest reduci ad privative opposita, et erat illud exemplum de sanitate et aegritudine et de euechia et cachechia.86

5

10

15

20

Ad rationes: 25 1a. Ad primam: illa solvitur, quia bene probat non valere consequentiam in ipso in contrariis propter defectum primae condicionis. 2a. Secunda autem arguit de consequentia e contrario et non in ipso. 3a. Ad tertiam de prodigalitate et illiberalitate: illa probat in contrariis non valere consequentiam in ipso, et hoc propter defectum tertiae et quartae 30 condicionis. 14 oportet] sic C om. M. 18 quia] sic C quae M. 86

15 sine] sic C sive(?) M.

Aristoteles, Top. ii,8, 113b35–114a1.

114

17 adhuc] sic M om. C.

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 115.

Liber ii 4a. Ad quartam dico, quod quies non opponitur contrarie motui sed privative. 5a. Ad quintam: illa arguit, quod consequentia in ipso non tenet in propositionibus contrariis de contrario modo enuntandi, et hoc bene con5 ceditur. 6a. Ad sextam: illa bene probat, quod consequentia in ipso non valet in contrariis attendendo contrarietatem penes terminos; et hoc propter defectum secundae condicionis constantiae terminorum. Et sic patet quaestio. Quaestio 11

10

Utrum in privative oppositis valeat consequentia in ipso et non consequentia e contrario.

15

20

25

30

1a. Et arguitur, quod in eis non valeat consequentia in ipso, sed bene consequentia e contrario. Probatur, nam privative opposita habent rationem contradictionis in subiecto apto nato, et propter hoc Aristoteles in v. Physicorum87 transmutationem, quae est secundum privationem et habitum, vocat secundum contradictionem; sed in contra
dictoriis valet consequentia e contrario; ergo in privative oppositis, quae servant rationem contradictionis in subiecto apto nato, dicitur valere consequentia e contrario et non in ipso. 2a. Secundo: quia licet sequatur ‘Socrates habet visum; ergo Socrates habet sensum’, tamen non sequitur ‘Socrates est privatus visu; ergo Socrates est privatus sensu’ propter hoc, quod li privatus includit negationem, et li visus est inferius ad sensum; modo ab inferiori ad superius cum negatione non valet consequentia. 3a. Tertio: nam licet sequatur ‘hoc est tangibile; ergo hoc est sensibile’, tamen non sequitur ‘hoc est intangibile; ergo hoc est insensibile’, licet bene sequatur e contrario ‘hoc est insensibile; ergo hoc est intangibile’. Unde non sequitur ‘hoc est intangibile; ergo hoc est insensibile’ patet, quia sol est intangibilis, et tamen non est insensibilis, unde est sensibilis visu, sed non est tangilibis propter hoc, quod caret qualitatibus tangibilibus.

87

Cf. Aristoteles, Phys. v,1, 225a12–14; 225b1.

115

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 116.

Quaestiones Topicorum

f.120vb

4a. Quarto: signando nomen privativum illius termini ‘album’ et sit ‘non album’; modo bene sequitur ‘album; ergo coloratum’, tamen non sequitur ‘non album;
ergo non coloratum’, sed bene e contrario ‘incoloratum; ergo non album’. | 1b. Oppositum patet per Aristotelem in littera,88 quia sicut sequitur 5 ‘visus; ergo habitus’, ita sequitur ‘caecitas; ergo privatio’; et sicut sequitur ‘videns; ergo habituatus’, ita sequitur ‘caecus; ergo privatus’. In illa quaestione primo aliqua sunt notanda, secundo ponendae sunt conclusiones. Quantum ad primum sciendum est, quod privatio capitur pluribus modis, sicut patet per Aristotelem v. Metaphysicae.89 Uno modo dicitur privatio carentia unius formae vel dispositionis circa aliquod subiectum, cuius nec genus nec species aptum natum est habere illam dispositionem. Isto modo accipiendo privationem possumus dicere plantam esse privatam visu. Secundo modo accipitur privatio pro carentia formae alicuius vel dispositionis circa aliquod subiectum, cuius species non est apta nata habere illam formam vel dispositionem, tamen genus illius subiecti aptum natum est habere illam formam vel dispositionem. Isto modo dicimus talpam privatam visu, quia licet species talpae non sit apta nata habere visum, tamen eius quod est animal, scilicet genus. Tertio modo accipitur privatio pro carentia alicuius dispositionis circa aliquod subiectum, quod secundum propriam speciem aptum natum est habere illam dispositionem, licet non pro tali tempore. Isto modo catulum ante nonum diem dicimus esse privatum visu. Quarto modo accipitur pro carentia alicuius dispositionis perfectae circa aliquod subiectum, licet illud subiectum aliqualiter habeat illud. Isto modo hominem habentem pedes turpes et malos
dicimus carere pedibus. Quinto modo accipitur privatio pro carentia alicuius dispositionis circa aliquod subiectum, quod est aptum natum habere illam dispositionem pro tali tempore
et pro tali loco. Et isto modo hominem non habentem oculos dicimus privatum visu et esse caecum. Et secundo sciendum, quod termini significantes talem carentiam et connotantes talem aptitudinem dicuntur termini privativi, sicut est hic terminus ‘caecus’ et hic terminus ‘surdus’ et consimiles. 88 89

Aristoteles, Top. ii,8, 114a8–13. Aristoteles, Met. v, 22, 1022b22–23a7.

116

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 117.

Liber ii

5

10

15

20

25

30

Tertio notandum, quod omnis terminus privativus includit negationem et in hoc convenit cum termino negativo, sed differt per hoc ab eo, quod connotat aliquid poni, sed terminus negativus non connotat aliquid poni. Quarto notandum, quod etiam quilibet terminus privativus includit habitum, quod patet in definitione exprimente quid nominis termini privativi, in qua ponitur nomen habitus, unde ‘caecum’ licet includat habitum, hoc tamen est cum negatione. Unde volentes notificare quid nominis huius termini ‘caecus’ | dicimus, caecum est, quod aptum natum est habere visum, f.121ra sed non habet. Quinto sciendum, quod aliqui dicunt, quod in definitione exprimente quid nominis termini privativi negatio debet praeponi nomini habitus, alii autem dicunt, quod debeat postponi. Exemplum primi: ‘caecum est, quod non habet visum, tamen aptum natum est habere visum’; ecce qualiter hic negatio praeponitur illi nomini ‘visum’ et significat habitum et dispositionem, cuius quidem dispositionis hoc nomen ‘caecus’ significat carentiam. Exemplum secundi: ‘caecum est, quod visum non habet, tamen aptum natum est habere’, ecce qualiter hic negatio postponitur nomini significanti habitum. Quantum ad secundum sit prima conclusio: si in definitione exprimente quid nominis termini privativi negatio debeat postponi termino significanti habitum, tunc in privative oppositis bene valet consequentia in ipso. Verbi gratia nam sicut sequitur ‘Socrates habet visum; ergo habet sensum’, ita sequitur ‘Socrates visum non habet; ergo Socrates sensum non habet’ vel sic ‘Socrates visu caret; ergo Socrates sensu caret’. Secunda conclusio quod tunc in privative oppositis non valet consequentia e contrario. Patet hoc, quia licet sequatur ‘Socrates habet visum; ergo Socrates habet sensum’, tamen non sequitur ‘Socrates sensu caret’ vel ‘sensum non habet; ergo Socrates visu caret’ vel ‘visum non habet’, potest enim carere sensu auditus et non sensu visus, et tunc sensum non habet, licet visum habet. Tertia conclusio secundum istos, qui dicunt, quod in definitione exprimente quid nominis termini privativi negatio debeat praeponi termino significanti habitum: in privative oppositis non valet consequentia in ipso. Probatur, quia licet sequatur ‘Socrates habet visum; ergo habet sensum’,

6 caecum] tantum(?) M.

10 Quinto] secundo M.

117

12 est] sic E om. M.

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 118.

Quaestiones Topicorum tamen non sequitur ‘Socrates non habet visum; ergo non habet sensum’ propter hoc, quod ad negationem inferioris non sequitur negatio superioris; modo sensus est superior ad visum; ergo ad negationem visus non sequitur negatio sensus. Quarta conclusio secundum eosdem, qui dicunt negationem debere 5 praeponi: in privative oppositis bene valet consequentia e contrario. Probatur, nam sicut sequitur ‘Socrates habet visum; ergo habet sensum’, ita sequitur ‘Socrates caret sensu; ergo caret visu’; nam ad negationem superioris bene sequitur negatio inferioris. Secundum hoc rationes hinc inde vadunt viis suis etc.

10

Quaestio 12 Utrum in relative oppositis valeat consequentia in ipso.

f.121rb

1a. Et arguitur primo quod non, quia ‘sensibile’ et ‘sensus’ opponuntur relative et similiter ‘intellegibile’ et ‘intellectus’; et tamen non sequitur ‘sensibile est intellegibile; ergo sensus est intellectus’, quod tamen | oporteret, si in relative oppositis semper valeret consequentia in ipso. 2a. Secundo: ‘sensibile’ et ‘sensus’ opponuntur relative et similiter ‘scibile’ et ‘scientia’; et tamen non sequitur ‘sensibile est scibile; ergo sensus est scientia’ propter hoc, quod antecedens est verum et consequens falsum; et tamen talis consequentia deberet valere, si in relative oppositis valeret consequentia in ipso, sicut bene potest apparere per descriptionem consequentiae in ipso. 3a. Tertio: nam non sequitur ‘pater est servus; ergo filius est dominus’; ergo quaestio est falsa. Consequentia tenet ex eo, quod sicut ‘pater’ et ‘filius’ opponuntur relative, ita ‘dominus’ et ‘servus’ assumpta descriptione
consequentiae in ipso. 4a. Quarto: nam licet sequatur ‘hoc est magnum; ergo hoc est totum’, tamen non sequitur ‘hoc est parvum; ergo hoc est pars’; et tamen utrobique deberet esse bona consequentia, si in relative oppositis semper teneret consequentia in ipso, postquam ‘totum’ et ‘pars’ sunt relative opposita et similiter ‘magnum’ et ‘parvum’. 25 et] cor.i.mg. ex est M.

118

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 119.

Liber ii 5a. Quinto: sicut ‘caput’ et ‘caputiatum’ sunt ad invicem relative opposita, ita ‘cauda’ et ‘caudatum’; et tamen licet caputiatum sit caudatum, non tamen caput est cauda, quod tamen deberet esse in relative oppositis, si valeret consequentia in ipso. 5 6a. Sexto: posito quod non sint multi scholares, et de paucis, qui sunt, pauci sunt praesentes, tunc non sequitur ‘pauci scholares sunt praesentes; ergo multi scholares sunt absentes’; et tamen talis consequentia deberet valere, si in relative oppositis deberet valere consequentia in ipso. Sed quod facta consequentia non valeat, patet, nam antecedens potest esse verum 10 consequente existente falso, postquam tam antecedens quam consequens est propositio affirmativa, et subiectum antecedentis supponit pro aliquo, subiectum vero consequentis non. 1b. In oppositum est Aristoteles in ii. huius,90 nam si duplum est multiplex, tunc subduplum est submultiplex, et sicut sequitur ‘duplum est; ergo 15 multiplex
est’, ita sequitur ‘subduplum est; ergo submultiplex est’. Notandum est hic, quod in relative oppositis consequentia in ipso potest imaginari uno modo ratione terminorum ad terminos in praedicando, alio modo ratione propositionum ad propositiones in consequendo. Exemplum primi: sicut haec est vera ‘duplum est multiplex’, sic haec est vera ‘subdu20 plum est submultiplex’. Exemplum secundi: sicut illa consequentia est bona ‘duplum est; ergo multiplex est’, ita haec est bona ‘subduplum est; ergo submultiplex est’. Isto notato primo videndum est, an in relative oppositis valeat consequentia in ipso ratione terminorum ad terminos in praedicando, secundo 25 videndum est, an in eis | valeat consequentia in ipso ratione propositionum f.121va in consequendo. Quantum ad primum sciendum quod ad hoc, quod valeat consequentia in ipso in relative oppositis respiciendo praedicationem terminorum, requiruntur quattuor condiciones. Prima condicio, quod praedicatio non sit 30 accidentalis, sed per se; et propter defectum illius condicionis non sequitur ‘pater est servus; ergo filius est dominus’ propter hoc, quod haec non est per se, sed per accidens. Similiter propter defectum eiusdem condicionis non

90

Aristoteles, Top. ii,8, 114a15–16.

119

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 120.

Quaestiones Topicorum sequitur ‘caputiatum est caudatum; ergo caput est cauda’, haec enim non est per se, sed per accidens ‘caputiatum est caudatum’. Secunda condicio, quod duo correlativa unius oppositionis non contineantur sub uno correlativo alterius oppositionis; et propter defectum illius condicionis non sequitur ‘sensibile est intellegibile; ergo sensus est intellectus’, quia sub li intellegibile continentur tam ‘sensus’ quam ‘intellectus’ quam etiam ‘sensibile’. Similiter propter defectum illius condicionis licet sequatur ‘hoc est magnum; ergo hoc est totum’, tamen non sequitur ‘hoc est parvum; ergo hoc est pars’, nam ista ambo correlativa ‘magnum’ et ‘parvum’ continentur sub li totum. Tertia condicio, quod termini supponant pro aliquo; et propter defectum illius condicionis in casu possibili non sequitur ‘pauci scholares sunt praesentes; ergo multi sunt absentes’. Sed circa illam condicionem sciendum, quod forte aliquis diceret: postquam relativa sunt simul natura per Aristotelem in Praedicamentis,91 et sic se habent, quod posito uno ponitur et reliquum, et destructo uno destruitur et reliquum, videtur, quod si aliquid affirmative verificatur de uno illorum correlativorum, quod tunc etiam de reliquo aliquid posset affirmative verificari propter
hoc, quod posita constantia unius ponitur et constantia alterius; ergo videtur non posse vere dici in terminis relativis aliquam consequentiam non valere pro tanto, quod unus illorum in antecedente pro aliquo et reliquus in consequente non supponit pro aliquo; unde videtur, quod si unus eorum supponit pro aliquo, quod et reliquus. Breviter dico, quod non oportet, nam licet ‘creatum’ et ‘creatibile’ dicantur ad invicem correlative, tamen non sequitur ‘creatum est; ergo creatibile est’, nec oportet, si ‘creatum’ supponit pro aliquo, quod est, quod ergo et ‘creatibile’. Idem est de istis terminis ‘prius’ et ‘posterius’; idem est de istis terminis ‘scientia’ et ‘scibile’, multa enim sunt scibilia, quorum scientiae non sunt. Sed tunc restat dicendum ad auctoritatem Aristotelis,92 qua dicebatur relativa esse simul natura. Breviter dico, quod per hoc Aristoteles non in-

18 aliquid] aliquod M. 91 92

31–121.1 intendebat] intendebit M.

Aristoteles, Cat. 7, 7b15 sq. Aristoteles, Cat. 7, 7b15 sq.

120

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 121.

Liber ii

5

10

15

20

25

30

tendebat, quod si unus terminorum relativorum supponat pro aliquo, quod est, quod tunc et reliquus. | Sed per auctoritatem Aristoteles voluit, quod f.121vb intellectus non potest intellegere unum relativorum, nisi quod intellegat reliquum per hoc, quia in conceptu unius includatur sive implicetur conceptus alterius. Ad aliam auctoritatem, qua dicebatur: posito uno correlativorum ponitur et reliquum, verum est. Sed non oportet, quod talis positio utrobique designetur per verbum eiusdem temporis, sed sufficit, quod hoc per verbum unius temporis, et illud per verbum alterius, nam non sequitur ‘scibile est; ergo eius scientia est’, sed bene sequitur ‘ergo eius scientia erit’ vel ‘potest esse’. Similiter non sequitur ‘prius est; ergo posterius est’, sed bene ‘posterius erit’. Nec sequitur ‘posterius est; ergo prius est’, sed bene ‘prius fuit’. Quarta condicio, quod termini relative oppositi, in quibus arguitur, sunt per se et proprie in praedicamento ad aliquid; et propter defectum illius condicionis non valebat argumentum factum de scibilibus et scientia nec de sensu et de sensibili, intellectu et intellegibili, quia illi termini non sunt per se et proprie in praedicamento ad aliquid. Sed tunc restat videre, quid requiratur ad hoc, quod aliqui termini sunt per se et proprie in praedicamento ad aliquid. Pro quo sciendum quod Aristoteles in Praedicamentis93 ponit duas definitiones relativorum, quarum una est: ad aliquid dicuntur, quaecumque hoc ipsum, quod sunt, aliorum dicuntur. Alia definitio: ad aliquid dicuntur, quorum esse est ad aliquid se habere. Prima definitio convenit tam terminis, qui sunt in praedicamento ad aliquid per se, quam etiam terminis, qui sunt in praedicamento ad aliquid per accidens, licet per se in aliis praedicamentis, sicut sunt isti termini ‘scientia, sensibile, scibile’ etc. Secunda autem definitio convenit solum terminis per se, quia solum illa dicuntur esse ad aliquid, quorum esse est ad aliquid; et ergo, quia esse patrem est esse ad aliud, esse filium est esse ad aliud, et esse dominum est esse ad aliud, et esse servum est esse ad aliud etc., praedicti termini ‘pater’ et ‘filius’ etc. dicuntur esse per se in praedicamento ad aliquid. Sed quia esse sensum non est esse ad aliud, nec esse scientiam 4 per hoc] primo(?) M. || includatur] includitur M. nam] sic C om. M. 32 aliud] aliquid M. 93

Aristoteles, Cat. 7, 6a36–37; 8a31–32.

121

9 illud] sic C ideo M. ||

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 122.

Quaestiones Topicorum est esse ad aliud, nec esse caput est esse ad aliud etc., praedicti termini non dicuntur in praedicamento ad aliquid per se, licet bene per accidens. Quantum ad secundum non plus nec minus dicatur de consequentia in ipso in relative oppositis quoad propositiones, sicut dicebatur de propositionibus contrariis,94 quae erant contrariae ratione terminorum et non 5 contrariae ratione modi enuntiandi contrarie.

f.122ra

Rationes vadunt viis suis et sunt solutae. Sequitur alia quaestio. | Quaestio 13 Utrum locus a simpliciter ad magis et minus valeat et e converso, id est utrum valeat consequentia a positivo ad comparativum et e converso.

10

1a. Et arguitur primo quod non, quia non sequitur ‘homo est animal; ergo magis homo est magis animal’. 2a. Secundo: quia non sequitur ‘album est coloratum; ergo magis album 15 est magis coloratum’. 3a. Tertio: non sequitur ‘potare est bonum; ergo magis potare est magis bonum’. 4a. Quarto: nam non sequitur ‘album est dulce; ergo magis album est magis dulce’. 20 5a. Quinto: non sequitur ‘uti cibo calido est bonum infirmo; ergo uti cibo magis calido est magis bonum infirmo’. 6a. Sexto: nam licet sequatur ‘hoc est album; ergo hoc est extensum’, non tamen sequitur ‘hoc est magis album; ergo hoc est magis extensum’. 7a. Septimo: licet sequatur ‘hoc est nigrum; ergo hoc est coloratum’, 25 tamen non sequitur ‘hoc est magis nigrum; ergo hoc est magis coloratum’. 8a. Octavo: licet sequatur ‘hoc est sanum; ergo hoc est calidum’, tamen non sequitur ‘hoc est sanius; ergo hoc est calidius’; et adhuc minus sequitur in extremo gradu quam in comparativo gradu.

10 ad] sic CENV a illud (?) M. 94

23 sequatur] sequitur M.

ii qu. 10.

122

28 est1] add.s.l. M.

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 123.

Liber ii 1b. In oppositum est Aristoteles in illo ii.95 dicens, si simpliciter ad simpliciter, tunc magis ad magis et maxime ad maxime.

5

10

15

20

25

30

In ista quaestione primo ponenda est una distinctio, secundo est respondendum ad quaestionem. Quantum ad primum sciendum est, quod locus a simpliciter ad magis potest esse duplex. Uno modo quod sit ab uno simpliciter ad unum magis vel minus, id est ab uno positivo ad unum comparativum; alio modo quod sit a pluribus simpliciter ad plura magis, hoc est a pluribus positivis ad plures comparativos. Tunc quantum ad secundum sit prima conclusio, quod locus ab uno positivo ad unum comparativum tenet negative. Verbi gratia ‘Socrates non est albus; ergo Socrates non est aliquo magis albus’. Similiter ‘Socrates non est albus; ergo Socrates non est aliquo minus albus’. Probatur, nam positivus se habet ad comparativum vel ad positivum sumptum cum hoc adverbio ‘magis’ vel ‘minus’, sicut totum in modo ad suam partem,
et locus a toto in modo ad suam partem non valet nisi negative. Secunda conclusio, quod locus a comparativo ad positivum valet affirmative. Probatur ex eo, quod locus a parte in modo ad suum totum valet affirmative; modo comparativus vel aequivalens comparativo, sicut est positivus sumptus cum hoc adverbio ‘magis’, habet se sicut pars in modo | ad f.122rb suum totum, et hoc
est ad positivum. Ex hoc sequitur illam consequentiam esse bonam ‘Socrates est magis albus Platone; ergo Socrates est albus, et etiam Plato est albus’, postquam comparatio in aliquo, saltem proprie dicta, de qua hic intenditur, praesupponit in utroque comparabilium reperiri illud, secundum quod fit comparatio. Ulterius sequitur hanc esse veram ‘nulla propositio est falsior ista “deus est deus” ’; patet hoc, nam si aliqua esset falsior ea, tunc secundum conclusionem ipsa esset falsa; modo hoc est falsum. Consimili modo sequitur hanc esse falsam ‘deus est melior diabolo’, et similiter hanc ‘diabolus est peior deo’, et hoc accipiendo comparationem proprie; nihilominus accipiendo comparationem improprie et abusive illae

12 albus1] sic CEV albinus ut videtur M et fortasse N item tribus in locis sequ. || aliquo] alicui CMV om. EN. 13 aliquo] alicui CM om. ENV; totus locus dubius. 15–16 et … partem] om. M et talis consequentia C. 95

Aristoteles, Top. ii,11, 115b4 sq.; cf. 10, 114b37 sq.

123

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 124.

Quaestiones Topicorum

f.122va

bene concederentur ‘deus est melior diabolo’ et consimiles. Sed diceres: si nulla esset falsior illa ‘deus est deus’, tunc ipsa esset falsissima. Neganda est consequentia; sed si deberet valere, deberet sic argui: ‘nulla est falsior ea; et ipsa est falsa; ergo ipsa est falsissima’; et tunc secunda pars antecedentis esset falsa. Quia tactum est de comparatione proprie dicta et comparatione abusiva, sciendum est, quid sit comparatio proprie dicta et comparatio abusiva. Unde comparatio proprie dicta tunc est, et ad eam hoc requiritur, quod in utroque comparabilium reperiatur illud, in quo fit comparatio, licet secundum magis et minus. Et ergo posito, quod Brunellus esset niger, et Martinus esset albus, haec esset vera secundum comparationem proprie dictam ‘Brunellus est nigrior Martino’, et similiter haec ‘Martinus est albior Brunello’. Sed comparatio abusiva potest fieri uno modo, si duo comparentur ad invicem secundum aliquam dispositionem convenientem uni et non alteri; et secundum illam comparationem bene dicimus deum esse meliorem diabolo, diabolum esse peiorem deo. Alio modo potest fieri comparatio abusiva, si duo comparentur ad invicem secundum aliquam dispositionem in utroque debiliter repertam; illo modo dicimus de duobus vinis unum illorum esse melius alio vino, licet utrumque sit malum; et ergo accipitur ‘melius’ pro ‘minus malo’. Sit ergo sic dictum de consequentia, qua arguitur ab uno simpliciter ad unum magis vel minus et e converso, seu ab uno positivo ad unum comparativum et e converso. Nunc | restat videre de consequentia, qua arguitur a pluribus positivis ad plures comparativos. Circa quod sciendum, quod ad hoc, quod talis consequentia valeat, requiritur, quod uterque terminorum suscipiat comparationem; et propter defectum istius non sequitur ‘homo est animal; ergo magis homo est magis animal’, quia isti termini ‘homo’ et ‘animal’ non suscipiunt comparationem. Et propter hoc, licet sequatur ‘hoc est album; ergo hoc est coloratum’, tamen non sequitur ‘hoc est magis album; ergo hoc est magis coloratum’;
nam licet hic terminus ‘albus’ suscipiat comparationem, tamen hic terminus ‘coloratus’ non. Secundo requiritur, quod in propositione, qua primo positivus praedicatur de positivo, non sit praedicatio accidentalis, sed per se. Et propter defectum illius condicionis non sequitur ‘dulce est album; ergo magis dulce est magis album’, nam haec non

19 vino] lectio dubia, fortasse ratio M. || pro] quod M.

124

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 125.

Liber ii est per se ‘dulce est album’, sed per accidens. Propter hoc etiam non sequitur ‘potare est bonum; ergo magis potare est magis bonum’, et sic de pluribus aliis. Tertia condicio, quod etiam in propositione, qua positivus praedicatur de positivo, sit praedicatio per se, sicut propriae passionis de suo subiecto. 5 Et propter defectum huius condicionis non sequitur ‘album est extensum; ergo magis album est magis extensum’. His autem tribus condicionibus observatis una cum constantia terminorum consequentia a pluribus positivis ad plures comparativos valet. Rationes autem in oppositum sunt solutae. Et sic patet quaestio. Quaestio 14

10

Utrum locus ab appositione valeat. 1a. Et arguitur primo quod non per aliquas instantias, nam licet albedo apposita alicui faciat ipsum album, non tamen propter hoc sequitur, quod albedo sit alba; quod tamen videretur sequi, si locus ab appositione valeret. 15 2a. Secundo: anima addita corpori facit corpus animatum absque hoc, quod anima sit animata. 3a. Tertio: aqua frigida addita calci vivae facit calcem calidam absque hoc, quod aqua frigida erat calida; et similiter est de aqua calida addita plastro recenti. 20 4a. Quarto: croceum additum viridi facit totum viride absque hoc, quod croceum erat viride. 5a. Quinto: aqua frigidissima addita aquae calidissimae facit totum tepidum absque
hoc, quod aliqua illarum aquarum erat prius tepida. Propter huiusmodi instantias videtur, quod non valeat locus ab appo25 sitione. 1b. In oppositum est Aristoteles in illo ii. et etiam in iii. huius.96 Circa | illam quaestionem sciendum, quod locus ab appositione valet ad f.122vb problemata de simplici inhaerentia et etiam ad problemata comparativa et

16 animata] animatum M. 96

18 calida2] frigida scribendum?

Aristoteles, Top. ii,11, 115a26 sq.; iii,3, 118b10 sq.

125

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 126.

Quaestiones Topicorum non contracta et etiam ad problemata comparativa et contracta ad bonum vel ad malum. Quantum ad primum, videlicet quantum ad problemata de simplici inhaerentia non comparativa nec contracta, dico quod valet locus ab appositione per illam maximam: si aliquid apponitur alicui, quod prius non erat tale, et appositum reddit illud, cui apponitur, tale, tunc appositum erat tale. Verbi gratia sicut illud, quod appositum non albo reddit ipsum album, id est album. Sed oporteret illam maximam modificare, unde dico: ad hoc, quod ipsa teneat, requiruntur duae condiciones, quarum prima quod illud, quod apponitur, non sit forma substantialis nec accidentalis eius, sed ambo sic se habeant, quod utrumque eorum erat seorsum existens, antequam unum eorum erat appositum alteri. Et propter defectum huius condicionis non sequitur ‘albedo addita corpori facit ipsum album; ergo albedo est alba’. Similiter propter defectum eiusdem condicionis non sequitur ‘anima apposita corpori facit ipsum animatum; ergo anima est animata’, nam hic appositum et illud, cui fit appositio, non sic se habent, quod ante appositionem factam quodlibet eorum erat seorsum existens. Secunda condicio, quod appositum sic se habeat, quod per solam iuxtapositionem et non per alterationem, quae fit mediante actione et passione appositi et illius, cui fit appositio, reddat illud tale, cui fit appositio. Et propter defectum illius condicionis non oportet, quod licet aqua frigida addita calci vivae reddat ipsam calidam, quod ergo aqua frigida prius erat calida, nam aqua frigida non reddit calcem vivam calidam per solam iuxtapositionem, sed per alterationem, quae fit mediante actione et passione aquae frigidae
et calcis vivae ad invicem. Similiter de croceo addito viridi. Unde cum appositum et illud, cui fit appositio, sunt activa et passiva ad invicem, aliquando alterabunt[ur] se non ad qualitatem appositi nec ad qualitatem illius, cui fit appositio, sed ad qualitatem tertiam a qualitate appositi et a qualitate illius, cui fit appositio. Secundo dico, quod locus ab appositione etiam valet ad problemata comparativa non contracta per illam maximam: si appositum alicui efficit ipsum magis tale, appositum erat magis tale. Verbi gratia ut quod appositum

6 appositum1] sic CENV oppositum M. 9 maximam] maxime M. 11 se] sic CV om. M. 22 aqua] sic CV aliqua M item tribus in locis sequentibus.

126

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 127.

Liber ii

5

10

15

20

minus albo reddit albius, est albius. Et illa maxima | observatis duabus f.123ra prioribus condicionibus apposita tertia
valet, videlicet quod illud, quod efficit alterum magis tale, efficit ipsum magis tale de sua natura et non per accidens. Et per hoc solvitur illa instantia, quae solet fieri: ‘divitiae appositae homini malo reddit ipsum magis malum; ergo divitiae sunt magis malae’. Breviter non sequitur propter hoc, quod divitiae reddunt hominem magis malum per accidens et non de natura divitiarum. Tertio dico, quod locus ab appositione valet ad problemata comparativa contracta per illam maximam: propositis duobus bonis, quorum utrumque addatur eidem bono tertio, idque reddit illud bonum tertium melius, illud erat melius. Et illa maxima debet modificari, sicut manifestat eam Aristoteles in littera,97 videlicet quia neutrum illorum duorum bonorum sit instrumentum boni tertii, cui fit appositio. Et per hoc solvitur instantia, quae solet fieri de serra et falce, nam proposita serra et falce quodlibet eorum est bonum, et si serra addatur alicui arti fabrili, reddit ipsam meliorem quam falx addita eidem – faber enim praeeligeret artem fabrilem et serram quam artem fabrilem et falcem, esset enim sibi utilius – et tamen serra non est melior falce. Propter istam instantiam apponitur, quod neutrum bonorum appositorum alicui tertio sit instrumentum vel usus vel operatio boni tertii, cui fit appositio. Rationes sunt solutae etc. Quaestio 15 Utrum sit bonus locus arguendo a secundum quid ad simpliciter. 1a. Et arguitur quod non, quia ubi arguendo committitur fallacia, ibi non

25 est bonus locus; sed hoc est in arguendo
a secundum quid ad simpliciter,

sicut patet per Aristotelem in i. Elenchorum;98 igitur etc. 2a. Secundo: quia non sequitur ‘Aethiops est albus secundum dentes; ergo Aethiops est albus’; et tamen deberet valere consequentia, si esset bonus locus arguendo a secundum quid ad simpliciter. 3–4 non per accidens] per accidens non M. 97 98

Aristoteles, Top. iii,3, 118b10 sq. Aristoteles, se 5, 166b37 sq.

127

11 modificari] sic C notificari M.

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 128.

Quaestiones Topicorum

f.123rb

3a. Tertio: quia non sequitur ‘Aristoteles est homo mortuus; ergo Aristoteles est homo’; et tamen deberet esse bona consequentia, si quaestio esset vera. Quod non sit bona | patet, quia antecedente existente vero consequens est falsum. 4a. Quarto: similiter non sequitur ‘in aestate expedit uti cibis frigidis; ergo expedit uti frigidis’; et tamen talis consequentia deberet valere, si quaestio esset vera. 5a. Quinto: non sequitur ‘Socrates est naturaliter castus; ergo Socrates est castus’; et tamen deberet sequi, si quaestio esset vera. Quod non sequatur, patet, quia non sequitur ‘Socrates de natura sua inclinatus est ad castitatem; ergo Socrates est castus’, quia antecedens potest esse verum consequente existente falso; sed idem est ‘naturaliter esse castum’ et ‘de natura sua esse inclinatum ad castitatem’. 6a. Sexto: non sequitur ‘Socrates est albus monachus; igitur Socrates est albus’; et tamen deberet sequi, si quaestio esset vera. 7a. Septimo:
non sequitur ‘divitiae sunt malae insipienti; ergo divitiae sunt malae’. 8a. Octavo: ‘bonum est mactare patrem suum in Trivalli
s;99 ergo bonum est mactare patrem suum’. 9a. Nono: nec sequitur ‘expedit infirmis uti medicina; ergo expedit uti medicina’. 1b. In oppositum est Aristoteles circa finem huius ii.,100 ubi dicit, si aliquid contingit inesse alicui secundum quid aut secundum ubi, contingit ei inesse et simpliciter.

5

10

15

20

Breviter circa illam quaestionem non restat aliud requirere quam condicio- 25 nibus observatis quattuor, an valeat arguere a secundum quid ad simpliciter. Unde est notandum, quod quattuor sunt condiciones impedientes consequentiam a secundum quid ad simpliciter, quibus impedimentis amotis valet arguere a secundum quid ad simpliciter, et hoc per locum a parte subiectiva ad suum totum vel a parte in modo ad suum totum, secundum quod 30 determinatio est essentialis vel accidentalis. 5 uti cibis] vertitibus(?) M. 99

Cf. Aristoteles, Top. ii,11, 115b23 sq. Top. ii,11, 115b11 sq.

100 Aristoteles,

128

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 129.

Liber ii

5

10

15

20

25

30

Unde prima condicio est, si determinatio vel dispositio innata convenire toti et parti attribuitur toti secundum partem vel rationem partis, secundum quam totum non est innatum denominari. Verbi gratia si sic argueretur ‘Socrates est albus secundum dentes; ergo Socrates est albus’, hic enim albedo, quae innata est convenire tam Socrati quam partibus eius, attribuitur Socrati ex eo, quod inest dentibus eius, ratione quorum non est innatus denominari totus Socrates; ex hoc enim quod dentes Socratis | sunt f.123va albi, non dicimus Socratem esse album. Nihilominus si aliqua dispositio attribueretur toti ex hoc, quod inesset parti, a qua innatum esset denominari totum, bene valeret consequentia a secundum quid ad simpliciter, ut si sic argueretur ‘Socrates est crispus secundum caput; ergo Socrates est crispus’, crispitudo enim ex hoc, quod inest capiti Socratis, denominamus Socratem esse crispum. Similiter ‘Socrates est sapiens secundum animam; igitur est sapiens’. Secunda condicio: si terminus, cui apponitur determinatio, sit dictus aequivoce, non tamen pure, sed analogice, non valet consequentia a secundum quid ad simpliciter seu a termino sumpto cum determinatione. Et propter hoc non sequitur ‘Socrates est naturaliter castus; ergo Socrates est castus’, quia hic terminus ‘castus’ dictus est non univoce de habente habitum castitatis et de illo, qui inclinatus est et dispositus ad talem habitum castitatis; modo sicut non sequitur ‘Socrates est inclinatus ad castitatem; ergo Socrates est castus’, ita nec sequitur ‘Socrates est naturaliter castus; ergo est castus’, quia ‘naturaliter est castus’ idem est quod ‘inclinatus ad castitatem’. Tertia condicio: si determinatio addita termino trahat ipsum ad supponendum pro aliis quam supponeret sine determinatione tali, non bene arguitur a secundum quid ad simpliciter. Et propter hoc non sequitur ‘Aristoteles est homo mortuus; ergo Aristoteles est homo’, quia in antecedente li homo per li mortuus trahitur ad supponendum pro hominibus, qui fuerunt, pro quibus non supponit in ista ‘Aristoteles est homo’. Propter idem etiam non sequitur ‘Antichristus est homo generandus; ergo est homo’; nec sequitur ‘Antichristus est opinabilis; ergo Antichristus est intelligibilis; ergo

8 dicimus] dicamus M. 12 crispitudo … inest] hunc ordinem verborum habent MN ex hoc enim quod crispitudo inest malim. 32 Antichristus1 … ergo1] sic M om. N cf. Arist. SE 5, 167a1 et Buridani Qu. Elenchorum qu. 17.1.1 & 17.4.1.

129

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 130.

Quaestiones Topicorum

f.123vb

Antichristus est’; nec sequitur ‘expedit uti cibis frigidis in aestate; ergo expedit uti cibis frigidis’, quia ibi fit determinatio ad tempus aestivum; et ita de consimilibus. Quarta condicio: quando dictum simpliciter et sua determinatio innata sunt esse duae determinationes alicuius tertii, non valet arguere a secundum 5 quid ad simpliciter. Et propter | hoc non sequitur ‘Socrates est albus monachus; ergo Socrates est albus’; nec sequitur ‘Socrates est magnus clericus; ergo Socrates est magnus’, quia ista duo ‘albus’ et ‘monachus’ possunt esse determinationes unius tertii, et propter hoc ab ipsis duobus non arguitur bene ad unum eorum seorsum. 10 Istis quattuor impedimentis amotis valet arguere a secundum quid ad simpliciter per locum a parte subiectiva ad suum totum vel a parte totius in modo ad suum totum. Et secundum hoc rationes factae et auctoritates in oppositum sunt solutae. Et sic est finis quaestionum ii. libri.

15

2 cibis] sic V altaribus M cibariis hic et in loco praecedenti N.

130

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 131.

LIBER III Quaestio 1 Circa initium iii. Topicorum quaeritur primo, utrum termini concreti, sicut sunt ‘iustum, album’, sint per se in genere.

5

10

15

20

25

1a. Et arguitur quod non auctoritate Aristotelis,101 qui ponit talem considerationem: illud, quod est per se in genere, est melius illo, quod non est per se in genere. Et exemplificat sicut ‘iustitia’, quae est per se in genere, est melior ‘iusto’, quod non est per se in genere. 2a. Secundo: si hic terminus ‘iustum’ esset per se in genere, vel in genere substantiae vel aliquo alio; sed non in genere substantiae propter hoc, quod hic terminus ‘iustum’ non praedicatur in quid de pronominibus demonstrantibus substantiam; nec potest dici, quod sint in alio genere a genere substantiae propter hoc, quod nullius alius generis praedicatio de hoc termino ‘iustum’ est per se; haec enim non est per se ‘iustum est quantita[ti]s’ nec haec ‘iustum est qualitas’; et sic de aliis generibus accidentis. 1b. In oppositum arguitur: genera distribuuntur penes distinctos modos praedicandi de substantiis primis sicut in genere substantiae; illi vero termini, qui praedicantur de substantiis primis in quantum vel in quot, sunt in praedicamento quantitatis et sic de aliis; sed termini concreti praedicantur de substantiis primis non in quid sed in quantum vel in quot et sic de aliis; igitur sunt in praedicamento, licet non in praedicamento substantiae. Unde hic terminus ‘iustus’ | praedicatur de Socrate in quale, cum enim quaerimur f.124ra ‘qualis est Socrates’, convenienter contingit respondere ‘iustus’; quare hic terminus ‘iustus’ est in genere qualitatis et non solum hic terminus ‘iustitia’, eius abstractum.

10–11 pronominibus demonstrantibus] propositionibus demonstrativis M. alius] add.i.mg. M. || praedicatio] praedicatur M. 20 sed] secundum M. 101 Aristoteles,

Top. iii,1, 116a24 sq.

131

12

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 132.

Quaestiones Topicorum 2b. Secundo: nam Aristoteles v. Metaphysicae102 dicit: ‘aequalitas’ est
ad aliquid, quia ‘aequale’ est ad aliquid, ‘similitudo’ est ad aliquid, quia ‘simile’ est ad aliquid; unde Aristoteles dicit abstracta esse in genere ex eo, quod eorum concreta sunt in genere. 3b. Tertio: nam Aristoteles in Praedicamentis103 enumerans praedica- 5 menta exemplificat de multis in concreto, quod non faceret, nisi termini concreti ita essent in genere sicut abstracti. Circa illam quaestionem primo est distinguendum, secundo respondendum est de quaesito. Quantum ad primum, quod prima distinctio est illa: aliquid esse in genere, quantum sufficit ad propositum, intellegitur dupliciter: uno modo aliquid esse in genere praedicamentali, alio modo in genere boni. Secunda distinctio: aliquid esse in genere praedicamentali intellegitur dupliciter: uno modo per se, alio modo per accidens. Et capio ‘esse in genere praedicamentali’ eo modo, quo attribuitur terminis esse in aliquo genere praedicamentali. Per accidens est ipsum denominative et accidentaliter praedicari de aliquo termino, qui est in isto praedicamento per se. Et isto modo dicimus, quod ‘album’ est per accidens in genere quantitatis, nam hic terminus ‘album’ est denominative verificabilis de termino ‘superficies’ significative accepto, qui est per se in genere quantitatis, contingit enim vere dicere ‘superficies est alba’. Tertia distinctio: aliquem terminum esse in genere per se est tripliciter. Verbi gratia sicut aliquid esse in praedicamento qualitatis, nam uno modo aliquid dicitur esse per se in praedicamento qualitatis, quod est praedicabile in quale de prima substantia. Secundo modo, quod est abstractum istius. Tertio modo, quod est praedicabile de isto vel de abstracto istius praedicatione essentiali. Exemplum primi sicut hic terminus ‘iustus’ vel hic terminus ‘albus’. Exemplum secundi sicut hic terminus ‘iustitia’ vel ‘albe-

5–6 praedicamenta] praedicata M. 12 alio … boni] sic ENV om. M. 13 Secunda … praedicamentali] sic N et in genere praedicamentali E aliquid esse in genere praedicamentali V om. (homoiotel., cf. adnot. praeced.) M. 18 quantitatis] qualitatis M. 20 quantitatis] i.cor. M. 102 Aristoteles, 103 Aristoteles,

Met. v,15, 1021b7. Cat. 4, 1b27 sq.

132

10

15

20

25

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 133.

Liber iii

5

10

15

20

25

30

do’. Exemplum tertii, sicut hic terminus ‘qualitas’ vel hic terminus ‘quale’. Unde li qualitas est praedicabile de ‘iustitia’ praedicatione essentiali
vel de isto termino ‘iustus’ significative accepto. Et similiter de isto termino ‘album’. Sic ergo proportionaliter dicatur de aliis praedicamentis accidentium. Quarta distinctio: aliquid esse in genere boni intellegitur dupliciter: uno modo in genere boni moralis, alio modo in genere boni rationalis. Quinta distinctio: aliquid esse in genere boni | moraliter intellegitur f.124rb dupliciter: uno modo per se, alio modo per accidens. Illud dicitur in genere boni moraliter per se, quod sic se habet, quod de pronomine demonstrante illud, pro quo ille terminus supponit, qui sic est in genere, hic terminus ‘bonum moraliter’ non potest falsificari in propositione affirmativa. Et sic dicimus, quod hic terminus ‘iustitia’ sit per se in genere boni moraliter, quia numquam haec potest esse falsa ‘hoc est bonum morale vel bonita[ti]s moralis’ demonstrando per li hoc illud, pro quo supponit hic terminus ‘iustitia’. Et ideo dicimus, quod hic terminus ‘iustitia’ est in genere boni moraliter per se, omni enim extrinseco iustitia amoto adhuc iustitia esset bonitas moralis. Illud autem dicitur in genere boni moraliter per accidens, quod sic se habet, quod supponit pro aliquo, de cuius pronomine demonstrante ipsum potest false praedicari in propositione affirmativa hic terminus ‘bonum moraliter’, sicut est de ‘iusto’; nam haec aliquando est falsa ‘hoc est moraliter bonum’ demonstrando illud, pro quo modo supponit hic terminus ‘iustus’, quod enim modo est iustum, post unum annum potest esse iniustum. Et quod sic
est per accidens moraliter iustum, supponit pro aliquo extrinseco,
quo ab eo circumscripto ipsum non amplius esset bonum moraliter. Unde si ab isto, qui est iustus, amoveretur iustitia, non esset bonus, et hoc [quod] si prius solum dictus fuit bonus a iustitia; et hoc semper intellegendum est de bonitate morali et non naturali. De secundo est prima conclusio: termini concreti sunt per se in genere praedicamentali. Secunda conclusio: termini abstracti
sunt per se in genere praedicamentali.

17 amoto] amota M. 23 enim] sic C tantum M. 26 bonus] bonum M. 29 concreti] et abstracti add. V cf. adnotationem sequentem. 31–32 Secunda … praedicamentali] om. (homoiotel.) M secunda conclusio: termini abstracti etc. N.

133

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 134.

Quaestiones Topicorum Tertia conclusio: de terminis concretis significative acceptis non verificatur ‘esse per se in genere boni moraliter’. Quarta conclusio: de aliquibus terminis abstractis significative acceptis verificatur ‘esse per se in genere boni moraliter’. Quinta conclusio: de terminis concretis significative acceptis bene ve- 5 rificatur ‘esse per accidens in genere boni moraliter’. Illae conclusiones faciliter deducuntur ex his, quae dicta
sunt in primo articulo.

f.124va

Ex hoc tunc ad rationes: 1a. Ad auctoritatem Aristotelis: ‘quod est per se in genere est melius 10 ipso, quod non est per se in genere’, hoc intellegit: quod est per se in genere boni moraliter, est melius isto, quod non est per se in genere boni moraliter. Sed per | hoc tamen non debet concludi, quod ‘iustum’ per se non sit in genere praedicamentali. 2a. Ad secundam: ‘iustum’ vel est in praedicamento substantiae vel 15 accidentis, dico quod est in praedicamento accidentis. Et quando dicebatur: tunc haec deberet esse vera ‘iustum est qualitas’, dico, quod non oportet, sed sufficit, quod haec sit vera ‘iustum est quale’, et quod haec sit vera ‘iustitia est qualitas’, et ita est. Et ergo tam ‘iustum’ quam ‘iustitia’ est per se in praedicamento qualitatis. Et universaliter terminus concretus est per 20 se in isto praedicamento, in quo est per se eius abstractum, licet aliter et aliter, sicut patet ex distinctione posita trimembri de esse in praedicamento accidentis per se [ad] quantitatis vel qualitatis. Et sic patet quaestio.

19 Et] add.s.l. M.

134

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 135.

Liber iii Quaestio 2 Utrum illae tres maximae, quas Aristoteles ponit in isto iii., sint verae, scilicet quod est diuturnius est melius, similiter quod est bonum simpliciter est melius quam quod est bonum alicui, similiter bonum proprium est melius bono communi.104

5

1a. Et arguitur primo, quod non sit verum, nam lapides sunt diuturniores hominibus, et tamen non sunt meliores. 2a. Secundo: aegritudo unius
anni est diuturnior aegritudine unius diei, et tamen non propter hoc est melior, immo peior. 10 3a. Deinde arguitur contra secundam maximam: bonum simpliciter et bonum alicui convertuntur; igitur non est dicendum, quod unum eorum est melius altero. Consequentia tenet. Antecedens probatur, nam omne bonum simpliciter est bonum alicui, similiter omne bonum alicui est bonum simpliciter; quod probatur, nam omne, quod est bonum alicui, illud est bonum; sed 15 cum ‘simpliciter’ sit ‘dictum sine addito’, sequitur, quod postquam quod est bonum alicui, sit bonum, quod omne bonum alicui est bonum simpliciter. 4a. Deinde arguitur contra tertiam auctoritate
Aristotelis in iii. Ethicorum105 dicentis: bonum commune est melius bono proprio. Et posset probari aliqua ratione: quanto aliquod bonum est communius, tanto parti20 cipatur a pluribus, et quanto participatur a pluribus, tanto divinius, et quanto divinius, tanto melius; igitur etc. 2b. In oppositum est Aristoteles in illo iii., qui ponit praedictas considerationes tamquam veras. Quantum est de prima maxima, sciendum est, quod aliqui dicunt eam 25 simpliciter esse veram; dicunt enim, quod Aristoteles ponit eam indefinite,


et sic valet ‘diuturnius est melius’; modo ad veritatem | indefinitae ipsam f.124vb esse veram pro unico supposito sufficit. Et ita etiam dicunt de praedicta maxima, quod deus, qui est diuturnior, est melior omnibus aliis a se. Sed breviter hoc non valet, quia in scientiis speculativis propositiones 30 indefinitae capiuntur loco universalium, et ideo praedicta maxima, licet

104 Aristoteles, 105 Cf.

Top. iii,1, 116a13 sq.; 116b8 sq.; cf. 116b14 sq. Aristoteles, en iii,11, 1118b8 sq.; cf. etiam Iohs. Buri. Qu. Ethic. iii qu. 30.

135

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 136.

Quaestiones Topicorum

f.125ra

sit indefinita posita, tamen capi debet, ac si posita esset universaliter. Sed sciendum, quod oportet eam modificare ad hoc, quod sit vera, videlicet quod propositis duobus, quorum unum est diuturnius, illud est melius, verum est, si utrumque eorum sit bonum, et sint eiusdem speciei. Modo per hoc solvuntur rationes factae contra eam, lapides enim, licet sint diuturniores hominibus, non tamen sunt eiusdem speciei cum eis. Similiter licet aegritudo unius anni sit diuturnior unius diei aegritudine, tamen quia non utrumque eorum est bonum, non sequitur, quod diuturnius inter ea sit melius. Quantum ad secundam maximam sciendum, quod bonum simpliciter dicitur dupliciter: uno modo bonum sumptum sine addito; isto modo
si dicimus ‘Socratem esse iustum est bonum’, dicimus bonum simpliciter quia sine addito. Et alio modo bonum dicitur esse bonum sumptum cum addito, exemplum ut si diceretur ‘vivere est bonum Socrati’; ecce quomodo accipitur hic bonum cum addito. Isto modo accipiendo bonum simpliciter et bonum alicui non accipitur in secunda maxima. Alio modo accipitur bonum simpliciter, quod est bonum pluribus et pro pluri tempore, sed bonum alicui, quod est bonum uni, vel quod est bonum pro pauco tempore. Et ita accipitur bonum simpliciter et alicui bonum in secunda maxima, nam quod est bonum pluribus et pro pluri tempore, est melius isto, quod est bonum uni tantum et pro pauco tempore. Ex hoc etiam patet, quid sit dicendum ad rationem factam contra secundam maximam. Quantum ad tertiam maximam est sciendum, quod aliqua bona sic se habent, quod per usum eorum ab uno tollitur usus eorum ab alio; exemplum sic, si tu et ego haberemus unum asinum, quando ego uterer eo, tu non potes eo uti et e converso. Alia autem sunt bona, quae sic se habent, quod per usum eorum ab uno ponitur usus eorum ab alio, sicut est de lumine solis, si | enim tu videas per lumen solis, non propter hoc ego minus video per lumen. Tunc sit prima conclusio, quod primo modo bonum melius est illi, cui appropriatur, quam si esset sibi commune. Patet hoc, nam melius est mihi habere unum asinum proprium quam habere unum communem mihi et tibi. Secunda conclusio est, quod non propter hoc bonum proprium est melius quam quando est commune. Patet hoc, nam asinus primo proprius uni et factus postea communis duobus, non propter hoc factus est peior vel

16 sed] add.i.mg. M.

136

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 137.

Liber iii melior, licet tunc illi, cui prius proprius erat, non sit ita bonus, sicut erat prius. Tertia conclusio loquendo de bono secundo modo: illud bonum non est melius alicui, si esset sibi appropriatum, quam si esset sibi commune. Patet 5 hoc, nam non est mihi melius, quod lumen solis esset mihi appropriatum, quam quod nobis omnibus est commune, nam non plus valeret mihi tunc quam modo. Ex hoc bene concedo, quod bonum commune est melius bono proprio, licet bonum proprium, saltem aliquod, est melius illi, cuius est proprium, quam si esset sibi commune; sed non debet inferri ‘melius illi; 10 igitur melius simpliciter’. Sequitur Quaestio 3 Utrum non bona sint eligibiliora bonis. 1a. Et arguitur quod non, nam si non bona essent eligibiliora bonis, tunc 15 non bona essent omnibus bonis eligibiliora; hoc est falsum. Consequentia

tenet ex eo, quod ista dictio ‘eligibiliora’ confundit terminum sequentem se distributive, et propter hoc idem
est dicere ‘non bona sunt eligibiliora bonis’ et dicere ‘non bona sunt omnibus bonis eligibiliora’. 2a. Secundo: non bona non sunt eligibiliora; igitur non bona non sunt 20 bonis eligibiliora. Consequentia tenet ex eo, quod positivus praesupponit comparativum; sed antecedens est
verum, quia non bonum non est eligibile; igitur etiam non bona non sunt eligibiliora. 3a. Tertio: si non bona essent eligibiliora, quodlibet eorum esset eligibile; sed hoc est falsum, nam propositis duobus, scilicet bono et non bono, 25 quae sunt non bona, falsum est, quod quodlibet eorum sit eligibile. 1b. In oppositum est Aristoteles106 dicens, quod nihil prohibet non bona bonis quibusdam | esse eligibiliora. Et confirmatur, quia felicitas et labor f.125rb quibusdam bonis sunt eligibiliora, scilicet equo et floreno; sed felicitas et labor sunt non bona; igitur non bona quibusdam bonis sunt eligibiliora.

28 floreno] lectio dubia fortasse flerono M. 106 Aristoteles,

Top. iii,2, 117a21 sq.

137

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 138.

Quaestiones Topicorum

f.125va

Circa illam quaestionem sciendum, quod multum refert dicere ‘non bona sunt eligibiliora bonis’ et ‘non bona sunt bonis eligibiliora’, nam prima est falsa, et secunda est vera propter hoc, quod li bonis distribuitur in prima virtute illius comparativi praecedentis ‘eligibiliora’, in secunda autem non distribuitur recte, sicut est de istis ‘musca est fortior animali’ et ‘musca animali est fortior’, nam prima est falsa, secunda vera. Sed tunc ulterius circa quaestionem est dubium, quo discusso quaestio est facilis, cum tamen li bonis praeponatur huic comparativo ‘eligibiliora’, et dubium est illud: propositis duobus, puta A et B, A existente bono et B existente non bono, utrum de eis sit verum dicere, quod sint non bona vel non sint non bona. Et breviter aliqui dicunt, quod non sint non bona. Sed tamen arguitur contra eos: A et B non sunt non bona; et tamen utrumque eorum est; igitur A et B sunt bona. Consequentia tenet, nam a negativa de praedicato infinito ad affirmativam de praedicato finito stante subiecto est bona consequentia; si ergo A et B non sunt non bona, igitur sunt bona. Breviter ipsi negarent illam consequentiam, et ad regulam dicerent, quod bene teneret in singulari, sed non in plurali; et ergo bene concederent illam consequentiam ‘A est; et A non est non bonum; igitur A est bonum’; negarent tamen illam ‘A, B sunt; et non sunt non bona; igitur sunt bona’. Et ergo contra eos potest argui: de quolibet verificatur ipsum vel eius contradictorium; igitur de A et B verificatur affirmative li bona vel li non bona; sed de A et B non verificatur li bona, nam haec est falsa ‘A et B sunt bona’, nam si essent bona, tunc quodlibet eorum esset bonum, et sic non bonum esset bonum; igitur oportet, quod de A et B verificatur affirmative li non bona, ita quod haec debet esse vera ‘A et B sunt non bona’. Breviter ipsi responderent et dicerent negando hoc, quod de quolibet debet affirmative praedicari alterum contradictoriorum, et statim darent instantiam, nam de chimaera nec verificatur affirmative ‘homo’ nec ‘non homo’, nam haec est falsa | ‘chimaera est homo’, et similiter ista ‘chimaera est non homo’ propter hoc, quod utraque earum est affirmativa, cuius subiectum pro nullo supponit. Sed si diceretur: de quolibet verificatur vere alterum contradictoriorum

13 non2] add.s.l. M. 16 igitur] cor.s.l. e verbo lineis crassis deleto M. || negarent] notarent M. 22 non2] add.s.l. M. 25 bona] bonum M.

138

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 139.

Liber iii

5

10

15

20

25

30

stante constantia subiecti, et ita erat in proposito, cum dicebatur ‘A et B sunt non bona’, dicerent concedendo tunc [ad] regulam in numero singulari et non in plurali. Breviter illa opinio difficulter potest improbari, verum tamen non videtur esse de intentione Aristotelis, immo Aristoteles107 videtur concedere illam ‘A et B sunt non bona’, sicut apparet in illo iii. recte, sicut concedit illam in i. Elenchorum108 ‘A et B sunt non videntia’, posito quod A sit videns et B sit caecum. Unde sicut apparuit in i. Elenchorum, ipse negat istam ‘A et B sunt caeca’, et tamen concedit istam ‘A et B sunt non videntia’. Unde ex negatione A et B concludit nomina privativa non eodem modo esse describenda in singulari et in plurali, nam licet ‘caecum’ in singulari sic describatur, scilicet ‘caecum est, quod non videt, sed aptum natum est videre’, tamen hic terminus ‘caeca’ non proportionaliter definitur in plurali, scilicet quod dicatur ‘caeca sunt, quae non vident, sed quae apta nata sunt videre’, nam si illa esset bona descriptio huius termini ‘caeca’, tunc esset concedendum de A vidente et B caeco, quod A et B sunt caeca, quod Aristoteles et communis usus loquendi negat. Consequentia valet ex eo, quod A et B non vident, et sunt apta nata videre; quod sint apta nata videre, patet de se; sed quod haec sit vera ‘A et B non vident’, patet ex eo, quod eius contradictoria
est falsa, videlicet ‘A et B vident’; ergo Aristoteles de vidente et caeco concedit, quod non sunt caeca, et quod non sunt videntia. Igitur etiam videtur esse concedendum de A bono et B non bono, quod A et B sunt non bona, licet non debeamus concedere, quod A et B sunt mala, nec etiam debeamus concedere, quod A et B sint bona. Secundum hoc etiam possemus concedere, posito quod nobiscum in ista schola esset unus caecus
*** quod in ista schola essent plura animalia non rationalia quam rationalia, posito adhuc
quod in ista schola essent centum animalia rationalia cum unico animali irrationali; | tunc enim in ista schola essent f.125vb centum et unum animalium irrationalium, et non essent nisi centum animalia rationalia; centum autem et unum essent plura quam centum; unde demonstratis omnibus animalibus existentibus in ista schola simul collective haec esset vera ‘illa sunt animalia non rationalia’; ista autem sunt plura 17 Consequentia] consequentiam M. 107 Aristoteles, 108 Aristoteles,

Top. iii,2, 117a21 sq. se 5, 168a7 sq.

139

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 140.

Quaestiones Topicorum quam animalia rationalia in ista schola; et eadem sunt in ista schola; igitur plura animalia non rationalia quam rationalia sunt in ista schola. Isto dubio discusso, sicut arguebatur ad oppositum, satis clarum est, quod non bona quibusdam bonis sunt eligibiliora, sicut felicitas cum labore, quae sunt non bona, sunt eligibiliora quam equus et florenus, quae sunt 5 bona.
1a. Ad primam *** 2a. Ad secundam: non bona non sunt eligibiliora, nego. Et cum dicebatur: si non bona essent eligibiliora, tunc quodlibet eorum esset eligibile, potest concedi, quod verum est, et hoc in ordine ad aliquem finem, licet 10 illo circumscripto illud nec esset bonum nec eligibile. Verbi gratia sicut proicere merces in mari tempore tempestatis licet sit malum aliquo fine circumscripto, tamen ipsum est eligibile in ordine ad istum finem, puta ad salvandum vitam. 3a. Ad tertiam potest dici, quod hoc est verum in ordine ad aliquod 15 bonum, licet circumscripto isto fine non quodlibet illorum esset bonum, sed aliquod illorum esset malum vel non bonum. Ad argumentum: non bonum non
est eligibile; igitur non bona non sunt eligibiliora, consequentia potest negari, nam non similiter est negandum vel arguendum in singulari et in plurali. 20

Quaestio 4 Utrum si omnes essent iusti, adhuc indigeremus fortitudine, et utrum illud sit melius, quod est difficilius. 1a. De primo arguitur quod sic, nam posito quod omnes modo sint iusti, cras possunt esse iniusti; et cum non ita cito possemus acquirere habitum 25 fortitudinis, videtur, quod semper indigeamus fortitudine, licet omnes essent iusti. 2a. Secundo: semper indigemus isto, quod perficit nos quocumque alio posito vel circumscripto; sed fortitudo, cum sit virtus moralis, perficit

9 si … eligibile] Haec verba ex argumento 3a sumpta sunt. 18 eligibiliora] eligibilia M haec verba ex argumento 2a sumpta sunt. 24 quod1] add.s.l. M. 25 non ita] ita non M.

140

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 141.

Liber iii nos; igitur sive omnes essent iusti sive iniusti, adhuc expediret nos habere fortitudinem. 3a. De secundo arguitur: | illud non est melius, quod habet condicionem f.126ra mali sibi annexam; sed illud, quod est difficilius, habet condicionem mali 5 sibi annexam, puta difficultatem et labores; igitur etc. 4a. Ad idem auctoritate Aristotelis in illo iii.:109 illud est eligibilius et per consequens melius, ad quod nulla sequitur difficultas. 1b. In oppositum utriusque est Aristoteles in illo iii.110

10

15

20

25

30

Primo videndum est de primo, secundo de secundo. De primo sit distinctio de fortitudine: uno modo fortitudo capitur pro potentia portandi et sustentandi magna pondera et lapides, et de tali significatione non intellexit Aristoteles, nam clarum est, sive omnes essent iusti sive iniusti, quod indigeremus tali fortitudine ad acquirendum victum et vestimenta. Secundo modo accipitur fortitudo pro quodam habitu existenti in anima, qui quidem habitus est quaedam virtus moralis moderativa timoris et audaciae circa terribilia imminentia; minus enim timere et audere circa terribilia imminentia est vitium; et ergo medio modo se habere circa ipsa est virtus. Et talis virtus vocatur fortitudo. Adhuc de fortitudine morali solet distingui, quod aliquando accipitur pro habitu et aliquando pro actu. Pro habitu secundum quem faciliter iremus in actum, cum aptus esset ad moderate
se habere circa timere et audere circa terribilia imminentia. Pro actu vero dupliciter: uno modo [vero] pro actu interiori, alio modo pro actu exteriori. Actus interior fortitudinis potest dici actualis voli
tio resistendi terribilibus, licet non fuerit transitio in actum exteriorem propter defectum obiecti exterioris. Actus vero fortitudinis exterior potest dici ille actus, qui actu extra exercetur in resistendo
et in habendo se temperate circa terribilia imminentia. Istis sic positis est prima conclusio: si omnes essent iusti, adhuc indigeremus fortitudine accipiendo fortitudinem pro habitu. Illa conclusio probata est per primam et secundam rationem.

1 expediret] expediunt M. 17 ipsa] ipsum M. 19 distingui quod] dubitandi(?) quando M. 21 iremus] sic E ymus(? = imus?) M. 109 Aristoteles, 110 Aristoteles,

Top. iii,2, 117b32. Top. iii,2, 117a35 sq.; 117b29 sq.

141

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 142.

Quaestiones Topicorum

f.126rb

Secunda conclusio: si omnes essent iusti, non indigeremus fortitudine, et hoc accipiendo fortitudinem pro actu exteriori. Secunda conclusio patet, nam si omnes essent iusti, nullus faceret | alteri iniustitiam nec vellet alium interficere nec sibi aliquid mali facere; et per consequens non indigeremus habere actum exteriorem bellandi cum hominibus. De secundo est ista distinctio, quod difficultas alicuius rei potest attendi vel quantum ad usum illius rei vel quantum ad acquisitionem illius. Tunc est prima conclusio, quod illud, quod est difficile, prout difficultas attenditur quantum ad usum rei, non est melius nec eligendum. Patet
per hoc, quod talis difficultas est condicio mali, et per consequens, cui difficultas talis est annexa, non est melius nec eligibilius. Secunda conclusio: illud, quod est difficilius quoad acquisitionem, antequam sit acquisitum, non est eligibilius. Patet hoc, quia ad hoc, quod acquiratur, oportet habere laborem et difficultatem; modo difficultas est condicio mali. Tertia conclusio, quod tale post acquisitionem plus debet diligi quoad conservationem. Patet hoc propter hoc, quod si amitteretur, difficilius recuperaretur. De primo adhuc sit conclusio: si omnes essent iusti, adhuc indigeremus fortitudine pro actu interiori. Potest probari per secundam rationem apponendo, quod actus virtuosi sint meliores habitibus. Et si sic, sequitur, quod nos perficiant, et per consequens indigemus de eis. Et semper accipio in proposito ‘indigere’ pro ‘esse expediens’. Rationes sunt solutae etc.

2 actu] sic CEV habitu M.

14–15 est … mali] sic C om. M.

142

5

10

15

20

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 143.

LIBER IV

Quaestio 1 Circa initium iv. Topicorum quaeritur primo, utrum genus sit necesse de pluribus praedicari quam species. 1a. Et arguitur primo, quod non est necesse genus praedicari de pluribus; 5 ergo quaestio falsa. Tenet consequentia. Probatur antecedens, nam possibile

10

15

20

25


est, quod aliquis formet genus absque hoc, quod praedicet ipsum de pluribus; unde aliquis posset formare ipsum terminum ‘animal’ | dato, quod f.126va de nullo praedicaretur. 2a. Secundo: aliquis potest formare genus, puta istum terminum ‘animal’,
et praedicare ipsum de uno solo, sicut dicendo ‘Socrates est animal’, et aliquis potest formare istum terminum ‘homo’,
et praedicare ipsum de pluribus, sicut dicendo ‘Socrates est homo, Plato est homo’. 3a. Tertio: li genus non praedicatur nisi de generibus, sicut de istis substantia, quantitas, animal etc., et li species non est praedicabilis nisi de speciebus, sicut de homine et equo; igitur etc. Sed quia plures sunt species quam genera, sequitur quod li species est praedicabilis de pluribus quam li genus. 4a. Quarto ad idem: genus et species sunt opposita; sed dictum est i. huius:111 quot modis dicitur unum oppositorum, tot modis et reliquum; ergo videtur, quod genus praecise dicatur de tot, de quot dicitur species; et per consequens non de pluribus quam species. 5a. Quinto: nam ‘ad aliquid’ est genus ad ‘idem’ et ad ‘diversum’; et tamen ‘ad aliquid’ non praedicatur de pluribus quam ‘idem’ et ‘diversum’. Patet hoc ex eo, quod ‘idem’ et ‘diversum’ praedicantur de omni entitate, nec est aliquid, quod praedicationem subterfugiat, omne enim ens est idem sibi et diversum ab alio.

14 praedicabilis] praedicabile M. 111 Aristoteles,

Top. i,15, 106a10–106b29.

143

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 144.

Quaestiones Topicorum

f.126vb

6a. Sexto: quantitas est genus, et numerus est eius species; et quantitas non praedicatur de pluribus quam numerus; unde omnis quantitas est quantitas continua vel discreta; sed omnis quantitas continua est numerus; et similiter omnis quantitas est suae duae medietates vel suae tres tertiae; modo ista sunt numerus. 7a. Septimo: nam magnitudo est genus ad corpus; et tamen magnitudo non est praedicabilis de pluribus quam corpus propter hoc, quod omnis magnitudo est corpus; nisi tunc aliquis vellet ponere magnitudines solum divisibiles secundum longitudinem vel solum secundum longitudinem et latitudinem, quas ponere non est rationale. 1b. In oppositum est Aristoteles in illo iv.,112 qui super hoc fundat duas considerationes, quod genus praedicatur de pluribus quam species, quarum prima est ista: si assignatum fuerit aliquod genus alicui speciei, quod non praedicabile est de pluribus quam illa species, assignatio est male facta. Secunda consideratio: si assignatum fuerit aliquod genus, quod praedicatur aequaliter de pluribus cum specie, male est facta assignatio. 2b. Et probatur ratione, nam omne genus est praedicabile de illa specie, cuius est genus, et cum hoc de omnibus, de quibus est praedicabilis illa species; et de genere ista species non est praedicabilis propter hoc, quod ad hoc quod aliquis terminus sit genus requiritur, quod sibi non repugnet habere plures species; et si hoc sibi non repugnat, | tunc est praedicabilis de pluribus speciebus, et cum nulla species, saltem specialissima, de qua est hic sermo, sit praedicabilis de pluribus quam species, cuius est genus
***.

5

10

15

20

Circa illam quaestionem primo est notanda una distinctio, secundo ponendae sunt conclusiones. 25 Quantum ad primum sit ista distinctio, quod duplex est praedicatio: quaedam est quiditativa, et quaedam est denominativa. Illa dicitur quiditativa, ubi praedicatum est praedicabile in quid de subiecto, vel ubi praedicatum non connotat aliquid extrinsecum subiecto seu non addit connotationem alicuius extrinseci ultra connotationem subiecti, qualis est prae- 30 dicatio speciei de suis individuis et generis de suis speciebus. Praedicatio vero denominativa dicitur praedicatio, qua praedicatum praedicetur de subiecto non in quid, sed in quantum vel in quot vel in quale vel quolibet

112 Aristoteles,

Top. iv,1, 121b1–14.

144

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 145.

Liber iv

5

10

15

20

25

30

aliter, et ubi praedicatum addit aliquid extrinsecum ultra connotationem subiecti. Secundo notandum, quod refert dicere ‘praedicari de pluribus’ et ‘esse praedicabile de pluribus’, nam ‘praedicari de pluribus’ dicit actum, ‘praedicabile vero de pluribus’ dicit aptitudinem et potentiam. Unde multa sunt praedicabilia de pluribus, quae tamen de nullo praedicantur. Quantum ad secundum sit prima conclusio: ille terminus ‘species’ est praedicabilis de pluribus quam ille terminus ‘genus’. Probatur, nam plures sunt termini primae impositionis, qui praedicantur de pluribus differentibus numero in quid, quam sint termini primae impositionis, qui praedicentur
de pluribus differentibus specie in quid; sed de omnibus primis praedicatur hic terminus secundae impositionis ‘species’; sed de omnibus secundis, et solum de illis, praedicatur hic terminus ‘genus’ secundae impositionis; ergo hic terminus ‘species’ est praedicabilis de pluribus quam hic terminus ‘genus’. Secunda conclusio: possibile est, quod species praedicetur de pluribus quam suum genus. Probatur, nam sic potest esse, quod hic terminus ‘homo’ praedicatur de pluribus quam hic terminus ‘animal’, eius genus;
nam sic potest esse, quod genus non praedicatur de pluribus, immo forte de uno, sicut arguebatur in una ratione; igitur. Tertia conclusio: de aliquibus generibus et speciebus sic est, quod unum eorum est vere praedicabile de tot sicut reliquum. Hoc patet de illo genere ‘ad aliquid’ et de suis speciebus, quae sunt ‘idem’ et ‘diversum’. Similiter patet de illo genere ‘quantitas’ et eius specie, quae est ‘numerus’. Similiter patet de illo genere ‘magnitudo’ et eius specie, quae est ‘totus’. Unde in talibus species est praedicabilis de tot sicut genus; et hoc intellegatur praedicatione denominativa, licet non praedicatione quiditativa. Quarta conclusio: quod omne genus est praedicabile de pluribus quam sua species; et hoc praedicatione quiditativa. Probatur, nam omne genus habet plures | species, vel saltem sibi non repugnat habere plures spe- f.127ra cies, de quibus omnibus et earum individuis est praedicabile praedicatione quiditativa; sed nulla suarum specierum est praedicabilis de omnibus illis praedicatione quiditativa; unde nulla species est praedicabilis de alia specie praedicatione quiditativa, licet bene aliquando praedicatione denominativa, quia licet linea, superficies, corpus sint species magnitudinis, tamen 1 extrinsecum] sic N extrinseci M. praedicabilis M.

17 quam] i.cor. M.

145

21 praedicabile] sic CN

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 146.

Quaestiones Topicorum bene sunt praedicabiles de se invicem denominative, licet non quiditative propter hoc, quod superficies addit aliquid ultra connotationem lineae, et similiter corpus addit aliquid ultra connotationem superficiei; et quando sic est in praedicationibus talium, unius de alio fit praedicatio denominativa et non quiditativa. Ista ultima conclusio est de intentione Aristotelis. 5 Ad rationes: 1a–2a. Prima et secunda bene probant, quod species praedicatur de pluribus quam genus, sed non probant, quod species sit praedicabilis de pluribus quam genus sit praedicabile, licet aliquando bene actu praedicetur de pluribus. 10 3a. Ad tertiam: illa vadit pro prima conclusione. 4a. Ad quartam: bene concedo, quod tot modis dicitur unum oppositorum quot reliquum quantum ad significata, non tamen quantum ad supposita [a] tot conceptibus unum eorum subordinatur in significando quot et reliquum; cum hoc tamen potest stare, quod unius sunt plura supposita 15 quam alterius. 5a. Ad quintam: illa bene probat pro tertia conclusione, videlicet quod aliqua species praedicatur de tot sicut suum genus, licet hoc non sit praedicatione quiditativa, sed bene praedicatione denominativa. 6a–7a. Consimiliter ad sextam et ad septimam. 20 Sequitur alia Quaestio 2 Utrum omnis praedicatio generis de sua specie sit in quid. 1a. Et arguitur primo quod non, nam ‘coloratum’ est genus ad illum terminum ‘album’; et tamen hic terminus ‘coloratum’ non praedicatur de isto 25 termino ‘album’ significative accepto in quid, quod tamen oporte
ret, si omnis praedicatio generis de specie esset in quid. Prima pars antecedentis probatur, nam dicit Aristoteles in illo iv.:113 si coniugatum assignatur ut genus coniugati, tunc casus erit genus; sed ita est ‘color est genus ad albedinem; ergo coloratum erit genus ad album’. Sed quod ‘coloratum’ non praedice- 30

113 Aristoteles,

Top. iv,3, 124a10–14.

146

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 147.

Liber iv tur de ‘albo’ in quid, probatur, nam cum quaerimus: | ‘quid est album’, non f.127rb quaerimus nisi quid est illud, vel quae est illa res, quae habet albedinem; sed ad talem quaestionem non convenienter respondetur ‘coloratum’, sed magis ‘homo’ vel ‘lapis’, nam posito quod illa res maneret, et corrumpere5 tur color, adhuc contingeret quaerere de illa re per quid, et tamen tunc non convenienter responderetur ‘coloratum’; ergo videtur, quod ‘coloratum’ non convenienter respondeatur ad interrogationem factam, cum quaeritur: ‘quid est album’; et per consequens ‘coloratum’ non praedicatur de ‘albo’ in quid. Et confirmatur: posito quod Socrates sit albus, tunc idem est So10 crates et album; sed de Socrate non praedicatur ‘coloratum’ in quid; ergo nec de albo; male enim responderetur ‘coloratum’, cum quaeritur: ‘quid est Socrates?’ propter hoc, quod nullus terminus de praedicamento accidentis deberet praedicari de termino, qui est per se in praedicamento substantiae. 1b. In oppositum arguitur, nam omnis praedicatio vel est quiditativa 15 vel denominativa; sed genus non est praedicabile de sua specie praedicatione denominativa, sicut dictum est super ii. huius;114 ergo praedicatione quiditativa, postquam omne genus est praedicabile de sua specie. In ista quaestione primo aliqua sunt notanda, secundo ponendae sunt conclusiones. 20 Quantum ad primum sciendum est, quod in terminis connotativis non est idem ‘ipsum’ et ‘esse ipsum’; in terminis vero absolutis est idem ‘ipsum’ et ‘esse ipsum’, ut patet auctoritate Aristotelis in vii. Metaphysicae115 dicentis: in dictis secundum se est idem quod quid erat esse et ipsum, in dictis autem secundum accidens non. Et per dicta secundum se intellegit terminos 25 absolutos, per dicta autem secundum accidens intellegit terminos connotativos. Verbi gratia est idem ‘homo’ et ‘esse hominem’, est idem ‘albedo’ et ‘esse albedinem’, sed non est idem ‘album’ et ‘esse album’, nec est idem ‘coloratum’ et ‘esse coloratum’, quia in terminis connotativis non est idem ipsum et quid est esse ipsum. Unde non est idem quaerere ‘quid est album’ 30 et ‘quid est esse album’. Et quia in terminis absolutis est idem ipsum et esse

2 nisi] add.s.l. M. 114 ii

24 secundum1] sic EN om. M.

qu. 8.

115 Aristoteles,

Met. vii,6, 1031a19 sq.; 28 sq.

147

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 148.

Quaestiones Topicorum

f.127va

ipsum, tunc in terminis absolutis est idem quaerere, quid est ipsum, et quid est esse ipsum. Verbi gratia idem est quaerere ‘quid est homo’ et quaerere ‘quid est esse hominem’. Ex hoc ulterius sequitur, quod in terminis connotativis non idem praedicatur | in ‘quid est album’ et in ‘quid est esse album’. Unde in ‘quid est album’ bene praedicatur ‘homo’ vel ‘animal’, sed in ‘quid est esse album’ non praedicatur ‘homo’ nec ‘animal’, sed praedicatur ‘esse coloratum’. Secundo notandum quod Aristoteles116 describens definitionem dixit: definitio est oratio indicans quid est esse rei; et notanter dixit ‘quid est esse rei’ et non dixit ‘quid est res’ ad demonstrandum, quod non omne genus oportet praedicari in ‘quid est’ de sua specie, sed sufficit, quod praedicatur in ‘quid est esse’. Et elicitur ex isto, quod definitio non habet nisi a genere, quod indicat quid est esse, et cum habeat a genere, tunc hoc generi est attribuendum, videlicet indicare quid est esse. Quantum ad secundum sit prima conclusio: ad hoc, quod aliquid sit genus alterius, non requiritur ipsum praedicari de ipso in quid. Patet ex hoc, quod iam dicebatur, quod Aristoteles notanter dixit ‘indicans quid est esse’ et non dixit ‘indicans quid est’; si omne genus deberet praedicari de sua specie in ‘quid est’,
*** definitio cum non habeat nisi a genere, quod indicat ‘quid est’ vel ‘quid est esse’. Secunda conclusio: ad hoc, quod aliquid sit alterius genus, requiritur, quod esse generis praedicatur in ‘quid est esse’ speciei. Probatur, nam postquam praedicatio generis de specie est quiditativa, sicut communiter conceditur et verum est, oportet, vel quod ipsum genus praedicetur in ‘quid est’ speciei, vel quod esse generis praedicetur in ‘quid est esse’ speciei; sed cum [hoc] non oporteat per praecedentem conclusionem genus praedicari in ‘quid est’ speciei, tunc videtur oportere esse generis praedicari in ‘quid est esse’ speciei. Tertia conclusio: in terminis absolutis ad hoc, quod aliquid sit alterius genus, sufficit, quod praedicetur de ipso in ‘quid est’. Patet, nam ibi est idem ‘quid est’ et ‘quid est esse’; et cum per praecedentem conclusionem sufficiat esse generis praedicari in ‘quid est esse’ speciei, tunc in terminis absolutis

1 tunc] lectio dubia M. 116 Aristoteles,

13 hoc] huic M illud idem E.

Top. i,5, 101b38.

148

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 149.

Liber iv sufficit genus praedicari in ‘quid est’ [est] speciei, postquam ibi idem est ‘quid est esse’ et ‘quid est’. Quarta conclusio: in terminis connotativis requiritur et sufficit genus praedicari de sua specie non in quid, sed esse generis in ‘quid est esse’ 5 speciei. Hoc patet, nam sicut dixit secunda conclusio, ad hoc, quod aliquid sit genus alterius, requiritur, quod esse generis praedicetur in ‘quid est esse’ speciei; et cum in terminis connotativis superius non praedicetur in ‘quid est’ inferioris, ‘coloratum’ enim non praedicatur in quid est album, sed in quale est album, ergo sufficit in talibus, cum genus sit superius ad speciem, 10 quod praedicetur esse generis | in ‘quid est esse’ speciei. f.127vb Quinta conclusio: ‘coloratum’ est genus ad ‘album’. Probatur, quia ‘esse coloratum’ praedicatur in ‘quid est esse album’, cum enim quaeritur ‘quid est esse album’, convenienter respondemus ‘esse coloratum’; et ita proportionaliter de aliis terminis connotativis. 15 Ultima conclusio: omnis praedicatio generis de specie est in quid, prout praedicatio in quid extendit se ad praedicationem alicuius in ‘quid est’ de alio et ad praedicationem esse alicuius in ‘quid est esse’ alterius. Patet ex his, quae dicta sunt.

20

Rationes factae hinc inde sunt solutae. Alia quaestio Quaestio 3 Utrum genus et species debent esse in eodem praedicamento.

1a. Et arguitur primo quod non, quia si sic, sequeretur, quod species non posset esse ad aliquid, nisi suum genus esset ad aliquid; sed hoc est falsum. 25 Consequentia tenet. Sed falsitas consequentis probatur, nam hic terminus ‘pater’ est ad aliquid, et tamen suum genus generalissimum non est ad aliquid. Probatur, quia si esset ad aliquid, vel ad superius vel ad inferius vel ad aequale; sed nullum istorum potest dici; ergo etc. Maior est nota a sufficienti divisione. Minor probatur: non potest dici, quod ad inferius vel 30 ad superius propter hoc, quod quae dicuntur ad aliquid sunt simul natura; modo inferius non est simul natura cum illo, cuius est inferius, nec superius 22 debent] sic EMV debeant C.

149

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 150.

Quaestiones Topicorum

f.128ra

est simul natura cum illo, cuius est superius, homo enim non est simul natura cum animali nec e converso. Si autem dicitur, quod ad aliquid sibi aequale, sequeretur, quod haberemus duo generalissima in praedicamento relationis; quod est inconveniens. 2a. Secundo: scientia est genus ad grammaticam, logicam, rhetoricam etc. et ad alias scientias speciales; et tamen hoc nomen ‘scientia’ dicitur ad aliquid et non hoc nomen ‘logica’ nec hoc nomen ‘grammatica’. Quod ‘scientia’ dicatur ad aliquid patet, quia dicitur ad scibile; quod autem hoc nomen ‘logica’ non dicatur ad aliquid, probatur ex eo, quod in totali conceptu definitionis huius termini ‘grammatica’ non includitur aliud sibi extrinsecum nec aliquis obliquus alterius nominis. 3a. Tertio: ‘scientia’ dicitur ad aliquid et
est species huius generis ‘habitus’; et tamen hoc genus ‘habitus’ non dicitur ad aliquid, cum sit prima species qualitatis; est enim prima species qualitatis habitus et dispositio. 4a. Quarto: nam ‘magnum’ et ‘parvum’ dicuntur ad aliquid, similiter ‘multum’ et ‘paucum’; et tamen eorum genus non dicitur ad aliquid, scilicet ‘quantum’. Quod autem hoc sit eorum genus, probatur, nam quantitas est genus ad magnitudinem et multitudinem, | paucitatem et parvitatem; ergo per locum a coniugatis quantum est genus ad magnum et parvum etc. Quod autem ‘magnum, parvum’ etc. dicantur ad aliquid, patet ex eo, quod aliter non idem diceretur magnum et parvum respectu diversorum; quod est falsum, quia idem homo dicitur magnus respectu minorum et parvus respectu maiorum. 5a. Quinto: per Aristotelem in Praedicamentis117 ‘locus’ est de praedicamento quantitatis; et tamen videtur esse genus ad ‘superius’ et ad ‘inferius’, quae sunt de praedicamento ubi vel situs. 1b. In oppositum est Aristoteles in illo iv. et etiam Aristoteles in Praedicamentis118 per istam regulam: diversorum generum et non subalternatim etc.

8 dicatur] dicebatur M. 9–10 definitionis] lectio dubia M. 10 grammatica] logica scribendum vel pro logica in priore parte propositionis grammatica scribendum? 117 Aristoteles, 118 Aristoteles,

Cat. 6, 4b24–25; 5a8 sq. Top. i,15, 107b19–21; cf. iv,2, 122a1–2; Cat. 3, 1b16–17.

150

5

10

15

20

25

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 151.

Liber iv

5

10

15

20

25

30

In ista quaestione pono distinctionem de praedicamento. Uno modo accipitur praedicamentum pro una totali coordinatione subicibilium et praedicabilium secundum sub et supra contentorum sub eodem generalissimo; alio modo capitur praedicamentum pro generalissimo in tali coordinatione; et utroque modo potest capi in proposito. Si tamen capitur pro termino generalissimo in tali coordinatione, tunc debet exponi ‘in’ pro ‘sub’. Verbi gratia: utrum genus et sua species debent esse in eodem praedicamento, id est sub eodem praedicamento; et tunc oportet, quod quaestio trahatur ad genera excepto genere generalissimo, quia illud cum sua specie non est sub eodem generalissimo ex eo, quod generalissimum non est sub aliquo, saltem univoce. Secundo potest distingui de ‘esse in praedicamento’, quod aliquando capimus ‘esse in aliquo praedicamento’ pro ‘sic se habere quod de pronomine demonstrante ipsum verificatur generalissimum talis praedicamenti’. Et sic capiendo ‘esse in praedicamento’ quilibet terminus mundi, tam vocalis quam scriptus quam mentalis, dicitur esse in praedicamento quantitatis; et ita non capitur ‘esse in praedicamento’ in proposito. Alio modo aliquid dicitur esse in praedicamento, de quo significative accepto est verificabile generalissimum talis praedicamenti etiam significative acceptum; et sic in proposito capitur ‘esse in praedicamento’, cum quaeritur, utrum genus et species debeant esse in eodem praedicamento. Tunc dico ad quaestionem quod sic. Probatur [quod] supponendo primo, quod species directe contineatur sub suo genere; secundo: quicquid est praedicabile de genere significative accepto est praedicabile de specie significative accepta. Ista suppositio patet per illam regulam: quando alterum de altero praedicatur etc.119 Ex his suppositionibus concluditur semper speciem esse in eodem praedicamento cum suo genere, nam omne generalissimum, quod est verificabile quiditative de genere, est verificabile quiditative de specie per secundam suppositionem, postquam omnis species contineatur directe sub suo genere per primam suppositionem. Et cum ‘esse in aliquo praedicamento’ sit de ipso significative accepto verificari generalissimum illius praedicamenti et quiditative, sequitur, quod species semper

10 est] in(?) M. 119 Aristoteles,

31 verificari] sic CE verificatur(?) M.

Cat. 3, 1b10 sq.

151

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 152.

Quaestiones Topicorum f.128rb

est in eodem praedicamento cum genere, postquam omne | generalissimum, quod est verificabile de genere quiditative est verificabile de specie quiditative. Sed est notandum, quod nihil prohibet eundem terminum secundum aliam et aliam eius significationem et connotationem esse in alio et in alio praedicamento. 5 Ad rationes: 1a. Ad primam dico, quod non est conveniens, quod aliqua species sit ad aliquid, quin etiam suum genus sit ad aliquid, id est non est possibile, quod de aliqua specie verificetur li ad aliquid, quin etiam et de suo genere. Et cum dicebatur: tunc ‘ad aliquid’ esset ad aliquid, certe concedo ad istum intellectum, quod de isto termino ‘ad aliquid’ significative accepto est verificabilis iste terminus ‘ad aliquid’ significative acceptus, nam idem potest praedicari de se ipso. Et cum dicebatur: tunc haberemus duo generalissima in praedicamento relationis, dico, quod non est inconveniens, quod habeamus duo, licet sit A vel B, dum tamen omnia ista aequivaleant uni in significando, qualiter est in proposito. Et ita etiam potest esse in aliis praedicamentis. 2a. Ad secundam dico, quod si hoc nomen ‘scientia’ accipitur pro qualitate in anima absolute non connotando scibile, ad quod verificatur, tunc bene est genus ad grammaticam, logicam etc. in praedicamento qualitatis et non in praedicamento ad aliquid. Si tamen accipitur pro quadam qualitate in anima connotando cum hoc scibile, ad quod dicitur, sic est in praedicamento ad aliquid, et sic non est genus ad grammaticam, logicam et rhetoricam. 3a. Consimiliter est dicendum ad tertiam. 4a. Ad quartam dico, quod isti termini ‘magnum’ et ‘parvum’ etc. possunt capi dupliciter: uno modo ut connotant excessum unius quantitatis super aliam, et sic dicuntur esse in praedicamento ad aliquid. Alio modo ut connotant extensionem absolute, et sic dicuntur esse in praedicamento quantitatis. 5a. Ad quintam dico, quod ‘locus’ non est genus ad ‘superius’ et ‘inferius’, nec etiam ‘locus’ est in praedicamento quantitatis propter hoc, quod ‘locus’ ultra illud, quod significat, connotat continentiam; et ergo magis est

12 nam] non(?) M.

21 tamen] tunc M.

152

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 153.

Liber iv in praedicamento ad aliquid. Aristoteles autem in Praedicamentis,120 cum ponit locum esse in praedicamento quantitatis, locutus est secundum famositatem antiquorum et non secundum veritatem; nam in Praedicamentis tradidit, quod locus esset distantia inter latera corporis circumdantis loca5 tum, et si ita esset, tunc locus esset in praedicamento quantitatis. Sed in iv. Physicorum121 se corrigit et addit, quod locus non est talis distantia, sed est ultima superficies corporis continentis immobilis primum, et sic accipiendo locum connotat continentiam, ratione cuius connotationis potest esse in praedicamento ad aliquid. 10 Et sic patet quaestio. | f.128va Quaestio 4 Utrum possibile est eandem speciem esse in diversis praedicamentis. 1a. Et arguitur quod non per illam regulam et auctoritatem:122 diversorum generum et non subalternatim positorum diversae
sunt species et diffe15 rentiae. Et si sic, tunc non est, quod eiusdem speciei sunt plura genera, saltem non subalternatim posita. 2a. Secundo: si quaestio esset vera, sequeretur, quod possibile esset eiusdem speciei esse plures definitiones; hoc est falsum ex eo, quod sicut eiusdem rei est univocum esse, ita eiusdem rei debet esse unica definitio, 20 postquam definitio indicat quid
est esse rei. Probatur consequentia, nam si eadem species esset in diversis praedicamentis, tunc eiusdem speciei essent plura genera et plures differentiae, et cum definitio componatur ex genere et differentia, tunc eiusdem speciei plures possent esse definitiones. 3a. Tertio: si eadem species esset in diversis praedicamentis, sequeretur, 25 quod eiusdem speciei essent plura esse; hoc est falsum. Probatur consequentia ex eo, quod genus, postquam praedicatur de sua specie in quid, significat esse speciei; si ergo eiusdem speciei essent diversa genera, quod oporteret,

23 possent] possunt ut videtur M. 120 Aristoteles, 121 Aristoteles,

Cat. 6, 5a8 sq. Phys. iv,4, 212a13–21; iv,2, 209a32–b2; cf. Auctoritates Aristotelis

no. ii, 120. 122 Aristoteles,

Cat. 3, 1b16–17; Top. i,15, 107b19–20.

153

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 154.

Quaestiones Topicorum si esset in diversis praedicamentis, quodlibet eorum significaret diversum esse speciei, postquam illa genera essent diversa. 4a. Quarto: si eadem species esset in diversis praedicamentis, tunc idem terminus haberet diversum modum praedicandi; hoc est falsum, nam unus terminus non habet nisi unum modum praedicandi. Probatur consequentia ex eo, quod termini diversorum praedicamentorum habent diversos modos praedicandi. 1b. In oppositum est Aristoteles in iv. huius,123 ubi dicit: si aliqua species esset in diversis generibus, qui ponit eam in uno illorum tantum, male ponit. Et addit, quod quaedam sunt, quae non contingit poni in uno genere, sicut est hoc nomen ‘seductor’; et etiam sicut dictum erat de hoc verbo ‘cenare’, ‘cenare’ enim idem est quod ‘de sero comedere’, propter quod non solum videtur esse in praedicamento quando nec solum in praedicamento agere, sed in ambobus simul. 2b. Secundo: hoc nomen ‘scientia’ est in praedicamento qualitatis, quia in prima specie, et similiter in praedicamento ad aliquid propter hoc, quod dicitur relative ad scibile.124 3b. Tertio: ista nomina ‘magnum, parvum, multum et paucum’ sunt in praedicamento quantitatis et etiam in praedicamento ad aliquid, sicut hodie dicebatur in quaestione,125 licet hoc sit secundum aliam et aliam connotationem.

f.128vb

5

10

15

20

Ad istam quaestionem aliqui ponunt duas conclusiones, quarum prima est illa, quod terminus aequivocus potest esse in diversis praedicamentis. Patet hoc, nam | potest esse aliquis terminus aequivocus, qui subordinatur conceptibus diversorum praedicamentorum in significando, et per consequens 25 talis est in diversis praedicamentis, scilicet in illis, quorum conceptibus subordinatur in significando. Secunda conclusio, quod idem terminus univocus non potest esse in diversis praedicamentis. Probant sic, nam terminus univocus solum deberet poni in illo praedicamento, cuius conceptui subordinatur in significando; 30

30 cuius] sic N cui M. 123 Aristoteles,

Top. iv,5, 126b7 sq.

124 Cf.

iv qu. 3. 125 iv qu. 3.

154

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 155.

Liber iv

5

10

15

20

25

30

sed quia est univocus, non subordinatur conceptibus diversorum praedicamentorum in significando; ergo idem terminus univocus non reponitur in diversis praedicamentis. Breviter prima conclusio
est vera. Sed dico, quod secunda non est vera, nam hic terminus ‘cenare’ est univocus, scilicet ad quando et agere. Sed quantum ad illud est sciendum, quod aliquis terminus, qui imponitur ad significandum, potest sic imponi, quod primo subordinatur unico conceptui nec post imponetur nec ante imponebatur ad subordinandum alteri conceptui. Secundo potest
sic imponi, quod in prima impositione subordinatur uni conceptui et postea subordinatur uni alteri, ac si adhuc numquam fuisset impositus ad significandum. Et talis terminus dicatur subordinari divisim et seorsum pluribus conceptibus. Tertio modo aliquis terminus potest imponi sic, quod simul et non seorsum subordinatur pluribus conceptibus in significando, sicut est de illo termino ‘cenare’. Secunda impositio facit terminum aequivocum et non prima nec tertia. Secundo sciendum quod aliquem terminum esse in diversis praedicamentis intellegitur dupliciter. Uno modo divisim et seorsum, alio modo coniunctim. Secundum hoc dico, quod terminus aequivocus bene est in diversis praedicamentis divisim, sicut dixit prima conclusio. Secundo dico, quod aliquis terminus univocus potest esse in pluribus praedicamentis coniunctim, sicut hic terminus ‘cenare’, nam sicut simul et coniunctim et non seorsum, cum imponitur ad significandum, subordinatur conceptibus diversorum praedicamentorum, ita simul reponitur in eis. Et ideo talis terminus posset dici esse in praedicamento composito ex praedicamentis illis, quorum conceptibus talis terminus in sua impositione simul subordinabatur in significando. Et ergo possemus dicere, quod li cenare esset in praedicamento composito ex praedicamento agere et ex praedicamento quando. Et sicut contingit esse unum terminum in praedicamento composito ex duobus praedicamentis, ita etiam contingit esse terminum [esse] in praedicamento composito ex tribus praedicamentis vel ex quattuor, secundum quod talis terminus in sua impositione simul et coniunctim subordinabatur plurium praedicamentorum conceptibus in significando. Ex isto sequitur non solum esse decem praedicamenta, id est substantia, quantitas, qualitas etc. propter hoc, quod etiam sunt quaedam praedi-

5 cenare est] add.i.mg. M.

6 qui] i.cor. fortasse: non M.

155

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 156.

Quaestiones Topicorum camenta composita, sicut iam dicebatur de praedicamento composito ex praedicamento agere et ex praedicamento quando.

f.129ra

Ad rationes: Rationes sunt solutae. Et sic patet quaestio. | Quaestio 5

5

Utrum differentia participat genus. 1a. Et arguitur primo quod sic, nam participare est rationem participati suscipere; sed differentia suscipit rationem sui generis. Patet hoc, nam haec differentia ‘rationale’ suscipit rationem sui generis, quod est ‘animal’, quae quidem ratio est substantia animata sensitiva; modo ‘rationale’ suscipit illam rationem, ‘rationale’ enim est substantia animata sensitiva. Et confirmatur: illud, quod suscipit praedicationem alterius, suscipit et rationem eius; sed differentia suscipit praedicationem generis
et etiam suscipit rationem eius. Maior est nota ex eo, quod de quocumque est verificabile definitum, de eodem et definitio. Minor patet dicendo ‘rationale est animal’. 2a. Secundo: illorum unum participat aliud, quorum est idem esse; sed ita est de genere et differentia. Patet hoc, nam genus et differentia includuntur in definitione speciei; si ergo genus et differentia essent diversa, tunc ipsius speciei essent diversa esse; quod est inconveniens. 1b. In oppositum est Aristoteles in iv. huius,126 nam si differentia participaret genus, tunc differentia esset species vel individuum; sed hoc est falsum. Consequentia tenet ex eo, quod omne, quod participat genus, est species vel individuum. 2b. Secundo: si differentia participaret genus, tunc genus esset praedicabile per se de differentia; quod Aristoteles negat vi. huius.127 Breviter de ista quaestione ponenda est una distinctio illius, quod est ‘participare’, secundo ponendae sunt conclusiones.

17 de] add.s.l. M. 126 Cf.

Aristoteles, Top. iv,6, 127a21 sq. Top. vi,6, 144a32 sq.

127 Aristoteles,

156

10

15

20

25

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 157.

Liber iv

5

10

15

20

25

30

35

Quantum ad primum sciendum est, quod ‘participare’ accipitur dupliciter, scilicet proprie et similitudinarie. ‘Participare alterum’ proprie dicitur in eo partem habere. Et igitur si ego haberem partem cum aliquo in aliqua domo, licet non haberem totam domum, ego dicerer particeps istius domus vel participare illam domum. Et ita ‘participare’ non capitur in proposito. ‘Participare’ autem similitudinarie dictum quoddam est apud grammaticum et quoddam apud logicum. Apud grammaticum enim una pars orationis dicitur participare aliam, quae habet aliquem modum significandi eiusdem rationis cum modo significandi alterius. Et ita dicunt grammatici, quod participium participat nomen et verbum; dicunt enim participium capere partem nominis et partem verbi. Et ita iterum ‘participare’ non capitur in proposito. ‘Participare’ autem apud logicum, de quo est praesens sermo, capitur tripliciter, | scilicet proprie, minus proprie, communissime. Proprie f.129rb apud logicum illud dicitur participare aliud, quod in sua definitione capit illud pro parte suae definitionis. Isto modo species participat genus et similiter differentiam, quia in definitione speciei utimur genere tamquam una parte huius definitionis et differentia tamquam alia. Secundo modo dicitur aliquid participare aliud, quod universaliter et per se sustinet praedicationem affirmativam de eo. Isto modo quilibet terminus supponens pro aliquo participat ens, unum, aliquid etc., nam de quolibet termino significative accepto supponente pro aliquo est vere et affirmative praedicabilis hic terminus ‘ens’ et alii termini transcendentes. Et notanter dico ‘terminus supponens pro aliquo’, nam si esset aliquis terminus significative acceptus supponens pro aliquo, de illo non verificatur hic terminus ‘chimaera’ vel hic terminus ‘non ens’. Et illo modo accipiendo ‘participare’ species non solum participat genus et differentiam, verum etiam et proprium. Tertio modo aliquid dicitur participare alterum, quod potest suscipere praedicationem eius affirmativam sive per se sive per accidens. Isto modo species non solum participat genus et differentiam et proprium, sed etiam accidens. Quantum ad secundum sit prima conclusio: differentia non participat genus primo modo. Probatur, nam si sic, tunc oporteret in definitione differentiae uti eius genere; sed hoc est falsum. Consequentia tenet ex quid nominis ‘participare’ primo modo dictum. Falsitas consequentis patet ex eo, quod differentia non est definibilis, differentia dico, quae est nomen primae impositionis. Patet hoc, nam si sic, hoc oporteret esse per aliam differentiam, cuius iterum esset definitio iterum per aliam differentiam, et sic in infinitum. Secundo, nam tunc sequeretur, quod illa definitio hominis 157

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 158.

Quaestiones Topicorum esset nugatoria dicendo ‘homo est animal rationale’, nam pro ‘rationali’ possem ponere ‘animal rationale’ tamquam definitionem pro definito, et sic dicendo ‘homo est animal rationale’ valeret dicere ‘homo est animal animal rationale’. Secunda conclusio: differentia bene participat genus accipiendo ‘par- 5 ticipare’ secundo modo vel tertio modo. Patet hoc ex eo, quia differentia bene suscipit praedicationem sui generis. Unde bene dicimus ‘rationale est animal’. Sed quando Aristoteles dicit vi. huius128 genus non praedicari de differentia, intellegit genus non praedicari de differentia tamquam definitionem differentiae vel tamquam partem definitionis differentiae, et hoc est 10 verum.

f.129va

Rationes factae hinc inde sunt solutae. Et sic patet textus libri huius. |

13 textus] lectio dubia M. 128 Aristoteles,

Top. vi,6, 144a32 sq.

158

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 159.

LIBER V

Quaestio 1 Circa initium v. Topicorum quaeritur primo, utrum proprium sit idem realiter cum suo subiecto. 1a. Et arguitur primo quod non: illa non sunt idem realiter, quorum unum 5 inest alteri; sed proprium inest suo subiecto; igitur etc. Maior est nota ex eo,

10

15

20

25

quod idem non inest sibi ipsi. Minor patet ex descriptione proprii: proprium est, quod inest soli et omni et semper.129 2a. Secundo: si proprium esset idem realiter cum suo subiecto, sequeretur, quod non essent quinque universalia; haec falsa est per Porphyrium. Probatur consequentia ex eo, quod proprium coincideret cum specie, postquam esset idem realiter cum suo subiecto, puta specie. 3a. Tertio: proprium praedicatur de suo subiecto denominative; ergo proprium est distinctum ab ipso; etc. Consequentia tenet ex eo, quod praedicatio eiusdem de se ipso non esset denominativa. Antecedens patet ex eo, quod proprium praedicatur de suo subiecto in quale. 4a. Quarto: proprium definitur per suum subiectum; ergo non est idem realiter. Consequentia tenet ex eo, quod idem non definitur per se ipsum. Antecedens patet, quia sicut in definitionibus accidentium ponuntur eorum subiecta, ita in definitione proprii oportet poni eius subiectum; utrumque enim praedicatur de suo subiecto denominative, tam proprium quam accidens; sed quod accidentia definiantur per sua subiecta, patet per Aristotelem in vii. Metaphysicae.130 5a. Quinto: proprium est demonstrabile de suo subiecto mediante definitione subiecti; igitur proprium non est idem subiecto ex eo, quod nihil est demonstrabile de se ipso. Antecedens patet sic arguendo: ‘omne animal

24 igitur] lectio dubia M. 129 Porphyrius,

Isag. 12,18.

130 Cf. Aristoteles, Met. vii,5, 1030b14 sq. – Cf. Auctoritates Aristotelis i, no. 164–165.

159

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 160.

Quaestiones Topicorum

f.129vb

rationale mortale est risibile; omnis homo est animal rationale mortale; igitur omnis homo est risibilis’. Ecce proprium demonstratur de suo subiecto per definitionem subiecti. 6a. Sexto: ‘homo’ et ‘risibile’ se habent sicut proprium et suum subiectum; et non sunt idem realiter; ergo proprium et subiectum non sunt idem realiter; et eodem modo videtur esse ratio de quolibet proprio et suo subiecto. Quod autem ‘homo’ et ‘risibile’ non sunt idem realiter, probatur, nam quae sunt in diversis praedicamentis non sunt nec videntur esse idem realiter; sed ‘homo’ et ‘risibile’ sunt huiusmodi. Patet hoc, nam ‘homo’ est de praedicamento substantiae, ‘risibile’ autem est de praedicamento qualitatis, puta de secunda specie. Et confirmatur, nam si ‘homo’ et ‘risibile’ essent idem realiter, essent verificabilia de se invicem convertibiliter; sed hoc est falsum, nam licet omnis homo sit risibilis, non tamen omne risibile est homo, quia Antichristus est risibilis, et tamen non est homo. Antecedens probatur, nam ‘risibile’ idem est quod ‘potest ridere’; | modo Antichristus potest ridere, aliquando enim haec erit vera ‘Antichristus ridet’. Similiter ‘Antichristus potest esse homo; ergo Antichristus potest ridere’. 7a. Septimo: ens et unum se habent sicut subiectum et eius proprium; et non sunt idem realiter; igitur eadem ratione nec etiam alia propria et eorum subiecta. Prima pars antecedentis patet per Aristotelem in i. Metaphysicae.131 Sed secunda pars antecedentis probatur, quia si ens et unum essent idem realiter, tunc nugatorie diceretur ‘ens unum’; sed hoc est falsum, quia sicut sine nugatione dicitur ‘entia multa’, ita sine nugatione dicitur ‘ens unum’. Et confirmatur, nam Aristoteles in i. Physicorum132 concedit illam ‘tantum ens est’ negata tamen illa ‘tantum unum est’; hoc non esset, si ens et unum essent idem. 1b. In oppositum arguitur: quaecumque sic se habent, quod sunt de se invicem verificabilia universaliter et affirmative seu convertibiliter, illa sunt idem realiter; ita est de proprio et suo subiecto, sicut patet de ente et uno, nam sicut omne ens est unum, ita omne unum est ens.

15 Antecedens probatur] lectio dubia M. 131 Locum 132 Cf.

non inveni. Aristoteles, Phys. i,9, 191b36 sq.

160

26 est2] ens M.

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 161.

Liber v 2b. Secundo: proprium et suum subiectum sunt idem numero; ergo sunt idem realiter. Consequentia tenet ex eo, quod non est
maior identitas quam identitas numeralis. Antecedens patet, nam proprium et suum subiectum idem proprio dicuntur; sed idem proprio est unum membrum 5 identitatis numeralis, sicut patet per Aristotelem in i. huius.133

10

15

20

25

30

Circa illam quaestionem sciendum est, quod debet intellegi de proprio, quod dicitur proprie proprium vel propria passio. Secundo sciendum quod aliqua esse idem dupliciter intellegitur. Et est una antiqua distinctio, licet aliqui moderni ipsam non intellexerunt, licet antiqui ipsam ad valde bonum intellectum posuerunt, et iterum
aliqui moderni ipsam valde bene intellegunt, videlicet quod aliqua dicuntur idem esse secundum rem et etiam secundum rationem, aliqua vero dicuntur idem secundum rem, differentia tamen secundum rationem. Breviter illa dicuntur esse idem secundum rem et etiam secundum rationem, quae supponunt pro eadem re et cum hoc habent easdem definitiones exprimentes quid nominis, seu omnes eidem conceptui subordinantur in significando. Sed illa dicuntur esse idem secundum rem et non secundum rationem, quae supponunt pro eadem re, sed subordinantur diversis conceptibus in significando, seu habent diversas definitiones exprimentes quid nominis. Verbi gratia posito quod Socrates esset albus, tunc ‘Socrates’ et ‘album’ essent idem realiter, quia supponerent pro eadem re, sed non essent | idem secundum ratio- f.130ra nem propter hoc, quod ille terminus ‘Socrates’ subordinaretur uni alteri conceptui in mente quam hic terminus ‘album’. Alia distinctio: aliqua esse idem realiter intellegitur dupliciter: uno modo convertibiliter, alio modo non convertibiliter. Illa dicuntur idem realiter convertibiliter, quae supponunt pro eadem re et cum hoc sunt de se invicem affirmative verificabilia et universaliter. Illa autem dicuntur idem realiter non convertibiliter, quae supponunt pro eadem re, sed non sunt de se invicem universaliter affirmative verificabilia. Et isto modo dicimus, quod ‘homo’ et ‘animal’ sunt idem realiter, sed hoc non est convertibiliter,

2 maior] Cf. Aristotelem, Top. i,7, 103a24 sq.. 133 Aristoteles,

Top. i,7, 103a28 sq.

161

17 non] add.s.l. M.

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 162.

Quaestiones Topicorum

f.130rb

quia licet pro eadem re supponant, et omnis homo sit animal, non tamen omne animal est homo. Tunc sit prima conclusio, quod proprium et suum subiectum sunt idem realiter. Secunda conclusio: ‘homo’ et ‘risibile’ sunt idem realiter. Tertia conclusio: ‘homo’ et ‘risibile’ sunt idem realiter convertibiliter. Quarta conclusio: ‘risibile’ non est proprium hominis. Prima conclusio probatur: proprium et suum subiectum supponunt pro eadem re; ergo sunt idem realiter. Consequentia tenet per descriptionem ipsius ‘idem realiter’. Antecedens patet de ente et uno, nam ‘unum’ supponit pro eodem, pro quo supponit ‘ens’, nam vel supponit pro ente vel pro non ente; si pro ente, habetur propositum; si pro non ente, contra: ‘unum’ supponit pro aliquo; ergo pro ente; non ergo pro non ente. Secunda conclusio probatur, nam est una condicio proprii et sui subiecti, quod debeant de se invicem convertibiliter verificari; aliter enim hoc non diceretur proprie proprium. Tertia conclusio probatur, quia ‘homo’ et ‘risibile’ supponunt pro eodem; ergo, sicut prius, sunt idem realiter; idem enim est, quod est homo, et quod est risibile. Quarta conclusio probatur ex eo, quod non omne risibile est homo, sicut arguebatur de Antichristo. Quinta conclusio sequitur ex quarta una cum administerio propositionis secundae conclusionis: si hoc nomen ‘risibile’ restringitur ad supponendum solum pro eo, quod est et potest ridere, tunc bene concedo, quod ‘risibile’ est idem realiter et convertibiliter homini, et quod sic est proprium hominis. Sexta conclusio: licet proprium et suum subiectum sint idem realiter convertibiliter, non tamen sunt idem secundum rationem. Probatur, nam qui imposuit istum terminum ‘unum’, qui est proprium entis, subordinavit eum alteri conceptui et conceptui magis complexo quam istum terminum ‘ens’, nam ‘unum’ aequivalet isti orationi ‘in se indivisum’ et ‘a quocumque alio ente divisum’; modo ille terminus ‘ens’ non | subordinatur tali complexo conceptui.

14–16 Secunda … proprium] Hoc argumentum conclusionem tertiam probare videtur, dum argumentum sequens conclusionem secundam probare videtur.

162

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 163.

Liber v Et secundum hoc possunt solvi rationes: 1a. Ad primam dico, quod cum dicitur, quod proprium inest suo subiecto, intellegitur non secundum realem inhaerentiam, sicut forma inhaeret materiae vel albedo parieti, sed secundum praedicationem, et hoc de5 nominativam. 2a. Secunda ratio bene probat proprium et subiectum differre secundum rationem, cum hoc tamen bene stat, quod sunt idem realiter.
3a. Ad tertiam ***. 4a–5a. Consimiliter ad quartam et ad quintam est dicendum. 10 6a–7a. Ad sextam et ad septimam dico, quod licet ‘ens’ et ‘unum’ sint idem realiter, tamen quia differunt secundum rationem, non est dicere ‘ens unum’. Ad confirmationem: quod Aristoteles ad proprium intellectum ita concedit illam ‘tantum unum est’ sicut illam ‘tantum ens est’, nam sicut ens est, et nihil aliud ab ente est, ita unum
est, et nihil aliud ab uno est. 15 Ad intellectum improprium negat illam ‘tantum unum est’, intellectus enim improprius est ‘unum et non plura sunt’, et ille est falsus. Sententia responsionis ad illam quaestionem a modernis [modernus] solet poni sub his verbis, quod de proprio et eius subiecto acceptis secundum suppositionem personalem verificatur ‘esse idem realiter’, sed de proprio 20 et suo subiecto acceptis secundum suppositionem materialem vel simplicem non verificatur ‘esse idem realiter’. Et sic patet quaestio. Quaestio 2 Utrum proprium sit notius suo subiecto. 25 1a. Et arguitur primo quod non: subiectum est causa proprii; igitur subiec-

tum est notius proprio. Consequentia tenet ex eo, quod causa est notior suo effectu, postquam effectus sit cognitus per causam. Antecedens patet ex eo, quia definitio proprii datur per subiectum tamquam per causam eius materialem. 30 2a. Secundo: proprium habet definiri per subiectum; igitur subiectum est notius proprio. Consequentia tenet ex eo, quia definitio debet dari 31 est] sit i.mg.; in versu abbreviatura incerta M.

163

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 164.

Quaestiones Topicorum

f.130va

per notiora per Aristotelem in vi. huius.134 Antecedens patet definiendo proprium. 3a. Tertio: non potest haberi conceptus proprii, nisi habeatur conceptus subiecti, tamen bene potest haberi conceptus subiecti non habendo conceptum proprii; hoc non esset, nisi subiectum esset notius proprio. Antecedens patet quoad primam partem ex eo, quod in conceptu proprii includitur conceptus subiecti tamquam eius pars; quoad secundam partem patet ex eo, quod conceptus subiecti est absolutus, et per consequens potest haberi | non habendo conceptum aliquem alium. 4a. Quarto: quae sunt idem, unum non est notius alio; sed proprium et eius subiectum sunt idem, sicut dicebam heri in quaestione.135 1b. In oppositum est Aristoteles in illo v.,136 posuit enim unam considerationem, quod assignato proprio alicuius subiecti considerandum est, si illud sit notius subiecto, bene est facta assignatio proprii; et subdit causam, quia proprium debet esse notius subiecto, cuius est proprium, postquam proprium assignatur causa notificandi suum subiectum. 2b. Secundo: accidentia sunt notiora substantiis, dicit enim Aristoteles in prooemio De anima:137 accidentia magnam partem conferunt ad cognoscendum quod quid est; et exponitur de accidentibus propriis ex hoc, quod proprium est notius subiecto, cuius est proprium. Et confirmatur: accidentia sunt sensibilia, substantiae vero insensibiles; ergo accidentia sunt notiora substantiis; ergo magis proprium. Et confirmatur: substantiae naturales definiuntur per accidentia, ii. Physicorum;138 hoc non esset, nisi accidentia substantiis naturalibus essent notiora; sed magis propria; ergo etc.

5

10

15

20

Circa illam quaestionem est notandum, quod cognitio substantiarum est 25 duplex, sicut definitio earum, nam quaedam est definitio substantiarum, quae est naturalis, quaedam autem est definitio substantiarum metaphysicalis. Definitio substantiarum naturalis est, quae datur per praedicata con-

10 et] est M.

14 proprii] proprio M.

134 Aristoteles,

Top. vi,4, 141a27 sq. qu. 1. 136 Aristoteles, Top. v,2, 129b2 sq. 137 Aristoteles, De an. i,1, 402b21–22. 138 Aristoteles, Phys. ii,1, 194a1 sq. 135 v

164

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 165.

Liber v

5

10

15

20

25

30

notativa actuum et operationum naturalium, naturalis enim considerat de substantiis non absolute et simpliciter, sed in ordine ad actus et ad operationes naturales earum. Definitio autem metaphysicalis substantiarum est, quae datur per praedicata pure quiditativa ipsarum. Unde metaphysicus non considerat de substantiis in ordine ad actus et operationes naturales earum, sed considerat de eis absolute, quid sint. Ex isto bene sequitur, quod definitiones naturales substantiarum dantur per accidentia vel aliqua extrinseca substantiae, definitiones vero metaphysicales earum non. Secundo sciendum quod definitio proprii, postquam proprium est connotativum, non potest dari per praedicata pure quiditativa proprii, sed oportet, quod detur de proprio definitio non pure quiditativa, in qua quidem definitione oportet poni eius subiectum; et ita consimiliter oportet in definitionibus accidentium denominative praedicatorum de substantia. Tunc sit prima conclusio, quod accidentia sunt notiora substantiis, quae considerantur apud philosophos naturales. Probatur, nam in conceptu definitionis substantiarum, quem philosophus naturalis habet de substantiis, includuntur accidentia; ergo quoad talem conceptum habendum in substantiis oportet praehabere et praesupponere conceptum accidentium; ergo quoad talem conceptum | habendum de substantiis accidentia sunt notiora; f.130vb et ita intellexit Aristoteles v. huius,139 cum dixit proprium vere esse notius subiecto, quia datur causa notificandi subiectum, scilicet quoad conceptum eius definitivum naturalem, qui non est mere absolutus, sed connotativus. Secunda conclusio: substantiae per conceptus earum quiditativos et metaphysicales sunt notiores proprio et accidentibus. Patet hoc, quia tales conceptus substantiales includuntur in conceptibus propriorum et accidentium, quia, sicut dicebatur, in definitionibus propriorum et accidentium oportet poni terminos substantiales. Sic ergo visum est, quomodo accidentia et proprium sunt notiora substantiis, et quomodo e converso, hoc enim est secundum diversos conceptus et cognitiones, quas possumus habere de substantiis. Et secundum hoc ad rationes:

13 accidentium] accidentis M. 139 Aristoteles,

Top. v,2, 129b2 sq.

165

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 166.

Quaestiones Topicorum 1a. Ad primam: “subiectum est causa proprii”, hoc debet intellegi, quod conceptus subiecti est talis conceptus proprii, et hoc subiecti absoluti et metaphysicalis; et ergo ratio bene probat, quod subiectum secundum conceptum eius absolutum et metaphysicalem est notius suo proprio. Cum hoc bene stat, quod proprium est notius suo subiecto quantum ad conceptum 5 naturalem et connotativum. 2a. Ad secundam: illa item bene probat, quod ipsum subiectum per conceptum eius absolutum bene est notius suo proprio, sed non quantum ad conceptum eius connotativum. 3a. Similiter ad tertiam. 10 4a. Ad quartam: licet proprium et subiectum sint idem realiter, non tamen sunt idem secundum rationem, sicut dictum fuit in alia quaestione.140 Et ergo, quia non sunt idem secundum rationem, nihil prohibet unum esse notius alio.

140 v

qu. 1.

166

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 167.

LIBER VI

Quaestio 1 Circa initium vi. Topicorum quaeritur primo, utrum definitio debeat dari per notiora et priora definito. 1a. Et arguitur primo quod non, nam Aristoteles in ii. Physicorum141 definit 5 naturam non per priora, sed per posteriora, sicut per motum et quietem; hoc non esset, si definitio debeat dari per priora. 2a. Secundo: Aristoteles in v. Metaphysicae142 definit elementum per illud, quod componitur ex elemento; tale autem est posterius. 3a. Tertio: unum relative oppositorum definitur per alterum; et tamen 10 unum eorum non prius alio est, postquam sunt simul natura. 4a. Quarto: definitio datur per genus et differentiam; modo licet genus sit prius, tamen hoc non videtur verum de differentia,
quia differentia convertibiliter est praedicabilis de specie. 1b. In oppositum est Aristoteles vi. huius,143 ubi ponit talem | conside- f.131ra 15 rationem: assignata definitione alicuius videndum est, si sit data per priora et notiora, si non, male est assignata definitio. Circa illam quaestionem primo ponendae sunt distinctiones, deinde conclusiones. Quantum ad primum sit prima distinctio, quod quaedam dicuntur de20 finitiones pure quiditativae, quaedam vero dicuntur definitiones exprimentes quid nominis, quaedam vero dicuntur definitiones causales. Definitiones pure quiditativae dicuntur, quibus praecise exprimitur, quid res est, pro qua supponit definitum absque hoc, quod aliquo modo exprimatur, qualis sit illa

3 et] vel ENV.

22 praecise] sic N praecipue M.

141 Aristoteles,

Phys. ii,1, 192b13–14. Met. v,3, 1014a26 sq. 143 Aristoteles, Top. vi,4, 141a27 sq. 142 Aristoteles,

167

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 168.

Quaestiones Topicorum

f.131rb

res vel quanta vel ex quo vel a quo vel gratia cuius. Hic solvitur quarta ratio. Et talis definitio non convenit nisi terminis absolutis et non potest competere terminis connotativis; nam postquam definitio debet explicare totum conceptum definiti, et quia definitio explicans totum connotatum termini connotativi non solum explicat, quid est illud, pro quo ille terminus supponit, sed etiam quale vel quantum est illud, sequitur nullam definitionem termini connotativi esse mere absolutam, postquam omnis terminus connotativus ultra hoc, pro quo supponit, aliud connotat. Definitiones autem exprimentes quid nominis dicuntur, quibus exprimitur significatio definiti, qualis est definitio vacui. Unde si aliquis vult exprimere alteri significationem huius termini ‘vacuum’, dicit: ‘vacuum est locus non repletus corpore’, id est hic terminus ‘vacuum’ significat tantum quantum haec oratio ‘locus non repletus corpore’. Similiter si aliquis vult explicare alteri significationem huius termini ‘album’, dicit: ‘album est res habens albedinem’. Definitio causalis dicitur, quae datur per terminos supponentes pro causis definiti. Alias definitiones addunt adhuc,
sicut sunt aliquae orationes notificativae, quae non merentur dici definitiones, sed descriptiones, et sunt tales, quae loco differentiarum essentialium accipiunt accidentia posteriora. Secunda distinctio, quod prioritas inter definitiones et definita vel potest attendi [vel] penes res, pro quibus terminus supponit, vel penes ipsosmet terminos. Quantum ad secundum sit prima conclusio: definitiones causales dantur et debent dari per priora definito, prout prioritas attenditur inter res, pro quibus termini supponunt, scilicet termini positi in definitione et definiti. Probatur, quia definitiones causales debent dari per terminos supponentes pro causis rei, pro qua supponit definitum; causae autem sunt priores suis effectibus. Secunda conclusio: definitiones exprimentes quid nominis et similiter descriptiones | non dantur per priora, prout prioritas attenditur inter res, pro quibus supponunt termini definitionis, ex una parte et definitum ex altera. Patet hoc, quia aliquando definitum pro nullo supponit, sicut patet de isto termino ‘vacuum’.
De descriptione patet: illa datur per accidentia, quae

1 solvitur] solvit M.

14 est] esse M.

17 addunt] addit(?) M.

168

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 169.

Liber vi sunt posteriora definito. Nihilominus bene dantur per priora et notiora in cognitione. Tertia conclusio: definitio pure quiditativa non datur per priora, prout prioritas attenditur inter res significatas per terminos. Patet hoc, quia in 5 definitione quiditativa definitum supponit praecise pro eodem, pro quo et termini positi in definitione, pro eodem enim supponunt ‘homo’ et ‘animal rationale’. Quarta conclusio: definitio pure quiditativa datur per prius definito quantum ad genus, prout prioritas attenditur inter terminos. Patet hoc, 10 quia genus in definitione pure quiditativa supponit pro eodem, pro quo definitum, et tamen est universalius, et universaliora sunt priora minus universalibus, ab eis enim non convertitur subsistendi consequentia. Quinta conclusio: definitio pure quiditativa quantum ad differentiam datur per prius definito, et hoc quoad connotatum differentiae, prout prio15 ritas attenditur inter res. Patet hoc, nam differentia, puta ‘rationale’, licet supponat pro eodem, pro quo ‘homo’, tamen connotat animam rationalem, quae est prior homine, saltem natura. Ad rationes: 1a. Ad primam rationem dico, quod definitio naturae, quam ponit 20 Aristoteles in ii. Physicorum, non est definitio mere quiditativa, nec est definitio causalis, sed est descriptio vel definitio exprimens quid nominis, et talem, sicut dictum est, non oportet dari per priora. 2a. Ad secundam dicatur consimiliter de definitione elementi, quod ista v. Metaphysicae
***. 25 3a. Ad tertiam dico, quod unum relativorum per alterum non definitur, sed cum altero. Vel potest dici, quod terminorum relativorum non sunt nisi descriptiones vel definitiones exprimentes quid nominis, quas non oportet dari per priora eodem modo, quo dictum est. 4a. Ad quartam patet ex quinta conclusione, nam
licet illud, pro 30 quo supponit differentia, non sit prius definito, tamen illud, quod connotat differentia, est prius definito. Sequitur

4 terminos] sic N terminum M. || Patet] per M. quinta] ista M.

169

5 praecise]praecipue M.

29

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 170.

Quaestiones Topicorum Quaestio 2 Utrum definitio et definitum sint idem realiter.

f.131va

1a. Et arguitur primo quod non: illa non sunt idem realiter, quorum unum est complexum, reliquum vero incomplexum; sic est | de definitione et definito. Patet hoc, nam definitio est quaedam oratio et per consequens quoddam complexum, definitum autem est quidam terminus incomplexus. 2a. Secundo: definitio est oratio indicans, quid est esse definiti; definitum autem non indicat, quid est esse definiti; ergo definitio et definitum non sunt idem realiter. 3a. Tertio: quae sic se habent, quod unum est notius alio, non sunt idem realiter; sed sic est de definitione et definito, quod definitio est notior definito. Patet hoc ex eo, quod definitio datur causa notificandi definitum. 4a. Quarto: definitum est species; solius autem speciei est definitio; sed definitio non est species. Patet hoc, nam omnis species debet esse terminus incomplexus; definitio autem non est talis. 5a. Quinto: definitio est medium concludendi propriam passionem de suo subiecto, sicut dicitur per Aristotelem i. Priorum;144 sed definitum non est medium concludendi de suo subiecto propriam passionem, nam fieret petitio principii; ergo definitum non est idem realiter definitioni. 6a. Sexto: definitio componitur ex genere et differentia per Aristotelem vi. huius;145 definitum autem non; ergo etc. Patet, quia omnis definitio est in mente vel in voce vel in scripto, sed non omne definitum est huiusmodi, nam rerum singularium existentium extra animam sunt definitiones, sicut patet per Commentatorem super prooemium De anima;146 et tamen res singulares existentes extra animam non sunt in voce nec in mente nec in scripto. 1b. In oppositum est Aristoteles vi. huius.147 2b. Et probatur ratione: illa [sunt], quae sic se habent, quod sunt verificabilia de se invicem convertibiliter, sunt idem; sed sic est de definitione

21 Patet] sed M.

22 omne] cor.s.l. ex est M.

144 Cf.

Aristoteles, APr i,27, 43b2; 43, 50a11 sq. Top. vi,1, 139a25. 146 Averroes, Com mag. in De an. i t.8, 30–38. 147 Locum non inveni. 145 Aristoteles,

170

5

10

15

20

25

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 171.

Liber vi et definito. Patet hoc, nam sicut omnis homo est animal rationale, ita omne animal rationale est homo.

5

10

15

20

25

30

De ista quaestione primo est distinguendum ratione definiti et de definitione, secundo ponendae sunt conclusiones. Quantum ad primum sciendum quod ‘definitum’ accipitur dupliciter, uno modo pro termino specifico, de quo verificabilis est definitio convertibiliter; et isto modo accipitur, cum dicitur, quod definitiones sunt universalium; similiter sic accipitur, cum dicitur, solius speciei est definitio. Secundo modo accipitur ‘definitum’ pro re, pro qua supponit ille terminus, de cuius quidem rei pronomine demonstrante ipsum verificabilis est illa definitio; et isto modo accipitur ‘definitum’, cum dicitur tantummodo rerum singularium existentium extra animam esse definitionem. Et isto modo accipiendo ‘definitum’ nos bene concedimus, quod Socratis est definitio, et quod Platonis est definitio, nam uterque illorum est res significata per istum terminum ‘homo’ convertibilem cum ista definitione ‘animal rationale’. Secunda distinctio, quod aliquando hic terminus ‘definitum’, qui est terminus secundae impositionis, supponit materialiter vel simpliciter, aliquando | autem personaliter. Exemplum primi, ut cum dicitur ‘definitum f.131vb est terminus secundae impositionis’. Quando autem supponit pro terminis primae impositionis, tunc supponit personaliter, ut cum dicitur ‘omne definitum est convertibile cum sua definitione’, hic ille terminus ‘definitum’ secundae impositionis
***, sicut sunt isti termini ‘homo, lignum’; etiam possunt supponere materialiter vel simpliciter vel personaliter; materialiter quando supponunt pro se termini, simpliciter quando pro intentione animae etc.; verbi gratia ut cum dicitur ‘hoc definitum “homo” est convertibile cum sua definitione’. Personaliter vero quando fit suppositio pro re significata, ut cum dicitur ‘homo est animal rationale’. Sicut distinctum est de definito, tam ut est terminus secundae impositionis quam ut terminus primae impositionis, ita proportionaliter distinguitur de definitione, scilicet ut ‘definitio’ est terminus secundae impositionis et supponit pro definitionibus, quae dicuntur esse termini primae impositionis, prout hic terminus extendit se etiam ad complexa.

7 sunt] sic EN 9 (= signum con- indicans) deletum M. rem N. 13 nos] sic N non M. 16 quod] quando M.

171

10 ipsum] sic MV illam

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 172.

Quaestiones Topicorum Quantum ad secundum: qualitercumque accipiatur ‘definitum’ sive pro termino convertibili cum definitione sive pro re significata per ipsum, haec de actu exercito est falsa ‘definitum est idem realiter cum definitione’. Probatur, nam definitio est oratio, definitum autem est terminus incomplexus vel res significata per ipsum, quorum nullum est oratio. 5 Secunda conclusio: haec bene est vera de actu signato: de definitione et de definito, prout sunt termini primae impositionis personaliter supponentes, est verificabile ‘esse
idem realiter’. Patet hoc, nam de isto definito ‘homo’ personaliter supponente et de ista definitione ‘animal rationale’ personaliter supponente est verificabile vel verificatur ‘esse idem realiter’, 10 et ille actus signatus debet sit exerceri: ‘homo est idem realiter animali rationali’. Tertia conclusio, quod praedicto modo accipiendo definitionem et definitum non solum est verificabile de eis ‘esse idem realiter’, verum etiam ‘esse idem realiter convertibiliter’. Patet hoc, quia non solum homo est 15 idem realiter animali rationali, sed omnis homo est idem rationali animali et non solum omnis homo est idem animali rationali, sed etiam omne animal rationale est idem homini. Rationes solutae sunt inde per ea, quae dicta sunt in quaestione etc. Quaestio 3

20

Utrum eiusdem rei plures possint esse definitiones, et utrum in definitione debeat poni genus et differentia definiti. 1a. De primo arguitur quod sic, nam Aristoteles in i. Posteriorum148 ponit duas definitiones demonstrationis, unam, qua dicitur: demonstratio est syllogismus faciens scire, quae datur in genere causae finalis, et aliam, qua 25 dicitur: demonstratio est ex primis, veris, immediatis etc., quae datur in genere causae materialis; ex hoc videtur, quod unius sint vel possint esse plures definitiones.

3 exercito] exercitato E exercitatu M. Priorum M. 148 Aristoteles,

17 omne] add. s.l. M.

APo i,2, 71b18; 71b20–22.

172

23 Posteriorum]

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 173.

Liber vi

5

10

15

20

25

30

2a. Secundo | ad idem auctoritate Aristotelis in prooemio Metaphysi- f.132ra cae,149 ubi dicit, quod quaedam definitio datur per formam, sicut definitio logicalis, et quaedam per materiam, sicut definitio naturalis; et exemplificat ibidem de ira; ex quo iterum videtur, quod eiusdem rei plures possunt esse definitiones, scilicet una logicalis et alia naturalis. 3a. Tertio ad idem: Aristoteles in ii. De anima150 ponit plures definitiones animae; hoc non esset, nisi eiusdem rei possunt esse plures definitiones. 4a. Quarto: nam dicit Aristoteles in ii. Posteriorum,151 quod in quolibet genere esse potest dari definitio causati, et cum eiusdem causati plures sint causae, sequitur eiusdem causati plures posse definitiones esse. 1b. De secundo arguitur primo simul de genere et de differentia, quod non debeant poni in definitione, nam dicit Aristoteles in vii. Metaphysicae:152 partes definitiones debent esse formae; sed modo nec genus nec differentia sunt formae, sed sunt quidam conceptus vel scripta vel voces. 2b. Deinde arguitur de genere, quod non debeat poni in definitione: illud non debet poni in definitione, quod non distinguit definitum ab aliis; ita est de genere; ergo etc. Maior
nota est ex eo, quod definitio separat et distinguit definitum ab aliis. Minor patet, nam per genus ipsum definitum magis videtur convenire cum aliis. 3b. Deinde arguitur de differentia, quod non debeat poni in definitione, nam differentia est idem cum genere; ergo si ponitur genus, differentia superfluit. Antecedens probatur ex eo, quod [non] supponunt pro eadem re. 4b. Secundo: nullum praedicatum connotativum debet poni in definitione pure quiditativa definiti; sed differentia est praedicatum connotativum, aliter enim non praedicaretur in quale de isto, cuius est differentia; igitur etc. 1c. In oppositum est Aristoteles in vi. huius,153 ubi dicit unius rei non debere esse plures definitiones. 2c. Et hoc probatur sic: si unius rei essent plures definitiones, tunc unius rei essent plura esse; hoc est falsum. Consequentia patet ex eo, quod

149 Cf.

Aristoteles, De an. i,1, 403a29 sq. De an. ii,1, 412a26–27; 4, 414a12–13. 151 Locum non inveni. 152 Aristoteles, Met. vii,10, 1035b34. 153 Aristoteles, Top. vi,5, 142b35. 150 Aristoteles,

173

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 174.

Quaestiones Topicorum definitio est oratio indicans, quid est esse rei; si ergo eiusdem essent plures definitiones, tunc eiusdem essent plura esse indicata per illas definitiones. 3c. Similiter dicit in illo vi.154 in definitione ponere genus et differentiam definiti.

f.132rb

Hic primo videndum est de primo, secundo de secundo. Quantum ad primum sciendum est, quod quaedam dicitur definitio completa rei, quaedam incompleta. Tunc sit prima conclusio: eiusdem rei plures possunt esse definitiones incompletae. Probatur: eiusdem rei plures sunt causae; sed in quolibet genere causae potest dari una definitio, sed illa non est completa. Secunda conclusio: unius rei debet esse unica definitio completa et non plures. Probatur, nam definitio completa omnia essentialia includit; modo si esset aliqua alia ab illa, vel oporteret, quod non | omnia essentialia definiti includeret, et sic non esset completa; vel quod ultra essentialia includeret accidentalia, et sic non esset bona definitio ex eo, quod bona definitio debet dari solum per essentialia definiti. Sed diceres: immo videtur, quod eiusdem plures possunt esse definitiones completae, nam eiusdem potest esse una definitio completa in Latino, et eiusdem potest esse definitio completa in Graeco et alia in Hebraico. Respondetur, quod conclusio debet intellegi, quod eiusdem rei non possunt esse plures definitiones completae non aequivalentes in significando; modo eiusdem bene sunt plures definitiones in significando aequivalentes, hoc est, quarum una significat tantum quantum alia. Ex hoc ad instantiam. Quantum ad secundum: in definitione pure quiditativa debet poni genus definiti. Probatur, nam ex quo illa definitio est quiditativa, ad minus in ea debet poni unum praedicatum, quod praedicatur in quid de definito; sed hoc non est aliud quam genus ex eo, quod nihil praedicatur in quid de specie nisi genus. Secunda conclusio: illi generi in definitione debet apponi differentia essentialis definiti. Probatur, nam definitio debet distinguere definitum ab illis, quae sunt secum eiusdem generis; sed hoc non potest fieri per ge28 quod] add.s.l. M. 154 Aristoteles,

Top. vi,1, 139a29.

174

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 175.

Liber vi nus, postquam cum eis convenit in genere; ergo oporte[re]t, quod hoc fit per differentiam appositam generi; sed non per differentiam accidentalem, postquam illa non significat partem essentialem definiti; relinquitur ergo, quod illa differentia apponenda est generi in definitione, sed debeat esse 5 essentialis et specifica.

10

15

20

25

30

Ad rationes: 1a. Ad primam: bene concedo, quod Aristoteles in i. Posteriorum posuit plures definitiones demonstrationis, sed hoc erat secundum diversa genera causarum demonstrationis, et non quaelibet illarum definitionum est completa; modo dictum est, quod nihil prohibet eiusdem esse plures definitiones incompletas. 2a. Per secundam rationem bene probatur eiusdem esse plures definitiones, unam quiditativam et aliam causalem, nec hoc iterum est inconveniens, licet bene esset inconveniens eiusdem esse plures definitiones quiditativas. Unde Aristoteles in prooemio Metaphysicae, cum dicit, quod quaedam definitio datur per formam et quaedam per materiam, per formam intellexit praedicatum quiditativum, quod bene apparet in exemplo, quod ibi adducit, et quia talem definitionem vocat logicalem. 3–4a. Ad tertiam, similiter ad quartam: bene probant eiusdem plures posse esse definitiones incompletas, nec hoc reputatur inconveniens; sed non probant eiusdem plures esse definitiones completas. 1b. Deinde cum arguebas, quod genus et differentia | non debeant poni f.132va in definitione, nam Aristoteles dicit vii. Metaphysicae, quod partes definitionis debent esse formae, dico, quod per formam ibi intellegit praedicata essentialia; modo licet genus et differentia sint conceptus vel scripta vel voces, adhuc tamen possunt esse praedicata essentialia.
2b. Deinde cum *** 3b. Deinde cum arguebatur, quod differentia non debet poni in definitione ex eo, quod est idem cum genere, dico, licet
sit idem cum genere realiter, differt tamen ab ipso secundum rationem, qua differentia connotat partem essentialem definiti; quod non facit genus. 4b. Ad ultimam: in definitione pure quiditativa non debet poni aliquod praedicatum connotativum, verum est: quod est connotativum alicuius ex-

4 sed] si M.

5 et] add.s.l. M.

29 dico] dicto M.

175

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 176.

Quaestiones Topicorum trinseci definito; modo licet differentia essentialis sit connotativa, tamen hoc, quod connotat, non est extrinsecum definito, sed intrinsecum, quia altera eius pars. Etc.

176

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 177.

LIBER VII

Quaestio 1 Circa initium vii. Topicorum quaeritur primo, utrum ad terminandum problemata de eodem valeat locus a casibus et a coniugatis. 5 1a. Et arguitur primo quod non, nam non sequitur ‘homo et album sunt

idem; ergo humanitas et albedo sunt idem’. Antecedens potest esse verum consequente existente falso; et tamen talis consequentia deberet valere, si ad terminandum problemata de eodem valeret locus a casibus et coniugatis. 2a. Secundo: nam non sequitur ‘album et dulce sunt idem; ergo albedo 10 et dulcedo sunt idem’; et tamen talis consequentia deberet valere, si quaestio esset vera. Sed quod consequentia non valeat, patet, nam consequente existente falso antecedens potest esse verum, sicut patet de lacte, quod simul est album et dulce. 1b. In oppositum est Aristoteles vii. huius.155 15 Circa illam quaestionem primo distinguendum est de ‘idem’, secundo po-

nendae sunt conclusiones. Quantum ad primum sciendum est, quod ‘idem’ dicitur tripliciter: idem genere, idem specie, idem numero. Idem genere dicuntur, quorum unum est genus, sicut homo et asinus dicuntur idem genere; eorum est idem genus, 20 scilicet animal. Idem specie dicuntur, quae sunt sub eadem specie, sicut Socrates et Plato, eorum enim est eadem species, puta homo. Idem numero dicuntur termini supponentes pro eodem, sicut ‘Marcus, Tullius’; similiter ‘homo, animal’. Secundo sciendum quod de idem genere et de idem specie non dicitur 25 simpliciter ‘idem’, nam non sequitur ‘homo et asinus sunt idem genere; ergo

6 humanitas] homo M. 155 Aristoteles,

Top. vii,3, 153b25 sq.

177

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 178.

Quaestiones Topicorum

f.132vb

homo et asinus sunt idem’; nec sequitur ‘Socrates et Plato sunt idem specie; igitur sunt idem Socrates et Plato’. Sed de his, quae sunt idem numero, bene | dicitur hoc nomen ‘idem’ simpliciter, bene sequitur ‘talia sunt idem numero; ergo sunt idem’; sequitur enim ‘homo et album sunt idem numero; igitur homo et album sunt idem simpliciter’; sequitur ‘Marcus et Tullius sunt idem numero; ergo Marcus et Tullius sunt idem’. Tertio notandum quod idem numero adhuc subdividitur, scilicet in idem numero accidente et in idem proprio numero, in idem numero nomine, in idem numero definitione. Idem numero accidente dicuntur, quorum unum denominative dicitur de alio vel ambo de tertio, non ut praedicatum vel praedicata proprii, sed ut praedicatum vel praedicata accidentis. Isto modo dicimus, quod lac et album sunt idem accidente; similiter dicimus, quod album et dulce sunt idem accidente. Sed idem proprio dicuntur, quorum unum est proprium alterius; isto modo dicimus, quod homo et risibile sunt idem, et hoc proprio. Sed idem definitione dicuntur, quorum unum est definitio alterius vel pars definitionis, scilicet homo et animal rationale. Sed idem nomine dicuntur termini supponentes pro eadem re numero, et tamen nec dicuntur idem accidente nec idem proprio nec idem definitione; isto modo dicimus, quod ‘Marcus, Tullius’ sunt idem numero, ista enim non sunt idem accidente, quia unum non est accidens alterius, nec sunt idem proprio, quia unum non est proprium alterius, nec sunt idem definitione, quia unum non est definitio nec pars definitionis alterius; cum supponant pro eadem re, vocantur idem nomine, idem enim nominant. Tunc ad propositum: quando quaeritur, utrum ad terminandum problemata de eodem valeat locus a casibus et coniugatis, ista quaestio potest intellegi vel de eodem genere vel specie vel numero, et ulterius de eodem numero simpliciter vel de eodem numero accidente vel proprio vel definitione vel nomine etc. Tunc quantum ad secundum sit prima conclusio: ad terminandum problema de eodem simpliciter non valet locus a casibus et coniugatis in praedicatis accidentalibus. Patet hoc, quia non sequitur ‘album est dulce; ergo albedo est dulcedo’, nam li dulce est praedicatum accidentale de li album. Secunda conclusio: ad terminandum problema de eodem simpliciter bene valet locus a casibus et coniugatis in praedicatis essentialibus. Patet

8 numero3] sic N om. M.

178

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 179.

Liber vii

5

10

15

20

25

hoc, nam bene sequitur ‘album est coloratum; ergo albedo est color’, quia li coloratum praedicatur praedicatione essentiali de li album; similiter bene sequitur ‘homo est animal; ergo humanitas est animalitas’. Tertia conclusio: ad terminandum problema de eodem genere bene valet locus a casibus et a coniugatis, nam bene sequitur ‘homo et asinus sunt idem genere; ergo humanitas et asinitas sunt idem genere’; similiter bene sequitur ‘album et nigrum sunt idem genere; ergo albedo et nigredo sunt idem genere’. Quarta conclusio: ad terminandum | problema de eodem specie bene f.133ra [sequitur et] valet locus a casibus et coniugatis, nam bene sequitur ‘Socrates et Plato sunt idem specie; ergo socrateitas et platoneitas sunt idem specie’. Quinta conclusio: ad terminandum problema de eodem accidente non valet locus a casibus et coniugatis. Patet hoc, nam non sequitur ‘Socrates et album sunt idem accidente; ergo socrateitas et albeitas sunt idem accidente’. Sexta conclusio: nec valet ad terminandum problema de eodem proprio. Patet hoc, nam non sequitur ‘corpus mixtum et coloratum sunt idem proprio; ergo corporis mixtio et color sunt idem proprio’, nam antecedente existente vero consequens est falsum. Septima conclusio: ad terminandum problema de eodem nomine et definitione bene valet locus a casibus et coniugatis. Patet hoc, nam bene sequitur ‘Marcus et Tullius sunt idem nomine; ergo Marceitas et Tulleitas sunt idem nomine’; similiter bene sequitur ‘homo et animal sunt idem definitione; ergo humanitas et animalitas sunt idem definitione’, nam sicut ‘animal’ est pars definitionis hominis, ita ‘animalitas’ est pars definitionis humanitatis. Rationes factae in principio quaestionis sunt solutae per conclusiones positas.

6 et] sic E est M. 11 socrateitas] sorteitas EMN item in conclusione sequenti. 15 eodem] sic EN idem M. 19 eodem] sic ENV idem M. 24 animalitas] humanitas M.

179

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 180.

Quaestiones Topicorum Quaestio 2 Utrum ista consequentia sit bona ‘A potest esse sine B; ergo A non est idem cum B’. 1a. Et arguitur quod non, nam ponatur, quod omnis homo est albus, tunc est ista vera ‘omnis homo potest esse sine albo’, quia tam homo, qui potest esse, quam homo, qui est; homo enim, qui potest esse, potest generari homo niger, et sic potest esse sine albo, homo autem, qui est, licet sit albus, sicut positum est per casum, tamen potest denigrari, et sic etiam potest esse sine albo; et tamen falsum est, quod homo non sit idem albo ex eo, quod eius contradictorium
est verum, videlicet quod omnis homo est idem albo, positum enim est per casum, quod omnis homo sit albus; si ergo homo est albus, omnis homo est idem cum albo. 2a. Secundo ad idem: ex opposito consequentis non infertur oppositum antecedentis; ergo consequentia non valet. Consequentia tenet per communem regulam consequentiarum. Antecedens patet, nam oppositum consequentis est ‘omne A est idem cum B’, et tamen ex hoc non sequitur, quod nullum A possit esse sine B, licet enim omnis homo sit idem cum albo, non tamen sequitur, quod nullus possit esse sine albo. 1b. In oppositum est Aristoteles in isto vii.,156 ubi dicit, si alterum sine altero potest esse, non est idem sibi.

f.133rb

5

10

15

20

Circa illam quaestionem est sciendum, quod propositio, in qua ponitur hoc verbum ‘potest’, sic se habet, quod eius subiectum non solum stat pro eo, quod est, sed etiam pro eo, quod est vel potest esse, sicut hic ‘caecum potest esse videns’ li caecum non solum supponit pro eo, quod est caecum, sed supponit pro eo, quod est vel potest esse | caecum. Et ergo sensus illius 25 ‘caecum potest esse videns’ est ‘quod est vel potest esse caecum, potest esse videns’ [quod est vel potest esse caecum, potest esse videns]. Ita in proposito ‘A potest esse sine B’ valet istam ‘quod est vel potest esse A, potest esse sine B’. Secundo sciendum quod aliqui propositiones divisas, in quibus ponitur 30 hoc verbum ‘potest’, propter hoc volunt exponere per unam disiunctivam,

156 Aristoteles,

Top. vii,1, 152b35.

180

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 181.

Liber vii

5

10

15

20

25

30

ut verbi gratia illam ‘A potest esse sine B’ exponunt [hoc] sic: ‘quod est A, potest esse sine B, vel quod potest esse A, potest esse sine B’. Sed breviter credo esse dicendum tales propositiones non debere exponi per propositiones disiunctivas, sed per propositiones categoricas de subiectis disiunctis isto modo ‘A potest esse sine B’, id est ‘quod est A vel potest esse A, potest esse sine B’. Tertio est notandum, quod refert dicere ‘potest esse sine B’ et ‘sine B potest esse’, sicut refert dicere ‘erit sine B’ et ‘sine B erit’; nam in prima li sine negat li B solum restrictum ad futurum propter hoc, quod copula verbalis id, quod eam sequitur, restringit ad suum tempus, ita quod si copula verbalis est futuri temporis, tunc id, quod eam sequitur, restringit ad futurum, si praeteriti, ad praeteritum, si praesentis, ad praesens. Sed sic non facit illud, quod eam praecedit. Et ergo refert dicere ‘erit sine albo’, ubi li sine albo sequitur hoc verbum ‘erit’, et dicere ‘sine albo erit’, ubi ‘sine albo’ praecedit hoc verbum ‘erit’. Similiter dico de ‘potest’. Tunc ponitur prima conclusio, quod illa consequentia non valet ‘quod potest esse A, potest esse sine B; ergo A non est idem cum B’. Verbi gratia in aliis terminis non valet consequentia ‘quod potest esse homo, potest esse sine albo; ergo homo non est idem cum albo’. Patet hoc, nam antecedente existente vero consequens est falsum posito, quod iam omnis homo sit albus, nam omnis homo est idem cum albo, et tamen Antichristus, qui potest esse homo, potest esse sine albo, nam possibile est, quod cum Antichristus erit, quod niger generetur. Secunda conclusio: nec ista consequentia valet ‘quod est A, potest esse sine B; ergo A non est idem cum B’. Probatur in aliis terminis, nam non sequitur ‘quod est homo, potest esse sine albo; ergo homo non est idem cum albo’. Patet hoc, nam oppositum consequentis, scilicet ‘omnis homo est idem cum albo’, potest stare in veritate cum antecedente, licet enim omnis homo sit idem cum albo, tamen quia quilibet eorum potest denigrari, haec est vera ‘omne quod est homo, potest esse sine albo’, quia omne quod est homo, potest esse nigrum, licet modo sit album. Tertia conclusio: ista consequentia non valet ‘quod potest esse A, sine B potest esse; ergo A non est idem cum B’. Patet in aliis terminis, nam non sequitur ‘quod potest esse homo, sine albo potest esse; | ergo homo non est f.133va

5 est A] A est M.

33 cum B] sic E cum M.

181

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 182.

Quaestiones Topicorum idem cum albo’, nam antecedens potest esse verum consequente existente falso, nam Antichristus, qui potest esse homo, sine albo potest esse, nam tam sine albo, quod est, quam sine albo, quod erit, potest esse, et tamen cum
hoc stat, quod omnis homo est idem cum albo. Quarta conclusio: ‘quod est A, sine B potest esse; ergo A non est idem 5 cum B’, ista consequentia bene valet. Patet hoc in aliis terminis sic: ‘quod est homo, sine albo potest esse; ergo homo non est idem cum albo’. Patet hoc, nam hic antecedens non potest esse verum sine consequente, postquam in antecedente li albo negatur non solum pro his, quae possunt esse alba, sed etiam pro his, quae sunt, et etiam pro his, quae possunt esse alba. Unde ista 10 ‘quod potest esse
homo, sine albo potest esse’ significat, quod illud, quod est homo, sine illo, quod est album, et sine illo, quod potest esse album, potest esse; et quia nihil potest esse sine [ipso et] se ipso, ad hoc sequitur, quod homo non est albus, seu quod homo non est idem cum albo; et patet, qualiter antecedens talis consequentiae non potest esse verum sine consequente. 15 Secundum hoc solvantur rationes factae in principio quaestionis. Quaestio 3 Utrum contrariorum, quorum genera sunt contraria, differentia sit eadem. 1a. Et arguitur quod non per illam regulam:157 diversorum generum et non 20 subalternatim positorum diversae sunt differentiae; quia ergo contraria non sunt subalternatim posita, sequitur eorum esse diversas differentias; et per consequens contrariorum, licet eorum genera sint contraria, non propter hoc eorum est eadem differentia, sed diversa. 2a. Secundo: differentia, saltem essentialis et specifica, debet esse con- 25 vertibilis cum sua specie; modo quia idem non potest esse convertibile cum contrariis, sequitur, quod numquam contrariorum sit eadem differentia, sive illorum contrariorum sit idem genus, sive illorum contrariorum sint genera contraria.

6 sic] si M. 157 Cf.

14 patet] quare M.

Aristoteles, Cat.3, 1b16–17; Top. i,15, 107b19–20.

182

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 183.

Liber vii 1b. In oppositum est Aristoteles in isto vii.,158 ubi dicit, quod si contrariorum sit idem genus, tunc eorum differentiae debent esse contrariae; si vero contrariorum sint genera contraria, tunc eorum potest esse eadem differentia. 5 2b. Hoc etiam potest exemplo declarari, qualiter contrariorum potest esse eadem differentia, quod patet describendo ista
m, liberalitatis enim, nam liberalitatis differentia est datio et acceptio, et similiter liberalitas est virtus moderativa dationum et acceptionum, illiberalitas est vitium immoderatum dationum et acceptionum. 10 Circa illam quaestionem primo videndum est, quomodo diversorum gene-

15

20

25

30

rum non subalternatim positorum possit esse eadem differentia, et quomodo non, secundo videndum est de quaesito. Quantum | ad primum sciendum est, quod duplices dicuntur differen- f.133vb tiae: quaedam dicuntur differentiae essentiales et quaedam accidentales. Differentiae essentiales dicuntur, quae non connotant aliquod extrinsecum illi, cuius sint differentiae, sicut ‘rationale’; licet enim li rationale connotet aliquid, quod non est homo, puta animam rationalem, tamen hoc non est extrinsecum homini, quia est altera eius pars. Differentia vero accidentalis dicitur, quae connotat aliquid extrinsecum illi, cuius est differentia, sicut est ‘album, nigrum, sedere, stare’ vel aliquod huiusmodi. Tunc sit prima conclusio: diversorum generum et non subalternatim positorum non est eadem differentia essentialis. Patet hoc, quia differentia essentialis generis debet sibi sub genere constituere aliquam speciem; quia non est eadem species in diversis generibus non subalternatim positis, etiam non est eadem differentia essentialis diversorum generum non subalternatim positorum. Secunda conclusio: nihil prohibet esse eandem differentiam accidentalem diversorum generum non subalternatim positorum. Patet hoc, quia pluribus idem bene potest accidere. Patet hoc, nam cigno accidit, quod sit albus, et nivi; similiter corvo accidit, quod sit niger, et Aethiopi.

7 liberalitas] illiberalitas M. 158 Aristoteles,

10 Circa] lectio dubia M.

Top. vii,3, 153b5 sq.

183

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 184.

Quaestiones Topicorum

f.134ra

Modo secundum istas duas conclusiones procedunt rationes duae factae ante oppositum. Quantum ad secundum sciendum est, quod aliqua dicuntur contraria dupliciter: uno modo tamquam res, quae non sunt signa, sibi invicem repugnantes, quomodo dicimus, quod albedo repugnat nigredini. Isto modo non loquimur hic de contrariis, quia tales res nec sunt genera nec sunt species generis, cum non sint subicibiles nec praedicabiles. Alio modo dicuntur contraria illi termini, qui significant tales res contrarias, sicut sunt isti termini ‘albedo, nigredo, caliditas, frigiditas, album, nigrum, calidum, frigidum’. Et de talibus contrariis ulterius solet distingui, quod quidam termini dicuntur contrarii solum ex hoc, quod significant formas contrarias; illo modo dicimus, quod illi termini abstracti ‘albedo, nigredo’ sunt contrarii. Alio modo aliqui termini dicuntur contrarii propter hoc, quod non possunt simul de eodem subiecto verificari, sed bene successive; isto modo isti termini ‘album, nigrum’ dicuntur contrarii. Ulterius est sciendum, quod aliquando in definitionibus terminorum contrariorum terminus significans subiectum ponitur loco generis, terminus autem significans dispositionem connotatam ponitur loco differentiae; aliquando autem fit e converso. Modo pro intentione Aristotelis est dicendum, ubi dicit, si contrariorum genera sunt contraria, differentia est eadem, hoc est, cum in definitionibus terminorum contrariorum termini significantes dispositiones connotatas, quae quidem dispositiones sunt contrariae, ponuntur loco generum, tunc differentia est eadem, nam tunc terminus | significans subiectum, circa quod utrumque illorum contrariorum aptum natum est fieri, ponitur loco differentiae. Cum autem genus est idem, differentiae sunt contrariae, hoc est, cum terminus significans subiectum ponitur loco generis, tunc differentiae sunt diversae, nam tunc termini significantes dispositiones connotatas, quae quidem dispositiones sunt contrariae, ponuntur loco differentiae. Et ita debet intellegi dictum Aristotelis in illo vii.

22 dispositiones1] definitiones M. || dispositiones2] definitiones M. 23 eadem] idem M. 27 tunc differentiae … termini] spatium vacuum unius verbi M tunc differentiae sunt diversae scilicet termini E.

184

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 185.

LIBER VIII

Quaestio 1 Circa initium viii. Topicorum quaeritur primo, utrum in disputatione dialectica opponens debeat uti celativis propositionibus praeternecessariis. 5 1a. Et arguitur quod non: sicut est in natura, ita est in arte, quia ars imi-

tatur naturam, in quantum potest, ars enim est instrumentum naturae; sed ita est, quod natura non utitur praeternecessariis, natura enim non abundat in superfluis nec deficit in necessariis, iii. De anima;159 igitur nec ars debet uti praeternecessariis; et per consequens in dialectica, quae est ars 10 artium, non debemus uti praeternecessariis, et per consequens nec celativis. 2a. Secundo: in oratione sive disputatione dialectica non debemus uti orationibus increpandis; sed ita est, quod praeternecessariae sunt orationes increpandae; quod probatur per Aristotelem prope finem huius viii.,160 ubi 15 dicit, quod si in aliqua argumentatione utimur aliquibus, quibus ablatis adhuc fieret syllogismus, ista argumentatio est increpanda; sed ita est, quod praeternecessariis ablatis adhuc essentialiter fit syllogismus; ergo argumentationes, in quibus utimur praeternecessariis, sunt increpandae. Quod autem praeternecessariis ablatis adhuc essentialiter fieret syllogismus, patet ex hoc, 20 quod propositiones necessariae in proposito dicuntur, ex quibus integratur syllogismus, et ex quibus syllogismus potest fieri. 3a. Tertio: sicut se habet demonstrator ad generandum scientiam, ita se habet dialecticus ad generandum opinionem; sed ita est, quod demonstrator in generando scientiam non utitur praeternecessariis; igitur nec dialecticus

4 praeternecessariis] praeter necessarias M. M sed cf. e.g. initium Summularum Buridani. 159 Aristoteles, 160 Aristoteles,

De an. iii,9, 432b21–22. Top. viii,11, 161b29–31.

185

9 dialectica] grammatica ut videtur 22 demonstrator] demonstratio M.

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 186.

Quaestiones Topicorum in generando opinionem debet uti praeternecessariis; et per consequens nec celativis. 4a. Quarto: disputatio dialectica differt a disputatione sophistica, nam disputatio dialectica est pro inquisitione veritatis, disputatio vero sophistica est pro inquisitione vanae gloriae; sed in disputatione sophistica opponens 5 utitur celativis; igitur videtur, quod in disputatione dialectica opponens non debeat uti celativis, postquam disputatio dialectica differt a disputatione sophistica, et postquam disputatio dialectica est pro inquisitione veritatis. 1b. In oppositum est Aristoteles in illo viii.161

f.134rb

Circa illam quaestionem primo sunt aliqua notanda, secundo ponendae sunt conclusiones. De primo sciendum quod quattuor sunt genera | propositionum praeternecessariarum, sicut apparuit circa litteram, quarum quaedam vocantur celativae. Secundo notandum quod in proposito per propositiones necessarias non intelleguntur propositiones, quae sic significant, qualiter impossibile est aliter esse; nec per propositiones praeternecessarias debent intellegi propositiones contingentes et huiusmodi; sed per propositiones necessarias in proposito debent intellegi propositiones, quibus positis de necessitate statim infertur conclusio intenta ab opponente. Et ergo in proposito propositiones dicuntur necessariae, quae necessariae sunt ad inferendum conclusionem; illae autem dicuntur praeternecessariae, quae non. Ulterius sciendum quod disputatio dialectica potest ordinari ad tres fines, uno modo ad inquirendum veritatem, secundo modo potest ordinari ad obviandum, tertio modo ad exercitandum. Secundus modus ordinatur in primum, nam opponentes et respondentes potentes sibi invicem obviare non apte, sed inepte
*** possunt inquirere veritatem de aliquo, dummodo per argumentationes dialecticas. Et tertius modus ordinatur ad secundum et [in] primum, opponentes enim et respondentes non exercitati non sunt potentes sibi invicem obviare nec sunt potentes nec apti veritatem de aliquo dubio inquirere. Quantum ad primum finem disputatio dialectica discrepat a disputatione sophistica, sed quantum ad duos alios fines disputatio
dialectica

161 Aristoteles,

Top. viii,1, 156a3 sq.

186

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 187.

Liber viii

5

10

15

20

25

30

convenit cum disputatione sophistica, et disputantes dialectice et sophistice sibi invicem obviant et se exercitant. Sed quantum ad primum discrepant, quia disputatio sophistica non ordinatur ad inquirendum veritatem, sed ad inquirendum vanam gloriam. De secundo sit prima conclusio, quod in disputatione dialectica, ut ordinatur ad inquirendum veritatem, opponens non debet uti celativis. Probatur: quicumque tendunt ad eundem finem, unus non debet alteri celare intentionem suam, sed potius eam manifestare, quia sic fortius attingit finem intentum; sed opponens et respondens disputantes dialectice pro inquisitione veritatis tendunt ad eundem finem, puta veritatem; ergo in tali disputatione neuter debet alteri celare suam intentionem. Secunda conclusio: in disputatione dialectica, prout ordinatur ad obviandum, opponens debet uti celativis. Probatur, nam in tali disputatione opponens et respondens
tendunt ad fines oppositos, nam respondens tendit ad defensionem suae positionis, opponens autem ad destructionem eiusdem. Secundo: nam in tali disputatione aliquando sic est, quod respondens defendit positionem falsam et improbabilem, igitur cum opponens | propo- f.134va neret sibi propositiones veras et probabiles, ex quibus statim et manifeste sequitur oppositum dicti respondentis, respondens eas negaret, quia contra eum faceret; ergo tunc opponens ad obviandum respondenti debet tacere et celare istas propositiones et proponere sibi alias a longe etc. probabiles et veras, ex quibus non ita manifeste apparet sequi oppositum dicti respondentis, ex quibus tamen sequuntur propositiones, quas tacet opponens; et tunc illis concessis a respondente, quia non videt malum ex hoc sibi venturum, opponens tunc ex illis debet inferre propositiones, quas prius celavit, et tunc ulterius ex illis debet inferre oppositum dicti seu positionis respondentis. Et ita opponens per talem celationem obviabit respondenti. Tamen adhuc ista disputatio non dicitur sophistica, nam in ea opponens non utitur paralogismis, sicut facit opponens sophista. Tertia conclusio: in disputatione dialectica, prout ordinatur ad exercitium, opponens potest uti celativis. Patet hoc, quia disputatio dialectica, ut ordinata ad exercendum, ordinatur etiam ad obviandum; sed per praecedentem conclusionem modo multi opponentes dicuntur uti celativis; igitur.

1 disputantes] disputationes M. 4 vanam] unam M. M. 23 propositiones] definitiones M.

187

5 secundo sit] secunda et

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 188.

Quaestiones Topicorum Quarta conclusio: in disputatione sophistica maxime opponens debet uti celativis, quia in tali disputatione opponens et respondens maxime tendunt ad fines oppositos, quia unus ad gloriam propriam et ad vituperium alterius, et alter e converso; sed tendentes ad fines oppositos unus alteri debet celare intentionem suam, ne alius citius attingat finem suum intentum, 5 sed tardius quam ipse suum.

f.134vb

Ad rationes: 1a. Ad primam: illa bene probat, quod in disputatione dialectica, prout ordinatur ad inquisitionem veritatis, non debemus uti celativis nec praeternecessariis; nihilominus in disputatione dialectica obviatoria debemus 10 uti celativis, nec celativa sunt ibi praeternecessaria, immo necessaria ad obviandum finem intentum. 2a. Ad secundam dico, quod verum est, quod rationes celativae bene essent vituperandae in disputatione dialectica ordinata ad inquisitionem veritatis, non tamen sunt in disputatione dialectica obviativa vel exercitativa. 15 3a. Ad tertiam dico, quod ista item bene probat, quod dialecticus in generando opinionem non debet uti celativis; nihilominus in obviando respondenti potest. 4a. Ad quartam dico, quod licet in utraque disputatione, tam sophistica quam dialectica obviativa, opponentes utuntur celativis, tamen adhuc 20 disputatio | dialectica [et] obviativa differt a disputatione sophistica, quia in disputatione dialectica obviativa non utimur paralogismis, sed in disputatione sophistica. Quaestio 2 Utrum sunt quattuor propositiones praeternecessariae et non plures neque pauciores, videlicet inductivae, ampliativae, explanativae, celativae.

25

1a. Et arguitur primo, quod sint plures: sicut inductivae sunt propositiones praeternecessariae, ita et exemplares; igitur videtur, quod ad minus sint huiusmodi. 30

21 obviativa] cor.s.l. e sophistica M. 27 explanativae] explanatione M. propositiones] plures M. 29 sint] scitur M.

188

28

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 189.

Liber viii

5

10

15

20

2a. Secundo: nam sicut aliquando oportet ampliare propositum, ita etiam aliquando superflua reserare et propositum restringere; igitur sicut sunt propositiones ampliativae, ita verum est esse propositiones restrictivas. 3a. Tertio: nam sicut dicebatur in quaestione,162 omnes propositiones vocantur praeternecessariae, quae sunt aliae ab his, ex quibus fit syllogismus ad conclusionem intentam; sed in veritate sunt tales propositiones aliae a praedictis quattuor generibus propositionum praeternecessariarum; igitur plures sunt propositiones praeternecessariae quam praedictae. 4a. Quarto: probatur quod sint pauciores, nam illae non sunt praeternecessariae, quae sunt necessariae ad hoc, quod inferatur conclusio; sed inductivae sunt tales; igitur inductivae non sunt propositiones praeternecessariae, ut videbitur. 5a. Quinto: nam videtur, quod explanativae non sunt propositiones praeternecessariae, nam praemissae opponentis formatae ad inferendum conclusionem intentam vel sunt manifestae vel sunt occultae; si sunt manifestae, sic non indigemus explanativis; si vero sunt occultae, sic indigemus explanativis, et sic non sunt praeternecessariae, immo necessariae. 6a. Sexto potest argui ad istam quaestionem consimilibus argumentis, quibus arguebatur circa primum huius ad quaestionem formatam de numero praedicatorum.163 1b. In oppositum est Aristoteles in isto viii.,164 qui ponit praedicta quattuor genera propositionum praeternecessariarum et non plura.

Quid in proposito intellegamus per propositiones necessarias et per propositiones praeternecessarias, dictum est prius.165 25 Ulterius est sciendum, quod hic non intendit de omnibus modis propositionum praeternecessariarum, sed solum de his, quae cadunt in usu opponentis in dialectica, et hoc in quantum vale
nt ad hoc, quod respondens concedat propositiones necessarias, quas alias alter
i non concederet, ex quibus debet fieri syllogismus ad inferendum conclusionem intentam ab 30 opponente.

162 viii

qu. 1. qu. 9. 164 Aristoteles, Top. viii,1, 155b21–24. 165 viii qu. 1. 163 i

189

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 190.

Quaestiones Topicorum

f.135ra

Tunc sit illa conclusio, quod quattuor sunt genera propositionum praeternecessariarum et non plura nec pauciora. Probatur: quot sunt modi propositionum praeternecessariarum, tot modis aliae propositiones a necessariis possunt valere ad hoc, quod | respondens concedat illas necessarias; sed hoc est quattuor modis; igitur. Maior est nota. Probatur minor, quia respondens movetur ad non concedendum propositiones necessarias opponenti duobus modis. Uno modo si sint immanifestae, secundo modo propter hoc quod manifeste inferunt conclusionem oppositam conclusioni respondentis. Si primo modo, vel igitur sunt immanifestae in sua veritate ex parte rei, vel sunt immanifestae propter obscuritatem sermonis. Si primo modo, sic opponens ad declarandum eas ad finem, quod concedantur a respondente, utitur inductione vel exemplo; si autem sunt immanifestae propter obscuritatem sermonis, tunc iterum opponens ad declarandum eas ad finem, ut eas concedat respondens, utitur explanatione seu propositionibus minus obscuris; et sic habemus duo genera propositionum praeternecessariarum, scilicet inductionem et explanationem. Si autem respondens negaret propositiones necessarias opponenti propter hoc, quod nimis manifeste inferrent conclusionem oppositam suae conclusioni, contra hoc est duplex remedium ab opponente servandum. Unum est, quod opponens in proponendo tales propositiones intermisceret multas alias propositiones ad finem, ut inter illas, quae sunt sibi necessariae, non appareat manifeste ordo syllogisticus, nam talem ordinem non videns respondens non videt, quod ex talibus sequitur oppositum suae conclusionis, et tunc facilius concedet illas propositiones, quia non apparet sibi, quod aliquid faciant contra eum; quibus concessis postea opponens ordinet eas debite, et tunc clare potest ex eis inferre oppositum positionis [clare] respondentis. Et talis intermixtio propositionum non necessariarum inter necessarias propter finem praedictum vocatur ampliatio. Aliud remedium est, quod opponens taceat et non proferat illas [illas] necessarias in principio, ex quibus manifeste inferretur oppositum positionis respondentis, nam statim respondens eas negaret, sed proponat primo aliquas, ex quibus illae necessariae sequantur; illas enim facilius concedet

26 opponens] respondens M.

27 potest] patent(?) M.

190

5

10

15

20

25

30

2007119 Green Pedersen 03_Textus. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 191.

Liber viii respondens; quibus concessis inferat suas propositiones necessarias, et consequenter suam conclusionem intentam; et ille modus vocatur celatio. Sic ergo habemus quattuor genera et non plura propositionum praeternecessariarum. 5 Ad rationes:

1a. Ad primam dico, quod propositiones exemplares reducuntur
ad inductivas. 2a. Ad secundam dico, quod cum ampliamus propositionem, oportet nos aliquid ponere, quia illud, quod addimus, et per quod propositum 10 ampliamus; sed cum restringimus propositum, nihil de novo ponimus, sed superflua resecamus. Et ideo licet aliquando propositionem | ampliamus et f.135rb aliquando restringemus, tamen habemus propositiones ampliativas et non restrictivas. 3–6a. Omnes aliae de se patent. 15 Expliciunt quaestiones Topicorum magistri Buridani. Amen.

15 Buridani] Biridani M.

191

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 192.

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 193.

Index of Quotations References are to pages Analytica Posteriora i,1, 71a 13 sq.: 7 i,2, 71b 18: 172 i,2, 71b 20–22: 172 i,4, 73a 28 sq.: 94 Locus non inventus: 173

Aristoteles (ed. Bekker, 1831) Categoriae 2, 1a 16 sq.: 9 2, 1b 1: 101 3, 1b 10 sq.: 151 3, 1b 16–17: 150, 153, 182 4, 1b 25: 39 4, 1b 27 sq.: 132 6, 4b 24–25: 150 6, 5a 8 sq.: 150, 153 7, 6a 36–37: 121 7, 7b 15 sq.: 120 7, 8a 31–32: 121 11, 14a 6–7: 71

Topica i,1, 100a 19 sq.: 8, 54 i,1, 100a 30–31: 105 i,1, 100b 22 sq.: 20 i,1, 100b 24–101a 4: 23, 27 i,1, 101a 18 sq.: 12, 18 i,4, 101b 18: 42, 45, 47 i,4, 101b 25: 37, 41 i,4, 101b 30 sq.: 52 i,4, 101b 35–36: 52, 54 i,5, 101b 38: 30, 33, 34, 148 i,6, 102b 26 sq.: 45 i,7, 103a 24 sq.: 49 i,7, 103a 28 sq.: 161 i,7, 103a 30–37: 48 i,8, 103b 8: 35 i,9, 103b 24–25: 39 i,10, 104a 8 sq.: 51, 52, 58, 59 i,10, 104a 35 sq.: 51 i,11, 104b 1 sq.: 61, 62 i,11, 104b 4: 54

De Interpretatione 6, 17b 12: 88 Analytica Priora i,1, 24b 27–28: 100 i,9, 30a 33–35: 98 i,15, 34b 2 sq.: 94 i,27, 43b 2: 170 i,43, 50a 11 sq.: 170 ii,2, 53b 27–54a 1: 23 ii,24, 68b 37 sq.: 66 ii,27, 70a 3 sq.: 66 Locus non inventus: 98 193

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 194.

Quaestiones Topicorum v,2, 129b 2 sq.: 164, 165

i,11, 104b 20: 51, 52 i,12, 105a 11–12: 66 i,14, 105b 21 sq.: 55 i,15, 106a 10–106b 29: 71, 143 i,15, 107b 19–21: 150, 153, 182

vi,1, 139a 25: 170 vi,1, 139a 29: 174 vi,4, 141a 27 sq.: 164, 167 vi,5, 142b 35: 173 vi,6, 143b 8–9: 30 vi,6, 144a 32 sq.: 156, 158 Locus non inventus: 170

ii,1, 108b 37: 76, 77 ii,1, 109a 10–11: 101, 103 ii,2, 109b 4–5: 105 ii,2, 109b 13 sq.: 81 ii,8, 113b 15–26: 108 ii,8, 113b 27–114a 7: 112 ii,8, 113b 35–114a 1: 114 ii,8, 114a 8–13: 116 ii,8, 114a 15–16: 119 ii,10, 114b 37 sq.: 123 ii,11, 115a 26 sq.: 125 ii,11, 115b 4 sq.: 123 ii,11, 115b 11 sq.: 128 ii,11, 115b 23 sq.: 128

vii,1, 152b 35: 180 vii,3, 153b 5 sq.: 183 vii,3, 153b 25 sq.: 177 viii,1, 155b 21–24: 189 viii,1, 156a 3 sq.: 186 viii,11, 161b 29–31: 185 Sophistici Elenchi 5, 166b 37 sq.: 127 5, 168a 7 sq.: 139 6, 168a 20–21: 27 6, 168b 11: 14

iii,1, 116a 13 sq.: 135 iii,1, 116a 24 sq.: 131 iii,1, 116b 8 sq.: 135 iii,1, 116b 14 sq.: 135 iii,2, 117a 21 sq.: 137, 139 iii,2, 117a 35 sq.: 141 iii,2, 117b 29 sq.: 141 iii,2, 117b 32: 141 iii,3, 118b 10 sq.: 125, 127

Physica i,9, 191b 36 sq.: 160 ii,1, 192b 13–14: 167 ii,1, 194a 1 sq.: 164 iv,2, 209a 32–209b 2: 153 iv,4, 212a 13–21: 153 v,1, 225a 12–14: 115 v,1, 225b 1: 115

iv,1, 121b 1–14: 144 iv,2, 122a 1–2: 150 iv,3, 124a 10–14: 146 iv,5, 126b 7 sq.: 154 iv,6, 127a 21 sq.: 156

De Generatione et Corruptione i,4 319b 14 sq.: 14

194

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 195.

Index of Quotations 1, 164–165: 159 2, 120: 153 34, 11: 98

De Anima i,1, 402b 21–22: 33, 164 i,1, 403a 29 sq.: 58, 173 ii,1, 412a 26–27: 173 ii,4, 414a 12–13: 173 iii,9, 432b 21–22: 185

Averroës In Physicam (ed. Iuntina IV, Venetiis 1562) i com. 17, f. 16M: 88

Metaphysica iv,2, 1004b 22: 8 v,3, 1014a 26 sq.: 167 v,6, 1015b 17 sq.: 48 v,6, 1016b 32–22: 48, 50 v,15, 1021b 7: 132 v,22, 1022b 22–1023a 7: 116 vi, 2, 1026b 3–4: 7 vii,5, 1030b 14 sq.: 159 vii,5, 1031a 1: 58 vii,6, 1031a 19 sq.: 147 vii,6, 1031a 28 sq.: 147 vii,10, 1035b 34: 173 vii,13, 1039a 4 sq.: 12 x,4, 1055a 19 sq.: 73 x,4, 1055b 30: 73 Locus non inventus: 160

Commentarium Magnum in Aristotelis De Anima Libros (ed. Crawford, 1953) i t. 8, 30–38: 31, 170 A.M.S. Boethius De Differentiis Topicis (Patrologia Latina 64) ii, 1184B: 66 De Divisionibus (Patrologia Latina 64) 885B: 18 891A: 18 Locus non inventus: 30, 35

Ethica Nicomachea iii,11, 1118b 8 sq.: 135

Iohannes Buridanus Quaestiones Ethicorum (ed. Parisiis 1513) iii qu. 30: 135

Politica i,1, 1252a 16: 9

Porphyrius Isagoge (ed. Busse, 1887) 1, 17–18: 14 2, 16: 14 12, 18: 159

Rhetorica i,2, 1356a 36 sq.: 66 Auctoritates Aristotelis (ed. Hamesse, 1974) 1, 145: 7 195

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 196.

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 197.

Index of Words and Sophisms References are to pages and lines. Significant occurrences are listed. +: ‘and the following line(s)’. abstractus 13125; 13225+; 13421 abusive 12330+; 1246+ accidens 225+; 3321+; 37–40; 48–51; 100– 104; a. abstractum: 1031+; a. in concreto: 10230+; a. inseparabile: 348; 3625 actus 4515; 8631; 873; 8722+; 14120+; 1422+; 14220+; 1454; 1469 a. exercitus: 10210; 1723; a. signatus: 1029; 1726+ aequipollentia 668; 6928+; 6932+; 704+; 7012+ aequivocus 706+; 7123+; 7412+; 7414+; 12916+; 15423+; 15515; 15518 ampliare 8613+; 955; 1007+; 1891+; 1918+ ampliatio 868; 19029 ampliativus 9523; 978; see propositio analogice 12916

animal see arca, homo annexum 44–47; 552+; 5715 antecedens 2419+; 2721+; 286+ Antichristus 16014+; 16221; 18121+; 1822 antiqui 559; 5722+; 852; 8924; 1533; 16110+ apostolus omnes apostoli (dei) sunt duodecim: 8814–19; 8912–16; 9031–9121; 9228+ appellare 9933 appellativum 897 appellatum 853 appositio 125–127 aptitudo 8632; 877+; 8722+; 1455 aquilitas 10320 197

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 198.

Quaestiones Topicorum c. finalis: 3328; 17225; c. materialis: 16329; 17227 cavillator 5326+ celatio 1912 celativus 185–188; see propositio certitudo c. simpliciter: 2023+; 5627+ chimaera 13828+ coaequaevus 6527 cognitio 1692 collective 87–93; 9029+; see distributive comedere see emere comparativus 122–125; 12528+; 13721 complexio 3916 complexum 3015; 3115+; 321; 589+; 5923+; 1704+; 17132 conceptus 3517; 363; 14614; 1519; 15424+; 15430+; 1557+; 15523; 16116+; 16230+; 1643+; 16517+; 16523+; 1662+; 1684+; 17314; c. confusus et compositus: 3510 confundere 13716 congruum 10727+

arca omne animal fuit in arca Noe: 8011+; 8120+; 8321–848 argumentatio 7–12; 65–70; a. demonstrativa: 7–12; a. dialectica: 7–12; 65–70 argumentum 2313–17; 2525–33 ars 3715; 3813; 404; 4232+; 792; 1855+ assensus 183+; 201+; 2023; 5626; 635; 8128+; 8211; 8316 assumptum 8029; 9323; 1085 authenticus 8224 bonum 135–137; 137–140; b. alicui: 135– 137; b. commune: 135–137; b. moraliter: 1337–28; 13412; b. proprium: 135–137; b. simpliciter: 135–137 bursa see duo Camestres 538; 5313 carentia 7222; 11612+ casus 14629; 177–179 categorematice 8923–908; 9018+; 9124+; 9131+; 10315 causa c. efficiens: 3328; c. extrinseca: 3327; 198

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 199.

Index of Words and Sophisms coniugatio c. inutilis: 2520 coniugatum 14628+; 15019; 177–179 connotare 10618; 1072; 1075+; 11632; 1173; 14429+; 1462+; 1524; 15219+: 15226+; 15232; 1538; 15421; 16914+; 18315+; 18418+; see terminus consequentia 2420+; 666+; 7010; c. e contrario: 107–111; 111–115; 115–118; c. formalis: 10715+; c. in ipso: 10815–24; 111–115; 115–118; 118–122; c. recta: 11419 consideratio 4723+; 13522; 14412; 16412; 16714 constantia 12019; 1391; c. terminorum: 10933+; 11017; 11415; 1158; 1257 contentio 6329+ contractus 1261+; 12632+; 1279+ contradictio 5126+; 537+; 5525; 5613; 577+; 6222+; 6228; 6324+; 7621; 7822+ contradictoria 7419–33; 8911; 107–111 contrarietas 724–7418; 11315–1143 contrarium 714+; 7430+; 7511+; 182–184 conversio 668+; 6928+; 6932+; 704+; 7012+; c. per contrapositionem: 10931; 10933; 11011+; c. simplex: 5312

copula 2728; 282; 388; 1819+ copulatio 9615; 9624 correlativum 1203+; 12018+; 12025; 1216+ crispitudo 10321 definitio 30–33; 33–36; 37–40; 5926+; 15318+; 15917+; 167–169; 170–172; 172– 176; d. causalis: 3413+; 3524; 5928; 16816+; 16824+; 17513; d. completa: 1747–24; 17510; 17521; d. exprimens quid nominis: 1689+; 16830+; 16921; 16927; d. incompleta: 1747–24; 17511; 17520; d. logicalis: 1733+; 17518; d. metaphysicalis: 16427; 1653+; d. naturalis: 16427+; 1733+; d. quiditativa: 3418+; 351+; 354–26; 3528; 362; 3615; 3629; 5928+; 16511; 16721–1688; 1698+; 16913+; 17224; 17425+; 17513+ definitum 3110–12; 3120–24; 3126; 3214; 355+; 167–169; 170–172 delativum 98+ demonstratio 8518+; 17224+; 1758+; 18522+ denarius see duo denominative 10128+; 104–107; 13216+ descriptio 349; 362+; 3619; 16818; 16831; 16921; 16927 199

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 200.

Quaestiones Topicorum determinatio 1331+; 129–130 deus 2836+; 12326+; 12415+ diabolus 2836+; 12328+; 12415+ dialectica 54–57; 185–188; d. docens: 1214; 5522+; 562; 6216+; d. exercitativa: 18815; d. obviativa: 18815; 18820+; d. obviatoria: 18810; d. utens: 1213; 567+; 6217+ dici de omni 2625+; 2918; 9412+; 9710; d.d.o. posterioristicum: 9710; d.d.o. prioristicum: 9711 differentia 4230; 432; 44–47; 1056+; 10630+; 156–158; 172–176; 182–184; d. accidentalis: 1524; 18314+; 18327+; d. essentialis: 17431; 1755; 18225; 18314+; 18322+; d. ex parte materiae: 1618; 1627; d. formalis: 146; 1413+; 1523; 1628; 699; 6922; d. generalis: 4627+; 4633+; 4715+; d. materialis: 699; d. specifica: 4517; 4627+; 4633+; 4718; 1755; 18225 difficile 140–142 discursus 9329; 942; 9730+; 9820; 9823 disiunctio 5127; 7621; 7822+ dispositio 901+; 9023+; 11613+; 129–130; 18418+

disputatio d. dialectica: 185–188; d. sophistica: 1863+; 18633+; 18728; 1881+; 18819+ distantia 7326+ distribuere 8714+; 9322+; 951+; 9515–9624; 97– 100; 1383+ distributio 8332+; d. absoluta: 8719; 9920; d. limitata: 8720; 9920 distributive 88–93; 9025+; 13717; see collective distributivus 8430+; 8712+ diuturnum 135–137 divisim 9026+; 9226 divisio 1811+; 2127–223; 765+; 7715+ divisum 766; 7619+ duo omnia duo scis esse paria; denarii in bursa mea sunt duo etc.: 989+; 10012–15 electio 6110; 6128; 627+; 638+; 644+ elementum 578 emere quicquid (heri) emisti, hoc comedisti etc.: 2628; 2918+; 981–8; 1004–11 200

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 201.

Index of Words and Sophisms ens 16022+; 16030+; 16210+; 16310+; e. in actu: 1215+; e. per accidens: 74–8; 1119+ enthymema 662+; 6612+; 6710+; 681+; 6827; 6832+; 695+; 703+; 707+; 7013+ enuntiatio 7723 esse 15319+; 15325+; 15616+; 17330+ evidentia 5826+; 672+; 6722+; e. naturalis: 8226; e. summa: 8227 exemplum 663+; 6612+; 6710+; 681+; 6827; 6832+; 695+; 19013+ exercere 18732 exercitare 18625+; 1872 exercitium 18730 explanatio 19015+ exponens regula e.: 4225 expositorie 4214; 4219 extraneus 5220+; 585; 6020+; 10611+ extremitas 2723+ extremum 704+; 708+; 11321+ extrinsecus 10520+; 10615+; 10632+

fallacia 2630; 12724; f. figurae dictionis: 2630; 2924+; f. a secundum quid: 1423; 12725 falsificare f. se: 8411 fides 1924+; 2316+; 256 figura f. (syllogismi): 6723+; 9824 figuratus 10427+; 1063+ forma 1220+; 236; 2615+; 2812+; 499+; 531+; 107–111; f. accidentalis: 98; 4912; 4923+; f. substantialis: 910+ formido 183+; 5826; 5928+; 633+; 6730; 8128+; 8211; 8230; 839+ fortitudo 140–142 fuga 6110; 6128; 627+; 639+; 644+ genus 1411+; 1519–25; 37–40; 104–107; 143–146; 146–149; 149–153; 156–158; 172–176; 182–184; g. (= praedicamentum): 131–134; g. generalissimum: 3513; 14926; 1503; 1513+; 15114+; 15128+; 15213+ gradatus 4113 grammaticus 1576+ habitudo 1085; 1093–12 201

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 202.

Quaestiones Topicorum habitus 11711+; 11721; 12919+; 14025; 14114+; 14120+; 14129; 14221; 15013+ homo omnis homo de necessitate est animal: 9818–21; 10016–22; omnis homo est omnis homo: 8927+; non omnis homo est homo: 909–21

indefinite 542 individuum 3712+ inductio 433; 65–70; 7930–809; 821+; 8210+; 8228+; 918–20; 19013+ inesse 100–104; i. per se: 822+; i. secundum accidens: 824+; 8225; i. simpliciter: 9629+; 1013+; i. ut nunc: 9630+ inferius 206+; 7720+ inhaerentia i. simplex: 12528 inhaerere 10125+; 10222–10315 instans 861; 9533+; 9618 instantia 812+; 10221; 1143; 12512; 12524; 1274; 13828 intentio 7515+; 1073; i. quaerentis: 4129; 424+ isoscheles 417+; 4410+ isopleurus 4112 iustus 140–142

idem 4427+; 14322+; 14522+; 177–179; 180–182; i. numero: 17–22; 48–51; 1611+; 17721+; 1782+; i. numero quadrupliciter: 1817+; 1787+; 17912+; i. genere: 4819+; 513+; 17718+; 17724+; 1794+; i. realiter: 16124+; 1624+; 16218; 16227+; 16321; 16611; 170– 172; 17530; i. secundum rationem: 16112+; 16228; 16612+; 17530; i. secundum rem: 16112+; i. specie: 4816+; 511+; 17720+; 17724+; 1799+ illatio 2512; 277; 2932; 6624; 6628+; 678+; 6722+ illiberalitas 11117+; 11327; 11333+; 11429 immodificatus 272; 2928+ impositio 8715; 1557+; i. nova: 8626+; i. prima: 4023+; 10219+; 1459+; 15735; 17120+; 1727; i. secunda: 4022+; 4328; 14512+; 17117+ improprie 599+ increpare 18513+

linea 10421+; l. praedicamentalis: 913 locus 1091–12; 10924+; 11212+; 11218+; l. ab appositione: 125–127; l. a casibus et coniugatis: 177–179; 202

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 203.

Index of Words and Sophisms l. a coniugatis: 15019; l. a parte in modo: 12318; l. a secundum quid ad simpliciter: 127–130; l. a simpliciter ad magis et minus: 122–125; l. a toto in modo 12315+ logica 5520 logicus 8513; 1577+

Noe see arca nomen 15710+; n. verbale: 6417 notitia 6818+ numerus 1441+; 14523 obligatio 8424+ obviare 18625+; 1872+; 18712+; 18732+; 18812 omnis 84–87; see duo, homo, phoenix operatio o. syllogismi: 1318+; 172+ opinabilis 5426+ opinatus 685 opinio 1324; 182+; 5427; 5824; 687; 6821; 691; 8129; 18523+ opponens 7811; 185–188; 18914; 18927+; 1906; 19012+; 19020+; 19030+ oppositum 70–75; 7517; o. privative: 7028; 751+; 757+; 11423; 115–118; 13910+; o. relative: 3026; 333; 7110+; 751+; 118–122; ordinatio 2715+; 2721+; 2821

magnitudo 1446+ materia 1220+; 5226+; 5322+; 562; m. naturalis: 11316+; m. prima: 912; m. propinqua: 2329+; m. remota: 2329; 4420 maxima 1913; 10923; 11215; 135–137 medium 2724; 6927; 701; 704; 708; 1087+; 11025; 1111+; 17016+; m. demonstrationis 5818 mentalis see terminus meta 103; 1015+; 118; 1115 metaphysicus 1654 moderni 8930; 10612; 1619+; 16317 natura n. specifica: 8213+; 8219+; 8233+ negatio n. infinite: 10718+; n. negative: 10718+

par see duo 203

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 204.

Quaestiones Topicorum 15416; 15419; p. accidentium: 3421; 1334; 13416–23; p. agere: 15414; 1555; p. compositum: 15524+; 1561+; p. qualitatis: 13223+; 15220+; 15415; 16011; p. quando: 15414; 1555; p. quantitatis: 3315; 13220; 15025; 15116; 15229; 15231+; 15419; p. relationis: 1504; p. situs: 15026; p. substantiae: 3424; 4927; 502; 13121; 16010; p. ubi: 15026 praedicari 10123–10213; 104–107; 143–146; 1544+ praedicatio 146–149; 15718+; p. accidentalis: 11930+; 12433; p. directa: 3812; 435; 443+; 448; 4417; p. denominativa: 492; 4929+; 5011; 5027; 5113; 14427+; 14526; 14533+; 14619; 14715+; 15912+; 1624; p. essentialis: 13227+; p. indirecta: 4417; p. per se: 11930+; 12433; 1254; p. quiditativa: 14427+; 14526; 14528+; 14619; 14714+; 14823; 15128+ praedicatum 37–40; 40–44; 5715; p. accidentale: 347; 17831; p. connotativum: 17223+; 17533+; p. copulatum: 4318; p. essentiale: 17525; 17834+; p. finitum: 13815+; p. infinitum: 13814; p. per se: 822+; 9719+; p. quiditativum: 346; 1654; 16510+; p. secundum accidens: 824+; 8228+; 835; 9723+; p. substantiale: 3419 praxis 6314; 6426 principium p. primum: 558+; 5627; 5721+

paralogismus 2629+; 2924; 18729; 18822 pars p. in modo: 1522+; 1619; 7925; 12318+; 13012; p. integralis: 774+; 9125+; 924+; p. subiectiva: 104+; 774+; 13012 participare 156–158 participium 15710+ passio 826; 920+; 114+; p. propria: 348; 1254; 1617; 17016+ persuasio 6821 petitio principii 274–10; 2927; 5633+; 5924; 17019 philosophus p. naturalis: 16515+ phoenix omnis phoenix est: 8524–8621 placitum 7131+; 7514 positio 5216+; 5920; 7810; 18717+; 19027; 19031 positivus 122–125; 13720 potentia 4515; 5321; 1455 praedicabile 373–10; 3717–23; 395–10; 3925–30; 4027+; 13224+; 145–146; 1512+; 1847 praedicamentum 168+; 3912+; 3918+; 4030+; 131–134; 149–153; 153–156; 1608; p. ad aliquid: 3313; 3530; 12115+; 14322+; 14522+; 14924–15023; 1528–29; 1539; 204

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 205.

Index of Words and Sophisms thetica: 7614+; 8413; p. indefinita: 5319; 784+; 8025+; 8330; 8420+; 9210+; 13529+; p. inductiva: 188–191; p. necessaria: 1418; p. particularis: 784+; p. praeternecessaria: 185– 188; 188–191; p. probabilis: 1417; 5412+; p. restrictiva: 1893; p. scibilis: 389+; 3825+; p. simpliciter: 141+; 1712+; p. singularis: 79–84; 8512; p. universalis: 79–84; 8520+; 13530+ propositum p. opponentis: 7811 proprium 37–40; 159–163; 163–166; p. (= nomen p.): 897

privatio 11610–30; 13910+ probabilis 1731; 195–9; 1933–2016 probatio 2513; 2532; 278; 2817; 6624+; 6729+; 6733+ problema 3725+; 51–54; 54–57; 6016; 61– 65; 76–79; p. ethicum: 5516+; 5527+; 566+; p. hypotheticum: 7610+; p. logicum: 5516+; 5527+; p. particulare: 76–79; p. physicum: 5516+; 5527+; 566+; p. singulare: 7730+; p. universale: 76–79 processus p. in infinitum: 3230; 4827; 5117; p. ratiocinativus: 237–12; 2522–24 prodigalitas 11117+; 11326; 11332+; 11429 pronomen 9918+; 1065+; 13110; 13310; 13319; 15113; 17110 propositio 3725+; 51–54; 5918; p. ampliativa: 188–191; p. categorica: 917+; 7615; p. celativa: 185–188; 188–191; p. composita: 2020; 10015; 10020; p. contingens: 5116; p. demonstrativa: 142+; 1713+; 1916–219; 5919+; 5925+; p. dialectica:142+; 1713+; 1916–219; 5625+; 58–61; 6221+; p. copulativa: 2726+; 287; 4314; 8110+; 8412; p. disiunctiva: 18031+; p. divisa: 2020; 10015; 10019; 18030+; p. exemplaris: 18829; 1916; p. explanativa: 188–191; p. hypo-

quale 459; 471+; 10630+; 13225; 17325 qualitas q. positiva: 7218+ quantitas 1441+; 14523+; q. propositionum: 7614+; 1441+ quid 3320+; 3328; 349; 361; 3611+; 3616; 3622+; 457; 462+; 471+; 10621+; 14428; 14510+; 146–149; 15320; 16419; 17427+; q. nominis: 327; 3211; 3532; 5928; 1175+; 11711–32; 15732; 16115+; 1689+ quiditative 10130; 10515; see definitio, praedicatio, praedicatum relativum 12015+; 12031+; 12121+ 205

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 206.

Quaestiones Topicorum 130; 13515; 13611+ simus 3426+ Socrates totus Socrates est minor Socrate: 9127+ sophisma 8333; 8926; 909; 9015; 9127 sophista 18729 sophistica 5614+; 5726; 1863+; 18633+; 18728; 1881+; 18819+ species 104–107; 143–146; 146–149; 149– 153; 153–156; s. specialissima: 14422 speculatio 619; 6111–24; 627+; 638+; 6425 speculum 6316+ subcontraria s. (propositio): 2123 subicibilis 1512+; 1847 subiectum 94–31; 1028–1117; 48–51; 7224+; 159–163; 163–166; 18417+; s. adaequatum: 91; 101+; 1022+; 1112+; 122+; s. dialecticae: 88–14; s. disiunctum: 8610; 1815; s. metaphysicae: 88–14; s. scientiae: 7– 12 substantia 16425+; s. prima: 13117+; 13225 superabundantia 242

res r. extra animam singularis: 3129; 17023+; 17111+ respondens 18626+; 1879; 18714+; 18927; 1904+; 19012+; 19024+; 19032+ restringere 1892+; 19110+ sacramentum s. altaris: 4919 scientia 1323+; 171+; 5817+; 8130; 18522+; s. moralis: 6130; s. practica: 6122; s. speculativa: 648; 13529 secundum quid 127–130; see fallacia, locus sermo virtus sermonis: 4129; 4211+ significare 1848+; 18417; modus significandi: 1578+ significatio 16811+ significative 799; 1032+; 11022; 1333; 1341–6; 14626; 15119; 15124+; 15212; 15723 significatum 995–1002; 10632+; 14613 signum 3121+; 3126+; 84–87; 1844; s. particulare: 7830; s. universale: 7829; 845; 858; 88–93; 93–97; 97–100 simitas 10110+ simpliciter 1421–156; 178+; 1016; 1047+; 127– 206

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 207.

Index of Words and Sophisms superius 206+; 304–12; 3223; 7720+ supponere 3525+; 16114; 17722; 17817; 17823 suppositio 129+; 3219; s. materialis: 1211; 1512; 3117; 329+; 3223; 331; 589; 7911; 1029+; 16320; 17117+; s. personalis: 1211; 159; 3114; 3131; 323+; 3224; 3235; 589; 10210+; 16319; 17118+; 1727+; s. simplex: 1211; 1512; 3117; 329+; 3222; 331; 16320; 17117+ suppositum 7525+; 84–98; 9230; 93–97; 97–100; 13527; 14613+; s. per accidens: 97– 100; s. per se: 97–100 syllogismus 65–70; s. demonstrativus: 12– 17; 17–22; 2427–34; 253+; 6728+; s. dialecticus: 12–17; 17–22; 253+; 278; s. ostensivus: 2217; 2416; s. simpliciter: 12–17; 252; 277; 2931; 6511; s. sophisticus: 2228; s. peccans in forma: 2222; 26–29; 6510+; s. peccans in materia: 22–25; 263–11; figura syllogismi: 1515+; forma syllogismi: 1513+; 1530+; 162+; 2415+; 2715+; 2720+; materia syllogismi: 1414+; 1513+; 1535+; 162+; modus syllogismi: 1514+; 273 syllogizatus 1053+ syncategorema 9122 syncategorematice 8923–908; 9019; 9022; 9123+; 10315

synonyme 5025 terminus 2213; 385; t. absolutus: 922+; 14721– 1487; 14829+; 1682+; t. abstractus: 7212+; 1327; 13331; 1343+; 18412; t. accidentalis: 3521; 3529+; t. ad placitum institutus: 7130+; 7514+; t. communis: 358; 7732+; 856+; 946+; 9413–958; t. concretus: 7216+; 131– 134; t. connotativus: 923+; 9931+; 14720–1487; 1493+; 14914; 1683+; t. mentalis: 5327; 7120; 7124+; 737+; 7314+; 7323+; 7410+; 7515; 7529; 15116; t. scriptus: 722; 739; 7520; 15116; t. singularis: 358+; 781+; 856+; 8721+; t. transcendens: 15722; t. vocalis: 5328+; 7120; 739; 741+; 746+; 7520; 15116 totum 9130+; t. in modo: 1315–33; 1519–25; 1615; 1727; 7914; 12315+; 13013; t. universale: 774+ totus 8820+; 9122+; see Socrates triangulus 4412; 10424 Trivalli 12818 universale 1599; 1717 universalisare 8512 universaliter 8828 207

2007119 Green Pedersen 04_Index. Proef 5. 7-4-2008:17.10, page 208.

Quaestiones Topicorum univocus 7122+; 12919; 15428+; 1555+; 15510+ unum 16023+; 16030+; 16210+; 16310+ uterque 8431+; 8714+

verbum 15710+ virtus v. moderativa: 1838; v. moralis: 14024; 14115+; see sermo vocalis see terminus

208