Muma Maler — Loko mar Piny Manyien

Citation preview

MUMA MALER

Mumani en mar



MUMA MALER LOKO MAR PINY MANYIEN

Mumani olok koa e Muma mar Kisungu mar New World Translation ma 2013. Sa ma ne iloko Muma mar Kisunguno, ne onon dhok ma ne okwong ndikgo Muma

“Jehova [565 , YHWH] Wuon Loch Duto wacho kama: ‘ . . . Neuru! Achueyo polo manyien gi piny manyien; ji ok nopar gik machon, bende, gigo ok nochand chunygi kendo.’ ” —Isaya 65:13, 17; som bende 2 Petro 3:13.





˘ 2019

Photo Credits:

WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF PENNSYLVANIA

Page 2048: Top: Shrine of the Book, Photo ˘ The Israel Museum, Jerusalem

200 Watchtower Drive Patterson, NY 12563-9204 U.S.A. JOMA OGOYO MUMANI WATCHTOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF NEW YORK, INC. Wallkill, New York, U.S.A. 

Osego Mumani e dhok mokalo 170. Oyudore a Chakruok nyaka Fweny e dhok moko, to dhok moko oyudore chakre Mathayo nyaka Fweny kende. Mondo iyud dhok duto ma Mumani yudoree, dhi e websait mar www.jw.org/luo. Kwan Duto mag Muma mar New World Translation Mosego e Dhok Mopogore Opogore Gin: 227,000,066 Gocho mar 2019 

Bottom: Courtesy of Ben-Zvi Institute; photographer: Ardon Bar-Hama Page 2050: ˘ The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin Page 2052: Shrine of the Book, Photo ˘ The Israel Museum, Jerusalem Page 2054: ˘ The British Library Board (G.12161) Page 2058: Left: From the book A Pre-Massoretic Biblical Papyrus, by Stanley A. Cook, M. A. ( 1903) Page 2059: From The Codex Alexandrinus in Reduced Photographic Facsimile, 1909, by permission of the British Library.

Mumani ok en ming’iewo. Ogoye kaka achiel kuom yore ma Joneno mag Jehova tiyogo e piny mangima e puonjo ji. Muma Maler—Loko mar Piny Manyien New World Translation of the Holy Scriptures Luo (nwt-LO)

Made in Japan 4-7-1 Nakashinden, Ebina City, Kanagawa-Pref, 243-0496 Japan

nwt-LO 190422

Olose Japan

Puonj Manie Wach Nyasaye Muma nigi ote moa kuom Nyasaye ne dhano. Muma puonjowa kaka wanyalo dak ka wan gi mor madier, kendo kaka wanyalo moro Nyasaye. Bende, ochiwo dwoko mag penjo ma luwogi: 

1. Nyasaye en ng’a? 

2. Gin yore mage ma inyalo puonjorigo e wi Nyasaye? 

3. Ng’ano ma nondiko Muma? 

4. Be sayans winjore gi Muma? 

5. En wach mane maduong’ ma Muma wuoyoe? 

6. Ang’o ma Muma nokoro e wi Mesia? 

7. Muma nokoro ang’o e wi ndalowagi? 

8. Be Nyasaye e ma kelo ne dhano chandruok? 

9. Ang’o momiyo dhano chandore? 

10. Muma singo ni ngima biro chalo nade kinde mabiro? 

11. Ang’o ma timore ne ng’ato bang’ tho?



12. Wanyalo bedo gi geno mane ne jowa mosetho? 

13. Ang’o ma Muma puonjo e wi tich? 

14. Ere kaka inyalo tiyo maber gi mwanduni? 

15. Ere kaka inyalo bedo gi mor madier? 

16. Ere kaka inyalo nyagori gi parruok? 

17. Ere kaka puonj mag Muma nyalo konyo joodi? 

18. Ere kaka inyalo sudo machiegni gi Nyasaye? 

19. Ang’o manie buge mopogore opogore mag Muma? 

20. Ang’o ma inyalo timo mondo weche ma isomo e Muma okonyi? 



KAKA INYALO YUDO NDIKO MORO E MUMA Muma oting’o buge 66. Opog Muma e kidienje ariyo: Ndiko mag Dho-Hibrania (“Muma Machon”) kod Ndiko mag Dho-Grik mag Jokristo (“Muma Manyien”). Buk ka buk ma yudore e Muma opogi e sula kod kwan matindo. Ka ondik ndiko moro, namba mokwongo bang’ nying bugno ochung’ ne sula mare, kae to namba ma luwo ochung’ ne kwan matindo. Kuom ranyisi, Chakruok 1:1 tiende en Chakruok sula mokwongo, kwan matindo achiel. 5

Penjo Mokwongo

Nyasaye en ng’a? 

“Mondo ji ong’e ni in ma nyingi Jehova, in kendi e Ng’at Mamalo Chutho e wi piny mangima.” Zaburi 83:18

[Ite mar 961]



“Ng’euru ni Jehova en Nyasaye. En e ma ne ochueyowa, kendo wan joge.” Zaburi 100:3

[Ite mar 975]



“An Jehova. Mano e nyinga; ok anami ng’ato ang’ata duong’na, ok anayie sanamu oyud pakna.” Isaya 42:8

[Ite mar 1164]



“Ng’at ma luongo nying Jehova ibiro resi.” Jo-Rumi 10:13

[Ite mar 1797]



“En adier ni ot ka ot nigi ng’at mogere, to jal ma ne ogero gik moko duto en Nyasaye.” Jo-Hibrania 3:4

[Ite mar 1908]

6



“Ting’uru wang’u e polo mondo une. Ng’ano mosechueyo gigo duto? En Ng’at ma golo ogandagi kokwanogi; ma luongogi giduto gi nyingegi. Nikech tekone ng’eny kendo lich miwuoro, onge kata achiel kuomgi ma ok ochung’ kare.” Isaya 40:26

[Ite mar 1160]

Penjo mar 2

Gin yore mage ma inyalo puonjorigo e wi Nyasaye? 

“Bug Chikni kik a e dhogi, to some gi dwol mapiny odiechieng’ gotieno mondo omi iluw weche duto mondik e iye; eka inibed gi rieko, kendo yoreni duto biro dhi maber.” Joshua 1:8

[Ite mar 375]



“Ne gidhi nyime somo bugno gi dwol maduong’, ne gisomo Chik Nyasaye madier, ka gilero tiende maber. Omiyo, ne gikonyo ji winjo tiend gima isomo.” Nehemia 8:8

[Ite mar 791]



“Ng’at mamor en ng’at ma ok luw paro ma joricho ng’ado . . . , to omor gi chik Jehova, osome gi dwol mapiny odiechieng’ gotieno. . . . Gimoro amora motimo nodhi maber.” Zaburi 1:1-3

[Ite mar 886]



“Filipo noringo nyaka e bath garino mi nowinjo ka Ja-Ethiopiano somo bug janabi Isaya gi dwol maduong’, mi nopenje kama: ‘Be adier iwinjo tiend weche misomogo?’ Nodwoko niya: ‘Kuom adier, ere kaka dawinj tiendgi ka ok ng’ato olerona?’” Tich Joote 8:30, 31

[Ite mar 1737]

8



“Kido ma en-go ma dhano ok nyal neno, tiende ni, tekone mochwere kod duong’ ma en-go kaka Nyasaye, osebedo ka nyisore maler chakre chuech piny ka dhi nyime, nimar ginenore e gik ma nochueyo. Omiyo, dhano ok nyal wuondore ni gikia.” Jo-Rumi 1:20

[Ite mar 1782]



“Par matut kuom wechegi; ket chunyi duto kuomgi, mondo dongruok mari onenre ayanga ne ji duto.” 1 Timotheo 4:15

[Ite mar 1892]



“Wadewreuru mondo wajiw hera kod timbe mabeyo, ma ok wajwang’ bedo e chokruogewa kanyachiel.” Jo-Hibrania 10:24, 25

[Ite mar 1918]



“Ka nitiere ng’ato e kindu mochando rieko, osik kokwayo Nyasaye, nimar Nyasaye chiwo rieko ne ji duto e yo mogundho ma ok omany ketho kuom ng’ato, kendo enomiyego.” Jakobo 1:5

9

[Ite mar 1925]

Penjo mar 3

Ng’ano ma nondiko Muma? 

“Musa nondiko piny weche duto ma Jehova nonyise.” Wuok 24:4

[Ite mar 163]



“Daniel ne oleko kendo noneno fweny konindo e kitandane, mi ondiko weche duto ma ne oneno.” Daniel 7:1

[Ite mar 1424]



“Ka nuyudo wach Nyasaye, ne urwake, ok kaka wach dhano, to kaka wach Nyasaye mana kaka en gadier.” 1 Jo-Thesalonika 2:13

[Ite mar 1880]



“Ndiko duto okudh gi much Nyasaye kendo gikonyo kuom puonjo ji.” 2 Timotheo 3:16

[Ite mar 1899]



“Onge kinde moro amora ma wach mokor ne obiro nikech dwaro mar dhano, to ji ne wacho weche moa kuom Nyasaye kaluwore gi kaka roho maler ne tayogi.” 2 Petro 1:21

[Ite mar 1940]

10

Penjo mar 4

Be sayans winjore gi Muma? 

“Nyasaye ne oyaro polo ka ma onge gimoro, komiyo piny liero ma onge gima osire.” Ayub 26:7

[Ite mar 851]



“Aoche duto mol nyaka e nam, to nam ok pong’. Aochego chako dok ku ma ne giwuokie mondo gimol kendo.” Eklesiastes 1:7

[Ite mar 1072] 

“Nitie Ng’at modak e wi piny molworore.” Isaya 40:22

[Ite mar 1160]

Penjo mar 5

En wach mane maduong’ ma Muma wuoyoe? 

“Abiro keto sigu e kindi gi dhako, kendo e kind kothi gi kothe. Obiro toyo wiyi, to in ibiro kayo ofunj tiende.” Chakruok 3:15

[Ite mar 47]



“Kokalo kuom kothi ogendni duto mag piny biro yudo gueth, nikech isewinjo dwonda.” Chakruok 22:18

[Ite mar 73]



“Pinyruodhi mondo obi. Dwaroni mondo otimre e piny kaka timore e polo.” Mathayo 6:10

[Ite mar 1538]



“To Nyasaye ma chiwo kuwe biro ng’inyo Satan e bwo tiendeu machiegni.” Jo-Rumi 16:20

[Ite mar 1806]



“Bang’ ka gik moko duto oseket e bwo Wuoyi, eka Wuoyi bende biro bolore e bwo Jal ma noketo gik moko duto e bwoye, mondo Nyasaye obed gik moko duto ne ji duto.” 1 Jo-Korintho 15:28

[Ite mar 1829]

12



“Koro singo ne ochiw ne Ibrahim kod kothe . . . , ma en Kristo. E wi mano, ka un mag Kristo, to adier un koth Ibrahim.” Jo-Galatia 3:16, 29

[Ite mar 1852, 1853]



“Loch mar piny koro osebedo Pinyruoth mar Ruodhwa kod mar Kristone, kendo obiro locho ka en ruoth nyaka chieng’.” Fweny 11:15

[Ite mar 1970]



“Mi ne owit thuol mang’ongono mwalo, thuol machon, miluongo ni Jachien kendo Satan, ma wuondo piny mangima; ne owite e piny kanyachiel gi malaikene bende.” Fweny 12:9

[Ite mar 1971]



“Nomako thuol mang’ongono, thuol machoncha, ma en Jachien kendo Satan, mi ne otueye kuom higni 1,000.” Fweny 20:2

13

[Ite mar 1981]

Penjo mar 6

Ang’o ma Muma nokoro e wi Mesia? WACH MA NOKOR

KAKA NOCHOPO



“In Bethlehem Efratha, . . . kuomi e ma ng’at ma noloch e Israel nowuogie.” Mika 5:2

[Ite mar 1483]

“Ka nosenyuol Yesu e Bethlehem ma Judea e ndalo Ruoth Herode, jokor wach ma tiyo gi sulwe moa yo Ugwe nobiro Jerusalem.” Mathayo 2:1

[Ite mar 1532]



“Gipogore lepa e kindgi, kendo gigoyo ombulu ne nangana.” Zaburi 22:18

[Ite mar 902]

“Koro ka askeche noseguro Yesu e yath, ne gikawo lepe ma oko mi gipogo ding’wen . . . Kata kamano, nanga ma iyeno ne onge gi ka ma oriwego, nikech nolos borne wuok malo nyaka piny. Omiyo, ne giwacho e kindgi niya: ‘Kik wayieche, to wagone ombulu eka wang’e ni obiro bedo mar ng’a.’ ” Johana 19:23, 24

[Ite mar 1715]

14

WACH MA NOKOR

KAKA NOCHOPO



“Orito chokene duto, ma kata achiel kuomgi ok otur.” Zaburi 34:20

[Ite mar 913]

“Ka ne gibiro ir Yesu, ne giyudo kosetho, mi ne ok gituro tiendene.” Johana 19:33

[Ite mar1716]



“Ne ochuoye nikech richowa.” Isaya 53:5

[Ite mar 1184]

“Achiel kuom askechego ne ochwoyo ng’et Yesu gi tong’ kendo remo gi pi nowuok kuome gie sano.” Johana 19:34

[Ite mar 1716]



“Eka ne gichula fedha 30.” Zekaria 11:12, 13 [Ite mar 1518]

“Eka achiel kuom ji Apar Gariyoka, miluongo ni Judas Iskariot, ne odhi ir jotend-jodolo mi nopenjogi kama: ‘Ang’o ma ubiro miya mondo andhognugo?’ Ne gisingone fedha 30.” Mathayo 26:14, 15; 27:5 [Ite mar 1575, 1578]

15

Penjo mar 7

Muma nokoro ang’o e wi ndalowagi? 

“Oganda noked gi oganda kendo pinyruoth noked gi pinyruoth . . . Magi duto gin chakruok mag masiche malit ka muoch ma kecho.” Mathayo 24:7, 8

[Ite mar 1570-1571]



“Jonabi mang’eny mag miriambo nosiek kendo ginimi ji mang’eny lal; kendo nikech timbe maricho nomedre, hera mar ji mang’eny nobed mang’ich.” Mathayo 24:11, 12

[Ite mar 1571]



“Ka uwinjo wach lwenje kod humb lwenje, kik uluor; gigi nyaka timre, kata kamano, giko to podi.” Mariko 13:7

[Ite mar 1609]



“Yiengni madongo mag piny nobedie, bende chiemo nobed manok kamoro bang’ machielo kendo tuoche ma landore nobedie. Gik ma kelo luoro nonenre, kendo ranyisi madongo noa e polo.” Luka 21:11

[Ite mar 1668]

16



“Kinde matek ahinya nobedie e ndalo mag giko. Nimar ji nobed jo moherore giwegi, jo mohero pesa, jo ma pakore, jong’ayi, jo achaya, jo ma ok winj jonyuolgi, jo ma ok go erokamano, jo ma ok makre chuth gi jomamoko, jo ma onge hera, jo ma ok oikore loso winjruok moro amora, joketh nying ji, jo ma onge ritruok, jo mager, jo ma ok ohero gik mabeyo, jo andhoga, jo ma wigi tek, jo sunga, jo mohero mor mag piny kar hero Nyasaye, jo ma nenore gi oko ni gin jo moluoro Nyasaye to gitamore yie mondo tekone ochik ngimagi; to in pogri ia kuom jo ma kamago.” 2 Timotheo 3:1-5

17

[Ite mar 1898]

Penjo mar 8

Be Nyasaye e ma kelo ne dhano chandruok? 

“Nyasaye madier ok ditim gi ma ok kare ngang’, Ng’at Manyalo Duto ok nyal timo marach.” Ayub 34:10

[Ite mar 863]



“Kitemo ng’ato, kik owach niya: ‘Nyasaye tema.’ Nimar ok nyal tem Nyasaye gi gik maricho, to en owuon bende ok otem ng’ato.” Jakobo 1:13

[Ite mar 1926]



‘Keturu parruoku duto kuome, nikech odewou.’ 1 Petro 5:7

[Ite mar 1938]



“Jehova ok dhi mos kuom wach chopo singone kaka jomoko paro ni odhi mos, to ohore kodu nikech ok odwar ni oketh ng’ato ang’ata, to odwaro ni ji duto ochop kama gilokoe chunygi gia e richo.” 2 Petro 3:9

[Ite mar 1942]

18

Penjo mar 9

Ang’o momiyo dhano chandore? 

“Jo ma ringo matek ok e ma yomb e ng’wech pile, kendo jo ma thuondi ok e ma lo lweny pile, kendo jo mariek kinde duto ok yud chiemo, bende jo ma weche donjonegi ok e ma bed jomwandu pile, kendo kinde moko weche ok dhi maber ne jo ma nigi ng’eyo, nikech weche ma apoya timore ne ji duto sa asaya.” Eklesiastes 9:11

[Ite mar 1081]



“Richo nodonjo e piny kokalo kuom ng’ato achiel, kendo tho nobiro kokalo kuom richo, tho nolandore kuom ji duto nikech giduto ne gisetimo richo—.” Jo-Rumi 5:12

[Ite mar 1788]



“Mano e momiyo Wuod Nyasaye ne ofwenyore mondo oketh tije mag Jachien.” 1 Johana 3:8

[Ite mar 1946]



“Piny duto ni e teko mar ng’at marach.” 1 Johana 5:19

19

[Ite mar 1950]

Penjo mar 10

Muma singo ni ngima biro chalo nade kinde mabiro? 

“Jo makare nobed weg piny, kendo ginidagie nyaka chieng’.” Zaburi 37:29

[Ite mar 917]



“Piny to osiko nyaka chieng’.” Eklesiastes 1:4

[Ite mar 1071]



“Obiro tieko tho chuth, Jehova Wuon Loch Duto biro yweyo pi wengegi duto.” Isaya 25:8

[Ite mar 1135]



“E kindeno, muofni biro neno, jo ma itgi odino itgi noyawre. Jo ma ong’ol nochikre ka ngau, kendo momni biro kok gi mor. Nimar pi nobubni e thim, kendo aoche nobedie e piny motwo.” Isaya 35:5, 6

[Ite mar 1152]



“Kendo obiro yweyo pi wengegi duto, mi tho ok nobedie kendo, kata kuyo, kata ywak, kata rem ok nobedie kendo. Gik machon osekadho.” Fweny 21:4

[Ite mar 1983]

20



“Gibiro gero ute kendo ginidagie, gibiro pidho puothe mzabibu kendo chamo olembegi. Ok giniger ute mondo jomamoko e modagie, kendo ok ginipur mondo jomoko nono e mocham. Nimar ndalo mag joga nobed mana ka ndalo mag yien, kendo joga moyier nobed mamor gi tich lwetegi.” Isaya 65:21, 22

[Ite mar 1203]

Penjo mar 11

Ang’o ma timore ne ng’ato bang’ tho? 

“Muche rumo kendo odok e lowo; chieng’no e ma gik ma oparo duto lalie.” Zaburi 146:4

[Ite mar 1019]



“Jo mangima ong’eyo ni gibiro tho, to jo motho ok ong’eyo gimoro amora . . . Tim tich moro amora ma lweti oyudo gi tekoni duto, nimar onge tich, kata lony, kata ng’eyo gimoro, kata rieko e Liel ka ma idhiye.” Eklesiastes 9:5, 10

[Ite mar 1081]



“[Yesu] nomedo kama: ‘Lazaro osiepwa nindo, to adhi kuno mondo achiewe.’ Kata kamano, Yesu ne wuoyo kuom tho mar Lazaro. To gin ne giparo ni nowuoyo e wi nindo mar yueyo. Eka gikanyono Yesu nowachonegi ayanga kama: ‘Lazaro otho.’” Johana 11:11, 13, 14

[Ite mar 1700]

22

Penjo mar 12

Wanyalo bedo gi geno mane ne jowa mosetho? 

“Kik uwuor wachni nikech sa biro ma ji duto manie liete nowinj dwonde mi giniwuog oko.” Johana 5:28, 29

[Ite mar 1687]



“Chier nobedie mar jo ma kare gi jo ma ok kare.” Tich Joote 24:15

[Ite mar 1771]



“Ne aneno jo motho madongo gi matindo, kochung’ e nyim kom-lojno, kendo ne oyaw buge modol. Eka ne oyaw buk machielo modol; en bug ngima. Ne ong’ad ne jo motho bura koa e weche mondik ei bugego kaluwore gi timbegi. To nam nogolo jo motho manie iye, kendo tho gi Liel nogolo jo motho manie igi, eka ne ong’adnegi bura ng’ato ka ng’ato kaluwore gi timbene.” Fweny 20:12, 13

23

[Ite mar 1982]

Penjo mar 13

Ang’o ma Muma puonjo e wi tich? 

“Be iseneno ng’at molony e tije? Obiro chung’ e nyim ruodhi; ok nochung’ e nyim ji ajia.” Ngeche 22:29 [Ite mar 1056] 

“Ng’at ma kwelo kik okwel kendo; to kar mano oti matek, kotiyo tich ma ratiro gi lwetene, mondo obed gi gimoro monyalo miyo ng’at machielo mochando.” Jo-Efeso 4:28 [Ite mar 1863]



“Ji duto onego ochiem kendo ometh kendo obed mamor nikech tijgi matek. Mano en mich mowuok kuom Nyasaye.” Eklesiastes 3:13 [Ite mar 1075]

24

Penjo mar 14

Ere kaka inyalo tiyo maber gi mwanduni? 

“Ng’at mohero raha biro bedo jachan; ng’at mohero divai kod mo ok nobed jamwandu.” Ngeche 21:17 [Ite mar 1054 ] 

“Jagowi bedo misumba ng’at mohole.” Ngeche 22:7 [Ite mar 1055 ] 

“En ng’a kuomu ma ka dwaro gero ot ma rabora to ok obi bet piny mondi kendo kwano nengo mondo one ka be onyalo tieko odno? Nono to onyalo keto mise mar odno kae to tieke tame, eka ji duto ma neno mano chako jare niya: ‘Ng’atni nochako gedo to tieko otame.’” Luka 14:28-30 [Ite mar 1655] 

“Ka ne giseyieng’, nowacho ne jopuonjrene niya: ‘Chokuru ng’injo modong’ mondo kik gimoro amora kethre.’ ” Johana 6:12 [ Ite mar 1689]

25

Penjo mar 15

Ere kaka inyalo bedo gi mor madier? 

“Ber chamo alot ka ma nitie hera moloyo chamo ruath machwe ka ma nitie sigu.” Ngeche 15:17 [Ite mar 1045 ] 

“An Jehova Nyasachi ma puonji mondo iyud ber, ma tayi e yo monego iwuothie.” Isaya 48:17 [Ite mar 1176] 

“Jo mamor gin jo ma nigi riyo mar ng’eyo Nyasaye, nimar Pinyruodh polo en margi.” Mathayo 5:3 [ Ite mar 1535 ] 

“Nyaka iher wadu kaka iherori iwuon.” Mathayo 22:39 [ Ite mar 1568] 

“Mana kaka udwaro ni ji otimnu, un bende timnegiuru kamano.” Luka 6:31 [Ite mar 1633 ] 

“Jo mamor gin jogo ma winjo wach Nyasaye kendo timo!” Luka 11:28 [Ite mar 1647 ]

26



“Ka ng’ato nigi gik mogundho, ngimane ok otenore kuom gik ma en-go.” Luka 12:15 [Ite mar 1649] 

“Omiyo, ka wan gi chiemo kod lewni, mago mondo oromwa.” 1 Timotheo 6:8 [Ite mar 1894 ]



“Chiwo kelo mor mang’eny moloyo kawo.” Tich Joote 20:35 [Ite mar 1763 ]

27

Penjo mar 16

Ere kaka inyalo nyagori gi parruok? 

“Bol ting’ mari kuom Jehova, to obiro konyi. Ok obi weyo ng’at makare opodhi.” Zaburi 55:22 [Ite mar 933] 

“Chenro mag jakinda kelo ohala, to ji duto ma rikni bedo modhier.” Ngeche 21:5 [Ite mar 1053] 

“Kik iluor, nimar an kodi. Kik iparri, nimar an e Nyasachi. Abiro tegi, ee, abiro konyi, anamaki motegno gi bada ma korachwich ka atayi e yo makare.” Isaya 41:10 [Ite mar 1162] 

“Ng’ano kuomu ma kuom parruok nyalo medo bor mar ngimane kata mana gi bat achiel?” Mathayo 6:27 [ Ite mar 1539] 

“Omiyo, kik uparru kuom kiny, nikech kiny nobed gi parruokne owuon. Odiechieng’ kodiechieng’ nigi chandruokne morome.” Mathayo 6:34 [ Ite mar 1539]

28



‘Yanguru gadier gik ma dwarore moloyo.’ Jo-Filipi 1:10 [Ite mar 1867] 

“Kik uparru e wi gimoro amora, to kuom gik moko duto, kulamo kendo kusayo kaachiel gi goyo erokamano, nyisuru Nyasaye kwayou; eka kuwe mar Nyasaye ma loyo ng’eyo duto biro rito chunyu kod pachu kokalo kuom Kristo Yesu.” Jo-Filipi 4:6, 7 [Ite mar 1872]

29

Penjo mar 17

Ere kaka puonj mag Muma nyalo konyo joodi?  CHWO/WUONE 

“E yo ma kamano, chwo onego oher mondegi kaka gihero ringregi giwegi. Ng’at mohero chiege oherore owuon, nikech onge ng’at ma osin gi dende owuon, to opidhe kendo orite ahinya . . . Ng’ato ka ng’ato kuomu nyaka her chiege kaka oherore owuon.” Jo-Efeso 5:28, 29, 33 [Ite mar 1865 ] 

“Wuone, kik ubed ka uchwanyo chuny nyithindu, to dhiuru nyime pidhogi ka urieyogi kendo kupuonjogi kaka Jehova dwaro.” Jo-Efeso 6:4 [Ite mar 1865 ]

 MON 

“Dhako . . . onego omi chwore luor matut.” Jo-Efeso 5:33 [Ite mar 1865 ] 

“Un mon, bolreuru ne chwou, nimar en gima owinjore kuom Ruoth.” Jo-Kolosai 3:18 [Ite mar 1877 ]

30

 NYITHINDO 

“Un nyithindo winjuru jonyuolu, nikech timo kamano en gima kare kuom Ruoth. ‘Luor wuoru gi meru,’ mano e chik mokwongo ma nigi singo: ‘Mondo weche odhini maber, kendo idag e piny aming’a.’” Jo-Efeso 6:1-3 [Ite mar 1865 ] 

“Un nyithindo, winjuru jonyuolu e gik moko duto, nimar mano en gima ber ne Ruoth.” Jo-Kolosai 3:20 [Ite mar 1877 ]

31

Penjo mar 18

Ere kaka inyalo sudo machiegni gi Nyasaye? 

“A Nyasaye, ji duto nobi iri nimar in e Jawinj lamo.” Zaburi 65:2 [Ite mar 939] 

“Gen Jehova gi chunyi duto, kendo kik igen kuom riekoni iwuon. Gen kuome e yoreni duto, eka enomi yoreni oriere tir.” Ngeche 3:5, 6 [Ite mar 1027] 

“Ka ng’ato ong’eyi, in Nyasaye makende mar adier kod jal ma ne ioro Yesu Kristo, to en gi ngima ma nyaka chieng’.” Johana 17:3 [ Ite mar 1711] 

‘Kuom adier Nyasaye ok bor gi ng’ato ka ng’ato kuomwa.’ Tich Joote 17:27 [Ite mar 1757] 

“Ma e lamona kinde duto, ni herau osik ka medore moloyo, kendo ubed gi ng’eyo malong’o kod nyalo mar pogo weche e yo makare.” Jo-Filipi 1:9 [Ite mar 1867]

32



“Ka nitiere ng’ato e kindu mochando rieko, osik kokwayo Nyasaye, nimar Nyasaye chiwo rieko ne ji duto e yo mogundho ma ok omany ketho kuom ng’ato, kendo enomiyego.” Jakobo 1:5 [Ite mar 1925] 

“Suduru machiegni gi Nyasaye to en bende nosud iru. Pwodhuru lweteu obed maler un joricho, kendo pwodhuru chunyu un jo ma bagni e paro ariyo.” Jakobo 4:8 [Ite mar 1929] 

“Tiend hero Nyasaye e ma, ni waluw chikene; to chikene ok tek luwo.” 1 Johana 5:3 [Ite mar 1949]

33

Penjo mar 19

Ang’o manie buge mopogore opogore mag Muma?  NDIKO MAG DHO-HIBRANIA (“MUMA MACHON”) 

PENTATEUCH (BUGE 5): Chakruok, Wuok, Tim Jo-Lawi, Kwan, Rapar mar Chik A chuech nyaka kinde ma oganda Jo-Israel nochako betie 

BUGE MAG HISTORI (BUGE 12): Joshua, Jong’ad Bura, Ruth Jo-Israel donjo e Piny Manosingi kod gik ma ne otimore bang’e 1 kod 2 Samuel, 1 kod 2 Ruodhi, 1 kod 2 Weche mag Ndalo Sigand Jo-Israel nyaka kinde ma nokethie Jerusalem Ezra, Nehemia, Esta Sigand Jo-Yahudi bang’ wuok e tuech e piny Babulon 

WENDE (BUGE 5): Ayub, Zaburi, Ngeche, Eklesiastes, Wer Mamit Moloyo Wende Duto Weche mag rieko kod wende ma ochok kanyachiel 

BUGE MOTING’O WECHE MOKOR (BUGE 17): Isaya, Jeremia, Ywagruok, Ezekiel, Daniel, Hosea, Joel, Amos, Obadia, Jona, Mika, Nahum, Habakuk, Zefania, Hagai, Zekaria, Malaki Weche ma nokor mamulo ngima jotich Nyasaye

34

 NDIKO MAG DHO-GRIK MAG JOKRISTO (“MUMA MANYIEN”) 

BUGE ANG’WEN MAG INJILI (BUGE 4): Mathayo, Mariko, Luka, Johana Ngima Yesu kod tije ma notimo 

TICH JOOTE (BUK 1): Kaka kanyakla mar Jokristo kod tij misonari nochakore 

BARUPE (BUGE 21): Jo-Rumi, 1 kod 2 Jo-Korintho, Jo-Galatia, Jo-Efeso, Jo-Filipi, Jo-Kolosai, 1 kod 2 Jo-Thesalonika Barupe ma nondik ne kanyakla mopogore opogore 1 kod 2 Timotheo, Tito, Filemon Barupe ma nondik ne Jokristo achiel achiel Jo-Hibrania, Jakobo, 1 kod 2 Petro, 1, 2, kod 3 Johana, Juda Barupe ma nondik ne Jokristo duto 

FWENY (BUK 1): Fweny mopogore opogore ma ne omi jaote Johana

35

Penjo mar 20

Ang’o ma inyalo timo mondo weche ma isomo e Muma okonyi?  INYALO PENJORI KAMA SAMA ISOMO MUMA: 

Ndikoni puonja ang’o e wi Jehova Nyasaye? Ere kaka weche ma asomogi otudore gi wach maduong’ ma Muma wuoye? Ere kaka anyalo tiyo gi wechegi e ngimana? Ere kaka anyalo tiyo gi ndikogi e konyo jomamoko?



“Wachni e taya mar tiendena, kendo ler ma menyona yora.” Zaburi 119:105 [Ite mar 1000]

WECHE MOTELO Muma Maler en Wach Nyasaye ma ondiko ne ji duto. Mondo wang’e Wuon-go maber, nyaka wasome. (Johana 17:3; 2 Timotheo 3:16) E Muma, Jehova Nyasaye elonwa gimomiyo nochueyo dhano kod piny. —Chakruok 3:15; Fweny 21:3, 4. Muma e buk kende ma nyalo konyo ji e yo maberie moloyo. Okonyowa mondo waher ji, wanyisgi ng’wono, kendo wakechgi mana kaka Jehova timo. Muma miyowa geno, to mano konyowa nano kata mana e chandruoge ma korgi tek. E kindegi bende, Muma pod dhi nyime elo e lela gik maricho ma timore e piny ma ok luwre gi dwaro mar Nyasaye.—Zaburi 119:105; Jo-Hibrania 4:12; 1 Johana 2:15-17. Ne okwong ndik Muma e dho Hibrania, dho Aram, kod dho Grik. Oseloke kaka en duto kata nusne e dhok ma dirom 3000. En e buk kende ma yudore e dhok mang’eny kendo mosepog ne ji mathoth. Mano ok onego okawwa gi wuoro. Muma nosekoro chon niya: “Wach maber mar Pinyruoth ibiro yal e piny mangima mondo obed ranyisi ne ogendni duto, eka giko nobi.”—Mathayo 24:14. Nikech wang’eyo ni weche manie Muma gin weche mogen ahinya, dwachwa maduong’ en loko Muma ma winjore maler kendo ma somo yot, ma ok wawito paro moro amora monego obed e iye. Sula ma yudore e Apendiks ma gin, “Weche Matayo Tij Loko Muma,” “Yo ma Olosgo Mumani,” kod “Kaka Muma Nochoponwa,” lero moko kuom weche ma ne oluw sama ne iloko kod gik mamoko ma yudore e Mumani. Joma ohero Jehova kendo ma lame gadier owinjore oyud Muma ma wacho adier kendo ma winjore maler. ( 1 Timotheo 2:4) Mano e momiyo waloko Mumani e dho Luo kowuok e Muma mar Loko mar Piny Manyien mar Kisungu. Lamo marwa en ni Mumani biro konyi ahinya mondo ‘imany Nyasaye mi iyude.’—Tich Joote 17:27. Komiti mar Muma mar Loko mar Piny Manyien Agost 2013

39

BUGE MUMA KOD KAKA GILUWORE M AG D H O - H I B R A N I A KO D D H O - A R A M BUK

NYING MACHIEK

Chakruok ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Wuok ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Tim Jo-Lawi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Kwan ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rapar mar Chik ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Joshua ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Jong’ad Bura ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ruth ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1 Samuel ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Samuel ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1 Ruodhi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Ruodhi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1 Weche mag Ndalo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Weche mag Ndalo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ezra ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nehemia ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Esta ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ayub ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Zaburi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ngeche ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

Cha Wuo Law Kwa Rap Jos Bur Rut 1Sa 2Sa 1Ru 2Ru 1We 2We Ezr Neh Est Ayu Za Nge

ITE

BUK

NYING MACHIEK

Eklesiastes ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Wer Mamit Moloyo Wende Duto ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Isaya ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Jeremia ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ywagruok ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ezekiel ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Daniel ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hosea ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Joel ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Amos ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Obadia ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Jona ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mika ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nahum ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Habakuk ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Zefania ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hagai ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Zekaria ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Malaki ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

41 125 194 243 313 373 413 454 460 513 556 607 658 705 763 779 803 816 876 1022

ITE

Ekl

1070

Wer Isa Jer Ywa Eze Dan Hos Joe Amo Oba Jon Mik Nah Hab Zef Hag Zek Mal

1085 1095 1206 1312 1323 1409 1436 1452 1458 1471 1474 1477 1487 1492 1497 1502 1505 1522

M AG D H O - G R I K M AG J O KR I STO BUK

NYING MACHIEK

NYING MACHIEK

ITE

Mat Mar Luk Joh Tic Rum 1Ko 2Ko Gal Ef Fil Kol 1Th 2Th

1528 1582 1617 1677 1720 1780 1806 1831 1848 1857 1866 1873 1879 1884

1 Timotheo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ti 2 Timotheo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ti Tito ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Tit Filemon ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ File Jo-Hibrania ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hib Jakobo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Jak 1 Petro ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Pe 2 Petro ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Pe 1 Johana ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Jo 2 Johana ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Jo 3 Johana ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 3Jo Juda ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Juda Fweny ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Fwe

1887 1895 1900 1903 1905 1925 1931 1938 1943 1950 1951 1952 1954

Buge Muma kod Joma Nondikogi ˛˛˛˛˛˛ Indeks mar Weche Muma ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

1986 1988

Apendiks A ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Apendiks B ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

2037 2085

Tiend Weche Moko ma Yudore e Muma ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

2014

Mathayo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mariko ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luka ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Johana ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Tich Joote ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Jo-Rumi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1 Jo-Korintho ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Jo-Korintho ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Jo-Galatia ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Jo-Efeso ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Jo-Filipi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Jo-Kolosai ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1 Jo-Thesalonika ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Jo-Thesalonika ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

ITE

BUK

40

CHAKRUO K WECHE MANTIE

1 Ichueyo polo gi piny (1, 2) Odiechienge auchiel mag loso piny (3-31) Odiechieng’ 1: ler; odiechieng’ gi otieno (3-5) Odiechieng’ mar 2: gima pogo pige mamalo gi ma piny (6-8) Odiechieng’ mar 3: lowo motwo kod gik ma twi e lowo (9-13) Odiechieng’ mar 4: gik marieny e kor polo (14-19) Odiechieng’ mar 5: rech gi winy (20-23) Odiechieng’ mar 6: le modak e piny kod dhano (24-31) 2 Nyasaye yueyo e odiechieng’ mar abiriyo (1-3) Jehova Nyasaye, Jachuech mar polo gi piny (4) Dichwo gi dhako e puodho mar Eden (5-25) Dhano ichueyo gi buru (7) Yadh ng’eyo ber gi rach (15-17) Ichueyo dhako (18-25) 3 Dhano mokwongo timo richo (1-13) Miriambo mokwongo (4, 5) Jehova kumo jong’anjo (14-24) Ikoro wach koth dhako (15) Iriembo dhano e Eden (23, 24) 4 Kain gi Habil (1-16) Nyikwa Kain (17-24) Seth kod wuode ma Enos (25, 26) 5 Chakre Adam nyaka Noa (1-32) Adam ne onyuolo yawuoyi gi nyiri (4) Enok ne owuotho gi Nyasaye (21-24)

6 Yawuot Nyasaye kawo nyi dhano e piny (1-3) Inyuolo Jo-Nefili (4) Richo dhano miyo Jehova chuny lit (5-8) Ichiko Noa ni oger yie (9-16) Nyasaye koro biro mar Ataro (17-22) 7 Donjo e yie (1-10) Ataro e piny mangima (11-24) 8 Pige mag ataro duono mosmos (1-14) Igonyo akuru (8-12) Wuok e yie (15-19) Singo mar Nyasaye ne piny (20-22) 9 Chike ne dhano duto (1-7) Chike e wi remo (4-6) Singruok mar lihudu (8-17) Ikoro weche e wi nyikwa Noa (18-29) 10 Ogendni mopogore opogore (1-32) Nyikwa Jafeth (2-5) Nyikwa Ham (6-20) Nimrod kwedo Jehova (8-12) Nyikwa Shem (21-31) 11 Ohinga mar Babel (1-4) Jehova guenyo dhok (5-9) Chakre Shem nyaka Abram (10-32) Jood Tera (27) Abram wuok Ur (31) 12 Abram wuok Haran ka odhi Kanaan (1-9) Singo mar Nyasaye ne Abram (7) Abram gi Sarai e piny Misri (10-20) 41

CHAKRUOK Weche Mantie

13 Abram dok Kanaan (1-4) Abram pogore gi Lut (5-13) Nyasaye nwoyo singone ne Abram (14-18) 14 Abram reso Lut (1-16) Melkizedek guedho Abram (17-24) 15 Nyasaye timo singruok gi Abram (1-21) Ikoro higni 400 mag sand (13) Nyasaye nwoyo singone ne Abram (18-21) 16 Hagar gi Ishmael (1-16) 17 Ibrahim nobed wuon ogendni mang’eny (1-8) Abram ichako ni Ibrahim (5) Nyangu bedo ranyisi mar singruok (9-14) Sarai ichako ni Sara (15-17) Isingo ni ibiro nyuol Isaka (18-27) 18 Malaike adek limo Ibrahim (1-8) Isingo ne Sara nyathi ma wuoyi; onyiero (9-15) Ibrahim sayo Nyasaye e lo Sodom (16-33) 19 Malaike limo Lut (1-11) Inyiso Lut gi joode mondo giwuog mapiyo (12-22) Iketho Sodom gi Gomora (23-29) Chi Lut lokore siro mar chumbi (26) Lut gi nyige (30-38) Chakruok mar Moab gi Ammon (37, 38) 20 Ireso Sara e lwet Abimelek (1-18) 21 Inyuolo Isaka (1-7) Ishmael jaro Isaka (8, 9) Iriembo Hagar gi Ishmael (10-21) Ibrahim timo singruok gi Abimelek (22-34) 22 Inyiso Ibrahim ni ochiw Isaka (1-19) Koth Ibrahim nokel gueth (15-18)

42

Joodgi Rebeka (20-24) 23 Tho mar Sara kod kar yik (1-20) 24 Imanyo ne Isaka dhako (1-58) Rebeka dhi romo gi Isaka (59-67) 25 Ibrahim kendo dhako machielo (1-6) Ibrahim tho (7-11) Yawuot Ishmael (12-18) Inyuolo Jakobo kod Esau (19-26) Esau uso pokne mar wuoyi makayo (27-34) 26 Isaka gi Rebeka e Gerar (1-11) Inyiso Isaka singo mar Nyasaye (3-5) Ji laro sokni (12-25) Singruok mar Isaka gi Abimelek (26-33) Mond Esau ariyo ma Nyi-Hiti (34, 35) 27 Isaka guedho Jakobo (1-29) Esau kwayo gueth, kata kamano, ok olok chunye (30-40) Esau mako sadha ne Jakobo (41-46) 28 Isaka oro Jakobo Padan-aram (1-9) Jakobo leko e Bethel (10-22) Inyiso Jakobo singo mar Nyasaye (13-15) 29 Jakobo romo gi Rahel (1-14) Jakobo ohero Rahel (15-20) Jakobo kendo Lea gi Rahel (21-29) Yawuot Jakobo gi Lea ang’wen: Reuben, Simeon, Lawi, gi Juda (30-35) 30 Bilha nyuolo Dan gi Naftali (1-8) Zilpa nyuolo Gad gi Asher (9-13) Lea nyuolo Isakar gi Zebulun (14-21) Rahel nyuolo Josef (22-24) Jamb Jakobo medore (25-43)

43

31 Jakobo wuok aling’ ling’ kodhi Kanaan (1-18) Laban juko Jakobo (19-35) Jakobo timo singruok gi Laban (36-55) 32 Malaike romo gi Jakobo (1, 2) Jakobo ikore romo gi Esau (3-23) Jakobo kedo gi malaika (24-32) Ichako Jakobo ni Israel (28) 33 Jakobo romo gi Esau (1-16) Jakobo dhi Shekem (17-20) 34 Dina inindogo gi thuon (1-12) Yawuot Jakobo riambo (13-31) 35 Jakobo golo nyiseche duto ma gin-go (1-4) Jakobo dok Bethel (5-15) Inyuolo Benjamin; Rahel tho (16-20) Yawuot Israel 12 (21-26) Isaka tho (27-29) 36 Nyikwa Esau (1-30) Ruodhi kod jodongo mag Edom (31-43) 37 Lek mag Josef (1-11) Josef gi owetene ma jonyiego (12-24) Iuso Josef kaka misumba (25-36) 38 Juda gi Tamar (1-30) 39 Josef e od Potifar (1-6) Josef tamore nindo gi chi Potifar (7-20) Josef e jela (21-23) 40 Josef loko lek mag jo motueyego (1-19) ‘Nyasaye e ma loko lek’ (8) Nyasi mar paro odiechieng nyuol Farao (20-23) 41 Josef loko lek mag Farao (1-36) Farao miyo Josef duong’ (37-46a) Josef tayo weche mag cham e piny (46b-57)

CHAKRUOK Weche Mantie

42 Owete Josef dhi Misri (1-4) Josef romo gi owetene kendo otemogi (5-25) Owetene dok dala ir Jakobo (26-38) 43 Owete Josef dok mar ariyo e piny Misri; gidok gi Benjamin (1-14) Josef romo kendo gi owetene (15-23) Josef chiemo gi owetene (24-34) 44 Okombe mar fedha mar Josef iyudo e ogund Benjamin (1-17) Juda kwayo ni kik mak Benjamin (18-34) 45 Josef fwenyore ne owetene (1-15) Owete Josef dok omo Jakobo (16-28) 46 Jakobo gi joode dhi Misri (1-7) Nyinge jo ma odhi Misri (8-27) Josef romo ne Jakobo e Goshen (28-34) 47 Jakobo romo gi Farao (1-12) Josef tayo weche e yo mariek (13-26) Israel dak Goshen (27-31) 48 Jakobo guedho yawuot Josef ariyo (1-12) Efraim yudo guedh maduong’ (13-22) 49 Weche ma Jakobo koro ka pok otho (1-28) Shilo biro a kuom Juda (10) Jakobo wacho kaka onego oyike (29-32) Jakobo tho (33) 50 Josef yiko Jakobo Kanaan (1-14) Josef nyiso owetene ni ne oseng’wononegi (15-21) Ndalo mogik mag Josef kod thone (22-26) Josef wacho gima onego otim gi chokene (25)

CHAKRUOK 1:1-21 Kar chakruok Nyasaye ne ochueyo polo gi piny. a 2 Piny ne ni nono, kendo ne oonge kido. Mudho mandiwa noimo nam, b kendo roho mar Nyasaye1 c ne wuotho koni gi koni e wi pi. d 3 Eka Nyasaye nowacho niya: “Ler mondo obedie.” Mi ler nobedoe. e 4 Bang’ mano, Nyasaye noneno ni ler ne ber, omiyo nochako pogo ler gi mudho. 5 Nyasaye noluongo ler ni Odiechieng’, to mudho noluongo ni Otieno. f Piny noimore kendo noyawore, mi mano nobedo odiechieng’ mokwongo. 6 Eka Nyasaye nowacho niya “Gima pogo pige diriyo mondo obedie.” g 7 Omiyo, Nyasaye nochueyo gima nopogo pi ma malo gi pi ma piny. h Mi nobedo kamano. 8 Nyasaye noluongo gima ne ochueyono ni Polo. Piny noimore kendo noyawore, mi mano nobedo odiechieng’ mar ariyo. 9 Bang’ mano, Nyasaye nowacho niya: “Pi manie bwo polo mondo ochokre kendo lowo motwo onenre.” i Mi nobedo kamano. 10 Nyasaye noluongo lowo motwono ni Piny, j to pige ma nochokore noluongo ni Nembe. k Mi Nyasaye noneno ni gima nosetimono ber. l 11 Eka Nyasaye nowacho niya: “Lum, alode kod yien ma nyago kodhi, kod kit yien duto ma nya-

1

1:2 1 Kata, “teko mar Nyasaye.”

SULA 1 a Za 102:25 Isa 42:5 Isa 45:18 Rum 1:20 Hib 1:10 Fwe 4:11 Fwe 10:6

b Nge 8:27, 28 c Za 33:6 Isa 40:26

d Za 104:5, 6 e Isa 45:7 2Ko 4:6

f Cha 8:22 g Cha 1:20 2Pe 3:5

h Cha 7:11 Nge 8:27, 28

i Ayu 38:8, 11 Za 104:6-9 Za 136:6

j Za 95:5 k Nge 8:29 l Rap 32:4

 Kolam mar 2 a Za 104:14 b Rap 4:19 c Za 104:19 d Cha 8:22 e Za 136:7, 8 f Za 8:3 Jer 31:35

g Za 74:16 h Cha 2:19

44 go olemo mondo otwi e piny kaka kothgi obet.” Mi nobedo kamano. 12 Kendo piny nochako nyago lum, alode gi yiende ma nyago kodhi, a kod yiende ma nyago olembe, kaka kothgi obet. Mi Nyasaye noneno ni gima nosetimono ne ber. 13 Piny noimore kendo noyawore, mi mano nobedo odiechieng’ mar adek. 14 Bang’e, Nyasaye nowacho niya: “Gik marieny b mondo obed e polo, mondo gipog odiechieng’ gi otieno. c Gibiro nyiso ndalo koyo gi ndalo liet,1 kaachiel gi odiechienge kod higni. d 15 Gibiro rieny e kor polo mondo gikel ler e piny.” Mi nobedo kamano. 16 Kendo Nyasaye noloso gik moko ariyo madongo marieny. Ma ne rito odiechieng’ ne duong’ e moloyo ma ne rito otieno. Bende, noloso sulwe. f 17 Noketo gik marienygo e kor polo mondo gikel ler e piny, 18 kendo mondo girit odiechieng’ gi otieno, ka gipogo ler gi mudho. g Mi Nyasaye noneno ni gima nosetimono ne ber. 19 Piny noimore kendo noyawore, mi mano nobedo odiechieng’ mar ang’wen. 20 Eka Nyasaye nowacho niya: “Gik mangima mondo opong’ pige, bende, gik ma fuyo ofu e kor polo.” h 21 Mi Nyasaye nochueyo le madongo modak e nam, kod gik mangima duto modak e pi kaka kothgi obet. Bende, 1:14 1 Kata, “ndalo chwiri gi ndalo oro.”

45 nochueyo gik ma fuyo duto kaka kothgi obet. Mi Nyasaye noneno ni gima nosetimono ber. 22 Kamano, Nyasaye noguedhogi kowacho niya: “Nyuolreuru upong’ nam, a kendo gik ma fuyo opong’ piny.” 23 Piny noimore kendo noyawore, mi mano nobedo odiechieng’ mar abich. 24 Eka Nyasaye nowacho niya: “Gik mangima mondo obed e piny kaka kothgi obet, le mipidho, gi le mamol, kod le mag bungu kaka kothgi obet.” b Mi nobedo kamano. 25 Kendo Nyasaye nochueyo le mag bungu, le mipidho, kod le mamol. Nochueyogi giduto kaka kothgi obet. Mi Nyasaye noneno ni gima nosetimono ber. 26 Eka Nyasaye nowacho niya: “Koro, wachue c dhano e kido machal kodwa, d mondo gibed gi teko e wi rech manie nam, gi gik ma fuyo e kor polo, gi le mipidho, kod gik mamoko duto mamol e wi piny.” e 27 Kamano, Nyasaye nochueyo dhano e kite owuon. Ne ochueye e kido machal kode; ne ochueyo dichwo gi dhako. f 28 Mi Nyasaye noguedhogi, kendo nowachonegi niya: “Nyuolreuru mondo upong’ piny, g kendo ubed gi teko e wi piny. h Urit i rech manie nam, kod gik ma fuyo e kor polo, kaachiel gi gik mangima duto manie piny.” 29 Eka Nyasaye nomedo wacho niya: “Asemiyou alode kod yien ma nyago ko-

SULA 1 a Neh 9:6 Za 104:25

b Cha 2:19

c Nge 8:30 Joh 1:3 Kol 1:16

d Cha 5:1 1Ko 11:7 Jak 3:9

e Cha 9:2

f Za 139:14 Mat 19:4 Mar 10:6 1Ko 11:7, 9

g Cha 9:1

h Cha 2:15

i Za 8:4, 6

 Kolam mar 2 a Cha 9:3 Za 104:14 Tic 14:17

b Za 147:9 Mat 6:26

c Rap 32:4 Za 104:24 1Ti 4:4

 SULA 2 d Neh 9:6 Za 146:6

e Wuo 31:17

CHAKRUOK 1:22–2:6 dhi, kaachiel gi yien duto ma nyago olembe mondo gibed chiembu. a 30 Bende, asemiyo gik ma twi e lowo mondo obed chiemb le duto mag bungu, gi gik moko duto ma fuyo e kor polo, kod gik mangima duto manie piny.” b Mi nobedo kamano. 31 Bang’ mano, Nyasaye nong’iyo gik moko duto ma nosechueyo, moneno ni gibeyo ahinya. c Piny noimore kendo noyawore, mi mano nobedo odiechieng’ mar auchiel. Kamano, Nyasaye notieko chueyo polo gi piny kod gik moko duto man e igi. d 2 E odiechieng’ mar abiriyo, Nyasaye nosetieko tije ma nosebedo kotimo. Eka nochako yueyo e odiechieng’ mar abiriyono bang’ tieko tijene. e 3 Ne oguedho odiechieng’ mar abiriyo kendo ne owale mobedo odiechieng’ maler, nikech chakre chieng’no, osebedo ka oyueyo bang’ chueyo gik moko duto ma nodwaro chueyo. 4 Mano e kaka ne ochue polo gi piny chieng’ ma Jehova1 Nyasaye nochueyo piny gi polo. f 5 Ne onge gimoro amora ma nosetwi e lowo, nikech Jehova Nyasaye ne pok okelo koth e piny, kendo ne onge dhano ma puro lowo. 6 To ong’ueng’o ne wuok e

2

Hib 4:4

f Isa 45:18

2:4 1 Ma e ndiko mokwongo ma nying Nyasaye yudoree, 565 (YHWH). Som Apendiks A4.

CHAKRUOK 2:7-23 piny, kendo ne omiyo lowo duto bedo ma ng’ich. 7 Eka Jehova Nyasaye nokawo lowo mochueyogo dhano. a Nokudho much ngima e ume b mi dhano obedo mangima.1 c 8 Kendo, Jehova Nyasaye noloso puodho e Eden, d ma ne ni yo wuok chieng’, mi oketoe dhano ma nosechueyono. e 9 Jehova Nyasaye nomiyo kit yiende mopogore opogore odongo e lowo, kit yiende ma lombo wang’ kendo ma nyago olemo michamo. Ne nitie bende yath ma nyago olemb ngima f e dier puodho, kod yath ma nyago olemo ma kelo ng’eyo ber gi rach. g 10 Ne nitie aora moro ma ne wuok e Eden, kendo en e ma ne oyomo puodhono gi pi. To bang’ wuok e puodhono, aorano ne opogore mobedo aoche ang’wen. 11 Aora mokwongo iluongo ni Pishon, en e aora mamol ka lworo piny Havila ka ma dhahabu yudoree. 12 Dhahabu ma a e pinyno ber ahinya. Gam miluongo ni bedelium kod kite mag oniks bende yudore kanyo. 13 Aora mar ariyo iluongo ni Gihon, en e aora mamol ka lworo piny Kush duto. 14 Aora mar adek iluongo ni Hidekel,1 h en e ma omol kochomo yo wuok chieng’ mar Asuria. i To aora 2:7 1 Kata, “mi dhano obedo chuny mangima.” E dho Hibrania wach molok ni chuny en nephesh. Som Tiend Weche. 2:14 1 Kata, “Tigris.”

SULA 2 a Cha 3:19 Za 103:14 Ekl 3:20

b Cha 7:22 Isa 42:5 Tic 17:25

c 1Ko 15:45, 47

d Cha 2:15 Cha 3:23

e Cha 1:26

f Cha 3:22, 24 Fwe 2:7

g Cha 2:17

h Dan 10:4

i Cha 10:8, 11

 Kolam mar 2 a Cha 15:18 Rap 11:24

b Cha 1:28 Cha 2:8 Za 115:16

c Cha 2:8, 9 Cha 3:2

d Cha 3:19 Za 146:4 Ekl 9:5, 10 Eze 18:4 Rum 5:12 1Ko 15:22

e 1Ko 11:8, 9 1Ti 2:13

f Cha 1:26

g Mar 10:9 1Ti 2:13

46 mar ang’wen iluongo ni Yufrate. a 15 Jehova Nyasaye nokawo dhano ma okete e puodho mar Eden mondo opure kendo orite. b 16 Bende, Jehova Nyasaye nochike niya: “Inyalo chamo olemb yien duto manie puodho. c 17 To olemb yath ma kelo ng’eyo ber gi rach kik icham. Nikech chieng’ michame, to initho.” d 18 Eka Jehova Nyasaye nowacho niya: “Ok ber mondo dhano obed kende. Kuom mano, abiro miye jakony mowinjore kode.” e 19 Koro, Jehova Nyasaye nochueyo le duto me bungu kod gik moko duto ma fuyo e kor polo kotiyo gi lowo, mi ochako kelogi ne dhano mondo omigi nyinge. To nying moro amora ma dhano ne miyo gik mangimago, mano e ma ne bedo nyingegi. f 20 Kamano e kaka dhano nomiyo le mipidho duto nyingegi, gi gik ma fuyo, kaachiel gi le duto me bungu, to pod en ne oonge gi jakony mowinjore kode. 21 Kuom mano, Jehova Nyasaye nomiyo dichwono nindo matut, mi ne ogolo ng’etne achiel, kendo ne odino ka ma ne ogoloe ng’edno. 22 Eka Jehova Nyasaye nochueyo dhako gi ng’et ma ne ogolo kuom dichwo, motero dhakono ir dichwo. g 23 Eka dichwo nowacho kama: “Koro, ma e chogo mar chokena,

47

Kendo ringre mar ringrena. Ibiro luonge ni Dhako, Nikech ne ogole kuom dichwo.” a 24 Mano e ma omiyo dichwo nowe wuon-gi gi min-gi mi nomakre gi chiege, kendo ginibed ringruok achiel. b 25 Dichwo gi dhakono ne ni duk, c kata kamano, ne ok gine wich-kuot. Koro, thuol d ne riek1 moloyo le duto mag bungu ma Jehova Nyasaye ne osechueyo. Omiyo, nopenjo dhako niya: “Be en adier ni Nyasaye nowacho ni kik ucham olemb yath moro amora manie puodho?” e 2 To dhako nodwoko thuol niya: “Wanyalo chamo olemb yien duto manie puodho. f 3 Kata kamano, kuom olemb yath manie dier puodho, g Nyasaye osewacho kama: ‘Kik uchame, kendo kik umule, nono to ubiro tho.’” 4 Eka thuol ne owacho ne dhakono niya: “Ok unutho ngang’. h 5 Nimar Nyasaye ong’eyo ni chieng’ muchamee, wang’u noyepi mi unubed machal gi Nyasaye, kung’eyo ber gi rach.” i 6 Omiyo, dhakono noneno ni olemb yadhno ber chamo, kendo olombo wang’. Adier, yadhno ne ber ahinya. Kuom mano, ne opono olemb yadhno mochako chamo. j Kae to bang’e nomiyo chwore moko ka en

3

3:1 1 Kata, “otang’.”

SULA 2 a 1Ko 11:8 b Mal 2:16 Mat 19:5 Mar 10:7, 8 Rum 7:2 1Ko 6:16 Ef 5:31 Hib 13:4

c Cha 3:7

 SULA 3 d 2Ko 11:3 Fwe 12:9 Fwe 20:2

e Cha 2:17 f Cha 2:16 g Cha 2:8, 9 h Joh 8:44 1Jo 3:8

i Cha 3:22 j 2Ko 11:3 1Ti 2:14 Jak 1:14, 15

 Kolam mar 2 a Rum 5:12 b Cha 3:21 c Cha 2:25 d Cha 2:17 e 2Ko 11:3 1Ti 2:14

f Cha 3:1 g Fwe 12:7, 17 h Fwe 12:9 i Fwe 12:1 j Joh 8:44 1Jo 3:10

k Cha 22:18 Cha 49:10 Gal 3:16, 29

CHAKRUOK 2:24–3:15 kode, mi chwore bende ne ochamo. a 7 Eka wengegi noyepo mi gifwenyo ni gin duk. Omiyo, ne gitwang’o oboke mag yadh ng’owo mi giumogo duggi. b 8 Bang’e ne giwinjo dwond Jehova Nyasaye sa ma nowuotho e puodho godhiambo ka yamo kutho,1 mi ne gipondo ne Jehova Nyasaye e kind yien manie puodho. 9 To Jehova Nyasaye ne oluongo dichwo nyadinwoya kowacho niya: “In kanye?” 10 Gikone nodwoko niya: “Ne awinjo dwondi e puodho, to luoro nomaka mi apondo nikech an duk.” 11 To Nyasaye nopenje niya: “En ng’a ma nonyisi ni in duk? c Isechamo olemb yath ma nakweri ni kik icham?” d 12 Nodwoko niya: “Dhako ma ne imiya mondo okonya, e ma ne omiya olemb yadhno mi achamo.” 13 Eka Jehova Nyasaye nopenjo dhako niya: “Ang’o momiyo ne itimo kamano?” To nodwoke niya: “Thuol e ma ne owuonda mi achamo olemb yadhno.” e 14 Eka Jehova Nyasaye nowacho ne thuol f niya: “Okuong’i moloyo jamni duto kendo moloyo le duto mag bungu nikech gima isetimoni. Ibiro lak gi bund iyi, kendo inicham buru ndalo duto mag ngimani. 15 Kendo abiro keto sigu g e kindi h gi dhako, i kendo e kind kothi j gi kothe. k Obiro toyo 3:8 1 Kata, “kar ang’ich welo.”

CHAKRUOK 3:16–4:10 wiyi, a to in ibiro kayo ofunj tiende.” b 16 Eka nowacho ne dhako niya: “Abiro medoni rem ka in gi ich, kendo muoch nokayi ka inyuol. Ibiro gombo chwori, to en obiro bedo gi loch e wiyi.” 17 Ne onyiso Adam1 niya: “Okuong’ lowo nikech in, c nikech isewinjo dwond chiegi ma ichamo olemb yath ma nakweri ni kik icham. d Ibiro tiyo matek e ngimani duto mondo lowo onyagni chiemo. e 18 Lowo biro nyagoni kuthe gi riegni, kendo inicham mana gik motwi e lowo. 19 Inichuer luya mondo iyud gima dicham nyaka chieng’ ma ibiro dok e lowo, nikech kanyo e ma ne ogolie. f In buru kendo inidog e buru.” g 20 Bang’ mano, Adam ne ochako chiege ni Hawa,1 nikech ne odhi bedo min ji duto mangima. h 21 Eka Jehova Nyasaye ne oloso ne Adam gi chiege lep pien ma bocho mondo girwaki. i 22 Bang’e, Jehova Nyasaye nowacho niya: “Ne, dhano osedoko machal kodwa nikech oseng’eyo ber gi rach. j Koro mondo kik orie lwete mi okaw olemb yadh ngima k mondo ocham kendo odag nyaka chieng’—” 23 Kuom mano, Jehova Nyasaye noriembe e puoth Eden l mondo odhi opur lowo ma nochueyego. m 24 Kamano 3:17 1 Tiende ni, “Dhano.” 3:20 1 Tiende ni, “Ng’at Mangima.”

SULA 3 a Fwe 20:2, 10

b Mat 27:50 Tic 3:15

c Cha 5:29

d Cha 2:17

e Rum 8:20

f Cha 2:7

g Za 104:29 Ekl 3:20 Ekl 12:7

h Tic 17:26

i Cha 3:7

j Cha 3:5

k Cha 2:9

l Cha 2:8

m Cha 3:19

 Kolam mar 2 a Za 80:1 Isa 37:16 Eze 10:4

 SULA 4 b Cha 1:28

c 1Jo 3:10-12 Juda 11

d Mat 23:35

e Wuo 13:12

f Hib 11:4

g Mat 23:35 1Jo 3:10-12 Juda 11

48 Nyasaye ne oriembe, mi noketo jokerubi a yo wuok chieng’ mar puoth Eden kod ligangla ma ne mil ka wirore mondo orit yor yadh ngima. Adam noriwore gi Hawa chiege, mi Hawa nomako ich b monyuolo Kain. c Eka Hawa nowacho niya: “Asenyuolo wuoyi kuom ng’wono mar Jehova.” 2 Bang’e, ne onyuolo Habil d owadgi Kain. Habil ne obedo jakwath to Kain ne obedo japur. 3 Chieng’ moro Kain nokelo ne Jehova cham moko ma nosekayo e puothe. 4 To Habil ne okelo moko kuom jambe makayo, e kaachiel gi bochegi bende. Jehova ne mor gi Habil kod chiwo ma nokelone. f 5 To ne odagi Kain kod chiwone. Kuom mano, mirima mager ne omako Kain mi chunye ne ojok. 6 Eka Jehova ne openjo Kain niya: “Ang’o momiyo in gi mirima mager kendo chunyi ojok kamano? 7 Ka itimo maber, donge abiro yie kodi, koso? To ka itimo marach, richo kiyi e dhoodi, kendo ogombo loyi. Be ibiro loye, koso?” 8 Bang’ mano, Kain nowacho ne Habil owadgi niya: “Wadhi waba e pap.” To ka ne gin kuno, Kain nogoyo Habil owadgi mi onege. g 9 Eka Jehova ne openjo Kain niya: “Ere Habil owadu?” Ne odwoke niya: “Akiya ka ma entie. Be an jakwadhe ma dang’e ka ma entie?” 10 To Nyasaye nopenje

4

49 niya: “Ang’o ma isetimoni? Winji! Remb owadu ywakna e lowo. a 11 Omiyo, koro isebedo ng’at mokuong’ kendo ma oriemb kuom lowo ma nong’amo dhoge momadho remb owadu misechuero. b 12 Ka ipuro lowo, to ok obi nyagoni cham. Inibed ng’at ma bayo abaya, kendo ma onge gi kar dak e piny.” 13 Eka Kain nodwoko Jehova niya: “Kum ma isemiya nikech richona pek mohinga. 14 Iseriemba kawuono e nyimi kendo e wang’ piny. Anabed ng’at ma bayo abaya, ma onge gi kar dak e piny, kendo ng’ato ang’ata moyuda, biro nega.” 15 Jehova nodwoke niya: “Ooyo, ng’ato ang’ata ma onego Kain ibiro chulne kuor nyadibiriyo.” Omiyo, Jehova noketo kido moro kuom Kain mondo ng’ato ang’ata moromo kode kik nege. 16 Eka Kain ne oa e nyim Jehova ma odhi dak e piny Nod, yo wuok chieng’ mar Eden. c 17 Eka Kain noriwore gi chiege, d mi chiege ne omako ich monyuolo Enok. Kendo Kain nogero dala maduong’ mi ochako dalano ni Enok, nying wuode. 18 Enok ne onyuolo Irad. To Irad ne onyuolo Mehujael. Mehujael ne onyuolo Methushael. To Methushael ne onyuolo Lamek. 19 Lamek ne okendo mon ariyo. Dhako mokwongo nyinge ne Ada, to dhako mar ariyo nyinge ne Zila.

SULA 4 a Hib 12:24

b Cha 9:5

c Cha 2:8

d Cha 5:4

 Kolam mar 2 a Cha 4:15

b Cha 5:3 1We 1:1

c Cha 4:8 Mat 23:35 Hib 11:4

d Cha 5:6 Luk 3:23, 38

 SULA 5 e Cha 1:26 Jak 3:9

f Cha 1:27 Cha 2:23 Isa 45:12 Mat 19:4 Mar 10:6

CHAKRUOK 4:11–5:2 20 Ada ne onyuolo Jabal ma ne kwar jopith modak e hembe. 21 Ne en gi owadgi miluongo ni Jubal ma ne kwar jo ma goyo nyatiti gi asili. 22 To Zila ne onyuolo Tubal-kain ma ne kwar jo ma thedho mula gi nyinyo. Nyamin Tubal-kain ne iluongo ni Naama. 23 Lamek ne owero wendni ne Ada gi Zila: “Un mond Lamek, winjuru dwonda; Chiknauru itu: Asenego ng’ato nikech ne ohinya, Adier, wuoyi moro nikech ne ogoya. 24 Ka Kain ibiro chulne kuor nyadi 7, a To Lamek ibiro chulne kuor nyadi 77.” 25 Adam ne oriwore gi chiege kendo, mi onyuolo wuoyi. Chiege ne ochako wuoyino ni Seth,1 b nikech ne owacho ni “Nyasaye osemiya kodhi moro kar Habil ma Kain nonego.” c 26 Seth bende ne onyuolo wuoyi ma ochake ni Enos. d E kindeno e ma ji nochako luongo nying Jehova. Ma e sigand Adam.1 Ka ne Nyasaye ochueyo Adam, ne ochueye e kido machal kode. e 2 Ne ochueyo dichwo gi dhako, f kendo chieng’no e ma ne oguedhogie mi oluongogi ni Dhano.1

5

4:25 1 Tiende ni, “Ng’at Moyier; Ng’at Moketi.” 5:1 1 Kata, “Ma e buk moting’o tienge mag nyikwa Adam.” 5:2 1 Kata, “Adam.”

CHAKRUOK 5:3–6:2 3 Adam ne jahigni 130 ka ne onyuolo wuoyi machal kode. Nochako wuoyino ni Seth. a 4 Bang’ nyuolo Seth, Adam nodak kuom higni 800, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 5 Omiyo, Adam ne otho b ka ojahigni 930. 6 Seth ne jahigni 105 ka ne onyuolo Enos. c 7 Bang’ nyuolo Enos, Seth ne odak kuom higni 807, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 8 Omiyo, Seth ne otho ka ojahigni 912. 9 Enos ne jahigni 90 ka ne onyuolo Kenan. 10 Bang’ nyuolo Kenan, Enos ne odak kuom higni 815, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 11 Omiyo, Enos ne otho ka ojahig ni 905. 12 Kenan ne jahigni 70 ka ne onyuolo Mahalalel. d 13 Bang’ nyuolo Mahalalel, Kenan ne odak kuom higni 840, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 14 Omiyo, Kenan ne otho ka ojahigni 910. 15 Mahalalel ne jahigni 65 ka ne onyuolo Jared. e 16 Bang’ nyuolo Jared, Mahalalel ne odak kuom higni 830, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 17 Omiyo, Mahalalel ne otho ka ojahigni 895. 18 Jared ne jahigni 162 ka ne onyuolo Enok. f 19 Bang’ nyuolo Enok, Jared ne odak kuom higni 800, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 20 Omiyo, Jared ne otho ka ojahigni 962.

SULA 5 a Cha 4:25

b Cha 2:17 Cha 3:19 Rum 6:23 1Ko 15:22

c Cha 4:26 Luk 3:23, 38

d Luk 3:23, 37

e Luk 3:23, 37

f Juda 14

 Kolam mar 2 a Luk 3:23, 37

b Cha 6:9 Rap 8:6 Rap 13:4 3Jo 4 Juda 14, 15

c Joh 3:13 Hib 11:5

d Luk 3:23, 36

e Cha 7:1 Eze 14:14 Mat 24:37 Hib 11:7 1Pe 3:20 2Pe 2:5

f Cha 3:17

g Cha 10:21 Cha 11:10 Luk 3:23, 36

h Cha 6:10 Cha 10:6

i Cha 10:2

 SULA 6 j Ayu 1:6 Ayu 38:7 2Pe 2:4 Juda 6

50 21 Enok ne jahigni 65 ka ne onyuolo Methusela. a 22 Bang’ nyuolo Methusela, Enok ne odhi nyime wuotho gi Nyasaye madier kuom higni 300, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 23 Omiyo, Enok ne odak kuom higni 365. 24 Ne odhi nyime wuotho gi Nyasaye madier. b Bang’e, Nyasaye ne okawe, kendo ne ok ochak onene. c 25 Methusela ne jahigni 187 ka ne onyuolo Lamek. d 26 Bang’ nyuolo Lamek, Methusela ne odak kuom higni 782, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 27 Omiyo, Methusela ne otho ka ojahigni 969. 28 Lamek ne jahigni 182 ka ne onyuolo wuode. 29 Ne ochako wuodeno ni kowacho niya: Noa1 e “Wuoyini e ma biro duogo chunywa kuom tich matek moseket kuomwa nikech kuong’ ma Jehova osekuong’ogo lowo.” f 30 Bang’ nyuolo Noa, Lamek ne odak kuom higni 595, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 31 Omiyo, Lamek ne otho ka ojahigni 777. 32 Ka ne Noa jahigni 500, ne ochako nyuolo nyithindo. Ne onyuolo Shem, g Ham, h kod Jafeth. i Koro, ka ji ne ochako medore e piny, kendo nyuolo nyiri, 2 yawuot Nyasaye1 madier j ne ochako

6

5:29 1 Tiende nyalo bedo, “Hoch; Yueyo.” 6:2 1 Yo machielo ma Jo-Hibrania ne luongogo malaike.

51 neno ni nyi dhano ne gin jochia. Omiyo, ne gikawo nyiri duto ma ne giyiero obed mondegi. 3 Eka Jehova nowacho niya: “Rohona ok bi hore gi dhano nyaka chieng’, a nikech en mana ringruok.1 Kuom mano, ndalone nobed higni 120.” b 4 Jo-Nefili1 ne nie piny e ndalogo kadhi nyime. Yawuot Nyasaye ne odhi nyime riwore gi nyi dhano kendo nyuolo yawuoyi. Yawuoyigo ne gin jo ma thuondi kendo ma rahuma e ndalogo. 5 Jehova ne oneno kaka richo ne osepong’o piny, kendo kaka pach dhano kod chunye ne gombo mana timo richo kinde duto. c 6 Eka Jehova nowinjo malit e chunye1 nikech ne osechueyo dhano, mi chunye nochandore nikech wachno. d 7 Omiyo, Jehova nowacho kama: “Abiro tieko dhano ma asechueyo oa e wang’ piny, kaachiel gi jamni kod le manie bungu, gi le mamol, kod gik ma fuyo e kor polo, nikech di ne obedo maber ka di ne ok achueyogi.” 8 To Noa e ma noyudo ng’wono e wang’ Jehova. 9 Ma e sigand Noa. Noa ne en ng’at makare, e kendo ne oonge ketho e tieng’ ma nodakie. Noa ne owuotho gi Nyasaye madier. f 10 Ne onyuolo yawuoyi adek ma nyinge6:3 1 Kata nyalo bedo, “nikech ohero timbe mag ringruok.” 6:4 1 Som Tiend Weche. 6:6 1 Kata, “noywago ang’e.”

SULA 6 a Cha 7:4 1Pe 3:20

b 2Pe 3:9

c Cha 8:21 Jer 17:9 Mat 15:19

d Za 78:40, 41

e Cha 7:1 Eze 14:14 Hib 11:7

f 2Pe 2:5

 Kolam mar 2 a Cha 5:32

b Fwe 11:18

c Mat 24:37-39 2Pe 2:5

d Cha 7:4

e Hib 11:7

f Cha 14:10 Wuo 2:3

g Cha 7:16

h Cha 1:7 Cha 7:6, 11

i Cha 7:21 Za 104:29 Mat 24:39 2Pe 2:5

j Cha 7:13

CHAKRUOK 6:3-19 gi Shem, Ham, kod Jafeth. a 11 Nyasaye noneno ni piny duto ne osekethore, kendo ne opong’ gi timbe mag mahundu. 12 Adier, ne oneno ni piny duto ne osenjawore b nikech ji duto ne timo richo. c 13 Eka Nyasaye nowacho ne Noa niya: “Aseng’ado ni abiro tieko dhano duto, abiro negogi duto nikech gisepong’o piny gi timbe maricho. Kuom mano, abiro ketho ji kaachiel gi piny. d 14 Omiyo, los yie gi yiend gofer.1 e Ibiro pogo iye, kae to imwone gi lam f iye gi oko. 15 Ma e kaka ibiro lose: Borne nobed bede1 300, lachne bede 50, to tutne nobed bede 30. 16 Ibiro ketone dirisa ma kelo ler1 bat achiel ka ia e tado. Bende, iketne dhoot e bathe konchiel, g kendo ilose obed moluowore, tiende ni obed gi ot ma piny, ma diere, kod ma malo. 17 “Abiro kelo ataro h e piny mondo oneg gik mangima duto. Gimoro amora manie piny biro tho. i 18 To in e ma atimo kodi singruok, kendo inidonj e yie, in gi chiegi, gi yawuoti, kod mond yawuoti. j 19 Kuom koth le ka koth le, ibiro kawo ma dichwo 6:14 1 Ma en kit yien ma nigi duogo. Samoro onyalo bedo yiend saipras. 6:15 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14. 6:16 1 E dho Hibrania dirisa ma kelo ler en tsohar. Jomoko paro ni tsohar ne en thuolo moromo bat achiel e kind tado kod kor ot, to ok mana dirisa ma kelo ler.

CHAKRUOK 6:20–7:18 gi ma dhako kendo irwakgi e yie. a Initim kamano mondo ires ngimagi. 20 Ibiro rwako gik ma fuyo ma kothgi opogore opogore, gi le ma ipidho ma kothgi opogore opogore, kod le mamol ma kothgi opogore opogore. Gibiro donjo ariyo ariyo kendo inires ngimagi. b 21 Inikaw bende kit chiemo mopogore opogore c ma ubiro chamo gi lego.” 22 Noa notimo gik moko duto ma Nyasaye ne ochike. Notimo mana kamano. d Bang’ mano, Jehova nowacho ne Noa niya: “Donj e yie, in kaachiel gi joodi duto, nikech aseneno ni in kendi e ng’at makare e nyima kuom ji duto modak e tieng’ni. e 2 Kuom koth le ka koth le maler, inikaw ma chwo abiriyo kod ma mon abiriyo, f kendo kuom koth le ka koth le ma ok ler inikaw ma dichwo achiel kod ma dhako bende achiel. 3 Bende kuom koth gimoro amora ma fuyo inikaw ma chwo abiriyo gi ma mon abiriyo mondo kothgi kik lal e piny. g 4 Nikech bang’ ndalo abiriyo anakel koth h e piny kuom ndalo 40 odiechieng’ gotieno, i kendo anatiek gik moko duto mangima ma asechueyo e piny.” j 5 Noa notimo gik moko duto ma Jehova ne ochike. 6 Noa ne jahigni 600 ka ne ataro mar pi opong’o piny. k 7 Ne odonjo e yie gi chiege, gi yawuote, kod mond yawuote ka pok ataro-

7

SULA 6 a Cha 7:2 Cha 8:17

b Cha 7:14, 15

c Cha 1:29, 30

d Wuo 40:16 Hib 11:7

 SULA 7 e Cha 6:9 Hib 10:38 Hib 11:7 1Pe 3:12 2Pe 2:5, 9

f Cha 8:20

g Cha 7:23 Cha 8:19

h Cha 2:5

i Cha 7:11, 12

j Cha 6:7, 17

k Cha 8:13

 Kolam mar 2 a Luk 17:27 Hib 11:7

b Cha 6:19, 20

c Cha 1:7 Cha 8:2

d Cha 9:18 1We 1:4

e Cha 6:18 1Pe 3:20 2Pe 2:5

52 no ochakore. a 8 Bende, le maler gi le ma ok ler kaachiel gi gik ma fuyo kod le mamol, b 9 ne odonjo ariyo ariyo e yie ir Noa. Ne gidonjo ma dichwo gi ma dhako, mana kaka Nyasaye nosechiko Noa. 10 Kendo bang’ ndalo abiriyo pi nochako pong’o piny. 11 E Odiechieng’ mar 17 dwe mar ariyo ka Noa ne jahigni 600, sokni duto manie bwo nembe madongo ne omuoch, kendo rangeye mag polo ne oyawore. c 12 Mi koth ne ochue e piny kuom ndalo 40 odiechieng’ gi otieno. 13 Odiechiengno e ma Noa, gi yawuote adek ma nyingegi Shem, Ham, kod Jafeth, d gi chiege, kaachiel gi mond yawuote nodonjo e yie. e 14 Ne gidonjo kaachiel gi le mag bungu ma kothgi opogore opogore, le mipidho ma kothgi opogore opogore, le mamol ma kothgi opogore opogore, gi gik ma fuyo ma kothgi opogore opogore, gi winy, kaachiel gi gik moko duto ma nigi buombegi. 15 Koth gik mangimago ne donjo ariyo ariyo e yie ka ma Noa ne nitie. 16 Gik mangimago ne odonjo giduto e yie, ma chwo kod ma mon, mana kaka Nyasaye ne osechiko Noa. Bang’ mano, Jehova ne oloro dhoot. 17 Pi ne omedore e piny kuom ndalo 40, kendo pigego nochako ting’o yie, mi yie ochako lewore e wi pi. 18 Pigno nomedore ameda

53 e wi piny, kendo yie ne lewore alewa e wi pi. 19 Pi nomedore moimo piny, kendo noimo nyaka gode duto maboyo manie bwo polo. a 20 Ka pigno noseimo gode maboyogo, ne omedore mochopo bede1 15. 21 Omiyo, gik mangima duto ma ne nie piny ne otho, b tiende ni gik ma fuyo, le mipidho, le mag bungu, gik mamol, kod dhano duto. c 22 Gimoro amora e piny ma ne ngima ne otho. d 23 Nyasaye ne otieko gik mangimago duto e piny. e Ne otieko dhano, gi le, gi le mamol, kaachiel gi gik ma fuyo e kor polo. Noa gi jo ma ne ni kode e yie kende e ma ne otony. f 24 Kendo pige ne obedo e wi piny kuom ndalo 150. g Nyasaye ne oparo Noa kaachiel gi le mag bungu kod le mipidho ma ne en-go e yie, h mi Nyasaye ne otugo yamo kendo yamono ne okutho e piny mi pi nochako duono. 2 Sokni manie bwo nembe madongo kod rangeye mag polo ne olor, kendo koth ne ochok. i 3 Pige ne duono mos mos, kendo bang’ odiechienge 150 pi ne osedok chien. 4 E odiechieng’ mar 17 e dwe mar abiriyo, yie ne ogowo e gode mag Ararat. 5 Pi ne omedo duono nyaka e dwe mar apar. E odiechieng’ mokwongo mar dwe

8

7:20 1 Bat achiel romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5).

SULA 7 a 2Pe 3:5, 6

b Cha 6:7, 17

c Luk 17:27

d Cha 2:7 Cha 7:15 Ekl 3:19 Isa 42:5

e Cha 6:7 2Pe 3:5, 6

f Mat 24:37-39 1Pe 3:20 2Pe 2:5, 9

g Cha 8:3

 SULA 8 h Cha 6:19, 20 Hib 11:7

i Cha 7:11, 12

 Kolam mar 2 a Cha 7:20

b Cha 6:16

c Cha 7:19

d Cha 7:20 Cha 8:3

e Cha 7:6, 11

f Cha 7:7 1Pe 3:20 2Pe 2:5

g Cha 6:19, 20 Cha 7:14, 15

h Cha 1:22

CHAKRUOK 7:19–8:17 mar aparno, wiye gode nochako neno. a 6 Omiyo, bang’ ndalo 40, Noa ne oyawo dirisa b ma ne oloso e yie, 7 mi ooro agak oko. Winyono ne fuyo afuya kae to oduogo e yie nyaka ka ne piny otwo. 8 Bang’e, ne ooro akuru mondo ong’ego ka koro pi osedok chien e piny. 9 To akuruno ne ok oyudo ka ma dopie nikech pi pod ne oumo piny duto. c Omiyo, akuruno noduogo ir Noa, ma Noa orieyone lwete, mi orwake e yie. 10 Ne orito mi ndalo abiriyo okalo, e ka ne ooro akuruno kendo. 11 Akuruno ne oduogo godhiambo ka oting’o oboke mar zeituni e dhoge, kendo mano ne onyiso Noa ni koro pi nosedok chien. d 12 Ne orito kendo kuom ndalo abiriyo moko, eka nooro akuruno kendo, to akuruno ne ok oduogo. 13 E odiechieng’ mokwongo mar dwe mokwongo, e higa mar 601, e ne oyudo ka pige ne oseduono e piny. Noa ne oelo raum mar yie mong’iyo oko, moyudo ka piny ne osechako two. 14 E odiechieng’ mar 27, e dwe mar ariyo, piny koro nosetwo. 15 Eka Nyasaye nowacho ne Noa niya: 16 “Wuog e yie gi chiegi, gi yawuoti kod mondegi. f 17 Bende, igol oko gik mangima duto manie yie. g Inigol gik ma fuyo duto, gi le, kod gik moko duto mamol, mondo ginyuolre gipong’ piny.” h

CHAKRUOK 8:18–9:15 18 Omiyo, Noa ne owuok e yie, gi yawuote, a gi chiege, kod mond yawuote. 19 Gik mangima duto ma kothgi opogore opogore ne owuok e yie. Gik mamol, gik ma fuyo, kod gimoro amora ma wuotho e piny ne owuok e yie. b 20 Eka Noa ne ogero ne Jehova kendo mar misango, c kae to nokawo moko kuom le maler, kod moko kuom winy maler d mi ochiwo misango miwang’o e kendono. e 21 Jehova Nyasaye nochako winjo suya mamitno. Omiyo, Jehova nowacho e chunye niya: “Timbe dhano ok nomi achak akuong’ piny kendo. f Nimar chuny dhano rach chakre tinne. g Bende, ok anachak atiek gik mangima duto kaka asetimoni. h 22 Kochakore sani, piny ok nobed ma onge gi ndalo chuoyo gi keyo, ndalo koyo gi liet, ndalo oro gi chwiri, kod odiechieng’ gi otieno.” i Nyasaye ne oguedho Noa gi yawuote, kendo ne onyisogi niya: “Nyuolreuru mondo upong’ piny. j 2 Le duto manie piny, gi gik moko duto ma fuyo e kor polo, gi gik mamol duto, kaachiel gi rech manie nam biro luorou, kendo aseketogi e lwetu. k 3 Le moro amora mangima nobed chiembu. l Mana kaka ne amiyou gik ma twi e lowo, e kaka koro amiyou le duto. m 4 To ring’o gi ngimane, tiende ni rembe, n e ma kik

9

SULA 8 a Cha 6:10 b Cha 7:13, 14 c Cha 12:7 d Cha 7:2 Law 20:25

e Rap 27:6 f Cha 3:17 Cha 5:29

g Cha 6:5 Ekl 7:20 Mat 15:19

h Cha 6:7, 17 Cha 9:11 Isa 54:9

i Cha 1:14 Za 74:17 Ekl 1:4

 SULA 9 j Cha 1:28 k Cha 1:26 Jak 3:7

l 1Ti 4:3 m Cha 1:29 n Law 17:11, 14

 Kolam mar 2 a Law 3:17 Law 7:26 Law 17:10, 13 Rap 12:16, 23 Tic 15:20, 29 Tic 21:25

b Cha 4:8, 10 Wuo 21:12

c Wuo 20:13 Kwa 35:30 Mat 26:52

d Cha 1:27 e Cha 1:28 Cha 10:32

54 ucham. a 5 E wi mano, ka ng’ato ochuero rembu ma en ngimau,1 anachul kuor. Ka en le, to nyaka otho. To ka en dhano, nyaka ochul gi ngimane, nimar en owadu. b 6 Ng’ato ang’ata monego wadgi, en bende ibiro nege,1 c nikech Nyasaye nochueyo dhano e kite owuon. d 7 To un, nyuolreuru mondo upong’ piny.” e 8 Nyasaye nomedo wacho ne Noa gi yawuote niya: 9 “Koro atimo singruok kodu f kaachiel gi nyikwau, 10 kod gik mangima duto man kodu bende, kaka winy, gi le, kod gik mangima mamoko duto ma ne uwuokgo e yie, ee, gik mangima duto manie piny. g 11 Ma e singruok ma atimo kodu: Ok anachak aketh gik mangima duto gi pi, kendo ok anachak aketh piny gi pi.” h 12 Kendo Nyasaye nowacho niya: “Mae nobed ranyisi mar singruok ma atimo kodu kaachiel gi gik moko duto mangima, nyaka e tienge mabiro. 13 Aketo lihudu1 e boche polo mondo obed ranyisi mar singruok ma asetimo gi piny. 14 Lihudu1 biro nenore e kor polo sa asaya ma akelo boche polo. 15 Mi anapar singruok ma ne atimo kodu kaachiel gi gik mangima duto ma kothgi opogore opogore, kendo pi

f Cha 9:15 Isa 54:9

g Cha 8:17 h Cha 8:21

9:5 1 Kata, “ka ng’ato onegou.” 9:6 1 Kata, “Ng’ato ang’ata mochuero remb wadgi, en bende ibiro chuer rembe.” 9:13, 14 1 Kata, “ndanya.”

55 ok nochak oketh gik mangima duto. a 16 Ka lihudu1 ochung’ e boche polo ananene, kendo anapar singruok mosiko ma asetimo gi gik mangima duto manie piny ma kothgi opogore opogore.” 17 Nyasaye nowacho ne Noa kendo niya: “Mano e ranyisi mar singruok ma atimo gi gik mangima duto manie piny.” b 18 Yawuot Noa ma ne owuok e yie ne gin Shem, Ham, gi Jafeth. c Bang’e, Ham ne onyuolo Kanaan. d 19 Ji adekgo ne gin yawuot Noa, kendo kuomgi e ma ji duto manie piny ne owuokie. e 20 Noa ne ochako bedo japur, kendo ne opidho mzabibu. 21 Chieng’ moro ne omadho divai momer, mi ne ogolo lepe modong’ duk e hembe. 22 To Ham wuon Kanaan noneno dug wuongi mi ne odhi monyiso owetene ariyo ma ne ni oko. 23 Omiyo, Shem gi Jafeth nokawo nanga mi giketo e gokegi, kae to ne gidhi e ot ka giwuotho gi ka ng’egi. Ne giumo wuon-gi ka giloko tokgi, kendo ne ok gineno dug wuon-gi. 24 Ka ne Noa ochiewo bang’ ka divai oserumo e wang’e, nofwenyo gima wuode matin notimone, 25 mi nowacho niya: “Okuong’ Kanaan, f Kendo obed misumba 9:16 1 Kata, “ndanya.”

SULA 9 a Cha 8:21 b Cha 9:12, 13 c Cha 5:32 Cha 7:7 Cha 10:1

d Cha 10:6 e Cha 10:32 f Rap 7:1

 Kolam mar 2 a Jos 17:13 b Bur 1:28 c Cha 7:6

 SULA 10 d Luk 3:23, 36 e Cha 9:18, 19 f Eze 38:6 g Eze 38:2 h Isa 66:19 Eze 27:13

i Za 120:5 Eze 32:26

j 1We 1:5-7 k Jer 51:27 l Eze 27:14 Eze 38:6

m Eze 27:7 n Jon 1:3 o Isa 23:1 p Cha 50:11 q Jer 46:9 Nah 3:9

r Kwa 34:2 1We 1:8-10

CHAKRUOK 9:16–10:7 ma piny mogik ne owetene.” a 26 Eka nomedo wacho niya: “Opak Jehova Nyasach Shem, To Kanaan obedne misumba. b 27 Nyasaye mondo omi Jafeth lowo maduong’ Kendo odag e hembe mag Shem. To Kanaan mondo obed misumba Jafeth bende.” 28 Bang’ Ataro, Noa ne ochako odak higni 350. c 29 Eka Noa ne otho ka en jahigni 950. Magi e tienge mag yawuot Noa.1 Yawuotego ne gin Shem, d Ham, kod Jafeth. Ne gichako nyuolo nyithindo bang’ Ataro. e 2 Yawuot Jafeth ne gin Gomer, f Magog, g Madai, Javan, Tubal, h Meshek, i kod Tiras. j 3 Yawuot Gomer ne gin Ashkenaz, k Rifath, kod Togarma. l 4 Yawuot Javan ne gin Elisha, m Tarshish, n Kitim, o kod Dodanim. 5 Kuomgi e ma jo modak e chulni ne owuokie, kendo ne gikere kaluwore gi dhogi, dhoutgi, kod ogandagi. 6 Yawuot Ham ne gin Kush, Mizraim,1p Put, q kod Kanaan. r 7 Yawuot Kush ne gin

10

10:1 1 Kata, “Mae e sigand yawuot Noa.” 10:6 1 Kata, “Misri.”

CHAKRUOK 10:8-32 Seba, a Havila, Sabta, Raama, b kod Sabteka. Yawuot Raama ne gin Sheba kod Dedan. 8 Bende, Kush nonyuolo Nimrod ma nokwongo bet ng’at ma ratego malich e piny. 9 Ne en jadwar ma ratego ma ne kwedo Jehova. Mano e momiyo ji ohero pimo jowetegi gi Nimrod ka giwacho niya: “Ichal gi Nimrod, jadwar ma ratego ma nokwedo Jehova.” 10 Taonde mokwongo mag pinyruodhe ne gin Babel, c Erek, d Akad, gi Kalne, kendo taondego duto ne ni e piny Shinar. e 11 Ne oa e pinyno modhi nyaka Asuria f ka ma ne ogeroe Nineve, g Rehoboth-Ir, Kala, 12 kaachiel gi Resen. Ne ogero Resen e kind Nineve gi Kala. Ne en dala maduong’.1 13 Nyikwa Mizraim1 ne gin Jo-Lud, h Jo-Anam, JoLehab, Jo-Naftu, i 14 JoPathrus, j gin e ma Jo-Filistia k nowuok kuomgi), kod Jo-Kaftor. l 15 Kanaan nonyuolo Sidon m wuode makayo, g i Heth, n 16 kaachiel gi JoJebus , o Jo-Amor, p JoG i r g a s h , 1 7 J o - H i v i ,q Jo-Arki, Jo-Sini, 18 JoArvad, r Jo-Zemar, kod JoHamath. s Bang’e, dhoudi mag Jo-Kanaan ne okere e piny. 19 Tong’ piny Jo10:12 1 Kata nyalo bedo, “Ne ikwanogi kaka dala achiel maduong’.” 10:13 1 Kata, “Misri.”

SULA 10 a Za 72:10 b Eze 27:22 c Cha 11:9 d Ezr 4:9 e Dan 1:2 f Mik 5:6 g Jon 3:3 Mat 12:41

h Jer 46:9 i 1We 1:11, 12 j Eze 29:14 k Jos 13:2, 3 Jer 47:4

l Rap 2:23 m Jos 13:6 Mar 7:24

n Cha 25:10 Cha 27:46 1We 1:13-16

o Bur 1:21 p Cha 15:16 Rap 3:8

q Jos 11:3 r Eze 27:11 s 1Ru 8:65

 Kolam mar 2 a Cha 20:1 b Jos 15:20, 47 Tic 8:26

c Cha 13:10 Cha 19:24 Juda 7

d Rap 29:23 e Cha 11:17 f Ezr 4:9 Tic 2:8, 9

g Eze 27:23 h Cha 11:10 i 1We 1:17 j Cha 11:12 Luk 3:23, 35

k Cha 11:16 l 1We 1:19 m 1We 1:20-23

56 Kanaan nochakore Sidon nyaka Gerar a machiegni gi Gaza, b kendo nochakre Sodom, Gomora, c Adma, gi Zeboim d machiegni gi Lasha. 20 Mago e nyikwa Ham kaluwore gi dhoutegi, dhogi, pinjegi, kod ogandagi. 21 Shem bende ne onyuolo nyithindo, en e kwar Jo-Eber, e kendo owadgi Jafeth maduong’. 22 Yawuot Shem ne gin Elam, f Ashur, g Arpaksad, h Lud, kod Aram. i 23 Yawuot Aram ne gin Uz, Hul, Gether, kod Mash. 24 Arpaksad nonyuolo Shela, j to Shela nonyuolo Eber. 25 Eber nonyuolo yawuoyi ariyo. Moro ne iluongo ni Peleg1k nikech ndalone e ma ji ne okere e piny.2 Machielo ne iluongo ni Joktan. l 26 Joktan nonyuolo Almodad, Shelef, Hazarmaveth, Jera, m 27 Hadoram, Uzal, Dikla, 28 Ebal, Abimael, Sheba, 29 Ofir, n Havila, kod Jobab. Magi duto ne gin yawuot Joktan. 30 Piny ma ne gidakie nochakore Mesha nyaka Sefar, ma en piny motimo gode man yo wuok chieng’. 31 Mago e nyikwa Shem kaluwore gi dhoutegi, dhogi, pinjegi, kod ogandagi. o 32 Mago e dhoudi mag yawuot Noa kaluwore gi

n 1Ru 9:28 1Ru 10:11

o Cha 10:5

10:25 1 Tiende ni, “Pogruok.” 2 Kata, “piny ne opogore.”

57 anyuolagi gi ogandagi. Kokalo kuomgi ogendni ne okere e piny bang’ Ataro. a Koro, ji duto e piny ne wacho dhok achiel kendo ne gitiyo gi weche machal. 2 Ka ne giwuotho ka gichomo yo wuok chieng’, ne gichopo e hoho moro man e piny Shinar, b kendo ne gichako dak kuno. 3 Eka ne giwacho niya: “Walosuru matafari kendo wawang’gi e mach.” Ne gitiyo gi matafari kod lam e gedo, kar tiyo gi kite kod simiti. 4 Bang’e, ne giwacho niya: “Koro wageruru dala maduong’ kod ohinga mabor ma wiye chopo e polo mondo wabed gi nying, mondo kik kewa e piny duto.” c 5 To Jehova ne olor piny mondo one dala kod ohinga mabor ma dhano ne osegero. 6 Mi Jehova ne owacho kama: “Dhano en oganda achiel ma wacho dhok achiel, d kendo gisechako timore kama. Koro nenore ni onge gimoro amora ma gichano ma biro tamogi timo. 7 Omiyo, wadhi e wagweny dhogi mondo ng’ato ka ng’ato kik winj dho nyawadgi. 8 Kuom mano, Jehova ne okeyogi e wang’ piny duto, f kendo mos mos ne giweyo gero dalano. 9 Mano e momiyo nochak nying dalano ni Babel,1g nikech kanyo e ma Jehova Nyasaye ne ogwenyoe dho ogendni. Kendo Jehova ne okeyogi e piny duto.

11

11:9 1 Tiende ni, “Chochni.”

SULA 10 a Cha 9:7 Cha 9:19 Tic 17:26

 SULA 11 b Cha 10:9, 10 Dan 1:2

c Cha 9:1

d Cha 11:1

e Cha 1:26

f Rap 32:8

g Jer 50:1

 Kolam mar 2 a Cha 6:10 Luk 3:23, 36

b Cha 10:22 1We 1:17

c Cha 10:21

d Cha 10:24 1We 1:18 Luk 3:23, 35

e Cha 10:21 1We 1:18

f Cha 10:25 1We 1:19

g Luk 3:23, 35

CHAKRUOK 11:1-24 10 Magi e tienge mag Shem.1a Higni ariyo bang’ Ataro, Shem ne onyuolo Arpaksad b ka ne ojahigni 100. 11 Bang’ ka ne osenyuolo Arpaksad, ne ochako odak kuom higni 500, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. c 12 Arpaksad ne onyuolo Shela d ka ojahigni 35. 13 Bang’ nyuolo Shela, Arpaksad ne odak kuom higni 403, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 14 Shela ne onyuolo Eber e ka ojahigni 30. 15 Bang’ nyuolo Eber, Shela ne odak kuom higni 403, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 16 Eber ne onyuolo Peka ojahigni 34. leg f 17 Bang’ nyuolo Peleg, Eber ne odak kuom higni 430, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 18 Peleg ne onyuolo Reu g ka ojahigni 30. 19 Bang’ nyuolo Reu, Peleg ne odak kuom higni 209, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 20 Reu ne onyuolo Serug ka ojahigni 32. 21 Bang’ nyuolo Serug, Reu ne odak kuom higni 207, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 22 Serug ne onyuolo Nahor ka ojahigni 30. 23 Bang’ nyuolo Nahor, Serug ne odak kuom higni 200, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 24 Nahor ne onyuolo 11:10 1 Kata, “Mae e sigand Shem.”

CHAKRUOK 11:25–12:10 Tera a ka ojahigni 29. 25 Bang’ nyuolo Tera, Nahor ne odak kuom higni 119, kendo ne onyuolo yawuoyi gi nyiri. 26 Tera ne onyuolo Abram, b Nahor c kod Haran ka ojahigni 70. 27 Ma e sigand Tera. Tera ne onyuolo Abram, Nahor, gi Haran, kendo Haran e ma ne onyuolo Lut. d 28 Haran ne otho e piny ma ne onyuolee ma ne ni Ur e e piny Jo-Kaldea. f Ne otho ka Tera wuon-gi ne pod ngima. 29 Abram gi Nahor ne okendo. Abram ne okendo Sarai, g to Nahor ne okendo Milka h ma ne en nyar Haran. Haran ne onyuolo Milka kod Iska. 30 To Sarai ne en migumba; i ne oonge nyathi. 31 Eka Tera ne okawo Abram wuode, gi Lut nyakware j ma wuod Haran, kaachiel gi Sarai chi Abram mi giwuok Ur e piny Jo-Kaldea mondo gidhi e piny Jo-Kaanan. k Bang’ kinde, ne gichopo Haran, l mi gichako dak kuno. 32 Bang’e, Tera ne otho e piny Haran ka ojahigni 205. Koro, Jehova ne owacho ne Abram niya: “Dar iwe pinyu kendo ia kuom wedeni, kod dhoodu, mondo idhi e piny ma abiro nyisi. m 2 Anami ibed oganda maduong’, anaguedhi, kendo anami nyingi obed gi huma, mi ji noyud gueth kokalo kuomi. n 3 Abiro guedho jo ma guedhi, kendo anakuong’ jo ma kuong’i, o

12

SULA 11 a Cha 11:32 Luk 3:23, 34

b Cha 12:7

c d e f g

h i j k l

Cha 15:1, 6 Cha 17:5 Jak 2:23 Jos 24:2 Cha 12:4 Cha 19:1 2Pe 2:7 Cha 15:7 Neh 9:7 Tic 7:4 Cha 12:11 Cha 17:15 Cha 20:12, 13 1Pe 3:6 Cha 22:20 Cha 24:15 Cha 16:1, 2 Rum 4:19 Hib 11:11 Cha 11:27, 28 Cha 10:19 Cha 12:4 Cha 27:42, 43 Tic 7:2, 4

 SULA 12 m Jos 24:3 Tic 7:3, 4

n Cha 13:14, 16 Cha 15:1, 5 Cha 17:5 Cha 22:17, 18 Rap 26:5 o Cha 27:29, 30

 Kolam mar 2 a Tic 3:25 b c d e f g h i

j k l m n

Gal 3:8 Hib 11:8 Cha 11:29 Cha 11:31 Cha 13:5, 6 Cha 26:3 Tic 7:15, 16 Cha 35:4 Rap 11:29, 30 Cha 3:15 Cha 13:14, 15 Cha 15:1, 7 Cha 17:1, 8 Cha 21:12 Cha 28:13, 14 Rap 34:4 Rum 9:7 Gal 3:16 Cha 28:16-19 Cha 31:13 Cha 13:1, 3 Jos 7:2 Cha 8:20 Cha 35:2, 3 Cha 26:25 Cha 20:1 Cha 24:62

58 kendo dhoudi duto mag piny noyud gueth kokalo kuomi.” a 4 Kuom mano, Abram ne ochako wuoth mana kaka Jehova nosechike, kendo ne odhi gi Lut. Abram ne jahigni 75 ka ne owuok Haran. b 5 Abram ne okawo Sarai chiege, c gi Lut wuod owadgi, d kaachiel gi mwandugi duto e kod jotichgi duto ma ne gin-go Haran, eka ne gichako wuoth mar dhi e piny Kanaan. f Ka ne gisechopo e piny Kanaan, 6 Abram ne owuotho e pinyno nyaka nochopo ka ma iluongo ni Shekem g machiegni gi yiende madongo mag More. h E ndalogo Jo-Kanaan nodak e piny Kanaan. 7 Eka Jehova Nyasaye ne ofwenyore ne Abram kanyo, mowachone niya: “Ma e piny ma abiro miyo kothi.” i Mi Abram nogero kendo mar misango kanyo ne Jehova Nyasaye ma ne ofwenyorene. 8 Bang’e, ne odar modhi e piny motimo gode ma ne ni yo wuok chieng’ mar Bethel, j moguro hembe e kind Bethel gi Ai. Bethel ne ni yo podho chieng’ to Ai k ne ni yo wuok chieng’. Kanyo bende ne ogero ne Jehova kendo mar misango, l mi ochako pako nying Jehova. m 9 Bang’ mano, Abram ne ofundo mochako wuoth kochiko yo Negeb, n ne odaroga hemane koa kamoro kodhi ka machielo. 10 To kech maduong’ nomako pinyno, mi Abram ne

59 odhi nyaka e piny Misri mondo odag kuno kuom kinde, a nikech kejno ne ger. b 11 To ka nochiegni donjo e piny Misri, ne owacho ne Sarai chiege niya: “Iwinjo, adwaro nyisie gimoro. Ng’e ni ijaber. c 12 Kuom mano, ka Jo-Misri oneni to gibiro wacho ni in chiega. Kendo gibiro nega mondo idong’negi. 13 Omiyo, akwayi ni inyisgi ni in nyamera mondo kik ginega, to gitimna maber nikech in.” d 14 To mapiyo ka Abram ne ochopo Misri, Jo-Misri ne ofwenyo ni Sarai ne jaber. 15 Eka jodong Farao bende nonene, mi gichako pako berne ne Farao, kae to ne oter Sarai e od Farao. 16 Farao ne otimo ne Abram maber nikech Sarai, kendo ne omiye rombe, dhok, punde ma mon kod ma chwo, jotich ma chwo gi ma nyiri, kaachiel gi ngamia. e 17 To Jehova ne ogoyo Farao gi joode gi masiche madongo nikech ne okawo Sarai chi Abram. f 18 Omiyo, Farao ne oluongo Abram mopenje niya: “Ang’o momiyo isetimona kama? Ang’o momiyo ne ok inyisa ni Sarai en chiegi? 19 Ang’o momiyo ne inyisa ni en nyameru? g Ne achiegni kawe mondo obed chiega. Eri chiegi, kawe mondo udhi!” 20 Kuom mano, Farao ne ochiko joge e wi wach Abram, kendo ne gikowe gi chiege kaachiel gi gik moko duto ma ne gin-go. h

SULA 12 a Za 105:13

b Cha 26:1, 2

c Cha 26:7

d Cha 20:11, 12

e Cha 20:14 Cha 24:34, 35

f Cha 11:29 Cha 17:15 Cha 23:2, 19

g Cha 20:11, 12

h Za 105:14

 Kolam mar 2  SULA 13 a Cha 12:9 Cha 20:1

b Cha 24:34, 35

c Cha 12:8, 9 Jos 7:2

d Cha 10:19

e Cha 11:27

f Cha 19:28

g Cha 19:20-22

h Cha 2:8, 9

CHAKRUOK 12:11–13:10 Abram ne oa Misri mi odhi Negeb, a en gi chiege kaachiel gi gik moko duto ma ne en-go. Lut bende ne odhi kodgi. 2 Abram ne omewo ahinya. Ne en gi jamni, gi fedha, kaachiel gi dhahabu. b 3 Ka ne oa Negeb, ne owuotho matin tin to obuoro nyaka ochopo Bethel ka ma chon ne oguroe hema e kind Bethel gi Ai. c 4 Kanyo e ma ne ogeroe kendo mar misango, mopakoe nying Jehova. 5 Lut bende ne nigi rombe, gi dhok, kod hembe. 6 Omiyo, ji ariyogo ne ok nyal dak kanyachiel nikech mwandugi ne osebedo mang’eny ahinya. 7 Mano nomiyo jokwadh Abram kod jokwadh Lut ne ochako dhawo. (E kindeno Jo-Kanaan gi Jo-Perizi ne odak e pinyno.) d 8 Omiyo, Abram ne owacho ne Lut e niya: “Akwayi ni kik dhawo obedie e kinda kodi, kata e kind jokwadhi gi jokwadha, nikech wan owete. 9 Inyalo yiero kamoro amora ma diher dakie e pinyni. Asayi ni ipogri koda. Ka ikawo kor acham, an abiro dhi korachwich; to ka ikawo korachwich an abiro dhi koracham.” 10 Eka Lut ne ong’iyo koni gi koni mi noneno kaka gweng’ mar Jordan f nyaka Zoar g ne nigi pi mang’eny (ka ne pok Jehova oketho Sodom gi Gomora). Ne ochalo gi puoth Jehova, h kendo gi piny Misri.

13

CHAKRUOK 13:11–14:10 11 Omiyo, Lut ne oyiero gweng’ duto mar Jordan ma ne ni yo wuok chieng’, kendo ne odar mogoyo kambi kuno. Kamano e kaka ji ariyogo ne opogore. 12 Abram ne odak e piny Kanaan, to Lut ne odak e taonde ma ne nie gwenge mag Jordan. a Gikone, Lut ne ogero hembe but Sodom. 13 To Jo-Sodom ne gin jo maricho ahinya e wang’ Jehova. b 14 Bang’ ka Lut gi Abram nosepogore, Jehova ne owacho ne Abram niya: “Ting’ wang’i gi ka ma intiereno, mondo ing’i yo nyandwat, gi milambo, gi yo wuok chieng’, kod yo podho chieng’, 15 nikech piny duto ma inenoni, abiro miyi kaachiel gi kothi nyaka chieng’. c 16 Anami kothi obed kaka buru manie piny, ma ka ng’ato nyalo kwano buru manie piny, kara kothi bende inyalo kwan. d 17 Koro, a malo mondo iwuoth kuonde duto e pinyni nimar abiro miyi pinyni duto.” 18 Omiyo, Abram nodhi nyime dak e hembe. Bang’e ne odar modhi dak Hebron, e moguro hembe but yiende madongo mag Mamre, f kendo ne ogero ne Jehova kendo mar misango kanyo. g Koro, Amrafel ruodh Shinar, h Ariok ruodh Elasar, Kedorlaomer i ruodh Elam, j kod Tidal ruodh Goiim, 2 ne odhi kedo gi Bera ruodh Sodom, k

14

SULA 13 a Cha 19:28, 29 b Cha 18:20 Cha 19:5 2Pe 2:6-8 Juda 7

c Cha 12:7 Cha 15:18 Cha 24:7 Wuo 33:1

d Cha 12:2 Cha 15:1, 5 Wuo 1:7 Hib 11:12

e Cha 23:2 f Cha 18:1 Cha 23:19 Cha 25:9, 10 Cha 35:27

g Cha 12:7

 SULA 14 h Cha 10:9, 10 i Cha 14:17 j Cha 10:22 k Cha 10:19 Cha 13:12

 Kolam mar 2 a Cha 13:10, 12 b Rap 29:23 c Cha 14:10 d Kwa 34:2, 12 e Rap 2:10, 11 f Rap 2:12 g Cha 36:8 h Kwa 20:1 i Cha 36:12 1Sa 15:2

j Cha 10:15, 16 k 2We 20:2 l Cha 14:1, 2

60 Birsha ruodh Gomora, a Shinab ruodh Adma, Shemeber ruodh Zeboim, b kod ruodh Bela ma bende iluongo ni piny Zoar. 3 Jogo duto ne oriwore kanyakla e Hoho mar Sidim, c ma bende ne iluongo ni Nam Chumbi. d 4 Ne gisebedo e bwo ruoth Kedorlaomer kuom higni 12, to e higa mar 13 ne ging’anyo ne lochne. 5 Omiyo, e higa mar 14, Kedorlaomer kaachiel gi ruodhi ma ne oriwore kode ne obiro kedo mi giloyo Jo-Refaim e Ashteroth-karnaim, gi Jo-Zuzim e Ham, gi JoEmim e e Shave-kiriathaim, 6 kod Jo-Hor f ma ne gichako kedogo e godgi ma Seir, g nyaka El-paran manie thim. 7 Eka ne gilokore ma gidhi En-mishpat ma bende iluongo ni Kadesh, h mi gikawo piny Jo-Amalek i duto gi piny Jo-Amor j ma ne odak Hazazon-tamar. k 8 Eka ruodhi mag Sodom, Gomora, Adma, Zeboim, kod Bela ma bende iluongo ni Zoar, ne owuok gi jolwenjgi mondo giked kodgi e Hoho mar Sidim. 9 Ne gidhi kedo gi Kedorlaomer ruodh Elam, Tidal ruodh Goiim, Amrafel ruodh Shinar, kod Ariok ruodh Elasar. l Ruodhi ang’wen-go ne dhi kedo gi ruodhi abich. 10 Hoho mar Sidim ne nigi buche mang’eny ma notimo chuodho machal gi lam, kendo ka ruodhi mag Sodom gi Gomora ne otemo ringo lweny, ne ginyumore e bu-

61 chego. To jomamoko ne oringo nyaka e gode mi gitony. 11 Eka ruodhi ang’wen ma ne olochogo ne okawo mwandu Jo-Sodom gi Gomora duto, kaachiel gi chiembgi duto ma gidhigo. a 12 Bende, ne gimako Lut wuod owadgi Abram ma ne odak Sodom, b mi gidhi kode kaachiel gi gigene duto. 13 To ng’at moro ma ne otony e lwenyno ne odhi ir Abram Ja-Hibrania, ma onyise gik ma notimore. Ne oyudo Abram odak e hembe ma ne ni but yiende madongo mag Mamre. c Mamre ne en Ja-Amor, kendo owetene ne gin Eshkol gi Aner. d Jogo ne gin osiepe Abram. 14 To ka ne Abram owinjo ni watne1 ma Lut e nomak moter e tuech, ne ochoko joge 318 motieg maber ne lweny, kendo ne gilawo jowasigugo nyaka Dan. f 15 To ka nochopo gotieno ne opogo jogego e grube grube, eka ne gimonjo wasigugo mi giloyogi. Ne gilawogi nyaka Hoba, man yo nyandwat mar Damaski. 16 Abram ne oreso Lut watne kod mwandune duto. Bende, ne oreso mon kod jomamoko duto ma ne oter e tuech, kaachiel gi mwandu ma ne jowasigugo oyako. 17 Ka ne Abram oduogo bang’ kedo gi Kedorlaomer kod ruodhi ma ne oriwore kode, ruodh Sodom ne obiro romone e Hoho mar 14:14 1 Hibrania, “owadgi.”

SULA 14 a Cha 14:16

b Cha 19:1

c Cha 13:18

d Cha 14:24

e Cha 11:27

f Bur 18:29

 Kolam mar 2 a 2Sa 18:18

b Za 110:4 Hib 6:20

c Hib 7:1, 2

d Za 83:18 Hib 5:5, 10

e Hib 7:4

f Cha 14:13

 SULA 15 g Za 27:1 Isa 41:10 Rum 8:31 Hib 13:6

CHAKRUOK 14:11–15:1 Shave, ma bende iluongo ni Hoho mar Ruoth. a 18 Eka Melkizedek b ruodh Salem c kendo jadolo mar Nyasaye Mamalo Chutho d nokelo ne Abram chiemo gi divai. 19 Ne oguedhe kowacho niya: “Nyasaye Mamalo Chutho, Ma ne ochueyo polo gi piny mondo oguedhi, in Abram. 20 Bende, opak Nyasaye Mamalo Chutho, Ma oseketo wasiki e lweti!” Eka Abram nomiye achiel kuom apar mar gik moko duto ma ne oduogogo. e 21 Bang’e, ruodh Sodom nowacho ne Abram niya: “Dong’ gi mwandu duto ma ne iyako, to an imiya mana ji.” 22 To Abram ne odwoke niya: “Ating’o bada malo ka akuong’ora ne Jehova Nyasaye Mamalo Chutho kendo Jachuech polo gi piny, 23 ni ok abi kawo giri moro amora, obed usi kata tond wuoche, di po ka chieng’ moro iwacho ni, ‘An e ma ne amiyo Abram obedo jamwandu.’ 24 Omiyo, chiemo ma jo ma ne adhigo e lweny osechamo e ma ikwan ni akawo. To Aner, gi Eshkol, gi Mamre f ma bende ne adhigo e lweny biro kawo pokgi.” Bang’ wechegi, Jehova ne owuoyo gi Abram e fweny, mowachone niya: “Abram, kik iluor. g An

15

CHAKRUOK 15:2-21 e okumbani. a Kendo pokni nobed maduong’.” b 2 Abram ne odwoke kama: “A Jehova, Wuon Loch Duto, ibiro miya ang’o, nimar pod aonge nyathi kendo Eliezer ma Ja-Damaski e ma biro dong’ gi mwanduna duto?” c 3 Abram ne omedo wacho kama: “Pok imiya nyathi, d kendo achiel kuom jotichna e ma biro dong’ gi mwanduna.” 4 To Jehova ne odwoke niya, “Ng’atno ok nodong’ gi mwanduni, to wuodi ma in iwuon inyuolo e ma biro dong’ gi mwanduni.” e 5 Bang’e, Nyasaye nogole oko mowachone niya: “Ng’iane polo malo mondo itemie kwano sulwe ka po ni inyalo.” Eka ne owachone niya: “Kamano e kaka kothi nobedi.” f 6 Abram noketo yie kuom Jehova, g kendo Nyasaye ne okwane kaka ng’at makare. h 7 Ne omedo wachone kama: “An e Jehova, Nyasaye ma ne ogoli Ur e piny Jo-Kaldea mondo amiyi pinyni obed pok mari.” i 8 To Abram ne openje niya: “A Jehova Wuon Loch Duto, anyalo ng’eyo nade ni pinyni nobed mara?” 9 Nyasaye ne odwoke niya: “Kelna nyaroya ma jahigni adek, gi diel ma jahigni adek, gi yim ma jahigni adek, gi akuru maduong’, kod akuru matin.” 10 Abram nokelo gigo duto mi oyang’ogi, kendo ne opogogi diriyo. Kae to ne ochanogi e lain ariyo ka moro ka moro omanyore gi nya-

SULA 15 a Rap 33:29 Nge 30:5

b Cha 17:5, 6 c Cha 24:2, 3 d Cha 12:7 Tic 7:5

e Cha 17:15, 16 Cha 21:12

f Cha 22:17 Rap 1:10 Rum 4:18 Hib 11:12

g Hib 11:8 h Rum 4:13, 22 Gal 3:6 Jak 2:23

i Cha 11:31 Neh 9:7

 Kolam mar 2 a Cha 21:9 Wuo 1:13, 14 Wuo 3:7 Tic 7:6, 7

b Wuo 7:4 Kwa 33:4

c Wuo 3:22 Za 105:37

d Cha 25:8 e Jos 14:1 Tic 7:7

f 1Ru 21:26 2Ru 21:11

g Cha 17:19 Cha 22:17

h Wuo 3:8 i 1Ru 4:21 j 1Sa 15:6 k Jos 1:4 l Wuo 3:17 m Jos 17:15 n Rap 7:1

62 wadgi. To ne ok opogo winy. 11 Eka achudhe ne obiro mochako chamo ring gigo, to Abram ne siko ka riembogi. 12 Ka chieng’ ne chiegni podho, nindo matut ne otero Abram, mi noneno mudho mandiwa kendo luoro nomake. 13 Eka Nyasaye nonyiso Abram niya: “Ng’e ni kothi biro bedo jodak e piny ma wendo, kendo ji biro timogi wasumbni e pinyno mi gisandgi kuom higni 400. a 14 To abiro kumo jopiny ma biro timonegi kamano, b kendo bang’e nyikwayi noa e pinyno gi mwandu mang’eny. c 15 To in ibiro dak aming’a kendo initho gi kuwe, ibiro yiki mana kaka ne oyik kwereni. d 16 To tieng’ mar ang’wen mar nyikwayi e ma biro duogo e pinyni, e nikech ndalono noyud ka richo JoAmor osemedore moromo kum.” f 17 To ka chieng’ nosepodho ma piny oyuso, kendo mar mach ma dung’ yiro nofwenyore kendo chuk mach nokalo e kind ring’o ma ne Abram opogoka. 18 Chieng’no Jehova ne otimo singruok gi Abram g kowachone niya: “Anami kothi pinyni, h kochakore aora man Misri nyaka e aora maduong’ mar Y u f r a t e :i 1 9 m o t i n g ’ o piny Jo-Keni, j Jo-Keniz, JoKadmon, 20 Jo-Hiti, k JoPerizi, l Jo-Refaim, m 21 JoAmor, Jo-Kanaan, Jo-Girgash, kod Jo-Jebus.” n

63

16

Koro, Sarai chi Abram ne onge nyaa thi, to ne en gi jatich ma Nya-Misri ma nyinge Hagar. b 2 Omiyo, Sarai ne owacho ne Abram niya: “Jehova Nyasaye osetama nyuol. Kuom mano, asayi ni ikaw jatichnani di po ka ayudo nyathi kokalo kuome.” c Abram ne otimo kaka Sarai nonyise. 3 Kuom mano, Sarai nokawo Hagar NyaMisri ma jatichne momiye Abram mondo obed chiege. Mano ne otimore bang’ ka Abram ne osedak Kanaan kuom higni apar. 4 Abram noriwore gi Hagar, mi Hagar omako ich. To ka Hagar ne ofwenyo ni oyach, ne ochako chayo Sarai. 5 Eka Sarai ne owacho ne Abram niya: “In e mimiyo Hagar ochaya. An e ma ne amiyi jatichna, to ka nofwenyo ni osemako ich, nochako chaya. Jehova Nyasaye mondo ong’ad bura e kinda kodi.” 6 To Abram ne odwoko Sarai niya: “Ne, jatichnino nie lweti, inyalo timone gimoro amora mihero.” Omiyo, Sarai ne otimo ne Hagar malit, mi noringo moa. 7 Bang’e, malaika mar Jehova ne oyudo Hagar e thim but soko manie yo ma dhi Shur. d 8 Mi malaikano nopenje niya: “Hagar, jatich Sarai, ia kanye kendo idhi kanye?” Ne odwoke niya: “Aringo mondo awuog e nyim Sarai ma atiyone.” 9 To malai-

SULA 16 a Cha 15:2, 3

b Gal 4:25

c Cha 30:1, 3

d Cha 25:17, 18 Wuo 15:22

 Kolam mar 2 a Cha 17:20 Cha 25:13-16 1We 1:29-31

b Nge 15:3

c Cha 21:9 Gal 4:22, 24

 SULA 17 d Cha 15:18 Za 105:8-11

CHAKRUOK 16:1–17:2 ka mar Jehova ne owachone niya: “Dog ir Sarai, kendo ibolrine.” 10 Kendo malaika mar Jehova nomedo wachone kama: “Anamiyi nyikwayo mang’eny ma ok nyal kwan.” a 11 Malaika mar Jehova nomedo wacho kama: “Ne, in gi ich, kendo ibiro nyuolo nyathi ma wuoyi. Inichake ni Ishmael,1 nimar Jehova osewinjo chandruokni. 12 Enochal gi kanyna modak e bungu. Nobed mamon gi ji duto, kendo ji duto nobed mamon kode. Enodag ka ma omanyore gi owetene duto.”1 13 Eka Hagar ne oluongo nying Jehova ma nowuoyo kode, kowacho niya: “In e Nyasaye ma nyalo nena,” b nomedo wacho kama: “Be en adier ni aseneno Jal ma nena?” 14 Mano e momiyo ne oluong sokono ni Beer-lahai-roi.1 (En e kind Kadesh gi Bered.) 15 Bang’e, Hagar ne onyuolo ne Abram nyathi ma wuoyi, mi Abram nochako nyathino ni Ishmael. c 16 Abram ne jahigni 86 ka ne Hagar onyuolo Ishmael. Ka Abram ne jahigni 99, Jehova Nyasaye ne ofwenyorene monyise niya: “An Nyasaye Manyalo Duto. Wuoth e yorena kendo kik itim richo. 2 Anatim singruok kodi, d kendo

17

16:11 1 Tiende ni, “Nyasaye Winjo.” 16:12 1 Kata nyalo bedo, “Sigu nobed e kinde gi owetene duto.” 16:14 1 Tiende ni, “Soko mar Nyasaye Mangima ma Nyalo Nena.”

CHAKRUOK 17:3-20 anami nyikwayi obed mang’eny ahinya.” a 3 Eka Abram ne ogoyo chonge piny, mokulore nyaka e lowo, kendo Nyasaye nomedo wachone niya: 4 “Koro ne! Atimo singruok kodi, b kendo inibed wuon ogendni mang’eny. c 5 Ok bi luongi kendo ni Abram,1 to ibiro luongi ni Ibrahim,2 nikech abiro miyo ibed wuon ogendni mang’eny. 6 Anamiyi nyikwayo mang’eny mi ginibed ogendni mathoth, kendo ruodhi noa kuomi. d 7 “Abiro rito singruok ma atimo kodi e gi kothi e tienge ma biro. Anabed Nyasachi kendo Nyasachgi. Mano en singruok mosiko. 8 Anamiyi piny Kanaan duto ma sani idakie kaka wendo, f mi enobed mari gi nyikwayi nyaka chieng’, kendo anabed Nyasachgi.” g 9 Nyasaye, nomedo wacho ne Ibrahim niya: “To in kaachiel gi nyikwayi nyaka urit singruok ma asetimo kodu e tiengeu duto. 10 Ma e singruok ma atimo kodi, kendo ma nyikwayi duto nyaka rit: Nyaka ter chwo duto man e kindu nyangu. h 11 Noteru nyangu mondo obed ranyisi mar singruok ma asetimo kodi. i 12 Nyaka uter nyathi ka nyathi ma wuoyi nyangu ka en gi ndalo aboro, j bed ni en nyathiu, kata 17:5 1 Tiende ni, “Wuoro Man Malo.” 2 Tiende ni, “Wuon Ji Mang’eny.”

SULA 17 a Cha 22:17 Rap 1:10 Hib 11:11, 12

b Za 105:9-11

c Cha 13:16 Rum 4:17

d Cha 35:10, 11

e Luk 1:72, 73

f Wuo 6:4 Hib 11:8, 9

g Rap 14:2

h Cha 21:4 Rum 2:29

i Tic 7:8 Rum 4:11

j Luk 2:21

 Kolam mar 2 a Wuo 12:44

b Cha 11:29

c Cha 18:10

d Cha 18:12

e Rum 4:19 Hib 11:11

f Cha 16:11

g Mat 1:2

h Cha 26:24

64 onyuole gi ng’at ma ne ung’iewo kowuok e oganda machielo. Unutim kamano e tiengeu duto. 13 Chwo duto ma unyuolo kata ma ung’iewo gi pesau nyaka ter nyangu. a Kendo mano nobed ranyisi e ringreu ma nyiso singruok mosiko ma asetimo kodu. 14 To ibiro neg dichwo moro amora ma ok bi ter nyangu e kindu, nikech oseketho singruokna.” 15 Eka Nyasaye ne owacho ne Ibrahim niya: “Kik ichak iluong chiegi ni Sarai,1 b nikech koro nyinge en Sara.2 16 Abiro guedhe kendo obiro nyuoloni wuoyi. c Abiro guedhe mondo obed min ogendni mang’eny, kendo ruodhi noa kuome.” 17 Eka Ibrahim nogoyo chonge piny mokulore nyaka e lowo, monyiero kowacho e chunye d niya: “Be ng’ato dinyuol nyathi ka ojahigni 100? Be Sara dinyuol ka ojahigni 90?” e 18 Kuom mano, Ibrahim ne owacho ne Nyasaye niya: “Akwayi ni iguedh Ishmael!” f 19 To Nyasaye ne owachone niya: “Sara chiegi biro nyuoloni wuoyi, kendo inichake ni Isaka.1g Anatim singruok kode kendo anachop singruogno ne kothe nikech en singruok mosiko. h 20 To bende, abiro guedho Ishmael kaka isekwayano, mi anamiye nyikwayo mang’eny. Enobed wuon jo17:15 1 Tiende nyalo bedo, “Ng’at Mohero Dhawo.” 2 Tiende ni, “Nyar Ruoth.” 17:19 1 Tiende ni, “Nyiero.”

65 dongo 12 kendo abiro miyo obed oganda maduong’. a 21 To kata kamano, anatim singruok gi Isaka b ma Sara biro nyuoloni e kinde ma kama higa ma biro.” c 22 Ka ne Nyasaye otieko wuoyo gi Ibrahim, ne oa. 23 Eka Ibrahim ne otimo gima Nyasaye ne ochike. Ne otero Ishmael wuode nyangu, gi chwo duto ma ne onyuol e ode, kaachiel kod chwo duto ma ne ong’iewo gi pesa. d 24 Ibrahim ne jahigni 99 ka ne otere nyangu. e 25 Kendo wuode ma Ishmael ne jahigni 13 ka ne otere nyangu. f 26 E odiechieng’no e ma Ibrahim kod wuode ma Ishmael ne oter nyangu. 27 Chwo duto ma ne nie od Ibrahim ne oter nyangu, bed ni ne gin chwo ma onyuol e ode, kata ma ne onyiew koa e oganda machielo. Bang’e, Jehova g ne ofwenyore ne Ibrahim but yiende madongo mag Mamre h ka oyueyo e dho hembe godiechieng’, sa ma chieng’ ne ger. 2 Noting’o wang’e, moneno ji adek kochung’ mabor matin gi ka ma ne entiere. i Noringo kodhi romonegi, kendo ka nochopo irgi, nogoyo chonge piny, mokulore nyaka e lowo. 3 Eka nowacho niya: “Jehova, kiyie koda to kik ikadh ma ok irawo ir jatichni. 4 Weuru waomnu pi mondo olwoknugo tiendeu, j kae to uyue e tiend yadhni. 5 We akelnue chiemo

18

SULA 17 a Cha 16:10 Cha 21:13, 18 Cha 25:13-16 1We 1:29-31

b Cha 26:3 Hib 11:8, 9

c Cha 18:10, 14 Cha 21:1

d Cha 17:13

e Tic 7:8 Rum 4:11

f Cha 16:16

 SULA 18 g Cha 16:7 Bur 13:21

h Cha 13:18 Cha 14:13

i Cha 19:1

j Cha 19:2 Cha 24:32

 Kolam mar 2 a Hib 13:2

b Cha 17:15

c Cha 17:21 Cha 21:2 Rum 9:9

d Cha 17:17

e Rum 4:19

f Hib 11:11 1Pe 3:6

CHAKRUOK 17:21–18:13 mondo omedu teko, kae to unyalo dhi nyime gi wuodhu mosekelou ir jatichu.” Ne gidwoke niya: “Mano ber, tim kamano.” 6 Kuom mano, Ibrahim noreto ir Sara e hema, mowachone niya: “Kaw mogo mayom moromo sea1 adek idwal mondo itedgo makate.” 7 Eka Ibrahim noringo modhi okawo nyaruath mopugno e kueth. Nomiye jatichne moro mondo oyang’e, kendo olose piyo piyo. 8 Ibrahim nokawo chak gi mor alenya kod ring’o ma ne oselosno, moketo e nyim jogo. Kae to nochung’ butgi e tiend yath ka ma ne gichiemoe. a 9 Koro, ne gipenjo Ibrahim niya: “Ere Sara chiegi?” b Nodwokogi ni, “En e hema.” 10 Achiel kuom welogo nowacho niya: “Adier, anaduog iri e kinde ma kama higa ma biro, kendo Sara chiegi nobed gi nyathi ma wuoyi.” c To kara Sara ne winjo wachno kobet e dho hema ma ne nie tok jalno. 11 Ibrahim gi Sara koro ne oseti, d kendo kinde mag Sara mag nyuol ne osekalo. e 12 Omiyo, Sara ne ochako nyiero gie chunye kowacho niya: “Be danyuol nyathi ka aseti kama, to ruodha bende oseti?” f 13 Eka Jehova ne openjo Ibrahim niya: “Ang’o momiyo Sara 18:6 1 Sea achiel en lita 7.33. Som Apendiks B14.

CHAKRUOK 18:14-31 nyiero ka owacho ni, ‘Be danyuol nyathi ka aseti kama?’ 14 Be nitie gima nyalo tamo Jehova timo? a Adier, anaduog iri higa ma biro e kinde ma kama, kendo Sara nobed gi nyathi ma wuoyi.” 15 To Sara ne oluor, kuom mano ne okwer kowacho ni, “Ok nanyiero!” to Nyasaye ne odwoke niya “Ooyo, nawinji kinyiero.” 16 Eka jogo ne owuok kendo Ibrahim ne okowogi mi gichopo ka ma ne ginyalo nenoe Sodom. b 17 To Jehova ne owacho niya: “Be anyalo pando ne Ibrahim gima adwaro timo? c 18 Nimar Ibrahim nobed oganda maduong’ kendo ma nigi teko. Mi ogendni duto manie piny ibiro guedh kokalo kuome. d 19 Kendo aseyiere1 mondo ochik yawuote kod joode ma biro luwo bang’e mondo girit chike Jehova kendo luwogi ka gitimo gik mabeyo kendo makare. e Kendo Jehova biro timo ne Ibrahim gik moko duto ma nosingone.” 20 Eka Jehova ne owacho niya: “Nitie ywak mang’eny nikech richo madongo ma Jo-Sodom gi Jo-Gomora osetimo. f 21 Omiyo, abiro lor mondo ane ka ywak ma asewinjono en adier, nimar nyaka ang’e adiera e wi wachno.” g 22 Eka jogo ne owuok ma omako yo ma dhi Sodom, to Jehova h ne odong’ gi Ibrahim. 23 Ibrahim ne osu18:19 1 Kata, “Kendo aseng’eye.”

SULA 18 a Isa 40:29 Mat 19:26 Luk 1:36, 37

b Cha 13:12

c Za 25:14 Amo 3:7

d Cha 12:1-3 Gal 3:14

e Rap 4:9

f Cha 13:13 2Pe 2:7, 8 Juda 7

g Cha 11:5 Wuo 3:7, 8 Za 14:2

h Cha 31:11 Cha 32:30

 Kolam mar 2 a Kwa 16:22

b Za 37:10, 11 Nge 29:16 Mal 3:18 Mat 13:49

c Rap 32:4

d Ayu 34:12 Isa 33:22

e Kwa 14:18 Za 86:15

f Wuo 34:6

66 do machiegni mopenje niya: “Be adier ibiro ketho jo makare kaachiel gi joricho? a 24 Ka po ni iyudo ji 50 makare e Sodom, be pod ibiro kethe? Koso ibiro weyo ketho taondno nikech ji 50 makarego? 25 Adier, ok inyal nego jo makare kaachiel gi joricho. Ok inyal timo kamano nikech ka po ni itimo kamano, to joricho biro yudo kum ma romre gi jo makare. b Ok inyal timo gima kamano ngang’. c Be Jang’ad Bura mar piny ngima ditim gima ok ni kare?” d 26 Jehova ne odwoke niya: “Ka ayudo jo makare 50 e Sodom, to ok abi ketho Sodom nikech jo makarego.” 27 Ibrahim ne omedo wacho niya: “An mana dhano ma ochue gi buru, to yiena apenji kendo, yaye Jehova. 28 Ka iyudo mana ji 45 makare kar ji 50, be pod ibiro ketho taondno?” To ne odwoke niya: “Ka ayudo ji 45 makare to ok anaketh taondno.” e 29 Ibrahim ne ochako openje niya: “Ka iyudo mana ji 40 makare, be pod ibiro kethe?” To Nyasaye ne odwoke kama: “Ok abi ketho taondno nikech ji 40 makarego.” 30 Ibrahim ne okwaye kendo niya: “A Jehova, akwayi ni kik iyi wang’ koda, f to yiena apenji kendo. Ka po ni iyudo mana ji 30 kende, be pod ibiro kethe?” Nyasaye ne odwoke kama: “Ok abi kethe nikech ji 30 makarego.” 31 Ibra-

67 him nochako owachone niya: “Akwayi Jehova, yie apenjie kendo. Ka iyudo mana ji 20 makare kende, be pod ibiro kethe?” Nyasaye ne odwoke niya: “Ok abi kethe nikech ji 20 makarego.” 32 Gikone Ibrahim nowacho niya: “A Jehova, akwayi ni kik iyi wang’ koda, to we apenjie mogik. Ka iyudo mana ji apar makare kende, be pod ibiro kethe?” Nyasaye ne odwoke niya: “Ok abi kethe nikech ji apargo.” 33 Ka ne Jehova otieko wuoyo gi Ibrahim ne oa. a Ibrahim bende nodok e hembe. Malaike ariyogo ne ochopo Sodom godhiambo kendo ne giyudo ka Lut obet e dho ranga dalano. Ka ne Lut onenogi, ne odhi romonegi mi nogoyo chonge piny mokulore nyaka e lowo. b 2 Kae to nowachonegi niya: “Akwayou owetena, yieuru uraw e oda, olwoknu tiendeu kendo unindi, mondo kiny umond gokinyi udhi nyime gi wuodhu.” To ne ginyise niya: “Ooyo, wabiro nindo mana e laru kae.” 3 To Lut nosayogi ahinya mondo ginind e ode, mi ne giyie. Ne olosonegi chiemo gi makate ma ok oketie thowi, mi gichamo. 4 Kata kamano, ka ne pok gidhi nindo, chwo duto mag Sodom, madongo gi matindo ne obiro molworo odno. 5 Ne gichako luongo Lut ka giwachone niya:

SULA 18 a Cha 18:2, 22

 SULA 19 b Cha 18:2, 22

 Kolam mar 2 a Juda 7

19

b Bur 19:23, 24

c Cha 13:13 Cha 18:20

CHAKRUOK 18:32–19:14 “Eke chwo ma nende obiro e odi kae? Golnwagi oko mondo waterre kodgi.” a 6 Eka Lut ne owuok oko irgi, mi oloro dhoot. 7 Ne owachonegi kama: “Akwayou owetena, kik utim tim marachno. 8 Winjauru asayou, an gi nyiri ariyo ma pok onindoga gi chwo. Weuru akelnugi mondo utim kodgi gima uhero. To kik utim richo moro amora ne chwogi, nimar gin wenda.”1b 9 To ne gidwoke niya: “Wuog e nyimwa kae!” Ne gimedo wacho niya: “Ng’atni en jadak to odwaro nyisowa gima owinjore watim! Koro wabiro timoni marach moloyo chwogo.” Eka ne gidhiro Lut mondo gimuk dhoot. 10 To welogo ne oywayo Lut ma gidwoke e ot mi giloro dhoot. 11 Eka ne gidino wenge ji duto ma ne ni oko, chakre ng’at matinie mogik nyaka ng’at maduong’ mogik, kendo ne gichandore ka gimanyo dhoot, mi giol. 12 Eka welogo ne openjo Lut niya: “Be in gi jomamoko kae kaka ocheni, yawuoti, nyigi, kata watni moro modak e dalani? Kawgi giduto mondo ua ka! 13 Wabiro ketho dalani, nimar Jehova osewinjo ywak maduong’ nikech richo madongo ma jo dalani osetimo. c Jehova oseorowa mondo waketh dalani.” 14 Omiyo, Lut ne odhi 19:8 1 Hibrania, “nimar gisebiro e tipo mar tadona.”

CHAKRUOK 19:15-31 ir ochene ma nonego okend nyige monyisogi kama: “Auru malo! Wuoguru kae nikech Jehova biro ketho dalani!” To ochenego ne paro ni otugo. a 15 To ka ne piny oru, malaikego ne okaso Lut mondo owuogi. Ne giwachone niya: “Auru malo! Kaw chiegi gi nyigi ariyo man kae mondo uwuog, nono to ibiro tieku sa ma itieko joricho e dalani!” b 16 To ka malaikego noneno ka Lut pod digni, ne gimako lwete, kaachiel gi lwet chiege gi mag nyige ariyo, mi gigologi e dalano, c nikech Jehova Nyasaye ne okeche. d 17 Kendo mapiyo bang’ gologi oko, achiel kuomgi ne owachonegi niya: “Ringuru mondo ures ngimau! Kik ung’i chien, e kendo kik uchung’ kamoro amora e alworani! f Ringuru e gode mondo kik utho.” 18 To Lut ne odwoko niya: “Yaye Jehova, akwayi ni kik wadhi kuno! 19 Isetimona ng’wono, kendo herani mogundho osemiyo ireso ngimana, g to ok anyal ringo e got nikech aluor ni masirani nyalo juka ma atho ka pok achopo kuno. h 20 Koro, akwayi ni nitie taon moro matin man machiegni gi kae ma anyalo chopoe piyo. En mana taon matin, yiena aring kuno mondo ares ngimana.” 21 Ne odwoke niya: “Ayie gi kwayonino i omiyo, ok abi ketho taon midwaro ringoeno. j 22 To tim piyo iring kuno! Nimar ok anyal timo

SULA 19 a Luk 17:28

b Luk 17:29-31

c 2Pe 2:7-9

d Wuo 33:19

e Luk 9:62

f Cha 13:10

g Za 143:11

h Za 6:4

i Za 34:15

j Cha 19:30 Za 68:20

 Kolam mar 2 a 2Pe 3:9

b Cha 14:2

c Rap 29:23 Luk 17:29 2Pe 2:6

d Cha 13:10

e Luk 17:32 Hib 10:38

f Cha 18:2, 22

g Juda 7

h 2Pe 2:7, 8

i Cha 19:20, 22

j Cha 19:17

68 gimoro amora kapok ichopo e taondno.” a Mano e momiyo ne oluongo taondno ni Zoar.1b 23 Lut ne ochopo e taon mar Zoar ka chieng’ osewuok. 24 Eka Jehova Nyasaye ne okelo mach gi salfa,1 mowang’o Sodom gi Gomora. Adier, Jehova e ma ne ooro majno koa e polo malo. c 25 Kamano, Nyasaye ne oketho miechego duto. Ne oketho alworano duto gi ji duto ma nodak kuondego, kaachiel gi gik moko duto ma notwi e lowo. d 26 To chi Lut ma noyudo ni e ng’e Lut, ne ochako ng’iyo chien molokore siro mar chumbi. e 27 Ibrahim ne omondo ma odhi ka ma ne osechung’ie kowuoyo gi Jehova. f 28 Ka ne ong’iyo yo Sodom gi Gomora kod alworagi duto, gima noneno nobwoge! Ne nitie yiro e piny machal gi yiro mar mach maduong’! g 29 To Nyasaye ne oparo wach Ibrahim ka ne odwaro ketho mier ma ne nie alworano, mi nogolo Lut kuno eka okethogi. h 30 Bang’e, Lut ne oluor dak Zoar, i omiyo noa kuno gi nyige ariyo modhi e gode, j mi gichako dak e rogo. 31 To nyare maduong’ ne owacho ne matin niya: “Wuonwa koro oseti, to onge dichwo e pinyni ma nyalo kendowa mondo wan 19:22 1 Tiende ni, “Matin.” 19:24 1 Ma en kit poda moro ma mako mach mapiyo ahinya, kendo sa ma oliel ogolo tik mager kendo marach.

69 bende wanyuol nyithindo kaka jomamoko. 32 Kuom mano, wami wuonwa divai, to kosemer wanind kode, kendo wanyuol nyithindo mondo kothe kik lal.” 33 Omiyo, otienono ne gimiyo wuon-gi divai mang’eny momer, kendo nyare maduong’ ne onindo kode. To Lut ne omer ahinya ma ok nonyal ng’eyo gima timore. 34 Kinyne, nyako maduong’ nowacho ne matin niya: “Ne! Nyoro ne anindo gi wuonwa, koro wachak wamiye divai kendo kawuono gotieno, kae to in bende inind kode eka wanyuol nyithindo mondo kothe kik lal.” 35 Omiyo, otienono bende ne gimiyo wuon-gi divai mang’eny momer, kendo nyare matin ne onindo kode. To Lut ne omer ahinya ma ok nonyal ng’eyo gima timore. 36 Kamano, nyiri ariyogo ne omako ich gi wuon-gi. 37 Kendo nyako maduong’ ne onyuolo nyathi ma wuoyi mochake ni Moab. a En e wuon Jo-Moab. b 38 To nyako matin bende nonyuolo nyathi ma wuoyi mochake ni Benami. En e wuon Jo-Amon. c Koro, Ibrahim ne odar moa ka ma ne entie d mi odhi yo Negeb, mochako dak e kind Kadesh e gi Shur. f To ka ne oyudo en jadak e piny Gerar, g 2 nowacho ne Jo-Gerar bende ni Sara en nyamin-gi. h Kuom mano, Abimelek ruodh Gerar ne ooro joote mondo giom Sara. i

20

SULA 19 a Rap 2:9

b 1We 18:2

c Rap 2:19 Bur 11:4 Neh 13:1 Zef 2:9

 SULA 20 d Cha 13:18

e Kwa 13:26

f Cha 25:17, 18

g Cha 10:19 Cha 26:6

h Cha 12:11-13 Cha 20:11, 12

i Cha 12:15

 Kolam mar 2 a Cha 12:17 Za 105:14

b Rap 22:22

c Za 105:14, 15

d Ayu 42:8

e Cha 12:18, 19 Cha 26:9, 10

CHAKRUOK 19:32–20:11 3 Bang’e, Nyasaye ne ofwenyore ne Abimelek e lek gotieno, mowachone niya: “Ne! In isetho, nikech dhako mikawono a en chi ng’ato.” b 4 Kata kamano, noyudo Abimelek pok onindo gi Sara. Kuom mano, ne openjo niya: “A Jehova, be ibiro nego oganda ma onge ketho? 5 Donge Ibrahim e ma nonyisa ni Sara en nyamin-gi, kendo Sara bende nowacho ni Ibrahim en owadgi? Ne akawo Sara gi chuny maler, omiyo, aonge ketho.” 6 To Nyasaye madier ne odwoke e lek niya: “Ang’eyo ni ne ikawe gi chuny maler, e momiyo ne ok ayie ni imule, mondo kik iketh e nyima. 7 Koro, duok dhakono ir chwore. Chworeno en janabi, c kendo obiro lemoni d mondo kik itho. To ka ok iduoke, ibiro tho kod joodi duto.” 8 Abimelek ne omondo chiew kinyne gokinyi mi oluongo jotichne duto monyisogi wechego, kendo luoro maduong’ nomakogi. 9 Eka Abimelek ne oluongo Ibrahim mopenje niya: “Ang’o ma isetimonwani? Ere gima rach ma asetimoni momiyo ikelo richo maduong’ni kuoma kendo kuom pinyruodha? Isetimona tim ma ok kare kata matin.” 10 Kendo nomedo penjo Ibrahim niya: “Ang’o ma ne omiyo itimonwa kama?” e 11 To Ibrahim ne odwoke niya: “Ne atimo kamano nikech ne aparo ni onge jo ma oluoro Nyasaye e pinyni,

CHAKRUOK 20:12–21:12 omiyo naneno ni jopinyni ne nyalo nega mi gikaw chiega. a 12 Kendo adier, Sara en nyamera kata obedo ni ne akende, nimar minewa e ma opogore, to wuonwa en achiel. b 13 To ka Nyasaye nochika ni awuog e dala wuora mondo awuoth e pinje, c ne akwayo Sara niya: ‘Kuonde duto mwabiro dhiye, iwach ni an owadu. d Kamano e kaka ibiro timona ng’wono.’ ” 14 Eka Abimelek ne oduoko Sara ir Ibrahim, kendo ne omiyo Ibrahim rombe, dhok, kod jotich ma chwo kod ma nyiri. 15 Abimelek nowachone niya: “Pinyni duto en mara, inyalo dak kamoro amora ma ihero.” 16 To ne onyiso Sara bende niya: “Eri amiyo owadu e ng’injo 1,000 mag fedha mondo obed ranyisi ne jou duto ni ionge gi ketho, kendo ni onge gimoro marach ma isetimo.” 17 Ibrahim ne ochako sayo Nyasaye, mi Nyasaye ne ochango Abimelek, chiege, kod jotichne ma nyiri mi ne gichako nyuolo nyithindo; 18 nimar noyudo Jehova osetamo mon duto e od Abimelek nyuol,1 nikech gima ne osetimore ne Sara chi Ibrahim. f To Jehova ne oparo gima nosesingo ne Sara, mi Jehova ne otimo kaka nosingono. g 2 Omiyo, Sara ne omako ich, h monyuolo ne Ibrahim

21

20:18 1 Kata, “nimar noyudo Jehova osedino iye mon duto e od Abimelek.”

SULA 20 a Cha 12:11, 12 Cha 26:7

b Cha 11:29

c Cha 12:1

d Cha 12:13

e Cha 20:2, 12

f Cha 12:17

 SULA 21 g Cha 18:10

h Hib 11:11

 Kolam mar 2 a Cha 17:21 Cha 18:10, 14 Rum 9:9

b Cha 17:19 Jos 24:3 Rum 9:7

c Cha 17:12 Law 12:3 Tic 7:8

d Cha 16:4, 15

e Cha 15:13 Gal 4:22, 29

f Cha 15:2, 4 Gal 4:30

g Cha 17:18

70 wuoyi ka Ibrahim ne oseti. Ne onyuole mana e kinde ma Nyasaye ne osingone. a 3 Ibrahim ne ochako wuode ma Sara ne onyuolono ni Isaka. b 4 Ka ne Isaka ochopo ndalo aboro, Ibrahim notere nyangu mana kaka Nyasaye nosechike. c 5 Ibrahim ne jahigni 100 ka ne onyuol Isaka. 6 Eka Sara ne owacho niya: “Nyasaye osemiya gima nyalo miya nyiero; kendo ng’ato ang’ata mowinjo wachni biro nyiero koda.”1 7 Kendo nomedo wacho niya: “Ng’ano ma ne nyalo nyiso Ibrahim ni Sara ne dhi dhodho nyithindo? Eri asenyuolone wuoyi ka hike oseniang’.” 8 Nyathino ne odongo, kendo chieng’ ma ne oweyo dhoth, Ibrahim ne otimone nyasi maduong’. 9 To Sara ne janeno kaka wuoyi ma Hagar d Nya-Misri nonyuolo ne Ibrahim, ne jaroga Isaka. e 10 Omiyo, Sara ne owacho ne Ibrahim niya: “Riemb jatich ma nyakoni gi wuode, nikech wuode ok bi chamo mwanduni kaachiel gi Isaka wuoda!” f 11 To wachno ne ok omoro Ibrahim kata matin, nikech mano ne en wuode. g 12 Eka Nyasaye ne owacho ne Ibrahim niya: “Kik iwinj malit e chunyi nikech wach ma Sara owachoni e wi wuoyino kod jatichni ma nyako. Winj dwond Sara, nimar kothi biro a kuom Isa21:6 1 Kata nyalo bedo, “biro nyiera.”

71 ka. a 13 Abiro miyo wuod jatichni ma nyako b obed oganda maduong’, c nikech en bende en kothi.” 14 Kuom mano, Ibrahim ne ochiewo gokinyi mang’ich mi okawo chiemo kod chupa1 moting’o pi, mi oketogi e gok Hagar. Bang’ mano, ne ogonyo Hagar gi wuode mondo gidhi. d Omiyo, Hagar ne owuok kendo ne orundore arunda e thim mar Beer-sheba. e 15 Gikone pi ma noting’o e chupano ne orumo, kendo ne obolo nyathino e tiend bungu moro. 16 Eka ne odhi mobet gi ka mochwalore matin, ma borne nyalo romo gi ka ma asere nyalo chopo kodir. Nimar ne owacho niya: “Ok daher neno ka wuodani tho.” Omiyo, ne ochako ywak matek ka ma nobetieno. 17 To Nyasaye ne owinjo dwond wuoyino, f kendo mala ika ma r Nyasaye ne owuoyo gi Hagar gie polo, mopenje niya : g “ Haga r, ang’o marach? Kik iluor, nikech Nyasaye osewinjo ka wuoyino ywak ka ma entiereno. 18 Chung’ malo ikaw wuoyino mondo irite maber, nimar abiro miyo obed oganda maduong’.” h 19 Eka Nyasaye ne oyawo wang’ Hagar, moneno soko moro, mi ne odhi motuomo pi gi chupa1 momiyo wuoyino mondo omodhi. 20 Kendo Nyasaye, ne orito wuoyino i 21:14, 19 1 Tiende ni, chupa molos gi pien.

SULA 21 a Cha 17:19 Rum 9:7 Hib 11:18

b Gal 4:22

c Cha 16:9, 10 Cha 17:20 Cha 25:12, 16

d Cha 25:5, 6

e Cha 22:19

f Cha 16:11

g Cha 16:7, 8

h 1We 1:29-31

i Cha 16:16

 Kolam mar 2 a Kwa 10:12

b Cha 20:17, 18 Cha 26:26, 28

c Cha 20:14, 15

d Cha 26:15, 20

CHAKRUOK 21:13-31 mi odongo maber. Ne odak e thim mobedo jaba asere. 21 Wuoyino ne odak e thim mar Paran, a kendo bang’e min mare ne onyombone e piny Misri. 22 E kindego, Abimelek kod Fikol ma ne jatend jolwenje ne owacho ne Ibrahim niya: “Waseneno kaka Nyasaye ni kodi e gimoro amora ma itimo. b 23 Kuom mano, koro kuong’rina e nyim Nyasaye ni ok initimna gimoro marach, kendo ok initim ne nyithinda kod nyikwaya gimoro amora marach. Mana kaka asenyisi ng’wono madier, in bende initimna mana kamano kaachiel gi jopiny ma idakieni.” c 24 Ibrahim ne odwoke niya: “Ayie.” 25 Kata kamano, Ibrahim ne onyiso Abimelek wach soko moro ma jotich Abimelek nosemayogi gi thuon. d 26 Abimelek ne odwoke niya: “Akiya wachno, nikech ne ok inyisago, kendo kawuono e ma akwongo winje.” 27 Eka Ibrahim ne omiyo Abimelek rombe gi dhok, kendo ji ariyogo ne otimo singruok. 28 To Ibrahim ne opogo nyirombe ma mon abiriyo kuom kueth mi oketogi yorgi. 29 Eka Abimelek ne openje niya: “Ang’o momiyo ipogo nyirombego yorgi?” 30 Ibrahim ne odwoke niya: “Kaw nyirombe abiriyogi mondo gibed ranyisi ni an e ma nakunyo sokoni.” 31 Mano e momiyo nochako kanyo

CHAKRUOK 21:32–22:13 ni Beer-sheba,1a nikech kanyo e ma ji ariyogo ne o k u o n g ’o r e e . 3 2 B a n g ’ timo singruok b Beer-sheba, Abimelek kod Fikol ma ne jatend jolwenje ne odok e piny Jo-Filistia. c 33 Bang’ mano, Ibrahim ne opidho yath miluongo ni tamarisk e Beer-sheba, mi opako nying Jehova d Nyasaye ma nyaka chieng’. e 34 Kendo Ibrahim nodak e piny Jo-Filistia kaka jadak kuom ndalo mang’eny. f To bang’ wechego, Nyasaye madier ne otemo Ibrahim. g Ne oluonge niya: “Ibrahim!” Ibrahim ne odwoke ni, “Antie!” 2 Nyasaye ne owachone niya: “Kaw Isaka h wuodi makende kendo mihero ahinya, i mondo udhi kode e piny Moria, j ka uchopo kuno to inichiwe ka misango miwang’o e wi got moro ma abiro nyisi.” 3 Omiyo, Ibrahim nochiewo okinyi mang’ich. Noiko pundane, kae to owuok gi Isaka wuode kod jotichne ariyo. Ne obaro yien ma nodhi wang’ogo misango, mochako wuodhe nyaka ka ma Nyasaye madier nosewachone. 4 E odiechieng’ mar adek, Ibrahim ne oting’o wang’e moneno ka ma ne gidhiyeno gi ku mabor. 5 Eka Ibrahim ne owacho ne jotichnego niya: “Dong’uru kae gi punda, to an gi Isaka wabiro dhi nyaka malo

22

21:31 1 Tiende ni, “Soko mar Ji Abiriyo; Soko mar Kuong’ruok.”

SULA 21 a Cha 26:32, 33

b Cha 26:26, 28

c Cha 10:13, 14 Cha 26:1

d Cha 12:8, 9 Cha 26:25

e Za 90:2 Isa 40:28 1Ti 1:17

f Hib 11:8, 9

 SULA 22 g Hib 11:17

h Cha 17:19 Jos 24:3 Rum 9:7

i Joh 3:16

j 2We 3:1

 Kolam mar 2 a Joh 1:29 1Pe 1:18, 19

b Joh 10:17, 18

c Hib 11:17

d Hib 11:17-19 Jak 2:21

72 kucha mondo walam kae to wanaduogi.” 6 Eka Ibrahim ne oketo yien ma ne gidhi wang’ogo misango e gok Isaka, kae to ne okawo mach gi pala, mi gichako wuoth. 7 To Isaka ne owacho ne Ibrahim ni, “Wuora!” Mi ne odwoke niya: “Wach ane, wuoda!” Isaka ne owachone ni, “Wan gi mach kod yien, to ere rombo ma wadhi chiwo kaka misango miwang’o?” 8 Ibrahim ne odwoke kama: “Wuoda, Nyasaye e ma biro miyowa rombo ma wadhi chiwo kaka misango miwang’o.” a Bang’ mano, ji ariyogo nodhi nyime gi wuodhgi. 9 Gikone, ne gichopo ka ma Nyasaye madier nosenyise. Ibrahim ne ogero kendo mar misango, mochanoe yien, kae to ne otueyo lwete Isaka kod tiendene, mokete e wi yien ma nosechanogo. b 10 Eka Ibrahim ne okawo pala mondo oneggo wuode. c 11 To malaika mar Jehova ne oluonge gie polo niya: “Ibrahim! Ibrahim!” Ne odwoko ni, “Antie!” 12 Malaikano ne okwere niya: “Kik ineg wuoyino, kendo kik itimne gimoro amora marach, nimar koro ang’eyo ni in ng’at moluoro Nyasaye, nikech ok itamori chiwona wuodi makende.” d 13 Ibrahim ne oting’o wang’e, mi noneno yim moro komoko gi tungene e bungu machiegni kanyo. Eka Ibrahim nodhi mokawo yimno, mochiwe kaka

73 misango miwang’o kar wuode. 14 Ibrahim ne ochako kanyo ni Jehova-jire.1 Mano e momiyo pod ji wacho nyaka kawuononi niya: “Ibiro chiwnwa gik ma dwarore e god Jehova.” a 15 To malaika mar Jehova ne ochako oluongo Ibrahim gie polo, 16 mowachone niya: “‘Akuong’ora gi nyinga awuon,’ Jehova Nyasaye owacho, b ‘nikech gima isetimoni, kendo nikech ne ok itamori chiwona wuodi makendeno, c 17 abiro guedhi ahinya, kendo anami kothi obed mang’eny ka sulwe manie polo kendo ka kuoyo manie dho nam. d Kendo kothi nokaw dho ranga1 wasikgi. e 18 Kokalo kuom kothi f ogendni duto mag piny biro yudo gueth, nikech isewinjo dwonda.’” g 19 Bang’ mano, Ibrahim ne odok ir jotichne, mi giduto ne gidok Beer-sheba, h ka ma Ibrahim nodakie. 20 Eka Ibrahim ne oyudo wach niya: “Milka osenyuolo ne Nahor owadu yawuoyi: i 21 Wuode ma kayo iluongo ni Uz, kae to Buz, kod Kemuel ma en wuon Aram. 22 Milka bende ne onyuolo Kesed, Hazo, Pildash, Jidlaf, kod Bethuel.” j 23 Bethuel ne onyuolo nyako ma nyinge Rebeka. k Yawuoyi aborogo e ma ne Milka onyuolo ne Nahor owadgi Ibrahim. 24 Jatichne 22:14 1 Tiende ni, “Jehova Biro Chiwo; Jehova Biro Neno Wachno.” 22:17 1 Kata, “mier mag.”

SULA 22 a Cha 22:2 2We 3:1

b Hib 6:13, 14 c Joh 3:16 Rum 8:32 Hib 11:17

d Cha 13:14, 16 Cha 15:1, 5 Tic 3:25

e Za 2:8 Dan 2:44

f Cha 3:15 Rum 9:7 Gal 3:16

g Gal 3:8 h Cha 21:31 i Cha 11:26, 29 j Cha 25:20 k Cha 24:15 Rum 9:10

 Kolam mar 2  SULA 23 a Cha 17:17 b Jos 14:15 c Cha 35:27 Kwa 13:22

d Cha 12:5 e Cha 10:15 f Cha 17:1, 8 Hib 11:9, 13

g Cha 21:22 h 1We 1:13 i Cha 23:15 j Cha 25:9, 10 Cha 49:29-33 Cha 50:13, 14

CHAKRUOK 22:14–23:10 ma nyako ma nyinge Reuma, bende ne onyuolo ne Nahor yawuoyi. Nyinge yawuoyigo ne gin Teba, Gaham, Tahash, kod Maaka. Sara ne odak kuom higni 127. Mago e ndalo duto ma Sara nodakgo e piny. a 2 Eka ne otho Kiriath-arba b ma bende iluongo ni Hebron c e piny Kanaan. d Kendo Ibrahim ne odonjo e hema mi oywago Sara. 3 Bang’e, Ibrahim noa malo ma oweyo ringre Sara kanyo. Ne odhi mowacho ne yawuot Heth e niya: 4 “An mana wendo kendo jadak e kindu. f Kuom mano, akwayo ni umiyae kamoro ma dayikie joga.” 5 To ne gidwoko Ibrahim niya: 6 “Yaye ruodhwa, winjwa. In e jaduong’ ma Nyasaye oyiero e kindwa. g Yier kamoro amora mihero e kuondewa mabeyo mag yiko, nimar onge ng’ato ang’ata kuomwa ma biro tuoni kare mar yiko, kendo ma biro moni yiko ng’ati.” 7 Eka Ibrahim ne ochung’ mi okulore e nyimgi, h 8 mi owachonegi niya: “ Ka uyie ni mondo ayik ringre chiega kaka owinjore, to asayou ni unyisna Efron wuod Zohar 9 mondo ousna rogo man Makpela e giko puothe, kendo ousnago e nyimu kae. Ayie chule fedha mowinjore gi puodhono, i mondo abedie gi kara mar yiko joga.” j 10 To noyudo ka Efron obet e kind yawuot Heth. Omiyo, Efron Ja-Hiti

23

CHAKRUOK 23:11–24:9 ne odwoko Ibrahim ka yawuot Heth duto winjo kendo e nyim ji duto ma ne nie dho ranga dala a kowacho niya: 11 “Ooyo ruoth! To winja ane. Ayie miyi puodhono duto kaachiel gi rogono. Amiyigo e nyim jowagi duto mondo iyikie jogi.” 12 Eka Ibrahim ne okulore e nyim jogo, 13 kae to owacho ne Efron ka jogo duto ne winjo niya: “Akwayi ni iwinja! Adwaro ng’iewo puodhono kendo daher chulo fedha mowinjore kode. Omiyo, yie ikaw fedha ma adwaro miyigi mondo ayik ng’ata kanyo.” 14 To Efron ne odwoko Ibrahim niya: 15 “Asayi ni iwinja ruodha. Nengo puodhono en fedha ma romo shekel1 400, kata kamano, nengono ok e gima duong’, inyalo yiko ng’ati kanyo.” 16 Ibrahim ne oyie gi nengo ma ne Efron osewacho e nyim yawuot Heth. Mi Ibrahim nomiye fedha ma romo shekel1 400. Ne opim fedhago gi rapim ma ne jolok ohala tiyogo. b 17 Omiyo, puoth Efron ma ne ni Makpela but Mamre, gi rogo ma ne nie iye, kaachiel gi yien duto ma ne ni e puodhono ne obedo 18 mag Ibrahim. Ne ong’iewo puodhono e nyim yawuot Heth, kendo e nyim ji duto ma ne nie dho ranga dala. 19 Bang’ mano, Ibrahim ne oyiko Sara chiege e rogo ma ne

m Cha 12:5

23:15, 16 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

n Cha 24:2, 3

SULA 23 a Rut 4:1

b Tic 7:15, 16

 Kolam mar 2 a Cha 25:9, 10 Cha 49:29-33 Cha 50:13, 14

 SULA 24 b Cha 13:2

c Cha 15:2, 3

d Cha 28:1 Rap 7:1, 3 2Ko 6:14

e Cha 22:20-23

f Cha 11:27, 28 Cha 15:7

g Hib 11:15

h Cha 12:1 Hib 11:8

i Mik 7:20 Luk 1:72, 73 Hib 6:13, 14

j Hib 11:18

k Cha 13:14, 15 Cha 26:3, 4 Rap 34:4 Tic 7:4, 5

l Hib 1:7, 14

74 ni Makpela but Mamre, ma bende iluongo ni Hebron e piny Kanaan. 20 Kendo yawuot Heth ne oloko puodho kod rogono mobedo kar Ibrahim mar yiko joge. a Ibrahim koro ne oseti kendo hike ne oseniang’, bende, Jehova ne oseguedho yorene duto. b 2 Ibrahim nowacho ne jatichne maduong’ ma ne rito mwandune duto c niya: “Asayi, ket lweti e bwo bamna, 3 mondo ikuong’rina e nyim Jehova Nyasach polo gi piny ni ok ibi manyo ne wuoda nyako e piny Jo-Kanaan ma adakieni. d 4 To inidog thurwa ir wedena e mondo ikaw ne Isaka wuoda dhako kuno.” 5 Kata kamano, jatichneno ne openje niya: “Abiro timo ang’o ka nyakono ok oyie biro koda e pinyni? Be abiro duoko wuodi thuru ka ma ne iayeno?” f 6 Ibrahim ne odwoke niya: “Kik iduok wuoda kuno ngang’! g 7 Jehova Nyasach polo ma ne ogola thurwa h e dala wuora, kendo ma ne osingorena i ni, ‘Anami kothi j pinyni,’ k en e ma obiro oro malaikane e nyimi l ma biro tayi mondo iyud ne wuoda dhako kuno. m 8 Ka nyakono otamore biro kodi e pinyni, kuong’ruogni ok nomaki. To kik iter wuoda kuno ngang’!” 9 Kuom mano, jatichno ne oketo lwete e bam Ibrahim ruodhe mi okuong’ore ni obiro timo mana kamano. n

24

75

10 Eka jatichno ne okawo ngamia apar mag ruodhe, kaachiel gi gik mamoko mang’eny mabeyo mi ochako wuodhe kochomo Mesopotamia, e dala mar Nahor. 11 Eka jalno ne omiyo ngamiago ogo chongegi piny e dho soko ma ne ni oko mar dalano. Ne en seche mag odhiambo sa ma mon dhi omo pi. 12 Eka nowacho niya: “Jehova Nyasach Ibrahim ruodha, asayi ni iguedh wuodha kawuononi, kendo inyis ruodha Ibrahim herani mosiko. 13 Eri achung’ e dho sokoni, kendo nyi taondni biro umbo kae. 14 Ka nyako moro obiro omo pi, to akwaye pi moa e dapigeno mi omiya ka owacho ni, ‘Eri modhi, kendo we ami ngamia magi pi mondo gimodhi,’ nyakono e ma mondo obed nyako ma iseyiero ne Isaka jatichni. Kamano, abiro ng’eyo ni isenyiso ruodha herani mosiko.” 15 To ka ne pod owacho wechego, Rebeka ne ochopo ka oting’o dapi e goke. Rebeka ne en nyar Bethuel, a to Bethuel ne en wuod Milka b chi Nahor. c Kendo Nahor ne en owadgi Ibrahim. 16 Rebeka ne en nyako ma silili kendo ne ojaber. Ne olor e soko, mi otwomo pi eka oduogo malo. 17 To mapiyo, jatichno nodhi ire ka reto, mi onyise niya: “Asayi, miya pi matin mar dapigino mondo amodhi.” 18 Mi nyakono ne oloro dapige piyo mi omiye pi mo-

SULA 24 a Cha 22:23

b Cha 11:29

c Cha 11:26

 Kolam mar 2 a Cha 22:23

b Cha 11:29

CHAKRUOK 24:10-27 ndo omodhi kowachone niya: “Eri ruodha, modhi.” 19 To ka jatichno ne osetieko modho pi, nyakono ne owachone niya: “We aom ne ngamia magi pi mondo gin bende gimodhi ma romgi.” 20 Mapiyo nono Rebeka ne oolo pi ma ne odong’ e dapige e mbero ma ne jamni modhoe, kae to ne oreto e soko ka osombo pi ne ngamiago nyaka gimodho giduto. 21 Kindeno duto, jatichno ne ohum nono ka range mondo one ka be Jehova ne oseguedho wuodhe. 22 Ka ne ngamiago duto osetieko modho pi, ng’atno nomiyo Rebeka tere mar um molos gi dhahabu ma pekne romo nus shekel,1 kaachiel gi bangli ariyo mag dhahabu ma pekgi romo shekel1 apar. 23 Eka ng’atno ne openje niya: “Nyisa ane, in nyar ng’a? Be wanyalo yudo kar nindo e dalau?” 24 Rebeka ne odwoke niya: “An nyar Bethuel a ma wuod Nahor gi Milka.” b 25 Rebeka nomedo wacho kama: “Wan gi lum gi chiemo moromo, kaachiel gi kar nindo bende.” 26 Ka ng’atno nowinjo kamano ne okulore mi ogoyo ne Jehova erokamano, 27 kowacho niya: “Opak Jehova Nyasaye ma Nyasach Ibrahim ruodha, nimar pok oweyo nyiso ruodha herane mosiko kod adierane. Kendo Jehova 24:22 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

CHAKRUOK 24:28-45 osetelona mi achopo e dala owadgi ruodha.” 28 Eka Rebeka ne oringo modhi onyiso jood mingi wechego. 29 Rebeka ne nigi owadgi miluongo ni Laban. a Laban ne oringo nyaka ir ng’atno e soko. 30 Ka noneno tere mar um kod bangli e lwet Rebeka nyamin-gi kendo ka nowinjo ka nyamin-gi wacho ni, “Ma e kaka ng’atno nowachona,” Laban ne odhi nyaka e soko moyudo ng’atno kochung’ e bath ngamia mage. 31 Ne owacho ne ng’atno niya: “Bi wadhi, in ng’at ma Jehova oseguedho. Ang’o momiyo pod ichung’ oko kae? Aseikoni ot kaachiel gi ka ma ngamia nyalo nindoe.” 32 Kuom mano, nogonyo1 gik ma ngamia noting’o, momiyo ngamia lum kod chiemo, kae to nokelo pi mondo jatichno kod jo ma ne owuotho kode olwokgo tiendegi. 33 To ka ne okelne chiemo, jatichno ne owacho niya: “Ok anyal chiemo ka pok anyisou gimomiyo abiro kae.” Laban ne onyise ni, “Ara wach ane!” 34 Eka ng’atno nowacho niya: “An jatich Ibrahim. b 35 Jehova Nyasaye oseguedho ruodha ahinya, mi obedo momewo. Nimar osemiye rombe gi dhok, fedha gi dhahabu, jotich ma chwo gi ma mon, kaachiel gi punde gi ngamia mang’eny. c 36 E wi mano, Sara chi ruodha 24:32 1 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom Laban.

SULA 24 a Cha 25:20 Cha 29:10

b Cha 15:2, 3

c Cha 12:15, 16 Cha 13:2 Cha 24:1

 Kolam mar 2 a Cha 21:1, 2 Rum 4:19 Hib 11:11

b Cha 25:5

c Cha 24:2, 3 Cha 28:1

d Cha 22:20-23

e Cha 24:4

f Cha 24:5

g Cha 48:15

h Hib 1:7, 14

i Cha 11:25

j Cha 24:9

k Cha 24:16

l Cha 24:14

76 ne onyuolo ne ruodha wuoyi ka oseti, a kendo wuodeno e ma obiro miyo mwandune duto. b 37 To ruodha ne owachona ni, ‘Kuong’rina ni ok ibi manyo ne wuoda nyako e piny Jo-Kanaan ma adakieni. c 38 To dog thurwa ir joodwa d mondo imany ne wuoda dhako kuno.’ e 39 Eka ne apenjo ruodha ni, ‘Abiro timo ang’o ka nyakono ok oyie biro koda e pinyni?’ f 40 To ne odwoka niya, ‘Jehova Nyasaye ma asewuothogo nyaka sani, g biro oro malaikane h mondo otayi, kendo obiro guedho wuodhi. Onego imany ne wuoda nyako moa e odwa kendo e od wuora. i 41 To ka idhi e od wuora ma gitamore miyi nyako to kuong’ruogni ok nomaki.’ j 42 “To ka ne achopo e soko kawuononi, ne akwayo Nyasaye kama: ‘Jehova Nyasach Ibrahim ruodha, ka po ni ibiro guedho wuodhani, 43 to ma e gima onego itimna. Eri achung’ e dho sokoni, kendo nyako k mobiro umbo, abiro kwaye pi matin moa e dapige mondo amodhi. 44 To ka owachona ni, “Eri modhi. Ngamia magi bende abiro miyo pi,” to nyakono e ma nobed nyako ma Jehova oseyiero ne wuod ruodha.’ l 45 “To ka ne pok atieko wacho wechego e chunya, Rebeka ne obiro koting’o dapi e goke. Ne olor e soko mochako twomo pi. Eka ne awachone niya: ‘Asayi,

77 miyae pi amodhi.’ a 46 Mi ne oloro dapige piyo mowachona niya, ‘Eri, modhi, b ngamia magi bende abiro miyo pi.’ Kuom mano, ne omiya pi modho mi otuomo ne ngamia bende pi modho. 47 Bang’ mano, ne apenje niya, ‘In nyar ng’a?’ Ne odwoka ni, ‘An nyar Bethuel ma wuod Nahor gi Milka.’ Kae to naketo tere e ume kaachiel gi bangli e lwete. c 48 Eka ne akulora e nyim Jehova, mi apako Jehova Nyasach Ibrahim ruodha d ma osetelona maber mondo ayud nyar owadgi obed chi wuode. Kendo osekela nyaka dala owadgi ruodha mondo amany ne wuode dhako. 49 Omiyo, wachnauru ka be ubiro nyiso ruodha ni uhere kendo ugene. To ka ok nyalre, to unyisa mondo ane gima abiro timo.”1e 50 Eka Laban gi Bethuel ne odwoko niya: “Wachni oa kuom Jehova Nyasaye. Ok wanyal wachoe gimoro amora.1 51 To ma eri e Rebeka. Kawe idhi kode mondo obed chi wuod ruodhi, mana kaka Jehova osewacho.” 52 Ka ne jatich Ibrahim owinjo wechego, ne okulore piny e nyim Jehova. 53 Eka jatichno ne omiyo Rebeka gik fedha kod mag dhahabu kaachiel gi lewni. Bende, ne omiyo owadgi Rebeka kod min-gi gik ma ne24:49 1 Hibrania, “To unyisa mondo adog e yo, bat korachwich kata koracham.” 24:50 1 Kata, “Ok wanyal wachoni gima rach kata gima ber.”

SULA 24 a Cha 24:15, 17

b Cha 24:18

c Cha 24:22, 23

d Cha 24:27

e Cha 24:8

 Kolam mar 2 a Cha 28:5

b Cha 35:8

c Cha 22:15, 17

d Cha 16:14 Cha 25:11

e Cha 12:9 Cha 20:1 Kwa 13:22 Bur 1:9

CHAKRUOK 24:46-63 ngogi tek. 54 Bang’ mano, ne ochiemo kendo metho kaachiel gi joge, mi ne ginindo kanyo. Ka ne ochiewo gokinyi, jatichno ne owachonegi niya: “Weuru adog ir ruodha.” 55 To owadgi Rebeka kod min-gi ne onyise niya: “We nyarwa obed kodwa mondi kata mana kuom ndalo apar. Eka bang’e onyalo dhi.” 56 To ne odwokogi niya: “Kik ugeng’a, to weyauru adog ir ruodha nikech Jehova Nyasaye oseguedho w u o d h a n i .” 5 7 O m i y o , ne giwachone niya: “We waluong nyako mondo wawinjane gima obiro wacho.” 58 Eka ne giluongo Rebeka mi gipenje niya: “Be iyie dhi gi ng’atni?” Ne odwokogi niya: “Ee, ayie dhi kode.” 59 Kuom mano, ne giyie mondo Rebeka a gi dhako1 ma ne opire b odhi gi jatich Ibrahim kod joge. 60 Ne giguedho Rebeka ka giwachone: “Nyarwa, mad ibed min ji mang’eny ahinya,1 kendo kothi mondo okaw dho ranga2 wasikgi.” c 61 Eka Rebeka kod jot ichne ma nyiri ne oa malo, mi giidho ngamia kae to giluwo ng’atno. Kamano, jatichno ne okawo Rebeka mi ochako wuodhe. 62 Koro, Isaka ne oa yo Beer-lahai-roi, d nimar ne odak e alwora mar Negeb. e 63 Noyudo Isaka wuotho e 24:59 1 Tiende ni, jatichne ma nyako. 24:60 1 Kata, “min ji gana gi gana nyadipar.” 2 Kata, “mier mag.”

CHAKRUOK 24:64–25:18 pap godhiambo ka piny dwaro yuso mondo opar matut. a To ka noting’o wang’e malo, ne opo koneno ngamia moko ka biro. 64 Rebeka bende ne oneno Isaka, eka ne olor mapiyo e wi ngamia. 65 Rebeka ne openjo jatichno niya: “Macha ng’a ma wuotho e pap ka biro romonwa?” Jatichno ne odwoke niya: “Macha ruodha.” Eka Rebeka ne okawo nanga mi oumogo wang’e. 66 Jatichno ne onyiso Isaka gik moko duto ma ne osetimore. 67 Eka Isaka ne otero Rebeka e hemb Sara mingi. b Mi ne okawe mi obedo chiege, kendo ne ohere ahinya. c Kendo Isaka ne oyudo hoch bang’ tho min mare. d Ibrahim ne ochako okendo dhako miluongo ni Ketura. 2 Dhakono ne onyuolone Zimran, Jokshan, Medan, Midian, e Ishbak, kod Shua. f 3 Jokshan ne onyuolo Sheba gi Dedan. Dedan ne onyuolo Ashurim, Letushim, kod Leumim. 4 Yawuot Midian ne gin Efa, Efer, Hanok, Abida, kod Eldaa. Jogo duto ne gin yawuot Ketura. 5 Bang’e, Ibrahim ne omiyo Isaka mwandune duto, g 6 kendo ka pok otho nopogo ne yawuot monde mamokogo duto mich, kae to ne odarogi mondo kik gidag machiegni gi Isaka wuode. h Mi ne gidhi dak e piny man

25

SULA 24 a Za 77:12 Za 143:5

b Hib 11:9

c Cha 26:8

d Cha 23:2, 19

 SULA 25 e Cha 37:28 Wuo 2:15 Kwa 31:2 Bur 6:2

f 1We 1:32, 33

g Cha 24:36

h Cha 21:14

 Kolam mar 2 a Cha 23:8, 9 Cha 49:29, 30

b Cha 23:2, 19

c Cha 17:19 Cha 26:12-14

d Cha 16:14

e Cha 16:10, 11

f Gal 4:24

g Cha 36:2, 3 Isa 60:7

h Za 120:5 Jer 49:28 Eze 27:21

i 1We 1:29-31

j Cha 17:20

k 1Sa 15:7

l Cha 16:7, 8

78 yo wuok chieng’. 7 Ibrahim nodak higni 175. 8 Ne otho koti kendo hike noseniang’ maber, mi ne oyike gi kwerene.1 9 Kendo yawuote ma Isaka kod Ishmael ne oyike e rogo man Makpela, e puoth Efron wuod Zohar ma Ja-Hiti. Puodhono ne ni machiegni gi Mamre. a 10 Mano e puodho ma yawuot Heth ne ouso ne Ibrahim, kendo kanyo e ma ne oyikie Ibrahim kod Sara. b 11 Bang’ tho Ibrahim, Nyasaye ne odhi nyime guedho Isaka wuode c ma nodak machiegni gi Beer-lahairoi. d 12 Magi e joka Ishmael e wuod Ibrahim, ma Hagar f Nya-Misri kendo jatich Sara ne onyuolo ne Ibrahim. 13 Koro magi e nyinge yawuot Ishmael kaluwore gi anyuolagi: Wuod Ishmael makayo ne en Nebayoth, g eka Kedar, h Abdeel, Mibsam, i 14 Mishma, Duma, Masa , 15 Hadad , Tema , Jetur, Nafish, kod Kedema. 16 Mago e yawuot Ishmael, kendo gin e jodongo 12 ma notelo ne dhoutegi. j Kuonde ma ne gibworoe kaachiel gi mier ma ne gigero ne ochak nyingegi. 17 Ishmael nodak higni 137 kae to ne otho mi oyike mana kaka kwe rene. 1 18 Ny i kwaye nodak chakre Havila k nyaka Asuria. Havila ne ni machiegni gi Shur, l kendo Shur 25:8 1 Kata, “mi ne ochoke ir joge.” 25:17 1 Kata, “Mi ne ochoke ir joge.”

79 ne ni but Misri. Ne gidak machiegni gi owetegi.1a 19 Ma e sigand Isaka wuod Ibrahim. b Ibrahim nonyuolo Isaka. 20 Isaka ne en jahigni 40 ka ne okendo Rebeka nyar Bethuel. c Bethuel ne en JaAram ma nodak e piny Padan-aram. Rebeka ne en nyamin Laban Ja-Aram. 21 Isaka ne siko ka kwayo Jehova mondo chiege oyud nyathi, nimar ne ok onyal nyuol. Omiyo, Jehova nowinjo kwayone mi Rebeka nomako ich. 22 Ka ne Rebeka owinjo ka nyithindo chapni1 e iye, d nowacho niya: “Kare ka en mana kama, be nitie tiende dhi nyime bedo mangima?” Omiyo, nodhi penjo Jehova tiend wachno. 23 To Jehova nowachone kama: “Ogendni ariyo nie iyi, e to ogendnigo biro pogore. f Achiel nobed ratego moloyo wadgi g kendo maduong’ biro tiyo ne matin.” h 24 Ka ne Rebeka dwa nyuol, ne oyud ni kare noting’o rude. 25 Wuoyi ma ne okwong nyuol ne kwar kendo dende ne chalo gi nanga ma rayier, i omiyo ne gichake ni Esau.1j 26 Eka owadgi Esau nowuok ka lwete omako ofunj tiend Esau, k mi ne ochake ni Jakobo.1l Isaka nonyuolo yawuotego ka en jahigni 60.

SULA 25 a Cha 16:11, 12

b Cha 22:2 Mat 1:1, 2

c Cha 22:23

d Rum 9:10

e Za 139:15

f Cha 36:31 Kwa 20:14

g Cha 27:29, 30 Rap 2:4

h 2Sa 8:14 Mal 1:2, 3 Rum 9:10-13

i Cha 27:11

j Cha 27:32 Cha 36:9 Mal 1:3

k Hos 12:3

l Cha 27:36

 Kolam mar 2 a Cha 27:3, 5

b Hib 11:9

c Cha 27:6, 7, 46

d Cha 36:1

e Rap 21:16, 17

CHAKRUOK 25:19–26:2 27 Ka ne gibedo jo ma dongo, Esau nobedo jadwar molony a kendo kinde mang’eny nojadhi dwar, Jakobo to nohero bet e hembe, b kendo ne en ng’at makare. 28 Isaka nohero Esau nikech Esau ne kelone ring’o koa dwar, Rebeka to nohero Jakobo. c 29 Chieng’ moro ka ne Jakobo tedo dengu, Esau nobiro ire koa dwar ka ool ahinya. 30 Omiyo, nowacho ne Jakobo niya: “Aol kendo kech nega , miyae dengu makwarno mondo acham!” Mano e momiyo nochak Esa u ni Edom.1d 31 To Jakobo nodwoke niya: “Abiro miyi mana ka iyiena kawo kari kaka wuoyi makayo.” e 32 Esau nowachone niya: “Bedona wuoyi makayo biro konya gi ang’o ka kech nega kama?” 33 Jakobo nodwoke niya: “Kuong’rina mondi, ni ibiro yiena kawo kari kaka wuoyi makayo.” Mi Esau nokuong’orene. f 34 Eka Jakobo nomiye makate gi dengu kendo ka ne osechiemo mometho, nowuok modhi. Omiyo, Esau nochayo pokne kaka wuoyi makayo. Kendo kech ne nitie e piny mopogore gi kech ma ne nitie e ndalo Ibrahim. g Omiyo, Isaka ne odhi e piny Gerar ir Abimelek ruodh Filistia. 2 Eka Jehova Nyasaye ne ofwenyorene mowachone niya: “Kik idhi e piny Misri.

26

25:18 1 Kata nyalo bedo, “Sigu nobed e kinde gi owetene duto.” 25:22 1 Kata, “dhawo; tugo.” 25:25 1 Tiende f Hib 12:16 ni, “Rayier.” 25:26 1 Tiende ni, “Ng’at  ma Mako Ofunj Tiend Nyawadgi; Ng’at SULA 26 ma Kawo Kar Nyawadgi.” 25:30 1 Tiende ni, “Rakwar.” g Cha 12:10

CHAKRUOK 26:3-21 To dhi idag e piny ma abiro nyisi. 3 Dag adaga e pinyni kaka wendo, a eka anabed kodi kendo abiro guedhi. Nikech anamiyi pinyni duto kaachiel gi nyikwayi, b kendo anachop singruok ma natimo gi Ibrahim wuonu, c ka nanyise ni, 4 ‘Anami kothi obed mang’eny kaka sulwe manie polo, d kendo anamigi pinjegi duto. e Kendo kothi e ma nomi ogendni duto mag piny oyud gueth.’ f 5 Anaguedhi kamano nikech Ibrahim ne owinjo dwonda, nomako chikena, gi buchena, kendo nowinjo wachna.” g 6 Omiyo, Isaka nodhi nyime dak e piny Gerar. h 7 Jo pinyno ne siko penjo Isaka ka be Rebeka ne en chiege. To ne ojawachonegi ni Rebeka ne en nyamin-gi, i ne oparo ni ginyalo nege kowacho ni Rebeka en chiege nikech ne ojaber ahinya. j 8 Chieng’ moro bang’ ka ne gisedak kuno kuom kinde moko, Abimelek ruodh Filistia ne ong’icho gie dirisa mi oneno ka Isaka tugo gi Rebeka. k 9 Eka ne oluongo Isaka mopenje niya: “Kare dhakoni en chiegi? To ang’o momiyo ne iwachonwa ni en nyaminu?” Isaka ne odwoke niya: “Ne aluor ni jo pinyni nyalo nega ka giwinjo ni en chiega.” l 10 To Abimelek nomedo penje niya: “Ang’o ma isetimonwani? m Ka dine ng’ato e kindwa onindo gi chiegi, donge dine imiyo wabedo joketho?” n 11 Eka Abimelek

SULA 26 a Cha 20:1 Hib 11:8, 9

b Cha 12:7 Cha 15:18

c Cha 22:16-18 Za 105:9-11 Hib 6:13, 14

d Cha 15:1, 5 Hib 11:12

e Rap 34:4

f Cha 12:1-3 Tic 3:25 Gal 3:8

g Cha 17:10, 23 Cha 22:3, 12 Hib 11:8 Jak 2:21

h Cha 26:17

i Cha 12:11-13

j Cha 24:16 k Cha 24:67

l Cha 20:11

m Cha 12:18

n Cha 20:9

 Kolam mar 2 a Cha 24:34, 35

b Cha 12:16

c Cha 21:27, 30

d Cha 10:19 Cha 20:1

e Cha 21:25

f Cha 21:31

80 ne ochiko joge duto niya: “Ng’ato ang’ata ma omulo Isaka kata chiege ibiro negi.” 12 E higano Isaka ne ochako pur e pinyno, mi ne okayo cham moloyo ma nochuoyo nyadi 100, nikech Jehova ne guedhe. a 13 Mwandune nomedore mi omewo ahinya. 14 To nyiego ne omako Jo-Filistia nikech Isaka ne nigi rombe, gi dhok, gi jotich mang’eny. b 15 Kuom mano, Jo-Filistia ne okawo lowo mi gidino sokni duto ma jotich Ibrahim wuon Isaka ne okunyo. c 16 Bang’ mano, Abimelek ne owacho ne Isaka niya: “Dar ia e alworawa, nimar isebedo gi teko moloyowa.” 17 Omiyo, Isaka ne owuok kanyo modhi dak e hoho mar Gerar. d 18 Isaka ne ochako okunyo sokni ma ne osekuny ndalo Ibrahim wuon mare, kendo ma Jo-Filistia ne osedino bang’ tho Ibrahim, e mi ne oluongogi gi nyinge ma wuon mare ne ochakogi chon. f 19 Ka ne jotich Isaka kunyo sokni e hohono, ne giyudo soko moro ma ne nigi pi maler. 20 To jokwath ma Jo-Gerar nolaro pigno gi jokwadh Isaka, ka giwacho niya: “Pigni en marwa.” Omiyo, Isaka nochako nying sokono ni Esek1 nikech jogo nodhawo kode. 21 Eka jotichne nokunyo soko moro, to kanyo bende ne gidhawoe, mi 26:20 1 Tiende ni, “Dhawo.”

81 nochako nyinge ni Sitna.1 22 Bang’e, nodar oa kanyo mokunyo soko machielo, to mano ne ok gilaro. Kuom mano, nochako nying sokono ni Rehoboth,1 mowacho niya: “Koro Jehova osemiyowa ka malach moromowa, kendo osemiyo wamedore e pinyni.” a 23 Eka Isaka nodar kanyo, mi odhi Beer-sheba. b 24 To chieng’no gotieno Jehova ne ofwenyorene mowachone niya: “An e Nyasach Ibrahim wuonu. c Kik iluor d nikech an kodi. Abiro guedhi kendo abiro miyi nyikwayo mang’eny nikech singruok ma ne atimo gi Ibrahim jatichna.” e 25 Kuom mano, Isaka nogero kendo mar misango kanyo mi nopako nying Jehova. f Nodak kuno g kendo jotichne nokunyo soko moro kuno. 26 Bang’e, Abimelek noa Gerar gi Ahuzath jang’adne rieko kod Fikol jatend jolweny h mi gidhi ir Isaka. 27 Isaka nopenjogi niya: “Ang’o momiyo ubiro ira to e ndalo ma ne adak e pinyu ne ok udwara kendo ne uriemba?” 28 To ne gidwoke niya: “Koro waseneno maler ni Jehova ni kodi. i Omiyo, waseng’ado kama: ‘Watim kodi winjruok, kendo isingrinwa j 29 ni ok inihinywa mana kaka wan bende ne ok wahinyi. Ne watimoni maber mi ne ia gi kuwe 26:21 1 Tiende ni, “Donjo ne Ng’ato.” 26:22 1 Tiende ni, “Kuonde Malach.”

SULA 26 a Cha 17:5, 6 Cha 28:1, 3

b Cha 21:31

c Cha 17:1 Cha 28:13

d Cha 15:1

e Cha 17:19 Za 105:9-11

f Cha 12:8, 9

g Hib 11:9

h Cha 21:32

i Cha 21:22

j Cha 21:27

 Kolam mar 2 a Cha 21:22-24

b Cha 26:18

c Bur 20:1

d Cha 36:2, 3

e Cha 27:46 Cha 28:8

 SULA 27 f Cha 25:28

g Cha 25:27

h Cha 27:30

i Cha 25:28

CHAKRUOK 26:22–27:7 kendo koro Jehova oseguedhi.’ ” 30 Kuom mano, Isaka ne olosonegi chiemo mi ne gichiemo kendo gimetho. 31 Kinyne gokinyi, ne gia malo mi gitimo singruok gi Isaka. a Bang’ mano, Isaka noweyogi mi ne gidhi gi kuwe. 32 Chieng’no e ma jotich Isaka nobiro ire monyise ni gisekunyo soko b mi giyudoe pi. 33 Omiyo, nochako nying sokono ni Shiba. Mano e momiyo taondno pod iluongo ni Beer-sheba c nyaka chil kawuono. 34 Ka ne Esau jahigni 40, ne okendo Judith nyar Beeri ma Ja-Hiti kod Basemath nyar Elon ma bende ne JaHiti. d 35 Wachno ne ochando chuny Isaka gi Rebeka ahinya. e Chieng’ moro ka koro Isaka noseti mi obedo muofu, ne oluongo wuode makayo ire, mowachone niya: “Esau f wuoda!” Esau nodwoke niya: “Antie.” 2 Eka Isaka nowachone niya: “Aseti kendo anyalo tho sa asaya. 3 Omiyo, kaw atung’ gi asere mondo idhi e thim inegna le. g 4 Kae to itedna ring’o mamit kaka aherogacha, mondo ikelna acham, kendo anaguedhi ka pok atho.” 5 To Rebeka nowinjo ka Isaka wuoyo gi wuode Esau. Omiyo, ka ne Esau osedhi dwar, h 6 noluongo Jakobo wuode i mowachone niya: “Awinjo ka wuonu wacho ne Esau owadu ni 7 odhi

27

CHAKRUOK 27:8-29 onegne le kae to otedne ring’o mamit ocham, kendo obiro guedhe e nyim Jehova ka pok otho. a 8 Kuom mano, wuoda, yie iwinj gima awachoni. b 9 Dhi e kueth ikelna nyidiek ariyo mopugno, mondo ated ne wuonu ring’o mamit kaka oheroga, 10 kendo iterne ocham mondo oguedhi ka pok otho.” 11 To Jakobo nowachone min-gi niya: “Esau en ng’ama rayier c to an denda poth. 12 Donge wuonwa nyalo mula d mi ofweny ni awuonde, kae to okuong’a kar mondo oguedha?” 13 To min-gi nodwoke niya: “We mondo kuong’no omaka wuoda, in to dhi iomna nyidiekgo mana kaka asewachoni.” e 14 Omiyo, Jakobo nodhi mokelo nyidiek kendo min-gi notedo ring’o mamit mana kaka Isaka nohero. 15 Eka Rebeka nokawo lep Esau mabeyo ma ne en-go e ot mi orwakone Jakobo. f 16 Nokawo bende piende diegego ma uomogo bede Jakobo kod ng’ute ka ma ne onge yier. g 17 Eka nomiye ring’o mamitno gi makate ma nosetedo. h 18 Jakobo nodhi ir wuongi moluonge ni, “Wuora!” mi wuon-gi nodwoke ni, “Antie! To in ng’a?” 19 Jakobo nodwoke niya: “An Esau wuodi makayo. i Asetimo kaka ninyisa. Koro chung’ icham ring’o ma asekeloni mondo iguedha.” j 20 Isaka nopenjo wuode niya: “To iduogo

SULA 27 a Cha 27:30, 31

b Cha 27:13, 43

c Cha 25:25 Cha 27:23

d Cha 27:21

e Cha 27:8, 43

f Cha 25:23, 26

g Cha 25:25 Cha 27:11

h Cha 27:9

i Cha 25:31-33 Rum 9:10-12

j Cha 27:4

 Kolam mar 2 a Cha 27:11, 12

b Cha 27:16

c Hib 11:20

d Cha 48:10

e Cha 25:27 Cha 27:15

f Rap 11:11

g Kwa 13:26, 27

h Cha 27:37 Rap 7:13

i Cha 25:23

82 piyo manadeni? Jakobo nodwoke niya: “Jehova Nyasachi nokonya ma amako leno piyo.” 21 Eka Isaka nowacho ne Jakobo kama: “Sud machiegni amuli mondo ang’e ka be adier in Esau wuoda.” a 22 Jakobo nosudo machiegni gi wuon-gi, kendo wuon-gi nomule mowachone niya: “Dwondi chalo gi dwond Jakobo to lweti chalo gi lwet Esau.” b 23 Ne ok ofwenyo ni en Jakobo nikech bedene notimo yier ka mag Esau. Omiyo, ne oguedhe. c 24 Bang’ mano, nopenje kendo niya: “In Esau wuoda adier?” To Jakobo nodwoke ni, “Ee, an Esau.” 25 Eka Isaka nowachone niya: “Wuoda, koro miya ring’o acham mondo aguedhi.” Mi Jakobo nomiye ring’o mochamo kendo nomiye divai momadho. 26 Eka wuon-gi nowachone niya: “Sud machiegni wuoda mondo inyodha.” d 27 Omiyo, nosudo machiegni monyodhe kendo nowinjo tik lepe. e Eka noguedhe kowacho kama: “Tik wuoda mang’we mamitni chalo gi tik puodho ma Jehova oseguedho. 28 Nyasaye mondo okelni tho moa e polo f mondo puotheni obed momewo g kendo iyud cham gi divai mogundho. h 29 Ogendni duto mondo otini kendo okulreni. Bed ruodh oweteni kendo owetenigo mondo okulreni. i Ibiro kuong’ ng’ato ang’ata ma kuong’i, ke-

83 ndo ibiro guedh ng’ato ang’ata ma guedhi.” a 30 Koro, ka ne Isaka osetieko guedho Jakobo kamano, Jakobo nowuok, to gie sechego bende e ma Esau owadgi noduogo koa dwar. b 31 En bende notedo chiemo mamit motero ne wuongi, kendo nowachone niya: “Wuora, yie ichung’ mondo icham ring’o ma asekeloni kendo iguedha.” 32 Isaka nopenje niya: “In to in ng’a?” Nodwoke ni, “An Esau, wuodi makayo.” c 33 Isaka nobwok mochako tetni mopenje niya: “To kare en ng’ano ma nonego le mokelonacha? Asechamo chiembeno mi aguedhe ka pok ibiro, kendo guethno biro siko!” 34 Ka ne Esau owinjo kamano, noywak matek kendo malit ahinya mowacho niya: “Wuora, an bende guedha!” d 35 To Isaka nodwoke niya: “Owadu nobiro mi owuonda, koro osekawo guethni.” 36 Eka Esau nowacho niya: “Donge mano e momiyo nochake ni Jakobo?1 Nimar osewuonda diriyo, e mokwongo nokawo kara kaka wuoyi makayo f kendo koro osemaya gueth!” g Kae to nopenjo wuon-gi niya: “To onge gueth moro amora ma ikanona?” 37 Isaka nodwoko Esau niya: “Asekete ruodhi h kendo aseketo owetene duto mondo obed jotichne.

SULA 27 a Cha 12:1, 3 Cha 28:1, 3 Cha 31:42 Eze 25:12, 13

b Cha 27:3

c Cha 25:25, 31 Hib 12:16

d Hib 12:16, 17

e Cha 25:26 Cha 32:28 Hos 12:3

f Cha 25:32-34

g Cha 27:28

h Cha 25:23 Cha 27:29 Rum 9:10, 12

 Kolam mar 2 a Rap 33:28

b Hib 12:16, 17

c Jos 24:4 Hib 11:20

d Cha 32:6 Kwa 20:18

e Cha 25:23 2Sa 8:14 Mal 1:2, 3

f 2Ru 8:20 2We 28:17

g Amo 1:11

h Cha 35:28, 29

i Cha 28:5

27:36 1 Tiende ni, “Ng’at ma Mako Ofunj Tiend Nyawadgi; Ng’at ma Kawo Kar Nyawadgi.”

j Cha 26:34, 35 Cha 28:8

CHAKRUOK 27:30-46 Bende, aseguedhe gi cham gi divai. a Koro wuoda, be nitie gima odong’ ma datimni?” 38 To Esau nomedo penjo wuon-gi niya: “Wuora, a in mana gi gueth achiel kende? Asayi, guedha an bende!” Mi noyuak malit. b 39 Isaka nodwoke niya: “Inidag e piny motwo kendo puotheni ok noyud tho moa e polo. c 40 To liganglani e ma nomiyi chiemo d kendo ibiro tiyo ne owadu. e Kinde nobi ma inijog mi ia e bwo lochne.”1f 41 Esau nomako sadha gi Jakobo nikech gueth ma ne wuon-gi oguedhego. g Omiyo, nowacho e chunye niya: “Wuora koro chiegni tho, h to ka aseyike, abiro nego Jakobo owadwa.” 42 To ka ne onyis Rebeka gima Esau ne chano timo, noluongo Jakobo mapiyo mowachone niya: “Wuoda, winji! Esau owadu dwaro negi mondo ochul kuor. 43 Omiyo, tim gima awachoni. Ikri mondo idhi Haran ir Laban owadwa. i 44 Idag kuno kuom kinde nyaka mirimb owadu rum. 45 Kendo ka mirimbe oserumo mi wiye owil gi gima nitimone, abiro oro wach mondo iduogi. Ok daher ni yawuota ariyo duto otho e odiechieng’ achiel.” 46 Kendo Rebeka ne siko ka wacho ne Isaka niya: “Nyi Heth j miyo ngimana bedo 27:40 1 Kata, “inijog mi igol ng’uti oko e lodi mare.”

CHAKRUOK 28:1-18 matek ahinya. Ka di po ni Jakobo bende okendo nyi Heth ma timbegi chalo gi mag nyiri modak e alworani, kare ber mondo atho athoya.” a Omiyo, Isaka ne oluongo Jakobo mi oguedhe kendo nonyise niya: “Kik ikend Nya-Kanaan. b 2 To dhi Padan-aram e dala Bethuel kwaru mondo ikend achiel kuom nyi Laban c neru. 3 Nyasaye Manyalo Duto biro guedhi kendo obiro miyi nyithindo mang’eny mi inibed wuon ogendni mang’eny. d 4 Obiro guedhi kendo guedho nyikwayi mana kaka nosingo ne Ibrahim, e kendo inikaw piny ma koro isedakie ka wendoni. En e piny ma ne Nyasaye omiyo Ibrahim.” f 5 Kamano Isaka ne ooro Jakobo Padan-aram ir Laban wuod Bethuel JaAram. g Laban ne en owadgi Rebeka h ma en min Jakobo kod Esau. 6 Esau ne owinjo ni Isaka noseguedho Jakobo mi oore Padan-aram mondo odhi omany dhako kuno. Bende, nowinjo ni ka ne Isaka guedho Jakobo ne okwere ni kik okend Nya-Kanaan. i 7 Kendo nong’eyo ni Jakobo nosedhi Padan-aram mana kaka wuon-gi gi min-gi nosenyise. j 8 Eka Esau nofwenyo ni kare Isaka wuongi ne ok ohero Nyi-Kanaan. k 9 Omiyo, Esau ne okendo dhako machielo miluongo ni Mahalath. Mahalath ne en

28

SULA 27 a Cha 24:2, 3

 SULA 28 b Cha 24:34, 37 Wuo 34:15, 16 1Ru 11:1-3 2Ko 6:14

c Cha 29:16 d Cha 17:5 Cha 46:15, 19 1We 2:1, 2

e Cha 12:2, 3 f Cha 12:7 Cha 15:13 Cha 17:1, 8 Hib 11:9

g Cha 25:20 h Cha 24:29 i Cha 28:1 2Ko 6:14

j Cha 27:43 k Cha 27:46

 Kolam mar 2 a Cha 36:2, 3 b Cha 11:31 Cha 27:43

c Cha 28:18, 19 d Joh 1:51 Hib 1:7, 14

e Cha 26:24, 25 f Cha 12:7 Cha 28:4 Za 105:9-11

g Cha 13:14, 16 1Ru 4:20

h Cha 18:18 Cha 22:15, 18

i Cha 35:6 j Cha 31:3 Kwa 23:19 Jos 23:14 Hib 6:18

k Za 47:2 l Cha 35:1

84 nyar Ishmael ma wuod Ibrahim. Kendo ne en nyamin Nebayoth. a 10 Jakobo nowuok Beersheba mowuotho kochomo Haran. b 11 Ne ochopo kamoro ma ne onyalo buoroe nikech chieng’ nosepodho. Nonindo kanyo koteno wiye gi kidi moro ma nokwanyo kanyo. c 12 To ka nonindo, noleko ni ne nitie ngas moro ma rabora ma a e piny nyaka e polo, kendo malaike mag Nyasaye ne idho ngasno kendo lor piny. d 13 Bende, noneno Jehova ka nie wi ngasno ka wachone niya: “An e Jehova ma Nyasach Ibrahim kwaru kendo Nyasach Isaka. e Abiro miyi piny ma inindoeno, in kaachiel gi nyikwayi. f 14 Anami nyikwayi obed kaka buru manie piny, g ginibed mang’eny kendo ginilandre yo nyandwat, gi yo milambo, gi yo wuok chieng’, kod yo podho chieng’. Kokalo kuom kothi ogendni duto mag piny biro yudo gueth. h 15 Anabed kodi, anariti kamoro amora ma ibiro dhiye, kendo anaduoki e pinyni. i Ok anaweyi ngang’, kendo anatimni gima asesingoni.” j 16 Eka Jakobo ne ochiewo mowacho niya: “Adier, kara Jehova ni kae to ok ang’eyo.” 17 Luoro nomake mowacho niya: “Kae ka malich manadeni! Nyaka bed ni kae en od Nyasaye k kendo en ranga polo.” l 18 Jakobo nochiewo gokinyi mang’ich moka-

85 wo kidi ma ne otenogo wiyeno mochunge ka siro, kae to oolone mo. a 19 Mi ne ochako kanyo ni Bethel1 kata obedo ni chon ne iluongo taondno ni Luz. b 20 Eka Jakobo nokuong’ore kowacho niya: “A Nyasaye, ka inirita kendo telona e wuodhani, kendo ka inimiya chiemo gi lewni, 21 mi aduog maber e dalawa, eka anang’e ni kuom adier Jehova e Nyasacha. 22 Kendo kidi ma asechungo kaka sironi e ma nobed od Nyasaye. c Bende, anamiyi achiel kuom apar mag gik moko duto ma imiya.” Bang’ mano, Jakobo nodhi nyime gi wuodhe mochopo e piny jo Ugwe. 2 Noneno soko moro e pap ka kwedhe adek mag rombe onindo e dir sokono. Kanyo e ma ne jamni modhoe, kendo ne oum dho sokono gi kidi maduong’. 3 Ka ne kwedhe duto osechokore kanyo, jokwath ne ng’ielo kidino mondo jamni omodhi. Bang’ ka gisemodho, jokwath ne duoko kidino e dho sokono. 4 Jakobo ne openjogi niya: “Owetena, ua kanye?” Ne gidwoke niya: “Wa a Haran.” d 5 Eka nopenjogi niya : “Be ung’eyo Laban e ma nyakwar Nahor?” f Ne gidwoke ni, “Wang’eye.” 6 Jakobo nopenjogi niya: “Odhi nade?” Ne gidwoke niya: “Ongima, kendo echa Rahel g ma nyare biro gi ro-

29

28:19 1 Tiende ni, “Od Nyasaye.”

SULA 28 a Cha 31:13

b Cha 35:6 Jos 16:1, 2

c Cha 35:1

 SULA 29 d Cha 27:42, 43 Tic 7:2

e Cha 24:29

f Cha 24:24 Cha 31:53

g Cha 46:19 Rut 4:11

 Kolam mar 2 a Cha 24:29

b Cha 28:5

c Cha 30:27, 28 Cha 31:7

d Rut 4:11

CHAKRUOK 28:19–29:17 mbe.” 7 To Jakobo nowachoneg i niya : “ Piny pod chon, kendo sa ma iduokoe jamni podi. Migiuru pi kae to utergi kwath.” 8 To ne gidwoke ni, “Ok oyienwa timo kamano. Nyaka warit mondo kueth duto ochokre, eka wang’iel kidi man e dho soko mondo jamni omodhi.” 9 To ka ne pod Jakobo wuoyo kodgi, Rahel nochopo gi jamb wuon-gi nimar en e ma nokwayogi. 10 Ka Jakobo noneno Rahel ka nigi jamb Laban ner mare, nodhi mapiyo mong’ielo kidi manie dho soko mi omiyo jamb Laban pi. 11 Eka Jakobo nonyodho Rahel kae to oyuak matek. 12 Jakobo nonyiso Rahel niya: “An wuod Rebeka nyamin wuonu.” Eka Rahel noringo monyiso wuon-gi wachno. 13 Ka ne Laban a owinjo ni Jakobo wuod nyamin-gi obiro, nodhi piyo mondo oromne. Ne okwake monyodhe kae to okele e dalane. Eka Jakobo nonyiso Laban gik moko duto ma ne otimore. 14 Laban nowachone kama: “Adier, in rembwa.”1 Omiyo, ne odak kode kuom dwe mangima. 15 Laban nowacho ne Jakobo niya: “Ok owinjore itina nono mana nikech in watna. b Omiyo, nyisa gima onego achuli.” c 16 Laban ne nigi nyiri ariyo, nyako maduong’ ne iluongo ni Lea, to matin ne iluongo ni Rahel. d 17 Wenge Lea ne ok 29:14 1 Kata, “In ringra kendo chokega.”

CHAKRUOK 29:18-35 lomb wang’, to Rahel ne en nyako ma jaber kendo ma jachia. 18 Jakobo nohero Rahel, kuom mano nowacho ne Laban niya: “Abiro tiyoni kuom higni abiriyo mondo imiya nyari ma Rahel.” a 19 To Laban nodwoke kama: “Ber ka in e ma amiyigo moloyo chiwe ne ng’at machielo, omiyo dag adaga koda.” 20 Jakobo ne otiyo ne Laban kuom higni abiriyo mondo okend Rahel. b To hignigo ne chalne mana ndalo matin nikech nohero Rahel ahinya. 21 Eka Jakobo nowacho ne Laban niya: “Asetieko ndalo ma ne iketona mondo atini, omiyo koro miya nyari obed chiega.” 22 Kamano Laban noloso nyasi, ma ogwelo ji duto e alworano. 23 To gotieno, Laban nokawo nyare ma Lea mi otere ne Jakobo mondo okende. 24 Bende, Laban nokawo Zilpa jatichne ma nyako ma omiyo Lea mondo obed jatichne. c 25 Kinyne gokinyi, Jakobo nofwenyo ni kara Laban ne omiye Lea to ok Rahel. Omiyo, nopenjo Laban niya: “Ang’o momiyo isetimona kama? Donge ne wawinjore ni atiyoni mondo imiya Rahel, to koro ang’o momiyo iwuonda?” d 26 To Laban nodwoke niya: “Ok watimga kamano thurwa kae, ok nyal kend nyako matin ka pok okend maduong’. 27 Koro rit nyaka itiek juma achiel gi Lea. Bang’ mano, abiro miyi Rahel ka

SULA 29 a Cha 31:41

b Cha 30:26 Hos 12:12

c Cha 16:1, 2 Cha 30:9 Cha 46:18

d Cha 31:7, 42

 Kolam mar 2 a Cha 31:41

b Cha 35:22

c Cha 30:1, 3

d Hos 12:12

e Cha 46:15 Rut 4:11

f Cha 30:22

g Cha 35:22 Cha 37:22 Cha 49:3, 4 Wuo 6:14 1We 5:1

h Cha 30:20 1Sa 1:5, 6 Luk 1:24, 25

i Cha 34:25 Cha 49:5 1We 4:24

86 iyie tiyona kuom higni abiriyo mamoko.” a 28 Jakobo ne oyie gi wachno mi otieko juma achiel gi Lea. Bang’ mano, Laban ne omiye Rahel mondo obed chiege. 29 Kendo Laban nokawo Bilha b jatichne ma nyako mi omiye Rahel mondo obed jatichne. c 30 Kamano, Jakobo nokendo Rahel, to nohero Rahel moloyo Lea. Bang’ mano, notiyo ne Laban kuom higni abiriyo mamoko. d 31 Ka Jehova noneno ni Jakobo ne ok ohero Lea, noguedho Lea mi omako ich, e to Rahel ne ok nyal nyuol. f 32 Omiyo, Lea nomako ich mi onyuolo nyathi ma wuoyi. Ne oluongo wuodeno ni Reuben,1g kendo nowacho niya: “Jehova oseneno chandruokna, h omiyo koro chwora biro hera.” 33 Lea nomako ich kendo mi onyuolo wuoyi, mowacho niya: “Jehova osemiya wuoyi machielo nimar osewinjo kaka chwora ok ohera.” Omiyo, nochako wuoyino ni Simeon.1i 34 Lea nochako omako ich kendo mi onyuolo wuoyi mar adek. Nowacho niya: “Koro chwora biro padore kuoma, nimar asenyuolone yawuoyi adek.” Ne ochake ni Lawi.1j 35 Bang’e, nochako omako ich mi onyuolo wuoyi machielo. Kendo nowacho ni: “Koro abiro pako Jehova.”

j Cha 34:25 Cha 49:5 Wuo 6:16 Kwa 3:12 1We 6:1

29:32 1 Tiende ni, “Ne! En Wuoyi!” 29:33 1 Tiende ni, “Winjo.” 29:34 1 Tiende ni, “Padruok; Makruok.”

87 Omiyo, ne ochake ni Juda.1a Bang’ mano noweyo nyuol. Ka ne Rahel oneno ni pok onyuolo ne Jakobo nyithindo, nyiego nomake gi nyamin-gi mowacho ne Jakobo niya: “Miya nyithindo, nono to abiro tho!” 2 To mirima nomako Jakobo mowacho ne Rahel kama: “Iparo ni an Nyasaye ma osetami nyuolo nyithindo?” 3 Rahel nowachone niya: “Eri Bilha jatichna ma nyako, b kawe onyuolna nyithindo,1 mondo an bende abedie gi nyithindo.” 4 Kamano, Rahel nochiwo Bilha jatichne ma nyako mondo obed chiege, mi Jakobo onindo kode. c 5 Bilha nomako ich, mi onyuolo ne Jakobo wuoyi. 6 Eka Rahel ne owacho niya: “Nyasaye oseng’adona bura maber, nimar osewinjo dwonda mi omiya nyathi ma wuoyi.” Omiyo, ne ochako nyathino ni Dan.1d 7 Bilha ne omako ich kendo, mi onyuolo ne Jakobo wuoyi machielo. 8 Rahel ne owacho niya: “Asepiem matek gi nyamera, kendo aselocho!” Omiyo, ne ochako wuoyino ni Naftali.1e 9 Ka ne Lea oneno ni oseweyo nyuol, ne okawo Zilpa jatichne ma nyako mi omiyo Jakobo mondo obed chiege. f 10 Zilpa bende ne onyuolo ne Jakobo wuoyi.

30

29:35 1 Tiende ni, “Ng’at Mipako; Gima Ipako.” 30:3 1 Hibrania, “mondo inyuolnago nyithindo e chonga.” 30:6 1 Tiende ni, “Ng’ado Bura.” 30:8 1 Tiende ni, “Lweny Masegoyo.”

SULA 29 a Cha 35:23 Cha 37:26 Cha 44:18 Cha 49:8 1We 2:3 Fwe 5:5

 SULA 30 b Cha 29:29

c Cha 35:22

d Cha 35:25 Cha 46:23 Cha 49:16

e Cha 35:25 Cha 46:24 Cha 49:21 Rap 33:23

f Cha 35:26

 Kolam mar 2 a Cha 49:19 Kwa 32:33

b Luk 1:46, 48

c Cha 35:26 Cha 46:17 Cha 49:20 Rap 33:24

d Cha 29:32

e Cha 29:30

CHAKRUOK 30:1-18 11 Eka Lea nowacho ni, “Weche osedhina maber!” Mi nochako nyathino ni Gad.1a 12 Bang’ mano, Zilpa ne onyuolo ne Jakobo wuoyi machielo. 13 Eka Lea ne owacho niya: “Mano doko mor manade! Koro nyiri biro luonga ni ng’at mamor.” b Omiyo, nochake ni Asher.1c 14 E ndalo ma ne ikayo ngano, Reuben d ne odhi e puodho moyudo olembe miluongo ni mandrek mokelogi ne min-gi. Eka Rahel ne onyiso Lea niya: “Miyae moko kuom olembe ma wuodi okeloni.” 15 To Lea ne openje ni, “Iparo ni kawo chwora en gima tin koso? e Koro, idwaro kawo nyaka olemb mandrek mag wuoda bende?” Rahel ne odwoke niya: “Ka imiya mandrekgo, to Jakobo biro nindo kodi otieno ma kawuono.” 16 Omiyo, ka ne Jakobo duogo dala koa e puodho e seche mag odhiambo, Lea nodhi romone, mi owachone niya: “An e ma ibiro nindo koda kawuononi nikech asenyiewi gi mandrek mag wuoda.” Omiyo, otienono Jakobo ne onindo kode. 17 Nyasaye ne owinjo kwayo mar Lea, mi odwoke. Lea ne omako ich, monyuolo ne Jakobo wuoyi mar abich. 18 Eka Lea ne owacho niya: “Nyasaye osechula nikech ne amiyo chwora jatichna.” Kuom mano, ne 30:11 1 Tiende ni, “Gueth.” 30:13 1 Tiende ni, “Mor.”

CHAKRUOK 30:19-35 ochako wuodeno ni Isakar.1a 19 Lea ne omako ich kendo, mi onyuolo ne Jakobo wuoyi mar auchiel. b 20 Eka Lea ne owacho niya: “Nyasaye osemiya chiwo maber, koro chwora biro yie koda c nikech asenyuolone yawuoyi auchiel.” d Omiyo, ne ochako wuodeno ni Zebulun.1e 21 Bang’e, Lea ne onyuolo nyako mochake ni Dina. f 22 Bang’e, Nyasaye ne oparo Rahel, ne odwoko kwayone momako ich.1g 23 Ne onyuolo nyathi ma wuoyi. Eka nowacho niya: “Nyasaye osegolona wichkuot.” h 24 Omiyo, ne ochako wuodeno ni Josef1 i kowacho niya: “Jehova omeda wuoyi machielo.” 25 Ka ne Rahel osenyuolo Josef, Jakobo ne owacho ne Laban niya: “Weya mondo koro adog thurwa. j 26 Miya mondena gi nyithinda mondo adhigo, nimar gin e ma gisemiyo atiyoni gi kinda, kendo in iwuon ing’eyo mano.” k 27 Laban ne odwoke niya: “Koro aseyudo ng’wono e wang’i, bende, aseneno gik ma nyiso ni Jehova Nyasaye osegwedha nikech in.” 28 Nomedo wachone niya: “Nyisa gima onego achuli mondo achuli.” l 29 Jakobo ne odwoke niya: “Ing’eyo kaka asetiyoni, kendo kaka jambi osenyuolore ka ne ari30:18 1 Tiende ni, “Pok.” 30:20 1 Tiende ni, “ObiroYie Koda.” 30:22 1 Hibrania, “Nyasaye ne owinje, mi ogonyo iye.” 30:24 1 Kata, Josifia, ma tiende en “Mad Jah Omedna.”

SULA 30 a Cha 35:23 Cha 46:13 Cha 49:14 Rap 33:18

b Rut 4:11

c Cha 29:32

d Cha 35:23 Cha 46:15 Za 127:3

e Cha 46:14 Cha 49:13 Rap 33:18

f Cha 34:1

g Cha 29:31

h Luk 1:24, 25

i Cha 35:24 Cha 45:4 Rap 33:13 Tic 7:9

j Cha 28:15 Cha 31:13

k Cha 31:41 Hos 12:12

l Cha 31:7

 Kolam mar 2 a Cha 31:38

b Cha 32:9, 10

c Hos 12:12

d Cha 31:7

e Cha 31:8

88 togi. a 30 Ka ne abiro, jambi ne nok, to koro gisemedore ahinya, kendo chakre ne abi Jehova oseguedho yoreni duto. To koro abiro tiyo ne jooda karang’o?” b 31 Laban nopenje ni, “Diher ni achuli ang’o?” Jakobo nodwoke niya: “Ok adwar mondo imiya gimoro amora mak mana gimoro achiel, eka abiro dhi nyime bedo jakwad hi . c 32 Kawuono, wanakal e dier jambi duto. Wanaket tenge rombo moro amora ma nigi madoadoa matindo gi madongo, kod nyayim moro amora ma rabuor,1 kaachiel gi diel moro amora ma dhako ma nigi madoadoa madongo kod matindo. Kendo chakre kawuono, mago e ma nobed chudona. d 33 Bang’e, ibiro neno kaka asebedo ja adiera, e odiechieng’ ma ibiro neno chudona. Ka iyudo kuoma diel moro amora ma dhako ma onge madoadoa matindo gi madongo, kata nyayim moro amora ma ok rabuor, to ibiro kwan mano ka gima okwal.” 34 Laban nodwoke niya: “Mano ber! Wabiro timo mana kaka iwachono.” e 35 E odiechieng’no, Laban noketo tenge nyuogi mokiewo okiewo kendo ma nigi madoadoa madongo, kod diek duto ma mon ma nigi madoadoa matindo gi madongo, kaachiel gi nyiyimbe ma robuoche ma nigi kido ma rachar kuomgi. Ne 30:32 1 Kata, “radier.”

89 omiyo yawuote jamnigo mondo giritgi. 36 Eka Laban ne owuotho wuodh ndalo adek koa ka ma ne Jakobo nitie. To Jakobo ne odong’ ka kwayo jamb Laban ma ne odong’. 37 Eka Jakobo nokawo ludhe moko mag yadh libna ma pod numu, kod lozi gi armon. Ne opoko kuonde moko e korgi mondo igi ma rachar onen. 38 Ne ochungo ludhe ma ne opokogo e mberni ma jamni modhoe mondo jamni ochomgi tir sa ma gimodho, nikech kanyo e ma ne jamni ma chwo luwogie. 39 Kuom mano, ka ne oluw jamnigo e nyim ludhego, ne ginyuolo nyithindo mokiewo okiewo, ma nigi madoadoa matindo gi madongo. 40 Eka Jakobo ne opogo nyiyimbe mi ochomogi ir rombe Laban mokiewo okiewo gi ma robuoche. Kae to ne opogo jambe mondo kik gikikre gi mag Laban. 41 Ka ne jamni motegno dwaro ni mondo oluwgi, Jakobo ne jachungo ludhe ma ne osepoko e mberni ma jamnigo modhoe, mondo oluwgi e nyim ludhego. 42 Kata kamano, ne ok oket ludhego e nyim jamni ma yom yom. Omiyo, jamni ma yom yom ne odong’ ne Laban, to motegno ne obedo mag Jakobo. a 43 Kendo Jakobo nobedo jamoko miwuoro. Ne en gi jamni mang’eny kaachiel gi ngamia kod punde. Bende,

SULA 30 a Cha 31:9

 Kolam mar 2 a Cha 32:5 Cha 36:6, 7

 SULA 31 b Cha 30:33

c Cha 30:27

d Cha 28:15 Cha 32:9 Cha 35:27

e Cha 30:27

f Cha 48:15

g Cha 30:29, 30

h Cha 30:32

CHAKRUOK 30:36–31:10 ne en gi jotich ma nyiri kod ma chwo. a Bang’ kinde, Jakobo ne owinjo ka yawuot Laban wacho niya: “Jakobo osekawo gik wuonwa duto, kendo mwandu ma engo oseyudo mana kuom wuonwa.” b 2 Ka ne Jakobo ong’iyo wang’ Laban, ne ofwenyo ni Laban ok nohere kaka chon. c 3 Bang’e, Jehova nowacho ne Jakobo niya: “Dogi e piny kwereni kendo ir wedeni, d anabed kodi.” 4 Omiyo, Jakobo ne ooro wach mondo oluongne Rahel gi Lea mondo gidhi ka ma ne okwayoe jambe, 5 mi owachonegi niya: “Aseneno ni wuonu tinde ok ohera kaka nohera chon, e to kata kamano, Nyasach wuora osebedo koda. f 6 Ung’eyo kaka asetiyo ne wuonu gi tekona duto. g 7 En to osewuonda mi oloko chudona nyadipar. Kata kamano, Nyasaye pok oweyo mondo ohinya. 8 Ka ne wuonu owacho ni jamni ma nigi madoadoa matindo e ma ne dhi bedo chudona, jamni duto ne onyuolo nyithindo ma kamago. To ka ne owacho ni jamni mokiewo okiewo e ma ne dhi bedo chudona, jamni duto ne onyuolo mana nyithindo ma kamago. h 9 Kuom mano, Nyasaye e ma ne miya jamb wuonu. 10 Chieng’ moro ka ne anindo, ne aleko ni nyuogi mokiewo okiewo, ma nigi madoadoa matindo gi

31

CHAKRUOK 31:11-29 madongo e ma ne luwo jamni ma mon. a 11 Eka malaika mar Nyasaye madier ne oluonga e lek niya: ‘Jakobo!’ Nadwoko ni, ‘Antie.’ 12 Ne owachona kama: ‘Ne ane kaka nyuogi ma luwo jamni gin mokiewo okiewo, ma nigi madoadoa matindo gi madongo, mano en nikech aseneno gik moko duto ma Laban timoni. b 13 An e Nyasaye madier ma nofwenyoreni Bethel c ka ma ne iolo mo e wi siro ma ikuong’orina. d Koro, wuogi ia e pinyni mondo idog thuru.’ ” e 14 Eka Rahel gi Lea ne owachone niya: “Be nitie pok modong’nwa ma wabiro yudo e od wuonwa adier? 15 Donge tinde okwanowa kaka jomoko nono? Nimar oseusowa kendo osechamo mwandu duto ma ne omiye nikech wan. f 16 Mwandu duto ma Nyasaye ogolo kuom wuonwa koro gin magwa kendo mag nyithindwa. g Kuom mano, tim mana kaka Nyasaye osewachoni.” h 17 Eka Jakobo ne oa malo, mi oketo nyithinde kod monde e wi ngamia, i 18 mi nosembo jambe duto, kendo nokawo gigene duto ma nosechoko j Padan-aram mondo odog ir Isaka wuongi e piny Kanaan. k 19 Noyudo Laban odhi ng’ado yie rombe, to ka pod ne en kuno, Rahel ne okwalo terafim1 l mag wuon-gi. m 20 Jakobo bende ne owuok 31:19 1 Terafim ne gin sanamu ma joot ne lamo.

d Cha 20:3

90 ling’ling’ ka Laban Ja-Aram ok ong’eyo. 21 Ne okawo gigene duto mi oringo oa, mi ong’ado Aora,1 a kendo ne omako yo mochomo gode mag Gilead. b 22 E odiechieng’ mar adek ne onyis Laban ni Jakobo ne oseringo. 23 Omiyo, Laban ne okawo owetene1 mi gilawo Jakobo kuom ndalo abiriyo, kendo ne giyude e gode mag Gilead. 24 To Nyasaye ne ofwenyore ne Laban JaAram c e lek gotieno, d mi owachone niya: “Tang’ ahinya gi gima idhi wacho ne Jakobo, obed gima ber kata gima rach.” e 25 Omiyo, Laban ne odhi nyaka e got ma Jakobo ne oguroe hembe, mi en bende oguro hembe kanyo kaachiel gi joge. 26 Laban ne openjo Jakobo niya: “Ang’o momiyo isetimona kama? Isekawo nyiga ma iringogo mana ka jo momak ma itero e tuech! 27 Ang’o momiyo ne ia ling’ling’ ka ok ang’eyo? Dine inyisa ni idwaro dhi, donge dine wakowi gi mor ka wawerni kendo wagoyoni nyatiti gi oyieke? 28 Bende, ne ok imiya thuolo mar nyodho nyikwaya kod nyiga mondo agonegi oriti. Isetimo tim fuwo. 29 An gi teko mar hinyi, en mana ni Nyasach wuonu nyowuoyo koda gotieno monyisa ni, ‘Atang’ ahinya gi gima abiro wachoni, bedni en gima ber kata

e Za 105:15

31:21 1 Tiende ni, Yufrate. 31:23 1 Kata, “wedene.”

SULA 31 a Cha 30:39

b Cha 29:25 Cha 31:39

c Cha 12:8, 9 Cha 35:15

d Cha 28:18, 22

e Cha 35:14 Cha 37:1

f Cha 31:41 Hos 12:12

g Cha 31:1

h Cha 31:3

i Cha 33:13

j Cha 30:42, 43

k Cha 35:27

l Cha 35:2 Jos 24:2

m Cha 31:14

 Kolam mar 2 a Cha 15:18

b Kwa 32:1

c Cha 25:20 Hos 12:12

91 gima rach.’ a 30 Ang’eyo ni ne ia nikech ne igombo neno joodu, to koro ang’o momiyo isekwalo nyisechena?” b 31 Jakobo ne odwoke kama: “Ne aringo nikech ne aluor ni di po ka imaya nyigi. 32 To ng’ato ang’ata ma oyud gi nyisecheni, ibiro negi. Rang giga duto e nyim jowagi, mondo ikaw giri moro amora ma ibiro yudago.” To Jakobo ne kia ni Rahel e ma ne osekwalo nyiseche wuon-gi. 33 Omiyo, Laban ne odhi e hemb Jakobo, gi hemb Lea, kod hembe nyiri ariyo ma jotichka, c to ne ok oyudogi. Ka nowuok e hemb Lea, ne odhi e mar Rahel. 34 To noyudo Rahel osepando terafimgo1 ei kom ma ng’ato betie e wi ngamia, mi obetie. Laban ne omanyo kuonde duto e hemano, to ne ok oyudo nyisechego. 35 Eka Rahel ne owacho ne wuongi niya: “Wuora, kik mirima omaki koda, nimar ok anyal chung’ e nyimi, nikech atuo tuo mon.” d Laban ne omenyo adimba, to ne ok oyudo nyisechenego. e 36 Omiyo, mirima ne omako Jakobo, mi odhawo ne Laban kowachone niya: “Asetimoni richo mane ma omiyo ilawa matek kama? 37 Ero koro isemanyo gigena duto, be nitie giri moro amora ma iyudago? Ka po ni nitie giri miyudo 31:34 1 Terafim ne gin sanamu ma joot ne lamo.

SULA 31 a Cha 31:24

b Cha 31:19 Cha 35:2

c Cha 46:18, 25

d Law 15:19

e Cha 31:19

 Kolam mar 2 a Cha 30:27

b 1Sa 17:34

c Cha 47:9

d Cha 31:7

e Cha 28:13 Cha 31:29

f Cha 31:53

g Cha 31:24

CHAKRUOK 31:30-44 to gole oko e wang’ jogagi kendo e wang’ jogi, mondo ging’ad ni ng’ano man kare. 38 Asedak kodi koro kuom higni 20, to onge rombo kata diendi moro amora mosebuogo, a kendo pok iwinjoe ni nachamo yimbi kata achiel. 39 Ka ne le mag bungu onego jambi moro amora, ne ok akelni ringe mondo anyisi gima otimore, b to ne achulo achula. Ne iketo chik ni nyaka achul jamni moro amora ma okwal, bed ni nokwale godiechieng’ kata gotieno. 40 Ndalogo duto, chieng’ ne chama godiechieng’ to koyo chama gotieno, kendo nindo ne ok teraga. c 41 Kamano e kaka asetiyoni kuom higni 20 ma asedak kodi. Ne atiyoni kuom higni 14 mondo imiya nyigi ariyo, kendo ne akwayoni jambi kuom higni 6 mondo ayud pokna, to ne iloko pokno nyadipar. d 42 Dine koro iseriemba gi lweta nono, ka dine Nyasach Ibrahim, e kendo Nyasaye ma Isaka noluoro f ojwang’a. To oseneno kaka ne atiyo matek kendo kaka ne achandora, mano e momiyo nyoro ne okweri gotieno ni kik itimna gimoro marach.” g 43 Laban ne odwoko Jakobo niya: “Nyirigo gin nyiga kendo nyithindogo gin nyithinda, jamnigo bende gin jamba, gik moko duto ma in-go gin maga gi nyiga. Ang’o ma dimi atimne nyiga kaachiel gi nyithindgi gimoro marach? 44 Koro, we

CHAKRUOK 31:45–32:7 watim singruok kendo singruogno e ma nobed janeno e kindwa kodi.” 45 Omiyo, Jakobo ne ochungo kidi moro kaka siro. a 46 Eka Jakobo nowacho ne joge niya: “Kwanyuru kite!” Ne gikwanyo kite mi gichokogi kanyachiel. Bang’ mano, ne gichiemo but kite ma ne gichokogo. 47 Laban ne ochako nying kanyo ni Jegar-sahadutha,1 to Jakobo ne ochake ni Galeed.2 48 Eka Laban nowacho niya: “Chakre kawuono, kitegi biro bedo janeno e kinda kodi.” Mano e momiyo ne ochak kanyo ni Galeed, b 49 kendo ni Ohinga mar Jarito, nimar nowacho niya: “Ka wasepogore, to Jehova e ma mondo ong’i timbewa. 50 Ka po ni ithago nyiga, kata ka po ni imedo mon moko, kendo onge ng’at ma oneni, to ng’e ni Nyasaye e janeno e kindwa kodi.” 51 Eka Laban nodhi nyime wacho ne Jakobo niya: “Ma eri e pith mar kite, kendo ma e siro ma asechungo e kinda kodi. 52 Pidhni kod sironi mondo obednwa ka joneno c ni ok anakadh pidhni mondo amonji, to in bende ok inikadh pidhni kod sironi mondo imonja. 53 Nyasach Ibrahim d gi Nyasach Nahor e ma mondo ong’ad buchwa.” Bang’e, Jakobo ne okuong’ore e nyim

SULA 31 a Cha 28:18

b Cha 31:22, 23

c Cha 31:44, 45

d Cha 17:1, 7

 Kolam mar 2 a Cha 31:42

b Cha 31:28

c Cha 24:59, 60

d Cha 27:43 Cha 28:2

 SULA 32 e Cha 27:39 Cha 36:8 Rap 2:5 Jos 24:4

f Cha 25:30

g Cha 31:41

h Cha 30:43 Cha 33:11

31:47 1 Jegar-sahadutha en dho Aram ma tiende en “Kite Mobedo ka Joneno.” 2 Galeed en dho Hibrania ma tiende en “Kite Mobedo ka Joneno.”

i Cha 33:1, 2

92 Nyasaye ma Isaka wuon-gi ne oluoro. a 54 Bang’ mano, Jakobo ne oyang’o chiaye moro mi otimogo misango e wi godno. Kendo noluongo joge mondo obi ochiem. Kamano ne gichiemo kaachiel kendo ne ginindo kanyo. 55 Kinyne gokinyi, Laban ne oa malo mi onyodho nyige gi nyikwaye b mi ogoyonegi oriti, kendo ne oguedhogi, c eka ne odok dalane. d Jakobo ne odhi nyime gi wuodhe, kendo malaike mag Nyasaye ne oromo kode. 2 Ka ne Jakobo onenogi, ne owacho niya: “Ma en oganda lweny mar Nyasaye!” Omiyo, ne ochako kanyo ni Mahanaim.1 3 Jakobo ne ooro joote mondo otel nyime ir Esau owadgi ma ne nie piny Seir, e ma bende iluongo ni Edom, f 4 ne ochiko jootego niya: “Magi e weche monego unyis Esau ruodha, ‘Jakobo jatichni owacho niya: “Asedak gi Laban kuom higni mang’eny. g 5 Kendo sani an gi dhok, gi punde, gi rombe, kaachiel gi jotich ma chwo gi ma mon. h Kuom mano, aoroni wach mondo iyie irwaka gi ng’wono.”’” 6 Bang’ kinde, jootego ne oduogo ir Jakobo mi giwachone niya: “Ne waromo gi owadu Esau, kendo en e yo, obiro romoni ka en gi ji 400.” i 7 Ka ne Jakobo owinjo wechego, ne obwok

32

32:2 1 Tiende ni, “Ogendni Ariyo.”

93 kendo chunye ne ochandore ahinya. a Kuom mano, ne opogo joge gi jambe e grube ariyo. 8 Ne owacho niya: “Ka po ni Esau omonjo grup achiel, to grup machielo nyalo tony.” 9 Bang’ mano, Jakobo ne olemo niya: “A Jehova Nyasach Ibrahim kwarwa, kendo Nyasach Isaka wuonwa, in e ma ne iwachona ni, ‘Dogi e piny kwereni, ir wedeni. Anabed kodi.’ b 10 Ok awinjora gi herani kod adierani ma isenyisa. c Ne ang’ado Aora Jordan ka aonge gi gimoro amora mak mana ludha mar wuoth kende, to koro aseduogo ka an gi grube ariyogi. d 11 Omiyo, akwayi ni iresa e e lwet Esau owadwa, nikech aluor ni onyalo monjowa f ma ok odewo mon kod nyithindo. 12 Kendo nisingorina niya: ‘Abiro guedhi ahinya kendo anami kothi obed mang’eny ka kuoyo manie nam ma ok nyal kwan.’” g 13 Jakobo ne obworo kanyo, to kinyne ne oyiero jambe moko mondo okow ne Esau kaka mich. h 14 Ne oyiero: diek ma mon 200, nyuogi 20, rombe ma mon 200, yimbe 20, 15 ngamia 30 kaachiel gi nyithindgi, dhok ma mon 40, ruedhi 10, punde 20 ma mon kod 10 ma chwo. i 16 Ne oketo kueth ka kueth e lwet jotichne kowachonegi niya: “Teluru nyima ka uweyo thuolo e kind kueth gi kueth.” 17 Eka ne

SULA 32 a Cha 27:41 Cha 32:11

b Cha 31:3, 13

c Cha 28:15 Za 100:5

d Cha 28:10 Cha 30:43 Cha 32:7

e Za 34:4

f Cha 27:41

g Cha 28:14 Cha 46:2, 3 Wuo 1:7 Wuo 32:13 Tic 7:17

h Cha 33:10

i Cha 30:43

 Kolam mar 2 a Cha 33:8

b Cha 43:11 1Sa 25:18

c Cha 29:30 Rut 4:11

d Cha 30:3, 9

e Rap 3:16 Jos 12:2 Bur 11:13

f Hos 12:3

g Cha 32:31, 32

CHAKRUOK 32:8-26 owacho ne jatichne ma ne sembo kueth mokwongo niya: “Ka Esau owadwa oromo kodi mopenji niya, ‘In jatich ng’a, kendo idhi kanye? To jamni ma isembogi gin mag ng’a’? 18 To ibiro dwoke kama: “Magi gin mich ma Jakobo jatichni omiyi. a En to obiro bang’wa.” 19 Ne ochiko bende jal ma ne sembo kueth mar ariyo gi mar adek kaachiel gi jo ma ne sembo kueth mamoko niya: “Mago e weche ma onego unyis Esau ka uromo kode. 20 Bende, onego unyise niya: ‘Jakobo jatichni biro bang’wa.’” Jakobo ne owacho e chunye niya: ‘Ka po ni ahoyo chunye gi mich ma asemiyego, b to onyalo nyisa ng’wono ka aromo kode.’ 21 Kamano, jotichnego notelo gi michgo, to en owuon ne obworo kanyo otienono. 22 E otienono, Jakobo ne ochiewo mi owuok gi monde ariyo, c gi jotichne ariyo ma nyiri d kod nyithinde 11, mi gikalo ka ming’adogo aora Jabok. e 23 Ne ong’ado kodgi aorano gi mwandugi duto. 24 Eka Jakobo ne odong’ kende, kendo ng’at moro ne opoye mi ochako kedo kode nyaka piny oru. f 25 Ka ne ng’atno oneno ni ok onyal loyo Jakobo, ne omulo bam Jakobo mi ka ma ne omulono nowil ka pod gikedo. g 26 Eka ng’atno nowachone Jakobo niya: “Weya mondo adhi nikech piny chiegni

CHAKRUOK 32:27–33:13 ru.” To Jakobo nodwoke kama: “Ok abi weyi ka pok iguedha.” a 27 Ng’atno ne openje niya: “Nyingi ng’a?” Ne odwoke ni, “Nyinga Jakobo.” 28 Eka ne owachone niya: “Chakre kawuono, ok bi luongi ni Jakobo to ibiro luongi ni Israel,1b nikech isekedo gi Nyasaye c kaachiel gi ji ma iloyogi. 29 To Jakobo ne okwaye niya: “Nyisa ane nyingi.” Ng’atno ne openje niya: “Ang’o momiyo ipenja nyinga?” d Eka ng’atno ne oguedhe kanyo. 30 Jakobo ne owacho niya: “Aseneno Nyasaye wang’ gi wang’ to pod angima!” e Kuom mano, ne ochako kanyo ni Peniel.1f 31 Jakobo ne okalo Penuel1 ka chieng’ wuok, to ne oling’o nikech bamne ne owil. g 32 Mano e momiyo Jo-Israel ok cham ring’o manie bam nyaka chil kawuono, nikech ng’atcha ne omulo ler manie emb Jakobo. Jakobo ne oting’o wang’e mi oneno Esau ka biro gi ji 400. h Ne opogo nyithinde ne Lea, gi Rahel, kod monde ma jotich ariyoka. i 2 Ne oketo monde ma jotichgo gi nyithindgi nyime, j kae to Lea gi nyithinde noluwogi, k to Rahel l gi Josef e ma noketo chien. 3 En to notelo nyimgi, mi okulore nyadibiriyo kaka nomedo sudo but owadgi.

33

32:28 1 Tiende ni, “Kedo gi Nyasaye” kata “Nyasaye En Jakedo.” 32:30 1 Tiende ni, “Wang’ Nyasaye.” 32:31 1 Kata, “Peniel.”

SULA 32 a Hos 12:4

b Cha 35:10

c Hos 12:3

d Bur 13:17, 18

e Cha 16:7, 13 Bur 6:22 Joh 1:18

f 1Ru 12:25

g Cha 32:25

 SULA 33 h Cha 32:6

i Cha 32:22

j Cha 30:7, 12

k Cha 30:19

l Cha 30:22-24

 Kolam mar 2 a Cha 32:22 Za 127:3

b Cha 33:2

c Cha 32:16

d Cha 32:4, 5

e Cha 36:6, 7

f Cha 32:11, 20

g Cha 32:13-15

h Cha 30:43

94 4 Esau ne oringo ka dhi romone, kendo ne okwake, monyodhe, mi giywak giduto. 5 Ka Esau ne oting’o wang’e mi oneno mine gi nyithindo, ne openjo Jakobo niya: “Magi ng’a gini man kodigi?” Jakobo ne odwoke niya: “Magi nyithindo ma Nyasaye osemiya nikech ng’wonone.” a 6 Eka monde ma jotichgo ne osudo nyime gi nyithindgi mi gikulore. 7 Lea gi nyithinde bende ne osudo nyime mi gikulore. Eka Josef gi Rahel bende ne osudo nyime mi gikulore. b 8 Esau ne openjo Jakobo niya: “Ang’o momiyo ioro jotichni mondo okelna mich?” c Jakobo ne odwoke niya: “Ne aorogi mondo ayud ng’wono e wang’i.” d 9 Eka Esau ne owachone niya: “An gi gik mang’eny ahinya owadwa, e omiyo dong’ adong’a gi magi.” 10 Jakobo ne odwoke kama: “Ka aseyudo ng’wono e wang’i, to kik itamri kawo mich ma amiyigo. Iserwaka gi ng’wono, kendo ka aneno wang’i to chalona mana ka gima aneno wang’ Nyasaye. f 11 Kuom mano, yie ikaw mich ma asemiyi g nimar Nyasaye oseguedha, kendo osemiya gik moko duto ma adwaro.” h Jakobo ne ochune, mi okawo gik ma nomiyego. 12 Bang’ mano, Esau ne onyiso Jakobo niya: “Waikreuru wadhi. An to we atelnu.” 13 Jakobo ne odwoke niya: “Yaye ruodha, ing’eyo

95 kaka nyithindogi pod tindo, a kendo an gi jamni ma dhodho nyithindgi. Ka osembgi matek kata mana kuom odiechieng’ achiel, to giduto gibiro tho. 14 Omiyo ruodha, akwayi ni in itel atela. An to abiro luwi mos mos gi nyithindo kod jamni nyaka achop iri Seir.” b 15 Esau nowachone niya: “Kiyie, to we amiyi joga moko owuoth kodi.” To Jakobo nodwoke kama: “Onge tiende timo kamano ruodha, ng’wono ma isenyisa oromo aroma.” 16 Kendo chieng’no e ma Esau nodok Seir. 17 Jakobo to nodhi nyaka Sukoth c mi ogero ode kuno kendo ne ogero abilni ne jambe. Mano e momiyo ne ochako kanyo ni Sukoth.1 18 Ka ne Jakobo osea Padan-aram, d ne ochopo maber e taon mar Shekem e manie piny Kanaan f mi noguro hembe machiegni gi taondno. 19 Eka ne ong’iewo lowo kuom yawuot Hamor, ma wuon Shekem. Ne ong’iewo lobno gi fedha ma romo 100 kendo kanyo e ma ne oguroe hembe. g 20 Ne ogero kendo mar misango kanyo mochako kendono ni Nyasaye, tiende ni Nyasach Israel. h Koro, Dina nyar Jakobo ma ne Lea i onyuolo ne ohero dhi limo nyi pinyno. j 2 Chieng’ moro Shekem ne oneno Dina, mi nokawe monindo kode gi-

34

33:17 1 Tiende ni, “Abilni; Kul; Kiche.”

SULA 33 a Cha 31:17

b Cha 32:3

c Jos 13:24, 27 1Ru 7:46

d Cha 25:20 Cha 28:6

e Jos 24:1

f Cha 10:19 Cha 12:6

g Jos 24:32 Tic 7:15, 16

h Cha 35:1, 7

 SULA 34 i Cha 30:19, 21 Cha 46:15

j Cha 26:34, 35 Cha 27:46

 Kolam mar 2 a Rap 7:1 1We 1:13-15

b Cha 33:18, 19

c 2Sa 13:22

d Hib 13:4

e Cha 24:2, 3

f Cha 24:53 Hos 3:2

CHAKRUOK 33:14–34:12 thuon. Shekem ne en wuod Hamor ma Ja-Hivi a ma ne en jaduong’ pinyno. 3 Shekem ne ohero Dina ahinya. Ne otemo lombo chuny Dina gi weche mamit. 4 Bang’e, Shekem ne okwayo Hamor b wuon-gi niya: “Dhi inyuomna nyakoni.” 5 Ka ne Jakobo owinjo ni ne osemi nyare wich-kuot kamano, ne oling’ aling’a gi wachno, nikech ne oyudo yawuote odhi kwath. 6 Bang’e, Hamor wuon Shekem ne obiro wuoyo gi Jakobo. 7 To yawuot Jakobo ne owinjo wachno mi ne giduogo mapiyo. Igi ne owang’ ahinya nikech Shekem nosekuodo wi Israel ka nonindo gi nyar Jakobo, c kendo mano ne en gima rach ahinya. d 8 Hamor ne owachonegi niya: “Shekem wuoda ohero nyaru ahinya. Kuom mano, akwayou ni umiyego obed chiege. 9 Kendo uyienwa nyuomo nyiu, to wan bende wanamiu nyiwa mondo unyuom. e 10 Unyalo dak kamoro amora ma udwaro e pinywani, bende, unyalo timo ohala e pinywani.” 11 Bang’e, Shekem ne owacho ne wuon Dina gi owete Dina niya: “Timnauru gima akwayouno, kendo anamiu gimoro amora mudwaro. 12 Nyisauru gimoro amora mudwaro, kata mich monego achiw mondo anyuom Dina. f Abiro miyou gimoro amora mudwaro kuyiena mondo anyuome.”

CHAKRUOK 34:13-31 13 To yawuot Jakobo ne owuondo Shekem gi Hamor wuon-gi, nikech Shekem ne osekuodo wi Dina nyamingi. 14 Ne ginyisogi niya: “Ok wanyal yie mondo ng’at ma pok oter nyangu okend nyaminwa. a Mano biro kelonwa wich-kuot maduong’ ahinya. 15 Wanyalo miyou nyaminwa mana ka uyie tero jou ma chwo duto nyangu mondo ubed kaka wan. b 16 Eka wanamiu nyiwa, kendo wan bende wanakend nyiu mondo wadag kaka oganda achiel. 17 To ka udagi ni ok teru nyangu, wabiro kawo nyaminwano.” 18 Wechego ne omoro Hamor c gi Shekem wuode. d 19 Kuom mano, Shekem ne ok odeko timo wachno e nikech ne ohero nyar Jakobo ahinya. Shekem e ma ne omi luor moloyo ji duto e dalagi. 20 Omiyo, Hamor gi Shekem wuode ne odhi e dho ranga dala, f mi giwuoyo gi jo dalano ka giwacho niya: 21 “Jogi diher dak kodwa gi kuwe. Wawegiuru gidag kodwa e pinywaka, kendo gitim ohala, nimar pinywa lach kendo onyalo romowa waduto. Bende, wabiro nyuomo nyigi, to gin bende gibiro nyuomo nyiwa. g 22 To mondo gitim kamano, gimoro achiel kende e ma nyaka watim mondo wadag kaka oganda achiel kodgi, nyaka water jowa ma chwo duto nyangu mana kaka gin bende gitimoga. h 23 Ka wayie timo

SULA 34 a Cha 17:9, 12

b Cha 17:10

c Cha 33:18, 19

d Cha 34:2

e Cha 34:15

f Zek 8:16

g Cha 34:8, 9

h Cha 17:11

 Kolam mar 2 a Cha 46:15

b Cha 49:5-7

c Cha 34:2

d Cha 49:5

96 kamano, donge mwandugi kaachiel gi jambgi duto nobed mekwa, koso? Omiyo, wayieuru mondo gidag kodwa.” 24 Ji duto ma ne kadho e dho ranga dalano ne oyie gi gima Hamor gi Shekem wuode nowachonegi. Omiyo, jo ma chwo duto ne oter nyangu. 25 Kata kamano, e odiechieng’ mar adek, ka pod chwogo ne nigi rem ahinya, owete Dina ma Simeon gi Lawi a ne okawo liganglagi mi gidonjo e dalano apoya, kendo ne ginego chwo duto kuno. b 26 Ne ginego Hamor gi Shekem wuode, mi gigolo Dina e od Shekem kendo ne gia kode. 27 Yawuot Jakobo mamoko ne obiro moyako gige jo ma noneggo, nikech ne gisemiyo nyamin-gi wich-kuot. c 28 Ne giyako rombe, dhok, g i punde, kod g ik moko duto ma ne nie dalano kod ma ne nie pap. 29 Ne gikawo gigegi duto kaachiel gi mondegi gi nyithindgi gi gik moko duto ma ne nie utegi. 30 Jakobo ne owacho ne Simeon gi Lawi d niya: “Usekelona chandruok maduong’ nimar usemiyo koro ang’we marach ne Jo-Kanaan gi Jo-Perizi ma odak e pinyni. An mana gi ji manok ahinya, omiyo, ka jopinyni oriwona, to gibiro tieka kaachiel gi jooda duto.” 31 To ne gidwoko niya: “Ok wanyal yie mondo ng’ato otim ne nyaminwa anjawo ka jachode kamano.”

97

35

Bang’ mano, Nyasaye ne owacho ne Jakobo niya: “Wuogi idhi Bethel, a mondo idag kuno, kendo iger ne Nyasaye madier kendo mar misango kuno. En e Nyasaye ma ne ofwenyoreni kinde ma ne iringo Esau owadu.” b 2 Kuom mano, Jakobo ne owacho ne joode, kaachiel gi jo ma ne ni kode niya: “Goluru nyiseche duto ma un-go, c upwodhru, kendo ulok lepu , 3 mondo wawuog wadhi Bethel. Abiro gero ne Nyasaye madier kendo mar misango kuno. En e Nyasaye ma ne okonya kinde ma ne achandora, kendo osebedo koda kuonde duto ma asedhiye.” d 4 Omiyo, ne gimiyo Jakobo nyiseche duto ma ne gingo kod stadi ma ne girwako e itgi, mi noyikogi1 e tiend yath moro ma ne ni machiegni gi Shekem. 5 Ka ne Jakobo gi yawuote owuok, Nyasaye nomiyo jo ma nodak e taonde manie pinyno obedo maluor, mi ne ok gilawo yawuot Jakobo. 6 Jakobo ne odhi gi joge duto nyaka Luz, e e piny Kanaan. Luz bende iluongo ni Bethel. 7 Ne ogero kendo mar misango kuno, mochako kanyo ni El-bethel,1 nikech Nyasaye ne ofwenyorene kanyo ka ne oringo owadgi. f 8 Bang’e, Debora g japit Rebeka ne otho mi 35:4 1 Kata, “nopandogi.” 35:7 1 Tiende ni, “Nyasach Bethel.”

SULA 35 a Cha 28:19 Cha 31:13

b Cha 27:42-44

c Cha 31:19 Rap 5:7 Jos 23:7 1Ko 10:14

d Cha 28:13, 15 Cha 31:42

e Cha 28:19

f Cha 28:20-22

g Cha 24:59

 Kolam mar 2 a Cha 25:26 Cha 27:36

b Cha 32:28

c Cha 17:1 Wuo 6:3 Fwe 15:3

d Cha 48:3, 4

e Cha 17:5, 6 Joh 12:13

f Cha 15:18 Rap 34:4

g Cha 28:18

h Cha 28:19

CHAKRUOK 35:1-17 noyike e tiend yath moro miluongo ni mwaloni1 ma ne ni machiegni gi Bethel. Kendo, ne ochako yadhno ni Alon-bakuth.2 9 Nyasaye ne ofwenyore kendo ne Jakobo ka oduogo koa Padan-aram, mi oguedhe. 10 Nyasaye ne owachone niya: “Nyingi en Jakobo, a to chakre kawuono ok noluongi ni Jakobo, to ibiro luongi ni Israel.” Omiyo, ne ochako luonge ni Israel. b 11 Nyasaye nomedo wachone niya: “An e Nyasaye Manyalo Duto. c Nyuol nyithindo mang’eny mondo ibed oganda maduong’. Nibed gi nyikwayo mathoth mi ginibed ogendni mang’eny, d kendo ruodhi bende biro a kuomi. e 12 Piny ma ne amiyo Ibrahim gi Isaka, e ma in bende anamiyi gi nyikwayi.” f 13 Eka Nyasaye ne oidho malo mi oweye ka ma ne osewuoyoe kodeno. 14 Jakobo ne ochungo siro mar kite kanyo, mi ogolo chiwo miolo, kendo ne oolo mo e wi sirono. g 15 Jakobo noluongo ka ma Nyasaye nowuoyoe kodeno ni Bethel. h 16 Ne giwuok Bethel to ka ne pod gin ka ma ochwalore gi Efratha, muoch nochako kayo Rahel, mi nosandore ahinya. 17 To ka muoch ma ne kaye omedore, jacholo nojiwe niya: “Kik iluor, idhi nyuolo 35:8 1 Ma en yath miluongo ni oak e dho Kisungu. 2 Tiende ni, “Yath Miywakie.”

CHAKRUOK 35:18–36:10 wuoyi machielo.” a 18 Koro ka ne much Rahel rumo (nikech ne ochiegni tho), ne ochako nyathino ni Benoni,1 to wuon nyathi ne ochake ni Benjamin.2b 19 Rahel ne otho, kendo ne oyike e yo ma dhi Efratha, ma bende iluongo ni Bethlehem. c 20 Jakobo ne ochungo siro moro e wi liend Rahel, kendo sirono iluongo ni siro mar liend Rahel nyaka chil kawuono. 21 Bang’ mano, Israel ne odhi nyime gi wuodhe mi oguro hembe ka osekalo ohinga mar Eder. 22 Chieng’ moro ka ne pod Israel odak e pinyno, ne owinjo ni wuode ma Reuben nonindo gi Bilha ma ne en achiel kuom mondene. d Jakobo ne nigi yawuoyi 12. 23 Yawuot Lea ne gin Reuben, e wuod Jakobo ma kayo, eka Simeon, Lawi, Juda, Isakar, kod Zebulun. 24 Yawuot Rahel to ne gin Josef gi Benjamin. 25 Yawuot Bilha ma ne en jatich Rahel ne gin Dan gi Naftali. 26 To yawuot Zilpa jatich Lea ne gin Gad gi Asher. Mago e yawuot Jakobo ma ne onyuolo Padan-aram. 27 Gikone Jakobo ne odhi ir Isaka wuon-gi ma ne oyudo odak Mamre, f but Kiriath-arba ma bende iluongo ni Hebron. Ibrahim gi Isaka bende ne osedak kuno kaka welo. g 28 Isa35:18 1 Tiende ni, “Wuoyi ma Ayudo e Chandruok.” 2 Tiende ni, “Wuoyi Man e Bat Korachwich.”

SULA 35 a Cha 30:22-24 b Cha 46:21 Cha 49:27 Rap 33:12

c Cha 48:7 Mik 5:2 Mat 2:6

d Cha 49:3, 4 1We 5:1

e Cha 49:3 f Cha 31:17, 18 g Cha 15:13 Hib 11:9

 Kolam mar 2 a Cha 25:20, 26 b Cha 49:30, 31

 SULA 36 c Cha 25:30 Eze 25:12, 13 Rum 9:13

d Cha 36:10 e Cha 26:34 f Cha 36:18 g Cha 36:17 h Cha 25:13 Cha 28:9

i 1We 1:35 j Cha 33:9 k Cha 27:39 Cha 32:3

l Cha 25:30 m Cha 14:6 Rap 2:5

n Rap 2:12

98 ka ne otho ka ojahigni 180. a 29 Kamano, Isaka ne otho mi ne oyike kaka noyik kwerene. Ne otho koti kendo hike noseniang’ ahinya. Yawuote ma Esau gi Jakobo e ma ne oyike. b Magi e tienge Esau, ma bende iluongo ni Edom. c 2 Esau ne okendo Nyi-Kanaan ma nyingegi Ada d nyar Elon ma Ja-Hiti, e kod Oholibama f nyar Ana ma nyakwar Zibeon Ja-Hivi, 3 kaachiel gi Basemath g nyar Ishmael, ma nyamin Nebayoth. h 4 Ada ne onyuolo ne Esau Elifaz, to Basemath ne onyuolone Reuel. 5 Oholibama to ne onyuolo Jeush, Jalam, kod Kora. i Mago e yawuot Esau ma ne onyuolo e piny Kanaan. 6 Esau ne okawo monde, yawuote, nyige, gi joode duto, kaachiel gi jambe duto, kod mwandune duto ma ne oseyudo j e piny Kanaan, mi nodar modhi dak e piny mabor gi ka ma Jakobo nodakie. k 7 Ne odar nikech ka ma ne gidakie gi Jakobo kaka jodak ne ok nyal romogi, nimar giduto ne gin gi jamni mang’eny ahinya. 8 Omiyo, Esau ma bende iluongo ni Edom, l ne odar modhi dak Seir m e piny motimo gode. 9 Magi e tienge Esau kwar Jo-Edom ma ne odak Seir e piny motimo gode. n 10 Chi Esau ma nyinge Ada ne onyuolo Elifaz,

36

99 to chiege ma Basemath ne onyuolo Reuel. a 11 Yawuot Elifaz ne gin Teman, b Omar, Zefo, Gatam, kod Kenaz. c 12 Elifaz ne nigi dhako machielo ma nyinge Timna ma nonyuolone Amalek. d Mago e nyikwa Ada chi Esau. 13 Reuel to nonyuolo Nahath, Zera, Shama, kod Miza. Mago e nyikwa Basemath e chi Esau. 14 To chi Esau ma nyinge Oholibama nyar Ana ma nyakwar Zibeon, ne onyuolo Jeush, Jalam, kod Kora. 15 Magi e jodong joka Esau: f Elifaz wuod Esau makayo ne onyuolo Jaduong’ Teman, Jaduong’ Omar, Jaduong’ Zefo, kod Jaduong’ Kenaz, g 16 Jaduong’ Kora, Jaduong’ Gatam, kod Jaduong’ Amalek. Mago e yawuot Elifaz h ma nobedo jodongo e piny Edom. Jodongogo duto ne gin nyikwa Ada. 17 To Reuel wuod Esau ne onyuolo Jaduong’ Nahath, Jaduong’ Zera, Jaduong’ Shama, Jaduong’ Miza. Mago e yawuot Reuel ma nobedo jodongo e piny Edom. i Jodongogo duto ne gin nyikwa Basemath chi Esau. 18 Chi Esau ma nyinge Oholibama to ne onyuolo Jaduong’ Jeush, Jaduong’ Jalam, kod Jaduong’ Kora. Mago e jodongo ma chi Esau ma nyinge Oholibama nyar Ana ne onyuolo.

SULA 36 a 1We 1:35

b Cha 36:34

c Cha 36:40, 42 1We 1:36

d Wuo 17:8 Kwa 13:29 Kwa 24:20 Rap 25:19 1Sa 15:8 1Sa 30:1

e Cha 26:34

f Wuo 15:15

g 1We 1:53, 54

h 1We 1:36

i Kwa 20:23 1Ru 9:26

 Kolam mar 2 a Cha 25:30 Cha 32:3

b Cha 14:6 Rap 2:12, 22

c 1We 1:40

d 1We 1:38

e 1We 1:39

f Cha 36:2

g 1We 1:41

h 1We 1:42

i 1We 1:38

j Kwa 20:14

k Rap 17:14, 15 1Sa 10:19 1We 1:43-50

CHAKRUOK 36:11-32 19 Mago e yawuot Esau ma bende iluongo ni Edom, a kaachiel gi jodonggi. 20 Magi e yawuot Seir JaHori ma ne okwongo dak e pinyno: b Lotan, Shobal, Zibeon, Ana, c 21 Dishon, Ezer, kod Dishan. d Mago e yawuot Seir ma nobedo jodong Jo-Hori e piny Edom. 22 Yawuot Lotan ne gin Hori kod Hemam, kendo nyamin Lotan ne iluongo ni Timna. e 23 Yawuot Shobal ne gin Alvan, Manahath, Ebal, Shefo, kod Onam. 24 Yawuot Zibeon f ne gin Aia kod Ana. Ana e ma noyudo sokni ma golo pi maliet e thim ka noyudo okwayo punde Zibeon wuon-gi. 25 Nyithind Ana ne gin Dishon kod Oholibama ma nyare. 26 Yawuot Dishon ne gin Hemdan, Eshban, Ithran, kod Keran. g 27 Yawuot Ezer ne gin Bilhan, Zaavan, kod Akan. 28 Yawuot Dishan ne gin Uz kod Aran. h 29 Magi e jodong Jo-Hori: Jaduong’ Lotan, Jaduong’ Shobal, Jaduong’ Zibeon, Ja d u o n g ’ A n a , 3 0 Ja duong’ Dishon, Jaduong’ Ezer, kod Jaduong’ Dishan. i Mago e jodong Jo-Hori ma nodak e piny Seir kaluwore gi dhoutegi. 31 Koro, magi e ruodhi ma nolocho e piny Edom j ka ne Jo-Israel pok ochako bedo gi ruodhi. k 32 Bela

CHAKRUOK 36:33–37:10 wuod Beor ne en ruoth e piny Edom, kendo nying dalane ne iluongo ni Dinhaba. 33 Ka ne Bela otho, Jobab wuod Zera ma Ja-Bozra nochako locho kare. 34 Ka ne Jobab otho, Husham ma wuok e piny Jo-Teman ne ochako locho kare. 35 Ka ne Husham otho, Hadad wuod Bedad nochako locho kare. Hadad e ma noloyo JoMidian a e piny Moab, kendo dalane ne iluongo ni Avith. 36 Ka ne Hadad otho, Samla ma Ja-Masreka ne ochako locho kare. 37 Ka ne Samla otho, Shaul Ja-Rehoboth ma ne ni but Aora ne ochako locho kare. 38 Ka ne Shaul otho, Baal-hanan wuod Akbor ne ochako locho kare. 39 Ka ne Baalhanan otho, Hadar ne ochako locho kare. Dalane ne iluongo ni Pai, to chiege ne iluongo ni Mehetabel nyar Matred, ma nyar Mezahab. 40 Magi e jodong joka Esau kaluwore gi nyingegi, dhoutegi kod gwengegi: Jaduong’ Timna, Jaduong’ Alva, Jaduong’ Jetheth, b 41 Jaduong’ Oholibama, Jaduong’ Ela, Jaduong’ Pinon, 42 Jaduong’ Kenaz, Jaduong’ Teman, Jaduong’ Mibzar, 43 Jaduong’ Magdiel, kod Jaduong’ Iram. Jogo e ma ne gin jodong Edom e gwenge ma ne gidakie. c Esau e kwar Jo-Edom. d Jakobo nodhi nyime dak e piny Kanaan, ka ma wuon-gi nosedakie kaka wendo. e

37

SULA 36 a Cha 25:1, 2 Wuo 2:15 Kwa 31:2

b 1We 1:51-54

c Rap 2:5

d Cha 25:30 Cha 36:8

 SULA 37 e Cha 23:3, 4 Cha 28:1, 4 Hib 11:8, 9

 Kolam mar 2 a Cha 30:25 Cha 46:19

b Cha 47:3

c Cha 35:25 Cha 35:26

d 1We 2:1, 2

e Cha 37:19

f Cha 42:6, 9

g Cha 45:8 Cha 49:26

h Cha 44:14 Cha 45:9

100 2 Ma e sigand Jakobo. Ka ne Josef a en rawera ma jahigni 17, nodhi kwath b gi owetene ma yawuot Bilha gi Zilpa c mond wuon-gi. Kendo Josef ne onyiso wuongi gik maricho ma owetenego ne otimo. 3 Israel ne ohero Josef moloyo yawuote mamoko duto, d nikech ne onyuole koseti, omiyo, ne otwang’one kandho maber ahinya. 4 To ka ne owetene mamoko oneno ni wuongi nohero Josef moloyo giduto, ne gisin kode kendo ne ok giwuo kode e yo maber. 5 Chieng’ moro Josef ne oleko lek moro, to ka ne onyiso owetene lekno e ne g imedo mana sin kode. 6 Josef ne owachonegi niya: “Winjieuru kaka naleko. 7 Naleko ni wan e puodho waduto ka watueyo ngano, kendo wich ma ne atueyo ne oa malo mochung’ tir, to wiye ma ne utueyo ne olworo marano, mi gikulorene.” f 8 Owetene ne openje niya: “Iparo ni chieng’ moro inibed ruodhwa mondo iloch e wiwa?” g Omiyo, ne gimedo sin kode moloyo nikech lek ma nolekono. 9 Bang’e, Josef ne ochako oleko lek machielo, mi owacho ne owetene niya: “Ne achako aleko lek machielo. E lekno, wang’ chieng’, dwe, kod sulwe 11 ne kulorena.” h 10 Eka ne onyiso wuon-gi kod owetene wach lekno, wuon-gi

101 ne okwere ka wachone niya: “Tiend leknino en ang’o? Iparo ni wan kaachiel gi minu kod oweteni wabiro kuloreni?” 11 Owetene ne obedo gi nyiego kode, a kata kamano, wuon-gi to nosiko ka paro wachno. 12 Owete Josef ne odhi kwayo jamb wuon-gi machiegni gi Shekem. b 13 Eka Israel ne owachone Josef niya: “Donge, oweteni kwayo jamni machiegni gi Shekem, koso? We mondo aori irgi.” Josef ne odwoke niya: “Onge wach, inyalo ora!” 14 Wuon-gi nowachone niya: “Dhi ine ane ka be oweteni kaachiel gi jamni dhi maber, mondo idwokna wach.” Omiyo, Josef noa e hoho mar Hebron ka ma ne gidakie, c mi owuotho kochomo Shekem. 15 To ng’at moro ne oromo gi Josef ka wuotho awuotha e thim, mi nopenje niya: “Imanyo ang’o?” 16 Josef ne odwoke niya: “Amanyo owetena. Be ding’e ka ma gikwayoe jamni?” 17 Ng’atno ne owachone niya: “Gisea kae, to ne awinjo ka giwacho ni gidhi Dothan.” Kuom mano, Josef ne oluwo owetene mi oyudogi Dothan. 18 To owete Josef nonene kobiro gi ku mabor, kendo ka ne pok ochopo irgi ne gichako chano kaka gid hi nege. 19 Ne g iwacho e kindgi niya: “Neuru! Jalekcha biro! d 20 Wanegeuru kendo wawite e bugo

SULA 37 a Tic 7:9

b Cha 33:18

c Cha 23:19 Cha 35:27

d Cha 37:5

 Kolam mar 2 a Cha 49:3

b Cha 9:5 Wuo 20:13

c Cha 4:8, 10 Cha 42:22

d Cha 42:21

e Cha 37:3

f Cha 25:12

g Cha 43:11

h Cha 4:8, 10

i Tic 7:9

j Cha 25:1, 2

k Cha 40:15 Cha 45:4 Za 105:17

CHAKRUOK 37:11-28 moro man kae, kae to wadhi wawach ni ondiek moro e monege, mondo wane gima biro timore gi leknego.” 21 Reuben a nowinjo ka giwacho kamano, motemo reso Josef e lwetgi, kowachonegi niya: “Kik wanegeuru.” b 22 Ne omedo nyisogi niya: “Kik uchuer remo. c Witeuru e bugo manie thim kae, to kik uhinye.” d Ne owachonegi kamano, nikech ne odwaro ni oduog ogole bang’e mondo oduoke ir wuon-gi. 23 Mapiyo bang’ ka Josef nochopo ir owetene, ne gilonyo kandhone mabercha ma noyudo orwako, e 24 mi giwite e bugo moro. To bugono ne onge gi pi e iye. 25 Ne gibet piny mondo gichiem, eka ne gineno oganda mar Jo-Ishmael f koa Gilead ka gidhi Misri. Kendo ngamiagi noting’o ubani marateng’, mor balsam, kod pot yien ma nigi gam. g 26 Juda ne openjo owetene niya: “Ere ohala mwabiro yudo ka wanego owadwa, kae to wapando gima watimono? h 27 Kar timo mano, to wauseuru i ne Jo-Ishmaelgi, to kik wahinye nikech en owadwa kendo en rembwa.” Mi owetenego ne oyie gi wachno. 28 Omiyo, ka ne jo ohala ma Jo-Midiango j kalo kanyo, ne gigolo Josef e bugono mi giuse ne JoIshmaelgo kuom fedha ma romo 20. k Eka jogo ne otero Josef Misri.

CHAKRUOK 37:29–38:12 29 Bang’e, ka ne Reuben odok e bugono moyudo ka Josef onge kanyo, ne oyiecho lepe. 30 Ne odhi nyaka ka ma owetene ne nitie, mi owachonegi niya: “Nyathicha onge e bugono! Abiro timo nang’o yawa?” 31 Owete Josef ne onego nyuok, mi ginyumo kandho mar Josef e remb nyuogno. 32 Eka ne gikowo ne wuon-gi kandhono ka giwacho niya: “Ne ane gima waseyudo! Range ane ka dobed mar wuodi.” a 33 Jakobo ne onono lawno, mowacho niya: “Adier, mae en kandho mar wuoda! Nyaka bed ni ondiek moro nonego Josef, mokidhe matindo tindo.” 34 Eka Jakobo ne oyiecho lepe, mi otueyo law gunia e nungone. Kendo ne oywago wuode kuom ndalo mang’eny. 35 Yawuote gi nyige duto ne otemo hoyo chunye, to ne odagi hore kowacho niya: “Abiro ywago wuoda nyaka chieng’ adhi e Liel!”1b Jakobo nodhi nyime ywago wuode kuom ndalo mang’eny. 36 Jo-Midian ne otero Josef e piny Misri mi giuse ne Potifar ma ne en achiel kuom jodong Farao, c kendo jatend jorit Farao. d E kindego, Juda ne oweyo owetene mi odhi dak machiegni gi Hira Ja-Adulam. 2 To kuno ne oyudo nyar Shua ma Ja-Ka-

38

37:35 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 37 a Cha 37:3

b Cha 42:38 Cha 44:29 Za 89:48 Ekl 9:10 Hos 13:14 Tic 2:27 Fwe 20:13

c Cha 39:1

d Cha 40:2, 3

 Kolam mar 2  SULA 38 a Cha 24:2, 3 Cha 28:1

b Kwa 26:19

c Jos 19:29, 31

d Mat 1:3

e Rap 25:5, 6 Mat 22:24

f Rut 4:6

g Rap 25:7, 9

h 1We 2:3

i Kwa 26:19

j Cha 38:2

k Cha 38:1

102 naan, a mi okawe mokende. 3 Nyakono nomako ich monyuolo wuoyi, mochake ni Er. b 4 Ne ochako omako ich mi onyuolo wuoyi machielo, mochake ni Onan. 5 Ne omako ich kendo mi onyuolo wuoyi mar adek, mi ochake ni Shela. Wuoyino ne onyuol ka noyudo en1 Akzib. c 6 Bang’ kinde, Juda ne onyuomo ne Er wuode makayo nyako ma nyinge Tamar. d 7 To timbe Er ne richo e wang’ Jehova, omiyo, Jehova ne onege. 8 Kuom mano, Juda ne owacho ne Onan niya: “Kend chi owadu mondo inyuol ne owadu nyithindo.” e 9 To Onan nong’eyo ni nyithindogo ne ok dhi bedo mage. f Omiyo, kinde duto ma ne onindo gi chi owadgino, ne oolo nyote piny mondo kik onyuol ne owadgi nyathi. g 10 To timno ne rach e wang’ Jehova, omiyo, en bende Nyasaye ne onege. h 11 Eka Juda ne owacho ne Tamar niya: “Dog dalau mondo idag ka chi liel nyaka Shela wuoda obed maduong’.” Juda ne owacho kamano nikech ne oluor ni Shela wuode bende nyalo tho kaka owetene. i Kuom mano, Tamar ne odok e dalagi. 12 Bang’ kinde moko, nyar Shua j ma chi Juda ne otho. To bang’ ka Juda noseywago chiege, ne owuok gi Hira Ja-Adulam k osiep38:5 1 Tiende ni, Juda.

103 ne mi gidhi nyaka Timna a ka ma jotichne ne ng’adoe yie rombe. 13 Ne onyis Tamar niya: “Ero, Juda ma wuon chwori dhi Timna ng’ado yie rombege.” 14 Tamar ne olonyo lepe mag chi liel, mi oumo wang’e gi nanga, eka ne odhi mobet e dho ranga Enaim, manie yo ma dhi Timna. Notimo kamano nimar ne oneno ni Shela nosebedo maduong’ to pok nomiyego mondo okende. b 15 Ka ne Juda onene, ne oparo ni en jachode, nikech noyudo Tamar oumo wang’e. 16 Juda nodhi ire e bath ndara ka ma nobetie, mowachone niya: “Asayi, yiena anind kodi.” Juda ne ok ofwenyo ni mano ne chi wuode. c Tamar ne openje niya: “Ibiro miya ang’o kinindo koda?” 17 Juda nodwoko niya: “Abiro oroni nyadienda moro.” Tamar ne openje niya: “Ibiro weyona ang’o mondo amak ka pok ioro nyadiendino?” 18 Juda ne openje gima ne odwaro mondo osingne, mi nodwoko niya: “Miya tere mari, d gi tondi, kaachiel gi ludhino.” Juda ne omiye gik ma nokwayogo, monindo kode momako ich. 19 Bang’ mano, Tamar ne odok dalagi, molonyo nanga ma noumoregono, mi orwako lepe mag chi liel. 20 Juda ne ooro osiepne ma Ja-Adulam e gi nyadiel mondo okelne gigene ma ne oweyo ne dhakocha. To osiepneno ne ok oyudo

SULA 38 a Jos 15:10, 12 Bur 14:1

b Rap 25:5

c Cha 38:11

d Cha 41:42 1Ru 21:8

e Cha 38:1

 Kolam mar 2 a Law 21:9

b Cha 38:16, 18

c Cha 38:11 Rap 25:5

CHAKRUOK 38:13-28 dhakono. 21 Ja-Adulamno nopenjo jo ma noyudo kanyo niya: “Ere dhako ma jachode1 ma betga e Enaim e bath yo?” Jogo ne odwoke niya: “Onge dhako ma jachode mosegabet kae.” 22 Ng’atno nodok ir Juda monyise ni, “Ok ayudo dhakono, to bende jo ma odak e gweng’no onyisa ni onge dhako ma jachode mosegabet kanyo.” 23 Kuom mano, Juda nowacho niya: “We odong’ gi gik ma ne aweyonego, nono to nyingwa biro kethore. Nimar aseorone nyadiendni, to ne ok iyude.” 24 Bang’ dweche adek, Juda nowinjo wach ni Tamar chi wuode osechodo momako nyaka ich. Eka Juda nowacho niya: “Goleuru oko mondo owang’e.” a 25 To ka noyudo gigole oko, ne ooro ne Juda wach niya: “Wuon tereni, gi tolni, kod ludhni e ma nomiya ich.” Eka nomedo niya: “Ranggi ane ka be ing’eyo wuon gigi.” b 26 Juda ne onono gigo, kae to owacho niya: “Dhakoni e ma ni kare, an to asetimo marach, nikech ne onego amiye Shela wuoda mondo okende.” c Bang’ mano, Juda ne ok ochako onindo gi Tamar kendo. 27 Ka ne kinde ma Tamar onego onyuolie ochopo, ne ofwenyo ni en gi rude. 28 Sa ma ne onyuol, lwet nyathi achiel nowuok 38:21 1 Kata, “jachode mar hekalu.”

CHAKRUOK 38:29–39:15 mi jacholo nomako lwedono motueyoe usi makwar, kowacho niya: “Ma e mokwongo wuok.” 29 To nyathino ne oduoko lwete e i mingi, mi owadgi e ma okwongo wuok. Jacholo ne owacho niya: “Ang’o momiyo iriyori kama? Omiyo ne ochake ni Perez.1 a 30 Bang’e, owadgi machielo ne owuok ka usi makwar otue e lwete. Kendo ne ochake ni Zera. b Jo-Ishmael c ne okawo Josef motere nyaka e piny Misri, d kendo Potifar e ma ne en achiel kuom jodong Farao, kendo jatend jorit ne onyiewe. 2 To Jehova Nyasaye ne ni kod Josef, f omiyo, ne oguedho yorene duto, mi nokete e wi gik ma ne nie od ruodhe ma Ja-Misrino. 3 Ruodheno ne oneno kaka Jehova Nyasaye ne ni kode, kendo kaka Jehova ne guedho gik moko duto ma notimo. 4 Potifar ne mor gi Josef, omiyo nokete obedo jal ma ochung’ ne ode duto kaachiel gi mwandune duto. 5 Chakre chieng’no Jehova ne oguedho gik moko duto ma ne nie od JaMisrino, kendo Jehova ne oguedho puothe Ja-Misrino duto mana nikech Josef. g 6 Bang’e, Potifar ne oketo gigene duto e lwet Josef. En owuon ne ok odew gik ma ne nie ode mak mana chiemo ma nochamo. E wi

39

SULA 38 a Cha 46:12 Rut 4:12 1We 2:4 Luk 3:23, 33

b Mat 1:3

 SULA 39 c Cha 17:20 Cha 37:25

d Za 105:17 Tic 7:9

e Cha 37:36

f Rum 8:31 Hib 13:6

g Cha 30:27

 Kolam mar 2 a Cha 2:24

38:29 1 Tiende ni, “Muomruok.” Nyalo bedo ni iwuoyo kuom nyathi ma muomore sa ma inyuole.

Cha 20:3, 6 Za 51:Sup, 4 Mar 10:7, 8 Hib 13:4

104 mano, Josef ne en wuoyi mochuere maber kendo ma jachia. 7 Bang’ wechegi, chi Potifar ne ochako gombo Josef, mi ne owachone niya: “Bi inind koda.” 8 To Josef ne odagi wachno, kendo nowachone niya: “Ruodha ok ong’eyo gimoro amora manie ode, kendo oseketo gigene duto e lweta. 9 Onge ng’at machielo maduong’ e ode moloya, bende pok otama gimoro amora e ode mak mana in, nikech in chiege. Ere kaka datim richo maduong’ kamano kendo ketho e nyim Nyasaye?” a 10 Odiechieng’ kodiechieng’ dhakono ne otemo lombo Josef gi weche mamit, to Josef ne odagi nindo kode. Bende, ne ok odwar kata bedo bute. 11 Chieng’ moro, Josef ne odonjo e ot mondo oti tijene kaka pile, kendo ne oyudo jotich mamoko duto onge e ot. 12 Dhakono ne omako lawe ka wachone niya: “Bi inind koda!” To Josef ne oweyo lawe e lwete, moringo owuok oko. 13 To ka dhakono ne oneno ni Josef oseweyo lawe e lwete, moringo owuok oko, 14 ne oluongo jotichne mowachonegi niya: “Neuru! Chwora osekelo Ja-Hibraniani e odni mondo omiwa wichkuot. Nodonjo e ot kodwaro nindo koda, mi agoyo nduru matek, 15 to ka noneno ka agoyo nduru matek kamano,

105 noringo oko moweyo lawe e lweta.” 16 Eka dhakono noketo lawno bute, nyaka sa ma Potifar ruodh Josef ne oduogo. 17 Dhakono ne onwoyo mana wechego ne chwore ka onyise niya: “Jatich ma Ja-Hibrania ma ne ikelo e odni, nobiro ira mondo omiya wich-kuot. 18 To ka ne owinjo ka agoyo nduru matek, ne oringo oko moweyo lawe.” 19 To ka ruodh Josef nowinjo gima chiege nowachone, iye ne owang’ ahinya. 20 Ne omako Josef, mi okete e jela ma ne itueyoe mabuse mag ruoth. Omiyo, Josef bende ne otue e jela kanyo. a 21 To Jehova ne ni kod Josef, kendo nodhi nyime nyise herane mosiko, mi ne oyudo ng’wono e wang’ jatend jela. b 22 Jatelono ne okete e wi mabuse duto ma notue e jelano, kendo Josef e ma ne rito gik moko duto ma ne mabusego timo. c 23 Jatelono ne ok non gik ma noseketo e lwet Josef, nikech Jehova Nyasaye ne ni kod Josef, kendo Jehova ne guedho gik moko duto ma Josef ne timo. d Bang’ wechegi, jatend jolos divai e kod jatend joted makate ne oketho ne ruodhgi ma bende ne en ruodh Misri. 2 Omiyo, i Farao ne owang’ gi jotichne ariyogo, f 3 mi ne otueyogi e jela ma ne nie od jatend jorit g ka ma noyudo otueye Josef. h 4 Eka jatend jorit

40

SULA 39 a Za 105:17, 18

b Cha 40:2, 3 Za 105:19 Tic 7:9

c Cha 39:6

d Cha 49:22, 25 Tic 7:9, 10

 SULA 40 e Cha 40:11

f Cha 40:20-22

g Cha 37:36

h Cha 39:20 Za 105:17, 18

 Kolam mar 2 a Cha 39:22

b Cha 41:15, 16 Dan 2:28, 45

c Cha 41:12, 13

d Cha 40:20, 21

CHAKRUOK 39:16–40:13 ne oketo Josef mondo orit ji ariyogo. a Kendo ne otuegi kanyo kuom ndalo mogwaro. 5 Chieng’ moro, bang’ ka jatend jolos divai kod jatend joted makate nosebedo e jela kuom kinde, ne gileko. Ng’ato ka ng’ato kuomgi noleko lekne owuon, kendo lek ka lek ne nigi tiende. 6 Kinyne gokinyi ka ne Josef odhi irgi, ne oyudogi ka gikuyo. 7 Omiyo, ne openjo jotich Farao ariyo ma ne nie tuech kodego niya: “Ang’o momiyo kawuono ukuyo kama?” 8 Ne gidwoke niya: “Ne waleko, to onge ng’at ma diloknwa tiend lekgo.” Josef nopenjogi niya: “Donge Nyasaye e ma nigi teko mar loko tiend lek? b Nyisauru lekgo.” 9 Jatend jolos divai ne onyiso Josef lekne niya: “Naleko ni yadh mzabibu moro nie nyima. 10 Yadh mzabibuno ne nigi bede adek, kendo nochako loth, mi ogolo maua, kae to onyago mzabibu mochiek. 11 Ne oyudo ating’o okombe mar Farao e lweta. Ne akawo mzabibugo mi abiyo e okombeno, kae to amiyo Farao.” 12 Josef ne owachone niya: “Mae e tiend leknino: Bede adek mag yath mzabibuno gin ndalo adek. 13 Bang’ odiechienge adek, Farao biro gonyi kendo obiro duoki e tiji. c Kendo ibiro miye okombene kaka ne itimoga e kinde ma ne ilosone divai. d

CHAKRUOK 40:14–41:11 14 To kik wiyi wil koda ka weche odhini maber kamano. Tem iwuo kuoma maber ka in e nyim Farao, mondo ogonya awuogi e jelani. 15 Nikech kuom adier ne omaka gi thuon e piny Jo-Hibrania, a kendo sani an e jela1 to onge gimoro amora marach ma asetimo.” b 16 To ka jatend joted makate noneno ni Josef noseloko tiend lekno maber, ne owacho niya: “An bende naleko ni okapu adek moting’o makate ma rochere ne nie wiya. 17 To okapu ma malo chuth ne oting’o kit chiemo duto ma jated makate ne oloso ne Farao, kendo winy ne chamo chiemo ma ne nie okapuno.” 18 Eka Josef nodwoke niya: “Mae e tiend leknino: Okapu adekgo gin ndalo adek. 19 Bang’ odiechienge adek, Farao biro gonyi, kendo enong’ad wiyi oko kae to oliero ringreni e wi yath, mi winy nocham ringreni.” c 20 Koro e odiechieng’ mar adek, Farao ne oloso ne jotichne nyasi mar parogo odiechieng nyuolne, d mi nogonyo jatend jolos divai gi jatend joted makate e nyim jotichne. 21 Eka ne oduoko jalos divaino e tije machon mar keto okombe e lwet Farao. 22 To ne onego jatend joted makate, wechego duto ne otimore mana kaka Josef nowacho ka nolokonegi tiend lekgi. e 23 Kata kamano, jatend jo40:15 1 Hibrania, “bugo; bur.”

SULA 40 a Cha 37:28

106 los divai ne ok oparo Josef, to wiye ne owil kode. a Bang’ higni ariyo, Farao ne oleko b ni ochung’ e bath Aora Nael. 2 Kendo dhok abiriyo machwe kendo mab eyo ne owuok e a ora no mo c ha ko kwayo e bath aorano. c 3 Bang’ mano, dhok mamoko abiriyo modhero kendo maricho ne owuok e aorano, mi gichung’ but dhok mabeyoka. 4 Eka dhok mod he ro kendo ma r icho go ne omuonyo dhok mabeyoka . Gi ka nyono Fa ra o ne ochiewo. 5 Nindo ne ochako otere, moleko kendo ni ne nitie wi ngano abiriyo mochiek maber e wi tiang’ achiel. d 6 Bang’ mano, wi ngano abiriyo mamoko motho kendo ma yamb ugwe otwoyo ne ochako twi. 7 Wi ngano mothogo ne ochako muonyo wi ngano ma nochiek mabeyoka. Eka Farao ne ochiewo mi ofwenyoni ne en mana lek. 8 Kinyne gokinyi, chunye ne ochandore ahinya. Kuom mano ne oluongo ajuoke kod jorieko duto mag Misri, mi onyisogi lekgo, to onge ng’ato ma ne nyalo lokone tiendgi. 9 Eka jatend jolos divai ne owacho ne Farao niya: “Ahulo richona kawuononi. 10 Chieng’ moro ka ne iyi owang’ gi jotichni, ne itueyowa, an kaachiel gi jatend jolos makate e jela manie od jatend jorit. e 11 E

41

b Cha 39:7, 8

c Cha 40:20, 22

d Mar 6:21

e Cha 40:8

 Kolam mar 2 a Cha 40:14

 SULA 41 b Dan 2:1

c Cha 41:18-21

d Cha 41:22-24

e Cha 40:2, 3

107 otieno moro, waduto ji ariyo ne waleko, kendo ng’ato ka ng’ato ne oleko lekne ma ne dwarore ni olok tiende. a 12 To e jela kanyo ne nitie Ja-Hibrania moro ma rawera, kendo ma ne chon tiyo ne jatend jorit. b Ka ne wanyise lekgo, c ne olokonwa tiendgi. 13 Kendo gik moko notimore mana kaka ne olokonwa. An ne oduoka e tija, to jatend joted makate ne onegi.” d 14 Omiyo, Farao ne ooro wach mondo okelne Josef, e mi ne gikele mapiyo ka gigole e jela.1f Ne oliedo, mi oloko lepe kae to obiro e nyim Farao. 15 Eka Farao nonyiso Josef niya: “Naleko lek moro, to pok ayudo ng’at ma lokona tiende. To osenyisa ni inyalo loko tiend lek moro amora. g 16 Josef ne odwoke niya: “An ok anyal loke ngang’! To Nyasaye e ma biro nyiso Farao wach maber.” h 17 Farao ne onyiso Josef niya: “Ne aleko ni achung’ e bath Aora Nael. 18 Kendo dhok abiriyo machwe kendo mabeyo nowuok e aorano mochako kwayo e bath aora. i 19 Eka dhok abiriyo maricho kendo modhero bende ne owuok e aorano. Pok anenoga dhok maricho kaka mago e piny Misri duto. 20 Dhok maricho abiriyogo ne omuonyo dhok abiriyo mabeyoka. 21 To bang’ muonyogi kamano, ng’ato ne ok nyal ng’eyo ni gise41:14 1 Hibrania, “bugo; bur.”

SULA 41 a Cha 40:5

b Cha 39:1

c Cha 40:8

d Cha 40:21, 22

e Za 105:20

f Cha 40:15

g Dan 5:12 Tic 7:9, 10

h Cha 40:8 Dan 2:23, 28

i Cha 41:2-4

 Kolam mar 2 a Cha 41:5-7

b Cha 41:8 Dan 2:2

c Dan 2:27 Dan 4:7

d Dan 2:28 Amo 3:7

e Tic 7:11

CHAKRUOK 41:12-31 chamogi, nimar pod ne gidhero adhera mana kaka ne gichalo mokwongo. Eka ne achiewo. 22 “Bang’ mano, ne aleko kendo ni ne nitie wi ngano abiriyo mochiek maber e wi tiang’ achiel. a 23 To wi ngano abiriyo moko motho kendo ma yamb ugwe otwoyo ne ochako twi. 24 Eka wi ngano mothogo ne omuonyo wi ngano abiriyo mabeyoka. Asenyiso ajuoke duto lekgo, b to onge ng’ato moselokona tiendgi.” c 25 Josef ne owacho ne Farao niya: “Lek ma Farao olekogo tiendgi en achiel. Nyasaye osenyiso Farao gima obiro timo. d 26 Dhok abiriyo mabeyogo gin higni abiriyo, kendo wiye ngano abiriyo mabeyogo gin higni abiriyo. Giduto ginyiso tiend wach achiel. 27 Dhok abiriyo modhero ma ne owuok bang’gi, kaachiel gi wiye ngano abiriyo motho ma yamb ugwe nosetwoyo nyiso higni abiriyo mag kech. 28 Mano e gima asenyiso Farao: Nyasaye madier osenyiso Farao gima obiro timo. 29 “Higni abiriyo biro ma piny Misri nobed gi cham mang’eny ahinya. 30 To bang’ hignigo, higni abiriyo moko nobedie mag kech, mi wi ji nowil gi higni abiriyo mokwongo ma ne cham ng’enyie, kendo kech biro ketho piny. e 31 Ji ok bi paro higni abiriyo ma cham ne ng’enyie, nimar

CHAKRUOK 41:32-49 kech ma biro luwo hignigo nobed kech mager miwuoro. 32 Lek ma Farao oseleko diriyono nyiso ni Nyasaye madier oseng’ado ni wachno nyaka timre, kendo obiro time mapiyo. 33 “Kuom mano, Farao onego oyier ng’at mariek mondo okete e wi piny Misri. 34 Bende, nyaka Farao ket jotelo moko e wi piny mondo gikan achiel kuom abich mag cham e higni abiriyo ma cham ng’enyiego. a 35 Gibiro tiyo gi chik moa kuom Farao sa ma gichoko cham e hignigo, kendo ginikan-gi e deche manie taonde madongo, kae to ginirit dechego. b 36 Cham ma gibiro kanogo nokony piny e kinde mag higni abiriyo ma kech nobedie e piny Misri. Kuom mano, kech ok noketh piny Misri.” c 37 Wachno ne ber ne Farao kod jotichne. 38 Omiyo, Farao nopenjo jotichne niya: “Ere ka ma wanyalo yudoe ng’at machielo ma nigi roho mar Nyasaye kaka jali?” 39 Eka Farao nowachone Josef niya: “Nikech in e ma Nyasaye osenyisi wechegi duto, onge ng’at moro mariek maloyi. 40 Abiro keti jatelo e wi oda kendo joga duto biro winjo chikeni. d An kenda e ma naloyi gi duong’ nikech an e ruoth.” 41 Farao nomedo wacho ne Josef niya: “Ne, koro aseketi mondo ibed jatelo e wi piny Misri duto.” e 42 Farao no-

SULA 41 a Cha 41:26, 47

b Cha 41:48, 49 Tic 7:12

c Cha 45:9, 11 Cha 47:13, 19

d Cha 39:6 Za 105:21 Tic 7:9, 10

e Dan 5:7

 Kolam mar 2 a Cha 44:18 Cha 45:8 Tic 7:9, 10

b Cha 46:20

c Za 105:21

d Kwa 4:3 2Sa 5:4 Luk 3:23

108 golo tere e lwete, morwako e lwet Josef. Ne orwakone bende law kitani mayom kod thiwni mar dhahabu e ng’ute. 43 E wi mano, nokete mondo oidh gari mar ariyo mar ruoth, kendo ji ne ringo nyime ka kok ni, “Avrekh! ”1 Kamano, Farao ne oketo Josef mondo obed jatelo e wi piny Misri duto. 44 Farao ne omedo wacho ne Josef niya: “An e Farao, kendo onge ng’ato ang’ata ma biro timo gimoro amora1 e piny Misri ka ok iyiene.” a 45 Farao ne ochako Josef ni Zafenathpanea, kendo ne omiye Asenath b nyar Potifera jadolo mar On1 mondo obed chiege. Mi Josef ne ochako bedo gi teko2 e wi piny Misri duto. c 46 Josef ne jahigni 30 d ka nochako tiyo ne Farao ruodh Misri. Ne oa e nyim Farao mowuotho e piny Misri duto. 47 E kinde mag higni abiriyo ma ne cham ng’enyie, piny ne ochiek maber ahinya. 48 Josef ne ochoko cham duto kuom higni abiriyo ma ne piny Misri ochiekieno, kendo ne okanogi e taonde madongo. E taon ka taon ne okano cham mogol e puothe man machiegni kode. 49 Josef ne okano cham mang’eny mana ka 41:43 1 Nenore ni wachni ne itiyogo sa ma imiyo ng’ato luor kod duong’. 41:44 1 Hibrania, “ma biro ting’o lwete kata tiende malo.” 41:45 1 Tiende ni, Heliopolis. 2 Kata, “ne ochako wuotho.”

109 kuoyo manie dho nam, mochopo kama ne ok nyal pim chamgo. 50 Josef ne onyuolo yawuoyi ariyo gi Asenath nyar Potifera jadolo mar On1 ka ne higni mag kech pok ochopo. a 51 Josef ne ochako wuode makayo ni Manase,1b nimar ne owacho ni, “Nyasaye osemiyo wiya owil gi chandruokna duto kod jood wuonwa duto.” 52 Ne ochako wuode machielo ni Efraim,1 c nimar ne owachoni, “Nyasaye osemiya nyithindo e piny ma ne achandorae.” d 53 Eka higni abiriyo ma ne cham ng’enyie e piny Misri ne orumo, e 54 kendo higni abiriyo mag kech ne ochakore mana kaka Josef ne osewacho. f Piny Misri kende e ma ne chiemo yudoree, nimar kejno nomako pinje duto. g 55 Gikone, kejno ne omako piny Misri duto, kendo ji nochako ywak ne Farao mondo omigi chiemo. h Farao ne owachonegi niya: “Dhiuru ir Josef, kendo utim kaka owachonu.” i 56 Kejno ne olandore e piny duto. j Eka Josef ne oyawo deche duto ma ne nie piny Misri, mi ouso cham ne Jo-Misri, k nimar kejno ne ger ahinya e pinyno. 57 Kendo ji moa e pinje mamoko duto ne obiro ir Josef e piny Misri mondo ging’iew cham. Nimar kej41:50 1 Tiende ni, Heliopolis. 41:51 1 Tiende ni, “Jal ma Miyo Wich Wil.” 41:52 1 Tiende ni, “Oguedhe Nyadiriyo.”

SULA 41 a Cha 48:5 b Cha 50:23 Kwa 1:34, 35

c Cha 48:17 Kwa 1:32, 33 Rap 33:17 Jos 14:4

d Za 105:17, 18 Tic 7:9, 10

e Cha 41:26 f Cha 41:30 Tic 7:11

g Cha 45:9, 11 Cha 47:17

h Cha 47:13 i Za 105:21 j Cha 43:1 k Cha 41:48, 49 Cha 47:16

 Kolam mar 2 a Cha 47:4

 SULA 42 b Cha 41:48, 49 c Tic 7:12 d 1We 2:1, 2 e Cha 35:18, 19 Cha 42:38 Cha 44:20

f Cha 43:14 g Cha 41:57 Tic 7:11

h Cha 41:44 Cha 45:8 Za 105:21 Tic 7:9, 10

i Cha 47:14 j Cha 37:7, 9 k Cha 42:23 l Cha 37:1 Tic 7:11, 12

m Cha 37:7-9

CHAKRUOK 41:50–42:9 no ne ger ahinya e piny mangima. a Ka ne Jakobo owinjo ni cham yudore e piny Misri, b ne owacho ne yawuote niya: “Ang’o momiyo ubet abeta kung’iyoru?” 2 Nomedo wachonegi kama: “Asewinjo ni cham yudore e piny Misri, kuom mano, dhiuru kuno ung’iew cham mondo kik kech negwa.” c 3 Omiyo, owete Josef apar d ne odhi ng’iewo cham e piny Misri. 4 Kata kamano, Jakobo ne ok oyie mondo Benjamin owadgi Josef odhi e kod owetene, nimar nowacho niya: “Di po ka masira moro oyude kuno mi otho.” f 5 Omiyo, yawuot Israel nodhi ng’iewo cham mana kaka jomamoko ne timo, nimar kejno ne oselandore nyaka e piny Kanaan. g 6 Josef e ma ne en jatelo e piny Misri, h kendo en e ma ne ouso cham ne ji moa e pinje duto. i Omiyo, ka ne owetene obiro, ne gigoyo chonggi piny mi gikulorene nyaka e lowo. j 7 To ka Josef noneno anena owetenego, ne ofwenyogi, kata kamano, ne owuondore ni okiagi. k Ne ochako wuoyo kodgi gi gero kopenjogi niya: “Ua kanye?” Ne gidwoke niya: “Waa e piny Kanaan, kendo wabiro ng’iewo chiemo.” l 8 Kamano, Josef ne ofwenyo owetene, to gin ne ok gifwenye. 9 Gikanyono, Josef ne oparo lek ma ne oleko kuomgi, m mi owachonegi niya: “Un jonon piny!”

42

CHAKRUOK 42:10-28 Usebiro nono kuonde ma pinywani nyapie!” 10 Ne gidwoke niya: “Ok kamano ruoth, wan mana jotichni kendo wabiro ng’iewo chiemo. 11 Waduto wan yawuot ng’at achiel. Wan jo makare kendo ok wabiro nono pinyu.” 12 Josef ne odwokogi niya: “Uriambo! Usebiro nono kuonde ma pinywani nyapie!” 13 Ne gidwoko niya: “Ruoth, wan owete 12, a kendo wan yawuot ng’at achiel b modak e piny Kanaan. Owadwa ma chogo odong’ gi wuonwa dala, c to owadwa machielo to onge.” d 14 Kata kamano, Josef ne owachonegi niya: “En mana kaka asewachonu ni un jonon piny! 15 Kendo ma e kaka abiro temou mondo ang’e ka be uwacho adiera: Akuong’ora ni mana kaka Farao ngima ok ubi wuok kae mak mana ka owadu ma chogo obiro kae. e 16 Oruru ng’ato achiel kuomu mondo odhi okel owaduno, to jo modong’ ibiro tue nyaka wang’e ka be uwacho adier. To ka ok adier, e nying Farao kara un jonon piny.” 17 Eka Josef ne otueyogi kuom ndalo adek. 18 E odiechieng’ mar adek, Josef ne owachonegi niya: “An ng’at moluoro Nyasaye, omiyo, ubiro kwo ka utimo gima anyisou. 19 Ka un jo makare, kara weuru owadu achiel odong’ e od tuech kae, to jomamoko oter chiemo museng’ie-

SULA 42 a 1We 2:1, 2

b Wuo 1:1-4

c Cha 35:18, 19 Cha 42:38 Cha 43:7

d Cha 37:27, 35 Cha 44:20

e Cha 42:34 Cha 43:29

 Kolam mar 2 a Cha 45:21, 23

b Cha 37:18, 28 Cha 50:17 Tic 7:9

c Cha 37:21

d Cha 9:5

e Cha 43:30

f Cha 42:19

g Cha 43:23

110 wogi ne joodu ma koro kech nego. a 20 Kae to kukelo owadu machogono, eka nang’e ni usebedo kuwacho adier, kendo ok bi negu.” Ne gitimo mana kamano. 21 Ne gichako wuoyo e kindgi ka gi wacho niya: “Ikumowa nikech gima ne watimo ne owadwa. b Ne oywak malit ka ohombowa mondo wakeche to ne ok wawinje. Mano e momiyo koro wachandore kama.” 22 To Reuben ne owachonegi niya: “Donge nakwerou ni kik utim ne nyathino gimoro marach, to ne utamoru winjo? c Ero koro bura oloyowa nikech ne wachuero rembe.” d 23 Ne gikia ni Josef ne winjogi, nimar Josef ne nigi ng’at ma ne lokone dhok sa ma nowuoyo kodgi. 24 Josef ne oa e nyimgi, moywak malit. e Ka ne oduogo ne owuoyo kodgi, kae to okawo Simeon f motueye ka gineno. g 25 Eka Josef nochiko mondo oketnegi cham mopong’ e ogundegi, kendo ni oduok ne ng’ato ka ng’ato kuomgi pesane e ogunde. Bende, nochiko mondo omigi chiemo moromogi chamo e wuodhgi. Mi ne otimnegi mana kamano. 26 Eka ne giketo ogundegi e wi pundegi, mi giwuok. 27 Gotieno ne gibworo kamoro, kendo ka achiel kuomgi noyawo ogunde mondo omi pundane chiemo, nopo koyudo pesane e dho ogunde. 28 Eka nowacho

111 ne owetene niya: “Neuru! Oseduokna pesana e ogunda!” Ne gibwok kendo luoro nomakogi, mi gipenjore niya: “Ang’o ma Nyasaye osetimonwani?” 29 Ka ne giduogo Kanaan ir Jakobo wuon-gi, ne giwachone gik moko duto ma notimorenegi. Ne ginyise niya: 30 “Ruodh pinyno ne owuoyo kodwa koger a kowacho ni ne wadhi nono pinygi aling’ling’. 31 To ne wanyise ni wan jo makare, kendo ni ne ok wadhi nono pinygi. b 32 Bende, ne wanyise ni wan owete 12 c ma yawuot ng’at achiel. To achiel kuom owetewa onge, d to machogo odong’ Kanaan gi wuonwa. e 33 Kata kamano, ng’atno nodwokowa niya: ‘Abiro ng’eyo ni un jo makare kuyie weyo ng’ato achiel kuomu mondo odong’ koda kae. f To jomoko okaw cham oter ne joodu ma koro kech nego. g 34 Kendo ukelna owadu ma chogono, eka anang’e ni un jo makare, to ok jo mobiro nono pinywa. Mi abiro gonyo owadu, kendo unulok ohala e pinywani.’” 35 Ka ne gigolo cham e ogundegi, ng’ato ka ng’ato noyudo ofuke mar pesa e ogunde. Ka ne gineno pesago, luoro nomakogi giduto kaachiel gi wuon-gi. 36 Jakobo ne owachonegi niya: “An e ma usemaya nyithinda! h Josef onge, i kendo koro Simeon bende onge, j to pod udwaro kawo Benja-

SULA 42 a Cha 42:7, 9

b Cha 42:11

c Cha 42:13

d Cha 37:28, 35

e Cha 35:18, 19 Cha 42:4

f Cha 42:19

g Cha 42:2

h Cha 43:14

i Cha 37:28, 35 j Cha 42:24

 Kolam mar 2 a Cha 37:22 Cha 46:9

b Cha 43:8, 9 Cha 44:32

c Cha 37:31-34 Cha 44:20

d Za 89:48 Ekl 9:10 Hos 13:14 Tic 2:27 Fwe 20:13

e Cha 37:34, 35 Cha 44:29

 SULA 43 f Cha 41:30 Tic 7:11

g Cha 42:1, 2

h Cha 42:15

i Cha 42:15

j Cha 32:28

CHAKRUOK 42:29–43:7 min! An e ma gigi duto oseyuda!” 37 To Reuben ne owacho ne wuon-gi niya: “Inyalo nego yawuota ariyo ka ok aduogoni Benjamin. a Kete e lweta kendo abiro duogo kode.” b 38 To Jakobo ne odwoke niya: “Wuoda ok bi dhi kodu, nikech owadgi osetho, kendo en kende e ma koro odong’. c Di po ka masira moro oyude e yo, motho. Kendo mano biro kelona kuyo mang’eny, mi alor e Liel1d nikech koro aseti ahinya.”2e Koro, kejno ne pod ger ahinya e piny. f 2 Kuom mano, ka ne jood Jakobo osetieko cham duto ma ne ging’iewo e piny Misri, g Jakobo ne onyiso yawuote niya: “Doguru e piny Misri mondo ung’iew cham matin ma wanyalo konyorego.” 3 Eka Juda ne odwoke kama: “Ng’atcha ne okwerowa ni kik ochak onewa ka ok wadhi gi owadwa ma chogo. h 4 Omiyo, wanyalo dhi Misri ng’iewoni chiemo mana kiyie mondo wadhi kode. 5 To ka ok iyie ni odhi kodwa, ok wabi dhi nimar ng’atno nonyisowa ni kik ochak onewa ka ok wadhi gi owadwa ma chogo.” i 6 Israel j nopenjogi niya: “Ang’o momiyo ne utimona kamano? Ang’o momiyo ne unyiso ng’atno ni un gi owadu moro ma chogo?” 7 Ne

43

42:38 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche. 2 Kata, “unumi yie wiya mopong’ gi lwar lor e Liel gi kuyo.”

CHAKRUOK 43:8-23 gidwoko niya: “Ng’atno nopenjowa achiel ka achiel e wi joodwa kama: ‘Be wuonu pod ngima? Be un gi owadu machielo?’ Ne nyaka wawachne mana adiera. a Ere kaka dine wang’eyo ni nodhi nyisowa ni water owadwa ire?” b 8 Eka Juda nosayo Israel wuon-gi niya: “Yiena adhi gi wuoyini c mondo wadhi wang’iew chiemo, nikech kejni nyalo negowa d waduto kaachiel gi nyithindwa. e 9 Asingora ni an awuon abiro rite. f An e ma iket wachno e wiya. Kendo ka ok aduoke iri, anabedni jaketho ndalo duto. 10 Neuru kaka koro waseketho kinde, dikoro wasechopo Misri mi waduogo kendo wachako wadok kuno.” 11 Omiyo, Israel wuongi nowachonegi niya: “Ka ochuno ni nyaka bed mana kamano, kara timuru kama: Kawuru gik mabeyo mag pinyni kaka mor balsam, g mor kich, ubani marateng’, duogo ma nigi suya mamit, h njugu, kod almond, mondo uter ne ng’atno kaka mich. i 12 Bende, kawuru pesa moromou ng’iewo cham nyadiriyo, kendo uduok pesa ma ne oketnu e ogundeu, j nikech samoro ne giketo pesago ka gikia. 13 Kawuru owadu bende mondo udhi kode ir ng’atno. 14 Mad Nyasaye Manyalo Duto omi ng’atno okechu, mondo ogonynu owadu ma ne odong’ kuno, kaachiel gi Be-

SULA 43 a Cha 42:13

b Cha 42:16

c Cha 37:26 Cha 42:38

d Cha 42:1, 2

e Tic 7:14

f Cha 44:32

g Jer 8:22 Eze 27:17

h Cha 37:25

i Cha 32:20

j Cha 42:25, 35

 Kolam mar 2 a Cha 42:36

b Cha 37:7, 9

c Cha 41:39, 40

d Cha 42:25, 35

e Cha 42:3

f Cha 42:27

g Cha 43:12

112 njamin. To ka ochuno ni nyaka omaya nyithinda, to omaya amaya!” a 15 Kuom mano, ne gikawo pesa moromogi rundo diriyo kaachiel gi mich, mi gidhi gi Benjamin e piny Misri ir Josef. b 16 To ka ne Josef oneno Benjamin ka ni kodgi, ne onyiso jatich ma nochung’ ne ode niya: “Rwak jogo e ot, iyang’ chiaye, kendo ilos chiemo mamit. Nimar gibiro chiemo koda sa auchiel.” 17 Jatichno notimo kaka Josef nochike, c mi ne orwakogi e od Josef. 18 To luoro nomakogi ka ne iterogi e od Josef, mi gichako wacho e kindgi niya: “Okelwa e odni mana nikech wach pesa ma ne oduok e ogundewa chieng’-cha. Nyaka bedni gibiro monjowa kendo lokowa wasumbni mi gikaw pundewa!” d 19 Omiyo, ne gidhi ir jatich ma nochung’ ne od Josef, mi giwuoyo kode e dho ot. 20 Ne giwachone niya: “Ruoth kiyie to winjwae! Ne wasebiro kae chieng’ moro ng’iewo cham. e 21 To ka ne wan e yo wadok thurwa, ne wachopo ka ma nonego wabworie, kendo ng’ato ka ng’ato kuomwa nobwok ka noyudo pesane duto e ogunde. f Omiyo, dwaher duokonu pesago. 22 Bende, wabiro gi pesa moko mondo wang’iewgo cham. Ok wang’eyo ng’at ma noketo pesago e ogundewa.” g 23 To nodwokogi niya: “Mano kik

113 chandu, kendo kik ubed maluor. Nyasachu ma Nyasach wuonu e ma noketo pesago e ogundeu. An to ne ayudo pesa ma nuchulo.” Bang’ mano, ne okelo Simeon irgi. a 24 Eka jatichno ne orwakogi e od Josef, mi omiyogi pi mondo gilwok tiendegi, kae to omiyo pundegi chiemo. 25 Ne gichako golo mich b ma ne gikelo ne Josef, nimar ne gisewinjo ni Josef ne dhi chiemo kodgi sa auchiel. c 26 Ka ne Josef oduogo e ode, ne gimiye mich ma ne gikelonego, kendo ne gikulorene nyaka e lowo. d 27 Bang’ mano, ne openjogi kaka ne gidhi, kae to openjogi niya: “Wuonu ma ne unyisa ni koro oseti to dhi nade? Be pod ongima?” e 28 Ne gidwoke niya: “Jatichni ma wuonwa dhi maber, kendo pod ongima.” Eka ne gikulorene. f 29 To ka noneno Benjamin owadgi, g ne openjogi niya: “Ma e owadu ma chogo ma ne unyisa wachne?” h Eka nowachone niya: “Mad Nyasaye oguedhi wuoda.” 30 Josef nosegombo neno owadgi ahinya, omiyo ka ne onene nowuok kanyo mapiyo, modonjo e ode ma iye moywak. i 31 Bang’ mano, ne olwoko wang’e mowuok oko. Koro ka chunye nosekuwe nowacho niya: “Keluru chiemo.” 32 Josef ne ochiemo yore, to owetene bende ne ochiemo yorgi. JoMisri ma ne chiemo kode

SULA 43 a Cha 42:23, 24

b Cha 43:11

c Cha 43:16

d Cha 37:7, 9 Cha 42:6

e Cha 43:7

f Cha 37:7, 9

g Cha 35:24

h Cha 42:13

i Cha 42:23, 24

 Kolam mar 2 a Cha 46:33, 34 Wuo 8:26

b Cha 49:3 Rap 21:17

c Cha 45:22

 SULA 44 d Cha 42:25

CHAKRUOK 43:24–44:5 bende ne ochiemo yorgi nikech Jo-Misri ne neno ni en gima kwero chiemo gi JoHibrania. a 33 Owetego ne oket e mesa ma ne nie nyim Josef, kendo ne gibet kaluwore gi kaka ne onyuolgi, b kochakore gi wuoyi ma kayo nyaka ma chogo, kendo ne gichako ng’iyore ka giwuoro ahinya. 34 Josef ne pogonegi chiemo moa e mesane, kendo ne opogo ne Benjamin nyadibich moloyo owetene mamoko. c Kuom mano, ne gichiemo kendo ne gimetho mi giyieng’. Bang’e, Josef nochiko jatich ma nochung’ ne ode niya: “Ket cham e ogunde jogi kar ma ginyalo ting’o, kendo iso ne ng’ato ka ng’ato pesane e dho ogunde. d 2 To ibiro soyo okombena mar fedha e dho ogund wuoyi ma chogo, en bende iniduokne pesane.” Mi notimo mana kaka Josef ne ochike. 3 Kinyne gokinyi ne giweyogi mondo gidhi, kendo ne gikawo pundegi mi gichako dok thurgi. 4 To ka ne pok gidhi mabor ahinya gi dala maduong’no, Josef ne onyiso jatich ma nochung’ ne ode niya: “A malo ilaw jogo! Kendo kijukogi to ipenjgi kama: ‘Ang’o momiyo usechulo richo kar ber? 5 Ang’o momiyo usekwalo okombe ma ruodha methogago, kendo ma otiyogago e koro wach? Usetimo gima rach ahinya.’ ”

44

CHAKRUOK 44:6-24 6 Omiyo, jatichneno ne olawogi mi ojukogi, kendo nonyisogi wechego. 7 To ne gidwoke niya: “Ruoth, ang’o momiyo iwuoyo kamano? Jotichni ok nyal kata paro timo gima kamano. 8 Ka ne wabiro ka waa Kanaan, donge ne waduokoni pesa ma ne wayudo e i ogundewa? a Koro, ang’o ma dimi wakwal fedha kata dhahabu e od ruodhi? 9 Ka oyud okombeno e ogund ng’ato ang’ata kuomwa, to nyaka nege. Kendo jomamoko duto nobed wasumb ruodha.” 10 Nodwokogi niya: “Obed mana kaka uwachono. Ng’ato ang’ata moyud gi okombeno nobed misumbana, to jomamoko duto nobed ma onge ketho.” 11 Eka ne giyieyo ogundegi piny, mi ng’ato ka ng’ato ogonyo mare. 12 Jatichno nochako manyo okombeno e ogund wuoyi makayo nyaka wuoyi ma chogo. Gikone, noyud okombeno e ogund Benjamin. b 13 Ka ne gineno kamano, ne giyiecho lepgi, kendo ng’ato ka ng’ato ne oyieyo ogunde e wi pundane mi gidok nyaka e dala maduong’no. 14 Juda c gi owetene ne ochopo e od Josef mi giyude. Ne gigoyo chonggi piny e nyime mi gikulorene nyaka e lowo. d 15 Josef nopenjogi niya: “Ang’o ma usetimonani? Ne ok ung’eyo ni anyalo ng’eyo gima usetimo nikech an gi nyalo mar koro wach?” e

SULA 44 a Cha 43:12

b Cha 44:2

c Cha 43:8 Cha 44:32

d Cha 37:7, 9

e Cha 44:5

 Kolam mar 2 a Cha 37:18, 28 Cha 42:21, 22

b Cha 44:9

c Cha 41:44 Cha 45:8

d Cha 42:13 Cha 43:7

e Cha 37:31-34

f Cha 35:18, 19

g Cha 42:15 Cha 43:29

h Cha 42:38

i Cha 42:20

114 16 Juda nodwoke niya: “Ang’o ma wanyalo wacho ne ruodha? Yawa, ang’o ma dwawachi? Dwatim ang’o mondo wanyis ni waonge ketho? Nyasaye madier osefwenyo kethowa. a Waduto kaachiel gi jal ma ne oyud okombeni e lwete, koro wan wasumbni magi!” 17 Kata kamano, nowachonegi niya: “Ooyo, ok anyal timo kamano! Mana jal moyud gi okombe e ma biro bedo misumbana. b Jomamoko to nyalo dok ir wuonu gi kuwe.” 18 Eka Juda nosudo but Josef mowachone niya: “Ruoth yie mondo awuo kodi kendo kik iyi wang’ koda, nikech in bende in mana kaka Farao. c 19 Ruodha ne openjo jotichne niya: ‘Be wuonu pod ngima? To be un gi owadu machielo?’ 20 To ne wadwoki niya: ‘Wan gi wuonwa ma tinde oti kaachiel gi owadwa ma chogo ma wuonwa nonyuolo koseti. d To owadgi maduong’ notho, e kendo en kende e modong’ kuom nyithindo ma min-gi nonyuolo. f Omiyo, wuon-gi ohere ahinya.’ 21 Eka ne iwacho ne jotichni ni, ‘Ukelna nyathiuno mondo anene.’ g 22 To ne wadwoki ni, ‘Nyathino ok nyal weyo wuon-gi. Ka po ni oweye to wuon-gi biro tho.’ h 23 To ne iwachonwa ni, ‘Kik achak aneu kendo ka ok ubiro gi owadu ma chogono.’ i 24 “Omiyo, ka ne wadok dala ne wanyiso jatichni ma wuonwa gima ne iwa-

115 chonwa. 25 Bang’e, wuonwa ne owachonwa ni, ‘Doguru ung’iewnwae chiemo.’ a 26 To ne wawachone kama: ‘Ok wanyal dok kuno, mak mana ka wadhi gi owadwa ma chogo. Nimar wanyalo mana dok ir ng’atcha ka wan gi owadwa ma chogo.’ b 27 Eka wuonwa nowachonwa niya: ‘Ung’eyo maber ni chiega ne onyuolona mana yawuoyi ariyo kende. c 28 To achiel kuomgi ne olal, kendo koro aparo ni ondiek osekidhe matindo tindo, d nimar pok anene chakre chieng’no. 29 To ka ukawo wuodani bende, mi masira moro oyude, mano biro kelona kuyo mang’eny nikech koro aseti, mi alor e Liel1e nikech koro aseti ahinya.’2f 30 “Kuom mano, ka adok ir wuonwa ma onge rawerani, to ngima wuonwa otwere gi ngima rawerani, 31 mofwenyo ni rawerani onge, obiro mana tho. Kendo wabiro kelo ne wuonwa kuyo mang’eny mi olor e Liel1 nikech koro oseti ahinya.2 32 To bende, an e ma nasingo ngimana ne wuonwa nikech rawerani manyise ni, ‘Ka ok aduogonigo, to mano nobed kethona nyaka chieng’.’ g 33 Omiyo, ruodha, yie mondo an e ma adong’ abed misumbani kar rawerani. En to yie iweye 44:29, 31 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche. 44:29 2 Kata, “unumi yie wiya mopong’ gi lwar lor e Liel gi kuyo.” 44:31 2 Kata, “wanami yie wi wuonwa mopong’ gi lwar lor e Liel gi kuyo.”

SULA 44 a Cha 43:2

b Cha 43:5

c Cha 29:18 Cha 30:22-24 Cha 35:18, 19 Cha 46:19

d Cha 37:33

e Za 16:10 Ekl 9:10 Hos 13:14 Tic 2:27 Fwe 20:13

f Cha 37:34, 35 Cha 42:38 Za 88:3

g Cha 43:9

 Kolam mar 2  SULA 45 a Cha 43:30

b Tic 7:13

c Cha 37:28 Tic 7:9

d Cha 47:23, 25 Cha 50:20 Za 105:17

e Cha 41:30 Cha 47:18

f Cha 46:26

CHAKRUOK 44:25–45:8 mondo odog kod owetene. 34 Ere kaka anyalo dok ir wuonwa ma onge rawerani? Ok daher neno masira ma biro yudo wuonwa!” Chop kae Josef koro ne ok nyal hore e nyim jotichne. a Omiyo, ne okok niya: “Ng’ato ka ng’ato mondo oa e nyima!” Kamano, ne onge ng’at machielo kanyo mak mana owetene sa ma ne ohulorenegi. b 2 Eka nochako ywak matek, kendo Jo-Misri kod jood Farao nowinje. 3 Gikone, Josef ne owacho ne owetene niya: “An Josef. Be wuonwa pod ngima?” Owetene ne obwok ahinya mi dhogi nomoko. 4 Eka Josef ne owachonegi niya: “Suduru buta.” Mi ne gisudo bute. Kae to ne owachonegi niya: “An Josef owadu ma ne uuso, kendo ne okela e piny Misri. c 5 To koro kik uluor, kendo kik une marach ni ne uusa e pinyni, nimar Nyasaye e ma noora motelo mondo abi ares ngimau. d 6 Ma e higa mar ariyo ma kech osebedogo e piny, e to pod nitie higni abich modong’ ma ji ok nopur kata keyo. 7 To Nyasaye noora motelo ares ngimau mondo kothu kik lal f e pinyni, kendo mondo uyud warruok maduong’. 8 Kuom mano, Nyasaye madier e ma ne okela e pinyni, to ok un. Oseketa jang’ad rieko ne Farao,1 an e ruodh

45

45:8 1 Hibrania, “kaka wuon Farao.”

CHAKRUOK 45:9-27 ode duto, kendo an e jatend piny Misri duto. a 9 “Koro doguru mapiyo ir wuonwa, mondo uwachne ni, ‘Ma e gima Josef wuodi owacho: “Nyasaye oseketa ruoth e wi piny Misri duto, b kuom mano bi ira mapiyo. c 10 Inidag e piny Goshen d mondo ibed machiegni koda kaachiel gi yawuoti, gi nyikwayi, kod jambi, gi mwanduni duto. 11 Anapidhi kuno kendo anane ni ok uchando gimoro amora, in kaachiel gi joodi. Nimar pod odong’ higni abich mag kech.”’ e 12 Koro un uwegi kaachiel gi Benjamin owadwa unyalo neno ni adier an e Josef. f 13 Nyisuru wuora kaka an gi duong’ e piny Misri, kendo unyise gik moko duto ma useneno kae. Koro, dhiuru ukel wuonwa mapiyo.” 14 Eka Josef ne okwako Benjamin owadgi kendo nochako ywak. Benjamin bende ne okwake ka ywak. g 15 Josef nonyodho owetene duto, kendo ne okwakogi ka oywak. Bang’ mano, owetene ne ochako wuoyo kode. 16 Wach ne ochopo e od Farao ni, “Owete Josef osebiro e piny Misri!” Kendo wachno ne omoro Farao kaachiel gi jotichne. 17 Farao ne owacho ne Josef niya: “Nyis oweteni ni, ‘Timuru kama: Keturu osikeu e wi pundeu mondo udog e piny Kanaan, 18 udhi ukel wuonu kod joodu duto. Abiro miyou ka

SULA 45 a Za 105:21 Tic 7:9, 10

b Cha 45:26

c Tic 7:14

d Cha 46:33, 34 Cha 47:1 Wuo 8:22 Wuo 9:26

e Cha 47:12

f Cha 42:23

g Cha 46:29

 Kolam mar 2 a Cha 47:6

b Cha 41:39, 40

c Cha 45:27 Cha 46:5

d Cha 47:9

e Cha 46:6

f Cha 43:34

g Cha 42:21, 22

h Za 105:21

i Cha 42:38 Cha 44:27, 28

116 maber ahinya e piny Misri mondo udagie, kendo unucham chiemo mabeyo ahinya ma yudore e pinyni.’ a 19 Bende, nyisgi kama: b ‘Timuru kama: Kauru geche c mag Misri mondo udhi uting’go mondeu gi nyithindu, kaachiel gi wuonu, mondo ubi kode. d 20 Kata ka uweyo mwanduu chien, kik udew, e nikech abiro miyou ka maber ahinya e piny Misri.’” 21 Eka yawuot Israel notimo kaka nowachonegi, mi Josef nomiyogi geche kaka Farao nosechiko, ne omiyogi bende chiemo moromogi e wuodhgi. 22 Josef nomiyo ng’ato ka ng’ato kuomgi law manyien, to Benjamin nomiyo lewni abich manyien kaachiel gi ng’injo 300 mag fedha. f 23 Ne okowo ne wuon-gi gik ma luwogi: punde apar moting’o gik mabeyo mag piny Misri, kod punde ma mon apar moting’o cham gi makate, kaachiel gi chiemo mamoko ma nodhi konyorego e wuodheno. 24 Eka ne okowo owetene, mowachonegi niya: “Kik udhaw e wang’ yo.” g 25 Ne gia Misri mi gidok e piny Kanaan ir Jakobo wuon-gi. 26 Ne ginyiso wuon-gi niya: “Josef pod ngima, kendo en e jatend piny Misri duto!” h Jakobo ne obwok ahinya mi dhoge ne omoko nimar ne ok oyie ni giwachone adier. i 27 To ka nowinjo weche duto ma Josef nowachonegi, mi oneno geche duto ma Josef nooro

117 mondo oting’e ka tere Misri, chunye ne ochako duogo. 28 Eka Israel ne owacho niya: “Tho! Koro to ayie ni Josef wuoda pod ngima! Nyaka adhi anene ka pok atho!” a Eka Israel ne okawo joge gi mwandune duto mi ochako wuoth. Ka ne ochopo Beer-sheba, b ne ochiwo ne Nyasach Isaka wuon mare misango. c 2 To Nyasaye ne ofwenyorene gotieno, moluonge niya: “Jakobo, Jakobo!” Ne odwoke ni, “An ka!” 3 Nowachone niya: “An Nyasaye madier, kendo Nyasach wuoru. d Kik iluor dhi Misri, nimar anami ibed oganda maduong’ kuno. e 4 Anadhi kodi Misri, kendo an e ma naduoki kae. f Bende, Josef noket lwete e wang’i.”1g 5 Bang’ mano, Jakobo noa Beer-sheba, kendo yawuot Israel noketo Jakobo wuon-gi, kaachiel gi nyithindgi, kod mondegi e geche ma Farao nochiwo mondo oting’gigo. 6 Ne gikawo jambgi kod mwandugi duto ma ne gin-go Kanaan mi gidhigo Misri. Jakobo gi joode duto ne odhi Misri. 7 Ne odhi gi yawuote, gi nyige, kaachiel gi nyikwaye duto. 8 Magi e nyinge yawuot Israel ma nodhi kode Misri. h Jakobo nodhi gi yawuote ma luwogi: Reuben wuode makayo. i

46

46:4 1 Tiende ni, Josef ne dhi umo wang’ Jakobo kotho.

SULA 45 a Cha 46:30

 SULA 46 b Cha 21:31 c Cha 31:42 Wuo 3:6

d Cha 28:13 e Cha 12:1, 2 Wuo 1:7 Rap 26:5

f Cha 15:16 Cha 28:15 Cha 47:29, 30 Cha 50:13

g Cha 50:1 h Wuo 1:1-4 i Cha 35:23 1We 5:1

 Kolam mar 2 a Kwa 26:5, 6 b Cha 29:33 c Kwa 26:12, 13 1We 4:24

d Cha 29:34 e 1We 6:16 f Cha 29:35 Fwe 5:5

g Cha 38:2-5 h Luk 3:23, 33 i Cha 38:30 j Cha 38:7, 9, 10

k Kwa 26:21 1We 2:5

l Kwa 26:23, 24 1We 7:1

m Cha 30:20 n Kwa 26:26 o Cha 30:21 p Cha 30:11 q Kwa 26:15-17 r Cha 30:13 s Kwa 26:44, 45 t Cha 29:24

CHAKRUOK 45:28–46:18 9 Yawuot Reuben ne gin Hanok, Palu, Hezron, kod Karmi. a 10 Yawuot Simeon b ne gin Jemuel, Jamin, Ohad, Jakin, Zohar, kod Shaul c wuod Nya-Kanaan. 11 Yawuot Lawi d ne gin Gershon, Kohath, kod Merari. e 12 Yawuot Juda f ne gin Er, Onan, Shela, g Perez, h kod Zera. i Kata kamano, Er gi Onan ne otho e piny Kanaan. j Yawuot Perez ne gin Hezron gi Hamul. k 13 Yawuot Isakar ne gin Tola, Puva, Iob, kod Shimron. l 14 Yawuot Zebulun m ne gin Sered, Elon, kod Jahleel. n 15 Mago e yawuot Lea ma nonyuolo ne Jakobo ka ne gidak Padan-aram. Bende, kuno e ma ne onyuoloe nyare ma iluongo ni Dina. o Kamano, yawuote gi nyige duto ne gin ji 33. 16 Yawuot Gad p ne gin Zifion, Hagi, Shuni, Ezbon, Eri, Arodi kod Areli. q 17 Yawuot Asher r ne gin Imna, Ishva, Ishvi, kod Beria. Sera ne en nyamin yawuoyigo. Yawuot Beria ne gin Heber kod Malkiel. s 18 Mago e yawuot Zilpa t jatich ma nyako ma ne Laban omiyo Lea nyare. Kendo ji apar gauchielgo e joka Jakobo ma nowuok e od Zilpa.

CHAKRUOK 46:19–47:6 19 Rahel chi Jakobo to nonyuolo Josef a gi Benjamin. b 20 Kendo Asenath c nyar Potifera jadolo mar On1 ne onyuolo ne Josef Manase d gi Efraim e e piny Misri. 21 Yawuot Benjamin f ne gin Bela, Beker, Ashbel, Gera, g Naaman, Ehi, Rosh, Mupim, Hupim, h kod Ard. i 22 Ji apar gang’wen-go e joka Jakobo ma nowuok e od Rahel. 23 Wuod Dan j ne en Hushim. k 24 Yawuot Naftali l ne gin Jahzeel, Guni, Jezer, kod Shilem. m 25 Mago e yawuot Bilha, jatich ma nyako ma ne Laban omiyo Rahel nyare. Mago e yawuot Bilha ma ne onyuolo ne Jakobo. Giduto ne gin ji abiriyo. 26 Kuom mano, joka Jakobo ma nodhi Misri ne gin ji 66 ka ok okwan mond yawuote. n 27 Josef ne onyuolo yawuoyi ariyo ka ne en Misri. Omiyo, joka Jakobo duto ma nodhi Misri ne gin ji 70. o 28 Jakobo ne onyiso Juda p mondo otel odhi onyis Josef ni obi oromne Goshen. Omiyo, ka ne gichopo Goshen, q 29 Josef ne okawo gache modhi romo ne Israel wuon-gi. To ka noneno wuon-gi, ne okwake mi oywak aming’a. 30 Eka Israel ne owacho ne Josef niya: “Koro kata ka atho, to onge wach. Nikech

SULA 46 a Cha 30:24 b Cha 35:18 c Cha 41:50 d Cha 41:51 e Cha 41:52 f 1We 7:6 g 1We 8:1, 3 h 1We 7:12 i Kwa 26:38-40 j Cha 30:6 k Kwa 26:42 l Cha 30:8 m Kwa 26:48, 49 n Cha 35:10, 11 o Wuo 1:5 Rap 10:22 Tic 7:14

p Cha 43:8 Cha 44:18

q Cha 45:10 Cha 47:1

 Kolam mar 2 a Cha 41:39, 40 b Cha 45:19 Tic 7:13

c Cha 31:17, 18 Cha 47:3

d Cha 31:38 e Cha 46:6 f Cha 30:35, 36 g Cha 45:17, 18 Cha 47:27

h Cha 43:32

 SULA 47 i Cha 46:31 j Cha 45:10 Wuo 8:22

k Tic 7:13 l Cha 12:16 Cha 26:12, 14 Cha 31:17, 18 Cha 46:33, 34

m Cha 15:13 Rap 26:5 Za 105:23 Tic 7:6

n Tic 7:11

46:20 1 Tiende ni, Heliopolis.

o Cha 45:10

118 aseneni, mi ang’eyo ni pod ingima.” 31 Eka Josef ne owacho ne owetene gi jood wuon-gi niya: “We adhi anyis Farao a ni owetena gi jood wuonwa ma yande nodak e piny Kanaan koro osebiro ira. b 32 Gin jokwath, c omiyo, gibiro gi jambgi d kod mwandugi duto. e 33 To ka Farao oluongou mi openjou ni, ‘Utiyo tich mane?’ 34 Unudwoke ni, ‘Chakre ne nyuolwa jotichni osebedo jokwath mana kaka kwerewa.’ f Ka unyise kamano to ubiro yudo thuolo mar dak e piny Goshen, g nikech JoMisri ochayo ng’ato ang’ata ma kwayo rombe.” h Omiyo, Josef ne odhi ir Farao i mowachone kama: “Wuonwa kod owetena osebiro koa e piny Kanaan gi jambgi kod mwandugi duto. Kendo koro gin e piny Goshen.” j 2 Ne odhi gi owetene abich e nyim Farao. k 3 Farao ne openjo owete Josef abichgo niya: “Utiyo tich mane?” Ne gidwoke niya: “Jotichni gin jokwa rombe mana kaka kwerewa.” l 4 Kendo ne giwacho ne Farao niya: “Wasebiro mondo wadag e pinyni m nimar kech ger e piny Kanaan, kendo onge kata ka ma jambwa nyalo kwayoe. n Omiyo, wasayi ni mondo iyie ne jotichni odag e piny Goshen.” o 5 Farao nowacho ne Josef niya: “Wuonu gi oweteni osebiro iri, 6 ke-

47

119 ndo piny Misri duto nie lweti. Ketgi gidag ka maberie moloyo. a Ginyalo dak e piny Goshen kendo ka nitie jomoko e kindgi ma olony e tij kwath, to iketgi girit jamba.” 7 Bang’ mano, Josef ne okelo Jakobo wuon-gi e nyim Farao mi Jakobo ne oguedho Farao. 8 Eka Farao ne openjo Jakobo kama: “Ijahigni adi?” 9 Jakobo ne odwoko Farao niya: “Higni ma asewuothoe e piny gin mana 130. Hignigo osebedo manok kendo ma opong’ gi chandruoge. b Hignigo ok rom kata gi higni ma kwerena ne owuothogo e piny.” c 10 Eka Jakobo ne oguedho Farao mi owuok odhi. 11 Josef nomiyo wuon-gi gi owetene ka maber ahinya e piny Misri mondo gidagie. Ne omiyogi gweng’ miluongo ni Rameses, d mana kaka Farao nosechiko. 12 Bende, Josef ne miyo wuon-gi gi owetene kaachiel gi jood wuon-gi duto gi nyithindgi chiemo moromogi. 13 Kech ne omako piny duto, kendo ne en kech mager ahinya. Omiyo, Jo-Misri gi Jo-Kanaan ne obedo ma yom yom. e 14 Josef ne choko pesa duto ma Jo-Misri gi Jo-Kanaan ne ng’iewogo cham, f kendo notero pesago e od keno mar Farao. 15 Ka ne pesa ma Jo-Misri gi Jo-Kanaan nigo orumo, Jo-Misri nobiro ir Josef, mi giwachone niya: “Miwa chiemo! Ere tiende watho kineno mana nikech pesa-

SULA 47 a Cha 45:17, 18

b Ayu 14:1, 2

c Cha 25:7 Cha 35:28

d Cha 45:10 Wuo 1:8, 11 Wuo 12:37 Kwa 33:3

e Cha 41:30, 31

f Cha 41:56 Cha 44:25

 Kolam mar 2 a Cha 41:48, 49

b Cha 41:45

CHAKRUOK 47:7-22 wa oserumo te?” 16 Josef ne odwokogi niya: “Ka pesau oserumo, to kare miyauru jamni ma un-go mondo amiu cham.” 17 Eka jogo nochako tero jambgi ne Josef mondo Josef omigi chiemo. Ne gichiwo farese, rombe, dhok, kod punde. Kuom mano, e higano Josef ne miyogi cham, to en ne okawo jambgi duto. 18 Higa ma noluwo ne gidok ir Josef ka giwacho niya: “Ruoth, ok wadwar wuondi, pesa duto ma ne wan-go oserumo, kendo jambwa bende koro wasemiyi duto. Koro waonge gi gima wanyalo miyi, to mak mana dendwa gi lopewa. 19 Ere tiende watho kineno? Kendo ere tiende lopewa kethre ka ineno? Ng’iewwa kaachiel gi lopewa mondo imiwa chiemo. Wabiro bedo wasumbni mag Farao, kendo puothewa nobed mage. Miwa cham mondo kik kech negwa, kendo puothewa kik dong’ gunda.” 20 Omiyo, Jo-Misri nouso lopegi duto, nimar kejno ne ger ahinya, kendo Josef ne ong’iewo lope duto mag Misri ne Farao. Kamano, lope duto nobedo mag Farao. 21 Eka Josef ne odaro ji e miechgi mokelogi e taonde madongo. Ne otimo kamano kochako e tong’ piny Misri konchiel nyaka komachielo. a 22 Lope jodolo kende e ma Josef ne ok ong’iewo, b nikech Farao e ma ne

CHAKRUOK 47:23–48:8 miyo jodolo chiembgi. Mano e momiyo jodolo ne ok ouso lopegi. 23 Eka Josef ne owacho ne Jo-Misri niya: “Kawuono aseng’iewou ne Farao, kaachiel gi lopeu bende. Eri amiyou kodhi mondo udhi ukom e puothe. 24 To e kinde mag keyo, nyaka umi Farao achiel kuom abich mag cham mukayo, a to cham modong’ e ma nobednu kodhi kod chiemo ma unyalo chamo gi joodu kod nyithindu.” 25 Ne gidwoke niya: “Ruoth, iseresowa. b We wayud ng’wono e wang’i, kendo wanabed wasumbni mag Farao.” c 26 Eka Josef ne oketo chik ni achiel kuom abich mag chamb Misri nyaka bed mag Farao. Chikno pod tiyo nyaka chil kawuono. Lope jodolo kende e ma Farao ne ok okawo. d 27 Jo-Israel ne odhi nyime dak e piny Misri e gweng’ mar Goshen. e Ne gidak kuno kendo ne ginyuolore mi gibedo mang’eny ahinya. f 28 Jakobo ne odak Misri kuom higni 17 mi hike ne ochopo 147. g 29 Ka ne Israel chiegni tho, h ne oluongo Josef wuode mowachone niya: “Ka aseyudo ng’wono e wang’i, akwayi ni iket lweti e bwo bamna mondo ikuong’rina ni inibed jadiera, kendo ni ininyisa hera mosiko. Asayi ni kik uyika e piny Misri. i 30 Ka atho, to igol ringrena Misri mondo itera ka ma noyikie kwerena.” j Josef ne odwoke niya: “Abi-

SULA 47 a Cha 41:34 b Cha 45:5 Tic 7:11

c Cha 47:19 d Cha 47:22 e Cha 47:4 f Wuo 1:7 Rap 10:22 Za 105:24 Tic 7:17

g Cha 47:9 h Cha 49:33 i Cha 46:4 Cha 50:13 Tic 7:15, 16

j Cha 25:9, 10 Cha 49:29, 30

 Kolam mar 2 a Cha 50:5 b Hib 11:21

 SULA 48 c Cha 41:50 Jos 14:4

d Cha 28:13, 19 Hos 12:4

e Cha 35:10, 11 f Cha 28:13, 14 g Jos 14:4 1We 5:1

h Cha 35:23 i Jos 13:29 Jos 16:5

j Cha 35:19 k Mik 5:2 l 1Sa 17:12 Mat 2:6

120 ro timo mana kaka iwacho.” 31 To Israel ne owachone niya: “Akwayi ni ikuong’rina ni initimna kamano.” Josef ne okuong’orene. a Eka Israel ne okulo wiye gi yo ka wi kitandane. b Bang’ kinde, noor ne Josef wach niya: “Wuonu tuo.” Omiyo, ne okawo yawuote ariyo, Manase gi Efraim modhi neno wuon-gi. c 2 Eka ne onyis Jakobo niya: “Josef wuodi osebiro neni.” Ne ochukore mobet e kitandane. 3 Jakobo nowacho ne Josef niya: “Nyasaye Manyalo Duto ne ofwenyorena ka an Luz e piny Kanaan mi oguedha. d 4 Kendo nowachona niya: ‘Abiro miyi nyithindo gi nyikwayo mang’eny, mi inibed wuon ogendni mang’eny. e Abiro miyogi pinyni mondo obed mwandugi nyaka chieng’.’ f 5 Yawuoti ariyo ma ne inyuolo Misri ka pok abiro, koro ibiro kwan ka nyithinda. g Efraim gi Manase biro bedo nyithinda mana kaka Reuben gi Simeon. h 6 To nyithindo ma ibiro nyuolo bang’gi e ma nobed magi. Gin to ibiro luonggi gi nying owetegi e pokgi. i 7 To an, ka noyudo awuok Padan, Rahel minu ne othona j e piny Kanaan ka ne pod wan mabor gi Efratha. k Omiyo, ne ayike but yo ma dhi Efratha, ma bende iluongo ni Bethlehem.” l 8 Ka Israel ne oneno yawuot Josef, ne openjo niya:

48

121 “Magi yawuot ng’a?” 9 Josef ne odwoke niya: “Magi e nyithinda ma Nyasaye osemiya e piny Misri kae.” a Israel ne owachone niya: “Kelgi buta kae mondo aguedhgi.” b 10 Israel koro ne oseti ahinya, kendo wengene ne ok nen maber. Josef ne okelo nyithinde bute, mi nokwakogi kendo nonyodhogi. 11 Israel ne owacho ne Josef kama: “Ne ok apar ni nadhi neno wang’i kendo, c to koro Nyasaye osemiyo aneno nyaka nyithindi bende.” 12 Eka Josef ne ogolo nyithindego but Israel,1 mi nogoyo chonge piny mokulore nyaka e lowo. 13 Eka Josef ne omako Efraim d gi lwete ma korachwich, to Manase e nomako gi lwete ma koracham. Notero yawuoyigo but Israel, mondo Efraim obed e bad Israel ma koracham, to Manase obed e bad Israel ma korachwich. 14 Kata kamano, Israel ne orieyo bade ma korachwich mi oketo e wi Efraim kata obedo ni ne en wuoyi matin, to bade ma koracham ne oketo e wi Manase. Ne otimo kamano kata obedo ni nong’eyo ni Manase e ma ne kayo. f 15 Eka ne oguedho Josef ka owacho niya: g “Nyasaye madier ma Ibrahim kwara gi Isaka wuonwa ne owuotho e nyime, h Kendo Nyasaye madier ma oserito 48:12 1 Kata, “e chong Israel.”

SULA 48 a Cha 41:50

b Hib 11:21

c Cha 37:34, 35 Cha 42:36 Cha 46:30

d Cha 41:52

e Cha 41:51

f Cha 41:51 Cha 46:20

g 1We 5:2

h Cha 17:1 Cha 24:40

 Kolam mar 2 a Cha 28:13 Za 23:1

b Cha 28:15 Cha 31:11 Za 34:7

c Cha 32:26

d Wuo 1:7 Kwa 26:34, 37

e Cha 41:51

f Kwa 2:18-21

g Kwa 1:32, 33

h Hib 11:21

CHAKRUOK 48:9-21 ngimana duto nyaka kawuononi, a 16 Malaika ma osebedo ka resa e chandruogena duto, b guedh yawuoyigi. c Noluonggi gi nyinga kendo gi nying Ibrahim kwara gi Isaka wuonwa, Mondo gimedre gibed mang’eny e piny.” d 17 To ka Josef noneno ni wuon-gi ne oketo lwete ma korachwich e wi Efraim, ne rachne. Omiyo, notemo golo lwet wuon-gi e wi Efraim mondo oket e wi Manase. 18 Josef ne onyiso wuon-gi niya: “Mano ok ber wuora nimar ma e wuoyi makayo. e Omiyo, ket lweti ma korachwich e wiye.” 19 To wuon-gi ne odagi, mi owachone niya: “Wuoda, ang’eyo wachno maler. Manase bende biro bedo oganda maduong’. To owadgi ma luwe e ma nobed maduong’ moloye, f kendo nyikwaye nobed ogendni mang’eny.” g 20 Omiyo, Israel ne oguedhogi chieng’no h kowacho niya: “Ka Israel dwaro guedho ng’ato, to enoluong nyingu kama, ‘Nyasaye mondo oguedhi mana kaka oseguedho Efraim gi Manase.’” Kamano Israel nomiyo Efraim obedo maduong’ ne Manase. 21 Eka Israel nowacho ne Josef niya: “Ne, an to koro

CHAKRUOK 48:22–49:18 atho, a to Nyasaye nobed kodu kendo obiro duokou e piny kwereu. b 22 In e ma amiyi lowo ma ne amayo JoAmor ka natiyo gi ligangla kod atung’. Kamano, inibed gi lowo maduong’ moloyo oweteni nikech amedi lowo achiel.” Jakobo ne oluongo yawuote, mowachonegi kama: “Suduru machiegni mondo anyisu gik mabiro timorenu e ndalo mabiro.1 2 Chokreuru buta un yawuot Jakobo, mondo uwinj Israel wuonu. 3 “Reuben c wuoda ma kayo, d in e tekona kendo chakruok mar kotha. In gi duong’ makende kod teko. 4 To nikech ne imuomori ka apaka mag nam, ok inibed gi duong’. Nimar ne idonjo e otanda wuonu, ma idwanye. e Adier, ne odonjo e otandana mi odwanye! 5 “Simeon kod Lawi gin owete. f Liganglagi gin mag mahundu kod nek. g 6 Yaye chunya, kik iriwri kodgi. Yaye duong’na,1 kik idonj e chokruok margi. Nikech ka ne mirima omakogi ne ginego ji, h kendo ne giyudo mor ka ne ging’ado leche mag tiend ruedhi. 7 Okuong’ mirimbgi, nikech oger ahinya, kendo okuong’ ich-wang’gi nikech okwiny. i Abiro keyogi e Jakobo, kendo anakegi e Israel. j 8 “To in Juda, k oweteni biro paki. l Ibiro mako

49

SULA 48 a Cha 50:24 b Cha 15:14 Cha 26:3 Rap 31:8

 SULA 49 c Rap 33:6 d Cha 29:32 Wuo 6:14 1We 5:1

e Cha 35:22 f Cha 29:33, 34 Cha 35:23

g Cha 34:25 h Cha 34:7 i Cha 34:25 j Jos 19:1 Jos 21:41

k Cha 29:35 Rap 33:7

l Cha 43:8, 9 Cha 46:28 1We 5:2

 Kolam mar 2 a Bur 1:2 b Kwa 10:14 2Sa 5:3

c Fwe 5:5 d Kwa 24:17 2Sa 2:4 2Sa 7:16, 17

e Isa 9:6 Eze 21:27 Luk 1:32 Hib 7:14

f Za 2:8 Isa 11:10 Mat 2:6

g Rap 33:18, 19 h Mat 4:13 i Jos 19:10 j Rap 33:18 1We 7:5

k Rap 33:22 l Bur 13:2, 24

122 ng’ut wasiki gi lweti, a kendo oweteni biro kuloreni. b 9 Juda, en nyathi sibuor. c Wuoda, biro nego le kae to oa malo. Osenindo piny mi oriere mana ka sibuor. Ochalo ka sibuor, ng’ano ma dihedhre chiewe? 10 Ludh loch ok noa kuom Juda, d kendo ludh telo ok noa e tiende, nyaka chop Shilo1 obi, e kendo ji biro winje. f 11 Obiro tueyo pundane e kor yadh mzabibu, to nyathi punda enotue e kor yadh mzabibu mochiek maber. Obiro lwoko lepe gi divai, kendo enolwok nangane gi pi mzabibu.1 12 Wengene kwar nikech divai, kendo lekene rachar nikech chak. 13 “Zebulun g biro dak e dho nam ka ma meli gowoe, h kendo tong’ mar pinye biro gik yo Sidon. i 14 “Isakar j en punda ma ratego, monindo e kind osikene ariyo. 15 Obiro neno ni kare mar yueyo ber, kendo obiro neno ni pinye bende ber. Obiro kulore mondo oting’ osigo, kendo enotim tich matek ka misumba. 16 “Dan k nong’ad bura ne joge mana kaka achiel kuom dhoudi mag Israel. l 17 Mad Dan obed ka thuol man e bath yo, thuol ma nigi sum mager ma kayo ombong’ faras mondo ng’at moidhe opodh gi yo ka toke. m 18 A Jehova, anarit warruok moa kuomi.

Bur 15:20

49:1 1 Kata, “e ndalo mag giko.” 49:6 1 Kata nyalo bedo, “pacha.”

m Bur 14:19 Bur 15:15

49:10 1 Tiende ni, “Wuon-go.” 49:11 1 Kata, “remb mzabibu.”

123 19 “To in Gad, a jomecho nomonji kendo iniriembgi ka ilawogi matek. b 20 “Asher c nobed gi chiemo mang’eny. Obiro nyago chiemo ma ruoth nyalo chamo. d 21 “Naftali e to en mwanda. Owacho weche mamit. f 22 “Josef g en bad yath ma twi e yath ma nyago olemo kendo man but thidhiya.1 Bede yadhno otwi nyaka e wi ohinga. 23 Joba asere ne siko ka sande, ne gibaye gi asere, kendo ne gimakone sadha. h 24 To ne ok otur atung’ mare, i kendo lwetene nobedo gi teko. j Ne oyudo teko kuom jal ma ratego ma konyo Jakobo, kendo kuom jakwath ma en lwanda mar Israel. 25 Josef oa kuom Nyasach wuonu ma en Nyasaye Manyalo Duto. Obiro konyi kendo obiro guedhi gi gueth moa e polo malo, kaachiel gi gueth moa e nembe. k Bende, enoguedhi gi nyithindo kod jamni mang’eny.1 26 Gueth mag wuonu nobed mang’eny moloyo mag gode machon kendo moloyo gik mabeyo duto mag gode ma osiko. l Guethgo biro siko e wi Josef, kendo e wi osimbo mar jal ma ne oyier e kind owetene. m 27 “Benjamin n biro dhi nyime kidho le momako mana ka ondiek. o Okinyi 49:22 1 Kata, “thidhna.” 49:25 1 Kata, “enoguedhi gi gima thuno golo kod mako ich.”

i Cha 46:4

CHAKRUOK 49:19–50:3 enocham gima osenego, to odhiambo enopog gi mosepeyo.” a 28 Mago e dhoudi 12 mag Jo-Israel, kendo mago e weche ma Jakobo wuon-gi ne oguedhogigo. Ne omiyo moro ka moro gueth mowinjore kode. b 29 Bang’ mano, Jakobo ne ochiko yawuote niya: “Koro, achiegni tho, c kendo adwaro ni ubi uyika e rogo manie puoth Efron Ja-Hiti nikech kanyo e ma noyikie kwerena. d 30 Rogono ni Makpela but Mamre e piny Kanaan. Ibrahim e ma nong’iewo rogono kaachiel gi puodhono kuom Efron JaHiti mondo obed ka ma iyikoe joge. 31 Kanyo e ma ne oyikie Ibrahim gi Sara chiege, e kod Isaka f gi Rebeka chiege. Kanyo bende e ma ne ayikoe Lea. 32 Puodhono kaachiel gi rogo manie iye ne ong’iew kuom yawuot Heth.” g 33 Ka ne Jakobo osetieko chiko yawuote kamano, ne oduoko tiende e otanda, mogamo muya mogik kae to otho, kendo noyike gi kwerene.1h Josef ne ogore kuom mi owuon-g i , i ywak kendo ne onyodhe. 2 Bang’ mano, Josef nochiko jotichne ma jothieth mondo giket ne ringre wuongi yath mondo kik otow. j Mi jogo ne otimo ne Israel kamano. 3 Ne g iwire gi yath kuom ndalo 40 mana

j Cha 50:26

49:33 1 Kata, “mi ne ochoke ir joge.”

SULA 49 a Rap 33:20 b Jos 13:8 c Rap 33:24 d 1Ru 4:7, 16 e Rap 33:23 f Mat 4:13, 15 g Rap 33:13-17 h Cha 37:5, 8 Cha 40:15

i Cha 50:20 j Jos 1:1, 6 Bur 11:32

k Rap 33:13 l Jos 17:14 m Rap 33:16 n Rap 33:12 o Bur 20:15, 16 1Sa 9:16

 Kolam mar 2 a Est 2:5 Est 8:7

b Hib 11:21 c Cha 35:29 Cha 49:33

d Cha 23:17, 18 e Cha 23:2, 19 Cha 25:9, 10

f Cha 35:29 g Cha 23:17, 18 h Tic 7:15

 SULA 50

50

CHAKRUOK 50:4-20 kaka ne gijotimo gi ringre ng’at motho, kendo Jo-Misri ne oywago Israel kuom ndalo 70. 4 Ka ne kinde mag ywago wuon-gi oserumo, Josef nowacho ne jodong1 Farao niya: “Ka aseyudo ng’wono e wang’u, to nyisnauru Farao kama: 5 ‘Ka ne wuonwa chiegni tho, a nomiyo akuong’orane b ni ne adhi yike e bur ma ne osekunyo e piny Kanaan. c Kuom mano, yie adhi ayike, kae to abiro duogo.’ ” 6 Farao ne odwokone wach niya: “Dhi iyik wuonu kaka ne isekuong’orine.” d 7 Kuom mano, Josef ne odhi yiko wuon-gi. Nodhi gi jotich Farao, kod jodong Farao e kaachiel gi jodong piny Misri duto. 8 Nodhi bende gi joode duto, kod owetene, kod jood wuon-gi. f Nyithindgi matindo kende gi jambgi e ma ne giweyo e piny Goshen. 9 Bende, ne odhi gi geche g kod joidh farese. Ne gidhi ji mang’eny ahinya. 10 Ka ne gichopo kar dino cham man Atad e alwora mar Jordan, ne giywago wuon-gi matek ahinya kuom ndalo abiriyo. 11 Ka ne Jo-Kanaan modak kuno oneno kaka jogo ne ywak malich, ne gibwok mi giwacho niya: “Jo-Misri ywak malich manadeni!” Mano e momiyo ne ochak kanyo ni Abel-mizraim,1 e alwora mar Jordan. 50:4 1 Kata, “jood.” 50:11 1 Tiende ni, “Ywak mar Jo-Misri.”

SULA 50 a Cha 48:21

b Cha 47:29-31

c Cha 23:17, 18 Cha 46:4 Cha 47:29 Cha 49:29, 30

d Cha 47:31

e Za 105:21, 22

f Cha 46:27

g Cha 41:43 Cha 46:29

 Kolam mar 2 a Cha 47:29

b Cha 23:17, 18 Cha 25:9, 10 Cha 35:27 Cha 49:29, 30

c Cha 37:18, 28 Cha 42:21 Za 105:17

d Cha 37:7, 9

e Cha 37:18

124 12 Kamano, yawuot Jakobo notimo mana kaka wuongi ne ochikogi. a 13 Yawuote noting’o ringrene nyaka e piny Kanaan, mi giyike e rogo man Makpela but Mamre, ma ne Ibrahim ong’iewo kuom Efron Ja-Hiti mondo obedne kar yiko joge. b 14 Ka ne Josef oseyiko wuon-gi, ne odok Misri gi owetene, kaachiel gi ji duto ma nodhi kode e liend wuon-gi. 15 Ka owete Josef noneno ni wuon-gi nosetho, ne gichako wuoyo e kindgi, ka giwacho niya: “Nyalo bedo ni Josef podi omakonwa sadha, kendo onyalo chulo kuor kuom gik maricho ma ne watimone.” c 16 Kuom mano, ne gioro wach ne Josef niya: “Ma e gima wuonu nowacho ka pok notho: 17 ‘Nyisuru Josef niya: “Asayi, we ne oweteni richogi kaachiel gi gik maricho duto ma ne gitimoni.” ’ Omiyo, yie iwenwa gik maricho ma ne watimoni, nikech wan jotich Nyasach wuonu.” Josef ne oywak ka nowinjo wechego. 18 Eka owetene nobiro ire, mi gikulore e nyime, kendo wachone niya: “Timnwa kaka ihero nimar wan wasumbni magi!” d 19 Josef ne owachonegi kama: “Kik uluor. An ok anyal kawo kar Nyasaye. 20 Kata obedo ni ne uparo timona marach, e Nyasaye noloko parouno mobedo gima ber mondo ores ngima ji mang’eny, mana

125 kaka uneno kawuononi. a 21 Omiyo, kik uluor. Anapidhu uduto kaachiel gi nyithindu.” b Kamano e kaka ne ohoyogi kendo wachonegi weche maduogo chuny. 22 Josef ne odhi nyime dak Misri gi jood wuon-gi. Ne odak kuom higni 110. 23 Josef ne odak moneno nyithi Efraim nyaka e tieng mar adek. c Noneno bende nyithind Makir d wuod Manase. Ne onyuolgi e chong Josef.1 24 E gikone,

CHAKRUOK 50:21 –WUOK Weche Mantie SULA 50 Josef ne owacho ne owetea Cha 45:5 ne niya: “An koro achiegni Za 105:17 tho, to Nyasaye nokonyu, a b Cha 47:12 kendo enogolu e pinyni mi oteru e piny ma nosic 1We 7:20 ngo ne Ibrahim, Isaka, kod d Jos 17:1 Jakobo.” b 25 Eka Josef ne 1We 7:14  omiyo yawuot Israel okuoKolam mar 2 ng’orene kowachonegi niya: a Wuo 4:31 “Kuong’reuru ni kinde ma Nyasaye biro paroue, ok ubi b Cha 12:7 Cha 17:8 weyo chokena e pinyni sa Cha 26:3 ma uwuok.” c 26 Josef ne Cha 28:13 otho ka ojahigni 110, ne kic Wuo 13:19 keto yath e ringrene mondo Jos 24:32 Hib 11:22 kik otow, d mi gikete e sa50:23 1 Tiende ni, ne okwanogi mana ka nduk e piny Misri kuno. nyithinde owuon. d Cha 50:2

WUOK WECHE MANTIE

1 Kwan Jo-Israel medore Misri (1-7) Farao sando Jo-Israel (8-14) Jocholo reso nyithindo (15-22) 2 Onyuol Musa (1-4) Nyar Farao pidho Musa (5-10) Musa dhi Midian; okendo Zipora (11-22) Nyasaye winjo ywak Jo-Israel (23-25) 3 Musa neno yiend kudho ka liel (1-12) Jehova lero tiend nyinge (13-15) Jehova chiko Musa (16-22) 4 Honni adek ma Musa otimo (1-9) Musa chare (10-17) Musa dok Misri (18-26) Musa romo gi Harun kendo (27-31)

5 Musa gi Harun e nyim Farao (1-5) Imedo sand Jo-Israel (6-18) Jo-Israel igi wang’ gi Musa kod Harun (19-23) 6 Isingo ne Jo-Israel ni ibiro gonygi (1-13) Nying Jehova ok ong’ere maber (2, 3) Kaka anyuola Musa gi Harun obet (14-27) Musa dok e nyim Farao kendo (28-30) 7 Jehova jiwo Musa (1-7) Ludh Harun lokore thuol mang’ongo (8-13) Masira 1: pi lokore remo (14-25) 8 Masira 2: ogwende (1-15) Masira 3: suna (16-19)

WUOK Weche Mantie

9

10 11

12

13

14

15

Masira 4: lwang’ni (20-32) Masira ok yud Goshen (22, 23) Masira 5: jamni tho (1-7) Masira 6: buche mako jamni kod dhano (8-12) Masira 7: kodh pe (13-35) Farao biro neno teko Nyasaye (16) Nying Jehova landore e piny duto (16) Masira 8: det bonyo (1-20) Masira 9: mudho (21-29) Ilando wach masira mar apar (1-10) Jo-Israel biro kawo mich kuom Jo-Misri (2) Pasaka mokwongo (1-28) Kir remo e frembe dhoudi (7) Masira 10: nyithindo makayo tho (29-32) Gichako wuok Misri (33-42) Giko mar higni 430 (40, 41) Chik mar Pasaka (43-51) Kayo duto ma chwo gin mag Jehova (1, 2) Sap Makate ma Ok Oketie Thowi (3-10) Kayo duto ma chwo ichiwo ne Nyasaye (11-16) Itayo Jo-Israel mondo gichom Nam Makwar (17-20) Siro mar bor polo kod mar mach (21, 22) Jo-Israel ochopo e nam (1-4) Farao lawo Jo-Israel (5-14) Jo-Israel ng’ado Nam Makwar (15-25) Jo-Misri tho e nam (26-28) Jo-Israel yie kuom Jehova (29-31) Musa gi Jo-Israel wer nikech oresgi (1-19) Miriam olo wer (20, 21)

126

Pi makech bedo mamit (22-27) 16 Ji ng’ur nikech chiemo (1-3) Jehova winjo ng’ur mar ji (4-12) Ochiw aluru gi manna (13-21) Onge manna chieng’ Sabato (22-30) Okan manna obed rapar (31-36) 17 Ji ywak ni pi onge Horeb (1-4) Pi wuok e lwanda (5-7) Jo-Israel loyo Jo-Amalek (8-16) 18 Jethro gi Zipora obiro (1-12) Jethro nyiso Musa oyier jong’ad bura (13-27) 19 Ka gin e Got Sinai (1-25) Jo-Israel nobed ruodhi kendo jodolo (5, 6) Pwodho ji mondo gichung’ e nyim Nyasaye (14, 15) 20 Chike Apar (1-17) Jo-Israel bedo maluor nikech hono (18-21) Kaka onego gilam Nyasaye (22-26) 21 Chike momi Jo-Israel (1-36) E wi wasumbni ma Jo-Hibrania (2-11) E wi timbe gero (12-27) E wi jamni (28-36) 22 Chike momi Jo-Israel (1-31) E wi kuo (1-4) E wi cham (5, 6) E wi mwandu gi chudo (7-15) E wi sero (16, 17) E wi lamo kod timbe mabeyo (18-31) 23 Chike momi Jo-Israel (1-19) E wi bedo joratiro (1-9) E wi sabato kod sewni (10-19) Malaika tayo Jo-Israel (20-26) Kawo lowo kod keto kiewo (27-33)

127

24 Ji yie ni gibiro rito singruok (1-11) Musa odhi e Got Sinai (12-18) 25 Chiwo mag gero hema (1-9) Sandug Singruok (10-22) Mesa (23-30) Gir chungo taya (31-40) 26 Hema (1-37) Lewni mag hema (1-14) Frembe kod rachungi (15-30) Pasia gi nanga mar dho hema (31-37) 27 Kendo mar misango miwango (1-8) Laru (9-19) Mo mar taya (20, 21) 28 Lep jodolo (1-5) Efod (6-14) Ofuko mar akor (15-30) Urim gi Thumim (30) Kandho ma onge bade (31-35) Kilemba kod gima opamore molos gi dhahabu (36-39) Lewni mamoko mag jodolo (40-43) 29 Pwodho jodolo (1-37) Chiwo ma pile ka pile (38-46) 30 Kendo mar ubani (1-10) Kwano ji kod pes waro ji (11-16) Besend mula mar lwok (17-21) Mo moruw ne tich mowal (22-33) Kaka iloso ubani ne tich maler (34-38) 31 Jotich molony ma roho ni kuomgi (1-11) Sabato en ranyisi e kind Nyasaye gi Jo-Israel (12-17) Kite ariyo moparore (18) 32 Lamo nyaroya mar dhahabu (1-35) Musa winjo koko ma opogore (17, 18) Musa wito kite piny (19)

WUOK Weche Mantie

33

34

35

36 37

38

39

40

Jo-Lawi omakore gi Jehova (26-29) Siem mowuok kuom Nyasaye (1-6) Hema mar romo man oko mar kambi (7-11) Musa kwayo mondo one duong’ mar Jehova (12-23) Iloso kite mopamore manyien (1-4) Musa neno duong’ mar Jehova (5-9) Inwoyo weche mag singruok (10-28) Lela wang’ Musa rieny (29-35) Chike mag Sabato (1-3) Chiwo mag gero hema (4-29) Roho mar Nyasaye opong’o Bezalel gi Oholiab (30-35) Chiwo mang’eny mokalo (1-7) Gero hema (8-38) Loso Sandug Singruok (1-9) Mesa (10-16) Gir chungo taya (17-24) Kendo mar wang’o ubani (25-29) Kendo mar misango miwango (1-7) Besend mula (8) Laru (9-20) Kwan mag gik ma notigo e loso hema (21-31) Loso lewni mag jodolo (1) Efod (2-7) Ofuko mar akor (8-21) Kandho ma onge bade (22-26) Lewni mamoko mag jodolo (27-29) Gima opamore molos gi dhahabu (30, 31) Musa nono hema (32-43) Gero hema (1-33) Duong’ mar Jehova pong’o hema (34-38)

WUOK 1:1-22 Magi e nyinge yawuot Israel1 ma ne odhi kode Misri, a moro ka moro gi joode : 2 Reuben, S imeon, Lawi, gi Juda; b 3 Isakar, Zebulun, g i Benjamin ; 4 Dan g i Naftali ; Gad kod Asher. c 5 Jood Jakobo duto ne gin ji 70, Josef to ne ni Misri. d 6 Bang’e, Josef gi owetene kod tieng’no duto ne otho. e 7 To JoIsrael nonyuolore kendo ne gibedo mang’eny mi gipong’o pinyno. Kwan-g i ne siko medore kendo ne gibedo oganda man gi teko miwuoro. f 8 Bang’ kinde, ruoth manyien ma ok nong’eyo Josef nochako locho e piny Misri. 9 Ruodhno nonyiso joge niya: “Uwinjo, Jo-Israel ng’eny kendo gin gi teko moloyowa. g 10 Nyaka watang’ kodgi, nono to gibiro medore ameda. To ka lweny owuok, gibiro dok ne wasikwa mi giked kodwa, kae to giringo gia e pinywa.” 11 Omiyo, Jo-Misri noketo jotelo mondo osandgi gi tich matek, h kendo ne gigero ne Farao mier mag keno miluongo ni Pithom gi Raamses. i 12 To kaka ne gimedo sandogi, e kaka JoIsrael ne medo pong’o pinyno. Mano nomiyo JoMisri ojok kodgi, kendo ne giluorogi ahinya. j 13 Kuom mano, Jo-Misri nomedo sando Jo-Israel gi tich mapek ahinya. k 14 Ne gimiyo ngi-

1

1:1 1 Kata, “Jakobo.”

SULA 1 a Cha 46:8

b 1We 2:3, 4

c Cha 46:17

d Cha 46:26 Rap 10:22 Tic 7:14

e Cha 50:26

f Cha 46:3 Rap 26:5 Tic 7:17-19

g Za 105:24, 25

h Cha 15:13 Wuo 3:7 Kwa 20:15 Rap 26:6

i Cha 47:11

j Wuo 1:7 Za 105:24, 25

k Wuo 2:23 Tic 7:6

 Kolam mar 2 a Law 26:13

b Eze 16:4

c Cha 9:5, 6

128 magi obedo malit gi tich matek. Ne ginyono lowo kendo loso matafari kaachiel gi kit tije duto matek mag pur. Ee, ne gisandogi malit ahinya gi kit tije duto matek. a 15 Bang’e, ruodh Misri nowacho ne nyi Jo-Hibrania ariyo ma jocholo1 miluongo ni Shifra gi Pua 16 niya: “Sa asaya ma ucholo b mond Jo-Hibrania, neguru nyathi moro amora ma wuoyi ma ginyuolo. To ka en nyathi ma nyako, kik unege.” 17 Kata kamano, nikech mon-go noluoro Nyasaye madier, ne ok ginego nyithindo ma yawuoyi c kata obedo ni ruodh Misri nochikogi ni gineggi. 18 Bang’ kinde, ruodh Misri noluongo mon-go mopenjogi niya: “Ang’o momiyo ok usebedo ka unego nyithindo ma yawuoyi?” 19 Mon-go nodwoko Farao kama: “Mond JoHibrania ok chal gi mond Jo-Misri nimar gin mine ma nigi teko kendo ma nyuol kata ka pok jacholo1 ochopo irgi.” 20 Omiyo, Nyasaye nokonyo jochologo1 kendo mano nomiyo Jo-Israel omedore mi gibedo oganda ma nigi teko ahinya. 21 To nikech jochologo1 noluoro Nyasaye madier, bang’e gin bende Nyasaye noguedhogi gi nyithindo. 22 Gikone, Farao nochiko joge duto niya: “Ka Ja-Hibrania onyuolo nyathi 1:15, 19-21 1 Tiende ni, mine ma konyo mon nyuol.

129 ma wuoyi, wituru nyathino e Aora Nael, to ma nyako kik unegi.” a Gie k indeno, Ja-Lawi moro nokendo NyaLawi. b 2 Chiegeno nomako ich monyuolo wuoyi. Ka noneno kaka nyathino jaber, nopande kuom dweche adek. c 3 Ka ne ok onyal medo pande, d nokawo gimoro ma chalo okapu mochue gi togo momuone gi lam kod odok,1 kendo nopielo nyathino e iye moketo okapuno e i togo e bath Aora Nael. 4 To nyamin e nyathino nochung’ mabor matin mondo one gima ne dhi timorene. 5 Nyar Farao nobiro lwokore e Aora Nael. Jotichne ma nyiri to ne wuotho e bath aorano. Ka ne nyar Faraono oneno okapu moro e i togo, nooro jatichne moro ma nyako mondo oomnego. f 6 Noelo okapuno ma oneno nyathi ma wuoyi ka ywak, kendo nyathino ne litne. Kata kamano, nowacho niya: “Mae en achiel kuom nyithind JoHibrania.” 7 Eka nyamin nyathino nokwayo nyar Farao kama: “Adhi aluongni achiel kuom mond Jo-Hibrania mondo oritni nyathini?” 8 Nyar Farao nodwoke niya: “Tim kamano!” Mi nyakono nowuok piyo modhi oluongo min g nyathino. 9 Nyar Farao nowacho ne miyono niya: “Dhi ipidhna nyathini, abiro chuli.”

2

2:3 1 Kata, “dwogo.”

SULA 1 a Tic 7:18, 19

 SULA 2 b Wuo 6:20 Kwa 26:59

c Tic 7:20 Hib 11:23

d Tic 7:18, 19

e Wuo 15:20 1We 6:3 Mik 6:4

f Tic 7:21

g Wuo 6:20

 Kolam mar 2 a Hib 11:24, 25

b Tic 7:21

c Wuo 1:11 Wuo 3:7 Tic 7:23

d Tic 7:24

e Tic 7:26

f Tic 7:27, 28

g Cha 25:1, 2 Wuo 3:1 Wuo 4:19

h Wuo 18:12

WUOK 2:1-17 Omiyo, dhakono nokawo nyathino. 10 Ka nyathino nosedongo matin, miyono notere ir nyar Farao modoko wuode. a Nyar Farao nochako nyathino ni Musa1 nikech nogole e pi. b 11 E ndalogo, ka Musa nosebedo maduong’, nodhi ir Jo-Hibrania wetene mondo one kaka ne isandogi gi tich matek. c Noneno ka Ja-Misri moro goyo Ja-Hibrania. 12 Nong’iyo koni gi koni, to ka ne ok oneno ng’ato, ne onego Ja-Misrino mi opande e i kuoyo. d 13 Ka kinyne nowuok kendo, noyudo ka Jo-Hibrania ariyo gore. Nopenjo jal ma nokwinyo wadgi niya: “Igoyo nyawadu nang’o?” e 14 Jalo nodwoke kama: “En ng’a moketi jatendwa kendo jang’adnwa bura? Koso idwaro nega mana kaka nyoro inego Ja-Misricha?” f Mano nomiyo Musa obedo maluor ma ochako parore ni, “Kare wachni oseng’ere!” 15 Ka Farao nowinjo wachno, notemo nego Musa. Kata kamano, Musa noringo ma odhi dak e piny Midian. g Ka nochopo kuno, nobet but soko moro. 16 To ne nitie jadolo mar Midian h ma ne nigi nyiri abiriyo; nyigego nokelo jamb wuon-gi modho pi. Ne gidwaro twomo pi mondo gipong’go gik ma jamni modhoe. 17 To kaka pile, jokwath mamoko 2:10 1 Tiende ni, “Golo,” ma nyiso ni norese e pi.

WUOK 2:18–3:9 nobiro moriembogi. Ka Musa noneno mano, nokonyo nyirigo kendo nomiyo jambgi pi. 18 Ka ne gidok dala, Reuel1a wuon-gi nopenjogi niya: “Obet nade ni kawuono uduogo piyo kama?” 19 Ne gidwoke niya: “JaMisri b moro ne oresowa e lwet jokwath, kendo ne otwomo pi momiyo jambwa.” 20 Nopenjo nyige niya: “To en kanye? Ang’o momiyo ok ubiro kode? Dhiuru uluonge obi ochiem kodwa.” 21 Bang’ mano, Musa noyie dak gi Reuel,1 mi nomiye Zipora c nyare mondo obed chiege. 22 Bang’e, Zipora nonyuolo wuoyi kendo Musa nochake ni Gershom,1 d nimar Musa nowacho ni, “Asedoko jadak e piny ma wendo.” e 23 Bang’ kinde malach, ruodh Misri notho f to Jo-Israel ne pod ng’ur kendo ne giywak malit nikech ne gin wasumbni, mi ywakgi nochopo malo e polo ir Nyasaye madier. g 24 Bang’ kinde, Nyasaye nowinjo ywakgi h mi noparo singruok ma nosetimo gi Ibrahim, Isaka, gi Jakobo. i 25 Nyasaye noneno kaka Jo-Israel sandore, kendo wachno ne litne ahinya. Musa ne kwayo jamb Jethro j ma ne en jaduong’ne1 kendo jadolo e piny Midian. Chieng’ moro ka en e thim kochomo

3

SULA 2 a Wuo 4:18 Wuo 18:1 Kwa 10:29

b Tic 7:22 c Wuo 18:2-4 Kwa 12:1

d 1We 23:15 e Tic 7:29 f Wuo 7:7 Tic 7:30

g Wuo 3:7 1Ru 8:51

h Tic 7:34 i Cha 15:13, 14 Wuo 6:5 Kwa 20:15, 16

 SULA 3 j Wuo 2:16 Wuo 18:1

 Kolam mar 2 a Wuo 24:12, 13 1Ru 19:8, 9

b Tic 7:30-34 c Cha 17:1, 7 d Cha 26:24 e Cha 28:13 Cha 32:9 Mat 22:32 Tic 7:32

f Wuo 1:11 Isa 63:9 Tic 7:34

g Wuo 12:51 h Kwa 13:26, 27 Rap 27:3

i Cha 10:15-17

2:18, 21 1 Tiende ni, Jethro. 2:22 1 Tiende ni, Jadak Kanyo. 3:1 1 Tiende ni, wuon chi Musa.

Wuo 33:1, 2 Rap 7:1 Jos 3:10 Neh 9:7, 8

130 yor podho chieng’ gi jamni, nochopo Horeb a ma en god Nyasaye madier. 2 Malaika mar Jehova nofwenyorene e mach ma liel e yiend kudho b moro. To kaka nomedo ng’iye, noneno ka yienno liel aliela to ok wang’. 3 Eka Musa nowacho niya: “We adhi anon ane hono ma miyo yadhno liel aliela to ok wang’.” 4 Ka ne Jehova Nyasaye oneno ka Musa sudo mondo ong’i yadhno, noluonge gie yadhno niya: “Musa! Musa!” mi Musa nodwoke kama : “An ka .” 5 Kae to Nyasaye nowachone niya: “Kik isud machiegni. Lony wuoche e tiendi, nikech ka michung’ieno en ka maler.” 6 Mi nomedo nyise kama: “An Nyasach kwereni,1 Nyasach Ibrahim, c Nyasach Isaka, d kendo Nyasach Jakobo.” e Mi Musa noumo wang’e nikech noluoro ng’iyo Nyasaye madier. 7 Jehova nomedo wachone niya: “Adier aseneno kaka joga sandore Misri, kendo asewinjo ywakgi nikech isandogi gi tich matek; ang’eyo maber lit ma giwinjo. f 8 Analor mondo aresgi e lwet Jo-Misri g kendo anagolgi e pinyno ka aterogi e piny ma jaber kendo malach, piny mopong’ gi chak kod mor kich, h piny Jo-Kanaan, Jo-Hiti, Jo-Amor, Jo-Perizi, Jo-Hivi, kod Jo-Jebus. i 9 Koro ne! Ywak mar Jo-Israel osecho3:6 1 Kata, “Nyasach wuonu.”

131 pona, bende aseneno kaka Jo-Misri sandogi marach. a 10 Omiyo, koro bi mondo aori ir Farao mondo igol joga ma Jo-Israel oa e piny Misri.” b 11 To Musa nopenjo Nyasaye madier kama: “An ng’a ma dadhi ir Farao ma agol Jo-Israel e piny Misri?” 12 Nyasaye nodwoke niya: “Anabed kodi, c kendo kisegolo joga Misri, unulama1 e godni. d Mano e ma biro nyisi ni an e ma ne aori.” 13 To Musa nowacho ne Nyasaye madier kama: “Ka adhi ir Jo-Israel ma anyisogi ni, ‘Nyasach kwereu oseora iru,’ to gipenja ni, ‘Nyinge ng’a?’ e Abiro dwokogi nang’o?” 14 Omiyo, kama e kaka Nyasaye nonyiso Musa: “Anabed Gima Adwaro1 Bedo.”2f Kae to nomedo wacho niya: “Ma e gima ininyis Jo-Israel, ‘Anabed oseora iru.’ ” g 15 Nyasaye nowacho ne Musa kendo niya: “Ma e gima ininyis Jo-Israel, ‘Jehova Nyasach kwereu, Nyasach Ibrahim, h Nyasach Isaka, i kendo Nyasach Jakobo j oora iru.’ Ma e nyinga nyaka chieng’, k kendo ma e kaka tienge duto biro para. 16 Koro dhiyo mondo ichok jodong Israel kendo iwachnegi ni, ‘Jehova Nyasach kwereu, Nyasach Ibrahim, Isaka, gi Jakobo, osefwenyorena kendo owachona kama: “Adier aseneno 3:12 1 Kata, “unutina.” 3:14 1 Kata, “Gima Ayiero.” 2 Som Apendiks A4.

SULA 3 a Wuo 1:11 b Za 105:26, 38 Tic 7:34

c Rap 31:23 Jos 1:5 Isa 41:10 Rum 8:31 Fil 4:13

d Wuo 19:2 Rap 4:11, 12

e Wuo 15:3 Za 96:8 Za 135:13 Hos 12:5 Joh 17:26 Rum 10:13

f Ayu 23:13 Isa 14:27 Joh 12:28

g Wuo 6:3, 7 Rum 9:17

h Cha 17:1, 7 i Cha 26:24 j Cha 28:13 Mat 22:32

k Za 135:13

 Kolam mar 2 a Cha 50:24 Wuo 13:19

b Cha 15:13, 14 Law 26:13

c Cha 15:16 d Wuo 23:23 e Kwa 13:27 Rap 8:7-9

f Wuo 4:31 g Cha 14:13 h Wuo 5:3 Wuo 10:25, 26

i Wuo 5:2 Wuo 14:8 Rum 9:17

j Wuo 7:3 Wuo 12:33 Rap 6:22

k Wuo 11:2 Wuo 12:35, 36

l Cha 15:13, 14 Wuo 12:36

 SULA 4 m Wuo 2:13, 14

WUOK 3:10–4:2 kaka isandou a kendo aseneno gik mitimonu e piny Misri. 17 Omiyo, aseng’ado ni abiro golou e sand b muyudo e lwet Jo-Misri mi ateru e piny Jo-Kanaan, Jo-Hiti, JoAmor, c Jo-Perizi, Jo-Hivi, kod Jo-Jebus, d ma en piny mopong’ gi chak kod mor kich. ”’ e 18 “Jodong Israel biro winji f kendo ibiro dhi kodgi ir ruodh Misri, to unuwachne niya: ‘Jehova Nyasach JoHibrania g osewuoyo kodwa. Koro yienwa wadhi wuodh ndalo adek e thim mondo wachiw misango ne Jehova Nyasachwa.’ h 19 Kata kamano, ang’eyo maber ni ruodh Misri ok bi yienu udhi mak mana kochune. i 20 Omiyo, abiro rieyo lweta kendo goyo Misri gi masiche madongo, eka obiro weyou mondo udhi. j 21 Abiro miyo Jo-Misri onyis joga ng’wono, kendo chieng’ muwuok, ok unuwuog gi lwetu nono. k 22 Dhako ka dhako biro kwayo jirande kaachiel gi dhako modakgo e ode gik molos gi fedha kod dhahabu, kaachiel gi lewni, kendo yawuotu gi nyiu norwakgi; omiyo, unuyak Jo-Misri adier.” l To Musa nodwoko niya: “To nade ka ok giyie ni in e ma iora kendo gitamore winja m ka g iwacho ni, ‘Jehova ok ofwenyoreni?’” 2 Jehova nopenje niya : “Mano ang’o miting’o e lweti?” Nodwoke ni, “En luth.”

4

WUOK 4:3-21 3 Nonyise niya: “Bole piny.” Omiyo, nobole piny mi ludhno nolokore thuol, a kendo Musa noringe. 4 Jehova koro nonyiso Musa niya: “Rie lweti imak yiwe.” Norieyo lwete momake, mi thuondno nolokore luth e lwete. 5 Eka Nyasaye nowachone kama: “Kitimo kamano, gibiro yie ni Jehova Nyasach kweregi, Nyasach Ibrahim, Nyasach Isaka, kendo Nyasach Jakobo b osefwenyoreni.” c 6 Jehova nowachone kendo kama: “So ane lweti e ofuko manie kor lawi.” Musa notimo kamano. To ka nogolo lweteno oko, noyudo ka dhoho omako lwete mobedo ma rachar ka pe! d 7 Mi nowacho ne Musa kama: “So lweti kendo e ofuko manie kor lawi.” Mi nosoyo lwete. To ka nogole, lweteno nodoko mangima kaka dende duto! 8 Bang’ mano, nonyise niya: “Ka gitamore winji kata yie gi hono mokwongono, to gibiro yie gi hono mar ariyoni.” e 9 To ka ok giyie gi honni ariyogo kendo ok giwinji, twom pi e Aora Nael kendo iol pigno e lowo motwo, to pigno biro lokore remo.” f 10 Koro Musa nonyiso Jehova niya: “Yie ing’wonna Jehova, nimar ok ang’eyo wuoyo maber chakre chon kata sani miwuoyoe kodani, nikech aradwal kendo lewa pek.” g 11 Jehova nopenje kama: “En ng’a ma nochueyo dho dhano,

SULA 4 a Wuo 7:9

b Luk 20:37

c Wuo 3:16 Wuo 4:31

d Kwa 12:10

e Tic 7:36

f Wuo 4:30

g Wuo 6:12 Kwa 12:3 Jer 1:6 Tic 7:22

 Kolam mar 2 a Isa 50:4 Mar 13:11

b Kwa 26:59

c Wuo 4:27

d Wuo 4:28

e Jer 1:9

f Wuo 7:1, 2

g Wuo 8:5 Wuo 17:5, 6 Kwa 20:11

h Wuo 2:18, 21 Wuo 18:1 Kwa 10:29

i Wuo 2:15

132 kata ma miyo dhano doko momo, ite dino, wang’e neno, kata obedo muofu? Donge en mana an Jehova? 12 E momiyo dhiyo, anakonyi sa miwuoyo, kendo ananyisi gima onego iwachi.” a 13 To ne okwer niya: “Asayi Jehova, or ng’at machielo.” 14 Mirima nomako Jehova nikech dwokono, mowacho ne Musa kama: “Donge Harun b owadu ma Ja-Lawi nitie? Ang’eyo ni onyalo wuoyo maber. Kendo en e yo obiro mondo oromni. Obiro mor ahinya koneni. c 15 Iwuo kode kinyise weche ma achiki, d kendo nakonyu sa ma uwuoyo, e mi ananyisu gima onego utim. 16 En e mobiro wuoyo gi jogo e loyi, to in nibedne kaka Nyasaye. f 17 Kendo dhi gi luth manie lwetino mondo itimgo honni.” g 18 Koro Musa nodhi ir Jethro jaduong’ne1 h mowachone niya: “Yiena adog Misri mondo ane ka owetena pod ngima.” Jethro nodwoke niya: “Dhi gi kuwe.” 19 Bang’ mano, ka Musa pod ne ni Midian, Jehova nonyise niya: “Wuog idog Misri, nimar jogo duto ma ne dwaro negi osetho.” i 20 Eka Musa nokawo chiege gi yawuote moketogi e punda, mi omako wuoth kochomo piny Misri. Bende, Musa noting’o ludh Nyasaye madier e lwete. 21 Mi Jehova nonyiso Musa kama: 4:18 1 Tiende ni, “wuon chiege.”

133 “Asemiyi teko mar timo honni. a Omiyo, kisedok Misri, ne ni itimo honnigo duto e nyim Farao. To abiro weyo chuny Farao obed matek b mi ok noyie ne joga mondo odhi. c 22 Nyis Farao ni Jehova Nyasaye owacho ni Israel en wuode makayo. d 23 Ochiki ni, iwe wuode odhi olame. To kitamori, obiro nego wuodi, to mana wuodi makayo.” e 24 Koro ka ne gin e yo, Jehova1 f Nyasaye nobiro ka ma ne gibuoroe kodwaro nege.2g 25 Gikone, Zipora h nokawo kidi mabith moterogo wuode nyangu kendo pien nolwar e tiend jalno,1 mi Zipora nowacho kama: “En nikech in chwora mar remo.” 26 Omiyo, Nyasaye nowere kode.1 Nyangu e ma nomiyo Zipora owacho ni, “In chwora mar remo.” 27 Kae to Jehova nonyiso Harun niya: “Dhi e thim mondo irom gi Musa.” i Omiyo, nodhi moromo kode e god Nyasaye madier j mi omose konyodhe. 28 Kendo Musa nonyiso Harun weche duto ma Jehova noorego, k kod honni duto ma Nyasaye nochike mondo otim. l 29 Eka Musa gi Harun nodhi mi gichoko jodong Israel duto. m 30 Harun nonyisogi weche duto ma Jehova nosewacho ne Musa, kendo notimo honnigo n e wang’ ji duto. 4:24 1 Tiende ni, “malaika mar Jehova.” 2 Samoro wuod Musa e ma ne idwa neg. 4:25 1 Nyalo bedo ni jalno en malaika. 4:26 1 Musa kata wuode.

h Wuo 1:11

WUOK 4:22–5:8 31 Bang’ neno mago, ji noyie. a Ka ne giwinjo ni Jehova oseparo Jo-Israel b kendo ni oseneno sandruokgi, c ne gikulore piny. Bang’e, Musa gi Harun nodhi ir Farao mi ginyise niya: “Jehova Nyasach Israel owacho kama, ‘We joga odhi otimna sawo e thim.’” 2 To Farao nowacho niya: “Jehova to en ng’a, d ma dawinj wachne mi awe Jo-Israel odhi? e Akia Jehova, kendo ok abi weyo Jo-Israel mondo odhi.” f 3 To ne gidwoke kama: “Nyasach JoHibrania osewuoyo kodwa. Kuom mano, yienwa wadhi e thim, ma en wuoth ma biro kawowa ndalo adek, mondo wadhi wachiw misango ne Jehova Nyasachwa, g nono to obiro negowa gi tuo kata gi ligangla.” 4 Ruodh Misri nodwokogi kama: “In Musa gi Harun, ang’o momiyo ugolo ji e tich? Doguru e tiju!” h 5 Farao nomedo kama: “Neuru kaka jou ng’eny e piny, to un udwaro ni giwe tich.” 6 Chieng’no, Farao nochiko Jo-Misri ma jorit wasumbni kod Jo-Israel ma ne oket kaka jotendgi1 konyisogi kama: 7 “Kik uchak umi Jo-Israel lum ma gilosogo matafari. i Weuru gidhi giom lum giwegi. 8 To nyaka une ni pod giloso mana kwan mar matafari ma yande gisebedo ka giloso. Kik uduok kwanno chien nikech

i Wuo 1:14

5:6 1 Kata, “nyapara.”

SULA 4 a Wuo 7:9 b Wuo 7:3 Wuo 8:15 Wuo 9:12 Wuo 11:10 Rum 9:17, 18

c Wuo 7:22 d Rap 7:6 Rap 14:2 Hos 11:1 Rum 9:4

e Wuo 12:29 f Kwa 22:22 1We 21:16

g Cha 17:14 h Wuo 2:16, 21 i Wuo 4:14 j Wuo 3:1 Wuo 20:18 Wuo 24:16

k Wuo 4:15 l Wuo 4:8 m Wuo 3:16 Wuo 24:1

n Wuo 4:3, 6, 9

 Kolam mar 2 a Wuo 3:18 b Cha 50:25 c Wuo 1:14 Wuo 3:7 Rap 26:6

 SULA 5 d Wuo 7:5 Wuo 9:15, 16

e 2Ru 18:28, 35 f Wuo 3:19 g Wuo 3:18

5

WUOK 5:9–6:4 gin jo samuoyo. Mano e momiyo giywagore ni gidwaro dhi chiwo ne Nyasachgi mis a ngo. 9 Med ne g i u ru tich matek kendo ketgiuru gibed modich mondo kik gichik itgi ne weche manono.” 10 Kuom mano, jorit wasumbni a kod jotendgi1 nodhi monyiso ji niya: “Farao owacho kama, ‘Ok adhi miyou lum kendo. 11 Dhiuru umany lum uwegi ka ma duyudgie, to ok bi duoknu tich piny ngang’.’” 12 Eka Jo-Israel nokere e piny Misri duto mondo gimany lum. 13 Jorit wasumbni nomedo wachonegi kama: “Nyaka utiek tiju modiechieng’ kodiechieng’ mana kaka ne utimoga ndalo ma ne ikelonu lum.” 14 Bende, jorit mag Farao nogoyo b Jo-Israel ma ne giketo e wi wasumbni ka gipenjogi kama: “Ang’o momiyo ok uloso kwan mar matafari ma ulosoga pile? Nyoro ne utimo kamano, kendo kawuono bende.” 15 Eka Jo-Israel ma ne oket e wi wasumbni nodhi ir Farao ka giywak niya: “Ang’o momiyo isandowa kama? 16 Ok miwa lum, to e ma pod iwachonwa ni, ‘Losuru matafari!’ Goch bende igoyowa, to jogi iwuon e ma nigi ketho.” 17 Farao nodwokogi kama: “Un jo samuoyo, un jo samuoyo! c Mano e momiyo uwacho ni, ‘Wadwaro dhi, wadwaro dhi chiwo ne Jehova misango.’ d 5:10 1 Kata, “nyapara.”

SULA 5 a Wuo 1:11

b Wuo 2:11

c Wuo 5:7, 8

d Wuo 5:3

 Kolam mar 2 a Wuo 6:9

b Wuo 5:1

c Wuo 5:6, 9

d Wuo 3:8

 SULA 6 e Wuo 14:13

f Wuo 9:3 Wuo 11:1 Wuo 12:29, 31

g Cha 17:1 Cha 35:10, 11

h Za 83:18 Luk 11:2 Joh 12:28 Tic 15:14 Fwe 15:3

i Cha 12:8 Cha 28:16 Jer 32:20

j Cha 15:18 Cha 28:4

134 18 Doguru e tich! Ok bi miu lum, to pod ubiro loso kwan mar matafari ma yande ulosoga.” 19 Jo-Israel ma ne oket e wi wasumbni noneno ni weche obedonegi matek ahinya nikech nochikg i ni kwan mar matafari ma yande giloso kik orem kata matin. 20 Bang’ wuok ir Farao, ne gidhi ir Musa kod Harun ma ne oyudo ritogi. 21 Ne ginyisogi niya: “Jehova mondo one gima usetimo, kendo ong’adnu bura nikech usemiyo Farao kod jotije osin kodwa, kendo useketo ligangla e lwetgi mondo ginegwago.” a 22 Mi Musa nodok ir Jehova monyise niya: “Jehova, ang’o momiyo isando jogi? Ang’o momiyo niora? 23 Chakre kinde ma ne adhi ir Farao mondo awuo e nyingi, b osemedo mana sando jogi, c to in pok itimo gimoro mondo iresgi.” d Jehova nonyiso Musa niya: “Koro ibiro neno gima abiro timo ne Farao. e Abiro tiyo gi lweta ma nigi teko mondo achune owe joga odhi, kendo mondo oriembgi gia e piny Misri.” f 2 Eka Nyasaye nonyiso Musa kama: “An e Jehova. 3 Ne ajafwenyora ne Ibrahim, Isaka, gi Jakobo kaka Nyasaye Manyalo Duto, g to nyinga ma Jehova h ne ok ging’eyago. i 4 Ne atimo kodgi singruok bende ni abiro miyogi piny Kanaan ka ma ne gidakie kaka welo. j

6

135 5 Asewinjo ywak Jo-Israel ma Jo-Misri oseloko wasumbnigi, mi aseparo singruokna. a 6 “Omiyo, nyis Jo-Israel niya: ‘An e Jehova, kendo abiro golou e tich ma JoMisri turougo kendo abiro gonyou uwe bedo wasumbni; b anaresu gi lwedo ma nigi teko kendo anamigi kum mager. c 7 Anakawu ubed joga, anabed Nyasachu, kendo unung’e ni an e Jehova Nyasachu d ma golou e tich ma Jo-Misri turougo. 8 Kendo abiro terou e piny ma ne asingora ni abiro miyo Ibrahim, Isaka, gi Jakobo mondo amiu pinyno obed maru. e An Jehova.’ ” f 9 Bang’e, Musa nonyiso Jo-Israel wachno, to ne ok giwinje nikech chunygi ne onyosore kendo nikech ne isandogi malit. g 10 Kae to Jehova nonyiso Musa niya: 11 “Dhi ir Farao ruodh Misri, kendo inyise ni owe Jo-Israel oa e piny Misri.” 12 To Musa nodwoko Jehova niya: “Ka Jo-Israel e ma odagi winja, h Farao to diwinja nade, an ma aradwalni?” i 13 Jehova nonyiso Musa gi Harun weche monego gidhi ginyis Jo-Israel kaachiel gi Farao ruodh Misri, mondo Jo-Israel owuog e piny Misri. 14 Jodong dhoudi mag Jo-Israel e magi: Yawuot Reuben wuod Israel makayo j ne gin Hanok, Palu, Hezron, kod Karmi. k Mago e dhout joka Reuben.

SULA 6 a Cha 17:1, 7 Wuo 2:24

b Rap 4:20 c Rap 26:8 1We 17:21 Tic 13:17

d Wuo 29:45 Rap 7:6 2Sa 7:24 Za 33:12

e Cha 15:18 Cha 26:3 Cha 35:12 Wuo 32:13

f Wuo 20:2 Isa 42:8

g Wuo 5:21 h Wuo 5:21 Wuo 6:9

i Wuo 4:10 Tic 7:22

j Cha 49:3 k Cha 46:9

 Kolam mar 2 a 1We 4:24 b Cha 29:34 c Cha 46:11 Kwa 26:57

d Kwa 3:18 e Kwa 3:19 f Kwa 3:20 g Wuo 2:1 Kwa 26:59

h 1We 23:13 i Kwa 16:1, 32 Kwa 26:10

j Law 10:4 Kwa 3:30

k Rut 4:19-21 Mat 1:4

l Kwa 3:2 m Kwa 26:10, 11 n Kwa 26:58 1We 9:19

o Kwa 3:32 p Kwa 25:7 Kwa 31:6 Jos 22:31 Bur 20:28

q Wuo 6:19

WUOK 6:5-25 15 Yawuot Simeon ne gin Jemuel, Jamin, Ohad, Jakin, Zohar, kod Shaul ma ne en wuod Nya-Kanaan. a Mago e dhout joka Simeon. 16 Yawuot Lawi b kaluwore gi dhoutgi e magi: Gershon, Kohath, kod Merari. c Lawi nodak higni 137. 17 Yawuot Gershon kaluwore gi dhoutgi d ne gin Libni kod Shimei. 18 Yawuot Kohath ne gin Amram, Izhar, Hebron, kod Uziel. e Kohath nodak higni 133. 19 Yawuot Merari ne gin Mali kod Mushi. Mago e dhout Jo-Lawi kaluwore gi anyuolagi. f 20 Koro Amram nokendo Jokebed ma nyamin wuongi. g Chiegeno ne onyuolone Harun kod Musa. h Amram nodak higni 137. 21 Yawuot Izhar ne gin Kora, i Nefeg, kod Zikri. 22 Yawuot Uziel ne gin Mishael, Elizafan, j kod Sithri. 23 Harun nokendo Elisheba nyar Aminadab, ma nyamin Nashon. k Chiegeno ne onyuolone Nadab, Abihu, Eleazar, kod Ithamar. l 24 Yawuot Kora ne gin Assir, Elkana, kod Abiasaf. m Mago e dhout joka Kora. n 25 Eleazar o wuod Harun nokendo achiel kuom nyi Putiel, monyuologo Finehas. p Mago e jodong dhout JoLawi kaluwore gi anyuolagi. q

WUOK 6:26–7:17 26 Mano e anyuola mar Harun g i Musa . To kama e kaka Jehova nonyisogi: “Goluru Jo-Israel owuog Misri kochan-gi e dhoutgi.” a 27 Musa gi Harun b e ma ne owuoyo gi Farao ruodh Misri mondo Jo-Israel owuog Misri. 28 Chieng’ ma Jehova ne owuoyo gi Musa e piny Misri, 29 Jehova nowacho ne Musa niya: “An Jehova. Nyis Farao ruodh Misri weche duto ma asewachoni.” 30 Eka Musa nodwoko Jehova kama: “An ma aradwalni, Farao diwinja nade?” c Jehova nowacho ne Musa niya: “Aseketi ibed kaka Nyasaye ne Farao, kendo Harun owadu dhi bedoni janabi. d 2 Iniwach ne Harun owadu weche duto ma abiro chiki, to en e ma nowuo gi Farao, mi Farao nogol Jo-Israel oa e piny Misri. 3 Kendo anawe chuny Farao obed matek, e mi anatim ranyisi kod honni mang’eny e piny Misri. f 4 To Farao ok bi winjou, kendo abiro goyo Misri gi lweta ka akelo kuomgi masiche madongo, g mi nagol joga ma Jo-Israel oa Misri ka gin oganda mang’ongo. 5 Kendo Jo-Misri nong’e ni an e Jehova h e kindeno ma anarie lweta ka agoyogi mi agol Jo-Israel oa e pinygi.” 6 Musa gi Harun notimo gima Jehova nochikogi; ne gitimo mana kamano. 7 Ka ne Musa gi Harun odhi wuoyo gi Farao, i Musa

7

SULA 6 a Wuo 7:2, 4 Wuo 12:41 Tic 7:35

b Za 77:20

c Wuo 4:10 Wuo 6:12

 SULA 7 d Wuo 4:14-16 Wuo 4:30

e Wuo 4:21 Wuo 7:13, 22 Wuo 8:15, 19 Wuo 9:12, 35 Wuo 10:20, 27 Wuo 11:10 Wuo 14:8 Rum 9:17, 18

f Wuo 3:19, 20 Za 105:26, 27 Tic 7:36

g Wuo 12:12, 51

h Wuo 7:17 Wuo 8:9, 10 Wuo 8:22 Wuo 9:29 Wuo 14:4

i Rap 34:7 Tic 7:22, 23

 Kolam mar 2 a Wuo 4:2, 3

b Cha 41:8 2Ti 3:8

c Wuo 7:20, 22 Wuo 8:7, 18 Wuo 9:11

d Wuo 7:3

e Wuo 10:1

f Wuo 4:2, 3

g Wuo 3:18

136 ne jahigni 80 to Harun ne jahigni 83. 8 Koro Jehova nonyiso Musa gi Harun kama: 9 “Ka Farao onyisou ni, ‘Timuru hono moro,’ to in Musa inyis Harun ni, ‘Bol ludhi piny e nyim Farao.’ Ludhno biro lokore thuol mang’ongo.” a 10 Omiyo, Musa gi Harun nodhi ir Farao ma gitimo mana kaka Jehova nochikogi. Harun nobolo ludhe piny e nyim Farao gi jotichne, mi ludhno nolokore thuol mang’ongo. 11 Kata kamano, Farao noluongo jorieko kod ajuoke mag Misri, b mi jogo bende notiyo gi juok e timo hono ma kamano. c 12 Moro ka moro nobolo ludhe piny mi ludhego nolokore thuonde madongo; to thuond1 Harun nomuonyo thuondegigo. 13 To e ma pod chuny Farao nobedo matek, d kendo ne ok owinjogi, mana kaka Jehova nosewacho. 14 Eka Jehova nonyiso Musa niya: “Wi Farao pod tek. e Osetamore weyo joga mondo odhi. 15 Dhi ir Farao gokinyi. Obiro dhi e Aora Nael. Dhi irite e dho aorano; iting’ luth ma ne olokore thuolcha. f 16 Kendo ininyise ni, ‘Jehova Nyasach Jo-Hibrania oora iri g ni awachni kama: “We joga odhi otina e thim.” To pod itamori weyogi nyaka sani. 17 Jehova owacho kama: “Ma e gima nomi ing’e ni an 7:12 1 Kata, “ludh Harun.”

137 Jehova. a Abiro goyo pi Aora Nael gi ludhni, mi pi nolokre remo. 18 Rech manie Aora Nael biro tho, kendo aorano biro golo tik mang’we marach, mi Jo-Misri ok nomodh pige.” ’ ” 19 Jehova nowacho ne Musa niya: “Nyis Harun ni okaw ludhe orie e wi pige mag Misri, b e wi aore madongo gi matindo, kendo e wi yewni, c gi sokni mondo gilokre remo. Kotimo kamano, remo nobed e piny Misri duto nyaka e dapige mag yien kod kite.” 20 Gikanyono, Musa gi Harun notimo mana kaka Jehova nochikogi. Harun nokawo luth mogoyogo pi Aora Nael e nyim Farao gi jotichne, mi pi aorano duto nolokore remo. d 21 Kendo rech ma ne nie Aora Nael e notho, f mi aorano nochako golo tik marach, kendo Jo-Misri ne ok nyal modho pige. Bende, remo ne nie Misri duto. 22 To ajuoke mag Misri bende notiyo gi tekogi mag juok g e timo hono ma kamano, mi chuny Farao nomedo bedo matek, kendo ne ok owinjogi mana kaka Jehova nosewacho. h 23 Bang’ mano, Farao nodok e ode ma ok odewo wachno kata matin. 24 Omiyo, Jo-Misri duto nochako kunyo bath Aora Nael ka gimanyo pi modho, nikech pi aorano ne ok modhre. 25 Mi Aora Nael nobet remo kuom ndalo abiriyo chakre Jehova ne loke kamano.

SULA 7 a Wuo 7:5 Wuo 8:9, 10 Wuo 8:22 Wuo 9:29 Wuo 14:4

b Wuo 9:22 Wuo 10:12 Wuo 14:21

c Wuo 8:5

d Za 78:44

e Wuo 7:18, 24

f Za 105:29

g Wuo 7:11, 12 Wuo 8:7, 18 Wuo 9:11 2Ti 3:8

h Wuo 3:19

 Kolam mar 2  SULA 8 a Wuo 3:12

b Za 78:45

c Za 105:30

d Wuo 7:11, 12 Wuo 7:20, 22 Wuo 8:17, 18 Wuo 9:11 2Ti 3:8

e Wuo 10:16-19

WUOK 7:18–8:9 Kendo Jehova nonyiso Musa niya: “Dhi ir Farao inyise kama, ‘Ma e gima Jehova owacho: “We joga odhi olama. a 2 To ka pod itamori weyogi, abiro kelo ogwende b e alworani duto mondo asandugo. 3 Kendo ogwende biro pong’o Aora Nael mi ginidonj e i odi, nyaka kor nindo, e otandani, e ute jotichni, kendo ginibi kuom jogi, kendo ginidonj e kendo mutedee, kod bakunde mudwaloe mogo. c 4 Ogwendego nochikre kuomi, kuom jogi, kendo kuom jotichni duto.” ’” 5 Bang’e, Jehova nowacho ne Musa kama: “Nyis Harun ni okaw ludhe orie e wi aoche mag Misri , kod yewni, gi sokni, mondo ogwende owuog opong’ Misri.” 6 Omiyo, Harun norieyo lwete e wi pige mag Misri mi ogwende nochako wuok mopong’o piny Misri. 7 To ajuoke Misri notiyo gi tekogi mag juok e timo hono ma kamano, mi gin bende ne gimiyo ogwende obiro e piny Misri . d 8 Eka Fa rao noluongo Musa gi Harun mowachoneg i niya : “Kwanauru Jehova mondo ogol ogwendegi kuoma kendo kuom joga , e nima r koro adwaro weyo Jo-Israel odhi ochiw ne Jehova misango.” 9 Musa nonyiso Farao niya: “In e ma koro inyisa sa monego akwa mondo ogol ogwende kuomi, kuom jotichni, jogi, kendo e i uteu mi g idong’ mana e Aora

8

WUOK 8:10-27 Nael.” 10 Farao nodwoke niya: “Timna kamano kiny.” Musa nonyise kama: “Biro timore mana kaka ikwayono mondo ing’e ni onge ng’at machielo machal gi Jehova Nyasachwa. a 11 Ogwende biro weyi kaachiel gi jotichni kod jogi, kendo gibiro a e i uteu. Aora Nael kende e ma ginidong’ie.” b 12 Omiyo, Musa gi Harun noa e nyim Farao, mi Musa nosayo Jehova mondo ogol ne Farao ogwende. c 13 Eka Jehova notimo kaka Musa ne okwaye, mi ogwende ma ne nie udi, e laru, kendo e puothe nochako tho. 14 Ne gichokogi pidhe pidhe modhuro, kendo piny nochako golo tik marach. 15 Ka Farao noneno ni osegol ogwende, chunye nodoko matek d mi notamore winjogi, mana kaka Jehova nosewacho. 16 Jehova koro nowacho ne Musa niya: “Nyis Harun orie luth ochwadgo piny mondo buru olokre suna1 e piny Misri duto.” 17 Mi ne gitimo kamano. Harun norieyo lwete mochwado piny gi ludhe kendo buru te nolokore suna e piny Misri, mi suna nosando ji kod le. e 18 Ajuoke Misri bende notemo timo hono ma kamano f mondo gikel suna, to mano notamogi. Suna ne ni kuonde duto, kuom ji kod le. 19 Eka ajuoke Misri nonyi8:16 1 Mano en kit suna moro ma ne yudore e piny Misri.

SULA 8 a Wuo 9:14 Wuo 15:11 Za 83:18 Za 86:8 Isa 46:9 Jer 10:6, 7 Rum 9:17

b Wuo 8:3

c Wuo 8:30, 31 Wuo 9:33

d Wuo 4:21 Wuo 7:3

e Za 105:31

f Wuo 7:11, 12 Wuo 7:20, 22 Wuo 8:7 Wuo 9:11

 Kolam mar 2 a Wuo 31:18 Luk 11:20

b Wuo 9:4, 26 Wuo 10:23 Wuo 12:13

c 1Sa 17:46 1Ru 20:28 2Ru 19:17, 19

d Wuo 8:3

e Za 78:45 Za 105:31

f Cha 46:33, 34 Wuo 10:25, 26

138 so Farao niya: “Lwet Nyasaye e motimo mano!” a To chuny Farao pod ne tek, mi notamore winjogi, mana kaka Jehova nosewacho. 20 Kae to Jehova nowacho ne Musa kama: “Kiny imond gokinyi ir Farao e dho Aora Nael nikech obiro dhi kanyo. Nyise ni Jehova Nyasaye owacho kama: ‘We joga odhi olama. 21 To kitamori weyogi, abiro kelo lwang’ni ma biro kayi, gi jotichni, gi jogi, kendo ginidonj e uteni. Ute Jo-Misri biro pong’ gi lwang’nigo, kendo ginium piny duto. 22 Chieng’no, narit piny Goshen ka ma joga odakie kendo ok nawe lwang’nigo odhi kuno, b mi ining’e ni, an Jehova, an gi teko e wi pinyni. c 23 Anaket pogruok e kind joga gi jogi. Hononi biro timore kiny.’ ” 24 Jehova notimo kamano, mi lwang’ni mang’eny nochako donjo e od Farao, e ute jotichne, kod e piny Misri duto. d Lwang’ni noketho pinyno ahinya. e 25 Gikone, Farao noluongo Musa gi Harun mowachonegi kama: “Dhiuru uchiw misango ne Nyasachu, to nyaka utime mana e piny Misri kae.” 26 To Musa nodwoke niya: “Ok owinjore watim kamano nikech misengni ma wabiro chiwo ne Jehova Nyasachwa gin gik makwero ne JoMisri. f Ka po ni wachiwo misengnigo e wang’ Jo-Misri, donge gibiro goyowa gi kite? 27 Wabiro dhi wuodh ndalo

139 adek e thim, to kuno e ma wanachiwie ne Jehova Nyasachwa misango mana kaka osechikowa.” a 28 Mi Farao nowacho kama: “Abiro weyou mondo udhi uchiw ne Jehova Nyasachu misango e thim. To en mana ni kik udhi mabor ahinya. Omiyo, kwanauru Nyasachu.” b 29 Musa nowacho niya: “Koro ero awuok e nyimi mondo adhi asani Jehova, kendo kiny lwang’ni ma kechogi noweyi, gi jotichni, kod jogi. Kata kamano, kik ichak iwuondwa kitamowa dhi chiwo misango ne Jehova.” c 30 Eka Musa nowuok e nyim Farao modhi sayo Jehova. d 31 Mi Jehova notimo kaka Musa nokwaye, kendo lwang’ni noweyo Farao, gi jotichne, kod joge. Onge kata lwang’ni achiel ma ne odong’. 32 Kata kamano, chuny Farao ne obedo matek kendo mi ok noweyo Jo-Israel mondo odhi. Jehova nowacho ne Musa niya: “Dhi ir Farao mondo inyise ni Jehova Nyasach Jo-Hibrania owacho kama: ‘We joga odhi olama. e 2 To ka pod itamori weyogi, 3 Jehova biro monjo jamni magu. f Obiro kelo tuo malich g ma nego farese, punde, ngamia, dhok, kod rombe. 4 Jehova biro pogo jamb Jo-Israel kod jamb JoMisri kendo onge jamb JoIsrael kata achiel ma biro tho.’” h 5 Kendo ng’e ni Jehova oseng’ado chieng’ mo-

9

SULA 8 a Wuo 3:18

b Wuo 8:8 Wuo 9:28

c Wuo 8:15

d Wuo 9:33

 SULA 9 e Wuo 5:1 Wuo 8:1

f Wuo 7:4

g Wuo 9:15

h Wuo 8:22 Wuo 10:23 Wuo 11:7 Wuo 12:13

 Kolam mar 2 a Za 78:48

b Wuo 4:21

c Wuo 7:11, 12 Wuo 7:20, 22 Wuo 8:7, 18 2Ti 3:8

d Wuo 4:21 Wuo 8:31, 32 Wuo 14:17

WUOK 8:28–9:13 timoe mano kowacho kama: “An e Jehova, kendo kiny natim mano e piny Misri.” 6 Kinyne, Jehova notimo kaka nowacho kendo jamni duto mag Jo-Misri nochako tho, a to onge jamb Jo-Israel kata achiel ma ne otho. 7 Farao ne onono mofwenyo ni onge jamb Jo-Israel kata achiel ma ne otho. Kata kamano, chunye ne pod tek kendo ok noweyo mondo Jo-Israel odhi. b 8 Eka Jehova nowacho ne Musa kod Harun kama: “Jukuru buch kendo e lwetu koni gi koni mondo Musa okirgi e yamo e nyim Farao. 9 Buch kendono biro lokore buru mayom e piny Misri duto, mi nomi buche ma lokore adhonde omak ji kod jamni e pinyno duto.” 10 Omiyo, ne gikawo buch kendo mi gidhigo ir Farao. Musa nokiro burugo e kor yamo mi buche nochako kuodo dhano gi jamni, kendo buchego ne olokore adhonde. 11 Ajuoke mag Misri ne ok nyal dhi e nyim Musa, nikech gin bende buchego nokuodogi mana kaka nokuodo Jo-Misri duto. c 12 To Jehova noweyo mondo chuny Farao obed matek, kendo ne ok owinjogi mana kaka Jehova nosewacho ne Musa. d 13 Eka Jehova nowacho ne Musa niya: “Kiny imond gokinyi e nyim Farao mondo inyise ni Jehova Nyasach Jo-Hibrania owacho kama: ‘We joga odhi olama.

WUOK 9:14-34 14 Nikech wang’ni to adhi kelo masichena duto kuomi, kuom jotichni, kod jogi, mondo ing’e ni onge ng’at machielo ma chal koda e piny duto. a 15 Nikech chop sani, di koro aserieyo lweta mondo akel tuo malich ma negi kod jogi, kendo di koro asetiekou e pinyni. 16 Ng’e ni gimomiyo aseweyi nyaka sani en ni mondo anyisi tekona, kendo mondo nyinga olandre e piny duto. b 17 To e ma pod itamori weyo joga mondo odhi nikech wiyi tek! 18 Kiny kar sechegi anakel koth maduong’ ma biro chue g i pe madongo dongo ma pok nochuega e piny Misri nyaka nene. 19 Kuom mano, nyis ji mondo girwak jambgi kod gigegi duto e udi. Kodhno biro nego ng’ato ang’ata kata jamni moro amora ma ok bi bedo e ot.’” 20 Jotij Farao ma ne oluoro wach Jehova norwako jotijegi kod jambgi e udi mapiyo, 21 to ma ne ok odewo wach Jehova noweyo jotijegi kod jambgi oko. 22 Koro Jehova nowacho ne Musa niya: “Rie lweti kochomo polo mondo pe ogo ji, jamni, gi puothe duto man Misri.” c 23 Kuom mano, Musa norieyo ludhe kochomo polo kendo Jehova nokelo mor polo gi pe, kod mach1 e piny. Jehova nomiyo pe ogoyo piny Misri 9:23 1 Nyalo bedo ni mano ne en mil polo mager.

SULA 9 a Wuo 8:9, 10 2Sa 7:22 Za 83:18

b Wuo 14:17 Jos 2:9, 10 1We 16:24 Nge 16:4 Isa 63:12 Rum 9:17

c Wuo 10:4, 5 Za 78:47 Za 105:32

 Kolam mar 2 a Wuo 9:18

b Za 105:33

c Wuo 8:22 Wuo 9:3, 4 Wuo 10:23 Wuo 11:7 Wuo 12:13

d Wuo 7:5, 17 Wuo 8:9, 10 Wuo 8:22 Wuo 14:4 Rap 10:14 Za 24:1

e Wuo 10:17-19

140 ma ok chogi. 24 Pe nogoyo piny, kendo polo bende ne mil. Ne en pe mang’eny ma pok nogoyoga piny Misri nyaka nene. a 25 Pe nogoyo gimoro amora ma ne ni oko e piny Misri, kendo nogoyo dhano gi le, kod puothe, moketho yiende duto. b 26 Piny Goshen kende, ka ma Jo-Israel nodakie, e ma pe ne ok ogoyo. c 27 Farao noluongo Musa gi Harun mowachonegi niya: “Koro ayie ni an e jaricho. Jehova ni kare, to an kaachiel gi joga e ma waketho. 28 Dhi usana Jehova mondo ochungnwa mor polo gi pe. Eka wang’ni to anaweu mondo udhi, kendo ok unumed bedo kae.” 29 Musa nodwoke kama: “Ka asewuok e gweng’uni, anarie lweta mondo asa Jehova. Mor polo kod pe biro rumo mondo ing’e ni piny duto en mar Jehova. d 30 To gima ang’eyo en ni kata ka atimo kamano, in kaachiel gi jotichni ok ubi luoro Jehova Nyasaye.” 31 Koro pe noketho tworo gi shairi, nimar shairi nosemoyo kendo tworo nosechako thiewo. 32 Kata kamano, ngano kod kusemeth1 to ne ok okethore nikech ne opid hg i achien. 33 Eka Musa nowuok e nyim Farao morieyo lwete kosayo Jehova mi mor polo gi pe norumo. e 34 Ka ne Farao oneno ni koth, gi pe, 9:32 1 En kit ngano ma nengone ni piny ma ne ipidho Misri.

141 kod mor polo oserumo, chunye nomedo bedo matek a kaachiel gi jotichne bende. 35 Chuny Farao nomedo bedo matek mi ok noweyo Jo-Israel odhi mana kaka Jehova nosewacho kokalo kuom Musa. b Eka Jehova nonyiso Musa niya: “Dhi ir Farao nimar aseweyo chunye kod chuny jotichne obed matek c mondo atim honnigi e nyime, d 2 kendo unyis nyithindu gi nyikwau kaka ne atimo honni ka agoyo Misri gi masiche malich; e mi unung’e ni adier an e Jehova.” 3 Omiyo, Musa gi Harun nodhi ir Farao mi ginyise niya: “Jehova Nyasach JoHibrania owacho kama, ‘Ibiro dagi winja nyaka karang’o? f We joga odhi olama. 4 Ka pod itamori weyo joga, kiny nakel det-bonyo e piny. 5 Kendo gibiro pong’o piny ma kata mana lowo ok bi neno. Ginicham gik moko duto ma ne pe ok oketho kod yien duto bende. g 6 Ginipong’ uteni, gi ute jotichni duto, kod ute Jo-Misri duto e okang’ ma wuoneu kod kwereu pok nonenoga nyaka nene.’ ” h Bang’ mano, Musa noa e nyim Farao. 7 Jotich Farao nonyise niya: “Ng’atni biro thagowa nyaka karang’o? Wegi mondo gidhi gilam Jehova Nyasachgi. Donge iseneno kaka Misri osekethore?” 8 Mi nokel Musa gi Harun kendo

10

SULA 9 a Wuo 4:21 Wuo 8:13, 15

b Wuo 7:4

 SULA 10 c Wuo 4:21 Wuo 9:34

d Wuo 9:15, 16 Za 78:12 Rum 9:17

e Wuo 13:3, 8 Rap 4:9 Rap 6:20-22 Za 44:1

f Wuo 9:17

g Wuo 9:31, 32

h Wuo 9:24

 Kolam mar 2 a Wuo 10:25, 26

b Wuo 3:18 Wuo 5:1

c Wuo 12:31, 32

d Za 78:46

e Wuo 10:5 Za 105:34, 35

WUOK 9:35–10:15 e nyim Farao, mowachonegi kama: “Dhiuru ulam Jehova Nyasachu. To daher ng’eyo ni ng’a gini ma biro dhi? 9 Musa nodwoke kama: “Wabiro dhi gi jowa matindo gi madongo, nyiwa gi yawuotwa, kaachiel gi rombewa kod dhowa, a nimar wadhi timo sawo ne Jehova.” b 10 Farao nowachonegi niya: “Ka po ni anyalo weyou mondo udhi gi nyithindu, to kara adier Jehova ni kodu! c Nyaka bed ni uchano timo gimoro marach. 11 Adagi! Jo ma chwo kende e ma nyalo dhi mondo gilam Jehova, nikech mano e ma nudwaro.” Bang’ mano, ne oriembgi gia e nyim Farao. 12 Jehova koro nowacho ne Musa niya: “Rie lweti e wi piny Misri mondo detbonyo oum pinyno kendo ocham yien gi lum duto, gi gik moko duto ma ne pe ok oketho.” 13 Gikanyono, Musa norieyo ludhe e piny Misri, mi Jehova notugo yamo moa ugwe mokutho e wi pinyno odiechieng’ gi otieno duto. Kinyne gokinyi, yamb ugweno nokelo det-bonyo. 14 Dedego noumo piny Misri duto. d Ne en masira malich, e kendo dede mang’eny kamano pok ne obetie nyaka nene, kendo ok nobedie kendo. 15 Ne gipong’o piny duto, mi piny nolokore dede lilo; ne gichamo yien gi lum gi gik moko duto ma ne dongo e piny, kaachiel gi olembe duto ma

WUOK 10:16–11:5 pe ne oweyo. Onge kata lith oboke ma ne odong’ e piny Misri duto. 16 Koro Farao noluongo Musa gi Harun mapiyo mowachonegi kama: “Aseketho ne Jehova Nyasachu kod un bende. 17 Wenauru kethona, mana dichielni kende, kendo ukwa Jehova Nyasachu mondo ogolna masira malichni.” 18 Mi nowuok e nyim Farao modhi sayo Jehova. a 19 Jehova noloko yamono mi yamono nokutho matek koa yor yimbo, motero dedego e Nam Makwar. Onge kata achiel ma ne odong’ Misri. 20 Kata kamano, Jehova noweyo chuny Farao obedo matek b mi ne ok oweyo Jo-Israel mondo odhi. 21 Eka Jehova nowacho ne Musa niya: “Rie lweti kochomo polo mondo mudho mandiwa oim piny Misri.” 22 Gikanyono Musa norieyo lwete kochomo polo, mi mudho mandiwa noimo piny Misri duto kuom ndalo adek. c 23 Ng’ato ne ok nyal neno nyawadgi, kendo onge ng’at ma ne owuok ka ma ne entie kuom ndalo adek. Kata kamano, kuonde ma Jo-Israel nodakie to ler ne nitie. d 24 Farao noluongo Musa mowachone kama: “Dhiuru gi nyithindu mondo ulam Jehova. e Rombe gi dhok kende e ma uwe chien.” 25 Musa nodwoke niya: “Bende, in iwuon e ma nyaka imiwa gik ma wadhi chiwo ne Jeho-

SULA 10 a Wuo 8:30, 31

b Wuo 7:3 Wuo 11:10 Rum 9:17, 18

c Za 105:28

d Wuo 8:21, 22 Wuo 9:3, 6 Wuo 9:26 Wuo 11:7 Wuo 12:13

e Wuo 8:28 Wuo 9:28

 Kolam mar 2 a Wuo 3:18 Wuo 5:3

b Wuo 4:21 Wuo 14:4

 SULA 11 c Rap 4:34

d Wuo 12:31, 32

e Wuo 3:21, 22 Wuo 12:35, 36 Za 105:37

f Wuo 12:29

g Wuo 4:22, 23 Za 78:51 Za 105:36 Za 136:10 Hib 11:28

142 va Nyasachwa kaka misengni miyang’o kod misengni miwang’o. a 26 Omiyo, wanadhi gi jambwa. Onge kata achiel ma wabiro weyo chien nikech wabiro tiyo gi moko kuomgi e lamo Jehova Nyasachwa, to gie sani pod wakia ni mage ma wabiro chiwo ne Jehova nyaka wachop kuno.” 27 Mi Jehova noweyo chuny Farao obedo matek, kendo ne ok oyie weyogi gidhi. b 28 Farao nonyiso Musa niya: “A e nyima! Kendo kik ichak iduog ira, nikech kichako iduogo kae to ibiro tho.” 29 Musa nodwoke kama: “Ok abi duogo iri kendo mana kaka isewachono.” Eka Jehova nowacho ne Musa niya: “Pod nitie masira achiel ma abiro kelo ne Farao kod piny Misri. Bang’ masirano, obiro weyou mondo udhi. c Obiro riembou mondo ua e piny Misri. d 2 Omiyo, nyis chwo gi mon duto ni ng’ato ka ng’ato okwa jirande gik molos gi fedha kod dhahabu.” e 3 Mi Jehova nomiyo Jo-Misri onyiso Jo-Israel ng’wono. E wi mano, jotich Farao gi ji duto e piny Misri ne miyo Musa luor ahinya. 4 Koro Musa nowacho niya: “Jehova owacho kama, ‘Kawuono e dier otieno abiro kalo e kind Jo-Misri, f 5 kendo nyithind JoMisri duto makayo biro tho, g chakre gi kachi in Farao mibet e kom-loch, nyaka kach misumba ma nya-

11

143 ko ma rego e pong’. Bende, kach jamni duto biro tho. a 6 Ywak maduong’ nobedie e piny Misri duto, ywak ma pok none, kendo ma ok nobedie kendo. b 7 To onge gima rach ma biro timo JoIsrael kata jambgi, kata mana guok ok bi gueyonegi. Mi ining’e ni an Jehova anyalo pogo kind Jo-Misri gi Jo-Israel.’ c 8 Jotichni duto nobi ira kendo ginikulre ka ginyisa ni, ‘Dhiyo gi jou duto.’ d Bang’ mano, anawuog.” Ka nosetieko wacho wechego, nowuok e nyim Farao ka en gi mirima mager. 9 Jehova koro nowacho ne Musa niya: “Farao ok bi winjou , e to mano biro miyo atim honni mang’eny e piny Misri.” f 10 Musa g i Harun notimo honnigi duto e nyim Farao. g To Jehova noweyo mondo chuny Farao obed matek mi Farao ne ok oweyo Jo-Israel mondo owuog Misri. h Kama e kaka Jehova nowacho ne Musa g i Ha run e piny Misri: 2 “Dweni e ma nobednu dwe mokwongo. En e dwe mubiro chako kwanogo dweche mag higa. i 3 Wach ne oganda Jo-Israel duto niya , ‘E odiechieng’ mar apar mar dweni, ginikaw rombo j kaluwore g i kwand dhout wuonegi, tiende ni rombo achiel ne ot ka ot. 4 To ka po ni joot moro nok ahinya ma ok ginyal chamo rombo mangima ma gitieki, ginyalo riwore gi joot ma-

12

SULA 11 a Wuo 12:12 b Wuo 12:30 c Wuo 8:22 Wuo 9:3, 4 Wuo 10:23 Wuo 12:13

d Wuo 12:33 e Wuo 3:19 Wuo 7:4 Rum 9:17, 18

f Wuo 7:3 g Za 135:9 h Wuo 4:21 Wuo 9:15, 16 Wuo 10:20

 SULA 12 i Wuo 13:4 Wuo 23:15 Kwa 28:16 Rap 16:1

j Joh 1:29 1Ko 5:7 Fwe 5:6

 Kolam mar 2 a Law 22:18-20 Rap 17:1 1Pe 1:19

b Kwa 28:16 c Wuo 12:18 Law 23:5 Rap 16:6

d 1Ko 5:7 Hib 11:28

e Rap 16:6, 7 f Wuo 13:3 Wuo 34:25 Rap 16:3 1Ko 5:8

g Kwa 9:11 h Law 7:15 Law 22:29, 30 Rap 16:4

i Wuo 11:4, 5 Wuo 12:29

j Kwa 33:4

WUOK 11:6–12:13 chielo man butgi. Sa ma giriwore, onego ging’e kar romb ring’o ma ng’ato ka ng’ato nyalo chamo. 5 Rombono onego obed nyayim ma jahiga achiel ma onge mbala, a kata unyalo kawo nyadiel ma jahiga achiel ma onge mbala. 6 Kendo ginikane nyaka chieng’ mar 14 mar dweni, b eka oganda mar Jo-Israel duto noyang’e godhiambo.1 c 7 Ginikir remo e frem mag dhoudi bathe koni gi koni kendo e wiye malo e ute ma gichiemoe. d 8 “ ‘Nyaka gicham ring’ono e otienono e ka osebule e mach, kendo ginichame gi makate ma ok oketie thowi f kod alode makech. g 9 Kik uchame konumu kata kochwake, to onego ubule duto te e mach moriwo nyaka wiye, tiendene, kod nyimbiyene. 10 Kik uwe ring’ono onindi nyaka kiny gokinyi. To ka nitie modong’ nyaka okinyi, onego uwang’e e mach. h 11 Unuchame ka usetueyo msip e nungou, kuserwako wuoche e tiendeu, kendo kuseting’o ludheu e lwetu, kendo onego uchame mapiyo piyo. En Pasaka mar Jehova. 12 E otienoni, abiro wuotho e piny Misri mondo aneg nyithindo makayo duto mag Misri, gibed nyithind ji kata mag le; i kendo abiro kumo nyiseche duto mag Misri. j An e Jehova. 13 Remo e 12:6 1 Hibrania, “ka chieng’ podho to mudho pok odonjo.”

WUOK 12:14-29 ma biro bedo ranyisi e ute ma untie. Omiyo, ka aneno remono to abiro kalo uteu kendo masirano ok bi yudou sa ma agoyo piny Misri. a 14 “ ‘Unupar odiechiengni, kendo unutim ne Jehova sawo e odiechiengni e tiengeu duto. En chik mosiko kendo ubiro siko ka utime. 15 Onego ucham makate ma ok oketie thowi kuom ndalo abiriyo. b E odiechieng’ mokwongo, onego uwit mogo duto mosedwal gi thowi, nikech chakre odiechieng’ mokwongo nyaka mar abiriyo ng’at mochamo gima oketie thowi ibiro neg. 16 Unutim chokruok maler e odiechieng’ mokwongo gi mar abiriyo. Kik utim tich moro amora e odiechiengego. c Gima ubiro chamo kende e ma unyalo loso. 17 “‘Ubiro timo Sawo mar Makate ma Ok Oketie Thowi, d nikech chieng’no e ma abiro goloue e piny Misri ka un oganda mang’ongo. Tiengeu duto nyaka rit odiechiengno nimar en chik mosiko. 18 E dwe mokwongo, e odiechieng’ mar 14 godhiambo nyaka odiechieng’ mar 21 godhiambo, onego ucham mana makate ma ok oketie thowi. e 19 Kuom ndalo abiriyogo, kik mogo modwal gi thowi obed e uteu, nikech ng’at mochamo gimoro amora moketie thowi, bed ni en wendo kata Ja-Israel, f ibiro neg. g 20 Kik ucham gimoro amora moketie thowi, to ucham mana makate

SULA 12 a Wuo 8:22 Wuo 9:4, 26 Wuo 10:23 Wuo 11:7

b Wuo 23:15 Law 23:6

c Law 23:8

d Law 23:6 Luk 22:1 1Ko 5:8

e Law 23:5, 6

f Kwa 9:14

g Rap 16:3 1Ko 5:7

 Kolam mar 2 a Wuo 3:16 Kwa 11:16

b Hib 11:28

c Rap 16:3

d Jos 5:10

e Wuo 13:3, 8 Rap 6:6, 7

f Hib 11:28

g Kwa 33:4 Za 78:51 Za 105:36

144 ma ok oketie thowi kamoro amora mudakie.’” 21 Musa noluongo jodongo duto mag Israel a mapiyo mowachonegi kama: “Dhiuru uyier nyarombo kata nyadiel, ng’ato ka ng’ato ne joode, mondo uchiwe kaka misango mar Pasaka. 22 Eka ulut oboke mag yadh hisobu e remo manie karaya mondo ukire e frem mar dhoot, wiye malo kod bathe koni gi koni; kendo ng’ato kuomu kik wuog oko nyaka okinyi. 23 To sa ma Jehova biro wuotho mondo okel masira ne Jo-Misri kae to oneno remo e frem mag dhouteu, malo gi bathe koni gi koni, Jehova biro kalo dho uteugo kendo ok nokelnu masira mar tho. b 24 “Unupar sawoni kendo nobednu chik mosiko, un kaachiel gi nyithindu. c 25 Kendo ka udonjo e piny ma Jehova nosingo ni nomiu, nyaka udhi nyime timo sawoni. d 26 To ka nyithindu openjou ni, ‘Sawoni to tiende ang’o?’ e 27 Unudwokgi kama, ‘En misango mar Pasaka ne Jehova, nimar ka nokelo masira ne JoMisri, nokalo utewa mi watony.’ ” Bang’ mano, jogo nokulore piny. 28 Omiyo, Jo-Israel notimo kaka Jehova nochiko Musa gi Harun. f Ne gitimo mana kamano. 29 Ka nochopo dier otieno, Jehova nonego nyithindo makayo duto mag Misri, g chakre gi kach ruoth

145 Farao nyaka kach jal motue e jela, kaachiel gi kayo duto mag le. a 30 Farao, gi jotichne duto, kod Jo-Misri mamoko duto nochiewo gotienono, kendo ne giywak malich nimar onge od JaMisri moro amora ma ng’ato ne ok othoe. b 31 Gotienono, noluongo Musa gi Harun c mowachonegi kama: “Wuoguru ua e kind joga, in kaachiel gi Jo-Israel duto. Dhiuru ulam Jehova mana kaka usebedo kudwaro. d 32 Dhiuru bende gi jambu duto mana kaka usekwayo. e Kata kamano, kwanauru Nyasaye mondo oguedha.” 33 Kendo Jo-Misri nokaso Jo-Israel mondo giwuog e pinygi mapiyo f ka giwachonegi ni, “ka ok udhi, to waduto wabiro tho!” g 34 Nikech mano, ji noting’o mogo modwal ma pok oketie thowi kaachiel gi bakunde midweloe kendo ne giboyogi e lepgi mi giting’ogi e gokgi. 35 Jo-Israel notimo kaka Musa nochikogi mi gikwayo Jo-Misri gik molos gi fedha kod dhahabu, kaachiel gi lewni. h 36 Jehova nomiyo Jo-Misri onyiso joge ng’wono, mi ne gimiyogi gimoro amora ma ne gikwayo, kendo ne giyako Jo-Misri. i 37 Eka Jo-Israel nowuotho ka gia Rameses j ka gichomo Sukoth, k ne gin chwo ma dirom 600,000 ka ok okwan nyithindo. l 38 To oganda maduong’ ma ok gin Jo-Israel m bende nodhi kodgi, nyaka jamni mo-

SULA 12 a Cha 15:14 Wuo 11:4, 5 Kwa 3:13 Za 135:8

b Wuo 11:6 c Wuo 10:28, 29 d Wuo 3:19, 20 Wuo 6:1 Wuo 10:8-11 Za 105:38

e Wuo 10:26 f Wuo 12:11 g Wuo 10:7 h Cha 15:14 Wuo 3:21 Wuo 11:2 Za 105:37

i Wuo 3:22 j Cha 47:11 Wuo 1:11

k Kwa 33:5 l Cha 12:1, 2 Cha 15:1, 5 Cha 46:2, 3 Wuo 1:7 Kwa 2:32

m Kwa 11:4

 Kolam mar 2 a Wuo 12:31 b Cha 46:2, 3 Cha 47:27 Tic 13:17

c Gal 3:17 d Rap 16:1 e Law 22:10 f Cha 17:12, 23 g Kwa 9:12 Za 34:19, 20 Joh 19:33, 36

h Kwa 9:14 i Law 24:22 Kwa 15:16

WUOK 12:30-49 dhuro. 39 Ne gikawo mogo modwal ma ne giago Misri mi gichako tedogo makate ma ok oketie thowi. Mogono ne onge thowi nikech ne oriembgi ma giwuok Misri mapiyo ma ok giyudo thuolo mar loso chiemo. a 40 Jo-Israel nodak Misri b higni 430. c 41 To chieng’ ma ne higni 430 orumoe e ma ne oganda Jehova duto owuokie Misri. 42 Ma en otieno ma Jo-Israel biro timoe nyasi nikech Jehova nogologi Misri. Kendo en sawo ma Jo-Israel duto biro timo ne Jehova e tiengegi duto. d 43 Kendo Jehova nonyiso Musa gi Harun niya: “Ma en chik mar Pasaka: Ng’at ma ok Ja-Israel ok onego ochame. e 44 To ka po ni ng’ato nigi misumba ma ong’iewo gi pesa, onego oter misumbano nyangu . f Bang’ mano eka misumbano nyalo chamo Pasaka. 45 Jadak kata ng’at mondik tich ok onego ochame. 46 Rombo ka rombo nocham e ot achiel. Ng’ato ok onego owuog oko gi ring’o, kendo ok onego otur chokene. g 47 Oganda Jo-Israel duto onego otim sawono. 48 Ka wendo dwaro timo Pasakano ne Jehova kodu, chwo duto man e ode nyaka ter nyangu. Bang’e eka onyalo chame, kendo nobed kaka Ja-Israel. To ng’at ma ok oter nyangu kik chame. h 49 Chik achiel noti kuom Ja-Israel kod wendo.” i

WUOK 12:50–13:16 50 Omiyo, Jo-Israel notimo kaka Jehova nochiko Musa gi Harun. Ne gitimo mana kamano. 51 Mano e odiechieng’ ma Jehova nogolo oganda maduong’ mar Jo-Israel e piny Misri. Jehova nowacho ne Musa kendo kama: 2 “Walna nyithindo makayo duto ma chwo mag Jo-Israel. Kayo duto ma chwo bed ni gin mag dhano kata mag le gin maga.” a 3 Eka Musa nowacho ne oganda niya: “Paruru odiechieng’ ma kawuononi, b nimar en e odiechieng’ ma Jehova oseresoue gi lwete ma nigi teko kogolou e piny Misri ka ma ne unie wasumbni. c Omiyo, kik ucham gimoro amora moketie thowi. 4 Odiechieng’ ma kawuononi e ma uwuokie Misri. En dwe mar Abib.1d 5 Ka Jehova oseterou e piny mopong’ gi chak kod mor kich e ma ne osingo ne kwereu ni obiro miyou, f ma en piny JoKanaan, Jo-Hiti, Jo-Amor, Jo-Hivi, kod Jo-Jebus, g neuru ni utimo sawoni e dweni. 6 Kuom ndalo abiriyo, chamuru mana makate ma ok oketie thowi, h kae to e odiechieng’ mar abiriyo unutim ne Jehova sawo. 7 Chamuru makate ma ok oketie thowi kuom ndalo abiriyogo. i Gimoro amora moketie thowi ok onego obedie e kindu, j kata mogo modwal moketie thowi kik bedie e pinyu duto. 8 Kendo nyaka inyis

13

13:4 1 Som Apendiks B15.

SULA 13 a Kwa 3:13 Kwa 18:15 Rap 15:19 Luk 2:22, 23

b Wuo 12:42 Rap 16:3

c Rap 4:34 Neh 9:10

d Rap 16:1 e Wuo 3:17 Rap 8:7-9

f Cha 15:18 Wuo 6:5, 8

g Wuo 3:8 Wuo 34:11

h Wuo 12:15 Wuo 34:18

i Wuo 23:15 j Rap 16:3

 Kolam mar 2 a Wuo 12:26, 27 b Wuo 12:14 Rap 11:18

c Wuo 12:24, 25 d Cha 15:18 e Wuo 22:29 Wuo 34:19, 20 Law 27:26 Kwa 3:13 Luk 2:22, 23

f Kwa 18:15 g Rap 7:7, 8 h Wuo 5:2 i Wuo 12:29 Za 78:51

j Rap 11:18

146 wuodi e odiechiengno ni, ‘Atimo sawoni mondo apargo gima Jehova notimona ka ne awuok Misri.’ a 9 Kendo enobednu kaka ranyisi e lwetu kendo kaka rapar e lela wang’u b mondo chik Jehova obed e dhou, nimar Jehova nogolou e piny Misri gi lwete man gi teko. 10 Nyaka utim sawoni higa ka higa e kinde moketi. c 11 “Ka Jehova oseterou e piny Jo-Kanaan ma ne osingonu kod kwereu, d 12 unuchiw ne Jehova nyithindu makayo duto ma chwo kod kayo duto ma chwo mag jamni, nimar dhano kod le duto ma chwo gin mag Jehova. e 13 Inichiw rombo mondo iwargo nyathi punda makayo, to ka ok iware, to nyaka nege.1 Yawuotu duto makayo bende nyaka uwar. f 14 “Ka po ni chieng’ moro nyathini openji ni, ‘Ang’o momiyo itimo kama?’ inidwoke ni, ‘Ka ne wan wasumbni Misri, Jehova nogolowa kuro gi lwete ma nigi teko. g 15 Ka ne Farao otamore weyowa mondo wawuog Misri, h Jehova nonego nyithindo duto makayo e pinyno, mag dhano kod mag le. i Mano e momiyo achiwo kayo duto ne Jehova kaka misango, kendo awaro yawuota duto makayo.’ 16 Mano nobed ka ranyisi e lwetu kod e lela wang’u, j nikech Jehova nogolowa Misri gi lwete man gi teko.” 13:13 1 Kata, “tur ng’ute.”

147 17 Ka ne Farao oweyo JoIsrael mondo odhi, Nyasaye ne ok oweyogi mondo giluw yo ma kalo e piny Jo-Filistia kata obedo ni yorno ne chiegni. Nimar Nyasaye nowacho kama: “Di po ka joga oloko pachgi mi gidok Misri ka po ni lweny ochomogi.” 18 Omiyo, Nyasaye notelo ne ogandane mondo gilwor ka giluwo yor thim mar Nam Makwar. a Kendo Jo-Israel nowuok e piny Misri ka gichanore maber mana ka jolweny. 19 Musa nokawo choke mag Josef bende, nikech Josef nosemiyo nyithind Israel okuong’ore kowachonegi niya: “Nyasaye biro parou, kendo kik uwe chokena e pinyni sa ma uwuok.” b 20 Ne giwuok Sukoth mi gigoyo kambi Etham, e bath thim. 21 Jehova ne telonegi godiechieng’ kotiyo gi siro mar bor polo mondo onyisgi yo, c to gotieno notelonegi gi siro mar mach mondo omigigo ler, omiyo ne ginyalo wuotho odiechieng’ gotieno. d 22 Siro mar bor polo ne telonegi godiechieng’, to siro mar mach ne telonegi gotieno. e Jehova koro nowacho ne Musa kama: 2 “Nyis Jo-Israel ni gilokre mondo gidhi gigo kambi e nyim Pihahiroth, e kind Migdol kod nam machiegni gi Baal-zefon. f Unugo kambi ka momanyore gi Baal-zefon but nam. 3 Kae to Farao biro paro ni Jo-Israel ru-

14

SULA 13 a Wuo 14:2, 3 Kwa 33:5

b Cha 50:24, 25 Jos 24:32 Hib 11:22

c Wuo 14:19

d Kwa 9:15 Za 78:14

e Za 105:39 1Ko 10:1

 SULA 14 f Wuo 13:17, 18

 Kolam mar 2 a Wuo 7:13 Rum 9:17, 18

b Wuo 9:15, 16 Wuo 15:11 Wuo 18:10, 11 Jos 2:9, 10

c Wuo 7:5 Wuo 8:22

d Wuo 12:33

e Wuo 14:23

f Kwa 33:3

g Wuo 15:9

h Jos 24:6, 7 Neh 9:9

WUOK 13:17–14:11 ndore arunda e thim nikech yore odinoreneg i. 4 Eka abiro weyo chuny Fa rao obed matek a kendo obiro lawogi mi anayud duong’ kuom loyo Farao gi ogandane duto mag lweny; b kendo Jo-Misri nong’e ni an e Jehova.” c To mano e kaka JoIsrael notimo. 5 Bang’e, ne onyis ruodh Misri ni Jo-Israel oseringo. Gikanyono, Farao gi jotichne noloko pachgi d mi giwacho kama: “Ma to koro ang’o mwasetimoni? Marang’o waseweyo wasumbniwa modhi?” 6 Omiyo, noiko gechene mag lweny, mowuok gi joge. e 7 Nokawo geche 600 moyiedhi, kod geche mamoko duto mag JoMisri, kendo gechego duto ne nigi jolweny moidhogi. 8 Omiyo, Jehova noweyo chuny Farao ruodh Misri obedo matek mi nochako lawo Jo-Israel. To Jo-Israel nosewuok Misri ka gin gi chir. f 9 Jolweny mag Misri duto nolawogi g gi farese kod geche mag Farao, kendo ne gichiegni juko JoIsrael ma noyudo ogoyo kambi but nam, machiegni gi Pihahiroth ka momanyore gi Baal-zefon. 10 Ka ne Farao ochopo machiegni, Jo-Israel nofwenyo ni kare ilawogi kendo luoro nomakogi mi gichako ywak ne Jehova. h 11 Ne ginyiso Musa niya: “Koro ang’o mitimonwani? Ang’o momiyo igolowa Misri? Iparo ni onge kuonde yik e

WUOK 14:12-28 piny Misri ma koro ikelowa e thim kae mondo watho? a 12 Donge ka ne wan Misri ne wakweri ni iweri kodwa mondo wati atiya ne Jo-Misri? Nimar di nobedo maber ka di ne wasiko wasumbni Misri kar biro tho e thim kae.” b 13 Eka Musa nowacho ne Jo-Israel kama: “Kik uluor. c Chung’uru motegno mondo une kaka Jehova biro resou kawuononi. d Nikech Jo-Misri muneno kawuonogi, ok unuchak unegi kendo ngang’. e 14 Jehova owuon biro kedonu, f to un ubiro chung’ kuling’ mos.” 15 Koro Jehova nopenjo Musa kama: “Ang’o momiyo uywakna? Nyis Jo-Israel ni giwuog gidhi. 16 In to kaw ludhi irie e wi nam eka nam nopogre koni gi koni, mondo Jo-Israel ong’ad nam ka giwuotho e lowo motwo. 17 An to abiro weyo chuny Jo-Misri obed matek mi ginilaw Jo-Israel; kendo anayud duong’ kuom ketho Farao gi jolwenyne duto, gi fa re sene, kod gechene duto. g 18 Kendo ka aseyudo duong’ kuom ketho Farao gi jolwenyne duto, gi faresene, kod gechene duto, Jo-Misri nong’e ni adier, an e Jehova.” h 19 Eka malaika mar Nyasaye madier i ma ne telo ne Jo-Israel nowuok modok ka ng’egi, kendo siro mar bor polo ma ne ni nyimgi bende nodok ka ng’egi mochung’ kanyo. j 20 Kendo sirono nopogo Jo-Misri kod Jo-Is-

SULA 14 a Wuo 16:3 Wuo 17:3 Kwa 14:2-4 Za 106:7

b Wuo 5:21 Wuo 6:6, 9

c Kwa 14:9 Rap 20:3 2We 20:15, 17 Za 27:1 Za 46:1 Isa 41:10

d 2We 20:17 e Wuo 14:30 Wuo 15:5 Za 136:15

f Rap 1:30 Rap 20:4 2We 20:29

g Wuo 9:15, 16 h Wuo 14:4 Rum 9:17, 18

i Cha 48:16 Wuo 32:34 Kwa 20:16 Juda 9

j Wuo 13:21

 Kolam mar 2 a Jos 24:6, 7 b Za 105:39 c Wuo 14:16 Tic 7:36

d Neh 9:10, 11 Za 78:13 Za 136:13 Isa 63:12

e Jos 2:9, 10 Za 66:6 Za 106:9 Za 114:3

f 1Ko 10:1 Hib 11:29

g Wuo 15:8 h Wuo 14:17 i Wuo 13:21 j Wuo 14:4 k Wuo 15:1, 4

148 rael. a Kor Jo-Misri ne en mudho to kor Jo-Israel ne nitie ler gotieno. b Omiyo, JoMisri ne ok ochopo ka ma Jo-Israel ne nitie otieno mangima. 21 Musa norieyo lwete e wi nam, c kendo Jehova notugo yamb ugwe ma nokutho matek gotieno duto, kendo yamono nopogo pi nam, d mi diere kanyo ne odong’ kotwo. e 22 Omiyo, Jo-Israel nowuotho ka ma otwono, f nimar pi nogingore koni gi koni. g 23 Kendo Farao gi jolweny mag Misri duto ma noidho farese kod geche nolawogi nyaka e chuny nam. h 24 Ka nochopo kogwen,1 Jehova nong’iyo jolweny mag Misri ka en e siro mar mach kod bor polo, i mi ne ochocho jolweny mag Misri. 25 Ne omiyo tiend gechegi owuok kendo ne ok ginyal riembogi mayot. Omiyo, Jo-Misri ne wacho kama: “Waringuru wawere gi Jo-Israel nikech Jehova kedonegi.” j 26 Eka Jehova nowacho ne Musa niya: “Rie lweti e wi nam mondo pi oduog oim jolweny mag Jo-Misri, gi faresegi kod gechegi.” 27 Gikanyono, Musa norieyo lwete e wi nam, to ka piny ne chiegni ru, nam nochako duogo e wang’e. To ka ne Jo-Misri temo ringo, Jehova nowitogi e chuny nam. k 28 Pi ma ne duogono noimo 14:24 1 Tiende ni, kar sa 8 otieno nyaka sa 12 okinyi.

149 geche lweny, gi joidh farese kod jolweny duto mag Farao ma ne olawo Jo-Israel nyaka e chuny nam. a Onge kata mana ng’ato achiel ma ne otony. b 29 Jo-Israel to ne owuotho ka ma otwo e i nam, c kendo pi nochung’ koloso ohinga koni gi koni. d 30 Chieng’no Jehova noreso Jo-Israel e lwet Jo-Misri, e kendo Jo-Israel noneno Jo-Misri mang’eny kotho e dho nam. 31 Bende, Jo-Israel noneno teko maduong’ ma Jehova notiyogo e nego Jo-Misri, mi ne gichako luoro Jehova ahinya, kendo ne giketo yie kuom Jehova gi Musa ma en jatichne. f Gie kindeno, Musa gi Jo-Israel nowero ne Jehova wendni: g “Anawer ne Jehova nikech oseyudo duong’ ahinya. h Osewito faras gi ng’at moidhe e i nam. i 2 Jah1 e tekona, nikech en e ma oresa. j Ma e Nyasacha, kendo abiro pake; k en e Nyasach wuonwa, l kendo abiro miye duong’. m 3 Jehova en jalweny ma ratego. n Jehova e nyinge. o 4 Osewito geche Farao kod jolweny mage e nam, p Kendo jolwenyne mo-

15

SULA 14 a Wuo 15:5, 10 Rap 11:3, 4 Jos 24:6, 7 Neh 9:10, 11 Za 78:53 Hib 11:29

b Wuo 14:13 Za 106:11 Za 136:15

6

c Za 77:19 d Wuo 15:8 e Rap 4:20 Za 106:8-11

f Wuo 4:31

7

Wuo 19:9 Za 106:12

 SULA 15 g Bur 5:1 2Sa 22:1 Fwe 15:3

h Wuo 9:16

8

Wuo 18:10, 11 Za 106:11, 12

i Wuo 15:21 Za 136:15

j Isa 12:2 k 2Sa 22:47 Isa 25:1

l Wuo 3:15

9

m Za 83:18 Za 148:13

n Za 24:8 o Wuo 6:3 Isa 42:8

p Wuo 14:27



10

Kolam mar 2 a Wuo 14:6, 7 b Neh 9:10, 11 c Za 60:5

11

Za 89:13

d Isa 37:23 e Wuo 14:5, 9 f Wuo 14:21, 28 g Rap 3:24 2Sa 7:22

h Isa 6:3 i Wuo 11:9

15:2 1 “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

5

j Za 78:53 Hib 11:29

12

WUOK 14:29–15:12 lony mogik osenimo e Nam Makwar. a Apaka madongo noumogi; ne ginyumore e bwo nam ka kidi. b A Jehova, lweti ma korachwich nigi teko mang’eny. c A Jehova, lweti ma korachwich nyalo ng’injo wasiki matindo tindo. Inyalo loyo jo ma piem kodi d nikech tekoni maduong’; Mirimbi ma liel ka mach wang’ogi ma tiekgi ka tiang’. Kuom much umi nimiyo pi ogingore kamoro achiel; Pi ma ringo ne ochung’ kaka ohinga; Apaka madongo nolokore pi mopoto e chuny nam. Jasigu nowacho niya: ‘Analawgi mi anajukgi! Anayak gikgi duto ma adwaro! Anawuodh liganglana, mi natiekgi!’ e Ne ikudho muya mi nam oimogi; f Ne gilwar ka chuma mi ginimo e nam matut. A Jehova, be nitie nyasaye moro amora ma chalo kodi? g Ere ng’a maler moloyi? h In e Ng’at monego omi luor kendo opak gi wer, Ng’at ma timo honni miwuoro. i Nirieyo lweti ma korachwich, mi piny omuonyogi pep. j

WUOK 15:13-26 13 Herani mosiko osemiyo itelo ne jogi ma ne ireso; a Ibiro tiyo gi tekoni mondo itelnegi nyaka kar dakni maler. 14 Ogendni nowinj b mi ginitetni gi luoro; Ywagruok1 maduong’ nomak jo modak Filistia. 15 E kindeno, luoro maduong’ nomak jodong Edom, Kendo jotelo mag Moab notetni gi luoro. c Jo modak Kanaan duto ok nobed gi chir. d 16 Luoro gi bwok maduong’ biro makogi. e Lweti ma nigi teko nomi gichung’ achung’a ka kidi Nyaka jogi okal, A Jehova, Nyaka jogi miseyiero f okal. g 17 A Jehova, ibiro kelogi mi ipidhgi ka yien e godi iwuon, h Ka ma iseiko mondo obed kar dakni, Ka maler misegero gi lweti, A Jehova. 18 Jehova biro bedo ruoth nyaka chieng’. i 19 Ka ne jolwenj Farao moidho gechene gi faresene odonjo e nam, j Jehova nodwoko pi nam moimogi, k Jo-Israel to nong’ado nam ka giwuotho e lowo motwo.” l 15:14 1 Hibrania, “muoch ma kayo dhako ma dwaro nyuol.”

SULA 15 a Za 106:10

b Kwa 14:13, 14

c Kwa 22:1, 3

d Jos 2:9-11 Jos 5:1

e Rap 11:25

f 2Sa 7:23 Isa 43:1

g Kwa 20:14, 17 Kwa 21:21, 22

h Za 80:8

i Za 10:16

j Wuo 14:23

k Wuo 14:28

l Wuo 14:22

 Kolam mar 2 a Wuo 9:16 Wuo 18:11

b Wuo 14:27, 28 Za 106:11, 12

c Kwa 33:8

d Wuo 16:2, 3 Wuo 17:3 1Ko 10:6, 10

e Wuo 17:4

f Wuo 16:4 Rap 8:2

g Rap 28:1

h Rap 7:12, 15

i Wuo 23:25 Za 103:3

150 20 Kae to Miriam janabi ma dhako ma nyamin Harun nokawo oyieke, kendo mon duto noluwo bang’e ka gigoyo oyieke kendo ka gimiel. 21 Jo ma chwo ne wer, to Miriam ne olo niya: “Weruru ne Jehova nikech oseyudo duong’ ahinya. a Osewito faras gi ng’at moidhe e nam.” b 22 Bang’e, Musa ne ogolo Jo-Israel e dho Nam Makwar. Ne gichopo e thim mar Shur kendo ne giwuotho e thimno kuom ndalo adek, to ne ok giyudo pi. 23 Ne gichopo ka miluongo ni Mara.1c Kata kamano, ne ok ginyal modho pi ma yudore kuno nikech pigno ne kech. Mano e momiyo noluongo kanyo ni Mara. 24 Mi ji nochako ng’ur ne Musa d ka giwacho niya: “Koro wabiro modho ang’o?” 25 Eka Musa noywak ne Jehova e mi Jehova nosiemone yath moro. Ka ne obolo yadhno e pi, pigno nobedo mamit. Kanyo e ma Nyasaye nomiyogie chikene kod buchene, kendo kanyo e ma notemogie. f 26 Nyasaye nowachonegi niya: “An e Jehova Nyasachu. Ka uwinjo wachna chutho kendo utimo gik makare e wang’a, kendo kuwinjo chikena duto g muluwogi, ok nakelnu tuoche ma ne akelo ne Jo-Misri. h An e Jehova ma changou.” i 15:23 1 Tiende ni, “Makech.”

151 27 Bang’ mano, ne gichopo ka miluongo ni Elim ka ma ne nitie sokni 12 mag pi kod yiend othidhe 70. Ne gigoyo kambi but soknigo. Ka ne oganda Jo-Israel duto osewuok Elim, ne gichopo e thim miluongo ni Sin, a man e kind Elim kod Sinai. Ne gichopo kanyo e odiechieng’ mar 15 e dwe mar ariyo bang’ wuokgi e piny Misri. 2 Eka oganda duto mar Jo-Israel nochako ng’ur ne Musa gi Harun ka gin e thim. b 3 Jo-Israel ne ywak niya: “Mad Jehova ne negwa anega e piny Misri ka ma ne wanyalo betie piny gi bakunde mag ring’o c e nyimwa kendo ka ma ne wachamoe makate ma wayieng’. Koro usekelo ogandani duto e thim mondo uneggi gi kech.” d 4 Jehova nowacho ne Musa kama: “Ero akelonu chiemo koa e polo, e kendo ng’ato ka ng’ato biro dhi choko chiemo morome odiechieng’ kodiechieng’, f mondo atemgigo eka ang’e ka be gibiro yie luwo chikna koso ooyo. g 5 To e odiechieng’ mar auchiel, h onego gichok chiemo ma gichokoga pile nyadiriyo, kae to gitede.” i 6 Musa gi Harun nonyiso Jo-Israel niya: “Kawuono godhiambo ubiro ng’eyo ni, adier, Jehova e ma nogolou Misri. j 7 Kiny gokinyi ubiro neno duong’ mar Jehova, nimar Jehova ose-

16

SULA 16 a Kwa 33:10, 11

b Wuo 15:24 1Ko 10:6, 10

c Kwa 11:4 Kwa 14:2, 3

d Wuo 17:3 Kwa 16:13

e Za 78:24, 25 Za 105:40 Joh 6:31, 32 Joh 6:58 1Ko 10:1, 3

f Mat 6:11

g Rap 8:2

h Wuo 35:2

i Wuo 16:22

j Wuo 6:7 Kwa 16:28, 29

 Kolam mar 2 a Kwa 21:7 1Sa 8:7

b Wuo 16:2 Kwa 11:1

c Wuo 13:21 Kwa 16:19 Mat 17:5

d Kwa 14:27

e Za 105:40

f Wuo 4:5 Wuo 6:7

g Kwa 11:31, 34 Za 78:27-29

h Kwa 11:7 Rap 8:3 Neh 9:15

WUOK 15:27–16:15 winjo kaka ung’urne. Wan to wan ng’a ma ung’urnwani?” 8 Musa nomedo wacho niya: “Jehova biro miyou ring’o kawuono godhiambo mondo ucham, kendo kiny gokinyi obiro miyou makate ma unucham mi uyieng’. Mano biro miyo ung’e gadier ni Jehova osewinjo kaka useng’urne. Wan to wan ng’a? Ng’euru ni Jehova e ma ung’urne, to ok wan.” a 9 Kae to Musa nowacho ne Harun: “Nyis oganda JoIsrael ni, ‘Biuru e nyim Jehova, nimar osewinjo kaka usebedo ka ung’urne.’ ” b 10 Bang’ ka Harun nosenyiso oganda Jo-Israel duto wechego, ne gilokore mi ging’iyo yo thim, to ne! duong’ mar Jehova nonenore e bor polo. c 11 Jehova nomedo nyiso Musa niya: 12 “Asewinjo kaka Jo-Israel ng’ur. d Nyisgi ni, ‘Godhiambo1 ubiro chamo ring’o, kendo kiny gokinyi ubiro chamo makate mi uyieng’, e kendo ubiro ng’eyo gadier ni an e Jehova Nyasachu.’ ” f 13 To e odhiambono, aluru mang’eny nobiro moimo kambi, g kendo kinyne gokinyi, piny notimo tho e alwora mar kambino duto. 14 Ka ne tho osetwo, gik matindo tindo mong’inore ma rochere nodong’ e thim. h 15 Ka ne Jo-Israel oneno gigo, ne gichako penjore 16:12 1 Hibrania, “ka chieng’ podho to mudho pok odonjo.”

WUOK 16:16-31 niya: “Magi to gin ang’o?” nimar ne ok ging’eyo ni gin ang’o. Musa nowachonegi kama: “En chiemo ma Jehova osemiyou. a 16 Jehova ochiko kama, ‘Ng’ato ka ng’ato ochok morome chamo. Obiro choko omer1b achiel ne ng’ato ka ng’ato modak e hemane.’” 17 JoIsrael notimo kamano; moko nochoko mang’eny to moko nochoko matin. 18 To ka ne gipime ka gitiyo gi omer,1 ng’at ma ne ochoko mang’eny ne ok nigi mathoth mohinge. To ng’at ma ne ochoko matin bende ne ok oremo gimoro. c Ng’ato ka ng’ato nochoko mana morome chamo. 19 Kae to Musa nowachonegi niya: “Ng’ato kik we chiemono onind nyaka okinyi.” d 20 To ne ok giwinjo Musa. Ka ne jomoko oweyo moko monindo nyaka okinyi, chiemono nobedo gi kudni mochako golo tik marach, kendo i Musa nowang’ kodgi. 21 Okinyi kokinyi, ng’ato ne choko mana chiemo morome chamo, to ka chieng’ nobedo makech, chiemono ne leny nono. 22 To e odiechieng’ mar auchiel, ne gichoko chiemo moromo ng’ato chamo diriyo, e tiende ni omer1 ariyo ne ng’ato ka ng’ato. Omiyo, jodong ogandano duto nodhi monyiso Musa wachno. 23 Ka nowinjo wachno, nonyiso-

Kolam mar 2

16:16, 18, 22 1 Omer ne en gir pimo ma ne nyalo ting’o lita 2 kama.

f Law 23:3

SULA 16 a Kwa 21:5 Rap 8:14, 16 Jos 5:11, 12 Joh 6:31, 32 Joh 6:58 1Ko 10:1, 3

b Wuo 16:36

c 2Ko 8:15

d Mat 6:11, 34

e Wuo 16:5

 a Wuo 20:8 Wuo 31:15 Wuo 35:2 Law 23:3

b Kwa 11:7, 8

c Wuo 20:9, 10 Wuo 31:13 Rap 5:15

d Kwa 14:11 Za 78:10 Za 106:13

e Wuo 31:13

Rap 5:13, 14

152 gi niya: “Mano e gima Jehova owacho. Kiny en odiechieng’ mar yueyo, nimar en sabato maler ne Jehova. a Omiyo, buluru munyalo bulo kendo bokuru munyalo boko, b to modong’ ukan nyaka kiny okinyi.” 24 Ne gikano chiemono nyaka kinyne gokinyi mana kaka Musa nosechikogi, to ne ok obedo gi kudni kendo ne ok ogolo tik marach. 25 Musa nowachonegi niya: “Chameuru kawuono, nimar kawuono en chieng’ sabato ne Jehova. Kawuono ok unuyud ka olwar e lowo. 26 Ubiro choko chiemono odiechienge auchiel, to e odiechieng’ mar abiriyo, ma en Sabato, c chiemono nobed ma onge.” 27 Kata kamano, jomoko nodhi kwanye e odiechieng’ mar abiriyo to ne ok giyudo gimoro. 28 Kuom mano, Jehova nonyiso Musa niya: “Ubiro tamoru timo gima anyisou kendo luwo chikena nyaka karang’o? d 29 Ng’euru ni an Jehova e ma aseketonu chieng’ Sabato. e Kuom mano, amiyou chiemb odiechienge ariyo e odiechieng’ mar auchiel. Ng’ato ka ng’ato kik wuog ka ma entie e odiechieng’ mar abiriyo.” 30 Omiyo, ji ne oyueyo chieng’ Sabato e odiechieng’ mar abiriyo. f 31 Oganda Jo-Israel noluongo chiemono ni “manna.”1 Nochalo kodhi mati16:31 1 Nyalo bedo ni tiend wachni e dho Hibrania en “Ma to en ang’o?”

153 ndo ma rochere kendo nomit kaka kek moketie mor kich. a 32 Kae to Musa nowacho kama: “Jehova ochiko niya, ‘Kawuru omer1 achiel mar chiemono mondo ukane ne tiengeu duto b mondo nyikwau one chiemo ma ne apidhougo e thim kinde ma ne agolou e piny Misri.’” 33 Musa nowacho ne Harun niya: “Kaw agulu mondo iolie omer1 achiel mar manna kae to ikete e nyim Jehova mondo ukane ne tiengeu duto.” c 34 Harun noketo aguluno e nyim Sandug Chik1 d mana kaka Jehova nochiko Musa. 35 Jo-Israel nochamo manna kuom higni 40 e nyaka ne gichopo e piny ma ji nodakie. f Ne gichamo manna nyaka ne gichopo e tong’ piny Kanaan. g 36 Omer1 achiel donjo e i efa2 achiel nyadipar. Oganda duto mar JoIsrael nowuok e thim miluongo ni Sin h ka giwuotho to gigoyo kambi mana kaka Jehova ne chikogi, i mi ne gichopo Refidim. j Kata kamano, ne onge pi ma ji ne nyalo modho. 2 Omiyo, ji nochako dhawo ne Musa k ka giwacho niya: “Miwa pi modho.” To Musa nodwokogi kama: “Marang’o udhawona? Marang’o usiko utemo Jehova?” l 3 To nikech riyo noloyogi, ne gichako ng’ur ne

17

16:32, 33, 36 1 Omer ne en gir pimo ma ne nyalo ting’o lita 2 kama. 16:34 1 Ma ne en sanduk makende mikanoe weche mogen ahinya. 16:36 2 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14.

SULA 16 a Wuo 16:15 Kwa 11:7

b Za 105:5, 40 c Hib 9:4 d Wuo 27:21 e Rap 8:2 Neh 9:21 Za 78:24

f Jos 5:11, 12 g Kwa 33:48 Rap 34:1

 SULA 17 h Kwa 33:12 i Kwa 33:2 j Kwa 33:14 k Wuo 5:19, 21 Kwa 14:2, 3 Kwa 20:3

l Kwa 14:22 Za 78:18, 22 Za 106:14

 Kolam mar 2 a Wuo 16:2, 3 b Wuo 7:20 c Kwa 20:8 Rap 8:14, 15 Neh 9:15 Za 78:15 Za 105:41 1Ko 10:1, 4

d Rap 9:22 e Za 81:7 f Rap 6:16 Za 95:8, 9 Hib 3:8, 9

g Cha 36:12 h Rap 25:17 1Sa 15:2

i Kwa 11:28 j Jos 11:15 k Wuo 24:13, 14

WUOK 16:32–17:12 Musa a kama: “Ang’o momiyo ne igolowa Misri mondo riyo onegwa kae gi nyithindwa kod jambwa?” 4 Gikone, Musa noywak ne Jehova niya: “Atim nang’o gi jogi? Gichiegni chiela gi kite!” 5 Jehova nowacho ne Musa niya: “Kaw ludhi ma ne ichwadogo Aora Nael b kaachiel gi jodong Israel moko mondo uchak wuoth kutelo e nyim ji. 6 Abiro chung’ e nyimi e lwanda man Horeb. Igo lwandano gi ludhi kendo pi biro wuok mondo ji omodhi.” c Musa notimo kamano e nyim jodong Israel. 7 Kendo Musa nochako kanyo ni Masa,1 d to bende nochake ni Meriba,2e nimar Jo-Israel nodhawone kanyo, kendo nikech ne gitemo Jehova f ka gipenjo ni: “Be Jehova ni kodwa koso oonge?” 8 Bang’e, Jo-Amalek g nobiro kedo gi Jo-Israel ka gin Refidim. h 9 Musa nowacho ne Joshua i niya: “Yier ji mondo udhi ukednwa gi JoAmalek. Kiny nachung’ e wi got ka ating’o ludh Nyasaye madier e lweta.” 10 Kendo Joshua notimo mana kaka Musa nochike, j mi ne gidhi kedo gi Jo-Amalek. Musa, Harun, kod Hur k to nodhi e wi got. 11 Kinde duto ma Musa noting’o bedene malo, Jo-Israel ne loyo lweny, to ka noduoko bedene piny, Jo-Amalek e ma ne locho. 12 Ka 17:7 1 Tiende ni, “Tem.” 2 Tiende ni, “Dhawo.”

WUOK 17:13–18:13 Musa nool gi ting’o bedene malo, ne gimiye kidi mondo obedie. Kae to Harun gi Hur nosiro bedene koni gi koni nyaka wang’ chieng’ nopodho. 13 Omiyo, Joshua nogoyo Jo-Amalek gi ligangla moloyogi kaachiel gi jo ma ne gin-go. a 14 Koro Jehova nonyiso Musa niya: “Ndik wachni e buk mondo ji obi opar kendo inyis Joshua ni abiro tieko Jo-Amalek chuth mi onge ng’at ma nopargi kendo.” b 15 Kae to Musa nogero kendo mar misango mochake ni Jehova-nisi,1 16 kowacho kama: “Nikech Jo-Amalek kedo kod komloch mar Jah, c Jehova biro kedo gi tiengegi duto.” d Eka Jethro jadolo mar Midian kendo jaduong’1 Musa, e nowinjo gik moko duto ma Jehova Nyasaye nosetimo ne Musa kod Jo-Israel ka nogologi Misri. f 2 Noyudo ka Zipora chi Musa osedok thurgi ir Jethro wuon mare nikech Musa nosenyise mondo otim kamano. 3 Nodok kaachiel gi yawuote ariyo. g Musa nochako achiel kuom yawuotego ni Gershom,1h nikech nowacho ni nosedoko jadak e piny mawendo. 4 To machielo nochako ni Eliezer1 nikech nowacho ni Nyasach wuon mare nokonye

18

17:15 1 Tiende ni, “Jehova en Siro mar Bandecha. 18:1, 6 1 Tiende ni, “wuon chiege.” 18:3 1 Tiende ni, “Jadak Kanyo.” 18:4 1 Tiende ni, “Nyasacha e Jakonyna.”

SULA 17 a Jos 11:12

b Kwa 24:20 Rap 25:19 1We 4:42, 43

c Fwe 19:1

d 1Sa 15:20 Est 9:24

 SULA 18 e Wuo 2:16, 21 Wuo 3:1

f Jos 2:9, 10 Jos 9:3, 9

g Tic 7:29

h Wuo 2:22

 Kolam mar 2 a Wuo 2:15

b Wuo 19:2 1Ru 19:8, 9

c Wuo 4:18 Kwa 10:29

d Wuo 7:3 Wuo 14:27, 28 Rap 4:34

e Wuo 15:22 Wuo 16:3

f Wuo 15:11 Za 95:3 Za 97:9

154 kuom rese ka Farao ne dwaro nege. a 5 Koro Jethro, gi Zipora, kod yawuot Musa nodhi ir Musa e thim ka ma ne gigoyoe kambi e nyim god Nyasaye madier. b 6 Mi nooro ne Musa wach niya: “An Jethro ma jaduong’ni,1c abiro iri ka an gi chiegi kod yawuot i .” 7 Gi ka nyono, Musa nodhi romo ne Jethro, kendo nokulorene monyodhe. Ng’ato ka ng’ato nopenjo nyawadgi kaka odhi, kae to ne gidonjo e hema. 8 Musa nopimo ne Jethro gik moko duto ma Jehova notimo ne Farao kod piny Misri koreso Jo-Israel. d Nopimone chandruoge duto ma ne giyudo e yo e kod kaka Jehova noresogi. 9 Jethro ne mor ahinya gi gik mabeyo duto ma Jehova notimo ne Jo-Israel koresogi e lwet Jo-Misri. 10 Mi Jethro nowacho kama: “Opak Jehova ma noresou e lwet Jo-Misri kendo e lwet Farao, mogolou e bwo tuech mar Jo-Misri. 11 Koro to ayie ni Jehova duong’ moloyo nyiseche mamoko duto f nikech gik ma notimo ne jo ma nochayo joge.” 12 Eka Jethro nokelo ne Nyasaye misango miwang’o kod misengni mamoko, mi Harun gi jodong Israel duto nobiro mondo gichiem gi Jethro e nyim Nyasaye madier. 13 Kinyne, Musa nobet piny mondo oyal ji kaka nojatimo pile, kendo ji ne siko ka biro ire chakre okinyi

155 nyaka odhiambo. 14 Ka ne Jethro jaduong’1 Musa oneno gik moko duto ma Musa ne timo ne ji, nopenje kama: “Ang’o momiyo itiyo tijegi duto kendi, ka ji ochung’ kolwori chakre okinyi nyaka odhiambo?” 15 Musa nodwoke niya: “Atimo kamano nikech ji siko ka biro ira mondo ging’e dwach Nyasaye. 16 Ka ng’ato odonjo ne wadgi, gikelo wachno ira mondo ayalgi, to bende anyiso ji weche ma Nyasaye ng’ado kod chikene.” a 17 Jethro nonyiso Musa kama: “Gima itimoni ok ber. 18 Tijni ng’eny, ok dinyale kendi. Ibiro ol kendo jo ma in-go bende biro ol. 19 Koro winja. Adwaro ng’adoni rieko, kendo Nyasaye biro konyi. b In onego iwuo gi Nyasaye madier e lo ji c kiterone weche ma chandogi. d 20 Onego inyisgi weche ma Nyasaye ong’ado kod chikene, e kendo inyisgi yore monego giluw kod gik monego gitim. 21 To iyier jo ma nigi rieko f kendo moluoro Nyasaye, jo migeno kendo ma ok ohero mibadhi, g kendo iketgi gibed jotend ji, mondo jomoko kuomgi orit ji aluf achiel-achiel, to moko orit ji mia-mia, to moko orit ji piero abich-abich, to moko orit ji apar-apar. h 22 Gin e ma gibiro yalo ji. To ka en bura ma kore tek ahinya, to gikelnigo. i Gibiro yalo weche matindo tindo duto. Kipogo tich kamano, to ting’ 18:14, 27 1 Tiende ni, “wuon chiege.”

SULA 18 a Rap 4:5 Rap 5:1

b Jos 1:5, 17

c Wuo 20:19

d Kwa 27:1-5

e Rap 7:11

f Kwa 11:16, 17 Rap 1:13 Tic 6:3

g Wuo 23:8 1Ti 3:2, 3 Tit 1:7 1Pe 5:2

h Rap 1:15 Tic 14:23

i Law 24:10, 11 Kwa 15:32, 33 Rap 1:17

 Kolam mar 2 a Kwa 11:17

b Tic 15:2

c Kwa 10:29

 SULA 19 d Wuo 17:1

e Wuo 3:1, 12

f Tic 7:38

g Rap 4:34

h Rap 32:11, 12 Isa 63:9

WUOK 18:14–19:5 biro bedoni mayot. a 23 Ka itimo kamano, kendo ka Nyasaye oyie gi rieko ma ang’adonino, ok ibi ol kendo ng’ato ka ng’ato biro dhi e ode komor.” 24 Gikanyono, Musa notimo duto ma Jethro nonyise. 25 Musa noyiero jo ma nigi rieko e oganda Israel moketogi gibed jotend ji, jomoko kuomgi noketo mondo orit ji aluf achiel-achiel, to moko orit ji mia-mia, to moko orit ji piero abich-abich, to moko orit ji apar-apar. 26 Omiyo ka ne wach moro oneno, gin e ma ne giyalo ji. Wach matek ahinya ne gitero ne Musa, b to weche matindo tindo ne giyalo kendgi. 27 Bang’ mano, Musa nogoyo ne jaduong’ne1 oriti c modok e pinygi. E dwe mar adek bang’ ka Jo-Israel nosewuok e piny Misri ne gichopo e thim mar Sinai.1 2 Ka ne giwuok Refidim, d ne gigoyo kambi e nyim got e thim mar Sinai. Kanyo e ma Jo-Israel nogoyoe kambi. e 3 Musa noidho got ir Jehova Nyasaye madier ma noluonge gie got f ka wachone niya: “Dhi inyis jood Jakobo ma gin Jo-Israel ni, 4 ‘Useneno gik ma ne atimo ne Jo-Misri g mondo akelu ira ka ating’ou kaka otenga ting’oga nyithinde e buombene. h 5 Ka uwinjo dwonda kendo urito singruokna, adier unubedna oganda

19

19:1 1 Dho Hibrania medo ni, “e odiechieng’no.”

WUOK 19:6-23 makende1 kuom ogendni duto, a nimar piny duto en mara. b 6 Unubedna oganda maler kendo unubed ruodhi ma bende gin jodolo.’ c Magi e weche monego iwach ne Jo-Israel.” 7 Musa nodhi moluongo jodong Israel kendo nonyisogi weche duto ma Jehova nosechike. d 8 Eka ji duto nodwoko niya: “Wayie timo gik moko duto ma Jehova osewacho.” e Gikanyono, Musa nodwoko ne Jehova wach ma jogo nowacho. 9 Eka Jehova nowacho ne Musa niya: “Ne! Analor iri ka an e i bor polo ma rateng’ mondo ji owinj ka awuoyo kodi eka giyie kuomi kinde duto.” Kae to Musa nonyiso Jehova weche ma jogo nowacho. 10 Eka Jehova nowacho ne Musa niya: “Dhi ipwodh ji kawuono gi kiny, kendo gilwok lepgi. 11 Giikre ne odiechieng’ mar adek, nikech an Jehova, anabi e wi Got Sinai e odiechieng’no kendo ji duto biro nena. 12 Kendo iket tong’ molworo got kae to ichik ji ni ng’ato ang’ata ok onego odhi e wi got kata nyono tong’ moseketno, nimar ng’at motimo kamano to ibiro negi. 13 Lwedo moro amora kik mul jakethono, to onego ochiele gi kite kata onego ochwoye1 ma otho. Onego utim kamano ne chiaye 19:5 1 Kata, “mwandu makende; mwandu mogen.” 19:13 1 Samoro ne idhi chwoye gi asere.

SULA 19 a 1Ru 8:53 Za 135:4

b Rap 10:14

c Law 11:44 Rap 7:6 1Pe 2:9 Fwe 5:9, 10

d Wuo 24:3

e Wuo 24:7 Jos 24:24

 Kolam mar 2 a Hib 12:20

b Wuo 20:18

c Wuo 19:10

d Rap 4:11 1Ru 8:12 Za 97:2

e Hib 12:18-21

f Wuo 24:17 Rap 4:11, 12 2We 7:1-3

g Za 68:8

h Wuo 24:12

i Law 10:1, 2 1We 13:10

156 kata ne dhano. a To ubi e got mana ka tung’1 oywak.” b 14 Eka Musa nolor koa e got moduogo ir ji, mi nochako pwodho ji, kendo ji nolwoko lepgi. c 15 Nonyiso ji kama: “Ikreuru ne odiechieng’ mar adek. Kik ng’ato nind gi dhako.” 16 Chieng’ mar adekno gokinyi, polo nomor kendo nomil, mi bor polo ma rateng’ d noumo wi got kendo dwol maduong’ mar tung’ nowinjore mi ji duto ma ne ogoyo kambi kar kanyo nochako tetni. e 17 Koro Musa nogolo ji e kambi mondo gidhi girom gi Nyasaye madier, mi ne gichung’ e tiend got. 18 Yiro nokwako Got Sinai nikech Jehova nobiro e godno ka en e i mach. f Yiro ne dum ka yiro mar mach ma bebni, mi godno te nochako yiengni matek. g 19 Sa ma tung’ ne medo ywak matek, Musa nowuoyo gi Nyasaye madier kendo Nyasaye nodwoke. 20 Eka Jehova nolor e wi Got Sinai, kendo Jehova noluongo Musa mondo oidh e wi got, mi Musa nodhi. h 21 Jehova nochiko Musa kama: “Lor piny kendo isiem oganda ni kik gitem sudo machiegni ni mondo ginena, an Jehova, di po ka ji mang’eny otho. 22 An Jehova, adwaro ni idhi inyis jo ma pile tiyonaga kaka jodolo, ni gipwodhre mondo an Jehova kik aneggi.” i 23 Eka Musa no19:13 1 Kata, “tung im.”

157 dwoko Jehova niya: “Ji ok nyal sudo machiegni gi Got Sinai nikech in iwuon nichikowa ni waket tong’ molworo godni mondo osik koler.” a 24 Kata kamano, Jehova nochike kama: “Lor idhi, kae to iduog gi Harun. Kik iyie ne jodolo kata oganda mondo gibi ira an Jehova, di po ka anegogi.” b 25 Musa nodhi ir ji monyisogi wechego. Kae to Nyasaye nowacho kama: c 2 “An Jehova Nyasachu ma ne ogolou e piny Misri ka ma ne unie wasumbni. d 3 Kik ubed gi nyiseche mamoko mak mana an. e 4 “Kik ilos kido mopa mar gimoro amora manie polo malo, kata manie piny mwalo, kata manie bwo pi. f 5 Kik ikulrinegi kata kik wuondi milamgi, g nimar an Jehova Nyasachu, an e Nyasaye kende monego ulam. h Akumo nyithind ji duto mochaya nikech richo jonyuolgi, kendo atimo kamano nyaka e tieng’ mar adek gi mar ang’wen. 6 To jo ma ohera kendo ma mako chikena, i anahergi nyaka tieng’ mar aluf achiel. 7 “Kik iti gi nying Jehova Nyasachi e yo marach, j nikech Jehova biro kumo ng’at ma tiyo gi nyinge e yo marach. k 8 “Par chieng’ Sabato kendo iwale obed maler. l 9 Ti tijeni duto kuom odiechienge auchiel, m 10 to odiechieng’ mar abiriyo en

20

SULA 19 a Wuo 19:12 b Kwa 16:19, 35

 SULA 20 c Rap 5:22 Tic 7:38

d Rap 5:6 Hos 13:4

e Rap 5:7-10 f Law 26:1 Rap 4:15, 16 Isa 40:25 Tic 17:29

g Wuo 23:24 1Ko 10:20 1Jo 5:21

h Wuo 34:14 Mat 4:10 Luk 10:27

i Ekl 12:13 j Law 19:12 k Law 24:15, 16 Rap 5:11

l Wuo 16:23 Wuo 31:13, 14 Rap 5:12-14

m Wuo 23:12

 Kolam mar 2 a Wuo 16:29 Wuo 34:21

b Cha 2:2 c Wuo 21:15 Law 19:3 Nge 1:8

d Rap 5:16 Mat 15:4 Ef 6:2, 3

e Cha 9:6 Rap 5:17 Jak 2:11 1Jo 3:15 Fwe 21:8

f Cha 39:7-9 Rap 5:18 Nge 6:32 Mat 5:27, 28 Rum 13:9 1Ko 6:18 Hib 13:4

g Law 19:11 Rap 5:19 Mar 10:19 1Ko 6:9, 10 Ef 4:28

h Law 19:16 Rap 5:20 Rap 19:16-19

i Mat 5:28 j Rap 5:21 Rum 7:7

k Wuo 19:16 Hib 12:18, 19

WUOK 19:24–20:19 sabato mar Jehova Nyasachu. Kik itim tich moro amora chieng’no. Wuodi, kata nyari, kata misumbani ma wuoyi, kata misumbani ma nyako, kata jambi, kata jadak moro amora manie miechu bende kik ti tich moro amora. a 11 Jehova nochueyo polo gi piny, gi nam, gi gik moko duto manie igi kuom odiechienge auchiel. To e odiechieng’ mar abiriyo noyueyo. b Mano e momiyo Jehova noguedho odiechieng’ mar Sabato, mowale mondo obed maler. 12 “Luor wuoru gi meru c mondo idag aming’a e piny ma Jehova Nyasachi biro miyi. d 13 “Kik ineki. e 14 “Kik ichodi. f 15 “Kik ikwel. g 16 “Kik ihang ne nyawadu wach ka oluongi mondo ichiw neno. h 17 “Kik igomb od ng’ato, kata chiege, i kata misumbane ma dichwo, kata misumbane ma nyako, kata ruadhe, kata pundane, kata gimoro amora ma ng’ato nigo.” j 18 Ji duto noneno ka polo mor kendo mil, kendo ne giwinjo ka tung’ ywak, bende ne gineno ka got dum yiro. Omiyo, ka ne gineno gik ma ne timorego, ne gichako tetni mi gichung’ gi chien. k 19 Eka ne giwacho ne Musa niya: “Kik iwe Nyasaye owuo kodwa, di po ka watho; in e ma iwuo kodwa, kendo wabiro winjo

WUOK 20:20–21:13 wachni.” a 20 Musa nonyiso ji niya: “Kik uluor nikech Nyasaye madier osebiro temou b mondo uluore kinde duto kendo kik utim richo.” c 21 Ji nodhi nyime chung’ gi chien, Musa to nosudo machiegni gi bor polo ma rateng’ ka ma Nyasaye madier ne nitiere. d 22 Jehova nonyiso Musa mondo odhi onyis Jo-Israel niya: “Useneno gi wang’u ka awuoyo kodu kowuok e polo. e 23 Kik ulos nyiseche mag fedha kod mag dhahabu, f nikech ok onego ulam nyiseche mamoko mak mana an. 24 Unulosna kendo mar misango mar lowo, kendo kanyo e ma unugolie misengni miwang’o, misengni mag kuwe, rombeu, kod dhou. Kamoro amora ma ayiero mondo ulamae,1g anabi kuno kendo anaguedhu. 25 Sa ma ulosona kendo mar misango mar kite, kik ugere gi kite mopa, h nikech payo kitego biro miyo kik ayie gi kendono. 26 Kendo kik ulos ngas ma iidhogo kendona mar misango, nimar di po ka dug ng’ato oneno. “Magi e chike monego inyis Jo-Israel: i 2 “Ka ing’iewo misumba ma Ja-Hibrania, j obiro tiyoni kuom higni auchiel, to e higa mar abiriyo iniweye mondo oa ma ok ochuli gimoro amora. k 3 Ka nobiro ka pok okendo, kamano e kaka obiro a. To ka nobiro

21

20:24 1 Kata, ‘uparie nyinga.’

SULA 20 a Tic 7:38 Gal 3:19

b Rap 8:2

c Jos 24:14 Ayu 28:28 Nge 1:7

d Rap 5:5 Za 97:2

e Rap 4:36 Neh 9:13

f Tic 17:29

g Rap 12:5, 6 2We 6:6

h Rap 27:5 Jos 8:30, 31

 SULA 21 i Wuo 24:3 Rap 4:14

j Law 25:39, 40

k Rap 15:12

 Kolam mar 2 a Rap 15:12

b Rap 15:16, 17

c 1Ko 7:3

d Cha 9:6 Kwa 35:30 Mat 5:21

158 kosekendo, obiro a gi chiege. 4 Ka ruodhe e ma ne omiye dhako mi onyuologo nyithindo ma yawuoyi kata ma nyiri, to obiro a kende. Dhakono kod nyithindego biro dong’ ne ruodhe. a 5 To ka misumbano owacho ni, ‘Ahero ruodha, gi chiega, kod nyithinda, omiyo ok adwar dhi,’ b 6 ruodheno nokele e nyim Nyasaye madier mi notere e dhoot kata e frem mar dhoot kendo ruodhe notuch ite gi riwi, mi ng’atno nobed misumbane e ngimane duto. 7 “Ka ng’ato ouso nyare mondo obed misumba, ruodh nyakono ok noweye mondo oa kaka iweyoga misumba ma dichwo. 8 Ka po ni ruodheno ok dwar kawe mondo obed chiege, to odwaro weyo ng’at machielo e ma ong’iewe, chik ok bi yie ne ruodheno mondo ouse ne japiny machielo nikech osewuondo nyakono. 9 Kodwaro ni wuode e ma okende, nyaka otim ne nyakono mana kaka dotim ne nyare. 10 To ka wuodeno1 omedo dhako machielo, nyaka one ni pod omiyo chiege mokwongoni chiemo, lewni, kendo ni onindo e ode. c 11 To ka ok otimo ne chiegeno gik moko adekgo, nyakono ni thuolo weye ma onge chudo moro amora. 12 “Ng’at mogoyo nyawadgi monego, en bende nyaka nege. d 13 To ka obothne, kendo Nyasaye 21:10 1 Kata, “wuon-gino.”

159 madier oweyo mano otimre, an Nyasaye anaketnu kamoro monyalo ringo mondo odhiye. a 14 To ka po ni mirima omako ng’ato gi nyawadgi monege goyiem, b ng’atno nyaka neg kata kochuno ni ogole e kendona mar misango. c 15 Ng’at mogoyo wuon-gi kata min-gi nyaka negi. d 16 “Ka ng’ato omako wadgi githuon e mi ouse, kata ojuke ka pok ouse, f nyaka neg ng’atno. g 17 “Ng’at moyanyo wuongi kata min-gi nyaka negi. h 18 “Ka ji ariyo a dhawo mi achiel kuomgi ogoyo nyawadgi gi kidi kata ogoye ngum mi ohinyore marach to ok otho, mak mana ni ok onyal a e otanda, ma e kaka onego utim: 19 Ka ng’atno ochango ma koro onyalo wuotho oko kata mana kosirore gi luth, ng’at ma ne ogoyeno onge gi bura. Obiro mana chulo ng’at mohinyoreno kuom kinde duto ma ok osebedo kotimo tijene nyaka chieng’ ma nochangie chuth. 20 “Ka po ni ng’ato ogoyo misumbane ma dichwo kata ma nyako gi luth mi onege, en bende nyaka kume. i 21 To ka odiechieng’ achiel kata ariyo okalo to misumbano ok otho, ok bi kum ruodheno nikech ne ong’iewo misumbano gi pesane. 22 “Ka po ni ji ariyo gore mi gihinyo dhako mayach kae to dhakono onyuol ka ndalone podi, j to dhakono

SULA 21 a Kwa 35:11 Kwa 35:22-25 Rap 4:42 Rap 19:3-5 Jos 20:7-9

b Kwa 15:30

c Rap 19:11, 12 1Ru 1:50 1Ru 2:29 1Jo 3:15

d Wuo 20:12

e Cha 40:15

f Cha 37:28

g Rap 24:7

h Law 20:9 Nge 20:20 Nge 30:11, 17 Mat 15:4

i Cha 9:5, 6 Law 24:17

j Za 139:16 Jer 1:5

 Kolam mar 2 a Wuo 18:25, 26 Rap 16:18 Rap 17:8

b Cha 9:6 Law 24:17 Kwa 35:31 Fwe 21:8

c Law 24:20 Mat 5:38

d Ef 6:9 Kol 4:1

e Cha 9:5 Kwa 35:33

WUOK 21:14-32 kata nyathine ok otho, ng’at ma ne ohinyeno nyaka chul gima chwor dhakono biro wachone; nochul kaluwore gi kaka jobura ong’ado. a 23 To ka achiel kuomgi otho, nyaka chul ngima kar ngima, b 24 wang’ kar wang’, lak kar lak, lwedo kar lwedo, tielo kar tielo, c 25 weng’o kar weng’o, lero kar lero, kendo chwat kar chwat. 26 “Ka ng’ato ogoyo misumbane ma dichwo kata ma nyako motucho wang’e, onego owe misumbano odhi nono nikech osetucho wang’e. d 27 To ka omuko lak misumbane ma dichwo kata ma nyako, onego owe misumbano odhi nono nikech osemuko lake. 28 “Ka ruath ochuoyo dichwo kata dhako ma onego, nyaka neg ruadhno gi kite e kendo ringe ok onego ocham. Wuon ruadhno to ok noyud kum. 29 To ka ruadhno osebedo ka chuoyo ji kendo ne osesiem wuon-go to ne ok otueye mi ruadhno onego dichwo kata dhako moro, onego oneg ruadhno gi kite kendo wuon-go bende ibiro neg. 30 To ka po ni odwaro waro ngimane, nyaka ochul gimoro amora mochike. 31 Ka ruadhno ochuoyo nyathi, obed ma wuoyi kata ma nyako, ibiro tim ne wuon ruadhno kaluwore gi chik achielni. 32 Ka ruadhno ochuoyo misumba ma dichwo kata

WUOK 21:33–22:11 ma nyako, wuon-go biro chulo ruodh misumbano shekel 30,1 kendo ibiro neg ruadhno gi kite. 33 “Ka po ni ng’ato oweyo dho bur nono kata okunyo bur to ok oume mi ruath kata punda olwarie, 34 nyaka ochul chiayeno. a Obiro chulo nengo chiayeno ne wuon-go, to chiaye mothono biro bedo mare. 35 Ka ruadh ng’ato onego ruadh ng’at machielo, weg ruedhigo biro uso ruath mangimano kae to gipogore pesano, to mothocha bende gibiro pogore. 36 To ka ong’ere ni ruath moro osebedo ka chwopo to wuon-go ne ok otueye, nyaka ochul ruath kar ruath, to ruath mothono biro bedo mare. “Ka ng’ato okwalo ruath kata rombo moyang’e kata ouse, onego ochul ruedhi abich kar ruadhno, kata rombe ang’wen kar rombono. b 2 (“Ka ojuk jakuo c ka turo ot mogoye monege, ng’at monege ok bi bedo gi buch remo. 3 To ka onege ka chieng’ osewuok, ng’at monege nigi buch remo.) “Jakuo nyaka chul gima okwalo. Ka en jachan, onego ouse kaka misumba mondo ochulgo gik mokwalogo. 4 Ka chiaye mokwalono pod ngima, bed ni en ruath kata punda kata rombo, obiro chulo gima okwalono nyadiriyo.

SULA 21 a Wuo 22:6 Wuo 22:14 Rap 22:8

 SULA 22 b 2Sa 12:6 Luk 19:8

c Wuo 20:15

 Kolam mar 2 a Wuo 22:4

22

21:32 1 Shekel achiel romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

b Rap 16:18 Rap 19:17

c Rap 16:18 Rap 25:1

d Wuo 22:4

160 5 “Ka ng’ato kwayo jamni e puoth cham kata e puoth mzabibu, to oweyo jambe mochamo puoth ng’at machielo, onego ochul chamgo gi cham mabeyo mag puothe owuon, to ka gin olemo, onego ochulgi gi olembe mabeyo mag puothe owuon. 6 “Ka mach omuoch kendo olandore momako lum1 mi majno owang’o cham moseka kata ma pok oka kata puodho mangima, ng’at momoko majno nyaka chul gik mowang’go. 7 “Ka ng’ato omiyo wadgi pesa kata gik moko mondo okanne, mi okwal gigo e od wadgino, jakuo moyud gi gigo nyaka chul nyadiriyo. a 8 To ka ok oyud jakuogno, ibiro ter wuon odno e nyim Nyasaye madier b mondo okuong’re ni ok nokawo gigo. 9 Ka ng’ato odonjo ne wadgi kowacho ni, ‘Gini mara!’ obed ruath, punda, rombo, law, kata gimoro amora ma ne olal, ji ariyogo onego okuong’re e nyim Nyasaye madier. c To jal ma Nyasaye noyang ni en jaketho biro chulo wadgi nyadiriyo. d 10 “Ka ng’ato omiyo wadgi punda kata ruath kata rombo kata chiaye moro amora mondo opidhne, to chiayeno otho, kata ohinyore, kata ng’ato olal kode ka ji ok ne, 11 onego gidhi e nyim Jehova mondo wadgino okuong’re ni ne ok okawo chiayeno; ke22:6 1 Kata, “yiend kudho.”

161 ndo wuon-go nyaka we wachno kamano. Wadgino ok onego ochule. a 12 To ka ng’ato okwalo chiayeno kuome,1 nyaka ochul wuongo. 13 Ka ondiek e monego chiayeno, onego okel ring’o modong’ mondo ji one. Nimar ok onego ochul gima le me bungu e ma onego. 14 “Ka ng’ato oholo chiach nyawadgi mit chiayeno ohinyore kata otho e lwete, nyaka ochul wuon-go. 15 Ka ohinyore kata otho e lwet wuon-go, jaholo ok onego ochul gimoro. Ka en chiaye ma ne ohol gi pesa, pesa ma ne ochiwno e chudone. 16 “Ka ng’ato osero nyako ma silili ma pok osingore gi dichwo moro ne kend, mi onindo kode, onego onyuome mobed chiege. b 17 Ka wuon nyakono otamore miye nyareno, jalo nyaka chul pesa ma romre gi nengo mar nyombo. 18 “Nyaka uneg dhako moro amora ma jajuok. c 19 “Nyaka uneg ng’at moterore gi chiaye. d 20 “Ng’at mochiwo misango ne nyasaye moro amora mak mana Jehova kende, nyaka neg. e 21 “Kik usand jadak f nimar un bende ne un jodak e piny Misri. g 22 “Kik usand chi liel kata nyathi kich. h 23 Ka usandogi e yo moro amora 22:12 1 Nenore ni mae en kwelo ma ng’at ma pidho chiayeno ne nyalo geng’o to ne ok otimo kamano.

SULA 22 a Law 6:2-5 b Rap 22:28, 29 c Law 19:26 Law 20:6 Rap 18:10-12 1Sa 28:3 Gal 5:20 Fwe 22:15

d Law 18:23 Law 20:15 Rap 27:21

e Kwa 25:3 1Ru 18:40 1Ko 10:20

f Law 25:35 g Law 19:33, 34 Rap 10:19

h Rap 27:19 Jak 1:27

 Kolam mar 2 a Za 10:18 Jak 5:4

b Law 25:35, 36 Rap 23:19 Luk 6:34, 35

c Rap 24:6 d Rap 24:13 e Rap 10:18 Za 34:6

f Law 24:11, 14 g Ekl 10:20 Tic 23:5 Juda 8

h Nge 3:9 2Ko 9:7

i Wuo 13:2 j Rap 15:19 k Law 22:27 l Law 19:2 Kwa 15:40 1Pe 1:15

m Law 22:3, 8

 SULA 23 n Law 19:16 Nge 6:16, 19

o Rap 19:18, 19 Nge 19:5

p Law 19:15

WUOK 22:12–23:3 mi giywakna, adier anawinj ywakgi; a 24 kendo mirima nomaka kodu mi ananegu gi ligangla, kendo mondeu nobed mond liete to nyithindu nobed nyithi kiye. 25 “Ka nitie jachan e kind joga to ihole pesa, kik ikwaye ohala moro e wiye kaka joholo timoga. b 26 “Ka ng’ato osingoni lawe nikech en gi gopi, c onego iduokne lawno ka pok chieng’ opodho. 27 Nimar mano kende e gima oumorego. Ka ok iduokonego, ang’o mobiro umorego sa monindo? d Koywakna, adier abiro winje, nimar ang’won. e 28 “Kik iyany Nyasaye f kata jatelo moro amora e ogandau. g 29 “Kik udek ma ok ugolona chiwo kuom chambu, kata divai, kata mo ma ungo mogundho. h Onego uchiwna yawuotu duto makayo. i 30 Ruedhi kod rombe bende uchiwna. j Gibiro bet gi minegi kuom ndalo abiriyo, to chieng’ mar aboro unuchiwnagi. k 31 “Nyaka ubed oganda maler. l Omiyo, kik ucham ring gimoro amora ma le onego e bungu. m Witeuru ne guogi. “Kik iland wach ma ok adier. n Kik ikony jaketho kuom bedo janeno ma jamiriambo. o 2 Kik itim gima rach mana nikech ji mang’eny timo, kendo kik iketh bura nikech idok kor ji mang’eny. 3 Bed ja ratiro kata mana e buch jachan. p

23

WUOK 23:4-23 4 “Kineno ka dher jasiki kata pundane orwenyo, ne ni iduoke ne wuon-go. a 5 Ka punda mar ng’at ma mon kodi ogore piny gi osigo, kik ikale akala. Nyaka ikony wuon-go chunge. b 6 “Kik uketh buch jachan sa ma iyale. c 7 “Kik udonj ne ng’ato gi miriambo, kendo kik umi ong’ad buch tho ne ng’at ma onge ketho, nimar ok nakwan jaketho ka ng’at makare. d 8 “Kik ikaw asoya nikech asoya umo wang’ ji, kendo onyalo miyo jo makare olok wechegi. e 9 “Kik usand jodak nimar un uwegi ung’eyo kaka ngima jodak chalo, nikech ne un jodak e piny Misri. f 10 “Unupur puotheu kendo unuka cham kuom higni auchiel. g 11 To e higa mar abiriyo, puotheu onego onind ma ok opurgi. Jochan manie kindu biro chamo gik molothie, to modong’ le me bungu biro chamo. Kamano e kaka ubiro timo ne puotheu mag mzabibu kod mag zeituni. 12 “Ti tijeni kuom ndalo auchiel; to e odiechieng’ mar abiriyo kik iti, mondo ruadhi gi pundani gi misumbani kod jadak oyudie thuolo mar yueyo. h 13 “Neuru ni utimo duto ma asenyisou i kendo kik uluong nyinge nyiseche mamoko; kik winj nyingego e dhou. j

SULA 23 a Nge 25:21 1Th 5:15

b Rap 22:4 Luk 6:27 Rum 12:21

c Rap 16:19 2We 19:7

d Nge 17:15 Rum 1:18 Rum 2:6

e Ekl 7:7 f Law 19:34 g Law 25:3, 4 h Wuo 20:9, 10 Rap 5:14

i Rap 4:9 j Rap 12:3 Jos 23:6, 7

 Kolam mar 2 a Rap 16:16 b Law 23:6 Luk 22:7

c Wuo 12:18 d Rap 16:17 e Kwa 28:26 Rap 16:9, 10 Tic 2:1

f Rap 16:13 Neh 8:14 Joh 7:2

g Rap 12:5, 6 h Kwa 18:8, 12 1Ko 15:20

i Rap 14:21 Nge 12:10

j Wuo 14:19 k Kwa 20:16 l Kwa 14:35 Jos 24:19

162 14 “Nutimna sawo didek e higa. a 15 Unutim Sap Makate ma Ok Oketie Thowi. b Unucham makate ma ok oketie thowi kuom ndalo abiriyo e kinde moketi e dwe mar Abib1 mana kaka asechikou, c nimar mano e kinde ma ne uwuokie Misri. To ng’ato kik bi e nyima gi lwete nono. d 16 Bende, nutim Sap Keyo1 mag cham mokwongo mukayo, e kendo sa ma uchoko gik musekayo e giko higa, unutim Sawo mar Choko.2f 17 Didek e higa, chwo duto onego obi e nyim Jehova, Ruoth madier. g 18 “Kik uchiw remb chiaye gi gima oketie thowi. Kendo bor mar chiaye motimnago misango e sawo moro amora kik dong’ nyaka piny ru. 19 “Nyaka uter cham mukwongo kayo kendo mabeyo moloyo e od Jehova Nyasachu. h “Kik uted ring nyadiel e chag min-gi. i 20 “Aoro malaika mondo oritu kotelonu j nyaka ka ma aseikonu. k 21 Winjuru dwonde kendo utim kaka ochikou. Kutamoru winje, ok obi weyonu kethou l nikech oting’o nyinga. 22 To kuwinje mutimo duto ma achikou, anaked gi jowasiku kendo anakwed jo ma kwedou. 23 Nikech malai23:15 1 Som Apendiks B15. 23:16 1 Ma bende ong’ere kaka Sap Jumbe, kata Pentekost. 2 Ma bende iluongo ni Sap Kiche.

163 kana notelnu koterou e piny Jo-Amor, Jo-Hiti, JoPerizi, Jo-Kanaan, Jo-Hivi, kod Jo-Jebus, kendo natiekgi chuth. a 24 Kik ukulru ne nyisechegi kata kik ulamgi, kendo kik uluw timbegi. b To onego uketh nyisechegi kendo umuk sirnigi mag kite. c 25 Tiuru mana ne Jehova Nyasachu d kendo obiro guedhou gi chiemo kod pi. e Bende, obiro golonu tuoche. f 26 Ok unubed gi dhako ma iye wuok kata ma migumba, g kendo anami udag ndalo mang’eny. 27 “Anami ji obed maluor kata ka pok uchopo, h kendo anachoch ji duto ma dwaro kedo kodu, mi anami jowasiku oring oweu. i 28 Anami chuny ji onyosre nikech un, j kendo mano nomi JoHivi, Jo-Kanaan, kod Jo-Hiti oring mi giwenu piny. k 29 Ok abi gologi giduto e higa achiel di po ka piny odong’ nono mi le mag bungu omedore ma gihinyu. l 30 To abiro gologi mos mos nyaka chop ubed mang’eny mukaw pinygi. m 31 “Anaket tong’ mar pinyu chakre Nam Makwar nyaka nam mar Jo-Filistia kendo chakre e thim nyaka Aora;1n nimar anachiw jo modak e pinyno e lwetu, kendo unuriembgi. o 32 Kik utim singruok moro amora kodgi kata gi nyisechegi. p 33 Kik gidag e pinyu, di po ka gimiyo ukethona.

SULA 23 a Wuo 34:11 Jos 5:13, 14 Jos 24:8

b Wuo 20:5 Law 18:3 Rap 12:30 2We 33:2

c Wuo 20:3 Kwa 33:52

d Rap 6:13 Rap 10:12 Jos 22:5 Mat 4:10

e Rap 7:13 f Rap 7:15 g Rap 7:14 Rap 28:4

h Rap 2:25 Jos 2:9

i Rap 7:23, 24 j Rap 7:20 Jos 2:11

k Jos 24:11 l Rap 7:22 m Rap 9:4 n Cha 15:18 Rap 1:7 Jos 1:4 1Ru 4:21

o Bur 1:4 Bur 11:21

p Wuo 34:12 Kwa 25:1, 2 Rap 7:2 2Ko 6:14

 Kolam mar 2 a Jos 23:12, 13 Bur 1:28 Za 106:36

 SULA 24 b Law 10:1 c Wuo 20:21 Kwa 12:8

d Wuo 21:1 Rap 4:1

e Rap 5:27 Jos 24:22

f Wuo 34:27 Rap 31:9

g Law 3:1 Law 7:11

h Rap 31:11 Tic 13:15

i Wuo 19:8

23:31 1 Tiende ni, Aora Yufrate.

j Hib 12:24

WUOK 23:24–24:8 Ka po ni utiyo ne nyisechegi, mano biro bedonu obadho.” a Eka Jehova nowacho ne Musa niya: “Bi ira e got gi Harun, gi Nadab, gi Abihu, b kod jodong Israel 70, kendo ukulru ka pod un gi chien matin. 2 In kendi e ma nisud machiegni gi Jehova, to jomokogo kik sud machiegni, kendo Jo-Israel bende kik idh kodi.” c 3 Eka Musa noduogo monyiso ji weche kod chike duto ma Jehova nonyise, d kendo ji duto nodwoko niya: “Wayie timo gik moko duto ma Jehova osewacho.” e 4 Omiyo, Musa nondiko piny weche duto ma Jehova nonyise. f Ne omondo gokinyi mogero kendo mar misango e tiend got. Bende, nogero sirni 12 mochung’ ne dhoudi 12 mag Israel. 5 Bang’ mano, nooro yawuoyi ma Jo-Israel mi ne gigolo ne Jehova misengni miwang’o kendo ne gichiwo ruedhi kaka misengni mag kuwe. g 6 Eka Musa nokawo nus mar remo moolo e bakunde, to remo modong’ nokiro e kendo mar misango. 7 Nokawo bug singruok ma osome ne ji gi dwol maduong’. h Mi ne gidwoko kama: “Wayie winjo kendo timo gik moko duto ma Jehova osewacho.” i 8 Mi Musa nokawo remo mokiro kuom ji j kowacho niya: “Ma e remo mar singruok ma Jehova osetimo kodu nikech useyie

24

WUOK 24:9–25:12 gi weche duto ma osewachonu.” a 9 Musa, gi Harun, gi Nadab, gi Abihu, kod jodong Israel 70 nodhi nyaka e got, 10 mi ne gineno Nyasach Israel. b Ne ochung’ e wi gima chalo gi laru molos gi kite mag safir ma rieny ka polo. c 11 Ne ok ohinyo jodong Israel ma ne oseyiergo. d To ne gineno Nyasaye madier e fweny sa ma ne gichiemo kendo gimetho. 12 Eka Jehova nonyiso Musa niya: “Bi ira e wi got kendo ibed kanyo. Abiro miyi kite mopamore ma abiro ndikoe chike monego opuonj Jo-Israel.” e 13 Eka Musa gi Joshua jakonyne nowuok, f kae to Musa noidho got ma odhi ir Nyasaye madier. g 14 To Musa nowacho ne jodongo ma ne ni kode kama: “Ritwauru kae nyaka waduogi. h Harun gi Hur i biro dong’ kodu kendo ng’at ma nigi wach moro, oternegi.” j 15 Eka Musa noidho got sa ma bor polo ne imo godno. k 16 Duong’ mar Jehova Nyasaye l nosiko e Got Sinai, m kendo bor polo noimo got kuom ndalo auchiel. E odiechieng’ mar abiriyo, Nyasaye noluongo Musa gi e bor polono. 17 E wang’ JoIsrael, duong’ mar Jehova ne chalonegi ka mach maduong’ ma liel e wi got. 18 Eka Musa nodonjo e bor polono modhi nyaka e wi got, n kendo nobet kuno ndalo 40 odiechieng’ gotieno. o

SULA 24 a Hib 9:18-20 b Joh 1:18 c Eze 1:26 Fwe 4:3

d Wuo 24:1 e Rap 5:22 f Kwa 11:28 g Wuo 24:2 h Wuo 32:1 i Wuo 17:10 j Wuo 18:25, 26 k Wuo 19:9 l Wuo 16:10 Law 9:23 Kwa 16:42

m Wuo 19:11 n Wuo 19:20 o Wuo 34:28 Rap 9:9

 Kolam mar 2  SULA 25 a Wuo 35:4-9 1We 29:9 2Ko 9:7

b Wuo 38:24 c Wuo 38:25 d Wuo 38:3 Wuo 38:29

e Wuo 36:20 f Wuo 27:20 g Wuo 30:23-25 h Wuo 30:34, 35 i Wuo 28:6 j Wuo 28:15 k Wuo 29:45 1Ru 6:13 Hib 9:11

l 1We 28:12 Tic 7:44 Hib 8:5 Hib 9:9

m Wuo 37:1-5 n Hib 9:4 o Wuo 30:1, 3

164 Bang’e, Jehova nowacho ne Musa niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni gikelna chiwo. Inichokna chiwogo kuom ng’ato ka ng’ato ma chunye ohero. a 3 Chiwo mibiro chokona kuom ji gin: dhahabu, b fedha, c mula, d 4 usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, usi motegno mar kitani, yie diek, 5 piende yimbe molok makwar, piende mayom,1 bepe mag yiend shita, e 6 mo miolo e teyini, f balsam milosogo mor wir, g kod ubani mang’we mamit, h 7 kite miluongo ni oniks, gi kite mamoko monego oket e efod1 i kod e ofuko mar akor. j 8 Kendo ginigerna ka maler1 mi anadag kodgi. k 9 Unuger ka malerno, tiende ni hema mar lamo Nyasaye, kaachiel gi gigene duto kuluwo kaka ananyisu. l 10 “Unulos sanduk ma borne romo bede1 ariyo gi nus, lachne bat achiel gi nus, to tutne bat achiel gi nus. Unulose kutiyo gi bepe mag yiend shita. m 11 Unumwon iye gi oko gi dhahabu lilo, n kendo unulos maridadi mar dhahabu molworo dho sandugno. o 12 Unulos ring’ ang’wen mag dhahabu kendo uketgi e wi tielo ang’wen mag sandugno,

25

25:5 1 Pien le moro machal gi nduklu. 25:7 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama. 25:8 1 Kata, “sang’tuari.” Som Tiend Weche. 25:10 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

165 ring’ ariyo e bathe konchiel to ring’ ariyo e bathe komachielo. 13 To unulos ludhe mag yiend shita kendo unumwon-gi gi dhahabu. a 14 Unuso ludhego e ring’ manie bethe Sanduk koni gi koni mondo uting’ego. 15 Ok onego ogol ludhego e ring’ mag Sandugno; gisik mana kanyo. b 16 E i Sandugno, unuketie kite mopamore moting’o chikena1 ma abiro miyou. c 17 “Unulos raum ma borne bede1 ariyo gi nus, to lachne bat achiel gi nus. Unulose gi dhahabu lilo. d 18 Unuthedh dhahabu mondo ulosgo kido ariyo mag jokerubi e raum koni gi koni. e 19 Kerubi achiel nobed e dho raum konchiel, to machielo nobed komachielo. 20 Unulos jokerubigo ka giyaro buombegi malo e wi raum, f kendo ka ging’iyore. Onego gichom wengegi e raum. 21 Raumno g en mar Sanduk. To e i Sandugno, unuketie kite mopamore moting’o chikena1 ma abiro miyou. 22 Abiro fwenyorani e wi raum kanyo mi anawuo kodi. h Kendo ka an e kind jokerubi ariyo manie wi sandug Chik1 kanyo, ananyisi weche duto ma achiko Jo-Israel mondo oluw. 23 “Bende, unulos mesa i ma borne bede1 ariyo, lachne bat achiel, to borne ka25:16, 21 1 Kata, “kite ma chiwo neno.” 25:17, 23 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14. 25:22 1 Ma en sanduk moting’o kite ma chiwo neno.

SULA 25 a Wuo 30:1, 5 1We 15:15

b 1Ru 8:8

c Wuo 31:18 Wuo 40:20 1Ru 8:9 Hib 9:4

d Wuo 37:6-9

e 1Sa 4:4 Hib 9:5

f 1Ru 8:7 1We 28:18

g Wuo 40:20 Hib 9:4, 5

h Wuo 30:6 Law 16:2 Kwa 7:89 Bur 20:27 Za 80:1

i Wuo 40:22 Law 24:6 Kwa 3:30, 31 Hib 9:2

 Kolam mar 2 a Wuo 37:10-15

b Wuo 37:16 Kwa 4:7 1Ru 7:48, 50

c Law 24:5, 6 1Sa 21:6 1We 9:32 2We 13:11 Mat 12:4

d Wuo 40:24 1Ru 7:48, 49 Hib 9:2

e Wuo 37:17-24

WUOK 25:13-33 dhi malo bat achiel gi nus. Unulose kutiyo gi bepe mag yiend shita. a 24 Unumwone gi dhahabu lilo kendo unulosne maridadi mar dhahabu molworo dhoge. 25 Unulos rageng’ molworo dho mesa, ma lachne en lith lwedo ang’wen1 kama, kendo riak rageng’no duto nobed gi maridadi mar dhahabu. 26 Unulos ring’ ang’wen mag dhahabu kendo uketgi e konde ang’wen ka ma ochomie tiende mesano. 27 Ring’ ang’wen ma ibiro soyie ludhe miting’ogo mesa onego obed machiegni gi rageng’. 28 Unulos ludhe mag yiend shita kendo unumwon-gi gi dhahabu. Uti kodgi e ting’o mesano. 29 “Bende unulosne sende, okombe, njagi, gi bakunde ma ibiro tigo e golo chiwo miolo. Unulosgi gi dhahabu lilo. b 30 To makate miketo e nyima nyaka bed e mesano ndalo duto. c 31 “Unulos gir chungo taya d mar dhahabu. Unuthedhe gi dhahabu lilo. Tiende, kore, bedene, maupene, thiepene, kod obokene, ok onego olos yorgi. e 32 Nobed gi bede auchiel, adek e bathe konchiel to adek e bathe komachielo. 33 Bede adek man konchiel nobed gi maupe adek adek ma chal gi maupe mag lozi, to komachielo bende kamano. Bat ka bat nobed gi maupene, 25:25 1 Lith lwedo ang’wen ne romre gi sentimita 7.4 (inj 2.9). Som Apendiks B14.

WUOK 25:34–26:13 thiepene, kod obokene. Unuket maua, kae to uluwe gi thiepene, eka uket obokene. Mano e kaka bede auchiel mag gir chungo tayano nobedi. 34 Kor gir chungo tayano onego obed gi maupe ang’wen ma chal gi maupe mag lozi, gi thiepe ang’wen, kod oboke ang’wen. Unuket maua, kae to uluwe gi thiepene, eka unuket obokene. 35 Thiewo achiel manie kor gir chungo tayano onego obed e bwo bede ariyo mokwongo mong’iyore. Utim kamano gi bede ariyo ariyo mamokogo bende. 36 Thiepe gi bedego kod gir chungo tayano duto ne gin gimoro achiel mothedh gi dhahabu lilo. a 37 Bende, unulosne teyini abiriyo ma biro liel ka menyo nyim ka ma ichungee. b 38 Gige simo taya kod gik miting’ogo mach onego olos gi dhahabu lilo. c 39 Onego olos gir chungo tayano kaachiel gi gik mamokogo duto kitiyo gi talanta1 achiel mar dhahabu lilo. 40 Ne ni ilosogi mana kaka asenyisi e got kae. d “Unuger hema e kutiyo gi lewni apar molos gi usi mar kitani momin motegno, gi usi ma rambulu, gi usi ma rajamna, kod usi makwar. Unutwang’ kit f jokerubi g e lewnigo. 2 Bor law ka law onego obed bede1 28,

SULA 25 a Kwa 8:4

b Wuo 30:8 Law 24:2, 3 Kwa 8:2 2We 13:11

c Kwa 4:9

d Wuo 39:42 Kwa 8:4 Tic 7:44 Hib 8:5

 SULA 26 e Hib 8:5 Hib 9:9, 11

f Wuo 36:8-13

g Cha 3:24 Za 99:1

 Kolam mar 2 a Kwa 4:25

26

25:39 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14. 26:2, 8 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

b Wuo 39:33, 34

c Wuo 36:14-18

d Wuo 35:26

166 to lachgi bede 4. Lewnigo duto onego obed ma romre. a 3 Abich kuomgi noriw mondo gilos law achiel maduong’, to abich mamokogo bende noriw yorgi mondo gilos law machielo maduong’. 4 Unutwang’ luks kutiyo gi usi ma rambulu e dir lewni ariyo madongogo ka ma ibiro riwgigo. 5 Law ka law nobed gi luks 50 miriwogigo, kendo luksgo onego ong’ire. 6 Unulos ramekni 50 mag dhahabu miriwogo lewni ariyo madongogo mondo hema obed law achiel. b 7 “Bende, unulos lewni 11 c mag yie diek d miumogo hemano. 8 Bor mar law ka law onego obed bede1 30 to lachgi bede 4. Onego gibed ma romre kargi 11 duto. 9 Unuriw lewni abich mondo gilos law achiel maduong’, to auchiel mamokogo bende uriw yorgi. Uban law mar auchiel mogikno mondo nusne odong’ koliero e nyim hema. 10 Unutwang’ luks 50 e dir lewni ariyo madongogo ka ma ibiro riwgigo. 11 Unulos ramekni 50 mag mula kendo urwakgi e luks moselosnegi mondo giriw lewni ariyo madongogo obed law achiel. 12 Law molos gi yie diek biro liero koyombo law kitani mayom. Nus mare biro liero koumo tok hema. 13 To bathe modong’ biro liero koumo bath hema koni gi koni koyombo law kitani gi bat achiel.

167 14 “Bende, unuti gi piende yimbe molok gi rangi makwar mondo ulosgo law umo hemano, kae to uluow piende mayom kuome.1a 15 “Unulos frembe b mag hema kutiyo gi bepe moriere mag yiend shita. c 16 Bor mar frem ka frem nobed bede1 apar ka dhi malo, to lach mar moro ka moro nobed bat achiel gi nus. 17 Unuchom tielo ariyo e frem ka frem ka gin e lain achiel. Mano e kaka nulos frembe duto mag hemano. 18 Unulos frembe 20 mibiro ket e bath hema mochomo yo milambo. 19 “Unulos rachungi1 40 mag fedha d ma frembe 20 biro chung’ie. Ibiro chung frem ka frem e rachungi ariyo nikech frem ka frem nigi tielo ariyo, kendo utim kamano gi frembe mamoko duto bende. e 20 Unulos frembe 20 mibiro ket e bath hema mochomo yo nyandwat, 21 kendo ulos rachungi1 40 mag fedha michungoe frembego. Ibiro chung frem ka frem e rachungi ariyo nikech frem ka frem nig i t ielo a riyo, kendo utim kamano gi frembe mamoko duto bende. 22 Unulos frembe auchiel mibiro t igo e gero tok hema mochomo yo podho chieng’. f 23 Unu26:14 1 Pien le moro machal gi nduklu. 26:16 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14. 26:19, 21, 25 1 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie.

SULA 26 a Wuo 36:19

b Kwa 4:29, 31

c Wuo 36:20-23

d Kwa 3:36

e Wuo 36:24-26

f Wuo 36:27-30

 Kolam mar 2 a Wuo 36:31-33

b Wuo 12:35, 36 Wuo 36:34

c Wuo 19:3 Wuo 25:9 Tic 7:44 Hib 8:5

d Wuo 36:35, 36 Luk 23:45 Hib 6:19 Hib 9:3 Hib 10:19, 20

WUOK 26:14-32 los frembe ariyo ma ibiro ket e konde ariyo mag tok hema. 24 Onego oriw frembe ariyogo koa piny nyaka malo e ring’ mokwongo. Frembe ariyo mamoko bende onego otimnegi kamano, mi giduto ginilos konde ariyo mag hema. 25 Kamano ginibed frembe aboro kod rachungi1 16 mag fedha michungoe frembego. Ibiro chung frem ka frem e rachungi1 ariyo nikech frem ka frem nigi tielo ariyo, kendo utim kamano gi frembe mamoko duto bende. 26 “Unulos ludhe mag yiend shita mibiro ket ariwa. Ludhe abich nobed mag frembe manie bath hema konchiel, a 27 ludhe abich ne frembe man e bath hema komachielo, kendo ludhe abich ne frembe man e tok hema mochomo yo podho chieng’. 28 Luth miriwo e dier frembego onego oa tung’ konchiel nyaka tung’ komachielo. 29 “Unumwon frembego gi dhahabu, b kendo ulosnegi ring’ mag dhahabu misoyoe ludhego, to ludhego bende unumwonie dhahabu. 30 Unuger hemano kuluwo kaka asenyisi e got kae. c 31 “Unulos pasia d gi usi ma rambulu, gi usi ma rajamna, gi usi makwar, kod usi mar kitani momin motegno. Unutwang’ kit jokerubi e pasiano. 32 Unung’aw pasiano e sirni ang’wen mag yiend shita momwon gi dhahabu. Ralier

WUOK 26:33–27:14 manie sirnigo bende nobed mag dhahabu. Sirnigo biro chung’ e rachungi2 ang’wen mag fedha. 33 Unung’aw pasiano e ramekni moriwo law hema, kae to urwak sandug Chik1 a e iye. Pasiano e ma biro pogo Ka Maler b gi Ka Maler Moloyo. c 34 Ubiro umo sandug Chik1 gi raumne ka en Ka Maler Moloyo. 35 “Unuket mesa yo nyandwat oko mar pasia, to gir chungo taya d unuket yo milambo kochomore gi mesa. 36 Unutwang’ pasia ma geng’o dho hema kutiyo gi usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi mar kitani momin motegno. e 37 Ubiro loso sirni abich mag yiend shita momwon gi dhahabu mibiro ng’awie pasiano. Ralier manie sirnigo nobed mag dhahabu, kendo unulos rachungi2 abich mag mula ma sirnigo chung’ie. “Unulos kendo mar misango kutiyo gi bepe mag yiend shita. f Borne nobed bede1 abich to lachne bende bede abich. To borne ka dhi malo onego obed bede adek. g 2 Unulos tunge h e konde ang’wen mag kendo mar misangono, kae to umwon kendono gi mula. i 3 Unulos ndope miting’ogo buch kendo, kaachiel gi opewni, bakunde,

27

26:32, 37; 27:10-12 2 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie. 26:33, 34 1 Ma en sanduk moting’o kite ma chiwo neno. 27:1, 9, 12 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

SULA 26 a 1Ru 8:6

b Wuo 40:22, 26

c Wuo 40:21 Law 16:2 1Ru 8:6 Hib 9:2-4 Hib 9:12, 24

d Law 24:2, 3 1Ru 7:48, 49

e Wuo 36:37, 38

 SULA 27 f Wuo 40:29 2We 4:1 Hib 13:10

g Wuo 38:1-7

h Law 4:25

i 1Ru 8:64

 Kolam mar 2 a 1Ru 7:45

b Kwa 4:14, 15

c Wuo 25:40 1We 28:12 Tic 7:44 Hib 8:5

d Wuo 40:8 1Ru 6:36

e Wuo 38:9-15

168 uma michuoyogo ring’o, kod gige ting’o mach. Unulos gigo duto gi mula. a 4 Unulos ne kendono sing’enge mar mula, kendo unuket ring’ molos gi mula e kondene ang’wen. 5 Unuket sing’engeno e bwo rageng’ molworo dho kendo mondo obed mana e kor kendono. 6 Unulos ludhe mag yiend shita ne kendono, kendo unumwon-gi gi mula. 7 Ibiro so ludhego e ring’ manie bath kendo koni gi koni mondo oting’ego. b 8 Unulos i kendono obed thuolo mana kaka i sanduk, kendo ulose mana kaka Nyasaye nosenyisi e got. c 9 “Unulos laru d ne hema mar lamo Nyasaye. Laru mochomo yo milambo nobed gi pasia ma borne en bede1 100 molos gi usi mar kitani momin motegno. e 10 Enobed gi sirni 20 kod rachungi2 20 mag mula michungoe sirnigo. Ralier miguro e sirnigo kod gik miriwogigo gin mag fedha. 11 To bor mar pasia mochomo yo nyandwat nobed bede 100, kendo nobed gi sirni 20, gi rachungi2 20 mag mula, kendo nobed gi ralier mag fedha kod gik miriwogo sirni. 12 Laru mochomo yo podho chieng’ nobed gi pasia ma borne bede1 50. Unulos ne pasiano sirni apar gi rachungi2 apar ma sirnigo chung’ie. 13 Lach mar laru mochomo yo wuok chieng’ nobed bede 50. 14 Unulier pasia ma borne

169 en bede 15 e bath laru konchiel, kendo unulosne sirni adek kod rachungi1 adek ma sirnigo chung’ie. a 15 To komachielo, unulier pasia ma borne en bede 15 kendo unulos sirni adek kod rachungi1 adek ma sirnigo chung’ie. 16 “E dho rangach, unuket nanga ma borne bede2 20. Unutwang’e gi usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi mar kitani momin motegno, b kendo ulosne sirni ang’wen kod rachungi1 ang’wen ma gichung’ie. c 17 Sirni duto molworo laru biro bedo gi gik miriwogigo molos gi fedha kod ralier mag fedha, to rachungi1 ma sirnigo chung’ie nolos gi mula. d 18 Bor mar laru nobed bede2 100, e lachne bede 50, to bor mar pasia ka dhi malo nobed bede 5. Nolwor laruno gi pasia molos gi usi mar kitani momin motegno, kendo rachungi1 michungoe sirni nobed mag mula. 19 Gik moko duto mitiyogo e hema kod loye migurogo hema gi loye mitiyogo e laru onego obed mag mula. f 20 “Inichik Jo-Israel mondo gikel mo maliw mar zeituni mibiro ol e teyini mondo giliel pile. g 21 Teyinigo nobed e hema mar romo gi yo ka oko mar pasia machiegni gi sandug

SULA 27 a Wuo 39:33, 40 b Wuo 35:25 c Wuo 38:18, 19 d Wuo 38:17 e Wuo 27:9 f Wuo 38:20 Kwa 3:36, 37

g Wuo 39:33, 37 Law 24:1-3

 Kolam mar 2 a Wuo 26:33 Wuo 40:3 Hib 9:2, 3

b Wuo 30:8 c Kwa 18:23

 SULA 28 d Hib 5:4 e Wuo 6:23 1We 6:3

f Law 10:1 Kwa 26:61

g Wuo 38:21 Law 10:16 1We 24:2

h Law 8:2 Hib 5:1

i Wuo 29:5 Law 8:7

j Wuo 31:6 Wuo 36:1

k Wuo 39:8, 15 Law 8:8

l Wuo 39:2 m Wuo 39:22 n Wuo 39:27, 28 Wuo 39:30, 31 Law 8:9

WUOK 27:15–28:8 Chik.1 a Harun gi yawuote onego one ni teyinigo liel chakre odhiambo nyaka okinyi e nyim Jehova. b Chikni omako Jo-Israel gi nyikwagi duto nyaka chieng’. c “Kuom oganda Jo-Israel, kaw Harun d owadu gi yawuote e ma gin Nadab, Abihu, f Eleazar, kod Ithama r g mondo iketg i gibedna jodolo. h 2 Los ne Harun owadu lep dolo,1 mondo lewnigo omiye duong’ gi ber. i 3 Nyis jotich duto molony ma asemiyo rieko j ni gilos ne Harun lewni mibiro pwodhego mondo obedna jadolo. 4 “Magi e lewni ma gibiro loso: ofuko mar akor, k efod,1 l kandho ma onge bade, m kandho ma chek chek, kilemba, n kod msip. o Ginilos lep dologo ne Harun owadu gi yawuote mondo gitinago kaka jodolo. 5 Jotich molonygo biro tiyo gi dhahabu, usi ma rambulu, usi ma rajamna, gi usi makwar, kod usi motegno mar kitani. 6 “Ginilos efod1 mar dhahabu ka gitwang’e gi usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi mar kitani momin motegno. p 7 Efod nolos gi lewni ariyo moriw e gok koni gi koni. 8 Msip motwang’ q e efod mondo otueyego bende onego olos gi gik molosgo

28

o Wuo 39:27, 29

27:14-18 1 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie. 27:16, 18 2 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

Law 8:7

p Wuo 39:2-5 q Wuo 29:5

27:21 1 Ma en sanduk moting’o kite ma chiwo neno. 28:2 1 Kata, “lewni maler; mowal.” 28:4, 6 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama.

WUOK 28:9-27 efod ma gin: dhahabu, usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi mar kitani momin motegno. 9 “Inikaw kite ariyo mag oniks a mondo indikie nying yawuot Israel. b 10 Inindik nyinge auchiel e kidi achiel, to auchiel modong’ indik e kidi machielo, chakre gi wuoyi maduong’ nyaka matin. 11 Ng’at molony e loso muhuri e ma biro ndiko nyinge yawuot Israel e kite ariyogo. c Kae to uket kitego e pado mag dhahabu. 12 Iniket kite ariyogo ka miriwogo lewni ariyo mag efod1 mondo gibed kite mag rapar ne Jo-Israel, d kendo Harun nyaka ting’ nyingego e goke kaka rapar sa ma obiro e nyim Jehova. 13 Inilos pado mag dhahabu misoyoe kitego, 14 kendo inilos tonde ariyo momin kitiyo gi dhahabu lilo, e mi initudgi e padogo. f 15 “Jatweng’o molony onego olos ofuko mar akor ma iting’ogo gik ma nyiso buche ma Nyasaye ong’ado. g Onego olose kitiyo gi gik milosogo efod,1 ma gin dhahabu, usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi mar kitani momin motegno. h 16 Onego obed law ma borne gi lachne romre, kendo ma koban diriyo to borne bedo sentimita 221 to lachne bende kamano. 17 Inichan kuo28:12, 15, 25 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama. 28:16 1 Tiende ni, lith lwedo moyar nyaka tung’.

SULA 28 a Wuo 35:5, 9 Wuo 35:27

b Wuo 1:1-4

c Wuo 39:6, 14

d Wuo 39:7

e Wuo 39:15

f Wuo 39:18

g Wuo 28:30 Law 8:8 Kwa 27:21

h Wuo 39:8-14

 Kolam mar 2 a Wuo 39:15-18

b Wuo 39:19-21

170 me lainde ang’wen mag kite. E lain mokwongo, iniket kite miluongo ni rubi, topaz, gi emerald. 18 E lain mar ariyo, iniket kite mag tarkois, safir, kod jaspa. 19 E lain mar adek, iniket kite mag leshem, agat, kod amethust. 20 To e lain mar ang’wen, iniket kite mag krisolait, oniks, gi jade. Onego osogi e pado mag dhahabu. 21 Kitego biro chung’ ne dhoudi 12 mag Israel. Kitego nondikie nying dhoudi apar gariyogo. Ibiro ndikgi mana kaka indiko muhuri ka kidi ka kidi indikoe nying dhoot achiel. 22 “Unulos tonde momin kitiyo gi dhahabu lilo mibiro ket e ofuko mar akor. a 23 Unulos ring’ ariyo mag dhahabu kendo unuketgi e konde ariyo ma malo mag ofuko mar akor. 24 Unutue tonde ariyo e ring’ ariyo man e konde ariyo ma malo mag ofuko mar akor, tol achiel konchiel to tol machielo komachielo. 25 To dho tonde ka modong’ uso e pado ariyo mag dhahabu manie gok efod. Onego gimakre gi lewni ariyo mag efod1 gi ka nyime. 26 Unulos ring’ ariyo mag dhahabu kendo unuketgi e konde ariyo ma piny mag ofuko mar akor gi ka iye mochomore gi efod. b 27 Unulos ring’ ariyo mamoko mag dhahabu e nyim efod gi yo ka mwalo, machiegni gi ka ma lewni ariyo mag efod riworego. Ginibed malo mar

171 msip motwang’ e efod. a 28 Unutue ofukono gi tol ma rambulu mondo omok motegno. Unuso tol e ring’ mag ofukono kae to utude e ring’ mag efod. Ofuko mar akorno onego obed e wi msip. 29 “Sa ma Harun donjo Ka Maler, nyinge yawuot Israel man e ofuko ming’eyogo weche ma Nyasaye ong’ado onego obed e kore. Nyingego nobed kaka rapar kinde duto e nyim Jehova. 30 Unuket Urim gi Thumim1b e ofuko mar akorno, kendo nyaka gibed e kor Harun sa ma obiro e nyim Jehova. Omiyo, samoro amora ma Harun odhi e nyim Jehova, gik ming’eyogo weche ma Nyasaye ong’ado kuom Jo-Israel nobed e kore. 31 “Unulos kandho ma onge bade mirwako e bwo efod.1 Unulos kandhono kutiyo gi usi ma rambulu lilo. c 32 Onego otwang’ ng’ute motegno ma ok nyal yiech. Onego otwang’e kaka iloso ng’ut law akor mar lweny. 33 Unulos olembe ma chalo gi komamanga kutiyo gi usi ma rambulu, gi usi ma rajamna, kod usi makwar. Unutwang’gi ka gilworo riak kandhono, kendo unuket olang’ matindo tindo mag dhahabu e kindgi. 34 Ka uketo olang’ achiel, uluwe gi komamanga, kamano kamano nyaka 28:30 1 Som Tiend Weche. 28:31 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama.

SULA 28 a Wuo 28:8 Law 8:7

b Law 8:8 Kwa 27:21 Rap 33:8 1Sa 28:6 Ezr 2:62, 63

c Wuo 39:22-26 Law 8:7

 Kolam mar 2 a Law 16:2 Kwa 18:7

b Wuo 39:30, 31 Law 8:9 1We 16:29 Za 93:5 1Pe 1:16

c Wuo 29:6

d Law 22:9 Kwa 18:1

e Wuo 28:4 Wuo 39:27-29

f Law 8:13

g Wuo 28:2

h Wuo 29:4, 7 Wuo 30:30 Tic 10:38 2Ko 1:21

i Wuo 29:8, 9 Law 8:33 Kwa 3:2, 3

j Law 6:10

WUOK 28:28-42 ulwor riak kandhono duto. 35 Harun nyaka rwak kandhono sa ma otiyo tij dolo, kendo dwond olang’go nowinjre sa ma odonjo ka maler e nyim Jehova kod sa ma owuok, nono to obiro tho. a 36 “Unulos osimbo maler ma nyilni kutiyo gi dhahabu lilo, kendo undike kaka indikoga muhuri. Undik kama: ‘ Ler en ma r Jehova .’ b 37 Ka uselose, unutueye e kilemba c kutiyo gi tol ma rambulu, kendo enosik e nyim kilemba makendeno. 38 Enobed e lela wang’ Harun. Kendo ka ng’ato otimo richo gi chiwo mowal d ma Jo-Israel osegolo kaka mich maler ne Nyasaye, richono nokwan e wi Harun. Gima opamoreno onego osik e lela wang’ Ha run k inde duto, mondo Jehova oyie gi Jo-Israel. 39 “Unutwang’ kandho mar usi motegno mar kitani ma chek chek, kendo unulos kilemba makende kutiyo gi usi motegno mar kitani, kendo unutwang’ msip. e 40 “Bende, unulos ne yawuot Harun kandho, msibe, kod kilemba f ma gibiro rwako mondo omigi duong’ gi ber. g 41 Inirwak ne Harun owadu kandho, to yawuote bende inirwaknegi kendhe, kendo iniwirgi gi mo h mondo iketgi i e tich maler, mi ipwodhgi mondo gitina kaka jodolo. 42 Inilosnegi onyasa mar law kitani mondo giumgo duggi, j kendo gibed onyese ma chopo e

WUOK 28:43–29:18 bembegi. 43 Harun gi yawuote onego orwak gigi sa asaya ma gibiro e hema mar romo kata sa ma gidhi ka maler mondo giti e kendo mar misango. Ka ok gitimo kamano to en richo kendo gibiro tho. Chikni omako Harun gi nyikwaye nyaka chieng’. “Sa ma iwalo Harun gi yawuote mondo gibedna jodolo, tim kama: Kaw nyaruath gi yimbe ariyo ma onge mbala. a 2 Bende, ikaw makate ma ok oketie thowi, gi makate molworore ma nigi bur e diergi modwal gi mo kendo ok oketie thowi, kod makate mopamore mowirie mo to ok oketie thowi. b Unulos makatego duto kutiyo gi mok ngano mayom, 3 mi unuketgi e okapu, c kendo ukelnagi gi nyaruath kod yimbe ariyoka. 4 “Inikel Harun gi yawuote e dho hema mar romo, d kendo inichikgi mondo gilwokre1 gi pi. e 5 Eka inikaw lewnika f mondo irwak ne Harun. Inirwakne kandho ma bade bor, gi kandho ma onge bade, gi efod,1 gi ofuko mar akor, kendo inituene msip mar efod e nungone. g 6 Inituene kilemba e wiye, kendo iniketne osimbo maler molos gi dhahabucha e kilembano; h 7 kendo ikaw mor wir i iol e wiye mondo iwalego. j

29

29:4 1 Kata, “iniluokgi gi pi.” 29:5 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama.

SULA 29 a Law 8:2 Rap 17:1

b Law 6:20 c Law 8:26 d Wuo 26:36 Wuo 40:28 Law 8:2, 3

e Law 8:6 Hib 10:22

f Wuo 28:4 Law 8:7 Law 16:4

g Wuo 28:8 h Wuo 28:36 Wuo 39:30 Law 8:9

i Wuo 30:23-25 j Law 8:12 Za 133:2 Isa 61:1 Tic 10:38

 Kolam mar 2 a Wuo 28:40 Law 8:13

b Wuo 28:1-3 Wuo 28:40, 43 Wuo 40:15

c Wuo 28:41 d Law 8:14-17 e Law 4:3 f Wuo 27:2 g Law 4:7 h Law 3:17 i Law 4:8-10 j Law 1:4 Law 8:18-21

k Hib 9:22 l Law 1:13 m Cha 8:21

172 8 “Bang’ mano, inikel yawuote kendo irwaknegi kandhoka, a 9 mi initue ne Harun gi yawuotego msibe, kendo inirwaknegi kilemba; gin e ma ginibedna jodolo kinde duto. b Mano e kaka iniket Harun gi yawuote e tij dolo. c 10 “Koro inikel nyaruath e nyim hema mar romo, kendo Harun gi yawuote noket lwetegi e wi ruadhno. d 11 Iniyang’e e nyim Jehova, mana e dho hema mar romo kanyo. e 12 Inilut lith lweti e remb ruadhno kendo imien remono e tunge kendo mar misango, f kae to iniol remo modong’ duto e tiend kendono. g 13 Eka inikaw boche duto h moumo nyimbich, gi boche manie chuny, kendo inikaw nyiroke ariyo kod bochegi, kae to iniwang’gi e kendo mar misango mondo gigol yiro. i 14 To ring ruadhno, gi piene, kod owuoche, iniwang’ oko mar kambi. Nikech en misango migolo nikech richo. 15 “Eka inikaw yim achiel, kendo Harun gi yawuote noket lwetegi e wiye. j 16 Iniyang’e, mi inikir rembe e bethe kendo mar misango. k 17 Inipoge lemo lemo, kendo ilwok nyimbiyene l kod tiendene, kae to ichok lemogo kaachiel gi wiye. 18 Iniwang’ yimno duto e kendo mondo ogol yiro. Mano en misango miwang’o ne Jehova, ma golone suya mamit. m En misa-

173 ngo miwang’o ne Jehova e mach. 19 “Bang’ mano, inikaw yim machielo, kendo Harun gi yawuote noket lwetegi e wiye. a 20 Iniyang’e, kendo inimien rembe e it Harun ma korachwich gi it yawuote ma korachwich. Kendo inimien remo e lith lwetegi mathuon ma korachwich, gi lith tiendegi mathuon ma korachwich, kendo inikir remo e bethe kendo mar misango. 21 Kae to ikaw remo moko manie kendo mar misango kod mor wir b mondo ikirgi kuom Harun gi yawuote, kendo ikirgi e lepgi bende mondo Harun gi yawuote kaachiel gi lepgi obed maler. c 22 “Eka ikaw boche mag yimno, gi sembene, gi boche moumo nyimbiyene, gi boche mag chunye, gi nyirokene ariyo gi bochegi, d kod tiende ma korachwich, nikech en yim michiwo sa ma iwalo ng’ato ne tich maler. e 23 Bende, ikaw makate ma ok oketie thowi e okapu manie nyim Jehova; achiel molworore, achiel mowirie mo ma nigi bur e diere, kod achiel mopamore. 24 lniketgi giduto e lwet Harun gi yawuote, kendo ifwagi koni gi koni kaka chiwo mifwayo e nyim Jehova. 25 Eka inikaw makatego e lwetgi, mi iniwang’gi e kendo mar misango kaachiel gi misango miwang’o mondo gigol ne Jehova suya mamit. Gin misengni miwang’o ne Jehova e mach.

SULA 29 a Law 8:22-24

b Wuo 30:23-25

c Law 8:30

d Law 3:9, 10

e Law 8:22 Law 8:25-28

 Kolam mar 2 a Law 8:29 Za 99:6

b Wuo 29:22

c Law 7:34 Law 10:14

d Law 7:11, 14

e Wuo 28:4

f Kwa 20:26

g Law 8:35

h Law 8:31

i 1Ko 9:13

j Law 22:10 Kwa 3:10

k Law 8:32

WUOK 29:19-35 26 “Kendo inikaw agoko mar yim miwalogo a Harun ne tich maler kae to ifwaye koni gi koni e nyim Jehova, mi nobed lemo mari. 27 Inipwodh chiwo mifwayo mar yim ma en agoko gi tielo man kuome. Nikawe koa e yim mar misango ma ne ochiw kiwalo b Harun gi yawuote. 28 Lemono nobed mar Harun gi yawuote kinde duto nimar en lemo mowal ma Jo-Israel miyo jodolo. c En lemo mowal ma gichiwo ne Jehova koa kuom misengnigi mag kuwe. d 29 “Lep Harun mag dolo e biro dong’ ne yawuote f ma biro kawo kare. Ginirwakgi sa ma iwirogi gi mo mondo gibed jodolo. 30 Wuode ma biro kawo kare norwakgi kuom ndalo abiriyo sa ma odonjo mondo oti ka maler e hema mar romo. g 31 “Inikaw yim miwalogo ng’ato ne tich maler, kendo inichwak ringe ka maler. h 32 Harun gi yawuote biro chamo i ring’ono gi makate me okapu e dho hema mar romo. 33 Ginicham gik ma nochiw kaka misengni mag richogi ka ne iketogi jodolo kendo ka ne ipwodhogi. Ng’at ma ok ja dhood Harun ok onego ochamgi nikech gin gik mowal. j 34 Ka po ni ring’o kata makate ma nomigi kiwalogi odong’ nyaka okinyi, onego owang’gi gi mach. k Kik chamgi nimar gin gik mowal. 35 “Mano e kaka initim ne Harun gi yawuote kiluwo

WUOK 29:36–30:6 duto ma asechiki. Ibiro pwodhogi kuom ndalo abiriyo mondo gibed jodolo. a 36 Odiechieng’ kodiechieng’ inichiw ruath kaka misango mar richo. Kuom timo kamano, inipwodh kendo mar misango bende. Kendo inikir mo e kendono mondo iwale ne tij Nyasaye. b 37 Unuchiw misengni mag pwodho kendono kuom ndalo abiriyo mondo kendono obed maler moloyo. c Ng’at ma mulo kendono onego obed maler. 38 “Magi e gik mubiro chiwo e kendono pile ka pile. Ginibed yimbe ariyo ma hikgi achiel-achiel. d 39 Unuchiw yim achiel gokinyi, to machielo unuchiw godhiambo.1 e 40 Sa ma uchiwo yim mokwongo, unuchiwe kaachiel gi efa1 achiel kuom apar mar mogo mayom moruw gi mo maliw moromo hin2 akwota; gi hin akwota mar divai mag chiwo miolo. 41 Ubiro chiwo yim machielono godhiambo.1 Unuchiwe gi mogo gi divai mag chiwo miolo kaka notim gokinyi. Ubiro chiwe kaka misango miwang’o ne Jehova mondo ogolne suya mamit. 42 Kinde duto ibiro gol misango miwang’ono e dho hema mar romo e nyim Jehova kuom tiengeu duto. Kanyo e ma abiro fwenyoranue kendo wuoyoe kodi. f 29:39, 41 1 Hibrania, “ka chieng’ podho to mudho pok odonjo.” 29:40 1 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14. 2 Hin achiel ne romre gi lita 3.67. Som Apendiks B14.

SULA 29 a Law 8:4, 33

b Wuo 30:26, 28 Law 8:11 Kwa 7:1

c Wuo 40:10

d 2We 2:4 Hib 7:27 Hib 10:11

e Kwa 28:4-6

f Wuo 25:22 Law 1:1 Kwa 17:4

 Kolam mar 2 a Wuo 40:34 Kwa 12:5 1Ru 8:11

b Law 22:9

c Wuo 25:8 Law 26:12 Zek 2:11 2Ko 6:16

d Wuo 20:2

 SULA 30 e Wuo 40:5

f Wuo 37:25-28

g Wuo 27:1, 2 Law 4:7

h Wuo 26:33 Hib 9:3

i Wuo 25:22

174 43 “Abiro fwenyora ne Jo-Israel kanyo, kendo duong’na nomi kanyo obed maler. a 44 Abiro pwodho hema mar romo kod kendo mar misango, kendo anapwodh Harun gi yawuote b mondo gitina kaka jodolo. 45 Anadag gi JoIsrael, kendo anabed Nyasachgi. c 46 Eka gining’e ni an e Jehova Nyasachgi, ma nogologi e piny Misri mondo adag kodgi. d An e Jehova Nyasachgi. “Inilos kendo mar wang’o ubani e kitiyo gi bepe mag yiend shita. f 2 Borne gi lachne onego obed bat1 achiel-achiel, to tutne onego obed bede ariyo. Ok unulos tungene yore. g 3 Inimwon wiye, bethene duto, kod tungene kitiyo gi dhahabu lilo; kendo inilosne maridadi mar dhahabu kolworo dhoge. 4 Inilosne bende ring’ ang’wen mag dhahabu, ariyo konchiel to ariyo komachielo. Ring’ ang’wengo nobed e bwo maridadino, kendo ibiro so ludhe miting’ogo kendono e ring’go. 5 Inilos ludhego kitiyo gi yiend shita, kendo inimwongi gi dhahabu. 6 Unuket kendono e nyim pasia man machiegni gi sandug Singruok.1 h Unukete e nyim raum manie sandugno ka ma abiro fwenyoranue. i

30

30:2 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14. 30:6 1 Ma en sanduk moting’o kite ma chiwo neno.

175 7 “Harun a biro wang’o ubani mang’we mamit b e kendono c sa ma oiko teyini d okinyi kokinyi. 8 Bende, ka Harun moko teyinigo godhiambo,1 obiroga wang’o ubani. Ubanino ibiro chiw pile ka pile e nyim Jehova kuom tiengeu duto. 9 Kik uwang’ ubani ma ok owinjore e kendono, e kata misango miwang’o, kata chiwo mar cham, kata chiwo miolo. 10 Harun onego omien remb misango mar richo e tunge kendono mondo opwodhego. f Onego otim kamano dichiel e higa g kuom tiengeu duto. Kendono en gima ler ahinya e wang’ Jehova.” 11 Eka Jehova nowacho ne Musa niya: 12 “Kinde moro amora mukwanoe JoIsrael mondo ung’e kwangi, h moro ka moro kuomgi nyaka chiw ne Jehova gima owarogo ngimane. Onego gitim kamano mondo masira kik yudgi sa ma ikwanogi. 13 Jogo duto mokwan biro golo chiwo ma romo nus shekel1 mopim gi rapim mar ka maler. i Shekel achiel romre gi gera2 20. Gibiro chiwo nus shekel ne Jehova. j 14 Ng’ato ka ng’ato mosekwan ma hike oromo 20 kata mokadho kanyo onego ogol chiwono ne Jehova. k 15 Sa ma ji golo ne 30:8 1 Hibrania, “ka chieng’ podho to mudho pok odonjo.” 30:13, 15 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14. 30:13 2 Gera achiel romre gi nus gram kama. Som Apendiks B14.

SULA 30 a 1We 23:13

b Wuo 30:34, 35

c Kwa 16:39, 40 1Sa 2:27, 28 Luk 1:9

d Wuo 27:20

e Law 10:1 2We 26:18 Eze 8:11, 12

f Law 16:5, 6 Law 16:18, 19

g Law 23:27 Hib 9:7

h Wuo 38:25 Kwa 1:2 2Sa 24:10, 15

i Law 27:25

j 2We 24:9 Mat 17:24

k Wuo 38:26 Kwa 1:3 Kwa 26:1, 2

 Kolam mar 2 a Wuo 38:8 Law 8:11 1Ru 7:38

b Wuo 40:7

c Wuo 40:30, 31 Hib 10:22

d 2We 4:6

e Kwa 3:47

WUOK 30:7-24 Jehova chiwo ma giwarogo ngimagi, jomwandu ok onego ochiw mokalo nus shekel,1 to jodhier bende ok onego ochiw matin ne mano. 16 Inikaw pes fedha ma Jo-Israel ogolo kaka chiwo miwarogo ngimagi kendo inichiwgi ne tij Nyasaye mitimo e hema mar romo, mondo pesago obed gima Jehova parogo Jo-Israel.” 17 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 18 “Kaw mula ilosgo besen mar lwok, kendo ilos ne besendno gima ibiro chungee; a inikete e kind hema mar romo kod kendo mar misango, kae to iol pi e besendno. b 19 Harun gi yawuote biro lwoko lwetegi kod tiendegi kanyo. c 20 Sa ma gidhi tiyo e hema mar romo kata gidhi golo ne Jehova chiwo miwang’o e kendo mar misango, onego gilwokre gi pi, nono to gibiro tho. 21 Onego gilwok lwetegi gi tiendegi mondo kik githo. Mano nobed chik momako Harun gi nyikwaye kuom tiengegi duto.” d 22 Jehova nomedo wacho ne Musa kama: 23 “Bang’ mano, inikaw gik mang’we mamit moloyo ma gin: manemane mopoto kilo auchiel, dalasini kilo adek, ondago1 kilo adek, 24 kod kasia kilo auchiel mopim gi gir pimo shekel mitiyogo ka maler, e kaachiel gi hin1 30:23 1 Tiende ni, “calamus” e dho Kisungu. 30:24 1 Hin achiel ne romre gi lita 3.67. Som Apendiks B14.

WUOK 30:25–31:9 achiel mar mor zeituni. 25 Gigo e ma mondo ilosgo mor wir maler; onego oruwgi maber. a Mano en mor wir maler mipwodhogo ng’ato ne tich mowal. 26 “Morno e ma ibiro pwodhgo hema mar romo b gi sandug Chik,1 27 mesa gi gigene, gir chungo taya gi gigene, kendo mar wang’o ubani, 28 kendo mar wang’o misengni gi gigene te, kod besen gi gima ichungee. 29 Onego ipwodh gigo mondo gibed gik maler moloyo. c Ng’at ma mulo gigo onego obed maler. d 30 Ibiro tiyo gi mo e walo Harun e gi yawuote f mondo gitina kaka jodolo. g 31 “Iniwach ne Jo-Israel niya, ‘Morni nobedna mor wir maler e tiengeu duto. h 32 Ok onego oti kode e wiro ng’at machielo, kendo kik ulos mo moro amora machal kode. En mor wir maler, kendo nobednu kamano kinde duto. 33 Ng’at moloso mo machal kode kata ng’at motiyo kode e wiro jal ma ok owinjore, ng’atno nyaka negi.’ ” i 34 Eka Jehova nonyiso Musa kama: “Kaw gik mang’we mamit ma luwogi kendo ipimgi ma romre. j Inikaw sitakiti, onuka, galibena, kod ubani. 35 Initi kodgi e loso ubani. k Onego oruwgi maber mi me30:26, 36; 31:7 1 Ma ne en sanduk moting’o kite ma chiwo neno.

SULA 30 a Wuo 37:29 b Wuo 40:9 Kwa 7:1

c Law 8:10 d Wuo 29:37 e Law 8:12 f Kwa 3:2, 3 g Wuo 40:15 h Wuo 37:29 1Ru 1:39 Za 89:20

i Wuo 30:37, 38 j Wuo 25:3, 6 k Wuo 37:29 Za 141:2 Fwe 5:8

 Kolam mar 2 a Law 2:13 b Wuo 30:31, 32

 SULA 31 c Wuo 37:1 d Wuo 35:30-34 1We 2:20

e Wuo 28:9-11 f 2We 2:13, 14 g Wuo 38:23 h Wuo 36:1 i Wuo 36:8 j Wuo 37:1 k Wuo 37:6 l Wuo 37:10 m Wuo 37:17, 24 n Wuo 37:25 o Wuo 38:1 Wuo 40:6

176 die chumbi a mondo gibed gik maler kendo mopwodhi. 36 Iniswag moko kuomgi mondo obed poda mayom. Kae to ikaw poda moko iket e nyim Sandug Chik1 manie hema mar romo ka ma abiro fwenyoranue. Ubanino nobednu gima ler moloyo. 37 Kik ulos ubani ma kamano mondo utigo e yoreu uwegi. b Onego ukawe kaka gima ler e nyim Jehova. 38 Ng’at moloso ubani ma kama ni mondo owinj mit suche nyaka negi.” Jehova nomedo nyiso Musa kama: 2 “Aseyiero Bezalel c wuod Uri ma wuod Hur ma ja dhood Juda, d 3 abiro pong’e gi roho mara mondo obed gi rieko, gi lony, kod nyalo mar ng’eyo timo tije duto mag lwedo. 4 Abiro miye nyalo mar loso gik mothedh maber, olos gik dhahabu, gi fedha, kod mula, 5 ong’ado kite mi ochomgi maber, e kendo olos gimoro amora mar bao. f 6 Bende, aseketo Oholiab g wuod Ahisamak ma ja dhood Dan mondo okonye. Abiro miyo jotich duto molony rieko mar loso gik moko duto ma asechiki. Gik monego olosgo gin: h 7 hema mar romo, i sandug Chik1j kod raumne, k gik moko duto mitiyogo e hema, 8 mesa l gi gigene, gir chungo taya molos gi dhahabu lilo kod gigene duto, m kendo mar wang’o ubani, n 9 kendo mar wang’o misengni o gi gigene

31

177 duto, besen kod gima ichungee, a 10 lewni motwang’ maber, lep dolo mag Harun gi lep dolo mag yawuote, b 11 mor wir maler, kod ubani ma suyane mit mitiyogo ka maler. c Ginitim gik moko duto ma asechiki.” 12 Jehova nomedo nyiso Musa kama: 13 “Nyis JoIsrael niya, ‘Gima nyaka urit moloyo en sabato maga, d nimar sabato en ranyisi me kinda kodu e tiengeu duto, mondo ung’e ni an Jehova, an e ma apwodhou. 14 Nyaka urit Sabato nikech en odiechieng’ maler. e Ka ng’ato oketho chik sabato, nyaka nege. Ng’at motiyo tich moro amora chieng’no nyaka negi. f 15 Oyienu tiyo kuom ndalo auchiel, to chieng’ mar abiriyo en sabato mar yueyo. g En odiechieng’ maler e wang’ Jehova. Ng’at motiyo chieng’ Sabato, nyaka negi. 16 JoIsrael nyaka rit Sabato; nyaka gimak chik Sabato kuom tiengegi duto. Mano en singruok mochwere e kinda kodgi. 17 En ranyisi mochwere e kinda kod Jo-Israel, h nimar an Jehova, nachueyo polo gi piny kuom ndalo auchiel, to e odiechieng’ mar abiriyo, nayueyo.’ ” i 18 Ka nosetieko wuoyo gi Musa e Got Sinai, nomiyo Musa kite ariyo mopamore moting’o chike1j ma Nyasaye e ma nondiko gi lith lwete. k 31:18 1 Kata, “kite ma chiwo neno.”

SULA 31 a Wuo 30:18 Wuo 38:8

b Wuo 28:2, 15 Wuo 39:1, 27 Law 8:7

c Wuo 30:25, 35 Wuo 37:29

d Wuo 20:8 Law 19:30 Kol 2:16, 17

e Rap 5:12 f Wuo 35:2 Kwa 15:32, 35

g Wuo 16:23 Wuo 20:10

h Wuo 31:13 i Cha 2:2 j Wuo 24:12 Wuo 32:15 Rap 4:13 Rap 9:15

k Mat 12:28 Luk 11:20 2Ko 3:3

 Kolam mar 2  SULA 32 a Wuo 24:18 Rap 9:9

b Tic 7:40 c Wuo 12:35, 36 d Rap 9:16 Isa 46:6 Tic 7:41

e Wuo 20:4 Neh 9:18 Za 106:19, 20

f 1Ko 10:7 g Rap 4:15-18 h Wuo 18:20 Wuo 20:3

WUOK 31:10–32:9 Ka ji noneno ni Musa obudho ahinya e got, a ne gichokore ir Harun mi ginyise kama: “Losnwa nyasaye ma nyalo telonwa b nimar wakia gima otimore ne Musa, jal ma notelonwa ka wawuok e piny Misri.” 2 Harun nodwokogi niya: “Kelnauru stadi mag dhahabu c manie it mondeu, gi yawuotu, kod e it nyiu.” 3 Omiyo, ji duto nogolo stadi mag dhahabu ma ne nie itgi mi giterogi ne Harun. 4 Nokawo dhahabugo molosogo sanamu mar nyaroya. d Eka Jo-Israel nowacho niya: “Ma e Nyasachwa ma ne ogolowa e piny Misri.” e 5 Ka ne Harun oneno kamano, nogero kendo mar misango e nyim nyaroyano mi nogoyo milome kowacho niya: “Kiny wanatim ne Jehova sawo.” 6 Omiyo, kinyne ne gimondo gokinyi mang’ich mi gichako golo misengni miwang’o kod misengni mag kuwe. Bang’ mano, ne gichiemo ma gimetho kendo ne gimor ahinya. f 7 Jehova nowacho ne Musa niya: “Lor idhi piny, nikech jo ma ne igolo e piny Misri osedwanyore. g 8 Giseweyo mapiyo yo ma ne achikogi ni giluw. h Giseloso sanamu mar nyaroya kendo gikulorene. Gigolone misengni ka giwacho ni, ‘Ma e Nyasachwa ma ne ogolowa e piny Misri.’ ” 9 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: “Aseneno ni tok Jo-Israelgi

32

WUOK 32:10-26 tek. a 10 We aneggi nikech gisewang’o iya, mondo in e ma aketi ibed oganda maduong’ kargi.” b 11 Eka Musa nosayo Jehova Nyasache c kama: “Yaye, Jehova, ang’o momiyo mirima omaki gi jogi bang’ gologi e piny Misri kitiyo gi tekoni maduong’ kod lweti ma nigi teko? d 12 Ka po ni itimo kamano, Jo-Misri biro wacho ni, ‘Nyasachgi nogologi Misri mondo otimnegi marach. Nodwaro negogi e gode mondo otiek kargi chuth e piny.’ e Omiyo, kik mirima maki kodgi kendo yie ilok pachi kik ikelnegi masirano. 13 Par kaka ne ikuong’ori ne jotichni Ibrahim, Isaka, kod Israel ka ne iwacho ne moro ka moro kuomgi ni: ‘Anami kothi obed mang’eny kaka sulwe manie polo, f kendo anamigi pinyni duto, mi pinyni nobed margi nyaka chieng’.’ ” g 14 Kuom mano, Jehova noloko pache mi koro ne ok okelo ne joge masira ma nosewacho. h 15 Musa nolor koa e got koting’o kite ariyo mopamore ma nigi chike1i e lwete. j Kitego nondik koni gi koni, ka nyimgi gi ka ng’egi. 16 Nyasaye e ma noloso kite mopamorego, kendo en e ma nondikogi. k 17 Ka ne Joshua owinjo ka ji goyo koko, nowacho ne Musa niya: “Awinjo koko 32:15 1 Kata, “kite ma chiwo neno.”

SULA 32 a Wuo 34:9 Rap 9:6 Tic 7:51

b Kwa 14:12 Rap 9:14

c Za 106:23

d Rap 9:18, 19

e Rap 9:28

f Cha 22:15-17 Cha 35:10, 11 Hib 6:13, 14

g Cha 13:14, 15 Cha 26:3, 4

h Za 106:45

i Wuo 40:20 Rap 5:22

j Rap 9:15

k Wuo 31:18 Rap 9:10

 Kolam mar 2 a Neh 9:18 Za 106:19, 20 Tic 7:41

b Rap 9:16, 17

c Rap 7:25

d Rap 9:21

e Wuo 15:24 Wuo 16:2 Wuo 17:2 Rap 9:7 Rap 31:27

f Wuo 32:1 Tic 7:40

178 mar lweny e kambi.” 18 To Musa nodwoke niya: “Kokono ok en mar jo ma wer nikech gilocho e lweny, To bende ok en mar jo ma ywak nikech ologi e lweny; En koko ma opogore.” 19 Ka ne Musa ochopo machiegni gi kambi ma oneno nyaroya a kendo neno ka ji miel, iye nowang’ matek mowito kitego piny e tiend got kendo kitego notore matindo tindo. b 20 Nokawo nyaroya ma ne gilosono, mowang’e gi mach kendo ne orege modoko buru. c Nokiro burugo e pi, mochiko JoIsrael mondo omodh pigno. d 21 Kae to Musa nopenjo Harun niya: “Ang’o ma jogi notimoni momiyo irwakogi e richo maduong’ kama?” 22 Harun nodwoke kama: “Ruodha, kik ibed gi mirima, nimar iwuon ing’eyo kaka chuny Jo-Israelgi ohero richo. e 23 Ne ginyisa niya, ‘Losnwa nyasaye ma nyalo telonwa nimar wakia gima otimore ne Musa, jal ma notelonwa ka wawuok e piny Misri.’ f 24 Omiyo, nanyisogi ni, ‘Ng’at morwako gir dhahabu mondo ogol okelna.’ Kae to nabolo dhahabugo e mach mi nyaroyani owuok. 25 Musa noneno ni ji nosedwanyore nikech Harun noweyogi gibedo kamano, nimar timgino nokelonegi wich-kuot e nyim wasikgi. 26 Eka Musa nochung’ e ra-

179 nga kambi mowacho kama: “Ng’ano man kor Jehova? Ng’atno mondo obi ira!” a Mi Jo-Lawi duto nodhi ire. 27 Musa nonyisogi niya: “Jehova Nyasach Israel ochiko kama, ‘Ng’ato ka ng’ato kuomu mondo otue liganglane e nungone, kendo ong’ad e dier kambi koa e dho rangach ma koni nyaka e dho rangach ma kocha konego owadgi, jirande, kod osiepne.’ ” b 28 JoLawigo notimo kaka Musa nochikogi. Omiyo, chieng’no ne ginego ji 3,000 kama. 29 Musa nowachonegi niya: “Walreuru ne Jehova kawuono, nikech ng’ato ka ng’ato kuomu osenego wuode kod owadgi, c kendo Nyasaye biro guedhou kawuono.” d 30 Kinyne, Musa nonyiso ji niya: “Usetimo richo maduong’, omiyo abiro dok e got ir Jehova mondo ane ka anyalo kwaye owenu richou.” e 31 Musa nodok ir Jehova monyise kama: “Jo-Israel osetimo richo maduong’ ahinya! Giseloso nyasaye mar dhahabu! f 32 Asayi ni kiyie to wenegi richogi. g Ka ok kamano, to an e ma iruch nyinga e bugi.” h 33 Jehova to nodwoko Musa niya: “Ng’at motimo richo e ma abiro rucho nyinge e buga. 34 Koro dog mondo itelnegi nyaka ka ma ne asenyisi. Malaikana biro telonu, i kendo chieng’ ma anabi mondo anon timbe joga, ana-

SULA 32 a Jos 24:15 2Ru 10:15

b Kwa 25:5

c Kwa 25:11 Rap 13:6-9

d Rap 33:8, 9 e Kwa 16:47 Kwa 21:7 Rap 9:18

f Wuo 20:23 g Kwa 14:19 h Fil 4:3 Fwe 3:5

i Wuo 23:20 Wuo 33:2

 Kolam mar 2  SULA 33 a Cha 12:7 Cha 26:3

b Wuo 23:20 Wuo 32:34

c Rap 7:1, 22 Jos 24:11

d Wuo 3:8 Rap 8:7-9

e Wuo 32:10 Kwa 16:21

f Wuo 32:9 Rap 9:6 Tic 7:51

g Wuo 34:9 Rap 9:6 Tic 7:51

h Kwa 16:45 i Wuo 18:25, 26 Kwa 27:1-5

WUOK 32:27–33:8 kumgi nikech richogi.” 35 Bang’ mano, Jehova nokelonegi masira, nikech ne giloso sanamu mar nyaroya ma ne ginyiso Harun mondo olosnegi. Jehova nomedo wacho ne Musa kama: “Koro wuog kae gi jo ma ne igolo Misri mondo udhi e piny ma ne asingo ne Ibrahim, Isaka, kod Jakobo ni anami nyikwagi. a 2 Abiro oro malaika nyimu b mondo ariembnu Jo-Kanaan, JoAmor, Jo-Hiti, Jo-Perizi, JoHivi, kod Jo-Jebus oa e nyimu. c 3 Unudhi e piny mopong’ gi chak kod mor kich. d An to ok nawuoth e dieru, di po ka atiekou chuth e yo e nimar toku tek.” f 4 Ka ne ji owinjo wach magerno, ne gichako ywagore, kendo onge kata ng’ato kuomgi ma norwako gik dusruok. 5 Jehova nonyiso Musa mondo owach ne Jo-Israel kama: “Un jo ma tokgi tekgi. g Anyalo biro iru ma atieku ka diemo wang’. h Kuom mano, ka pod aparo gima adwaro timonu, kik ng’ato orwak gik dusruok.” 6 Omiyo, Jo-Israel noweyo rwako gige dusruokgo ka gin e Got Horeb, kendo ne ok gichako girwakogi kendo. 7 Eka Musa nogolo hemane oko mar kambi mogure ka mabor matin, kendo noluongo hemano ni hema mar romo. Ng’at ma ne dwaro ng’eyo dwach Jehova i ne dhi e hemano. 8 Kinde

33

WUOK 33:9–34:4 duto ma Musa ne wuok e kambi mondo odhi e hemano, ji duto ne a malo kendo chung’ e dho hembegi ka ging’iyo Musa nyaka odonj e i hemano. 9 Sa asaya ma Musa ne donjo e hemano, siro mar bor polo a ne lor piny mi chung’ e dho hemano, kae to Nyasaye ne wuoyo gi Musa. b 10 Ka ji ne oneno siro mar bor polo kochung’ e dho hema, ng’ato ka ng’ato ne kulore piny e dho hembe. 11 Jehova ne wuoyo gi Musa wang’ gi wang’ c mana kaka dhano diwuo gi wadgi. Ka ne Musa dok e kambi, jatichne d ma en Joshua e wuod Nun ne dong’ e hemano. 12 Eka Musa nonyiso Jehova niya: “Isechika mondo atel ne jogi to pok inyisa ng’at ma biro konya. Bende, isewachona ni ing’eya gi nyinga kendo ni iyie koda. 13 Koro ka adier iyie koda, akwayi ni ipuonja yoreni f mondo ang’eyi, eka amed bedo ng’at miyiego. To bende, ng’e ni ogandani gin jogi.” g 14 Nyasaye nodwoke kama: “An awuon abiro dhi kodi, h kendo anamiyi yueyo.” i 15 Musa nowachone kama: “Ka in iwuon ok idhi kodwa, kik igolwa kae. 16 Nikech ka ok idhi kodwa, ere kaka ji biro ng’eyo ni iyie koda kaachiel gi ogandani bende? Donge kidhi kodwa j eka biro ng’ere ni wapogore gi ogendni mamoko duto manie wang’ piny?” k

SULA 33 a Wuo 13:21 Za 99:7

b Kwa 11:16, 17 Kwa 12:5

c Wuo 33:22, 23 Kwa 12:8 Rap 34:10 Joh 1:18 Joh 6:46 Tic 7:38

d Wuo 17:9 Wuo 24:13

e Kwa 11:28 Rap 1:38 Jos 1:1

f Za 25:4 Za 27:11 Za 86:11 Za 119:33 Isa 30:21

g Rap 9:26 h Wuo 13:21 Wuo 40:34 Jos 1:5, 17 Isa 63:9

i Jos 21:44 Jos 23:1

j Kwa 14:13, 14 k Rap 4:34 2Sa 7:23 Za 147:20

 Kolam mar 2 a Wuo 3:13 Wuo 6:3 Wuo 34:6

b Rum 9:15 c Joh 1:18

 SULA 34 d Rap 10:1 e Wuo 32:19 Rap 9:17

f Rap 9:10 g Wuo 19:20 Wuo 24:12

h Wuo 19:12, 13

180 17 Jehova nodwoko Musa niya: “Abiro timo kaka isekwayono nikech in ng’at ma ayiego kendo ang’eyi gi nyingi.” 18 Kae to Musa nokwaye kama: “Yie inyisae duong’ni.” 19 To Nyasaye nodwoke niya: “Abiro miyo ine berna, kendo anahulni nyinga ma Jehova; a mi anayie gi ng’at ma ayiego, kendo ananyis ng’wono ne ng’at ma adwaro nyiso ng’wono.” b 20 Nomedo kama: “Ok inyal neno wang’a, nimar onge dhano ma nyalo neno wang’a ma dong’ ka pod ngima.” 21 Jehova nomedo wachone niya: “Nitie lwanda moro buta kae, bi ichung’ie. 22 Sa ma duong’na kadho, abiro keti e rogo man e lwanda, kendo anaumi gi lweta nyaka akal. 23 Bang’ mano, abiro golo bada mi inine ng’eya. Kata kamano, wang’a to ok ibi neno.” c Eka Jehova nowacho ne Musa niya: “Pa kite ariyo mopamore ma chal gi mokwongo d ma ne igoyo piny motoreka, e mondo andikie weche ma ne andiko e kite mokwongoka. f 2 Ikri mondo kiny gokinyi ibi e wi Got Sinai mondo ichung’ e nyima. g 3 Kik ng’ato obi kodi e wi got, bende kik ne ng’ato ang’ata e godno. Kata mana jamni ok onego okwa e nyim godno.” h 4 Omiyo, Musa nopayo kite ariyo mopamore ma chal gi mokwongoka, kendo nomondo gokinyi e wi Got

34

181 Sinai koting’o kite ariyogo e lwete, mana kaka Jehova nosechike. 5 Eka Jehova nolor a e bor polo ma obiro ka ma ne entie mohulone nyinge ma Jehova.1b 6 Jehova ne kalo e nyime ka wacho ni: “An Jehova, an Jehova, an Nyasaye mang’won c kendo ma kecho ji, d ma iye ok wang’ piyo, e kendo mogundho gi hera mosiko f kod adiera, g 7 ma nyiso ji gana gi gana hera mosiko, h ma weyo ne ji kethogi, gi richogi. i To ok awe mak akumo jaketho, j kendo akumo nyithindo gi nyikwayo nyaka chop tieng’ mar adek gi mar ang’wen nikech ketho mag wuonegi.” k 8 Musa nogoyo chonge piny mapiyo mokulore e nyim Nyasaye. 9 Kae to nowacho kama: “A Jehova, ka an ng’at miyiego adier, to asayi ni iwuoth e dierwa. l A Jehova, kata obedo ni wan jo ma tokgi tek, m yie iwenwa kethowa kod richowa n kendo ikawwa kaka mwanduni.” 10 To Nyasaye nodwoke kama: “Eri atimo singruok kodu: Abiro timo honni madongo ka jogu neno, honni ma pok notimga e piny duto kata e ogendni duto, o kendo jo ma udak e kindgi duto none gima Jehova timo, nimar gima atimonu en gima lich miwuoro. p 11 “Luwuru weche ma achikou kawuono. q Abiro 34:5 1 Tiende ni, nokonye ng’eyo ni Jehova en ng’at ma chalo nade.

SULA 34 a Tic 7:38 b Wuo 6:3 Wuo 33:19

c Luk 6:36 d Wuo 22:27

e f g h i

j

k l m n o p q

2We 30:9 Neh 9:17 Za 86:15 Joe 2:13 Kwa 14:18 2Pe 3:9 Jer 31:3 Ywa 3:22 Mik 7:18 Za 31:5 Rum 2:2 Dan 9:4 Za 103:12 Isa 55:7 Ef 4:32 1Jo 1:9 Rap 32:35 Jos 24:19 Rum 2:5 2Pe 2:4 Juda 14, 15 Wuo 20:5 Rap 30:19 1Sa 15:2 Wuo 33:14 Wuo 32:9 Wuo 33:3 Kwa 14:19 2Sa 7:23 Za 147:19, 20 Wuo 33:16 Rap 10:21 Wuo 19:5, 6 Rap 12:28

 Kolam mar 2 a Wuo 3:8 Wuo 33:2 Rap 7:1

b Rap 7:2 c Wuo 23:32, 33 d Wuo 23:24 Rap 12:3

e Wuo 20:3 1Ko 10:14 1Jo 5:21

f Jos 24:19 g 1Ko 10:20 h Kwa 25:2 2Ko 6:14

i Ezr 9:2 j Rap 7:4

k l m n

Rap 31:16 Bur 2:17 Bur 8:33 1Ru 11:2 Neh 13:26 Za 106:28 Wuo 32:8 Law 19:4 Law 23:6 Wuo 23:15 Wuo 13:2 Luk 2:23

WUOK 34:5-19 riembo Jo-Amor, Jo-Kanaan, Jo-Hiti, Jo-Perizi, JoHivi, gi Jo-Jebus mondo gia e nyimu. a 12 Tang’uru kik utim singruok gi jo ma odak e piny mudhiyeno, b di po ka udonjo e obadho. c 13 To nyaka umuk kendogi mag misengni, kendo uketh sirnigi1 mag kite kod mag yien. d 14 Kik ulam nyasaye machielo, e nimar Jehova en Nyasaye ma dwaro ni en kende e ma olame.1 Ee, odwaro ni en kende e ma olame. f 15 Tang’uru kik utim singruok moro amora gi jopinyno, nikech sa ma gilamo1 nyisechegi ka gichiwonegi misengni, g gibiro luongou ma ucham kodgi misengni ma gigologo. h 16 Di po ka yawuotu okendo nyigi i ma lamo nyiseche manono, mi gimi yawuotu bende ochak lamo nyisechego. j 17 “Kik ulos nyiseche mag chuma. k 18 “Unutim Sap Makate ma Ok Oketie Thowi. l Unucham makate ma ok oketie thowi mana kaka asechikou. Unutime kuom ndalo abiriyo e kinde moketi e dwe mar Abib,1 m nimar e dwe mar Abib e ma ne uwuokie Misri. 19 “Nyithindo makayo ma chwo duto gin maga, n moriwo nyaka mag jambu duto, bed ni gin mag dhok 34:13 1 Som Tiend Weche. 34:14 1 Kata, “ok odwar ng’at ma piem kode; en janyiego.” 34:15 1 Kata, “giterre.” 34:18 1 Som Apendiks B15.

WUOK 34:20–35:1 kata rombe. a 20 Inichiw rombo mondo iwargo nyathi punda makayo. To ka ok iware, to nyaka nege.1 Yawuotu duto makayo bende nyaka uwar. b To ng’ato kik bi e nyima gi lwete nono. 21 “Unuti kuom ndalo auchiel, to e odiechieng’ mar abiriyo unuyue.1 c Ubiro yueyo kata mana e kinde pur gi keyo. 22 “Unutim Sap Jumbe. Unutime gi nyak mokwongo mag ngano ma ukayo, kendo unutim Sawo mar Choko1 e giko higa. d 23 “Didek e higa, chwo duto onego obi e nyim Ruoth madier, ma en Jehova Nyasach Israel. e 24 Abiro riembo ogendni oa e nyimu, f mi anayar tong’ mar pinyu, kendo kinde ma ubiroga dhi neno wang’ Jehova Nyasachu didek e higa, onge ng’at ma biro temo kawo pinyu. 25 “Kik uchiw remb chiaye gi gima oketie thowi. g Kendo ring chiaye motimgo sap Pasaka kik we nyaka piny ru. h 26 “Cham mukwongo kayo kendo mabeyo moloyo nyaka ukel e od Jehova Nyasachu. i “Kik ited ring nyadiel e chag min-gi.” j 27 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: “Ndik wechegi piny, k nikech wechegi e ma atimogo singruok 34:20 1 Kata, “tur ng’ute.” 34:21 1 Kata, “unurit sabato.” 34:22 1 Ma bende iluongo ni Sap Kiche.

SULA 34 a Wuo 22:30 b Wuo 13:15 Kwa 18:15, 16

c Rap 5:12 d Wuo 23:16 Law 23:34

e Rap 16:16 f Wuo 34:11 g Wuo 23:18 h Wuo 12:10 Kwa 9:12

i Kwa 18:8, 12 Rap 26:2 Nge 3:9

j Wuo 23:19 Rap 14:21

k Wuo 24:4 Rap 31:9, 11

 Kolam mar 2 a Wuo 24:8 Rap 4:13

b Rap 9:18 c Wuo 31:18 Rap 10:2

d Wuo 32:15 e 2Ko 3:7 f Wuo 24:3 Rap 1:3

g 2Ko 3:13

h 2Ko 3:16 i Rap 27:10

j 2Ko 3:7, 13

182 kodi kaachiel gi Jo-Israel.” a 28 To Musa nobet kanyo gi Jehova kuom ndalo 40 odiechieng’ gotieno. Ne ok ochamo makate kendo ne ok omodho pi. b Kendo Nyasaye nondiko weche mag singruogno e kite ariyo mopamore, ma gin Chike Aparka. c 29 Eka Musa nolor koa e Got Sinai koting’o kite ariyo mopamore moting’o chike.1d Lela wang’e ne rieny nikech noa wuoyo gi Nyasaye, to en owuon ne ok ong’eyo mano. 30 Ka ne Harun gi Jo-Israel duto ong’iyo Musa, ne gineno ka lela wang’e rieny mi ne giluor sudo bute. e 31 To Musa noluongogi, mi Harun gi jodong oganda nodhi ire, kendo Musa nowuoyo kodgi. 32 Eka Jo-Israel duto nodhi ire ma onyisogi chike duto ma Jehova nomiye e Got Sinai. f 33 Musa ne umo wang’e gi law sa asaya ma notieko wuoyo kodgi. g 34 To sa ma Musa ne dhi wuoyo gi Jehova, ne ogolo law moumogo wang’eno nyaka oa e nyime. h Kae to nodok ir JoIsrael mondo onyisgi chike mosemiye. i 35 Kendo JoIsrael ne oneno ka lela wang’ Musa rieny, Musa ne oumo wang’e gi lawno nyaka sa ma ne odhi wuoyo gi Nyasaye. j Bang’e, Musa nochoko oganda Jo-Israel duto mowachonegi niya: “Jehova ochikowa ni wa-

35

34:29 1 Kata, “kite ma chiwo neno.”

183 tim kama: a 2 Oyienwa tiyo kuom ndalo auchiel, to chieng’ mar abiriyo en odiechieng’ maler. En sabato mar yueyo e wang’ Jehova. b Omiyo, nyaka neg ng’at motiyo chieng’ Sabato. c 3 Kik umok kata mana mach e uteu chieng’ Sabato.” 4 Eka Musa nowacho ne oganda Jo-Israel duto niya: “Jehova ochiko kama, 5 ‘Goluru ne Jehova chiwo. d Ng’at ma chunye ohero e mondo okel ne Jehova chiwo. Keluru dhahabu, fedha, mula, 6 usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, usi motegno mar kitani, yie diek, f 7 piende yimbe molok makwar, piende mayom,1 bepe mag yiend shita, 8 mo miolo e teyini, balsam milosogo mor wir kod ubani mang’we mamit, g 9 gi kite miluongo ni oniks, gi kite mamoko monego oket e efod1 h kod e ofuko mar akor. i 10 “ ‘Jou duto molony j mondo obi olos ne Jehova gik ma osechikowa ni walosi, 11 ma gin hema kod gik miumego, ramekni kod frembe mag hema, ludhene, sirnine, gi rachungi1 michungoe sirnigo; 12 Sanduk k kod ludhene, l raumne, m kod pasia; n 13 mesa o gi ludhene kod gigene duto kaachiel gi makate miketo e nyim

SULA 35 a Wuo 34:32 b Wuo 20:9, 10 Law 23:3

c Wuo 31:14, 15 Kwa 15:32, 35

d Wuo 25:2-7 Wuo 35:29

e 2Ko 8:12 2Ko 9:7

f Wuo 26:7 Wuo 36:8

g Wuo 25:3, 6 h Wuo 28:9 Wuo 39:14

i Wuo 28:15 j Wuo 31:6 Wuo 36:1

k Wuo 25:10 l Wuo 25:13 m Wuo 25:17 n Wuo 26:31 o Wuo 25:23

 Kolam mar 2 a Wuo 25:30 Law 24:5, 6

b Wuo 25:31 c Wuo 27:20 d Wuo 30:1 Wuo 37:25 Wuo 40:5

e Wuo 30:34, 35 f Wuo 27:1 g Wuo 30:18 Wuo 38:8

h Wuo 27:9 i Wuo 27:19 j Wuo 31:6, 10 Wuo 39:33, 41

k Wuo 39:1

35:7, 23 1 Pien le moro machal gi nduklu. 35:9 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama. 35:11, 17 1 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie.

l Wuo 25:2 Wuo 36:2 2Ko 8:12 2Ko 9:7

m Wuo 38:24

WUOK 35:2-24 Nyasaye; a 14 gir chungo taya b gi gigene, gi teyini kod mo; c 15 kendo mar wang’o ubani d kod ludhene, mor wir kod ubani mang’we mamit; e nanga ma geng’o dho hema; 16 kendo mar wang’o misengni f kod sing’engene mar mula, ludhe miting’ego kod gigene duto; besen kod gi michungee; g 17 pasia miliero e laru, h sirni kod rachungi1 michungogie; nanga ma geng’o dho rangach; 18 loye migurogo hema gi loye mag laru kod tonde mitueyo e loyego; i 19 lewni motwang’ maber j mitiyogo ka maler, lep dolo mag Harun, k gi lep dolo mag yawuote.’ ” 20 Bang’ mano, oganda Jo-Israel duto noa e nyim Musa. 21 Kendo ng’at ma chunye nohero l nokelo ne Jehova chiwo mondo otigo e hema mar romo, e tije duto maler, kendo mondo otigo e loso lep tich maler. 22 Mon gi chwo ne biro kendo ng’ato ka ng’ato ma chunye nohero ne kelo stadi, tere, kod gik dusruok mamoko, kaachiel gi gik mopogore opogore mag dhahabu. Ji duto nokelo ne Jehova chiwo1 mag dhahabu. m 23 Jo ma ne nigi usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, usi motegno mar kitani, yie diek, piende yimbe molok makwar, piende mayom,1 nokelogi. 24 Ji duto ma ne nyalo kelo mich 35:22 1 Kata, “chiwo mifwayo.”

WUOK 35:25–36:8 mag fedha gi mula nokelogi ne Jehova kaka chiwo, to jo ma ne nigi bepe mag yiend shita ma ne inyalo tigo e loso gimoro bende nokelogi. 25 Mon duto molony a e loso usi nolosogi ma gikelogi. Ne gikelo usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi motegno mar kitani. 26 Kendo mon duto molony e mino yie diek notimo kamano gi chuny achiel. 27 Jodong oganda nokelo kite mag oniks gi kite mamoko miketo e efod kod e ofuko mar akor, b 28 gi balsam, gi mo miolo e teyini, gi mor wir c kod ubani mang’we mamit. d 29 Chwo gi mon duto ma chunygi ohero nokelo gik moko mondo otimgo tich ma Jehova nosechiko Musa. Jo-Israel nokelo gigo kaka chiwo ne Jehova. e 30 Eka Musa nowacho ne Jo-Israel niya: “Ng’euru ni Jehova oseyiero Bezalel wuod Uri ma wuod Hur ma ja dhood Juda. f 31 Nyasaye osepong’e gi roho mare mondo obed gi rieko, gi lony, kod nyalo mar ng’eyo timo tije duto mag lwedo, 32 mondo olos gik mothedh maber, olos gik dhahabu, gi fedha, kod mula, 33 ong’ad kite mi ochomgi maber, kendo olos gimoro amora mar bao. 34 Bende, osemiye chuny mar puonjo ji, en kaachiel gi Oholiab g wuod Ahisamak ma ja dhood Dan. 35 Osemiyogi rieko kod nyalo h mar

SULA 35 a Wuo 28:3 Wuo 31:6 Wuo 36:8

b Wuo 28:15, 28 Wuo 39:15, 21

c Wuo 30:23-25

d Wuo 30:34, 35

e Wuo 36:5 2Ko 9:7

f Wuo 31:2-6

g Wuo 36:1

h Wuo 31:3

 Kolam mar 2  SULA 36 a Wuo 25:9 Wuo 31:6

b Wuo 28:3 Wuo 35:10

c Wuo 35:21, 26

d Wuo 35:5-9 Nge 3:9 2Ko 9:7

e Wuo 31:6

f Wuo 25:9 Wuo 39:32 Hib 9:9

184 timo tije duto mag lwedo kaka loso maridadi e law, tweng’o gi usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi motegno mar kitani. Ji ariyogi biro timo tich moro amora, kendo gibiro loso gik moko duto e yo mong’ith. “Bezalel biro tiyo gi Oholiab kaachiel gi jo molony duto ma Jehova osemiyo rieko kod ng’eyo mar loso gik moko duto mag ka maler mana kaka Jehova osechikogi.” a 2 Eka Musa noluongo Bezalel gi Oholiab gi jo molony duto ma Jehova nosemiyo rieko b kendo ma nochiwore ne tich gi chunygi duto. c 3 Musa nomiyogi gik moko duto d ma Jo-Israel nosechiwo ne tij Nyasaye. Kata kamano, ji pod ne kelo ne Musa chiwo pile pile gokinyi. 4 Ka ne jo molony duto osechako tich mowal ma nomigi, moro ka moro kuomgi ne kelo 5 ne Musa wach niya: “Ji kelo chiwo mang’eny mohingo tich ma Jehova osechiko ni otim.” 6 Omiyo, Musa nochiko mondo ogo milome e kambi duto mar Jo-Israel niya: “Koro kik ukel chiwo ne tich mowalni.” Kamano ne otam ji tero gik moko. 7 Gik ma ne gichiwo ne ng’eny mohewo tich ma ne onego otim. 8 Jotich molony duto e noloso hema mar lamo Nyasaye. f Ne gitiyo gi lewni apar molos gi usi mar ki-

36

185 tani momin motegno, gi usi ma rambulu, gi usi ma rajamna, kod usi makwar. Notwang’o1 kit jokerubi e lewnigo. a 9 Bor law ka law ne en bede1 28, to lachne ne en bede 4. Lewnigo duto ne romre. 10 Nokawo abich kuomgi moriwo mondo gilos law achiel maduong’, to abich mamokogo bende noriwo yorgi mondo gilos law machielo maduong’. 11 Bang’ mano, notwang’o luks kotiyo gi usi ma rambulu e dir lewni ariyo madongogo ka ma ibiro riwgigo. 12 Noloso ne law ka law luks 50 miriwogigo, kendo luksgo ne ng’iyore. 13 Gikone, noloso ramekni 50 mag dhahabu moriwogo lewni ariyo madongogo mondo hema obed law achiel. 14 Bende, noloso lewni 11 mag yie diek miumogo hemano. b 15 Bor mar law ka law ne en bede 30 to lachgi ne en bede 4. Ne giromre kargi 11 duto. 16 Noriwo lewni abich mondo gilos law achiel maduong’, to auchiel mamokogo bende noriwo yorgi. 17 Kae to notwang’o luks 50 e dir lewni ariyo madongogo ka miriwogigo. 18 Kendo noloso ramekni 50 mag mula miriwogo lewni ariyo madongogo obed law achiel. 19 Noloso piende yimbe molok gi rangi makwar mo36:8 1 Nenore ni iwuoyo kuom Bezalel. 36:9, 21 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

SULA 36 a Wuo 26:1-6

b Wuo 26:7-11

 Kolam mar 2 a Wuo 26:14

b Wuo 26:15-18

c Wuo 25:10, 23 Wuo 27:1 Wuo 30:5 Wuo 36:36

d Wuo 26:19-21

e Wuo 26:22-25

WUOK 36:9-29 ndo oumgo hemano, kae to nochako oloso piende mayom1 miluowo e wiye. a 20 Bang’ mano, noloso frembe mag hema kotiyo gi bepe moriere b mag yiend shita. c 21 Bor mar frem ka frem ne en bede apar1 ka dhi malo, to lach moro ka moro ne en bat achiel gi nus. 22 Ne ochomo tielo ariyo e frem ka frem ka gin e lain achiel. Mano e kaka noloso frembe duto mag hemano. 23 Noloso frembe 20 miketo e bath hema mochomo yo milambo. 24 Kae to noloso rachungi1 40 mag fedha ma frembe 20 chung’ie. Nochungo frem ka frem e rachungi ariyo nikech frem ka frem nigi tielo ariyo, kendo ne otimo kamano gi frembe mamoko duto. d 25 Noloso frembe 20 miketo e bath hema mochomo yo nyandwat, 26 gi rachungi1 40 mag fedha michungoe frembego. Ne ochungo frem ka frem e rachungi ariyo nikech frem ka frem nigi tielo ariyo, kendo ne otimo kamano gi frembe mamoko duto. 27 Noloso frembe auchiel mag tok hema mochomo yo podho chieng’. e 28 Noloso frembe ariyo moketo e konde ariyo mag tok hema. 29 Konde ariyogo ne nigi frembe ariyo ariyo koa piny nyaka malo ma riwore e ring’ mokwongo. 36:19 1 Pien le moro machal gi nduklu. 36:24, 26 1 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie.

WUOK 36:30–37:10 30 Frembego duto ne gin aboro kaachiel gi rachungi1 16 mag fedha michungogie. Nochungo frem ka frem e rachungi ariyo. 31 Noloso ludhe mag yiend shita miketo ariwa. Ludhe abich ne frembe man e bath hema konchiel, a 32 to ludhe abich ne frembe man e bath hema komachielo, kendo ludhe abich ne frembe man e tok hema mochomo yo podho chieng’. 33 Noloso luth miketo ariwa e dier frembego koa tung’ konchiel nyaka tung’ komachielo. 34 Nomwono frembego gi dhahabu, kendo nolosonegi ring’ mag dhahabu misoyoe ludhe, to ludhego bende nomwono gi dhahabu. b 35 Noloso pasia c gi usi ma rambulu, gi usi ma rajamna, gi usi makwar, kod usi mar kitani momin motegno. Notwang’o kit jokerubi d e pasiano. e 36 Noloso ne pasiano sirni ang’wen mag yiend shita momwonogi gi dhahabu. Noloso ralier mag dhahabu ming’awoe pasiano kod rachungi1 ang’wen mag fedha ma sirnigo chung’ie. 37 Notwang’o nanga ma geng’o dho hema kotiyo gi usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, gi usi mar kitani momin motegno, f 38 gi sirni abich kod ralier miguro e sirnigo. Nomwono wi sirnigo gi dhahabu kaachiel gi 36:30, 36, 38 1 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie.

SULA 36 a Wuo 26:26-28

b Wuo 26:29

c Wuo 40:21 Hib 10:19, 20

d Cha 3:24

e Wuo 26:31, 32

f Wuo 26:36, 37

 Kolam mar 2  SULA 37 a Wuo 31:2-5 Wuo 38:22

b Wuo 40:3 Kwa 10:33

c Wuo 25:10-15

d Hib 9:4

e 2We 5:9

f Jos 3:8

g Law 16:2, 14 1We 28:11

h Wuo 25:17-20

i Cha 3:24

j Wuo 40:20

k Hib 9:5

l 1Sa 4:4 Za 80:1

m Wuo 40:4

186 gik miriwogigo, to rachungi1 abich ma sirnigo chung’ie ne gin mag mula. Bezalel a noloso Sandug Singruok b kotiyo gi bepe yiend shita. Borne ne en bede1 ariyo gi nus, lachne ne en bat achiel gi nus, to tutne ne en bat achiel gi nus. c 2 Nomwono iye gi oko gi dhahabu lilo, kendo noloso maridadi mar dhahabu molworogo dho sandugno. d 3 Bang’ mano, noloso ring’ ang’wen mag dhahabu kendo noketogi e wi tielo ang’wen mag sandugno, noketo ring’ ariyo e bathe konchiel to ring’ ariyo e bathe komachielo. 4 Kae to noloso ludhe mag yiend shita momwonogi gi dhahabu. e 5 Nosoyo ludhe miting’ogo Sandugno e ring’ manie bethene koni gi koni. f 6 Noloso raum mar dhahabu lilo. g Borne ne en bede1 ariyo gi nus, to lachne ne en bat achiel gi nus. h 7 Nothedho dhahabu molosogo kido ariyo mag jokerubi i e wi raumno koni gi koni. j 8 Kerubi achiel ne ni e dho raum konchiel, to machielo ne ni e dho raum komachielo. 9 Noloso jokerubigo koyaro buombegi malo e wi raum, k ka ging’iyore, kendo ka gichomo wengegi e raumno. l 10 Bang’ mano, noloso mesa gi bepe mag yiend shita. m Borne ne en bede1

37

37:1, 6, 10 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

187 ariyo, to lachne bat achiel, kendo borne kadhi malo bat achiel gi nus. a 11 Nomwono mesano gi dhahabu lilo kendo nolosone maridadi mar dhahabu molworo dhoge. 12 Noloso rageng’ molworo bethene ma lachne en lith lwedo ang’wen1 kama, kendo nolworo riak rageng’no duto gi maridadi mar dhahabu. 13 Noloso ne mesano ring’ ang’wen mag dhahabu moketogi e konde ang’wen ma tiende mesano chomoree. 14 Ring’ misoyoe ludhe miting’ogo mesa ne chiegni gi rageng’. 15 Noloso ludhe mag yiend shita kendo nomwonogi gi dhahabu. Ludhego ne gin mag ting’o mesano. 16 Bang’ mano, noloso gik miketo e mesa kotiyo gi dhahabu lilo. Gigo ne gin sende, okombe, bakunde, kod njagi mitiyogo e chiwo miolo. b 17 Noloso gir chungo taya c mar dhahabu. Nothedhe gi dhahabu lilo. Kendo tiende, kore, bedene, maupene, thiepene, kod obokene, ne ok olos yorgi. d 18 Ne en gi bede auchiel, adek e bathe konchiel to adek e bathe komachielo. 19 Bede adek man konchiel ne nigi maupe adek adek ma chal gi maupe mag lozi, to komachielo bende kamano. Bat ka bat ne nigi maupene, thiepene, kod obokene. Ka 37:12 1 Lith lwedo ang’wen ne romre gi sentimita 7.4 (inj 2.9). Som Apendiks B14.

SULA 37 a Wuo 25:23-28

b Wuo 25:29

c Wuo 40:24 Law 24:4 2We 13:11

d Wuo 25:31-39

 Kolam mar 2 a Kwa 8:2

b Wuo 30:7 Wuo 40:5 Za 141:2 Fwe 8:3

c Wuo 30:1-5

WUOK 37:11-27 noketo maua, ne oluwe gi thiepe, eka oketone oboke. Mano e kaka noloso bede auchiel mag gir chungo tayano. 20 E kor gir chungo tayano, noloso maupe ang’wen ma chal gi maupe mag lozi, gi thiepe ang’wen, gi oboke ang’wen. Ka noketo maua, ne oluwe gi thiepe, eka oboke. 21 Thiewo achiel manie kor gir chungo tayano ne ni e bwo bede ariyo mokwongo mong’iyore. Noketo bede ariyo ariyo mamokogo kamano bende. 22 Thiepe gi bedego kod gir chungo tayano duto ne gin gimoro achiel mothedh gi dhahabu lilo. 23 Kae to noloso teyini abiriyo a kod gige simo taya kod gik miting’ogo mach kotiyo gi dhahabu lilo. 24 Noloso gir chungo tayano kaachiel gi gik mamokogo duto kotiyo gi talanta1 achiel mar dhahabu lilo. 25 Koro noloso kendo mar wang’o ubani b kotiyo gi bepe mag yiend shita. Borne gi lachne ne en bat1 achiel-achiel, to tutne ne en bede ariyo. Ne ok olos tungene yore. c 26 Nomwono wiye, bethene duto, kod tungene kotiyo gi dhahabu lilo, kendo nolosone maridadi mar dhahabu molworo dhoge. 27 Nolosone ring’ ang’wen mag dhahabu, ariyo konchiel to ariyo 37:24 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14. 37:25 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

WUOK 37:28–38:16 komachielo. Ring’go ne ni e bwo maridadino kendo gin e ma ne gimako ludhe miting’ogo kendono. 28 Noloso ludhego kotiyo gi yiend shita, kendo nomwonogi gi dhahabu. 29 Bende, noloso mor wir maler a kod ubani mang’we suya mamit b kendo moruw maber. Noloso kendo mar wang’o misengni kotiyo gi bepe mag yiend shita. Borne ne en bede1 abich to lachne bende bede abich. To borne ka dhi malo ne en bede adek. c 2 Noloso tunge e kondene ang’wen, kae to nomwono kendono gi mula. d 3 Bang’ mano, noloso gik moko duto mag kendono kaka ndope, opewni, bakunde, uma mag chuoyo ring’o, kod gige ting’o mach. Noloso gigo duto gi mula. 4 Bende, noloso ne kendono sing’enge mar mula mokete e kor kendono, e bwo rageng’ molworo dho kendo. 5 Noloso ring’ ang’wen moketogi e konde ang’wen mag kendono mondo osoye ludhe miting’ego. Noketo ring’ ang’wen-go machiegni gi sing’enge mar mula. 6 Bang’ mano, noloso ludhe mag yiend shita momwonogi gi mula. 7 Nosoyo ludhe miting’ego e ring’ manie bethe kendono koni gi koni. Noloso i kendono ma obedo thuolo mana kaka i sanduk.

38

38:1, 9, 11, 12 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

SULA 37 a Wuo 30:25, 33 Wuo 40:9

b Wuo 30:34, 35 Za 141:2

 SULA 38 c Wuo 27:1-8 Wuo 40:10

d 2We 1:5

 Kolam mar 2 a Wuo 30:18 Law 8:11 1Ru 7:23

b Wuo 40:8

c Wuo 27:9-15

188 8 Nokawo kio mag mula mag mon ma ne tiyo e dho hema mar romo, ma olosogo besen a kaachiel gi gima ichungee. 9 Bang’ mano, noloso laru. b Ne oloso pasia ma romo bede1 100 migeng’ogo laru mochomo yo milambo. Noloso pasiano gi usi mar kitani momin motegno. c 10 Ne nitie sirni 20 kod rachungi2 20 mag mula michungoe sirnigo, to ralier miguro e sirnigo kod gik miriwogigo ne gin mag fedha. 11 Bende, pasia man yo nyandwat borne ne en bede1 100, kendo ne en gi sirni 20 kaachiel gi rachungi2 20 mag mula. To ralier kod gik miriwogigo ne gin mag fedha. 12 Ne oliero pasia ma borne bede1 50 e laru mochomo yo podho chieng’. Ne nitie sirni apar gi rachungi2 apar ma sirnigo chung’ie. Ralier miguro e sirnigo kod gik miriwogigo ne gin mag fedha. 13 Lach mar laru kodok yo wuok chieng’ ne en bede 50. 14 Ne oliero pasia ma borne en bede 15 e bath laru konchiel, kendo ne olosone sirni adek kod rachungi2 adek ma sirnigo chung’ie. 15 To komachielo, noliero pasia ma borne bede 15 kendo nolosone sirni adek kod rachungi2 adek ma sirnigo chung’ie. 16 Pasiago duto ne olos gi usi mar kitani 38:10-12, 14, 15 2 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie.

189 momin motegno. 17 Sirni duto molworo laru ne nigi gik miriwogigo molos gi fedha kod ralier mag fedha, to rachungi1 ma sirnigo chung’ie ne gin mag mula. Nomwono wi sirnigo gi fedha. a 18 Notwang’o nanga mar geng’o dho rangach kotiyo gi usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi mar kitani mowi motegno. Borne ne en bede1 20, to borne kodhi malo ne en bede 5. Borne kodhi malo ne romre gi pasia molier e laru. b 19 Sirnige ang’wen kod rachungige1 ang’wen ne gin mag mula. Ralier miguro e sirnigo gi miriwogigo ne gin mag fedha, kendo nomwono wi sirnigo gi fedha. 20 Loye duto ma ne ogurgo hema kod loye duto mag laru ne gin mag mula. c 21 Musa nochiko mondo ondik kwan mag gik moko duto ma ne otigo e loso hema mar lamo Nyasaye, ma en hema ma iketoe sandug Chik.1d Jo-Lawi e ma ne dhi timo tijno e kotelnegi gi Ithamar f wuod Harun jadolo. 22 Bezalel g wuod Uri ma wuod Hur ma ja dhood Juda notimo duto ma Jehova nochiko Musa mondo otim. 23 Ne otiyo gi Oholiab h wuod Ahisamak ma ja 38:17, 19, 27, 30 1 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie. 38:18 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14. 38:21 1 Ma ne en sanduk moting’o kite ma chiwo neno.

SULA 38 a Wuo 27:17

b Wuo 27:16

c Wuo 27:19

d Wuo 25:16 Wuo 31:18 Kwa 17:7

e Kwa 3:6 Kwa 4:46, 47

f Wuo 6:23 Kwa 4:28 1We 6:3

g Wuo 31:2-5 Wuo 35:30 Wuo 36:1 Wuo 37:1 2We 1:5

h Wuo 31:6 Wuo 35:34 Wuo 36:2

 Kolam mar 2 a Wuo 35:22

b Wuo 30:15

c Wuo 12:37 Kwa 1:45, 46

d Wuo 26:19-21 Wuo 26:25, 32

WUOK 38:17-30 dhood Dan, ma ne en fundi molony e tije mag lwedo kendo fundi mong’eyo tweng’o gi usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi motegno mar kitani. 24 Dhahabu ma ne ji ogolo kaka chiwo mifwayo e nyim Nyasaye e ma ne otigo e gero ka maler. a Dhahabugo duto ne romo talanta1 29, kod shekel2 730 mopim gi rapim mar ka maler. 25 To fedha ma ne ji okelo e kinde ma ne ikwanogie ne romo talanta 100 kod shekel 1,775 mopim gi rapim mar ka maler. 26 Ng’ato ka ng’ato ma ne okwan ma ne jahigni 20 kata mokalo kanyo, b ne ogolo fedha ma romo nus shekel mopim gi rapim mar ka maler. Jo ma ne okwan-go duto ne gin ji 603,550. c 27 Talanta 100 mag fedhago ne otigo e loso rachungi1 mag ka maler kod rachungi mag pasia. Talanta 100 e ma ne olosgo rachungi 100 ka talanta achiel loso rachungi achiel. d 28 Shekel 1,775 mag fedha ne olosgo ralier miguro e sirni, kendo ne omwon wi sirnigo gi fedha mi oriwgi kanyachiel. 29 Chiwo1 mag mula ma ne ji ochiwo ne Nyasaye ne romo talanta 70 kod shekel 2,400. 30 Mulago e ma ne otiyogo e loso rachungi1 38:24 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14. 2 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14. 38:29 1 Tiende ni, “chiwo mifwayo.”

WUOK 38:31–39:16 mag dho hema mar romo, gi kendo mar misango gi sing’engene, kod gik mamoko duto mitiyogo e kendono. 31 Bende, notiyo gi mulago e loso rachungi1 mag laru duto, gi mag dho rangach, gi loye migurogo hema, kod loye mamoko duto a motigo e laru. Ne giloso lewni mabeyo mitiyogo ka maler ka gitiyo gi usi ma rambulu, usi ma rajamna, kod usi makwar. b Ne giloso ne Harun lep dolo c mana kaka Jehova nosechiko Musa. 2 Ne oloso efod1 d mar dhahabu kotiyo gi usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi mar kitani momin motegno. 3 Ne gigoyo dhahabu ma obedo mareprep, mi ne gilire matindo tindo mondo okadgi gi usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi motegno mar kitani. 4 Ne giloso lewni ariyo miriwo e gok koni gi koni. 5 Gik ma ne olosgo efod e gik ma bende nolosgo msip motwang’ e efod, kendo msibno ne mako efod. e Gigo ne gin: dhahabu, usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi mar kitani momin motegno mana kaka Jehova nochiko Musa. 6 Kae to ne giketo kite mag oniks e pado mag

39

38:31 1 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie. 39:2 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama.

SULA 38 a Wuo 27:19

 SULA 39 b Wuo 35:23

c Wuo 28:4, 5 Wuo 29:5 Wuo 35:10, 19

d Wuo 28:6-8 Law 8:7

e Wuo 29:5

 Kolam mar 2 a Wuo 28:9, 10

b Wuo 28:12

c Law 8:8

d Wuo 28:15-21

e Wuo 28:22-25

190 dhahabu, kendo ne gindiko nyinge yawuot Israel e kitego mana kaka inyalo los muhuri. a 7 Noketo kitego ka miriwogo lewni ariyo mag efod mondo gibed kite mag rapar ne JoIsrael, b mana kaka Jehova nosechiko Musa. 8 Notwang’o ofuko mar akor c e yo molony kotiyo gi gik milosogo efod, ma gin dhahabu, usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi mar kitani momin motegno. d 9 Bor kod lach mar law ma ne olosego ne romre. Ne giloso ofuko mar akorno e yo ma kobane diriyo to borne bedo sentimita 22 to lachne bende kamano. 10 Ne gichano kuome lainde ang’wen mag kite. E lain mokwongo, ne giketo kite miluongo ni rubi, topaz, gi emerald. 11 E lain mar ariyo, ne giketo kite mag tarkois, safir, kod jaspa. 12 E lain mar adek, ne giketo kite mag leshem, agat, kod amethust. 13 To e lain mar ang’wen, ne giketo kite mag krisolait, oniks, gi jade. Ne osogi e pado mag dhahabu. 14 Kitego ne ochung’ ne dhoudi 12 mag Israel. Kitego ne ondikie nying dhoudi apar gariyogo. Ne ondikgi mana kaka indiko muhuri, ka kidi ka kidi ondikie nying dhoot achiel. 15 Eka ne giloso tonde momin ka gitiyo gi dhahabu lilo mi giketo e ofuko mar akor. e 16 Kendo ne giloso pado ariyo mag dhaha-

191 bu kod ring’ ariyo mag dhahabu, mi giketo ring’ ariyogo e konde ariyo ma malo mag ofuko mar akor. 17 Bang’ mano, ne gitueyo tonde ariyo e ring’ ariyo man e konde ariyo ma malo mag ofuko mar akor, tol achiel konchiel to tol machielo komachielo. 18 To dho tonde ka modong’ ne gisoyo e pado ariyo mag dhahabu manie gok, kendo tondego nomakore gi lewni ariyo mag efod gi ka nyime. 19 Ne giloso ring’ ariyo mag dhahabu kendo ne giketogi e konde ariyo ma piny mag ofuko mar akor gi ka iye mochomore gi efod.1a 20 Kae to ne giloso ring’ ariyo mamoko mag dhahabu mi ne giketogi e nyim efod gi yo ka mwalo, machiegni gi ka ma lewni ariyo mag efod riworego mondo gibed malo mar msip motwang’ e efod. 21 Gikone, ne gitweyo tol ma rambulu e ring’ mag ofuko mar akor gi ring’ mag efod1 mondo ofukono omok motegno e wi msip, mana kaka Jehova nochiko Musa. 22 Noloso kandho ma onge bade mirwako e bwo efod, kotiyo gi usi ma rambulu lilo. b 23 Ne otwang’ ng’ute motegno ma ok nyal yiech, kendo nolose mana kaka iloso ng’ut law akor mar lweny. 24 Ne gimino usi ma rambulu, usi ma 39:19, 21 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama.

SULA 39 a Wuo 28:26-28

b Wuo 28:31-35

 Kolam mar 2 a Wuo 28:39, 40

b Wuo 28:4

c Wuo 29:8, 9

d Wuo 28:42

e Wuo 28:36, 37 Law 8:9

f Wuo 25:40 Hib 8:5

WUOK 39:17-32 rajamna, kod usi makwar mi gilosogo olembe ma chalo gi komamanga, kendo ne gilworogi e riak kandhono. 25 Bende, ne giloso olang’ matindo tindo mag dhahabu mi giketogi e kind komamangago e riak kandhono duto. 26 Ne giketo olang’ achiel kae to giluwe gi komamanga, kamano kamano nyaka ne gilworo riak kandho ma ne itiyogo e hemano, mana kaka Jehova nosechiko Musa. 27 Kendo ne gitwang’o ne Harun kod yawuote kendhe mag usi motegno mar kitani, a 28 gi kilemba b makende, gi kilemba mag yawuot Harun, c gi onyesegi d ma duto nolos gi usi mar kitani momin motegno, 29 kod msip molos gi usi mar kitani momin motegno, gi usi ma rambulu, gi usi ma rajamna, kod usi makwar, mana kaka Jehova nosechiko Musa. 30 Ne giloso osimbo maler ma nyilni ka gitiyo gi dhahabu lilo, kendo ne gindike kaka indikoga muhuri. Ne gindike kama: “Ler en mar Jehova.” e 31 Ne gitueyo gima opamoreno e kilemba makende ka gitiyo gi tol ma rambulu, mana kaka Jehova nosechiko Musa. 32 Kuom mano, tije duto mag gero hema mar lamo Nyasaye norumo, kendo JoIsrael notimo gik moko duto ma Jehova nosechiko Musa. f Ne gitimo mana kamano.

WUOK 39:33–40:12 33 Eka ne gitero hemano a ne Musa kod gigene duto. b Gigo ne gin: ramekni, c frembe, d ludhe, e sirni, kod raumo chungi;1 f 34 law hema molos gi piende yimbe molok makwar, g piende mayom,1 gi pasia ma geng’o sanduk; h 35 sandug Chik1 gi ludhene i kod raumne; j 36 mesa gi gigene duto k kod makate michiwo e nyim Nyasaye; 37 gir chungo taya mar dhahabu lilo, teyini, l mo, m kod gik mamoko mitiyogo; n 38 kendo o mar dhahabu, mor wir, p ubani mang’we suya mamit, q kod nanga r ma geng’o dho hema; 39 kendo mar mula, s sing’engene mar mula, ludhene, t gi gigene duto, u kod besen gi gima ichungee; v 40 pasia miliero e laru, sirni kod rachungige,1 w nanga x ma geng’o dho rangach, loye migurogo hema, loye mag laru, tonde mitueyo e loyego, y kod gik mamoko duto mitiyogo e hema mar lamo Nyasaye; 41 lewni motwang’ maber mitiyogo ka maler, lep dolo mag Harun, z gi lep dolo mag yawuote. 42 Jo-Israel notimo tije duto mana kaka Jehova nosechiko Musa. a 43 Ka ne Musa onono tije duto ma ne gisetimo, ne oneno ni gisetimo mana kaka Jehova nose39:33, 40 1 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie. 39:34 1 Pien le moro machal gi nduklu. 39:35; 40:3, 5 1 Ma ne en sanduk moting’o kite ma chiwo neno.

SULA 39 a Wuo 36:8 b Wuo 36:14 c Wuo 36:18 d Wuo 36:20 e Wuo 36:31 f Wuo 36:24 g Wuo 36:19 h Wuo 36:35 i Wuo 37:1, 4 j Wuo 37:6 k Wuo 37:10, 16 l Wuo 37:17, 23 m Wuo 35:27, 28 n Wuo 25:38 o Wuo 37:25 p Wuo 37:29 q Wuo 30:34, 35 r Wuo 36:37 s Wuo 38:1, 4 t Wuo 38:6 u Wuo 38:30 v Wuo 30:18 Wuo 38:8

w Wuo 38:9-11 x Wuo 38:18 y Wuo 38:20 z Wuo 28:3 a Wuo 35:10 Wuo 36:1

 Kolam mar 2  SULA 40 a Kwa 7:1 b Wuo 25:21 c Kwa 4:5 Hib 9:3

d Wuo 26:35 e Wuo 25:31 Hib 9:2

f Wuo 25:37 g Wuo 30:1 h Wuo 26:36 i Wuo 38:1 j Wuo 30:18 k Wuo 27:9 l Wuo 27:16 Wuo 38:18

m Wuo 30:23-25 n Law 8:10 Kwa 7:1

o Wuo 29:36, 37 Law 8:11

192 chikogi. Kendo Musa noguedhogi. Eka Jehova nowacho ne Musa niya: 2 “E odiechieng’ mokwongo mar dwe mokwongo, inichung hema mar lamo Nyasaye, ma en hemb romo. a 3 Iniket sandug Chik1 e iye, b kendo inigeng’ Sandugno gi pasia. c 4 Iniso mesa d e iye mondo ichanie gik moko duto monego oketie. Bende, inikel rachung taya e kae to imok teyini mage. f 5 Iniket kendo miwang’oe ubani g e nyim sandug Chik1 kendo iket nanga ma geng’o dho hema mar lamo Nyasaye. h 6 “Iniket kendo mar wang’o misengni i e nyim dho hema mar lamo Nyasaye, ma en hemb romo, 7 kendo iket besen e kind hema mar romo kod kendo mar misango kae to iolie pi. j 8 Bang’e, ichiel hema mondo obed gi laru k molwore kae to ilierne nanga l ma geng’o dho rangach. 9 Eka inikaw mo m mondo iwalgo hema mar lamo Nyasaye kod gik moko duto manie iye. n Inipwodhe kaachiel gi gigene duto mondo obed gima ler. 10 Inikaw mo mondo ipwodhgo kendo mar wang’o misengni kod gigene duto mondo obed gima ler moloyo. o 11 Bende, inikaw mo mondo ipwodhgo besen kod gima ichungee. 12 “Eka inikel Harun gi yawuote e dho hema mar romo kendo ilwok-

40

193 gi1 gi pi. a 13 Mi inirwak ne Harun lep dolo, b iniwire mo mondo iwalego, c kendo enotina kaka jadolo. 14 Bang’ mano, inikel yawuote mondo irwaknegi kendhe. d 15 Iniwirgi gi mo mana kaka isewiro wuon-gi bende, e mondo gibedna jodolo, kendo kisewirogi ginibedna jodolo e tiengegi duto.” f 16 Musa notimo duto ma Jehova nochike. g Notimo mana kamano. 17 E odiechieng’ mokwongo mar dwe mokwongo e higa mar ariyo bang’ ka ne gisea Misri, ne gichungo hema mar lamo Nyasaye. h 18 Kama e kaka Musa nochungo hema mar lamo Nyasaye: nochano rachungi,1i nochungo frembe j mosoyo ludhe k miriwogigo, kendo nochungo sirni mag hema. 19 Noyaro law l umo hema m moumego, mana kaka Jehova nosechiko Musa. 20 Bang’ mano, nokawo kite ariyo mopamore moting’o chike1n moketogi e Sandug Singruok, o nosoyo ludhe p e ring’ kae to oumo Sagi raumne. r ndugno q 21 Norwako Sandugno e hema mar lamo Nyasaye mogeng’e gi pasia. s Kamano nogeng’o sandug Chik1t mana kaka Jehova nosechiko Musa. 40:12 1 Nyalo bedo ni Musa ne chikogi ni gilwokre. 40:18 1 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie. 40:20 1 Kata, “kite ma chiwo neno.” 40:21 1 Ma ne en sanduk moting’o kite ma chiwo neno.

SULA 40 a Law 8:6 b Wuo 29:5 Law 8:7

c Law 8:12 Za 133:2

d Law 8:13 e Law 8:30 f Hib 7:11 g Wuo 39:43 Rap 4:2

h Kwa 7:1 Kwa 9:15

i Wuo 36:24 j Wuo 26:15 k Wuo 36:31 l Wuo 26:14 m Wuo 26:7 n Wuo 31:18 o Wuo 25:22 Wuo 37:1

p Wuo 37:4 1Ru 8:8

q Law 16:2 r Wuo 37:6 1We 28:11

s Wuo 36:35 Hib 10:19, 20

t Hib 9:3

 Kolam mar 2 a Wuo 37:10 Hib 9:2

b Wuo 25:30 Mat 12:4

c Wuo 37:17 d Wuo 25:37 Wuo 37:23

e Wuo 30:1 Wuo 37:25

f Wuo 30:7 g Wuo 30:34, 35 h Wuo 26:36 Wuo 36:37

i Wuo 38:1 j Wuo 29:38 k Wuo 30:18 l Wuo 30:18, 19 m Wuo 27:9 Wuo 38:9

n Wuo 38:18

WUOK 40:13-33 22 Bang’e, ne orwako mesa a e hema, ma okete yo nyandwat oko mar pasia. 23 Kendo nochano makate b e wiye e nyim Jehova, mana kaka Jehova nosechiko Musa. 24 Norwako gir chungo taya c e hema mokete yo milambo ka ma omanyore gi mesa. 25 Nomoko teyini d e nyim Jehova, mana kaka Jehova nosechiko Musa. 26 Bang’e, noketo kendo mar dhahabu e e hema e nyim pasia 27 mondo owang’ie f ubani mang’we suya mamit, g mana kaka Jehova nosechiko Musa. 28 Eka noliero nanga h ma geng’o dho hema. 29 Noketo kendo mar wang’o misengni i e dho hema, ma en hemb romo, mondo kanyo e ma owang’ie misengni j kod chiwo mag cham, mana kaka Jehova nosechiko Musa. 30 Bang’e, noketo besen e kind hema mar romo kod kendo mar misango moolo pi lwok e iye. k 31 Musa gi Harun gi yawuot Harun nolwoko lwetegi gi tiendegi e pigno. 32 Kinde moro amora ma ne gidonjo e hema kata dhi e dho kendo mar misango, ne gilwokoga lwetegi gi tiendegi, l mana kaka Jehova nosechiko Musa. 33 Gikone, nochielo laru m molworo hema mar lamo Nyasaye kod kendo mar misango, kae to noliero nanga ma geng’o dho rangach. n

WUOK 40:34 –TIM JO-LAWI Weche Mantie 194 Kamano e kaka Musa no- SULA 40 mbi ka machielo mana ka 9:15 tieko tijno. 34 Bor polo no- a Kwa bor polo oa e hema. Kamano Fwe 15:8 chako imo hema mar romo, e kaka ne gitimo e wuodhgi mi duong’ mar Jehova nopo- b 2We 5:14 duto. a 37 Ne ok ginyal chang’o hemano. a 35 Musa ne  ko wuoth mak mana ka bor ok nyal donjo e hema mar Kolam mar 2 polono ochako sudo. b 38 E 10:11 romo nikech bor polono ne a Kwa wuodh Jo-Israel duto, bor Neh 9:19 pod ni kanyo, kendo duong’ polo mar Jehova ne betga e mar Jehova nopong’o he- b Kwa 9:17, 22 wi hema godiechieng’, to gomano. b tieno, mach e ma ne bedoga 36 Jo-Israel ne nyalo c Wuo 13:21 e wi hemano ka ma ji duto ne 9:16 wuok mondo gidhi gigo ka- Kwa nyalo nene. c Za 78:14

T I M J O - L AW I WECHE MANTIE

1 Misango miwang’o (1-17) 2 Chiwo mar cham (1-16) 3 Misango mar kuwe (1-17) Kik ucham bor kata remo (17) 4 Misango mar richo (1-35) 5 Richo kod misengni ma pwodhogi (1-6) Hulo richo mag jomoko (1) Chiwo ma jo modhier nyalo golo (7-13) Misango mar ketho ma ng’at moboth golo (14-19) 6 Weche mamoko e wi misango mar ketho (1-7) Chike mag chiwo (8-30) Misango miwang’o (8-13) Chiwo mar cham (14-23) Misango mar richo (24-30) 7 Chike mag chiwo (1-21) Misango mar ketho (1-10) Misango mar kuwe (11-21) Ikwero wach chamo bor gi remo (22-27)

8 9 10

11 12 13 14

15 16 17

Pok mar jadolo (28-36) Giko weche motudore gi misengni (37, 38) Iwalo joka Harun ne tij dolo (1-36) Harun chiwo misengni miwalogo jodolo (1-24) Maj Jehova nego Nadab gi Abihu (1-7) Chike ma tayo jodolo e wach chiemo kod metho (8-20) Le maler gi ma ok ler (1-47) Pwodhruok bang’ nyuol (1-8) Chike mag tuo mar dhoho (1-46) Dhoho momako law (47-59) Pwodhruok kuom tuo dhoho (1-32) Pwodho ute ma dhoho omako (33-57) Gik ma chuer e duong’ ng’ato ma miyo obedo ma ok ler (1-33) Odiechieng Pwodhruok (1-34) Hema mar lamo, ka michiwoe misengni (1-9)

195

18

19

20

21

22

Ikwero wach chamo remo (10-14) Chike motudore gi le motho (15, 16) Timbe mochido mag nindruok (1-30) Kik uluw timbe Jo-Kanaan (3) E kind wede (6-18) Kinde ma dhako dhi e dwe (19) E kind chwo gi chwo kata mon gi mon (22) Gi le (23) ‘Beduru maler mondo piny kik ng’ogu oko’ (24-30) Chike mag ler (1-37) Keyo e yo mowinjore (9, 10) Dewo jo ma itgi odino kod muofni (14) Ketho nying ng’ato (16) Kik imak sadha (18) Ikwero timbe juok kod tudruok gi jochiende (26, 31) Ikwero tim saro del (28) Miyo jo ma oti luor (32) Kaka onego otimne jodak (33, 34) Lamo Molek; tudruok gi jochiende (1-6) Beduru maler kendo umi jonyuolu luor (7-9) Kum mimiyo jo ma oterore (10-21) Beduru maler mondo udag e piny (22-26) Nyaka neg jo ma tudore gi jochiende (27) Jodolo nyaka bed maler (1-9) Jadolo maduong’ kik dwanyre (10-15) Jodolo kik bed gi ng’ol moro amora (16-24) Chike ma tayo jodolo e weche ler kod chamo chiemo maler (1-16) Ichiwo mana le ma onge ng’ol (17-33)

TIM JO-LAWI Weche Mantie

23 Odiechienge maler kod sewni (1-44) Sabato (3) Pasaka (4, 5) Sawo mar Makate ma Ok Oketie Thowi (6-8) Chiwo cham ma oka mokwongo (9-14) Sawo mar Jumbe (15-21) Keyo e yo mowinjore (22) Sawo mar Goyo Milome gi Tung’ (23-25) Odiechieng Pwodhruok (26-32) Sap Kiche (33-43) 24 Mo mag teyni manie hema mar lamo (1-4) Makate miketo e nyim Nyasaye (5-9) Ng’at ma oyanyo nying Nyasaye ichielo gi kite (10-23) 25 Higa mar Sabato (1-7) Higa mar 50 (8-22) Iduoko ne ji mwandugi (23-34) Kaka onego otim ne jo ma odhier (35-38) Chike e wi wasumbni (39-55) 26 Kik ulam sanamu (1, 2) Winjo wach kelo gueth (3-13) Kum ne jo ma ok winj wach (14-46) 27 Kaka iwaro gik mowal ne Nyasaye (1-27) Dhano (1-8) Le (9-13) Ute (14, 15) Puothe (16-25) Chiaye makayo (26, 27) Gik michiwo chuth ne Jehova (28, 29) Waro achiel kuom apar mar mwandu (30-34)

TIM JO-LAWI 1:1–2:1 Jehova noluongo Musa mowuoyo kode e hema mar romo a kowachone niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Sa ma ng’ato ang’ata e kindu dwaro chiwo ne Jehova misango kowuok kuom le mopidho, onego ochiw dhiang’, rombo, kata diel. b 3 “ ‘Ka ng’ato dwaro golo dhiang’ mondo obed misango miwang’o, onego ochiw nyaruath ma onge mbala. c Onego ochiwe gi chuny man thuolo, d kendo enochiwe ne Jehova e dho hema mar romo. 4 Obiro keto lwete e wi ruadhno, kendo Nyasaye biro yie gi misangono kaka chiwo miweyonego richone. 5 “ ‘Eka ibiro yang’ nyaruadhno e nyim Jehova, kendo jodolo e ma yawuot Harun nokaw rembe mi ginikir e bethe kendo duto f man e dho hema mar romo. 6 Koseyang’e, ibiro poge lemo lemo. g 7 Yawuot Harun nomok mach e kendo mar misango h kendo giniketie yien. 8 Kae to gibiro chano lemogo i kaachiel g i wich kod boche mag nyarogno e mach manie kendono. 9 Ibiro lwok nyimbiyene gi tiendene e pi, eka jadolo nowang’gi duto e kendo mar misango mondo gigol yiro. Mano en misango miwang’o ne Jehova mondo ogolne suya mamit. j 10 “ ‘Ka ng’ato dwaro golo rombo kata diel k mondo obed misango miwang’o, onego ochiw nyayim

1

SULA 1 a Wuo 40:34

b Law 22:18-20

c Rap 15:19, 21 Mal 1:14

d 2Ko 9:7

e Hib 10:11

f Hib 9:13, 14

g Law 7:8

h Law 6:12

i 1Ru 18:23

j Cha 8:20, 21 Kwa 15:2, 3

k Cha 4:4

 Kolam mar 2 a Law 12:6 Law 22:18-20

b Wuo 29:16-18 Law 8:18-21 Law 9:12-14

c Law 5:7 Law 12:8 Luk 2:24

d Wuo 27:3 Law 4:11, 12 Law 6:10

 SULA 2 e Law 9:17 Kwa 15:2-4

196 kata nyanyuok ma onge mbala. a 11 Ibiro yang’e e nyim Jehova e bath kendo mar misango ka mochomo yo nyandwat , kendo jodolo ma yawuot Harun biro kiro rembe e bethe kendono duto. b 12 Ibiro poge lemo lemo, kae to ichano lemogo gi wich kod boche mag nyarogno e mach manie kendono. 13 Ibiro lwok nyimbiyene gi tiendene e pi, eka jadolo nowang’gi giduto e kendo mar misango mondo gigol yiro. Mano en misango miwang’o ne Jehova mondo ogolne suya mamit. 14 “ ‘Kata kamano, ka ng’ato dwaro golo winy mondo obed misango miwang’o ne Jehova, obiro golo akuche madongo kata akuche matindo. c 15 Jadolo biro chiwe e kendo mar misango, kendo obiro ng’ado ng’ute ma ok ochode chuth, kae to owang’e mondo ogol yiro. Rembe to obiro chuero e bath kendono. 16 Obiro golo oswakone kendo obiro lunye mi owit gigo e bath kendo ka ma ochomo yo wuok chieng’, ka ma ipukoe buru. d 17 Obiro bare gie buombe ma ok opoge diriyo. Kae to jadolo nowang’e e kendo mar misango mondo ogol yiro. Mano en misango miwang’o ne Jehova mondo ogolne suya mamit. “‘Ka ng’ato dwaro golo chiwo mar cham e ne Jehova, onego okaw mogo mayom, oolie mo, kendo

2

197 oluow ubani e wi mogono. a 2 Eka notere ne jodolo ma yawuot Harun, kae to jadolo biro juko mogo moruw gi mo lwedo achiel mi okaw ubani duto mokelego mondo owang’gi e kendo kaka misango mar rapar b mondo ogol ne Jehova suya mamit. 3 To chiwo mar cham modong’ nobed mar Harun gi yawuote c kaka gima ler moloyo, d nimar ogole kuom misengni miwang’o ne Jehova. 4 “‘Ka ng’ato dwaro chiwo gima otedi mondo obed chiwo mar cham, to nyaka obed makate molworore ma nigi bur e diere modwal gi mo kata makate mopamore mowirie mo. e Enolosgi gi mogo mayom ma ok oketie thowi. 5 “‘Ka ng’ato dwaro golo chiwo mar cham moted e tawo, f obiro tiyo gi mogo mayom moruw gi mo to ok oketie thowi. 6 Obiro poge matindo tindo mi oolie mo. g Mano en chiwo mar cham. 7 “‘Ka ng’ato dwaro golo chiwo mar cham moted e pan, onego oti gi mogo mayom moruw gi mo. 8 Obiro tero ne Jehova chiwo moseikono, kendo jadolo biro tero chiwono but kendo mar misango. 9 Eka jadolono biro kawo moko kuom chiwono mi owang’gi kaka misango mar rapar. h Mano en misango miwang’o ne Jehova mondo ogolne suya mamit. i 10 Cham modong’ nobed mar Harun gi yawuote. En gima ler ahinya nimar

SULA 2 a Wuo 29:1-3 Law 6:14, 15 Kwa 7:13

b Kwa 5:25, 26

c Law 7:9, 10

d Law 10:12 Kwa 18:9

e Law 8:26, 28 Kwa 6:13, 19

f Law 6:20, 21

g Kwa 28:9

h Law 2:2 Law 5:11, 12

i Wuo 29:38-41 Kwa 28:4-6

 Kolam mar 2 a Kwa 18:9

b Law 6:14, 17

c Wuo 23:19 Kwa 15:20 2We 31:5 Nge 3:9

d Eze 43:23, 24

e Wuo 23:16 Wuo 34:22 Kwa 28:26

f Law 5:11, 12 Law 6:14, 15

 SULA 3 g Law 22:21 Kwa 6:13, 14

TIM JO-LAWI 2:2–3:2 ogole kuom misengni miwang’o ne Jehova. a 11 “‘Sa ma ugolo ne Jehova chiwo mar cham, kik ugolne gimoro amora ma oketie thowi. b Chiwo moro amora miwang’o ne Jehova ok onego oketie thowi kata mor kich. 12 “‘Unyalo golo gigo ne Jehova kaka chiwo mag cham mokwongo nyak, c to kik kelgi e kendo mar misango ni gibed misengni miwang’o ma golo suya mamit. 13 “‘Nyaka uket chumbi e chiwo duto mag cham mugolo. Chumbino e ma biro paronu singruoku gi Nyasaye. Kinde moro amora mukelo chiwo, nyaka ukel chumbi bende. d 14 “‘Ka ng’ato dwaro golo ne Jehova chiwo mar cham ma okwongo kayo, nyaka ochiw cham manyien e mobul kae to oyoki. 15 Nyaka oolie mo kae to oketie ubani. En chiwo mar cham. 16 Jadolo biro wang’o moko kuom cham moyoki moseolie mo kaachiel g i ubani te kaka misango mar rapar. f En misango miwang’o ne Jehova. “‘Ka ng’ato dwaro chiwo ne Jehova ruath kata dwasi mondo otimgo misango mar kuwe, g onego ochiw mana dhiang’ ma onge mbala. 2 Ng’atno biro keto lwete e wi dheno, kae to ibiro yang’e e dho hema mar romo. Yawuot Harun ma jodolo biro kawo remb dheno mi gikire

3

TIM JO-LAWI 3:3–4:4 e bethe kendo mar misango duto. 3 Sa ma ng’atno otero misango mar kuwe ne Jehova, jadolo biro kawo lemo moko mondo owang’ e mach. a Enokaw boche b mag nyimbich, gi boche duto molworo nyimbich, 4 gi nyiroke ariyo gi bochegi man but oguro. Bende, enokaw boche man e chuny gi nyiroke. c 5 Yawuot Harun nowang’gi e kendo mar misango. Giniluowgi e wi misango miwang’o manie wi yien manie kendo. d Mano en misango miwang’o ne Jehova mondo ogolne suya mamit. e 6 “‘Ka ng’ato dwaro chiwo ne Jehova rombo mondo otimgo misango mar kuwe, onyalo chiwo rombo ma dichwo kata ma dhako, to obed ma onge mbala. f 7 Ka nyayim e ma otimogo misango, nyaka okele e nyim Jehova. 8 Ng’atno biro keto lwete e wi nyayimno, kendo ibiro yang’e e dho hema mar romo. Yawuot Harun biro kawo remb nyayimno mi gikire e bethe kendo mar misango duto. 9 Ng’atno biro chiwo ne Jehova boche mitimogo misango mar kuwe mondo jadolo owang’gi e mach. g Obiro chiwo boche duto gi sembe man but lihumbru, gi boche mag nyimbich, gi boche duto molworo nyimbich, 10 gi nyiroke ariyo gi bochegi man but oguro. Bende, enogol boche man e chuny gi nyiroke. h 11 Jadolo nowang’

SULA 3 a Law 7:29-31

b Wuo 29:13 Law 7:23-25 1Ru 8:64

c Law 7:1-4

d Law 6:12

e Law 4:29, 31

f Kwa 6:13, 14

g Wuo 29:22 Law 9:18-20 2We 7:7

h Law 4:8, 9 Law 9:10

 Kolam mar 2 a Law 4:31

b Law 4:24, 26

c Law 7:23 1Sa 2:15-17

d Cha 9:4 Law 17:10, 13 Rap 12:23 Tic 15:20, 29

 SULA 4 e Law 5:17 Kwa 15:27, 28

f Law 8:12 Law 21:10

g Kwa 12:1, 11

h Hib 5:1-3 Hib 7:27

198 gigo duto e kendo mar misango kaka chiemo1 michiwo ne Jehova. a 12 “‘Ka ng’ato dwaro chiwo diel, obiro kele e nyim Jehova . 13 Obiro keto lwete e wi diendno, kae to ibiro yang’e e dho hema mar romo. Yawuot Harun biro kawo remb diendno mi gikire e bethe kendo mar misango duto. 14 Gik ma ng’atno biro chiwo ne Jehova mondo owang’ e mach gin boche mag nyimbich, gi boche duto molworo nyimbich, b 15 gi nyiroke ariyo g i bocheg i man but oguro. Bende, enochiw boche manie chuny g i nyiroke. 16 Jadolo nowang’ gigo duto e kendo mar misango kaka chiemo1 michiwo, mondo ogol suya mamit. Boche duto gin mag Jehova. c 17 “‘Kik ucham bor kata remo. d Mani nobed chik mochwere kuom tiengeu duto kamoro amora mudakie.’” Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Ma e kaka ng’at motimo richo kuom ketho chik Jehova kobothne e biro timo: 3 “‘Ka jadolo mowir f e ma otimo richo g mi mano omiyo oganda duto obedo joketho, nyaka ochiw ne Jehova nyaruath ma onge mbala mondo otimgo misango mar richo. h 4 Enokel ne Jehova

4

3:11, 16 1 Hibrania, “makate,” tiende ni, pok mimiyo Nyasaye kuom misango mar kuwe.

199 nyaruadhno e dho hema mar romo, a mi noket lwete e wiye kae to oyang’e e nyim Jehova. b 5 Eka jadolo mowirno c nokaw moko kuom remb nyaruadhno mi okel e hema mar romo. 6 Enolut lith lwete e remono d kae to okire e nyim Jehova nyadibiriyo. e Notim kamano e nyim pasia mar ka maler. 7 Bang’ mano, obiro mieno remo moko e tunge kendo miwang’oe ubani f manie hema mar romo e nyim Jehova. To remo duto modong’ obiro puko e tiend kendo mar misango g manie dho hemb romo. 8 “‘Eka nogol boche duto kuom nyaruath mitimogo misango mar richo. Enogol boche mag nyimbich, gi boche duto molworo nyimbich, 9 kendo enogol nyiroke ariyo gi bochegi man but oguro. Bende, enogol boche man e chuny gi nyiroke. h 10 Enogol mana gik migologa e nyaruath mitimogo misango mar kuwe, i mi nowang’gi e kendo mar wang’o misengni. 11 “‘To pien nyaruadhno gi ringe duto, gi wiye kod tiendene, kaachiel gi nyimbiyene kod owuoche, j 12 ma tiende ni g ik modong’ duto, ibiro ter oko mar kambi e ka maler ma ipukoe buch kendo mar misango, mi nowang’gi te e mach mar yien k kuno. 13 “‘Ka oganda Israel duto oketho chik moro nikech ok ging’eyo l ni en

SULA 4 a Law 6:25

b Wuo 29:10, 11

c Wuo 30:30

d Law 8:15, 16

e Law 16:14, 19

f Wuo 30:10

g Law 5:9

h Law 9:8, 10

i Law 3:3, 4

j Wuo 29:14

k Law 8:14, 17 Hib 13:11

l Jos 7:11

 Kolam mar 2 a Kwa 15:22-24

b Wuo 26:31 Wuo 40:21 Hib 10:19, 20

c Wuo 30:1, 6

d Wuo 27:1 Wuo 40:6

e Law 3:16

f Wuo 32:30 Law 16:17 Kwa 15:25 Ef 1:7 Hib 2:17

g Law 4:11, 12

h Law 16:15 1Jo 2:1, 2

i Wuo 18:21

TIM JO-LAWI 4:5-23 wach ma Jehova nosekwero, a 14 kae to bang’e gifwenyo ni gitimo richo, nyaka gichiw nyaruath mondo otimgo misango mar richo. Ginikel nyaruadhno e nyim hema mar romo, 15 kendo jodong oganda noket lwetegi e wiye e nyim Jehova mi giniyang’e e nyim Jehova. 16 “‘Jadolo mowir nokaw moko kuom remb nyaruadhno mi okel e hema mar romo. 17 Jadolono nolut lith lwete e remono kae to nokire e nyim Jehova nyadibiriyo. Notim kamano e nyim pasia. b 18 Bang’ mano, obiro mieno remo moko e tunge kendo c manie nyim Jehova e hema mar romo. To remo duto modong’ obiro puko e tiend kendo mar misango manie dho hemb romo. d 19 Eka nokaw boche duto mag nyaruadhno mi nowang’gi e kendo mar misango. e 20 Notim ne nyaruadhno mana kaka notimo ne nyaruath ma nochiwo kaka misango mar richo. Kamano e kaka jadolo nopwodhnegi kethogi, f kendo ibiro wenegi. 21 Enogol nyaruadhno oko mar kambi kendo enowang’e mana kaka ne owang’o ruath mokwongocha. g Mano en misango mar richo michiwo ne oganda. h 22 “‘Ka jaduong’ moro motelo ne oganda i oboth moketho chik moro amora mar Jehova Nyasache, mi odoko jaketho, 23 kata ka onyise ni oseketho

TIM JO-LAWI 4:24–5:2 chik moro, nyaka ochiw nyanyuok ma onge mbala mondo otimgo misango mar richone. 24 Enoket lwete e wi nyuogno kendo noyang’e e nyim Jehova ka ma iyang’oe jamni mitimogo misango. a En misango mar richo. 25 Jadolo biro kawo moko kuom remb nyuogno gi lith lwete kae to omieno e tunge b kendo mar wang’o misengni. To remo duto modong’ obiro puko e tiend ke ndono . c 26 E nowa n g ’ boche duto e kendo mar misango mana kaka iwang’o boche mag misengni mag kuwe. d Kamano e kaka jadolo biro pwodho ketho mar jatelono, mi nowene richone. 27 “‘Ka ng’ato ang’ata e kindu oboth moketho chik moro amora mar Jehova, e mi odoko jaketho, 28 kata ka onyise ni oseketho chik moro, nyaka ochiw nyadiel ma dhako ma onge mbala nikech richo ma osetimo. 29 Enoket lwete e wi diendno kendo noyang’e ka ma iyang’oe jamni michiwo kaka misengni miwang’o. f 30 Jadolo biro kawo moko kuom remb diendno gi lith lwete kae to omieno e tunge kendo mar wang’o misengni. To remo duto modong’ obiro puko e tiend kendono. g 31 Enogol bochene duto h mana kaka itimo gi misango mar kuwe. i Kendo jadolo biro wang’ogi e kendo mar misango mondo ogol ne Jehova suya mamit. Kama-

SULA 4 a Law 1:10, 11 Law 6:25 Law 7:2

b Law 9:8, 9 Law 16:18 Hib 9:22

c Law 8:15

d Law 3:3-5

e Kwa 15:27-29

f Law 1:10, 11 Law 6:25

g Law 4:25 Law 8:15 Law 9:8, 9 Hib 9:22

h Law 3:16

i Law 3:3, 4

 Kolam mar 2 a Law 1:10, 11

b Law 4:25 Law 16:18

c Wuo 29:13, 14 Law 3:3, 4 Law 6:12 Law 9:8, 10

d Kwa 15:28 1Jo 1:7 1Jo 2:1, 2

 SULA 5 e Nge 29:24

f Law 11:21-24 Law 17:15 Rap 14:8

200 no e kaka jadolo biro pwodho ketho mar ng’atno, mi nowene richone. 32 “‘To ka ng’atno ochiwo nyarombo mondo otimgo misango ma r richone, nyaka obed rombo ma dhako ma onge mbala. 33 Enoket lwete e wi rombono kendo noyang’e mondo otimgo misango mar richo ka ma iyang’oe jamni michiwo kaka misengni miwang’o. a 34 Jadolo biro kawo moko kuom remb rombono gi lith lwete kae to omieno e tunge kendo mar wang’o misengni. b To remo duto modong’ obiro puko e tiend kendono. 35 Enogol bochene duto mana kaka igolo boche mag nyayim mitimogo misango mar kuwe. Kendo jadolo biro wang’ogi e kendo mar misango e wi misango miwang’o ne Jehova e mach. c Kamano e kaka jadolo biro pwodho ketho mar ng’atno, mi nowene richone. d “‘Ka ng’ato owinjo kilando1 ni ng’ato odhi ochiw neno e e wi gimoro ma noneno, kata ma nowinjo, kata mong’eyo, to otamore hulo, mano en richo kendo ibiro kume. 2 “‘Kata ka ng’ato omulo gimoro amora ma ok ler mosetho, bed ni en le mar bungu, le mipidho, kata le mamol kanyakla, f ng’atno ok

5

5:1 1 Hibrania, “lendo mar kuong’.” Nyalo bedo ni mano ne en lendo mikuong’ogo jaricho moro kata janeno motamore hulo wach moro.

201 ler, kendo ojaketho kata obedo ni notimo kamano ka ok ong’eyo. 3 Kata komulo dhano ma ok ler a kata gimoro amora ma ok ler ka ok ong’eyo, mi ofwenyo achien, obedo jaketho. 4 “‘Kata ka ng’ato okuong’ore timo gimoro ma ok oparo malong’o, bed ni en gima ber kata gima rach, kae to ofwenyo achien ni ne orikni kuong’ore, obedo jaketho.1b 5 “‘Ka ng’ato obedo jaketho nikech otimo achiel kuom wechego, nyaka ohul c richoneno. 6 Bende, enokel ne Jehova misango mar ketho motimono. d Enokel nyarombo kata nyadiel ma dhako kaka misango mar richo. Kae to jadolo biro pwodhone richone. 7 “‘Ka ng’ato odhier ma ok onyal kelo nyarombo, onego okel ne Jehova akuche ariyo madongo kata akuche ariyo matindo e mondo obedne misango mar ketho. Akuru achiel notimgo misango mar richo, to machielo notimgo misango miwang’o. f 8 Enokelgi ne jadolo, kendo jadolono nochiw winyo mokwongo kaka misango mar richo. Obiro ng’ado ng’ute to ok obi chode chuth. 9 Jadolono biro kiro moko kuom remb winyono e bath kendo mar misango, to modong’ obiro chuero e tiend kendono. g Mano en misango mar richo. 5:4 1 Samoro ng’atno ne ok ochopo singone.

g Law 10:17, 18

TIM JO-LAWI 5:3-15 10 Winyo machielo notimgo misango miwang’o koluwo kaka chik dwaro. a Kamano e kaka jadolo biro chiwo misangono mondo opwodhnego richone, kendo ibiro wene richone. b 11 “‘Ka ng’ato ok nyal chiwo akuche ariyo madongo kata akuche ariyo matindo to onego ochiw efa1c achiel kuom apar mar mogo mayom, mondo otimnego misango mar richo. Kata kamano, kik oolie mo kendo kik oket ie ubani nikech en misango mar richo. 12 Enotere ne jadolo, eka jadolo nojuk mogo lwedo achiel mi enowang’e e kendo mar misango kaka misango mar rapar mondo Nyasaye oyie gi chiwono duto. Enoluowe e wi misango miwang’o ne Jehova. Mano en misango mar richo. 13 Mano e kaka jadolo biro chiwo misango mondo opwodhgo richo mar ng’at moketho chik moro amora kuom chikego, kendo ibiro we ne ng’atno richone. d To chiwo modong’ nobed mar jadolo, e mana kaka itimo gi chiwo mar cham.’” f 14 Jehova nomedo wacho ne Musa kama: 15 “Ka ng’ato oboth moketho chik moro amora mar gik maler mag Jehova, g nyaka okel ne Jehova yim ma onge mbala mondo otimnego misango mar ketho. h Nengone

h Law 6:6

5:11 1 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14.

SULA 5 a Law 12:2 Law 13:3 Law 15:3 Kwa 19:11

b Mat 5:33

c Kwa 5:7 Za 32:5 Nge 28:13 1Jo 1:9

d Law 7:1 Law 14:2, 12 Law 19:20, 21 Kwa 6:12

e Luk 2:24

f Law 12:7, 8 Law 14:21, 22 Law 15:13-15

g Law 1:4, 5 Law 7:2 Hib 9:22

 Kolam mar 2 a Law 1:15-17

b Law 6:7

c Wuo 16:36

d Law 4:26

e Law 2:10 Law 7:1, 6

f Law 6:14-16 1Ko 9:13

TIM JO-LAWI 5:16–6:13 kaluwore gi shekel1 mag fedha onego opim kitiyo gi rapim mar shekel man ka maler. a 16 Bende, nyaka omed achiel kuom abich b mar nengo mar yim mochiwono nikech oseketho chik mar gik maler. Enomigi jadolo, kendo jadolo biro kawo yimno mondo otimgo misango mar ketho ne ng’atno, c mi nowene richone. d 17 “Ka ng’ato oketho achiel kuom chike mag Jehova, kata ka otimo kamano ka ok ong’eyo, enobed jaketho, kendo nyaka kume. e 18 Enokel ne jadolo yim ma onge mbala ma nengone romre gi fedha ma jadolono biro nyise, mondo otimgo misango mar ketho f ma ng’atno notimo ka kia, kendo ibiro wene richone. 19 Ma en misango mar ketho. Ng’atno oseketho ne Jehova.” Jehova nomedo wacho ne Musa kama: 2 “Ka ng’ato otimo richo ne Jehova g kuom riambo e wi gima nomiye mondo okan, kata ma ne osingne, h kata kuom kwalo wadgi, kata kuom timone mibadhi, 3 kata kuom kwanyo gimoro to oriamboe, kendo okuong’ore ni ok otimo moro amora kuom richogo, i magi e chike ma nyaka oluw: 4 Ka oyud ni otimo richo kendo bura oloye, nyaka oduok gima ne okwalo, kata gima ne oyudo e yor mibadhi, kata gima

6

5:15 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

SULA 5 a Wuo 30:13 Law 27:25

b Law 6:4, 5 Law 22:14 Kwa 5:6, 7

c Wuo 32:30 d Law 6:7 Law 19:22

e Law 5:2 f Law 6:6

 SULA 6 g Kwa 5:6 h Wuo 22:7 Law 19:11

i Wuo 22:10, 11 Law 19:12 Ef 4:25 Kol 3:9

 Kolam mar 2 a Law 5:15, 16 Kwa 5:6, 7

b Law 5:15 Law 7:1 Isa 53:10

c Law 5:18 d Wuo 29:38-42 Kwa 28:3 Hib 10:11

e Wuo 28:39 Law 16:32 Eze 44:17

f Wuo 28:42 Wuo 39:27, 28

g Wuo 27:3 Law 1:16

h Law 16:23 Eze 44:19

i Law 4:3, 12 j Law 1:7 Neh 13:30, 31

k Law 3:5, 16

202 nomiye mondo okan, kata gima ne okwanyo, 5 kata gimoro amora ma ne okawo to okuong’ore ni ok okawo. Enoduok gino a momed achiel kuom abich mar nengo gino. Enochul wuon-go gigo chieng’ ma ong’adnee bura. 6 Bende, enokel ne jadolo yim ma onge mbala ma nengone romre gi gima jadolo biro wacho, mondo otimgo ne Jehova misango mar ketho. b 7 Jadolo biro chiwo misangono e nyim Jehova ne ng’atno, mi nowene ketho ma notimono.” c 8 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 9 “Nyis Harun gi yawuote kama, ‘Ma e chik monego oluw sa mitimo misango miwang’o: d Misango miwang’o nyaka bed e mach manie kendo otieno mangima nyaka piny ru, to majno nyaka sik ka liel. 10 Jadolo norwak law kitani mar dolo e kod onyasa f mar kitani mondo ogeng’go duge. Eka nogol buch misango g e kendo mi noketgi e bath kendono. 11 Bang’e, nolok lepe h kae to nogol burugo kanyo motergi ka maler moyangi, oko mar kambi. i 12 Mach manie kendono nyaka sik ka liel. Ok onego otho. Okinyi kokinyi, jadolo nyaka ketie yien j mondo oliel eka ochanie misango miwang’o, kendo enowang’ie boche mitimogo misengni mag kuwe. k 13 Mach nyaka sik ka liel e kendo mar misangono. Kik otho.

203 14 “‘Ma e chik mar misango mar cham: a Yawuot Harun nochiwe e nyim Jehova e dho kendo mar misango. 15 Achiel kuomgi nojuk mogo lwedo achiel moseolie mo, kendo nokaw ubani duto mokelgo mogono. Enowang’gi e kendo kaka misango mar rapar ne Jehova mondo ogolne suya mamit . b 16 To modong’ Harun gi yawuote biro chamo. c Ibiro chame kaka makate ma ok oketie thowi, e laru mar hema mar romo d ma en ka maler. 17 Ok onego oted makateno gi thowi. e Asemiyo yawuot Harun mogono mondo obed pok ma rg i kowuok kuom misengni miwang’o gi mach. f En gima ler moloyo, g mana kaka misango mar richo kendo kaka misango mar ketho. 18 Joka Harun ma chwo duto nyaka chame h nikech en pok ma asemiyogi kowuok kuom misengni miwang’o ne Jehova e mach. i Mano en chik mochwere kuom tiengeu duto. Gimoro amora momulo misengnigo nobed maler.’” 19 Jehova nowacho ne Musa kendo niya: 20 “Chieng’ miwiroe Harun, misango mar cham ma Harun gi yawuote biro chiwo ne Jehova j en mogo ma romo achiel kuom apar mar efa.1k Nus mar mogono nochiw okinyi kokinyi, to nus machielo nochiw odhiambo ko6:20 1 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14.

SULA 6 a Law 2:1 Kwa 15:3, 4

b Law 2:2, 9 Law 5:11, 12

c Law 2:3 Law 5:13 Eze 44:29 1Ko 9:13

d Law 10:12 e Law 2:11 f Kwa 18:9 g Law 2:3, 10 h Kwa 18:10 i Law 24:8, 9 j Wuo 30:30 Hib 5:1

k Wuo 16:36

 Kolam mar 2 a Wuo 29:1, 2 Wuo 29:40, 41 Law 2:1 Law 9:17 Kwa 28:4, 5

b Law 2:5 Law 7:9 1We 23:29

c Rap 10:6 d Law 4:3 e Law 1:3, 11 f Law 10:17 Kwa 18:9 Eze 44:29

g Wuo 27:9 Law 6:14, 16 Eze 42:13

h Law 6:14, 18 Law 21:21, 22 Kwa 18:10

i Law 6:25

TIM JO-LAWI 6:14-30 dhiambo. a 21 Ibiro ruwe gi mo kae to itede e tawo. b Eka ibiro kele ka otimo mo kendo onego opoge mat indo t indo mondo ot imgo misango mar cham ma golo ne Jehova suya mamit. 22 Wuod Harun moro amora c ma biro kawo kar Harun nyaka chiwe. Mano en chik mochwere. Nochiwe ne Jehova kaka misango miwang’o. 23 Misango moro amora mar cham ma jadolo chiwo nyaka wang’ duto. Ok onego chame.” 24 Jehova nowacho ne Musa kendo niya: 25 “Nyis Harun gi yawuote ni, ‘Ma e chik mar misango mar richo: d Misango mar richo onego oyang’ e e nyim Jehova ka ma iyang’oe misengni miwang’o. En gima ler moloyo. 26 Jadolo motimo misangono nochame. f Ibiro cham misangono e laru mar hema mar romo g ma en ka maler. 27 “‘Gimoro amora morere e misangono nobed maler. Kendo ka po ni remb misangono okirore e nanga ng’ato ang’ata, nyaka olwok nangano ka maler. 28 Nyaka uto agulu motedie ring’ono, to ka otede e aguch mula, nyaka urudhe mi ulawe gi pi. 29 “‘Dichwo moro amora ma jadolo biro chamo misangono. h En g ima ler moloyo. i 30 Kata kamano, ok onego ocham misango mar richo ka po ni okel rembe e hema mar romo mondo

TIM JO-LAWI 7:1-18 opwodhgo richo ka maler. a Onego owang’ misangono e mach. “‘Ma e chik monego oluw sa ma itimo misango mar ketho. b Misangono en gima ler moloyo. 2 Ibiro yang’ misango mar ketho ka ma iyang’oe misengni miwang’o, kendo nyaka kir remb misangono c e bethe kendo mar misango duto. d 3 Jadolo biro chiwo boche duto e nyaka mag sembe gi mag nyimbich, 4 gi nyiroke ariyo gi bochegi man but oguro. Bende, enochiw boche man e chuny gi nyiroke. f 5 Jadolo nowang’ gigo duto e kendo mar misango kaka misengni miwang’o ne Jehova e mach. g En misango mar ketho. 6 Dichwo moro amora ma jadolo biro chame h ka maler. En gima ler moloyo. i 7 Chik mitiyogo sa ma ichiwo misango mar richo e ma ibiro tigo sa ma ichiwo misango mar ketho. Jadolo mochiwo misangono biro dong’ gi ring’o duto motigo e pwodho ketho. j 8 “‘Jadolo motimo ne ng’ato misango miwang’o e ma nokaw pien k chiaye motimgo misangono. 9 “‘Bende, misango moro amora mar cham motedi e kendo, kata e pan, kata e tawo, l nodong’ ne jadolo ma chiwe. m 10 Yawuot Harun nopogre misengni mamoko duto mag cham moruw gi mo n kata ma ok oruw gi mo. o Ginipogre ma romre.

7

SULA 6 a Law 4:5 Law 10:18 Law 16:27 Hib 13:11

 SULA 7 b Law 5:6 Law 6:6 Law 14:2, 12 Law 19:20, 21 Kwa 6:12

c Hib 9:22 d Law 3:1, 2 Law 5:9

e Wuo 29:13, 14 Law 3:9, 17 Law 4:8, 9 Law 8:18, 20

f Law 3:3, 4 g Law 3:14-16 h Law 5:13 Law 6:14, 16 Kwa 18:9

i Law 2:3 j Law 6:25, 26 Law 14:13

k Wuo 29:14 Law 1:6

l Law 6:20, 21 1We 23:29

m Law 2:3-7 Kwa 18:9 1Ko 9:13

n Law 14:21 o Law 5:11 Kwa 5:15

 Kolam mar 2 a Law 3:1 Law 7:20 Law 22:21 1Ko 10:16

b Law 22:29 2We 29:31

c Law 6:25, 26 Law 10:14 Kwa 18:8

d Law 22:29, 30 e Law 22:21 f Law 22:23 Rap 12:5, 6

g Law 19:5, 6

204 11 “‘Ma e chik monego oluw ka ng’ato chiwo ne Jehova misango mar kuwe: a 12 Ka ng’ato ochiwe mondo odwokgo erokamano, b nyaka omedie makate molworore ma nigi bur e diergi moted gi mo to ok oketie thowi, makate mopamore mowirie mo kendo ok oketie thowi, kod makate molworore ma nigi bur e diere, molos gi mogo mayom modwal gi mo. 13 E wi misango mar kuwe modwokogo erokamanono, enokel bende makate molworore ma nigi bur e diergi, kendo moketie thowi. 14 E moro ka moro kuom makatego, nokaw achiel mondo ochiw ne Jehova kaka gima ler; jadolo mokiro remb misango mar kuwe e kendo mar misango e ma nokaw c makate mochiwogo. 15 Ring’o mitimogo misengni mag kuwe nyaka cham chieng’ mochiwee. Ok nowegi ginind nyaka okinyi. d 16 “‘Ka ng’ato ochiwo misango mar kuong’ruok e kata ochiwo misango mana nikech ohero, f onego cham ring’ono e odiechieng’ mochiweeno, to modong’ inyalo cham kinyne. 17 To ka ring’ono onindo nyaka odiechieng’ mar adek, nyaka wang’e pep e mach. g 18 Ka po ni ng’ato ochamo ring misango mar kuweno chieng’ mar adek, Nyasaye ok noyie gi ng’at mochiwo misangono, kendo ok nokwan ni ogolo misango. Enobed gima kwero, kendo

205 ng’at mochame nobed jaketho. a 19 Ka ring’ono orere e gima ok ler, ok nochame. Nyaka wang’e e mach pep. Ring’o maler to ng’ato ang’ata maler nyalo chamo. 20 “‘To ka ng’at ma ok ler ochamo ring misango mar kuwe ma ochiw ne Jehova, nyaka nege. b 21 Ka ng’ato omulo gimoro amora ma ok ler, bed ni omulo dhano ma ok ler c kata le ma ok ler, d kata omulo gimoro amora makwero, e kae to ochamo ring misango mar kuwe mochiw ne Jehova, nyaka nege.’” 22 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 23 “Nyis Jo-Israel kama, ‘Kik ucham bor f mar ruath, kata mar yim, kata mar diel. 24 Bor le moro amora muyudo kotho kata ma ondiek onego unyalo tiyogo e yore mamoko, kata kamano kik uchame. g 25 Ng’ato ang’ata mochamo bor chiaye ma ochiwo kaka misango miwang’o ne Jehova, nyaka negi. 26 “‘Kik ucham remb gimoro a mora h ka moro a mora muda k ie, b e d n i en mar winyo kata mar le. 27 Ng’ato ang’ata mochamo remo nyaka negi.’” i 28 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 29 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Ng’ato ang’ata mokelo ne Jehova misango mar kuwe biro pogo lemo moko kuom misangoneno mondo ochiw ne Jehova. j 30 En owuon no-

SULA 7 a Law 19:7, 8 b Kwa 19:20 c Law 12:2, 4 d Law 11:21-24 Rap 14:7

e Law 11:10 Rap 14:10

f Law 3:16, 17 Law 4:8-10 1Sa 2:16, 17

g Wuo 22:31 Law 17:15

h Cha 9:4 Law 3:17 Law 17:10 Rap 12:16 1Sa 14:33 Tic 15:20, 29

i Law 17:14 j Law 3:1

 Kolam mar 2 a Law 3:3 b Wuo 29:24 Law 8:25-27 Law 9:21

c Law 3:3-5 d Law 8:29 e Wuo 29:27, 28 Law 10:14 Kwa 6:20

f Rap 18:3 g Law 10:14 h Wuo 28:1 Wuo 29:4, 7 Wuo 40:13

i Wuo 40:15 Law 8:12

j Law 6:9 k Law 2:1 Law 6:14

l Law 6:25 m Law 5:6 Law 7:1

n Wuo 29:1 Law 6:20

o Law 3:1 p Wuo 34:27 q Law 1:2

TIM JO-LAWI 7:19-38 kel boche a gi agoko mondo owang’ gi mach ne Jehova. Obiro fwayogi koni gi koni nimar en misango mifwayo b e nyim Jehova. 31 Jadolo biro wang’o bochego e kendo mar misango, c to agoko nodong’ ne Harun gi yawuote. d 32 “‘Em ma korachwich mar chiaye motimgo misango mar kuwe nomi jadolo kaka pokne. e 33 Em ma korachwichno nobed mar wuod Harun f ma ochiwo remo kod boche mag misengni mag kuwe. 34 Asemiyo Harun jadolo kod yawuote agoko kod em mag chiaye ma Jo-Israel timogo misengni mag kuwe mondo obed pokgi ma Jo-Israel biro miyogi nyaka chieng’. g 35 “‘Mano en pok ma Jehova omiyo Harun gi yawuote kuom misengni miwang’o, chakre chieng’ ma ne oketgie jodolo mag Jehova. h 36 Chieng’ ma ne owirgieno, Jehova nochiko Jo-Israel mondo omi jodolo lemogo obed pok margi. i Mano chik momako Jo-Israel nyaka chieng’.’” 37 Mago e chike mag misengni miwang’o, j chiwo mag cham, k misengni mag richo, l misengni mag ketho, m misengni michiwo kiwalogo jodolo, n kod misengni mag kuwe. o 38 Jehova nomiyo Musa chikego e Got Sinai p chieng’ ma ne ochikoe Jo-Israel e thim mar Sinai mondo gikel chiwo q maggi ne Jehova.

TIM JO-LAWI 8:1-20 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 2 “Kaw Harun gi yawuote a kaachiel gi lep dolo, b gi mor wir, c gi ruath mitimogo misango mar richo, gi yimbe ariyo, kod okapu moting’o makate ma ok oketie thowi, d 3 kae to ichok oganda Jo-Israel duto e dho hema mar romo.” 4 Musa notimo kaka Jehova nochike, mi Jo-Israel nochokore e dho hema mar romo. 5 Musa nonyiso ji niya: “Ma e kaka Jehova osechikowa ni watim.” 6 Omiyo, Musa nokelo Harun gi yawuote ire mi olwokogi gi pi. e 7 Bang’ mano, norwako ne Harun kandho f mi otueyone msip g e nungone, kendo norwakone kandho ma onge bade, h gi efod1i motueyone msip j mar efod. 8 Notueyone ofuko mar akor, k moketo Urim gi Thumim l e iye. 9 Eka ne otueyo ne Harun kilemba m e wiye, kendo norwakone osimbo maler mopamore ma nyilni molos gi dhahabu ma ne nyiso ni owale ne tij Nyasaye. n Musa notimo mana kaka Jehova nosechike. 10 Musa nokawo mo mi opwodhogo hema mar lamo Nyasaye kaachiel gi gik moko duto ma ne ni e iye. o 11 Bang’ mano, nokiro moko dibiriyo e kendo mar misango mopwo-

8

8:7 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama.

SULA 8 a Wuo 28:1 b Wuo 28:4 Wuo 39:33, 41

c Wuo 30:23-25 Wuo 40:15

d Wuo 29:1, 2 e Wuo 29:4 Wuo 40:12

f Wuo 28:39 g Wuo 39:27, 29 h Wuo 39:22 i Wuo 28:6 Wuo 39:2

j Wuo 28:8 Wuo 29:5 Wuo 39:20

k Wuo 28:15 Wuo 39:9

l Wuo 28:30 m Wuo 29:6 Wuo 39:27, 28

n Wuo 28:36 Wuo 39:30

o Wuo 30:26-28

 Kolam mar 2 a Wuo 29:4, 7 Wuo 30:30 Wuo 40:13 Law 21:10 Za 133:2

b Wuo 28:40 Wuo 29:8, 9

c Wuo 29:10-14 Law 4:3, 4 Law 16:6

d Hib 9:21, 22 e Law 4:8, 9 f Law 4:11, 12 Law 16:27

g Wuo 29:15-18 Law 1:4

206 dhe kaachiel gi gigene duto kod besen mar lwok gi gima ichungee. 12 Gikone, nokawo moko moolo e wi Harun mondo opwodhego ne tij dolo. a 13 Musa nokelo yawuot Harun ire morwakonegi kendhe, motweyonegi msibe kae to otweyonegi kilemba e wigi b mana kaka Jehova nosechike. 14 Bang’ mano, Musa nokelo ruath ma ne idhi timgo misango mar richo mi Harun gi yawuote noketo lwetegi e wiye. c 15 Eka Musa noyang’o ruadhno mokawo rembe d gi lith lwete momieno e wi tunge kendo mar misango mondo opwodhego. Kae to nopuko remo modong’ e tiend kendono kopwodhego mondo obed maler minyalo golie misango. 16 Bang’e, nokawo boche mag nyimbich, gi boche mag chuny, kod nyiroke ariyo gi bochegi, mi nowang’ogi e kendo mar misango. e 17 Kae to Musa nowacho ni ogol ruadhno oko mar kambi mondo owang’e te kaachiel gi piene, gi ringe, kod owuoche, f mana kaka Jehova nosechike ni otim. 18 Eka Musa nokelo yim ma ne idhi timgo misango miwang’o, kendo Harun gi yawuote noketo lwetegi e wi yimno. g 19 Kae to Musa noyang’o yimno mokawo remo kendo okiro e bethe kendo mar misango duto. 20 Nopoge lemo lemo, mo-

207 kawo wiye, gi lemogo, kod boche mag nyarogno mowang’ogi e mach. 21 Eka nolwoko nyimbiyene gi tiendene e pi, kae to nowang’ogi duto e kendo mar misango. Mano ne en misango miwang’o mondo ogol suya mamit. Ne en misango miwang’o ne Jehova e mach, mana kaka Jehova nosechiko Musa. 22 Bang’ mano, Musa nokelo yim machielo mar walo jodolo, a kendo Harun gi yawuote noketo lwetegi e wiye. b 23 Eka Musa noyang’e mokawo remo momieno e it Harun ma korachwich, kendo e lith lwete mathuon ma korachwich, kod e lith tiende mathuon ma korachwich. 24 Kae to Musa nokelo yawuot Harun momieno remo e itgi ma korachwich, gi lith lwetegi mathuon ma korachwich, kod lith tiendegi mathuon ma korachwich, kendo Musa nokiro remo modong’ e bethe kendo mar misango duto. c 25 Eka nokawo boche duto kaka sembe, boche mag nyimbich, gi boche mag chuny, gi nyiroke ariyo gi bochegi, kod em ma korachwich. d 26 Nokawo makate e okapu ma ne nie nyim Jehova. Nokawo makate achiel molworore ma nigi bur e diere kendo e ma ok oketie thowi, makate achiel molworore moted gi mo, f kod makate mopamore mowirie mo. Nolwowogi

SULA 8 a Law 8:33

b Wuo 29:19, 20

c Wuo 24:6

d Wuo 29:22-25

e Law 2:4

f Wuo 29:1, 2

 Kolam mar 2 a Law 7:29, 30

b Wuo 29:26, 27 Law 7:34, 35

c Wuo 30:30

d Kwa 3:2, 3

e Wuo 29:21

f Law 6:28

g Wuo 29:31, 32 1Ko 9:13

h Wuo 29:34

i Wuo 29:30, 35 Kwa 3:2, 3

j Wuo 29:36 Law 17:11

TIM JO-LAWI 8:21-34 e wi boche kod em ma korachwich ma ne nie kendono. 27 Bang’ mano, noketo gigo duto e lwet Harun gi yawuote kae to nochako fwayogi koni gi koni kaka chiwo mifwayo e nyim Jehova. 28 Kae to nochako okawogi e lwetegi mi oketogi e wi misango miwang’o ma ne nie kendo, mowang’ogi. Mano ne en misango ma golo suya mamit miwalogo jodolo. Ne en misango miwang’o ne Jehova e mach. 29 Musa nokawo agoko mofwaye koni gi koni kaka chiwo mifwayo e nyim Jehova. a Mano ne pok ma ne okawo kuom yim ma ne iwalogo jodolo, mana kaka Jehova nosechike. b 30 Musa nokawo mo moko c gi remo moko ma ne nie wi kendo mar misango, mokiro kuom Harun gi lepe mag dolo kendo kuom yawuote kod lepgi mag dolo. Mano e kaka nopwodho Harun gi yawuote d kaachiel gi lepgi mag dolo. e 31 Musa nowacho ne Harun gi yawuote niya: “Teduru f ring yimno e dho hema mar romo mondo uchame gi makate manie okapu moting’o gik miwalogo jodolo. Nimar nochika ni, ‘Harun gi yawuote nyaka chamgi.’ g 32 To ring’o kod makate modong’ unuwang’ e mach. h 33 Kik uwuog e dho ranga hema mar romo nyaka ndalo abiriyo rum, nimar walou ne tij dolo biro kawo ndalo abiriyo. i 34 Kaka osepwodhu j

TIM JO-LAWI 8:35–9:15 kawuononi e kaka Jehova nochiko ni mondo otim. 35 Bed ni en odiechieng’ kata otieno, kik uwuog e dho ranga hema mar romo nyaka ndalo abiriyo rum. a Timuru kaka Jehova osechikou b mondo kik utho, nikech mano e kaka osechika.” 36 Harun gi yawuote notimo gik moko duto ma Jehova nochiko Musa ni gitim. E odiechieng’ mar aboro, c Musa noluongo Harun gi yawuote kod jodong Israel. 2 Nowacho ne Harun niya: “Kaw nyaroya mitimogo misango mar richo d kod yim mitimogo misango miwang’o mondo ikelgi e nyim Jehova. Nyaka gibed ma onge mbala. 3 To inyis Jo-Israel ni, ‘Kawuru nyuok mibiro timgo misango mar richo, kod nyaroya gi nyayim ma onge mbala ma hikgi achiel-achiel mibiro timgo misango miwang’o, 4 kendo kawuru ruath gi yim mibiro timgo misengni mag kuwe e mondo uchiwgi duto e nyim Jehova, kaachiel gi chiwo mar cham f moruw gi mo, nimar Jehova biro fwenyorenu kawuono.’” g 5 Ne gikelo gik ma Musa nochikogi e nyim hema mar romo. Eka oganda duto nosudo mochung’ e nyim Jehova. 6 Musa nowachonegi niya: “Ma e gima Jehova osechikou ni utim mondo duong’ mar Jehova ofweny-

9

SULA 8 a Wuo 29:37

b Kwa 1:53

 SULA 9 c Law 8:35

d Law 4:3

e Law 3:1

f Law 2:4 Law 6:14

g Wuo 29:43

 Kolam mar 2 a Wuo 16:10 Wuo 24:16 Wuo 40:34

b Law 4:3

c Hib 7:27

d Hib 5:1-3

e Law 16:33

f Law 4:3, 4

g Hib 9:22

h Law 4:7 Law 8:14, 15

i Law 4:8-10

j Law 4:11, 12 Hib 13:11

k Law 1:5

208 renu .” a 7 Musa nomedo wacho ne Harun niya: “Sud but kendo mar misango mondo itim misango mar richo b kod misango miwang’o mondo ipwodhrigo c kendo ipwodhgo joodi. Bang’e, ikaw jamni ma oganda ochiwo d mondo itimgo misango mipwodhogigo e mana kaka Jehova osechiko.” 8 Kamano, Harun nosudo mapiyo but kendo mar misango mi oyang’o nyaroya mitimogo misango mar richo. f 9 Yawuote nomiye remb g nyaroyano mi olutoe lith lwete, kendo nomieno tunge kendo mar misango gi remono. To remo modong’ nopuko e tiend kendo. h 10 Nokawo boche gi nyiroke kod boche mag chuny mag chiaye ma ne otimgo misango mar richo mowang’ogi e kendo mar misango mana kaka Jehova nosechiko Musa. i 11 To notero ring’o gi pien oko mar kambi, mowang’ogi. j 12 Bang’ mano, Harun noyang’o chiaye mitimogo misango miwang’o, kendo yawuote nomiye remb chiayeno mokiro remono e bethe kendo mar misango. k 13 Ne gimiye lemo mag chiayeno kaachiel gi wich, mowang’ogi e kendo mar misango. 14 Kae to nolwoko nyimbiyene kod tiendene mi nowang’ogi e wi misango miwang’o ma ne nie kendo. 15 Eka nokelo gik ma ne ji ochiwo, mokawo nyuok michiwo kaka misango mar

209 richo ne oganda. Noyang’e mopwodhogo richogi kaka ne osetimo gi chiaye mokwongocha. 16 Bang’ mano, nokelo chiaye motimogo misango miwang’o koluwo kaka chik ne dwaro. a 17 Eka nokelo chiwo mar cham b mojuko lwedo achiel mi owang’o e kendo mar misango kaachiel gi misango miwang’o okinyi. c 18 Bang’e, Harun noyang’o ruath kod yim mitimogo misango mar kuwe ne oganda, kendo yawuote nomiye remb jamnigo mi okiro remono e bethe kendo mar misango. d 19 Ne gikawo boche mag ruath, e sembe yim, boche mag nyimbiyegi, nyirokegi, kod boche mag chuny, f 20 mi gilwowogi e wi agoko mag jamnigo kendo ne giwang’ogi e kendo mar misango. g 21 Harun nokawo agoko kod em ma korachwich mofwayogi koni gi koni kaka chiwo mifwayo e nyim Jehova mana kaka Musa nochiko. h 22 Koro, Harun noting’o bedene moguedho oganda, i kendo nolor moa ka ma notimoe misengni mag richo, gi misengni miwang’o, kod misengni mag kuwe. 23 Gikone, Musa gi Harun nodonjo e hema mar romo kendo ne giwuok oko mi giguedho oganda. j Eka duong’ mar Jehova nofwenyore ne oganda duto, k 24 mi mach nowuok e nyim Jehova l mowang’o misango miwang’o kaachiel

SULA 9 a Law 1:3 Law 6:9

b Law 2:1, 11, 13 c Wuo 29:39 d Law 3:1, 2 e Law 3:3, 4 f Law 3:9, 10 g Law 7:29-31 h Wuo 29:27, 28 i Kwa 6:23-27 Rap 10:8 Rap 21:5 1We 23:13

j 2Sa 6:18 2We 6:3

k Law 9:6 l Bur 6:21 1We 21:26

 Kolam mar 2 a 1Ru 18:38, 39 2We 7:1, 3

 SULA 10 b Wuo 6:23 1We 24:2

c Wuo 30:34, 35 Law 16:12

d Wuo 30:9 Law 10:9 Law 16:1, 2

e Kwa 16:35 f Kwa 26:61 g Wuo 19:22 h Wuo 6:18 i Law 21:10

TIM JO-LAWI 9:16–10:7 gi boche ma ne nie kendo mar misango. Ka ne ji duto oneno kamano, ne gichako kok matek kendo ne gipodho piny auma. a Bang’e, Nadab gi Abihu b ma yawuot Harun nokawo gigegi mag ting’o mach, mi giketo mach e igi kae to giketoe ubani. c Ne gidonjo e nyim Jehova mi gichako golone mach mawendo d ma ne ok ochikog i . 2 Mach nowuok e nyim Jehova mot iekog i pep. e Omiyo, ne githo e nyim Jehova. f 3 Eka Musa nowacho ne Harun niya: “Ma e gima Jehova owacho, ‘Ng’at ma sudo buta nyaka ng’e ni an ng’a maler g kendo nyaka omiya duong’ e nyim ji duto.’” Harun noling’ aling’a thi ka dhoge omoko. 4 Musa noluongo Mishael gi Elizafan ma yawuot Uziel h ma owadgi wuon Harun, mowachonegi niya: “Biuru uting’ ringre oweteu, ugolgi ka maler mondo utergi oko mar kambi.” 5 Omiyo, ne gidhi mi giting’ogi ka pod gin gi lepgi mi giterogi oko mar kambi mana kaka Musa nosechikogi. 6 Musa nowacho ne Harun kod yawuote ma Eleazar gi Ithamar niya: “Kik uwe yie wiu koyugno kendo kik uyiech lepu, i mondo kik utho kendo kik Nyasaye bed gi mirima gi oganda duto. Joweteu ma Jo-Israel to biro ywago jo ma Jehova osenego gi mach. 7 To un kik ua e dho hema mar

10

TIM JO-LAWI 10:8–11:4 romo, nono to ubiro tho, nimar osewiru gi mo mar Jehova.” a Omiyo, ne gitimo kaka Musa nowacho. 8 Jehova nonyiso Harun kama: 9 “In gi yawuoti, kik umadh divai kata gimoro amora ma mero ji sa ma ud hi e hema ma r romo, b nono to ubiro tho. Ma en chik momako tiengeu duto nyaka chieng’. 10 Chik no nokonyu pogo gik mowal g i g ik ma ok owal kod gik maler gi gik ma ok ler, c 11 kendo nokonyu puonjo Jo-Israel chike ma ne Jehova omiyogi kokalo kuom Musa.” d 12 Musa nowacho ne Harun gi yawuote ma Eleazar gi Ithamar niya: “Kawuru chiwo mar cham modong’ kuom misango miwang’o ne Jehova mondo ulosgo makate ma ok oketie thowi kae to uchame but kendo mar misango e nikech en gima ler moloyo. f 13 Nyaka uchame ka maler, g nimar en pokni kaachiel gi yawuoti. En pok mogol kuom misengni miwang’o ne Jehova nikech kamano e kaka nosechika. 14 Un gi yawuotu gi nyiu h unucham agoko gi em mar chiwo mifwayo ne Nyasaye. i Unuchamgi ka un kamoro amora mowal ne Nyasaye, nikech gin pok mosemiu koa kuom misengni mag kuwe ma Jo-Israel chiwo. 15 Ginikel em kod agoko mar chiwo mifwayo kaachiel gi boche mag misengni miwang’o, mondo

SULA 10 a Wuo 28:41 Law 8:12 Law 21:11, 12

b Eze 44:21

c Eze 44:23

d Rap 33:10 2We 17:8, 9 Neh 8:7, 8 Mal 2:7

e Law 6:14, 16

f Law 21:22

g Law 6:26 Kwa 18:10

h Law 22:13 Kwa 18:11

i Wuo 29:26-28 Law 7:31, 34 Law 9:21

 Kolam mar 2 a 1Ko 9:13

b Law 9:3, 15

c Law 6:25, 26 Eze 44:29

d Law 6:29, 30

e Law 9:8, 12

 SULA 11 f Rap 14:4-6 Eze 4:14

210 ofwagi koni gi koni e nyim Jehova. Em gi agoko nobed pok maru gi yawuotu a nyaka chieng’, mana kaka Jehova nosechiko.” 16 Musa ne odwaro gi kinda kama diel ma ne onego otimgo misango mar richo nitie, b mofwenyo ni osewang’e. Omiyo, iye nowang’ gi Eleazar kod Ithamar ma yawuot Harun mopenjogi niya: 17 “Ang’o momiyo ne ok uchamo misango mar richo ka maler c to en misango maler moloyo? Donge ne omiugo mondo ugolgo richo mag oganda Jo-Israel kupwodhogi kuom richogi e nyim Jehova? 18 To kata mana rembe e ma pok ukelo ka maler! d Ne dwarore ni uchame e i ka maler kaka ne ochika.” 19 Harun nodwoko Musa niya: “Kawuono yawuota osechiwo misengni mag richo kod miwang’o ne Jehova. e Kata kamano, ne ane gima osetimorena. To koro ka dacham misango mar richo kawuono, be datimo maber e nyim Jehova?” 20 Ka ne Musa owinjo weche ma Harun nonyise, noyie kode. Jehova nowacho ne Musa gi Harun niya: 2 “Nyisuru Jo-Israel kama, ‘Magi e kit le munyalo chamo: f 3 Le moro amora ma ombong’ne opogore ariyo kendo ma nyamo kambula unyalo chamo. 4 “‘To nitie le ma nyamo kambula kata ma ombong’gi opogore ariyo ma ok one-

11

211 go ucham. Ngamia ombong’ne ok opogore ariyo to onyamo kambula. Omiyo, ok oler. a 5 Apwoch-lwanda b ombong’ne ok opogore ariyo to onyamo kambula. Omiyo, ok oler. 6 Apwoyo ombong’ne ok opogore ariyo to onyamo kambula. Omiyo, ok oler. 7 Anguro c ok nyam kambula to ombong’ne opogore ariyo. Omiyo, ok oler. 8 Kik uchamgi kendo kik umul ringregi ka gisetho. Gin le ma ok ler. d 9 “‘Gik modak e pi munyalo chamo e magi: Gimoro amora man gi thuoke kod kalagakla, bed ni odak e nam kata e aora. e 10 To kik ucham gimoro amora manie pi ma onge gi thuoke kod kalagakla, nimar ok oler. 11 Gigo ok ler, omiyo kik uchamgi, f kendo ginibednu ma ok ler kata ka gisetho. 12 Gimoro amora modak e pi ma onge thuoke kod kalagakla nobednu ma ok ler. 13 “‘Gik ma fuyo ma ok onego ucham gin magi: otenga, g koga, achuth ma rateng’, h 14 otenga makwar kod kit otenga duto ma rotenge, 15 kit agak duto, 16 udo, tula, nyatawo, kit olith duto, 17 tula matin, osou, tula ma ite dongo, 18 oyoch nam, mbusi, achuth, 19 ogungo, gi ng’ang’a, gi cherwa, gi oliktiga.1 20 Bende, kik ucham gik ma fuyo kanyakla 11:19 1 Ma bende iluongo ni hanyinya.

SULA 11 a Rap 14:7, 8

b Nge 30:26

c Isa 65:4 Isa 66:3, 17

d Tic 10:14

e Rap 14:9, 10

f Rap 14:3

g Ayu 39:27, 30

h Rap 14:12-19

 Kolam mar 2 a Mat 3:4 Mar 1:6

b Law 14:46, 47 Law 15:8 Law 17:15 Law 22:4-6

c Law 14:2, 8 Law 15:2, 5 Kwa 19:10

d Rap 14:7, 8

e Law 17:15, 16

f Law 5:2

g Isa 66:17

TIM JO-LAWI 11:5-31 kendo ma wuotho gi tiendegi ang’wen. 21 “‘To kuom gik ma fuyo kanyakla to wuotho gi tiende ang’wen, unyalo chamo mana mago ma tiendegi ariyo ma chien ma gichikorego boyo moloyo ma nyime. 22 Kuom gik ma kamago unyalo chamo det bonyo, dede mamoko michamo, a onjiri, kod ongogo. 23 To gik modong’ duto ma fuyo kanyakla ma nigi tiende ang’wen nobednu gik ma ok ler. 24 Gik ma kamago biro miyo ubed ma ok ler. Ng’ato ang’ata momulogi ka gisetho biro bedo ma ok ler nyaka odhiambo. b 25 Ng’ato ang’ata moting’ogi ka gisetho nyaka lwok lepe c kendo nosik ka ok oler nyaka odhiambo. 26 “‘Le moro amora ma ombong’ne opogore ariyo to ok nyam kambula ok ler. Ng’ato ang’ata momulogi biro bedo ma ok ler. d 27 Bende, le duto ma tiendegi ang’wen nigi kogno ok ler. Ng’ato ang’ata momulo ringregi ka gisetho biro bedo ma ok ler nyaka odhiambo. 28 Ng’at moting’o ringregi ka gisetho nyaka lwok lepe, e kendo nosik ka ok oler nyaka odhiambo. f Lego nobednu ma ok ler. 29 “‘Gik mamol ma ok ler e magi: fuko, oyieyo, g kod kit ogweyo duto, 30 obongobongo, ng’ech, olele, ogwech-kwoyo, kod ong’ongruok.1 31 Gik ma 11:30 1 Ma bende iluongo ni haniaf.

TIM JO-LAWI 11:32–12:2 kamago nobednu ma ok ler. a Ng’ato ang’ata momulogi ka gisetho biro bedo ma ok ler nyaka odhiambo. b 32 “‘Ka achiel kuomgi otho molwar kuom gimoro, gima olwarieno nobed ma ok ler. Enonyum gima olwarieno e pi, kendo gino nosik ka ok ler nyaka odhiambo, bed ni en law, pien, ogunia, kata gima olos gi bao mitiyogo e chiemo, kata gimoro amora ma itiyogo pile. Bang’ mano, gino nobed maler. 33 Ka achiel kuom gigo olwar e agulu, gik moko duto e aguluno nobed ma ok ler, c kendo nyaka toye. 34 Chiemo moro amora ma pi aguluno ooye, nobed ma ok ler. Kendo gimoro amora minyalo madhi manie aguluno nobed ma ok ler. 35 Ka achiel kuom gigo otho, mi olwar kuom gimoro amora, to gima olwarieno nobed ma ok ler. Kolwar e kendo, kendono nyaka kethi, nimar kendono ok ler, kendo nosik kamano. 36 To kolwar e soko kata e bugo, soko gi bugono nosik ka ler, to ng’at mogolo gima othono e ma nobed ma ok ler. 37 Ka achiel kuom gigo otho molwar e kodhi midwaro pidhi, kodhigo nosik ka ler. 38 To ka kodhigo osebud e pi kendo achiel kuom gigo otho molwar e kodhigo, ginibednu ma ok ler. 39 “‘Ka le moro amora michamo otho, ng’ato ang’ata momule nobed ma ok ler

SULA 11 a Rap 14:19

b Law 11:24 Law 22:4, 5

c Law 15:12

 Kolam mar 2 a Law 11:23, 24 Kwa 19:11, 16

b Law 17:15 Law 22:3, 8 Rap 14:21 Eze 4:14 Eze 44:31

c Law 11:21

d Rap 14:3

e Law 20:25

f Wuo 20:2

g Wuo 19:6 Law 19:2 Rap 14:2 1Th 4:7

h 1Pe 1:15, 16 Fwe 4:8

i Wuo 6:7 Wuo 29:46 Hos 11:1

j Wuo 22:31 Kwa 15:40 Rap 7:6

k Law 20:7, 26 Jos 24:19 1Sa 2:2

l Law 20:25 Eze 44:23

212 nyaka odhiambo. a 40 Ng’ato ang’ata mochame nyaka lwok lepe, kendo nosik ka ok oler nyaka odhiambo. b Bende, ng’ato ang’ata moting’o leno nyaka lwok lepe, to nosik ka ok oler nyaka odhiambo. 41 Gik moko duto mamol kanyakla gin gik ma ok ler. c Omiyo, kik uchamgi. 42 Kik ucham gik ma lak gi bund igi, kata ma wuotho gi tiende ang’wen, kata ma nigi tielo mang’eny, nimar gin gik ma ok ler. d 43 Kik uchidru gi gimoro amora mamol e lowo, kendo kik uduwru, nono to ubedo jo ma ok ler. e 44 An Jehova Nyasachu. f Omiyo, pwodhreuru mondo ubed jo maler g nikech an aler. h Kik uchidru gi gimoro amora mamol e lowo. 45 An Jehova Nyasachu ma ne ogolou e piny Misri mondo abed Nyasachu. i Omiyo, nyaka ubed maler j nikech aler. k 46 “‘Mago e chike mag le, gi mag gik ma fuyo, gi mag gimoro amora modak e pi, kaachiel gi mag gimoro amora mamol e lowo, 47 chikego oket mondo opog gik maler kod gik ma ok ler, kendo mondo opog gik minyalo cham kod ma ok onego cham.’” l Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni, ‘ Ka dhako omako ich mi onyuolo wuoyi, enobed ma ok ler kuom ndalo abiriyo mana kaka obedo ma ok ler kinde

12

213 ma odhi e dwe. a 3 E odiechieng’ mar aboro ibiro ter nyathino nyangu. b 4 Kae to dhakono biro dhi nyime pwodhore kuom ndalo 33 nikech rembe ma nochuer. Ok onego omul gimoro amora mowal ne Nyasaye kendo kik odonj ka maler nyaka ndalone mag pwodhruok rum. 5 “‘To ka onyuolo nyako, obiro bedo ma ok ler kuom ndalo 14 mana kaka obedo ma ok ler kinde ma odhi e dwe. Kae to obiro dhi nyime pwodhore kuom ndalo 66 nikech rembe ma nochuer. 6 Ka kindene mar pwodhruok orumo, bed ni onyuolo nyathi ma wuoyi kata ma nyako, enokel nyayim ma jahiga achiel mondo otimnego misango miwang’o c kod akuru maduong’ kata akuru matin mondo otimnego misango mar richo. Enotergi ir jadolo e dho hema mar romo. 7 Jadolo nochiwgi e nyim Jehova mondo opwodhego, mi dhako ma rembe nochuerno nobed maler. Chikno biro mako dhako monyuolo nyathi ma wuoyi kata ma nyako. 8 Ka dhakono odhier ma ok onyal yudo nyayim, nokel akuche ariyo madongo kata akuche ariyo matindo. d Achiel notimnego misango miwang’o to machielo notimnego misango mar richo. Jadolo notim misengnigo mondo opwodhego, mi dhakono nobed maler.’”

SULA 12 a Law 15:19

b Cha 17:12 Cha 21:4 Luk 1:59 Luk 2:21, 22 Joh 7:22

c Law 1:10

d Law 1:14 Law 5:7 Law 14:21, 22 Luk 2:24

 Kolam mar 2  SULA 13 a Kwa 12:10, 12 2We 26:19 Mat 8:3

b Rap 24:8 Eze 44:23 Mal 2:7 Luk 17:14

c Law 13:50 Law 14:38 Kwa 12:15

d Mat 8:4 Mar 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

TIM JO-LAWI 12:3–13:7 Jehova nomedo wacho ne Musa gi Harun niya: 2 “Ka ng’ato nigi kamoro mokuot e dende, kata motimo odeyo, kata moruodho, kendo kanyo chalo dhoho,1 a nyaka tere ir Harun jadolo kata ir achiel kuom yawuote ma jodolo. b 3 Jadolo biro ng’iyo ka ma litno. Ka oyudo ni yier man kanyo olokore rachar kendo nenore ni tuono odonjo mokalo pien, mano nyiso ni ng’atno nigi dhoho. Ka jadolo oseng’iye kamano, eka nowach ni ng’atno ok ler. 4 To ka po ni ka moruodhono olokore rachar kendo nenore ni ok okalo pien modonjo iye, to yier man kanyo bende ok olokore rachar, jadolo noket jatuono kar kende kuom ndalo abiriyo. c 5 Jadolo nong’iye kendo chieng’ mar abiriyo, to koyudo ni ka malitno pod osiko mana kaka chon kendo ok olandore, obiro keto ng’atno kar kende kuom ndalo abiriyo mamoko. 6 “Jadolo biro ng’iye kendo chieng’ mar abiriyo, to koyudo ni ka malitno osechako chango kendo ok olandore, mano nyiso ni ne en mana odeyo. Jadolo nong’ad ni ng’atno ler. d Omiyo, ng’atno nolwok lepe kendo nobed maler. 7 Kata kamano, ka ka ma

13

13:2 1 E dho Hibrania, wach molok ni “dhoho” tiende ng’eny kendo oriwo tuoche ma landore kendo ma mako pien dend dhano. Bende, onyalo riwo kit tuoche ma mako lewni kod udi.

TIM JO-LAWI 13:8-26 nolokore odeyono ochako landore e dend ng’atno, nyaka odog ir jadolo. 8 Jadolo biro ng’iye kendo, to koyudo ni odeyono olandore e dende, jadolo nong’ad ni ng’atno ok ler nikech en gi dhoho. a 9 “Ka tuo mar dhoho omako ng’ato, nyaka tere ir jadolo, 10 mondo jadolo ong’iye. b To ka po ni nitie ka ma okuot ma rachar kendo yier man kanyo oselokore rachar mi kanyo otimo adhola, c 11 mano nyiso ni en dhoho ma kore tek. Omiyo, jadolo biro ng’ado ni ng’atno ok ler. Onge tiende kete kar kende, d nikech ok oler. 12 To ka po ni ng’ato nigi dhoho kendo dhohono olandore e dende duto chakre wiye nyaka tiende ma kata jadolo owuon nyalo neno, 13 kae to jadolo oyudo ni dhohono olandore e dende duto, nong’ad ni ng’atno ler.1 Nikech dende duto oselokore ma rachar, ng’atno ler. 14 To po nono adhola moro owuok e dend ng’atno, nobed ma ok ler. 15 Ka jadolo oneno adholano, nong’ad ni ng’atno ok ler. e Adholano ok ler nimar en dhoho. f 16 To ka adholano olokore ma rachar, ng’atno nyaka dog ir jadolo. 17 Jadolo nyaka ng’iye, g to koyudo ni ka malitno olokore rachar, obiro ng’ado ni ng’atno ler.

SULA 13 a Law 13:15, 25, 30, 42 Kwa 12:10, 12

b Law 13:3

c Law 13:24, 25

d Law 13:4

e Rap 24:8

f Law 13:8

g Luk 5:14 Luk 17:14

 Kolam mar 2 a Eze 44:23

b Law 13:4, 50 Law 14:38 Kwa 12:15

c Mat 8:4

13:13 1 Kata, “dhoho mar ng’atni ok nyal landore.”

Mar 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

214 18 “Ka bur omako ng’ato mi ochango, 19 kae to kanyo okuot ma rachar kata ma kwarkwar, ng’atno nyaka dhi ir jadolo mondo otang’ne ka malitno. 20 Jadolo biro ng’iyo kanyo, a to ka nenore ni ka mokuotno okalo pien modonjo iye kendo yier ma ne ni kanyo olokore ma rachar, mano nyiso ni dhoho otuch ka ma bur ne nitiereno, kendo jadolo biro ng’ado ni ng’atno ok ler. 21 To ka jadolo ong’iye moneno ni yier man kanyo ok olokore rachar kendo ka mokuotno ok okalo pien modonjo iye to osechako chango, jadolo biro keto ng’atno kar kende kuom ndalo abiriyo. b 22 Bang’ mano, ka gino okuodo dende duto, mano nyiso ni en dhoho. Omiyo, jadolo nong’ad ni ng’atno ok ler. 23 To ka ka ma ne okuotno odong’ adong’a mana kaka ne en kendo ok olandore, mano nyiso ni en mana mbala mar bur. Omiyo, jadolo nyaka ng’ad ni ng’atno ler. c 24 “Ka mach owang’o ng’ato to bang’e ka ma nowang’no olokore ma rachar kata ma kwarkwar, 25 jadolo nong’i ka malitno. To koyudo ni yier man kanyo olokore rachar kendo ka malitno okalo pien modonjo iye, mano nyiso ni dhoho otuch ka ma nowang’no. Omiyo, jadolo nong’ad ni ng’atno ok ler, nimar en tuo mar dhoho. 26 To ka

215 jadolo ong’iyo ka malitno moyudo ni yier man kanyo ok rachar kendo ni ok okalo pien modonjo iye to osechako chango, jadolo biro keto ng’atno kar kende kuom ndalo abiriyo. a 27 Jadolo biro ng’iye kendo chieng’ mar abiriyo, ka oyudo ni ka malitno olandore, jadolo biro ng’ado ni ng’atno ok ler, nimar tuono en dhoho. 28 To ka po ni ka malitno ok olandore kendo osechako chango, mano nyiso ni mbala mar ka ma nowang’no nokuot akuota. Omiyo, jadolo biro ng’ado ni ng’atno ler. 29 “Ka tuo moro omako ng’at ma dichwo kata ma dhako e wiye kata e tike, 30 jadolo biro ng’iyo ka ma tuo omakono. b Koyudo ni tuono okalo pien modonjo iye kendo yier man kanyo olokore ratong’ kendo okelore okelore, jadolo biro ng’ado ni ng’atno ok ler, nimar tuono en kit dhoho ma mako wich kata tik. 31 To ka jadolo ong’iyo kanyo moneno ni tuono ok okalo pien modonjo iye kendo onge yier ma rateng’ kanyo, obiro keto ng’at ma tuono kar kende kuom ndalo abiriyo. c 32 Jadolo biro ng’iyo kanyo chieng’ mar abiriyo, to ka oyudo ni tuono ok olandore kendo ni yier man kanyo ok olokore ma ratong’ kendo tuono ok okalo pien modonjo iye, 33 onego oliele, kata kamano, kik liel ka ma tuono omako. Kae to jadolo

SULA 13 a Law 13:4, 50 Law 14:38 Kwa 12:15

b Rap 24:8 Mal 2:7

c Law 13:4, 50 Law 14:38 Kwa 12:15

 Kolam mar 2 a Mat 8:4 Mar 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

b Law 13:2

TIM JO-LAWI 13:27-43 nokete kar kende kuom ndalo abiriyo mamoko. 34 “Jadolo nong’i kendo ka ma tuo nomakono chieng’ ma r abiriyo, to koyudo ni tuo ma ne omako wi ng’atno kata tike ok olandore kendo ok okalo pien modonjo iye, obiro ng’ado ni ng’atno ler. Ng’atno nyaka lwok lepe mondo obed maler. 35 To ka po ni tuono olandore bang’ kosepwodh ng’atno, 36 jadolo biro ng’iye, to ka oyudo ni tuono oselandore, onge tiende ng’iyo ka be kanyo nigi yier ma ratong’. Ng’atno ok ler. 37 To ka jadolo ong’iye moneno ni tuono ok olandore kendo yier ma rateng’ otwi ka ma yande tuo omako, mano nyiso ni kanyo osechango. Ng’atno koro ler kendo jadolo nong’ad ni oler. a 38 “Ka dend dichwo moro kata dhako moro oruodho ma rachar, 39 jadolo biro ng’iye. b Ka oyudo ni kuonde moruodho ma rocherego osechako chango, mano nyiso ni dende ne oruodho aruodha. Ng’atno ler. 40 “Ka yie wi ng’ato oluny ma obedo rabondo, oler. 41 Bende, ka wi ng’ato oluny g i ka nyime ma obedo rabondo, oler. 42 To ka adhola moro ma kwarkwar omako bondono, mano nyiso ni dhoho e ma otuch kanyo. 43 Jadolo biro ng’iyo adhola manie bondono, to ka adholano kwarkwar ma chalo gi

TIM JO-LAWI 13:44-59 d hoho ma tuch e del, 44 mano nyiso ni ng’atno nigi tuo mar dhoho, kendo ok oler. Jadolo biro ng’ado ni ok oler nikech tuo momako wiyeno. 45 Ng’at ma nigi tuo mar dhoho norwak lewni moyiech kendo onego owe yie wiye kojany, bende noum dhoge kendo nowach gi dwol maduong’ ni, ‘Ok aler, ok aler!’ 46 Ng’atno nobed ma ok ler kuom kinde duto ma en gi dhoho. To nikech ok oler, obiro dak kar kende. Nodag oko mar kambi. a 47 “Ka po ni tuo mar dhoho omako law yie rombo kata law kitani, 48 bed ni omako usi molosgo law kitanino, kata molosgo law yie rombono, kata omako pien, kata gimoro amora molos gi pien, 49 mi lawno, kata usino, kata pienno, kata gimoro amora molos gi pien, olokore ma ratong’ kata ma kwarkwar, nyaka tere ir jadolo nimar dhoho osemake. 50 Jadolo biro ng’iyo tuono, eka nokete kar kende kuom ndalo abiriyo. b 51 To chieng’ mar abiriyo, kobiro ng’iyo tuono kendo, moyudo ka oselandore e lawno, e usi molosgo lawno, kata e pienno (bed ni pienno itiyogo e tije mage), mano nyiso ni en dhoho ma landore, omiyo gino ok ler. c 52 Nyaka owang’ lawno kata usino bed ni en mar yie rombo kata mar kitani kata gimoro amora molos gi pien, nikech gino nigi dho-

SULA 13 a Kwa 5:2 Kwa 12:14 2Ru 7:3 2We 26:20, 21

b Law 13:4 Law 14:38 Kwa 12:15

c Law 14:44, 45

 Kolam mar 2 a Law 13:52

216 ho ma landore. Nyaka wang’ gino gi mach. 53 “To ka jadolo oneno ni tuono ok olandore e lawno kata e usi molosego, kata e gimoro amora molos gi pien, 54 jadolono nogol chik mondo olwoke, eka nokete kar kende kuom ndalo abiriyo mamoko. 55 Bang’ koselwoke maler, jadolono biro ng’iye kendo. To koyudo ni ka ma ne nigi tuono odong’ kaka ne en, kata ni tuono ok olandore e lawno, mano nyiso ni lawno ok ler. Omiyo, ibiro wang’e gi mach bed ni tuono nigi yo ka iye kata gi yo ka oko. 56 “To ka jadolo ong’iyo moyudo ni ka ma tuo nomakono mirimiri bang’ koselwoke maber, obiro ng’ado kanyo oko, bed ni ka ma mirimirino nie law, kata usi, kata pien. 57 Ka tuono ochako omako ka machielo e lawno, e usi molosego, kata e gima olos gi pien, mano nyiso ni tuono landore, omiyo, nyaka wang’e e mach. a 58 Kata kamano, ka po ni tuono olal e lawno, e usi molosego kata e gima olos gi pien bang’ ka uselwoke, ibiro lwoke kendo, eka enobed maler. 59 “Mano e chik mibiro luw sa ma ing’iyo dhoho man kuom law molos gi yie rombo, kata mar kitani, kata man kuom usi, kata man kuom gimoro amora molos gi pien mondo ong’ad ka be gino ler kata ok oler.”

217

14

Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 2 “Ma e chik monego oluw e odiechieng’ mokelie jadhoho ir jadolo mondo opwodhe. a 3 Jadolo biro wuok oko mar kambi mondo odhi ong’i jadhohono. To koyudo ni tuoneno osechango, 4 jadolo biro chike mondo okel winy ariyo mangima michamo, kaachiel gi yiend sida, gi kitamba makwar, kod hisobu mondo opwodhego. b 5 Jadolo nogol chik mondo oneg winyo achiel e i agulu moting’o pi aora. 6 Bang’ mano, obiro kawo winyo mangima, gi yiend sida, gi kitamba makwar, kod hisobu, mi nolutgi e remb winyo moa negi. 7 Kae to nokir remono nyadibiriyo kuom ng’at mipwodhono, eka nong’ad ni ng’atno ler, kendo nowe winyo mangimacha odhi e thim. c 8 “Ng’at mipwodhono nolwok lepe kendo noliel yie wiye kod yier manie dende duto mi nolwokre gi pi eka nobed maler. Bang’ mano onyalo donjo e kambi, kata kamano, ok obi donjo e hema mare nyaka ndalo abiriyo rum. 9 Chieng’ mar abiriyo, nochak oliel yie wiye duto gi yie tike kod yie wang’e. Bang’ lielo yier duto manie dende, obiro lwoko lepe, to en bende nolwokre gi pi eka nobed maler. 10 “Chieng’ mar aboro, obiro kelo nyiyimbe ariyo kod nyarombo d ma hike achiel. Jamnigo duto nya-

SULA 14 a Law 13:2 Mat 8:4 Mar 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

b Law 14:49-53 Kwa 19:6, 9 Za 51:7

c Law 16:22

d Law 4:32

 Kolam mar 2 a Law 2:1

b Mar 1:44

c Law 6:6

d Law 14:21, 24

e Law 1:10, 11 Law 4:3, 4

f Law 2:3 Law 7:7 1Ko 9:13 1Ko 10:18

g Law 6:25

h Law 14:10

TIM JO-LAWI 14:1-17 ka bed ma onge mbala. Bende, nokel mogo mayom moruw gi mo mondo obed chiwo mar cham. a Mogono onego obed adek kuom apar mar efa.1 Kendo nokel mo ma romo adek kuom apar mar lita.2 b 11 Jadolo ma pwodho ng’atno nokele kaachiel gi chiwone e nyim Jehova e dho hema mar romo. 12 Jadolono nokaw yim achiel gi morno mondo otimgo misango mar ketho. c Obiro fwayogi koni gi koni kaka chiwo mifwayo e nyim Jehova. d 13 Kae to jadolono biro yang’o yimbno ka maler miyang’oe jamni mitimogo misengni mag richo kod misengni miwang’o. e Misango mar ketho biro bedo pok mar jadolo f mana kaka misango mar richo bende bedo pokne. En gima ler moloyo. g 14 “Jadolo nokaw remo moko mag misango mar ketho mi nomien e it ng’at mipwodhono ma korachwich, kendo e lith lwete mathuon ma korachwich, kendo e lith tiende mathuon ma korachwich. 15 Bang’ mano, jadolo nokaw mo moko h mi nool e lwete ma koracham. 16 Eka jadolo nolut lith lwete ma korachwich e mo manie lwete ma koracham kendo nokire nyadibiriyo e nyim Jehova. 17 Kae to nokaw mo moko manie lwete mi nowirgo kuonde ma ne osewiroe remb 14:10 1 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14. 2 Kata, “log achiel.” Som Apendiks B14.

TIM JO-LAWI 14:18-31 misango mar ketho, tiende ni e it ma korachwich mar ng’at mipwodhono, kendo e lith lwete mathuon ma korachwich, kendo e lith tiende mathuon ma korachwich. 18 Bang’ timo kamano, mo modong’ e lwete nowir e wi ng’at mipwodhono, kendo nopwodhe e nyim Jehova. a 19 “Bang’e, jadolo nochiw misango mar richo b mondo opwodhgo ng’at ma ne ok lerno, kae to noyang’ chiaye mitimogo misango miwang’o. 20 Jadolo nochiw misango miwang’o kod misango mar cham c e kendo mar misango mondo opwodhgo ng’atno d obed maler. e 21 “To ka po ni ng’atno jachan ma ok doyud gigo, enokel nyayim mitimogo misango mar ketho mondo obed chiwo mifwayo koni gi koni, bende nokel mogo mayom moruw gi mo kaka chiwo mar cham. Mogono nobed achiel kuom apar mar efa,1 kendo nokel mo ma romo adek kuom apar mar lita,2 22 kod akuche ariyo madongo kata akuche ariyo matindo, kaka nyalone obet. Winyo achiel ibiro timgo misango mar richo, to machielo ibiro timgo misango miwang’o. f 23 Chieng’ mar aboro, g ng’atno biro kelo gigo ne jadolo e dho hema mar romo e nyim Jehova mondo opwodhego. h 14:21 1 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14. 2 Kata, “log achiel.” Som Apendiks B14.

SULA 14 a Law 6:7 1Jo 1:7 1Jo 2:1, 2

b Law 5:6

c Law 2:1 Law 14:10 Kwa 15:4

d Mat 8:4

e Law 14:9 Mar 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

f Law 1:14 Law 5:7 Law 12:8

g Law 15:13, 14

h Law 14:10, 11

 Kolam mar 2 a Law 6:6

b Law 14:12

c Law 14:14

d Law 14:15-18

e Law 12:8 Law 14:22

f Law 5:7

218 24 “Jadolo nokaw nyayim mibiro timgo misango mar ketho a kaachiel gi mo ma ng’atno okelono, mi nofwagi koni gi koni kaka chiwo mifwayo e nyim Jehova. b 25 Eka noyang’ nyayim michiwo kaka misango mar ketho mi okaw rembe moko momien e it ng’at mipwodhono ma korachwich, kendo omien e lith lwete mathuon ma korachwich, kendo e lith tiende mathuon ma korachwich. c 26 Jadolo biro olo mo moko e lwete ma koracham, d 27 kae to nolut lith lwete ma korachwich e mo manie lwete ma korachamno kendo nokire nyadibiriyo e nyim Jehova. 28 Kae to nokaw mo moko manie lwete mi nowirgo kuonde ma ne osewiroe remb misango mar ketho, tiende ni e it ma korachwich mar ng’at mipwodhono, kendo e lith lwete mathuon ma korachwich, kendo e lith tiende mathuon ma korachwich. 29 To mo modong’ e lwete obiro wiro e wi ng’at mipwodhono, kendo nopwodhe e nyim Jehova. 30 “Kaluwore gi kaka nyalo mar ng’at mipwodhono obet, e jadolo biro kawo achiel kuom akuche ma ng’atno nokelo, bed ni nokelo akuche madongo kata matindo, 31 mondo otim misango mar richo. To obiro kawo akuru machielo mondo otimgo misango miwang’o. f Nochiw bende chi-

219 wo mar cham; kendo jadolo biro chiwo misangogo mondo opwodhgo ng’atno e nyim Jehova. a 32 “Mano e chik moket ne jadhoho modhier ma ok nyal yudo chiwo mitimogo misengni mipwodhego.” 33 Jehova nowacho ne Musa gi Harun niya: 34 “Ka usedonjo e piny Kanaan b ma abiro miyou mondo udagie, c kae to akelo tuo mar dhoho e kor ot moro, d 35 wuon odno nyaka dhi ir jadolo mondo onyise ni nitie tuo moro momako kor ode. 36 Jadolo biro golo chik mondo ogol gik moko duto manie odno oko ka pok odhi ng’iye, mondo kochopo to kik ong’ad ni gigo duto ok ler. Kosegol gik moko duto oko, jadolo biro donjo e odno mondo ong’iye. 37 Koyudo ni kuonde ma tuono nitie olokore ratong’ kata ma kwarkwar, kendo nenore ni tuono osekunyo kor ot, 38 jadolo biro wuok oko kendo nolor odno kuom ndalo abiriyo. e 39 “Kae to jadolo biro duogo chieng’ mar abiriyo mondo ong’i odno kendo. Ka oyudo ka tuono olandore e kor odno, 40 obiro golo chik mondo ogol kite ma tuono nitie kendo owitgi ka moro ma ok ler, oko mar dala maduong’. 41 Bang’ mano, enogol chik mondo ochwer kor odno duto gi yo ka iye, kendo gipuk lowo ma gichwerogo ka moro ma ok

SULA 14 a Law 14:20

b Kwa 35:10

c Cha 17:8

d Rap 7:12, 15

e Law 13:4, 50 Kwa 12:15

 Kolam mar 2 a Law 13:51

b Law 14:41

c Law 14:38

d Law 11:23-25 Law 15:8 Law 17:15 Law 22:4-6

e Law 14:3, 4 Kwa 19:6, 7

f Law 14:6, 7

TIM JO-LAWI 14:32-52 ler, oko mar dala maduong’. 42 Eka giniket kite manyien kuonde ma gisegoloe kite mokoka mi ginimuon odno gi lowo manyien. 43 “To ka osegol kite mi ochwer kor odno, kendo omuone manyien kae to tuono ochako otuch kendo, 44 jadolo biro duogo mondo ong’i odno, to koyudo ni tuono olandore, mano nyiso ni en dhoho ma landore, a omiyo odno ok ler. 45 Obiro golo chik mondo omuk odno, mi kaw kite odno, gi yiendene, kod lope ma ter kamoro ma ok ler oko mar dala. b 46 Ng’ato ang’ata modonjo e odno e kinde ma jadolo oloreno c nobed ma ok ler nyaka odhiambo, d 47 kendo ng’ato ang’ata monindo e odno kata mochiemo e odno, nyaka lwok lepe. 48 “Kata kamano, ka jadolo odhi mong’iyo odno kendo oyudo ni tuono ok olandore bang’ ka nosemuone, obiro ng’ado ni odno ler nikech tuono oserumo. 49 Jadolo biro kawo winy ariyo, kaachiel gi yiend sida, gi kitamba makwar, kod hisobu mondo opwodhgo odno. e 50 Obiro nego winyo achiel e i agulu moting’o pi aora. 51 Eka obiro kawo yiend sida, hisobu, kitamba makwar, kod winyo mangima mi nolutgi e remb winyo moneg e i agulu moting’o pi aora, kendo nokir remono nyadibiriyo e odno. f 52 Obiro pwodho

TIM JO-LAWI 14:53–15:15 odno kotiyo gi remb winyo, pi aora, winyo mangima, yiend sida, hisobu, kod kitamba makwar. 53 Kae to obiro weyo winyo mangimano odhi e thim. Kamano, odno nobed maler nikech osepwodhe. 54 “Ma e chik monego oluw kuom wach tuo dhoho, kuom wach tuo ma mako wich kata tik, a 55 dhoho ma mako law b kata ot, c 56 del mokuot, ka malit mochako two, kata del moruodho, d 57 mondo ong’ego ka be gimoro ler kata ok ler. e Ma e chik mar tuo dhoho.” f Jehova nomedo wacho ne Musa gi Harun niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Ka ng’ato nigi tuo moro ma miyo duong’ne chuer, nobed ma ok ler nikech chuerneno. g 3 Ng’atno nobed ma ok ler bed ni tuono miyo duong’ne chuer kata odino duong’ne. 4 “‘Otanda moro amora ma ng’at ma duong’ne chuer onindoe, kata gimoro amora mobetie biro bedo ma ok ler. 5 Ng’ato ang’ata momulo otanda ma ng’atno onindoe nyaka lwok lepe mi olwokre, to nobed ma ok ler nyaka od hiambo. h 6 Bende, ng’ato ang’ata mobet ka ma ng’at ma duong’ne chuer obetie nyaka lwok lepe mi olwok re, to nobed ma ok ler nyaka odhiambo. 7 Ng’ato ang’ata momulo ng’at ma chuerno nyaka lwok lepe mi olwokre,

SULA 14 a Law 13:30

b Law 13:47

c Law 14:34

d Law 13:2

e Law 10:10 Eze 44:23

15

f Rap 24:8

 SULA 15 g Law 22:4 Kwa 5:2

h Law 11:24, 25 Law 14:46, 47 Law 17:15 Law 22:6

 Kolam mar 2 a Law 15:2

b Law 11:32, 33

c Law 14:8

d Law 1:14

220 to nobed ma ok ler nyaka odhiambo. 8 Ka ng’at ma duong’ne chuer ong’ulo olaw kuom ng’at maler, ng’at mong’ul olaw kuomeno nyaka lwok lepe kendo olwokre, to nobed ma ok ler nyaka odhiambo. 9 Gimoro amora ma ng’at ma duong’ne chuer oped ho kuom le moidho bende nobed ma ok ler. 10 Ng’ato ang’ata momulo gik ma ng’atno obetie nobed ma ok ler nyaka odhiambo, kendo ng’ato ang’ata moting’o gik ma kamago nyaka lwok lepe mi olwokre, to nobed ma ok ler nyaka odhiambo. 11 Ka ng’at ma duong’ne chuer a omulo ng’ato to pok ologo, ng’at momulono nyaka lwok lepe mi olwokre, to nobed ma ok ler nyaka odhiambo. 12 Ubiro toyo gimoro amora mochue gi lowo ma ng’at ma duong’ne chuer omulo, to ka en gima olos g i bao, ubiro lwoke gi pi. b 13 “‘Ka ng’at ma duong’ne chuerno ochango, nyaka opwodhre kuom ndalo abiriyo. Bang’ mano, obiro lwoko lepe kendo nolwokre gi pi aora, eka nobed maler. c 14 Chieng’ mar aboro, nokaw akuche ariyo madongo kata akuche ariyo matindo d mi nobi kodgi e nyim Jehova e dho hema mar romo, kendo nomigi jadolo. 15 Jadolo nokaw akuru achiel mi notimgo misango mar richo to machielo notimgo misango miwa-

221 ng’o. Mano e kaka jadolo nopwodh ng’atno e nyim Jehova nikech chuerneno. 16 “‘Ka pi nyodo mar ng’ato ochuer, nyaka olwok dende duto gi pi, to nobed ma ok ler nyaka odhiambo. a 17 Law moro amora kata pien moro amora ma nyodo otonie nyaka lwoki. Lawno kata pienno nobed ma ok ler nyaka odhiambo. 18 “‘Ka ng’ato onindo gi dhako mi pi nyote ochuer, giduto ji ariyo nyaka gilwokre kendo gibiro bedo ma ok ler nyaka odhiambo. b 19 “‘Ka dhako odhi e dwe, nobed ma ok ler kuom ndalo abiriyo. c Ng’ato ang’ata momule nobed ma ok ler nyaka odhiambo. d 20 Gimoro amora monindoe kata mobetie e kinde ma odhi e dwe nobed ma ok ler. e 21 Ng’ato ang’ata momulo otanda dhakono biro lwoko lepe mi olwokre, to nobed ma ok ler nyaka odhiambo. 22 Ng’ato ang’ata momulo gimoro amora ma dhakono obetie biro lwoko lepe mi olwokre, kendo nobed ma ok ler nyaka odhiambo. 23 Ka dhakono obet e otanda kata e gimoro amora, ng’at momulo gigo nobed ma ok ler nyaka odhiambo. f 24 To ka ng’ato onindo gi dhako ma odhi e dwe kendo remb dhakono omienore kuome, g ng’atno nobed ma ok ler kuom ndalo abiriyo, kendo otanda moro amora monindoe bende nobed ma ok ler.

SULA 15 a Law 22:4 Rap 23:10, 11

b Wuo 19:15 1Sa 21:5

c Law 12:2, 5

d Law 20:18

e Law 15:4-6

f Law 15:10

g Law 18:19 Law 20:18

 Kolam mar 2 a Mat 9:20 Luk 8:43

b Law 15:19

c Law 15:21

d Law 15:22

e Law 15:13

f Law 1:14

g Law 15:14, 15

h Law 12:7

i Law 19:30 Kwa 5:3 Kwa 19:20

TIM JO-LAWI 15:16-31 25 “‘Ka remb dhako ochuer kuom ndalo mogwaro a to ok en kinde modhi e dwe, b kata ka po ni odhi e dwe to rembe ochuer aming’a mokalo kaka pile, nobed ma ok ler kinde duto ma rembe chuerieno mana kaka obedoga ma ok ler ndalo ma odhi e dwe. 26 Otanda moro amora monindoe e kinde ma ochuerieno nobed ma ok ler mana kaka otanda monindoe e kinde modhi e dwe bedoga, c kendo gimoro amora mobetie biro bedo ma ok ler mana kaka e kinde modhi e dwe. 27 Ng’ato ang’ata momulo gigo nobed ma ok ler, kendo obiro lwoko lepe mi olwokre, to nobed ma ok ler nyaka odhiambo. d 28 “‘Kata kamano, ka dhakono owe chuer, obiro kwano ndalo abiriyo eka nobed maler. e 29 To chieng’ mar aboro, dhakono biro kawo akuche ariyo madongo kata akuche ariyo matindo f mondo oter ne jadolo e dho hema mar romo. g 30 Jadolo nokaw akuru achiel mi notimgo misango mar richo to machielo notimgo misango miwang’o. E yo ma kamano, jadolo nopwodh dhakono e nyim Jehova nikech chuerneno. h 31 “‘Kutimo kamano, ubiro konyo Jo-Israel kik tim gik ma biro miyo gibed ma ok ler, mondo kik githo nikech dwanyo hemba manie diergi. i

TIM JO-LAWI 15:32–16:15 32 “‘Mano en chik momako dichwo ma duong’ne chuer, kata ma ok ler nikech pi nyote ochuer, a 33 kata dhako ma dhi e dwe, b kata ng’at ma duong’ne chuer, obed dichwo kata dhako, c kata dichwo monindo gi dhako ma ok ler.’” Bang’ ka yawuot Harun ariyo nosetho nikech ne gidhi e nyim Jehova, Jehova nowuoyo gi Musa. d 2 Ma e kaka Jehova nowacho ne Musa: “Nyis Harun owadu ni kik othor donjo adonja ka maler e e tok pasia f e nyim raum Sandug Singruok. Kotimo kamano to obiro tho g nikech abiroga fwenyora gie bor polo h manie wi raumno. i 3 “Kinde duto ma Harun donjo ka maler, enokel nyaruath mitimogo misango mar richo, j kod yim mitimogo misango miwang’o. k 4 Enorwak kandho mar dolo, l gi onyasa m mogeng’ogo duge, enotwe msip n e nungone, kendo enorwak kilemba o e wiye. Gigo duto nobed mag law kitani. Gin lep dolo mowal. p Harun biro lwokore gi pi, q eka orwakgi. 5 “Enokaw nyinyuogi ariyo kuom oganda Jo-Israel r mondo otimgo misango mar richo kod yim achiel mondo otimgo misango miwang’o. 6 “Harun biro kawo ruath mitimogo misango mar richo mondo opwodhrego s kaachiel gi joode. 7 “Bang’ mano, nokaw nyinyuogi ariyoka, kendo

16

SULA 15 a Law 15:16 b Law 15:19 c Law 15:2, 25

 SULA 16 d Law 10:1, 2 e Law 23:27 f Wuo 40:21 Hib 6:19 Hib 9:3, 7

g Kwa 4:19, 20 h Wuo 40:34 i Wuo 25:22 j Law 4:3 k Law 1:3 l Wuo 28:39 m Wuo 28:42 n Wuo 39:27, 29 o Wuo 28:4 p Wuo 28:2 q Wuo 30:20 Hib 10:22

r Hib 7:27 s Hib 5:1-3

 Kolam mar 2 a Nge 16:33 b Law 14:7, 53 Law 16:21, 22 Isa 53:4 Rum 15:3

c Law 16:6 d Wuo 40:29 Law 6:13 Kwa 16:46

e Hib 9:4 f Wuo 30:34-36 Fwe 5:8 Fwe 8:3-5

g Law 16:2 Hib 6:19 Hib 10:19, 20

h Wuo 25:22 2Ru 19:15

i Wuo 25:18, 21 1We 28:11

j Wuo 34:29 k Hib 9:22 l Rum 3:25 Hib 9:12 Hib 9:24, 25 Hib 10:4, 12

222 nokelgi e nyim Jehova e dho hema mar romo. 8 Harun biro goyo ombulu kuom nyuogi ariyogo mondo nyuok achiel obed mar Jehova to machielo obed mar Azazel.1 9 Harun biro kawo nyuok ma ombulu mar Jehova olwar kuome a mi notimgo misango mar richo. 10 To nyuok ma ombuch Azazel olwar kuome nokel e nyim Jehova mondo opwodhgo richo, eka noriembe odhi e thim ne Azazel. b 11 “Harun biro kelo ruath mitimogo misango mar richo mondo opwodhgo richone gi mag joode, bang’e obiro yang’o ruadhno. c 12 “Bang’ mano, obiro kwanyo mach e kendo mar misango d manie nyim Jehova mi opong’go gir ting’o mach. e Bende, obiro kawo lwedo ariyo mar ubani ma dum suya mamit, f kendo nokelgi e tok pasia. g 13 Eka noket ubani e wi majno e nyim Jehova h mondo yiro ma wuok e ubanino oim raum i mar Sandug Singruok,1j nono to obiro tho. 14 “Enokaw moko kuom remb ruadhcha k mi nokir remono gi lith lwete e bath raum ka ma ochomo yo wuok chieng’, kendo nokir remo moko gi lith lwete e nyim raum nyadibiriyo. l 15 “Bang’ mano, noyang’ nyuok mitimogo misango mar richo ne oganda, m mi

m Law 16:5 Hib 2:17 Hib 5:1-3 Hib 9:26 1Jo 2:1, 2

16:8 1 Tiende nyalo bedo “Diel ma Lal.” 16:13 1 Ma en sanduk moting’o kite ma chiwo neno.

223 noter rembe e tok pasia a kae to nokir remono e wi raum, kendo nokire e nyim raum mana kaka nosetimo gi remb ruath. b 16 “Obiro pwodho ka maler kuom timbe ma ok ler mag Jo-Israel, kendo kuom kethogi kod richogi. c Kamano e kaka nopwodh hema mar romo manie diergi ka ma giseduwo gi timbegi ma ok ler. 17 “Ng’ato ang’ata kik bed e i hema mar romo chakre sa ma Harun donjo e i ka maler nyaka sa mowuok kosetieko pwodhore owuon, pwodho joode, d kendo pwodho oganda Jo-Israel duto. e 18 “Bang’ mano, obiro dhi e kendo mar misango f manie nyim Jehova mondo opwodh kendono. Obiro kawo moko kuom remb ruath gi remb nyuok mi nomien e tunge kendo mar misangono duto. 19 Bende, nokir moko kuom remogo gi lith lwete e kendono nyadibiriyo mondo opwodhe kuom timbe ma ok ler mag Jo-Israel. 20 “To ka Harun osetieko pwodho g ka maler, gi hema mar romo, kod kendo mar misango, h obiro kelo nyuok mangimacha e nyim oganda. i 21 Harun biro keto lwetene duto e wi nyuogno kohulo ketho duto mag JoIsrael gi richogi duto mondo oketgi e wi nyuogno, j kae to obiro kete e lwet ng’at moseyier mondo otere e thim. 22 Nyuogno noting’ richo

SULA 16 a Hib 6:19 Hib 9:3, 7 Hib 10:19, 20

b Law 17:11 c Ekl 7:20 d Law 16:6 e Mar 10:45 Hib 2:9 Hib 7:27 Hib 9:7, 12 Fwe 1:5

f Wuo 38:1 g Hib 9:23 h Law 16:16 i Law 16:8, 10 j Isa 53:5, 6 2Ko 5:21

 Kolam mar 2 a Isa 53:12 Ef 1:7 Hib 9:28 1Pe 2:24 1Jo 3:5

b Za 103:12 Hib 13:12

c Law 16:10 d Wuo 30:20 e Wuo 28:4 Law 8:7

f Law 16:3 g Law 16:5 h Ef 1:7 i Law 16:8, 21 j Law 4:11, 12 Hib 13:11, 12

k Law 23:27, 28 Kwa 29:7

l Joh 3:16 Rum 8:32 Tit 2:13, 14 1Jo 1:7 1Jo 3:16

TIM JO-LAWI 16:16-30 mag ji duto a mi odhigo e thim, b kae to ng’atno noweye kuno mondo odhi adhiya. c 23 “Bang’ mano, Harun nodonj e hema mar romo mi nolony lep kitani ma ne orwako kodonjo ka maler, kendo nowegi kanyo. 24 Eka nolwokre gi pi d ka maler moyangi ma orwak lepe mag dolo. e Kae to nowuog oko mondo otim misango mare miwang’o f kaachiel gi mar oganda g mondo opwodhre kendo opwodh ji duto. h 25 Obiro wang’o boche chiaye mag misango mar richo e kendo mar misango. 26 “Ng’at ma ne oriembo nyuog Azazel i onego olwok lepe kendo olwokre ka pok odonjo e kambi. 27 “Bang’ kosetim misengni mag richo gi ruath kod nyuok moter rembg i ka maler moloyo mondo opwodhgo richo, ibiro ter piendegi, ringgi, kod owuochgi oko mar kambi mi wang’gi e mach. j 28 Ng’at ma owang’ogi nyaka lwok lepe mi olwokre, eka bang’e onyalo donjo e kambi. 29 “Tarik apar e dwe mar abiriyo, onego unyis ni ukuyo nikech richou kendo ng’ato ang’ata kuomu kik ti tich moro amora, k bed ni en Ja-Israel kata wendo. Mano en chik momakou nyaka chieng’. 30 Chieng’no e ma ibiro pwodhue l mondo ong’ad ni uler. Ibiro golnu richou duto kendo unubed

TIM JO-LAWI 16:31–17:14 maler e nyim Jehova. a 31 Chieng’no en sabato mar yueyo, kendo monego unyisie ni ukuyo nikech richou. b En chik momakou nyaka chieng’. 32 “Jadolo mowir c kendo moket kar wuon mare d ne tij dolo e e ma biro chiwo misango mag pwodho richo, kendo norwak lep dolo f mag kitani. g 33 Obiro pwodho ka maler moloyo, h gi hema mar romo, i kod kendo mar misango. j Bende, enopwodh jodolo kod oganda duto. k 34 Mano nobednu chik mosiko l sa mipwodho Jo-Israel kuom richogi duto dichiel e higa.” m Omiyo, Harun notimo mana kaka Jehova nosechiko Musa. Jehova nowacho ne Musa niya: 2 “Nyis Harun gi yawuote kaachiel gi Jo-Israel duto ni, ‘Jehova ochiko kama: 3 “‘“Ka Ja-Israel oyang’o chiaye, bed ni oyang’o dhiang’, kata rombo, kata diel e kambi kata oko mar kambi, 4 kar yang’e e dho hema mar romo mondo otimnego Jehova misango e nyim hema mar Jehova, ibiro kwane ka ng’at moneko. Osechuero remo, omiyo nyaka nege. 5 Chikni oket mondo jamni ma JoIsrael osebedo ka nego oko koro gikel ne Jehova e dho hema mar romo. Ginikelgi ne jadolo mondo otimnegigo misengni mag kuwe ne Jehova. n 6 Jado-

17

SULA 16 a Jer 33:8 Hib 9:13, 14 Hib 10:2

b Law 23:32 c Wuo 29:4, 7 Law 8:12

d Kwa 20:26 e Law 8:33 f Wuo 28:2 Wuo 29:29 Law 16:4

g Wuo 28:39 Wuo 39:27, 28

h Law 16:16 i Law 16:20 j Law 16:18 k Law 16:24 1Jo 2:1, 2

l Law 23:31 Kwa 29:7

m Wuo 30:10 Hib 9:7

 SULA 17 n Law 3:1, 2 Law 7:11

 Kolam mar 2 a Law 3:3-5 Law 7:29-31

b Rap 32:17 Jos 24:14

c Wuo 34:15 Rap 31:16

d Law 1:3 Rap 12:5, 6 Rap 12:13, 14

e Cha 9:4 Law 3:17 Law 7:26 Law 19:26 1Sa 14:33 Tic 15:20, 29

f Law 17:14 Rap 12:23

g Law 8:15 Law 16:18

h Mat 26:28 Rum 3:25 Rum 5:9 Ef 1:7 Hib 9:22 Hib 13:12 1Pe 1:2 1Jo 1:7 Fwe 1:5

i Wuo 12:49 j Rap 12:23 k Rap 12:16 Rap 15:23

224 lo biro kiro remo e kendo mar misango mar Jehova manie dho hema mar romo, kendo nowang’ boche mondo ogol ne Jehova suya mamit. a 7 Kuom mano, JoIsrael ok nodhi nyime chiwo misengni ne jochiende1b ma gilamo.2c Mano nobed chik momakogi kaachiel gi nyikwagi nyaka chieng’.”’ 8 “Nyis Jo-Israel niya, ‘Ka Ja-Israel kata wendo moro amora otimo misango miwang’o kata misango moro amora 9 to ok okele e dho hema mar romo mondo otimnego Jehova misango, ibiro nege. d 10 “‘Ka Ja-Israel kata wendo moro amora ochamo remb gimoro amora, e abiro bedo jasike kendo ananege. 11 Nikech ngima mar gimoro nie rembe, f kendo asechiwo remo mondo otimgo misango e kendo mar misango g mondo upwodhrugo, nimar remo e ma ipwodhogo richo h nikech ngima nie remo. 12 Mano e momiyo asekwero Jo-Israel niya: “Ng’ato ang’ata kuomu kik cham remo, kata mana wendo manie kindu i kik cham remo.” j 13 “‘Ka Ja-Israel kata wendo manie kindu odhi dwar momako le kata winyo minyalo cham, nyaka ool rembe piny k kendo oyike gi lowo. 14 Nimar ngima gimoro amora nie rembe. 17:7 1 Hibrania, “diek.” 2 Kata, “giterorego.”

225 Mano e momiyo nawacho ne Jo-Israel niya: “Kik ucham remb gimoro amora nikech ngima gimoro amora nie rembe. Ng’ato ang’ata mochamo remo ibiro negi.” a 15 Ka Ja-Israel kata wendo moro amora ochamo le motho athoya kende kata ma ondiek onego, b ng’atno nyaka lwok lepe mi olwokre, to nobed ma ok ler nyaka odhiambo. c 16 To ka ok olwoko lepe kendo ok olwokore, noyud kum nikech kethone.’” d Jehova nowacho ne Musa kendo niya: 2 “Wach ne Jo-Israel ni, ‘An e Jehova Nyasachu. e 3 Kik utim timbe Jo-Misri ma ne udak e pinygi, kata kik uluw timbe Jo-Kanaan ma aterou e pinygi. f Kik uluw chikegi. 4 To luwuru yorena kendo urit chikena. g An Jehova Nyasachu. 5 Nyaka umak chikena kendo uluw yorena, nimar ng’at motimo kamano biro rito ngimane. h An Jehova. 6 “‘Ng’ato ang’ata kuomu kik terre gi watne. i An Jehova. 7 Kik iterri gi wuonu kata minu. Kik iterri gi minu nikech en mamani. 8 “‘Kik iterri gi chi wuonu j nikech kitimo kamano to ikuodo wi wuonu. 9 “‘Kik iterri gi nyaminu sie, bende kik iterri gi nyaminu ma wuonu onyuolo gi dhako machielo kata ma minu onyuolo gi dichwo machielo, bed ni onyuole e dalau kata ka machielo. k

18

SULA 17 a Law 17:10, 11 b Wuo 22:31 Rap 14:21

c Law 11:40 d Kwa 19:20

 SULA 18 e Cha 17:7 Wuo 6:7

f Wuo 23:24 Law 20:23

g Law 20:22 Rap 4:1

h Luk 10:27, 28 Rum 10:5 Gal 3:12

i Law 20:17 j Cha 35:22 Cha 49:4 Law 20:11 Rap 27:20 2Sa 16:21 1Ko 5:1

k Law 20:17 Rap 27:22 2Sa 13:10-12

 Kolam mar 2 a Law 20:19 b Law 20:20 c Law 20:12 d Law 20:21 Rap 25:5 Mar 6:17, 18

e Law 20:14 Rap 27:23

f Cha 30:15 g Law 15:19, 24 Law 20:18

h Wuo 20:14 Law 20:10 Rap 22:22 Nge 6:29 Mat 5:27, 28 1Ko 6:9, 10 Hib 13:4

i Law 20:2 Rap 18:10 1Ru 11:7 2Ru 23:10

j Law 20:3 k Cha 19:5 Law 20:13 Bur 19:22 Rum 1:26, 27 1Ko 6:9, 10 Juda 7

TIM JO-LAWI 17:15–18:23 10 “‘Kik iterri gi nyakwari ma ka wuodi kata ma ka nyari, nikech gin dugi iwuon. 11 “‘Kik iterri gi nyaminu ma bathe ma wuonu onyuolo, nikech mano nyaminu. 12 “‘Kik iterri gi wayu, nikech en wat wuonu. a 13 “‘Kik iterri gi nyamin minu nikech en wat minu. 14 “‘Kik iterri gi chi owadgi wuonu nikech kitimo kamano to ikuodo wi wuonuno. Mano en minu. b 15 “‘Kik iterri gi dhako ma wuodi okendo. c Mano chi wuodi, omiyo kik iterri kode. 16 “‘Kik iterri gi chi owadu, d nikech kitimo kamano to ikuodo wi owaduno. 17 “‘Kik iterri gi dhako kod nyare. e Bende, kik iterri gi nyar wuode kata nyar nyare. Gin remb dhakono. Mano en richo maduong’. 18 “‘Kik ikend nyamin chiegi mondo obed nyieke f ka nyamin-gino pod ngima. 19 “‘Kik inind gi dhako kinde modhi e dwe. g 20 “‘Kik iterri gi chi ng’ato, mano biro miyo ibed ma ok ler. h 21 “‘Kik ichiw nyathini moro amora ne nyasaye miluongo ni Molek. i Kitimo kamano, idwanyo nying Nyasachi. j An Jehova. 22 “‘Kik inind gi dichwo kaka dinind gi dhako. k Mano dwanyruok. 23 “‘Dichwo kik terre gi le nikech mano en richo maduong’. Dhako bende kik

TIM JO-LAWI 18:24–19:15 terre gi le. a Mano tim makwero. 24 “‘Kik udwanyru kuom timo timbe ma kamago, nikech timbe ma kamago e ma ogendni ma ariembo oa e nyimu osedwanyorego. b 25 Mano e momiyo pinygino ok ler, kendo abiro kumo jo ma odak kuno nikech richogi, mi pinygino nong’oggi oko. c 26 Un to nyaka uluw chikena kendo urit buchena, d kendo kik ng’ato kuomu tim tim moro amora kuom timbe modwanyorego, bed ni en Ja-Israel kata wendo. e 27 Nikech weg pinyno notimo timbe modwanyorego, f e momiyo koro pinyno ok ler. 28 Un to ka ok udwanyo pinyno ok obi ng’ogou kaka obiro ng’ogo jopinyno. 29 Ng’ato ang’ata motimo kata achiel kuom timbe modwanyorego, ibiro negi. 30 Nyaka utim kaka achikou kendo kik uluw timbe modwanyore ma ne weg pinyno timo ka ne pok ubiro, g mondo kik timbegigo ochidu. An Jehova Nyasachu.’” Jehova nomedo wacho ne Musa kama: 2 “Nyis oganda Jo-Israel duto niya: ‘Nyaka ubed jo maler nikech an Jehova Nyasachu aler. h 3 “‘Ng’ato ka ng’ato kuomu nyaka luor min-gi gi wuon-gi, i kendo nyaka urit sabato maga. j An Jehova Nyasachu. 4 Kik ulam nyiseche manono k kendo kik uthedh nyiseche mag nyi-

19

SULA 18 a Wuo 22:19 Law 20:15, 16

b Law 20:23 Rap 18:12

c Cha 15:16 d Law 20:22 Rap 4:1, 40

e Wuo 12:49 f Rap 20:17, 18 2Ru 16:2, 3 2Ru 21:1, 2

g Law 18:3 Law 20:23 Rap 18:9

 SULA 19 h Law 11:44 Isa 6:3 1Pe 1:15, 16 Fwe 4:8

i Wuo 20:12 Ef 6:2 Hib 12:9

j Wuo 20:8, 11 Wuo 31:13 Luk 6:5

k Law 26:1 Za 96:5 Hab 2:18 1Ko 10:14

 Kolam mar 2 a Wuo 20:4, 23 Rap 27:15

b Law 3:1 c Law 7:11, 12 d Law 7:17, 18 e Law 23:22 Rap 24:19

f Rap 15:7 g Wuo 20:15 Ef 4:28

h Law 6:2 Nge 12:22 Ef 4:25

i Wuo 20:7 Mat 5:33, 37 Jak 5:12

j Nge 22:16 Mar 10:19

k Nge 22:22 l Rap 24:15 Jer 22:13 Jak 5:4

m Rap 27:18 n Law 25:17 Neh 5:15 Nge 1:7 Nge 8:13 1Pe 2:17

226 nyo. a An Jehova Nyasachu. 5 “‘Ka utimo ne Jehova misango mar kuwe, b onego uchiwe kaka chik dwaro mondo Nyasaye oyie kodu. c 6 Onego ochame e odiechieng’ mochiweeno, to kodong’ inyalo chame kinyne. Ka po ni onindo nyaka odiechieng’ mar adek, nyaka wang’e pep e mach. d 7 To kochame e odiechieng’ mar adek, nobed gima onjawore ma Nyasaye ok bi yiego. 8 Ng’ato ang’ata mochame ibiro negi nikech osenjawo gima ler mar Jehova. 9 “‘Sa mukayo cham e puotheu kik uka cham manie tong’ mag puotheu, kata kik uhul cham modong’. e 10 Bende, kik upon olembeu mag mzabibu mutiek te, kendo kik ukwany molwar piny. Onego uwegi ne jo ma odhier f kod jodak. An Jehova Nyasachu. 11 “‘Kik ikwel, g kik iwuond wadu, h kendo kik ima wadu gimoro e yor mibadhi. 12 Kik iwuond ng’ato ka ikuong’ori gi nyinga, i nimar kitimo kamano to ichido nying Nyasachi. An Jehova. 13 Kik ima wadu gire e yor wuond, j kendo kik ikwel. k Bende, kik inind gi osach ng’at ma tiyoni. l 14 “‘Kik iyany ng’at ma ite odino, kata kik iket gimoro e nyim muofu m mondo ochwanyree. Nyaka iluor Nyasachi. n An Jehova. 15 “‘Kik ing’ad bura e yo ma ok kare. Kik idog ne ja-

227 chan e bura mana nikech ojachan, kata dok ne jamwandu mana nikech ojamwandu. a Ng’ad ne wadu bura kare kichung’ e adiera. 16 “‘Kik iwuoth koni gi koni kiketho nying ng’ato. b Kik ihang ne wadu wach kidwaro ni onege. c An Jehova. 17 “‘Kik isin gi owadu e chunyi. d Kendo ka wadu otimo marach, kik iwe ma ok ikwere, e nono to ibiro kwani e kethoneno. 18 “‘Kik ichul kuor f kendo kik imak sadha gi nyawadu. Nyaka iher wadu kaka iherori iwuon. g An Jehova. 19 “‘Nyaka urit chikena. Kik uwe chiaye onyuol gi kit chiaye mopogore. Kik uchuo kodhi ariyo mopogore e puotheu. h Bende, kik urwak lewni molos gi usi ariyo mopogore. i 20 “‘Ka dichwo moro oterore gi misumba ma nyako monego okend gi dichwo machielo to pok owar nyakono, onego okum nyakono kaachiel gi dichwo moterore kodeno. Kata kamano, ok bi neggi nikech ne pok owar nyakono mobedo thuolo. 21 Ng’atno nyaka kel ne Jehova yim e dho hema mar romo mondo obed misango mar ketho. j 22 Jadolo biro chiwo yimbno e nyim Jehova mondo obedne misango mar ketho, kendo ibiro we ne ng’atno richone. 23 “‘Ka udonjo e piny moro mi upidho yath moro amora minyalo cham ole-

SULA 19 a Wuo 23:3 Rap 1:16, 17 Rap 16:19 2We 19:6 Rum 2:11 Jak 2:9

b Za 15:1, 3 c Wuo 20:16 1Ru 21:13

d Nge 10:18 1Jo 2:9 1Jo 3:15

e Za 141:5 Nge 9:8 Mat 18:15

f Nge 20:22 Rum 12:19

g Mat 5:43, 44 Mat 22:39 Rum 13:9 Gal 5:14 Jak 2:8

h Rap 22:9 i Rap 22:11 j Law 6:6, 7

 Kolam mar 2 a Rap 26:1, 2 Nge 3:9

b Law 3:17 Law 17:13 Rap 12:23 Tic 15:20, 29

c Wuo 8:7 Rap 18:10-12 Gal 5:19, 20 Fwe 21:8

d Law 21:1, 5 e Rap 14:1 f Rap 23:17 g Hib 13:4 1Pe 4:3

h Wuo 20:10 Wuo 31:13

i Law 20:6 Rap 18:10-12 1We 10:13 Isa 8:19

j Law 20:27 Tic 16:16

k Nge 16:31 Nge 20:29

l Ayu 32:6 Nge 23:22 1Ti 5:1

m Ayu 28:28 Nge 1:7 Nge 8:13 1Pe 2:17

TIM JO-LAWI 19:16-33 mbe, ubiro kwano olemogo ka gik ma ok ler. Ok noyienu chamogi nyaka higni adek rum. 24 E higa mar ang’wen, olembego duto nobed gik maler. Ubiro chiwogi ne Jehova ka umor. a 25 To e higa mar abich unyalo chamo olembego, kendo gik mukayo nomedre. An Jehova Nyasachu. 26 “‘Kik ucham gimoro amora gi rembe. b “‘Kik umany wach kuom ajuoke, kendo kik udonj e timbe mag juok. c 27 “‘Kik utit1 wiu kata yie tiku. d 28 “‘Kik usar dendu kuywago ng’at motho, e kata kik usar kido moro amora e dendu. An Jehova. 29 “‘Kik ukuod wi nyiu kuom lokogi jochode. f Kutimo kamano, pinyu biro dwanyore kendo pong’ gi chode. g 30 “‘Nyaka urit sabato maga, h kendo uluor ka maler mara. An Jehova. 31 “‘Kik udhi ir jo ma tudore gi jochiende, i kendo kik upenj wach kuom ajuoke j di po ka ubedo ma ok ler. An Jehova Nyasachu. 32 “‘Chung’uru ne ng’at ma wiye otimo lwar, k kendo umi ng’at ma oti luor, l nimar nyaka uluora. m An Jehova Nyasachu. 33 “‘Kik itim marach ne wendo moro amora modak e 19:27 1 Nenore ni ma ne en tim ogendni ma ne lamo nyiseche ma nono, to chikno ok nyis ni koro Jo-Israel ne ok nyal tito yie tikgi e yo moro amora.

TIM JO-LAWI 19:34–20:16 pinyu. a 34 Dag kode kaka owadu, b kendo here kaka iherori iwuon, nikech un bende ne un jodak e piny Misri. c An Jehova Nyasachu. 35 “‘Kik uketh chik sa mupimo bor mar gimoro, kata pek mar gimoro, kata sa mupimo ng’eny mar gimoro amora. d 36 Nyaka uti gi ratil mowinjore, okebe mowinjore,1 kod chupa mowinjore.2e An Jehova Nyasachu ma nogolou e piny Misri. 37 Omiyo, makuru chikena duto gi buchena duto. f An Jehova.’” Jehova nowuoyo gi Musa kendo konyise niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Ka Ja-Israel moro amora kata wendo manie kindgi ochiwo nyathine ne Molek, nyaka neg ng’atno. g Jo-Israel duto biro chiele gi kite motho. 3 An awuon nabed jasik ng’atno kendo nang’ad kare oko kuom ogandagi nikech osechiwo nyathine ne Molek, modwanyogo kara maler h kendo osechayo nyinga maler. 4 Ka ji oneno ka ng’ato ochiwo nyathine ne Molek to gifwayo wachno ma ok ginego ng’atno, i 5 an awuon nabed jasik ng’atno kaachiel gi joode duto. j Ananege kaachiel gi jogo duto moriwore kode e dwanyruok mar lamo Molek. 6 “‘Ng’at moweya ma odwanyo lamo maler kuom

20

19:36 1 Hibrania, “efa mowinjore.” Som Apendiks B14. 2 Hibrania, “hin mowinjore.” Som Apendiks B14.

SULA 19 a Wuo 23:9 b Wuo 12:49 c Wuo 22:21 d Rap 25:13, 15 Nge 20:10

e Nge 11:1 f Law 18:5 Rap 4:6

 SULA 20 g Law 18:21 Rap 18:10

h Eze 5:11 i Rap 13:6-9 j Wuo 20:5

 Kolam mar 2 a Law 19:31 Rap 18:10-12 Gal 5:19, 20 Fwe 21:8

b Law 20:27 Tic 16:16

c 1We 10:13 d Law 11:44 1Pe 1:15, 16

e Law 18:4 Ekl 12:13

f Wuo 31:13 Law 21:8 1Th 5:23 2Th 2:13

g Wuo 21:17 Rap 27:16 Nge 20:20 Mat 15:4

h Rap 5:18 Rap 22:22 Rum 7:3 1Ko 6:9, 10

i Law 18:8 Rap 27:20

j Law 18:15, 29 k Cha 19:5 Law 18:22 Bur 19:22 Rum 1:26, 27 1Ko 6:9, 10 Juda 7

l Law 18:17 Rap 27:23

m Law 21:9 n Wuo 22:19 Rap 27:21

o Law 18:23

228 tudore gi jochiende a kod ajuoke ma koro wach, b nabed jasike kendo nang’ade oko oa e ogandagi. c 7 “‘Pwodhreuru ubed maler d nikech an Jehova Nyasachu. 8 Nyaka urit chikena kendo uluwgi e nikech an Jehova, an e ma apwodhou. f 9 “‘Ka ng’ato oyanyo wuon-gi kata min-gi, nyaka nege. g Rembe nobed e wiye nikech oseyanyo wuongi kata min-gi. 10 “‘Ka ng’ato oterore gi chi wadgi, timuru kama: Nyaka uneg ng’atno kaachiel gi dhakono. h 11 Ng’at ma oterore gi chi wuon-gi oelo dug wuon mare. i Giduto ji ariyo nyaka neggi. Rembgi nobed e wigi. 12 Ka ng’ato oterore gi chi wuode, nyaka neggi giduto ji ariyogo. Gisetimo gima kwero. Rembgi nobed e wigi. j 13 “‘Ka ng’ato onindo gi dichwo wadgi kaka donind gi dhako, gitimo gima kwero. k Nyaka neggi kendo rembgi nobed e wigi. 14 “‘Ka ng’ato okendo nyako moro kae to oterore bende gi min nyakono, mano tim dwanyruok. l Nyaka wang’gi gi mach giduto, m mondo dwanyruok ma kamano kik bed e kindu. 15 “‘Ka ng’ato oterore gi chiaye, nyaka nege, kendo nyaka neg chiayeno. n 16 Ka dhako odhi ir chiaye moro mondo oterre kode, o nyaka neg dhakono gi

229 chiayeno. Noneggi giduto kendo rembgi nobed e wigi. 17 “‘Ka ng’ato oterore gi nyamin-gi, bed ni en nyar wuon-gi kata nyar mingi, mano tim wich-kuot nikech oseneno dug nyamingi to nyamin-gi bende oseneno duge. a Nyaka neggi ka ji duto neno. Ng’atno osekuodo wi nyamin-gi. Omiyo, nyaka kume. 18 “‘Ka ng’ato onindo gi dhako manie dwe, nyaka neg ng’atno kaachiel gi dhakono, nimar ok gimiyo remo luor. b 19 “‘Kik iterri gi nyamin minu kata gi wayu, nikech kitimo kamano to ikuodo wi watnino. c Nyaka kum jo ma otimo kamano. 20 Ng’at moterore gi chi owadgi wuon-gi osekuodo wi wuongino. d Omiyo, giniyud kum. Noneggi. Ok ginibed gi nyithindo. 21 Ka ng’ato oterore gi chi owadgi, otimo tim modwanyore e kendo osekuodo wi owadgino. Ok ginibed gi nyithindo. 22 “‘Nyaka uluw chikena kod buchena duto, f kendo nyaka uritgi, g mondo piny ma akelou ni udagie kik ng’ogu oko. h 23 Kik uluw timbe ogendni ma ariembo mondo owenu thuolo, i nimar gisetimo gigi duto kendo chunya ojok kodgi. j 24 Mano e momiyo nawachonu niya: “Ubiro kawo pinygi, kendo abiro miyougo mondo obed maru. En piny mopong’ gi chak kod mor kich. k An Jehova Nyasachu

SULA 20 a Law 18:9 Rap 27:22

b Law 18:19 c Law 18:12, 13 d Law 18:14 e Law 18:16 Rap 25:5

f Wuo 21:1 Rap 5:1

g Ekl 12:13 h Law 18:26, 28 i Law 18:3, 24 Rap 12:30

j Law 18:27 Rap 9:5

k Wuo 3:17 Wuo 6:8 Rap 8:7-9 Eze 20:6

 Kolam mar 2 a Wuo 19:5 Wuo 33:16 1Ru 8:53 1Pe 2:9

b Law 11:46, 47 Rap 14:4-20

c Law 11:43 d Law 19:2 Za 99:5 1Pe 1:15, 16 Fwe 4:8

e Rap 7:6 f Wuo 22:18 Law 19:31 Law 20:6 Rap 18:10-12 Fwe 21:8

 SULA 21 g Kwa 19:14 h Rap 14:1 i Law 19:27, 28 j Wuo 29:44 k Law 18:21 Law 19:12 Law 22:32

TIM JO-LAWI 20:17–21:6 mosepogou gi ogendni mamoko.” a 25 Omiyo, nyaka upog le maler gi le ma ok ler, kod winy michamo gima ok cham, b mondo kik unjawru gi le kata winyo kata gimoro amora mamol ma asenyisou ni ok ler. c 26 Unubedna oganda maler nikech an Jehova aler. d Asepogou gi ogendni mamoko mondo ubed joga. e 27 “‘Ng’ato ang’ata ma dichwo kata ma dhako ma tudore gi jochiende kata ma en ajuoga, nyaka negi. f Ibiro chiele gi kite motho. Rembe nobed e wiye owuon.’” Jehova nomedo wacho ne Musa niya: “Nyis jodolo ma joka Harun ni sa ma ja dhoodgi moro otho, ng’ato ang’ata kuomgi kik mul ng’atno kata ywage, nono to obiro bedo ma ok ler. g 2 Kata kamano, onyalo mulo kata ywago ng’at mothono ka po ni ng’atno en watne sie, kaka mingi, kata wuon-gi, kata wuode, kata nyare, kata owadgi, 3 kata nyamin-gi ma silili ma pok okendi kata kamano, nobed ma ok ler. 4 To kik omul kata kik oywag dhako moro amora mokend gi ja dhoodgi. 5 Jodolo kik liel wigi mapoth, h bende kik gitit yie tikgi, kendo kik gisar dendgi. i 6 Nyaka gibed jo maler e wang’ Nyasachgi, j kendo kik giketh nying Nyasachgi, k nimar gin e ma gitimo ne Jehova misengni miwang’o e mach. Misengnigo gin chiemo michiwo

21

TIM JO-LAWI 21:7–22:3 ne Nyasachgi, kendo jodolo nyaka bed maler. a 7 Jadolo kik kend ochot, b kata dhako ma ok silili, kata dhako ma chwore oriembo chuth, c nimar en ng’at maler mowal ne Nyasaye. 8 Nyaka upwodhe d nikech en e ma ochiwo chiemb Nyasachu. Nyaka obednu ng’at maler nikech an Jehova ma pwodhou, aler. e 9 “Ka nyar jadolo olokore ochot, odwanyo nying wuon mare. Nyaka neg nyakono mi wang’e gi mach. f 10 “Jadolo maduong’ ma oseolne mo e wiye, g kendo mowal e kind owetene mondo orwak lep dolo, h ok onego owe yie wiye koyugno kendo kik oyiech lepe. i 11 Ok onego odonj ka ma ng’at motho nitie, j di po kobedo ma ok ler, bed ni ng’atno en wuon-gi kata min-gi. 12 Kik owuog oa ka maler kendo kik odwany ka maler mar Nyasache, k nimar osewale gi mor wir mar Nyasache, l an Jehova. 13 “Jadolo maduong’ nyaka kend mana nyako ma silili. m 14 Kik okend chi liel, kata dhako ma chwore oriembo chuth, kata nyako ma ok silili, kata ochot. Nyaka okend mana nyako ma silili moa e dhoodgi. 15 Kik odwany kothe, n nikech an Jehova, an e ma apwodho jadolo maduong’.” 16 Jehova nowacho kendo ne Musa niya: 17 “Nyis Harun ni, ‘Kuom tiengeu duto, ng’at ma ong’ol e yo moro amora

SULA 21 a Isa 52:11 1Pe 1:15, 16

b Law 19:29 c Rap 24:1 Eze 44:22

d Wuo 28:41 e Wuo 28:36 Law 11:45 Law 20:7, 8

f Law 20:14 g Law 8:12 h Wuo 28:2 Wuo 29:29 Law 16:32

i Cha 37:34 Law 10:6

j Kwa 6:7 Kwa 19:11, 14

k Law 10:7 l Law 8:12 m Eze 44:22 n Ezr 9:2

 Kolam mar 2 a Rap 23:1 b Law 2:10 Law 6:14, 16 Law 24:8, 9 Kwa 18:9

c Law 22:10 Kwa 18:19

d Wuo 30:6 e Wuo 38:1 f Wuo 25:8 g Wuo 28:41

 SULA 22 h Law 21:6 i Wuo 28:38 Kwa 18:32

230 kik chiw ne Nyasaye chiemo. 18 Ng’at ma muofu, kata ma rang’ol, kata ng’at ma ume olirore, kata ma tiende kata lwete oyombore, kik sud machiegni gi ka maler. 19 Bende, ng’at ma tiende kata lwete otur, 20 kata ma rakuom, kata ng’at mothirno,1 kata ma wang’e ong’ol, kata ng’at ma dende nigi gwonyo kata siling’, kod ng’at ma mendene otore kik sud machiegni gi ka maler. a 21 Koth Harun ma ong’ol e yo moro amora ok nosud machiegni mondo otim ne Jehova misango miwang’o. Nikech ong’ol, ok obi sudo machiegni mondo ochiw chiemb Nyasaye. 22 Onyalo chamo chiemb Nyasaye moa kuom gik maler, b kata kuom gik maler moloyo. c 23 Kata kamano, kik osud machiegni gi pasia d kata gi kendo mar misango, e nimar orang’ol. Kik omi kara maler obed modwanyore. f An Jehova, an e ma pwodhou.’ ” g 24 Omiyo, Musa nowacho ne Harun gi yawuote kaachiel gi Jo-Israel duto wechego. Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 2 “Nyis Harun gi yawuote ni nyaka gitang’ ahinya mondo kik gicha nyinga maler h sa ma gitiyo gi chiwo maler ma Jo-Israel okelona. i An Jehova. 3 Wachnegi ni, ‘E tiengeu duto, ng’ato ang’ata ma ok ler mosudo machieg-

22

21:20 1 Kata nyalo bedo, “modhero.”

231 ni gi chiwo maler ma Jo-Israel owalo ne Jehova, ibiro negi. a An Jehova. 4 Koth Harun moro amora ma nigi tuo mar dhoho, b kata ma duong’ne chuer, c kata ma pi nyote chuer, d kata momulo ng’at momako jal motho, e kik cham chiwo maler ka pok opwodhore. f 5 Bende, koth Harun moro amora momulo le mamol ma ok ler, g kata momulo ng’at ma ok ler e yo moro amora, h kik cham chiwo maler. 6 Ng’ato ang’ata momulo achiel kuom gik ma kamago nolwokre gi pi, i kendo nobed ma ok ler nyaka odhiambo, bende ok nocham chiwo maler e kindeno. 7 Ka chieng’ osepodho, nobed maler kae to bang’ mano nocham chiwo malergo nikech mago gin pokne. j 8 Bende, kik ocham le motho athoya kende kata chiaye ma ondiek onego, nikech kotimo kamano to obedo ma ok ler. k An Jehova. 9 “‘Jodolo nyaka rit chikna mondo kik gibed joketho mi githo nikech gidwanyo chiwo maler. An Jehova, an e ma apwodhogi. 10 “‘Ng’ato ang’ata ma ok owinjore ocham chiwo maler kik tim kamano. l Wendo molimo jadolo kata jatichne mondik bende kik cham chiwo moro amora maler. 11 To ka jadolo ong’iewo misumba gi pesa, misumbano nyalo chamo chiemogo. Wasumbni monyuol e dala jadolo bende nyalo chamo chiembego. m 12 Ka nyar

SULA 22 a Law 7:20 b Law 13:2 c Law 15:2 d Law 15:16 e Law 21:1 Kwa 19:11, 22

f Law 14:2 Law 15:13

g Law 11:24, 43 h Law 15:7, 19 i Kwa 19:6, 7 j Kwa 18:11 k Wuo 22:31 Law 17:15 Rap 14:21

l Wuo 29:33 m Kwa 18:11

 Kolam mar 2 a Law 10:14 Kwa 18:19

b Law 5:15, 16 c Kwa 18:32 d Kwa 15:14, 16 e Law 7:16 Kwa 15:3 Rap 12:5, 6

f Law 1:3 Law 22:22

g Rap 15:19, 21 Rap 17:1 Mal 1:8 Hib 9:14 1Pe 1:19

h Law 3:1

TIM JO-LAWI 22:4-21 jadolo okend gi ng’at ma ok jadolo, nyakono ok nocham chiemo mogol kuom chiwo maler. 13 To ka nyar jadolo obedo chi liel, kata ka chwore oriembe chuth to oonge nyathi, mi odok dak e od wuon-gi kaka chon ka ne pok okende, oyiene chamo chiemb wuon mare. a To ng’at ma ok owinjore, kik cham chiemo malerno. 14 “‘Ka ng’ato ochamo chiwo maler kokia, enochul jadolo nengo gino komedoe achiel kuom abich e wiye. b 15 Kamano, jodolo ok nodwany gik maler ma Jo-Israel chiwo ne Jehova c 16 kuom yie ne Jo-Israel chamo gima dimi gibed joketho mi giyud kum. An Jehova, an e ma apwodhogi.’” 17 Jehova nomedo wacho ne Musa kama: 18 “Nyis Harun gi yawuote kod Jo-Israel duto ni, ‘Ka Ja-Israel kata jadak okelo misango miwang’o d ne Jehova, bed ni chiwono en mar chopo singruokne kata okele kuom herone owuon, e 19 onego okel ruath kata nyayim kata diel ma ok ong’ol e yo moro amora, f eka Nyasaye biro yie kode. 20 Kik uchiw chiaye ma ong’ol g nikech Nyasaye ok bi yie kode. 21 “‘Ka ng’ato kelo misango mar kuwe h ne Jehova mondo ochopgo singruokne, kata kokelo chiwono kuom herone owuon, onego okel chiaye ma ok ong’ol

TIM JO-LAWI 22:22–23:7 e yo moro amora, eka Nyasaye biro yie kode. 22 Kik uchiw chiaye moro amora ma muofu, kata motur, kata ma gimoro ong’ado, kata ma nigi puch, kata ma nigi kalanga, kata ma nigi aluny. Kik ukel ne Jehova gik ma kamago kendo kik uwang’gi ne Jehova e kendo mar misango. 23 Ruath kata rombo ma tiendene oyombore unyalo golo kaka chiwo ma ng’ato golo kohero, kata kamano Nyasaye ok bi yie gi chiwo ma kamano ka ogole mondo obed chiwo michopogo singruok. 24 Kik uchiw ne Jehova chiaye ma mendene otore kata ma oro, kendo kik uchiw chiaye ma kamago e pinyu. 25 Bende, kata ka wendo e mokelo chiaye ma kamano mondo obed chiemb Nyasachu, kik ukawe nikech ong’ol kendo en gi mbala. Nyasaye ok bi yie gi chiwo ma kamago.’” 26 Jehova nomedo nyiso Musa niya: 27 “Ka onyuol nyaruath, kata nyarombo, kata nyadiel, kik poge gi min nyaka ndalo abiriyo rum. a Kata kamano, chakre odiechieng’ mar aboro ka dhi nyime, inyalo chiwe ne Jehova mondo otimnego misango miwang’o. 28 Kik uneg dhiang’ gi nyathine kata rombo gi nyathine e odiechieng’ achiel. b 29 “Ka uchiwo ne Jehova misango mar goyo erokamano, c to chiweuru kaka chik dwaro mondo Nyasaye

SULA 22 a Wuo 22:30

b Wuo 23:19 Rap 22:6

c Law 7:12

 Kolam mar 2 a Law 7:15

b Law 19:37 Kwa 15:40 Rap 4:40

c Law 18:21 Law 19:12

d Law 10:3

e Wuo 19:5 Law 20:8 Law 21:8

f Wuo 6:7 Law 11:45

 SULA 23 g Wuo 23:14 Law 23:37

h Kwa 10:10

i Wuo 16:30 Wuo 20:10 Tic 15:21

j Neh 13:22

k Kwa 9:2, 3 Kwa 28:16

l Wuo 12:3, 6 Rap 16:1 1Ko 5:7

m Kwa 28:17 1Ko 5:8

n Wuo 12:15 Wuo 13:6 Wuo 34:18

232 oyie kodu. 30 Onego ochame te e odiechieng’no. Kik onind nyaka okinyi. a An Jehova. 31 “Nyaka urit chikena kendo uluwgi. b An Jehova. 32 Kik udwany nyinga maler. c Nyaka umi nyinga duong’ e kind Jo-Israel. d An Jehova, an e ma apwodhou, e 33 kendo an e ma agolou e piny Misri mondo abed Nyasachu. f An Jehova.” Jehova nowacho ne Musa kendo niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Sewni g ma Jehova dwaro ni utim gin odiechienge maler monego ji duto ochokree. Gouru milome h ne sewnigo. 3 “‘Unuti tijeu kuom ndalo auchiel, to chieng’ mar abiriyo en sabato mar yueyo, i ma en chieng’ chokruok maler. Kik uti tich moro amora chieng’no. Obiro bedonu sabato mar Jehova kuonde duto mudakie. j 4 “‘Magi e sewni ma Jehova dwaro ni utim, kendo gin chokruoge maler ma nyaka ugonegi milome ka kindegi ochopo. 5 Tarik 14 dwe mokwongo, k unutim Pasaka l mar Jehova godhiambo.1 6 “‘Chakre tarik 15 mar dweno, unutim ne Jehova Sawo mar Makate ma Ok Oketie Thowi. m Unucham makate ma ok oketie thowi kuom ndalo abiriyo. n 7 Chieng’ mokwongo mar

23

23:5 1 Hibrania, “ka chieng’ podho to mudho pok odonjo.”

233 jumano unubed gi chokruok maler. a Kik uti tich moro amora matek chieng’no. 8 Kuom ndalo abiriyo, unuchiw ne Jehova misengni miwang’o e mach. To e odiechieng’ mar abiriyo, unutim chokruok maler. Kik uti tich moro amora matek chieng’no.’” 9 Jehova nowacho ne Musa kendo niya: 10 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Ka usechopo e piny ma abiro miyou, sa asaya mukayo cham, nyaka ukel ne jadolo b bat achiel mar cham mukwongo kayo. c 11 Jadolo biro fwayo bat achielno koni gi koni e nyim Jehova mondo oyie kodu. Jadolo onego otim kamano odiechieng’ ma luwo Sabato. 12 Kendo chieng’ muchiwoe michno, nyaka uchiw ne Jehova nyayim ma hike achiel kendo ma ok ong’ol e yo moro amora mondo otimgo misango miwang’o. 13 Misango mar cham michiwo gi yimbno nobed mogo mayom moruw gi mo. Mogono nobed efa1 ariyo kuom apar. Misangono nyaka wang’ mondo ogol ne Jehova suya mamit. To misango miolo mibiro kelego nobed divai akwota mar hin.2 14 Kik ucham cham manyien ka pok uchiwo ne Nyasachu michne, bed ni en cham mobul kata molosgo makate. Mano en chik momakou gi nyikwau 23:13, 17 1 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14. 23:13 2 Hin achiel ne romre gi lita 3.67. Som Apendiks B14.

SULA 23 a Wuo 12:16

b Kwa 18:8, 12 Nge 3:9 Eze 44:30

c 1Ko 15:20, 23

 Kolam mar 2 a Wuo 34:22 Rap 16:9, 10

b Tic 2:1

c Kwa 28:26-31 Rap 16:16

d Law 7:11, 13

e Wuo 23:16 Wuo 34:22

f Kwa 28:26, 27

g Law 4:23

h Law 3:1

i Law 7:34 Law 10:14 Kwa 18:9 Rap 18:4 1Ko 9:13

j Kwa 10:10

TIM JO-LAWI 23:8-21 nyaka chieng’ kamoro amora mudakie. 15 “‘Bang’ Sabato muteroe cham mar mich mifwayo koni gi koni, unukwan sabato abiriyo. a Ginibed jumbe abiriyo. 16 To chieng’ ma luwo Sabato mar abiriyo, ma en chieng’ mar 50, b unuchiw ne Jehova misango mar cham manyien. c 17 Unukel makate ariyo mugolo e miechu mondo obed chiwo mifwayo koni gi koni. Unulosgi gi mogo mayom ma romo efa1 ariyo kuom apar. Ginibed makate molos gi thowi d kendo ginibed kaka cham mokwongo chiek michiwo ne Jehova. e 18 Onego uchiw makatego kaachiel gi nyirombe abiriyo ma hikgi achiel-achiel kendo ma ok ong’ol e yo moro amora kaachiel gi nyaruath achiel, gi yimbe ariyo. f Ginibed misango miwang’o ne Jehova. Unuchiwgi kaachiel gi chiwo mar cham kod chiwo miolo mokelgigo mondo gigol ne Jehova suya mamit. 19 Nyaka uchiw nyadiel achiel mitimogo misango mar richo, g kod yimbe ariyo ma hikgi achiel-achiel mitimogo misango mar kuwe. h 20 Jadolo biro kawo makate molos gi cham ma ukwongo kayo kaachiel gi yimbe ariyogo, mondo ofwagi koni gi koni e nyim Jehova kaka chiwo mifwayo. Ginibed chiwo maler mag Jehova ma imiyo jadolo. i 21 Odiechieng’no unugo milome j mar chokruok maler. Kik uti

TIM JO-LAWI 23:22-39 tich moro matek chieng’no. Ma en chik momako nyikwau nyaka chieng’ kamoro amora mudakie. 22 “‘Sa ma ukayo cham e puotheu, kik uka cham manie tong’ mag puotheu, kata kik uhul cham modong’. a Onego uwegi ne jo modhier b kod jodak. c An Jehova Nyasachu.’” 23 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 24 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Tarik achiel dwe mar abiriyo nobednu chieng’ yueyo makende. Chieng’no nobed chieng’ chokruok maler ma unugone milome gi turmbeta. d 25 Kik uti tich moro amora matek, to chiwuru ne Jehova misango miwang’o e mach.’” 26 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 27 “Tarik apar dwe mar abiriyono nobednu Odiechieng Pwodhruok. e Unutim chokruok maler, kendo onego unyis ni ukuyo nikech richou. f Unuchiw ne Jehova misango miwang’o e mach. 28 Chieng’no kik uti tich moro amora nikech en chieng’ mipwodhoe richou g e nyim Jehova Nyasachu. 29 Ng’ato ang’ata ma ok okuyo1 nikech richone e odiechieng’no ibiro negi. h 30 Kendo abiro nego ng’ato ang’ata motiyo tich moro amora chieng’no. 31 Omiyo, kik uti tich moro amora. Mano en 23:29 1 Kata nyalo bedo, “otueyo chiemo.”

SULA 23 a Law 19:9 Rap 24:19 Rut 2:2, 3

b Isa 58:7 c Law 19:33 d Kwa 10:10 Kwa 29:1

e Wuo 30:10 Law 25:9

f Law 16:29, 30 Kwa 29:7

g Law 16:34 Hib 9:12, 24-26 Hib 10:10 1Jo 2:1, 2

h Kwa 9:13 Kwa 15:30

 Kolam mar 2 a Law 16:29-31 Law 23:27 Kwa 29:7

b Wuo 23:16 Kwa 29:12 Rap 16:13 Ezr 3:4 Neh 8:14-18 Joh 7:2

c Neh 8:18 d Wuo 23:14 Rap 16:16

e Kwa 28:26 Kwa 29:7

f Law 1:3 g Law 2:1, 11 h Kwa 15:5 Kwa 28:6, 7

i Wuo 16:23 Wuo 20:8 Wuo 31:13

j Wuo 28:38 Kwa 18:29

k Rap 12:11 l Kwa 29:39 Rap 12:6 1We 29:9 2We 35:8 Ezr 2:68

234 chik momakou gi nyikwau nyaka chieng’ kamoro amora mudakie. 32 Chieng’no en sabato mar yueyo, kendo ununyis ni ukuyo nikech richou, a chakre odhiambo mar tarik ochiko mar dweno nyaka kinyne godhiambo.” 33 Jehova nowacho ne Musa kendo niya: 34 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Chakre tarik 15 mar dwe mar abiriyono unutim ne Jehova Sap Kiche kuom ndalo abiriyo. b 35 Chieng’ mokwongo nutim chokruok maler, kendo kik uti tich moro amora matek. 36 Kuom ndalo abiriyogo nuchiw ne Jehova misengni miwang’o e mach. E odiechieng’ mar aboro nutim chokruok maler, c bende nuchiw ne Jehova misango miwang’o e mach. En chokruok mowal, omiyo, kik uti tich moro amora matek. 37 “‘Mago e sewni d ma Jehova oketo monego ugonegi milome kaka chokruoge maler e michiwoe ne Jehova misengni miwang’o e mach ma gin: misango miwang’o f pep gi chiwo mar cham g kaachiel gi chiwo miolo h mokelego. Nochiwgi odiechieng’ kodiechieng’ kaluwore gi chenro moketi. 38 E wi chiwo mugolo e sabato mag Jehova, i unuchiw bende mich magu, j chiwo muchopogo singruok, k kod chiwo mugolo ka uhero l monego uchiw ne Jehova. 39 To chakre tarik 15 dwe mar abiriyo bang’ ku-

235 sekeyo, timuru ne Jehova sawo kuom ndalo abiriyo. a Chieng’ mokwongo nobed chieng’ yueyo makende, kendo chieng’ mar aboro bende kamano. b 40 Chieng’ mokwongono, unukaw olembe mag yien mabeyo, gi bede othidhe, c gi bede yien ma nigi oboke mang’eny, kaachiel gi bede yien ma twi e tiend aora, mi unubed mamor d e nyim Jehova Nyasachu kuom ndalo abiriyo. e 41 Kendo unutim sawono ne Jehova ndalo abiriyo higa ka higa. f Nobed chik ma nyaka chieng’ kuom tiengeu duto. Unutim sawono e dwe mar abiriyo. 42 Jo-Israel duto nyaka dag e kiche kuom ndalo abiriyo, g 43 mondo tiengeu ma biro ong’e h ni namiyo Jo-Israel odak e kiche ka ne agologi e piny Misri. i An Jehova Nyasachu.’” 44 Mano e kaka Musa nonyiso Jo-Israel sewni ma Jehova noketonegi. Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 2 “Chik Jo-Israel mondo okelni mo maler mar zeituni miolo e teyini mondo teyinigo osik ka liel. j 3 Pile ka pile godhiambo, Harun biro neno ni omok teyini manie nyim pasia machiegni gi Sandug Singruok man e hema mar romo, mondo giliel nyaka okinyi e nyim Jehova. Mano en chik momakou nyaka chieng’ kuom tiengeu duto. 4 Kinde duto, onego ochan teyinigo e gir chungo

24

SULA 23 a Rap 16:13 b Kwa 29:12 c Neh 8:15 Fwe 7:9

d Neh 8:10 e Rap 16:15 f Kwa 29:12 g Rap 31:10, 11 h Rap 31:13 Za 78:6

i Wuo 12:37, 38 Kwa 24:5

 SULA 24 j Wuo 27:20, 21 Kwa 8:2

 Kolam mar 2 a Wuo 25:31 Wuo 39:33, 37 Hib 9:2

b Wuo 40:22, 23 1Sa 21:4 Mar 2:25, 26

c Wuo 25:23, 24 1Ru 7:48

d Law 2:2 Law 6:15

e Kwa 4:7 1We 9:32 2We 2:4

f Law 21:22 Law 22:10 1Sa 21:4, 6 Mat 12:3, 4 Luk 6:3, 4

g Law 6:14, 16 h Wuo 12:38 Kwa 11:4

i Wuo 20:7 Wuo 22:28 Law 19:12

j Wuo 18:22 k Wuo 18:15, 16 Kwa 15:32, 34

TIM JO-LAWI 23:40–24:14 taya a mar dhahabu lilo manie nyim Jehova. 5 “Ubiro kawo mogo mayom mondo utedgo makate 12 molworore ma nigi bur e diergi. Moro ka moro noted gi mogo ma romo efa1 ariyo kuom apar. 6 Unulwowgi auchiel auchiel b e mesa mar dhahabu lilo manie nyim Jehova. c 7 Unuket ubani maler e wi makatego koni gi koni, mondo makatego obed misango mar rapar d miwang’o ne Jehova. 8 Ibiro chan makatego e nyim Jehova chieng’ Sabato ka Sabato. e Mano en singruok mosiko e kinda gi Jo-Israel. 9 Makatego nobed pok mar Harun gi yawuote, f kendo ginichamgi ka maler g nimar gin gik maler moloyo, kendo gia e misengni miwang’o ne Jehova e mach. Mano en chik mosiko.” 10 Ne nitie ng’at moro e kambi mar Jo-Israel ma min mare ne nyar Israel to wuon mare ne Ja-Misri. h Ng’atno ne ogore gi Ja-Israel moro e kambi. 11 Wuod nyar Israelno nochayo kendo yanyo Nying Maler.1i Omiyo, ne gikelo ng’atno ir Musa. j Min mare ne en Shelomith nyar Dibri ma ja dhood Dan. 12 Ne gikete e od tuech ka girito gima Jehova biro nyisogi. k 13 Kae to Jehova nowacho ne Musa niya: 14 “Gol 24:5 1 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14. 24:11 1 Tiende ni, nying Jehova kaka oti kode e kwan matindo 15 kod 16.

TIM JO-LAWI 24:15–25:11 ng’at ma ne oyenyono e kambi mondo ji duto ma ne owinje koyenyo oket lwetgi e wiye. Kae to Jo-Israel duto ogoye gi kite nyaka otho. a 15 Wach ne Jo-Israel ni, ‘Ng’ato ang’ata moyanyo Nyasache ibiro kum nikech kethoneno. 16 Ng’at moyanyo nying Jehova nyaka negi, b bed ni en Ja-Israel kata jadak . Oganda Jo-Israel duto nyaka goye gi kite motho nikech oyanyo Nyingno. 17 “‘Ka ng’ato onego wadgi, en bende nyaka nege. c 18 Ka ng’ato ogoyo chiaye ma chiayeno otho, nyaka ochul chiaye kar chiaye. 19 Ka ng’ato ohinyo wadgi, notimne mana kaka osetimono. d 20 Tur kar tur, wang’ kar wang’, lak kar lak, kendo nyaka hiny ng’atno mana kaka osehinyo wadgi. e 21 Ng’at mogoyo chiaye ma chiayeno otho nyaka chul chiayeno, f to ng’at mogoyo wadgi monego, nyaka negi. g 22 “‘Chik achiel noti kuom jadak gi Ja-Israel, h nimar an Jehova Nyasachu.’” 23 Ka ne Musa osewacho ne Jo-Israel kamano, ne gigolo ng’at ma ne oyenyono e kambi mi gigoye gi kite motho. i Kuom mano, Jo-Israel notimo mana kaka Jehova nosechiko Musa. Jehova nowacho ne Musa e Got Sinai niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Ka usechopo e piny ma abiro miyou, j nyaka urit sabato

25

SULA 24 a Kwa 15:32, 35 Rap 17:7

b Rap 5:11

c Cha 9:6 Wuo 21:12 Kwa 35:31 Rap 19:11-13

d Wuo 21:23, 24

e Rap 19:21 Mat 5:38

f Wuo 22:1

g Cha 9:6 Wuo 21:12

h Wuo 12:49 Law 17:10 Law 19:34 Kwa 9:14 Kwa 15:16

i Kwa 15:33, 36 Rap 17:7

 SULA 25 j Cha 15:16

 Kolam mar 2 a Law 26:34 2We 36:20, 21

b Wuo 23:10, 11

c Law 16:30 Law 23:27, 28

d Isa 61:1, 2 Luk 4:18, 19 Rum 8:20, 21

e Law 27:24 Kwa 36:4 Rap 15:1

236 ma Jehova osemiyou kendo uwe pinyno oyue. a 3 Kuom higni auchiel unyalo komo, unyalo lwero yiendu mag mzabibu, kendo unyalo kayo puotheu. b 4 To higa mar abiriyo en sabato ma piny yueyoe, sabato mar Jehova. E higano, kik ukom kata kik ulwer yiendu mag mzabibu. 5 Ka nitie gik monyak bang’ ka ne usekayo puodho moro, kik ukagi. Bende, kik upon mzabibu monyak kendgi. Higano en higa makende ma piny yueyoe. 6 Kata kamano, chiemo modiechieng’ kodiechieng’ to unyalo kawo kuom gik mochiek kendgi e higa mar sabato. Unyalo chamogi kaachiel gi wasumbniu ma chwo gi ma mon gi jotich mundiko, kod jodak, 7 kendo ginibed chiemb jambu gi le mag bungu manie pinyu. Gik moko duto ma piny ochiego nobed chiembu. 8 “‘Higa mar abiriyo ka higa mar abiriyo nobednu sabato. Unukwan sabatogo nyadibiriyo nyaka uchop higa mar 49. 9 Tarik apar dwe mar abiriyo e higano, ma en Odiechieng Pwodhruok, c unugo tung’ e pinyu duto. 10 Kamano unuwal higa mar 50 kugoyo milome mondo obed higa miweyoe jopinyu duto thuolo. d Higano nobed higa ma ng’ato ka ng’ato nodog e lope kendo ir joodgi. e 11 Higa mar piero abichno nobednu higa ma iweyoe gik moko obed thuolo. Kik ukom kendo kik

237 uka cham modongo kendgi e puodho ma oseka, kendo kik upon mzabibu monyak anyaka kendgi e yien ma ne ok ulwero. a 12 En higa mar 50, omiyo, nyaka uwal higano ne Nyasaye. Gimoro amora ma lowo onyago owuon to unucham. b 13 “‘E higa mar piero abichno, ng’ato ka ng’ato kuomu nodog e lope. c 14 Ka iuso ne ng’ato gimoro amora kata ing’iewo gimoro kuome, kik imaye. d 15 Kidwaro ng’iewo puodho kuom wadu, kwan higni mosekalo chakre higa mar 50, nikech obiro goyoni nengo kaluwore gi higni mag keyo modong’. e 16 Ka higni modong’ ng’eny to nichul nengo ma malo, to ka ginok nichul nengo ma piny, nikech ousoni cham ma di ne okayo. 17 Ng’ato ang’ata kuomu kik ma wadgi gimoro, f to luoruru Nyasachu, g nikech an Jehova Nyasachu. h 18 Ka uluwo chikena kendo rito buchena, unudag gi kuwe e piny. i 19 Lowo nochieg cham, j mi unuchiem muyieng’, kendo unudag gi kuwe. k 20 “‘To ka po ni chunyu ochako chandore ni, “Ang’o ma wabiro chamo ka ok wakomo kata ka ok wakeyo e higa mar abiriyo?” l 21 Kik uluor nikech abiro guedhou e higa mar auchiel mi piny nochieg cham moromou chamo kuom higni adek. m 22 Kae to ubiro komo e higa mar aboro ka

SULA 25 a Law 25:5 b Wuo 23:11 Law 25:6

c Law 25:29, 30 Law 27:24

d 1Sa 12:3 Nge 14:31

e Law 27:18 f Law 19:13 Nge 22:22

g Law 25:43 Nge 1:7 Nge 8:13

h Isa 33:22 i Rap 12:10 Za 4:8 Nge 1:33

j Za 67:6 k Law 26:3-5 l Law 25:4, 5 Mat 6:25

m Cha 26:12 Rap 28:8 Mal 3:10

 Kolam mar 2 a 1Ru 21:3 b Za 24:1 c 1We 29:15 d Rut 2:20 Rut 4:4-6

e Law 25:50 f Law 27:24 g Law 25:10, 13 h Law 25:25-27

TIM JO-LAWI 25:12-30 pod uchamo chambu machon nyaka e higa mar ochiko. Mago e cham ma ubiro chamo nyaka uka cham manyien. 23 “‘Ng’ato ang’ata ok onego ous ne nyawadg i lowo chuth, a nikech an e wuon lowo, b to anenou mana ka jodak. c 24 Onego uyie mondo owar puodho moro amora moseus e pinyu. 25 “‘Ka wadu moro odoko modhier mi ouso puothe moro, watne machiegni nowar puodhono. d 26 To ka ng’atno onge gi watne ma nyalo waro puodhono, to bang’e obedo jamwandu mi oyudo pesa monyalo warogo puodhono, 27 onego okwan kar romb pesa ma ng’at ma ne ousone puodhono oseloso, kae to ogol pesano e nengo ma ne ng’atno ochule. Pesa modong’ e ma nochul ng’atno mondo puodhono obed mare kendo. e 28 “‘To ka ok onyal ware to puodhono nodong’ e lwet ng’at ma ne ong’iewecha nyaka chop higa mar 50. f E higano, puodhono nodog ne wuon-go, mi nobed mare kendo. g 29 “‘Ka ng’ato ouso ode manie dala mochiel gi ohinga, en thuolo mar ware ka higa achiel pok orumo. En thuolo ware higano duto. h 30 To ka higa achiel orumo ka pok oware, odno nobed mar ng’at mong’ieweno kuom tienge duto. E higa mar 50, odno ok nodog ne

TIM JO-LAWI 25:31-50 ng’at ma ne ouse. 31 To udi manie mier ma ok ochiel gi ohinga nokwan mana kaka ikwano lowo. Gin gik ma inyalo war kinde moro amora, to kochopo higa mar 50, ginidog ne wegi. 32 “‘Jo-Lawi to nyalo waro udi manie miechgi a kinde moro amora. 33 Ka Ja-Lawi moro ok owaro ode manie miechgi, ibiro duokne odno e higa mar 50, b nimar udi manie miech JoLawi gin mwandugi e kind Jo-Israel. c 34 To puothe d molworo miechgi ok nyal us nikech gin mwandugi nyaka chieng’. 35 “‘Ka Ja-Israel wadu obedo modhier ma kata gima dokonyrego onge, nyaka ukonye e mondo odag kodu mana kaka unyalo konyo jadak kata wendo. f 36 Ka uhole gimoro, kik ukaw kuome ohala. g Luoruru Nyasachu h kendo yieuru mondo owadu odag kodu. 37 Kik uhole pesa mondo uyudie ohala, i kata kik ukaw ohala kuom chiemo muhole. 38 An Jehova Nyasachu ma ne ogolou e piny Misri j mondo amiu piny Kanaan kendo mondo abed Nyasachu. k 39 “‘Ka owadu obedo modhier kendo obiro iri mi ing’iewe, l kik ikete mondo otini kaka misumba. m 40 Onego obedni kaka jatich michulo, n kendo kaka jadak. Enotini nyaka e higa mar 50. 41 Kae to nowe tiyoni mondo odog gi nyithi-

SULA 25 a Kwa 35:2, 8 b Law 25:28 c Kwa 18:20 Kwa 35:2, 4 Rap 18:1

d Kwa 35:7 Jos 14:4

e Rap 15:7 Za 41:1 Za 112:5 Nge 3:27 Nge 19:17 Mar 14:7 Tic 11:29 1Ti 6:18 1Jo 3:17

f Wuo 22:21 Wuo 23:9 Law 19:34 Rap 10:18

g Wuo 22:25 Rap 23:19 Za 15:5 Nge 28:8

h Nge 8:13 i Rap 23:20 Luk 6:34, 35

j Wuo 20:2 1Ru 8:51

k Wuo 6:7 l Wuo 21:2 Rap 15:12

m 1Ru 9:22 n Law 25:53

 Kolam mar 2 a Wuo 21:3 Law 25:10

b Wuo 1:13, 14 Wuo 19:5 Law 25:55

c Wuo 3:7 Ef 6:9 Kol 4:1

d Law 25:17 Ekl 12:13

e Wuo 12:38 Jos 9:21

f Law 25:39, 43 g Law 25:25 h Law 25:26, 27 i Law 25:10 j Rap 15:18

238 nde ir joodgi, kendo e lop kwerene. a 42 Gin wasumbni maga ma ne agolo e piny Misri. b Omiyo, ok onego ong’iewgi kaka ing’iewo wasumbni. 43 Kik isand JaIsrael wadu. c Nyaka iluor Nya s a c h i . d 4 4 Kud wa ro wasumbni ma chwo kata ma mon, unyalo ng’iewogi kuom ogendni mokiewo kodu. 45 Bende, unyalo ng’iewo wasumbni kuom jodak manie kindu, e kata kuom nyithindgi ma ginyuolo e pinyu mi gibed mwandu magu. 46 Ginyalo bedo mwandu magu mosiko munyalo weyo ne yawuotu. Unyalo loko jogo wasumbniu, kata kamano, Jo-Israel weteu to kik usandi. f 47 “‘Ka jadak kata wendo moro e kindu odoko jamoko to Ja-Israel wadu modak machiegni odoko modhier, mi odhi ir ng’atno kata ir wat ng’atno mondo ong’iewe, 48 inyalo ware. Ng’at ma nyalo ware en owadgi, g 49 kata owadgi wuon mare, kata owadgi ma bathe, kata mana watne moro machielo. Achiel kuom jogo nyalo ware. “‘To bende, ka odoko jamoko, onyalo warore owuon. h 50 Mondo ong’e kwan mar pesa mowarorego, nokwan higni mosekalo chakre higa ma ne ong’iewee nyaka higa mar 50. i Pesa ma nong’iewego onego oromre gi misara ma di ne ng’atno ondikogo jatich j kuom higni-

239 go. a 51 Enowarre gi pesa ma romre gi higni modong’ to higa mar 50 chopo. Ka hignigo ng’eny to enochul pesa ma romre gi higni modong’. 52 To ka higni modong’ nok, nochul pesa matin ma romre gi hignigo. 53 Ja-Israelno nodag kode higa ka higa kaka jatich michulo. Kendo kik uyie mondo ng’at ma ne ong’ieweno osande. b 54 To ka ok onyal warore owuon kaluwore gi chikni, obiro rito nyaka higa mar 50 ochopi, c kae to oweye odhi gi nyithinde. 55 “‘Jo-Israel gin wasumbni maga. Gin wasumbnina ma ne agolo e piny Misri. d An Jehova Nyasachu. “‘Kik ulos kido mag nyiseche manono, e kendo kik uchung sanamu f kata siro mar kidi, kata kik uchung kidi moro amora g e piny mondo ukulrune, h nikech an Jehova Nyasachu. 2 Nyaka urit sabato maga kendo uluor kara maler. An Jehova. 3 “‘Ka udhi nyime wuotho e yorena mi urito chikena kendo uluwogi, i 4 anakelnu koth e kinde mowinjore, j mi pinyu nochieg cham k kendo yiendeu nonyag olembe. 5 Unudin cham nyaka kinde miponoe mzabibu, kendo unupon mzabibu nyaka kinde michuoyoe. Unuyud chiemo moromou kendo unudag e pinyu gi kuwe. l 6 Anakel kuwe e pinyu m mi ununind ma onge

26

SULA 25 a Law 25:15, 16 b Law 25:40, 43 Kol 4:1

c Wuo 21:3 d Wuo 20:2 Law 25:42

 SULA 26 e Wuo 20:4 Law 19:4 Tic 17:29 1Ko 8:4

f Rap 5:8 g Kwa 33:52 h Dan 3:18 1Ko 10:14

i Rap 11:13-15 Ekl 12:13

j Rap 28:12 Isa 30:23 Eze 34:26 Joe 2:23

k Za 67:6 Za 85:12

l Law 25:18 m 1We 22:9 Za 29:11 Hag 2:9

 Kolam mar 2 a Mik 4:4 b Rap 28:7 Jos 23:10 Bur 7:15, 16 Bur 15:15, 16 1We 11:20

c Rap 28:4 d Wuo 6:4 e Wuo 25:8 Eze 37:26 Fwe 21:3

f Rap 23:14 g Wuo 6:7 2Ko 6:16

h Rap 28:15 i 2Ru 17:15 j Wuo 24:7 Rap 31:16 Hib 8:9

k Rap 28:22, 33 Bur 6:3

l Rap 28:15, 25 Bur 2:14 1Sa 4:10

m Za 106:41 Ywa 1:5

n Law 26:36

TIM JO-LAWI 25:51–26:18 luoro, a kendo natiek ondiegi e pinyu kendo lweny ok nobed e pinyu. 7 Unuriemb wasiku kendo ununeggi gi ligangla. 8 Jou abich noriemb ji 100, kendo jou 100 noriemb ji 10,000, mi ununeg wasiku gi ligangla. b 9 “‘Anaguedhu mi anami unyuolru mubed mathoth, c kendo anachop singruok ma ne atimo kodu. d 10 Nucham cham manie decheu nyaka chop kinde ma ugologie mondo uyud ka ma ukanoe cham manyien. 11 Analos hemba e dieru, e kendo ok anajwang’u. 12 Anawuoth e dieru kendo anabed Nyasachu, f to un nubed joga. g 13 An Jehova Nyasachu ma ne ogolou e piny Misri mondo uwe bedo wasumbnigi. Aseturo jok ma ne otwenu, omiyo koro uwuotho tir. 14 “‘To ka utamoru winja kendo ok urito chikegi duto, h 15 kendo udagi yorena i mi usin gi buchena, kendo uketho singruok ma ne atimo kodu, j 16 ng’euru ni anatimnu kama: anagou gi masira, gi kahera, gi midhusi ma yuyo wang’ kendo ma tieko dendu. Nukom cham kayiem nono, nimar wasiku e ma nochamgi. k 17 Anasin kodu kendo wasiku nonegu. l Wasiku nonyonu, m kendo unubuogru ma uring kata ka onge ng’at ma lawou. n 18 “‘Ka pod utamoru winja bang’ gigo duto, anachwadu nyadibiriyo nikech

TIM JO-LAWI 26:19-40 richou. 19 Anatiek sungau, kendo anami polo oa bednu kaka chuma, to piny obed kaka mula. 20 Unuketh tekreu kayiem nono nimar piny ok nonyagnu chiemo, b kendo yiendeu ok nonyag olemo. 21 “‘To ka pod ukweda kendo utamoru winja, abiro medo chwadou kamano nyadibiriyo nikech richou. 22 Abiro oronu ondiegi c ma nomak nyithindu d kendo noneg jambu mi gimi udong’ manok, kendo wang’ yoreu nobed gundni ma onge ji ma wuothoe. e 23 “‘Ka gigo duto ok omiyo ulokoru, f kendo usiko ka ukweda, 24 an bende abiro kedo kodu, kendo abiro chwadou nyadibiriyo nikech richou. 25 Anakel lweny kuomu mondo achulgo kuor nikech nuketho singruok ma ne atimo kodu. g Kata kuringo muchokoru e miechu, anagou gi tuoche kuno, h kendo wasiku nomaku. i 26 Abiro ketho kuonde muketoe chiemo, j kendo mon apar noted mana e kendo achiel. Nopimnu chiemo mana e rapim, k kendo unuchiem to ok unuyieng’ ngang’. l 27 “‘To ka bang’ mago duto pod utamoru winja kendo udhi nyime kweda, 28 abiro medo kedo kodu m kendo an awuon nachwadu nyadibiriyo nikech richou. 29 Kar chamo ring’o, unucham yawuotu gi nyiu. n 30 Nikech ajok kodu, o ana-

SULA 26 a Rap 11:17 1Ru 17:1

b Jer 12:13 Hag 1:6, 10

c Rap 32:24 Jer 15:3

d Eze 5:17 e Bur 5:6 Isa 33:8 Zek 7:14

f Isa 1:16 Jer 2:30 Jer 5:3

g Wuo 24:7 h Rap 28:21 Jer 24:10 Amo 4:10

i Bur 2:14 1Sa 4:10

j Eze 5:16 k Eze 4:16 l Isa 9:20 Mik 6:14 Hag 1:6

m Jer 21:5 n Rap 28:53 2Ru 6:29 Jer 19:9 Ywa 4:10 Eze 5:10 o Za 78:58, 59

 Kolam mar 2 a 2We 34:3 Isa 27:9

b 1Ru 13:2 2Ru 23:8, 20 Eze 6:5

c 2Ru 25:9, 10 2We 36:17 Neh 2:3 Isa 1:7 Jer 4:7 d Jer 9:11

e Rap 28:37 Rap 29:22-24 Jer 18:16 Ywa 2:15 Eze 5:15 f Za 44:11

g Jer 9:16 h i j k

Eze 12:14 Zek 7:14 2We 36:20, 21 Isa 24:6 Law 26:17 Isa 30:17

l Jos 7:12 Bur 2:14 Jer 37:10

m Rap 4:27 Rap 28:48 Jer 42:17

n Rap 28:65 o Wuo 20:5 Kwa 14:18

240 keth kuondeu mag lamo moting’ore malo a kendo namuk kendeu mag ubani, mi nanegu ma abiw ringreu e wi sanamu magu makwero. b 31 Abiro tieko miechu gi ligangla c kendo naketh kuondeu mag lamo, bende misengni muchiwo mondo ogolna suya mamit ok nayiego. 32 Anaketh pinyu mi aweye gunda, d kendo wasiku ma biro dakie nohum nono. e 33 Anakeu e kind ogendni f kendo nariembu gi ligangla; g pinyu nodong’ gunda, h kendo miechu nokethre chuth. 34 “‘E kinde duto ma pinyu nodong’ gunda ka un to udak e piny wasiku, pinyu nochul sabato ma ne ok urito. E kindeno, piny noyue nikech nyaka ochul sabato. i 35 Piny noyue kodong’ gunda kamano nikech ne ok oyue ka ne udak kuno nimar ne ok urit sabato. 36 “‘To abiro goyo jou motony j manie piny wasikgi gi kibaji mi kata ka giwinjo ka yamo kwadho it oboke, giniring ka jo ma ilawo gi ligangla mi gipodh piny ma onge ng’at ma lawogi. k 37 Ginituomre ka giringo ka jo ma ilawo gi ligangla kata obedo ni onge ng’at ma lawogi. Ok gininyal kedo gi wasikgi. l 38 Karu nolal nono e kind ogendni, m kendo piny wasiku nomwonyu. 39 Jou manie pinje mag wasiku n notow nikech richou. Ee, ginitow nikech richo kweregi. o 40 Ginihul

241 richogi a gi richo kweregi ma ne omiyo giweya, kendo giniyie ni ne gitimo marach kuom kweda. b 41 Kuom mano, an bende nakedo kodgi c ma akelogi e piny wasikgi. d “‘Natim kamano mondo omi gilok chunygi matek1 kendo gibolre e mi gichul richogi. 42 Eka napar singruok ma ne atimo gi Jakobo, f kendo gi Isaka, g kod Ibrahim, h kendo napar pinygi. 43 Kinde ma ne pinygino odong’ gunda, piny ne chulo sabato. i Ne gichulo richogi nikech ne gitamore buchena kendo ne gisin gi chikena. j 44 Kata kamano, ka gin e piny wasikgi, ok najwang’gi mi atiekgi chuth, k nikech ka atimo kamano to abiro ketho singruokna l kodgi, nimar an Jehova Nyasachgi. 45 Nikech aherogi, napar singruok ma ne atimo gi kweregi m ma ne agolo e piny Misri e nyim ogendni n mondo abed Nyasachgi. An Jehova.’” 46 Mago e chike gi buche ma Jehova Nyasaye nomiyo Musa e Got Sinai mondo JoIsrael oluw. o Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Ka ng’ato otimo singruok makende p ni obiro chiwo ne Jehova pesa ma rom gi nengo mar waro ng’ato, 3 ma e kaka obiro chulo: nengo mar ng’at ma dichwo ma

27

26:41 1 Kata, “chunygi ma ok oter nyangu.”

SULA 26 a 1Ru 8:33 Neh 9:2 Eze 6:9 Dan 9:5

b Eze 36:31 c Law 26:24 d 1Ru 8:47 2We 36:20

e Rap 30:6 Jer 4:4 Tic 7:51

f Cha 28:13 g Cha 26:3 h Cha 12:7 Rap 4:31 Za 106:45

i Law 26:34 2We 36:20, 21

j 2Ru 17:15 k Rap 4:31 2Ru 13:23 Neh 9:31

l Rap 4:13 Jer 14:21

m Wuo 24:3, 8 Rap 9:9

n Eze 20:9 o Law 27:34 Rap 6:1

 SULA 27 p Rap 23:21 Bur 11:30, 31 1Sa 1:11

 Kolam mar 2 a Law 5:7, 11 Law 12:8 Law 14:21

b Luk 21:2-4 2Ko 8:12

c Law 20:25 Rap 14:7, 8

TIM JO-LAWI 26:41–27:11 hike ni e kind 20 gi 60 nobed shekel1 50 mag fedha mopim gi rapim mar ka maler. 4 Dhako to nengone nobed shekel 30. 5 To ng’at ma dichwo ma hike ni e kind higni 5 gi 20, nengone nobed shekel1 20, to ka en dhako nengone nobed shekel 10. 6 To ka en nyathi ma wuoyi ma hike pok ochopo abich to osekalo dwe achiel, nengone nobed shekel abich. To ka en nyathi ma nyako, nengone nobed shekel adek. 7 “‘Ka en dichwo ma hike 60 ka d hi nyime, nengone nobed shekel 15. To ka en d hako, shekel 10. 8 Ka ng’at mokuong’oreno odhier ahinya ma ok onyal chulo nengo moketi, a nochung’ e nyim jadolo mi jadolo nogone nengo mowinjore gi nyalone. b 9 “‘Ka ng’ato okuong’ore ni obiro chiwo ne Jehova chiaye minyalo timgo misango, chiayeno koro nobed maler ne Jehova. 10 Ng’atno ok onego owile gi gimoro machielo, to bende ok onego owile gi chiaye moro maber kata marach. To ka po ni owilo chiayeno gi machielo, chiayego duto nobed gik maler; ma nokwongo singo kaachiel gi mowilegono. 11 Ka chiaye ma ng’ato okuong’ore ni obiro chiwo ok ler c kendo ok dichiwe ne Jehova, ng’atno nyaka ter chiayeno e nyim 27:3, 5 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

TIM JO-LAWI 27:12-29 jadolo. 12 To jadolo nogo nengo chiayeno kaluwore gi kaka chiayeno chalo. Nengo ma jadolo oketo e nengo ma nochul. 13 To ka po ni ng’atno dwaro waro chiayeno, nyaka omedie achiel kuom abich e wi nengo mar chiayeno. a 14 “‘Ka ng’ato owalo ode mondo obed gima ler ne Jehova, jadolo biro goyo nengo odno kaluwore gi kaka odno chalo. Nengo ma jadolo oketo e ma biro bedo nengo odno. b 15 To ka ng’at ma ne ochiwo ot dwaro waro odeno, nyaka omedie achiel kuom abich e wi nengo odno eka ot nobed mare kendo. 16 “‘Ka ng’ato ochiwo ne Jehova lope moro, ibiro gone nengo ma romre gi kodhi mikomego. Lowo minyalo komie koth shairi homer1 achiel nobed shekel 50 mag fedha. 17 Ka ng’atno ochiwo lopeno e higa mar 50, c nengone ok bi lokore. 18 Ka ochiwe bang’ higa mar 50, jadolo nokwan higni modong’ to higa mar 50 ma luwo chopi. Kae to nogone nengo ma romre gi higni modong’go. d 19 Ka ng’at ma ne ochiwo puothe dwaro waro puotheno, nyaka ochul nengo mogoneno, kendo enomed achiel kuom abich e wi nengono eka puodhono nobed mare kendo. 20 To ka ok owaro puotheno mi ous puo27:16 1 Homer achiel ne nyalo bedo kilo 130 kama. Som Apendiks B14.

SULA 27 a Law 27:19

b Law 27:11, 12

c Law 25:10

d Law 25:15, 16

 Kolam mar 2 a Kwa 18:8, 14

b Law 25:25

c Law 27:11, 12 Law 27:18

d Law 25:10, 28

e Wuo 13:2 Kwa 18:17

f Wuo 22:30 Rap 15:19

g Law 27:11-13

h Kwa 18:8, 14

i Kwa 21:2

j Jos 6:17 1Sa 15:3, 18

242 dhono ne ng’at machielo, ok onyal ware ngang’. 21 Ka higa mar 50 ochopo mi owe puodhono, puodhono nobed gima ler momi Jehova chuth. Kendo puodhono nobed mwandu mar jodolo. a 22 “‘Ka ng’ato ochiwo ne Jehova puodho mong’iewo ma ok puoth anyuolagi, b 23 jadolo nogo nengo ma romre gi higni modong’ to higa mar 50 chopo, kendo ng’atno nochul pesago mana e odiechiengno. c En gima ler mimiyo Jehova. 24 E higa mar 50, puodhono nodog ne ng’at ma ne ouse, ma en wuon lowo sie. d 25 “‘Pesago nopim gi shekel mitiyogo ka maler. Shekel romre gi gera1 20. 26 “‘Ng’ato ang’ata kik wal chiaye makayo, nikech chiaye duto makayo gin mag Jehova. e Bed ni gin dhok kata rombe, gin mag Jehova. f 27 Ka en chiaye mogak mowaro gi nengo moketi, nyaka ochul achiel kuom abich e wi nengono. g To ka ok oware, ibiro use gi nengo ma ne oketne. 28 “‘To ka ng’ato ochiwo ne Jehova gimoro chuth, ok nyal us gino, kendo ok nyal ware, bed ni en dhano, kata chiaye, kata lowo. Gimoro amora ma ng’ato ochiwo ne Nyasaye chuth bedo gima ler moloyo e wang’ Jehova. h 29 Ng’ato ang’ata mong’adne buch tho ok nyal war.i Nyaka negeanega.j 27:25 1 Gera achiel romre gi nus gram kama. Som Apendiks B14.

243 TIM JO-LAWI 27:30 – KWAN Weche Mantie 30 “‘Achiel kuom apar a SULA 27 kwath kwano dhok kata ro14:20 mag gik moko duto ma piny a Cha mbe, chiaye moro amora Cha 28:22 onyago, bed ni gin cham Kwa 18:21, 26 mar apar mokadho e bwo Rap 14:22 ludhe nobed mar Jehova. kata olembe, g in mag 2We 31:5 33 Kik onon ka be chiayeJehova. Gin gik maler ne Neh 13:12 3:10 no ber kata rach, bende kik Jehova. 31 Ka ng’ato dwa- Mal Luk 11:42 owile gi machielo. To ka po ro waro achiel kuom apar Hib 7:5 mar mwandune moro amo-  ni owile gi machielo, chiaye Kolam mar 2 mar aparno kaachiel gi mora, nyaka ochul nengo mwanduno kendo omedie achiel a Law 27:9, 10 wilegono duto nobed gik maler. a Kendo ok nowargi.’” kuom abich mar nengono. 32 Bende, kuom jamni duto 34 Mago e chike ma ne Jehova omiyo Musa e Got ma ng’ato nigo, enochiw b Wuo 3:1 Sinai mondo omi Jo-Israel. b achiel kuom apar. Sa ma ja- Kwa 1:1

K WA N WECHE MANTIE

1 Ndiko jolweny (1-46) Dhood Lawi ok ondik e lweny (47-51) Kaka ochan kambi mar Jo-Israel (52-54) 2 Ochan kambi e grube mag dhoudi adek adek (1-34) Grup mar dhood Juda ni yo wuok chieng’ (3-9) Grup mar dhood Reuben ni yo milambo (10-16) Kambi mar Jo-Lawi nie diere (17) Grup mar dhood Efraim ni yo podho chieng’ (18-24) Grup mar dhood Dan ni yo nyandwat (25-31) Kwan mar jolweny duto (32-34) 3 Yawuot Harun (1-4) Oyier Jo-Lawi mondo oti ne Nyasaye (5-39) Iwaro chwo makayo (40-51)

4 Tije mag joka Kohath (1-20) Tije mag joka Gershon (21-28) Tije mag joka Merari (29-33) Kwan mar Jo-Lawi duto (34-49) 5 Keto jo ma ok ler kar kendgi (1-4) Hulo richo kod chudo (5-10) Tiyo gi pi e fwenyo ng’at ma ichichgo ni oterore (11-31) 6 Kuong’ruok mar bedo Ja-Nazir (1-21) Gueth mag jodolo (22-27) 7 Chiwo miwalogo hema mar romo (1-89) 8 Harun moko teyini abiriyo (1-4) Ipwodho Jo-Lawi kendo gichako tich (5-22) Higni moyiene Ja-Lawi tiyo e hema mar romo (23-26) 9 Timo Pasaka ka kindene osekalo (1-14) Bor polo gi mach e wi hema mar lamo Nyasaye (15-23)

KWAN Weche Mantie

10 Turmbeta mag fedha (1-10) Jo-Israel wuok Sinai (11-13) Chenro mar dar (14-28) Ikwayo Hobab mondo onyis Jo-Israel yo (29-34) Lamo mar Musa ka Jo-Israel dar (35, 36) 11 Ng’ur miyo Nyasaye kelo mach (1-3) Jo-Israel ywago ring’o (4-9) Musa ywak ni ting’ ohewe (10-15) Jehova miyo jodongo 70 rohone (16-25) Eldad kod Medad; Joshua luor ni imayo Musa duong’ (26-30) Nyasaye okelo aluru; okum ji nikech wuoro (31-35) 12 Miriam gi Harun wuoyo marach e wi Musa (1-3) Musa muol moloyo ji duto (3) Jehova dok ne Musa (4-8) Dhoho omako Miriam (9-16) 13 Oor ji 12 mondo odhi onon piny Kanaan (1-24) Joote apar okelo wach marach (25-33) 14 Jo-Israel dwaro dok Misri (1-10) Joshua kod Kaleb okelo wach maber (6-9) Jehova iye owang’; Musa saye (11-19) Kum: bet e thim kuom higni 40 (20-38) Jo-Amalek loyo Jo-Israel (39-45) 15 Chike mag golo chiwo (1-21) Jo-Israel gi jodak luwo chik achiel (15, 16) Chiwo mag ng’at motimo richo kobothne (22-29) Kum ma imiyo ng’at moketho goyiem (30, 31) Inego ng’at moketho Sabato (32-36)

244

16

17 18

19 20

21

22

23

24

25

Riak lewni obed mokenyore (37-41) Kora, Dathan, gi Abiram ong’anjo (1-19) Ikumo jo ma ong’anjo (20-50) Maua loth e ludh Harun kaka ranyisi (1-13) Tije jodolo gi Jo-Lawi (1-7) Gik ma imiyo jodolo (8-19) Singruok mosiko (19) Imiyo Jo-Lawi achiel kuom apar; gichiwo achiel kuom apar (20-32) Dhiang’ malando kod pi pwodhruok (1-22) Miriam tho Kadesh (1) Musa timo richo kuom goyo lwanda (2-13) Jo-Edom tamo Jo-Israel kalo e pinygi (14-21) Harun tho (22-29) Iloyo ruodh Arad (1-3) Thuond mula (4-9) Jo-Israel wuotho ka lworo Moab (10-20) Iloyo Sihon Ruoth Jo-Amor (21-30) Iloyo Og Ruoth Jo-Amor (31-35) Balak kwayo Balaam okuong’ne Jo-Israel (1-21) Punda Balaam wuoyo (22-41) Ngero mokwongo mar Balaam (1-12) Ngero mar ariyo mar Balaam (13-30) Ngero mar adek mar Balaam (1-11) Ngero mar ang’wen mar Balaam (12-25) Richo ma Jo-Israel timo gi nyi Moab (1-5)

245

KWAN Weche Mantie –1:16

Finehas kawo okang’ (6-18) 26 Kweno mar ariyo mar dhout Israel (1-65) 27 Nyi Zelofehad (1-11) Iketo Joshua mondo okaw kar Musa (12-23) 28 Chenro mag golo chiwo mopogore opogore (1-31) Chiwo migolo odiechieng’ kodiechieng’ (1-8) Chiwo mar Sabato (9, 10) Chiwo migolo dwe ka dwe (11-15) Chiwo mar Pasaka (16-25) Chiwo mar Sap Jumbe (26-31) 29 Chenro mag golo chiwo mopogore opogore (1-40) Chieng’ goyo turmbeta (1-6) Chieng’ Pwodhruok (7-11) Sap Kiche (12-38)

nowuoyo gi 1 Jehova Musa e hema mar chok-

ruok a e thim mar Sinai b e higa mar ariyo bang’ Jo-Israel wuok Misri. Ne owuoyo kode tarik achiel dwe mar ariyo mar higano, c mowachone niya: 2 “Kwanuru d nyithind Israel duto, moro ka moro kaluwore gi joodgi, kod dhoot ma giaye, kendo ndik nying chwo duto. 3 In gi Harun kwanuru chwo ma johigni 20 ka dhi nyime e ma nyalo dhi e lweny. 4 “Dhoot ka dhoot nobed gi ng’at achiel ma telone. f 5 Magi e nyinge jotelo ma biro konyou; e dhood Reuben: Elizur g

30 Kuong’ruok mag chwo (1, 2) Kuong’ruok mag mon kod nyiri (3-16) 31 Ichulo kuor kuom Jo-Midian (1-12) Oneg Balaam (8) Kaka onego opog gik moyak e lweny (13-54) 32 Mier man yo wuok chieng’ mar Jordan (1-42) 33 Kuonde ma Jo-Israel nogoye kambi e thim (1-49) Kaka onego okaw piny Kanaan (50-56) 34 Tong’ mag piny Kanaan (1-15) Jo ma omi tij pogo piny (16-29) 35 Mier mag Jo-Lawi (1-8) Mier mag tony (9-34) 36 Chik mar kendo mon mopognegi lowo (1-13)

SULA 1 a Wuo 25:22 b Wuo 19:1 Tic 7:38 Wuo 40:17 Wuo 30:12 Wuo 30:14 Wuo 18:25 Kwa 1:16 Jos 22:13, 14 Jos 23:2 1We 27:1 g Kwa 2:10

c d e f

 Kolam mar 2 a Kwa 7:11, 36 b Rut 4:20 Luk 3:23, 32 Kwa 10:15 Kwa 7:11, 24 Cha 48:20 Kwa 2:22 Kwa 7:11, 66 Kwa 7:11, 72 Kwa 2:14 Kwa 7:11, 42 Kwa 10:20 j Kwa 2:29 Kwa 10:27

c d e f g h i

wuod Shedeur; 6 Dhood Simeon: Shelumiel a wuod Zurishadai; 7 Dhood Juda: Nashon b wuod Aminadab; 8 Dhood Isakar: Nethanel c wuod Zuar; 9 Dhood Zebulun: Eliab d wuod Helon; 10 Kuom yawuot Josef; Dhood Efraim: e Elishama wuod Amihud; Dhood Manase: Gamaliel wuod Pedazur; 11 Dhood Benjamin: Abidan f wuod Gideoni; 12 Dhood Dan: Ahiezer g wuod Amishadai; 13 Dhood Asher: Pagiel h wuod Okran; 14 Dhood Gad: Eliasaf i wuod Deuel; 15 Dhood Naftali: Ahira j wuod Enan. 16 Mago e jo

KWAN 1:17-36 ma ne oyier kuom ogandagi. Ne gin jotelo a e dhout kweregi, kendo ne gitelo ne JoIsrael gana gi gana.” b 17 Musa gi Harun nokawo jogo ma ne oseluong nyingegigo. 18 Tarik achiel dwe mar ariyo e higano, ne gichoko Jo-Israel duto chakre johigni 20 ka dhi nyime c mondo okwangi ng’ato achiel-achiel, kendo ondik nyinggi kaluwore gi anyuolagi kod dhoot ma giae, 19 mana kaka Jehova nosechiko Musa mondo otim. Omiyo, Musa nondiko nyinggi ka gin e thim mar Sinai. d 20 Yawuot Reuben, kach Israel, e ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuolagi, kod dhoot ma giae. Nokwan chwo duto ma johigni 20 ka dhi nyime ma ne nyalo dhi e lweny, 21 kendo chwo ma ne okwan e dhood Reuben ne gin 46,500. 22 Yawuot Simeon f ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuolagi, kod dhoot ma giae. Ne okwan chwo duto ma johigni 20 ka dhi nyime ma ne nyalo dhi e lweny, 23 kendo chwo ma ne okwan e dhood Simeon ne gin 59,300. 24 Yawuot Gad g ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuolagi, kod dhoot ma giae. Nokwan chwo duto ma johigni 20 ka dhi nyime ma ne nyalo dhi e lweny, 25 kendo chwo ma ne okwan e dhood Gad ne gin 45,650. 26 Yawuot Juda h ne ondik nyinggi kaluwore

SULA 1 a Wuo 18:21 Kwa 7:2

b Rap 1:15

c Wuo 30:14

d Kwa 26:1, 2

e Cha 29:32 Kwa 2:10, 11

f Cha 29:33 Cha 46:10 Kwa 2:12, 13

g Cha 30:10, 11 Cha 46:16 Kwa 2:14, 15

h Cha 29:35 Cha 46:12 Kwa 2:3, 4 1We 5:2 Mat 1:2 Hib 7:14

 Kolam mar 2 a Cha 30:17, 18 Cha 46:13 Kwa 2:5, 6

b Cha 30:20 Kwa 2:7, 8

c Cha 41:51, 52 Cha 46:20 Cha 48:17-19 Kwa 2:18, 19

d Kwa 2:20, 21

e Cha 43:29 Cha 46:21 Kwa 2:22, 23

246 gi anyuolagi, kod dhoot ma giae. Nokwan chwo duto ma johigni 20 ka dhi nyime ma ne nyalo dhi e lweny, 27 kendo chwo ma ne okwan e dhood Juda ne gin 74,600. 28 Yawuot Isakar a ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuolagi, kod dhoot ma giae. Nokwan chwo duto ma johigni 20 ka dhi nyime ma ne nyalo d hi e lweny, 29 kendo chwo ma ne okwan e dhood Juda ne gin 54,400. 30 Yawuot Zebulun b ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuolagi, kod dhoot ma giae. Nokwan chwo duto ma johig ni 20 ka d hi nyime ma ne nyalo d hi e lweny, 31 kendo chwo ma ne okwan e dhood Zebulun ne gin 57,400. 32 Nyikwa Josef ma ka Efraim c ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuolagi, kod dhoot ma giae. Nokwan chwo duto ma johigni 20 ka dhi nyime ma ne nyalo dhi e lweny, 33 kendo chwo ma ne okwan e dhood Efraim ne gin 40,500. 34 Yawuot Manase d ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuolagi, kod dhoot ma giae. Nokwan chwo duto ma johigni 20 ka dhi nyime ma ne nyalo dhi e lweny, 35 kendo chwo ma ne okwan e dhood Manase ne gin 32,200. 36 Yawuot Benjamin e ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuolagi, kod dhoot ma giae. Nokwan chwo duto ma

247 johigni 20 ka dhi nyime ma ne nyalo dhi e lweny, 37 kendo chwo ma ne okwan e dhood Benjamin ne gin 35,400. 38 Yawuot Dan a ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuolagi, kod dhoot ma giae. Nokwan chwo duto ma johigni 20 ka dhi nyime ma ne nyalo dhi e lweny, 39 kendo chwo ma ne okwan e dhood Dan ne gin 62,700. 40 Yawuot Asher b ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuolagi, kod dhoot ma giae. Nokwan chwo duto ma johigni 20 ka dhi nyime ma ne nyalo dhi e lweny, 41 kendo chwo ma ne okwan e dhood Asher ne gin 41,500. 42 Yawuot Naftali c ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuolagi, kod dhoot ma giae. Nokwan chwo duto ma johigni 20 ka dhi nyime ma ne nyalo dhi e lweny, 43 kendo chwo ma ne okwan e dhood Naftali ne gin 53,400. 44 Mago e jo ma Musa gi Harun, kaachiel gi jotelo 12 mag Israel ne ondiko nyinggi. Moro ka moro kuom jotelogo ne ochung’ ne dhoodgi. 45 Jo-Israel duto ma johigni 20 ka dhi nyime ma ne nyalo dhi e lweny ne ondik nyinggi kaluwore gi dhoudi ma giae, 46 mi kwan-gi ne ochopo ji 603,550. d 47 Kata kamano, JoLawi e to ne ok oriw kwangi kod dhoudi mamoko mag Israel. f 48 Jehova nonyi-

SULA 1 a Cha 30:4-6 Cha 46:23 Kwa 2:25, 26 Kwa 10:25

b Cha 35:26 Kwa 2:27, 28

c Cha 30:7, 8 Cha 46:24 Kwa 2:29, 30 Kwa 26:48

d Cha 13:16 Cha 22:17 Cha 46:3 Wuo 38:26 Kwa 2:32

e Cha 29:34 Cha 46:11 Kwa 3:12

f Kwa 2:33 Kwa 26:63, 64

 Kolam mar 2 a Kwa 26:62, 63 b Wuo 31:18 c Wuo 38:21 Kwa 3:6, 8

d Kwa 4:15 Kwa 4:24-26 Kwa 4:31-33

e Kwa 3:30, 31 Kwa 4:12

f Kwa 2:17 Kwa 3:23, 29 Kwa 3:35, 38

g Kwa 10:17, 21 h Kwa 3:10 Kwa 18:22

i Kwa 2:2, 34 j Kwa 8:19 Kwa 18:5

k Kwa 8:24 Kwa 18:2, 3 1We 23:32

 SULA 2 l Kwa 1:52

KWAN 1:37–2:2 so Musa niya: 49 “Dhood Lawi kende e ma kik indik nyinggi kendo kik iriw kwan-gi gi Jo-Israel mamoko. a 50 Ket Jo-Lawi orit hema maler moting’o sandug Chik. b Ginirit gige hemano duto kaachiel gi gik moko duto mitiyogo e iye. c Gin e ma gibiro ting’o hemano kaachiel gi gigene, d kendo kanyo e ma gibiro tiyoe. e Ginigur hembegi kolwore koni gi koni. f 51 Kinde duto ma idaro hema mar lamo Nyasaye, Jo-Lawi e ma biro goye piny; g kendo kinde moro amora michunge, Jo-Lawi e ma biro chunge; to ng’ato ang’ata ma ok Ja-Lawi mobiro machiegni gi hemano, ibiro negi. h 52 “Ja-Israel ka Ja-Israel biro guro hembe ka ma ochungie bandechgi mar dhoudi adek. i 53 Mondo mirima kik maka gi Jo-Israel, Jo-Lawi nogur hembegi kolworo hema moting’o sandug Chik; j kendo gin e ma gibiro rito hema mar lamo Nyasaye.” k 54 Jo-Israel notimo mana kaka Jehova nochiko Musa. Ne gitimo mana kamano. Jehova nowacho ne Musa gi Harun kama: 2 “Ja-Israel ka Ja-Israel onego ogo kambi ka ma ochungie bendechgi mar dhoudi adek, l ka ng’ato ka ng’ato guro hembe machiegni gi bendera mar dhoodgi. Hembegi biro ng’iyore gi hemb romo ka gilwore koni gi koni.

2

KWAN 2:3-30 3 “Dhoudi adek manie kidieny mar Juda e ma nogo kambi yo wuok chieng’ e nyim hemb romo kaluwore gi kaka ochan-gi. Jatend JoJuda en Nashon a wuod Aminadab. 4 Ogandane mar lweny gin ji 74,600. b 5 JoIsakar e ma nogur hembegi machiegni gi Jo-Juda. Jatend Jo-Isakar en Nethanel c wuod Zuar. 6 Ogandane mar lweny romo ji 54,400. d 7 Jo-Zebulun e ma nobed butgi. Jatend Jo-Zebulun en Eliab e wuod Helon. 8 Ogandane mar lweny gin ji 57,400. f 9 “Ji duto manie kambi mar Jo-Juda ma ne ondik nyinggi gin ji 186,400. Sa ma Jo-Israel dar, gin e ma onego gikwong wuok. g 10 “Dhoudi adek manie kidieny mar Jo-Reuben h e ma nogo kambi yo milambo kaluwore gi kaka ochan jolwenjgi. Jatend Jo-Reuben en Elizur i wuod Shedeur. 11 Ogandane mar lweny gin ji 46,500. j 12 Jo-Simeon e ma nobed butgi. Jatend JoSimeon en Shelumiel k wuod Zur isha da i . 13 Og anda ne mar lweny gin ji 59,300. l 14 Jo-Gad e ma nobed bute. Jatend Jo-Gad en Eliasaf m wuod Reuel. 15 Ogandane mar lweny gin ji 45,650. n 16 “Jolweny duto manie kambi mar Reuben gin ji 151,450. Gin e ma giniwuog mar ariyo. o 17 “Sa ma idaro hema mar romo, p kambi Jo-Lawi

SULA 2 a Kwa 7:12 Kwa 10:14 Rut 4:20 Mat 1:4

b Kwa 1:27 c Kwa 7:11, 18 Kwa 10:15

d Kwa 1:29 e Kwa 7:11, 24 Kwa 10:16

f Kwa 1:31 g Kwa 10:14 h Kwa 1:20 i Kwa 7:11, 30 Kwa 10:18

j Kwa 1:21 k Kwa 7:11, 36 Kwa 10:19

l Kwa 1:23 m Kwa 7:11, 42 Kwa 10:20

n Kwa 1:25 o Kwa 10:18 p Kwa 1:51

 Kolam mar 2 a 1Ko 14:33, 40 b Kwa 7:11, 48 Kwa 10:22

c Kwa 1:33 d Cha 48:20 e Kwa 7:11, 54 Kwa 10:23

f Kwa 1:35 g Kwa 7:11, 60 Kwa 10:24

h Kwa 1:37 i Kwa 10:22 j Kwa 7:11, 66 Kwa 10:25

k Kwa 1:39 l Kwa 7:11, 72 Kwa 10:26

m Kwa 1:41 n Kwa 7:11, 78 Kwa 10:27

o Kwa 1:43

248 onego osik e dier kembe mamoko. “Sa ma gin e wuoth, onego giluw chenro ma giluwoga sa ma gigoyo kambi a ka ng’ato ka ng’ato osiko kare kaluwore gi kidieny ma dhoodgi nitie. 18 “Dhoudi adek manie kidieny mar Jo-Efraim e ma nogo kambi yo podho chieng’ kaluwore gi kaka ochan jolwenjgi. Jatend JoEfraim en Elishama b wuod Am ihud . 19 O gandane mar lweny gin ji 40,500. c 20 Jo-Manase d e ma nobed butgi. Jatend Jo-Manase en Gamaliel e wuod Pedazur. 21 Ogandane mar lweny gin ji 32,200. f 22 Jo-Benjamin e ma nobed bute. Jatend Jo-Benjamin en Abidan g wuod Gideoni. 23 Ogandane mar lweny gin ji 35,400. h 24 “Jolweny duto manie kambi Jo-Efraim gin ji 108,100. Gin e ma giniwuog mar adek. i 25 “Dhoudi adek manie kidieny mar Jo-Dan e ma nogo kambi yo nyandwat kaluwore gi kaka ochan jolwenjgi. Jatend Jo-Dan en Ahiezer j wuod Amishadai. 26 Ogandane mar lweny gin ji 62,700. k 27 Jo-Asher e ma nobed butgi. Jatend JoAsher en Pagiel l wuod Okran. 28 Ogandane mar lweny gin ji 41,500. m 29 JoNaftali e ma nobed bute. Jatend Jo-Naftali en Ahira n wuod Enan. 30 Ogandane mar lweny gin ji 53,400. o

249 31 “Ji duto manie kambi Jo-Dan gin ji 157,600. Gin e kidieny mar dhoudi adek adek ma nowuog mogik.” a 32 Mago e Jo-Israel ma ne okwan kaluwore gi dhoutgi. Jolweny duto e kembego ne gin ji 603,550. b 33 Ka ne ikwano Jo-Israel, JoLawi to ne ok okwan c kaachiel gi Jo-Israel mamoko d nikech kamano e kaka Jehova nochiko Musa. 34 Jo-Israel notimo duto kaka Jehova nochiko Musa. Mano e kaka ne gigoyo kambi kaluwore gi grube mag dhoudi adek adek ma ne opoggie, e kendo kamano e kaka ne giluwore sa ma ne giwuok, f ng’ato ka ng’ato kaluwore gi joodgi kod dhoodgi. Magi e tienge Harun gi Musa chieng’ ma Jehova ne owuoyoe gi Musa e Got Sinai. g 2 Magi e nyinge yawuot Harun: wuoyi makayo ne en Nadab, to yawuoyi mamoko ne gin Abihu, h Eleazar, i gi Ithamar. j 3 Mago e nyinge yawuot Harun ma ne owir moket e tij dolo. k 4 Kata kamano, Nadab gi Abihu notho e nyim Jehova nikech ne giwang’o ne Jehova mach ma wendo l e thim Sinai. Ne githo ka pok ginyuolo nyithindo. Eleazar m gi Ithamar n to ne odhi nyime tiyo kaka jodolo kaachiel gi Harun wuon-gi. 5 Jehova nowacho ne Musa niya: 6 “Kel Jo-Lawi o machiegni, kendo iketgi e nyim Harun jadolo mondo gitine. p 7 Nyaka gitine ke-

3

SULA 2 a Kwa 10:25 b Cha 15:5 Wuo 38:26 Kwa 1:46 Kwa 14:29 Kwa 26:51, 64

c Kwa 1:47 Kwa 26:62, 63

d Kwa 3:15 e Kwa 2:2 f Kwa 10:28

 SULA 3 g Wuo 19:2 h Law 10:1 1We 24:2

i Wuo 6:25 Rap 10:6

j Wuo 6:23 Wuo 38:21 1We 6:3

k Wuo 28:1 Law 8:2, 3

l Law 10:1, 2 m Kwa 3:32 Kwa 20:26

n Kwa 4:28 Kwa 7:8

o Kwa 8:6 Kwa 18:2

p Kwa 1:50 Kwa 8:11

 Kolam mar 2 a Kwa 4:12 b Kwa 1:51 c Kwa 8:15, 16 Kwa 18:6

d Wuo 40:15 Kwa 18:7

e Kwa 16:39, 40 1Sa 6:19 2We 26:16, 18

f Kwa 3:41, 45 g Wuo 13:2 Wuo 34:19 Kwa 18:15 Luk 2:23

h Wuo 13:15 i Law 27:26 j Wuo 19:1 k Kwa 3:39 l Wuo 6:16 Kwa 26:57 1We 23:6

m Wuo 6:17

KWAN 2:31–3:18 ndo giti ne oganda duto e nyim hema mar romo ka gitiyo tije duto mag ka malerno. 8 Ginirit gik moko duto a mitiyogo e hema mar romo kendo giniti ne Jo-Israel ka gitimo tije duto mag ka maler. b 9 Iniket JoLawi e lwet Harun gi yawuote. Gin jo ma owal ma omi Harun kowuok e oganda JoIsrael. c 10 Iniket Harun gi yawuote e ma otim tije dolo, d to ng’ato ang’ata ma ok ja dhood jodolo ma obiro kanyo nyaka negi.” e 11 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 12 “Ne! Aseyiero Jo-Lawi kuom nyithind Jo-Israel mondo gikaw kar nyithindo makayo duto mag Jo-Israel. f Omiyo, Jo-Lawi gin maga. 13 Nimar nyithindo duto makayo gin maga. g Chieng’ ma ne anego nyithindo duto makayo e piny Misri, h ne apwodho nyithindo makayo duto e piny Israel, bed ni gin mag dhano kata mag le. i Ginibed maga. An e Jehova.” 14 Jehova nomedo wuoyo gi Musa e thim mar Sinai, j mowachone niya: 15 “Kwan Jo-Lawi ma chwo duto chakre ja dwe achiel ka dhi nyime, kendo ndik nyinggi kaluwore gi dhoutgi kod joodgi.” k 16 Omiyo, Musa nokwanogi mana kaka Jehova nochike. 17 Magi e nyinge yawuot Lawi: Gershon, Kohath, kod Merari. l 18 Magi e nyinge yawuot Gershon kaluwore gi dhoutgi: Libni gi Shimei. m

KWAN 3:19-38 19 Magi e nyinge yawuot Kohath kaluwore gi dhoutgi: Amram, Izhar, Hebron, gi Uziel. a 20 Magi e nyinge yawuot Merari kaluwore gi dhoutgi: Mali b kod Mushi. c Mago e dhout Lawi kaluwore gi kweregi. 21 E dhood Gershon ne nitie anyuola mar Libni d gi Shimei. Kendo mago e ma ne gin anyuola mag joka Gershon. 22 Chwo duto chakre nyathi ma ja dwe achiel ka dhi nyime ne gin 7,500. e 23 Anyuola mar JoGershon ne ogoyo kambi e tok hema f yo podho chieng’. 24 Jatend dhoudi mag joka Gershon ne en Eliasaf wuod Lael. 25 Yawuot Gershon g ne omi tij rito gik maluwogi: hema mar romo h kaachiel gi gik miumego, i pasia j mar dhood hemb romo, 26 pasia mag laru, k pasia mar rangach l midonjogo e laru molworo hemb romo, kendo mar misango, gi tonde hema, gi tije mamoko motudore kodgi. 27 E dhood Kohath ne nitie anyuola mar Jo-Amram, gi Jo-Izhar, gi Jo-Hebron, kod Jo-Uziel. Kendo mago e ma ne gin anyuola mag joka Kohath. m 28 Kwan mar chwo duto chakre nyathi ma ja dwe achiel ka dhi nyime ne gin 8,600; tijgi ne en rito ka maler. n 29 Anyuola mar Jo-Kohath ne ogoyo kambi yo milambo mar hema maler. o 30 Jatend dhoudi mag joka Ko-

SULA 3 a Wuo 6:18 b 1We 6:29 c Wuo 6:19 d 1We 6:20 e Kwa 4:38-40 f Kwa 1:53 g Kwa 4:24-26 h Wuo 26:7 i Wuo 26:14 j Wuo 26:36 k Wuo 27:9 l Wuo 27:16 m Kwa 3:19 n Kwa 4:34-36 o Kwa 1:53

 Kolam mar 2 a Wuo 6:22 1We 6:18

b Wuo 25:10 c Wuo 25:23 d Wuo 25:31 e Wuo 27:1, 2 Wuo 30:1-3

f Wuo 38:3 g Wuo 26:31 h Kwa 4:15 i Kwa 4:16 Kwa 20:28

j Kwa 3:20 Kwa 26:58

k Kwa 4:42-44 l Kwa 1:53 m Wuo 36:20 n Wuo 36:31 o Wuo 26:32, 37 Wuo 36:37, 38

p Wuo 27:19 q Kwa 4:31, 32 r Wuo 27:10, 11

250 hath ne en Elizafan wuod Uziel. a 31 Tijgi ne en rito Sandug Singruok, b mesa, c gir chungo taya, d kendo mag misango, e sende f mitiyogo ka maler, pasia, g kendo ne onego gitim tije mamoko duto motudore gi gigo. h 32 Jatelo maduong’ mar Jo-Lawi ne en Eleazar i wuod Harun jadolo; en e ma ne oduong’ ne jotelo mamoko ma ne ochung’ ne jo ma rito ka maler. 33 E dhood Merari ne nitie anyuola mar Jo-Mali gi anyuola mar Jo-Mushi. Mago e ma ne gin anyuola mag dhood Merari. j 34 Kwan mar chwo duto chakre nyathi ma ja dwe achiel ka dhi nyime ne gin 6,200. k 35 Jatend dhoudi mag joka Merari ne en Zuriel wuod Abihail. Ne gigoyo kambi yo nyandwat mar hema maler. l 36 Tij yawuot Merari ne en rito frembe m mag hema maler, ludhe miting’ego, n sirnige, o rachungige,1 gi sende duto mitiyogo kanyo, p kod tije duto mitimo kodgi, q 37 kaachiel gi sirni duto molworo laru gi rachungi, r gi loye mag hema, kaachiel gi tonde mag hema. 38 Jo ma ne ogoyo kambi e nyim ka maler yo wuok chieng’ ne gin Musa kaachiel gi Harun gi yawuote. Tich ma ne gitimo ne JoIsrael ne en rito ka maler. To ng’ato ang’ata ma ok Ja3:36 1 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie.

251 Lawi ma nobiro kanyo ne nyaka negi. a 39 Kwan mar chwo ma Jo-Lawi chakre nyathi ma ja dwe achiel ka dhi nyime ma ne Musa gi Harun ondiko nyinggi kaluwore gi dhoutgi kaka Jehova ne ochiko ne gin 22,000. 40 Kae to Jehova nowacho ne Musa niya: “Ndik nying Jo-Israel ma chwo makayo duto chakre ja dwe achiel ka dhi nyime, b kendo ikwan kar rombgi. 41 Unuwalna Jo-Lawi mondo okaw kar Jo-Israel duto ma chwo makayo. c Kendo unukaw jamni mag Jo-Lawi mondo okaw kar jamni makayo duto mag Jo-Israel. d An e Jehova.” 42 Musa nondiko nying Jo-Israel ma chwo makayo duto mana kaka Jehova nochike. 43 Kwan mar jo ma chwo makayo duto ma ne ondik nyingegi chakre nyathi ma ja dwe achiel ka dhi nyime ne gin 22,273. 44 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 45 “Wal Jo-Lawi mondo okaw kar Jo-Israel duto ma chwo makayo, to jamb Jo-Lawi bende wal mondo okaw kar jamb Jo-Israel. Jo-Lawi nyaka bed joga. An e Jehova. 46 Nikech chwo makayo ma Jo-Israel kwan-gi ohingo kwan mar chwo ma JoLawi e gi ji 273; mondo iwargi, f 47 nyaka ikaw shekel1 abich ne ng’ato ka ng’ato g kitiyo gi rapim mar ka ma3:47 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

SULA 3 a Kwa 3:10

b Kwa 3:15

c Kwa 3:12

d Wuo 13:2 Kwa 18:15

e Kwa 3:39, 43

f Kwa 18:15

g Kwa 18:15, 16

 Kolam mar 2 a Law 27:25

 SULA 4 b Kwa 3:19, 27

c 1We 23:3 Luk 3:23

d Kwa 8:25, 26

e Kwa 4:30 1We 6:48

f Kwa 3:30, 31 Kwa 4:15

g Wuo 26:31 Wuo 40:3 Law 16:2

h Wuo 25:10

KWAN 3:39–4:7 ler. Shekel achiel romre gi gera1 20. a 48 Pesa mowargigo unumi Harun gi yawuote mondo opong’go kar kwan morem mar Jo-Lawi.” 49 Omiyo, Musa nochoko pesa mondo opong’go kar kwan mar Jo-Lawi ma norem. 50 Ne ochoko pesago kuom chwo makayo ma Jo-Israel. Pesago ne romo shekel 1,365 kopim gi rapim mar ka maler. 51 Kae to Musa nomiyo Harun gi yawuote pesago kaka Jehova ne owachone. Musa notimo mana kaka Jehova ne ochike. Jehova nowacho ne Musa gi Harun niya: 2 “Kwanuru yawuot Kohath b ma wuod Lawi, kendo undik nyinggi kaluwore gi dhoudi kod anyuola ma giaye, 3 to undik mana nying chwo duto ma hikgi nie kind 30 c gi 50 d midhi mi tich e hema mar romo. e 4 “Tich ma joka Kohath biro timo e hema mar romo e magi: f Tijno en tich maler moloyo. 5 Sa ma ji dar, Harun gi yawuote biro golo pasia g mogeng’go ka maler moloyo mondo giumgo sandug Chik. h 6 Bang’ mano, giniboye gi pien mayom,1 kae to giniume gi law ma rambulu bende, kae to gisoyone ludhe miting’ego. i 7 “Ginipedh law ma rambulu e mesa mar makate miketo e nyim Nyasaye. j

4

i Wuo 25:13

j Wuo 25:23, 24

3:47 1 Gera achiel romre gi nus gram kama. Som Apendiks B14. 4:6 1 Ma en pien le moro machal gi nduklu.

KWAN 4:8-24 E wi mesano giniketie sende, okombe, bakunde, gi njagi mitiyogo e chiwo miolo. a Makate michiwo pile ne Nyasaye b kik rum e mesano. 8 Bang’ mano, gibiro umogi gi law makwar kae to gichak giluowie pien mayom1 eka gisone ludhe miting’ego. c 9 Bang’ mano, ginikaw law ma rambulu mondo giumgo gir chungo taya d kaachiel gi teyinige, e gige simo taya, gik miting’ogo mach, f kod gik moko duto miting’ogo mo mar taya. 10 Kendo ginibogi duto e pien mayom,1 mi giketgi e ludhe molos mondo oting’gigo. 11 Ginium kendo mar dhahabu g gi law ma rambulu, mi gichak giume gi pien mayom,1 kae to gisone ludhe miting’ego. h 12 Ginikaw gik moko duto i ma gijotiyogo pile ka maler mi gibogi gi law ma rambulu kendo gichak giumgi gi pien mayom1 mi giketgi e ludhe miting’ogigo. 13 “Ginijow buru duto manie kendo mar misango j kae to gium kendono gi law mar usi ma rajamna. 14 E kendono, giniketie gik moko duto ma gijotiyogo kanyo: gik miting’ogo mach, uma, opepe, bakunde, kod gige kendo duto; k kendo ginium gigo gi pien mayom1 ma giketnegi ludhe miting’ogigo. l 15 “Ka pok ji odar, Harun gi yawuote nyaka kwong

SULA 4 a Wuo 25:29 b Law 24:5, 6 c Wuo 25:28 d Wuo 25:31 e Wuo 25:37 f Wuo 25:38 g Wuo 30:1 Wuo 37:25, 26

h Wuo 30:5 i Kwa 3:30, 31 j Law 6:12 k Wuo 27:3 l Wuo 27:6

 Kolam mar 2 a Kwa 4:5 b Kwa 7:6-9 1We 15:2

c 2Sa 6:6, 7 d Kwa 3:32 e Wuo 27:20 f Wuo 30:34, 35 g Wuo 30:23-25 h Kwa 3:27 i Kwa 4:4 j Wuo 19:21 1Sa 6:19

4:8, 10-12, 14 1 Ma en pien le moro machal gi nduklu.

k Kwa 3:21

252 tiek umo ka maler a kaachiel gi gik moko duto mitiyogo kuno, kae to yawuot Kohath biro ting’o gigo. b Kik gimul ka maler, nono to gibiro tho. c Tij ting’o gik manie hema mar romogo omi yawuot Kohath. 16 Eleazar d wuod Harun jadolo e ma biro chung’ ne gik maluwogi: mo mar taya, e ubani mang’we suya mamit, f chiwo mar cham michiwo pile, kod mor wir. g En e ma nochung’ ne ka maler moriwo ka maler moloyo kod gik moko duto mitiyogo kuno.” 17 Jehova nomedo wacho ne Musa gi Harun niya: 18 “Kik uwe kar joka Kohath h olal nono e kind oganda Jo-Lawi. 19 To mondo kik githo sa ma gisudo machiegni gi gik maler moloyo, i Harun gi yawuote nyaka donj ka maler kendo gimi moro ka moro kuomgi tich monego otim kod gima onego oting’. 20 To yawuot Kohath kik donj ka maler ka pok oum gik malergo, nimar ka gigoyo wang’gi kuom gigo kata mana matin to gibiro tho.” j 21 Kae to Jehova nowac ho ne Mu s a n iya : 22 “Kwanuru yawuot Gershon k kendo undik nyinggi kaluwore gi dhoutgi kod a nyuol a g i . 23 Nd i k u ru nying chwo duto ma hikgi nie kind 30 gi 50 ma ibiro mi tich e hema mar romo. 24 Tije midhi mi Jo-Gershon kod gik monego giting’

253 e magi: a 25 Giniting’ lewni mag hema mar lamo Nyasaye, b lewni mag hema mar romo, ko d pien mayom1 miumego, c pasia molier e dhood ka maler, d 26 pasia mochielgo laru, e pasia mogeng’o dho rangach midonjogo e laru f ka ma nitie hem a ma le r ko d ke ndo mar misango, tonde hema, kod gigene mamoko kaachiel gi gimoro amora milosego. 27 Harun gi yawuote biro chano tije duto ma JoGershon g biro timo kod osike ma gibiro ting’o; tij ting’o osikego biro bedo margi. 28 Mago e tije momi Jo-Gershon mondo otim e hema ma r romo. h Kendo Ithamar i ma wuod Harun jadolo e ma biro telonegi e tijno. 29 “Kwanuru yawuot Merari j kendo undik nyinggi kaluwore gi dhoudi gi anyuola ma giaye. 30 Undik nying chwo duto ma hikgi nie kind 30 gi 50 midhi mi tich e hema mar romo. 31 Tich midhi migi e hema mar romo en mar ting’o k gik maluwogi: frembe l mag hema mar romo, ludhene, m sirnige, n rachungine;1o 32 sirni p mag chiel molworo laru mar hema, rachungine, q loyene, r gi tondene kaachiel gi gik moko duto mitiyogo kanyo. Ibiro nyis ng’ato ka ng’ato gik ma onego oting’. 33 Mago e tije 4:25 1 Ma en pien le moro machal gi nduklu. 4:31 1 Magi ne gin gik ma nigi buche ma sirni kata frembe ne chung’ie.

SULA 4 a Kwa 3:25, 26 b Wuo 26:1 c Wuo 26:7, 14 d Wuo 26:36 e Wuo 27:9 f Wuo 27:16 g Kwa 3:21, 23 h Kwa 3:25, 26 i Wuo 6:23 Kwa 4:33 Kwa 7:8

j Wuo 6:19 Kwa 3:33

k Kwa 3:36, 37 l Wuo 26:15 m Wuo 26:26 n Wuo 26:37 Wuo 36:38

o Wuo 26:19 Wuo 38:27

p Wuo 27:10 q Wuo 27:11 r Wuo 27:19

 Kolam mar 2 a Kwa 3:33 b Kwa 4:28 c Kwa 1:16 d Kwa 3:19, 27 e Kwa 4:47 Kwa 8:25, 26

f Kwa 3:27, 28 g Kwa 3:15 h Kwa 3:21 i Kwa 3:21, 22 j Kwa 4:22, 23

KWAN 4:25-42 momi Jo-Merari a mondo otim e hema mar romo. Kendo Ithamar ma wuod Harun jadolo e ma biro telonegi e tijno.” b 34 Musa gi Harun kod jotend oganda c Israel nokwano yawuot Kohath d ma gindiko nyinggi kaluwore gi dhoudi kod anyuola ma giaye, 35 kendo ne gindiko nying chwo duto ma hikgi nie kind 30 gi 50 momi tich e hema mar romo. e 36 Kwan mar jo ma ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuola ma giaye ne gin ji 2,750. f 37 Mago e Jo-Kohath ma ne tiyo e hema mar romo, kendo ma ne ondik nyinggi kaluwore gi nying anyuola ma giaye. Musa gi Harun nondiko nyinggi kaluwore gi chik ma Jehova ne omiyo Musa. g 38 Ne okwan yawuot Gershon h kendo ne ondik nyinggi kaluwore gi dhoutgi kod anyuola ma giaye. 39 Ne okwan mana jo ma hikgi nie kind 30 gi 50, kendo ne omigi tich e hema mar romo. 40 Kwan mar jo ma ne ondik nyinggi kaluwore gi dhoutgi kod anyuolagi ne gin ji 2,630. i 41 Ma e kwan mar Jo-Gershon ma ne tiyo e hema mar romo ma ne ondik nyinggi kaluwore gi nying anyuola ma ne giaye. Musa gi Harun nondiko nyinggi kaluwore gi kaka Jehova ne ochikogi. j 42 Ne okwan yawuot Merari, kendo ne ondik nyinggi kaluwore gi dhoudi kod anyuola ma ne giaye.

KWAN 4:43–5:14 43 Ne okwan mana jo ma hikgi nie kind 30 gi 50, kendo ne omigi tich e hema mar romo. a 44 Kwan mar jo ma ne ondik nyinggi kaluwore gi anyuola ma ne giaye ne gin ji 3,200. b 45 Mago e Jo-Merari ma ne tiyo e hema mar romo ma ne ondik nyinggi kaluwore gi nying anyuolagi. Musa gi Harun nondiko nyinggi kaluwore gi chik ma Jehova ne omiyo Musa. c 46 Musa gi Harun kod jotend oganda Israel nokwano Jo-Lawigo duto ma gindiko nyinggi kaluwore gi dhoudi kod anyuola ma ne giaye; 47 giduto ne hikgi nie kind 30 gi 50, kendo ne omigi tij ting’o gige hema mar romo. d 48 Kwan mar jo ma ne ondik nyinggi duto ne en 8,580. e 49 Ne ondik nyinggi kaluwore gi chik ma Jehova ne omiyo Musa, kendo ne opog ne ng’ato ka ng’ato tije kod osike ma ne onego oting’; ne ondik nyinggi kaluwore gi kaka Jehova ne ochiko Musa. Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 2 “Chik Jo-Israel ni gigol oko ng’ato ang’ata ma nigi tuo mar dhoho, f kata ma duong’ne chuer, g kata ng’at mogak nikech omulo ng’at motho. h 3 Goluru ng’at ma kamano e kambi bed ni en dichwo kata dhako, mondo kik omi kambi ma adakie kodu i obed modwanyore.” j 4 Omiyo, Jo-Israel notimo kaka nonyisgi mi ne gigolo jo ma kamago oko. Ne gi-

5

SULA 4 a Kwa 8:25, 26

b Kwa 3:33, 34

c Kwa 4:29

d Kwa 4:15 Kwa 4:24-26 Kwa 4:31-33

e Kwa 3:39

 SULA 5 f Law 13:45, 46

g Law 15:2

h Law 22:4 Kwa 19:11

i Wuo 25:8 Law 26:11

j Kwa 19:22

 Kolam mar 2 a Law 5:1, 17

b Law 5:5 Jos 7:19 Jak 5:16

c Law 6:4, 5

d Law 5:16 Law 6:6, 7 Law 7:7

e Law 6:14, 17 Law 7:1, 6 Law 10:12, 13

f Wuo 29:27, 28 Kwa 18:8 Rap 18:3 Eze 44:29 1Ko 9:13

g Law 18:20 Rap 5:18

254 timo mana kaka Jehova nochiko Musa. 5 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 6 “Nyis JoIsrael ni, ‘Ka dichwo kata dhako otimo richo ne wadgi moketho ne Jehova, bura nobed e wiye. a 7 Nyaka oyie ni oketho b ne wadgi kendo ochul ng’at mokethoneno gima romre gi kethone, kae to omedie achiel kuom abich mar gima ochiwono. c 8 To ka po ni ng’at ma ne okethoneno osetho kendo onge watne machiegni minyalo chul, Jehova e ma ibiro chul gino mondo obed mar jadolo kaachiel gi yim mar umo richo ma jadolo biro timonego misango miumonego richone. d 9 “‘Chiwo maler duto e ma Jo-Israel nokel nobed mag jadolo. f 10 Jadolo nokaw chiwo maler duto ma ng’ato ang’ata okelo. Gimoro amora kuom chiwo maler ma ng’ato omiyo jadolo, nobed mar jadolo.’” 11 Jehova nomedo wacho ne Musa niya : 12 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Kama e kaka onego ot im ka po ni chi ng’ato odwanyore 13 mi onindo gi dichwo machielo g to chwore k ia kendo onge ng’at mofwenye. Kama e kaka onego otim ka po ni odwanyore ling’ ling’ ma onge janeno kata ng’at ma ojuke: 14 Ka dichwo winjo malit e chunye, kendo ochich gi chiege koparo ni chiege oseterore, bed ni chiege osedwanyore

255 kata ooyo, 15 dichwo onego oter chiege ir jadolo, kaachiel gi chiwo motimonego misango ma en efa1 achiel kuom apar mar mogo mar shairi. Ok onego ool mo e mogono, kendo ok onego oketie ubani nikech en chiwo mitiekogo chich. En chiwo mar cham mifwenyogo ketho. 16 “‘Jadolo nokel dhakono mondo ochung’ e nyim Jehova. a 17 Jadolo notuom pi maler gi tawo kendo nojuk buch dier ot mar hema maler mi oruw gi pigno. 18 Enochung dhakono e nyim Jehova kendo nogony yie wi d hakono. Enoket e lwet dhakono chiwo mag cham mifwenyogo ketho, ma en chiwo mag cham ma tieko chich, b jadolo to noting’ pi makech ma kelo kuong’ e lwete. c 19 “‘Jadolo nomi dhakono okuong’re kowacho ne dhakono niya: “Ka kuom adier onge dichwo machielo mosenindo kodi nyaka ne chwori kendi, d kendo pok idwanyori kiterori, pi makech ma kelo kuong’ni kik hinyi. 20 To ka po ni isedwanyori bang’ ka chwori osekendi kendo isenindo gi dichwo machielo e ma ok chwori—” 21 Kae to jadolo biro miyo dhakono ocham muma kokuong’ore, kendo jadolo nowach ne dhakono niya: “Mad Jehova mi ibed ng’at mokuong’ e kind jou, 5:15 1 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14.

SULA 5 a Jer 17:10 Hib 13:4

b Kwa 5:15, 25

c Kwa 5:22, 24

d Rum 7:2

e Law 18:20 1Ko 6:9, 10

 Kolam mar 2 a Kwa 5:15

b Law 2:9

c Kwa 5:14, 15

KWAN 5:15-30 kendo Jehova omi kik ibed gi nyithindo kendo iyi okuodi. 22 Pi ma kelo kuong’ni odonj e iyi kendo omi iyi okuodi kendo omi kik iyud nyithindo.” To dhakono onego odwok niya: “Amin! Amin!”1 23 “‘Eka jadolo nondik kuong’go e buk kendo noluokgi e i pi makechno. 24 Kae to nomi dhakono pi makech ma kelo kuong’no mondo omodhi, kendo pi ma kelo kuong’no nodonj e iye mi iye kaye. 25 Bang’ mano, jadolo nokaw e lwet dhakono chiwo mar cham mitiekogo chich, a mi nofwa chiwono koni gi koni e nyim Jehova, kae to nokel mogono machiegni gi kendo mar misango. 26 Jadolo biro juko lwedo achiel mar chiwo mar cham mi owang’e kaka misango mar rapar, b eka nomi dhakono pigno omodhi. 27 To ka en adier ni dhakono nosedwanyore koterore, pi ma kelo kuong’no biro donjo e iye ma iye chak rame. Iye biro kuot kendo ok obi yudo nyithindo. Dhakono biro bedo ng’at mokuong’ e ogandagi. 28 Kata kamano, ka po ni dhakono ne ok odwanyore kendo oler, kuong’no ok bi time gimoro. Obiro mako ich kendo obiro nyuolo nyithindo. 29 “‘Ma e chik mitiekogo chich c ka po ni dhako mosekend odwanyore, 30 kata 5:22 1 Kata, “Obed kamano! Obed kamano!”

KWAN 5:31–6:15 ka po ni dichwo winjo malit kendo ochich ni chiege oterore; dichwo onego oter chiege e nyim Jehova, kendo jadolo onego otim ne dhakono kaka chikni dwaro. 31 Dichwo nobed ma onge ketho to chiege nyaka yud kum kuom kethone.’” Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Ka ng’ato ang’ata okuong’ore ne Jehova e yo makende ni obiro bedo Ja-Nazir,1a bed ni en dichwo kata dhako, 3 kik omadh divai kata kit kong’o moro amora. Bende, kik omadh gimoro amora mawach moa e divai kata gima chielo ma mero ji. b Ok onego omadh gimoro amora molos gi mzabibu, bende kik ocham mzabibu bed ni en mochiek kata mosetwo. 4 Kinde duto ma obiro dak ka en Ja-Nazir, ok nocham gimoro amora moa e yiend mzabibu. 5 “‘Kik oliel yie wiye ndalo duto ma en Ja-Nazir. c Nosik koler kuom weyo yie wiye odong nyaka ndalo ma osingore ne Jehova orum. 6 Ok obi sudo machiegni gi ng’at motho kuom kinde duto mowalore ne Jehova. 7 Kata ka wuon mare kata min mare kata owadgi kata nyamin-gi e ma otho, kik obed mogak, d nimar yie wiye maboyogo e ma nyiso ni osewale ne Nyasaye.

6

6:2 1 E dho Hibrania, nazir tiende en “Ng’at Mowal.”

SULA 6 a Bur 13:5

b Law 10:9 Amo 2:11, 12 Luk 1:15

c Bur 13:5 Bur 16:17 1Sa 1:11

d Law 21:1, 11

 Kolam mar 2 a Kwa 19:14

b Kwa 6:13, 18

c Law 5:8, 10

d Kwa 30:2 Ekl 5:4

e Law 1:10

f Law 4:32

g Law 3:1

256 8 “‘Kuom ndalo duto ma en Ja-Nazir, oler e nyim Jehova. 9 Ka ng’ato otho bute apoya a ma yie wiye ma nyiso ni owale ne Nyasaye obedo mogak, nyaka oliel wiye b e odiechieng’ mipwodhee. Obiro lielo wiye e odiechieng’ mar abiriyo. 10 To odiechieng’ mar aboro nyaka okel ne jadolo akuche ariyo madongo kata akuche ariyo matindo e dho hema mar romo. 11 Jadolo nokaw akuru achiel mi notimgo misango mar richo, to machielo notimgo misango miwang’o mi nopwodh ng’atno c kuom gak ma ne oyudo kuom ng’at motho. Enopwodhre e odiechieng’no mi nochak pidho wiye kendo. 12 Nyaka ochak owalre manyien ne Jehova mondo obed Ja-Nazir. Enokel nyayim ma hike achiel mondo otimgo misango mar ketho. Kata kamano, kinde ma ne oyudo osetieko ka en JaNazir ok bi kwan nikech ne odoko mogak. 13 “‘Ma e chik ma Ja-Nazir biro luwo: Ka kinde ma ne owaloree kaka JaNazir orumo, d ibiro tere e dho hema mar romo. 14 Kanyo e ma obiro chiwoe misengni mokelo ne Jehova: nyayim ma ok ong’ol ma hike achiel mitimogo misango miwang’o, e gi nyarombo ma sibini ma ok ong’ol ma hike achiel mitimogo misango mar richo, f kod yim ma ok ong’ol mondo otimgo misango mar kuwe, g 15 gi

257 okapu moting’o makate molworore ma nigi bur e diergi ma ok oketie thowi kendo modwal gi mo, makate mopamore mowirie mo to ok oketie thowi, kod chiwo mar cham a kod chiwo miolo migologigo. b 16 Jadolo biro tero gigo duto e nyim Jehova, kae to obiro golo ne ng’atno misango mar richo kod misango miwang’o. 17 Jadolo biro golo ne Jehova yim mondo obed misango mar kuwe kaachiel gi makate ma ok oketie thowi manie okapu. Nogolgi kaachiel gi chiwo mar cham c gi chiwo miolo mokelgigo. 18 “‘Ja-Nazirno biro lielo wiye d e dho hema mar romo kae to nokaw yie wiye ma yande opidho kinde ma ne owale kaka Ja-Nazir mi nowang’gi e mach mitimogo misango mar kuwe. 19 Eka jadolo nokaw bad yim mosetedi, e kendo nogol e okapu makate achiel molworore ma ok oketie thowi kendo modwal gi mo, kaachiel gi makate achiel mopamore ma ok oketie thowi, mi noketgi e lwet Ja-Nazirno bang’ ka Ja-Nazirno oselielo yie wiye ma ne nyiso ni en ng’at mowal. 20 Eka jadolo biro fwayogi koni gi koni kaka chiwo mifwayo e nyim Jehova. f Gin chiwo mowal ne jadolo, kaachiel gi agoko mifwayo koni gi koni kod em mokelne kaka chiwo. g Bang’ mano, Ja-Nazirno nyalo madho divai.

SULA 6 a Law 2:1 Law 6:14

b Kwa 15:8, 10

c Law 2:9

d Kwa 6:5

e Law 8:31

f Wuo 29:23, 24

g Law 7:34

 Kolam mar 2 a Bur 13:5

b Law 9:22 Rap 10:8

c Rut 2:4 Za 134:3

d Za 31:16 Za 67:1

e Za 29:11 Luk 2:14

f Rap 28:10 Isa 43:7, 10

g Za 5:12 Za 67:7

 SULA 7 h Wuo 40:17

i Wuo 30:26

j Law 8:10

k Wuo 40:10

l Wuo 18:21 Kwa 1:4, 16

KWAN 6:16–7:3 21 “‘Mae e chik momako Ja-Nazir a ma okuong’ore: Ka po ni Ja-Nazir okuong’ore kendo onyalo chiwo ne Jehova mang’eny moloyo kaka chik dwaro, nyaka otim kaka osekuong’ore kaluwore gi chik mar walruokne.’” 22 Kae to Jehova nowacho ne Musa niya : 23 “Nyis Harun gi yawuote niya: ‘Kama e kaka onego uguedh b oganda Jo-Israel. Unuwach ne oganda Israel niya: 24 “Jehova mondo oguedhu c kendo oritu. 25 Ler ma wuok e wang’ Jehova mondo orieny kuomu d kendo oguedhu. 26 Jehova mondo oting’nu wang’e kendo omiu kuwe.”’ e 27 Kendo giniluong nyinga e oganda Jo-Israel f mondo aguedhgi.” g Chieng’ ma ne Musa otieko chungoe hema mar lamo Nyasaye, h nowire i gi mo mowale ne tij Nyasaye, kaachiel gi gigene duto, j kod kendo mar misango gi gigene duto. Ka nosewiro gigo gi mo mowalogi ne Nyasaye, k 2 jodong Israel l ma ne gin jotelo e dhoudi, ne ogolo chiwo. Jodongo ma ne ochung’ ne kwano jigo 3 ne okelo geche auchiel moum wigi, kaachiel gi ruedhi 12 e nyim Jehova. Jotelo ariyo ariyo nokelo gari achiel, kendo jatelo

7

KWAN 7:4-23 ka jatelo nokelo ruath achiel, mi gikelogi e nyim hema mar romo. 4 Jehova nowacho ne Musa niya: 5 “Kaw gik ma gikelogo, nikech ibiro ti kodgi e ting’o gige hema mar romo. Migi Jo-Lawi kaluwore gi tich ma ng’ato ka ng’ato timo.” 6 Omiyo, Musa nokawo geche kod ruedhigo, momiyogi Jo-Lawi. 7 Nomiyo joka Gershon geche ariyo gi ruedhi ang’wen kaluwore gi tijgi; a 8 joka Merari ma ne gin e bwo Ithamar wuod Harun jadolo to nomiyo geche ang’wen gi ruedhi aboro kaluwore gi tijgi. b 9 To joka Kohath ne ok omiyo gimoro nikech ne onego giting’ gik mitiyogo ka maler c e gokegi. d 10 Jodongo nogolo chiwogi e kinde ma ne iwaloe e kendo mar misango kiwire gi mo. Ka ne gisekelo chiwogi e nyim kendo mar misango, 11 Jehova nowacho ne Musa niya: “Jaduong’ ka jaduong’ nokel chiwone miwalogo kendo mar misango e odiechienge yore.” 12 Nashon f wuod Aminadab ma ja dhood Juda e ma ne ogolo chiwo mare e odiechieng’ mokwongo. 13 Chiwogo ne gin: san achiel molos gi fedha ma pekne romo shekel1 130 kod bakul mar fedha ma pekne romo shekel 70 kopim gi rapim shekel mar ka maler. g Giduto ne gipong’ 7:13 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

SULA 7 a Kwa 3:25, 26 Kwa 4:24-26

b Kwa 3:36, 37 Kwa 4:31-33

c Kwa 3:30, 31 Kwa 4:15

d 2Sa 6:13 1We 15:15

e 1Ru 8:63 2We 7:5

f Kwa 1:4, 7 Kwa 2:3 Rut 4:20 Mat 1:4

g Law 27:25

 Kolam mar 2 a Law 2:1

b Law 1:3

c Law 4:22, 23

d Law 3:1

e Wuo 6:23 Luk 3:23, 33

f Kwa 1:4, 8 Kwa 2:5 Kwa 10:15

g Law 27:25

h Law 2:1

i Law 1:3

j Law 4:22, 23

258 gi chiwo mar cham, a ma ne en mogo mayom moruw gi mo; 14 nokelo bende okombe1 achiel mar dhahabu ma pekne romo shekel 10 mopong’ gi ubani; 15 nyaruath achiel, yim achiel, kod nyayim ma hike achiel mitimogo misango miwang’o; b 16 e wi mano, nokelo nyadiel achiel mitimogo misango mar golo richo; c 17 bende nokelo ruedhi ariyo, yimbe abich, nyuogi abich, gi nyiyimbe abich ma hikgi achiel-achiel mondo otimgo misango mar kuwe. d Mago e chiwo ma ne Nashon wuod Aminadab ogolo. e 18 E odiechieng’ mar ariyo, Nethanel f wuod Zuar, jatend dhood Isakar, nogolo chiwo mare. 19 Chiwogo ne gin: san achiel molos gi fedha ma pekne romo shekel 130 kod bakul mar fedha ma pekne romo shekel 70 kopim gi rapim shekel mar ka maler. g Giduto ne gipong’ gi chiwo mar cham, h ma ne en mogo mayom moruw gi mo. 20 Bende, nokelo okombe achiel mar dhahabu ma pekne romo shekel 10 mopong’ gi ubani; 21 nyaruath achiel, yim achiel, kod nyayim ma hike achiel mitimogo misango miwang’o; i 22 e wi mano, nokelo nyadiel achiel mitimogo misango mar richo; j 23 bende nokelo ruedhi ariyo, yimbe abich, nyuogi abich, gi nyiyimbe abich ma hikgi 7:14 1 Kata, “bakul matin.”

259 achiel-achiel mondo otimgo misango mar kuwe. a Mago e chiwo ma ne Nethanel wuod Zuar ogolo. 24 E odiechieng’ mar adek, Eliab b wuod Helon, jatend dhood Zebulun, nogolo chiwo mare. 25 Chiwogo ne gin: san achiel molos gi fedha ma pekne romo shekel 130 kod bakul mar fedha ma pekne romo shekel 70 kopim gi rapim shekel mar ka maler. c Giduto ne gipong’ gi chiwo mar cham, d ma ne en mogo mayom moruw gi mo. 26 Bende, nokelo okombe achiel mar dhahabu ma pekne romo shekel 10 mopong’ gi ubani; 27 nyaruath achiel, yim achiel, kod nyayim ma hike achiel mitimogo misango miwang’o; e 28 e wi mano, nokelo nyadiel achiel mitimogo misango mar golo richo; f 29 bende nokelo ruedhi ariyo, yimbe abich, nyuogi abich, gi nyiyimbe abich ma hikgi achiel-achiel mondo otimgo misango mar kuwe. g Mago e chiwo ma ne Eliab h wuod Helon ogolo. 30 E odiechieng’ mar ang’wen, Elizur i wuod Shedeur, jatend dhood Reuben, nogolo chiwo mare. 31 Chiwogo ne gin: san achiel molos gi fedha ma pekne romo shekel 130 kod bakul mar fedha ma pekne romo shekel 70 kopim gi rapim shekel mar ka maler. j Giduto ne gipong’ gi chiwo mar cham, k ma ne en mogo mayom moruw gi

SULA 7 a Law 3:1

b Kwa 2:7 Kwa 10:16

c Law 27:25

d Law 2:1

e Law 1:3

f Law 4:22, 23

g Law 3:1

h Kwa 1:4, 9

i Kwa 2:10 Kwa 10:18

j Law 27:25

k Law 2:1

 Kolam mar 2 a Law 1:3

b Law 4:22, 23

c Law 3:1

d Kwa 1:4, 5

e Kwa 2:12

f Law 27:25

g Law 2:1

h Law 1:3

i Law 4:22, 23

j Law 3:1

k Kwa 1:4, 6

KWAN 7:24-41 mo; 32 nokelo bende okombe achiel mar dhahabu ma pekne romo shekel 10 mopong’ gi ubani; 33 nyaruath achiel, yim achiel, kod nyayim ma hike achiel mitimogo misango miwang’o; a 34 e wi mano, nokelo nyadiel achiel mitimogo misango ma r golo richo; b 35 bende nokelo rued hi ariyo, yimbe abich, nyuogi abich, gi nyiyimbe abich ma hikgi achiel-achiel mondo otimgo misango mar kuwe. c Mago e chiwo ma ne Elizur d wuod Shedeur ogolo. 36 E odiechieng’ mar abich, Shelumiel e wuod Zurishadai, jatend dhood JoSimeon, nogolo chiwo mare. 37 Chiwogo ne gin: san achiel molos gi fedha ma pekne romo shekel 130 kod bakul mar fedha ma pekne romo shekel 70 kopim gi rapim shekel mar ka maler. f Giduto ne gipong’ gi chiwo mar cham, g ma ne en mogo mayom moruw gi mo; 38 nokelo bende okombe achiel mar dhahabu ma pekne romo shekel 10 mopong’ gi ubani; 39 nyaruath achiel, yim achiel, kod nyayim ma hike achiel mitimogo misango miwang’o; h 40 e wi mano, nokelo nyadiel achiel mitimogo misango mar golo richo; i 41 bende nokelo ruedhi ariyo, yimbe abich, nyuogi abich, gi nyiyimbe abich ma hikgi achiel-achiel mondo otimgo misango mar kuwe. j Mago e chiwo ma ne Shelumiel k wuod Zurishadai ogolo.

KWAN 7:42-60 42 E odiechieng’ mar auchiel, Eliasaf a wuod Deuel, jatend dhood Gad, nogolo chiwo mare. 43 Chiwogo ne gin: san achiel molos gi fedha ma pekne romo shekel 130 kod bakul mar fedha ma pekne romo shekel 70 kopim gi rapim shekel mar ka maler. b Giduto ne gipong’ gi chiwo mar cham, c ma ne en mogo mayom moruw gi mo; 44 nokelo bende okombe achiel mar dhahabu ma pekne romo shekel 10 mopong’ gi ubani; 45 nyaruath achiel, yim achiel, kod nyayim ma hike achiel mitimogo misango miwang’o; d 46 e wi mano, nokelo nyadiel achiel mitimogo misango mar golo richo; e 47 bende nokelo ruedhi ariyo, yimbe abich, nyuogi abich, gi nyiyimbe abich ma hikgi achiel-achiel mondo otimgo misango mar kuwe. f Mago e chiwo ma ne Eliasaf g wuod Deuel ogolo. 48 E odiechieng’ mar abiriyo, Elishama h wuod Amihud, jatend dhood Efraim, nogolo chiwo ma re. 49 Chiwogo ne g in : san achiel molos gi fedha ma pekne romo shekel 130 kod bakul mar fedha ma pekne romo shekel 70 kopim gi rapim shekel mar ka maler. i Giduto ne gipong’ gi chiwo ma r cham, j ma ne en mogo mayom moruw gi mo; 50 nokelo bende okombe achiel mar dhahabu ma pekne romo shekel 10 mopong’ g i ubani ; 51 nya -

SULA 7 a Kwa 2:14 Kwa 10:20

b Law 27:25 c Law 2:1 d Law 1:3 e Law 4:22, 23 f Law 3:1 g Kwa 1:4, 14 h Kwa 2:18 Kwa 10:22

i Law 27:25 j Law 2:1

 Kolam mar 2 a Law 1:3 b Law 4:22, 23 c Law 3:1 d Kwa 1:4, 10 e Kwa 2:20 Kwa 10:23

f Law 27:25 g Law 2:1 h Law 1:3 i Law 4:22, 23 j Law 3:1 k Kwa 1:4, 10 l Kwa 2:22 Kwa 10:24

m Kwa 1:16

260 ruath achiel, yim achiel, kod nyayim ma hike achiel mit imogo misango miwang’o; a 52 e wi mano, nokelo nyadiel achiel mitimogo misango mar golo richo, b 53 bende nokelo rued hi ariyo, yimbe abich, nyuogi abich, gi nyiyimbe abich ma hikgi achiel-achiel mondo otimgo misango mar kuwe. c Mago e chiwo ma ne Elishama d wuod Amihud ogolo. 54 E odiechieng’ mar aboro, Gamaliel e wuod Pedazur, jatend dhood Manase, nogolo chiwo mare. 55 Chiwogo ne gin: san achiel molos gi fedha ma pekne romo shekel 130 kod bakul mar fedha ma pekne romo shekel 70 kopim gi rapim shekel mar ka maler. f Giduto ne gipong’ gi chiwo mar cham, g ma ne en mogo mayom moruw gi mo; 56 nokelo bende okombe achiel mar dhahabu ma pekne romo shekel 10 mopong’ gi ubani; 57 nyaruath achiel, yim achiel, kod nyayim ma hike achiel mitimogo misango miwang’o; h 58 e wi mano, nokelo nyadiel achiel mitimogo misango mar golo richo, i 59 bende nokelo ruedhi ariyo, yimbe abich, nyuogi abich, gi nyiyimbe abich ma hikgi achiel-achiel mondo otimgo misango mar kuwe. j Mago e chiwo ma ne Gamaliel k wuod Pedazur ogolo. 60 E odiechieng’ mar ochiko, Abidan l wuod Gideoni, jatend m dhood Be-

261 njamin, nogolo chiwo mare. 61 Chiwogo ne gin: san achiel molos gi fedha ma pekne romo shekel 130 kod bakul mar fedha ma pekne romo shekel 70 kopim gi rapim shekel mar ka maler. a Giduto ne gipong’ gi chiwo mar cham, b ma ne en mogo mayom moruw gi mo; 62 nokelo bende okombe achiel mar dhahabu ma pekne romo shekel 10 mopong’ gi ubani; 63 nyaruath achiel, yim achiel, kod nyayim ma hike achiel mitimogo misango miwang’o; c 64 e wi mano, nokelo nyadiel achiel mitimogo misango mar golo richo, d 65 bende nokelo ruedhi ariyo, yimbe abich, nyuogi abich, gi nyiyimbe abich ma hikgi achiel-achiel mondo otimgo misango mar kuwe. e Mago e chiwo ma ne Abidan f wuod Gideoni ogolo. 66 E odiechieng’ mar apar, Ahiezer g wuod Amishadai, jatend dhood Dan, nogolo chiwo mare. 67 Chiwogo ne gin: san achiel molos gi fedha ma pekne romo shekel 130 kod bakul mar fedha ma pekne romo shekel 70 kopim gi rapim shekel mar ka maler. h Giduto ne gipong’ gi chiwo mar cham, i ma ne en mogo mayom moruw gi mo; 68 nokelo bende okombe achiel mar dhahabu ma pekne romo shekel 10 mopong’ gi ubani; 69 nyaruath achiel, yim achiel, kod nyayim ma hike achiel mi-

SULA 7 a Law 27:25

b Law 2:1

c Law 1:3

d Law 4:22, 23

e Law 3:1

f Kwa 1:4, 11

g Kwa 2:25 Kwa 10:25

h Law 27:25

i Law 2:1

 Kolam mar 2 a Law 1:3

b Law 4:22, 23

c Law 3:1

d Kwa 1:4, 12

e Kwa 2:27 Kwa 10:26

f Law 27:25

g Law 2:1

h Law 1:3

i Law 4:22, 23

j Law 3:1

k Kwa 1:4, 13

l Kwa 2:29 Kwa 10:27

KWAN 7:61-79 timogo misango miwang’o; a 70 e wi mano, nokelo nyadiel achiel mitimogo misango mar golo richo; b 71 bende nokelo ruedhi ariyo, yimbe abich, nyuogi abich, gi nyiyimbe abich ma hikgi achiel-achiel mondo otimgo misango mar kuwe. c Mago e chiwo ma ne Ahiezer d wuod Amishadai ogolo. 72 E odiechieng’ mar apar gachiel, Pagiel e wuod Ok ran, jatend d hood Asher, nogolo chiwo mare. 73 Chiwogo ne g in : san achiel molos gi fedha ma pekne romo shekel 130 kod bakul mar fedha ma pekne romo shekel 70 kopim gi rapim shekel mar ka maler. f Giduto ne gipong’ gi chiwo mar cham, g ma ne en mogo mayom moruw g i mo; 74 nokelo bende okombe achiel ma r d hahabu ma pekne romo shekel 10 mopong’ gi ubani; 75 nyaruath achiel, yim achiel, kod nyayim ma hike achiel mitimogo misango miwang’o; h 76 e wi mano, nokelo nyadiel achiel mitimogo misango mar golo richo; i 77 bende nokelo ruedhi ariyo, yimbe abich, nyuogi abich, gi nyiyimbe abich ma hikgi achiel-achiel mondo otimgo misango mar kuwe. j Mago e chiwo ma ne Pagiel k wuod Okran ogolo. 78 E odiechieng’ mar apar gariyo, Ahira l wuod Enan, jatend dhood Naftali, nogolo chiwo mare. 79 Chiwogo ne gin: san

KWAN 7:80–8:6 achiel molos gi fedha ma pekne romo shekel 130 kod bakul mar fedha ma pekne romo shekel 70 kopim gi rapim shekel mar ka maler. a Giduto ne gipong’ gi chiwo mar cham, b ma ne en mogo mayom moruw gi mo; 80 nokelo bende okombe achiel mar dhahabu ma pekne romo shekel 10 mopong’ gi ubani; 81 nyaruath achiel, yim achiel, kod nyayim ma hike achiel mitimogo misango miwang’o; c 82 e wi mano, nokelo nyadiel achiel mitimogo misango mar golo richo; d 83 bende nokelo ruedhi ariyo, yimbe abich, nyuogi abich, gi nyiyimbe abich ma hikgi achiel-achiel mondo otimgo misango mar kuwe. e Mago e chiwo ma ne Ahira f wuod Enan ogolo. 84 Gik ma ne jodong Israel ochiwo mondo owalgo g kendo mar misango chieng’ ma ne iwire, e magi: Sende 12 molos gi fedha, bakunde 12 molos gi fedha, kod okombe 12 molos gi dhahabu; h 85 moro ka moro kuom sende mag fedhago pekne ne romo shekel 130 to bakul ka bakul pekne ne romo shekel 70. Pek mar fedha molosgo gigo duto koriw ne en shekel 2,400 kopim gi rapim shekel mar ka maler; i 86 moro ka moro kuom okombe 12 molos gi dhahabu kendo ma ne opong’ gi ubani, pekne ne romo shekel 10. Pek mar dhahabu molosgo okombego duto

SULA 7 a Law 27:25

b Law 2:1

c Law 1:3

d Law 4:22, 23

e Law 3:1

f Kwa 1:4, 15

g Kwa 7:10 Ezr 2:68

h Kwa 7:13-17

i Law 27:25

 Kolam mar 2 a Kwa 7:10

b Kwa 7:1

c Wuo 33:9 Kwa 11:17 Kwa 12:8

d Wuo 25:18 1Sa 4:4 Za 80:1

e Wuo 25:22 Wuo 37:6

 SULA 8 f Wuo 25:37 Wuo 40:24, 25 Law 24:2

g Hib 9:2

h Wuo 37:17

i Wuo 25:9, 40 1We 28:12, 19

262 ne en shekel 120. 87 Jamni duto ma ne ochiw mondo otimgo misango miwang’o ne gin ruedhi 12, yimbe 12, nyiyimbe 12 ma hikgi achiel-achiel, kaachiel gi chiwo mag cham migologigo. Bende, ne ochiw diek 12 kaka misango mar golo richo; 88 Jamni duto ma ne ochiw mondo otimgo misango mar kuwe ne gin ruedhi 24, yimbe 60, nyuogi 60, kod nyiyimbe 60 ma hikgi achielachiel. Mago e misengni ma ne ochiw mondo owalgo a kendo mar misango bang’ ka ne osewire gi mo. b 89 Kinde moro amora ma ne Musa odonjo e hema mar romo mondo owuo gi Nyasaye, c dwond Nyasaye ne winjore e kind jokerubi ariyo d ma ne nie wi raum e mar sandug Chik, kendo Nyasaye ne wuoyoga kode kanyo. Jehova nowacho ne Musa niya: 2 “Nyis Harun ni, ‘Sa ma imoko teyini, ne ni teyini abiriyogo rieny ka menyo nyim gir chungo taya.’” f 3 Omiyo, Harun notimo kama: Ne omoko teyinigo mondo gimeny nyim gir chungo taya g mana kaka Jehova nochiko Musa. 4 Kama e kaka ne olos rachungi mar taya: Ne othedhe gi dhahabu. Chakre kore nyaka obokene ne othedh gi dhahabu. h Ne olos gir chungo taya machal gi ma Jehova ne onyiso Musa e fweny. i 5 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 6 “Pog Jo-

8

263 Lawi kuom dhout Israel mamoko, kae to ipwodhgi. a 7 Kama e kaka ibiro pwodhogi: Kir kuomgi pi mapwodho richo. Giliel dendgi duto gi wembe, gilwok lepgi mondo gibed maler. b 8 Bang’ mano, ginikaw nyaruath c gi chiwo mar cham migolego d ma en mogo mayom moruw gi mo. In to inikaw nyaruath machielo mitimogo misango mar richo. e 9 Eka inikel Jo-Lawi e dho hema mar romo kendo ichok oganda Jo-Israel duto e nyimgi. f 10 Sa ma ikelo Jo-Lawi e nyim Jehova, Jo-Israel onego oket lwetgi e wi Jo-Lawigo. g 11 Kendo Harun nyaka chiw1 Jo-Lawi e nyim Jehova kaka chiwo mifwayo koni gi koni h moa kuom Jo-Israel, kendo Jo-Lawi biro tiyo ne Jehova. i 12 “Bang’ mano, Jo-Lawi biro keto lwetgi e wi ruedhika. j Gibiro chiwo ruath achiel kaka misango mar richo, to machielo gibiro chiwo kaka misango miwang’o ne Jehova mondo opwodhgigo. k 13 Bang’e, iniket Jo-Lawi e nyim Harun gi yawuote kendo ichiwgi1 kaka chiwo mifwayo koni gi koni ne Jehova. 14 Iniwal Jo-Lawi kuom dhout Israel mamoko mi Jo-Lawi nobed joga. l 15 Bang’ mano, Jo-Lawi biro tiyo e hema mar romo. Kamano e kaka

SULA 8 a Wuo 29:4 Isa 52:11

b Wuo 30:18, 19 Law 16:28 Kwa 19:7

c Law 1:3 d Law 2:1 e Law 4:3 f Law 8:2, 3 g Kwa 3:9, 41 h Law 7:30 Kwa 8:21

i Kwa 1:50 Kwa 3:6 2We 31:2

j Wuo 29:10 k Law 1:4 l Kwa 3:45 Kwa 16:9

 Kolam mar 2 a Kwa 3:12 b Wuo 13:2, 12 Law 27:26

c Wuo 12:29 Wuo 13:15

d Kwa 3:9 Kwa 18:6 1We 23:32 Eze 44:11

e Kwa 1:53 Kwa 18:5 1Sa 6:19

f Kwa 8:7 g Kwa 8:11

8:11, 13, 15, 21 1 Tiende ni, nochikogi mondo gisud koni gi koni.

h Kwa 8:12

KWAN 8:7-22 onego ipwodhgi kendo ichiwgi1 kaka chiwo mifwayo koni gi koni. 16 Nimar gin jo ma ochiw, gin jo ma owalna kuom oganda Jo-Israel. Asekawogi gibed maga awuon kar nyithind Israel duto makayo. a 17 Nimar kayo duto e oganda JoIsrael gin maga, bed ni gin dhano kata chiaye. b Ne awalogi mondo gibed maga e odiechieng’ ma ne anegoe kayo duto e piny Misri. c 18 Abiro kawo Jo-Lawi mondo okaw kar nyithindo makayo duto e oganda Israel. 19 Abiro keto Jo-Lawi e lwet Harun gi yawuote, kaka jo ma owalna kuom Jo-Israel mondo oti e lo Jo-Israel e hema mar romo, d kendo gipwodh Jo-Israel mondo masira kik yud ogandano e nikech gisudo machiegni gi ka maler.” 20 Musa gi Harun kaachiel gi Jo-Israel duto notimo ne Jo-Lawi kamano. Ne gitimo kaluwore gi duto ma Jehova ne ochiko Musa mondo otim ne Jo-Lawi. Kamano e kaka Jo-Israel ne otimonegi. 21 Jo-Lawi ne opwodhore kendo ne gilwoko lepgi. f Bang’e, Harun nochiwogi1 kaka chiwo mifwayo koni gi koni e nyim Jehova, g kae to Harun nopwodhogi mondo gibed maler. h 22 Bang’e, Jo-Lawi ne odonjo e hema mar romo mondo giti e bwo Harun gi yawuote. Ne gitimo ne JoLawi mana kaka Jehova nochiko Musa.

KWAN 8:23–9:14 23 Jehova ne ochako owacho ne Musa niya: 24 “Chik moketi ne Jo-Lawi e ma: Ja-Lawi ma jahigni 25 ka dhi nyime biro tiyo e hema mar romo kaachiel gi jowetegi ma tiyo kuno. 25 To ka ochopo higni 50, nowe tich. 26 Onyalo konyo jowetene e timo migepegi e hema mar romo. Kata kamano, ok onego omiye migawo moro. Mano e kaka inichan ne Jo-Lawi tich.” a E dwe mokwongo b mar higa mar ariyo bang’ ka ne Jo-Israel osewuok e piny Misri, Jehova nowacho ne Musa e thim mar Sinai niya: 2 “Jo-Israel nyaka tim Sap Pasaka c e kinde moketi. d 3 Ginitime godhiambo1 e odiechieng’ mar 14 mar dweni e kinde moketneno. Ginitime ka giluwo chike duto mag sawono.” e 4 Kuom mano, Musa nochiko Jo-Israel mondo otim Pasaka. 5 Kendo ne gitime godhiambo1 e odiechieng’ mar 14 mar dwe mokwongo, e thim mar Sinai. Jo-Israel notimo sawono ka giluwo chike duto ma Jehova ne omiyo Musa. 6 Kata kamano, ne nitie jo ma ne ogak nikech ne gisemulo ng’at motho, f kendo ne ok ginyal timo sawo mar Pasaka e odiechieng’ ma ne oketi. Omiyo, ne gidhi ir Musa gi Harun e odiechieng’no g 7 mi gi-

9

9:3, 5, 11 1 Hibrania, “ka chieng’ podho to mudho pok odonjo.”

SULA 8 a Kwa 1:53 Kwa 3:32 Kwa 18:4

 SULA 9 b Wuo 40:2 Kwa 1:1

c Wuo 12:27

d Wuo 12:3, 6 Law 23:5 Rap 16:1 1Ko 5:7

e Wuo 12:8

f Kwa 5:2 Kwa 19:14, 16

g Wuo 18:15 Kwa 15:33 Kwa 27:1, 2

 Kolam mar 2 a Law 7:21 Rap 16:2

b Wuo 25:22 Law 16:2 Za 99:6

c Kwa 5:2

d 2We 30:2, 15

e Wuo 12:8

f Wuo 12:10

g Wuo 12:46 Za 34:20 Joh 19:36

h Wuo 12:15

i Wuo 12:19, 48

264 wacho ne Musa niya: “Kata obedo ni ok waler nikech wasemulo ng’at motho, be mano onego otamwa chiwo ne Jehova misango gi JoIsrael wetewa e kinde moketi?” a 8 Ka ne Musa owinjo mano, ne odwokogi niya: “Ritauru kanyo mondo adhi ang’e gima Jehova biro wacho e wi wachuni.” b 9 Eka Jehova nowacho ne Musa niya: 10 “Nyis JoIsrael ni, ‘Ka ng’ato kuomu ok otimo sawono nikech obedo mogak kuom mulo ng’at motho, c kata ok otimo sawono nikech ne odhi e wuoth mabor, nyaka pod otim sawo mar Pasakano ne Jehova. Chikno omakou uduto kaachiel gi tiengeu mabiro. 11 Ubiro time e dwe mar ariyo d e odiechieng’ mar 14 godhiambo.1 Ubiro chamo chiaye mitimogo pasakano gi makate ma ok oketie thowi kod alot makech. e 12 Ring chiayeno kik dong’ nyaka okinyi, f kendo kik tur choke moro amora. g Onego utim Pasaka ka uluwo chike duto moket ne sawono. 13 To ka po ni ng’ato ok ogak, kata ok odhi e wuoth moro mabor, to oweyo ma ok otimo Pasaka, nyaka nege. h Ibiro nege nikech ne ok ochiwo ne Jehova misango e kinde moketi. Richone ni e wiye owuon. 14 “‘Ka japiny moro odak e kindu, en bende onego otim ne Jehova sap Pasaka i koluwo chike duto moket ne

265 sawono. a Jadak gi Ja-Israel biro luwo chik achiel.’” b 15 E odiechieng’ ma ne ogurie hema mar lamo Nyasaye c mikanoe sandug Chik, bor polo ne oimo hemano, to godhiambo gima chalo gi mach ne rieny e wiye, kendo ne osiko kanyo nyaka okinyi. d 16 Mano e gima ne timore pile: Bor polo ne ime godiechieng’, to gima chalo gi mach ne rieny e wiye gotieno. e 17 Sa moro amora ma ne bor polo a e wi hema mar lamo Nyasaye, Jo-Israel ne dar, f to ka ma bor polono ne ochung’ie e ma ne gigoyoe kambi. g 18 Jo-Israel ne dar mana ka Jehova ochikogi, kendo ne gigoyo kambi mana ka Jehova ochikogi. h To kinde duto ma bor polo ne osiko e wi hema, ne ok gidar. 19 Ka ne bor polo osiko e wi hema mar lamo Nyasaye kuom ndalo mang’eny, Jo-Israel ne luwo mana kaka Jehova chikogi, kendo ne ok gidar. i 20 Kinde moko to bor polo ne nyalo bet e wi hema mar lamo Nyasaye mana kuom ndalo manok. Ne gisiko kanyo mana kaka Jehova ochikogi, kendo ne gidar mana ka Jehova ochikogi. 21 Kinde moko bor polo ne bet e wi hema mar lamo Nyasaye chakre odhiambo nyaka okinyi kende. To ka ne bor polono ochako sudo gokinyi, Jo-Israel ne dar. Ne gidar, bed ni bor polono ne ochako sudo godiechieng’ kata gotieno. j 22 Bed ni bor polono ne obet e wi hema mar

SULA 9 a Wuo 12:8

b Law 24:22 Rap 31:12

c Wuo 40:2, 17

d Wuo 40:34, 38

e Wuo 13:22 Neh 9:19

f Kwa 10:11, 34

g Wuo 40:36, 37

h Wuo 17:1 Kwa 10:11-13

i Wuo 40:37

j Wuo 40:36 Za 78:14

 Kolam mar 2  SULA 10 a Law 23:24

b Kwa 1:18 Rap 29:10, 11

c Wuo 18:21 Kwa 1:16 Kwa 7:2 Rap 1:15 Rap 5:23

d Kwa 2:3

e Kwa 2:10

f Kwa 10:3

g Kwa 31:6 1We 15:24 1We 16:6 2We 29:26 Neh 12:35, 41

KWAN 9:15–10:8 lamo Nyasaye kuom odiechienge ariyo, dwe achiel, kata mokalo kanyo, Jo-Israel ne siko kanyo ma ok gidar. To ka ne bor polo osudo, ne gidar. 23 Ne gigoyo kambi mana ka Jehova ochikogi, kendo ne gidar mana ka Jehova ochikogi. Ne giluwo chik Jehova ka gitimo mana kaka Jehova ne chiko Musa. Jehova nowacho ne Musa niya: 2 “Thedh turmbeta ariyo a mag fedha mondo igogi sa ma idwaro choko oganda, gi sa ma idwaro ni gidar. 3 Ka ogo turmbeta ariyogo duto, oganda duto nobi iri e dho hema mar romo. b 4 To ka ogo mana turmbeta achiel, jotelo kende, ma gin jodong Israel gana gi gana e ma nobi iri. c 5 “Ka ogo turmbeta gi dwol ma lokore lokore, to jo ma ogoyo kambi yo wuok chieng’ d nochak wuoth. 6 To ka ochak ogo turmbeta kendo gi dwol ma lokore lokore, jo ma ogoyo kambi yo milambo e nochak wuoth. Ibiro go turmbeta e yo ma kamano sa moro amora ma kambi achiel chako wuoth. 7 “To sa ma idwaro mana choko oganda, onego go turmbetago, f kata kamano, onego ogogi mana gi dwol achiel. 8 Yawuot Harun ma gin jodolo e ma nogo turmbeta. g Chik mar goyo turmbetani en chik momakou gi nyikwau kuom tiengeu duto.

10

KWAN 10:9-29 9 “Ka udhi kedo gi jowasigu ma thagou, onego ugo milome mar lweny gi turmbeta, a kendo Jehova Nyasachu noparu, mi noresu e lwet wasigu. 10 “E kindeu mag mor, b ma tiende ni kinde ma utimoe nyasi c kod chak dwe manyien, unugo turmbeta ne misengni miwang’o d gi misengni mag kuwe e ma uchiwo. Timo mano biro miyo Nyasaye oparu. An Jehova Nyasachu.” f 11 E higa mar ariyo, tarik 20 mar dwe mar ariyo, g bor polo ne owuok e wi hema mar lamo Nyasaye h mikanoe sandug Chik. 12 Eka Jo-Israel nochako wuoth ka gia e thim Sinai ka giluwo chenro moketi, i kendo bor polo ne odhi mochung’ e thim mar Paran. j 13 Kanyo e ma ne gikwongoe dar ka giluwo chenro ma Jehova nomiyo Musa. k 14 Dhoudi adek manie kidieny mar Juda e ma ne okwongo wuok ka giluwo kaka ochan-gi, kendo Nashon l wuod Aminadab e ma ne otelonegi. 15 Nethanel m wuod Zuar e ma ne otelo ne dhood Jo-Isakar. 16 Eliab n wuod Helon e ma ne otelo ne dhood Jo-Zebulun. 17 Ka ne omuk hema mar lamo Nyasaye, o joka Gershon p gi joka Merari q ma ne daro gik hema, ne owuok. 18 Dhoudi adek manie kidieny mar Jo-Reuben ne owuok ka giluwo kaka ochan-gi, kendo Eli-

SULA 10 a 2We 13:12 b 1We 15:28 2We 5:12 2We 7:6 Ezr 3:10

c Law 23:24 Kwa 29:1

d Kwa 28:11 e Law 3:1 f Wuo 6:7 Law 11:45

g Kwa 1:1 h Kwa 9:17 Za 78:14

i Wuo 40:36 Kwa 2:9, 16, 17, 24, 31

j Kwa 12:16 Kwa 13:26 Rap 1:1, 2

k Kwa 2:34 Kwa 9:23

l Kwa 1:4, 7 Kwa 2:3

m Kwa 1:4, 8 Kwa 2:5

n o p q

Kwa 2:7 Kwa 1:51 Kwa 3:25, 26 Kwa 3:36, 37

 Kolam mar 2 a Kwa 1:4, 5 Kwa 2:10

b Kwa 1:5, 6 Kwa 2:12

c Kwa 1:4, 14 Kwa 2:14

d Kwa 3:30, 31 Kwa 4:15 Kwa 7:9

e Kwa 1:4, 10 Kwa 2:18, 24

f Kwa 1:4, 10 Kwa 2:20

g Kwa 1:4, 11 Kwa 2:22

h Kwa 1:4, 12 Kwa 2:25, 31

i Kwa 1:4, 13 Kwa 2:27

j Kwa 1:4, 15 Kwa 2:29

k Kwa 2:34 l Wuo 2:16, 18 Wuo 3:1 Wuo 18:1, 5

m Cha 12:7 Cha 13:14, 15 Cha 15:18

n Bur 1:16 Bur 4:11 1Sa 15:6

266 zur a wuod Shedeur e ma ne otelonegi. 19 Shelumiel b wuod Zurishadai e ma ne otelo ne dhood Jo-Simeon. 20 Kendo Eliasaf c wuod Deuel e ma ne otelo ne dhood Jo-Gad. 21 Eka joka Kohath ma ne joting’o gik ka maler d ne owuok. Ne onego giyud ka osegur hema mar lamo Nyasaye ka gichopo. 22 Dhoudi adek manie kidieny mar Jo-Efraim ne owuok ka giluwo kaka ochan-gi, kendo Elishama e wuod Amihud e ma ne otelonegi. 23 Gamaliel f wuod Pedazur e ma ne otelo ne dhood Jo-Manase. 24 Abidan g wuod Gideoni e ma ne otelo ne dhood Jo-Benjamin. 25 Eka dhoudi adek manie kidieny mar Jo-Dan ne owuok achien ka giluwo kaka ochan-gi, kendo Ahiezer h wuod Amishadai e ma ne otelonegi. Gin e ma ne gin tung’ mogik ka gibedo kaka jorit ne oganda duto. 26 Pagiel i wuod Okran e ma ne otelo ne dhood Jo-Asher. 27 Ahira j wuod Enan e ma ne otelo ne dhood Jo-Naftali. 28 Mano e chenro ma Jo-Israel gi dhoutgi ne luwo sa ma ne gidar. k 29 Musa nowacho ne Hobab wuod Reuel l Ja-Midian ma ore niya: “Koro wawuok wadhi e piny ma Jehova osewacho ni nomiwa. m Yie idhi kodwa, n kendo wabiro timoni maber, nimar Jehova osesingo ne Jo-Is-

267 rael gik mabeyo.” a 30 Kata kamano, Hobab ne odwoke niya: “Ok abi dhi kodu. Abiro dok thurwa ir wedena.” 31 Ka Musa nowinjo mano, ne odwoke niya: “Akwayi ni kik iwewa, nimar in e ma ing’eyo kuonde ma onego wagoye kambi e thimni, kendo in e ma inyalo nyisowa yo monego waluw. 32 Ka iyie dhi kodwa, b gimoro amora maber ma Jehova oguedhwago, in bende ibiro yudo.” 33 Ne giwuok e god Jehova, c kendo ne giwuotho kuom ndalo adek. Sandug singruok d mar Jehova ne otelo e nyimgi kuom ndalo adek ka manyonegi kar y ueyo . e 3 4 O d i e c h i e n g ’ ngima ka ne giwuotho, bor polo mar Jehova f ne siko e wigi. 35 Pile ka ne idwa dar Sandug Singruok, Musa ne wacho niya: “A Jehova, g a malo mondo wasiki oke, kendo jo ma mon kodi oringi!” 36 To ka ne oket sandugno piny, Musa ne wacho niya: “Duogi, A Jehova, duog ir Jo-Israel gana gi gana.” h Nochopo kinde ma oganda nochako ng’ur marach ahinya ne Jehova. Ka ne Jehova owinjo ng’urgino, nobedo gi mirima mager, mi mach nowuok kuom Jehova momuoch kuomgi, kendo majno nonego moko kuomgi ma ne nie kiewo mar kambi. 2 Kata kamano, ka ne oganda ochako ywak ne Musa, Musa no-

11

SULA 10 a Wuo 3:8 Wuo 6:7

b Bur 1:16 Bur 4:11

c Wuo 3:1 Wuo 19:3 Wuo 24:16 Rap 5:2

d Wuo 25:10, 17 e Rap 1:32, 33 Jos 3:3, 4

f Wuo 13:21 Neh 9:12 Za 78:14

g Za 132:8 h Rap 1:10

 Kolam mar 2  SULA 11 a Wuo 32:11 Rap 9:19 Za 106:23 Jak 5:16

b Rap 9:22 c Wuo 12:37, 38 Law 24:10

d 1Ko 10:6, 10 e Za 78:18, 22 Za 106:14

f Wuo 16:3 g Wuo 16:35 Kwa 21:5

h Wuo 16:14 Neh 9:20 Joh 6:31

i Wuo 16:31 j Wuo 16:16, 23 k Za 78:24 l Kwa 11:1

KWAN 10:30–11:11 sayonegi Jehova a mi majno ne otho. 3 Mano e momiyo ne oluong kanyo ni Tabera,1 nimar mach mowuok kuom Jehova ne omuoch kuomgi kanyo. b 4 Jomamoko c ma ne oriwore kodgi nochako bedo gi gombo, d Jo-Israel bende nochako ywak kendo ka giwacho ni: “Ng’ano ma nomiwa ring’o mondo wacham? e 5 Parieuru rech ma ne wachamo nono e piny Misri, gi olemb afuoto bende, gi otungu, gi otungu mar saumu, kod alode mamoko! f 6 Sani to wamedo mana dhero. Manna e ma opong’o wang’wa. Onge gima chielo.” g 7 Manna h ne chalo gi kodhi mag dania i kendo nochalo kaka dwogo. 8 Ji ne kwanyogi kae to giregogi e pong’ lwedo kata giyokogi e pany. Ne ginyalo tede e agulu kata loso kode makate molworore. j Makatego ne chalo gi kek mamit moted gi mo. 9 Ka ne tho omoko gotieno, manna bende ne luowore e wiye. k 10 Musa nowinjo ka ji te ywak gi joutegi, ng’ato ka ng’ato ne ywak e dho hembe. Mirima mager nomako Jehova, l to Musa bende iye nowang’ ahinya. 11 Musa nopenjo Jehova niya: “Ang’o momiyo ikelo ne jatichni chandruok kama? Ere ketho ma asetimo e nyimi 11:3 1 Tiende ni, “Wang’ ” kata mach ma kakni.

KWAN 11:12-25 ma omiyo iketo kuoma ting’ mapek mar rito jogi duto? a 12 Be an e ma nanyuolo jogi duto ma dimi inyisa ni, ‘Pirgi e kori mana kaka japidi,’ kendo atergi e piny ma ne isingo ne kweregi? b 13 Dagol ring’o kanye ma dirom jogi duto? Gisiko giywakna ka giwacho ni, ‘Miwa ring’o mondo wacham!’ 14 Ok anyal ting’o ting’ mar jogi duto an kenda; en ting’ mohewa. c 15 Ka ma e kaka ibiroga timona, to akwayi ni inega anega sani. d To ka po ni ikwana ka ng’at makare, kik iwe ane masira moro machielo.” 16 Jehova nodwoko Musa niya: “Many ji 70 kuom jodong Israel ma ing’eyo ni gin jotend oganda. e Kelgi e nyima e hema mar romo kendo gichung’ kodi kanyo. 17 Abiro lor f mondo awuo kodi kanyo, g kendo abiro kawo moko kuom roho maler h man kuomi mondo ami jogo kae to gikonyi ting’o ting’ mapek mar rito ogandani, mondo kik itur gi ting’no kendi. i 18 Nyis oganda niya: ‘Pwodhreuru ne kiny j nikech unucham ring’o, nimar Jehova osewinjo kuywak k kendo kuwacho ni, “Ng’ano ma nomiwa ring’o mondo wacham? Ngimawa ne ber moloyo ka ne wan e piny Misri.” l Kuom adier, ka ring’o to unucham, nikech Jehova biro miyou ring’o. m 19 Ubiro chamo ring’o, to ok mana

SULA 11 a Wuo 17:4 Rap 1:12

b Cha 13:14, 15 Cha 26:3

c Wuo 18:17, 18 Rap 1:9

d 1Ru 19:2, 4 Ayu 6:8, 9

e Rap 16:18 f Wuo 19:11 Wuo 25:22 Wuo 34:5 Kwa 12:5

g Kwa 11:25 Kwa 12:8

h 1Sa 10:6 2Ru 2:15 Neh 9:20 Tic 2:17

i Wuo 18:21, 22 j Wuo 19:10 k Wuo 16:7 l Kwa 11:4, 5 m Wuo 16:8

 Kolam mar 2 a Za 78:29 b Kwa 21:5 c Wuo 12:37 Wuo 38:26 Kwa 1:45, 46

d Cha 18:14 Isa 59:1 Mar 10:27 Luk 1:37

e Kwa 11:16 f Wuo 33:9 Kwa 12:5 Rap 31:15

g Za 99:7 h Kwa 11:17 2Ru 2:9, 15

i 1Sa 10:6 1Sa 19:20

268 kuom odiechieng’ achiel, kata odiechienge 2, kata odiechienge 5, kata odiechienge 10, kata mana kuom odiechienge 20, 20 to unucham ring’o kuom dwe mangima ma chop kama ring’o wuok e umu kendo ring’o nojogu chuth, a nimar usedagi Jehova ma en Nyasaye manie kindu, kendo useywak e nyime kuwacho ni: “Ang’o momiyo ne wawuok e piny Misri?”’” b 21 Musa nodwoko Nyasaye niya: “An gi jolweny 600,000 c to in iwacho ni ibiro miyogi ring’o ma gichamo kuom dwe achiel mangima. 22 Ka po ni oyang’ kueth mag rombe gi mag dhok, be mago diromgi? Kata ka po ni omak rech duto manie nam, be rechgo diromgi?” 23 Jehova nowacho ne Musa niya: “Be lwet Jehova chiek, koso? d Ibiro neno ka be gik ma awacho biro timore kata ooyo.” 24 Omiyo, Musa nowuok modhi owacho ne oganda weche ma Jehova nowacho. Nochoko ji 70 kuom jodongo mag Jo-Israel monyisogi ni gichung’ ka gilworo hema. e 25 Kae to Jehova nolor e bor polo f mowuoyo kode, g kendo nokawo roho h moko ma ne ni kuom Musa moketo ne moro ka moro kuom jodongo 70 ma ne oseyiergo. Kendo ka ne roho osedonjo kuomgi, ne gichako timore ka jonabi. i Kata kamano, ne ok gichako gitimo kamano kendo.

269 26 Kata kamano, ji ariyo kuom jodongogo ne pod nie kambi. Ne iluongogi ni Eldad kod Medad. Kata obedo ni ne ok gidhi e hema, ne giyudo roho mi gichako timore kaka jonabi nikech gin bende ne ondik nyingegi kaachiel gi jodongo mamokoka. 27 Rawera moro noringo odhi ir Musa monyise ni, “Eldad kod Medad timore ka jonabi e kambi!” 28 Eka Joshua a wuod Nun ma ne oyudo osetiyo ne Musa chakre tinne nowacho niya: “Musa ruodha, kwergi!” b 29 To Musa nodwoke niya: “Iluor ni gimaya duong’, koso? Kik iluor, an dagomb ni oganda Jehova duto obed jonabi, kendo ni Jehova ool rohone kuomgi!” 30 Bang’ mano, Musa nodok e kambi kaachiel gi jodong Israel. 31 Eka Jehova notugo yamo mokelo aluru kowuok e nam, mi nomiyo alurugo olwar e alwora mar kambi, c mi gikwako ka ma dirom wuodh ndalo achiel koni gi koni. Ne gihuyo gi piny, mana bede1 ariyo koa e lowo. 32 Ji nomako alurugo odiechiengno duto, otieno mangima nyaka odiechieng’ maluwo duto; ji ne ok onindo nikech ne gichoko aluru. Onge ng’at ma ne ochoko aluru ma tin ne homer1 apar, kendo ne gi11:31 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14. 11:32 1 Homer achiel ne nyalo bedo kilo 130 kama. Som Apendiks B14.

SULA 11 a Wuo 17:9 Wuo 24:13 Wuo 33:11 Kwa 27:18-20 Rap 31:3

b Mar 9:38

c Wuo 16:13 Za 78:26, 27

 Kolam mar 2 a Za 78:30, 31 1Ko 10:10

b Kwa 33:16 Rap 9:22

c 1Ko 10:6

d Kwa 33:17

 SULA 12 e Wuo 2:16, 21

f Wuo 4:14-16 Wuo 4:30 Wuo 15:20 Wuo 28:30 Mik 6:4

g Kwa 11:1

h Mat 11:29

i Wuo 34:5 Kwa 11:25

j Cha 15:1 Cha 46:2 Wuo 24:9-11

k Cha 31:10, 11

KWAN 11:26–12:7 moyogi e alwora mar kambi duto. 33 To ka ne ring’o pod nie dhoggi kendo ne pok gichako nyamo, Jehova ne oolo mirimbe kuom ogandano, kendo Jehova ne onego ji mang’eny kuomgi. a 34 Omiyo, ne giluongo kanyo ni Kibroth-hataava, b nikech kanyo e ma ne giyikoe jo ma ne obedo gi ich lach. c 35 Ka ne Jo-Israel oa Kibroth-hataava, ne gidhi Hazeroth, kendo ne gibet Hazeroth kanyo. d Miriam gi Harun nochako wuoyo marach e wi Musa nikech chiege ne en nya Kush. e 2 Ne giwacho ni, “Musa kende e ma Jehova osewuoyogo koso? Donge wan bende osewuoyo kodwa?” f Jehova to ne winjogi. g 3 Kata kamano, Musa e ma ne en ng’at mamuolie1 moloyo ji duto h e piny. 4 Apoya nono, Jehova nowacho ne Musa gi Harun gi Miriam niya: “Wuoguru un ji adek udhi e hema mar romo.” Kamano, ne giwuok kargi ji adek mi gidhi. 5 Eka Jehova nolor e siro mar bor polo i mochung’ e dho hema mi ne oluongo Harun gi Miriam, mi ne gidhi. 6 Kae to nowachonegi niya: “Chikuru itu. Ka da bed ni un gi janabi mar Jehova e kindu, ne dafwenyorane e fweny j kendo dawuoyo kode e lek. k 7 Kata kamano, ok atim kamano

12

12:3 1 Kata, “ng’at mobolore moloyo ji duto.”

KWAN 12:8–13:16 gi jatichna Musa. En asemiye ting’ duto mag oda.1a 8 Awuoyo kode wang’ gi wang’, b kendo e yo ma achiel ka chiel ma ok atiyo gi ngero. En owuon oneno kido mar Jehova. Omiyo, ang’o momiyo ne ok uluoro wuoyo marach e wi Musa jatichna?” 9 I Jehova ne owang’ kodgi mi owuok kanyo. 10 Bor polo ne osudo moa e wi hema. Dhoho nomako Miriam kanyo gi kanyo kendo dende nolokore mobedo ma rachar ka theluji. c Harun ne olokore mong’iyo Miriam, kendo noneno ka dhoho omake. d 11 Sano sano, Harun ne owacho ne Musa niya: “Asayi ruodha, kik imaknwa richoni! Wasetimo tim fuwo. 12 Asayi, kik iwe Miriam osik ka ng’at motho kama, kochalo nyathi monyuol kosetho kendo ma tuo ochamo bathe konchiel motieko!” 13 Mi Musa ne ochako ywak ne Jehova kowacho ni: “A Nyasaye, asayi, kiyie, change!” e 14 Jehova nodwoko Musa niya: “Ka da bed ni wuon mare e ma ong’udho olaw e wang’e, donge da obedo gi wich-kuot kuom ndalo abiriyo? Kuom mano, keteuru kar kende oko mar kambi kuom ndalo abiriyo, f bang’ mano unuduoke.” 15 Kuom mano, noket Miriam oko mar kambi kuom ndalo abiriyo, g kendo kambi 12:7 1 Hibrania, “En ng’at migeno e oda duto.”

SULA 12 a Hib 3:2, 5

b Wuo 33:11 Rap 34:10

c Rap 24:9

d 2We 26:19

e Wuo 32:11 Jak 5:16

f Law 13:45, 46 Kwa 5:2

g Rap 24:9

 Kolam mar 2 a Kwa 11:35 Kwa 33:18

b Kwa 10:12

 SULA 13 c Wuo 18:25 Rap 1:15

d Rap 1:22, 23

e Kwa 12:16 Rap 1:19

f Kwa 13:30 Kwa 14:30, 38 Kwa 34:18, 19 1We 4:15

g Kwa 11:28 Kwa 13:16 Kwa 14:30 Kwa 34:17

h Cha 48:5

i Cha 48:17, 19

270 ne ok odar nyaka ne oduoke. 16 Bang’ mano, ne giwuok Hazeroth a ma gidhi gigo kambi e thim mar Paran. b Jehova nowacho ne Musa niya: 2 “Or joote mondo odhi onon1 piny Kanaan ma abiro miyo Jo-Israel. Kaw ng’at achiel e dhoot ka dhoot, kendo ng’atno nyaka bed jatelo c mar dhoodgi.” d 3 Omiyo, Musa ne ooro jotelogo ka gin e thim mar Paran e mana kaka Jehova nochike. Jogo duto ne gin jotelo e dhout JoIsrael. 4 Magi e nyingegi: E dhood Jo-Reuben, ne okaw Shamua wuod Zakur; 5 e dhood Jo-Simeon, ne okaw Shafat wuod Hori; 6 e dhood Jo-Juda, ne okaw Kaleb f wuod Jefune; 7 e dhood Jo-Isakar, ne okaw Igal wuod Josef; 8 e dhood Jo-Efraim, ne okaw Hoshea g wuod Nun; 9 e dhood Jo-Benjamin, ne okaw Palti wuod Rafu; 10 e dhood Jo-Zebulun, ne okaw Gadiel wuod Sodi; 11 e dhood Josef, h tiende ni dhood Manase, i ne okaw Gadi wuod Susi; 12 e dhood Jo-Dan, ne okaw Amiel wuod Gemali; 13 e dhood Jo-Asher, ne okaw Sethur wuod Mikael; 14 e dhood Jo-Naftali, ne okaw Nabi wuod Vofsi; 15 e dhood Jo-Gad, ne okaw Geuel wuod Maki. 16 Mago e nyinge jo ma

13

13:2 1 Kata, “Chero; Chengo; Limo.”

271 Musa nooro mondo odhi onon piny Kanaan. Hoshea wuod Nun to Musa ne ochako ni Joshua.1a 17 Ka ne Musa orogi mondo gidhi ginon piny Kanaan, nowachonegi niya: “Chikuru Negeb, kae to udhi kuonde motimo gode. b 18 Nonuru kaka pinyno chalo c mondo une ka be jo modak kuno gin jo ma roteke kata jo ma nyap, kata ka be ginok kata ging’eny, 19 kendo une ka be en piny maber kata marach, kata ka be gidak e hembe kata gidak e mier mochiel motegno. 20 Bende neuru ka be lop pinyno miyo kata otwo, d kata ka be en piny motimo yien kata ma onge yien. Beduru jochir e kendo ukel moko kuom gik ma pinyno nyago.” Kindeno mzabibu mokwongo nosechako chiek. f 21 Kamano ne gidhi mi ginono pinyno chakre thim mar Zin g nyaka Rehob, h machiegni gi Lebo-hamath.1i 22 Ka ne giidho Negeb, ne gichopo Hebron j ka ma ne Ahiman, gi Sheshai, kod Talmai k ma nyikwa Anak l odakie. Hebron noger higni abiriyo ka pok oger Zoan manie piny Misri. 23 Ka ne gichopo e Aora man Eshkol, m ne gitong’o saga achiel maduong’ mar mzabibu ma ne nyaka ting’ mana gi chwo ariyo ka giliere e 13:16 1 Kata, “Jehoshua,” ma tiende ni “Jehova e Resruokwa.” 13:21 1 Kata, “ka ma idonjogo Hamath.”

SULA 13 a Wuo 17:9 b Rap 1:7 c Wuo 3:8 Rap 8:7

d Neh 9:25 Eze 20:6

e Rap 31:6 Jos 1:6, 9

f Kwa 13:23 g Kwa 34:2, 3 Jos 15:1

h 2Sa 10:6, 8 i Kwa 34:8 j Cha 13:18 Jos 15:13 Jos 21:11, 12

k Bur 1:10 l Rap 9:1, 2 Jos 11:21

m Kwa 32:9

 Kolam mar 2 a Rap 1:25 Rap 8:7-9

b Rap 1:24 c Kwa 14:33, 34 d Rap 1:19 e Wuo 3:8 Law 20:24

f Rap 1:25 g Kwa 13:22, 33 Rap 1:27, 28

h Cha 36:12 Wuo 17:8 1Sa 15:3

i Kwa 13:17 j Bur 1:21 2Sa 5:6, 7

k Cha 10:15, 16 l Wuo 23:23 Rap 7:1 Rap 20:17

m Cha 10:19 n Jos 14:7, 8 o Kwa 32:9 p Kwa 14:36

KWAN 13:17-32 luth. Bende, ne giting’o olemb komamanga kod ng’owo. a 24 Ne gichako kanyo ni Aora Eshkol,1b nikech kanyo e ma Jo-Israel nong’adoe saga mar mzabibu. 25 Bang’ nono pinyno kuom ndalo 40, c ne giduogo. 26 Ka ne giseduogo e thim man Paran e i Kadesh d ir Musa gi Harun kod oganda Jo-Israel duto, ne gipimonegi gik ma ne gineno. Bende, ne ginyisogi olembe mag pinyno. 27 To ne giwacho ne Musa niya: “Ne wadonjo e piny ma ne iorowae. Kuom adier pinyno opong’ gi chak kod mor kich, e kendo magi e olemo ma pinyno nyago. f 28 Kata kamano, jo modak e pinyno gin jo ma roteke, kendo miechegi mochiel dongo malich. Jo-Anak bende ne waneno kuno. g 29 JoAmalek h odak e piny Negeb. i Jo-Hiti, Jo-Jebus, j kod JoAmor k odak e piny motimo gode. Jo-Kanaan l to odak e dho nam m kod e bath Aora Jordan.” 30 Kaleb notemo kweyo oganda ma ne ochung’ e nyim Musa kowacho ni: “Wadhiuru piyo piyo, wabiro kawo pinyno nikech wan-gi teko moloyo jopinyno.” n 31 Kata kamano, jo ma ne gidhigo nono pinyno nowacho niya: “Ooyo, ok wanyal monjo jogo, nikech gitek moloyowa.” o 32 Ne gidhi nyime nyoso chuny Jo-Israel ka ginyisogi weche ma bwogogi p e wi piny ma ne 13:24 1 Tiende ni, “Saga mar Mzabibu.”

KWAN 13:33–14:14 gia nonono, kendo ne giwacho niya: “Piny ma nyocha wadhi nono en piny ma mwonyo kata mana jo ma odakie. Kendo ji duto ma waneno kuno gin jo ma robede ma pok odwar one. a 33 Kendo ka ne wan kuno, ne waneno jo ma robede ma yawuot Anak, b ma gin JoNefili, kendo ne wachalonegi mana dede. Kuom adier, wan bende ne wayie ni wachalo dede kopimwa kodgi.” Ka ne ogandano owinjo wechego, ne giywak kendo ne gigoyo nduru matek otienono duto. c 2 Jo-Israel duto ne ochako ng’ur ne Musa gi Harun, d kendo ogandano duto ne owuoyonegi marach ka giwacho ni: “Mad ne watho e piny Misri kata watho athoya e thimni! 3 Ere gimomiyo Jehova okelowa e pinyni mondo onegwa gi ligangla? e Mondwa gi nyithindwa ibiro mawa e lweny. f Donge ber moloyo ka wadok Misri?” g 4 Ne giwacho nyaka ni: “Wayieruru jatelo mondo odwokwa Misri!” h 5 Ka ne Musa gi Harun owinjo mano, ne gipodho piny auma e nyim oganda Jo-Israel ma ne ochokore kanyo. 6 Joshua i wuod Nun kod Kaleb j wuod Jefune ma ne gin ji ariyo kuom jo ma ne onono piny Kanaan noyiecho lepgi, 7 mi giwacho ne oganda duto niya: “Piny ma ne wawuothoe ka wanono en piny maber

14

SULA 13 a Amo 2:9 b Rap 1:28 Rap 9:1, 2

 SULA 14 c Rap 1:32, 33 d Rap 1:27 Za 106:25

e Za 78:40 f Kwa 14:31 Rap 1:39

g Kwa 11:5 h Neh 9:17 i Kwa 13:8, 16 j Kwa 13:6, 16 Kwa 14:30

 Kolam mar 2 a Kwa 13:26, 27 Rap 1:25 Rap 8:7, 8

b Wuo 3:8 c Rap 7:17, 18 Rap 20:3

d Wuo 33:16 Rap 20:1

e Wuo 17:4 f Wuo 16:10 g Wuo 16:28 Kwa 14:22, 23

h Rap 9:23 Hib 3:19

i Wuo 32:10 j Wuo 32:12 Eze 20:9

k Wuo 15:13, 14 Jos 2:10 Jos 5:1

l Rap 4:12 Rap 5:4

272 chuth. a 8 Ka Jehova mor kodwa, to obiro terowa e pinyno ma omiwago. En piny mopong’ gi chak gi mor kich. b 9 En mana ni kik ung’any ne Jehova, kendo kik uluor jopinyno, c nimar wabiro muonyogi amuonya.1 Gionge ng’at ma ritogi, wan to Jehova ni kodwa. d Omiyo, kik uluorgi.” 10 Kata kamano, ogandano duto ne wacho ni ochielgi gi kite. e To gie sano oganda duto mar Jo-Israel noneno duong’ maler mar Jehova e wi hema mar romo. f 11 Jehova nowacho ne Musa niya: “Jogi biro chaya kama nyaka karang’o, g kendo pod gibiro tamore yie kuoma nyaka karang’o kata obedo ni asetimonegi honni mang’eny kama? h 12 We agogi gi tuo kendo akethgi. Kae to atimi oganda maduong’ kendo man gi teko moloyogi.” i 13 To Musa nodwoko Jehova niya: “Kitimo kamano, Jo-Misri ma ne oneno ka igolo Jo-Israel kuomgi gi teko biro winjo wachno, j 14 kendo gibiro nyiso jo pinyni wachno. To jopinyni bende osewinjo ni in Jehova, in e kind ogandani k kendo isefwenyori ne ogandani wang’ gi wang’. l In e Jehova, kendo bor polo mari ochung’ e wi ogandani ka itelonegi e siro mar bor 14:9 1 Hibrania, “wabiro muonyogi mana kaka chiemo.”

273 polo godiechieng’ to gotieno itelonegi e siro mar mach. a 15 Kuom mano, ka inego jogi duto riat, ogendni mosewinjo humbi biro wacho niya: 16 ‘Jehova onego jogi e thim nikech kelogi e piny ma ne osingonegi otame.’ b 17 Omiyo, akwayi A Jehova, ni gie kindeni, nyis tekoni maduong’ mana kaka ne isingori kiwacho ni: 18 ‘Jehova en Nyasaye ma iye ok wang’ piyo, kendo ogundho gi hera mosiko. c Oweyo ne ji kethogi, kata kamano, ok owe mak okumo joketho, to okumo nyithindo gi nyikwayo nyaka chop tieng’ mar adek gi mar ang’wen nikech ketho mag wuonegi.’ d 19 Akwayi ni kiyie to we ne jogi richogi nikech herani mosiko, wenegi mana kaka isebedo kiweyonegi chakre kinde ma ne gin Misri nyaka kawuononi.” e 20 Jehova nodwoke niya: “Aseng’wononegi kaka ikwaya. f 21 Kata kamano, asingora gi ngimana ni kata obedo ni gitimo kamano, piny duto biro pong’ gi duong’ mar Jehova. g 22 To kuom jo moseneno duong’na kod honni h ma ne atimo e piny Misri kendo e thim to osebedo ka tema i ndalo apargi duto, onge kata ng’ato achiel kuomgi ma otamore winjo dwonda j 23 ma biro neno piny ma ne asingo ne kweregi. Ooyo, onge kata achiel kuom jo ma ochayago ma biro neno

SULA 14 a Wuo 13:21 Za 78:14

b Rap 9:28 c Za 103:8 Mik 7:18

d Wuo 34:6, 7 e Wuo 34:9 Za 78:38

f Jak 5:16 g Za 72:19 Hab 2:14

h Neh 9:17 i Wuo 17:2 Za 95:9 Za 106:14 Hib 3:16

j Za 81:11

 Kolam mar 2 a Kwa 26:63, 64 Kwa 32:11 Rap 1:35 Za 95:11 Za 106:26 Hib 3:18 Hib 4:3

b Kwa 13:30 Kwa 26:65

c Jos 14:9, 14 d Kwa 13:29 e Rap 1:40 f Wuo 16:28 Kwa 14:11

g 1Ko 10:6, 10 h Kwa 14:2 Kwa 26:64 Kwa 32:11 Rap 1:35

i Za 106:26 1Ko 10:5 Hib 3:17

j Kwa 1:45, 46 Juda 5

k Wuo 6:8 l Kwa 26:65 Kwa 32:11, 12 Rap 1:34-38

m Kwa 14:3 Rap 1:39

n Za 106:24 o Kwa 32:13 Jos 14:10

p Rap 1:3 Rap 2:14

KWAN 14:15-34 pinyno. a 24 To nikech jatichna Kaleb b osenyiso chuny mopogore kodgi kendo oseluwa gi chunye duto, abiro kele e piny ma ne odhi nonono, mi nyikwaye nokaw pinyno. c 25 To nikech JoAmalek gi Jo-Kanaan d odak e pewe, kiny lokreuru udhi e thim kuluwo yo Nam Makwar.” e 26 Eka Jehova nowacho ne Musa gi Harun niya: 27 “Oganda marachni nong’urna nyaka karang’o? f Asewinjo weche ma Jo-Israelgi ng’urnago. g 28 Wachnegi ni Jehova owacho niya: “Akuong’ora gi ngimana ni abiro timonu mana kaka asewinjo kuwacho. h 29 Ubiro tho e thimni uduto, i ee, ng’ato ka ng’ato kuomu ma jahigni 20 ka dhi nyime ma ne okwan ma ondik nyinge. Ee, uduto jo ma oseng’urna ubiro tho. j 30 Onge ng’ato kuomu ma nodonj e piny ma ne asingora ni anamiu mondo udagie, k mak mana Kaleb wuod Jefune gi Joshua wuod Nun. l 31 “‘“To nyithindu ma ne uywak ni ibiro mau e lweny m e ma abiro tero e piny ma usedagino, kendo gin e ma gining’e pinyno. n 32 Un to ubiro tho e thimni uduto. 33 To nyithindu biro bedo jokwath e thim kuom higni 40, o kendo gibiro chulo richou1 nyaka chop ka ma ng’at mogik kuomu notho e thim. p 34 Ubiro chulo 14:33 1 Hibrania, “timbeu mag terruok.”

KWAN 14:35–15:6 richou kuom higni 40 a kaluwore gi ndalo 40 b ma ne udhi nonogo piny, kikwano higa achiel kar odiechieng’ achiel, kendo ubiro ng’eyo gima timore ne ng’ato ka obedo jasika. 35 “‘“An Jehova asewuoyo. To mano e gima abiro timo ne oganda marachni ma oseriwore mondo gikweda: Gibiro tho e thimni ma girum. c 36 To jo ma Musa nooro mondo onon piny, ma ne omiyo oganda duto ochako ng’ur ne Musa nikech weche maricho ma ne jogo owachonegi e wi pinyno ka ne giduogo, d 37 ee, jo ma ne okelo wach marach e wi piny ma ne oorgieno ibiro neg kendo gibiro tho e nyim Jehova. e 38 Kata kamano, Joshua wuod Nun gi Kaleb wuod Jefune ma bende ne oor mondo onon piny to ok bi tho.”’” f 39 Ka ne Musa onyiso JoIsrael duto wechego, ne giywak ahinya. 40 To kinyne ne gimondo chiewo gokinyi ma gitemo idho got ka giwacho ni: “Ero waikore dhi ka ma Jehova ne owacho, nimar wayie ni wasetimo richo.” g 41 To Musa nodwokogi niya: “Marang’o uketho chik Jehova? Weche ok bi dhinu maber. 42 Kik udhi, nimar Jehova ok ni kodu, kendo wasiku biro loyou. h 43 Jo-Amalek gi Jo-Kanaan oritou kono i kendo gibiro negou gi ligangla. Nikech utamoru luwo Jehova, Jehova ok bi bedo kodu.” j

SULA 14 a Za 95:10 Tic 7:36 Tic 13:18

b Kwa 13:25 c Kwa 14:29 Hib 3:17

d Kwa 13:32 e 1Ko 10:6, 10 Juda 5

f Kwa 14:30 Kwa 26:65 Kwa 32:11, 12 Rap 1:35, 36 Jos 14:6

g Rap 1:41 h Law 26:14, 17 Rap 1:42

i Kwa 13:29 j 2We 15:2

 Kolam mar 2 a Rap 1:43 b Kwa 10:33 c Kwa 21:1, 3 Rap 1:44

 SULA 15 d Cha 15:18 e Law 1:2, 3 f Law 7:16 Law 22:18, 19 Law 22:21

g Law 23:4 Kwa 28:16 Kwa 29:1 Rap 16:13, 16

h Law 1:9 i Wuo 29:40 Law 2:1, 11

j Kwa 28:6, 7 Kwa 28:11, 14

274 44 Kata kamano, pod ne gihedhore ahedha ma giidho godno, a to Musa gi sandug singruok mar Jehova to ne ok owuok e dier kambi. b 45 Jo-Amalek gi JoKanaan ma ne odak e godno ne olor mi okedo kodgi ma gikeyogi nyaka Horma. c Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Ka usedonjo e piny ma abiro miyou mondo udagie, d 3 to udwaro golo ne Jehova misango miwang’o e mach kuom jambu, bed ni en misango miwang’o, e kata misango mitimogo singruok makende, kata ma ng’ato chiwo mana nikech ohero, f kata ma ng’ato golo kinde sewni moketi g mondo ogol ne Jehova suya mamit, h 4 ng’at ma chiwo misangono bende nyaka chiw ne Jehova misango mar cham mar mogo mayom i ma romo efa1 achiel kuom apar. Mogono onego obed moruw gi mo hin2 akwota. 5 Bende, onego uchiw divai hin akwota mondo obed chiwo miolo sa ma ugolo misango miwang’o j kata sa ma ugolo misango mar nyayim. 6 Ka yim e ma uchiwo kaka misango, onego uchiw bende chiwo mar cham mar mogo mayom ma romo efa ariyo kuom apar. Mogono onego obed moruw gi mo ma romo hin

15

15:4 1 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14. 2 Hin achiel ne romre gi lita 3.67. Som Apendiks B14.

275 achiel kuom adek. 7 Bende, onego ogol divai hin achiel kuom adek mondo obed chiwo miolo ma golo ne Jehova suya mamit. 8 “‘To ka nyaruath e ma ugolo ne Jehova kaka misango miwang’o, a kata kaka misango mar singruok makende, b kata kaka misango mar kuwe, c 9 nyaka uchiw ruadhno kaachiel gi chiwo mar cham d mar mogo mayom ma romo efa adek kuom apar. Mogono onego obed moruw gi mo ma romo nus hin. 10 Onego uchiw bende divai nus hin kaka chiwo miolo e mondo obed misango miwang’o ma golo ne Jehova suya mamit. 11 Mano e gima onego utim ne moro ka moro kuom ruedhi, yimbe, nyiyimbe, kata diek mutimogo misango. 12 Kata bed ni ugolo misengni gi jamni adi, chiaye ka chiaye nyaka timne kamano. 13 Mano e kaka JaIsrael moro amora ma golo misango miwang’o e mach mondo ogol ne Jehova suya mamit biro timo. 14 “‘Ka wendo moro ma odak kodu golo misango miwang’o mondo ogol ne Jehova suya mamit, en bende nyaka otim mana kaka utimo, bed ni osedak kodu kuom kinde manok kata osedak e kindu aming’a. f 15 Un kaachiel gi welo modak e kindu, ubiro luwo chik achiel. En chik mosiko e tiengeu duto. Wendo gi Ja-Israel nobed machal e nyim

SULA 15 a Law 1:3

b Law 7:16

c Law 3:1, 3 Law 7:11

d Law 6:14 Kwa 28:11, 12 Kwa 29:6

e Kwa 28:11, 14

f Wuo 12:49 Law 24:22 Kwa 9:14

 Kolam mar 2 a Law 19:34

b Jos 5:11, 12

c Wuo 23:19 Law 2:14 Kwa 18:8, 12 Rap 26:1, 2 Nge 3:9

d Kwa 15:8-10

e Kwa 28:15

f Law 4:20 Hib 2:17 1Jo 2:1, 2

KWAN 15:7-25 Jehova. a 16 Un kaachiel gi jo ma welo, unuluw chik achiel.’” 17 Jehova nomedo wacho ne Musa niya : 18 “Nyis Jo-Israel ni, ‘Ka usedonjo e piny ma abiro teroue, 19 mi uchamo chiemb pinyno, b nyaka uchiw ne Jehova mich. 20 Sa ma ukayo cham mokwongo, c teduru makate molworore ma nigi bur e diergi mondo ugol kaka chiwo. Goluru chiwono mana kaka ugologa chiwo moa kar dino. 21 Kuom tiengeu duto, nyaka uchiw ne Jehova moko kuom cham mukwongo kayo. 22 “‘Ka po ni ok uluwo chik moro amora kuom chike ma ne Jehova omiyo Musa, 23 tiende ni chike duto ma Jehova nomiyou kokalo kuom Musa, chakre chieng’ ma Jehova ne omiyougie mondo gita tiengeu duto, 24 to oganda mangima ofwenyo ni ne oketh chik moro, oganda duto nyaka gol ruath kaka misango miwang’o ma golo ne Jehova suya mamit. Gibiro gole kaachiel gi chiwo mar cham gi chiwo miolo migolego kaka itimo pile. d E wi mano, gibiro golo nyadiel kaka misango mar richo. e 25 Jadolo biro pwodho oganda Jo-Israel duto, kendo nowenegi richo ma gisetimono, f nikech ne giketho to gisekelo misango miwang’o e mach ne Jehova kod misango mar richo e

KWAN 15:26–16:5 nyim Jehova. 26 Ibiro we ne oganda duto mar Jo-Israel kaachiel gi welo modak e kindgi nikech giduto ne giketho ka gikia. 27 “‘To ka ng’at achiel e ma oketho ka okia, nyaka ogol nyadiel ma hike achiel kaka misango mar richo. a 28 Kendo jadolo biro pwodho ng’atno e nyim Jehova nikech richo ma ne otimo ka okia. Obiro pwodhone richone kendo ibiro wene. b 29 Ng’ato ang’ata ma oketho ka okia, bed ni en Ja-Israel kata wendo, biro luwo chik achielno. c 30 “‘To ng’ato ang’ata moketho goyiem, d bed ni en Ja-Israel kata wendo, oseyanyo Jehova, kendo nyaka nege. 31 Nikech ng’atno osechayo wach Jehova kendo oseketho chikne, nyaka nege. e Kethoneno nobed e wiye owuon.’” f 32 E kinde ma ne Jo-Israel ni e thim, ne oyud ng’at moro ka modo yien chieng’ Sabato. g 33 Jo ma ne ojuke komoto, ne okele e nyim Musa gi Harun kod oganda Israel duto. 34 Ne gikete e od tuech h nikech ne onge chik ma lero gima onego otimne. 35 Eka Jehova nowacho ne Musa niya: “Ng’atno nyaka negi, i kendo oganda duto biro goye gi kite oko mar kambi.” j 36 Kuom mano, ne gigole oko mar kambi, mi gigoye gi kite giduto nyaka otho, mana kaka Jehova nochiko Musa.

SULA 15 a Law 4:27, 28 b Law 4:32, 35 c Wuo 12:49 Law 24:22 Kwa 9:14 Kwa 15:15

d Wuo 21:14 Rap 17:12 Hib 10:26, 27

e Hib 10:28 f Eze 18:20 g Wuo 20:9, 10 Wuo 35:2 Rap 5:13, 14

h Law 24:11, 12 i Wuo 31:14 j Law 24:14

 Kolam mar 2 a Rap 22:12 Mat 23:5

b Rap 11:18 c Wuo 34:15 d Law 11:44 Rum 12:1 1Pe 1:15

e Cha 17:8 Wuo 29:45 Law 25:38

f Wuo 3:15 Wuo 6:2, 3

 SULA 16 g Juda 11 h Wuo 6:21 i Wuo 6:18 j Wuo 6:16 k Kwa 26:7-9 l Cha 46:8 m Kwa 12:1, 2 Kwa 14:2 Za 106:16

n Wuo 19:6 o Wuo 29:45

276 37 Jehova ne ochako owacho ne Musa niya: 38 “Nyis Jo-Israel ni kuom tiengegi duto, riak lepgi nyaka bed mokenyore, kendo riak lepgigo gilwor gi usi ma rambulu gi ka malo. a 39 ‘Tie lepu nyaka bed gi usi mokenyore mondo sa moro amora munenogo to oparnu chike duto ma Jehova omiyou kendo uluwgi. b Kik uluw chunyu kata gik ma wang’u oneno nikech gimiyo udwanyo lamo mara. c 40 Usi mokenyorego biro miyo upar chikena, kendo ubiro mako chikena mi ubed maler e nyim Nyasachu. d 41 An e Jehova Nyasachu, ma ne ogolou e piny Misri mondo anyisu ni an e Nyasachu. e An e Jehova Nyasachu.’” f Kora g wuod Izhar h ma wuod Kohath i ma wuod Lawi, j ne oriwore gi Dathan gi Abiram ma yawuot Eliab, k kod On wuod Peleth ma Jo-Reuben l 2 ka gikwedo Musa. Ne giriwore gi Jo-Israel mamoko 250 ma jotend oganda, kendo ma ne gin jodongo ma nigi huma. 3 Ne giriwore giduto ne m Musa gi Harun ka giwachonegi niya: “Waol kodu! Oganda Jo-Israel duto ler, n giduto te, kendo Jehova ni e kindgi. o Ang’o momiyo ung’aworu e wi oganda Jehova?” 4 Ka ne Musa owinjo kamano, ne opodho piny auma. 5 Kae to ne owacho ne Kora gi jo ma ne oriwore

16

277 kode niya: “Kiny gokinyi Jehova biro nyiso ayanga ni ng’ate en ng’a, a kendo obiro fwenyo ng’at maler monego odhi e nyime, b to ng’at ma oyiero c e ma biro dhi e nyime. 6 Timuru kama: In Kora kaachiel gi jo ma oriwore kodi, d kawuru gige ting’o mach e 7 mondo kiny uketie mach kendo uwang’ie ubani e nyim Jehova, to ng’at ma kiny Jehova oyiero f e ma nobed ng’ate maler. Un yawuot Lawi, g wang’ni to ukalo tong’!” 8 Musa nochako owacho ne Kora niya: “Chikuru itu un yawuot Lawi. 9 Uparo ni en gima tin ni Nyasach Israel owalou kuom oganda Jo-Israel h mondo udhi e nyime ka utiyo e hema mar Jehova, kendo uchung’ e nyim oganda ka utiyonegi? i 10 Uparo ni en gima tin ni okelou machiegni kode un kaachiel gi oweteu duto ma yawuot Lawi? Koro, ang’o momiyo udwaro kawo tij dolo bende? j 11 Nikech in kaachiel gi jo ma oriwore kodi usetimo kamano, Jehova e ma ukedogo. Harun to en ng’a ma dung’urne?” k 12 Bang’e, Musa ne ooro wach mondo oluongne Dathan gi Abiram l ma yawuot Eliab, kata kamano, ne gidwoko niya: “Ok wabi. 13 Iparo ni golowa e piny mopong’ gi chak kod mor kich mondo inegwa e thim en gima tin? m E wi mano, koro idwaro ketori e wiwa ni in kendi e jatelo

SULA 16 a 2Ti 2:19

b Wuo 28:43 Law 21:6

c Wuo 28:1 Kwa 17:5 Za 105:26

d Kwa 16:2

e Law 10:1

f Kwa 3:10

g Kwa 16:1

h Kwa 3:9, 41

i Kwa 1:53 Kwa 3:6 Kwa 4:4 Rap 10:8

j Fil 2:3

k Wuo 16:8 Za 106:16

l Kwa 16:1

m Wuo 16:3 Kwa 14:28, 29

 Kolam mar 2 a Wuo 3:8 Law 20:24

b 1Sa 12:1, 3 Tic 20:33 2Ko 7:2

c Kwa 16:2

d Kwa 12:5 Kwa 14:10

KWAN 16:6-21 miwinjo wachne? 14 Nyaka chop sani, pok iterowa e piny mopong’ gi chak kod mor kich, a bende pok imiyowa lowo kod puothe mzabibu. Idwaro ni ji oluwi mana ka muofni?1 Ok wabi biro!” 15 Omiyo, Musa iye ne owang’ ahinya mi owacho ne Jehova niya: “Kik iyie gi chiwo mar cham ma gigoloni. Pok amayogi kata mana punda achiel, bende pok atimo marach kata ne ng’ato achiel kuomgi.” b 16 Eka Musa nowacho ne Kora niya: “Kiny, biuru e nyim Jehova. In kaachiel gi jo ma oriwore kodi duto, kod Harun bende. 17 Ng’ato ka ng’ato kuomu oket ubani e gire mar ting’o mach kendo okele e nyim Jehova. Ji 250 moriwore kodigo obi gi gigegi mag ting’o mach, in bende ibi gi mari, to Harun bende obi gi mare.” 18 Kuom mano, ng’ato ka ng’ato kuomgi ne okawo gire mar ting’o mach moketoe ubani, kae to ne gidhi gichung’ e dho hemb romo kaachiel gi Musa gi Harun. 19 Ka ne Kora osechoko joge c ma ne gikwedogo Musa gi Harun ma gidhi e dho hema mar romo, duong’ maler mar Jehova ne onenore ne oganda duto mar Israel. d 20 Jehova ne owacho ne Musa gi Harun niya: 21 “Walreuru uwuog e 16:14 1 Hibrania, “Idwaro tucho wenge jogi?”

KWAN 16:22-40 ogandani mondo atiekgi ka diemo wang’.” a 22 Ka ne giwinjo kamano, ne gipodho piny auma ma giwacho niya: “A Nyasaye, Nyasaye ma miyo dhano duto ngima, b be richo mar ng’ato achiel dimi iyi owang’ gi oganda duto?” c 23 To Jehova nowacho ne Musa niya: 24 “Wach ne oganda ni, ‘Suduru mabor gi hembe mag Kora, Dathan, kod Abiram.’” d 25 Omiyo, Musa ne ochung’ modhi ir Dathan gi Abiram, kendo jodongo e mag Jo-Israel bende ne odhi kode. 26 Eka ne owacho ne oganda duto niya: “Suduru mabor gi hembe mag jo ma richogi, kik umul girgi moro amora, nono to ibiro tieku nikech richogi.” 27 Sano sano, oganda duto ne osudo mabor gi hembe mag Kora, gi Dathan, gi Abiram. Dathan gi Abiram ne owuok oko kendo ne gichung’ e dho hembegi kaachiel gi mondegi, yawuotgi, gi nyithindgi matindo. 28 Eka Musa nowacho niya: “Gima dhi timoreni biro nyisou ni Jehova e ma oora mondo atim gigi duto, kendo ni wechegi ok owuok kuoma awuon: 29 Ka jogi otho mana kaka ji duto tho kendo giyudo kum ma chal gi ma dhano duto yudoga, to kara Jehova ok e ma oora. f 30 To ka Jehova otimo hono mi piny obarore kendo omwonyogi kaachiel gi mwandugi duto, kendo oyikogi ka gingima, ubiro

SULA 16 a Kwa 3:10, 38 Kwa 16:45

b Ayu 12:10 Ekl 3:19 Ekl 12:7

c Cha 18:23

d Kwa 16:1, 2

e Kwa 11:16

f Rap 18:21, 22

 Kolam mar 2 a Kwa 26:10 Rap 11:6 Za 106:17

b Wuo 6:24 Kwa 26:11 1We 6:31, 37

c Juda 11

d Law 10:1, 2 Kwa 11:1

e Kwa 16:17 Kwa 26:10 Za 106:18

f Kwa 16:6, 7

g Wuo 38:1

h Kwa 16:5 Kwa 17:10

278 ng’eyo gadier ni jogi osenyiso Jehova achaye.” 31 To ka Musa ne pok otieko wuoyo, ka ma jogo nochung’ie ne obarore. a 32 Kendo piny ne oyawore ma omwonyogi giduto kaachiel gi joodgi kod ng’ato ang’ata ma ne luwo Kora, b kendo piny ne omwonyo mwandugi duto. 33 Omiyo, gin kaachiel gi joggi duto, piny ne oyikogi mi gilal nono kuom oganda Jo-Israel. c 34 Jo-Israel duto ma ne ni kanyo ne oringo ka gigoyo nduru ka giwacho ni: “Waluor nimar piny nyalo mwonyowa!” 35 Kae to mach nowuok kuom Jehova d mi otieko chwo 250 ma ne wang’o ubani. e 36 Eka Jehova nowacho ne Musa niya: 37 “Nyis Eleazar wuod Harun jadolo ni ogol gige ting’o mach f e majno nikech gin gik maler. Bende nyise ni oke majno mabor. 38 Gige ting’o mach mag jo ma ne otho nikech richogi onego othedh ma bed kaka mabati mopamore kae to obawgo kendo mar misango g nikech ne gichiwogi ne Jehova ma gimiyo gibedo maler. Ginibed rapar ne Jo-Israel.” h 39 Omiyo, Eleazar jadolo ne othedho gige ting’o mach molos gi mula ma ne ochiw gi jo ma ne owang’ka, mi obawogo kendo mar misango, 40 mana kaka Jehova nochiko Musa mondo onyise. Mano ne obedo kaka ra-

279 par ne Jo-Israel ni ng’ato ang’ata ma ok jadolo kendo ma ok koth Harun kik wang’ ubani e nyim Jehova, a mondo kik ng’ato oyud masira mar Kora gi jo ma ne oriwore kode. b 41 To mana kinyne, oganda duto mar Israel ne ochako ng’ur ne Musa gi Harun c ka giwachonegi ni: “Un ji ariyo usenego jo Jehova.” 42 Ka ne gilokore kaachiel gi Musa gi Harun mondo gichomre gi hemb romo, ne gipo ka gineno ka bor polo oime, kendo duong’ maler mar Jehova ne ochako nenore kanyo. d 43 Musa gi Harun ne odhi e nyim hema mar romo, e 44 kendo Jehova nowacho ne Musa niya: 45 “Suduru mabor gi ogandani mondo atiekgi ka diemo wang’.” f To ka ne giwinjo kamano, ne gipodho piny auma. g 46 Musa ne owacho ne Harun niya: “Kaw gir ting’o mach kendo iketie mach mowuok kuom kendo mar misango h kendo iketie ubani, kendo idhi mapiyo ir oganda mondo ipwodhnegi richogi i nikech mirima mar Jehova osechoponegi. Tuo marach osechako landore!” 47 Gie sano, Harun nokawo gir ting’o mach mana kaka Musa nochike mi oringo odhi ir oganda, to ne! tuo marach ne osechako landore e oganda. Omiyo, ne oketo ubani e gir ting’o mach mi ochako pwodho ne oganda richogi. 48 Ne

SULA 16 a Kwa 3:10 Kwa 18:7 2We 26:16-18

b Za 106:17 Juda 11

c Kwa 14:2

d Wuo 16:7 Kwa 14:10 Kwa 16:19

e Kwa 20:2, 6

f Wuo 23:20, 21 1Ko 10:6, 10

g Kwa 16:21, 22

h Law 6:12

i Wuo 34:9 Kwa 8:19

 Kolam mar 2  SULA 17 a Kwa 1:4, 16

b Wuo 34:29

c Wuo 25:22 Wuo 30:36 Law 16:2

d Kwa 16:5

e Kwa 11:1 Kwa 14:27 Kwa 16:11 1Ko 10:6, 10

f Kwa 14:2 Kwa 16:13, 41

KWAN 16:41–17:9 odhi nyime chung’ e kind jo ma osetho gi jo mangima, mi gikone tuo ne orumo. 49 To jo ma ne otho nikech masirano ne gin ji 14,700, ma ok okwan jo ma ne otho nikech ketho mar Kora. 50 Ka ne masirano oserumo, Harun nodok ir Musa e dho hemb romo. Jehova nowacho ne Musa niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni jatend dhoot ka dhoot a omiyi luth achiel mondo giduto gibed ludhe 12. Kae to indik nying jatelo ka jatelo e luth ma okelo. 3 Kuom ludh dhood Lawi, ndikie nying Harun nikech dhoot ka dhoot nobed gi luth achiel. 4 Eka iket ludhego duto e i hema e nyim Sandug Singruok b ka ma ajaromoe kodu. c 5 Kendo ng’at ma ludhe oloth e ng’at ma ayiero. d Mano e kaka abiro tieko ng’ur ma Jo-Israel ng’urnago e kendo ma ging’urnigo.” f 6 Kuom mano, Musa nowuoyo gi Jo-Israel mi jatend dhoot ka dhoot nomiye luth. Ne gimiye ludhe 12, kendo ludh Harun ne oket gi ludhegigo. 7 Kae to Musa ne oketo ludhego e nyim Jehova e i hema miketoe sandug Chik. 8 Kinyne ka ne Musa odonjo e hema miketoe sandug Chik, ludh Harun ma ne en ludh dhood Lawi ne maua olothie kendo ne onyago olembe mag lozi. 9 Eka Musa nogolo ludhego e nyim Jehova moterogi

17

KWAN 17:10–18:11 ne Jo-Israel duto. Ne ginenogi gi wang’gi kendo jatelo ka jatelo nokawo mare. 10 Jehova nowacho ne Musa niya: “Dwok ludh Harun a e nyim Sandug Chik mondo obed ranyisi b ma siemo ji duto ma wigi tek c mondo kik ging’urna ma githo.” 11 Sano sano, Musa notimo mana kaka Jehova ne ochike. Ee, kamano e kaka notimo. 12 Eka Jo-Israel nowacho ne Musa niya: “Koro wabiro tho, ibiro tiekwa, kendo waduto wabiro rumo chuth! 13 Kata mana ng’at mosudo machiegni gi hema maler mar Jehova biro tho. d Donge mano nyiso ni wadhi tho waduto?” e Jehova nowacho ne Harun niya: “Gimoro amora marach motimore kuom ka maler nobed e wiu; f in, gi yawuoti, kaachiel gi dhoodu. To ka gimoro amora marach otimore e tij dolo, mano nokwan e wiyi gi yawuoti. g 2 Kel oweteni bende ma dhood Jo-Lawi mondo giriwre kodi kendo gitinu, h in kaachiel gi yawuoti e nyim hema miketoe sandug Chik. i 3 Onego gikonyu kaka dwarore kendo giti tije duto mag hema. j Kata kamano, kik gisud machiegni gi gige ka maler kata gi kendo mar misango, mondo kik itho kaachiel kodgi. k 4 Gibiro riwore kodu ka gitimo tijegi mag hema mar romo kod tije duto mamoko mag

18

SULA 17 a Hib 9:4 b Kwa 16:38 c Rap 9:7 Rap 31:27

d Kwa 1:51 Kwa 18:4, 7

e Kwa 16:49

 SULA 18 f Wuo 25:8 Law 21:10-12

g Wuo 28:38 Law 22:9 Kwa 18:23

h Kwa 3:6 Kwa 8:22 Kwa 16:9

i Kwa 1:53 j Kwa 3:25, 26 Kwa 3:30, 31 Kwa 3:36, 37

k Kwa 4:15, 20 Kwa 16:39, 40

 Kolam mar 2 a Kwa 1:51 Kwa 3:10

b Law 24:2, 3 Kwa 3:32

c Wuo 30:7 d Kwa 16:46 e Kwa 3:9, 12 Kwa 8:15, 16

f Kwa 8:19 g Law 16:2, 12 Hib 9:3, 7

h 1Sa 2:28 Hib 5:4

i Kwa 3:10 Kwa 16:39, 40

j Wuo 23:19 Law 27:28, 30 Kwa 18:11, 26

k Law 7:34 Kwa 5:9

l Law 2:3 m Law 5:11, 12 Law 6:25, 26

n Law 7:1, 7 o Wuo 29:32 Law 6:14, 16 Law 10:12, 13

p Law 6:18 Law 7:1, 6 Law 14:13 Law 21:22

q Kwa 15:20 Eze 44:30

r Wuo 29:27 Law 7:34

280 hema. Ng’ato ang’ata ma ok ja dhood Harun kik bi machiegni kodi. a 5 To un uwegi unuti tije mitiyo ka maler b kod e kendo mar misango c mondo mirimba mager d kik bi kuom Jo-Israel kendo. 6 An awuon asepogo joweteu ma Jo-Lawi kuom dhout Israel mamoko duto mondo amiugi kaka mich. e Gin jo ma omi Jehova mondo giti tije mag hema mar romo. f 7 To in gi yawuoti e ma amiyo tije dolo mitimo e kendo mar misango kendo e tok pasia. g Un kendu e monego utim tijego. h Amiyou tij dolo kaka mich, kendo ng’ato ang’ata ma ok ja dhood Harun mosudo machiegni gi ka maler nyaka negi.” i 8 Jehova nomedo wacho ne Harun niya: “An awuon aketo e lweti mich duto mokelna. j In kaachiel gi yawuoti, amiyou moko kuom gik maler duto ma Jo-Israel chiwo. Mano nobed poku mosiko. k 9 Gik maler moloyo mogol kuom misengni miwang’o e mach gin magu, moriwo chiwo mag cham, l misengni mag richo, m kod misengni mag ketho. n Gigo nobedni gik maler ahinya, in kaachiel gi yawuoti. 10 Unuchamgi ka maler moloyo. o Ng’ato ang’ata kuomu ma dichwo nyalo chamogi. Ginibednu gik maler. p 11 E wi mano, mich duto ma Jo-Israel chiwo q kaachiel gi chiwo mifwayo r gin magu. Asemiyigi in kaa-

281 chiel gi yawuoti kod nyigi kaka poku mosiko. a Ng’ato ang’ata maler e odi nyalo chamogi. b 12 “Asemiyou c mo, gi divai, gi cham maberie moloyo ma gin nyak mokwongo d ma Jo-Israel miyo Jehova. 13 Nyak mokwongo duto ma Jo-Israel kelo ne Jehova nobed magu. e Ng’ato ang’ata maler e odu nyalo chamogi. 14 “Gimoro amora mochiw ne Nyasaye chuth e Israel nobed magu. f 15 “Nyithindo makayo duto g michiwo ne Jehova nobed magu, bed ni gin mag dhano kata mag le, ginibed magu. Kata kamano, nyaka uwar nyithindu makayo h kod mag le ma ok ler. i 16 Onego owargi ka gin dwe achiel ka dhi nyime. Onego owargi gi shekel abich j mopim gi rapim mar ka maler. Shekel achiel en gera1 20. 17 Ruath makayo, gi yim makayo, kod diel makayo e ma ok ubi waro. k Gin gik maler. Nyaka ukir rembgi e kendo mar misango, l kendo uwang’ bochegi mondo ogol ne Jehova suya mamit. m 18 Ringgi to nodong’nu mana kaka agoko gi em ma korachwich mag mich mifwayo koni gi koni dong’nuga. n 19 Gik maler duto ma Jo-Israel biro chiwo ne Jehova o amiyi mondo obed pokni mosiko. p Ginibed magi kaachiel gi ya18:16 1 Gera achiel romre gi nus gram kama. Som Apendiks B14.

SULA 18 a Law 10:14 Rap 18:3

b Law 22:4-6 c Law 2:14 Rap 18:4

d Nge 3:9 e Wuo 23:19 f Law 27:21, 28 g Wuo 13:2 Law 27:26 Kwa 3:13

h Wuo 13:13 i Wuo 34:20 Law 27:27

j Law 27:6 k Wuo 22:30 Rap 15:19

l Law 17:11 m Law 3:16 n Wuo 29:26 Law 7:31, 34

o Wuo 23:19 Kwa 15:18, 19 Kwa 18:11, 26 Kwa 31:28, 29

p 2We 31:4

 Kolam mar 2 a Kwa 26:62, 63 Rap 10:9 Rap 14:27 Jos 14:3

b Rap 18:1, 2 Jos 18:7 Eze 44:28

c Law 27:30 Neh 10:37 Neh 12:44 Hib 7:5

d Kwa 3:6, 7 Kwa 18:1

e Jos 13:33 f Rap 10:9 g Kwa 18:21 Rap 12:19

KWAN 18:12-26 wuoti gi nyigi. E nyim Jehova, mano en singruok mosiko1 kendo ma ok kethre ma osetimo kodi kaachiel gi nyikwayi.” 20 Jehova nomedo wacho ne Harun niya: “In ok nibed gi lowo mopogni e piny Jo-Israel, kendo onge lowo mibiro luongo ni mari e kindgi. a An e pokni kendo an e mwanduni e kind Jo-Israel. b 21 “Ne! Asemiyo yawuot Lawi achiel kuom apar c mar gik moko duto e piny Israel mondo obed mwandugi nikech tije ma gitimo e hemb romo. 22 Nikech mano, Jo-Israel ok nochak osud machiegni gi hema, nono to ibiro kwan-gi kaka jo ma otimo richo kendo gibiro tho. 23 Jo-Lawi e ma onego oti tije mag hemb romo, kendo ibiro kumgi ka gitimo richo. d Kik migi pok mar lowo e kind Jo-Israel. Mano en chik momako tiengeu duto. e 24 Nimar asemiyo Jo-Lawi achiel kuom apar mag gik ma Jo-Israel chiwo ne Jehova mondo obed mwandugi. Mano e momiyo asewacho niya, ‘Kik migi pok mar lowo e kind Jo-Israel.’” f 25 Eka Jehova nowacho ne Musa niya: 26 “Nyis JoLawi kama: ‘Jo-Israel biro miyou achiel kuom apar mag mwandugi ma amiyou kaka poku, g kendo un bende nyaka uchiw achiel kuom apar kuom gik ma Jo-Israel 18:19 1 Hibrania, “singruok mar chumbi.”

KWAN 18:27–19:13 omiyougo mondo obed chiwo mugolo ne Jehova. a 27 Ibiro kwan chiwono mana kaka chiwo maru. Ibiro kwane mana kaka cham migolo kar dino b kata kaka divai kata mo migolo kar bicho. 28 Mano e kaka ubiro chiwo ne Jehova kowuok kuom achiel kuom apar mar gik moko duto ma Jo-Israel omiyou. Unumi Harun jadolo chiwo mukelo ne Jehova. 29 Kuom gik moko duto ma Jo-Israel omiyou, ubiro chiwo ne Jehova gik mabeyoe moloyo, c kendo ginibed gik maler.’ 30 “Bende, wach ne JoLawi ni, ‘Ka uchiwo gik mabeyo moloyo, ibiro kwannugi kaka cham mowuok kar dino kata divai mowuok kar bicho. 31 Unyalo chamogi kamoro amora kaachiel gi joodu, nimar mago e chudo muyudo nikech tije mutimo e hemb romo. d 32 Ka uchiwo ne Nyasaye gik mabeyo moloyo kuom gik momiu, ok bi kwanu kaka joricho. Kik udwany gik maler mag JoIsrael, nono to unutho.’” e Jehova nomedo wuoyo gi Musa gi Harun kowachonegi niya: 2 “Jehova ochiko kama, ‘Nyis JoIsrael ni gikelnu dhiang’ malando ma ok ong’ol f kendo ma pok otwene jok. 3 Unumi Eleazar jadolo dheno mondo ogole oko mar kambi, kendo ibiro nege e nyime. 4 Eka Eleazar jadolo biro kawo remb dheno gi lith lwete kendo nokir remo-

19

SULA 18 a Neh 10:38

b Kwa 15:20

c Kwa 18:8, 12

d 1Ko 9:13

e Law 22:2, 15

 SULA 19 f Law 22:20 Mal 1:14

 Kolam mar 2 a Hib 9:13, 14

b Law 4:11, 12

c Za 51:7

d Hib 9:13, 14

e Kwa 19:13, 21

f Wuo 12:49 Law 24:22 Kwa 15:15

g Law 21:1, 11 Kwa 5:2 Kwa 6:9 Kwa 9:6 Kwa 31:19

282 no nyadibiriyo kochomo nyim hemb romo. a 5 Nowang’ dheno e nyim Eleazar ka oneno. Ibiro wang’ piene, ringe, rembe, kaachiel gi owuoche duto. b 6 Jadolo nokaw yiend sida, gi hisobu, c kod law makwar mi obolgi e chuny mach ma dheno wang’ie. 7 Kae to jadolo nolwok lepe kendo nolwokre gi pi, eka bang’e obiro donjo e kambi. Kata kamano, jadolo nosik kogak nyaka chieng’ podhi. 8 “‘Ng’at mowang’o dheno nolwok lepe kendo nolwokre, to en bende nosik kogak nyaka chieng’ podhi. 9 “‘Bang’ mano, ng’at ma ok ogak nojow buch dheno d mi nodhi oole oko mar kambi kamoro maler. Jo-Israel nyaka kan buruno mondo olosgo pi mar pwodhruok. e En misango mar richo. 10 Ng’at ma ojowo buch dheno nyaka lwok lepe, kendo nosik kogak nyaka chieng’ podhi. “‘Chikni omako Jo-Israel kod welo modak e kindgi nyaka chieng’. f 11 Ng’ato ang’ata momulo ng’at motho nobed ma ok ler kuom ndalo abiriyo. g 12 Ng’at ma kamano nopwodhre gi pi pwodhruok chieng’ mar adek eka nobed maler chieng’ mar abiriyo. To ka ok opwodhore chieng’ mar adek, ok nobed maler chieng’ mar abiriyo. 13 Ng’ato ang’ata momulo ng’at motho to ok opwodho-

283 re chido hema mar Jehova, a omiyo nyaka nege, b nimar ne osiko ka ogak kendo pok ne okir kuome pi pwodhruok. c 14 “‘Ma e chik monego oluw ka ng’ato otho e hema: Ng’ato ang’ata modonjo e hemano kata ng’ato ang’ata manie hemano nobed mogak kuom ndalo abiriyo. 15 Agulu moro amora ma ok oum dhoge manie hemano bende nobed mogak. d 16 To ng’ato ang’ata man oko ma omulo ng’at ma oneg e lweny kata ng’at motho athoya kende, kata ma omulo choke dhano kata ma omulo liel nobed mogak kuom ndalo abiriyo. e 17 Onego gikaw buch misango mar richo mi giruwe gi pi aora e agulu. 18 Kae to ng’at ma ok ogak f nokaw hisobu g mi olut e pigno mondo okirgo pigno e hemano kaachiel gi agulni duto kod jo ma ne nie hemano, kendo okir kuom ng’at ma ne omulo choke dhano kata ma ne omulo ng’at ma oneg e lweny kata ng’at motho athoya kende, kata ma omulo liel. 19 Ng’at ma ok ogak biro kiro pigno kuom ng’at mogak chieng’ mar adek gi chieng’ mar abiriyo, mi chieng’ mar abiriyono nobed maler, h kendo nolwok lepe mi olwokre eka nobed maler ka chieng’ opodho. 20 “‘To ng’at ma ogak ma ok opwodhore ibiro negi, i nimar osechido ka maler mar Jehova. Pi pwodhruok

SULA 19 a Law 15:31 b Law 22:3 Hib 10:28

c Kwa 19:9 d Law 11:31, 32 e Kwa 19:11 Kwa 31:19

f Kwa 19:9 g Za 51:7 h Law 14:9 Kwa 19:12 Kwa 31:19

i Kwa 19:13

 Kolam mar 2 a Kwa 19:18 Hib 9:9, 10 Hib 9:13, 14

b Law 15:4, 5

 SULA 20 c Kwa 13:26 Kwa 20:22 Kwa 33:36 Rap 2:14

d Wuo 15:20 Kwa 26:59 Mik 6:4

e Wuo 17:1 f Wuo 17:2 g Wuo 14:11 Wuo 17:3 Kwa 16:13, 14 Kwa 21:5

h Rap 8:14, 15 i Rap 8:7, 8 j Wuo 16:10 Kwa 14:10

KWAN 19:14–20:6 ne ok okir kuome, omiyo osiko ka ogak. 21 “‘Chik ma luwoni omakou nyaka chieng’: Ng’at ma kiro pi pwodhruok a nyaka lwok lepe kendo ng’ato ang’ata momulo pigno nobed mogak nyaka chieng’ podhi. 22 Gimoro amora ma ng’at mogak omulo nobed mogak, kendo ng’at momulo gino bende nobed mogak nyaka chieng’ podhi.’” b E dwe mokwongo, oganda Jo-Israel duto nochopo e thim Zin, kendo ne gigoyo kambi Kadesh. c Kanyo e ma Miriam d ne othoe moyikee. 2 Pi ne onge kanyo, e kendo Jo-Israel ne ochako ng’ur ne Musa gi Harun. 3 Ne gidhawo gi Musa f ka giwacho niya: “Mad ne watho athoya kaachiel gi jowetewa ma ne otho e nyim Jehova. 4 Ang’o momiyo ikelo oganda Jehova e thimni mondo githo kaachiel gi jambgi? g 5 Ang’o momiyo igolowa Misri mondo ikelwa e piny marach kama? h En piny ma ng’ato ok nyal pidhoe kodhi moro amora, kendo en piny ma onge kata ng’owo, kata mzabibu, kata komamanga, to bende onge kata mana pi ma dwamodhi.” i 6 Eka Musa gi Harun nowuok e nyim oganda JoIsrael mi gidhi e dho hema mar romo mi gipodho piny auma kendo duong’ mar Jehova ne ofwenyorenegi. j

20

KWAN 20:7-24 7 Eka Jehova nowacho ne Musa niya: 8 “Kaw ludhi, kendo in gi Harun owadu uchok Jo-Israel, kendo wuo gi lwanda ka ji duto winjo mondo ogol pi. Kamano inigol pi e lwanda mondo oganda Jo-Israel kaachiel gi jambgi omodhi.” a 9 Kamano Musa nokawo ludhe e nyim Jehova b mowuokgo kaka Nyasaye nosechike. 10 Bang’e, Musa gi Harun nochoko oganda e nyim lwandano mi Musa nowachonegi niya: “Winjuru un jo ma tokgi tekgi! Udwaro ni wagolnu pi e lwandani koso?” c 11 Eka Musa noting’o bade mogoyo lwandano nyadiriyo gi ludhe kendo pi nobubni mang’eny mi oganda nochako modho kaachiel gi jambgi. d 12 Bang’e, Jehova nowacho ne Musa gi Harun niya: “Nikech ne ok uketo yie kuoma kendo ne ok umiya duong’ e nyim Jo-Israel kaka ng’at maler, ok ubi tero ogandani e piny ma abiro miyogi.” e 13 Mago e sokni mag Meriba f ka ma Jo-Israel ne odhawe gi Jehova mi nonyisogi ni en ng’a maler. 14 Ka ne Jo-Israel ni Kadesh, Musa nooro joote ir ruodh Edom g kowacho niya: “Owadu Israel h owacho kama, ‘Ing’eyo maber chandruok duto mwaseyudo. 15 Kwerewa nodhi Misri, i kendo wasedak Misri kuom higni mang’eny. j Jo-Misri nosandowa malit

SULA 20 a Wuo 17:5, 6 Za 78:15 Za 105:41 Za 114:8 Isa 48:21

b Wuo 7:12, 19 Kwa 17:10

c Za 106:32, 33 d 1Ko 10:1, 4 e Kwa 27:12-14 Rap 1:37 Rap 3:26 Rap 32:51, 52 Rap 34:4 Jos 1:2

f Za 106:32, 33 g Bur 11:17 h Cha 36:8 Rap 2:4 Rap 23:7

i Cha 46:6 j Cha 15:13 Wuo 12:40

 Kolam mar 2 a Wuo 1:11, 14 b Wuo 2:23 Wuo 3:7

c Wuo 14:19 Wuo 23:20 Wuo 33:2

d Kwa 21:21, 22 Rap 2:26, 27

e Rap 2:5, 6 f Rap 2:26, 28 g Bur 11:17 h Rap 2:8 Bur 11:18

i Kwa 21:4 Kwa 33:37

j Kwa 33:38 Rap 32:50

284 mana kaka ne gisando kwerewa. a 16 Gikone ne waywak ne Jehova, b kendo ne ooro malaikane c mi ogolowa Misri, omiyo koro wan Kadesh, dala mokiewo gi pinyu. 17 Wakwayi ni kiyie, we wakadh e pinyi. Ok wabi kadho e puothu moro amora kata mana mar mzabibu, kendo ok wanamodh pi sokniu. Wanaluw mana Ndach Ruoth, kendo ok wanabar korachwich kata koracham nyaka wawuog e pinyu.’” d 18 Kata kamano, JoEdom nodwoke niya: “Kik ukal e pinywa. Ka utemo, wabiro wuoknu gi ligangla.” 19 To Jo-Israel nomedo kwaye niya: “Wabiro mana luwo ndara, to ka po ni wan e ma wamodho piu kata ka jambwa e ma omodho, wabiro chulou. e Onge gimoro amora ma wadwaro kuomu mak mana kadho e pinyu gi tiendwa.” f 20 Kata kamano, ruodh Edom nodwoko niya: “Kik ukadh e pinywa.” g Kendo Jo-Edom mang’eny kaachiel gi jolwenjgi nowuok mondo orad kodgi. 21 Kuom mano, Jo-Edom notamo Jo-Israel kadho e pinygi, mi Jo-Israel nobaro moluwo komachielo. h 22 Oganda Jo-Israel duto nowuok Kadesh modhi e Got Hor. i 23 Kae to Jehova nowacho ne Musa gi Harun e Got Hor mokiewo gi piny Edom niya: 24 “Harun biro tho mi luw kwerene. j To ok nodonj e piny ma ne asingora ni nami Jo-Israel nikech

285 nutamoru timo kaka nachikou e wi wach pi Meriba. a 25 Kaw Harun kod Eleazar wuode mondo iidh kodgi Got Hor. 26 Kae to ilony lep Harun b mag dolo mondo irwak ne Eleazar c wuode, Harun to biro tho kanyo.” 27 Omiyo, Musa notimo mana kaka Jehova nochike, mi ne giidho Got Hor ka oganda duto nenogi. 28 Kae to Musa nolonyo lep Harun morwakogi ne Eleazar wuode. Kendo Harun notho e wi got kanyo. d Bang’ mano, Musa gi Eleazar nolor moa e got. 29 Ka ne oganda Jo-Israel oneno ni Harun osetho, giduto ne giywage kuom ndalo 30. e Ka ne Ja-Kanaan ma ruodh Arad f ma ne odak Negeb owinjo ni Jo-Israel biro koluwo yor Atharim, nomonjogi momako jomoko kuomgi. 2 Mi Jo-Israel nokuong’ore ne Jehova ka giwacho niya: “Ka ichiwo jogi e lwetwa, wabiro ketho miechgi chuth.” 3 Jehova nowinjo kwayogi mi ochiwo Jo-Kanaan e lwetgi. Ne gitiekogi kendo giketho miechgi chuth. Ne giluongo kanyo ni Horma. g 4 Ka ne gia Got Hor h ka giluwo yor Nam Makwar ma lworo piny Edom, i chunygi ne ochako jok gi wuoth. 5 Kendo ne gichako ng’ur ne Nyasaye kod Musa j ka giwacho niya: “Ang’o momiyo ugolowa e piny Misri mondo watho e thimni? Kae onge chiemo kata pi, k ke-

21

SULA 20 a Kwa 20:12 Rap 32:51, 52

b Wuo 28:2 Wuo 29:29

c Wuo 6:23 Kwa 4:16

d Kwa 33:39 Rap 10:6 Rap 32:50

e Rap 34:8

 SULA 21 f Kwa 33:40 Jos 12:7, 14

g Kwa 14:45 h Kwa 33:41 i Kwa 20:21 Rap 2:8 Bur 11:18

j Wuo 14:11 Wuo 15:24 Kwa 16:13

k Kwa 20:5

 Kolam mar 2 a Wuo 16:15 Kwa 11:6 Za 78:24, 25

b 1Ko 10:6, 9 c Za 78:34 d Wuo 32:11 e 2Ru 18:1, 4 f Joh 3:14, 15 g Joh 6:40 h Kwa 33:43 i Kwa 33:44 j Rap 2:13 k Kwa 22:36 Bur 11:18

KWAN 20:25–21:15 ndo makate mararachani ojogowa.” a 6 Omiyo, Jehova nooro thuonde ma nigi kwiri mager mokayo Jo-Israel kendo onego ji mang’eny kuomgi. b 7 Eka ji nobiro ir Musa ma giwachone niya: “Waseketho kuom ng’ur ne Jehova kod in. c Yie ikwanwa Jehova mondo ogolnwa thuondegi.” Kendo Musa nokwayonegi. d 8 Mi Jehova nowacho ne Musa niya: “Los thuond mula machal gi thuol man gi kwiri kendo igure e luth mabor. Ka thuol okayo ng’ato, onego orang thuond mulano eka obed mangima.” 9 Mapiyo, Musa ne oloso thuond mula e ma oketo e luth, f kendo ka thuol nokayo ng’ato mi orango thuond mulano, to ne ok otho. g 10 Bang’ mano, Jo-Israel ne odhi nyime gi wuoth ma gigoyo kambi ka ma iluongo ni Oboth. h 11 Bang’e, ne gia Oboth mi gidhi gigoyo kambi Iye-abarim, i e thim man yo wuok chieng’ e nyim Moab. 12 Ka ne gia kanyo, ne gidhi mi gigoyo kambi e bath Aora man Zered. j 13 Kae to ne gidhi gigoyo kambi Arnon, k manie thim mokiewo gi Jo-Amor. To Arnon nie kind Jo-Moab gi Jo-Amor. 14 Mano e momiyo bug Lwenje mag Jehova wuoyo kuom “Vaheb man Sufa kod aoche man Arnon, 15 kod aoche motimo thidhiya ma ridore kochomo mier mag Ar, kendo omakore gi tong’ mar Moab.”

KWAN 21:16-33 16 Ka ne gia Arnon, ne gidhi Beer. Ma e soko ma ne Jehova owuoyo gi Musa kuome niya: “Chok ji mondo amigi pi.” 17 Chieng’no e ma Jo-Israel nowerie niya: “In soko, bubni oko! Waweruru ne soko. 18 En soko ma ne okuny gi jodongo kod jotelo, Ne gikunye gi odungnigi, kendo ne okunye gi odunga mar jatend lweny.” Kae to ne giwuok e thimno ma gidhi Matana, 19 bang’ Matana ne gidhi Nahaliel, to bang’ Nahaliel ne gidhi Bamoth. a 20 Bang’ a Bamoth ne gidhi e pap manie piny Moab b e wi Pisga c ka ma inyalo nenogo thim Jeshimon. d 21 Eka Jo-Israel nooro joote ir Sihon ruodh JoAmor ka gikwaye niya: e 22 “Wakwayi ni kiyie, we wakadh e pinyi. Ok wabi kadho e puothu moro amora kata mana mar mzabibu. Ok wanamodh pi e sokou moro amora. Wanaluw mana Ndach Ruoth nyaka wawuog e pinyu.” f 23 Kata kamano, Sihon ne ok oyie mondo JoIsrael okadh e pinygi. Kar mano, ne ochoko joge duto mi owuok kodgi mondo odhi oked gi Jo-Israel e thim. Ne odhi nyaka Jahaz mochako kedo kodgi. g 24 To Jo-Israel ne oloyogi h mokawo pinygi i chakre Arnon j nyaka Jabok k ma en tong’ piny Jo-

SULA 21 a Jos 13:15, 17

b Kwa 33:49

c Rap 3:27 Rap 34:1

d Kwa 23:28

e Rap 2:26-28

f Kwa 20:14, 17

g Rap 2:30-35 Rap 29:7 Bur 11:19, 20

h Za 135:10, 11

i Kwa 32:33 Neh 9:22

j Kwa 21:13 Rap 3:16

k Bur 11:21, 22

 Kolam mar 2 a Kwa 32:1 1We 6:77, 81

b Jos 12:1, 2

c Cha 10:15, 16 Cha 15:16 Wuo 3:8 Rap 7:1

d Bur 11:23, 24 1Ru 11:7 2Ru 23:13

e Jos 13:15, 17

f Jos 13:8, 9

g Kwa 32:1

286 Amon, nimar Jazer a okiewo gi piny Jo-Amon. b 25 Kuom mano, Jo-Israel nokawo miech Jo-Amorgo duto ma gidakie. c Ne gikawo nyaka Heshbon kod mier matindo molwore. 26 Heshbon ne en dala maduong’ mar Sihon ruodh Jo-Amor ma ne oyudo osekedo gi ruodh Moab mi okawo pinye nyaka Arnon. 27 Mano e momiyo jower nochuogo ngero niya: “Biuru Heshbon. Biuru wager dala Sihon kendo wagure obed motegno. 28 Nimar mach ne omuoch Heshbon, mach ma ne owuok e dala Sihon. Ne oketho Ar man Moab, kendo notieko ruodhi mag kuonde moting’ore man Arnon. 29 A, yaye Moab! Ibiro tieku un Jo-Kemosh! d Kemosh oseriembo yawuote moringo, kendo osemiyo Sihon ruodh Amor omako nyige. 30 We wachielgi gi asere; Ibiro keth Heshbon nyaka chop Dibon; e We wakethe nyaka Nofa; Mach biro liel ma chop Medeba.” f 31 Omiyo, Jo-Israel nochako dak e piny Jo-Amor. 32 Eka Musa nooro joote mondo odhi onon Jazer. g Jo-Israel nokawe kaachiel gi mier matindo molwore, kendo ne giriembo Jo-Amor ma ne odak kuno. 33 Ba-

287 ng’e, ne gibaro mi giluwo Yor Bashan. Eka Og a ruodh Bashan nobiro Edrei b kod joge duto mondo giked kodgi. 34 To Jehova nowacho ne Musa niya: “Kik iluore c nimar abiro chiwe kaachiel gi joge duto kod pinye e lweti, d kendo ibiro timone mana kaka nitimo ne Sihon ruodh Jo-Amor ma ne odak Heshbon.” e 35 Kamano Jo-Israel nonego Og kaachiel gi yawuote kod joge duto, ma onge kata ng’ato achiel ma ne odong’, f kendo ne gikawo pinyeno. g Jo-Israel nodhi mogoyo kambi e pewe mag Moab ka ma omanyore gi Jeriko man loka Aora Jordan. h 2 Balak i wuod Zipor nowinjo gik moko duto ma Jo-Israel ne otimo ne JoAmor, 3 to Jo-Moab bende kibaji nogoyo nikech ne gineno ka Jo-Israel ng’eny ahinya; adier, Jo-Moab ne onyosore gi luoro nikech Jo-Israel. j 4 Omiyo, ne giwacho ne jodong Midian k niya: “Oganda maduong’ malichni biro tiekowa mana kaka dhiang’ mworo lum.” Balak wuod Zipor e ma ne en ruodh Moab e kindego. 5 Nooro joote ir Balaam wuod Beor, ma thurgi ne ni Pethor l but Aora Yufrate, mondo owachne niya: “ Ne! Oganda maduong’ osea e piny Misri. Gisebiro mi gipong’o piny, m kendo g idak mana e nyima ka. 6 Omiyo, bi mondo ikuong’nagi, n nikech gitek

22

SULA 21 a Rap 3:11 Rap 4:47 Jos 13:8, 12

b Rap 3:1 Rap 3:8, 10

c Rap 20:3 d Wuo 23:27 Rap 7:24

e Rap 3:2 Za 135:10, 11

f Rap 3:3 g Jos 12:4-6

 SULA 22 h Kwa 33:48 i Jos 24:9 Bur 11:25

j Wuo 15:15 Rap 2:25

k Kwa 31:7, 8 Jos 13:15, 21

l Rap 23:3, 4 Jos 13:22 2Pe 2:15

m Cha 13:14, 16

n Kwa 23:7 Jos 24:9 Neh 13:1, 2

 Kolam mar 2 a 2Pe 2:15 Juda 11

b Kwa 22:20 c Kwa 22:5, 6 Kwa 23:7, 11 Kwa 24:10

d Cha 12:1-3 Cha 22:15, 17 Rap 33:29

KWAN 21:34–22:15 mohewa. Di po ka aloyogi, mi ariembogi oko e pinywa, nikech ang’eyo ni jo ma iguedho to yudo gueth, to jo ma ikuong’o bedo jo ma okuong’.” 7 Jodong Moab gi Midian ne oting’o e lwetgi chudo ma imiyo ajuoga mi gidhigo ir Balaam a kendo ne gimiye ote ma Balak ne oorogigo. 8 Bang’ winjo oteno, Balaam nowachonegi niya: “Ninduru ka otienoni, kendo abiro kelonu wach moro amora ma Jehova biro nyisa.” Kuom mano, jodong Moabgo nonindo ka Balaam. 9 Eka Nyasaye nofwenyore ne Balaam mopenje niya: b “Jo ma obiro irigi gin jomage?” 10 Balaam nodwoko Nyasaye madier niya: “Balak wuod Zipor ma ruodh Moab e ma oseorona ote kowacho ni, 11 ‘Oganda maduong’ osea e piny Misri mopong’o piny. Omiyo, bi ikuong’nagi c eka di po ka aloyogi ma ariembogi.’” 12 To Nyasaye nowacho ne Balaam niya: “Kik idhi kodgi. Kik ikuong’gi nimar gin jo ma oguedhi.” d 13 Kuom mano, ka ne Balaam ochiewo gokinyi nonyiso jodongo ma ne Balak ooro niya: “Doguru thuru nimar Jehova osetama ni kik adhi kodu.” 14 Omiyo, jodong Moabgo noa modok ir Balak monyise niya: “Balaam otamore biro kodwa.” 15 Kata kamano, Balak ne ochako ooro jodongo moko mang’eny moloyo

KWAN 22:16-31 kendo man gi duong’ moloyo ma ne oseoro mokwongo. 16 Ne gibiro ir Balaam mi giwachone niya: “Balak wuod Zipor oorowa ni, ‘Kiyie, kik iwe gimoro amora omoni biro ira, 17 nikech abiro miyi duong’ miwuoro kendo abiro timo gimoro amora midwaro. Omiyo, kiyie, bi mondo ikuong’na jogi.’” 18 Kata kamano, Balaam nodwoko joote mag Balak niya: “Kata bed ni Balak dwaro miya fedha gi dhahabu duto manie ode, ok anyal timo gima opogore gi ma Jehova Nyasacha ochika, bed ni en gima tin kata maduong’. a 19 To ka uyie, ninduru ka otienoni bende, mondo ane ka be nitie gima chielo ma Jehova biro nyisa e wi wachni.” b 20 Nyasaye nofwenyore ne Balaam gotieno mowachone niya: “Ka jogi obiro ni mondo gikawi, dhi adhiya kodgi. Mak mana ni iwachnegi mana gima abiro wachoni.” c 21 Omiyo, Balaam nochiewo gokinyi moiko pundane modhi gi jodong Moab. d 22 Kata kamano, mirima nomako Nyasaye nikech Balaam ne dhi, kendo malaika mar Jehova ne ochung’ e yo mondo ogeng’ ne Balaam. Balaam ne oidho pundane, kendo jotichne ariyo ne ni kode. 23 Ka ne punda oneno malaika mar Jehova kochung’ e yo gi ligangla e lwete, notemo baro kochomo

SULA 22 a Kwa 24:13

b Kwa 22:8

c Kwa 22:35 Kwa 23:11, 12

d 2Pe 2:15 Juda 11

 Kolam mar 2 a 2Pe 2:15, 16

b Kwa 22:32

c 2Ru 6:17

288 bungu. To ka Balaam noneno kamano, nochako chwado pundano mondo oduog e yo. 24 Eka malaika mar Jehova nodhi mochung’ e yo madiny ma kalo e kind puothe mag mzabibu. Yorno ne nigi ohinga koni gi koni. 25 Ka pundano noneno malaika mar Jehova kochung’ kanyo, nodiyore e bath ohinga konchiel modiyo tiend Balaam e ohingano mi Balaam ochako kendo chwade. 26 Eka malaika mar Jehova nosudo kendo modhi ochung’ kamoro madiny ma ng’ato ok nyal baroe korachwich kata koracham. 27 Ka ne punda oneno malaika mar Jehova, nonindo piny gi Balaam e ng’eye, to mano nomiyo mirima omako Balaam ma ochwado punda gi ludhe. 28 Eka Jehova nomiyo pundano owuoyo a mi punda openjo Balaam niya: “En ang’o ma asetimoni momiyo isegoya nyadidekgi duto?” b 29 Balaam ne odwoko punda niya: “Isemiya achalo ng’at mofuwo. Dine abed gi ligangla dikoro asenegi.” 30 To pundano nopenjo Balaam niya: “Donge an e pundani misebedo kiidho e ngimani duto, nyaka chil kawuono? Be asegatimoni gima kama nyaka nene?” Balaam nodwoke ni: “Ooyo!” 31 Eka Jehova noyawo wang’ Balaam c ma oneno malaika mar Jehova kochung’ e yo gi ligangla e lwete mi nopodho piny auma.

289 32 Eka malaika mar Jehova nopenje niya: “Ang’o momiyo isegoyo pundani didek kamano? Ne! An awuon asebiro mondo ageng’ni, nikech gima itimoni ok luwre gi dwacha. a 33 Pundani osebedo ka nena kendo osetemo barona didek. b To ka da bed ni ne ok obarona, dikoro asenegi to en to aweye.” 34 Balaam ne owacho ne malaika mar Jehova niya: “Aseketho, nikech ne ok ang’eyo ni isebedo ka ichung’na e yo mondo igeng’na. Ka wuodhani ok berni, abiro dok dala.” 35 To malaika mar Jehova nowachone niya: “Dhi adhiya gi jogi, en mana ni nyaka iwach mana gima abiro nyisi.” Omiyo, Balaam nodhi gi jodong Balak. 36 Ka ne Balak owinjo ni Balaam biro, nowuok modhi romone e taon man Moab, ma en taon manie bath Aora Arnon e tong’ mar piny Moab. 37 Balak nopenjo Balaam niya: “Donge ne aseoro joote moko mondo oluongi? Ang’o ma ne omoni biro? Koso ne iparo ni ok anyal miyi duong’ malich miwuoro?” c 38 Balaam nodwoko Balak niya: “Ero asebiro. Kata kamano, be iparo ni idhi yiena wacho gimoro amora? Anyalo mana wacho weche ma Nyasaye oketo e dhoga.” d 39 Omiyo, Balaam ne odhi gi Balak nyaka Kiriath-huzoth. 40 Mi Balak ne oyang’o dhok gi rombe

SULA 22 a Kwa 22:12 2Pe 2:15, 16

b Kwa 22:23 Kwa 22:25 Kwa 22:27

c Kwa 22:16, 17 Kwa 24:10, 11

d Kwa 23:26 Kwa 24:13

 Kolam mar 2 a Kwa 23:13, 14

 SULA 23 b Kwa 22:41

c Kwa 23:13, 14 Kwa 23:28-30

d Kwa 22:20

e Kwa 22:35

f Kwa 23:18 Kwa 24:3

KWAN 22:32–23:7 mondo ogolgo misango, to moko ne omiyo Balaam kod jodongo ma ne ni kode. 41 Kinyne gokinyi, Balak nokawo Balaam ma gidhi kode nyaka Bamoth-baal ka ma ne onyalo nenoe oganda Jo-Israel duto. a Eka Balaam nowacho ne Balak niya: “Gerna kendo abiriyo mag misango kar kae, b mi iikna ruedhi abiriyo gi yimbe abiriyo.” 2 Sano sano, Balak notimo mana kaka Balaam nowachone. Kendo Balak gi Balaam nochiwo ruath achiel gi yim achiel e kendo ka kendo mar misango. c 3 Eka Balaam nowacho ne Balak niya: “Rita e bath misango miwang’o misechiwoni, an to abiro dhi. Di po ka Jehova owuoyo koda ka an kuno. Gimoro amora ma obiro nyisa, abiro wachoni.” Kae to Balaam ne odhi e got ma onge gima otwiye. 4 Bang’e, Nyasaye ne owuoyo gi Balaam, d kendo Balaam nowachone niya: “Aseloso kendo abiriyo mag misango ka ariedogi achiel bang’ machielo, mi asechiwo ruath achiel gi yim achiel e kendo ka kendo.” 5 Jehova ne oketo weche e dho Balaam e kowachone niya: “Dog ir Balak kendo iwachne kama.” 6 Balaam nodok moyudo Balak kochung’ e bath misangone kaachiel gi jodong Moab duto. 7 Kae to Balaam ne ogoyo ngero niya: f

23

KWAN 23:8-20 “Balak ruodh Moab oseoma Aram, a Piny gode man wuok chieng’ kowachona niya: ‘Bi mondo ikuong’na joka Jakobo. Ee, bi mondo ikuong’ JoIsrael.’ b 8 To ere kaka dakuong’ jo ma Nyasaye ok okuong’o? Ere kaka dang’ad bura ne jo ma Jehova ok ong’adonegi bura? c 9 Anenogi ka achung’ e wi lwendni, Kendo anenogi ka an e wi gode. Gin oganda modak kar kendgi; d Gikwanore ka jo ma opogore gi ogendni mamoko. e 10 Ng’ano ma dikwan oganda Jakobo mang’eny ka burugi f Kata ma dikwan achiel kuom ang’wen mar kwan-gi duto? Weuru atho tho mar jo makare, Kendo we gikona obed kaka margi.” 11 Eka Balak nowacho ne Balaam niya: “Itimori koda nadeni? Ne aluongi mondo ikuong’na wasika, to kar kuong’ogi isemana guedhogi!” g 12 To Balaam nodwoke niya: “Donge nyaka awach mana weche ma Jehova oketo e dhoga?” h 13 Balak nowachone niya: “Bi mondo ateri kamo-

SULA 23 a Cha 10:22 Kwa 22:5 Rap 23:3, 4

b Kwa 22:6

c Kwa 22:12

d 1Ru 8:53

e Wuo 33:16

f Cha 13:14, 16 Cha 22:17 Wuo 1:7

g Kwa 24:10 Jos 24:10 Neh 13:1, 2

h Kwa 22:38 Kwa 24:13

 Kolam mar 2 a Kwa 22:11

b Rap 34:1

c Kwa 22:41 Kwa 23:1 Kwa 23:28, 29

d Kwa 22:35 Kwa 23:5

e Kwa 23:7 Kwa 24:3

f Za 89:35 Tit 1:2

g 1Sa 15:29

h Isa 14:24 Isa 46:10 Mik 7:20

i Cha 12:1, 2 Cha 22:15, 17 Kwa 22:12

j Kwa 22:18

290 ro machielo ma inyalo nenogigo. Ibiro mana neno moko kuomgi; to ok giduto. Kuong’nagi gi kanyo.” a 14 Mi ne otero Balaam e paw Zofim manie wi Got Pisga, b kendo nogero kendo abiriyo mag misango kanyo mi ochiwo ruath achiel gi yim achiel e kendo ka kendo. c 15 Eka Balaam ne owacho ne Balak niya: “Rita kae e bath misango miwang’o misechiwoni, an to adhi wuoyo gi Nyasaye kucha.” 16 Jehova ne ofwenyore ne Balaam moketo weche e dhoge d kowachone niya: “Dog ir Balak, kendo wachne kama.” 17 Omiyo, nodok ir Balak moyudo ka Balak ochung’ e bath misangone, kendo jodong Moab ne ni kode. Balak nopenjo Balaam niya: “Jehova owacho ang’o?” 18 Balaam ne ogoyo ngero ka owacho kama: e “Balak a malo mondo iwinji! Chik iti iwinja, A, Wuod Zipor. 19 Nyasaye ok en dhano ma doriambi, f Kendo ok en dhano ma dolok pache. g Kowacho gimoro, donge nyaka otim kaka owacho? Ka owuoyo, donge nyaka ochop weche duto ma osewacho? h 20 Ne! Osekela mondo achiw gueth, Koro oseguedho, i kendo ok anyal loko guethgo. j

291 21 Ok oyie mondo ohiny joka Jakobo gi timbe juok. Kendo ok oyie mondo ochand Jo-Israel e yo moro amora. Jehova ma en Nyasach Jakobo ni kodgi. a Kendo ipake gi dwol maduong’ e kind Jo-Israel kaka ruoth. 22 Nyasaye ogologi e piny Misri. b Ochalonegi tunge jowi. c 23 Nimar onge timbe juok minyalo hinygo joka Jakobo, d Onge weche ma ajuoke nyalo koro ma dihiny Jo-Israel. e Gie sani inyalo wach e wi Jakobo gi Jo-Israel niya: ‘Neuru gima Nyasaye osetimo!’ 24 Ma en oganda ma biro a malo mana ka sibuor, Ee, obiro chung’ owuon mana kaka sibuor. f Ok obi nindo ka pok omako le moro ma ochamo, Kendo madho remb le ma osenego.” 25 Eka Balak nowacho ne Balaam niya: “Ka ok inyal kuong’ogi kata matin, to gueth bende kik iguedhgi.” 26 To Balaam nodwoko Balak niya: “Donge ne anyisi ni, ‘Abiro timo gik moko duto ma Jehova ochika’?” g 27 Balak nowacho ne Balaam niya: “Akwayi, yie ateri kamachielo. Di po ka

SULA 23 a Wuo 13:21 Wuo 23:20 Wuo 29:45 Isa 8:10

b Wuo 20:2

c Kwa 24:8

d Cha 12:1, 3

e Kwa 22:7

f Kwa 24:9

g Kwa 22:38 Kwa 23:12

 Kolam mar 2 a Kwa 23:13

b Kwa 21:20

c Kwa 22:41 Kwa 23:1, 14

 SULA 24 d Kwa 23:3, 15 Kwa 23:23

e Kwa 2:2 Kwa 23:9

f 1Sa 19:20

g Kwa 23:7, 18

h Kwa 24:16

i Kwa 1:52 Kwa 2:2

j Kwa 22:11

KWAN 23:21–24:6 Nyasaye oyie ni ikuong’na Jo-Israel ka in kuno.” a 28 Kamano, Balak notero Balaam e wi Got Peor, momanyore gi Jeshimon. b 29 Kae to Balaam ne onyiso Balak niya: “Ger kendo mag misango abiriyo kae, mondo iikna ruedhi abiriyo gi yimbe abiriyo.” c 30 Omiyo, Balak notimo mana kaka Balaam ne onyise mi ochiwo ruath achiel gi yim achiel e kendo ka kendo. Ka ne Balaam oneno ni Jehova dwaro guedho Jo-Israel, ne ok otemo kendo manyo yore mag kuong’o Jo-Israel. d Kar mano, ne olokore mochomo thim. 2 Ka ne Balaam oting’o wang’e ma oneno ka Jo-Israel ogoyo kambi kaluwore gi dhoutgi, e roho mar Nyasaye ne obiro kuome. f 3 Ne ogoyo ngero ka owacho niya: g “Magi e weche mag Balaam wuod Beor, Gin weche mag ng’at ma wengene oyawore, 4 Weche mag ng’at ma winjo wach Nyasaye, En ng’at ma ne okulore ka wang’e oyepo, h Mi oneno fweny mar Ng’at Manyalo Duto: 5 A Jakobo, mano kaka hembeni beyo, A Israel, kar dakni long’o! i 6 Hembeni olandore mabor mana kaka aoche modhi mabor, j Gichalo gi puothe manie bath aora,

24

KWAN 24:7-19 Gichalo yiend aloe ma Jehova opidho, Kendo gichalo yiend sida manie bath pi. 7 Pi bubni koa e dapigene, Kendo opidho kothe e bath nembe madongo. a Ruodhe b nobed maduong’ moloyo Agag, c Kendo pinyruodhe noting’re malo. d 8 Nyasaye gole e piny Misri; Ochalo ne Israel tunge jowi. Obiro tieko ogendni ma sando Israel, e Israel biro rado chokegi, kendo obiro tiekogi kod asere. 9 Israel chalo sibuor ma onindo piny, Ng’ano ma dihedhre chiewe? Jo ma guedhi yudo gueth, To jo ma kuong’i bedo jo ma okuong’.” f 10 Ka ne Balak owinjo wechego, nokecho ahinya gi Balaam. Omiyo, ne opamo lwetene gi mirima kowacho ne Balaam niya: “Ne aluongi mondo ikuong’na wasika, g to kar timo kamano iseguedhogi nyadidekgi te. 11 Dog thuru sani sani. Ne adwaro miyi duong’ ma tamre gi nono, h to koro ne! Jehova osemoni yudo duong’no. 12 To Balaam nodwoko Balak niya: “Donge ne anyiso joote ma ne ioro ira niya: 13 “Kata bed ni Balak dwaro miya ode mopong’ gi fe-

SULA 24 a Rap 8:7 b Cha 49:10 Za 2:6 Joh 1:49

c Kwa 24:20 d 1We 14:2 Dan 2:44 Fwe 11:15

e Wuo 23:27 Rap 9:5

f Cha 12:1-3 Cha 27:29

g Kwa 22:10, 11 Kwa 23:11 Neh 13:1, 2

h Kwa 22:16, 17

 Kolam mar 2 a Kwa 22:18, 38 b Kwa 23:7 c Kwa 24:3, 4 d Fwe 22:16 e Za 110:2 Hib 1:8

f 2Sa 7:16, 17 Isa 9:7

g 2Sa 8:2 1We 18:2 Za 108:9

h Cha 27:37 2Sa 8:14 Amo 9:11, 12

i Cha 36:8 Jos 24:4

j 1We 4:42, 43 Eze 25:14

k Cha 49:10 Za 2:9 Za 72:11 Fwe 6:2 Fwe 19:15

292 dha kod dhahabu, ok anyal timo gimoro amora mopogore gi ma Jehova ochika ni atim, bed ni en gima ber kata gima rach. Abiro mana wacho gima Jehova onyisa.’ a 14 Koro adok ir jowa. To bi anyisi gik ma Jo-Israel biro timo ne jou e kinde mabiro.” 15 Kamano Balaam nogoyo ngero kama: b “Ma e wach Balaam wuod Beor, Gin weche mag ng’at ma wengene oyawore, c 16 Weche mag ng’at ma winjo wach Nyasaye, Kendo ng’at mong’eyo weche mag Ng’at Mamalo Chutho, Ma ne okulore ka wang’e oyepo Mi oneno fweny mar Ng’at Manyalo Duto: 17 Abiro nene, to ok sani; Ee, abiro nene, to ok machiegnini. Sulwe d nobi koa kuom joka Jakobo, Kendo ludh duong’ e nobi koa kuom Jo-Israel. f Obiro baro pat wang’ Moab g Kendo obiro baro wi jo ma rori. 18 Piny Edom nobed mwandune, h Ee, obiro kawo Seir i ma en mwandu wasike, j Jo-Israel to nonyis chir. 19 Ng’ato noloch kowuok kuom joka Jakobo, k Kendo obiro tieko ng’ato ang’ata motony e dalano.”

293 20 Ka ne Balaam oneno Jo-Amalek, ne odhi nyime hulo kama: “Amalek e ma ne okwongo ne ogendni, a Kata kamano, gikone obiro rumo chuth. b 21 Ka ne orango JoKeni, c ne odhi nyime wacho niya: “Udak ka ma ok nyal monjue, kendo udak e lwendni. 22 Kata kamano, ng’ato nobi mi owang’ JoKeni.1 Uparo ni unyalo dak nyaka karang’o ka pok Asuria oterou e tuech?” 23 Ne odhi nyime goyo ngero niya: “Yaye, lit manade! Ng’ano ma biro tony ka Nyasaye otimo wechegi? 24 Meli biro wuok e dho wath mar Kitim, d Gibiro monjo Asuria, e Kendo gibiro monjo Eber. Kata kamano, en bende ibiro kethe chuth.” 25 Bang’ mano, Balaam f ne owuok modok thurgi. Balak bende nodhi yore. Ka ne Jo-Israel odak Shitim, g ne gichako terore gi nyi Moab. h 2 Nyi Moab ne oluongogi e sewni ma ne gichiwoe misengni ne nyisechegi, i mi Jo-Israel ne ochako chiemo kodgi kendo kulore ne nyiseche-

25

24:22 1 Hibrania, “Kain.”

SULA 24 a Wuo 17:8, 14 b Rap 25:19 1Sa 15:3 1We 4:43

c Cha 15:18, 19 Bur 1:16

d Cha 10:2, 4 Eze 27:6

e Nah 3:18 f Kwa 31:7, 8

 SULA 25 g Jos 2:1 Mik 6:5

h Kwa 31:16 1Ko 10:8 Fwe 2:14

i Wuo 34:15 1Ko 10:20

 Kolam mar 2 a Wuo 20:5 b Rap 4:3 Jos 22:17 Za 106:28, 29 Hos 9:10

c Wuo 18:21 d Wuo 22:20 Wuo 32:25, 27 Rap 13:6-9

e Kwa 25:14, 15 f Wuo 6:25 Jos 22:30

g Za 106:30 h Kwa 25:4 Rap 4:3 1Ko 10:8

i Kwa 25:7 j Za 106:30, 31

KWAN 24:20–25:11 gi. a 3 Kuom mano, Jo-Israel ne oriwore kodgi e lamo Baal ma Peor, b kendo Jehova nobedo gi mirima mager kodgi. 4 Jehova nowacho ne Musa niya: “Kaw jotend oganda mondo ineggi kae to iliergi e nyim Jehova odiechieng’ alanga mondo mirimb Jehova oa kuom JoIsrael.” 5 Omiyo, Musa nowacho ne jong’ad bura mag Israel niya: c “Ng’ato ka ng’ato kuomu oneg joge moselamo Baal ma Peor.” d 6 To mana gie sechego, ka Jo-Israel ne ywak e dho hemb romo, Ja-Israel moro ne obiro ir jowetene gi nyar Midian moro. e Notimo kamano e lela, e wang’ Musa gi oganda Jo-Israel duto. 7 Ka ne Finehas f wuod Eleazar ma wuod Harun jadolo oneno mano, ne ochung’ ma okawo tong’ e lwete kanyo gi kanyo. 8 Ne oluwo Ja-Israelno e hema mi ochuoyogi giduto kargi ji ariyo gi tong’no. Ne ochuoyo ng’atno ma ochuoyo i dhakono. Gikanyono, masira ma ne nego Jo-Israel nogik. g 9 Jo ma ne otho e masirano ne gin ji 24,000. h 10 Bang’e, Jehova nowacho ne Musa niya: 11 “Finehas i wuod Eleazar ma wuod Harun jadolo osekweyo mirima ma ne an-go gi Jo-Israel, nikech ne ok oyie mondo nyasaye moro amora opiem gi Nyasache e kind Jo-Israel. j Mano e momiyo kata obedo ni adwaro ni an kenda e ma

KWAN 25:12–26:15 olama, a Finehas osegeng’a mondo kik atiek Jo-Israel. 12 Omiyo, nyise ni, ‘Atimo kode singruok mar kuwe. 13 En singruok mosiko ni en kaachiel gi nyikwaye ginibed jodolo, b nikech ne ok oyie mondo nyasaye moro amora opiem gi Nyasache, c kendo ne opwodho ne Jo-Israel richogi.’” 14 Ja-Israel ma ne onegi kaachiel gi nyar Midian nyinge ne en Zimri wuod Salu, kendo ne en achiel kuom jotelo e dhood Jo-Simeon. 15 To nyar Midian ma ne onegno nyinge ne Kozbi nyar Zur d ma ne en jatelo e anyuola moro mar Jo-Midian. e 16 Bang’e, Jehova nowacho ne Musa niya: 17 “Monjuru Jo-Midian kendo uneggi, f 18 nikech ne gikelonu masira gi rieknigi maricho ma ne girwakougo e richo ka un Peor. g Ne gitiyo gi Kozbi nyar jatelo moro mar Jo-Midian ma ne oneg h e odiechieng’ ma ne okelnue masira ka un Peor.” i Bang’ masirano, j Jehova nowacho ne Musa gi Eleazar ma wuod Harun jadolo niya: 2 “Kwanuru Jo-Israel duto ma johigni 20 ka dhi nyime, kundiko nyinggi kaluwore gi anyuolagi. Kwanuru ji duto ma nyalo dhi e lweny.” k 3 Omiyo, Musa gi Eleazar l jadolo nowuoyo gi ji e pewe motwo mag Moab m e bath Aora Jordan, machiegni gi Jeriko, n ma giwachone-

26

SULA 25 a Wuo 20:5 Wuo 34:14 Rap 4:24

b 1We 6:4 Ezr 7:1, 5 Ezr 8:1, 2

c 1Ru 19:10 d Kwa 31:7, 8 Jos 13:21

e 1We 1:32, 33 f Kwa 31:1, 2 g Kwa 25:3 Kwa 31:16

h Kwa 25:8, 15 i Kwa 25:9

 SULA 26 j Kwa 25:7, 8 k Wuo 30:12 Wuo 38:26 Kwa 1:2

l Kwa 20:26 m Kwa 22:1 Kwa 33:48

n Jos 6:1

 Kolam mar 2 a Kwa 1:3 b Cha 29:32 c Cha 46:8, 9 Wuo 6:14

d Kwa 1:21 e Kwa 16:1 f Kwa 16:5, 19 Rap 11:6 Za 106:17

g Kwa 16:12 h Kwa 16:32, 35 Za 106:18

i Kwa 16:38 1Ko 10:10, 11

j Wuo 6:24 Kwa 26:58 Za 42:Sup

k Cha 35:23 Cha 46:10 Wuo 6:15 1We 4:24

l Kwa 1:23 m Cha 35:26 Cha 46:16

294 gi niya: 4 “Kwanuru ji duto ma johigni 20 ka dhi nyime mana kaka Jehova osechiko Musa.” a Koro magi e yawuot Israel ma ne owuok Misri: 5 E dhood Reuben, b ma ne en wuod Israel makayo, ne nitie anyuola c mar joka Hanok, gi anyuola mar joka Palu, 6 gi anyuola mar joka Hezron, gi anyuola mar joka Karmi. 7 Mago e anyuola ma ne owuok e dhood Reuben, kendo jo ma ne ondik nyinggi ne gin ji 43,730. d 8 Wuod Palu ne Eliab. 9 To yawuot Eliab ne Nemuel gi Dathan kod Abiram. Gin e Dathan gi Abiram ma ne gin jo ma ogen e oganda kendo ma ne oriwore gi JoKora e e kedo gi Jehova f ka gipiem gi Musa g kod Harun. 10 Piny nong’amo dhoge mi omwonyogi giduto. Kora gi ji 250 h ma ne riwe lwedo to ne mach owang’o motieko. Kendo ne gidoko ranyisi ma miyo ji siem. i 11 Kata kamano, yawuot Kora to ne ok otho. j 12 Anyuola ma ne oa e dhood Simeon k ne gin: anyuola mar joka Nemuel, gi anyuola mar joka Jamin, gi anyuola mar joka Jakin, 13 gi anyuola mar joka Zera, gi anyuola mar joka Shaul. 14 Mago e anyuola ma ne owuok e dhood Simeon. Ne gin ji 22,200. l 15 Anyuola ma ne oa e dhood Gad m ne gin: anyuola mar joka Zefon, gi anyuo-

295 la mar joka Hagi, gi anyuola mar joka Shuni, 16 gi anyuola mar joka Ozni, gi anyuola mar joka Eri, 17 gi anyuola mar joka Arod, kod anyuola mar joka Areli. 18 Mago e anyuola ma ne owuok e dhood Gad, kendo jo ma ne ondik nyinggi ne gin ji 40,500. a 19 Yawuot Juda b ne gin Er gi Onan. c Kata kamano, Er gi Onan ne otho e piny Kanaan. d 20 Kendo anyuola ma ne oa e dhood Juda ne gin: anyuola mar joka Shela, e gi anyuola mar joka Perez, f kod anyuola mar joka Zera. g 21 Anyuola ma ne oa e dhood Perez ne gin: anyuola mar joka Hezron, h gi anyuola mar joka Hamul. i 22 Mago e anyuola ma ne owuok e dhood Juda, kendo jo ma ne ondik nyinggi ne gin ji 76,500. j 23 Anyuola ma ne oa e dhood Isakar k ne gin: anyuola mar joka Tola, l gi anyuola mar joka Puva, 24 gi anyuola mar joka Jashub, kod anyuola mar joka Shimron. 25 Mago e anyuola ma ne owuok e dhood Isakar, kendo jo ma ne ondik nyinggi ne gin ji 64,300. m 26 Anyuola ma ne oa e dhood Zebulun n ne gin: anyuola mar joka Sered, gi anyuola mar joka Elon, kod anyuola mar joka Jahleel. 27 Mago e anyuola ma ne owuok e dhood Zebulun, kendo jo ma ne ondik nyinggi ne gin ji 60,500. o

SULA 26 a Kwa 1:25 b Cha 29:35 Cha 46:12

c Cha 38:2-4 d Cha 38:7-10 e Cha 38:2, 5 Cha 38:26 1We 4:21

f Cha 38:29 Rut 4:18 Mat 1:3

g Cha 38:30 1We 2:4

h Rut 4:19 i 1We 2:5 j Kwa 1:27 k Cha 30:18 Cha 35:23 Cha 46:13 1We 7:1

l 1We 7:2 m Kwa 1:29 n Cha 30:20 Cha 46:14

o Kwa 1:31

 Kolam mar 2 a Cha 30:24 Cha 35:24 Cha 46:20

b Cha 41:52 c Cha 41:51 d Cha 50:23 Rap 3:15 1We 7:14

e Jos 17:1 f Kwa 36:11 g Kwa 27:7 1We 7:15

h Kwa 1:35 i Cha 41:52 j 1We 7:20 k Kwa 1:33 Jos 17:17

l Cha 35:24 Cha 46:21 1We 8:1

m 1We 7:6 n 1We 8:3, 4

KWAN 26:16-41 28 Yawuot Josef a ne gin Manase gi Efraim. b 29 Anyuola ma ne oa e dhood Manase c ne g in : anyuola mar joka Makir d gi mar joka Gilead. e Gilead ne en wuod Makir. 30 Anyuola ma ne oa e dhood Gilead ne gin: anyuola mar joka Iezer, gi anyuola mar joka Helek , 31 g i anyuola ma r joka Asriel, gi anyuola mar joka Shekem, 32 g i anyuola mar joka Shemida, gi anyuola mar joka Hefer. 33 To Zelofehad f wuod Hefer ne onyuolo mana nyiri lilo. g Ne gin Mala, Noa, Hogla, Milka gi Tirza. 34 Mago e anyuola ma ne owuok e dhood Manase, kendo jo ma ne ondik nyinggi ne gin ji 52,700. h 35 Magi e anyuola ma ne oa e d hood Efra im : i anyuola mar joka Shuthela, j gi anyuola mar joka Beker, gi anyuola mar joka Tahan. 36 Anyuola ma ne oa e d hood Shuthela ne gin: anyuola mar joka Eran. 37 Mago e anyuola ma ne owuok e dhood Efraim, kendo jo ma ne ondik nyinggi ne gin ji 32,500. k Magi e dhoudi joka Josef kaluwore gi anyuolagi. 38 Anyuola ma ne oa e dhood Benjamin l ne gin: anyuola mar joka Bela, m gi anyuola mar joka Ashbel, gi anyuola mar joka Ahiram, 39 gi anyuola mar joka Shefufam, gi anyuola mar joka Hufam. 40 Yawuot Bela ne gin Ard gi Naaman. n Ne ginyuolo joka Ard gi joka Naaman. 41 Mago e anyuola

KWAN 26:42-62 ma ne owuok e dhood Benjamin, kendo jo ma ne ondik nyinggi ne gin ji 45,600. a 42 Anyuola ma ne oa e dhood Dan b ne gin: anyuola mar joka Shuham. Magi jo-dhood Dan kaluwore gi anyuolagi. 43 Anyuola duto mag joka Shuham ma ne ondik nyiggi ne gin ji 64,400. c 44 Anyuola ma ne oa e dhood Asher d ne gin: anyuola mar joka Imna, gi anyuola mar joka Ishvi, gi anyuola mar joka Beria; 45 anyuola mar Beria ne gin: anyuola mar joka Heber, gi anyuola mar joka Malkiel. 46 Nyar Asher ne iluongo ni Sera. 47 Mago e anyuola ma ne owuok e dhood Asher, kendo jo ma ne ondik nyinggi ne gin ji 53,400. e 48 Anyuola ma ne oa e dhood Naftali f ne gin: anyuola mar joka Jahzeel, gi anyuola mar joka Guni, 49 gi anyuola mar joka Jezer, gi anyuola mar joka Shilem. 50 Mago e anyuola ma ne owuok e dhood Naftali, kendo jo ma ne ondik nyinggi ne gin ji 45,400. g 51 Kwan duto mag Jo-Israel ma ne ondik nyingegi ne en 601,730. h 52 Bang’ mano, Jehova nowacho ne Musa niya: 53 “Ibiro poggi lowo kaluwore gi kwan mar ji e dhoot ka dhoot. i 54 Jo ma kwangi ng’eny inimi lowo maduong’ to jo ma kwan-gi tin

SULA 26 a Kwa 1:37 b Cha 30:6 c Kwa 1:39 d Cha 30:13 Cha 35:26 Cha 46:17 1We 7:30

e Kwa 1:41 f Cha 30:8 Cha 35:25 Cha 46:24 1We 7:13

g Kwa 1:43 h Wuo 38:26 Kwa 1:46, 49 Kwa 14:29

i Jos 11:23 Jos 14:1

 Kolam mar 2 a Kwa 33:54 b Kwa 34:13 Jos 14:2 Jos 17:4 Jos 18:6 Nge 16:33

c Cha 46:11 Wuo 6:16

d Kwa 3:19 e Wuo 6:17 Kwa 3:18

f Kwa 3:27 g Wuo 6:19 Kwa 3:33

h Kwa 3:20 1We 23:23

i Wuo 6:24 j Wuo 6:18 Kwa 3:19

k Wuo 2:1 Wuo 6:20

l Wuo 15:20 Mik 6:4

m Wuo 6:23 Wuo 24:9

n Law 10:1, 2 Kwa 3:2, 4 1We 24:2

o Kwa 3:39 p Kwa 1:49 q Kwa 18:24 Rap 10:9 Rap 14:27 Jos 14:3

296 inimi lowo matin. a Dhoot ka dhoot nopog lowo kaluwore gi kwan mar jo ma ondik nyingegi. 55 Kata kamano, unupognegi lowo gi ombulu. b Onego opognegi lowo kaluwore gi dhoudi mag wuonegi. 56 Ibiro pog lowo duto gi ombulu. Dhoudi madongo gi matindo ibiro mi lopgi. 57 Magi e anyuola ma ne ondik nyingeg i e d hood Lawi : c anyuola ma r joka Gershon, gi anyuola mar joka Kohath, d g i anyuola mar joka Merari. 58 Anyuola ma ne oa e dhood Lawi ne gin: anyuola mar joka Libni, e gi anyuola mar joka Hebron, f g i anyuola mar joka Mali, g gi anyuola mar joka Mushi, h kod anyuola mar joka Kora. i Kohath ne onyuolo Amram. j 59 Chi Amram nyinge ne en Jokebed k ma nyar Lawi ma ne Lawi onyuolo ka en Misri. Jokebed nonyuolo ne Amram nyithindo adek, Harun, Musa, gi Miriam nyamin-gi. l 60 Kae to Harun ne onyuolo Nadab, Abihu, Eleazar, gi Ithamar. m 61 Kata kamano, Nadab gi Abihu ne otho nikech ne giwang’o ne Jehova mach mawendo. n 62 Kwan mar chwo duto ma Jo-Lawi chakre ja dwe achiel ka dhi nyime o ne en 23,000. Ne ok oriw kwan-gi kaachiel gi Jo-Israel mamoko p nikech ne ok dhi pognegi lowo kaachiel gi Jo-Israel. q

297 63 Mago e jo ma Musa gi Eleazar jadolo ne ondiko nyinggi ka ne gikwano Jo-Israel e pewe mag Moab ma ne ni e bath Aora Jordan machiegni gi Jeriko. 64 Kata kamano, kuom jo ma ne okwan-gi duto ne onge kata mana ng’ato achiel ma ne nitie kuom jo ma ne Musa gi Harun jadolo okwano e kinde ma ne gikwanoe Jo-Israel e thim mar Sinai. a 65 Nimar Jehova nosewachonegi niya: “Uduto ubiro tho e thim.” b Omiyo, ne onge kata mana ng’ato achiel kuomgi ma ne odong’ e kindeno mak mana Kaleb wuod Jefune kod Joshua wuod Nun. c Bang’e, nyi Zelofehad d nobiro. Zelofehad ne wuod Hefer ma wuod Gilead ma wuod Makir ma wuod Manase. Ne giwuok e anyuola mar Manase wuod Josef. Nying nyirigo ne gin Mala, Noa, Hogla, Milka, gi Tirza. 2 Ne gibiro e dho hema mar romo e nyim Musa, gi Eleazar jadolo, gi jodongo, e kod oganda duto ma giwacho niya: 3 “Wuonwa ne otho e thim. Kata kamano, ne ok en achiel kuom jo ma ne oriwore gi Kora f mondo oked gi Jehova. Ne otho athoya nikech richone owuon, kendo ne oonge gi yawuoyi. 4 To koro nikech wuonwa ne onge wuoyi, be mano onego omi nyinge olal e dhoodgi? Wan bende pognwauru lowo kaachiel gi owete wuonwa.”

27

SULA 26 a Kwa 1:2 Rap 2:14 1Ko 10:5

b Hib 3:17

c Kwa 14:29, 30 Jos 14:14 Jos 19:49

 SULA 27 d Kwa 26:33

e Wuo 18:25, 26

f Kwa 14:35 Kwa 16:1, 2 Kwa 16:19, 35

 Kolam mar 2 a Wuo 18:15, 16 Wuo 33:11 Law 24:11, 12

b Kwa 36:2 Jos 17:3, 4

c Kwa 33:47 Rap 32:48, 49

d Cha 13:14, 15 Rap 3:27 Rap 32:52 Rap 34:1

e Kwa 31:2 Rap 34:7

f Kwa 20:24, 28 Kwa 33:38 Rap 10:6 Rap 32:50

g Kwa 20:10, 12 Rap 1:37

h Za 106:32, 33

i Rap 1:2

j Jos 15:1

KWAN 26:63–27:18 5 Kuom mano, Musa notero wachgi e nyim Jehova. a 6 Jehova nowacho ne Musa niya: 7 “Nyi Zelofehad ni kare. Pognegi lowo kaachiel gi owete wuon-gi, kendo migi lowo ma di ne omi wuon-gi. b 8 To wach ne Jo-Israel ni, ‘Ka ng’ato otho ma onge wuoyi, mwandune nyaka dong’ ne nyare. 9 Ka oonge gi nyako to mwandune nyaka dong’ ne owetene. 10 To ka oonge gi owetene, mwandune biro dong’ ne owete wuongi. 11 Ka wuon-gi onge gi owetene, to mwandune biro dong’ gi watne moro machiegni. Wachni nobed chik ne Jo-Israel, mana kaka Jehova osechiko Musa.’” 12 Jehova nowacho ne Musa niya: “Idh got Abarim c mondo ine piny ma abiro miyo Jo-Israel. d 13 Ka isenene, ibiro tho ma iluw kwereni e mana kaka Harun owadu notho. f 14 Nikech ka ne oganda Jo-Israel dhawo koda e thim mar Zin, ne utamoru keto nyinga obed maler kaka ne achikou e wi wach pi g Meriba h man Kadesh i e thim mar Zin.” j 15 Bang’e, Musa nowacho ne Jehova niya: 16 “Mad Jehova ma en Nyasaye ma miyo ji duto ngima oyier ne ogandani jatelo 17 ma biro telonegi e gik moko duto kendo ma biro tayogi e weche duto, mondo oganda Jehova kik bed ka rombe ma onge jakwath.” 18 Omiyo, Jehova

KWAN 27:19–28:12 nodwoko Musa niya: “Kaw Joshua wuod Nun, ng’at ma nigi nyalo, mondo iyie lweti kuome. a 19 Kae to ikele e nyim Eleazar jadolo gi oganda duto, kendo ipwodhe e nyimgi. b 20 Miye tekoni moko c mondo oganda Jo-Israel duto oluore. d 21 Enobed ka odhi ir Eleazar jadolo ma biro penjone wach kuom Jehova kotiyo gi ombulu miluongo ni Urim e mondo ong’ego gima odwaro. Ka ochikgi mondo giwuogi to gibiro wuok, to ka ochikgi mondo giduogi to gibiro duogo. Obiro timo kamano kaachiel gi oganda JoIsrael duto.” 22 Kuom mano, Musa notimo kaka Jehova nochike. Nokawo Joshua mokele e nyim Eleazar jadolo gi oganda duto; 23 Musa ne oketo lwete kuome ma opwodhe f mana kaka Jehova nosechike. g Bang’e, Jehova nowacho ne Musa niya: 2 “Chik Jo-Israel niya: ‘Neuru ni ugolona chiwo mondo obed chiemba. Golnauru misengni miwang’o ma golona suya mamit e kinde moketi.’ h 3 “Nyisgi ni, ‘Magi e misengni miwang’o ne Jehova e mach: ‘Odiechieng’ kodiechieng’ nyaka chiw nyiyimbe ariyo ma ok ong’ol ma hikgi achiel-achiel mondo obed misango miwang’o. i 4 Chiwuru yim achiel gokinyi, to machielo godhiambo. j 5 Unuchiw moro ka moro kuomgi gi chiwo mar

28

SULA 27 a Rap 34:9 Tic 6:5, 6

b Rap 31:7 c Rap 1:38 Rap 31:3 Rap 34:10

d Jos 1:17 e Wuo 28:30 1Sa 23:9 1Sa 28:6 Neh 7:65

f Kwa 27:18 g Rap 3:28 Rap 31:14, 23

 SULA 28 h 2We 8:13 Neh 10:32, 33

i Wuo 29:38 Law 6:9 Eze 46:15

j Wuo 29:39

 Kolam mar 2 a Wuo 29:40 Kwa 15:4

b Wuo 29:38, 42 2We 2:4 Ezr 3:3

c Wuo 29:39, 40 d Wuo 29:41 e Wuo 16:29 Wuo 20:10 Eze 20:12

f Kwa 28:3, 7 g Kwa 10:10 1We 23:31 2We 2:4 Neh 10:32, 33

h Law 2:11

298 cham mar mogo efa achiel kuom apar moruw gi mo maliw moromo hin akwota. a 6 Mano en misango miwang’o pile b mondo ogol ne Jehova suya mamit, ma en chik ma ne oket e Got Sinai. 7 Onego ogole kaachiel gi chiwo miolo mikelego ma en divai hin akwota michiwo ne yim ka yim. c Oluru divaino kama ler kaka chiwo miolo ne Jehova. 8 Nyayim machielo to unugol godhiambo mondo ogol ne Jehova suya mamit. d En bende unugole gi chiwone mar cham, gi chiwone miolo mokelego, mana kaka nutimo gokinyi. 9 “‘Kata kamano, chieng’ Sabato e to unuchiw nyiyimbe ariyo ma ok ong’ol ma hikgi achiel-achiel kaachiel gi chiwo mar cham moromo efa ariyo kuom apar mar mogo mayom moruw gi mo. Unuchiwgi kaachiel gi chiwo miolo mikelogigo. 10 Mano en misango miwang’o chieng’ Sabato. Unuchiwgi kaachiel gi misango miwang’o pile kod chiwo miolo mikelogigo. f 11 “‘To chak dwe ka dwe, unugol ne Jehova misango miwang’o: nyiruedhi ariyo, yim achiel, kod nyiyimbe abiriyo ma hikgi achielachiel. g 12 Ruath ka ruath unugolne chiwo mar cham h moromo efa adek kuom apar mar mogo mayom moruw gi mo. Kendo unugol chiwo mar cham moromo efa ariyo kuom apar mar mogo mayom moruw gi

299 mo ne yim achielcha. a 13 Nyayim ka nyayim to nuchiwne chiwo mar cham moromo efa achiel kuom apar kaka misango miwang’o ma golo ne Jehova suya mamit. b 14 Chiwogi miolo nobed ma rom kama: ruath nochiwne divai nus hin, c yim nochiwne divai achiel kuom adek mar hin, d to nyayim ka nyayim mochiwne divai hin akwota. e Magi e misengni miwang’o mibiro chiw dwe ka dwe kuom higa mangima. 15 Bende, e wi misango miwang’o pile, gi chiwo miolo mikelego, unuchiw ne Jehova nyadiel achiel kaka misango mar richo. 16 “‘Tarik 14 mar dwe mokwongo nobed Pasaka mar Jehova. f 17 To tarik 15 mar dweno nobed sawo. Unucham makate ma ok oketie thowi kuom ndalo abiriyo. g 18 Odiechieng’ mokwongo nutim chokruok maler. Kik uti tich moro amora matek e odiechiengno. 19 Unuchiw ne Jehova ruedhi ariyo, yim achiel, gi nyiyimbe abiriyo ma hikgi achiel-achiel kaka misango miwang’o. Jamnigo duto nyaka bed ma ok ong’ol. h 20 Unuchiwgi kaachiel gi chiwo mag cham mar mogo mayom moruw gi mo mikelogigo. i Ruath nuchiwne efa adek kuom apar, to yim unuchiwne efa ariyo kuom apar, 21 to nyayim ka nyayim, uchiwne efa achiel kuom apar. 22 Unuchiw bende diel achiel mondo

SULA 28 a Law 1:10

b Law 1:10, 13

c Kwa 15:8, 10

d Kwa 15:6, 7

e Kwa 15:5

f Wuo 12:14 Law 23:5 Rap 16:1 Eze 45:21 1Ko 5:7

g Wuo 12:15 Law 23:6 1Ko 5:8

h Law 22:20, 22 Rap 15:21

i Law 2:1

 Kolam mar 2 a Wuo 13:6

b Wuo 12:16 Law 23:8 Rap 16:8

c Law 23:15, 16

d Wuo 23:16

e Wuo 34:22 Rap 16:10 Tic 2:1

f Law 23:16, 21

g Law 23:16, 18

h Law 23:16, 19

i Law 1:3

KWAN 28:13-31 obed misango mar richo. 23 E wi misango miwang’o gokinyi, ma en misango mitimo pile, unuchiw mago bende. 24 Unuchiw misengnigo e yo machalre pile ka pile kuom odiechienge abiriyo mondo gibed kaka chiemo mowang’ e mach ma golo ne Jehova suya mamit. Onego ochiwgi kaachiel gi misengni miwang’o pile kod chiwo miolo mikelogigo. 25 Odiechieng’ mar abiriyo nutim chokruok maler. a Kik uti tich moro amora matek e odiechiengno. b 26 “‘Sa ma uchiwo ne Jehova c cham manyien e odiechieng’ mar nyak mokwongo, d timuru chokruok maler e Sap Jumbe. e E odiechiengno, kik uti tich moro amora matek. f 27 Unuchiw nyiruedhi ariyo, yim achiel, kod nyiyimbe abiriyo ma hikgi achielachiel kaka misengni miwang’o mondo ogol ne Jehova suya mamit. g 28 Unuchiw nyaruath ka nyaruath kaachiel gi chiwo mar cham moromo efa adek kuom apar mar mogo mayom moruw gi mo mikelego, to yim nuchiwne efa ariyo kuom apar. 29 Nyayim ka nyayim to unuchiwne efa achiel kuom apar. 30 E wi mano, unuchiw nyadiel mondo upwodhrugo. h 31 E wi misengni miwang’o pile kaachiel gi chiwo mar cham mikelego, unuchiw misengnigi. Jamnigo duto onego obed ma ok ong’ol, i kendo onego

KWAN 29:1-16 ochiwgi kaachiel gi chiwo miolo mikelogigo. “‘Tarik achiel dwe mar abiriyo, timuru chokruok maler. Kik uti tich moro amora matek chieng’no. a En odiechieng’ monego ugoye turmbeta. b 2 Unuchiw nyaruath achiel, yim achiel, kod nyiyimbe abiriyo ma hikgi achiel-achiel kaka misengni miwang’o mondo ogol ne Jehova suya mamit. Jamnigo duto onego obed ma ok ong’ol. 3 Unuchiw ruath kaachiel gi chiwo mar cham moromo efa adek kuom apar mar mogo mayom moruw gi mo mikelego, to yim unuchiwne efa ariyo kuom apar. 4 Moro ka moro kuom nyiyimbe abiriyogo, unuchiwne efa achiel kuom apar. 5 E wi mano, unuchiw nyadiel achiel mondo upwodhrugo. 6 Unuchiw misengnigi kaka chik dwaro. E wi misango miwang’o dwe ka dwe kaachiel gi chiwo mar cham mikelego, c unuchiw misengni miwang’o pile kaachiel gi chiwo mar cham mikelego, d gi chiwo miolo mikelogigo e mondo gigol ne Jehova suya mamit. 7 “‘Tarik apar dwe mar abiriyo, unubed gi chokruok maler, f kendo unyis ni ukuyo nikech richou. Kik uti tich moro amora o d i e c h i e n g n o .g 8 U n u chiw nyaruath achiel, yim achiel, kod nyiyimbe abiriyo ma hikgi achiel-achiel kaka

SULA 29 a Law 23:24, 25

29

b Kwa 10:2 Za 81:3

c Kwa 28:11-13

d Kwa 28:3, 5

e Kwa 28:6, 7

f Law 16:29

g Law 23:27-31

 Kolam mar 2 a Law 1:3 Law 22:22 Rap 15:21 Rap 17:1

b Law 16:3

c Wuo 23:16 Law 23:34-36 Rap 16:13-15 Neh 8:14-18

d Ezr 3:4

e Law 22:22 Rap 17:1

300 misengni miwang’o mondo ogol ne Jehova suya mamit. Jamnigo duto onego obed ma ok ong’ol. a 9 Ma e kar romb chiwo mar cham mar mogo mayom moruw gi mo monego okelgo moro ka moro kuomgi: Ruath unukel kaachiel gi mogo efa adek kuom apar, to yim unukel gi efa ariyo kuom apar. 10 Moro ka moro kuom nyiyimbe abiriyogo, unuchiwne efa achiel kuom apar. 11 Bende, unuchiw nyadiel achiel mondo obed kaka misango mar richo mopogore gi misango mupwodhorugo b gi misango miwang’o pile kaachiel gi chiwo mar cham gi chiwo miolo mikelogigo. 12 “‘Tarik 15 dwe mar abiriyo, unutim chokruok maler. Kik uti tich moro amora matek odiechiengno, kendo utim sawo ne Jehova kuom ndalo abiriyo. c 13 Unuchiw nyiruedhi 13, yimbe 2, kod nyiyimbe 14 ma hikgi achiel-achiel, mondo otimgo ne Jehova misango miwang’o d ma golo suya mamit. Jamnigo duto nyaka bed ma ok ong’ol. e 14 Ma e kar romb chiwo mar cham mar mogo mayom moruw gi mo monego okelgo moro ka moro kuomgi: moro ka moro kuom ruedhi 13 unuchiw gi mogo efa adek kuom apar, to moro ka moro kuom yimbe 2 unuchiw gi efa ariyo kuom apar, 15 to moro ka moro kuom yimbe 14 unuchiw gi efa achiel kuom apar, 16 Bende, unuchiw

301 nyadiel achiel kaka misango mar richo, mopogore gi misango miwang’o pile kaachiel gi chiwo mar cham gi chiwo miolo mikelego. a 17 “‘To e odiechieng’ mar ariyo, unuchiw nyiruedhi 12, yimbe 2, gi nyiyimbe 14 ma hikgi achiel-achiel. Jamnigo duto nyaka bed ma ok ong’ol. b 18 Unukel ruedhi duto, yimbe, gi nyiyimbe, gi chiwo mar cham, gi chiwo miolo mikelogigo. Unutim kamano kaluwore gi kwan-gi kod chik moketi. 19 Bende, unuchiw nyadiel achiel kaka misango mar richo, mopogore gi misango miwang’o pile kaachiel gi chiwo mar cham gi chiwo miolo mikelogigo. c 20 “‘To e odiechieng’ mar adek, unuchiw ruedhi 11 gi yimbe 2, kod nyiyimbe 14 ma hikgi achiel-achiel. Jamnigo duto nyaka bed ma ok ong’ol. d 21 Unukel ruedhi duto, yimbe, gi nyiyimbe, gi chiwo mar cham, gi chiwo miolo mikelogigo. Unutim kamano kaluwore gi kwan-gi kod chik moketi. 22 Bende, unuchiw nyadiel achiel kaka misango mar richo, mopogore gi misango miwang’o pile kaachiel gi chiwo mar cham gi chiwo miolo mikelego. e 23 “‘To e odiechieng’ mar ang’wen unuchiw nyirued hi 10, yimbe 2 , g i nyiyimbe 14 ma hikgi achielachiel. Jamnigo duto nyaka bed ma ok ong’ol. f 24 Unukel ruedhi duto, yimbe, gi

SULA 29 a Kwa 28:3-8

b Law 22:22 Rap 17:1

c Kwa 28:3-8

d Law 22:22 Rap 17:1

e Kwa 28:3-8

f Law 22:22 Rap 17:1

 Kolam mar 2 a Kwa 28:3-8

b Rap 15:21 Rap 17:1

c Kwa 28:3-8

d Law 22:22 Rap 17:1

e Kwa 28:3-8

KWAN 29:17-32 nyiyimbe, g i chiwo ma r cham, gi chiwo miolo mikelogigo. Unutim kamano kaluwore gi kwan-gi kod chik moket i . 25 Bende, unuchiw nyadiel achiel kaka misango mar richo, mopogore gi misango miwang’o pile kaachiel gi chiwo mar cham gi chiwo miolo mikelego. a 26 “‘To e odiechieng’ mar abich, unuchiw ruedhi 9, yimbe 2, gi nyiyimbe 14 ma hikgi achiel-achiel. Jamnigo duto nyaka bed ma ok ong’ol. b 27 Unukel ruedhi duto, yimbe, gi nyiyimbe, gi chiwo mar cham, gi chiwo miolo mikelogigo. Unutim kamano kaluwore gi kwan-gi kod chik moketi. 28 Bende, unuchiw nyadiel achiel kaka misango mar richo, mopogore gi misango miwang’o pile kaachiel gi chiwo mar cham gi chiwo miolo mikelego. c 29 “‘To e odiechieng’ mar auchiel, unuchiw ruedhi 8, yimbe 2, gi nyiyimbe 14 ma hikgi achiel-achiel. Jamnigo duto nyaka bed ma ok ong’ol. d 30 Unukel ruedhi duto, yimbe, gi nyiyimbe, gi chiwo mar cham, gi chiwo miolo mikelogigo. Unutim kamano kaluwore gi kwan-gi kod chik moketi. 31 Bende, unuchiw nyadiel achiel kaka misango mar richo, mopogore gi misango miwang’o pile kaachiel gi chiwo mar cham gi chiwo miolo mikelego. e 32 “‘To e odiechieng’ mar abiriyo, unuchiw

KWAN 29:33–30:9 ruedhi 7, yimbe 2, gi nyiyimbe 14 ma hikgi achiel-achiel. Jamnigo duto nyaka bed ma ok ong’ol. a 33 Unukel ruedhi duto, yimbe, gi nyiyimbe, gi chiwo mar cham, gi chiwo miolo mikelogigo. Unutim kamano kaluwore gi kwan-gi kod chik moketi. 34 Bende, unuchiw nyadiel achiel kaka misango mar richo, mopogore gi misango miwang’o pile kaachiel gi chiwo mar cham gi chiwo miolo mikelego. b 35 “‘To e odiechieng’ mar aboro, unutim chokruok mowal. Kik uti tich moro amora matek e odiechiengno. c 36 Unuchiw nyaruath achiel, yim achiel, kod nyiyimbe abiriyo ma hikgi achielachiel kaka misengni miwang’o mondo ogol ne Jehova suya mamit. Jamnigo duto onego obed ma ok ong’ol. d 37 Unukel ruedhi duto, yimbe, gi nyiyimbe, gi chiwo mar cham, gi chiwo miolo mikelogigo. Unutim kamano kaluwore gi kwan-gi kod chik moketi. 38 Bende, unuchiw nyadiel achiel kaka misango mar richo, mopogore gi misango miwang’o pile kaachiel gi chiwo mar cham gi chiwo miolo mikelego. e 39 “‘Mago e chiwo mubiro golo ne Jehova e sewni magu, f e wi chiwo mugolo mondo uchopgo singruok, g chiwo mugolo kuom herou h kaka misengni miwang’o, i gi chiwo mag cham, j

SULA 29 a Law 22:22 Rap 17:1

b Kwa 28:3-8

c Law 23:36, 39

d Law 22:22 Rap 17:1

e Kwa 28:3-8

f Law 23:2 Rap 16:16

g Rap 12:5, 6

h Law 7:16 Law 22:21

i Law 1:3

j Law 2:1

 Kolam mar 2 a Kwa 15:5

b Law 3:1

 SULA 30 c Wuo 18:25

d Cha 28:20-22 Bur 11:30, 31

e Za 132:1-5

f Rap 23:21 Za 116:14 Za 119:106 Ekl 5:4 Mat 5:33

g Za 50:14 Za 66:13

h Wuo 20:12

i Rum 7:2 1Ko 11:3 Ef 5:22

302 gi chiwo miolo a kaachiel gi misengniu mag kuwe.’” b 40 Musa nonyiso Jo-Israel gik moko duto ma Jehova nochike. Musa nowacho ne jotend c dhout Israel niya: “Jehova ochiko kama: 2 Ka ng’ato osingore d ne Jehova kata okuong’ore e ni ok obi timo gimoro, kik olokre. f Onego otim kaka osekuong’ore. g 3 “Ka nyako matin ma pod nie od wuon-gi okuong’ore ne Jehova kata osingore ni obiro timo gimoro kata ni ok obi timo, 4 kendo wuon mare owinjo kuong’ruokneno to ok otame, kuong’ruokneno biro siko. Wach moro amora mokuong’ore ni ok obi timo, kik otim. 5 To ka wuon mare otame chieng’ mowinjoe wachno, nyakono ok bi timo kaka osekuong’ore. Jehova biro wene nikech wuon mare osetame. h 6 “Kata kamano, ka po ni inyalo kend nyakono ka pod kuong’ruok omake, kata ka wach moro ma ne owacho ka pok oparo otweye, 7 to chwore owinjo kuong’ruokneno to ok otame e odiechieng’ mowinjoe wachno, obiro timo kaka osekuong’ore. 8 To ka chwore odagi kuong’ruogno chieng’ mowinjoe wachno, onyalo tamore wachno, i kendo Jehova biro weyo ne dhakono. 9 “To ka chi liel kata dhako ma owere gi chwore chuth okuong’ore gi wach

30

303 moro, nyaka otim gimoro amora mosekuong’ore. 10 “To ka dhako ma nigi chwore okuong’ore ni ok obi timo gimoro, 11 to chwore owinjo kuong’ruokneno to ok otame kendo ok odagi wachno, dhakono biro timo gimoro amora ma osekuong’ore. 12 To ka chwore odagi chuth kuong’ruokneno, dhakono ok bi timo gimoro amora ma osekuong’ore. a Chwore osetame kendo Jehova biro wene. 13 Wach moro amora ma dhako okuong’ore ni ok obi timo mondo onyisgo kuyo mare, chwore nyalo pwodho kata nyalo tamore. 14 To ka chwore ok otame bang’ winjo wachno kendo kinde okalo, mano nyiso ni opwodho kuong’ruogno. Mano en nikech ne ok otame chieng’ ma ne owinjoe wachno. 15 To ka otamore bang’e ka kinde osekalo, en e ma obiro chulo ne richo dhakono. b 16 “Mago gin chike ma ne Jehova omiyo Musa ma omako dichwo gi dhako, kendo ma omako wuon nyako gi nyare matin ma pod ni e odgi.” Jehova nowacho ne Musa niya: 2 “Chok Jo-Israel mondo udhi uchul Jo-Midian c kuor. d Bang’ mano, ibiro tho kendo noyiki mana ka kwereni.” e 3 Omiyo, Musa nowacho ne Jo-Israel niya: “Ikuru jolweny mondo odhi oked gi Jo-Midian, kendo gichulgi kuor e nying Jeho-

31

SULA 30 a 1Ko 11:3 1Pe 3:1

b Rap 23:21

 SULA 31 c Kwa 22:7 Kwa 25:1-3 Kwa 25:17, 18 1Ko 10:8 Fwe 2:14

d Za 94:1 Isa 1:24 Nah 1:2

e Kwa 27:12, 13 Rap 32:48-50

 Kolam mar 2 a Kwa 26:51

b Kwa 25:7, 8

c Kwa 10:2, 9

d Kwa 22:12 2Pe 2:15 Fwe 2:14

e Kwa 22:1

KWAN 30:10–31:13 va. 4 Dhoot ka dhoot mar Jo-Israel onego ochiw chwo 1,000 mondo odhi e lweny.” 5 Omiyo, kuom Jo-Israel duto, a dhoot ka dhoot noiko chwo 1,000 mondo odhi e lweny, kendo kwan-gi duto ne romo chwo 12,000. 6 Musa nokawo chwo 1,000 e dhoot ka dhoot ma oorogi e lweny. Finehas b wuod Eleazar jadolo bende nodhi kodgi. Noting’o gik mitiyogo ka maler kod turmbeta c migoyo mondo ji ochak lweny. 7 Ne gikedo gi Jo-Midian kaka Jehova nochiko Musa, mi ginego chwo duto. 8 Ne ginego ruodhi abich mag piny Midian ma ne iluongo ni Evi, Rekem, Zur, Hur, kod Reba. Bende, ne ginego Balaam d wuod Beor gi ligangla. 9 Kata kamano, Jo-Israel ne okawo mond Jo-Midian gi nyithindgi ma giduogogo. Jambgi kod mwandugi duto bende ne giyako. 10 Kendo ne giwang’o taonde gi mier duto ma ne gidakie. 11 Ne gikawo gik moko duto ma ne giyudo, moriwo dhano kod le. 12 Jolwenygo notero mwandu kod jo ma ne gimako ir Musa gi Eleazar jadolo kod oganda Jo-Israel ma ne ochokore e pewe mag Moab e man machiegni gi Aora Jordan man Jeriko. 13 Sa ma ne giterogi, Musa gi Eleazar jadolo, gi jotend dhout Israel duto ne owuok mondo odhi oromnegi oko mar kambi.

KWAN 31:14-37 14 Musa ne okecho gi jotelo madongo ma ne otelo ne lweny, gi jotelo ma ne oket e wi jolweny aluf-aluf, gima ne oket e wi jolweny miamia ma ne oa e lweny. 15 Musa ne openjogi niya: “Uweyo mon duto ma ok unego nang’o? 16 Neuru! Donge gin e ma Balaam ne otiyo kodgi mondo girwak Jo-Israel e timo richo a ne Jehova kuom lamo nyiseche mag Peor b mi masira oyudo oganda Jehova? c 17 Koro, neguru nyithindo ma chwo duto, kendo uneg mon duto mosenindo gi chwo. 18 Kata kamano, kik uneg nyako moro amora ma pok onindo gi dichwo. d 19 Unubed oko mar kambi kuom ndalo abiriyo. To ng’ato ka ng’ato kuomu moseneko kata mosemulo ng’at motho, e nyaka pwodhre f e odiechieng’ mar adek kod mar abiriyo. Bende, unupwodh jo ma umako e lweny. 20 Kendo pwodhuru gimoro amora molos gi law, molos gi pien, molos gi yie diel, kata molos gi bao.” 21 Eka Eleazar jadolo nowacho ne jolweny ma ne oduogo koa e lweny niya: “Chik ma ne Jehova omiyo Musa en ni, 22 ‘Gik moko kaka dhahabu, fedha, mula, nyinyo, chuma, kod lisasi, 23 ma gin gik ma nyaka kadh e mach, ubiro keto e mach mondo gibed maler. Kata kamano, nyaka upwodhgi kendo gi pi pwodhruok. g To gimoro amora ma ok nyal pwodh gi mach,

SULA 31 a Kwa 25:1, 2 Fwe 2:14

b Kwa 25:17, 18 Rap 4:3 Jos 22:17

c Kwa 25:9 1Ko 10:8

d Kwa 31:35

e Kwa 5:2 Kwa 19:11, 16

f Kwa 19:20

g Kwa 19:9

 Kolam mar 2 a Kwa 19:19, 20

b Jos 22:7, 8 1Sa 30:24

c Kwa 18:20, 29

d Rap 12:19

e Kwa 3:6, 7 Kwa 18:2, 3 1We 23:32

f Kwa 31:18

304 pwodhuru e pi. 24 Chieng’ mar abiriyo ubiro lwoko lepu ma ubed maler eka udonj e kambi.’” a 25 Jehova nonyiso Musa kama: 26 “Ndik kwan mag gik moko duto muyako. Ukwan dhano gi le; kwangiuru ka un kaachiel gi Eleazar jadolo kod jodong dhout Jo-Israel. 27 Kae to upog gigo diriyo mondo moko obed mag jo ma ne odhi e lweny, to moko omi oganda duto. b 28 Kuom dhano mia abich ka mia abich mopog ne jolweny, kawuru ng’ato achiel-achiel mondo obed osuru ne Jehova. Timuru kamano bende gi dhok, punde, kod rombe. 29 Goluru gigo kuom pok ma omi jolweny mondo umi Eleazar jadolo mondo gibed osuru mar Jehova. c 30 Kuom dhano piero abich ka piero abich mopog ne Jo-Israel, kawuru ng’ato achiel-achiel mondo umi Jo-Lawi d ma tiyo tije mag hema mar Jehova. e Timuru kamano bende gi dhok, punde, rombe, kata jamni mamoko.” 31 Kuom mano, Musa gi Eleazar jadolo ne otimo mana kaka Jehova ne ochiko Musa. 32 Gik mamoko ma jolweny nokawo ne gin: rombe 675,000, 33 dhok 72,000, 34 kod punde 61,000. 35 To kwan mar nyiri ma ne pok onindo gi chwo f ne gin 32,000. 36 Gik ma ne omi jo ma ne odhi e lweny ne gin rombe 337,500. 37 Kwan mag ro-

305 mbe ma ne omi Jehova kaka osuru ne gin 675. 38 Dhok duto ne gin 36,000, kendo ne ogol 72 kuomgi ma omi Jehova kaka osuru. 39 Punde duto ne gin 30,500, kendo ne ogol 61 kuomgi ma omi Jehova kaka osuru. 40 To ji duto ne gin 16,000, kendo ne ogol 32 kuomgi ma omi Jehova kaka osuru. 41 Kae to Musa nomiyo Eleazar jadolo gigo duto kaka osuru ne Jehova a mana kaka Jehova nochike. 42 To gik ma ne odong’ ne Jo-Israel, tiende ni mago ma ne Musa oketo tenge ka ne omiyo jolweny pokgi, 43 ne gin rombe 337,500, 44 gi dhok 36,000, 45 gi punde 30,500, 46 gi ji 16,000. 47 Kuom gik ma ne opog ne oganda Jo-Israelgo, Musa ne ogolo achiel kuom piero abich-abich, bed ni gin ji kata jamni, momiyo Jo-Lawi b ma ne tiyo tij hema mar Jehova c mana kaka Jehova nochike. 48 Jotelo ma ne oket e wi jolweny aluf-aluf, d gi ma ne oket e wi jolweny miamia ne odhi ir Musa, 49 ma giwachone niya: “Jotichni osekwano jolweny duto ma ne nie bwogi, kendo onge kata achiel kuomgi ma onge. e 50 Omiyo, yienwa mondo wachiw ne Jehova gik ma ne wayudo; gik molos gi dhahabu, thiwni mitweyo e tielo gi mirwako e lwedo, tere, stadi, kod gik dusruok mamoko, mo-

SULA 31 a Kwa 18:8, 19

b Rap 12:19

c Kwa 3:6, 7 Kwa 18:2, 3 1We 23:32

d Kwa 31:4

e Wuo 23:27 Law 26:7, 8

 Kolam mar 2  SULA 32 a Kwa 26:7

b Kwa 26:18

c Kwa 21:32

d Kwa 21:26

e Kwa 33:47

f Kwa 32:37, 38

g Kwa 21:23, 24 Rap 2:24

h Rap 2:35

KWAN 31:38–32:6 ndo wapwodhrego e nyim Jehova.” 51 Omiyo, Musa gi Eleazar jadolo nokawo dhahabu kod gik dusruok duto ma ne gikelo. 52 Dhahabu duto ma jotend jolweny aluf-aluf, gi jotend jolweny miamia ne ochiwo ne Jehova ne gin shekel 16,750. 53 Ng’ato ka ng’ato kuom jolweny noyudo osekawo pok mar mwandu ma ne giyako. 54 Musa gi Eleazar jadolo nokawo dhahabu ma jotend jolweny aluf-aluf, gi jotend jolweny mia-mia ne okelo ma gitero e hema mar romo mondo obed kaka rapar ne Jo-Israel e nyim Jehova. Jo-Reuben a kod JoGad b ne nigi jamni mang’eny ahinya, kendo ne gineno ka piny Jazer c kod piny Gilead nigi lege mabeyo. 2 Omiyo, yawuot Gad gi yawuot Reuben ne odhi ir Musa gi Eleazar jadolo kod jodong oganda mi giwachonegi niya: 3 “Gwenge mag Ataroth, gi Dibon, gi Jazer, gi Beth-nimra, gi Nimra, gi Heshbon, d gi Eleale, gi Sebam, gi Nebo, e kod Beon f 4 ma Jehova oseloyo ne Jo-Israel g nigi lege mabeyo mag jamni, kendo ung’eyo ni wan jotichu wan gi jamni mang’eny.” h 5 Ne gikwayo kama: “Ka uyie, miwauru pinyni obed marwa, mondo wan kik wadhi loka Aora Jordan.” 6 To Musa nopenjo JoGad kod Jo-Reuben-go niya: “Udwaro ni mondo joweteu

32

KWAN 32:7-25 odhi oked e lweny ka un to udong’ ka? 7 Ere gimomiyo unyoso chuny Jo-Israel mondo kik ging’ad loka gidhi e piny ma Jehova biro miyogi? 8 Mano e gima ne wuoneu otimo ka ne aorogi ka wan Kadeshbarnea mondo gidhi ginon1 Piny Kanaan. a 9 Ka ne gidhi e Aora man Eshkol b mi ginono pinyno, ne giduogo ma ginyoso chuny Jo-Israel momiyo gidagi dhi e piny ma Jehova ne dhi miyogi. c 10 Mirima mager nomako Jehova chieng’no mi okuong’ore niya: d 11 ‘Ng’ato ka ng’ato kuomu ma jahigni 20 ka dhi nyime ma ne owuok Misri, ok nodonj e piny e ma ne asingo ne Ibrahim, gi Isaka, kod Jakobo f nikech ne ok giluwa gi chunygi duto, 12 to mak mana Kaleb g wuod Jefune Ja-Keniz kod Joshua h wuod Nun kende e ma nodonj e pinyno nikech giseluwo Jehova gi chunygi duto.’ i 13 Jehova nokecho gi Jo-Israel mi nomiyo gidigni e thim kuom higni piero ang’wen-gi j nyaka tieng’ ma ne timo marach e nyim Jehova norumo te. k 14 Koro usekawo kar wuoneu ka ubedo nyithind joricho ma medo mirimb Jehova kuom Jo-Israel. 15 Ka udagi luwe, obiro jwang’o oganda Jo-Israel e thim kendo, to mano biro kelo ne ogandani masira.” 16 Bang’ kinde matin, ne 32:8 1 Kata, “gicher; gicheng; gilim.”

SULA 32 a Kwa 13:31 Jos 14:7, 8

b Kwa 13:23 Rap 1:24

c Kwa 13:32 Rap 1:26-28

d Za 95:11 Eze 20:15 Hib 3:18

e Kwa 14:29, 30 Rap 2:14

f Cha 13:14, 15 Cha 26:3 Cha 28:13

g Kwa 13:30 h Jos 19:49 i Kwa 14:24 Rap 1:34-38 Jos 14:8

j Kwa 14:33 Rap 29:5 Jos 5:6 Za 95:10 Tic 13:18

k Kwa 26:63, 64 Rap 2:14 1Ko 10:5 Hib 3:17

 Kolam mar 2 a Rap 3:18 Jos 4:12

b Jos 22:1, 4 c Kwa 32:33 Jos 12:1 Jos 13:8

d Jos 4:13 e Za 78:55 f Jos 11:23 Jos 18:1 Za 44:2

g Jos 22:4, 9 h Rap 3:19, 20 Jos 1:14, 15 Jos 13:8

i Kwa 32:16 Kwa 32:34-38

306 giduogo ir Musa mi giwacho niya: “We wager ne jambwa kul mag kite, kendo wager ne nyithindwa mier odagie. 17 Wan to wabiro bedo moikore kinde duto ne lweny, a kendo wabiro telo ne Jo-Israel e lweny nyaka gikaw piny ma gidhi dakie, nyithindwa to biro dak e mier ma wageronegi ma ok nyal monjgie gi jopinyni. 18 Ok wanaduogi e utewa nyaka wane ni Ja-Israel ka Ja-Israel oyudo lope. b 19 Wan ok bi pognwa lowo kodgi loka machielo mar Aora Jordan, nikech osepognwa lopwa yo wuok chieng’ mar Jordan lokani.” c 20 Musa nodwokogi niya: “Ka ukawo giu mag lweny e nyim Jehova mondo uked e lweny, d 21 kendo ng’ato ka ng’ato kuomu ong’ado Aora Jordan e nyim Jehova ma oriembo wasike oa e nyime, e 22 nyaka chop ka ma Jehova oloyo pinyno duto, f unyalo duogo g kendo Jehova gi Jo-Israel ok nokwannu richo. Kutimo kamano eka pinyni nobed maru e nyim Jehova. h 23 To ka ok utimo kamano, unubed joricho e nyim Jehova, kendo richouno noluwu. 24 Kuom mano, unyalo gero mier ne nyithindu, kendo unyalo gero kul ne jambu. i Kata kamano, nyaka utim mana kaka usesingoru.” 25 Jo-Gad gi Jo-Reuben nodwoko Musa niya: “Ruoth, jotichni biro timo mana kaka isechikogi.

307 26 Nyithindwa gi mondwa kod jambwa duto biro dong’ e miech Gilead ka, a 27 to jotichni duto biro ng’ado aora, kendo ng’ato ka ng’ato noikre gi gige lweny mondo oked e nyim Jehova, b mana kaka ruodhwa osewacho.” 28 Kuom mano, Musa nochiko Eleazar jadolo gi Joshua wuod Nun gi jodong dhout Israel 29 niya: “Ka Jo-Gad gi Jo-Reuben duto ma jolweny ong’ado Aora Jordan kodu mondo oked e nyim Jehova, mi ukawo pinyno, ubiro miyogi piny Gilead mondo obed mwandugi. c 30 To ka ok ging’ado aora mi gidhi e lweny kodu, to ginidag e kindu e piny Kanaan.” 31 Jo-Gad gi jo-Reuben nodwoko niya: “Wabiro timo mana kaka Jehova osechikowa.” 32 Wabiro ng’ado aora e nyim Jehova ma wadhi e piny Kanaan d mi waked kaachiel kodu. Kata kamano, lopwa nobed mana loka Jordan koni.” 33 Omiyo, Musa nomiyo JoGad gi Jo-Reuben e kod nus Jo-Manase f wuod Josef piny Sihon g ruodh Jo-Amor, gi piny Og h ruodh Bashan. Ne omiyogi bende gwenge mag pinjego kod mier ma ne olworogi. 34 Jo-Gad nogero Dibon, i gi Ataroth, j gi Aroer, k 35 gi Atroth-shofan, gi Jazer, l gi Jogbeha, m 36 gi Beth-nimra, n gi Beth-haran o ma gin mier mochiel moteg-

SULA 32 a Jos 1:12-14 b Jos 4:12 c Jos 13:15, 24 d Jos 4:13 e Rap 3:12 f Jos 22:7 g Kwa 21:23, 24 Rap 2:31

h Rap 3:4 i Kwa 33:45 Jos 13:15, 17

j Kwa 32:3, 4 k Rap 2:36 Jos 12:1, 2

l Kwa 21:32 m Bur 8:11 n Kwa 32:3, 4 o Jos 13:27, 28

 Kolam mar 2 a Kwa 21:26 b Kwa 32:3, 4 c Jos 13:15, 19 d Kwa 32:3, 4 e Jos 13:15, 17 f Kwa 26:29 g Rap 3:13 Jos 13:31 Jos 17:1

h Rap 3:14 Jos 13:29, 30

 SULA 33 i Wuo 12:51 j Jos 24:5 1Sa 12:8

k Wuo 13:18 l Kwa 9:17 m Cha 47:11 Wuo 12:37

n Wuo 12:2 Wuo 13:4

o Wuo 12:3, 6 Rap 16:1

p Wuo 12:29 Za 78:51

KWAN 32:26–33:4 no, kendo ne gigero kul mag kite ne jambgi. 37 Jo-Reuben to nogero Heshbon, a gi Eleale, b gi Kiriathaim, c 38 gi Nebo, d gi Baalmeon e —nyingegi ne oloki—gi Sibma; kendo ne gichako loko nyinge mag mier ma ne gigero manyien. 39 Joka Makir f wuod Manase to nomonjo piny Gilead mokawe, kendo ne giriembo Jo-Amor ma ne oyudo odakie. 40 Eka Musa nomiyo joka Makir wuod Manase lowo e piny Gilead mi gidak kuno. g 41 Jair nyakwar Manase to nomonjogi mi okawo miechgi matindo, momiyogi nying ni Havothjair. h 42 Noba to nomonjo Kenath gi mier matindo molwore mi ne okawe, kendo ne ochake ni Noba nyinge owuon. Magi e kuonde ma ne Jo-Israel okaloe ka giwuok e piny Misri i ka giluwo kaka Musa kod Harun j ne ochanogi e dhoutgi. k 2 Musa nondiko nying kuonde ma ne Jehova ochiko ni giluw, kendo magi e kuonde ma ne giluwo ka giwuok kamoro ka gidhi ka machielo: l 3 Jo-Israel noa Rameses m chieng’ tarik 15 dwe mokwongo. n Ne en odiechieng’ ma luwo chieng’ Pasaka. o Chieng’no e ma JoIsrael ne ochakoe wuodhgi ma ok giluoro Jo-Misri ma ne nenogi ka gidhi. 4 Gie kindeno, Jo-Misri ne yiko nyithindgi makayo duto ma Jehova ne onego, p nimar

33

KWAN 33:5-38 Jehova ne ong’ado bura mi okumo nyisechegi. a 5 Jo-Israel noa Rameses modhi ogoyo kambi Sukoth. b 6 Kae to ne gia Sukoth mi gidhi gigoyo kambi Etham c manie giko mar thim. 7 Bang’e, ne gia Etham mi gidok chien ka gichomo Pihahiroth momanyore gi Baal-zefon, d mi gigoyo kambi ka momanyore gi Migdol. e 8 Bang’e, ne gia Pihahiroth mi ging’ado nam f nyaka e thim, g kendo ne giwuotho kuom ndalo adek e thim mar Etham h mi gigoyo kambi kamoro miluongo ni Mara. i 9 Ka ne gia Mara, ne gidhi Elim ka ma ne giyudoe sokni 12 mag pi kod yiend othidhe 70 mi gigoyo kambi kuro. j 10 Eka ne gia Elim mi gigoyo kambi e bath Nam Makwar. 11 Ne gia e bath Nam Makwar mi gidhi gigoyo kambi e thim mar Sin. k 12 Bang’e, ne gia Sin mi gidhi gigoyo kambi Dofka. 13 Kae to ne gia Dofka mi gidhi gigoyo kambi Alush. 14 Ka ne gia Alush, ne gidhi ma gigoyo kambi Refidim l ku ma ne onge pi ma ji ne nyalo modho. 15 Eka ne gia Refidim mi gidhi gigoyo kambi e thim mar Sinai. m 16 Ne gia e thim mar Sinai mi gidhi gigoyo kambi Kibroth-hataava. n 17 Bang’e, ne gia Kibroth-hataava mi gidhi gigoyo kambi Hazeroth. o 18 Ka ne gia Hazeroth ne gidhi mi gigoyo kambi Rithma. 19 Eka ne

SULA 33 a Wuo 12:12 Wuo 18:11

b Wuo 12:37 c Wuo 13:20 d Wuo 14:9 e Wuo 14:2 f Wuo 14:22 g Wuo 15:22 h Wuo 13:20 i Wuo 15:23 j Wuo 15:27 k Wuo 16:1 l Wuo 17:1, 8 m Wuo 18:5 Wuo 19:1, 2 Kwa 1:1 Kwa 3:4 Kwa 9:1

n Kwa 11:34 Rap 9:22

o Kwa 11:35 Kwa 12:16

 Kolam mar 2 a Kwa 9:17 b Rap 10:6 c Rap 10:7 d Rap 2:8 1Ru 9:26

e Kwa 20:1 Kwa 27:14 Rap 32:51 Jos 15:1

f Kwa 20:22

308 gia Rithma mi gidhi gigoyo kambi Rimon-perez. 20 Ne gia Rimon-perez mi gidhi gigoyo kambi Libna. 21 Bang’e, ne gia Libna mi gidhi gigoyo kambi Risa. 22 Kae to ne gia Risa mi gidhi gigoyo kambi Kehelatha. 23 Ne gia Kehelatha mi gidhi gigoyo kambi e Got Shefer. 24 Ka ne gia Got Shefer, ne gidhi mi gigoyo kambi Harada. 25 Eka ne gia Harada mi gidhi gigoyo kambi Makheloth. 26 Bang’e, ne gia a Makheloth mi gidhi gigoyo kambi Tahath. 27 Ne gia Tahath mi gidhi gigoyo kambi Tera. 28 Ne gia Tera mi gidhi gigoyo kambi Mithka. 29 Eka ne gia Mithka mi gidhi gigoyo kambi Hashmona. 30 Ne gia Hashmona mi gidhi gigoyo kambi Moseroth. 31 Bang’e, ne gia Moseroth mi gidhi gigoyo kambi Bene-jaakan. b 32 Ne gia Bene-jaakan mi gidhi gigoyo kambi Hor-hagidgad. 33 Ka ne gia Hor-hagidgad ne gidhi mi gigoyo kambi Jotbatha. c 34 Ne gia Jotbatha mi gidhi gigoyo kambi Abrona. 35 Eka ne gia Abrona mi gidhi gigoyo kambi Ezion-geber. d 36 Ne gia Ezion-geber mi gidhi gigoyo kambi e thim mar Zin, e ma en Kadesh. 37 Ne gia Kadesh, mi gidhi gigoyo kambi e Got Hor, f manie tong’ piny Edom. 38 Eka Harun jadolo noidho Got Hor kaka Jehova

309 nochike mi otho kuno tarik achiel dwe mar abich e higa mar 40 bang’ wuok Jo-Israel e piny Misri. a 39 Harun ne otho e Got Hor ka en jahigni 123. 40 Ruodh Arad b ma JaKanaan ma ne odak Negeb e piny Kanaan nowinjo ni JoIsrael biro. 41 Bang’e, Jo-Israel ne oa Got Hor c mi gidhi gigoyo kambi Zalmona. 42 Ne gia Zalmona mi gidhi gigoyo kambi Punon. 43 Eka ne gia Punon mi gidhi gigoyo kambi Oboth. d 44 Ne gia Oboth mi gigoyo kambi Iyeabarim ma ogoyo tong’ gi piny Moab. e 45 Bang’e, ne gia Iyim mi gidhi gigoyo kambi Dibon-gad. f 46 Ka ne gia Dibon-gad ne gidhi mi gigoyo kambi Almon-diblathaim. 47 Ne gia Almondiblathaim mi gidhi gigoyo kambi e gode mag Abarim g momanyore gi Nebo. h 48 Gikone, ne gia e gode mag Abarim mi gidhi gigoyo kambi e piny Moab ma mwalo e bath Aora Jordan man Jeriko. i 49 Kambigino ne oyarore chakre Beth-jeshimoth nyaka Abel-shitim j e pewe mag Moab e bath Aora Jordan. 50 Jehova nowuoyo gi Musa e pewe mag Moab e tiend Aora Jordan man Jeriko, kowachone niya: 51 “Nyis Jo-Israel niya: ‘Ero koro ung’ado Aora Jordan mondo udonj e piny Kanaan. k 52 Nyaka uriemb ji duto modak e pinyno kendo

SULA 33 a Rap 10:6 b Kwa 21:1 c Kwa 21:4 d Kwa 21:10 e Cha 19:36, 37 Kwa 21:11, 13

f Kwa 32:34 g Kwa 27:12 Rap 32:48, 49

h Rap 34:1 i Kwa 22:1 j Kwa 25:1 Jos 2:1

k Jos 3:17

 Kolam mar 2 a Law 26:1 b Law 19:4 Rap 27:15

c Wuo 23:24 Wuo 34:13, 17 Rap 7:5 Rap 12:3

d Rap 32:8 e Nge 16:33 f Kwa 26:53, 54 g Jos 15:1 Jos 16:1 Jos 18:11

h Bur 1:21 Za 106:34

i Wuo 23:31-33 Rap 7:3, 4 Jos 23:12, 13 Bur 2:2, 3

j Law 18:28 Jos 23:15

 SULA 34 k Cha 15:18 Cha 17:8

l Cha 10:19 Rap 4:38 Jos 1:4 Jos 14:1 Jer 3:19 Tic 17:26

m Jos 15:1, 2 n Bur 1:36

KWAN 33:39–34:4 uketh kido duto ma gilamo, bed ni gin mag kite mopa, a kata sanamu mag chuma, b kendo uketh kuondegi duto moting’ore malo. c 53 Pinyno biro bedo maru, kendo ubiro dakie, nimar asemiyougo mondo obed mwandu maru. d 54 Ubiro pogo pinyno e kind dhoutu gi ombulu. e Dhoot ma nigi ji mang’eny noyud lowo maduong’, to dhoot ma nigi ji matin to noyud lowo matin. f Ng’ato ka ng’ato biro yudo lowo ka ma ombulu onyiso. Ng’ato ka ng’ato biro yudo lowo kaluwore gi dhood wuon-gi. g 55 “‘To ka ok uriembo jo ma odak e pinyno mondo owuognu, h jo ma uweyo modong’ biro bedonu ka gik ma lungo wang’ kendo ka kuthe ma chuoyo dendu. Gibiro chandou e piny mudakieno. i 56 Kendo abiro timonu gik ma ne adwaro timonegi.’” j Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 2 “Nyis Jo-Israel niya: ‘Ka usedonjo e piny Kanaan, k ma en piny ma adhi miyou mondo obed mwandu maru, magi e kaka tong’ mage biro bet: l 3 “‘Tong’ maru ma yo milambo nochakre e thim mar Zin mokiewo gi piny Edom, to yo wuok chieng’, tong’ maru ma milambo nochakre e giko Nam Chumbi. m 4 Tong’no nobar mondo okal yo ma idho ka dhi Akrabim. n Nodhi nyime

34

KWAN 34:5–35:2 nyaka Zin mochop Kadeshbarnea a ma milambo. Kae to nodhi nyaka Hazar-adar b mochop Azmon. 5 Kendo ka ochopo Azmon, nogom kodhi e Aora man Misri, kendo gikone nobed e Nam.1c 6 “‘Tong’ ma yo podho chieng’ nobed dho wath mar Nam Maduong’.1 Mano e ma nobed tong’ maru yo podho chieng’. d 7 “‘Tong’ mar pinyu gi yo nyandwat nobed kama: Nochakre e dho Nam Maduong’ nyaka e Got Hor. 8 Kendo koa Got Hor, tong’no nodhi nyaka Lebo-hamath,1 e kendo nochop Zedad. f 9 Eka noa kanyo kochomo Zifron mi nogik Hazar-enan. g Mano e ma nobed tong’ ma yo nyandwat. 10 “‘Tong’ ma yo wuok chieng’ noa Hazar-enan nyaka Shefam. 11 Bang’e, tong’no noa Shefam mochop Ribla yo wuok chieng’ mar Ain, kae to noridre kong’ado gode man yo wuok chieng’ mar Nam Kinereth. h 12 Tong’no nodhi nyaka Jordan kendo gikone nobed e Nam Chumbi. i Mano e ma nobed pinyu j kod tong’ mage.’” 13 Omiyo, Musa nochiko Jo-Israel kama: “Ma e piny ma ubiro pogoru e kindu gi ombulu k mana kaka Jehova osechiko ni omi dhoudi ochiko gi nus. 14 Jo-Reu-

SULA 34 a Kwa 13:26 Kwa 32:8

b Jos 15:1, 3 c Wuo 23:31 Jos 15:1, 4

d Jos 1:4 Jos 15:12

e Kwa 13:21 2Ru 14:25

f Eze 47:15 g Eze 47:17 h Rap 3:16, 17 Jos 11:1, 2 Luk 5:1 Joh 6:1

i Jos 15:1, 2 j Rap 8:7-9 k Kwa 26:55 Kwa 33:54 Jos 14:2 Jos 18:6 Nge 16:33

 Kolam mar 2 a Kwa 32:33 Rap 3:12, 13 Jos 13:8

b Kwa 32:5, 32 c Kwa 3:32 Kwa 20:26 Jos 14:1

d Kwa 14:38 Kwa 27:18 Jos 19:51

e Kwa 1:4, 16 f Jos 15:1 g Kwa 14:30 Kwa 26:65

h Jos 19:1 i Jos 18:11 j Jos 19:40 k Jos 17:1 l Cha 46:20 Cha 48:5 Jos 16:1

m Jos 16:5 n Jos 19:10 o Jos 19:17 p Jos 19:24 q Jos 19:32 r Kwa 34:18 Rap 32:8 Jos 19:51 Tic 17:26

34:5 1 Tiende ni, Nam Maduong’, ma en  Mediterania. 34:6 1 Tiende ni, Medite- SULA 35 rania. 34:8 1 Kata, “ka ma idonjogo Ha- s Kwa 22:1 math.” Kwa 36:13

310 ben, gi Jo-Gad, kod nus mar dhood Jo-Manase oseyudo lopgi. a 15 Dhoudi ariyo gi nusgo oseyudo lopgi yo wuok chieng’ loka Aora Jordan machiegni gi Jeriko.” b 16 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 17 “Magi e nyinge jo ma dhi pogonu lowo: Eleazar c jadolo kod Joshua d wuod Nun. 18 Kendo ukaw jatelo achiel e dhoot ka dhoot mondo okonyu pogo lowo. e 19 Magi e nyinge jo ma unukaw: E dhood Juda, f kawuru Kaleb g wuod Jefune; 20 e dhood Simeon, h kawuru Shemuel wuod Amihud; 21 e dhood Benjamin, i kawuru Elidad wuod Kislon; 22 e dhood Dan, j kawuru Buki wuod Jogli; 23 to e dhood Manase k ma wuod Josef, l kawuru Haniel wuod Efod; 24 to e dhood Efraim m ma wuod Josef, kawuru Kemuel wuod Shiftan; 25 e dhood Zebulun, n kawuru Elizafan wuod Parnak; 26 e dhood Isakar, o kawuru Paltiel wuod Azan; 27 e dhood Asher, p kawuru Ahihud wuod Shelomi; 28 e dhood Naftali, q kawuru Pedahel wuod Amihud.” 29 Mago e jo ma Jehova ne ochiko mondo opog ne Jo-Israel lowo e piny Kanaan. r Jehova nowuoyo gi Musa e pewe mag Moab e tiend Aora Jordan s man Jeriko, mowachone niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni kuom lowo midhi pogne-

35

311 gi, a gimi Jo-Lawi mier mondo gidagie, kendo gimigi pewe mag kwath molworo miergo. b 3 Ginidag e miergo, to pewe momigi nobed mag jambgi, mwandugi, kod le mamoko duto ma gin-go. 4 Pewe mag kwath momi Jo-Lawi biro lworo mier ma gidakie. Lach pewego nobed bede 1,000 kowuok e ohinga. 5 To alwora mar moro ka moro kuom miergo gi oko, pimuru bede 2,000 gi yo wuok chieng’, bede 2,000 gi yo milambo, bede 2,000 gi yo podho chieng’, to gi bede 2,000 gi yo nyandwat. Dala nobed e dier lowono tir. Mago e ma nobed pewe mag kwath mag miechgigo. 6 “Ubiro miyo Jo-Lawi miere 6 ma jo ma oneko biro ringo mondo otonyie. c E wi mago, unumedgi mier 42 mamoko. 7 Unumi Jo-Lawi mier 48 kaachiel gi pewegi mag kwath. d 8 Jo-Israel e ma biro pogonegi mier ma gibiro dakie. e Dhoudi ma nigi jo ma ng’eny nopognegi mier mang’eny, to dhoudi ma nigi jo manok nopognegi mier manok. f Dhoot ka dhoot biro pogo ne Jo-Lawi mier kaluwore gi mier ma omigi.” 9 Jehova nomedo wacho ne Musa niya: 10 “Nyis JoIsrael ni, ‘Ero koro ung’ado Aora Jordan mondo udonj e piny Kanaan. g 11 Yieruru mier ma uneno ni owinjore obed kuonde ma jo ma neko ka obothnegi nyalo ringo ma dhi tonyie. h

SULA 35 a Cha 49:7 Rap 18:1 Jos 14:4

b Law 25:32-34 Jos 21:3 2We 11:14

c Rap 4:42 Jos 20:2, 3, 7, 8 Jos 21:13, 21, 27, 32, 36, 38

d Jos 21:3

e Cha 49:7

f Kwa 26:54 Kwa 33:54

g Wuo 3:8 Wuo 23:23 Kwa 34:2

h Wuo 21:12, 13 Rap 4:42 Rap 19:4, 5

 Kolam mar 2 a Kwa 35:19 Rap 19:6

b Rap 19:11, 12 Jos 20:5, 9

c Rap 4:41-43

d Rap 19:8, 9 Jos 20:7

e Jos 20:2, 3

f Wuo 12:49 Law 19:34 Kwa 15:16

g Cha 9:5 Wuo 21:12 Law 24:17 Rap 19:11, 12

h Wuo 21:14 Rap 19:11, 12

KWAN 35:3-22 12 Mago e mier ma ng’at ma oneko kobothne biro ringoe mondo kik jachul kuor nege a ka pok oyale e nyim oganda. b 13 Mier auchiel mubiro chiwogo nobed kuonde tony. 14 Unuket mier adek yo wuok chieng’ mar Aora Jordan, c to adek e piny Kanaan d mondo obed kuonde ma ng’ato nyalo ringoe mondo otony. 15 Mier auchielgo nobed kuonde tony ma ka ng’ato onego wadgi kobothne, e to onyalo ringo mondo otonyie. Bed ni en Ja-Israel, kata jadak, f kata japiny moro modak e kindu. 16 “‘Kata kamano, ka ng’ato ogoyo wadgi gi chuma mi otho, ng’atno doko janek. Omiyo, en bende nyaka nege. g 17 To ka po ni ogoye gi kidi ma nyalo nego ng’ato, mi ng’atno otho, osedoko janek. Omiyo, en bende nyaka nege. 18 Ka po ni ogoye gi gir bao ma dineg ng’ato, mi otho, osedoko janek. Omiyo, en bende nyaka nege. 19 “‘Ka ng’ato oneko, jachul kuor e ma biro nege. Jachul kuor e ma biro nege koyude. 20 Ka ng’ato odhiro wadgi goyiem nikech osin kode, kata obaye gi gimoro mondo ohinye, ma onege, h 21 kata ogoye gi lwete ma otho, ng’at ma ne ogoyeno nyaka negi. En janek. Jachul kuor biro nege koyude. 22 “‘To ka po ni ne oporene kendo odhire to ne ok en gi sigu moro kode, kata

KWAN 35:23–36:7 ka po ni ne obaye gi gimoro amora, to ok nikech ne odwaro hinye, a 23 kata ka po ni ne ok onene to opo mana ni olwaro kidi kuome mi otho to ne ok en jasike kendo ne ok odwa hinye, 24 oganda nyaka ng’ad bura e kind ng’at ma onego wadgi kod jachul kuor ka giluwo chikegi. b 25 Oganda nores ng’at ma ne oneko koporene e lwet jachul kuor, mi giduoke e gweng’ ma ne odhiye mondo otonyie, kendo nobed kuro nyaka chieng’ jadolo maduong’ ma ne owir gi mo tho. c 26 “‘To ka po ni chieng’ moro janekno okadho tong’ mar dala ma ne oringoe 27 mi jachul kuor oyude oko mar gweng’ ma ne oringoe mondo otonyie, mi onege, jachul kuor onge gi buch remo. 28 Janek nyaka sik mana e dala mar tony ma noringoe. Kata kamano, ka jadolo maduong’ osetho, to janekno nyalo dok thurgi. d 29 Mago nobednu chike mosiko ne tiengeu duto. 30 “‘Ng’ato ang’ata moneko ok nyal neg mana kuom wach janeno achiel, inyalo nege mana ka nitie joneno ariyo ka dhi nyime. e 31 Kik ukaw gimoro amora mondo uwar janek mowinjore tho. Nyaka unege. f 32 Bende, kik uyie kawo gimoro amora mondo uwargo ng’at ma ne oringo modhi e dala mar tony mondo oduog ochak odag thurgi ka pok jadolo maduong’ otho.

SULA 35 a Wuo 21:12, 13 Rap 19:4, 5 Jos 20:2, 3

b Kwa 35:12 Jos 20:4, 5

c Wuo 29:4, 7

d Jos 20:6

e Cha 9:6 Wuo 20:13 Rap 17:6 Rap 19:15 Hib 10:28

f Cha 9:5 Wuo 21:14 Rap 19:13

 Kolam mar 2 a Cha 4:8, 10 Za 106:38 Luk 11:50

b Cha 9:6

c Wuo 25:8 Law 26:12

 SULA 36 d Kwa 26:29

e Kwa 26:55 Kwa 33:54

f Kwa 27:1-7

g Law 25:10

312 33 “‘Kik udwany piny mudakie gi remo, nimar remo dwanyo piny. a Onge gima nyalo pwodho remo moseo e piny mak mana remb ng’at ma ne ochuereno. b 34 Kik udwany piny mudakie, ma an bende adakie; nimar an Jehova adak e kind oganda Jo-Israel.’” c Jodong dhout Gilead ma wuod Makir d ma wuod Manase, ma gin anyuola mag joka Josef nodhi ir Musa gi jotend oganda Jo-Israel. 2 Ne giwacho niya: “Jehova nochiko ruodha ni opog ne Jo-Israel lopgi gi ombulu, e kendo Jehova nochiko ruodha ni opog lop Zelofehad owadwa ne nyige. f 3 Kata kamano, ka po ni okend nyirigo e dhoot machielo mar Israel, lop kwerewa ma ne opog ne nyirigo ibiro med kuom lop dhoot ma okendgie. Kendo lobno ibiro gol kuom lowo ma nopogne dhoodwa. 4 Kendo ka higa mar 50 g ochopo ne Jo-Israel, lop nyirigo ibiro med ne joot mokendigie mi lobno nolal chuth kuom lop kwerewa.” 5 Musa nonyiso Jo-Israel chik ma Jehova ne omiye niya: “Gima yawuot Josef wacho ni kare. 6 Ma e chik ma Jehova ogolo kuom wach nyi Zelofehad: ‘Inyalo kendgi gi ng’ato ang’ata ma gidwaro. Kata kamano, nyaka kendgi mana gi ng’at mowuok e dhood wuon-gi. 7 Onge lop Ja-Israel ma nowuog e dhoot

36

313 KWAN 36:8 – RAPAR MAR CHIK Weche Mantie moro ka dhi e dhoot ma- SULA 36 10 Nyi Zelofehad notimo chielo. Ja-Israel ka Ja-Is- a 1We 23:22 mana kaka Jehova nochi rael nyaka sik mana e lop ko Musa. a 11 Kuom mano kwargi. 8 Nyar Israel moro Kolam mar 2 Mala, Tirza, Hogla, Milka, amora ma opogne lowo e a Kwa 36:6 kod Noa ma nyi Zelofehad b dhoudi mag Israel nyaka ne otedo ne yawuot owete kend mana gi ng’at mowuok wuon-gi. 12 Ne gitedo ne e dhood wuon mare a mondo chwo ma jo dhood Manase Ja-Israel ka Ja-Israel osik ma wuod Josef mondo lopgi mana gi lowo ma ne opog b Kwa 27:1 odong’ e dhood wuon-gi. ne kwerene. 9 Onge lowo 13 Mago e chike ma ne ma nowuog e dhoot moro ka Jehova omiyo Jo-Israel kodhi e dhoot machielo, nimar kalo kuom Musa e pewe mag dhoot ka dhoot onego osik 26:3 Moab e tiend Aora Jordan mana gi lowo ma ne opog- c Kwa Kwa 33:50 negi.’” man Jeriko. c Kwa 35:1

R A PA R M A R C H I K WECHE MANTIE

1 Wuok e Got Horeb (1-8) Oyier jotelo gi jong’ad bura (9-18) Jo-Israel tamore winjo chik ka gin Kadesh-barnea (19-46) Jo-Israel tamore donjo e piny ma nosingi (26-33) Kawo piny Kanaan otamogi (41-46) 2 Jo-Israel lworore e thim kuom higni 38 (1-23) Giloyo Sihon ruodh Heshbon (24-37) 3 Giloyo Og ruodh Bashan (1-7) Ipogo piny man yo wuok chieng’ mar Aora Jordan (8-20) Inyiso Joshua ni kik obed maluor (21, 22) Musa ok donj e piny ma nosingi (23-29) 4 Ijiwo Jo-Israel mondo owinj chike Nyasaye (1-14)

Wiu kik wil gi gik ma Nyasaye osetimo (9) Jehova dwaro ni ji ochiwrene gi chunygi duto (15-31) Onge Nyasaye machielo mak mana Jehova (32-40) Mier mag tony man yo wuok chieng’ mar Jordan (41-43) Imiyo Jo-Israel Chik (44-49) 5 Singruok ma Jehova notimo gi Jo-Israel Horeb (1-5) Inwoyo Chike Apar (6-22) Kaka ji ne luor e Got Sinai (23-33) 6 Her Jehova gi chunyi duto (1-9) “Winjuru un Jo-Israel” (4) Jonyuol opuonj nyithindgi (6, 7) Kik wiu wil gi Jehova (10-15) Kik utem Jehova (16-19) Puonjuru tieng’ ma biro (20-25) 7 Ogendni abiriyo ma idhi kethi (1-6)

RAPAR MAR CHIK Weche Mantie

8

9

10

11

12

13 14

15

Gimomiyo noyier Israel (7-11) Winjo Nyasaye ne dhi kelo gueth (12-26) Iparo ne Jo-Israel gueth mag Jehova (1-9) “Dhano ok bed mangima mana kuom chiemo kende” (3) Kik wiu wil gi Jehova (10-20) Gimomiyo nomi Jo-Israel piny ma nosingi (1-6) Jo-Israel omiyo Jehova mirima nyading’wen (7-29) Nyaroya molos gi dhahabu (7-14) Musa secho e lo Jo-Israel (15-21, 25-29) Jo-Israel omiyo Jehova mirima nyadidek kendo (22) Olos kite ariyo mopamore kendo (1-11) Gima Jehova dwaro (12-22) Luor Jehova kendo ihere (12) Ne uneno gik madongo ma Jehova notimo (1-7) Piny Manosingi (8-12) Gueth mag mako chike Nyasaye (13-17) Rwakuru weche Nyasaye e chunyu (18-25) “Gueth kod kuong’ ” (26-32) Lamo Nyasaye ka ma oyiero (1-14) Oyienegi chamo ring’o to ok remo (15-28) Kik ulam nyiseche mamoko (29-32) Kaka itimo jo ma ong’anyo (1-18) Ywago jomotho e yo ma ok owinjore (1, 2) Chiemo maler gi ma ok ler (3-21) Achiel kuom apar michiwo ne Jehova (22-29) Weyo ne ji gopegi e higa mar abiriyo (1-6)

314

16

17

18

19

20

21

22

Konyo jo ma odhier (7-11) Gonyo wasumbni e higa mar abiriyo (12-18) Tucho it misumba (16, 17) Walo jamni makayo (19-23) Pasaka; Sap Makate ma Ok Oketie Thowi (1-8) Sap Jumbe (9-12) Sap Kiche (13-17) Yiero jong’ad bura (18-20) Gik ma ok onego otigo e lamo (21, 22) Misango kik bed gi ng’ol (1) Kaka itimo ne jo ma ong’anyo (2-7) Bura matek (8-13) Gik ma ruoth nyaka tim (14-20) Ruoth ondik weche mag Chik (18) Pok mar jodolo gi Jo-Lawi (1-8) Okwer timbe juok (9-14) Janabi machal gi Musa (15-19) Kaka ifwenyo jonabi mag miriambo (20-22) Buch remo kod mier mag tony (1-13) Ok onego ochor kiewo (14) Joneno e bura (15-21) Joneno ariyo kata adek nyaka bedie (15) Chike mag lweny (1-20) Gik ma gonyo ng’ato kik dhi e lweny (5-9) Ng’at ma ok ong’e thone (1-9) Kendo mon momak e lweny (10-14) Ratiro mar wuoyi makayo (15-17) Wuoyi ma wiye tek (18-21) Ng’at molier e yath okuong’ (22, 23) Rito jamb nyawadu (1-4) Rwako lep chwo kata mon (5) Rito le (6, 7)

315

23

24

25

26

27

RAPAR MAR CHIK Weche Mantie –1:3

Rageng’ e wi tado (8) Kiko gik ma ok owinjore (9-11) Usi e konde lewni (12) Timbe nindruok ma kwero (13-30) Jo ma ok oyienegi donjo e kanyakla mar Nyasaye (1-8) Ler e kambi (9-14) Wasumbni moringo (15, 16) Okwer chode (17, 18) Ohala kod singruok (19-23) Gima ng’ato nyalo chamo kokalo e puodho (24, 25) Kend kod weruok (1-5) Chiwo luor ne ngima (6-9) Kecho jochan (10-18) Hulo (19-22) Chweto (1-3) Kik tue dho rwath (4) Kendo chi owadu (5-10) Ka ma ok onego mak sa goruok (11, 12) Rapim makare (13-16) Tieko Jo-Amalek (17-19) Golo cham mokwongo (1-11) Achiel kuom apar (12-15) Jo-Israel gin mwandu makende ne Jehova (16-19) Chik indiko e kite mopamore (1-10) Ka Jo-Israel ni e Got Ebal kod Got Gerizim (11-14) Osom kuong’ kendo (15-26)

e weche ma ne 1 Magi Musa owacho ne Jo-Israel duto ka ne gin e thim e alwora mar Aora Jordan. Kuno ne omanyore gi Suf, kendo ne en e kind Paran, Tofel, Laban, Hazeroth,

28 Gueth mag mako chike Nyasaye (1-14) Kuong’ mag ketho chike Nyasaye (15-68) 29 Singruok gi Jo-Israel ka gin Moab (1-13) Siem e wi tamruok winjo Nyasaye (14-29) Gik mopondo kod gik moel (29) 30 Duogo ir Jehova (1-10) Chike Jehova ok tek ahinya (11-14) Yiero ngima kata tho (15-20) 31 Musa chiegni tho (1-8) Somo ne ji Chik (9-13) Oket Joshua e tich (14, 15) Okor kaka Jo-Israel ne dhi ng’anjo (16-30) Wer monego opuonj Jo-Israel (19, 22, 30) 32 Wend Musa (1-47) Jehova Lwanda (4) Jo-Israel wigi wil gi Lwandagi (18) “Kuor en mara” (35) “Moruru un ogendni, gi joge” (43) Musa dhi tho e Got Nebo (48-52) 33 Musa guedho dhoudi (1-29) Bede Jehova mochwere (27) 34 Jehova nyiso Musa piny mosingi (1-4) Musa tho (5-12)

Kolam mar 2  SULA 1 a Rap 9:23

b Kwa 32:13 Kwa 33:38

gi Dizahab. 2 Wuok Horeb nyaka Kadesh-barnea a kiluwo yo ma kalo Got Seir en wuodh ndalo 11. 3 Tarik achiel mar dwe mar 11 e higa mar 40 b bang’ ka JoIsrael nosewuok Misri, Musa

RAPAR MAR CHIK 1:4-20 nowuoyo gi Jo-Israel konyisogi weche duto ma ne Jehova ochike mondo owachnegi. 4 Ne otimo kamano bang’ ka ne oseloyo Sihon a ruodh Amor ma ne odak Heshbon, kod Og b ruodh Bashan ma ne odak Ashtaroth e piny Edrei. c 5 Ka ne gin e piny Moab e alwora mar Aora Jordan, Musa ne oleronegi chikni d kowacho niya: 6 “Jehova Nyasachwa nonyisowa ka wan Horeb niya: ‘Usebet e piny motimo godeni moromo. e 7 Omiyo, koro chakuru wuoth mondo udhi e piny Jo-Amor f ma en piny motimo gode, kendo udhi e pinje duto man machiegni kode: Araba, g piny motimo gode, Shefela, Negeb, gi alwora manie dho wath. h Dhiuru e piny Jo-Kanaan. Dhiuru nyaka Lebanon i ma uchop e aora maduong’ mar Yufrate. j 8 Ne! Asemiyou pinyno. Dhiuru mondo ukaw piny ma Jehova nosesingo ne kwereu; piny ma ne osingo ni obiro miyo Ibrahim, Isaka, k gi Jakobo l mondo obed margi gi nyikwagi.’ m 9 “E kindeno ne awachonu niya, ‘Ting’u pek ma ok anyal ting’o kenda. n 10 Jehova Nyasachu osemiyo ubedo mang’eny mana ka sulwe manie polo. o 11 Mad Jehova Nyasach kwereu mi umedru p nyadi alufu gi alufu moloyo kaka un sani, kendo mad oguedhu mana kaka osesingorenu. q 12 An da-

SULA 1 a Kwa 21:23, 24 Jos 12:1, 2

b Kwa 21:33-35 c Jos 13:8, 12 d Rap 4:8 Rap 17:18 Neh 8:7

e Wuo 19:1 Kwa 10:11, 12

f Cha 15:16 g Jos 12:2, 3 h Jos 9:1, 2 i Jos 13:1, 5 1Ru 9:19

j Cha 15:18 k Cha 26:3 l Cha 28:13 m Cha 12:7 Cha 13:14, 15 Cha 17:1, 7

n Wuo 18:17, 18 o Cha 15:1, 5 Wuo 32:13 Kwa 26:51 Rap 10:22

p 1Ru 3:8 q Cha 12:1-3 Cha 22:15, 17 Cha 26:3, 4 Wuo 23:25

 Kolam mar 2 a Wuo 18:17, 18 Kwa 11:11 Kwa 20:3

b Wuo 18:21 c Wuo 18:25 d Wuo 23:8 Rap 16:18 Joh 7:24

e Wuo 22:21 Law 19:34 Law 24:22

f Law 19:15 Rum 2:11

g Wuo 23:3 h Nge 29:25 i 2We 19:6 j Wuo 18:25, 26 k Kwa 10:12 Rap 8:14, 15 Jer 2:6

l Kwa 13:29 m Kwa 13:26

316 nyal nade ting’o chandruok magu, gi ting’ magu, gi larruok magu? a 13 Dhoot ka dhoot mondo oyier chwo mariek kendo molony mondo aketgi gibed jotendu.’ b 14 Ne udwoka ni, ‘Gima iwachono ber.’ 15 Omiyo, ne akawo jotelo mag dhoutu ma gin chwo mariek kendo molony mi aketo moko mondo obed jotelo e wi ji alufaluf, moko e wi ji mia-mia, moko e wi ji piero abichabich, moko e wi ji aparapar to moko e wi dhoutu. c 16 “E kindeno, ne achiko jong’ad bura magu niya, ‘Sa ma ung’ado bura ne oweteu, nyaka utim kamano e yo makare. d Ung’ad bura maber e kind ng’ato gi owadgi, kata e kind Ja-Israel gi jadak. e 17 Sa ma ung’ado bura, kik ubwon ng’ato ang’ata. f Winjuru ng’at modhier mana kaka uwinjo jamwandu. g Kik uluor wang’ ng’ato, h nimar Nyasaye e ma ng’ado bura. i Ka po ni uneno ka bura moro tek ahinya ma ok unyal ng’ado, to kelnagouru mondo ayale.’ j 18 Gie kindeno, nanyisou gik moko duto ma onego utim. 19 “Kae to ne wawuok Horeb ma wang’ado thim maduong’ kendo malich k ma ne uneno ka wadhi e piny Jo-Amor motimo gode, l mana kaka Jehova Nyasachwa nochikowa, mi gikone ne wachopo Kadesh-barnea. m 20 Eka ne awachonu ni, ‘Koro wasechopo e piny Jo-

317 Amor motimo gode ma Jehova Nyasachwa omiyowa. 21 Neuru! Jehova Nyasachu osemiyou pinyno. Dhiuru ukawe mana kaka Jehova Nyasach kwereu osewachonu. a Kik uluor kendo kik ubed gi kibaji.’ 22 “Kata kamano, ne ubiro ira uduto muwachona ni, ‘We mondo waor jomoko mondi, mondo gidhi ginonwa1 pinyno, kae to gidwoknwa wach ka ginyisowa yo monego waluw kod kit mier man kuno.’ b 23 Ne ayie gi wachuno mi ayiero chwo 12 kuomu, mondo ng’ato achiel odhi e lo dhoot ka dhoot. c 24 Ne giwuok ma gidhi e piny motimo gode d nyaka gichopo e Aora Eshkol kendo ne ginono1 gweng’no. 25 Ne gikawo moko kuom gik monyak e pinyno ma gikelonwa, kendo ne gidwokonwa wach niya, ‘Piny ma Jehova Nyasachwa miyowa, en piny maber.’ e 26 Kata kamano, ne udagi dhi kuno kendo ne utamoru winjo chik Jehova Nyasachu. f 27 Ne ung’ur e hembeu kuwacho ni, ‘Jehova ok dwarwa e momiyo ne ogolowa e piny Misri mondo otiekwa e lwet Jo-Amor. 28 Iterowa kanyeni? Owetewa osenyoso chunywa g ka giwacho niya: “Jo man kuno robede kendo roboche mohewowa, miechgi dongo kendo ochiel gi ohingni mo1:22 1 Kata, “gichernwa; gichengnwa; gilimnwa.” 1:24 1 Kata, “gichero; gichengo; gilimo.”

SULA 1 a Wuo 23:27 Rap 1:8

b Kwa 13:1, 2 c Kwa 13:3 d Kwa 13:17 e Kwa 13:23-27 f Kwa 14:1-4 g Kwa 32:9 Jos 14:7, 8

 Kolam mar 2 a Kwa 13:28, 33 b Kwa 13:22 Jos 11:21

c Kwa 14:9 d Wuo 14:14 Jos 10:42

e Kwa 14:22 f Za 78:22 Za 106:24 Hib 3:16, 19 Juda 5

g Wuo 13:21 Wuo 40:36 Kwa 10:33, 34 Za 78:14

h Kwa 14:28, 35 Kwa 32:10-12 Rap 2:14 Za 95:11 Hib 3:11

i Kwa 14:29, 35 1Ko 10:1, 5 Hib 3:17

j Kwa 14:24 Jos 14:9

k Kwa 20:12 Kwa 27:13, 14 Rap 3:26 Za 106:32

l Wuo 33:11 Kwa 11:28

m Kwa 14:38

RAPAR MAR CHIK 1:21-38 chopo nyaka e polo. a Bende, ne waneno yawuot Anakim b kuno.”’ 29 “An to nanyisou ni, ‘Kik uluorgi kendo kik ubed gi kibaji. c 30 Jehova Nyasachu biro telonu kendo obiro kedonu d kuneno gi wang’u mana kaka ne otimo e piny Misri. e 31 Bende, ne uneno kaka Jehova Nyasachu ne oting’ou e thim mana kaka wuoro ting’o wuode ka odhi kodu kuonde duto nyaka uchopo kae.’ 32 Kata obedo ni ne uneno mago duto, ne utamoru keto yie kuom Jehova Nyasachu, f 33 ma ne telonu e yo komanyonu ka ma unyalo goyoe kambi. Ne onyisou yo monego uwuothie kotelonu gi siro mar mach gotieno, to godiechieng’ notelonu gi bor polo. g 34 “Kindego duto, Jehova ne winjo wecheugo, kendo mirima nomake mi okuong’ore niya, h 35 ‘Onge kata ng’ato achiel kuom tieng’ marachni ma biro neno piny maber ma ne asingo ne kwereu, i 36 mak mana Kaleb wuod Jefune. En obiro neno pinyno, kendo abiro miye piny ma ne owuothoeno mondo obed mare kaachiel gi yawuote, nimar oseluwo Jehova gi chunye duto. j 37 (Jehova ne okecho koda an bende nikech un, mowachona niya, “In bende ok ibi donjo e pinyno. k 38 To Joshua wuod Nun ma tiyoni l e ma nodonj kuno. m Kuom mano,

RAPAR MAR CHIK 1:39–2:9 jiwe mondo obed motegno1a nimar en e ma nomi Jo-Israel okaw pinyno.”) 39 E wi mano, nyithindu ma ne uwacho ni ibiro mak e lweny, b kendo nyithindu ma gie sani ok ong’eyo pogo gima ber gi gima rach e ma nodonj e pinyno, kendo abiro miyogi pinyno mondo gidagie. c 40 Un to lokreuru kendo uwuoth kuchomo thim kuluwo yo mar Nam Makwar.’ d 41 “Ka nuwinjo kamano, nuwachona niya, ‘Waseketho e nyim Jehova. Koro wabiro dhi mondo waked e lweny mana kaka Jehova Nyasachwa osechikowa.’ Kendo ng’ato ka ng’ato kuomu nokawo gigene mag lweny kuparo ni dhi e got monjo pinyno en gima yot! e 42 Kata kamano, Jehova nonyisa niya, ‘Kwergi niya: “Kik udhi e lweny nimar an ok nabed kodu. f Ka udhi, wasiku biro loyou.”’ 43 Omiyo, ne awuoyo kodu to ne ok uwinja. Kamano ne utamoru winjo chik Jehova, kendo ne utemo idho godno gi wich-teko. 44 Mi JoAmor ma ne odak e godno nolor mondo oked kodu, kendo ne ginur kuomu mana ka kich ma giriembou ka gikeyou e gweng’ Seir nyaka chop Horma. 45 Bang’ mano, eka nudwogo muywak e nyim Jehova. Kata kamano, Jehova ne ok ochikonu ite kendo ne ok owinjo 1:38 1 Kata nyalo bedo, “Nyasaye osemiye teko.”

SULA 1 a Kwa 27:18 Rap 31:7 Jos 1:6, 9

b Kwa 14:3

c Kwa 14:30, 31

d Kwa 14:25

e Kwa 14:39-45

f Law 26:14, 17

 Kolam mar 2  SULA 2 a Kwa 14:25

b Kwa 20:14 Rap 23:7

c Cha 27:39, 40 Cha 36:8, 9

d Wuo 15:15 Wuo 23:27

e Rap 32:8 Jos 24:4 Tic 17:26

f Kwa 20:18, 19

g Rap 29:5 Neh 9:21 Za 23:1 Za 34:9, 10

h Kwa 20:20, 21

i 2We 8:17

j Kwa 21:13 Bur 11:17, 18 2We 20:10

318 ywaku. 46 Mano e momiyo ne udak Kadesh kuom ndalo mang’eny. “Bang’e, ne walokore ma wamako yor Nam Makwar ka wadhi e thim mana kaka Jehova nonyisa, a kendo ne wawuotho e alwora mar Got Seir kuom ndalo mang’eny 2 mochopo ka ma Jehova nowachona ni, 3 ‘Usedundoru e godni moromo, omiyo koro chomuru yo nyandwat. 4 To wach ne ji kama: “Ubiro kalo e kiewo mar oweteu ma nyikwa Esau b modak Seir. c Gibiro bedo maluor ahinya nikech un. d Kata kamano, un to tang’uru 5 kik uked kodgi nimar ok abi miyou pinygi kata mana ka ma dirom pat tiend ng’ato, nimar asemiyo Esau Got Seir mondo obed mwandune. e 6 Chulgiuru pesa kuom chiemo ma uchamo, kendo uchulgi pi ma umodho. f 7 Nimar Jehova Nyasachu oseguedho gik moko duto ma usetimo. Oseritou ka uwuotho e thim maduong’ni. Kuom higni 40 Jehova Nyasachu osebedo kodu kendo onge gima usechando.”’ g 8 Nikech mano, ne wakalo e kiew mar owetewa, ma gin nyikwa Esau h modak Seir. Ne waweyo yo mar Araba, kendo ne ok wadhi Elath gi Ezion-geber. i “Bang’ mano, ne walokore mi waluwo yor thim mar Moab. j 9 Eka Jehova nowachona niya, ‘Kik uked gi Jo-Moab nimar ok abi miyou

2

319 pinygi, nikech asemiyo nyikwa Lut dala mar Ar mondo obed mwandugi. a 10 (JoEmim b ne odak e pinyno chon, kendo ne gin oganda ma rahuma, mang’eny, kendo ma roboche mana ka Jo-Anakim. 11 Ji ne oluoro Jo-Refaim c mana kaka ne giluoro Jo-Anakim, d kendo Jo-Moab ne luongogi ni Jo-Emim. 12 Chon, JoHor e nodak e piny Seir. Kata kamano, nyikwa Esau notiekogi momayogi pinyno f mana kaka Jo-Israel biro timo ne jo ma odak e piny ma Jehova biro miyogi.) 13 Omiyo, koro dhiuru ung’ad Aora Zered.’ Nikech mano, ne wang’ado Aora Zered. g 14 Wuoth ma ne ogolowa Kadesh-barnea nyaka wang’ado Aora Zered ne okawowa higni 38, nyaka tieng’ mar jolweny ne otho morumo, mana kaka Jehova nosekuong’orenegi. h 15 Jehova ne otiyo gi tekone ma otiekogi giduto ma onge kata mana ng’ato achiel kuomgi ma ne odong’ e kambi. i 16 “To ka jolwenygo duto ne osetho, j 17 Jehova nowuoyo koda kendo kowacho ni, 18 ‘Kawuono ubiro ng’ado piny Jo-Moab, ma tiende ni piny Ar. 19 Kata kamano, ka uchopo e piny Jo-Amon, kik ukwinygi kata kik umonjgi, nikech ok abi miyou pinygi mondo obed mwandu maru, nimar asemiyo nyikwa Lut pinyno. k 20 Piny

SULA 2 a Cha 19:36, 37 b Cha 14:5 c Rap 3:11 1We 20:6

d Kwa 13:22, 33 e Cha 14:6 Cha 36:20

f Cha 27:39, 40 g Kwa 21:12 h Kwa 14:33 Kwa 32:11 Rap 1:35 Za 95:11 Hib 3:18 Juda 5

i 1Ko 10:1, 5 j Kwa 26:63, 64 k Cha 19:36, 38 Rap 2:9 Bur 11:15 2We 20:10 Tic 17:26

 Kolam mar 2 a Cha 15:18-20 Rap 3:11

b Kwa 13:33 Rap 9:1, 2

c Cha 36:8 d Cha 14:6 Rap 2:12

e Cha 10:19 f Cha 10:13, 14 g Kwa 21:13 h Kwa 21:23 i Wuo 15:14 Wuo 23:27 Rap 11:25 Jos 2:9, 10

j Jos 13:15, 18 Jos 21:8, 37

k Rap 20:10

RAPAR MAR CHIK 2:10-27 Jo-Amon bende ne ikwano ka piny Jo-Refaim. a (Jo-Refaim nodak kuno chon, kendo Jo-Amon ne luongogiga ni Jo-Zamzumim. 21 Ne gin oganda ma rahuma, ne ging’eny, kendo ne gin jo ma roboche ka Jo-Anakim; b kata kamano, Jehova ne okonyo Jo-Amon motiekogi, kendo Jo-Amon noriembogi mi Jo-Amon ochako dak kuno. 22 Mano bende e kaka notimo ne nyikwa Esau ma koro odak Seir c ka ne okonyogi tieko Jo-Hor d ma gimayogi pinygi, kendo gidak kuno nyaka chil kawuono. 23 Jo-Avim to ne odak e mier matindo ma ne olandore nyaka Gaza. e Ne gidak kuno nyaka Jo-Kaftor f ma ne owuok Kaftor1 obiro motiekogi kendo okawo pinygino ma gidakie.) 24 “‘Chakuru wuoth mondo ung’ad Aora Arnon. g Ne! Aseketo Sihon h Ja-Amor ma ruodh Heshbon e lwetu. Omiyo, chakuru kawo pinye kendo uked kode. 25 Chakre kawuono abiro miyo ogendni duto manie piny ngima obed maluor ahinya ka giwinjo humbu. Chunygi biro chandore kendo gibiro tetni1 ka giluor nikech un.’ i 26 “Omiyo, ka ne pod wan e thim Kedemoth, j ne aoro joote ir Sihon ruodh Heshbon ka akwaye gi muolo k niya: 27 ‘Yienwa mondo wakadh e pinyi. Wabiro 2:23 1 Tiende ni, Krete. 2:25 1 Kata, “bet gi rem ka dhako ma muoch kayo.”

RAPAR MAR CHIK 2:28–3:7 mana luwo yo tir ma ok wabaro korachwich kata koracham. a 28 Chiemo ma wabiro chamo gi pi ma wabiro modho nobed mana ma iusonwa. Yienwa mondo wakal akala e pinyi gi tiendwa. 29 Mano e kaka nyikwa Esau modak Seir kod Jo-Moab modak Ar ne otimonwa. We mondo wakal ma wang’ad Aora Jordan mi wadonj e piny ma Jehova Nyasachwa miyowa.’ 30 Kata kamano, Sihon ruodh Heshbon ne odagi ni kik wakal e pinye, nimar Jehova Nyasachu ne omiyo wiye obedo matek b mondo okete e lwetwa mana kaka osetimoni. c 31 “Kuom mano, Jehova nowachona niya, ‘Ne! Asechako miyi Sihon gi pinye. Chak kawo pinye mondo obed mwandu maru.’ d 32 Ka ne Sihon gi joge duto obiro mondo oked kodwa Jahaz, e 33 Jehova Nyasachwa ne ochiwe e lwetwa mi waloye kaachiel gi yawuote gi joge duto. 34 Ne wakawo mier duto, kendo ne waketho moro ka moro kuomgi chuth. Ne wanego chwo, mon, gi nyithindo ma onge kata mana ng’ato achiel ma ne waweyo ka ngima. f 35 Gik ma ne wakawo kuno ne gin mana jamni kod gik ma ne wayako. 36 Onge piny ma ne otamowa kawo chakre Aroer g manie kiewo mar Aora Arnon, (kaachiel gi dala manie pap) nyaka chop Gi-

SULA 2 a Kwa 21:21, 22

b Rum 9:18

c Kwa 21:25

d Kwa 32:33 Za 135:10-12

e Kwa 21:23, 24 Bur 11:20

f Rap 20:16, 17

g Rap 3:12 Rap 4:47, 48 Jos 13:8, 9

 Kolam mar 2 a Za 44:3

b Rap 3:16 Bur 11:15

c Kwa 21:23, 24

 SULA 3 d Kwa 21:33-35

e Kwa 32:33 Rap 29:7, 8 Jos 13:29, 30

f Law 27:29

g Law 18:25

320 lead. Adier, Jehova Nyasachwa ne omiyowagi giduto. a 37 Kata kamano, ne ok umonjo piny Jo-Amon, b piny mokiewo gi Aora Jabok, c kod mier manie piny motimo gode, kata mana piny moro amora ma Jehova Nyasachu ne okwerou ni kik umonj. “Bang’e, ne wabaro mi waluwo Yor Bashan. Eka Og ruodh Bashan nobiro Edrei kod joge duto mondo giked kodwa. d 2 To Jehova nowachona niya: ‘Kik iluore nimar abiro chiwe kaachiel gi joge duto kod pinye e lweti, kendo ibiro timone mana kaka nitimo ne Sihon ruodh Jo-Amor ma ne odak Heshbon.’ 3 Kamano, Jehova Nyasachwa nochiwo Og ruodh Bashan kaachiel gi joge e lwetwa, mi ne wanegogi giduto ma onge kata ng’ato achiel ma ne odong’. 4 Ne wakawo alwora mar Argob duto, tiende ni piny Bashan duto ma Og ne lochoe. Alworano ne nigi mier 60, kendo ne wakawo miergo duto ma onge kata achiel ma ne waweyo ma ok wakawo. e 5 Ne gin mier ma ochiel motegno gi ohinga maboyo boyo ma nigi rangeye ma dhoutgi idino gi lodi. Ne wakawo bende mier mang’eny ma ok ochiel. 6 Kata kamano, ne waketho miergo duto f mana kaka ne watimo gi miech Sihon ruodh Heshbon mi wanego chwo, gi mon, gi nyithindo. g 7 Bende, ne wa-

3

321 kawo jambgi kod mwandugi duto. 8 “Kindego, ne wakawo pinje mag ruodhi ariyo mag Jo-Amor a ma ne ni e alwora mar Aora Jordan, chakre Aora Arnon nyaka Got Hermon b 9 (ma en got ma JoSidon ne luongo ni Sirion, to Jo-Amor ne luonge ni Senir), 10 ne wakawo mier duto manie piny got motarore, kaachiel gi piny Gilead duto, kod piny Bashan duto nyaka chop Saleka gi Edrei, c ma ne gin miech Og ruodh Bashan. 11 Og ruodh Bashan e ma ne en Ja-Refaim mogik. Otanda ma ne oketie ringrene ka ne osetho ne olos gi chuma, kendo otandano pod ni Raba e piny Jo-Amon. Borne ne en bat1 ochiko, to lachne ne en bat ang’wen. 12 Ne wakawo pinyno gie kindeno, kendo ne ochakore e alwora mar Aroer d ka ma okiewo gi Aora Arnon kendo ne okwako nus mar piny Gilead motimo gode, kendo ne apogo ne Jo-Reuben gi Jo-Gad mier man kuno. e 13 To nus piny Gilead komachielo kod Bashan piny Og ne apogo ne nus Jo-Manase. f Alwora mar Argob duto man Bashan ne iluongo ni piny JoRefaim. 14 “Jair g wuod Manase nokawo alwora duto mar piny Argob h nyaka chop tong’ mar Jo-Geshur gi JoMaakath. i Ne oluongo mier 3:11 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

i Wuo 14:14

RAPAR MAR CHIK 3:8-22 mag Bashan-go gi nyinge, kendo iluongogi ni Havothjair1 a nyaka kawuononi. 15 Piny Gilead to ne apogo ne Makir. b 16 To Jo-Reuben gi Jo-Gad c ne apogonegi chakre Gilead nyaka e dier Aora Arnon. Kendo gibiro dhi nyaka Jabok, ma en aora mokiewo gi JoAmon, 17 kaachiel gi Araba gi Aora Jordan kod alworane, wuok Kinereth nyaka Nam Araba, kod Nam Chumbi, manie tiend gode mag Pisga yo wuok chieng’. d 18 “Eka namiyou chikni: ‘Jehova Nyasachu osemiyou pinyni mondo obed mwandu maru. Jou ma chwo ma roteke biro kawo gige lweny mondo ging’ad loka e nyim Jo-Israel weteu. e 19 Mondu gi nyithindu kod jambu e ma biro dong’ e mier ma asemiyougo (Ang’eyo ni un gi jamni mathoth), 20 nyaka chop ka ma Jehova biro miyo oweteu kar dak ma gikaw piny ma Jehova Nyasachu osemiyogi loka Aora Jordan, eka nuduog kendo ng’ato ka ng’ato kuomu nodag e lowo ma asemiye.’ f 21 “Chieng’no ne achiko Joshua niya: g ‘Iseneno gi wang’i gima Jehova Nyasachi ne otimo ne ruodhi ariyogi. Jehova biro timo kamano ne pinje duto ma ubiro donjoe ka useng’ado Aora Jordan. h 22 Kik iluorgi nimar Jehova Nyasachu e ma biro kedonu.’ i

Wuo 15:3 Rap 1:30 Rap 20:4 Jos 10:42

3:14 1 “Tiende ni, “Miech Hema mag Jair.”

SULA 3 a Kwa 32:33

b Jos 12:1, 2

c Kwa 21:33

d Kwa 32:34

e Kwa 32:33

f Kwa 32:39 Jos 13:29-31 1We 5:23

g 1We 2:22

h Rap 3:4

i Jos 13:13

 Kolam mar 2 a Kwa 32:40, 41

b Kwa 32:39 Jos 17:1

c Kwa 32:33 Jos 22:9

d Kwa 34:11, 12

e Kwa 32:20-22

f Jos 1:14, 15 Jos 22:4, 8

g Kwa 11:28 Kwa 14:30 Kwa 27:18

h Jos 10:25

RAPAR MAR CHIK 3:23–4:10 23 “E kindeno, ne akwayo Jehova niya, 24 ‘A Jehova, Wuon Loch Duto, isechako nyiso jatichni duong’ni gi tekoni, a nimar en nyasaye mane e polo kata e piny ma nyalo timo gik madongo kaka mitimo? b 25 Akwayi ni kiyie to we mondo ang’ad Jordan mondo ane piny maber motimo gode man lokacha kaachiel gi Lebanon.’ c 26 Kata kamano, Jehova ne pod okecho koda nikech un, d kendo ne ok owinja. Kar mano, Jehova ne onyisa niya, ‘Oromo! Kik ichak iwuo koda e wi wachno kendo. 27 Dhiyo e wi got Pisga, e mondo ing’i yo podho chieng’ gi yo nyandwat gi yo milambo gi yo wuok chieng’ mondo ine pinyno gi wang’i, nimar ok ibi ng’ado Aora Jordan. f 28 Ket Joshua g mondo okaw kari, kae to ijiwe kendo itege, nimar en e ma obiro telo ne ogandani ka ging’ado Aora Jordan h ma omi gikaw piny ma idhi nenono.’ 29 Magi duto ne otimore ka ne wadak e pap momanyore gi Beth-peor. i “To koro, yaye un Jo-Israel, winjuru chike ma apuonjou gi buche ma Nyasaye ng’ado, kendo umakgi mondo ubed mangima j kendo udonj e piny ma Jehova Nyasach kwereu miyou. 2 Kik umed gimoro amora kuom chike ma amiyou kendo kik ugol gimoro amora kuomgi. k Ka utimo kamano, eka ubiro rito chike mag Jehova adimba mana kaka asemiyougi.

4

SULA 3 a Wuo 15:16 Rap 11:2

b Wuo 15:11 2Sa 7:22 1Ru 8:23 Za 86:8 Jer 10:6, 7

c Wuo 3:8 Rap 1:7 Rap 11:11, 12

d Kwa 20:12 Kwa 27:13, 14 Rap 4:21 Za 106:32

e Kwa 27:12 f Rap 34:1, 4 g Kwa 27:18-20 Rap 1:38 Rap 31:7

h Jos 1:1, 2 i Rap 4:45, 46 Rap 34:5, 6

 SULA 4 j Law 18:5 k Rap 12:32 Nge 30:5, 6 Fwe 22:18, 19

 Kolam mar 2 a Kwa 25:5, 9 Za 106:28 Hos 9:10 1Ko 10:7, 8

b Law 26:46 Kwa 30:16 Kwa 36:13 Rap 6:1

c 1Ru 2:3 d Za 111:10 e Za 119:98, 100 f 1Ru 4:34 1Ru 10:4-7 Dan 1:19, 20

g Wuo 25:8 Law 26:12 Rap 5:26 2Sa 7:23

h Za 147:19, 20 i Cha 18:19 Rap 6:6, 7

j Wuo 19:9 k Wuo 20:20 Rap 5:29

l Nge 22:6 Ef 6:4

322 3 “Ne uneno gi wang’u gima Jehova notimo e wi wach Baal ma Peor; Jehova Nyasachu notieko ji duto ma ne olamo Baal ma Peor. a 4 Kata kamano, un ma ne umakoru gi Jehova Nyasachu, pod ungima uduto nyaka kawuononi. 5 Neuru! Asepuonjou chike gi buche ma Nyasaye ng’ado b mana kaka Jehova Nyasacha osechika, mondo umakgi e piny ma udhi kawo mondo udagie. 6 Ne ni uritogi adimba, c nimar mano biro nyiso ogendni mamoko ni un jo mariek d kendo ma weche donjonegi. e Ka giniwinj chikegi eki, to giniwach ni, ‘Onge kiawa ni oganda maduong’ni riek kendo weche donjonegi.’ f 7 Nimar en oganda mane ma nyisechene chiegni kodgi kaka Jehova Nyasachwa chiegni kodwa sa asaya ma waluonge? g 8 Koso, be nitie oganda moro amora ma chikegi kod buchegi ni kare kaka chike duto ma amiyou kawuonogi? h 9 “Mak mana ni tang’uru mondo wiu kik wil gi gik ma useneno gi wang’u, kendo neuru ni e ngimau duto ok gia e chunyu. Neuru ni unyisogi nyithindu gi nyikwau. i 10 E odiechieng’ ma ne uchung’ e nyim Jehova Nyasachu ka un Horeb, Jehova nowachona ni, ‘Chokna oganda mondo giwinj wechena, j kendo gipuonjre miya luor k kinde duto ma gibiro bet mangima e piny, kendo mondo gipuonj nyithindgi.’ l

323 11 “Omiyo, ne usudo machiegni, mi uchung’ e tiend got ma ne wang’ gi mach ma tundo e polo, kendo mudho mandiwa gi boche ma rotenge ne oumo piny. a 12 Eka Jehova noloso kodu gi ei majno. b Dwol kende e ma nuwinjo, to ne ok uneno gimoro amora. c Nuwinjo mana dwol kende. d 13 Notimo kodu singruok e ni umak Chike Apar. f Bang’e, ne ondikonugi e kite ariyo mopamore. g 14 Jehova ne ochika chieng’no ni mondo apuonju chike gi buche ma ong’ado ma ubiro luwo e piny ma udhi kawo mondo udagie. 15 “Nikech onge gimoro amora ma ne uneno e mach chieng’ ma Jehova ne owuoyoe kodu ka un Horeb, tang’uru ahinya 16 kik udonj e richo mar loso kido mopa mar gimoro amora, bed ni en ma dichwo kata ma dhako, h 17 kata mar le moro amora manie piny kata mar winyo moro amora ma huyo e kor polo, i 18 kata mar gimoro amora mamol, kata mar rech moro amora manie pi. j 19 Bende, kung’iyo polo muneno chieng’ gi dwe kod sulwe, gi gik mamoko kaka mago, kik gimoro ywau mi ukulrunegi kata ulamgi. k Mago gin gik ma Jehova Nyasachu osemiyo ji duto e piny. 20 To un e oganda ma Jehova ne ogolo Misri e sand mager ka mach, ni mondo ubed joge owuon l mana kaka un kawuononi.

SULA 4 a Wuo 19:18 Hib 12:18, 19

b Rap 9:10 c Isa 40:18 Joh 1:18 Joh 4:24

d Wuo 20:22 e Wuo 19:5 Rap 5:2 Rap 9:9 Hib 9:19, 20

f Wuo 20:1 Wuo 34:28 Rap 10:4

g Wuo 24:12 Wuo 31:18 Wuo 32:19 Wuo 34:1

h Wuo 20:4 Rap 27:15 Isa 40:18 Tic 17:29 1Ko 10:14

i Rap 5:8 Rum 1:22, 23

j 1Sa 5:4 k Rap 17:2, 3 2Ru 17:16 Eze 8:16

l Wuo 19:5

 Kolam mar 2 a Za 106:32 b Kwa 20:12 Rap 31:1, 2

c Rap 3:27 d Wuo 24:3 e Wuo 20:4 f Wuo 24:17 Rap 9:3 Hib 12:29

g Wuo 20:5 Wuo 34:14 Kwa 25:11 Luk 10:27

h Bur 18:30 2Ru 21:1, 7

i 2Ru 17:16, 17 j Law 18:24, 28 Law 26:27, 32

k Rap 28:64 Neh 1:8

l Rap 28:62 m Rap 28:15, 36 Jer 16:13 Eze 20:39

RAPAR MAR CHIK 4:11-28 21 “Jehova nokecho koda nikech un, a mi ne okuong’ore ni ok nang’ad Aora Jordan mi adonj e piny maber ma Jehova Nyasachu miyou mondo obed maru. b 22 An to abiro tho lokani; ok nang’ad Aora Jordan. c Un to ubiro ng’ado aorano ma udhi udonj e piny maberno. 23 Tang’uru mondo kik wiu wil gi singruok ma Jehova Nyasachu ne otimo kodu, d kendo kik ulos kido mopa mar gimoro amora ma Jehova Nyasachu osekwerou. e 24 Nimar Jehova Nyasachu en mach mager, f kendo en Nyasaye ma dwaro ni ji ochiwrene gi chunygi duto. g 25 “Bang’e ka usenyuolo nyithindo gi nyikwayo kendo udak e pinyno aming’a, to uloso kido mopa h mar gimoro amora’ kendo utimo marach e wang’ Jehova Nyasachu mi uwang’o iye, i 26 aluongo polo gi piny mondo obed joneno kawuono, ni nokethu mapiyo ma tieku e piny ma udwaro ng’ado Aora Jordan mondo ukaw. Ok ubi dak aming’a kuno, to ibiro tieku chuth. j 27 Jehova nokeu e kind ogendni, k to jou manok kende e ma notony l e pinje ma Jehova biro keyoue. 28 E pinjego, unulamie nyiseche mag bao gi kite ma lwet dhano e ma oloso, m ma gin nyiseche ma ok nyal neno kata winjo gimoro amora, kata chiemo, kata winjo suya moro amora.

RAPAR MAR CHIK 4:29-44 29 “Kata kamano, ka umanyo Jehova Nyasachu kuonde ma obiro keyouego to ubiro nwang’e, a to mana ka umanye gi chunyu duto kod ngimau duto. b 30 Ka usandoru kendo wechegi duto otimorenu e kinde mabiro, ubiro duogo ir Jehova Nyasachu kendo ubiro winjo dwonde. c 31 Nimar Jehova Nyasachu en Nyasaye mang’won, d ok nojwang’u, kendo ok nokethu, bende, wiye ok nowil gi singruok ma notimo gi kwereu. e 32 “Koro penjreuru ane e wi gik mosetimore a chon ka ne pok onyuolu, chakre kinde ma ne Nyasaye ochueyoe dhano e piny; bende, manyuru ane chakre tung’ piny nyaka tung’ piny mondo une ka be gima duong’ kamano nosetimore kata ne osewinjie. f 33 Be nitie oganda machielo ma ne osewinjoe dwond Nyasaye ka wuoyo gi ei mach kaka usewinjo mosiko ka ngima nyaka sani? g 34 Koso, be Nyasaye osetemoe golo oganda moro kuom oganda machielo kotiyo gi timbe madongo, gi ranyisi, kod honni, h kokedo i gi teko maduong’, j kendo komiyo ji luoro kod kibaji? k Donge un e ma Jehova Nyasachu ne otimonu gik ma kamago kogolou e piny Misri ka uneno gi wang’u? 35 Un e ma ne onyisu wechegi duto mondo ung’e ni Jehova Nyasachu e Nyasaye madier, l kendo onge machie-

SULA 4 a 2We 15:4, 15 b Rap 30:1-3 Rap 30:8-10 1Ru 8:48, 49 Jer 29:13 Joe 2:12

c 2We 33:13 Neh 1:9

d Wuo 34:6 Rap 30:3 2We 30:9 Neh 9:31 Isa 54:7 Isa 55:7

e Law 26:42 f Za 44:1 g Rap 5:26 h Wuo 7:3 i Wuo 15:3 j Wuo 13:3 k Rap 26:8 Za 78:43-51

l Wuo 6:7

 Kolam mar 2 a Wuo 15:11 Rap 32:39 1Sa 2:2 Isa 45:18 Mar 12:32

b Wuo 19:18 Wuo 20:22

c Rap 10:15 Za 105:6

d Wuo 23:28 Rap 7:1 Rap 9:1 Jos 3:10

e 2We 20:6 f Isa 44:6 g Cha 48:3, 4 h Kwa 35:14 i Kwa 35:22-24 j Kwa 35:11, 25 Rap 19:4, 5

k Jos 21:8, 36 l Jos 21:8, 38 m Jos 21:27 n Jos 20:8, 9 o Rap 17:18 Rap 27:2, 3 Gal 3:24

324 lo mak mana en. a 36 Ne omiyo uwinjo dwonde gie polo ka orieyou, kendo nomiyo uneno mach malich e piny, kendo nuwinjo dwonde kowuok e i majno. b 37 “Nikech ne ohero kwereu, noyiero nyikwagi, c ma otayou ka ogolou Misri gi tekone maduong’. 38 Ne oriembonu ogendni madongo kendo mohewou gi teko, mana kuneno gi wang’u, mondo udonj e pinygi kendo ukawe obed maru, mana kaka uneno ka timoreni. d 39 Kuom mano, koro beduru gadier e chunyu ni Jehova e Nyasaye madier e polo malo nyaka e piny mwalo. e Onge machielo. f 40 Omiyo, nyaka umak chikene ma amiyou kawuononi mondo eka ngimau odhi maber kaachiel gi nyithindu, kendo mondo udag aming’a e piny ma Jehova Nyasachu miyou.” g 41 E kindeno, Musa noyiero mier adek e piny man yo wuok chieng’ mar Aora Jordan. h 42 Ka po ni ng’ato ne oboth ma onego nyawadgi to ne ok omon kode, i obiro ringo mondo odhi oresre e achiel kuom miergo. j 43 Miergo gin: Bezer k ma yudore e thim manie got motarore ma Jo-Reuben nyalo ringoe, gi Ramoth l man Gilead ma Jo-Gad nyalo ringoe, kod Golan m man Bashan ma JoManase nyalo ringoe. n 44 Mago e chike o ma ne Musa omiyo Jo-Israel.

325 45 Gin e chike gi buche ma Nyasaye ne ong’ado ma ne Musa omiyo Jo-Israel ka ne gisea Misri, a 46 ka gin e alwora mar Aora Jordan e pap momanyore gi Bethpeor b e piny Sihon ruodh Jo-Amor ma ne odak Heshbon. c Ruodhno e ma Musa kod Jo-Israel ne oloyo ka ne gisea Misri. d 47 Kendo ne gikawo pinye kaachiel gi piny Og e ruodh Bashan. Ruodhigo ne gin ruodhi JoAmor ma ne odak e piny man yo wuok chieng’ mar Aora Jordan, 48 chakre Aroer f mokiewo gi Aora Arnon nyaka Got Sion, ma en Hermon, g 49 kaachiel gi Araba duto man yo wuok chieng’ mar Aora Jordan, nyaka Nam Araba1 manie tiend gode ma Pisga. h Musa noluongo Jo-Israel duto mowachonegi niya: “Un Jo-Israel, winjuru chike kod buche ma Nyasaye ng’ado ma awachonu kawuononi. Puonjreuru chikego kendo uritgi maber. 2 Jehova Nyasachwa notimo kodwa singruok Horeb. i 3 Jehova ne ok otimo singruogno gi kwerewa, to notime kodwa, waduto ma wan ka kawuononi. 4 Jehova nowuoyo kodu wang’ gi wang’ gie mach e wi godno. j 5 Gie kindeno, ne achung’ e kindu gi Jehova k mondo anyisu gima Jehova ne wacho nikech ne uluoro mach, kendo ne ok uidho godno. l Nowacho niya:

5

4:49 1 Tiende ni, Nam Chumbi.

SULA 4 a Law 26:46 Rap 4:1

b Rap 1:5 Rap 3:29

c Kwa 21:26 d Kwa 21:23, 24 e Kwa 21:33 Rap 3:4

f Rap 2:36 Rap 3:12

g Rap 3:8, 9 h Rap 3:16, 17 Rap 34:1

 SULA 5 i Wuo 19:5 Hib 9:19, 20

j Wuo 19:9, 18 Tic 7:38

k Wuo 20:19 Gal 3:19

l Wuo 19:16

 Kolam mar 2 a Wuo 13:3 Wuo 20:2

b Wuo 20:3-6 2Ru 17:35

c Law 26:1 Rap 4:15, 16 Rap 4:23 Rap 27:15 Tic 17:29

d Wuo 23:24 1Ko 10:14

e Wuo 34:14 Rap 4:24 Isa 42:8 Mat 4:10

f Wuo 34:6, 7 g Wuo 22:28 Law 19:12

h Wuo 20:7 Law 24:16

i Wuo 16:23 Wuo 20:8-10 Wuo 31:13

j Wuo 34:21 k Wuo 16:29 l Neh 13:15 m Wuo 23:12 n Rap 10:17 Ef 6:9

RAPAR MAR CHIK 4:45–5:14 6 “‘An e Jehova Nyasachu ma ne ogolou e piny Misri ka ma ne unie wasumbni. a 7 Kik ubed gi nyiseche mamoko mak mana an. b 8 “‘Kik ilos kido mopa c mar gimoro amora manie polo malo, kata manie piny mwalo, kata manie bwo pi. 9 Kik ikulrinegi kata kik wuondi milamgi, d nimar an Jehova Nyasachu, an e Nyasaye kende monego ulam. e Akumo nyithind ji duto mochaya nikech richo jonyuolgi, kendo atimo kamano nyaka e tieng’ mar adek gi mar ang’wen. f 10 To jo ma ohera kendo ma mako chikena, anahergi nyaka tieng’ mar aluf achiel. 11 “‘Kik iti gi nying Jehova Nyasachi e yo marach, g nikech Jehova biro kumo ng’ato ang’ata ma tiyo gi nyinge e yo marach. h 12 “‘Rit chieng’ sabato kendo iwale obed maler, mana kaka Jehova Nyasachi nochikoi. i 13 Ti tijeni duto kuom odiechienge auchiel, j 14 to odiechieng’ mar abiriyo en sabato mar Jehova Nyasachi. k Kik itim tich moro amora chieng’no. l Wuodi, kata nyari, kata misumbani ma wuoyi, kata misumbani ma nyako, kata ruadhi, kata pundani, kata jambi moro amora, kata jadak manie miechu bende kik ti tich moro amora chieng’no, m mondo misumbani ma wuoyi kata ma nyako oyue mana kaka in. n

RAPAR MAR CHIK 5:15-33 15 Paruru ni un bende ne un wasumbni e piny Misri to Jehova Nyasachu nogolou kuno gi lwedo ma nigi teko. a Mano e momiyo Jehova Nyasachu nochikou ni mondo urit odiechieng Sabato. 16 “‘Luor wuoru gi meru b mana kaka Jehova Nyasachi ochiki, mondo idag aming’a kendo ngimani odhi maber e piny ma Jehova Nyasachi biro miyi. c 17 “‘Kik ineki. d 18 “‘Bende, kik ichodi. e 19 “‘Bende, kik ikwel. f 20 “‘Bende, kik ihang ne nyawadu wach ka oluongi mondo ichiw neno. g 21 “‘Bende, kik igomb chi ng’ato. h Kendo kik igomb od ng’ato, kata puothe, kata misumbane ma dichwo, kata misumbane ma nyako, kata ruadhe, kata pundane, kata gimoro amora ma ng’ato nigo.’ i 22 “Jehova nomiyo ogandau duto chikego e wi got. Ne owuoyo kodu gi dwol maduong’ gi ei mach, gie boche, gie mudho mandiwa, j to bang’ mano onge wach ma ne omedo e wi chikego. Ne ondikogi e kite ariyo mopamore kae to omiyagi. k 23 “To ka ne uwinjo dwol kowuok e mudhono, sa ma got ne wang’, l jotend dhoutu gi jodongu nobiro ira. 24 Kae to nuwacho ni, ‘Neuru! Jehova Nyasachwa osenyisowa duong’ne maler gi tekone, kendo wasewinjo dwonde kowuok e mach. m Kawuononi wase-

SULA 5 a Wuo 6:6 Rap 4:34

b Wuo 21:15 Law 19:3 Rap 27:16 Nge 1:8 Mar 7:10

c Wuo 20:12 Ef 6:2, 3

d Cha 9:6 Wuo 20:13 Kwa 35:20, 21 Mat 5:21 Rum 13:9

e Wuo 20:14 1Ko 6:18 Hib 13:4

f Wuo 20:15 Law 19:11 Nge 30:8, 9 1Ko 6:10 Ef 4:28

g Wuo 20:16 Wuo 23:1 Law 19:16 Rap 19:16-19 Nge 6:16, 19 Nge 19:5

h Mat 5:28 i Wuo 20:17 Luk 12:15 Rum 7:7

j Wuo 19:9, 18 k Wuo 24:12 Wuo 31:18 Rap 4:12, 13

l Wuo 20:18 Hib 12:18, 19

m Wuo 24:17

 Kolam mar 2 a Rap 4:33, 36 b Wuo 20:19 Hib 12:18, 19

c Rap 18:16, 17 d Rap 10:12 Ayu 28:28 Nge 1:7 Mat 10:28 1Pe 2:17

e Nge 4:4 Nge 7:2 Ekl 12:13 Isa 48:18 1Jo 5:3

f Za 19:8, 11 Jak 1:25

g Rap 6:3, 25 Rap 8:1

h Rap 12:32 Jos 1:7, 8

326 neno ni kare Nyasaye nyalo wuoyo gi dhano mi dhano dong’ ka ngima. a 25 To koro wamanyo tho nang’o? Mach maduong’ni nyalo tiekowa. Ka wadhi nyime winjo dwond Jehova Nyasachwa, wabiro tho. 26 Be nitie ng’ato ang’ata mosewinjo dwond Nyasaye mangima ka wuok gie mach kaka wasewinjoni mi ochwe ma ok otho? 27 In iwuon e ma isud ir Jehova Nyasachwa mondo iwinj weche duto ma obiro wachoni. Kae to iduog inyiswa weche duto ma Jehova Nyasachwa biro nyisi, to wabiro winjo wechego kendo wabiro makogi.’ b 28 “Jehova nowinjo weche ma ne uwachona, kendo Jehova nonyisa niya, ‘Asewinjo weche ma ogandani owachoni. Weche duto ma giwacho ni kare. c 29 Mad kinde duto gisik gi chuny moluora, d kendo gimak chikena duto. e Ka gitimo kamano, ngimagi gi ngima nyikwagi biro bedo maber nyaka chieng’. f 30 Dhiyo iwachnegi mondo gidog e hembegi. 31 Kata kamano, in to dong’ koda kae mondo anyisi chikena duto gi buchena duto ma adwaro ni ipuonjgi, kendo ma adwaro ni girit ka gin e piny ma adhi miyogi mondo gidagie.’ 32 Neuru ni utimo mana kaka Jehova Nyasachu ochikou. g Kik ubar korachwich kata koracham. h 33 Ka uluwo yo ma Jeho-

327 va Nyasaye chikou, a ubiro bedo mangima, weche biro dhinu maber, kendo ubiro dak aming’a e piny ma udhi kawo. b “Koro magi e chike kod buche ma ne Jehova Nyasachu omiya ni apuonju mondo umaki ka usechopo e piny ma udhi kawo lokacha, 2 mondo uluor Jehova Nyasachu kendo urit chikene ma amiyougi, un kaachiel gi yawuotu kod nyikwau c e ngimau duto mondo udag aming’a. d 3 A, Jo-Israel, winjgiuru, kendo neuru ni umakogi mondo ngimau odhi maber, kendo ubed mang’eny ahinya e piny mopong’ gi chak kod mor kich, mana kaka Jehova Nyasach kwereu nosingonu. 4 “Winjuru un Jo-Israel: Jehova Nyasachwa, en Jehova achiel. e 5 Nyaka uher Jehova Nyasachu gi chunyu duto kod ngimau duto, f kendo gi tekou duto. g 6 Chike ma amiyou kawuonogi nyaka bed e chunyu, 7 kendo nyaka upuonjgi1 nyithindu gi kinda, h uwuo kodgi e wi wechego sa ma ubet e uteu, sa ma uwuotho e yo, sa ma unindo, kod sa ma uchiewo. i 8 Twegiuru e lwetu kaka ranyisi ma paronu, kendo gibed kaka gima itweyo e pat wang’. j 9 Ndikgiuru e sirni mag dhoutu kendo e rangeyeu. 10 “Ka Jehova Nyasachu osekelou e piny ma ne ose-

6

6:7 1 Kata, “ugurgi e chuny; urwakgi e chuny.”

SULA 5 a Rap 10:12 b Rap 4:40 Rap 12:28 Rum 10:5

 SULA 6 c Cha 18:19 Rap 4:9

d Nge 3:1, 2 e Rap 5:7 Isa 42:8 Zek 14:9 Mar 12:29, 32 1Ko 8:6

f Rap 10:12 Rap 11:13 Rap 30:6 Mat 22:37

g Mar 12:30, 33 Luk 10:27

h Cha 18:19 Rap 4:9 Nge 22:6 Ef 6:4

i Rap 11:19 j Rap 11:18

 Kolam mar 2 a Cha 15:18 b Jos 24:13 Za 105:44

c Rap 8:10 d Bur 3:7 e Rap 10:12 Rap 13:4

f Luk 4:8 g Jer 12:16 h Wuo 34:14 i Wuo 20:5 Rap 4:24

j Wuo 32:9, 10 Kwa 25:3 Rap 11:16, 17 Bur 2:14

k 2Ru 17:18 l Mat 4:7 Luk 4:12 1Ko 10:9

m Wuo 17:2, 7 Za 95:8, 9 Hib 3:8, 9

n Cha 15:18 o Wuo 23:30

RAPAR MAR CHIK 6:1-20 singore ne kwereu ma Ibrahim, Isaka, kod Jakobo ni obiro miyou, a piny man gi taonde madongo kendo mabeyo ma ne ok ugero, b 11 man gi udi mopong’ gi gik mabeyo mopogore opogore ma ne ok utiyonegi, piny man gi sokni mag pi ma ne ok ukunyo, gi puothe mzabibu kod yiend zeituni ma ne ok upidho, kendo ka usechiemo muyieng’, c 12 ne ni wiu ok owil gi Jehova d ma ne ogolou e piny Misri ka ma ne unie wasumbni. 13 Jehova Nyasachu e ma unuluor e kendo en e ma unutine, f kendo nyinge e ma unukuong’rugo. g 14 Kik ulam nyiseche mamoko; kik ulam nyasaye moro amora mar ogendni ma olworou, h 15 nimar Jehova Nyasachu manie kindu dwaro ni olame en kende. i Ka ulamo nyiseche mamoko, Jehova Nyasachu biro bedo gi mirima kodu, j kendo obiro tiekou duto e piny. k 16 Kik utem Jehova Nyasachu, l kaka nuteme ka un Masa. m 17 Makuru adimba chike mag Jehova Nyasachu ma omiyou mondo uriti. 18 Timuru gik makare kendo mabeyo e wang’ Jehova mondo ngimau odhi maber, kendo udonj mi ukaw piny maber ma Jehova ne osesingo ne kwereu, n 19 mi uriemb wasiku duto mana kaka Jehova ne osesingo. o 20 “To e ndalo mabiro ka nyithindu nopenju ni, ‘Ang’o momiyo Jehova Nyasachwa

RAPAR MAR CHIK 6:21–7:10 ne omiyou chike gi buchegi?’ 21 To nudwokgi ni, ‘Ne wan wasumbni mag Farao e piny Misri. Kata kamano, Jehova ne ogolowa e piny Misri gi lwedo ma nigi teko. 22 Jehova notimo ranyisi kod honni malich ne piny Misri, a ne Farao, gi joode duto ka waneno gi wang’wa. b 23 Ne ogolowa kuno mondo okelwa kae kendo omiwa piny ma ne osingo ne kwerewa. c 24 Eka Jehova ne onyisowa ni wamak chikegi duto kendo waluor Jehova Nyasachwa mondo ngimawa odhi maber d kendo wabed mangima e kaka wan kawuononi. 25 Ka warito chikegi duto adimba kendo timogi kaka Jehova Nyasachwa ochikowa, ibiro kwanwa kaka jo makare.’ f “Sa ma Jehova Nyasachu terou e piny ma uchiegni kawo mondo udagie, g obiro riembonu ogendni madongo h ma gin Jo-Hiti, Jo-Girgash, Jo-Amor, i JoKanaan, Jo-Perizi, Jo-Hivi, kod Jo-Jebus. j Gin ogendni abiriyo madongo kendo matek moloyou. k 2 Jehova Nyasachu biro ketogi e lwetu, kendo ubiro loyogi. l Ne ni unegogi kendo utiekogi giduto. m Kik utim singruok moro amora kodgi, kendo kik unyisgi ng’wono e yo moro amora. n 3 Kik ukendru kodgi. Kik uchiw nyiu ne yawuotgi mondo okendi, kendo kik ukaw nyigi mondo yawuotu oke-

7

SULA 6 a Wuo 7:3 b Rap 4:34 c Wuo 13:5 Rap 1:8

d Za 111:10 Nge 14:27

e Law 18:5 Rap 4:1 Gal 3:12

f Ekl 12:13 Rum 10:5

 SULA 7 g Rap 31:3 h Wuo 33:2 Jos 3:10

i Cha 15:16 j Cha 10:15-17 k Rap 20:1 l Kwa 33:52 m Law 27:29 Jos 6:17 Jos 10:28

n Wuo 23:32 Wuo 34:15 Rap 20:16, 17

 Kolam mar 2 a Jos 23:12, 13 1Ru 11:1, 2 Ezr 9:2

b Wuo 34:16 1Ru 11:4

c Rap 6:14, 15 d Wuo 23:24 Wuo 34:13

e Rap 16:21, 22 f Rap 7:25 Rap 12:2, 3

g Wuo 19:5, 6 Rap 14:2 Amo 3:2

h Rap 10:15 i Rap 10:22 j Cha 22:16, 17 k Wuo 6:6 Wuo 13:3, 14

328 ndi. a 4 Nimar kutimo kamano to gibiro loko yawuotu owe lama ma gichak lamo nyiseche mamoko, b kendo mano biro miyo Jehova ool mirimbe kuomu mi otieku piyo piyo. c 5 “Kar mano, timnegiuru kama: Mukuru kendnigi ma gitimoe misango gi sirnigi duto, d bed ni gin mag kite kata mag yien, e kendo wang’uru nyisechegi mopa. f 6 Nimar un oganda maler e wang’ Jehova Nyasachu, kendo kuom ogendni duto manie piny, un e ma Jehova Nyasachu owalou mondo ubed joge, kendo ubed ogandane makende.1g 7 “Jehova ne oherou moyierou, to ok nikech ne ung’eny moloyo ogendni mamoko, h nimar un e ma ne utinie mogik. i 8 Nikech Jehova ne oherou kendo ne orito singruok ma ne otimo gi kwereu, j Jehova ne ogolou gi lwete man gi teko ka oresou e lwet Farao ruodh Misri ma ne oketou wasumbni. k 9 Ung’eyo malong’o ni Jehova Nyasachu e Nyasaye madier, kendo Nyasaye migeno. To kuom jogo mohere kendo ma mako chikene, orito singruok motimo kodgi kendo omakore chuth gi nyikwagi nyaka tieng’ mar aluf achiel. l 10 To jo ma ok ohere obiro chulogi kuom kethogi. m Ok obi deko ma ok okethogi. Obiro ketho jo ma ok ohere-

l Wuo 34:6, 7 m Nge 2:22 2Pe 3:7

7:6 1 Kata, “mwandune makende; mwandune mogen.”

329 go e wang’gi. 11 Kuom mano, neuru ni umako chike kod buche ma amiyou kawuononi. Ritgiuru. 12 “Ka udhi nyime winjo buchegi kendo makogi, Jehova Nyasachu biro chopo singruok ma ne otimo gi kwereu kendo obiro herou gi hera mosiko mana kaka ne osingonegi. 13 Obiro herou kendo obiro guedhou mi ubed mang’eny e piny ma ne osingo ne kwereu ni nomiu. a Ee, obiro guedhou gi nyithindo mang’eny b kendo obiro guedho puotheu, chambu, divai magu, mou, c kendo obiro guedho jambu ma ubed gi nyiroye kod nyirombe mang’eny. 14 Unubed jo ma oguedhi moloyo ogendni mamoko duto. d Onge ng’ato ang’ata ma nobed bwoch kata lur, kendo onge jambu ma ok nonyuol. e 15 Jehova biro golonu tuoche duto, kendo ok nokelnu tuoche maricho ma ne nitie e piny Misri, f to wasiku e ma nokelnegi tuoche marichogo. 16 Tiekuru ji duto ma Jehova Nyasachu biro chiwo e lwetu. g Kik uwinjnegi lit, h kendo kik ulam nyisechegi, i nikech kutimo kamano to mano biro bedonu obadho. j 17 “Ka chunyu ochako chandore kuwacho ni, ‘Ogendnigi ng’eny mohingowa. Ere kaka dwariembgi?’ k 18 Kik uluorgi. l Paruru gik ma Jehova Nyasachu notimo ne Farao kendo ne piny Misri mangima. m 19 Paruru kum mager ma ne

SULA 7 a Cha 13:14, 15 b Law 26:9 c Law 26:4 d Rap 33:29 Za 147:20

e Wuo 23:26 Rap 28:11 Za 127:3

f Rap 28:15, 27 g Rap 7:1, 2 Rap 20:16 Jos 10:28

h Cha 15:16 Law 18:25 Rap 9:5

i Wuo 20:3 j Wuo 23:33 Rap 12:30 Bur 2:2, 3 Za 106:36

k Kwa 13:31 l Rap 1:29 Rap 31:6 Za 27:1 Isa 41:10

m Wuo 14:13

 Kolam mar 2 a Neh 9:10, 11 Jer 32:20

b Rap 4:34 c Wuo 23:28 Jos 3:10

d Wuo 23:29 Rap 2:25 Jos 2:9 Jos 24:12

e Kwa 14:9 f Rap 10:17 1Sa 4:7, 8

g Wuo 23:30 h Rap 9:3 i Jos 10:24 Jos 12:1

j Wuo 17:14 Za 9:5

k Jos 11:14 l Rap 11:25 Jos 1:5 Rum 8:31

m Rap 12:3 1We 14:12

n Isa 30:22 o Rap 27:15

RAPAR MAR CHIK 7:11-26 uneno gi wang’u, ranyisi gi honni, a kod lwedo man gi teko gi bat morie ma Jehova Nyasachu ne ogolougo e piny Misri. b Kamano e kaka Jehova Nyasachu biro timo ne ogendni duto muluorogo. c 20 Bende, Jehova Nyasachu biro miyo luoro maduong’ omakgi kendo jo ma nodong’ d kod mago ma nopondnu biro tho ma rum. 21 Kik uluorgi nimar Jehova Nyasachu ni kodu, e nikech en Nyasaye maduong’ kendo malich miwuoro. f 22 “Jehova Nyasachu biro riembonu ogendnigo mos mos nyaka girum. g Ok obi yienu mondo utiekgi mapiyo piyo, nimar le mag bungu nyalo nyuolore mang’eny ma monju. 23 Jehova Nyasachu nochiw ogendnigo e lwetu, kendo obiro tiekogi chuth ma girum te. h 24 Enochiw ruodhi mag ogendnigo e lwetu, i mi ok nochak opargi kendo e piny. j Ubiro tiekogi duto chuth k ma onge ng’ato ma no geng ’u . l 25 Wa ng ’u ru nyisechegi mopa e mach. m Kik ugomb fedha gi dhahabu man kuomgi, kendo kik ukawgi, n mondo kik girwaku e obadho, nimar gin gik ma Jehova Nyasachu osin-go. o 26 Kik ukel gimoro amora ma Nyasaye osin-go e uteu, nikech mano biro miyo okethu kaachiel kodgi. Nyaka usin kodgi gi chunyu duto nikech gin gik mowinjore okethi.

RAPAR MAR CHIK 8:1-18 “Ne ni urito adimba moro ka moro kuom chike ma amiyou kawuono mondo ubed mangima, a kendo unyuolru ubed mang’eny, mi ukaw piny ma Jehova ne osingo ne kwereu. b 2 Paruru wuoth mabor ma Jehova Nyasachu ne otelonue e thim kuom higni 40. c Notimo kamano mondo oduoku piny kendo otemu d mondo one gima nie chunyu e ka be ubiro rito chikene kata ooyo. 3 Noduokou piny ma omiyo kech okayou, f ma opidhou gi manna, g chiemo ma ne ok ung’eyo, kendo ma kwereu bende ne ok ong’eyo. Nodwaro ni ung’e ni dhano ok bed mangima mana kuom chiemo kende, to obedo mangima kuom weche duto ma wuok e dho Jehova. h 4 Lepu ne ok oti kendo tiendeu ne ok okuot kuom higni piero ang’wengo duto. i 5 Ung’eyo maber e chunyu ni mana kaka wuoro rieyo nyathine, e kaka Jehova Nyasachu osebedo ka rieyou. j 6 “Omiyo, rituru chike Jehova Nyasachu kuom wuotho e yorene kendo kuom miye luor. 7 Nimar Jehova Nyasachu terou e piny maber, k piny motimo aore gi pi, gi sokni mamol e pewe kod gode. 8 En piny ma nyago ngano gi shairi, kendo en piny man gi mzabibu, yiend ng’ope, gi komamanga, l kendo en gi mor zeituni gi mor kich. m 9 En piny ma chiemo ok nobedie

8

SULA 8 a Nge 3:1, 2 b Cha 15:18 c Rap 2:7 d Wuo 16:4 Wuo 20:20

e Rap 13:3 Nge 17:3

f Wuo 16:3 g Wuo 16:31 Za 78:24

h Mat 4:4 i Rap 29:5 Neh 9:21

j Nge 3:12 1Ko 11:32 Hib 12:5-7 Fwe 3:19

k Wuo 3:8 Law 26:4 Rap 11:11, 12

l Kwa 13:23 m Eze 20:6

 Kolam mar 2 a Rap 6:10-12 b Hos 13:6 c Rap 9:4 Rap 32:15

d Za 106:21 e Rap 1:19 Jer 2:6

f Kwa 20:11 g Wuo 16:35 h Rap 8:2 i Hib 12:11 j Hos 12:8 k Za 127:1 Hos 2:8

l Rap 7:12

330 manok, kendo onge gima ubiro chando. En piny ma kitene otimo chuma, kendo godene ubiro kunyoe mula. 10 “Kusechiemo ma uyieng’, ne ni upako Jehova Nyasachu kuom piny maber mosemiyouno, a 11 kendo kik wiu wil gi Jehova Nyasachu ma uwe mako chikene gi buchene ma amiyou kawuononi. 12 Kusechiemo ma uyieng’, kendo ugero ute mabeyo mudakie, b 13 mi jambu onyuolore mobedo mang’eny, kendo fedhau gi dhahabu magu omedore, kendo giu duto omedore mobedo mogundho, 14 kik sunga maku c ma wiu wil gi Jehova Nyasachu ma ne ogolou e piny Misri ka ma ne unie wasumbni, d 15 kendo ma ne owuotho kodu e thim maduong’ kendo malich e ma ne nigi thuonde man gi kwiri mager kod ma thomoni ne opong’o. Ne en thim motwo ma ne onge kata pi. Kata kamano, ne ogolonu pi e lwanda motegno. f 16 Bende, nopidhou gi manna g ma kwereu ne ok ong’eyo mondo oduokugo piny h kendo otemu mondo ngimau obi obed maber kinde mabiro. i 17 Ka po ni iwacho e chunyi ni, ‘Tekona gi tij lweta awuon osemiyo ayudo mwandugi,’ j 18 ng’e ni Jehova Nyasachu e ma miyiga teko mar loso mwandu k mondo ochop singruok ma ne otimo gi kwereu, mana kaka osebedo kotimo nyaka kawuononi. l

331 19 “Ka po ni wiu owil gi Jehova Nyasachu kendo uchako lamo nyiseche mamoko kutiyonegi kendo ukulorunegi, awachonu kawuono ni unutho kendo karu nolal nono. a 20 Karu nolal nono mana kaka ogendni ma uneno ka Jehova tieko. Unutho kamano, nikech utamoru winjo dwond Jehova Nyasachu. b “Winjuru, un Jo-Israel. Kawuono ubiro ng’ado Aora Jordan c mondo udhi ukaw piny ogendni ma roteke kendo madongo moloyou d kaachiel gi mier madongo mochiel gi ohingni ma chopo e polo. e 2 Mana kaka ung’eyo, gin jo madongo kendo maboyo ma nyikwa Anakim, f kendo usewinjo ka ji wacho ni, ‘Be nitie jo ma dinyal nyikwa Anak?’ 3 Omiyo, ng’euru kawuono ni Jehova Nyasachu biro telo nyimu loka aora. g En mach mager, h kendo obiro tiekogi. Obiro loyonugi ka uneno gi wang’u mondo uriembgi mapiyo piyo mi utiekgi mana kaka Jehova nosingorenu. i 4 “Ka Jehova Nyasachu oseriembonu ogendnigo, kik uwach e chunyu ni, ‘Wan jo makare e momiyo Jehova okelowa mondo wakaw pinyni,’ j nimar Jehova riembo ogendnigi nikech timbegi maricho. k 5 Ng’euru ni ok udhi kawo pinjegigo nikech un jo makare kata ma chunygi tir. Kar mano, Jehova Nyasachu riembonu-

9

SULA 8 a Rap 4:25, 26 Rap 30:17, 18 Jos 23:12, 13

b Dan 9:11, 12

 SULA 9 c Jos 4:19 d Rap 7:1 e Kwa 13:28 f Kwa 13:33 g Rap 1:30 Rap 20:4 Rap 31:3

h Rap 4:24 Hib 12:29

i Wuo 23:31 Rap 7:23, 24

j Rap 7:7, 8 Eze 36:22

k Cha 15:16 Rap 12:31 Rap 18:9, 12

 Kolam mar 2 a Law 18:25 b Cha 13:14, 15 Cha 17:1, 8

c Cha 26:3 d Cha 28:13 e Wuo 34:9 Za 78:8

f Rap 9:22 Za 78:40 Hib 3:16

g Wuo 17:2 Kwa 11:4 Kwa 16:1, 2 Kwa 25:2, 3 Rap 31:27

h Wuo 32:4, 10 i Wuo 24:12 Wuo 31:18 Wuo 32:16

j Wuo 24:7 k Wuo 24:18 l Wuo 19:19 Rap 4:10-13

m Wuo 32:7

RAPAR MAR CHIK 8:19–9:12 gi a nikech timbegi maricho, kendo Jehova timo kamano mondo ochop singruok ma ne otimo gi kwereu ma Ibrahim, b gi Isaka, c kod Jakobo. d 6 Koro ng’euru ni Jehova Nyasachu ok miu piny maberni mondo udagie nikech un jo makare, nimar kuom adier, un jo ma wigi tek. e 7 “Paruru kendo wiu kik wil ngang’ gi kaka numiyo mirima omako Jehova Nyasachu e thim. f Chakre chieng’ ma ne uwuokie Misri nyaka chieng’ ma ne uchopoe kae, usebedo ka ung’anyo ne Jehova. g 8 Kata mana e Got Horeb, ne uwang’o i Jehova ma okecho kodu ahinya kendo Jehova ne dwaro tiekou. h 9 Ka ne adhi e wi got kawo kite mopamore i moting’o weche mag singruok ma Jehova notimo kodu, j nabet e wi got kuom ndalo 40 odiechieng’ gotieno k ma ok achiem kendo ok amodh pi. 10 Eka Jehova nomiya kite ariyo mopamore ma ne ondik gi lith lwet Nyasaye, kendo ne giting’o weche duto ma ne Jehova owachonu gie mach e wi got chieng’ ma ne uchokoru. l 11 Bang’ ndalo piero ang’wen-go, Jehova nomiya kite ariyo mopamore moting’o weche mag singruokgo, 12 kendo Jehova nowachona niya, ‘Lor piny piyo piyo nikech jou ma ne igolo Misri osetimo marach. m Mapiyo nono giseweyo yo ma ne achikogi ni giluw. Giseloso kido mar

RAPAR MAR CHIK 9:13-29 chuma moleny mondo gilam.’ a 13 Bang’ mano, Jehova nowachona niya: ‘Aseng’iyo jogi ma ayudo ni gin jo ma wigi tek. b 14 We atiekgi kendo aruch nyinggi e piny, kae to in e ma aketi ibed oganda maduong’ kendo mang’eny moloyogi.’ c 15 “Kamano, ne alokora mi alor piny ka got pod wang’. d Ne ating’o kite ariyo mopamore mondikie singruokgo e lweta koni gi koni. e 16 Ka ne ang’iyou, ne aneno ni useketho ne Jehova Nyasachu. Ne uloso kido mar nyaroya gi chuma moleny. Piyo piyo nono ne useweyo yo ma ne Jehova ochikou ni mondo uluw. f 17 Omiyo, nakawo kite ariyo mopamorego mi awitogi piny ka uneno, kendo ne gitore matindo tindo. g 18 Ne asiko apodho piny auma e nyim Jehova kuom ndalo 40 odiechieng’ gotieno mana kaka ne atimo mokwongo. Ne ok achiemo kendo ne ok amodho pi h nikech richo duto ma ne usetimo kuom timo ne Jehova marach mi uwang’o iye. 19 Ne aluor ahinya nikech mirima mager ma Jehova ne nigo kodu, i nimar ne ochiegni tiekou. Kata kamano, Jehova nochako owinjo ywakna kendo e kindeno. j 20 “Jehova nokecho ahinya gi Harun kendo ne odwaro nege, k to gie kindeno ne alemo ne Harun bende. 21 Eka ne akawo nya-

SULA 9 a Wuo 32:4 b Wuo 32:9 c Wuo 32:10 d Wuo 19:18 e Wuo 32:15 f Wuo 20:3, 4 g Wuo 32:19 h Wuo 34:28 i Wuo 32:10 j Wuo 32:11, 14 Za 106:23

k Wuo 32:2, 21

 Kolam mar 2 a Wuo 32:4 b Wuo 32:20 c Kwa 11:3 d Wuo 17:7 e Kwa 11:4, 34 f Kwa 13:26 g Kwa 14:3, 4 h Rap 1:32 Za 106:24, 25 Hib 3:19

i Wuo 34:28 j Wuo 19:5 Za 135:4

k Wuo 32:11 l Wuo 3:6 Wuo 6:8 Rap 9:5

m Wuo 32:31, 32 n Wuo 32:12 Kwa 14:15, 16

o 1Ru 8:51 Neh 1:10

p Wuo 6:6 Rap 4:20, 34

332 roya ma ne uloso morwakou e richo, a mi awang’e e mach; ne atoye matindo tindo mi arege molokore buru, mi ne akawo buruno mi akiro e aora mamol koa e got. b 22 “Bende, ne uwang’o i Jehova ka un Tabera, c gi Masa, d kod Kibroth-hataava. e 23 Ka ne Jehova onyisou ni uwuog Kadesh-barnea, f ka owachonu ni, ‘Dhi ukaw piny ma abiro miyou!’ to ne ung’anyo ne chik Jehova Nyasachu, g kendo ne ok uketo yie h mi ne ok utimo gima nowachonu. 24 Usebedo kung’anyo ne Jehova nyaka ne achak ng’eyou. 25 “Omiyo, ne asiko apodho piny auma e nyim Jehova kuom ndalo 40 odiechieng’ gotieno. i Ne apodho piny auma kamano nikech Jehova nowacho ni obiro tiekou. 26 Ne aywak ne Jehova ka awacho ni, ‘A Jehova, Wuon Loch Duto, kik iketh jogigi. Gin mwanduni iwuon j ma ne iwaro gi tekoni mang’eny ka igologi Misri. k 27 Par jotichni ma Ibrahim, gi Isaka, kod Jakobo. l Kik idew wich-teko kod timbe maricho mag ogandani. m 28 Ka ok kamano to weg piny ma ne igolowae biro wacho niya: “Nikech Jehova ne ojok gi ogandani kendo terogi e piny ma nosingonegi ne otame, ne oterogi e thim mondo oneggi.” n 29 Gin jogi kendo gin mwanduni iwuon o ma ne igolo e piny Misri gi tekoni mang’eny.’ p

333

10

“Gie kindeno Jehova ne owachona niya, ‘Pa kite ariyo mopamore ma chal gi mokwongoka, a kae to ibi kodgi ira e wi got; los bende sanduk mar bao mondo ibigo. 2 Abiro ndiko kuom kitego weche ma ne andiko e kite mokwongo ma ne itoyoka, kendo ne ni iketo kitego e i sandugno.’ 3 Kuom mano, naloso sanduk gi yiend shita, kendo napayo kite ariyo ma chal gi mokwongoka mi adhi kodgi e wi got ka ating’ogi e lweta. b 4 Jehova nondiko e kitego weche ma ne ondiko e kite mokwongoka. c Ne ondiko Chike Apar d ma ne omiyou gie mach e wi got e chieng’ ma ne uchokoru, f kae to Jehova ne omiyagi. 5 Bang’ mano, ne aridora ka awuok e got g mi aketo kitego e i sanduk ma ne aseloso, kendo gisebedo kanyo nyaka kawuononi, mana kaka Jehova ne ochika. 6 “Jo-Israel nowuok Beeroth Bene-jaakan ka gidhi Mosera. Kanyo e ma Harun ne othoe mi oike, h kendo Eleazar wuode nokawo kare mobedo jadolo. i 7 Ne gia kuno mi gidhi Gudgoda, kendo ne gia Gudgoda mi gidhi Jotbatha, j piny motimo aoche. 8 “E kindego Jehova nowalo dhood Lawi k mondo obed joting’ sandug singruok mar Jehova, l giti e nyim Jehova kendo giguedh ji e nyinge, m mana kaka gitimo nyaka kawuono-

SULA 10 a Wuo 34:1 b Wuo 34:4 c Wuo 32:15 d Wuo 20:1 Wuo 34:28 Rap 4:13

e Rap 4:36 Rap 5:4

f Wuo 19:17 Rap 5:22

g Wuo 34:29 h Kwa 20:23, 24 Kwa 33:31, 38

i Kwa 20:28 j Kwa 33:33 k Kwa 1:50 Kwa 3:6 Kwa 8:14

l Kwa 3:30, 31 m Kwa 6:23-27 Rap 21:5 2We 30:27

 Kolam mar 2 a Kwa 18:20, 24 Rap 18:1

b Wuo 24:18 Wuo 34:28

c Wuo 32:14 d Cha 15:18 e Mik 6:8 f Rap 5:29 g Rap 5:33 Jos 22:5

h Rap 6:5 Luk 10:27

i Rap 6:24 j 1We 29:11 Za 24:1 Za 115:16

k Rap 4:37 l Rap 30:6 m Wuo 34:9 Rap 9:6 Rap 31:27

n Wuo 18:11 2We 2:5 Za 97:9

RAPAR MAR CHIK 10:1-17 ni. 9 Mano e momiyo JoLawi onge pok kendo gionge lowo e kind owetegi. Jehova e pokgi, mana kaka Jehova Nyasachu ne osewachonegi. a 10 An awuon ne abet e wi got kuom ndalo 40 odiechieng’ gotieno b mana kaka natimo mokwongo, mi Jehova ne owinjo kwayona kendo. c Jehova ne ok dwar tiekou. 11 Kae to Jehova nowachona niya: ‘Tel ne oganda, kendo giikre ne wuoth mondo gidhi gikaw piny ma ne asesingora ne kweregi ni abiro miyogi.’ d 12 “Koro un Jo-Israel, ang’o ma Jehova Nyasachu dwaro kuomu? e Ma kende e gima odwaro kuomu: Ni uluor Jehova Nyasachu, f uwuoth e yorene duto, g uhere, uti ne Jehova Nyasachu gi chunyu duto kod ngimau duto, h 13 kendo umak chike mag Jehova ma amiyou kawuononi mondo ngimau odhi maber. i 14 Neuru, Jehova Nyasachu e wuon polo duto, kata polo man malo moloyo, bende en e wuon piny gi gik moko duto manie iye. j 15 Kata obedo ni en kamano, kwereu e ma ne Jehova osudo irgi mondo ohergi, kendo kuom ogendni duto, un nyikwagi e ma oseyierou k mondo ubed joge mana kaka un kawuono. 16 Kuom mano, koro nyaka upwodh chunyu l kendo uwe bedo jo ma wigi tek. m 17 Nimar Jehova Nyasachu e Nyasach nyiseche, n kendo

RAPAR MAR CHIK 10:18–11:12 en e Ruodh ruodhi, en Nyasaye maduong’ man gi teko, kendo en Nyasaye mowinjore omi luor matut, bende en Nyasaye ma ok dew wang’ ng’ato, a kendo ok okaw asoya. 18 Ong’ado bura kare ne mond liete gi nyithi kiye b kendo ohero jodak c kuom miyogi chiemo gi lewni. 19 Omiyo, un bende onego uher jodak manie kindu nimar un bende ne un jodak e piny Misri. d 20 “Jehova Nyasachu, e ma onego uluor, en e ma onego utine, e kendo en e ma onego umakru kode, kendo nyinge e ma onego ukuong’rugo. 21 En e ma onego upake. f En Nyasachu ma osetimonu gik madongo kendo malich duto ma useneno gi wang’u. g 22 Ka ne kwereu odhi Misri, ne gin mana ji 70, h to sani Jehova Nyasachu osemiyo ubedo mang’eny mana kaka sulwe manie polo. i “Nyaka uher Jehova Nyasachu j kendo une ni urito chikene gi buchene kinde duto. 2 Ung’eyo maber ni un e ma awuoyo kodu, to ok gi nyithindu ma pok oneno kata winjo kum mag Jehova Nyasachu, k kendo ma pok oneno kaka osenyiso duong’ne l gi tekone. m 3 Ne ok gineno ranyisi kod gik ma ne otimo e piny Misri ne Farao ruodh Misri gi pinye duto; n 4 ne ok gineno gima notimo ne jolwenj Misri, gi farese kod geche Farao mag lweny, ma ne pi

11

SULA 10 a Tic 10:34 Rum 2:11

b Za 68:5 Jak 1:27

c Law 19:10 Rap 24:14 Za 146:9

d Wuo 22:21 Law 19:34

e Luk 4:8 f Wuo 15:2 Fwe 19:6

g 2Sa 7:23 h Cha 46:27 Wuo 1:5 Tic 7:14

i Cha 15:1, 5

 SULA 11 j Rap 6:5 Rap 10:12 Mar 12:30

k Rap 8:5 Hib 12:6

l Rap 5:24 Rap 9:26

m Wuo 13:3 n Rap 4:34

 Kolam mar 2 a Wuo 14:23, 28 Hib 11:29

b Kwa 16:1, 32 c Rap 4:40 Nge 3:1, 2

d Wuo 3:8 Eze 20:6

e Cha 13:14, 15 Cha 26:3 Cha 28:13

f Rap 1:7 g Rap 8:7

334 Nam Makwar oimo ka ne gilawou, kendo Jehova nokethogi motiekogi giduto te. a 5 Bende, ne ok gineno gik ma ne otimonu e thim nyaka ne uchopo ka, 6 kod gima notimo ne Dathan gi Abiram, yawuot Eliab ma JaReuben, sa ma piny nong’amo dhoge momwonyogi gi joodgi gi hembegi kaachiel gi ji duto ma ne oriwogi lwedo ka Jo-Israel duto neno gi wang’gi. b 7 Useneno gi wang’u gik madongo ma Jehova ne otimo. 8 “Ne ni umako chike duto ma amiyou kawuononi, eka nubed gi teko mar kawo piny ma ubiro donjoe lokacha. 9 Kutimo kamano, unudag aming’a c e piny mopong’ gi chak kod mor kich d ma Jehova ne osingore ni nomi kwereu gi nyikwagi. e 10 “Piny mubiro donjoe mondo udagieno ok chal gi piny Misri ku ma ne uchwoyoe kodhi, kendo ne utiyoe matek1 ka uolo ne kodhi pi mana kaka itimo ne puoth alot. 11 Piny ma uchiegni donjoe mondo ukaw en piny motimo gode gi pewe, f kendo en piny ma koth chweyee; g 12 En piny ma Jehova Nyasachu rito maber. Wang’ Jehova Nyasachu range pile, kendo otimo kamano a chak higa nyaka e giko higa. 11:10 1 Kata, “unyono rarundi mag pi gi tiendeu; ukunyo mtaro ma tero pi e puothe.”

335 13 “Omiyo, ka urito gi kinda chikena ma amiyou kawuonogi, kendo ka uhero Jehova Nyasachu mi utiyone gi chunyu duto kod ngimau duto, a 14 to anami koth ochwe e pinyu e kinde mowinjore, tiende ni kinde opon gi kinde chwiri, kendo ubiro kayo cham mi uchok divai manyien kod mo. b 15 Kendo abiro miyo lum olodh ne jambu e peweu mag kwath, to un bende ubiro chiemo muyieng’. c 16 Tang’uru mondo kik chunyu wuondu mi ubar kendo uchak lamo nyiseche mamoko ka ukulorunegi. d 17 Ka ok kamano, to mirimb Jehova biro liel kuomu ka mach, kendo obiro geng’o koth mondo kik chwenu e mi piny ok nochiegnu cham, kendo ubiro tho piyo piyo mi karu lal nono e piny maber ma Jehova miyou. f 18 “Rwakuru wechenagi e chunyu, twegiuru e lwetu kaka ranyisi ma paronu, kendo gibednu kaka gima itweyo e pat wang’. g 19 Puonjuru nyithindu wechego, kendo wuouru kodgi e wi wechego sa ma ubet e uteu, sa ma uwuotho e ndara, sa ma unindo, kod sa ma uchiewo. h 20 Ndikgiuru e sirni mag dhoutu kendo e rangeyeu, 21 mondo un gi nyithindu udag aming’a i e piny ma Jehova nosingore ni nomi kwereu mondo obed margi j kuom ndalo duto ma piny ni e bwo polo.

SULA 11 a Rap 4:29 Rap 6:5 Rap 10:12 Mat 22:37

b Law 26:4 Rap 8:7-9 Rap 28:12 Jer 14:22

c Rap 8:10 d Rap 8:19 Rap 29:18 Hib 3:12

e Rap 28:15, 23 1Ru 8:35, 36 2We 7:13, 14

f Rap 8:19 g Nge 7:1-3 h Rap 6:6-9 Nge 22:6 Ef 6:4

i Rap 4:40 Nge 4:10

j Cha 13:14, 15

 Kolam mar 2 a Rap 6:5 Luk 10:27

b Rap 10:20 Rap 13:4 Jos 22:5

c Wuo 23:28 Jos 3:10

d Rap 7:1 Rap 9:1, 5

e Jos 14:9 f Cha 15:18 Wuo 23:31

g Rap 7:24 Jos 1:5

h Wuo 23:27 Jos 2:9, 10 Jos 5:1

i Rap 30:15 j Rap 28:1, 2 Za 19:8, 11

k Law 26:15, 16 Isa 1:20

l Rap 27:12, 13 Jos 8:33, 34

m Cha 12:6

RAPAR MAR CHIK 11:13-30 22 “Ka umako chike ma amiyougi kendo uritogi adimba, mi uhero Jehova Nyasachu, a ma uwuotho e yorene duto kendo upadoru kuome, b 23 Jehova biro riembonu ogendnigo duto, c mi unukaw pinje mag ogendini madongo kendo ma roteke moloyou. d 24 Kamoro amora ma tiendu onyono nobed maru. e Pinyu nochakre e thim nyaka Lebanon, kendo nochakre e Aora Yufrate nyaka nam maduong’ mar Mediterania. f 25 Onge ng’at ma nogeng’u, g nimar Jehova Nyasachu nomi luoro kod kibaji omak ji e pinje duto mubiro dhiye h mana kaka nosingorenu. 26 “Neuru, kawuono aketo gueth kod kuong’ e nyimu: i 27 ubiro yudo gueth ka umako chike mag Jehova Nyasachu ma amiyou kawuononi, j 28 to ubiro yudo kuong’ ka ok urito chike mag Jehova Nyasachu k kuom baro ma uweyo luwo yo ma achikou kawuono mana ni mondo ulam nyiseche mamoko ma ok ung’eyo. 29 “Ka Jehova Nyasachu oseterou muchopo e piny mudhi kawo mondo obed maru, guedhuru ji ka un e Got Gerizim, to ukuong’ ji ka un e Got Ebal. l 30 Donge godego ni loka Aora Jordan yo podho chieng’ e piny Jo-Kanaan modak Araba ka ma omanyore gi Gilgal, but yiende mag More? m

RAPAR MAR CHIK 11:31–12:14 31 Ero koro ung’ado Aora Jordan mondo udhi ukaw piny ma Jehova Nyasachu miyou. a Ka usekawo pinyno muchako dakie, 32 neuru ni urito adimba chike gi buche duto ma amiyou kawuononi. b “Magi e chike kod buche ma onego urit adimba e ngimau duto e piny ma Jehova Nyasach kwereu biro miyou. 2 Nyaka uketh chuth kuonde duto ma ogendni ma udhi kawo kargi lamoe nyisechegi, c bed ni kuondego ni e wi gode madongo kata e wi gode matindo, kata e tiend yiende madongo. 3 Mukuru kendni ma gitimoe misango gi sirnigi duto mag kite kod mag yien, d kendo wang’uru sirnigo e mach mi uketh kido mag nyisechegi, e mondo kik chak par nyinggi kendo e piny. f 4 “Kik ulam Jehova Nyasachu e yo ma kamano. g 5 Kar mano, neuru ni ulamo Jehova Nyasachu mana ka ma obiro yiero e kind dhoutu mondo nyinge obedie kendo odagie. Kanyo e ma nudhiye. h 6 Kanyo e ka ma ubiro keloe misengni miwang’o, i gi misengni mamoko, gi chiwo magu mag achiel kuom apar, j kod chiwo mowuok e lwetu, k gi chiwo muchopogo singruok, gi chiwo mugolo kuom herou, l kaachiel gi jambu makayo. m 7 Kanyo e ka ma unuchiemie gi joodu e nyim Jehova Nyasachu, n kendo unubed

12

SULA 11 a Jos 1:11 b Rap 5:32 Rap 12:32

 SULA 12 c Wuo 34:13 d Wuo 23:24 e Rap 7:25 f Wuo 23:13 Jos 23:7

g Law 18:3 Rap 12:31

h 2We 7:12 i Law 1:3 j Rap 14:22 k Kwa 18:19 Rap 12:11

l 1We 29:9 Ezr 2:68

m Rap 12:17 Rap 15:19

n Rap 15:19, 20

 Kolam mar 2 a Law 23:40 Rap 12:12, 18 Rap 14:23, 26 Za 32:11 Za 100:2 Fil 4:4

b 1Ru 8:56 1We 23:25

c Jos 3:17 d Rap 33:28 1Ru 4:25

e Rap 16:2 Rap 26:2

f Rap 14:22, 23 g Rap 14:26 1Ru 8:66 Neh 8:10

h Kwa 18:20, 24 Rap 10:9 Rap 14:28, 29 Jos 13:14

i Law 17:3, 4 1Ru 12:28

j 2We 7:12

336 mamor kuom gik moko duto mutimo, a nimar Jehova Nyasachu oseguedhou. 8 “Kik udhi nyime timo kaka watimo gie kindegi, nimar kindegi ng’ato ka ng’ato timo mana gima ohero owuon,1 9 nikech pok uchopo kar yueyo b e piny ma Jehova Nyasachu miyou mondo obed maru. 10 Ka useng’ado Aora Jordan c ma uchako dak e piny ma Jehova Nyasachu miyou, obiro miyo udag gi kuwe kendo wasiku molworou koni gi koni ok nochandu. d 11 Ubiro kelo gik moko duto ma achikou ka ma Jehova Nyasachu biro yiero mondo nyinge obedie. e Kanyo e ka ma unukelie misengni miwang’o, gi misengni mamoko, gi chiwo magu mag achiel kuom apar, f kod chiwo mowuok e lwetu, gi chiwo duto mugolo mondo uchopgo singruoku ne Jehova. 12 Ubiro bedo mamor e nyim Jehova Nyasachu, g un gi yawuotu gi nyiu kod wasumbniu ma chwo gi ma mon, kaachiel gi Jo-Lawi modak e miechu, nikech JoLawigo onge gi mier mopognegi kaka un. h 13 Ne ni ok uchiwo misengniu miwang’o kamoro amora ma wiu omiyou. i 14 Chiwuru misengni miwang’o mana ka ma Jehova Nyasachu biro yiero e achiel kuom dhoutu, kendo kanyo e ma utimie gik moko duto ma achikou. j 12:8 1 Kata, “gima oneno ni berne.”

337 15 “Kata kamano, sa moro amora ma chunyu gombo ring’o, unyalo yeng’o mondo uchiem. a Chamuru ring’o kaluwore gi gueth ma Jehova Nyasachu oguedhougo e mier duto mudakie. Jo ma ok ler kod jo maler nyalo chamo ring’ono, mana kaka di gicham ring nyakech kata mwanda. 16 Remo to kik ucham; b oleuru piny mana ka pi. c 17 E miechu kuonde mudakie, ok oyienu chamoe chiwo mar achiel kuom apar mag chambu, kata divai manyien, kata mo, kata jambu makayo, d kata chiwo moro amora ma ugolo mondo usingrugo, kata chiwo moro amora mugolo kuom herou, kata chiwo mowuok e lwetu. 18 Ubiro chamo gigo e nyim Jehova Nyasachu, mana ka ma Jehova Nyasachu biro yiero. e Kanyo e ka ma unuchiemie un gi yawuotu gi nyiu, kod wasumbniu ma chwo gi ma mon, kaachiel gi Jo-Lawi modak e miechu; kendo unubed mamor e nyim Jehova Nyasachu kuom gik moko duto mutimo. 19 Ne ni ok ujwang’o Jo-Lawi f ndalo duto mag ngimau e piny. 20 “Ka Jehova Nyasachu oseyaro tong’ mar pinyu g mana kaka osesingorenu, h mi ng’ato owacho niya: ‘Agombo ring’o,’ ng’atno nyalo chamo ring’o kinde moro amora modwaro. i 21 To ka obedo ni ka ma Jehova Nyasachu oyiero mondo nyi-

SULA 12 a Rap 12:21

b Cha 9:4 Law 7:26 Law 17:10 Tic 15:20, 29

c Law 17:13 Rap 15:23

d Rap 14:22, 23

e Rap 12:11 Rap 14:26

f Kwa 18:21 Rap 14:27 2We 31:4 Neh 10:38, 39 Mal 3:8

g 1Ru 4:21

h Cha 15:18 Wuo 34:24 Rap 11:24

i Law 11:2-4

 Kolam mar 2 a Rap 14:23 2We 7:12

b Rap 14:4, 5

c Law 3:17 Rap 12:16

d Cha 9:4 Law 17:11, 14

e Law 17:13 Rap 15:23

f Law 17:11

g Law 4:29, 30

h Wuo 23:23 Za 44:2 Za 78:55

RAPAR MAR CHIK 12:15-30 nge obedie a ni mabor kodu, unyalo yang’o moko kuom jamni ma Jehova omiyou, mana kaka asechikou, kendo unyalo chamogi e miechu sa asaya mudwaro. 22 Unyalo chamogi mana kaka ducham ring nyakech kata mwanda. b Jo ma ok ler kaachiel gi jo maler nyalo chamogi. 23 Mak mana ni ng’aduru e chunyu ni ok ubi chamo remo ngang’, c nimar remo e ngima, d omiyo kik ucham ngima kaachiel gi ring’o. 24 Kik uchame. Oleuru piny mana ka pi. e 25 Kik uchame mondo ngimau gi ngima nyithindu odhi maber, nimar mano long’o e wang’ Jehova. 26 Seche ma ubiro ka ma Jehova biro yiero, biuru mana gi mich maler ma magu uwegi kaachiel gi chiwo mugolo mondo uchopgo singruok. 27 Kanyo e ma ubiro chiwoe misengni miwang’o, moriwo ring’o gi remo, f e kendo mar misango mar Jehova Nyasachu. Remb misengnigo ubiro puko e bath kendo g mar Jehova Nyasachu. Ringgi to unyalo chamo. 28 “Neuru ni utimo gik moko duto ma awachonugi mondo ngimau kaachiel gi ngima nyithindu odhi maber kinde duto, nimar utimo gik mabeyo kendo makare e wang’ Jehova Nyasachu. 29 “Ka Jehova Nyasachu osetieko ogendni ma udhi kawo pinygi, h kendo uchako dak e pinygino, 30 beduru

RAPAR MAR CHIK 12:31–13:13 motang’ mondo kik udonj e obadho mar luwo timbegi ka osegolnugi. Kik unon nyisechegi ka upenjoru niya: ‘Ogendnigi ne lamoga nyisechegi e yo mane mondo an bende atim kamano?’ a 31 Kik ulam Jehova Nyasachu e yo ma kamano, nimar ogendnigo lamo nyisechegi ka gitimo timbe maricho ahinya ma Jehova osin-go. Ogendnigo wang’o kata mana yawuotgi gi nyigi e mach ne nyisechegi. b 32 Timuru mana gik ma awachonu kende. c Kik umedie gimoro kendo kik ugolie gimoro. d “Ka po ni ng’ato obukore e kindu ni en janabi kata ni onyalo leko gik ma biro timore, ma omiyou ranyisi moro kata onyisou wach moro ma biro timore, 2 mi ranyisi ma omiyou kata wach mokoronuno otimore, kae to owachonu ni, ‘Biuru waluw nyiseche mamoko ma ok ung’eyo mondo watinegi,’ 3 kik uwinj janabino kata jakor wachno, e nimar Jehova Nyasachu temou f mondo ong’e ka be uhero Jehova Nyasachu gi chunyu duto kod ngimau duto. g 4 Jehova Nyasachu kende e ma uluw, en e ma uluore, en e ma umak chikene, en e ma uwinj dwonde; en e ma utine, kendo en e ma umakru kode. h 5 Kuom mano, janabi kata jakor wachno nyaka negi, i nimar osenyiso oganda mondo ong’any ne Jehova Nya-

13

SULA 12 a Rap 7:16 Za 106:36 Eze 20:28

b Law 18:3, 21 Law 20:2 Rap 18:10-12 Jer 32:35

c Jos 22:5

d Rap 4:2 Jos 1:7

 SULA 13 e Isa 8:19 Jer 27:9

f Rap 8:2

g Rap 6:5 Rap 10:12 Mat 22:37

h Rap 10:20

i Rap 18:20

 Kolam mar 2 a Rap 17:2, 3, 7 1Ko 5:13

b 1Ru 11:4 2Pe 2:1

c Gal 1:8

d Wuo 22:20 Wuo 32:27 Kwa 25:5

e Rap 17:2, 3, 7

f Law 20:2, 27

g Rap 17:13 1Ti 5:20

338 sachu ma ne oresou mogolou Misri ka ma ne unie wasumbni. Ng’atno osetemo witou mondo uwe yo ma ne Jehova Nyasachu ochikou mondo uluw. Goluru richo e kindu. a 6 “Ka owadu ma onyuolugo e ich achiel, kata wuodi kata nyari, kata chiegi mihero, kata osiepni migeno otemo semi ling’ ling’ ka owachoni ni, ‘Bi wadhi wati ne nyiseche mamoko,’ b ma gin nyiseche ma pok ing’eyo kendo ma kwereni bende ne ok ong’eyo, 7 ma gin nyiseche mag ogendni molworou, bed ni giwuok e piny moro amora man machiegni kata man mabor, chakre tung’ piny nyaka tung’ piny, 8 kik itim kaka odwaro kendo kik iwinj wachne. c Kik iwinjne lit, kata kik ikeche, kendo kik ipande. 9 Kar mano, nege ma ok iweye. d In e ma lweti nyaka kwong goye, eka jomoko biro riwore kodi e nege. e 10 Unugoye gi kite nyaka otho, f nimar notemo lokou mondo uwe Jehova Nyasachu ma nogolou Misri, ka ma ne unie wasumbni. 11 Eka Jo-Israel duto nowinj wachno mi gibed maluor, kendo ok ginichak gitim gima rach kamano e kindu. g 12 Ka po ni uwinjo ka iwacho e achiel kuom mier manie piny ma Jehova Nyasachu dhi miyou mondo udagie ni, 13 ‘Nitie jo ma nono mosesieko e kindu ma dwaro wuondo jo ma odak e

339 miechgi ka giwachonegi niya: “Biuru walam nyiseche mamoko,” ma gin nyiseche ma ok ung’eyo,’ 14 ne ni unono wachno matut, a to ka uyudo ni en adier ni gima rach kamano osetimore e kindu, 15 nyaka uneg ji duto ma odak e dalano gi ligangla. b Kethuru dalano gi gimoro amora manie iye, kendo uneg jamni duto man kuno c gi ligangla. 16 Ka usetimo kamano, gimoro amora modong’ ubiro choko e dier dalano, kae to uwang’ dalano gi mach. Gigo biro bedo misango miwang’o ne Jehova Nyasachu. Dalano nodong’ gunda nyaka chieng’, kik ng’ato gere kendo. 17 Kik ukaw gimoro kata achiel kuom gik ma onego oketh chuthgo d mondo Jehova kik bed gi mirima kodu. Ka utimo kamano, to enonyisu ng’wono mi enomi unyuolru mi unubed mang’eny mana kaka ne osesingore ne kwereu. e 18 Nimar onego umi Jehova Nyasachu luor kuom luwo chikene duto ma amiyou kawuononi, kamano unutim gik malong’o e wang’ Jehova Nyasachu. f “Un nyithind Jehova Nyasachu. Omiyo, kik usar dendu, g kata kik uchid yie wengeu ka uyuago ng’at motho. h 2 Nimar un oganda maler i e wang’ Jehova Nyasachu, kendo kuom ogendni duto manie piny, un e ma Jehova owalou mondo

14

SULA 13 a Rap 19:15 1Ti 5:19

b Rap 17:4, 5 2We 28:6

c Wuo 22:20

d Jos 6:18

e Cha 22:15, 17 Cha 26:3, 4

f Rap 6:18

 SULA 14 g Law 19:28

h Law 21:1, 5

i Law 19:2 Law 20:26 Rap 28:9 1Pe 1:15

 Kolam mar 2 a Wuo 19:5, 6 Rap 7:6

b Law 11:43 Law 20:25 Tic 10:14

c Law 11:2, 3

d Law 11:4-8

e Law 11:9, 10

f Law 11:13-20

RAPAR MAR CHIK 13:14–14:16 ubed joge, kendo ubed ogandane makende.1a 3 “Kik ucham gimoro amora ma ok ler. b 4 To le ma unyalo chamo e magi: c dhiang’, rombo, diel, 5 nyakech, nyagunde, ngawo, diend thim, mwanda, puro, kod omoro. 6 Unyalo chamo le duto ma ombong’gi opogore ariyo kendo ma nyamo kambula. 7 Kata kamano, kik ucham le ma nyamo kambula to ombong’gi ok opogore ariyo. Lego gin magi: ngamia, apwoyo, gi terere, nimar ginyamo kambula to ombong’gi ok opogore ariyo. Lego ok ler. d 8 Bende, kik ucham anguro, nikech kata obedo ni ombong’ne opogore ariyo, ok onyam kambula. Omiyo, ok oler. Kik uchame, bende kik umul ringrene ka osetho. 9 Kuom gik moko duto manie pi magi e munyalo chamo: Gimoro amora man gi thuoke kod kalagakla, unyalo chamo. e 10 To kik ucham gimoro amora ma onge gi thuoke kod kalagakla. Ok giler. 11 “Winyo moro amora maler, unyalo chamo. 12 To ma ok unyal chamo e magi: ongo, koga, achuth ma rateng’, f 13 otenga makwar, otenga ma rateng’, okunekune, 14 kit agak duto, 15 udo, tula, nyatawo, kit olith duto, 16 tula ma dende tindo, tula ma 14:2 1 Kata, “mwandune makende; mwandune mogen.”

RAPAR MAR CHIK 14:17–15:5 dende dongo, tula ma ite dongo, 17 mbusi, achuth, osou, 18 ogungo, kit ng’ang’a duto, cherwa, kod oliktiga.1 19 Kik ucham gik matindo man gi buombegi kendo mamol kanyakla nikech ok giler. 20 Gik maler ma fuyo to unyalo chamo. 21 “Kik ucham gima otho kende. a Gima kamano unyalo miyo jodak manie miechu mondo gicham, kata unyalo use ne wendo. Nimar un oganda maler e wang’ Jehova Nyasachu. “Kik uted ring nyadiel e chag min-gi. b 22 “Higa ka higa nyaka uchiw achiel kuom apar mag gik moko duto ma upidho e puotheu. c 23 Ubiro chamo achiel kuom apar mag chambu, divai, mo, kaachiel gi jambu makayo duto e nyim Jehova Nyasachu ka ma obiro yiero mondo nyinge obedie. d Kamano ubiro puonjoru luoro Jehova Nyasachu ndalo duto. e 24 “To ka ku ma Jehova Nyasachu biro yiero mondo nyinge obedieno f ni mabor ahinya kodi, kendo ok inyal ting’o gigo nyaka kuno nikech wuodhno bor, (nimar Jehova Nyasachu biro guedhou), 25 inyalo usogi mondo iting’ pesa idhigo ka ma Jehova Nyasachu oseyiero. 26 To ka isechopo kuno, inyalo nyiewo gima chunyi ohero gi pesago, bed ni en 14:18 1 Kata, “hanyinya.”

SULA 14 a Wuo 22:31 Law 17:15

b Wuo 23:19 Wuo 34:26

c Rap 12:11 Rap 26:12

d Rap 12:5, 17 Rap 15:19, 20

e Za 111:10

f Rap 12:5, 6

 Kolam mar 2 a Rap 12:7 Rap 26:11 Za 100:2

b Kwa 18:21 2We 31:4 1Ko 9:13

c Kwa 18:20 Rap 10:9

d Rap 26:12

e Wuo 22:21 Rap 10:18 Jak 1:27

f Rap 15:10 Za 41:1 Nge 11:24 Nge 19:17 Mal 3:10 Luk 6:35

 SULA 15 g Law 25:2

h Rap 31:10

i Wuo 12:43 Rap 14:21 Rap 23:20

j Rap 28:8

340 dhiang’, rombo, diel, divai, kit kong’o moro machielo, kata gimoro amora ma chunyi dwaro. Inichiem kuno gi joodi ka umor e nyim Jehova Nyasachu. a 27 Kik wiu wil gi Jo-Lawi ma odak e miechu, b nimar gin ok giyud pok moro amora kodu. c 28 “To e giko higa mar adek ka higa mar adek, ubiro kelo achiel kuom apar mag gik ma onyaknu e higano e i miechu. d 29 JoLawi, ma gin jo ma ok pognegi lowo, kaachiel gi jodak, nyithi kiye, kod mond liete modak kodu nobi mondo gichiem nyaka giyieng’. e Ka utimo kamano, to Jehova Nyasachu biro guedho gik moko duto ma utimo. f “E giko higa mar abiriyo ka higa mar abiriyo, ubiro weyo gopeu duto ma ji nigo. g 2 Timuru kama: Ng’ato ka ng’ato owe ne nyawadgi gope ma en-go. Ok onego obandh owadgi kata Ja-Israel moro amora nikech mano higa ma iweyonego ji gopegi mondo omigo Jehova duong’. h 3 Welo modak e kindu to unyalo bandho gopeu ma gin-go, i JoIsrael weteu to nyaka uwenegi gopegi duto. 4 Kata kamano, jadhier ok onego obed e kindu, nikech Jehova biro guedhou j e piny ma Jehova Nyasachu biro miyou mondo ukaw obed maru. 5 Ka uwinjo Jehova Nyasachu kendo uluwo adimba chike duto ma amiyou kawuononi, ok unubed gi

15

341 jadhier e kindu. a 6 Jehova Nyasachu biro guedhou mana kaka ne osesingorenu ni notim, kendo pinje mang’eny biro holo gik moko kuomu, to un ok unuhol gimoro kuomgi. b Bende, unubed gi loch e wi ogendni mang’eny, to gin ok ginibed gi loch kuomu. c 7 “Ka Ja-Israel wadu obedo modhier e mier manie piny ma Jehova Nyasachu biro miyou, kik chunyi bed matek ma itamri konye. d 8 Nyise ng’wono, kendo hole gimoro amora mochando. e 9 Tang’ mondo paro marach kik donj e chunyi ma ichak wacho ni, ‘Higa mar abiriyo ma iweyo ne ji gopegi chiegni chopo,’ f kendo itamri konyo owadu modhier mituone gik mochando. Kitimo kamano, ma owaduno oywak ne Jehova nikech in, ibiro kwanni mano kaka richo. g 10 Migiuru gik ma gichandogo mabup h kendo gi chuny maler. Timo mano biro miyo Jehova Nyasachu oguedh gik moko duto ma utimo. i 11 Pile ubiro bedo gi jodhier e pinyu. j Kuom mano, achikou ni, ‘Beduru jochiwo, kendo konyuru joweteu ma chandore kendo modhier e pinyu.’ k 12 “Ka ing’iewo Ja-Hibrania wadu ma dichwo kata ma dhako mondo obed misumbani motiyoni kuom higni auchiel, ibiro weye thuolo e higa mar abiriyo. l 13 Sa ma iweye thuolo, kik

SULA 15 a Jos 1:7, 8 Isa 1:19

b Rap 28:12 c Rap 28:13 1Ru 4:24, 25

d Nge 21:13 Jak 2:15, 16 1Jo 3:17

e Law 25:35 Nge 19:17 Mat 5:42 Luk 6:34, 35 Gal 2:10

f Rap 15:1 g Wuo 22:22, 23 Rap 24:14, 15 Nge 21:13

h Tic 20:35 2Ko 9:7 1Ti 6:18 Hib 13:16

i Rap 24:19 Za 41:1

j Mat 26:11 k Nge 3:27 Mat 5:42 Luk 12:33

l Wuo 21:2 Law 25:39

 Kolam mar 2 a Wuo 21:5, 6 b Wuo 13:2 Wuo 22:30 Kwa 3:13 Kwa 18:15, 17

c Rap 12:5, 6 Rap 14:23 Rap 16:11

d Law 22:20 Rap 17:1 Mal 1:8 Hib 9:14

RAPAR MAR CHIK 15:6-21 iweye odhi gi lwete nono. 14 Onego ikowe gi jamni, cham, kod mo gi divai ma iseloso. Nikech Jehova Nyasachi oseguedhi, in bende miye. 15 Paruru ni un bende ne un wasumbni e piny Misri to Jehova Nyasachu noresou. Mano e momiyo kawuono achikou ni utim kamano. 16 “To ka misumbanino owachoni ni, ‘An ok adwar weyi!’ nikech oheri kaachiel gi joodi, kendo isedak kode maber, a 17 kawe iten ite e dhoot, kae to ituch iteno gi riwi, mi enobed misumbani kuom ngimane duto. Ka en misumba ma nyako, en bende timne kamano. 18 Kata kamano, kik iwinj malit ka po ni iweyo misumbani thuolo modhi, nikech da bed ni jatich e ma ne indiko kuom higni auchielgo, osache di ne obedo nyadiriyo pesa misetiyogo kuom misumbanino. Jehova Nyasachu bende osebedo ka guedho tijeni duto. 19 “Waluru jambu makayo ma chwo duto ne Jehova Nyasachu. b Kik uket ruedhiu makayo e tich moro amora, bende kik uliel yie rombeu makayo. 20 Un gi joodu duto ubiro chamogi e nyim Jehova Nyasachu higa ka higa ka ma Jehova biro yiero. c 21 To ka po ni chiayeno ong’ol e yo moro amora marach, bed ni tiende e ma ong’ol, kata en muofu, kik utim kode misango ne Jehova Nyasachu. d

RAPAR MAR CHIK 15:22–16:13 22 Unyalo chame e miechu mana kaka ducham ring nyagunde kata mwanda. Jo ma ok ler kaachiel gi jo maler nyalo chame. a 23 Kata kamano, kik ucham rembe; b pukuru remono piny mana ka pi. c “Timuru nyasi mar Pasaka ne Jehova ndalo duto e dwe mar Abib, d nimar dweno e ma ne Jehova Nyasachu ogoloue e piny Misri gotieno. e 2 Ubiro chiwo ne Jehova Nyasachu misango mar Pasaka f mar nyarombo kata nyadiel kata nyaroya g ka ma Jehova biro yiero mondo nyinge obedie. h 3 Kik ucham misangono gi gimoro amora moted gi thowi. i Kuom ndalo abiriyo, ubiro chamo makate ma ok oketie thowi, ma en makate mar chandruok, nikech nuwuok Misri kurikni. j Timuru kamano mondo upar e ngimau duto odiechieng’ ma ne uwuokie Misri. k 4 Kuom ndalo abiriyogo, kik yud mogo modwal gi thowi e pinyu duto, l to bende kik uwe ring’o motimgo misango godhiambo e odiechieng’ mokwongo onind nyaka kinyne. m 5 Kik uchiw misango mar Pasaka e dala moro amora ma wiu omiyou e mier ma Jehova Nyasachu biro miyou. 6 Kata kamano, ubiro chiwo misangono ka ma Jehova Nyasachu biro yiero mondo nyinge obedie. Ubiro chiwo misango mar Pasaka godhiambo

16

SULA 15 a Rap 12:15 Rap 14:4, 5

b Cha 9:4 Law 7:26 Tic 15:20, 29

c Law 17:10, 13 Rap 12:16

 SULA 16 d Wuo 12:14 Law 23:5 Kwa 9:2 Kwa 28:16 1Ko 5:7

e Wuo 34:18 f Mat 26:17 g Wuo 12:5, 6 2We 35:7

h 1Ru 8:29 i Wuo 13:3 Law 23:6 Kwa 28:17 1Ko 5:8

j Wuo 12:33 k Wuo 12:14 Wuo 13:8, 9

l Wuo 12:15 Wuo 13:7

m Wuo 12:10 Wuo 34:25

 Kolam mar 2 a Wuo 12:3, 6 Kwa 9:2, 3 Mat 26:19, 20

b Wuo 12:8 2We 35:13

c Joh 2:13 Joh 11:55

d Wuo 12:16 Law 23:8

e Wuo 23:16 Wuo 34:22 Law 23:15

f Kwa 28:26 g Rap 16:17 1Ko 16:2 2Ko 8:12

h Rap 12:5-7 i Wuo 3:7 Rap 5:15

j Wuo 23:16 Law 23:34 Kwa 29:12 Rap 31:10, 11 Joh 7:2

342 bang’ podho chieng’, a kendo ubiro timo kamano e tarik sie ma ne uwuokie Misri. 7 Ubiro tede kendo chame b ka ma Jehova Nyasachu biro yiero, c to kinyne gokinyi unudog e hembeu. 8 Ubiro chamo makate ma ok oketie thowi kuom ndalo auchiel, to chieng’ mar abiriyo ubiro bedo gi chokruok mowal ne Jehova Nyasachu. Kik uti tich moro amora chieng’no. d 9 “Ubiro kwano jumbe abiriyo. Ubiro chako kwano jumbe abiriyogo chieng’ muchako kayoe chambu. e 10 Bang’ jumbego, unutim Sap Jumbe ne Jehova Nyasachu, f kendo unukel chiwo ma ng’ato golo kuom herone owuon; ng’ato ka ng’ato biro chiwo kaluwore gi kaka Jehova Nyasachu oseguedhe. g 11 Un kaachiel gi yawuotu gi nyiu, gi wasumbniu ma chwo, gi wasumbniu ma mon, gi Jo-Lawi modak e miechu, gi jopinje mamoko modak kodu, gi nyithi kiye, gi mond liete modak e kindu biro bedo mamor e nyim Jehova Nyasachu, kendo uduto ubiro chokoru ka ma Jehova Nyasachu biro yiero mondo nyinge obedie. h 12 Paruru ni un bende ne un wasumbni e piny Misri. i Mano e momiyo nyaka une ni umako kendo urito chikego. 13 “Bang’ choko chambu ma usedino kendo kusebiyo mo gi divai, ubiro timo Sap Kiche j kuom ndalo abiriyo.

343 14 Unutim sawono gi mor, a kaachiel gi yawuotu, gi nyiu, gi wasumbniu ma chwo, gi wasumbniu ma mon, gi JoLawi, gi jodak, gi nyithi kiye, kod mond liete modak e miechu. 15 Ubiro timo sawono ne Jehova Nyasachu kuom ndalo abiriyo, b kendo ubiro time ka ma Jehova biro yiero, nimar Jehova Nyasachu biro guedho puotheu kod gik moko duto ma utimo, c kendo ubiro bedo mamor chuth. d 16 “Jou ma chwo duto biro chokore e nyim Jehova Nyasachu nyadidek e higa ka ma obiro yiero. Gibiro chokore e kinde Sap Makate ma Ok Oketie Thowi, e gi Sap Jumbe, f kod Sap Kiche, g to kik ng’ato kuomgi obi e nyim Jehova gi lwete nono. 17 Ng’ato ka ng’ato kuomgi biro kelo mich kaluwore gi kaka Jehova Nyasachu oseguedhe. h 18 “E mier duto ma Jehova Nyasachu biro miyou, ubiro yiero ne dhoot ka dhoot jong’ad bura i kod jotelo, kendo nyaka ging’ad ne ji bura makare. 19 Kik ung’ad bura marach, j kendo kik ubuon ng’ato ang’ata, k kata kawo asoya, nimar asoya dino wang’ ng’at mariek l kendo rocho weche mag ng’at makare. 20 Ng’aduru bura e yo makare, ee mana bura makare, m mondo udag aming’a e piny ma Jehova Nyasachu biro miyou mondo obed maru.

SULA 16 a Rap 12:12 Neh 8:10, 17 Ekl 5:18

b Law 23:36, 40 Neh 8:18

c Rap 7:13 Rap 28:8 Rap 30:16

d Fil 4:4 1Th 5:16

e Wuo 23:14, 15 f Rap 16:10 g Rap 16:13 h 2Ko 8:12 i Wuo 18:25, 26 Rap 1:16 2We 19:4, 5

j Wuo 23:2 Law 19:15

k Rap 1:17 l Wuo 23:8 1Sa 12:3 Ekl 7:7

m Mik 6:8

 Kolam mar 2 a Wuo 34:13 b Wuo 23:24 Law 26:1 Rap 12:3

 SULA 17 c Law 22:20 Rap 15:21 Mal 1:8

d Rap 4:23 Rap 13:6-9

e Rap 4:19 f Rap 13:12-15 g Joh 7:51 h Rap 13:6, 10 i Kwa 35:30 Rap 19:15

j Mat 18:16 Joh 8:17 1Ti 5:19 Hib 10:28

k Rap 13:5 1Ko 5:13

RAPAR MAR CHIK 16:14–17:8 21 “Kik upidh yath moro amora milamo a but kendo mar misango mugero ne Jehova Nyasachu. 22 “Bende, kik uchung siro mar kidi mondo ulam, b nimar mano en gima Jehova Nyasachu osin-go. “Kik utim misango ne Jehova Nyasachu gi ruath kata rombo mong’ol, nikech mano en tim ma Jehova Nyasachu osin-go. c 2 “Ka po ni uyudo ng’at ma dichwo kata ma dhako ma timo marach e nyim Jehova Nyasachu, kendo oketho singruokne e mier ma Jehova Nyasachu biro miyou, d 3 kobaro kendo ochako lamo nyiseche mamoko, kendo okulore ne chieng’ kata due kata ne oganda duto mag polo, e ma en tim ma pok achikou ni utim; f 4 kendo okelnu wach ma kamano kata uwinjogo uwegi, ne ni unono wachno malong’o. To ka oyud ni en adier g ni gima rach kamano osetimore e Israel, 5 keluru dichwo kata dhako motimo tim marachno e dho ranga dala, kendo ugoye gi kite nyaka otho. h 6 Kik neg ng’atno ka nitie mana janeno achiel. i Kata kamano, ka nitie joneno ariyo kata adek, j to ibiro nege. 7 Joneno e ma nyaka kwong go ng’atno gi kite eka ji duto bende nogoye. Nyaka ugol richo e kindu. k 8 “Ka po ni okelnu bura moro matek ma ok unyal

17

RAPAR MAR CHIK 17:9–18:4 ng’ado, bed ni en mar nek, a kata mar laro gimoro kata mar goruok, kata obed ywaruok moro amora, ne ni udhi ka ma Jehova Nyasachu oyiero. b 9 Dhiuru ir jodolo ma Jo-Lawi gi jang’ad bura c ma kindeno mondo upenjgi wachno kendo ging’adnu burano. d 10 Gima giwachonu ka ma Jehova Nyasachu oyierono e ma utim. Neuru ni utimo duto ma giwachonu. 11 Timuru kaluwore gi chik ma gimiyou kod bura ma ging’adonu. e Kik ubar korachwich kata koracham. f 12 Ng’at ma wiye tek kendo motamore winjo jadolo ma tiyo ne Jehova Nyasachu kata motamore winjo jang’ad bura, nyaka negi. g Ne ni ugolo richo e Israel. h 13 Kutimo kamano, to ji duto biro winjo wachno kendo gibiro luor, kendo onge ng’at ma nochak otim wichteko. i 14 “Ka usedonjo kendo ukawo piny ma Jehova Nyasachu biro miyou mondo udagie, kae to uwacho e chunyu ni, ‘We waket ruoth mondo oloch e wiwa mana kaka ogendni duto molworowa timo,’ j 15 ne ni uketo mana ng’at ma Jehova Nyasachu oyieronu mondo obed ruodhu. k Ruodhno nyaka bed achiel kuom oweteu. Ok oyienu keto ruoth ma ok JaIsrael wadu mondo oloch e wiu. 16 Kata kamano, kik obed gi farese mang’eny, l kendo kik omi Jo-Israel

SULA 17 a Kwa 35:11 b Rap 12:5 1Ru 3:16, 28 Za 122:2, 5

c 1Sa 7:15, 16 d Rap 19:17 Rap 21:5

e Mal 2:7 f Rap 5:32 Rap 12:32

g Nge 11:2 Hib 10:28

h Rap 13:5 1Ko 5:13

i Rap 13:11 Rap 19:20

j 1Sa 8:5, 20 1Sa 10:19

k 1Sa 9:17 1Sa 10:24 1Sa 16:12, 13

l Rap 20:1 2Sa 8:4 Za 20:7 Nge 21:31

 Kolam mar 2 a Isa 31:1 b 1Ru 11:1-3 Neh 13:26

c Ayu 31:24, 28 1Ti 6:9

d Rap 31:9, 26 2Ru 22:8

e 2We 34:18 f Za 1:2 Za 119:97

 SULA 18 g Kwa 18:20, 24 Rap 10:9 Jos 13:14, 33 1Ko 9:13

344 odog Misri mondo gimedne farese moko, a nimar Jehova Nyasachu nowachonu niya: ‘Kik udog kuno ngang’.’ 17 Bende, kik okend mon mang’eny, nimar ginyalo loko chunye, b kendo kik omany fedha kata dhahabu mogundho. c 18 Ka osebet e kom-loch, en owuon nyaka ondik weche duto mag Chik e buk kogologi e bug chik mokan gi jodolo ma JoLawi. d 19 “Nyaka osik gi bugno kinde duto, kendo osome pile ka pile ndalo duto mag ngimane, e mondo opuonjre luoro Jehova Nyasache kendo timo weche duto mag Chik. f 20 Mano biro miyo kik oting’re malo e kind owetene, kendo ok obi weyo chik kobaro korachwich kata koracham. Nikech mano, obiro locho aming’a e pinyruodhe e oganda Jo-Israel, en kaachiel gi yawuote. “Jodolo ma Jo-Lawi, tiende ni dhood Lawi duto, ok bi yudo pok kata mwandu e kind Jo-Israel mamoko. Gibiro chamo misengni miwang’o ne Jehova e mach, ma gin mwandune. g 2 Ok onego giyud mwandu e kind owetegi. Jehova e mwandugi mana kaka nosewachonegi. 3 “Magi e pok ma ji biro miyo jodolo kaka ratichgi: Ng’ato ang’ata mogolo misango mar ruath kata rombo nyaka migi bat, lembe duto, gi nyimbich. 4 Bende, nya-

18

345 ka umigi cham ma ukwongo kayo, gi divai manyien, gi mo, gi yie rombeu ma ukwongo lielo. a 5 Nimar Jehova Nyasachu oseyiero Lawi gi yawuote kuom dhoutu duto mondo gin e ma giti e nying Jehova kinde duto. b 6 “To ka Ja-Lawi moro odar mowuok e achiel kuom miech Israel ma ne oyudo odakie c nikech ogombo dhi ka ma Jehova oyiero,1d 7 kochopo kuno, onyalo tiyo e nying Jehova Nyasache mana kaka owetene duto ma Jo-Lawi man kuno tiyo e nyim Jehova. e 8 Kata obedo ni oseuso mwandune mar anyuola ma oyudo pesa, pod ibiro miye pok mar chiemo ma rom gi Jo-Lawi mamoko. f 9 “Ka usedonjo e piny ma Jehova Nyasachu miyou, kik upuonjru luwo timbe maricho mag ogendnigo. g 10 Kik yud ng’ato e kindu ma wang’o wuode kata nyare e mach. h Bende, kik yud jakor wach e kindu, i kata jambofwa, j kata jadil, k kata jandagla, l 11 kata ajuok nyakalondo, kata japenj jochiende wach, m kata ng’at ma penjo jo motho wach. n 12 Jehova osin gi ng’ato ang’ata ma timo timbe marichogo, kendo nikech timbe marichogo, Jehova Nyasachu riembo ogendnigo mondo owuognu. 13 Ne ni ubedo ma onge bura e nyim Jehova Nyasachu. o 18:6 1 Tiende ni, ka ma Jehova oyiero mondo ji olamee.

SULA 18 a Wuo 23:19 Kwa 18:8, 12 2We 31:4 Neh 12:44

b Wuo 28:1 Kwa 3:10 Rap 10:8

c Kwa 35:2 d Rap 12:5, 6 Rap 16:2 Za 26:8

e 2We 31:2 f Law 7:10 g Law 18:26 Rap 12:30

h Rap 12:31 2Ru 16:1, 3 2We 28:1, 3 Za 106:35-37 Jer 32:35

i 2Ru 17:17 Tic 16:16

j Law 19:26 Tic 19:19

k Eze 21:21 l Wuo 22:18 m Law 19:31 Law 20:27 1We 10:13

n 1Sa 28:7-11 Isa 8:19 Gal 5:19, 20

o Mat 5:48 2Pe 3:14

 Kolam mar 2 a Law 19:26 2Ru 21:1, 2, 6

b Jos 13:22 c Cha 49:10 Kwa 24:17 Luk 7:16 Joh 1:45 Joh 6:14 Tic 3:22 Tic 7:37

d Wuo 19:17 e Wuo 20:19 f Wuo 34:28 Kwa 12:3 Mat 4:1, 2 Mat 11:29 Joh 5:46

g Joh 17:8 h Joh 12:49 Hib 1:2

i Tic 3:23 j Rap 13:1-5 Jer 28:11-17

RAPAR MAR CHIK 18:5-22 14 “Ogendni ma uriembo ka ugolo e pinygigo ne winjoga jombofwa a gi jokor wach, b kata kamano, un to Jehova Nyasachu ok oyienu timo gik ma kamago. 15 Jehova Nyasachu biro yiero janabi moro machal koda kuom oweteu. Ne ni uwinje. c 16 Mano e dwoko ma omiu kuom gima ne ukwayo Jehova Nyasachu chieng’ ma ne uchokoru Horeb d ka ne uwacho niya: ‘We kik awinj dwond Jehova Nyasacha, kendo kik ane mach maduong’ni kendo, nono to abiro tho.’ e 17 Eka Jehova nowachona niya: ‘Gima giwachono ni kare. 18 Abiro yieronegi janabi machal kodi kuom owetegi. f Abiro keto wechena e dhoge, g kendo obiro wachonegi weche duto ma achike. h 19 Kuom adier, abiro kumo ng’at ma odagi winjo weche ma janabino owacho e nyinga. i 20 “‘Ka janabi moro amora ohedhore ma owacho wach moro e nyinga ma ok achike ni owachi, kata owuoyo e nying nyiseche mamoko, nyaka nege. j 21 Kata kamano, di po ka upenjoru e chunyu niya: “Ere kaka dwang’e ni wach moro ok owuok kuom Jehova?” 22 Ka janabi owuoyo e nying Jehova to gima owachono ok otimore, ng’euru ni Jehova ok e ma oore. Janabino ohedhore ahedha owuon gi wachno. Kik uluore.’

RAPAR MAR CHIK 19:1-18 “Ka Jehova Nyasachu osetieko ogendni ma Jehova Nyasachu biro miyou pinygi mi ukawo miechgi gi utegi, kendo udakie, a 2 unuyier mier adek manie piny ma Jehova Nyasachu miyouno. b 3 Poguru didek piny ma Jehova Nyasachu miyouno, kendo ulos yore ma dhi e miergo mondo ng’ato ang’ata ma opo konego nyawadgi to oring odhi e achiel kuom miergo mayot. 4 “Ma e kaka biro bet ne ng’at ma onego ng’ato kae to oringo ma odhi e achiel kuom miergo: Ka opo konego nyawadgi to ne ok en gi sigu kode; c 5 kuom ranyisi, ka odhi gi nyawadgi e bungu mondo gitong’ yien, to sa ma oomo ni otong’ yien, wi le obuodho mowuok e loge monego nyawadgino, ng’at monekono onego oring odhi e achiel kuom miergo mondo otony. d 6 Nono to di po ka jachul kuor e olawo ng’at monekono ka pod mirimbe ger mi ojuke monege nikech dala ma ne ng’atno ringo ka dhiye ni mabor. Ka kuom adier, ne ok owinjore oneg ng’atno nikech ne ok en gi sigu kod nyawadgino. f 7 Mano e momiyo achikou niya: ‘Yieruru mier adek.’ 8 “Ka po ni Jehova Nyasachu oyaro pinyu, mi omiyou piny duto ma ne osingore ni obiro miyo kwereu, g 9 unumed mier moko

19

SULA 19 a Rap 7:1 Rap 9:1

b Kwa 35:14 Jos 20:7, 9

c Kwa 35:15 Rap 4:42

d Kwa 35:25 e Kwa 35:12, 19 f Jos 20:4, 5 g Cha 15:18 Cha 28:14 Wuo 23:31 Rap 11:24

 Kolam mar 2 a Jos 20:7, 8 b Rap 11:22, 23 c Nge 6:16, 17 d Rap 21:6-9 e 1Jo 3:15 f Cha 9:6 Wuo 21:12 Kwa 35:16 Rap 27:24

g Law 24:17, 21 Kwa 35:33 2Sa 21:1

h Rap 27:17 i Kwa 35:30 Rap 17:6

j Mat 18:16 Joh 8:17 2Ko 13:1 1Ti 5:19

k Wuo 23:1 1Ru 21:13 Mar 14:56

l Rap 17:8, 9 m Rap 13:14 Rap 17:4 2We 19:6

346 adek kuom mago. a Kata kamano, obiro yaro pinyu mana ka urito adimba chik ma omiyou kawuononi, ni uher Jehova Nyasachu kendo uwuoth e yorene pilepile. b 10 Ka utimo kamano, to ok unuchuer remb jo ma onge bura c e piny ma Jehova Nyasachu biro miyou obed maru, kendo ok unubed gi buch remo. d 11 “To ka po ni ng’ato ne nigi sigu gi wadgi, e mi obutone mondo omonje, kae to ogoye motho, mi ng’at monego wadgino oringo odhi e achiel kuom miergo, 12 jodong dalagi biro luonge mondo oduog, kae to gikete e lwet jachul kuor mondo onege. f 13 Kik uwinjne lit. Nyaka ugol buch remo kuom Jo-Israel g mondo ngimau odhi maber. 14 “Ka osepognu lowo e piny ma Jehova Nyasachu biro miyou mondo udagie, kik ng’ato chor kiep nyawadgi h ma kwereu ne oseketo. 15 “Wach janeno achiel kende ok nyal mi ng’ad ne ng’ato bura kuom ketho moro, kata richo moro. i Wach joneno ariyo kata adek e ma biro miyo okaw ni wach moro en adier. j 16 Ka janeno marach ohango ne ng’ato kodwaro hinye, k 17 ji ariyogo nyaka chung’ e nyim Jehova, e nyim jodolo gi jong’ad bura ma kindeno. l 18 Jong’ad bura nyaka non wachno matut, m to ka oyud ni

347 ng’atno en janeno ma miriambo kendo ohango ne wadgi wach, 19 timneuru mana gima ne odwaro ni otim ne nyawadgino. a Ne ni ugolo richo e kindu. b 20 Jo modong’ nowinj wachno mi giniluor, kendo ok ginichak gitim gima rach kamano e kindu. c 21 Kik uwinj malit ne jaketho: d Chuluru ngima kar ngima, wang’ kar wang’, lak kar lak, lwedo kar lwedo, kendo tielo kar tielo. e “Ka udhi kedo gi jowasiku e lweny, to uneno ka ging’eny moloyou kendo gin gi farese kod geche lweny mang’eny moloyo meku, kik uluorgi, nimar Jehova Nyasachu ma nogolou e piny Misri ni kodu. f 2 Ka pok uchako kedo kodgi, jadolo nochung’ e nyim ogandau mar lweny mondo owuo kodgi. g 3 Kendo nowach niya, ‘Un Jo-Israel winjuru. Koro uchiegni chako kedo gi wasiku. Kik chunyu nyosre, kendo kik uluor. Kibaji bende kik gou ka unenogi, 4 nikech Jehova Nyasachu e ma dhi kodu mondo okednu gi wasiku kendo oresu.’ h 5 “Jotelo bende biro wacho ne oganda niya, ‘Be nitie ng’at moro amora kuomu ma nyocha ogero ot manyien to pok odonjoe? Ka en kamano, we odog e ode, nono to di po ka otho e lweny mi ng’at machielo e ma donjie. 6 Koso be nitie ng’at mopidho

20

SULA 19 a Nge 19:5

b Rap 21:20, 21 Rap 24:7 1Ko 5:13

c Rap 13:11 Rap 17:13 1Ti 5:20

d Rap 19:13

e Wuo 21:23-25 Law 24:20 Mat 5:38

 SULA 20 f Rap 3:22 Rap 31:6 Za 20:7 Nge 21:31

g Kwa 31:6

h Wuo 14:14 Jos 23:10

 Kolam mar 2 a Rap 24:5

b Bur 7:3

c Kwa 13:33 Kwa 14:1-3 Kwa 32:9 Rap 1:28

d Jos 11:19

e Law 25:44, 46 Jos 9:22, 27

f 2We 14:13

g Jos 22:8

RAPAR MAR CHIK 19:19–20:14 mzabibu to pok ochako chamo olembgi? En bende we odog dala, nono to di po ka otho e lweny mi ng’at machielo e ma cham olembego. 7 Koso be nitie ng’at mosenyuomo nyako to pok okawo? We odog dala, a nono to di po ka otho e lweny mi ng’at moro nono e ma okendo nyakono.’ 8 Bende, gibiro penjo jolweny niya, ‘Be nitie ng’at ma luor kata ma nigi kibaji e kindu? b We odog dala nikech onyalo miyo jowetene bende chunygi obed ma luor kaka en.’ c 9 Ka jotelo osetieko wuoyo gi oganda, giniket jotend lweny mondo otel ne oganda e lweny. 10 “Kusechopo machiegni gi dala mudhi kedogo, nyisuru jodalano gima onego gitim ka gidwaro ni ulos kuwe kodgi. d 11 Ka giyie loso kuwe kodu, kendo giyawonu dho ranga dalagi, ji duto man e dalano biro bedo wasumbu, kendo gibiro tiyonu. e 12 To ka gitamore loso kuwe kodu, kendo gichako kedo kodu, lworuru dalano, 13 kendo Jehova Nyasachu biro ketogi e lwetu, kendo neuru ni unego chwo duto modak e dalano gi ligangla. 14 Kata kamano, mon, nyithindo, jamni, kod mwandu duto manie dalano ubiro yako mondo obed magu, f kendo ubiro chamo gige wasiku muyakogo, nikech Jehova Nyasachu oseketogi e lwetu. g

RAPAR MAR CHIK 20:15–21:13 15 “Ubiro timo kamano ne mier duto man mabor gi pinyu, to ok ne mier mokiewo kodu. 16 Kata kamano, e mier duto mag ogendni ma Jehova Nyasachu miyou pinygi mondo obed maru, kik uwe gimoro amora ka ngima. a 17 Kar mano, tiekuru chuth Jo-Hiti, gi Jo-Amor, gi Jo-Kanaan, gi Jo-Perizi, gi Jo-Hivi, kod Jo-Jebus b mana kaka Jehova Nyasachu osechikou; 18 mondo kik gipuonju luwo timbegi maricho ma gisebedo ka gitimo ka gilamo nyisechegi, mi gimi utim richo e nyim Jehova Nyasachu. c 19 “Ka uselworo dala moro ma ukawe bang’ kedo kode kuom kinde malach, kik utong’ yiend dalano mi ukethi. Unyalo chamo olembgi, to kik utong’gi. d Ang’o ma dimi uked gi yien ka gima gin dhano? 20 Unyalo tong’o yien ma ung’eyo ni ok cham. Unyalo tong’ogi mondo uchielgo dala ma kedo koduno, nyaka uloye. “Ka okwany ng’at motho e pap moro e piny ma Jehova Nyasachu biro miyou, to ok ong’ere ni ng’a monege, 2 jodongu gi jong’ad bura e nyaka dhi ma pim bor mantie e kind ka ma ringre ng’at mothono nitie gi mier molwore. 3 Kae to jodongo ma wuok e dala ma ringruogno chiegnigo moloyo biro kawo nyaroya ma pok otiyo tich moro

21

SULA 20 a Jos 6:17 Jos 10:28 Jos 11:11

b Rap 7:1

c Wuo 34:15 Rap 7:4 Jos 23:12, 13 Isa 2:6 1Ko 5:6 1Ko 15:33

d Neh 9:25

 SULA 21 e Rap 16:18

 Kolam mar 2 a Kwa 35:33

b Wuo 28:1

c Kwa 6:23-27 1We 23:13

d Rap 17:8, 9

e Za 26:6 Mat 27:24

f 2Sa 7:23

g Isa 26:21 Jer 26:15

h Kwa 31:9 Rap 20:13, 14

348 amora kata ma pok oywayo jok, 4 mi ginikele e aora mamol ka ma ok opur kendo ma ok ochuoyie kodhi mi gining’ad ng’ute kanyo. a 5 “Jodolo ma Jo-Lawi bende nobedie nikech gin e ma Jehova Nyasachu oyierogi mondo gitine, b kendo mondo giguedh ji e nying Jehova. c Gin e ma giwacho kaka ing’ado buche ma ji laroe gimoro kata ma ng’ato otimoe tim mahundu. d 6 Bang’e, jodongo duto mag dala machiegni mogik gi ringruogno biro logo lwetgi e kuom nyaroya ma oseng’ad ng’ute e aorano, 7 kendo gibiro wacho niya, ‘Wan ne ok wachuero remoni, kendo wang’wa ne ok oneno ka ichuere. 8 A Jehova, kik ikwan richoni kuom jogi ma Jo-Israel ma gin jo ma isewalo, f kendo kik iwe buch remo obed kuom jogi ma Jo-Israel.’ g Bang’ mano, ok ginibed gi buch remo. 9 Ka utimo kamano, ubiro timo makare e wang’ Jehova, kendo ubiro golo buch remo kuomu. 10 “Ka udhi kedo gi jowasiku, mi Jehova Nyasachu oloyonugi ma umakogi udhi kodgi, h 11 kae to ineno nyako moro kuomgi ma jaber, kendo idwaro kawe mondo obed chiegi, 12 inyalo kawe ma itere e odi. Nyakono onego oliel yie wiye, kendo ong’ad koke, 13 mi olony lewni ma ne omakego, mi odag e odi. Obiro ywago min-gi gi wuon-gi kuom dwe

349 achiel mangima, a kae to bang’e inyalo nindo kode, kendo ibiro bedo chwore to en nobed chiegi. 14 To ka ok imor kode, onego iweye mondo odhi b ka ma ohero. Kata kamano, kik iuse kendo kik isande nikech isemiye wich-kuot. 15 “Ka po ni ng’ato nigi mon ariyo to ohero achiel moloyo machielo, to mondego duto onyuolo nyithindo ma yawuoyi, to dhako ma ok ohero ahinya e ma onyuolo wuoyi makayo, c 16 ok bi yiene miyo wuod dhako mohero ratich wuode makayo chieng’ ma opogo ne nyithinde mwandu. 17 Onego okwan wuod dhako ma ok oherono kaka wuode makayo kendo omiye pok ma nyadiriyo kuom mwandune duto, nikech en e nyathi ma ne okwongo nyuolo. Ratiro mar wuoyi makayo en mare. d 18 “Ka po ni ng’ato nigi wuoyi ma wiye tek kendo ma achach ma ok winj wuon-gi kata min-gi, e kendo gisetemo rieye to otamore winjogi, f 19 min-gi gi wuon-gi onego otere e nyim jodongo manie dho rangach mar dalano. 20 Giniwach ne jodong dalano niya: ‘Wuodwani wiye tek kendo en achach. Ok owinjwa. Ojawuoro g kendo ojamer.’ h 21 Eka chwo duto mag dalano biro goye gi kite mi otho. Omiyo, nyaka ugol richo e kindu, kendo Jo-Israel duto biro winjo wachno mi ginibed maluor. i

SULA 21 a Kwa 20:29 Rap 34:8

b Rap 24:1 c Cha 29:30, 33 d Cha 25:31 2We 21:3

e Wuo 20:12 Rap 27:16 Nge 1:8 Ef 6:1

f Rap 8:5 Nge 13:24 Nge 19:18 Nge 23:13 Hib 12:9

g Nge 28:7 h Rum 13:13 1Ko 6:10 Ef 5:18

i Rap 13:10, 11

 Kolam mar 2 a Kwa 25:5 b Jos 10:26 Tic 10:39

c Jos 8:29 Joh 19:31

d Gal 3:13 e Kwa 35:34

 SULA 22 f Wuo 23:4 g Mat 7:12 h Wuo 23:5 Law 19:18 Luk 10:27 Gal 6:10

i Law 22:28 Za 145:9 Nge 12:10 Mat 10:29

RAPAR MAR CHIK 21:14–22:7 22 “Ka po ni ng’ato otimo richo moromo gi buch tho, kae to onege a ma oliere e yath, b 23 ringrene kik sik e yadhno otieno mangima. c Kar mano, neuru ni uyike e odiechiengno, nimar ng’at molier e yath en ng’at mokuong’ e wang’ Nyasaye, d kendo kik udwany piny ma Jehova Nyasachu biro miyou ka mwandu maru. e “Kineno dher wadu moro kata rombone ka ringo lal, kik iweye olal. f Sembe iduoke ne wuongo. 2 Ka po ni wuon-go ok jagweng’u kata ok ing’eye, kaw chiayeno idhigo dalani, kendo ibed kode nyaka wuon-go nwang’e kuomi eka inimiyego. g 3 Onego itim kamano bende ne punda, kata law, kata ne gimoro amora molal ne wadu. Kik iwuondri ni ok inene. 4 “Kineno punda wadu moro kata ruadhe kopodho e yo, to kik iwe mak ikonye. Ne ni ikonye chungo chiayeno. h 5 “Dhako kik rwak lep dichwo, to dichwo bende kik rwak lep dhako, nimar Jehova Nyasachu osin gi jo ma timo kamano. 6 “Ka po ni iwuotho e ndara ma ipo ka iyudo od winyo man gi nyithindo kata man gi tong’ e yath kata piny e lowo, to iyudo ka winyo oumo nyithinde kata butno e tong’, kik ikawe kaachiel gi nyithinde. i 7 Ne ni iweyo min-gi mondo odhi, kata kamano,

22

RAPAR MAR CHIK 22:8-24 nyithinde to inyalo kawo. Tim kamano mondo ngimani odhi maber kendo idag aming’a. 8 “Ka igero ot, nyaka ilos rageng’ molworo wi tado a mondo ng’ato kik podh koa e wi tadono mi kel ne joodi buch remo. 9 “Kik ipidh kodhi moro amora e puothi mar mzabibu, b nimar kitimo kamano to gik ma kodhino onyago duto kaachiel gi olembe mag mzabibu duto monyak e puodhono, nyaka chiw ne Nyasaye ka maler. 10 “Kik ipur gi ruath kod punda e jok achiel. c 11 “Kik irwak law molos gi yie rombo mokik gi usi mar kitani. d 12 “Nyaka iket usi momin e konde ang’wen mag lewni mirwako. e 13 “Ka ng’ato okendo mi onindo gi chiege kae to bang’e ojok kode, 14 mi ohango ne chiegeno ni timbene richo kendo oketho nyinge kowacho ni, ‘Ne akendo dhakoni, to ka ne anindo kode, ne afwenyo ni ok an e ma ne ahango nindo kode,’ 15 wuon nyakono gi min-gi onego oter ne jodongo manie dho ranga dalano gima nyiso ni nyakono ne pok onindo gi dichwo moro amora ka ne jalno okende. 16 Eka wuon nyako nowach ne jodongo niya: ‘Namiyo ng’atni nyara mondo okendi to koro ojok kode, 17 kendo ohango wach ni nyarani timbene ne richo, kowa-

SULA 22 a 2Sa 11:2 Tic 10:9

b Law 19:19

c Nge 12:10

d Law 19:19

e Kwa 15:38 Mat 23:2, 5

 Kolam mar 2 a Wuo 18:21 Rap 1:13 Rap 16:18

b Rap 25:2 Nge 10:13 Nge 19:29

c Mal 2:16

d Hib 13:4

e Law 21:9

f Law 11:45 1Ko 5:13

g Cha 20:3 Wuo 20:14 Law 20:10 1Ko 6:9, 10 1Ko 6:18

350 cho niya: “Ka ne anindo gi nyari ne afwenyo ni an ok e ma nakwongo nindo kode.” Koro ma e gima nyiso ni en e ma ne ohango nindo gi nyara. Kae to gibiro yaro law man gi gima nyiso mano e nyim jodongo mag dalano. 18 Jodong dalano a biro chwado ng’atno. b 19 Kendo obiro chulo shekel 100 mag fedha ma gibiro miyo wuon nyakono, nimar ng’atno oseketho nying nyar Israel ma ne pok onindo gi dichwo, c kendo nyakono biro dhi nyime bedo chiege. Kuom ngimane duto, ok bi yie ne ng’atno mondo owere gi nyakono. 20 “To ka po ni oyud ni jalno wacho adier, kendo onge gima nyiso ni en e ma ne okwongo nindo gi nyakono, 21 nyaka ter nyakono e dho od wuon mare kendo jodalano nogoye gi kite nyaka otho nimar osetimo tim wich-kuot d e piny Israel kuom chodo ka en e od wuon-gi. e Ne ni ugolo richo e kindu. f 22 “Ka onwang’ ng’ato ka nindo gi chi ng’at machielo, nyaka neggi giduto; ng’at ma ne oyud ka nindo gi dhakono kaachiel gi dhakono. g Ne ni ugolo richo e piny Israel. 23 “Ka po ni osenyuom nyako moro to pok okawe to dichwo machielo oromo kode e gweng’ monindo kode, 24 nyaka ukelgi giduto e dho ranga dala mi ugogi gi kite nyaka githo.

351 Ubiro nego nyakono nikech ne ok ogoyo uwi mondo okonye kata obedo ni ne en e gweng’, to ubiro nego dichwono nikech okuodo wi dichwo wadgi. a Ne ni ugolo richo e kindu. 25 “To ka po ni dichwono ne oyudo nyako mosenyuomno e pap moloye gi teko kendo onindo kode githuon, ng’atno kende e ma ibiro negi. 26 Nyakono to kik tim ne gimoro amora, nimar en ok otimo richo moromo gi buch tho. Tim ma otimneno inyalo pim gi ng’at ma omonjo wadgi monego. b 27 Nimar ng’atno nomake e pap kendo nyako ma ne osenyuomno nogoyo uwi, to onge ng’at ma ne nyalo biro rese. 28 “Ka po ni ng’ato oromo gi nyako ma pok onyuom mi omake ma onindo kode, kae to oyudgi, c 29 ng’at monindo gi nyakono nyaka chul wuon nyako shekel 50 mag fedha, kendo nyakono nobed chiege. d To nikech osekuodo wi nyakono, ok noyiene were kode kuom ngimane duto. 30 “Kik ng’ato kaw chi wuon mare obed chiege, nimar kotimo kamano to okuodo wi wuon mare. e “Ng’at ma osero kata ma duong’ne ong’ad oko kik donj e kanyakla mar Jehova. f 2 “Wuoyi ma kimirwa1 kik donj e kanyakla mar Je-

23

23:2 1 Kata, “Wuoyi mobigo.”

SULA 22 a Law 20:10 Rap 5:18 1Th 4:3, 6 Hib 13:4

b Cha 4:8 Kwa 35:20, 21 Jak 2:11

c Cha 34:2, 5 d Cha 34:11, 12 Wuo 22:16

e Law 18:8 Law 20:11 Rap 27:20 1Ko 5:1

 SULA 23 f Law 21:18, 20 Isa 56:4, 5

 Kolam mar 2 a Wuo 20:14 Law 20:10

b Neh 13:1, 2 c Bur 11:18 d Kwa 22:6 Jos 24:9

e Kwa 22:35 f Kwa 23:11, 25 Kwa 24:10

g Rap 7:7, 8 h 2Sa 8:2 2Sa 12:31

i Cha 25:25, 26 Cha 36:1 Kwa 20:14

j Cha 46:6 Law 19:34 Za 105:23

k 1Sa 21:5 2Sa 11:11

l Law 15:16 m Law 15:31

RAPAR MAR CHIK 22:25–23:12 hova. a Kata mana nyikwaye ma tieng’ mar apar kik donj e kanyakla mar Jehova. 3 “Kik Jo-Amon kata JoMoab donj e kanyakla mar Jehova. b Kata mana nyikwagi ma tieng’ mar apar kik donj e kanyakla mar Jehova nyaka chieng’, 4 nikech ne ok gikonyou gi chiemo kata gi pi ka ne uwuok Misri. c Kendo nikech ne giluongonu Balaam wuod Beor ma ne odak Pethor manie piny Mesopotamia mondo okuong’u. d 5 Kata kamano, Jehova Nyasachu ne ok owinjo kwayo mar Balaam. e Kar mano, Jehova Nyasachu noloko kuong’ mare mondo obednu gueth f nikech Jehova Nyasachu noherou. g 6 Kik ukonygi ngang’ e yo moro amora nyaka chieng’. h 7 “Kata kamano, kik isin gi Ja-Edom, en owadu. i “Bende, kik isin gi Ja-Misri nimar ne udak e pinygi ndalo moko. j 8 Tieng’ mar adek mar nyikwagi nyalo donjo e kanyakla mar Jehova. 9 “Ka ugoyo kambi mondo udhi uked gi wasiku, kik uchidru e yo moro amora. k 10 Ka ng’ato obedo ma ok ler nikech pi nyodo mare ochuer gotieno, l to nyaka owuog e kambi kendo kik oduogi. 11 Kata kamano, kochopo odhiambo onego olwokre eka onyalo donjo e kambi ka chieng’ podho. m 12 Neuru ni ubedo gi kar losruok oko mar kambi, kendo kuno e ma

RAPAR MAR CHIK 23:13–24:4 ubiroga dhiye. 13 Rapur nyaka bed achiel kuom gigeni mag tich. Ka idhi losori oko, ne ni ikunyo bur gi rapurno, kae to ium losruokni. 14 Nimar Jehova Nyasachu wuotho e kambiu a mondo oresu kendo oket wasiku e lwetu. Omiyo, kambiu nyaka bed maler b mondo kik oyud gimoro amora modwanyore kuomu mi olokre owe wuotho kodu. 15 “Ka misumba opondo moweyo ruodhe, kendo obiro iri, kik iduoke ir ruodhe. 16 Onyalo dak kamoro amora moyiero e miechu. Kik usande. c 17 “Nyar Israel kik bed ochot e hekalu, d bende kik wuod Israel moro amora bed ochot e hekalu. e 18 Pesa ma ochul dhako mochot kata dichwo mochot1 kik kel e od Jehova Nyasachu mondo ochopgo singruok, nimar pesa ma kamago duto Jehova osin-go. 19 “Kik imi Ja-Israel wadu chul ohala kuom gima oholo, f bed ni en pesa kata chiemo kata gimoro amora minyalo duok gi ohala. 20 Inyalo kawo ohala kuom wendo, g kata kamano, kik ikaw ohala kuom Ja-Israel wadu. h Kitimo kamano, Jehova Nyasachi biro guedho yoreni duto e piny ma udhi kawo. i 21 “Ka ikuong’ori ne Jehova Nyasachi j ni ibiro timo gimoro, to kik idigni chopo 23:18 1 Hibrania, “guok.”

SULA 23 a Law 26:12 b 1Pe 1:16 c Wuo 22:21 d Law 19:29 Law 21:9

e 1Ru 14:24 2Ru 23:7

f Wuo 22:25 Law 25:36, 37 Neh 5:10 Za 15:5

g Rap 15:6 h Nge 28:8 i Rap 15:4 Rap 15:7, 10 Nge 19:17 Luk 6:34, 35

j Bur 11:30, 31 1Sa 1:11

 Kolam mar 2 a Jon 2:9 b Ekl 5:4, 6 c Ekl 5:5 d Kwa 30:2 Za 15:4 Nge 20:25

e Bur 11:35 1Sa 14:24 Mat 5:33

f Mat 6:11 Rum 13:10

g Mat 12:1 Luk 6:1

 SULA 24 h Mat 5:31, 32 Mar 10:4, 11

i Mal 2:16 Mat 1:19 Mat 19:3-8

j Law 21:7

352 kuong’ruoknino, a nimar Jehova Nyasachi biro dwaro ni itim kaka isewachono. Ka ok itimo kamano to nokwanni mano kaka richo. b 22 Kata kamano, ka ok ikuong’ori to ok bi kwanni richo. c 23 Tim kaka isewacho d kendo nyaka ichiw gima isewacho gi dhogi ni ibiro miyo Jehova Nyasachi kuom heroni iwuon. e 24 “Ka idonjo e puoth ng’ato mar mzabibu, inyalo chamo mzabibu moromi. Kata kamano, kik iting’ moko e okapu. f 25 “Ka idonjo e puoth ng’ato mar cham, inyalo jako wi cham mochiek gi lweti. Kata kamano, kik idonjie gi pala. g “Ka ng’ato okendo dhako, to koro ok odwar dhakono nikech dhakono otimo tim ma ok owinjore, onego ondik ne dhakono barup1 weruok h mi oket e lwete, kae to oriembe owuog e ode. i 2 Dhakono nyalo dhi tedo ne dichwo machielo bang’ wuok. j 3 To ka po ni dichwo moro okende, kendo chwore mar ariyono ojok kode kendo ondikone barup1 weruok momiye, kae to oriembe, kata ka po ni dichwo mokende mar ariyono otho, 4 ok bi yie ne chwore mokwongo ma ne oriembecha mondo ochak okawe, nikech koro osedwanye, kendo mano en tim ma Jehova osin-go. Kik ukel richo

24

24:1, 3 1 Kata, “satifiket.”

353 e piny ma Jehova Nyasachu miyou mondo obed mwandu maru. 5 “Ka dichwo eka okendo, kik tere e lweny kata kik miye tich moro amora. Onego obed thuolo kuom higa achiel, kendo odag dala komiyo chiege mor. a 6 “Kik ng’ato mak pong’ rego kata mana nyapong’ ka gir singo, b nikech mano chalo gi dino ne ng’ato yo ma doyudgo chiemo. 7 “Ka oyud ni ng’ato okwalo Ja-Israel wadgi, mi osande, kendo ouse ne ng’at machielo, c ng’at mokwalo Ja-Israel wadgino nyaka negi. d Ne ni ugolo richo e kindu. e 8 “Ka tuo dhoho otugore e alworau, ne ni utimo duto ma jodolo ma Jo-Lawi onyisou. f Ne ni uluwo adimba weche duto ma asechikogi. 9 Paruru gima ne Jehova Nyasachu otimo ne Miriam ka ne uwuok Misri! g 10 “Ka po ni iholo nyawadu gimoro amora, h kik idonj e ode iwuon mondo ikaw gir singo. 11 Nyaka irit jagopino mana gi oko mondo en e ma okelni gino. 12 To ka po ni en ng’at ma jachan, kik inind gi gir singono. i 13 Ne ni iduoko ne ng’atno gir singono ka chieng’ podho mondo onind gi laweno, j kendo obiro guedhi, mi Jehova Nyasachi nokwanni mano kaka tim makare. 14 “Kik ima jatich ma jachan kendo ma dwaro kony, bed ni en Ja-Israel

SULA 24 a Rap 20:7 Nge 5:18 Ekl 9:9

b Wuo 22:26, 27 c Cha 37:28 Cha 40:15

d Wuo 21:16 e Rap 19:18, 19 Rap 21:20, 21

f Law 13:2, 15 Mar 1:44 Luk 17:14

g Kwa 12:10, 15 h Rap 15:7, 8 Nge 3:27

i Ayu 24:9, 10 j Wuo 22:26, 27

 Kolam mar 2 a Law 25:39, 43 Nge 14:31

b Law 19:13 Jer 22:13 Mat 20:8

c Nge 22:22, 23 Jak 5:4

d 2We 25:3, 4 e Eze 18:20 f Wuo 22:21, 22 g Wuo 22:26, 27 h Rap 5:15 i Law 19:9 Law 23:22 Rut 2:16 Za 41:1

j Rap 15:7, 10 Nge 11:24 Nge 19:17 Luk 6:38 2Ko 9:6 1Jo 3:17

k Law 19:10 Rap 26:13

RAPAR MAR CHIK 24:5-22 wadu kata en jadak e miechu. a 15 Onego ichule misache chieng’ motiyonino b ka pok chieng’ opodho nimar en jachan, kendo misacheno e ma konye. Ka ok itimo kamano, obiro ywak ne Jehova gi nyingi, kendo ibiro kwani kaka jaricho. c 16 “Kik neg wuone nikech richo ma nyithindgi otimo, to bende kik neg nyithindo nikech richo ma wuonegi otimo. d Ng’ato ka ng’ato noneg mana nikech richone owuon. e 17 “Kik ung’ad ne jadak kata ne nyathi kich bura e yo marach, f bende kik ukaw law dhako ma chwore otho ka gir singo. g 18 Paruru ni un bende ne un wasumbni e piny Misri to Jehova Nyasachu noresou mogolou kuno. h Mano e momiyo achikou ni utim kamano. 19 “Ka ikayo puothi mi wiyi owil gi cham wich achiel kuno, kik idog iome. Weye ne jadak, kata ne nyathi kich, kata ne chi liel, i mondo Jehova Nyasachi oguedh gik moko duto ma itimo. j 20 “Ka iyiengo yadh zeituni mondo olembe olwar, kik ichak iyieng bedene kendo. Olembe modong’ we ne jadak, nyathi kich, kod chi liel. k 21 “Ka isepono mzabibu e puothi, kik idog pono modong’. Wegi ne jadak, nyathi kich, kod chi liel. 22 Paruru ni un bende ne un wasumbni e piny Misri. Mano e

RAPAR MAR CHIK 25:1-19 momiyo achikou ni utim kamano. “Ka ji larore e wach moro, onego gidhi e nyim jong’ad bura a ma biro yalogi kendo biro ng’ado ni ng’at makare onge bura to ng’at marach nigi bura. b 2 Ka ng’at marach owinjore gi chweto, c obiro nindo e nyim jang’ad bura, kendo ibiro chwade ka jang’ad bura neno. Kwan mar del mibiro chwade onego oromre gi kethone. 3 Inyalo chwade del 40. d Kata kamano, kik chwade mokalo kanyo. Nimar ka po ni gidhi nyime chwade, owaduno nyalo yudo wich-kuot e nyimu. 4 “Kik itue dho ruath sa ma oywayo lodi ma idiemogo cham. e 5 “Ka owete odak machiegni to achiel kuomgi otho ma ok oweyo nyathi ma wuoyi, ng’at ma ok jadalano ok onego okend chi ng’at mothono. Yuore nyalo kawe mi oloke chiege mana kaka ng’ato kendo chi owadgi ka owadgino otho. f 6 Nyathi ma wuoyi ma dhakono okwongo nyuolo biro kawo nying owadgi wuon mare mosethono, g mondo nying ng’atno kik lal e Israel. h 7 “To ka owadgi ng’at mothono ok dwar kendo chi owadgino, chi owadgino onego odhi ir jodongo manie dho rangach mar dala, kendo owachnegi niya, ‘Yuora odagi chungo nying owadgi e Israel. Otamore

25

SULA 25 a Rap 16:18 Rap 17:8, 9 Rap 19:16, 17

b Wuo 23:6 2We 19:6 Nge 17:15 Nge 31:9

c Nge 10:13 Nge 20:30 Nge 26:3 Luk 12:48 Hib 2:2

d 2Ko 11:24

e Nge 12:10 1Ko 9:9 1Ti 5:18

f Cha 38:7, 8 Rut 4:5 Mar 12:19

g Cha 38:9 Rut 4:10, 17

h Kwa 27:1, 4

 Kolam mar 2 a Rut 4:7

b Nge 11:1 Nge 20:10 Mik 6:11

c Law 19:36

d Rap 4:40

e Law 19:35

f Wuo 17:8 Kwa 24:20

354 kawa mondo abed chiege kaka yuoro onego otim ne chi owadgi.’ 8 Jodong dalagi nyaka luonge ma wuo kode. To ka oramo ni ok obi kawo chi owadgi, kowacho ni, ‘Ok adwar kende,’ 9 chi owadgino biro dhi ire e nyim jodongo, mi olony wuor e tiend ng’atno, a kendo ong’udh olaw e wang’e, mi owach niya: ‘Ma e kaka onego otim ne ng’at modagi chungo od owadgi.’ 10 Bang’ mano, od ng’atno ibiro luong ni, ‘Od ng’at ma ne olony wuor e tiende.’ 11 “Ka ng’ato gore gi wadgi to chiege odhi konye, mit omako duong’ ng’at ma gore gi chworeno, 12 nyaka uchod lwet dhakono. Kik ung’wonne. 13 “Kik ibed gi rapim tieng’ ariyo e okapuni, b ma moro duong’ to moro tin. 14 Bende, kik ibed gi gige pim tieng’ ariyo e odi, c ka moro duong’ to moro tin. 15 Nyaka ubed gi rapim makare mondo udag aming’a e piny ma Jehova Nyasachu biro miyou. d 16 Nimar Jehova Nyasachu osin gi ja mibadhi ma timo gik ma kamago. e 17 “Kik wiu wil gi gima Jo-Amalek ne otimonu e yo ka uwuok Misri, f 18 kaka ne gimonjou gi ka ng’eu mi ginego jo ma nonyosore modong’ chien, ka ne oyudo uol kendo ujony. Ne ok giluoro Nyasaye. 19 Bang’ ka Jehova Nyasachu osemiyo wasigu ma olworou ok

355 chandu kendo udak gi kuwe e piny ma Jehova Nyasachu omiyou, a ne ni utieko JoAmalek te mi nyinggi lal e piny. b Kik wiu wil. “Ka usechopo e piny ma Jehova Nyasachu biro miyou mondo obed mwandu maru, mi udak kuno, 2 ng’ato ka ng’ato kuomu okaw moko kuom gik ma okwongo kayo e piny ma Jehova Nyasachu biro miyou, kae to oketgi e okapu kendo otergi ka ma Jehova Nyasachu biro yiero mondo nyinge obedie. c 3 Nodhi ir jadolo ma kindeno mowachne ni, ‘Kawuono ahulo ne Jehova Nyasacha ni asechopo e piny ma Jehova ne osingore ne kwerewa ni nomiwa.’ d 4 “Bang’ mano, jadolo biro kawo okapu e lwet ng’atno mi okete e nyim kendo mar misango mar Jehova Nyasachu. 5 E ka ng’atno nohul e nyim Jehova Nyasachu niya, ‘Kwara ne en Ja-Aram ma bayo abaya. e Ne odhi e piny Misri f ka ne joge nok ma obedo wendo kuno. g Kata kamano, ne ginyuolore ma gibedo oganda maduong’, ma rotego, kendo moting’o ji mang’eny. h 6 To Jo-Misri notimonwa gik maricho, ne gisandowa, kendo ne giketowa e tich misumba malit. i 7 Ne waywak ne Jehova Nyasach kwerewa, kendo Jehova nowinjo ywakwa mi oneno kaka ne itimonwa malit, ne oneno kaka wa-

26

SULA 25 a Jos 22:4 b Wuo 17:14 1Sa 14:47, 48 1Sa 15:1-3 1We 4:42, 43

 SULA 26 c Wuo 23:19 Law 23:10 Kwa 18:8, 12 2We 6:6 2We 31:5 Nge 3:9

d Cha 17:1, 8 Cha 26:3

e Cha 28:5 Hos 12:12

f Cha 46:3 Tic 7:15

g Cha 46:27 h Wuo 1:7 Rap 10:22 Za 105:24

i Wuo 1:11

 Kolam mar 2 a Wuo 3:9 Wuo 4:31 Tic 7:34

b Wuo 6:6 c Wuo 7:3 Rap 4:33, 34

d Wuo 3:8 Rap 8:7, 8 Eze 20:6

e Rap 26:2 f Rap 12:7 Rap 16:14

g Rap 12:5, 6 Rap 14:22

h Rap 14:28, 29 Nge 14:21 1Jo 3:17

i Jak 1:27

RAPAR MAR CHIK 26:1-14 chandore, kendo kaka isandowa. a 8 Gikone, Jehova ne ogolowa e piny Misri gi teko mang’eny kod bat morie, b kendo gi timbe madongo kod ranyisi gi honni. c 9 Kae to nokelowa kae, momiyowa pinyni, ma en piny mopong’ gi chak kod mor kich. d 10 Omiyo, koro akelo gik mokwongo nyakna e piny ma Jehova osemiya.’ e “Ne ni iketo okapuno piny e nyim Jehova Nyasachi, kendo ikulori e nyim Jehova Nyasachi. 11 Ka utimo kamano, unubed mamor kuom gik moko duto ma Jehova Nyasachu osemiyou, un kaachiel gi joodu, gi Jo-Lawi, kod jodak manie kindu. f 12 “Ka usetieko choko achiel kuom apar g mag gik monyak e higa mar adek, ma en higa michiwoe achiel kuom apar mar gik monyak, ne ni uchiwo gigo ne Jo-Lawi, jodak, nyithi kiye, kod mond liete, mondo gichiem ma giyieng’ e miechu. h 13 Eka niwach niya e nyim Jehova Nyasachi, ‘Asegolo gik moko duto mowal manie oda ma amiyogi JoLawi, jodak, nyithi kiye, gi mond liete i mana kaka isechika. Onge chikni kata achiel ma aseketho, asetimo gik moko duto minyisa. 14 Pok achamo gik mowalni e ndalo ma aywago ng’at motho, kata gologi e oda ka agak, bende ok achiwogi mondo oti kodgi e weche jo motho. Asewinjo dwond Jehova Nyasacha,

RAPAR MAR CHIK 26:15–27:13 kendo aseluwo chikeni duto. 15 Ng’i piny gie polo kar dakni maler, mondo iguedh jogi Israel kod piny ma isemiyowa a mana kaka ne isingo ne kwerewa, b ma en piny mopong’ gi chak kod mor kich.’ c 16 “Kawuononi, Jehova Nyasachu chikou mondo urit chikegi gi buchegi duto. Ne ni uritogi kendo uluwogi gi chunyu duto d kod ngimau duto. 17 Kawuono usemiyo Jehova Nyasachu owacho ni obiro bedo Nyasachu ka uwuotho e yorene, e ka urito chikene f gi buchene, g kendo ka uwinjo dwonde. 18 Bende, kawuono usewacho e nyim Jehova ni ubiro bedo joge, kendo ni uyie bedo mwandune makende h mana kaka ne osingorenu, kendo ni ubiro luwo chikene duto 19 kendo en obiro ting’ou malo moloyo ogendni mamoko duto ma ne ochueyo, i to mano biro miyo uyud pak, gi huma, gi duong’ ka udhi nyime nyiso ni un e oganda mowal ne Jehova Nyasachu, j mana kaka ne osingo.” Eka Musa kaachiel gi jodong Israel nochiko oganda niya: “Rituru chike duto ma amiyou kawuonogi. 2 Chieng’ ma ung’adoe Aora Jordan mudonjo e piny ma Jehova Nyasachu miyou, chunguru kite madongo kendo umuon-gi. k 3 Kendo ka useng’ado aorano mondo udonj e piny ma Jehova Nyasachu miyou,

27

SULA 26 a Wuo 23:25 b Cha 15:18 Cha 26:3

c Rap 8:7, 8 d Rap 6:6 Rap 11:1 Za 119:34 1Jo 5:3

e Law 26:46 f Ekl 12:13 g Law 19:37 h Rap 14:2 Rap 29:10-13

i Rap 4:8 j Rap 7:6 Rap 28:1, 9

 SULA 27 k Jos 8:30-32

 Kolam mar 2 a Kwa 13:26, 27 b Rap 11:29 c Wuo 20:25 d Law 3:1 e Law 7:15 f Rap 12:7 g Wuo 24:12 h Wuo 19:5 Rap 26:18

i 1Ru 2:3 Mat 19:17 1Jo 5:3

j Rap 11:29 k Jos 8:33

356 ma en piny mopong’ gi chak kod mor kich, mana kaka Jehova Nyasach kwereu nosingonu, ndikuru kuom kitego weche duto mag Chikni. a 4 Ka useng’ado Aora Jordan, neuru ni uchungo kitego e Got Ebal b kendo umuon-gi mana kaka achikou kawuononi. 5 Bende, geruru kendo mar misango ne Jehova Nyasachu kanyo gi kite. Kik upa kitego. c 6 Unuger kendo mar misango mar Jehova Nyasachu gi kite ma ok opa, kendo uchiw ne Jehova Nyasachu misengni miwang’o e kendono. 7 Chiwuru misengni mag kuwe d kendo uchamgi kanyo, e mi unubed mamor e nyim Jehova Nyasachu. f 8 Ndikuru weche duto mag Chikni kuom kitego e yo ma nenore maler.” g 9 Eka Musa kod jodolo ma Jo-Lawi nowacho ne JoIsrael duto niya: “Ling’uru thi, A Jo-Israel, kendo uchik itu. Kawuononi usebedo oganda mar Jehova Nyasachu. h 10 Ne ni uwinjo Jehova Nyasachu, kendo urito chikene i gi buchene ma amiyou kawuonogi.” 11 Chieng’no Musa ne owacho ne oganda niya: 12 “Magi e dhoudi ma biro chung’ e Got Gerizim j mondo giguedh oganda ka useng’ado Aora Jordan: Jo-Simeon, Jo-Lawi, Jo-Juda, Jo-Isakar, Jo-Josef, kod Jo-Benjamin. 13 To magi e dhoudi ma biro chung’ e Got Ebal k mondo gihul we-

357 che mag kuong’: Jo-Reuben, Jo-Gad, Jo-Asher, Jo-Zebulun, Jo-Dan, kod Jo-Naftali. 14 Bang’ mano, Jo-Lawi nowach e nyim Jo-Israel duto gi dwol maduong’ niya: a 15 “‘Okuong’ ng’at ma loso sanamu mopa b kata sanamu mar chuma c kae to opando; tich lwet dhano, ma en gima Jehova osin-go. d (Ji duto nodwok ni, ‘Amin!’1) 16 “‘Okuong’ ng’at mochayo wuon kata min.’ e (Ji duto nodwok ni, ‘Amin!’) 17 “‘Okuong’ ng’at mochwalo kiep nyawadgi.’ f (Ji duto nodwok ni, ‘Amin!’) 18 “‘Okuong’ ng’at mowuondo muofu mi obaro oweyo yo.’ g (Ji duto nodwok ni, ‘Amin!’) 19 “‘Okuong’ ng’at moketho buch jadak, h kata buch nyathi kich, kata buch chi liel.’ i (Ji duto nodwok ni, ‘Amin!’) 20 “‘Okuong’ ng’at moterore gi chi wuon nikech ochayo wuon mare.’1 j (Ji duto nodwok ni, ‘Amin!’) 21 “‘Okuong’ ng’at moterore gi le moro amora.’ k (Ji duto nodwok ni, ‘Amin!’) 22 “‘Okuong’ ng’at moterore gi nyamin, bed ni en nyar wuon-gi kata nyar min-gi.’ l (Ji duto nodwok ni, ‘Amin!’) 23 “‘Okuong’ ng’at moterore gi min chiege.’ m (Ji duto nodwok ni, ‘Amin!’) 24 “‘Okuong’ ng’at mobu27:15 1 Kata, “Obed kamano.” 27:20 1 Hibrania, “oelo dug wuon mare.”

SULA 27 a Rap 33:10 b Wuo 20:4 Rap 4:15, 16 Isa 44:9

c Wuo 34:17 Law 19:4

d Rap 7:25 Rap 29:17

e Wuo 20:12 Rap 21:18-21 Nge 20:20 Nge 30:17 Mat 15:4

f Rap 19:14 Nge 23:10

g Law 19:14 h Rap 16:20 Nge 17:23 Mik 3:11

i Wuo 22:21, 22 Rap 10:17, 18 Mal 3:5 Jak 1:27

j Law 18:8 1Ko 5:1

k Wuo 22:19 Law 18:23 Law 20:15

l Law 18:9 Law 20:17

m Law 18:17 Law 20:14

 Kolam mar 2 a Wuo 20:13 Wuo 21:12 Kwa 35:31

b Mat 27:3, 4 c Rap 28:15 Gal 3:10

 SULA 28 d Rap 26:18, 19 e Law 26:3, 4 Nge 10:22 Isa 1:19

f Rap 11:14 g Law 26:9 Za 127:3 Za 128:3

h i j k

Rap 7:13 Rap 26:2 Wuo 23:25 Rap 32:30 Jos 10:11

l Rap 7:23 2We 14:13

m Law 26:10 Nge 3:9, 10 Mal 3:10

n Rap 7:6 o Wuo 19:6

RAPAR MAR CHIK 27:14–28:9 to monego wadgi.’ a (Ji duto nodwok ni, ‘Amin!’) 25 “‘Okuong’ ng’at mochamo asoya mondo oneg ng’at ma onge gi ketho.’ b (Ji duto nodwok ni, ‘Amin!’) 26 “‘Okuong’ ng’at ma ok bi luwo weche duto manie Chikni.’ c (Ji duto nodwok ni, ‘Amin!’) “Ka uwinjo dwond Jehova Nyasachu kuom mako chikene duto ma amiyou kawuono, Jehova Nyasachu biro ting’ou malo e wi ogendni duto manie piny. d 2 Ka udhi nyime winjo dwond Jehova Nyasachu, guethgi duto nobinu: e 3 “Noguedhu kamoro amora ma untie, ka un e dala, kata ka un oko e puotheu. f 4 “Noguedhu gi nyithindo mang’eny, g noguedh puotheu, kendo noguedh jambu. h 5 “Noguedh atongeu i kod bakundeu mag dwalo mogo. j 6 “Noguedhu kudonjo e dala kendo kuwuok. 7 “Jehova noket wasigu momonjou e lwetu, kendo unulogi. k Ginibi gi yo achiel, to giniring ma gike gi yore abiriyo. l 8 Jehova biro chiko mondo oguedh decheu m kaachiel gi tije duto mutimo. Obiro guedhou e piny ma Jehova Nyasachu miyou. 9 Ka udhi nyime mako chike Jehova Nyasachu kendo uwuotho e yorene, Jehova biro ketou ubed joge maler n mana kaka nosesingorenu. o

28

RAPAR MAR CHIK 28:10-28 10 Ogendni duto manie piny biro ng’eyo gadier ni un e jo ma iluongo gi nying Jehova, a kendo gibiro bedo maluor. b 11 “Jehova biro guedhou gi nyithindo mang’eny, kendo gi jamni mathoth, kendo obiro guedhou gi cham mogundho c ka usechopo e piny ma Jehova ne osingore ne kwereu ni nomiu. d 12 Jehova biro yawonu dechene mag polo mondo omi koth ochuenu e ndalo mowinjore, e kendo obiro guedho gik moko duto ma utimo. Ogendni mang’eny biro holo gik moko kuomu, to un ok nuhol kuomgi. f 13 Jehova biro ketou jotelo, to ok jo ma itelonegi. Unubed malo g to ok piny, mana ka umedo luwo chike Jehova Nyasachu ma achikou kawuono mondo uluw kendo utim. 14 Kik ubar korachwich kata koracham mi uwe luwo weche duto ma achikou kawuononi h ma uchak lamo nyiseche mamoko. i 15 “To ka ok uwinjo dwond Jehova Nyasachu, mi udagi rito chikene gi buchene ma amiyou kawuononi, to kuong’gi duto biro makou: j 16 “Nokuong’u kamoro amora ma untie, ka un e dala kata ka un oko e puotheu. k 17 “Nokuong’ atongeu l kod bakundeu mag dwalo mogo. m 18 “Nokuong’u mi ok ununyuol nyithindo ma-

SULA 28 a Isa 43:10 Dan 9:19 Tic 15:17

b Kwa 22:3 Rap 11:25 Jos 5:1

c Rap 30:9 Za 65:9

d Cha 15:18 e Law 26:4 Rap 11:14

f Rap 15:6 g 1Ru 4:21 h Rap 5:32 Jos 1:7 Isa 30:21

i Law 19:4 j Law 26:16, 17 Dan 9:11

k 1Ru 17:1 l Rap 26:2 m Law 26:26

 Kolam mar 2 a Ywa 2:11, 19 Ywa 4:10

b Law 26:20, 22 c Jos 23:16 d Law 26:25 Jer 24:10

e Law 26:16 f Law 26:33 g Amo 4:9 h Law 26:19 Rap 11:17 1Ru 17:1

i Law 26:14, 17 1Sa 4:10

j Jer 29:18 Luk 21:24

k Jer 7:33

358 ng’eny, a kendo nokuong’ gik mupidho e puotheu kaachiel gi jambu duto. b 19 “Nokuong’u kudonjo e dala kendo kuwuok. 20 “Jehova noornu kuong’, gi chandruok, kod kum e gik moko duto mutimo, nyaka otieku mi urum ka diemo wang’ nikech timbeu maricho kendo nikech useweya. c 21 Jehova biro goyou gi tuoche nyaka otieku ua e piny mudonjoe mondo ukaw. d 22 Jehova biro goyou gi kahera, gi midhusi, e gi tuo akuodi, gi guonyo, kod ligangla, f kendo obiro kelonu oro mi chambu notho. g Gigo duto biro thagou nyaka urum. 23 Abiro loronu polo mi koth ok nochuenu, kendo piny ok nonyagnu gimoro.1 h 24 Kar kelo koth, Jehova biro miyo kuoyo gi buru ochuenu ka koth, nyaka otieku. 25 Jehova noketu e lwet wasiku, mi ginilou. i Unudhi gi yo achiel mondo umonjgi, to unuring ma uke gi yore abiriyo; kendo unubed gima pinjeruodhi duto mag piny wuoro. j 26 Ringreu nobed chiemb winy duto manie kor polo gi le duto manie piny, kendo onge ng’at ma noriembgi. k 27 “Jehova biro goyou gi tuo buche mag Misri, gi akuodi, gi kalanga, kod guonyo, kendo ok unuthiedhgi. 28 Jehova biro goyou gi tuo 28:23 1 Hibrania, “E wiu malo, polo nobednu kaka chuma, to piny nobednu kaka mula.”

359 mar neko, kendo lokou muofni a gi jo ma orundore. 29 Unumul amula godiechieng’ mana ka muofu ma mulo nikech mudho, b kendo ok nuchop ka ma udwaro dhiyoe. Nothiru kendo onge gimoro amora ma ubiro timo ma nodhi maber. Unubed jo ma ji siko wuondo kendo kwalo ma onge ng’at ma resou. c 30 Ng’ato biro nyuomo nyako to dichwo machielo e ma nonind gi nyakono githuon. Ng’ato noger ot to ok nodagie. d Ng’ato nopidh puoth mzabibu to ok nocham olembgi. e 31 Ibiro neg dheri e wang’i, to ok ibi bilo ringe. Ibiro mayi pundani kineno, to ok noduoknigo. Rombeni ibiro mi wasiki, kendo onge ng’at ma biro resi. 32 Yawuoti gi nyigi ibiro mi oganda machielo f kineno gi wang’i, kendo inigomb nenogi, to ok inibed gi teko mar timo gimoro. 33 Oganda moro ma ok ung’eyo nocham gik monyak e puotheu, g kendo kinde duto unubed jo ma imayo kendo ma ithiro. 34 Gik muneno gi wang’ugo biro miyo ubed jonekni. 35 “Jehova biro goyo chongeu kod tiendeu gi buche ma ok nyal thiedhi, kendo ginilandre chakre pat tiendu nyaka e tat wiu. 36 Jehova biro terou e piny machielo ma un kata kwereu ne ok ung’eyo. h Noteru kuno kaachiel gi ruoth mubiro yiero, kendo unulam nyiseche molos gi yien kod

SULA 28 a Wuo 4:11 b Isa 59:10 c Bur 3:14 Bur 6:1-5 Neh 9:27

d Isa 5:9 Ywa 5:2

e Amo 5:11 Mik 6:15

f 2We 29:9 g Neh 9:37 Isa 1:7

h 2Ru 17:6 2Ru 25:7 2We 33:11 2We 36:5, 6

 Kolam mar 2 a Jer 16:13 b 1Ru 9:8 2We 7:20 Jer 24:9 Jer 25:9

c Isa 5:10 Hag 1:6

d Zef 1:13 e 2Ru 24:14 Jer 52:15, 30

f Nge 22:7 g Ezr 9:7 h Rap 11:26-28 i Rap 28:15 Rap 29:27

j 2Ru 17:20 Jer 24:10

k 1Ko 10:11 l Rap 12:7 Neh 9:35

m 2We 12:8, 9 Jer 5:19

n Jer 44:27

RAPAR MAR CHIK 28:29-48 kite ka un kuno. a 37 Ji nobuog ka ginenou, gibiro nyierou, kendo gibiro jarou e pinje duto ma Jehova noriembu udhiye. b 38 “Ubiro chuoyo kodhi mang’eny e puotheu, to unuka matin c nimar bonyo biro tiekogi. 39 Unupidh mzabibu kendo unudogi, to onge gima unuka kendo ok unumadh divai, d nikech kute nokethgi. 40 Yiend zeituni noyudre e pinyu kuonde duto, to ok unuwirru gi morgi, nimar ginilwar piny ka pok gichiek. 41 Ununyuol yawuoyi gi nyiri to ok ginisik kodu, nikech notergi e tuech. e 42 Yiendu duto gi gik ma nyak e puotheu kute notiek pep. 43 Jodak biro medo bedo gi teko, to un tekou nodog piny. 44 Ubiro holo gik moko kuomgi, to gin ok ginihol gimoro kuomu. f Gibiro bedo jotelo, to un unubed jo ma otelnegi. g 45 “Ka ok uwinjo dwond Jehova Nyasachu, kendo uweyo luwo chikene ma ne omiyou, h kuong’gi duto i nobinu ma tieku. j 46 Kuong’go nosik kuomu kaachiel gi nyithindu ma gibed kaka ranyisi mochwere mifwenyougo, k 47 nikech ne ok utiyo ne Jehova Nyasachu gi mor kata obedo ni noguedhou ahinya e yore duto. l 48 Jehova biro oro wasigu mondo omonju, kendo ubiro tiyonegi m ka kech kayou, n ka riyo oloyou, ka lewni orumo kuomu, kendo ka uchando gimoro amora. Obiro ketonu

RAPAR MAR CHIK 28:49-64 jok mar nyinyo e ng’utu nyaka otieku. 49 “Jehova biro oronu oganda moro mowuok e tung’ piny a kendo ma wacho dhok ma wendo b mondo omonju. Obiro muomore kuomu mana kaka otemuomore kuom nga c nyagweno. 50 Ogandano nobed oganda mar jo mager kendo malich ahinya, ma ok dew jo moti kata nyithindo. d 51 Gibiro chamo jambu gi gik ma onyak e puotheu nyaka urum. Onge cham, divai manyien, kata mo ma giniwenu. Bende, ok giniwenu nyiroye kata nyirombe nyaka gitieku. e 52 Ginilworu kendo ginilornu e mier duto manie pinyu nyaka ohingni maboyo kendo motegno musebedo kugeno nolwar piny. Ee, ginilworu ma gilornu e mier duto manie pinyu ma Jehova Nyasachu omiyou. f 53 Chandruok malich ma wasiku biro kelonu nomi ucham nyithindu munyuolo. Nucham ring yawuotu gi nyiu g ma Jehova Nyasachu omiyou. 54 “Kata mana ng’at malong’o kendo mamuol ok nobed mang’won gi owadgi, gi chiege, kata gi nyithinde modong’, 55 kendo ok nocham kodgi ring yawuote, nimar ok nobed gi chiemo moro amora nikech chandruok malich ma wasigu biro kelonu ka giloronu e miechu. h 56 Bende, kata mana dhako ma ne oluoro nyono piny gi tiende nikech ne odhiale, i ok none

SULA 28 a Jer 6:22 Hab 1:6

b Jer 5:15

c Jer 4:13 Hos 8:1

d 2We 36:17 Isa 47:6 Luk 19:44

e Law 26:26 Jer 15:13

f 2Ru 17:5 2Ru 25:1 Luk 19:43

g 2Ru 6:28 Ywa 4:10 Eze 5:10

h Jer 52:6

i Ywa 4:5

 Kolam mar 2 a Wuo 24:7 Rap 31:26

b Wuo 3:15 Wuo 6:3 Wuo 20:2 Za 83:18 Za 113:3 Isa 42:8

c Rap 10:17 Za 99:3

d Law 26:21 Dan 9:12

e Rap 10:22

f Rap 4:27

g Law 26:33 Neh 1:8 Luk 21:24

360 lit ne chwore kata wuode kata nyare, 57 kendo nocham bieche kata nyathine mosenyuolo aling’ ling’ ma ok opogonegi nikech chandruok malich ma wasiku biro kelonu ka giloronu e miechu. 58 “Ka ok urito Chik kod weche duto mondik e bugni a kendo ok uluoro nying Jehova Nyasachu b ma en nying maduong’ kendo malich, c 59 Jehova biro kelo masiche malich miwuoro ma biro makou kod nyithindu, masiche madongo ma biro siko kodu, d kod tuoche ma biro ywayou. 60 Obiro kelonu tuoche duto mag Misri ma ne uluoro, kendo ginisik kuomu. 61 E wi mago, Jehova biro kelonu kit tuoche duto kod masiche ma ok ondik e bug Chikni nyaka urum pep. 62 Kata obedo ni ung’eny ka sulwe manie polo kamano, e ji manok kuomu kende e ma nodong’ f nikech ne ok uwinjo dwond Jehova Nyasachu. 63 “Mana kaka Jehova nobedo mamor koguedhou kendo komiyo ubedo mang’eny, e kaka Jehova biro bedo mamor kokethou kendo kotiekou; kendo obiro golou githuon e piny muchiegni donjoe mondo ukaw. 64 “Jehova nokeu e kind ogendni duto, chakre tung’ piny konchiel nyaka tung’ piny komachielo, g kendo kuondego nulamie nyiseche mag yien kod mag kite ma

361 ne ok ung’eyo, kendo ma kata kwereu ne ok ong’eyo. a 65 Ka un e kind ogendnigo, ok unubed gi kuwe b kata ka ma duyueyee. Kar mano, Jehova nomi ubed gi parruok, c gi wenge mojony, kod chuny mool. d 66 Unubed e chandruok malich, kendo luoro nomaku odiechieng’ gotieno, mi ok nung’e resruoku. 67 Luoro kod gik ma unune nomi uwach okinyi kokinyi ni, ‘Yaye mad ne bedie ni en odhiambo!’ to odhiambo kodhiambo unuwach ni, ‘Yaye mad ne bedie ni en okinyi!’ 68 Jehova noduoku e piny Misri gi meli kuluwo yo ma ne awachonu ni, ‘Ok unuchak une kendo,’ mi unuchiwru kuno mondo wasiku ong’iewu ubed wasumbni, to onge ng’at ma nong’iewu.” Magi e weche mag singruok ma Jehova nochiko Musa mondo otim gi Jo-Israel ka ne gin e piny Moab. Ne omedonegi singruogno e wi singruok ma ne osetimo kodgi ka gin Horeb. e 2 Musa noluongo Jo-Israel duto mowachonegi niya: “Ne uneno gi wang’u gik moko duto ma ne Jehova otimo e piny Misri ne Farao gi jotichne kod pinye duto; f 3 nuneno kum mager ma nokelonegi ka notimo ranyisi gi honni madongo. g 4 Kata kamano, nyaka chop sani Jehova pok omiyou chuny mar ng’eyo, kata wang’ mar neno, kata

29

SULA 28 a Rap 4:27, 28 b Amo 9:4 c Eze 12:19 d Law 26:16, 36

 SULA 29 e Wuo 24:8 f Wuo 19:4 Jos 24:5

g Rap 4:34 Neh 9:10

 Kolam mar 2 a Rum 11:8 b Rap 1:3 Rap 8:2

c Rap 8:4 Neh 9:21 Mat 6:31

d Kwa 21:26 e Kwa 21:33 f Za 135:10, 11 g Kwa 32:33 Rap 3:12, 13

h Rap 4:6 Rap 8:18 Jos 1:7, 8 1Ru 2:3 Za 103:17, 18 Luk 11:28

i Neh 8:2 j Wuo 12:38 k Rap 1:3 Rap 29:1

l Wuo 19:5 Rap 7:6 Rap 28:9

m Wuo 6:7 Wuo 29:45

n Cha 17:1, 7 Cha 22:16, 17

o Cha 26:3 p Cha 28:13

RAPAR MAR CHIK 28:65–29:15 it mar winjo. a 5 ‘Kuom higni 40 ma ne atelonu e thim, b lepu ne ok oti kuomu, to bende wuocheu ne ok oti e tiendeu. c 6 Ne ok uchamo makate, bende ne ok umadho divai kata gimoro amora mamero ji, mondo ung’e ni an e Jehova Nyasachu.’ 7 Gikone ka ne uchopo kae, Sihon ruodh Heshbon d kod Og ruodh Bashan e ne obiro monjowa, to ne waloyogi. f 8 Kendo ne wakawo pinygi mi wamiyo Jo-Reuben, gi Jo-Gad, kod nus Jo-Manase mondo obed mwandugi. g 9 Kuom mano, neuru ni urito weche mag singruogni kendo une ni utimogi mondo wecheu duto odhi maber. h 10 “Uduto kawuono uchung’ e nyim Jehova Nyasachu: jotend dhoutu, jodongu, jotendu mamoko, chwo duto ma Jo-Israel, 11 mondeu, nyithindu, i kaachiel gi jodak j manie kembeu chakre jo ma motonu nyaka jo ma umbonu pi. 12 Uchokoru kae mondo ukuong’ru ne Jehova Nyasachu ni udhi timo weche duto mag singruok ma Jehova Nyasachu dwaro timo kodu kawuononi k 13 mondo oketu ubed joge l to en obed Nyasachu, m mana kaka ne osingorenu kod kaka ne osesingore ne kwereu ma Ibrahim, n gi Isaka, o kod Jakobo. p 14 “Ok un kende e ma atimo kodu singruogni, 15 to atime gi ji duto mochung’ kodwa kae e nyim Jehova Nyasachwa

RAPAR MAR CHIK 29:16–30:2 kawuononi, kod jo ma onge kodwa kae. 16 (Ung’eyo kaka ne wadak e piny Misri, kendo kaka ne wakadho e pinje mag ogendni mamoko. a 17 Kendo ne uneno gigegi makwero kod sanamugi makwero b molos gi yien gi kite, kod fedha gi dhahabu.) 18 Neuru ni onge dichwo kata dhako, joot kata anyuola mochung’ kae kawuononi ma biro lokore mondo owe Jehova Nyasachwa mondo odhi olam nyiseche mag ogendni, c nimar ng’at ma kamano chalo kodhi ma kosedongo to biro nyago olemo makech kendo man gi sum. d 19 “To ka po ni ng’ato owinjo weche mag singruogni to opakore e chunye kowacho ni, ‘Abiro timo atima gima adwaro to onge gima biro timorena,’ ma en gima biro miyo oyud chandruok e yorene duto, 20 Jehova ok nowe ne ng’atno richone. e Kar mano, mirimb Jehova noliel kuome, mi kuong’ duto mondik e bugni nomake, f kendo Jehova noruch nyinge oko. 21 Jehova nogole e oganda Israel mondo kuong’ duto mondik e bug Chikni oyude. 22 “E ndalo mabiro, nyikwau kod welo moa e pinje maboyo none masiche kod tuoche ma Jehova osekelo e pinyni. 23 Masichego ne gin salfa,1 chumbi, gi mach 29:23 1 Ma en kit poda moro ma mako mach mapiyo ahinya, kendo sa ma oliel ogolo tik mager kendo marach.

SULA 29 a Rap 2:4 b Kwa 25:1, 2 c Rap 11:16 Hib 3:12

d Hib 12:15 e Jos 24:19 f Rap 27:26 Rap 28:15

 Kolam mar 2 a Cha 19:24 Juda 7

b Cha 10:19 Cha 14:2

c 1Ru 9:8, 9 2We 7:21, 22 Jer 22:8, 9

d 1Ru 19:10 e Jer 31:32 f Bur 2:12 g Law 26:16 Rap 27:26

h Rap 28:45, 63 1Ru 14:15 2Ru 17:18 Luk 21:24

i Ezr 9:7 Dan 9:7

j Rum 11:33 k Za 78:5 Ekl 12:13

 SULA 30 l Rap 11:26-28 Rap 28:2, 15

m 1Ru 8:47 Neh 1:9 Eze 18:28 Joe 2:13

n 2Ru 17:6 2We 36:20

o Isa 55:7 1Jo 1:9

362 ma ne okwako piny duto ma kata gima ne inyalo pidhie onge, kata lum ne ok nyal twiye. Piny ne okethore mana ka Sodom gi Gomora, a kod Adma gi Zeboim, b ma Jehova ne otieko gi mirimbe mager. 24 Nyikwau, jo ma oa e pinje maboyo, kod ogendni duto nopenjre ni, ‘Ang’o momiyo Jehova osetimo gima kama e pinyni? c Ang’o mokelo mirima magerni?’ 25 To ibiro dwokgi niya, ‘Mano osetimore nikech Jo-Israel ne ok orito singruok ma ne Jehova Nyasach kweregi otimo kodgi d ka ne ogologi e piny Misri. e 26 Kendo ne gichako lamo nyiseche mamoko ma ne ok ging’eyo, kendo ma ne osekwergi ni kik gilam. f 27 Mano e momiyo Jehova nobedo gi mirima mager gi pinyni, mi nokelonegi kuong’ duto mondik e bugni. g 28 Kuom mano, Jehova ne ogologi e pinygi ka en gi mirima mager, h mi oterogi e piny machielo ma pod gintie nyaka kawuononi.’ i 29 “Gik mopondo gin mag Jehova Nyasachwa, j to gik moseelnwa tiendgi e ma omiwa kaachiel gi nyikwawa nyaka chieng’, mondo watim gik moko duto ma Chikni dwaro. k “Ka gueth kod kuong’ ma aketo e nyimugo l duto osetimorenu, muparo wechena m ka un e pinje ma Jehova Nyasachu osekeyoue, n 2 mi uduogo ir Jehova Nyasachu o gi chu-

30

363 nyu duto kod ngimau duto, kaachiel gi nyithindu, kendo uluwo chike duto ma amiyou kawuonogi, a 3 Jehova Nyasachu nong’wonnu, b mi oduoknu jou ma ne omaki, c kendo obiro chokou kogolou e pinje duto ma Jehova Nyasachu ne okeyoue. d 4 Kata obedo ni ne osekeyou nyaka e tung’ piny kamano, Jehova Nyasachu biro chokou moduoku e pinyu kendo. e 5 Jehova Nyasachu nodwoku e piny kwereu mondo udagie, kendo nomi umedru, kendo ubed gi mwandu mathoth moloyo kwereu. f 6 Jehova Nyasachu nopwodh chunyu gi chuny nyikwau g mondo uher Jehova Nyasachu gi chunyu duto kod ngimau duto mondo ubed mangiJehova ma. h 7 Bang’e, Nyasachu nolok kuong’go duto ne wasiku ma ne mon kodu kendo ma ne sandou. i 8 “Unuduog ir Jehova kendo unuwinj dwonde, mi urit chikene duto ma amiyou kawuonogi. 9 Jehova Nyasachu noguedh tich lwetu duto mi ubed gi mwandu mogundho. j Obiro miyo ubed gi nyithindo mang’eny, jamni modhuro, kod cham mogundho, nimar Jehova biro bedo mamor guedhou mana kaka noguedho kwereu. k 10 Kindeno ubiro winjo dwond Jehova Nyasachu kendo ubiro mako chikene mondik e bug Chikni, kendo ubiro duogo ir Jeho-

SULA 30 a Rap 4:29 b Ywa 3:22 c Jer 29:14 d Ezr 1:2, 3 Za 147:2 Jer 32:37 Eze 34:13

e Rap 28:64 Zef 3:20

f Neh 1:9 g Jer 32:37, 39 h Rap 6:5 i Cha 12:2, 3 Jer 25:12 Ywa 3:64 Rum 12:19

j Isa 65:21, 22 Mal 3:10

k Jer 32:37, 41

 Kolam mar 2 a Neh 1:9 Tic 3:19

b Isa 45:19 c Rum 10:6 d Rum 10:8 e Mat 7:21 Jak 1:25

f Rap 11:26 g Rap 6:5 h Law 18:5 i Law 25:18 Rap 30:5

j Rap 29:18 Hib 3:12

k Rap 4:19 l Rap 8:19 Jos 23:15 1Sa 12:25

RAPAR MAR CHIK 30:3-19 va Nyasachu gi chunyu duto kod ngimau duto. a 11 “Chik ma amiyou kawuononi ok en chik matek, bende ok en chik man mabor kodu ma ok unyal chopoe. b 12 Ok en e polo ma dimi uwach ni, ‘Ng’a ma didhinwa malo e polo mondo okelnwa chikno mondo wawinje kendo wamake?’ c 13 Bende ok en loka nam ma dimi uwach ni, ‘Ng’a ma ding’adnwa nam ma dhi lokacha mondo okelnwa chikno wawinj kendo wamaki?’ 14 Nimar wach Nyasaye chiegni kodu ahinya; en e dhou kendo en e chunyu, d omiyo rite yot. e 15 “Neuru, kawuono aketo gik moko ariyo e nyimu mondo uyier. Ngima gi gueth, kod chandruok gi tho. f 16 Ka uluwo chike Jehova Nyasachu ma amiyou kawuono kuom hero Jehova Nyasachu, g kuom luwo yorene, kendo kuom mako chikene kod buchene, ubiro dak aming’a h ma umedru ubed mang’eny, kendo Jehova Nyasachu biro guedhou e piny ma udhi donjoe mondo ukaw. i 17 “Kata kamano, ka chunyu oketou e tem j ma udhi lamo nyiseche mamoko kendo ukulorunegi, k 18 anyisou kawuono ni karu nolal nono l kendo ok unudag aming’a e piny ma ubiro donjoe mondo ukaw kuseng’ado Aora Jordan. 19 Koro aluongo polo gi piny mondo obed joneno ni aseketo

RAPAR MAR CHIK 30:20–31:15 gik moko ariyo e nyimu mondo uyier: Ngima kod tho, gueth kod kuong’. a Yieruru ngima mondo udag maber b kaachiel gi nyikwau, c 20 kuom hero Jehova Nyasachu, d kuom winjo dwonde, kendo kuom makoru kode, e nimar en e ngimau, kendo en e ma obiro miyo udag aming’a e piny ma Jehova nosingore ni nomi kwereu ma Ibrahim, gi Isaka, kod Jakobo.” f Musa nodhi mowuoyo gi Jo-Israel 2 kowacho niya: “Hika gin 120. g Ok abi dhi nyime telonu nimar Jehova osenyisa ni, ‘Ok ibi ng’ado Aora Jordan.’ h 3 Jehova Nyasachu biro ng’ado Aora Jordan motelonu mi otiek ogendnigo, kendo unukaw pinygi. i Joshua e ma biro telonu kung’ado Aora Jordan j mana kaka Jehova osewacho. 4 Jehova biro tieko ogendnigo mana kaka ne otieko Sihon k gi Og, l ruodhi mag Jo-Amor, kaachiel gi pinjegi. m 5 Jehova nolonugi kendo unutimnegi kaluwore gi chike duto ma asemiyou. n 6 Beduru gi chir kendo gi teko. o Kik uluorgi kendo kik kibaji gou, p nimar Jehova Nyasachu e ma wuotho kodu. Ok obi weyou kendo ok obi jwang’ou.” q 7 Bang’e, Musa noluongo Joshua mowachone e nyim Jo-Israel duto niya: “Bed gi chir kendo gi teko, r nikech in e ma ibiro telo ne jogi ka gidhi e piny ma Jehova no-

31

SULA 30 a Rap 11:26 Rap 27:26 Rap 28:2, 15

b Rap 32:47 c Jos 24:15 d Rap 10:12 e Rap 4:4 f Cha 12:7 Cha 15:18

 SULA 31 g Wuo 7:7 Rap 34:7 Tic 7:23

h Kwa 20:12 Rap 3:27

i Rap 9:3 j Kwa 27:18 Rap 3:28 Jos 1:2

k Kwa 21:23, 24 l Kwa 21:33, 35 m Wuo 23:23 n Kwa 33:52 Rap 7:2, 24 Rap 20:16

o Jos 1:6 Za 27:14 Za 118:6

p Kwa 14:9 Rap 7:18

q Rap 4:31 Jos 1:5 Hib 13:5

r Jos 10:25

 Kolam mar 2 a Rap 1:38 b Wuo 33:14 c Jos 1:9 d Wuo 34:27 e Law 23:34 f Rap 15:1 g Rap 16:16 h Neh 8:7 i Rap 4:10 Hib 10:25

j Rap 6:6, 7 Ef 6:4

k Rap 30:16 l Kwa 27:13 m Rap 3:28

364 singore ne kweregi ni nomigi, kendo inimigi pinyno. a 8 Jehova owuon e ma biro telonu, kendo nosik kodu. b Ok obi weyou kendo ok obi jwang’ou. Omiyo, kik uluor kendo kibaji kik gou.” c 9 Musa nondiko Chikni d momiyo jodolo ma JoLawi ma ne ting’o sandug singruok mar Jehova. Ne omiyogi chikno kaachiel gi jodong Israel duto. 10 Musa ne ochikogi kama: “Bang’ higni abiriyo ka higni abiriyo, kinde mitimoe Sap Kiche, e ma en kinde moket mar weyo ne ji gopegi, f 11 sa ma Jo-Israel duto obiro e nyim Jehova g Nyasachu ka ma oyiero, ne ni usomo Chikni matek mondo Jo-Israel duto owinji. h 12 Neuru ni uchoko ji duto; i chwo, mon, nyithindo, kaachiel gi jodak manie miechu mondo giwinj kendo gipuonjre luoro Jehova Nyasachu kendo girit weche duto mag Chikni. 13 Mano nomi nyithindgi ma ok ong’eyo Chikni owinj j kendo opuonjre luoro Jehova Nyasachu ndalo duto ma gibiro dak e piny ma ung’ado Aora Jordan mondo ukaw.” k 14 Jehova nowacho ne Musa niya, “Ichiegni tho. l Kuom mano, luong Joshua mondo udhi kode e hema mar romo mondo akete e tich.” m Omiyo, Musa gi Joshua ne odhi e nyim Nyasaye e hema mar romo. 15 Kendo Jehova ne ofwenyore e bor polo, kendo bor

365 polono ne ochung’ e dho hema. a 16 Jehova nowacho ne Musa niya: “Koro ichiegni tho, to jogi biro chako dwanyo lamo maler kuom lamo nyiseche manono ma gibiro yudo e piny ma gidhiye. b Gibiro weya c mi giketh singruok ma asetimo kodgi. d 17 Kuom mano, gie kindeno mirimba mager noliel kuomgi ka mach e kendo abiro jwang’ogi f mi apandnegi wang’a g nyaka girum. Bang’ ka giseyudo masiche mang’eny kendo gisechandore, h gibiro wacho ni, ‘Donge masichegi yudowa nikech Nyasachwa ok ni kodwa?’ i 18 To anapandnegi wang’a nikech richo ma gisebedo ka gitimo mar lamo nyiseche mamoko. j 19 “Koro ndik wer ma anyisini piny, k kendo ipuonjgi kaka iwere l mondo wendno opar ne Jo-Israel chikena. m 20 Ka asekelogi e piny mopong’ gi chak kod mor kich n ma ne asesingo ne kweregi, o kendo gichiemo ma gidoko machwe, p gibiro chako lamo nyiseche mamoko kendo tiyonegi. Ginichaya kendo giniketh singruokna. q 21 Ka githagore malit kendo gineno masiche madongo kamano, r wendni nobednegi rapar (nimar wi nyikwagi ok onego owil gi wendno), nimar aseng’eyo chuny ma gisechako bedogo s kata ka pok aterogi e piny ma ne asingora ni abiro miyogi.”

SULA 31 a Wuo 33:9 Wuo 40:38

b Bur 2:17 Za 106:37-39

c 1Ru 11:33 d Bur 2:12, 20 e Rap 29:20 f 1We 28:9 2We 15:2 2We 24:20

g Rap 32:20 Za 104:29 Eze 39:23

h Neh 9:27 i Bur 6:13 j Isa 59:2 k Rap 31:30 Rap 32:44

l Rap 4:9 Rap 11:19

m Rap 31:21 n Wuo 3:8 Kwa 13:26, 27

o Cha 15:18 p Neh 9:25 q Wuo 24:7 Rap 8:12-14 Rap 29:1 Neh 9:26

r Rap 28:59 s Wuo 16:4

 Kolam mar 2 a Kwa 27:18 Rap 31:14

b Jos 1:6, 9 c Rap 1:38 Rap 3:28

d Wuo 34:27 e Rap 17:18 2We 34:14

f 1Ru 8:9 g Rap 9:24 Neh 9:26

h Wuo 32:9 Za 78:8

i Rap 30:19 j Bur 2:19 k Rap 28:15 l Rap 32:44

RAPAR MAR CHIK 31:16-30 22 Omiyo, Musa nondiko wendno chieng’no mopuonjo Jo-Israel were. 23 Kae to Nyasaye noketo Joshua a wuod Nun e tich mowachone niya: “Bed gi chir kendo gi teko, b nimar in e ma ibiro tero Jo-Israel e piny ma ne asingonegi, c kendo ok naweyi.” 24 Ka ne Musa osetieko ndiko wechegi duto e bug Chik, d 25 Musa nochiko Jo-Lawi ma ne ting’o sandug singruok mar Jehova niya: 26 “Kawuru bug Chikni e uket e bath sandug singruok f mar Jehova Nyasachu mondo oparnu ni kik utim richo. 27 Nimar ang’eyo maber ni un jo ma ok winj wach g kendo ma wigi tek. h Ka kinde ma pod angima kendo an kodu e ma usetamoru winjo Jehova kama, to koro nade ka asetho? 28 Omiyo, choknauru jodong dhoutu gi jotendu duto mondo awach wechegi ka giwinjo, kendo we aluong polo gi piny obedna joneno. i 29 Ang’eyo ni ka asetho ubiro timo gik maricho j kendo ubiro wuok e yo ma asechikou ni uwuothie. Ubiro yudo masiche k kinde mabiro nikech timbe maricho ma ubiro timo e wang’ Jehova, kendo tije mag lwetu biro miyo iye owang’ kodu.” 30 Bang’ mano, Musa ne owacho weche duto mag wendni chakre e tiende nyaka giko ka Jo-Israel duto winjo. l

RAPAR MAR CHIK 32:1-14 “A! polo, chik iti mondo awuo, We piny owinj weche ma wuok e dhoga. 2 Puonj mara biro chue ka koth; Wechena biro ton mos mos ka tho mokinyi, Ka koth ma nyidho e lum Kendo ka koth ma chue e puothe. 3 Anahul nying Jehova. a Abiro wuoyo e wi duong’ mar Nyasachwa! b 4 En Lwanda, tichne long’o chuth, c Nimar yorene duto ni kare. d En Nyasaye ma jadiera e ma ok nyal timo ne ng’ato gima ok kare; f Timbene ni kare, kendo en Nyasaye matir. g 5 Giserochore giwegi. h Ok gin nyithinde, ketho en margi. i Gin tieng’ mobam! j 6 Be mano e kaka onego utim ne Jehova adier? k Yaye, oganda mofuwo kendo ma onge rieko, l Donge en e Wuonu mochueyou? m Donge en e ma nomiyo ubedo oganda? 7 Paruru ndalo machon; Paruru tienge mosekalo. Penjuru wuoneu to gibiro nyisou; n Penjuru jodongu to giniwachnu. 8 Ka ne Ng’at Mamalo Chutho omiyo ogendni pinjegi, o

32

SULA 32 a Joh 17:26 b 1We 29:11 Za 145:3

c 2Sa 22:31 Za 18:2 Za 19:7 Jak 1:17

d Za 33:5

9

e Rap 7:9 1Pe 4:19

f Rap 25:16

10

g Cha 18:25 h Rap 31:27 Bur 2:19 Za 14:1

i Isa 1:4 j Za 78:8 Luk 9:41

11

k Isa 1:2 l Jer 4:22 m Wuo 4:22 Rap 32:18 Isa 63:16

n Wuo 13:14 Za 44:1

o Cha 10:5 Za 115:16



12

Kolam mar 2 a Cha 11:9 b Rap 2:5, 19 Tic 17:26

13

c Cha 15:18 Wuo 23:31

d Wuo 19:5 Rap 7:6

e Za 78:71 f Rap 8:14, 15 g Jer 2:6 h Neh 9:19, 20 i Zek 2:8 j Wuo 19:4 k Rap 1:31 l Isa 43:12 m Rap 33:29 n Rap 8:7, 8 o Za 147:14

14

366 Ka ne opogo nyikwa Adam odhi yore yore, a Noketo ne ogendni tong’ mar pinygi b Kaluwore gi kwand nyithind Jo-Israel. c Nimar oganda Jehova gin mwandune; d Jakobo en mwandune. e Noyude e thim f Thim malich ma ondiegi rutoe. g Ne olwore koni gi koni morite maber h Norite mana ka tong wang’e. i Mana kaka otenga yiengo ode Mondo nyithinde owuogi, Koyaro buombene mondo okawgi, Kendo oting’ogi e buombene, j E kaka Jehova owuon ne telonegi k Onge nyasaye machielo ma ne ni kode. l Ne okonye loyo pinje moting’ore malo, m Ne opidhe gi gik monyak e lowo. n Ne omiye mor kich ma chuer koa e lwanda Kod mo ma wuok e lwanda, Ne opidhe gi mor dhiang’ kod chag rombe, Kod rombe mabeyo moloyo, Gi yimbe moa Bashan, kod nyuogi, Kaachiel gi ngano maber; o

367

15

16

17

18

19

20

Ne omadho divai makwar mar mzabibu. Ka ne Jeshurun obedo machwe, ne ong’anyo koguecho matek. Isebedo machwe, ee, dendi osebedo mojing’ kendo irabet. a Kae to iweyo Nyasaye ma ne ochueyi, b Ma ichayo Lwanda mar resruokni. Ne gimiyo mirima omako Nyasaye nikech ne gilamo nyiseche mamoko; c Ne gichwanye gi gik modwanyore. d Ne gichiwo misengni ne jochiende, to ok ne Nyasaye, e Ne nyiseche ma ne ok ging’eyo, Nyiseche ma ne osieko machiegni, Nyiseche ma kweregi ne ok ong’eyo. Wiyi nowil gi Lwanda f ma nochueyi, Ne ok iparo Nyasaye ma nomiyi ngima. g Jehova noneno gik ma ne yawuote gi nyige timo Mi nojwang’ogi h nikech ne giwang’o iye. Omiyo ne owacho ni, ‘Abiro pandonegi wang’a; i Mondo ane gima biro timorenegi. Nimar gin tieng’ morochore, j Nyithindo ma timbegi richo. k

SULA 32 a Rap 31:20 Neh 9:25

b Isa 1:4 Hos 13:6

c Bur 2:12 1Ru 14:22 1Ko 10:21, 22

d 2Ru 23:13 Eze 8:17

e Law 17:7 Za 106:37 1Ko 10:20

f Za 106:21 Isa 17:10 Jer 2:32

g Rap 4:34 h Bur 2:14 Za 78:59

i Rap 31:17 j Rap 32:5 Isa 65:2 Mat 17:17

k Isa 1:2

 Kolam mar 2 a Za 96:5 1Ko 10:21, 22

b 1Sa 12:10, 21 c Hos 2:23 Rum 9:25 Rum 11:11 1Pe 2:10

d Rum 10:19 e Ywa 4:11 f Amo 9:2 g Rap 28:53 h Rap 28:21, 22 i Law 26:22 j Ywa 1:20 k Eze 7:15 l 2We 36:17 Ywa 2:21

RAPAR MAR CHIK 32:15-26 21 Gisewang’o iya kuom lamo gima ok en nyasaye; a Gisechwanya gi sanamugi manono. b Omiyo, an be abiro miyo nyiego omakgi ka atiyo gi oganda manono c Abiro wang’o igi ka atiyo gi oganda mofuwo. d 22 Nimar mirimba osemoko mach e Ma biro wang’o nyaka gik man piny e bwo Liel,1 f Obiro wang’o piny kaachiel gi gik ma nyakie Mowang’ nyaka mise mag gode. 23 Anamed masiche ma akelonegi; Kendo natiek kuomgi aserena duto. 24 Gibiro ol nikech kech g Kendo midhusi biro chwako dendgi ma tiekgi kendo masira malit biro goyogi, h Abiro oronegi ondiegi mangemo mondo ochamgi, i Kendo abiro oronegi kwiri mag gik malak e lowo. 25 Ligangla noneg jo ma ni oko; j To jo ma nie udi nobed gi kibaji k Nobed kamano ne yawuoyi gi nyiri, Kaachiel gi nyithindo mayom gi jo ma oti. l 26 Ne anyalo wacho ni, 32:22 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

RAPAR MAR CHIK 32:27-39 “Abiro keyogi; Abiro miyo kargi lal nono, kendo kik chak pargi,” 27 Kata kamano, ne aluoro gima wasigu ne dhi wacho, a Wasigu ne nyalo kawo wachno marach. b Ne ginyalo pakore ni: “Watimo magi gi tekowa; c Jehova ok e ma otimo magi duto.” 28 Nimar gin oganda mofuwo, Kendo onge ng’at mariek e kindgi. d 29 Mad ne gibedie jo mariek! e Di ne giparo gima dhi timorenegi. f Di ne gipenjore kama: g 30 Ere kaka ng’at achiel dilaw ji 1,000? To ji ariyo diriemb nade ji 10,000? h Nyalore mana ka Lwandagi e ma ojwang’ogi i Mana ka Jehova e ma oketogi e lwet wasikgi. 31 Nimar lwanda mar wasikwa ok chal gi Lwandawa, j Kata mana wasikwa bende ong’eyo mano. k 32 Nimar mzabibu maggi owuok Sodom Giwuok e puothe mag Gomora. l Mzabibu maggi otimo kwiri, Kendo saga maggi kech. m 33 Divai margi chalo gi kwich thuonde mager,

SULA 32 a 1Sa 12:22 Eze 20:14

34

b Wuo 32:12 Kwa 14:15, 16

c Za 115:2 d Mat 13:15

35

e Za 81:13 f Jer 2:19 g Hos 14:9 h 2We 24:24 i Bur 2:14 1Sa 12:9

36

j 1Sa 2:2 k Wuo 14:25 1Sa 4:8 Ezr 1:2, 3

l Juda 7 m Isa 5:4 Jer 2:21

 Kolam mar 2 a Rum 2:5

37

b Nah 1:2 Rum 12:19 Hib 10:30

c Za 73:12, 18

38

d Hib 10:30 e Bur 2:18 Za 90:13 Za 106:45 Za 135:14

f Bur 10:14 g Hos 2:8 1Ko 10:20, 21

h Isa 41:4 Isa 48:12

i Rap 4:35 j 1Sa 2:6 Za 68:20

k 2We 21:16, 18 l Kwa 12:13 Jer 17:14

39

368 Divai margi en kwiri mager mar thuond rahi. Donge ang’eyo timbeni duto, Donge akanogi duto e oda mar keno? a Chulo kuor en mara, kendo an e ma achulo, b Kochopo kinde ma tiendgi kierie, c Nikech masira margi chiegni, Masira margi nobinegi piyo piyo.’ Nimar Jehova biro kumo joge, d Kendo obiro winjo malit ne jotichne e Koneno ka tekogi orumo, Kendo ni jo modong’ gin mana jo ma ok nyal, kendo ma yom yom. Enowach niya, ‘Nyisechegi ni kanye, f Ere lwanda ma ne gidhi ire mondo okonygi, Ere nyisechegi ma ne chamo boche mag misengni maggi, Kendo ma ne madho divai ma ne giolo piny kaka misango? g We gibi mondo gikonyu. We gibednu kar konyruok. Sani to koro ng’euru ni an, an e Nyasaye, h Kendo onge nyasaye moro amora mak mana an. i Anego, kendo achiwo ngima. j Ahinyo, k kendo achango, l

369

Onge ng’at ma nyalo reso gimoro e lweta. a 40 Ating’o bada kakuong’ora, Ka asingora niya: “Kuom adier, an madak nyaka chieng’,” b 41 Ka apiago liganglana mamil Ma aikora ne kelo kum, c Abiro chulo kuor kuom wasika d Kendo abiro chulo jogo duto mosin koda. 42 Anami asere maga omer gi remo, Kendo liganglana nocham ring’o, Nocham remb jo ma onegi gi jo ma omaki, Kaachiel gi wiye jotend wasigu.’ 43 Moruru un ogendni, gi joge, e Nimar Nyasaye biro chulo kuor ne remb jotichne, f Kendo obiro chulo kuor kuom wasike g Obiro pwodho ne joge pinygi.” 44 Mi Musa nobiro mowacho weche duto mag wendno ka ji duto winjo. h Nobiro gi Hoshea1 i wuod Nun. 45 Ka ne Musa osetieko wacho ne Jo-Israel wechegi duto, 46 nowachonegi niya: “Kanuru weche duto ma asiemougo kawuononi e chunyu j kendo upuonjgi nyithindu mondo girit weche 32:44 1 Mano e kaka ne iluongo Joshua chon. Hoshea en yo machuok mar luongo Hoshaya, ma tiende en “Mores gi Jah; Jah Oreso.”

SULA 32 a Isa 43:13 b 1Ti 1:17 Fwe 10:5, 6

c Nah 1:3 d Isa 1:24 Isa 59:18

e Cha 12:2, 3 1Ru 8:43 Rum 3:29 Rum 15:10

f 2Ru 9:7 Fwe 6:10

g Mik 5:15 h Fwe 15:3 i Kwa 11:28 Rap 31:22, 23

j Rap 11:18

 Kolam mar 2 a Rap 6:6, 7 b Law 18:5 Rap 30:19 Rum 10:5

c Kwa 27:12 d Rap 34:1 e Cha 10:19 Cha 15:18 Jos 1:3

f Kwa 20:28 Kwa 33:38

g Kwa 20:12, 13 h Law 22:32 Isa 8:13

i Kwa 27:13, 14 Rap 3:27 Rap 34:4, 5

 SULA 33 j Cha 49:28 k Wuo 19:18 l Hab 3:3 m Dan 7:10 Juda 14

n Za 68:17 o Rap 7:8 Hos 11:1

p Wuo 19:6

RAPAR MAR CHIK 32:40–33:3 duto mag Chikni. a 47 Nikech ok gin weche manono, to gin ngimau. b Kuritogi, ubiro dak aming’a e piny ma ubiro kawo ka useng’ado Aora Jordan.” 48 Odiechieng’no Jehova nowacho ne Musa niya: 49 “Idh god Abarim-ni, c Got Nebo, d man e piny Moab, mochomore gi Jeriko, mondo ine piny Kanaan ma amiyo Jo-Israel ka mwandugi. e 50 Kae to initho e wi got ma ibiro idhono, ma yiki mana ka kwereni, kaka Harun owadu notho e Got Hor f moyike mana ka kwerene. 51 Nikech karu ji ariyo ne ok uwinjo wachna e kind JoIsrael ka ne un e sokni mag Meriba g man Kadesh e thim mar Zin. Ka ne un kuno, ne ok umiyo nyinga luor e nyim oganda Jo-Israel. h 52 Ibiro neno pinyno gi ka mabor, to ok inidonj e piny ma adhi miyo Jo-Israelno.” i Ma e kaka Musa ng’at Nyasaye noguedho Jo-Israel ka ne ochiegni tho. j 2 Nowacho niya: Jehova nobiro koa Sinai, k Kendo ne orienynegi gie Seir. Ne orienynegi gi duong’ gie piny Paran motimo gode, l Kendo jo maler gana gi gana ne ni kode, m E bade korachwich ne nitie joge mag lweny. n 3 Ne ohero joge; o Jogo maler duto ni e lweti. p

33

RAPAR MAR CHIK 33:4-16 Ne gibet e tiendi; a Ne gichako winjo wecheni. b 4 (Musa ne omiyowa chik c Mondo obed mwandu mar oganda joka Jakobo.) d 5 Nyasaye nobedo ruoth e Jeshurun,1e Kinde ma jodong oganda ne ochokore f Kanyachiel gi dhout Israel duto. g 6 Mad Jo-Reuben odag aming’a kendo kik girum, h Joge bende kik bed manok.” i 7 Juda to noguedho kama: j “A Jehova, winj ywak Juda, k Kendo iduoke ir joge. Nokedo ne ratiche gi lwete owuon, Mad ikonye mondo olo wasike.” l 8 Lawi to noguedho kama: m “Ombuchi mar Thumim gi Urim n nimiyo jal ma ne tiyoni gadiera, o Ne iteme ka en Masa. p Ne ikedo kode e sokni mag Meriba, q 9 Jal ma ne owacho ni, ‘Ok adog ne wuonwa kata minwa.’ Bende, ne ok odok ne owetene, r Nyithinde bende ne ok odoknegi. 33:5 1 Tiende ni, “Jaratiro,” ma en nying midendogo Israel.

SULA 33 a Wuo 19:23 b Wuo 20:19 c Wuo 24:8 d Rap 4:8 Tic 7:53

e Isa 44:2 f Wuo 18:25 Wuo 19:7

g Kwa 1:44, 46 h Cha 49:3 i Kwa 26:7 Jos 13:15

j Cha 49:8 1We 5:2

k Za 78:68 l Bur 1:2 2Sa 7:8, 9

m Cha 49:5 Kwa 3:12

n Wuo 28:30 Law 8:6, 8

o Wuo 32:26 p Wuo 17:7 q Kwa 20:13 r Wuo 32:27 Law 10:6, 7

 Kolam mar 2 a Mal 2:4, 5 b Rap 17:9 c 2We 17:8, 9 Mal 2:7

d Wuo 30:7 Kwa 16:40

e Law 1:9 f Cha 49:27 g Cha 49:22 h Jos 16:1 i Cha 49:25 j Law 26:5 Za 65:9

k Jos 17:17, 18 l Rap 8:7, 8

370 Nimar ne omako chikeni, Kendo ne orito singruok ma ne itimo kodgi. a 10 We gipuonj Jakobo bucheni. b Kendo gipuonj Jo-Israel Chikni. c We gichiw ubani mondo ogolni suya mamit d Kendo giwang’ni misango e kendo mari. e 11 A Jehova, guedh kinda mare, Kendo yie gi tich lwete. Tiende jogo ma dwaro monje, ito Mondo jo ma mon kode kik chak monje ngang’.” 12 Benjamin noguedho kama: f “We odag gi kuwe nikech Jehova ohere; Kendo oume seche duto, Obiro dak e dier gokene.” 13 Josef to noguedho kama: g “Jehova oguedh lope h Gi gik mabeyo moa e polo malo, Oguedhe gi achiya kod tho mokinyi, i 14 Kod gik mabeyo ma chieng’ nyago, Kod gik mabeyo ma nyak dwe ka dwe, j 15 Gi gik mabeyo mag gode madongo machon k Kod mag gode matindo ma nyaka nene, 16 Kaachiel gi gik mabeyo mag piny, kod gik moko duto manie iye, l

371

Gi ng’wono mar Jal ma ne odak e bungu maliel. a Guethgi duto onego obed e wi Josef, E wi osimbo mar jal ma ne oyier e kind owetene. b 17 Ber mare chal gi mar nyaruath makayo, Kendo tungene chalo gi tung jowi Mobiro chwowogo ogendni duto Moriembgi nyaka tung’ piny. Tungego gin Jo-Efraim tara gi tara, c Kaachiel gi Jo-Manase gana gi gana.” 18 Zebulun to noguedho kama: d “Un Jo-Zebulun, beduru mamor e wuodheu, Kendo un Jo-Isakar, beduru mamor e hembeu. e 19 Gibiro luongo ogendni e wi got Kama gibiro chiwoe misengni mag tim makare. Nimar gibiro yudo mwandu e nembe, Kod gik mabeyo mopondo e i kuoyo.” 20 Gad to noguedho niya: f “Oguedh jalo ma yaro tong’ mar Jo-Gad. g Gad chalo gi sibuor ma dhako monindo piny Ka yiecho bat, ee, ka yiecho wi gima omako.

SULA 33 a Wuo 3:4 Tic 7:30

b Cha 37:7 Cha 49:26 1We 5:1, 2

c Cha 48:19, 20

d Cha 49:13

e Cha 49:14

f Cha 49:19

g Jos 13:24-28

 Kolam mar 2 a Kwa 32:1-5

b Jos 22:1, 4

c Cha 49:16

d Bur 13:2, 24 Bur 15:8, 20 Bur 16:30

e Jos 19:47

f Cha 49:21

g Cha 49:20

h Rap 8:7, 9

i Wuo 15:11 Isa 44:2

RAPAR MAR CHIK 33:17-26 21 Obiro yiero piny ka maber moloyo a Nikech kanyo e ma jachiw-chik oketone tenge. b Jotend oganda biro chokore. Gibiro luwo tim makare mar Jehova, Kendo gibiro rito buche ma nong’ado ne Israel.” 22 Dan to noguedho kama: c “Dan chalo gi nyathi sibuor. d Obiro chikore koa Bashan.” e 23 Naftali to noguedho kama: f “Naftali nigi gik moko duto modwaro Kendo opong’ gi gueth mag Jehova. Kaw piny man yo podho chieng’ gi man yo milambo.” 24 Asher to noguedho kama: g “Guedh Asher mondo obed gi nyithindo mang’eny. Owetene bende mondo ohere. Kendo owuoth e i mo gi tiendene. 25 Lodi mag dhorangeyene obed mag chuma gi mag mula, h Kendo tekone omedre ndalo duto. 26 Onge nyasaye moro machal gi Nyasach Jeshurun, i

RAPAR MAR CHIK 33:27–34:12 Ma ringo e kor polo mondo okonyu Kendo ma ringo gi tekone e boche polo. a 27 Nyasaye e kar buoku ma nyaka nene, b Oting’ou gi bedene mochwere. c Kendo obiro riembonu wasigu d Mi ogol chik ni, ‘Neggi!’ e 28 Israel biro dak gi kuwe, Kendo nyikwa Jakobo biro dak kargi kendgi E piny ma chiego cham gi divai manyien, f Piny ma tho moa e polo tonie maber. g 29 Mano kaka imor, A Israel! h Be nitie ng’at machal kodi, i Ng’at ma Jehova owaro, j Kendo ma enie okumbane k Kendo ma enie liganglane man gi teko. Wasiku biro kirni e nyimu, l Kendo ubiro nyono tokgi.” Musa nowuok e pewe mag Moab modhi e Got Nebo, m e wi Pisga, n ma omanyore gi Jeriko, o mi Jehova nonyise pinyno duto chakre Gilead nyaka Dan. p 2 Nonyise piny Naftali duto gi piny Efraim gi Manase, kaachiel gi piny Juda duto nyaka chop nam maduong’ mar Mediterania. q 3 Nonyise bende piny Negeb r kod gweng’ maduong’ s moriwo paw Jeriko, dala mar othidhe, nyaka Zoar. t

34

SULA 33 a Za 68:32-34 b Za 46:11 Za 91:2

c Isa 40:11 d Rap 9:3 e Rap 31:3, 4 f Rap 8:7, 8 g Rap 11:11 h Za 33:12 Za 144:15 Za 146:5

i Rap 4:7 2Sa 7:23 Za 147:20

j Za 27:1 Isa 12:2

k Za 115:9 l Za 66:3

 SULA 34 m Rap 32:49 n Rap 3:27 o Kwa 36:13 p Bur 18:29 q Wuo 23:31 Kwa 34:2, 6 Rap 11:24

r Jos 15:1 s Cha 13:10 t Cha 19:22, 23

 Kolam mar 2 a Cha 12:7 Cha 26:3 Cha 28:13

b Kwa 20:12 c Rap 32:50 Jos 1:2

d Juda 9 e Rap 31:1, 2 Tic 7:23 Tic 7:30, 36

f Kwa 20:29 g Rap 31:14 1Ti 4:14

h Kwa 27:18, 21 Jos 1:16

i Rap 18:15 Tic 3:22 Tic 7:37

j Wuo 33:11 Kwa 12:8

k Rap 4:34 l Rap 26:8 Luk 24:19

372 4 Eka Jehova nowachone niya: “Ma e piny ma ne asingo ne Ibrahim, Isaka, gi Jakobo, ka awachonegi ni, ‘Abiro miyo nyithindu pinyni.’ a Ero asemiyo inene gi wang’i, kata kamano, ok ibi ng’ado aora midhi kuno.” b 5 Bang’ mano, Musa jatich Jehova notho kanyo e piny Moab mana kaka Jehova nosewacho. c 6 Nyasaye noyike e pap manie piny Moab ka ma omanyore gi Beth-peor. To onge ng’at ma ong’eyo ka ma liend Musa nitie nyaka kawuononi. d 7 Musa ne otho ka en jahigni 120. e Wengene ne pod neno maler, kendo tekone bende ne pok odok chien. 8 Jo-Israel noywago Musa e pewe mag Moab kuom ndalo 30. f Ne giywage nyaka ndalo miywagego orumo. 9 Joshua wuod Nun nopong’ gi rieko mathoth nimar Musa noseyieyo lwete kuome, g kendo Jo-Israel ne winje kendo ne gitimo mana kaka Jehova ne ochiko Musa. h 10 Kata kamano, onge janabi moro amora mosewuok kendo e Israel machal gi Musa i ma en jal ma ne Jehova wuoyogo wang’ wang’. j 11 Ne otimo ranyisi gi honni duto ma ne Jehova oore mondo otim e piny Misri ne Farao gi jotichne duto kaachiel gi pinye duto k 12 ma ne gin gik madongo kendo malich ma ne otimo e nyim Jo-Israel duto. l

J O S H UA WECHE MANTIE

1 Jehova jiwo Joshua (1-9) Som Chik gi dwol mapiny (8) Ikruok ne ng’ado Aora Jordan (10-18)

10 Jo-Israel konyo Jo-Gibeon (1-7) Jehova kedo ne Jo-Israel (8-15) Pe madongo dongo goyo wasigu (11) Chieng’ chung’ (12-14) Inego ruodhi abich (16-28) Ikawo mier man milambo (29-43) 11 Ikawo mier man nyandwat (1-15) Pinje ma Joshua nokawo (16-23) 12 Ruodhi ma ne olo yo wuok chieng’ mar Jordan (1-6) Ruodhi ma ne olo yo podho chieng’ mar Jordan (7-24) 13 Pinje ma ne pok okaw (1-7) Kaka ne opog piny man yo wuok chieng’ mar Jordan (8-14) Piny ma ne omi dhood Reuben (15-23) Piny ma ne omi dhood Gad (24-28) Piny ma ne omi dhood Manase yo wuok chieng’ (29-32) Jehova e pok mar Jo-Lawi (33) 14 Kaka ne opog piny man yo podho chieng’ mar Jordan (1-5) Imiyo Kaleb Hebron (6-15) 15 Piny ma ne omi dhood Juda (1-12) Imiyo nyar Kaleb lowo (13-19) Mier mag Juda (20-63) 16 Piny ma ne omi nyikwa Josef (1-4) Piny ma ne omi dhood Efraim (5-10) 17 Piny ma ne omi dhood Manase yo podho chieng’ (1-13) Pinje ma ne omed joka Josef (14-18)

2 Joshua oro ji ariyo onon Jeriko (1-3) Rahab pando joote (4-7) Joote singore ne Rahab (8-21a) Tol makwar bedo ranyisi (18) Joote dok ir Joshua (21b-24) 3 Jo-Israel ng’ado Jordan (1-17) 4 Kite bedo rapar (1-24) 5 Itero Jo-Israel nyangu ka gin Gilgal (1-9) Itimo Pasaka; manna rumo (10-12) Ruodh oganda lweny mar Jehova (13-15) 6 Ohinga mag Jeriko ruombore (1-21) Rahab gi joodgi tony (22-27) 7 Iloyo Jo-Israel e lweny Ai (1-5) Lamo mar Joshua (6-9) Richo e ma miyo iloyo Jo-Israel (10-15) Ifwenyo Akan kae to ichiele gi kite (16-26) 8 Joshua keto jolweny mondo obut ne Jo-Ai (1-13) Jo-Israel loyo Ai (14-29) Isomo Chik e Got Ebal (30-35) 9 Jo-Gibeon tiyo gi rieko e manyo kuwe (1-15) Ifwenyo riekni Jo-Gibeon (16-21) Iketo Jo-Gibeon obar yien kendo osomb pi (22-27) 373

JOSHUA Weche Mantie –1:6

374

18 Jo-Israel pogore piny modong’ ka gin Shilo (1-10) Piny ma ne omi dhood Benjamin (11-28) 19 Piny ma ne omi dhood Simeon (1-9) Piny ma ne omi dhood Zebulun (10-16) Piny ma ne omi dhood Isakar (17-23) Piny ma ne omi dhood Asher (24-31) Piny ma ne omi dhood Naftali (32-39) Piny ma ne omi dhood Dan (40-48) Piny ma ne omi Joshua (49-51) 20 Mier mag tony (1-9) 21 Mier mag Jo-Lawi (1-42) Mier mag nyikwa Harun (9-19) Mier mag Jo-Kohath modong’ (20-26) Mier mag Jo-Gershon (27-33) Mier mag Jo-Merari (34-40)

ka Musa jatich Je1 Bang’ hova nosetho, Jehova

nonyiso Joshua1a ma wuod Nun kendo ma ne en jakony b Musa niya: 2 “Musa jatichna osetho. c Koro a malo. Ng’ad Aora Jordan gi Jo-Israel duto mondo udhi e piny ma adwaro miyou. d 3 Kamoro amora ma tiendu nonyon abiro miyou mana kaka ne asesingo ne Musa. e 4 Pinyu biro chakore e thim nyaka Lebanon ma dhi nya1:1 1 Kata, “Jehoshua,” tiende ni “Jehova En Jares.”

Singo mag Jehova chopo (43-45) 22 Dhoudi modak yo wuok chieng’ dok dala (1-8) Oger kendo mar misango Jordan (9-12) Ilero gimomiyo oger kendono (13-29) Otiek ywaruok (30-34) 23 Weche mogik ma Joshua nyiso jotend Jo-Israel (1-16) Weche Jehova duto timore (14) 24 Joshua wuoyo kuom sigand Jo-Israel (1-13) Joshua jiwo Jo-Israel mondo giti ne Jehova (14-24) “An kaachiel gi jooda, wabiro tiyo ne Jehova” (15) Joshua timo singruok gi Jo-Israel (25-28) Joshua tho kendo iyike (29-31) Choke mag Josef oyik Shekem (32) Eleazar tho kendo iyike (33)

SULA 1 a Rap 31:14 b Wuo 24:13 Kwa 11:28

c Rap 34:5 d Rap 3:28 e Rap 11:24

 Kolam mar 2 a Kwa 13:29 b Cha 15:18

c d e f g

Wuo 23:31 Kwa 34:2, 3 Rap 1:7 Jos 15:1, 4 Rap 7:24 Rap 11:25 Wuo 3:12 Jos 3:7 Rap 31:6 Rap 31:23 Cha 12:7 Cha 15:18 Cha 26:3

ka e Aora Yufrate, tiende ni piny Jo-Hiti duto, a ma uchop nyaka Nam Maduong’1 man yo podho chieng’. b 5 E ngimani duto, onge ng’at ma noked kodi ma loyi. c Nabed kodi d mana kaka ne abedo gi Musa. Ok abi weyi kendo ok abi jwang’i. e 6 Bed gi chir kendo gi teko f nimar in e ma ibiro tero jogi nyaka e piny ma ne asingo ne kweregi ni anamigi. g 1:4 1 Tiende ni, Mediterania.

375 7 “Bed mana gi chir kendo gi teko, kendo rit chike duto ma Musa jatichna ne omiyi. Kik ibar korachwich kata koracham. a Kamano inibed mariek kamoro amora ma nidhiye. b 8 Bug Chikni kik a e dhogi, c to some gi dwol mapiny1 odiechieng’ gotieno mondo omi iluw weche duto mondik e iye; d eka inibed gi rieko, kendo yoreni duto biro dhi maber. e 9 Donge asechiki ni ibed gi chir kendo ibed gi teko? Kik iluor kendo kik kibaji goyi, nimar Jehova Nyasachi nobed kodi kamoro amora ma nidhiye.” f 10 Eka Joshua nochiko jotend oganda niya: 11 “Dhiuru e kambi duto mondo uland ne oganda ni, ‘Ikuru gik moko, nimar odong’ ndalo adek to ung’ado Aora Jordan mondo ukaw piny ma Jehova Nyasachu dwaro miyou.’” g 12 Joshua koro nowacho ne Jo-Reuben, gi Jo-Gad, kod nus Jo-Manase niya: 13 “Paruru kaka Musa jatich Jehova nowachonu h ni: ‘Jehova Nyasachu osemiyou pinyni mondo udagie gi kuwe. 14 Mondeu, nyithindu, kaachiel gi jambu biro dong’ e piny ma Musa nosemiyou loka Aora Jordan koni, i kata kamano, jolwenju j to biro ng’ado aora mondo gidhi giked ne oweteu. k Ne ni ukonyogi

SULA 1 a Rap 5:32 b Rap 29:9 1Ru 2:3

c Rap 6:6 Rap 30:14

d Rap 17:18, 19 Za 1:1, 2 1Ti 4:15 Jak 1:25

e 1We 22:13 f Wuo 23:27 Rap 31:7, 8

g Rap 9:1 Jos 3:2, 3

h Kwa 32:20-22 Jos 22:1-4

i Rap 3:19, 20 Rap 29:8 Jos 13:8

j Kwa 1:3 Kwa 26:2

k Rap 3:18

 Kolam mar 2 a Kwa 32:33 Jos 22:4, 9

b Kwa 32:17, 25 c Kwa 27:18, 20 Rap 34:9

d Rap 17:12 e Rap 31:7 Jos 1:6, 9

 SULA 2 f Kwa 25:1 Kwa 33:49

g Jos 6:17

1:8 1 Kata, “some kendo par matut kuome.”

Mat 1:5 Hib 11:31 Jak 2:25

JOSHUA 1:8–2:3 15 nyaka Jehova Nyasachu migi kuwe mana kaka osemiyou, kendo ni gikawo piny ma Jehova Nyasachu miyogi. Ka usekonyogi kamano, duoguru udag e piny ma Musa jatich Jehova nomiyou loka yo wuok chieng’ mar Aora Jordan.’” a 16 Ne gidwoko Joshua niya: “Wabiro timo gimoro amora ma isechikowa, kendo wabiro dhi kamoro amora ma iorowae. b 17 Wabiro luwo weche duto minyisowa mana kaka ne waluwo weche duto ma ne Musa onyisowa. Mad Jehova Nyasachi obed kodi mana kaka ne obedo gi Musa. c 18 Ng’ato ang’ata motamore winjo wachni kata motamore timo gimoro amora michike, ibiro negi. d In to bed mana gi chir kod teko.” e Joshua wuod Nun ne ooro ji ariyo ling’ ling’ ka gin Shitim f mondo gidhi ginon piny. Nonyisogi kama: “Dhiuru unon piny, to ka ma onego unon moloyo en piny Jeriko.” Omiyo, jogo nodhi mochopo e od ochot moro miluongo ni Rahab, g mi gibet kanyo. 2 Ne onyis ruodh Jeriko niya: “Ne! Chwo moko ma Jo-Israel obiro kawuono godhiambo mondo ginon pinywa.” 3 Bang’ winjo mano, ruodh Jeriko nooro wach ne Rahab kowacho niya: “Gol jo ma ne obiro e odi kae, nimar pinywa e ma gibiro nono.”

2

JOSHUA 2:4-21 4 Kata kamano, dhakono nopando chwo ariyogo. Bang’ mano, nodwoko jogo niya: “En adier ni chwo ariyo ne obiro e oda kae, en mana ni ok ang’eyo ka ma ne giaye. 5 Ne giwuok kar sa ma iloroe rangach ka piny yuso. En mana ni ok ang’eyo ka ma gidhiye. Kata kamano, ka ulawogi mapiyo piyo, ubiro jukogi.” 6 (En to ne opandogi e tworo ma ne nie tado.) 7 Omiyo, jo ma ne ruoth oorogo ne olawo chwo ariyogo ka gichomo ka ma iyorogo Aora Jordan. a To bang’ ka ne gisewuok, ne olor rangach. 8 Dhakono ne odhi irgi e tado ka pok gichako nindo 9 mowachonegi niya: “Ang’eyo ni Jehova biro miyou pinyni. b Kibaji osegoyowa, c kendo luoro maduong’1 osemako jopinywa duto nikech un, d 10 nimar wasewinjo kaka Jehova noduononu pi Nam Makwar ka ne ua e piny Misri, e kendo wasewinjo gima ne utimo ne ruodhi ariyo mag JoAmor, miluongo ni Sihon f gi Og, g ma ne unego loka Aora Jordan. 11 Ka ne wawinjo mago duto, chunywa ne oa kendo tekowa ne orumo nikech un. Adier, Jehova Nyasachu en Nyasach polo gi piny. h 12 Koro kuong’renauru gi nying Jehova ni ubiro nyisa ng’wono an kaachiel gi od wuora mana kaka an bende asenyisou ng’wono. Kendo miyauru ranyi2:9 1 Kata, “kihondko.”

SULA 2 a Bur 3:28 Bur 12:5

b Wuo 3:8

c Wuo 23:27 Rap 2:25 Rap 11:25

d Wuo 15:15 Jos 5:1

e Wuo 14:21 Wuo 15:13, 14

f Kwa 21:21-24

g Kwa 21:33, 34 Rap 3:3 Jos 9:9, 10

h Rap 4:39 2We 20:6 Dan 4:35

 Kolam mar 2 a Jos 6:23

b Hib 11:31

c Kwa 30:2

d Jos 6:23

e Jos 2:14

376 si ma nyiso ni ubiro timo kamano. 13 Akwayou ni ures ngima wuonwa gi minwa, kod owetena gi nyiminena, kaachiel gi joodgi duto.” a 14 Eka jogo nonyise niya: “Owinjore wan e ma watho kar mondo un e ma utho! Ka ok ifulowa, wabiro nyisi ng’wono chieng’ ma Jehova nomiwae pinyni.” 15 Bang’ mano, ne olorogi piny gi tol ma ne otueyo e dirisane, nikech ode ne omakore gi ohinga mar dalano. b 16 Kae to nowachonegi kama: “Dhiuru e gode mondo upond kuro kuom ndalo adek, to bang’e ka jo ma lawou oseduogo eka udhi nyime gi wuoth.” 17 Jogo nowachone niya: “Wan wabiro timo kaka wasesingoreni, kendo ok wabi bedo gi buch remo, c 18 to mana ka itueyo tol makwar e dirisa ma wadwa lorgoni chieng’ ma wabiro tieko pinyu. Chokreuru gi wuonu, gi minu, gi nyithindu, kaachiel gi wede wuonu te e odni. d 19 To ka ng’ato ang’ata kuomu owuok e odni modhi oko, rembe nobed e wiye owuon, wan to ok wabi bedo gi buch remo. To ka gimoro otimo ng’ato ang’ata mosiko kodi e odni, rembe nobed e wiwa. 20 To ka ifulowa, e kuong’ni ok bi makowa, kendo ok wabi bedo gi buch remo.” 21 Nodwokogi niya: “Mad timre mana kaka usewachono.”

377 Kamano, ne oweyogi mondo gidhi. Bang’e, ne otueyo tol makwarno e dirisa. 22 Omiyo, ne giwuok ma gidhi e gode kendo ne gibedo kuro kuom ndalo adek nyaka jo ma ne lawogi odok. Jo ma ne lawogigo ne omanyogi e wang’ yore duto, to ne ok giyudogi. 23 Chwo ariyogo ne oridore mong’ado aora mi gidhi ir Joshua wuod Nun, kendo ne giwachone gik moko duto ma ne otimorenegi. 24 Eka ne giwacho ne Joshua niya: “Jehova osemiyowa pinyno duto. a Kuom adier, luoro osegoyo jogo duto ma tekogi orumo nikech wan.” b Joshua nochiewo gokinyi, kendo en kaachiel gi Jo-Israel duto ne giwuok Shitim c ma gichopo Aora Jordan. Ne ginindo kuno ka pok ging’ado aora. 2 Bang’ ndalo adek, jotelo d nowuotho e kambi duto 3 ka gichiko ji niya: “Ka uneno ka jodolo ma JoLawi e ting’o sandug singruok mar Jehova Nyasachu, chakuru wuoth mondo uluw sandugno. 4 Kata kamano, neuru ni bor manie kindu gi sandugno en bede 2,000.1 Kik usud machiegni kode moloyo kanyo. Timuru kamano mondo eka ung’e yo ma onego uluw, nimar en yo ma pok nuluwo nyaka nene.” 5 Bang’ mano, Joshua

3

3:4 1 Mita ma dirom 890 (fut 2,920). Som Apendiks B14.

SULA 2 a Wuo 23:31 Jos 6:2 Jos 21:44

b Wuo 15:14-16 Jos 2:9-11 Jos 5:1

 SULA 3 c Kwa 25:1 Jos 2:1

d Rap 1:15 Jos 1:10, 11

e Kwa 4:15 1We 15:2

 Kolam mar 2 a Wuo 19:10 Law 20:7

b Wuo 34:10

c Wuo 25:10 Kwa 4:15

d Jos 4:14

e Jos 1:5, 17

f Wuo 3:12 Wuo 14:31

g Jos 3:17

h Rap 7:21

i Wuo 3:8 Rap 7:1 Za 44:2

j Jos 4:2, 3

k Za 114:1, 3

JOSHUA 2:22–3:13 nowacho ne oganda niya: “Pwodhreuru a nimar kiny Jehova biro timonu honni malich miwuoro.” b 6 Eka Joshua nowacho ne jodolo niya: “Kawuru sandug singruok c mondo utel ne oganda.” Omiyo, ne gikawo sandug singruok ma giwuok motelonegi. 7 Bang’e, Jehova nowacho ne Joshua niya: “Chakre kawuono, abiro miyi duong’ e nyim Jo-Israel duto d mondo ging’e ni an kodi e mana kaka ne an gi Musa. f 8 Chik jodolo moting’o sandug singruok niya: “Ka uchopo e dho Aora Jordan, to chung’uru.” g 9 Mi Joshua nowacho ne Jo-Israel niya: “Biuru mondo uwinj weche mowuok kuom Jehova Nyasachu.” 10 Kae to nomedo wacho niya: “Ma e gima biro nyiso ni un gi Nyasaye mangima e kindu, h kendo ni obiro riembonu Jo-Kanaan, Jo-Hiti, Jo-Hivi, Jo-Perizi, Jo-Girgash, Jo-Amor, gi Jo-Jebus. i 11 Ne! Sandug singruok mar Ruoth mar piny ngima otelo mondo okwongnu donjo e Aora Jordan. 12 Koro yieruru chwo 12 kowuok e dhout Israel, uyier ng’ato achiel kuom dhoot ka dhoot. j 13 To sa ma tiend jodolo moting’o Sandug Singruok mar Jehova, ma en Ruodh piny mangima onyono anyona pi Aora Jordan ni i, pi Jordan ma wuok malo nowe mol ma biwre kamoro achiel ka ohinga.” k

JOSHUA 3:14–4:11 14 Omiyo, ka ne ji owuok ka ma ne gigoyoe kambi mondo ging’ad Aora Jordan, jodolo ma ne oting’o sandug singruok a notelo nyimgi. 15 Ka ne joting’ Sandug Singruok ochopo Jordan kendo jodolo ma ne oting’o Sandugno onyono anyona pi Jordan ni i, (nimar Aora Jordan pong’ga b kinde duto mag keyo), 16 pi nochung’ gi yo ka malo mobiwore ka ohinga gi ka ma bor ahinya miluongo ni Adam man machiegni gi Zarethan. To koni, pi ma ne mol kochomo Nam Araba ma bende iluongo ni Nam Chumbi ne oduono. Pi nochung’ mi Jo-Israel nong’ado aorano gi ka ma omanyore gi Jeriko. 17 Jodolo ma ne oting’o sandug singruok mar Jehova nodhi nyime chung’ e dier Aora Jordan c nyaka Jo-Israel duto ne otieko ng’ado aora ma ne oduonono. d Bang’ ka Jo-Israel duto noseng’ado Aora Jordan, Jehova nowacho ne Joshua niya: 2 “Yier ji 12 kuom oganda, kiyiero ng’ato achiel e dhoot ka dhoot, e 3 kendo ichikgi niya: ‘Kawuru kite 12 e chuny Aora Jordan ka ma tiend jodolo ne onyono, f kendo uting’ kitego nyaka ka ma ubiro nindoe kawuono.’” g 4 Kuom mano, Joshua noluongo ji 12 ma ne oseyiero e dhout Jo-Israel, 5 mowachonegi niya: “Dhiuru e nyim Sandug Singruok mar

4

SULA 3 a Wuo 25:10 Jos 3:6 Tic 7:44, 45

b Jos 4:18 1We 12:15

c Jos 4:3

d Za 66:6

 SULA 4 e Jos 3:12, 13

f Jos 3:17

g Jos 4:19, 20

 Kolam mar 2 a Wuo 13:14 Rap 6:20, 21 Za 78:3, 4

b Rap 4:9

c Jos 3:13, 16

d Jos 3:17

378 Jehova Nyasachu e chuny Aora Jordan, kendo ng’ato ka ng’ato kuomu okaw kidi achiel mondo oting’ e goke. Moro ka moro kuom kitego ochung’ ne dhoot ka dhoot mar Israel, 6 kendo gibiro bedonu kaka rapar. To ka nyithindu chieng’ openjou ni, ‘Kitegi gin mag ang’o?’ a 7 Ubiro nyisogi niya: ‘Kitegi paro ne Jo-Israel b ni ka ne sandug singruok c mar Jehova ochopo e dho Aora Jordan, pi ne ochung’. Kendo pi ne ok omol ka ne sandugno ng’ado aorano.’” 8 Omiyo, Jo-Israel notimo mana kaka Joshua nochikogi. Ne gikawo kite 12 e dier Aora Jordan mana kaka Jehova nonyiso Joshua. Kitego ne rom gi kwan mag dhout Israel. Ne giting’ogi nyaka ka ma ne gidhi nindoe chieng’no, kae to giketogi kanyo. 9 Joshua bende nopango kite 12 e chuny Aora Jordan ka ma jodolo ma ne oting’o sandug singruok ne ochung’ie, d kendo kitego pod ni kanyo nyaka kawuononi. 10 Jodolo ma ne oting’o sanduk ne ochung’ e dier Aora Jordan nyaka ne otiek timo gik moko duto ma Jehova nochiko Joshua mondo onyis oganda ni otim, kaluwore gi kaka Musa ne osechiko Joshua. Gie sechego, oganda to ne ng’ado aora piyo piyo. 11 Ka ne oganda duto osetieko ng’ado Aora Jordan, jodolo nowuok e aorano ka giting’o

379 Sandug Singruok mar Jehova ka ogandago ng’iyogi. a 12 Jo-Reuben, gi Jo-Gad, kod nus Jo-Manase nong’ado aora motelo ne Jo-Israel wetegi ka giikore ne lweny b mana kaka Musa nosechikogi. c 13 Jolweny ma dirom 40,000 nong’ado aora e nyim Jehova ma gidhi e paw Jeriko. 14 Chieng’no, Jehova nomiyo Joshua duong’ e nyim Jo-Israel duto, d kendo e ngimane duto, Jo-Israel ne omiyo Joshua luor ahinya mana kaka ne gimiyo Musa luor. e 15 Eka Jehova nonyiso Joshua niya: 16 “Nyis jodolo ma oting’o sandug Chik f mondo giwuog e Aora Jordan.” 17 Omiyo, Joshua nowacho ne jodolo niya: “Wuoguru e Aora Jordan.” 18 Ka ne jodolo ma ne ting’o sandug singruok g mar Jehova osewuok e Aora Jordan ma ginyono lowo motuo, pi Aora Jordan ne odok e wang’e mi ochako mol ka opong’ h mana kaka ne en. 19 Oganda ne ong’ado Aora Jordan tarik 10 dwe mokwongo, kendo ne gigoyo kambi Gilgal i e tong’ man yo wuok chieng’ mar Jeriko. 20 Joshua nokawo kite 12 ma ne gigolo e Aora Jordan mopangogi Gilgal. j 21 Kae to nowacho ne Jo-Israel niya: “Kinde mabiro ka nyithindu nopenju ni, ‘Kitegi gin mag ang’o?’ k 22 ubiro dwokogi niya: ‘Jo-Israel no-

SULA 4 a Jos 3:8, 17 b Jos 1:12, 14 c Kwa 32:20-22 Kwa 32:25-29

d Jos 3:7 e Wuo 14:31 f Wuo 25:22 g Kwa 4:15 h Jos 3:13, 15 i Jos 4:3 Jos 5:8, 9 Jos 10:6

j Jos 4:8 k Za 44:1

 Kolam mar 2 a Jos 3:17 Za 66:6

b Wuo 14:21 Isa 63:12 Hib 11:29

c Wuo 9:16 Wuo 15:6 Rap 28:10 1Sa 17:46 2Ru 19:19 Za 106:8

 SULA 5 d Cha 10:15, 16 e Kwa 13:29 f Wuo 15:15 Jos 2:24

g Jos 2:9-11 h Cha 17:9-11 i Jos 5:8, 9 j Kwa 14:29 Kwa 26:65 Rap 2:14

JOSHUA 4:12–5:6 ng’ado Aora Jordan ka en piny motwo a 23 nikech Jehova Nyasachwa ne oduononwa pi Jordan ka waneno gi wang’wa mi wang’ado aorano. To kamano bende e kaka Jehova Nyasachwa notimonwa e Nam Makwar ma ne oduononwa ka waneno gi wang’wa mi wang’ado. b 24 Notimo kamano mondo ji duto e piny ong’e ni Jehova nigi teko mang’eny, c kendo mondo uluor Jehova Nyasachu kinde duto.’” Ka ne ruodhi duto mag Jo-Amor d ma ne ni yo podho chieng’ mar Aora Jordan kaachiel gi ruodhi duto mag Jo-Kanaan e ma ne odak but nam owinjo kaka Jehova ne oduono ne JoIsrael Aora Jordan ma ging’ado aorano, luoro nomakogi f ma tekogi orumo nikech Jo-Israel. g 2 Eka Jehova nowacho ne Joshua niya: “Los pelni mag kite mondo itergo JoIsrael nyangu h kendo mar ariyo.” 3 Omiyo, Joshua noloso pelni mag kite moterogo Jo-Israel nyangu ka gin Gibeath-haaraloth. i 4 Gimomiyo Joshua noterogi nyangu en nikech chwo duto ma ne owuok Misri, tiende ni tieng’ mar jolweny duto, ne osetho e thim. j 5 Ji duto ma ne owuok Misri ne oter nyangu. Kata kamano, nyithindo duto ma ne onyuol bang’e e thim ka Jo-Israel ne osewuok Misri to ne pok oter nyangu. 6 Jo-Israel nowuotho e

5

JOSHUA 5:7–6:5 thim kuom higni 40 a nyaka oganda duto ma ne otamore winjo dwond Jehova ne otho, tiende ni tieng’ duto mar jolweny ma ne owuok Misri. b Jehova nokuong’ore ne tieng’no ni ok gibi neno piny c mopong’ gi chak kod mor kich d ma Jehova ne osingo ne kwerewa ni nomiwa. e 7 Kuom mano, Nyasaye ne oketo nyithindgi mondo okaw kargi. f Joshua notero nyithindogo nyangu nikech ne ok otergi nyangu e kinde ma ne gin e wuoth. 8 Ka ne gisetieko tero ogandano duto nyangu, ne ok giwuok e kambi nyaka ne gichango. 9 Bang’ mano, Jehova nowacho ne Joshua niya: “Kawuono asegolonu wichkuot mar Jo-Misri.” Mano e momiyo iluongo kanyo ni Gilgal g nyaka kawuononi. 10 Jo-Israel nodhi nyime goyo kambi Gilgal, kendo e dweno, ne gitimo Pasaka tarik 14 h godhiambo e paw Jeriko. 11 Ka ne gisetieko timo Pasaka, kinyne ne gichako chamo chiemo ma pinyno onyago. Kendo chieng’no ne gichamo makate ma ok oketie thowi i kod cham molodi. 12 Manna ne ogik chakre chieng’ ma ne Jo-Israel ochako chamoe chiemb pinyno. Jo-Israel ne ok ochako oneno manna kendo. j E higano, ne gichako chamo chiemo ma ne nyak e piny Kanaan. k 13 Ka ne Joshua ni machiegni gi Jeriko, nopo ko-

SULA 5 a Kwa 14:33 Rap 1:3

b Kwa 14:22, 23 c Rap 1:35 d Wuo 3:8 Kwa 13:26, 27 Eze 20:6

e Cha 13:14, 15 Wuo 33:1

f Kwa 14:31 g Jos 4:19 Jos 5:3

h Wuo 12:24, 25 Kwa 9:5

i Wuo 12:18 j Wuo 16:35 k Rap 6:10-12 Rap 8:10

 Kolam mar 2 a Cha 18:2 Bur 13:6 Tic 1:10

b Wuo 23:23 Kwa 22:23 1We 21:16

c Wuo 23:20 1Ru 22:19 Dan 10:13

d Wuo 3:4, 5

 SULA 6 e Jos 2:9 f Kwa 14:9 Rap 7:24 Neh 9:24

g Bur 7:22 h Hib 11:30

380 neno ng’ato a kochung’ e nyime gi ligangla. b Joshua nodhi mopenje niya: “In korwa, koso in kor wasikwa?” 14 To ng’atno nodwoko Joshua niya: “Ooyo ngang’. An ruodh oganda lweny mar Jehova.” c Ka Joshua nowinjo kamano, ne opodho auma mowachone niya: “Ikelona wach mane, ruodha?” 15 Ruodh oganda lweny mar Jehova nowacho ne Joshua niya: “Lony wuocheni, nimar ka ma ichung’ieno en ka maler.” Gikanyono, Joshua nolonyo wuochene. d Jo ma ne odak Jeriko ne olorore matek e i dalano nikech Jo-Israel. Onge ng’at ma ne wuok oko, kendo onge ng’at ma ne donjo e iye. e 2 Jehova nowacho ne Joshua niya: “Ne, aseketo Jeriko gi ruodhe kaachiel gi jolwenje ma roteke e lweti. f 3 Un jolweny, lworuru dalano dichiel pile ka pile. Timuru kamano kuom odiechienge auchiel. 4 Ket jodolo abiriyo mondo owuoth e nyim Sandug Singruok ka moro ka moro kuomgi oting’o tung yim. To e odiechieng’ mar abiriyo lworuru dalano dibiriyo, kendo jodologo onego ogo tungego. g 5 Ka gigoyo agoya tungego ni i, jolweny duto onego okog matek ka gigoyo milome mar lweny. Bang’ mano, ohinga mar dalano biro ruombore piny, h kae to jolweny omonj dalano achiel kachiel.”

6

381 6 Omiyo, Joshua wuod Nun noluongo jodolo kaachiel monyisogi niya: “Kawuru sandug singruok, kendo jodolo abiriyo oting’ tunge abiriyo mondo giwuoth e nyim Sandug Singruok mar Jehova.” a 7 Kae to nowacho ne jolweny niya: “Dhiuru ulwor dalano ka jolweny ma omanore gi gigegi mag lweny b otelo ne Sandug Singruok mar Jehova.” 8 Ne gitimo mana kaka Joshua ne ochikogi. Jodolo abiriyo ma ne oting’o tunge abiriyo e nyim Jehova ne otelo ka gigoyo tungegi ka sandug singruok mar Jehova to luwo bang’gi. 9 Jolweny ma ne omanore gi gige lweny ne otelo ne jodolo ma ne goyo tunge ka jolweny mamoko luwo bang’ Sandug Singruok. Tunge ne siko ywak ma ok ling’. 10 Koro Joshua nochiko jolweny niya: “Kik ugo koko, kendo kik winj dwondu. Ling’uru thi nyaka chieng’ ma abiro nyisoue ni, ‘Koguru!’ Eka unugo koko matek.” 11 Ne ogolo chik mondo gilwor dalano dichiel ka giting’o Sandug Singruok mar Jehova. Bang’ mano, ne gidok ma ginindo e kambi otienono. 12 Kinyne gokinyi, Joshua ne omondo chiewo, kendo jodolo nokawo Sandug Singruok c mar Jehova. 13 Jodolo abiriyo ma ne nigi tunge abiriyo ne otelo ne Sandug Singruok mar Jehova ka gigoyo tungegigo

SULA 6 a Kwa 4:15

b Kwa 10:14, 18, 22 Jos 1:12, 14

c 1We 15:2

 Kolam mar 2 a Jos 6:3

b Jos 6:4

c Jos 6:5, 10

d Law 27:29 Rap 7:2 Rap 20:16

e Jos 2:1 Mat 1:5 Hib 11:31

f Cha 12:3 Jos 2:4, 6 Jak 2:25

g Rap 7:26

h Rap 13:17 Jos 7:11, 21

i Jos 7:25

j Kwa 31:22, 23

k Jos 6:24 1Ru 7:51 1We 18:11

l Jos 6:4, 16

JOSHUA 6:6-20 ma ok giling’. Jolweny momanore gi gige lweny ne otelo e nyim jodologo. To jolweny mamoko ne luwo bang’ Sandug Singruok mar Jehova . 14 Odiechieng ’ mar ariyo bende ne gilworo dalano dichiel kae to ne gidok e kambi. Ne gitimo kamano kuom ndalo auchiel. a 15 Odiechieng’ mar abiriyo, ne gimondo chiewo kogwen, kendo ne gilworo dalano kaka ne gisebedo ka gitimo, mak mana ni ne gilwore dibiriyo. Odiechieng’no kende e ma ne gilworoe dalano dibiriyo. b 16 To ka ne gilworo dalano mar abiriyo, jodolo nogoyo tungegi kae to Joshua nowacho ne jolweny niya: “Koguru matek c nikech Jehova oseketo dalani e lwetu! 17 Ketheuru gi gik moko duto manie iye d nikech gigo gin mag Jehova. Rahab e dhako ma ochot kaachiel gi ji duto manie ode kende e ma uwe, nikech ne opando joote ma ne waoro mondo odhi onon dalano. f 18 To kik umul gik mowinjore okethi g nimar di po ka chunyu ogombogi mi ukawogi. h To kutimo kamano, ubiro kelo masira ne JoIsrael ma umi okethgi. i 19 Kata kamano, gik moko duto molos gi fedha, dhahabu, mula, gi nyinyo gin gik mowal ne Jehova, j omiyo onego otergi kar keno mar od Jehova.” k 20 Ka ne ogo tung’, jolweny ne okok matek. l Ka

JOSHUA 6:21–7:5 ne giwinjo awinja ka tung’ ywak ni i, ne gikok matek gi milome mar lweny mi ohinga ne oruombore piny. a Bang’ mano, ne gidhi achiel kachiel ma gimonjo dalano mi gikawe. 21 Ne ginego gimoro amora manie dalano gi ligangla, bed ni en dichwo kata dhako, ng’at moti kata nyathi, rwath, rombo, kata punda. b 22 Joshua nowacho ne chwo ariyo ma ne odhi nono piny Jeriko niya: “Dhiuru e od dhako ma ochotcha, kendo ukaw dhakono gi joge duto, mana kaka ne usekuong’orune.” c 23 Omiyo, chwo ariyogo nodhi mokawo Rahab, gi wuon mare, gi min mare, gi nyithindgi, kaachiel gi joge duto; ee, ne gikawo joodgi duto d ma giterogi oko mar kambi Jo-Israel. 24 Bang’ mano, ne giwang’o dalano gi gimoro amora manie iye. Kata kamano, fedha, dhahabu, gi gik molos gi mula, gi gik molos gi nyinyo to ne gitero kar keno mar od Jehova. e 25 Jo ma Joshua ne ok onego ne gin Rahab dhako ma ochot gi joge duto kaachiel gi od wuon mare. f Ne ok onegogi nikech Rahab ne opando joote ma ne ooro mondo onon dala mar Jeriko; g kendo Rahab pod odak e piny Israel nyaka kawuononi. h 26 Gie kindeno, Joshua ne okuong’ore niya: “Ng’ato ang’ata motemo gero dala mar Jeriko kendo, nobed

SULA 6 a Jos 6:5 Hib 11:30

b Rap 7:2 Rap 20:16

c Jos 2:14 Hib 11:31

d Jos 2:12, 13 Jos 2:17-19

e Jos 6:19

f Jos 2:14 Jos 6:17, 22

g Hib 6:10 Jak 2:25

h Mat 1:5

 Kolam mar 2 a 1Ru 16:34

b Rap 31:6 Jos 1:5

c Jos 9:1, 2 Jos 9:9, 10

 SULA 7 d Jos 22:20 1We 2:7

e Rap 7:26

f Jos 6:17, 18

g Cha 12:8

h Cha 28:19

i Law 26:14, 17 Rap 28:15, 25 Rap 32:30

382 ng’at mokuong’ e nyim Jehova. Koketo mise mar dalano, wuode makayo notho, kendo kochungo rangeye dalano, wuode ma chogo notho.” a 27 Omiyo, Jehova ne nigi Joshua, b kendo humb Joshua nolandore e piny mangima. c Kata kamano, Jo-Israel noketho chik ma ne omigi kuom gik ma ne owinjore gikethi, nimar Akan d wuod Karmi, ma wuod Zabdi, ma wuod Zera, ma ja dhood Juda, nokawo moko kuom gik ma ne onego okethi. e To mano ne omiyo i Jehova owang’ gi Jo-Israel ahinya. f 2 Joshua ne ooro jomoko ka gin Jeriko mondo gidhi Ai g man yo wuok chieng’ mar Bethel h kendo man machiegni gi Beth-aven, konyisogi niya: “Dhiuru mondo unon pinyno.” Omiyo, jogo nowuok ma gidhi nono piny Ai. 3 Ka ne giduogo, ne ginyiso Joshua niya: “Onge tiende jolweny duto odhi e pinyno. Jolweny 2,000 kata 3,000 oromo loyo Jo-Ai. Kik ichand jolweny duto gi dhi kuno, nimar jopinyno gin mana jo manok.” 4 Omiyo, jolweny ma dirom 3,000 kama e ma nodhi. Kata kamano, Jo-Ai ne oloyogi ma giringo. i 5 JoAi nonego jolwenj Jo-Israel 36. Ne ginegogi chakre dho rangagi ka giridore kodgi nyaka Shebarim. Omiyo, chir ma jolwenj Israel ne nigo nolal nono.

7

383 6 Ka Joshua nowinjo mano, noyiecho lepe mopodho piny auma e nyim Sandug Singruok mar Jehova nyaka odhiambo ka en gi jodong Israel, kendo ne gikiro buru e wigi. 7 Joshua ne okwayo Nyasaye niya: “A Jehova, Wuon Loch Duto, ang’o momiyo nigolo ogandani loka Aora Jordan mana mondo iketgi e lwet Jo-Amor mondo otiekgi? Mad ne wadong’ adong’a loka Aora Jordan! 8 A, Jehova, ng’wonna ang’wona. Ang’o ma koro dawachi ka Jo-Israel oseringo wasikgi kama? 9 Ka Jo-Kanaan kod ji duto modak e pinyni owinjo wachni, donge gibiro dinonwa ma gitiekwa kendo nyingwa biro lal nono? Initim nang’o gi nyingi maduong’ ka mano otimore?” a 10 Jehova nodwoko Joshua niya: “Ang’o momiyo ipodho piny auma kama? Chung’ malo! 11 Jo-Israel osetimo richo. Giseketho singruok b ma ne achikogi ni giriti. Gisekwalo c moko kuom gik ma ne owinjore okethi d ma gipandogi ling’ ling’ e gikgi. e 12 Kuom mano, Jo-Israel ok bi loyo wasikgi. Gibiro loko ng’egi ne wasikgi ma giringi, nimar gisebedo kaka gima oket tenge mondo okethi. Abiro mana bedo kodu ka usegolo gima owinjore okethi manie kinduno. f 13 Koro, chung’ mondo idhi ipwodh oganda! g Nyisgi ni,

SULA 7 a Rap 32:26, 27 Za 106:8 Za 143:11 Eze 20:9

b Wuo 24:7

c Wuo 20:15

d Jos 6:17

e Jos 7:21

f Rap 7:26 Jos 6:18 Isa 59:2

g Wuo 19:10

 Kolam mar 2 a Nge 16:33

b Jos 1:18 Jos 7:25

c Wuo 24:7

d Cha 38:30 Kwa 26:20 1We 2:4, 6

e Nge 16:33 Tic 5:3

JOSHUA 7:6-19 ‘Kiny upwodhru, nimar ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho: “Yaye! Jo-Israel, gima owinjore okethi nie kindu. Ubiro mana loyo wasiku ka usegolo gima owinjore okethi manie kinduno. 14 Ubiro chokoru gokinyi dhoot ka dhoot, to dhoot ma Jehova oyiero a e ma nosud machiegni. Kae to anyuola ma Jehova oyiero e dhoodno, nosud machiegni; to kuom anyuolano, joot ma Jehova noyier e ma nosud machiegni achielachiel. 15 To ng’at ma oyud gi gima owinjore okethi nowang’ e mach. b Ee, nowang’e kaachiel gi gimoro amora moluongo nyinge, nimar oseketho singruok c ma ne Jehova otimo kodgi, kendo osetimo gima kelo wichkuot e piny Israel.”’” 16 Kuom mano, Joshua nomondo chiewo gokinyi mochoko dhoudi duto mag Israel, kae to dhood Juda e ma ne oyier. 17 Noluongo anyuola mag dhood Juda mondo osud ire, to anyuola mar Jo-Zera d e ma ne oyier. Eka noluongo wiye udi mag Jo-Zera mondo odhi nyime achiel-achiel, mi noyier Zabdi. 18 Gikone, noluongo wiye udi mag joka Zabdi, to Akan ma wuod Karmi, ma wuod Zabdi, ma wuod Zera, ma ja-dhood Juda, e ma noyier. e 19 Eka Joshua nowacho ne Akan niya: “Wuoda, akwayi, mi Jehova Nyasach Israel duong’, kendo hulne richo ma isetimo.

JOSHUA 7:20–8:8 Asayi, wachna ane gima itimo. Kik ipanda.” 20 Akan nodwoko Joshua niya: “Kuom adier, an e ma atimo richo ne Jehova Nyasach Israel, kendo ma e gima asetimo. 21 Ka ne aneno law moro maber molos Shinar, a gi shekel 200 mag fedha, kod dhahabu ma pekne romo shekel 50 kuom mwandu mag Jeriko, ne agombogi mi akawogi. Ne akunyo bur e hemana ma apandogie, to pesa naketo e bwogi.” 22 Kanyo gi kanyo, Joshua nooro joote modhi ng’wech e hema, kendo ne giyudo ka opand law e hemano to pesa oket e bwoye. 23 Omiyo, ne gikawo gigo ma giterogi ne Joshua gi JoIsrael duto, kendo ne giketogi e nyim Jehova. 24 Kae to Joshua kaachiel gi Jo-Israel duto ne okawo Akan b wuod Zera, gi fedha, gi law maberno, gi dhahabu, c kod yawuote gi nyige, kaachiel gi dhoge, pundege, gi rombene, gi hemane, kod gimoro amora ma ne oluongo nyinge ma giterogi nyaka e Paw Akor. d 25 Joshua nopenje niya: “Ang’o momiyo ikelonwa masira malich kama? e Kawuono Jehova biro miyo iyud masira.” Bang’ mano, Jo-Israel duto nogoye gi kite motho, f kae to ne giwang’e e mach. g Ne gichiele gi kite kaachiel gi joode duto. 26 Ne gidhuro kuome kite mang’eny, kendo pith mar kitego pod nitie

SULA 7 a Cha 10:10

b Jos 22:20

c Jos 6:19

d Jos 15:7, 12 Isa 65:10 Hos 2:15

e Jos 6:18 1We 2:7

f Law 24:14 Jos 1:18

g Jos 7:15

 Kolam mar 2 a Rap 13:17

 SULA 8 b Rap 7:18 Rap 31:8 Jos 1:9 Isa 12:2 Rum 8:31

c Za 44:3

d Jos 6:2, 21

e Jos 7:5

f Jos 8:16

g Jos 8:19, 28

384 nyaka kawuono. Bang’ timo kamano, mirimb Jehova norumo. a Mano e momiyo iluongo kanyo ni Paw Akor nyaka kawuononi. Jehova nowacho ne Joshua niya: “Kik iluor kendo kibaji kik goyi. b Kaw jolweny duto mondo udhi umonj Jo-Ai. Aseketo ruodh Ai e lweti, en kaachiel gi joge, gi dalane, kod pinye. c 2 Timuru ne Ai kaachiel gi ruodhe mana kaka ne utimo ne Jeriko kaachiel gi ruodhe. d Kata kamano, unyalo peyo mwandugi kaachiel gi jambgi. To ket jolweny moko mondo obut e tok dalano.” 3 Omiyo, Joshua gi jolweny duto nodhi mondo gimonj Ai. Joshua noyiero jolweny 30,000 ma roteke mi nogologi gotieno mondo gidhi. 4 Kae to nochikogi kama: “Buturu e tok dalano, to kik udhi mabor ahinya, kendo ne ni uduto uikoru. 5 An kaachiel gi jolweny mamoko duto wabiro chomo dalano tir, to ka giwuok mondo giked kodwa mana kaka ne gitimo motelo, e wabiro ringo. 6 Ka gichako lawowa, wabiro ringo mondo waywagi gidhi mabor gi dala, nimar gibiro wacho ni, ‘Jogi ringowa mana kaka ne giringo motelo.’ f Wan to wabiro ringo aringa. 7 Eka unuwuogi ka ma ubutoe mi ukaw dalano, kendo Jehova Nyasachu biro miyougo. 8 Ka usekawo dalano, wang’euru. g Ne ni utimo kaka Jehova ose-

8

385 wacho. Kamano e kaka achikou.” 9 Joshua nogologi mi giwuotho nyaka ka ma ne gidhi butoe. Ne gibuto e kind Bethel gi Ai ka ma ni yo podho chieng’ mar Ai. Joshua to nodong’ chien gi jolweny mamoko otienono. 10 Ka Joshua nochiewo gokinyi, nochoko jolweny, kendo en kaachiel gi jodong Israel, ne gitelo ne jolweny ka gidhi Ai. 11 En kaachiel gi jolweny duto a ma ne ni kode ne gidhi ma gigoyo kambi gi ka nyim Ai. Ne gigoyo kambi gi yo nyandwat mar Ai, ka pap opogo kindgi gi Ai. 12 To gie sechego, noyudo oseketo jolweny 5,000 mondo obut b e kind Bethel c gi Ai, yo podho chieng’ mar dalano. 13 Omiyo, jolweny moko nogoyo kambi yo nyandwat mar dalano, d to jolweny moko ne obuto yo podho chieng’ mar dalano. e Joshua to ne odonjo e pap gotieno. 14 Ka ne ruodh Ai oneno kamano, nomondo wuok gi jolweny mage mapiyo piyo gokinyi mondo gidhi giked gi Jo-Israel kamoro ma nomanyore gi thim. Kata kamano, ne ok ong’eyo ni jolweny moko obutonegi gi ka tok dalagi. 15 Ka ne jolweny mag Ai omonjogi, Joshua kaachiel gi Jo-Israel duto ma ne ni kode noringo e ndara ka gichomo thim. f 16 Kae to ne owach ne ji duto ma ne nie dalano

SULA 8 a Jos 8:1, 3

b Jos 8:2

c Cha 28:19

d Jos 8:5

e Jos 8:4

f Jos 8:6

 Kolam mar 2 a Wuo 17:11 Jos 8:26

b Rap 7:24

c Jos 8:8, 28

d Law 27:29 Rap 7:2

e Jos 8:29 Jos 12:7, 9

JOSHUA 8:9-23 mondo olawgi. To kaka ne gimedo lawo Joshua, e kaka ne gimedo sudo mabor gi dala. 17 Onge jalweny kata achiel ma ne odong’ Ai gi Bethel ma ok nowuok mondo olaw Jo-Israel. Dho rangach to ne giweyo koyawore malach. 18 Jehova koro nowacho ne Joshua niya: “Rie tong’ manie lweti kochomo Ai, a nimar abiro keto Ai e lweti.” b Omiyo, Joshua norieyo tong’ ma ne nie lwete kochomo dalano. 19 To ka norieyo arieya bade ni i, jolweny ma ne obutoka ne owuok dichiel moringo odonjo e dalano ma gikawe, kendo ne gichwinyoe mach. c 20 Ka ne Jo-Ai ogoyo machiemo, ne gineno ka yiro dum e dalagi kochomo polo, to mano nomiyo tekogi orumo ma ringo otamogi. Kendo jolwenj Israel ma ne ringo kochomo thim nolokore mochako kedo kodgi. 21 Ka ne Joshua gi Jo-Israel ma ne ni kode oneno ka jolweny ma ne obutoka osemonjo dalano mi okawe kendo yiro koro dum kochomo polo, ne giwichore ma gichako nego Jo-Ai. 22 Jolweny ma ne nie dala nobiro moriwore kodgi ma gidino ne jolwenj Ai e diere, ka Jo-Israel moko ni koni to moko ni kocha. Ne ginegogi giduto ma onge kata ng’ato achiel ma ne otony. d 23 Ruodh Ai e to ne gimako ma gitere ne Joshua ka ongima.

JOSHUA 8:24–9:2 24 Ka ne Jo-Israel osenego jolweny duto mag Ai ma ne lawogi e thim ma gitiekogi pep gi ligangla, ne gidok Ai giduto ma ginego jo ma ne ni kuno gi ligangla bende. 25 Jo-Ai duto ma ne oneg ne gin ji 12,000. Onge dichwo kata dhako ma ne owe ka ngima. 26 Joshua ne osiko korieyo tong’ ma ne nie bade a nyaka ne gitieko nego ji duto ma ne ni Ai. b 27 Kata kamano, JoIsrael nokawo jamni kod gik ma ne gipeyo e dalano mana kaka Jehova nosechiko Joshua ni gitim. c 28 Eka Joshua nowang’o dala mar Ai mi odong’ pith mochwere, d kendo dalano en gunda nyaka kawuononi. 29 Ne oliero ruodh Ai e yath moweye kanyo nyaka godhiambo, to ka ne chieng’ chiegni podho, Joshua nochiko ni ogole e yadhno. e Ne gibolo ringrene e dho ranga dalano kae to ne gibiwo kite kuome mobedo pith maduong’ ma pod ni kuno nyaka kawuononi. 30 Kindeno e ma Joshua nogeroe ne Jehova Nyasach Israel kendo mar misango e Got Ebal. f 31 Ne gigere ka giluwo chik ma Musa jatich Jehova nomiyo Jo-Israel. Bug Chik g Musa ne wacho ni: “Geruru kendo mar misango gi kite ma ok opa.” h Kendo ne gitimo ne Jehova misengni miwang’o kaachiel gi misengni mag kuwe e kendono. i

SULA 8 a Wuo 17:11 Jos 8:18

b Law 27:29 c Jos 8:2 d Jos 8:8 e Rap 21:22, 23 f Rap 11:29 Rap 27:4, 5

g Rap 31:9 Jos 1:8

h Wuo 20:25 i Rap 27:6, 7

 Kolam mar 2 a Rap 27:2, 3 b Wuo 24:4 Wuo 34:27

c Law 24:22 Kwa 15:16

d Rap 27:12, 13 e Rap 11:29 f Rap 31:9 Neh 8:3

g Rap 28:2 h Rap 27:15 Rap 28:15

i Rap 4:2 Rap 12:32

j Law 24:22 Kwa 15:16

k Rap 29:10, 11 Rap 31:12 Neh 8:2

 SULA 9 l Kwa 34:2, 6 m Jos 12:7, 8 n Cha 15:18-21 Wuo 3:17 Wuo 23:23 Rap 7:1

o Jos 24:11

386 32 Eka nokawo chike a ma Musa nosendiko e wang’ Jo-Israel mondiko e kitego. b 33 Jo-Israel duto moriwo jodonggi, jotelo, gi jong’ad bura ne ochung’ koni gi koni e bath Sandug Singruok mar Jehova ma ne jodolo ma Jo-Lawi oting’o. Jodak kaachiel gi JoIsrael ne ni kuno. c Nus mar oganda ne ochung’ e nyim Got Gerizim to nus machielo nochung’ e nyim Got Ebal d (mana kaka Musa jatich Jehova nosechikogi) e mondo giguedh oganda Israel. 34 Bang’ mano, ne osomo gi dwol maduong’ weche duto ma ne ondik e bug Chikno, f moriwo gueth g kod kuong’. h Ne osomogi mana kaka ne ondikgi e bug Chik. 35 Onge wach kata achiel ma Musa nochiko ma Joshua ne ok osomo gi dwol maduong’ e nyim oganda Jo-Israel i moriwo mine, nyithindo, gi jodak j ma ne odak e kindgi. k Ruodhi duto ma ne odak e piny motimo gode, gi Shefela, gi dho wadh Nam Maduong’,1 l gi nyim Lebanon ma gin kuonde man yo podho chieng’ mar Aora Jordan m ne owinjo wechego, tiende ni ruodhi mag JoHiti, Jo-Amori, Jo-Kanaan, Jo-Perizi, Jo-Hivi, gi mag Jo-Jebus. n 2 To ka ne giwinjo wechego, ne giriwore kanyakla mondo giked gi Joshua kod Jo-Israel. o

9

9:1 1 Tiende ni, Mediterania.

387 3 Jo ma ne odak Gibeon a bende ne owinjo gik ma Joshua ne otimo ne Jeriko b kod Ai. c 4 Omiyo, ne ging’ado rieko mondo giting’ chiembgi e ogunde moti oti, kendo giting’ divai e chupni mag pien moseyiech kendo obaw obaw, mi giketogi e pundegi; 5 bende, ne girwako wuoch moseyiech kendo mobaw obaw, lepgi bende ne oti. Makate duto ma ne giting’o ne otwo kendo ne ng’injore ang’inja. 6 Eka ne gidhi ir Joshua e kambi ma ne ni Gilgal d ma ginyise en kaachiel gi jodong Israel niya: “Wawuok e piny moro mabor ahinya. Wakwayi ni isingri kodwa ni kuwe biro bedo e kindwa kodu.” 7 Kata kamano, jodong Israel nonyiso Jo-Hivi1 e ni: “Dwang’e nade ka un mana jo ma odak machiegni kodwa? Ere kaka dwasingrenu kamano?” f 8 Ne gidwoko Joshua ni: “Waikore bedo jotichni.” Joshua to nopenjogi niya: “Un ng’a gini, to uwuok kanye?” 9 Ne gidwoke ni: “Wawuok e piny mabor ahinya g mana nikech nying Jehova Nyasachi, nimar wasewinjo humbe, kendo wasewinjo gik moko duto ma ne otimo e piny Misri, h 10 bende wasewinjo duto ma ne otimo ne ruodhi ariyo mag Jo-Amor ma ne ni loka Aora Jordan. Ruodhigo ne 9:7 1 E kindego, Jo-Hivi nodak e piny Gibeon.

SULA 9 a Jos 10:2 Jos 11:19

b Jos 6:20

c Jos 8:24

d Jos 5:10 Jos 10:43

e Cha 10:15, 17 Cha 34:2 Wuo 3:8

f Wuo 34:12 Rap 7:2 Rap 20:16-18

g Rap 20:10, 15

h Wuo 9:16 Wuo 15:13, 14 Jos 2:9, 10

 Kolam mar 2 a Kwa 21:21-24 Rap 2:32-34

b Kwa 21:33-35 Rap 3:3

c Rap 20:10, 11

d Jos 9:6

e Jos 9:5

f Jos 9:4

g Kwa 27:18, 21 1Sa 30:7, 8

h Jos 11:19

i 2Sa 21:2

j Jos 10:2

k Jos 18:11, 14 1Sa 7:1 1We 13:5

JOSHUA 9:3-17 gin Sihon a ruodh Heshbon, gi Og b ruodh Bashan ma ne ni Ashtaroth. 11 Omiyo, jodongwa kaachiel gi jopinywa duto nonyisowa niya: ‘Kawuru chiemo moromou ne wuoth mondo udhi uromnegi. Nyisgiuru niya: “Waikore bedo jotiju; c omiyo wakwayo ni usingrunwa ni kuwe biro bedo e kindwa kodu.”’ d 12 Makate ma unenogi ne wating’o ka liet mondo wacham e yo chieng’ ma ne wawuok mondo wabi warom kodu. To koro uneno gi wang’u kaka gitwo kendo ging’injore ang’inja. e 13 Chupni mag pien-gi bende ne nyien ka ne waketoe divai, to koro giseyiech. f Lepwa gi wuochwa bende oseti nikech wuoth ma rabora.” 14 Ka ne jodong Israel owinjo kamano, ne gikawo moko kuom chiemogo mondo ging’i. Kata kamano, ne ok gipenjo Jehova gima onego gitim. g 15 Omiyo, Joshua nosingorenegi ni kuwe nobed e kindgi h kendo ni ok obi negogi. Jotelo mag Jo-Israel bende nokuong’ore ni gibiro rito singruogno. i 16 To ndalo adek bang’ ka ne gisetimo singruok kodgi, ne giwinjo ni kare jogo ne odak mana machiegni kodgi, ne giwuok mana e alworano. 17 Omiyo, Jo-Israel nowuok modhi e miech jogo e odiechieng’ mar adek. Mierego ne gin Gibeon, j Kefira, Beeroth, gi Kiriath-jearim. k

JOSHUA 9:18–10:5 18 Kata kamano, Jo-Israel ne ok omonjogi, nimar jotend oganda nosekuong’ore ne jogo e nyim Jehova a Nyasach Israel. Omiyo, oganda ne ochako ng’ur ne jotelogo. 19 Ka ne jotelogo owinjo ka oganda ng’ur, ne ginyisogi niya: “Nikech ne wakuong’ore ne jogi gi nying Jehova Nyasach Israel, ok oyienwa hinyogi. 20 Koro ma e gima wabiro timo: Ok wabi negogi mondo Nyasaye kik ol kuomwa mirimbe, nimar wasekuong’orenegi.” b 21 Jotelogo nomedo wacho niya: “Ok wabi negogi, to wabiro ketogi gibed jo bar yien kendo josomb pi ne oganda duto.” Mano e gima jotelogo nosingo ne oganda. 22 Koro Joshua noluongogi mopenjogi niya: “Ang’o momiyo nuwuondowa kuwacho ni, ‘Wawuok e piny mabor ahinya,’ to kare un mana jo ma odak machiegni kodwa ka? c 23 Chakre kawuono, un jo ma okuong’, d kendo kinde duto unubed wasumbni ma baro yien kendo sombo pi mitiyogo e od Nyasacha.” 24 Ne gidwoko Joshua niya: “Ne watimo kamano nikech nonyiswa ni Jehova Nyasachi nochiko Musa jatichne mondo omiu pinyni duto kendo utiek ji duto modak e iye. e Omiyo, ne waluor ni ubiro negowa, f kendo mano e momiyo ne watimo kamano. g 25 Koro wan e lweti. Tim kodwa gima ineno ni

SULA 9 a Kwa 30:2 Rap 6:13

b 2Sa 21:1 Za 15:4 Ekl 5:4, 6

c Jos 9:6, 16 d Cha 9:25, 26 e Rap 7:1 Rap 20:16

f Rap 2:25 Rap 11:25 Jos 5:1

g Hib 11:31

 Kolam mar 2 a Jos 9:21 b 1Ru 8:29 2We 6:6

c 1We 9:2 Ezr 7:24 Ezr 8:17 Neh 3:26 Neh 7:60

 SULA 10 d Jos 6:2, 21 e Jos 9:9, 15 Jos 11:19

f Jos 8:24, 29 g Rap 2:25 Rap 11:25 Jos 2:10, 11 Jos 5:1

h Jos 8:25 i Cha 23:2 Kwa 13:22

j Jos 12:7, 10-12

k Jos 9:9, 15 Jos 11:19

l Cha 15:16

388 ber kendo ni kare.” 26 Mi notimonegi makare, kendo ne oresogi mi Jo-Israel ne ok onegogi. 27 Kata kamano, chieng’no Joshua noketogi mondo gibed jo bar yien kendo josomb pi ne oganda, a kendo gitim kamano ne kendo mar misango mar Jehova kamoro amora ma Nyasaye ne dhi yiero mondo kendono obedie. b Kendo mano e tijgi nyaka kawuononi. c Ka ne Adonizedek ruodh Jerusalem owinjo ni Joshua osekawo piny Ai moketho chuth, kendo ni notimo ne Ai gi ruodhe d mana kaka ne osetimo ne Jeriko gi ruodhe, e kendo ka nowinjo ni Jo-Gibeon oseloso kuwe gi Jo-Israel f kendo gidak e kind Jo-Israel, 2 nobuok ahinya, g nimar Gibeon ne en dala maduong’ mana ka dala ma ruoth lochoe. Ne oduong’ moloyo Ai, h kendo chwo duto ma ne ni kuno ne gin jolweny. 3 Omiyo, Adonizedek ruodh Jerusalem nooro ote ne Hoham ruodh Hebron, i gi Piram ruodh Jarmuth, gi Jafia ruodh Lakish, kendo ne Debir ruodh Eglon, j kowachonegi niya: 4 “Biuru mondo ukonya kedo gi Jo-Gibeon, nimar giseloso kuwe gi Joshua kod Jo-Israel.” k 5 Kuom mano, ruodhi abich mag Jo-Amor, l ma noriwo ruodh Jerusalem, ruodh Hebron, ruodh Jarmuth, ruodh Lakish, kod ruodh Eglon nochokore gi

10

389 jolwenjgi ma gidhi ma gilworo Jo-Gibeon mondo gimonjgi. 6 Omiyo, Jo-Gibeon nooro wach ne Joshua e kambi ma ne ni Gilgal a niya: “Wan wasumbnini, wakwayi ni kik ijwang’wa. b Bi piyo! Bi piyo mondo ireswa kendo ikonywa nimar ruodhi mag JoAmor oseriwore mondo gimonjwa.” 7 Kuom mano, Joshua nowuok Gilgal gi jolweny duto ma roteke. c 8 Eka Jehova nowacho ne Joshua niya: “Kik iluorgi, d nimar aseketogi e lweti. e Onge kata achiel kuomgi ma biro kedo kodi maloyi.” f 9 Joshua nowuotho otieno mangima koa Gilgal, mopoyogi. 10 Jehova nomiyo wasigu ochochni e nyim Jo-Israel, g kendo jolwenj Israel nonego wasigu mang’eny ka gin Gibeon. Ne gilawogi ka giidho kodgi Beth-horon, kendo ne gimedo negogi nyaka Azeka gi Makeda. 11 Sa ma wasigugo ne ringo ka Jo-Israel lawogi e orido rido mar Bethhoron, Jehova ne oolo pe madongo dongo kuomgi monegogi chakre kanyo nyaka Azeka. Adier, jo ma ne pe onego ne ng’eny moloyo jo ma ne Jo-Israel onego gi ligangla. 12 Kinde ma Jehova ne onegoe Jo-Amor ka Jo-Israel neno gi wang’gi, e ma Joshua nowachoe ne Jehova ka Jo-Israel winjo niya: “Chieng’, chung’ tir h e wi Gibeon, i

SULA 10 a Jos 5:10

b Jos 9:25, 27

c Jos 8:3

d Rap 3:2 Rap 20:1

e Rap 7:24 Jos 11:6

f Jos 1:3-5

g Za 44:3

h 2Ru 20:10 Za 135:6 Isa 38:8

i Isa 28:21

 Kolam mar 2 a 2Sa 1:17, 18

b Rap 1:30 Jos 23:3

c Rap 9:18, 19 1Ru 17:22 Jak 5:16

d Jos 5:10 Jos 9:6

e Jos 10:10

f Jos 10:28

g Rap 28:7

JOSHUA 10:6-21 To in dwe, chung’ tir e Paw Aijalon!” 13 Omiyo, chieng’ ne ochung’ tir kendo dwe ne ok osudo nyaka Jo-Israel notieko chulo kuor ne jowasikgi. Donge wechego ondik e bug Jashar? a Chieng’ nochung’ tir e kor polo ma ok opodho odiechieng’ mangima. 14 Odiechieng’ ma kamano ne pok one nyaka nene kendo ne ok ochak one bang’e, nimar Jehova ne kedo ne Jo-Israel. b Ne pok one ka Jehova owinjo dhano c e yo ma kamano. 15 Bang’ mano, Joshua gi jolweny mage duto ne odok e kambi man Gilgal. d 16 To ruodhi abichka noringo modhi opondo Makeda e rogo moro. e 17 Mi nonyis Joshua niya: “Ruodhi abichka oyud kopondo Makeda e rogo moro.” f 18 Omiyo, Joshua nowachonegi niya: “Ng’ieluru kite madongo e dho burno, kendo uket jomoko mondo oritgi kik giringi. 19 Kata kamano, jo modong’ to kik chung’. Lawuru wasiku kendo uneggi. g Kik uwe gidonj e miechgi, nimar Jehova Nyasachu oseketogi e lwetu.” 20 Joshua gi Jo-Israel nonego wasikgi ka gima gitiekogi, mi odong’ mana jo manok ma ne otony modonjo e miechgi mochiel motegno. 21 Bang’ mano, ji duto ne odok ir Joshua e kambi man Makeda maonge kata ng’ato achiel kuomgi mohinyore.

JOSHUA 10:22-36 Kendo onge ng’ato ang’ata ma ne otemo ting’o dhoge ka wacho gima rach e wi JoIsrael. 22 Eka Joshua nowacho niya: “Yawuru rogo mondo ukelna ruodhi abichka.” 23 Omiyo, ne gigolo ruodhi abichgo e rogo ma giterogi ir Joshua. Ruodhigo ne gin: ruodh Jerusalem, ruodh Hebron, ruodh Jarmuth, ruodh Lakish, gi ruodh Eglon. a 24 Ka ne gisetero ruodhigo ir Joshua, Joshua noluongo jolweny duto ma Jo-Israel monyiso jotendgi ma ne odhi kode e lweny niya: “Suduru machiegni. Nyonuru ng’ut ruodhigi gi ka tokgi.” Omiyo, ne gibiro ma ginyono ng’ut ruodhigo. b 25 Kae to Joshua nonyisogi niya: “Kik uluor kendo kibaji kik gou. c Beduru gi chir kendo gi teko, nimar kama e kaka Jehova biro timo ne wasigu duto mubiro kedogo.” d 26 Eka Joshua nogoyogi monegogi, kendo nolierogi e wi yiende abich moweyogi kanyo nyaka odhiambo. 27 Ka chieng’ ne chiegni podho, Joshua nochiko mondo ogolgi e wi yien e kae to obolgi e i rogo ma ne gipondoecha. Bang’ mano ne gidino dho rogono gi kite madongo dongo. Kendo kitego pod ni kanyo nyaka kawuononi. 28 Joshua nokawo Makeda f odiechieng’no, kendo ne onego jo ma ne ni kuno gi ligangla. Ne onego ruodhe gi ji duto ma ne nie iye, kendo

SULA 10 a Jos 10:3-5 Jos 12:7, 10-12

b Wuo 23:27

c Rap 31:6 Jos 1:9

d Rap 3:21 Rap 7:18, 19

e Rap 21:22, 23 Jos 8:29

f Jos 10:10 Jos 15:20, 41

 Kolam mar 2 a Rap 20:16

b Jos 12:7, 16

c Jos 15:20, 42 Jos 21:13

d Jos 12:7, 15

e Jos 6:2, 21

f Jos 10:3, 4 Jos 12:7, 11 Jos 15:20, 39

g Rap 20:16

h Jos 12:7, 12 Jos 16:10 Jos 21:20, 21 1Ru 9:16

i Jos 10:3, 4 Jos 12:7, 12 Jos 15:20, 39

j Rap 20:16 Jos 10:32

390 onge kata mana ng’at achiel ma ne otony. a Notimo ne ruodh Makeda b mana kaka notimo ne ruodh Jeriko. 29 Eka Joshua kaachiel gi Jo-Israel duto nowuok Makeda ma gidhi Libna ma gikedo gi Jo-Libna. c 30 Kendo Jehova noketo Libna gi ruodhe d e lwet Jo-Israel ma ginego ji duto ma ne ni Libna gi ligangla, kendo onge kata mana ng’at achiel ma ne otony. Kuom mano, ne gitimo ne ruodh Libna mana kaka ne gitimo ne ruodh Jeriko. e 31 Bang’ mano, Joshua kaachiel gi Jo-Israel nowuok Libna ma gigoyo kambi Lakish, f kendo ne gikedo gi Jo-Lakish. 32 Jehova noketo Lakish e lwet Jo-Israel, kendo ne gikawo pinyno e odiechieng’ mar ariyo. Ne ginego ji duto ma ne ni kuno gi ligangla g mana kaka ne gitimo ne Libna. 33 Horam ruodh Gezer h nodhi konyo Jo-Lakish, kata kamano, Joshua ne onege kaachiel gi joge duto ma onge kata mana ng’at achiel kuomgi ma ne otony. 34 Eka Joshua kaachiel gi Jo-Israel nowuok Lakish ma gigoyo kambi Eglon, i kendo ne gikedo gi Jo-Eglon. 35 Ne gikawo Eglon mi ginego ji duto ma ne ni kuno gi ligangla, mana e odiechieng’no. Ne gitimo ne Eglon mana kaka ne gitimo ne Lakish. j 36 Bang’e, Joshua kaachiel gi Jo-Israel duto no-

391 wuok Eglon ma gigoyo kambi Hebron, a kendo ne gikedo gi Jo-Hebron. 37 Ne gikawo Hebron ma ginego ji duto ma ne ni kuno gi ligangla. Ne ginego ruodh Hebron gi ji duto ma ne ni kuno moriwo nyaka jo ma ne odak e taonde molworogi, ma onge kata mana ng’at achiel kuomgi ma ne otony. Ne onego ji duto ma oketho pinyno mana kaka ne otimo ne Eglon. 38 Gikone, Joshua kaachiel gi Jo-Israel duto nodhi Debir b ma gikedo kodgi. 39 Ne okawo Debir gi taonde duto molwore monego ruodhe gi ji duto ma ne odak kuno gi ligangla, c ma onge kata mana ng’at achiel kuomgi ma ne otony. d Ne otimo ne Debir gi ruodhe mana kaka ne otimo ne Hebron gi Libna gi ruodhigi. 40 Joshua noloyo piny duto motimo gode, piny Negeb, piny Shefela, e kod piny motimo gode, kendo ne onego ruodhigi duto kaachiel gi ji duto ma ne ni kuno ma onge kata mana ng’at achiel kuomgi ma ne otony; f ne onego gimoro amora mangima mana kaka Jehova Nyasach Israel ne ochiko. g 41 Joshua noloyo pinjego chakre Kadesh-barnea h nyaka Gaza, i gi piny Goshen j duto nyaka Gibeon. k 42 Joshua nomako ruodhigo duto mokawo pinjegi e lweny achielno, nimar Jehova Nyasach Israel e ma ne

SULA 10 a Cha 13:18 Cha 23:19 Kwa 13:22 Jos 10:3, 4 Jos 15:13 Jos 21:13

b Jos 12:7, 13 Jos 15:15

c Rap 7:2 d Jos 11:14 e Jos 9:1, 2 Bur 1:9

f Law 27:29 Rap 20:16 Jos 11:14

g Rap 7:2 Rap 9:5

h Kwa 34:2, 4 Rap 9:23

i Rap 2:23 j Jos 15:20, 51 k Jos 11:16, 19

 Kolam mar 2 a Wuo 14:14 Rap 1:30

b Jos 4:19

 SULA 11 c Jos 12:7, 19 d Jos 12:7, 20 e Jos 17:11 Bur 1:27

f Kwa 13:29 g Cha 15:16 h Rap 7:1 Rap 20:17

i Rap 4:48 j Jos 10:8 k Rap 17:16 Nge 21:31

JOSHUA 10:37–11:8 kedo ne Israel. a 43 Kae to Joshua kaachiel gi Jo-Israel duto nodok e kambi ma ne ni Gilgal. b Ka ne Jabin ruodh Hazor owinjo kamano, nooro wach ne Jobab ruodh Madon, c kendo ne ruodh Shimron, gi ruodh Akshaf, d 2 gi ruodhi ma ne ni yo nyandwat e piny motimo gode, gi ruodhi ma ne ni yo milambo mar Kinereth, gi ma ne ni Shefela, gi ma ne ni e gode mag Dor e yo podho chieng’, 3 gi ruodhi Jo-Kanaan f ma ne ni yo wuok chieng’ gi yo podho chieng’, kendo ne ooro wach ne Jo-Amor, g gi JoHiti, gi Jo-Perizi, gi Jo-Jebus ma ne nie piny motimo gode, gi Jo-Hivi h ma ne nie tiend god Hermon i e piny Mizpa. 4 Ruodhigo duto nowuok gi jolwenjgi ma ne ng’eny mana ka kuoyo manie dho nam. Ne gibiro kaachiel gi farese kod geche lweny modhuro. 5 Ruodhigo ne oromo e dho pige mag Merom ma gigoyo kambi kanyo mondo gimonj Jo-Israel. 6 Bang’ timo kamano, Jehova nonyiso Joshua niya: “Kik iluorgi, j nimar kiny seche ma kamagi biro yudo ka aseketogi e lwetu munegogi giduto. Ne ni ung’ado leche mag tiende faresegi, k kendo uwang’o e mach gechegi mag lweny.” 7 Bang’ mano, Joshua gi jolweny duto ne omonjo wasigugo apoya e dho pige mag Merom. 8 Kendo Jehova nochiwo

11

JOSHUA 11:9-23 jogo e lwet Jo-Israel a mi JoIsrael oloyogi molawogi nyaka Sidon b gi Misrefothmaim c nyaka Paw Mizpa yo wuok chieng’, ma ginegogi giduto ma onge kata mana ng’at achiel ma ne otony. d 9 Kendo Joshua notimonegi mana kaka Jehova nochike. Nong’ado leche mag tiende faresegi kendo nowang’o gechegi mag lweny. e 10 Bang’ mano, Joshua nodok mokawo piny JoHazor monego ruodhe gi ligangla, f nimar piny Hazor e ma ne otelo ne pinjeruodhi mamokogo duto. 11 Ne onego ji duto e pinyno gi ligangla, g ma onge kata mana ng’ato achiel ma ne oweyo ka ngima. h Kae to ne owang’o Hazor gi mach. 12 Ee, Joshua nokawo mier mag ruodhigo duto monego ji duto ma ne ni kuno gi ligangla. i Ne otieko jogo duto j mana kaka Musa jatich Jehova nochike. 13 Kata kamano, Jo-Israel ne ok owang’o mier ma ne ni kuonde moting’ore mak mana Hazor. Pinyno kende e ma ne Joshua owang’o. 14 Jo-Israel nopeyo mwandu kod jamni duto mag miergo. k Dhano duto to ne ginego gi ligangla. l Onge kata mana ng’at achiel ma ne giweyo ka ngima. m 15 Joshua notimo mana kaka Jehova nosechiko Musa jatichne. n Onge gimoro kata achiel ma Jehova nochiko Musa ma Joshua ne ok otimo. o

SULA 11 a Jos 21:44 b Cha 10:19 Jos 19:28, 31

c Jos 13:1, 6 d Rap 20:16 e Jos 11:6 f Jos 12:7, 19 g Law 27:29 h Rap 20:16 Jos 11:14

i Rap 9:5 j Rap 7:2, 16 k Jos 8:2, 27 l Rap 7:2 m Rap 20:16 n Rap 3:28 Rap 7:1 Rap 31:7

o Rap 4:2, 5

 Kolam mar 2 a Kwa 13:17 Rap 1:7

b Jos 10:40, 41 c Jos 12:7, 8 d Jos 13:1, 5 e Rap 4:48 Jos 13:8, 11

f Jos 9:7, 15 g Rap 20:17 h Rap 2:30 i Wuo 34:12 Rap 7:2

j Rap 20:16 k Kwa 13:22 Rap 1:28 Jos 15:13, 14

l Law 27:29 Jos 11:12 Jos 24:11

m Wuo 23:28-30 n Bur 1:18 o 1Sa 17:4 p 2We 26:1, 6 q Wuo 23:27 Rap 11:23

392 16 Piny ma Joshua nokawo nokwako piny motimo gode, Negeb duto, a piny Goshen duto, Shefela, b Araba, c kaachiel gi kuonde motimo gode mag Israel kod Shefela, 17 chakre Got Halak ma omanyore gi Seir, nyaka Baal-gad d manie Hoho mar Lebanon e tiend Got Hermon. e Noloyo pinjego kendo nomako ruodhigi duto monegogi. 18 Kata kamano, Joshua nokedo gi ruodhigo kuom kinde mogwaro. 19 Onge piny ma ne oloso kuwe gi Jo-Israel, mak mana Jo-Hivi ma ne odak Gibeon. f Pinje modong’ duto, Jo-Israel nokawo gi lweny. g 20 Jehova e ma ne omiyo weg pinjego obedo gi wich-teko h mar kedo gi Jo-Israel. Notimo kamano mondo omi otiekgi ma onge ng’wono. i Ne dwarore ni otiekgi chuth mana kaka Jehova nosechiko Musa. j 21 Kindeno e ma Joshua notiekoe Jo-Anakim k ma ne odak e piny motimo gode, chakre Hebron, nyaka Debir, nyaka Anab, gi kuonde gode duto mag Juda, gi kuonde gode duto mag Israel. Joshua nonego wasigugo duto moketho pinjegi. l 22 Kendo onge Jo-Anakim ma ne odong’ e piny Israel; ne gidong’ m mana e piny Gaza, n piny Gath, o gi piny Ashdod. p 23 Omiyo, Joshua nokawo pinyno duto mana kaka Jehova nosesingo ne Musa. q Mi omiyo dhoudi duto mag Israel pok-

393 gi mondo gipogre e kindgi. a Kamano piny nobedo gi kuwe ma onge lweny. b Magi e ruodhi mag pinje ma Jo-Israel ne oloyo. Gin e ma Jo-Israel ne okawo pinjegi yo wuok chieng’ mar Aora Jordan, chakre Aora Arnon c nyaka Got Hermon, d gi piny Araba duto yo wuok chieng’. e 2 Ne gikawo piny Sihon f ruodh Jo-Amor ma ne odak Heshbon, kendo ne olocho e wi Aroer g ma ne nie lak Aora Arnon. h Ne olocho e wi pinyno duto chakre dier Aora Arnon nyaka Aora Jabok. Ne olocho bende e wi nus mar piny Gilead nyaka Aora Jabok, ka ma tong’ mar Jo-Amon ne ogikie. 3 E wi mano, ruoth Sihon ne locho wuok Araba nyaka Nam Kinereth i yo wuok chieng’, kendo lochne ne dhi nyaka Nam Araba ma en Nam Chumbi. Gi yo wuok chieng’, pinyruodhe ne chopo Beth-jeshimoth, to gi yo milambo ne oriwo tiend gode mag Pisga. j 4 Ne gikawo bende piny Og k ruodh Bashan ma ne en Ja-Refaim l mogik kendo ma ne odak Ashtaroth kod Edrei. 5 Ne olocho e alwora mar Got Hermon, gi Saleka, gi Bashan m duto nyaka chop tong’ mar Jo-Geshur gi Jo-Maakath. n Ne olocho bende e wi nus mar Gilead nyaka e tong’ mar piny Sihon ruodh Heshbon. o 6 Musa jatich Jehova kaachiel gi Jo-Israel ne

12

SULA 11 a Kwa 26:53, 54 Jos 14:1

b Jos 14:15 Jos 21:44 Jos 23:1

 SULA 12 c Rap 2:24 d Rap 3:8 e Rap 4:47-49 f Kwa 21:23, 24 g Rap 3:12 h Kwa 21:13 i Joh 6:1 j Rap 3:27 k Kwa 21:33-35 l Rap 3:11 m Rap 29:7 n Jos 13:13 o Kwa 21:26

 Kolam mar 2 a Kwa 21:23, 24 Kwa 21:33-35

b Kwa 32:33 Rap 3:12, 13

c Jos 13:1, 5 d Jos 1:4 e Jos 11:16, 17 f Rap 2:12 g Jos 11:23 h Jos 10:40 Jos 11:16

i Cha 15:16 j Wuo 3:8 Wuo 23:23 Rap 7:1

k Jos 6:2 l Jos 8:29 m Jos 10:23, 26 n Jos 10:33 o Jos 10:38 p Jos 10:29 q Jos 10:28 r Bur 1:22

JOSHUA 12:1-16 oloyo ruodhigo a kae to Musa jatich Jehova nomiyo JoReuben, Jo-Gad gi nus JoManase pinjegigo mondo gidagie. b 7 Magi e ruodhi mag pinje ma ne Joshua gi Jo-Israel oloyo loka yo podho chieng’ mar Jordan, chakre Baal-gad c manie Hoho mar Lebanon d nyaka Got Halak e ma omanyore gi Seir. f Bang’ loyo ruodhigo, Joshua nomiyo dhout Jo-Israel pinjego kaluwore gi kuonde ma ne opoggi. g 8 Nopogonegi piny motimo gode, gi Shefela, gi Araba, gi tiend gode, gi thim, kaachiel gi Negeb. h Mago ne gin pinje mag JoHiti, Jo-Amor, i Jo-Kanaan, Jo-Perizi, Jo-Hivi, gi Jo-Jebus. j 9 Magi e ma ne gin ruodhi mag pinjego: Ruodh Jeriko, k achiel; ruodh Ai, l ma ne ni bath Bethel, achiel; 10 ruodh Jerusalem, achiel; ruodh Hebron, m achiel; 11 ruodh Jarmuth, achiel; ruodh Lakish, achiel; 12 ruodh Eglon, achiel; ruodh Gezer, n achiel; 13 ruodh Debir, o achiel; ruodh Geder, achiel; 14 ruodh Horma, achiel; ruodh Arad, achiel; 15 ruodh Libna, p achiel; ruodh Adulam, achiel; 16 ruodh Makeda, q achiel; ruodh Bethel, r achiel;

JOSHUA 12:17–13:12 17 ruodh Tapua, achiel; ruodh Hefer, achiel; 18 ruodh Afek, achiel; ruodh Lasharon, achiel; 19 ruodh Madon, achiel; ruodh Hazor, a achiel; 20 ruodh Shimron-meron, achiel; ruodh Akshaf, achiel; 21 ruodh Taanak, achiel; ruodh Megido, achiel; 22 ruodh Kedesh, achiel; ruodh Jokneam b man Karmel, achiel; 23 ruodh Dor manie gode mag Dor, c achiel; ruodh Goiim man Gilgal, achiel; 24 kod ruodh Tirza, achiel; giduto ne gin ruodhi 31. Koro Joshua nosebedo jaduong’ kendo hike ne ng’eny, d mi Jehova nowachone niya: “Isebedo jaduong’ kendo hiki ng’eny, to piny ma pok okaw pod duong’. 2 Piny ma pok okaw e ma: e piny Jo-Filistia kod piny Jo-Geshur f 3 (chakre e aora matin mar Nael man yo wuok chieng’ mar piny Misri, nyaka e kiewo mar Ekron gi yo nyandwat, ma chon ne ikwano kaka piny Jo-Kanaan) g moriwo nyaka pinjeruodhi abich mag Jo-Filistia. h Ma gin ruodhi mag Jo-Gaza, Jo-Ashdod, i Jo-Ashkelon, j Jo-Gath, k kod Jo-Ekron; l piny Avim m 4 man yo milambo; gi pinje duto mag

13

o Jos 17:1

394 Jo-Kanaan; piny Meara, ma en piny Jo-Sidon, a nyaka Afek mokiewo gi Jo-Amor; 5 piny Jo-Gebal, b to gi yo wuok chieng’, piny Lebanon, chakre Baal-gad man e tiend Got Hermon nyaka Lebo-hamath;1 c 6 gi piny Jo-Sidon d modak e pinje motimo gode chakre Lebanon, e nyaka Misrefothmaim. f Abiro riembo ji duto modak kuondego ne Jo-Israel. g In ibiro mana pogo pinyno ne Jo-Israel mana kaka asechiki. h 7 Omiyo, ibiro pogo pinyno ne dhoudi ochiko modong’ kaachiel gi nus dhood Manase.” i 8 To nus dhood Manase machielo, kaachiel gi JoReuben, gi Jo-Gad ne okawo piny ma ne Musa omiyogi yo wuok chieng’ mar Jordan, ne gikawo pinyno mana kaka Musa jatich Jehova ne opogonegi: j 9 Pinyno ne chakore Aroer k man e lak Aora Arnon, l kaachiel gi dala maduong’ man e diere, gi piny gode motarore mag Medeba nyaka chop Dibon; 10 Ne gikawo mier mag Jo-Amor ma ne ruoth Sihon lochoe, ruodhno ne locho chakre Heshbon nyaka tong’ mar piny Jo-Amon; m 11 Bende, ne gikawo piny Gilead, gi piny Jo-Geshur kod piny Jo-Maakath n gi Got Hermon duto, gi piny Bashan duto o nyaka chop Saleka; p 12 gi piny duto man Bashan ma Og ne lochoe, ne olocho Ashta-

p 1We 5:11

13:5 1 Kata, “ka ma idonjogo Hamath.”

SULA 12 a Jos 11:1, 10 b Jos 21:34 c Jos 11:1, 2

 SULA 13 d Jos 23:1 Jos 24:29

e Wuo 23:29, 30 f 1Sa 27:8 g Cha 10:19 h Bur 3:1, 3 1Sa 6:4

i Jos 15:20, 46 j Bur 14:19 k 2Sa 21:19 l 1Sa 5:10 m Rap 2:23

 Kolam mar 2 a Bur 1:31 b 1Ru 5:18 c Kwa 34:2, 8 d Bur 3:1-3 e Rap 3:25 f Jos 11:8 g Wuo 23:30 h Kwa 34:17 Jos 14:1

i Kwa 33:54 j Kwa 32:33 Jos 22:4

k Rap 3:12 l Kwa 21:13 m Kwa 21:23, 24 n Rap 3:14

395 roth kod Edrei. (Ne en achiel kuom Ja-Refaim mogik.) a Musa noloyogi moriembogi. b 13 Kata kamano, Jo-Israel ne ok oriembo c JoGeshur kod Jo-Maakath, kendo mano e momiyo Jo-Geshur kod Jo-Maakath odak e kind Jo-Israel nyaka kawuononi. 14 Dhood Jo-Lawi kende e ma Musa ne ok opogonegi lowo. d Nimar gin pokgi en misengni miwang’o e mach ne Jehova Nyasach Israel, e mana kaka nosesingonegi. f 15 Eka Musa nopogo ne dhood Jo-Reuben lowo kaluwore gi anyuolagi, 16 pinygi ne chakore Aroer man e lak Aora Arnon, nyaka dala man e diere, gi piny gode motarore man but Medeba; 17 gi Heshbon gi taondene g duto man e piny gode motarore, gi Dibon, gi Bamoth-baal, gi Beth-baalmeon, h 18 gi Jahaz, i gi Kedemoth, j gi Mefaath, k 19 gi Kiriathaim, gi Sibma, l kod Zereth-shahar manie got man e but pap, 20 gi Bethpeor, gi tiend gode mag Pisga, m gi Beth-jeshimoth, n 21 gi mier duto manie piny gode motarore, gi piny duto ma Sihon ruodh Jo-Amor ne lochoe ka en Heshbon. o Musa ne oloye p kaachiel gi jotend Jo-Midian miluongo ni, Evi, Rekem, Zur, Hur, kod Reba, q ne gin ruodhi modak e pinyno kendo ne gilocho e bwo Sihon. 22 Balaam r wuod Beor, ke-

SULA 13 a Rap 3:11 b Kwa 21:23, 24 Kwa 21:33-35

c Kwa 33:55 Jos 23:12, 13

d Kwa 18:20 Rap 10:9 Rap 12:12

e Law 7:33-35 Rap 18:1

f Kwa 18:24 g Kwa 21:25, 26 h Kwa 32:37, 38 i Kwa 21:23 j Rap 2:26 k Jos 21:8, 37 l Kwa 32:37, 38 m Rap 3:16, 17 n Kwa 33:48, 49 o Kwa 21:25 p Rap 2:30 q Kwa 31:7, 8 r Kwa 22:5 2Pe 2:15

 Kolam mar 2 a Kwa 22:7 b Kwa 32:34, 35 c Jos 12:2 Bur 11:13

d 2Sa 11:1 e Kwa 21:26 f Cha 32:2 Jos 21:8, 38

g Kwa 32:34, 36 h Cha 33:17 i Kwa 21:26 j Kwa 34:2, 11 Rap 3:16, 17 Joh 6:1

k Rap 3:13 l 1We 6:77, 80 m Kwa 32:40, 41 Rap 3:14

n Kwa 21:33 o Kwa 32:39

JOSHUA 13:13-31 ndo ma ne en jakor wach, a ne en achiel kuom jo ma JoIsrael ne onego gi ligangla. 23 Tong’ mar Jo-Reuben ne en Aora Jordan; kendo pinyno kod mier gi gwenge molworogi e ma Jo-dhood Reuben ne odakie. 24 E wi mano, Musa ne omiyo Jo-Gad lowo kaluwore gi dhoutgi. 25 Pinygi ne okwako Jazer, b gi mier duto mag Gilead, kod nus piny Jo-Amon, c nyaka Aroer momanyore gi Raba; d 26 kendo chakre Heshbon e nyaka Ramath-mizpe kod Betonim, kendo wuok Mahanaim f nyaka tong’ mar Debir; 27 kod pap, gi Beth-haran, gi Bethnimra, g gi Sukoth h kod Zafon, gi pinje mamoko duto ma ne nie bwo Sihon ruodh Heshbon, i ne okwako yo wuok chieng duto mar Aora Jordan nyaka Nam Kinereth. j 28 Pinyno kaachiel gi mieche kod gwenge molworogi ne omi Jo-Gad. Ne opoggi pinyno kaluwore gi dhoutgi. 29 Eka Musa ne opogo ne nus dhood Manase lopgi kaluwore gi dhoutgi. k 30 Pinygi ne chakore Mahanaim l mokwako piny Bashan duto, piny duto ma ne Og ruodh Bashan lochoe, gi gwenge hema duto mag Jair m man Bashan, kod taonde 60. 31 Nus Gilead, gi Ashtaroth kod Edrei, n ma ne gin mier ma Og ruodh Bashan ne lochoe, ne opogne anyuola mar Makir o wuod Manase, ne opog lowono ne

JOSHUA 13:32–14:14 nus mar anyuola mar Makir kaluwore gi dhoutgi. 32 Mago e pinje ma Musa ne opogonegi ka gin e thim mar Moab loka Aora Jordan yo wuok chieng’ mar Jeriko. a 33 Kata kamano, Musa ne ok omiyo Jo-Lawi pok. b Jehova Nyasach Israel e pokgi mana kaka ne osesingonegi. c Koro ma e piny ma ne Jo-Israel okawo e piny Kanaan. En e piny ma Eleazar jadolo kod Joshua wuod Nun kaachiel gi jotend dhout Israel ne opogonegi. d 2 Mana kaka Jehova nosechiko Musa, ne opog lowo ne dhoudi ochiko gi nus e kitiyo gi ombulu. f 3 Dhoudi ariyo gi nus to Musa ne osepogonegi lowo loka Aora Jordan. g Jo-Lawi to ne ok opogonegi lowo. h 4 Manase gi Efraim i ma ne gin yawuot Josef ne ikwano kaka dhoudi ariyo. j Omiyo, ne ok opog ne Jo-Lawi lowo, kata kamano, ne omigi mier k ma ne ginyalo dakie kod kuonde ma ne ginyalo kwayoe jambgi. l 5 Kuom mano, JoIsrael ne opogore lowo mana kaka Jehova nosechiko Musa. 6 Koro Jo-Juda ne odhi ir Joshua ka gin Gilgal, m mi Kaleb n wuod Jefune ma JaKeniz nonyise niya: “Ing’eyo maber gima Jehova nowacho o ne Musa jatich Nyasaye madier p kuoma kodi ka ne wan Kadesh-barnea. q 7 Ne

14

SULA 13 a Kwa 32:33 b Rap 10:9 Jos 18:7

c Kwa 18:24 Kwa 26:62, 63 Rap 18:1

 SULA 14 d Kwa 34:17 Jos 19:51

e Kwa 34:13 f Kwa 26:55 Kwa 33:54 Nge 16:33 Tic 13:19

g Kwa 32:29 h Rap 10:9 Jos 13:14

i Cha 48:19, 20 j Cha 48:5 1We 5:2

k Kwa 35:7 Jos 21:1, 2

l Kwa 35:2, 5 m Jos 4:19 Jos 10:43

n Kwa 32:11, 12 o Rap 1:35, 36 p Kwa 12:7, 8 q Kwa 13:26

 Kolam mar 2 a Kwa 13:2, 6 b Kwa 13:30 Kwa 14:6, 7

c Kwa 14:24 Kwa 32:11, 12

d Rap 1:36 e Jos 21:45 f Kwa 14:33 g Kwa 14:29, 30 h Kwa 13:33 i Kwa 13:22, 28 j Kwa 14:8 Rum 8:31

k Jos 15:14 Bur 1:20

l Jos 10:36, 37 Jos 15:13 Jos 21:11, 12 1We 6:55, 56

396 an jahigni 40 ka ne Musa jatich Jehova oora mondo awuog Kadesh-barnea adhi anon piny, a kendo ne aduogo gi ripot makare. b 8 Kata obedo ni owete ma ne wadhi nonogo piny ne oduogo gi ripot ma nyoso chuny ji, an to ne aluwo Jehova Nyasacha gi chunya duto c ma atimo kaka ne odwaro. 9 Chieng’no, Musa nokuong’ore niya: ‘Piny ma tiendeni ne onyonono biro bedo mari kaachiel gi nyithindi nyaka chieng’, nimar iseluwo Jehova Nyasacha gi chunyi duto.’ d 10 To koro higni 45 osekadho nyaka ne Jehova singre e ne Musa kamano e kinde ma Jo-Israel ne nie thim. f Jehova oserita g nyaka kawuononi mi koro sani an jahigni 85. 11 Pod aratego mana kaka kinde ma Musa ne oora, kendo pod anyalo kedo ma atim gik mamoko bende. 12 Koro miya piny motimo godeni kaka Jehova nosingo e odiechieng’no. Kata obedo ni niwinjo ni Jo-Anakim h odak kuno e taonde mochiel motegno, i ang’eyo ni Jehova ni koda j kendo abiro loyogi mana kaka Jehova nosewacho.” k 13 Omiyo, Joshua ne oguedho Kaleb wuod Jefune ma omiye piny Hebron. l 14 Mano e momiyo Hebron en piny Kaleb wuod Jefune ma Ja-Keniz nyaka kawuononi. Pinyno nobedo mare nikech ne oluwo Jeho-

397 va Nyasach Israel gi chunye duto. a 15 Chon ne iluongo Hebron ni Kiriath-arba b (Arba ne en jatend Jo-Anakim). Kamano, piny nobedo gi kuwe ma onge lweny. c Piny ma ne omi d JoJuda mondo gipogre ne chopo e kiewo mar Edom, e thim mar Zin, kendo nyaka milambo mar Negeb. 2 Tong’ margi ma yo milambo ne dhi nyaka giko Nam Chumbi, f ma tiende ni ka ma nam osokorego iye gi yo milambo. 3 Tong’no ne dhi nyaka ka ma iidhogo Akrabim g mi okal Zin, kendo odhi malo kowuok milambo modhi Kadesh-barnea h mochop Hezron nyaka Adar, kae to ne ogomo nyaka Karka. 4 Ne odhi nyaka Azmon i mochop e Aora man Misri j mi odhi ogik e Nam Maduong’.1 Mano e ma ne en tong’ mar piny Jo-Juda gi yo milambo. 5 Tong’ ma yo wuok chieng’ ne en Nam Chumbi nyaka giko Jordan. To gi yo nyandwat, tong’ ne en ka ma nam sokorego iye e giko Aora Jordan. k 6 Tong’no ne dhi nyaka Beth-hogla l mi okal Beth-araba m gi yo nyandwat, mochop e lwanda mar Bohan n ma wuod Reuben. 7 Koa kanyo, tong’no ne dhi nyaka Debir e Paw Akor, o kae to nogomo kodhi yo nyandwat mochop Gilgal p manie nyim ka ma ii-

15

15:4, 12 1 Tiende ni, Mediterania.

SULA 14 a Kwa 14:24 Rap 1:35, 36 Jos 14:8

b Cha 23:2 c Law 26:6 Jos 11:23

 SULA 15 d Cha 36:19 e Kwa 26:55 f Kwa 34:2, 3 g Kwa 34:4 h Bur 1:36 i Kwa 34:2, 5 j 1Ru 8:65 k Kwa 34:12 l Jos 18:19, 20 m Jos 18:21, 22 n Jos 18:17, 20 o Jos 7:26 p Jos 5:8, 9

 Kolam mar 2 a Jos 18:17, 20 b 1Ru 1:9 c Jos 18:16, 20 2Ru 23:10 Jer 7:31

d Bur 1:21 e Jos 18:28 Bur 19:10

f Jos 18:15, 20 g Jos 9:16, 17 2Sa 6:2 1We 13:6

h Jos 21:8, 16 i Jos 19:43, 48 Bur 14:1, 2 2We 28:18

j 1Sa 5:10 1Sa 7:14 2Ru 1:2

k Kwa 34:2, 6 Rap 11:24

l Kwa 13:30 Rap 1:36

m Cha 23:2 Cha 35:27 Jos 20:7 Jos 21:11, 12

n Kwa 13:33 Jos 11:21

JOSHUA 14:15–15:14 dhogo Adumim, ma tiende ni, yo milambo mar hoho, mi okal pige mag En-shemesh a kendo ogik En-rogel. b 8 Tong’no ne dhi nyaka e Hoho mar Wuod Hinom c nyaka orido rido mag Jo-Jebus d man yo milambo, ma tiende ni Jerusalem. e Kae to tong’no ne dhi nyaka e wi got mantie yo podho chieng’ mar Hoho mar Hinom manie giko mar Paw Refaim gi yo nyandwat. 9 Ne odhi nyaka e wi got mochop e yewni mag Neftoa f modhi nyaka e mier mag Got Efron nyaka Baala, ma tiende ni K i r i a t h- j e a r i m . g 1 0 To ng’no ne lworo kowuok Baala yo podho chieng’ kodhi e Got Seir mochomo nyandwat e Got Jearim, ma tiende ni Kesalon, kae to noridore kodhi nyaka Bethshemesh h mochop Timna. i 11 Tong’no ne dhi nyaka orido rido mag Ekron j gi yo nyandwat, mi ochop Shikeron, modhi nyaka e Got Baala mi ochop Jabneel, kae to ogik e nam. 12 Tong’ ma yo podho chieng’ ne en Nam Maduong’1 k gi wadhe. Ma e tong’ ma nolworo piny duto mar Jo-Juda. 13 Joshua nomiyo Kaleb l wuod Jefune lowo e kind Jo-Juda mana kaka Jehova nochike. Nomiyo Kaleb Kiriath-arba (Arba ne en wuon Anak), ma tiende ni, Hebron. m 14 Omiyo, Kaleb noriembo yawuot Anak n adek miluongo ni Sheshai,

JOSHUA 15:15-47 Ahiman, gi Talmai, a ma gin joka Anak. 15 Kae to ne odhi monjo jo ma ne odak Debir. b (Chon ne iluongo Debir ni Kiriath-sefer.) 16 Kendo Kaleb nowacho niya: “Ng’at modhi kedo gi Kiriath-sefer mokawo pinyno, abiro miye Aksa nyara mondo obed chiege.” 17 Othniel c wuod Kenaz d ma owadgi Kaleb ne okedo gi Kiriath-sefer mokawo pinyno, mi Kaleb nomiye Aksa e nyare mondo obed chiege. 18 To ka ne gin e yo ka gidhi dala, Aksa nojiwo Othniel mondo okwa Kaleb wuon mare puodho. Ka ne olor e pundane, Kaleb nopenje niya: “Idwaro ang’o?” f 19 Ne odwoke niya: “Akwayi ni imiya mich moro mondo onyis ni iguedha. Isemiya lowo yo milambo, to koro miya Guloth-maim bende.” Omiyo, Kaleb nomiye Guloth ma Malo gi Guloth ma Mwalo. 20 Magi e lowo ma ne opog ne Jo-Juda kaluwore gi anyuolagi. 21 Mier ma ne ni yo milambo e tung’ piny Jo-Juda ka ma ne gigoyoe tong’ gi Jo-Edom, g ne gin: Kabzeel, Eder, Jagur, 22 Kina, Dimona, Adada, 23 Kedesh, Hazor, Ithnan, 24 Zif, Telem, Bealoth, 25 Hazor-hadata, gi Kerioth-hezron, ma tiende ni, Hazor, 26 Amam, Shema, Molada, h 27 Hazar-gada, Heshmon, Beth-pelet, i 28 Ha-

o Cha 10:19

398 zar-shual, Beer-sheba, a Biziothia, 29 Baala, Iim, Ezem, 30 Eltolad, Kesil, b c Horma, 31 Ziklag, Madmana, Sansana, 32 Lebaoth, Shilhim, Ain, gi Rimon. d Giduto ne gin mier 29 kaachiel gi gwengegi. 33 Mier ma ne ni Shefela e ne gin, Eshtaol, Zora, f Ashna, 34 Zanoa, En-ganim, Tapua, Enam, 35 Jarmuth, Adulam, g Soko, Azeka, h 36 Shaaraim, i Adithaim, gi Gedera, gi Gederothaim—mier 14 gi gwenge molworogi. 37 Zenan, Hadasha, Migdal-gad, 38 Dilan, Mizpa, Joktheel, 39 Lakish, j Bozkath, Eglon, 40 Kabon, Lamam, Kithlish, 41 Gederoth, Beth-dagon, Naama, gi Makeda k—mier 16 gi gwenge molworogi. 42 Libna, l Ether, Ashan, m 43 Ifta, Ashna, Nezib, 44 Keila, Akzib, gi Maresha —mier ochiko gi gwenge molworogi. 45 Ekron gi mier matindo molwore kaachiel gi gwenge man machiegni kode; 46 chakre Ekron gi yo podho chieng’, gi mier duto molworo Ashdod kod gwengegi. 47 Ashdod n gi mier matindo molwore kod gwengegi; Gaza o gi mier matindo molwore kod gwengegi, nyaka mwalo e Aora man Misri, gi Nam Maduong’1 gi alwora duto momanyore gi kanyo. p

p Kwa 34:2, 5

15:47 1 Tiende ni, Mediterania.

SULA 15 a Kwa 13:22 Bur 1:10, 20

b Jos 10:38, 39 c Bur 3:9-11 d 1We 4:13 e 1We 2:49 f Bur 1:14, 15 g Kwa 34:2, 3 Rap 2:5

h Jos 19:1, 2 i Neh 11:25, 26

 Kolam mar 2 a Cha 21:31 Jos 19:1-3

b Kwa 14:44, 45 Jos 19:1, 4 Bur 1:17

c Jos 19:1, 5 1Sa 27:5, 6 1We 12:1

d Jos 19:1, 7 Neh 11:25, 29

e Bur 1:9 f Jos 19:40, 41 Bur 16:31

g 1Sa 22:1 h 1Sa 17:1 i 1Sa 17:52 j 2Ru 18:14 k Jos 10:28 l Jos 10:29 2Ru 8:22

m Jos 19:1, 7 n 1Sa 5:1

399 48 Mier ma ne nie piny gode ne gin, Shamir, Jatir, a Soko, 49 Dana, Kiriath-sana, ma tiende ni, Debir, 50 Anab, Eshtemo, b Anim, 51 Goshen, c Holon, Gilo d—mier 11 gi gwenge molworogi. 52 Arabia, Duma, Eshan, 53 Janim, Beth-tapua, Afeka, 54 Humta, Kiriatharba, ma tiende ni, Hebron, e gi Zior—mier ochiko gi gwenge molworogi. 55 Maon, f Karmel, Zif, g Juta, 56 Jezreel, Jokdeam, Zanoa, 57 Kain, Gibea, gi Timna h—mier apar gi gwenge molworogi. 58 Halhul, Beth-zur, Gedor, 59 Maarath, Bethanoth, gi Eltekon—mier auchiel gi gwenge molworogi. 60 Kiriath-baal, ma tiende ni, Kiriath-jearim, i gi Raba—mier ariyo gi gwenge molworogi. 61 Mier ma ne nie thim ne gin, Beth-araba, j Midin, Sekaka, 62 Nibshan, Dala Chumbi, gi En-gedi k —mier auchiel gi gwenge molworogi. 63 Kata kamano, riembo Jo-Jebus l notamo jolweny mag Jo-Juda. m Omiyo, JoJebus pod odak gi Jo-Juda Jerusalem nyaka kawuononi. Piny ma ne opog ne nyikwa Josef n gi ombulu o ne chakore Aora Jordan machiegni gi Jeriko nyaka pige man yo wuok chieng’ mar Jeriko, ne

16

SULA 15 a Jos 21:8, 14 b 1We 6:57 c Jos 11:16 d 2Sa 15:12 e Jos 14:15 f 1Sa 23:25 1Sa 25:2, 3

g 1Sa 23:14 h Cha 38:12 i Jos 9:16, 17 Jos 18:11, 14 1Sa 7:1

j Jos 18:21, 22 k 1Sa 23:29 l Cha 10:15, 16 1We 11:4

m Kwa 33:55 Bur 1:8, 21 Bur 19:11 2Sa 5:6

 SULA 16 n Cha 49:22 Rap 33:13

o Kwa 26:55 Kwa 33:54 Nge 16:33

 Kolam mar 2 a Jos 18:11, 13 b Jos 18:11, 13 1We 7:24

c 1We 7:20, 28 d Cha 48:5 e Rap 33:13-15 Jos 17:17, 18

f Jos 18:11, 13 g 2We 8:1, 5 h Jos 17:7 i Jos 6:20, 26 j Jos 17:8 k Kwa 34:2, 6 l Jos 17:9 m Bur 1:29 n Kwa 33:52, 55 o Jos 17:13

JOSHUA 15:48–16:10 okwako thim kowuok Jeriko nyaka piny motimo gode mar Bethel. a 2 Tong’ mar pinyno ne wuok Bethel man Luz nyaka e tong’ mar JoArki man Ataroth. 3 Kowuok kanyo, nochomo yo podho chieng’ kolor nyaka tong’ mar Jo-Jaflet, modhi nyaka e tong’ mar Beth-horon b ma Mwalo mochop Gezer, c kae to ne ogik e Nam. 4 Joka Josef, d tiende ni, Jo-Manase gi Jo-Efraim nokawo pinygi. e 5 Ma e piny ma ne omi Jo-Efraim kaluwore gi dhoutgi: Tong’ mar pinygi gi yo wuok chieng’ ne chakore Ataroth-adar f nyaka Beth-horon ma Malo g 6 nyaka e Nam. Chakre Mikmethath h man yo nyandwat, tong’no ne lworo gi yo wuok chieng’ nyaka Taanath-shiloh gi Janoa. 7 Tong’no ne lor kowuok Janoa nyaka Ataroth gi Naara, mochop Jeriko i kendo nogik Aora Jordan. 8 Kowuok Tapua, j tong’no nochomo yo podho chieng’ nyaka e Aora man Kana, kendo nogik e nam. k Ma e piny ma ne opogne JoEfraim kaluwore gi dhoutgi. 9 Jo-Efraim ne nigi mier mamoko e piny Jo-Manase; l ne opognegi miergo duto gi gwenge molworogi. 10 Kata kamano, JoEfraim ne ok oriembo JoKanaan ma ne odakga Gezer. m Omiyo, Jo-Kanaan odak e kind Jo-Efraim nyaka kawuononi n kendo gisebedo wasumbni Jo-Efraim. o

JOSHUA 17:1-14 Ombulu a nolwar ne dhood Manase b nikech ne en wuod Josef makayo. c To nikech Makir, d wuod Manase makayo kendo wuon Gilead ne en jalweny, ne omiye piny Gilead kod Bashan. e 2 Kae to ombulu nolwar ne yawuot Manase mamoko kaluwore gi anyuolagi. Ombulu nolwar ne yawuot Abiezer, f yawuot Helek, yawuot Asriel, yawuot Shekem, yawuot Hefer, gi yawuot Shemida. Mago e joka Manase ma wuod Josef kaluwore gi anyuolagi. g 3 Kata kamano, Zelofehad h ma wuod Hefer, ma wuod Gilead, ma wuod Makir, ma wuod Manase, ne ok onyuolo yawuoyi, ne onyuolo mana nyiri, kendo magi e nyingegi: Mala, Noa, Hogla, Milka, gi Tirza. 4 Nyirigo ne odhi e nyim Eleazar i jadolo, Joshua wuod Nun, gi jotelo, ma giwacho niya: “Jehova e ma nochiko Musa mondo omiwa lowo e kind owetewa.” j Omiyo, ne omigi lowo e kind owete wuon-gi mana kaka Jehova ne ochiko. k 5 Mopogore gi piny Gilead gi Bashan ma ne ni loka Aora Jordan, ne omed Jo-Manase pok apar mamoko mag lowo l 6 nikech ne opog ne nyige lowo kaachiel gi yawuote. Kendo piny Gilead ne opog ne yawuot Manase mamoko. 7 Tong’ mar Jo-Manase ne wuok Asher nyaka Mikmethath m momanyore gi

17

SULA 17 a Kwa 26:55 Kwa 33:54 Nge 16:33

b Cha 41:51 Cha 46:20 Cha 48:17, 18

c Rap 21:17 d Cha 50:23 Kwa 26:29 1We 7:14

e Rap 3:13 Jos 13:31

f Bur 6:11 g Kwa 26:29-32 h Kwa 26:33 i Kwa 27:1, 2 Kwa 34:17 Jos 14:1

j Kwa 27:7, 11 k Kwa 36:6, 12 l Jos 13:29 m Jos 16:5, 6

 Kolam mar 2 a Jos 20:7 Jos 24:1 1We 6:66, 67

b Jos 16:8 c Jos 16:9 d Jos 16:8 e Kwa 34:2, 6 f 2Ru 9:27 g Jos 12:7, 23 h 1Sa 28:7 i Jos 12:7, 21 j Bur 1:27 k Jos 16:10 Bur 1:30 2We 8:8

l Wuo 23:33 Kwa 33:55 Rap 20:16, 17 Jos 23:12, 13 Bur 1:28

m Kwa 33:54

400 Shekem, a kae to ne odhi yo milambo nyaka En-Tapua. 8 Tapua b ne en piny Jo-Manase. Kata kamano, kama Tapua ne ogoyoe tong’ gi Jo-Manase ne en mar JoEfraim. 9 Tong’no ne lor nyaka Aora man Kana gi yo milambo. Ne nitie mier mag Jo-Efraim e kind mier mag Jo-Manase, c to tong’ mar Jo-Manase ne ni yo nyandwat mar aora, kendo ne ogik e nam. d 10 Milambo mar pinyno ne en mar JoEfraim, to nyandwat ne en mar Jo-Manase, nam e ma ne en tong’ne. e Tong’ ma nyandwat ne chopo Asher, to gi yo wuok chieng’ ne ochopo Isakar. 11 E piny Isakar gi mar Asher, ne omi Jo-Manase Beth-shean gi mier matindo molwore, Ibleam f gi mier matindo molwore, JoDor g gi mier matindo molworogi, Jo-En-dor h gi mier matindo molworogi, Jo-Taanak i gi mier matindo molworogi, gi Jo-Megido gi mier matindo molworogi, kuonde adek motimo gode. 12 Mierego ne otamo JoManase kawo; kendo Jo-Kanaan ne odhi nyime dak kuno. j 13 Ka ne Jo-Israel osebedo motegno, ne gichuno Jo-Kanaan mondo obed wasumbnigi, k kata kamano, ne ok gigologi e pinyno chuth. l 14 Joka Josef nopenjo Joshua niya: “Ang’o momiyo imiyowa mana pok achiel mar lowo, m to Jehova osebe-

401 do ka guedhowa nyaka chop sani kendo wang’eny?” a 15 Joshua nodwokogi niya: “Ka adier ung’eny, dhiuru ubet bunge mag Jo-Perizi b gi Jo-Refaim c mondo udagie, nimar kuonde motimo gode mag Efraim d osebedonu madiny.” 16 Joka Josef nodwoke niya: “Piny motimo gode ok oromowa, to Jo-Kanaan duto modak e pap, matiende ni modak Beth-shean e gi mier matindo molwore gi modak e Paw Jezreel, f nigi geche mag lweny mochuog ligengni e tiendegi. g 17 Omiyo, Joshua nowacho ne joka Josef, ma gin Jo-Efraim gi JoManase niya: “Ung’eny kendo un jo ma roteke, omiyo ok ubi yudo mana pok achiel mar lowo. h 18 Piny motimo gode bende nobed maru. i Kata obedo ni en bungu, ubiro bete kendo obiro bedo giko mar lopu. Nimar ubiro golo Jo-Kanaan e pinyno kata obedo ni gin jo ma roteke kendo gin gi geche mag lweny mochuog ligengni e tiendegi.” j Jo-Israel duto ne ochokore Shilo, k kendo ne gigero hemb romo kanyo, l nimar pinyno koro ne en margi. m 2 Kata kamano, ne pod nitie dhoudi abiriyo mag Israel ma ne pok opognegi lowo. 3 Omiyo, Joshua nopenjo Jo-Israel niya: “Ubiro digni nyaka karang’o mak udhi kawo piny ma Jehova Nyasach kwereu osemiyou? n 4 Yie-

18

SULA 17 a Cha 48:19 Kwa 26:34, 37

b Wuo 33:2 c Cha 15:18-20 d Jos 24:33 e Jos 17:11 f Jos 19:17, 18 Bur 6:33

g Rap 20:1 Bur 1:19

h Jos 17:14 i Rap 20:1 Rap 31:6 Jos 13:6 Nge 21:31

j Kwa 33:53 Jos 20:7 Bur 4:5

 SULA 18 k 1Sa 1:3 1Sa 4:3 Za 78:60 Jer 7:12 Tic 7:44, 45

l Jos 19:51 Jos 22:9 Bur 21:19

m Kwa 14:8 Rap 7:22 Rap 33:29

n Kwa 33:53, 55

 Kolam mar 2 a Kwa 34:13 Jos 19:51

b Jos 15:1 c Jos 16:1, 4 d Kwa 26:55 Kwa 33:54 Jos 14:2 Nge 16:33 Tic 13:19

e Kwa 18:20 Jos 13:33

f Rap 10:9 Rap 18:1

g Rap 3:12, 13 h Jos 19:51 Bur 21:19

i Nge 16:33 j Kwa 33:54 Tic 13:19

JOSHUA 17:15–18:11 rnauru chwo adek e dhoot ka dhoot; gibiro wuotho e piny duto kendo poge kaluwore gi pok ma dhoot ka dhoot biro yudo, kae to gidwog ira. 5 Gibiro poge nyadibiriyo. a Dhood Juda biro dong’ e pinygi yo milambo, b to joka Josef biro dong’ e pinygi yo nyandwat. c 6 Un to goruru map mar pinyno, kae to upog pinyno nyadibiriyo, kendo ukelna mapno. Abiro goyonu ombulu d kae e nyim Jehova Nyasachwa. 7 Kata kamano, Jo-Lawi to ok bi yudo pok kodu, e nikech tiyo ne Jehova kaka jodolo e pokgi. f Jo-Gad, gi Jo-Reuben, gi nus Jo-Manase g osekawo pokgi mar lowo ma Musa jatich Jehova ne osemiyogi loka Aora Jordan, yo wuok chieng’.” 8 Ka jo ma ne oyier ne oseikore, Joshua nochikogi niya: “Dhiuru uwuoth e pinyno duto kendo upoge kae to uduog ira. Abiro goyonu ombulu Shilo kae e nyim Jehova.” h 9 Jogo ne odhi mowuotho e pinyno duto kendo ne gipoge nyadibiriyo kaluwore gi mier ma ne ni kuno. Ne gindiko kaka ne gisepoge e buk, kae to ne gidok ir Joshua e kambi man Shilo. 10 Eka Joshua nogoyonegi ombulu e nyim Jehova ka gin Shilo. i Kanyo e kama Joshua ne opogonee Jo-Israel lowo, mi dhoot ka dhoot ne omi pokne. j 11 Ombulu mokwongo ne olwar ne Jo-Benja-

JOSHUA 18:12–19:3 min, kendo piny ma ne ombulu oyieronegi kaluwore gi dhoutgi ne nie kind JoJuda a gi joka Josef. b 12 Gi yo nyandwat, tong’ margi ne chakore Aora Jordan, ne odhi nyaka gode mag Jeriko c man yo nyandwat, modhi nyaka e piny motimo gode man yo podho chieng’, nyaka e thim mar Bethaven. d 13 Tong’no ne dhi nyaka Luz, e gode man yo milambo mar Luz, tiende ni, Bethel; e tong’no ne lor mwalo nyaka Ataroth-adar f e got man yo milambo mar Bethhoron ma Mwalo. g 14 Ne owuok e got ma ne omanyore1 gi Beth-horon gi yo milambo, kolworo gi yo podho chieng’ nyaka Kiriath-baal, tiende ni, Kiriath-jearim h ma en dala man Juda. Mano e tong’ mar Jo-Benjamin gi yo podho chieng’. 15 Tong’ ma milambo ne chakore e giko mar Kiriathjearim kochomo yo podho chieng’ nyaka e soko mar Neftoa. i 16 Tong’no ne ridore mwalo nyaka giko got momanyore gi Hoho mar Wuod Hinom, j manie Paw Refaim k gi yo nyandwat, nyaka mwalo e Hoho mar Hinom, kendo ne oridore kochomo e gode mag Ja-Jebus l man yo milambo nyaka En-rogel. m 17 Wuok kanyo, tong’no ne chomo yo nyandwat nyaka En-shemesh, mochop Geliloth manie e nyim ka ma iidhogo Adumim, n kae to ne oridore nya-

SULA 18 a Jos 15:1 b Jos 16:1 c Jos 2:1 Jos 16:1

d Jos 7:2 e Cha 28:18, 19 f Jos 16:5 g Jos 10:11 Jos 21:20, 22

h Jos 15:9 i Jos 15:9, 12 j Jos 15:8, 12 Jer 7:31 Jer 19:2 Mat 5:22

k Rap 2:11 l Jos 15:63 m Jos 15:7, 12 1Ru 1:9

n Jos 15:7, 12

 Kolam mar 2 a Rap 19:14 b Jos 15:6, 12 c Jos 15:6, 12 d Kwa 34:12 e Jos 15:6, 12 f Cha 12:8 1Ru 12:28, 29

g Jos 21:8, 17 h Jos 9:16, 17 1Ru 3:4

i 2Sa 21:14 j Jos 15:8, 12 1We 11:4 2We 3:1

k 1Sa 10:26

 SULA 19 l Jos 18:6 m Cha 46:10 n Cha 49:5, 7 o Cha 21:31 Cha 26:32, 33 Jos 15:21, 28

p Jos 15:21, 26 1We 4:28-31

18:14 1 Kata, “ochikore.”

q Jos 15:21, 28

402 ka e lwanda a mar Bohan b wuod Reuben. 18 Ne oridore kuonde motimo gode ma nyandwat manie nyim Araba molor nyaka Araba. 19 Tong’no ne ridore kuonde motimo gode man nyandwat mar Beth-hogla, c nyaka kama Nam Chumbi osokorego gi yo nyandwat, d e giko Aora Jordan gi yo milambo. Mano e tong’ Jo-Benjamin gi yo milambo. 20 Aora Jordan to ne en tong’gi ma yo wuok chieng’. Mano e pok ma ne omi yawuot Benjamin kaluwore gi dhoutgi, kendo mago e tong’ mag lopgi. 21 Mier mag dhout Benjamin ne gin: Jeriko, Beth-hogla, Emek-keziz, 22 Beth-araba, e Zemaraim, Bethel, f 23 Avim, Para, Ofra, 24 Kefar-amoni, Ofni, gi Geba g—mier 12 gi gwenge molworogi. 25 Gibeon, h Rama, Beeroth, 26 Mizpe, Kefira, Moza, 27 Rekem, Irpeel, Tarala, 28 Zela, i Ha-elef, Jebus, tiende ni, Jerusalem, j Gibea, k gi Kiriath —mier 14 gi gwenge molworogi. Mano e pok ma ne omi yawuot Benjamin kaluwore gi dhoutgi. Ombulu mar ariyo l ne olwar ne Jo-Simeon m kendo lowo ma ne opognegi kaluwore gi dhoutgi ne omakore gi lop Jo-Juda. n 2 Lopgi ne okwako Beersheba o gi Sheba, Molada, p 3 Hazar-shual, q Bala,

19

403 Ezem, a 4 Eltolad, b Bethul, Horma, 5 Ziklag, c Bethmarkaboth, Hazar-susa, 6 Beth-lebaoth, d gi Sharuhen—mier 13 gi gwenge molworogi; 7 Ain, Rimon, Ether, kod Ashan e —mier ang’wen gi gwenge molworogi; 8 kod gwenge duto ma nolworo miergo. Lopgino ne dhi nyaka Baalathbeer, ma bende iluongo ni Rama ma yo milambo. Mano e pok ma ne omi JoSimeon kaluwore gi dhoutgi. 9 Pok ma ne omi Jo-Simeon ne ogol e lop Jo-Juda nikech Jo-Juda ne nigi lowo maduong’ ahinya. Omiyo, lop Jo-Simeon ne nie lop Jo-Juda. f 10 Ombulu mar adek g ne olwar ne Jo-Zebulun h kaluwore gi dhoutgi, kendo tong’ mar lopgi ne chopo Sarid. 11 Tong’ margi ne oidho nyaka Marala yo podho chieng’ mochopo nyaka Dabesheth kendo nodhi nyaka e aora momanyore gi Jokneam. 12 Gi yo wuok chieng’ mar Sarid, tong’no nochomo Kisloth-tabor. Kowuok kanyo, nodhi nyaka Daberath i mochopo Jafia. 13 Kae to nochomo yo wuok chieng’ nyaka Gathhefer, j modhi nyaka Eth-kazin kod Rimon, kendo nodhi nyaka Nea. 14 Tong’no ne olworo gi yo nyandwat modhi nyaka Hanathon, kendo nogik e Hoho mar Iftael, 15 gi mier mag Katath, gi Nahalal, gi Shimron, k gi Idala, kod Beth-

SULA 19 a Jos 15:20, 29 b Jos 15:21, 30 c Jos 15:21, 31 1Sa 27:6

d Jos 15:21, 32 e Jos 15:20, 42 1We 4:24, 32 1We 6:59, 64

f Bur 1:3 g Jos 18:6 h Cha 49:13 i Jos 21:27, 28 j 2Ru 14:25 k Jos 12:7, 20

 Kolam mar 2 a Bur 12:8 b Kwa 26:27 c Kwa 33:54 d Cha 49:14 e Jos 17:16 Bur 6:33 1Ru 21:1

f 1Sa 28:4 1Ru 1:3 2Ru 4:8

g Jos 21:8, 29 h Bur 4:6 i Kwa 26:25 j Kwa 26:55 Jos 18:6

k Cha 49:20 l Jos 21:8, 31 m 1Ru 18:19 n Cha 10:15 Bur 1:31

JOSHUA 19:4-29 lehem a—mier 12 gi gwenge molworogi. 16 Mano e pok ma ne omi yawuot Zebulun kaluwore gi dhoutgi. b Mago e mier kod gwenge ma ne opognegi. 17 Ombulu mar ang’wen c ne olwar ne Jo-Isakar d kaluwore gi dhoutgi. 18 Tong’ margi ne dhi nyaka Jezreel, e Kesuloth, Shunem, f 19 Hafaraim, Shion, Anaharath, 20 Rabith, Kishion, Ebez, 21 Remeth, En-ganim, g En-hada, gi Beth-pazez. 22 Tong’no ne odhi nyaka Tabor, h gi Shahazuma, gi Beth-shemesh, kendo giko mar tong’no ne gik e Aora Jordan —mier 16 gi gwenge molworogi. 23 Mano e pok ma ne omi Jo-Isakar kaluwore gi dhoutgi. i Mago e mier kod gwenge ma ne opognegi. 24 Ombulu mar abich j ne olwar ne Jo-Asher k kaluwore gi dhoutgi. 25 Kendo tong’ margi ne en Helkath, l Hali, Beten, Akshaf, 26 Alamelek, Amad, kod Mishal. Gi yo podho chieng’ nodhi nyaka Karmel m kendo nyaka Shihor-libnath. 27 Tong’no nogomo mochomo yo wuok chieng’ nyaka Beth-dagon mochopo Zebulun kod yo nyandwat mar Hoho mar Iftael. Nodhi nyaka Beth-emek gi Neiel, kae to ne ochopo Kabul yo bat koracham, 28 kendo nyaka Ebron, Rehob, Hamon, gi Kana, kae to nodhi nyaka Sidon dala maduong’. n 29 Tong’no ne

JOSHUA 19:30–20:3 ogomo mochomo Rama modhi nyaka Turo. a Kendo ne ogomo mochomo Hosa mi ogik e nam manie piny Akzib, 30 Uma, Afek, b kod Rehob c—mier 22 gi gwenge molworogi. 31 Mano e pok ma ne omi Jo-Asher kaluwore gi dhoutgi. d Mago e mier kod gwenge ma ne opognegi. 32 Ombulu mar auchiel e ne olwar ne Jo-Naftali kaluwore gi dhoutgi. 33 Tong’ margi ne chakore Helef, kae to ne owuok e yath maduong’ man Zaananim f nyaka Adami-nekeb kod Jabneel, kendo nodhi nyaka Lakum, mogik Aora Jordan. 34 Tong’no nogomo mochomo yo podho chieng’ nyaka Aznoth-tabor, kendo nowuok kanyo modhi nyaka Hukkok mochopo Zebulun gi yo milambo, kendo nyaka Asher gi yo podho chieng’, kendo nyaka Juda e Aora Jordan gi yo wuok chieng’. 35 Mier ma ne ochiel motegno ne gin: Zidim, Zer, Hamath, g Rakath, Kinereth, 36 Adama, Rama, Hazor, h 37 Kedesh, i Edrei, En-hazor, 38 Yiron, Migdal-el, Horem, Beth-anath, kod Bethshemesh j—mier 19 gi gwenge molworogi. 39 Mano e pok ma ne omi Jo-Naftali kaluwore gi dhoutgi. k Mago e mier kod gwenge ma ne opognegi. 40 Ombulu mar abiriyo l ne olwar ne Jo-Dan m kaluwore gi dhoutgi. 41 Tong’

SULA 19 a 2Sa 5:11 1Ru 5:1

b Bur 1:31 c Jos 21:8, 31 d Kwa 26:47 e Kwa 26:55 Jos 18:6

f Bur 4:11 g Jos 21:32 h Jos 11:10 Bur 4:2 1Sa 12:9

i Jos 20:7 j Bur 1:33 k Kwa 26:50 l Jos 18:6 m Cha 49:17

 Kolam mar 2 a Jos 15:20, 33 Bur 13:2

b Bur 1:35 c Jos 10:12 Jos 21:8, 24

d Bur 14:1 e Jos 15:20, 45 f Jos 21:8, 23 g Jos 21:8, 24 h Jon 1:3 Tic 9:36

i Kwa 26:54 Kwa 33:54

j Bur 18:7 k Bur 18:29 l Jos 24:29, 30 m Kwa 34:17 Jos 14:1

n Jos 18:1, 8 o Bur 21:19 Jer 7:12

 SULA 20 p Wuo 21:12, 13 Kwa 35:14, 15 Rap 4:41

404 mar lopgi ne en Zora, a Eshtaol, Ir-shemesh, 42 ShaaAijalon, c Ithla, labin, b 43 Elon, Timna, d Ekron, e 44 Elteke, Gibethon, f Baalath, 45 Jehud, Bene-berak, Gath-rimon, g 46 Mejarkon, gi Rakon, kod tong’ mokalo machiegni gi Jopa. h 47 Kata kamano, lop JoDan ne tin ma ok nyal romogi giduto. i Omiyo, ne gidhi kedo gi piny Leshem, j kendo ne ginego Jo-Leshem gi ligangla. Ne gikawo pinyno ma gidakie, kendo ne giloko nying pinyno ni Dan, ma en nying kwargi. k 48 Mano e pok ma ne omi Jo-Dan kaluwore gi dhoutgi. Mago e mier kod gwenge ma ne opognegi. 49 Kamano, ne gitieko pogo lowo ne dhoot ka dhoot. Kae to Jo-Israel ne opogo ne Joshua wuod Nun lopgi. 50 Ne gimiye dala ma noyiero, mana kaka Jehova nosechiko. Ne gimiye Timnath-sera l man Efraim, piny motimo gode. Ne ogero dalano mi odakie. 51 Mago e pok mag lope ma Joshua wuod Nun, gi Eleazar jadolo, kod jodong dhoudi mag Israel nopogo m ka gitiyo gi ombulu e nyim Jehova e dho hemb romo, n ka ne gin Shilo. o Omiyo, koro ne gitieko pogo lowo. Jehova nowacho ne Joshua niya: 2 “Nyis Jo-Israel ni giyier mier mag tony p mana kaka ne asechiko Musa, 3 mondo ng’at

20

405 ma onego wadgi kobothne oringie. Miergo biro bedonu kuonde tony mondo jachul kuor kik neg ng’ato. a 4 Ng’at ma onekono biro dhi e achiel kuom miergo b kendo obiro nyiso jodongo manie dho ranga dalano c gima otimore. Bang’ mano, jodongogo biro yiene donjo e dalano kendo gibiro miye kamoro mondo odag kodgi. 5 To ka jachul kuor oluwe, jodongo kik chiwe ne ng’atno, nikech ne oneko kobothne kendo janekno ne onge sigu kode. d 6 Janekno biro dak e dalano nyaka bi yale e nyim oganda, e to ka oyud ni ne oneko kobothne, obiro dak kuno nyaka jadolo maduong’ ma kindeno tho. f Bang’ mano, janekno nyalo dok e ode, e dala ma ne oaye.” g 7 Omiyo, ne giyiero Kedesh h man Galili, e piny gode man Naftali. Bende, ne giyiero Shekem i e piny gode man Efraim, kod Kiriatharba, j ma tiende ni Hebron man e piny gode man Juda. 8 E alwora mar Jordan man yo wuok chieng’ mar Jeriko, ne giyiero Bezer k manie thim, e got motarore manie piny Jo-Reuben, gi Ramoth l man Gilead e piny Jo-Gad, kod Golan m man Bashan e piny Jo-Manase. n 9 Mago e mier mag tony ma ne oyier ne Jo-Israel kod jodak ma ne nie kindgi. Ng’ato ang’ata ma ne oneko kobothne ne nyalo ri-

SULA 20 a Cha 9:6 Wuo 21:23 Kwa 35:26, 27

b Rap 19:3 c Nge 31:23 d Kwa 35:22-24 Rap 19:4-6

e Kwa 35:12, 24 f Kwa 35:25 g Kwa 35:28 h Jos 21:32 i Cha 33:18 Jos 21:20, 21

j Jos 14:15 Jos 21:13

k Jos 21:8, 36 1We 6:77, 78

l Jos 21:8, 38 1We 6:77, 80

m Jos 21:27 1We 6:71

n Rap 4:41-43

 Kolam mar 2 a Kwa 35:11, 15 b Kwa 35:12, 24 Rap 21:5

 SULA 21 c Kwa 34:17 d Jos 18:1 e Law 25:33, 34 Kwa 35:2-4 Jos 14:4

f Kwa 35:8 g Cha 49:5, 7 h Cha 46:11 Kwa 3:27-31

i 1We 6:54, 55 j Jos 19:1 k 1We 6:60, 64 l 1We 6:66 m 1We 6:61, 70 n Wuo 6:17 Kwa 3:21, 22

o Kwa 32:33 1We 6:62

p Wuo 6:19 q 1We 6:63

JOSHUA 20:4–21:8 ngo e miergo a mondo jachul kuor kik nege ka pok oyale e nyim oganda. b Jodong dhood Lawi nodhi ir Joshua wuod Nun, gi Eleazar c jadolo, gi jodong dhout Israel, 2 ma giwuoyo kodgi ka gin Shilo d e piny Kanaan. Ne giwachonegi kama: “Jehova nowacho ne Musa ni omiwa mier ma wadakie kaachiel gi kuonde ma wakwayoe jambwa.” e 3 Omiyo, Jo-Israel ne opogo ne Jo-Lawi mier f kod kuonde kwath mana kaka Jehova nosechikogi ni gitim. g 4 Ombulu mokwongo ne olwar ne Jo-Kohath h kendo ne opog ne Jo-Lawi ma nyikwa Harun jadolo mier 13 kitiyo gi ombulu. Jo-Juda, i gi Jo-Simeon, j gi Jo-Benjamin k e ma ne ochiwo miergo. 5 To Joka Kohath mamoko ma nodong’ ne opognegi1 mier apar ma Jo-Efraim, l gi Jo-Dan, gi nus mar dhood Manase m nochiwo. 6 Ne opog ne Jo-Gershon n mier 13. Jo-Isakar, gi Jo-Asher, gi Jo-Naftali, gi nus Jo-Manase ma ne ni Bashan, o e ma ne ochiwo miergo. 7 To anyuola mar Jo-Merari p ne opognegi mier 12 ma Jo-Reuben, gi Jo-Gad, kod Jo-Zebulun q nochiwo. 8 Kamano Jo-Israel ne otiyo gi ombulu e pogo ne Jo-Lawi miergo kod kuonde kwath molworogi, mana

21

21:5 1 Kata, “ne opognegi gi ombulu.”

JOSHUA 21:9-28 kaka Jehova nosechiko Musa. a 9 Koro magi e mier ma Jo-Juda gi Jo-Simeon nochiwo, b 10 kendo miergo ne opog ne nyikwa Harun ma gin joka Kohath ma wuod Lawi nikech gin e ma ombulu mokwongo ne olwarnegi. 11 Ne gichiwo Kiriath-arba c (Arba ne en wuon Anak), tiende ni Hebron, d e piny gode man Juda kaachiel gi kuonde kwath molwore. 12 To puothe mag dalano gi gwenge molwore ne gimiyo Kaleb wuod Jefune. e 13 Ne gimiyo nyikwa Harun jadolo Hebron f gi kuondene mag kwath mondo obed ka ma jo ma ne oneko ne nyalo dhi tonyie. g Bende, ne gimiyogi Libna h gi kuondene mag kwath, 14 Jatir i gi kuondene mag kwath, Eshtemoa j gi kuondene mag kwath, 15 Holon k gi kuondene mag kwath, Debir l gi kuondene mag kwath, 16 Ain m gi kuondene mag kwath, Juta n gi kuondene mag kwath, Beth-shemesh gi kuondene mag kwath. Dhoudi ariyogo e ma ne ochiwo mier ochikogo. 17 Jo-Benjamin ne ochiwo Gibeon o gi kuondene mag kwath, Geba gi kuondene mag kwath, p 18 Anathoth q gi kuondene mag kwath, kod Almon gi kuondene mag kwath—mier ang’wen. 19 Mier duto ma ne omi nyikwa Harun ma gin jodo-

SULA 21 a Kwa 35:2, 5 b 1We 6:64, 65 c Cha 23:2 Cha 35:27 Jos 15:13, 14 Jos 20:7 Bur 1:10

d 2Sa 2:1 2Sa 15:10 1We 6:54-56

e Bur 1:20 f Jos 15:20, 54 g Kwa 35:6, 15 h Jos 15:20, 42 i Jos 15:20, 48 j Jos 15:20, 50 k Jos 15:20, 51 l Jos 15:20, 49 1We 6:57, 58

m Jos 19:1, 7 n Jos 15:20, 55 o Jos 9:3 Jos 18:21, 25

p 1We 6:57, 60 q Jer 1:1

 Kolam mar 2 a Law 25:33, 34 Kwa 35:4

b Kwa 35:11, 15 c Jos 20:7 1Ru 12:1

d Jos 16:10 e Jos 16:1, 3 Jos 18:11, 13

f Jos 10:12 Bur 1:35 2We 28:18

g Jos 17:11 h Jos 21:6 i 1We 6:71 j 1We 6:72, 73 k Jos 19:12, 16

406 lo ne gin mier 13 gi kuondegi mag kwath. a 20 To joka Kohath ma ne odong’ e dhood Lawi ne omi mier moko mag Jo-Efraim kitiyo gi ombulu. 21 Ne omigi mier mag tony ma jo ma ne oneko ne nyalo dhi tonyie. b Miergo ne gin Shekem c gi kuondene mag kwath e piny gode mar Efraim, Gezer d gi kuondene mag kwath, 22 Kibzaim gi kuondene mag kwath, kod Beth-horon e gi kuondene mag kwath—mier ang’wen. 23 Jo-Dan ne ochiwo Elteke gi kuondene mag kwath, Gibethon gi kuondene mag kwath, 24 Aijalon f gi kuondene mag kwath, kod Gath-rimon gi kuondene mag kwath—mier ang’wen. 25 Nus mar dhood Manase ne ochiwo Taanak g gi kuondene mag kwath, kod Gath-rimon gi kuondene mag kwath—mier ariyo. 26 Mier duto kod kuondegi mag kwath ma ne opog ne Jo-Kohath ma ne odong’ ne gin mier apar. 27 Nus mar dhood Manase ne omiyo Jo-Gershon h ma joka Lawi dala mar Golan i man Bashan gi kuondene mag kwath mondo obednegi ka ma jo ma ne oneko ne nyalo dhi tonyie. Ne gimiyogi bende Beeshtera gi kuondene mag kwath—mier ariyo. 28 Dhood Isakar j ne ochiwo Kishion gi kuondene mag kwath, Daberath k gi

407 kuondene mag kwath, 29 Jarmuth gi kuondene mag kwath, kod En-ganim gi kuondene mag kwath—mier ang’wen. 30 Jo-Asher a ne ochiwo Mishal gi kuondene mag kwath, Abdon gi kuondene mag kwath, 31 Helkath b gi kuondene mag kwath, kod Rehob c gi kuondene mag kwath—mier ang’wen. 32 Jo-Naftali ne ochiwo Kedesh d man Galili gi kuondene mag kwath mondo obed ka ma jo ma ne oneko ne nyalo dhi tonyie. e Ne gimiyogi bende Hamothdor gi kuondene mag kwath, kod Kartan gi kuondene mag kwath—mier adek. 33 Mier duto ma ne opog ne Jo-Gershon ne gin mier 13 gi kuondegi mag kwath. 34 Jo-Zebulun f ne omiyo joka Merari g ma wuod Lawi, Jokneam h gi kuondene mag kwath, Karta gi kuondene mag kwath, 35 Dimna gi kuondene mag kwath, kod Nahalal i gi kuondene mag kwath—mier ang’wen. 36 Jo-Reuben ne ochiwo Bezer j gi kuondene mag kwath, Jahaz gi kuondene mag kwath, k 37 Kedemoth gi kuondene mag kwath, kod Mefaath gi kuondene mag kwath—mier ang’wen. 38 Jo-Gad l ne omiyogi Ramoth man Gilead m gi kuondene mag kwath mondo obed ka ma jo ma ne oneko ne nyalo dhi tonyie. Ne gimiyogi bende Mahanaim n gi kuondene mag kwath,

SULA 21 a 1We 6:74, 75 b Jos 19:25, 31 c Jos 19:28, 31 Bur 1:31

d Jos 20:7 e Kwa 35:14, 15 f 1We 6:77 g Jos 21:7 h Jos 19:10, 11 i Bur 1:30 j Rap 4:41-43 Jos 20:8

k 1We 6:78, 79 l 1We 6:80, 81 m Jos 20:8, 9 1Ru 22:3

n Cha 32:2 2Sa 2:8

 Kolam mar 2 a Kwa 21:26 Kwa 32:37

b Kwa 32:1 c Kwa 35:5, 7 d Cha 13:14, 15 Cha 15:18 Cha 26:3 Cha 28:4

e Wuo 23:30 f Wuo 33:14 Rap 12:10 Jos 1:13 Jos 11:23 Jos 22:4

g Rap 28:7 h Rap 7:24 Rap 31:3

i Jos 23:14 1Ru 8:56 Hib 6:18

 SULA 22 j Kwa 32:20-22 Rap 3:18

k Jos 1:16 l Jos 11:18 m Kwa 32:25-27 n Jos 21:44

JOSHUA 21:29–22:4 39 Heshbon a gi kuondene mag kwath, kod Jazer b gi kuondene mag kwath. Duto ne gin mier ang’wen. 40 Mier duto ma ne omi Jo-Merari, ma tiende ni JoLawi ma ne odong’, ne gin mier 12. 41 Mier duto ma ne JoLawi nigo e Israel ne gin mier 48 kaachiel gi kuondegi mag kwath. c 42 Moro ka moro kuom miergo ne nigi kuonde kwath molwore. 43 Omiyo, Jehova nomiyo Jo-Israel piny duto ma ne osingo ne kweregi, d kendo ne gikawe mi gidakie. e 44 E wi mano, Jehova nomiyo gidak gi kuwe gi jowasigu ma ne olworogi mana kaka ne osesingo ne kweregi. f Onge jasigu kata achiel ma ne nyalo ng’ang’ kodgi g nikech Jehova noketo wasigugo e lwetgi. h 45 Onge singo kata achiel ma ok nochopo kuom singo duto mabeyo ma Jehova ne osingo ne Jo-Israel; giduto ne gichopo kare. i Joshua nochoko JoReuben, gi Jo-Gad, gi nus Jo-Manase 2 mowachonegi niya: “Usetimo duto ma Musa jatich Jehova nochikou, j kendo usetimo gik moko duto ma anyisou. k 3 Usemakoru gi oweteu nyaka kawuononi; l kendo usebedo ka utimo kaka chik Jehova Nyasachu dwaro. m 4 Koro Jehova Nyasachu osemiyo oweteu kar yueyo mana kaka nosesingonegi. n Omiyo, unyalo

22

JOSHUA 22:5-18 dok e hembeu manie piny ma Musa jatich Jehova ne omiyou loka Aora Jordan. a 5 Kata kamano, udhi nyime luwo chike ma Musa jatich Jehova nomiyou. b Neuru ni uhero Jehova Nyasachu, c uwuotho e yorene duto, d uluwo chikene, e umakoru kode, f kendo utiyone g gi chunyu duto kod ngimau duto.” h 6 Bang’ mano, Joshua ne oguedhogi mowegi mondo gidhi e hembegi. 7 Noyudo Musa osemiyo nus Jo-Manase lowo e piny Bashan, i to nus Jo-Manase ma ne odong’ Joshua nomiyo lowo yo podho chieng’ mar Jordan j kaachiel gi owetegi. E wi mano, Joshua ne oguedhogi sa ma ne oweyogi mondo gidog e hembegi 8 kowachonegi niya: “Doguru e hembeu gi mwandu mang’eny, gi jamni modhuro, gi fedha, gi dhahabu, gi mula, gi nyinyo, kod lewni mogundho. k Dhiuru gi mwandu l wasiku ma ne uyako kendo upogru e kindu gi oweteu.” 9 Bang’ mano, Jo-Reuben, gi Jo-Gad, gi nus Jo-Manase noweyo Jo-Israel wetegi Shilo e piny Kanaan, mi gidok e piny Gilead m ka ma Jehova nochiko Musa mondo opognegi. n 10 Ka ne gichopo e alwora mar Aora Jordan loka Kanaan, Jo-Reuben, gi Jo-Gad, gi nus Jo-Manase nogero kendo mar misango e bath Aora Jordan kanyo. Ne gi-

SULA 22 a Kwa 32:33 b Rap 6:6 Rap 12:32 2Ru 21:8

c Rap 6:5 Rap 11:1 Mat 22:37

d Rap 10:12 e Rap 13:4 1Jo 5:3

f Rap 4:4 Rap 10:20 Jos 23:8

g Rap 6:13 Jos 24:15 Luk 4:8

h Rap 4:29 Rap 11:13 Mar 12:30, 33

i Jos 13:29, 30 j Jos 17:5 k Rap 28:8 l Kwa 31:27 m Kwa 32:1 n Kwa 32:33

 Kolam mar 2 a Rap 13:12-15 b Jos 18:1 Jos 19:51

c Wuo 6:25 Kwa 25:11 Bur 20:28

d Kwa 1:16 Rap 1:13

e Jos 22:11, 12 f Rap 12:13, 14 g Kwa 25:3, 9 Rap 4:3

408 gero kendo maduong’ kendo malich miwuoro. 11 Bang’e, Jo-Israel mamoko nowinjo kiwacho niya: a “Neuru! Jo-Reuben, gi Jo-Gad, gi nus Jo-Manase ogero kendo mar misango e tong’ mar Kanaan e alwora mar Jordan manie lop Jo-Israel.” 12 Ka ne Jo-Israel owinjo wachno, giduto ne gichokore Shilo b mondo giikre dhi kedo kodgi. 13 Mi Jo-Israel ne ooro Finehas c wuod Eleazar jadolo e piny Gilead ir JoReuben, Jo-Gad, gi nus JoManase. 14 Ne odhi gi jodongo apar. Moro ka moro kuomgi ne odhi e lo dhoodgi, kendo giduto ne gichung’ ne anyuola mag dhout Jo-Israel moting’o ji alufe. d 15 Ka ne gichopo ir Jo-Reuben, gi Jo-Gad, gi nus Jo-Manase e piny Gilead, ne giwachonegi niya: 16 “Oganda Jehova duto dwaro ng’eyo wachni: ‘Marang’o usetimo ne Nyasach Israel tim achaya kama? e Ang’o momiyo ulokoru ma uweyo Jehova kuom gero kendo mar misango, kendo ung’anyo ne Jehova? f 17 Udwaro medo richo e wi richo ma ne watimo Peor, koso? Wiu osewil gi masira ma ne ogoyo oganda Jehova? g Donge richono pod hinyowa nyaka sani? 18 To e ma pod uloko toku ne Jehova ma uweyo luwe! Ka ung’anyo ne Jehova kawuono, kiny nool mirimbe kuom oganda

409 Jo-Israel duto. a 19 Ka uneno ni pinyu ok ler, to ng’aduru aora mondo ubi udag kodwa e piny Jehova b ka ma hema mar lamo Jehova nitiere. c To ka ok kamano, kik ung’any ne Jehova, kendo kik urwakwa e ng’anyouno kuom gero kendo mar misango machielo mopogore gi ma ne oseger ne Jehova Nyasachwa. d 20 Ka ne Akan e wuod Zera oketho chik ma ne omiwa kuom gik ma ne owinjore wakethi, donge Nyasaye ne obedo gi mirima gi Jo-Israel duto? f Ng’euru ni richo ma ne otimono ne omiyo jomamoko bende otho.’” g 21 Ka ne Jo-Reuben, gi Jo-Gad, gi nus Jo-Manase owinjo kamano, ne gidwoko jodongo mochung’ ne anyuola Israel moting’o ji alufe niya: h 22 “Jehova Nyasach nyiseche, ong’eyo! Ee, Jehova Nyasach nyiseche i ong’eyo gima watimo, kendo Jo-Israel bende biro ng’eyo. Ka po ni adier waseng’anyo kendo wasetimo richo ne Jehova, kik ung’wonnwa kawuono. 23 Ka po ni wagero kendo mar misango mondo walok tokwa ne Jehova mondo wachiwie misengni miwang’o, gi misengni mag cham, kod misengni mag kuwe, we Jehova okumwa. j 24 Ok waloso kendono mondo wachiwie misango. En mana ni ne waparo kama: ‘Kinde mabiro nyithindu biro penjo nyithindwa ni: “Un gi ratiro mane mar lamo Jeho-

SULA 22 a Jos 7:1 1We 21:14

b Kwa 34:2 Jos 1:11

c Jos 18:1

d Rap 12:13, 14

e Jos 7:1

f Jos 7:11, 15

g Jos 7:5 Jos 7:24, 25

h Jos 22:13, 14

i Rap 10:17

j Rap 12:11, 13

 Kolam mar 2 a Cha 31:48 Jos 24:27

b Rap 12:5, 6

c Rap 6:14

d Rap 12:14

JOSHUA 22:19-29 va Nyasach Israel kodwa? 25 Jehova noseketo Jordan mondo obed tong’ marwa kodu un Jo-Reuben gi JoGad. Uonge gi ratiro mar lamo Jehova.” Di po ka nyithindu omono nyithindwa lamo Jehova.’ 26 “Omiyo, ne wang’ado niya: ‘Watimuru duto ma wanyalo mondo wager kendo mar misango, ok mar misengni miwang’o kata misengni mamoko, 27 to obed mana mar ranyisi e kindwa kodu a gi nyikwawa ma ibiro nyuol bang’e, ni wabiro tiyo ne Jehova kendo wabiro golone misengni miwang’o, kod misengni mamoko, b mondo chieng’ moro kik nyithindu wach ne nyithindwa ni: “Uonge gi ratiro mar lamo Jehova.”’ 28 Omiyo, ne wawacho niya: ‘Ka ginyalo wachonwa gi nyithindwa kamano kinde mabiro, to wabiro nyisogi kama: “Neuru ranyisi mar kendo mar misango ma kwerewa nogero ne Jehova. Ne ok gigere mondo ochiwie misengni miwang’o kata misengni mamoko, to obed mana ranyisi e kindwa kodu.”’ 29 Ok wanyal ng’anyo ne Jehova kendo ok wanyal loko ng’ewa ne Jehova c kuom gero kendo machielo mopogore. Wabiro mana chiwo misengni miwang’o, misengni mag cham, kod misengni mamoko e kendo mar misango mar Jehova Nyasachwa manie nyim hema mar lamo.” d

JOSHUA 22:30–23:11 30 Ka ne Finehas jadolo, gi jotend oganda, gi jodongo mochung’ ne anyuola Israel moting’o ji alufe, owinjo gima Jo-Reuben, gi Jo-Gad, gi Jo-Manase ne owacho, ne giyie kodgi. a 31 Kuom mano, Finehas wuod Eleazar jadolo nowacho ne JoReuben, gi Jo-Gad, kod Jo-Manase niya: “Kawuono wafwenyo ni Jehova pod ni kodwa, nikech onge gima rach ma usetimo e nyim Jehova. Koro Jehova ok bi kumo oganda Jo-Israel.” 32 Finehas wuod Eleazar jadolo kaachiel gi jotend oganda noweyo Jo-Reuben gi Jo-Gad e piny Gilead mi gidok Kanaan, kendo ne gidwoko wach ne Jo-Israel mamoko. 33 Jo-Israel ne mor gi wachno kendo ne gichako pako Nyasaye, mi giwere gi lweny ma ne gichano dhi goyo gi Jo-Reuben kod Jo-Gad mondo giketh pinygi. 34 Kuom mano, Jo-Reuben gi Jo-Gad ne omiyo kendono nying nikech ne giwacho ni, “en mana ranyisi e kindwa ma nyiso ni Jehova e Nyasaye madier.” Ndalo mathoth bang’ ka Jehova nosemiyo Jo-Israel kuwe b kuom resogi e lwet wasigu ma ne olworogi, kendo Joshua koro ne en jaduong’ moti ahinya, c 2 Joshua noluongo Jo-Israel duto, d gi jodonggi, gi jong’ad bura, kaachiel gi jotendgi e mowachonegi niya: “Asebedo jaduong’ kendo

23

SULA 22 a Jos 22:13, 14

 SULA 23 b Wuo 33:14 Law 26:6 Jos 21:44

c Jos 13:1 d Rap 31:28 e Rap 16:18

 Kolam mar 2 a Rap 20:4 Jos 10:11-14 Jos 10:40, 42

b Rap 7:1 c Jos 13:2-6 d Jos 18:10 e Wuo 23:30 Wuo 33:2 Rap 11:23

f Kwa 33:53 g Wuo 24:7 Rap 17:18 Rap 31:26

h Rap 5:32 Rap 12:32 Jos 1:7, 8

i Wuo 23:33 Rap 7:2

j Wuo 23:13 k Wuo 20:5 l Rap 10:20 Jos 22:5

m Rap 11:23 n Jos 1:3-5 o Law 26:8 Bur 3:31 2Sa 23:8

p Wuo 23:27 Rap 3:22

q Rap 28:7

410 koro ati ahinya, 3 to useneno gi wang’u gik moko duto ma Jehova Nyasachu ne otimo ne ogendni duto e lou, nikech Jehova Nyasachu e ma ne kedonu. a 4 Ne ariembo ogendni b ma ne odak yo podho chieng’ chakre Aora Jordan nyaka Nam Maduong’1 mi apogonugo c ka atiyo gi ombulu. d Nitie jo ma pod odak kanyo, kata kamano pinyno to en maru. 5 Jehova Nyasachu e ma ne oriembonugi e ma gidhi mabor kodu, kendo nukawo pinygi mana kaka Jehova Nyasachu nosingonu. f 6 “Koro nyaka ubed gi chir mar luwo kendo timo duto mondik e bug Chik g Musa ma ok ubaro korachwich kata koracham. h 7 Kendo kik uriwru ngang’ gi ogendni i modong’ e kindu. Kik uluong kata mana nyinge nyisechegi, j kendo kik ukuong’ru gi nyinge nyisechegi. Kik ulamgi kata kulorunegi. k 8 To makreuru motegno gi Jehova Nyasachu l mana kaka usetimo nyaka kawuononi. 9 Jehova biro riembonu ogendni madongo kendo ma roteke, m nimar nyaka chop sani onge kata ng’ato achiel mosekedo kodu moloyou. n 10 Ng’at achiel kende kuomu biro riembo ji aluf achiel, o nikech Jehova Nyasachu e ma kedonu p mana kaka nosesingonu. q 11 Omiyo, heruru Jehova 23:4 1 Tiende ni, Mediterania.

411 Nyasachu a mondo ubed motang’ kinde duto. b 12 “To ka ulokoru ma umako osiep gi ogendni modong’ e kindu, c kendo ukendoru kodgi d mi uloso wat kodgi, 13 ng’euru ni Jehova Nyasachu ok bi dhi nyime riembonu ogendnigo. e Ginibednu kaka obadho, kendo kaka del michwadogo ng’eu, f kendo kaka kuthe ma chuoyo wengeu nyaka urum e piny maber ma Jehova Nyasachu osemiyou. 14 “Neuru! Koro achiegni tho, kendo ung’eyo malong’o gi chunyu duto kod ngimau duto ni onge singo kata achiel kuom singo mabeyo duto ma Jehova Nyasachu ne osingonu ma pok otimore. Duto osetimore ka uneno gi wang’u. Kendo onge kata achiel morem. g 15 To mana kaka singo mabeyo duto ma Jehova Nyasachu nosingo ne otimorenu, h e kaka Jehova nokelnu masiche duto ma ne owacho ni obiro kelo mondo otieku e piny maber ma Jehova Nyasachu osemiyouni. i 16 Ka uketho singruok ma Jehova Nyasachu ne otimo kodu, mi utiyo ne nyiseche mamoko kendo ukulorunegi, mirimb Jehova biro o kuomu j mi ulal mapiyo nono e piny maber ma osemiyouni.” k Joshua nochoko dhoudi duto mag Israel Shekem. Ne oluongo jodong Israel, gi jotelo, l kod jong’ad bura kendo ne gichung’ e nyim Nyasaye ma-

24

SULA 23 a Rap 6:5 b Rap 4:9 Jos 22:5

c Wuo 23:29 Jos 13:2-6

d Wuo 34:16 Rap 7:3 Bur 3:6 1Ru 11:4 Ezr 9:2

e Bur 2:3, 21 f Kwa 33:55 g Jos 21:45 1Ru 8:56

h Law 26:3-12 Rap 28:1

i Law 26:14-17 Rap 28:15, 63

j 2Ru 24:20 k Jos 23:12, 13

 SULA 24 l Wuo 18:25 Jos 23:2

 Kolam mar 2 a Cha 11:26, 27 b Cha 11:28, 31 c Jos 24:15 d Cha 12:1 Neh 9:7 Tic 7:2

e Cha 15:1, 5 f Cha 21:3 g Cha 25:26 h Cha 36:8 Rap 2:5

i Cha 46:2, 3 j Wuo 3:10 k Wuo 11:1 l Wuo 12:37 m Wuo 14:9 n Wuo 14:10 o Wuo 14:20, 27 Za 106:11

p Wuo 3:20 Rap 4:34

q Kwa 14:34 r Kwa 21:23 s Neh 9:22

JOSHUA 23:12–24:9 dier. 2 Joshua nonyiso ji duto niya: “Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho, ‘Kwereu a ma chon b kaka Tera wuon Ibrahim kod Nahor, ne odak loka Aora Yufrate kendo ne gilamo nyiseche mamoko. c 3 “‘Bang’ kinde, nagolo kwaru ma Ibrahim d loka Aora Yufrate, mi atere e piny Kanaan mi aguedhe gi nyithindo mang’eny. e Namiye Isaka; f 4 to Isaka ne amiyo Jakobo kod Esau. g Bang’e, namiyo Esau Got Seir; h Jakobo gi yawuote to ne odhi Misri. i 5 Bang’e, ne aoro Musa gi Harun j Misri, kendo nagoyo Jo-Misri gi masiche, k mi aresou. 6 Ka ne agolo wuoneu Misri l mi gichopo e nam, Jo-Misri ne olawogi gi geche lweny kod joidh farese nyaka e Nam Makwar. m 7 Wuoneu ne ochako ywak ne Jehova n mi noketo mudho mandiwa e kindgi gi Jo-Misri, mi omiyo pi nam oduogo moimo JoMisri duto, o kendo ne uneno gi wang’u gik ma ne atimo e piny Misri. p Bang’e, ne udak e thim kuom higni mang’eny. q 8 “‘Eka ne aterou e piny Jo-Amor ma ne odak loka1 Aora Jordan, kendo ne gikedo kodu. r Kata kamano, ne amiyo uloyogi ma ukawo pinygi, to gin natiekogi. s 9 Bang’e, Balak wuod Zipor ma ruodh Moab nokedo kod Jo-Israel. Omiyo, nonyiso Balaam ma wuod Beor 24:8 1 Tiende ni, yo wuok chieng’.

JOSHUA 24:10-25 mondo okuong’u. a 10 To ne ok atimo kaka Balaam ne dwaro. b Omiyo, ne oguedhou nyadinwoya c mi aresou e lwete. d 11 “‘Bang’e, nung’ado Aora Jordan e ma uchopo Jeriko. f Kendo jotend Jeriko, Jo-Amor, Jo-Perizi, JoKanaan, Jo-Hiti, Jo-Girgash, Jo-Hivi, kod Jo-Jebus ne okedo kodu, to ne achiwogi e lwetu. g 12 Ne amiyo gibedo giluoro kod kibaji maduong’ mi giringo e nyimu. h Ee, ne gin ruodhi ariyo mag Amor. Ne ok uloyogi nikech ligangla kata nikech atung’ ma ne un-go. i 13 Ne amiyou piny ma ne ok utiyone, kod mier ma ne ok ugero j mondo udagie, kendo sani uchamo olemb mzabibu gi zeituni ma ne ok upidho.’ k 14 “Omiyo, luoruru Jehova, tineuru gi chuny matir, kendo umakru kode gadier. l Tiuru ne Jehova kendo uketh nyiseche ma kwereu ne lamo loka Aora Yufrate kod Misri. m 15 Koro kuneno ni tiyo ne Jehova rachnu, yieruru kawuono ni ubiro tiyo ne ng’a. n Ka udwaro tiyo ne nyiseche ma kwereu ne tiyonegi loka Aora Yufrate o kata nyiseche mag JoAmor ma udak e pinygi sani, p yieruru. To an kaachiel gi jooda, wabiro tiyo ne Jehova.” 16 Giduto ne gidwoko niya: “Ok wanyal weyo tiyo ne Jehova ngang’ mondo wati ne nyiseche mamoko. 17 Jehova Nyasachwa e ma

SULA 24 a Kwa 22:2, 5 Rap 23:3, 4

b Kwa 22:12 c Kwa 23:11, 25 Kwa 24:10

d Kwa 31:7, 49 e Jos 3:17 f Jos 5:10 g Jos 11:16 Jos 21:44 Hib 11:30

h Wuo 23:28 Jos 2:9, 10

i Za 44:3 j Jos 11:14 k Rap 6:10, 11 Rap 8:7, 8

l Cha 17:1 Rap 10:12 Rap 18:13 1Sa 12:24

m Law 17:7 Eze 23:8

n Rap 30:19, 20 1Ru 18:21

o Jos 24:2 p Wuo 23:32 Rap 7:25 Bur 6:10 Bur 10:6

 Kolam mar 2 a Rap 6:12 b Wuo 19:4 Rap 32:12

c Wuo 14:31 Rap 4:34 Rap 29:2

d Wuo 23:23 e Law 19:2 Za 99:5 Isa 6:3 1Pe 1:15

f Wuo 20:5 Wuo 34:14 Kwa 25:11 Mat 4:10

g Wuo 23:20, 21 Kwa 14:35

h Rap 28:15, 20 Jos 23:16 2We 15:2 Isa 63:10 Jer 17:13

i Wuo 19:8 j Rap 26:17 Jos 24:15

412 ne ogolowa gi wuonewa e tuech a e piny Misri, b kendo notimo honni madongo ka waneno gi wang’wa. c Bende, en e ma ne oritowa kamoro amora ma ne wadhiye nyaka e kind ogendni duto ma ne waromogo. d 18 Jehova noriembo ogendni duto moriwo nyaka Jo-Amor ma ne odak e pinyni. Omiyo, wan bende wabiro tiyo ne Jehova nikech en e Nyasachwa.” 19 Joshua nowacho ne oganda niya: “Be unyalo tiyo ne Jehova adier? En Nyasaye maler e ma dwaro ni en kende e ma olame, f kendo ok obi weyonu richou kod timbeu mamono g ka ok unyal timo kamano. 20 Ka uweyo Jehova mi uchako lamo nyiseche mamoko, en bende obiro lokore kodu motieku kata obedo ni osetimonu gik mabeyo kamano.” h 21 To oganda ne odwoko Joshua niya: “Ooyo, wabiro tiyo ne Jehova!” i 22 Omiyo, Joshua ne owacho ne oganda niya: “Un joneno kuom wachni, ni uwegi e ma uyiero ni ubiro tiyo ne Jehova.” j Ne gidwoke niya: “Ee, wan joneno.” 23 “Omiyo, goluru nyiseche manie kindu, kendo umi Jehova Nyasach Israel chunyu.” 24 Oganda nonyiso Joshua niya: “Wabiro tiyo ne Jehova Nyasachwa kendo wabiro timo kaka ochikowa!” 25 Chieng’no Joshua notimo singruok gi oganda Is-

413 JOSHUA 24:26– JONG’AD BURA Weche Mantie rael ka gin Shekem momiyo- SULA 24 motimo gode mar Efraim, gi chike ma ne dhi tayogi. a Rap 31:26 yo nyandwat mar Got 26 Kae to Joshua nondiko b Cha 31:45 Gaash. 31 Jo-Israel nodhi nyime tiyo ne Jehova ndalo wechego e bug Chik a mar Nyasaye, kendo nokawo kidi c Cha 31:48 duto mag Joshua kod ndamaduong’ b mi oketo e bwo d Bur 2:6 lo duto mag jodongo ma Joyath maduong’ man but shua ne oweyo ka pod ngika maler ma Jehova opwo- e Bur 2:8, 9 ma kendo ma ne ong’eyo gik dho. moko duto ma ne Jehova f Jos 19:49, 50 27 Joshua nomedo wa-  otimo ne Jo-Israel. a 32 Choke mag Josef b ma cho ne oganda niya: “Neuru! Kolam mar 2 Kidi maduong’ni nobednwa a Rap 31:12, 13 ne Jo-Israel owuokgo Misri ne oyik Shekem e puojaneno c nikech osewinjo we- Bur 2:7 che duto ma Jehova owa- b Cha 50:25 dho ma ne Jakobo ong’iewo 13:19 chonwa, obiro bedonwa Ja- Wuo kuom yawuot Hamor, c wuon Hib 11:22 Shekem. Ne ong’iewo puoneno mondo kik walokre gi Nyasachwa.” 28 Bang’ ma- c Tic 7:15, 16 dhono gi fedha 100, d kendo no, Joshua noweyogi mo- d Cha 33:18, 19 puodhono ne obedo lop nyikwa Josef. e ndo gidog e miechgi. d 29 Bang’ magi duto, Jo- e Jos 20:7 33 Eleazar wuod Harun shua wuod Nun, ma jatich f Kwa 3:4 bende ne otho. f Ne oyike e Jehova ne otho ka en jahig- Kwa 20:26 got ma ne opog ne Finehas wuode g e piny motimo gode ni 110. e 30 Ne giyike e lope g Wuo 6:25 man Timnath-sera f e piny Bur 20:28 mar Efraim.

J O N G ’A D B U R A WECHE MANTIE

1 Pinje ma Jo-Juda gi Jo-Simeon nokawo (1-20) Jo-Jebus pod odak Jerusalem (21) Joka Josef kawo Bethel (22-26) Ok oriemb Jo-Kanaan duto (27-36) 2 Malaika mar Jehova chiwo siem (1-5) Joshua tho (6-10) Imiyo Jo-Israel jong’ad bura mondo oresgi (11-23)

3 Jehova temo Jo-Israel (1-6) Othniel e jang’ad bura mokwongo (7-11) Ehud jang’ad bura nego Eglon ruoth machwe (12-30) Shamgar jang’ad bura (31) 4 Jabin ruodh Kanaan sando Jo-Israel (1-3) Debora janabi ma dhako kod Barak jang’ad bura (4-16) Jael nego Sisera jatend lweny (17-24)

JONG’AD BURA Weche Mantie

5 Debora gi Barak wero wend loch (1-31) Sulwe kedo gi Sisera (20) Aora Kishon pong’ (21) Jo ma ohero Jehova rieny ka wang’ chieng’ (31) 6 Jo-Midian sando Jo-Israel (1-10) Malaika wacho ne Gideon jang’ad bura ni ibiro konye (11-24) Gideon muko kendo mar Baal (25-32) Roho mar Nyasaye tiyo kuom Gideon (33-35) Gideon tiyo gi yie rombo mondo ofweny wach (36-40) 7 Gideon kaachiel gi joge 300 (1-8) Jolweny mag Gideon loyo Jo-Midian (9-25) “Lwenyni en mar Jehova gi Gideon!” (20) Chochni e kambi mar Jo-Midian (21, 22) 8 Jo-Efraim dhawo gi Gideon (1-3) Ilawo ruodhi mag Midian kendo inegogi (4-21) Gideon tamore bedo ruoth (22-27) Ngima Gideon (28-35) 9 Abimelek bedo ruodh Shekem (1-6) Ngero mar Jotham (7-21) Abimelek locho gi gero (22-33) Abimelek monjo Jo-Shekem (34-49) Dhako ohinyo Abimelek motho (50-57) 10 Tola gi Jair ma gin jong’ad bura (1-5) Jo-Israel ng’anyo kae to giloko chunygi (6-16) Jo-Amon dwaro monjo Jo-Israel (17, 18)

414

11 Iriembo Jeftha jang’ad bura, bang’e ikete jatelo (1-11) Jeftha wuoyo gi Jo-Amon (12-28) Singo mar Jeftha kod nyare (29-40) Nyar Jeftha siko ma ok okende (38-40) 12 Jeftha kedo gi Jo-Efraim (1-7) Wacho ni Shiboleth (6) Ibzan, Elon, kod Abdon ma gin jong’ad bura (8-15) 13 Malaika limo Manoa gi chiege (1-23) Inyuolo Samson (24, 25) 14 Samson jang’ad bura dwaro kendo nya Filistia (1-4) Samson nego sibuor gi teko Jehova (5-9) Samson goyo ngero e nyasi mar kend (10-19) Chi Samson imiyo dichwo machielo (20) 15 Samson chulo kuor kuom Jo-Filistia (1-20) 16 Samson ni Gaza (1-3) Samson gi Delila (4-22) Samson chulo kuor kendo otho (23-31) 17 Sanamu mag Mika kod jadolone (1-13) 18 Jo-Dan manyo kar dak (1-31) Okaw sanamu mag Mika kod jadolone (14-20) Okaw piny Laish kendo olok nyinge ni Dan (27-29) Jo-Dan lamo sanamu (30, 31) 19 Tim malich mar terruok ma Jo-Benjamin notimo Gibea (1-30) 20 Ikedo gi Jo-Benjamin (1-48) 21 Ireso dhood Benjamin (1-25)

415

1

Bang’ tho Joshua, a JoIsrael nopenjo Jehova niya: b “En dhoot mane mabiro kwongo dhi kedo gi Jo-Kanaan?” 2 Jehova ne odwokogi niya: “Dhood Juda e ma biro dhi. c Neuru, achiwo pinyno e lwetgi.” 3 Eka Jo-Juda nowacho ne owetegi ma JoSimeon niya: “Terwauru e piny mosepognwa d mondo waked gi Jo-Kanaan kae to wan bende wabiro terou e piny mosepognu.” Omiyo, Jo-Simeon ne odhi kodgi. 4 Ka ne Jo-Juda odhi monjo pinyno, Jehova ne ochiwo Jo-Kanaan gi Jo-Perizi e lwetgi e mi ne giloyo chwo 10,000 e dala mar Bezek. 5 Sa ma ne gikedo gi Jo-Kanaan f gi Jo-Perizi g ne giyudo Adonibezek e dala mar Bezek kendo ne gikedo kode kuno. 6 Ka ne Adonibezek oringo, ne gilawe mi gimake kendo ne ging’ado lith lwetene mathuon gi lith tiendene mathuon. 7 Adonibezek nowacho niya: “Nitie ruodhi 70 ma lith lwetgi mathuon gi lith tiendgi mathuon ong’adi kendo gikwanyo chiemo molwar e bwo mesana. Nyasaye osechula mana gima ne atimo.” Bang’ mano, ne gitere Jerusalem h kendo kuno e ma ne othoye. 8 E wi mano, Jo-Juda ne okedo gi Jerusalem i mi gikawe. Ne ginego jo ma ne ni kuno gi ligangla, mi giwang’o dalano gi mach. 9 Bang’ mano, Jo-Juda ne

SULA 1 a Jos 24:29 b Kwa 27:18, 21 Bur 20:18

c Cha 49:8 Rap 33:7 1We 5:2

d Jos 15:1 Jos 19:1, 9

e Rap 9:3 f Cha 10:6 Rap 20:17

g Cha 15:18-21 Wuo 3:8 Bur 3:5 1Ru 9:20, 21

h Jos 15:8, 12 i Jos 15:63 Bur 1:21

 Kolam mar 2 a Jos 11:16 Jos 15:20, 33

b Jos 11:21 Jos 15:13, 14

c Jos 10:38 d Jos 15:15 e Kwa 13:3, 6 Kwa 14:24 Rap 1:35, 36 Jos 14:13

f Jos 15:16-19 g Bur 3:9 h 1We 4:13 i Kwa 24:21 Bur 4:11

j Wuo 3:1 Wuo 4:18 Wuo 18:1 Kwa 10:29

k Rap 34:3 Bur 3:13

l Kwa 21:1

JONG’AD BURA 1:1-16 odhi monjo Jo-Kanaan ma ne odak e piny gode, gi ma ne odak e piny Negeb, gi piny Shefela. a 10 Kendo Jo-Juda ne odhi mokedo gi Jo-Kanaan ma ne odak Hebron (chon ne iluongo Hebron ni Kiriath-arba), mi ne giloyo Sheshai gi Ahiman kod Talmai. b 11 Ka ne gia kanyo, ne gidhi monjo jo ma ne odak Debir. c (Chon ne iluongo Debir ni Kiriath-sefer.) d 12 Kae to Kaleb e nowacho niya: “Ng’at modhi kedo gi Kiriath-sefer mokawo pinyno, abiro miye Aksa nyara mondo obed chiege.” f 13 Othniel g wuod Kenaz h ma owadgi Kaleb matin ne okedo gi Kiriath-sefer mokawo pinyno, mi Kaleb nomiye Aksa nyare mondo obed chiege. 14 To ka ne gin e yo ka gidhi dala, Aksa nojiwo Othniel mondo okwa Kaleb wuon mare puodho. Ka ne olor e pundane, Kaleb nopenje niya: “Idwaro ang’o?” 15 Ne odwoke niya: “Akwayi ni imiya mich moro mondo onyis ni iguedha. Isemiya lowo yo milambo, to koro miya Gulothmaim bende.” Omiyo, Kaleb nomiye Guloth ma Malo gi Guloth ma Mwalo. 16 Nyikwa Ja-Keni, i ma jaduong’1 Musa j ne owuok gi Jo-Juda e dala mar othidhe k mi gidhi e thim mar Juda man yo milambo mar Arad l mi gidak e kind jo ma ne 1:16 1 Tiende ni, wuon chi Musa.

JONG’AD BURA 1:17-32 ni kuno. a 17 Kata kamano, Jo-Juda ne odhi kaachiel gi Jo-Simeon ma owetegi mi gimonjo Jo-Kanaan ma ne odak Zefath, kendo ne giketho dalano chuth. b Omiyo, ne gichako dalano ni Horma. c 18 Kae to Jo-Juda ne okawo piny Gaza d duto, gi piny Ashkelon e duto, kod piny Ekron f duto. 19 Jehova ne ni kod Jo-Juda kendo ne gikawo piny motimo gode. Kata kamano, riembo jopinyno ma ne odak e pap ne otamogi nikech jogo ne nigi geche lweny ma ligengni ochuog e tiendegi. g 20 Ne gimiyo Kaleb piny Hebron mana kaka Musa ne osingone, h kendo ne oriembo yawuot Anak i adek e pinyno. 21 Kata kamano, Jo-Benjamin ne ok oriembo JoJebus ma ne odak Jerusalem. Omiyo, Jo-Jebus osebedo kodak gi Jo-Benjamin kuno nyaka kawuononi. j 22 To gie kindeno, jo dhood Josef k ne odhi monjo Bethel, kendo Jehova ne okonyogi. l 23 Ne gioro jomoko mondo onon dala mar Bethel (chon ne iluongo dalano ni Luz). m 24 Jo ma ne oorgo ne oneno ng’at moro ka wuok e dalano, mi giwachone niya: “Kinyisowa yo ma wanyalo donjogo e dalani, ok wabi hinyi.” 25 Kuom mano, ne onyisogi yo ma ginyalo donjogo e dalano kendo ne gidhi ma ginego jo ma ne nie dalano gi ligangla. Kata kamano, ne

SULA 1 a Kwa 10:29-32 b Law 27:29 Rap 20:16

c Jos 19:1, 4 d Cha 10:19 Jos 11:22

e Bur 14:19 f Jos 13:1-3 Jos 15:20, 45

g Rap 20:1 Jos 17:16

h Kwa 14:24 Jos 14:9

i Kwa 13:22 j Jos 15:63 2Sa 5:6

k Jos 14:4 l Cha 49:22, 24 Jos 16:1 Za 44:3

m Cha 35:6

 Kolam mar 2 a Jos 6:25 1Sa 15:6

b Jos 21:8, 25 Bur 5:19

c Jos 17:11, 12 d Cha 9:25 1Ru 9:20, 21

e Kwa 33:55 Rap 7:2 Rap 20:16 Jos 17:13

f Jos 16:10 1Ru 9:16

g Jos 19:15, 16 h Rap 20:17 Bur 2:2

i Jos 11:8 Jos 19:28, 31

j Jos 19:29, 31 k Jos 19:30, 31 l Jos 21:8, 31

416 giweyo ng’atno gi joode mondo odhi ma ok gitimonegi gimoro. a 26 Bang’ mano, ng’atno ne odhi e piny JoHiti, mogero dala kuno, mi nochako dalano ni Luz, kendo mano e nyinge nyaka kawuononi. 27 Jo-Manase ne ok oriembo jo ma ne odak Bethshean gi mier matindo molwore, Taanak b gi mier matindo molwore, kata jo ma ne odak Dor gi mier matindo molwore, kata jo ma ne odak Ibleam gi mier matindo molwore, kod Megido gi mier matindo molwore. c JoKanaan ne otamore wuok e pinjego. 28 Ka ne Jo-Israel obedo motegno, ne gichuno Jo-Kanaan mondo obed wasumbnigi. d Kata kamano, ne ok gigologi e pinyno chuth. e 29 To Jo-Efraim bende ne ok oriembo Jo-Kanaan ma ne odak e piny Gezer. Omiyo, Jo-Kanaan ne odhi nyime dak kodgi kuno. f 30 Jo-Zebulun bende ne ok oriembo Jo-Kanaan ma ne odak Kitron gi Nahalol, g omiyo ne gidhi nyime dak kodgi kuno. Kata kamano, Jo-Zebulun ne olokogi wasumbnigi. h 31 Jo-Asher bende ne ok oriembo jo ma ne odak Ako, gi Sidon, i gi Alab, gi Akzib, j gi Helba, gi Afik, k kod Rehob. l 32 Kamano, Jo-Asher ne odhi nyime dak e kind Jo-Kanaan ma ne ni kuno, nimar Jo-Asher ne ok oriembogi e pinyno.

417 33 Jo-Naftali bende ne ok oriembo Jo-Kanaan ma ne odak Beth-shemesh kod Beth-anath, a to ne gidhi nyime dak e kindgi. b Kata kamano, Jo-Naftali ne oloko Jo-Beth-shemesh gi JoBeth-anath wasumbnigi. 34 Jo-Amor ne oloro ne Jo-Dan e piny gode, kendo ne ok giyienegi lor e pap. c 35 Jo-Amor notamore wuok e Got Heres, gi piny Aijalon, d kod piny Shaalbim. e Kata kamano, ka ne joka Josef omedo bedo motegno ne giloko Jo-Amor wasumbnigi. 36 Piny JoAmor ne chakore ka ma iidhogo Akrabim, f chakre Sela ka dhi malo. Malaika mar Jehova g ne owuok Gilgal h modhi Bokim. Kae to nowacho niya: “Ne agolou e piny Misri, mi akelou e piny ma ne asingo ne kwereu, i mi awacho niya: ‘Ok abi ketho ngang’ singruok ma ne atimo kodu. j 2 Un to kik utim singruok gi jo ma odak e pinyni, k kendo neuru ni umuko kendni ma gichiwoe misengni.’ l Kata kamano, ne ok uluwo chikna. m Ang’o momiyo utamoru winjo chikna? 3 Mano e momiyo an bende ne awacho niya, ‘Ok abi riembonu jopinyni, n gibiro bedonu obadho o kendo nyisechegi biro golou kuoma.’” p 4 Ka ne malaika mar Jehova osetieko wacho ne JoIsrael wechegi, Jo-Israel nochako ywak matek. 5 Kendo ne giluongo kanyo ni

2

SULA 1 a Jos 19:38, 39 b Rap 7:2 c Jos 19:47 Bur 18:1

d Jos 10:12 e Jos 19:42, 48 f Kwa 34:2, 4 Jos 15:3, 12

 SULA 2 g Wuo 23:20, 23 Jos 5:13, 14

h Jos 5:8, 9 i Cha 12:7 Cha 26:3

j Cha 17:1, 7 Law 26:42

k Wuo 23:32 Rap 7:2 2Ko 6:14

l Wuo 34:13 Kwa 33:52

m Bur 1:28 n Bur 2:20-23 o Kwa 33:55 Jos 23:12, 13

p Wuo 23:33 Rap 7:16 1Ru 11:2

 Kolam mar 2 a Jos 24:28 b Jos 23:3 Jos 24:31

c Jos 24:29 d Jos 19:49, 50 e Jos 24:30 f Bur 3:7 Bur 10:6 1Ru 18:17, 18

g Rap 31:16 h Rap 6:14 i Wuo 20:5 j Bur 3:7 Bur 10:6 1Ru 11:5

k Bur 3:8 2Ru 17:20 Za 106:40, 41

l Bur 4:2 m Law 26:17, 37 Rap 28:15, 25

JONG’AD BURA 1:33–2:14 Bokim, mi gichiwo ne Jehova misango kanyo. 6 Joshua ne ogonyo JoIsrael, mi ng’ato ka ng’ato kuomgi ne odhi kawo lowo ma ne opogne. a 7 Jo-Israel ne odhi nyime tiyo ne Jehova ndalo duto mag Joshua kod ndalo duto mag jodongo ma Joshua ne oweyo ka pod ngima, kendo ma ne oneno honni madongo duto ma ne Jehova otimo ne Jo-Israel. b 8 Joshua wuod Nun, kendo jatich Jehova ne otho ka en jahigni 110. c 9 Ne giyike e lope man Timnath-heres d e piny motimo gode mar Efraim, yo nyandwat mar Got Gaash. e 10 Tieng’no duto ne otho kendo tieng’ machielo nowuok bang’gi ma ne ok ong’eyo Jehova kata honni ma ne otimo ne Jo-Israel. 11 Jo-Israel ne otimo gik maricho e wang’ Jehova kendo ne gitiyo ne nyiseche mag Baal. f 12 Omiyo, ne giweyo Jehova Nyasach kweregi, Nyasaye ma ne ogologi e piny Misri. g Kendo ne gitiyo ne nyiseche ma jo ma ne odak e alworagi ne lamo. h Ne gikulore ne nyisechego, mi ne gitimo marach ne Jehova. i 13 Jo-Israel ne oweyo Jehova mi gilamo Baal gi nyiseche mopa mag Ashtoreth. j 14 Omiyo, Jehova nobedo gi mirima gi Jo-Israel mochiwogi e lwet joyeko ma ne oyakogi. k Nochiwogi e lwet wasigu ma ne olworogi, l kendo ne gionge teko mar kedo kodgi. m

JONG’AD BURA 2:15–3:8 15 Jehova ne kedo kod JoIsrael kamoro amora ma ne gidhiye, kendo ne okelonegi masiche. a Ne gisandore malit ahinya b mana kaka Jehova nowacho kendo kaka Jehova nosingo. c 16 Kata kamano, Jehova ne ketonegi jong’ad bura ma ne resogi e lwet joyeko. d 17 Gin to ne gitamore winjo kata mana jong’ad bura. Kar mano, ne gilamo nyiseche manono1 kendo ne gikulorenegi. Mapiyo nono ne giweyo luwo yo ma kweregi ne oluwo. Kweregi ne orito chike Jehova, e gin to ne ok gitimo kamano. 18 Kinde duto ma ne Jehova miyo JoIsrael jang’ad bura, f Jehova ne bedo gi jang’ad burano kendo ne oresogi e lwet wasikgi ndalo duto mag jang’ad burano; Jehova ne winjonegi malit g koneno kaka giywak nikech jo ma ne sandogi h kendo timonegi gik maricho. 19 Kata kamano, ka ne jang’ad burano otho, Jo-Israel ne dok e timbegi maricho kendo ne gitimo marach moloyo kata mana wuonegi. Ne gilamo nyiseche manono ka gitiyonegi kendo gikulorenegi. i Ne ok giweyo timbegi maricho gi timbegi mag wich-teko. 20 Gikone, Jehova nobedo gi mirima mager gi Jo-Israel j mowacho niya: “Nikech ogandani oseketho singruok k ma ne atimo gi kweregi kendo ok gi2:17 1 Kata, “ne giterore gi nyiseche manono.”

SULA 2 a Rap 28:15 b Bur 10:9 c Rap 4:25, 26 d Bur 3:9 1Sa 12:11 Neh 9:27 Za 106:43

e Bur 2:7 f Bur 3:9 g Rap 32:36 Za 106:45

h Bur 4:3 i Bur 4:1 Bur 8:33

j Rap 7:4 Bur 10:7 Za 106:40

k Wuo 24:3, 8 Wuo 34:27 Rap 29:1 Jos 23:16

 Kolam mar 2 a Law 26:14, 17 b Jos 13:1, 2 c Kwa 33:55 Rap 8:2 Jos 23:12, 13 Bur 3:4

 SULA 3 d Rap 8:2 Bur 2:10

e Bur 1:18, 19 f Jos 13:1, 4 Bur 1:31

g Jos 9:1, 2 h Jos 13:1, 6 i Kwa 34:2, 8 Jos 13:1, 5

j Wuo 23:33 Bur 2:21, 22

k Bur 1:29 Za 106:34

l Wuo 34:15, 16 Kwa 25:1, 2 Rap 7:3, 4 1Ru 11:1, 4

m Rap 31:16 Bur 2:11 Bur 10:6

n Wuo 34:13 Rap 12:3 Rap 16:21

418 seluwo chikna, a 21 ok nariembnegi kata mana achiel kuom ogendni ma Joshua ne ok ogolo ka ne pod ongima. b 22 Nawegi kamano mondo atem Jo-Israel ka be gibiro luwo yore Jehova c mana kaka kweregi notimo.” 23 Omiyo, Jehova noweyo ogendnigo ma ok ogologi. Ne ok ogologi mapiyo kendo ne ok ochiwogi e lwet Joshua. Magi e ogendni ma ne Jehova ok oriembo mondo otemgo Jo-Israel duto ma ne ok oneno kikedo gi Jo-Kanaan d 2 (notimo kamano mondo tienge mag JoIsrael ma ne pok oneno lweny, ong’e gima lweny en): 3 ne gin ruodhi abich mag Jo-Filistia, e gi Jo-Kanaan, gi Jo-Sidon, f gi Jo-Hivi g ma ne odak e Got Lebanon h chakre Got Baal-hermon nyaka Lebo-hamath.1i 4 Kokalo kuom ogendnigo ne otem Jo-Israel ka be ne gidhi luwo chike mag Jehova ma ne omiyo kweregi kokalo kuom Musa. j 5 Omiyo, JoIsrael ne odak e kind Jo-Kanaan, k Jo-Hiti, Jo-Amor, JoPerizi, Jo-Hivi, gi Jo-Jebus. 6 Jo-Israel ne okendo nyi jogo, nyigi bende ne gimiyo yawuot jogo, kendo ne gichako lamo nyiseche jogo. l 7 Jo-Israel ne otimo gik maricho e wang’ Jehova, kendo wigi ne owil gi Jehova Nyasachgi mi gilamo nyiseche mag Baal m gi sirni mag yien. n 8 Kuom mano, Je-

3

3:3 1 Kata, “ka ma idonjogo Hamath.”

419 hova ne oolo mirimbe kuom Jo-Israel mi oketogi e lwet Kushan-rishathaim ruodh Mesopotamia. Kendo Jo-Israel ne otiyo ne ruodhno kuom higni aboro. 9 To ka ne Jo-Israel oywak ne Jehova mondo okonygi, a Jehova ne omiyogi ng’at maresogi. b Ng’atno ne iluongo ni Othniel, c ne en wuod Kenaz ma owadgi Joshua matin. 10 Roho mar Jehova nobiro kuom Kenaz, d mobedo jang’ad bura ne Jo-Israel. Kendo ka ne odhi e lweny, Jehova ne ochiwo Kushanrishathaim ma ruodh Mesapotamia e lwete mi ne oloyo ruodhno. 11 Bang’ mano, piny nobedo gi kuwe kuom higni 40. Kae to Othniel wuod Kenaz ne otho. 12 Jo-Israel nochako timo gik maricho e wang’ Jehova kendo, e mi Jehova ne oweyo mondo Eglon ruodh Moab f ologi, nimar ne gitimo gik maricho e wang’ Jehova. 13 E wi mano ne okelonegi Jo-Amon g gi JoAmalek h mondo oked kodgi. Ne gikedo gi Jo-Israel ma gikawo dala mar othidhe. i 14 Jo-Israel notiyo ne Eglon ruodh Moab kuom higni 18. j 15 Ne giywak ne Jehova, k mi Jehova ne omiyogi Ehud l wuod Gera mondo oresgi. m Ehud ne en Ja-Benjamin n kendo ne en racham. o Bang’e, JoIsrael ne omiyo Ehud osuru mondo oter ne Eglon ruodh Moab. 16 Ehud ne othedho pand ligangla ma dhoge ariyo, to borne ne romo bat

SULA 3 a Rap 4:30 Bur 10:10, 15

b Bur 2:16, 18 Bur 3:15

c 1We 4:13

d Kwa 11:16, 17 Bur 6:34 Bur 11:29 Bur 14:5, 6 Bur 15:14 1Sa 11:6 1Sa 16:13 2We 15:1

e Bur 2:19

f Cha 19:36, 37

g Cha 19:36, 38 Bur 11:4, 5

h Wuo 17:8 Bur 6:3

i Rap 34:3

j Rap 28:48

k Za 78:34

l Bur 4:1

m Bur 3:9

n Cha 49:27

o Bur 20:15, 16

 Kolam mar 2 a Jos 4:19 Jos 5:8, 9

JONG’AD BURA 3:9-24 achiel, mi otweye ei lawe e bamne ma korachwich. 17 Kae to ne otero ne Eglon ruodh Moab osuruno. Eglon to ne en ng’at machwe ahinya. 18 Ka ne Ehud osetieko chulo osuru, ne oa kaachiel gi jo ma ne oting’o osurugo. 19 Kata kamano, ka ne gichopo kar sanamu man Gilgal, a ne odok ir ruoth en kende, mi nowacho ne ruoth niya: “A ruoth, an gi wach moro maling’ ling madwaro nyisi.” Mi ruoth nowacho ne jotije niya: “Ling’uru thi!” Kendo jotije duto ne owuok mi giweye kende. 20 Ehud nosudo machiegni gi Eglon ka en e ode manie wi tado ma nojabetie mondo yamo okwadhe, mi owacho ne ruoth niya: “An gi oteni ma Nyasaye omiya mondo akelni.” Ka ne Eglon owinjo kamano, ne ochung’ e kome. 21 Ehud notero lwete ma koracham mowuodho ligangla ma ne nie bamne ma korachwich mochuoyogo i Eglon. 22 Liganglano ne odonjo ei Eglon molal ei boche, ne olal kuno gi loge duto, nimar Ehud ne ok otemo wuodhe mi minyaga1 ne owuok. 23 Bang’ timo kamano, Ehud nowuok gie varanda, moloro dhoudi mag odno gi kifungu. 24 Ka ne Ehud osedhi, jotij Eglon noduogo mi giyudo ka dhoudi mag ot ma malo olor gi kifungu. Omiyo ne giwacho niya: “Nyaka bed ni ruoth dhi e 3:22 1 Kata, “chieth.”

JONG’AD BURA 3:25–4:10 cho e ode ma iye.” 25 Ne girite mi kibaji nochako makogi, to ka ne gineno ni ok oyaw dhoot, ne gikawo kifungu mi giyawo dhoudigo, to ne giyudo ka ruodhgi osetho piny e dier ot. 26 Ehud ne oringo sa ma jotij ruoth ne pod galore. Ne oringo mokalo kar sanamu a mochopo Seira. 27 Ka ne ochopo kuno, ne ogoyo tung’ b e piny gode mag Efraim. c Kendo Jo-Israel nolor e piny motimo gode ka en to otelonegi. 28 Eka ne owachonegi niya: “Luwauru nikech Jehova oseketo wasikwa ma Jo-Moab e lwetwa.” Omiyo, ne giluwe ma gikawo kuonde ma Jo-Moab ne ng’adogago Aora Jodan, kendo ne ok giyiene ng’ato ang’ata ng’ado aorano. 29 Kindeno ne ginego JoMoab ma roteke kendo ma jochir madirom 10,000 d ma onge kata mana achiel ma ne otony. e 30 Kamano, JoIsrael noloyo Jo-Moab e odiechieng’no kendo piny nobedo gi kuwe kuom higni 80. f 31 Bang’ Ehud, Shamgar g wuod Anath e ma nobedo jang’ad bura. En e ma ne onego Jo-Filistia 600 h gi riwi.1 i En bende noreso JoIsrael. Bang’ tho Ehud Jo-Israel ne ochako timo gik maricho kendo e wang’ Jehova. j 2 Omiyo, Jehova ne ochiwogi e lwet Jabin ruodh Jo-Kanaan k ma ne locho e

4

3:31 1 Som Tiend Weche.

SULA 3 a Bur 3:19 b Bur 6:34 1Sa 13:3

c Bur 7:24 d Rap 28:7 e Law 26:7, 8 f Bur 3:11 g Bur 5:6 h Jos 13:1, 2 i Bur 15:3, 15 1Sa 17:47, 50

 SULA 4 j Bur 2:19 k Bur 2:14 Bur 3:8 Bur 10:7

 Kolam mar 2 a Bur 4:16 b Bur 2:18 Bur 3:9 Za 107:19

c Jos 17:16 Bur 1:19

d Rap 28:48 e Wuo 15:20 2Ru 22:14 Luk 2:36 Tic 21:8, 9

f Jos 18:21, 25 g Cha 28:17, 19 h Hib 11:32 i Jos 21:32 j 1Ru 18:40 Za 83:9

k Rap 20:1 l Bur 4:21, 22 Bur 5:24, 26

m Jos 20:7, 9 Jos 21:32

420 piny Hazor. Jatelo mar jolweny mag Jabin ne iluongo ni Sisera kendo ne odak Harosheth. a 3 Jo-Israel ne oywak ne Jehova b nikech Jabin ne nigi geche lweny 900 ma tiendegi ochuogie ligengni mag nyinyo, c kendo ne osando Jo-Israel malit d kuom higni 20. 4 Gie kindeno, Debora janabi ma dhako e e ma ne hulo ne Jo-Israel buche ma Nyasaye ong’ado. 5 Debora ne jabet e bwo yadhe mar othidhe ma ne nie kind Rama f gi Bethel g e piny Efraim motimo gode; kendo Jo-Israel ne dhiga ire mondo onyisgi buche ma Nyasaye ong’ado. 6 Debora ne oluongo Barak h wuod Abinoam ma ne ni Kedesh-naftali i mowachone niya: “Jehova Nyasach Israel owacho niya: ‘Kaw chwo 10,000 e dhoudi mag Naftali kod Zebulun, kendo dhi kodgi e Got Tabor. 7 Abiro keloni Sisera jatend jolweny mag Jabin e aora mar Kishon. j Abiro kele kaachiel gi gechene mag lweny gi jolwenyne, mi aketgi e lweti.’” k 8 Ka ne Barak owinjo mano, ne odwoke niya: “Abiro mana dhi ka iyie dhi koda, to ka ok idhi koda, to ok abi dhi.” 9 Debora to ne odwoke niya: “Abiro dhi kodi. Kata kamano, lweny midhiyeni ok bi keloni pak, nimar Jehova biro keto Sisera e lwet dhako.” l Bang’ mano Debora nochung’ modhi gi Barak nyaka Kedesh. m 10 Barak noluongo Jo-Ze-

421 bulun gi Jo-Naftali a mondo gidhi kode Kedesh, kendo chwo 10,000 noluwe. Debora bende ne odhi kode. 11 Gie kindeno, Heber Ja-Keni nosedar moweyo Jo-Keni b ma ne gin nyikwa Hobab, jaduong’ Musa,1c kendo noguro hembe machiegni gi yath maduong’ man Zaananim e piny Kedesh. 12 Ne onyis Sisera ni Barak wuod Abinoam odhi e Got Tabor. d 13 Kanyo gi kanyo, Sisera ne ochoko gechene duto mag lweny, ma ne gin geche 900 ma tiendegi ochuogie ligengni mag nyinyo. Nochoko bende jolwenyne duto ma ne ni Harosheth mondo gidhi e Aora Kishon. e 14 Debora nowacho ne Barak niya: “A malo, nimar ma e odiechieng’ ma Jehova biro ketoe Sisera e lweti. Donge Jehova e ma oteloni, koso?” Mi Barak nolor kowuok e Got Tabor en kaachiel gi chwo 10,000. 15 Jehova ne ochocho f Sisera gi gechene mag lweny gi jolwenyne duto moloyogi gi ligangla mar Barak. Gikone, Sisera nolor e gache mar lweny moringo gi tiende. 16 Barak nolawo jolwenygo gi gechegi mag lweny nyaka Harosheth, mi ne oneg jolweny mag Sisera duto gi ligangla ma onge kata achiel ma ne otony. g 17 Kata kamano, Sisera ne oringo gi tiende nyaka e hemb Jael h chi Heber i 4:11 1 Tiende ni, wuon chi Musa.

SULA 4 a Bur 5:18

b Kwa 24:21 Bur 1:16 1Sa 15:6

c Kwa 10:29

d Bur 4:6

e Bur 5:20, 21

f Wuo 14:24 Jos 10:10

g Law 26:7

h Bur 5:24

i Bur 4:11

 Kolam mar 2 a Bur 4:1, 2

b Bur 5:25

c Bur 4:9 Bur 5:26, 27

d Hib 11:32, 33

e Cha 9:25

f Rap 7:24

JONG’AD BURA 4:11-24 ma Ja-Keni, nimar ne nitie kuwe e kind Jabin a ruodh Hazor gi od Heber, JaKeni. 18 Jael nowuok oko mondo orom ne Sisera, monyise niya: “Ruodha, donj iye, donj iye ka. Kik iluor.” Omiyo, Sisera nodonjo e hembe kendo ne oume gi onget. 19 Kae to Sisera ne onyise niya: “Yie imiya pi matin mondo amodhi, nimar riyo nega.” Jael noyawo chup1 chak momiye mondo omadhi. b Ka ne osemadho chak, Jael ne oume gi onget kendo. 20 Sisera nonyiso Jael niya: “Chung’ e dho hema kendo ka ng’ato openji ni, ‘Be nitie dichwo iye ka?’ Dwoke ni, ‘Ooyo!’” 21 Kata kamano, ka ne nindo osetero Sisera ma ne koro ool ahinya, Jael chi Heber nokawo loch migurogo hema kaachiel gi nyundo molidho mos moguro wi Sisera e dier ot, mi Sisera otho. c 22 Barak nolawo Sisera nyaka e hemb Jael. Jael nowuok oko mondo oromne mowachone niya: “Bi mondo anyisi ng’at ma imanyo.” Barak ne odonjo kode moneno Sisera koriere piny kendo osetho, ka loch mar hema ogur e wiye. 23 Omiyo, odiechiengno Nyasaye nomiyo Jo-Israel oloyo Jabin ruodh Kanaan. d 24 Jo-Israel nomedo bedo gi teko e wi Jabin ruodh Kanaan e ma gikone ne gitieke chuth. f 4:19 1 Tiende ni, chupa molos gi pien.

JONG’AD BURA 5:1-14 Chieng’no Debora a gi Barak b wuod Abinoam nower niya: c 2 “Nikech jolwenj Israel ok otweyo1 yie wigi, Nikech chiwruok mar oganda, d Pakuru Jehova! 3 Chikuru itu, un ruodhi! Winjuru, un jotelo! Abiro wer ne Jehova. Abiro wero wende pak ne Jehova, e Nyasach Israel. f 4 Jehova, ka ne iwuok Seir, g Ka ne iwuok e piny JoEdom, Piny ne oyiengni, pi ne obubni kowuok e polo, Kendo boche ne oolo pi mang’eny. 5 Gode ne oleny1 nono e nyim Jehova, h Sinai bende ne oleny e nyim Jehova, i Nyasach Israel. j 6 E kinde Shamgar k wuod Anath, Ee, e kinde Jael, l nderni ne odong’ nono; Jowuoth ne luwo mana yore mopondo. 7 Ji ne onge e gwenge mag Israel; Ne onge ji nyaka chieng’ ma ne an Debora m achung’, Nyaka chieng’ ma ne awuok mabedo kaka min Jo-Israel. n

5

5:2 1 Samoro timo kamano ne nyiso ni ng’ato osingore kata ochiwore ne Nyasaye. 5:5 1 Kata nyalo bedo, “ne oyiengni.”

SULA 5 a Bur 4:4

b Bur 4:6 Hib 11:32

c Wuo 15:1 Za 18:Sup

d Bur 4:10

e 2Sa 22:50 Za 7:17

f Wuo 20:2

g Rap 33:2

h Rap 4:11

i Wuo 19:18 Neh 9:13

j Wuo 20:2

k Bur 3:31

l Bur 4:17

m Bur 4:4

n Bur 4:5

 Kolam mar 2 a Rap 32:16, 17 Bur 2:12

b Bur 4:1-3

c Bur 4:6

d Bur 4:10

e Bur 4:4

f Bur 5:1

g Bur 4:6

h Kwa 32:39

422 8 Ne giyiero nyiseche manyien; a Kendo lweny nobedoe e rangeye. b Ne ok nyal yud okumba, kata tong’, Kuom Jo-Israel 40,000. 9 Chunya oyie gi jotend lweny mag Jo-Israel, c Jotelo ma ne ochiwore dhi e lweny. d A pakuru Jehova! 10 Un joidh farese marochere, Un jo ma bet e lewni mabeyo mopedhi, Kod un jo ma wuotho e nderni, Paruru matut! 11 Dwond joumb pi ne winjore e sokni; Ne gihulo gik mabeyo ma Jehova osetimo, Timbe mabeyo mag joge modak Israel. Mi oganda Jehova ne odhi e rangeye. 12 A Debora, e a malo, a malo! A malo, a malo, ichak wer! f A malo Barak! g Tel ne jogi igolgi e tuech, a wuod Abinoam! 13 Jo ma ne odong’ ne obiro ir jotelo; Oganda Jehova ne obiro ira mondo giked gi roteke. 14 Ne giwuok Efraim, ee, jogo manie pap; Giluwi, A Benjamin, in gi jogi. Jotend lweny ne wuok Makir, h

423

15

16

17

18

19

20

To jondik jolweny1 ne wuok Zebulun. Jodong Isakar ne nikod Debora, Isakar ne oriwe lwedo kaka Barak a bende ne otimo. Ne odhi e pap. b Jo-Reuben to ne bagni e paro ariyo. Ang’o momiyo ne ubet e kind osike1 ariyo, Kuwinjo asili ma gigoyo ne rombe? c Nimar Jo-Reuben ne bagni e paro ariyo. Jo-Gilead ne odong’ loka Jordan. d To ang’o momiyo JoDan ne osiko mana e meli? e Jo-Asher to ne budho abudha e dho nam, Kendo ne gisiko e dho wedhegi. f Jo-Zebulun ne ochiwore e lweny ma ok giluoro tho; Jo-Naftali bende g ne ochiwore e gode. h Ruodhi nobiro, ne gikedo Taanak, machiegni gi pige Megido; i Ruodhi Kanaan ne okedo j To ne ok giyako fedha. k Sulwe manie polo bende ne okedo; Ne giwuok kargi mi gikedo gi Sisera.

SULA 5 a Bur 4:6 Hib 11:32

b Bur 4:14

c Kwa 32:1

d Jos 22:9

e Jos 19:46, 48

f Jos 19:24, 29

g Bur 4:6, 10

h Bur 4:14

i Bur 1:27

j Bur 4:13

k Bur 4:16

 Kolam mar 2 a Bur 4:7, 13 Za 83:9

b Za 20:7 Nge 21:31

c Bur 4:17

d Bur 4:11

e Bur 4:19

5:14 1 Kata nyalo bedo, “jo ma oting’o gige jandiko.” 5:16 1 Gin osike kaka miting’o gi punda.

f Bur 4:21, 22

JONG’AD BURA 5:15-27 21 Aora Kishon noywayogi, a Ee, Kishon aora machon. Ee, mano kaka ne aloyo roteke. 22 Tiend farese ne diko piny Farese ne ringo matek. b 23 Malaika mar Jehova ne owacho ni, ‘Okuong’ Meroz,’ Okuong’ jo ma odak kuno, Nimar ne ok giwuok mondo gikony Jehova, Ne ok giwuok mondo gikony Jehova gi jo ma roteke.’ 24 Jael, en dhako moguedh moloyo mon duto c Ee, chi Heber d ma JaKeni; En e dhako moguedh moloyo mon duto modak e hembe. 25 Sisera ne okwaye pi, en to ne omiye chak. Chak mopoto e bakul maber ka bakund ruoth adier. e 26 Nomako loch mar hema gi lwete, Lwete ma korachwich ne omako nyundo. Ne ogoyo Sisera gi nyundo, mi otoyo wiye, Ne ohobo wiye mi otoyo. f 27 Sisera ne opodho e tiende moling’ thi; Ne opodho e tiende; Ka ma ne opodhoeno, e ma ne othoe.

JONG’AD BURA 5:28–6:11 28 Miyo moro ne ng’icho e dirisa, Min Sisera ne ng’icho e dirisa, Ka penjo ni, ‘Ang’o momiyo geche mag lweny odeko? Ang’o momiyo pok awinjo tiende faresene nyaka sani?’ a 29 Mon mariek moloyo ne dwoke, Ee, ne onwoyo e chunye dwoko ma ne gimiye, 30 ‘Nyaka bed ni gipogore mwandu ma giseyako, Jalweny ka jalweny yudo nyako achiel kata nyiri ariyo, Sisera yudo law molok gi rangi, ee, oyudo law molok gi rangi, Law maber, gi law molok gi rangi, ee, lewni ariyo mabeyo Mondo joyeko orwak e ng’utgi.’ 31 A Jehova, mad itiek wasiki duto, b To jo ma oheri orieny ka wang’ chieng’.” Kendo piny nobedo gi kuwe kuom higni 40. c Jo-Israel nochako timo gik maricho e wang’ Jehova kendo, d mi Jehova ochiwogi e lwet Jo-Midian kuom higni abiriyo. e 2 JoMidian ne sando Jo-Israel ahinya. f Omiyo, Jo-Israel ne oloso kuonde pondo e gode, e rogni, kod kuonde matek chopoe. g 3 Ka ne JoIsrael ochuoyo puothegi, Jo-Midian gi Jo-Amalek h gi

6

SULA 5 a Bur 4:15, 16 b Za 83:9 c Bur 3:10, 11 Bur 3:30

 SULA 6 d Bur 2:19 e Rap 28:15, 48 Bur 2:14 Neh 9:28

f Kwa 33:55 g 1Sa 13:5, 6 h Bur 3:13

 Kolam mar 2 a Bur 8:10 b Rap 28:15, 33 Rap 28:31, 48

c Bur 8:10 d Bur 7:12 e Rap 4:30 f Bur 2:18 Za 107:19

g Wuo 20:2 Law 26:13 Bur 2:1

h Jos 10:42 Neh 9:24

i Rap 6:4 j Jos 24:15 k Rap 28:15 Bur 2:2 Jer 3:13

l Bur 2:1 m Jos 17:2 Bur 6:24 Bur 8:32

n Cha 49:22, 24 Hib 11:32

424 ogendni mowuok yo wuok chieng’ a ne monjogi. 4 Ne gigoyo kambi e piny Jo-Israel mi giketho cham duto ma puothegi ne onyago. Ne gitimo kamano nyaka Gaza. Onge gimoro amora ma ne giweyo ne Jo-Israel mondo ocham. Ne ok giwenegi rombo kata dhiang’ kata mana punda. b 5 Ne gijobiro ka ging’eny ka det-bonyo c mondo giketh piny, kendo ne gibiro kod jambgi kod hembegi. Gin kaachiel gi ngamiagi ne gikalo akwana. d 6 Nikech mano, Jo-Midian nomiyo Jo-Israel obedo modhier ahinya, mi Jo-Israel ne oywak ne Jehova mondo okonygi. e 7 Ka ne Jo-Israel oywak ne Jehova nikech Jo-Midian, f 8 Jehova ne ooronegi janabi ma ne owachonegi niya: “Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho, ‘Ne agolou e piny Misri, e piny ma ne unie wasumbni, g 9 mi aresou e lwetgi, kendo e lwet ji duto ma ne sandou. Ne ariembonugi mi amiyou pinygi. h 10 Ne awachonu niya: “An Jehova Nyasachu. i Kik ulam nyiseche mag JoAmor ma koro udak e pinygi.” j To ne ok uwinjo wachna.’” k 11 Bang’ mano, malaika mar Jehova ne obiro l mobet e tiend yath maduong’ ma ne ni Ofra. Yadhno ne en mar Joash Ja-Abiezer. m Noyudo ka Gideon n wuod Joash dino ngano ka mibiyoe mzabibu mondo kik

425 Jo-Midian maye chamgo. 12 Malaika mar Jehova ne obirone mowachone niya: “A jalweny maratego, Jehova ni kodi.” a 13 Gideon ne odwoke niya: “Ruodha, ka Jehova ni kodwa adier, ang’o momiyo oweyo mondo chandruogegi duto oyudwa? b Ere honni madongo ma wuonewa nonyisowa ni ne otimo, ka giwachonwa ni, c ‘Jehova nogolowa Misri?’ d Sani Jehova ojwang’owa e kendo osechiwowa e lwet Jo-Midian.” 14 Jehova ne ong’iye mowachone niya: “Dhi gi teko ma in-go, kendo ibiro reso Jo-Israel e lwet Jo-Midian. f Donge an e ma aori?” 15 Gideon ne odwoke niya: “Jehova, yie apenjie. Ere kaka dares Israel? Dhoodwa e dhoot matinie mogik e dhood Manase, kendo an e ma atinie mogik e od wuora. 16 Jehova ne odwoke niya: “Nikech an kodi, g inilo Jo-Midian mayot mana ka gima ikedo gi ng’ato achiel.” 17 Bang’ mano, Gideon ne owachone niya: “Ka iyie koda adier, timna gima nyiso ni in e ma iwuoyo koda. 18 Akwayi ni kik ia kae nyaka akelni chiwo mi akete e nyimi.” h Nodwoke niya: “Abiro riti nyaka iduogi.” 19 Gideon ne odhi moyang’o nyadiel motedo. Kendo ne okawo mogo madirom efa1 achiel molosogo makate ma ok oketie thowi. i Ne 6:19 1 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14.

SULA 6 a Bur 2:18

b Bur 6:2

c Rap 4:9 Za 44:1

d Wuo 13:14

e Rap 31:17 2We 15:2

f Bur 8:22 Hib 11:32

g Rap 20:3, 4 Bur 2:18

h Cha 18:3, 5 Bur 13:15

i Cha 18:6, 7 Cha 19:1, 3

 Kolam mar 2 a Law 9:24 Bur 13:19, 20 1Ru 18:38 1We 21:26 2We 7:1

b Bur 13:8, 9 Hib 13:2

c Cha 16:7, 13 Cha 32:24, 30 Bur 13:21, 22 Luk 1:11, 12

d Dan 10:19

e Cha 22:14 Wuo 17:15

f Wuo 23:24 Rap 12:3

JONG’AD BURA 6:12-26 oketo ring’ono e okapu, to kado ne oolo e agulu. Kae to ne okelogi ne malaikano e tiend yath maduong’ ka ma ne entie. 20 Malaika mar Nyasaye nowachone niya: “Kaw ring’ono gi makate ma ok oketie thowi kendo iketgi e lwanda maduong’ man kacha, kae to iol kadono e wiye.” Mi Gideon ne otimo kamano. 21 Eka malaika mar Jehova ne orieyo luth ma ne nie lwete, momulo ring’ono gi makateno, mi mach ne omuoch kowuok e lwanda mowang’o ring’ono gi makate. a Kae to malaika mar Jehova ne olal nono. 22 Gikanyono, Gideon ne ofwenyo ni kare owuoyo gi malaika mar Jehova. b Mi ne owacho niya: “A Jehova, Wuon Loch Duto, aneno malaika mar Jehova wang’ gi wang’!” c 23 Jehova ne owachone niya: “Bed gi kuwe, kik iluor, d ok ibi tho.” 24 Omiyo, Gideon ne ogero ne Jehova kendo mar misango kanyo. Iluongo kendono ni Jehova-Shalom1e nyaka kawuononi. Kendono pod ni Ofra e piny Jo-Abiezer. 25 Otienono, Jehova ne onyiso Gideon niya: “Kaw rwadh wuonu, rwath matin mar ariyo ma jahigni abiriyo, kae to imuk kendo mar Baal ma wuonu nogero, kendo imuk siro mar yien mochung’ e bathe. f 26 Bang’ gero ne Jehova 6:24 1 Tiende ni, “Jehova En Kuwe.”

JONG’AD BURA 6:27-39 Nyasachi kendo mar misango e wi lwanda moriedie kiteni, kaw rwadhno kendo ichiwe kaka misango miwang’o e yien mobar kowuok e sirono.” 27 Omiyo, Gideon ne okawo jotichne apar ma chwo motimo mana kaka Jehova ne onyise. Kata kamano, nikech ne oluoro joodgi gi jodalano ahinya, ne otimo kamano gotieno, to ok godiechieng’. 28 Kinyne ka ne jodalano ochiewo, ne giyudo ka omuk kendo mar misango mar Baal kod siro mar yien ma ne ochung’ e bathe, kendo ne osechiw ruath mar ariyo e kendo mar misango ma ne koro oseger kanyo. 29 Ne gipenjore niya: “Ng’a motimo kama?” Bang’ timo nonro, ne giwacho niya: “Gideon wuod Joash e ma otimo kama.” 30 Omiyo, jodalano nowacho ne Joash niya: “Gol wuodi oko mondo wanege, nimar omuko kendo mar misango mar Baal kod siro mar yien ma ne nie bathe.” 31 Joash a nowacho ne jo ma ne obiro irego niya: “Un e ma nyaka uked ne Baal, koso? Un e ma nyaka urese? Ng’ato ang’ata motemo kedo ne Baal ibiro neg gokinyini. b Ka Baal en nyasaye, we oked lwenje owuon, c nimar en e ma ng’ato omuko kendone mar misango.” 32 Chieng’no Joash ne ochako Gideon ni Jerubaal,1 kowacho niya: 6:32 1 Tiende ni, “We Baal Oter Wachno e Bura.”

SULA 6 a Bur 6:11

b Rap 13:5 Rap 17:2-5

c 1Ru 18:26, 27 Za 115:5 Jer 10:5

 Kolam mar 2 a Kwa 25:17, 18 Bur 6:2

b Wuo 17:16 Kwa 24:20 Rap 25:19

c Bur 6:3 Bur 7:12

d Bur 3:9, 10 Bur 11:29 Bur 13:24, 25 Bur 14:6 Bur 15:14 Zek 4:6

e Bur 3:26, 27

f Jos 17:2

g Bur 6:14

426 “We Baal oked lwenje owuon, nimar ng’ato omuko kendone mar misango.” 33 Jo-Midian duto a gi JoAmalek b gi ogendni moa yo wuok chieng’ noriwore, c kae to ging’ado aora mi gidonjo e Paw Jezreel kendo ne gigoyo kambi kanyo. 34 Roho mar Jehova nobiro kuom Gideon d mi ogoyo tung’, e kendo joka Abiezer f ne obiro mondo oriwe lwedo. 35 Ne ooro joote e piny Manase duto, mi JoManase ne obiro ire. Bende ne ooro joote ir Jo-Asher, gi Jo-Zebulun gi Jo-Naftali, mi gin bende ne gibiro riwe lwedo. 36 Kae to Gideon ne owacho ne Nyasaye niya: “Ka en adier ni ireso Jo-Israel gi lweta mana kaka isesingo, g 37 ero aketo yie rombo kar dino cham. Ka po ni tho omako mana yie rombo kende to ka ma olwore odong’ kotwo, abiro ng’eyo gadier ni ibiro reso Jo-Israel gi lweta mana kaka isesingo.” 38 To mano e gima ne otimore. Ka ne ochiewo kinyne gokinyi, nobiyo yie rombono, mi pi ma ne owuokie ne opong’o bakul maduong’. 39 Kata kamano, Gideon ne owacho ne Nyasaye niya: “Asayi ni kik iyi wang’ koda, to we akwayi gimoro achiel kendo. Kiyie, we atimie gima chielo gi yie romboni mondo ang’e ni adier ibiro bedo koda. Akwayi, kiyie, we yie romboni e ma obed motwo to

427 ka ma olwore obed mang’ich.” 40 Kamano e kaka Nyasaye ne otimo otienono. Yie rombo kende e ma ne odong’ kotwo, to ka ma olwore ne ng’ich. Jerubaal, ma en Gideon, a kaachiel gi jolweny ne ochiewo gokinyi mang’ich mi gidhi goyo kambi e soko mar Harod. Kambi mar Jo-Midian to ne ni yo nyandwat, e pap man but got More. 2 Eka Jehova ne owacho ne Gideon niya: “Jolweny ma in-go ng’eny ahinya. Omiyo, ok anyal keto Jo-Midian e lwetgi, b nimar Israel nyalo sungrena ka owacho ni, ‘Lweta awuon e ma oresa.’ c 3 Koro dhi iwachnegi niya: “Ng’ato ang’ata ma nigi kibaji kata moluor, odog dala.” d Omiyo, Gideon ne otemogi e yo ma kamano, mi ji 22,000 ne odok dala, to ji 10,000 ne odong’. 4 Eka Jehova ne owacho ne Gideon niya: “Jolweny ma in-go pod ng’eny ahinya. Omiyo, tergi mwalo e dho aora mondo ayierni jo ma ibiro dhigo. Ka awachoni ni, “Jalni nyaka dhi kodi,” to ng’atno nodhi kodi. To ka awacho ni, “Jalni ok dhi kodi,’ to ng’atno ok nodhi kodi.” 5 Omiyo, Gideon ne otero jolweny nyaka e dho aora. Kae to Jehova ne onyise niya: “Jogo duto ma modho1 pi gi lwetgi, ket yorgi, to jogo duto ma goyo chong-

7

7:5 1 Kata, “Jogo duto ma gado pi gi lewgi kaka guok.”

SULA 7 a Bur 6:11, 32

b 1Sa 14:6 2We 14:11

c 1Sa 17:47

d Rap 20:8

 Kolam mar 2 a Bur 7:2

b Bur 6:33

c Bur 3:9, 10 Bur 4:14

d Bur 6:33

e Bur 6:3, 5

JONG’AD BURA 6:40–7:13 gi piny mondo e ka gimodhi, bende ket yorgi.” 6 Kwan mar jogo ma ne modho gi lwetgi, ne gin ji 300. To jo ma odong’ ne ogoyo chonggi piny ka gimodho. 7 Bang’ mano, Jehova ne onyiso Gideon niya: “Abiro resi gi lwet jolweny 300 ma omodho pi gi lwetgi, kendo abiro keto Jo-Midian e lweti. a To jo ma odong’ duto, odog dala.” 8 Kuom mano, bang’ ka ne gisekawo chiemo kod tunge mag jolwenygo, Gideon ne ogonyo jolwenygo mondo gidog dala, en to ne odong’ gi jolweny 300 kende. Kambi mar Jo-Midian to ne ni e pap mwalo. b 9 Otienono, Jehova ne onyiso Gideon niya: “A malo idhi imonj kambi Jo-Midian, nimar asechiwogi e lweti. c 10 Kata kamano, kiluoro dhi monjogi, kaw Pura jatichni mondo udhi kode. 11 Chik iti iwinj gik ma giwacho, kae to ibiro bedo gi chir mar monjo kambigi.” Eka Gideon gi Pura jatichne ne owuok modhi nyaka e kiewo mar kambi Jo-Midian. 12 Jo-Midian gi Jo-Amalek gi ogendni ma ne oa yo wuok chieng’ d ne ng’eny ahinya kendo ne gipong’o pawno mana ka det-bonyo. Ngamia ma ne gin-go bende ne okalo akwana, e ne ging’eny ka kuoyo manie dho nam. 13 Ka ne Gideon ochopo kuno, ne owinjo ka ng’at moro nyiso nyawadgi gima ne oleko niya: “Ne aleko lek

JONG’AD BURA 7:14-25 moro, to e lekno ne aneno ka makate molworore mar shairi ng’ielore mochopo e kambi mar Jo-Midian. Makateno ne ong’ielore mochopo e hema moro mi otuome matek mi hemano olokore ataro mi owuore. a 14 Eka wadgino ne odwoke niya: “Mano nyaka bed mana ligangla Gideon b wuod Joash ma Ja-Israel. Nyasaye oseketo Jo-Midian gi kambini duto e lwete.” c 15 Ka ne Gideon owinjo lekno gi kaka oloke, d nogoyo chonge piny, molemo kanyo gi kanyo. Bang’ mano, ne odok e kambi mar Jo-Israel mowachonegi niya: “Wuoguru, nimar Jehova oseketo kambi mar Jo-Midian e lwetu.” 16 Ne opogo joge 300 e grube adek, kendo ng’ato ka ng’ato ne omiyo tung’ e gi agulu maduong’ moketie taya e iye. 17 Kae to ne owachonegi niya: “Neuru ni ung’iya maber kendo utim mana kaka atimo. Ka achopo e kiewo mar kambi Jo-Midian, neuru ni utimo mana kaka atimo. 18 Ka uwinjo ka agoyo tung’ kaachiel gi jo ma ni koda, un bende gouru tungeu ka ma uchung’ie kulworo kambi, kendo ukog ni, ‘Lwenyni en mar Jehova gi Gideon!’” 19 Gideon kaachiel gi joge 100 ne obiro nyaka e kiewo mar kambi Jo-Midian chuny otieno1 sa ma jorit 7:19 1 Sa ma arita mar chuny otieno chakore, kind sa ang’wen nyaka sa aboro motieno.

SULA 7 a Bur 6:16

b Bur 6:14

c Bur 7:7

d Bur 7:11

e Bur 7:8

 Kolam mar 2 a Bur 7:8

b Bur 7:16

c Wuo 14:25 2Ru 7:6, 7

d 2We 20:23

e 1Ru 19:16

f Bur 6:35

g Za 83:11 Isa 10:26

428 eka donjo. Ne gigoyo tungegi a kendo ne gitoyo agulni ma ne giting’o e lwetgi. b 20 Eka grube adekka ne ogoyo tungegi kendo ne gitoyo agulnigi. Ne giting’o teyni e lwetgi ma koracham to tungegi e lwetgi ma korachwich. Ne gigoyo tungegi ka gikok niya: “Lwenyni en mar Jehova gi Gideon!” 21 E kindeno duto, ne gichung’ ka gilworo kambi to jolweny mag Jo-Midian ne ochako ringo ka gigoyo koko. c 22 Jolweny mia adekgo ne omedo goyo tungegi, kendo Jehova ne omiyo ng’ato ka ng’ato e kambi mar Jo-Midian ochako kedo gi nyawadgi. d Jo-Midian ne oringo mi gichopo Beth-shita. Ne gidhi nyaka Zerera, mi gichopo Abel-mehola e machiegni gi Tabath. 23 Ne oluong Jo-Israel kowuok e dhoudi mag Naftali, gi Asher kod Manase duto, f kendo ne gilawo JoMidian. 24 Kae to Gideon ne ooro joote e piny gode mar Jo-Efraim, kowachonegi niya: “Ridreuru udhi uked gi Jo-Midian, telnegiuru nyaka Bethbara gi Aora Jordan kendo ugeng’negi kuonde duto ming’adogo aora.” Kuom mano, jolweny mag Jo-Efraim duto ne ochokore mi gidhi geng’o ne JoMidian kuonde duto ming’adogo aora. 25 Ne gimako jotelo ariyo mag Jo-Midian miluongo ni Oreb gi Zeeb. Ne ginego Oreb e lwanda mar Oreb, g to Zeeb ne gi-

429 nego kar biyo mizabibu mar Zeeb. Ne gidhi nyime lawo Jo-Midian, a kendo ne gitero ne Gideon wiye Oreb gi Zeeb e alwora mar Jordan ka ma Gideon ne nitie. Jo-Efraim ne odhawo matek gi Gideon b ka gipenje niya: “Dak ne iluongowa kidhi kedo gi Jo-Midian? c Ang’o momiyo itimonwa kama?” 2 En to ne odwokogi niya: “Gima atimoni en ang’o kopim gi gik ma usetimo? Donge hulo mag JoEfraim d oloyo mzabibu ma Jo-Abiezer kayo? e 3 Donge un e ma Nyasaye ne oketo Oreb gi Zeeb, f ruodhi Jo-Midian e lwetu? Koro gima atimoni en ang’o kopim kod gik ma usetimo?” Ka ne osewuoyo kodgi kamano, mirimbgi ne okuwe. 4 Bang’ mano, Gideon ne gidhi mi ging’ado Aora Jordan. Kata obedo ni ne ool kaachiel gi jolweny mia adekka, ne gidhi nyime lawo wasigu. 5 Gideon nokwayo Jo-Sukoth kama: “Yie umi jolweny man kodagi chiemo, nimar giol, to pod walawo Zeba gi Zalmuna, ruodhi Jo-Midian.” 6 To jodong Sukoth nodwoke niya: “Ere kaka dwami jolweny ma in-go chiemo, to pok imako Zeba gi Zalmuna?” 7 Ka ne Gideon owinjo kamano, nowachonegi niya: “Nikech uwuoyo kamano, ka Jehova oketo Zeba gi Zalmuna e lweta, abiro rodhou gi kuthe kod oriang’ mag thim.” g 8 Nowuok ka-

SULA 7 a Bur 8:4

 SULA 8 b Bur 12:1 2We 25:10

8

c Bur 7:2

d Bur 7:24

e Bur 6:11, 34

f Bur 7:24, 25

g Bur 8:16

 Kolam mar 2 a Bur 8:17

b Bur 7:12

c Kwa 32:34, 35

d Bur 8:5, 6

JONG’AD BURA 8:1-16 nyo mi odhi nyaka Penuel, kendo nokwayo Jo-Penuel chiemo mana kaka nokwayo Jo-Sukoth. Kata kamano, ne gidwoke mana kaka Jo-Sukoth ne odwoke. 9 Omiyo, nonyiso Jo-Penuel bende niya: “Ka aduogo kangima, to abiro muko ohingani.” a 10 Zeba gi Zalmuna ne ni ka ma iluongo ni Karkor gi jolwenjgi ma dirom 15,000. Mago kende e jolweny ma ne odong’ kuom jolweny ma ne oa yo wuok chieng’, b nimar jolweny 120,000 ne oseneg. 11 Gideon noidho gi yo ma jo ma ne odak e hembe ne tiyogo. Yorno ne ni yo wuok chieng’ mar Noba gi Jogbeha. c Kendo nomonjo jolwenygo apoya. 12 Ka ne Zeba gi Zalmuna oringo, Gideon ne olawogi momakogi, mi kambino duto ne obwok ahinya. 13 Bang’ mano, Gideon wuod Joash ne odok koa e lweny moidho gi yo mochomo Heres. 14 Ka en e yo, ne omako rawera moro ma Ja-Sukoth mi onono weche duto kuome, kendo wuoyino ne ondikone nyinge jotelo gi jodong Sukoth 77. 15 Kae to Gideon ne odhi ir Jo-Sukoth, mowachonegi niya: “Ero, neuru Zeba gi Zalmuna ma ne omiyo ujara kupenja ni, ‘Ere kaka dwami jolweny ma ingo ma koro oolgi chiemo, to pok imako Zeba gi Zalmuna?’” d 16 Eka nomako jodong dalano, mi ne otimonegi anyali korodhogi gi kuthe

JONG’AD BURA 8:17-31 kod oriang’ mag thim. a 17 Bende, ne omuko ohinga mar Penuel, b mi onego jodalano. 18 Bang’e nopenjo Zeba gi Zalmuna niya: “Ne unego jo ma chal nade Tabor?” Ne gidwoke niya: “Ne gichal mana kodi. Ng’ato ka ng’ato kuomgi ne chalo wuod ruoth.” 19 Ka ne gidwoke kamano, Gideon nowachonegi niya: “Mago ne gin owetena, kendo yawuot mamana. Akuong’ora e nying Jehova, ni ka dine ok unegogi, an bende dine ok anegou.” 20 Kae to ne owacho ne Jether wuode makayo niya: “A malo ineggi!” Kata kamano, wuodeno ne ok owuodho ligangla nimar ne oluor, nikech pod ne en rawera. 21 Zeba gi Zalmuna ne owacho ne Gideon niya: “In e ma bi inegwa, nimar ng’ato ing’eyo mana gi tekone.” Omiyo, Gideon nodhi monego Zeba gi Zalmuna, c mi okawo gik ma ne gidusogo1 ng’ut ngamiagi. 22 Bang’e Jo-Israel nokwayo Gideon niya: “Loch e wiwa, in gi wuodi, gi nyikwayi bende, nimar iresowa e lwet Jo-Midian.” d 23 To Gideon ne odwokogi niya: “Ok abi locho e wiu, wuoda bende ok noloch e wiu. Jehova e ma biro locho e wiu.” e 24 Gideon nomedo wacho niya, “Yieuru akwau gimoro achiel: ng’ato 8:21 1 Gigo ne gin gik molos e kido mar dwe.

SULA 8 a Bur 8:7

b Bur 8:8, 9

c Za 83:11

d Bur 6:14

e Wuo 15:18 1Sa 10:19 Isa 33:22 Isa 43:15

 Kolam mar 2 a Cha 16:11 Cha 25:13 Cha 28:9 Cha 37:28

b Bur 8:21

c Wuo 28:6 Bur 17:5

d Bur 6:11

e Bur 2:17

f Za 106:36

g Bur 6:1

h Bur 3:11 Bur 5:31

i Bur 6:32

430 ka ng’ato kuomu omiya stadi mag um mogolo kuom gik moyako.” (Jo ma ne ologo ne nigi stadi mag um molos gi dhahabu, nimar ne gin Jo-Ishmael.) a 25 Ne gidwoke niya: “Wayie miyigi.” Mi ne gipedho kandho, kendo ng’ato ka ng’ato ne oketo stadi achiel kuom gik ma ne oyako. 26 Stadi duto mag dhahabu ma ne omi Gideon ne romo kilo 19.1 E wi mano, ne omiye tigo, gik mirwako e ng’ut ma chalo dwe, lewni ma rajamna molos gi yie rombo ma ruodhi mag Jo-Midian ne rwako, kod tigo mirwako ne ngamia. b 27 Gideon ne oloso efod1 gi dhahabugo, c mi ne okete e dala miluongo ni Ofra. d Jo-Israel duto ne ochako dwanyo lamo maler kuom lamo2 efodno, e kendo efodno ne obedo obadho ne Gideon kod joode. f 28 Kamano, Jo-Israel ne oloyo Jo-Midian, g mi Jo-Midian ne ok otemo kedo kodgi kendo. Piny nobedo gi kuwe kuom higni 40 e ndalo Gideon. h 29 Jerubaal i wuod Joash ne odok dak dalane. 30 Gideon ne onyuolo yawuoyi 70, nikech ne en gi mon mang’eny. 31 Ne en gi dhako moro mosiepne Shekem ma ne onyuolone wuoyi, mi Gideon ne ochako wuoyino ni Abimelek. j

1Sa 12:11

j Bur 9:1, 2 2Sa 11:21

8:26 1 Shekel 1,700. Som Apendiks B14. 8:27 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama. 2 Kata, “giterre gi efodno e yor lamo.”

431 32 Gideon wuod Joash ne otho ka hike oniang’, kendo ne oyike e liend Joash wuon mare ma ne ni Ofra e piny Jo-Abiezer. a 33 To ka ne Gideon osetho, Jo-Israel nochako kendo dwanyo lamo maler kuom lamo nyiseche miluongo ni Baal,1 b kendo ne giketo Baal-berith mondo obed nyasachgi. c 34 Wi Jo-Israel ne owil gi Jehova Nyasachgi d ma ne oresogi e lwet wasigu duto ma ne olworogi; e 35 bende ne ok gitimo maber ne jood Jerubaal, ma en Gideon, kata obedo ni ne otimo ne Jo-Israel gik mabeyo. f Bang’ kinde, Abimelek g wuod Jerubaal ne odhi Shekem thurgi min-gi, mi owacho ne owete min-gi kaachiel gi anyuola kwargi1 duto niya: 2 “Asayou, penjnauru jodong Shekem kama, ‘Mane mabernu, loch mar yawuot Jerubaal 70 duto, h koso loch mar ng’ato achiel? Kik wiu wil ni an rembu.’” 3 Omiyo, owete min-gi ne odhi wuoyone gi jotelo duto mag Shekem, kendo ne ging’ado mar riwo Abimelek lwedo. Ne giwacho niya: “En owadwa.” 4 Ne gikawo fedha 70 e od1 Baal-berith i mi gimiyo Abimelek, kendo Abimelek notiyo gi fedhago e nyiewo chwo moko

9

8:33 1 Kata, “terore gi Baal e yor lamo.” 9:1 1 Hibrania, “joka ner mare.” 9:4 1 Kata, “hekalu mar.”

SULA 8 a Bur 6:11, 24

b Bur 2:17, 19 Bur 10:6

c Bur 9:4

d Bur 3:7

e Za 106:43

f Bur 9:16-18

 SULA 9 g Bur 8:30, 31

h Bur 8:30

i Bur 8:33 Bur 9:46

 Kolam mar 2 a Bur 6:11 Bur 8:27

b 2Ru 11:1 2We 21:4

c Rap 17:14 1Sa 8:7

d Rap 11:29 Jos 8:33 Joh 4:20

e Bur 8:22

JONG’AD BURA 8:32–9:13 ma achach kendo ma ne bet abeta ka timo nono mondo oluwe. 5 Bang’ mano, Abimelek ne odhi Ofra a e dala Jerubaal wuon-gi monego owetene b 70 e wi kidi achiel. Jotham wuod Jerubaal machogo kende e ma ne otony nikech ne opondo. 6 Jotelo duto mag Shekem kod Beth-milo ne ochokore but yath maduong’ man machiegni gi siro ma ne ni Shekem, mi ne giketo Abimelek ruoth. c 7 Ka ne Jotham owinjo wachno, ne odhi e wi Got Gerizim d mi nokok gi dwol maduong’ niya: “Winjauru, un jotelo mag Shekem, eka Nyasaye biro winjou. 8 “Kinde moro ne nitie yien ma ne dwaro bedo gi jaloch. Omiyo, ne gikwayo yadh zeituni niya: ‘Loch e wiwa.’ e 9 To yadh zeituni ne odwokogi ni, ‘Ere kaka dawe golo mo ma amiyogo Nyasaye kod dhano duong’ mana mondo afwadh obokena e wi yien mamoko?’ 10 Bang’ mano, yien-go nonyiso yadh ng’owo niya: ‘Bi iloch e wiwa.’ 11 To yadh ng’owo ne openjogi ni, ‘Ere kaka dawe golo olembena mabeyo kendo mamit mana mondo afwadh obokena e wi yien mamoko?’ 12 Kae to yien-go ne odhi ir yadh mzabibu mi ginyise niya: ‘Bi iloch e wiwa.’ 13 Yadh mzabibu ne odwokogi ni, ‘Ere kaka dawe golo divai ma amiyogo Nyasaye gi dhano mor mana mondo

JONG’AD BURA 9:14-29 afwadh obokena e wi yien mamoko?’ 14 Gikone, ne gidhi ir yadh kudho ma ginyise niya: ‘Bi iloch e wiwa.’ a 15 To ka ne yadh kudho owinjo kamano, ne owacho ni, ‘Ka adier udwaro ni abed ruodhu, bi uyue e tipona. Ka ok utimo kamano, mach biro wuok e kudho kendo biro wang’o yiend sida man Lebanon.’ 16 “Be utimo gima kare kuom keto Abimelek ruoth? b Be gima utimo ne Jerubaal gi ode en gima owinjore? 17 Ka ne wuonwa odhi kedonu, c ne oikore kata mana tho mondo oresu e lwet JoMidian. d 18 To koro uselokoru gi od wuonwa kendo usenego yawuote 70 duto e wi kidi achiel. e Kae to uketo Abimelek wuod jatichne ma nyako f mondo obed ruodh jotelo mag Shekem mana nikech en wuodu. 19 Koro ka uneno ni gima usetimo ne Jerubaal gi ode ber kendo owinjore, kare moruru gi Abimelek, to en bende obed mamor kodu. 20 To ka gima utimo ok ni kare, to we mach owuog kuom Abimelek kendo otiek jotend Shekem gi jotend Bethmilo, g kendo mach owuog kuom jotend Shekem gi jotend Beth-milo mi otiek Abimelek.” h 21 Bang’ mano, Jotham i ne oringo modhi Beer, kendo ne odak kuno nikech ne oluoro Abimelek owadgi. 22 Abimelek ne olocho e piny Israel kuom higni adek.

SULA 9 a Bur 9:6

b Bur 9:6

c Bur 7:9

d Bur 8:28

e Bur 9:5

f Bur 8:30, 31

g Bur 9:6, 49

h Bur 9:39, 53

i Bur 9:5

 Kolam mar 2 a Cha 9:6 Bur 9:5

b Jos 21:20, 21 Jos 24:1

c Bur 8:33

d Bur 6:32

432 23 Eka Nyasaye ne omiyo sigu obetie e kind Abimelek gi jotend Shekem, kendo ne gichako timo ne Abimelek gik maricho. 24 Mano notimore mondo ochul kuor nikech nek marach ma ne oneggo yawuot Jerubaal 70, kendo mondo buch remo obed e wi Abimelek nikech ne onego owetene, a kendo buch remo obed e wi jotend Shekem nikech ne gikonyo Abimelek nego owetene. 25 Jotend Shekem nooro jomoko mondo odhi omonj Abimelek e wi got, kendo jogo ne yako ng’ato ang’ata ma ne kalo e ndara. Bang’e wachno ne ochopo ne Abimelek. 26 Gaal wuod Ebed gi owetene ne odhi nyaka Shekem b kendo jotend Shekem ne ogeno ni onyalo konyogi. 27 Jo-Shekem nodhi e puothegi mi gichoko mzabibu kendo gibiyogi kae to ne gitimo nyasi. Bang’e, ne gidhi e od nyasachgi c mi gimetho, gichiemo, kendo gikuong’o Abimelek. 28 Eka Gaal wuod Ebed nowacho niya: “Abimelek en ng’a, to Shekem en ng’a ma dwatine? Donge Abimelek en mana wuod Jerubaal d kendo Zebul en jatichne? Tiuru ne dhood Hamor ma wuon Shekem! Ere gimomiyo dwatine Abimelek? 29 Ka dine bed ni an jatend ogandani, dine agolo Abimelek e loch.” Kae to ne owacho ne Abimelek niya: “Med jolweny magi mondo ibi wakedi.”

433 30 Ka ne Zebul jatend dalano owinjo weche Gaal wuod Ebed, mirima nomake. 31 Omiyo, ne ooro joote aling’ aling’ ir Abimelek mondo onyise niya: “Ne! Gaal wuod Ebed kaachiel gi owetene ni Shekem kendo githuwi gi jodalani. 32 Omiyo, wuog kaachiel gi jogi gotieno mondo ubut oko machiegni gi dalani. 33 Kae to umonj dalano gokinyi ka chieng’ wuok. To ka Gaal owuok gi joge mondo giked kodu, timuru duto munyalo mondo ulogi.” 34 Omiyo, Abimelek nowuok gi joge gotieno, kendo ne gipogore e grube ang’wen mi gidhi kiyo Jo-Shekem. 35 Ka ne Gaal wuod Ebed owuok e rangach gi joge, Abimelek bende ne owuok gi joge ka ma ne gipondoe. 36 Gaal ne oneno ji ka biro mowacho ne Zebul niya: “Ne! Nitie jo ma biro koa e wi gode.” To Zebul nodwoke niya: “Ok gin ji, to ineno mana tipo mag gode.” 37 Bang’e Gaal nowacho niya: “Ne! Ji biro kendo gisechopo e chuny piny, to grup machielo biro gi yo makadho but yath maduong’ man Meonenim.” 38 Zebul nodwoke ni, “Koro thian ane wach kaka ne ithiano ni, ‘Abimelek to ng’a ma dwatine?’ a Donge magi e jo ma ne isechayoka? Koro dhi iked kodgi ane.” 39 Omiyo, Gaal ne otelo ne jotend Shekem mi gidhi kedo gi Abimelek. 40 Abi-

SULA 9 a Bur 9:28, 29

 Kolam mar 2 a Bur 9:30

b 1Ru 12:25

c Bur 8:33 Bur 9:4, 27

JONG’AD BURA 9:30-49 melek ne olawo Gaal, to Gaal ne oyombe. Kata kamano, ne oneg ji mang’eny nyaka e dho ranga dala. 41 Abimelek nodok Aruma modhi nyime dak kuno, to Zebul a noriembo Gaal gi joge Shekem. 42 Kinyne, Jo-Shekem nowuok modhi oko mar dalagi kendo ne onyis Abimelek wachno. 43 Omiyo, Abimelek ne ochoko joge mi opogogi e grube adek kae to gidhi pondonegi kuno. To ka ne oneno ka jogo wuok e dalano, ne okedo kodgi monegogi. 44 Abimelek nowuok gi grup achiel mi giringo nyaka e dho ranga dala, to grube ariyo modong’ ne okedo gi jo ma ne ni oko, mi ginegogi. 45 Abimelek ne okedo gi jo dalano odiechieng’ mangima mi okawo dalano. Ne onego jo ma ne ni kuno kendo noketho dalano b mi okwore chumbi. 46 Ka ne jotelo duto mag ohinga mar Shekem owinjo wachno, ne giwuok piyo mi gidhi kar pondo manie od1 El-berith. c 47 To ka ne onyis Abimelek ni jotelo mag ohinga mar Shekem osechokore, 48 Abimelek gi joge nodhi e Got Zalmon. Ne okawo le mi otong’ogo bad yath mi oketo e goke, kae to ne onyiso joge niya: “Gima uneno ka atimoni, e ma un bende utim piyo piyo!” 49 Omiyo, ji duto ne otong’o bede yien mi giluwo Abimelek. Ne giketo bede 9:46 1 Kata, “hekalu mar.”

JONG’AD BURA 9:50–10:10 yien-go e ot ma ji ne opondeno, kae to gimokoe mach. Omiyo, ji duto ma ne odak e ohinga mar Shekem bende ne otho. Ne gin chwo gi mon ma dirom 1,000. 50 Abimelek ne odhi Thebez mi nokedo gi Jo-Thebez mokawo dalano. 51 Ne nitie ot moger motegno e chuny dalano, kendo chwo gi mon duto gi jotendgi duto ne oringo modhi kuno. Ne gilorore e iye mi ne giidho nyaka e tat odno. 52 Abimelek ne odhi momonjo odno. Ne odhi nyaka e dho odno mondo owang’e. 53 To dhako moro ma ne ni kuno ne obolo nyapong’ e wi Abimelek mi wiye obarore. a 54 Mapiyo piyo Abimelek ne oluongo jatije ma ne ting’one gige lweny mi onyise niya: “Wuodh liganglani mondo inegago, mondo ji kik wach ni, ‘Dhako e ma ne onege.’” Omiyo, jatijeno ne ochwoye gi ligangla mi otho. 55 Ka ne Jo-Israel oneno ni Abimelek osetho, ne gidok dala. 56 Kuom mano, Nyasaye ne ochulo Abimelek nikech richo ma ne otimo ne wuon-gi kuom nego owetene 70. b 57 Nyasaye ne omiyo richo duto ma ne Jo-Shekem otimo oduogonegi. Omiyo, kuong’ ma ne Jotham c okuong’ogo wuod Jerubaal d ne obironegi. Bang’ Abimelek, Tola wuod Pua ma wuod Dodo kendo ma Ja-Isakar, nowuok mondo ores Jo-

10

SULA 9 a 2Sa 11:21

b Cha 9:6 Bur 9:5, 24

c Bur 9:7, 20

d Bur 6:32

 Kolam mar 2  SULA 10 a Bur 2:16

b Rap 3:14

c Bur 2:19 Bur 4:1 Bur 6:1 Neh 9:28

d Bur 3:7 Za 106:36-38

e Kwa 25:1, 2

f 1Ru 11:5 2Ru 23:13

g Bur 16:23 1Sa 5:4 2Ru 1:2

h Rap 28:15, 48 Rap 31:17 Bur 2:14 Bur 4:2

i Rap 4:30

434 Israel. a Tola ne odak Shamir e piny gode mag Efraim. 2 Nobedo jang’ad bura e piny Israel kuom higni 23. Bang’ mano, ne otho moyike Shamir. 3 Bang’ Tola, Jair Ja-Gilead nobedo jang’ad bura kuom higni 22 e piny Israel. 4 Ne en gi yawuoyi 30, ma ne idho punde 30. Yawuoyigo ne nigi mier 30 ma pod iluongo ni Havoth-jair b nyaka kawuononi. Miergo nie piny Gilead. 5 Bang’ mano, Jair ne otho moyike Kamon. 6 Kendo Jo-Israel ne otimo gik maricho e wang’ Jehova. c Ne gichako lamo nyiseche miluongo ni Baal, d sanamu mag Ashtoreth, gi nyiseche mag Jo-Aram,1 gi mag Jo-Sidon, gi mag JoMoab, e gi mag Jo-Amon, f gi nyiseche mag Jo-Filistia. g Ne giweyo Jehova kendo ne ok gitiyone. 7 Jehova nobedo gi mirima gi Jo-Israel mi nochiwogi e lwet Jo-Filistia gi Jo-Amon. h 8 Omiyo, ogendnigo ne osando Jo-Israel malit ahinya e higano. Ne gisando Jo-Israel duto ma ne odak loka Jordan e piny Jo-Amor man Gilead kuom higni 18. 9 Jo-Amon bende ne ng’adoga Aora Jordan mondo gidhi gimonj Jo-Juda, gi Jo-Benjamin, kod Jo-Efraim; kendo Jo-Israel ne osandore malit. 10 Jo-Israel ne oywak ne Jehova mondo okonygi i 10:6 1 Kata, “Jo-Siria.”

435 ka giwacho niya: “Wasetimo richo e nyimi, nimar waweyi mi walamo Baal.” a 11 Jehova ne owacho ne Jo-Israel niya: “Donge an e ma ne aresou e lwet JoMisri, b gi Jo-Amor, c gi JoAmon, gi Jo-Filistia, d 12 gi Jo-Sidon, gi Jo-Amalek, kod Jo-Midian ka ne gisandou malit? Ka ne uywakna, donge ne aresou e lwetgi? 13 Kata kamano, ne uweya muchako lamo nyiseche mamoko. e Mano e momiyo ok abi resou kendo. f 14 Dhiuru ir nyiseche ma useyierogo mondo gikonyu. g We giresu e kinde mag chandruok.” h 15 Kata kamano, Jo-Israel nowacho ne Jehova niya: “Wasetimo richo. Timnwa kaka ineno ni owinjore. En mana ni wasayi ni ireswa kawuononi.” 16 JoIsrael ne owito nyiseche manono mi gichako tiyo ne Jehova. i Omiyo, ne onenonegi lit nikech ne gisandore. j 17 Bang’ kinde, Jo-Amon k ne ochokore ne lweny mi gigoyo kambi Gilead. Jo-Israel bende ne ochokore mi gigoyo kambi Mispa. 18 Oganda kaachiel gi jotelo mag Gilead ne penjore e kindgi niya: “Ng’ano ma biro telonwa e lweny gi Jo-Amon? l Ng’atno nobed jatelo e wi Jo-Gilead duto.” Jeftha m Ja-Gilead ne en jalweny ma ratego. Ne en wuod dhako ma ochot, to wuon-gi ne iluongo ni Gilead. 2 Chi Gilead bende ne onyuolo-

11

SULA 10 a Bur 2:13 Bur 3:7 1Sa 12:9, 10

b Wuo 14:30

c Kwa 21:23-25

d Bur 3:31

e Bur 2:12

f 2We 15:2 Mik 3:4

g 1Ru 18:27

h Jer 2:28

i Rap 7:26

j 2We 7:14 2We 33:13, 15 Za 106:44 Isa 63:9

k Cha 19:36, 38 Bur 3:13

l Bur 11:1

 SULA 11 m Bur 12:7 1Sa 12:11 Hib 11:32

 Kolam mar 2 a Bur 10:17

b Bur 11:2

c Bur 10:18

d Bur 10:17 Bur 11:34

JONG’AD BURA 10:11–11:11 ne yawuoyi. Ka yawuotego ne obedo madongo, ne giriembo Jeftha ka giwachone niya: “Ok ibi yudo pok e od wuonwa kae, nimar in wuod dhako machielo.” 3 Omiyo, Jeftha noringo modhi dak e piny Tob. Kendo chwo moko ma timo nono ne oriwore kode. 4 Bang’ kinde, Jo-Amon nodhi kedo gi Jo-Israel. a 5 Ka ne Jo-Amon ochako kedo kodgi, jodong Gilead ne odhi e piny Tob mondo giluong Jeftha. 6 Ne giwacho ne Jeftha niya: “Bi itelnwa waked gi Jo-Amon.” 7 To Jeftha nodwokogi niya: “Donge un e ma ne ok udwara ma uriemba e dala wuora? b Koro ang’o momiyo ubiro ira sa ma un gi chandruok?” 8 Eka jodong Gilead nowachone niya: “Mano e ma omiyo wabiro iri. Ka iyie dhi kodwa e lweny mondo waked gi JoAmon, to ibiro bedo jatend Jo-Gilead duto.” c 9 To Jeftha nodwokogi niya: “Ka adok kodu mondo aked gi Jo-Amon mi Jehova okonya loyogi, eka abiro bedo jatendu.” 10 Jodong Gilead nosingorene niya: “Jehova obed janeno e kindwa kodi, kendo ong’adnwa bura ka ok watimo kamano.” 11 Omiyo, Jeftha nodhi gi jodong Gilead kendo ne gikete jatendgi mar lweny. Ka ne gichopo Mizpa, Jeftha ne onwoyo e nyim Jehova weche duto ma ne gisewinjore. d

JONG’AD BURA 11:12-29 12 Eka Jeftha nooro joote ir ruodh Jo-Amon, a kopenje niya: “Ang’o milaro koda, momiyo ibiro kedo gi pinywa?” 13 To ruodh JoAmon nodwoko jootego niya: “En nikech ka Jo-Israel ne wuok Misri, b ne gikawo pinywa chakre Arnon c nyaka Jabok kendo nyaka Jordan. d Omiyo, koro dwoknwauru pinyno gi kuwe.” 14 Jeftha nochako ooro joote ir ruodh Jo-Amon 15 mondo ginyise niya: “Jeftha owacho ni wanyisi kama: ‘Jo-Israel ne ok okawo piny Jo-Moab e kata piny Jo-Amon, f 16 nimar ka ne giwuok Misri ne gikalo e thim mi ging’ado Nam Makwar, g mi gichopo Kadesh. h 17 Kae to Jo-Israel ne ooro joote ir ruodh Edom i ka gikwaye niya: “Yienwa wakadh e pinyi,” to ruodh Edom notamore. Ne gikwayo ruodh Moab j bende, to en bende ne otamore. Omiyo, Jo-Israel nodhi nyime dak Kadesh. k 18 Sa ma ne gikadho e thim, ne ok gidonjo e piny Edom l kata piny Moab. Ne giluwo yo wuok chieng’ mar piny Moab m mi gigoyo kambi e alwora mar Arnon. Ne ok gidonjo Moab nikech Arnon e ma ne en tong’ mar JoMoab. n 19 “‘Bang’ mano, Jo-Israel nooro joote ir Sihon ruodh Jo-Amor ma ne locho Heshbon, mi gikwaye niya: “Yienwa mondo wakadh e pinyi ka wadhi e pinywa.” o

SULA 11 a Cha 19:36, 38 b Kwa 21:23, 24 c Kwa 21:26 d Rap 3:16, 17 e Cha 19:36, 37 Rap 2:9

f Rap 2:19, 37 g Kwa 14:25 h Kwa 20:1 i Cha 36:1 Kwa 20:14 Rap 2:4

j Cha 19:36, 37 k Kwa 20:22 l Kwa 21:4 m Kwa 21:11 n Kwa 21:13 o Kwa 21:21-26 Rap 2:26, 27

 Kolam mar 2 a Rap 2:32, 33 b Jos 13:15, 21 c Rap 2:36 d Neh 9:22 e 1Ru 11:7 f Wuo 23:28 Wuo 34:11 Kwa 33:53 Rap 9:5 Rap 18:12

g Kwa 22:2, 3 Jos 24:9

h Kwa 21:25 i Kwa 21:26 j Isa 33:22 k Bur 3:9, 10 Zek 4:6

436 20 To Sihon ne ochich kodgi mi otamogi kadho e pinye. Nochoko joge duto mag lweny, mi gigoyo kambi Jahaz mondo giked gi Jo-Israel. a 21 To Jehova Nyasach Israel, nochiwo Sihon gi joge duto e lwet Jo-Israel, mi Jo-Israel noloyogi, mi gikawo piny Jo-Amor duto. b 22 Kamano ne gikawo piny Jo-Amor duto chakre Arnon nyaka Jabok kendo chakre e thim nyaka Jordan. c 23 “‘Omiyo, Jehova Nyasach Israel, e ma noriembo ne Jo-Israel Jo-Amor, d to koro uketru ni unyalo riembo Jo-Israel? 24 Donge un bende udak e piny ma Kemosh nyasachu e e ma omiyou? Omiyo, jo ma Jehova Nyasachwa oseriembo e ma wan bende wariembo. f 25 Koro, uparo ni uloyo Balak g wuod Zipor ma ruodh Moab? Be osegayware gi JoIsrael kata kedo kodgi? 26 Kuom higni 300 duto ma Jo-Israel ne odakgo Heshbon gi mier matindo molwore h kaachiel gi Aroer gi mier matindo molwore kod mier man e bath Aora Arnon, dak ne utemo mayogi miergo? i 27 Pok wakethonu. Umonjowa kayiem nono. Jehova obed jang’ad bura j e kind Jo-Israel gi Jo-Amon kawuono.’” 28 To ruodh Jo-Amon ne otamore winjo wach ma Jeftha ne oorone. 29 Roho mar Jehova nopong’o Jeftha, k mi okadho

437 Gilead gi Manase, modhi Mizpe man Gilead. a Ka noa kanyo, nodhi mi omonjo JoAmon. 30 Jeftha nokuong’ore b ne Jehova niya: “Ka ichiwo Jo-Amon e lweta, 31 mi aduogo gi kuwe bang’ loyogi, to ng’ato ang’ata ma nokwong wuok e oda ka biro romona nobed mari, in Jehova, c kendo abiro chiwe kaka misango miwang’o.” d 32 Omiyo, Jeftha nodhi kedo gi Jo-Amon, kendo Jehova nochiwogi e lwete. 33 Nonego ji mang’eny e mier 20 chakre Aroer nyaka Minith. Bende, ne onego ji nyaka Abel-keramin. Kuom mano, Jo-Israel noloyo JoAmon. 34 Ka ne Jeftha odok dalane Mizpa, e nyare ne obiro romone ka goyo thum kendo miel. Ne en nyathi achiel kende. Jeftha ne onge wuoyi kata nyako machielo. 35 To ka ne oneno nyareno, noyiecho lepe, mowacho niya: “Yaye nyathina, inego chunya! Kare in e ng’at ma asekuong’ora ni abiro chiwo! To nikech asesingora ne Jehova, ok anyal lokora.” f 36 Nyare nowachone niya: “Wuora, ka isesingori ne Jehova kamano, to tim koda mana kaka isesingori, g nimar Jehova osemiyo ichulo kuor ne Jo-Amon wasiki.” 37 Eka nomedo wacho ne wuon-gi niya: “Yie akwayie gimoro achiel kende: Weya mondo adhi e gode kuom dweche ariyo mondo aywag

SULA 11 a Bur 10:17

b Rap 23:21

c 1Sa 1:11

d 1Sa 1:24

e Bur 10:17 Bur 11:11

f Kwa 30:2 Za 15:4 Ekl 5:4

g Bur 11:30, 31

 Kolam mar 2 a 1Sa 1:22, 24

 SULA 12 b Bur 8:1

c Bur 11:29

d Rap 3:12, 13

JONG’AD BURA 11:30–12:4 gi nyiri wetena nikech ok bi kenda.” 38 Jeftha nodwoke niya: “Inyalo dhi.” Omiyo, ne odhi e gode gi nyiri wetene mondo oywag kuom dweche ariyo nikech ne ok dhi kende. 39 Bang’ dweche ariyo, noduogo ir wuongi, mi wuon-gi notimo mana kaka nosekuong’ore. a Nyareno ne ok onindo gi dichwo e ngimane duto. Kendo JoIsrael ne obedo gi tim1 mar 40 oro nyigi mondo gidhi gipwo nyar Jeftha Ja-Gilead, ndalo ang’wen, higa ka higa. Ne oluong Jo-Efraim, mi ging’ado aora mi gidhi Zafon1 kendo ne giwacho ne Jeftha niya: “Ang’o momiyo ne ok iluongowa sa ma ne idhi kedo gi Jo-Amon? b Wabiro wang’i gi odini te.” 2 Jeftha to ne onyisogi niya: “An kaachiel gi joga ne wabedo gi ywaruok matek gi Jo-Amon kendo ne aluongou mondo ubi ukonya to ne ok ubiro resa e lwetgi. 3 Bang’ neno ni ne ok udwar konya, ne achoko chir1 mi adhi kedo gi Jo-Amon, c kendo Jehova ne oketogi e lweta. Omiyo, ang’o momiyo kawuono ubiro kedo koda?” 4 Jeftha ne ochoko JoGilead duto d kendo ne gikedo gi Jo-Efraim, mi JoGilead ne oloyo Jo-Efraim

12

11:39 1 Kata, “chik.” 12:1 1 Kata nyalo bedo, “gidhi yo nyandwat.” 12:3 1 Kata, “ne aikora kata mana tho.”

JONG’AD BURA 12:5–13:6 ma ne oyudo osejarogi niya: “Kata obedo ni un Jo-Gilead modak e gwenge mag Efraim kod Manase, ng’euru ni un mana jo ma ne oringo koa Efraim.” 5 Jo-Gilead ne otelo ne Jo-Efraim mi gigeng’o kuonde ming’adogo Aora Jordan. a Ka ne JoEfraim temo kalo kuondego, ne gikwayo Jo-Gilead niya, “Yienwauru wang’ad aora.” Jo-Gilead to ne penjo ng’ato ka ng’ato kuomgi ni, “Dibed ni in Ja-Efraim? To ka ne ng’atno odwoko ni, “Ooyo!” 6 Jo-Gilead ne wachone ni, “Wach ni Shiboleth.” Kata kamano, en ne owacho ni, “Siboleth” nikech Jo-Efraim ne ok nyal luongo nyingno maber. Mano ne miyo Jo-Gilead nego ng’atno kanyo gi kanyo. Kamano ne oneg JoEfraim 42,000 e kindeno. 7 Jeftha ne obedo jang’ad bura e piny Israel kuom higni auchiel, kae to ne otho moyike e dalane man Gilead. 8 Bang’ Jeftha, Ibzan JaBethlehem ne obedo jang’ad bura e piny Israel. b 9 Ibzan ne onyuolo yawuoyi 30 gi nyiri 30. Ne ochiwo nyige mondo okend e dhoudi mamoko, kendo ne okelo ne yawuote nyiri 30 kowuok e dhoudi mamoko mondo gikend. Ibzan ne obedo jang’ad bura e Israel kuom higni abiriyo. 10 Ibzan ne otho moyike Bethlehem. 11 Bang’ Ibzan, Elon JaZebulun ne obedo jang’ad

SULA 12 a Bur 3:28 Bur 7:24

b Bur 2:16

 Kolam mar 2 a Cha 36:12 Wuo 17:16 Kwa 13:29 1Sa 15:2

 SULA 13 b Bur 2:11, 19 Bur 10:6

c Jos 13:1-3 Bur 10:7

d Cha 49:16

e Bur 16:31

f Jos 15:20, 33 Jos 19:41, 48

g Cha 30:22, 23

h Cha 18:10 1Sa 1:20 Luk 1:11, 13

i Kwa 6:2, 3 Luk 1:15

j Law 11:26, 27

k Kwa 6:2, 5

l Bur 2:16 Bur 13:1 Neh 9:27

438 bura e Israel kuom higni apar. 12 Elon Ja-Zebulun ne otho moyike Aijalon man e piny Zebulun. 13 Bang’ Elon, Abdon wuod Hilel Ja-Pirathon ne obedo jang’ad bura e piny Israel. 14 Ne en gi yawuoyi 40 gi nyikwayo 30 ma yawuoyi ma ne idho punde 70. Ne obedo jang’ad bura e piny Israel kuom higni aboro. 15 Eka Abdon wuod Hilel Ja-Pirathon ne otho moyike Pirathon e piny Efraim, e god Ja-Amalek. a Kendo Jo-Israel nochako timo gik maricho e wang’ Jehova, b mi Jehova nochiwogi e lwet Jo-Filistia c kuom higni 40. 2 E kindeno, ne nitie JaDan d ma nyinge Manoa, e to ne odak Zora. f Chiege ne onge nyathi nikech ne en migumba. g 3 Chieng’ moro malaika mar Jehova ne ofwenyore ne dhakono monyise niya: “Kata obedo ni ionge nyathi nikech in migumba, ibiro mako ich minyuol wuoyi. h 4 En mana ni kik imadh divai kata kit kong’o moro amora, i bende kik icham gimoro ma ok ler e nyim Nyasaye. j 5 Ibiro mako ich minyuol wuoyi kendo kuom ngimane duto kik liel wiye, k nikech obiro bedo Ja-Nazir mar Nyasaye chakre nyuolne, kendo nores Jo-Israel e lwet Jo-Filistia.” l 6 Dhakono ne odhi monyiso chwore kama: “Ng’at Nyasaye ne obiro ira. Ne

13

439 ochalo malaika mar Nyasaye kendo ne olich miwuoro. Ok ne apenje ka ma ne oaye, nyinge bende ne ok onyisa. a 7 Gima ne onyisa e ma: ‘Ibiro mako ich minyuol wuoyi. En mana ni kik imadh divai kata kit kong’o moro amora, bende kik icham gimoro ma ok ler, nikech nyathi mibiro nyuolono nobed Ja-Nazir mar Nyasaye chakre nyuolne nyaka thone.’” 8 To Manoa nosayo Jehova kama: “A Jehova, yie iornwa ng’aticha kendo, mondo obi opuonjwa kaka wabiro pidho nyathi midhi nyuolno.” 9 Nyasaye notimo kaka Manoa nokwaye, mi malaika mar Nyasaye ne odok ir dhakono ka en oko mar dala; to Manoa chwore ne onge kode kanyo. 10 Omiyo, dhakono noringo piyo ir chwore mowachone niya: “Ne! Ng’at ma nyocha obiro iracha oduogo kendo.” b 11 Ka ne Manoa owinjo kamano, nochung’ moluwo chiege. Ka ne ochopo ir ng’atno, nopenje niya: “In e ng’at ma nyocha owuoyo gi chiega?” Nodwoke kama: “Ee, en an.” 12 Eka Manoa nonyise niya: “Mad wecheni timre kamano adier! Apenji, ngima nyathino biro chalo nade, to obiro timo tich mane?” c 13 Malaika mar Jehova nodwoko Manoa kama: “Kik chiegi tim gimoro amora ma ne akwere ni kik otim. d 14 Kik ocham

SULA 13 a Bur 13:17, 18

b Bur 13:3

c Bur 13:8

d Bur 13:4

 Kolam mar 2 a Kwa 6:2, 3

b Law 11:26, 27

c Cha 18:5, 7 Bur 6:18, 19 Hib 13:2

d Cha 32:29 Bur 13:6

e Bur 6:22, 23

JONG’AD BURA 13:7-22 gimoro amora molos gi mzabibu, kata madho divai, kata kit kong’o moro amora. a Bende, kik ocham gimoro ma ok ler, b to oluw weche duto ma asechike.” 15 Manoa nokwayo malaika mar Jehova kama: “Yie irit matin walosni nyadiel mondo icham.” c 16 Malaika mar Jehova nodwoko Manoa niya: “Kata ka arito, ok abi chamo chiembu; kata kamano, ka misango miwang’o e ma udwaro chiwo ne Jehova, unyalo timo kamano.” Manoa ne ok ong’eyo ni malaika mar Jehova e ma ne owuoyogo. 17 Kae to Manoa ne openjo malaika mar Jehova kama: “Nyingi ng’a, d mondo wabi wamiyi duong’ ka gik misenyisowagi otimore adier?” 18 Malaika mar Jehova to ne odwoke niya: “Idwaro ng’eyo nyinga nang’o, to en nying malich miwuoro?” 19 Eka Manoa ne okawo nyadiel kod cham mi ochiwogi kaka misango ne Jehova e wi lwanda. E sechego Nyasaye ne otimo gimiwuoro ka Manoa gi chiege neno. 20 Malaika mar Jehova ne odonjo e mach ma ne liel e kendo mar misango moidho gi majno malo e polo ka Manoa gi chiege ng’iyo. Gikanyono, ne gipodho piny auma. 21 Chakre kanyo, malaika mar Jehova ne ok oduogo kendo ir Manoa gi chiege. Eka Manoa nofwenyo ni kare ne en malaika mar Jehova. e 22 Manoa

JONG’AD BURA 13:23–14:13 nowacho ne chiege kama: “Wabiro tho, nikech waseneno Nyasaye.” a 23 To chiege ne odwoke niya: “Dabed ni Jehova dwaro negowa, ok doyie gi misango miwang’o b kata chiwo mar cham ma wasemiye, bende ok doyie mondo wane gigi duto, kata dine ok owachonwa wechegi duto.” 24 Bang’e, dhakono ne onyuolo wuoyi mochake ni Samson; c kaka wuoyino ne medo dongo, e kaka Jehova bende ne guedhe. 25 Bang’ kinde, roho mar Jehova nochako tiyo kuom Samson d ka en Mahane-dan e manie kind Zora gi Eshtaol. f Samson nolor modhi Timna mi oneno nya Jo-Filistia kuno. 2 Ka ne oduogo, ne owacho ne mingi gi wuon-gi niya: “Ka ne an Timna, ne aneno nya JoFilistia moro momako wang’a, omiyo adwaro ni udhi unyuomnago.” 3 Jonyuolne to ne openje niya: “Ok diyud nyako e kind wedewa kata kuom jowa? g Nyaka ikend mana nyar jo ma ok oter nyangu?” Kata kamano, Samson ne odwoko wuon mare ni: “Nyuomnagouru anyuoma, nikech oberna.”1 4 Jonyuolne ne ok ong’eyo ni Jehova e ma ne tayo wachno, nimar Nyasaye ne manyo thuolo mar kedo gi Jo-Filistia ma kindeno ne nigi teko e wi Jo-Israel. h

14

14:3 1 Hibrania, “nikech en e ma olong’o e wang’a.”

SULA 13 a Wuo 33:20 Joh 1:18

b Bur 13:16

c Hib 11:32

d Bur 3:9, 10 Bur 6:34 Bur 11:29 1Sa 11:6

e Bur 18:11, 12

f Jos 15:20, 33

 SULA 14 g Rap 7:3

h Bur 13:1

 Kolam mar 2 a Bur 13:24, 25

b Bur 14:2

c Cha 24:67 Mat 1:24

440 5 Samson ne odhi gi jonyuolne Timna, to ka ne ochopo e puothe mag mzabibu mag Timna, nopo ka sibuor1 ruto kochome tir. 6 Gikanyono, roho mar Jehova nomiyo obedo gi teko a moyiecho sibuorno diriyo gi lwete nono mana kaka ng’ato diyiech nyadiel. Kata kamano, ne ok onyiso jonyuolne gima ne otimono. 7 Ka ne Samson ochopo Timna, ne owuoyo gi nyakono kendo nyakono pod ne berne abera. b 8 Bang’e, ka ne odok thurgi nyakono mondo okawe, c ne obaro mondo ong’i sibuor ma ne onegocha, to ne oyudo ka kich gi more opong’o sibuorno. 9 Nochodho mor kich gi lwete mi ochako chamo ka odhi. To ka ne ojuko jonyuolne, ne opogonegi mor kichno mondo gicham, to ne ok onyisogi ni ogole kuom sibuor ma ne onegocha. 10 Ka ne gichopo dalagi nyakono, Samson ne obago nyasi kuno, nimar kamano e kaka yawuoyi ne timoga. 11 Ka ne jodalano onene, ne gikelo yawuoyi 30 mondo obudh kode. 12 Samson ne onyiso yawuoyigo niya: “Daher goyonu ngero moro, to ka unyisa tiende ka ndalo abiriyo mag nyasini pok orumo, abiro miyou lewni1 ma iye 30 kod lewni ma oko 30. 13 To ka lero 14:5 1 Kata, “sibuor matin.” 14:12 1 Tiende ni, lewni mag kitani.

441 tiend ngerono otamou, un e ma ubiro miya lewni ma iye 30 gi lewni ma oko 30. Ne gidwoke niya: “Kare nyiswa ngerono mondo wawinji.” 14 Ne ogoyonegi ngerono kama: “Gima ichamo ne owuok kuom jacham ji, To gima mit ne owuok kuom ratego.” a Kata kamano, ndalo adek ne okalo ka lero tiend ngerono pod otamogi. 15 E odiechieng’ mar ang’wen ne giwacho ne chi1 Samson niya: “Wuond chwori2b mondo onyiswa tiend ngerono, to ka ok itimo kamano, wabiro wang’i kaachiel gi od wuonu te. Uparo ni ne uluongowa kae mondo umawa gikwa?” 16 Bang’ mano, chi Samson ne odhi ywak ne Samson kowachone niya: “Ok ihera, ang’eyo ni isin koda, c nikech isegoyo ne jowa ngero to an to pok inyisa tiende.” Samson nodwoke niya: “Kata mana wuonwa gi minwa e ma pok anyiso tiend ngerono, ere kaka danyisi?” 17 Kuom odiechienge duto modong’ mag nyasino, nyakono ne siko ywakne. Gikone, e odiechieng’ mar abiriyo, Samson ne ool gi ywakne monyise tiend ngerono. En to ne odhi monyiso yawuoyika. d 18 E odiechieng’ mar abiriyo ka chieng’ pok opo14:15 1 “Jo-Hibrania kwano nyako midhi kend kaka chi ng’at ma dwaro kendeno.” 2 “Jo-Hibrania kwano wuoyi ma dwaro kendo nyako kaka chwor nyakono.”

SULA 14 a Bur 14:8, 9

b Bur 16:5

c Bur 16:15

d Bur 16:16, 18

 Kolam mar 2 a Bur 14:14

b Bur 14:15

c Bur 13:24, 25 Bur 14:6 Bur 15:14

d Jos 13:2, 3 Bur 1:18

e Bur 14:12

f Bur 14:2

g Bur 14:11 Bur 15:1, 2

 SULA 15 h Bur 14:17

i Bur 14:11, 20

JONG’AD BURA 14:14–15:3 dho,1 jo dalano ne onyiso Samson niya: “Ang’o mamit maloyo kich, To ang’o ma ratego maloyo sibuor?” a Nodwokogi niya: “Ka dine ok upuro gi nyarocha, b Dine ok uyudo tiend ngerono.” 19 Bang’ mano, roho mar Jehova ne omiye teko c molor nyaka Ashkelon d kendo ne onego chwo 30 kuno mokawo lepgi. Ne otero lepgigo ne jo ma ne onyise tiend ngerone. e Ne odok e od wuon-gi ka en gi mirima mager. 20 Ne ochiw chi Samson f ne achiel kuom yawuoyi 30 ma ne okel mondo obudh gi Samson e nyasi. g Bang’ kinde, Samson ne odhi gi nyadiel limo chiege. Ne en ndalo mikayoe ngano. Ne owacho e chunye niya: “Daher dhi e gul1 ir chiega.” Kata kamano, wuon nyakono ne ok oyiene donjo kuno. 2 Wuon nyakono ne onyise niya: “Ne aparo ni koro isejok kode h mi achiwe ne achiel kuom yawuoyi ma ne ubudhogoka. i Donge nyamin-gi matin jaber moloye? Ok ikawe ma kare.” 3 Samson ne owachonegi niya: “Wang’ni ka atimo ne Jo-Filistia marach, to aonge gi ketho.”

15

14:18 1 Kata nyalo bedo, “ka pok odhi e ot ma iye.” 15:1 1 Kata, “kor nindo.”

JONG’AD BURA 15:4-19 4 Samson ne odhi momako bwe 300 motudo yiw bwe ariyo ariyo kae to oketo gima inyalo chwinyie mach e kind yiwgigo. 5 Nomoko mach moweyogi mondo gidhi e puothe Jo-Filistia mi giwang’o gimoro amora e puothego; cham moseka gi mapod ochung’, gi puothe mzabibu duto kod puothe zeituni. 6 Jo-Filistia ne openjo niya: “Ng’a motimo kama?” Ne onyisgi ni: “Samson or Ja-Timna e ma otimo kamano, nikech jaduong’ne nokawo chiege momiyo achiel kuom yawuoyi ma ne obiro budheka.” a Ka ne giwinjo kamano, ne gidhi mi giwang’o nyakono gi wuon mare. b 7 Eka Samson ne onyisogi niya: “Ka kamano e kaka utimo, to ok abi yueyo ka pok achulo kuor.” c 8 Omiyo, ne onego ji mang’eny, achiel bang’ machielo. Kae to ne odhi dak e rogo manie lwanda Etam. 9 Bang’e, Jo-Filistia ne odhi goyo kambi e piny Juda, kendo ne giwuotho awuotha ei Lehi ka gitimo gik maricho. d 10 Jo-Juda ne openjogi niya: “Marang’o ubiro kedo kodwa?” Ne gidwoko niya: “Wabiro mako Samson mondo watimne mana kaka osetimonwa.” 11 Jo-Juda 3,000 ne owuok modhi e rogo manie lwanda Etam ir Samson mi ginyise niya: “Donge ing’eyo ni JoFilistia locho e wiwa? e Mara-

SULA 15 a Bur 14:11, 20

b Bur 14:15

c Bur 14:4

d 2Sa 23:11, 12

e Bur 13:1

 Kolam mar 2 a Bur 13:24, 25 Bur 14:5, 6

b Bur 16:9, 12

c Bur 3:31

d Bur 16:30

e Bur 15:9

f Wuo 17:6

442 ng’o isetimonwa kama?” Ne odwokogi niya: “Ne atimonegi mana kaka ne gitimona.” 12 To gin ne gidwoke kama: “Wabiro tweyi mondo wachiwi e lwet Jo-Filistia.” Samson ne owachonegi niya: “Kuong’reuru ni un to ok ubi hinya.” 13 Ne gidwoke niya: “Wan wabiro mana tweyi kae to wachiwi e lwetgi, ok wabi negi.” Omiyo ne gitweye gi tonde ariyo manyien kae to gigole e lwanda kanyo. 14 Ka ne gichopo Lehi, JoFilistia ne okok gi mor ka ne ginene. Eka roho mar Jehova ne omiyo Samson teko a mi tonde ma ne otwego bedene ne ochot mayot mana ka usi mar kitani morew e mach, kendo ne gileny nono e lwete. b 15 Samson noneno chok-lemb punda mapod numu, mokwanyogo, mi onegogo ji 1,000. c 16 Samson ne owacho kama: “Gi chok punda achiel ne anego ji mi achokogi pidhe pidhe! Gi chok punda achiel ne anego ji 1,000.” d 17 Ka ne otieko wuoyo, ne owito chok pundano moluongo kanyo ni Ramathlehi. e 18 Riyo ne oloye, mi osayo Jehova kama: “In e ma isemiyo jatichni resruok maduong’ kama. To koro riyo e ma dimi atho e lwet jo ma ok oter nyangugi?” 19 Kuom mano, Nyasaye ne obaro bur moro man Lehi mi pi owuok. f Ka ne ose-

443 modho pigno, chunye1 ne oduogo. Mano e ma omiyo noluongo kanyo ni En-hakore, kendo sokono ni Lehi nyaka kawuononi. 20 Samson ne obedo jang’ad bura e piny Israel e ndalo Jo-Filistia kuom higni 20. a Chieng’ moro ka ne Samson odhi GazMa, ne oneno dhako moro ma ochot, mi odonjo e ode. 2 Ne owach ne Jo-Gaza niya: “Samson obiro dalawa ka.” Omiyo, ne gibuto ka gilworo dalano kendo ne gikiye e rangach otieno mangima. Ne giwacho e kindgi kama: “Wabiro nege ka piny oru.” 3 Kata kamano, Samson ne onindo kanyo nyaka dier otieno kae to ne ochiewo mi omako thike mag ranga dalano gi sirnige ariyo mopudhogi kanyakla gi yath ma ne orindgigo. Noketogi e goke mi oterogi e wi got momanyore gi Hebron. 4 Bang’e, ne omako osiep gi nyako ma nyinge Delila b ma ne odak but Aora Sorek. 5 Eka jodong Jo-Filistia nodhi monyiso nyakono niya: “Wuondnwa Samson c mondo ing’e ka ma tekone mang’enygi wuokie kendo kaka wanyalo tweye mi waloye gi teko. Kitimo kamano to ng’ato ka ng’ato kuomwa biro miyi fedha 1,100. 6 Bang’e, Delila ne okwayo Samson kama: “Yie inyi-

SULA 15 a Cha 49:16 Bur 2:16 Bur 13:1, 5 Bur 16:31 Hib 11:32

 SULA 16 b Bur 16:18

16

15:19 1 Kata, “tekone.”

c Bur 14:15

 Kolam mar 2 a Bur 15:14

b Bur 16:9

c Bur 16:7, 11

JONG’AD BURA 15:20–16:13 sa ka ma tekoni mang’enygi aye kod gima inyalo tweyigo kod kaka inyalo loyi gi teko.” 7 Samson nodwoke ni, “Kotweya gi tonde1 abiriyo mapod numu, tekona biro dok chien mi abed mana kaka jomoko. 8 Omiyo, jodong Jo-Filistia notero ne Delila tonde abiriyo manumu motweyogo Samson. 9 Eka Delila ne okok matek niya: “Samson, Jo-Filistia ero biro maki!” Gikanyono, Samson ne ochodo tondego mayot mana ka tworo ma mach orewo. a To gie kindeno duto, Jo-Filistia ne oyudo obuto ne Samson e ot ma iye. Kata kamano, ne ok gifwenyo ka ma tekone aye. 10 Eka Delila nowacho ne Samson kama: “In iwuonda awuonda; ok inyisa adier. Koro nyisa, inyalo tweyi gang’o?” 11 Ne odwoke niya: “Kotweya gi tonde manyien ma pok otigo, tekona biro dok chien mi abed mana kaka jomoko.” 12 Delila nokawo tonde manyien motweyego kae to okok matek niya: “Samson, Jo-Filistia ero biro maki!” (JoFilistia ne oyudo obuto ne Samson e ot ma iye) Gikanyono, Samson ne ochodo tondego mana ka usi. b 13 Eka Delila nowacho ne Samson kama: “Nyaka chop sani pod iwuonda awuonda, ok inyisa adier. c Koro nyisa gima inyalo tweyigo.” 16:7 1 Kata, “tonde mag atum mibayogo asere.”

JONG’AD BURA 16:14-27 Nodwoke niya: “Tekona biro lal ka otwe yie wiya mokadi abiriyo mi otwang’gi motegno gi usi.” 14 Omiyo, Delila ne otwang’ogi mi omakogi motegno gi riwi, kae to ne okok matek niya: “Samson, Jo-Filistia ero biro maki!” Samson ne ochiewo mopudho riwino kod usi ma ne otwang’go yie wiye. 15 Delila ne onyise kama: “Ere kaka inyalo wacho ni ihera a to chunyi bor koda kama? Isewuonda nyadidekgi te, kendo pok inyisa ka ma tekoni mang’enygi aye.” b 16 Nikech Delila ne ywakne kamano pile ka pile, Samson ne ojok mi ogombo mana tho. c 17 Gikone, ne onyise adiera te manie chunye. Nonyise niya: “Yie wiya pok ne olielga nyaka nene, nikech an Ja-Nazir mar Nyasaye chakre ne nyuola. d Omiyo, ka oliela, tekona biro weya mi abed mana kaka jomoko. 18 Ka Delila ne ofwenyo ni Samson osenyise adiera te manie chunye, noluongo jodong Jo-Filistia e piyo piyo kowachonegi niya: “Biuru, nimar wang’ni oyawona chunye.” Omiyo, jodong JoFilistia nobiro gi pesa ma ne gisesingone. 19 Delila ne ohoyo Samson mi onindo koteno wiye e chong Delila. Eka Delila ne oluongo ng’at moro molielo yie wi Samson mokadi abiriyo. Bang’ mano, Delila ne ochako loyo Samson gi teko, nikech koro tekone ne weye.

SULA 16 a Bur 14:16

b Bur 16:7 Bur 16:11 Bur 16:13

c Bur 14:17

d Kwa 6:5 Bur 13:5, 7

e Bur 16:5

 Kolam mar 2 a Bur 16:9 Bur 16:12 Bur 16:14

b Bur 13:5

c 1Sa 5:4

d Bur 15:4, 5

e Bur 15:7, 8 Bur 15:15, 16

444 20 Eka Delila ne okok matek niya: “Samson, Jo-Filistia ero biro maki!” Samson ne ochiew mowacho e chunye kama: “Abiro buodho mana kaka pile.” a Gima ne ok ong’eyo en ni Jehova ne oseweye. 21 Jo-Filistia nobiro momake mi gigolo wengene oko. Kae to ne gitere Gaza mi gitweye gi nyororo mar mula, kendo gikete obedo jarego e jela. 22 Kata kamano, yie wiye ma ne oseliel nochako dongo kendo. b 23 Jodong Jo-Filistia ne wacho niya: “Nyasachwa osechiwo Samson jasikwa e lwetwa!” Omiyo, ne gichokore mondo gitim sawo kendo gichiw misango ne Dagon c nyasachgi. 24 Ka ne gineno Samson, ne gipako nyasachgi ka giwacho niya: “Nyasachwa oseketo jasikwa e lwetwa, jal moseketho pinywa d kendo osenego jowa mang’eny.” e 25 Nikech mor gi ilo ma ne gin-go, ne giwacho kama: “Keluru Samson mondo otugnwa.” Eka ne gigole e jela mi gikele mondo otugnegi. Ne gikete mondo ochung’ e kind sirni mag odno. 26 Eka Samson ne owacho ne wuoyi ma ne omako lwete niya: “Chor lweta e sirni mag odni mondo asirrae.” 27 (Ne oyudo odno opong’ gi chwo gi mon. Kendo jodong Jo-Filistia duto ne nikanyo, to chwo gi mon madirom 3,000 ne nie wi tado

445 malo ka ging’iyo kaka Samson tugo.) 28 Samson a ne oywak ne Jehova niya: “A Jehova, Wuon Loch Duto, asayi, para kendo miya teko b mana dichielni kende, A Nyasacha, yie achul kuor kuom Jo-Filistiagi mana ne wang’a achiel kuom wengena ariyo ma ne gigolo.” c 29 Eka Samson nonyono piny matek mosiro bedene e sirni ma diere mag odno, noketo bade ma korachwich e siro achiel, to bade ma koracham e siro machielo. 30 Mi nokok matek niya: “We atho gi Jo-Filistiagi!” Kae to ne odhiro sirnigo gi tekone duto mi odno noruombore piny monego jodong Filistia gi ji duto ma ne ni iye. d Omiyo, jo ma Samson ne othogo, ne ng’eny moloyo ma ne onego e ngimane duto. e 31 Bang’e, owetene gi joka wuon-gi ne obiro mokawo ringrene mi gitero thurgi. Ne giyike e kind Zora f gi Eshtaol, e rogo ma ne oyikie Manoa g wuon-gi. Noyudo Samson osebedo jang’ad bura e Israel kuom higni 20. h Ne nitie ng’at moro ma ne iluongo ni Mika ma ne odak e piny gode mag Efraim. i 2 Ng’atno nowacho ne min-gi niya: “Iparo fedha magi 1,100 ma ne okwal mi ikuong’o ng’at ma ne okwalogi ka awinjo? An e ma ne akwalo fedhago kendo an kodgi.” Ka ne min-gi

17

SULA 16 a Hib 11:32

b Bur 14:5, 6 Bur 14:19 Bur 15:14

c Bur 16:21

d Bur 16:27

e Bur 14:19 Bur 15:7, 8 Bur 15:15, 16

f Bur 13:2

g Bur 13:8

h Bur 2:16 Bur 15:20

 SULA 17 i Jos 17:14, 15

 Kolam mar 2 a Wuo 20:4 Law 26:1 Rap 27:15

b Wuo 28:6 Bur 8:27

c Cha 31:19

d Kwa 3:10 Rap 12:11, 13 2We 13:8, 9

e 1Sa 8:4, 5

f Bur 21:25

g Mik 5:2

h Kwa 3:45 Jos 14:3 Jos 18:7

i Bur 17:1, 5

JONG’AD BURA 16:28–17:10 owinjo kamano, ne owacho niya: “Mad Jehova oguedh wuoda.” 3 Kae to Mika ne oduoko ne min-gi fedhago duto. Kata kamano, mingi ne owacho niya: “Abiro walo fedhagi ne Jehova mondo alosnigo sanamu milamo mar bao kod mar chuma. a Omiyo, koro fedhagi biro bedo meki.” 4 Ka ne Mika oseduoko ne min-gi fedhago, min-gi ne okawo fedha 200 momiyo jatheth ma ne olosonego sanamu mar bao gi sanamu mar chuma, mi ne oket sanamugo e od Mika. 5 Mika ne nigi ot mikete nyiseche, kendo ne oloso efod1b gi terafim2c moketo achiel kuom yawuote mondo obedne jadolo. d 6 E kindego ne onge ruoth e piny Israel, e kendo ng’ato ka ng’ato ne timo gima owinjore e wang’e. f 7 Ne nitie rawera moro ma Ja-Bethlehem g man Juda kendo ne owuok e anyuola mar Juda. Ne en JaLawi h kendo ne oyudo osedak Bethlehem kuom kinde. 8 Rawerano ne owuok Bethlehem man Juda komanyo ka ma onyalo dakie. Nowuotho mochopo e od Mika e piny gode mag Efraim. i 9 Mika ne openje niya: “Iwuok kanye?” Rawerano nodwoke ni, “An JaLawi mowuok Bethlehem man Juda, to amanyo ka ma anyalo dakie.” 10 Eka Mika 17:5 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama. 2 Terafim ne gin sanamu ma joot ne lamo.

JONG’AD BURA 17:11–18:13 nowachone niya: “Dag koda ka mondo ibedna jang’ad rieko1 kendo jadolo. Abiro chuli fedha apar higa ka higa kendo abiro miyi lewni kod chiemo.” Omiyo, JaLawino ne odonjo e od Mika. 11 Ne oyie dak gi Mika mobedo mana kaka achiel kuom yawuote. 12 Kendo Mika noketo Ja-Lawino mondo obedne jadolo, a mi ne odak e od Mika. 13 Kae to Mika nowacho niya: “Koro ang’eyo ni Jehova biro guedha, nikech Ja-Lawi e jadolona. E kindego piny Israel ne onge ruoth. b Bende, e kindeno Jo-Dan c ne manyo ka ma ginyalo dakie nikech nyaka chop ndalogo ne pok giyudo lopgi e kind Jo-Israel. d 2 Jo-Dan ne oyiero ji abich mathuondi kuomgi mondo odhi onon piny. Ne giyierogi kowuok Zora gi Eshtaol, e kendo ne giwachonegi niya: “Dhiuru unon kaka pinyno chalo.” Ka ne jogo ochopo e piny gode mag Efraim, ne gibworo e od Mika f ma ginindo kanyo. 3 Ka ne gin kanyo, ne giwinjo dwond rawera ma Ja-Lawi ma ne odak gi Mika. Omiyo, ne gi dhi ire mi gipenje niya: “Ng’a mokeli kae? Ang’o mitimo ka? En dich mane ma omaki kae?” 4 Ne odwokogi niya: “Mika e ma oketa ka, atiyone kaka jadolo, kendo

18

17:10 1 Kata, “wuora.”

SULA 17 a Kwa 3:10 Bur 17:5

 SULA 18 b Bur 8:23 1Sa 8:4, 5

c Jos 19:40

d Jos 19:47, 48 Bur 1:34

e Jos 19:41, 48

f Bur 17:1, 5

 Kolam mar 2 a Bur 17:9, 10

b Jos 19:47, 48 Bur 18:29

c Bur 18:27

d Jos 15:20, 33 Bur 18:2

e Bur 18:7, 27

f Wuo 3:8 Rap 8:7-9

g Bur 18:2

h 1Sa 7:1

i Bur 13:24, 25

446 ochula.” a 5 Eka ne ginyise niya: “Penjnwae Nyasaye ka wuodhwa biro bedo maber.” 6 Jadolono nodwokogi niya: “Dhiuru gi kuwe, Jehova biro tayou e wuodhuno.” 7 Ji abichgo ne odhi nyime gi wuoth mi gichopo Laish. b Ne giyudo ka jo ma odak kuno odak mana ka Jo-Sidon ma onge gima gichando. Ne gidak gi kuwe kendo ne ok gipar ni inyalo monjgi. c Bende, onge ruoth ma ne obiro chandogi e pinygi. Ne gidak mabor gi Jo-Sidon, kendo ne gionge tudruok moro amora gi ogendni mamoko. 8 Ka ne gidok ir owetegi ma ne ni Zora gi Eshtaol, d owetegigo ne openjogi kama: “Uwuotho nade?” 9 Ne gidwokogi niya: “Wadhiuru waked kodgi, wayudo ka pinyno ber ahinya. Kik uluor, kendo kik udigni dhi kawo pinyno. 10 Ka uchopo kuno ubiro yudo ka pinyno lach kendo jo ma odak kuno odak adaka ma ok gipar ni inyalo monjgi. e Nyasaye oseketo pinyno e lwetwa, kendo en piny ma ok ochando gimoro amora.” f 11 Eka jolweny 600 ma joka Dan ne owuok Zora gi Eshtaol, g 12 mi gigoyo kambi Kiriath-jearim h man Juda. Mano emomiyo iluongo kanyo ni Mahane-dan i nyaka kawuononi. Oyudore yo podho chieng’ mar Kiriath-jearim. 13 Ka ne giwuok kanyo ne gidhi nyaka

447 e piny gode mag Efraim mi gichopo e od Mika. a 14 Ji abich ma ne odhi nono piny Laish b ne onyiso owetegi niya: “Be ung’eyo ni utegi nigi efod,1 gi terafim,2 gi sanamu mopa, gi sanamu mar chuma? c Omiyo, paruru maber gima onego watim.” 15 Jolwenygo ne obaro e dala Mika, ka ma Ja-Lawi nodakie d mondo ging’e kaka Ja-Lawino dhi. 16 Gie sechego, jolweny mia auchielgo e ne ochung’ e dho rangach. 17 To ji abich ma ne odhi nono piny ka f ne odonjo e ot mondo gikaw sanamu mopa, gi sanamu mar chuma, g gi terafim,2 h kod efod.1 i (Jadolo j to ne ochung’ e dho rangach gi ji 600 ma jolwenyka.) 18 Ji abichka ne odonjo e od Mika mi gikawo sanamu mopa, gi sanamu mar chuma, gi terafim,2 kod efod.1 Mi jadolo ne openjogi niya: “Mano ang’o mutimono?” 19 Ne gidwoke niya: “Mi dhogi! Ling’ thi! Bi mondo ibednwa jang’ad rieko kendo jadolo. Ere gima ber moloyo? Bedo jadolo mar od ng’ato achiel k koso bedo jadolo mar dhoot mangima e Israel?” l 20 Jadolono ne mor gi wachno, moting’o efod, gi terafim2 gi sanamu mopa m modhi kodgi. 21 Ne gichako wuoth ka giketo nyithindgi, gi jamb18:14, 17, 18 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama. 18:14, 17, 18, 20 2 Terafim ne gin sanamu ma joot ne lamo.

SULA 18 a Bur 17:1, 5 b Bur 18:2 Bur 18:29

c Rap 27:15 Bur 17:4, 5

d Bur 17:7, 12 Bur 18:30

e Bur 18:11 f Bur 18:2 g Law 19:4 Rap 27:15 Bur 17:3-5

h Cha 31:19 i Wuo 28:6 Bur 8:27

j Bur 17:12 k Bur 17:12 l Bur 18:30 m Bur 17:4, 5

 Kolam mar 2 a Jos 19:47, 48 Bur 18:29

b Bur 18:7, 10 c Kwa 13:17, 21 d Bur 18:7 e Jos 19:47, 48 Bur 20:1 1Ru 4:25 1Ru 12:28, 29

f Cha 30:6 Cha 32:28

g Bur 17:1, 4 Bur 18:18

JONG’AD BURA 18:14-30 gi, kod mwandugi nyime. 22 Ka ne gisechwalre matin gi dala Mika, jo ma ne odak machiegni gi dala Mika nochokore molawogi kendo ojukogi. 23 Ne giluongo joka Dan matek, mi joka Dan ne olokore mopenjo Mika niya: “En ang’o machandi? Marang’o ilawowa gi jogi duto?” 24 Ne odwokogi niya: “Ere kaka dupenja ni ang’o machanda to usekawo nyisechena gi jadolona mi udhigo? Uparo ni uweya gang’o?” 25 Joka Dan ne odwoke niya: “Kik idhaw kodwa, nono to jo ma nigi mirimagi biro hinyi, mi ginegi kaachiel gi joodi.” 26 Jo-Dan ne odhi nyime gi wuodhgi, to Mika ne olokore modok e ode nikech nofwenyo ni jogo tek moloye. 27 Ka joka Dan ne osemayo Mika gike kendo kawo jadolone, ne gidhi Laish, a ir jo ma ne odak mokuwe, ma ne ok par ni inyalo monjgi. b Ne ginego jogo gi ligangla, mi giwang’o dalagino. 28 Dalano ne nie paw Beth-rehob. c Onge ng’at ma ne nyalo reso dalano nimar ne en mabor gi Sidon, kendo jodalano ne onge tudruok moro amora gi ogendni mamoko. Bang’e Jo-Dan ne ogero dalano kendo, mi gidakie. 29 Chon dalano ne iluongo ni Laish, d to gin ne gichako dalano ni Dan, e ma en nying wuon-gi, ma ne en achiel kuom yawuot Israel. f 30 Ne gichungo sanamu mopacha kanyo. g To

JONG’AD BURA 18:31–19:14 Jonathan a wuod Gershom, b ma wuod Musa kaachiel gi yawuote ne obedonegi jodolo nyaka e kinde ma ne oter joka Dan e tuech. 31 Joka Dan ne ochungo sanamu mopa ma ne Mika oloso, kendo sanamuno ne osiko kanyo kuom ndalo duto ma od Nyasaye ne ni Shilo. c E ndalogo, ka pod ne onge ruoth e Israel, d Ja-Lawi moro ma ne odak ka mabor e gode mag Efraim e ne okendo nyako moro ma ne wuok Bethlehem f man Juda. 2 Chiegeno ne ochako chodo mi oweye modok dalagi Bethlehem man Juda mi nobedo kuno kuom dweche ang’wen. 3 Eka chwore ne odhi saye mondo oduogi. Ne odhi gi jatichne ma dichwo kaachiel gi punde ariyo. Dhakono ne orwake e od wuon-gi, kendo wuon-gi ne mor ka ne onene. 4 Wuon nyakono nokwaye mondo obed kodgi kuom ndalo adek. Ndalogo duto, ne gichiemo, ne gimetho, kendo ng’atno ne nindo kuno. 5 E odiechieng’ mar ang’wen, ka ne gimondo chiewo mondo gidog thurgi, wuon nyakono ne onyiso jalo niya: “Kwong icham gimoro mondo iyud teko eka idhi.” 6 Omiyo, ne gibet piny mi gichiemo kendo gimetho. Bang’ mano, wuon nyakono nowacho ne ng’atno niya: “ Asayi, nind kawuono bende mondo imed

SULA 18 a Bur 17:12

b Wuo 2:21, 22

19

c Wuo 40:2 Jos 18:1 1Sa 1:3

 SULA 19 d 1Sa 8:4, 5

e Jos 17:14, 15

f Cha 35:19 Mik 5:2

 Kolam mar 2 a Jos 15:8, 63 Jos 18:28 Bur 1:8

b Jos 18:28

c Jos 18:21, 25

448 budho kodwa.” 7 To ka ng’atno ne ochung’ mondo odhi, jaduong’ne ne omedo saye mondo kik oa. Omiyo, ne onindo kanyo kendo. 8 E odiechieng’ mar abich, ng’atno ne omondo chiewo kendo mondo odog thurgi, to wuon nyako ne onyise niya: “Kwong icham gimoro mondo iyud teko eka idhi.” Ne gichiemo mi gibudho nyaka odhiambo. 9 Ka ne ng’atno oseikore wuok gi chiege kaachiel gi jatichne, jaduong’ne nonyise niya: “Koro ne, piny oselewo. Asayi, yie inind kawuono bende. Nind kawuono bende mondo ibudhwa kae to inyalo wuok gokinyi mondo idog thuru.” 10 Kata kamano, ng’atno ne ok oyie nindo kuno kendo, omiyo ne ochung’ mochako wuoth nyaka Jebus, tiende ni Jerusalem. a Ne odhi gi chiege kod jatichne gi pundene ariyo. 11 Ka ne gichiegni chopo Jebus piny ne oseniang’ ahinya. Omiyo, jatije nonyise niya: “Donge wanyalo bworo e dala JoJebus kae?” 12 To nodwoko jatijeno niya: “Ok wanyal bworo e dala ma ok mar JoIsrael. Wabiro dhi nyaka Gibea.” b 13 Eka nonyiso jatijeno niya: “Watem matek mondo wadhi wabwor Gibea kata Rama.” c 14 Omiyo, ne gidhi nyime gi wuoth kendo chieng’ ne ochako podhonegi ka gichiegni chopo Gibea, dala Jo-Benjamin.

449 15 Omiyo, ne gibaro Gibea mondo gibwor kanyo. Ne gibet e laru mar dalano to onge ng’at ma ne orwakogi e ode. a 16 Koro jaduong’ moro nobiro kanyo koa e puothe godhiambo. Ne en japiny gode mag Efraim, b kendo nobiro dak Gibea, dala Jo-Benjamin. c 17 Ka noting’o wang’e moneno ng’atno kobet e laru mar dalano, ne openje niya: “Ua kanye, to udhi kune?” 18 Ng’atno ne odwoke niya: “Waa Bethlehem man Juda to koro wadok thurwa e piny gode mag Efraim man ka mabor. Nyocha adhi Bethlehem man Juda d to koro adok e od Jehova.1 Kata kamano, onge ng’at ma oserwakowa mondo wabwor e ode. 19 Wan gi chiemo moromo pundewa, e kod makate f gi divai moroma gi chiega kod jatichna, kendo onge gima wachando.” 20 Kata kamano, jaduong’no nowacho niya: “Kik chunyu chandre. Abiro ritou maber. Wadhiuru e oda, kik unind e laru kae.” 21 Omiyo, ne odhi kodgi e ode kendo ne omiyo pundego chiemo, kae to ne gilwoko tiendegi mi gichiemo kendo gimetho. 22 To ka ne pod gibudho, chwo moko ma achach ma jo dalano ne obiro molworo odno, mi gichako dwong’o dhoot matek ka giwacho ne jaduong’ ma wuon odno 19:18 1 Kata nyalo bedo, “atiyo e od Jehova.

SULA 19 a Cha 19:2

b Bur 19:1

c Jos 18:21, 28

d Bur 19:1, 2

e Cha 24:32

f Cha 18:5 Cha 19:3

 Kolam mar 2 a Cha 19:4, 5 Law 20:13 Rum 1:27 1Ko 6:9, 10 Juda 7

b Cha 19:6-8

c Bur 19:2

JONG’AD BURA 19:15-30 niya: “Golnwa ng’at ma ne obiro e odi kae, mondo waterre kode.” a 23 Eka jaduong’no ne owuok oko monyisogi niya: “Asayou owetena, kik utim gima rach kamano. Ng’atni en mana wendo e oda kae. Kik utim tim dwanyruok ma kamano. 24 An gi nyara ma pod silili kod chi ng’atno e oda kae. We akelnugi mondo uterru kodgi, ka mano e ma udwaro. b Ng’atni to kik udwanyrugo.” 25 To jogo ne odagi winjo jaduong’no, omiyo Ja-Lawi ma ne obworo e ode ne ogolo chiege c oko ne jogo. Ne ginindo kode githuon mi gidwanye otieno mangima nyaka kogwen kae to ne giweye mondo odhi. 26 Ne odhi mopodho e dhood jaduong’no ka ma chwore ne nitie monindo kanyo nyaka piny oyawore. 27 Ka ne chwore ochiewo gokinyi moyawo dhoot mondo odhi nyime gi wuodhe, noyudo chiege konindo oko to orieyo lwetene e dhoot. 28 Omiyo, ne owacho ne chiege niya: “Chung’ malo wadhi.” To chiege ne ok odwoke nikech ne osetho. Eka ng’atno ne okete e pundane mi ochako wuoth kodok thurgi. 29 Ka ne ochopo ode, ne okawo pala mi opogo ringre chiege nyadi 12 mi okowo moro ka moro ne dhoot ka dhoot mar Israel. 30 Ji duto ma ne oneno mano ne owacho niya: “Gima ka ma

JONG’AD BURA 20:1-17 pok one kendo pok otimorega e oganda Israel nyaka ne giwuog Misri. Paruru wachni, unone matut a mondo unyiswa gima onego watim.” Jo-Israel duto nowuok chakre Dan b nyaka Beer-sheba kod Gilead c mi gichokore Mizpa e nyim Jehova. d 2 Jotend dhout Israel duto ne okawo kargi e kind oganda mar Nyasaye. Jolweny duto ma ne omanore gi ligengni ne gin 400,000. e 3 Jo-Benjamin nowinjo ni jolwenj Jo-Israel ne odhi Mizpa. Eka Jo-Israel ne openjo Ja-Lawi ma ne oneg chiege niya: “Lernwa ane, gima lich kamano ne otimore nade?” f 4 Ja-Lawino g ne odwokogi niya: “Ne adhi gi chiega Gibea h man Benjamin mi wabworo kuno. 5 Jodalano nobiro molworo ot ma ne waninde gotieno mondo gimonja. An e ma ne gidwaro nega. Kata kamano, chiega e ma ne gimako mi ginindogo githuon, mi gikone otho. i 6 Bang’e, ne apogo ringre chiega mi akowo ne dhoot ka dhoot mar Jo-Israel j nikech ne gitimo tim modwanyore kendo mar wich-kuot e piny Israel. 7 Omiyo, un Jo-Israel duto, ng’aduru gima ubiro timo kuom wachni.” k 8 Ji duto ne uchung’ riat mowacho kama: “Onge kata ng’ato achiel kuomwa ma biro dok e hemane kata e ode. 9 Ma e gima wabiro

20

SULA 19 a Bur 20:7

 SULA 20 b Jos 19:47, 48 Bur 18:29

c Jos 22:9

d 1Sa 7:5 1Sa 10:17 2Ru 25:23

e Bur 20:17 2Sa 24:9

f Bur 19:22

g Bur 19:1, 2

h Bur 19:12, 14

i Bur 19:25, 26

j Bur 19:29

k Bur 19:30

 Kolam mar 2 a Bur 20:18 Nge 16:33

b Bur 19:22, 25

c Rap 13:5 Rap 17:7 Rap 22:22 1Ko 5:6, 13

450 timo ne Gibea: Wabiro yiero ji gi ombulu a mondo odhi oked gi Gibea. 10 E dhoot ka dhoot mar Jo-Israel, wabiro kawo ji 10 kuom ji 100, kendo ji 100 kuom ji 1,000, gi ji 1,000 kuom ji 10,000, mondo gichok ne jolweny chiemo. Jolwenygo biro dhi kedo gi Gibea man Benjamin nikech tim modwanyore ma gisetimo e piny Israel.” 11 Jo-Israel duto ne oriwore mondo gidhi giked gi Gibea. 12 Koro dhoudi duto man Israel ne ooro joote ir JoBenjamin mondo owachnegi niya: “Ere kaka gima lich kama ne nyalo timore e kindu? 13 Nikech mano, miwauru Jo-Gibea ma timbegi achachgo b mondo waneggi kendo watiekgi e piny Israel.” c Kata kamano, JoBenjamin ne otamore winjo owetegi ma Jo-Israel. 14 Jo-Benjamin nowuok e miechgi mi gichokore Gibea mondo gidhi giked gi Jo-Israel. 15 E odiechieng’no, Jo-Benjamin nochoko jolweny 26,000 kowuok e miechgi, moro ka moro kuomgi ne omanore gi ligangla. Bende, ne gin gi chwo 700 moyier kowuok Gibea. 16 To kuom jolwenygo duto ne nitie chwo 700, ng’ato ka ng’ato kuomgi ne racham kendo ne olony ahinya e bayo kidi gi orujre ma nyalo dimbo kata mana yie wich achiel. 17 Jo-Israel to ne nigi jolweny 400,000 momanore gi

451 ligangla, a kendo moro ka moro ne en jalweny molony. 18 Ne gidhi Bethel penjo Nyasaye gima onego gitim. b Ne gipenje niya: “En dhoot mane monego otelnwa sa ma wadhi kedo gi Jo-Benjamin?” Jehova ne odwokogi ni, “Dhood Juda e ma onego otelnu.” 19 Bang’ mano, Jo-Israel ne omondo gokinyi ma gidhi goyo kambi machiegni gi Gibea mondo gimonj dalano. 20 Jo-Israel nodhi kedo gi Jo-Benjamin Gibea, to ka ne gichopo kuno, ne gichanore ne lweny. 21 Ka ne Jo-Benjamin oneno kamano, ne giwuok Gibea mi ginego jolweny mag Jo-Israel 22,000 e odiechiengno. 22 Kata kamano, jolweny mag Jo-Israel ne ok oluor, mi ne gidok kanyo, kendo ne gichanore ne lweny mana kaka ne gisetimo e odiechieng’ mokwongo. 23 Bende, ne gidhi mi giywak e nyim Jehova ka gipenjo Jehova niya: “Be owinjore wadhi waked gi owetewa ma Jo-Benjamin kendo?” c Jehova ne odwokogi ni, “Dhi uked kodgi.” 24 Omiyo, Jo-Israel ne odhi machiegni gi Jo-Benjamin e odiechieng’ mar ariyo mondo gimonjgi. 25 Kata kamano, Jo-Benjamin nowuok Gibea mi girado gi jolweny mag Israel e odiechieng’ mar ariyono. Kendo ne ginego jolwenj Israel 18,000 d momanore gi ligang-

SULA 20 a Bur 20:2

b Wuo 28:30 Kwa 27:21 Bur 20:27

c Bur 20:28

d Bur 20:21

 Kolam mar 2 a Bur 20:23

b 2We 20:3 Ezr 8:21

c Law 1:3

d Law 3:1

e Kwa 27:21 Bur 20:18

f Wuo 6:25 Kwa 25:7

g Bur 20:23

h Jos 8:3, 4

i Bur 20:20, 22

j Bur 20:36

k Bur 20:39

JONG’AD BURA 20:18-32 la. 26 Ka ne jolwenj Israel oneno kamano, ne gidhi giduto Bethel. Ne gibet kanyo kendo ne giywak e nyim Jehova, a ne giriyo kech b nyaka odhiambo mi gigolo ne Jehova misengni miwang’o c gi misengni mag kuwe. d 27 Bang’ mano, Jo-Israel nopenjo Jehova gima owinjore gitim, e nimar sandug singruok mar Nyasaye ne ni Bethel e kindego, 28 kendo Finehas f wuod Eleazar ma wuod Harun e ma ne tiyo tij dolo e nyim sandugno. Jo-Israel nopenjo Nyasaye niya: “Be owinjore wadhi waked gi owetewa ma Jo-Benjamin kendo, koso wawe kedo kodgi?” g Jehova ne odwokogi kama: “Dhi uked kodgi nimar kiny naketgi e lwetu.” 29 Eka JoIsrael ne oketo jolweny mondo obut h kolworo Gibea. 30 E odiechieng’ mar adek, Jo-Israel ne odhi kedo gi Jo-Benjamin kendo. Ne gichanore mondo giked gi Jo-Gibea mana kaka ne gisebedo ka gitimo. i 31 JoBenjamin ne owuok mondo orad kodgi, to Jo-Israel ne olokore mi ochako ringo mi gimiyo Jo-Benjamin osudo mabor gi dala. j Jo-Benjamin ne ochako nego jolweny mag Israel mana kaka ne gisetimo mokwongo. Ne ginego jolweny 30 e pap, moko ne ginego e ndara ma dhi Bethel to moko ne ginego e ndara ma wuok Gibea. k 32 Omiyo, Jo-Benjamin nowacho niya: “Ero

JONG’AD BURA 20:33-48 waloyogi mana kaka pile.” a Kata kamano, Jo-Israel to ne wacho ni, “We waringuru aringa mondo wami gichop e nderni.” 33 Jo-Israel duto ne owuok ka ma ne gibutoe mi gichanore Baaltamar mondo giked gi JoBenjamin, to Jo-Israel ma ne obuto e alwora mar Gibea bende ne owuok. 34 Jolwenj Israel 10,000 ne obiro e nyim Gibea, kendo lweny nobedo mager. Kata kamano, Jo-Benjamin ne ok ong’eyo ni gichiegni yudo masira. 35 Jehova ne omiyo JoIsrael oloyo Jo-Benjamin b odiechieng’no, mi Jo-Israel ne onego jolweny mag JoBenjamin 25,100. c 36 Ka ne Jo-Israel oringo, Jo-Benjamin koro ne paro ni gidhi loyogi. d Kata kamano, Jo-Israel ne oringo nikech ne ging’eyo ni nitie jolwenjgi mobuto ma ne dhi monjo dala mar Gibea. e 37 Jo ma ne obutogo ne okawo okang’ mapiyo piyo ma gidonjo Gibea, mi gikere e dalano duto kendo ginego ji ma ne ni kuno gi ligangla. 38 Noyudo Jo-Israel osewinjore ni jolwenjgi ma ne obuto ne dhi wang’o dalano, kendo yiro madum kochomo e polo e ma ne dhi bedo ranyisi. 39 Ka ne Jo-Israel olokore mondo girad gi Jo-Benjamin, Jo-Benjamin nokedo kodgi monego Jo-Israel 30. f Ne giwacho niya: “Ero waloyogi mana kaka ne watimo

SULA 20 a Bur 20:21, 25

b Bur 20:28, 48

c Bur 20:14, 15 Bur 20:46

d Bur 20:31

e Bur 20:29

f Bur 20:31

 Kolam mar 2 a Bur 20:21, 25

b Bur 20:15

c Bur 21:13

d Bur 20:15, 35

452 e lweny motelo.” a 40 Kata kamano, yiro motwere nochako dum Gibea kochomo polo. Ka ne Jo-Benjamin oloko ng’egi, ne gineno ka dalagi duto omako mach. 41 Jo-Israel ne olokore mi gichako kedo gi Jo-Benjamin ma ne koro obwok ahinya, nikech ne gifwenyo ni oselogi. 42 Jo-Benjamin ne oringo ka gichomo thim, to Jo-Israel ne olawogi. Jolweny ma ne wuok e mier man machiegni bende ne oriwore gi jolweny wetegi mondo gineg Jo-Benjamin. 43 Ne gilworo Jo-Benjamin ma gidinonegi kuonde duto. Ne gilawogi ma ok gimiyogi thuolo, mi ginegogi nyaka e nyim Gibea gi yo wuok chieng’. 44 Jo-Israel ne onego jolwenj Jo-Benjamin maroteke 18,000. b 45 Jo-Benjamin noringo e thim nyaka e lwanda mar Rimon, c kendo Jo-Israel ne onego ji 5,000 kuomgi e nderni. Ne gidhi nyime lawogi nyaka Gidom mi ginego Jo-Benjamin 2,000 mamoko. 46 Kwan duto mar jolweny mag Jo-Benjamin ma ne oneg e odiechieng’no ne en 25,000. Jolweny ma ne oneggo duto ne gin chwo maroteke momanore gi ligangla. d 47 Kata kamano, Jo-Benjamin 600 ne odhi e thim mopondo e lwanda mar Rimon, kendo ne gidak e lwandano kuom dweche ang’wen. 48 Gikone, jolweny mag Israel nolokore modhi nego

453 Jo-Benjamin ma ne pod odong’ e dala, ne ginego dhano gi jamni gi gik moko duto ma ne odong’ kuno. Bende ne giwang’o mier duto ma ne gikalo e yo. Jo-Israel ne okuong’ore ka gin Mizpa a niya: “Onge ng’ato ang’ata kuomwa ma nomi Ja-Benjamin nyare mondo okendi.” b 2 Kae to ne gidhi Bethel c mi gibet e nyim Nyasaye nyaka odhiambo ka giywak malit. 3 Ne giywak niya: “A Jehova Nyasach Israel, ang’o momiyo gima ka ma otimore Israel? Ang’o momiyo achiel kuom dhoudi mag Israel onge kawuono?” 4 Kinyne, Jo-Israel ne omondo chiewo gokinyi mi gigero kendo mar misango kanyo mi ne gichiwo misengni miwang’o gi misengni mag kuwe. d 5 Jo-Israel ne owacho niya: “En dhood Israel mane ma ne ok obiro chokore e nyim Jehova?” Nimar ne gisekuong’ore mager ni ng’ato ang’ata ma ne ok obiro Mizpa e nyim Jehova ne idhi negi. 6 Jo-Israel ne owinjo malit ne Benjamin owadgi nikech gima ne otimorene. Ne giwacho niya: “Kawuono ong’ad oko dhoot achiel kuom dhoudi mag Israel. 7 Koro wabiro timo ang’o mondo wayud ne JoBenjamin modong’ mon, nimar wasekuong’ore e nyim Jehova e ni ok wabi miyogi nyiwa mondo gikendi?” f 8 Ne gipenjo niya: “En dhoot mane e kind dhoudi

SULA 21 a Bur 20:1

b Bur 21:18

21

c Bur 20:18, 26

d Law 3:1

e Law 5:4 Law 19:12 Mat 5:33

f Bur 21:1, 18

 Kolam mar 2 a Bur 20:1

b Bur 21:5

c Jos 18:1

d Bur 20:46, 47

e Bur 21:8, 12

f Bur 21:6

JONG’AD BURA 21:1-16 mag Israel ma ne ok obiro Mizpa e nyim Jehova?” a Ne giyudo ni onge ng’at ma ne owuok Jabesh-gilead ma ne obiro e kambi ka ma chokruok ne nitie. 9 Ka ne okwan jo ma ne ni kuno ne oyud ni onge ng’at ma ne obiro kowuok Jabesh-gilead. 10 Omiyo, Jo-Israel ne ooro jolweny 12,000 maroteke moloyo mi gichikogi ni: “Dhi uneg ji duto modak Jabesh-gilead gi ligangla; chwo, mon gi nyithindo duto. b 11 Ma e gima onego utim: Neguru dichwo moro amora, kata dhako moro amoro mosenindo gi dichwo.” 12 Jolwenygo ne oyudo nyiri ma silili 400 Jabesh-gilead, nyirigo ne pok onindo gi chwo. Omiyo, ne gikelogi e kambi man Shilo c e piny Jo-Kanaan. 13 Bang’ mano, Jo-Israel ne ooro wach ne Jo-Benjamin ma ne nie lwanda mar Rimon d mondo olos kuwe kodgi. 14 Omiyo, JoBenjamin ne oduogo e kindeno kendo Jo-Israel nomiyogi nyi Jabesh-gilead e ma ne giduogogo, en mana ni ne ok giyudonegi nyiri moromogi giduto. 15 JoIsrael ne owinjo malit ne Jo-Benjamin f nikech Jehova ne omiyo nyinggi olal e kind Jo-Israel wetegi. 16 Jodong’ Jo-Israel ne owacho niya: “Nikech oseneg mon duto ma Jo-Benjamin, en ang’o ma wanyalo timo mondo wayud mon ne Jo-Benjamin modong’?”

JONG’AD BURA 21:17– RUTH Weche Mantie 454 17 Ne gimedo wacho niya: SULA 21 kae to udog e pinyu. 22 To 19:12 “Jo-Benjamin onego odong’ a Law ka wuonegi kata owetegi Bur 21:1 obiro ywaknwa, wabiro nyie lopgi, mondo dhoodgi kik sogi niya: ‘Nyiswauru ng’wolal nono e kind Jo-Israel. no, nimar ne ok wayudo nyi18 Kata kamano, ok oyieri moromogi e lweny a kendo nwa miyo Jo-Benjamin nyiun bende ne ok unyal wa mondo gikend, nimar JoJos 18:1 miyogi nyiri ma ok ubedo gi Israel ne osekuong’ore niya: b ‘Okuong’ ng’ato ang’ata ma Kolam mar 2 bura.’” b omiyo Ja-Benjamin nyako a Bur 21:12, 14 23 Jo-Benjamin ne otimo mondo okendi.’” a mana kaka ne ochikgi, ng’ato ka ng’ato kuomgi ne oka19 Jodongogo ne owacho wo achiel kuom nyiri ma ne niya: “Nitie nyasi mar Jemielgo mondo obed chiehova mitimoga higa ka higa ge. Bang’ mano, ne gidok Shilo b man yo nyandwat mar Bethel, yo wuok chieng’ b Bur 21:1, 18 e pinygi mi gichako gigero mier ma ne ni kuno, c mi gimar ndara ma wuok Bethel dakie. ka dhi Shekem gi milambo 24 Jo-Israel ne owuok kamar Lebona.” 20 Kae to ne nyo e kindeno, kendo ng’agiwacho ne chwo ma Jo-Benjamin niya: “Dhi upond e c Bur 20:48 to ka ng’ato kuomgi ne odok ir joode, e lope manie kind puothe mag mzabibu. anyuolagi. 21 To ka uneno nyi Shilo ka biro miel, ng’ato ka ng’a25 E kindego ne onge to kuomu owuog e puothego ruoth e piny Israel d kendo ng’ato ka ng’ato ne timo kendo okaw achiel kuom nyi d Bur 17:6 Shilogo mondo obed chiege, 1Sa 8:4, 5 mana gima ber e wang’e.

RUTH WECHE MANTIE

1 Jood Elimelek dar mondo gidhi gidag Moab (1, 2) Naomi, Orpa, kod Ruth bedo mond liete (3-6) Ruth makore gi Naomi kod Nyasach Naomi (7-17) Naomi dok Bethlehem gi Ruth (18-22) 2 Ruth hulo e puoth Boaz (1-3) Ruth gi Boaz romo (4-16)

Ruth nyiso Naomi kaka Boaz nonyise ng’wono (17-23) 3 Naomi nyiso Ruth gima onego otim (1-4) Ruth gi Boaz e kar dino cham (5-15) Ruth dok ir Naomi (16-18) 4 Boaz bedo jawar (1-12) Boaz gi Ruth nyuolo Obed (13-17) Anyuola mar David (18-22)

455

1

E ndalo ma jong’adbura a ne rito piny Israel,1 kech nowuok e pinyno, kendo ng’at moro nodar Bethlehem b e piny Juda gi chiege kod yawuote ariyo ma odhi dak e piny Moab. c 2 Ng’atno ne iluongo ni Elimelek1 kendo chiege ne en Naomi,2 to yawuote ariyogo ne gin Malon3 kod Kilion.4 Ne gin Jo-Efratha man Bethlehem e Juda. Ne gichopo e piny Moab mi gidak kuno. 3 Bang’ kinde, Elimelek chwor Naomi notho moweye gi yawuote ariyogo. 4 Yawuotego ne okendo Nyi-Moab ma ne iluongo ni Orpa gi Ruth, d kendo ne gidak kuno kuom higni ma dirom apar. 5 Bang’e, Malon gi Kilion bende notho. Koro Naomi nobedo chi liel, kendo ne oonge nyithindo. 6 Ka ne Naomi pod ni e piny Moab, nowinjo ni Jehova noseparo joge momiyogi chiemo. Omiyo, ne oa e piny Moab gi mond yawuote mondo odog thurgi. 7 Ne gia ka ma ne gidakie mi gimako yo madhi e piny Juda. 8 Naomi nowacho ne mond yawuotego niya: “Doguru thuru, kendo Jehova mondo onyisu herane mosiko, e mana kaka un bende usenyisa herano kaachiel gi joga mosetho.

SULA 1 a Bur 2:16

b Mik 5:2

c Cha 19:36, 37 Rap 2:9 Bur 3:30

d Mat 1:5

e Wuo 34:6 Rut 2:20

 Kolam mar 2 a Rut 3:1

b Rap 25:5, 6

c Rut 1:20

1:1 1 Hibrania, “ne locho e wi piny Israel.” 1:2 1 Tiende ni, “Nyasacha En Ruoth.” 2 Tiende ni, “Morna.” 3 Nyalo bedo ni tiend nyingni e dho Hibrania en “nyosruok; bedo ma tuo.” 4 Tiende ni, “Ng’at ma Podho; Ng’at ma Chiegni Tho.”

d Rut 2:11, 12

RUTH 1:1-18 9 Jehova oguedhu mondo chieng’ unwang’ yueyo ng’ato ka ng’ato e od chwore.” a Eka nonyodhogi, mi ne gichako ywak matek. 10 To ne gidwoke niya: “Ooyo, wanadhi kodi ir jou.” 11 To Naomi ne onyisogi niya: “Doguru nyiga. Ang’o ma dimi udhi koda? Be pod danyuol yawuoyi ma dibed chwou? b 12 Doguru nyiga. Aseti ma ok anyal bedo gi dichwo kendo. Kata ka danyalo yudo dichwo otienoni kendo nyuolo yawuoyi, 13 be duyie rito nyaka gibed jo madongo? Duritgi mondo gin e ma gibi gikendu? Ooyo nyiga. Lwet Jehova oseweya, c kendo awinjo malit ahinya ka aparo gima osetimorenu.” 14 Ka ne giwinjo wachno, ne gimedo ywak matek. Kae to Orpa ne onyodho min chwore mi odok thurgi. Ruth to ne otamore weye. 15 Omiyo, Naomi nowacho ne Ruth niya: “Ne! Nyieki osedok thurgi kendo ir nyisechege. Dog kode.” 16 To Ruth nodwoke niya: “Kik ichuna ni apogra kodi kendo ni awe luwi, nikech ka ma idhiye e ma nadhiye, kendo ka ma idakie e ma nadagie. Jogi nobed joga, kendo Nyasachi nobed Nyasacha. d 17 Ka ma ibiro thoe e ma nathoe, kendo kanyo e ma noyikae. Jehova mondo okuma ka wach moro mopogore gi tho opoga kodi.” 18 Ka ne Naomi oneno ni Ruth oramo ni odhi kode,

RUTH 1:19–2:12 nowere gi wachno. 19 Mon ariyogo ne owuotho nyaka Bethlehem. a Mapiyo nono bang’ chopo Bethlehem, ji duto ne obwok, kendo mond gweng’no ne penjorega ni, “Ma be Naomi adier?” 20 Naomi to ne wachonegiga niya: “Kik uluonga ni Naomi.1 To luongauru ni Mara,2 nikech Ng’at Manyalo Duto osetimona malit ahinya. b 21 Ne awuok koni ka an gi mwandu mang’eny, to Jehova oseduoga gi lweta nono. Uluonga ni Naomi nang’o to Jehova Nyasaye Manyalo Duto osetimona malit kama?” c 22 Kamano e kaka Naomi noduogo koa e piny Moab d gi Ruth chi wuode ma NyaMoab. Ne gichopo Bethlehem e ndalo ma ne ji osechako kayo shairi. e Naomi ne nigi watne moro ma ja dhoodgi Elimelek. Ng’atno ne nyinge Boaz, f kendo ne omewo ahinya. 2 Ruth Nya-Moab nowachone Naomi niya: “We adhi ahul g shairi bang’ jokeyo ma biro yiena hulo e puothe ma gikeyoe.” Eka Naomi nowachone niya: “Dhi adhiya nyara.” 3 Omiyo, ne owuok modhi hulo shairi e puodho bang’ jokeyo. Eka nopo kochopo e puoth Boaz h ja dhoodgi Elimelek. i 4 Matin nono, Boaz nobiro e puothe koa Bethlehem, momoso jokeyo niya: “Jehova mondo

2

1:20 1 Tiende ni, “Morna.” 2 Tiende ni, “Malit.”

SULA 1 a Rut 1:1, 2

b Rut 1:13

c Rut 1:3, 5

d Kwa 21:13 Rut 1:1

e Rut 2:23

 SULA 2 f Rut 2:20 Rut 4:21, 22 Mat 1:5 Luk 3:23, 32

g Law 23:22 Rap 24:19

h Rut 2:20

i Rut 1:2

 Kolam mar 2 a Rut 1:3, 4

b Rut 1:16, 22

c Law 23:22 Rap 24:19

d Rut 2:22

e Wuo 23:9 Law 19:34

f Rut 1:14, 16

g Rut 4:11, 17 Mat 1:5, 16

456 obed kodu.” To ne gidwoke niya: “Jehova mondo oguedhi.” 5 Eka Boaz nopenjo jatichne mochung’ ne jokeyo niya: “Macha en nyar ng’a?” 6 Jatichneno nodwoke niya: “En NyaMoab a ma noduogo gi Naomi koa e piny Moab. b 7 Ne okwaya ni, ‘Asayi, yiena mondo adhi ahul c shairi ma jokeyo oweyo.’1 Osebedo kotiyo kae chakre okinyi, kendo eka oa dhi yueyo mana matin e kiru.” 8 Eka Boaz nowacho ne Ruth niya: “Iwinjo nyara, kik ihul e puoth ng’at machielo, bende kik ia ka. To bed abeda kae gi jotichna ma nyiri. d 9 Ket wang’i mana e puodho ma gikeyoe, kendo ihul bang’gi. Asekwero yawuoyi ni kik gichandi. Ka riyo oloyi to idhi itwom pi ma jotichna oseolo e dapi mondo imodhi.” 10 Ruth nogoyo chonge piny, mokulore piny auma kowachone niya: “Ang’o momiyo idewa kendo ikecha kama kata obedo ni an mana wendo?” e 11 Boaz nodwoke niya: “Osenyisa adimba gik moko duto misetimo ne Naomi nyaka ne jaodi tho, kendo kaka ne iweyo wuonu gi minu kaachiel gi pinyu, mibiro dak e kind jo ma ne ok ing’eyo. f 12 Mad Jehova guedhi nikech gik moko duto misetimo, g kendo iyud pok makare moa 2:7 1 Kata nyalo bedo, “ahul cham e kind pidhe mosetue.”

457 kuom Jehova Nyasach Israel, ma isebiro e bwo buombene mondo iyud kar bwok.” a 13 To Ruth nowachone niya: “Isehoyo chunya kendo isewuoyo maber kata obedo ni ok an jatichni. Mad amed yudo ng’wono e wang’i ruodha.” 14 Ka ne sa chiemo ochopo, Boaz nowacho ne Ruth niya: “Bi ikaw makate ilut e divai mawach mondo icham.” Omiyo, Ruth nodhi mobet piny but jokeyo. Kae to bang’e, Boaz nomiye shairi mobul mochamo moyieng’ ma moko odong’. 15 Ka ne Ruth owuok mondo odhi ohul b shairi, Boaz nochiko jotichne niya: “Weyeuru mondo ohul,1 kik uchande. c 16 Bende, ugol moko kuom shairi musechoko mondo uwene ohul. Kendo kik utame.” 17 Kamano ne ohulo nyaka godhiambo. d Eka nodino shairi ma nosehulogo, mi giromo efa achiel1 kama. 18 Bang’ mano, noting’o shairigo modhigo e dala maduong’, monyiso Naomi kar rombgi. Bende, Ruth nogolone chiemo ma nochamo modong’, e momiye. 19 Min chwore nopenje kama: “Nihulo kanye kawuono? Nitiyo kure? Oguedh jalo ma ne okechi.” f Mi Ruth nonyise ng’at ma notiyo e puothe kowacho niya: “Kawuono natiyo e puoth jal moro ma nyinge 2:15 1 Kata nyalo bedo, “ohul cham e kind pidhe mosetue.” 2:17 1 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14.

SULA 2 a Za 17:8 Za 36:7 Za 57:1 Za 63:7

b Law 19:9 Rut 2:2

c Rut 2:9

d Rut 2:7

e Rut 2:14

f Za 41:1

 Kolam mar 2 a Wuo 34:6 Rut 1:8 Za 36:7

b Rut 2:1

c Law 25:25 Rap 25:5, 6 Rut 3:9, 12

d Rut 2:8

e Rut 1:22

f Rut 1:16

 SULA 3 g Rut 1:9

h Rut 2:1, 20

RUTH 2:13–3:5 Boaz.” 20 Naomi nowacho ne chi wuode niya: “Jehova mondo oguedh jalo, nimar pok oweyo nyiso herane mosiko ne jo mangima kod jo motho.” a Nomedo wacho kama: “Ng’atno en watwa. b En achiel kuom wedewa ma nigi ratiro mar warowa.” c 21 Eka Ruth Nya-Moab nowacho niya: “Bende, ne onyisa ni ati but jotichne nyaka chieng’ ma ginitiek kayo shairi duto.” d 22 Naomi nonyiso chi wuode ma Ruth niya: “Nyara, ber ka itiyo gi jotichne ma nyiri, nono to ibiro chandi e puoth ng’at machielo.” 23 Omiyo, Ruth notiyo gi jotich Boaz ma nyiri, kendo nohulo shairi e gi ngano nyaka giko keyo kodak gi min chwore. f Naomi nowacho ne Ruth niya: “Nyara, donge ber ka koro amanyonie ng’at ma nyalo kendi mondo in bende ibedie gi odi? g 2 Iwinjo, Boaz ma ne ijatiyo gi jotichnecha en-ga watwa, h kendo kawuono gotieno odhi piedho shairi ka ma odinoega cham. 3 Omiyo, lwokri, iwirri mo mang’we mamit, kae to irwakri maber, e ka idhi mwalo kuno. Kendo kik iwe Boaz oneni ka pok ochiemo mometho. 4 To sa ma ji dhi nindo, ing’i ni Boaz dhi nindo kanye, idonj kanyo iel tiende, kae to inind kanyo. Obiro wachoni gima onego itim.” 5 Ruth nodwoke niya: “Duto miwachona abiro

3

RUTH 3:6–4:4 timo.” 6 Omiyo, nodhi kar dino, motimo duto ma ne Naomi owachone. 7 Ka ne Boaz osechiemo mometho, nodhi nindo but ka ma noketie cham. Eka Ruth nolidho moelo tiende, mi onindo kanyo. 8 E dier otieno, Boaz nobwok mochiewo. Noa malo monwang’o dhako moro konindo yo ka tiende. 9 Nopenje niya: “In ng’a?” Ruth nodwoke niya: “An Ruth, jatichni. Yar nangani mondo ium jatichni nikech inyalo wara.” a 10 Boaz nowachone niya: “Jehova mondo oguedhi nyara. Hera minyiso sani duong’ moloyo ma ne inyiso motelo, b nikech ne ok iluwo yawuoyi ma jochan kata momewo. 11 Omiyo, kik ibed maluor nyara, abiro timoni duto miwacho, c nikech ji duto modak e gweng’ni ong’eyo ni in nyako makare. 12 En adier ni anyalo wari, d kata kamano, nitie ng’at machiegni kodi moloya monego owari. e 13 Bed ka gotienoni, to ka jalo oyie wari kiny gokinyi, mano nobed maber. f To ka odagi wari, akuong’ora gi nying Jehova ni an awuon abiro wari. Omiyo, nind aninda kae nyaka okinyi.” 14 Omiyo, Ruth nonindo gi yo ka tiend Boaz nyaka okinyi. Noa malo ka piny pod mudho ma ng’ato ok nyal fwenyo nyawadgi. Eka Boaz nowacho niya: “Kik ng’ato ong’e ni dhako moro nende obiro kar dino kae.” 15 Nomedo wacho niya: “Kel lawi mar abo-

SULA 3 a Law 25:25 Rap 25:5, 6 Rut 2:20

b Rut 1:14, 16

c Rut 3:9

d Law 25:25 Rut 2:20

e Rut 4:1

f Rut 4:5

 Kolam mar 2  SULA 4 a Rap 25:7 Nge 31:23

b Rut 3:12

c Rap 16:18

d Law 25:25 Rap 25:5, 6 Rut 2:20 Rut 3:9, 12

e Rut 1:1, 6

f Rut 1:2

g Cha 23:18 Jer 32:9, 10

458 lano kendo iyare.” Mi noyare kendo Boaz noolone shairi ma dirom sea auchiel,1 moyieye. Eka Boaz nodok e dala maduong’. 16 Ka ne Ruth odok ot, Naomi nopenje niya: “Weche nodhini nade nyara?”1 Ruth nonyise gik moko duto ma ne jalo otimone. 17 Kendo nowacho ne Naomi niya: “Ne onyisa ni kik aduog iri gi lueta nono. Kuom mano, nomiya sea auchielgi mondo akelni.” 18 Naomi nowachone niya: “Bed abeda mos nyara, nyaka ing’e kaka wachni biro bet. Jalo ok bi ling’, nyaka olos wachno kawuono.” Boaz nodhi e dho ranga dala maduong’ a mobet kanyo. Noneno watgi ma nosewuoyo kuomecha b ka kadho kanyo. Eka Boaz nowachone niya: “Ng’ane, bi ibed ane piny kae.” Nobiro mobet piny. 2 Boaz noluongo jodongo apar mag dalano c mowachonegi niya: “Beduru piny kae.” Mi ne gibet piny. 3 Eka Boaz nowacho ne jalo d niya: “Naomi ne oseduogo koa e piny Moab, e kendo sani koro chune ni nyaka ous puoth Elimelek f owadwa. 4 Omiyo, naneno ni onego anyisi wachno, kendo akwayi ni ing’iew puodhono e nyim jo man kae, kendo e nyim jodongwa. g Kiyie ware, to ware. To ka

4

3:15 1 Sea auchiel nyalo romo lita 44 kama. Som Apendiks B14. 3:16 1 Hibrania, “In ng’a nyara?”

459 ok ibi ware, to wachna mondo ang’e, nikech in e ma in gi ratiro mar ware mokwongo, e ka an.” Jalo nodwoke niya: “Abiro ware.” a 5 Eka Boaz nowachone niya: “Chieng’ ming’iewoe puodhono kuom Naomi to nyaka ing’iewe bende kuom Ruth Nya-Moab ma en chi liel, mondo nying ng’at mothono kik lal nono.” b 6 Jalo nodwoke niya: “Ka en kamano to ok anyal ware nimar di po ka aketho mwanduna awuon. Ber mondo ikaw kara iwar gino ma owinjore awar, nikech an ok anyal ware.” 7 E ndalo machon, ma e gima Jo-Israel ne timo sa ma gidwa waro kata loko gimoro. Ng’ato ne lonyo wuochene, c kendo miyo wadgi mondo wachno obed gi teko. 8 Omiyo, jalo nolonyo wuochene kowacho ne Boaz niya: “Ero in e ma mondo ing’iew puodhono.” 9 Eka Boaz nowacho ne jodongo kod ji duto niya: “Un e jo ma oneno d kawuononi ka ang’iewo kuom Naomi gik moko duto mag Elimelek gi mag Kilion kod mag Malon. 10 Bende, akawo Ruth NyaMoab ma chi Malon obed chiega, mondo achung nying jal mothono e wi mwandune, e mondo kik nyinge lal e kind owetene, kata kuom dhoodgi. Un e joneno kawuononi.” f 11 Eka jodongo kaachiel gi ji duto ma ne nie dho rangano nowacho niya: “Ee, wan joneno! Mad Jehova

SULA 4 a Rut 3:13 b Cha 38:7, 8 Rap 25:5, 6

c Rap 25:7, 9 d Cha 23:18 Rut 4:4 Jer 32:12

e Cha 38:7, 8 Rap 25:5, 6

f Rut 4:4

 Kolam mar 2 a Cha 28:3 Cha 35:23-26 Cha 46:15, 18 Cha 46:22, 25

b Cha 35:19 c Rut 1:1 Mik 5:2

d Cha 38:29 Kwa 26:20 Mat 1:3

e Za 127:3 f Rut 1:14, 16 g Mat 1:5 Luk 3:23, 32

h 1Sa 17:12 Isa 11:1 Rum 15:12

i Rut 4:12 Mat 1:2-6

j Cha 46:12 Kwa 26:21 1We 2:5

k 1We 2:9-15 l Wuo 6:23 m Rut 4:17 1Sa 16:1

n 2Sa 7:8 1We 2:13, 15

RUTH 4:5-22 oguedh dhako ma donjo e odino mondo obed kaka Rahel kod Lea, mon ariyo ma nogero dhoudi mag Israel. a Bende, mad iyud duong’ e Efratha b kendo iyud pak mathoth e Bethlehem. c 12 Dhoodi bende ochal gi dhood Perez d ma Tamar nonyuolo ne Juda kuom kodhi ma Jehova biro miyi gi dhakoni.” e 13 Kamano Boaz nokendo Ruth. Ne onindo kode mi Jehova noguedhe momako ich monyuolo wuoyi. 14 Kendo mond gweng’no nowacho ne Naomi niya: “Opak Jehova nimar osemiyi ng’at ma diwari kawuononi. Nying nyathini mondo obed gi huma e Israel! 15 Nyathini oseduogo chunyi, kendo enoriti ka iti, nikech chi wuodi moherini f kendo moloyoni yawuoyi abiriyo e ma osenyuole.” 16 Naomi nokawo nyathino moting’e e kore kendo nobedo japite. 17 Mon wetene nomiyo nyathino nying. Ne giwacho niya: “Osenyuol ne Naomi nyathi ma wuoyi,” kendo ne giluonge ni Obed. g En e wuon Jesse h ma wuon Daudi. 18 Ma e anyuola mar Perez: i Perez nonyuolo Hezron; j 19 Hezron nonyuolo Ram; Ram nonyuolo Aminadab; k 20 Aminadab l nonyuolo Nashon; Nashon nonyuolo Salmon; 21 Salmon nonyuolo Boaz; Boaz nonyuolo Obed; 22 Obed nonyuolo Jesse; m kendo Jesse nonyuolo Daudi. n

BUK MOKWONGO MAR

SAM U E L WECHE MANTIE

1 Elkana gi mondene (1-8) Hana dhako ma migumba kwayo Nyasaye nyathi ma wuoyi (9-18) Onyuol Samuel kendo ichiwe ne Jehova (19-28) 2 Lamo mar Hana (1-11) Richo mag yawuot Eli ariyo (12-26) Jehova ng’ado bura ne od Eli (27-36) 3 Oket Samuel obed janabi (1-21) 4 Jo-Filistia kawo Sandug Singruok (1-11) Eli gi yawuote tho (12-22) 5 Jo-Filistia otero Sandug Singruok e pinygi (1-12) Okuod wi Dagon (1-5) Osand Jo-Filistia (6-12) 6 Jo-Filistia dwoko Sandug Singruok Israel (1-21) 7 Sandug Singruok ni Kiriath-jearim (1) Samuel jiwo Jo-Israel niya: ‘Tiuru ne Jehova kende’ (2-6) Jo-Israel locho ka gin Mizpa (7-14) Samuel bedo jang’ad bura e Israel (15-17) 8 Israel kwayo ni omigi ruoth (1-9) Samuel siemo oganda (10-18) Jehova miyogi ruoth kaka gidwaro (19-22) 9 Samuel romo gi Saulo (1-27) 10 Owir Saulo mondo obed ruoth (1-16) Okel Saulo e nyim oganda (17-27) 11 Saulo loyo Jo-Amon (1-11) Iketo Saulo ruoth (12-15)

12 Weche Samuel mogik (1-25) “Kik uluw nyiseche manono” (21) Jehova ok bi jwang’o joge (22) 13 Saulo yiero jolweny (1-4) Saulo hedhore (5-9) Samuel siemo Saulo (10-14) Jo-Israel onge gige lweny (15-23) 14 Gik ma Jonathan notimo Mikmash (1-14) Nyasaye loyo wasik Israel (15-23) Saulo kuong’ore ma ok oparo (24-46) Oganda chamo ring’o ma pod nigi remo (32-34) Lwenje ma Saulo nokedo; joode (47-52) 15 Saulo ok onego Agag kaka owachne (1-9) Samuel siemo Saulo (10-23) “Luwo chik ber moloyo golo misango” (22) Nyasaye odagi Saulo (24-29) Samuel nego Agag (30-35) 16 Samuel wiro Daudi mondo obed ruoth (1-13) “Jehova neno nyaka chuny ng’ato” (7) Roho mar Nyasaye oweyo Saulo (14-17) Daudi bedo jago thum ne Saulo (18-23) 17 Daudi loyo Goliath (1-58) Goliath thiano ne Jo-Israel (8-10) Daudi oyie dhi kedo gi Goliath (32-37) 460

461

18

19

20 21

22

23

24

1 SAMUEL Weche Mantie –1:4

Daudi kedo e nying Jehova (45-47) Osiep manie kind Daudi gi Jonathan (1-4) Lwenje ma Daudi loyo miyo Saulo bedo gi nyiego (5-9) Saulo temo nego Daudi (10-19) Daudi kendo Mikal nyar Saulo (20-30) Saulo dhi nyime bedo gi sigu gi Daudi (1-13) Daudi ringo Saulo (14-24) Jonathan omakore gi Daudi (1-42) Daudi chamo makate miketo e nyim Nyasaye ka en Nob (1-9) Daudi wuondore ni en janeko ka en Gath (10-15) Daudi ka en Adulam kod Mizpe (1-5) Saulo chiko mondo oneg jodolo man Nob (6-19) Abiathar tony (20-23) Daudi reso dala mar Keila (1-12) Saulo lawo Daudi (13-15) Jonathan jiwo Daudi (16-18) Daudi otony matin e lwet Saulo (19-29) Daudi ok onego Saulo (1-22) Daudi omiyo ng’at ma Jehova oyiero luor (6)

nitie Ja-Ramathaim1 Ne zofim ma nodak e piny a

gode mag Efraim. b Nyinge ne en Elkana, c wuod Jeroham, ma wuod Elihu, ma wuod Tohu wuod Zuf, ma Ja-Efraim. 2 Elkana ne nigi mon ariyo, achiel ne iluongo ni Hana to machielo ne iluongo ni Penina. Peni-

25 Samuel tho (1) Nabal riembo jo ma Daudi ooro (2-13) Abigail tiyo gi rieko (14-35) ‘Jehova biro boyo ngimani maber e ofuko mar ngima’ (29) Jehova ochwado Nabal ng’at mofuwo motho (36-38) Daudi kendo Abigail (39-44) 26 Daudi ok onego Saulo kendo (1-25) Daudi omiyo ng’at ma Jehova oyiero luor kendo (11) 27 Jo-Filistia miyo Daudi gweng’ mar Ziklag (1-12) 28 Saulo dhi ir ajuoga man En-dor (1-25) 29 Jo-Filistia chich gi Daudi (1-11) 30 Jo-Amalek monjo Ziklag kendo giwang’e (1-6) Daudi yudo teko kuom Nyasache (6) Daudi loyo Jo-Amalek (7-31) Daudi reso jo ma oter e tuech (18, 19) Chik ma Daudi golo e wi gik moyaki (23, 24) 31 Saulo gi yawuote adek tho (1-13)

SULA 1 a 1Sa 1:19

1Sa 7:15, 17 b Jos 16:5 c 1We 6:22, 27

 Kolam mar 2 a Wuo 23:14

Wuo 34:23 Rap 12:5, 6 Jos 18:1 Bur 21:19 Luk 2:41 b 1Sa 2:12, 22 1Sa 4:17 c Kwa 3:10 Rap 33:10 Mal 2:7

na ne nigi nyithindo to Hana ne ongego. 3 Higa ka higa, Elkana ne dhiga Shilo mondo olem kendo ogol ne Jehova misengni. a Yawuot Eli ariyo miluongo ni Hofni gi Finehas b ne tiyo kuno kaka jodolo mag Jehova. c 4 Chieng’ moro ka Elkana ne osechiwo misango

1 SAMUEL 1:5-21 ne Nyasaye, ne omiyo Penina pok mare kendo ne omiyo yawuot Penina gi nyige pok maggi. a 5 Hana to ne omiyo pok makende nikech Hana e ma nohero ahinya. Kata kamano, Jehova ne ok omiyo Hana nyithindo. 6 Nyieke ne siko chuoyo chunye gi wachno mondo owinj malit nikech Jehova ne ok omiye nyithindo. 7 Kamano e kaka Penina ne jatimo higa ka higa ka ne Hana dhi e od Jehova. b Ne ochwoye gi wachno kendo mano ne miyo Hana ywak malit ma kata chiemo ok nochiem. 8 Elkana ne openje niya: “Hana, ang’o momiyo iywak, to ang’o momiyo ok ichiem, en ang’o momiyo ikuyo kama? Ok aloyoni yawuoyi apar koso?” 9 Bang’ ka ne gisechiemo ma gimetho ka gin Shilo, Hana ne owuok. Eli jadolo to ne obet e kom manie dho hekalu1c mar Jehova. 10 Chuny Hana ne lit ahinya kendo ne olemo koywak malit ne Jehova. d 11 Ne osingore niya: “A Jehova, Nyasach oganda lweny, ka nine chandruokna kendo ipara an jatichni, mi imiya nyathi ma wuoyi, e to anachiwe obed mari ndalo duto mag ngimane, A Jehova, kendo ok noliel wiye nyaka chieng’.” f 12 Hana ne olemo aming’a e nyim Jehova, kendo e kindeno duto Eli ne ng’iyo dhoge. 13 Ne olemo 1:9 1 Tiende ni, tabernakel.

SULA 1 a Law 7:15

b Rap 16:16 1Sa 2:18, 19

c Wuo 25:8 1Sa 3:3 2Sa 7:2

d Za 55:22 Za 65:2

e Cha 30:22

f Kwa 6:5

 Kolam mar 2 a Za 42:6 Za 62:8 Za 142:2

b 1Sa 1:11

c 1Sa 1:1

d 1Sa 1:11 Za 66:19 Nge 15:29

e Cha 5:29 Cha 41:51 Wuo 2:21, 22 Mat 1:21

462 gi chunye kendo dwonde ne ok winjre. Dhoge kende e ma ne diemore. Omiyo, Eli ne paro ni omer. 14 Eli nonyise niya: “Ibiro mer kama nyaka karang’o? We kong’o.” 15 Hana ne odwoke niya: “Ooyo ruodha, an mana dhako ma chunye chandore malit. Pok amadho kong’o kata gimoro amora ma mero, aolo mana chunya ne Jehova. a 16 Kik ikaw jatichni ka dhako ma nono, nimar asebedo ka alemo nyaka sani nikech lit gi chandruok ma an-go.” 17 Eli ne odwoke kama: “Dhi gi kuwe, mad Nyasach Israel owinj lamoni kendo omiyi gima isekwaye.” b 18 Eka Hana nonyise niya: “Mad jatichni oyud ng’wono e wang’i.” Kae to Hana nowuok kanyo modhi chiemo kendo wang’e ne nyiso ni koro ok okuyo. 19 Elkana gi joode ne omondo chiewo mi gidhi kulore e nyim Jehova. Bang’ mano, ne giwuok ma gidok dalagi Rama. c Bang’e, Elkana nonindo gi Hana chiege kendo Jehova ne odwoko lamo mar Hana.1 d 20 Ka higa pok orumo,1 Hana ne omako ich mi onyuolo nyathi ma wuoyi kendo ne oluonge e ni Samuel,2 nimar ne owacho niya, “ne akwayo Jehova mondo omiya wuoyini.” 21 Bang’e, Elkana ne owuok gi joode duto mondo odhi ochiw misango 1:19 1 Hibrania, “opare.” 1:20 1 Kata nyalo bedo, “Ka ne ndalo ogik.” 2 Tiende ni, “Nying Nyasaye.”

463 migolonega Jehova higa ka higa a kendo mondo ogol chiwo mochopogo singruokne. 22 Kata kamano, Hana ne ok odhi kodgi b nikech ne onyiso chwore niya: “Ka wuoyini oseweyo dhoth, abiro tere e nyim Jehova, kendo abiro miyego nikech onego odag kuno kuom ngimane duto.” c 23 Elkana ne odwoke kama: “Tim atima gima ineno ni ber. Bed abeda e dala nyaka nyathini owe dhoth. Mad Jehova otimni kaka isewacho.” Omiyo, Hana ne obedo dala mi opidho nyathino nyaka ne oweyo dhoth. 24 Ka ne nyathino oseweyo dhoth, Hana ne otere e od Jehova man Shilo. d Ne odhi gi nyaruath ma jahigni adek, mogo efa achiel,1 gi divai njagi achiel maduong’. e 25 Ne oyang’ nyaruath kae to oter wuoyino ne Eli. 26 Hana ne onyiso Eli niya: “Ruodha, an e dhako ma ne ochung’ kodi kae ka lamo Jehova. f 27 Wuoyini e ma ne akwayo kendo Jehova ne owinjo lamona mi omiyago. g 28 Koro sani akele mondo achiwe ne Jehova. E ngimane duto, obiro bedo mar Jehova.” Kendo ne okulore1 e nyim Jehova kanyo. Hana ne olemo niya: “Chunya oil nikech Jehova; h

2

SULA 1 a 1Sa 1:3

b Rap 16:16

c 1Sa 1:11 1Sa 2:11 2We 31:16

d Jos 18:1

e Kwa 15:8-10

3 f 1Sa 1:15

g 1Sa 1:11, 17 Za 66:19

 SULA 2 h Za 13:6 Luk 1:46



4

Kolam mar 2 a Wuo 15:11 Rap 4:35 Za 73:25 Za 86:8 Za 89:6

5

b Rap 32:4

c Ayu 36:4 Ayu 37:16 Rum 11:33

d Isa 40:29

e Luk 1:53

6 f 1Sa 1:11, 20

g Rap 32:39 Ayu 14:13 Za 30:3 Za 49:15 Za 68:20 Hos 13:14 Joh 11:24 1Ko 15:55

h Rap 8:18

1:24 1 Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14. 1:28 1 Nenore ni iwuoyo kuom Elkana.

2

Rap 28:12 2We 1:11, 12 Ayu 42:12 Nge 10:22

7

1 SAMUEL 1:22–2:7 Jehova oting’o tunga1 malo. Ee, anyiero wasika, Nikech amor gi kaka iseresa. Onge ng’at maler kaka Jehova, Onge machielo mak mana in, a Onge lwanda machal gi Nyasachwa. b Kik iwuo gi sunga; Kendo ng’ayi kik wuog e dhogi, Nimar Jehova en Nyasach rieko, c Kendo en e ma onono timbe e yo makare. Atung’ mag jo ma roteke ituro matindo tindo, To jogo machiegni podho imiyo teko. d Jo ma oyieng’ noti ne jomoko mondo eka giyud chiemo, To jo ma kech kayo noyieng’. e Dhako ma migumba onyuolo nyithindo abiriyo, f To dhako ma ne onyuolo yawuoyi mang’eny koro odong’ nono.1 Jehova nyalo nego ng’ato, kendo onyalo reso ngima ng’ato;1 Onyalo tero ng’ato e Liel,2 kendo onyalo chiero ng’ato. g Jehova nyalo kelo dhier, kendo onyalo kelo mwandu; h

2:1 1 Kata, “teko.” Som Tiend Weche. 2:5 1 Hibrania, “oner.” 2:6 1 Kata, “omiyo ng’ato ngima.” 2 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

1 SAMUEL 2:8-21 Onyalo duoko ng’ato piny, kendo onyalo ting’e malo. a 8 Oting’o jachan kogole e buru; Ee, ogolo ng’at modhier e buch kendo1 moting’e malo, b Omiyo gibet gi ruodhi, Kendo omiyogi kombe mag duong’. Mise mag piny gin mag Jehova, c Kendo oketo piny e misego. 9 Otayo jo ma omakore kode, d Jo maricho to biro lal e mudho, e Nimar teko ng’ato ok e ma mi olochi. f 10 Jehova biro ng’injo jo ma kedo kode;1g Obiro mornegi kowuok e polo. h Jehova biro ng’ado bura nyaka tung’ piny, i Obiro miyo ruoth moketo teko, j Ee, obiro ting’o malo tung2 ng’ate mowal.” k 11 Bang’ mano, Elkana ne odok e ode Rama. To wuoyino ne odong’ ka tiyo ne Jehova l e nyim Eli jadolo. 12 Yawuot Eli ne gin jo maricho, m kendo ne ok giluoro Jehova. 13 Kar kawo pok mowinjore mar jodolo, ne gitimo kama: n Sa moro amora ma ng’ato 2:8 1 Kata nyalo bedo, “pith mar yugi.” 2:10 1 Kata nyalo bedo, “Jo ma piem kod Jehova biro buok.” 2 Kata, “teko.” Som Tiend Weche.

SULA 2 a Za 75:7 b Za 113:5, 7 Luk 1:52

c Za 102:25 d Za 91:11 Za 97:10 Za 121:3

e Za 37:28 f Za 33:16 Zek 4:6

g Wuo 15:6 h 1Sa 7:10 2Sa 22:14 Za 18:13

i Za 96:13 Tic 17:31

j Za 2:6 Za 110:1 Mat 28:18

k Luk 1:69 Tic 4:27

l 1Sa 1:11 1Sa 3:1, 15

m 1Sa 2:22 n Law 7:34

 Kolam mar 2 a Law 3:3-5 b Law 3:16 Law 7:25, 31

c 1Sa 2:29 d 1Sa 2:11 1Sa 3:15

e 2Sa 6:14 f Wuo 23:14 1Sa 1:3, 21

g 1Sa 1:27, 28

464 ne chiwo misango kendo ring’o ne chiek, jatij jadolo ne biro gi uma maduong’, 14 kae to ochwoye e agulu moro amora ma ne itede. Gimoro amora ma ne umano ochwoyo, jadolo ne kawo kaka pokne. Mano e kaka ne gitimo ne Jo-Israel duto ma ne biro Shilo. 15 Bende, ka pok ng’at ma ne golo chiwo owang’o bor, a jatij jadolo ne biro ire kendo wachone niya: “Mi jadolo ring’o mondo odhi obul. Ok odwa ring’o ma isetedo, odwaro mana ring’o ma pok otedi.” 16 Ka ne ng’atno odwoke niya: “We awang’ bor duto mondi b eka ikaw gima ihero,” jatij jadolo ne dwoke niya: “Ooyo, miya ring’o sani, ka ok kamano to abiro kawo githuon!” 17 Omiyo, richo ma jotij jodolo ne timono nobedo maduong’ ahinya e nyim Jehova, c nimar ne gichayo chiwo ma ne igolo ne Jehova. 18 Gie kindeno, Samuel ne tiyo d e nyim Jehova ka orwako efod mar kitani e kata obedo ni ne en mana wuoyi matin. 19 Higa ka higa, min-gi ne twang’onega kandho matin ma onge bade kae to okelone kobiro gi chwore mondo gigol misango mar higa. f 20 Eli ne oguedho Elkana gi chiege kowacho niya: “Mad Jehova miu nyathi kar nyathi ma usemiyo Jehova.” g Kae to jonyuol Samuel ne odok dala. 21 Jehova ne oguedho Hana kendo mi no-

465 nyuol. a Nonyuolo yawuoyi adek gi nyiri ariyo. Samuel to ne odhi nyime dongo e nyim Jehova. b 22 Eli ne hike oniang’ ahinya gie kindeno. Kata kamano, ne owinjo gik moko duto ma yawuote ne timo c ne JoIsrael. Ne owinjo bende kaka yawuotego ne terore gi mon ma ne tiyo e dho hema mar romo. d 23 Eli ne janyiso yawuotego niya: “Ang’o momiyo utimo gik ma kama? Ji duto wacho gik maricho kuomu. 24 Ooyo yawuota, gik ma awinjo kiwacho kuomu e kind oganda Jehova ok gin gik mabeyo. 25 Ka ng’ato otimo richo ne dhano wadgi, ng’ato nyalo lemone mondo Jehova owene,1 to ka ng’ato otimo richo ne Jehova, e ng’ano ma nyalo lemone?” Kata kamano, yawuoyigo ne otamore winjo wuon-gi nikech Jehova ne oseng’ado ni obiro negogi. f 26 Samuel to ne dhi nyime dongo kendo Jehova ne medo here kaachiel gi ji bende. g 27 Ng’at Nyasaye moro ne obiro ir Eli mowachone niya: “Ma e gima Jehova owacho: ‘Donge ne afwenyora maler ne od wuonu ka ne gin wasumbni mag Farao1 e piny Misri? h 28 Donge ne ayiero wuonu kuom dhoudi duto mag Jo-Israel i mondo en e ma obedna jadolo, mondo ogol misengni 2:25 1 Kata nyalo bedo, “Nyasaye obedne jathek.” 2:27 1 Kata, “wasumbni e od Farao.”

SULA 2 a Cha 21:1, 2 1Sa 1:19

b 1Sa 2:26 1Sa 3:19

c 1Sa 2:12-17 d Wuo 38:8 Law 21:6

e Kwa 15:31 1Sa 2:17 1Sa 3:13, 14

f Nge 29:1 Nge 30:17

g 1Sa 2:21 h Wuo 4:14, 27 i Wuo 28:1 Law 8:12 Kwa 17:5, 8

 Kolam mar 2 a Kwa 18:7 b Law 2:3 Law 6:16 Law 10:14 Kwa 5:9 Kwa 18:9

c Wuo 25:8 Jos 18:1 1Sa 1:3

d 1Sa 2:14-16 e Wuo 28:43 f Za 18:20 Za 91:14

g 1Sa 3:14 1Sa 4:11, 18 1Sa 22:18 1Ru 2:27

h Za 78:60, 61 i 1Sa 22:18, 21 j 1Sa 4:11, 17 k 1Ru 2:27, 35 1We 29:22

1 SAMUEL 2:22-35 e kendona mar misango, a owang’ ubani, kendo orwak efod ka otiyona? Donge ne amiyo od wuonu chiwo duto ma Jo-Israel ne wang’o gi mach? b 29 Koro ang’o momiyo uchayo1 misengni kod chiwo ma achiko ni ogol ka ma adakie? c Ang’o momiyo imiyo yawuoti duong’ moloyo ma imiya kendo ubedo machwe mana nikech uchamo gik mabeyo mogik ma Jo-Israel chiwo? d 30 “‘Mano e momiyo Jehova Nyasach Israel wacho niya: “Kuom adier, ne awacho ni odi kaachiel gi od wuonu nowuoth e nyima kinde duto.” e Kata kamano, Jehova owacho niya: “Mano ok nyalre nikech jo ma miya duong’ e ma amiyo duong’, f to jo ma ochaya akawo ka jo ma nono.” 31 Ne! Ndalo biro ma natiekie tekoni kod mar od wuonu kendo onge ng’ato e odi ma nodag ma bed moti. g 32 Ibiro mana neno jasigu kinde ma atimone Jo-Israel maber. h Kendo jaduong’ ok noyudre e odi ngang’. 33 To ng’atno ma ja dhoodi ma nodong’ ka tiyo e kendona, nobedni ng’at ma chido wang’i, kendo ma chando chunyi.1 To thoth joodi ibiro neg gi ligangla. i 34 Gima biro timore ne yawuoti ariyo Hofni gi Finehas nobedni ka ranyisi. Gibiro tho e odiechieng’ achiel. j 35 Kae to abiro keto jadolo moluora k ma 2:29 1 Hibrania, “ugweyo misengnina.” 2:33 1 Kata, “keloni kuyo mosiko.”

1 SAMUEL 2:36–3:15 biro timo gima chunya dwaro. Abiro gero ode mondo osiki, kendo kinde duto obiro wuotho e nyim jalno ma asewalo. 36 Ng’ato ang’ata modong’ e odi biro dhi kulore ne jadolo mondo oyud pesa gi makate. Obiro wachone niya: “Akwayi, yie imiya tij dolo mondo eka ayud kaka dachiem.”’” a Samuel ne odhi nyime tiyo b ne Jehova e nyim Eli ka pod en nyathi. Kata kamano, kindeno wach ma a kuom Jehova ne nok, kendo fweny c bende ne tin. 2 Gie kindeno, wang’ Eli ne osechako imore kendo koro ne ok onyal neno. d Chieng’ moro, Eli ne nindo ka ma ne onindega, 3 to taya mar Nyasaye e ne pod liel. Samuel to ne nindo e hekalu1f mar Jehova ka ma Sandug Singruok mar Nyasaye ne nitie. 4 Eka Jehova ne oluongo Samuel, mi Samuel ne odwoko niya: “Antie.” 5 Ne oringo mi odhi ir Eli, monyise niya: “Asebiro, nikech awinjo ka iluonga.” Eli nodwoke ni, “Ok aluongi, dog adoga inindi.” Omiyo, ne odok nindo. 6 Jehova ne oluonge kendo niya: “Samuel!” Omiyo, Samuel nochung’ modhi ir Eli monyise kama: “Asebiro, nikech awinjo ka iluonga.” Eli nodwoke ni, “Wuoda, ok aluongi, dog adoga inindi.” 7 (Samuel ne pok ong’eyo

3

3:3 1 Tiende ni, tabernakel.

SULA 2 a Law 2:3 Kwa 5:9

 SULA 3 b 1Sa 2:11, 18

c Kwa 12:6 1We 17:15

d 1Sa 4:15

e Law 24:2

f 1Sa 1:9 1Sa 3:15

 Kolam mar 2 a Amo 3:7

b 1Sa 4:17

c Kwa 23:19 1Sa 2:31-34 Isa 55:10, 11

d Kwa 15:30 1Sa 2:12, 17 1Sa 2:22, 23 Joh 15:22 Jak 4:17

e Ekl 8:11

f 1Sa 4:11 1Sa 22:21 1Ru 2:27

466 Jehova maber, kendo Jehova ne pok ofwenyone wachne.) a 8 Jehova ne oluonge mar adek niya: “Samuel!” Nochung’ kendo modhi ir Eli monyise kama: “Asebiro, nikech awinjo ka iluonga.” Eka Eli ne ofwenyo ni kare Jehova e ma ne luongo nyathino. 9 Omiyo, Eli ne onyiso Samuel niya: “Dog adoga inindi, to ka oluongi kendo, nyise niya, ‘Wuo awuoya Jehova, nikech jatichni winji.’” Omiyo, Samuel nodok nindo. 10 Jehova nobiro mochung’ kanyo mi oluonge mana kaka nosebedo koluonge. Ne oluonge ni, “Samuel, Samuel!” Samuel ne odwoke niya: “Wuo awuoya, nikech jatichni winji.” 11 Jehova ne onyiso Samuel kama: “Ne! Abiro timo gimoro e piny Israel ma ng’ato ang’ata mowinjo, nobuogi.1 b 12 Chieng’no, abiro timo ne Eli gik moko duto ma ne asewacho ni abiro timo ne joode, a chakne nyaka giko. c 13 Dhi inyise ni akelo kum mosiko ne ode nikech ong’eyo ni yawuote ochayo d Nyasaye to ok okwergi. e 14 Mano e momiyo asesingora ni onge misango kata chiwo moro amora ma nopwodh jood Eli kuom richogi.” f 15 Samuel ne onindo nyaka okinyi eka nochiewo moyawo dhout od Jehova. Ne oluor nyiso Eli fwe3:11 1 Kata, “ite biro ramo.”

467 ny ma ne omiyeno. 16 Eli noluongo Samuel, to ka ne osebiro, nowachone niya: “Samuel, wuoda!” Samuel ne odwoke kama: “Antie.” 17 Ne openje niya: “En wach mane ma ne Nyasaye onyisi? Kik ipanda wachno. Nyasaye mondo omiyi kum mager kipandona kata mana wach achiel kuom weche duto mane onyisi.” 18 Omiyo, Samuel ne onyise gik moko duto ma ne onyise e fweny, ne ok opandone wach moro amora. Eka Eli nowacho niya: “Jehova e ma owacho. We mondo otim kaka oneno ni ber.” 19 Samuel ne odhi nyime dongo ka Jehova ni kode a kendo Nyasaye ne omiyo weche duto ma ne Samuel owacho otimore. 20 Israel duto, chakre Dan nyaka Beer-sheba koro ne ong’eyo ni Samuel oseket mondo obed janabi mar Jehova. 21 Jehova ne odhi nyime fwenyore Shilo. Noyudo Jehova osefwenyore ne Samuel ka en Shilo kendo mano notimore kokalo kuom wach Jehova. b Samuel ne odhi nyime lando wach Nyasaye e piny Israel duto. Eka Jo-Israel nowuok mondo gidhi giked gi Jo-Filistia; ne gidhi ma gigoyo kambi ka ma chiegni gi Ebenezer, Jo-Filistia to ne ogoyo kambi Afek. 2 Jo-Filistia ne ochanore mondo giked gi

4

SULA 3 a 1Sa 2:21

b 1Sa 3:1, 4 Za 99:6

 Kolam mar 2  SULA 4 a Rap 28:15, 25 Rap 32:30 Bur 2:14

b 2Sa 15:25

c Wuo 25:18 Kwa 7:89 2Ru 19:15 Za 80:1

d 1Sa 2:12

e Wuo 14:25 Wuo 15:14

1 SAMUEL 3:16–4:8 Jo-Israel, to lweny ne odhi marach ne Jo-Israel. Jo-Filistia ne oloyogi kendo ne ginego jolwenj Israel madirom 4,000 e pap. 3 Ka ne jolweny odok e kambi, jodong Israel ne owacho kama: “Ang’o momiyo Jehova oweyo mondo Jo Filistia olowa kawuono? a Wakawuru sandug singruok mar Jehova man Shilo b wabedgo mondo oreswa e lwet wasikwa.” 4 Omiyo, ne gioro jomoko Shilo ma gidhi gikelo sandug singruok mar Jehova, Nyasach oganda lweny, ma bet e wi1 jokerubi. c Yawuot Eli ariyo miluongo ni Hofni gi Finehas d bende ne ni kuno gi sandug singruok mar Nyasaye. 5 Ka ne sandug singruok mar Jehova odonjo adonja e kambi ni i, Jo-Israel duto ne omuoch gi koko matek, mi piny noyiengni. 6 Ka ne Jo-Filistia owinjo kokono, ne gipenjore niya: “Koko mang’eny ma wuok e kambi mar Jo-Hibrania en mar ang’o?” Ne gifwenyo ni Sandug Singruok mar Jehova e ma ne okel e kambi. 7 Luoro ne omako Jo-Filistia mi giwacho niya: “Nyasaye osedonjo e kambi mar Jo-Israel!” e Omiyo, ne giwacho kama: “Ma masira malit manade, gima kama pok ne otimorega nyaka nene! 8 Lit manade! Ng’ano ma biro resowa e lwet Nyasaye maduong’ni? Ma e Nyasaye 4:4 1 Kata nyalo bedo, “e kind kerubi.”

1 SAMUEL 4:9-22 ma ne ogoyo Jo-Misri e thim gi kit masiche duto. a 9 Un Jo-Filistia, beduru gi chir kendo keduru ka chwo, mondo kik ubed wasumbni JoHibrania mana kaka gisebedo wasumbniu. b Keduru ka chwo!” 10 Omiyo, Jo-Filistia ne okedo gi Jo-Israel mi giloyogi. c Jo-Israel ne oringo mi moro ka moro kuomgi ne odhi pondo e hemane. Chieng’no ne oneg jolweny mang’eny. Jo-Israel ma ne oneg ne gin jolweny 30,000. 11 E wi mano, Jo-Filistia ne okawo Sandug Singruok mar Nyasaye, to Hofni gi Finehas ma yawuot Eli bende ne otho. d 12 Chieng’no, Ja-Benjamin moro ma ne nie lwenyno ne oringo mochopo Shilo ka lepe oyiech kendo wiye otimo buru. e 13 Ka ne ochopo, noyudo Eli obet e kom e bath yo korito, nimar chunye ne chandore nikech Sandug Singruok mar Nyasaye madier. f Ng’atno ne odonjo e dala motero wach, kendo ji duto ne omuoch gi nduru. 14 Ka ne Eli owinjo nduruno, ne openjo niya: “Kokono en mar ang’o?” Ng’atno ne odhi ir Eli koreto monyise gima ne otimore. 15 (Eli ne jahigni 98, kendo koro ne ok onyal neno.) g 16 Ng’atno nonyiso Eli niya: “Awuok e lweny. Ee, aringo lweny mana kawuononi.” To Eli ne openje niya: “Ang’o motimore wuoda?” 17 Ng’at ma ne okelo wachno nolero kama:

SULA 4 a Wuo 7:5 Za 78:43, 51

b Rap 28:48 Bur 10:7 Bur 13:1

c Law 26:14, 17 Rap 28:25 1Sa 4:2

d 1Sa 2:31, 34 1Sa 4:3, 17 Za 78:61, 64

e Jos 7:6

f 1Sa 4:4

g 1Sa 3:2

 Kolam mar 2 a 1Sa 3:11

b 1Sa 2:34

c 1Sa 4:10, 11

d 1Sa 14:3

e Za 78:61

f 1Sa 2:32, 34 1Sa 4:5, 11

468 “Jolwenj Israel oringo Jo-Filistia, nikech Jo-Filistia oloyogi marach a kendo ginego jolwenj Israel modhuro. Yawuoti ariyo, Hofni gi Finehas bende otho, b kendo JoFilistia okawo Sandug Singruok mar Nyasaye.” c 18 Ka ne owinjo awinja gima ne otimore ne Sandug Singruok mar Nyasaye ni i, ne opodho ataro kowuok e kome ma ne nie rangach mi ng’ute otur motho kanyo gi kanyo nimar dende ne ng’eny kendo hike ne oseniang’ ahinya. Ne oyudo osebedo jang’ad bura e piny Israel kuom higni 40. 19 Noyudo ka chi Finehas wuod Eli yach kendo ne ochiegni nyuol. Ka ne owinjo ni okaw Sandug Singruok mar Nyasaye, kendo ni kwar mare kod chwore otho, ne okulore mi muoch ochako kaye apoyo nono mi onyuol. 20 Ka ne ochiegni tho, mon ma ne ochung’ e bathe ne owacho niya: “Kik iluor nimar isenyuolo wuoyi.” Kata kamano, ne ok odwokogi kendo ne ok odewo wachno. 21 To ne ochako wuoyino ni Ikabod1d kowacho niya: “Duong’ mar Jo-Israel odhi e tuech.” e Nowacho kamano nikech ne osekaw Sandug Singruok mar Nyasaye, kendo nikech kwargi kod chwore ne osetho. f 22 Ne owacho kama: “Duong’ mar Jo-Israel odhi 4:21 1 Tiende ni, “Koro Duong’ ni Kanye?”

469 e tuech, nikech osekaw Sandug Singruok mar Nyasaye madier.” a Jo-Filistia ne okawo Sandug Singruok b mar Nyasaye madier, mi gigole Ebenezer ma gitere Ashdod. 2 Ne gitero sandugno e od1 nyasachgi miluongo ni Dagon c mi gikete e dir nyasachgino. 3 Kinyne ka ne Jo-Ashdod ochiewo gokinyi, ne giyudo ka Dagon opodho piny auma e nyim Sandug Singruok mar Jehova. d Omiyo, ne gichungo nyasachgino ma gidwoke kare. e 4 E odiechieng’ maluwe, ne gichiewo gokinyi mi giyudo ka Dagon opodho piny kendo, e nyim Sandug Singruok mar Jehova. Wi Dagon kod lwetene ne ochot mi okere e dho ot. Kore1 kende e ma ne odong’ ma ok otore. 5 Mano e momiyo jodolo mag Dagon kaachiel gi ji duto ma donjo e od Dagon man Ashdod ok nyon ka ma wi Dagon gi lwetene ne okere. 6 Jehova ne osando JoAshdod mogoyo pinygi gi alworane gi tuo malich mar buche.1 f 7 Ka ne Jo-Ashdod oneno gima ne otimoreno, ne giwacho niya: “Kik wawe Sandug Singruok mar Nyasach Israel obed kodwa, nikech osandowa malit, kendo osando Dagon nyasachwa bende.” 8 Ne gioro wach mi gichoko jotelo

5

5:2 1 Kata, “hekalu.” 5:4 1 Hibrania, “ka ma chalo gi rech.” 5:6, 9 1 Buchego ne kuodo siandagi.

SULA 4 a 1Sa 4:11 Jer 7:12

 SULA 5 b 1Sa 4:11

c Bur 16:23 1We 10:8-10

d Wuo 12:12 1We 16:26 Za 97:7

e Isa 46:6, 7

f 1Sa 6:5, 6

 Kolam mar 2 a 1Sa 17:4

b 1Sa 5:6

c Jos 15:20, 45 2Ru 1:2 Amo 1:8

d 1Sa 5:7

e 1Sa 5:6, 9

 SULA 6 f 1Sa 4:11 1Sa 5:1 Za 78:61

g Rap 18:9, 10 Isa 2:6

1 SAMUEL 5:1–6:2 duto mag Jo-Filistia mi gipenjogi niya: “Watim ang’o gi Sandug Singruok mar Nyasach Israel?” Jotelogo ne odwokogi kama: “Teruru Sandug Singruok mar Nyasach Israel Gath.” a Omiyo, ne gitero sandugno Gath. 9 Ka ne gitero sandugno kuno, Jehova ne osando jodalano, mi ne gibedo gi luoro maduong’. Ne ogoyo jodalano gi tuo malich mar buche,1 chakre nyithindo nyaka jo ma dongo. b 10 Omiyo, Jo-Gad ne otero Sandug Singruok mar Nyasaye madier e piny JoEkron. c To ka ne Sandugno ochopo achopa Ekron ni i, Jo-Ekron ne ochako ywak ka giwacho ni: “Gikelonwa Sandug Singruok mar Nyasach Israel mondo onegwa waduto!” d 11 Omiyo, ne gioro wach mi gichoko jotend Jo-Filistia duto mi giwachonegi niya: “Goluru Sandug Singruok mar Nyasach Israel kae; dwokeuru ka ma onego obedie mondo kik negwa kaachiel gi jowa.” Dalano duto ne luor ni gibiro tho nikech Nyasaye ne sandogi malit. e 12 Buche ne okuodo ng’ato ang’ata ma ne ok otho, kendo ywak mar jodalano ne ochopo nyaka e polo. Sandug Singruok f mar Jehova ne obet e piny Jo-Filistia kuom dweche abiriyo. 2 Jo-Filistia noluongo jodolo gi ajuoke maggi g mi gipenjogi niya: “Ang’o monego watim gi

6

1 SAMUEL 6:3-15 Sandug Singruok mar Jehova? Nyiswauru kaka onego wadwoke.” 3 Ne gidwokogi kama: “Sa ma udwoko sandug singruok mar Jehova Nyasach Israel, kik udwoke nono, to nyaka udwoknego gi misango mar ketho a eka unuchangi, kendo eka ubiro ng’eyo gimomiyo osandou kama.” 4 Omiyo, ne gipenjo niya: “Waorne ang’o mondo obed misango mar ketho?” Ne gidwokogi niya: “Orneuru gik dhahabu abich machal gi buche1 mokuodou gi oyieyo abich molos gi dhahabu. Orneuru gigo kaluwore gi kwan mag jotend Jo-Filistia, b nimar tuoni osegoyou ute nyaka jotendu. 5 Losuru gik machal gi buche mokuodougo kod machal gi oyieyo c ma ketho pinyu, kendo miuru Nyasach Israel duong’. Di po ka oweyo sandou kendo oweyo sando nyasachu kod pinyu. d 6 Kik ubed gi tok matek kaka Jo-Misri gi Farao, e ma ne omiyo Nyasach Israel osandogi malit f nyaka ne giweyo Jo-Israel modhi. g 7 Omiyo, losuru gari manyien kendo ukaw dhok1 ariyo ma pok otwenega jok kendo man gi nyiroye. Tweuru dhogo e garino, to nyiroye udwok dala. 8 Keturu Sandug Singruok mar Jehova e garino, kae to gik museloso gi dhahabu ma udwaro oro ne Nyasach Israel kaka misango 6:4 1 Buchego ne kuodo siandagi. 6:7, 10 1 Kata, “dwesni.”

SULA 6 a 1Sa 6:4, 17

b Jos 13:2, 3 1Sa 6:16

c 1Sa 6:18

d 1Sa 5:6, 11

e Wuo 7:13 Wuo 8:15 Wuo 14:17

f Wuo 9:14, 16 Rum 9:17, 18

g Wuo 6:1 Wuo 11:1 Wuo 12:33

 Kolam mar 2 a 1Sa 6:3, 4

b Jos 15:10, 12 Jos 21:8, 16 2We 28:18

c 1Sa 6:8, 9

d 1Sa 6:7

e Kwa 3:30, 31

470 mar ketho, uket e sanduk moro e bathe. a Kae to weuru garino odhi 9 kung’iyo ka ma ochomo. Ka oluwo yo ma dhi Beth-shemesh b thurgi, kare Nyasach Israel e ma okelonwa masira maduong’ni. To ka ok oluwo yorno, wabiro ng’eyo ni kare ok en e ma osandowa, to masirani otimore atima kende.” 10 Jogo ne otimo kamano. Ne gikawo dhok1 ariyo man gi nyiroye mi gitweyogi e gari, nyiroye to ne gitweyo dala. 11 Kae to ne giketo Sandug Singruok mar Jehova e garino kaachiel gi sanduk ma ne oting’o oyieyo mag dhahabu kod gik maket gi buche ma ne okuodogi. 12 Dhogo ne oluwo ndara ma dhi Beth-shemesh tir. c Ne giluwo mana yo achielno ma ok gibaro korachwich kata koracham, kendo ne giywak ka gidhi. Jotelo mag Jo-Filistia to ne oluwo bang’gi nyaka ne gichopo e tong’ mar Beth-sheme sh . 13 Jo -Beth- shemesh ne kayo ngano e pewe. Ka ne giting’o wang’gi ma gineno Sandug Singruok, chunygi ne opong’ gi mor. 14 Garino nodhi nyaka e puoth Joshua Ja-Beth-shemesh mi ochung’ but kidi moro maduong’. Ne gibaro yien ma ne olosgo garino mi gichiwo ne Jehova dhok ariyogo d kaka misango miwang’o. 15 Jo-Lawi e ne ogolo Sandug Singruok mar Jehova kaachiel gi sanduk ma ne

471 oting’o gik dhahabu e garino ma giketogi e wi kidi maduong’no. E odiechieng’no, Jo-Beth-shemesh a ne ochiwo ne Jehova misengni miwang’o kaachiel gi misengni mamoko. 16 Ka ne jotelo abich mag Jo-Filistia oneno kamano, ne gidok Ekron mana chieng’no. 17 Magi e kwan buche mag dhahabu ma ne Jo-Filistia otero ne Jehova kaka misango mar ketho: b Achiel ne en mar Jo-Ashdod, c achiel mar Jo-Gaza, achiel mar Jo-Ashkelon, achiel mar Jo-Gath, d to achiel mar Jo-Ekron. e 18 Kwan mar oyieyo mag dhahabu ne romre gi kwan mag mier duto mag Jo-Filistia ma ne jotelo abichgo lochoe. Miergo ne oriwo mier mochiel motegno kod gwenge ma ok ochiel. Kidi maduong’ ma ne gikete Sandug Singruok mar Jehova nie puoth Joshua Ja-Beth-shemesh nyaka kawuononi kaka ranyisi mar gima ne otimoreno. 19 Kata kamano, Nyasaye ne onego Jo-Beth-shemesh nikech ne ging’iyo Sandug Singruok mar Jehova. Ne onego ji 50,070 mi Jo-Bethshemesh ne oywak nikech Jehova ne onego joggi mang’eny ahinya. f 20 Omiyo, ne gipenjore niya: “Ng’a ma dichung’ e nyim Jehova, Nyasaye malerni? g Mad owere kodwa mondo odhi ir jomoko!” h 21 Omiyo, ne gioro ji Kiriath-jearim i mondo

SULA 6 a Jos 21:8, 16 b 1Sa 6:4 c 1Sa 5:1 d 1Sa 5:8 e Bur 1:18 1Sa 5:10

f Kwa 4:15, 20 1We 13:10

g Law 11:45 h Kwa 17:12, 13 2Sa 6:8, 9 Za 76:7

i Jos 18:14 1We 13:5, 6

 Kolam mar 2 a 1We 16:1 2We 1:4

 SULA 7 b 2Sa 6:2, 4 1We 13:5, 7

c Neh 9:28 d 1Sa 12:24 e Jos 24:14, 23 Bur 3:7

f Bur 2:13 Bur 10:6 1Ru 11:33

g Rap 10:20 Rap 13:4 Luk 4:8

h Rap 28:1 i Bur 10:16 j Bur 20:1 1Sa 10:17 2Ru 25:23 Jer 40:6

k 1Sa 12:23 Jak 5:16

l 2We 20:3 Neh 9:1 Joe 2:12

m Bur 10:10 n Bur 2:18 o Jos 13:2, 3 1Sa 6:4

1 SAMUEL 6:16–7:7 giter wach niya: “Jo-Filistia oseduoko Sandug Singruok mar Jehova. Biuru ukawe.” a Omiyo, Jo-Kiriath-jearim ne obiro mokawo Sandug Singruok mar Jehova mi gitere e got e od Abinadab, b kendo ne giketo Eleazar wuode mondo orit Sandug Singruok mar Jehova. 2 Sandug Singruok ne obet Kiriath-jearim kuom higni 20 te. E kindeno Jo-Israel duto ne ochako duogo ir1 Jehova. c 3 Eka Samuel nowacho ne Jo-Israel niya: “Ka adier uduogo ir Jehova gi chunyu duto, d to wereuru gi nyiseche manono e kod sanamu mag Ashtoreth, f kendo umi Jehova chunyu duto, utine en kende, g eka enoresu e lwet Jo-Filistia.” h 4 Kamano Jo-Israel ne owito nyiseche mag Baal gi sanamu mag Ashtoreth mi gitiyo ne Jehova kende. i 5 Eka Samuel nowacho kama: “Chokuru Jo-Israel duto Mizpa j mondo alamnu Jehova.” k 6 Ne gichokore Mizpa mi gituomo pi. Ne giolo pigno e nyim Jehova mi gitueyo chiemo chieng’no. l Ka gin kanyo ne giwacho kama: “Waseketho ne Jehova.” m To Mizpa kanyo e ma Samuel ne ochako tiyoe kaka jang’ad bura n e piny Israel. 7 Ka Jo-Filistia ne owinjo ni Jo-Israel ne ochokore Mizpa, jotendgi o ne owuok mondo gidhi giked kodgi.

7

7:2 1 Kata, “ywak ne.”

1 SAMUEL 7:8–8:8 Mano nomiyo luoro omako Jo-Israel. 8 Omiyo, Jo-Israel ne owacho ne Samuel niya: “Kik iwe kwayo Jehova Nyasachwa mondo okonywa a kendo oreswa e lwet JoFilistia.” 9 Eka Samuel nokawo nyarombo ma pod dhoth mochiwe kaka misango miwang’o pep b ne Jehova. Ne osayo Jehova mondo okony Jo-Israel, mi Jehova ne odwoko lamone. c 10 Sa ma Samuel ne chiwo misango miwang’o, jolweny mag Jo-Filistia to ne medo sudo machiegni. Eka Jehova nomiyo polo omor matek d ne Jo-Filistia, mi gichochni kendo gikere. e Kamano JoIsrael ne oloyogi. f 11 JoIsrael nowuok Mizpa mi gilawo Jo-Filistia kendo ne ginegogi nyaka milambo mar Beth-kar. 12 Bang’ mano, Samuel nokawo kidi g mochungo e kind Mizpa gi Jeshana moluongo kidino ni Ebenezer,1 nikech nowacho ni, “Jehova osekonyowa nyaka sani.” h 13 Kamano ne olo Jo-Filistia mi ne ok gichako giduogo kedo gi Jo-Israel. i Kendo Jehova ne osando Jo-Filistia ndalo duto mag ngima Samuel. j 14 Bende, ne oduok mier ma Jo-Filistia nomayo JoIsrael, chakre Ekron nyaka Gath, kendo Jo-Israel ne okawo kuonde ma Jo-Filistia ne omayogi. Jo-Israel gi Jo-Amor bende ne nigi kuwe e kindgi. k 7:12 1 Tiende ni, “Kidi mar Konyruok.”

SULA 7 a 1Sa 12:19 Isa 37:4

b Law 1:10 c Za 99:6 d 1Sa 2:10 2Sa 22:14

e Jos 10:10 Bur 4:15

f Rap 20:4 Rap 28:7

g Jos 4:9 Jos 24:26

h Za 44:3 i 1Sa 9:16 1Sa 13:5

j 1Sa 14:22, 23 1Sa 17:51

k Cha 15:18, 21

 Kolam mar 2 a 1Sa 3:20 1Sa 12:11 1Sa 25:1 Tic 13:20

b Jos 16:1 c Jos 15:7, 12 1Sa 11:15

d 1Sa 7:5 e 1Sa 1:1 1Sa 8:4 1Sa 19:18

f Wuo 20:25

 SULA 8 g 1We 6:28 h Wuo 18:21 i Wuo 23:8 Rap 16:19 Za 15:5 Nge 29:4

j Rap 24:17 k Rap 17:14, 15 1Sa 12:13 Tic 13:21

l Bur 8:23 1Sa 10:19 1Sa 12:12 Isa 33:22

472 15 Samuel ne odhi nyime ng’ado bura e Israel kuom ngimane duto. a 16 Higa ka higa ne odhiga Bethel, b Gilgal, c gi Mizpa d kong’ado bura ne Jo-Israel kuondego te. 17 Kata kamano, ne odokga Rama e nikech kuno e ma ode ne nitie, kendo ne ong’ado bura ne Jo-Israel kuno bende. Ne ogero ne Jehova kendo mar misango kuno. f Ka ne Samuel oseti, ne oketo yawuote mondo obed jong’ad bura e piny Israel. 2 Wuode makayo ne iluongo ni Joel, to wuode mar ariyo ne iluongo ni Abija; g ne gin jong’ad bura Beer-sheba. 3 Kata kamano, yawuotego ne ok oluwo ranyisine. Ne gimanyo ohala e yor mibadhi, h ne gikawo asoya, i kendo ne ging’ado bura e yo ma ok kare. j 4 Bang’ kinde, jodong Israel duto ne ochokore mi gidhi Rama ir Samuel. 5 Ne giwachone niya: “Ne! In koro iseti, to yawuoti ok wuoth e yoreni. Omiyo, ketnwa ruoth mondo ong’adnwa bura mana kaka ogendni mamoko.” k 6 Ka ne gikwayo Samuel niya: “Ketnwa ruoth mondo ong’adnwa bura.” Wachno ne ok omore. Omiyo, Samuel ne olamo Jehova 7 mi Jehova ne odwoke niya: “Tim gik moko duto ma ginyisi; nimar in ok e ma gidagi, to an e ma gisedaga mondo kik abed ruodhgi. l 8 Mano e kaka gisebedo ka gitimore

8

473 nyaka ne agolgi Misri; gisebedo ka giweya a mondo gilam nyiseche mamoko, b kendo mano e gima gitimoni sani. 9 Koro timnegi kaka gidwaro. Kata kamano, siemgi matek kinyisogi gik ma ruoth biro bedo gi ratiro mar timo.” 10 Omiyo, Samuel nonyiso jo ma ne kwaye mondo oketnegi ruoth weche duto ma ne Jehova owacho. 11 Nowachonegi kama: “Ruoth ma biro locho e wiu biro bedo gi ratiro mar timo gik maluwogi: c Obiro kawo yawuotu d mondo giidh geche lweny e kendo obiro lokogi joidh farese, f kendo moko kuomgi biro ringo e nyim gechene mag lweny. 12 Bende, obiro keto jotelo e wi ji aluf-aluf, g kendo e wi ji piero abich-abich. h Jomoko biro purone, i moko biro keyone, j to moko biro losone gige lweny kod gik mitiyogo e gechene mag lweny. k 13 Obiro keto nyiu mondo olos modhi mang’we ng’ar, obed jotedo, kendo obed jolos makate. l 14 Obiro kawo puotheu mabeyo moloyo, gi puotheu mag mzabibu kod mag zeituni m mondo omi jotije. 15 Obiro kawo achiel kuom apar mag cham gi mzabibu manie puotheu, kendo obiro miyogi jong’ad bura gi jotije. 16 Obiro kawo jotiju ma chwo gi ma mon, jambu mabeyo moloyo, kod pundeu mondo otigo. n 17 Obiro kawo achiel kuom

SULA 8 a Rap 9:24

b Bur 2:19

c 1Sa 10:25

d 1Sa 14:52

e 1Ru 9:22 1Ru 10:26

f 1Ru 4:26

g 2Sa 18:1 1We 27:1

h 2Ru 1:14

i 1We 27:26 j 1Ru 4:7

k 1Ru 4:26

l 1Ru 4:22

m 1We 27:28, 31

n 1Ru 5:15, 16

 Kolam mar 2 a 1Ru 4:22, 23

b 1Ru 12:3, 4

c 1Sa 8:7 Hos 13:11

 SULA 9 d 1Sa 14:51 1We 8:33 Tic 13:21

e Bur 21:17

f 1Sa 11:15 1Sa 13:13 1Sa 15:26 1Sa 28:7 1Sa 31:4 2Sa 1:23

1 SAMUEL 8:9–9:4 apar mag rombeu kod diek, a kendo ubiro bedo jotije. 18 Ndalo biro ma ubiro ywak nikech ruoth museyiero uwegi, b to Jehova ok nowinj ywaku.” 19 Kata kamano, Jo-Israel ne otamore winjo Samuel, mi gidwoke niya: “Ooyo, waseramo ni nyaka wabed gi ruoth. 20 Eka wanabed machal gi ogendni mamoko ka ruoth e ma ng’adonwa bura kendo telonwa ka wadhi kedo e lweny.” 21 Ka ne Samuel osewinjo weche duto ma oganda ne owacho, ne odhi mi onwoyogi ne Jehova. 22 Jehova ne owacho ne Samuel kama: “Timnegi gima gidwaro, ketnegi ruoth mondo oloch e wigi.” c Kae to Samuel ne ochiko Jo-Israel niya: “Ng’ato ka ng’ato odog dalagi.” Ne nitie Ja-Benjamin ma nyinge Kish. d Ne en wuod Abiel ma wuod Zeror, wuod Bekorath, ma wuod Afia Ja-Benjamin, e kendo ne en gi mwandu mang’eny ahinya. 2 Ne en gi wuoyi ma jachia miluongo ni Saulo, f kendo ne onge wuoyi moro amora e Israel ma ne jachia ma loye. Ne orabora moloyo ji duto kendo onge ng’at ma ne kalo goke. 3 Chieng’ moro, punde mag Kish wuon Saulo ne olal mi Kish onyiso Saulo niya: “Kaw jatich achiel mondo udhi umany punde molal.” 4 Ne giwuotho e piny gode mag Efraim kod e piny Shalisha duto, to ne ok

9

1 SAMUEL 9:5-19 giyudogi. Ne gidhi e piny Shaalim kendo kuno bende ne ok giyudogi. Ne giwuotho e piny Benjamin duto, to ne ok giyudogi. 5 Ka ne gichopo e piny Zuf, Saulo ne owacho ne jatijno niya: “Wadog dala ka pok chuny wuonwa ochako chandore ni wan bende walal.” a 6 To jatijno ne odwoke niya: “Nitie ng’at Nyasaye moro ma odak e taondni kendo en ng’at ma omi luor ahinya. Gimoro amora ma owacho timorega. b Wadhi ire sani, di po ka onyisowa yo monego waluw.” 7 Saulo nodwoke kama: “To ka wadhi, ang’o ma dwamiye? Waonge makate e ofukewagi. Waonge kata gima wanyalo tero kaka mich ne ng’at Nyasaye. Ang’o ma wan-go ma dwamiye?” 8 Jatijno ne odwoko Saulo niya: “Ne! An gi shekel1 akuota e lweta ka. Abiro miye mondo onyiswa yo monego waluw.” 9 (Chon ka ne Ja-Israel dwaro penjo Nyasaye gimoro, ne owacho niya: “Bi wadhi ir janen.” c Nimar kamano e kaka ne iluongo janabi e kindego.) 10 Eka Saulo nowacho ne jatije kama: “Gima iwachono ber. We wadhi.” Omiyo, ne gidhi e dala ka ma ng’at Nyasaye ne nitie. 11 Sa ma ne giidho ka gidhi e dalano, ne giromo gi nyiri moko ka dhi omo pi, mi 9:8 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

SULA 9 a 1Sa 10:2

b 1Sa 3:19

c 1Sa 9:19 2Sa 15:27 1We 9:22 1We 29:29

 Kolam mar 2 a 1Sa 9:19

b 1Sa 7:9 1Sa 16:5

c 1Ru 3:2 1We 16:39 2We 1:3

d Jos 18:11

e 1Sa 10:1 1Sa 15:1

f Za 106:43, 44 Za 107:19

g 1Sa 10:24 1Sa 15:17 Tic 13:21

h 1Sa 9:13, 24

474 gipenjogi niya: “Be janen a nitie kae?” 12 Ne gidwoke niya: “Ee, en mana nyimu kanyo. Returu, nimar obiro e dala kawuono nikech ji dwaro chiwo misango b ka ma oting’ore malo. c 13 Ka ureto, to ubiro yude ka pok odhi chiemo kar lamono. Ji ok bi chiemo ka pok ochopo nikech en e ma oguedhoga misango. Ka oseguedho misango, e ka jo ma ogwel biro chiemo. Kuom mano, dhiuru mana sani to ubiro yude.” 14 Omiyo, ne gidhi e dalano. Ka ne gichopo e chuny dala, Samuel ne oromonegi mi odhi kodgi nyaka kar lamo moting’ore malo. 15 To odiechieng’ motelo ka ne Saulo pok obiro, Jehova nonyiso Samuel niya: 16 “Kiny, sa ma ka ma, abiro oroni ng’at moro moa e piny Benjamin. d Ibiro wale mondo obed jatelo ne joga e kendo obiro resogi e lwet Jo-Filistia. Nimar aseneno kaka gichandore kendo asewinjo ywakgi.” f 17 Ka ne Samuel oneno Saulo, Jehova nowacho ne Samuel niya: “Ma e ng’at ma ne awacho ni biro bedo ruoth e wi joga.” g 18 Saulo ne odhi ir Samuel e dier dala ka ma ne entie mokwaye niya: “Kiyie, nyisae ka ma od janen nitie.” 19 Samuel nodwoke kama: “An e janen. Tel wadhi e kar lamo moting’ore malo mondo ichiem koda kawuono, h eka kiny gokinyi nagonyi mondo idhi, kendo

475 abiro nyisi gik moko duto midwaro ng’eyo. 20 Kik chunyi chandre e wi punde ma ne olal, a nikech oseyudgi. En ng’ano ma nigi gik mabeyo duto e piny Israel? Donge en mana in kod od wuonu?” b 21 Eka Saulo ne odwoke niya: “Ma an mana Ja-Benjamin, dhoot matinie mogik e Israel, c kendo anyuolawa e ma tinie mogik e dhood Benjamin, ang’o momiyo iwachona gik ma chalo kama?” 22 Samuel ne okawo Saulo gi jatije mi gidhi kar chiemo kendo noketogi ka ma oyiedhi e kind jo ma ne ogwel, ne gin ji ma dirom 30 kama. 23 Samuel ne odhi monyiso jatedo niya: “Kelna ring’o ma ne anyisi ni iketna tenge.” 24 Eka jatedo ne okelo ring’ono mi okete e nyim Saulo. Samuel nowacho niya: “Osekelni gima ne okanni. In e ma ne okannigo mondo ichame e romoni. Chame, nimar ne anyiso jotedo ni an gi welo.” Omiyo, Saulo nochiemo gi Samuel e odiechieng’no. 25 Bang’ mano, ne gia ka ma oting’ore d mi gidhi e dala. Samuel ne odhi nyime goyo mbaka gi Saulo ka gibet e wi tado. 26 Kinyne, ne gimondo chiewo to sa ma piny ne chako yawore, Samuel noluongo Saulo e tado monyise niya: “Ikri, mondo akowi.” Omiyo, Saulo noikore mi giwuok. 27 Ka ne gichopo oko mar dalano, Samuel nowacho ne

SULA 9 a 1Sa 9:3

b 1Sa 8:5, 19 1Sa 12:13

c Bur 20:46, 47

d 1Sa 9:13, 19

 Kolam mar 2 a 1Sa 9:3, 10

 SULA 10 b 1Sa 16:13 2Ru 9:2, 3

c Wuo 19:5 Rap 32:9 1Sa 9:16 Tic 13:21

d Cha 35:19

e 1Sa 9:3, 5

f Cha 28:19, 22

1 SAMUEL 9:20–10:6 Saulo niya: “Nyis jatiji a otel, to in rit mondo anyisi wach mowuok kuom Nyasaye.” Omiyo, jatijno notelo. Samuel nokawo chupa mar mo mi oolo e wi Saulo. b Nokwake1 mowachone kama: “Donge Jehova oseketi jatend joge? c 2 Ka wasewere kodi kawuono, idhi romo gi ji ariyo Zelza but liend Rahel d e alwora mar Benjamin. Gibiro wachoni kama: ‘Punde ma imanyo oseyudi, to wuonu wiye osewil gi wachgi, e kendo in e ma koro omanyi ka openjore niya, “Ma koro wuoda pok oduogoni, atim nang’o?”’ 3 Kiwuok kanyo, dhi adhiya nyaka ka ma nitie yath maduong’ man Tabor, kanyo ibiro romo gi ji adek ma dhi Bethel f lamo Nyasaye madier, ka achiel kuomgi oting’o nyidiek adek, moro makate adek, to machielo njagi maduong’ mar divai. 4 Gibiro mosi kendo gibiro miyi makate ariyo, ikaw makatego. 5 Bang’ mano, ibiro chopo e got mar Nyasaye ka ma nitie kambi mar jolweny mag Filistia. Sa michopo e dala, ibiro romo gi jonabi moko ka ridore koa kar lamo moting’ore ka gikoro wach. To jo ma goyo gik thum molos gi tonde, gi jo ma goyo oyieke, gi asili, kod nyatiti biro telo e nyim jonabigo. 6 Roho mar Jehova biro

10

10:1 1 Kata, “Ne onyodhe.” E ndalo ma ne indiko Muma, ji ne nyiso ni gin osiepe ka ginyodhore.

1 SAMUEL 10:7-23 miyi teko a mar koro wach kaachiel gi jonabigo mibed ng’at mopogore. b 7 Ka gigo duto osetimore, tim duto minyalo nimar Nyasaye ni kodi. 8 Bang’ mano, telna Gilgal, c to abiro luwi kuno mondo achiw misengni miwang’o kod misengni mag kuwe. Bed kuno kuom ndalo abiriyo nyaka abi, kae to abiro wachoni gima onego itim.” 9 Ka ne Saulo owere gi Samuel ni i, Nyasaye nochako loko chuny Saulo, kendo gik ma ne Samuel onyise duto ne otimore chieng’no. 10 Omiyo, ne gia kanyo ma gichomo got, kendo jonabi moko ne oromo kodgi. Eka roho mar Nyasaye ne obiro kuome d mi ochako koro wach e kodgi. 11 Ka ne jo ma ong’eye oneno ka okoro wach kaachiel gi jonabigo, ne gipenjore niya: “Ang’o ma timo wuod Kish-ni? Dibed ni Saulo bende tinde en janabi?” 12 Ng’at moro ma ne nitie kanyo ne openjo kama: “To en wuod ng’a?” Kanyo e ma ji ne ochako wachoe1 ni, “Dibed ni Saulo bende tinde en janabi?” f 13 Ka ne osetieko koro wach, ne odhi kar lamo moting’ore. 14 Owadgi wuongi ne openje gi jatije niya: “Ne ulal kanye?” Saulo ne odwoke ni, “Ne wadhi manyo punde g ma ne olal, to ka ne ok wayudogi, ne wadhi ka Samuel.” 15 Owadgi wuon-gino ne openje ke10:12 1 Kata, “goyoe ngero.”

SULA 10 a Kwa 11:25

b 1Sa 10:10

c 1Sa 7:15, 16 1Sa 11:14

d Bur 14:5, 6 1Sa 11:6 1Sa 16:13

e 1Sa 10:6 1Sa 19:23

f 1Sa 19:24

g 1Sa 9:3

 Kolam mar 2 a 1Sa 7:5

b Wuo 13:14 Rap 4:34

c 1Sa 8:7 1Sa 12:12

d Jos 7:16-18 Tic 1:24

e 1Sa 9:21

f Tic 13:21

g Bur 1:1 Bur 20:18, 28 1Sa 23:2

476 ndo kama: “Wachnae, ang’o ma Samuel ne owachonu?” 16 Saulo ne odwoke niya: “Ne owachonwa ni pundego oseyudi.” Kata kamano, Saulo ne ok onyise ni Samuel nowacho ni obiro bedo ruoth. 17 Bang’e, Samuel ne ochoko oganda duto Mizpa e nyim Jehova a 18 monyisogi kama: “Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho: ‘An e ma ne agolo Israel e piny Misri ma aresou e lwetgi b kendo ne aresou e lwet ruodhi duto ma ne sandou. 19 Kata kamano, kawuono usedagi Nyasachu c ma ne oresou e masiche kod chandruoge kuwacho niya: “Ooyo, ketnwa ruoth.” Koro pogreuru mondo uchung’ e nyim Jehova kaluwore gi dhoudi kod anyuola muwuokie.’” 20 Kuom mano, Samuel ne oluongo dhoudi duto mag Israel moro bang’ machielo d kendo dhood Benjamin e ma ne oyier. e 21 Eka ne oluongo anyuola mag Benjamin moro bang’ machielo, kendo anyuola mar Matri e ma ne oyier. Gikone, Saulo wuod Kish e ma ne oyier. f To ka ne gidhi manye, ne ok giyude. 22 Omiyo, ne gipenjo Jehova niya: g “Be ng’atno osebiro kae adier?” Jehova ne odwokogi niya: “Opondo e osike.” 23 Kuom mano, ne giringo mi giome kuno. Ka ne ochung’ e dier oganda, ne orabora moloyo ji duto kendo ne onge ng’at

477 ma ne kalo goke. a 24 Samuel nonyiso oganda duto niya: “Donge uneno ng’at ma Jehova oseyieronu? b Donge onge ng’at machal kode e kind oganda?” Mi ji duto nokok niya: “Ruoth odag aming’a.” 25 Samuel ne owacho ne oganda gik ma ruoth biro dwaro ni gitim, c kendo ne ondikogi e buk mi oketogi e nyim Jehova. Kae to Samuel ne ogonyo oganda mondo ng’ato ka ng’ato odog e ode. 26 Saulo bende ne odok Gibea dalagi, kendo jolweny ma Jehova ne omulo chunygi ne odhi kode. 27 Kata kamano, chwo moko ma nono ne owacho niya: “Be ng’atni direswa adier?” d Ne gichaye kendo ne ok gikelone mich moro amora. e Kata kamano, Saulo ne ok odwokogi.1 Nahash Ja-Amon f nobiro mogoyo kambi mondo omonj Jo-Jabesh man Gilead, mi Jo-Jabesh g duto nonyise niya: “Tim winjruok kodwa mondo watini.” 2 To Nahash JaAmon ne owachonegi kama: “Abiro timo kodu winjruok mana ka uyiena ni agol wengeu ma korachwich mondo akuod wi Jo-Israel duto.” 3 Jodong Jabesh nodwoke niya: “Miwa ndalo abiriyo mondo waor joote e piny Israel duto. To ka ok wayudo ng’at ma direswa, to wabiro timo kaka idwarono.”

11

10:27 1 Hibrania, “ne oling’ mana ka momo.”

SULA 10 a 1Sa 9:2

b Rap 17:14, 15 1Sa 9:17

c 1Sa 8:11-18

d 1Sa 11:12

e 1Ru 10:1, 10 2We 17:5

 SULA 11 f Rap 2:19

g Bur 21:8 1Sa 31:11, 12

 Kolam mar 2 a 1Sa 10:26 1Sa 14:2

b Bur 3:9, 10 Bur 6:34 Bur 11:29 Bur 14:5, 6 1Sa 10:10, 11 1Sa 16:13

c 1Sa 11:3

d 1Sa 11:1

1 SAMUEL 10:24–11:11 4 Bang’ ndalo, joote ne ochopo Gibea a dalagi Saulo mi giwacho ne oganda wachno. To ka ne giwinjo awinja wachno ni i, giduto ne gimuoch gi nduru. 5 Gie sechego, Saulo ne odonjo gi dhok, mi nopenjo ni: “Ang’o marach? Ang’o momiyo ji ywak kama?” Ne gipimone wach ma Jo-Jabesh nonyisogi. 6 Kanyo gi kanyo, roho mar Nyasaye ne obiro kuom Saulo, b kendo nobedo gi mirima mager. 7 Nokawo ruedhi ariyo mi ong’adogi, kae to nomiyo joote mondo otergi e piny Israel duto. Jootego ne lando niya: “Ng’ato ang’ata ma ok oluwo Saulo gi Samuel, ibiro ng’ad dhoge kama.” Eka luoro moa kuom Jehova nomako ji duto, mi giduto ne giwuok. 8 Saulo ne okwano ji duto ka gin Bezek kendo kwan mar Jo-Israel ne en 300,000, to JoJuda ne gin ji 30,000. 9 Ne giwacho ne joote ma ne oorka niya: “Dhi uwach ne JoJabesh man Gilead kama: ‘Kiny ibiro resu kar sa auchiel kama.’”1 Gikanyono, joote ne oteronegi wach, kendo Jo-Jabesh ne mor sidang’. 10 Omiyo, Jo-Jabesh nowacho ne Nahash niya: “Kiny wanabi mondo utimnwa kaka udwaro.” c 11 Kinyne, Saulo ne opogo jolweny e grube adek kendo ne gidhi e dier kambi kogwen mi ginego JoAmon d nyaka kar sa auchiel 11:9 1 Kata, “ka chieng’ kech.”

1 SAMUEL 11:12–12:10 kama. Jo ma ne otony ne oringo mokere, kendo onge ji ariyo ma ne inyalo yud kanyachiel. 12 Kendo ji ne owacho ne Samuel niya: “Gin jomage ma ne ok dwar ni Saulo obed ruodhwa?’ a Kelgiuru mondo waneggi.” 13 To Saulo notamore kowacho niya: “Onge ng’at ma ibiro neg kawuono, b nimar Jehova osereso Israel kawuono.” 14 Bang’e, Samuel ne onyiso oganda kama: “Biuru wadhi Gilgal c mondo wapwodh Saulo kaka ruoth kendo.” d 15 Omiyo, oganda duto ne odhi Gilgal mi gipwodho Saulo e nyim Jehova mondo obed ruoth. Kendo ne gigolo misengni mag kuwe e nyim Jehova, e mi Saulo kod Jo-Israel duto ne otimo nyasi ka gimor ahinya. f Samuel ne onyiso JoIsrael duto niya: “Ero asetimo gik moko duto ma ne ukwaya kendo aseketonu ruoth mondo oloch e wiu. g 2 Neuru, ma e ruoth ma biro telonu! h An to aseti kendo an gi lwar, yawuota bende ni kodu kae. i Asetelonu a tinna nyaka kawuononi. j 3 Eri an ka, wachuru e nyim Jehova kendo e nyim ng’ate mowal k ni en dher ng’a kata punda ng’a masekawo? l Koso, en ng’ano ma asethiro kata mayo gire? Be nitie ng’at ma asekawo asoya kuome mondo bura odogne? m Ka nitie ng’ato ang’ata ma asetimone ka-

12

SULA 11 a 1Sa 10:26, 27 b 2Sa 19:22 c 1Sa 7:15, 16 d 1Sa 10:17, 24 e Law 7:11 f 1Ru 1:39, 40 2Ru 11:12, 14 1We 12:39, 40

 SULA 12 g 1Sa 8:5 1Sa 10:24 1Sa 11:14, 15

h 1Sa 8:20 i 1Sa 8:1, 3 j 1Sa 3:19 k 1Sa 9:16, 17 1Sa 10:1

l Kwa 16:15 m Rap 16:19

 Kolam mar 2 a Wuo 22:4 Law 6:4

b Wuo 6:26 c Cha 46:6 d Wuo 2:23 e Wuo 3:9, 10 f Jos 11:23 g Rap 32:18, 30 Bur 2:12, 14

h Bur 4:2 i Bur 10:7 Bur 13:1

j Bur 3:12 k Bur 2:18 Bur 3:9

l Bur 10:10, 15 m Bur 3:7 n Bur 2:13

478 mano, abiro chule.” a 4 Ne gidwoke kama: “Pok imayowa gimoro amora kendo pok ithiro ng’ato ang’ata kuomwa, bende pok ikawo asoya kuom ng’ato.” 5 Ne odwokogi niya: “Jehova e janenona, ng’ate mowalo bende en janenona kawuononi, ni ok uyudo gimoro amora munyalo donjonago.”1 Ne gidwoke kama: “Ee, en janeno.” 6 Omiyo, Samuel nowacho ne ogandano niya: “Jehova ma ne otiyo gi Musa kod Harun kendo ma ne ogolo kwereu Misri b en janenona. 7 Koro chung’uru mos mondo ang’adnu bura e nyim Jehova ka aparonu gik makare duto ma Jehova osetimonu gi kwereu. 8 “Ka ne Jakobo odhi Misri c mi kwereu ochako ywak ne Jehova mondo okonygi, d Jehova ne ooro Musa e gi Harun mondo otelnegi ka giwuok Misri mondo gibi gidag e pinyni. f 9 Kata kamano, wigi ne owil gi Jehova Nyasachgi mi oketogi g e lwet Sisera h jatend jolweny mag Hazor kendo e lwet Jo-Filistia, i kod e lwet ruodh Jo-Moab, j mi jogo ne okedo kodgi. 10 Ne giywak ne Jehova mondo okonygi k ka giwacho ni, ‘Wasetimo richo l nimar waweyo Jehova mi wachako lamo nyiseche mag Baal m kod sanamu mag Ashtoreth. n Omiyo, reswa e lwet wasikwa mondo 12:5 1 Hibrania, “pok uyudo gimoro e lweta.”

479 watini.’ 11 Kendo Jehova ne ooronu Jerubaal, a gi Bedan, gi Jeftha, b kod Samuel c mi oresou e lwet wasigu ma ne olworou koni gi koni mondo udag gi kuwe. d 12 Ka ne uneno ka Nahash e ruodh Jo-Amon obiro kedo kodu, ne usiko uwachona ni, ‘Wan waseramo ni nyaka wabed gi ruoth!’ f Ne utimo kamano kata obedo ni Jehova Nyasachu e Ruodhu. g 13 Koro ma e ruoth ma ne udwaro, ee, en e ruoth ma ne ukwayo. Neuru! Jehova osemiyou ruoth mondo oloch e wiu. h 14 Ka uluoro Jehova i mi utiyone, j uwinjo dwonde, k kendo ok utamoru luwo chik Jehova, mi un kaachiel gi ruoth ma locho e wiu uluwo Jehova Nyasachu, ubiro dhi maber. 15 To ka utamoru winjo dwond Jehova kendo utamoru luwo chike Jehova, Jehova biro kumou kaachiel gi wuoneu. l 16 Koro chung’uru mos mondo une gi wang’u hono maduong’ ma Jehova dwaro timo. 17 Donge magi kinde mag kayo ngano? Abiro kwayo Jehova mondo omi polo omor kendo koth ochue, eka ubiro ng’eyo ni utimo marach ahinya e nyim Jehova kuom kwayo ruoth mondo oloch e wiu.” m 18 Gie sano, Samuel ne olamo Jehova mi Jehova omiyo polo omor kendo koth ochue chieng’no mi oganda duto ne oluoro Jehova gi Samuel ahinya.

SULA 12 a Bur 6:32 b Bur 11:1 c Hib 11:32 d Law 26:6 e 1Sa 11:1 f 1Sa 8:5, 19 g Bur 8:23 1Sa 8:7 Isa 33:22

h 1Sa 9:16, 17 1Sa 10:24

i Rap 10:12 Rap 17:19

j Jos 24:14 k Rap 13:4 Rap 28:2

l Law 26:14, 17 Rap 28:15 Jos 24:20

m 1Sa 8:7 Hos 13:11

 Kolam mar 2 a 1Sa 7:5 1Sa 12:23

b Rap 31:29 Jos 23:6 1Sa 12:15

c Rap 6:5 d Rap 32:21 Jer 2:11

e Za 115:4, 5 Jer 16:19

f Wuo 19:5 Rap 7:7

g 1Ru 6:13 Za 94:14 Rum 11:1

h Jos 7:9 Za 23:3 Za 106:8 Jer 14:21 Eze 20:14

i 1Sa 12:14 Za 111:10 Ekl 12:13

j Rap 10:12, 21 k Jos 24:20 l Rap 28:15, 36

 SULA 13 m Tic 13:21 n 1Sa 18:1 2Sa 1:4 2Sa 21:7

o Jos 18:28 1Sa 10:26

1 SAMUEL 12:11–13:2 19 Ji duto ne owacho ne Samuel niya: “Kwanwa Jehova Nyasachi a mondo kik watho, nimar wasetimo richo machielo e wi richowa mamoko duto kuom kwayo mondo omiwa ruoth.” 20 Omiyo, Samuel ne owacho ne ogandano niya: “Kik uluor. En adier ni usetimo richogo duto. Kata kamano, kik uwe luwo Jehova b kendo tiuru ne Jehova gi chunyu duto. c 21 Kik uluw nyiseche manono d ma ok nyal konyo e kendo ok nyal reso ng’ato, nimar gin gik manono. 22 Jehova oseyierou mondo ubed joge f kendo Jehova ok bi jwang’ou g nikech nyinge maduong’. h 23 An to ok anyal timo richo e nyim Jehova kuom weyo ma ok alemonu kendo abiro dhi nyime puonjou yo mowinjore kendo makare. 24 To un, luoruru Jehova, i tineuru gi adiera kendo gi chunyu duto nikech gik madongo mosetimonu. j 25 To ka utimo gik maricho gi wang’-teko, ibiro tieku k un kaachiel gi ruodhu.” l Saulo ne obedo ruoth ka en jahigni . . . .1m Ne olocho e Israel kuom higni ariyo, 2 eka ne oyiero jolweny 3,000 e Israel; 2,000 kuomgi ne nigi Saulo Mikmash manie piny gode man Bethel, to 1,000 ne nigi Jonathan n e piny Gibea o mar Jo-Benjamin. Jo modong’

13

13:1 1 Hike ok ondik e ndiko mag dho Hibrania.

1 SAMUEL 13:3-16 to ne oweyo mondo odog e hembegi. 3 Jonathan ne onego jolweny mag Jo-Filistia ma ne ni Geba a mi Jo-Filistia b nowinjo wachno. Kae to Saulo ne ochiko mondo ogo tung’ c e piny Israel duto kowacho niya: “We Jo-Hibrania owinji!” 4 Jo-Israel duto ne owinjo ni Saulo onego jolweny moko mag Jo-Filistia kendo ni Jo-Filistia ne koro ojok ahinya gi Jo-Israel. Omiyo, ne oluong jolweny mag Israel mondo oluw Saulo e dala mar Gilgal. d 5 Jo-Filistia bende ne ochokore mondo gidhi giked gi Jo-Israel. Ne gin gi geche lweny 30,000, kod joidh farese 6,000, kaachiel gi jolweny mang’eny ka kuoyo manie dho nam; e ne gidhi ma gigoyo kambi Mikmash yo wuok chieng’ mar Bethaven. f 6 Jolweny mag Israel ne oneno ni gidiwo nimar Jo-Filistia ne othung’ogi ahinya; omiyo ne gidhi pondo e rogni, g e buche, e lwendni, kod sokni. 7 To moko kuom Jo-Hibraniago ne ong’ado Aora Jordan mi gidhi e piny Gad kod Gilead. h Saulo to ne odong’ Gilgal kendo jolweny ma noluwe ne tetni gi luoro. 8 Saulo ne odhi nyime rito kuom ndalo abiriyo nyaka kinde ma Samuel ne owacho ni odhi biroe. Kata kamano, Samuel ne ok obiro Gilgal kendo jolweny ne ochako kere ka giweyo Saulo. 9 Gikone, Saulo ne owacho niya: “Kelnauru misango mi-

SULA 13 a Jos 21:8, 17

b Jos 13:2, 3 1Sa 9:16

c Bur 3:26, 27 Bur 6:34 2Sa 2:28

d Jos 5:9 1Sa 11:14

e Rap 20:1

f Jos 7:2 Jos 18:11, 12 1Sa 14:23

g 1Sa 14:11

h Kwa 32:1, 33 Jos 13:24, 25

 Kolam mar 2 a 1Sa 15:22, 23

b 1Sa 13:6, 8

c 1Sa 13:5

d 1Sa 15:11

e 1Sa 15:28

f 1Sa 16:1 2Sa 7:15 Za 78:70 Tic 13:22

g Cha 49:10 2Sa 5:2 2Sa 7:8 1We 28:4

h Nge 11:2

i 1Sa 13:7 1Sa 14:2

j 1Sa 13:3

480 wang’o kod misango mar kuwe.” Mi ne ochiwo misango miwang’o. a 10 To ka ne otieko atieka chiwo misango miwang’o ni i, Samuel ne ochopo. Omiyo, Saulo ne odhi romone mondo omose. 11 Samuel nopenje niya: “Ma to ang’o misetimoni?” Saulo ne odwoke kama: “Jolweny ne ochako weya b to in bende ne ok ibiro e kinde ma ne iwacho. To Jo-Filistia bende ne chokore Mikmash. c 12 Omiyo, ne awacho e chunya niya: ‘Jo-Filistia biro biro Gilgal mondo gimonja ka pok akwayo Jehova mondo okonya.’ Omiyo, ne ochuna golo misango miwang’o.” 13 Samuel ne owacho ni Saulo niya: “Isetimo tim fuwo. Ok iluwo chik ma Jehova Nyasachi ne omiyi. d Ka dine iluwo chikno, Jehova dine oguro pinyruodhi e piny Israel mondo osik nyaka chieng’. 14 Koro pinyruodhi ok bi siko. e Jehova biro manyo ng’at machielo ma chunye ohero f kendo Jehova biro kete mondo obed ruoth e wi joge, g nimar ok iluwo chik ma Jehova ne omiyi.” h 15 Samuel nowuok Gilgal modhi Gibea e piny Benjamin. Saulo ne okwano jolweny ma ne odong’ kode moyudo ni gin ji madirom 600. i 16 Saulo kod Jonathan wuode kaachiel gi jolweny ma ne ni kodgi ne odak Geba j e piny Be-

481 njamin. Jo-Filistia to ne ogoyo kambi Mikmash. a 17 Jolwenjgi moko ne wuokga e kambigi ka gipogore e grube adek. Grup achiel ne luwo ndara mochomo Ofra ka gidhi e piny Shual. 18 Grup mar ariyo ne luwoga ndara mochomo Beth-horon, b to grup mar adek ne dhiga e thim ka giluwo ndara madhi e kiewo momanyore gi hoho mar Zeboim. 19 E ndalogo, ne onge jatheth moro amora e piny Israel nimar Jo-Filistia ne ok oyie ne Jo-Hibrania ni olos ligangla kata tong’. 20 Omiyo, Jo-Israel ne dhiga Filistia mondo gipiag kwe dhok, saruru, le, kata pelni mag keyo. 21 Bech piago kwer dhiang’, saruru, ragwar ma dhoge adek, le, kata mar loso luth michikogo jamni ne en pim1 achiel. 22 E odiechieng lweny, onge kata achiel kuom jolweny mag Saulo gi Jonathan c ma ne nigi ligangla kata tong’; Saulo gi Jonathan kende e ma ne nigi gige lweny. 23 Moko kuom jolweny mag Jo-Filistia ne owuok modhi ka ma ing’adogo hoho man Mikmash. d Chieng’ moro, Jonathan e wuod Saulo ne owacho ne jatije ma ting’one gige lweny niya: “Bi wadhi lokacha kar jorit mag Jo-Filistia.” Kata kamano, ne ok onyiso wuon-gi wach-

14

13:21 1 Gir pimo machon ma ne nyalo romo ariyo kuom adek mar shekel.

SULA 13 a 1Sa 13:2

b Jos 10:11

c 1Sa 17:47, 50

d 1Sa 13:2 1Sa 14:4, 5

 SULA 14 e 1Sa 14:49 1Sa 18:1 2Sa 1:4

 Kolam mar 2 a 1Sa 13:15

b 1Sa 10:26

c Wuo 29:5 Kwa 27:21

d 1Sa 22:9

e 1Sa 4:21

f 1Sa 2:12 1Sa 4:17

g 1Sa 1:9

h Jos 18:1 1Sa 1:3

i 1Sa 13:2, 3

j Cha 17:9, 10 Bur 14:3 Bur 15:18 1Sa 17:36 1We 10:4

k Bur 7:2 2Ru 6:15, 16 2We 14:11

1 SAMUEL 13:17–14:9 no. 2 Saulo ne ogo kambi gi jolweny madirom 600 a oko mar Gibea b e bwo yadh komamanga man Migron. 3 (Ahija wuod Ahitub e ma ne rwako efod. c Ahitub d ne en owadgi Ikabod, e ma wuod Finehas, f ma wuod Eli, g ma ne en jadolo mar Jehova e piny Shilo. h) Jolweny ne ok ong’eyo ni Jonathan nowuok. 4 Ka ma Jonathan ne temo kaloe mondo ochop kar jorit mag Jo-Filistia ne nitie lwendni1 ariyo madongo koni gi koni. Lwanda achiel ne iluongo ni Bozez to machielo ne iluongo ni Sene. 5 Lwanda ma nyandwat ne chalo siro kendo ne omanyore gi Mikmash, to ma milambo ne omanyore gi Geba. i 6 Omiyo, Jonathan ne owacho ne jatije ma ting’one gige lweny niya: “Bi wang’ad wadhi kar jorit mag jo ma ok oter nyangugi. j Di po ka Jehova okedonwa, nimar onge gima nyalo tamo Jehova. Onyalo resowa, bed ni wang’eny kata watin.” k 7 Ka ne jatijeno owinjo kamano, ne odwoke niya: “Tima atima gima idwaro. Abiro luwi kamoro amora midhiye.” 8 Jonathan ne owacho kama: “Wabiro ng’ado mondo wadhi ir joritgo kendo wabiro chung’ e lela mondo ginewa. 9 Ka ginyisowa ni, ‘Chung’uru ka ma untie nyaka wachop iru.’ Wabiro chung’ ka ma wantieno kendo ok wabi dhi irgi. 14:4 1 Lwendnigo ne chalo lak dhano.

1 SAMUEL 14:10-24 10 To ka giwachonwa ni, ‘Bi uked kodwa.’ Mano nobednwa ranyisi a kendo wabiro dhi kedo kodgi nikech Jehova biro ketogi e lwetwa.” 11 Bang’ mano ne gidhi ma gichung’ e lela mondo jorit mag Jo-Filistia onegi. Jo-Filistia ne owacho niya: “Neuru! Jo-Hibrania wuok e buche ka ma gisebedo ka gipondoe.” b 12 Joritgo nonyiso Jonathan gi jating’ne gige lweny kama: “Temieuru biro irwa ka, to ubiro neno gima wabiro timonu!” c Kanyo gi kanyo, Jonathan ne onyiso jatijeno ni: “Luwa, nimar Jehova biro ketogi e lwet Jo-Israel.” d 13 Jonathan ne oidho lwanda ka olak gi lwete to jatije ne luwo bang’e. Ne onego JoFilistia to jo ma ne oweyo ka pok otho, jatijeno ne tieko. 14 E monj mokwongono, Jonathan gi jating’ne gige lweny ne onego chiegni ji 20. Ne ginegogi ka ma lachne dirom nus puodho ma dhok nyalo puro e odiechieng’ achiel. 15 Luoro maduong’ ne olandore kuom jolweny ma ne nie kambi kod ma ne ni kar jorit. Jomonj e bende ne obwok ahinya. Piny ne ochako yiengni kendo luoro mowuok kuom Nyasaye ne odonjo e chuny ji. 16 Jorit mag Saulo ma ne ni Gibea f mar Jo-Benjamin ne oneno tungni ma ne nie kambino kendo ne gineno ka ji ringo kendo kere koni gi koni. g

SULA 14 a Cha 24:14 Bur 7:11 1Sa 10:7

b 1Sa 13:6 1Sa 14:22

c 1Sa 14:10

d 1Sa 14:6 2Sa 5:23, 24 2Ru 6:15, 16

e 1Sa 13:17

f 1Sa 10:26 1Sa 14:2

g 1Sa 14:20

 Kolam mar 2 a 1Sa 14:3

b 1Sa 13:6

c Rap 33:29 Bur 2:18

d 1Sa 13:5

482 17 Saulo ne onyiso jolweny ma ne ni kode kama: “Kwanuru ji mondo ung’e ni ng’ano ma onge kodwa kae.” Ka ne gikwano ji, ne giyudo ni Jonathan gi jating’ne gige lweny onge. 18 Saulo ne onyiso Ahija a niya: “Kel Sandug Singruok mar Nyasaye kae!” (Nimar Jo-Israel ne nigi Sandug Singruok mar Nyasaye kindeno.1) 19 To ka ne Saulo dhi nyime wuoyo gi jadolo, tungni ma ne nie kambi mar Jo-Filistia ne medore ameda. Omiyo, Saulo ne owacho ne jadolo niya: “We aweya gima itimono.” 20 Saulo gi jolweny duto ne ochokore mi gidhi kedo gi Jo-Filistia. Ka ne gichopo, ne giyudo ka Jo-Filistia negore kendgi kendo ne nitie chochni maduong’. 21 Jo-Hibrania ma ne oyudo oriwore gi Jo-Filistia mi obiro goyo kambi kodgi kuno ne odok ir Saulo gi Jonathan. 22 Jo-Israel duto ma ne opondo b e piny gode mag Efraim ne owinjo ni JoFilistia oringo mi gin bende ne giriwore gi jolweny mi gilawogi. 23 Omiyo, Jehova ne oreso Jo-Israel e odiechieng’no c kendo ne gikedo nyaka Bethaven. d 24 Jo-Israel ne ool ahinya e odiechieng’no nikech Saulo ne otamo ji chiemo kowacho niya: “Okuong’ ng’ato ang’ata mochiemo ka pok ochopo odhiambo kendo ka pok achulo kuor ne wasika!” 14:18 1 Hibrania, “odiechiengno.”

483 Omiyo, onge ng’ato ang’ata ma ne ochamo gimoro. a 25 Jolweny duto ne ochopo e bunge mi giyudo mor kich mang’eny piny. 26 Ka ne gidonjo e bungego ne gineno ka mor kich ton, to onge ng’at ma ne obilo mor kichno nikech ne giluoro kuong’ mar Saulo. 27 Kata kamano, Jonathan ne ok owinjo ka wuon-gi kwero ji ni kik gicham gimoro amora, b omiyo ne orieyo ludhe mi olute e peth kich. To ka ne onang’o mor kichno, tekone ne oduogo.1 28 Bang’ neno mano, achiel kuom jolwenygo ne owachone niya: “Wuonu ne osiemo ji matek kowacho ni, ‘Okuong’ ng’ato ang’ata mochiemo kawuono!’ c Mano e momiyo ji ool kama.” 29 Jonathan ne owacho kama: “Wuonwa osekelo ne pinyni chandruok mang’eny.1 Ne kaka tekona oseduogo bang’ bilo mana mor kich matin. 30 Donge dine wanego Jo-Filistia mang’eny moloyo ka dine oyiene ji chamo d gik ma gisepeyo kuom wasigu!” 31 Chieng’no ne ginego Jo-Filistia chakre Mikmash nyaka Aijalon e mi jolweny ne ool ahinya. 32 Omiyo, jolweny ne orikni chamo gik ma ne gipeyo. Ne gikawo rombe gi dhok gi nyiroye mi ginegogi kanyo gi kanyo, kendo ne gichamo ring’o ka pod otimo remo. f 14:27 1 Kata, “wang’e ne orieny.” 14:29 1 Kata, “kuong’.”

SULA 14 a Law 5:4 Kwa 30:2 Rap 23:21

b 1Sa 14:17

c 1Sa 14:24

d 1Sa 14:26

e Jos 10:12

f Cha 9:4 Law 3:17 Law 17:10 Rap 12:16 Tic 15:29

 Kolam mar 2 a Rap 12:23

b 1Sa 14:32

c 1Sa 7:15, 17

d Kwa 27:21 1Sa 30:7, 8

e Bur 1:1 1Sa 30:8 2Sa 5:19

1 SAMUEL 14:25-38 33 Omiyo, ne oter wach ne Saulo niya: “Jolweny timo richo ne Jehova kuom chamo ring’o ma pod otimo remo.” a Ka ne Saulo owinjo kamano, ne owacho kama: “Utimo marach. Ng’ieluru kidi maduong’ ukelna kae.” 34 Kae to Saulo ne owacho niya: “Wuothuru e kind ji duto kuwachonegi ni, ‘Ng’ato ka ng’ato okel ruadhe kata rombone mondo oneg e wi kidini kendo ochame ka. Kik utim richo ne Jehova kuom chamo ring’o ma pod nigi remo.’” b Omiyo, ng’ato ka ng’ato kuomgi ne okelo ruadhe monego kanyo. 35 Mi bang’e Saulo ne ogero ne Jehova kendo mar misango. c Mano e kendo mokwongo mar misango ma ne Saulo ogero ne Jehova. 36 Bang’e Saulo ne owacho kama: “Wadhiuru wamonj Jo-Filistia gotieno kendo waked kodgi nyaka piny ru. Ok wabi weyo kata mana ng’ato achiel ka ngima.” Ne gidwoke niya: “Tim atima gima ineno ni ber.” Kata kamano, jadolo ne owachone kama: “We wapenj Nyasaye madier wachno kae.” d 37 Saulo ne openjo Nyasaye niya: “Adhi aked gi JoFilistia, koso? e Be ibiro ketogi e lwet Jo-Israel?” Kata kamano, chieng’no Nyasaye ne ok odwoke. 38 Omiyo, Saulo ne owacho niya: “Biuru kae un jotelo duto mag oganda mondo umany kendo uyud richo mosetim

1 SAMUEL 14:39–15:2 kawuono. 39 Akuong’ora gi nying Jehova Nyasaye ma ne oreso Jo-Israel ni, kata ka Jonathan wuoda e ma otimo richono, obiro tho.” Kata kamano, onge ng’at ma ne odwoke. 40 Kae to ne owacho ne Jo-Israel duto kama: “Ubiro chung’ konchiel, to an gi Jonathan wuoda wabiro chung’ komachielo.” Ne gidwoke ni, “Tim atima gima ineno ni ber.” 41 Saulo ne okwayo Jehova niya: “A Nyasach Israel, miwa dwoko kitiyo gi Thumim!” a Ne oyier Jonathan gi Saulo, Jo-Israel to ne owe. 42 Kae to Saulo ne owacho niya: “Gouru ombulu b mondo ufweny ka en an kata ka en Jonathan wuoda.” Mi ombulu ne olwar ne Jonathan. 43 Eka Saulo nowacho ne Jonathan kama: “Nyisa ane, ang’o mitimo?” Jonathan ne odwoke niya: “Ne abilo mor kich matin gi luth ma ne nie lweta. c Eri an ka! Ayie tho!” 44 Saulo ne odwoke kama: “Mad Nyasaye okuma mager Jonathan, ka ok itho.” d 45 Kata kamano, oganda ne owacho ne Saulo niya: “Be kuom adier, owinjore Jonathan otho, to en e ma omiyo Jo-Israel olocho1 kama? e Mano gima ok nyalre! Wakuong’ore gi nying Jehova, ni onge kata yie wiye achiel ma biro lwar e lowo, nikech Nyasaye e ma otiyo 14:45 1 Kata, “ores.”

SULA 14 a Wuo 28:30 Rap 33:8 Ezr 2:62, 63

b Nge 16:33 c 1Sa 14:27 d 1Sa 14:24 e 1Sa 14:14

 Kolam mar 2 a 1Sa 14:6 b 1Sa 12:9 c 1Sa 11:11 d Cha 36:8 e 2Sa 10:6 f 1Sa 9:16, 17 g Wuo 17:14 Rap 25:19 1Sa 15:3

h 1Sa 31:2 1We 8:33 1We 9:39

i 1Sa 18:17 j 1Sa 18:27 1Sa 25:44 2Sa 3:13 2Sa 6:20

k 1Sa 17:55 2Sa 2:8 2Sa 3:27

l 1Sa 9:1 m 1Ru 2:5 n Cha 49:27 1Sa 9:16, 17

o 1Sa 8:11 1Sa 10:26

 SULA 15 p 1Sa 9:16 1Sa 10:1

q 1Sa 12:14

484 kode kawuono.” a Omiyo, oganda ne oreso Jonathan mi ne ok otho. 46 Omiyo, Saulo ne oweyo lawo Jo-Filistia mi Jo-Filistia ne odok e pinygi. 47 Saulo ne omedo guro lochne e wi Jo-Israel kendo ne okedo gi wasigu duto ma ne olwore. Ne okedo gi Jo-Moab, b Jo-Amon, c JoEdom, d gi ruodhi mag Zoba, e kod Jo-Filistia, f kendo ne oloyo lwenjego duto. 48 Ne okedo gi chir mi oloyo Jo-Amalek g kendo ne oreso Jo-Israel e lwet jo ma ne monjogi. 49 Yawuot Saulo ne gin, Jonathan, Ishvi, kod Malkishua. h Bende, ne en gi nyiri ariyo; nyako maduong’ ne iluongo ni Merab i to nyako matin ne iluongo ni Mikal. j 50 Chi Saulo ne en Ahinoam ma nyar Ahimaaz. To jatend jolweny mage ne en Abner k wuod Ner, ma owadgi wuon Saulo. 51 Kish l ne en wuon Saulo, to Ner, m wuon Abner ne en wuod Abiel. 52 Lweny ne ger e kind Jo-Filistia gi Jo-Israel e ndalo duto mag Saulo. n Omiyo, ka ne Saulo oneno ng’ato ang’ata ma ratego kendo ma jachir, ne orwake e lweny. o Samuel ne owacho ne Saulo niya: “Jehova e ma ne oora mondo aketi ibed ruoth e wi joge Israel. p Koro chik iti mondo iwinj gima Jehova wacho. q 2 Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny wa-

15

485 cho: ‘Abiro kumo Jo-Amalek nikech gima ne gitimo ne Jo-Israel. Ne gimonjogi e yo ka ne giwuok Misri. a 3 Omiyo, dhi imonj JoAmalek b kendo itiekgi c kaachiel gi gikgi duto. Neggi giduto, d kik iwe kata mana achiel kuomgi ka ngima;1 neg chwo gi mon, nyithindo matindo kod madhoth, ruedhi kod rombe, ngamia kod punda.’” e 4 Saulo ne oluongo jolweny duto Telaim mokwanogi. Ne oyudo ni jolweny ma ne oa e dhoudi mamoko mag Israel ne gin 200,000 to ma ne oa e dhood Juda ne gin 10,000. f 5 Saulo ne odhi nyaka e dala Jo-Amalek mi obuto but aora. 6 Kendo Saulo ne owacho ne Jo-Keni g niya: “Wuoguru e kind Jo-Amalek mondo kik atieku kodgi. h Nimar ne unyiso Jo-Israel i ng’wono ka ne giwuok Misri.” Omiyo, Jo-Keni ne owuok e kind Jo-Amalek. 7 Bang’ mano, Saulo ne onego Jo-Amalek j chakre Havila k nyaka Shur l man but Misri. 8 Ne omako Agag m ruodh Jo-Amalek ka ngima, to jomoko duto ne onego gi ligangla. n 9 Saulo kod joge ne ok onego Agag. Bende, ne giweyo jamni mabeyo, jamni machwe, yimbe, kod gik mabeyo duto. o Ne ok gidwar kethogi. To gik moko duto ma ne ok gidwar kendo ma ne gineno ni onge tich, ne giketho. 10 Kendo wach Jehova ne obiro ne Samuel niya: 15:3 1 Kata, “kik inennegi lit.”

i 1Sa 15:3

1 SAMUEL 15:3-19 11 “Awinjo malit ni ne aketo Saulo mondo obed ruoth nimar oweyo luwa kendo ok otimo kaka achike.” a Samuel ne owinjo marach ahinya kendo ne oywak ne Jehova otieno mangima. b 12 Ka ne Samuel omondo gokinyi mondo odhi one Saulo, ne owachne ni: “Saulo ne odhi Karmel c mi ochungo siro kuno miparego. d Kae to ne odhi Gilgal.” 13 Ka ne Samuel ochopo moyude, Saulo ne owachone niya: “Jehova mondo oguedhi. Asetimo kaka Jehova ne ochika.” 14 To Samuel ne openje niya: “To rombe gi diek kod dhok ma awinjo ka ywakgo oa kanye?” e 15 Saulo ne odwoke kama: “Ne okawgi kuom Jo-Amalek nikech jolweny ne oweyo1 rombe, diek kod jamni mabeyo mogik mondo ochiw ne Jehova Nyasachi; kata kamano, gik ma ne odong’ to ne okethi.” 16 Gikanyono, Samuel ne owacho ne Saulo niya: “Ling’ ane! Winj gima Jehova ne owachona nyoro gotieno.” f Saulo ne odwoke ni: “Wachna awinji.” 17 Samuel ne omedo wacho niya: “Donge in e ma ne ikwanori ka ng’at manono g ka ne ibedo jatend dhout Israel kendo ka ne Jehova oketi ruoth e wi Jo-Israel? h 18 Bang’e Jehova ne oori kowachoni niya: ‘Dhi itiek joricho ma Jo-Amalek. i Ked kodgi nyaka girum chuth e wang’ piny.’ j 19 Koro ang’o

j Rap 25:19

15:15 1 Kata, “ne ok onego.”

SULA 15 a Wuo 17:8 Kwa 24:20 Rap 25:17, 18

b Wuo 17:14 Rap 25:19 1We 4:43

c Law 27:29 1Sa 15:18

d Rap 9:1, 3 e Rap 13:17 Jos 6:18

f 1Sa 11:8 1Sa 13:15

g Kwa 10:29, 32 Kwa 24:21 Bur 1:16

h Cha 18:25 Cha 19:12, 13 Jos 6:17

i Wuo 18:9, 12 j Rap 25:19 1Sa 14:47, 48

k Cha 25:17, 18 l 1Sa 27:8 m 1Sa 15:33 n Law 27:29 1Sa 15:3

o Jos 7:12

 Kolam mar 2 a 1Sa 13:13 1Sa 15:3

b 1Sa 16:1 c Jos 15:20, 55 d 2Sa 18:18 e 1Sa 15:3 f 1Sa 15:10, 11 g 1Sa 9:21 1Sa 10:22

h 1Sa 9:16 1Sa 10:1

1 SAMUEL 15:20-33 momiyo ne ok iwinjo dwond Jehova? Kar winje, ne imwomori miyako mwandu a kendo itimo marach e wang’ Jehova.” 20 Kata kamano, Saulo ne odwoko Samuel kama: “Donge asewinjo dwond Jehova kendo asedhi matimo kaka Jehova ne owachona mi aduogo gi Agag ruodh Jo-Amalek; Jo-Amalek duto bende asetieko. b 21 To jolweny e ma ne okawo rombe kod dhok mabeyo kuom gik ma ne onego okethi mondo ochiwgi Gilgal kaka misango ne Jehova Nyasachi.” c 22 Eka Samuel ne owacho kama: “Ang’o ma Jehova morgo moloyo: En golo misengni, d koso winjo chik Jehova? Adiera en ni luwo chik ber moloyo golo misango e kendo winjo wach ber moloyo boche f mag rombe; 23 nimar tamruok winjo chik g chalo gi tim juok h kendo hedhruok chalo juok kod lamo nyiseche manono.1 Nikech isedagi wach Jehova, i en bende osedagi ni kik ibed ruoth.” j 24 Saulo ne owacho ne Samuel niya: “Asetimo richo nikech ok atimo kaka Jehova ne ochika kod kaka ne iwachona. Kar mano, ne aluoro ji mi atimo kaka ne giwachona. 25 To koro akwayi, wena richona, kendo dog koda mondo adhi akulra e nyim Jeho15:23 1 Hibrania, “terafim,” tiende ni, sanamu ma joot ne lamo.

SULA 15 a Rap 13:17 1Sa 15:9

b Law 27:29 Rap 7:16 1Sa 15:3, 9

c 1Sa 15:15

d Isa 1:11

e Nge 21:3 Hos 6:6 Mar 12:33

f Law 3:16

g 1Sa 12:15

h Law 20:6 Rap 18:10, 12 1We 10:13

i 1Sa 15:3

j 1Sa 13:14 1Sa 16:1 Tic 13:22

 Kolam mar 2 a 1Sa 15:30

b 1Sa 13:14 1Sa 16:1

c 1Sa 13:14 1Sa 16:12, 13 Tic 13:22

d 1We 29:11

e Tit 1:2 Hib 6:18

f Kwa 23:19

g 1Sa 15:25

h Wuo 17:14 Rap 25:19 1Sa 15:3

486 va.” a 26 Kata kamano, Samuel ne odwoko Saulo niya: “Ok abi dok kodi nikech isetamori winjo wach Jehova to Jehova bende osetamore ni kik idhi nyime bedo ruoth e wi Jo-Israel.” b 27 Ka ne Samuel lokore mondo odhi, Saulo ne oywayo riak kandhone mi kandhono ne oyiech. 28 Gikanyo, Samuel ne owachone kama: “Jehova oseyiecho lochni e Israel chakre kawuono kendo obiro miyo ng’at machielo maber moloyi. c 29 E wi mano, Nyasaye Maduong’ Moloyo ma en Nyasach Israel d ok wach miriambo e kendo ok obi loko pache nikech ok en dhano ma dolok pache.” f 30 Saulo ne odwoke niya: “Adier asetimo richo. Kata kamano, miya duong’ e nyim jodongo kod Israel duto. Dog koda mondo akulra e nyim Jehova Nyasachi.” g 31 Omiyo, Samuel ne odok gi Saulo mi Saulo ne okulore e nyim Jehova. 32 Eka Samuel nowacho kama: “Kelnauru Agag ruodh JoAmalekno ka.” Kae to Agag ne odhi ir Samuel ka oluor nikech nosebedo kowacho e chunye niya: ‘Asetony. Koro ok bi nega.’ 33 Kata kamano, Samuel ne owachone kama: “Mana kaka liganglani osemayo mon nyithindgi, e kaka minu bende biro bedo dhako ma okuyo moloyo mon duto.” Gikanyono, Samuel ne otong’o Agag matindo tindo e nyim Jehova ka gin Gilgal. h

487 34 Koro Samuel ne odok Rama to Saulo ne odhi Gibea e ode. 35 Samuel ne okuyo ahinya nikech Saulo kendo nyaka chop tho Samuel ne ok ochako oneno Saulo kendo. a Jehova ne owinjo malit nikech noketo Saulo ruoth e wi Israel. b Gikone, Jehova ne owacho ne Samuel niya: “Ibiro kuyo nikech Saulo nyaka karang’o? c Donge asedagi ni kik obed ruoth e Israel? d Pong’ tung’ mari gi mo. e Adwaro ori ka Jesse f Ja-Bethlehem nimar aseyiero achiel kuom yawuote mondo obed ruoth.” g 2 To Samuel ne openjo kama: “Dadhi nade? Ka Saulo owinjo wachno donge obiro nega?” h Jehova ne odwoke kama: “Dhi gi nyaroya kae to iwach ni: ‘Abiro timo ne Jehova misango.’ 3 Luong Jesse mondo obi e misango, kae to abiro nyisi gima onego itim. Ne ni iwalona ng’at ma abiro nyisi.” i 4 Samuel notimo kaka Jehova nochike. Ka ne ochopo Bethlehem, j jodong dalano ne oromo kode ka giluor mi gipenje niya: “Wuodhini en mar kuwe koso?” 5 Ne odwokogi niya: “Ee, en mar kuwe. Abiro mondo atim ne Jehova misango. Pwodhreuru mondo ubi koda kar misango.” Mi nopwodho Jesse gi yawuote kae to ne ochokogi ne misango. 6 Ka ne gidonjo, ne oneno Eliab k mi ne owacho niya: “Adier ng’at ma Jeho-

16

SULA 15 a 1Sa 16:1 b 1Sa 15:11

 SULA 16 c 1Sa 15:35 d 1Sa 15:23, 26 e 1Ru 1:39 f Rut 4:17 1We 2:12

g Cha 49:10 1Sa 13:14 Za 78:70 Tic 13:22

h 1Sa 22:17 i Za 89:20 j Rut 4:11 1Sa 20:6

k 1Sa 17:28 1We 2:13

 Kolam mar 2 a 1Sa 10:21, 23 b 1Ru 8:39 1We 28:9 Za 7:9 Nge 24:12 Jer 17:10 Tic 1:24

c 1Sa 17:13 1We 2:13

d 2Sa 13:3 e 1Sa 17:14 f 2Sa 7:8 Za 78:70

g 1Sa 17:42 h 1Sa 13:14 Za 89:20 Tic 13:22

i 1Sa 16:1 1Ru 1:39

j Kwa 11:17 Bur 3:9, 10 1Sa 10:6 2Sa 23:2

k 1Sa 1:1, 19

1 SAMUEL 15:34–16:13 va oyiero eri ochung’ e nyime.” 7 To Jehova ne onyiso Samuel kama: “Kik ing’i kaka ochal kata ng’iyo borne, a nimar asedage. Nikech yo ma dhano nenogo gik moko opogore gi kaka Nyasaye neno, nimar dhano neno mana gik ma oko, to Jehova neno nyaka chuny ng’ato.” b 8 Eka Jesse ne oluongo Abinadab c mondo okal e nyim Samuel, to Samuel ne owacho kama: “Mae bende Jehova ok oyiero.” 9 Bang’ mano, Jesse noluongo Shama d to Samuel ne owacho kama: “Mae bende Jehova ok oyiero.” 10 Jesse ne oluongo yawuote abiriyo duto mi gikadho e nyim Samuel, to Samuel nonyiso Jesse kama: “Jehova ok oyiero moro amora kuomgi.” 11 Gikone, Samuel nopenjo Jesse kama: “Be magi duto e yawuoti?” Ne odwoke niya: “Wuoyi ma chogo e pod onge nikech okwayo rombe.” f Eka Samuel ne onyiso Jesse niya: “Or ng’ato mondo odhi oluonge, nimar ok wabi chiemo nyaka ochop ka.” 12 Eka ne ooro ng’ato mokele. Ne en wuoyi matin, ma dende ber, kendo ma jachia. g Gikanyono, Jehova ne ochiko Samuel kama: “A malo, wale nikech en e ma aseyiere!” h 13 Omiyo, Samuel ne oolo mo i e wi wuoyino mowalego e nyim owetene. Chakre chieng’no, j roho mar Jehova ne ochako tiyo kuom Daudi. Bang’e, Samuel ne oa kanyo mi odok Rama. k

1 SAMUEL 16:14–17:9 14 Noyudo roho mar Jehova oseweyo Saulo a kendo Jehova ne oweyo mondo roho marach osande. b 15 Jotij Saulo nonyise kama: “Nikech Nyasaye oseweyo roho marach mondo osandi, 16 yienwa mondo wadhi wamanyni ng’at molony e goyo thum c mondo sa asaya ma roho marachno sandi to ng’atno goyoni thum mondo okuwe chunyi.” 17 Eka Saulo ne odwoko jotijego niya: “Ee, dhiuru umanyna ng’at molony e goyo thum mondo ukelnago.” 18 Achiel kuom jotijego ne owacho kama: “Aseneno kaka wuod Jesse Ja-Bethlehem ong’eyo goyo thum. En jalweny ma jachir, d olony e wuoyo, en jachia, e kendo Jehova ni kode.” f 19 Eka Saulo ne ooro joote ir Jesse ka okwaye kama: “Orna Daudi wuodi ma jakwadh rombe.” g 20 Omiyo, Jesse ne ooro Daudi ir Saulo koting’o e wi punda makate, chupa moting’o divai, kod nyadiel. 21 Mi Daudi nobiro ir Saulo mochako tiyone. h Saulo ne ohero wuoyino ahinya kendo nokete jating’ gigene mag lweny. 22 Saulo ne ooro wach ne Jesse kama: “Yie mondo Daudi odhi nyime tiyona nikech amor kode.” 23 Sa asaya ma roho marach ne sando Saulo, Daudi ne goyone thum, kae to chuny Saulo ne kwe kendo ne owinjo maber. i

SULA 16 a 1Sa 18:12 1Sa 28:15

b 1Sa 18:10 1Sa 19:9

c Nge 22:29 d 1Sa 17:32, 36 1Sa 17:45, 46

e 1Sa 16:12 f 1Sa 18:12 g 1Sa 17:15 h Nge 22:29 i 1Sa 16:14 1Sa 18:10 1Sa 19:9

 Kolam mar 2  SULA 17 a Bur 3:1, 3 1Sa 9:16 1Sa 14:52

b 2We 28:18 c 1We 11:12, 13 d Jos 15:20, 35 Jer 34:7

e 1Sa 21:9 f Jos 11:22 2Sa 21:20, 21

g 1Sa 17:23 h 1Sa 17:38, 39 1Ru 22:34

i 1Sa 17:45 j 1We 20:5 k Kwa 33:55

488 Jo-Filistia a ne ochoko jolwenjgi mondo gidhi e lweny. Ne gichokore kama iluongo ni Soko b e piny Juda mi ne gigoyo kambi Efesdamim c manie kind Soko gi Azeka. d 2 To Saulo gi jolwenj Israel ne ochokore mi gigoyo kambi e Paw Ela e kendo ne giikore kedo gi JoFilistia. 3 Jo-Filistia ne nie got moro to Jo-Israel ne nie got machielo, to hoho ne nie kindgi. 4 Eka ng’at moro ma thuon ma Ja-Gath f miluongo ni Goliath g ne owuok e kind jolweny mag Jo-Filistia. Borne ne en mita adek kama.1 5 Ne orwako ogudu mar mula kod akor mar mula.1 Pek mar akorno h ne en shekel 5,000.2 6 Bende, ne orwako mula ma geng’o ogwendene kendo noliero tong’ i mar mula e goke. 7 Ludh tong’no ne rom gi ludh jotweng’o j kendo chuma ma ne olosgo wi tong’ ne en shekel 600.1 Jating’ okumba ne otelo e nyime. 8 Ne ochung’ mi okok matek ne jolwenj Israel k niya: “Ang’o momiyo uchanuru mondo uked kodwa? Ero an ka kaka thuon Jo-Filistia, un to un jotij Saulo. Yieruru ng’ato achiel mondo obi oked koda. 9 Ka okedo koda mi onega, to wa-

17

17:4 1 Bede auchiel gi lith lwedo moyar nyaka tung’. Som Apendiks B14. 17:5 1 Akorno ne en pien kata law mirwako e kor. Ne iriedo mula kuome ma miyo ochalo ogakla mag rech. 2 En kilo 57 kama. Som Apendiks B14. 17:7 1 En kilo 7 kama. Som Apendiks B14.

489 biro bedo wasumbniu. To ka akedo kode mi anege, to ubiro bedo wasumbniwa kendo ubiro tiyonwa.” 10 JaFilistiano ne owacho kama: “Ero athiano ne jolweny mag Israel a kawuono. Keluru ng’ato mondo akedgo!” 11 Ka ne Saulo gi Jo-Israel duto owinjo weche Ja-Filistiano, ne gibwok ma gibedo maluor ahinya. 12 Koro Daudi ne en wuod Jesse b ma Ja-Efratha c ma ne odak Bethlehem d man Juda. Jesse ne nigi yawuoyi aboro e kendo ne en jaduong’ moti e kinde Saulo. 13 Yawuot Jesse adek madongo ne odhi gi Saulo e lweny. f Wuoyi makayo ne iluongo ni Eliab, g mar ariyo ne iluongo ni Abinadab, h to mar adek ne en Shama. i 14 Daudi ne en chogo, j to yawuoyi madongo adekgo e ma ne odhi gi Saulo. 15 Ka ne Daudi tiyo ne Saulo, ne ojadhiga kwayo rombe k mag wuon mare Bethlehem kae to oduogo. 16 Gie kindeno, Ja-Filistiano ne thiano ne Jo-Israel okinyi godhiambo. Notimo kamano kuom ndalo 40. 17 Jesse ne onyiso Daudi wuode niya: “Kaw cham mobul efa1 achiel kod makate apargi mondo itergi piyo ne oweteni e kambi. 18 To jotelo moket e wi jolweny alufaluf imi mor dhiang’1 mong’in apargi. Bende, dhi inon ka be oweteni dhi ma17:17 1 Efa achiel en lita 22. Som Apendiks B14. 17:18 1 Kata, “mo mabwo.”

SULA 17 a 1Sa 17:26 2Ru 19:22

b Rut 4:22

c Cha 35:16, 19 Rut 1:2

d 1Sa 17:58 Mik 5:2 Mat 2:6

e 1We 2:13-15

f Kwa 1:3

g 1Sa 16:6

h 1Sa 16:8

i 1Sa 16:9

j 1We 2:13, 15

k 1Sa 16:11, 19

 Kolam mar 2 a 1Sa 17:2 1Sa 21:9

b 1Sa 9:16, 17

c 1Sa 17:17, 18

d 1Sa 17:4

e 1Sa 17:10

f 1Sa 17:11

g 1Sa 17:10

h Jos 15:16 1Sa 14:49 1Sa 18:17, 21

1 SAMUEL 17:10-26 ber, kae to iduogna gi gima nyiso ni gingima.” 19 Owetenego ne nigi Saulo kod jolweny mamoko duto mag Israel e Paw Ela a ka gikedo gi Jo-Filistia. b 20 Omiyo, Daudi ne ochiewo gokinyi moweyo ng’ato mondo oritne rombe. Ne oting’o gik moko mi odhi mana kaka wuon-gi ne ochike. Ka ne ochopo e kambi, ne oyudo ka jolweny wuok ka goyo koko mar lweny. 21 Jo-Israel gi Jo-Filistia ne ochanore ne lweny ka jomoko ochung’ koni to moko ochung’ kocha. 22 Gikanyono, Daudi ne oweyo ne jarit osike gik ma noting’o mi oringo odhi ir jolweny. Ka ne ochopo, ne openjo kaka owetene dhi. c 23 Ka ne pod owuoyo, Goliath d Ja-Gath, thuon JoFilistiacha nowuok e kind jolweny mochako yenyo kendo, e mi Daudi ne owinje. 24 To ka jolweny duto mag Israel ne oneno ng’atno, luoro ne omakogi mi giwuok ng’wech. f 25 Jo-Israel ne wacho e kindgi niya: “Be uneno ng’at ma birocha? Obiroga thiano ne JoIsrael. g To ruoth osingo ni obiro miyo ng’ato ang’ata monege mwandu mang’eny, mi ochak omiye nyare mondo okendi, h kendo joodgi ng’atno ok bi golo osuru kendo ok giniti tij achune e Israel.” 26 Daudi ne openjo jo ma ne ochung’ bute niya: “En ang’o mibiro mi ng’at

1 SAMUEL 17:27-41 monego Ja-Filistiacha mi ogolo ne Jo-Israel wichkuot? Ja-Filistia ma ok oter nyanguni paro ni en ng’a ma dothian ne jolweny mag Nyasaye mangima?” a 27 Kendo jolweny ne onwoyone mana wecheka ka giwacho niya: “Ma e gima ibiro tim ne ng’at ma onege.” 28 Ka ne Eliab b owadgi maduong’ owinje ka owuoyo gi jolweny, iye ne owang’ matek mi onyise niya: “Ang’o mokeli ka? To rombe matinka iweyo gi ng’a e thim? c Ang’eyo kaka in ng’ama jahedhre kendo ang’eyo richo manie chunyi. Ibiro ka mana mondo ine lweny.” 29 Daudi ne odwoke niya: “Koro ang’o masetimo? Donge ne apenjo mana penjo!” 30 Ne oweyo owadgino mi odhi penjo ng’at machielo wachno, d to ne omiye mana dwoko achielcha. e 31 Jomoko ne owinjo weche ma Daudi ne owacho mi ginyiso Saulo. Omiyo, Saulo ne ooro wach mondo oluongne Daudi. 32 Daudi ne owacho ne Saulo kama: “Kik luoro mak ng’ato nikech Ja-Filistiano. Abiro dhi kedo kode.” f 33 To Saulo ne odwoko Daudi niya: “In ok inyal kedo gi Ja-Filistiano nimar pod in mana wuoyi matin, g to en osebedo jalweny a tinne.” 34 Eka Daudi ne onyiso Saulo kama: “Asebedo ka akwayo rombe wuora kendo chieng’ moro sibuor h ne obiro mo-

SULA 17 a 1Sa 17:10 Jer 10:10

b 1Sa 16:6, 7 1We 2:13

c 1Sa 17:20

d 1Sa 17:26

e 1Sa 17:25

f 1Sa 16:18

g 1Sa 17:42

h Isa 31:4

 Kolam mar 2 a 1Sa 17:10 Jer 10:10

b Rap 7:21 2Ru 6:16 Hib 11:32-34

c Bur 20:15, 16

490 kawo rombo, to chieng’ machielo ondieg dubu bende ne obiro motimo kamano. 35 Ne alawo ondiegno mi agoye piny kendo areso rombo e dhoge. Ka ne otemo chung’ mondo oked koda, ne amako dinge magoye piny motho. 36 Ne anego sibuor kod dubu bende. Omiyo, abiro timo ne JaFilistia ma ok oter nyanguni mana kaka ne atimo ne ondiegigo, nimar osethiano ne jolweny mag Nyasaye mangima.” a 37 Daudi nomedo wacho kama: “Jehova ma ne oresa e kok sibuor kendo e kok dubu e ma biro resa e lwet Ja-Filistiani.” b Kamano Saulo ne odwoko Daudi niya: “Dhi iked kode kendo Jehova obed kodi.” 38 Saulo ne okawo lepe mag lweny mi orwako ne Daudi. Ne orwakone ogudu mar mula kae to orwakone akor mar mula. 39 Eka Daudi notueyo ligangla kuom gik ma ne orwakogo, to ka ne otemo wuotho, wuoth notame nikech ne pok orwakogiga. Daudi ne owacho ne Saulo niya: “Ok anyal wuotho gi gigi nimar ok ang’iyo kodgi.” Omiyo, ne olonyogi. 40 Ne okawo ludhe kod kite abich mapoth ma ne okwanyo e aora mi oketogi e ofuko ma ne oting’o, to orujre c ne oliero e lwete. Kae to ne ochako sudo machiegni gi Ja-Filistiano. 41 Ja-Filistiano ne ochako sudo machiegni gi Dau-

491 di ka jating’ne okumba otelo e nyime. 42 Ka ne JaFilistiano oneno Daudi, ne ochaye nimar Daudi ne en mana wuoyi matin kendo ma jachia. a 43 Omiyo, JaFilistia ne onyiso Daudi niya: “Iparo ni an guok b ma dibina mana gi kete?” Kendo Ja-Filistiano ne okuong’o Daudi gi nying nyisechene. 44 Eka Ja-Filistiano nowacho ne Daudi kama: “Bi abiya. Abiro miyo winy mag polo gi le mag bungu ringreni mondo ocham.” 45 Daudi ne odwoko JaFilistia kama: “In ibiro ira gi ligangla kod tong’, c to an abiro iri gi nying Jehova Nyasach ogendni mag lweny, d Nyasach jolwenj Israel misethianone. e 46 Kawuononi Jehova dhi keti e lweta f kendo abiro negi mi achod ng’uti. Abiro miyo winy mag polo kod le mag bungu ringre jolweny mag Jo-Filistia mondo gicham. Kendo ji duto e piny mangima biro ng’eyo ni nitie Nyasaye e piny Israel. g 47 Ji duto ma ochokore kae biro ng’eyo ni Jehova ok res ji gi ligangla kata gi tong’, h nimar lweny en mar Jehova i kendo obiro ketou uduto e lwetwa.” j 48 Ja-Filistia ne ochako sudo mondo orad gi Daudi, to Daudi ne oringo matek kochomo jolwenj Jo-Filistia mondo orad kode. 49 Daudi ne osoyo lwete e ofuko ma ne oting’o mi okawo kidi achiel moketo e orujre kae

SULA 17 a 1Sa 16:12 1Sa 17:33

b 1Sa 24:14 2Sa 16:9 2Ru 8:13

c 1Sa 17:4, 6 d 2Sa 5:10 Hib 11:32-34

e 1Sa 17:10 2Ru 19:22

f Rap 9:1-3 Jos 10:8

g Wuo 9:16 Rap 28:10 1Ru 8:43 2Ru 19:19 Dan 3:29

h Za 44:6, 7 Zek 4:6

i 2We 20:15 Nge 21:31

j Rap 20:4

 Kolam mar 2 a 1Sa 17:37 2Sa 21:22

b Bur 3:31 Bur 15:15, 16 1Sa 17:47

c 1Sa 21:9 d Rap 28:7 Jos 23:10 Hib 11:32-34

e 1Sa 17:2, 19 f Jos 15:20, 45 g Jos 15:20, 36 h 1Sa 21:9 i 1Sa 14:50 j 1Sa 16:19, 21

1 SAMUEL 17:42-57 to obayo. Kidino ne ogoyo pat wi Ja-Filistia modonjo iye mi Ja-Filistiano opodho piny auma. a 50 Kamano, Daudi ne onego Ja-Filistia gi orujre kod kidi achiel. Ne onego Ja-Filistiano kata obedo ni ne oonge gi ligangla e lwete. b 51 Eka Daudi ne oringo mochung’ kuome, ne owuodho ligangla c e nungo Ja-Filistiano mi ochodogo ng’ute mondo one ni onege chuth. Ka ne JoFilistia oneno ni ng’atgi ma thuon osetho, ne giwuok ng’wech. d 52 Gikanyono, Jolwenj Israel gi mag Juda ne omuoch gi koko matek ka gilawo Jo-Filistiago chakre hoho e nyaka dho rangeye mag Ekron f mi ginego JoFilistia mang’eny chakre yo ma wuok Shaaraim g nyaka Gath kod Ekron. 53 Bang’ lawogi matek, Jo-Israel ne oduogo e kambi mar Jo-Filistia ma giyako mwandugi. 54 Daudi ne oting’o wi Ja-Filistiano motero Jerusalem, to gige lweny mag Ja-Filistiano ne otero e hemane. h 55 Ka ne Saulo oneno Daudi ka dhi rado gi Goliath Ja-Filistia, ne openjo Abner i jatend jolweny niya: “Abner, wuoyini to en wuod ng’a?” j Abner ne odwoke niya: “Ruodha, kuom adier, ok ang’eyo!” 56 Ruoth ne owacho niya: “Penjna ni wuon-gi en ng’a.” 57 Omiyo, ka ne Daudi oduogo bang’ nego

1 SAMUEL 17:58–18:16 Ja-Filistia, Abner ne okawe mapiyo mi otere e nyim Saulo koting’o wi Ja-Filistiano a e lwete. 58 Saulo ne openjo Daudi niya: “Wuoyi matin, in wuod ng’a?” Daudi ne odwoke niya: “An wuod Jesse b jatichni ma Ja-Bethlehem.” c Bang’ ka Daudi nosetieko wuoyo gi Saulo, Jonathan d gi Daudi nochako bedo osiepe mati mata1 kendo Jonathan nohero Daudi mana kaka noherore owuon. e 2 Chakre chieng’no, Saulo ne okawo Daudi mondo odag kode kendo Saulo ne ok oyiene dok dalagi. f 3 Jonathan gi Daudi notimo singruok g nimar Jonathan nohero Daudi kaka noherore owuon. h 4 Jonathan nolonyo kandhone ma onge bade momiyo Daudi. Bende, ne omiye lepe mag lweny, ligangla, atung’, kod msip. 5 Daudi nochako dhi e lweny kendo ne oloyo1i lweny moro amora ma Saulo ne oore. Omiyo, Saulo ne okete jatend jolweny j kendo wachno ne omoro ji duto moriwo nyaka jotij Saulo. 6 Kinde moro amora ma Daudi gi jolweny mamoko ne duogo ka giwuok kedo gi Jo-Filistia, mon ne wuok ka giwer k e mier duto mag Israel kendo ne gimiel ka giromo ne Ruoth Saulo. Ne gimor kendo ne gigoyo oyieke l

18

18:1 1 Kata, “chuny Jonathan ne oriwore gi chuny Daudi.” 18:5 1 Kata, “ne otiyo gi rieko e lweny.”

SULA 17 a 1Sa 17:54 b Rut 4:22 1Sa 16:1 1We 2:13, 15 Mat 1:6 Luk 3:23, 32 Tic 13:22

c 1Sa 17:12

 SULA 18 d 1Sa 14:1, 49 e 1Sa 19:2 1Sa 20:17, 41 2Sa 1:26

f 1Sa 8:11 1Sa 16:22 1Sa 17:15

g 1Sa 20:8, 42 1Sa 23:18 2Sa 9:1 2Sa 21:7

h Nge 17:17 Nge 18:24

i 1Sa 18:30 j 1Sa 14:52 k Wuo 15:20, 21 Bur 5:1

l Bur 11:34

 Kolam mar 2 a 1Sa 21:11 1Sa 29:5

b Cha 4:5 Nge 14:30

c 1Sa 13:14 1Sa 15:27, 28 1Sa 16:13 1Sa 20:31 1Sa 24:17, 20

d 1Sa 16:14 e 1Sa 19:9, 10 f 1Sa 16:16, 23 g 1Sa 20:33 h 1Sa 16:14 i 1Sa 18:28, 29 j 2Sa 5:2 k 1Sa 18:5 l Cha 39:2 Jos 6:27 1Sa 10:7 1Sa 16:18

492 gi asili. 7 Mon-go ne wer niya: “Saulo osenego ji alufe, To Daudi osenego ji aluf pieche gi pieche.” a 8 Wachno ne owang’o i Saulo, b kendo ne ok omor gi wendno, mowacho niya: “Gimiyo Daudi ji aluf pieche gi pieche, to an gimiya mana ji alufe kende. Donge koro gima odong’ en mana kete ruoth?” c 9 Chakre chieng’no, Saulo ne ochako chich gi Daudi. 10 Kinyne, roho marach moa kuom Nyasaye nomako Saulo d mochako timo gik ma galagala1 e ot. Noyudo oting’o tong’ e lwete, e to Daudi ne tugone thum mana kaka ne ojatimo. f 11 Nobayo Daudi gi tong’ g diriyo kowacho e chunye niya: ‘Abiro guro Daudi e kor ot!’ Kata kamano, Daudi ne otony diriyogo te. 12 Saulo ne koro oluoro Daudi nikech Jehova ne oseweye, h mi koro ne en gi Daudi. i 13 Omiyo, Saulo nogolo Daudi bute mokete jatend jolweny aluf achiel, kendo Daudi ne telonegiga e lweny. j 14 Gik moko duto ma Daudi ne timo ne dhi maber1 k kendo Jehova ne ni kode. l 15 Ka Saulo noneno kaka weche dhi maber ahinya ne Daudi, ne oluoro Daudi. 16 To Jo-Israel duto gi Jo-Juda ne ohero Daudi nikech ne ojatelonegi e lweny. 18:10 1 Kata, “mochako timore ka janabi.” 18:14 1 Kata, “ne otimo gi rieko.”

493 17 Bang’e, Saulo ne onyiso Daudi kama: “Merab a nyara maduong’ ni ka. Abiro miyigo mondo ikende. b To in nyaka idhi nyime tiyona gi chir kendo iked e lwenje mag Jehova.” c Saulo ne owacho e chunye niya: ‘Kik aneg Daudi an awuon. We mondo otho e lwet Jo-Filistia.’ d 18 Eka Daudi ne odwoko Saulo kama: “An to an ng’a, kendo wedena gin ng’a, to joodgi wuora gin ng’a e Israel ma dabed or ruoth?” e 19 To ka ne kinde ochopo mar chiwo Merab ne Daudi, ne oyudo osechiwe ne Adriel f Ja-Mehola. 20 Koro Mikal g nyar Saulo ne ohero Daudi kendo Saulo ne mor ka ne onyise wachno. 21 Omiyo, Saulo ne owacho niya: “Abiro miye nyara mondo obedne obadho eka otho e lwet JoFilistia.” h Eka Saulo ne owacho ne Daudi kendo niya: “Bed or ruoth kawuononi.” 22 Saulo ne omedo wacho ne jotije niya: “Dhiuru uwach ne Daudi ling’ling’ kama, ‘Winji! Ruoth mor kodi kendo jotije duto bende oheri. Omiyo, tim niya, kend nyar ruoth.’” 23 Ka ne jotij Saulo onyiso Daudi kamano, Daudi ne openjogi niya: “Uparo ni kendo nyar ruoth en gima yot ne jadhier mocha kaka an kama?” i 24 Jotij Saulo ne odhi mopimone weche ma Daudi ne owachonegi. 25 Eka Saulo ne owacho niya: “Dhiuru uwach ne

SULA 18 a 1Sa 14:49

b 1Sa 17:25

c 1Sa 25:28

d 1Sa 18:25

e 2Sa 7:18

f 2Sa 21:8

g 1Sa 14:49 1Sa 19:11 1Sa 25:44 2Sa 3:13 2Sa 6:16

h 1Sa 18:17

i 1Sa 18:18

 Kolam mar 2 a Cha 29:18

b 1Sa 17:26, 36 2Sa 3:14

c 1Sa 18:21

d 1Sa 17:25

e 1Sa 16:13 1Sa 24:17, 20

f 1Sa 18:20

g 1Sa 18:9, 12 1Sa 20:33

h 1Sa 18:5

i 2Sa 7:9

 SULA 19 j 1Sa 18:9 Nge 27:4

k 1Sa 18:1 Nge 18:24

1 SAMUEL 18:17–19:3 Daudi kama, ‘Ruoth ok dwar ni ichule gimoro amora, a to odwaro mana ni idhi ikel pien duong’ Jo-Filistia 100, b mondo ichul kuor ne wasik ruoth.’” Nimar Saulo ne dwaro ni Jo-Filistia oneg Daudi. 26 Omiyo, jotij Saulo ne otero ne Daudi wachno kendo Daudi ne oyie bedo or ruoth. c To ka ndalogo ne pok orumo, 27 Daudi ne odhi gi jolweny mi ginego Jo-Filistia 200 kendo ne okelo ne ruoth pien duong’gi mondo eka obed ore. Eka Saulo ne omiye Mikal nyare mondo okendi. d 28 Saulo ne ofwenyo ni Jehova ne nigi Daudi e kendo ni Mikal ne ohero Daudi. f 29 Mano nomiyo Saulo omedo luoro Daudi ahinya kendo ne obedo jasik Daudi e ngimane duto. g 30 Jotend Jo-Filistia ne dhiga kedo gi Daudi, to e lwenjego te Daudi ne kedo maber1 moloyo jotij Saulo h duto kendo ji ne omiyo Daudi luor ahinya. i Bang’e, Saulo ne owuoyo gi Jonathan wuode kod jotije duto e wi wach nego Daudi. j 2 Nikech Jonathan nohero Daudi ahinya, k ne owachone kama: “Saulo wuonwa dwaro negi. Omiyo, kiny gokinyi ibed motang’ kendo idhi ipond kamoro to kik iwuog kanyo. 3 Kiny nachung’ gi wuonwa e pap ka ma ipondoeno. Abiro wuoyo kode e

19

18:30 1 Kata, “ne otiyo gi rieko.”

1 SAMUEL 19:4-20 wiyi to ka awinjo wach moro monego ing’e, abiro nyisi.” a 4 Eka Jonathan nopwoyo Daudi b e nyim wuon-gi kowacho niya: “Ruoth, kik itim marach ne jatichni Daudi nikech pok otimoni gimoro marach, to gik moko duto ma osetimo gin mana ma osekonyi. 5 Ne oikore kata mana tho sa ma ne odhi nego Goliath c kendo mano nomiyo Jehova omiyo Jo-Israel konyruok1 maduong’ mi giloyo lweny. Ne ineno gi wang’i ka mano timore kendo ne imor sidang’. Koro ang’o momiyo idwaro chuero remb ng’at ma onge ketho? Marang’o idwaro nego Daudi kayiem nono?” d 6 Saulo nowinjo Jonathan mi okuong’ore gi nying Jehova Nyasaye mangima ni ok bi neg Daudi. 7 Eka Jonathan ne oluongo Daudi mi onyise wechego duto. Bang’e, Jonathan ne otero Daudi ir Saulo mi Daudi ne odhi nyime tiyo ne Saulo. e 8 Bang’ kinde, lweny ne omuoch kendo mi Daudi nodhi kedo gi Jo-Filistia. Ne onego Jo-Filistia mang’eny mi oloyogi kendo ne giringo. 9 Chieng’ moro ka ne Daudi goyo ne Saulo thum f ka Saulo obet e ode kendo oting’o tong’ e lwete, roho marach moa kuom Jehova nobiro kuom Saulo. g 10 Mi Saulo notemo chuoyo Daudi gi tong’ mondo ogure e kor ot. Daudi ne oleng’ore mi tong’ ochuoyo mana kor 19:5 1 Kata, “resruok.”

SULA 19 a 1Sa 20:9, 13 Nge 17:17

b 1Sa 22:14

c 1Sa 17:49

d 1Sa 20:32

e 1Sa 16:21 1Sa 18:2, 13

f 1Sa 18:10, 11

g 1Sa 16:14

 Kolam mar 2 a Za 59:Wiye, 3

b 1Sa 18:9

c 1Sa 18:29

d 1Sa 7:15, 17

e 1Sa 20:1

494 ot kendo ne oringo gotienono. 11 Bang’e, Saulo ne ooro ji e od Daudi mondo gikiye kae to ginege gokinyi. a Kata kamano, Mikal chiege ne onyise niya: “Ka ok iringo gotienoni, to ibiro negi.” 12 Gikanyono, Mikal ne okonyo Daudi lor piny gie dirisa mondo oring odhi. 13 Eka Mikal ne okawo terafim1 mi oketo e otanda kendo ne oketo law molos gi yie diel ka ma Daudi ne tenogae wiye, kae to oumo gi law machielo. 14 Saulo nooro joote mondo gidhi gikelne Daudi. Kata kamano, Mikal ne onyisogi ni Daudi tuo. 15 Omiyo, Saulo noorogi kendo kowachonegi kama: “Ting’euru gi otandane ukele ka mondo onege.” b 16 Ka ne jootego odonjo, ne giyudo ka terafim1 e ma ne nie otanda kendo law molos gi yie diel e ma ne ni ka ma Daudi tenogae wiye. 17 Saulo nopenjo Mikal kama: “Iwuonda kama nang’o miweyo jasika c oringo?” Mikal ne odwoke niya: “Ne onyisa ni obiro nega ka ok aweye mondo odhi.” 18 Daudi noringo mi odhi Rama d ir Samuel. Ne onyise gik moko duto ma ne Saulo otimone. Eka ne giwuok mi gidhi dak Nayoth. e 19 Bang’ kinde, wach nochopo ne Saulo niya: “Daudi ni Nayoth e alwora mar Rama.” 20 Gikanyono, 19:13, 16 1 Terafim ne gin sanamu ma joot ne lamo.

495 Saulo nooro joote mondo gidhi gimak Daudi. Ka ne gichopo kuno, ne gineno jonabi ma hikgi oniang’ ka koro wach kendo Samuel ne otelonegi. Eka roho mar Nyasaye ne obiro kuom jootego mi gin bende gichako timore ka jonabi. 21 Ka ne oter ne Saulo wachno, nooro joote moko kendo, to gin bende ne gichako timore ka jonabi. Saulo nochako ooro joote mamoko, to grup mar adekni bende nochako timore ka jonabi. 22 Gikone, Saulo owuon ne odhi Rama, to ka ne ochopo e yawo maduong’ man Seku ne openjo niya: “Samuel gi Daudi ni kanye?” To ne odwoke kama: “Gin Nayoth a man Rama.” 23 Ka ne Saulo owuok kanyo kodhi Nayoth man Rama, roho mar Nyasaye nobiro kuome mi en bende nochako timore ka janabi nyaka nochopo kuno. 24 En bende ne olonyo lepe mi nochako timore ka janabi e nyim Samuel. Ne onindo kanyo duk1 odiechieng’ gotieno. Mano e momiyo ji wacho niya: “Dibed ni Saulo bende tinde en janabi?” b Eka Daudi ne oringo mowuok Nayoth man Rama. Ne obiro ir Jonathan mopenje niya: “Ang’o ma asetimo? c En ketho mane moyud kuoma? Koso en ang’o marach ma asetimo ne wuonu momiyo odwa-

20

19:24 1 Kata, “ka odong’ gi lepe ma iye kende.”

SULA 19 a 1Sa 19:18

b 1Sa 10:11

 SULA 20 c 1Sa 24:11 Za 18:20

 Kolam mar 2 a 1Sa 19:6

b 1Sa 18:1 1Sa 19:2

c 1Sa 27:1

d Kwa 10:10 2We 2:4

e 1Sa 16:4, 18

f 1Sa 20:28, 29

g Nge 17:17

h 1Sa 18:3 1Sa 23:18

i 1Sa 20:1

1 SAMUEL 19:21–20:9 ro nega?” 2 Jonathan ne odwoke kama: “Ok ibi tho. Mano ok nyalre ngang’! a Onge gima wuora nyalo timo ma ok onyisa, bed ni en gima tin kata gima duong’. Be wuonwa diwe ma ok onyisa gima chalo kama? Mano ok nyal timore.” 3 Daudi ne odwoke niya: “Adier, wuonu oseng’eyo ni wan osiepe. b Omiyo, obiro pandi gima ochano timo mondo kik iwinj marach. Akuong’ora gi nying Jehova ni odong’ mana matin to inega.” c 4 Eka Jonathan ne onyiso Daudi niya: “Abiro timoni gimora amora miwacho.” 5 Daudi ne owacho ne Jonathan kama: “Kiny en sawo mar dwe manyien d kendo ibiro dwar ni achiem gi ruoth. Yiena adhi apond e thim nyaka chieng’ mar adek godhiambo. 6 Ka wuonu openjo kama adhiye, to nyise ni ne akwayi rusa mondo adhi dalawa Bethlehem, e nimar nitie misango ma joodwa chiwoga kuno higa ka higa. f 7 Ka odwoki ni, ‘onge wach,’ to kare onge gima onego aluor. To ka iye owang’ gi wachno, to ng’e ni kare pod odwaro timona gima rach. 8 Omiyo, nyisa ng’wono g nikech isetimo koda singruok e nyim Jehova. h To ka ineno ni aseketho, i to nega in iwuon. Ang’o ma dimi itera ir wuonu?” 9 Eka Jonathan ne owachone kama: “Mano ok nyal timoreni ngang’! Ka afwenyo ni wuonwa dwaro

1 SAMUEL 20:10-28 timoni marach adier, abiro nyisi.” a 10 Mi Daudi nopenjo Jonathan niya: “Ng’ano ma biro nyisa ka wuoru odwoki gi gero?” 11 Jonathan ne owacho ne Daudi kama: “Bi wadhi e pap.” Mi ne gidhi. 12 Kae to Jonathan ne onyiso Daudi niya: “Akuong’ora e nyim Jehova Nyasach Israel ni kiny kata orucha, sa ma kama, nang’e gima wuora paro. Ka ayudo ni oonge wach kodi to abiro nyisi. 13 To ka po ni wuora dwaro timoni gima rach, to aling’ aling’a mi ok anyisi mondo itony, we Jehova okuma marach moloyo. Mad Jehova obed kodi b mana kaka ne en gi wuora chon. c 14 Kendo inyisa ng’wono mar Jehova ka pod angima kata ka asetho. d 15 Kik iwe nyiso jooda e ng’wono kata mana e kinde ma Jehova osetieko wasiki duto e piny ngima.” 16 Omiyo, Jonathan notimo singruok gi od Daudi kowacho ni, “Jehova biro neno ni ochul kuor ne wasiki.” 17 Eka Jonathan ne onyiso Daudi mondo ochak okuong’rene ni ohere, nimar Jonathan ne ohero Daudi mana kaka ne oherore owuon. f 18 Jonathan nowachone kama: “Kiny en sawo mar dwe manyien g kendo ji biro penji nikech ka ma ibetiega biro dong’ nono. 19 Kochopo chieng’ mar adek, gibiro manyi ahinya. Omiyo, onego ibi ka ma nyocha ipo-

SULA 20 a 1Sa 19:2

b 1Sa 16:13 1Sa 17:37

c 1Sa 10:7 1Sa 11:6

d 2Sa 9:1, 3 2Sa 9:6, 7

e 2Sa 21:7

f 1Sa 18:1, 3 2Sa 1:26 Nge 18:24

g 1Sa 20:5

 Kolam mar 2 a 1Sa 20:13, 14

b 1Sa 20:42

c 1Sa 20:5

d 1Sa 14:50

e Law 11:23, 24 Law 15:4, 5 Law 15:16, 18 Kwa 19:16

f 1Sa 17:12

496 ndoeni mondo irita but kidini. 20 Abiro bayo asere adek e bath kidi konchiel ka gima achielo gimoro kanyo. 21 Kae to abiro oro jatija mondo odhi okelgi. To ka iwinjo ka anyise ni, ‘Ne! Aserego nie bathi koni, kelgi,’ to inyalo duogo, nikech akuong’ora gi nying Jehova ni mano biro nyiso ni weche beyo kendo onge gima rach ma biro timoreni. 22 To ka iwinjo ka anyiso jatijano ni, ‘Ne! Asernigo ni nyime,’ to kare ng’e ni Jehova dwaro ni idhi. 23 To kuom wach singruok ma wasetimo kodi, a Jehova e ma mondo obed janeno e kindwa nyaka chieng’.” b 24 Omiyo, Daudi ne opondo e pap. Ka sawo mar dwe manyien nochopo, ruoth Saulo ne obet e kome mondo gichiem. c 25 Nobet e kome mapile ma nitie but kor ot, Jonathan ne obet ka ochomore kode tir, kendo Abner d ne obet e bath Saulo konchiel, to kom Daudi ne ni nono. 26 Chieng’no, Saulo ne ok openjo wach Daudi nimar nowacho e chunye niya: ‘Nyalo bedo ni gimoro otimorene mi koro ok oler. e Ee, nyaka bed ni ok oler.’ 27 Kinyne bang’ sawo mar dwe manyien kom Daudi ne pod odong’ nono. Omiyo, Saulo ne openjo Jonathan wuode niya: “Ang’o momiyo wuod Jesse f ne ok obiro chiemo kodwa nyoro kod kawuono?” 28 Jonathan nodwoke niya: “Daudi nyo-

497 cha okwaya rusa mondo odhi Bethlehem, a 29 kowacho ni, ‘Asayi, yiena adhi thurwa nikech nitie misango ma joodwa chiwo kuno kendo owadwa e ma ne oluonga. Asayi, yiena aring’ adhi ane owetena.’ Mano e momiyo ok osebedo kobiro e mesa kae.” 30 Gikanyono, Saulo iye nowang’ mi oyanyo Jonathan kama: “In wuod dhako ma wiye tek, iparo ni ok ang’eyo ni idokne wuod Jesse? Ikelo wichkuot kuomi kendo ne meru.1 31 Ng’e ni pinyruodhi ok nogurre motegno b ka wuod Jesse pod ngima. Omiyo, or ng’ato mondo okele kae, nimar nyaka nege.” c 32 Kata kamano, Jonathan ne odwoko wuon-gi niya: “Idwaro ni onege nikech ang’o? d Otimo ang’o?” 33 Gikanyono, Saulo ne obaye gi tong’ e mi Jonathan nofwenyo ni kare wuon-gi ne dwaro nego Daudi adier. f 34 Mirima nomako Jonathan mi owuok e mesa kanyo gi kanyo kendo chieng’no ne ok ochiemo nikech wach Daudi ne litne g kendo nikech wuon-gi ne okuodo wiye. 35 Kinyne gokinyi, Jonathan ne owuok gi jatije ma pod rawera h mi odhi ir Daudi kaka ne gisewinjore. 36 Kendo nowacho ne jatije niya: “Ero, dhi ikelna asere ma adwaro bayogi.” Jatijeno ne oringo ka dhi kendo Jonathan ne obayo asere 20:30 1 Hibrania, “ne dug meru.”

c 1Sa 22:9, 19

1 SAMUEL 20:29–21:2 mokale. 37 Ka ne jatijno ochopo ka ma Jonathan ne osebaye asere, Jonathan ne okok gi dwol niya: “Donge asere pod ni nyimi kono? 38 Tim piyo! Ring matek ikelgi.” Mi jatij Jonathan ne okelogi ire. 39 Jatijno ne ok ong’eyo gima ne dhi nyime, Jonathan gi Daudi kende e ma ne ong’eyo. 40 Eka Jonathan ne omiyo jatijeno gige mag lweny mi onyise niya: “Ternagi dala.” 41 Ka ne jatijno osedhi, Daudi ne owuok gi yo milambo ka machiegni gi kanyo. Ne ogoyo chonge piny mokulore nyadidek kendo ne gikwakore1 ka giywak, to Daudi e ma ne oywakie moloyo. 42 Jonathan nonyiso Daudi niya: “Dhi gi kuwe nimar wasekuong’ore a e nying Jehova ni, ‘Jehova e janeno e kinda kodi kendo e kind nyithindi1 gi nyithinda2 nyaka chieng’.’” b Kamano Daudi nowuok modhi, to Jonathan ne odok dala. Bang’e, Daudi ne odhi Nob c ir Ahimelek jadolo. Ahimelek ne otetni ka ne oneno Daudi mi openje niya: “Ang’o momiyo ibiro mana kendi ma onge ng’at ma okowi?” d 2 Daudi nodwoko Ahimelek kama: “Ruoth ne oora mondo atimne gimoro to nonyisa ni, ‘Kik inyis ng’ato ang’ata

d 1Sa 18:13

20:41 1 Kata, “ne ginyodhore.” E ndalo ma ne indiko Muma, ji ne nyiso ni gin osiepe ka ginyodhore. 20:42 1 Hibrania, “kothi.” 2 Hibrania, “kotha.”

SULA 20 a 1Sa 20:6

b 1Sa 18:8

c 1Sa 19:6, 10

d 1Sa 19:5 Nge 17:17 Nge 18:24

e 1Sa 18:11 1Sa 19:10

f 1Sa 20:6, 7

g 1Sa 18:1

h 1Sa 20:19-22

 Kolam mar 2 a 1Sa 20:17, 23

b 1Sa 23:18 2Sa 9:7

 SULA 21

21

1 SAMUEL 21:3–22:3 gima aori mondo idhi tim kendo kik iwe ng’ato ang’ata ong’e gima asechiki.’ Ne, asewinjora gi joga ni warom kamoro. 3 Omiyo, akwayi ni ka in gi makate abich to yie imiya, kata gimoro amora ma in-go.” 4 To jadolo nodwoke niya: “Makate ma nitie gin mana makate maler. a Anyalo miyigi mana ka jogo pok oriwore1 gi mon machiegnini.” b 5 Daudi nonyise kama: “Pok wariwore gi mon mana kaka wajatimo ka wadhi kedo. c Ka joga lerga kinde ma wadhi kedo e lwenje mapile, donge kawuono to giler moloyo?” 6 Omiyo, jadolo ne omiyo Daudi makate malergo d nikech ne onge makate moko. Makate malergo ne ogol e nyim Jehova chieng’ ma ne oket moko manyien. 7 Ja-Edom e moro ma jatij Saulo ne ni kanyo chieng’no nikech ne ogeng’ne e nyim Jehova. Ne iluonge ni Doeg f kendo ne en jatend jokwadh Saulo. 8 Eka Daudi nopenjo Ahimelek niya: “Be in-gi tong’ kata ligangla moro amora kae? Ne ok ating’o liganglana kata giga mag lweny nikech ruoth ne ogola mapiyo ahinya.” 9 To jadolo nodwoke kama: “Ligangla mar Goliath g Ja-Filistia ma ne inego e Paw Ela h e ma ni kae. Oboye gi law kendo okane e tok efod.1i Ka idware, to kawe ni21:4 1 Kata, “onindo.” 21:9 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama.

SULA 21 a Wuo 25:30 Law 24:5, 9 Mat 12:3, 4

b Wuo 19:15 Law 15:16 2Sa 11:11

c Law 15:18

d Law 24:7-9 Mar 2:25, 26 Luk 6:3, 4

e Cha 36:1

f 1Sa 22:9 Za 52:Wiye

g 1Sa 17:51, 54

h 1Sa 17:2, 50

i Wuo 28:6

 Kolam mar 2 a 1Sa 27:1

b Jos 11:22 1Sa 5:8 1Sa 17:4 1Sa 27:2 Za 56:Wiye

c 1Sa 18:6-8 1Sa 29:4, 5

d Za 56:3, 6

e Za 34:Wiye

 SULA 22 f 1Sa 21:10

g Jos 15:20, 35 2Sa 23:13 Za 34:19 Za 56:13

h Rut 4:10, 17 1Sa 14:47

498 kech en e ligangla kende ma nitie kae.” Daudi nowachone niya: “Onge ligangla ma chalo gi mano, miyago!” 10 Chieng’no, Daudi ne odhi nyime ringo a Saulo modhi nyaka ir Akish ruodh Gath. b 11 Jotij Akish ne owachone niya: “Donge ma e Daudi, ruodh piny? Donge en e ma ji ne werne kendo mielne ka wacho ni, “Saulo osenego ji alufe, To Daudi osenego ji aluf pieche gi pieche?” c 12 Wechego ne odonjo ne Daudi mi ne obedo maluor ahinya d nikech Akish ruodh Gath. 13 Omiyo, ne owuondore ni en janeko e e nyimgi mi ochako gwaro rangach kendo noweyo olaw mondo ochuer e yie tike. 14 Eka Akish ne onyiso jotije niya: “Neuru! Ng’atni en janeko. Ang’o momiyo ukele kae? 15 Uparo ni aonge gi jonekni moromo ma dukelna mae bende? Be ng’atni owinjore odonj e oda adier?” Eka Daudi nowuok kanyo f modhi e rogo man Adulam. g Ka ne owetene gi joodgi duto owinjo wachno, ne gidhi ire kuno. 2 Bende, ji duto ma ne nigi chandruok, gi ma ne nigi gope, kod ma chunygi ne lit ne odhi ire mi nobedo jatendgi. Ji duto ma ne ni kode ne gin ji 400 kama. 3 Bang’e, Daudi nowuok kanyo mi odhi Mizpe e piny Moab. Ne okwayo ruodh Moab h niya: “Yie mondo wuonwa gi minwa odag

22

499 kodi kae nyaka chop ang’e gima Nyasaye biro timona.” 4 Omiyo, Daudi noweyogi gi ruodh Moab kendo ne gidak kuno kuom ndalo duto ma Daudi ne odhi pondo. a 5 Bang’ kinde, Gad b janabi ne odhi monyiso Daudi kama: “Wuog ka mipondoeno mondo idhi e piny Juda.” c Omiyo, Daudi nowuok mi odhi e bungu man Hereth. 6 Saulo nowinjo ni nitie jo ma noneno Daudi kaachiel gi joge. Noyudo Saulo obet e tiend yadh tamarisk1 motwi e got moro e piny Gibea d koting’o tong’ e lwete kendo jotije duto ne olwore. 7 Eka Saulo nowacho ne jotije ma ne olwore niya: “Winjuru, un Jo-Benjamin. Be wuod Jesse e nyalo miyou uduto lope kod puothe mag mzabibu? Be onyalo ketou jotelo e wi ji aluf-aluf kendo e wi ji mia-mia? f 8 Uduto useriwona. Onge kata ng’ato achiel kuomu mosenyisa ni wuoda notimo singruok gi wuod Jesse. g Onge ng’ato ang’ata kuomu ma dewa kendo onge ng’at mosenyisa ni wuoda ma anyuolo osethuwa gi jatichna konyise ni mondo obutna mana kaka otimo kawuononi.” 9 Eka Doeg h Ja-Edom ma jatend jokwadh Saulo ma noyudo ochung’ kanyo ne onyise kama: i “Ne aneno wuod Jesse ka obiro Nob ir Ahimelek wuod Ahitub. j 22:6 1 En yath ma siko ka ng’ich ma obokene tindo tindo, en gi maupe makwar kwar kod ma rochere.

SULA 22 a 1Sa 22:1

b 2Sa 24:11, 12 1We 21:9, 10 1We 29:29 2We 29:25

c 1Sa 23:3

d 1Sa 10:26

e Rut 4:22

f 1Sa 8:11, 12

g 1Sa 18:3 1Sa 20:17

h 1Sa 21:1, 7 Za 52:Wiye

i Za 52:2, 3

j 1Sa 14:3 1Sa 22:20

 Kolam mar 2 a 1Sa 21:6, 9

b 1Sa 19:4 1Sa 20:32 1Sa 24:11 1Sa 26:23

c 1Sa 17:25 1Sa 18:27

d 1Sa 18:5, 13

e 1Sa 22:10

f 1Sa 21:1, 2

g 1Sa 2:27, 32

h 1Sa 14:44 1Sa 20:31

1 SAMUEL 22:4-17 10 Kendo Ahimelek nopenjone wach kuom Jehova kae to omiye chiemo kod ligangla mar Goliath Ja-Filistia.” a 11 Gikanyono, ruoth nooro wach mondo oluongne Ahimelek wuod Ahitub kaachiel gi joodgi duto ma ne gin jodolo e piny Nob. Omiyo, giduto ne gibiro ir ruoth. 12 Saulo nowacho ne Ahimelek niya: “Winji, in wuod Ahitub,” to ne odwoke kama: “Awinji ruodha.” 13 Saulo nopenje niya: “Ang’o momiyo iseriwori gi wuod Jesse kendo isemiye makate kod ligangla mipenjone wach kuom Nyasaye? Okweda kendo koro obutona mana kaka otimo kawuononi.” 14 Ahimelek nodwoko ruoth niya: “Kuom jotiji duto, ere ng’at ma jaratiro moloyo Daudi? b En or ruoth c kendo en jatend jorit magi duto. Bende, en e ng’at ma omi luor ahinya e odi. d 15 Be ma e chieng’ ma ahango penjoe ne Daudi wach kuom Nyasaye? e Ooyo, ok anyal timo ne ruoth gima rach. Kik itimna gima rach kaachiel gi jood wuora nikech ne ok ang’eyo gimoro amora ma dhi nyime.” f 16 Kata kamano, ruoth nodwoke niya: “Ahimelek, in gi jood wuoru duto g nyaka utho.” h 17 Eka ruoth Saulo ne owacho ne jorit ma nolwore niya: “Neguru jodolo mag Jehova nikech giseriwore gi Daudi! Ne ging’eyo ni opondo to ne ok ginyisa!”

1 SAMUEL 22:18–23:12 Kata kamano, jotij ruoth ne ok dwar ting’o lwetgi mondo gineg jodolo mag Jehova. 18 Omiyo, ruoth nonyiso Doeg a niya: “Neg jodolo!” Gikanyono, Doeg Ja-Edom b nodhi monego jodologo en owuon. Ne onego jodolo 85.1 c 19 Bende, nodhi mi omonjo Nob d dala jodolo gi ligangla. Ne onego chwo gi mon, rowere gi nyithindo ma dhoth, ruedhi, punde, kod rombe. 20 Kata kamano, achiel kuom yawuot Ahimelek wuod Ahitub miluongo ni Abiathar e ne otony mi oringo odhi ir Daudi. 21 Abiathar nonyiso Daudi kama: “Saulo onego jodolo mag Jehova.” 22 Eka Daudi nowacho ne Abiathar niya: “Ka ne aneno Doeg Ja-Edom chieng’cha, ne ang’eyo f ni nyaka onyis Saulo. An e ma asemiyo oneg jood wuoru duto. 23 Omiyo, bed koda kae kendo kik iluor, nimar ng’at ma dwaro negi, dwaro nega an bende. Abiro konyi.” g Bang’ kinde, ne onyis Daudi niya: “Jo-Filistia omonjo Jo-Keila h kendo giyako chambgi.”1 2 Omiyo, Daudi nopenjo Jehova i kama: “Be anyalo dhi kedo gi Jo-Filistia?” Jehova ne odwoke niya: “Dhi iked kodgi mondo ires Jo-Keila.” 3 Kata kamano, jolweny mag Daudi nopenje

23

22:18 1 Hibrania, “Chwo ma rwako efod mar kitani.” 23:1 1 Cham man kuonde dino.

SULA 22 a Za 52:Wiye

b Cha 25:30

c 1Sa 2:27, 31

d 1Sa 21:1 1Sa 22:9

e 1Sa 23:6 1Sa 30:7 2Sa 20:25 1Ru 2:27

f 1Sa 21:1, 7

g 1Ru 2:26

 SULA 23 h Jos 15:20, 44

i 1Sa 30:8 2Sa 5:19 Za 37:5

 Kolam mar 2 a 1Sa 22:5

b 1Sa 13:5 1Sa 14:52

c Bur 6:39

d 1Sa 14:6 2Sa 5:19

e 1Sa 23:1

f 1Sa 22:20

g 1Sa 23:14

h Kwa 27:21 1Sa 30:7

i 1Sa 22:19

500 ni, “Ka koro waluor to pod wan Juda kae, a donge wadhi bedo maluor moloyo ka wadhi Keila kedo gi jolwenj JoFilistia?” b 4 Daudi ne openjo Jehova wachno kendo, c mi Jehova ne odwoke kama: “A malo mondo idhi Keila nimar adhi keto Jo-Filistia e lweti.” d 5 Omiyo, Daudi gi joge nodhi Keila mokedo gi Jo-Filistia. Ne oloyogi mi okawo jambgi kendo nonego Jo-Filistia mang’eny mi oreso Jo-Keila. e 6 E kinde ma Abiathar f wuod Ahimelek ne oringo ka odhi ir Daudi e dala mar Keila, noting’o efod. 7 Wach nochopo ne Saulo niya: “Daudi obiro Keila kae.” Omiyo, Saulo ne owacho kama: “Nyasaye osekete e lweta g nikech otwere owuon kuom donjo e dala ma nigi rangach miloro gi lodi.” 8 Omiyo, Saulo noluongo jolweny duto mondo gidhi Keila gigeng’ ne Daudi kod joge. 9 Ka ne Daudi owinjo ni Saulo chano monje, nowacho ne Abiathar jadolo kama: “Kelna efod kae.” h 10 Kae to Daudi nolemo kama: “A Jehova, Nyasach Israel, asewinjo ni Saulo dwaro ketho Keila nikech an. i 11 Be jotend Keila biro keta e lwete? Be Saulo dhi biro kaka asewinjoni? A Jehova Nyasach Israel, akwayi, dwoka.” Omiyo, Jehova nodwoko Daudi niya: “Ee, odhi biro.” 12 Daudi nopenjo niya: “Be jotend Keila biro keta e lwet Sau-

501 lo?” Jehova nodwoke kama: “Ee, gibiro keti e lwete.” 13 Daudi gi joge ma dirom ji 600 a nowuok Keila mapiyo mi gidhi ka ma ne ginyalo pondoe. Ka ne Saulo owinjo ni Daudi oseringo mowuok Keila, ne ok odhi kuno. 14 Daudi nodak kuonde matek chopoe e gode manie thim mar Zif. b Saulo nosiko ka manye, c to Jehova ne ok oketo Daudi e lwete. 15 Ka ne Daudi ni Horesh e thim mar Zif, nofwenyo ni Saulo oseramo mar nege. 16 Jonathan wuod Saulo nodhi Horesh ir Daudi kendo ne ojiwe mondo odhi nyime geno kuom Jehova. d 17 Nowachone kama: “Kik iluor, Saulo wuora ok bi yudi. Ibiro bedo ruodh Israel e to an abiro bedo ng’at mar ariyo bang’i. Kata Saulo wuora bende ong’eyo wachno.” f 18 Ne gitimo singruok g e nyim Jehova kae to Jonathan nodok dalane to Daudi nodong’ Horesh. 19 Bang’e, Jo-Zif nodhi Gibea h ir Saulo mi ginyise niya: “Daudi opondo butwa kae. i Opondo Horesh j e got Hakila k ma en ka ma tek chopoe, yo milambo1 mar Jeshimon.2 l 20 Ruoth, bi sa asaya midwaro mondo waket Daudi e lweti.” m 21 Eka Saulo nowachonegi kama: “Jehova mondo ogue-

SULA 23 a 1Sa 22:1, 2 1Sa 25:13 1Sa 30:9

b Jos 15:20, 55 1Sa 23:19 1Sa 26:1

c 1Sa 18:29 1Sa 20:33 1Sa 27:1

d Za 37:5 Nge 17:17

e 1Sa 16:13 2Sa 2:4 2Sa 5:3

f 1Sa 20:31 1Sa 24:17, 20

g 1Sa 18:3 1Sa 20:42

h 1Sa 10:26 i 1Sa 26:1 Za 54:Wiye

j 1Sa 23:15 k 1Sa 26:3 l 1Sa 23:24 m Za 54:3

 Kolam mar 2 a 1Sa 23:14 b Jos 15:20, 55 1Sa 25:2, 3

c Rap 1:7 d 1Sa 26:2 Za 54:3

e 1Sa 23:28 f Za 31:22 g Za 17:9

23:19 1 Hibrania, “korachwich.” 2 Kata nyalo bedo, “piny motwo; thim.”

h Za 54:7

1 SAMUEL 23:13-28 dhu nikech usenyiso ni uhera.1 22 Dhiuru mondo ung’i maber ka ma entiere kendo unon ni en ng’ano ma ne onene, nimar asewinjo ni Daudi en ng’at ma otang’ ahinya. 23 Nonuru maber kuonde duto ma ojapondoe kae to ukelna wach. Abiro dhi kodu, to ka en e pinyno adier, abiro manye kata mana e kind anyuola1 duto mag dhood Juda.” 24 Omiyo, ne gitelo ne Saulo mi gidhi Zif a e kinde ma Daudi gi joge ne ni e thim mar Maon b ma nitie Araba, c yo milambo mar Jeshimon. 25 Kae to Saulo nobiro gi joge mondo gimany Daudi. d Ka ne Daudi owinjo wachno, nodhi mopondo e lwanda e man e thim mar Maon. Ka ne Saulo owinjo mano, nodhi nyaka e thim mar Maon mondo omany Daudi. 26 Sa ma Saulo ne ochopo e bath got konchiel, Daudi gi joge ne nie bath got komachielo. Daudi ne ringo f mondo oyomb Saulo, to Saulo gi joge ne medo sudo machiegni mondo gijukgi. g 27 Gie sechego, jaote moro nochopo ne Saulo gi wach niya: “Bi piyo nikech Jo-Filistia omonjo pinywa!” 28 Saulo noweyo lawo Daudi h mi odok kedo gi Jo-Filistia. Mano e momiyo iluongo kanyo ni Lwanda mar Weruok. 23:21 1 Kata, ng’wono mogundho. 23:23 1 Hibrania, “alufe,” tiende ni grube mag ji 1,000.

1 SAMUEL 23:29–24:15 29 Daudi noa kanyo mi odhi kuonde matek chopoe man En-gedi. a Ka Saulo nosea kedo gi Jo-Filistia, ne onyise niya: “Daudi nie thim mar En-gedi.” b 2 Omiyo, Saulo ne okawo jolweny 3,000 ma noyiero e piny Israel duto mi gidhi manyo Daudi gi joge e lwendni maboyo ka ma diek mag gode odakie. 3 Ka ne Saulo ochopo e rogo moro ma ne ni but kund rombe mogeng’ gi kite, nodonjo e rogono mondo olosre, to Daudi gi joge ne obet ei rogono gi yo ka iye. c 4 Jolwenj Daudi ne onyise kama: “Ma e odiechieng’ ma Jehova wachonie niya: ‘Kawuono aseketo jasiki e lweti d kendo timne gimoro amora midwaro.’” Omiyo, Daudi nodhi mong’ado riak kandho mar Saulo mos ma ok owinjo. 5 Kata kamano, chuny Daudi nochande e nikech nong’ado riak kandho mar Saulo. 6 Daudi nonyiso joge niya: “Ok anyal timo ne ruodha gima Jehova ok oyiego, ruoth ma Jehova e ma oyiero.1 Ok anyal ting’o lweta mondo anege nimar Jehova e ma oyiere.” f 7 Omiyo, Daudi notiyo gi wechego e kwero joge mondo kik gineg Saulo. Saulo to nochung’ mi owuok e rogono kendo ne odhi nyime gi wuodhe. 8 Eka Daudi nowuok e rogono mi oluongo Saulo matek niya: “Ruodha!” g Ka ne

24

24:6 1 Kata, “owalo.”

SULA 23 a Jos 15:20, 62 Wer 1:14

 SULA 24 b 1Sa 23:28, 29

c Za 57:Wiye Za 142:Wiye

d 1Sa 26:8, 23

e 2Sa 24:10

f Wuo 22:28 1Sa 26:11 2Sa 1:14 1We 16:22

g 1Sa 26:17

 Kolam mar 2 a 1Sa 26:19

b 1Sa 24:4

c 1Sa 9:16 1Sa 10:1 1Sa 26:9 Za 105:15

d 1Sa 26:18 Za 35:7

e 1Sa 23:14

f 1Sa 26:23

g Rap 32:35

h 1Sa 26:11

i 1Sa 26:20

j 1Sa 25:39 Za 35:1

502 Saulo ong’iyo chien, Daudi nogo chonge piny mi okulorene. 9 Daudi nonyiso Saulo niya: “Ang’o momiyo ichiko iti ne jo ma wuondi ka nyisi ni adwaro negi? a 10 Kawuono iseneno gi wang’i kaka Jehova oketi e lweta e rogoni. Kendo ka ne ng’ato onyisa ni anegi, b ne anenoni lit mi anyise ni, ‘Ok anyal ting’o lweta mondo anege nimar Jehova e ma oyiere.’1 c 11 Wuora, nee riak kandhoni ma ating’o e lwetani. Sa ma ne ang’ado kandhoni, be ne anegi? Koro inyalo neno maler ni an ok adwar timoni gima rach kendo pok ang’anyoni. Pok atimoni gimoro amora marach d kata obedo ni imanya mondo inega. e 12 Jehova e ma mondo ong’ad bura e kinda kodi f kendo we Jehova e ma ochul kuor kuom gik ma isetimona. g An to ok abi ting’o lweta mondo ahinyi. h 13 Ngero moro machon wacho ni, ‘Richo wuok kuom jo maricho,’ to an ok naket lweta kuomi. 14 En ng’a ma ruodh Israel owuok mondo odhi omany? Imanyo ng’a? Imanyo mana an guok ma osethoni? Imanyo mana omboto achiel?1 i 15 Jehova e ma mondo obed jang’ad bura. En e ma obiro ng’ado bura e kindwa kendo en e ma obiro nono wachno mi ochung’na e bura. j Obiro bedona jang’ad bura kendo obiro resa e lweti.” 24:10 1 Kata, “owale.” 24:14 1 Kikun achiel.

503 16 Ka ne Daudi otieko wacho wechego, Saulo nopenje niya: “Daudi wuoda, mano en dwondi koso?” a Kae to Saulo noyuak matek. 17 Nowacho ne Daudi niya: “In ng’at makare moloya nikech isetimona maber kinde duto, an to asetimoni mana marach. b 18 Adier, kawuono isenyisa kaka itimona ng’wono kendo ok inega kata obedo ni Jehova ne oketa e lweti. c 19 Nimar, en ng’a ma nyalo yudo jasike to oweye odhi ma ok otimone gimoro? Jehova mondo oguedhi d nikech gima itimona kawuono. 20 Koro ne! Ang’eyo ni ibiro bedo ruoth e kendo pinyruodh Israel biro siko e lweti. 21 Koro kuong’rina gi nying Jehova f ni ok ibi tieko kotha ka asetho kendo ni ok ibi rucho nyinga e od wuora.” g 22 Omiyo, Daudi ne okuong’ore ne Saulo kae to Saulo ne odok dalane. h Daudi gi joge to nodok kuonde matek chopoe. i Bang’ kinde, Samuel j notho mi Jo-Israel duto ne ochokore mondo oywage kendo ne giike but ode e dala mar Rama. k Kae to Daudi ne owuok modhi e thim mar Paran. 2 Koro ne nitie ng’at moro e piny Maon l ma ne tiyo Karmel.1m Ne en gi mwandu mang’eny ahinya; ne en gi rombe 3,000 kod diek 1,000. Kendo ne ojalielo

25

25:2 1 Ma en dala moro e piny Juda; opogore gi Got Karmel.

SULA 24 a 1Sa 26:17 b 1Sa 26:21 c 1Sa 24:4, 10 d 1Sa 26:25 Za 18:20

e 1Sa 13:14 1Sa 15:28 1Sa 18:8 1Sa 20:31 1Sa 23:17

f Law 19:12 Rap 6:13

g 2Sa 9:1 2Sa 21:7

h 1Sa 15:34 i 1Sa 23:29

 SULA 25 j 1Sa 1:20 1Sa 2:18 1Sa 3:20 Za 99:6

k 1Sa 7:15, 17 l 1Sa 23:24 m Jos 15:20, 55

 Kolam mar 2 a 1Sa 25:25 b Kwa 13:6 Kwa 32:11, 12

c 1Sa 27:3 d 1Sa 25:17, 21 e 1Sa 25:14-16 f Rap 15:7 g 1Sa 22:2

1 SAMUEL 24:16–25:12 rombene Karmel. 3 Nying ng’atno ne en Nabal a kendo ne en ja dhood Kaleb, b to chiege ne iluongo ni Abigail. c Chiegeno ne riek kendo ne jaber, to en noger kendo timbene ne richo. d 4 Daudi nowinjo ka en e thim ni Nabal lielo rombene. 5 Omiyo, Daudi nooro ji apar ir Nabal kochikogi niya: “Dhiuru Karmel ir Nabal kendo ka uyude to umosnago. 6 Kae to unyise ni, ‘Mad idag aming’a gi kuwe in kaachiel gi joodi kendo gimoro amora mitimo odhi maber. 7 Koro awinjo ni ilielo rombeni. To ka ne wan gi jokwadhi e thim, ne ok watimonegi gimoro marach e kendo onge gimoro amora ma nolalnegi kinde duto ma ne gin Karmel. 8 Ka ipenjo jokwadhigo, to gibiro nyisi ni en adier. Yie mondo inyis joga ng’wono nimar wabiro iri e sa maber. Kiyie, to mi Daudi wuodi kod jotichni gimoro amora ma diher miyogi.’” f 9 Kuom mano, jotij Daudi ne odhi ir Nabal ma ginyise gik moko duto ma Daudi nowachonegi. To ka ne gisenyise wechego, 10 Nabal nodwokogi kama: “Daudi to ng’a? Wuod Jesse to en ng’a? Tinde jotich mang’eny ringo jotendgi. g 11 Ere kaka dakaw makatena, gi piga, kod ring’o mayang’o ne jotija ma lielona rombe kae to ami ng’at ma ok ang’eyo kata ka ma aye?” 12 Ka ne jotij Daudi owinjo kamano, ne gidok ma

1 SAMUEL 25:13-28 ginyise wechego. 13 Gikanyono, Daudi ne onyiso joge niya: “Ng’ato ka ng’ato okaw liganglane!” a Omiyo, ne gikawo liganglagi. Daudi bende ne okawo liganglane mi owuok gi ji ma romo 400, to ji 200 ne odong’ ka rito osike. 14 Gie kindeno, jatich moro nodhi ir Abigail chi Nabal mi onyise niya: “Daudi ne ooro joote koa e thim mondo obi omos ruodha to ne oyanyogi. b 15 Jogo ne otimonwa maber ahinya kinde ma ne wan kodgi e thim. c Ne ok gitimonwa marach kendo onge girwa ma nolal kindego duto. 16 Ne gin kaka ohinga molworowa odiechieng’ gotieno kuom kinde duto ma ne wan kodgi ka wakwayo. 17 Koro par gima ibiro timo nikech masira ochomo ruodhwa gi joode, d kod jotije duto, nimar ruodhwa en ng’at manono e ma onge ng’at ma diwuo kode.” 18 Gikanyono, Abigail f ne okawo makate 200, gi divai agulni ariyo madongo, gi rombe abich ma oseyang’, gi cham mobul ogunde1 abich, gi kek 100 molos gi mzabibu, kod kek 200 molos gi olemb ng’owo mi oketogi e wi punda. g 19 Eka nonyiso jotije niya: “Teluru aluwou.” Kata kamano, ne ok onyiso Nabal wachno. 20 Ka ne Abigail ni e wi punda koridore to Daudi gi 25:18 1 Kata, “sea abich.” Sea achiel ne romo lita 7 kama. Som Apendiks B14.

SULA 25 a Za 37:8 Nge 15:1 Ekl 7:9

b 1Sa 25:10

c 1Sa 25:7

d 1Sa 25:13

e 1Sa 25:3

f 1Sa 25:3

g 2Sa 16:1 2Sa 17:27-29

 Kolam mar 2 a 1Sa 25:7

b 1Sa 25:10 Za 35:12

c 1Sa 25:17

d Cha 20:6

e Cha 9:6

f 1Sa 25:18

g 1Sa 22:2 1Sa 25:13

h 1Sa 15:28 2Sa 7:8, 11 1Ru 9:5

504 joge bende ne ridore ka gichome, apoya nono ne giromo nikech got nogeng’ogi. 21 Daudi nosebedo ka wacho e chunye kama: “Ne athagora kayiem nono karito mwandu ng’atni e thim kendo onge gire ma ne olal. a To kuom bergo duto, en otimona mana marach. b 22 Nyasaye mondo ochul kuor kuom wasika ka po ni kiny piny oru ka pok anego chwo duto e ode.” 23 Ka ne Abigail oneno Daudi, nolor e pundane mapiyo mi okulore e nyime. 24 Ne opodho e tiend Daudi mi owachone niya: “Ruodha, we mondo kethono obed e wiya; yie mondo awuo kodi kendo iwinj kwayona. 25 Kiyie ruodha, kik idew weche mag Nabal ng’at manono, c nimar ochal gi nyinge. Nyinge Nabal1 kendo fuwo ni kuome. Kuom adier ruodha, an to ne ok aneno jo ma ne ioro. 26 To koro ruodha, akuong’ora gi nying Jehova kendo akuong’ora e nyimi ni Jehova e ma osegeng’i d mondo kik ichuer remo e kendo kik ichul kuor gi lweti iwuon. Mad gima dhi timore ne Nabal otimre bende ne wasiki duto. 27 Koro yie ikaw mich f ma akelonigi ruodha mondo imi jogi. g 28 Asayi, yie iwe ne jatichni ma nyako kethone. Ang’eyo ni Jehova biro miyo od ruodha osik nyaka chieng’ h nikech ruodha kedo lwenje mag Je25:25 1 Tiende ni, “Mofuwo; Manono.”

505 hova a kendo onge gima rach moseyud kuome e ngimane duto. b 29 Ka ng’ato otemo lawi mondo onegi yaye ruodha, Jehova Nyasachi biro boyo ngimani maber e ofuko mar ngima, to ngima wasiki obiro diro mabor ka kite ma oba gi orujre. 30 Kendo ka Jehova osetimoni gik mabeyo duto ma ne osingo mi oketi ruodh Israel, c 31 chunyi ok bi chandi nikech ne ok ichuero remb ng’ato kayiem nono kendo ne ok ichulo kuor gi lweti iwuon. d Ruodha, ka Jehova oguedhi, kik wiyi wil koda.” 32 Eka Daudi ne onyiso Abigail kama: “Opak Jehova Nyasach Israel ma oseori mondo ibi irom koda kawuononi! 33 Nyasaye mondo oguedhi nikech riekoni kendo nikech igeng’a kawuono mondo kik achuer remo e kendo kik achul kuor gi lweta awuon. 34 Nimar ka dine ok ireto miromona, f akuong’ora gi nying Jehova Nyasach Israel mosegeng’a mondo kik ahinyi, g ni danego chwo duto manie od Nabal ka piny pok oru.” h 35 Eka Daudi ne okawo mich ma Abigail nokelone monyise niya: “Dog e odi gi kuwe. Asewinji kendo abiro timo mana kaka isekwaya.” 36 Abigail nodok ir Nabal moyude kobago chiemo e ode mana ka ruoth, kendo chuny Nabal ne mor nikech nomer ahinya. Abigail ne ok onyise gimoro amora chieng’no. Ne orito nyaka

SULA 25 a 1Sa 17:45 1Sa 18:17

b 1Sa 24:11 1Ru 15:5

c 1Sa 13:13, 14 1Sa 23:17 2Sa 6:21 2Sa 7:8 Za 89:20

d Rap 32:35 1Sa 24:15

e Rap 19:10 1Sa 25:26

f 1Sa 25:18 g 1Sa 25:24 h 1Sa 25:22

 Kolam mar 2 a 1Sa 24:15 Za 35:1

b 1Sa 25:10, 14 c 1Sa 25:34 d Cha 18:3, 4 Luk 7:44

e 1Sa 25:3 f 1Sa 27:3 2Sa 3:2 1We 3:1

g Jos 15:20, 56 h 1Sa 30:5 2Sa 5:13

i 1Sa 18:20 j 2Sa 3:14, 15

 SULA 26 k Jos 15:20, 55 l Bur 19:14 1Sa 10:26

m 1Sa 23:14 1Sa 23:19, 24 Za 54:Wiye

1 SAMUEL 25:29–26:1 kinyne gokinyi. 37 Kinyne ka kong’o noserumo e wang’ Nabal, Abigail ne onyise wechego mi chunye ne otho ka kidi. 38 Bang’ ndalo apar kama, Jehova ne ochwado Nabal motho. 39 Ka ne Daudi owinjo ni Nabal otho, nowacho niya: “Opak Jehova Nyasaye mosechulo kuor a kuom achaya ma Nabal ne ochayago, b kendo mosegeng’a mondo kik atim gima rach. c Jehova oduoko richo mar Nabal e wiye owuon!” Bang’ mano, Daudi ne ooro wach ne Abigail ka okwaye ni obed chiege. 40 Omiyo, jotij Daudi nodhi Karmel ir Abigail mi ginyise niya: “Daudi oorowa mondo wakawi idhi ibed chiege.” 41 Gikanyono, ne ogoyo chonge piny kendo nokulore nyaka e lowo kowacho kama: “Ayie dhi bedo jatich ma lwoko tiende d jotij ruodha.” 42 Abigail e nochung’ piyo mi oidho pundane kendo nodhi gi jogo mi obedo chi Daudi. Nodhi gi jotije ma nyiri abich bende. 43 Noyudo Daudi osekendo Ahinoam f ma wuok Jezreel g kendo mon ariyogo duto nobedo mondene. h 44 To noyudo Saulo osechiwo Mikal i chi Daudi ne Palti j wuod Laish Ja-Galim. Bang’ kinde, Jo-Zif k nodhi Gibea l ir Saulo ma ginyise niya: “Daudi opondo e got Hakila momanyore gi Jeshimon.”1m

26

26:1 1 Kata nyalo bedo, “kama otwo; thim.”

1 SAMUEL 26:2-16 2 Omiyo, Saulo noyiero jolweny 3,000 molony e Israel mi gidhi e thim mar Zif a mondo gimany Daudi kuno. 3 Daudi ne odak e thim kendo ne owinjo ni Saulo obiro manye kuno. Saulo ne ogoyo kambi e bath ndara manie got Hakila momanyore gi Jeshimon. 4 Omiyo, Daudi nooro ji mondo odhi onon ka be Saulo obiro adier. 5 Bang’e, Daudi ne odhi ka ma Saulo ne ogoyoe kambi moneno ka ma Saulo gi Abner b wuod Ner nonindoe. Abner ne en jatend jolweny. Saulo ne onindo e kambi ka jolweny duto olwore. 6 Kae to Daudi nopenjo Ahimelek Ja-Hiti c kod Abishai d wuod Zeruya e ma owadgi Joab niya: “Ng’ano ma biro dhi koda e kambi mar Saulo?” Abishai nodwoke ni, “Abiro dhi kodi.” 7 Daudi gi Abishai nodhi e kambi mar Saulo gotienono. Ne giyudo ka Saulo nindo koguro tong’ e lowo gi ka wiye. Abner gi jolweny mamoko duto ne onindo kolwore. 8 Abishai nowacho ne Daudi niya: “Kawuono Nyasaye oseketo jasiki e lweti. f Omiyo, yiena achwoye gi tong’ dichiel agurego e lowo. Abiro chwoye mana dichiel ma ok anwoyo kendo.” 9 Kata kamano, Daudi nowacho ne Abishai kama: “Kik ihinye. Nimar en ng’a ma nyalo tero lwete mondo otim marach

SULA 26 a 1Sa 24:2

b 1Sa 14:50 1Sa 17:55 2Sa 2:8 2Sa 3:27

c Cha 10:15

d 2Sa 16:9 2Sa 18:5 2Sa 23:18

e 2Sa 2:18 1We 2:15, 16

f 1Sa 24:4 1Sa 26:23

 Kolam mar 2 a 1Sa 10:1

b 1Sa 24:6 2Sa 1:14 1We 16:22 Za 20:6

c Rap 32:35 1Sa 24:12 1Sa 25:38 Za 94:1, 23

d Za 37:12, 13

e 1Sa 31:3, 6

f Law 19:18 1Sa 24:6 1We 16:22 Za 105:15

g 1Sa 24:4

h 1Sa 14:50 1Sa 17:55 2Sa 2:8 2Sa 3:8

i 1Sa 26:8

j 1Sa 9:16, 17 1Sa 10:1

506 ne ng’at ma Jehova owalo a mi odong’ ma onge bura?” b 10 Daudi nomedo wacho ni, “Akuong’ora gi nying Jehova ni Jehova owuon biro nege, c kata odiechienge d biro chopo mi otho athoya kaka jomamoko, kata obiro dhi e lweny ma otho kuno. e 11 An to nikech aluoro Jehova, ok anyal tero lweta ngang’ mondo atim marach ne ng’at ma Jehova owalo. f Omiyo, kaw tong’ man ka wiyeno gi njagi mar pi mondo wawuog kae.” 12 Daudi nokawo tong’ gi njagi mar pi ma ne ni but wi Saulo ma gidhigo. Onge ng’at ma ne onenogi g kata winjogi, kendo onge ng’at ma ne ochiewo nimar Jehova nokelonegi nindo matut. 13 Daudi ne ong’ado modhi loka machielo mi ochung’ e wi got ka mabor gi ka ma Saulo ne nitie. 14 Daudi nokok ne jolweny kod Abner h wuod Ner kowacho niya: “Abner, be iwinja?” Abner nodwoke niya: “Mano ng’a ma goyo ne ruoth kokono?” 15 Nowacho ne Abner niya: “Donge in thuon? Be nitie ng’at ma dipim kodi e Israel? To koro, ang’o momiyo ne ok irito ruodhi kendo iweyo jalweny moro odonjo e kambiu mondo oneg ruoth? i 16 Gima itimono ok ber. Akuong’ora gi nying Jehova ni owinjore itho nikech ne ok irito ruodhi ma en ng’at ma Jehova owalo. j Koro ng’i ane ka ma intiereno maber. Tong ruoth

507 kod njagi a ma ne ni but wiye ni kanye?” 17 Saulo nowinjo dwond Daudi mi owacho niya: “Dibed ni mano dwondi, Daudi wuoda?” b Daudi ne odwoke kama: “Ee ruodha, mano dwonda.” 18 Daudi nomedo wachone niya: “Ang’o momiyo ruodha lawa kama? c Ang’o ma asetimo? Koso en ketho mane moseyud kuoma? d 19 Akwayi ruodha ni iwinj wechenagi: Ka Jehova e ma othuwi koda to we mondo oyie gi misango mar cham ma abiro chiwone. To ka dhano e ma othuwi koda, e we gibed jo ma okuong’ e nyim Jehova nikech kawuononi giseriemba mondo kik abed gi oganda Jehova f ka giwachona ni, ‘Dhi itine nyiseche manono!’ 20 Omiyo, kik iwe remba ochuer nono mabor gi Jehova, nimar ruodh Israel lawore gi omboto achiel,1g mana ka gima olawo aluru manie wi gode.” 21 Saulo nodwoke niya: “Asetimo richo. h Yaye, Daudi wuoda duogi. Ok nachak atimni marach kendo, nimar kawuono ikwano ngimana ka gima duong’ e wang’i. i Adier asetimo tim fuwo kendo asetimo richo maduong’.” 22 Daudi nodwoke niya: “Eri tong ruoth. Or jalweny moro mondo obi okawe. 23 Jehova e ma biro chulo ng’ato ka ng’ato kaluwore gi timne makare j kod adierane, nimar kawuo26:20 1 Kata, “kikun achiel.”

SULA 26 a 1Sa 26:11 b 1Sa 24:8, 16 c Za 35:7 d 1Sa 24:9, 11 e 1Sa 24:9 f Wuo 19:5 Rap 26:18

g 1Sa 24:14 h 1Sa 24:17 i 1Sa 24:10 1Sa 26:11

j Za 7:8 Za 18:20

 Kolam mar 2 a 1Sa 24:6 1Sa 26:9

b Za 34:19 c 1Sa 24:19 d 1Sa 24:22 1Sa 27:4

 SULA 27 e 1Sa 19:18 1Sa 22:1, 5

f 1Sa 18:29 1Sa 23:23

g 1Sa 25:13 1Sa 30:9

h 1Sa 21:10, 14 1Sa 27:12

i 1Sa 25:43 j 1Sa 25:39, 42 k 1Sa 23:14 1Sa 26:25

l Jos 19:1, 5 1Sa 30:1 2Sa 1:1 1We 12:1, 20

1 SAMUEL 26:17–27:6 no Jehova ne oketi e lweta to ne ok atimoni marach nikech in ng’at ma Jehova owalo. a 24 Mana kaka kawuono ne akwano ngimani ka gima duong’, mad Jehova bende kwan ngimana kaka gima duong’ kendo oresa e masiche duto.” b 25 Saulo nodwoko Daudi niya: “Oguedhi Daudi wuoda. Ibiro timo gik madongo kendo ibiro dhi maber e gik mitimo.” c Eka Daudi nodhi yore to Saulo nodok dalane. d Kata kamano, Daudi nowacho e chunye niya: “Chieng’ moro Saulo biro nega. Mondo atony e e lwete, abiro ringo nyaka e piny Jo-Filistia eka Saulo biro ol gi manya e Israel duto.” f 2 Omiyo, Daudi gi jolweny 600 g ma ne ni kode nodhi ir Akish h wuod Maok, ruodh Gath. 3 Daudi gi joge ne odak gi Akish e piny Gath. Ng’ato ka ng’ato kuom joge ne odak gi joode. To Daudi bende ne odak gi mondene ariyo ma gin Ahinoam i nya Jezreel kod Abigail j ma ne chi Nabal JaKarmel. 4 Kuom mano, ka ne onyis Saulo ni Daudi oringo modhi Gath, ne oweyo manye. k 5 Daudi nowacho ne Akish niya: “Ka iyie, miya achiel kuom mier matindo mondo adagie. Ok owinjore adag gi ruoth e dalane.” 6 Akish nomiyo Daudi gweng’ mar Ziklag l chieng’no. Mano e momiyo Ziklag

27

1 SAMUEL 27:7–28:9 en mar ruodhi mag Juda nyaka kawuononi. 7 Daudi ne odak e piny Jo-Filistia kuom higa achiel gi dweche ang’wen. a 8 Daudi gi joge ne dhiga monjo Jo-Geshur, b Jo-Girzi, kod Jo-Amalek c ma ne odak chakre Telam nyaka Shur d kendo nyaka e tong’ piny Misri. 9 Ka ne Daudi odhi monjo pinjego, ne ok owe ng’ama dichwo kata ng’ama dhako ka ngima. e Kata kamano, nokawo rombe, diek, dhok, punde, ngamia, kod lewni kae to odok ir Akish. 10 To ka ne Akish openje ni, “Kawuono ne imonjo kanye?” Daudi ne dwoke kama: “Kawuono ne amonjo milambo1 mar piny Juda” f kata “Kawuono ne amonjo milambo mar piny Jerameel” g kata “Kawuono ne amonjo milambo mar piny Keni.” h 11 Daudi ne ok we ng’ama dichwo kata ng’ama dhako ka ngima mondo giduoggo Gath nimar nowacho kama: “Di po ka gifulowa ka giwacho ni, ‘Ma e gima Daudi notimo.’” (Kamano e kaka Daudi ne jatimo kinde duto ma ne odak e piny Jo-Filistia.) 12 Akish ne yie gi weche Daudi kendo nowacho e chunye niya: ‘Adier, Jo-Israel duto osin kode ahinya, omiyo obiro bedo jatichna kinde duto.’ E kindego, Jo-Filistia ne ochoko jolwenjgi mondo gidhi giked gi Jo-Israel. i Omiyo, Akish nowa-

28

27:10 1 Kata, “Negeb.”

SULA 27 a 1Sa 29:3 b Jos 13:1, 2 c Cha 36:12 Wuo 17:8, 14 Kwa 13:29 1Sa 15:2 2Sa 1:1

d Cha 25:17, 18 Wuo 15:22 1Sa 15:7

e Rap 25:19 1Sa 15:3

f Jos 15:1, 2 g 1We 2:9 h Kwa 24:21 1Sa 15:6

 SULA 28 i 1Sa 27:12 1Sa 29:3

 Kolam mar 2 a 1Sa 14:52 b 1Sa 29:2 c 1Sa 25:1 d Wuo 22:18 Law 19:31 Law 20:6, 27 Rap 18:10, 11 Fwe 21:8

e Jos 19:17, 18 2Ru 4:8

f 1Sa 31:1 2Sa 1:21 2Sa 21:12

g 1Sa 28:20 h 1Sa 14:37 i Wuo 28:30 Kwa 27:21

j Wuo 22:18 Law 19:31 Law 20:6 1Sa 15:23 1Sa 28:3

k Jos 17:11 l Rap 18:10, 11 1We 10:13

508 cho ne Daudi niya: “Donge ing’eyo ni in gi jogi ubiro dhi koda e lweny?” a 2 Daudi nodwoke niya: “Ing’eyo maber gima anyalo timo.” Eka Akish ne onyiso Daudi niya: “Mano e momiyo abiro keti mondo ibed jaritna kinde duto.” b 3 Koro Samuel ne osetho kendo Jo-Israel duto ne oseywage ma giyike Rama kama nodakie. c Noyudo Saulo oseriembo ajuoke kod jokor wach e piny Israel. d 4 Jo-Filistia ne ochokore mi gidhi goyo kambi Shunem. e Saulo bende ne ochoko jolweny duto mag Israel mi gigoyo kambi Gilboa. f 5 Ka ne Saulo oneno kambi mar Jo-Filistia, ne obedo maluor ahinya. g 6 Kata obedo ni Saulo ne penjo Jehova wach, h Jehova ne ok dwoke e yo moro amora. Ne ok odwoke kata e yor lek, kata gi Urim, i kata gi jonabi. 7 Gikone Saulo ne onyiso jotije niya: “Manynauru ajuoga moro ma dhako j mondo adhi apenje gima onego atim.” To jotije ne odwoke kama: “Nitie ajuoga moro ma dhako e piny En-dor.” k 8 Omiyo, Saulo noloko lewni mondo kik fwenye mi nodhi gi jotije ariyo ir dhakono. Ne onyiso dhakono niya: “Korna wach l kendo igolna ng’at ma abiro wachoni.” 9 To dhakono ne odwoke niya: “Donge ing’eyo maber kaka Saulo ne oriembo ajuoke gi jokor

509 wach e piny Israel? a Koro marang’o itemo wuonda mondo onega?” b 10 Eka Saulo ne okuong’orene gi nying Jehova kama: “Akuong’ora gi nying Jehova ni onge ketho moro amora mibiro ket kuomi nikech wachni.” 11 Dhakono ne openje niya: “Agolni ng’a?” Ne odwoke kama: “Golna Samuel.” 12 Ka ne dhakono oneno “Samuel,”1c ne ogoyo nduru matek mopenjo Saulo niya: “Ang’o momiyo iwuonda? Donge in Saulo?” 13 Saulo ne odwoke niya: “Kik iluor. Ineno ang’o?” Dhakono ne onyise niya: “Aneno ng’at ma chalo nyasaye ka wuok e lowo.” 14 Eka Saulo ne openje niya: “Ochalo nade?” To ne odwoke ni, “Ochalo jaduong’ moro moti morwako kandho ma onge bade.” d Gikanyono, Saulo ne ofwenyo ni kare en “Samuel,” omiyo ne ogoyo chonge piny mi okulore nyaka e lowo. 15 “Samuel” ne owacho ne Saulo kama: “Ang’o momiyo ichanda ka imiyo igola e lowo?” Saulo ne odwoke niya: “An gi chandruok maduong’. Jo-Filistia kedo koda to Nyasaye bende oseweya mi koro ok odwoka kotiyo gi jonabi kata lek. e Mano e momiyo aluongi mondo inyisa gima onego atim.” f 16 “Samuel” ne owachone kama: “Ang’o momiyo 28:12 1 “Tiende ni ng’at ma chalo gi Samuel.”

SULA 28 a 1Sa 28:3

b Wuo 22:18 Law 20:27

c 1Sa 28:3

d 1Sa 15:27

e 1Sa 28:6

f Law 19:31

 Kolam mar 2 a 1Sa 15:23 1Sa 16:14

b 1Sa 13:14 1Sa 15:28 1Sa 16:13 1Sa 24:20

c 1Sa 15:9 1We 10:13

d 1Sa 28:1 1Sa 31:1

e 1Sa 31:5

f 1Sa 31:2 2Sa 2:8

g 1Sa 31:7

h Law 20:27

1 SAMUEL 28:10-24 ipenja gima onego itim to Jehova oseweyi a kendo osebedo jasiki? 17 Jehova biro timo gik ma nonyisa ni akor: Jehova biro golo pinyruoth e lweti mi omi nyawadu ma en Daudi. b 18 Nikech nidagi winjo Jehova kendo ne ok iolo mirimbe mager kuom Jo-Amalek, c mano e momiyo Jehova timoni kama kawuononi. 19 Jehova biro chiwi gi JoIsrael e lwet Jo-Filistia d kendo kiny e nibed koda kaachiel gi yawuoti. f Bende, Jehova biro keto jolwenj Israel e lwet Jo-Filistia.” g 20 Eka Saulo nopodho piny e lowo kendo ne oluor ahinya nikech weche ma “Samuel” ne onyisego, kendo ne oonge teko nikech ne oseriyo kech odiechieng’ gotieno. 21 Ka ne dhakono obiro moneno ka luoro omako Saulo ahinya, ne onyise niya: “Asetimo gima ne inyisa kendo ne ayie kata mana tho h mondo atim gima ne idwaro. 22 Koro kiyie to winja. We akelni makate moro matin icham mondo iyud teko mar dok.” 23 Saulo ne odagi winje monyise niya: “Ok abi chiemo.” Kata kamano, dhakono kaachiel gi jotij Saulo ne ohombe mondo ochiem. Gikone, ne owinjogi mi ochung’ kendo nodhi mobet e otanda. 24 Dhakono ne nigi nyaruath machwe e dalane. Omiyo, ne oyang’e mapiyo piyo kae to odwalo mogo molosogo makate

1 SAMUEL 28:25–30:3 ma onge thowi. 25 Ne okelo chiemogo ne Saulo gi jotije mi ne gichiemo. Kae to ne giwuok ma gidhi gotienono. a Jo-Filistia b nochoko jolwenjgi duto e dala mar Afek, to jolweny mag Israel ne ogoyo kambi but thidhiya man Jezreel. c 2 Jotend Jo-Filistia ne kalo kanyo ka gin e grube mag ji mia-mia kod aluf-aluf. Kendo Daudi gi joge kaachiel gi Akish d ne luwo bang’gi. 3 To jodong Jo-Filistia ne openjo niya: “Ang’o ma Jo-Hibraniagi timo kae?” Akish ne odwokogi kama: “Ma en Daudi jatij ruoth Saulo ma Ja-Israel. Osedak koda kuom higa achiel gi bathe e to pok ayudo ketho moro amora kuome chakre ne oring obi ira nyaka kawuono.” 4 To jodong Jo-Filistia igi nowang’ kode mi ginyise niya: “Nyis ng’atno odog ka ma oaye. f Nyise odog ka ma ne isepogone. Kik iyiene odhi kodwa e lweny nono to obiro lokore kodwa sa ma wakedo. g Koso iparo ni nitie yo maber monyalo losogo winjruok gi ruodhe mopogore gi miye wiye jolwenjwa? 5 Donge ma e Daudi ma ne ji werne kendo mielne ka wacho niya: ‘Saulo osenego ji alufe, To Daudi osenego ji aluf pieche gi pieche’?” h 6 Omiyo, Akish i noluongo Daudi mi onyise kama: “Akuong’ora gi nying Jeho-

29

SULA 28 a 1Sa 28:8

 SULA 29 b 1Sa 28:1

c Jos 19:17, 18 1Sa 29:11

d 1Sa 28:2

e 1Sa 27:7, 12

f 1We 12:19

g 1Sa 14:21

h 1Sa 18:7 1Sa 21:11

i 1Sa 21:10 1Sa 27:2

 Kolam mar 2 a 1Sa 28:2

b 1Sa 27:11, 12

c 1Sa 29:3, 9

d 1Sa 27:12

e Jos 19:17, 18 1Sa 29:1

 SULA 30 f Cha 36:12 Wuo 17:14 1Sa 15:2 1Sa 27:8

g Jos 15:21, 31 1Sa 27:5, 6

h 1Sa 27:3

510 va ni in jaadier kendo daher kawi kaachiel gi joga mondo wadhi waked e lweny, a nimar pok ayudo ketho moro amora kuomi chakre nibi ira nyaka kawuono. b Kata kamano, jodongo e ma ok oyie kodi. c 7 Omiyo, dog gi kuwe, kendo kik itim gimoro amora ma biro chwanyo jodong Jo-Filistia.” 8 To Daudi nopenjo Akish kama: “Adog nikech ang’o? Atimo ang’o? En ketho mane miseyudo kuoma ndalo duto ma asedak kodi? Ang’o momiyo ok idwar ni adhi kodi mondo waked gi wasiki?” 9 Akish nodwoko Daudi niya: “An ang’eyo ni in ng’at maber mana ka malaika mar Nyasaye. d To jodong Jo-Filistia e ma owachona ni, ‘Kik iyiene mondo odhi kodwa e lweny.’ 10 Omiyo, kiny imond kogwen kendo iwuog gi jotij ruodhi ma ne ibirogo.” 11 Omiyo, Daudi gi joge ne omondo chiewo gokinyi mi gidok e piny Jo-Filistia. Jolweny mag Filistia to nodhi Jezreel. e Chieng’ mar adek ka ne Daudi gi joge ochopo Ziklag, f ne giyudo ka Jo-Amalek g omonjo yo milambo kod Ziklag mi giwang’o Ziklag gi mach. 2 Ne gikawo mond h dalano kod ji duto matindo gi madongo mi gidhigo ma ok ginego ng’ato ang’ata. 3 Ka ne Daudi gi joge ochopo e dalano, ne giyudo ka Jo-Amalek osewang’o dalano mi gikawo

30

511 mondgi gi yawuotgi kod nyigi mi gidhigo. 4 Daudi gi joge ne oywak mi tekogi orumo ma ne ok ginyal ywak kendo. 5 Bende, Jo-Amalek ne odhi gi monde Daudi ma ne gin Ahinoam nya Jezreel kod Abigail ma ne chi Nabal Ja-Karmel. a 6 Ji duto ma ne nigi Daudi nowinjo malit ahinya nikech ne okaw yawuotgi gi nyigi kendo ne gidwaro chiele gi kite. Omiyo, chuny Daudi ne ochandore ahinya. Kata kamano, Daudi ne oyudo teko kuom Jehova Nyasache. b 7 Eka Daudi ne onyiso Abiathar c jadolo ma wuod Ahimelek niya: “Kelna efod1 kae.” d Mi Abiathar ne oterone efod.1 8 Daudi ne openjo Jehova kama: e “Alaw jo ma ne omonjowagi? To be abiro jukogi?” Ne odwoke niya: “Lawgi nikech ibiro jukogi kendo ibiro reso gik ma ne gikawo.” f 9 Gikanyono, Daudi ne olawogi gi joge 600. g Ne gidhi nyaka e Aora Besor ka ma joge moko ne odong’ie. 10 Daudi ne omedo lawo jomonjgo gi joge 400, to ji 200 ma ne ool ahinya ma ok nyal ng’ado Aora Besor ne odong’ chien. h 11 Ne giyudo Ja-Misri moro e pap mi gitere ir Daudi kendo ne gimiye chiemo kod pi modho. 12 Ne gimiye bende kek molos gi olemb ng’owo kod kek 30:7 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama.

SULA 30 a 1Sa 25:42 1Sa 25:43

b Za 18:6 Za 31:1, 9 Za 34:19 Za 143:5

c 1Sa 22:20 1Ru 2:26

d 1Sa 23:9

e Kwa 27:21 Bur 20:28 1Sa 23:2, 11 1Sa 28:6

f 1Sa 30:18 Za 34:19

g 1Sa 23:13 1Sa 27:2

h 1Sa 30:21

 Kolam mar 2 a 2Sa 8:18 1Ru 1:38 1We 18:17 Eze 25:16 Zef 2:5

b Jos 14:13

c Wuo 17:14

d 1Sa 30:3

1 SAMUEL 30:4-19 ariyo mag mzabibu. Ka ne osechiemo, tekone ne oduogo1 nimar ne pok ochiemo kata modho kuom ndalo adek, odiechieng’ gotieno. 13 Bang’ mano, Daudi nopenje kama: “In ja kanye, to in jatij ng’a?” Ne odwoke niya: “An Ja-Misri kendo an misumba Ja-Amalek moro, en mana ni ruodha ne oweya nikech nyocha tuo ogoya ndalo adek mokalo. 14 Nyocha wamonjo yo milambo1 mar Jo-Kereth a kod piny Juda, gi yo milambo1 mar piny Kaleb, b kod Ziklag. To Ziklag ne wawang’o gi mach.” 15 Daudi ne openje kama: “Be inyalo tera ir jomonjgo?” Ne odwoke niya: “Abiro teri ka ikuong’orina gi nying Nyasaye ni ok ibi nega kendo ni ok ibi dwoka e lwet ruodha.” 16 Eka jalno ne otero Daudi ka ma jomonjgo ne okere e pap. Ne giyudo ka gichiemo kendo gimetho gi mor nikech gik mang’eny ma ne giyako e piny Jo-Filistia kod piny Juda. 17 Daudi ne onegogi chakre kogwen nyaka odhiambo. Onge kata ng’ato achiel ma ne otony c mak mana ji 400 ma ne oringo gi ngamia. 18 Daudi ne oreso gik moko duto ma Jo-Amalek ne okawo d kendo ne oreso monde ariyo bende. 19 Onge girgi moro amora maduong’ kata matin ma ne olal. Ne gireso yawuotgi gi nyigi kendo 30:12 1 Hibrania, “chunye ne oduogo.” 30:14 1 Kata, “Negeb.”

1 SAMUEL 30:20–31:5 Daudi ne oduogo gi gik moko duto ma ne jogo oyako. a 20 E wi mano, Daudi ne oyako jambgi, gi rombegi, kod diek duto mi giduogogo kaachiel gi mekgi ma Jo-Amalek ne oyako. Ji ne wacho kama: “Magi gin gik ma Daudi oyako.” 21 Eka Daudi ne oduogo ir joge 200 ma ne ool kendo ma ne ok nyal ng’ado Aora Besor. b Jogo ne owuok mondo girom ne Daudi gi jo ma ne ni kode. Ka ne Daudi ochopo irgi, ne openjogi kaka gidhi. 22 To moko kuom jo ma ne oduogo gi Daudi ne gin jo manono kendo ma pachgi richo. Ne giwacho kama: “Nikech jogi ne ok odhi kodwa, ok wabi pogonegi gik ma waduogogo. Wabiro mana miyogi mondegi kod nyithindgi kae to gidhi.” 23 Kata kamano, Daudi ne odwokogi kama: “Ooyo owetena, kik utim kamano gi gik ma Jehova osemiyowa. Oseritowa kendo osekonyowa loyo jo ma ne omonjowa. c 24 Be uparo ni nitie ng’ato ma biro yie gi wachuni? Jo ma ne odhi kedo kod jo ma ne odong’ ka rito osike d biro yudo pok marom kuom gik ma waduogogo. Ji duto biro yudo pok maromre. e 25 Chakre chieng’no, mano ne obedo chik ma Jo-Israel duto luwo nyaka kawuononi. 26 Ka ne Daudi oduogo Ziklag, ne ooro moko kuom gik ma ne oyako ne jodongo

SULA 30 a 1Sa 30:8 Za 34:19

b 1Sa 30:10 c 1Sa 30:8 d 1Sa 30:10 e Kwa 31:27 Jos 22:8 Za 68:12

 Kolam mar 2 a Jos 19:4, 8 b Jos 15:20, 48 Jos 21:8, 14

c Jos 15:20, 50 Jos 21:8, 14

d 1Sa 27:10 1We 2:9

e Bur 1:16 1Sa 15:6

f Kwa 21:3 Jos 19:1, 4 Bur 1:17

g Jos 14:13 2Sa 2:1

 SULA 31 h 1Sa 14:52 1Sa 29:1

i 1Sa 28:4 2Sa 1:21 1We 10:1-5

j 1We 8:33 k 1Sa 13:2 l 2Sa 1:4, 6 m 1Sa 17:26 2Sa 1:20

n 1We 10:4

512 mag Juda mosiepene konyisogi niya: “Aoronu mich ma waseyako kuom wasik Jehova.” 27 Ne ooro michgo ne jodongo man Bethel, a gi man Ramoth e piny Negeb,1 gi man Jatir, b 28 gi man Aroer, gi man Sifmoth, gi man Eshtemoa, c 29 gi man Rakal, gi jodongo man e mier mag Jo-Jerameel, d gi man e mier mag Jo-Keni, e 30 gi man Horma, f gi man Borashan, gi man Athak, 31 kod man Hebron. g Ne oor mich kuonde duto ma Daudi gi joge ne jodhiye. Gie kindeno, Jo-Filistia ne kedo gi Jo-Israel. h Jo-Filistia ne oloyo jolwenj Israel mi jolwenygo ne oringo kendo ne oneg jolweny mang’eny e Got Gilboa. i 2 Jo-Filistia ne olawo Saulo gi yawuote j matek mi ne ginego Jonathan, k Abinadab, gi Malkishua. 3 Lweny nobedo mager ahinya ne Saulo kendo jo ma bayo asere l ne oyude mi gihinye marach. 4 Eka Saulo ne owacho ne jating’ne gige lweny niya: “Kaw liganglani mondo ichuoyago mondo jo ma ok oter nyangugi m kik yuda ma gichuoya kendo gisanda malit.” Kata kamano, jating’ne gige lweny ne ok dwar chuoye nikech ne oluor ahinya. Omiyo, Saulo ne okawo liganglane mi ochuorego.1n 5 Ka ne jating’ ne Saulo

31

30:27 1 Tiende ni “yo milambo.” 31:4 1 Kata, “ochuoree.”

513 1 SAMUEL 31:6–2 SAMUEL Weche Mantie gige lweny oneno ni Saulo SULA 31 duto mondo oland wachno a 26:10 e ute1 mag nyisechegi b keosetho, a en bende ne ochuo- a 1Sa 1We 10:13 re gi liganglane mi otho kaando ne ji duto. 10 Kae to chiel gi Saulo. 6 Omiyo, ne giketo gige Saulo mag b 1Sa 28:19 Saulo gi yawuote adek, gi 1We 10:6, 7 lweny e hekalu mar Ashtojating’ne gige lweny, kod joreth mi giguro ringrene e tichne duto ne otho e odieohinga mar Bethshan. c c 1Sa 13:6 11 Ka ne Jo-Jabesh-gilead d chieng’no. b 7 Ka Jo-Israel owinjo gik ma Jo-Filistia otima ne odak e pap gi alwo28:4 ra mar Jordan oneno ni ne d 1Sa mo ne Saulo, 12 jolweny 1Sa 31:1 oselo jolweny mag Israel ke- 2Sa 1:6 duto ne owuok mi giwuo1We 10:8-12 ndo ni oseneg Saulo gi ya-  tho otieno mangima kendo wuote, ne giringo mi giweyo Kolam mar 2 ne gikawo ringre Saulo gi miechgi c kendo Jo-Filis- a 2Sa 1:20 ringre yawuote ma ne oyutia ne obiro mi gichako dak do ogur e ohinga mar Bethskuondego. han. Ne giduogo gi ringrego b Bur 16:23 Jabesh mi giwang’ogi kuno. 8 Kinyne ka ne Jo-Filis13 Kae to ne gikawo choketia obiro mondo gikaw lew17:11 gi e mi giyiko e bwo yadh tani kod gige lweny mag Jo- c Jos Bur 1:27 marisk1 man Jabesh f kendo Israel ma ne otho, ne giyune ok gichiemo kuom ndalo do ka Saulo gi yawuote adek bende otho e Got Gilboa. d d 1Sa 11:1, 9-11 abiriyo. 9 Ne ging’ado wi Saulo oko 31:9 1 Kata, “hekalu.” 31:13 1 En yath kendo gikawo gigene mag e 2Sa 21:12 ma siko ka ng’ich ma obokene tindo tilweny. Bang’ mano, ne giondo, en gi maupe makwar kwar kod ma ro wach e piny Jo-Filistia f 2Sa 2:4, 5 rochere.

BUK MAR ARIYO MAR

SAM U E L WECHE MANTIE

1 Daudi winjo ni Saulo otho (1-16) Daudi ywago Saulo kod Jonathan gi wer (17-27) 2 Daudi bedo ruodh Juda (1-7) Ishbosheth bedo ruodh Israel (8-11) Lweny e kind od Daudi gi od Saulo (12-32) 3 Od Daudi bedo gi teko moloyo (1)

Yawuot Daudi (2-5) Abner dok ne Daudi (6-21) Joab nego Abner (22-30) Daudi ywago Abner (31-39) 4 Oneg Ishbosheth (1-8) Daudi nego jo ma onego Ishbosheth (9-12) 5 Daudi bedo ruodh Israel duto (1-5)

2 SAMUEL Weche Mantie

6

7

8 9 10 11

12

13

14

15

Jo-Israel kawo Jerusalem (6-16) Sayun, Dala Daudi (7) Daudi loyo Jo-Filistia (17-25) Okel Sandug Singruok Jerusalem (1-23) Uza siro Sandug Singruok kendo inege (6-8) Mikal chayo Daudi (16, 20-23) Daudi ok bi gero hekalu (1-7) Singruok mar pinyruoth ma ne otim gi Daudi (8-17) Lamo mar Daudi mar dwoko erokamano (18-29) Lwenje ma Daudi noloyo (1-14) Loch mar Daudi (15-18) Daudi nyiso Mefibosheth ng’wono (1-13) Daudi loyo Jo-Amon gi Jo-Siria (1-19) Daudi terore gi Bathsheba (1-13) Daudi chano mondo oneg Uria (14-25) Daudi kendo Bathsheba (26, 27) Nathan rieyo Daudi (1-15a) Wuod Bathsheba tho (15b-23) Bathsheba nyuolo Solomon (24,25) Jo-Israel kawo Raba, dala Jo-Amon (26-31) Amnon onindo gi Tamar gi thuon (1-22) Absalom nego Amnon (23-33) Absalom ringo dhi Geshur (34-39) Joab gi dhako ma nya Tekoa (1-17) Daudi fwenyo rieko Joab (18-20) Oyiene Absalom duogo (21-33) Absalom temo loko loch (1-12) Daudi ringo a Jerusalem (13-30) Ahithofel riwore gi Absalom (31)

514

16

17

18

19

20

21

22

23

Oor Hushai mondo oketh riekni mag Ahithofel (32-37) Ziba ketho nying Mefibosheth (1-4) Shimei yanyo Daudi (5-14) Absalom rwako Hushai (15-19) Rieko ma Ahithofel ong’ado (20-23) Hushai ketho rieko mar Ahithofel (1-14) Inyiso Daudi gi ma timore; oringo Absalom (15-29) Barzilai kod jomamoko chiwo chiemo (27-29) Iloyo Absalom kendo inege (1-18) Inyiso Daudi ni Absalom otho (19-33) Daudi ywago Absalom (1-4) Joab kwero Daudi (5-8a) Daudi dok Jerusalem (8b-15) Shimei kwayo ng’wono (16-23) Ifwenyo ni Mefibosheth onge ketho (24-30) Itimo ne Barzilai maber (31-40) Ywaruok e kind dhoudi (41-43) Sheba ng’anyo; Joab nego Amasa (1-13) Ilawo Sheba kendo ing’ado wiye (14-22) Loch mar Daudi (23-26) Ichulo kuor kuom od Saulo nikech Jo-Gibeon (1-14) Lwenje ma Jo-Israel ne okedo gi Jo-Filistia (15-22) Daudi pako Nyasaye nikech gik mosetimo korese (1-51) “Jehova e lwandana” (2) Jehova makore gi jo ma omakore kode (26) Weche Daudi mogik (1-7)

515

2 SAMUEL Weche Mantie –1:16

Gik ma jolweny mathuondi mag Daudi notimo (8-39) 24 Richo ma ne Daudi otimo kuom kwano ji (1-14) Tuwo nego ji 70,000 (15-17)

tho Saulo, Daudi 1 Bang’ ne oduogo koa loyo1 Jo-

Amalek kae to nobet Ziklag a kuom ndalo ariyo. 2 E odiechieng’ mar adek, ng’at moro ne obiro kowuok e kambi mar Saulo ka lepe oyiech kendo wiye otimo buru. Ka ne ochopo ir Daudi, ne opodho piny auma. 3 Daudi ne openje niya: “Ia kanye?” Ne odwoke ni, “Awuok e kambi mar Jo-Israel.” 4 Daudi ne openje niya: “Weche ne odhi nade kuno? Wachna.” Ng’atno ne odwoke kama: “Ne olo jolweny mi giringo kendo ji mang’eny ne otho. Kata mana Saulo gi Jonathan wuode bende otho.” b 5 Daudi nopenjo wuoyi ma nokelone wachno niya: “Ing’e nade ni Saulo gi Jonathan wuode otho?” 6 Wuoyino ne odwoke kama: “Ne apo ka an e Got Gilboa c mi aneno Saulo kosirore e tong’ mare kendo geche lweny kod joidh farese ne osejuke. d 7 Ka ne olokore mi onena, ne oluonga mi adwoke ni, ‘An ka!’ 8 Ne openja niya: ‘In ng’a?’ To ne adwoke ni, ‘An Ja-Amalek.’ e 9 Eka ne onyisa ni, ‘Bi mondo inega nimar an gi rem 1:1 1 Kata, “nego.”

Daudi gero kendo mar misango (18-25) Ok chiw misango gi gik moyud nono (24)

SULA 1 a 1Sa 27:5, 6

b 1Sa 31:1, 6 1We 10:4, 6

c 1Sa 28:4 1We 10:1

d 1Sa 31:3 1We 10:3

e Wuo 17:16 Rap 25:19 1Sa 15:20 1Sa 30:1

 Kolam mar 2 a 1Sa 31:4

b 1Sa 31:11, 13

c 1Sa 31:1

d Kwa 12:8 1Sa 24:6 1Sa 26:9 1Sa 31:4

e 2Sa 4:10

malit ahinya to pok atho.’ 10 Omiyo, ne adhi mi anege a nikech nang’eyo ni odhi tho nimar ne osehinyore marach. Kae to ne akawo osimbo1 ma ne nie wiye kod bangli ma ne nie bade mondo akelnigi ruodha.” 11 Gikanyono, Daudi ne oyiecho lawe kendo ji ma ne ni kode bende ne oyiecho lepgi. 12 Ne giywak matek kendo ne gitweyo chiemo b nyaka odhiambo nikech tho Saulo, gi wuode Jonathan, gi jo Jehova, kod Jo-Israel c duto ma ne ligangla onego chieng’no. 13 Daudi ne openjo wuoyi ma ne okelone wach tho Saulo niya: “Ija kanye?” Ne odwoke ni, “An wuod jadak ma Ja-Amalek.” 14 Eka Daudi ne openje kama: “Ang’o momiyo ne ok iluoro ting’o lweti mondo ineg ng’at ma Jehova owalo?” d 15 Eka Daudi ne oluongo achiel kuom joge monyise niya: “Bi mondo inege.” Ng’atno ne ogoye motho. e 16 Daudi ne owachone niya: “Rembi obed e wiyi iwuon nikech dhogi e ma ong’adoni bura kuom wacho 1:10 1 Tiende ni, osimbo molos gi kite ma nengogi tek.

2 SAMUEL 1:17–2:4 ni, ‘An e ma ne anego ng’at ma Jehova owalo.’” a 17 Eka Daudi ne oywago Saulo gi Jonathan b wuode gi wer 18 mowacho ni opuonj Jo-Juda wendno. Wendno ne iluongo ni, “Atung’” kendo ondike e bug Jashar: c 19 “Yaye Israel, oseneg jogi madongo kuonde moting’ore. d Mano kaka jo madongo opodho! 20 Kik uwach wachno e piny Gath; e Kik uland wachno e nderni mag Ashkelon, Di po ka nyi Jo-Filistia obedo mamor, Di po ka nyi jo ma ok oter nyangu osungore. 21 Un gode mag Gilboa, f Koth kata tho kik bed kuomu, Kata puothe ma nyago chiwo maler, g Nikech osedwany okumba mag roteke kuomu, Okumba mar Saulo koro ok owir gi mo. 22 Atung’ mar Jonathan ne ok dog chien, h Ligangla mar Saulo bende ne ok duog nono, i Ne gichuero remo kendo ne ging’olo boche mag roteke. 23 Saulo gi Jonathan j ne ogen kendo ne oher e ngimagi duto, Kata e thogi ne ok gipogore. k

SULA 1 a 2Sa 1:6, 10 b 1Sa 31:6 c Jos 10:13 d 1Sa 31:8 e 1Sa 31:9 f 1Sa 31:1 1We 10:1

g Law 27:16 h 1Sa 18:4 1Sa 20:20

i 1Sa 14:47 j 1Sa 18:1 k 1Sa 31:6 1We 10:6

 Kolam mar 2 a Ayu 9:26 b Nge 30:30 c 1Sa 31:8 d 1Sa 18:1, 3 e 1Sa 19:2 1Sa 20:17, 41 1Sa 23:16-18 Nge 17:17 Nge 18:24

 SULA 2 f Kwa 27:21 1Sa 28:6

g Cha 23:2 Kwa 13:22 Jos 14:14 Jos 20:7 2Sa 5:1 1Ru 2:11

h 1Sa 25:43 i 1Sa 25:42 1Sa 30:5

j 1Sa 22:1, 2 1Sa 27:2 1We 12:1

k Cha 49:10 1Sa 15:24, 28 1Sa 16:13 2Sa 5:4, 5 1We 11:3

516 E ng’uech ne giloyo otenga, a Ne gin roteke moloyo sibuoche. b 24 Yaye nyi Israel, ywaguru Saulo, Ma ne orwakou gi lewni makwar kendo mabeyo, Ma ne oduso lepu gi dhahabu. 25 Mano kaka jo ma roteke otho e lweny! Jonathan onindo kuonde moting’ore! c 26 Chunya lit nikech in Jonathan owadwa; Ne aheri ahinya. d Herani ne berna moloyo hera mar mon. e 27 Mano kaka jo ma roteke osetho Kendo gige lweny olal nono!” Bang’ kinde, Daudi nopenjo Jehova f kama: “Be anyalo dhi e achiel kuom mier mag Juda?” Jehova nodwoke ni, “Dhiyo.” Kae to Daudi nopenje niya: “Adhi kanye?” Nodwoke ni, “Dhi Hebron.” g 2 Omiyo, Daudi nodhi kuno gi monde ariyo ma ne gin Ahinoam h nya Jezreel kod Abigail i ma ne chi Nabal Ja-Karmel. 3 Daudi nodhi gi chwo ma ne ni kode j kendo ng’ato ka ng’ato kuomgi nodhi gi joode, mi ne gidak e mier ma ne olworo Hebron. 4 Eka Jo-Juda nobiro mi giwiro Daudi mondo obed ruoth e wi dhood Juda. k Kae to ne ginyiso Daudi niya: “Jo-Jabesh-gilead e ma

2

517 noyiko Saulo.” 5 Omiyo, Daudi nooro joote ir Jo-Jabesh-gilead mowachnegi kama: “Jehova mondo oguedhu nikech ng’wono ma ne unyiso Saulo kuom yike. a 6 Mad Jehova nyisu hera kinde duto. An bende abiro nyisou ng’wono nikech gima usetimo. b 7 Koro beduru motegno kendo ma jochir nimar Saulo ruodhu koro osetho to dhood Juda oseketa ruodhgi.” 8 Kata kamano, Abner c wuod Ner, jatend jolwenj Saulo noyudo osekawo Ishbosheth d wuod Saulo mi odhi kode nyaka Mahanaim e 9 kendo nokete ruodh Gilead, f gi Jo-Asher, gi Jezreel, g gi Efraim, h gi Benjamin, kod Israel duto. 10 Ishbosheth wuod Saulo ne en ja higni 40 ka nobedo ruodh Israel kendo nolocho kuom higni ariyo. Kata kamano, dhood Juda to ne ni kor Daudi. i 11 Daudi nolocho e wi dhood Juda kuom higni abiriyo gi dweche auchiel ka en Hebron. j 12 Bang’ kinde, Abner wuod Ner kaachiel gi jotij Ishbosheth ma wuod Saulo nowuok Mahanaim k mi gidhi nyaka Gibeon. l 13 To Joab m wuod Zeruya n kaachiel gi jo Daudi bende nodhi morado kodgi e yawo man Gibeon. Grup achiel nobet e bath yawo konchiel, to grup machielo nobet e bath yawo komachielo. 14 Gikone, Abner nonyiso Joab kama: “We mondo ya-

SULA 2 a 1Sa 31:11-13 b 2Sa 9:7 2Sa 10:2

c 1Sa 14:50 1Sa 17:55 1Sa 26:5 2Sa 4:1 1Ru 2:5

d 2Sa 4:5-8 2Sa 4:12

e Cha 32:1, 2 Jos 13:29, 30

f Jos 13:8, 11 g Jos 19:17, 18 h Jos 16:5-8 i 2Sa 2:4 j 1We 3:4 k 2Sa 2:8 l Jos 10:12 Jos 18:21, 25 Jos 21:8, 17 2Sa 20:8 2We 1:3

m 2Sa 8:16 2Sa 20:23 1Ru 1:5, 7

n 1We 2:15, 16

 Kolam mar 2 a 1We 2:15, 16 b 2Sa 10:7 2Sa 24:2 1Ru 11:15 1We 11:6

c 1Sa 26:6 2Sa 20:6 1We 11:20

d 2Sa 3:27 2Sa 23:24 1We 27:1, 7

2 SAMUEL 2:5-23 wuoyi obi oked1 e nyimwa.” Joab nodwoke niya: “Ee, we mondo gibi.” 15 Omiyo, yawuoyi 12 nowuok kor JoBenjamin kod Ishbosheth wuod Saulo, to 12 nowuok kor jo Daudi. 16 Ng’ato ka ng’ato nomako nyawadgi gi yie wiye mi ochuoyo ng’etne gi ligangla kendo ne githo riat. Omiyo, kanyo ne oluong ni Helkath-hazurim kendo en e Gibeon. 17 Bang’ mano, lweny mager nomuoch e odiechieng’no kendo gikone jotij Daudi noloyo Abner gi Jo-Israel duto. 18 Koro, yawuot Zeruya a adek duto ne ni kanyo. Ne gin Joab, b Abishai, c kod Asahel. d To Asahel ne tiende yot ka mwanda.1 19 Asahel nolawo Abner matek kendo ne ok obar korachwich kata koracham. 20 Ka ne Abner ong’iyo chien, nopenjo ni, “Asahel mano in?” to en nodwoke ni, “Ee, en an.” 21 Eka Abner nonyise kama: “Bar korachwich kata koracham imak achiel kuom yawuoyi kendo ikaw gimoro amora miyudo kuome.” Kata kamano, Asahel ne ok dwar we lawe. 22 Omiyo, Abner nonyiso Asahel kendo niya: “We lawa. Ang’o momiyo idwaro ni anegi? Ere kaka dachung’ e nyim Joab owadu kasetimo gima kamano?” 23 To en notamore weyo lawe, omiyo 2:14 1 Kata, “opiem.” 2:18 1 Tiende ni, ne oringoga matek.

2 SAMUEL 2:24–3:8 Abner nochuoyo bund iye gi pier tong’ a mi tong’ nowuok ka ng’eye kendo nogore piny motho kanyo gi kanyo. Ji duto ma ne kadho ka ma Asahel ne othoe ne chung’ kanyo ka bwok. 24 Eka Joab gi Abishai nolawo Abner matek. Ka ne chieng’ podho, ne gichopo e got Ama momanyore gi Gia man e yo mochomo thim mar Gibeon. 25 Kanyo, Jo-Benjamin nochokore kaachiel bang’ Abner mi giduto ne gichung’ e wi got moro. 26 Eka Abner nokok ne Joab niya: “Wabiro dhi nyime negore gi ligangla nyaka karang’o? Donge ing’eyo ni sigu e ma biro betie? Ibiro rito nyaka karang’o ka pok ikwero jogi mondo owe lawo owetegi?” 27 Gikanyono, Joab nowacho niya: “Akuong’ora gi nying Nyasaye ni ka dine ok iwuoyo, jogi dolawo owetegi nyaka kiny okinyi.” 28 Eka Joab nogoyo tung’ mi joge noweyo lawo Jo-Israel, kendo lweny norumo. 29 Abner gi jo ma ne ni kode nowuotho e Araba b otieno mangima mi ging’ado Aora Jordan kendo giluwo hoho1 nyaka ne gichopo Mahanaim. c 30 Ka ne Joab oseweyo lawo Abner, nochoko jolwenje duto. Jo Daudi ma notho ne gin ji 19 moriwo nyaka Asahel. 31 To jotij Daudi noloyo Jo-Benja2:29 1 Kata nyalo bedo, “ne giwuotho e Bithron duto.”

SULA 2 a 2Sa 3:27

b Rap 1:7 Jos 12:2, 3

c Jos 21:8, 38 2Sa 2:8

 Kolam mar 2 a 2Sa 2:18 1We 2:15, 16

b Cha 35:19 Rut 4:11 1Sa 16:1

c 2Sa 2:1, 3 1We 11:1

 SULA 3 d 1Sa 15:27, 28 1Sa 24:17, 20 1Sa 26:25

e 2Sa 2:17

f 1We 3:1-4

g 2Sa 13:1

h 1Sa 25:43

i 1Sa 25:42

j 2Sa 15:12

k 2Sa 13:37

l 1Ru 1:5

m 2Sa 2:8

n 2Sa 21:8-11

o 2Sa 2:10

p 2Sa 16:21 1Ru 2:22

518 min gi jo ma ne luwo Abner kendo ji 360 kuomgi notho. 32 Ne gikawo Asahel a kendo ne giyike e liend wuongi Bethlehem. b Eka Joab gi joge ne owuotho otieno mangima nyaka ne gichopo Hebron c ka piny yawore. Lweny e kind jood Saulo gi jood Daudi nodhi nyime kuom ndalo mang’eny kendo jood Daudi nomedo bedo motegno d ka jood Saulo to ne dok chien. e 2 Daudi nonyuolo yawuoyi ka en Hebron. f Wuode makayo ne en Amnon g ma nonyuolo gi Ahinoam h nya Jezreel. 3 Mar ariyo ne en Kileab wuod Abigail i ma ne chi Nabal Ja-Karmel, mar adek ne en Absalom j wuod Maaka nyar Talmai k ruodh Geshur. 4 Mar ang’wen ne en Adonija l wuod Hagith, mar abich ne en Shefatia wuod Abital. 5 Mar auchiel ne en Ithream wuod Egla chi Daudi. Mago e yawuoyi ma Daudi nonyuolo ka en Hebron. 6 E kinde ma lweny ne dhi nyime e kind jood Saulo gi jood Daudi, Abner m ne medo bedo gi teko e od Saulo. 7 Saulo ne nigi dhako moro ma nyinge Rizpa n nyar Aia. Bang’e, Ishbosheth o nopenjo Abner niya: “Ang’o momiyo ne inindo gi chi wuora?” p 8 Abner iye nowang’ nikech penjo ma Ishbosheth nopenjeno mi odwoke niya: “Inena mana ka guok moa Juda? Nyaka

3

519 chop sani asebedo ka amakora gi od Saulo wuoru, owetene, gi osiepene, kendo pok aketi e lwet Daudi, to e ma pod kawuononi idhawo koda e wach dhako. 9 Nyasaye mondo omiya kum mager ka ok atimo ne Daudi kaka Jehova nosingone a 10 ni obiro golo pinyruoth e od Saulo kendo guro loch mar Daudi e wi Israel gi Juda kochakore Dan nyaka Beer-sheba.” b 11 To Ishbosheth ne ok nyal dwoko Abner nikech ne oluore. c 12 Gikanyono, Abner nooro joote ir Daudi kopenje kama: “Piny duto en mar ng’a?” Nomedo niya: “Tim koda singruok, to abiro timo duto ma anyalo mondo alok Jo-Israel duto odog kori.” d 13 Daudi nodwoke kama: “Mano ber. Abiro timo singruok kodi. Gimoro achiel kende e ma akwayi, kelna mana Mikal e nyar Saulo sa ma ibiro ira, nono to kik item biro e nyima.” 14 Eka Daudi nooro joote ir Ishbosheth f wuod Saulo kowachone kama: “Miya Mikal chiega ma ne anyuomo gi pien duong’ Jo-Filistia 100.” g 15 Omiyo, Ishbosheth nooro wach mondo ogole kuom chwore ma Paltiel h wuod Laish. 16 To chwore noluwo bang’e nyaka Bahurim i ka oywak malit. Eka Abner nowachone kama: “Dog ka ma iaye!” Mi Paltiel nodok. 17 Gie kindego, Abner nooro wach ne jodong Israel, niya: “Usebedo kudwa-

SULA 3 a 1Sa 15:27, 28 Za 78:70 Za 89:20

b Bur 20:1 2Sa 24:2

c 2Sa 3:39

d 2Sa 5:3

e 1Sa 18:20 1Sa 19:11 1We 15:29

f 2Sa 2:10

g 1Sa 18:25, 27

h 1Sa 25:44

i 2Sa 16:5 1Ru 2:8

 Kolam mar 2 a 1Sa 13:14 1Sa 15:27, 28 1Sa 16:1, 13 Za 89:3, 20 Za 132:17 Tic 13:22

b 1Sa 10:20, 21 1We 12:29

c 2Sa 8:16

d 1Sa 14:50 2Sa 2:8, 22

e 1Sa 14:51

2 SAMUEL 3:9-25 ro ni Daudi obed ruodhu. 18 Koro kawuru okang’ nimar Jehova osewacho ne Daudi kama: ‘Abiro tiyo gi Daudi jatichna a e reso Jo-Israel e lwet Jo-Filistia kendo e lwet wasikgi duto.’” 19 Eka Abner nowuoyo gi Jo-Benjamin. b Nodhi bende Hebron mowuoyo gi Daudi owuon konyise wach winjruok ma Jo-Israel kod jood Benjamin notimo. 20 Ka ne Abner odhi Hebron ir Daudi ka en gi ji 20, Daudi nolosone nyasi mochiemo gi joge. 21 Abner nonyiso Daudi kama: “We adog achok Jo-Israel duto iri ruodha, mondo gitim kodi singruok e ka inibed ruodh pinywa duto kaka chunyi dwaro.” Omiyo, Daudi noweyo Abner modhi gi kuwe. 22 Gie kindeno, jotij Daudi kod Joab noa monjo jomoko ma giduogo gi gik mang’eny ma giyako. Ne giyudo ka Abner osea Hebron ir Daudi nimar Daudi noseweye modhi gi kuwe. 23 Ka ne Joab c gi jolweny duto ma ne ni kode ochopo, ne onyise kama: “Abner d wuod Ner e ne obiro ir ruoth, to ruoth ne oweye aweya modhi gi kuwe.” 24 Omiyo, Joab ne odhi ir ruoth mopenje kama: “Ang’o misetimoni? Ang’o momiyo Abner ne obiro iri to iweye aweya modhi? 25 Donge ing’eyo Abner wuod Ner? Ne obiro mana wuondi mondo ong’e wuodheni kod gik moko duto mitimo.”

2 SAMUEL 3:26–4:2 26 Omiyo, Joab nowuok e nyim Daudi mi ooro joote mondo olaw Abner, mit ne gijuke e soko mar Sira mi giduogo kode, to Daudi ne ok ong’eyo wachno. 27 Ka ne Abner oduogo Hebron, a Joab nodhi kode tenge e dho rangach mondo giwuo kar kendgi. To ka ne gin kanyo, ne ochuoyo iye motho b kochulo kuor nikech Abner nonego Asahel owadgi.1 c 28 Ka ne Daudi owinjo gima notimoreno, nowacho niya: “An kod pinyruodha waonge ketho e nyim Jehova nyaka chieng’ nikech remb d Abner wuod Ner. 29 Remb Abner mondo obed e wi Joab e gi od wuon-gi duto. Dhood Joab kik bed ma onge dichwo ma duong’ne chuer, f kata jadhoho, g kata dichwo ma tiyo tij nalo usi e luth,1 kata ng’at ma tho gi tho ligangla, kata ng’at mochando chiemo.” h 30 Omiyo, Joab gi Abishai i owadgi ne onego Abner j nikech Abner ne onego Asahel ka ne gin e lweny k Gibeon. 31 Eka Daudi nonyiso Joab gi jomamoko duto kama: “Yiechuru lepu kendo urwak lep gunia1 mondo uywag Abner.” Ruoth Daudi ne wuotho e tok jo ma noting’o ringre Abner. 32 Ne giyiko Abner Hebron kendo ruoth noywage gi dwol maduong’, mi ji duto 3:27 1 Hibrania, “nikech remb owadgi.” 3:29 1 Samoro onyalo bedo ng’at ma rang’ol ma imiyo mana tije mon. 3:31 1 Kata, “gugru.”

SULA 3 a 2Sa 3:20 b 1Ru 2:5 c 2Sa 2:22, 23 d Cha 9:6 Wuo 21:12 Kwa 35:33 Rap 21:9

e Za 7:16 Za 55:23 Nge 5:22

f Law 15:2 g Law 13:44 Kwa 5:2

h Rap 27:24 Za 109:2, 10

i 2Sa 2:24 j 2Sa 2:8 k 2Sa 2:23

 Kolam mar 2 a 1Ru 2:31, 32 b Bur 20:26 c 2Sa 3:28 1Ru 2:5

d 1Sa 14:50 2Sa 2:8 2Sa 3:12

e 2Sa 2:4 f 1We 2:15, 16 g 2Sa 19:13 2Sa 20:10

h 2Sa 3:29 1Ru 2:5, 34

 SULA 4 i 2Sa 2:8 j 2Sa 3:27

520 bende noywage e liel kanyo. 33 Ruoth noywago Abner niya: “Be owinjore Abner otho tho mar jo mofuwo? 34 Ne ok otwe lweteni, Tiendeni bende ne ok otwe gi nyororo.1 Itho ka ng’at moneg gi jo mahundu.” a Ka ne ji owinjo kamano, ne gimedo ywak. 35 Bang’e, ne gikelo ne Daudi makate mar hoch e odiechiengno, to Daudi nokuong’ore kama: “Nyasaye mondo omiya kum mager ka po ni achamo makate kata gimoro amora ka chieng’ pok opodho.” b 36 Ka ne oganda owinjo wachno, ne gimor mana kaka ne gisemor gi gik mamoko duto ma ruoth nosetimo. 37 Omiyo, chieng’no Jo-Israel duto nong’eyo ni ruoth ok e ma nochiko mondo oneg Abner wuod Ner. c 38 Eka ruoth nonyiso jotichne kama: “Be ung’eyo ni jatelo kendo ng’at maduong’ osetho e Israel kawuononi? d 39 Kawuono anyap kata obedo ni osewira mondo abed ruoth, e kendo yawuot Zeruyagi f otamo wang’a gi gero. g Jehova mondo ochul jaricho kaluwore gi richone.” h Ka ne Ishbosheth i wuod Saulo owinjo ni Abner osetho Hebron, j tekone norumo kendo Jo-Israel duto nobwok. 2 Ne nitie ji ariyo

4

3:34 1 Hibrania, “molos gi mula.”

521 ma notelo ne jomonj mag wuod Saulo: achiel ne nyinge Baana to machielo ne en Rekab. Ne gin yawuot Rimon Ja-Beeroth ma wuok e dhood Benjamin. (Nimar Beeroth a bende ne ikwano e piny Benjamin. 3 Jo-Beeroth noringo modhi dak Gitaim b kendo gin jodak kuno nyaka kawuononi.) 4 Jonathan c wuod Saulo ne nigi wuoyi moro ma tiendene ong’ol. d Ne en jahigni abich ka ne wach owuok Jezreel e ni Saulo gi Jonathan otho, kendo japite noting’e moringo kode nikech kibaji nomake, to ka ne oringo, nyathino nogore piny mobedo rang’ol. Nyathino niluongo ni Mefibosheth. f 5 Rekab kod Baana ma ne gin yawuot Rimon Ja-Beeroth nodhi e od Ishbosheth godiechieng’ sa ma chieng’ kech ka oyueyo. 6 Ne gidonjo e ot ka gima gidwaro kawo ngano mi gichuoyo bund iye. Bang’ mano, Rekab gi Baana g owadgi noringo. 7 Ka ne gidonjo e ot, ne giyude konindo e otandane kor nindo, ne gichuoye motho kendo ne ging’ado wiye oko. Ne giting’o wijno mi giwuothogo otieno mangima e yo madhi Araba. 8 Eka ne gikelo wi Ishbosheth h ne Daudi ka en Hebron mi giwachone kama: “Eri wi Ishbosheth wuod Saulo ma jasiki i ma ne dwaro negi. j Kawuono Jehova osechuloni kuor kuom Saulo gi nyithinde.”

SULA 4 a Jos 9:17 Jos 18:21, 25

b Neh 11:31, 33 c 1Sa 20:16 d 2Sa 9:3 e 1Sa 29:1, 11 f 2Sa 9:13 1We 8:34

g 2Sa 4:2 h 2Sa 2:10 i 1Sa 18:28, 29 j 1Sa 18:10, 11 1Sa 20:1, 33 1Sa 23:15

 Kolam mar 2 a 1Sa 24:12 1Sa 26:25 2Sa 12:7 Za 34:7

b 2Sa 1:2, 4 c 2Sa 1:13-15 d Cha 9:6 Wuo 21:12 Kwa 35:16, 30

e Za 55:23 f Rap 21:22

 SULA 5 g 2Sa 2:1, 11 1We 12:23

h 1We 11:1-3 i 1Sa 18:13 1Sa 25:28

j Cha 49:10 1Sa 16:1 1Sa 25:30 2Sa 6:21 2Sa 7:8 1We 28:4 Za 78:71

k 2Ru 11:17 l 1Sa 16:13 2Sa 2:4 Tic 13:22

2 SAMUEL 4:3–5:4 9 Kata kamano, Daudi nodwoko Rekab gi Baana ma ne gin yawuot Rimon JaBeeroth niya: “Akuong’ora gi nying Jehova, Nyasaye ma noresa e chandruogena duto, a 10 ni ka ne ng’ato obiro Ziklag monyisa ni ‘Saulo otho’ b koparo ni okelona wach maber, ne amake mi anege. c Mano e chudo ma ne oyudo kuom kelona wachno. 11 To nade ka jo maricho odonjo e od ng’at makare mi ginege e otandane? Donge onego achul rembe e wiu d kendo agolu oko e piny? 12 Daudi nochiko joge mondo oneggi. e Ne ging’ado bedegi kod tiendegi kae to gilierogi e yath f e bath yawo man Hebron. Ne gikawo wi Ishbosheth ma giyiko Hebron ka ma ne oyike Abner. Bang’ kinde, dhoudi duto mag Israel nodhi Hebron g ir Daudi mi ginyise kama: “Wan mana oweteni.1 h 2 Kinde mokalo ka ne Saulo en ruodhwa, in e ma niteloga ne Jo-Israel e lweny i kendo Jehova ne onyisi niya: ‘Ibiro tayo Jo-Israel kendo ibiro bedo jatendgi.’ ” j 3 Omiyo, jodong Israel duto ne odhi Hebron ir Ruoth Daudi, mi notimo kodgi singruok k kuno e nyim Jehova. Kae to ne giwiro Daudi mondo obed ruodh Israel. l 4 Daudi ne jahigni 30 ka nobedo ruoth kendo

5

5:1 1 Kata, “Wan ringreni kendo chokeni.”

2 SAMUEL 5:5-23 nolocho kuom higni 40. a 5 Ne olocho e wi Juda kuom higni 7 gi dweche 6 ka en Hebron, to nobedo ruodh Israel duto kod Juda kuom higni 33 ka en Jerusalem. b 6 Ruoth gi joge nodhi Jerusalem mondo gimonj Jo-Jebus c ma ne odak kuno. Ne gijaro Daudi niya: “Ok inyal donjo kae! Muofni gi rong’onde kende oromo riembi.” Ne giwacho e chunygi ni, ‘Daudi ok nyal donjo kae.’ d 7 Kata kamano, Daudi ne okawo Sayun, ma tinde iluongo ni Dala Daudi. e 8 Omiyo, Daudi nowacho kama odiechiengno: “Jo ma dhi kedo gi Jo-Jebus oluw otuchi1 mondo gineg ‘rong’onde gi muofni ma ne ojaro Daudi.” Mano e gimomiyo iwachoga ni, “Muofni gi rong’onde ok nodonj e ot ngang’.” 9 Daudi nochako dak ka mochiel motegno kendo ne iluongo kanyo ni Dala Daudi. Nochako gero dalano duto chakre e Pith1f kodhi iye. g 10 Kamano Daudi nomedo bedo gi teko h kendo Jehova Nyasach oganda lweny ne ni kode. i 11 Hiram j ruodh Turo ne ooro joote ir Daudi. Bende, nokowone yiend sida, k gi funde bao, gi jogedo ma gero ohinga gi kite, kendo ne gichako gero ne Daudi ot. l 12 Omiyo, Daudi nong’eyo 5:8 1 Ka ma pi luwo e bwo lowo. 5:9 1 Kata, “Milo,” ma en wach mitiyogo e dho Hibrania kiwuoyo kuom ka ma obiwie lowo.

SULA 5 a 1We 29:26, 27 b Cha 14:18 c Wuo 23:23 Jos 15:63 Bur 1:8, 21

d 1We 11:4-6 e 1Ru 2:10 Neh 12:37

f 1Ru 9:15, 24 1Ru 11:27 2We 32:5

g 1We 11:7-9 h 1Sa 16:13 2Sa 3:1

i 1Sa 17:45 j 1Ru 5:1, 8 k 2We 2:3 l 2Sa 7:2 1We 14:1, 2

 Kolam mar 2 a 2Sa 7:16 Za 41:11 Za 89:21

b Za 89:27 c 1Ru 10:9 2We 2:11

d 2Sa 15:16 e 1We 3:5-9 1We 14:3-7

f Luk 3:23, 31 g 2Sa 12:24 h 2Sa 5:3 i Za 2:2 j 1Sa 22:1, 5 1Sa 24:22 2Sa 23:14 1We 14:8

k Jos 15:8, 12 1We 11:15 1We 14:9

l Kwa 27:21 m 1We 14:10-12 n 2Sa 22:41 o Isa 28:21 p Jos 15:8, 12 1We 11:15 1We 14:13-17

522 ni Jehova oseguro pinyruodhe motegno mondo oloch e wi joge Israel a kendo ne oting’o pinyruodhe b malo nikech joge Israel. c 13 Ka ne Daudi osea Hebron mobiro Jerusalem, nokendo mon mamoko mang’eny d mi onyuolo nyithindo mamoko ma yawuoyi gi ma nyiri. e 14 Magi e nyinge nyithinde ma nonyuolo ka en Jerusalem: Shamua, Shobab, Nathan, f Solomon, g 15 Ibhar, Elishua, Nefeg, Jafia, 16 Elishama, Eliada, kod Elifelet. 17 Ka ne Jo-Filistia owinjo ni oseket Daudi mondo obed ruodh Israel, h giduto ne gidhi manye. i Ka ne Daudi owinjo wachno, ne odhi pondo ka mochiel motegno. j 18 Jo-Filistia nobiro mi gipong’o Paw Refaim. k 19 Daudi nopenjo Jehova l niya: “Be anyalo dhi kedo gi Jo-Filistiagi? To be ibiro chiwogi e lweta?” Jehova nonyiso Daudi kama: “Dhiyo, nikech abiro chiwo Jo-Filistiago e lweti.” m 20 Omiyo, Daudi ne odhi Baal-perazim monego Jo-Filistia kuno. Eka nowacho niya: “Jehova osetieko jowasika n e nyima mana ka pi momwomo ohinga.” Mano e momiyo noluongo kanyo ni Baal-perazim. o 21 Jo-Filistia nojwang’o sanamugi kanyo mi Daudi gi joge nokawogi. 22 Bang’ kinde, Jo-Filistia noduogo mi gipong’o Paw Refaim kendo. p 23 Daudi nopenjo Jeho-

523 va wach, mi nodwoke kama: “Kik ichomri kodgi tir to lwor ka tokgi kae to imonjgi e nyim bungu.1 24 To ka iwinjo tiend jo ma wuotho e wi bunguno, to ikaw okang’ mapiyo, nimar mano biro nyiso ni Jehova osetelo e nyimi mondo okonyi loyo jolweny mag Jo-Filistia.” 25 Omiyo, Daudi notimo mana kaka Jehova nochike kendo ne onego Jo-Filistia a chakre Geba b nyaka Gezer. c Daudi nochoko kendo jolweny 30,000 molony duto mag Israel. 2 Eka Daudi nowuok gi joge mi gidhi Baale-juda mondo gikel Sandug Singruok mar Nyasaye. d Sandugno e ma ji chung’ e nyime ka luongo nying Jehova Nyasach oganda lweny e mobet e wi jokerubi. f 3 Ne gigolo Sandug Singruok mar Nyasaye e od Abinadab e got ka giting’e e gari manyien, g to Uza gi Ahio yawuot Abinadab e ma ne chiko garino. 4 Ne gigolo Sandug Singruok mar Nyasaye e od Abinadab e got ka Ahio otelo e nyim Sandugno. 5 Daudi gi Jo-Israel duto ne mor ahinya e nyim Jehova ka giwerne gi gige thumbe duto molos gi yiend junipa, nyatiti, gige thum ma nigi tonde migwelo, h oyieke, i kod nyidwonge. j 6 To ka ne gichopo kar dino mar Nakon, Uza notero lwete mosiro Sandug Singruok mar Nyasaye

6

5:23 1 Bungu mar yiend baka.

SULA 5 a Law 26:7 b Jos 18:21, 24 c Jos 16:10

 SULA 6 d 1Sa 7:2 1Ru 8:1 1We 13:1-5

e Rap 20:4 1Sa 1:3 1We 17:24

f Wuo 25:22 1Sa 4:4 1We 13:6-11 Za 80:1

g Wuo 25:14 Kwa 7:9 Jos 3:14 1Sa 7:1

h 1Sa 10:5 i Wuo 15:20 j Za 150:3-5

 Kolam mar 2 a Kwa 4:15 1We 15:2

b Law 10:1, 2 1Sa 6:19

c Nge 11:2 d 1Sa 6:20 Za 119:120

e 1We 13:12-14 f 2Sa 5:7 g 1We 15:25 h Cha 30:27 Cha 39:5

i 1We 15:25, 26 Za 24:7 Za 68:24

j Kwa 4:15 Kwa 7:9 Jos 3:3 1We 15:2, 15

2 SAMUEL 5:24–6:14 mar adier a nikech dhok ne chiegni goye piny. 7 Gikanyono, mirimb Jehova nobedo mager gi Uza mi nonege b nikech ne ok omiyo Nyasaye luor. c Uza ne otho e bath Sandug Singruok mar Nyasaye kanyo. 8 To Daudi iye nowang’ nikech Jehova nobedo gi mirima gi Uza. Omiyo, kanyo osebed kiluongo ni Perez-uza1 nyaka sani. 9 Omiyo, Daudi nobedo maluor nikech Jehova d e odiechieng’no, mopenjore kama: “Ere kaka dakel Sandug Singruok mar Jehova e dalana?” e 10 Daudi koro ne ok dwar mondo okel Sandug Singruok mar Jehova e Dala Daudi ka ma nodakie. f Omiyo, nochiko mondo oter Sandugno e od Obededom g Ja-Gath. 11 Sandug Singruok mar Jehova ne obedo e od Obededom Ja-Gath kuom dweche adek, kendo Jehova ne guedho Obed-edom kod joode duto. h 12 Nonyis Daudi niya: “Jehova osebedo ka guedho od Obed-edom kod gige duto nikech Sandug Singruok mar Nyasaye.” Omiyo, Daudi nodhi omo Sandugno e od Obed-edom mokele gi mor e Dala Daudi. i 13 Ka ne joting’ j Sandug Singruok mar Jehova osegoyo ondamo auchiel, nochiwo misango mar ruath kod nyaruath machwe. 14 Daudi ne miel e nyim Jehova gi tekrene duto ko6:8 1 Tiende ni, “Mwomruok Kuom Uza.”

2 SAMUEL 6:15–7:9 rwako efod1 mar kitani. a 15 Daudi gi Jo-Israel duto nokelo Sandug Singruok b mar Jehova ka gigoyo tung’ c kendo ka giwer gi mor. d 16 To ka ne Sandug Singruok mar Jehova ochopo e Dala Daudi, Mikal nyar Saulo e nong’icho gie dirisa moneno ka Ruoth Daudi chikore kendo miel e nyim Jehova. Wachno nomiyo ochayo Daudi e chunye. f 17 Kamano ne gikelo Sandug Singruok mar Jehova mi gikete e hema ma Daudi noselosone. g Eka Daudi nochiwo misengni miwang’o h kod misengni mag kuwe i e nyim Jehova. j 18 Ka ne Daudi osetieko chiwo misengnigo, ne oguedho ji e nying Jehova Nyasach oganda lweny. 19 Bende, nopogo Jo-Israel duto ma chwo kod ma mon makate molworore ma nigi bur e diere, gi kek molos gi olemb othith, kod kek mar mzabibu, kae to ji duto ne odok e miechgi. 20 Ka ne Daudi odok guedho joode owuon, Mikal nyar Saulo k nodhi romone. Nowachone niya: “Mano kaka ruodh Israel ne ochare kawuono kolonyore duk e nyim nyiri ma jotichne mana ka ng’at mofuwo.” l 21 Eka Daudi nodwoko Mikal kama: “Ne amiel e nyim Jehova ma noyiera kar wuoru kod joode duto mondo abed jatend oganda Jeho-

SULA 6 a 1We 15:27, 28 b Wuo 37:1 Za 132:8

c Za 150:3 d 1We 15:16 e 1Sa 14:49 1Sa 18:20, 27 2Sa 3:14

f 1We 15:29 g 1We 15:1 h Law 1:3 i Law 3:1 j 1We 16:1-3 k 1Sa 18:27 l Wuo 22:28

 Kolam mar 2 a 1Sa 13:13, 14 1Sa 15:27, 28 1Sa 16:1, 12

b 1Sa 14:49 2Sa 6:16

 SULA 7 c 1We 17:1 d 2Sa 12:1 1We 29:29

e 2Sa 5:11 f 2Sa 6:17 g 1Ru 8:17 1We 17:2 1We 22:7

h 1Ru 5:3 1Ru 8:17-19 1We 17:4-6 1We 22:7, 8

i Jos 18:1 j Wuo 40:18, 34 k 1Sa 16:11 l 2Sa 5:2 1We 17:7-10 1We 28:4 Za 78:70, 71

m 1Sa 18:14 2Sa 5:10

n 2Sa 22:1

6:14 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama.

Za 18:37

o 1We 14:2, 17

524 va. a Omiyo, pod abiro miel e nyim Jehova, 22 kendo pod abiro bolora moloyo ka adwokora piny. To nyiri ma jotich miwachogo biro miya duong’.” 23 Omiyo, Mikal nyar Saulo b ne ok onyuol e ngimane duto. Ka ne ruoth osechako dak e ode c kendo Jehova nosemiye kuwe kuom jowasike duto, 2 ruoth nowacho ne janabi Nathan d kama: “An adak e ot moger gi yiend sida e to Sandug Singruok mar Nyasaye madier to nie hema.” f 3 Nathan nodwoko ruoth niya: “Dhi itim gima chunyi dwaro nikech Jehova ni kodi.” g 4 E otienono, wach Jehova nobiro ne Nathan niya: 5 “Dhi iwach ne jatichna Daudi niya: ‘Jehova owacho kama: “Be inyalo gerona ot mondo adagie? h 6 Nimar nyaka ne agol JoIsrael e piny Misri pok adak e ot, i to asebedo ka adar gi hema koni gi koni. j 7 Kuom kinde duto ma asebedo ka awuotho gi joga Israel, be asepenjo jatelo moro amora ma ne aketo mondo otagi niya: ‘Marang’o pok igerona ot mar yiend sida?’”’ 8 Koro nyis jatichna Daudi kama: ‘Jehova Nyasach oganda lweny owacho niya: “Ne agoli e kwath k mi aketi jatelo e wi joga Israel. l 9 Anabed kodi kuonde duto ma nidhiye m kendo abiro tieko wasiki duto e nyimi, n kendo anami ibed gi nying maduong’ o mana kaka

7

525 jomamoko madongo e piny. 10 Abiro yiero ne joga Israel ka ma ginidagie kendo onge ng’ama nochak ochandgi kanyo. Jo maricho ok nosandgi kendo kaka ne gisandogi chon, a 11 chakre naketnegi jong’ad bura. b Abiro miyi kuwe kuom jowasiki duto. c “‘“Bende, Jehova osenyisi ni, Jehova biro geroni ot. d 12 To ka chieng’ isetho e minindo gi kwereni, anaket achiel kuom kothi, mana wuodi iwuon e pinyruoth mi anagur pinyruodhe motegno. f 13 En e ma noger ot ne nyinga g kendo anagur pinyruodhe nyaka chieng’. h 14 Abiro bedo wuon mare kendo enobed wuoda. i Kotimo marach, to abiro rieye gi del kaka dhano timo. j 15 Ok nawe here kaka ne aweyo hero Saulo k ma ne agolo e nyimi. 16 Odi gi pinyruodhi nosik nyaka chieng’ kendo lochni biro gurore nyaka chieng’.”’” l 17 Nathan nonyiso Daudi weche kod fweny duto ma ne onyise. m 18 Eka Ruoth Daudi ne odhi e nyim Jehova mowacho niya: “A Jehova, Wuon Loch Duto, an to an ng’a? To oda en ang’o momiyo isetimona magi duto? n 19 To pod ikwano mano kaka gima tin, A Jehova, Wuon Loch Duto. Isenyisa ni oda nosik kuom ndalo mang’eny mabiro kendo mano osebedo chik ne ogendni duto, A Ruoth Jehova. 20 En

SULA 7 a Bur 2:14 Za 89:20, 22

b Bur 2:16 c Rap 25:19 d 1Ru 2:24 Za 89:4

e 1Ru 2:1 f Cha 49:10

g h

i j k l

m n

1Ru 8:20 1We 17:11-14 Za 132:11 Isa 9:7 Isa 11:1 Mat 21:9 Mat 22:42 Luk 1:32, 33 Joh 7:42 Tic 2:30 1Ru 5:5 1Ru 6:12 Zek 6:12, 13 1Ru 1:37 1We 22:10 1We 28:7 Za 89:4, 36 1We 28:6 Mat 3:17 Hib 1:5 Za 89:30, 32 Jer 52:3 1Sa 15:23, 26 Za 45:6 Za 89:36 Dan 2:44 Hib 1:8 Fwe 11:15 1We 17:15 1We 17:16-22

 Kolam mar 2 a 1Sa 16:7 Za 17:3

b Za 25:14 c Rap 3:24 1We 16:25

d Wuo 15:11 Za 83:18

e Rap 4:35 f Rap 4:7 Za 147:19, 20

g Wuo 3:8 h i j k l m

n o p

Wuo 19:5 Isa 63:9 Wuo 9:16 Rap 10:21 Rap 26:18 Wuo 15:2 1We 17:23-27 Za 89:20, 28 1We 29:11 Za 72:19 Mat 6:9 Joh 12:28 Isa 9:7 Jer 33:22 2Sa 7:11 Kwa 23:19 Za 89:35 Za 132:11 Joh 17:17

2 SAMUEL 7:10-28 ang’o kendo ma dawach ka in to ing’eya maber, a A Jehova, Wuon Loch Duto? 21 Isetimo gik madongogi duto kendo isemiyo ang’eyogi nikech wach ma ne ichiko nimar mano e kaka chunyi dwaro. b 22 A Jehova, Wuon Loch Duto, mano e momiyo adier in Nyasaye maduong’. c Onge machal kodi d kendo onge Nyasaye moro amora mak mana in. e Gik moko duto ma wasewinjo nyiso mano. 23 To ere oganda minyalo pim gi jogi Israel? f Ne iwarogi nikech gin jogi, g miloso nying maduong’ h kuom timonegi honni kod gik madongo. i Ne iriembo ogendni mamoko kod nyisechegi nikech jogi ma ne ireso e piny Misri. 24 Ne iketogi gibed ogandani kuom tienge duto; j kendo in, A Jehova, isebedo Nyasachgi. k 25 “To koro, A Jehova Nyasaye, tim kaka isewacho ne jatichni kod ode e tienge duto, kendo tim mana kaka isesingo. l 26 Nyingi oyud duong’ nyaka chieng’ m mondo ji owach ni, ‘Jehova Nyasach oganda lweny e Nyasach Israel,’ kendo od Daudi mondo osik kogugore e nyimi. n 27 Nimar in, Jehova Nyasach oganda lweny isenyisa ni, ‘Abiro geroni ot.’ o Mano e momiyo jatichni nigi chir mar wuoyo kodi. 28 To koro, A Jehova, Wuon Loch Duto, in e Nyasaye madier kendo wecheni gin adier p kendo

2 SAMUEL 7:29–8:17 isesingo ne jatichni weche mabeyogi duto. 29 Omiyo, yie iguedh od jatichni kendo obedie kuom tienge duto; a nikech in, A Jehova, Wuon Loch Duto, isesingo kamano. Mad iguedh od jatichni gi wechegi duto nyaka chieng’.” b Kinde moko bang’e, Daudi noloyo Jo-Filistia c momayogi d dala mar Methegama. 2 Daudi noloyo Jo-Moab e mochikogi mondo ginind piny mopimogi gi tol. Noriedogi e lainde adek; lainde ariyo ne idhi negi to lain achiel ne idhi we. f Jo-Moab nobedo wasumbni Daudi kendo ne gigolone osuru. g 3 Daudi noloyo Hadadezer wuod Rehob ruodh Zoba h ka ne odhi mondo obed gi loch kendo e alwora mar Aora Yufrate. i 4 Daudi ne omako joidh farese 1,700 kod jolweny mamoko 20,000 ma wuotho. Nong’ado leche mag tiende farese duto ma ne ywayo geche lweny moweyo mana 100 kende. j 5 Ka ne Jo-Siria modak Damaski k obiro konyo Hadadezer ruodh Zoba, Daudi nonego jolweny 22,000 mag Siria. l 6 Daudi ne oketo kambi mar jolweny e Siria man Damaski, kendo Jo-Siria nobedo wasumbni Daudi ma golone osuru. Jehova nomiyo Daudi olocho kuonde duto ma ne odhiye. m 7 E wi mano, Daudi nokawo okumbni molworore mag dhahabu kuom jotij Hada-

8

SULA 7 a Za 89:20, 36 Za 132:12

b 2Sa 22:51 Za 72:17

 SULA 8 c Jos 13:2, 3 2Sa 21:15

d 1We 18:1 e Kwa 24:17 Bur 3:29 1Sa 14:47 Za 60:8

f Rap 23:3-6 g 2Ru 3:4 1We 18:2

h 2Sa 10:6 1Ru 11:23 Za 60:Wiye

i Cha 15:18 Wuo 23:31 1Ru 4:21 1We 18:3, 4

j Rap 17:16 Za 20:7 Za 33:17

k Isa 7:8 l 1We 18:5, 6 m Rap 7:24 2Sa 8:14

 Kolam mar 2 a 1We 18:7, 8 b 2Ru 14:28 c 1We 18:9-11 d Jos 6:19 1Ru 7:51 1We 22:14 1We 26:27

e 2Sa 8:2 f 2Sa 8:1 g 1Sa 30:18 h 2Sa 8:7 i 1We 18:12, 13 Za 60:Wiye

j Cha 25:23, 26 Cha 27:29, 37 Kwa 24:18

k Za 60:12 l 2Sa 5:3, 5 m 1Ru 3:6 n 1We 18:14-17 o 2Sa 20:23 1We 11:6

p 2Sa 20:24 1Ru 4:3

q 2Sa 15:27 1We 6:8 1We 24:3

526 dezer mokelogi Jerusalem. a 8 Ruoth Daudi noyako mula mang’eny miwuoro e dala mar Beta kod dala mar Berotha ma ne gin mier mag Hadadezer. 9 Toi ruodh Hamath b nowinjo ni Daudi oseloyo jolweny mag Hadadezer. c 10 Omiyo, Toi nooro Joram wuode mondo odhi omos Daudi kendo opwoye kuom kedo gi Hadadezer moloye (nimar Hadadezer nosebedo ka kedo gi Toi), kendo nokelone gik molos gi fedha, dhahabu, kod mula. 11 Ruoth Daudi nowalo gigo ne Jehova kaachiel gi fedha kod dhahabu ma ne oyako kuom ogendni duto ma ne oseloyo. d 12 Noyakogi kuom Jo-Siria kod JoMoab, e Jo-Amon, Jo-Filistia, f Jo-Amalek, g kod kuom Hadadezer h wuod Rehob ruodh Zoba. 13 Bende, Daudi noyudo pak ka noa nego Jo-Edom 18,000 e Hoho mar Chumbi. i 14 Daudi noketo jolweny e piny Edom duto kendo JoEdom te nobedo wasumbnige. j Jehova nomiyo Daudi olocho kuonde duto ma ne odhiye. k 15 Daudi nodhi nyime locho e Israel duto l kendo nong’ado bura kare m ne joge duto. n 16 Joab o wuod Zeruya ne en jatend jolweny, to Jehoshafat p wuod Ahilud ne en jandiko. 17 Zadok q wuod Ahitub kod Ahimelek wuod Abiathar ne gin jodolo, to Seraya ne en jagoro.

527 18 Benaya a wuod Jehoyada notelo ne Jo-Kereth kod JoPeleth, b to yawuot Daudi nobedo jotelo madongo.1 Daudi nopenjo niya: “Be nitie ng’at ma pod odong’ e od Saulo mondo anyise ng’wono nikech Jonathan?” c 2 Ne nitie jatich moro e od Saulo ma nyinge Ziba. d Omiyo, ne otere ir Ruoth Daudi mi openje niya: “In e Ziba?” Ne odwoke kama: “Kamano ruodha.” 3 Ruoth nopenje niya: “Be nitie ng’at ma pod odong’ e od Saulo mondo anyise ng’wono mar Nyasaye?” Ziba nodwoke kama: “Nitie wuod Jonathan moro modong’; tiendene duto ong’ol.” e 4 Ruoth nopenje niya: “En kanye?” Ziba nodwoke kama: “En Lo-debar e od Makir f wuod Amiel.” 5 Gikanyono, Daudi nooro joote Lo-debar mondo odhi oome e od Makir wuod Amiel. 6 Ka ne Mefibosheth wuod Jonathan ma wuod Saulo ochopo e nyim Daudi, nogoyo chonge piny mokulorene. Eka Daudi noluonge niya: “Mefibosheth!” to nodwoko kama: “An ka ruodha.” 7 Daudi nowachone niya: “Kik iluor, abiro nyisi ng’wono g nikech Jonathan wuoru kendo anadwokni lop Saulo kwaru kendo ibiroga chiemo e mesana pile.” h 8 Gikanyono, nokulore e nyime mowacho niya: “An

9

8:18 1 Hibrania, “nobedo jodolo.”

SULA 8 a 2Sa 23:20 1Ru 1:44 1Ru 2:35

b 2Sa 15:18 2Sa 20:7

 SULA 9 c 1Sa 18:1, 3 1Sa 20:15, 42

d 2Sa 16:1 2Sa 19:17

e 2Sa 4:4 2Sa 9:13 2Sa 19:26

f 2Sa 17:27-29

g Nge 11:17

h 2Sa 19:28 Nge 11:25

 Kolam mar 2 a 1Sa 24:14

b 2Sa 9:1 2Sa 16:4 2Sa 19:29

c 2Sa 19:28

d 2Sa 19:17

e 1We 8:34 1We 9:40

f 2Sa 9:7 2Sa 19:28

g 2Sa 4:4

 SULA 10 h Cha 19:36, 38 Bur 10:7 Bur 11:12, 33 1Sa 11:1

i 1We 19:1-5

2 SAMUEL 8:18–10:3 to an ng’a ruodha momiyo idewa kama to achal mana guok motho?” a 9 Ruoth noluongo Ziba jatij Saulo mochike kama: “Mwandu Saulo duto amiyo nyakwar ruodhi. b 10 Ibiro purone puothene, in gi yawuoti kod jotiji, kendo ubiro keyone mondo joode duto oyud chiemo. To Mefibosheth nyakwar ruodhi biro chiemo e mesana pile.” c Ziba ne nigi yawuoyi 15 gi jotich 20. d 11 Eka Ziba nodwoko ruoth niya: “Abiro timo duto misechika ruodha.” Kamano Mefibosheth ne chiemoga e mesa Daudi mana kaka yawuot ruoth mamoko. 12 Mefibosheth ne nigi wuoyi miluongo ni Mika; e kendo ji duto ma nodak gi Ziba nobedo jotij Mefibosheth. 13 Mefibosheth nodak Jerusalem nikech koro nochiemoga e mesa ruoth; f to tiendene duto ne ong’ol. g Bang’ kinde, ruodh Jo-Amon h notho kendo Hanun wuode nokawo kare. i 2 Eka Daudi nowacho kama: “Abiro timo maber ne Hanun wuod Nahash mana kaka wuon-gi bende notimona maber.” Omiyo, Daudi nooro jotichne mondo odhi ohoye nikech tho wuon-gi. To ka jotich Daudi nochopo e piny JoAmon, 3 jotend Jo-Amon nowacho ne Hanun ruodhgi niya: “Be iparo ni Daudi ooroni jogi mondo omigo wuoru duong’? Donge oorogi

10

2 SAMUEL 10:4-19 mana mondo ginon dalani eka gibi gilowa? 4 Omiyo, Hanun nomako jotich Daudi molielo tikgi konchiel a kendo ne ong’ado lepgi nus gie siandagi kae to oweyogi gidhi. 5 Ka Daudi nowinjo wachno, nooro ji mondo odhi oromnegi nikech wich-kuot maduong’no, mi ruoth nonyisogi kama: “Beduru Jeriko b nyaka yie tiku dongi e ka uduogi.” 6 Bang’ kinde, Jo-Amon nofwenyo ni Daudi ojok kodgi. Omiyo, ne giluongo1 jolweny 20,000 mag Siria man kod man Beth-rehob c Zoba. d Ruodh Maaka e nobiro gi jolweny 1,000, to jolweny 12,000 nowuok Ishtob. f 7 Ka ne Daudi owinjo wachno, nooro Joab gi jolweny duto moriwo nyaka jolweny maroteke moloyo. g 8 Eka jolweny mag Jo-Amon nodhi mochanore e ranga dala, to jolweny mag Siria ma nowuok Zoba kod Rehob, kaachiel gi jolweny mag Ishtob kod Maaka nodong’ e pap kendgi. 9 Ka ne Joab oneno ka jolweny ni e nyime kendo e toke, noyiero jolweny mag Israel molony moloyo mondo gidhi giked gi Jo-Siria. h 10 Jolweny mamoko to noweyo e lwet Abishai i owadgi mondo giked gi Jo-Amon. j 11 Eka nowachonegi kama: “Ka Jo-Siria ohewowa to nyaka ubi ukonywa; to ka Jo-Amon ohewou, to nyaka 10:6 1 Kata, “ne gichulo.”

SULA 10 a Law 19:27

b Jos 18:21

c Kwa 13:21

d 2Sa 8:5

e Jos 13:13

f 1We 19:6, 7

g 2Sa 23:8 1We 19:8, 9

h 1We 19:10-13

i 1Sa 26:6 2Sa 2:18 2Sa 23:18 1We 2:15, 16

j Kwa 21:24

 Kolam mar 2 a Rap 31:6

b Za 37:5 Za 44:5 Nge 29:25

c 1We 19:14, 15

d 1We 19:16

e 2Sa 8:3-5

f Cha 15:18 Wuo 23:31

g 1We 19:17-19

h Rap 20:1 Za 18:37, 38

i Cha 15:18 Rap 20:10, 11

528 wabi wakonyu. 12 Nyaka wachung’ motegno kendo wabed jochir a mondo waked ne ogandawa kod mier mag Nyasachwa, to Jehova biro timo gima oneno ni berne.” b 13 Eka Joab kod joge nodhi mondo giked gi Jo-Siria, to Jo-Siria noringo. c 14 Ka ne Jo-Amon oneno ni Jo-Siria oseringo, gin bende ne giringo Abishai ma gidonjo e dala. Eka Joab nodok Jerusalem bang’ kedo gi JoAmon. 15 Ka ne Jo-Siria oneno ni Jo-Israel oseloyogi, ne gichokore kendo. d 16 Omiyo, Hadadezer e noluongo Jo-Siria modak e alwora mar Aora1f kae to ne gichopo Helam kotelnegi gi Shobak jatend jolweny mag Hadadezer. 17 Ka ne Daudi oyudo wach, nochoko jolweny mag Israel duto mapiyo mi ging’ado Aora Jordan kendo ne gichopo Helam. Jo-Siria bende nochokore ne lweny mondo giked gi Daudi kendo ne gikedo kode. g 18 To JoSiria noringo Jo-Israel kendo Daudi nonego jolweny 700 man gi geche kod jolweny 40,000 ma joidh farese. Kanyo bende e ma nonegoe Shobak jatend jolweny. h 19 Ka ruodhi duto ma nobiro konyo Hadadezer noneno ni Jo-Israel oseloyogi, ne giloso kuwe kodgi kendo ne giyie bedo jotijgi. i Jo-Siria 10:16 1 Tiende ni, Yufrate.

529 koro noluor dhi konyo JoAmon. E chak higa,1 e kinde ma ruodhi ne thoro dhi e lweny, Daudi nooro Joab gi jotije kod jolweny duto mag Israel mondo gidhi gitiek Jo-Amon. Ne gilworo dala mar Raba a ka Daudi to ne odong’ Jerusalem. b 2 Chieng’ moro godhiambo, Daudi nowuok e otandane mochako wuotho e tat ode. Noneno dhako moro ka lwokore, to dhakono ne jaber miwuoro. 3 Daudi nooro ng’ato mondo odhi onon wach dhakono mi nodwokone wach kama: “Dhakono en Bathsheba c nyar Eliam d ma chi Uria e Ja-Hiti.” f 4 Daudi nooro joote mondo odhi oome, g to ka nosebiro, noterore kode. h (Mani notimore e kinde ma ne pod opwodhore nikech ne ok oler.1) i Bang’e, dhakono nodok e ode. 5 Dhakono nomako ich mooro wach ne Daudi kama: “An gi ich.” 6 Eka Daudi nooro wach ne Joab niya: “Nyisna Uria Ja-Hiti mondo obi ane.” Mi Joab notimo kamano. 7 Ka ne Uria obiro, Daudi nopenje wach Joab, gi jolweny, kod kaka lweny ne dhi. 8 Daudi nonyiso Uria niya: “Dhi e odi mondo iyue.”1 Ka ne Uria oa kanyo, ruoth nooro-

SULA 11 a 2Sa 12:26

11

11:1 1 Tiende ni, chak oro. 11:4 1 Nyalo bedo ni e kindene mar dhi e dwe. 11:8 1 Hibrania, “ilwok tiendeni.”

b 1We 20:1

c 2Sa 12:24 1Ru 1:11

d 1We 3:5, 9

e 2Sa 23:8, 39 1Ru 15:5

f Cha 10:15 Rap 20:17

g Wuo 20:14, 17

h Law 18:20 Law 20:10 Nge 6:32 Hib 13:4

i Law 12:2 Law 15:19 Law 18:19

 Kolam mar 2 a 2Sa 6:17 2Sa 7:2

b Law 15:16 1Sa 21:5

c Za 51:14 Nge 3:29

2 SAMUEL 11:1-16 ne mich.1 9 Kata kamano, Uria ne ok odhi e ode, to nonindo gi jotij ruoth mamoko e ranga dala. 10 Nonyis Daudi kama: “Uria ne ok odhi e ode.” Kuom mano, Daudi nopenjo Uria ni, “Donge ia e wuoth mabor? Obet nade ni pok idhi e odi?” 11 Uria nodwoko Daudi niya: “Sandug Singruok a mar Nyasaye, Jo-Israel kod Jo-Juda odak e hembe, kendo Joab jatenda kod joge duto ni e pap. An e ma dadhi e oda mondo achiem, amethi, kendo anind gi chiega? b Asingora ni ok anyal timo gima kamano!” 12 Daudi nonyiso Uria kama: “Kare bed kae kawuono to kiny abiro gonyi mondo idhi.” Omiyo, Uria noriyo Jerusalem chieng’no kod kinyne. 13 Daudi nooro wach mondo oluong Uria obi ochiem kendo ometh kode, mi nomiyo Uria omer. Kata kamano, ka nochopo godhiambo, Uria ne ok odhi nindo e ode, to nodhi nindo mana gi jotich ruoth mamoko. 14 Gokinyi, Daudi nondiko ne Joab barua momiyo Uria mondo okowne. 15 Nowacho e barua kama: “Ket Uria nyime ka ma lweny gerie moloyo, to un udog chien eka uweye mondo onege.” c 16 Nikech Joab nong’eyo dalano maber, noketo Uria ka ma nong’eyo ni jolweny 11:8 1 Kata, “pok moa ka ruoth,” tiende ni, pok ma imiyo wendo ma migosi.

2 SAMUEL 11:17–12:7 mathuondi nitie. 17 Ka ne jodalano owuok mondo giked gi Joab, ne ginego jolweny moko mag Daudi. Uria Ja-Hiti bende ne ginego. a 18 Bang’ mano, Joab nooro jaote ir Daudi mondo onyise wach lweny. 19 Nochike kama: “Ang’eyo ni ka isetieko nyiso ruoth wach lweny, 20 mirima biro make mopenji niya: ‘Marang’o ne usudo machiegni gi dalano kukedo? Ne ok ung’eyo ni jo ma nie wi ohinga dichielu gi asere? 21 Ng’ama nonego Abimelek b wuod Jerubesheth? c Donge mana dhako e ma nodiro nyapong’ kuome gie wi ohinga mar Thebez monege? Ang’o momiyo ne usudo machiegni gi ohinga?’ To nyise kama: ‘Uria Ja-Hiti ma jatichni bende otho.’” 22 Omiyo, jaoteno nodhi monyiso Daudi weche duto ma Joab noorego. 23 Ne onyiso Daudi kama: “Jolweny mag dalano nohewowa gi teko mi gikedo kodwa e pap. Kata kamano, ne wadwokogi nyaka e ranga dala. 24 Kendo joba asere ne bayo aserini gi e wi ohinga mi ginego moko kuom jotij ruoth kendo Uria Ja-Hiti ma jatichni bende ne otho.” d 25 Gikanyono, Daudi nonyiso jaoteno niya: “Dhi wachne Joab kama: ‘Wachni kik chandi nikech mano e kaka lweny chalga, kawuono ng’ato tho, to kiny ng’at machielo. Dhiuru mana nyime kedo gi dala-

SULA 11 a 2Sa 12:9

b Bur 9:50-53

c Bur 6:32 Bur 7:1

d 2Sa 11:17

 Kolam mar 2 a 2Sa 12:26

b 2Sa 5:13 2Sa 12:9

c Cha 39:7-9 1Ru 15:5 Za 5:6 Za 11:4 Hib 13:4

 SULA 12 d 1Ru 1:8 1We 17:1 1We 29:29

e Za 51:Wiye

f 2Sa 5:13 2Sa 15:16

g 2Sa 11:3

h 2Sa 11:4

i Rap 6:13

j Wuo 22:1

530 no nyaka uloye.’ a Bende, ijiw Joab.” 26 Ka ne chi Uria owinjo ni chwore otho, ne oywage. 27 Ka ne kinde ywakne orumo, Daudi nooro ng’ato mondo okele e ode kendo nobedo chi Daudi b monyuolone wuoyi. Kata kamano, Jehova nosin ahinya gi gima Daudi notimono. c Koro, Jehova nooro Nathan d ir Daudi e mondo owachne niya: “Ne nitie ji ariyo ma nodak e dala moro, achiel ne jamwandu to machielo ne odhier. 2 Jamwanduno ne nigi rombe kod dhok mang’eny, f 3 to ng’at modhierno ne nigi nyarombo achiel kende ma dhako ma nong’iewo. g Ne opidhega maber korite kaachiel gi yawuote. Nyarombono ne chiemo kode kendo metho e okombene kendo nonindo mana e bade. Norite mana ka nyare. 4 Chieng’ moro, wendo nolimo jamwanduno, to ne ok okawo achiel kuom rombene kata dhoge mondo olosne. Kar mano, nokawo nyarombo ng’at modhiercha motedo ne wendone.” h 5 Ka Daudi nowinjo wachno, mirima nomake mowacho ne Nathan niya: “Akuong’ora gi nying Jehova i ni ng’at motimo kamano owinjore gi tho. 6 Bende, onego ochul nyarombono nyading’wen j nimar ne ok okeche.” 7 Eka Nathan nonyiso Daudi niya: “In e ng’atno!

12

531 Koro ma e gima Jehova Nyasach Israel osewacho: ‘An e ma naketi ruodh Israel a kendo ne aresi e lwet Saulo. b 8 Ne aikora miyi od ruodhi, c mondene duto, d kendo namiyi dhood Israel gi dhood Juda. e To ok mago kende, pod naikora timoni mathoth moloyo. f 9 Ang’o momiyo ichayo wach Jehova kuom timo gima rach e wang’e? Isenego Uria Ja-Hiti gi ligangla, g mikawo chiege iloko chiegi h bang’ nege gi ligangla mar JoAmon. i 10 Ligangla ok noa e odi iwuon j nikech isechaya kuom kawo chi Uria Ja-Hiti miloko chiegi.’ 11 Jehova owacho kama: ‘Akeloni masira koa e odi iwuon. k Abiro chiwo mondeni ne ng’at machielo l kineno gi wang’i kendo obiro terore kodgi odiechieng’ alanga. m 12 Kata obedo ni nitimo richono aling’ling’, n an to abiro timo mae e nyim Jo-Israel duto odiechieng’ alanga.’” 13 Daudi nowacho ne Nathan niya: “Asetimo richo e wang’ Jehova.” o Nathan nodwoko Daudi niya: “Jehova bende oseweyoni richoni. p Koro ok ibi tho. q 14 Kata kamano, nikech isenyiso Jehova achaya maduong’ kama, nyathi monyuolnino nyaka tho.” 15 Kae to Nathan nodhi e ode. Kendo Jehova nomiyo tuo ogoyo nyathi ma chi Uria nonyuolo ne Daudi. 16 Daudi nosayo Nyasaye

SULA 12 a 1Sa 16:13 2Sa 7:8

b 1Sa 18:10, 11 1Sa 19:10 1Sa 23:14

c 1Sa 13:13, 14 1Sa 15:26, 28

d 2Sa 3:7 1Ru 2:22

e 2Sa 2:4 2Sa 5:5

f 2Sa 7:19 g Wuo 20:13 h Wuo 20:14, 17 i 2Sa 11:15, 27 j Kwa 14:18 2Sa 13:32 2Sa 18:33 Gal 6:7

k 2Sa 12:15, 19 2Sa 13:10-15 2Sa 15:14

l Wuo 21:24 Ayu 31:9-11 Ayu 34:11

m 2Sa 16:21, 22 n 2Sa 11:4, 15 o Cha 39:9 Za 32:5 Za 38:3 Za 51:Wiye, 4 Nge 28:13

p Wuo 34:6 Za 32:1

q Law 20:10 Za 103:10

 Kolam mar 2 a 2Sa 12:22 Jon 3:8, 9

b Rut 3:3 2Sa 14:2

c 2Sa 6:17 d 2Sa 12:16 Joe 1:14

e Isa 38:3, 5 Joe 2:13, 14 Amo 5:15 Jon 3:8, 9

f Ekl 9:6 g Ayu 30:23 Ekl 3:20 Tic 2:29, 34 Tic 13:36

h Ekl 9:5, 10

2 SAMUEL 12:8-23 ahinya nikech nyathino. Ne oriyo kech1 kendo ne onindo piny e lowo otieno kotieno. a 17 Omiyo, jodongo ma ne rito ode notemo saye mondo ochung’, to notamore kendo nodagi chiemo kodgi. 18 E odiechieng’ mar abiriyo, nyathino notho to jotichne ne luor dhi nyise wachno. Ne giwacho kama: “Ka koro notamore winjowa ka nyathino ne pod ngima, ere kaka dwanyise ni nyathino osetho? Di po kotimo gima ok ber.” 19 Ka ne Daudi oneno ka jotije kuotho e kindgi, nofwenyo ni nyathino osetho. Omiyo, nopenjogi niya: “Dibed ni nyathino otho?” Ne gidwoke kama: “Ee, otho.” 20 Eka Daudi noa malo, nolwokore, nowichore mo, b noloko lepe kae to odhi e od c Jehova mokulore e nyime. Bang’e, nodok e ode mokwayo chiemo, mi nochiemo. 21 Jotichne nopenje kama: “Ang’o momiyo itimori kama? Ka ne nyathi pod ngima ne ok ichiem kendo ne iywak, to ka nyathi osetho, koro ia malo kendo ichiemo?” 22 Nodwokogi niya: “Ne atueyo d ka ne nyathino pod ngima nikech nawacho e chunya kama: ‘Di po ka Jehova okecha moweyo nyathino obedo mangima.’ e 23 To nikech koro osetho, be nitie gimomiyo onego atue? Be anyalo chiere? f An e ma abiro dhi ire, g en to ok onyal duogo ira.” h 12:16 1 Tiende ni, notueyo chiemo.

2 SAMUEL 12:24–13:8 24 Eka Daudi nodhi mohoyo Bathsheba a chiege. Nonindo kode mi bang’e nonyuolone wuoyi ma nochak ni Solomon.1 b Jehova nohero nyathino, c 25 mi nooro Nathan d mondo ochake ni Jedidia1 nikech Jehova nohere. 26 Joab nodhi nyime kedo gi Raba, e dala JoAmon f mokawo dalano.1g 27 Joab nooro wach ne Daudi niya: “Asekedo gi Raba h mi akawo dala mar pige.1 28 Koro, chok jolweny mamoko duto mondo ibi ikaw dalani. Ka ok kamano, to di po ka an e ma akawe mi ayudo duong’.”1 29 Omiyo, Daudi nochoko jolweny duto mi odhigo kendo nokedo gi Raba mokawe. 30 Nogolo osimbo e wi Malkam. Pek mar osimbono ne en talanta1 achiel mar dhahabu kendo ne en gi kite mabeyo ma nengogi tek. Ne osidh ne Daudi osimbono. Bende, noyako gik mang’eny miwuoro i e dalano. j 31 Nokawo ji duto ma ne ni e dalano moketogi e tich. Ne gipayo kite, ne gitiyo gi le mag nyinyo, kod gige tich mabith molos gi nyinyo kendo ne giloso matafari. Kamano e kaka Daudi notimo e miech Jo-Amon 12:24 1 Tiend nyingno en “Kuwe” e dho Hibrania. 12:25 1 Tiende ni, “Ng’at ma Jehova Ohero.” 12:26 1 Kata, “dala mar loch.” 12:27 1 Samoro iwuoyo kuom aoche kata yewni mag dalano. 12:28 1 Hibrania, “mi oluonge gi nyinga.” 12:30 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14.

SULA 12 a 2Sa 11:3

b 1We 3:5, 9 1We 22:9 1We 28:5 Mat 1:6

c 2Sa 7:12 1We 29:1

d 2Sa 7:4, 5 2Sa 12:1 1Ru 1:8

e Rap 3:11 Jos 13:24, 25

f Rap 23:3, 6

g 2Sa 11:25 1We 20:1

h 2Sa 11:1

i 2Sa 8:11, 12

j 1We 20:2, 3

 Kolam mar 2  SULA 13 a 1We 3:9

b 2Sa 3:2

c 2Sa 13:35

d 1Sa 16:9 1We 2:13

e Law 18:9 Law 20:17

532 duto. Gikone, nodok Jerusalem gi jolwenje duto. Absalom wuod Daudi ne nigi nyamin-gi moro ma jaber ahinya miluoto ngo ni Tamar, a Amnon b owadgi nohero Tamar. 2 Chuny Amnon nochande ahinya nikech Tamar nyamin mare. Tamar ne pod en nyako ma silili kendo onge gima Amnon ne nyalo timone. 3 Amnon ne nigi osiepne moro ma rieknige ne ng’eny ahinya. Nyinge ne en Jehonadab c wuod Shimea d owadgi Daudi. 4 Ne openjo Amnon kama: “Ang’o momiyo chunyi chandore kama pile ka pile to in wuod ruoth? Nyisa ane.” Amnon nodwoke niya: “Hera nega nikech Tamar ma nyamin e Absalom owadwa.” 5 Jehonadab nonyise kama: “Dhi inind e otandani kiwuondori ni ituo, to ka wuonu obiro neni to inyise ni, ‘Yie mondo Tamar nyamera obi omiya chiemo. Ang’eyo ni kolosona chiemo mimiyo jotuo ka aneno, to abiro chiemo e lwete.’” 6 Omiyo, Amnon nodhi monindo e otandane kowuondore ni otuo mi ruoth nobiro nene. Eka nokwayo ruoth kama: “Yie mondo Tamar nyamera obi otedna kek ariyo ka aneno mondo acham e lwete.” 7 Omiyo, Daudi nooro wach ne Tamar kama: “Dhi e od owadu Amnon mondo ilosne chiemo.” 8 Tamar nodhi e od Amnon, ka ma nonindoe. Nokawo mogo modwalo kae

13

533 to otedogo kek ka Amnon neno. 9 Bang’ mano, nokawo kekgo motero ne Amnon, to notamore chiemo mowacho niya: “Gol ji duto oko!” Omiyo, ji duto nowuok. 10 Amnon nowacho ne Tamar niya: “Kelna chiemo kor nindo koni mondo achiem e lweti.” Tamar nokawo kek ma noseloso motero ne Amnon owadgi kor nindo. 11 Sa ma noteronegi, Amnon nomake mowachone niya: “Bi inind koda nyamera.” 12 To Tamar nokwere kama: “Ooyo owadwa, kik ikuod wiya, nikech Jo-Israel ok timga kamano. a Kik itim tim makweroni. b 13 Abiro dak nade gi wich-kuot ma kama? Donge in bende ibiro kawi kaka ng’at mofuwo kendo manono e Israel? Koro, dhi iwuo gi ruoth nikech ang’eyo ni ok obi tami.” 14 Notamore winje, to nikech noloye gi teko, nonindo kode githuon mokuodo wiye. 15 Amnon koro nojok kode ahinya moloyo kaka nohere motelo. Amnon nonyise kama: “Chung’ iwuog kae!” 16 To nowachone niya: “Ooyo owadwa, kik iriemba nikech mano biro bedo marach moloyo kata gima isetimona.” To nodagi winje. 17 Noluongo jatichne moro monyise niya: “Gol nyakoni ka, kendo ilor dhoot.” 18 (Noyudo orwako nanga makende1 ma nyi ruoth ma silili ne rwakoga) Omiyo, ja13:18 1 Kata, “modus gi gik moko.”

SULA 13 a Law 18:9, 29 Law 20:17 Rap 27:22

b Cha 34:2, 7 Bur 20:5, 6

 Kolam mar 2 a Jos 7:6 Est 4:1 Jer 6:26

b 2Sa 3:3 2Sa 13:1

c Law 18:9 Rap 27:22

d Nge 19:13

e Nge 18:19

f Cha 34:7

g Joh 11:54

h 1Ru 1:9, 19

i Za 55:21 Nge 10:18 Nge 26:24-26

2 SAMUEL 13:9-26 tij Amnon nogole oko moloro dhoot. 19 Tamar nobuko wiye gi buru a moyiecho law ma norwako, kendo nodhi koywak komako wiye. 20 Absalom owadgi b nopenje kama: “Dibed ni ne in gi Amnon owadu? Koro, we ywak nyamera. En owadu. c Kik iparri ahinya nikech wachni.” Tamar nodhi modak kar kende e od Absalom owadgi. 21 Ka ne Ruoth Daudi owinjo wachno, iye nowang’ matek. d Kata kamano, Daudi ne ok dwar chwanyo Amnon nimar ne en wuode makayo kendo nohere ahinya. 22 Absalom ne ok onyiso Amnon gimoro amora marach kata maber, to nosin ahinya e gi Amnon nikech nosekuodo wi Tamar nyamin-gi. f 23 Chieng’ moro ka higni ariyo nosekalo, Absalom noluongo yawuot ruoth duto Baal-hazor machiegni gi Efraim, g ka ma jotije ma lielone rombe ne nitie. h 24 Omiyo, Absalom nodhi ir ruoth mowacho niya: “Ilielo rombena. Koro, akwayi ni wadhi kodi kaachiel gi jotichni duto.” 25 To ruoth nodwoko Absalom niya: “Ooyo wuoda, ok wanyal biro waduto. Di po ka waketoni ting’ mapek.” Kata obedo ni notemo saye, nodagi mi noguedhe aguedha. 26 Absalom nowachone kama: “Ka ok ibi, to kare we wadhi gi Amnon owadwa.” i Ruoth nodwoke niya: “Ang’o momiyo idwaro ni

2 SAMUEL 13:27–14:6 udhi kode?” 27 To Absalom nosaye moyie ne Amnon kod yawuot ruoth mamoko duto mondo odhi kode. 28 Eka Absalom nochiko jotichne niya: “Sa ma Amnon osemer, abiro nyisou ni unege to kik uluor. Donge an e ma asechikou? Beduru motegno kendo ma jochir.” 29 Omiyo, jotij Absalom nonego Amnon mana kaka nosechikogi. Eka yawuot ruoth mamoko duto noidho nyumbugi1 mi giringo. 30 Ka ne pod gin e yo, wach nochopo ne Daudi niya: “Absalom onego yawuot ruoth duto, kendo onge kata achiel modong’.” 31 Ka ne ruoth owinjo wachno, nochung’ moyiecho lepe kae to onindo e lowo, kendo jotichne duto ma nochung’ bute kanyo bende noyiecho lepgi. 32 Kata kamano, Jehonadab a wuod Shimea b owadgi Daudi nowacho niya: “Ruoth, kik ipar ni oneg yawuoti duto, Amnon kende e ma otho. c Absalom e ma nochiko mondo onege, nimar osebedo kochano timo kamano d chakre chieng’ ma Amnon nokuodoe wi Tamar e nyamin-gi. f 33 Koro, kik chunyi chandre kiparo ni yawuoti duto otho, Amnon kende e ma otho.” 34 Absalom to noringo. g Bang’e, jarit moro nong’icho moneno ji mang’eny 13:29 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras.

SULA 13 a 2Sa 13:3

b 1Sa 16:9 1We 2:13

c 2Sa 12:10

d Cha 27:41 Za 7:14 Nge 18:19

e 2Sa 13:12-14

f Law 18:9, 29

g 2Sa 13:38

 Kolam mar 2 a 2Sa 13:3

b 2Sa 3:3

c Rap 3:14 Jos 12:4, 5 2Sa 14:23

 SULA 14 d 2Sa 2:18 1We 2:15, 16

e 2Sa 13:39 2Sa 18:33 2Sa 19:2

f 2We 11:5, 6 2We 20:20 Amo 1:1

g Ekl 9:8 Dan 10:3

534 ka lor ka giluwo yo manie tiend got. 35 Eka Jehonadab a nonyiso ruoth kama: “Yawuoti oseduogo mana kaka ne anyisi.” 36 Ka notieko atieka wuoyo ni i, yawuot ruoth nochopo ka giywak matek, to ruoth gi jotichne bende noywak malit. 37 Absalom noringo modhi ir Talmai b wuod Amihud ruodh Geshur. Daudi noywago wuode kuom ndalo mang’eny. 38 Absalom noringo modhi Geshur c kendo nodak kuno kuom higni adek. 39 Bang’e, ruoth Daudi nogombo neno Absalom nimar chunye koro ne osea kuom wach tho Amnon. Koro Joab wuod Zeruya d nofwenyo ni Daudi ne gombo neno Absalom. e 2 Omiyo, Joab nooro wach Tekoa f mondo okelne dhako moro mariek. Nonyiso dhakono kama: “Rwakri gi lep ywak mondo itimri ka ng’at ma ywago ng’at motho kendo kik iwirri mo. g Timri ka dhako mosebedo ka ywago ng’at motho kuom ndalo mang’eny. 3 Kae to dhi inyis ruoth wechegi.” Eka Joab nonyise wechego.1 4 Nya Tekoano ne odhi ir ruoth mokulore e nyime kowacho kama: “Ruoth konya!” 5 Ruoth nopenje ni, “Ang’o marach?” Dhakono nodwoke niya: “An mana chi liel; nimar chwora osetho. 6 Ne an gi yawuoyi ariyo to

14

14:3 1 Kata, “noketo weche e dhoge.”

535 chieng’ moro ka ne gigore e pap moro ne onego wadgi nikech onge ng’ama ne nyalo thegogi. 7 To koro joodwa duto olokore koda kendo giwachona ni, ‘Kel wuodi ma nonego nyawadgicha mondo wanege, a kata ka obedo ni wadhi tieko jacham mwandu wuon-gi.’ Gidhi simo mach1 ma adong’go2 kendo nying’ chwora dhi lal nono.” 8 Eka ruoth nonyiso dhakono niya: “Dog adoga dala, abiro golo chik e wi wachno.” 9 Nya Tekoano nonyiso ruoth kama: “Yaye ruodha, ketho mondo obed kuoma kendo kuom od wuora, to in kod pinyruodhi ubed maonge ketho.” 10 Ruoth nodwoke niya: “Ka ng’ato ang’ata openji wachni kendo, kele ira to ok obi chandi kendo.” 11 To nowacho ne ruoth kama: “Mad Ruoth opar Jehova Nyasache mondo jachul kuor b kik kel masira kendo oneg wuoda.” Ruoth nodwoke kama: “Akuong’ora gi nying Jehova c ni onge yie wi wuodi kata achiel ma biro lwar piny.” 12 Dhakono nokwaye niya: “Yie amedie wach moro achiel.” Ruoth nodwoke ni, “Wach awacha!” 13 Dhakono nonyise niya: “Kare ang’o momiyo idwa timo gima kama ne oganda Nyasaye? d Ka ma e kaka ruoth ng’ado bura, to ruoth 14:7 1 Kata, “chuk mach.” 2 Tiende ni, ng’at ma nyalo ting’o nying chwora malo.

SULA 14 a Kwa 35:19 Rap 19:11, 12

b Kwa 35:19, 27 Rap 19:6

c Rap 6:13 Ekl 8:4

d Wuo 19:5 Kwa 6:27

 Kolam mar 2 a 2Sa 13:38

b 2Sa 14:2, 7

c 2Sa 14:1-3

2 SAMUEL 14:7-20 miyo bura loye en owuon, nikech odagi omo wuode ma noriembo. a 14 Wabiro tho mi wabed ka pi mopukore e lowo ma ok nyal tuom kendo. Kata kamano, Nyasaye ok mor ka oneg ng’ato, to onono gik ma nyalo miyo ng’at ma ne oseriemb odwog ire kendo. 15 Abiro mondo awuo kodi e wi wachni nikech ji miya luoro. Omiyo, nang’ado ni abi awuo gi ruodha, di po ka owinjo kwayona. 16 Di po ka ruoth owinja mi oresa e lwet ng’at ma dwaro tieka gi wuoda achiel modong’ kuom mwandu ma Nyasaye nomiyowa. b 17 Eka nawacho niya: ‘Ang’eyo ni chik ruoth e ma nyalo konya,’ nikech ruoth chalo gi malaika mar Nyasaye kendo ong’eyo pogo gima ber kod gima rach. Mad Jehova Nyasachi bed kodi.” 18 Koro ruoth nowacho ne dhakono niya: “Kik ipanda wach moro amora ma adwaro penji.” Ne odwoke kama: “Penj apenja ruodha.” 19 Ruoth nopenje niya: “Dibed ni Joab e ma oori ira?” c Dhakono nodwoke kama: “Akuong’ora gi nyingi ni en mana kaka isewachono ruodha, nimar Joab jatichni e ma ne ochika moketo wechegi duto e dhoga. 20 Joab e ma osetimo kama mondo gik mosetimore olokre, to ruodha riek ka malaika mar Nyasaye kendo ong’eyo weche duto ma timore e pinywa.”

2 SAMUEL 14:21–15:4 21 Eka ruoth nonyiso Joab niya: “Onge wach, abiro timo kamano. a Dhi iom Absalom mondo ikele kae.” b 22 Eka Joab nokulore nyaka e lowo mopako ruoth kowacho niya: “A ruodha, kawuono ang’eyo ni kare iyie koda nikech isetimo kaka ne akwayi.” 23 Joab nodhi Geshur c mokelo Absalom Jerusalem. 24 Kata kamano, ruoth nowacho niya: “We odhi mana e ode to kik obi ira.” Omiyo, Absalom ne odhi e ode kendo ne ok odhi e nyim ruoth. 25 Koro e Israel duto, ne onge ng’at ma ipako maloyo Absalom nikech ne ojachia miwuoro. Ne oonge gi mbala moro amora chakre e tiende nyaka e wiye. 26 Ne nyaka oliel yie wiye higa ka higa nikech yie wiye ne bedoga mapek ahinya. To ka ne opim yie wiyego, pekgi ne romo shekel 2001 kaluwore gi rapim mar od ruoth. 27 Absalom ne nigi yawuoyi adek d gi nyako achiel miluongo ni Tamar. Nyakono ne jaber ahinya. 28 Absalom ne odak Jerusalem kuom higni ariyo mangima, to ne ok odhi e nyim ruoth. e 29 Omiyo, Absalom noluongo Joab mondo oore ir ruoth, to Joab ne odagi biro. Ne oluonge kendo, to ne otamore biro. 30 Gikone, ne ochiko jotichne konyisogi kama: 14:26 1 Chiegni kilo 2 gi nus kama. Som Apendiks B14.

SULA 14 a 2Sa 14:13

b 2Sa 13:38

c Rap 3:14 2Sa 3:3 2Sa 13:37

d 2Sa 18:18

e 2Sa 14:24

 Kolam mar 2 a 2Sa 14:23

b Cha 45:15

 SULA 15 c 1Sa 8:11 1Ru 1:5 Nge 11:2

d Rap 25:7 Rut 4:1

e 1Sa 8:20 2Sa 8:15

536 “Joab nigi puoth shairi e bath puotha. Dhi uwang’ puodhono.” Omiyo, jotij Absalom ne odhi mowang’o puodhono. 31 Eka Joab nodhi ir Absalom mopenje niya: “Marang’o jotichni nowang’o puotha?” 32 Absalom nodwoko Joab kama: “Ne aluongi mondo idhi ipenjna ruoth kama: ‘Ang’o momiyo ne ioma Geshur? a Dobedona maber moloyo ka adong’ kuno. Koro yiena abi iri kendo kiyudo ketho moro amora kuoma to inega.’” 33 Omiyo, Joab nodhi ir ruoth monyise wachno. Eka noluongo Absalom, mi nobiro ire mokulore nyaka e lowo e nyim ruoth. Kae to ruoth nonyodho Absalom. b Bang’ magi duto, Absalom nobedo gi gari, farese, kod ji 50 ma ringo e nyime. c 2 Absalom ne chiewoga gokinyi mang’ich kae to ochung’ e bath yo madhi e ranga dala. d Ka ng’ato ne nigi wach moro modwaro ni ruoth okonyee, e Absalom ne luongo ng’atno to openje niya: “Iwuok e dala mane?” Ng’atno ne nyise ni: “Jatichni a e achiel kuom dhoudi mag Israel.” 3 Absalom ne nyiso ng’atno kama: “Aneno ka adier onego okonyi, en mana ni onge ng’at ma ruoth oketo ma dikonyi.” 4 Absalom ne wacho niya: “Ma dine keta jang’ad bura e pinyni! Dang’ado bura makare ne ng’ato ang’ata man gi ywak!”

15

537 5 Ka ng’ato nobiro ire mokulorene, Absalom ne rieyo lwete kae to omose kendo onyodhe. a 6 Ne otimo kamano ne Jo-Israel duto ma ne biro ir ruoth mondo okonygi e wach moro. Kamano e kaka Absalom ne ywayo chuny Jo-Israel. b 7 Bang’ higni ang’wen,1 Absalom nokwayo ruoth kama: “Yiena adhi Hebron c mondo atim kaka ne asingora ne Jehova. 8 Nimar ka ne an Geshur d e piny Siria ne asingora e kama: ‘Ka Jehova okonya mi aduogo Jerusalem, to abiro golo misango1 ne Jehova.’” 9 Omiyo, ruoth nonyise kama: “Dhi gi kuwe.” Eka nowuok mi odhi Hebron. 10 Absalom nooro joote aling’ ling’ e dhout Israel duto kowachonegi niya: “Ka uwinjo tung’, to ukog gi dwol maduong’ ni, ‘Absalom osebedo ruoth e Hebron!’” f 11 Koro, Absalom ne ogwelo ji 200 moa Jerusalem mondo odhi kode, to ne gikia gima timore. 12 Bende, ka ne Absalom odhi golo misango, ne ooro wach e dala mar Gilo g mondo oluongne Ahithofel h Ja-Gilo, jang’ad ne Daudi rieko. i Kamano jo ma nong’anyo ka dok ne Absalom ne medore ameda. j 13 Bang’ kinde, ng’ato ne odhi monyiso Daudi kama: “Jo-Israel osedok ne Absalom.” 14 Gikanyono, Daudi nonyiso jotichne duto niya: 15:7 1 Kata nyalo bedo, “higni 40.” 15:8 1 Kata, “lame.” Hibrania, “tiyone.”

SULA 15 a Za 10:9 Za 55:21 Nge 26:25

b Nge 11:9 c 2Sa 3:2 d 2Sa 13:38 2Sa 14:23

e Law 22:21 f 2Sa 2:1 2Sa 5:1, 5 1We 3:4

g Jos 15:20, 51 h 2Sa 16:23 2Sa 17:14 2Sa 23:8, 34

i Za 41:9 Za 55:12, 13 Joh 13:18

j Za 3:1 Nge 24:21

 Kolam mar 2 a 2Sa 19:9 Za 3:Wiye

b 2Sa 12:11 c Nge 18:24 d 2Sa 12:11 2Sa 16:21 2Sa 20:3

e 2Sa 8:18 2Sa 20:7 1Ru 1:38 1We 18:17

f Jos 13:2, 3 g 1Sa 27:4 1We 18:1

h 2Sa 18:2 i 2Sa 2:5, 6 Za 25:10 Za 57:3 Za 61:7 Za 89:14

j Nge 17:17 Nge 18:24

k 2Sa 18:2 l 1Ru 2:36, 37 2We 30:14 Joh 18:1

2 SAMUEL 15:5-23 “Wuoguru piyo wadhi, a nono to Absalom biro negowa waduto! Wareturu, di po ka ojukowa mi okelo masira e dalani kuom negowa waduto!” b 15 Ne gidwoko ruoth kama: “Ruoth, waikore timo gimoro amora miwacho.” c 16 Omiyo, ruoth nowuok gi joode, to monde apar d noweyo mondo orit dalane. 17 Kamano, ruoth nowuok ka joge luwe, kae to ne gichung’ Beth-merhak. 18 Jotichne duto ma ne luwe gi Jo-Kereth duto, gi Jo-Peleth e duto, kod Jo-Giti f 600 ma ne oluwe koa Gath, g ne kalo e nyim ruoth ka onono kwan-gi. 19 Ruoth nowacho ne Itai h Ja-Giti niya: “Be ochuno ni idhi kodwa? Dog ir ruoth manyien nimar in jadak ma noringo pinygi. 20 Eka nyocha ibiro, ere kaka dawuoth kodi kamoro amora, to an akiya ka ma adhiye? Dog gi oweteni kendo Jehova mondo onyisu ng’wono kinde duto!” i 21 To Itai nodwoko ruoth kama: “Akuong’ora gi nying Jehova kendo gi nying ruoth ni abiro dhi gi ruodha kamoro amora modhiye, tek kata yot, obed tho kata ngima!” j 22 Eka Daudi nonyiso Itai k niya: “Kal idhi loka.” Omiyo, Itai nodhi loka kaachiel gi joge duto moriwo nyaka nyithindo. 23 Jo ma nodak e pinyno duto ne ywak matek ka ji kadho, kendo ruoth ne ochung’ but Hoho mar Kidron; l ji duto ma ne ni

2 SAMUEL 15:24–16:3 kode ne kadho ka gichomo yo ma dhi e thim. 24 Zadok a bende ne ni kanyo gi Jo-Lawi b duto ma noting’o sandug singruok mar Nyasaye. c Ne giketo Sandugno piny to Abiathar d bende ne ni kanyo sa ma ji duto ne kadho koa e dalano. 25 Kata kamano, ruoth nowacho ne Zadok niya: “Duok Sandug Singruok mar Nyasaye e dala. e Ka po ni Jehova okecha, to adier obiro duoka mi ane sandugno kendo. f 26 To koneno ni ok awinjora e nyime, to we otim atima kaka oneno ni berne.” 27 Eka ruoth nonyiso Zadok jadolo kama: “Donge in janen? g Kaw Ahimaaz wuodi kaachiel gi Abiathar kod Jonathan h wuode mondo udog dala. 28 To an abiro bet ka ma iyorogo aora kae nyaka chop ayud wach moa kuomu.” i 29 Omiyo, Zadok gi Abiathar notero Sandug Singruok mar Nyasaye Jerusalem mi gibet kuno. 30 Daudi ne idho Got Zeituni j koywak. Ne oumo wiye kendo ne owuotho gi tiende nono. Ji duto ma ne ni kode bende ne oumo wigi ka ywak. 31 Ne onyis Daudi kama: “Ahithofel bende osedok k ne Absalom.” l Eka Daudi nowacho niya: “A Jehova, m lok rieko mar Ahithofel mondo obed fuwo lilo!” n 32 Ka ne Daudi ochopo e wi got ka ma ji ne lamoe Nyasaye, Hushai o Ja-Arki p ne oromone ka kandhone oyiech kendo wiye oti-

SULA 15 a 2Sa 8:17 2Sa 20:25 1Ru 1:8 1Ru 2:35 1We 6:8

b Kwa 8:19 c Wuo 37:1 Law 16:2 Kwa 4:15 Kwa 7:9 1We 15:2

d 1Sa 22:20 1Sa 30:7

e 2Sa 6:17 f 2Sa 7:2 Za 26:8 Za 27:4

g 1Sa 9:9 h 2Sa 17:17 i 2Sa 15:36 2Sa 17:16, 21

j Mat 21:1 Mat 24:3 Tic 1:12

k Za 41:9 Za 55:12, 13 Joh 13:18

l Za 3:Wiye m Za 3:7 n 2Sa 16:23 2Sa 17:14

o 2Sa 16:16 p Jos 16:1, 2

 Kolam mar 2 a 2Sa 16:18, 19 b 2Sa 17:7, 14 c 2Sa 17:15, 16 d 2Sa 18:19 e 2Sa 17:17 1Ru 1:42

f 2Sa 16:16 1We 27:33

 SULA 16 g 2Sa 15:30 h 2Sa 9:2, 9 i 2Sa 9:6 j 1Sa 25:18 k 2Sa 17:27-29 l 2Sa 9:3

538 mo buru. 33 Kata kamano, Daudi nowachone niya: “Ka adhi kodi, to idhi medona ting’. 34 To ka idok Jerusalem minyiso Absalom ni, ‘A ruoth, an jatichni. Yande an jatich wuoru, to koro sani an jatichni,’ a di po ka ikonya e ketho rieko mar Ahithofel. b 35 Donge Zadok kod Abiathar jodolo ni kuno? Nyaka inyisgi weche duto ma iwinjo e od ruoth. c 36 Ahimaaz d wuod Zadok kod Jonathan e wuod Abiathar bende ni kuno kendo ibiroga orogi mondo gikelna weche duto miwinjo.” 37 Kamano, Hushai osiep Daudi f nodok Jerusalem sa ma Absalom bende ne donjo kuno. Ka Daudi noselor matin koa e wi got, g Ziba h ma jatij Mefibosheth i ne oromone ka en gi punde ariyo moting’o makate 200, kek 100 mag mzabibu, kek 100 molos gi olembe mag ndalo oro,1 kod divai agulu maduong’. j 2 Eka ruoth nopenjo Ziba niya: “Ang’o momiyo ikelo gigi?” Ziba nodwoke kama: “Pundegi akelo ne jood ruoth mondo oidhi. Makate gi olembegi gin mag jotichni, divai to akelo ne jo ma tekogi orumo e thim.” k 3 Ruoth nomedo penje niya: “To wuod1 ruodhi ni kanye?” l Eka Ziba nodwoke kama: “Odong’ Jerusalem kowacho ni, ‘Kawuononi, Jo-Israel biro duokona

16

16:1 1 Mag ng’owo kata seche moko mag othidhe bende. 16:3 1 Kata, “nyakwar.”

539 loch wuora.’” a 4 Ruoth nowacho ne Ziba niya: “Mwandu duto mag Mefibosheth gin magi.” b Ziba nodwoke kama: “Erokamano ruodha. Mad adhi nyime yudo ng’wono e wang’i.” c 5 Ka ne Ruoth Daudi ochopo Bahurim, ng’at moro ma nyinge Shimei d wuod Gera ja dhood Saulo nobiro ka yanye. e 6 Ne obayo Daudi gi joge duto gi kite moriwo nyaka jotichne kaachiel gi jo ma thuondi ma ne olwore koni gi koni. 7 Shimei ne yanye kama: “Ai ka! Dhi kucha! In ng’at ma nono ma janekni! 8 Jehova osechulo kuor nikech remb joka Saulo ma ne ichuero mikawo lochne, kendo koro Jehova keto loch e lwet Absalom wuodi. Masira koro oseyudi nikech in janek!” f 9 Abishai wuod Zeruya g nonyiso ruoth niya: “Marang’o iweyo guok mothoni h yanyi kama? i Yiena mondo adhi ang’ad wiye oko.” j 10 To ruoth nodwoke kama: “Ang’o ma chandou koda un yawuot Zeruya? k Weyeuru oyanya l nikech Jehova osenyise m ni, ‘Yany Daudi!’ Omiyo, ng’ano ma nyalo penjo ni, ‘Ang’o momiyo itimo kama?’” 11 Eka Daudi nonyiso Abishai kod jotichne duto niya: “Ka koro wuoda ma anyuolo e ma dwaro nega, n to nade JaBenjamin! o Weyeuru oyanya nikech Jehova e ma osenyise ni otim kamano! 12 Di

SULA 16 a 2Sa 19:25-27 b 2Sa 9:9, 10 c Nge 26:22 d 2Sa 19:16 1Ru 2:8, 44

e Wuo 22:28 Ekl 10:20

f 1Sa 24:6, 7 1Sa 26:9, 11 Za 3:1, 2 Za 7:1 Za 71:10, 11

g 1We 2:15, 16 h 1Sa 24:14 i Wuo 22:28 j 1Sa 26:8 k 2Sa 19:22 1Ru 2:5

l Za 37:8 1Pe 2:23

m 2Sa 12:10 n 2Sa 12:11 2Sa 15:14 2Sa 17:12

o 2Sa 19:16

 Kolam mar 2 a Cha 29:32 Wuo 3:7 Za 25:18

b Za 109:28 c 2Sa 16:5 d 2Sa 15:12, 31 e 2Sa 15:32, 37 1We 27:33

f Jos 16:1, 2 g 1Ru 1:25 h 2Sa 15:34 i Za 37:12 j Law 18:8 Law 20:11 1Ru 2:22

k 2Sa 15:16

2 SAMUEL 16:4-21 po ka Jehova oneno chandruokna a mi Jehova otimona maber kar ayany moyanyago kawuononi.” b 13 Daudi gi joge nodhi nyime gi wuoth to Shimei ne wuotho e bath got ka ma omanyore kodgi koyanyogi, c kobayogi gi kite kendo kokironegi buru. 14 Gikone, ruoth gi joge duto nochopo ka ma ne gidhiye ka giol ahinya kendo ne giyueyo. 15 Gie kindeno, Absalom gi Jo-Israel duto nochopo Jerusalem, to Ahithofel d bende ne ni kode. 16 Ka ne Hushai e Ja-Arki f ma osiep Daudi odhi ir Absalom, nowachone kama: “Ruoth odag aming’a! g Ruoth odag aming’a!” 17 Absalom nopenjo Hushai niya: “Ma e kaka inyiso ni ihero osiepni? Ang’o momiyo ne ok idhi kode?” 18 Omiyo, Hushai nodwoko Absalom kama: “Ooyo, ng’at ma Jehova, kod oganda man kae, gi JoIsrael duto oyiero e ma an kore kendo anasik kode. 19 To bende ere ng’at monego atine? Donge en mana wuod ruoth? Abiro tiyoni mana kaka ne atiyo ne wuonu.” h 20 Bang’e, Absalom nowacho ne Ahithofel niya: “Ng’adnae rieko. i Ang’o monego watim?” 21 Ahithofel nodwoko Absalom kama: “Dhi iterri gi mond wuoru j ma ne oweyo mondo oritne dala. k Eka Jo-Israel duto biro ng’eyo ni isejogo

2 SAMUEL 16:22–17:14 wuoru chuth kendo jogo ma riwi lwedo biro bedo gi chir.” 22 Omiyo, ne giloso ne Absalom hema e wi ot malo, a kendo Absalom ne oterore gi mond wuon-gi b e wang’ Jo-Israel duto. c 23 E kindego, rieko ma Ahithofel d ne ng’ado ne ikawo kaka wach moa kuom Nyasaye. Kamano bende e kaka Daudi gi Absalom ne neno rieko ma Ahithofel ne ng’adonegi. Ahithofel nokwayo Absalom kama: “Yiena ayier jolweny 12,000 mondo alawgo Daudi kawuono gotieno. 2 Abiro juke ka ool kendo ka chunye onyosore. e Abiro miye luoro kendo jo ma ni kode duto biro ringo, to ruoth kende e ma abiro nego. f 3 Eka anadwok ji duto iri. Gima abiro timo ne ng’at ma wamanyoni e ma biro miyo ji duto oduog iri, to mano e ma biro miyo ji duto obed gi kuwe. 4 To parono ne ber ne Absalom kod jodongo duto mag Israel. 5 Kata kamano, Absalom nowacho niya: “Luongnauru Hushai g Ja-Arki mondo wawinj ane paro ma engo.” 6 Omiyo, Hushai nobiro ir Absalom mi Absalom nonyise rieko ma Ahithofel noseng’adone. Eka nopenje kama: “Be onego watim gima owachono? Ka ok kamano, to wachnwa ane.” 7 Hushai nodwoko Absalom kama: “Rieko ma Ahi-

17

SULA 16 a 2Sa 11:2

b Rap 22:30 2Sa 20:3

c 2Sa 12:11, 12

d 2Sa 15:12 2Sa 17:14, 23

 SULA 17 e 2Sa 16:14

f Za 37:12 Za 41:9 Za 55:12, 13

g 2Sa 15:32 2Sa 16:16

 Kolam mar 2 a 2Sa 15:34

b 1Sa 16:18 2Sa 15:18 2Sa 23:8, 18 1We 11:26

c Nge 17:12

d 1Sa 17:50 1Sa 18:7 1Sa 19:8 2Sa 10:18

e 1Sa 22:1 1Sa 23:19

f Cha 49:9 2Sa 1:23 Isa 31:4

g 1Sa 18:5

h Bur 20:1

i 1Ru 4:20

j Nge 21:1

540 thofel ong’ado e wachni ok ber.” a 8 Hushai nomedo nyise kama: “Ing’eyo ni wuoru kod joge gin jolweny ma thuondi b kendo giger ka ondiek1 ma olalo nyathine e pap. c To bende wuoru en jalweny molony d kendo ok obi nindo ka ma joge onindoe. 9 Sani ang’eyo ni koro opondo e bur moro kata kamoro machielo, e to ka en e ma okwongo monjowa, jo ma owinjo nowach niya: ‘Oselo jo ma luwo Absalom!’ 10 Eka kata mana ng’at ma jachir kendo mager ka sibuor f nobed maluor nikech Jo-Israel duto ong’eyo ni wuoru en thuon g kendo joge gin jochir. 11 An ma e paro ma an-go: Chok JoIsrael duto chakre Dan nyaka Beer-sheba, h ji mang’eny ka kuoyo manie dho nam, i kae to in iwuon itelnegi e lweny. 12 Wabiro juke kamoro amora ma entie mi wamok kuome mana ka tho momoko e lum kendo onge kata ng’at achiel kuom joge ma biro tony. 13 Koringo odonjo e dala moro, Jo-Israel duto biro dhi kuno gi tonde mi giywa dalano nyaka e pap kendo onge kata kidi achiel ma biro dong’ e dalano.” 14 Absalom gi Jo-Israel duto nowacho kama: “Rieko ma Hushai Ja-Arki ong’ado ber j moloyo mar Ahithofel!” Mano notimore nikech 17:8 1 Kata, “dubu.”

541 Jehova noseng’ado ni rieko mar Ahithofel obed fuwo a mondo Jehova okel ne Absalom masira. b 15 Bang’e, Hushai nonyiso Zadok gi Abiathar c jodolo niya: “Ahithofel ne ong’ado ne Absalom kod jodong Israel rieko kama, to an to ne anyise kama. 16 Koro or ne Daudi wach mapiyo kinyise niya: ‘Kik inind ka ma iyorogo aora manie thim, to idh lokacha, nono to idhi negi gi jogi duto.’” d 17 Noyudo Jonathan e gi Ahimaaz f ni En-rogel. g Omiyo, noor nyako moro ma jatich mondo oternegi wach monego gidhi ginyis Ruoth Daudi, nimar ne giluor ni di po ka ng’ato onenogi ka gidonjo e dala. 18 Kata kamano, rawera moro nonenogi monyiso Absalom. Omiyo, ji ariyogo noringo nyaka Bahurim h e dala ng’at moro ma ne nigi soko e laru. Ne gidonjo e i sokono, 19 kendo chi ng’atno nomoyo cham e dho sokono, to onge ng’at ma nofwenyo mano. 20 Jotij Absalom nobiro e od dhakono mi gipenje niya: “Ahimaaz gi Jonathan ni kanye?” Dhako nodwokogi kama: “Ne gikalo ka gichomo yo aora.” i Eka jogo nomanyogi to ne ok giyudogi, mi ne gidok Jerusalem. 21 Ka jogo nosedhi, Ahimaaz gi Jonathan nowuok e soko mi gitero ne Ruoth Daudi wach. Ne ginyise niya: “A malo mondo ing’ad aora

SULA 17 a 2Sa 15:31, 34 2Sa 16:23 Nge 19:21 Nge 21:30

b Rap 2:30 2We 25:20

c 2Sa 8:17 2Sa 15:35

d Za 35:24, 25 e 1Ru 1:42 f 2Sa 15:27, 36 2Sa 18:19

g Jos 15:7, 12 Jos 18:16, 20 1Ru 1:9

h 2Sa 16:5 2Sa 19:16

i Wuo 1:19 Jos 2:3-5 1Sa 19:12, 14 1Sa 21:2

 Kolam mar 2 a 2Sa 17:1, 2 b Jos 15:20, 51 2Sa 15:12

c 2Ru 20:1 d 1Sa 31:4 1Ru 16:18 Za 5:10 Za 55:23 Mat 27:3, 5 Tic 1:18

e Cha 32:1, 2 Jos 13:24, 26

f 2Sa 19:13 2Sa 20:4, 10

g 2Sa 8:16 h 1We 2:16, 17 i Kwa 32:1 Rap 3:15

j Rap 3:11 Jos 13:24, 25 2Sa 12:26, 29

k 2Sa 9:3-5 l 2Sa 19:31, 32 1Ru 2:7

2 SAMUEL 17:15-29 mapiyo, nimar Ahithofel oseng’ado ne Absalom rieko mar tieki.” a 22 Gikanyono, Daudi gi joge duto nong’ado Aora Jordan. Piny noru ka giduto giseng’ado aorano. 23 Ka ne Ahithofel oneno ni ok oti gi rieko ma nong’ado, noidho pundane modok thurgi. b Bang’ chiko joode e weche moko, c nodhi modere d kendo noyike ka ma noyikie kwerene. 24 Gie kindeno, Daudi nochopo Mahanaim e to Absalom gi Jo-Israel duto nong’ado loka Jordan. 25 Absalom noketo Amasa f jatend jolweny kar Joab. g Amasa ne en wuod Ja-Israel ma nyinge Ithra ma nonindo1 gi Abigail h nyar Nahash ma nyamin Zeruya min Joab. 26 Absalom gi Jo-Israel nogo kambi e piny Gilead. i 27 Ka ne Daudi ochopo Mahanaim, Shobi wuod Nahash Ja-Amon ma wuok Raba, j Makir k wuod Amiel ma wuok Lo-debar, kod Barzilai l Ja-Gilead ma wuok Rogelim 28 nokelo otendni, besende, agulni, ngano, shairi, mogo, cham mobul, oganda, ng’or, cham moyoki, 29 mor kich, mor dhiang’, rombe, kod mo mabuo. Ne gitero gigo mondo Daudi gi joge ocham. m Ne giwacho kama: “Wang’eyo ni gidenyo kendo riyo omakogi e thim.” n

m Nge 11:25 n 1Sa 25:18 2Sa 16:2

17:25 1 Nenore ni Ithra ne en chwor Abigail.

2 SAMUEL 18:1-17 Daudi nokwano joge mi oketo jotelo e wi jolweny aluf achiel-achiel, to moko noketo e wi jolweny mia-mia. a 2 Nopogogi e grube adek. Grup achiel noketo e lwet Joab, b grup machielo e lwet owadgi Joab miluongo ni Abishai c ma wuod Zeruya, d to grup mar adek noketo e lwet Itai e Ja-Giti. Eka ruoth nonyisogi ni, “An bende abiro dhi kodu.” 3 To ne gidwoke kama: “Ooyo, in kik idhi kodwa, f nimar ngimani rom gi mar ji 10,000. g Wan kata ka waringo, ok gibi dewo; bende kata ka nus mar jolwenjwa otho, pod ok gibi dewo. Omiyo, in inyalo konyowa akonya ka in e dala kae.” 4 Ruoth nonyisogi kama: “Abiro timo gima uneno ni ber.” Omiyo, ruoth nodhi mochung’ e dho rangach, to joge duto nodhi ka gichanore ji mia-mia, kod ji aluf-aluf. 5 Eka ruoth nochiko Joab, Abishai, kod Itai kama: “Akwayou ni kik uhiny Absalom.” h Ji duto nowinjo ka ruoth chiko jotend lweny ni kik gihiny Absalom. 6 Eka jolweny mag Daudi nowuok e dala mi gidhi kedo gi Jo-Israel e bungu mar Efraim. i 7 Jolweny mag Daudi j noloyo Jo-Israel k mi ginego ji 20,000 e odiechiengno. 8 Lweny nolandore e pinyno duto kendo jo ma notho e bungu ne ng’eny moloyo jo ma jolweny nonego. 9 Absalom nopo koromo gi jolweny mag Daudi. Noi-

18

SULA 18 a Nge 20:18

b 2Sa 8:16 2Sa 10:7

c 2Sa 23:18, 19

d 1We 2:15, 16

e 2Sa 15:19, 21

f 2Sa 21:17

g 2Sa 17:1-3 Ywa 4:20

h 2Sa 18:12

i 2Sa 17:26

j Za 3:7 Nge 24:21, 22

k 2Sa 16:15

 Kolam mar 2 a 2Sa 8:16 2Sa 18:2

b 2Sa 18:5

c 2Sa 12:10 Nge 2:22 Nge 20:20 Nge 30:17

d Jos 7:24, 26 Jos 8:29 Jos 10:23, 27

542 dho nyumbu1 mi nyumbuno noringo mokadho e bwo yath ma bedene ogar. Wi Absalom nomoko e bad yath moliero e kor yamo, nyumbu to nodhi adhiya. 10 Eka ng’ato nonene mowacho ne Joab a niya: “Aneno Absalom koliero e yath.” 11 Joab nopenjo ng’atno niya: “Ka adier ne inene, marang’o ne ok igoye mondo olwar piny gi kanyo? Dine amiyi fedha apar kod msip.” 12 Nodwoko Joab niya: “Kata dine miya fedha 1,000 ok dater lweta kuom wuod ruoth, nimar ne wawinjo maber ka ruoth nyisi kod Abishai gi Itai ni ‘Kik uhiny Absalom.’ b 13 Ka dine ok awinjo chik ruoth mi anege, ruoth dong’eyo wachno, to in ok diresa.” 14 Joab nonyise niya: “Ikethona seche!” Omiyo, nodhi koting’o aserni adek kendo nochwoyogo chuny Absalom ka pod oliero kongima e wi yath maduong’no. 15 Eka ji apar ma noting’o ne Joab gige lweny nobiro mogoyo Absalom nyaka otho. c 16 Joab nogoyo tung’ moluongo jolweny ma ne lawo Jo-Israel mondo giwe lawogi. 17 Ne gikawo ringre Absalom mi gibolo e bur moro matut e bungu kendo ne gibolo kite kuome mobedo pith mang’ongo. d Kae to Jo-Israel duto nodok e miechgi. 18:9 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras.

543 18 Ka ne Absalom pod ngima, nochungo siro moro e Hoho mar Ruoth a kowacho niya: “Aonge wuoyi ma biro ting’o nyinga malo.” b Omiyo, noluongo sirono gi nyinge owuon kendo pod iluonge ni Rapar mar Absalom nyaka kawuononi. 19 Ahimaaz c wuod Zadok nowacho niya: “We aring ater ne ruoth wach nikech Jehova osetimone maber kuom rese e lwet wasike.” d 20 To Joab nodwoko niya: “Kawuono ok ibi tero wach ne ruoth. Inyalo timo kamano chieng’ machielo nikech kawuono wuod ruoth owuon e ma otho.” e 21 Eka Joab nowacho ne Ja-Kush moro f niya: “Dhi inyis ruoth gima iseneno.” Ja-Kushno nokulore ne Joab kae to owuok gi ng’wech. 22 Ahimaaz wuod Zadok nokwayo Joab kendo niya: “Akwayi, yiena aring aluw Ja-Kushno.” Kata kamano, Joab nopenje niya: “Nang’o idwa dhi to onge wach mitero?” 23 To nomedo saye niya: “Yiena ayiea adhi.” Omiyo, Joab noyiene modhi. Ahimaaz noringo koluwo yo Aora Jordan mokalo JaKush. 24 Noyudo Daudi obet e kind dho rangeye ariyo mag dala. g To jarit h noidho malo e ohinga manie rangach. Nong’icho moneno ng’ato ka biro gi ng’wech. 25 Omiyo, jarit nokok gi dwol maduong’ monyiso

SULA 18 a Cha 14:17

b 2Sa 14:27

c 2Sa 15:35, 36 2Sa 17:17

d Za 9:4

e 2Sa 18:5

f Cha 10:6

g 2Sa 18:4

h 2Ru 9:17

 Kolam mar 2 a 2Sa 18:19

b 2Sa 22:47 Za 144:1

c 2Sa 18:22

d 2Sa 18:21

e 2Sa 22:49 Za 55:18 Za 94:1 Za 124:2, 3

f Za 27:2

2 SAMUEL 18:18-32 ruoth. Ruoth nodwoke niya: “Ka en kende, to okelo wach moro.” Ka jalno ne chiegni chopo, 26 jarito noneno ng’at machielo ka biro gi ng’wech. Jaritono nokok ne jarit rangach niya: “Ng’at machielo bende biro!” Ruoth nowacho niya: “Ng’atno bende kelo wach moro.” 27 Jaritno nowacho niya: “Ng’at motelo ringo mana ka Ahimaaz a wuod Zadok.” Ruoth nowacho, “Mano ok ng’at marach, oting’o wach maber.” 28 Ahimaaz nokok ne ruoth niya: “Weche beyo!” Eka nopodho piny auma e nyim ruoth mowachone niya: “Opak Jehova Nyasachi mosegolo jo ma nong’anyoni ruodha!” b 29 Kata kamano, ruoth nopenje kama: “Absalom ni kare koso?” Ahimaaz nodwoke niya: “Seche ma Joab ne ora kod jatich ruoth moro, ne awinjo koko moro to ne ok ang’eyo ni en mar ang’o.” c 30 Omiyo, ruoth nonyise niya: “Kadh ichung’ kacha,” mi notimo kamano. 31 Eka Ja-Kush nochopo d mowacho niya: “Ruoth, akeloni wach maber. Kawuono Jehova oseng’ado bura kare kuom golo jogo duto ma nong’anyoni.” e 32 To ruoth nopenjo Ja-Kush niya: “Absalom ni kare koso?” JaKush nodwoke kama: “Mad wasiki kod jogo duto ma ng’anyoni obed mana ka wuodino!” f

2 SAMUEL 18:33–19:15 33 Wachno nochando chuny ruoth modhi e wi tat ot man but rangach kendo noywak kowuotho koni gi koni e wi tado niya: “Yaye, Absalom wuoda, wuoda! Absalom wuoda, mad an e ma ne atho ma kari, Absalom wuoda, wuoda!” a Ne onyis Joab niya: “Ruoth ywak malit kendo okuyo nikech Absalom.” b 2 Omiyo, ji duto nokuyo e odiechieng’no nikech ne giwinjo ni ruoth ywak malit nikech wuode. 3 Chieng’no jolweny noduogo e dala ka giling’ c mana ka jo ma wigi okuot nikech ologi e lweny. 4 Ruoth noumo wang’e kendo nodhi nyime ywak gi dwol maduong’ niya: “Yaye, Absalom wuoda! Absalom wuoda, yaye wuoda!” d 5 Joab nodhi ir ruoth e ode mowachone kama: “Kawuono to ikuodo wi jotichni duto mosereso ngimani kaachiel gi ngima yawuoti, e gi nyingi, f kod mondeni duto. g 6 Ihero jo ma osin kodi, to isin gi jo ma oheri. Isemiyo ji oneno ayanga kawuono ni jolweny gi jotendgi gin jo ma nono e wang’i, nimar an gadier ni ka dabed ni Absalom ngima kawuono, to wan watho, dobedoni mana maber. 7 Koro a malo idhi iwuo gi jotichni kendo ijiwgi nikech akuong’ora gi nying Jehova ni ka ok itimo kamano, to onge ng’at ma biro dong’ kori otienoni. To mano biro bedoni masi-

19

SULA 18 a 2Sa 12:10 2Sa 17:14 2Sa 19:1 Nge 19:13

 SULA 19 b 2Sa 18:5 2Sa 18:14

c 2Sa 17:24

d 2Sa 18:33

e 2Sa 3:2-5 2Sa 5:14-16

f 2Sa 13:1

g 2Sa 5:13 2Sa 15:16

 Kolam mar 2 a 2Sa 18:17

b 1Sa 17:50 1Sa 18:7 1Sa 19:5 2Sa 5:25 2Sa 8:5

c 2Sa 15:14

d 2Sa 15:10, 12

e 2Sa 18:14

f 2Sa 8:17 2Sa 15:25 1Ru 1:8

g 1Sa 22:20 1Sa 30:7 2Sa 15:24 1We 15:11, 12

h 2Sa 2:4

i 2Sa 17:25

544 ra maduong’ moloyo moro amora ma iseneno chakre tinni.” 8 Omiyo, ruoth nowuok mobet e dho rangach, mi nonyis ji duto niya: “Ruoth obet e rangach.” Eka ji duto nodhi e nyim ruoth. To Jo-Israel mamoko1 noseringo modok e miechgi. a 9 Wach nowuok e kind dhoudi duto mag Israel ka gipenjore niya: “Ruoth e ma noresowa e lwet jowasikwa b kendo e lwet Jo-Filistia, to koro ruoth oseringo pinywa nikech Absalom. c 10 Absalom ma ne waketo jatelo d bende osetho e lweny. e Koro ang’o momiyo waling’ aling’a ma ok wadhi waom ruoth?” 11 Ruoth Daudi nooro wach ne Zadok f gi Abiathar g jodolo kama: “Penjnauru jodong Juda h niya: ‘Ang’o momiyo un e ma dubi mogik dwoka e oda ka Jo-Israel mamoko duto to oseorona wach? 12 Un owetena, ringrena, kendo chokena. Ang’o momiyo un e ma dubi mogik dwoka e oda?’ 13 Nyisnauru Amasa i niya: ‘Donge ing’eyo ni wan owete?1 Nyasaye mondo okwana jaketho ka ok aketi jatend jolweny kar Joab.’” j 14 Kamano, Jo-Juda duto noyie mi gioro ne ruoth wach niya: “Duogi kaachiel gi jogi duto!” 15 Ruoth nochako wuoth mar dok mochopo Jor-

1We 2:16, 17

j 2Sa 8:16 2Sa 18:5, 14

19:8 1 Tiende ni, jo ma noriwo Absalom lwedo. 19:13 1 Hibrania, “Ringrena kendo chokena.”

545 dan, to Jo-Juda nobiro romone Gilgal a mondo ging’ad kode Jordan. 16 Eka Shimei b wuod Gera, Ja-Benjamin ma Bahurim nodhi piyo gi Jo-Juda mondo orom ne Ruoth Daudi, 17 Jo-Benjamin 1,000 ne ni kode. Ziba c jatij Saulo gi yawuote 15, kod wasumbnine 20 nokwongo ne ruoth chopo Jordan. 18 Nong’ado aora mondo oom ruoth gi joode kendo otimne gimoro amora modwaro. To Shimei wuod Gera nokulore e nyim ruoth ka nochiegni ng’ado Jordan. 19 Nowacho ne ruoth niya: “Kik ikwana jaketho, kendo kik ipar gik maricho ma ne awachoni d ka ne ia Jerusalem. Kik ikan wechego e chunyi, 20 nimar ang’eyo ni naketho. Omiyo, kuom jood Josef duto an e ma akwongo biro mondo arom ne ruoth kawuononi.” 21 Gikanyono, Abishai e wuod Zeruya f nopenjo niya: “Donge owinjore oneg Shimei nikech noyanyo ng’at ma Jehova owiro?” g 22 To Daudi nodwoko kama: “Ang’o ma chandou koda un yawuot Zeruya h momiyo udoko wasika kawuononi? Be owinjore oneg ng’ato e Israel kawuononi? Donge kawuono ang’eyo ni an ruodh Israel?” 23 Eka ruoth nonyiso Shimei kama: “Ok bi negi.” Kendo nosingorene kuom wachno. i 24 Mefibosheth j nyakwar Saulo bende nobiro romo ne

SULA 19 a Jos 5:9 1Sa 11:14

b 2Sa 16:5 1Ru 2:8, 9

c 2Sa 9:2, 10 2Sa 16:1

d 2Sa 16:5

e 2Sa 23:18

f 2Sa 2:18

g Wuo 22:28 2Sa 16:7 1Ru 21:13

h 2Sa 3:39 2Sa 16:10

i 1Ru 2:8, 9

j 2Sa 9:3, 6 2Sa 16:3, 4

 Kolam mar 2 a 2Sa 9:9

b 2Sa 4:4

c Law 19:16 2Sa 16:3

d 2Sa 9:7-10

e 2Sa 16:4

f 2Sa 17:27-29 1Ru 2:7

g Nge 3:27

2 SAMUEL 19:16-33 ruoth. Ne pok olwoko tiende, kata lielo tike, kata mana lwoko lepe chakre chieng’ ma ruoth nowuok nyaka chieng’ ma noduogo gi kuwe. 25 Ka noromo gi ruoth Jerusalem, ruoth nopenje niya: “Mefibosheth, marang’o ne ok idhi koda?” 26 Nodwoke kama: “Ruodha, jatichna a e ma nowuonda. Nimar nanyise kama: ‘We akaw punda mondo adhi gi ruodha,’ nikech an rang’ol. b 27 Kata kamano, ne othuwa kodi. c To ruodha riek ka malaika mar Nyasaye, omiyo, inyalo timo gima ineno ni ber. 28 Ang’eyo ni ruoth ne nyalo nego jood wuora duto, to e ma pod ne iketa achiel kuom jo ma chiemo e mesani. d Koro, ere gima chielo ma damed kwayi ruodha?” 29 Kata kamano, ruoth nowachone niya: “Koro we wuoyo kamano, nimar aseng’ado ni udhi pogoru gi Ziba lowo.” e 30 Mefibosheth nonyiso ruoth kama: “We okawe duto nikech koro iseduogo e odi gi kuwe.” 31 Barzilai f Ja-Gilead bende nobiro koa Rogelim mondo okow ruoth nyaka Jordan. 32 Barzilai noseti ahinya kendo ne en jahigni 80. Noteronega ruoth chiemo ka ruoth ne ni Mahanaim g nikech ne en jamwandu ahinya. 33 Ruoth nowacho ne Barzilai kama: “Wang’ad kodi loka, kendo

2 SAMUEL 19:34–20:4 abiro pidhi gi chiemo Jerusalem.” a 34 Barzilai to nodwoke niya: “Ruoth, an aseti. Ere kaka dadhi kodi Jerusalem? 35 Koro an jahigni 80. b Be anyalo pogo kind ber gi rach. Be anyalo winjo mit gima achamo kata ma amadho? Be iparo ni wende chwo gi mon pod nyalo miya mor? c Ok owinjore amedni ting’ kayiem nono. 36 Ruodha, kowi nyaka Jordan kae oroma aroma. Be ochuno ni nyaka ichula pok ma kama? 37 Yiena ayiea adog dala mondo oyika but liend wuonwa gi minwa. d To eri Kimham jatichni, e dhi kode kendo itimne kaka idwaro.” 38 Omiyo ruoth nodwoke kama: “Kimham biro dhi koda, kendo abiro timone kaka idwaro kendo gimoro amora midwaro kuoma, natimni.” 39 Eka ji duto nochako ng’ado Jordan, to ruoth nodong’ ka ogoyo ne Barzilai oriti. f Ne onyodhe mi oguedhe kae to Barzilai nodok dalane. 40 Ruoth nodhi nyaka Gilgal g ka en gi Jo-Juda duto kod dhout Israel moko. Kimham bende nodhi kode. h 41 Eka Jo-Israel duto nodhi mopenjo ruoth niya: “Marang’o Jo-Juda nokawi ling’ ling’ gi joodi kaachiel gi jogi mamoko duto mi ging’ado kodi Jordan?” i 42 Eka Jo-Juda nodwoko Jo-Israelgo kama: “Ne watimo kamano nikech ruoth en watwa. j

SULA 19 a Nge 11:25

b Za 90:10 c Ekl 2:8

d Cha 50:13

e 1Ru 2:7 f Cha 31:55 1Sa 20:41 Tic 20:37

g 1Sa 11:14 h 2Sa 2:4

i Bur 8:1 Bur 12:1 2Sa 19:15

j Za 78:68, 70

 Kolam mar 2  SULA 20 a 2Sa 20:21 b Bur 3:26, 27 2Sa 15:10

c 2Sa 19:43

d 1Ru 12:16 e Nge 24:21

f 2Sa 19:15 2Sa 19:41, 42

g 2Sa 5:11 h 2Sa 15:16

i 2Sa 16:21, 22

j 2Sa 17:25 2Sa 19:13 1We 2:17

546 Marang’o iu wang’ nikech wachni? Be uwinjo ni ruoth osemiyowa gimoro mi wachamo, kata ni osemiyowa mich moro?” 43 To Jo-Israel nodwoko Jo-Juda kama: “Wan dhoudi apar, omiyo wan gi dwol moloyou kuom Daudi. Obet nade ni uchayowa kama? Donge wan e ma ne owinjore wapar wach duoko ruodhwa mokwongo?” Kata kamano, wach Jo-Juda nobedo gi teko moloyo mar Jo-Israel mamoko. Koro ne nitie Ja-Benjamin moro ma nyinge Sheba. a Ne en wuod Bikri kendo nohero thuwo ji. Nogoyo tung’ b kowacho niya: “Daudi ok en watwa kendo waonge pok kuom wuod Jesse. c Wan Jo-Israel, ng’ato ka ng’ato odog ne nyasache!” d 2 Gikanyono, Jo-Israel duto noweyo luwo Daudi mi gichako luwo Sheba wuod Bikri, e Jo-Juda to nomakore gi ruodhgi mi gidhi kode nyaka Jerusalem ka gia Jordan. f 3 Ka Daudi nochopo dalane Jerusalem, g nokawo monde apar ma noweyo ka rito dala h mi oketogi e ot moro miritogie. Kata obedo ni ne omiyogi chiemo, ne ok onindo kodgi kendo. i Ne oketogi kanyo nyaka thogi kendo ne gidak mana ka mond liete kata obedo ni chworgi ne ngima. 4 Daudi nonyiso Amasa j kama: “Chokna JoJuda duto mondo ibi kodgi

20

547 ira ka pok ndalo adek orumo.” 5 Omiyo, Amasa nodhi choko Jo-Juda, en mana ni ne ok ochopo e sa ma ne giwinjoree. 6 Eka Daudi nowacho ne Abishai a niya: “Sheba b wuod Bikri biro timonwa marach moloyo Absalom. c Omiyo, kaw jolweny ilawe ka pok odonjo e achiel kuom mier mochiel motegno mi otony.” 7 Koro Joab gi lange, d gi Jo-Kereth, gi Jo-Peleth, e kod chwo duto mathuondi nowuok Jerusalem mi gilawo Sheba wuod Bikri. 8 Ka ne gichiegni chopo e lwanda maduong’ man Gibeon, f Amasa g noromo kodgi. Noyudo Joab orwakore gi lep lweny kendo ne en gi ligangla moliero e nungone. Ka nosudo machiegni gi Amasa, ligangla nowuodhore molwar. 9 Joab nopenjo Amasa kama: “In nade owadwa?” Eka nomako yie tik Amasa gi lwete ma korachwich ka gima odwa nyodhe. 10 Amasa ne ok otang’ gi ligangla ma ne nie lwet Joab, omiyo Joab nochuoyo bund iye h mi nyimbich othichore oko molwar piny. Ne ok ochwoye mokalo kanyo, dichielno kende nonege. Eka Joab gi Abishai owadgi nomedo lawo Sheba wuod Bikri. 11 Eka ng’at Joab moro nochung’ but Amasa kowacho niya: “Jo ma ni kor Joab kod jo ma ni kor Daudi oluw bang’ Joab!” 12 Gie kindeno duto Amasa to nonindo

SULA 20 a 1Sa 26:6 2Sa 10:10 2Sa 23:18 1We 18:12

b 2Sa 20:1

c 2Sa 15:12

d 2Sa 8:16

e 2Sa 8:18 2Sa 15:18 1Ru 1:38

f Jos 18:21, 25 Jos 21:8, 17

g 2Sa 17:25 2Sa 19:13

h 2Sa 3:27 1Ru 2:5

 Kolam mar 2 a 2Sa 20:1

b 1Ru 15:20 2Ru 15:29

c Wuo 19:5 Rap 32:9

2 SAMUEL 20:5-20 e rembe e wang’ yo kanyo. Ka ne jalo oneno ka ji duto chung’ but Amasa kanyo, nogole mochwale e bath yo kae to nobolo nanga kuome nikech noneno ka ji chung’ ka ng’iye. 13 Ka ne osegole e yo, ji duto noluwo Joab ka gilawo Sheba a wuod Bikri. 14 Sheba nokadho e dhout Israel duto mochopo Abel-beth-maaka. b Jo-Bikri bende nochokore modonjo kode e dalano. 15 Eka Joab gi joge duto noloro ne Sheba e dala mar Abel-beth-maaka kendo ne gigingo pidhe mondo gimonj dalano nimar dalano nochiel motegno. Eka jo ma ne nigi Joab nochako kunyo ohinga mondo gigoye piny. 16 Koro, dhako moro mariek nokok gi e wi ohinga mar dalano niya: “Winjuru, winjuru! Nyisuru Joab ni obi awuo kode.” 17 Joab nosudo machiegni mi dhakono nopenje niya: “In e Joab?” Nodwoke niya: “Ee, an e Joab.” Eka dhakono nowachone niya: “Ruodha, winj gima adwaro wachoni.” Joab nonyise ni, “Wachi.” 18 Nonyise niya: “E kinde machon ne ji wachoga ni, ‘Dhiuru upenj wach e Abel, kae to weche ne rumo gi kanyo.’ 19 Awuoyo e lo Jo-Israel ma onge wach kendo mohero kuwe. Idwaro ketho dala machal min Israel. Marang’o idwaro tieko oganda Jehova?” c 20 Joab ne odwoke niya:

2 SAMUEL 20:21–21:9 “Ok adwar ketho dalani ngang’! 21 Ok en kamano. Sheba a wuod Bikri modak e piny gode mag Efraim b e ma oseng’anyo ne Ruoth Daudi. En e ma ka uchiwonwago, to wabiro weyo dalani.” Dhakono nonyiso Joab niya: “Wabiro dironu wiye piny kono!” 22 Gikanyono, dhakono nodhi mowuoyo gi jodalano duto mi ne ging’ado wi Sheba wuod Bikri, kendo ne gidirogo ne Joab. Eka Joab nogoyo tung’ mi ng’ato ka ng’ato nodok dalane, c to Joab nodok Jerusalem ir ruoth. 23 Koro, Joab ne jatend jolweny duto mag Israel, d to Benaya e wuod Jehoyada f ne jatend Jo-Kereth kod Jo-Peleth. g 24 Adoram h ne otelo ne jo ma nochun mondo oti ne ruoth, to Jehoshafat i wuod Ahilud ne en jandiko. 25 Sheva ne en jagoro, to Zadok j gi Abiathar k ne gin jodolo. 26 Ira Ja-Jair ne en jatelo maduong’1 mar Daudi. Koro ne nitie oro l e kinde Daudi kuom higni adek moluwore. Omiyo, Daudi ne openjo Jehova mi Jehova nodwoke niya: “Nitie buch remo e od Saulo gi joge, nimar ne ginego JoGibeon.” m 2 Omiyo, ruoth noluongo Jo-Gibeon n mowuoyo kodgi. (Jo-Gibeon ne ok gin Jo-Israel to ne gin JoAmor o ma ne odong’ ma JoIsrael ne osingore ni ok bi

21

20:26 1 Hibrania, “jadolo.”

SULA 20 a 2Sa 20:1 b Jos 17:14, 15 Bur 2:8, 9

c Ekl 9:14, 15 Ekl 9:18

d 2Sa 8:16 2Sa 19:13

e 2Sa 23:20 1We 27:5

f 1We 12:27 g 2Sa 8:18 2Sa 15:18 1Ru 1:38, 44

h 1Ru 4:6 1Ru 12:18

i 1Ru 4:3 j 2Sa 15:27 k 2Sa 17:15 2Sa 19:11 1Ru 4:4

 SULA 21 l Law 26:18, 20 m Cha 9:6 Wuo 20:13 Kwa 35:30, 33

n Jos 9:3, 27 o Cha 10:15, 16

 Kolam mar 2 a Jos 9:15 b Kwa 35:31 c 2Sa 21:1 d Kwa 25:4 Rap 21:22

e 1Sa 10:26 f 1Sa 9:17 g 2Sa 4:4 2Sa 9:10 2Sa 19:24

h 1Sa 18:3 1Sa 20:42

i 2Sa 3:7 j 1Sa 18:20 1Sa 25:44 2Sa 3:14 2Sa 6:23

k 1Sa 18:19 l Kwa 35:31 Rap 19:21

548 nego. a Kata kamano, Saulo noramo mar negogi nikech nodwaro ni Jo-Israel kod Jo-Juda ogurre motegno.) 3 Daudi nopenjo Jo-Gibeon kama: “Datimnu ang’o mondo achul richo ma ne wakelo kuomu, eka mondo gueth mag Jehova oduog ne joge?” 4 JoGibeon nodwoke niya: “Ok wadwar ni mondo ochulwa fedha kata dhahabu b nikech gima Saulo gi joode notimonwa. Bende, ok dwaher ni oneg ng’ato ang’ata e Israel.” Eka nowachonegi niya: “Abiro timonu gimoro amora ma ukwayo.” 5 Ne giwacho ne ruoth kama: “Ng’at ma nonego jowa kendo ma nochano mondo otiekwa e piny Israel duto c— 6 miwa yawuote abiriyo. Wabiro liero ringregi d e nyim Jehova e Gibea e dala Saulo, jal ma Jehova noyiero.” f Eka ruoth nodwokogi niya: “Abiro miyougi.” 7 Kata kamano, ruoth Daudi ne oneno lit ne Mefibosheth g wuod Jonathan ma wuod Saulo nikech singruok ma notimo gi Jonathan h e nyim Jehova. 8 Omiyo, ruoth nokawo Armoni gi Mefibosheth yawuot Rizpa i nyar Aia ma nonyuolo ne Saulo, kod yawuoyi abich ma Mikal1j nyar Saulo nonyuolo ne Adriel k wuod Barzilai Ja-Mehola. 9 Eka ne gichiwogi ne JoGibeon ma nonegogi molierogi e got e nyim Jehova. l Ji 21:8 1 Kata nyalo bedo, “Merab.”

549 abiriyogo duto ne onegi kinde ma ne keyo mar shairi chakore. 10 Eka Rizpa a nyar Aia nokawo law gunia mopedho e wi lwanda chakre kinde keyo nyaka ndalo koth. Ne ok oweyo winy piyo kuomgi godiechieng’ kata le mag bungu chopo butgi kanyo gotieno. 11 Ne onyis Daudi gima Rizpa chi Saulo nyar Aia notimo. 12 Omiyo, Daudi ne odhi mokawo choke Saulo gi mag Jonathan wuode kuom jotend Jabesh-gilead. b Jogo ne okwalo chokego Beth-shan ka ma Jo-Filistia ne olieroe ringregi chieng’ ma ne onegie Saulo Gilboa. c 13 Ne okawo choke Saulo gi mag Jonathan kod choke ji abiriyo ma ne oneg e gotka. d 14 Ne giyiko choke Saulo gi mag Jonathan wuode Zela e piny Jo-Benjamin, e but liend Kish f wuon Saulo. Ka ne gisetimo duto ma ruoth nochikogi, Nyasaye nowinjo kwayogi mi oguedho pinygi. g 15 Lweny nomuoch kendo e kind Jo-Filistia gi JoIsrael. h Omiyo, Daudi gi joge nodhi mokedo gi Jo-Filistia, to nochopo ka ma Daudi ne ool ahinya. 16 Ne nitie Ja-Refaim i miluongo ni Ishbibenob ma ne dwaro nego Daudi. Ne en gi ligangla manyien kendo pek mar tonge mar mula ne romo shekel1 300. j 17 Gikanyono, Abishai k wuod Zeruya 21:16 1 Chiegni kilo 3 gi nus kama. Som Apendiks B14.

SULA 21 a 2Sa 3:7 b 2Sa 2:5 c 1Sa 28:4 1Sa 31:1 1Sa 31:11, 12 2Sa 1:6 1We 10:8

d 2Sa 21:9 e Jos 18:28 f 1Sa 9:1 1Sa 10:11

g Jos 7:24-26 2Sa 24:25

h 2Sa 5:17, 22 i Rap 2:11 j 1Sa 17:4, 7 1We 11:23

k 2Sa 23:18, 19

 Kolam mar 2 a 2Sa 22:19 b 2Sa 18:3 c 1Ru 11:36 1Ru 15:4 2Ru 8:19

d 1We 20:4 e 1We 11:26, 29 1We 27:1, 11

f Cha 14:5 g 1We 20:5 h 1Sa 17:4, 7 i 1We 20:6-8 j 1Sa 17:10, 45 2Ru 19:22

k 1Sa 16:9 1Sa 17:13 1We 2:13

l Za 60:12

 SULA 22 m Wuo 15:1 Bur 5:1

n Za 34:19 o 1Sa 23:14 Za 18:Wiye

p Za 31:3 q Za 18:2, 3 r Rap 32:4 1Sa 2:1, 2

s Cha 15:1 Rap 33:29 Za 3:3

t Za 9:9 Nge 18:10

u Za 59:16

2 SAMUEL 21:10–22:3 nonego Ja-Filistiano mi oreso ruoth. a Eka jo Daudi ne okuong’orene kama: “Ok nichak idhi kodwa e lweny kendo, b di po ka inego taya mar Israel!” c 18 Bang’e, lweny nomuoch kendo e kindgi gi JoFilistia d e Gob. Gie kindeno, Sibekai e Ja-Husha nonego Saf Ja-Refaim. f 19 Lweny nomuoch kendo e kind Jo-Israel gi JoFilistia g e Gob mi Elhanan wuod Jaare-oregim Ja-Bethlehem ne onego Goliath JaGiti ma ludh tonge ne romre gi ludh jotweng’o. h 20 Lweny nomuoch kendo Gath ka ma ne nitie ng’at ma rabet ma nigi lith lwedo 6 gi lith tielo 6. Lith lwetene gi mag tiendene duto ne gin 24. En bende ne en Ja-Refaim. i 21 Ne osiko oyanyo Jo-Israel j mi Jonathan wuod Shimei k owadgi Daudi ne onege. 22 Ji ang’wen-go duto ne gin Jo-Refaim ma Gath, kendo Daudi gi joge nonegogi. l Daudi nowero ne Jehova wendni m chieng’ ma Jehova norese e lwet wasike n duto kendo e lwet Saulo. o 2 Ne ower kama: “Jehova e lwandana, en e kar geng’ruokna, p kendo en e Jal ma resa. q 3 Nyasacha e lwandana r ma abwokie, En e okumbana, s kendo tung’na mar resruok, kod kar geng’ruokna t Ka ma anyalo pondoe, u

22

2 SAMUEL 22:4-22 jawarna a ma resa e lwet jo mahundu. 4 Analuong Jehova, Nyasaye mowinjore opaki, Kendo ibiro resa e lwet wasika. 5 Apaka mag tho olwora koni gi koni; b Jo ma timbegi richo nobwoga ka ohula maduong’. c 6 Tonde mag Liel1 norida matek; d Obadho mag tho nochoma tir. e 7 Ka ne anie chandruok, ne aluongo Jehova, f Ne asiko ka aywak ne Nyasacha. Ne owinjo dwonda ka en e hekalune, Kendo ywakna ne ochopo e ite. g 8 Piny nochako tetni kendo yiengni; h Mise mag polo bende notetni i Ne giyiengni koni gi koni nikech mirimb Nyasaye. j 9 Yiro nowuok e ume, Kendo mach makakni nowuok e dhoge; k Maka maliel nowuok kuome. 10 Nodolo polo kolor, l Mudho mandiwa ne nie bwo tiendene. m 11 Ne oidho kerubi n mi obiro kofuyo. Ne onenore e buomb malaika. o 12 Ne oumore gi mudho mana ka hema, p

SULA 22 a Isa 12:2 Luk 1:46, 47 Tit 3:4

c Za 18:4

14

d Za 116:3, 4 e Za 18:5 f Za 142:1 Jon 2:2

g Wuo 3:7

15

Za 18:6 Za 34:15

h Bur 5:4 i Ayu 26:11 j Za 18:7-12

16

Za 77:18

k Isa 30:27 l Za 144:5 Isa 64:1

m Rap 4:11 1Ru 8:12 Za 18:9 Za 97:2

17

n 1Sa 4:4 Za 80:1 Za 99:1

o Hib 1:7 p Ayu 36:29

18

 Kolam mar 2 a Wuo 19:16 1Sa 2:10

b Za 18:13-16 Isa 30:30

19

c Za 7:13 Za 77:17

d Za 144:6 e Wuo 14:21 Za 106:9 Za 114:3

20

f Wuo 15:8 g Za 18:16-19 Za 124:2-4 Za 144:7

21

h Za 3:7 Za 56:9

i 1Sa 19:11 1Sa 23:26 2Sa 15:10

j Za 31:8 k Za 149:4 l 1Sa 26:23 1Ru 8:32

22:6 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

13

b Za 69:14

m Za 18:20-24 Za 24:3, 4

22

550 Kendo e boche polo ma rotenge ma pi opong’o. Ler manie nyime nogolo mirni mag mach maliel. Eka Jehova nochako mor gie polo; a Dwond Jal Mamalo Chutho nowinjore. b Ne obayo asernige c mokeyogi; Polo ne omil mi giringo koni gi koni. d Bwo nam nonenore; e Jehova nomiyo mise mag piny onyenyore ka nosiemogi, Nikech teko mar muya ma noa e ume. f Norieyo bade ka en malo; Nomaka mogola e pige matut. g Noresa e lwet jasigu ma ratego, h Kuom ji duto mosin koda kendo moloya gi teko. Ne gimonja ka ne masira oyuda, i To Jehova e ma ne osira. Ne ogola e chandruok moketa ka mokuwe;1j Noresa nikech ne omor koda. k Jehova guedha nikech timna makare; l Ochula moromore gi tichna maler. m Nimar aseluwo yore mag Jehova, Kendo pok aweyo Nyasacha mondo atim richo.

22:20 1 Kata, “ka malach.”

551 23 Chikene duto a nie nyima; Ok abi weyo buchene. b 24 Anasik ka aonge ketho c e nyime, Kendo anasik ka aritora mondo kik atim richo. d 25 Jehova mondo ochula kaluwore gi timna makare, e Kendo nikech aonge ketho e nyime. f 26 Imakori gi ng’at momakore kodi; g Kendo ibedo malong’o ne ng’at malong’o; h 27 Ne jo maler inyisori ni iler, i To ne jo ma timbegi obam, inyisori ni iriek moloyogi. j 28 Nimar ireso jo ma obolore k To isin gi jo ma wigi tek kendo iduokogi piny. l 29 A Jehova, in e tacha, m Jehova e ma menyona yo e mudho. n 30 Ikonya loyo jo momonja; Kuom teko Nyasacha anyalo kalo ohinga. o 31 Yor Nyasaye madier en yo makare chuth, p Wach Jehova liw. q En okumba ne ji duto ma geno kuome. r 32 Ere Nyasaye moro mak mana Jehova? s Kendo ere lwanda moro mak mana Nyasachwa? t 33 Nyasaye madier e kar pondona motegno, u Kendo enomi yora obed makare chuth. v

SULA 22 a Rap 6:1 Za 19:9

b Rap 8:11 c Za 84:11 d Za 18:23 Nge 14:16

e Ayu 34:11 Isa 3:10 Hib 11:6

f Za 18:24 Nge 5:21

g Za 37:28 Za 97:10

h Za 18:25-30 i Mat 5:8 1Pe 1:16

j Za 125:5 k Ayu 34:28 l Dan 4:37 1Pe 5:5

m Za 27:1 n Za 97:11 o Za 18:29 Fil 4:13 Hib 11:33, 34

p Rap 32:4 q Za 12:6 Nge 30:5

r Za 35:2 Za 91:4

s Isa 44:6 t Rap 32:31 Za 18:31-42

u Za 27:1 Isa 12:2

v Isa 26:7

 Kolam mar 2 a Isa 33:15, 16 Hab 3:19

b Za 18:35 Za 113:6-8

c Za 17:5 d Wuo 14:13 e 1Sa 23:5 f 1Sa 17:49 Za 44:3, 5

g Cha 49:8 h Za 18:40 i 1Sa 28:6 Nge 1:28 Isa 1:15 Mik 3:4

j 1Sa 30:6 2Sa 15:12

2 SAMUEL 22:23-44 34 Omiyo tiendena bedo mayot ka tiende mwanda; Omiyo achung’ kuonde moting’ore malo. a 35 Otiego lwetena ne lweny; Bedena nyalo dolo atung’ molos gi mula. 36 Imiya okumbani mar warruok, Kendo bolruokni miya duong’. b 37 Iyarona yo malach mondo awuothie; Tiendena ok bi kier. c 38 Analaw wasika mi atiekgi; Ok abi duogo nyaka tiekgi chuth. 39 Abiro tiekogi mi anyongi ma ok ginyal chung’ kendo; d Gibiro podho e tiendena. 40 Ibiro miya teko mar kedo e lweny; e Ibiro miyo wasika opodh piny e tiendena. f 41 Ibiro miyo wasika olokna ng’egi, g Kendo abiro tieko jo ma osin koda. h 42 Giywak mondo okonygi, to onge ng’at ma diresgi; Bende, giywak ne Jehova to ok odwokgi. i 43 Abiro regogi mayom mana ka buru; Abiro nyonogi mana kaka chuodho manie ndara. 44 Iniresa e lwet joga ma dwaro dondore koda. j

2 SAMUEL 22:45–23:8 Inirita miketa jatend ogendni. a Jo ma ne ok ang’eyo biro tiyona. b 45 Jo ma oa e pinje mamoko nobi ira mi ginikulrena c Humba kende nomi giluw chikna; 46 Luoro biro mako jo ma oa e pinje mamoko; Giniwuog kuonde ma gipondoe ka gitetni. 47 Jehova en Nyasaye mangima! Pakuru Lwandana! d Odend Nyasaye ma en lwanda mar resruokna. e 48 Nyasaye madier chulona kuor; f Oketo ji e bwoya. g 49 Oresa e lwet wasika; Iting’a malo h e wi jo ma monja; Iresa e lwet ng’at mager. i 50 Mano e momiyo anagoni erokamano e kind ogendni, A Jehova, j Kendo anapak nyingi gi wer: k 51 Omiyo ruoth moketo yudo resruok maduong’; l Onyiso ng’ate mowir hera mosiko, Daudi gi kothe nyaka chieng’.” m Magi e weche mogik mag Daudi: n “Weche Daudi wuod Jesse, o Jal ma ne oting’ malo, p Ruoth ma Nyasach Jakobo ne owiro, q

23

SULA 22 a 2Sa 8:3

b c d e f g

h i j k

l m

Za 2:8 Za 60:8 Za 18:43-45 Rap 33:29 Rap 32:4 Za 18:46 Za 89:26 1Sa 25:29 2Sa 18:19 Za 18:47 Za 110:1 Za 144:1, 2 2Sa 5:12 2Sa 7:9 Za 18:48 Rap 32:43 Za 117:1 1We 16:9 Za 145:2 Rum 15:9 Za 2:6 Za 21:1 Za 89:20, 29 Luk 1:32, 33

 SULA 23 n Cha 49:1 Rap 33:1

o 1Sa 17:58 Mat 1:6

p 2Sa 7:8 q 1Sa 16:13

 Kolam mar 2 a 1We 16:9 b Mar 12:36 2Ti 3:16

c Tic 1:16 2Pe 1:21

d Rap 32:4 Za 144:1

e Nge 29:2 Isa 9:7 Isa 32:1

f Wuo 18:21 Isa 11:3

g Mal 4:2 Mat 17:2 Fwe 1:16

h Za 72:1, 6 i 2Sa 7:16, 19 1We 17:11 Za 89:3 Za 89:28, 29 Za 132:11 j Isa 9:7 Isa 11:1 Amo 9:11 k Za 37:10

l 2Sa 10:7 2Sa 20:7 1We 11:10

m 1We 11:11

552 Jawer wende mamit a e Israel. 2 Roho mar Jehova ne omiya weche; b Wechene ne nie dhoga. c 3 Nyasach Israel ne owuoyo; Lwanda mar Israel d nowachona kama: ‘Ka ruoth rito ji gi bura makare, e Nikech oluoro Nyasaye, f 4 Ochalo gi ler mokinyi ka chieng’ rieny, g Ler mokinyi ka boche polo onge. Ler mabetie bang’ koth, Ma miyo lum loth e piny.’ h 5 Donge oda chalo kamano e nyim Nyasaye? Nikech osetimo koda singruok mochwere, i Mochan kare e yore duto kendo ma ok kethre. Nikech mano kelona warruok chuth gi mor, Donge mano e momiyo odongo maber? j 6 To jo ma nono iwito oko k ka kuthe, Nimar ok dimakgi gi lwedo. 7 Mondo ng’ato omakgi, Nyaka oti gi ludh chuma kod ludh tong’, Kendo nyaka wang’gi chuth gi mach.” 8 Koro magi e jolweny mathuondi mag Daudi: l Joshebashebeth Ja-Takemoni, jatend jolweny adek mathuondi. m Chieng’ moro ne onego ji mokalo 800 gi

553 tong’. 9 Ng’at ma ne luwe ne en Eleazar a wuod Dodo b ma wuod Ahohi ma ne en achiel kuom jolweny adek mathuondi ma ne nigi Daudi ka ne gidhi kedo gi JoFilistia. Noyudo gisechokore kanyo ne lweny, to ka ne Jo-Israel oringo, 10 en nodong’ kanyo monego JoFilistia nyaka bade nojony kendo lwete notho dhudhno nikech mako ligangla. c Omiyo, Jehova nomiyogi loch maduong’ chieng’no, d mi ji noduogo molonyo jo ma nosenegi. 11 Ng’at ma ne luwe ne en Shama wuod Agee JaHarar. Jo-Filistia nochokore Lehi ka ma ne nitie puodho mopidhie ng’or mang’eny, kendo jolweny noringo nikech Jo-Filistia. 12 En to ne ochung’ e dier pap mokedo mondo kik gikawe kendo ne onego Jo-Filistia mi Jehova nomiyogi loch maduong’. e 13 Ji adek kuom jotelo 30 ne odhi ir Daudi e rogo mar Adulam f ndalo keyo, to noyudo jolweny mag Jo-Filistia ogoyo kambi e Paw Refaim. g 14 Gie kindeno, Daudi nopondo kamoro, h to jolweny mag Jo-Filistia nogoyo kambi Bethlehem. 15 Daudi ne owacho kama: “Mad ne ayudie pi soko man but ranga Bethlehem mondo amodhi!” 16 Mi thuondi adekgo ne omuomo modonjo e kambi mar JoFilistia mi gitwomo pi soko man e ranga Bethlehem kae to gikelo ne Dau-

SULA 23 a 1We 11:12-14

b 1We 27:1, 4

c Bur 8:4

d Bur 15:14, 16 1Sa 14:6 1Sa 19:5

e Za 3:8 Za 44:3

f Jos 15:20, 35 1Sa 22:1

g Jos 15:1, 8 2Sa 5:22 1We 11:15-19

h 1Sa 22:1, 4 1We 12:16

 Kolam mar 2 a Law 9:9 Law 17:13

b Cha 9:4 Law 17:10

c 1Sa 26:6 2Sa 21:17

d 2Sa 2:18 1We 2:15, 16

e 1We 11:20, 21

f 2Sa 8:18 2Sa 20:23 1Ru 1:8 1Ru 2:29 1We 27:5, 6

g Jos 15:21

h 1We 11:22-25 Nge 30:30

2 SAMUEL 23:9-23 di. Kata kamano, notamore modho pigno mopuke ne Jehova. a 17 Daudi nowacho kama: “A Jehova, ok anyal timo gima kama! Ere kaka damodh remb b jo ma dine owito ngimagi?” Omiyo, ne otamore modho pigno. Mago e gik mathuondi adekgo ne otimo. 18 Abishai c owadgi Joab ma wuod Zeruya d bende ne en jatend thuondi mamoko adek; ne onego ji 300 gi tong’ kendo ne en gi huma kaka thuondi adekgo. e 19 Kata obedo ni ne en gi huma moloyogi, kendo notelonegi, ne ok ochopo e rang’iny mar thuondi adek mokwongoka. 20 Benaya f wuod Jehoyada ne en jachir ma nokedo e lwenje mang’eny Kabzeel. g Ne onego yawuoyi ariyo ma ne gin nyithind Ariel JaMoab. Chieng’ moro ka piny ng’ich,1 ne odonjo e bur ka ma nitie pi monego sibuor kuno. h 21 Bende, ne onego Ja-Misri moro ma rabet. Kata obedo ni Ja-Misrino ne nigi tong’ e lwete, nodhine gi luth momaye tongeno monegego. 22 Benaya wuod Jehoyada notimo magi duto kendo ne en gi huma mana ka thuondi adekgo. 23 Kata obedo ni ne en gi huma moloyo thuondi piero adekgo, ne ok ochopo e rang’iny mar thuondi adek mokwongoka. Kata kamano, Daudi ne okete e wi jolweny ma ne rite owuon. 23:20 1 Kata, “ka theluji ne ng’eny.”

2 SAMUEL 23:24–24:11 24 Asahel a owadgi Joab bende ne en achiel kuom thuondi piero adekgo. Jomoko ne gin: Elhanan wuod Dodo Ja-Bethlehem, b 25 Shama gi Elika JoHarod, 26 Helez c Ja-Palti,1 Ira d wuod Ikesh Ja-Tekoa, 27 Abiezer e Ja-Anathoth, f Mebunai Ja-Husha, 28 Zalmon Ja-Ahohi, Maharai g Ja-Netofa, 29 Heleb wuod Baana Ja-Netofa, Itai wuod Ribai Ja-Gibea mar Jo-Benjamin, 30 Benaya h Ja-Pirathon, Hidai Ja-Gaash piny aoche, i 31 Abialbon JaArbath, Azmaveth1 Ja-Bahurim, 32 Eliaba Ja-Shaalbon, yawuot Jashen, Jonathan, 33 Shama Ja-Harar, Ahiam wuod Sharar Ja-Harar, 34 Elifelet wuod Ahasbai Ja-Maakath, Eliam wuod Ahithofel j Ja-Gilo, 35 Hezro Ja-Karmel, Paarai Ja-Arbi, 36 Igal wuod Nathan Ja-Zoba, Bani Ja-Gad, 37 Zelek Ja-Amon, Naharai Ja-Beeroth ma jating’ ne Joab wuod Zeruya gige lweny, 38 Ira Ja-Ithri, Gareb Ja-Ithri, k 39 kod Uria l Ja-Hiti. Giduto ne gin ji 37. Mirimb Jehova nobedo mager kendo kuom Jo-Israel m ka ne ng’ato omiyo Daudi otimo gimoro ma dihinygi. Ng’atno nowachone kama: “Dhi ikwan n Jo-Israel kod Jo-Juda.” o 2 Omiyo, ruoth nonyiso Joab p jatend jolweny ma

24

23:26 1 Kata, “Beth-pelet.” 23:31 1 Kata, “Azmoth.”

SULA 23 a 2Sa 2:18, 23 1We 2:15, 16 1We 27:1, 7

b 1We 11:26-41 c 1We 27:1, 10 d 1We 27:1, 9 e 1We 27:1, 12 f Jos 21:8, 18 Jer 1:1

g 1We 27:1, 13 h 1We 27:1, 14 i Bur 2:8, 9 j 2Sa 15:31 2Sa 16:23 2Sa 17:23 1We 27:33

k 1We 2:53 l 2Sa 11:3 1Ru 15:5

 SULA 24 m 2Sa 21:1 n 1We 27:23, 24 o 1We 21:1-3 p 2Sa 8:16 2Sa 20:23

 Kolam mar 2 a Bur 20:1 b Kwa 1:2 1We 21:4

c Rap 2:36 Jos 13:8, 9

d Kwa 32:34, 35 e Kwa 32:40 f Cha 10:15 Cha 49:13 Jos 11:8

g Jos 19:24, 29 h Jos 11:19 i Cha 21:31 Jos 15:21, 28

j Jos 15:1 k Kwa 2:32 Kwa 26:51 1We 21:5, 6 1We 27:23

l 1Sa 24:5 Rum 2:15

m 2Sa 12:13 n Za 130:3 Hos 14:2 1Jo 1:9

o 1We 21:8-13

554 noyudo ni kode niya: “Dhi e dhoudi duto mag Israel, chakre Dan nyaka Beer-sheba a mondo ikwan ji eka ang’e kar rombgi.” 3 To Joab nodwoko ruoth kama: “Jehova Nyasachi mondo omedni ji nyadi 100 kendo ruodha mondo one mano. To ang’o momiyo idwaro timo gima kama?” 4 Kata kamano, wach ruoth noloyo mar Joab gi jotend lweny mi ne giwuok mi gidhi kwano Jo-Israel. b 5 Ne ging’ado Jordan mi gichako kweno Aroer c kod yo milambo mar dala manie chuny hoho, ka gichiko Gad kae to gidhi Jazer. d 6 Eka ne gidhi Gilead e kod Tatim-hodshi kae to gidhi Danjaan mi gilworo piny nyaka Sidon. f 7 Bang’e, ne gidhi Turo g dala mochiel motegno kod mier duto mag JoHivi h gi mag Jo-Kanaan kae to gikone, ne gidhi Beersheba i man Negeb j e piny Juda. 8 Kamano ne giwuotho e piny duto kuom dweche ochiko gi ndalo 20, kae to ne giduogo Jerusalem. 9 Joab nonyiso ruoth kwan mar ji. Jolweny duto mag Jo-Israel ne gin 800,000 to mag Juda ne gin 500,000. k 10 Ka ne Daudi osekwano ji, chunye nochande l mi oywak ne Jehova niya: “A Jehova, asetimo richo m maduong’. Asayi, wena richona n nikech asetimo tim mofuwo ahinya.” o 11 Ka ne Daudi ochiewo gokinyi, wach Jehova nobi-

555 ro ne Gad a janabi ma ne en jakor wach ne Daudi niya: 12 “Dhi inyis Daudi ni Jehova owacho kama: ‘Aketo gik moko adek e nyimi. Yier achiel kuom gima onego atimni.’” b 13 Omiyo, Gad nodhi ir Daudi mopenje niya: “Diher ni kech omak piny kuom higni abiriyo? c Koso wasiki olawi kuom dweche adek? d Koso tuo oneg ji kuom ndalo adek? e Koro par maber, inyisa gima dadwok Jal ma oora.” 14 Omiyo, Daudi nodwoko Gad kama: “Wachni chanda ahinya. Ber mondo walwar e lwet Jehova f nikech ng’wonone ogundho. g To kik walwar e lwet dhano.” h 15 Kuom mano, Jehova nokelo tuo i monego Jo-Israel chakre okinyi nyaka kinde ma ne oketo, mi ji 70,000 ne otho j chakre Dan nyaka Beer-sheba. k 16 Ka ne malaikano orieyo lwete mondo oketh Jerusalem, Jehova noloko pache l mi onyiso malaikano niya: “Oromo! Koro dwok lweti.” Malaika mar Jehova ne ni machiegni gi kar dino mar Arauna m JaJebus. n 17 Ka ne Daudi oneno malaikano, nowacho ne Jehova niya: “An e ma aseketho kendo an e ma asetimo marach; to ok rombegi o—ere rach ma gisetimo? Akwayi ni an e ma mondo ikuma kod jood wuora.” p 18 Omiyo, Gad nodhi ir Daudi chieng’no mi owachone niya: “Dhi kar dino mar

SULA 24 a 1Sa 22:5 1We 29:29

b Nge 3:12 c Law 26:18, 20 2Sa 21:1

d Law 26:14, 17 e Law 26:16 f Hib 12:6 g Za 103:8 Za 119:156

h 2We 28:1, 5 i Kwa 16:46 1We 27:24

j 1We 21:14, 15 k 2Sa 24:2 l Za 78:38 Jer 26:19 Joe 2:13

m 2We 3:1 n Cha 10:15, 16 Jos 15:8

o Za 95:7 p 1We 21:16, 17

 Kolam mar 2 a 1We 21:18-23 2We 3:1

b Kwa 16:46, 47 Kwa 25:8 2Sa 24:15

c 1We 21:24-28 d Wuo 20:25 1We 22:1

e 2Sa 21:14 2We 33:13

2 SAMUEL 24:12-25 Arauna Ja-Jebus mondo iger ne Jehova kendo mar misango kanyo.” a 19 Kamano, Daudi nodhi mana kaka Jehova nochiko Gad mondo owachne. 20 Ka ne Arauna oneno ka ruoth gi jotichne biro ire, nowuok mapiyo modhi romone kendo nogoyo chonge piny e nyim ruoth mi okulore nyaka e lowo. 21 Arauna nopenjo ruoth kama: “Ang’o momiyo ibiro ira ruodha?” Daudi nodwoke niya: “Abiro ng’iewo kari mar dino mondo agernie Jehova kendo mar misango, di po ka masira ma omako oganda orumo.” b 22 To Arauna nowacho ne Daudi niya: “Kawe akawa mondo itimgo gima idwaro. Dhok eki ma inyalo timogo misango. Kaw bende gir dino kod jok mar dhok mondo obedni yien. 23 Ruoth, magi duto amiyi.” Arauna nomedo nyiso ruoth kama: “Jehova Nyasachi mondo oguedhi.” 24 Kata kamano, ruoth nonyiso Arauna kama: “Ooyo, nyaka achuli nikech ok dachiw ne Jehova Nyasacha misengni miwang’o ma ayudo nono.” Omiyo, Daudi nochulo fedha shekel1 50 kong’iewogo dhok kod kar dino. c 25 Daudi nogero ne Jehova kendo mar misango d kanyo mi ochiwoe misengini miwang’o kod misengni mag kuwe. Jehova nowinjo kwayone e mi tuo ma ne nego Jo-Israel ne orumo. 24:24 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

BUK MOKWONGO MAR

RUODHI WECHE MANTIE

1 Daudi gi Abishag (1-4) Adonija dwaro loch (5-10) Nathan gi Bathsheba kawo okang’ (11-27) Daudi chiko ni owir Solomon obed ruoth (28-40) Adonija ringo dhi e kendo mar misango (41-53) 2 Daudi chiko Solomon (1-9) Daudi tho; Solomon kawo loch (10-12) Chenro mar Adonija miyo inege (13-25) Oriemb Abiathar; Oneg Joab (26-35) Oneg Shimei (36-46) 3 Solomon kendo nyar Farao (1-3) Jehova fwenyore ne Solomon e lek (4-15) Solomon kwayo rieko (7-9) Solomon ng’ado bura ne mine ariyo (16-28) 4 Loch Solomon (1-19) Ngima ber e bwo loch Solomon (20-28) Ng’ato ka ng’ato odak gi kuwe e tiend mzabibune kod ng’ope (25) Rieko Solomon kod ngeche ma nogoyo (29-34) 5 Ruoth Hiram chiwo gige gedo (1-12) Jo ma Solomon noketo e tich (13-18) 6 Solomon gero hekalu (1-38) Ka Maler Moloyo (19-22) Jokerubi (23-28) Kido mopa, dhoudi, laru ma iye (29-36)

7

8

9

10

11

12

556

Otiek gero hekalu bang’ higni abiriyo kama (37, 38) Dala Solomon (1-12) Hiram fundi molony konyo Solomon (13-47) Sirni ariyo mag mula (15-22) Karaya maduong’ miluongo ni Nam (23-26) Geche apar kod besende mag mula (27-39) Otiek los gik dhahabu (48-51) Okel Sandug Singruok ei hekalu (1-13) Solomon wuoyo gi oganda (14-21) Lamo ma Solomon walogo hekalu (22-53) Solomon guedho oganda (54-61) Misengni kod nyasi mar walo hekalu (62-66) Jehova fwenyore ne Solomon kendo (1-9) Solomon omiyo Ruoth Hiram mich (10-14) Gik ma Solomon notimo (15-28) Ruoth ma dhako ma Sheba limo Solomon (1-13) Mwandu Solomon (14-29) Mond Solomon oloko chunye (1-13) Jo ma ong’anyo kwedo Solomon (14-25) Osing ne Jeroboam dhoudi apar (26-40) Solomon tho; oket Rehoboam ruoth (41-43) Rehoboam dwoko oganda gi gero (1-15) Dhoudi apar ng’anyo (16-19) Jeroboam bedo ruodh Israel (20)

557

13

14

15

16

17

1 RUODHI Weche Mantie –1:3

Otam Rehoboam kedo gi Israel (21-24) Jeroboam kelo lamo mar nyiroye (25-33) Weche maricho mokor kuom kendo man Bethel (1-10) Kendo mar misango obarore (5) Ng’at Nyasaye madier tamore winjo chik (11-34) Ahija koro weche maricho e wi Jeroboam (1-20) Rehoboam locho e wi Juda (21-31) Shishak monjo Jerusalem (25, 26) Abijam bedo ruodh Juda (1-8) Asa bedo ruodh Juda (9-24) Nadab bedo ruodh Israel (25-32) Baasha bedo ruodh Israel (33, 34) Jehova ng’ado ne Baasha buch tho (1-7) Ela bedo ruodh Israel (8-14) Zimri bedo ruodh Israel (15-20) Omri bedo ruodh Israel (21-28) Ahab bedo ruodh Israel (29-33) Hiel gero Jeriko kendo (34) Janabi Elija koro ni oro dhi mako piny (1) Agak kelo ne Elija chiemo (2-7) Elija limo chi liel man Zarefath (8-16) Wuod chi liel tho kae to ichiere (17-24)

Ruoth Daudi noti 1 Koro, kendo hike noniang’, ma

a

kata ka noume gi lewni, ne ok oyud liet. 2 Omiyo, jotichne nonyise kama: “Yienwa wamanyni nyako moro

18 Elija romo gi Obadia kod Ahab (1-18) Elija gi jonabi mag Baal e got Karmel (19-40) “Bagni e kind paro ariyo” (21) Oro rumo bang’ higni adek gi nus (41-46) 19 Elija ringo Jezebel (1-8) Jehova fwenyore ne Elijah e got Horeb (9-14) Elija wiro Hazael, Jehu, Elisha (15-18) Oyier Elisha mondo okaw kar Elija (19-21) 20 Jo-Siria kedo gi Ahab (1-12) Ahab loyo Jo-Siria (13-34) Weche maricho mokor e wi Ahab (35-43) 21 Ahab gombo puoth mzabibu mar Naboth (1-4) Jezebel chano mondo oneg Naboth (5-16) Ote mar kum ma Elija notero ne Ahab (17-26) Ahab obolore (27-29) 22 Jehoshafat riwore gi Ahab (1-12) Mikaya koro ni idhi lo Jo-Israel (13-28) Malaika dhi wuondo Ahab (21, 22) Oneg Ahab kokedo Ramoth-gilead (29-40) Jehoshafat locho e wi Juda (41-50) Ahazia bedo ruodh Israel (51-53)

SULA 1 a 2Sa 5:4 1We 29:26, 27

 Kolam mar 2 a 1Ru 2:17, 22 b Jos 19:17, 18

ma silili mondo obi oriti. Obiro nindoga buti mondo iyud liet.” 3 Ne giwuotho e piny Israel duto ka gimanyo nyako ma jaber mi ne giyudo Abishag a nya Shunem b

1 RUODHI 1:4-21 kendo ne gikele ir ruoth. 4 Nyakono ne jaber ahinya, kendo en e ma norito ruoth. Kata kamano, ruoth ne ok oriwore kode. 5 Gie kindeno, Adonija a wuod Hagith nochako ng’awore kowacho niya: “An e ma adhi bedo ruoth!” Ne en gi gari, joidh farese, kod ji 50 ma ringo e nyime. b 6 Kata kamano, wuon-gi ne pok ochomega1 gi wachno ka penje ni, “Ang’o momiyo itimo magi duto?” Ne en wuoyi ma jachia ahinya, kendo nonyuole bang’ Absalom. 7 Nowuoyo gi Joab wuod Zeruya kod Abiathar c jadolo mi ne gikonyo Adonija kendo riwe lwedo. d 8 Kata kamano, Zadok e jadolo, Benaya f wuod Jehoyada, Nathan g janabi, Shimei, h Rei, kod jolweny mathuondi mag Daudi i ne ok oriwo Adonija lwedo. 9 Chieng’ moro, Adonija notimo misango j gi rombe, dhok, kod jamni machwe but kidi man Zoheleth machiegni gi En-rogel. Nogwelo owetene duto gi Jo-Juda duto ma jotich ruoth. 10 Kata kamano, ne ok ogwelo Nathan janabi, Benaya gi jolweny mathuondi, kata Solomon owadgi. 11 Eka Nathan k nopenjo Bathsheba l min Solomon m niya: “Be isewinjo ni Adonija n wuod Hagith osebedo ruoth to Daudi ok ong’eyo wachno kata ma1:6 1 Kata, “wuon-gi ne ok dwar chwanye; kwere.”

SULA 1 a 2Sa 3:2, 4 1We 3:1, 2

b 2Sa 15:1 c 2Sa 20:25 d 1Ru 2:22 e 2Sa 8:17 f 2Sa 20:23 1We 27:5

g 2Sa 7:2 2Sa 12:1

h 1Ru 4:7, 18 i 2Sa 23:8 1We 11:10

j 2Sa 15:12 k 2Sa 7:4, 5 l 2Sa 11:3, 27 m 2Sa 12:24 n 2Sa 3:2, 4

 Kolam mar 2 a Bur 9:4-6 1Ru 1:21 2Ru 11:1

b 1We 22:9 1We 28:5 1We 29:1

c 1Ru 1:1, 3 d 1Ru 1:13 1We 22:9, 10

e 1Ru 1:5, 11 f 1Ru 1:7 g 1Ru 1:9, 10

558 tin? 12 Koro, bi mondo anyisi gima inyalo timo mondo ires ngimani kod ngima Solomon wuodi. a 13 Dhi ir Ruoth Daudi mondo inyise kama: ‘Ruoth, donge in e ma nisingorina ni Solomon wuoda biro bedo ruoth bang’i kendo ni en e ma obiro bet e kom-lochni? b Obet nade ni Adonija e ma koro en ruoth?’ 14 To sa ma pod iwuoyo gi ruoth, abiro luwi mondo asir wecheni.” 15 Omiyo, Bathsheba nodhi ir ruoth kor nindo. Ruoth koro noseti ahinya kendo Abishag c nya Shunem ne rite. 16 Bathsheba nogoyo chonge piny mokulore e nyim ruoth. Ruoth nopenje niya: “In gi wach mane?” 17 Nodwoke kama: “Ruoth, donge in e ma nisingorina gi nying Jehova Nyasachi ni Solomon wuoda biro bedo ruoth bang’i kendo ni en e ma obiro bet e kom-lochni? d 18 Koro parie ni Adonija osebedo ruoth to ok ing’eyo wachno kata matin. e 19 Osegolo misango mar ruedhi, jamni machwe, kod rombe modhuro, mi ogwelo yawuot ruoth, Abiathar jadolo, gi Joab jatend jolweny, f to Solomon jatichni ok ogwelo. g 20 Koro ruodha, Jo-Israel duto rito wach moa kuomi mondo inyisgi ni ng’ano ma biro kawo kari. 21 Ka ok itimo kamano ruodha, to an kaachiel gi wuoda Solomon ibiro kwanwa ka jowasik ruoth kisetho.”

559 22 To ka ne pod owuoyo gi ruoth, Nathan janabi nodonjo. a 23 Eka nonyis ruoth niya: “Janabi Nathan ni kae!” Nathan nodhi e nyim ruoth mogoyo chonge piny kendo kulore. 24 Nathan nopenjo ruoth kama: “Ruodha, dibed ni iseng’ado ni Adonija e ma biro bedo ruoth bang’i kendo ni en e ma obiro bet e kom-lochni? b 25 Kawuono osedhi golo misango c mar ruedhi, jamni machwe, kod rombe modhuro kendo osegwelo yawuot ruoth, jotend lweny, kod Abiathar jadolo. d Gichiemo kode kuno kendo gimetho ka giwacho kama: ‘Ruoth Adonija mondo odag aming’a!’ 26 To an gi Zadok jadolo, Benaya e wuod Jehoyada, gi Solomon jatichni, ne ok ogwelowa. 27 Dibed ni ruodha oyie gi wechegi kendo oseyiero ng’at ma biro bet e kom-lochne to ok owachona?” 28 Ruoth Daudi nodwoko kama: “Luongnauru Bathsheba.” Omiyo, nobiro mochung’ e nyim ruoth. 29 Eka ruoth nosingore niya: “Akuong’ora gi nying Jehova, moseresa e masichena duto, f 30 ni mana kaka ne akuong’ora gi nying Jehova Nyasach Israel ni Solomon wuodi e ma biro bedo ruoth bang’a kendo ni en e ma obiro bedo e kom-lochna, mano e ma nyaka atim kawuononi.” 31 Bathsheba nogoyo chonge piny mo-

SULA 1 a 1Ru 1:14 b 1Ru 1:5 c 2Sa 15:12 d 1Ru 1:5, 7 e 1We 27:5 f Za 71:23 Za 103:4

 Kolam mar 2 a 2Sa 20:23 2Sa 23:20 1We 27:5

b 1Ru 1:8 c 1Ru 1:38 Luk 19:33-35

d 2We 32:30 e 1Sa 16:13 f 1Sa 10:1, 24 2Sa 15:10 2Ru 11:12

g 1We 28:20 h 1Ru 3:12 1Ru 10:23 Za 72:8

i 1We 27:5 j 2Sa 15:18 1We 18:17

k 1Ru 1:33 Mat 21:7

l 2We 32:30 m Wuo 30:23-25 1Sa 16:13

1 RUODHI 1:22-39 kulore e nyim ruoth mowacho niya: “Mad Ruoth Daudi odag aming’a!” 32 Gikanyono, Ruoth Daudi nochiko kama: “Luongnauru Zadok jadolo, Nathan janabi, kod Benaya a wuod Jehoyada, b mi ne gibiro. 33 Ruoth nonyisogi niya: “Kawuru jotichna mondo udhi uket Solomon wuoda e nyumbuna1c kae to udhi kode nyaka Gihon. d 34 Zadok jadolo gi Nathan janabi biro wire e kanyo mondo obed ruodh Israel. Kae to gouru tung’ kuwacho niya: ‘Ruoth Solomon mondo odag aming’a!’ f 35 Eka uluwe sa ma oduogo kendo obiro bet e kom-lochna. Obiro bedo ruoth kara, mi anakete jatend Israel kod Juda.” 36 Gikanyono, Benaya wuod Jehoyada nowacho ne ruoth kama: “Amin! Ma di Jehova Nyasachi omi wechego otimre. 37 Jehova mondo obed gi Solomon g mana kaka ne en kodi, kendo omi loch Solomon obed gi duong’ moloyo mari.” h 38 Eka Zadok jadolo, Nathan janabi, Benaya i wuod Jehoyada, Jo-Kereth, kod Jo-Peleth j nodhi ir Solomon ma gikete e nyumbu1 mar Ruoth Daudi k kendo ne gitere Gihon. l 39 Zadok jadolo nokawo tung’ mar mo m ma ne nie hema n mowiro Solomon. o Eka ne gigoyo tung’ kendo ji duto nokok niya:

n 2Sa 6:17 o 1We 29:22

1:33, 38 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras.

1 RUODHI 1:40–2:3 “Ruoth Solomon mondo odag aming’a!” 40 Bang’ mano, ji duto noluwe ka gigoyo asili ka gigoyo koko kendo ka gimor ahinya, mi piny noyiengni nikech koko margi. a 41 Adonija gi ji duto ma nogwelo nowinjo kokono ka gisetieko chiemo. b To ka ne Joab owinjo ka tung’ ywak, nowacho niya: “Ang’o momiyo dala opong’ gi koko1 kama?” 42 Ka ne Joab pod wuoyo, Jonathan c wuod Abiathar jadolo nochopo. Eka Adonija nowacho niya: “Donji, nikech in ng’at malong’o kendo ang’eyo ni ikelo wach maber.” 43 To Jonathan nodwoko Adonija kama: “Ok kamano, Ruoth Daudi oseketo Solomon ruoth. 44 Ruoth nooro Zadok jadolo, Nathan janabi, Benaya wuod Jehoyada, JoKereth, kod Jo-Peleth mi ne gikete e nyumbu1 mar ruoth. d 45 Eka Zadok jadolo, gi Nathan janabi ne owire mondo obed ruoth ka gin Gihon. Bang’ mano, ne giduogo gi mor maduong’ kendo mano e momiyo dala opong’ gi koko miwinjono. 46 Solomon sani koro osebet e kom-loch. 47 Bende, jotich ruoth osebiro pwoyo Ruoth Daudi ka giwachone ni, ‘Nyasachi mondo omi nying Solomon obed gi huma kendo lochne obed gi duong’!’ Eka ruoth 1:41 1 Kata, “mahu.” 1:44 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras.

SULA 1 a 1Sa 4:5

b 1Ru 1:9, 25

c 2Sa 15:36 2Sa 17:17

d 1Ru 1:33, 34

 Kolam mar 2 a Wuo 21:14 Wuo 38:1, 2 1Ru 2:28

b 1Ru 2:23

 SULA 2 c Rap 31:6 Jos 1:6 1We 28:20

d 1Ru 3:7

560 ne okulore ka en e otandane. 48 Ruoth nowacho bende niya: ‘Opak Jehova Nyasach Israel moseketo ng’at machielo e kom-lochna kendo otimo kamano ka aneno gi wang’a kawuononi.’” 49 Eka luoro nomako ji duto ma Adonija nogwelo, mi ng’ato ka ng’ato nochung’ modhi. 50 Adonija bende nobedo maluor nikech Solomon. Omiyo, nodhi momako tunge kendo mar misango. a 51 Nonyis Solomon niya: “Adonija luor nikech in. Omiyo, osedhi momako tunge kendo mar misango kowacho ni, ‘Ruoth Solomon okuong’rena mondi ni ok obi nega gi ligangla.’” 52 Solomon nowacho niya: “Ka obedo ng’at makare, to onge kata yie wiye achiel ma biro lwar piny; to ka oyude gi ketho moro amora, b to nyaka nege.” 53 Kamano, Ruoth Solomon nooro wach mondo odhi oluonge e kendo mar misango. Nobiro mokulore e nyim Ruoth Solomon mi Solomon nonyise niya: “Dhi e odi.” Ka ne Daudi chiegni tho, nochiko Solomon wuode niya: 2 “An koro achiegni tho. Omiyo, bed motegno c kendo bed dichwo ma jachir. d 3 Nyaka itim duto kaka owinjore e nyim Jehova Nyasachi kuom wuotho e yorene, kuom mako chikene kod buchene, kendo kuom rito wechene

2

561 kaka ondik e Chik Musa. a Kitimo mago duto to ibiro dhi maber1 e yoreni duto kod kuonde duto midhiye. 4 Kendo Jehova biro chopo singruok ma notimo koda: ‘Ka yawuoti orito yoregi kendo gidhi nyime luwo chikena gi chunygi duto, b to kothi e ma nobed e kom-loch mar Israel kinde duto.’ c 5 “Bende, ing’eyo gima Joab wuod Zeruya notimona, kod gima notimo ne Abner d wuod Ner gi Amasa e wuod Jether ma ne gin jotend jolweny. Nonegogi kochuero remo f e kinde kuwe, moketo remb lweny e msip ma notueyo e nungone kendo e wuoche ma norwako e tiendene. 6 Ne ni itiyo gi rieko kendo kik iwe odhi e Liel1 gi kuwe. g 7 “To nyaka itim maber ne yawuot Barzilai h Ja-Gilead kendo onego gibed e kind jo ma chiemo e mesani nikech kamano e kaka ne gikonya i e kinde ma ne aringo Absalom owadu. j 8 “Kik wiyi wil mak ikumo Shimei wuod Gera JaBenjamin ma Bahurim nikech ne oyanya gi ayany mager k chieng’ ma ne aringo ka adhi Mahanaim; l to ka nobiro romona Jordan, ne akuong’orane gi nying Jehova kama: ‘Ok abi negi.’ m 9 Koro kik iwe mak ikume n nikech in ng’at mariek kendo ing’eyo gima owinjore i2:3 1 Kata, “ibiro bedo gi rieko.” 2:6 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 2 a Rap 17:18-20 Ekl 12:13

b Rap 6:5 2Ru 20:3 2Ru 23:3 2We 17:3 Mat 22:37

c 2Sa 7:12, 16 1Ru 8:25 1We 17:11 Za 132:11, 12

d 2Sa 3:27, 30 e 2Sa 17:25 2Sa 20:10 1We 2:17

f Kwa 35:33 2Sa 3:28

g 2Sa 3:29 1Ru 2:31-34

h 2Sa 19:31 i 2Sa 17:27-29 j 2Sa 15:14 k 2Sa 16:5-7 l 2Sa 17:24 m 2Sa 19:23 n Wuo 22:28

 Kolam mar 2 a 1Ru 2:44, 46 b 2Sa 5:7 1We 11:7 1We 29:26, 27 Tic 2:29

c 1We 12:23 d 2Sa 5:4, 5 e 2Sa 7:8, 12 1We 29:23 2We 1:1 Za 89:36, 37 Za 132:12

f 1Ru 1:5, 25 g 1We 22:9 h 1Ru 1:1, 3

1 RUODHI 2:4-19 timne. Kik iwe otho gi kuwe ma rembe ok ochuer.” a 10 Kamano, Daudi notho moyike ka ma noyikie kwerene e Dala Daudi. b 11 Daudi nobedo ruodh Israel kuom higni 40. Ne olocho kuom higni 7 ka en Hebron, c to higni 33 ka en Jerusalem. d 12 Solomon nobedo e kom-loch Daudi wuon mare, kendo lochne nomedo gurore mos mos. e 13 Bang’ kinde, Adonija wuod Hagith nodhi ir Bathsheba min Solomon mi Bathsheba nopenje kama: “Ibiro gi kuwe, koso?” Nodwoke ni, “Ee, abiro gi kuwe.” 14 Eka nonyiso Bathsheba niya: “Adwaro kwayi gimoro.” Nodwoke ni, “Wach awacha.” 15 Nodhi nyime wachone niya: “Ing’eyo ni an e ma nonego abed ruoth kendo Jo-Israel duto nong’eyo mano. f To weche nolokore mi owadwa obedo ruoth nikech Jehova ne dwaro kamano. g 16 Koro adwaro kwayi mana gimoro achiel, to kik itamri.” Bathsheba nonyise ni, “Wach awacha.” 17 Nowachone kama: “Akwayi ni iwuona gi Ruoth Solomon mondo omiya Abishag h nya Shunem obed chiega. Ang’eyo ni ok obi tami.” 18 Bathsheba nodwoke niya: “Onge wach, abiro wuoyoni gi ruoth.” 19 Omiyo, Bathsheba nodhi ir Ruoth Solomon

1 RUODHI 2:20-32 mondo owuo kode e lo Adonija. Ka ne ruoth onene, ruoth nochung’ modhi romone kendo nokulorene. Eka nobet e kome mar loch mochiko mondo okel kom machielo ne min-gi kendo nobet e bade korachwich. 20 Nowacho ne ruoth kama: “Daher kwayi wach moro matin, to kik itamri.” Omiyo, ruoth nodwoke ni, “Kwaya akwaya minwa, ok abi tamora.” 21 Nonyiso ruoth kama: “Yie mondo Abishag nya Shunem obed chi Adonija owadu.” 22 Eka Ruoth Solomon nopenjo min-gi niya: “Ang’o momiyo ikwayo mondo Abishag nya Shunem obed chi Adonija? Dak ikwayone loch bende? a Donge en owadwa maduong’ b kendo Abiathar jadolo kod Joab c wuod Zeruya osedokne?” d 23 Eka Ruoth Solomon nokuong’ore gi nying Jehova kama: “Nyasaye mondo okuma mager ka Adonija ok otho nikech kwayoneni. 24 To koro, akuong’ora gi nying’ Jehova moseguro lochna e kendo moseketa ruoth kar Daudi wuora, mi oketo dhoodwa e telo f kaka nosingore, ni Adonija nyaka negi g kawuononi.” 25 Gikanyono, Ruoth Solomon nooro Benaya h wuod Jehoyada, mi nodhi monego Adonija. 26 Abiathar i jadolo to ruoth nonyiso kama: “Dog Anathoth j e lopeu! Iwinjori gi tho. Kata kamano, kawuo-

SULA 2 a 2Sa 16:21 b 1We 3:1, 2, 5 c 2Sa 8:16 d 1Ru 1:7 e 1We 22:9, 10 f 2Sa 7:11 1We 17:10

g 1Ru 1:51, 52 h 2Sa 8:18 1Ru 1:8 1We 27:5

i 1Sa 22:20 1Ru 1:7

j Jos 21:8, 18 Jer 1:1

 Kolam mar 2 a 1Sa 23:6 2Sa 15:24 1We 15:11, 12

b 1Sa 22:22, 23 c Jos 18:1 d 1Sa 2:31 1Sa 3:12

e 1We 21:29 f 1Ru 1:7 g 2Sa 18:14 h Cha 9:6 Wuo 21:14 Kwa 35:33 Rap 19:13 1Ru 2:5

i 2Sa 3:26, 27 j 2Sa 2:8 k 2Sa 20:10 l 2Sa 17:25

562 no ok abi negi nikech ne iting’o Sandug Singruok mar Jehova Wuon Loch Duto e nyim Daudi wuora a kendo ne ichandori kode e masichene duto.” b 27 Omiyo, Solomon noriembo Abiathar mondo kik obed jadolo mar Jehova. Mano nochopo wach ma Jehova nowacho Shilo c kuom dhood Eli. d 28 Ka ne Joab owinjo wachno, noringo modonjo e hema mar Jehova e kendo nomako tunge kendo mar misango. Noringo nikech noriwo Adonija f lwedo to ne ok odok ne Absalom. g 29 Nonyis Ruoth Solomon niya: “Joab oringo modhi e hema mar Jehova kendo en e bath kendo mar misango.” Omiyo, Solomon nochiko Benaya wuod Jehoyada kama: “Dhi inege!” 30 Benaya nodhi e hema mar Jehova monyiso Joab kama: “Ruoth ochiko ni, ‘Wuog oko!’” Joab nodwoke niya: “Ooyo, an atho mana ka.” Benaya nodhi mowacho ne ruoth weche duto ma Joab nowacho. 31 Eka ruoth nonyise kama: “Timne mana kaka owachono, nege kendo iyike mondo igolna gi od wuora remo ma nochuero kayiem nono. h 32 Jehova biro chule nikech remo ma nochuero ka nonego ji ariyo makare moloye to Daudi wuora ne ok ong’eyo. Nonego Abner i wuod Ner jatend jolweny mag Israel j kod Amasa k wuod Jether jatend jolweny mag Juda. l

563 33 Rembgi mondo obed e wi Joab kod kothe nyaka chieng’, a to Jehova mondo omi Daudi, gi kothe, gi ode, kod lochne kuwe nyaka chieng’.” 34 Benaya wuod Jehoyada nodhi monego Joab kendo noyike e dalane e thim. 35 Kae to ruoth noketo Benaya b wuod Jehoyada obed jatend jolweny kar Joab, to Zadok c jadolo noketo kar Abiathar. 36 Ruoth noluongo Shimei d mowachone niya: “Ger ot Jerusalem kae mondo idagie, to kik iwuog oko mar dala1 kidhi kamoro amora. 37 Chieng’ ma iniwuog king’ado Hoho mar Kidron, e to ng’e ni ibiro tho kendo rembi nobed e wiyi iwuon.” 38 Shimei nodwoko ruoth niya: “Gima iwachono ni kare. Abiro timo kaka iwacho.” Omiyo, Shimei nodak Jerusalem kuom ndalo mang’eny. 39 To bang’ higni adek, wasumbni Shimei ariyo noringo modhi ir Akish f wuod Maaka ruodh Gath. Ka nonyis Shimei ni, “Wasumbni magi oringo odhi Gath,” 40 Shimei noidho pundane mapiyo modhi Gath ir Akish mondo oom wasumbnige. Ka ne Shimei oduogo gi wasumbnigo koa Gath, 41 nonyis Solomon ni, “Shimei nowuok Jerusalem modhi Gath, kendo oseduogo.” 42 Eka ruoth noluongo Shimei mopenje kama: “Donge 2:36 1 Tiende ni, Jerusalem.

SULA 2 a 2Sa 3:29 b 1We 11:24 1We 27:5

c 1Sa 2:35 1We 6:50, 53 1We 12:28 1We 16:37, 39 1We 24:3

d 1Ru 2:8 e 2Sa 15:23 2Ru 23:6 Joh 18:1

f 1Sa 21:10 1Sa 27:2

 Kolam mar 2 a 1Ru 2:38 b 2Sa 16:5, 13 c Za 7:16 Nge 5:22

d Za 21:6 Za 72:17

e 1Ru 2:8, 9 f 2We 1:1 Nge 16:12

 SULA 3 g Rap 7:3, 4 1Ru 7:8 1Ru 9:24 1Ru 11:1 Neh 13:25-27

h 2Sa 5:7 1We 11:7

i 1Ru 7:1 j 1Ru 8:17-19 k 1Ru 9:15 l 2We 33:17 m Rap 12:5, 6 1Ru 5:3 1We 28:6

n 1Sa 7:9 1Sa 10:8 1We 21:26

1 RUODHI 2:33–3:4 ne amiyo ikuong’ori gi nying Jehova mi asiemi matek ni, ‘Chieng’ miwuok kae midhi kamachielo, to ibiro negi’? Donge ne idwoka ni ‘gima iwacho ni kare kendo abiro timo kamano’? a 43 Koro, ang’o momiyo ne ok irito singruok ma ne itimo gi nying Jehova kod chik ma ne aketoni?” 44 Eka ruoth nonyiso Shimei niya: “Ing’eyo maber ketho duto ma ne itimo ne Daudi wuora. b Omiyo, Jehova biro chulo richogo e wiyi. c 45 To Ruoth Solomon ibiro guedh d kendo kom-loch Daudi to biro gurore e nyim Jehova nyaka chieng’.” 46 Eka ruoth nochiko Benaya wuod Jehoyada, mi nodhi monego Shimei. e Kamano, pinyruoth nogurore motegno e lwet Solomon. f Solomon notimo winjruok gi Farao ruodh Misri mi nokendo nyare g kae to okele e Dala Daudi h nyaka notieko gero ode owuon, i gi od Jehova, j kod ohinga molworo Jerusalem. k 2 E ndalogo, ji ne pod chiwo misengni kuonde moting’ore l nikech pok noger ot ne nying Jehova. m 3 Solomon nodhi nyime hero Jehova koluwo weche ma Daudi wuon mare nochike, mak mana ni nochiwo misengni kuonde moting’ore. n 4 Ruoth nodhi Gibeon mondo ochiw misango kuno nikech kanyo ne nigi

3

1 RUODHI 3:5-21 duong’1 moloyo kuonde duto moting’ore. a Solomon nochiwo misengni miwang’o 1,000 e kendo ma ne ni kuno. b 5 Jehova Nyasaye nofwenyore ne Solomon e lek gotieno ka en Gibeon monyise niya: “Kwaya gima idwaro ni amiyi.” c 6 Solomon nowachone niya: “Ninyiso Daudi wuora ng’wono gi hera ka nowuotho e nyimi gadiera, kotimo makare, kendo ka en gi chuny matir. Kendo isedhi nyime nyise ng’wono maduong’ nyaka kawuononi kendo isemiyo wuode obedo e kom-lochne. d 7 To koro, A Jehova Nyasacha, iseketa ruoth kar Daudi wuora kata obedo ni pod an mana wuoyi matin kendo ok ang’eyo maber kaka owinjore awuoth e nyimi. e 8 Iseyiera e kind jogi f ma gin oganda maduong’ mokalo akwana. 9 Koro, yie imiya chuny mar winjo wachni mondo ang’e ng’ado bura ne ogandani g ka apogo gima ber kod gima rach. h Nimar ere ng’ama dinyal ng’ado bura ne oganda maduong’ kama?” 10 Jehova ne mor gi wach ma Solomon nokwayono. i 11 Nyasaye nonyise kama: “Nikech ikwayo wachni, to ok ikwayo dak aming’a, kata mwandu, kata mondo oneg wasiki, to ikwayo mana rieko mar ng’ado bura kare, j 12 abiro timo gima isekwayano. k Abiro miyi chuny ma3:4, 13 1 Kata, “huma.”

SULA 3 a 1We 16:39, 40 1We 21:29

b 2We 1:3-6

c 2We 1:7-10

d 1Ru 2:1, 4

e 1We 29:1 Jer 1:6

f Wuo 19:5, 6

g Za 72:1 Za 119:34

h Hib 5:14

i Nge 15:8

j 1We 22:12 1We 29:19 2We 1:11, 12 Nge 16:16

k Ekl 1:16 1Jo 5:14

 Kolam mar 2 a 1Ru 4:29 Nge 2:3-5 Jak 1:5

b Mat 12:42

c Za 84:11 Mat 6:33 Ef 3:20

d 1Ru 4:21 Ekl 7:11

e 1Ru 10:23

f 1Ru 15:5

g Za 21:4 Za 91:14, 16 Nge 3:13, 16

h Law 7:11

564 riek kod ng’eyo matut. a Bende, mana kaka ng’ato pok nobetie machal kodi, onge ng’at ma nochak obedie machal kodi. b 13 E wi mano, abiro medi gik ma ne ok ikwaya. c Abiro miyi mwandu gi duong’1d ma onge ruoth ma nobedie ma rom kodi ka pod ingima. e 14 To ka iwuotho e yorena kuom luwo chikena mana kaka Daudi wuoru notimo, f abiro miyo idag aming’a. g 15 Ka ne Solomon ochiewo, nofwenyo ni kare ne en mana lek. Eka nodhi Jerusalem kendo nochung’ e nyim sandug singruok mar Jehova mi nochiwo misengni miwang’o kod misengni mag kuwe h kendo notimo nyasi ne jotichne duto. 16 E kindeno, mon moko ariyo ma gin ochode nodhi e nyim ruoth. 17 Dhako achiel nowacho kama: “Ruodha, an kod nyawadwani wadak e ot achiel, kendo ne anyuol ka wan kode e odno. 18 Ndalo adek bang’e, en bende nonyuol. Ne wan mana kode ji ariyo, kendo onge ng’ato ang’ata ma ne ni kodwa e ot. 19 To nyathine notho gotieno nikech nonindo kuome. 20 Nochung’ e dier otieno mokawo wuoda ka anindo mi opielo bute,1 to wuode motho nopielo buta.2 21 Ka ne achiewo gokinyi mondo adhodh wuoda, ne ayudo kotho. To ka 3:20 1 Kata, “e kore.” 2 Kata, “e kora.”

565 ne ang’iye maber, nafwenyo ni ok en e nyathi ma ne anyuolo.” 22 Kata kamano, dhako machielo nowacho niya: “Ooyo, nyathi mangimani e mara, to mothono e mari!” To dhako mokwongo nodwoko kama: “Ooyo, nyathi mothono e mari, to mangimani e mara!” Kamano e kaka ne gidhi nyime yware e nyim ruoth. 23 Gikone, ruoth nowacho kama: “Ng’ato wacho ni, ‘nyathi mangimani e mara, to mothono e mari!’ to ng’at machielo wacho ni, ‘Ooyo, nyathi mothono e mari, to mangimani e mara!’” 24 Ruoth nowacho niya: “Kelnauru ligangla,” mi ne gikelone. 25 Ruoth nochiko kama: “Poguru nyathi mangimani diere, konchiel umi dhako achiel, to komachielo umi dhako machielo.” 26 Gikanyono, dhako ma ne en min nyathi nosayo ruoth nimar nowinjo ne nyathineno lit. Nowacho ne ruoth kama: “Ruodha, asayi, miye amiya nyathi mangimano! Kik inege ngang’!” To dhako machielono ne wacho kama: “Ok obi bedo mara kata mari! We gipoge apoga diere!” 27 Eka ruoth nong’ado kama: “Miuru dhako mokwongono nyathi mangima! Kik unege ngang’! Nikech en e min mare.” 28 Jo-Israel duto nowinjo bura ma ruoth nong’adono, mi ne giluoro ruoth, a nikech

SULA 3 a 1We 29:23-25 Za 72:5

 Kolam mar 2 a 1Ru 3:9, 10

 SULA 4 b 2We 9:30 Ekl 1:12

c 1We 6:8 1We 27:16, 17

d 2Sa 8:17 1We 27:32

e 2Sa 8:16 2Sa 20:24

f 1Ru 1:8 1Ru 2:35 1We 27:5

g 1Ru 2:26

h 1Ru 1:9, 10

i 2Sa 15:37 1We 27:33

j 2Sa 20:24 1Ru 5:14 1Ru 12:18

k 1Ru 9:15

l 1We 27:1

m Jos 19:42, 48

n 2Ru 23:29

o Jos 17:11 1Sa 31:8, 10

p Jos 21:34

1 RUODHI 3:22–4:13 ne gineno ni Nyasaye omiye rieko mar ng’ado bura. a Ruoth Solomon nolocho e wi Israel duto. b 2 Magi e jotelo madongo ma noketo: Azaria wuod Zadok c ne en jadolo; 3 Elihoref gi Ahija yawuot Shisha ne gin jogoro; d Jehoshafat e wuod Ahilud ne en jandiko; 4 Benaya f wuod Jehoyada ne en jatend jolweny; Zadok gi Abiathar g ne gin jodolo; 5 Azaria wuod Nathan h notelo ne jodong oganda; Zabud wuod Nathan ne en jadolo kendo ne en osiep ruoth i 6 Ahishar ne en jatend od ruoth; Adoniram j wuod Abda notelo ne jo ma nochun mondo oti ne ruoth. k 7 Solomon noketo jotelo 12 e piny Israel duto mondo okel ne ruoth gi joode chiemo. Jatelo ka jatelo noketne dwe moteroe chiemo e higa. l 8 Magi e nying jogo: Wuod Hur, ne rito piny gode mag Efraim; 9 wuod Deker ne rito Makaz, Shaalbim, m Beth-shemesh, kod Elon-beth-hanan; 10 wuod Hesed ne rito Aruboth (norito Soko kod piny Hefer duto); 11 wuod Abinadab ne rito Dor, ma ne en piny gode (nokendo Tafath nyar Solomon); 12 Baana wuod Ahilud ne rito Taanak, Megido, n kod Beth-shean o machiegni gi Zarethan mwalo mar Jezreel, chakre Beth-shean nyaka Abelmehola kendo nyaka e piny Jokmeam; p 13 wuod

4

1 RUODHI 4:14-31 Geber ne rito Ramoth-gilead a (norito mier mag hema mag Jair b wuod Manase man e piny Gilead; c norito bende alwora mar Argob d e piny Bashan e ma ne gin mier 60 madongo mochiel gi ohinga kendo ne gin gi lodi1 mag mula miriwo); 14 Ahinadab wuod Iddo ne rito Mahana im; f 15 Ahimaa z ne rito Naftali (nokendo Basemath nyar Solomon); 16 Baana wuod Hushai ne rito Asher kod Bealoth; 17 Jehoshafat wuod Parua ne rito Isakar; 18 Shimei g wuod Ela ne rito Benjamin; h 19 Geber wuod Uri ne rito piny Gilead, i piny Sihon j ruodh Jo-Amor, kod piny Og k ruodh Bashan. Ne nitie bende jatelo mochung’ ne jotelo mamokogi duto. 20 Jo-Juda gi Jo-Israel ne ng’eny ka kuoyo manie dho nam; l ne gidak gi kuwe ka gichiemo kendo ka gimetho gi mor. m 21 Solomon nolocho e wi pinje duto chakre Aora1n nyaka e piny Jo-Filistia, kendo nyaka e tong’ mar piny Misri. Pinjego duto ne chulo osuru kendo notiyo ne Solomon ndalo duto mag ngimane. o 22 Chiemb Solomon ma pile ka pile ne gin rapim1 30 mag mogo mayom, rapim 60 mag mogo mapile, 23 ruedhi 10 mopidhi mobedo machwe, ruedhi 20 mogol e kwath, kod rombe 100, ka ok 4:13 1 Kata, “luth.” 4:21 1 Yufrate. 4:22 1 Tiende ni, kor. Som Apendiks B14.

SULA 4 a Rap 4:41-43 1Ru 22:3

b Kwa 32:41 Rap 3:14

c Kwa 32:1 d Rap 3:4 e Jos 13:8, 11 f Cha 32:1, 2 2Sa 2:8, 9

g 1Ru 1:8 h Jos 18:11 i Jos 17:1 j Kwa 21:21 k Rap 3:4 l Cha 22:15, 17 m Ekl 2:24 n Cha 15:18 Wuo 23:31 2Sa 8:3 Za 72:8-10

o Za 72:10

 Kolam mar 2 a Jos 1:4 b Cha 10:19 c 1Ru 5:4 1We 22:9 Za 72:7

d Rap 17:15, 16 1Ru 10:24-26 2We 1:14, 17

e 1Ru 4:7 f 1Ru 10:23 2We 1:10 Nge 2:6

g Tic 7:22

566 okwan nyakech, ngau, mwanda modhuro, kaachiel gi winy mopidhi mobedo machwe. 24 Solomon ne locho e pinje duto ma ni loka Aora1 gi koni, a chakre Tifsa nyaka Gaza, b moriwo nyaka ruodhi ma ne ni loka Aora gi koni. Nobedo gi kuwe e gwenge duto ma nolwore. c 25 E ndalo duto mag loch Solomon, Jo-Juda gi Jo-Israel nodak gi kuwe chakre Dan nyaka Beer-sheba; ng’ato ka ng’ato e tiend mzabibune kod ng’ope. 26 Solomon ne nigi udi 4,0001 moger ne farese mag gechene. Ne en gi farese 12,000. d 27 Jotelogo ne kelo chiemo ne Ruoth Solomon gi ji duto ma ne chiemo e mesane. Moro ka moro ne nigi ting’ mar kelo chiemo e dwe ma noketne ma onge gima orem. e 28 Bende, ne gitero shairi gi lum mag farese kamoro amora ma gigo dwaroree, kaluwore gi kaka noketnegi. 29 Nyasaye nomiyo Solomon rieko gi chuny mar ng’eyo tiend weche mang’eny ka kuoyo manie dho nam. f 30 Rieko Solomon nohewo rieko mar ji duto ma ne a yo wuok chieng’ kod rieko duto mar Jo-Misri. g 31 Noriek moloyo ji duto, riekone no4:24 1 Tiende ni, yo podho chieng’ mar Yufrate. 4:26 1 Kwanni yudore e kitepe mamoko machon kod 2 Weche mag Ndalo 9:25. Kitepe mamoko machon to keto kwanni ni 40,000.

567 loyo mar Ethan a Ja-Ezra,1 Heman, b Kalkol, c kod Darda, yawuot Mahol. Humbe nolandore e ogendni duto ma nolwore. d 32 Nochuogo1 ngeche e ma romo 3,000 kod wende f 1,005. 33 Nowuoyo1 kuom kit yien duto, gibed sida man Lebanon kata hisobu g ma dongo e kor ot. Nowuoyo kuom le, h winy, i gik mamol, j kod rech. 34 Ji ne wuok e ogendni duto mondo gibi giwinj rieko Solomon. Ruodhi moa e piny ngima ma nowinjo wach riekone bende nobiro ire. k Ka ne Hiram ruodh Turo l owinjo ni oket Solomon ruoth kar wuon mare, nooro jotichne ire nikech Hiram ne en-ga osiep Daudi. m 2 Solomon bende nooro wach ne Hiram n niya: 3 “Ing’eyo maber ni Daudi wuora ne ok nyal gero ot ne nying’ Jehova Nyasache nikech lwenje ma nolwore koni gi koni nyaka Jehova noketo wasike e tiende. o 4 To koro, Jehova Nyasacha osemiya kuwe kuonde duto p kendo aonge gi wasigu kata gimoro amora marach matimore e piny. q 5 Omiyo, adwaro gero ot ne nying Jehova Nyasacha, mana kaka Jehova nosingo ne Daudi wuora ka nowachone niya: ‘Wuodi ma anaket ruoth kari e ma noger ot ne nyinga’. r 6 Koro, chik jogi mondo otong’na yiend

5

4:31 1 Kata, “Ja-Zera.” 4:32 1 Kata, “nohugo; nowacho.” 4:33 1 Kata, “nolero.”

SULA 4 a Za 89:Wiye b Za 88:Wiye c 1We 2:4, 6 d 1Ru 10:1, 7 Luk 11:31

e Nge 1:1 Ekl 12:9

f Wer 1:1 g Wuo 12:22 h Nge 30:30 i Nge 30:19 j Nge 6:6 Nge 30:25

k 2We 9:1, 23

 SULA 5 l Eze 27:3 m 2Sa 5:11 n 2We 2:3 o 2Sa 7:5 1We 22:7, 8

p 1Ru 4:24, 25 q Nge 16:7 r 2Sa 7:12, 13 1We 22:9, 10 2We 2:4

 Kolam mar 2 a 1Ru 6:9, 20 b 2We 2:8 c 2We 2:11, 12 d 2Sa 6:5 1Ru 6:15 2We 3:5

e 2We 2:15, 16 Ezr 3:7

f 2We 2:10 g 1Ru 3:12 1Ru 4:29 Jak 1:5

1 RUODHI 4:32–5:13 sida mag Lebanon. a Jotichna biro tiyo gi jotichni, kendo abiro chulo jotichni kaluwore gi chudo miketo, nimar ing’eyo ni onge ng’ato kuomwa mong’eyo ng’ado yien kaka Jo-Sidon.” b 7 Ka ne Hiram owinjo weche Solomon, nomor ahinya mowacho kama: “Opak Jehova kawuononi nikech osemiyo Daudi wuoyi mariek mondo oloch e wi oganda mad uong’ni !” c 8 Omiyo, Hiram nooro ne Solomon wach kama: “Asewinjo wach miorona kendo abiro kowoni yiend sida kod junipa kaka idwarono. d 9 Jotichna biro kowo yien-go nyaka e nam kowuok Lebanon, kendo abiro tueyogi mondo gikwang’ e nam nyaka ka ma idwarogie. Jotichna biro gonyogi kanyo kae to ikawogi. In to ibiro chula gi chiemo mar jooda mana kaka akwayi.” e 10 Omiyo, Hiram nochiwo bepe duto mag sida gi junipa mana kaka Solomon ne dwaro. 11 Higa ka higa, Solomon to ne miyo Hiram rapim1 20,000 mag ngano ma joode chamo, gi rapim 20 mag mor zeituni maber moloyo. f 12 Jehova nomiyo Solomon rieko mana kaka nosingone g kendo kuwe ne nitie e kind Hiram gi Solomon mi ne gitimo singruok e kindgi. 13 Ruoth Solomon nokawo ji 30,000 e Israel duto moketogi mondo giti tij 5:11 1 Tiende ni, kor. Som Apendiks B14.

1 RUODHI 5:14–6:15 achuna. a 14 Ne ooroga ji aluf apar-apar kuomgi Lebanon dwe ka dwe. Ne gitiyo Lebanon kuom dwe achiel kae to gidok yueyo e miechgi kuom dweche ariyo. Adoniram b e ma nochung’ ne jo ma nochun gi tich. 15 Solomon ne nigi jotich 70,000 ma ting’o osike, kod jopa kite c 80,000 e gode, d 16 kaachiel gi jotelo e 3,300 ma Solomon noketo mondo ochung’ ne jotich. 17 Ruoth nochikogi mi ne gikunyo kite madongo ma nengogi tek f kendo ne gipayogi mondo oketgo mise g mar od Nyasaye. 18 Kamano jotij Solomon kod jotij Hiram kaachiel gi Jo-Gebal, h nopayo kite kendo ne giiko bepe mag gero od Nyasaye. Ka nochopo higa mar 480 bang’ Jo-Israel1 wuok Misri, i ma ne en higa mar ang’wen mar loch Solomon, e dwe mar Zif2j (ma en dwe mar ariyo), Solomon nochako gero od Jehova.3k 2 Ot ma Ruoth Solomon nogero ne Jehova borne ne romo bede1 60, lachne bede 20, to borne ka dhi malo bede 30. l 3 Ne nitie agola m e nyim ot. Borne ne en bede 20, to mano ne romre gi lach mar ot. Ne en bede 10 kowuok e dhoot nyaka e laru. 4 Noloso dirisni ma konchiel lach to komachielo ohinga diny. n 5 Nogero

6

6:1 1 Hibrania, “nyithind Israel.” 2 Som Apendiks B15. 3 Som Apendiks B8. 6:2 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

SULA 5 a 1Ru 9:15 b 2Sa 20:24 1Ru 4:6 1Ru 12:18

c 1We 22:15 d Jos 16:10 1Ru 9:20-22 2We 2:2 2We 2:17, 18 2We 8:7-9

e 1Ru 9:23 f 1Ru 7:9 1We 22:2

g 1Ru 6:7 Fwe 21:14

h Jos 13:1, 5

 SULA 6 i Wuo 12:14, 51 j 1Ru 6:37 k 1We 28:11, 12 2We 3:1, 2

l 2We 3:3 Ezr 6:3

m 2We 3:4 n Eze 41:26

 Kolam mar 2 a Law 16:2 2We 5:7 Hib 9:3

b 1Ru 6:10 Eze 41:5, 26

c Eze 41:6, 7 d 1Ru 5:17 e Eze 41:11 f 1Ru 6:38 g 1Ru 5:6 1Ru 6:20

h 1Ru 6:5 i Rap 17:18, 19 1Ru 8:25 1We 28:9

j 2Sa 7:13 1We 22:9

k Wuo 25:8 Law 26:12 Za 132:13

l 1We 28:20

568 moro molworo hekalu gi oko; ohingano nolworo Ka Maler kod Ka Maler Moloyo, a kendo noloso ute matindo tindo e kinde kanyo. b 6 Lach mar udi mapiny ne gin bede abich, ma diere ne gin bede auchiel, to ma malo ne gin bede abiriyo. Noloso kuonde mirenjoe bepe e kor odno duto mondo kik gur gimoro e kor hekalu. c 7 Kite ma ne ogergo odno nosepa chuth, d omiyo onge nyundo kata le kata gir tich moro amora mar nyinyo ma nowinji sa ma ne igero odno. 8 Dhoot midonjogo e udi mapiny ne ni yo milambo1 mar hekalu, e to ne nitie raidhi mogondore midhigo e udi ma diere kod ma malo. 9 Nodhi nyime gero odno motieke f kendo noumo tado gi bepe mag sida. g 10 Nogero ute molworo hekalu h ma borgi kodhi malo ne bede abich-abich kendo ne oriwgi e kor hekalu gi bepe mag sida. 11 Gie kindeno, wach Jehova nobiro ne Solomon niya: 12 “Kuom wach ot migeroni, ka idhi nyime wuotho e yorena kuom rito chikena gi buchena duto, i to anatimni kaka nasingo ne Daudi wuoru. j 13 Kendo anadag gi joga Israel, k kendo ok anawegi ngang’.” l 14 Solomon nodhi nyime gero odno mondo otieke. 15 Nogoyo bepe mag sida e kor ot gi iye. Nogoyo bepe 6:8 1 Hibrania, “korachwich.”

569 e kor ot chakre piny nyaka malo e tado kendo nogoyo bepe mag junipa e dier ot. a 16 Nopimo kamoro gi chien e odno ma romo bede 20 mi ogoye bepe mag sida chakre piny nyaka e tado. Kanyo e ma ne en Ka Maler Moloyo. b 17 Nyime1 ma nodong’ ma ne en Ka Maler c ne en bede 40. 18 Bepe mag sidago nopaye olembe matindo mong’inore ka agwata d kod maupe mothiewo. e Iye duto nogoye sida ma onge kidi kata achiel ma ne neno. 19 Kendo noloso Ka Maler Moloyo f mondo oketie sandug singruok mar Jehova. g 20 Bor mar Ka Maler Moloyo ne bede 20, lachne ne bede 20, kendo borne ka dhi malo ne bede 20. h Nomwono iye duto gi dhahabu lilo. Bende nobawo kendo1i gi yiend sida. 21 Solomon nomwono odno duto gi dhahabu lilo, j noriwo thiwni mag dhahabu e nyim Ka Maler Moloyo, k ka ma bende nomwono gi dhahabu. 22 Nomwono odno duto gi dhahabu motieke. Bende, nomwono kendo l ma ne ni but Ka Maler Moloyo kotiyo gi dhahabu. 23 Noloso jokerubi ariyo m gi yiend obudo1 moketogi Ka Maler Moloyo, moro ka moro ne borne romo bede apar. n 24 Buomb kerubi konchiel ne romo bede abich to komachielo bende 6:17 1 Tiende ni Od Nyasaye. 6:20 1 Kar wang’o ubani. 6:23 1 Yien machal gi saipras; odugo.

SULA 6 a 1Ru 5:8 2We 3:5

b 1Ru 6:5 2We 3:8, 9 Hib 9:3

c Hib 9:2

d 1Ru 7:24

e Wuo 25:33

f Hib 9:3

g Wuo 40:21 1Ru 8:6

h 1Ru 6:16

i Wuo 30:1 1Ru 7:48

j Wuo 26:29 2We 3:7

k Wuo 26:33

l Wuo 30:1, 3 Wuo 40:5

m Cha 3:24 2Ru 19:15 Za 99:1

n 2We 3:10-13 2We 5:8

 Kolam mar 2 a Za 80:1 Isa 37:16 Hib 9:4, 5

b 2We 3:14

c Eze 41:17, 18

d Wuo 25:33 1Ru 6:18

1 RUODHI 6:16-33 bede abich. Buombene duto koyarore ne gin bede apar. 25 Kerubi machielo bende ne bede apar.1 Jokerubi ariyogo ne romre kendo ne gichalre. 26 Bor kerubi achiel ne bede apar, machielo bende kamano. 27 Noketo jokerubigo a ei Ka Maler Moloyo ka buombegi oyarore. Buomb kerubi achiel nogik e kor ot konchiel kendo buomb kerubi machielo nogik e kor ot komachielo, to buombegi ma diere noromo e dier ot tir. 28 Kendo nomwono dhahabu kuom jokerubigo. 29 Nopayo kido mag jokerubi, b kido mag yiend othith, c kod mag maupe d e kor ot mar Ka Maler kod kor ot mar Ka Maler Moloyo. 30 Nomwono dhahabu e dier ot mar Ka Maler kod mar Ka Maler Moloyo. 31 Ka ma idonjogo e Ka Maler Moloyo, nolosone dhoudi gi bap obudo, gi sirni, kod frem, kaka kare mar abich.1 32 Dhoudi ariyogo nolos gi bap obudo, kendo nopayo kuomgi kido mag jokerubi, gi kido mag yiend othith, kod mag maupe mi omwono dhahabu kuomgi. Notiyo gi nyundo e dwong’o dhahabu mondo omok kuom kido mag jokerubi kod mag yiend othith. 33 Ka ma idonjogo e hekalu1 bende noloso gi frem mag yiend 6:25 1 Nyalo bedo ni iwuoyo e wi buombene. 6:31 1 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom kaka nolos frem mar dhoot kata kaka dhoodno ne rom. 6:33 1 Kata, “Ka Maler.”

1 RUODHI 6:34–7:11 obudo ma bethene ang’wen duto ne romre.1 34 Noloso dhoudi ariyo gi bap junipa. Dhoot achiel ne ibano diriyo kendo ne owinyore, kendo dhoot machielo bende ne ibano diriyo kendo nowinyore. a 35 Nopayo kuomgi kido mag jokerubi, gi kido mag yiend othith, kod mag maupe mi omwono dhahabu kuomgi. 36 Laru ma iye b nogero gi kite mopa moluow didek kae to oluowe bepe mag sida. c 37 Noket mise mar od Jehova e dwe mar Zif,1 e higa mar 4 mar loch Solomon; d 38 to e higa mar 11, e dwe mar Bul1 (ma en dwe mar aboro), notiek ger ot gi gik moko duto kaka nosechan. e Kamano, nogero odno kuom higni abiriyo. Solomon notieko gero dalane1 bang’ higni 13. f 2 Nogero Od Bungu mar Lebanon. g Borne ne en bede1 100, lachne bede 50 kendo borne kodhi malo bede 30. Ne ogere e wi sirni mag sida mopang e lainde ang’wen; ne opang bepe mag sida h e wi sirnigo. 3 Noume gi bepe mag sida ma nochan e wi chumbe ma ne ni e wi sirni. Chumbego ne gin 45, to nochan chumbe 15 e lain ka lain. 4 Ne en gi dirisni man gi frem e

7

6:33 1 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom kaka nolos frem mar dhoot kata kaka dhoodno ne rom. 6:37, 38 1 Som Apendiks B15. 7:1 1 Kata, “dala ruoth. 7:2 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

SULA 6 a Eze 41:24, 25

b Wuo 27:9 2We 4:9 2We 7:7

c 1Ru 7:12

d 1Ru 6:1

e 1We 28:11, 12

 SULA 7 f 1Ru 9:10 Ekl 2:4, 5

g 1Ru 10:16, 17 Isa 22:8

h 1Ru 5:8

 Kolam mar 2 a 1Ru 10:18 Za 122:2, 5

b 1Ru 3:9, 28 Nge 20:8

c 2Ru 20:4

d 1Ru 3:1 1Ru 9:24 2We 8:11

e 1Ru 5:17

f 2We 4:9

570 lainde adek. Dirisa ka dirisa nomanyore gi wadgi. 5 Dhoudi duto kod sirni ne nigi frembe ma bethegi romre,1 mana kaka dirisni ma nomanyore e lainde adek bende. 6 Nogero ot machielo miluongo ni Od Sirni.1 Borne ne en bede 50 to lachne bede 30. Odno ne nigi agola mochungie sirni kendo nolosne tado. 7 Bende, nogero Od KomLoch a ka ma nong’adoe bura. Niluonge bende ni Od Ng’ado Bura. b Ne giume gi bepe mag sida chakre dier ot nyaka e tado. 8 Ot ma ruoth ne dhi dakie noger e laru mochiel c ma ne ni e tok Od Ng’ado Bura. Ne ogere machal gi odno. Nogero ot machielo machal gi odno ne nyar Farao ma nokendo. d 9 Udigo duto ne oger gi kite ma nengogi tek e ma nopa kaluwore gi pimo ma ne idwaro kendo ne ong’ad bethegi duto gi musmeno mar kite. Kitego nogergo utego chakre misegi nyaka e wiye malo. Bende, gin e ma noti kodgi e gero kuonde mamoko nyaka e laru maduong’. f 10 Noket mise kitiyo gi kite madongo dongo ma nengogi tek; moko kuom kitego ne romo bede apar, to moko bede aboro. 11 E wi kitego, ne oketie kite mamoko ma nengogi tek kendo mopa kaluwore gi pim mi7:5 1 Kata, “konde ang’wen.” 7:6 1 Kata, “ne en mana gi tado moriw e wi sirni.”

571 dwaro. Bende, noket bepe mag sida. 12 Laru maduong’ ne oger gi kite mopa moluow didek kae to oluowe bepe mag sida mana kaka noger laru ma iye a molworo od Jehova kod agola. b 13 Ruoth Solomon nooro wach e dala mar Turo mondo oluongne Hiram. c 14 Ne en wuod dhako moro ma chi liel ma ne wuok e dhood Naftali, to wuon-gi ne Ja-Turo ma ne en jathedh mula. d Ne en gi rieko, gi ng’eyo, e kod lony mar loso gimoro amora mar mula. Nobiro ir Solomon motiyone tijene duto. 15 Nothedho sirni ariyo mag mula. f Moro ka moro borne ne romo bede 18 kendo tol ma ne nyalo lworo kor siro ka siro ne en bede 12. g 16 Nolenyo mula mi olosogo gik moko ariyo machal gi agulni madongo moketo e wi sirnigo. Bor mar agulu achiel ne romo bede abich, to bor mar agulu machielo bende ne romo bede abich. 17 Nokado thiwni mag mula e kido mar osera1 mi obawogi kuom agulni ma ne ni e wi sirnigo; h moro ka moro ne obawne abiriyo. 18 Noloso lainde ariyo mag komamanga molworogo wi thiwnigo mondo oumgo agulni ma ne ni e wi sirni; notimo kamano gi moro ka moro kuom agulnigo. 19 Agulni ma ne nie wi sirni ma ne nie agola nolos 7:17 1 Kata, “osero.”

SULA 7 a 1Ru 6:36 2We 4:9 2We 7:7

b 1Ru 6:3

c 1Ru 7:40 2We 2:13, 14

d 2We 4:16

e Wuo 36:1

f 1Ru 7:21

g 2Ru 25:13, 17 2We 3:15 Jer 52:21

h 2Ru 25:17 2We 4:12, 13

 Kolam mar 2 a 2Ru 25:17 2We 3:16 Jer 52:22, 23

b 1Ru 6:3 Eze 40:48

c 2We 3:17

d Wuo 30:18 2Ru 25:13

e 2We 4:2-5

f 1Ru 6:18

g Jer 52:20

1 RUODHI 7:12-26 kaka maua kendo borgi ne romo bede ang’wen. 20 Agulni ariyogo ne oket e wi sirni ariyo gi ka ma thiwni mag mula ogikie; bende nochan komamanga 200 e moro ka moro kuom agulnigo. a 21 Nochungo sirnigo e agola mar hekalu.1 b Siro man korachwich2 noluongo ni Jakin,3 to siro man koracham noluongo ni Boaz.4c 22 Wi sirnigo ne olos kaka maua. Kendo notieko tich duto mag loso sirnigo. 23 Eka nolenyo mula mi olosogo karaya maduong’ miluongo ni Nam. d Lach mar dhoge ne romo bede 10, to borne ne bede 5. Tol ma ne nyalo lworo kore ne bede 30. e 24 Ne olwor bwo dhoge gi maridadi mong’inore ka agwata. f Noriedgi e lainde ariyo ka iketo maridadi apar e bat achiel-achiel. Namno nothedh gi maridadigo chuth. 25 Nokete e wi ruedhi 12. g Ruedhi adek nong’iyo yo nyandwat, adek nong’iyo yo podho chieng’, adek nong’iyo yo milambo, to adek nong’iyo yo wuok chieng’; Namno nobet kuom ruedhigo ka yo ka iwgi ochomo diere. 26 Lachne1 ne romo lith lwedo ang’wen;2 dhoge nolos kaka dho okombe, nochalo gi maua 7:21 1 Kata, “Ka Maler.” 2 Kata, “milambo.” 3 Tiende ni, “Mad [Jehova] Ogure Motegno.” 4 Tiende nyalo bedo, “Teko.” 7:26 1 Kata, “Chwe mare.” 2 Lith lwedo ang’wen romre gi sentimita 7.4 (inj 2.9). Som Apendiks B14.

1 RUODHI 7:27-41 kendo nonyalo ting’o pi ma romo rapim1 2,000. 27 Eka noloso geche1a apar mag mula. Moro ka moro borne ne en bede ang’wen, lachne bede ang’wen, to borne kadhi malo bede adek. 28 Ma e kaka noloso gechego: Bethegi nolos gi mabede mag mula moket e frembe mag mula. 29 E mabedego, nothedhie sibuoche, b ruedhi, kod jokerubi. c Kamano bende e kaka ne othedh frem. Ne othedh maua moriedgi e wi ruedhi kod sibuoche. Noriedgi bende yo ka tiendgi. 30 Moro ka moro kuom gechego ne nigi tiende ang’wen mag mula kod chumbe mag mula moriwogi. Chumbe mag kondene e ma nomako chumbe moriwo tiendene. Chumbe mag kondego e ma nomako besen mar mula kendo noried maupe e bethegi. 31 Noluow besen e dho gari kendo dhoge nodong’ bat achiel ka dhi malo; dho gari nolworore kendo borne ne romo bat achiel gi nus chakre ka ma chumbe mag kondene odolorego nyaka ka ma dhoge ogikie, to dhogeno nothedhie gik moko. Mabede mag mula ma nolosgo bethegi ne romre, to ne ok gin molworore. 32 Tiende ang’wen mag garino ne ni e bethene gi piny, to chumbe ma ne tiendene lwororee nochuogi kuom garino. Bor mar tielo ka tielo ne 7:26, 38 1 Tiende ni, bath. Som Apendiks B14. 7:27 1 Geche miting’ogo pi.

SULA 7 a 2Ru 25:16 Jer 52:17

b Eze 41:19

c Cha 3:24 Wuo 25:18 1Ru 6:27 2We 3:7 Eze 41:17, 18

 Kolam mar 2 a 1Ru 6:29 1Ru 6:32

b 1Ru 7:27

c 1Ru 7:15, 46 2We 4:3

d Wuo 30:18

e 2We 4:6, 10

f 1Ru 7:13 2We 2:13

g Wuo 27:3 2Ru 25:14

h Wuo 24:6

i 2We 4:11-17

j 1Ru 7:15

572 en bat achiel gi nus. 33 Tiende garino nolos ka mag gach lweny. Gik ma tielogo ne lwororee, rim, chumbe mag tielogo, kod okombene duto nolos gi mula moleny. 34 Ne nitie chumbe ang’wen e konde garino ma ne sire; ne othedhgi kaachiel gi garino. 35 Garino ne nigi dhoge molworore e wiye ma borne ne en nus bat. Nothedh dhogeno gi frembe kod mabede mag mula mi obedo gimoro achiel. 36 E mabedego kod frembego, nothedhie jokerubi, sibuoche, kod yiend othith kuonde ma thuolo ne nitie. Ne othedh maupe molwore. a 37 Kamano e kaka noloso geche apargo duto; b nothedhogi machal c kendo nopimogi marom. 38 Noloso besende apar mag mula; d moro ka moro ne nyalo ting’o pi ma romo rapim1 40. Besendego dhoggi ne romo bede ang’wen chakre tung’ nyaka tung’. Gari ka gari ne nigi besen achiel. 39 Noketo geche abich e bath ot korachwich, to abich e bath ot koracham, to Nam noketo korachwich kochomo yo milambo. e 40 Bende, Hiram f noloso besende, opewni, g kod bakunde. h Kamano Hiram notieko tich ma Ruoth Solomon nomiye mondo otim e od Jehova. i 41 Noloso sirni ariyo j kod gik ma chalo agulni ma ne ni e wi sirnigo,

573 kod thiwni mag mula molos e kido mag osera1a mondo oumgo agulnigo. 42 Noloso bende komamanga 400 b mondo olier e thiwni mag mula ariyogo. Nochano lainde ariyo mag komamanga kuom thiwnigo mondo oumgo agulni ma noket e wi sirni ariyogo. 43 Noloso geche apar c kod besende apar d ma noket kuom gechego, 44 Nam e kod ruedhi 12 ma noluowie Namno, 45 ndope, opewni, bakunde, kod gik mamoko mitiyogo kanyo. Hiram noloso ne Ruoth Solomon gigo duto gi mula maler mondo oket e od Jehova. 46 Nolosogi e alwora mar Jordan e kind Sukoth gi Zarethan kotiyo gi gik mochue gi lowo. 47 Solomon ne ok opimo gik ma nolosgo duto nikech ne ging’eny miwuoro. Pek mar mula ma ne olosgigo ne ok ong’ere. f 48 Solomon noloso gik moko duto mitiyogo e od Jehova. Gigo ne gin: kendo g mar dhahabu, mesa mar dhahabu h miketoe makate miketo e nyim Nyasaye, 49 kod gige chungo taya i molos gi dhahabu maler, mi nochungo abich korachwich to abich koracham e nyim Ka Maler Moloyo. Bende, noloso maupe, j teyni, kod gige simo taya. Giduto nolosgi gi dhahabu. k 50 Noloso besende, makas mag ng’ado otambi, l bakunde, okombe, m kod gik ting’o mach. n Giduto nolos7:41 1 Kata, “osero.”

SULA 7 a 1Ru 7:17 b 1Ru 7:20 c 1Ru 7:27 d 1Ru 7:38 e 1Ru 7:23 f 1We 22:14, 16 2We 4:18-22

g Wuo 37:25 h Wuo 37:10 i Wuo 37:17 Fwe 1:20

j 1Ru 6:18 k Wuo 37:23 l Jer 52:18 m Wuo 25:29 n Law 16:12

 Kolam mar 2 a 1Ru 6:31 b 1Ru 6:33 c 2Sa 8:10-12 d 2We 5:1

 SULA 8 e Ekl 1:1 f 2We 5:2, 3 g 2Sa 6:17 h 2Sa 5:7 1We 11:5

i Law 23:34 Rap 16:13

j 1We 15:2, 15 2We 5:4-6

k Wuo 40:2 2We 1:13

l 1We 16:1

1 RUODHI 7:42–8:6 gi gi dhahabu lilo. Noloso bende rachungi mag dhoudi ma iye mar Ka Maler Moloyo, a kod rachungi mag dhout hekalu. b Giduto ne olosgi gi dhahabu. 51 Kamano Ruoth Solomon notieko tich duto mag od Jehova. Kae to Solomon nokelo gik ma Daudi wuon mare nowalo c mi noketo fedha, dhahabu, kod gik mamoko e kuonde keno mar od Jehova. d E kindeno, Solomon nochoko e jodong Israel. Nochoko jotend dhoudi duto kod jotelo mamoko mag dhout Israel. f Ne gidhi ir Ruoth Solomon Jerusalem mondo gigol sandug singruok mar Jehova e Dala Daudi, g tiende ni Sayun. h 2 Jo-Israel duto nochokore e nyim Ruoth Solomon e sawo1 ma notim e dwe mar Ethanim,2 ma en dwe mar abiriyo. i 3 Omiyo, jodong Israel duto nobiro, kendo jodolo noting’o Sandug Singruok. j 4 Ne gikelo Sandug Singruok mar Jehova, hema mar romo, k kod gik maler duto ma ne itiyogo e hemano. Jodolo kod Jo-Lawi nokelogi. 5 Ruoth Solomon gi Jo-Israel duto ma noluong mondo obi ire nochokore e nyim Sandug Singruok. Ne ogol misengni l mag rombe kod dhok mang’eny ahinya ma ne ok nyal kwan. 6 Eka jodolo notero sandug singruok mar Jehova

8

8:2 1 Tiende ni, Sap Kiche. 2 Som Apendiks B15.

1 RUODHI 8:7-24 ka ma nonego obedie. Ne gikete e ot ma iye, a ma en Ka Maler Moloyo, kendo ne gikete e bwo buombe jokerubi. b 7 Omiyo, buombe jokerubigo noyarore e wi Sandug Singruok mi jokerubigo noumo Sandugno kod ludhe miting’ego. c 8 Ludhe d mag sandugno ne boyo ahinya kendo ng’ato ne nyalo neno wigi ka en Ka Maler e nyim Ka Maler Moloyo. Kata kamano, ludhego ne ok nyal nenore gi oko, kendo gin kanyo nyaka kawuononi. 9 Ne onge gimoro ei Sandugno mak mana kite ariyo mopamore e ma Musa noketo f ka en Horeb, ka ne Jehova otimo singruok g gi oganda Israel e kinde ma ne giwuok e piny Misri. h 10 Ka ne jodolo owuok Ka Maler, bor polo i nopong’o od Jehova. j 11 Jodolo ne ok nyal dhi nyime timo gimoro amora nikech bor polono, nimar duong’ mar Jehova nopong’o od Jehova. k 12 Gie kindeno, Solomon nowacho niya: “Jehova nowacho ni obiro dak e mudho mandiwa. l 13 Asegeroni ot ma nigi duong’ mondo idagie nyaka chieng’.” m 14 Eka ruoth nolokore mi ochako guedho oganda Israel duto ka gichung’. n 15 Nowacho niya: “Opak Jehova, Nyasach Israel ma nosingo ne Daudi wuora gi dhoge owuon kendo mosechopo wechegi gi lwete owuon kowacho niya:

SULA 8 a Wuo 26:33 Wuo 40:21 2Sa 6:17 Fwe 11:19

b 1Ru 6:27 2We 5:7 Za 80:1 Eze 10:5

c Wuo 25:20 2We 5:8-10

d Wuo 25:14 Wuo 37:4

e Rap 4:13 Hib 9:4

f Wuo 40:20 Rap 10:5

g Wuo 24:8 h Wuo 19:1 Kwa 10:11, 12

i Wuo 40:34 Law 16:2

j 2We 5:11-14 k Wuo 40:35 Eze 10:4 Eze 43:4 Eze 44:4 Tic 7:55 Fwe 21:23

l Wuo 20:21 Rap 5:22 2We 6:1, 2 Za 18:11 Za 97:2

m Za 78:69 Za 132:13, 14

n 2We 6:3-11

 Kolam mar 2 a Rap 12:11 b 2Sa 7:1-3 1We 17:1, 2

c 2Sa 7:12, 13 d 1We 28:5, 6 e Wuo 34:28 Rap 9:9 Rap 31:26

f 2We 6:12 g Wuo 15:11 1Sa 2:2 2Sa 7:22

h Rap 7:9 i 2We 6:14-17

574 16 ‘Nyaka ne agol joga Israel e piny Misri, pok ayiero dala moro amora e dhout Israel duto mondo ogernae ot ma nyinga betie, a to aseyiero Daudi mondo e ma oloch e wi joga Israel.’ 17 Daudi wuora ne dwaro ahinya gero ot ne nying Jehova Nyasach Israel. b 18 To Jehova nonyiso Daudi wuora niya: ‘Ne idwaro ahinya gero ot ne nyinga, kendo ne itimo maber gombo gima kamano e chunyi. 19 Kata kamano, in ok ibi gerona ot, to wuodi ma ibiro nyuolo e ma biro gero ot ne nyinga.’ c 20 Jehova osetimo kaka nosingo, nimar asekawo kar Daudi wuora kendo abet e komloch Israel mana kaka Jehova nosingo. Bende, asegero ot ne nying Jehova Nyasach Israel d 21 kendo aseloso ka ma iketoe Sanduk moting’o singruok e ma Jehova notimo gi kwerewa ka ne ogologi e piny Misri.” 22 Eka Solomon nochung’ e nyim kendo mar Jehova e nyim Jo-Israel duto, kae to noting’o bedene malo e polo f 23 mowacho niya: “A Jehova Nyasach Israel, onge Nyasaye ma chalo kodi g e polo malo kata e piny mwalo. In Nyasaye ma rito singruokne kendo ma ok we hero h jotichne ma wuotho e yorene gi chunygi duto. i 24 Iserito singruok ma ne itimo gi jatichni Daudi wuora. Ne itimo kode singruok gi dhogi iwuon, kendo kawuono

575 ichopo singruogno gi lweti iwuon. a 25 To koro, A Jehova Nyasach Israel, tim kaka ne isingo ne jatichni Daudi wuora ka ne iwachone niya: ‘Kothi e ma nobed e kom-loch mar Israel kinde duto, to mano notimre ka yawuoti orito yoregi kuom wuotho e nyima mana kaka isewuotho.’ b 26 Koro, A Nyasach Israel, yie mondo gima ne isingo ne jatichni Daudi wuora otimre. 27 “Kata kamano, be Nyasaye nyalo dak e piny? c Ka koro polo, kata mana polo man malo moloyo e ma ok diromi, d to nade ot ma asegeroni? e 28 A Jehova Nyasacha, koro akwayi ni iwinjie lamo kod sayo mar jatichni kendo yie iwinjie ywakna kod lamo ma alamo e nyimi kawuononi. 29 Yie iket wang’i e odni odiechieng’ gotieno, ot ma ne iwachoe ni, nyingi nobedie, f mondo iwinj lamo ma jatichni kwayigo kochomo odni. g 30 Chik iti iwinj kwayo mar jatichni kod mar jogi Israel sa ma gilamo ka wang’gi ochomo odni. Yie iwinj kwayogi ka in e polo, kar dakni, h ee, yie iwinjgi kendo iwenegi richogi. i 31 “Ka ng’ato otimo marach ne nyawadgi mi onyise ni okuong’re1 kendo obedo e bwo ting’ mar kuong’ruokno, mi obiro e nyim kendo mar misango e odni ka ose8:31 1 Kata, “ka nyawadgino okuong’e.” Ma tiende ni omiyo osingore ni ka owacho miriambo kata ok otimo kaka osingore, to kuong’ biro make.

SULA 8 a 2Sa 7:12, 13 b 1Ru 2:4 Za 132:12

c Isa 66:1 d Za 148:13 Jer 23:24

e 2We 2:6 2We 6:18-21 Neh 9:6 Tic 17:24

f Wuo 20:24 2Sa 7:13

g Dan 6:10 1Pe 3:12

h Za 33:13 i 2We 7:13, 14 Dan 9:19

 Kolam mar 2 a 2We 6:22, 23 b Ayu 34:11 c Law 26:14, 17 Jos 7:8, 11 2Ru 17:6, 7

d Neh 1:11 e 2Ru 19:19, 20 2We 6:24, 25

f Za 106:47 g Law 26:19 Rap 28:23

h Eze 14:13 i 2We 6:26, 27 j Isa 30:20 Isa 54:13

k 1Ru 18:1 l Law 26:16 2Ru 6:25

m Rap 28:21, 22 Amo 4:9

n 2We 6:28-31 o 2We 33:12, 13

1 RUODHI 8:25-38 kuong’ore, a 32 yie iwinj ka in e polo mondo ing’ad bura ne jotichni kuom keto ng’at marach e ma obed gi bura kendo gik ma ne otimo obed e wiye, kendo iket ng’at makare obed ma onge bura kendo iguedhe kaluwore gi timne makare. b 33 “Ka olo jogi Israel e lweny nikech gisiko gitimo richo e nyimi c to giduogo iri kendo gimiyo nyingi duong’ d ka gilamo e odni kendo ka gisayi ni ikonygi, e 34 yie iwinjgi ka in e polo kendo iwe ne jogi Israel richogi kendo iduokgi e piny ma ne imiyo kweregi. f 35 “To ka odin polo kendo onge koth ma chue g nikech gisiko ka gitimo richo e nyimi, h kae to gilemo ka gichomo odni kendo gimiyo nyingi duong’ mi giweyo richogi nikech ikumogi, i 36 yie iwinjgi ka in e polo kendo iwe ne jotichni richogi, nimar ibiro puonjogi j yo maber monego giwuothie; kendo ikelnegi koth e piny k ma ne imiyogi mondo obed margi. 37 “Ka kech kata tuo marach omako piny, l kata ka tuo ma miyo cham tho, kata kute maketho cham, m kata det-bonyo omonjo piny, kata ka wasigu olworo dala moro amora e piny Israel kata midekre moro amora omako piny, n 38 lamo moro amora, kata kwayo moro amora o ma ng’ato ang’ata kata ma jogi Israel duto (nimar ng’ato ka

1 RUODHI 8:39-55 ng’ato ong’eyo chandruokne owuon) a okwayi sa ma giyaro bedegi ka gichomo odni, 39 yie iwinjgi ka in e polo, kar dakni, b kendo ing’wonnegi c mi ikaw okang’; kendo iguedh ng’ato ka ng’ato kaluwore gi timne, d nimar ing’eyo chuny ji (in kendi e ma kuom adier ing’eyo chuny ji duto), e 40 eka mondo giluori kinde duto ka gidak e piny ma ne imiyo kwerewa. 41 “Bende, kuom wendo ma ok en achiel kuom jogi Israel mobiro kowuok e piny mabor nikech nyingi f 42 (nimar gibiro winjo nyingi maduong’ g gi lweti man gi teko), kendo olemo kochomo odni, 43 yie ichik iti ka in kar dakni e polo h kendo itim gik moko duto ma ng’at ma wendo okwayi, mondo ji duto e piny mangima ong’e nyingi kendo omiyi luor i mana kaka jogi Israel timo, kendo ging’e ni ot ma asegeroni iluongo gi nyingi. 44 “Ka jogi odhi kedo gi wasikgi kaka iorogi j kendo gilamo k Jehova ka gichomo wang’gi yo dala ma iyieroni l kod ot ma asegero ne nyingini, m 45 yie iwinj lamogi ka in e polo kod kwayogi kendo yie ikonygi. 46 “Ka gitimo marach e nyimi (nimar onge dhano ma ok tim richo), n kendo ibedo gi mirima kodgi mi ijwang’ogi e lwet jowasigu, kendo wasigugo okawogi moterogi e tuech e piny

SULA 8 a b c d

Nge 14:10 Isa 63:15 Za 130:4 Ayu 34:11 Za 18:20

e 1Sa 16:7 1We 28:9 Jer 17:10

f Kwa 9:14 Rut 1:16 2Ru 5:15 2We 6:32, 33 Isa 56:6, 7 Tic 8:27

g Neh 9:10 h Za 11:4 i Za 67:2 Za 102:15

j Wuo 23:31 1Ru 20:13

k 2We 14:11 2We 20:5, 6

l Za 78:68 Za 132:13

m 2We 6:34, 35 n Za 51:5 Za 130:3 Ekl 7:20 Rum 3:23 1Jo 1:8

 Kolam mar 2 a Rap 28:15, 36 2Ru 17:6 2Ru 25:21 2We 6:36-39

b Law 26:40 c Rap 30:1, 2 d Rap 4:27, 29 2We 33:12, 13

e Neh 1:6 Za 106:6 Nge 28:13 Dan 9:5

f 1Sa 7:3 g Dan 6:10 h Isa 63:15 i 2We 30:9 Ezr 7:28 Neh 2:7, 8

j Wuo 19:5 Rap 9:26

k l m n

Wuo 14:30 Rap 4:20 2We 6:40 Za 86:5 Za 145:18

o Wuo 19:6 Rap 4:34 Rap 32:9

p 2We 6:12, 13

576 mabor kata machiegni; a 47 ka chunygi olokore e piny ma notergie tuech b kendo giduogo iri c mi gisayi e piny jowasigu, d ka giwacho niya: ‘wasetimo richo kendo waseketho; wasetimo gik maricho,’ e 48 kendo giduogo iri gi chunygi duto f ka gin e tuech e piny wasikgi, mi gilamo ka gichomo wang’gi e piny ma ne imiyo kweregi kendo gichomo wang’gi e dala miyiero kod ot ma asegero ne nyingi, g 49 yie iwinj lamogi kod kwayogi ka in e polo kar dakni h kendo yie ikonygi. 50 Yie iwenegi richo kod ketho duto ma gisetimoni kendo imi jo ma noterogi e tuech okechgi kendo ong’wonnegi. i 51 (nimar gin jogi kendo mwanduni j ma ne igolo e piny Misri k kiresogi e mach makakni). l 52 Yie iwinj1 kwayo mar jatichni m kod kwayo mar jogi Israel kichiko iti mondo iwinjgi samoro amora ma giywakni. n 53 A Jehova, Wuon Loch Duto, in iwuon e ma ne iwalogi e kind ogendni duto e piny mondo gibed mwanduni, o mana kaka ne iwacho kokalo kuom Musa jatichni kinde ma ne igolo kwerewa e piny Misri.” 54 Ka ne Solomon osetieko lamoni duto e nyim Jehova kod kwayoni duto, noa malo e nyim kendo mar Jehova ka ma noyudo ogoye chonge piny koting’o bedene malo e polo. p 55 Nochung’ moguedho Jo-Isra8:52 1 Kata, “wang’i one.”

577 el duto ma nochokore kanyo gi dwol maduong’ kowacho niya: 56 “Opak Jehova ma osemiyo joge Israel yueyo mana kaka nosingo. a Onge kata wach achiel kuom singo duto ma ne Nyasaye owacho kokalo kuom Musa jatichne ma pok otimore. b 57 Jehova Nyasachwa mondo obed kodwa mana kaka nobedo gi kwerewa. c Kik owewa kendo kik ojwang’wa. d 58 Mad okonywa keto chunywa kuome, e mondo wadhi nyime wuotho e yorene duto kendo wamak chikene kod buchene ma ne ochiko kwerewa mondo omak. 59 Kendo weche ma asehombogo Jehova mondo okonywagogi, Jehova Nyasachwa opargi odiechieng’ gi otieno kendo okony jatichne gi joge Israel kaluwore gi dwarogi mapile, 60 mondo ji duto e piny mangima ong’e ni Jehova e Nyasaye madier f kendo onge machielo! g 61 Omiyo, keturu chunyu duto h kuom Jehova Nyasachwa kendo makuru buchene kuom luwo chikene mana kaka utimo kawuononi.” 62 Eka ruoth kod Jo-Israel duto ma ne ni kode nochiwo misengni mang’eny e nyim Jehova. i 63 Solomon nochiwo misengni mag kuwe j ne Jehova: Nochiwo dhok 22,000 kod rombe 120,000. Kamano ruoth kod JoIsrael duto nowalo od Jehova. k 64 E odiechiengno, ruoth nopwodho laru

SULA 8 a 1Ru 4:24, 25 b Rap 10:11 Jos 21:45

c Rap 31:6 Jos 1:5 2We 32:7 Za 46:7

d Isa 41:10 Hib 13:5

e Za 86:11 Za 119:36 2Th 3:5

f Jos 4:24 1Sa 17:46 Eze 36:23 Eze 39:7

g Rap 4:35, 39 Isa 44:6

h Rap 18:13 2Ru 20:3 1We 28:9 Mat 22:37

i 2We 7:4, 5 j Law 3:1 k Ezr 6:16 Neh 12:27

 Kolam mar 2 a Law 3:16 b 2We 4:1 c Law 23:34 d Cha 15:18 Kwa 34:5, 8

e Za 31:19 Isa 63:7 Jer 31:12

 SULA 9 f 2We 8:1 Ekl 2:4

g 2We 7:11 h 1Ru 3:5 i Rap 12:5, 6 1Ru 8:28, 29

j 2We 6:40 2We 16:9 Za 132:13

k 1Ru 3:6 l Za 78:70, 72

1 RUODHI 8:56–9:4 manie nyim od Jehova mondo ochiwie misengni miwang’o, chiwo mag cham, kod boche a mag misengni mag kuwe nikech kendo mar mula b ma ne nie nyim Jehova ne tin ahinya ma ne ok nyal ting’o misengnigo duto. 65 E kindeno, Solomon gi Jo-Israel duto notimo sawo. c Ne gin oganda maduong’ mowuok chakre Lebo-hamath1 nyaka Aora manie kind pinygi kod piny Misri. d Ne gitimo sawono e nyim Jehova kuom ndalo abiriyo kendo kuom ndalo abiriyo mamoko. Duto ne gin ndalo 14. 66 E odiechieng’ ma luwe,1 ne ogonyo oganda mondo odhi, ne giguedho ruoth kendo ne gidhi e miechgi ka giil kendo chunygi mor nikech ber e ma ne Jehova onyiso jatichne Daudi gi joge Israel. Ka ne Solomon osetieko gero od Jehova, gi ode owuon, f kod gik moko duto ma ne odwaro gero, g 2 Jehova nofwenyorene kendo,1 mana kaka nosefwenyorene ka ne en Gibeon. h 3 Jehova nowachone kama: “Asewinjo lamoni kod kwayoni. Asewalo ot ma igero mondo nyinga osikie, i kendo wang’a kod chunya biro bedo kuome kinde duto. j 4 To in, ka idhi nyime wuotho e nyima kaka Daudi wuoru nowuotho k gi chuny matir l

9

8:65 1 Kata, “ka ma idonjogo Hamath.” 8:66 1 Hibrania, “odiechieng’ mar aboro,” tiende ni odiechieng’ maluwo ndalo abiriyo mogik. 9:2 1 Kata, “mar ariyo.”

1 RUODHI 9:5-20 kendo makare, a kitimo duto ma asechiki b kendo kimako chikena gi buchena, c 5 eka abiro guro kom-lochni e Israel nyaka chieng’ mana kaka nasingo ne Daudi wuoru ka ne awachone niya: ‘Kothi e ma nobed e komloch mar Israel kinde duto.’ d 6 To ka in kod yawuoti ulokoru mi uweyo tiyona kendo uweyo luwo chikena kod buchena ma asemiyou, mi uchako lamo nyiseche mamoko kendo tiyonegi, e 7 abiro golo Jo-Israel e piny ma ne amiyogi f kendo ot ma asewalo ne nyingani abiro ketho, g kendo Jo-Israel biro bedo gima ji nyiero1 kendo ma ji duto jaro. h 8 Kendo odni biro kethore ma lwar.1 i Ji duto ma nokal bute kanyo nobwog kendo gibiro wuoro ka gipenjo niya: ‘Ang’o momiyo Jehova ne otimo kama ne pinyni kod odni?’ j 9 Eka gibiro wacho kama: ‘En nikech ne gijwang’o Jehova Nyasachgi ma ne ogolo kweregi e piny Misri, kendo ne gimakore gi nyiseche mamoko mi gikulorenegi kendo tiyonegi. Mano e momiyo Jehova osekelonegi masira ma kama.’” k 10 Bang’ higni 20, Solomon notieko gero udi ariyogo duto, od Jehova kod od ruoth. l 11 Hiram m ruodh Turo ne omiyo Solomon bepe mag sida gi mag junipa kod dhahabu mang’eny kaka ne odwaro, n ke9:7 1 Hibrania, “ngero.” 9:8 1 Kata, “biro dong’ gunda.”

SULA 9 a 1We 29:17 b Ekl 12:13 c 2We 7:17, 18 d 2Sa 7:16, 17 1Ru 2:4 Za 89:20, 29

e 1Ru 11:4 2We 7:19-22

f Law 18:28 Rap 4:26 2Sa 7:14 2Ru 17:22, 23 Za 89:30-32

g 2Ru 25:9, 10 2We 15:2

h Rap 28:37 Za 44:14

i 2We 36:19 Isa 64:11

j Rap 29:24, 25 Jer 22:8, 9

k Rap 28:64 Jer 5:19 Jer 12:7

l 1Ru 6:37–7:1 2We 8:1, 2

m 1Ru 5:1, 7 n 1Ru 5:8

 Kolam mar 2 a 1Ru 10:21 b 1Ru 4:6 1Ru 5:13 1Ru 6:37

c 2Sa 5:9 1Ru 11:27 2Ru 12:20

d Jos 19:32, 36 e Jos 17:11 Bur 5:19 2Ru 9:27

f Bur 1:29 g Jos 16:10 h 1Ru 3:1 i Jos 16:1, 3 2We 8:4-6

j Jos 19:44, 48 k 1Ru 4:26

578 ndo Ruoth Solomon nomiyo Hiram mier 20 e piny Galili. 12 Omiyo, Hiram nowuok Turo mondo odhi one mier ma Solomon nomiye, to ne ok omor kodgi. 13 Ne openje niya: “Owadwa, magi to mier machal nade ma imiyagi?” Mano e momiyo iluongogi ni Piny Kabul1 nyaka kawuononi. 14 Gie kindeno, Hiram ne ooro ne Solomon dhahabu ma romo talanta1 120. a 15 Ma e wach jo ma Ruoth Solomon nochuno gi tij gero od Jehova, b ode owuon, Pith,1c ohinga mar Jerusalem, Hazor, d Megido, e kod Gezer. f 16 (Noyudo Farao ruodh Misri osemonjo Gezer mokawe mi owang’e gi mach kendo nonego Jo-Kanaan g duto ma ne odak e dalano. Omiyo, nochiwe ne nyare h ma chi Solomon kaka mich1 mokowego.) 17 Solomon ne ogero1 Gezer, Beth-horon ma Mwalo, i 18 Baalath, j kod Tamar manie thim e pinyno. 19 Nogero bende mier duto mag keno, mier mag geche lweny, k mier mag joidh farese, kod gimoro amora ma ne odwaro gero Jerusalem, gi Lebanon, kod kuonde duto ma ne olochoe. 20 To ji duto ma ne odong’ kendo ma ne ok gin Jo-Is9:13 1 Kata nyalo bedo, “Piny ma Onge Tich.” 9:14 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14. 9:15 1 Kata, “Milo,” ma en wach mitiyogo e dho Hibrania kiwuoyo kuom ka ma obiwie lowo. 9:16 1 Kata, “mich mar arus; gir nyombo.” 9:17 1 Nochielo motegno.

579 rael, a moriwo Jo-Amor, JoHiti, Jo-Perizi, Jo-Hivi, gi Jo-Jebus, b 21 kaachiel gi nyithindgi ma ne odong’ e piny Israel nikech ne gitamo Jo-Israel tieko, Solomon ne ochuno gi tich, kendo gin wasumbni nyaka kawuononi. c 22 Kata kamano, Solomon ne ok oloko Ja-Israel moro amora misumba. d Kar mano, ne oketogi jolweny, jotich, jodongo, jotend lweny, gi jotelo ma ne ochung’ ne jo ma riembo geche lweny kod joidh farese. 23 Solomon ne nigi jotelo madongo 550 ma ne otelo ne jotichne. e 24 Nyar Farao f nowuok e dala Daudi g modhi e ot ma Solomon nogerone; kae to Solomon nogero Pith.1h 25 Didek e higa, i Solomon ne chiwo misengni miwang’o gi misengni mag kuwe e kendo mar misango ma nogero ne Jehova, j kowang’o bende misengni ma golo yiro e nyim Jehova. Kamano notieko gero ot. k 26 Bende, Ruoth Solomon nogero meli moko Ezion-geber l man but Eloth e dho Nam Makwar e piny Edom. m 27 Hiram noorone jotichne ma ne okelone meli n kod jokwang’ meli molony mondo giti e meligo gi jotij Solomon. 28 Ne gidhi Ofir o mi gikelo ne Ruoth Solomon talanta 420 mag dhahabu. 9:24 1 Kata, “Milo,” ma en wach mitiyogo e dho Hibrania kiwuoyo kuom ka ma obiwie lowo.

h Nge 8:34

1 RUODHI 9:21–10:9 Ka ne ruoth ma dhako ma Sheba owinjo huma ma Solomon ne nigo nikech nying Jehova, a nobiro mondo oteme gi penjo1 ma korgi tek. b 2 Nochopo Jerusalem gi oganda maduong’ ahinya, c ka en gi ngamia modhuro moting’o mor balsam, d gi dhahabu mogundho, kod kite mabeyo ma nengogi tek. Nodhi ir Solomon mowachone duto ma ne nie chunye. 3 Solomon nodwoko penjoge duto. Onge gimoro kata achiel ma ne otame lerone. 4 Ka ne ruoth ma dhako ma Sheba oneno rieko duto mag Solomon, e ot ma nogero, f 5 chiemo ma ne nie mesane, g kaka jotichne ne bet e mesa, joter chiemo e mesa kod kit rwakruokgi, jolos divai, kod misengni ma ne owang’o pile e od Jehova, ruodhno nodhier nono mi dhoge nomoko. 6 Eka nowacho ne ruoth niya: “Huma ma ne awinjo ka an e pinywa e wi riekoni kod gik misetimo gin adier. 7 Ka ne awinjo wechego ne ok ayie kodgi nyaka ne abiro ma aneno gi wang’a. Kare ne ok onyisa kata mana nusgi. Riekoni kod mwanduni okalo mabor weche ma nonyisa. 8 Mano kaka oguedh jogi gi jotich ma chung’ e nyimi kinde duto ka giwinjo riekoni! h 9 Opak Jehova Nyasachi i ma oyiero mar keti e

i 1Ru 5:7

10:1 1 Kata, “ngeche.”

SULA 9 a 2We 8:7-10 b Kwa 13:29 Rap 7:1 Bur 1:21

c Cha 9:25 d Law 25:39 e 1Ru 5:16 2We 2:18

f 1Ru 3:1 1Ru 7:8 2We 8:11

g 2Sa 5:9 h 1Ru 9:15 i Wuo 23:14 j 2We 8:12, 13 k 2We 8:16 l Rap 2:8 m 2We 8:17, 18 n 1Ru 5:12 o Cha 10:29 1We 29:3, 4 Za 45:9

 Kolam mar 2  SULA 10 a 1Ru 4:29 b 2We 9:1, 2 Mat 12:42

c Za 72:10 d Wuo 25:3, 6 2Ru 20:13

e 1Ru 3:28 Ekl 12:9

f 2We 9:3-8 g 1Ru 4:22

10

1 RUODHI 10:10-22 kom-loch mar Israel. Nikech Jehova ohero Jo-Israel gi hera ma nyaka chieng’, oseketi ruodhgi ma ng’adonegi bura makare.” 10 Kae to nomiyo ruoth Solomon dhahabu ma romo talanta1 120 kod mor balsam a mang’eny nyowuoyo gi kite mabeyo ma nengogi tek. b Onge ng’ato ang’ata ma nokelo mor balsam mang’eny minyalo pim gi ma ruodh Sheba nokelo ne Ruoth Solomon. 11 Yiedhi mag Hiram ma ne kelo dhahabu kowuok Ofir, c bende ne kelo bepe mag yiend algum d mang’eny nyowuoyo, kod kite mabeyo ma nengogi tek. e 12 Ruoth notiyo gi bepe mag algumgo e loso sirni mag od Jehova kod mag od ruoth kendo nolosogo nyatiti kod gige thum ma nigi tonde migwelo. f Bepe algum mang’eny kamano ne ok ochak okel kendo nyaka kawuononi. 13 Ruoth Solomon bende nomiyo ruodh Sheba gimoro amora ma ne ogombo kendo ma nokwaye, mopogore gi gik ma ne omiye kuom herone. Bang’ mano, ruodh Sheba nodok e pinygi kaachiel gi jotichne. g 14 Pek mar dhahabu ma Solomon ne yudo e higa achiel ne romo talanta 666 mag dhahabu, h 15 ka ok okwan ohala ma noyudo kuom jolok ohala kod ruo10:10 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14.

SULA 10 a Cha 43:11

b Za 72:10

c 1Ru 9:27, 28 Za 45:9

d 2We 2:8

e 2We 9:10, 11

f 2We 5:12 Za 150:3

g 2We 9:12

h 2We 9:13, 14

 Kolam mar 2 a 1Ru 14:25, 26

b 2We 9:15, 16

c 1Ru 7:2

d Za 122:2, 5

e 2We 9:17-19

f Cha 49:9 Kwa 23:24 Kwa 24:9

g 1Ru 7:2

h 2We 9:20, 21

580 dhi mag Arabia gi gavana mag piny. 16 Ruoth Solomon noloso okumbni 200 kotiyo gi dhahabu a mokik gi chuma (okumba achiel ne olos gi shekel1 600 mag dhahabu) b 17 gi okumbni 300 matindo molos gi dhahabu mokik gi chuma (okumba achiel ne olos gi mina1 adek mag dhahabu). Kae to ruoth noketogi e Od Bungu mar Lebanon. c 18 Ruoth noloso bende kom-loch d maduong’ gi lak liech momwone gi dhahabu lilo. e 19 Komno ne nigi raidhi man gi kuonde auchiel minyono kiidhe kendo ne en gi tado moro matin molworore e wiye. Ne en gi bedene kendo sibuor achiel nochung’ e bath bade konchiel, to sibuor f machielo e bathe machielo. 20 Sibuoche 12 nochung’ moro ka moro e bath kuonde auchiel minyono e raidhi koni gi koni. Onge pinyruoth moro amora ma noseloso kom machal kamano. 21 Gik moko duto ma ne imethogo e od Ruoth Solomon nolos gi dhahabu, kendo sende duto mag Od Bungu mar Lebanon g nolos gi dhahabu lilo. Ne onge gimoro amora ma ne olos gi fedha, nimar fedha ne ok kwan ka gimoro e ndalo Solomon. h 22 Ruoth ne nigi 10:16 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14. 10:17 1 E Ndiko mag Dho-Hibrania, mina achiel ne romre gi gram 570. Som Apendiks B14.

581 meli kaka mag Tarshish a ma ne dhi kaachiel gi meli mag Hiram e nam. Bang’ higni adek ka higni adek, ne gibiro ka gipong’ gi dhahabu, fedha, lak liech, b bimbe, kod winy miluongo ni tausi. 23 Omiyo, Ruoth Solomon noloyo ruodhi duto manie piny gi mwandu c kod rieko. d 24 Kendo ji e piny duto ne dwaro chopo ir Solomon mondo giwinjie rieko ma Nyasaye nomiye. e 25 Ng’ato ka ng’ato kuomgi ne kelo mich mag gik molos gi fedha, gik molos gi dhahabu, lewni, gik lweny, mor balsam, farese, kod nyumbu.1 Mano ne timore higa ka higa. 26 Solomon nodhi nyime choko geche lweny kod farese1 mang’eny. Ne en gi geche 1,400 mag lweny, kod farese1f 12,000. Moko noketo e mier mag geche, to moko noketo Jerusalem machiegni gi ruoth. g 27 Ruoth nomiyo fedha obedo mang’eny ka kite e Jerusalem, kendo yiend sida nobedo mang’eny ka ng’owo mag Shefela.1h 28 Farese mag Solomon ne ong’iew kowuok Misri kendo jolok ohala mag ruoth ne ng’iewo farese mang’eny dichiel1 gi nengo achiel. i 29 Nengo mar moro ka 10:25 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras. 10:26 1 Kata, “joidh farese.” 10:27 1 Tiendi ni, pap. 10:28 1 Kata nyalo bedo, “ne giwuok e piny Misri gi Kue; Jo-ohala mag ruoth ne ng’iewogi Kue,” nyalo bedo ni ne en Kilikia.

SULA 10 a Cha 10:4 Za 72:10 Eze 27:12 Jon 1:3

b 1Ru 10:18 c Ekl 5:19 d 1Ru 3:12, 13 1Ru 4:29 2We 9:22-24

e Nge 2:6 f Rap 17:15, 16 1Ru 4:26

g 2We 1:14 2We 9:25

h 2We 1:15 2We 9:27

i 2We 1:16, 17 2We 9:28

 Kolam mar 2 a Jos 1:4

 SULA 11 b Rap 17:15, 17 Neh 13:26

c 1Ru 3:1 d Cha 19:36, 37 e 1Ru 14:21 f 1Ru 16:30, 31 g Cha 26:34, 35 h Wuo 34:16 Rap 7:3 Jos 23:12, 13 2Ko 6:14

i 1Ru 11:42 j Rap 7:3, 4 Neh 13:26

k Bur 2:11, 13 Bur 10:6 1Sa 7:3

l Zef 1:5 m 1Ru 15:5

1 RUODHI 10:23–11:7 moro kuom geche lweny ma nong’iew kowuok Misri ne en fedha 600, to nengo faras ne en fedha 150. Jolok ohalago ne usogi ne ruodhi duto mag Jo-Hiti a gi mag JoSiria. Ruoth Solomon nohero mon mang’eny mowuok e pinje mamoko. b Mopogore gi nyar Farao, c nokendo nyi Moab, d nyi Amon, e nyi Edom, nyi Sidon, f kod nyi Hiti. g 2 Ne giwuok e ogendni ma Jehova nosekwero Jo-Israel niya: “Kik ukend nyigi, to gin bende kik uyie mondo gikend nyiu, nimar gibiro loko chunyu mondo ulam nyisechegi.” h Kata kamano, Solomon nomakore gi mon-go kendo noherogi. 3 Ne en gi mon 700 ma nyi ruodhi kod mon mamoko 300, kendo mondego noloko chunye mos mos. 4 Ka Solomon noseti, i mondego noloko chunye mochako lamo nyiseche mamoko, j kendo ne ok otiyo ne Jehova Nyasache gi chunye duto kaka Daudi wuon mare. 5 Solomon ne lamo Ashtoreth k nyasaye ma dhako mar Jo-Sidon kod Milkom l nyasaye makwero1 mar Jo-Amon. 6 Notimo gik maricho e wang’ Jehova kendo ne ok oluwo Jehova gi chunye duto kaka Daudi wuon mare. m 7 Kindeno e ma Solomon nogeroe kar lamo

11

11:5 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

1 RUODHI 11:8-25 moting’ore a ne Kemosh, nyasaye makwero mar JoMoab kod Molek b nyasaye makwero mar Jo-Amon e got manie nyim Jerusalem. c 8 Mano e gima notimo ne mondene1 duto ma ne chiwo misengni ma golo yiro ne nyisechegi. 9 Jehova nobedo gi mirima gi Solomon nikech chunye nosea kuom Jehova Nyasach Israel d ma nosefwenyorene diriyo e 10 kendo ma nosieme e wi wach achielno, ni kik olam nyiseche mamoko. f Kata kamano, ne ok oluwo kaka Jehova nochike. 11 Koro Jehova nonyiso Solomon kama: “Nikech isetimo kama kendo ok irito singruokna kodi kendo ok iluwo kaka nachiki, abiro mayi loch mi anami achiel kuom jotichni. g 12 Kata kamano, nikech Daudi wuoru, ok abi timo kamano ka pod ingima. Anagol lochno e lwet wuodi, h 13 to ok namaye loch duto. i Namiye dhoot achiel nikech Daudi jatichna kendo nikech Jerusalem ma aseyiero.” j 14 Jehova nomiyo Hadad Ja-Edom obedo jasik Solomon. k Hadad ne en koth joka ruodh Edom. l 15 Ka ne Daudi oloyo Jo-Edom, m Joab jatend jolweny nodhi yiko jo ma nosetho, kendo notemo nego chwo Edom duto. 16 (Nimar Joab kod Jo-Israel duto nobedo kanyo kuom dweche au11:8 1 Tiende ni, mondene ma ne gin nyi pinje mamoko.

SULA 11 a Law 26:30 Kwa 33:52 2Ru 21:1, 3

b Law 18:21 Tic 7:43

c 2Ru 23:13

d Rap 7:3, 4 Nge 4:23

e 1Ru 3:5 1Ru 9:2

f 2We 7:19, 20

g 2Ru 17:21

h 2We 10:18, 19

i 2Sa 7:12, 15

j Rap 12:11 1Ru 12:20 2We 11:1

k 2Sa 7:12, 14

l Cha 27:40

m 2Sa 8:13

 Kolam mar 2 a Kwa 10:12

b 1Ru 2:10

c 1Ru 2:34

d 1Ru 11:14

e 2Sa 8:3

f 2Sa 10:18

g 2Sa 8:5 1Ru 19:15 Isa 7:8

582 chiel nyaka ne gitieko chwo Edom duto.) 17 Kata kamano, Hadad gi jotich wuongi moko ne oringo mi gidhi Misri. Noyudo Hadad pod en wuoyi matin. 18 Ne giwuok Midian mi gidhi Paran. a Ne gikawo chwo moko kanyo mi gidhigo Misri ir Farao ruodh Misri. Farao nomiye ot gi lowo, kendo nochiko mondo omiyega chiemo. 19 Farao nohero Hadad ahinya momiye yuore ma nyamin Tapenes chiege mondo okendi. 20 Bang’ kinde, nyamin Tapenes nonyuolone wuoyi miluongo ni Genubath, kendo Tapenes nopidho wuoyino e od Farao. Genubath nodongo e od Farao gi yawuot Farao mamoko. 21 Ka ne Hadad owinjo ka en Misri ni Daudi osetho mi oyike gi kwerene, b kendo ni Joab jatend jolweny bende osetho, c nokwayo Farao niya: “Yiena adog thurwa.” 22 To Farao nopenje kama: “Ang’o moremi kuoma ka momiyo idwaro dok thuru?” Nodwoke niya: “Onge gima aremo, to weya aweya adhi.” 23 Nyasaye nomiyo Rezon wuod Eliada bende obedo jasik d Solomon. Noyudo Rezon oringo Hadadezer e ruodhe ma ruodh Zoba. 24 Rezon nochoko ji mobedo jatend jomonj e kinde ma Daudi noloyogi. f Omiyo, ne gidhi Damaski g mi gichako dak kendo locho kuno. 25 Nochando Israel e kinde loch Solomon duto komedo-

583 negi chandruok e wi mago ma Hadad ne kelonegi, kendo nosin ahinya gi Jo-Israel e kinde ma ne olocho e piny Siria. 26 Solomon a ne nigi jatich moro ma nyinge Jeroboam b wuod Nebat. Ne en Ja-Efraim ma ja Zereda, kendo min mare ne en Zerua, ma ne chi liel. En bende nochako ng’anyo ne ruoth. c 27 Nong’anyo ne Ruoth Solomon nikech ruoth nogero Pith1d modino thuolo ma ne nitie e ohinga mar Dala Daudi wuon mare. e 28 Jeroboam ne en ng’at ma jakinda. Ka Solomon noneno ni en wuoyi ma tiyo matek, nokete jarit f e wi jotich duto ma joka Josef ma ne oket e tij achuna. 29 Chieng’ moro ka Jeroboam nowuok Jerusalem, Ahija g Ja-Shilo ma janabi noromo kode e yo. Noyudo Ahija orwako law manyien kendo ne gin mana kendgi e pap. 30 Ahija noyiecho lawe manyienno mi opoge nyadi 12. 31 Eka nowacho ne Jeroboam kama: “Kaw apar kuom lewni mayiechogi, nimar Jehova Nyasach Israel owacho kama: ‘Achiegni golo loch e lwet Solomon, kendo abiro miyi dhoudi apar. h 32 Kata kamano, dhoot achiel nodong’ne i nikech Daudi jatichna, j kendo nikech Jerusalem dala ma aseyiero 11:27 1 Kata, “Milo,” ma en wach mitiyogo e dho Hibrania kiwuoyo kuom ka ma obiwie lowo.

SULA 11 a 1Ru 9:22 b 1Ru 11:31 1Ru 12:32 1Ru 14:10 2We 11:14 2We 13:3, 20

c 2We 13:6 d 1Ru 9:15, 24 e 2Sa 5:7 f 1Ru 5:16 g 1Ru 12:15 1Ru 14:2 2We 9:29

h 1Ru 12:16 i 1Ru 12:20 2We 11:1

j Cha 49:10

 Kolam mar 2 a Rap 12:5, 6 1Ru 11:13 Za 132:13

b Rap 28:15 2We 15:2

c 1Ru 9:4, 5 Za 89:49 Za 132:17 Isa 9:7

d 1Ru 12:20 2We 10:16

e 2Sa 7:29 1Ru 15:4 2Ru 8:19

f 1Ru 15:5 g 2Sa 7:11 h 1Ru 12:16 i Cha 49:10 Isa 11:1 Luk 1:32, 33

1 RUODHI 11:26-40 kuom dhoudi duto mag Israel. a 33 Abiro timo kamano nikech giweya b kendo gilamo Ashtoreth nyasaye ma dhako mar Jo-Sidon, gi Kemosh nyasach Jo-Moab, kod Milkom nyasach Jo-Amon. Giseweyo wuotho e yorena kendo ok gitim gik makare e wang’a. Bende, giseweyo luwo chikena kod buchena kaka Daudi wuon mare notimo. 34 Ok namaye pinyruoth duto, to abiro weye mondo osik ka en jatelo kuom ngimane duto nikech Daudi jatichna ma ne ayiero c ma ne orito chikena kod buchena. 35 To abiro golo loch e lwet wuode kendo miyi, tiende ni dhoudi apar. d 36 Abiro miyo wuode dhoot achiel mondo Daudi jatichna obed gi taya ma liel kinde duto e nyima Jerusalem, e dala ma aseyiero mondo nyinga obedie. 37 Abiro keti ruodh Israel kendo abiro miyi loch e wi duto ma chunyi dwaro. 38 Kiluwo chikena duto kendo wuotho e yorena kendo kitimo gik makare e wang’a kuom rito chikena gi buchena mana kaka Daudi jatichna notimo, f eka nabed kodi. Anami dhoodi osik nyaka chieng’ mana kaka asetimo ne Daudi, g kendo namiyi piny Israel. 39 Kamano, abiro kuodo wi koth Daudi nikech wachni, h to ok abi timo kamano kinde duto.’” i 40 Solomon notemo nego Jeroboam to Jeroboam

1 RUODHI 11:41–12:14 noringo modhi Misri ir Shishak a ruodh Misri, b kendo nosiko kuno nyaka Solomon notho. 41 Weche mamoko duto e wi ngima Solomon, gi gik moko duto ma notimo kod riekone, donge ondikgi e bug weche mag ndalo Solomon? c 42 Solomon nolocho kuom higni 40 e wi Israel duto kodak Jerusalem. 43 Solomon notho moyike gi kwerene e Dala Daudi wuon mare kendo Rehoboam d wuode nobedo ruoth kare. Rehoboam nodhi Shekem e nikech Jo-Israel duto nosedhi kuno mondo gikete ruoth. f 2 Ka ne Jeroboam wuod Nebat owinjo wachno (noyudo pod odak Misri ka ma noringo odhiye nikech Ruoth Solomon), g 3 ne oor wach mondo oluonge. Bang’ mano, Jeroboam kod Jo-Israel duto nodhi ir Rehoboam mi giwachone kama: 4 “Wuonu ne omiyowa ting’ mapek ahinya. h To in ka imiyowa ting’ mayot kendo iduoko piny tich matek ma ne oketonwa, to wanatini.” 5 Nodwokogi niya: “Dhiuru, to uduog ira bang’ ndalo adek.” Kuom mano, oganda nodhi. i 6 Ruoth Rehoboam nodhi ir jodongo ma ne tiyo ne Solomon wuon mare mondo okonye ng’ado rieko. Nopenjogi kama: “Uneno nade, onego adwok jogi nang’o?” 7 Ne gidwo-

12

SULA 11 a 1Ru 14:25

b 2We 10:2

c 2We 9:29-31

d 1We 3:10 2We 13:7 Mat 1:7

 SULA 12 e Cha 12:6 Jos 20:7, 9 Bur 9:1, 2 Tic 7:15, 16

f 2We 10:1-4

g 1Ru 11:26, 40

h 1Sa 8:11-18 1Ru 4:7

i 2We 10:5-7

 Kolam mar 2 a 2We 10:8-11

b 2We 10:12-15

584 ke niya: “Kiyie bedo jatij jogi kawuononi kendo itimo kaka gikwayi mi imiyogi dwoko maber, to gibiro tiyoni kinde duto.” 8 Kata kamano, ne otamore winjo rieko ma jodongo ne ong’adone. Kar mano, ne odhi ir yawuoyi ma ne opon-go kendo ma koro ne tiyone mondo okonye ng’ado rieko. a 9 Nopenjogi niya: “Uparo ni en dwoko mane monego wami jogi, nimar giwachona niya: ‘Ket ting’ ma wuonu nomiyowa obed mayot.’” 10 Yawuoyi ma ne opon kodego nodwoke niya: “Kama e kaka onego idwok jo ma wachoni ni, ‘Wuonu nomiyowa ting’ mapek ahinya, in to koro ketnwago obed mayot.’ Nyisgi niya: ‘Lith lweta matin biro bedo maduong’ moloyo nungo wuora. 11 Wuora nomiyou ting’ mapek, an to abiro medou ting’ mapek moloyo. Wuora nochwadou gi del, an to abiro chwadou gi del man gi kuthe.’” 12 Jeroboam kod oganda duto noduogo ir Rehoboam chieng’ mar adek mana kaka ruoth nowachonegi niya: “Duoguru ira bang’ ndalo adek.” b 13 Kata kamano, ruoth nodwokogi gi gero. Notamore luwo rieko ma jodongo nong’adone. 14 Noluwo paro ma yawuoyi wetene nonyise mowachonegi niya: “Wuora nomiyou ting’ mapek, an to abiro medou ting’ ma-

585 pek moloyo. Wuora nochwadou gi del, an to abiro chwadou gi del man gi kuthe.” 15 Ruoth ne ok owinjo oganda nikech Jehova e ma nomiyo mano otimore a mondo ochop wach ma Jehova ne onyiso Ahija b Ja-Shilo mondo owach ne Jeroboam wuod Nebat. 16 Ka ne Jo-Israel duto oneno ni ruoth ok dwar winjogi, ne ginyiso ruoth kama: “Daudi ok en watwa kendo waonge pok kuom wuod Jesse. Wan Jo-Israel, ng’ato ka ng’ato odog ne nyasache. Un joka Daudi, koro rituru mana dhoodu kendu!” Bang’ mano, Jo-Israel nodok e miechgi.1c 17 Kata kamano, Rehoboam nodhi nyime locho e wi Jo-Israel ma ne odak e mier mag Juda. d 18 Eka Ruoth Rehoboam nooro Adoram e ma ne jatend jo ma ne omi tij achune, to Jo-Israel duto ne ochiele gi kite motho. Ruoth Rehoboam noidho gache moringo nyaka Jerusalem. f 19 Chakre chieng’no, Jo-Israel osebedo ka ng’anyo g ne dhood Daudi nyaka kawuononi. 20 Ka ne Jo-Israel owinjo ni Jeroboam oseduogo, ne giluonge mi gikete ruoth e Israel duto. h Onge dhoot ma ne oluwo joka Daudi mak mana dhood Juda. i 21 Ka ne Rehoboam ochopo Jerusalem, nochoko 12:16 1 Hibrania, “hembegi.”

SULA 12 a Rap 2:30 2We 22:7 Rum 9:18

b 1Ru 11:31

c 2We 10:16, 17

d 1Ru 11:12, 13 2We 11:13, 16

e 2Sa 20:24 1Ru 4:6 1Ru 5:13, 14

f 2We 10:18, 19

g 2Ru 17:21

h 1Ru 11:30, 31

i 1Ru 11:12, 13 Hos 11:12

 Kolam mar 2 a 2We 11:1-4 2We 25:5

b 2We 12:5

c 1Ru 11:30, 31

d 1Ru 12:1

e Cha 32:30 Bur 8:13, 17

f 1Ru 11:38

g Rap 12:5, 6

h Wuo 20:4 2Ru 10:29

i Wuo 32:4, 8 2We 11:15, 16

1 RUODHI 12:15-29 jolweny 180,000 molony1 e dhood Juda kod dhood Benjamin mondo gidhi giked gi Jo-Israel mondo loch oduog ne Rehoboam wuod Solomon. a 22 Eka wach Nyasaye madier nobiro ne Shemaya b janabi1 ka wachone niya: 23 “Wach ne Rehoboam wuod Solomon ruodh Juda kod dhood Juda duto gi Benjamin kod jomamoko duto te ni, 24 ‘Jehova owacho kama: “Kik udhi uked gi oweteu ma Jo-Israel. Ng’ato ka ng’ato mondo odog e ode, nikech an e ma asemiyo ma otimore.”’” c Kamano ne giwinjo Jehova mi gidok e miechgi mana kaka Jehova nowachonegi. 25 Jeroboam nogero1 Shekem d man e piny gode man Efraim modak kuno. Bang’e nowuok kanyo modhi gero2 Penuel. e 26 Jeroboam nowacho e chunye niya: “Koro pinyruoth biro dok ne dhood Daudi. f 27 Ka jogi medo dhi Jerusalem mondo gichiw misengni e od Jehova, g chunygi biro lokore mi gidog ne Rehoboam ruodh Juda. Ee, gibiro nega mi gidog ir Rehoboam ruodh Juda. 28 Bang’ manyo paro kuom jomoko, ruoth noloso nyiroye ariyo mag dhahabu h monyiso ji kama: “Dhi Jerusalem en ting’ mapek kuomu. Eri Nyasachu ma nogolou Misri.” i 29 Noketo 12:21 1 Hibrania, “oyier.” 12:22 1 Kata, “ng’at Nyasaye.” 12:25 1 Kata, “nochielo.” 2 Kata, “ochielo.”

1 RUODHI 12:30–13:11 nyaroya achiel Bethel a to machielo noketo Dan. b 30 Mano nomiyo gidonjo e richo c nimar ji ne dhiga nyaka Dan mondo gilam nyaroya man kuno. 31 Nogero kuonde moting’ore moketo ji ma ok gin Jo-Lawi mondo obed jodolo. d 32 Bende, Jeroboam nogolo chik mondo otimga sawo tarik 15 dwe mar aboro kaka Jo-Juda ne timo. e Nochiwo misango ne nyiroye ma ne olosoka e kendo mar misango man Bethel. f To Bethel kanyo noketoe jodolo mondo oti kuonde moting’ore ma ne oseloso. 33 Nochako chiwo misengni tarik 15 dwe mar aboro e kendo ma ne oloso Bethel, dwe ma ne oyiero owuon. Noketo chik ne Jo-Israel mondo gitimga sawo. Kendo noidho nyaka e kendo mar misango mondo ochiw misengni ma golo yiro. Ng’at Nyasaye g moro nowuok Juda modhi Bethel kaka Jehova nochike. Noyudo ka Jeroboam ochung’ e but kendo mar misango h mondo ochiw misango. 2 Ne okuong’o kendo mar misango kaka Jehova nochiko niya: “Yaye kendo mar misango! Yaye kendo mar misango! Jehova owacho kama: ‘Ibiro nyuol nyathi ma wuoyi e od Daudi miluongo ni Josia. i Obiro wang’o jodolo mag kuonde moting’ore kuomi, mana jodolo ma chiwo misengni kuomi, kendo obiro wa-

13

SULA 12 a Cha 12:8, 9 Cha 28:19

b Cha 14:14 Rap 34:1 Bur 18:29 Bur 20:1

c 2Ru 10:31 2Ru 17:21-23

d Kwa 3:10 1Ru 13:33 2We 11:14 2We 13:9

e Law 23:34

f Amo 7:13

 SULA 13 g 2Ru 23:16, 17

h 1Ru 12:32 Amo 3:14

i 2Ru 21:24 2Ru 22:1

 Kolam mar 2 a 2Ru 23:15, 16 2We 34:33

b 2We 16:10 Jer 20:2

c 2Ru 6:18

d Wuo 10:16, 17 Kwa 21:7 Jer 37:3 Tic 8:24

586 ng’o choke dhano kuomi.’” a 3 Nochiwo ranyisi chieng’no kowacho kama: “Ma e ranyisi ma Jehova ochiwo: Kendo mar misango biro barore kendo buru man kuome biro kere oko.” 4 Ka ne Ruoth Jeroboam owinjo kaka ng’at Nyasaye nokuong’o kendo mar misango man Bethel, norieyo lwete kosiemogo ng’at Nyasaye kowacho niya: “Makeuru!” b Kanyo gi kanyo, lweteno nodong’ koriere1 kendo ne ok onyal dole. c 5 Eka kendo nobarore mi buru nokere oko mana kaka ng’at Nyasaye nowacho kaluwore gi wach Jehova. 6 Ruoth nokwayo ng’at Nyasaye niya: “Yie isana Jehova Nyasachi kendo ilemna mondo lweta oduog kare.” d Kamano ng’at Nyasaye nosayone Jehova kendo lwet ruoth noduogo kare. 7 Bang’ mano, ruoth nowacho ne ng’at Nyasaye niya: “Wadhi kodi dalana mondo ichiem kendo amiyi mich.” 8 Ng’at Nyasaye to nodwoko ruoth niya: “Kata kimiya nus mar mwanduni, ok dadhi kodi bende ok dachiem kata metho kae. 9 Nimar Jehova nochika kama: ‘Kik icham gimoro kata kik imodh pi kuno. Bende, kik iduog gi yo midhigo.” 10 Omiyo, nodok gi yo machielo mopogore gi yo ma ne odhigo Bethel. 11 Ne nitie janabi moro moti ma ne odak Bethel. Ya13:4 1 Kata, “notal.”

587 wuote nobiro dala monyise gik moko duto ma ng’at Nyasaye notimo chieng’no. Ne ginyise bende weche ma ne owacho ne ruoth. Ka ne gisenyise wechego, 12 nopenjogi niya: “Ng’atno noluwo yo mane?” Yawuote nonyise yo ma ng’at Nyasaye ma nowuok Judano noluwo. 13 Nonyiso yawuote niya: “Iknauru punda.” Ne giikone punda mi noidhe. 14 Noluwo ng’at Nyasaye moyude kobet e tiend yath moro maduong’ mopenje niya: “Dibed ni inie ng’at Nyasaye ma ne obiro kowuok Juda?” a Nodwoke ni, “Ee, anie en.” 15 Nonyise niya: “Wadog dala mondo amiyi gimoro icham.” 16 Kata kamano, nodwoke kama: “Ok anyal dok kodi, kata donjo e odi, bende ok anyal chamo gimoro amora kata modho pi kae. 17 Nikech Jehova nochika niya: ‘Kik icham gimoro kata kik imodh pi kuno. Bende, kik iduog gi yo midhigo.’” 18 Janabino nodwoke niya: “An bende an janabi mana kaka in, kendo Jehova ne ooro malaikane mondo onyisa niya: ‘Nyise ni oduog kodi dala mondo ocham gimoro kendo omodh pi.’” (Nowuonde.) 19 Omiyo, nodok kode mondo ochiem kendo omodh pi e ode. 20 To ka ne pod gichiemo, wach Jehova nobiro ne janabi ma ne oduogo kodeno, 21 mi nowacho ne ng’at Nyasaye ma ne oa

SULA 13 a 1Ru 13:1

 Kolam mar 2 a 1Ru 13:30 2Ru 23:17, 18

b 2Sa 6:7 1Ru 20:35, 36 2Ru 17:25

c 1Ru 13:9

d 1Ru 13:21, 22

1 RUODHI 13:12-29 Juda kama: “Jehova owacho niya: ‘Nikech isedagi winjo wach Jehova kendo ok irito chik ma Jehova Nyasachi nomiyi, 22 to idok michiemo kendo imodho pi ka ma nokwerie niya, “Kik ichiemie kata kik imodhie pi.” Nikech mano, ok bi yiki ka ma noyikie kwereni.’” a 23 Bang’ ka ng’at Nyasaye nosechiemo mometho, janabi motino noiko punda ne janabi ma ne oduokono. 24 Eka nochako wuoth kodok. Kata kamano, sibuor nonege e ndara. b Ringrene ne olwar e ndara kendo punda nochung’ e bathe. Sibuor bende ne ochung’ e bath ringreneno. 25 Nitie jo ma nokadho kanyo moneno ringreno e ndara ka sibuor ochung’ e bathe. Ne gitero wachno e dala1 ka ma janabi moticha nodakie. 26 Ka ne janabi ma ne oduokecha owinjo wachno, nowacho niya: “Mano en ng’at Nyasaye ma ne otamore winjo chik Jehova. c Omiyo, Jehova ochiwe ne sibuor mondo okidhe kendo onege, mana kaka Jehova nosewachone.” d 27 Eka nonyiso yawuote kama: “Iknauru punda.” Mi ne giikone. 28 Nodhi moyudo ringre ng’atno e ndara ka punda kod sibuor ochung’ e bathe. To sibuor ne ok ochamo ringre ng’atno, kata punda ne ok ohinyo. 29 Janabino ne oketo ringre ng’at Nyasayeno e pundane, 13:25 1 Tiende ni, Bethel.

1 RUODHI 13:30–14:11 kendo ne odok kode e dalane mondo oywage kendo oyike. 30 Omiyo, ne oyiko ringreno e bure owuon, kendo ne gidhi nyime ywage ka giwacho niya: “Yaye owadwa!” 31 Ka ne oseyike, nowacho ne yawuote niya: “Ka atho to uyika ka moyikie ng’at Nyasayeni. Uket chokena but chokone. a 32 Wach ma Jehova ne omiye mondo owach kokuong’o kendo mar misango man Bethel kod kuonde moting’ore b duto mag miech Samaria, nyaka timre.” c 33 Kata bang’ magi duto, Jeroboam ne ok oweyo yorene maricho, to nomedo mana keto jodolo moa e dhoudi ma ne ok gin JoLawi. d Ne oketo ng’ato ang’ata ma ne dwaro bedo jadolo, kowacho niya: “We mondo ng’atni obed jadolo mar kuonde moting’ore.” e 34 Richono nomiyo oketh jood Jeroboam f motiekgi chuth e wang’ piny. g E kindeno, Abija wuod Jeroboam nobedo matuo. 2 Omiyo, Jeroboam nonyiso chiege kama: “Wuog idhi Shilo, kendo ilok kiti mondo ng’ato kik fweny ni in chi Jeroboam. Ibiro yudo Ahija janabi kuno. En e ma nokoro ni anabed ruoth e wi ogandani. h 3 Dhi ire gi makate apar, kek moko, kod mor kich e chupa. Obiro nyisi gima biro timore ne wuoyini.” 4 Chi Jeroboam notimo kamano. Nowuok modhi

14

SULA 13 a 2Ru 23:17, 18

b Law 26:30 1Ru 12:29, 31

c 2Ru 23:15, 19

d 1Ru 12:25, 31

e 2We 11:14, 15

f 1Ru 16:30, 31 2Ru 3:1, 3 2Ru 10:31 2Ru 13:1, 2

g 1Ru 14:10 1Ru 15:25-29 2Ru 17:22, 23

 SULA 14 h 1Ru 11:30, 31

 Kolam mar 2 a Jos 18:1 1Sa 4:3

b 1Ru 11:30, 31 1Ru 12:20

c 1Ru 12:16

d 1Ru 15:5 Tic 13:22

e Rap 27:15 2We 11:15

f Neh 9:26 Za 50:17

g 1Ru 15:25-29

588 Shilo a e od Ahija. To Ahija ne osebedo muofu nikech hike noseniang’. 5 To Jehova nosewacho ne Ahija kama: “Ng’e ni chi Jeroboam biro iri mondo openji wach wuode matuo. Abiro nyisi gima onego iwachne kochopo. Bende, obiro wuondore mondo kik ifwenye.” 6 To ka ne Ahija owinjo tiende e dho ot, nowacho niya: “Donji chi Jeroboam. Ang’o momiyo iwuondori ni in ng’at machielo? An gi wach marach monego anyisi. 7 Dhi inyis Jeroboam ni, ‘Jehova Nyasach Israel owacho kama: “Nayieri kuom ogandau mondo aketi jatend joga Israel. b 8 Kendo nagolo loch e od Daudi mamiyi. c Kata kamano, ok isetimo kaka Daudi jatichna ma norito chikena, kendo ma noluwa gi chunye duto, kotimo mana gik malong’o e wang’a. d 9 To isetimo marach moloyo jogo duto ma ne okwongoni, kendo iseloso nyasaye machielo kod sanamu mag chuma mondo imiyago mirima, e kendo an e ma iselokana ng’eyi. f 10 Mano e momiyo akelo masira e od Jeroboam, kendo abiro tieko chwo duto manie od Jeroboam, moriwo Jo-Israel ma jochan kod mago ma sandore. Abiro yweyo od Jeroboam pep, g mana kaka ng’ato diywe owuoyo ma rum te. 11 Ja dhood Jeroboam motho e dala, guogi nocham,

589 to mago ma notho oko e pap, winy nocham, nimar Jehova osewacho.”’ 12 “Koro dog e odi. To kichopo dala ni i, nyathino biro tho. 13 Jo-Israel duto biro ywage kendo yike, nimar en kende e ma ibiro yike e liel kuom jood Jeroboam duto. Nikech en kende e ma Jehova Nyasach Israel onwang’o gima ber kuome. 14 Jehova biro keto ruoth e Israel mabiro tieko jood Jeroboam a chakre chieng’no, ee, kata mana kawuono. 15 Jehova biro ketho Israel mobed ka odundu ma pi tero koni gi koni, kendo obiro pudho Israel oko e piny maber ma ne omiyo kweregi, b mi nokegi nyaka loka Aora Yufrate, c nikech ne gichungo sirni mag yien d ka gimiyogo Jehova mirima. 16 Obiro jwang’o Israel nikech richo Jeroboam kod richo ma orwakoe Jo-Israel.” e 17 Eka chi Jeroboam nowuok modok Tirza. Ka ne ochopo e dho ot ni i, wuoyino notho. 18 Omiyo, ne giyike kendo Jo-Israel duto noywage mana kaka Jehova nosewacho gi dho Ahija janabine. 19 Kendo weche mamoko duto e wi ngima Jeroboam, kaka nokedo e lweny f kod kaka nolocho, ondik e bug weche mag ndalo ruodhi Israel. 20 Jeroboam nolocho kuom higni 22, kae to notho mi oyike ka ma noyikie kwerene g kendo

SULA 14 a 1Ru 15:25-29 b Rap 8:7-9 Rap 29:28 Jos 23:15 2Ru 17:6

c Rap 28:64 2Ru 15:29 2Ru 18:11

d Rap 12:3 e 1Ru 12:28-30 1Ru 13:33, 34

f 2We 12:15 2We 13:3

g 2We 13:20

 Kolam mar 2 a 1Ru 15:25 b Za 78:68 Za 132:13

c Wuo 20:24 Rap 12:5, 6 1Ru 8:16, 17

d 1Ru 11:1 2We 12:13

e 1Ru 11:7 2We 12:1

f Isa 65:2 g Law 26:1 h Isa 65:7 i Rap 12:2, 3 Isa 57:5 Jer 2:20 Hos 4:13

j Rap 23:17, 18 1Ru 15:11, 12 1Ru 22:46 2Ru 23:7 Hos 4:14

k 1Ru 11:40 l 2We 12:2-4 m 1Ru 7:51 1Ru 15:18 2Ru 18:14, 15 2Ru 24:12, 13

n 1Ru 10:16, 17 2We 12:9-11

1 RUODHI 14:12-28 Nadab wuode nobedo ruoth kare. a 21 Gie kindeno, Rehoboam wuod Solomon e ma ne en ruodh Juda. Rehoboam nobedo ruoth ka en jahigni 41 kendo nolocho Jerusalem kuom higni 17, dala ma Jehova noyiero b e kind dhoudi duto mag Israel mondo nyinge obedie. c Nying min Rehoboam ne en Naama nya Amon. d 22 To JoJuda ne timo gik maricho e wang’ Jehova e kendo richogi nomiyo ojok kodgi moloyo kaka ne ojok gi kweregi. f 23 Gin bende ne gigero kuonde moting’ore, kod sirni mag kite kod mag yien g e gode maboyo duto h kendo e tiend yiende madongo. i 24 Bende, ne gin gi chwo ma ochode e hekalu. j Ne gitimo timbe makwero duto mag ogendni ma Jehova noseriembo oa e nyimgi. 25 E higa mar abich mar loch Rehoboam, Shishak k ruodh Misri nomonjo Jerusalem. l 26 Nokawo mwandu ma nokan e od Jehova kod mwandu ma nokan e od ruoth. m Nokawo gik moko te moriwo nyaka okumbni duto mag dhahabu ma Solomon noloso. n 27 Kuom mano, Ruoth Rehoboam noloso okumbni mag mula kargi, kae to oketogi e lwet jotend jorit ma ne rito ka ma idonjogo e od ruoth. 28 Kinde duto ma ruoth ne dhi e od Jehova, jorit ne ting’ogi, kae to bang’e ne giduokogi e od jorit.

1 RUODHI 14:29–15:17 29 Weche mamoko duto e wi ngima Rehoboam, gi gik moko duto ma ne otimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? a 30 Ne nitie lweny mosiko e kind Rehoboam gi Jeroboam. b 31 Gikone Rehoboam notho moyike gi kwerene e dala Daudi. c Nying min mare ne en Naama, nya Amon. d Kendo Abijam1e wuode nobedo ruoth kare. E higa mar 18 mar loch Jeroboam f wuod Nebat, Abijam1 nobedo ruodh Juda. g 2 Ne olocho Jerusalem kuom higni adek. Nying min mare ne en Maaka, h nyakwar Abishalom. 3 Nodhi nyime timo richo duto ma wuon-gi notimo, kendo ne ok omakore gi Jehova Nyasache gi chunye duto kaka Daudi kwar mare. 4 Kata kamano, nikech Daudi, i Jehova Nyasache nomiye taya Jerusalem j kuom keto wuode mondo oloch kare kendo komiyo dala mar Jerusalem ogurre. 5 Nimar Daudi notimo gik makare e wang’ Jehova kendo e ngimane duto ne ok oketho wach moro amora ma ne ochike, mak mana e wach Uria Ja-Hiti. k 6 Ne nitie lweny e kind Rehoboam gi Jeroboam ndalo duto mag ngimane. l 7 Weche mamoko duto e wi ngima Abijam, gi gik moko duto ma ne otimo, donge ondikgi e bug we-

15

14:31; 15:1 1 Ma bende iluongo ni Abija.

SULA 14 a 1We 27:24 2We 12:15

b 1Ru 15:6 c 1Ru 11:43 d 1Ru 11:1 2We 12:13

e 1We 3:10 Mat 1:7

 SULA 15 f 1Ru 12:20 g 2We 13:1, 2 h 2We 11:20-22 i 2Sa 7:8, 12 Za 89:33-37 Isa 37:35 Jer 33:20, 21

j 1Ru 11:36 2We 21:7 Za 132:13, 17

k 2Sa 11:4, 15 Za 51:Wiye

l 1Ru 14:30 2We 12:15

 Kolam mar 2 a 2We 13:22 b 2We 13:3 c 1We 3:10 Mat 1:7

d 2We 14:1 e 2We 11:21, 22 f 2We 14:2-5 2We 14:11 2We 15:17

g Rap 23:17, 18 1Ru 14:24 1Ru 22:45, 46

h 1Ru 11:7 1Ru 14:22, 23

i 2We 11:18, 20 j Rap 7:5 2Ru 18:1, 4 2We 34:1, 4

k 2Sa 15:23 2We 15:16-18 Joh 18:1

590 che mag ndalo ruodhi Juda? a Kendo ne nitie lweny e kind Abijam gi Jeroboam. b 8 Gikone, Abijam notho moyike gi kwerene e Dala Daudi, kendo Asa c wuode nobedo ruoth kare. d 9 E higa mar 20 mar loch Jeroboam ruodh Israel, Asa nochako locho e wi Juda. 10 Nolocho kuom higni 41 kodak Jerusalem. Nying dan mare ne en Maaka, e nyakwar Abishalom. 11 Asa notimo gik makare e wang’ Jehova f kaka Daudi kwar mare notimo. 12 Noriembo chwo ma ochode e hekalu g kendo nogolo sanamu makwero1 ma ne kwerene oloso. h 13 Bende, nogolo Maaka i dan mare e duong’ne kaka min ruoth, nikech noloso sanamu makwero ne siro mar yien. Asa nomuko sanamu makwerono j mowang’e e Hoho mar Kidron. k 14 To ne ok ogol kuonde moting’ore. l Kata kamano, Asa nomakore gi Jehova gi chunye duto kuom ngimane te. 15 Ne okawo fedha, dhahabu, kod gik mamoko mi otero e od Jehova. En owuon kaachiel gi wuon mare ne gipwodho gigo ne tij hekalu. m 16 Ne nitie lweny e kind Asa kod Baasha n ruodh Israel kinde duto. 17 Omiyo, Baasha ruodh Israel nodhi monjo Juda, kendo no-

l Kwa 33:52 Rap 12:2 1Ru 22:41, 43

m 1We 26:26, 27 n 1Ru 16:3, 12

15:12 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

591 chako gero1 Rama a mondo ogeng’ ng’ato ang’ata kik wuog e piny Asa ruodh Juda kata kik donj e pinyno. b 18 Mano nomiyo Asa okawo fedha kod dhahabu duto ma ne odong’ kuonde keno mag od Jehova gi kuonde keno mag od ruoth mi oketogi e lwet jotichne. Eka Ruoth Asa nokowogi ne Benhadad ruodh Siria c ma ne odak Damaski. Benhadad ne en wuod Tabrimon, ma wuod Hezion. Asa ne oorone wach kama: 19 “Nitie winjruok e kinda kodi kendo e kind wuora gi wuoru. Ero aoroni mich mag fedha gi dhahabu. Bi iketh winjruok manie kindi gi Baasha ruodh Israel mondo owere koda.” 20 Benhadad nowinjo Ruoth Asa mi ne ooro jotend jolweny mondo odhi omonj mier mag Israel, kendo ne giloyo mier mag Ijon, d Dan, e Abel-beth-maaka, Kinereth duto, kod piny Naftali duto. 21 Ka ne Baasha owinjo wachno, ne oweyo gero1 Rama gi kanyo, mi nodhi nyime dak Tirza. f 22 Eka Ruoth Asa nochoko Jo-Juda duto ma onge ng’at ma ne odong’. Ne giting’o kite kod bepe ma ne Baasha gerogo Rama kendo Ruoth Asa nokawogi mi ogerogo1 Geba g man Benjamin, kod Mizpa. h 23 Weche mamoko duto e wi ngima Asa, gi tekone duto kod gik moko duto ma 15:17 1 Kata, “chielo Rama motegno; gero Rama kendo.” 15:21, 22 1 Kata, “chiele motegno; gere kendo.”

SULA 15 a Jos 18:21, 25

b 2We 16:1-6

c 2We 16:7

d 2Ru 15:29

e Bur 18:29 1Ru 12:28, 29

f 1Ru 14:17 Wer 6:4

g Jos 21:8, 17

h Jos 18:21, 26 Bur 20:1 1Sa 7:5 Jer 40:6

 Kolam mar 2 a 2We 16:11-14

b 1Ru 22:42 2We 17:3, 4 2We 18:1 2We 19:4 Mat 1:8

c 1Ru 14:20

d 1Ru 14:7, 9

e 1Ru 12:28-30 1Ru 13:33

f Jos 19:44, 48 Jos 21:20, 23 1Ru 16:15

g 1Ru 14:9, 10

1 RUODHI 15:18-31 ne otimo kod mier ma ne ogero, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? Kata kamano, ka ne oseti, tuo moro ne omako tiendene. a 24 Gikone, Asa notho moyike gi kwerene e Dala Daudi kwar mare. Jehoshafat b wuode nobedo ruoth kare. 25 E higa mar ariyo mar loch Asa, Nadab c wuod Jeroboam nobedo ruodh Israel kendo nolocho kuom higni ariyo. 26 Notimo marach e wang’ Jehova kendo ne owuotho e yore mag wuon-gi d kotimo richo ma wuon-gi noserwakoe Jo-Israel. e 27 Baasha wuod Ahija ja dhood Isakar, nochano nego Nadab mi nonege Gibethon f mar Jo-Filistia e kinde ma Nadab gi Jo-Israel ne olworo Gibethon mondo gimonj dalano. 28 Baasha nonege e higa mar adek mar loch Asa ruodh Juda mi obedo ruoth kare. 29 Ka ne osebedo ruoth, nonego jood Jeroboam duto. Ne ok oweyo ja dhood Jeroboam kata achiel ka ngima. Ne otiekogi duto mana kaka Jehova nowacho kokalo kuom jatichne Ahija ma JaShilo. g 30 Mano notimore nikech richo ma ne Jeroboam otimo kendo ma noserwakoe Jo-Israel, kendo nikech nomiyo Jehova Nyasach Israel obedo gi mirima ahinya. 31 Weche mamoko duto e wi ngima Nadab, gi gik moko duto ma ne

1 RUODHI 15:32–16:16 otimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Israel? 32 Ne nitie lweny e kind Asa kod Baasha ruodh Israel kinde duto. a 33 E higa mar adek mar loch Asa ruodh Juda, Baasha wuod Ahija nobedo ruodh Israel. Nolocho kuom higni 24 kodak Tirza. b 34 Kata kamano, notimo gik maricho e wang’ Jehova c kendo nowuotho e yore mag Jeroboam kotimo richo ma Jeroboam noserwakoe Jo-Israel. d Wach Jehova nobiro ne Jehu e wuod Hanani f mondo osiem Baasha kama: 2 “Ne amiyi duong’ ka agoli e buru mi aketi jatend joga Israel, g to in ne idhi nyime luwo yore mag Jeroboam mi irwako joga Israel e richo mi gimiya mirima nikech richogi. h 3 Nikech mano, abiro tieki gi odi duto, kendo anami odi obed kaka od Jeroboam i wuod Nebat. 4 Ja dhood Baasha ma notho e dala, guogi nocham, to ma notho oko e pap, winy nocham.” 5 Weche mamoko duto e wi ngima Baasha, gi gik ma ne otimo kod tekone, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? 6 Baasha notho moyike gi kwerene Tirza. j Ela wuode nobedo ruoth kare. 7 Jehova nomiyo janabi Jehu ma wuod Hanani wach mondo odhi osiem Baasha gi ode, nikech gik maricho ma Baasha notimo e wang’ Jehova komiye

16

SULA 15 a 2We 12:15

b 1Ru 16:8

c 1Ru 16:7

d 1Ru 12:28-30 1Ru 13:33

 SULA 16 e 2We 16:7

f 2We 19:2 2We 20:34

g 1Sa 2:8

h 1Ru 13:33

i 1Ru 14:10, 11 1Ru 15:29

j 1Ru 15:21, 33

 Kolam mar 2 a 1Ru 15:25-29

b 2Ru 9:31

c 1Ru 16:1-3

d Rap 32:21 1Sa 12:21 2Ru 17:15 Isa 41:29

e Jos 19:44, 48 Jos 21:20, 23 1Ru 15:27

592 mirima gi timbene ma ne chalo gi mag jood Jeroboam, kendo nikech nonego Nadab. a 8 E higa mar 26 mar loch Asa ruodh Juda, Ela wuod Baasha nobedo ruodh Israel kodak Tirza. Nolocho kuom higni ariyo. 9 Zimri jatije ma ne en jatend nus mar geche mag lweny, nochano mondo onege ka en Tirza kometho momer e od Arza, ma ne en jatelo e od ruoth. 10 Zimri nodhi monege b e higa mar 27 mar loch Asa ruodh Juda, kae to nobedo ruoth kare. 11 Ka ne osebedo ruoth, ne onego jood Baasha duto. Ne ok oweyo ng’ato ang’ata ma dichwo, bed watne kata osiepne. 12 Kamano Zimri notieko jood Baasha duto mana kaka Jehova nosewacho kokalo kuom janabi Jehu. c 13 Mano notimore nikech richo duto ma Baasha kod Ela wuode notimo kendo nikech richo ma ne giserwakoe Jo-Israel mi gimiyo Jehova obedo gi mirima nikech sanamugi manono. d 14 Weche mamoko duto e wi ngima Ela, gi gik moko duto ma ne otimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Israel? 15 E higa mar 27 mar loch Asa ruodh Juda, Zimri nobedo ruoth kuom ndalo abiriyo ka en Tirza. Noyudo kindeno jolweny nogoyo kambi mondo gimonj Gibethon e dala Jo -Fi l is t i a . 1 6 Jolwe ny

593 ma ne ogoyo kambi nowinjo kiwacho niya: “Zimri osechano kendo osenego ruoth.” Omiyo, Jo-Israel duto ne oketo Omri a jatend jolweny obed ruoth ka gin e kambi. 17 Omri gi Jo-Israel duto nowuok Gibethon mi gidhi lworo Tirza mondo gimonj dalano. 18 Ka ne Zimri oneno ni osekaw dalano, nodhi modonjo e od ruoth ka moger motegno, kendo nowang’o odno mi otho e iye. b 19 Mano notimore nikech gik maricho ma ne otimo e wang’ Jehova kuom wuotho e yore mag Jeroboam kendo nikech richo ma ne oserwakoe JoIsrael. c 20 Weche mamoko duto e wi ngima Zimri, kod gik maricho ma nochano, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Israel? 21 E kindeno e ma oganda mar Israel nopogoree diriyo. Jomoko noluwo Tibni wuod Ginath ka gidwaro kete ruoth, to jomoko noluwo Omri. 22 To jo ma ne luwo Omri ne oloyo jo ma ne luwo Tibni wuod Ginath e lweny. Tibni notho kendo Omri nobedo ruoth. 23 E higa mar 31 mar loch Asa ruodh Juda, Omri nobedo ruodh Israel, kendo nolocho kuom higni 12. Nolocho kodak Tirza kuom higni auchiel. 24 Nong’iewo got man Samaria kuom Shemer. Nong’iewe gi fedha talanta1 ariyo mogero dala 16:24 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14.

SULA 16 a 2Ru 8:26 Mik 6:16

b Bur 9:53, 54 1Sa 31:4 2Sa 17:23

c 1Ru 12:28-30 1Ru 14:7, 9

 Kolam mar 2 a 1Ru 20:1 2Ru 17:24 Amo 6:1 Tic 8:5

b Mik 6:16

c 1Ru 12:28-30 1Ru 13:33

d 1Ru 16:33 1Ru 21:4 1Ru 21:20-22 2Ru 10:1

e 1Ru 16:23, 24 Isa 7:9

f 1Ru 16:25 1Ru 21:25 2Ru 3:1, 2

g 1Ru 12:28-30

h 1Ru 18:4, 19 1Ru 21:7 2Ru 9:30 Fwe 2:20

i Cha 10:15

j Bur 2:11 Bur 10:6 2Ru 10:19 2Ru 17:16

k 2Ru 10:21, 27

l Wuo 34:13 2Ru 10:26, 28 2Ru 13:6

1 RUODHI 16:17-33 e godno. Noluongo dalano ni Samaria,1 a kochake nying Shemer wuon godno. 25 Omri nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova kendo ne orach moloyo ruodhi duto ma ne otelone. b 26 Ne owuotho e yore duto mag Jeroboam wuod Nebat kendo notimo richo ma ne Jeroboam oserwakoe Jo-Israel mi gimiyo Jehova obedo gi mirima nikech sanamugi manono. c 27 Weche mamoko duto e wi ngima Omri, gi gik madongo ma ne otimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Israel? 28 Omri notho moyike gi kwerene Samaria kendo Ahab d wuode nobedo ruoth kare. 29 Ahab wuod Omri nobedo ruodh Israel e higa mar 38 mar loch Asa ruodh Juda. Nolocho Samaria e kuom higni 22. 30 Ahab wuod Omri ne otimo marach ahinya e wang’ Jehova moloyo ruodhi duto ma ne otelone. f 31 Luwo richo mag Jeroboam g wuod Nebat kende ne ok orome, to marachie moloyo, nokendo Jezebel h nyar Ethbaal ruodh Sidon, i mochako tiyo ne kendo kulorene. Baal j 32 E wi mano, noloso kendo mar misango ne Baal k e ot1 ma ne ogerone Samaria. 33 Bende, Ahab noloso siro milamo. l Notimo gik maricho mang’eny e wang’ Jehova Nyasach Israel moloyo 16:24 1 Tiende ni, “Mar Joka Shemer.” 16:32 1 Kata, “hekalu.”

1 RUODHI 16:34–17:16 ruodhi mag Israel duto ma ne otelone. 34 E ndalo lochne, Hiel Ja-Bethel nogero Jeriko kendo. Ka noketo mise mar dalano, Abiram wuode makayo ne otho, to ka ne ochungo rangeye mag dalano, Segub wuode ma chogo ne otho. Mano notimore mana kaka Jehova nosekoro kokalo kuom Joshua wuod Nun. a Elija1 b Ja-Tishbi ma ne odak Gilead c nowacho ne Ahab niya: “Akuong’ora gi nying Jehova Nyasach Israel ma atiyone,2 ni koth ok bi chue kata tho ok nomok e lum kuom higni moko, mak mana ka awacho!” d 2 Wach Jehova ne obiro ne Elija kama: 3 “Wuog kae idhi yo wuok chieng’ kendo ipond e dho Aora Kerith man yo wuok chieng’ mar Jordan. 4 Ibiro modho pi aorano kendo abiro oro winj agak mondo okelni chiemo kanyo.” e 5 Gikanyono, ne odhi motimo kaka Jehova nochike. Ne odhi modak e bath Aora Kerith man yo wuok chieng’ mar Jordan. 6 Agak ne kelonega makate gi ring’o okinyi godhiambo, kendo ne omodho pi aorano. f 7 Kata kamano, bang’ ndalo moko aorano noduono g nikech koth ne ok chue e pinyno. 8 Wach Jehova ne obiro ne Elija niya: 9 “A malo, idhi Zarefath e piny Si-

17

17:1 1 Tiende ni, “Nyasacha En Jehova.” 2 Hibrania, “ma achung’ e nyime.”

SULA 16 a Jos 6:26

 SULA 17 b 1Ru 17:15, 16 1Ru 17:22, 24 1Ru 18:36, 38 1Ru 18:46 2Ru 2:8, 11 Luk 1:17 Joh 1:19, 21

c Jos 22:9

d Rap 28:15, 23 Jer 14:22 Luk 4:25 Jak 5:17

e Za 37:25 Mat 6:11

f Kwa 11:23 Bur 15:19

g 1Ru 18:5

 Kolam mar 2 a Luk 4:25, 26

b Hib 11:32, 37

c 2Ru 4:2

d Za 34:10 Za 37:17, 19 Fil 4:19

e Mat 10:41, 42 Luk 4:25, 26

594 don mondo idag kuno. Abiro chiko chi liel moro kuno mondo omiyiga chiemo.” a 10 Omiyo, ne odhi Zarefath. Ka ne ochopo e dho ranga dalano, noyudo dhako moro ma chi liel ka modo yien. Kuom mano, noluonge mokwaye kama: “Kelnae pi e okombe amodhi.” b 11 Sa ma ne odhi kelone pi, Elija ne onyise niya: “Kelnae makate bende.” 12 Dhakono ne odwoke niya: “Akuong’ora gi nying Jehova Nyasachi ni aonge gi makate, to an mana gi mogo lwedo achiel e agulu maduong’ kod mo matin e agulu matin. c Gie sani amodo mana yien matin mondo adhi alos gimoro wacham gi wuoda, kae to watho.” 13 Eka Elija nonyiso dhakono kama: “Kik iluor. Dhi itim kaka isewachono. Kata kamano, kwong’ ilosna makate matin gi mogo mantie, kae to ikelna. Bang’ mano, inyalo loso gima unyalo chamo gi wuodi. 14 Nimar Jehova Nyasach Israel owacho niya: ‘Mogo ok bi rumo e agulu maduong’ kendo mo ok bi rumo e agulu matin nyaka chieng’ ma Jehova nokel koth e piny.’” d 15 Ne odhi motimo kaka Elija nowachone kendo nochiemo gi joge kachiel gi Elija kuom ndalo mang’eny. e 16 Mogo ne ok orumo e agulu maduong’ kendo mo ne ok orumo e agulu matin mana kaka Jehova ne owacho kokalo kuom Elija.

595 17 Bang’ magi duto, wuod dhako ma wuon ot ne obedo matuo, kendo tuoneno ne omedore mi otho. a 18 Dhakono nowacho ne Elija niya: “Yaye, ng’at Nyasaye, in gi wach mane koda? Ibiro parona richona kendo nego wuoda?” b 19 Elija nowachone kama: “Miya wuodi.” Nokawe e lwet min-gi modhi kode e gorofa malo ka ma ne odakie, mi nopiele e otandane. c 20 Noywak ne Jehova niya: “Yaye Jehova Nyasacha, d in e ma isekelo ne chi liel ma adakgoni bende masira kinego wuode?” 21 Eka ne oriere kuom nyathino nyadidek kosayo Jehova kama: “A Jehova Nyasacha, akwayi, yie nyathini obed mangima kendo.” 22 Jehova ne owinjo kwayo mar Elija e mi nyathino nobedo mangima kendo. f 23 Elija nokawo nyathino molor kode mwalo e ot kendo nomiye min-gi kowacho niya: “Ne, wuodi ngima.” g 24 Dhakono nowacho ne Elija kama: “Koro to ang’eyo gadier ni in ng’at Nyasaye, h kendo ni weche ma Jehova wacho kokalo kuomi gin adier.” Bang’ kinde, e higa mar adek, i wach Jehova nobiro ne Elija niya: “Dhi ir Ahab, nimar abiro kelo koth e piny.” j 2 Elija nodhi ir Ahab e ndalo ma kech malich k ne okwako Samaria. 3 Gie kindeno, Ahab ne oluongo Obadia ma ne otelo

18

SULA 17 a 2Ru 4:19, 20

b Ayu 13:26

c 2Ru 4:21, 32

d Za 99:6

e Jak 5:16

f Rap 32:39 1Sa 2:6 2Ru 4:32, 34 2Ru 13:21 Luk 7:15 Luk 8:54, 55 Joh 5:28, 29 Joh 11:44 Tic 9:40, 41 Tic 20:9, 10 Rum 14:9 Hib 11:17, 19

g Hib 11:35

h Joh 3:2

 SULA 18 i Luk 4:25 Jak 5:17

j Za 65:9, 10 Jer 14:22

k Law 26:26 Rap 28:24

 Kolam mar 2 a 1Ru 16:31

b 2Ru 1:8

c 1Ru 17:2, 3

d 2Ru 2:15, 16 Mat 4:1 Tic 8:39

1 RUODHI 17:17–18:12 ne weche mag ode. (Obadia ne en ng’at moluoro Jehova ahinya, 4 kendo ka ne Jezebel a nego jonabi mag Jehova, Obadia nopando jonabi 100. Ne opando 50 e rogo achiel to 50 e rogo machielo kendo nomiyogi chiemo gi pi.) 5 Eka Ahab nonyiso Obadia kama: “Wuoth e piny kimanyo sokni kod aoche duto. Di po ka wayudo lum ma wanyalo miyo farese kod nyumbu1 mondo jambwa te kik tho.” 6 Omiyo, ne gipogore pinyno e kindgi ji ariyo mondo giwuothie duto. Ahab nodhi yore to Obadia bende nodhi yore. 7 Ka ne Obadia nie yo ka dhi, noromo gi Elija. Gikanyono, nofwenyo ni mano en Elija mi nokulorene kopenje kama: “Ma in Elija ruodha?” b 8 Ne odwoke niya: “Ee, en an. Dhi inyis ruodhi ni, ‘Elija ni ka.’” 9 To Obadia nopenje kama: “En ang’o marach ma asetimo ma koro idwaro keta e lwet Ahab mondo onega? 10 Akuong’ora gi nying Jehova Nyasachi, ni onge piny ma ruodha pok ooroe wach mondo omanyi. To ka ne jogo odwokone wach ni, ‘Oonge ka,’ ne omiyo pinjego okuong’orene ni ok gineni adier. c 11 To e ma koro in iora ni adhi anyis ruoth ni, “Elija ni ka.”’ 12 Ka asewera kodi, roho mar Jehova biro kawi d ma teri ka ma ok ang’eyo. 18:5 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras.

1 RUODHI 18:13-27 To ka adhi ma anyiso Ahab mobiro mi ok oyudi, obiro nega. To an jatichni aseluoro Jehova chakre tinna. 13 Pok iwinjo gima natimo kinde ma Jezebel ne nego jonabi mag Jehova? Pok iwinjo kaka napando jonabi 100 mag Jehova ka ne aketo 50 e rogo achiel to 50 e rogo machielo, kendo ne asiko amiyogi chiemo gi pi? a 14 To pod iora ni, ‘Dhi inyis ruoth ni: “Elija ni ka.”’ Onge kiawa ni obiro nega.” 15 Kata kamano, Elija nodwoke niya: “Akuong’ora gi nying Jehova Nyasach oganda lweny ma atiyone1 ni, kawuono abiro biro mondo onena.” 16 Omiyo, Obadia nodhi ir Ahab monyise wachno, mi Ahab nodhi romo gi Elija. 17 Ka ne Ahab oneno Elija, nopenje kama: “Ma in, jal ma kelo chandruok maduong’ ne Israel?” 18 Elija nodwoke niya: “An ok akel chandruok ne Israel, to in kod od wuoru e ma ukelonegi chandruok nikech useweyo chike Jehova kendo ulamo nyiseche miluongo ni Baal. b 19 Koro or wach mondo JoIsrael duto ochokre e Got Karmel c moriwo nyaka jonabi 450 mag Baal kod jonabi 400 mag siro mar yien milamo d ma chiemoga e mesa mar Jezebel. 20 Kuom mano, Ahab nooro wach mi ne ochok Jo-Israel duto gi jonabigo e Got Karmel. 18:15 1 Hibrania, “ma achung’ e nyime.”

SULA 18 a 1Ru 18:4

b Wuo 20:4 1Ru 9:9 1Ru 16:30-33

c Jos 19:26, 31

d 1Ru 16:33

 Kolam mar 2 a Jer 2:11 Hos 10:2 Mat 12:30 1Ko 10:21 2Ko 6:14, 15

b Wuo 20:5 Jos 24:15 1Sa 7:3 Za 100:3

c 1Ru 19:9, 10

d Bur 6:31

e Law 9:23, 24 Rap 4:24 Bur 6:21 1We 21:26 2We 7:1

f Isa 45:20 Jer 10:5 Dan 5:23 Hab 2:18, 19 1Ko 8:4

g Isa 41:23

596 21 Eka Elija nochung’ e nyim ji duto mopenjogi niya: “Ubiro bagni e kind paro ariyo nyaka karang’o? a Ka Jehova e Nyasaye madier, luweuru, b to ka en Baal, luweuru!” To ji ne oling’ thi. 22 Koro Elija nowachonegi kama: “An e ma adong’ kuom jonabi mag Jehova, c to jonabi mag Baal gin 450. 23 We okelnwa nyiruedhi ariyo, kae to giyier achiel kuomgi mondo giyang’e kendo ging’ade lemo lemo mondo gikete e wi yien, to kik gimok mach. An bende abiro yang’o nyaruath machielono mi akete e wi yien to ok abi moko mach. 24 Ubiro luongo nying nyasachu, d to an abiro luongo nying Jehova. Nyasaye ma biro oro mach e Nyasaye madier.” e Ji duto nodwoko kama: “Gima iwachono ber.” 25 Elija nowacho ne jonabi mag Baal niya: “Yieruru nyaruath achiel mondo uyang’ mokwongo nikech un e ma ung’eny. Kae to uluong nying nyasachu, to kik umok mach.” 26 Omiyo, ne gikawo nyaruath ma ne omigi mi ne giyang’e kendo ne giluongo nying Baal chakre okinyi nyaka sa auchiel ka giywak kama: “Yaye Baal, yie iwinjwa!” To ne onge dwoko. f Ne gichikore ka gilworo kendo mar misango ma ne giloso. 27 Ka ne ochopo sa auchiel, Elija nochako jarogi kama: “Luongeuru matek! Donge en nyasaye! g Di

597 po ka wach moro pod ogale kata odhi e cho.1 Sa moro pod onindo kendo ng’ato onego ochiewe!” 28 Ne gimedo ywak matek ka ging’adore gi pelni kod ligengni nyaka dendgi duto ne ochuero remo, mana kaka ne gijatimo. 29 Tok sa auchiel pod ne gimedo goyo koko1 nyaka odhiambo kar seche michiwoga misengni mag cham, to ne onge dwoko, kendo onge ng’at ma ne winjogi. a 30 Bang’e, Elija nonyiso ji duto niya: “Suduru ira ka,” mi ji nosudo ire. Eka noloso kendo mar misango mar Jehova ma ne osemukore. b 31 Elija nokawo kite 12 maromre gi kwan mar dhoudi mag yawuot Jakobo, jal ma Jehova nonyiso kama: “Ibiro luongi ni Israel.” c 32 Kitego notiyogo e loso kendo mar misango d e nying Jehova. Kae to nokunyo bur molworo kendono. To burno ne nyalo ting’o koth ngano madirom sea1 ariyo. 33 Bang’ mano, ne ochano yien, nong’ado nyaruadhno lemo lemo moketogi e wi yien. e Eka nowacho kama: “Tuomuru pi gi agulni madongo ang’wen mondo uol e misango midwa wang’ni kendo kuom yien-gi.” 34 Kendo nochikogi kama: “Timuru kamano kendo,” mi ne gitimo kamano. Nochako owachonegi kama: “Meduru

SULA 18 a Isa 44:19, 20

b 1Ru 19:14

c Cha 32:28, 30 Cha 35:10 Isa 48:1

d Wuo 20:25 Rap 27:6

e Cha 22:9 Law 1:7, 8

 Kolam mar 2 a Wuo 29:41

b Cha 26:24

c Cha 28:13

d Kwa 16:28 Joh 11:42

e Jer 31:18 Eze 33:11

f Law 9:23, 24 Bur 6:21 2We 7:1

g 1Ru 18:23, 24

h Bur 5:20, 21 Za 83:9

i Rap 13:1-5

18:27 1 Kata nyalo bedo, “odhi wuoth.” 18:29 1 Kata, “ne gitimore ka jonabi.” 18:32 1 Sea ariyo romre gi kilo 10 kama. Som Apendiks B14.

Rap 18:20

j 1Ru 17:1

1 RUODHI 18:28-42 mar adek,” mi ne gimedo kendo. 35 Kendo pi noo molworo kendono, mi pi nopong’o nyaka bur bende. 36 Ka ne ochopo odhiambo kar seche michiwoga misengni mag cham, a Elija janabi nochung’ e nyim oganda molemo kama: “A Jehova Nyasach Ibrahim, b gi Isaka, c kod Israel, we mondo ji ong’e kawuono ni in e Nyasach Israel kendo ni an jatichni kendo ni asetimo gigi duto nikech in e ma iwacho. d 37 A Jehova, winja! Dwoka mondo jogi ong’e ni in Jehova, in e Nyasaye madier kendo ni in e ma iloko chunygi mondo giduog iri.” e 38 Gikanyono, mach mar Jehova nolwar koa malo mowang’o misangono f kaachiel gi yien, gi kite, gi lowo, kendo majno ne oduono pi duto ma ne nie bur. g 39 Ka ne ji duto oneno gima notimoreno, ne gipodho piny auma mi gikok niya: “Jehova e Nyasaye madier! Jehova e Nyasaye madier!” 40 Eka Elija nochikogi kama: “Makuru jonabi mag Baal! Kik uwe kata achiel otony!” Ne gimakogi mi Elija noterogi mwalo e aora Kishon h monegogi kuno. i 41 Elija nowacho ne Ahab niya: “Dhi ichiem kendo imethi, nimar awinjo ka koth wuo matek.” j 42 Kuom mano, Ahab nodhi mondo ochiem kendo ometh, to Elija nodhi e wi Got Karmel mi nogoyo

1 RUODHI 18:43–19:11 chonge piny koketo wiye e kind chongene. a 43 Nowacho ne jatichne kama: “Idh malo ing’i yo nam.” Jatijeno nodhi mong’icho modwokone wach niya: “Ok aneno gimoro.” Elija nonyise nyadibiriyo ni, “Dogi.” 44 Ka ne oduogo mar abiriyo nowachone niya: “Aneno bor polo matin marom gi lwet dhano ka wuok e nam.” Elija nonyise kama: “Dhi inyis Ahab ni, ‘Ik gachi mondo ilor mwalo ka pok koth oloroni!’” 45 Gie sechego, polo notwere mapek, yamo nokutho mi koth maduong’ ne ochue. b Ahab to nomedo mana ringo gi gache nyaka Jezreel. c 46 To lwet Jehova nomiyo Elija teko, mi Elija nong’wano lepe e nungone moringo matek kotelo ne Ahab nyaka Jezreel. Ahab d nonyiso Jezebel e gik moko duto ma Elija notimo kod kaka ne onego jonabi duto gi ligangla. f 2 Ka ne Jezebel owinjo mano, nooro wach ne Elija niya: “Mad nyiseche omiya kum mager ka kiny seche ma kamagi oyudo ka pok anegi mi ibedo kaka jonabi misenegogo!” 3 Elija nobedo maluor nikech wachno moringo mondo ores ngimane. g Ka nochopo Beer-sheba h mar Juda, i noweyo jatichne kuno. 4 Ne owuotho wuodh ndalo achiel e thim mi nobet e tiend bungu moro,1 mokwayo ni mondo

19

19:4 1 Kata, “yath moro.”

SULA 18 a Jak 5:17, 18 b 1Sa 12:18 Ayu 38:37

c Jos 19:17, 18 1Ru 21:1

 SULA 19 d 1Ru 16:29 1Ru 21:25

e 1Ru 16:31 f 1Ru 18:40 g Wuo 2:15 1Sa 27:1

h Cha 21:31 i Jos 15:21, 28

 Kolam mar 2 a Kwa 11:15 Ayu 3:21 Jon 4:3

b Dan 10:8-10 Tic 12:7

c Za 34:7 Hib 1:7, 14

d Wuo 3:1 Wuo 19:18 Mal 4:4

e Hib 11:32, 38 f Wuo 20:4, 5 Kwa 25:11 Za 69:9

g Rap 29:24, 25 Bur 2:20 1Ru 8:9 2Ru 17:15

h 1Ru 18:4 i 1Ru 19:2 Rum 11:2, 3

j Wuo 33:22

598 otho. Nowacho kama: “Oromo! Yaye Jehova, kaw ngimana, a nikech ok aber moloyo kwerena.” 5 Nonindo piny e tiend bunguno mi nindo otere. To apoya nono malaika nomule b mowachone niya: “A malo ichiem.” c 6 Ka ne ong’iyo yo ka wiye, noneno makate molworore e wi kite maliet kod pi e njagi. Ne ochiemo mometho kae to odok e nindo. 7 Bang’e, malaika mar Jehova noduogo kendo momule ka wachone niya: “A malo ichiem, nimar wuoth biro hewo tekoni.” 8 Omiyo, ne oa malo mochiemo kendo nomodho. Chiemono nomiye teko mowuotho ndalo 40, odiechieng’ gotieno nyaka ne ochopo Horeb, god Nyasaye madier. d 9 Ka ne ochopo kuno, nobworo e rogo e moro gotieno. To wach Jehova nobirone niya: “Elija, itimo ang’o ka?” 10 Nodwoko kama: “Asetiyo ne Jehova Nyasach oganda lweny f gi kinda duto. Jo-Israel to oseketho singruok ma ne itimo kodgi. g Gisemuko kendeni mag misango, kendo gisenego jonabi magi gi ligangla h mi an kenda e ma adong’. To koro gidwaro nega an bende.” i 11 Kata kamano, nonyise niya: “Wuog ichung’ e nyim Jehova e wi got.” To ne! Jehova ne kalo bute kanyo, j kendo yamo mager ne muko gode kendo ne baro lwendni e nyim Jeho-

599 va, a to Jehova ne ok nie yamono. Bang’ yamo, ne nitie yiengni mar piny, b to Jehova ne onge e yiengnino. 12 Bang’ yiengnino, ne nitie mach, c to Jehova ne ok nie majno. Bang’ mach, nowinjo dwol mapiny mokuwe. d 13 Ka ne Elija owinjo dwolno, noumo wang’e gi lawe e kendo nowuok mochung’ e dho rogo. Eka dwolno nopenje niya: “Elija, itimo ang’o ka?” 14 Nodwoko kama: “Asetiyo ne Jehova Nyasach oganda lweny gi kinda duto. Jo-Israel to oseketho singruok ma ne itimo kodgi. f Gisemuko kendeni mag misango, kendo gisenego jonabi magi gi ligangla mi an kenda e ma adong’. To koro gidwaro nega an bende.” g 15 Jehova nonyise niya: “Dog, idhi e thim mar Damaski. Kichopo kuno, wir Hazael h gi mo mondo obed ruodh Siria. 16 Bende, iwir Jehu i nyakwar Nimshi mondo obed ruodh Israel, kendo iwir Elisha1 wuod Shafat Ja-Abel-mehola mondo obed janabi kari. j 17 Ng’at ma ligangla mar Hazael ok onego, k Jehu nonegi, l to ng’at ma ligangla mar Jehu ok onego, Elisha nonegi. m 18 Pod an gi ji 7,000 e Israel n ma pok ogoyo chonggi piny ne Baal o kendo ma pok onyodhe.” p 19 Nowuok kanyo moyudo Elisha wuod Shafat ka puro gi ruedhi 24. Ruedhi 19:16 1 Tiende ni, “Nyasaye e Resruok.”

SULA 19 a Za 50:3 Isa 29:6

b 1Sa 14:15 Ayu 9:6 Za 68:8 Nah 1:5

c Rap 4:11 d Wuo 34:5, 6 e Wuo 3:6 f Rap 31:20 Za 78:37 Isa 1:4 Jer 22:9

g Rum 11:2, 3 h 2Ru 8:7, 8 Amo 1:4

i 2Ru 9:1-3 2Ru 9:30-33

j 2Ru 2:9, 15 k 2Ru 8:12 2Ru 10:32 2Ru 13:3

l 2Ru 9:14, 24 2Ru 10:6, 7 2Ru 10:23, 25

m 2Ru 2:23, 24 n Rum 11:4 o Wuo 20:5 p Hos 13:2

 Kolam mar 2 a 2Ru 2:8 b Wuo 24:13 2Ru 2:3 2Ru 3:11

 SULA 20 c 2Ru 8:7 d 2Sa 8:6 2Ru 5:2 Isa 9:12

e Rap 28:52 f 2Ru 6:24 2Ru 17:5

g 1Ru 16:29 h Rap 28:15, 48

1 RUODHI 19:12–20:6 ariyo ne ywayo kwer achiel. Elisha e ma ne nigi dhok ariyo mogik. Elija ne odhi ire mobolo lawe a kuome. 20 Gikanyono, Elisha noweyo dhok moringo koluwo Elija kowacho niya: “Yiena adhi ago ne wuora gi minwa oriti eka abi aluwi.” Nodwoke kama: “Dhiyo, an pok atami.” 21 Omiyo, ne odok mokawo ruedhi ariyo mi ne ochiwogi kaka misango. Ne okawo yiend kwer motedogo ring ruedhigo momiyo ji mondo ocham. Bang’ mano, ne owuok moluwo Elija mochako tiyone. b Benhadad c ruodh Siria d nochoko jolweny mage duto kaachiel gi ruodhi mamoko 32 gi gechegi kod faresegi. Kae to ne odhi molworo e Samaria f kendo ne okedo gi dalano. 2 Eka nooro joote e dalano mondo owach ne Ahab g ruodh Israel niya: “Benhadad owacho kama: 3 ‘Fedha magi gi dhahabuni kaachiel gi mondeni kod yawuoti mabeyo moloyo gin maga.’” 4 Ruodh Israel nodwoke niya: “Ruodha, mana kaka iwachono. An mari kaachiel gi gigena duto.” h 5 Bang’e, jootego ne odok ir Ahab mi ginyise niya: “Benhadad owacho kama, ‘Ne aoroni wach niya: “Ibiro miya fedhani, dhahabuni, mondeni, kod yawuoti.” 6 Kiny kar sa ma kama, abiro oro jotichna mondo omany gik moko e odi gi ute jotichni kendo gibiro kawo

20

1 RUODHI 20:7-22 gigeu duto mabeyo ma giyudo.’” 7 Ruodh Israel noluongo jodong pinye duto monyisogi niya: “Ng’euru ni ng’atni dwaro kelonwa masira, nimar odwaro ni amiye mondena, yawuota, fedhana, gi dhahabuna, to ne ok atamora.” 8 Jodongo gi ji duto ne odwoke kama: “Kik iwinje, kendo kik itim kaka odwaro.” 9 Ahab nowacho ne joote Benhadad kama: “Dhiuru unyis ruodha ni abiro timo gik ma ne okwongo kwaya natim, to mokwaya sanigi to ok anyal timo.” Jootego ne owuok mi gidwoko wach ne ruodhgi. 10 Benhadad koro nooro ne Ahab wach kama: “Nyiseche mondo okuma mager ka ok aketho Samaria ma kata buru modong’ie ok bi romo joga duto juko!” 11 Ruodh Israel nodwokogi niya: “Nyiseuru ni, ‘Ng’at ma eka rwako gige lweny kik pakre ka ng’at moselonyogi.’” a 12 Ka ne Benhadad owinjo wachno sa ma ne ometho gi ruodhi wetene e hembegi,1 nonyiso jotichne kama: “Ikreuru ne lweny!” Omiyo, ne giikore dhi monjo dalano. 13 To janabi moro ne odhi ir Ahab b ruodh Israel mowachone kama: “Jehova owacho niya, ‘Donge ineno oganda maduong’ni? Ero aketogi e lweti kawuononi, kendo ibiro ng’eyo ni an Jehova.’” c 14 Ahab nopenjo 20:12, 16 1 Kata, “kichegi.”

SULA 20 a Nge 16:18 Nge 27:1 Ekl 7:8

b 1Ru 16:29

c Wuo 14:18 Za 37:20

 Kolam mar 2 a Law 26:8 Rap 28:7

b 1Ru 20:13

c Nge 20:18

600 kama: “Obiro timo kamano gi lwet ng’a? To ne odwoke ni, “Jehova owacho kama: ‘Gi lwet jotij jotelo mag gwenge.’”1 Nopenje kama: “Ng’ano ma biro chako lweny?” To ne odwoke ni, “In!” 15 Eka ne okwano jotij jotelo mag gwenge moyudo ni gin ji 232. Bang’e, nokwano jolweny duto mag Israel moyudo ni gin 7,000. 16 Ne giwuok chuny odiechieng’ sa ma Benhadad gi ruodhi 32 ma ne obiro konye mer e hembegi.1 17 Ka ne jotij jotelo mag gwenge okwongo wuok, Benhadad nooro jootene mapiyo mondo odhi one gima timore. Ne gidwokone wach ni, “Jomoko biro kowuok Samaria.” 18 Nochikogi kama: “Makgiuru ka gingima, bed ni gibiro gikuwe kata ne lweny.” 19 Ka ne jotij jotelo mag gwenge kod jolweny ma ne luwogi owuok e dala, 20 ng’ato ka ng’ato ne onego ng’at ma ne ochomorego. Mi Jo-Siria noringo a kendo Jo-Israel nolawogi. Kata kamano, Benhadad ruodh Siria noidho faras mi otony gi joge moko ma bende noidho farese. 21 To Ruodh Israel nowuok monego farese kendo noketho geche lweny, mi ne ginego Jo-Siria mang’eny ahinya. 22 Bang’e, janabino b nodhi ir ruodh Israel mowachone niya: “Dhi iik jolweny maber mondo ine gima ibiro timo, c nikech e chak higa 20:14 1 Kata, “pinje.”

601 manyien ruodh Siria biro duogo kedo kodi.” a 23 Jotij ruodh Siria nonyise kama: “Nyasachgi en Nyasach gode. Mano e momiyo ne giloyowa. To ka wakedo kodgi e pap, to wabiro loyogi. 24 Bende, tim kama: Gol ruodhi duto b e tijegi mondo iket gavana kargi. 25 Kae to chok1 jolweny ma kwan-gi rom gi mar jolweny ma ne otho, farese obed marom gi farese ma ne otho, geche bende obed marom gi geche ma ne okethi. We waked kodgi e pap kendo wabiro loyogi.” Ne owinjo wachgi mi otimo kamano. 26 E chak higa, Benhadad nochoko Jo-Siria mi gidhi Afek c mondo giked gi Jo-Israel. 27 Jo-Israel bende ne ochok mi omigi gige lweny, kae to ne gidhi mondo girad gi Jo-Siria. Ka ne Jo-Israel ogoyo kambi e nyim Jo-Siria, ne gichalo mana kueth ariyo matindo mag diek. To Jo-Siria ne olandore e pawno duto. d 28 Eka ng’at Nyasaye madier nodhi ir ruodh Israel monyise kama: “Jehova owacho niya: ‘Nikech Jo-Siria wacho ni, “Jehova en Nyasach gode, kendo ni ok en Nyasach pewe,” abiro keto oganda maduong’ni duto e lweti e kendo ibiro ng’eyo ni an Jehova.’” f 29 Ne gidhi nyime goyo kambi kanyo kuom ndalo abiriyo ka jolweny mako20:25 1 Hibrania, “kwan.”

SULA 20 a 2Sa 11:1

b 1Ru 20:1, 16

c 2Ru 13:17

d Bur 6:5, 6 1Sa 13:5 2We 32:7

e Rap 32:26, 27 Eze 20:9 Eze 36:22

f Wuo 6:7 Wuo 7:5 Za 83:18 Eze 6:14 Eze 39:7

 Kolam mar 2 a 1Ru 20:26

b Jon 3:8, 9

1 RUODHI 20:23-34 ni omanyore gi makocha. To odiechieng’ mar abiriyo, lweny ne ochakore, mi Jo-Israel ne onego jolwenj Siria 100,000 e odiechieng’ achiel. 30 Jolweny ma ne odong’ ne oringo nyaka Afek a mi gidonjo e dalano. Kata kamano, ohinga ne opodho kuom jolweny 27,000 ma ne odong’. Benhadad bende ne oringo modonjo e dalano, kendo ne opondo e ot moro ma iye. 31 Jotije nowachone niya: “Wawinjoga ni ruodhi mag Israel gin ruodhi mang’won. Yie warwak lep gunia kendo watwe wiwa gi tonde kae to wadhi ir ruodh Israel. Di po ka ong’wononwa mi ok onegowa.” b 32 Kuom mano, ne girwako lep gunia e nungogi kendo ne gitweyo tol e wigi mi gidhi ir ruodh Israel. Ne giwachone kama: “Jatichni Benhadad owacho niya: ‘Asayi, kik inega!’” Nodwokogi kama: “Kare pod ongima? En owadwa.” 33 Ka ne giwinjo kamano, ne gineno ni oseng’wononegi. Omiyo, ne giwachone niya: “Ee, Benhadad en owadu.” Gikanyono, ne odwokogi ni, “Dhi uome.” Benhadad ne odhi ir Ahab mi Ahab ne oluonge mi giidho kode gache. 34 Benhadad nowachone kama: “Mier duto ma ne wuora omayo wuoru abiro dwokoni, kendo inyalo yawo chirni e dala mar Damaski mana kaka wuora ne otimo Samaria.”

1 RUODHI 20:35–21:6 Ahab nodwoke kama: “Abiro weyi mondo idhi nikech winjruok1 ma wasetimoni.” Kamano ne otimo kode singruok kae to ne oweye modhi. 35 Wach Jehova ne obiro ne achiel kuom yawuot jonabi1a mi janabino ne owacho ne nyawadgi niya: “Goya.” Kata kamano, ng’atno ne otamore goye. 36 Omiyo, ne onyise kama: “Nikech itamori winjo Jehova, sibuor dhi negi kisea ka.” Ka ne gisewere, sibuor nomonje monege. 37 Janabino noyudo ng’at machielo monyise ni, “Goya.” Ng’atno nogoye mohinye. 38 Eka janabino nodhi morito ruoth e bath ndara koumo wang’e gi law moro mondo kik fwenye ni en ng’a. 39 Ka ne ruoth kadho, ne oywakne kowacho niya: “Jatichni ne odhi e chuny lweny, kendo ng’at moro nokelona ng’at momak mowachona kama: ‘Rit ng’atni. Koringo molal, to ibiro negi makare, b kata ibiro chulo talanta1 achiel mar fedha.’ 40 To ka ne dich ma kae gi kacha omaka, napo mana ni ng’atno opusore molal.” Ruodh Israel ne odwoke kama: “Iseng’a20:34 1 Kata, “singruok.” 20:35 1 Nenore ni wach motigo ni “yawuot jonabi” itiyogo kiwuoyo kuom skul ma ne ipuonjoe jonabi kata riwruok moro mar jonabi. 20:39 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14.

SULA 20 a 2Ru 2:3

b 2Ru 10:24 Tic 12:19 Tic 16:27

 Kolam mar 2 a 1Ru 20:35

b Law 27:29 1Sa 15:9 Jer 48:10

c 1Ru 22:31, 35 2We 18:33

d 2Ru 6:24 2Ru 8:12 2We 18:16

e 1Ru 16:29

 SULA 21 f Jos 19:17, 18

g Law 25:23 Kwa 36:7

h 1Ru 16:31 1Ru 18:4 1Ru 19:2 1Ru 21:25

602 do buchi iwuon. Kamano e kaka nobedi.” 41 Kanyo gi kanyo, janabino ne oelo wang’e, kendo ruoth ne ofwenyo ni kare en achiel kuom jonabi. a 42 Nonyiso ruoth niya: “Jehova owacho kama: ‘Nikech iweyo ng’at ma ne awacho ni onego oneg, b ibiro negi kare, c kendo jogi biro tho kar joge.’” d 43 Ka ne ruoth owinjo kamano, ne odhi e dalane Samaria e ka okuyo kendo ka chunye onyosre. Bang’ wechegi, wach moro notimore motudore gi puoth mzabibu mar Naboth Ja-Jezreel. Puodhono ne ni Jezreel f e bath od Ahab ruodh Samaria. 2 Ahab nonyiso Naboth niya: “Miya puothi mar mzabibu mondo aloke puotha mar alot nikech ochiegni gi oda. Abiro miyi puoth mzabibu machielo maber moloye. Kata kihero, to abiro chuli pesa moromo kode. 3 Kata kamano, Naboth nodwoko Ahab kama: “Ok anyal miyi mwandu kwerena nimar en gima Jehova okwero.” g 4 Omiyo, Ahab nodok e ode kokuyo kendo ka chunye onyosore nikech wach ma Naboth Ja-Jezreel nonyise niya: “Ok abi miyi mwandu kwerena.” Nodhi monindo e otandane koloko wang’e komachielo kendo ne otamore chiemo. 5 Jezebel h chiege ne odhi ire mopenje kama: “Ang’o momiyo ikuyo kama kendo ok idwar chiemo?” 6 Ne

21

603 odwoke niya: “Nikech nakwayo Naboth Ja-Jezreel ni, ‘Miya puothi mar mzabibu mondo achuli pesa. Kihero to we amiyi puoth mzabibu machielo.’ To ne odwoka ni, ‘Ok abi miyi puotha mar mzabibu.’” 7 Jezebel chiege nodwoke niya: “Donge in e ruoth ma locho e wi Israel? A malo ichiem, kendo ibed mamor. Abiro miyi puoth mzabibu mar Naboth Ja-Jezreel.” a 8 Omiyo, nondiko barupe gi nying Ahab kendo noketoe muhuri b mar ruoth kae to oorogi ne jodongo c gi jotelo ma nodak e gweng’gi Naboth. 9 Nondiko e barupego kama: “Landuru chieng’ ma ji onego otueye chiemo, kendo uket Naboth obed e nyim ji. 10 Kae to umany ji ariyo manono obed komanyore kode mondo gidonjne d kama: ‘Iseyanyo Nyasaye kod ruoth bende!’ e Eka unugole oko kendo ugoye gi kite nyaka otho.” f 11 Kuom mano, jodongo gi jotelo ma nowuok dalagi Naboth notimo mana kaka ne onyisgi e barupe ma Jezebel nooronegi. 12 Ne gichiko chieng’ ma ji onego otueye chiemo kendo ne giketo Naboth e kom e nyim ji. 13 Eka ji ariyo manono ne odonjo mobet ka ma omanyore kode kendo ne gidonjone e nyim ji duto kama: “Naboth oseyanyo Nyasaye kod ruoth bende!” g Omiyo, ji ne ogole oko mar dala mi gigoye gi kite nyaka otho. h 14 Bang’e ne gioro wach ne

SULA 21 a Mik 2:1 Mik 7:3

b Neh 9:38 Est 8:8

c Rap 16:18 d Wuo 20:16 Rap 17:6

e Wuo 22:28 f Law 24:16 Joh 10:33

g Amo 5:12 Hab 1:4

h 2Ru 9:25, 26 Ekl 4:1

 Kolam mar 2 a Ekl 5:8 Ekl 8:14 Hab 1:13

b 1Ru 21:7 c 1Ru 17:1 d 1Ru 16:29 e Cha 4:8, 10 f Rap 5:21 Hab 2:9

g 1Ru 22:37, 38 2Ru 9:25, 26

h 1Ru 18:17 Amo 5:10

i 1Ru 16:30 j 2Ru 10:7, 17 k 2Ru 9:7-9 l 1Ru 15:25-29 m 1Ru 16:3, 11

1 RUODHI 21:7-23 Jezebel niya: “Osego Naboth gi kite motho.” a 15 Ka ne Jezebel owinjo ni oseneg Naboth, nowacho ne Ahab niya: “Koro dhi ikaw puoth Naboth Ja-Jezreel b ma ne otamore usoni, nikech Naboth koro osetho.” 16 Ka ne Ahab owinjo ni Naboth osetho, ne oa malo modhi e puoth mzabibu mar Naboth Ja-Jezreel mondo okawe. 17 Wach Jehova nobiro ne Elija c Ja-Tishbi niya: 18 “A malo, idhi Samaria d ir Ahab ruodh Israel. Ibiro yude e puoth mzabibu mar Naboth mosedhiye mondo okaw. 19 Nyise niya: ‘Jehova penjo kama: “Ang’o momiyo isenego ng’ato e kendo ikawo mwandune?”’ f Kae to nyise niya: ‘Jehova owacho kama: “Kama guogi onang’oe remb Naboth e ma guogi biro nang’oe rembi in bende.”’” g 20 Ahab nonyiso Elija kama: “Koro iseyuda, in jasika!” h Nodwoke niya “Ee, aseyudi. Nikech iseramo mar timo gima rach e wang’ Jehova. i 21 Koro akeloni masira kendo abiro yweyo odi pep mi atiek chwo duto manie odi, j moriwo Jo-Israel ma jochan kod ma sandore. k 22 Kendo abiro miyo odi obed kaka od Jeroboam l wuod Nebat kendo kaka od Baasha m wuod Ahija, nimar isemiya mirima kendo isemiyo Jo-Israel otimo richo. 23 Bende, Jehova owacho e wi Jezebel kama: ‘Guogi nocham Jezebel e puodho

1 RUODHI 21:24–22:11 man Jezreel. a 24 Ja dhood Ahab motho e dala, guogi nocham, to mago ma notho e pap, winy nocham. b 25 Ong’e ng’at mosebetie machal gi Ahab c moseramo mar timo gik maricho e wang’ Jehova kaka en, kichwale gi Jezebel chiege. d 26 Osetimo gik modwanyore ahinya kuom lamo sanamu makwero1 mana kaka Jo-Amor duto notimo, ma gin jo ma Jehova noriembo e nyim Jo-Israel.’” e 27 Ka ne Ahab owinjo wechego, noyiecho lepe morwako lep gunia kendo notueyo chiemo. Ne onindo piny gi lep guniago kendo nowuotho kokuyo ahinya. 28 Wach Jehova nobiro ne Elija Ja-Tishbi niya: 29 “Be iseneno kaka Ahab obolore e nyima? f Nikech osebolorena kamano, ok abi kelo masira e ndalone, to abiro kelo masira ne ode e ndalo wuode.” g Higni adek nokalo ka lweny onge e kind Siria gi Israel. 2 To e higa mar adek Jehoshafat h ruodh Juda nodhi limo ruodh Israel. i 3 Ruodh Israel nopenjo jotije niya: “Donge ung’eyo ni Ramoth-gilead j en marwa? Ang’o momiyo pod wadigni dhi kawe kuom ruodh Siria?” 4 Nopenjo Jehoshafat kama: “Donge ibiro dhi koda

22

21:26 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

SULA 21 a 2Ru 9:10, 35

b 1Ru 14:11 1Ru 16:4

c 1Ru 16:30

d 1Ru 16:31 2We 22:2, 3 Fwe 2:20

e Wuo 23:28 Rap 9:5

f Za 78:34

g 2Ru 9:25, 26 2Ru 10:7, 11

 SULA 22 h 1Ru 15:24

i 2We 18:2, 3

j Jos 20:8, 9 1Ru 4:7, 13

 Kolam mar 2 a 2Ru 3:7 2We 19:2

b Kwa 27:21

c 2We 18:4, 5

d 2Ru 3:11 2We 18:6, 7

e 1Ru 18:4

f 1Ru 21:20 2We 36:16

g Isa 30:9, 10 Jer 38:4

h 2We 18:8-11

i Eze 13:2, 3

604 mondo waked gi Ramoth-gilead?” Jehoshafat nodwoko ruodh Israel niya: “An kodi, joga gin jogi, kendo faresena gin magi.” a 5 Kata kamano, Jehoshafat nowacho ne ruodh Israel niya: “Kwong ipenjie wach b kuom Jehova.” c 6 Omiyo, ruodh Israel nochoko jonabi ma dirom 400 mopenjogi kama: “Be onego adhi aked gi Ramoth-gilead, koso kik adhi?” Ne gidwoke niya: “Dhiyo, nimar Jehova biro kete e lweti.” 7 Jehoshafat nopenjo kama: “Onge janabi mar Jehova kae mondo en bende wapenje wachni?” d 8 Ruodh Israel nodwoko Jehoshafat niya: “Pod nitie ng’at moro ma wanyalo penjo gima Jehova owacho. e En Mikaya wuod Imla. Kata kamano, ok adwarega f nikech onge kinde moro amora mosekoro weche mabeyo kuoma, okoroga mana weche maricho.” g To Jehoshafat nodwoke niya: “Ruoth ok onego owuo kamano!” 9 Omiyo, ruodh Israel noluongo jatelo moro monyise niya: “Dhi mapiyo ikel Mikaya wuod Imla.” h 10 Koro, ruodh Israel gi Jehoshafat ruodh Juda ne orwako lepgi mag ruodhi kendo ne gibet e kombegi mag loch e kar dino man e dho ranga Samaria, kendo jonabi duto ne koro wach e nyimgi. i 11 Eka Zedekia wuod Kenaana ne oloso tunge mag chuma kendo ne

605 owacho kama: “Jehova owacho niya: ‘Ibiro chuoyo1 JoSiria gi tungegi mi itiekgi chuth.’” 12 Jonabi mamoko duto bende ne koro wach machal kamano. Ne giwacho kama: “Dhi iked gi Ramoth-gilead kendo ibiro loye. Jehova biro keto pinyno e lweti.” 13 Jaote ma noor mondo odhi oluong Mikaya nowachone niya: “Jonabi mamoko duto koro ne ruoth gima ber. In bende kor ne ruoth gima ber.” a 14 To Mikaya nodwoko kama: “Akuong’ora gi nying Jehova, ni gima Jehova onyisa e ma abiro wacho.” 15 Mikaya nodhi ir ruoth, mi ruoth nopenje niya: “Mikaya, be onego wadhi waked gi Ramoth-gilead, koso kik wadhi?” Kanyo gi kanyo, Mikaya nodwoko ruoth kama: “Dhi iked kode kendo ibiro loye. Jehova biro keto pinyno e lweti.” 16 Ka ne Ruoth owinjo kamano, nowachone niya: “Onego anyisi nyadidi ni ikuong’rina ni ok ibi wuonda, to ibiro nyisa mana adier e nying Jehova?” 17 Omiyo, nowachone niya: “Aneno Jo-Israel kokere e gode b ka rombe ma onge jakwath. Jehova owacho kama: ‘Jogi onge jatelo. We ng’ato ka ng’ato odog e ode gi kuwe.’” 18 Eka ruodh Israel nowacho ne Jehoshafat niya: “Donge ne anyisi ni ok obi 22:11 1 Kata, “dhiro.”

SULA 22 a 2We 18:12-16

b Rap 28:15, 25

 Kolam mar 2 a 2We 18:17

b Isa 6:1 Eze 1:26

c 2We 18:18-22 Ayu 1:6 Dan 7:9, 10 Mat 18:10 Fwe 5:11

d Za 104:4 Hib 1:7, 14

e 1Ru 22:6

f Eze 14:9

g 1Ru 20:42

h 2We 18:23-27

i Hib 11:32, 36

1 RUODHI 22:12-27 koro weche mabeyo kuoma, to mana weche maricho?” a 19 Mikaya nowacho kama: “Koro winj gima Jehova wacho: Ne aneno ka Jehova obet e kom-lochne b to ogendni mag polo ochung’ e bathe korachwich gi koracham. c 20 Kae to Jehova nopenjo niya: ‘Ng’ano ma biro dhi wuondo Ahab mondo odhi otho Ramoth-gilead?’ Malaika achiel ne wacho kama, to machielo ne wacho gima opogore. 21 Eka malaika d moro ne obiro mochung’ e nyim Jehova mowacho kama: ‘Abiro dhi wuonde.’ Jehova ne openje niya: ‘Ere kaka idhi wuonde?’ 22 Nodwoke niya: ‘Abiro dhi keto weche mag miriambo e dho jonabine.’ e Nonyise kama: ‘Adier ibiro wuonde kendo ibiro loye. Dhi itim kamano.’ 23 Koro Jehova oseketo weche mag miriambo e dho jonabinigi duto, f to Jehova oseng’ado ni masira nyaka yudi.” g 24 Eka Zedekia wuod Kenaana nosudo machiegni mothalo lemb Mikaya kopenje niya: “Roho mar Jehova nokala nade mobiro wuoyo kodi?” h 25 Mikaya nodwoke niya: “Chieng’ ma inidonj e ot ma iye mondo ipondi, eka ining’e.” 26 Ruodh Israel nochiko kama: “Makuru Mikaya mondo utere ir Amon jatend dala kod Joash wuod ruoth. 27 Nyisgiuru ni, ‘Ruoth owacho kama: “Tweuru ng’atni e jela i kendo umiye mana

1 RUODHI 22:28-43 chiemo matin gi pi nyaka chieng’ aduog gi kuwe.”’” 28 To Mikaya nowacho niya: “Kiduogo gi kuwe, to kare Jehova ok osewuoyo koda.” a Nomedo bende niya: “Un uduto, kik wiu wil gi wachni.” 29 Kamano, ruodh Israel gi Jehoshafat ruodh Juda nodhi Ramoth-gilead. b 30 Ruodh Israel nowacho ne Jehoshafat kama: “Abiro dhi e lweny ka aloko lepa mondo kik fwenya, to in rwak lepi mag ruoth.” Omiyo, ruodh Israel noloko lepe c modhi e lweny. 31 Koro, noyudo ruodh Siria osechiko jotend lweny 32 motelo ne gechene d kama: “Kik uked gi ng’ato ang’ata, obed ng’at maduong’ kata ng’at matin, to uked mana gi ruodh Israel kende.” 32 Ka ne jotend geche oneno Jehoshafat, ne giwacho e kindgi kama: “Ma e ruodh Israel.” Omiyo, ne gichome mondo giked kode. Eka Jehoshafat noywak matek mondo okonye. 33 Ka ne jotend geche ofwenyo ni ok en ruodh Israel, ne giweyo lawe. 34 To ng’at moro ne obayo asere mopo kochuoyo ruodh Israel gie kind lawe mar akor. Omiyo, ruoth nowacho ne ng’at ma ne riembo gache niya: “Lokri igola kar lweny kae, nikech ahinyora marach.” e 35 Lweny nodhi nyime odiechiengno mangima, kendo nochuno ni jomoko

SULA 22 a Kwa 16:28, 29

b 2We 18:28-32

c 2We 35:22

d 1Ru 20:1

e 2We 18:33, 34

 Kolam mar 2 a 1Ru 20:42

b 1Ru 22:17

c 1Ru 21:18, 19

d 1Ru 10:22 Eze 27:15

e 1Ru 16:28

f 2Ru 1:2 2We 20:35

g 1We 3:10 2We 17:1 2We 20:31 Mat 1:8

h 1Ru 15:11 2We 14:11 2We 15:8

i 2We 17:3

606 osire kochung’ e gache kochomo Jo-Siria. Rembe nochuer e gari, mi notho godhiambo. a 36 Ka ne chieng’ chiegni podho, noland wach e kambi kama: “Ng’ato ka ng’ato odog dalagi! Ng’ato ka ng’ato odog thurgi!” b 37 Kamano ruoth notho mi gitere Samaria kendo ne giyike kuno. 38 Ka ne gilwoko gach ruoth e yawo man Samaria, guogi ne nang’o rembe to ochode lwokore,1 mana kaka Jehova nosekoro. c 39 Weche mamoko duto e wi ngima Ahab, gi gik moko duto ma ne otimo, ode ma ne ogero gi lak liech, d kod mier duto ma ne ogero, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Israel? 40 Ahab notho moyike gi kwerene e kendo Ahazia f wuode nobedo ruoth kare. 41 Jehoshafat g wuod Asa nobedo ruodh Juda e higa mar ang’wen mar loch Ahab ruodh Israel. 42 Jehoshafat nobedo ruoth ka en jahigni 35 kendo ne olocho kuom higni 25 kodak Jerusalem. Nying min mare ne en Azuba nyar Shilhi. 43 Nodhi nyime wuotho e yore duto mag Asa h wuon mare. Ne ok oweyo yorego kendo ne otimo gik makare e wang’ Jehova. i Kata kamano, ne ok ogol kuonde moting’ore kendo 22:38 1 Kata nyalo bedo, “ka ma mon ma ochode ne lwokoree, guogi ne onang’oe rembe.”

607 1 RUODHI 22:44 –2 RUODHI Weche Mantie oganda ne pod wang’o mi- SULA 22 fat kama: “We jotichna odhi 12:14 kaachiel gi jotichni e meli,” sengni ma golo yiro kuonde- a Rap 1Ru 14:23 to Jehoshafat notamre. go. a 44 Jehoshafat nobedo 1Ru 15:14 50 Jehoshafat notho gi kuwe e kinde gi ruodh b 2We 18:1 moyike gi kwerene a e Israel. b 45 Weche mamo- 2We 19:2 23:17, 18 Dala Daudi kwar mare, keko duto e wi ngima Jeho- c Rap 1Ru 14:24 shafat, gi gik madongo ma d 1Ru 15:11, 12 ndo Jehoram b wuode nobene otimo kod lwenje ma ne e Cha 36:1, 9 do ruoth kare. 51 Ahazia c wuod Ahab ogoyo, donge ondikgi e bug f 2Sa 8:14 weche mag ndalo ruodhi 2Ru 8:20-22 nobedo ruodh Israel e Samaria e higa mar 17 Juda? 46 Bende, notieko Za 108:9 g 1Ru 10:22 mar loch Jehoshafat ruodh chwo ma jochode c ma noh 1Ru 9:26 dong’ e hekalu e kinde loch 2We 20:35-37 Juda. Nolocho Israel kuom  higni ariyo. 52 Kendo noAsa wuon-gi. d e Kolam mar 2 dhi nyime timo gik mari47 E ndalogo, Edom ne cho e wang’ Jehova kolua 1Ru 2:10 onge ruoth, to jalup ruoth e wo yore mag wuon mare d b 2Ru 8:16 ma ne tiyo kaka ruoth. f 2We 21:1, 5 gi min mare, e kendo koluwo 48 Jehoshafat noloso c 2Ru 1:2 yore mag Jeroboam wuod meli kaka mag Tarshish mo- d 1Ru 16:30 Nebat ma ne orwako Jo-Isg ndo oomgo dhahabu Ofir. e 1Ru 21:25 rael e richo. f 53 Ne odhi Kata kamano, meligo ne ok f 1Ru 12:28-30 nyime tiyo ne Baal g keochopo nikech ne giketho- 1Ru 13:33 ndo kulorene kotimo mare Ezion-geber. h 49 Mano e g 1Ru 16:31, 32 rach ne Jehova Nyasach Is2Ru 1:2 kinde ma Ahazia wuod h Wuo 20:3 rael h mana kaka wuon-gi noAhab nonyisoe Jehosha- Wuo 34:14 timo.

BUK MAR ARIYO MAR

RUODHI WECHE MANTIE

1 Elija koro tho mar Ahazia (1-18) 2 Kalausi okawo Elija (1-18) Elisha kawo law Elija (13, 14) Elisha thiedho pi Jeriko (19-22) Dubu nego yawuoyi matindo man Bethel (23-25) 3 Jehoram bedo ruodh Israel (1-3) Jo-Moab ng’anyo ne Israel (4-25) Iloyo Jo-Moab (26, 27)

4 Elisha miyo mo mar chi liel bedo mang’eny (1-7) Nya Shunem rwako Elisha e ode (8-16) Oguedhe gi nyathi ma wuoyi; wuoyino tho (17-31) Elisha chiero wuoyi mothono (32-37) Elisha golo gima rach e chiemo (38-41)

2 RUODHI Weche Manite

5

6

7

8

9

10

11

12

Elisha miyo makate bedo mang’eny (42-44) Elisha thiedho dhoho mar Naaman (1-19) Dhoho mako Gehazi ma jawuoro (20-27) Elisha miyo wi le lewore (1-7) Elisha gi Jo-Siria (8-23) Iyawo wang’ jatij Elisha (16, 17) Odin pach Jo-Siria (18, 19) Kech omako Jo-Samaria e dalagi molwor (24-33) Elisha koro ni kech dhi rumo (1, 2) Oyud chiemo e kambi ma Jo-Siria ojwang’o (3-15) Weche ma Elisha nokoro timore (16-20) Odwok ne nya Shunem lope (1-6) Elisha, Ben-hadad, kod Hazael (7-15) Jehoram bedo ruodh Juda (16-24) Ahazia bedo ruodh Juda (25-29) Owir Jehu mondo obed ruodh Israel (1-13) Jehu nego Jehoram gi Ahazia (14-29) Oneg Jezebel; guogi chamo ringrene (30-37) Jehu nego jood Ahab (1-17) Jehonadab riwore gi Jehu (15-17) Jehu nego jolam Baal (18-27) Loch mar Jehu (28-36) Athalia kawo loch (1-3) Iketo Jehoash ruoth ling’-ling’ (4-12) Oneg Athalia (13-16) Lokruoge ma Jehoyada okelo (17-21) Jehoash bedo ruodh Juda (1-3) Jehoash loso kuonde mokethore e hekalu (4-16) Jo-Siria monjo Jerusalem (17, 18)

608

Oneg Jehoash (19-21) 13 Jehoahaz bedo ruodh Israel (1-9) Jehoash bedo ruodh Israel (10-13) Elisha temo kinda mar Jehoash (14-19) Elisha tho; chokene chiero ng’ato (20, 21) Weche ma ne Elisha okoro mogik timore (22-25) 14 Amazia bedo ruodh Juda (1-6) Amazia kedo gi Jo-Edom kod Israel (7-14) Jehoash ruodh Israel tho (15, 16) Amazia tho (17-22) Jeroboam mar Ariyo bedo ruodh Israel (23-29) 15 Azaria bedo ruodh Juda (1-7) Ruodhi mogik mag Israel: Zekaria (8-12), Shalum (13-16), Menahem (17-22), Pekahia (23-26), Peka (27-31) Jotham bedo ruodh Juda (32-38) 16 Ahaz bedo ruodh Juda (1-6) Ahaz miyo Jo-Asuria asoya (7-9) Ahaz gero kendo machal gi mag nyiseche manono (10-18) Ahaz tho (19, 20) 17 Hoshea bedo ruodh Israel (1-4) Israel podho (5, 6) Oter Jo-Israel e tuech nikech gilamo nyiseche manono (7-23) Okel jopinje mamoko odag e mier mag Samaria (24-26) Jo-Samaria kiko lamo (27-41) 18 Hezekia bedo ruodh Juda (1-8) Kaka Israel nopodho (9-12) Senakerib monjo Juda (13-18) Rabshake yanyo Jehova (19-37) 19 Hezekia kwayo Nyasaye kony kokalo kuom Isaya (1-7) Senakerib dwaro monjo Jerusalem (8-13) Lamo mar Hezekia (14-19)

609

20

21

22

23

2 RUODHI Weche Mantie – 1:6

Isaya chiwo dwoko ma Nyasaye omiye (20-34) Malaika nego Jo-Asuria 185,000 (35-37) Hezekia bedo matuo kendo ochango (1-11) Joote mowuok Babulon (12-19) Hezekia tho (20, 21) Manase bedo ruodh Juda; ochuero remo (1-18) Ibiro keth Jerusalem (12-15) Amon bedo ruodh Juda (19-26) Josia bedo ruodh Juda (1, 2) Kaka onego olos kuonde mokethore e hekalu (3-7) Oyud bug Chik (8-13) Masira ma Hulda okoro (14-20) Lokruoge ma Josia okelo (1-20) Itimo sawo mar Pasaka (21-23) Lokruoge momedore ma Josia kelo (24-27)

ne Ahab osetho, Jo1 Ka Moab nong’anyo ne Joa

Israel. 2 Kindeno e ma Ahazia nolwar piny kowuok e otuchi moro man malo e ode mi ohinyore. Omiyo, nooro joote kowachonegi kama: “Dhiuru upenjna Baal-zebub nyasach Ekron b ka bende abiro chango.” c 3 To malaika mar Jehova nonyiso Elija1 d Ja-Tishbi niya: “Wuog idhi irom gi joote mag ruodh Samaria kendo iwachnegi kama: ‘Dibed ni onge Nyasaye e piny Israel momiyo udhi penjo wach 1:3 1 Tiende ni, “Nyasacha en Jehova.”

Josia tho (28-30) Jehoahaz bedo ruodh Juda (31-33) Jehoiakim bedo ruodh Juda (34-37) 24 Ng’anyo mar Jehoiakim kod thone (1-7) Jehoiakin bedo ruodh Juda (8, 9) Jo ma ne okwong ter e tuech Babulon (10-17) Zedekia bedo ruodh Juda; kaka nong’anyo (18-20) 25 Nebukadneza lworo Jerusalem mondo omonje (1-7) Oketh Jerusalem gi hekalu; jo ma ne oter e tuech mar ariyo (8-21) Oket Gedalia gavana (22-24) Oneg Gedalia; oganda ringo dhi Misri (25, 26) Jo-Babulon ogonyo Jehoiakin e jela (27-30)

SULA 1 a Cha 19:36, 37 2Sa 8:2 Za 60:8

b Jos 13:2, 3 1Sa 5:10

c 2Ru 1:16

d 1Ru 17:1 1Ru 18:36

 Kolam mar 2 a Isa 8:19 Jer 2:11

kuom Baal-zebub nyasach Ekron? a 4 Kuom mano, Jehova owacho kama: “Ok ibi wuok e otanda minindeni, nimar ibiro tho.”’” Gikanyono, Elija noweyogi. 5 Ka ne jootenego oduogo ire, nopenjogi kama: “Uduogo nang’o?” 6 Ne giduoke kama: “Ng’at moro noromo kodwa mowachonwa niya: ‘Doguru ir ruoth ma noorou kendo unyise kama: “Jehova owacho niya: ‘Dibed ni onge Nyasaye e piny Israel momiyo ioro ji mondo odhi openjni wach kuom Baal-zebub nyasach Ekron? Koro ok ibi wuok e

2 RUODHI 1:7–2:2 otanda minindeni, nimar ibiro tho.’”’” a 7 Nopenjo jootego kama: “Ng’at ma ne owachonu wechegi ne chalo nade?” 8 Ne gidwoke niya: “Ng’atno ne orwako law motimo yier b kendo ne otueyo msip mar pien e nungone.” c Gikanyono, nowacho kama: “Mano en Elija Ja-Tishbi.” 9 Ruoth nooro jatend ji 50 kod ji 50 ire. Ka ne gichopo, ne giyude kobet e wi got. Jatelono nowacho ne Elija kama: “Ng’at Nyasaye, d ruoth owacho ni mondo ilor piny.” 10 To Elija nodwoko jatend ji piero abichgo niya: “Ka an ng’at Nyasaye adier, to mach oa e polo e mondo otieki kaachiel gi jogi piero abichgo.” Mi mach noa e polo motieke kaachiel gi joge 50. 11 Omiyo, ruoth noorene jatend ji 50 machielo gi joge 50. Nodhi mowacho ne Elija kama: “Ng’at Nyasaye, ruoth owacho ni mondo ilor piny piyo.” 12 To Elija nodwokogi niya: “Ka an ng’at Nyasaye madier, to mach oa e polo mondo otieki kaachiel gi jogi piero abichgo.” Mi mach mar Nyasaye noa e polo motieke kaachiel gi joge 50. 13 Kendo ruoth nooro jatelo mar adek gi joge 50. Kata kamano, jatelo mar adekni noidho malo mogoyo chonge piny e nyim Elija mochako saye kowachone niya: “Ng’at Nyasaye madier, yie ikecha kaachiel gi jotichni

SULA 1 a 1We 10:13, 14

b 1Ru 19:19 Zek 13:4 Hib 11:32, 37

c Mat 3:4

d Rap 33:1

e Kwa 11:1 Kwa 16:35 Luk 9:54 Juda 7

 Kolam mar 2 a Jos 13:2, 3

b 2Ru 1:3

c 2Ru 3:1 2Ru 9:22

d 2Ru 8:16

e 1Ru 22:51

 SULA 2 f 1Ru 19:16

g 2Ru 4:38

h 1Ru 17:1

i 2Ru 2:11

610 piero abichgi mondo kik watho. 14 Mach osea e polo motieko grube ariyo mag ji 50 kod jotendgi ma noor moteloka. To koro, yie ikecha mondo kik atho.” 15 Gikanyono, malaika mar Jehova nonyiso Elija kama: “Dhi kode kendo kik iluore.” Nowuok mi gidhi ir ruoth. 16 Eka Elija nonyiso ruoth niya: “Jehova owacho kama: ‘Marang’o ne ioro joote mondo odhi openjni wach kuom Baal-zebub nyasach Ekron? a En nikech onge Nyasaye e Israel, koso? b Dak ne ipenje wach? Omiyo, ok ibi wuok e otanda minindeni, nimar ibiro tho.’” 17 Kuom mano, notho kaluwore gi wach Jehova ma Elija nosewacho. To nikech ne oonge gi wuoyi, Jehoram1c nobedo ruoth kare e higa mar ariyo mar loch Jehoram d wuod Jehoshafat ruodh Juda. 18 Weche mamoko duto e wi ngima Ahazia e gi gik ma notimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Israel? Elija gi Elisha f nowuok Gilgal g ka ne Jehova chiegni kawo Elija h gi kalausi i mondo otere e polo.1 2 Elija nonyiso Elisha niya: “Dong’ kae nikech Jehova oora Bethel.” Kata kamano, Elisha nodwoko Elija kama: “Akuong’ora gi nying Jehova ni ok abi weyi.” Kuom mano, giduto ne gidhi Be-

2

1:17 1 Owadgi Ahazia. 2:1 1 Tiende ni, ka ma winy fuyoe.

611 thel. a 3 To yawuot jonabi1 ma ne ni Bethel nobiro ir Elisha ma gipenje niya: “Be ing’eyo ni kawuononi Jehova kawo jatendi?” b En to nodwokogi niya: “Ang’eyo, ling’uru thi.” 4 Elija nowachone niya: “Elisha, dong’ kae nikech Jehova oora Jeriko.” c Kata kamano, nowachone niya: “Akuong’ora gi nying Jehova ni ok abi weyi.” Kuom mano, giduto ne gidhi Jeriko. 5 To yawuot jonabi ma ne ni Jeriko nobiro ir Elisha monyise niya: “Be ing’eyo ni kawuononi Jehova kawo jatendi?” En to nodwokogi niya: “Ang’eyo, ling’uru thi.” 6 Elija nowachone niya: “Dong’ kae nikech Jehova oora Jordan.” Kata kamano, nowachone niya: “Akuong’ora gi nying Jehova ni ok abi weyi.” Kamano giduto ne gidhi nyime wuotho. 7 Yawuot jonabi 50 bende noluwo bang’gi mochung’ gi chien sa ma Elija gi Elisha nochung’ e dho Aora Jordan. 8 Elija nokawo lawe d mi obano kae to ochwadogo pi mi opogore koni gi koni. Omiyo, giduto ne ging’ado aora ka giwuotho ka ma otwo. e 9 Ka ne giseng’ado aora, Elija nowacho ne Elisha niya: “Wach gima diher ni atimni ka pok okawa.” Omiyo, Elisha nowachone 2:3 1 Nenore ni wach motigo ni “yawuot jonabi” itiyogo kiwuoyo kuom skul ma ne ipuonjoe jonabi kata riwruok moro mar jonabi.

SULA 2 a Cha 28:18, 19 1Ru 12:28, 29 2Ru 2:23

b 1Ru 19:16

c Jos 6:26 1Ru 16:34

d 1Ru 19:19

e Wuo 14:21, 22 Jos 3:17 2Ru 2:13, 14

 Kolam mar 2 a Rap 21:17

b Rap 34:9 1Ru 19:16 Luk 1:17

c 2Ru 6:17 Za 68:17

d 2We 21:5, 12 Joh 3:13

e 2Ru 13:14

f 2Sa 1:11, 12 Ayu 1:19, 20

g 1Ru 19:19 2Ru 1:8 Zek 13:4 Mat 3:4

h Jos 3:13 2Ru 2:8

i Kwa 11:24, 25 Kwa 27:18, 20 2Ru 2:9

j 1Ru 18:11, 12

2 RUODHI 2:3-16 niya: “Yie imiya pok ariyo a mag rohoni.” b 10 Nodwoke niya: “Ikwayo gima tek. Ka inena sa ma ikawa, to biro timoreni kaka idwarono, to ka ok ineno, to mano ok bi timoreni.” 11 Ka ne giwuotho ka gigoyo mbaka, apoya nono, gari ma chalo mach kaachiel gi farese c ma chalo mach nobiro mopogogi, kendo Elija noidho kadhi e polo e kalausi. d 12 Elisha ne ng’iye kodhi kendo nokok niya: “Wuora! Wuora! Nee, gach lweny mar Israel kod joidh faresene!” e Ka ne Elisha koro ok nyal neno Elija kendo, nomako nangane owuon mi oyieche diriyo. f 13 Bang’ mano, nokawo law g Elija ma noyudo olwar kae to odok mochung’ e dho Aora Jordan. 14 Nokawo lawno mochwadogo pi kowacho niya: “Ere Jehova Nyasach Elija?” Ka nochwado pi, pi nopogore koni gi koni mi Elisha nong’ado aora. h 15 Ka ne yawuot jonabi man Jeriko oneno Elisha gi ka mabor, ne giwacho niya: “Roho mar Elija koro ni kuom Elisha.” i Omiyo, ne gidhi romone kendo ne gikulorene. 16 Ne giwachone niya: “Nitie ji 50 ma roteke e kind jotichni kae. We gidhi gimany jatendi. Nyalo bedo ni roho mar Jehova oting’e motere e got moro kata e hoho moro.” j To nodwokogi niya: “Kik uorgi.”

2 RUODHI 2:17–3:9 17 Kata kamano, ne gichande gi wachno mi wiye okuot mowachonegi niya: “Kare orgiuruwa.” Omiyo, ne gioro ji 50 ma nodhi manye kuom ndalo adek, to ne ok giyude. 18 Ka ne gidok ire Jeriko a ka ma noyudo odakie, nowachonegi niya: “Donge nakwerou ni kik udhi?” 19 Bang’ kinde, jo dalano nowacho ne Elisha niya: “Ruodhwa, donge ineno kaka dalani ni ka maber? b Kata kamano, pi ok ber kendo piny ok nyag chiemo.” 20 Nodwokogi niya: “Kelnauru bakul matin manyien kod chumbi e iye.” Omiyo, ne gikelone. 21 Kae to nodhi ka ma pi wuokie moporo chumbi kuno c kowacho niya: “Jehova owacho kama: ‘Asethiedho pigni, ok obi kelo tho kata ok obi tamo mon nyuol kendo.’” 22 Kendo pigno osethiedhi nyaka chieng’ kawuononi mana kaka Elisha nowacho. 23 Nowuok modhi Bethel. To ka ne en e yo kodhi, nyithindo moko ma yawuoyi nowuok e dala mochako jare d ka giwachone niya: “Idh idhi rabondoni! Idh idhi rabondoni!” 24 Gikone, nolokore mong’iyogi kendo nokuong’ogi gi nying Jehova. Eka dubu ariyo ma mon e nowuok e bungu mokidho nyithindo 42 kuomgi. f 25 Nodhi nyime gi wuoth mochopo e Got Karmel, g kendo nowuok kanyo modok Samaria.

SULA 2 a Jos 6:26 1Ru 16:34

b Rap 34:1-3

c Wuo 15:23-25 2Ru 4:38-41

d 2We 36:15, 16 Luk 10:16

e Nge 17:12

f 2Ru 1:10

g 2Ru 4:25

 Kolam mar 2  SULA 3 a 2Ru 1:17

b 1Ru 16:30-33

c 1Ru 12:28-30

d 1Ru 22:37

e 2Sa 8:2

f 2We 19:2

g 1Ru 22:3, 4

h 2Sa 8:14

612 Jehoram a wuod Ahab nobedo ruodh Israel e higa mar 18 mar loch Jehoshafat ruodh Juda, kendo nolocho kuom higni 12 kodak Samaria. 2 Nodhi nyime timo marach e wang’ Jehova, to ok e okang’ ma wuon mare kod min mare notimo, nimar noketho siro mar Baal ma wuon-gi noloso. b 3 Kata kamano, notimo richo ma Jeroboam wuod Nebat noserwakoe JoIsrael. c Ne ok oweyo timbego. 4 Mesha ruodh Moab ne en japith rombe, kendo nochuloga ruodh Israel osuru mag nyirombe 100,000 kod yimbe 100,000 ma pok oliel. 5 Ka ne Ahab osetho, d ruodh Moab nong’anyo ne ruodh Israel. e 6 Omiyo, Ruoth Jehoram nowuok Samaria kindeno mochoko jolweny duto mag Israel. 7 Bende, nooro wach ne Jehoshafat ruodh Juda niya: “Ruodh Moab osetamore bedo e bwo lochna. Donge ibiro dhi koda mondo waked gi Moab?” To nodwoke kama: “Abiro dhi kodi. f An kodi, joga gin jogi, kendo faresena gin magi.” g 8 Kae to nopenje niya: “Wabiro luwo kanye?” Nodwoke kama: “Wabiro luwo yo mang’ado thim mar Edom.” 9 Ruodh Israel nowuok kaachiel gi Ruodh Juda kod Ruodh Edom. h Ka ne giselworo piny kuom ndalo abiriyo, pi norumo ne jolweny kod jamni ma ne gin-go.

3

613 10 Ruodh Israel nowacho kama: “Ma wach matek manade! Jehova osechoko ruodhi adekgi duto mondo oketgi e lwet JoMoab!” 11 Eka Jehoshafat nowacho kama: “Onge janabi mar Jehova kae mondo openjnwa Jehova wachni?” a Kuom mano, achiel kuom jotij ruodh Israel nodwoke niya: “Elisha b wuod Shafat ma ne olonega Elija pi logo e ma nitie.”1c 12 Eka Jehoshafat nowacho niya: “Onyalo nyisowa dwach Jehova.” Omiyo, ruodh Israel kod Jehoshafat kod ruodh Edom nodhi ire. 13 Elisha nonyiso ruodh Israel kama: “Ang’o momiyo ibiro ira? d Dhi ir jonabi mag wuoru kod jonabi mag meru.” e To ruodh Israel nodwoke niya: “Ooyo, Jehova e ma osechoko ruodhi adekgi mondo oketgi e lwet Jo-Moab.” 14 Eka Elisha nodwoke kama: “Akuong’ora gi nying Jehova mar oganda lweny ma atiyone1 ni ka dine bed ni Jehoshafat f ruodh Juda ok ni kae, dine ok adewi kendo dine ok ang’iyi. g 15 Koro kelnauru jago thum man gi tonde.” h Ka ne ng’atno ochako goyo thum ni i, roho mar Jehova nobiro kuome. i 16 Nowacho kama: “Jehova owacho niya: ‘Kunyuru buche e aorani, 17 nimar Jehova owacho kama: “Ok ubi neno yamo kata koth, to ao3:11 1 Kata, “ma ne en jatij Elija.” 3:14 1 Hibrania, “ma achung’ e nyime.”

SULA 3 a 1Ru 22:7

b 1Ru 19:16 2Ru 2:15

c 1Ru 19:19, 21

d 1Sa 2:30 Eze 14:3

e Bur 10:14 1Ru 18:19 1Ru 22:6

f 2We 17:3, 4 2We 19:3, 4

g Nge 15:29

h 1Sa 10:5 1We 25:1

i 1Ru 18:46 Eze 1:3 Tic 11:21

 Kolam mar 2 a Za 107:35

b Jer 32:17 Mar 10:27

c Rap 28:7

d Rap 3:5

e 2Ru 3:25

f Wuo 29:39, 40

g Wuo 15:9, 10

h Law 26:7

i Cha 26:15 2We 32:4

j 2Ru 3:19

2 RUODHI 3:10-25 rani biro pong’ gi pi a kendo ubiro modho pige, un kaachiel gi jambu.”’ 18 To ma en gima tin e wang’ Jehova, b nimar obiro keto Jo-Moab e lwetu. c 19 Nyaka uketh mier duto mochiel d gi mier duto mabeyo, kendo nyaka ung’ad yiende duto mabeyo. Bende, dinuru sokni duto man gi pi, kendo neuru ni upong’o kite e puothegi duto mabeyo.” e 20 Ka nochopo gokinyi kar seche migologae chiwo mag cham, f pi nochako mol kawuok Edom mopong’o pinyno duto. 21 Jo-Moab nowinjo ni ruodhigo obiro mondo oked kodgi, omiyo ne gichoko joggi duto ma ne nyalo dhi e lweny, kendo ne gidhi mi gichung’ e tong’ mar pinygi. 22 Ka ne gichiewo gokinyi, chieng’ ne rieny ka goyo pi, to ka ne Jo-Moab oneno pi ma ne ni yo korgi, pigno ne kwar ka remo. 23 Ne giwacho niya: “Ma remo! Ruodhigo osenegore giwegi gi ligangla. Koro Jo-Moab, wadhi wayakuru gigegi.” g 24 Ka ne gichopo e kambi mar Jo-Israel, Jo-Israel nochako negogi mi gichako ringo. h Ne gilawo Jo-Moab nyaka e pinygi ka ginegogi. 25 Ne gimuko miechgi, kendo ng’ato ka ng’ato nowito kite e puothe mabeyo duto nyaka puothego ne opong’ gi kite. Bende, ne gidino sokni duto i kendo ne ging’ado yiende mabeyo duto. j Gikone, ohinga mar

2 RUODHI 3:26–4:14 Kir-hareseth a kende e ma nodong’ kochung’, kendo joba orujre nolwore mi gikethe gi kite. 26 Ka ne ruodh Moab oneno ni iloyogi, noyiero jolweny 700 man gi ligangla mi gitemo mwomo mondo gichop ir ruodh Edom, b to notamogi. 27 Kuom mano, nokawo wuode makayo ma ne dhi bedo ruoth kare mowang’e kaka misango c e ohinga mar dala. To wachno nobedo marach ne Jo-Israel mi ne giweyo kedo kode kendo ne gidok e pinygi. Achiel kuom mond yawuot jonabi d nobiro ir Elisha mowachone niya: “Chwora ma ne jatichni osetho, kendo ing’eyo maber ni ne en ng’at moluoro Jehova. e To koro, jabendho moro obiro kawo nyithinda duto mondo olokgi wasumbnine.” 2 Eka Elisha nopenje kama: “Diher ni atimni ang’o? Ang’o ma in-go e odi?” Nodwoke niya: “Aonge gimoro amora e ot, mak mana agulu mar mo.” f 3 Eka nonyise kama: “Dhi ikwa jirendeni duto agulni man nono. Ne ni ichokogi mang’eny kaka inyalo. 4 Kae to donj e odi gi yawuoti kendo ilor dhoot. Pong’ agulnigo duto, to mosepong’ iket tenge.” 5 Kamano nowuok. To ka ne osedonjo e ode gi yawuote moloro dhoot, yawuote ne miye agulni, to en opong’ogi. g 6 Ka ne agulnigo osepong’, dhakono nonyiso achiel kuom yawuo-

4

SULA 3 a Isa 16:7

b 2Ru 3:9

c Rap 12:31 2We 28:1, 3 Za 106:37, 38

 SULA 4 d 2Ru 2:3, 5

e 1Ru 19:18

f 1Ru 17:9, 12

g Mar 6:41 Mar 8:6-8 Joh 2:7-9

 Kolam mar 2 a Mat 14:19

b Jos 5:12 1Ru 17:14

c Jos 19:17, 18

d Cha 19:1-3 Bur 13:15

e Bur 3:20 1Ru 17:19

f Mat 10:41 Rum 12:13 Hib 13:2

g 2Ru 5:25-27 2Ru 8:4

h Jos 19:17, 18

i Rum 16:6

j 2Ru 4:1, 2 Hib 6:10

k 2Ru 8:3

614 te niya: “Kelna agulu machielo.” a To nodwoke kama: “Agulni orumo.” Gikanyono, mo nochot. b 7 Omiyo, ne odok ir ng’at Nyasaye madier mi ng’at Nyasaye nonyise kama: “Dhi ius morno mondo ichulgo gopeni, to gima odong’ ikonyrigo gi yawuoti.” 8 Chieng’ moro, Elisha nodhi Shunem c ku ma ne nitie dhako moro ma rahuma, kendo dhakono nosaye mondo ochiem e ode. d Omiyo, kinde moro amora ma ne okalo kanyo, ne orawoga e od dhakono mondo ochiem. 9 Omiyo, ne onyiso chwore niya: “Ang’eyo ni ng’at ma biroga kaeni en ng’at Nyasaye. 10 Yie mondo walosne ot moro e tat odwa e kendo waketne otanda, mesa, kom, kod gir chungo taya, mondo sa asaya molimowa to onyalo nindo kanyo. f 11 Chieng’ moro ka nolimogi, nodhi e ot manie tado mondo onindi. 12 Nonyiso Gehazi g jatije niya: “Luongna nya Shunem h mondo obi.” Omiyo, noluonge mobiro kendo nochung’ e nyime. 13 Elisha nonyiso Gehazi kama: “Wach ne dhakono niya: ‘Isebedo kichandorinwa ahinya. i Koro diher ni watimni ang’o? j Adhi awuoni gi ruoth k kata jatend jolweny?’” To nodwoke kama: “Ooyo, an adak gi ogandawa.” 14 Omiyo, nowacho kama: “Kare wanyalo timone ang’o?” Gehazi nowacho niya: “Oonge gi nyathi

615 ma wuoyi, a to chwore bende oseti.” 15 Gikanyono, nowachone kama: “Luongnago.” Noluonge kendo nobiro mochung’ e dho ot. 16 Elisha nonyiso dhakono kama: “Kinde ma kama e higa mabiro, ibiro piro nyathi ma wuoyi.” b To nowacho kama: “Ooyo ruodha, kik iwuonda yaye ng’at Nyasaye.” 17 Dhakono nomako ich monyuolo nyathi ma wuoyi ka nochopo kinde ma kamano higa ma noluwo, mana kaka Elisha nosewachone. 18 Nyathino nomedo dongo, to chieng’ moro nodhi e puodho ka ma wuon-gi ne tiye gi jokeyo. 19 Nyathino ne siko wacho ne wuon-gi niya: “Wiya bara! Yawa wiya bara!” Wuon-gi nowacho ne jatichne niya: “Ting’e itere ir min-gi.” 20 Omiyo, ne oting’e motere ir min-gi, kendo min-gi noting’e nyaka chuny odiechieng’, kae to notho. c 21 Eka nodhi mopielo nyathino e otanda ng’at Nyasaye madier, d kae to nowuok moloro dhoot. 22 Eka noluongo chwore mowachone niya: “Orna jatich moro obi gi punda achiel mondo adhi mapiyo ir ng’at Nyasaye madier, kae to aduogi.” 23 To nopenje kama: “Ang’o momiyo idwaro dhi nene kawuono to ok en dwe manyien e kata chieng’ sabato?” Kata kamano, nodwoke niya: “Onge gima rach.” 24 Omiyo, noiko punda mochiko jatichne

SULA 4 a Cha 15:2 Cha 30:1

b Cha 18:10

c 1Ru 17:17

d 2Ru 4:9, 10

e Kwa 10:10 Kwa 28:11

 Kolam mar 2 a Mat 28:9

b 2Ru 4:16

c 1Ru 18:46

d Mat 15:22, 28

e Mat 17:15, 16 Mar 9:17, 18

2 RUODHI 4:15-31 kama: “Dhi piyo kendo kik irita ka ok anyisi.” 25 Kuom mano, nodhi nyaka Got Karmel ir ng’at Nyasaye madier. Ka ne ng’at Nyasaye onene gi kuma bor, ne onyiso Gehazi jatichne niya: “Ne! Nya Shunem e cha biro. 26 Ring idhi iromne kendo ipenje kama: ‘Idhi nade, to chwori dhi nade, to nade nyathiu?’” Dhakono nodwoke niya: “Wan maber.” 27 Ka nochopo ir ng’at Nyasaye madier e got, nomoko e tiendene. a To ka ne Gehazi oneno kamano, nobiro mondo odhire, to ng’at Nyasaye nonyise niya: “Weye aweya nikech chunye lit to Jehova osepandona gima chande mak onyisa.” 28 Eka nonyise kama: “An e ma ne akwayi wuoyi koso? Donge ne akweri ni kik iwuonda?” b 29 Gikanyono, ne onyiso Gehazi kama: “Tue lepi e nungoni c kendo ikaw ludha mondo idhi. Ka iromo gi ng’ato, kik imose, to ka ng’ato omosi, kik idwoke. Dhi iket ludhani e lela wang’ wuoyino.” 30 Min nyathino nonyiso Elisha kama: “Akuong’ora gi nying Jehova ni ok abi weyi.” d Omiyo, Elisha noa malo mi nodhi gi dhakono. 31 Gehazi notelonegi kendo nodhi moketo luth e lela wang’ wuoyino, to wuoyino noling’ thi kendo onge gima notimore. e Gehazi nodok romo ne Elisha monyise kama: “Wuoyino ok ochiewo.”

2 RUODHI 4:32–5:3 32 Ka ne Elisha ochopo e ot, noyudo ka wuoyino otho kendo opiele e otandane. a 33 Nodonjo mi olorore e odno gi nyathino kendo nochako lamo Jehova. b 34 Eka noidho otanda mi oriere kuom nyathi koketo dhoge kuom dho nyathino, wang’e kuom wang’ nyathino, kendo lwete kuom lwet nyathino. Nodhi nyime riere kuome kamano mi dend nyathi nochako bedo mamor mor. c 35 Ne owuotho e odno koni gi koni kendo noidho otanda moriere kuom nyathino kendo. Wuoyino nogir dibiriyo kae to noyawo wang’e. d 36 Elisha noluongo Gehazi mowachone niya: “Luongna nya Shunem.” Omiyo, noluonge mobiro ir Elisha. Eka Elisha nonyise kama: “Kaw wuodi.” e 37 Kendo nya Shunem nobiro mokulore e tiende kae to nokawo wuode modhigo. 38 Ka ne Elisha odok Gilgal, noyudo ka kech nie pinyno. f Yawuot jonabi g nobet e nyime kendo nonyiso jatichne niya: h “Ket agulu e kendo mondo ited ne yawuot jonabi.” 39 Achiel kuom jonabigo nodhi e pap mondo ong’wed alot, to noyudo gik ma chalo budho mi oting’o mang’eny e lawe. Nodwogo mong’adogi kae to olutogi e agulu, to ne ok ong’eyo ni gin ang’o. 40 Ne gitoko ne jonabi chiemono, to ka ne gichako chiemo ni i, ne gikok matek

SULA 4 a 2Ru 4:21

b 1Ru 17:19, 20 Joh 11:41 Tic 9:40

c 1Ru 17:21, 22 Tic 20:9, 10

d 2Ru 8:1, 5

e Hib 11:35

f Rap 28:23, 24 2Ru 8:1 Eze 14:13

g 2Ru 2:3, 5

h 2Ru 4:12

 Kolam mar 2 a Wuo 15:23-25 2Ru 2:19-21

b 1Sa 9:3, 4

c Joh 6:9

d 1Sa 9:6, 7

e Mat 14:17 Mar 8:4

f Mat 14:20 Mar 8:8

g Luk 9:17 Joh 6:13

 SULA 5 h 1Ru 19:16

616 niya: “Yaye ng’at Nyasaye, tho ni e aguluni!” Kendo ne ok ginyal chamo chiemono. 41 Omiyo, ne owacho niya: “Kelnauru mogo.” Nokiro mogo e i agulu kae to owacho kama: “Toknegiuru mondo gichiem.” Kendo koro ne onge gima rach e agulu. a 42 Ng’at moro nowuok Baal-shalisha b mokelo ne Elisha makati c 20 molos gi shairi mokwong kayo kod gunia achiel mar cham manyien. d Elisha nowacho kama: “Mi jogi ocham.” 43 Kata kamano, jatichne nowacho niya: “Ere kaka daket gigi e nyim ji 100?” e Nodwoko kama: “Migi mondo gicham nimar Jehova owacho niya: ‘Gibiro chamogi mi moko dong’.’” f 44 Kamano noketogi e nyimgi kendo ne gichamo ma moko nodong’ g mana kaka Jehova nowacho. Naaman jatend jolweny mar ruodh Siria ne en ng’at ma rahuma kendo ma ruodhe ne ogeno ahinya nikech Jehova notiyo kode e loyo ne Jo-Siria lwenje ma gikedo. Ne en jalweny ma ratego kata obedo ni ne en jadhoho. 2 Chieng’ moro ka ne Jo-Siria odhi monjo piny Israel, ne gimako nyako moro matin ma gitero e tuech e pinygi kendo nyakono nobedo jatij chi Naaman. 3 Nyakono ne owacho ne chi Naaman niya: “Ka ruodha odhi ir janabi h man Samaria, janabino nyalo cha-

5

617 ngo tuone mar dhohono.” a 4 Omiyo, ne odhi1 monyiso ruodhe gima nyar Israel nowacho. 5 Eka ruodh Siria nowacho niya: “Koro dhiyo! Abiro oro ne ruodh Israel barua.” Omiyo, Naaman nodhi gi talanta1 apar mag fedha, dhahabu 6,000, kod lewni apar. 6 Ne otero ne ruodh Israel barua ma ne ondikie niya: “Aoro Naaman jatichna gi baruani mondo ichang tuone mar dhoho.” 7 Ka ne ruodh Israel osomo baruano, noyiecho lepe mowacho niya: “Be an Nyasaye ma nyalo nego ng’ato kata miye ngima? b Ang’o momiyo oorona ng’atni kowachona ni achang tuone mar dhoho? Donge uneno ka ng’atni dwaro mana dhawo koda?” 8 To ka ne Elisha ng’at Nyasaye madier owinjo ni ruodh Israel oyiecho lepe, nooro ne ruoth wach niya: “Ang’o momiyo iyiecho lepi? Or ng’atno ira mondo ong’e ni nitie janabi e piny Israel.” c 9 Omiyo, Naaman nodhi gi faresene gi gechene mag lweny mochung’ e dhood Elisha. 10 Kata kamano, Elisha nooro jaote mondo owachne niya: “Dhi inyumri e Aora d Jordan nyadibiriyo e to dendi biro chango mibed maler.” 11 Ka ne Naaman owinjo kamano, mirima nomake mochako wuoth mondo odog thurgi 5:4 1 Samoro iwuoyo kuom Naaman. 5:5 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14.

SULA 5 a Mat 8:2 Mat 11:5 Luk 4:27

b Rap 32:39

c 1Ru 17:24 1Ru 19:16 2Ru 3:11, 12 2Ru 8:4

d Joh 9:6, 7

e Law 14:7 Kwa 19:4

 Kolam mar 2 a Isa 7:8

b 2Ru 5:10

c Ayu 33:25

d Luk 4:27 Luk 5:13

e Luk 17:15, 16

f Za 96:4, 5 Isa 43:10

g Mat 10:8

2 RUODHI 5:4-17 kowacho niya: “Ne aparo ni obiro wuok mobi ira mondo ochung’ kae, kendo oluong nying Jehova Nyasache kofwayo lwetene koni gi koni mondo ochang dhohona. 12 Donge aoche mag Damaski a ma gin Abana gi Farpar beyo moloyo pige duto mag Israel? Donge anyalo nyumora kuno ma abed maler?” Gikanyono, nowuok kanyo ka iye owang’. 13 To jotije nosudo mowachone niya: “Wuonwa, ka dine janabi onyisi ni itim gimoro malich ahinya, donge ditimo kamano? Koro ang’o ma tami winje sa ma onyisi mana ni ‘Dhi inyumri e pi mondo ibed maler’?” 14 Nowinjogi kendo nodhi monyumore e Aora Jordan nyadibiriyo mana kaka ng’at Nyasaye madier nowachone. b Bang’ mano, nochango mi dende nobedo mapoth ka mar wuoyi matin, c kendo nobet maler. d 15 Bang’ mano, Naaman gi joge duto nodok ir janae mochung’ e nyime bi kae to owacho niya: “Koro ang’eyo ni onge Nyasaye kamoro amora mak mana e piny Israel kende. f Omiyo, yie ikaw mich ma akelonini.” 16 Kata kamano, Elisha nowachone niya: “Akuong’ora gi nying Jehova Nyasaye ma atiyone1 ni ok abi kawo michni.” g Naaman nohombe mondo okaw mich, to notamore. 17 Gikone, Naaman nonyise niya: “Ka 5:16 1 Hibrania, “ma achung’ e nyime.”

2 RUODHI 5:18–6:4 ok ibi kawo mich ma akelonini, to yie imiya lop pinyu ma nyumbu1 ariyo nyalo ting’o, nimar ok anachak awang’ misango kata golo chiwo ne nyasaye moro amora mak mana Jehova. 18 Kata kamano, akwayo ni Jehova ong’wonna e wach moro achiel: Sa ma ruodha dhi e hekalu mar Rimon mondo okulre kanyo, osirorega e lweta. Omiyo, an bende nyaka akulra e hekalu mar Rimon. Koro, akwayo ni Jehova ong’wonna sa ma akulora e hekalu mar Rimon.” 19 Ka ne owinjo kamano, ne onyise niya: “Dhi gi kuwe.” Ka ne osewuok e nyim Elisha mowuotho kuom kinde, 20 Gehazi a jatich Elisha ng’at Nyasaye madier, b nowacho e chunye niya: ‘Koro ruodha oseweyo Naaman Ja-Siria c odhi ma ok okawo mich mokelone. Akuong’ora gi nying Jehova ni abiro lawe mondo ayudie gimoro kuome.’ 21 Omiyo, Gehazi nolawo Naaman. To ka ne Naaman oneno ng’at ma lawe, ne olor e gache mopenje niya: “Weche beyo, koso?” 22 Nodwoko niya: “Weche beyo. Ruodha e ma oora mondo awachni kama: ‘Rowere moko ariyo ma yawuot jonabi obiro ira sani sani kowuok e piny gode mag Efraim. Akwayi ni imigi talanta mar fedha kod lewni ariyo.’” d 23 Naaman nowacho niya: “Kaw akawa ta5:17 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras.

SULA 5 a 2Ru 4:12 2Ru 8:4

b 1Ru 17:24

c 2Ru 5:1 Luk 4:27

d 2Ru 5:5

 Kolam mar 2 a 2Ru 5:16

b Tic 5:8, 9

c Mat 10:8 Luk 12:15 Tic 20:33 1Ti 6:10

d 2Ru 5:1

e Wuo 4:6 Kwa 12:10

 SULA 6 f 2Ru 2:3, 5 2Ru 9:1

618 lanta ariyo.” Nosaye a mi nokawo talanta ariyo mag fedha moketo e bege. Bende, nokawo lewni ariyo. Nomiyogi jotichne ma noting’ogi kotelo e nyime. 24 Ka ne ochopo Ofel,1 nokawo gigo e lwet jotichne moketogi e ode kae to nonyisogi ni gidhi. Ka ne jotichnego osedhi, 25 ne odhi mochung’ e nyim Elisha.1 Eka Elisha nopenje niya: “Gehazi, ia kanye?” Nodwoke kama: “Onge ku ma asedhiye ruodha.” b 26 Elisha nowachone niya: “Donge chunya ne ni kodi sa ma jalcha ne olor e gache moromoni? Be ma en kinde mar kawo fedha, kata lewni, kata puothe mag mzabibu, kata rombe, kata dhok, kata jotich ma chwo kata jotich ma mon? c 27 Koro dhoho mar Naaman d nosik kuomi gi nyikwayi nyaka chieng’.” Gehazi nowuok kanyo ka dende duto otimo dhoho kendo korachar ka pe.1e Yawuot jonabi f nonyiso Elisha niya: “Ka ma wadakie kodini koro tin. 2 Yienwa wadhi Jordan mondo ng’ato ka ng’ato kuomwa otong’ yien achiel kuno mondo wagergo ka ma wadakie kuno. Nodwokogi kama: “Dhiuru.” 3 Achiel kuomgi nowachone niya: “Yie idhi kodwa.” Nodwoke kama: “Ee, abiro dhi kodu.” 4 Kuom mano, nodhi kodgi

6

5:24 1 En kamoro ei Samaria. Nyalo bedo ni en got kata ka ma ochiel. 5:25 1 Tiende ni, Ruodhe. 5:27 1 Theluji.

619 Jordan kendo ka ne gichopo kuno ne gichako tong’o yiende. 5 Ka ne achiel kuomgi tong’o yien moro, wi le nobwodho molwar e pi, mi nokok matek niya: “Yaye ruodha, ne aholo leno!” 6 Ng’at Nyasaye madier nopenje niya: “Olwar kanye?” Nosiemone ka ma nolwarie. Eka notong’o yath moro matin modiro kanyo kendo wi le nolewore. 7 Nonyise ka ma: “Kawe.” Omiyo, norieyo lwete mokawe. 8 Koro ruodh Siria nodhi kedo gi Jo-Israel. a Nowuoyo gi jotichne monyisogi niya: “Wabiro dhi goyo kambi ka ma kama.” 9 Kuom mano, ng’at Nyasaye madier b nooro ne ruodh Israel wach niya: “Tang’ kik iluw yo ma ka ma nikech kanyo e ka ma Jo-Siria biroe.” 10 Omiyo, ruodh Israel nooro joote ka ma ng’at Nyasaye nosieme c ni kik odhiye. Ng’at Nyasaye nodhi nyime sieme nyading’eny kendo ne ok odhi ka ma nokwere ni kik odhiye. 11 Wachno nowang’o i ruodh Siria ahinya. Omiyo, ne ochoko jotichne mopenjogi kama: “Nyisauru! En ng’a kuomwa kae man kor ruodh Israel?” 12 Eka achiel kuom jotichne nonyise niya: “Ruodha, onge ng’at ma kamano kuomwa ka, to Elisha janabi mar Israel e ma nyisoga ruodh Israel gik miwacho ka in kor nindo. d 13 Nowacho niya: “Dhiu-

SULA 6 a 1Ru 20:1, 34 1Ru 22:31

b 1Ru 17:24

c Mat 2:12

d Dan 2:22, 28

 Kolam mar 2 a Cha 37:16, 17

b Wuo 14:13 Za 3:6

c 2Sa 22:31 2We 32:7 Za 18:2 Za 27:3 Za 46:7 Za 55:18 Za 118:11 Rum 8:31

d Tic 7:56

e 2Ru 2:11 Za 68:17 Zek 6:1

f Za 34:7 Mat 26:53

g Cha 19:10, 11

h 1Ru 16:29

2 RUODHI 6:5-20 ru umany ka ma entie mondo aor jomoko odhi omake.” Bang’e nodwokne wach niya: “En Dothan.” a 14 Gikanyono, nooro joidh farese kod geche lweny, kaachiel gi jolweny mang’eny. Ne gichopo gotieno mi gilworo dalano. 15 Ka ne jatich ng’at Nyasaye madier ochiewo okinyi mowuok oko, noneno oganda lweny ma nigi farese kod geche lweny kolworo dala. Nokok matek niya: “Yaye ruodha, wadiwo, watim ang’o?” 16 To nodwoke niya: “Kik iluor, b nimar jo ma ni kodwa ng’eny moloyo jo ma ni kodgi.” c 17 Eka Elisha nochako lemo kowacho niya: “A Jehova, yie iyaw wang’e mondo one.” d Gikanyono, Jehova noyawo wang’ jatijno mi noneno. To ne, wi got nopong’ gi farese kod geche lweny mag mach e kolworo Elisha. f 18 Ka ne Jo-Siria obiro ir Elisha, nolamo Jehova niya: “Akwayi, lok ogandani obed muofni.” g Omiyo, ne gibedo muofni mana kaka Elisha nokwayo. 19 Elisha nonyisogi kama: “Ma ok e yo, kendo ma ok e dala mudwaro. Luwauru mondo ateru ir ng’at ma umanyo.” Kata kamano, nowuotho kodgi nyaka Samaria. h 20 Ka ne gichopo Samaria, Elisha nolemo kama: “A Jehova, yaw wengegi mondo ginen.” Omiyo, Jehova noyawo wengegi mi ne gineno, kendo ne, ne

2 RUODHI 6:21–7:2 gin e chuny dala mar Samaria. 21 Ka ne ruodh Israel onenogi, nopenjo Elisha kama: “Wuora aneggi? Aneggi koso?” 22 To nodwoke kama: “Kik ineggi. Be ijanego jo ma imako e lweny gi ligangla kod atum mari? Migi makate gi pi mondo gichiem kendo gimethi a kae to iwegi gidog ir ruodhgi.” 23 Omiyo, nobagonegi chiemo mang’eny mi ne gichiemo kendo ne gimetho. Bang’ mano, noweyogi mondo gidog ir ruodhgi. Chakre kanyo, jomecho mowuok Siria b ne ok ochako omonjo piny Israel kendo. 24 Bang’ kinde, Benhadad ruodh Siria nochoko jolwenje duto mi gidhi lworo Samaria. c 25 Mano nomiyo kech malich d omako Samaria. Ne gidhi nyime lworo dalano mochopo kama wi punda e ne iuso fedha 80, kendo lwedo ariyo1 mag chieth akuru ne iuso fedha abich. 26 Ka ne ruodh Israel kadho e wi ohinga, dhako moro nokok matek ka wachone niya: “A ruoth, konywa!” 27 Ruoth nodwoke kama: “Ka Jehova ok okonyi, an to dakonyi nade? Dagolni kony kar dino, koso ka ma ibiye divai kata mo?” 28 Ruoth nopenje kama: “Ang’o marach?” Nodwoko kama: “Dhakoni nonyisa niya: ‘Kel wuodi wacham kawuono, to kiny wanacham mara.’ f 29 Omiyo, 6:25 1 Hibrania, “kab,” ma en lita 1.22. Som Apendiks B14.

SULA 6 a Nge 25:21 Rum 12:20

b 2Ru 5:2

c Rap 28:52 1Ru 20:1

d Law 26:26 Rap 28:15, 17

e Rap 14:3 Eze 4:14

f Law 26:29 Rap 28:53-57 Eze 5:10

 Kolam mar 2 a Ywa 4:10

b Cha 37:29 1Ru 21:27

c Jer 38:4

d 1Ru 18:13 1Ru 21:9, 10

 SULA 7 e Rap 32:36 2Ru 7:18

620 ne watedo wuoda ma wachamo. a Kinyne ne anyise niya: ‘Kel wuodi wacham.’ To nopande.” 30 Ka ne ruoth owinjo weche dhakono, noyiecho lepe. b Sa ma nowuotho e wi ohinga, ji noneno law ogunia ma ne orwako iye. 31 Eka nowacho kama: “Nyasaye mondo omiya kum mager ka ok achodo wi Elisha wuod Shafat kawuononi!” c 32 Noyudo Elisha obet e ode gi jodongo. Ruoth nooro jaote moro mondo otelne e od Elisha, to ka ne pok ochopo, Elisha nowacho ne jodongogo niya: “Wuod janekni d oseoro ng’ato mondo obi ochod wiya. Neuru ni uloro dhoot kendo umake matek mondo jaoteno kik donj kobiro. Donge uwinjo tiend ruodhe ka biro bang’e?” 33 Ka ne pod owuoyo kodgi, jaoteno nochopo, kendo ruoth nowacho kama: “Masira oa kuom Jehova. Be nitie gima dimi arit Jehova mokalo ka?” Elisha nowacho niya: “Winj wach mowuok kuom Jehova. Jehova owacho kama: ‘Kiny seche ma kamagi e dho ranga1 Samaria, nengo ogunia2 achiel mar mogo mayom nobed shekel3 achiel, to ogunde ariyo mag shairi nobed shekel achiel.’” e 2 Eka jatend

7

7:1 1 Kata, “chirni mag.” 2 Kata, “sea achiel.” Sea achiel ne romo lita 7 kama. Som Apendiks B14. 3 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

621 jolweny ma ruoth ogeno ne owacho ne ng’at Nyasaye madier niya: “Kata ka Jehova oyawo rangeye mag polo, be mano ditimre adier? a To nodwoke niya: “Ibiro neno gi wang’i ka mano timore. b Kata kamano, ok ibi chamogi.” c 3 To ne nitie jodhoho moko ang’wen e dho ranga dala. d Ne giwacho e kindgi niya: “Marang’o wabet kae ka warito tho? 4 Ka wawacho ni, ‘Wadonj e dala’ to kech pod ni e dala, e wabiro tho kuno. To ka wabet kae, bende wabiro mana tho. Omiyo, wadhiuru e kambi mar Jo-Siria. Ka ging’wononwa ma ok ginegowa, to wabiro tony, to ka ginegowa, to bende wabiro mana tho kamano.” 5 Ne giwuok kanyo godhiambo ka piny yuso mi gidhi e kambi mar Jo-Siria. To ka ne gichopo machiegni gi kambino, ne gifwenyo ni onge ng’ato kuno. 6 Nimar Jehova nomiyo Jo-Siria owinjo ka gima oganda lweny maduong’ biro monjogi. f Ne giwinjo tiend geche lweny kod tiend farese mi ne giwacho e kindgi niya: “Neuru! Ruodh Jo-Israel oseng’iewo ruodhi mag Jo-Hiti kod ruodhi mag JoMisri mondo obi oked kodwa!” 7 Gikanyono, ne gichung’ ma giringo e mudho mondo gires ngimagi. Ne giweyo hembegi, faresegi, kod pundegi kendo ne giweyo kambi kamano.

SULA 7 a Kwa 14:11

b Kwa 11:23

c 2Ru 7:17

d Law 13:45, 46

e 2Ru 6:25

f Rap 28:7 2Sa 5:24

 Kolam mar 2 a 2Ru 6:25 2Ru 6:28, 29

b Jos 8:4, 12 Bur 20:29, 37

2 RUODHI 7:3-13 8 Ka ne jodhohogo ochopo e kambi, ne gidonjo e hema moro ma gichiemo kendo gimetho. Ne gikawo fedha, dhahabu, gi lewni ma ne giyudo kanyo mi gidhi gipando, kae to ne giduogo mi gidonjo e hema machielo, ne gikawo gik moko kendo ne gidhi gipando. 9 Gikone, ne giwacho e kindgi niya: “Gima watimoni ok ber. Ma en odiechieng mor, wadhi wanyis jomoko wach maberni! Ka wadigni nyaka piny oru, to wabiro bedo joketho. Omiyo, wateruru wachni e od ruoth.” 10 Kuom mano, ne gidhi ma giluongo jorit ranga dala ma giwachonegi niya: “Ne wadhi e kambi mar Jo-Siria, to ok wayudo ng’ato ang’ata kuno. Ne wayudo mana farese gi punde kotue, to hembe ne owe ka kargi.” 11 Jorit bende nogo dhok mapiyo kendo nokow wachno e od ruoth. 12 Eka ruoth nochung’ otienono monyiso jotichne niya: “We anyisu gi ma JoSiriagi temo timonwa. Ging’eyo ni wan gi kech. a Omiyo, giwuok e kambi ma gidhi pondo e bungu ka giwacho niya: ‘Gibiro wuok oko, kae to wamakogi ma wadonj e dalagi.’” b 13 Eka jatije moro nonyise kama: “Or jomoko mondo odhi okaw farese abich kuom farese modong’ e dala. Ne! Gibiro mana chalo gi oganda Israel modong’ ka. Kata gibiro mana chalo gi oganda

2 RUODHI 7:14–8:6 Israel duto mosetho. Kuom mano, orgi aora gidhi gine gima timore.” 14 Omiyo, ne gikawo geche ariyo mag lweny kaachiel gi farese kendo ruoth noorogi e kambi mar Jo-Siria kowachonegi niya: “Dhi une gima timore.” 15 Ne giluwo Jo-Siria nyaka Jordan, to yo duto ne opong’ gi lewni kod sende ma Jo-Siria nowito sa ma ne giringo gi kibaji. Jootego nodok motero ne ruoth wach. 16 Oganda nodhi mopeyo gik mang’eny e kambi mar Jo-Siria mi nochopo kama nengo ogunia1 achiel mar mogo mayom nobedo shekel achiel, to nengo ogunde ariyo mag shairi nobedo shekel achiel, mana kaka Jehova nowacho. a 17 Noyudo ruoth oketo jatend jolweny mogenocha mondo orit rangach. Kata kamano, ji nonyone e rangach kanyo motho mana kaka ng’at Nyasaye madier nosenyiso ruoth ka ne ruoth odhi ire. 18 Notimore mana kaka ng’at Nyasaye madier nosewacho ne ruoth. Nowachone niya: “Kiny seche ma kamagi e dho ranga Samaria, nengo ogunia achiel mar mogo mayom nobed shekel achiel, to ogunde ariyo mag shairi nobed shekel achiel. b 19 To jatend jolwenyno nowacho ne ng’at Nyasaye niya: “Kata ka Jehova oyawo rangeye mag polo, be 7:16 1 Kata, “sea.” Sea achiel ne romo lita 7 kama. Som Apendiks B14.

SULA 7 a Kwa 23:19 2Ru 7:1 Isa 55:10, 11

b 2Ru 7:1, 2

 Kolam mar 2  SULA 8 a 2Ru 4:32-35

b Law 26:19 Rap 28:15, 23 1Ru 17:1

c Jos 13:2, 3

d 2Ru 2:14 2Ru 2:20, 21 2Ru 3:17 2Ru 4:4, 7 2Ru 6:5-7 2Ru 7:1

e 2Ru 4:32-35

f Kwa 36:9

622 mano ditimre adier?” To Elisha nodwoke niya: “Ibiro neno gi wang’i ka mano timore. Kata kamano, ok ibi chamogi.” 20 To mano e gima notimorene, nimar ji nonyone e dho rangach motho. Elisha nowacho ne dhako ma ne ochiero wuode niya: a “Dhiyo in kaachiel gi joodi mondo udag kaka welo e piny moro amora mudwaro, nikech Jehova owacho ni okelo kech b e pinyni kuom higni abiriyo.” 2 Omiyo, dhakono nowuok motimo kaka ng’at Nyasaye madier nowachone. Nodhi gi joode modak e piny Jo-Filistia c kuom higni abiriyo. 3 Ka ne higni abiriyogo orumo, dhakono noduogo koa e piny Jo-Filistia modhi sayo ruoth mondo oduokne ode kod puothe. 4 Noyudo ruoth wuoyo gi Gehazi jatij ng’at Nyasaye madier kowachone niya: “Nyisane gik moko duto madongo ma Elisha osetimo.” d 5 Ka ne pod opimo ne ruoth kaka Elisha ne ochiero ng’ato, e dhako ma wuode ne ochierno nobiro ir ruoth, mosaye mondo oduokne ode kod puothe. f Gehazi nonyiso ruoth kama: “Ruodha, ma e dhakono, to ma e wuode ma Elisha nochiero.” 6 Eka ruoth nopenjo dhakono wachno, mi ne opimone gima notimore. Kae to ruoth nonyiso jatelo moro mondo okony dhakono kowachone niya: “Ne ni odwok ne dhakoni gige

8

623 duto kaachiel gi nyak mar puothe chakre chieng’ ma ne owuok e pinywani nyaka kawuono.” 7 Elisha nodhi Damaski a e kinde ma Benhadad b ruodh Siria ne tuo. Omiyo, ne onyise kama: “Ng’at Nyasaye madier c obiro ka.” 8 Ruoth nonyiso Hazael niya: d “Kaw mich mondo idhigo ir ng’at Nyasaye madier. e Nyise mondo openjna Jehova ka be abiro chango.” 9 Hazael nokawo mich modhigo ire. Noting’o kit gik mabeyo duto mag Damaski e ngamia 40. Nodhi mochung’ e nyime mowachone niya: “Benhadad wuodi ma ruodh Siria oora iri mondo apenji kama: ‘Be abiro chango?’” 10 Elisha nodwoke niya: “Dhi iwachne kama: ‘Ibiro chango.’ Kata kamano, Jehova osenyisa ni obiro tho.” f 11 Nodhi nyime ng’iye tir mi wiye nokuot. Eka ng’at Nyasaye madier nochako ywak. 12 Hazael nopenje kama: “Ruodha, ang’o momiyo iywak?” Nodwoke niya: “Aywak nikech ang’eyo gik malit mibiro timo ne Jo-Israel. g Ibiro wang’o miechgi mochiel motegno, ibiro nego chwogi ma roteke gi ligangla, nyithindgi ibiro kidho matindo tindo, kendo ibiro baro iye mondegi ma yach.” h 13 Hazael nopenje kama: “An jatichni ma guok aguokani datim kamano nade?” To Elisha nodwoke niya: “Je-

SULA 8 a Isa 7:8 b 1Ru 20:1 2Ru 6:24

c 1Ru 17:24 d 1Ru 19:15 e 1Sa 9:8 1Ru 14:2, 3

f 2Ru 8:15 g 2Ru 10:32 2Ru 12:17 2Ru 13:3 Amo 1:3

h Rap 28:63 Amo 1:13

 Kolam mar 2 a 1Ru 19:15 b 2Ru 8:10 c 1Ru 16:8, 10 2Ru 11:1 2Ru 15:8, 10

d 1Ru 19:15 e 2Ru 1:17 f 1Ru 22:50 2We 21:3, 5

g 1Ru 12:28-30 h 1Ru 16:32, 33 1Ru 21:25

i 2Ru 8:26, 27 2We 18:1

j 2We 21:6, 7 k Cha 49:10 2Sa 7:16, 17

l 1Ru 11:36 Za 132:17

m Cha 27:40 2Sa 8:14

n 1Ru 22:47 2We 21:8-10

2 RUODHI 8:7-21 hova osenyisa ni ibiro bedo ruodh Siria.” a 14 Eka noweyo Elisha modok ir ruodhe, kendo ruodhe nopenje kama: “Nyisa ane gima Elisha owachoni?” Nodwoke niya: “Owachona ni idhi chango.” b 15 Kata kamano, kinyne Hazael nokawo nanga mapek monyumo e pi kae to oumogo wang’e mothung’ego nyaka notho. c Eka Hazael nobedo ruoth kare. d 16 E higa mar abich mar loch Jehoram e wuod Ahab ruodh Israel, Jehoram f wuod Jehoshafat nobedo ruodh Juda ka Jehoshafat ne pod en ruodh Juda. 17 Ne en jahigni 32 ka ne obedo ruoth, kendo nolocho kuom higni aboro kodak Jerusalem. 18 Nowuotho e yor ruodhi mag Israel, g mana kaka jood Ahab notimo, h nikech nokendo i nyar Ahab. Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova. j 19 Kata kamano, Jehova ne ok dwar ketho Juda chuth nikech Daudi jatichne, k nimar ne osesingone ni obiro miye taya maliel kinde duto en l kaachiel gi nyithinde. 20 E ndalone e ma JoEdom nong’anyo ne Juda m kendo ne gibedo gi ruodhgi giwegi. n 21 Omiyo, Jehoram nowuok modhi Zair gi gechene duto mag lweny. Nodhi gotieno mokedo kendo oloyo Jo-Edom ma ne olwore kaachiel gi jotend gechene mag lweny, mi

2 RUODHI 8:22–9:9 jolweny noringo modonjo e hembegi. 22 To Jo-Edom osebedo ka ng’anyo ne JoJuda nyaka kawuononi. Libna a bende ne ong’anyonegi e kindeno. 23 Weche mamoko duto e wi ngima Jehoram, gi gik moko duto ma ne otimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? 24 Kamano Jehoram notho moyike ka ma noyikie kwerene e Dala Daudi b kendo Ahazia c wuode nobedo ruoth kare. 25 E higa mar 12 mar loch Jehoram wuod Ahab ruodh Israel, Ahazia wuod Ruoth Jehoram nobedo ruodh Juda. d 26 Ahazia nobedo ruoth ka en jahigni 22 kendo nolocho kuom higa achiel kodak Jerusalem. Nying min mare ne en Athalia, e nyakwar Omri f ruodh Israel. 27 Nowuotho e yor od Ahab g kendo nodhi nyime timo marach e wang’ Jehova kaka jood Ahab nikech nokendo h kuno. 28 Omiyo, en kod Jehoram wuod Ahab ne gidhi Ramoth-gilead i mondo giked gi Hazael ruodh Siria, to Jo-Siria nohinyo Jehoram. j 29 Kuom mano, Ruoth Jehoram nodok Jezreel k mondo ochangi nikech Jo-Siria nohinye ka ne odhi Rama kedo gi Hazael ruodh Siria. l Ahazia wuod Jehoram ruodh Juda nodhi Jezreel mondo olim Jehoram wuod Ahab nikech nohinyore.1 8:29 1 Kata, “notuo.”

SULA 8 a Jos 21:13 2Ru 19:8

b 1Ru 2:10 2We 21:18-20

c 1We 3:10, 11 2We 21:16, 17 2We 22:1, 2

d 2Ru 9:29

e 2Ru 11:1 2Ru 11:13, 16

f 1Ru 16:16, 23

g 1Ru 16:33

h 2Ru 8:16, 18 2We 22:3, 4

i Jos 21:38 1Ru 22:2, 3

j 1Ru 19:17 2We 22:5

k Jos 19:17, 18 1Ru 21:1 2We 22:6

l 2Ru 9:15

 Kolam mar 2  SULA 9 a 2Ru 8:25, 28

b 1Ru 19:16, 17

c 2We 22:7

d 1Ru 19:16

e 1Ru 18:4 1Ru 19:2 1Ru 21:15, 25 Luk 18:7

f 1Ru 21:20, 21

624 Elisha janabi noluongo achiel kuom yawuot jonabi monyise niya: “Ng’wan lepi e nungoni kendo ikaw chupa mar mo idhigo Ramoth-g ilead. a 2 Kichopo kuno, many Jehu b wuod Jehoshafat, ma wuod Nimshi. Kawe e kind owetene kendo idonj kode e ot ma iye. 3 Kae to ikaw chupa mar mo, iol mo e wiye kendo iwachne niya: ‘Jehova owacho kama: “Awiri mondo ibed ruodh Israel.”’ c Kisetimo kamano, yaw dho ot kendo iring ia ma ok ideko.” 4 Kuom mano, jatij janabi nowuok modhi Ramoth-gilead. 5 Ka ne ochopo, noyudo jotend jolweny kobet. Nowacho niya: “Oora gi wach moro mondo akelni jatelo.” Jehu nopenje kama: “En jatelo mane mikelone wach?” Nodwoke niya: “In e ma akeloni wach jatelo.” 6 Omiyo, Jehu nochung’ modhi e ot kendo jatijno noolo mo e wiye mowachone niya: “Jehova Nyasach Israel owacho kama: ‘Awiri mondo ibed ruoth e wi oganda Jehova, mana Israel. d 7 Ne ni inego jood Ahab ruodhi mondo achul kuor ne remb jotichna ma jonabi kod jotich Jehova duto ma notho e lwet Jezebel. e 8 Abiro tieko jood Ahab duto kendo abiro tieko dichwo moro amora e ode, moriwo nyaka Jo-Israel ma jochan kod ma sandore. f 9 Abiro miyo od Ahab obed

9

625 kaka od Jeroboam a wuod Nebat kendo kaka od Baasha b wuod Ahija. 10 Jezebel to guogi biro chamo e puodho man Jezreel c kendo ok bi yike.’” Bang’ mano, noyawo dhoot modhi. d 11 Ka ne Jehu odok ir jotij ruodhe, ne gipenje niya: “Nitie gima marach? Janekono nobiro omo ang’o iri ka?” Nodwokogi niya: “Donge ung’eyo kaka ng’atno chalga kod kaka owuoyoga.” 12 Kata kamano, ne giwachone niya: “Iwuondowa, nyiswa anyisa.” Jehu nonyisogi gima ng’atno nowachone. Bende, nowachonegi ni ng’atno owachone kama: “Jehova owacho niya: ‘Awiri mondo ibed ruodh Israel.’” e 13 Gikanyono, ne gilonyo lepgi mapiyo mi gipedhone e raidhi f kendo ne gigoyo tung’ ka giwacho niya: “Jehu osebedo ruoth!” g 14 Eka Jehu h wuod Jehoshafat ma wuod Nimshi nochano mondo oneg Jehoram. Noyudo Jehoram gi Jo-Israel duto odhi kedo gi Hazael i ruodh Siria mondo kik okaw Ramoth-gilead. j 15 Bang’e, Ruoth Jehoram noduogo Jezreel k mondo ochangi nikech Jo-Siria nohinye ka ne odhi kedo gi Hazael ruodh Siria. l Jehu nowacho kama: “Ka un koda, to kik uyie ne ng’ato owuog kae mondo odhi oland wachni Jezreel.” 16 Bang’ mano, Jehu noi-

SULA 9 a 1Ru 15:28, 29

b 1Ru 16:11, 12

c 1Ru 21:23

d 2Ru 9:3

e 2Ru 9:6

f Mat 21:7

g 2Sa 15:10 1Ru 1:34, 39

h 1Ru 19:16

i 1Ru 19:15 2Ru 8:15 2Ru 10:32

j 2Ru 8:28

k Jos 19:17, 18 1Ru 21:1

l 2We 22:6

 Kolam mar 2 a 2Ru 8:25 2Ru 8:29 2We 22:7

2 RUODHI 9:10-21 dho gache mar lweny modhi Jezreel. Noyudo Jehoram nindo kuno nikech nohinyore, to Ahazia ruodh Juda bende nodhi neno Jehoram. 17 Jarit ma ne ochung’ e wi ohinga mar Jezreel noneno ka oganda mar Jehu biro. Gikanyono, nowacho niya: “Aneno oganda maduong’ ka biro.” Jehoram nonyise niya: “Or jaidh faras achiel mondo odhi orom kodgi kendo openjgi kama: ‘Ubiro gi kuwe koso?’” 18 Omiyo, jaidh faras moro nodhi romo kode mowachone niya: “Ruoth penjo niya: ‘Ibiro gi kuwe koso?’” Kata kamano, Jehu nodwoke kama: “Kuwe to obadhie ang’o? Dog ka toka!” Jaritno nowacho niya: “Jaote nochopo irgi, to ok oduogo.” 19 Omiyo, nooro jaidh faras machielo ma nodhi mowachone niya: “Ruoth penjo niya: ‘Ibiro gi kuwe koso?’” Kata kamano, Jehu nodwoke kama: “Kuwe to obadhie ang’o? Dog ka toka!” 20 Jaritno nowacho niya: “Jaote nochopo irgi, to ok oduogo. To garino iriembo mana ka gach Jehu nyakwar Nimshi nimar oriemboga mana ka janeko.” 21 Jehoram nowacho niya: “Iknauru gari!” Omiyo, ne oikne gache mar lweny mi Jehoram ruodh Israel noidho garino kendo Ahazia a ruodh Juda bende noidho gache mar lweny mi gidhi romo

2 RUODHI 9:22-37 gi Jehu. Ne giromo kode e puoth Naboth a Ja-Jezreel. 22 Ka ne Jehoram oneno Jehu nopenje niya: “Jehu, ibiro gi kuwe koso?” To ne odwoke kama: “Kuwe manade ma dibedie ka chode mag Jezebel b minu kod timbene mag juok pod ng’eny kama?” c 23 Kanyo gi kanyo, Jehoram nolokore gi gache mondo oringi mowacho ne Ahazia niya: “Ahazia, omakwa!” 24 Jehu nokawo atung’ mare mi ochuoyo tok Jehoram mi asere notuch gi e adundone kendo nogore piny e gache. 25 Eka nowacho ne Bidkar jatend jolweny kama: “Kawe iwite e puoth Naboth JaJezreel. d Donge iparo gima Jehova nowacho kuom Ahab wuon mare ka ne wariembo geche lweny e toke? Nowacho kama: e 26 ‘“Nyoro aneno remb Naboth f gi remb yawuote,” Jehova owacho, “abiro chulo gima itimono g mana e puodhoni,” Jehova owacho.’ Koro kawe mondo iwite e puodhoni mana kaka Jehova nosewacho.” h 27 Ka ne Ahazia i ruodh Juda oneno gima ne timore, ne oringo koluwo yo madhi e od puodho. (Bang’e Jehu nolawe mowacho niya: “Negeuru en bende!” Mi ne gichuoye e gache kodhi Gur man machiegni gi Ibleam. j Kata kamano, nodhi nyime ringo mochopo Megido kendo ne otho kuno. 28 Eka

SULA 9 a 1Ru 21:1, 15 b 1Ru 16:31 1Ru 18:4 1Ru 19:2 1Ru 21:7

c Law 20:6 Rap 18:10 1Ru 18:19

d 1Ru 21:19 e 1Ru 21:29 f Cha 4:8, 10 Za 9:12 Za 72:14

g Cha 9:5 Law 24:17

h 1Ru 21:24 i 2Ru 8:29 2We 22:7

j Jos 17:11

 Kolam mar 2 a 2Sa 5:7 b 2Ru 8:24 2We 22:2

c 1Ru 16:31 1Ru 21:25

d 1Ru 21:1 e 1Ru 16:15-19 f Wuo 32:26 Za 94:16

g 1Ru 16:31 h 2Ru 9:10 i Isa 55:10, 11 j 1Ru 21:23

626 jotije noting’e e gach lweny motere Jerusalem, kendo ne giyike e liende kaachiel gi kwerene e Dala Daudi. a 29 Ahazia b nobedo ruodh Juda e higa mar 11 mar loch Jehoram wuod Ahab.) 30 Ka ne Jezebel c owinjo ni Jehu obiro Jezreel, d nowiro wengene gi rangi marateng’ kendo noloso wiye mi ong’icho gi e dirisa. 31 Sa ma Jehu ne donjo e dala, nopenjo niya: “Be weche nodhi maber ne Zimri, jal ma nonego ruodhe?” e 32 Nong’iyo malo mopenjo kama: “Ng’ano ma ni kora? En ng’a?” f Gikanyono, jotelo ariyo kata adek nong’iye gi e dirisa. 33 Nowacho niya: “Boleuru piny!” Omiyo, ne gibole piny mi rembe nokirore e kor ot kendo kuom farese kendo Jehu nonyone. 34 Bang’ mano, ne odhi mochiemo kendo nometho. Eka nowacho niya: “Kawuru dhako mokuong’ni udhi uyike nikech en nyar ruoth.” g 35 To ka ne gidhi kawe mondo giyike, ne ok giyudo gimoro mak mana chok wiye,1 tiendene, kod lwetene kende. h 36 Ka ne gidok mi ginyise wachno, nowacho kama: “Mae chopo wach ma Jehova i nowacho kokalo kuom Elija jatije ma Ja-Tishbi niya: ‘Guogi biro chamo ringre Jezebel j e puodho man Jezreel. 37 Kendo ringre Jezebel nobed kaka manyiwa e puodho man Jezreel ke9:35 1 Kata, “hanga wiye.”

627 ndo onge ng’at ma biro fwenye mi wach niya: “Ma en Jezebel.”’” Ahab a ne nigi yawuoyi 70 Samaria kendo Jehu nondiko barupe mooro Samaria ne jotelo man Jezreel, jodongo, b kod jo ma ne rito nyithind Ahab kowachonegi kama: 2 “Nikech un gi yawuot ruodhu, gi geche lweny, gi farese, gi dala mochiel, kod gige lweny, ka baruani ochoponu, 3 yieruru ng’at mowinjore moloyo kuom yawuot ruodhu kendo ukete e kom-loch mar wuon mare, kae to uked ne od ruodhu.” 4 Kata kamano, luoro nomakogi mi giwacho niya: “Ka ruodhi ariyo e ma ne ok nyal kedo kode, c wan to dwanyal nade?” 5 Omiyo, jorit mag od ruoth, gi gavana mar dala, gi jodongo, kaachiel gi jo ma ne rito nyithind ruoth, ne ooro ne Jehu wach niya: “Wan jotichni, kendo wabiro timo gik moko duto minyisowa. Ok wabi keto ng’ato ang’ata obed ruodhwa. Tim gimoro amora mineno ni ber.” 6 Eka nondikonegi barua mar ariyo kowacho niya: “Ka kuom adier un jokora kendo uyie timo gima awachonu, kelnauru wiye yawuot ruodhu kendo ubi ira kiny seche ma kamagi Jezreel.” Noyudo yawuot ruoth 70 nigi jodongo moyier mag dala ma ne ritogi. 7 Ka ne giyudo barua ma nondikne-

SULA 10 a 1Ru 16:29

10

b 1Ru 21:8

c 2Ru 9:24, 27

 Kolam mar 2 a 1Ru 21:21

b 2Ru 9:14, 24

c 1Sa 15:29 Isa 14:27

d 1Ru 21:19-24 2Ru 9:7, 36

e 1Ru 18:19 2Ru 23:19, 20

f 1Ru 21:21

g 2Ru 8:29 2Ru 9:21, 27 2We 22:1

2 RUODHI 10:1-14 gi, ne gikawo yawuot ruoth 70 a mi ginegogi kendo ne giketo wiyegi e okapu mi giorone Jezreel. 8 Jaote nobiro monyise kama: “Gisekelo wiye yawuot ruoth.” Nowachonegi niya: “Ketgiuru e pidhe ariyo e dho ranga dala kendo uwegi kanyo nyaka okinyi.” 9 Ka nochopo okinyi, nodhi e nyim oganda mowachonegi kama: “Un uonge ketho. Kuom adier, an e ma ne achano mondo aneg ruodha b kendo ne anege, to en ng’a monego jogi duto? 10 Koro ng’euru ni onge wach Jehova kata achiel ma Jehova nowacho kuom od Ahab ma ok bi timore c kendo Jehova osetimo gima nowacho kokalo kuom Elija.” d 11 Bende, Jehu nonego jood Ahab duto ma ne odong’ Jezreel, kaachiel gi jodongo duto ma ne oyier, osiepene duto, kod jodolo mage, e mi onge ng’ato kata achiel ma nodong’. f 12 Eka nowuok mondo odhi Samaria. To ot ma jokwath ne lieloe rombe ne nie yorno. 13 Jehu noromo gi owete Ahazia g ruodh Juda kanyo kendo nopenjogi niya: “Un e ng’a gini?” Ne giwachone kama: “Wan owete Ahazia to sani wadhi neno yawuot ruoth kod yawuot chi ruoth.” 14 Gikanyono, ne owacho niya: “Makgiuru!” Omiyo, ne gimako chwo piero ang’wen gariyogo mi ginegogi but bugo manie bath ot milieloe rombe.

2 RUODHI 10:15-28 Onge kata achiel kuomgi ma ne oweyo ka ngima. a 15 Ka nowuok kanyo, ne oromo gi Jehonadab b wuod Rekab c ka biro romone. Nomose mopenje niya: “Be chunyi ni koda kaka chunya ni kodi?” Jehonadab nodwoko kama: “Chunya ni kodi.” “Ka en kamano, to kare miya lweti.” Omiyo, nomiye lwete kendo Jehu noywaye moidho kode gache mar lweny. 16 Eka nonyise kama: “Bi wadhi mondo ine gima atimo ne jo ma piem gi Jehova.” d Omiyo, ne gidhi kode e gache mar lweny. 17 Eka nochopo Samaria monego jood Ahab duto ma ne odong’ Samaria kendo notiekogi te e kaluwore gi wach ma Jehova nowacho kokalo kuom Elija. f 18 Eka Jehu nochoko oganda duto mowachonegi kama: “Ahab nolamo Baal mana matin, g to an Jehu abiro lame mokalo. 19 Koro, luongnauru jonabi mag Baal duto, h jo ma lame duto, kod jodolo mage duto. i Kik ng’ato ang’ata dong’, nimar adwaro chiwo ne Baal misango maduong’. Ng’ato ang’ata ma ok obiro, ibiro negi.” Kata kamano, Jehu nowuondo jo ma lamo Baal mondo oneggi. 20 Jehu nomedo wacho kama: “Landuru chokruok mowal ne Baal.” Omiyo, ne gilando chokruogno.

SULA 10 a 2We 22:8

b Jer 35:6, 19

c 1We 2:55

d Kwa 25:11 1Ru 19:10

e 2Ru 9:8 2We 22:7

f 1Ru 21:20, 21 2Ru 9:26

g 1Ru 16:32, 33 1Ru 18:22

h 2Ru 3:13

i 2Ru 10:11

 Kolam mar 2 a 1Ru 16:30, 32

b 2Ru 10:15 Jer 35:6, 19

c Wuo 32:26, 27 Rap 13:6-9 Eze 9:5

d Law 26:1

e Rap 7:25

f Law 26:30 Rap 7:5

g 1Ru 16:30, 32

628 21 Bang’ mano, Jehu nooro wach e Israel duto mi ji duto ma lamo Baal nobiro. Kendo onge ng’ato ang’ata kuomgi ma ne odong’. Ne gidonjo e od Baal a mi gipong’e tung’ nyaka tung’. 22 Nowacho ne ng’at mochung’ ne kar kano lewni niya: “Kel lewni ne jo ma lamo Baal.” Kuom mano, ne okelonegi lewni. 23 Eka Jehu kod Jehonadab b wuod Rekab nodonjo e od Baal. Nowacho ne jo ma lamo Baal kama: “Manyuru adimba mondo une ni onge ng’at ma lamo Jehova e ie ka, to mak mana jo ma lamo Baal kende.” 24 Gikone, ne gidonjo mondo gichiw misengni kod misengni miwang’o. Noyudo Jehu oketo jolweny 80 oko kendo nochikogi kama: “Ka ng’ato ang’ata ma aketo e lwetu otony, to ng’at moweyeno ibiro neg kare.” 25 Ka ne Jehu osetieko chiwo misango miwang’o, nonyiso jorit kod jotend jolweny niya: “Donjuru mondo uneggi! Kik uwe kata ng’at achiel otony!” c Omiyo, jorit kod jotend jolweny nonegogi gi ligangla mi giwitogi oko, kendo ne gidonjo nyaka e od1 Baal ma iye. 26 Ne gigolo sirni mag kite d manie od Baal mi ne giwang’ogi duto. e 27 Ne gimuko siro f mar Baal kod od Baal g mi giloke cho, kendo en kamano nyaka kawuononi. 28 Kamano, Jehu notieko Baal e piny Israel. 10:25 1 Kata, “sang’tuari.” Som Tiend Weche.

629 29 Kata kamano, Jehu ne ok oweyo timo richo ma Jeroboam wuod Nebat noserwakoe Jo-Israel komiyo gilamo nyiroye mag dhahabu ma ne nitie Bethel kod Dan. a 30 Omiyo, Jehova nonyiso Jehu kama: “Nikech isetimo maber kendo itimo gik malong’o e wang’a kuom timo gik moko duto ma chunya dwaro ne od Ahab, b tienge ang’wen mag yawuoti biro bedo e kom-loch mar Israel.” c 31 Kata kamano, Jehu ne ok oluwo chike Jehova Nyasach Israel gi chunye duto. d Ne ok oweyo richo ma Jeroboam noserwakoe Jo-Israel. e 32 E kindego, Jehova nochako tieko Jo-Israel mos mos. Hazael ne siko monjo piny Israel f 33 chakre yo wuok chieng’ mar Jordan, piny Gilead duto mar JoGad, Jo-Reuben, kod Jo-Manase. g Chakre Aroer man but Aora Arnon nyaka Gilead kod Bashan. h 34 Weche mamoko duto e wi ngima Jehu, gi gik moko duto ma ne otimo kod tekone duto, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Israel? 35 Gikone, Jehu notho moyike gi kwerene Samaria kendo Jehoahaz i nobedo ruoth kare. 36 Jehu nolocho e Israel kuom higni 28 kodak Samaria. Ka ne Athalia j min Ahazia oneno ni wuode osetho, k nodhi monego koth joka ruoth duto. l

11

SULA 10 a 1Ru 12:28-30 1Ru 13:33 Hos 8:6

b 1Ru 21:21

c 2Ru 13:1, 10 2Ru 14:23 2Ru 15:8, 12

d Rap 10:12 Hos 1:4

e 1Ru 12:28-30 1Ru 13:34 1Ru 14:16

f 1Ru 19:17 2Ru 8:12 2Ru 13:22

g Kwa 32:33 Jos 22:9

h Rap 3:13-16 Rap 28:63 Jos 13:8-12

i 2Ru 13:1

 SULA 11 j 2Ru 8:26 2Ru 11:20 2We 21:5, 6 2We 24:7

k 2Ru 9:27

l 2We 21:4 2We 22:10-12

 Kolam mar 2 a 2Ru 12:1

b 1Ru 14:27

c 2We 23:1-3

d 1Ru 7:1 2We 23:4-7

e 2Ru 11:4

2 RUODHI 10:29–11:9 2 Kata kamano, Jehosheba nyar Ruoth Jehoram ma nyamin Ahazia nokawo Jehoash a wuod Ahazia e kind yawuot ruoth ma ne idhi negi mopande gi japite e ot moro ma iye. Ne gipande mi Athalia ne ok onege. 3 Ne opande kuom higni auchiel e od Jehova ka Athalia to ne locho e piny. 4 E higa mar abiriyo, Jehoyada noluongo jotelo mag ji mia-mia ma ne gin jotend Jo-Kari kod jorit mag dala ruoth b kendo ne gibiro ire e od Jehova. Notimo singruok kodgi kendo nomiyo gikuong’ore e od Jehova ni gibiro timo kaka gisingore. Kae to nonyisogi wuod ruoth. c 5 Nochiko kama: “Ma e gima ubiro timo: Chieng’ Sabato ubiro tiyo ka upogoru e grube adek. Grup mokwongo biro rito dala ruoth, d 6 grup machielo biro rito Ranga Mise, to grup mar adek biro rito rangach ka gichung’ e tok jorit mag dala ruoth. Ubiro wiloru ka urito ot. 7 Grube ariyo ma ok bi bedo e tich chieng’ Sabato biro rito od Jehova mondo kik gimoro hiny ruoth. 8 Neuru ni ulworo ruoth ka ng’ato ka ng’ato oting’o liganglane e lwete. Ng’at motemo kikore kodu githuon to neguru. Dhiuru gi ruoth kamoro amora modhiye.” 9 Jotelo mag ji mia-mia e notimo mana kaka Jehoyada jadolo nochikogi. Omiyo,

2 RUODHI 11:10–12:2 ng’ato ka ng’ato nokawo joge ma ne tiyo chieng’ Sabato kod ma ne ok ti chieng’ Sabato mi gidhi ir Jehoyada jadolo. a 10 Jadolo nomiyo jotelo mag ji mia-mia tonge kod okumbni molworore mag Ruoth Daudi ma ne okan e od Jehova. 11 Eka jorit mag dala ruoth b nolworo ruoth ka ng’ato ka ng’ato ochung’ kare kendo oting’o gige lweny e lwete. Ne gichung’ e bath ot korachwich nyaka bath ot koracham, e but kendo mar misango c kod e bath ot. 12 Eka Jehoyada nogolo wuod ruoth d oko morwakone osimbo kendo ne omiye bug Chik e mi gikete ruoth kendo ne giwire. Ne gichako pamo ka giwacho niya: “Ruoth odag aming’a!” f 13 Ka ne Athalia owinjo ka ji ringo, noringo piyo modhi irgi e od Jehova. g 14 Noneno ka ruoth ochung’ but siro mana kaka ruodhi ne timoga. h Jotelo kod jo ma goyo turmbeta i ne nigi ruoth kendo piny duto ne mor gilala ka turmbeta ywak. Gikanyono, Athalia noyiecho lepe mi okok niya: “Un jo maricho! Ulokoruna!” 15 To Jehoyada jadolo nochiko jotelo mag ji mia-mia j ma noyier kuom jolweny mowachonegi kama: “Goleuru e kind jolweny. Ka ng’ato ang’ata oluwe, to unege gi ligangla!” Nimar jadolo nosewacho kama: “Kik unege e od Jehova.” 16 Omiyo, ne

SULA 11 a 2We 23:8-11 b 1Ru 14:27 c 1Ru 8:22 2We 4:1

d 2Ru 11:2 e Wuo 25:21 Wuo 31:18

f 1Ru 1:39, 40 g 2We 23:12-15 h 2Ru 23:3 i 2We 5:12 j 2Ru 11:4 2We 23:9

 Kolam mar 2 a 1Ru 7:1 b 1Sa 10:25 2Sa 5:3

c 2We 23:16, 17 d Rap 12:3 e Rap 7:25 f Rap 13:5 g 2We 23:18-21 h 2Ru 11:4, 15 i 1Ru 14:27 j 2Sa 7:8, 16 k 2Ru 11:2 l 2We 24:1

 SULA 12 m 1Ru 19:16 2Ru 10:30

n 2Ru 11:2 1We 3:10, 11

o 2We 24:1, 2

630 gimake kendo ka ne gichopo kode ka ma farese donjogo e dala ruoth, a ne ginege kanyo. 17 Eka Jehoyada nomiyo ruoth kod oganda b otimo singruok gi Jehova ni gibiro dhi nyime bedo jo Jehova. Bende nomiyo oganda otimo singruok gi ruoth. c 18 Bang’ mano, oganda duto nodhi e od Baal ma gimuko kendone mag misango, d ne giketho sanamu mag Baal chuth, e kendo ne ginego Matan jadolo mar Baal f e nyim kendo mag misango. Eka jadolo noyiero jorit mag od Jehova. g 19 Bende, nokawo jotelo mag ji mia-mia, h Jo-Kari, jorit mag od ruoth, i kod oganda duto mi ne gigolo ruoth e od Jehova kendo ne gitere e od ruoth ka giluwo yo ma kalo e ranga jorit mag dala ruoth. Kae to nobet e komloch mar ruodhi. j 20 Kamano, piny duto ne mor gilala kendo dala nokuwe nikech ne oseneg Athalia gi ligangla e od ruoth. nobedo 21 Jehoash k ruoth ka en jahigni abiriyo. l E higa mar abiriyo mar loch Jehu, m Jehoash n nobedo ruoth kendo nolocho kuom higni 40 kodak Jerusalem. Nying min mare ne Zibia ma nya Beersheba. o 2 Jehoash nodhi nyime timo gik makare e wang’ Jehova ndalo duto ma Jehoyada jadolo ne ng’ado-

12

631 ne rieko. 3 Kata kamano, ne ok ogol kuonde moting’ore a kendo oganda ne pod wang’o misengni ma golo yiro kuondego. 4 Jehoash nowacho ne jodolo kama: “Kauru pesa duto mikeloga e od Jehova kaka chiwo maler, b pesa mondik ne ng’ato ka ng’ato mondo ogol, c pesa ming’adoga kuom ng’ato kaka osuru, kod pesa duto ma ng’ato ka ng’ato kelo e od Jehova kuom herone. d 5 Jodolo biro kawo pesago giwegi kuom jo ma okelogi mondo gilosgo kamoro amora mokethore e ot.” e 6 To ka nochopo higa mar 23 mar loch Jehoash, jodolo ne pok oloso kuonde mokethore e ot. f 7 Omiyo, Ruoth Jehoash noluongo Jehoyada g jadolo kod jodolo mamoko monyisogi kama: “Ang’o momiyo ok ulos kuonde mokethore e ot? Kik uchok pesa moro amora kuom jo ma chiwogi mak mana ka gin pesa ma itiyogo e loso kuonde mokethore e od Nyasaye.” h 8 Eka jodolo noyie ni ok gibi kawo pesa kuom ji kendo ni ok gibi chung’ ne tij loso kuonde mokethore e od Nyasaye. 9 Jehoyada jadolo nokawo sanduk i motucho bur e raumne kendo nokete machiegni gi kendo mar misango e bat korachwich mar ka ma idonjogo e od Jehova. Kanyo e ka ma jodolo ma

SULA 12 a Kwa 33:52

b 2We 31:12

c Wuo 30:13 2We 24:9

d Wuo 25:2 Wuo 35:21

e 2We 24:7

f 2We 24:5

g 2Ru 11:4 2We 23:1 2We 24:15

h 2We 24:6

i 2We 24:8 Mar 12:41 Luk 21:1

 Kolam mar 2 a 2We 24:10

b 2We 24:11

c 2Ru 22:4-6 2We 24:12

d Kwa 10:2 2We 5:12

e 2We 24:14

f 2Ru 22:7

g Law 5:15

h Law 7:7 Kwa 18:8

i 1Ru 19:15 2Ru 8:13 2Ru 10:32

j 1We 18:1

2 RUODHI 12:3-17 ne rito dhoot ne ketoe pesa ma ne ikeloga e od Jehova. a 10 Kinde moro amora ma ne gineno ka pesa ng’eny ahinya e sanduk, jagoro mar ruoth kod jadolo maduong’ ne dhi golo pesa ma nokel e od Jehova kae to gikwano. b 11 Ne gikawo pesa ma gisekwanogo kae to gimiyo jo ma ne ochung’ ne tich ma ne itimo e od Jehova. Kae to ne gichulo jo ma ne tiyo tij bao, jogedo ma ne tiyo e od Jehova, c 12 jo ma ne gedo gi kite kod jopa kite. Bende, ne ging’iewo bepe kod kite mopa mondo gilosgo kuonde mokethore e od Jehova, kendo ne gitiyo gi pesago e tije mamoko duto ma ne itimo e loso odno. 13 Kata kamano, pesa ma ne okel e od Jehova ne ok otigo e loso besende mag fedha, makas mag ng’ado otambi, bakunde, turmbeta, d kata gimoro amora molos gi dhahabu kata fedha mondo otigo e od Jehova. e 14 Pesago ne gitiyogo mana e chulo jotich kendo e loso kuonde mokethore e od Jehova. 15 Ne ok gipenj jo ma ne chulo jotich kaka pesa tiyo nikech ne gigenogi. f 16 Kata kamano, pesa mag misengni mag ketho g kod pesa mag misengni mag richo ne ok tigo e od Jehova, nimar mago ne imiyo jodolo. h 17 Kindeno e ma Hazael i ruodh Siria ne odhi monjo Gath j mi okawe. Bang’

2 RUODHI 12:18–13:11 mano, ne odhi mondo omonj Jerusalem. a 18 Ka ne Jehoash ruodh Juda owinjo kamano, ne okawo chiwo maler duto ma kwerene ma Jehoshafat, Jehoram, gi Ahazia ruodhi mag Juda nowalo, kaachiel gi chiwo maler ma en bende nogolo, kod dhahabu duto ma ne inyalo yud kar keno mar od Jehova kod kar keno mar dala ruoth, mi nooro ne Hazael ruodh Siria. b Omiyo, ne ok omonjo Jerusalem. 19 Weche mamoko duto e wi ngima Jehoash, gi gik moko duto ma ne otimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? 20 Kata kamano, jotichne nochano monego c Jehoash mwalo e od Pith,1 d e yo madhi Sila. 21 Jotichne ma Jozakar wuod Shimeath kod Jehozabad wuod Shomer e ma nonege. e Eka ne giyike gi kwerene e Dala Daudi kendo Amazia wuode nobedo ruoth kare. f E higa mar 23 mar loch Jehoash g wuod Ahazia h ruodh Juda, Jehoahaz wuod Jehu i nobedo ruodh Israel ka en Samaria kendo nolocho kuom higni 17. 2 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova kendo nosiko e richo ma Jeroboam wuod Nebat noserwakoe Jo-Israel. j Ne ok oweyo richono. 3 Omiyo, mirimb Jehova k nobedo mager gi

13

12:20 1 Kata, “Milo,” ma en wach mitiyogo e dho Hibrania kiwuoyo kuom ka ma obiwie lowo.

SULA 12 a 2We 24:23 b 1Ru 15:18 2Ru 16:8 2Ru 18:15

c 2We 24:25, 26 2We 25:27

d 2Sa 5:9 1Ru 9:15, 24 2We 32:5

e 2Ru 14:1, 5 f 2We 24:27

 SULA 13 g 2Ru 11:2, 21 h 2Ru 8:26 2Ru 9:27

i 2Ru 10:30, 35 j 1Ru 12:28-30 1Ru 13:33 1Ru 14:16

k Hib 12:29

 Kolam mar 2 a Law 26:14, 17 b 1Ru 19:17 2Ru 8:12

c 2Ru 13:24 d Wuo 3:7 Bur 10:16 2Ru 14:26, 27

e Neh 9:27 f 2Ru 10:29 2Ru 17:21

g Rap 7:5 1Ru 14:15 1Ru 16:33

h 2Ru 8:12 2Ru 10:32

i Amo 1:3 j 2Ru 10:35 k 2Ru 14:1

632 Jo-Israel a mi noketogi e lwet Hazael b ruodh Siria kod e lwet Benhadad c wuod Hazael e ndalogi duto. 4 Bang’ kinde, Jehoahaz nosayo Jehova kendo Jehova nowinje nikech noneno kaka ruodh Siria sando JoIsrael. d 5 Kuom mano, Jehova nomiyogi jares e mondo ogolgi e lwete Jo-Siria mi Jo-Israel nodak e miechgi mana kaka chon. 6 (Kata kamano, ne ok giweyo richo mar od Jeroboam, richo ma Jeroboam noserwakoe Jo-Israel. f Ne gisiko e richono, kendo siro mar yien g ne odhi nyime chung’ Samaria.) 7 Jehoahaz nodong’ mana gi joidh farese 50, geche 10 mag lweny, kod jolweny 10,000, nikech ruodh Siria notiekogi h konyonogi mana ka buru minyono sa dino. i 8 Weche mamoko duto e wi ngima Jehoahaz, gi gik moko duto ma ne otimo kod tekone duto, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Israel? 9 Gikone Jehoahaz notho moyike gi kwerene Samaria j kendo Jehoash wuode nobedo ruoth kare. 10 E higa mar 37 mar loch Jehoash ruodh Juda, Jehoash k wuod Jehoahaz ruodh Israel nobedo ruodh Israel ka en Samaria, kendo nolocho kuom higni 16. 11 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova kendo nosiko e richo ma Jero-

633 boam wuod Nebat noserwakoe Jo-Israel. a Ne ok oweyo richogo. 12 Weche mamoko duto e wi ngima Jehoash, gi gik moko duto ma ne otimo kod tekone duto, kod kaka nokedo gi Amazia ruodh Juda, b donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Israel? 13 Gikone, Jehoash notho moyike gi kwerene kendo Jeroboam c nobet e kom-lochne. Noyik Jehoash Samaria ka ma noyikie ruodhi mag Israel. d 14 Ka ne Elisha e tuo gi tuo ma ne onege, Jehoash ruodh Israel nodhi ire moywakne niya: “Wuora, wuora! Gach lweny mar Israel kod joidh faresene!” f 15 Elisha nowachone kama: “Kaw atung’ kod aserni.” Omiyo, nokawo atung’ kod aserni. 16 Eka nonyiso ruodh Israel niya: “Ywa atung’.” Omiyo, noywayo atung’. Eka Elisha noketo lwete kuom lwet ruoth. 17 Eka nowacho niya: “Yaw dirisa man yo wuok chieng’,” mi noyawo. Elisha nonyise kama: “Ba asere!” Omiyo, nobayo. Eka nowacho kama: “Mano asere mar loch Jehova, asere ma dhi loyo JoSiria! Ibiro kedo gi Jo-Siria e dala mar Afek g mitiekgi chuth.” 18 Nomedo wachone kama: “Kaw aserni,” mi nokawogi. Eka nowacho ne ruodh Israel niya: “Go piny.” Mi nogoyo piny didek kae

SULA 13 a 2Ru 10:29

b 2Ru 14:8, 13

c 2Ru 14:28

d 2Ru 10:35 2Ru 13:9

e 1Ru 19:16

f 2Ru 2:11, 12

g 1Sa 29:1 1Ru 20:26

 Kolam mar 2 a 2Ru 13:25

b 2Ru 1:1 2Ru 24:2

c Joh 11:44 Hib 11:35

d 1Ru 19:15

e 2Ru 8:12 2Ru 10:32

f 2Ru 14:26, 27

g Cha 13:14-16

h Cha 26:3

i Cha 28:13 Za 105:8 Mik 7:20

j 2Ru 13:19

 SULA 14 k 2Ru 13:10

2 RUODHI 13:12–14:2 to oweyo. 19 Eka mirima nomako ng’at Nyasaye madier mowacho niya: “Nonego igo piny dibich kata diuchiel eka dine iloyo Jo-Siria mitiekogi chuth. To koro ibiro mana loyo Siria didek kende.” a 20 Bang’e, Elisha notho moyike. To ne nitie jomecho ma ne wuokga Moab b e chak higa mondo obi omonj piny. 21 Ka ne jomoko yiko ng’atgi moro, ne gineno jomecho ka biro mi giwito ng’atno piyo ka ma noyikie Elisha mi giwuok ng’wech. Ka ne ringrene omulo choke Elisha, nochier c mochung’. 22 Hazael d ruodh Siria nosando Jo-Israel e kuom ndalo duto mag Jehoahaz. 23 Kata kamano, Jehova nokechogi kendo nodewogi f nikech singruok ma notimo gi Ibrahim, g Isaka, h kod Jakobo. i Ne ok odwar tiekogi, kendo pok oriembogi e nyime nyaka kawuononi. 24 Ka ne Hazael ruodh Siria otho, Benhadad wuode nobedo ruoth kare. 25 Eka Jehoash wuod Jehoahaz nomayo Benhadad wuod Hazael mier ma nokawo kuom Jehoahaz wuon mare. Jehoash nokedo kode moloye nyadidek j kendo nokawo mier ma ne oma Jo-Israel. E higa mar ariyo mar loch Jehoash k wuod Jehoahaz ruodh Israel, Amazia wuod Jehoash ruodh Juda nobedo ruoth. 2 Nobedo ruoth ka

14

2 RUODHI 14:3-16 en ja higni 25 kendo nolocho kuom higni 29 kodak Jerusalem. Nying min mare ne en Jehoadin nya Jerusalem. a 3 Nodhi nyime timo gik makare e wang’ Jehova. Kata kamano, ne ok otimo kaka Daudi b kwar mare. Notimo gik moko duto mana kaka Jehoash wuon mare notimo. c 4 Kata kamano, ne ok ogol kuonde moting’ore d kendo oganda ne pod wang’o misengni ma golo yiro kuondego. e 5 Ka pinyruodhe nosegurore motegno, ne onego jotichne ma nonego wuon mare ka locho. f 6 Kata kamano, ne ok onego yawuot jo ma nonego wuon mare kaluwore gi chik Jehova ma ne ondik e bug Musa niya: “Kik neg wuone nikech richo ma nyithindgi otimo, to bende kik neg nyithindo nikech richo ma wuonegi otimo. To ng’ato ka ng’ato noneg mana nikech richone owuon.” g 7 Nonego Jo-Edom h 10,000 e Hoho mar Chumbi i mi nokedo mokawo dala mar Sela, j kendo iluongo dalano ni Joktheel nyaka kawuononi. 8 Amazia nooro joote ir Jehoash wuod Jehoahaz wuod Jehu ruodh Israel kowachone niya: “Bi warakre e lweny.”1k 9 Jehoash ruodh Israel nooro wach ne Amazia ruodh Juda niya: “Buya motimo kuthe man Lebanon nooro wach ne sida man Le14:8 1 Kata, “warom wang’ gi wang’.”

SULA 14 a 2We 25:1-4

b 1Ru 15:5

c 2We 24:2

d 1Ru 15:14

e 2Ru 12:1, 3

f 2Ru 12:20 2We 24:25

g Rap 24:16

h 2Ru 8:20

i 2Sa 8:13 1We 18:12

j 2We 25:11, 12

k 2We 25:17-19

 Kolam mar 2 a 2Ru 14:7

b 2We 25:15, 16

c Jos 15:10, 12 Jos 21:8, 16

d 2We 25:20-24

e Neh 8:16 Neh 12:38, 39

f Jer 31:38 Zek 14:10

634 banon kama: ‘Yie mondo wuoda okend nyari.’ Kata kamano, ondiek moro man Lebanon nobiro monyono buya motimo kutheno. 10 En adier ni iseloyo Edom, a omiyo koro ipakori. Pakri apaka, to kik iwuog e dalani. Ang’o momiyo idwaro kelo masira ma biro tieki kaachiel gi Juda?” 11 To Amazia ne ok owinje. b Omiyo, Jehoash ruodh Israel nodhi ma girakore gi Amazia ruodh Juda e dala mar Beth-shemesh, c manie piny Juda. d 12 Jo-Israel noloyo Jo-Juda mi ng’ato ka ng’ato ne oringo modok dalane. 13 Jehoash ruodh Israel nomako Amazia ruodh Juda, ma wuod Jehoash wuod Ahazia e dala mar Beth-shemesh, kae to nodhi kode Jerusalem mi omuko ka ma romo bede 4001 e ohinga mar Jerusalem chakre Ranga Efraim e nyaka e Rangach ma Tung’. f 14 Nokawo dhahabu duto kod fedha kaachiel gi gik mamoko duto ma ne nie od Jehova kod ma ne nie kuonde keno mag od ruoth. Bende, nomako jomoko modok Samaria. 15 Weche mamoko duto e wi ngima Jehoash, gi gik ma notimo kod tekone duto kod kaka nokedo gi Amazia ruodh Juda, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Israel? 16 Gikone, Jehoash notho moyike gi kwe14:13 1 Ma dirom mita 178 (fut 584). Som Apendiks B14.

635 rene Samaria a ka ma noyikie ruodhi mag Israel kendo Jeroboam1b wuode nobedo ruoth kare. 17 Amazia c wuod Jehoash ruodh Juda nodak kuom higni 15 bang’ tho Jehoash d wuod Jehoahaz ruodh Israel. e 18 Weche mamoko duto e wi ngima Amazia, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? 19 Bang’e, jomoko nochano mondo onege f ka en Jerusalem, to noringo modhi Lakish. Kata kamano, noor jomoko kuno monege. 20 Omiyo, ne giduogo kode ka giting’e e farese mi ne giyike Jerusalem gi kwerene e Dala Daudi. g 21 Eka Jo-Juda duto nokawo Azaria1h ma ne jahigni 16 i mi gikete ruoth kar Amazia wuon mare. j 22 Nochako ogero Elath k kendo mi odwoke ne Jo-Juda bang’ ka ruoth1 nosetho moyike gi kwerene. l 23 E higa mar 15 mar loch Amazia wuod Jehoash ruodh Juda, Jeroboam m wuod Jehoash ruodh Israel nobedo ruoth kodak Samaria kendo nolocho kuom higni 41. 24 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova kendo ne ok oweyo richo duto ma Jeroboam wuod Nebat norwakoe Jo-Israel. n 25 Nodwoko tong’ mar Isra14:16 1 Jeroboam mar Ariyo. 14:21; 15:1 1 Tiende ni, “Jehova Osekonyo.” En e ma iluonge ni Uzia e 2Ru 15:13; 2We 26:1-23; Isa 6:1; kod Zek 14:5. 14:22 1 Tiende ni, Amazia wuon mare.

SULA 14 a 2Ru 10:35 2Ru 13:9

b Hos 1:1 Amo 1:1 Amo 7:10

c 2Ru 14:1 d 2Ru 13:10 e 2We 25:25-28 f 2Ru 12:20 g 1Ru 2:10 h Mat 1:8 i 2Ru 15:1, 2 j 2We 26:1 k Rap 2:8 1Ru 9:26 2Ru 16:6

l 2We 26:2 m Hos 1:1 Amo 1:1

n 1Ru 12:28-30 1Ru 13:34 Za 106:20

 Kolam mar 2 a Kwa 13:21 Kwa 34:2, 7, 8

b Rap 3:16, 17 c Jon 1:1 Mat 12:39

d Jos 19:10, 13 e Wuo 3:7 Bur 10:16 Za 106:43, 44

f Jer 31:20 g 2Ru 13:4, 5 h 2Sa 8:6 i 2We 8:3 j 2Ru 15:8

 SULA 15

2 RUODHI 14:17–15:3 el chakre Lebo-hamath1a nyaka e Nam Araba,2b mana kaka Jehova Nyasach Israel nosewacho kokalo kuom Jona c wuod Amitai, janabi ma wuok Gath-hefer. d 26 Jehova noneno chandruok malit ma Jo-Israel ne nigo e nimar ne onge ng’at ma ne nyalo konyo Jo-Israel, kata mana jochan kod mago ma sandore. 27 Kata kamano, Jehova nosesingore ni ok obi rucho nying Israel e piny. f Omiyo, noresogi gi lwet Jeroboam wuod Jehoash. g 28 Weche mamoko duto e wi ngima Jeroboam, gi gik moko duto ma ne otimo kod tekone gi kaka nokedo mi odwoko Damaski h gi Hamath i e bwo loch Juda kod Israel, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Israel? 29 Gikone, Jeroboam notho moyike gi kwerene ka ma noyikie ruodhi mag Israel mi Zekaria j wuode nobedo ruoth kare. E higa mar 27 mar loch Jeroboam2 ruodh Israel, Azaria1k wuod Amazia l ruodh Juda nobedo ruoth. m 2 Nobedo ruoth ka en jahigni 16 kendo nolocho kuom higni 52 kodak Jerusalem. Nying min mare ne Jekolia ma nya Jerusalem. 3 Nodhi nyime timo gik makare e wang’ Jehova mana kaka Amazia wuon mare

15

k 2Ru 14:21 l 2Ru 14:1 m 2We 26:1, 3

14:25 1 Kata, “ka ma idonjogo Hamath.” 2 Tiende ni, Nam Chumbi. 15:1 2 Tiende ni, Jeroboam mar Ariyo.

2 RUODHI 15:4-20 notimo. a 4 Kata kamano, ne ok ogol kuonde moting’ore b kendo oganda ne pod wang’o misengni ma golo yiro kuondego. c 5 Jehova nogoyo ruoth gi tuo mar dhoho kendo nobedo jadhoho d nyaka thone. Nodak e ot moro tenge e kendo wuode ma Jotham f e ma ne ochung’ ne od ruoth kong’ado bura ne ji e piny. g 6 Weche mamoko duto e wi ngima Azaria, h gi gik moko duto ma ne otimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? 7 Gikone, Azaria notho moyike gi kwerene i e Dala Daudi, kendo Jotham wuode nobedo ruoth kare. 8 E higa mar 38 mar loch Azaria j ruodh Juda, Zekaria k wuod Jeroboam nobedo ruodh Israel kodak Samaria kendo nolocho kuom dweche auchiel. 9 Notimo gik maricho e wang’ Jehova mana kaka kwerene notimo. Ne ok oweyo richo ma Jeroboam wuod Nebat noserwakoe Jo-Israel. l 10 Eka Shalum wuod Jabesh nochano kendo nonege m Ibleam. n Ka nosenege, nobedo ruoth kare. 11 Weche mamoko duto e wi ngima Zekaria ondik e bug weche mag ndalo ruodhi Israel. 12 Mano nochopo wach ma Jehova nowacho ne Jehu niya: “Tienge ang’wen mag yawuoti o biro bedo e kom-loch mar Israel.” p Kendo mano e gima notimore. 13 Shalum wuod Jabesh nobedo ruoth e higa mar 39

SULA 15 a 2We 26:4, 5 b Kwa 33:52 c Rap 12:13, 14 1Ru 22:41, 43 2Ru 14:1, 4

d Kwa 12:10 2Ru 5:27

e Law 13:45, 46 f 2Ru 15:32 g 2We 26:16-21 h 2We 26:22, 23 i Isa 6:1 j 2Ru 14:21 k 2Ru 14:29 l 1Ru 12:28-30 1Ru 13:33 1Ru 14:16

m Hos 1:4 Amo 7:9

n Jos 17:11 o 2Ru 13:1, 10 2Ru 14:23, 29

p 2Ru 10:30

 Kolam mar 2 a 2We 26:1 b 1Ru 14:17 1Ru 15:21 1Ru 16:8, 17

c 2Ru 15:10 d 1Ru 12:28-30 1Ru 13:33 1Ru 14:16

e 1We 5:26 f 2Ru 12:18 2Ru 16:8

g 2Ru 23:35

636 mar loch Uzia a ruodh Juda kendo nolocho kuom dwe achiel kodak Samaria. 14 Eka Menahem wuod Gadi nobiro Samaria kowuok Tirza b monego Shalum c wuod Jabesh. Bang’ nege, nobedo ruoth kare. 15 Weche mamoko duto e wi ngima Shalum kod kaka noloko loch ondik e bug weche mag ndalo ruodhi Israel. 16 Kindeno e ma Menahem nowuok Tirza modhi kedo gi dala mar Tifsa. Nonego ji duto ma ne ni kuro nikech ne gitamore yawone dho rangeye. Noketho dalano kendo nobaro iye mon mayach ma ne ni kuno. 17 E higa mar 39 mar loch Azaria ruodh Juda, Menahem wuod Gadi nobedo ruodh Israel, kendo nolocho kuom higni apar kodak Samaria. 18 Notimo gik maricho e wang’ Jehova. E ngimane duto, ne ok oweyo richo ma Jeroboam wuod Nebat noserwakoe JoIsrael. d 19 Pul e ruodh Asuria nobiro monjo pinyno, mi Menahem nomiye talanta1 1,000 mag fedha mondo okonye guro pinyruodhe. f 20 Menahem nochoko shekel1 50 mag fedha kuom Jo-Israel man gi huma kendo ma jomwandu g mondo oyud fedha momiyo ruodh Asuria. Eka ruodh Asuria nodok kendo ne ok 15:19 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14. 15:20 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

637 obudho e pinyno. 21 Weche mamoko duto e wi ngima Menahem, a gi gik moko duto ma ne otimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Israel? 22 Gikone, Menahem notho moyike gi kwerene, kendo Pekahia wuode nobedo ruoth kare. 23 E higa mar 50 mar loch Azaria ruodh Juda, Pekahia wuod Menahem nobedo ruodh Israel kodak Samaria, kendo nolocho kuom higni ariyo. 24 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova. Ne ok oweyo richo ma Jeroboam wuod Nebat noserwakoe Jo-Israel. b 25 Eka Peka c wuod Remalia ma jatend jolweny mage nochano kendo nonege ka ma ochiel motegno man Samaria e od ruoth ka en gi Argob kod Arie. Ne odhi gi jolweny 50 mowuok Gilead kendo bang’ nege, nobedo ruoth kare. 26 Weche mamoko duto e wi ngima Pekahia, gi gik moko duto ma ne otimo ondik e bug weche mag ndalo ruodhi Israel. 27 E higa mar 52 mar loch Azaria ruodh Juda, Peka d wuod Remalia nobedo ruodh Israel kodak Samaria kendo nolocho kuom higni 20. 28 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova, kendo ne ok oweyo richo ma Jeroboam wuod Nebat noserwakoe Jo-Israel. e 29 E kinde loch Peka ruodh Is-

SULA 15 a 2Ru 15:14 b 1Ru 12:28-30 1Ru 13:33 1Ru 14:16

c 2We 28:6 d 2We 28:6 Isa 7:1, 4

e 1Ru 12:28-30 1Ru 13:33 1Ru 14:16

 Kolam mar 2 a 2Ru 16:7 1We 5:6 1We 5:26 2We 28:19, 20

b 1Ru 15:20 c Jos 20:7, 9 d Kwa 32:40 e Isa 9:1 f Law 26:38 Rap 28:64 2Ru 17:22, 23 Isa 8:4

g 2Ru 17:1 h 2We 27:1 i 2We 27:7 Mat 1:9

j 2Ru 14:21 k 2We 27:1 l 2We 27:2 m Kwa 33:52 Rap 12:14

n 2We 27:3 o 2Ru 15:27 2We 28:6

2 RUODHI 15:21-37 rael, Tiglath-pileser a ruodh Asuria nomonjo Israel mokawo mier mag Ijon, Abelbeth-maaka, b Janoa, Kedesh, c Hazor, Gilead, d kod Galili, tiende ni piny Naftali e duto kendo nokawo jopinyno moterogi e tuech e piny Asuria. f 30 Eka Hoshea g wuod Ela nochano mar loko loch mar Peka wuod Remalia monege kae to nobedo ruoth kare e higa mar 20 mar loch Jotham h wuod Uzia. 31 Weche mamoko duto e wi ngima Peka, gi gik moko duto ma ne otimo ondik e bug weche mag ndalo ruodhi Israel. 32 E higa mar ariyo mar loch Peka wuod Remalia ruodh Israel, Jotham i wuod Uzia j ruodh Juda nobedo ruoth. 33 Nobedo ruoth ka en jahigni 25 kendo nolocho kuom higni 16 kodak Jerusalem. Nying min mare ne Jerusha nyar Zadok. k 34 Nodhi nyime timo gik makare e wang’ Jehova mana kaka Uzia wuon mare notimo. l 35 Kata kamano, ne ok ogol kuonde moting’ore kendo oganda ne pod wang’o misengni ma golo yiro kuondego. m En e ma nogero rangach ma malo mar od Jehova. n 36 Weche mamoko duto e wi ngima Jotham, gi gik moko duto ma notimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? 37 E kindego, Jehova nochako ooro Rezin ruodh Siria kod Peka o wuod Remalia mondo omonj

2 RUODHI 15:38–16:14 Juda. a 38 Gikone Jotham notho moyike gi kwerene e Dala Daudi kwar mare, kendo Ahaz wuode nobedo ruoth kare. E higa mar 17 mar loch Peka wuod Remalia, Ahaz b wuod Ruoth Jotham nobedo ruodh Juda. 2 Ahaz nobedo ruoth ka en jahigni 20 kendo nolocho kuom higni 16 kodak Jerusalem. Ne ok otimo gik makare e wang’ Jehova Nyasache kaka Daudi kwar mare notimo. c 3 Kar mano, nowuotho e yore mag ruodhi Israel, d kendo nowang’o wuode e mach kaka misango e koluwo timbe makwero mag ogendni f ma Jehova noseriembo oa e nyim Jo-Israel. 4 Bende, nodhi nyime wang’o misengni kuonde moting’ore, g e gode, kendo e tiend yiende madongo. h 5 Kindego e ma Rezin ruodh Siria kod Peka wuod Remalia ruodh Israel nobiro monjoe Jerusalem. i Ne gilworo dalano mondo giked gi Ahaz, to kawo dalano notamogi. 6 Kindego e ma Rezin ruodh Siria nodwokoe piny Elath j ne Jo-Edom. Bang’e, noriembo Jo-Yahudi1 ma ne odak kuno. Jo-Edom nodonjo Elath kendo pod gidak kuno nyaka kawuononi. 7 Omiyo, Ahaz nooro joote ir Tiglath-pileser k ruodh Asuria kowachone niya: “An jatichni kendo an wuodi. Bi

16

16:6 1 Kata, “Jo-Juda.”

SULA 15 a 2Ru 16:5 Isa 7:1, 2

 SULA 16 b Isa 1:1 Isa 7:1 Hos 1:1 Mik 1:1 Mat 1:9

c 2We 28:1-4

d 1Ru 12:28-30 1Ru 16:33

e Law 20:2, 3 2We 33:1, 6 Jer 7:31

f Rap 12:29-31

g Kwa 33:52

h Rap 12:2

i 2Ru 15:37 2We 28:5, 6

j 2Ru 14:21, 22

k 2Ru 15:29

 Kolam mar 2 a 1Ru 15:18, 19

b Amo 1:4, 5

c Isa 9:11

d Rap 12:30

e Isa 8:2

f Jer 23:11 Eze 22:26

g 2We 28:22, 23 2We 28:25

h 2We 4:1

638 mondo iresa e lwet ruodh Siria kod ruodh Israel ma koro obiro monjagi.” 8 Eka Ahaz nokawo fedha gi dhahabu ma ne nie od Jehova, gi kar keno mar od ruoth mi ooro ne ruodh Asuria kaka asoya. a 9 Ruodh Asuria notimone kaka nodwaro mi nodhi Damaski mokawo dalano kendo notero jo ma ne odak kuno e tuech e piny Kir. b Bende, ne onego Rezin. c 10 Ruoth Ahaz nodhi Damaski romo gi Tiglath-pileser ruodh Asuria. To ka ne Ahaz oneno kendo mar misango ma ne ni Damaski, nooro picha mar kendono ne Urija jadolo mondo one kaka ochal gi kaka ne olose. d 11 Urija e jadolo nogero kendo mar misango f mana kaka Ruoth Ahaz nochike ka ruoth pod ni Damaski. Notieko gero kendono ka pok Ruoth Ahaz oduogo koa Damaski. 12 Ka ne ruoth oduogo koa Damaski moneno kendono, nodhi mogolo misengni e kendono. g 13 Nodhi nyime golo misengni miwang’o kod chiwo mag cham e kendono. E wi mano, nogolo chiwo miolo kendo ne okiro remb misengni mag kuwe e kendono. 14 Eka nochwalo kendo mar mula h ma ne nie nyim Jehova kogole ka ma ne oketee e nyim ot, mi okete yo nyandwat mar kendo ma ne oloso. Noyudo kendo mar mulano ni e kind kendone ma ne olosono kod

639 od Jehova. 15 Ruoth Ahaz nochiko Urija a jadolo kama: “Gol misango miwang’o mokinyi kod chiwo mag cham modhiambo e kendo maduong’ni. b Bende, gol misango miwang’o mar ruoth kod chiwone mar cham, c kaachiel gi misango miwang’o, chiwo mag cham kod chiwo miolo mag oganda duto e kendoni. Bende, ne ni ikiro remo duto mag misengni miwang’o kod misengni mamoko duto kuom kendoni. To kendo mar mulani we abiro neno gima atimogo.” 16 Urija jadolo notimo gik moko duto ma Ruoth Ahaz nochike. d 17 E wi mano, Ruoth Ahaz nong’ado mabede mag mula mag geche, e mi ogolo besende mag mula kuom gechego, kendo ne ogolo karaya f maduong’ miluongo ni Nam kuom ruedhi mag mula g ma ne ochungee mokete e laru mar kidi. h 18 To ka ma ne oum ma ne itiyogo chieng’ Sabato kod ka ma ruoth ne donjogo, ne ogolo e od Jehova motero ka machielo. Notimo kamano nikech noluoro ruodh Asuria. 19 Weche mamoko duto e wi ngima Ahaz gi gik ma ne otimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? i 20 Gikone, Ahaz notho moyike gi kwerene e Dala Daudi kendo Hezekia1j wuode nobedo ruoth kare. 16:20 1 Tiende ni, “Jehova Chiwo Teko.”

SULA 16 a Isa 8:2 b 2We 28:23 c Wuo 29:39-41 d 2Ru 16:11 e 1Ru 7:27, 28 f 1Ru 7:38 2We 4:6

g 1Ru 7:23, 25 h 2We 28:24 2We 29:19

i 2We 28:26, 27 j 2Ru 18:1 2We 29:1 Isa 1:1 Hos 1:1 Mat 1:9

 Kolam mar 2  SULA 17 a 2Ru 15:30 b 2Ru 18:9 Isa 10:5, 6 Hos 10:14, 15

c 2Ru 18:14 d Isa 31:1 e Hos 13:16 f Law 26:32, 33 Rap 4:27 Rap 28:64 1Ru 14:15

g 1We 5:26 h 2Ru 18:9-11 i Wuo 20:2 j Wuo 20:5

2 RUODHI 16:15–17:8 E higa mar 12 mar loch Ahaz ruodh Juda, Hoshea a wuod Ela nobedo ruodh Israel e Samaria. Nolocho kuom higni ochiko. 2 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova, en mana ni ruodhi mag Israel ma ne otelone notimo gik maricho moloye. 3 Shalmaneser ruodh Asuria nobiro monjo Hoshea, b mi Hoshea ne obedo jatije kendo nochako chule osuru. c 4 Kata kamano, ruodh Asuria nofwenyo ni Hoshea nosechano mar ng’anyone, nimar nooro jomoko ir So ruodh Misri d kendo ne ok ochulo ruodh Asuria osuru kaka nosebedo kotimo. Kuom mano, ruodh Asuria notueye e jela. 5 Ruodh Asuria nomonjo pinyno duto kendo nodhi Samaria molwore kuom higni adek. 6 Nokawo Samaria e e higa mar ochiko mar loch Hoshea. Eka notero JoIsrael e tuech f e piny Asuria kendo nomiyogi mier mag Hala kod Habor man machiegni gi aora Gozan g kod mier mamoko mag Media h mondo gidagie. 7 Mano notimore nikech Jo-Israel notimo marach e nyim Jehova Nyasachgi, ma ne ogologi e piny Misri e bwo loch Farao ruodh Misri. i Ne gilamo nyiseche mamoko, j 8 ne giluwo timbe mag ogendni ma Jehova noriembo oa e nyimgi, kendo ne giluwo timbe ma ruodhi Israel ne timo.

17

2 RUODHI 17:9-22 9 Jo-Israel ne timo gik maricho e wang’ Jehova Nyasachgi. Ne gigero kuonde moting’ore e miechgi duto, chakre e ohinga nyaka e miechgi a mochiel motegno.1 10 Ne gigero kuonde moting’ore, kod sirni b mag kite kod mag yien e gode maboyo duto nyaka e tiend yiende madongo duto. c 11 Ne gichiwo misengni ma golo yiro kuondego mana kaka ogendni ma Jehova noriembo e nyimgi ne timo. d Ne gidhi nyime timo gik maricho mana mondo gimi Jehova obed gi mirima. 12 Ne gidhi nyime lamo sanamu makwero1e ma Jehova ne okwerogi achiel kachiel ni kik gilam. f 13 Jehova nosiemo Jo-Israel kod Jo-Juda kotiyo gi jonabine duto gi jonen g mage duto kowachonegi niya: “Lokreuru uwe yoreu maricho! h Makuru chikena kod buchena kaluwore gi chike duto ma ne amiyo kwereu kendo ma ne aoronu ka atiyo gi jonabina.” 14 Kata kamano, ne ok giwinjo kendo wigi nobedo matek mana kaka kweregi ma ne ok oketo yie kuom Jehova Nyasachgi notimo. i 15 Ne gitamore luwo chikene kendo ne ok gimakore gi singruok j ma ne otimo gi kweregi. Bende, ne ok giwinjo siem ma ne 17:9 1 Tiende ni, kuonde duto, bed ni gin kuonde ma ji nokie kata ji ng’enyie. 17:12 1 Wach moloki ni “sanamu makwero” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

SULA 17 a Hos 12:11 b Wuo 34:13 Rap 16:21, 22

c Rap 12:2 Isa 57:5

d Law 20:23 e 1Ru 12:28-30 1Ru 21:25, 26

f Wuo 20:3-5 Law 26:1 Rap 4:23

g 2We 24:18, 19 2We 36:15, 16 Jer 25:4

h Isa 55:7 i Rap 1:32 Rap 31:27

j Rap 5:2 Rap 29:12

 Kolam mar 2 a Hos 4:6 b Rap 32:21 1Sa 12:21

c Za 115:4-8 Isa 44:9

d Rap 12:30 e 1Ru 12:28-30 f 1Ru 14:15 1Ru 16:33

g Rap 4:19 Jer 8:2

h 1Ru 16:30, 31 1Ru 22:51, 53 2Ru 10:21 2Ru 23:4, 5

i 2Ru 16:1, 3 j Rap 18:10 Mik 5:12

k Jos 23:12, 13 Isa 42:24

l 1Ru 14:22 Jer 3:8

m Eze 23:4, 11 n 1Ru 12:20

640 omiyogi a kendo ne gidhi nyime lamo sanamu manono, b mi gin giwegi gibedo jo manono c ka giluwo tim ogendni ma ne olworogi, ogendni ma Jehova nokwerogi ni kik giluw. d 16 Ne gisiko giweyo chike mag Jehova Nyasachgi kendo ne giloso sanamu mag nyiroye ariyo mag chuma e kod siro mar yien. f Bende, ne gikulore ne oganda duto mag polo g kendo ne gilamo Baal. h 17 Bende, ne giwang’o yawuotgi gi nyigi e mach, i ne gitimo timbe juok, j kendo ne gimanyo weche kuom jokor wach. Ne giketo chunygi e timo gik maricho e wang’ Jehova mondo giwang’go iye. 18 Omiyo, Jehova nobedo gi mirima mager gi JoIsrael mi noriembogi e nyime. k Ne ok oweyo kata mana achiel kuomgi odong’ mak mana dhood Juda. 19 Kata mana Jo-Juda ne ok oluwo chike Jehova Nyasachgi. l Gin bende ne giluwo timbe mag Jo-Israel. m 20 Omiyo, Jehova nodagi koth Jo-Israel duto kendo nokuodo wigi moketogi e lwet jomecho nyaka nochopo kama nogologi giduto e nyime. 21 Ne ogolo Jo-Israel kuom dhood Daudi, mi Jo-Israel noketo Jeroboam wuod Nebat obedo ruodhgi. n Kata kamano, Jeroboam nomiyo giweyo luwo Jehova kendo ne omiyo gitimo richo maduong’. 22 Oganda

641 Israel nodhi nyime timo richo duto mag Jeroboam a kendo ne ok giweyogi 23 nyaka nochopo kama Jehova nogologi e wang’e mana kaka nosewacho kotiyo gi jonabine. b Kuom mano, nogol Jo-Israel e pinygi motergi e tuech e piny Asuria c ka ma gintiere nyaka kawuononi. 24 Eka ruodh Asuria nogolo ji Babulon, Kuth, Ava, Hamath, kod Sefarvaim d mokelogi mondo gidag e mier mag Samaria kar Jo-Israel. Ne gikawo piny Samaria mi gidak e mier ma ne ni kuno. 25 Ka ne gichako dak kuno, ne ok giluoro1 Jehova. Omiyo, Jehova nooro sibuoche e kindgi e monego moko kuomgi. 26 Ne oter wach ne ruodh Asuria kama: “Ogendni ma ne idaro mitero mondo odag e miech Samaria ok ong’eyo chike mag Nyasach pinyno. Omiyo, Nyasach pinyno osebedo ka oronegi sibuoche ma negogi nikech onge kata ng’ato achiel kuomgi mong’eyo chikene.” 27 Kuom mano, ruodh Asuria nochiko niya: “Dwokuru achiel kuom jodolo ma nukelo e tuech koa e pinyno mondo odhi odag kuno kendo opuonjgi chike mag Nyasach pinyno.” 28 Omiyo, achiel kuom jodolo ma ne ogol Samaria moter e tuech nodok Bethel f kendo nochako puonjo 17:25 1 Kata, “gilam.”

SULA 17 a 1Ru 12:28-30

b Rap 28:45, 63 1Ru 14:16 Hos 1:4 Amo 5:27 Mik 1:6

c 2Ru 18:11

d 2Ru 19:11, 13

e Wuo 23:29

f Cha 28:18, 19 Jos 16:1 1Ru 12:28, 29

 Kolam mar 2 a Joh 4:20-22

b 2Ru 17:24

c 2Ru 18:34

d 1Ru 12:31, 32 1Ru 13:33

e 2Ru 17:24, 41

f Cha 32:28

g Wuo 19:5 Wuo 24:7 Rap 29:1

2 RUODHI 17:23-35 ji kaka owinjore gilam1 Jehova. a 29 Kata kamano, moro ka moro kuom ogendnigo ne oloso nyasache mi giketo e ute mag lamo ma ne ni kuonde moting’ore ma noyudo Jo-Samaria oseloso. Moro ka moro kuom ogendnigo ne otimo kamano e mier ma ne gidakie. 30 Omiyo, JoBabulon noloso Sukoth-benoth, to Jo-Kuth noloso Nergal, to Jo-Hamath b noloso Ashima, 31 to Jo-Ava noloso Nibhaz kod Tartak. JoSefarvaim to ne wang’o yawuotgi e mach ne nyisechegi c ma Adramelek kod Anamelek. 32 Kata obedo ni ne giluoro Jehova, ne giyiero jomoko e kindgi mondo obednegi jodolo mag kuonde moting’ore. Jodologo ne tiyonegi e ute mag lamo ma ne nitie kuonde moting’orego. d 33 Kamano ne gilamo Jehova to koni ne gilamo nyisechegi ka giluwo kit lamo mag ogendni ma ne ogolgie. e 34 Pod giluwo kit lamo mag pinje ma ne giaye nyaka kawuononi. Onge kata achiel kuom ogendnigo ma lamo Jehova kendo onge kata achiel kuomgi ma luwo chikene, buchene, kod chik ma Jehova ne omiyo yawuot Jakobo, jal ma ne oloko nyinge mondo obed Israel. f 35 Ka ne Jehova otimo singruok kodgi, g nochikogi niya: “Kik ulam nyiseche 17:28 1 Kata, “giluor.”

2 RUODHI 17:36–18:10 mamoko, kendo kik ukulrunegi kata tiyonegi. Bende, kik ugolnegi misengni. a 36 To Jehova ma ne ogolou e piny Misri gi teko mang’eny b e ma onego uluor, c kendo en e ma onego ukulrune, kendo en e ma onego ugolne misango. 37 Kendo chikene, buchene, kod chik ma ne ondikonu, d onego uluw kinde duto, kendo kik ulam nyiseche mamoko. 38 Wiu kik wil gi singruok ma ne atimo kodu, e kendo kik ulam nyiseche mamoko. 39 To Jehova Nyasachu e ma ulam, nikech en e ma obiro resou e lwet wasiku duto.” 40 Kata kamano, ne ok gitimo kaka ne opuonjgi kendo ne gidhi nyime luwo kit lamogi machon. f 41 Omiyo, ogendnigo ne oluoro1 Jehova. g Kata kamano, pod ne gilamo sanamugi. Nyithindgi gi nyikwagi osebedo ka timo mana kaka kweregi ne timo nyaka kawuononi. E higa mar adek mar loch Hoshea h wuod Ela ruodh Israel, Hezekia i wuod Ruoth Ahaz j nobedo ruodh Juda. 2 Nobedo ruoth ka en jahigni 25, kendo ne olocho kuom higni 29 kodak Jerusalem. Nying min mare ne en Abi1 nyar Zekaria. k 3 Nodhi nyime timo gik makare e wang’ Jehova l mana kaka Daudi

18

17:41 1 Kata, “lamo.” 18:2 1 Abi en nying machuok mar Abija.

SULA 17 a Wuo 20:3-5 Wuo 23:24 Wuo 34:14 Rap 5:9

b Wuo 6:6 c Rap 6:12, 13 d Rap 31:9 e Rap 4:23 f 2Ru 17:34 g Ezr 4:1, 2

 SULA 18 h 2Ru 15:30 2Ru 17:1

i 2We 28:27 Mat 1:9

j 2Ru 16:2, 20 k 2We 29:1, 2 l 2Ru 20:3 2We 31:20, 21 Za 119:128

 Kolam mar 2 a 1Ru 15:5 b Kwa 33:52 1Ru 3:2 2Ru 14:1, 4

c Rap 7:5 Rap 12:3 2We 31:1

d Kwa 21:8, 9 e 2Ru 19:15 2We 32:7, 8

f Rap 10:20 Jos 23:8

g 2Ru 16:7 h 2We 28:18, 19 Isa 14:28, 29

i 2Ru 17:1

642 kwar mare notimo. a 4 En e ma nogolo kuonde moting’ore, b nomuko sirni mag kite kendo ne otong’o siro mar yien. c E wi mano, notoyo thuond mula ma Musa noloso, d nimar nyaka chop kindego oganda Israel ne wang’oga misengni ma golo yiro ne thuondno kendo ne iluonge ni sanamu mar thuond mula.1 5 Nogeno Jehova e Nyasach Israel, kendo ne onge ruoth machielo kaka en kuom ruodhi duto mag Juda ma ne otelone kata ma ne olocho bang’e. 6 Ne omakore motegno gi Jehova f kendo ne ok obaro moweye. Nodhi nyime luwo chike ma Jehova nomiyo Musa, 7 kendo Jehova ne ni kode. Kamoro amora ma ne odhiye, ne otiyo gi rieko. Ne ong’anyo ne ruodh Asuria kendo ne otamore tiyone. g 8 Bende, noloyo Jo-Filistia h nyaka Gaza kod alworane, chakre e ohingnigi nyaka e miechgi mochiel motegno.1 9 E higa mar ang’wen mar loch Hezekia, ma ne en higa mar abiriyo mar loch Hoshea i wuod Ela ruodh Israel, Shalmaneser ruodh Asuria nobiro mondo omonj Samaria kendo nochako lwore. j 10 Ne gikawo k Samaria e giko higa mar adek. Mano ne en higa mar auchiel mar loch Hezekia, ma ne en higa mar ochiko

j 2Ru 17:3-6 k Hos 13:16 Amo 3:11 Mik 1:6

18:4 1 Kata, “niluonge ni Nehushtan.” 18:8 1 Tiende ni, kuonde duto, bed ni gin kuonde ma ji nokie kata ji ng’enyie.

643 mar loch Hoshea ruodh Israel. 11 Eka ruodh Asuria nokawo Jo-Israel motero e tuech a e piny Asuria momiyogi mier mag Hala kod Habor man machiegni gi aora Gozan kod mier mamoko mag Media b mondo gidagie. 12 Mano notimore nikech ne ok giwinjo Jehova Nyasachgi kendo ne gisiko giketho singruokne, ne giketho weche duto ma Musa jatich Jehova nochikogi. c Ne ok giwinje kendo ne gitamore timo gik ma ne owachonegi. 13 E higa mar 14 mar loch Hezekia, Senakerib ruodh Asuria d nomonjo mier duto ma ne ochiel motegno mag Juda, mokawogi. e 14 Kuom mano, Hezekia ruodh Juda nooro wach Lakish ne ruodh Asuria niya: “An jaketho. Kik imonja. Ayie chulo gimoro amora midwaro.” Ruodh Asuria nochiko Hezekia ruodh Juda mondo ochiw talanta1 300 mag fedha kod talanta 30 mag dhahabu. 15 Omiyo, Hezekia nochiwo fedha duto ma ne nitie e od Jehova kod ma ne nitie e kar keno mar od ruoth. f 16 Kindego e ma Hezekia nomuko dhout hekalu g mar Jehova kendo nomuko sirni mag dhoot ma Hezekia ruodh Juda owuon nobawo gi dhahabu, h mi nomiyo ruodh Asuria. 18:14 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14.

SULA 18 a Isa 8:4 Amo 6:1, 7

b 2Ru 17:6 1We 5:26

c Rap 8:20 1Ru 14:15

d Isa 10:5

e 2We 32:1 Isa 36:1

f 2Ru 12:18 2Ru 16:8 2We 16:2, 3

g 1Ru 6:33-35

h 2We 29:1, 3

 Kolam mar 2 a Jos 15:20, 39 2We 11:5, 9

b 2We 32:9

c Isa 36:2, 3

d 2Ru 19:2 Isa 22:20-24

e Isa 22:15-19

f 2We 32:10 Isa 36:4-10

g 2Ru 18:7

h Isa 30:1, 2

i 2We 32:8

j 2We 31:1

2 RUODHI 18:11-22 17 Eka ruodh Asuria nooro Tartan,1 Rabsaris,2 Rabshake,3 kod oganda lweny mang’ongo ka en Lakish a mondo odhi Jerusalem ir Ruoth Hezekia. b Ka ne gichopo kuno, ne gichung’ but freji ma golo pi e yawo ma malo man e yo mochomo puoth jalwok lewni. c 18 Ka ne giluongo ruoth mondo obi, Eliakim d wuod Hilkia ma nochung’ ne od ruoth, gi Shebna e jagoro, kaachiel gi Joa wuod Asaf jandiko, nodhi irgi. 19 Eka Rabshake ne owachonegi niya: “Dhiuru unyis Hezekia ni ruoth maduong’ ma ruodh Asuria wacho niya: ‘Ere gima omiyo in gi chir ma kama? f 20 Isewacho ni, “An gi rieko kod teko mar kedo e lweny,” kata kamano, mago gin weche manono. En ng’ano migeno momiyo sani itemo piem koda? g 21 Winji! Ang’eyo ni iseketo genoni kuom Misri, h to ng’e ni Misrino chal mana gi odundu motur ma ka ng’ato osiroree to ochuoyo lwete. Mano e gima Farao ruodh Misri timo ne ji duto mogeno kuome. 22 To ka iwachona niya: “Wan wageno Jehova Nyasachwa,” i donge en e Nyasaye ma Hezekia nomuko j kuonde moting’ore ma nogerne kaachiel gi kendo mag misangone? Donge Hezekia e ma nonyiso Juda gi Jerusalem ni nyaka gilem 18:17 1 Kata, “jatend jolweny.” 2 Kata, “jatelo maduong’ e dala ruoth.” 3 Kata, “jatend jolos divai.”

2 RUODHI 18:23-37 mana e nyim kendo mar misango man Jerusalemni, koso?’ a 23 Koro akwayi, tim singruogni gi ruodha ma en ruodh Asuria: abiro miyi farese 2,000 ka po ni inyalo yudo jo ma nyalo idhogi. b 24 Ka igeno ni Jo-Misri e ma biro konyi gi farese kod joidh farese, be iparo ni inyalo loyo kata mana achiel kuom jotend ruodha matinie mogik? 25 Koso iparo ni abiro monjou amonja ka Jehova ok e ma oora? Jehova owuon e ma nonyisa ni abi aked gi pinyni kendo akethe chuth.” 26 Eka Eliakim wuod Hilkia, gi Shebna, c kod Joa ne owacho ne Rabshake niya: d “Wasayi, yie iwuo kodwa gi dho Aram,1e nimar wawinjo dhokno; to kik iwuo kodwa gi dho Jo-Yahudi mochung’ e wi ohingagi.” f 27 To Rabshake ne openjogi niya: “Uparo ni un kod ruodhu kende e ma ruodha ne oora mondo awachnu wechegi? Donge ne oora bende ir jo manie wi ohingagi, ma biro chamo chiethgi kendo madho lachgi giwegi mana kaka un bende ubiro timo?” 28 Eka Rabshake ne ochung’ mi okok gi dwol maduong’ kowuoyo gi dho JoYahudi niya: “Winjuru gima ruoth maduong’, ma ruodh Asuria osewacho. g 29 Ma e gima ruoth owacho, ‘Kik uwe mondo Hezekia owuondu, nimar ok onyal resou e lweta. h 30 Kendo kik 18:26 1 Kata, “dho Siria.”

SULA 18 a Rap 12:11, 13 2We 32:12

b Isa 10:12, 13

c 2Ru 18:18

d 2Ru 18:17

e Ezr 4:7 Dan 2:4

f Isa 36:11, 12

g Isa 36:13-20

h 2We 32:15

 Kolam mar 2 a 2Ru 19:32-34

b 2Ru 17:6

c Kwa 13:21

d 2Ru 17:24

e 2Ru 17:6

f 2Ru 19:17-19 2We 32:15 Isa 37:23

g Isa 36:21, 22

644 uyie Hezekia omi ugen Jehova kowachonu niya: “Jehova biro resowa, kendo dalani ok nopodh e lwet ruodh Asuria.” a 31 Kik uwinj weche Hezekia, nimar ma e gima ruodh Asuria owacho: “Losuru kuwe koda kendo ubed e bwo lochna, mi ng’ato ka ng’ato kuomu biro chamo olemb mzabibune kod ng’ope owuon, kendo enomodh pi e yawone owuon, 32 nyaka chieng’ ma anabi, mi ateru e piny ma chalo gi pinyu, b ee, e piny ma cham kod divai chiekie maber, kendo piny mopong’ gi makate kod puothe mzabibu, piny mopong’ gi yiend zeituni kod mor kich. Eka unubed mangima kendo ok unutho. Kik uyie mondo Hezekia owuondu ni Jehova biro resou. 33 Be nitie nyasaye moro amora mosereso joge e lwet ruodh Asuria? 34 Nyiseche mag Hamath c gi Arpad ni kanye? Bende, ere nyiseche mag Sefarvaim, d Hena, kod Iva? Be gisereso Samaria e lweta? e 35 Kuom nyiseche duto mag piny, ere mosereso joge e lweta? To koro ang’o momiyo uparo ni Jehova biro reso Jerusalem?”’” f 36 To ji ne oling’ thi kendo ne ok gidwoke kata wach achiel nikech ruoth Hezekia nosechikogi ni kik gidwoke. g 37 Eka Eliakim wuod Hilkia ma nochung’ ne od ruoth, gi Shebna jagoro, kaachiel gi Joa wuod Asaf

645 jandiko nodok ir Hezekia ka giyiecho lepgi kendo ne ginyise weche duto ma Rabshake nowachonegi. Ka Ruoth Hezekia nowinjo wechego, ne oyiecho lepe, mi orwako lep gunia, kae to odhi e od Jehova. a 2 Eka ne ooro Eliakim wuod Hilkia ma nochung’ ne od ruoth, gi Shebna jagoro, kaachiel gi jodong jodolo ir janabi Isaya b wuod Amoz. Ne gidhi ire ka girwako lep gunia. 3 Ne giwachone niya: “Ma e gima Hezekia owacho, ‘Kawuono en chieng’ chandruok, ayany, kod wich-kuot; muoch kayo mine, to gionge gi teko mar nyuol. c 4 Koro, wakwayi ni ilem ne jo ma pod odong’, nimar samoro Jehova Nyasachi d biro winjo weche duto ma ruodh Asuria oseorogo Rabshake mondo oyany Nyasaye mangima, kendo Jehova Nyasachi e biro kume nikech weche ma osewachogo.’” 5 Omiyo, jotich Hezekia ne odhi ir Isaya. f 6 Eka Isaya ne owachonegi niya: “Dhiuru uwach ne ruodhu ni Jehova owacho kama: ‘Kik iluor g nikech weche ma isewinjo ka joote mag ruodh Asuria yanyago. h 7 Abiro loko pache, kendo obiro winjo wach moro mi nodog e pinye. Abiro miyo onege gi ligangla e pinye owuon.’” i 8 Ka ne Rabshake owinjo ni ruodh Asuria osewuok Lakish, j ne odok ire mi oyude ka okedo gi Libna. k

19

SULA 19 a Isa 37:1-4 b Isa 1:1 c Isa 26:17, 18 d 1Sa 17:45 2Ru 18:35

e 2Sa 22:7 2We 20:9 2We 32:20 Za 50:15

f Isa 37:5-7 g Rap 20:3 Isa 41:10 Isa 51:7

h 2Ru 18:17 i 2We 32:21 Isa 37:37, 38

j 2Ru 18:14 k Isa 37:8-13

 Kolam mar 2 a 2Ru 18:17 b 2We 32:15 c 2Ru 17:5 2We 32:10, 13 Isa 10:8-11

d Cha 11:31 e 2Ru 17:24 2Ru 18:33, 34

f 1Ru 8:30 Isa 37:14-20

g 2We 32:20 h Wuo 25:22 i 1We 29:10, 11 j 1Ru 8:29 Za 65:2

k 2We 16:9 Dan 9:18

2 RUODHI 19:1-17 9 Ruodh Asuria nowinjo ni Tirhaka ruodh Ethiopia osebiro kedo kode. Omiyo, ne ooro joote a kendo ir Hezekia kowacho niya: 10 “Dhiuru unyis Hezekia ruodh Juda niya: ‘Kik iwe mondo Nyasachi ma igeno kuomeno owuondi ni Jerusalem ok bi podho e lwet ruodh Asuria.’ b 11 Isewinjo kaka ruodhi mag Asuria oseketho pinje duto ma ne gikedogo. c Koro iparo ni in e ma ibiro kwo? 12 Ere Gozan, Haran, d Rezef, kod jo Eden ma nodak Eden Tel-asar? Be nyiseche ma ogendnigo ne lamo noresogi adier e lwet kwerena? 13 Bende, ere ruodh Hamath, gi ruodh Arpad, gi ruodh mier mag Sefarvaim, gi Hena, kod Iva?” e 14 Hezekia ne okawo barupe ma jootego nokelone, mi nosomogi. Eka nodhi e od Jehova mi oyaro barupego e nyim Jehova. f 15 Kendo Hezekia ne ochako kwayo g Jehova kowacho niya: “A Jehova Nyasach Israel mobet e komlochne e wi1 jokerubi. h In kendi e Nyasaye madier e wi pinjeruodhi duto manie piny. i In e ma ne ichueyo polo gi piny. 16 Yaye Jehova, chik iti mondo iwinji! j A Jehova, yaw wang’i k mondo ine! Winjie weche ma Senakerib oseoro mondo oyanygo Nyasaye mangima. 17 A Jehova, en adier ni 19:15 1 Kata nyalo bedo, “e kind.”

2 RUODHI 19:18-28 ruodhi mag Asuria oseketho ogendni mamoko kaachiel gi pinjegi. a 18 Kendo gisewito nyisechegi e mach, nikech ne ok gin nyiseche, b to ne gin mana gik ma dhano oloso gi lwetegi c ka gitiyo gi bao kod kite. Mano e momiyo ne gikethogi. 19 To koro, A Jehova Nyasachwa, wakwayi ni ireswa e lwete mondo pinjeruodhi duto mag piny ong’e ni in kendi e Nyasaye, yaye Jehova.” d 20 Eka Isaya wuod Amoz ne ooro wach ne Hezekia kama: “Jehova Nyasach Israel owacho ni, ‘Asewinjo kaka ikwaya e e wach Senakerib ruodh Asuria. f 21 Ma e gima Jehova osewacho kuome: “Nyar Sayun ma silili osechayi, kendo ojari. Nyar Jerusalem kinoni wiye.1 22 Ng’ano ma isejaro kendo yanyo kamano? g Ng’ano ma isekokne gi dwol maduong’ kamano? h Ng’ano ma isejowone wengeni kamano? Isetimo kamano ne Ng’at Maler mar Israel! i 23 Iseoro jooteni j mondo ojar Jehova, k kiwacho niya: ‘Abiro idho wi gode madongo Gi gechena mag lweny mokalo akwana, Anachop nyaka kuonde maboyo mag Lebanon. 19:21 1 Kata, “twenyoni ume.”

SULA 19 a 2Ru 16:8, 9 2Ru 17:6, 24

b Isa 41:29 c Jer 10:3 d Za 83:17, 18 Isa 45:5, 6

24

e 2Ru 19:15 f Isa 37:21, 22 g 2Ru 19:10

25

h 2Ru 18:30 Isa 10:12, 13

i Isa 37:23-25 j 2Ru 18:17 k 2We 32:17 Isa 10:10, 11

 Kolam mar 2

26

a Isa 14:24 b Za 33:11 c Isa 46:10 d Isa 10:5 Isa 37:26, 27

e Isa 40:7

27

f Nge 5:21 Hib 4:13

g Isa 37:28, 29 h Za 46:6 Isa 10:5, 15

i 2Ru 18:35 Isa 10:12, 13

j Za 32:9 k 2Ru 19:33

28

646 Abiro tong’o yiendene madongo mag sida kod yiendene mabeyo mag junipa. Abiro chopo nyaka tung’, e bungene motwere. Abiro kunyo sokni, mi anamodh pi pinje mamoko; Ananyon aoche matindo mag Misri gi tiendena mi giduon.’ Dibed ni pok uwinjo? Noseng’ad wachno chon. a Asebedo ka aike b chakre ndalo mokalo. Wang’ni to adhi kele. c Ibiro muk mier mochiel motegno mi ginidong’ pidhe pidhe. d Jo modak kuondego biro dhier nono; Gibiro luor kendo wigi biro kuot. Gibiro chalo gi yiende kod lum mang’ich manie pap, e Kaka lum motwi e wi tado ma ner ka yamb ugwe ogoyo. To ang’eyo sa ma ibet, sa ma iwuok, sa ma iduogo, f Kendo sa ma in gi mirima koda, g Nikech mirima ma in-go koda h kod koko migoyo osechopo e ita. i Omiyo, abiro keto ramaki j mara e umi kod ragayi e dhogi, Kendo anaduoki gi yo ma ne ibirogo.” k

647 29 “‘To in Hezekia, ma e ranyisi ma amiyi: Higani ubiro chamo gik motwi kendgi. Higa ma biro ubiro chamo orowe.1a To e higa mar adek, ubiro komo mi unuka cham. Bende, ubiro pidho mzabibu mi unucham olembgi. b 30 Jo-Juda ma biro tony, tiende ni jo modong’, c biro chalo gi yath ma tero tiendene piny kendo nyago olembe e bedene. 31 Nimar jo manok modong’ biro wuok Jerusalem, kendo jo motony biro wuok e Got Sayun. Jehova Nyasach oganda lweny biro timo mano gi kinda. d 32 “‘Kuom mano, ma e gima Jehova owacho e wi ruodh Asuria: e “Ok obi donjo e dalani f Ok obi baye gi asere Ok obi monje gi okumba Kata loso pith mondo oidhgo ohingane. g 33 Obiro dok gi yo ma nobirogo; Ok nodonj e dalani,” Jehova owacho. 34 “Abiro kedo ne dalani h kendo rese nikech nyinga i Abiro rese nikech Daudi jatichna.”’” j 35 E otienono, malaika mar Jehova nodhi monego jolweny mag Jo-Asuria 185,000 ka ma ne gigoyoe kambi. k Ka ne ji ochiewo gokinyi, ne gineno mana ringre jo motho kopie. l 36 Omiyo, Senakerib ruodh Asuria 19:29 1 Orowe gin cham ma twi kendgi bang’ keyo.

SULA 19 a Law 25:4-6 b Isa 37:30-32 c 2We 32:22 Isa 10:20

d Isa 59:17 Zek 1:14, 15

e Isa 10:24 f 2We 32:22 g Isa 37:33-35 h Isa 31:5 i 1Sa 12:22 Isa 43:25 Eze 36:22

j 2Ru 20:6 Jer 23:5

k 2We 32:21 Isa 31:8

l Wuo 12:30 Isa 37:36-38

 Kolam mar 2 a 2Ru 19:7, 28 b Jon 1:2 c 2We 32:21 d Cha 8:4 e Ezr 4:2

 SULA 20 f 2We 32:24 g Isa 38:1-3 h 2We 31:20, 21 Za 25:7 Za 119:49

i Isa 38:4-6 j Za 39:12 k Rap 32:39 Za 41:3 Za 103:3 Za 147:3

l Za 66:13 Za 116:12-14

m 2We 32:22 Isa 10:24

n 2Ru 19:34 Isa 37:35

2 RUODHI 19:29–20:7 noa kanyo modok thurgi a Nineve. b 37 To ka noyudo olemo e od Nisrok nyasache, yawuote ma Adramelek gi Sharezer nobiro monege gi ligangla. c Bang’e, ne giringo mi gidhi e piny Ararat. d Eka wuode ma Esarhadon e nochako locho kare. E ndalogo, Hezekia nobedo matuo kendo nohewore. f Janabi Isaya wuod Amoz nodhi ire monyise niya: “Jehova Nyasaye owacho ni ichik joodi e wi gima onego gitim nikech ok ibi chango, to ibiro tho.” g 2 Eka Hezekia nolokore mong’iyo kor ot mochako kwayo Jehova niya: 3 “A Jehova Nyasaye, akwayi ni ipar kaka asewuotho e nyimi gi adiera kendo gi chuny matir, kendo kaka asetimo gik mabeyo e wang’i.” h Eka Hezekia nochako ywak malit. 4 Ka ne Isaya pok ochopo e laru ma diere, wach Jehova nobirone niya: i 5 “Dog ir Hezekia jatend joga mondo inyise ni, ‘Jehova Nyasach Daudi kwaru owacho kama: “Asewinjo kwayoni kendo aseneno pi wang’i. j Abiro changi k kendo e odiechieng’ mar adek ibiro a malo mi idhi e od Jehova. l 6 Abiro medi higni 15 kendo abiro resi kaachiel gi dalani e lwet ruodh Asuria. m Anaked ne dalani nikech nyinga kendo nikech Daudi jatichna.”’” n 7 Eka Isaya nowacho niya: “Keluru ng’owo mo-

20

2 RUODHI 20:8–21:1 swagi.” Omiyo, ne gikele mi giwire e bur ma ne okuodo Hezekia, kae to nochango mos mos. a 8 Noyudo Hezekia osepenjo Isaya niya: “Ere ranyib si ma nyiso ni Jehova biro changa kendo ni abiro dhi e od Jehova e odiechieng’ mar adek?” 9 Isaya nodwoko niya: “Ma e ranyisi mowuok kuom Jehova ma biro nyisi ni Jehova biro timo gima owachono: Idwaro ni tipo mar ngas1 odhi nyime gi ondamo apar koso odog chien gi ondamo apar?” c 10 Hezekia nodwoko niya: “En gima yot mondo tipo odhi nyime ondamo apar, to tek mondo odog chien gi ondamo apar.” 11 Kamano, Isaya janabi nokwayo Jehova, kendo nomiyo tipo mar ngas mar Ahaz ma noyudo oselor odok chien gi ondamo apar. d 12 E ndalogo, ruodh Babulon miluongo ni Berodakbaladan wuod Baladan, ne ooro barupe kod mich ne Hezekia, nimar ne owinjo ni yande otuo. e 13 Hezekia ne orwako jootego, kendo nonyisogi mwandune duto ma ne nie ode mar keno, f kaka fedha, dhahabu, mor balsam, gi modhi mamoko ma nengogi tek, kod gige duto mag lweny. Onge gima Hezekia ne ok onyisogi e ode kata e pinye. 20:9 1 Nyalo bedo ni ngasni e ma ne itiyogo e ng’eyo sa.

SULA 20 a Isa 38:21, 22

b Bur 6:17 Isa 7:11

c Isa 38:7, 8

d Jos 10:12 2We 32:31

e Isa 39:1, 2

f 2We 32:27

 Kolam mar 2 a Isa 39:3, 4 b Isa 39:5-7

c 2Ru 24:12, 13 2Ru 25:13 2We 36:7, 18 Jer 27:21, 22 Dan 1:2

d 2Ru 24:12

e Dan 1:19 Dan 2:49

f Za 141:5

g Isa 39:8

h Joh 9:11

i 2We 32:30

j 1Ru 2:10 k 2Ru 21:16 2Ru 23:26 2We 33:11-13

l 2We 32:33

 SULA 21 m 2We 33:1

n 1We 3:13 Mat 1:10

648 14 Bang’ mano, janabi Isaya nodhi ir Ruoth Hezekia mopenje niya: “Jogi oa kanye, kendo en wach mane ma nokelogi kae?” Hezekia nodwoke niya: “Gia Babulon, piny man mabor ahinya.” a 15 Isaya ne openje niya: “To ang’o ma ne gineno e odi?” Hezekia nodwoke niya: “Ne gineno gik moko duto manie oda. Onge gimoro amora e oda mar keno ma ne ok anyisogi.” 16 Eka Isaya ne owacho ne Hezekia niya: “Ma e gima Jehova owacho, b 17 ‘Winji! Ndalo biro ma gik moko duto manie odi kendo ma kwereni ne okano nyaka chil kawuono ibiro ter Babulon. c Onge gimoro amora ma ibiro we,’ Jehova owacho. 18 ‘Kendo moko kuom yawuoti ibiro ter Babulon d kendo gibiro bedo jotelo e od ruodh pinyno.’” e 19 To Hezekia ne odwoko Isaya niya: “Wach Jehova ma isenyisano ber.” f Kae to nomedo niya: “Ber ni kuwe biro betie e ndalona duto.” g 20 Weche mamoko duto e wi ngima Hezekia, gi tekone duto, gi kaka noloso yawo, h gi freji ma kelo pi e dala, i donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? 21 Gikone, Hezekia notho moyike gi kwerene j kendo Manase k wuode nobedo ruoth kare. l Manase m nobedo ruoth ka en jahigni 12 kendo nolocho kuom higni 55 kodak Jerusalem. n Nying

21

649 min mare ne en Hefziba. 2 Notimo gik maricho e wang’ Jehova, koluwo timbe makwero mag ogendni a ma Jehova noseriembo oa e nyim Jo-Israel. b 3 Nochako ogero kuonde moting’ore ma Hezekia wuon mare noseketho. c Bende, nogero kendo mag misango ne Baal moloso siro d mar yien mana kaka Ahab ruodh Israel notimo. e Nokulore motiyo ne oganda duto mag polo. f 4 Bende, nogero kendo mag misango e od Jehova, g ot ma Jehova nowacho kuome niya: “Nyinga h nobed Jerusalem.” 5 E wi mano, nogero kendo mag misango ne oganda duto mag polo i e laru ariyo mag od Jehova. j 6 Nowang’o wuode e mach kaka misango; nobedo jambofwa, jadil, k kendo noketo ajuoke nyakalondo, kod jopenj jochiende wach. l Notimo gik maricho ahinya e wang’ Jehova mondo owang’go iye. 7 Noloso sanamu mar siro m mopa ma okete ot ma Jehova nonyiso Daudi kod Solomon wuode niya: “Abiro keto nyinga mondo osik e odni kendo e Jerusalem ma aseyiero e kind dhoudi duto mag Israel. n 8 Ok nachak ami tiend Jo-Israel othemb ka wuok e piny ma ne amiyo kweregi, o to mana ka giluwo chikena duto ma ne amiyogi, p mana chike duto ma jatichna Musa nochikogi mondo giluw.” 9 To ne ok gi-

SULA 21 a Rap 12:30, 31 2We 36:14 Eze 16:51

b 2We 33:2-6 c 2Ru 18:1, 4 d 2Ru 23:4 e 1Ru 16:30, 32 f Rap 4:19 g Jer 32:34 h Rap 12:5 2Sa 7:12, 13 1Ru 8:29 1Ru 9:3

i Eze 8:16 j 1Ru 6:36 1Ru 7:12

k Law 19:26 l Law 20:27 Rap 18:10, 11

m 2Ru 23:6 n 2We 33:7-9 o 1We 17:9 p Rap 28:1

 Kolam mar 2 a Rap 7:1 b 2We 33:10 2We 36:15, 16 Jer 7:25 Mat 23:37

c Cha 15:16 d Law 18:24, 25 2Ru 23:26 2Ru 24:3 Jer 15:4

e 2Ru 22:16, 17 Mik 3:12

f Jer 19:3 g Isa 28:17 Ywa 2:8

h 2Ru 17:6 Eze 23:33

i 1Ru 21:21 2Ru 10:11

j Jer 25:9 k Rap 32:9 2Ru 17:18

l Law 26:25 Rap 28:63

m Rap 9:21 Rap 31:29 Bur 2:11, 13

2 RUODHI 21:2-16 winjo, kendo Manase nodhi nyime baro kodgi ma gitimo gik maricho mang’eny moloyo ogendni ma Jehova notieko mondo oa e nyim JoIsrael. a 10 Jehova ne wuoyo kodgi kotiyo gi jotichne ma jonabi b kowachonegi niya: 11 “Manase ruodh Juda osetimo gik ma kwerogi duto kendo osetimo gik maricho moloyo kata JoAmor c ma nokwongone. d Bende, osemiyo Jo-Juda otimo richo ka gilamo sanamu makwero.1 12 Omiyo, ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho: ‘Achiegni kelo masira ne Jerusalem e kod Juda, masira ma ng’ato ang’ata mowinjo biro bwok.1f 13 Abiro rieyo tol ma ne apimogo g Samaria h mondo apimgo Jerusalem kendo abiro tiyo gi rapim mirieyogo ot ma ne atiyogo e od Ahab. i Bende, abiro yweyo Jerusalem maler, mana kaka ng’at ma yweyo bakul mi oume. j 14 Abiro jwang’o pokna k mi aketgi e lwet wasikgi kendo wasikgi duto biro yakogi, l 15 nikech gisebedo ka gitimo gik maricho e wang’a kendo gisewang’o iya chakre chieng’ ma kweregi nowuok e piny Misri nyaka kawuononi.’” m 16 Bende, Manase nochuero remb ji mang’eny 21:11 1 Wach moloki ni “sanamu makwero” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania. 21:12 1 Kata, “ite biro sakni.”

2 RUODHI 21:17–22:9 mopong’o Jerusalem duto a gi remb jogo, e wi richo ma notimo kuom miyo Jo-Juda otimo gik maricho e wang’ Jehova. 17 Weche mamoko duto e wi ngima Manase, gi gik moko duto ma ne otimo, kaachiel gi richo ma notimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? 18 Gikone, Manase notho moyike gi kwerene but ode, e puoth Uza, b kendo Amon wuode nobedo ruoth kare. 19 Amon c nobedo ruoth ka en jahigni 22 kendo nolocho kuom higni ariyo kodak Jerusalem. d Nying min mare ne en Meshulemeth nyar Haruz ma Ja-Jotba. 20 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova mana kaka Manase wuon mare notimo. e 21 Nodhi nyime wuotho e yore wuon mare kokulore kendo kotiyo ne sanamu makwero ma wuon mare notiyonegi. f 22 Omiyo, ne ok otiyo ne Jehova Nyasach kwerene kendo ne ok owuotho e yore Jehova. g 23 Gikone, jotij Ruoth Amon nochano mi ne ginege e ode. 24 Kata kamano, oganda nonego jogo duto ma ne ochano mi onego Ruoth Amon kendo ne giketo Josia wuode mondo obed ruoth kare. h 25 Weche mamoko duto e wi ngima Amon, gi gik ma notimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? 26 Omiyo, ne giyike e liende manie puoth Uza, i ke-

n Rap 31:24-26

650 ndo Josia a wuode nobedo ruoth kare. Josia b nobedo ruoth ka en jahigni aboro kendo nolocho kuom higni 31 kodak Jerusalem. c Nying min mare ne en Jedida nyar Adaya ma Ja-Bozkath. d 2 Notimo gik makare e wang’ Jehova kendo nowuotho e yore duto mag Daudi kwar mare. e Ne ok obaro korachwich kata koracham. 3 E higa mar 18 mar loch Josia, Josia ne ooro Shafan jagoro ma ne en wuod Azalia ma wuod Meshulam e od Jehova f konyise niya: 4 “Dhi ir Hilkia g jadolo maduong’, kendo nyise mondo okaw pesa duto mikelo e od Jehova, h ma jorit dhoot choko kuom oganda. i 5 Nyisgi mondo gimi jo ma oyier mondo ochung’ ne tij od Jehova pesago. Jogo biro chiwo pesago ne jotich ma loso kuonde mokethore1 e od Jehova, j 6 tiende ni funde, jogedo, kod jopa kite. Gibiro tiyo gi pesago e ng’iewo bepe kod kite mopa mondo gilosgo kuonde mokethore e ot. k 7 Kata kamano, ok onego openjgi kaka pesa otiyo nikech gin joratiro.” l 8 Bang’e, Hilkia jadolo maduong’ nonyiso Shafan jagoro m niya: “Ayudo bug e od Jehova.” Chik n Omiyo, Hilkia nomiyo Shafan bugno mochako some. o 9 Eka Shafan jagoro nodhi ir ruoth mowacho-

o 2We 34:14, 15

22:5 1 Kata, “mobarore.”

SULA 21 a 2Ru 24:3, 4 Jer 2:34 Mat 23:30 Hib 11:37

b 2Ru 21:23, 26 c Mat 1:10 d 2We 33:21 e 2We 33:22, 23 f 2Ru 21:1, 3 g 2Ru 22:16, 17 Jer 2:13

h 2We 33:25 i 2Ru 21:18

 Kolam mar 2 a Mat 1:10

 SULA 22 b 1Ru 13:2 Jer 1:2 Zef 1:1

c 2We 34:1, 2 d Jos 15:20, 39 e 1Ru 15:5 f 2We 34:8 g 1We 6:13 h 2Ru 12:4, 5 2We 24:8

i 2Ru 12:9 2We 34:9

j 2Ru 12:11, 12 2We 34:10

k 2We 34:11 l 2Ru 12:15 2We 34:12

m 2Ru 22:3

22

651 ne kama: “Jotichni osegolo pesa moyud e od Jehova kendo giseketogi e lwet jo ma oyier mondo ochung’ ne tich e odno.” a 10 Shafan jagoro nomedo wacho ne ruoth niya: “Hilkia jadolo nomiya buk moro.” b Eka Shafan nochako somo bugno e nyim ruoth. 11 Ka ne ruoth owinjo weche manie bug Chik, noyiecho lepe. c 12 Ruoth nochiko Hilkia jadolo, Ahikam d wuod Shafan, Akbor wuod Mikaya, Shafan jagoro, kod Asaya ma jatich ruoth niya: 13 “Dhiuru upenj Jehova wach e loya, e lo oganda, kod e lo Jo-Juda duto kuom weche mondik e buk moyudni. Nimar Jehova nigi mirima mager kodwa e nikech kwerewa ne ok otimo kaluwore gi weche duto mondiknwa e bugni.” 14 Omiyo, Hilkia jadolo, Ahikam, Akbor, Shafan, kod Asaya nodhi ir Hulda janabi ma dhako. f Ne en chi Shalum wuod Tikva ma wuod Harhas, jal ma ne ochung’ ne kar kano lewni. Ne odak ka ma ne oger manyien e bath Jerusalem kendo ne giwuoyo kode kanyo. g 15 Nowachonegi kama: “Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho, ‘Nyisuru jal ma noorou ira niya: 16 “Ma e gima Jehova owacho: ‘Abiro kelo masira ne dalani kod jo ma odak e iye, kendo weche duto mondik e buk ma ruodh Juda osesomono biro

SULA 22 a 2We 34:16-18

b Rap 31:9

c 2We 34:19-21 Joe 2:13

d 2Ru 25:22 Jer 26:24

e Rap 4:24 Rap 29:27 Rap 31:17

f Wuo 15:20 Bur 4:4 Neh 6:14 Luk 2:36 Tic 21:8, 9

g 2We 34:22-28

 Kolam mar 2 a 2Ru 22:8

b Wuo 20:3 Rap 32:17 Bur 2:12 Jer 2:11

c Isa 2:8

d Rap 32:22 Isa 33:14 Jer 7:20 Eze 20:48

e 1Ru 21:29 Jak 4:6

f 2Ru 22:11

 SULA 23 g 2We 34:29, 30

h Rap 31:26

i Wuo 24:8

j 2Ru 22:8

k 2Ru 11:17 2We 15:10, 12

2 RUODHI 22:10–23:3 timore. a 17 Nikech giseweya kendo gichiwo misengni ma golo yiro ne nyiseche mamoko b mondo giwang’ iya gi tije duto mag lwetegi, c mirimba biro bedo mager gi dalani kendo onge ng’at ma biro kweye.’” d 18 To dhi unyis ruodh Juda ma oorou mondo ubi upenj Jehova wach niya: “Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho kaluwore gi weche misewinjo. 19 ‘Nikech ok isebedo gi chuny matek kendo ne ibolori e e nyim Jehova ka ne iwinjo weche ma asewacho kuom dalani kod jo ma odak e iye, ni gibiro bedo gima ji wuoro kendo yanyo, ma iyiecho lepi f kendo iywak e nyima, an bende asewinji, Jehova owacho. 20 Kuom mano, ibiro yiki e liendi gi kuwe kaachiel gi kwereni, kendo ok inine masira ma biro yudo dalani.’”’” Eka ne gidwoko ne ruoth wach. Omiyo, ruoth nooro wach mondo oluongne jodongo duto mag Juda kod Jerusalem. g 2 Eka ruoth nodhi e od Jehova gi Jo-Juda duto, ji duto modak Jerusalem, jodolo, kod jonabi. Nodhi gi ji duto madongo kod matindo kendo ne osomonegi weche duto ma ne ondik e bug h singruok i ma noyud e od Jehova. j 3 Ruoth nochung’ but siro motimo singruok kendo e nyim Jehova k ni obiro luwo Jehova, kendo ni obiro

23

2 RUODHI 23:4-13 mako chikene kod buchene gi chunye duto, gi ngimane duto, kotimo duto mondik e bug singruok. Oganda duto bende noyie luwo singruogno. a 4 Eka ruoth nochiko Hilkia b jadolo maduong’, gi jodolo ma luwe, kaachiel gi jorit dhoot ni mondo gik moko duto milamogo Baal, gi siro mar yien, c kod chuech duto mag polo, ogol e hekalu mar Jehova. Nowang’ogi e hoho mar Kidron man oko mar Jerusalem kendo nokiro buchgi Bethel. d 5 Kuom mano, noriembo jodolo mag nyiseche manono e tich, jodolo ma ruodhi mag Juda noketo mondo ogol misengni ma golo yiro kuonde moting’ore e mier mag Juda kod alwora mar Jerusalem. Bende, noriembo jodolo ma ne chiwo misengni ma golo yiro ne Baal, ne chieng’, ne dwe, ne sulwe, kendo ne chuech duto mag polo. e 6 Nogolo siro mar yien f e od Jehova motere e Hoho mar Kidron man oko mar Jerusalem kendo nowang’e g kuno mi orege nyaka nolokore buru, kae to nokirogi e liete ji ajia. h 7 Bende, nomuko ute chwo mochode i ma ne ni e od Jehova, kod ka ma mon ne twang’oe hembe miumogo siro mar yien milamo. 8 Eka nogolo jodolo duto ma ne nie mier mag Juda kendo kuonde moting’ore ma jodologo ne chiwoe misengni ma golo yiro no-

SULA 23 a Jos 24:24, 25 2We 34:31, 32

b 2Ru 22:4

c 2Ru 21:1, 7 2We 34:4

d 1Ru 12:28, 29

e 2Ru 21:1, 3 Jer 8:1, 2

f 2Ru 21:1, 7

g Rap 7:25

h 2We 34:4

i Law 18:22 Rap 23:17, 18 1Ru 15:11, 12 1Ru 22:46

 Kolam mar 2 a Jos 21:17, 19 1Ru 15:22

b Cha 21:31

c Eze 44:10 Mal 2:7, 8

d Jer 7:31

e Jos 15:8

f 2Ru 16:2, 3 Jer 32:35

g Rap 4:19 Eze 8:16

h Jer 19:13 Zef 1:4, 5

i 2Ru 21:1, 5

652 duwo mondo kik winjre gi lamo, chakre Geba a nyaka Beer-sheba. b Bende, nomuko kuonde moting’ore ma ne nitie e rangach ma donjo ka Joshua jatend dala. Ne gin koracham kidonjo e dala. 9 Jodolo mag kuonde moting’ore ne ok ti e kendo mar misango mar Jehova man Jerusalem. c Kata kamano, ne gichamo makate ma ok oketie thowi kaachiel gi owetegi. 10 Bende, noduwo Tofeth, d manie Hoho mar Yawuot Hinom,1 e mondo kik winjre gi lamo kendo. Notimo kamano mondo kik ng’ato ochak owang’ wuode kata nyare kaka misango e mach ne Molek. f 11 Bende, notamo farese ma ruodhi mag Juda nowalo ne chieng’ mondo kik odonj e od Jehova kendo notamogi luwo od1 Nathan-melek jatelo ma ne ni e agola, mi nowang’o geche mag chieng’. g 12 Ruoth nomuko kendo mag misango ma ruodhi mag Juda nogero e tat od h Ahaz, kaachiel gi kendo mag misango ma Manase nochungo e laru mar od Jehova. i Notoyogi mokiro buchgi e Hoho mar Kidron. 13 Ruoth noduwo kuonde moting’ore ma ne ni e nyim Jerusalem gi yo milambo mar God Kethruok1 mondo kik winjre gi lamo. Kuonde23:10 1 Som Tiend Weche, “Gehena.” 23:11 1 Kata, “od chiemo.” 23:13 1 Tiende ni, Got Zeituni, to ahinya ahinya yo milambo ma bende ne iluongo ni God Chwanyruok.

653 go Solomon nogero ne Ashtoreth nyasach Jo-Sidon ma dhako, Kemosh nyasach JoMoab, kod Milkom a nyasach Jo-Amon. b 14 Nomuko sirni mag kite kendo notong’o sirni c mag yien mi nopong’o kuonde ma ne gintiere gi choke dhano. 15 Bende, nomuko kendo mar misango ma ne ni Bethel, ma ne en kar lamo moting’ore ma Jeroboam wuod Nebat norwakogo Jo-Israel e richo. d Ka ne osemuko kendo mar misango kod kar lamo moting’ore, nowang’o kar lamo moting’ore, mi orege nyaka nolokore buru, kendo nowang’o siro mar yien. e 16 Ka ne Josia oneno liete e wi got, nodhi mogolo choke e lietego kendo nowang’ogi e kendo mar misango, modwanye mondo kik owinjre gi lamo, mana kaluwore gi wach ma Jehova nowacho kotiyo gi ng’at Nyasaye madier ma nokoro ni gigo ne dhi timore. f 17 Eka nopenjo niya: “Liel ma anenocha en mar ng’a?” Jo dalano nodwoke kama: “En liend ng’at Nyasaye madier ma nowuok Juda g ma nokoro gik misetimo ne kendo mar misango man Bethel.” 18 Omiyo, ne onyisogi niya: “Weyeuru oyue. Kik ng’ato chand chokene.” Omiyo, ne ok gimulo chokene kod choke janabi ma nowuok Samaria. h 19 Josia nogolo udi duto mag lamo ma ne ruodhi Is-

SULA 23 a Zef 1:4, 5

b 1Ru 11:5, 7

c Wuo 23:24 Rap 7:5 2We 34:1, 3

d 1Ru 12:28, 33

e 2We 34:6, 7

f 1Ru 13:2

g 1Ru 13:1

h 1Ru 13:30, 31

 Kolam mar 2 a 1Ru 12:25, 31 1Ru 13:32 2Ru 17:9

b 2We 34:6, 7

c 1Ru 13:2

d 2We 35:1

e Wuo 12:3-14

f 2We 35:18, 19

g Law 19:31 Rap 18:10, 11 2Ru 21:1, 6 Isa 8:19

h Cha 31:19

i Kwa 33:52

2 RUODHI 23:14-25 rael ogero kuonde moting’ore e miech Samaria a mondo giwang’go i Nyasaye. Kendo ne otimo ne udigo gima ne otimo ne udi ma ne ni Bethel. b 20 Omiyo, nowang’o jodolo duto mag kuonde moting’ore kaka misango e kendo mag misango ma ne ni kanyo, kendo nowang’o choke dhano e kendogo c kae to bang’e nodok Jerusalem. 21 Eka ruoth nochiko oganda niya: “Timuru Pasaka d ne Jehova Nyasachu kaka ondik e bug singruok.” e 22 Ne pok otimga Pasaka ma kama chakre kinde ma jong’ad bura ne ng’ado bura e piny Israel kata e ndalo duto mag ruodhi Israel kod ruodhi Juda. f 23 To e higa mar 18 mar loch Josia, ne otim Pasakani ne Jehova Jerusalem. 24 E wi mano Josia nogolo ajuoke nyakalondo, jopenj jochiende wach, g terafim,1h sanamu makwero,2 kod gik modwanyore duto ma ne yudore e piny Juda kod Jerusalem. Notimo kamano mondo ochop weche mag Chik i ma ne ondik e buk ma Hilkia jadolo noyudo e od Jehova. j 25 Onge ruoth moro amora ma ne olocho motelone ma ne chal kode, ma ne odok ir Jehova gi chunye duto k kendo gi tekone duto ka oluwo chik Musa duto. Bende,

Rap 12:2

j 2Ru 22:8

k Rap 4:29

23:24 1 Terafim ne gin sanamu ma joot ne lamo. 2 Wach moloki ni “sanamu makwero” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

2 RUODHI 23:26–24:2 onge ruoth ma nolocho bang’e ma ne chal kode. 26 Kata kamano, Jehova ne ok oweyo bedo gi mirima mager gi Juda nikech gik maricho ma Manase notimo mondo owang’go iye. a 27 Jehova nowacho kama: “Abiro riembo Juda oa e wang’a b mana kaka nariembo Israel. c Abiro jwang’o Jerusalem dala ma nayiero, gi ot ma ne awacho ni nyinga nosikie.” d 28 Weche mamoko duto e wi ngima Josia, gi gik moko duto ma ne otimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? 29 E ndalone, Farao Neko ruodh Misri nodhi romo gi ruodh Asuria e dho Aora Yufrate, to Ruoth Josia nodhi mondo oked kode. Kata kamano, ka ne Neko oneno Josia, ne onege Megido. e 30 Omiyo, jotichne ne oting’o ringrene e gari mi gigole Megido kendo ne gitere Jerusalem mi giyike e liende. Kae to oganda ne okawo Jehoahaz wuode mi gikete ruoth kar wuon mare. f 31 Jehoahaz g nobedo ruoth ka en jahigni 23 kendo nolocho Jerusalem kuom dweche adek. Nying min mare ne en Hamutal h nyar Jeremia ma Ja-Libna. 32 Ne ochako timo gik maricho e wang’ Jehova. Notimo gik maricho duto ma kwerene ne otimo. i 33 Farao Neko j ne otweye e jela Ribla k e piny Hamath mondo kik oloch Jerusalem,

SULA 23 a 2Ru 21:11, 12 2Ru 24:3, 4 Jer 15:4

b Rap 29:28 2Ru 25:11 Eze 23:33

c 2Ru 18:11 2Ru 21:13

d Rap 12:5 1Ru 8:29 1Ru 9:3

e 1Ru 9:15 2We 35:20-25 Zek 12:11

f 2We 36:1, 2 g Jer 22:11 h 2Ru 24:18 i 2Ru 21:1, 2 2Ru 21:19-21

j 2Ru 23:29 k Jer 39:5 Jer 52:10

 Kolam mar 2 a 2We 36:3 b 2We 36:4, 5 c Jer 22:11, 12 d Jer 1:3 Jer 22:18, 19

e 2We 36:5 f Jer 26:21 Jer 36:22-24

g 2We 28:24, 25 2We 33:1, 4

 SULA 24 h Jer 25:1 Jer 46:2 Dan 1:1 Dan 3:1 Dan 4:33

i Hab 1:6

654 kendo nogoyo pinyno fain mar talanta1 100 mag fedha kod talanta achiel mar dhahabu. a 34 E wi mano, Farao Neko noketo Eliakim wuod Josia mondo obed ruoth kar Josia wuon mare, kendo noloko nyinge ni Jehoyakim. Kata kamano, Jehoahaz to nodhigo Misri b ku ma ne othoe. c 35 Jehoyakim nochulo Farao fedha gi dhahabu. Kata kamano, ne nyaka ong’ad osuru kuom oganda mondo eka ochul Farao fedha ma nodwaro. Ne oketo kar romb fedha kod dhahabu ma ng’ato ka ng’ato kuom oganda ne golo mondo ochul Farao Neko. 36 Jehoyakim d nochako locho ka en jahigni 25 kendo nolocho Jerusalem e kuom higni 11. Nying min mare ne en Zebida nyar Pedaya ma Ja-Ruma. 37 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova. f Notimo gik maricho duto ma kwerene ne otimo. g E kinde loch Jehoyakim, Nebukadnezar h ruodh Babulon nobiro kedo kode, mi Jehoyakim nobedo misumbane kuom higni adek. Kata kamano, nolokore mi ong’anyone. 2 Eka Jehova noorone jomecho mag Jo-Kaldea, i gi mag JoSiria, gi mag Jo-Moab, kod mag Jo-Amon. Nosiko oorogi mondo giketh Juda kaluwore gi wach ma Jeho-

24

23:33 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14.

655 va a nowacho kotiyo gi jotichne ma jonabi. 3 Mano notimore mana kaka Jehova nochiko ni biro timore ne Juda. Notimo kamano mondo ogolgi e wang’e b nikech richo ma Manase notimo, c 4 kendo nikech Manase nochwero remb jo ma onge ketho d mi nopong’o Jerusalem gi remb jogo, kendo Jehova notamore weyone richone. e 5 Weche mamoko duto e wi ngima Jehoyakim, gi gik moko duto ma ne otimo, donge ondikgi e bug weche mag ndalo ruodhi Juda? f 6 Gikone, Jehoyakim notho moyike gi kwerene g kendo Jehoyakin wuode nobedo ruoth kare. 7 Ruodh Misri ne ok ochako wuok e pinye kendo nikech ruodh Babulon nomaye pinje duto ma ne nie bwo lochne, h chakre Aora mar Misri i nyaka Aora Yufrate. j 8 Jehoyakin k nobedo ruoth ka en jahigni 18 kendo nolocho kuom dweche adek kodak Jerusalem. l Nying min mare ne en Nehushta nyar Elnathan ma Ja-Jerusalem. 9 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova. Notimo gik maricho duto ma wuon mare notimo. 10 Kindeno, Nebukadnezar ruodh Babulon nobiro kedo gi Jerusalem kendo ne olwor dalano. m 11 Nebukadnezar ruodh Babulon nobiro monjo dala ka jo-

SULA 24 a Law 26:27, 28 Rap 28:15 2Ru 23:27

b Law 26:33 Rap 4:26

c 2Ru 21:11 2Ru 23:26

d 2Ru 21:16 Jer 2:34 Jer 19:4

e Jer 15:1 Ywa 3:42

f 2We 36:8 g Jer 22:18, 19 Jer 36:30

h Jer 46:2 i Kwa 34:2, 5 j Cha 15:18 1Ru 4:21

k Jer 24:1 Jer 37:1

l 2We 36:8 m Dan 1:1

 Kolam mar 2 a 2We 36:9, 10 Jer 24:1 Eze 17:12

b Jer 29:1, 2 c Jer 52:28 d 2Ru 20:13, 17 e 1Ru 7:48-50 Ezr 1:7 Dan 5:2

f Dan 1:3, 6 g Jer 24:1 h 2Ru 25:12 i 2Ru 25:27 1We 3:17

j Jer 22:24, 25 k 1We 3:15 l 2We 36:10-12 Jer 37:1 Jer 52:1

2 RUODHI 24:3-18 lweny mage ne olworo dalano. 12 Jehoyakin ruodh Juda nodhi ir ruodh Babulon a ka en gi min mare, gi jotichne, gi jotelo, kod jodongo mag dala ruoth. b Ruodh Babulon notere e tuech e higa mar aboro mar loch ruodh Babulon. c 13 Eka nokawo mwandu duto ma ne nie od Jehova kod mwandu ma ne nie od ruoth. d Ne ong’ado matindo tindo gik dhahabu ma ne Solomon ruodh Israel oloso mondo otigo e hekalu mar Jehova. e Mano notimore mana kaka Jehova nosekoro. 14 Ne otero Jo-Jerusalem duto e tuech. Nokawo jotelo duto, f gi jolweny mathuondi, gi funde, kod jotheth g motero e tuech. Ne okawo ji 10,000. Onge ng’ato ma ne oweyo mak mana jo modhier mogik e pinyno. h 15 Kuom mano, ne otero Jehoyakin i e tuech e piny Babulon. j Bende, ne okawo min ruoth, gi monde ruoth, gi jodong dala ruoth, kaachiel gi jotelo madongo mag pinyno. Nogologi Jerusalem moterogi e tuech Babulon. 16 Ruodh Babulon bende nokawo jolweny duto 7,000, kaachiel gi funde 1,000, kod jotheth. Giduto ne gin thuondi motieg ne lweny. 17 Ruodh Babulon noketo Matania owadgi wuon Jehoyakin k mondo obed ruoth kare, kendo noloko nyinge ni Zedekia. l 18 Zedekia nobedo ruoth ka ojahigni 21 kendo nolocho kuom higni 11 kodak

2 RUODHI 24:19–25:16 Jerusalem. Nying min mare ne en Hamutal a nyar Jeremia ma Ja-Libna. 19 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova. Notimo gik maricho duto ma Jehoyakim notimo. b 20 Mirimb Jehova e ma nomiyo gigo duto otimore Jerusalem kod Juda nyaka nochopo ka ma nogologi e nyime. c Bende, Zedekia nong’anyo ne ruodh Babulon. d E odiechieng’ mar apar mar dwe mar apar, e higa mar ochiko mar loch Zedekia, Nebukadnezar e ruodh Babulon nobiro gi jolwenje duto mondo gimonj Jerusalem. f Nolworo dalano mi ogero ohinga molwore. g 2 Ne olwore nyaka e higa mar 11 mar loch Zedekia. 3 E odiechieng’ mar ochiko dwe mar ang’wen, kech ne ger h ahinya e dalano, kendo ne onge chiemo ma ji ne nyalo chamo. i 4 Ne omuk ohinga mag dalano j mi jolweny noringo gotieno ka giluwo rangach manie kind ohinga ariyo man machiegni gi puoth ruoth. Noyudo Jo-Kaldea pod olworo dalano, to ruoth noringo koluwo yo ma dhi Araba. k 5 Jolweny ma Jo-Kaldea ne olawo ruoth mi gijuke e paw Jeriko, kendo jolwenje duto ne oringo moweye. 6 Eka ne gimake l mi gitere Ribla ir ruodh Babulon kendo ne ging’adone bura kuno. 7 Ne ginego yawuot Zedekia e wang’e. Kae to Nebukadnezar notucho wenge Zedekia,

25

SULA 24 a 2Ru 23:31 b 2Ru 23:36, 37 Jer 24:8 Jer 37:1, 2 Jer 38:5, 6 Eze 21:25 c 2Ru 23:27 d 2We 36:11, 13 Jer 27:12 Jer 38:17 Eze 17:12-15

 SULA 25 e Jer 27:8 Jer 43:10 Dan 4:1

f 2We 36:17 Jer 34:2 Eze 24:1, 2

g Isa 29:3

h

i j k l

Jer 32:2, 28 Jer 39:1 Jer 52:4, 5 Eze 4:1, 2 Eze 21:21, 22 Law 26:26 Rap 28:53 Jer 37:21 Jer 38:2 Ywa 4:4 Eze 4:16 Eze 5:10, 12 Jer 52:6-11 Jer 21:4 Jer 39:2, 4-7 Eze 33:21 Eze 12:12 Jer 21:7

 Kolam mar 2 a Jer 32:4, 5 Eze 12:12, 13 Eze 17:16

b Jer 40:1 c Jer 52:12-14 Ywa 4:12

d 1Ru 9:8

e f g h i

j k l m n o p

Za 74:3 Za 79:1 Isa 64:11 Jer 7:14 Ywa 1:10 Ywa 2:7 Mik 3:12 1Ru 7:1 Jer 34:22 2We 36:19 Neh 1:3 Jer 39:8 Jer 15:2 Jer 39:9 Jer 52:15, 30 Eze 5:2 Jer 39:10 Jer 52:16 1Ru 7:15 1Ru 7:27 1Ru 7:23 2Ru 20:17 Jer 52:17-20 1Ru 7:48, 50 2We 24:14 2We 36:18 Ezr 1:7, 10, 11 Dan 5:2

656 kae to otueye gi nyororo mar mula, motere Babulon. a 8 E odiechieng’ mar abiriyo dwe mar abich, e higa mar 19 mar loch Nebukadnezar ruodh Babulon, Nebuzaradan b jatend jorit ma ne tiyo ne ruodh Babulon ne obiro Jerusalem. c 9 Ne owang’o od Jehova, d dala ruoth, e kaachiel gi udi duto ma ne ni Jerusalem. f Bende, ne owang’o ute jotelo duto. g 10 Jolwenj Jo-Kaldea ma nobiro gi jatend jorit h nomuko ohinga duto ma nolworo Jerusalem. 11 Nebuzaradan jatend jorit nokawo jo ma nodong’ e dala, gi jo ma noseringo modok ne ruodh Babulon, kaachiel gi jomamoko duto mi giterogi e tuech. i 12 Kata kamano, jatend jorit noweyo moko kuom jo ma nodhier ahinya e dalano mondo giti e puothe mzabibu kendo chunogi gi tije mamoko. j 13 Kendo Jo-Kaldea ne omuko sirni mag mula k ma nolosgo od Jehova mi giturogi matindo tindo. Ne giketho geche l kod Nam m mar mula ma ne nie od Jehova, mi gitero mulago Babulon. n 14 Bende, ne gi kawo ndope, opewni, makas mag ng’ado otambi, okombe, kod sende duto ma nolos gi mula ma ne itiyogo e hekalu. 15 Jatend joritno nokawo gik ting’o mach kod bakunde ma nolos gi dhahabu lilo o kod fedha. p 16 Mula ma ne Solomon otiyogo e loso sirni ariyo, Nam, kod geche ma

657 ne itiyogo e od Jehova, ne pek ahinya mokalo apima. a 17 Bor moro ka moro kuom sirnigo ne romo bede1 18, b kendo gik moko ariyo machal gi agulu ma noket e wi sirnigo nolos gi mula kendo borgi ne romo bede adek. Thiwni kod komamanga ma nolworgigo bende ne olos gi mula. c Sirni ariyogo ne olos machal. 18 Jatend jorit ne omako jadolo maduong’ ma nyinge ne Seraya, d gi Zefania e jalupne, kaachiel gi ji adek ma ne rito dhoudi. f 19 Bende, ne omako jatend jolweny ma ne tiyo e od ruoth, gi osiepe ruoth abich ma pod ne nie dalano, kaachiel gi jagoro mar jatend jolweny, jal ma ne ndiko nying jo ma nonego obed jolweny, kod ji 60 ma pod ne nie dalano. 20 Nebuzaradan g jatend jorit ne otero jogo duto Ribla h ir ruodh Babulon. 21 Ruodh Babulon ne onegogi Ribla e piny Hamath. i Kamano e kaka ne ogol Jo-Juda e pinygi motergi e tuech. j 22 Nebukadnezar ruodh Babulon noketo Gedalia k wuod Ahikam l ma wuod Shafan m mondo obed jatelo e wi jo ma nodong’ e piny Juda. n 23 Ka ne jotend jolweny duto gi langgi owinjo ni ruodh Babulon oketo Gedalia obed jatelo, ne gidhi Mizpa mapiyo ir Gedalia. Jogo ne gin: Ishmael 25:17 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

SULA 25 a 1Ru 7:47 b 1Ru 7:15 c 1Ru 7:16, 20 Jer 52:21-23

d Ezr 7:1 e Jer 21:1, 2 Jer 29:25, 29

f Jer 52:24-27 g 2Ru 25:8 Jer 39:9 Jer 40:1

h Jer 39:5 i Kwa 34:2, 8 1Ru 8:65

j Rap 28:36, 64 2Ru 23:27 Jer 25:11

k Jer 39:13, 14 l Jer 26:24 m 2Ru 22:8 n Jer 40:5, 6

 Kolam mar 2 a Jer 40:7-9 b Jer 27:12 c Jer 40:15 d Jer 41:1, 2 e Jer 42:14 Jer 43:4, 7

f Jer 41:17, 18 g 2Ru 24:8, 12 Jer 24:1 Mat 1:11

h Jer 52:31-34

2 RUODHI 25:17-30 wuod Nethania, Johanan wuod Karea, Seraya wuod Tanhumeth ma Ja-Netofa, kod Jaazania wuod Maakath. Ne gidhi kaachiel gi joggi. a 24 Gedalia ne okuong’renegi kaachiel gi joggi kama: “Kik uluor tiyo ne Jo-Kaldea. Daguru e pinyni kendo uti ne ruodh Babulon, to weche biro dhinu maber.” b 25 E dwe mar abiriyo, Ishmael c wuod Nethania, ma wuod Elishama ma ne wuok e anyuola mar joka ruoth, nobiro gi ji apar mi ginego Gedalia kaachiel gi Jo-Yahudi kod Jo-Kaldea ma ne ni kode Mizpa. d 26 Bang’ mano, ji duto moriwo nyaka jotend jolweny noringo modhi Misri e nikech ne giluoro Jo-Kaldea. f 27 To e odiechieng’ mar 27 dwe mar 12, ma ne en higa mar 37 nyaka ne ter Jehoyakin g ruodh Juda e tuech, Evilmerodak ruodh Babulon nogonyo Jehoyakin ruodh Juda e jela. h Mano e higa ma Evilmerodak nochakoe locho. 28 Ne owuoyo kode e yo mang’won, kendo ne oketo kom-lochne obedo gi duong’ moloyo mag ruodhi mamoko ma ne ni Babulon. 29 Omiyo, Jehoyakin ne olonyo lep jela, kendo ne ochiemo pile e od ruoth kuom ndalo duto mag ngimane. 30 Odiechieng’ kodiechieng’, ruoth ne miye chiemo nyaka chieng’ ma notho.

BUK MOKWONGO MAR

W E C H E M A G N DA LO WECHE MANTIE

1 Chakre Adam nyaka Ibrahim (1-27) Anyuola mar Ibrahim (28-37) Jo-Edom, ruodhigi kod jotendgi (38-54) 2 Yawuot Israel 12 (1, 2) Anyuola mar Juda (3-55) 3 Anyuola mar Daudi (1-9) Joka ruoth e anyuola mar Daudi (10-24) 4 Anyuola mamoko mag Juda (1-23) Jabez kod lamone (9, 10) Anyuola mar Simeon (24-43) 5 Anyuola mar Reuben (1-10) Anyuola mar Gad (11-17) Olo Jo-Hagri (18-22) Nus mar dhood Manase (23-26) 6 Anyuola mar Lawi (1-30) Jower mag Hekalu (31-47) Anyuola mar Harun (48-53) Mier mag Jo-Lawi (54-81) 7 Anyuola mar Isakar (1-5), mar Benjamin (6-12), mar Naftali (13), mar Manase (14-19), mar Efraim (20-29), kod mar Asher (30-40) 8 Anyuola mar Benjamin (1-40) Anyuola mar Saulo (33-40) 9 Tiengegi kod anyuolagi bang’ wuok e tuech (1-34) Onwo anyuola mar Saulo (35-44) 10 Saulo gi yawuote tho (1-14) 11 Jo-Israel duto owalo Daudi mondo obed ruoth (1-3) Daudi okawo Sayun (4-9) Jolweny mathuondi mag Daudi (10-47)

12 Jo ma oriwo lwedo loch mar Daudi (1-40) 13 Ogol Sandug Singruok Kiriath-jearim (1-14) Oneg Uza (9, 10) 14 Ogur pinyruodh Daudi (1, 2) Jood Daudi (3-7) Olo Jo-Filistia (8-17) 15 Jo-Lawi tero Sandug Singruok Jerusalem (1-29) Mikal chayo Daudi (29) 16 Oket Sandug Singruok e hema (1-6) Wend Daudi mar goyo erokamano (7-36) “Jehova osebedo Ruoth!” (31) Tich mitiyo e nyim Sandug Singruok (37-43) 17 Daudi ok bi gero Hekalu (1-6) Nyasaye timo gi Daudi singruok ni obiro miye pinyruoth (7-15) Lamo ma Daudi goyogo erokamano (16-27) 18 Lwenje ma Daudi noloyo (1-13) Loch mar Daudi (14-17) 19 Jo-Amon kuodo wi joote mag Daudi (1-5) Jo-Israel loyo Jo-Amon kod Jo-Siria (6-19) 20 Gikawo dala mar Raba (1-3) Oneg Jo-Filistia ma robede (4-8) 21 Daudi okwano ji ka Nyasaye ok oyiene (1-6) Kum mowuok kuom Jehova (7-17) Daudi gero kendo mar misango (18-30) 658

659

1 WECHE MAG NDALO Weche Mantie – 1:17

22 Ikruok ma ne Daudi otimo ne Hekalu (1-5) Daudi puonjo Solomon (6-16) Ochik jodong Israel mondo okony Solomon (17-19) 23 Daudi opogo Jo-Lawi e grube (1-32) Owal Harun gi yawuote ne tijgi (13) 24 Daudi pogo jodolo e grube 24 (1-19) Tije mamoko mag Jo-Lawi (20-31) 25 Jogo thum kod jower mag od Nyasaye (1-31)

1 Adam Seth,

a

Enosh, 2 Kenan, Mahalalel, b Jared, c 3 Enok, d Methusela, Lamek, e 4 Noa, f Shem, g Ham, kod Jafeth. h 5 Yawuot Jafeth ne gin Gomer, Magog, Madai, Javan, Tubal, i Meshek, j kod Tiras. k 6 Yawuot Gomer ne gin Ashkenaz, Rifath, kod Togarma. l 7 Yawuot Javan ne gin Elisha, Tarshish, Kitim, kod Jo-Rodan. 8 Yawuot Ham ne gin Kush, m Mizraim,1 Put, kod Kanaan. n 1:8, 11 1 Kata, “Misri.”

26 Grube mag jorit rangeye (1-19) Jokeno kod jotelo mamoko (20-32) 27 Jotelo matiyo ne ruoth (1-34) 28 Weche ma ne Daudi owacho e wi gero hekalu (1-8) Ochiko Solomon; goro mar hekalu (9-21) 29 Chiwo mag hekalu (1-9) Lamo mar Daudi (10-19) Ji mor; loch mar Solomon (20-25) Daudi tho (26-30)

SULA 1 a b c d e f g h i j k l

Cha 4:25 Cha 5:12, 15 Cha 5:18 Hib 11:5 Cha 5:25, 28 Cha 5:29 Cha 11:10 Cha 6:10 Isa 66:19 Eze 27:13 Cha 10:2 Cha 10:3 Eze 27:14 m Isa 11:11 n Cha 10:6

 Kolam mar 2 a b c d e f g h i j k l m n o p q r

Za 72:10 Eze 27:22 Cha 10:7 Cha 10:8, 9 Jer 46:9 Cha 10:13, 14 Eze 29:14 Jos 13:2, 3 Rap 2:23 Amo 9:7 Isa 23:2 Cha 10:15-18 Bur 1:21 Cha 15:16 Kwa 13:29 Rap 3:8 Rap 7:1 Jos 9:3, 7 Eze 27:11 Ezr 4:9 Eze 27:23

9 Yawuot Kush ne gin Seba, a Havila, Sabta, Raama, b kod Sabteka. Yawuot Raama ne gin Sheba kod Dedan. c 10 Kush nonyuolo Nimrod d ma nokwongo bet ng’at ma ratego malich e piny. 11 Nyikwa Mizraim1 ne gin Jo-Lud, e gi JoAnam, Jo-Lehab, Jo-Naftu, f 12 Jo-Pathrus, g JoKaslu (gin e ma Jo-Filistia h nowuok kuomgi), kod Jo-Kaftor. i 13 Kanaan nonyuolo Sidon j wuode makayo, kod Heth, k 14 kaachiel gi JoJebus, l Jo-Amor, m Jo-Girgash, n 15 Jo-Hivi, o JoArki, Jo-Sini, 16 JoArvad, p Jo-Zemar, kod Jo-Hamath. 17 Yawuot Shem ne gin Elam, q Ashur, r Arpaksad, Lud, kod Aram,

1 WECHE MAG NDALO 1:18-42 kod1 Uz, Hul, Gether, kod Mash. a 18 Arpaksad nonyuolo Shela, b to Shela nonyuolo Eber. 19 Eber nonyuolo yawuoyi ariyo. Moro ne iluongo ni Peleg1c nikech ndalone e ma ji ne okere e piny.2 Machielo ne iluongo ni Joktan. 20 Joktan nonyuolo Almodad, Shelef, Hazarmaveth,1 Jera, d 21 Hadoram, Uzal, Dikla, 22 Ebal, Abimael, Sheba, 23 Ofir, e Havila, f kod Jobab. Magi duto ne gin yawuot Joktan. 24 Shem, Arpaksad, Shela, 25 Eber, Peleg, g Reu, h 26 Serug, i Nahor, j Tera, k 27 Abram, ma en Ibrahim, l 28 Yawuot Ibrahim ne gin Isaka m kod Ishmael. n 29 Magi e chakruok mar anyuolagi: Wuod Ishmael makayo ne en Neeka Kedar, p bayoth, o Abdeel, Mibsam, q 30 Mishma, Duma, Masa, Hadad, Tema, 31 Jetur, Nafish, kod Kedema. Magi ne gin yawuot Ishmael. 1:17 1 Ma luwogi gin yawuot Aram. Som Cha 10:23. 1:19 1 Tiende ni, “Pogruok.” 2 Kata, “piny ne opogore.” 1:20 1 Hazarmoth.

SULA 1 a Cha 10:22, 23 b Cha 11:14 c Cha 11:19 d Cha 10:26-29 e 1Ru 9:28 f Cha 2:11 Cha 25:18

g Cha 11:19 h Cha 11:21 i Cha 11:23 j Cha 11:25 k Cha 11:26 l Cha 17:5 m Cha 21:3 n Cha 16:11, 12 o Cha 28:9 p Eze 27:21 q Cha 25:13-15

 Kolam mar 2 a Cha 25:1-4 b Cha 37:28 c Ayu 2:11 d Isa 21:13 e Isa 60:6 f Tic 7:8 g Cha 25:25 h Cha 32:28 i Cha 36:4, 5 j Oba 9 k Cha 36:11, 12 l Cha 36:13 m Cha 36:8 n Cha 36:20, 21 o Cha 36:22 p Cha 36:23, 24 q Cha 36:25, 26 r 1We 1:38

660 32 Yawuoyi ma Ketura1a nonyuolo ne Ibrahim ne gin Zimran, Jokshan, Medan, Midian, b Ishbak, kod Shua. c Yawuot Jokshan ne gin Sheba kod Dedan. d 33 Yawuot Midian ne gin Efa, e Efer, Hanok, Abida, kod Eldaa. Jogo duto ne gin yawuot Ketura. 34 Ibrahim nonyuolo Isaka. f Yawuot Isaka ne gin Esau g kod Israel. h 35 Yawuot Esau ne gin Elifaz, Reuel, Jeush, Jalam, kod Kora. i 36 Yawuot Elifaz ne gin Teman, j Omar, Zefi, Gatam, Kenaz, Timna, kod Amalek. k 37 Yawuot Reuel ne gin Nahath, Zera, Shama, kod Miza. l 38 Yawuot Seir m ne gin Lotan, Shobal, Zibeon, Ana, Dishon, Ezer, kod Dishan. n 39 Yawuot Lotan ne gin Hori kod Homam. Nyamin Lotan niluongo ni Timna. o 40 Yawuot Shobal ne gin Alian, Manahath, Ebal, Shefi, kod Onam. Yawuot Zibeon ne gin Aia kod Ana. p 41 Wuod Ana ne en Dishon. Yawuot Dishon ne gin Hamran, Eshban, Ithran, kod Keran. q 42 Yawuot Ezer r ne gin Bilhan, Zaavan, kod Jaakan. 1:32 1 Ne en dhako ma jatij Ibrahim.

661

Yawuot Dishan ne gin Uz kod Aran. a 43 Ruodhi ma ne locho e piny Edom b ka ne Jo-Israel pok ochako bedo gi ruodhi ne gin: c Bela wuod Beor. Nying dalane niluongo ni Dinhaba. 44 Ka ne Bela otho, Jobab wuod Zera ma Ja-Bozra d nochako locho kare. 45 Ka ne Jobab otho, Husham ma wuok e piny Jo-Teman, nochako locho kare. 46 Ka ne Husham otho, Hadad wuod Bedad ma noloyo Midian e piny Moab, nochako locho kare. Dalane ne iluongo ni Avith. 47 Ka ne Hadad otho, Samla ma Ja-Masreka nochako locho kare. 48 Ka ne Samla otho, Shaul Ja-Rehoboth ma ne ni but Aora, nochako locho kare. 49 Ka ne Shaul otho, Baal-hanan wuod Akbor nochako locho kare. 50 Ka ne Baal-hanan otho, Hadad nochako locho kare. Dalane ne iluongo ni Pai, to chiege ne iluongo ni Mehetabel nyar Matred, ma nyar Mezahab. 51 Gikone, Hadad notho. Jotelo1 mag Edom ne gin Timna, Alia, Jetheth, e 52 Oholibama, Ela, Pinon, 53 Kenaz, Teman, Mibzar, 54 Magdiel, kod Iram. Magi ne gin jotelo mag Edom. Yawuot Israel ne gin f Reuben, g Simeon, h Lawi, i Juda, j Isakar, k Zebulun, l 2 Dan, m Josef, n Benjamin, o Naftali, p Gad, q kod Asher. r

2

1 WECHE MAG NDALO 1:43–2:15 3 Yawuot Juda ne gin Er, a Cha 36:27, 28 Onan, kod Shela. Nyar Shua b Cha 32:3 Ja-Kanaan e ma nonyuolone c Cha 36:31-39 yawuoyi adekgi. a Kata kad Jer 49:13 mano, Jehova nosin gi Er e Cha 36:40-43  wuod Juda makayo. Omiyo, nonege. b 4 Tamar c ma chi SULA 2 wuod Juda nonyuolone Pef Cha 32:28 rez d gi Zera. Juda ne nigi yag Cha 29:32 Cha 49:3, 4 wuoyi abich. h Cha 29:33 5 Yawuot Perez ne gin i Cha 29:34 Hezron kod Hamul. e Cha 49:5-7 j Cha 29:35 6 Yawuot Zera ne gin Cha 49:8-12 Zimri, Ethan, Heman, KalHib 7:14 kol, kod Dara. Giduto ne gin k Cha 30:18 Cha 49:14, 15 yawuoyi abich. l Cha 30:20 7 Wuod Karmi ne en Cha 49:13 Akar1 ma nokelo masira m Cha 30:4-6 Cha 49:16-18 ne Israel f nikech ne oketho n Cha 30:22, 24 chik kuom wach gik ma Cha 49:22-26 nonego oketh chuth. g o Cha 35:16, 18 Cha 49:27 8 Wuod Ethan ne en Azap Cha 30:7, 8 ria. Cha 49:21 9 Yawuot Hezron ne gin q Cha 30:9-11 Cha 49:19 Jerameel, h Ram, i kod Kelur Cha 30:12, 13 bai.1 Cha 49:20  10 Ram nonyuolo AmiKolam mar 2 nadab. j Aminadab nonyuoa Cha 38:2-5 lo Nashon k ma ne en jateb Cha 38:7 lo e dhood Juda. c Cha 38:11 11 Nashon nonyuolo Sald Luk 3:23, 33 ma. l Salma nonyuolo e Kwa 26:21 Boaz. m 12 Boaz nonyuof Jos 7:15, 18 lo Obed. Obed nonyuolo g Rap 7:26 Jos 6:18 Jesse. n 13 Jesse nonyuoJos 22:20 lo Eliab wuode makayo, gi h 1Sa 27:10 Abinadab o wuode mar i Rut 4:19-21 ariyo, gi Shimea mar Mat 1:3 j Mat 1:4, 5 adek, p 14 Nethanel mar k Kwa 2:3 ang’wen, Radai mar abich, l Luk 3:23, 32 15 Ozem mar auchiel, SULA 1

m Rut 2:1

n Rut 4:17, 22 1Sa 16:1

o 1Sa 17:13

1:51 1 Kata, “Jodongo.”

p 1Sa 16:6-10

2:7 1 Tiende ni, “Jakel Masira; Jakel Kuong’.” Iluonge bende ni Akan e Jos 7:1. 2:9 1 Iluonge ni Kaleb e kwan matindo 18, 19, 42.

1 WECHE MAG NDALO 2:16-41 kod Daudi a ma ne en wuode mar abiriyo. 16 Nyiminegi ne gin Zeruya kod Abigail. b Yawuot Zeruya ne gin Abishai, c Joab, d kod Asahel. e Giduto ne gin yawuoyi adek. 17 Abigail nonyuolo Amasa, f to wuon Amasa ne en Jether JaIshmael. 18 Kaleb1 wuod Hezron nonyuolo Jesher, Shobab, kod Ardon. Ne onyuologi gi monde ma Azuba kod Jerioth. 19 Ka ne Azuba otho, Kaleb nokendo Efrath g ma nonyuolone Hur. h 20 Hur nonyuolo Uri. Uri nonyuolo Bezalel. i 21 Bang’e, ka ne Hezron jahigni 60 nokendo nyar Makir j ma wuon Gilead. k Chiegeno nonyuolone Segub. 22 Segub nonyuolo Jair, l ma ne nigi mier 23 e piny Gilead. m 23 Bang’e, Geshur n kod Siria o nomayogi Havoth-jair p kaachiel gi Kenath q kod mier matindo molwore. Duto ne gin mier 60. Mago duto ne gin joka Makir wuon Gilead. 24 Bang’ tho Hezron r e piny Kaleb-efratha, Abija chiege nonyuolo Ashur s wuon Tekoa. t 25 Yawuot Jerameel ma ne en kach Hezron ne gin: Ram wuode makayo, Buna, Oren, Ozem, kod Ahija. 26 Jerameel ne nigi dhako machielo ma ne iluo-

SULA 2 a 1Sa 16:13 1Sa 17:12 Mat 1:6

b 2Sa 17:25 c 2Sa 21:17 2Sa 23:18, 19

d 2Sa 8:16 1We 11:6

e 2Sa 2:18 2Sa 3:30 2Sa 23:24

f 2Sa 19:13 1Ru 2:5

g 1We 4:4 h Wuo 17:12 Wuo 24:14

i Wuo 31:2-5 Wuo 36:1 Wuo 37:1

j Cha 50:23 1We 7:14

k Kwa 26:29 Jos 17:1

l Rap 3:14 Jos 13:29, 30

m Kwa 32:40, 41 n 2Sa 3:3 2Sa 13:38

o 2Sa 8:6 p 1Ru 4:13 q Kwa 32:42 r Cha 46:12 s 1We 4:5

2:18 1 Iluonge bende ni Kelubai e kwan matindo 9.

t Neh 3:5

662 ngo ni Atara. En e ma ne en min Onam. 27 Yawuot Ram ma ne en kach Jerameel ne gin: Maaz, Jamin, kod Eker. 28 Yawuot Onam ne gin Shamai kod Jada. Yawuot Shamai ne gin Nadab gi Abishur. 29 Chi Abishur niluongo ni Abihail, ma nonyuolone Aban kod Molid. 30 Yawuot Nadab ne gin Seled kod Apaim. To Seled notho ma ok onyuolo yawuoyi. 31 Wuod Apaim ne en Ishi. Wuod Ishi ne en Sheshan, to wuod Sheshan ne en Alai. 32 Yawuot Jada owadgi Shamai ne gin Jether kod Jonathan. To Jether notho ma ok onyuolo yawuoyi. 33 Yawuot Jonathan ne gin Peleth kod Zaza. Mago e ma ne gin joka Jerameel. 34 Sheshan ne onge yawuoyi, to nonyuolo mana nyiri kende. To Sheshan ne nigi jatich moro ma JaMisri ma nyinge Jarha. 35 Sheshan nomiyo Jarha nyare mi nonyuolone Atai. 36 Atai nonyuolo Nathan. Nathan nonyuolo Zabad. 37 Zabad nonyuolo Eflal. Eflal nonyuolo Obed. 38 Obed nonyuolo Jehu. Jehu nonyuolo Azaria. 39 Azaria nonyuolo Helez. Helez nonyuolo Eleasa. 40 Eleasa nonyuolo Sismai. Sismai nonyuolo Shalum. 41 Shalum nonyuolo Jekamia. Jekamia nonyuolo Elishama.

663

1 WECHE MAG NDALO 2:42–3:10 Jo-Manahath, kod Jo-Zor. a 1We 2:9 55 Dhout jondiko ma nodak Jabez ne gin: Jo-Tib Jos 15:20, 58 Neh 3:16 rath, Jo-Shimeath, kod Joc Jos 15:21, 31 Sukath. Mago e Jo-Keni a ma nowuok e anyuola mar d Jos 15:20, 57 Hamath wuon joka Ree 1We 2:18 kab. b f Jos 15:16, 17 Yawuot Daudi ma nog Wuo 17:12 nyuolo ka en Hebron Wuo 24:14 e magi: c Amnon wuoyi mah 1We 2:19 kayo, d ma min mare ne en i Jos 15:9, 12 Ahinoam e nya Jezreel. Mar 1We 13:5 ariyo ne en Daniel ma j Cha 35:19 min mare ne en Abigail f nya Joh 7:42 Karmel. 2 Mar adek ne en k 1We 11:10, 40 Absalom g wuod Maaka l 1We 4:2 nyar Talmai ruodh Geshur. m Jos 15:20, 33 Mar ang’wen ne en Adonija h wuod Hagith. 3 Mar n Cha 35:19 Mat 2:1 abich ne en Shefatia, ma  min mare ne en Abital. Mar Kolam mar 2 auchiel ne en Ithream ma a Bur 1:16 Bur 4:11 min-gi ne en Egla chi Dau1Sa 15:6 di. 4 Yawuoyi auchielgi b 2Ru 10:15 nonyuolo ka en Hebron. Ne Jer 35:6, 19  olocho kuno kuom higni 7 gi dweche 6, to Jerusalem noSULA 3 c 2Sa 3:2-5 lochoe kuom higni 33. i 5 Yawuoyi ma nonyuolo d 2Sa 13:32 ka en Jerusalem e magi: j e 1Sa 25:43 Shimea, Shobab, Nathan, k f 1Sa 25:2, 39 kod Solomon. l Bathsheba m g 2Sa 13:28, 37 nyar Amiel e min ya2Sa 15:10 wuoyi ang’wen-go. 6 Ya2Sa 18:14 wuote mamoko ochiko ne h 1Ru 1:5, 11 1Ru 2:24 gin: Ibhar, Elishama, Elifelet, 7 Noga, Nefeg, Jafia, i 2Sa 5:5 8 Elishama, Eliada, kod Elij 2Sa 5:13-16 1We 14:3-7 felet. 9 Magi duto ne gin yawuot Daudi ka ok okwan k Luk 3:23, 31 yawuoyi ma nonyuolo gi mol Mat 1:7 nde ma jotich. Tamar n ne en m 2Sa 11:3, 27 nyamin yawuoyigo. n 2Sa 13:1 10 Solomon nonyuolo 2:42 1 Iluonge ni Kelubai e kwan matiRehoboam Rehoboam, o ndo 9. 2:46, 48 1 Chiege machielo. o 1Ru 11:43

42 Yawuot Kaleb1 a owadgi Jerameel ne gin: Mesha wuode makayo ma ne wuon Zif, kod yawuot Maresha wuon Hebron. 43 Yawuot Hebron ne gin Kora, Tapua, Rekem, kod Shema. 44 Shema nonyuolo Raham ma wuon Jorkeam. Rekem nonyuolo Shamai. 45 Wuod Shamai ne en Maon. Maon nonyuolo Beth-zur. b 46 Efa chi1 Kaleb nonyuolo Haran, Moza, kod Gazez. Haran nonyuolo Gazez. 47 Yawuot Jadai ne gin Regem, Jotham, Geshan, Pelet, Efa, kod Shaaf. 48 Maaka chi1 Kaleb nonyuolo Sheber kod Tirhana. 49 Bang’ kinde, nonyuolo Shaaf wuon Madmana c kod Sheva wuon Makbena kod Gibea. d Nyar Kaleb e niluongo ni Aksa. f 50 Magi e ma ne gin joka Kaleb. Yawuot Hur g ma ne en kach Efratha h ne gin: Shobal wuon Kiriath-jearim, i 51 Salma wuon Bethlehem, j kod Haref wuon Beth-gader. 52 Yawuot Shobal wuon Kiriath-jearim ne gin: Haroe kod nus mar Menuhoth. 53 Dhout Kiriath-jearim ne gin Jo-Ithri, k Jo-Puth, Jo-Shumath, kod Jo-Mishra. Jo-Zorath l kod Jo-Eshtaol m nowuok e anyuolago. 54 Yawuot Salma ne gin: Jo-Netofa, Bethlehem, n Atroth-beth-joab, nus mar

SULA 2

3

1 WECHE MAG NDALO 3:11–4:10 nonyuolo Abija, a Abija no- SULA 3 nyuolo Asa, b Asa nonyuolo a 2We 13:1 Jehoshafat, c 11 Jehosha- b 2We 14:1 fat nonyuolo Jehoram, d c 2We 20:31 Jehoram nonyuolo Ahazia, e Ahazia nonyuolo Je- d 2We 21:5 hoash, f 12 Jehoash no- e 2We 22:2 nyuolo Amazia, g Amazia no- f 2We 24:1 nyuolo Azaria, h Azaria g 2We 25:1 nonyuolo Jotham, i 13 Jotham nonyuolo Ahaz, j Ahaz h 2Ru 14:21 nonyuolo Hezekia, k Hezekia i 2We 27:1 nonyuolo Manase, l 14 Ma- j 2We 28:1 nase nonyuolo Amon, m to k 2We 29:1 Amon nonyuolo Josia. n 15 Yawuot Josia ne gin: Jo- l 2Ru 21:1 hanan wuode makayo, m 2Ru 21:19 wuode mar ariyo ne en Je- n 2Ru 22:1 hoyakim, o mar adek Zede23:34 kia, p to mar ang’wen o 2Ru 2We 36:5 Shalum. 16 Jehoyakim no- p 2Ru 24:17 nyuolo Jekonia, q Jekonia 2We 36:11 nonyuolo Zedekia. 17 Je- q 2Ru 24:6, 8 konia ma noter e tuech 2Ru 25:27 nonyuolo Shealtiel, 18 Ma- Est 2:6 lkiram, Pedaya, Shenazar, r Ezr 5:2 Mat 1:12 Jekamia, Hoshama, kod Ne- Luk 3:23, 27 dabia. 19 Yawuot Pedaya  ne gin Zerubabel r kod Shi- Kolam mar 2 mei. Yawuot Zerubabel  ne gin Meshulam kod Ha- SULA 4 nania (to Shelomith ne a Cha 38:29 Kwa 26:20 en nyamin-gi). 20 kendo Rut 4:18 yawuote abich mamoko Mat 1:3 ne gin Hashuba, Ohel, Be- b Cha 46:12 rekia, Hasadia, kod Ju- 1We 2:5 shab-hesed. 21 Kendo ya- c Wuo 17:12 24:14 wuot Hanania ne gin Pelatia Wuo 1We 2:19 kod Jeshaya. Jeshaya no- d 1We 2:50 nyuolo Refaya, Refaya nonyuolo Arnan, Arnan e 1We 2:53 nonyuolo Obadia, Oba- f 2We 11:5, 6 dia nonyuolo Shekania, g 1We 2:19 22 to Shekania nonyuolo Shemaya. Shemaya no- h Mik 5:2 nyuolo Hatush, Igal, Baria, i 1We 2:24 Nearia, kod Shafat. Gidu- j 2We 11:5, 6

664 to ne gin yawuoyi auchiel. 23 Yawuot Nearia ne gin Elioenai, Hizkia, kod Azrikam, yawuoyi adek. 24 Yawuot Elioenai ne gin Hodavia, Eliashib, Pelaya, Akub, Johanan, Delaya, kod Anani, yawuoyi abiriyo. Yawuot Juda ne gin Perez, a Hezron, b Karmi, Hur, c kod Shobal. d 2 Reaya wuod Shobal nonyuolo Jahath, Jahath nonyuolo Ahumai kod Lahad. Mago e joka Zorath. e 3 Yawuot wuon Etam e magi: f Jezreel, Ishma, kod Idbash (nying nyamin-gi ne en Hazelelponi), 4 to Penuel nonyuolo Gedor, Ezer nonyuolo Husha. Magi ne gin yawuot Hur g ma wuod Efratha makayo kendo ma wuon B e t h l e h e m .h 5 A s h u ri wuon Tekoa j ne nigi mon ariyo ma gin Hela gi Naara. 6 Naara nonyuolone Ahuzam, Hefer, Temeni, kod Haahashtari. Magi ne gin yawuot Naara. 7 Kendo yawuot Hela ne gin Zereth, Izhar, kod Ethnan. 8 Koz nonyuolo Anub, Zobeba, kod joka Aharhel wuod Harum. 9 Jabez1 ne en ng’at moluor moloyo owetene. Min-gi nochake ni Jabez kowacho niya: “Nanyuole gi rem malit.” 10 Jabez nosayo Nyasach Israel kama: “Yie iguedha kendo imed yaro pinya, bende lweti orita mondo kik gima rach ohinya.” Kamano,

4

4:9 1 Nyingni otudore gi wach ma tiende en “rem” e dho Hibrania.

665 Nyasaye notimone kaka nokwaye. 11 Kelub owadgi Shuha nonyuolo Mehir, ma ne en wuon Eshton. 12 Eshton nonyuolo Bethrafa, Pasea, kod Tehina, ma nonyuolo Ir-nahash. Mago e joka Reka. 13 Yawuot Kenaz ne gin Othniel a kod Seraya, kendo wuod Othniel ne en Hathath. 14 Meonothai nonyuolo Ofra. Seraia nonyuolo Joab ma wuon Geharashim.1 Noluonggi kamano nikech ne gin funde molony. 15 Yawuot Kaleb b wuod Jefune ne gin: Iru, Ela, kod Naam. To Ela nonyuolo Kenaz. 16 Yawuot Jehalelel ne gin: Zif, Zifa, Tiria, kod Asarel. 17 Yawuot Ezra ne gin: Jether, Mered, Efer, kod Jalon. Nomako1 ich monyuolo Miriam, Shamai, kod Ishba ma wuon Eshtemoa. 18 (Kendo chiege ma Nya-Yahudi nonyuolo Jered ma wuon Gedor, Heber ma wuon Soko, kod Jekuthiel ma wuon Zanoa.) Mago e yawuot Bithia nyar Farao ma Mered nokendo. 19 Yawuot chi Hodia ma nyamin Naham ne gin wuone Keila Ja-Garmi kod Eshtemoa Ja-Maaka. 20 Yawuot Shimon ne gin Amnon, Rina, Benhanan, kod Tilon. To yawuot Ishi ne gin Zoheth kod Benzoheth. 21 Yawuot Shela c wuod Juda ne gin Er ma wuon 4:14 1 Tiende ni, “Hoho mar Funde.” 4:17 1 Samoro iwuoyo kuom Bithiya manie kwan matindo 18.

SULA 4 a Jos 15:16, 17 Bur 3:9, 11

b Kwa 32:11, 12 Jos 15:13

c Cha 38:2, 5 Kwa 26:20

 Kolam mar 2 a Cha 46:10

b Kwa 26:12, 13

c Kwa 26:22

d Jos 19:1, 2

e Jos 15:21, 26

f Jos 15:21, 28 Jos 19:1, 3 Neh 11:25-27

g Jos 15:21, 29

h Jos 19:1, 4

i Bur 1:17

j Jos 15:20, 31 Jos 19:1, 5 1Sa 27:5, 6

k Jos 19:1, 5

l Jos 19:1, 7

1 WECHE MAG NDALO 4:11-33 Leka, Laada ma wuon Maresha, kod dhout jolos lewni mayom ma gin joka Ashbea, 22 gi Jokim, gi Jo-Kozeba, Joash, gi Saraf ma nokendo nyi Moab, kod Jashubilehem. Wechegi nondik chon ahinya. 23 Ne gin jochue agulni ma nodak Netaim kod Gedera. Ne gidak kuondego kendo ne gitiyo ne ruoth. 24 Yawuot Simeon a ne gin: Nemuel, Jamin, Jarib, Zera, kod Shaul. b 25 Shaul nonyuolo Shalum, Shalum nonyuolo Mibsam, to Mibsam nonyuolo Mishma. 26 Kendo Mishma nonyuolo Hamuel, Hamuel nonyuolo Zakur, Zakur nonyuol Shimei. 27 Shimei ne nigi yawuoyi 16 kod nyiri auchiel. Kata kamano, owetene ne ok onyuolo yawuoyi mang’eny kendo dhoodgi ne ok onyuolore kaka Jo-Juda. c 28 Ne gidak Beer-sheba, d Molada, e Ha z a r- sh ua l , f 2 9 B i l h a , Ezem, g Tolad, 30 Bethuel, h Horma, i Ziklag, j 31 Bethmarkaboth, Hazar-susim, k Beth-biri, kod Shaaraim. Mago e mier ma ne gidakie nyaka e kinde ma Daudi nochako locho. 32 Mier ma ne gidakie ne gin Etam, Ain, Rimon, Token, kod Ashan, l mier abich. 33 Bende ne gidak e alwora mag miergo nyaka chop Baal. Kamano e kaka ne ondik anyuolagi kod kuonde ma ne

1 WECHE MAG NDALO 4:34–5:12 gidakie. 34 Meshobab, Ja- SULA 4 mlek, Josha wuod Amazia, a Cha 10:6, 20 35 Joel, Jehu wuod Joshibia ma wuod Seraya wuod b 2We 29:1 Asiel, 36 Elioenai, Jaakoba, Jeshohaya, Asaya, c Cha 36:8 Adiel, Jesimiel, Benaya, 37 gi Ziza wuod Shifi ma 17:14, 16 wuod Alon wuod Jedaya d Wuo 1Sa 15:7 wuod Shimri wuod She-  maya. 38 Jo ma okwan-go SULA 5 ne gin jotelo mag anyuola- e Cha 29:32 Cha 49:3, 4 gi, kendo dhout kweregi no-  medore. 39 Ne gidhi e Kolam mar 2 dho ranga Gedor gi yo a Cha 35:22 wuok chieng’ mar hoho mondo gimany ka ma ginyab Cha 49:22, 26 lo kwaye jambgi. 40 Giko- Jos 14:4 ne, ne giyudo kuonde kwath moloth maber. Ne en piny c Cha 49:8, 10 malach, mokuwe, kendo ma Kwa 2:3 10:14 onge jo ma chandogi. Jo- Kwa Bur 1:1, 2 Ham a e ma nodak kanyo mo- Za 60:7 telo. 41 Jo ma okwan-go ne ondik nyingegi e kinde d Mat 2:6 Hezekia b ruodh Juda kendo Hib 7:14 ne gimuko hembe Jo-Ham kod Jo-Meunim ma nodak e Cha 46:9 kanyo. Ne gikethogi chuth Wuo 6:14 kendo gionge nyaka kawuononi. Ne gidak e pinyno ni- f 2Ru 16:7 kech ne nitie kuonde kwath mabeyo ne jambgi. g Rap 2:36 42 Jo-dhood Simeon moko ma romo ji 500 ne odhi e 32:34, 38 Got Seir c kitayogi gi Pelatia, h Kwa Jos 13:15, 17 Nearia, Refaya, kod Uziel Eze 25:9, 10 ma gin yawuot Ishi. 43 Ne ginego Jo-Amalek d ma ne i Cha 15:18 1:7 oringo modhi dak kuno ke- Rap Jos 1:4 ndo gisebedo ka gidak ka- 2Sa 8:3 nyo nyaka kawuononi. Magi e yawuot Reuben e j Jos 22:9 wuod Israel makayo. Ne en wuoyi makayo, to nikech k Rap 3:8, 10 nodwanyo otanda wuon Jos 12:4, 5

5

666 mare, a ne omaye ratiro mar bedo wuoyi makayo momi yawuot Josef b wuod Israel. Kuom mano, ne ok okwane kaka wuoyi maduong’ e kind owetene. 2 Kata obedo ni Juda c noloyo owetene gi duong’ kendo en e ma jatelo nowuok kuome, d ratiro mar wuoyi makayo to ne obedo mar Josef. 3 Yawuot Reuben, wuod Israel makayo, ne gin Hanok, Palu, Hezron, kod Karmi. e 4 Joel nonyuolo Shemaya, Shemaya nonyuolo Gog, Gog nonyuolo Shimei, 5 Shimei nonyuolo Mika, Mika nonyuolo Reaya, Reaya nonyuolo Baal, 6 to Baal nonyuolo Beera, ma Tilgath-pilneser f ruodh Asuria notero e tuech. Ne en jatelo e dhood Reuben. 7 Ma e kaka ochan owetene duto kaluwore gi tiengegi kod anyuolagi; Jeiel ma ne en jatendgi, Zekaria, 8 gi Bela wuod Azaz, ma wuod Shema wuod Joel. Ne gidak chakre Aroer g nyaka Nebo kod Baal-meon. h 9 Bende, ne gidak yo wuok chieng’ nyaka ka ma thim manie Aora Yufrate i ochakoree, nimar jambgi nosemedore mobedo mang’eny e piny Gilead. j 10 E ndalo Saulo, ne gikedo gi Jo-Hagri mi giloyogi kendo ne gidak e hembegi e alwora duto man yo wuok chieng’ mar Gilead. 11 Nyikwa Gad nogoyo tong’ kodgi, chakre piny Bashan nyaka Saleka. k 12 E piny Bashan, Joel ne en ja-

667 telo, Shafam ne jalupne. Bende, ne nitie Janai kod Shafat. 13 Kendo owetegi moa e dhoutgi ne gin Mikael, Meshulam, Sheba, Jorai, Jakan, Zia, kod Eber, duto ji abiriyo. 14 Magi ne gin yawuot Abihail ma wuod Huri wuod Jaroa wuod Gilead wuod Mikael wuod Jeshishai wuod Jado wuod Buz. 15 Ahi wuod Abdiel ma wuod Guni, ne en jatelo e dhoodgi. 16 Ne gidak Gilead, a gi Bashan b kod mier matindo molwore, kaachiel gi pewe duto mag Sharon nyaka ka ma ne gichopoe. 17 Nondik nyingegi kaluwore gi tiengegi kod anyuolagi e ndalo Jotham c ruodh Juda kod e ndalo Jeroboam1d ruodh Israel. 18 Dhood Reuben, gi dhood Gad, kod nus mar dhood Manase ne nigi jolweny ma roteke 44,760 ma ne ting’o okumba gi ligangla kendo ma ne omanore gi atung’. Ne gin jo ma otieg ne lweny. 19 Ne gikedo gi Jo-Hagri, e Jetur, Nafish, f kod Nodab. 20 Nyasaye ne okonyogi loyogi mi ne oketo Jo-Hagri gi ji duto ma ne ni kodgi e lwetgi nikech ne gikwayo Nyasaye mondo okonygi e lwenyno, kendo Nyasaye nowinjo ywakgi nikech ne gigene. g 21 Ne gikawo ngamia 50,000, rombe 250,000 kod punde 2,000 kaachiel gi ji 100,000. 22 Ji mang’eny ne otho nimar Nyasaye madier e ma noke5:17 1 Tiende ni, Jeroboam mar Ariyo.

SULA 5 a Kwa 32:1 b Rap 3:3, 13 Rap 32:14

c 2Ru 15:32 2We 27:1 Isa 1:1 Hos 1:1 Mik 1:1

d 2Ru 14:16, 28 e 1We 5:10 f Cha 25:13, 15 1We 1:31

g Za 20:7 Za 22:4

 Kolam mar 2 a Jos 10:42 1Sa 17:45, 47 2We 20:15

b 2Ru 15:29 2Ru 17:6

c Jos 13:29, 30 d Rap 4:47, 48 e Rap 5:7-9 Bur 2:17 Bur 8:33 2Ru 17:10, 11

f Ezr 1:1 Nge 21:1

g 2Ru 15:19, 29 h 2Ru 17:6 2Ru 18:11

 SULA 6 i Cha 29:34 Wuo 6:16

j Wuo 6:18 Kwa 3:27

k Kwa 3:17 Kwa 26:57

l Wuo 6:21 m Wuo 6:22 Law 10:4

n Wuo 6:20 o 1We 23:13 p Wuo 6:26 Tic 7:37, 38

q Wuo 15:20 r Wuo 24:1 Law 10:1

s Kwa 3:32 Rap 10:6

t Wuo 6:23 Wuo 28:1 Kwa 4:28 1We 24:2, 4

u Wuo 6:25 Kwa 25:11

1 WECHE MAG NDALO 5:13–6:6 do e lwenyno. a Kae to ne gidak e pinyno nyaka e kinde ma notergi e tuech. b 23 Nyikwayo ma wuok e nus mar dhood Manase c nodak chakre piny Bashan nyaka Baal-hermon gi Senir kod Got Hermon. d Ne ging’eny ahinya. 24 Magi e jotelo mag dhoutgi: Efer, Ishi, Eliel, Azriel, Jeremia, Hodavia, kod Jadiel. Ne gin jolweny ma roteke, mong’ere, kendo ne gin jotelo e dhoutgi. 25 Kata kamano, ne ok gimakore gi Nyasach kweregi kendo ne giterore gi nyiseche mag ogendni ma ne gidak e pinygi, e ogendni ma Nyasaye notieko e nyimgi. 26 Kuom mano, Nyasaye nomiyo Pul ruodh Asuria f (ma en Tilgath-pilneser g ruodh Asuria) otero Jo-Reuben, JoGad, gi nus mar dhood Manase e tuech e piny Hala, Habor, Hara, kod e aora Gozan, h ka ma pod gidakie nyaka kawuononi. Yawuot Lawi i ne gin Gershon, Kohath, j kod Merari. k 2 Yawuot Kohath ne gin Amram, Izhar, l Hebron, kod Uziel. m 3 Nyithind Amram n ne gin Harun, o Musa, p kod Miriam. q To yawuot Harun ne gin Nadab, Abihu, r Eleazar, s kod Ithamar. t 4 Eleazar nonyuolo Finehas; u Finehas nonyuolo Abishua. 5 Abishua nonyuolo Buki; Buki nonyuolo Uzi. 6 Uzi nonyuolo Zerahia; Zerahia nonyuolo Meraioth.

6

1 WECHE MAG NDALO 6:7-37 7 Meraioth nonyuolo Amaria; Amaria nonyuolo Ahitub. a 8 Ahitub nonyuolo Zadok; b Zadok nonyuolo Ahimaaz. c 9 Ahimaaz nonyuolo Azaria; Azaria nonyuolo Johanan. 10 Johanan nonyuolo Azaria. Ne en jadolo e ot ma Solomon nogero Jerusalem. 11 Azaria nonyuolo Amaria; Amaria nonyuolo Ahitub. 12 Ahitub nonyuolo Zadok; d Zadok nonyuolo Shalum. 13 Shalum nonyuolo Hilkia; e Hilkia nonyuolo Azaria. 14 Azaria nonyuolo Seraya; f Seraya nonyuolo Jehozadak. g 15 To Jehozadak noter e tuech e kinde ma Jehova noketo Juda kod Jerusalem e lwet Nebukadnezar. 16 Yawuot Lawi ne gin Gershom,1 Kohath, kod Merari. 17 Yawuot Gershom ne gin: Libni kod Shimei. h 18 Yawuot Kohath ne gin Amram, Izhar, Hebron, kod Uziel. i 19 Yawuot Merari ne gin Mali kod Mushi. Anyuola dhood Lawi kaluwore gi nying kweregi e magi: j 20 Gershom k nonyuolo Libni, Libni nonyuolo Jahath, Jahath nonyuolo Zima, 21 Zima nonyuolo Joa, Joa nonyuolo Ido, Ido nonyuolo Zera, Zera nonyulo Jeatherai. 22 Kohath nonyuolo Aminadab, Aminadab nonyuolo Kora, l Kora nonyuolo Asir, 23 Asir nonyuolo Elka6:16 1 Iluonge bende ni Gershon e kwan matindo 1.

SULA 6 a 2Sa 8:17 b 1Ru 1:8 1Ru 2:35

c 2Sa 15:27, 36 d Neh 11:11 e 2We 34:14 f 2Ru 25:18 g Hag 1:1 h Kwa 3:18 i Kwa 3:19, 20 j Kwa 26:57 k Kwa 3:18 l Kwa 16:1, 32 Kwa 26:10, 11 Juda 11

 Kolam mar 2 a Wuo 6:24 b 1Sa 1:1 c 1Sa 1:20 d 1Sa 8:1, 2 e Wuo 6:19 1We 23:21

f 2Sa 6:17 1We 15:16

g 1Ru 6:14 h 2We 35:15 i 1We 15:16, 17 j 1Sa 8:1, 2 k 1Sa 1:1

668 na, Elkana nonyuolo Ebiasaf, a Ebiasaf nonyuolo Asir, 24 Asir nonyuolo Tahath, Tahath nonyuolo Uriel, Uriel nonyuolo Uzia, Uzia nonyuolo Shaul. 25 Yawuot Elkana ne gin Amasai kod Ahimoth. 26 Elkana to nonyuolo Zofai, Zofai nonyuolo Nahath, 27 Nahath nonyuolo Eliab, Eliab nonyuolo Jeroham, Jeroham nonyuolo Elkana. b 28 Wuod Samuel c makayo ne en Joel, to Abija ne en wuode mar ariyo. d 29 Merari nonyuolo Mali, e Mali nonyuolo Libni, Libni nonyuolo Shimei, Shimei nonyuolo Uza, 30 Uza nonyuolo Shimea, Shimea nonyuolo Hagia, to Hagia nonyuolo Asaya. 31 Magi e jo ma Daudi noketo mondo ota wer e od Jehova bang’ ka nosekel Sandug Singruok mondo obed kanyo. f 32 Gin e ma ne gitayo wer e hema mar romo nyaka kinde ma Solomon nogero od Jehova Jerusalem g kendo ne gitiyo tijgi kaka ne ochikgi. h 33 Jo ma notiyo kod yawuotgi e magi: E dhood Kohath, ne en Heman i ma jawer ma wuod Joel, j wuod Samuel, 34 wuod Elkana, k wuod Jeroham, wuod Eliel, wuod Toa, 35 wuod Zuf, wuod Elkana, wuod Mahath, wuod Amasai, 36 wuod Elkana, wuod Joel, wuod Azaria, wuod Zefania, 37 wuod Tahath, wuod Asir, wuod Ebiasaf, wuod

669 Kora, 38 wuod Izhar, wuod Kohath, wuod Lawi, wuod Israel. 39 Asaf a owadgi nochung’ e bade korachwich. Asaf ne en wuod Berekia, wuod Shimea, 40 wuod Mikael, wuod Baaseya, wuod Malkija, 41 wuod Ethni, wuod Zera, wuod Adaya, 42 wuod Ethan, wuod Zima, wuod Shimei, 43 wuod Jahath, wuod Gershom, wuod Lawi. 44 Joka Merari b owadgi ne ochung’ e badgi koracham. Ne nitie Ethan c wuod Kishi, wuod Abdi, wuod Maluk, 45 wuod Hashabia, wuod Amazia, wuod Hilkia, 46 wuod Amzi, wuod Bani, wuod Shemer, 47 wuod Mali, wuod Mushi, wuod Merari, wuod Lawi. 48 Owetegi ma joka Lawi nomi tije duto mag hema mar lamo, ma ne en od Nyasaye madier. d 49 Harun gi yawuote e e ma ne wang’o misengni e kendo mar misango f kendo ne giwang’o ubani e kendo mar wang’o ubani. g Ne gitimo tije motudore gi gik maler moloyo ka gipwodho Jo-Israel h kaluwore gi weche duto ma Musa jatich Nyasaye nochiko. 50 Joka Harun ne gin: i Eleazar, j Eleazar nonyuolo Finehas, Finehas nonyuolo Abishua, 51 Abishua nonyuolo Buki, Buki nonyuolo Uzi, Uzi nonyuolo Zerahia, 52 Zerahia nonyuolo Meraioth, Meraioth nonyuolo Amaria, Amaria

SULA 6 a 1We 25:1 2We 5:12 Za 50:Wiye

b 1We 23:6 c 1We 15:16, 17 d Kwa 3:5-7 e Wuo 28:1 Kwa 3:10

f Wuo 29:38 g Wuo 30:7 h Wuo 30:10 Law 4:20 Law 17:11 2We 29:24

i Wuo 6:23 j Wuo 28:1 Kwa 3:32

 Kolam mar 2 a 2Sa 8:17 b 1Ru 2:35 c Kwa 13:22 Jos 21:8, 11

d Jos 14:13 Bur 1:20

e Kwa 35:12, 13 f Jos 20:7, 9 g Jos 15:20, 42 h Jos 15:20, 48 i Jos 21:13-16 j Bur 1:11 k 1We 4:24, 32 l Jos 15:10, 12 m Jos 18:21, 24 n Jos 21:8, 18 Jer 1:1

o Jos 21:4 p Jos 21:5 q Jos 21:27-33

1 WECHE MAG NDALO 6:38-63 nonyuolo Ahitub, a 53 Ahitub nonyuolo Zadok, b to Zadok nonyuolo Ahimaaz. 54 Magi e kuonde ma ne gigeroe mier1 e pinygi: Nyikwa Harun ma joka Kohath, e ma ombulu mokwongo ne olwarnegi, 55 ne omigi Hebron c e piny Juda kaachiel gi kuondene mag kwath. 56 To puothe mag dalano kod gwenge molwore ne gimiyo Kaleb d wuod Jefune. 57 Joka Harun ne gimiyo mier mag tony. e Miergo ne gin: Hebron, f Libna g gi kuondene mag kwath, Jatir, h Eshtemoa gi kuondene mag kwath, i 58 Hilen gi kuondene mag kwath, Debir j gi kuondene mag kwath, 59 Ashan k gi kuondene mag kwath, kod Beth-shemesh l gi kuondene mag kwath. 60 E dhood Benjamin ne gimiyogi Geba m gi kuondene mag kwath, Alemeth gi kuondene mag kwath, kod Anathoth n gi kuondene mag kwath. Mier duto ma ne omigi ne gin 13. o 61 Joka Kohath mamoko ma nodong’ ne opognegi1 mier apar ma nus mar dhood Manase p nochiwo. 62 Jo-Gershom kaluwore gi anyuolagi ne omi mier 13. Jo-Isakar, gi Jo-Asher, gi Jo-Naftali, kod Jo-Manase ma ne ni Bashan e ma ne ochiwo miergo. q 63 Kendo e yor ombulu, ne omi joka Merari kaluwore gi anyuolagi mier 12 ma 6:54 1 Kata, “mier mochiel.” 6:61 1 Kata, “ne opognegi gi ombulu.”

1 WECHE MAG NDALO 6:64–7:3 Jo-Reuben, gi Jo-Gad, kod Jo-Zebulun a nochiwo. 64 Kamano Jo-Israel nomiyo Jo-Lawi miergo kod kuonde kwath molworogi. b 65 E wi mano, ne gitiyo gi ombulu e pogo mier mowach nyingegigo, mier ma dhood Juda, gi dhood Simeon, kod dhood Benjamin nochiwo. 66 To joka Kohath moko ne omi mier ma Jo-Efraim omigi nochiwo. c 67 Ne mier mag tony. Miergo ne gin Shekem d gi kuondene mag kwath e piny gode mag Efraim, Gezer e gi kuondene mag kwath, 68 Jokmeam gi kuondene mag kwath, Beth-horon f gi kuondene mag kwath, 69 Aijalon g gi kuondene mag kwath, Gathrimon h gi kuondene mag kwath. 70 Nus mar dhood Manase ne ochiwo Aner gi kuondene mag kwath kod Bileam gi kuondene mag kwath ne joka Kohath mamoko ma nodong’. 71 Ne omi joka Gershom mier ma nus mar dhood Manase nochiwo. Miergo ne gin Golan i man Bashan gi kuondene mag kwath kod Ashtaroth gi kuondene mag kwath. j 72 To dhood Isakar nochiwo Kedesh gi kuondene mag kwath, Daberath k gi kuondene mag kwath, l 73 Ramoth gi kuondene mag kwath kod Anem gi kuondene mag kwath. 74 Dhood Asher nochiwo Mashal gi kuondene mag kwath, Abdon gi kuondene

SULA 6 a Jos 21:34-40 b Kwa 35:2-4 c Jos 21:20-26 d Jos 20:7, 9 e Jos 16:10 f Jos 10:11 g Jos 10:12 Bur 1:35

h Jos 19:45, 48 i Rap 4:41-43 j Jos 21:27 k Jos 19:12, 16 l Jos 21:8, 28

 Kolam mar 2 a Jos 21:8, 30 b Jos 19:28, 31 Bur 1:31

c Jos 20:7, 9 Jos 21:32, 33

d Mat 3:13 e Jos 21:34-39 f Kwa 21:23 g Rap 2:26 h Cha 32:1, 2 2Sa 2:8

i Kwa 21:26 j Kwa 32:1

 SULA 7 k Cha 46:13 Kwa 26:23, 24

670 mag kwath, a 75 Hukok gi kuondene mag kwath, kod Rehob b gi kuondene mag kwath. 76 Dhood Naftali nochiwo Kedesh c man Galili d gi kuondene mag kwath, Hamon gi kuondene mag kwath, kod Kiriathaim gi kuondene mag kwath. 77 Joka Merari mamoko ma nodong’ ne omi mier ma dhood Zebulun e nochiwo. Miergo ne gin Rimono gi kuondene mag kwath, Tabor gi kuondene mag kwath. 78 Dhood Reuben nochiwo mier man e alwora mar Jordan machiegni gi Jeriko. Miergo ne gin Bezer manie thim gi kuondene mag kwath, Jahaz f gi kuondene mag kwath, 79 Kedemoth g gi kuondene mag kwath, kod Mefaath gi kuondene mag kwath. 80 Dhood Gad nochiwo Ramoth man Gilead gi kuondene mag kwath, Mahanaim h gi kuondene mag kwath, 81 Heshbon i gi kuondene mag kwath, kod Jazer j gi kuondene mag kwath. Yawuot Isakar ne gin Tola, Pua, Jashub, gi Shimron. k Ne gin yawuoyi ang’wen. 2 To yawuot Tola ne gin Uzi, Refaya, Jeriel, Jamai, Ibsam, kod Shemuel. Ne gin jotelo mag anyuolagi. Nyikwa Tola ne gin jolweny mathuondi. E kinde Daudi kwan-gi ne chopo 22,600. 3 Izrahia ne en wuod Uzi, to Izrahia nonyuolo Mikael, Obadia, Joel, kod Ishia. Giduto kargi ji abich ne

7

671 gin jotelo. 4 Gin kaachiel kod nyikwagi, kaluwore gi dhoutgi, ne gin gi jolweny 36,000 ma ne dhi e lweny, nimar ne gin gi mon kod nyithindo mang’eny. 5 Kendo owetegi mamoko e anyuola mar joka Isakar duto ne gin jolweny 87,000 maroteke ma ne ondik kaluwore gi tiengegi kod anyuolagi. a 6 Yawuot Benjamin b ne gin Bela, c Beker, d kod Jediael. e Ne gin yawuoyi adek. 7 To yawuot Bela ne gin Ezbon, Uzi, Uziel, Jerimoth, kod Iri. Giduto kargi ji abich ne gin jotelo kendo jolweny maroteke e anyuolagi. Ne nitie jolweny 22,034 ma ne ondik kaluwore gi tiengegi kod anyuolagi. f 8 Yawuot Beker ne gin Zemira, Joash, Eliezer, Elioenai, Omri, Jeremoth, Abija, Anathoth, kod Alemeth. Magi duto ne gin yawuot Beker. 9 Ne gin gi jolweny 20,200 maroteke kaluwore gi kaka ne ondik tiengegi kod anyuolagi kaachiel gi jotend anyuolagi. 10 Bilhan ne en wuod Jediael, g to Bilhan nonyuolo Jeush, Benjamin, Ehud, Kenaana, Zethan, Tarshish, kod Ahishahar. 11 Magi duto ne gin yawuot Jediael kaluwore gi jotend kweregi.1 Ne gin gi jolweny 17,200 maroteke moikore ne lweny. 12 Jo-Shupim gi Jo-Hupim ne gin yawuot Ir. h To Jo-Hushim ne gin yawuot Aher. 7:11 1 Kata, “anyuolagi.”

SULA 7 a Kwa 26:25

b Cha 35:16, 18 Kwa 26:38, 39

c 1We 8:1

d Cha 46:21

e 1We 7:10

f Kwa 26:41

g 1We 7:6

h 1We 7:7

 Kolam mar 2 a Kwa 26:48, 49

b Cha 30:3, 8 Cha 46:24, 25

c Cha 41:50, 51

d Cha 50:23 Kwa 26:29 Rap 3:15

e Kwa 26:33

f Kwa 27:1, 7

g Kwa 1:33

h Kwa 26:35

i 1Sa 7:14 1Sa 17:4

1 WECHE MAG NDALO 7:4-23 13 Yawuot Naftali a ne gin Jahziel, Guni, Jezer, kod Shalum. Ne gin nyikwa Bilha. b 14 Yawuot Manase ne gin: c Asriel ma chiege machielo ma nyar Siria nonyuolo. (Chiegeno nonyuolo Makir d ma wuon Gilead. 15 Makir nonyuomo ne Hupim gi Shupim mon, kendo nying nyamin-gi ne en Maaka.) Wuode mar ariyo ne en Zelofehad. Kata kamano, Zelofehad e nonyuolo mana nyiri. f 16 Maaka chi Makir nonyuolo wuoyi mochake ni Peresh. Owadgi Peresh ne en Sheresh. To yawuote ne gin Ulam kod Rekem. 17 Ulam nonyuolo Bedan. Magi ne gin yawuot Gilead wuod Makir, wuod Manase. 18 Nyamin mare ne en Hamoleketh. Hamoleketh nonyuolo Ishhod, Abiezer, kod Mala. 19 Yawuot Shemida ne gin Ahia, Shekem, Liki, kod Aniam. 20 Efraim g nonyuolo Shuthela, h Shuthela nonyuolo Bered, Bered nonyuolo Tahath, Tahath nonyuolo Eleada, Eleada nonyuolo Tahath, 21 Tahath nonyuolo Zabad, Zabad nonyuolo Shuthela. Efraim nonyuolo Ezer kod Elead bende. JoGath i ma ne weg pinyno nonegogi nikech ne gidhi kawo jambgi. 22 Efraim wuon-gi noywagogi kuom ndalo mang’eny kendo owetene ne biroga hoye. 23 Bang’e nonindo gi chiege, mi chiege nomako ich

1 WECHE MAG NDALO 7:24–8:7 monyuolo wuoyi. Kata kamano, nochake ni Beria1 nikech nonyuole kinde ma ode noyudoe masira. 24 Nyare niluongo ni Sheera. En e ma nogero Beth-horon ma Mwalo a gi ma Malo b kod Uzensheera. 25 Refa kod Reshef ne gin yawuote. Reshef nonyuolo Tela, Tela nonyuolo Tahan, 26 Tahan nonyuolo Ladan, Ladan nonyuolo Amihud, Amihud nonyuolo Elishama, 27 Elishama nonyuolo Nun, to Nun nonyuolo Joshua.1c 28 Lopegi gi miechgi ne gin Bethel d gi mier matindo molwore, to gi yo wuok chieng’ ne en Naaran, to gi yo podho chieng’ ne en Gezer gi mier matindo molwore, kod Shekem gi mier matindo molwore, nyaka Aya1 gi mier matindo molwore. 29 To e tong’ joka Manase ne gin gi Beth-shean e gi mier matindo molwore, Taanak f gi mier matindo molwore, Megido g gi mier matindo molwore, kod Dor h gi mier matindo molwore. Joka Josef ma wuod Israel nodak kuondego. 30 Yawuot Asher ne gin Imna, Ishva, Ishvi, kod Beria. i Sera ne en nyamin yawuoyigo. j 31 Yawuot Beria ne gin Heber kod Malkiel, ma ne en wuon Birzaith. 32 Heber nonyuolo 7:23 1 Tiende ni, “Masira.” 7:27 1 Kata, “Jehoshua,” tiende ni, “Jehova e Resruokwa.” 7:28 1 Kata nyalo bedo, “Gaza.” Kata kamano ok en Gaza man Filistia.

SULA 7 a Jos 16:1, 3

b Jos 16:5 Jos 21:20, 22 2We 8:3, 5

c Wuo 33:11 Kwa 11:28 Kwa 32:11, 12 Rap 34:9 Jos 1:1

d Cha 28:16, 19 Jos 16:1, 2

e Jos 17:11 1Sa 31:8, 10

f Bur 5:1, 19

g Bur 1:27 1Ru 9:15

h 1Ru 4:7, 11

i Kwa 26:44, 45

j Cha 46:17

 Kolam mar 2 a Wuo 30:14

b Kwa 1:41 Kwa 26:47

 SULA 8 c Cha 35:16, 18

d 1We 7:6

e Cha 46:21

f Cha 46:21

g Jos 21:8, 17 1Sa 13:16

672 Jaflet, Shomer, kod Hotham. To Shua ne en nyamin yawuoyigo. 33 Yawuot Jaflet ne gin Pasak, Bimhal, kod Ashvath. Magi ne gin yawuot Jaflet. 34 Yawuot Shemer1 ne gin Ahi, Roga, Jehuba, kod Aram. 35 Yawuot Helem1 owadgi ne gin Zofa, Imna, Shelesh, kod Amal. 36 Yawuot Zofa ne gin Sua, Harnefer, Shual, Beri, Imra, 37 Bezer, Hod, Shama, Shilsha, Ithran, kod Beera. 38 Yawuot Jether ne gin Jefune, Pispa, kod Ara. 39 Yawuot Ula ne gin Ara, Haniel, kod Rizia. 40 Magi duto ne gin yawuot Asher, ne gin jotelo e anyuolagi, jo moyier, jolweny maroteke, kendo jotend jodongo. Kwan-gi ma ne ondik kaluwore gi tiengegi kod anyuolagi a ne gin ji 26,000 b moikore ne lweny. Benjamin c nonyuolo Bela d wuode makayo, Ashbel e wuode mar ariyo, Ahara wuode mar adek, 2 Noha wuode mar ang’wen, kod Rafa mar abich. 3 Yawuot Bela ne gin Adar, Gera, f Abihud, 4 Abishua, Naaman, Ahoa, 5 Gera, Shefufam, kod Huram. 6 Magi ne gin yawuot Ehud ma ne gin jotelo e anyuola mag jo ma ne odak Geba g kendo gin e ma ne otergi e tuech e piny Manahath: 7 Naaman, Ahija, kod Gera. Gera e ma ne ote-

8

7:34 1 En e ma iluonge ni Shomer e kwan matindo 32. 7:35 1 Nenore ni en e ma iluonge ni Hotham e kwan matindo 32.

673 lonegi ka ne gidhi e tuech kendo ne onyuolo Uza kod Ahihud. 8 Shaharaim nonyuolo nyithindo e piny Moab ka ne oseriembogi. Hushim gi Baara ne gin mondene.1 9 Chiege ma Hodesh nonyuolone Jobab, Zibia, Mesha, Malkam, 10 Jeuz, Sakia, kod Mirma. Magi ne gin yawuote kendo ne gin jotelo e anyuolagi. 11 Hushim nonyuolone Abitub kod Elpaal. 12 To yawuot Elpaal ne gin Eber, Misham, Shemed (ma ne ogero Ono a kod Lod b gi mier matindo molwore), 13 Beria, kod Shema. Ne gin jotelo e anyuola mag jo ma ne odak Aijalon. c Ne giriembo jo ma nodak Gath. 14 To Ahio, Shashak, Jeremoth, 15 Zebadia, Arad, Eder, 16 Mikael, Ishpa, kod Joha ne gin yawuot Beria. 17 Zebadia, Meshulam, Hizki, Heber, 18 Ishmerai, Izlia, Jobab, ne gin yawuot Elpaal. 19 Jakim, Zikri, Zabdi, 20 Elienai, Zilethai, Eliel, 21 Adaya, Beraya, Shimrath, ne gin yawuot Shimei. 22 Ishpan, Eber, Eliel, 23 Abdon, Zikri, Hanan, 24 Hanania, Elam, Anthothija, 25 Ifdeya, Penuel ne gin yawuot Shashak. 26 Shamsherai, Sheharia, Athalia, 27 Jaareshia, Elija, Zikri, ne gin yawuot Jeroham. 28 Magi ne gin jotelo e anyuolagi kaluwore gi 8:8 1 Kata nyalo bedo, “bang’ riembo mondene ma Hushim kod Baara.”

SULA 8 a Neh 6:2

b Ezr 2:1, 33

c Jos 19:42, 48 Jos 21:8, 24

 Kolam mar 2 a Jos 9:15, 17 Jos 21:8, 17 1We 21:29

b 1We 9:35-38

c 1Sa 14:50

d 1Sa 9:1, 2 1Sa 11:15

e 1Sa 14:45

f 1Sa 14:49

g 1Sa 31:2

h 2Sa 2:8 1We 9:39-44

i 2Sa 4:4

j 2Sa 9:12

1 WECHE MAG NDALO 8:8-40 dhoutgi. Jotelogi ne odak Jerusalem. 29 Jeiel ne odak Gibeon. a En e ma nokwongo gero dalano. Chiege ne iluongo ni Maaka. b 30 Wuode makayo ne en Abdon, Zur ne luwe, kae to Kish, Baal, Nadab, 31 Gedor, Ahio, kod Zeker. 32 Mikloth nonyuolo Shimea. Giduto ne gidak Jerusalem but owetegi kaachiel gi owetegi mamoko. 33 Ner c nonyuolo Kish, Kish nonyuolo Saulo, d Saulo nonyuolo Jonathan, e Malkishua, f Abinadab, g kod Eshbaal.1 h 34 Jonathan nonyuolo Meribaal.1i Meribaal nonyuolo Mika. j 35 Yawuot Mika ne gin Pithon, Melek, Tarea, kod Ahaz. 36 Ahaz nonyuolo Jehoada, Jehoada nonyuolo Alemeth, Azmaveth,1 kod Zimri. Zimri nonyuolo Moza. 37 Moza nonyuolo Binea, Binea nonyuolo Refa, Refa nonyuolo Eleasa, Eleasa nonyuolo Azel. 38 Azel nonyuolo yawuoyi auchiel, kendo nyinge yawuotego ne gin Azrikam, Bokeru, Ishmael, Shearia, Obadia, kod Hanan. Magi duto ne gin yawuot Azel. 39 Yawuot Eshek owadgi ne gin Ulam wuoyi makayo, Jeush wuoyi mar ariyo, Elifelet wuoyi mar adek. 40 Yawuot Ulam ne gin jolweny maroteke ma ne ong’eyo ywayo atung’. Ne gin gi yawuoyi kod nyikwayo ma8:33 1 Ma bende iluongo ni Ishbosheth. 8:34 1 Ma bende iluongo ni Mefibosheth. 8:36 1 Kata, “Azmoth.”

1 WECHE MAG NDALO 9:1-21 ng’eny ma romo 150. Magi duto ne gin joka Benjamin. Ne ondik nyinge Jo-Israel duto e Bug Ruodhi mag Israel kaluwore gi tiengegi kod anyuolagi. Kendo ne oter Jo-Juda e tuech e piny Babulon nikech ne gitamore winjo Nyasaye. a 2 Jo ma nokwongo duogo e miechgi ne gin Jo-Israel moko, jodolo, JoLawi, kod jo ma ne tiyo e hekalu.1b 3 To moko kuom Jo-Juda, c gi Jo-Benjamin, d gi Jo-Efraim, gi Jo-Manase nodak Jerusalem. Magi e gin: 4 Uthai wuod Amihud, wuod Omri, wuod Imri, wuod Bani. Ne en achiel kuom joka Perez e wuod Juda. 5 To kuom Jo-Shilo, ne nitie Asaya wuoyi makayo kod yawuote. 6 To kuom yawuot Zera, f ne nitie Jeuel gi owetegi 690. 7 To kuom joka Benjamin, ne nitie Salu wuod Meshulam, wuod Hodavia, wuod Hasenua, 8 Ibneya wuod Jeroham, Ela wuod Uzi, wuod Mikri, kod Meshulam wuod Shefatia, wuod Reuel, wuod Ibnija. 9 Kendo owetegi kaluwore gi tiengegi kod anyuolagi ne gin ji 956. Jogi duto ne gin jotelo e anyuolagi. 10 Jodolo ma ne nitie ne gin Jedaya, Jehoyarib, Jakin, g 11 Azaria wuod Hilkia, wuod Meshulam, wuod Zadok, wuod Meraioth, wuod Ahitub, ma en

9

9:2 1 Kata, “Jo-Nethinim.” Hibrania, “jo ma ochiw.”

SULA 9 a Jer 39:9

b Jos 9:3, 27 Ezr 2:43-54 Ezr 2:70 Ezr 8:20 Neh 7:73 Neh 11:3

c Neh 11:4, 5

d Neh 11:7-9

e Cha 46:12 1We 2:4

f 1We 2:4, 6

g Neh 11:10-14

 Kolam mar 2 a Neh 11:15

b 1We 2:54 Neh 12:28

c Ezr 2:1, 42 Neh 11:19

d Neh 3:29

e Kwa 25:11, 13 Jos 22:30 Bur 20:28

f Wuo 6:25 Kwa 3:32

g 1We 26:14, 19

674 jatelo e od Nyasaye madier, 12 Adaya wuod Jeroham, wuod Pashur, wuod Malkija, gi Maasai wuod Adiel, wuod Jazera, wuod Meshulam, wuod Meshilemith, wuod Imer, 13 kod owetegi, ma gin jotelo e anyuolagi, jolweny 1,760 maroteke, molony kendo moikore ne tije mag od Nyasaye madier. 14 To kuom Jo-Lawi, ne nitie Shemaya, a wuod Hashub, wuod Azrikam, wuod Hashabia ma wuok e dhood Merari, 15 gi Bakbakar, Heresh, Galal, Matania wuod Mika, wuod Zikri, wuod Asaf, 16 Obadia wuod Shemaya, wuod Galal, wuod Jeduthun, kod Berekia wuod Asa, wuod Elkana, ma ne odak e piny Jo-Netofa. b 17 Jorit rangeye c ne gin Shalum, Akub, Talmon, Ahiman, to Shalum owadgi e ma ne en jatelo, 18 nyaka chop kindeno, ne orito dho ranga ruoth man yo wuok chieng’. d Magi e jo ma ne rito rangeye mag miech Jo-Lawi. 19 Shalum wuod Kore, wuod Ebiasaf, wuod Kora, kod owetene ma joka Kora ne ochung’ ne tij rito dho hema, kendo wuonegi ne ochung’ ne kambi mar Jehova kaka jorit mag dho rangach. 20 Finehas e wuod Eleazar f e ma ne otelonegi kinde mokalo, kendo Jehova ne ni kode. 21 Zekaria g wuod Meshelemia ne rito rangach ma donjo e hema mar romo.

675 22 Ji duto ma ne oyier mondo orit dho rangeye ne gin 212. Ne gidak e miechgi kaluwore gi kaka ne ondik tiengegi gi anyuolagi. a Daudi gi Samuel janen b nomiyogi tich nikech ne gin jo ma ogen. 23 Gin kaachiel gi yawuotgi ne gichung’ ne rito rangeye mag od Jehova, c tiende ni od hema. 24 Jorit ne ochung’ e bethene ang’wen: yo wuok chieng’, yo podho chieng’, nyandwat, kod milambo. d 25 Kinde ka kinde, owetegi ne onego owuog e miechgi mondo obi oti kaachiel kodgi kuom ndalo abiriyo. 26 Ne nitie jotelo ang’wen mag jorit rangeye ma ne omi tijno. Ne gin Jo-Lawi kendo ne gichung’ ne ute matindo1 kod kuonde keno mag od Nyasaye madier. e 27 Ne girito otieno mangima ka gin kuondegi ka gilworo od Nyasaye, nimar mano ne en tijgi. Bende, ne gin gi ofungu kendo ne giyawo ot okinyi kokinyi. 28 Moko kuomgi ne ochung’ ne gik mitiyogo e od Nyasaye. f Ne gikwanogi sa ma oduokgi kod sa ma ikawogi. 29 Moko kuomgi ne oket mondo ochung’ne gik mamoko mitiyogo kanyo, gi gik maler duto, g mogo mayom, h divai, i mo, j ubani, k kod mor balsam. l 30 Moko kuom jodolo ne ruwo mor balsam. 31 Matithia ma Ja-Lawi ma ne kach Shalum ja dhood Kora ne ochung’ 9:26, 33 1 Kata, “ute mag chiemo.”

j 2Sa 4:4

1 WECHE MAG NDALO 9:22-43 ne gik moted e pan. a 32 Moko kuom owetegi ma dhood Kohath ne ochung’ ne tedo makate miketo e nyim Nyasaye b sabato ka sabato. c 33 Magi ne jower kendo jotelo mag anyuola joka Lawi ma ne nitie e ute matindo.1 Ne ok omedgi tich moro amora, nimar ne gin e tich odiechieng’ gotieno. 34 Magi ne gin jotelo mag anyuola joka Lawi kaluwore gi kaka ne ondik anyuolagi, ne gin jodongo ma ne odak Jerusalem. 35 Jeiel ne odak Gibeon. d En e ma nokwongo gero dalano. Chiege ne iluongo ni Maaka. 36 Wuode makayo ne en Abdon, Zur ne luwe, kae to Kish, Baal, Ner, Nadab, 37 Gedor, Ahio, Zekaria, kod Mikloth. 38 Mikloth nonyuolo Shimeam. Giduto ne gidak Jerusalem but owetegi kaachiel gi owetegi mamoko. 39 Ner e nonyuolo Kish, Kish nonyuolo Saulo, f Saulo nonyuolo Jonathan, g Malkishua, h Abinadab, i kod Eshbaal. 40 Jonathan nonyuolo Meribaal. j Meribaal nonyuolo Mika. k 41 Yawuot Mika ne gin Pithon, Melek, Tarea, kod Ahaz. 42 Ahaz nonyuolo Jara, Jara nonyuolo Alemeth, Azmaveth,1 kod Zimri. Zimri nonyuolo Moza. 43 Moza nonyuolo Binea, Binea nonyuolo Refaya, Refaya nonyuolo Eleasa, to Eleasa nonyuolo

k 2Sa 9:12

9:42 1 Kata, “Azmoth.”

SULA 9 a 1We 9:1 b 1Sa 9:9 c 2We 23:16, 19 Neh 12:45

d 1We 26:14-16 e 1We 26:20 1We 28:11, 12 2We 31:12

f Kwa 1:50 g 1Ru 8:4 h Law 2:1 1We 23:29

i Law 23:12, 13 j Wuo 27:20 k Law 2:1, 2 l Wuo 25:3, 6

 Kolam mar 2 a Law 2:5, 7 b 2We 2:4 2We 13:11

c Law 24:6, 8 d Jos 21:8, 17 e 1Sa 14:50 f 1Sa 9:1, 2 1Sa 11:15

g 1Sa 14:45 1Sa 18:1 2Sa 1:23

h 1Sa 14:49 i 1Sa 31:2

1 WECHE MAG NDALO 9:44–11:2 Azel. 44 Azel nonyuolo ya- SULA 10 31:1-5 wuoyi auchiel, kendo nyinge a 1Sa 2Sa 1:21, 25 yawuotego ne gin Azrikam, Bokeru, Ishmael, Shearia, Obadia, kod Ha- b 1We 8:33 nan. Magi duto ne gin yawuot Azel. c 1Sa 26:9, 10 Gie kindeno, Jo-Filistia ne kedo gi Jo-Is- d Bur 16:21, 23 rael. Jo-Filistia ne oloyo jolwenj Israel mi jolwenygo ne oringo kendo ne oneg jo- e 1We 10:13 lweny mang’eny e Got Gilboa. a 2 Jo-Filistia ne ola- f 1Sa 31:6, 7 wo Saulo gi yawuote ma-  tek mi ne ginego Jonathan, Kolam mar 2 28:4 Abinadab, gi Malkishua. b a 1Sa 1Sa 31:8-10 3 Lweny nobedo mager ahinya ne Saulo kendo jo ma bayo asere ne oyude mi gihi- b Bur 16:23, 24 nye. c 4 Eka Saulo ne owacho ne jating’ne gige lweny c 1Sa 5:2 niya: “Kaw liganglani mondo ichuoyago mondo jo ma ok d 1Sa 11:1 oter nyangugi kik yuda ma gisanda malit.” d Kata kamano, jating’ne gige lweny ne e 1Sa 31:11-13 ok dwar chuoye nikech ne oluor ahinya. Omiyo, Sau- f 2Sa 2:5 lo ne okawo liganglane mi 2Sa 21:12 ochuorego.1 e 5 Ka ne jating’ ne Saulo gige lweny g 1Sa 13:13 oneno ni Saulo osetho, en 1Sa 15:22, 23 bende ne ochuore gi liganglane mi otho. 6 Omiyo, h Law 20:6 Saulo gi yawuote adek ne 1Sa 28:7 otho kaachiel gi joode duto ma ne ni kode. f 7 Ka Jo-Is- i Rut 4:17 1Sa 13:14 rael duto ma ne odak e pap 1Sa 15:27, 28 noneno ni ne oselo jolweny 2Sa 5:3  mag Israel kendo ni oseneg SULA 11 Saulo gi yawuote, ne giringo j Kwa 13:22 mi giweyo miechgi kendo 2Sa 2:1 5:5 Jo-Filistia ne obiro mi gicha- 2Sa 1We 12:23 ko dak kuondego.

10

10:4 1 Kata, “ochuoree.”

k 2Sa 5:1, 2

676 8 Kinyne ka ne Jo-Filistia obiro mondo gikaw lewni kod gige lweny mag JoIsrael ma ne otho, ne giyudo ka Saulo gi yawuote bende otho e Got Gilboa. a 9 Ne gilonyo lepe mi ging’ado wiye oko kendo ne gikawo gigene mag lweny. Bang’ mano, ne gioro wach e piny Jo-Filistia duto mondo oland wachno ne nyisechegi b kendo ne ji duto. 10 Kae to ne giketo gige Saulo mag lweny e hekalu mar nyasachgi mi giguro wiye e od Dagon. c 11 Ka ne Jo-Jabesh d man Gilead owinjo gik ma Jo-Filistia otimo ne Saulo, e 12 jolweny duto ne odhi mi gikawo ringre Saulo gi ringre yawuote. Ne giduogo gi ringrego Jabesh mi giyiko chokegi e bwo yath maduong’ man Jabesh f kendo ne ok gichiemo kuom ndalo abiriyo. 13 Kamano, Saulo ne otho nikech richo ma ne otimo ne Jehova kendo nikech ne otamore winjo wach Jehova, g bende nikech ne odhi ir ajuoga h 14 kar dhi ir Jehova mondo openje wach. Omiyo, Nyasaye ne onege kendo ne okawo loch momiyo Daudi wuod Jesse. i Bang’ kinde, dhoudi duto mag Israel nodhi Hebron j ir Daudi mi ginyise kama: “Wan mana oweteni.1k 2 Kinde mokalo ka ne Saulo en ruoth, in e ma nite-

11

11:1 1 Kata, “Wan ringreni kendo chokeni.”

677 loga ne Jo-Israel e lweny a kendo Jehova Nyasachi ne onyisi niya: ‘Ibiro tayo JoIsrael kendo ibiro bedo jatendgi.’” b 3 Omiyo, jodong Israel duto ne odhi Hebron ir Ruoth Daudi mi notimo kodgi singruok kuno e nyim Jehova. Kae to ne giwiro Daudi mondo obed ruodh Israel c kaluwore gi wach ma Jehova nowacho kotiyo gi Samuel. d 4 Bang’e, Daudi gi Jo-Israel duto nodhi Jerusalem, tiende ni Jebus e ka ma JoJebus f nodakie. 5 Jo-Jebus nojaro Daudi niya: “Ok inyal donjo kae!” g Kata kamano, Daudi ne okawo Sayun, h ma tinde iluongo ni Dala Daudi. i 6 Omiyo, Daudi nowacho niya: “Ng’at mokwongo dhi monjo Jo-Jebus biro bedo jatend lweny.” Joab j wuod Zeruya nokwongo dhi mi nobedo jatend jolweny. 7 Daudi nochako dak ka mochiel motegno. Mano e momiyo ne giluongo kanyo ni Dala Daudi. 8 Nochako gedo e dalano duto chakre e Pith1 nyaka kuonde molwore duto, kendo Joab noloso kuonde ma ne okethore e dalano duto. 9 Kamano Daudi nomedo bedo gi teko k kendo Jehova Nyasach oganda lweny ne ni kode. 10 Koro magi e jotelo mag jolweny mathuondi mag Daudi ma ne osiro loch11:8 1 Kata, “Milo,” ma en wach mitiyogo e dho Hibrania kiwuoyo kuom ka ma obiwie lowo.

SULA 11 a 1Sa 18:6, 13 b 2Sa 6:21 2Sa 7:8, 9 Za 78:70, 71

c 1Sa 16:13 2Sa 2:4 2Sa 5:3

d 1Sa 15:27, 28 e Jos 15:63 Bur 1:21 Bur 19:10

f Cha 10:15, 16 Cha 15:18, 21 Wuo 3:17

g 2Sa 5:6-10 h 1Ru 8:1 Za 2:6 Za 48:2

i 1Ru 2:10 j 2Sa 2:18 k 2Sa 3:1

 Kolam mar 2 a 1Sa 16:12, 13 b 1We 27:1, 2 c 2Sa 23:8 d Jos 23:10 e 2Sa 23:9, 10 2Sa 23:15-17

f 1We 8:1, 4 g 1Sa 17:1 h Za 18:50 i 1Sa 22:1 j Jos 15:8, 12 2Sa 23:13-17

k 1Sa 20:6

1 WECHE MAG NDALO 11:3-18 ne motegno. Gin kaachiel gi Jo-Israel duto ne giriwore mondo giket Daudi obed ruoth kaluwore gi wach ma Jehova nowacho e wi Israel. a 11 Magi e jolweny mathuondi mag Daudi: Jashobeam b wuod Ja-Hakmoni, ne en jatend jolweny adek mathuondi. c Chieng’ moro ne onego ji mokalo 300 gi tong’. d 12 Ng’at ma ne luwe ne en Eleazar e wuod Dodo Ja-Ahohi. f Ne en achiel kuom jolweny adek mathuondi. 13 Ne en gi Daudi ka ma iluongo ni Pasdamim, g ka ma Jo-Filistia ne ochokoree ne lweny. Ne nitie puodho mopidhie shairi mang’eny kendo jolweny noringo nikech Jo-Filistia. 14 En to ne ochung’ e dier pap mokedo mondo kik gikawe kendo ne onego Jo-Filistia mi Jehova nomiyogi loch maduong’. h 15 Ji adek kuom jotelo 30 ne odhi ir Daudi e rogo mar Adulam, i to noyudo jolweny mag Jo-Filistia ogoyo kambi e Paw Refaim. j 16 Gie kindeno, Daudi nopondo kamoro, to jolweny mag Jo-Filistia nogoyo kambi Bethlehem. 17 Daudi ne owacho kama: “Mad ne ayudie pi soko man but ranga Bethlehem mondo amodhi!” k 18 Mi ji adekgo ne omuomo modonjo e kambi mar Jo-Filistia mi gitwomo pi soko man e ranga Bethlehem kae to gikelo ne Daudi. Kata kamano, notamore modho pigno mopuke ne

1 WECHE MAG NDALO 11:19-44 Jehova. 19 Daudi nowacho kama: “Ok anyal timo gima kama e nyim Nyasacha! Ere kaka damodh remb jo ma ne oyie kata mana wito ngimagi? a Nimar ne giketo ngimagi kama rach mondo gikelna pigni.” Omiyo, ne otamore modho pigno. Mago e gik mathuondi adekgo ne otimo. 20 Abishai b owadgi Joab c ne en jatend thuondi mamoko adek; ne onego ji 300 gi tong’ kendo ne en gi huma kaka thuondi adekgo. d 21 Kata obedo ni ne en gi huma moloyogi kendo notelonegi, ne ok ochopo e rang’iny mar thuondi adek mokwongoka. 22 Benaya e wuod Jehoyada ne en jachir ma nokedo e lwenje mang’eny Kabzeel. f Ne onego yawuoyi ariyo ma ne gin nyithind Ariel JaMoab. Chieng’ moro ka piny ng’ich,1 ne odonjo e bur ka ma nitie pi monego sibuor kuno. g 23 Bende, ne onego Ja-Misri moro ma rabet ma borne ne romo bede abich.1h Kata obedo ni JaMisri ne nigi tong’ ma rom gi ludh jotweng’o e lwete, i ne odhine gi luth momaye tongeno monegego. j 24 Benaya wuod Jehoyada notimo magi duto kendo ne en gi huma mana ka thuondi adekgo. 25 Kata obedo ni ne en gi huma moloyo thuondi piero adekgo, ne 11:22 1 Kata, “ka theluji ne ng’eny.” 11:23 1 Borne ne romo mita 2.23 kama (fut 7.3). Som Apendiks B14.

SULA 11 a Cha 9:4 Law 17:10

b 1Sa 26:6 2Sa 2:18 2Sa 18:2

c 2Sa 3:30 d 2Sa 23:18, 19 e 1Ru 4:4 1We 27:1, 5

f Jos 15:21 g Bur 14:5, 6 1Sa 17:36, 37 2Sa 23:20-23

h 1Sa 17:4 i 1Sa 17:7 j 1Sa 17:51

 Kolam mar 2 a 1We 11:19 b 2Sa 2:18, 23 1We 27:1, 7

c 2Sa 23:24-39 d 1We 27:1, 9 e 1We 27:1, 12 f 2Sa 21:18 1We 27:1, 11

g 1We 27:1, 13 h 1We 27:1, 15 i Bur 20:15 1We 12:1, 2

j Jos 24:30 k 2Sa 11:3, 17 2Sa 12:9 1Ru 15:5

678 ok ochopo e rang’iny mar thuondi adek mokwongoka. a Kata kamano, Daudi ne okete e wi jolweny ma ne rite owuon. 26 Asahel b owadgi Joab bende ne en achiel kuom thuondi piero adekgo. Jomoko ne gin: Elhanan wuod Dodo Ja-Bethlehem, c 27 Shamoth Ja-Haror, Helez Ja-Pelon, 28 Ira d wuod Ikesh Ja-Tee koa, Abiezer Ja-Anathoth, 29 Sibekai f Ja-Husha, Ilai Ja-Ahohi, 30 Maharai g JaNetofa, Heled h wuod Baana Ja-Netofa. 31 Ithai wuod Ribai Ja-Gibea mar JoBenjamin, i Benaya Ja-Pirathon, 32 Hurai Ja-Gaash j piny aoche, Abiel Ja-Arba,1 33 Azmaveth1 Ja-Bahurim, Eliaba Ja-Shaalbon, 34 yawuot Hashem Ja-Gizon, Jonathan wuod Shagee JaHarar, 35 Ahiam wuod Sakar Ja-Harar, Elifal wuod Ur, 36 Hefer Ja-Mekera, Ahija Ja-Pelon, 37 Hezro Ja-Karmel, Naarai wuod Ezbai, 38 Joel owadgi Nathan, Mibhar wuod Hagri, 39 Zelek Ja-Amon, Naharai Ja-Beroth ma jating’ ne Joab wuod Zeruya gige lweny, 40 Ira Ja-Ithri, Gareb Ja-Ithri, 41 Uria k JaHiti, Zabad wuod Alai, 42 Adina wuod Shiza JaReuben ma jatend joka Reuben kod ji 30 ma ne ni kode; 43 Hanan wuod Maaka, Joshafat Ja-Mithni, 44 Uzia 11:32 1 Kata, “Ja-Beth-araba.” 11:33 1 Kata, “Azmoth.”

679 Ja-Ashterath, Shama kod Jeiel, yawuot Hotham JaAroer; 45 Jediael wuod Shimri, gi Joha owadgi ma Ja-Tizi; 46 Eliel Ja-Mahav, Jeribai kod Joshavia ma yawuot Elnaam, kod Ithma JaMoab; 47 Eliel, Obed, kod Jaasiel Ja-Mezoba. Magi e jolweny ma ne odhi Ziklag a ir Daudi e kinde ma Daudi ne ok nyal wuotho e lela nikech Saulo b wuod Kish. Gin e moko kuom jolweny mathuondi ma ne osiro Daudi e lweny. c 2 Ne gimanore gi atung’ kendo ne ginyalo tiyo gi lwetegi ma korachwich kata ma koracham d e bayo asere kata bayo kite gi orujre. e Ne gin owete Saulo, jodhood Benjamin. f 3 Jatelo ne en Ahiezer, kaachiel gi Joash. Ne gin yawuot Shemaa JaGibea. g Ne nitie bende Jeziel kod Pelet ma yawuot Azmaveth,1 h Beraka, Jehu Ja-Anathoth, 4 gi Ishmaya Ja-Gibeon, i ma ne en achiel kuom jolweny mathuondi 30 j kendo en e ma notelonegi. Bende, Jeremia, Jahaziel, Johanan, Jozabad Ja-Gedera, 5 Eluzai, Jerimoth, Bealia, Shemaria, Shefatia Ja-Harif, 6 Elkana, Ishia, Azarel, Joezer, gi Jashobeam Ja-Kora, k 7 kod Joela gi Zebadia ma yawuot Jeroham Ja-Gedor. 8 Moko kuom Jo-Gad ne odhi ir Daudi e thim ka ma nopondoe. l Ne gin jolweny mathuondi kendo motieg ne

12

12:3 1 Kata, “Azmoth.”

1 WECHE MAG NDALO 11:45–12:18 lweny, ne giting’o okumbni a 1Sa 27:5, 6 madongo kod tonge. Wenge2Sa 1:1 gi ne chalo gi wenge sibuor kendo tiendegi ne yot ka tieb 1Sa 27:1 nde mwanda manie gode. 9 Ezer ne en jatelo, Obadia ne en mar ariyo, Eliab ne en c 1We 11:10 mar adek, 10 Mishmana ne en mar ang’wen, Jeremia d Bur 3:15 Bur 20:15, 16 ne en mar abich, 11 Atai ne en mar auchiel, Eliel ne en mar abiriyo, 12 Johae 1Sa 17:49 nan ne en mar aboro, Elzabad ne en mar ochiko, f Cha 49:27 13 Jeremia ne en mar apar, to Makbanai ne en mar 11. g 1Sa 11:4 14 Ne gin Jo-Gad a kendo ne gin jotend lweny. Ng’at h 1We 11:26, 33 ma tekone ne tinie mogik ne nyalo rakore gi ji 100, to ma tekone ne ng’enyie i Jos 9:3 mogik ne nyalo rakore g ji 1,000. b 15 Gin e jo ma noj 1We 11:15 ng’ado Jordan e dwe mokwongo ka ne opong’ mi oo, k Kwa 26:10, 11 kendo ne giriembo ji duto ma ne odak e pewe man yo l 1Sa 23:14, 29 wuok chieng’ kod man yo 1Sa 24:22 podho chieng’. 1We 11:16 16 Moko kuom Jo-Benja Kolam mar 2 min kod Jo-Juda bende ne odhi ir Daudi ka ma noa Cha 49:19 Rap 33:20 pondoe. c 17 Eka Daudi nodhi irgi mowachonegi kama: b Law 26:8 “Ka ubiro ira gi kuwe mondo ukonya, to arwakou. To ka ubiro mondo undhoga ne c 1Sa 22:1 1Sa 23:14 wasika to onge gima rach 1Sa 24:22 ma asetimo, we mondo Nyasach kwerewa one wachno d 1Sa 24:12, 15 kendo ong’ad bura.” d 1Sa 26:23 18 Roho nobiro kuom AmaZa 7:6 sai e jatend thuondi 30 mi owacho niya: e Bur 6:34 Bur 13:24, 25 “Wan magi, A Daudi, kendo wariwi lwedo, A wuod Jesse. f f 2Sa 15:21 SULA 12

1 WECHE MAG NDALO 12:19-37 Kuwe, kuwe mondo obed kodi, kendo kuwe mondo obed gi jo ma konyi, Nimar Nyasachi e ma konyi.” a Omiyo, Daudi norwakogi kendo noketogi gibed jotend jolweny kaachiel gi jotelo mamoko. 19 Moko kuom Jo-Manase bende ne odok ne Daudi kinde ma Daudi nobiro gi Jo-Filistia mondo giked gi Saulo. Kata kamano, ne ok okonyo Jo-Filistia, nikech bang’ ka ne Jo-Filistia osewuoyo gi ruodhigi b e wi wachno, ne giriembo Daudi ka giwacho niya: “Obiro dok ne Saulo ruodhe kendo mano biro miyo onegwa.” c 20 Ka ne odhi Ziklag, d Jo-Manase ma ne odokne e magi: Adna, Jozabad, Jediael, Mikael, Jozabad, Elihu, kod Zilethai. Ne gin jotelo mag ji aluf-aluf e dhood Manase. e 21 Ne gikonyo Daudi kedo gi jomecho, nimar giduto ne gin thuondi ma jochir f kendo ne gibedo jotend lweny. 22 Ji ne medo biro ir Daudi g odiechieng’ kodiechieng’ nyaka kambi nobedo maduong’ kaka kambi mar Nyasaye. h 23 Magi e kwan jotend jolweny ma ne odhi Hebron i ir Daudi mondo gilokne loch mar Saulo kaka Jehova nosechiko. j 24 Jolweny mag Juda ma ne ting’o okumbni gi tonge kendo ma ne oikore ne lweny ne gin 6,800. 25 To jolweny mag dhood

SULA 12 a Za 54:4

b Bur 3:1, 3

c 1Sa 29:2-4

d 1Sa 30:1

e Rap 33:17

f 1We 5:23, 24 1We 11:10

g 2Sa 2:3

h 2Sa 3:1

i 2Sa 2:1 2Sa 5:1

j 1Sa 16:1, 13 1We 11:10

 Kolam mar 2 a 1We 27:1, 5

b 1We 6:49

c 2Sa 8:17 1Ru 1:8 1Ru 2:35 1We 6:1, 8 1We 27:16, 17

d 1We 8:1, 33 1We 12:1, 2

e Kwa 32:33 Jos 13:8

680 Simeon mathuondi kendo ma jochir ne gin ji 7,100. 26 Kuom Jo-Lawi ne nitie jolweny 4,600. 27 Jehoyada a e ma notelo ne yawuot Harun, b kendo ne en gi ji 3,700, 28 kaachiel gi Zadok c wuoyi mathuon kendo ma jachir. Ne en gi jotelo 22 ma nowuok e anyuolagi. 29 Jolweny mag dhood Benjamin owete Saulo d ne gin 3,000. Ng’enygi ne osebedo ka omakore gi od Saulo. 30 Jolweny mag Efraim ne gin ji 20,800 mathuondi kendo ma jochir. Ne gin jo ma nigi huma e anyuolagi. 31 Jolweny mag nus dhood Manase ma ne oyier mondo odhi oket Daudi obed ruoth ne gin ji 18,000. 32 Jolweny mag dhood Isakar ma ne ong’eyo gima Jo-Israel onego otim kod sa monego otimee, ne gin jotelo 200 kendo gin e ma ne gichiko owetegi duto. 33 Jo dhood Zebulun ma ne nyalo tiyo e lweny ne gin ji 50,000 kendo ne ginyalo chanore ne lweny gi gik kedo duto. Ne giriwo Daudi lwedo gi chunygi duto. 34 E dhood Naftali ne nitie jotelo 1,000 kendo ne gin gi ji 37,000 moting’o okumbni madongo kod tonge. 35 Jo ma ne nyalo chanore ne lweny ma nowuok e dhood Dan ne gin ji 28,600. 36 To jo ma nowuok Asher ma ne nyalo chanore ne lweny ne gin ji 40,000. 37 To jo ma nowuok loka Jordan, e e dhood Reu-

681 ben, dhood Gad, kod nus mar dhood Manase ne gin jolweny 120,000 momanore gi kit gige lweny duto. 38 Jogi duto ne gin jolweny ma ne oriwore mondo gikedi. Ne gibiro Hebron ir Daudi gi chunygi duto mondo gikete ruoth e wi Israel duto. Jo-Israel duto bende ne oyie mondo Daudi obed ruoth. a 39 Ne gibet gi Daudi kuno kuom ndalo adek ka gichiemo kendo gimetho nikech owetegi ne oseikonegi gik moko. 40 Bende, jo ma ne odak machiegni kanyo kod jo ma ne wuok mabor e dhout Isakar, Zebulun, kod Naftali ne kelonegi chiemo gi punde, ngamia, nyumbu,1 kod dhok. Ne gikelo mogo, olembe mag ng’owo mong’in, mzabibu motuo, divai, mo, dhok, kod rombe mang’eny. Ne gitimo kamano nikech mor ne nitie e Israel. Daudi nowuoyo gi jotelo ma ne oket e wi jolweny aluf achiel-achiel gima ne oket e wi jolweny mia-mia kod jotelo mamoko duto. b 2 Eka Daudi nowacho ne oganda Israel niya: “Ka uneno ni en gima ber kendo ni en gima long’o ne Jehova Nyasachwa, to waoruru wach ne owetewa modong’ e alwora duto mag Israel kod ne jodolo gi JoLawi modak e mier c man gi kuonde kwath mondo gibi giriwre kodwa 3 mondo

13

12:40 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras.

1 WECHE MAG NDALO 12:38–13:10 wadhi wakel Sandug Singa Cha 49:8, 10 ruok a mar Nyasachwa.” Ne 1We 11:10  owachonegi kamano nikech ne ok oserit Sandugno maSULA 13 ber e kinde Saulo. b 4 Ogab 1We 15:25 nda duto ne oyie gi wachno nikech wachno ne bernegi giduto. 5 Kuom mano, c Kwa 35:2  Daudi nochoko Jo-Israel Kolam mar 2 duto chakre aora1 man Misa 1Sa 7:2 ri nyaka Lebo-hamath2c mondo gidhi Kiriath-jearim gikel Sandug Singruok mar b 1Sa 14:18 Nyasaye madier. d 6 Daudi kaachiel gi Jo-Israel duto nodhi nyaka Kic Kwa 34:2, 8 riath-jearim man Baala e e piny Juda mondo gikel Sandug Singruok mar Jehod 1Sa 6:21–7:1 va Nyasaye madier mobet e 2Sa 6:1, 2 1We 15:3 wi1 jokerubi, f ka ma oluong gi nyinge. 7 Ne gigolo Sandug Singruok mar Nyasaye e Jos 15:9, 12 e od Abinadab ka giting’e e gari manyien, g to Uza gi Ahio e ma ne chiko garif Wuo 25:22 no. h 8 Daudi gi Jo-Israel Kwa 7:89 1Sa 4:4 duto ne miel gi mor e nyim 2Sa 6:2 Nyasaye madier ka giwer kendo gigoyo nyatiti, gige thum ma nigi tonde mig Wuo 37:5 gwelo, oyieke, i nyidwonge j kod turmbeta. k 9 To ka ne gichopo kar dino mar Kih 2Sa 6:3-8 don, Uza notero lwete mosiro Sandug Singruok nikech dhok ne chiegni i Wuo 15:20 goye piny. 10 Gikanyono, mirimb Jehova nobedo mager gi Uza mi nonege nij 1We 25:1 kech ne otero lwete mosiro Sandug Singruok l mar Nyasaye. Uza ne otho e nyim k 2We 5:13 SULA 12

l Kwa 4:15

13:5 1 Kata, “chakre Shihor.” 2 Kata, “ka ma idonjogo Hamath.” 13:6 1 Kata nyalo bedo, “e kind kerubi.”

1 WECHE MAG NDALO 13:11–14:16 Nyasaye kanyo. a 11 To SULA 13 Daudi iye nowang’ nikech a Law 10:1, 2 Jehova nobedo gi mirima gi Uza. Omiyo, kanyo osebed b 2Sa 6:9-11 kiluongo ni Perez-uza1 nyac Cha 30:27 ka sani. Cha 39:5 12 Omiyo, Daudi nobedo  maluor nikech Nyasaye ma- SULA 14 dier e odiechieng’no mope- d 1Ru 5:6, 8 njore kama: “Ere kaka dakel Sandug Singruok mar e 2Sa 5:11, 12 Nyasaye madier e dalana?” b 13 Daudi ne ok okelo Sa- f Za 89:20, 21 ndugno e Dala Daudi ka ma nodakie, to nochiko mondo g 2Sa 7:8 oter sandugno e od Obededom Ja-Gath. 14 Sandug h Rap 17:17 Singruok mar Nyasaye madier ne obedo e od Obed- i 2Sa 5:13-16 edom Ja-Gath kuom dweche adek, kendo Jehova ne gue- j 1We 3:5-9 dho Obed-edom kod joode duto. c k Luk 3:23, 31 Hiram d ruodh Turo ne ooro joote ir Dau- l 1Ru 1:47 Mat 1:6 di. Bende, nokowone yiend  sida, gi jogedo ma gero ohi- Kolam mar 2 nga gi kite, gi funde bao mo- a 1We 11:3 ndo ogerne ot. e 2 Omiyo, Daudi nong’eyo ni Jehova b 2Sa 5:17 noseguro pinyruodhe mo- Za 2:2 tegno, f nimar ne omiyo obe5:18, 22 do ruoth maduong’ nikech c 2Sa 2Sa 23:13 joge Israel. g 3 Daudi ne okendo mon d 2Sa 5:19-21 mamoko h Jerusalem mi nonyuolo nyithindo mamo- e Isa 28:21 ko ma yawuoyi gi ma nyiri. i 4 Magi e nyinge nyithi- f Rap 7:25 nde ma ne onyuolo ka en Jerusalem: j Shamua, Sho- g 2Sa 5:22-25 bab, Nathan, k Solomon, l 5 Ibhar, Elishua, Elpelet, h Jos 8:2 6 Noga, Nefeg, Jafia, Za 18:34

682 7 Elishama, Beeliada, kod Elifelet. 8 Ka ne Jo-Filistia owinjo ni oseket Daudi mondo obed ruodh Israel duto, a giduto ne gidhi manye. b Ka ne Daudi owinjo wachno, ne odhi mondo oked kodgi. 9 Eka Jo-Filistia nobiro mochako monjo jo ma ne odak e Paw Refaim. c 10 Daudi nopenjo Nyasaye niya: “Be anyalo dhi kedo gi Jo-Filistiagi? To be ibiro chiwogi e lweta?” Jehova nonyiso Daudi kama: “Dhiyo, nikech abiro chiwo Jo-Filistiago e lweti.” d 11 Omiyo, Daudi ne odhi Baal-perazim e monego Jo-Filistia kuno. Eka nowacho niya: “Nyasaye madier osekonya tieko jowasika mana ka pi momwomo ohinga.” Mano e momiyo ne giluongo kanyo ni Baal-perazim.1 12 Jo-Filistia nojwang’o nyisechegi kanyo kendo Daudi nogolo chik mowang’gi. f 13 Bang’ kinde, Jo-Filistia noduogo mi gimonjo pawno kendo. g 14 Daudi nopenjo Nyasaye wach kendo, mi nodwoke kama: “Kik ichomri kodgi tir to lwor ka tokgi kae to imonjgi e nyim bungu.1 h 15 To ka iwinjo tiend jo ma wuotho e wi bunguno, to ikaw okang’ mapiyo, nimar mano biro nyiso ni Nyasaye madier osetelo e nyimi mondo okonyi loyo jolweny mag JoFilistia.” i 16 Omiyo, Dau-

13:11 1 Tiende ni, “Mwomruok Kuom Uza.”

14:11 1 Tiende ni, “Ruodh Mwomruok.” 14:14 1 Kata, “bungu mar yiend baka.”

14

i Rap 23:14 Bur 4:14

683 di notimo mana kaka Nyasaye madier nochike a kendo ne ginego jolweny mag JoFilistia chakre Geba nyaka Gezer. b 17 Humb Daudi ne olandore e pinje duto kendo Jehova nomiyo ogendni obedo maluor nikech en. c Daudi nodhi nyime gero utene e Dala Daudi kendo ne oloso kamoro moguroe hema mondo oketie Sandug Singruok mar Nyasaye madier. d 2 Kindeno e ma Daudi nowachoe niya: “Onge jo ma oyienegi ting’o Sandug Singruok mar Nyasaye madier mak mana Jo-Lawi kende, nimar gin e ma Jehova oseyierogi mondo giting’ Sandug Singruok mar Jehova kendo giti e nyime kinde duto.” e 3 Omiyo, Daudi nochoko Jo-Israel duto Jerusalem, mondo gidhi gikel Sandug Jehova mondo gikete ka ma ne oseikone. f 4 Daudi nochoko joka Harun g kod Jo-Lawi: h 5 kuom Jo-Kohath nokawo Uriel jatelo kod owetene 120; 6 kuom joka Merari nokawo Asaya i jatelo kod owetene 220; 7 kuom joka Gershom nokawo Joel j jatelo kod owetene 130; 8 kuom joka Elizafan k nokawo Shemaya jatelo kod owetene 200; 9 kuom joka Hebron nokawo Eliel jatelo kod owetene 80; 10 kuom joka Uziel l nokawo Aminadab jatelo kod owetene 112. 11 E wi mano, Daudi noluongo Zadok m jadolo, gi Abiathar n ja-

15

1 WECHE MAG NDALO 14:17–15:19 dolo, kaachiel gi Jo-Lawi ma a Cha 6:22 gin Uriel, Asaya, Joel, SheWuo 39:32 maya, Eliel, kod Aminab Jos 16:10 dab, 12 kendo nowachonegi niya: “Un e jotelo mag c Rap 2:25 Rap 11:25 anyuola joka Lawi. PwoJos 2:9  dhreuru kaachiel gi oweteu mondo udhi ukel Sandug JeSULA 15 d 2Sa 7:1, 2 hova, Nyasach Israel kendo 1We 16:1 ukete ka ma aseikone. Za 132:1-5 13 Jehova Nyasaye ne obee Kwa 4:15 do gi mirima mager kodwa a Rap 10:8 e kinde mokalo nikech ne ok f 2Sa 6:12 1We 13:5 uting’o sandugno b kendo ne ok waluwo kaka nochiko.” c g Kwa 3:2, 3 14 Omiyo, jodolo kod Joh 1We 6:1 Lawi ne opwodhore mi gidhi i 1We 6:29, 30 omo Sandug Jehova Nyasach Israel. j 1We 23:6-8 15 Jo-Lawi ne oting’o Sak Wuo 6:18, 22 ndug Singruok mar Nyasaye l Wuo 6:16, 18 gi ludhe e gokgi d mana kaka Musa ne ochiko kaluwore gi m 2Sa 8:17 wach Jehova. 16 Eka Daun 1Sa 22:20 1Ru 2:27, 35 di nochiko jotend Jo-Lawi  mondo oyier owetegi ma joKolam mar 2 wer mondo ower gimor ka a 2Sa 6:8 gigoyo thum gi gige thum b 2Sa 6:3 molos gi tonde, gi nyatiti, e kod nyidwonge. f c Kwa 4:15 Rap 31:9 17 Omiyo, Jo-Lawi noyied Wuo 25:14 ro Heman g wuod Joel gi oKwa 4:6 wadgi ma Asaf h wuod Be2We 5:9 rekia, kod Ethan i wuod Kue Za 33:2 shaya ma wuok e anyuola f 1We 16:5 mar joka Merari. 18 Owe2We 5:12, 13 tegi ma ne loso grup g 1We 6:31, 33 mar ariyo j ne gin Zeka1We 25:5 ria, Ben, Jaaziel, Shemirah 1We 6:31, 39 moth, Jehiel, Uni, Eliab, 1We 25:1, 2 Za 83:Wiye Benaya, Maaseya, Matii 1We 6:31, 44 thia, Elifelehu, gi Mikneya, kaachiel gi Obed-edom kod j 1We 25:9 Jeiel ma ne gin jorit rak 1We 6:31-33 ngach. 19 Heman, k Asaf, l kod Ethan ma ne gin jower l 1We 25:1 SULA 14

1 WECHE MAG NDALO 15:20–16:5 ne goyo nyidwonge mag SULA 15 mula; a 20 Zekaria, Aziel, a 1We 13:8 Shemiramoth, Jehiel, Uni, Eliab, Maaseya, kod Benaya b Za 46:Wiye ne gwelo gige thum molos c 1We 16:4, 5 gi tonde ma golo dwol mar Alamoth;1 b 21 Matithia , c d Za 6:Wiye Elifelehu, Mikneya, Obededom, Jeiel, kod Azazia ne e 1We 15:27 otelo ne ji e wer ka goyo nyatiti ma golo dwol mar f 1We 16:4, 6 Sheminith.1 d 22 Kenania e jatend Jo-Lawi ne tayo kaka g 1We 13:14 itero Sandug Singruok nih 2Sa 6:4, 5 kech ne olony e timo mano. 2Sa 6:12 23 Berekia kod Elkana ne rito Sandug Singruok. i 2Sa 6:13 24 Shebania, Joshafat, Ne-  thanel, Amasai, Zekaria, Be- Kolam mar 2 a 2Sa 6:14, 15 naya, kod Eliezer ne gin jodolo kendo ne gigoyo turm- b 1We 13:8 beta gi dwol maduong’ e nyim Sandug Singruok mar c 1We 16:4, 6 Nyasaye madier, f to Obededom kod Jehia bende ne d 2Sa 6:5 rito Sandug Singruok. 25 Daudi gi jodong Isra- e 1We 17:1 el kod jotelo moket e wi ji f 1Sa 18:27 aluf-aluf ne odhi omo sa- 2Sa 3:13, 14 ndug singruok mar Jehova e od Obed-edom g mi gi- g 2Sa 6:16 kele gi mor. h 26 Ka ne Nya-  saye madier okonyo Jo-Lawi SULA 16 h 1Ru 8:1 ma ne ting’o sandug sing- 1We 15:1 ruok mar Jehova, ne gigolone misengni mag ruedhi i 2Sa 6:17-19 abiriyo kod yimbe abiriyo. i 1Ru 8:5 27 Daudi norwako kandho j Law 1:3 ma onge bade molos gi bafta mayom. Jo-Lawi duto ma k Law 3:1 ne oting’o Sandug Singruok, jower, gi Kenania ma l Kwa 18:2 ne tayo jo ma ne oting’o Sandug Singruok kod jower m 1We 6:31, 39 15:20, 21 1 Som Tiend Weche.

n 1We 15:18

684 bende ne orwakore kamano. Daudi bende norwako efod1 mar kitani. a 28 JoIsrael duto ne okelo sandug singruok mar Jehova ka giwer gi mor, b ka gigoyo tung’, turmbeta, c nyidwonge, kendo ka gitugo gige thum molos gi tonde kod nyatiti. d 29 To ka ne sandug singruok mar Jehova ochopo e Dala Daudi, e Mikal f nyar Saulo nong’icho gie dirisa moneno ka Ruoth Daudi chikore kendo miel. Wachno nomiyo ochayo Daudi e chunye. g Kamano ne gikelo Sandug Singruok mar Nyasaye madier mi gikete e hema ma Daudi noselosone. h Eka ne gichiwo misengni miwang’o kod misengni mag kuwe e nyim Nyasaye madier. i 2 Ka ne Daudi osetieko chiwo misengni miwang’o j kod misengni mag kuwe, k ne oguedho ji e nying Jehova. 3 Bende, nopogo Jo-Israel duto ma chwo kod ma mon makate molworore ma nigi bur e diere, gi kek molos gi olemb othith, kod kek mar mzabibu. 4 Eka ne oyiero Jo-Lawi moko mondo oti e nyim Sandug Singruok mar Jehova, l gimiye duong’, gigone erokamano, kendo gipak Jehova Nyasach Israel. 5 Asaf m ne en jatendgi to Zekaria ne en jalupne, to Jeiel, Shemiramoth, Jehiel, n Matithia, Eliab, Benaya, Obed-edom,

16

15:27 1 Nenore ni mae ne en law machal gi apron kama.

685 kod Jeiel ne goyo nyatiti kod gige thum ma nigi tonde migwelo, a Asaf to ne goyo nyidwonge. b 6 Benaya jadolo kod Jahaziel jadolo ne goyoga turmbeta e nyim sandug singruok mar Nyasaye madier. 7 Chieng’no e ma Daudi nokwongo ndikoe wer mar goyo ne Jehova erokamano monyiso Asaf c kod owetene mondo owere. Ma e wendno: 8 “Gouru ne Jehova erokamano, d luonguru nyinge, Nyisuru ji gik mosetimo! e 9 Werneuru, werneuru wende pak, f Paruru matut1 gik madongo duto mosetimo. g 10 Sunguru nyinge maler. h Jogo duto ma manyo Jehova mondo obed mamor. i 11 Manyuru Jehova j kod tekone. Manyuru wang’e1 kinde duto. k 12 Paruru tijene miwuoro mosetimo, l Kendo paruru honni kod buche moseng’ado, 13 Un koth Israel jatichne, m Kendo un yawuot Jakobo, joge moyiero. n 14 En e Jehova Nyasachwa, o Buchene tiyo e piny duto. p 15 Paruru singruok ma notimo nyaka chieng’,

SULA 16 a 1We 15:21 b 1We 15:17, 19 c 1We 6:31, 39 d Za 106:1 e Za 67:2 Za 105:1-6 Isa 12:4

f 2Sa 23:1 Ef 5:19

g Za 107:43 h Law 22:32 Isa 45:25 Jer 9:24

i 1We 28:9 Fil 4:4

j Amo 5:4 Zef 2:3

k Za 24:5, 6 l Za 111:2-4 m Isa 41:8 n Za 135:4 o Za 95:7 p Za 105:7-11

 Kolam mar 2 a Rap 7:9 b Cha 15:18 Cha 17:1, 2

c Cha 26:3-5 d Cha 28:14 e Cha 12:7 Cha 17:8 Cha 35:12

f Rap 32:8 g Cha 34:30 Rap 26:5 Za 105:12-15

h Cha 20:1 Cha 46:6

i Cha 31:7, 42 j Cha 12:17 Cha 20:3

k Cha 20:7

16:9 1 Kata nyalo bedo, “Wuouru e wi.” 16:11 1 Kata, “beduru e nyime.”

l Za 40:10 Za 96:1-6

1 WECHE MAG NDALO 16:6-25 Paruru gima nosingo1 kuom tienge gana gi gana, a 16 Singruok ma notimo gi Ibrahim, b Kod kuong’ruok ma nokuong’orego ne Isaka, c 17 Ne otimo singruogno gi Jakobo d Winjruok mosiko notimo gi Israel, 18 Kowacho niya: ‘Abiro miyi piny Kanaan e Mondo obed pok maru.’ f 19 Nowacho wechego ka ne pod unok, Ee, ne unok kendo ne un welo e pinyno. g 20 Ne gilworore e piny ka piny, Kendo e pinyruoth ka pinyruoth. h 21 Ne ok oyie mondo ng’ato ang’ata osandgi, i To ne okwero ruodhi nikech gin, j 22 Kowacho niya: ‘Kik umul joga mowir, Kendo kik utim gimoro amora marach ne jonabina.’ k 23 Piny duto mondo ower ne Jehova! Landuru resruokne odiechieng’ kodiechieng’! l 24 Landuru duong’ne e kind ogendni, Landuru tijene miwuoro ne ogendni duto. 25 Nimar Jehova e Nyasaye maduong’ kendo owinjore gi pak. 16:15 1 Hibrania, “wach ma nochiko.”

1 WECHE MAG NDALO 16:26-41 Olich moloyo nyiseche mamoko duto. a 26 Nyiseche duto mag ogendni gin nyiseche manono, b To Jehova e ma nochueyo polo. c 27 Luor gi duong’ nie nyime; d Teko gi ber duto ni ka ma odakie. e 28 Un dhoudi mag piny, miuru Jehova gima owinjorego, Miuru Jehova gima owinjorego nikech en gi teko kod duong’. f 29 Miuru Jehova duong’ mowinjore gi nyinge; g Keluru mich kubiro e nyime. h Lamuru Jehova kurwakoru gi lewni maler. i 30 Un piny duto, kulreuru e nyime kutetni! Piny osegur motegno, onge ng’at ma nyalo yienge. j 31 Polo mondo obed moil, piny bende obed mamor; k Landuru e kind ogendni niya: ‘Jehova osebedo Ruoth!’ l 32 Nam mondo owuo kaachiel gi gik moko duto manie iye; Pewe kod gik moko duto manie igi mondo obed moil. 33 Yien duto me bungu bende okog gi mor e nyim Jehova, Nimar osebiro ng’ado ne piny bura.

SULA 16 a Wuo 15:11 b Isa 45:20 1Ko 8:4

c Isa 44:24 d Rap 33:26 Za 8:1

e 1Ti 1:11 f Za 68:34 Za 96:7-13

g Rap 28:58 Neh 9:5 Za 148:13

h 1We 29:3-5 Mat 5:23

i Rap 26:10 j Za 104:5 Ekl 1:4

k Za 97:1 l Fwe 19:6

 Kolam mar 2 a 2We 5:13 Luk 18:19

b Za 103:17 Jer 31:3 Ywa 3:22

c Za 68:20 d Za 122:4 e Isa 43:21 f 1We 15:16, 17 g 1We 16:4-6 h Wuo 29:38 2We 13:11 Ezr 3:4

i 1We 12:28 j 1Ru 3:4 k Wuo 29:39 2We 2:4

l 1We 25:1

686 34 Gouru ne Jehova erokamano, nimar ober; a Herane osiko nyaka chieng’. b 35 Wachuru niya: ‘Reswa, A Nyasachwa kendo Jawarwa, c Chokwa kendo igolwa e kind ogendni, Mondo wagoni erokamano nikech nyingi ler, d Kendo wapaki gi ilo. e 36 Pakuru Jehova, Nyasach Israel Pakeuru nyaka chieng’.’” Ji duto nowacho ni, “Amin!”1 kendo ne gipako Jehova. 37 Eka Daudi noweyo Asaf f kaachiel gi owetene e nyim Sandug Singruok mar Jehova mondo gidhi nyime tiyo e nyim Sandugno, g kaka chik ne dwaro mondo otim odiechieng’ kodiechieng’. h 38 Obed-edom gi owetene 68, kaachiel gi Obed-edom ma wuod Jeduthun kod Hosa ne rito rangach; 39 Zadok i jadolo kaachiel gi jodolo wetene ne tiyo e nyim hema mar Jehova man ka moting’ore man Gibeon. j 40 Ne giwang’o ne Jehova misengni miwang’o e kendo mar misango okinyi gi odhiambo ka giluwo weche duto mondik e bug Chik ma Jehova nomiyo Jo-Israel. k 41 Ne gin kod Heman, Jeduthun, l kaachiel gi jomamoko duto ma noyier kendo ma noluong gi nyingegi mondo opak 16:36 1 Kata, “Obed kamano!”

687 Jehova a nikech “herane osiko nyaka chieng’”; b 42 Heman c gi Jeduthun ne goyo turmbeta gi nyidwonge kod gige thum ma ne itiyogo e pako Nyasaye madier, to yawuot Jeduthun d ne rito rangach. 43 Eka ji duto ne odok e miechgi kendo Daudi ne odhi guedho joode. Ka ne Daudi osechako dak e ode, nowacho ne janabi Nathan e kama: “An adak e ot moger gi yiend sida f to sandug singruok mar Jehova nie hema.” g 2 Nathan nodwoko Daudi niya: “Tim gima chunyi dwaro nikech Nyasaye madier ni kodi.” 3 E otienono, wach Nyasaye nobiro ne Nathan niya: 4 “Dhi iwach ne jatichna Daudi niya: ‘Jehova owacho kama: “In ok ibi gerona ot mondo adagie. h 5 Nimar nyaka ne agol Jo-Israel e piny Misri, pok adak e ot, to asebedo ka adar gi hema koni gi koni. i 6 Kuom kinde duto ma asebedo ka awuotho gi joga Israel, be asepenjo jang’ad bura moro amora ma ne aketo mondo otagi niya: ‘Marang’o pok igerona ot mar yiend sida?’”’ 7 “Koro nyis jatichna Daudi kama: ‘Jehova Nyasach oganda lweny owacho niya: “Ne agoli e kwath mi aketi jatelo e wi joga Israel. j 8 Anabed kodi kuonde duto ma nidhiye k kendo abiro tieko wasiki duto e nyimi, l kendo anami ibed gi

17

1 WECHE MAG NDALO 16:42–17:18 nying maduong’ mana kaka a 1We 16:4 jomamoko madongo e piny. a b 2We 5:13 9 Abiro yiero ne joga Israel Ezr 3:11 c 1We 6:31, 33 ka ma ginidagie kendo onge 1We 15:16, 17 ng’ama nochak ochandgi d 1We 25:1, 3  kanyo. Jo maricho ok noSULA 17 sandgi kendo kaka ne gisae 1Ru 1:8 ndogi chon b 10 chakre na1We 29:29 ketnegi jong’ad bura. c Abiro f 1We 14:1 g 2Sa 7:1-3 loyo jowasiki duto. d Bende, 1We 15:1 awachoni ni, ‘Jehova biro 2We 1:4 h 2Sa 7:4-7 geroni ot.’ 1Ru 8:17-19 1We 22:7, 8 11 “‘“To ka chieng’ isei Wuo 40:2 tho minindo gi kwereni, Kwa 4:24, 25 2Sa 6:17 anaket achiel kuom kothi, Za 78:60 e j 1Sa 16:11, 12 mana achiel kuom yawuoti 1Sa 17:15 e pinyruoth mi anagur loch1Sa 25:30 ne motegno. f 12 En e ma 2Sa 7:8-11 Za 78:70, 71 nogerna ot g kendo anagur k 1Sa 18:14 2Sa 8:6 kom-lochne nyaka chieng’. h l 1Sa 25:29 13 Abiro bedo wuon mare 1Sa 26:10 Za 89:20, 22 kendo enobed wuoda. i Ok  nawe here j kaka ne aweyo Kolam mar 2 hero jal ma ne okwongoni. k a 1Sa 18:30 14 Abiro chunge e oda kod b Wuo 2:23 c Bur 2:16 e lochna nyaka chieng’, l ked Za 18:40 ndo kom-lochne nosik nyaka e 1Ru 8:20 chieng’.”’” m Za 132:11 f 2Sa 7:12-17 15 Nathan nonyiso Daudi 1Ru 9:5 1We 28:5 weche kod fweny duto ma Jer 23:5 ne onyise. g 1Ru 5:5 1We 22:10 16 Eka Ruoth Daudi ne h Za 89:3, 4 odhi e nyim Jehova mowaIsa 9:7 Dan 2:44 cho niya: “A Jehova Nyai 2Sa 7:14 saye, an to an ng’a? To oda Luk 9:35 Hib 1:5 en ang’o momiyo isetimoj Isa 55:3 n 17 To pod k 1Sa 15:24, 28 na magi duto? 1We 10:13, 14 ikwano mano kaka gima tin, l Dan 2:44 A Nyasaye. Isenyisa ni oda Joh 1:49 2Pe 1:11 nosik kuom ndalo mam Za 89:36 Jer 33:20, 21 ng’eny mabiro o kendo iseLuk 1:32, 33 kwana mana ka ng’at moHib 1:8 Fwe 3:21 nego omi duong’, A Jehova n 2Sa 7:8 Nyasaye. 18 En ang’o ke2Sa 7:18-20 o Mat 22:42 ndo ma dawach kuom Tic 13:34 duong’ misemiya ka in to Fwe 22:16 SULA 16

1 WECHE MAG NDALO 17:19–18:9 ing’eya maber? a 19 A Je- SULA 17 hova, isetimo gik mado- a Za 139:1 ngogi duto nikech an kendo b 2Sa 7:21-24 isemiyo ang’eyogi nimar c Wuo 15:11 mano e kaka chunyi dwa- d Isa 43:10 ro. b 20 A Jehova, onge e Rap 4:7 Nyasaye machal kodi c ke- Za 147:20 ndo onge moro amora mak f Wuo 19:5 mana in. d Gik moko duto Za 77:15 ma wasewinjo nyiso mano. g Rap 4:34 9:10 21 To ere oganda minya- Neh Isa 63:12 lo pim gi jogi Israel? e In Eze 20:9 Nyasaye madier ne iwaro- h Rap 7:1 10:42 gi nikech gin jogi, f miloso Jos Jos 21:44 nying maduong’ kuom timo- i 1Sa 12:22 negi honni kod gik maj Cha 17:7 dongo. g Ne iriembo ogend- Rap 7:6, 9 ni mamoko kod nyisechegi k 2Sa 7:25-29 nikech jogi h ma ne ireso e l 2We 6:33 piny Misri. 22 Ne iketogi Za 72:19 6:9 gibed ogandani kuom tie- Mat Joh 12:28 nge duto; i kendo in, A m Za 89:35, 36 Jehova, isebedo Nyasach-  gi. j 23 To koro, A Jehova, Kolam mar 2 tim kaka isewacho ne jatich-  ni kod ode e tienge duto, SULA 18 kendo tim mana kaka isesi- a 2Sa 8:1 ngo. k 24 Nyingi osik kendo b 1Sa 5:8 oyud duong’ l nyaka chieng’ 2Sa 1:20 mondo ji owach ni, ‘Jeho- c Kwa 24:17 va Nyasach oganda lweny e Za 60:8 Nyasach Israel,’ kendo od d 2Sa 8:2 2Ru 3:4 Daudi mondo osik koguroe 1Ru 11:23 m re e nyimi. 25 Nimar in, 14:47 A Nyasacha, isenyisa ni ibi- f 1Sa 2Sa 10:6 ro gerona ot. Mano e mo- Za 60:Wiye miyo jatichni nigi chir mar g 2We 8:3 wuoyo kodi. 26 To koro, A h Cha 15:18 Jehova, in e Nyasaye madier Wuo 23:31 kendo isesingo ne jatichni 2Sa 8:3, 4 weche mabeyogi duto. i Za 20:7 27 Omiyo, yie iguedh od ja- j Rap 17:16 Za 33:17 tichni kendo obedie kuom tienge duto, nimar isegue- k 2Sa 8:5-8 dho oda, kendo nosik kama- l 1We 17:8 no nyaka chieng’, A Jeho- m 1Ru 7:23 va.” n 1Ru 7:15, 45

688 Kinde moko bang’e, Daudi noloyo Jo-Filistia a momayogi dala mar b Gath gi mier matindo molwore. 2 Kae to Daudi noloyo Jo-Moab c mi Jo-Moab ne obedo wasumbnine kendo ne gigolone osuru. d 3 Daudi noloyo Hadadezer e ruodh Zoba f machiegni gi Hamath g ka ne odhi mondo ochung loch e alwora mar Aora Yufrate. h 4 Daudi ne okawo geche lweny 1,000 gi joidh farese 7,000 kod jolweny mamoko 20,000 ma wuotho. i Nong’ado leche mag tiende farese duto ma ne ywayo geche lweny moweyo mana 100 kende. j 5 Ka ne Jo-Siria modak Damaski obiro konyo Hadadezer ruodh Zoba, Daudi nonego jolweny 22,000 mag Siria. k 6 Daudi ne oketo kambi mar jolweny e Siria man Damaski, kendo Jo-Siria nobedo wasumbni Daudi ma golone osuru. Jehova nomiyo Daudi olocho kuonde duto ma ne odhiye. l 7 E wi mano, Daudi nokawo okumbni molworore mag dhahabu kuom jotij Hadadezer mokelogi Jerusalem. 8 Ruoth Daudi noyako mula mang’eny miwuoro e dala mar Tibhath kod dala mar Kun ma ne gin mier mag Hadadezer. Solomon nokawo mulago molosogo karaya maduong’ miluongo ni Nam, m sirni, kod gik mamoko mitiyogo e od Nyasaye. n 9 Ka ne Tou ruodh Hamath owinjo ni Daudi ose-

18

689 loyo jolweny mag Hadadezer a ruodh Zoba, b 10 nooro Hadoram wuode mondo odhi omos Daudi kendo opwoye kuom kedo gi Hadadezer moloye (nimar Hadadezer nosebedo ka kedo gi Tou), kendo nokelone gik molos gi dhahabu, fedha, kod mula. 11 Ruoth Daudi nowalo gigo ne Jehova c kaachiel gi fedha kod dhahabu ma ne oyako kuom ogendni duto. Noyakogi kuom JoEdom, Jo-Moab, Jo-Amon, d Jo-Filistia, e kod Jo-Amalek. f 12 Abishai g wuod Zeruya h nonego Jo-Edom 18,000 e Hoho mar Chumbi. i 13 Daudi noketo jolweny e piny Edom duto kendo JoEdom te nobedo wasumbnige. j Jehova nomiyo Daudi olocho kuonde duto ma ne odhiye. k 14 Daudi nodhi nyime locho e Israel duto l kendo nong’ado bura kare ne joge duto. m 15 Joab wuod Zeruya ne en jatend jolweny, n to Jehoshafat o wuod Ahilud ne en jandiko. 16 Zadok wuod Ahitub kod Ahimelek wuod Abiathar ne gin jodolo, to Shavsha ne en jagoro. 17 Benaya wuod Jehoyada notelo ne Jo-Kereth p kod Jo-Peleth, q to yawuot Daudi ne gin jolup ruoth. Bang’ kinde, Nahash ruodh Jo-Amon notho kendo wuode nokawo kare. r 2 Eka Daudi nowacho kama: “Abiro timo maber s ne Hanun wuod Nahash mana kaka wuon-gi bende

19

1 WECHE MAG NDALO 18:10–19:8 notimona maber.” Omiyo, a 2Sa 8:3 Daudi nooro jotichne mondo odhi ohoye nikech tho b 2Sa 8:9-11 wuon-gi. To ka jotich Dauc Jos 6:19 di nochopo e piny Jo-Amon a 2We 5:1 mondo giho Hanun, 3 jod 1We 20:1 tend Jo-Amon nowacho ne Hanun niya: “Be iparo e 2Sa 5:25 ni Daudi ooroni jogi mondo f 1Sa 27:8, 9 1Sa 30:18, 20 omigo wuoru duong’? Donge oorogi mana mondo gig 1Sa 26:6 non dalani eka gibi gilowa?” 2Sa 3:30 2Sa 10:10 4 Omiyo, Hanun nomako 2Sa 20:6 jotich Daudi molielo tikgi 2Sa 21:17 konchiel b kendo ne ong’ado h 1We 2:15, 16 lepgi nus gie siandagi kae to i 2Sa 8:13, 14 oweyogi gidhi. 5 Ka Daudi nowinjo wachno, nooro ji j Cha 25:23 Cha 27:40 mondo odhi oromnegi nikech wich-kuot maduong’k Za 18:48 no, mi ruoth nonyisogi Za 144:10 kama: “Beduru Jeriko c nyal 1Ru 2:11 ka yie tiku dongi e ka uduom 2Sa 8:15-18 gi.” 2Sa 23:3, 4 6 Bang’ kinde, Jo-Amon Za 78:70-72 nofwenyo ni Daudi ojok n 1We 11:6 kodgi. Omiyo, Hanun gi Joo 1Ru 4:3 Amon ne ogolo fedha ma romo talanta1 1,000 mop 1Sa 30:14 Zef 2:5 ndo oomgo geche lweny kod joidh farese mag Mesoq 1Ru 1:38  potamia,2 Aram-maaka, kod Zoba. d 7 Kuom mano, ne SULA 19 r 2Sa 10:1-5 ging’iewo geche lweny 32,000, kaachiel gi ruodh s 2Sa 9:7  Maaka kod joge. Eka ne giKolam mar 2 dhi mi gigoyo kambi but Mea Cha 19:36, 38 deba. e Jo-Amon nowuok e miechgi mi gichokore mob Law 19:27 ndo gidhi e lweny. c 1Ru 16:34 8 Ka ne Daudi owinjo wachno, nooro Joab f gi jod 1Sa 14:47 2Sa 8:3 lweny duto moriwo nyaka SULA 18

2Sa 10:6

e Jos 13:8, 9 f 2Sa 8:16

19:6 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14. 2 Hibrania, “Aram-naharaim.”

1 WECHE MAG NDALO 19:9–20:3 jolweny maroteke moloyo. a SULA 19 10:7, 8 9 Eka jolweny mag Jo- a 2Sa 2Sa 23:8 Amon nodhi mochanore e ranga dala, to ruodhi ma ne obiro ne odong’ e pap b 2Sa 10:9-12 kendgi. 10 Ka ne Joab oneno ka c 1We 11:20, 21 jolweny ni e nyime kendo e toke, noyiero jolweny mag Israel molony moloyo mo- d 2Sa 8:5 ndo gidhi giked gi Jo-Siria. b 11 Jolweny mamoko to no- e Rap 31:6 weyo e lwet Abishai c owad- Jos 1:9 gi mondo giked gi Jo-Amon. 12 Eka nowachonegi kama: 26:7, 8 “Ka Jo-Siria d ohewowa to f Law Rap 28:7 nyaka ubi ukonywa; to ka 2Sa 10:13, 14 Jo-Amon ohewou, to wabiro konyou. 13 Nyaka wa- g 2Sa 8:3 chung’ motegno kendo wabed jochir e mondo waked ne ogandawa kod mier h 2Sa 10:15, 16  mag Nyasachwa, to JehoKolam mar 2 va biro timo gima oneno ni a 2Sa 10:17-19 berne.” 14 Eka Joab kod joge nodhi mondo giked gi Jo-Siria, b Za 18:39 to Jo-Siria noringo. f 15 Ka ne Jo-Amon oneno ni Jo-Si- c 1We 14:17 ria oseringo, gin bende ne Za 18:44 giringo Abishai owadgi ma  gidonjo e dala. Eka Joab no- SULA 20 dok Jerusalem bang’ kedo d 1We 11:6 gi Jo-Amon. 16 Ka ne Jo-Siria oneno e Rap 3:11 ni Jo-Israel oseloyogi, ne gioro jomoko mondo oluong f 2Sa 11:1 Jo-Siria modak e alwora mar Aora,1g mi ne gibiro ka otelonegi gi Shofak jatend g 2Sa 12:26 jolweny mag Hadadezer. h 17 Ka ne Daudi oyudo h 2Sa 8:11, 12 wach, nochoko jolweny mag 2Sa 12:30, 31 Israel duto mapiyo mi gi19:16 1 Tiende ni, Yufrate.

i 1Ru 9:20, 21

690 ng’ado Aora Jordan mondo giked kodgi. Daudi nochoko jolweny mondo giked gi Jo-Siria, kendo Jo-Siria nokedo kode. a 18 To Jo-Siria noringo Jo-Israel kendo Daudi nonego jolweny 7,000 man gi geche kod jolweny 40,000 ma wuotho. Bende, ne onego Shofak jatend jolweny. 19 Ka jo ma ne riwo Hadadezer lwedo oneno ni Jo-Israel oseloyogi, b ne giloso kuwe kodgi kendo ne giyie bedo jotijgi. c Jo-Siria koro noluor dhi konyo JoAmon. E chak higa,1 e kinde ma ruodhi ne thoro dhi e lweny, Joab d gi jolweny mage nodhi moketho piny Jo-Amon. Ne gilworo dala mar Raba e ka Daudi to ne odong’ Jerusalem. f Joab nomonjo Raba mokethe. g 2 Bang’e, Daudi nogolo osimbo e wi Malkam. Pek mar osimbono ne en talanta1 achiel mar dhahabu kendo ne en gi kite mabeyo ma nengogi tek. Ne osidh ne Daudi osimbono. Bende, noyako gik mang’eny miwuoro e dalano. h 3 Nokawo ji duto ma ne ni e dalano moketogi e tich. i Ne gipayo kite kendo ne gitiyo gi le kod gige tich mabith molos gi nyinyo. Kamano e kaka Daudi notimo e miech Jo-Amon duto. Gikone, nodok Jerusalem gi jolwenje duto.

20

20:1 1 Tiend ni, chak oro. 20:2 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14.

691 4 Bang’e, lweny nomuoch Gezer e kindgi gi Jo-Filistia. Gie kindeno, Sibekai a Ja-Husha nonego Sipai Ja-Refaim b mi giloyo Jo-Filistia. 5 Lweny nomuoch kendo e kind Jo-Israel gi Jo-Filistia mi Elhanan wuod Jair ne onego Lami owadgi Goliath c Ja-Giti ma ludh tonge ne romre gi ludh jotweng’o. d 6 Lweny nomuoch kendo Gath e ka ma ne nitie ng’at ma rabet f ma nigi lith lwedo 6 gi lith tielo 6. Lith lwetene gi mag tiendene duto ne gin 24. En bende ne en JaRefaim. g 7 Ne osiko oyanyo h Jo-Israel mi Jonathan wuod Shimea i owadgi Daudi ne onege. 8 Jogo ne gin Jo-Refaim j ma Gath, k kendo Daudi gi joge nonegogi. Satan1 ne dwaro hinyo Jo-Israel mi nomiyo Daudi okwano Jo-Israel. l 2 Omiyo, ruoth nonyiso Joab m kod jotend oganda niya: “Dhiuru ukwan Jo-Israel chakre Beer-sheba nyaka Dan n mondo unyisa kar rombgi.” 3 To Joab nodwoko ruoth kama: “Jehova mondo omedni ji nyadi 100. Ruodha, donge giduto gin jotichni? Koro ang’o momiyo idwaro timo gima kama? Ang’o momiyo idwaro timo gima nyalo miyo JoIsrael obed joketho.” 4 Kata kamano, wach ruoth noloyo mar Joab mi Joab ne owuotho e piny Is-

21

21:1 1 Kata nyalo bedo, “ja akwede.”

1 WECHE MAG NDALO 20:4–21:13 rael duto kokwano ji. Baa 2Sa 21:18 ng’e, nodok Jerusalem. a 1We 11:26, 29 5 Joab nonyiso Daudi kwan b Rap 3:13 mar ji. Jolweny duto mag c 1Sa 17:4, 7 Jo-Israel ne gin 1,100,1Sa 21:9 000 to mag Juda ne gin 470,d 2Sa 21:19 000. b 6 Kata kamano, Jo1We 11:23, 24 Lawi kod Jo-Benjamin to ne e Jos 11:22 ok okwan c nikech Joab ne 1Sa 7:14 ok mor gi wach ruoth. d f Kwa 13:33 7 Nyasaye madier nosin Rap 2:10 Rap 3:11 ahinya gi wachno, omiyo ne g 2Sa 21:16 okumo Jo-Israel. 8 Daudi 2Sa 21:20-22 noywak ne Nyasaye madier h 1Sa 17:10 niya: “Asetimo richo e ma2Ru 19:22 duong’. Asayi, wena richoi 1We 2:13 na f nikech asetimo tim moj Rap 2:11 fuwo ahinya.” g 9 Eka wach Jehova nobiro ne Gad, h ma k 1Sa 17:4  ne en jakor wach ne DauSULA 21 di niya: 10 “Dhi inyis Daul 2Sa 24:1-3 di ni Jehova owacho kama: m 2Sa 8:16 ‘Aketo gik moko adek e nyimi. Yier achiel kuom gima n Bur 18:29 2Sa 17:11 onego atimni.’” 11 Omiyo,  Gad nodhi ir Daudi mowaKolam mar 2 chone niya: “Ma e gima Jea 2Sa 24:4, 8 hova owacho, ‘Yier gima dib 2Sa 24:9 her ni otimreni. 12 Diher c Kwa 1:47 ni kech omak piny kuom i d 1We 27:23, 24 higni adek? Koso wasiki onegi kaachiel gi jogi kuom e 2Sa 12:13 dweche adek? j Koso diher f Za 25:11 ni Jehova okumi kuom ndaZa 51:1 lo adek gi liganglane, kog 2Sa 24:10-14 kelo tuo e piny k kendo mah 1We 29:29 laika mar Jehova nego ji l e i Law 26:26 Israel duto? Koro par maber j Law 26:14, 17 mondo inyisa gima dadwok Jal ma oora.” 13 Omiyo, k Law 26:25 Daudi nodwoko Gad kama: l 2Ru 19:35 “Wachni chanda ahinya. Ber m Wuo 34:6 mondo alwar e lwet Jehova Za 51:1 nikech ng’wonone ogundho Isa 55:7 Ywa 3:22 ahinya. m To kik alwar e lwet dhano.” n n 2We 28:9 SULA 20

1 WECHE MAG NDALO 21:14-28 14 Kuom mano, Jehova nokelo tuo a monego Jo-Israel 70,000. b 15 E wi mano, Nyasaye madier ne ooro malaikane mondo oketh Jerusalem, to ka ne ochiegni kethe, Jehova noloko pache c mi onyiso malaikano niya: “Oromo! d Koro dwok lweti.” Malaika mar Jehova ne ni machiegni gi kar dino mar Ornan e Ja-Jebus. f 16 Ka ne Daudi oting’o wang’e, noneno malaika mar Jehova e kor polo korieyo ligangla g kochomo Jerusalem. Daudi gi jodongo ne opodho piny auma h ka girwako lep ogunia. i 17 Daudi nowacho ne Nyasaye madier niya: “Donge an e ma ne achiko mondo okwan ji? An e ma aseketho kendo an e ma asetimo marach; j to ok rombegi—ere rach ma gisetimo? A Jehova Nyasacha, akwayi ni an e ma mondo ikuma kod jood wuora, to kik ikel masira ne jogi.” k 18 Malaika mar Jehova ne onyiso Gad l mondo odhi owach ne Daudi ni odhi kar dino mar Ornan Ja-Jebus mondo oger ne Jehova kendo mar misango kuno. m 19 Kamano, Daudi nodhi mana kaka Jehova nochiko Gad mondo owachne. 20 Gie kindeno, Ornan nolokore moneno malaika, to yawuote ang’wen ma ne ni kode nopondo. Noyudo Ornan dino ngano. 21 Ka ne Daudi biro, Ornan ne onene mi nowuok mapiyo kar dino kendo no-

SULA 21 a Kwa 16:46

b 2Sa 24:15, 16

c Wuo 32:14 Rap 32:36

d Za 90:13

e 2We 3:1

f 2Sa 5:6

g Kwa 22:31 Jos 5:13

h 2Sa 24:17

i 2Ru 19:1

j Za 51:4

k Wuo 32:12 Kwa 16:22

l 2Sa 24:11

m 2Sa 24:18-23 2We 3:1

 Kolam mar 2 a Kwa 25:8

b Isa 28:27

c 2Sa 24:24, 25

d Wuo 20:25

e Law 9:23, 24 1Ru 18:38 2We 7:1

f 2Sa 24:16 Za 103:20

692 dhi mi ogoyo chonge piny e nyim Daudi mokulore nyaka e lowo. 22 Daudi nonyiso Ornan niya: “Usna kari mar dino mondo agernie Jehova kendo mar misango. Usnago gi nengo mowinjore kode, di po ka masira ma omako oganda orumo.” a 23 To Ornan nowacho ne Daudi niya: “Kawe akawa mondo itimgo gima idwaro. Dhok eki ma inyalo timogo misango. Kaw bende gir dino b kod jok mar dhok mondo obedni yien. Asemiyigi giduto.” 24 Kata kamano, Ruoth Daudi nonyiso Ornan niya: “Ooyo, nyaka achuli nengo mowinjore kode nikech ok anyal kawo mwanduni nono mondo achiw ne Jehova. Bende, ok anyal chiwo misengni miwang’o ma ayudo nono.” c 25 Omiyo, Daudi nochulo Ornan shekel1 600 mag dhahabu kong’iewogo kar dino. 26 Daudi nogero ne Jehova kendo mar misango d kanyo mi ochiwoe misengini miwang’o kod misengni mag kuwe. Nolamo Jehova mi nowinjo kwayone, kendo mach e noa e polo molwar e kendo mar misango. 27 Eka Jehova nochiko malaika f mondo oduok ligangla e ode.1 28 Ka ne Daudi oneno ni Jehova odwoko lamone ka en kar dino mar Ornan Ja-Jebus, nodhi nyime golo miseng21:25 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14. 21:27 1 Kata, “olande; ofuke.”

693 ni kanyo. 29 Kata kamano, kindeno hema mar Jehova ma Musa noloso e thim kod kendo mar misango ne ni kar lamo moting’ore man Gibeon. a 30 To Daudi ne pok odhi kanyo mondo openj Nyasaye wach nikech noluoro ligangla mar malaika mar Jehova. Daudi nowacho niya: “Ma en od Jehova Nyasaye madier, kendo ma en kendo mar wang’o misango ne Jo-Israel.” b 2 Daudi nochiko ni ochok jodak c ma ne ni e piny Israel, kae to ne omiyogi tich mar kunyo kite kendo payogi mondo ogergo od Nyasaye madier. d 3 E wi mano, Daudi noiko musmende modhuro mondo olosgo dhoudi mag rangeye kod gik miripogo. Noiko bende mula mang’eny mokalo apima, e 4 kod bepe mag yiend sida f ma ok nyal kwan nikech JoSidon g kod Jo-Turo h nokelone bepe sida modhuro. 5 Daudi nowacho niya: “Solomon wuoda pod tin kendo pok ong’eyo weche mang’eny, i to ot monego oger ne Jehova onego obed ot malich miwuoro j mondo humb odno kod berne k olandre e piny duto. l Kuom mano, abiro ikone gik mobiro tiyogo.” Omiyo, Daudi noikone gik mang’eny ahinya ka pok otho. 6 E wi mano, noluongo Solomon wuode mochike mondo oger ot ne Jehova Nyasach Israel. 7 Daudi

22

1 WECHE MAG NDALO 21:29–22:14 nowacho ne Solomon wuoa 1Ru 3:4 de niya: “Ne agombo ahi1We 16:39 nya gero ot ne nying Jehova 2We 1:3  Nyasacha. a 8 Kata kamaSULA 22 no, Jehova noorona wach b Rap 12:5, 6 niya: ‘Isechuero remo ma2Sa 24:18 2We 3:1 ng’eny ahinya kendo isekedo lwenje madongo ahic 1Ru 9:20, 21 2We 2:17, 18 nya. Ok ibi gero ot ne nyid 1Ru 5:15, 17 nga b nikech isechuero remo 1Ru 6:7 mang’eny e nyima. 9 Ibi1Ru 7:9 ro nyuolo wuoyi c ma noe 1Ru 7:47 bed ng’at kuwe. Abiro f 2Sa 5:11 miye kuwe e kind wasigu g 1Ru 5:6, 8 duto molwore. d Ibiro luonge h 2We 2:3 ni Solomon1 e kendo nakel i 1Ru 3:7 ne Jo-Israel kuwe ka amiyoj 2We 2:5 gi yueyo e ndalone. f 10 En k Hag 2:3 e ma obiro gero ot ne nyil Za 68:29 nga. g Nobed wuoda to an  nabed wuon mare, h kendo Kolam mar 2 abiro guro lochne e wi Israel a Rap 12:5, 6 2Sa 7:2 nyaka chieng’.’ i Za 132:3-5 11 “Koro wuoda, Jehova b 1We 17:4 mondo obed kodi kendo gik c 1We 28:5 moko duto mitimo odhi mad 2Sa 7:12, 13 ber. Ger od Jehova Nyasa1Ru 4:25 chi mana kaka osewacho ni 1Ru 5:4 ibiro timo. j 12 To Jehova e 2Sa 12:24 mondo omiyi rieko gi f Za 72:7 ng’eyo k ka osemiyi teko e g 1Ru 5:5 wi Israel duto mondo idhi h 2Sa 7:14 nyime luwo chik Jehova Hib 1:5 l 13 Kiluwo adii 1We 17:12-14 Nyasachi. Za 89:35, 36 mba chike m kod buche ma j 1We 28:20 Jehova nomiyo Musa mok 2We 1:10 ndo omi Jo-Israel, n to gik Za 72:1 moko duto mitimo biro dhi l Rap 4:6 maber. Bed gi chir kendo m Law 19:37 gi teko. Kik iluor kendo ki1We 28:7 baji kik goyi. o 14 Asetiyo n Rap 12:1 Rap 17:18, 19 matek ahinya mondo aik ne Jos 1:8 od Jehova dhahabu talanta1 1Ru 2:3 SULA 21

1We 28:7 Za 19:8, 11

o Jos 1:6, 9 1We 28:20

22:9 1 Tiend nyingno en “Kuwe” e dho Hibrania. 22:14 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14.

1 WECHE MAG NDALO 22:15–23:17 100,000, gi fedha talanta SULA 22 1,000,000, kod mula gi nyi- a 1We 29:6, 7 nyo a modhuro mokalo api- b 1We 29:2-4 ma. Kendo aseiko bepe c 1Ru 5:17 kod kite, b to pod ibiro 1Ru 6:7 1Ru 7:9 medo moko. 15 In kod jod tich mang’eny ahinya; jopa 1Ru 7:13, 14 kite, jogedo gi kite, c funde e 1We 22:3 bao, kod kit jotich mamoko f 2We 1:1 duto. d 16 To dhahabu, fe- g Rap 4:29 dha, mula, kod nyinyo be- 2We 20:3 nde ng’eny mokalo apima. e Dan 9:3 A malo mondo ichak tich ke- h 1Ru 6:1 ndo Jehova obed kodi.” f i 1Ru 8:6, 21 17 Daudi nochiko jodong j Rap 12:21 Israel duto mondo okony 1Ru 8:29 1Ru 9:3 Solomon wuode. Nowacho-  negi niya: 18 “Donge Jeho- SULA 23 va Nyasachu ni kodu, ke- k 1Ru 1:33, 39 ndo osemiyou kuwe kuonde 1We 28:5 duto? Nimar oseketo weg l Wuo 29:8, 9 pinyni e lweta kendo Jeho- m Kwa 3:6 va gi ogandane oseloyogi. n Kwa 4:2, 3 19 Omiyo, ng’aduru gi chu16:18 nyu duto mondo umany Je- o Rap 1We 26:29 hova Nyasachu g kendo 2We 19:8 uchak gero od Jehova Nya- p 1We 26:12 saye madier, h mondo ukel  sandug singruok mar Jeho- Kolam mar 2 va kod gik maler mitiyogo e a 1We 6:31, 32 od Nyasaye i madier e ot mo- b 2We 8:14 2We 31:2 ger ne nying Jehova.” j Ka Daudi nosebedo c Wuo 6:16 moti kendo nochiegni d 1We 26:21, 22 tho, noketo Solomon wuode e Wuo 6:21 mondo obed ruodh Israel. k f Wuo 6:18 2 Kae to nochoko jodong Is- g Wuo 4:14 rael duto, jodolo l kod JoLawi. m 3 Ne okwan Jo- h Wuo 6:20, 26 Lawi ma johigni 30 ka i Wuo 28:1 dhi nyime. n Giduto ne gin ji j Law 9:22 6:23-27 38,000. 4 Ji 24,000 kuomgi Kwa Rap 21:5 ne ochung’ ne tije mag od Jehova, to ji 6,000 ne gin jo- k Wuo 2:21, 22 telo kod jong’ad-bura, o 5 ji l Wuo 18:3, 4 4,000 ne gin jorit rangeye, p m 1We 26:24

23

694 to ji 4,000 ne pako a Jehova ka gitiyo gi gige thum ma Daudi nowacho kuomgi niya: “Alosogi mondo opakgo Nyasaye.” 6 Daudi ne opogogi e grube b kaluwore gi yawuot Lawi ma gin: Gershon, Kohath, kod Merari. c 7 Joka Gershon ne gin Ladan kod Shimei. 8 Yawuot Ladan ne gin Jehiel jatelo, Zetham, kod Joel, d ji adek. 9 Yawuot Shimei ne gin Shelomoth, Haziel, kod Haran, ji adek. Magi ne gin jotelo e anyuola mag Ladan. 10 Kendo yawuot Shimei ne gin Jahath, Zina, Jeush, kod Beria. Ji ang’wen-gi ne gin yawuot Shimei. 11 Jahath ne en jatelo to Ziza e ma ne luwe. To nikech Jeush kod Beria ne ok onyuolo yawuoyi mang’eny, ne okwan-gi kaka dhoot achiel kendo ne omigi migawo achiel. 12 Yawuot Kohath ne gin Amram, Izhar, e Hebron, kod Uziel, f ji ang’wen. 13 Yawuot Amram ne gin Harun g kod Musa. h Kata kamano, Harun gi yawuote ne owal chuth i mondo gipwodh Ka Maler Moloyo, gigol misengni e nyim Jehova, gitine, kendo giguedh ji e nyinge kinde duto. j 14 Yawuot Musa jatich Nyasaye madier ne okwan e dhood Lawi. 15 Yawuot Musa ne gin Gershom k gi Eliezer. l 16 Kuom yawuot Gershom, Shebuel m e ma ne en jatelo. 17 To kuom yawuot Eliezer,

695 Rehabia a e ma ne en jatelo; Eliezer ne onge yawuoyi mamoko. Kata kamano, yawuot Rehabia ne ng’eny ahinya. 18 To kuom yawuot Izhar, b Shelomith c e ma ne en jatelo. 19 Yawuot Hebron ne gin Jeria ma ne en jatelo, Amaria wuoyi mar ariyo, Jahaziel mar adek, kod Jekamar ang’wen. meam d 20 Yawuot Uziel e ne gin Mika ma ne en jatelo gi Ishia wuoyi mar ariyo. 21 Yawuot Merari ne gin Mali kod Mushi. f To yawuot Mali ne gin Eleazar kod Kish. 22 Eleazar notho, to ne ok onyuolo yawuoyi to mana nyiri. Omiyo, yawuot Kish ma owetegi ne okendogi. 23 Yawuot Mushi ne gin Mali, Eder, kod Jeremoth, ji adek. 24 Magi ne gin yawuot Lawi ma ne ondik nyingegi kaluwore gi anyuolagi kod jotend anyuolagigo. Jo-Lawi ma ne gin johigni 20 kadhi nyime ne okwan kendo nondik nyingegi mondo giti e od Jehova. 25 Nimar Daudi ne owacho kama: “Jehova Nyasach Israel osemiyo joge kuwe g kendo obiro dak Jerusalem nyaka chieng’. h 26 Kendo Jo-Lawi ok bi dhi nyime ting’o hema mar lamo kod gik mitiyogo e hemano.” i 27 Ne okwan JoLawi ma ne johigni 20 ka dhi nyime kaluwore gi chik ma Daudi nogolo mogik. 28 Tijgi ne en konyo yawuot Harun j timo tije mag od Jehova. Ne gitiyo e laru, k

1 WECHE MAG NDALO 23:18–24:4 e ute chiemo, ne gipwodho a 1We 26:25 gik moko duto maler, kendo ne gitimo tich moro amora b Kwa 3:27 ma dwarore e od Nyasaye c 1We 24:20, 22 madier. 29 Ne gikonyo e iko makate miketo e nyim d 1We 24:20, 23 Nyasaye, a mogo mayom migolo kaka chiwo mag cham, e Wuo 6:22 makate mopamore ma ok oketie thowi, b makate mof Wuo 6:19 los e tawo, mogo modwal, c kod tij pimo gik moko duto. g 2Sa 7:1 30 Ne gichung’ okinyi kokih 1Ru 8:12, 13 nyi d mondo gigo ne Jehova Za 135:21 erokamano kendo gipake. Ne gitimo kamano odhiai Kwa 4:15 mbo bende. e 31 Ne gikoj Kwa 3:9 nyo sa ma ichiwo misengni miwang’o ne Jehova e kinde k 1Ru 6:36 mag Sabato, f e kinde dwe  manyien, g kod e kinde mag Kolam mar 2 sewni mamoko, h kaluwore gi a Law 24:5, 6 1We 9:32 kwan ma chik ne dwaro kendo ne gitiyo e nyim Jehova b Wuo 29:1, 2 pile. 32 E wi mano, ne giLaw 2:4 tiyo e hema mar romo kod c Law 7:12 ka maler. Bende, ne gikonyo owetegi ma yawuot Harun e d Wuo 29:39 od Jehova. Grube mag joka Hae 1We 16:4, 37 run e magi: Yawuot f Wuo 20:10 Harun ne gin Nadab, Abihu, i Eleazar, kod Ithamar. j g Kwa 10:10 2 Kata kamano, Nadab kod Za 81:3 Abihu nokwongo ne wuonh Rap 16:16 gi tho k kendo ne ok ginyuolo  yawuoyi. Eleazar l gi Ithamar SULA 24 to nodhi nyime tiyo tij dolo. i Law 10:1 3 Daudi ne opogogi e grube kaluwore gi tijgi, ka ikonye j Wuo 6:23 Wuo 28:1 gi Zadok m ma wuok e anyuola mar Eleazar kod Ahimek Kwa 26:61 lek ma wuok e anyuola mar Ithamar. 4 Nikech yal Kwa 16:39, 40 wuot Eleazar ne nigi jotend anyuola mang’eny moloyo m 2Sa 8:17 SULA 23

24

1 WECHE MAG NDALO 24:5-31 yawuot Ithamar, ne opoggi kaluwore gi kwan mag jotelo ma ne gin-go. Yawuot Eleazar ne nigi jotelo 16, to yawuot Ithamar ne nigi jotelo 8. 5 E wi mano, ne opog grubego kitiyo gi ombulu, a nimar ne nitie jotelo ma tiyo ka maler kod jotelo mag Nyasaye madier ma wuok e anyuola mar Eleazar kod anyuola mar Ithamar. 6 Eka Shemaya wuod Nethanel ma ne en jagoro mar Ja-Lawi nondiko nyingegi e nyim ruoth, gi jodongo, gi Zadok b jadolo, gi Ahimelek c wuod Abiathar, d kod jotend anyuola mag jodolo kod Jo-Lawi. Noyier anyuola achiel kuom joka Eleazar to machielo kuom joka Ithamar. 7 Ombulu mokwongo nolwar ne Jehoyarib; mar ariyo ne Jedaya, 8 mar adek ne Harim, mar ang’wen ne Seorim, 9 mar abich ne Malkija, mar auchiel ne Mijamin, 10 mar abiriyo ne Hakoz, mar aboro ne Abija, e 11 mar ochiko ne Jeshua, mar apar ne Shekania, 12 mar 11 ne Eliashib, mar 12 ne Jakim, 13 mar 13 ne Hupa, mar 14 ne Jeshebeab, 14 mar 15 ne Bilga, mar 16 ne Imer, 15 mar 17 ne Hezir, mar 18 ne Hapizez, 16 mar 19 ne Pethahia, mar 20 ne Jehezkel, 17 mar 21 ne Jakin, mar 22 ne Gamul, 18 mar 23 ne Delaya, to mar 24 ne Maazia.

SULA 24 a Nge 16:33

b 1Ru 2:35

c 2Sa 8:17

d 2Sa 19:11 1Ru 1:5, 7

e Luk 1:5

 Kolam mar 2 a 2Ru 11:9 Luk 1:8, 23

b Wuo 6:18

c 1We 23:16 1We 26:24

d 1We 23:17

e 1We 23:18

f 1We 26:31

g Cha 46:11

h 1We 23:22

i Nge 16:33

696 19 Kamano e kaka ne opoggi ne tije ma ne gitimo a ka gidhi e od Jehova kaluwore gi chenro ma ne oket gi Harun kwargi mana kaka Jehova Nyasach Israel nochike. 20 Jo-Lawi mamoko e magi: kuom yawuot Amram b ne nitie Shubael, c to kuom yawuot Shubael ne nitie Jedeya; 21 kuom yawuot Rehabia d ne nitie Ishia jatelo; 22 kuom joka Izhar ne nitie Shelomoth; e kuom yawuot Shelomoth ne nitie Jahath; 23 to kuom yawuot Hebron ne nitie Jeria f jatelo, Amaria mar ariyo, Jahaziel mar adek, kod Jekameam mar ang’wen; 24 kuom yawuot Uziel ne nitie Mika; kuom yawuot Mika ne nitie Shamir. 25 Ishia ne en owadgi Mika; kuom yawuot Ishia ne nitie Zekaria. 26 Yawuot Merari g ne gin Mali kod Mushi; kuom yawuot Jaazia ne nitie Beno. 27 Kuom yawuot Merari: Jaazia ne onyuolo Beno, Shoham, Zakur, kod Ibri; 28 Mali nonyuolo Eleazar, to Eleazar ne ok onyuolo wuoyi moro amora; h 29 kuom yawuot Kish ne nitie Jerameel; 30 to yawuot Mushi ne gin Mali, Eder, kod Jerimoth. Mago e ma ne gin JoLawi kaluwore gi anyuolagi. 31 Gin bende ne gigoyo ombulu i mana kaka owetegi ma joka Harun notimo e nyim Ruoth Daudi, Zadok, Ahimelek, kod jotend

697 anyuola mag jodolo kod JoLawi. Anyuola mar wuoyi maduong’ ne otimne machal gi anyuola mar wuoyi matin. E wi mano, Daudi kaachiel gi jotelo mag grube ma ne tiyo e hekalu ne opogo moko kuom yawuot Asaf, yawuot Heman, kod yawuot Jeduthun a mondo okor wach ka gigoyo nyatiti, gige thum man gi tonde, b kod nyidwonge. c Magi e jo ma ne owal ne tijno: 2 Kuom yawuot Asaf: Zakur, Josef, Nethania, kod Asharela. Yawuot Asaf ne itayo gi Asaf, jal ma ne koro wach ka ruoth taye. 3 Yawuot Jeduthun d ne gin Gedalia, Zeri, Jeshaya, Shimei, Hashabia, kod Matithia, e ji auchiel. Jeduthun wuon-gi e ma ne tayogi kendo ne okoro wach kotiyo gi nyatiti kogoyo ne Jehova erokamano kendo kopake. f 4 Yawuot Heman g ne gin Bukia, Matania, Uziel, Shebuel, Jerimoth, Hanania, Hanani, Eliatha, Gidalti, Romamti-ezer, Joshbekasha, Malothi, Hothir, kod Mahazioth. 5 Magi duto ne gin yawuot Heman janen mar ruoth e weche motudore gi Nyasaye madier mondo omiyego duong’; kuom mano, Nyasaye madier nomiyo Heman yawuoyi 14 gi nyiri adek. 6 Wuon-gi e ma ne tayogi giduto e od Jehova ka giwer gi nyidwonge, gige thum man gi tonde, kod nyatiti h ka gitiyo e od Nyasaye madier.

25

SULA 25 a 1We 16:41, 42 2We 5:11, 12 2We 35:15

b 1Sa 10:5

c 1We 15:16

d 1We 16:41, 42

e 1We 15:16, 18

f Ef 5:19

g 1We 15:16, 19

h 1We 13:8 1We 15:16 1We 16:5

 Kolam mar 2 a Nge 16:33

b 1We 25:1, 2

c 1We 25:1, 3

d 1We 25:1, 2

e 1We 25:1, 2

f 1We 25:1, 4

1 WECHE MAG NDALO 25:1-24 Asaf, Jeduthun, gi Heman to ne itayo gi ruoth. 7 Gin kod owetegi ma ne otieg ne wer ne Jehova ne gin ji 288 molony chuth. 8 Omiyo, ne gigoyo ombulu a ka gipogore tich e kindgi, bed ni gin jo ma tindo kata jo ma dongo, jo ma nigi lony kata jo ma pod puonjore. 9 Ombulu mokwongo ne olwar ne Josef b wuod Asaf, mar ariyo ne Gedalia c (gi owetene kod yawuote, ji 12); 10 mar adek ne Zakur d gi yawuote kod owetene, ji 12; 11 mar ang’wen ne Izri gi yawuote kod owetene, ji 12; 12 mar abich ne Nethania e gi yawuote kod owetene, ji 12; 13 mar auchiel ne Bukia gi yawuote kod owetene, ji 12; 14 mar abiriyo ne Jesharela gi yawuote kod owetene, ji 12; 15 mar aboro ne Jeshaya gi yawuote kod owetene, ji 12; 16 mar ochiko ne Matania gi yawuote kod owetene, ji 12; 17 mar 10 ne Shimei gi yawuote kod owetene, ji 12; 18 mar 11 ne Azarel gi yawuote kod owetene, ji 12; 19 mar 12 ne Hashabia gi yawuote kod owetene, ji 12; 20 mar 13 ne Shubael f gi yawuote kod owetene, ji 12; 21 mar 14 ne Matithia gi yawuote kod owetene, ji 12; 22 mar 15 ne Jeremoth gi yawuote kod owetene, ji 12; 23 mar 16 ne Hanania gi yawuote kod owetene, ji 12; 24 mar 17 ne Joshbekasha gi yawuote kod owetene,

1 WECHE MAG NDALO 25:25–26:17 ji 12; 25 mar 18 ne Hana- SULA 25 ni gi yawuote kod owetene, a 1We 25:1, 4 ji 12; 26 mar 19 ne Malothi gi yawuote kod owetene, ji 12; 27 mar 20 ne Eliatha gi yawuote kod owetene, ji 12; 28 mar 21 ne Hothir gi yawuote kod owetene, ji 12; b 1We 25:1, 4 29 mar 22 ne Gidalti a gi yawuote kod owetene, ji 12; 30 mar 23 ne Mahazioth b gi yawuote kod owetene, ji 12; 31 to mar 24 ne Romamtiezer c gi yawuote kod owetec 1We 25:1, 4 ne, ji 12.  Grube mag jo ma ne SULA 26 rito rangeye d e magi: d 1We 9:2, 22 Joka Kora ne nitie Meshe- 2We 23:16, 19 lemia e wuod Kore ma wuok e anyuola mar Asaf. 2 Kendo yawuot Meshelemia ne gin: Zekaria wuoyi makayo, Jediael mar ariyo, Zebadia mar adek, Jathniel e 1We 26:14, 19 mar ang’wen, 3 Elam mar  abich, Jehohanan mar au- Kolam mar 2 chiel, kod Eliehoenai mar a 1We 26:14, 19 abiriyo. 4 Yawuot Obededom ne gin: Shemaya wuoyi makayo, Jehozabad mar ariyo, Joa mar adek, Sakar mar ang’wen, Nethanel mar abich, 5 Amiel b Nge 16:33 mar auchiel, Isakar mar abiriyo, kod Peulethai mar aboro; nimar Nyasaye ne oguedhe. 6 Wuode ma Shemaya nonyuolo yawuoyi ma ne gin jotelo e anyuolagi, nimar c 1We 26:4, 5 ne gin jo ma roteke kendo molony. 7 Yawuot Shemaya ne gin: Othni, Refael, Obed, kod Elzabad; owetene ma Elihu kod Semakia bende ne gin jo ma olony. d 1We 26:10, 11

26

698 8 Mago duto ne gin yawuot Obed-edom. Gin gi yawuotgi kod owetegi ne gin jo ma roteke kendo molony e tich, giduto ne gin ji 62. 9 Meshelemia a ne nigi yawuoyi kod owetene, ji 18 molony. 10 Hosa ma wuok e anyuola mar Merari ne onyuolo yawuoyi. Shimri ne jatelo, kendo wuon-gi noyiere mondo obed jatelo kata obedo ni ne ok en wuoyi makayo, 11 Hilkia mar ariyo, Tebalia mar adek, kod Zekaria mar ang’wen. Yawuot Hosa kod owetene duto ne gin ji 13. 12 E grup mar joritgi, jotelo ne nigi tije ma gitiyo e od Jehova mana kaka owetegi mamoko. 13 Kuom mano, ne gigoyo kaluwore gi ombulu b anyuolagi, bed ni gitin kata ging’eny, mondo gipogre rangeye. 14 Ombulu ne oyiero ne joka Shelemia yo wuok chieng’. Zekaria wuode ma ne en jang’ad rieko, ombulu noyierone yo nyandwat. 15 Obed-edom ne oyierne yo milambo, kendo yawuote c ne rito ute keno. 16 Shupim gi Hosa d noyiernegi yo podho chieng’, machiegni gi Ranga Shaleketh man but yo maduong’ mochomo malo. Noket grube mag jorit machiegnimachiegni. 17 Jo-Lawi auchiel ne rito yo wuok chieng’. Odiechieng’ kodiechieng’ ang’wen ne rito yo nyandwat, to moko ang’wen ne rito yo milambo. Jo-Lawi

699 ariyo-ariyo ne rito ute keno. a 18 Ne oket jorit ang’wen e yo b madhi e od sirni man yo podho chieng’, to jorit ariyo ne rito odno. 19 Mago e ma ne gin grube mag jorit rangeye ma nowuok e dhood Kora kod dhood Merari. 20 Kuom Jo-Lawi, Ahija e ma nochung’ ne kar keno e od Nyasaye madier kod kar kano gik maler.1c 21 Joka Gershon ma yawuot Ladan, ma ne gin jotelo e anyuola mar Ladan Ja-Gershon ne gin: Jehieli1d 22 gi yawuote, Zetham kod Joel owadgi. Gin e ma ne gichung’ ne kar keno e od Jehova. e 23 Kuom joka Amram, gi joka Izhar, gi joka Hebron kod joka Uziel, f 24 Shebuel wuod Gershom ma wuod Musa ne en jatelo mochung’ ne ute keno. 25 To kuom owetene, Eliezer g nonyuolo Rehabia, h Rehabia nonyuolo Jeshaya, Jeshaya nonyuolo Joram, Joram nonyuolo Zikri, to Zikri nonyuolo Shelomoth. 26 Shelomoth kod owetene e ma nochung’ ne kuonde kano gik maler i ma Ruoth Daudi, j jotelo mag anyuola, k jotelo e wi ji aluf achiel-achiel kod ji mia-mia, kod jotend jolweny nowalo. 27 Moko kuom gik ma ne giyako l e lweny m ne giwalo mondo osirgo od Jehova; 28 kod gik moko duto ma

1 WECHE MAG NDALO 26:18–27:1 Samuel janen, a Saulo wuod a 1We 26:15 Kish, Abner b wuod Ner, kod Joab c wuod Zeruya d ne oseb 1We 26:16 walo. Shelomith gi owetene c 1Ru 7:51 e ma noket mondo orit gi1Ru 14:25, 26 moro amora ma ng’ato no1We 9:26 1We 18:10, 11 walo. 29 Kuom joka Izhar, e Ked 1We 29:8 nania gi yawuote ne gin joe 1Ru 15:18 telo kod jong’ad bura f mag Jo-Israel. Ne gitiyo oko mar f Kwa 3:27 od Nyasaye. g Wuo 18:3, 4 30 Kuom joka Hebron, g Hashabia gi owetene 1,700 h 1We 23:17 ma roteke ne gin jotend Israel e alwora mar Jordan gi i Kwa 31:50 1We 18:10, 11 yo podho chieng’ ka gitiyo tije duto mag Jehova j 1We 29:3, 4 kod mag ruoth. 31 Kuom k 1We 29:6, 7 anyuola joka Hebron, Jerija h e ma ne en jatelo. E l Kwa 31:28 higa mar 40 mar loch Daum Jos 6:19 di, i Daudi nooro jomoko mo ndo omany chwo maroteke Kolam mar 2 kendo ne giyudo jo ma kaa 1Sa 9:9 mago Jazer j e piny Gilead. 32 Kwan mag oweteb 1Sa 14:50 ne ne gin ji 2,700 ma rotec 2Sa 20:23 ke, kendo ma ne gin jotelo e anyuolagi. Omiyo, Ruoth d 2Sa 2:18 Daudi noketogi e wi Joe 1We 23:12 Reuben, gi Jo-Gad, kod nus dhood Manase mondo gif Rap 17:9 2We 19:8 konygi e weche mag Nyasaye madier kod mag g 1We 23:12 ruoth. h 1We 23:19 Ma e kwan mag JoIsrael, jotend dhouti 1We 29:26, 27 gi, jotelo e wi ji aluf achielk j Jos 13:24, 25 achiel kod ji mia-mia, kod Jos 21:8, 39 jotelo mamoko ma ne tiyo  ne ruoth l e weche duto moSULA 27 tudore gi grube ma ne tiyo k Wuo 18:25 Rap 1:15 dwe ka dwe e higa mangi1Sa 8:11, 12 ma. Grup ka grup ne nigi ji 26:20 1 Kata, “gik mowal.” 26:21 24,000. 1 Kata, “Jehiel.” l 1We 28:1 SULA 26

27

1 WECHE MAG NDALO 27:2-22 2 Jatelo mar grup mokwongo ma ne tiyo e dwe mokwongo ne en Jashobeam a wuod Zabdiel, kendo grubeno ne nigi ji 24,000. 3 Kuom yawuot Perez, b en e ma ne ochung’ ne jotend grube ma ne tiyo e dwe mokwongo. 4 Dodai c Ja-Ahohi d e ma ne otelo ne grup ma ne tiyo e dwe mar ariyo, to Mikloth ne jalupne, kendo grubeno ne nigi ji 24,000. 5 Jatelo ma ne oyier mondo oti e dwe mar adek ne en Benaya e wuod Jehoyada f jadolo maduong’, kendo grubeno ne nigi ji 24,000. 6 Benaya ne en jalweny ma ratego ma ne en achiel kuom jolweny mathuondi 30 kendo ne en e wi jolweny piero adekgo. Amizabad wuode e ma ne en jatelo e grubeno. 7 Jatelo mar ang’wen ma ne tiyo e dwe mar ang’wen ne en Asahel g owadgi Joab, h kendo Zebadia wuode e ma ne okawo kare, to grubeno ne nigi ji 24,000. 8 Jatelo mar abich ma ne tiyo e dwe mar abich ne en Shamhuth JaIzrahia, kendo grubeno ne nigi ji 24,000. 9 Jatelo mar auchiel ma ne tiyo e dwe mar auchiel ne en Ira i wuod Ikesh Ja-Tekoa, j kendo grubeno ne nigi ji 24,000. 10 Jatelo mar abiriyo ma ne tiyo e dwe mar abiriyo ne en Helez k Ja-Pelon ma wuok e dhood Efraim, kendo grubeno ne nigi ji 24,000. 11 Jatelo mar aboro ma ne tiyo e dwe mar aboro ne en Sibekai l Ja-Husha ma wuok e

SULA 27 a 1We 11:11

b Kwa 26:20, 21

c 2Sa 23:9

d 1We 8:1, 4

e 2Sa 23:20-23 1Ru 4:4

f 1We 12:27

g 2Sa 2:18 2Sa 23:8, 24

h 1We 2:15, 16

i 2Sa 23:8, 26

j 2We 11:5, 6 Amo 1:1

k 1We 11:10, 27

l 2Sa 21:18

 Kolam mar 2 a Kwa 26:20

b 2Sa 23:8, 27

c 1We 6:60, 64

d 2Sa 23:8, 28

e Kwa 26:20

f 2Sa 23:8, 30

g 1Sa 16:1, 6 1Sa 17:28

h 1Sa 14:50 2Sa 3:27

700 dhood Zera, a kendo grubeno ne nigi ji 24,000. 12 Jatelo mar ochiko ma ne tiyo e dwe mar ochiko ne en Abiezer b Ja-Anathoth c ma wuok e dhood Benjamin, kendo grubeno ne nigi ji 24,000. 13 Jatelo mar apar ma ne tiyo e dwe mar apar ne en Maharai d Ja-Netofa ma wuok e dhood Zera, e kendo grubeno ne nigi ji 24,000. 14 Jatelo mar 11 ma ne tiyo e dwe mar 11 ne en Benaya f Ja-Pirathon ma wuok e dhood Efraim, kendo grubeno ne nigi ji 24,000. 15 Jatelo mar 12 ma ne tiyo e dwe mar 12 ne en Heldai Ja-Netofa ma wuok e dhood Othniel, kendo grubeno ne nigi ji 24,000. 16 Magi ne gin jotend dhout Israel: e dhood Reuben, Eliezer wuod Zikri e ma ne en jatelo; e dhood Simeon, Shefatia wuod Maaka; 17 e dhood Lawi, Hashabia wuod Kemuel; e dhood Harun, Zadok; 18 e dhood Juda, Elihu, g ma ne en achiel kuom owete Daudi; e dhood Isakar, Omri wuod Mikael; 19 e dhood Zebulun, Ishmaya wuod Obadia; e dhood Naftali, Jerimoth wuod Azriel; 20 e dhood Efraim, Hoshea wuod Azazia; e nus mar dhood Manase, Joel wuod Pedaya; 21 e nus mar dhood Manase man Gilead, Ido wuod Zekaria; e dhood Benjamin, Jaasiel wuod Abner; h 22 e dhood Dan, Azarel wuod Je-

701 roham. Mago ne gin jodong dhoudi mag Israel. 23 Daudi ne ok okwano Jo-Israel ma ne gin johigni 20 ka dok chien nikech Jehova nosesingo ni ne odhi miyo Jo-Israel obed mang’eny ka sulwe mag polo. a 24 Joab wuod Zeruya nochako kwanogi to ne ok otieko. Kwenono ne omiyo Nyasaye obedo gi mirima gi Jo-Israel, b kendo ne ok orwak kwanno e weche mag ndalo Ruoth Daudi. 25 Azmaveth1 wuod Adiel ne ochung’ ne kuonde keno mag ruoth. c Jonathan wuod Uzia ne ochung’ ne kuonde keno ma ne nie puothe, e mier, e gwenge, kod e ohingni. 26 Ezri wuod Kelub ne ochung’ ne jo ma ne puro puothe. 27 Shimei Ja-Rama ne ochung’ ne puothe mzabibu. To Zabdi JaShefem1 e ma ne ochung’ ne kuonde ma ne ikanoe divai ma ne olos gi mzabibugo. 28 Baalhanan Ja-Geder e ma nochung’ ne puothe zeituni kod ng’owo d mag Shefela.1 e Joash to ne ochung’ ne mo. 29 Shitrai Ja-Sharon ne ochung’ ne jamni ma ne ikwayo Sharon, f to Shafat wuod Adlai ne ochung’ ne jamni ma ne nie pewe. 30 Obil Ja-Ishmael ne ochung’ ne ngamia, to Jedeya Ja-Meronoth ne ochung’ ne punde. 31 Jaziz Ja-Hagri ne ochung’ ne rombe gi diek. Jogi duto ne

1 WECHE MAG NDALO 27:23–28:4 gin jotelo ma ne ochung’ ne a Cha 15:5 mwandu Ruoth Daudi. 32 Jonathan a wuod ob 2Sa 24:2, 15 wadgi Daudi ne en jang’ad 1We 21:6, 7 rieko, jagoro, kendo ng’at c 2Ru 18:15 ma ng’eyone tut. Jehiel wuod Hakmoni to ne rito d 2We 9:27 yawuot ruoth. b 33 Ahithoc ne en jang’ad rieko ne fel e 2We 26:9, 10 ruoth, to Hushai d Ja-Arki ne f Isa 35:2 en osiep ruoth. 34 Jehoya da wuod Benaya e kod AbiaKolam mar 2 thar f ne okawo kar Ahithoa 2Sa 13:3 fel. To Joab g ne en jatend jo2Sa 21:21 lweny mag ruoth. b 1We 3:1-9 Daudi nochoko jodong Israel duto Jec 2Sa 15:12 rusalem. Nochoko jodongo 2Sa 16:23 2Sa 17:23 mag anyuola, jotelo mag grube h ma ne tiyo ne ruoth, d 2Sa 15:37 2Sa 16:16, 17 jotelo e wi ji aluf achielachiel kod ji mia-mia, i jotelo e 2Sa 23:20-23 ma ne ochung’ ne mwandu 1Ru 2:35 duto gi jamni mag ruoth j kod mag yawuote, k kaachiel f 1Ru 1:7 gi jodong dala ruoth, kod g 1We 11:6 ji duto maroteke kendo mo lony. l 2 Eka Ruoth Daudi SULA 28 nochung’ mi owacho niya: h 1We 27:1 “Winjauru un owetena kendo joga. Chunya ne gombo i Wuo 18:25 gero ot mondo obed ka ma j 1We 27:25, 29 iketoe sandug singruok mar Jehova kendo obed kaka rak 1We 3:1-9 ten mar tiend Nyasachwa. m Ne aiko gik migerogo odno. n l 1We 11:10 3 Kata kamano, Nyasaye m Za 132:3-5 madier ne owacho kama: ‘In ok ibi gero ot ne nyinga o nin 1We 22:2-4 kech in ng’at lweny kendo isechuero remo.’ p 4 Kata o 1We 17:4 kamano, Jehova Nyasach Israel noyiera kuom jood wuop 1We 22:7, 8 ra duto mondo abed ruodh q 1Sa 16:1, 13 Israel nyaka chieng’, q nimar 27:25 1 Kata, “Azmoth.” 27:27 1 Kata, 2Sa 7:8 noyiero Juda mondo obed “Ja-Sifmoth.” 27:28 1 Tiende ni, pap. Za 89:20 SULA 27

28

1 WECHE MAG NDALO 28:5-17 jatelo a kendo kuom joka Juda, od wuora b e ma ne oyier, to kuom yawuot wuora, an e ma ne oyiera mondo oketa abed ruoth e wi Israel duto. c 5 To kuom yawuota duto, nimar Jehova oseguedha gi nyithindo mang’eny, d Nyasaye noyiero Solomon wuoda e mondo obed e komloch mar Jehova mondo oloch e wi Israel. f 6 “Nowachona kama: ‘Solomon wuodi e ma nogerna ot kod laru maga, nimar aseyiere mondo obed wuoda, to an abed wuon mare. g 7 Anagur pinyruodhe nyaka chieng’ h to mana ka odhi nyime mako chikena kod buchena motegno, i mana kaka otimo sani.’ 8 Koro awacho e wang’ Jo-Israel duto, e nyim kanyakla mar Jehova, kendo e it Nyasachwa kama: Luwuru adimba chike duto mag Jehova Nyasachu kendo unon-gi mondo udag e piny maberni j kendo umiye nyithindu mondo obed pinygi nyaka chieng’. 9 “To koro in Solomon wuoda, ng’e Nyasach wuonu kendo itine gi chunyi duto kimor. k Nimar Jehova nono chuny ji duto, l kendo ofwenyo paro duto ma gin-go. m Ka imanye, to ibiro yude, n to ka iweye, obiro jwang’i nyaka chieng’. o 10 Ng’e ni Jehova oseyieri mondo iger ot1 moyangne. Bed jachir kendo chak tich.” 28:10 1 Kata, “sang’tuari.” Som Tiend Weche.

SULA 28 a Cha 49:10 1We 5:2 Za 60:7

b Rut 4:22 c 1Sa 13:14 1Sa 16:11, 12

d 1We 3:1-9 e 1We 22:9 f 1We 17:14 2We 1:8

g 2Sa 7:13, 14 h 1We 17:13, 14 Za 72:8

i Rap 12:1 1Ru 6:12

j Rap 6:3 k Rap 10:12 l 1Sa 16:7 1We 29:17 Nge 17:3 Fwe 2:23

m Rap 31:21 Za 139:2

n Mat 7:7 Hib 11:6 Jak 4:8

o Rap 31:17 2We 15:2 Hib 10:38

 Kolam mar 2 a Hib 8:5 b 2We 3:4 c Law 16:2 1Ru 6:19

d 1Ru 6:36 1Ru 7:12

e 1We 9:26 1We 26:20

f 1We 24:1 g 2We 4:7 h 2We 4:8, 19 i 1Ru 7:48, 50

702 11 Daudi nomiyo Solomon wuode goro ma nyiso kaka onego oger a agola b kod utene, kuondene mag keno, utene ma malo, utene ma iye, kod ot mar loso winjruok. c 12 Nomiye goro ma nyiso kaka onego olos gik moko duto mana kaka Nyasaye ne onyise e fweny. Nomiye goro manyiso laru d mag od Jehova, gi ute chiemo duto molwore, gi kuonde keno mag od Nyasaye, gi kuonde keno mag gik mowal. e 13 Bende, ne onyise kaka onego opog grube mag jodolo f gi mag Jo-Lawi, kendo kaka onego opog tije mag od Jehova, kod gik moko duto ma ibiro tigo e od Jehova. 14 Bende, ne onyise pek mar dhahabu ma ibiro tigo e loso gik moko duto mibiro tigo e od Nyasaye, pek mag gik fedha duto ma ibiro tigo tije mopogore opogore e od Nyasaye. 15 Nonyise bende pek mar gik chungo taya mopogore opogore molos gi dhahabu g kod teyinigi, kod pek mar gik chungo taya mopogore opogore molos gi fedha kod teyinigi. 16 Nonyise bende pek mar dhahabu mar moro ka moro kuom mesni mag makate miketo e nyim Nyasaye, h kod pek mar fedha milosogo mesni mag fedha, 17 kod uma, gi bakunde, kod njagi mag dhahabu lilo, gi pek mag bakunde matindo mopogore opogore molos gi dhahabu, i kod bakunde matindo mopogo-

703 re opogore molos gi fedha. 18 Bende, ne onyise pek mag dhahabu maler milosogo kendo mag ubani a kod ma ne idhi losgo kido mar gari, b gi jokerubi c ma oyaro buombegi e wi sandug singruok mar Jehova. 19 Daudi ne owacho niya: “Jehova ne otaya kendo ne omiya rieko mi agoro weche duto mag odni.” d 20 Eka Daudi nonyiso Solomon wuode kama: “Bed gi chir kendo gi teko kendo chak tich. Kik iluor kendo kibaji kik goyi, nimar Jehova Nyasacha ni kodi. e Ok obi weyi kendo ok obi jwang’i, f to obiro bedo kodi nyaka tije duto mag od Jehova rum. 21 Grube mag jodolo g kod Jo-Lawi h monego oti e od Nyasaye ni ka, kendo in gi jo ma olony e kit tije duto i kendo moikore ne tich. Bende in gi jodongo j kod ji duto ma biro timo kaka ichikogi.” Ruoth Daudi nowacho ne oganda Israel ma ne osechokore kama: “Solomon wuoda ma Nyasaye oseyiero k pod en wuoyi matin l kendo okiya gik mang’eny to tich duong’, nimar hekalu midwaro ger ok en mar dhano, to en mar Jehova Nyasaye. m 2 Asetiyo matek ahinya mondo aik gik ma dwarore ne od Nyasaye, asechiwo dhahabu ne gik miloso gi dhahabu, fedha ne gik miloso gi fedha, mula ne gik miloso gi mula, nyinyo ne gik miloso gi nyi-

29

1 WECHE MAG NDALO 28:18–29:9 nyo, a bepe b ne gik miloso gi a 1Ru 7:48 bao, kite mag oniks, kite mipango gi simiti moseruw, gi b Za 18:10 kite1 mabeyo, kod kite mamoko duto ma nengogi tek, c Wuo 25:20 1Sa 4:4 kaachiel gi kite mag alaba1Ru 6:23 sta mang’eny ahinya. 3 Nic d Wuo 25:9, 40 kech ahero od Nyasacha, 1We 28:11 achiwo bende dhahabu kod fedha ma agolo kar kenona e Rap 31:6 Jos 1:6, 9 awuon d mondo otigo e gero Rum 8:31 ot maler. 4 Gigo oriwo talanta1 3,000 mag dhahabu f Jos 1:5 mowuok Ofir e kod talanta g 1We 24:1 7,000 mag fedha maler mondo omwon e kor odno, h 1We 24:20 5 gi dhahabu ne gik miloso gi dhahabu, fedha ne gik i Wuo 36:1, 2 miloso gi fedha, kod ne tije j 1We 22:17 duto ma funde onego otim. 1We 28:1  Koro ere ng’at ma dwaro chiwore mondo okel mich SULA 29 ne Jehova kawuono?” f k 1We 28:5 6 Kuom mano, jotelo mag l 1Ru 3:7 anyuola gi jotelo mag dhout Israel, gi jotelo e wi ji aluf m 2We 2:4 g  achiel-achiel gi ji mia-mia, kod jotelo ma nochung’ Kolam mar 2 a 1We 22:3, 16 ne tije ruoth, h nochiwore. 7 Ne gichiwogi mondo olosb 1We 22:4, 14 go od Nyasaye madier. Ne gichiwo talanta 5,000 mag c Za 26:8 Za 27:4 dhahabu, darik1 10,000, taZa 122:1 lanta 10,000 mag fedha, talanta 18,000 mag mula, kod d 1We 21:24 talanta 100,000 mag nyinyo. e Ayu 28:16 8 Ng’ato ang’ata ma ne nigi kite mabeyo ne okelo mof Wuo 35:5 ndo okan-gi e kar keno mar od Jehova ma Jehiel i Jag Wuo 18:25 Gershon ne rito. j 9 Ji ne SULA 28

h 1We 27:25, 29 1We 27:31

i 1We 26:22 j 1We 6:1

29:2 1 Kite mokiko-okiko. 29:4 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14. 29:7 1 Darik ne en pes Jo-Persia molos gi dhahabu. Som Apendiks B14.

1 WECHE MAG NDALO 29:10-23 mor ahinya gi golo chiwogo, nimar ne gigolo chiwogo ne Jehova kuom herogi kendo gi chunygi duto. a Ruoth Daudi bende ne mor sidang’. 10 Eka Daudi nopako Jehova e nyim oganda duto. Nowacho niya: “Opak Jehova, Nyasach Israel wuonwa nyaka chieng’. 11 A Jehova, duong’ b gi teko c gi ber gi pak gi loch d gin magi. Nimar gik moko duto manie polo gi piny gin magi. e Pinyruoth en mari, A Jehova. f In e ma iting’ori malo e wi gik moko duto. 12 Mwandu gi duong’ wuok kuomi, g ilocho e wi gik moko duto, h kendo loch i gi teko j nie lweti. Lweti e ma nyalo miyo ng’ato duong’ k kendo in e ma imiyo ji duto teko. l 13 Omiyo, A Nyasachwa, wagoyoni erokamano kendo wapako nyingi maduong’. 14 “Kata kamano, an to an ng’a, kendo joga gin ng’a, momiyo wanyalo goloni chiwo ma kama? Nimar gik moko duto owuok kuomi, kendo wasemiyi mana gik mowuok e lweti. 15 E wang’i wan mana welo kendo jodak mana kaka kwerewa duto. m Nimar ndalowa e piny chalo mana gi tipo, n ok wanyal siko.1 16 A Jehova Nyasachwa, mwandugi duto ma wasechoko mondo wager ot ne nyingi maler, owuok e lweti kendo gin magi. 17 A Nyasa29:15 1 Kata, “waonge geno.”

SULA 29 a 2Ko 9:7 b Za 145:3 1Ti 1:17

c Fwe 5:13 d 1We 16:27 Za 8:1

e Za 24:1 Isa 42:5

f Za 103:19 Mat 6:10

g Rap 8:18 Nge 10:22 Fil 4:19

h 2We 20:6 i Isa 40:26 j Rap 3:24 Ef 1:19 Fwe 15:3

k 2We 1:11, 12 l 2We 16:9 Za 18:32 Isa 40:29

m Law 25:23 Hib 11:13

n Ayu 14:1, 2 Jak 4:13, 14

 Kolam mar 2 a 1We 28:9 b Nge 11:20 Nge 15:8 Hib 1:9

c Za 10:17 Za 86:11

d Mar 12:30 e 1Ru 6:12 f 1We 22:14 g Law 1:3 h Law 23:12, 13 Kwa 15:5

i 1Ru 8:63, 64 j Rap 12:7 2We 7:10 Neh 8:12

k 1Ru 1:38-40 1We 23:1

l 1Ru 2:35 m 1We 28:5

704 cha, ang’eyo maler ni inono chuny dhano, a kendo imor gi tim matir. b Asegolo chiwogi duto gi chuny maler, kendo amor ahinya neno jogi man kaegi ka goloni chiwo gi chuny mamor. 18 A Jehova Nyasach kwerewa ma Ibrahim, Isaka, kod Israel, yie imi jogi osik gi chuny ma ginyisoni nyaka chieng’, kendo gitini gi chunygi duto. c 19 Kony Solomon wuoda otini gi chunye duto, d mondo orit chikeni, e gi weche miparone, kod bucheni, kendo otim wechegi duto, kendo oger hekalu ma aseikone gik moko.” f 20 Eka Daudi nowacho ne oganda duto niya: “Koro, pakuru Jehova Nyasachwa.” Omiyo, oganda duto nopako Jehova Nyasach kweregi, mi gikulore piny e nyim Jehova kendo e nyim ruoth. 21 Kinyne, ne gidhi nyime golo misengni ne Jehova kod chiwo miwang’o g ne Jehova. Ne gigolo nyiruedhi 1000, yimbe 1000, nyiyimbe 1000, kaachiel gi chiwo miolo migolo gi jamnigo. h Ne gichiwo misengni modhuro ne Israel duto. i 22 E odiechieng’no, ne gichiemo kendo ne gimetho e nyim Jehova ka gimor ahinya. j Ne gichako giwalo Solomon wuod Daudi mondo obed ruoth, kendo ne giwire gi mo e nyim Jehova mondo obed jatendgi, k bende, ne giwalo Zadok mondo obed jadolo. l 23 Solomon nobet e kom-loch mar Jehova, m mo-

705 1 WECHE MAG NDALO 29:24 – 2 WECHE MAG NDALO Weche Mantie kawo kar Daudi wuon mare. SULA 29 Ne olocho kuom higni 7 ka Wechene nodhi maber ke- a 1We 22:17 en Hebron, a to higni 33 ka en Jerusalem. b 28 Ne otho ndo Jo-Israel duto ne wi- b 1We 28:1 koti, c kendo ka hike oniang’ nje. 24 Jotelo duto, a gi jomaber, ka en gi mwandu lweny mathuondi, b kod ya- c 1We 3:1-9 kod duong’. Kendo wuode wuot Ruoth Daudi c duto ne d 1Ru 3:12 nobedo ruoth obolore e bwo Ruoth Solo- 2We 1:1, 12 ma Solomon Ekl 2:9 kare. d 29 Weche duto e wi mon. 25 Kendo Jehova ne  omiyo Solomon duong’ ma- Kolam mar 2 ngima Ruoth Daudi a chakruokgi nyaka gikogi, yudotamre gi nono e wang’ Jo- a 2Sa 2:11 re e weche Samuel janen, Israel duto. Ne omiye loch janabi Nathan, e kod Gad f jama nigi huma moloyo ruo- b 2Sa 5:4, 5 nen, 30 kaachiel gi lochne dhi duto ma noselocho e wi c 1Ru 1:1 duto, gi duong’ne, kod gik Israel. d moko duto ma notimore e 26 Kuom mano, Daudi d 1Ru 2:10-12 kindene, ma ne mulo ngiwuod Jesse nolocho e e 2Sa 7:2 mane, ngima Jo-Israel, kod wi Israel duto. 27 Nolocho 2Sa 12:1 pinjeruodhi duto ma nokiee wi Israel kuom higni 40. f 1We 21:9, 10 wo kodgi.

BUK MAR ARIYO MAR

W E C H E M A G N DA LO WECHE MANTIE

1 Solomon kwayo rieko (1-12) Mwandu Solomon (13-17) 2 Ikruok ne gero hekalu (1-18) 3 Solomon chako gero hekalu (1-7) Ka Maler Moloyo (8-14) Sirni ariyo mag mula (15-17) 4 Kendo mar misango, Nam, kod besende (1-6) Gige chungo teyni, mesni, kod laru (7-11a) Otiek gero hekalu gi gigene duto (11b-22) 5 Ikruok ne walo hekalu (1-14) Oter Sandug Singruok e hekalu (2-10) 6 Solomon wuoyo gi oganda (1-11)

Lamo ma Solomon nowalogo hekalu (12-42) 7 Duong’ mar Jehova opong’o hekalu (1-3) Nyasi mag walo hekalu (4-10) Jehova fwenyore ne Solomon (11-22) 8 Mier mamoko ma Solomon nogero (1-11) Ichano kaka onego olem e hekalu (12-16) Meli mag Solomon (17, 18) 9 Ruodh Sheba olimo Solomon (1-12) Mwandu Solomon (13-28) Solomon otho (29-31)

2 WECHE MAG NDALO Weche Mantie

10 Jo-Israel ong’anyo ne Rehoboam (1-19) 11 Loch mar Rehoboam (1-12) Jo-Lawi ma omakore gi Nyasaye dhi Juda (13-17) Jood Rehoboam (18-23) 12 Shishak monjo Jerusalem (1-12) Loch mar Rehoboam rumo (13-16) 13 Abija, ruodh Juda (1-22) Abija loyo Jeroboam (3-20) 14 Abija otho (1) Asa, ruodh Juda (2-8) Asa loyo Jo-Ethiopia 1,000,000 (9-15) 15 Asa kelo lokruoge (1-19) 16 Asa timo winjruok gi Siria (1-6) Hanani kwero Asa (7-10) Asa otho (11-14) 17 Jehoshafat, ruodh Juda (1-6) Puonjo ji e mier duto (7-9) Jolweny mag Jehoshafat (10-19) 18 Jehoshafat otimo winjruok gi Ahab (1-11) Mikaya koro ni idhi lo Ahab (12-27) Oneg Ahab e dala mar Ramoth-gilead (28-34) 19 Jehu kwero Jehoshafat (1-3) Jehoshafat kelo lokruoge (4-11) 20 Ogendni molworo Juda dwaro monje (1-4) Jehoshafat lamo mondo okonye (5-13) Jehova dwoke (14-19) Nyasaye oreso Juda e yor hono (20-30) Loch Jehoshafat orumo (31-37) 21 Jehoram, ruodh Juda (1-11) Barua mowuok kuom Elija (12-15) Jehoram tho marach (16-20)

706

22 Ahazia, ruodh Juda (1-9) Athalia okawo loch githuon (10-12) 23 Jehoyada kawo okang’; oket Jehoash e kom-loch (1-11) Oneg Athalia (12-15) Jehoyada kelo lokruoge (16-21) 24 Loch mar Jehoash (1-3) Jehoash loso kuonde mokethore e hekalu (4-14) Jehoash ong’anyo ne lamo madier (15-22) Oneg Jehoash (23-27) 25 Amazia, ruodh Juda (1-4) Okedo gi Jo-Edom (5-13) Amazia lamo nyiseche manono (14-16) Okedo gi Jehoash ruodh Israel (17-24) Amaziah otho (25-28) 26 Uzia, ruodh Juda (1-5) Lwenje ma Uzia nokedo (6-15) Ogo Uzia gi tuo mar dhoho (16-21) Uzia otho (22, 23) 27 Jotham, ruodh Juda (1-9) 28 Ahaz, ruodh Juda (1-4) Jo-Siria kod Jo-Israel loye (5-8) Oded siemo Jo-Israel (9-15) Olo Juda (16-19) Ahaz lamo nyiseche manono; otho (20-27) 29 Hezekia, ruodh Juda (1, 2) Hezekia kelo lokruoge (3-11) Opwodh hekalu (12-19) Tich mitimo e hekalu odwok e wang’e (20-36) 30 Hezekia timo Pasaka (1-27) 31 Hezekia golo lamo mag miriambo (1) Isiro jodolo gi Jo-Lawi (2-21) 32 Senakerib miyo Jerusalem bedo maluor (1-8)

707

2 WECHE MAG NDALO Weche Mantie – 1:9

Senakerib otamore winjo Jehova (9-19) Malaika nego jolweny mag Asuria (20-23) Hezekia bedo matuo; chunye ng’are (24-26) Gik ma Hezekia notimo kod thone (27-33)

Oyud bug Chik (14-21) Hulda koro masira (22-28) Josia somo ne oganda bug Chik (29-33) 35 Josia chano Pasaka maduong’ (1-19) Farao Neko nego Josia (20-27) 36 Jehoahaz, ruodh Juda (1-3) Jehoyakim, ruodh Juda (4-8) Jehoyakin, ruodh Juda (9, 10) Zedekia, ruodh Juda (11-14) Iketho Jerusalem (15-21) Kuros golo chik mondo oger hekalu kendo (22, 23)

33 Manase, ruodh Juda (1-9) Manase oweyo richone (10-17) Manase otho (18-20) Amon, ruodh Juda (21-25) 34 Josia, ruodh Juda (1, 2) Josia kelo lokruoge (3-13)

wuod Daudi ne 1 Solomon omedo gurore motegno

e pinyruodhe, kendo Jehova Nyasache ne ni kode mi nomiyo obedo gi duong’ matamre ginono. a 2 Solomon nooro wach mondo ochok Jo-Israel duto, jotelo e wi ji aluf achiel-achiel kod mag ji miamia, gi jong’ad bura, gi jotelo duto mag Jo-Israel, kod jodong dhoudi. 3 Eka Solomon kaachiel gi oganda duto ne odhi kar lamo moting’ore man Gibeon, b nikech kuno e ma hema mar romo mar Nyasaye madier ne nitie, hema ma Musa jatich Jehova ne oloso e thim. 4 Kata kamano, Daudi ne osegolo Sandug Singruok mar Nyasaye madier Kiriath-jearim c mi otere ka ma noseikone. Ne ogurone hema Jerusalem. d

SULA 1 a 1We 29:25 Ekl 2:9 Mat 6:28, 29 Mat 12:42

b 1Ru 3:4 1We 21:29

c 1We 13:5 d 1We 16:1

 Kolam mar 2 a Wuo 38:1, 2 b Wuo 31:2-5 c 1Ru 3:4 d 1Ru 3:5-9 e 2Sa 7:8 f 1We 28:5 Za 89:28, 29

g 2Sa 7:12 1We 28:6 Za 132:11

h Cha 13:14, 16

5 Kendo mar mula a ma Bezalel b wuod Uri ma wuod Hur ne oloso noket e nyim hema mar Jehova, kendo Solomon kaachiel gi oganda duto ne dhiga lemo e nyim kendono. 6 Solomon ne ochiwo misengni kuno e nyim Jehova. Ne ochiwo misengni miwango 1,000 e kendo mar mula c manie nyim hema mar romo. 7 Nyasaye nofwenyore ne Solomon e otienono mi owachone niya: “Kwaya gima idwaro ni amiyi.” d 8 Solomon nowacho ne Nyasaye kama: “Isenyiso Daudi wuora ng’wono gi hera, e kendo iseketa ruoth kare. f 9 Koro Jehova Nyasaye, yie mondo singruok ma ne itimo gi Daudi wuora ochop kare, g nimar iseketa ruoth e wi oganda mang’eny ka buru manie piny. h

2 WECHE MAG NDALO 1:10–2:6 10 Kuom mano, miyae ng’eyo gi rieko a mar tayo ogandani, nimar ere ng’ama dinyal ng’ado bura ne oganda maduong’ kama?” b 11 Eka Nyasaye nowacho ne Solomon niya: “Nikech ma e gima chunyi gombo, to ok ikwayo mwandu, kata duong’ kata tho mar wasiki. Bende, ok ikwayo dak aming’a, to ikwayo ng’eyo kod rieko mar ng’ado bura ne joga ma aseketi ruoth e wigi, c 12 abiro miyi ng’eyo kod rieko. To bende abiro miyi mwandu kod duong’ ma pok nomi ruoth moro amora ma nokwongoni kendo ok nomi ruoth moro amora ma biro locho bang’i.” d 13 Omiyo, Solomon nowuok ka moting’ore man Gibeon, e e nyim hema mar romo mi odhi Jerusalem kendo ne olocho e wi Israel. 14 Solomon nodhi nyime choko geche lweny kod farese1 mang’eny. Ne en gi geche lweny 1,400, kod farese1 12,000. f Moko noketo e mier mag geche, g to moko noketo Jerusalem machiegni gi ruoth. h 15 Ruoth nomiyo fedha kod dhahabu obedo mang’eny ka kite e Jerusalem, i kendo yiend sida nobedo mang’eny ka ng’owo mag Shefela.1 j 16 Farese mag Solomon ne ong’iew kowuok Misri k kendo jolok ohala mag ruoth ne ng’iewo fare1:14 1 Kata, “joidh farese.” 1:15 1 Tiende ni, pap.

SULA 1 a Nge 2:6 Jak 1:5

b Za 72:1, 2 c 1Ru 3:10-13 1Ru 3:28

d 1We 29:25 2We 9:22 Ekl 2:9

e 1Ru 3:4 f Rap 17:16 1Ru 4:26

g 2We 8:5, 6 h 2We 9:25 i 1Ru 10:21 j 1Ru 10:27 2We 9:27

k 2We 9:28

 Kolam mar 2 a 1Ru 10:28, 29

 SULA 2 b Rap 12:11 1We 22:10

c 1Ru 7:1 d 1Ru 5:15 e 1Ru 5:16 1Ru 9:22 2We 2:17, 18

f 1Ru 5:1 g 2Sa 5:11 h Wuo 30:7 i Wuo 25:30 j Kwa 28:4 k Kwa 28:9 l Kwa 28:11 m Rap 16:16 n 1Ru 8:27 Isa 66:1 Tic 17:24

708 se mang’eny dichiel1 gi nengo achiel. a 17 Nengo mar moro ka moro kuom geche lweny ma nong’iew kowuok Misri ne en fedha 600, to nengo faras ne en fedha 150. Jolok ohalago ne usogi ne ruodhi duto mag Jo-Hiti gi mag Jo-Siria. Solomon nochiko mondo oger ot ne nying Jehova b kendo ne loch mare. c 2 Solomon nondiko nying jotich 70,000 ma ting’o osike, gi ji 80,000 ma payo kite e gode, d kod jotendgi 3,600. e 3 Bende, Solomon nooro wach ne Hiram f ruodh Turo niya: “Timna kaka ne itimo ne Daudi wuora ka ne iorone yiend sida mondo ogergo ode. g 4 Koro agero ot ne nying Jehova Nyasacha mondo awalnego, awang’ie ubani h e nyime, aketie makate miketo e nyime ndalo duto, i kendo achiwie misengni miwang’o okinyi godhiambo, j gi michiwo chieng’ Sabato, k gi michiwo dwe manyien, l kod kinde mag sewni mamoko m mitimo ne Jehova Nyasachwa. Ma en chik mosiko moket ne Jo-Israel. 5 Ot ma adwaro gero biro bedo ot maduong’ malich, nimar Nyasachwa en Nyasaye maduong’ moloyo nyiseche duto. 6 En ng’ano ma nyalo gerone ot? Nimar kata polo man malo moloyo ok dirome, n an to

2

1:16 1 Kata nyalo bedo, “ne giwuok e piny Misri gi piny Kue; Jo-ohala mag ruoth ne ng’iewogi Kue,” ma nyalo bedo ni ne en Kilikia.

709 an ng’a ma dagerne ot ka ok en mana mar wang’o misengni ma golo yiro e nyime? 7 Koro orna fundi molony e tije mag dhahabu, fedha, mula, a nyinyo, usi ma rajamna, usi makwar, kod usi ma rambulu, kendo mong’eyo payo kido kuom gik moko. Fundino biro tiyo gi fundena man Juda kod man Jerusalem ma Daudi wuora nochiwo. b 8 Bende, orna bepe mag sida, gi mag junipa, c kod mag algum d man Lebanon, nimar ang’eyo ni jotichni ong’eyo ng’ado yiende man Lebanon. e Jotichna biro tiyo gi jotichni f 9 mondo giikna bepe mang’eny, nimar ot ma abiro gero biro bedo ot maduong’ ma pok odwar one. 10 Koro ne! Abiro chiwo chiemo ne jotichni g ma ng’ado yien. Ogunde1 20,000 mag ngano, ogunde1 20,000 mag shairi, agulni2 20,000 mag divai, kod agulni2 20,000 mag mo.” 11 Hiram ruodh Turo nooro ne Solomon barua mondik kama: “Jehova oketi ruoth e wi joge nikech oherogi.” 12 Bende, Hiram nowacho niya: “Opak Jehova Nyasach Israel ma nochueyo polo gi piny, nimar osemiyo Ruoth Daudi wuoyi mariek h kendo man gi ng’eyo i ma biro gero ot ne Jehova kendo 2:10 1 En “kor” e dho Hibrania, ma romre gi lita 220. Som Apendiks B14. 2 En “bath” e dho Hibrania, bath achiel ne romo lita 22. Som Apendiks B14.

SULA 2 a 1Ru 7:13, 14 b 1We 22:15 c 1Ru 5:6, 8 2We 3:5

d 1Ru 10:11 e 1Ru 5:9 f 1Ru 5:14 g 1Ru 5:11 h 1Ru 5:7 i 2We 1:11, 12

 Kolam mar 2 a 1Ru 7:13, 14 2We 4:11-16

b 2We 3:14 c Wuo 31:2-5 d 2We 2:10 e 1Ru 5:6, 8 f Jos 19:46, 48 Ezr 3:7

g 1Ru 5:9 h 2We 8:7, 8 i 1We 22:2 j 1Ru 5:17, 18 1We 22:15

k 1Ru 5:15, 16

 SULA 3 l 1Ru 6:1 1Ru 6:37

m Cha 22:2, 14 n 2Sa 24:25 1We 21:18

o 2Sa 24:18 1We 21:22

2 WECHE MAG NDALO 2:7–3:3 ot ne pinyruodhe. 13 Koro aoro Hiramabi, ma en fundi molony kendo mariek. a 14 Wuon mare en Ja-Turo, to min mare en nya Dan. Olony e tiyo gi dhahabu, fedha, mula, nyinyo, kite, bao, usi ma rajamna, usi ma rambulu, law mayom, kod usi makwar. b Onyalo payo kido moro amora kuom gik moko kendo onyalo goro gimoro amora monyise. c Obiro tiyo gi fundeni molony kod funde mag ruodha Daudi wuonu. 15 Koro or ngano, shairi, mo, kod divai ma ne iwacho ni ibiro miyo jotichna. d 16 Wabiro tong’oni yien mang’eny man Lebanon e kaka idwaro. Wabiro tueyogi mondo gikwang’ e nam nyaka Jopa, f kae to ibiro kawogi kuno mondo itergi Jerusalem.” g 17 Solomon nokwano chwo duto ma jodak ma ne ni Israel, h kaka Daudi wuon mare notimo, i mi noyudo ni gin ji 153,600. 18 Noketo ji 70,000 kuomgi mondo oting’ osike, ji 80,000 mondo opa kite j e gode, kod jotelo 3,600 mondo ochung’negi e tich. k Solomon nochako gero od Jehova l Jerusalem e Got Moria, m ka ma Jehova nofwenyoree ne Daudi wuon mare. n Ne en kar dino mar Ornan o Ja-Jebus ma Daudi noseiko. 2 Nochako gedo e odiechieng’ mar ariyo e dwe mar ariyo, e higa mar ang’wen mar lochne. 3 Solomon noketo mise mar od Nyasaye madier ma borne

3

2 WECHE MAG NDALO 3:4-17 ne en bede1 60, to lachne ne en bede 20 a kaluwore gi pimo machon.2 4 Ne nitie agola e nyim ot. Borne ne en bede 20, to mano ne romre gi lach mar ot. Borne kadhi malo ne en bede 120,1 kendo nomuono iye gi dhahabu lilo. b 5 Nogoyo bepe mag junipa e kor ot gi iye, kae to omuono i odno gi dhahabu lilo. c Bang’ mano, nopayo kido mag yiend othith d kod mag thiwni e e kor odno. 6 E wi mano, nomuono kite mabeyo ma nengogi tek e kor odno, f kendo dhahabu g ma notiyogo nogol Parvaim. 7 Nomuono odno duto gi dhahabu, nyaka bepe ma ne ogo e tado, e kor ot, bwo dhoudi, kod dhoute duto, h kendo nopayo kido mag jokerubi e kor ot. i 8 Eka noloso Ka Maler Moloyo. j Borne ne rom gi lach mar ot ma ne en bede 20, lachne bende ne en bede 20. Ne omuone gi talanta1 600 mag dhahabu lilo. k 9 Pek mar dhahabu ma nolosgo msumande ne en shekel1 50 kendo ne omuono ute ma malo gi dhahabu. 10 Nopayo kido ariyo mag jokerubi momuonogi

SULA 3 a 1Ru 6:2

b 1Ru 6:3

c 1Ru 6:15, 22

d 1Ru 6:29

e 1Ru 6:21

f 1We 29:2, 8

g 1We 29:3, 4

h Wuo 26:29

i Wuo 26:1 1Ru 6:29

j Wuo 26:33 1Ru 8:6 Hib 9:24

k 1Ru 6:20

 Kolam mar 2 a 1Ru 6:23-28

b 1Ru 8:6 1We 28:18

c Mat 27:51 Hib 10:19, 20

3:3 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14. 2 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Kata kamano, jomoko neno ni bat achiel ne romre gi sentimita 51.8 (inj 20.4) e “pimo machon” miwuoyoe kae. Som Apendiks B14. 3:4 1 Pimni ok ong’ere. 3:8 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14. 3:9 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

d Wuo 26:31, 33

e 2Ru 25:13

f 1Ru 7:15-22 2Ru 25:17 2We 4:11-13 Jer 52:22, 23

710 gi dhahabu kae to noketogi Ka Maler Moloyo. a 11 Buombe jokerubigo duto koyar b ne romo bede 20. Buomb kerubi konchiel ne romo bede abich kendo nochopo e kor ot, to komachielo bende ne romo bede abich to ne omulo buomb kerubi machielo. 12 Buomb kerubi machielo bende ne romo bede abich kendo ne chopo e kor ot komachielo, to buombe machielo bende ne romo bede abich to ne mulo buomb kerubi mokwongo. 13 Buombe jokerubigo duto koyar ne romo bede 20. Ne gichung’ gi tiendegi kendo wengegi ne ng’iyo Ka Maler. 14 Bende noloso pasia c kotiyo gi usi ma rambulu, usi ma rajamna, usi makwar, kod law mayom mi notwang’o kido mag jokerubi kuomgi. d 15 Ne oloso sirni ariyo e e nyim ot. Borgi ne gin bede 35 kendo agulni ma noket e wi sirnigo ne romo bede abich. f 16 Noloso thiwni ma chalo gi ma irwako e ng’ut moketogi kuom agulni ma ne nie wi sirni. Kae to noloso komamanga 100 moketogi e thiwnigo. 17 Nochungo sirnigo e dho hekalu. Achiel noketo korachwich,1 to machielo koracham.2 Ma ne ni korachwich noluongo ni Jakin3 to ma ne ni koracham noluongo ni Boaz.4 3:17 1 Kata, “milambo.” 2 Kata, “nyandwat.” 3 Tiende ni, “Mad [Jehova] Ogure Motegno.” 4 Tiende nyalo bedo, “Teko.”

711

4

Eka noloso kendo mar mula a ma borne ne romo bede 20, lachne bede 20, to borne kadhi malo bede 10. 2 Nolenyo mula mi olosogo karaya maduong’ miluongo ni Nam. b Lach mar dhoge ne romo bede 10, to borne ne bede 5. Tol ma ne nyalo lworo kore ne bede 30. c 3 Ne olwor bwo dhoge gi maridadi mong’inore ka agwata. d Noriedgi e lainde ariyo ka iketo maridadi apar e bat achiel-achiel. Namno nothedh gi maridadigo chuth. 4 Nokete e wi ruedhi 12. e Ruedhi adek nong’iyo yo nyandwat, adek nong’iyo yo podho chieng’, adek nong’iyo yo milambo, to adek nong’iyo yo wuok chieng’; Namno nobet kuom ruedhigo ka yo ka iwgi ochomo diere. 5 Lachne1 ne romo lith lwedo ang’wen;2 dhoge nolos kaka dho okombe, nochalo gi maua kendo nonyalo ting’o pi ma romo rapim3 3,000. 6 Noloso besende apar mag mula mondo otigo e lwoko, abich korachwich, to abich koracham. f Ne gilwoko gik motigo e golo misengni miwang’o e besendego. g Kata kamano, Nam to ne jodolo tiyogo e lwok. h 7 Noloso gik moko apar mag chungo taya kotiyo gi dhahabu i kaka nonyise j moketogi e hekalu, abich 4:5 1 Kata, “Chwe mare.” 2 Lith lwedo ang’wen romre gi sentimita 7.4 (inj 2.9). Som Apendiks B14. 3 En “bath” e dho Hibrania, bath achiel ne romo lita 22. Som Apendiks B14.

p 2We 2:13, 14

2 WECHE MAG NDALO 4:1-17 korachwich to abich koracham. a 8 Noloso bende mesni apar moketogi e hekalu, abich korachwich to abich koracham. b Bende, noloso bakunde 100 mag dhahabu. 9 Noloso laru c mar jodolo d kod laru ma oko e kod dhoudi mag laruno kendo ne omuono dhoudigo gi mula. 10 Nam to noketo korachwich kochomo yo milambo. f 11 Bende, Hiram noloso ndope, opewni, kod bakunde. g Kamano Hiram notieko tich ma Ruoth Solomon nomiye mondo otim e od Nyasaye madier. h 12 Noloso sirni ariyo i kod gik ma chalo agulni ma ne ni e wi sirnigo, kod thiwni mag mula molos e kido mag osera1 j mondo oumgo agulnigo. 13 Noloso bende komamanga 400 k mondo olier e thiwni mag mula ariyogo. Nochano lainde ariyo mag komamanga kuom thiwnigo mondo oumgo agulni ma noket e wi sirnigo. l 14 Noloso geche apar kod besende apar ma noket kuom gechego, m 15 Nam kod ruedhi 12 ma noluowie Namno, n 16 ndope, opewni, uma, o kod gik mamoko mitiyogo kanyo. Hiramabiv p noloso ne Ruoth Solomon gigo duto gi mula maler mondo oket e od Jehova. 17 Nolosogi e alwora mar Jordan e kind Sukoth q gi

q Jos 13:27, 28

4:12 1 Kata, “osero.”

SULA 4 a Wuo 38:1, 2 1Ru 8:22

b Wuo 30:20 Wuo 38:8

c 1Ru 7:23-26 d 1Ru 6:18 e Jer 52:20 f 1Ru 7:38, 39 g Law 1:9 Law 9:14

h Wuo 29:4 i Wuo 37:17 j 1We 28:12, 15

 Kolam mar 2 a Wuo 40:24 b 2We 4:19 c Wuo 27:9 Law 6:16

d 1Ru 6:36 e 1Ru 7:12 f 1Ru 7:39 g Wuo 27:3 h 1Ru 7:40-46 i 2We 3:17 j 1Ru 7:17 k 1Ru 7:20 l Jer 52:22 m 1Ru 7:27, 38 n 1Ru 7:23, 25 o Wuo 38:3

2 WECHE MAG NDALO 4:18–5:12 Zereda kotiyo gi gik mochue SULA 4 7:47 gi lowo. 18 Solomon nolo- a 1Ru 1We 22:3, 14 so gigo mang’eny miwuoro. Jer 52:20 Pek mar mula ma ne olosgib 2Ru 24:13 go ne ok ong’ere. a 19 Solomon noloso gik c Wuo 37:25, 26 Fwe 8:3 moko duto b mitiyogo e od Nyasaye madier. Gigo d Wuo 25:23, 24 2We 4:8 ne gin: kendo mar dhahabu, c mesni d miketoe maka- e 1Ru 7:48-50 te miketo e nyim Nyasaye, e f Wuo 25:31, 37 20 gige chungo taya kod teynigi molos gi dhahabu g 1Ru 6:31, 32 lilo f mondo oliel Ka Ma- h 1Ru 6:33-35 ler Moloyo kaka dwarore.  21 Bende, noloso maupe, SULA 5 teyni, kod gige simo taya. i 1Ru 6:38 Giduto nolosgi gi dhahabu j 1We 22:14 lilo. 22 Noloso bende ma7:51 kas mag ng’ado otambi, ba- k 1Ru 1We 26:26 kunde, okombe, kod gik ti6:12 ng’o mach. Giduto nolosgi l 2Sa 2We 1:4 gi dhahabu lilo. Nomuono 8:1, 2 dhoudi mag Ka Maler Mo- m 1Ru Za 2:6 loyo g kod dhoudi mag hekan Law 23:34 lu gi dhahabu. h 2We 7:8 Kamano Solomon notie-  Kolam mar 2 ko tich duto mag od Jehova. i Kae to Solomon a Wuo 25:14 Kwa 4:15 nokelo gik ma Daudi wuon 1Ru 8:3-5 mare nowalo j mi noketo fe- 1We 15:2, 15 dha, dhahabu, kod gik ma- b Wuo 40:35 moko duto e kuonde keno Kwa 4:29, 31 mag od Nyasaye madier. k c 2Sa 6:13 2 E kindeno, Solomon no6:20, 23 choko jodong Israel. Nocho- d 1Ru 1Ru 8:6-9 ko jotend dhoudi duto kod jotelo mamoko mag dhout e Wuo 25:14 Israel. Ne gidhi Jerusalem f Wuo 34:1 mondo gigol sandug sing- Wuo 40:20 ruok mar Jehova e Dala g Wuo 19:5 Daudi, l tiende ni Sayun. m Wuo 24:7 3 Jo-Israel duto nochokore h Wuo 19:1 e nyim ruoth e sawo1 mitii Wuo 19:10 moga e dwe mar abiriyo. n Kwa 8:21

712 4 Omiyo, jodong Israel duto nobiro, kendo JoLawi noting’o Sandug Singruok. a 5 Ne gikelo Sandug Singruok, hema mar romo, b kod gik maler duto ma ne itiyogo e hemano. Jodolo kod Jo-Lawi1 nokelogi. 6 Ruoth Solomon gi Jo-Israel duto ma noluong mondo obi ire nochokore e nyim Sandug Singruok. Ne ogol misengni c mag rombe kod dhok mang’eny ahinya ma ne ok nyal kwan. 7 Eka jodolo notero sandug singruok mar Jehova ka ma nonego obedie. Ne gikete e ot ma iye, ma en Ka Maler Moloyo, kendo ne gikete e bwo buombe jokerubi. d 8 Omiyo, buombe jokerubigo noyarore e wi Sandug Singruok mi jokerubigo noumo Sandugno kod ludhe e miting’ego. 9 Ludhe mag sandugno ne boyo ahinya kendo ng’ato ne nyalo neno wigi ka en Ka Maler e nyim Ka Maler Moloyo. Kata kamano, ludhego ne ok nyal nenore gi oko, kendo gin kanyo nyaka kawuononi. 10 Ne onge gimoro ei Sandugno mak mana kite ariyo mopamore ma Musa noketo ka en Horeb, f ka ne Jehova otimo singruok g gi oganda Israel e kinde ma ne giwuok e piny Misri. h 11 Ka ne jodolo owuok Ka Maler (nimar jodolo duto ma ne nitie ne opwodhore i bed ni ne gitiyo e grup mane), j 12 jower duto ma

5:3 1 Tiende ni, Sap Kiche.

5:5 1 Kata, “Jodolo ma Jo-Lawi.”

5

j 1We 24:1

713 Jo-Lawi a ma ne otelnegi gi Asaf, b Heman, c kod Jeduthun, d kaachiel gi yawuotgi kod owetegi norwako lewni mayom, kendo ne giting’o nyidwonge, gige thum molos gi tonde, kod nyatiti. Ne gichung’ e bath kendo mar misango gi yo wuok chieng’, ka jodolo 120 ma kudho turmbeta e ochung’ kodgi. 13 Ka turmbeta ne ywak to jower pako Jehova kendo goyone erokamano gi dwol achiel, sa ma turmbeta, gi nyidwonge, kod gige thum mamoko ne ywak kendo jower ne pako Jehova, “nimar ober; herane osiko nyaka chieng’,” f kanyo gi kanyo bor polo nopong’o od Jehova. g 14 Jodolo ne ok nyal dhi nyime timo gimoro amora nikech bor polono, nimar duong’ mar Jehova nopong’o od Nyasaye madier. h Gie kindeno, Solomon nowacho niya: “Jehova nowacho ni obiro dak e mudho mandiwa. i 2 Koro asegeroni ot ma nigi duong’ mondo idagie nyaka chieng’.” j 3 Eka ruoth nolokore mi ochako guedho oganda Israel duto ka gichung’. k 4 Nowacho niya: “Opak Jehova, Nyasach Israel ma nosingo ne Daudi wuora gi dhoge owuon kendo mosechopo wechegi gi lwete owuon kowacho niya: 5 ‘Nyaka ne agol joga e piny Misri, pok ayiero dala moro amora e dhout Israel duto mondo ogernae ot ma nyinga be-

6

2 WECHE MAG NDALO 5:13–6:14 tie, a kendo pok ayiero ng’aa 1We 15:16 to mondo otel ne joga Israel. 6 To aseyiero Jerusalem b b 1We 6:31, 39 mondo nyinga obedie, kec 1We 6:31, 33 ndo aseyiero Daudi mondo e ma oloch e wi joga Israel.’ c 7 Daudi wuora ne dwaro d 1We 16:41 1We 25:1, 6 ahinya gero ot ne nying Je1We 25:3 hova Nyasach Israel. d 8 To Jehova nonyiso Daudi wuoe 1We 15:24 ra niya: ‘Ne idwaro ahinya f 1We 16:34 gero ot ne nyinga, kendo ne itimo maber gombo gima g Wuo 40:34, kamano e chunyi. 9 Kata 35 1Ru 8:10, 11 kamano, in ok ibi gerona ot, to wuodi ma ibiro nyuolo e h 2We 7:1, 2 ma biro gero ot ne nyinga.’ e Eze 10:4 Fwe 21:23 10 Jehova osetimo kaka no singo, nimar asekawo kar SULA 6 Daudi wuora kendo abet e i Wuo 20:21 1Ru 8:12, 13 kom-loch Israel f mana kaka Za 97:2 Jehova nosingo. g Bende, asegero ot ne nying Jehova j Za 132:13, 14 Nyasach Israel, 11 kendo aseketoe Sanduk moting’o k 1Ru 8:14-21  singruok h ma Jehova notiKolam mar 2 mo gi Jo-Israel.” a Rap 12:5, 6 12 Eka Solomon nochung’ e nyim kendo b Za 48:1 mar Jehova e nyim Jo-Israel duto, kae to noting’o c 2Sa 7:8 1We 28:4 bedene malo. i 13 (Nimar Solomon noloso ndiri mar d 2Sa 7:2 mula mokete e dier laru. j 1Ru 5:3 Borne ne en bede1 abich, e 1We 17:4 lachne bede abich, to borne ka dhi malo bede adek. f 1We 28:5 Kae to nochung’ e ndirino.) 1We 29:23 Nogoyo chonge piny e nyim g 1We 17:11 Jo-Israel duto koting’o bedene malo e polo k 14 moh Wuo 40:20 wacho niya: “A Jehova Nya1Ru 8:9 sach Israel, onge Nyasaye ma chalo kodi e polo kata i 1Ru 8:22 e piny. In Nyasaye ma rito SULA 5

j 1Ru 6:36 k 1Ru 8:54

6:13 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14.

2 WECHE MAG NDALO 6:15-28 singruokne kendo ma ok we hero jotichne ma wuotho e yorene gi chunygi duto. a 15 Iserito singruok ma ne itimo gi jatichni Daudi wuora. b Ne itimo kode singruok gi dhogi iwuon, kendo kawuono ichopo singruogno gi lweti iwuon. c 16 To koro, A Jehova Nyasach Israel, tim kaka ne isingo ne jatichni Daudi wuora ka ne iwachone niya: ‘Kothi e ma nobed e kom-loch mar Israel kinde duto, to mano notimre mana ka yawuoti orito yoregi kuom wuotho e chikena d mana kaka isewuotho.’ e 17 To koro, A Jehova Nyasach Israel, yie mondo gima ne isingo ne jatichni Daudi wuora otimre. 18 “Kata kamano, be Nyasaye nyalo dak gi dhano e piny? f Ka koro polo, kata mana polo man malo moloyo e ma ok diromi, g to nade ot ma asegeroni? h 19 A Jehova Nyasacha, koro akwayi ni iwinjie lamo kod sayo mar jatichni kendo yie iwinjie ywakna kod lamo ma alamo e nyimi. 20 Yie iket wang’i e odni odiechieng’ gotieno, ot ma ne iwachoe ni niketie nyingi, i mondo iwinj lamo ma jatichni kwayigo kochomo odni. 21 Chik iti iwinj kwayo mar jatichni kod mar jogi Israel sa ma gilamo ka wang’gi ochomo odni. j Yie iwinj kwayogi ka in e polo, kar dakni, k ee, yie iwinjgi kendo iwenegi richogi. l 22 “Ka ng’ato otimo marach ne nyawadgi mi onyise

SULA 6 a Rap 7:9 1Ru 8:23-26

b 1Ru 3:6 c 2Sa 7:12, 13 1We 22:10

d Za 132:12 e 1Ru 2:4 f Tic 7:48 g 2We 2:6 Isa 40:12 Tic 17:24

h 1Ru 8:27-30 Isa 66:1

i Rap 26:2 j Dan 6:10 k 2Ru 19:20 2We 30:27

l 2We 7:12-14 Mik 7:18

 Kolam mar 2 a 1Ru 8:31, 32 b Ayu 34:11 c Isa 3:10, 11 Eze 18:20

d Law 26:14, 17 Jos 7:8, 11 Bur 2:14

e Dan 9:3, 19 f Ezr 9:5 g 1Ru 8:33, 34 h Isa 57:15 i Za 106:47 j Law 26:19 Rap 28:23

k Eze 14:13 l 1Ru 8:35, 36 m Isa 30:20, 21 Isa 54:13

n 1Ru 18:1 o Rut 1:1 2Ru 6:25

p Law 26:14, 16 Rap 28:21, 22

q Amo 4:9 Hag 2:17

714 ni okuong’re1 kendo obedo e bwo ting’ mar kuong’ruokno, mi obiro e nyim kendo mar misango e odni ka osekuong’ore, a 23 yie iwinj ka in e polo mondo ing’ad bura ne jotichni kuom chulo ng’at marach richone ka imiyo gik ma ne otimo obed e wiye, b kendo iket ng’at makare obed ma onge bura kendo iguedhe kaluwore gi timne makare. c 24 “Ka olo jogi Israel e lweny nikech gisiko gitimo richo e nyimi d to giduogo iri kendo gimiyo nyingi duong’ e ka gilamo f e nyimi e odni kendo ka gisayi ni ikonygi, g 25 yie iwinjgi ka in e polo h kendo iwe ne jogi Israel richogi kendo iduokgi e piny ma ne imiyogi kaachiel gi kweregi. i 26 “To ka odin polo kendo onge koth ma chue j nikech gisiko ka gitimo richo e nyimi, k kae to gilemo ka gichomo odni kendo gimiyo nyingi duong’ mi giweyo richogi nikech ikumogi, l 27 yie iwinjgi ka in e polo kendo iwe ne jotichni richogi, nimar ibiro puonjogi yo maber monego giwuothie; m kendo ikelnegi koth n e piny ma ne imiyogi mondo obed margi. 28 “Ka kech kata tuo marach omako piny, o kata ka tuo ma miyo cham tho, p kata kute maketho cham, q kata det-bonyo omonjo 6:22 1 Kata, “nyawadgino okuong’e.” Ma tiende ni omiyo osingore ni ka owacho miriambo kata ok otimo kaka osingore, to kuong’ biro make.

715 piny, a kata ka jowasigu olworo dala moro amora e piny Israel, b kata midekre moro amora omako piny, c 29 lamo moro amora, d kata kwayo moro amora e ma ng’ato ang’ata kata ma jogi Israel duto (nimar ng’ato ka ng’ato ong’eyo chandruokne kod lit ma en-go owuon) f okwayi sa ma giyaro bedegi ka gichomo odni, g 30 yie iwinjgi ka in e polo, kar dakni, h kendo ing’wonnegi; i kendo iguedh ng’ato ka ng’ato kaluwore gi timne, nimar ing’eyo chuny ji (in kendi e ma kuom adier ing’eyo chuny dhano), j 31 eka mondo giluori ka giwuotho e yoreni kinde duto ka gidak e piny ma ne imiyo kwerewa. 32 “Bende, kuom wendo ma ok en achiel kuom jogi Israel mobiro kowuok e piny mabor nikech nyingi maduong’ k gi lweti man gi teko, kendo olemo kochomo odni, l 33 yie ichik iti ka in kar dakni e polo kendo itim gik moko duto ma ng’at ma wendo okwayi, mondo ji duto e piny mangima ong’e nyingi m kendo omiyi luor mana kaka jogi Israel timo, kendo ging’e ni ot ma asegeroni iluongo gi nyingi. 34 “Ka jogi odhi kedo gi wasikgi kaka iorogi n kendo gilami o ka gichomo wang’gi yo dala ma iyieroni kod ot ma asegero ne nyingini, p 35 yie iwinj lamogi ka in e polo kod kwayogi kendo yie ikonygi. q 36 “Ka gitimo marach e nyimi (nimar onge dha-

SULA 6 a Rap 28:38 Joe 1:4

b 2We 12:2 c d e f g h i j

k

l m n

o p q

2We 32:1 1Ru 8:37-40 2We 20:5, 6 2We 33:13 Nge 14:10 Dan 6:10 Isa 63:15 Za 130:4 1Sa 16:7 1We 28:9 Jer 11:20 Jer 17:10 Wuo 12:48 Rut 1:16 2Ru 5:15 Isa 56:6, 7 Tic 8:27 1Ru 8:41-43 Za 22:27 Za 46:10 Kwa 31:2 Jos 8:1 Bur 1:1, 2 1Sa 15:3 2We 14:11 2We 20:5, 6 1Ru 8:44, 45 Isa 37:36

 Kolam mar 2 a Za 130:3 Ekl 7:20 Rum 3:23

b Law 26:34 1Ru 8:46-50 Dan 9:7

c Law 26:40 Ezr 9:6 Neh 1:6 Za 106:6 Dan 9:5 d 1Sa 7:3 e Rap 30:1-3 Dan 9:2, 3 f Dan 6:10

g Jer 51:36, 37 h 2We 7:15

i j k l

2We 16:9 Za 65:2 Isa 37:17 1We 28:2 Za 65:4 Za 132:8-10 1Ru 1:34 Za 18:50 Tic 13:34

 SULA 7 m 1Ru 8:54 n Law 9:24 1We 21:26

2 WECHE MAG NDALO 6:29–7:1 no ma ok tim richo), a kendo ibedo gi mirima kodgi mi ijwang’ogi e lwet jowasigu, kendo wasigugo okawogi moterogi e tuech e piny mabor kata machiegni, b 37 ka chunygi olokore e piny ma notergie tuech kendo giduogo iri mi gisayi e piny ma otuegieno, ka giwacho niya: ‘wasetimo richo kendo waseketho; wasetimo gik maricho,’ c 38 kendo giduogo iri gi chunygi duto d ka gin e tuech e piny wasikgi, e mi gilamo ka gichomo wang’gi e piny ma ne imiyo kweregi kendo gichomo wang’gi e dala miyiero f kod ot ma asegero ne nyingi, 39 yie iwinj lamogi kod kwayogi ka in e polo kar dakni kendo yie ikonygi, g kendo yie iwenegi richo kod ketho duto ma gisetimoni. 40 “Koro, A Nyasacha, yie mondo wang’i one kendo iti owinj lamo ma ilamo kae. h 41 A Jehova Nyasaye, koro yie idonj kari mar yueyo, i in kaachiel gi Sanduk mar tekoni. A Jehova Nyasaye, yie mondo jodolo magi orwakre gi warruok, kendo yie mondo jogi momakore kodi obed mamor nikech ber mari. j 42 A Jehova Nyasaye, kik ijwang’ ng’ati mowir. k Yie ipar herani mosiko ma ne inyiso Daudi jatichni.” l Ka ne Solomon osetieko lemo, m mach nowuok e polo n motieko misango miwang’o gi chiwo duto kendo

7

2 WECHE MAG NDALO 7:2-15 duong’ mar Jehova nopong’o ot. a 2 Jodolo ne ok nyal donjo e od Jehova, nimar duong’ mar Jehova nopong’o od Jehova. b 3 JoIsrael duto noneno ka mach wuok e polo kendo ka duong’ mar Jehova opong’o ot, mi ne gikulore piny e laru kendo ne gigoyo ne Jehova erokamano ka giwacho niya: “Nimar ober; herane osiko nyaka chieng’.” 4 Eka ruoth kod Jo-Israel duto nochiwo misengni e nyim Jehova. c 5 Ruoth Solomon nochiwo misengni mag dhok 22,000 kod mag rombe 120,000. Kamano ruoth kod Jo-Israel duto nowalo od Nyasaye madier. d 6 Jodolo nochung’ kuondegi mag tich, to JoLawi bende nochung’ gi gigegi mag thum ma ne gigoyo ka giwer ne Jehova. e (Ruoth Daudi noloso gige thumgo mondo ogonego Jehova erokamano kinde ma Daudi ne pako Nyasaye kodgi1 niya: “Nimar herane osiko nyaka chieng’.”) Jodolo ne goyo turmbetagi f matek e nyim Jo-Lawi ka Jo-Israel duto ochung’. 7 Eka Solomon nopwodho laru manie nyim od Jehova mondo ochiwie misengni miwang’o g kod boche mag misengni mag kuwe nikech kendo mar mula h ma Solomon noloso ne ok nyal ting’o misengni miwang’o, chiwo mag cham, i kod boche. j 8 E ki7:6 1 Samoro iwuoyo kuom Jo-Lawi.

SULA 7 a Wuo 40:34, 35

b 1Ru 8:11 c 1Ru 8:62, 63 d Ezr 6:16 e 1We 25:7 2We 5:11, 12

f 2We 5:13 g Law 1:3 h 2We 4:1 i Law 2:1 j Law 4:8-10 1Ru 8:64-66

 Kolam mar 2 a Law 23:34 Rap 16:13

b Kwa 34:2, 5, 8 c Law 23:36 d Rap 16:15 e 2We 6:41 f Ekl 2:4 g 1Ru 9:1-3 h 2We 1:7 i Rap 12:5, 6 Za 78:68

j Isa 43:10 k Law 26:41 2We 33:12, 13

l Isa 55:7 m 2We 6:39

716 ndeno, Solomon gi Jo-Israel duto notimo sawo kuom ndalo abiriyo. a Ne gin oganda maduong’ mowuok chakre Lebo-hamath1 nyaka Aora manie kind pinygi kod piny Misri. b 9 To e odiechieng’ mar aboro,1 ne gitimo chokruok mowal c nikech ne gisepwodho hekalu kuom ndalo abiriyo kendo ne gitimo sawo kuom ndalo abiriyo. 10 E odiechieng’ mar 23 mar dwe mar abiriyo, ne ogonyo oganda mondo odhi e miechgi ka giil d kendo chunygi mor nikech ber ma Jehova nonyiso Daudi kod Solomon gi joge Israel. e 11 Kamano Solomon notieko gero od Jehova gi ode owuon. f Gik moko duto ma Solomon ne dwaro timo e od Jehova kod ode owuon notieko maber. g 12 Jehova nofwenyore ne Solomon h gotieno mowachone kama: “Asewinjo lamoni, kendo aseyiero odni mondo obed ka ma ichiwoe misengni. i 13 Ka adino polo mondo koth kik chue, kendo ka achiko det-bonyo mondo oketh piny, kata ka akelo tuo ne joga, 14 ka joga ma iluongo gi nyinga j obolore k mi gilemo mi gimanya kendo giweyo yoregi maricho, l eka abiro winjogi ka an e polo kendo weyonegi richogi mi achang pinygi. m 15 Koro abiro keto wang’a kae kendo abiro chi7:8 1 Kata, “ka ma idonjogo Hamath.” 7:9 1 Odiechieng’ ma luwo sawo, kata odiechieng’ mar 15.

717 ko ita ne lamo milamo kae. a 16 Aseyiero kendo asewalo ot ma igero mondo nyinga osikie, b kendo wang’a kod chunya biro bedo kuome kinde duto. c 17 “To in, ka idhi nyime wuotho e nyima kaka Daudi wuoru nowuotho kitimo duto ma asechiki kendo kimako chikena gi buchena, d 18 eka abiro guro komlochni e mana kaka nasingo ne Daudi wuoru f ka ne awachone niya: ‘Kothi e ma noloch e wi Israel kinde duto.’ g 19 To ka ilokori miweyo luwo buchena kod chikena ma asemiyi, michako lamo nyiseche mamoko kendo tiyonegi, h 20 abiro golo Jo-Israel e piny ma ne amiyogi i kendo ot ma asewalo ne nyingani abiro ketho, kendo Jo-Israel biro bedo gima ji nyiero1 kendo ma ji duto jaro. j 21 Kendo odni biro kethore ma lwar.1 Ji duto ma nokal bute kanyo nobwog k kendo gibiro penjo niya: ‘Ang’o momiyo Jehova ne otimo kama ne pinyni kod odni?’ l 22 Eka gibiro wacho kama: ‘En nikech ne gijwang’o Jehova m Nyasach kweregi ma ne ogologi e piny Misri, n kendo ne gimakore gi nyiseche mamoko mi gikulorenegi kendo tiyonegi. o Mano e momiyo osekelonegi masira ma kama.’” p Bang’ higni 20, Solomon notieko gero od Jehova kod ode owuon. q 2 So-

8

7:20 1 Hibrania, “ngero.” 7:21 1 Kata, “biro dong’ gunda.”

2 WECHE MAG NDALO 7:16–8:11 lomon ne ochako ogero a 2We 6:40 mier ma Hiram a nomiye keb Rap 12:21 ndo moketo Jo-Israel moc 2We 6:20 ndo odagie. 3 E wi mano, d 1Ru 9:4, 5 Solomon ne odhi Hamathe 2Sa 7:12, 13 zoba mokawo dalano. f Za 89:28, 29 4 Kae to nogero Tadmor e g 1Ru 2:4 thim kaachiel gi mier duto h Wuo 20:5 mag keno b ma nosegero Ha1Ru 9:6-9 math. c 5 Nogero Beth-hoi Rap 4:25, 26 2Ru 17:20 ron ma Malo d kod Beth-hoj Rap 28:37 ron ma Mwalo e mochielogi Jer 24:9 motegno gi ohinga, mokek 2We 29:8 tonegi rangeye, kod lodi.1 Dan 9:12 l Rap 29:24, 25 6 Solomon nogero bende 2Ru 25:8, 9 Baalath, f kod mier duto Jer 22:8, 9 mag keno, mier mag geche m 2We 15:2 lweny, g mier mag joidh faren Wuo 12:51 se, kod gimoro amora ma ne o Isa 2:8 odwaro gero Jerusalem, gi Jer 2:11 Lebanon, kod kuonde duto p 2We 36:17  ma ne olochoe. SULA 8 7 To ji duto ma ne odong’ q 1Ru 6:37, 38 kendo ma ne ok gin Jo-Is1Ru 7:1 1Ru 9:10 rael, h moriwo Jo-Hiti, Jo Amor, Jo-Perizi, Jo-Hivi, gi Kolam mar 2 Jo-Jebus, i 8 kaachiel gi a 1Ru 5:1 nyithindgi ma ne odong’ e b 1Ru 9:17-19 piny Israel nikech ne gitac 2Ru 14:28 mo Jo-Israel tieko, j Solomon d Jos 16:5 ne ochuno gi tich kendo gin e Jos 16:1, 3 kamano nyaka kawuononi. k 1We 7:24 f Jos 19:44, 48 9 Kata kamano, Solomon ne ok oloko Ja-Israel moro g 1Ru 4:26 amora misumba. l Kar mano, h 1Ru 9:20-23 i Cha 15:18-21 ne oketogi jolweny, jotend Kwa 13:29 jodong lweny, gi jotelo ma j Jos 15:63 ne ochung’ ne jo ma riembo Jos 17:12 geche lweny kod joidh farek Jos 16:10 2We 2:17, 18 se. m 10 Ruoth Solomon ne l Law 25:39 nigi jotelo madongo 250 ma m 1Sa 8:11, 12 ne otelo ne jotichne. n n 1Ru 5:16 11 Solomon nogolo nyar 1Ru 9:23 Farao o e dala Daudi mote2We 2:18 re e ot ma nogerone; p nimar o 1Ru 3:1 SULA 7

p 1Ru 7:8 1Ru 9:24

8:5 1 Kata, “luth.”

2 WECHE MAG NDALO 8:12–9:6 nowacho niya: “Kata obedo ni en chiega, ok owinjore odag e od Daudi ruodh Israel, nimar kuonde ma Sanduk Jehova osebetie gin kuonde maler.” a 12 Kae to Solomon nogolo misengni miwango b ne Jehova e kendo c mar Jehova ma nogero e nyim agola. d 13 Noluwo chenro mar odiechieng’ kodiechieng’ kendo nogolo chiwo kaka Musa nochiko ni ogol e odiechienge Sabato, e dwe manyien, f kod sewni moket mitimo didek e higa, g ma gin Sap Makate ma Ok Oketie Thowi, h Sap Jumbe, i kod Sap Kiche. j 14 E wi mano, noketo grube mag jodolo k e tich kaluwore gi chik Daudi wuon mare. Jo-Lawi noketo e tichgi mar pako Nyasaye l kendo tiyo e nyim jodolo kaluwore gi chenro modiechieng’ kodiechieng’, kendo noketo jorit rangeye e grube ma rito rangeye mopogore opogore, m nimar mano e kaka Daudi jatich Nyasaye madier nochiko. 15 Ne ok gitimo mopogore gi kaka ruoth nochiko jodolo gi Jo-Lawi e wi wach moro amora moriwo nyaka wach ute keno. 16 Kuom mano, tije Solomon duto nochan e yo maber chakre chieng’ ma noket mise mar od Jehova n nyaka chieng’ ma notiek odno. Omiyo, ne otiek gero od Jehova. o 17 Kindeno e ma Solomon ne odhi Ezion-geber p kod Eloth q manie dho nam

SULA 8 a Wuo 29:43 b Law 1:3 c 2We 4:1 d 1Ru 6:3 e Kwa 28:9 f Kwa 28:11-15 g Rap 16:16 h Law 23:6 i Law 23:15, 16 j Law 23:34 k 1We 24:1 l 1We 6:31, 32 1We 15:16 1We 16:37, 42 1We 25:1

m 1We 26:1 n 1Ru 6:1 o 1Ru 7:51 p Kwa 33:1, 35 1Ru 22:48

q Rap 2:8 2Ru 14:21, 22 2Ru 16:6

 Kolam mar 2 a 1Ru 9:26-28 b 2Sa 5:11 c 1Ru 22:48 Za 45:9

d Ekl 2:8 e 1Ru 10:22

 SULA 9 f Mat 12:42 Luk 11:31

g Za 72:15 h 1Ru 10:1-3 i 1Ru 3:28 Ekl 12:9

j 1Ru 10:4-9

718 e piny Edom. a 18 Hiram b noorone jotichne ma ne okelone meli kod jokwang’ meli molony. Ne gidhi Ofir c gi jotij Solomon mi gikelo ne Ruoth Solomon d talanta1 450 mag dhahabu. e Ka ne ruoth ma dhako ma Sheba f owinjo huma ma Solomon ne nigo, nobiro Jerusalem mondo oteme gi penjo1 ma korgi tek. Nobiro gi oganda maduong’ ahinya ka en gi ngamia modhuro moting’o mor balsam, gi dhahabu g mogundho, kod kite mabeyo ma nengogi tek. Nodhi ir Solomon mowachone duto ma ne nie chunye. h 2 Solomon nodwoko penjoge duto. Onge gimoro kata achiel ma ne otamo Solomon lerone. 3 Ka ne ruoth ma dhako ma Sheba oneno rieko duto mag Solomon, i ot ma nogero, j 4 chiemo ma ne nie mesane, k kaka jotichne ne bet e mesa, joter chiemo e mesa kod kit rwakruokgi, jolos divai kod kit rwakruokgi, kod misengni ma ne owang’o pile e od Jehova, l ruodhno nodhier nono mi dhoge nomoko. 5 Eka nowacho ne ruoth niya: “Huma ma ne awinjo ka an e pinywa e wi riekoni kod gik misetimo gin adier. 6 Ka ne awinjo wechego ne ok ayie kodgi nyaka ne abiro ma aneno gi wang’a. m Kare ne ok onyisa kata mana

9

k 1Ru 4:22, 23 l 2We 8:12, 13 m Luk 11:31

8:18 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14. 9:1 1 Kata, “ngeche.”

719 nus riekoni matamre gi nono. a Ikalo mabor weche ma nonyisa. b 7 Mano kaka oguedh jogi gi jotich ma chung’ e nyimi kinde duto ka giwinjo riekoni! 8 Opak Jehova Nyasachi ma oyiero mar keti e kom-lochne mondo ibed ruoth ma locho e lo Jehova Nyasachi. Nikech Nyasachi ohero Israel c kendo odwaro ni Israel osik nyaka chieng’, oseketi ruodhgi ma ng’adonegi bura makare.” 9 Kae to nomiyo ruoth Solomon dhahabu ma romo talanta1 120 d kod mor balsam mang’eny nyowuoyo gi kite mabeyo ma nengogi tek. Onge ng’ato ang’ata ma nokelo mor balsam mang’eny minyalo pim gi ma ruodh Sheba nokelo ne Ruoth Solomon. e 10 E wi mano, jotij Hiram kod jotij Solomon ma ne okelo dhahabu kowuok Ofir f bende ne okelo bepe mag yiend algum, kod kite mabeyo ma nengogi tek. g 11 Ruoth notiyo gi bepe mag algumgo e loso raidhi mag od Jehova h kod mag od ruoth i kendo e loso ne jower nyatiti kod gige thum ma nigi tonde migwelo. j Bepe algum ma kamago ne pok one e piny Juda. 12 Ruoth Solomon bende nomiyo ruodh Sheba gimoro amora ma ne ogombo kendo ma nokwaye. Nomiye gik mang’eny moloyo ma no9:9 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14.

SULA 9 a Ekl 1:16

b 1Ru 4:31, 34 2We 1:11, 12

c 2We 2:11

d Za 72:10

e 1Ru 10:10

f 1Ru 9:27, 28 1Ru 10:22 2We 8:18

g 1Ru 10:11, 12

h 1Ru 6:8

i 1Ru 7:1

j 1We 25:1 Za 92:3

 Kolam mar 2 a 1Ru 10:13

b 1Ru 10:14, 15 2We 1:15 Za 68:29 Za 72:15

c Za 72:10

d 2We 12:9

e 1Ru 10:16, 17

f 1Ru 7:2

g 1Ru 10:18-20

h Cha 49:9

i Kwa 23:24

2 WECHE MAG NDALO 9:7-19 kelo ne Ruoth Solomon. Bang’ mano, ruodh Sheba nodok e pinygi kaachiel gi jotichne. a 13 Pek mar dhahabu ma Solomon ne yudo e higa achiel ne romo talanta 666 mag dhahabu. b 14 E wi mano, jolok ohala mag Solomon kaachiel gi ruodhi duto mag Arabia gi gavana mag piny ne kelone dhahabu gi fedha. c 15 Ruoth Solomon noloso okumbni 200 kotiyo gi dhahabu mokik gi chuma d (okumba achiel ne olos gi shekel1 600 mag dhahabu mokik gi chuma) e 16 gi okumbni 300 matindo molos gi dhahabu mokik gi chuma (okumba achiel ne olos gi mina1 adek mag dhahabu). Kae to ruoth noketogi e Od Bungu mar Lebanon. f 17 Ruoth noloso bende kom-loch maduong’ gi lak liech momwone gi dhahabu lilo. g 18 Komno ne nigi raidhi man gi kuonde auchiel minyono kiidhe kendo ne en gi raten tielo ma nochuog kuome. Ne en gi bedene kendo sibuor achiel nochung’ e bath bade konchiel, to sibuor machielo e bathe machielo. h 19 Sibuoche 12 i nochung’ moro ka moro e bath kuonde auchiel minyono e raidhi koni gi koni. Onge pinyruoth moro amora ma 9:15 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14. 9:16 1 E Ndiko mag Dho-Hibrania, mina achiel ne romre gi gram 570. Som Apendiks B14.

2 WECHE MAG NDALO 9:20–10:5 noseloso kom machal ka- SULA 9 10:21, 22 mano. 20 Gik moko duto a 1Ru 1Ru 10:27 ma ne imethogo e od Ruoth 72:10 Solomon nolos gi dhahabu, b Za Jon 1:3 kendo sende duto mag Od c 1Ru 9:27 Bungu mar Lebanon nolos d gi dhahabu lilo. Ne onge gi- 1Ru 10:18 moro amora ma ne olos gi e 1Ru 3:12, 13 4:29 fedha, nimar fedha ne ok 1Ru 1Ru 10:23-25 kwan ka gimoro e ndalo So- f 1Ru 3:28 lomon. a 21 Meli mag ruoth 1Ru 4:34 1:12 ne dhiga Tarshish b kaachiel 2We Nge 2:6 gi jotij Hiram. c Bang’ higni g Mat 6:29 adek ka higni adek, ne gi17:16 biro ka gipong’ gi dhaha- h Rap 1Ru 4:26 bu, fedha, lak liech, d bimbe, kod winy miluongo ni tausi. i 1Ru 10:26 j 1Ru 4:21 22 Omiyo, Ruoth Solo-  mon noloyo ruodhi duto ma- Kolam mar 2 nie piny gi mwandu kod rie- a 1Ru 10:27 ko. e 23 Kendo ruodhi duto 1We 27:28 mag piny ne dwaro chopo b 1Ru 10:28 ir Solomon mondo giwinjie 2We 1:16 rieko ma Nyasaye ma- c 1Ru 11:41-43 dier nomiye. f 24 Ng’ato ka d 2Sa 7:2 ng’ato kuomgi ne kelo mich 2Sa 12:1 1Ru 1:8 mag gik molos gi fedha, gik 1We 29:29 molos gi dhahabu, lewni, g e 1Ru 11:30, 31 gik lweny, mor balsam, fa- 1Ru 14:2 rese, kod nyumbu.1 Mano 1Ru 14:6, 10 12:15 ne timore higa ka higa. f 2We 2We 13:22 25 Solomon ne nigi udi 4,000 moger ne farese mag g 1Ru 11:26 gechene. Ne en gi farese1 h 2Sa 5:9 1Ru 2:10 12,000. h Moko noketo e mier i 1Ru 14:21 mag geche, to moko noke-  to Jerusalem machiegni gi SULA 10 ruoth. i 26 Solomon nolo- j Jos 20:7 cho e wi ruodhi duto chakre Jos 24:1 Aora1 nyaka e piny Jo-Filis- Bur 9:1 tia, kendo nyaka e tong’ mar k 1Ru 12:1-4 piny Misri. j 27 Ruoth no- l 1Ru 11:28 miyo fedha obedo mang’eny m 1Ru 11:40 9:24 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras. 9:25 1 Kata, “joidh farese.” 9:26 1 Tiende ni, Yufrate.

n 1Sa 8:11-18 1Ru 4:7

o 1Ru 12:5-7

720 ka kite e Jerusalem, kendo yiend sida nobedo mang’eny ka ng’owo mag Shefela.1a 28 Ne ikelo ne Solomon farese kowuok Misri b kendo kowuok e pinje mamoko duto. 29 Weche mamoko duto e wi ngima Solomon, c a chakruokgi nyaka gikogi, donge ondikgi e weche mag Nathan d janabi, e weche ma Ahija e Ja-Shilo nokoro, kod e fweny ma Ido f janen nondiko e wi Jeroboam g wuod Nebat? 30 Solomon nolocho e wi Israel duto kuom higni 40 kodak Jerusalem. 31 Gikone, Solomon notho moyike gi kwerene. Omiyo, ne giyike e Dala Daudi wuon mare h kendo Rehoboam wuode nobedo ruoth kare. i Rehoboam nodhi Shekem j nikech Jo-Israel duto nosedhi kuno mondo gikete ruoth. k 2 Ka ne Jeroboam l wuod Nebat owinjo wachno (noyudo pod odak Misri ka ma noringo odhiye nikech Ruoth Solomon), m nowuok Misri moduogo. 3 Ne gioro wach mondo oluonge, kendo Jeroboam gi Jo-Israel duto nodhi ir Rehoboam mi giwachone kama: 4 “Wuonu ne omiyowa ting’ mapek ahinya. n To in ka imiyowa ting’ mayot kendo iduoko piny tich matek ma ne oketonwa, to wanatini.” 5 Nodwokogi niya: “Duoguru ira bang’ ndalo adek.” Kuom mano, oganda nodhi. o

10

9:27 1 Tiende ni, pap.

721 6 Ruoth Rehoboam nodhi ir jodongo ma ne tiyo ne Solomon wuon mare mondo okonye ng’ado rieko. Nopenjogi kama: “Uneno nade, onego adwok jogi nang’o?” 7 Ne gidwoke niya: “Kiyie timo maber ne jogi kendo imorogi ma imiyogi dwoko maber, to gibiro tiyoni kinde duto.” 8 Kata kamano, ne otamore winjo rieko ma jodongo ne ong’adone. Kar mano, ne odhi ir yawuoyi ma ne opon-go kendo ma koro ne tiyone mondo okonye ng’ado rieko. a 9 Nopenjogi niya: “Uparo ni en dwoko mane monego wami jogi, nimar giwachona niya: ‘Ket ting’ ma wuonu nomiyowa obed mayot.’” 10 Yawuoyi ma ne opon kodego nodwoke niya: “Kama e kaka onego idwok jo ma wachoni ni, ‘Wuonu nomiyowa ting’ mapek ahinya, in to koro ketnwago obed mayot.’ Nyisgi niya: ‘Lith lweta matin biro bedo maduong’ moloyo nungo wuora. 11 Wuora nomiyou ting’ mapek, an to abiro medou ting’ mapek moloyo. Wuora nochwadou gi del, an to abiro chwadou gi del man gi kuthe.’” 12 Jeroboam kod oganda duto noduogo ir Rehoboam chieng’ mar adek mana kaka ruoth nowachonegi niya: “Duoguru ira bang’ ndalo adek.” b 13 Kata kamano, ruoth nodwokogi gi gero. Kuom mano, Ruoth Rehoboam notamore luwo

2 WECHE MAG NDALO 10:6–11:1 rieko ma jodongo nong’adoa 1Ru 12:8-11 ne. 14 Noluwo paro ma yawuoyi wetene nonyise mowachonegi niya: “Abiro miyou ting’ mapek moloyo. Wuora nochwadou gi del, an to abiro chwadou gi del man b 1Ru 12:12-15 gi kuthe.” 15 Ruoth ne ok  owinjo oganda nikech NyaKolam mar 2 saye madier a e ma nomiyo a Rap 2:30 mano otimore mondo ochop 2Sa 17:14 wach ma Jehova ne onyiso Ahija b Ja-Shilo mondo owach ne Jeroboam wuod Nebat. 16 Nikech ruoth notamob 1Ru 11:29-31 re winjo Jo-Israel duto, ne ginyiso ruoth kama: “Daudi ok en watwa kendo waonge pok kuom wuod Jesse. Wan Jo-Israel, ng’ato ka ng’ato odog ne nyasache. c 1Ru 11:32 Un joka Daudi, c koro rituru mana dhoodu kendu!” Bang’ mano, Jo-Israel duto nodok e miechgi. d 17 Kata kamano, Rehoboam nodhi nyime locho e d 1Ru 12:16, 17 wi Jo-Israel ma ne odak e mier mag Juda. e 18 Eka Ruoth Rehoboam nooro Hadoram f ma ne en jatend jo ma ne omi tij achune, to Jo-Israel ne ochiee 1Ru 11:35, 36 le gi kite motho. Ruoth Rehoboam noidho gache moringo nyaka Jerusalem. g 19 Chakre chieng’no, Jo-Israel osebedo ka ng’anyo ne dhood Daudi nyaka kawuof 2Sa 20:24 noni. 1Ru 4:6 Ka ne Rehoboam ochopo Jerusalem, nochoko jolweny 180,000 molony1 e dhood Juda kod SULA 10

11

g 1Ru 12:18, 19

11:1 1 Hibrania, “moyier.”

2 WECHE MAG NDALO 11:2-22 dhood Benjamin a mondo gidhi giked gi Jo-Israel mondo loch oduog ne Rehoboam. b 2 Eka wach Jehova nobiro ne Shemaya c ng’at Nyasaye madier ka wachone niya: 3 “Wach ne Rehoboam wuod Solomon ruodh Juda kod Jo-Isael duto modak Juda kod Benjamin ni, 4 ‘Jehova owacho kama: “Kik udhi uked gi oweteu. Ng’ato ka ng’ato mondo odog e ode, nikech an e ma asemiyo ma otimore.”’” d Kamano ne giwinjo Jehova mi gidok kendo ne ok gidhi kedo gi Jeroboam. 5 Rehoboam nodak Jerusalem kendo ne ogero mier mochiel motegno e piny Juda. 6 Omiyo, ne ogero Bethlehem, e Etam, Tekoa, f 7 Bethzur, Soko, g Adulam, h 8 Gath, i Maresha, Zif, j 9 Adoraim, Lakish, k Azeka, l 10 Zora, Aijalon, m kod Hebron. n Magi ne gin mier mochiel motegno e piny Juda kod Benjamin. 11 E wi mano, ne omiyo mier mochiel motegnogo obedo gi teko koketonegi jotend lweny. Bende, ne omiyogi chiemo, mo, kod divai, 12 kendo ne omiyo mier mopogore opogorego duto okumbni madongo kod tonge. Ne omiyo gibedo gi teko mang’eny ahinya. Kendo piny Juda kod Benjamin ne osiko ka gin mage. 13 Jodolo kod Jo-Lawi ma ne ni Israel duto ne oriwore kode, kendo ne giwuok kuonde duto ma ne gidakie.

SULA 11 a 1Ru 12:21-24 b Cha 49:27 2We 14:8

c 2We 12:15 d 1Ru 11:31 2We 10:15

e Cha 35:19 Mat 2:1

f Amo 1:1 g 2We 28:18 h 1Sa 22:1 i 1We 18:1 j 1Sa 23:14 k 2We 32:9 l Jos 10:10 Jer 34:7

m Jos 19:42, 48 n Jos 14:14, 15 2Sa 2:1

 Kolam mar 2 a Kwa 35:2, 3 b 1Ru 12:31, 32 c 1Ru 13:33 d Law 17:7 e 1Ru 12:26, 28 f Rap 12:11 1We 22:1 2We 15:8, 9 2We 30:10, 11

g 1Sa 16:6 1Sa 17:13

h 2Sa 13:1 2Sa 18:33

i 1Ru 15:1 2We 12:16 Mat 1:7

j Rap 17:17

722 14 Jo-Lawi noweyo pewegi mag kwath kod lopegi a mi gidhi Juda kod Jerusalem, nikech Jeroboam gi yawuote ne ogologi e tij bedo jodolo mag Jehova. b 15 Jeroboam ne oketo jodolone owuon mondo oti kuonde moting’ore c kendo mondo giti ne jochiende manie kido mag diek d kod nyiroye ma noloso. e 16 Jo ma noketo chunygi mondo gimany Jehova Nyasach Israel, ne owuok e dhoudi duto mag Israel mi oluwogi nyaka Jerusalem mondo gigol misango ne Jehova Nyasach kweregi. f 17 Kuom higni adek, ne gitego loch mar Juda kendo ne giriwo lwedo Rehoboam wuod Solomon, nimar kuom higni adekgo ne giwuotho e yor Daudi kod Solomon. 18 Eka Rehoboam nokendo Mahalath nyar Jerimoth wuod Daudi ma min mare ne en Abihail nyar Eliab wuod Jesse. g 19 Bang’ kinde, ne onyuolone Jeush, Shemaria, kod Zaham. 20 Bang’ Mahalath, nokendo Maaka nyakwar Absalom. h Maaka nonyuolone Abija, i Atai, Ziza, kod Shelomith. 21 Rehoboam nohero Maaka nyakwar Absalom moloyo mon kod monde mamoko ma nokendo. j Nokendo mon 18 kod mon ma jotich 60. Nonyuolo yawuoyi 28 kod nyiri 60. 22 Omiyo, Rehoboam noketo Abija wuod Maaka mondo obed jatend owetene, nimar

723 nodwaro ni en e ma okete ruoth. 23 Kata kamano, ne otiyo gi rieko mi nokeyo yawuote e piny Juda gi piny Benjamin duto, e mier duto mochiel motegno. a Nomiyogi mwandu mogundho kendo ne onyuomonegi mon mang’eny. Ka ne loch Rehoboam osegurore motegno b kendo ka nosebedo gi teko, noweyo luwo chik Jehova, c kendo Jo-Israel duto bende noriwore kode. 2 E higa mar abich mar loch Rehoboam, Shishak d ruodh Misri nobiro monjo Jerusalem, nimar ne gitimo marach e wang’ Jehova. 3 Ne obiro gi geche lweny 1,200, joidh farese 60,000, kaachiel jolweny ma wuotho gi tiendgi ma ok nyal kwan kowuok Misri; Jo-Libya, Jo-Sukim, kod Jo-Ethiopia. e 4 Nokawo mier mochiel motegno mag Juda, kendo gikone nochopo Jerusalem. 5 Shemaya f janabi nodhi ir Rehoboam kod jodong Juda ma nochokore Jerusalem nikech ne giluoro Shishak mi nowachonegi kama: “Jehova owacho niya: ‘Useweya omiyo an bende asejwang’ou g e lwet Shishak.’” 6 Ka ne giwinjo kamano, jodong Israel kod ruoth ne obolore h ma giwacho ni, “Jehova ni kare.” 7 Ka ne Jehova oneno ni gibolore, wach Jehova nobiro ne Shemaya niya: “Gisebolore, koro ok abi kethogi. i Bang’

12

2 WECHE MAG NDALO 11:23–12:14 kinde matin, abiro resogi. a 2We 11:5, 11 Ok abi olo mirimba kuom  Jerusalem ka atiyo gi ShiSULA 12 shak. 8 Kata kamano, gibib 2We 11:17 ro bedo jotichne mondo ging’e pogruok e kind tiyona c Rap 32:15 kod tiyo ne ruodhi mag pi2We 26:11, 16 nje mamoko.” 9 Kuom mano, Shishak d 1Ru 11:40 ruoth Misri nomonjo Jeru1Ru 14:25 salem. Nokawo mwandu ma nokan e od Jehova a kod mwandu ma nokan e e Nah 3:9 od ruoth. Nokawo gik moko duto moriwo nyaka okumbf 1Ru 12:22-24 ni mag dhahabu ma Solomon noloso. b 10 Kuom mano, Ruoth Rehoboam nog Rap 28:15 2We 15:2 loso okumbni mag mula kargi, kae to oketogi e lwet h 2We 33:10, 12 jotend jorit ma ne rito ka ma idonjogo e od ruoth. 11 Kinde duto ma ruoth ne i 1Ru 21:29 dhi e od Jehova, jorit ne 2We 34:26, 27  donjo kuno kendo ting’ogi, Kolam mar 2 kae to bang’e ne giduokogi a 1Ru 7:51 e od jorit. 12 Nikech ruoth nobolore, Jehova ne oweyo bedo gi mirima kode c kendo b 1Ru 10:16, 17 d 1Ru 14:25-28 ne ok okethogi chuth. E wi mano, ne nitie gik mabeyo ma ne oyud e piny Juda. e c 2We 33:10, 12 13 Rehoboam nomedo guro lochne Jerusalem ked Ywa 3:22 ndo nodhi nyime locho. Nobedo ruoth ka en jahigni 41 kendo nolocho kuom hige Cha 18:23-25 ni 17 kodak Jerusalem, 1Ru 14:1, 13 2We 19:2, 3 dala ma Jehova noyiero e kind dhoudi duto mag Israel mondo nyinge obedie. f Rap 23:3 1Ru 11:1 Nying min ruoth ne en Naa1Ru 14:21 ma nya Amon. f 14 Kata kamano, notimo gik maricho g 1Sa 7:3 nikech ne ok oketo chunye 1Ru 18:21 mondo odwar Jehova. g Mar 12:30 SULA 11

2 WECHE MAG NDALO 12:15–13:12 15 Weche mamoko duto e SULA 12 wi ngima Rehoboam, a a 1Ru 12:22-24 chakruokgi nyaka gikogi, b 2We 9:29 donge ondikgi e weche mag 2We 13:22 Shemaya a janabi kod weche Ido b janen manie bug tienge c 1Ru 14:30, 31 kod anyuola? Kendo ne nitie d 2Sa 5:9 lweny mosiko e kind Rehoboam gi Jeroboam. c 16 Gi- e Mat 1:7 kone, Rehoboam notho  moyike gi kwerene e Dala SULA 13 f 1Ru 15:1, 2 Daudi d kendo Abija e wuode nobedo ruoth kare. g 2We 11:20, 21 E higa mar 18 mar h Jos 18:28 loch Jeroboam, Abija 1Sa 10:26 f nobedo ruodh Juda. 2 Ne olocho Jerusalem kuom hig- i 1Ru 15:6 ni adek. Nying min mare ne j 2We 11:1 en Mikaya, g nyar Uriel JaGibea. h Kendo ne nitie k Cha 49:10 7:8 lweny e kind Abija gi Jero- 2Sa Za 78:70, 71 boam. i 7:12, 13 3 Abija nodhi kedo ka en l 2Sa 1We 17:11, 14 gi jolweny 400,000 mathuo- Luk 1:32 ndi kendo motieg1 ne lweny. j Jeroboam bende nobiro m Za 89:28, 29 kedo kode ka en gi jolweny n 2We 10:2 800,000 mathuondi kendo motiegi.1 4 Abija nochung’ o 1Ru 11:26, 27 1Ru 12:20 e wi Got Zemaraim manie  piny gode mag Efraim kendo Kolam mar 2 nowacho niya: “Yaye Jero- a 1Ru 12:26, 28 boam kod Israel duto, wi- 2We 11:15 njauru! 5 Donge ung’eyo b 2We 11:14 ni Jehova Nyasach Israel nomiyo Daudi pinyruoth mar c 1Ru 12:31, 33 Israel nyaka chieng’, k mana 1Ru 13:33 en kod yawuote l kuom d 2We 11:16 singruok mar chumbi?1m 6 Kata kamano, Jeroboam n e Wuo 29:39 wuod Nebat ma jatich Solo- f Wuo 30:1 mon wuod Daudi nong’anyo ne ruodhe. o 7 Kendo jomo- g Wuo 25:30

13

13:3 1 Hibrania, “moyier.” 13:5 1 Tiende ni singruok mosiko kendo ma ok nyal loki.

h Wuo 27:20 i Wuo 25:31

724 ko ma nono ma budho abudha noriwore kode, mi ne giloyo Rehoboam wuod Solomon nikech Rehoboam ne pod en rawera maluor kendo ne ok onyal kedo kodgi. 8 “To koro uparo ni unyalo kedo gi pinyruoth mar Jehova manie lwet yawuot Daudi nikech un oganda maduong’ kendo un gi nyiroye mag dhahabu ma Jeroboam noloso mondo obed nyisecheu. a 9 Donge useriembo jodolo mag Jehova b ma gin nyithind Harun, kod Jo-Lawi, kendo useketo jodolo magu uwegi mana kaka ogendni mamoko? c Kendo ng’ato ang’ata mokelo nyaruath kod yimbe abiriyo uketo mondo obed jadolo mar nyiseche manono. 10 Wan to Jehova e Nyasachwa d kendo pok waweye. Jodolowa ma gin yawuot Harun, tiyo ne Jehova kendo Jo-Lawi konyogi tich. 11 Gichiwo misengni miwang’o mondo ogol yiro ne Jehova okinyi kokinyi kod odhiambo kodhiambo. e Bende, giwang’one ubani f kendo makate miketo e nyim Nyasaye g ni e mesa molos gi dhahabu lilo, bende gimoko teyni h mag dhahabu manie gige chungo taya mag dhahabu i nikech wachopo ting’ ma Jehova Nyasachwa omiyowa. Un to useweye. 12 Koro winjuru! Nyasaye madier ni kodwa kendo otelonwa gi jodolo mage kod turmbeta ma gibiro goyo mondo waked kodu.

725 Yaye Jo-Israel, kik uked gi Jehova Nyasach kwereu, nimar ok unyal loye.” a 13 Kata kamano, Jeroboam nooro jolweny moko mondo omonjgi gi ka tokgi. Omiyo, jolwenje moko ne ni e nyim Jo-Juda, to moko ne nie tokgi. 14 Ka ne Jo-Juda olokore mong’iyo chien, ne gifwenyo ni nyaka giked gi jolweny manie nyimgi kod manie tokgi. Omiyo, ne gichako ywak ne Jehova b ka jodolo goyo turmbeta matek. 15 Jolweny mag Juda nokok matek gi milome mar lweny, to ka ne gitimo kamano, Nyasaye madier noloyo Jeroboam kod Jo-Israel duto e nyim Abija kod Juda. 16 Jo-Israel noringo e nyim Jo-Juda, kendo Nyasaye noketogi e lwet JoJuda. 17 Abija gi joge nonego ji mang’eny ahinya, kendo jolweny mag Israel motieg1 ma notho ne gin 500,000. 18 Omiyo, ne olo Jo-Israel e kindeno, to JoJuda nolocho nikech ne gigeno Jehova Nyasach kweregi. c 19 Abija nolawo Jeroboam mi nomaye Bethel d kod mier matindo molwore, Jeshana kod mier matindo molwore, kod Efrain1e gi mier matindo molwore. 20 Jeroboam ne ok ochako obedo gi teko e kinde loch Abija. Bang’e, Jehova nogoye motho. f 21 Abija to ne omedo bedo gi teko. Ne okendo 13:17 1 Hibrania, 1 Kata, “Efron.”

2 WECHE MAG NDALO 13:13–14:7 mon 14 a monyuolo yawuoyi a Kwa 10:9 22 kod nyiri 16. 22 Weche mamoko duto e wi ngima Abija, gik ma notimo kod b 2We 14:11 2We 18:31 wechene, ondikgi e weche mag Ido janabi. b c 2Ru 18:1, 5 Gikone, Abija notho 1We 5:20 moyike gi kwerene e 2We 16:8 Za 22:5 Dala Daudi, c kendo Asa Za 37:5 Nah 1:7 wuode nobedo ruoth kare. E kindene, piny nobedo gi d 1Ru 12:28, 29 kuwe kuom higni apar. 2 Asa notimo gik mabeyo kendo makare e wang’ Jee Joh 11:54 hova Nyasache. 3 Nomuko kendo mag misango mag f 1Sa 25:38 nyiseche mag pinje mamo1Ru 14:20 Tic 12:21-23 ko d kod kuonde moting’ore.  Bende, nomuko sirni mag Kolam mar 2 kite e kendo notong’o sirni a Rap 17:17 mag yien.1 f 4 E wi mano, nonyiso Jo-Juda mondo ob 2We 9:29 many Jehova Nyasach 2We 12:15  kweregi kendo mondo giluw chikene. 5 Omiyo, noSULA 14 golo kuonde moting’ore kod c 2Sa 5:9 kendo mag wang’o ubani g e mier duto mag Juda, ked Rap 7:5 ndo pinyruodhe nobedo gi kuwe. 6 Nogero mier moe Wuo 23:24 chiel e piny Juda h nikech piny nokuwe kendo ne onge f 1Ru 14:22, 23 lweny e hignigo, nimar Je2Ru 18:1, 4 hova nomiye kuwe. i 7 Nowacho ne Jo-Juda kama: g 2We 34:1, 4 “Wageruru miergi kendo walworgi gi ohinga man gi ute maboyo mag ng’icho, j kod h 2We 11:5 rangeye gi lodi. Pinyni en marwa, nikech wasemanyo i 2We 15:15 Jehova Nyasachwa. WaseNge 16:7 manye kendo osemiyowa kuwe kuonde duto.” Omiyo, j 2We 32:2, 5 ne gigedo ma gitieko. k SULA 13

14

“moyier.” 13:19 k Za 127:1

14:3 1 Som Tiend Weche.

2 WECHE MAG NDALO 14:8–15:9 8 Asa ne nigi jolweny SULA 14 11:1, 12 300,000 mowuok Juda ma a 2We 2We 13:3 ne omanore gi okumbni madongo kod tonge. Bende, ne b 2We 16:8 en gi jolweny 280,000 mathuondi mowuok Benjamin c Jos 15:20, 44 ma ne omanore gi okumbni 2We 11:5, 8 matindo kod atung’. a d Wuo 14:10 9 Bang’e, Zera Ja-Ethio- 1We 5:20 pia nobiro monjogi gi jo- 2We 32:20 lweny 1,000,000 kod geche 7:7 lweny 300. b Ka ne ochopo e Bur 1Sa 14:6 Maresha, c 10 Asa ne odhi rado kode mi ne gichanore f 2We 13:12 ne lweny e Hoho mar Zefa- 2We 32:7, 8 tha ka gin Maresha. g 1Sa 17:45 11 Asa noywak ne Jehova Za 20:5 Nyasache d kowacho niya: “A Nge 18:10 Jehova, inyalo konyo ji h Jos 7:9 bed ni ging’eny kata gionge Za 9:19 e teko. A Jehova Nyasachwa, konywa nikech in e ma wa- i Rap 28:7 geno kuomi, f kendo wabiro kedo gi ogandani e nyingi. g j Cha 20:1  A Jehova, in e Nyasachwa, Kolam mar 2 h dhano adhana kik loyi.”  12 Kuom mano, Jehova SULA 15 noloyo Jo-Ethiopia e nyim a Jak 4:8 Asa kod Juda, kendo JoEthiopia noringo. i 13 Asa b Isa 55:6 kaachiel gi jolweny mage nolawogi nyaka Gerar. j Ne c 1We 28:9 gidhi nyime nego Jo-Ethio- Hib 10:38 pia ma onge kata achiel d Rap 33:8, 10 ma ne odong’, nimar Je- 2We 17:8, 9 hova e ma notiekogi kaa- Mal 2:7 chiel gi ogandane mar e Za 106:43, 44 lweny. Bang’ mano, ne giti- Isa 55:7 ng’o mwandu mang’eny ahinya ma ne giyako. 14 E wi f Rap 28:15, 48 mano, ne gimonjo mier duto 1:9 molworo Gerar nimar jogo g Jos 1We 28:20 nobedo maluor nikech Jehova. Ne giyako mwandu e h 2Ru 23:24 miergo duto nimar ne gin gi mwandu mang’eny ahi- i 2We 8:12

726 nya. 15 Bende, ne gimonjo hembe mag jo ma ne pidho jamni ma gikawo rombe gi diek modhuro kaachiel gi ngamia, kae to ne gidok Jerusalem. Roho mar Nyasaye nobiro kuom Azaria wuod Oded. 2 Omiyo, ne odhi romo gi Asa mi owachone niya: “Yaye Asa kod Juda duto kaachiel gi Benjamin, winjauru! Jehova ni kodu mana ka umakoru kode. a Ka umanye, to ubiro yude, b ka uweye, to obiro jwang’ou. c 3 Kuom kinde malach, Israel ne onge Nyasaye madier. Ne gionge jadolo ma puonjogi, bende ne gionge chik. d 4 To ka ne gichandore, ne gidok ir Jehova Nyasach Israel kendo ne gimanye mi ne giyude. e 5 E ndalogo, wuoth ne tek nikech kuwe ne onge e kind ogendni ma ne odak e pinyno. 6 Oganda ne tieko oganda machielo kendo dala ne kedo gi dala machielo nikech Nyasaye e ma ne kelonegi tungni kod chandruok. f 7 Un to beduru motegno kendo chunyu kik nyosre, g nimar ibiro guedh tiju.” 8 Ka ne Asa owinjo wechegi kod weche ma Oded janabi nokoro, nobedo gi chir mogolo sanamu makwero e piny Juda duto h kod Benjamin duto. Nogologi bende e mier ma ne okawo e piny gode mag Efraim. Bende, nodwoko kendo mar Jehova ma ne nie nyim agola mar Jehova. i 9 Nocho-

15

727 ko Jo-Juda gi Jo-Benjamin duto gi jodak ma nowuok e piny Efraim, Manase, kod Simeon, a nimar ji mang’eny noringo Israel mondo giriwre kode ka ne gineno ni Jehova Nyasache ne ni kode. 10 Omiyo, ne gichokore Jerusalem e dwe mar adek e higa mar 15 mar loch Asa. 11 Chieng’no, ne gigolo ne Jehova misengni mag dhok 700 gi rombe 7,000 ma ne gigolo kuom gik ma ne giyako. 12 E wi mano, ne gisingore mar manyo Jehova Nyasach kweregi gi chunygi duto kod tekogi duto. b 13 Ng’ato ang’ata ma ne ok omanyo Jehova Nyasach Israel ne inego, bed ni en ng’at maduong’ kata matin, dichwo kata dhako. c 14 Omiyo, ne gisingore ne Jehova gi dwol maduong’ ka gigoyo sigalagala, turmbeta, kod tung’. 15 JoJuda duto ne mor gi singruogno nimar ne gisingore gi chunygi duto kendo ne gimanyo Nyasaye gi kinda kendo ne giyude. d Kendo Jehova nodhi nyime miyogi kuwe kuonde duto. e 16 Ruoth Asa nogolo Maaka f dan mare e duong’ne kaka min ruoth, nikech noloso sanamu makwero ne siro mar yien.1 g Asa nomuko sanamuno kendo norege mowang’e e Hoho mar Kidron. h 17 To ne ok ogol kuonde moting’ore i e Israel. j Kata kamano, Asa nomakore gi Nyasaye gi chu15:16 1 Som Tiend Weche.

2 WECHE MAG NDALO 15:10–16:6 nye duto kuom ngimane te. a a 2We 11:16 18 Ne okawo fedha, dha2We 30:25 habu, kod gik mamoko mi otero e od Nyasaye madier. b Rap 4:29 2Ru 23:3 En owuon kaachiel gi wuon Neh 10:28, 29 mare ne gipwodho gigo ne tij hekalu. b 19 Lweny ne c Wuo 22:20 onge e piny nyaka e higa mar 35 mar loch Asa. c d 2We 15:2 E higa mar 36 mar loch Asa, Baasha d e Nge 16:7 ruodh Israel nodhi monjo f 1Ru 15:9, 10 Juda, kendo nochako gero1 Rama e mondo ogeng’ ng’ag Rap 13:6-9 to ang’ata kik wuog e piny Asa ruodh Juda kata kik h 1Ru 15:13, 14 donj e pinyno. f 2 Mano nomiyo Asa okawo fedha i 1Ru 22:43 kod dhahabu ma ne nie kuonde keno mag od Jehova g gi j 1Ru 14:22, 23 kuonde keno mag od ruoth 2Ru 14:3, 4 2Ru 23:19, 20 mi okowogi ne Benhadad  ruodh Siria h ma ne odak DaKolam mar 2 maski. Asa ne oorone a 1Ru 8:61 wach kama: 3 “Nitie winjruok e kinda kodi kendo e b 1Ru 7:51 1Ru 15:15 kind wuora gi wuoru. Ero 1We 26:26 aoroni fedha gi dhahabu. Bi iketh winjruok manie kindi c 2We 14:1  gi Baasha ruodh Israel mondo owere koda.” SULA 16 4 Benhadad nowinjo d 1Ru 15:25, 27 Ruoth Asa mi ne ooro joe Jos 18:21, 25 tend jolweny mondo odhi omonj mier mag Israel, kef 1Ru 15:17-19 ndo ne giloyo mier mag Ijon, i Dan, j Abel-maim, kod g 1Ru 7:51 kuonde duto mag keno manie piny Naftali. k 5 Ka ne h 1Ru 20:1 Baasha owinjo wachno, ne 2Ru 12:18 2Ru 16:8 oweyo gero1 Rama mojwang’o tijno gi kanyo. 6 Eka i 2Ru 15:29 Ruoth Asa nochoko Jo-Juda duto mi ne giting’o kite kod SULA 15

16

j Bur 18:29 k 1Ru 15:20-22

16:1, 5 1 Kata, “chiele motegno; gere kendo.”

2 WECHE MAG NDALO 16:7–17:8 bepe ma ne Baasha gero- SULA 16 go a Rama b kendo Ruoth Asa a 1Ru 15:17 nokawogi mi ogerogo Geba c b Jos 18:21, 25 kod Mizpa. d 7 E kindeno, Hanani e ja- c Jos 18:21, 24 nen nodhi ir Asa ruodh 1We 6:60, 64 Juda mowachone kama: “Ni- d Jos 18:21, 26 kech ne iketo genoni kuom Bur 20:1 ruodh Siria kendo ne ok ige16:1 no Jehova Nyasachi, oganda e 1Ru 2We 19:2 lweny mar ruodh Siria ose- 2We 20:34 bwodho e lweti. f 8 Donge f Jer 17:5 Jo-Ethiopia kod Jo-Libya ne gin oganda lweny maduong’ g 2We 14:9, 11 ahinya ma ne nigi geche Za 37:39, 40 lweny kod joidh farese h Zek 4:10 mang’eny? To nikech ne igeno Jehova, noketogi e lwe- i 1Pe 3:12 ti. g 9 Nimar wang’ Jehova ng’iyo piny ngima h mondo j 1Ru 15:32 onyis tekone1 ne jogo ma k 1Ru 15:23 lame gi chunygi duto. i Isetimo fuwo e wachni, omiyo l 1Ru 15:24 chakre sani ibiro bedo gi  Kolam mar 2 lweny kinde duto.” j 10 Kata kamano, Asa iye a 2Sa 5:7 nowang’ gi janen motweye b Mar 16:1 23:55, 56 e jela nimar mirima no- Luk Joh 19:40 make kode e wachni. Kendo  e kindeno, Asa nochako sa- SULA 17 ndo jomamoko e ogandagi. c 1Ru 15:24 11 Weche mamoko duto e 1Ru 22:41 wi ngima Asa, a chakruok- d 2We 15:8 gi nyaka gikogi, ondik e Bug Ruodhi mag Juda kod Is- e 2Sa 8:15 rael. k 4:29 12 E higa mar 39 mar loch f Rap 2We 26:1, 5 Asa, tuo nomako tiendene mi nohewore ahinya, to kata g 1Ru 12:28-30 1Ru 13:33 e tuoneno, ne ok omanyo Jehova, to nodhi ir jothieth. h 1Ru 9:4, 5 13 Gikone, Asa notho mo- Za 132:12 yike gi kwerene; l notho i 2We 18:1 e higa mar 41 mar lochne. 14 Noyike e liel malich mi- j 1Ru 22:42, 43 16:9 1 Kata, “mondo okony.”

k Rap 7:5

728 wuoro ma nokunyo owuon e Dala Daudi. a Ne opiele e otanda ma opong’ gi mor balsam kod gik mang’eny mang’we ng’ar ma ne okik mondo olos mo makende. b E wi mano, ne gimokone mach maduong’ ahinya e liende.1 Jehoshafat wuode c nobedo ruoth kare, kendo ne omedo guro lochne e wi Israel. 2 Noketo jolweny e mier duto mochiel motegno mag Juda kendo ne oketo kembe mag jolweny e piny Juda kod e mier mag Efraim ma Asa wuon mare nokawo. d 3 Jehova nodhi nyime guedho Jehoshafat nikech nowuotho e yore mag Daudi kwar mare e kendo ne ok otiyo ne nyiseche mag Baal. 4 Nimar ne otiyo ne Nyasach wuon mare f mi oluwo chikene kendo ne ok oluwo timbe Jo-Israel. g 5 Jehova nodhi nyime guro pinyruoth e lwete h kendo Jo-Juda duto ne kelo ne Jehoshafat mich, mi nobedo gi mwandu mang’eny kod huma. i 6 Nobedo gi chir mar luwo yore Jehova kendo nogolo kuonde moting’ore j kod sirni mag yien1 k e piny Juda. 7 E higa mar adek mar lochne, ne ooro jodongo mondo opuonj ji e mier duto mag Juda. Jodongogo ne gin Benhail, Obadia, Zekaria, Nethanel, kod Mikaya. 8 Jo-Lawi ma nodhi kodgi

17

16:14 1 Nenore ni ne ok owang’ ringre Asa e mach, to ne owang’ gik mang’we ng’ar. 17:6 1 Som Tiend Weche.

729 e magi: Shemaya, Nethania, Zebadia, Asahel, Shemiramoth, Jehonathan, Adonija, Tobija, kod Tobadonija. Jodolo ma ne ni kodgi ne gin Elishama kod Jehoram. a 9 Ne gichako wuotho e mier duto mag Juda gi buk moting’o chik Jehova b ka gipuonjo ji. 10 Pinjeruodhi ma ne olworo piny Juda ne obedo maluor nikech Jehova kendo ne ok gikedo gi Jehoshafat. 11 Jo-Filistia nokelo ne Jehoshafat mich kod pesa mar osuru. Jo-Arabia nokelone yimbe 7,700 kod nyuogi1 7,700 ma ne gigolo kuom jambgi. 12 Jehoshafat nodhi nyime bedo gi huma c kendo ne odhi nyime gero kuonde mochiel motegno d kod mier mag keno e e piny Juda. 13 Notimo tije madongo e mier mag Juda, kendo ne en gi jolweny mathuondi e Jerusalem. 14 Jolwenygo ne opog e grube kaluwore gi anyuolagi: kuom jotelo mag jolweny aluf-aluf mag Juda, ne nitie Adna jatelo kendo ne en gi jolweny 300,000 mathuondi. f 15 Bende, ne nitie Jehohanan ma ne nigi jolweny 280,000. 16 Jatelo machielo ne en Amasia wuod Zikri ma ne ochiwore ne tij Jehova, kendo ne en gi jolweny 200,000 mathuondi. 17 Kuom dhood Benjamin, g ne nitie Eliada jalweny mathuon, kendo ne en gi jolweny 200,000 17:11 1 Tiende ni, diek ma chwo.

2 WECHE MAG NDALO 17:9–18:7 man gi atung’ kod okumba. a a Rap 33:8, 10 18 Jalupne ne en JehozaMal 2:7 bad ma ne nigi jolweny 180,000 moikore ne lweny. 19 Jogi ne tiyo ne ruoth ka b Rap 31:11 Jos 1:7, 8 ok okwan jo ma ne ruoth Neh 8:7 oketo e mier mamoko mochiel motegno mag Juda. b c 2We 18:1 Jehoshafat ne nigi mwandu mang’eny kod huma malach. c Kata kad 2We 14:2, 6 mano, notimo winjruok mar kend gi Ahab. d 2 Higni moko bang’e nodhi Sae 1Ru 9:19 2We 8:3, 4 maria ir Ahab, e kendo Ahab noyang’o1 rombe gi dhok mang’eny ne Jehoshafat gi f 2We 13:3 2We 26:11-13 jo ma nowuothogo. Ahab nokwaye2 mondo gidhi giked gi Jo-Ramoth-gilead. f g Cha 49:27  3 Ahab ruodh Israel nopeKolam mar 2 njo Jehoshafat ruodh Juda kama: “Donge ibiro dhi koda a 2We 14:8 Ramoth-gilead?” Jehoshafat nodwoke niya: “An kodi, b 2We 11:5, 23 joga gin jogi, kendo wabiro  konyi kedo.” SULA 18 4 Kata kamano, Jehoshac 2We 17:5 fat nowacho ne ruodh Israel niya: “Kwong ipenjie wach d 1Ru 16:28, 33 kuom Jehova.” g 5 Omiyo, 1Ru 21:25 ruodh Israel nochoko jonabi ma dirom 400 mopenjogi kama: “Be onego wadhi wae 1Ru 22:2-4 2We 19:2 ked gi Ramoth-gilead, koso kik wadhi?” Ne gidwoke niya: “Dhiyo, nimar Nyasaye f Rap 4:41-43 madier biro kete e lweti.” 1We 6:77, 80 6 Jehoshafat nopenjo kama: “Onge janabi mar g 2Sa 2:1 Jehova kae h mondo en 1Ru 22:5, 6 bende wapenje wachni?” i 7 Ruodh Israel nodwoko Jeh 2Ru 3:11 hoshafat niya: “Pod nitie SULA 17

18

i 1Ru 22:7, 8

18:2 1 Tiende ni, nochiwo misango. 2 Kata, “nosaye.”

2 WECHE MAG NDALO 18:8-21 ng’at moro a ma wanyalo penjo gima Jehova owacho. En Mikaya wuod Imla. Kata kamano, ok adwarega nikech onge kinde moro amora mosekoro weche mabeyo kuoma, okoroga mana weche maricho.” b To Jehoshafat nodwoke niya: “Ruoth ok onego owuo kamano!” 8 Omiyo, ruodh Israel noluongo jatelo moro monyise niya: “Dhi mapiyo ikel Mikaya wuod Imla.” c 9 Koro, ruodh Israel gi Jehoshafat ruodh Juda ne orwako lepgi mag ruodhi kendo ne gibet e kombegi mag loch e kar dino man e dho ranga Samaria, kendo jonabi duto ne koro wach e nyimgi. 10 Eka Zedekia wuod Kenaana ne oloso tunge mag chuma kendo ne owacho kama: “Jehova owacho niya: ‘Ibiro chuoyo1 Jo-Siria gi tungegi mi itiekgi chuth.’” 11 Jonabi mamoko duto bende ne koro wach machal kamano. Ne giwacho kama: “Dhi iked gi Ramoth-gilead kendo ibiro loye. d Jehova biro keto pinyno e lweti.” 12 Jaote ma noor mondo odhi oluong Mikaya nowachone niya: “Jonabi mamoko duto koro ne ruoth gima ber. In bende kor ne ruoth gima ber.” e 13 To Mikaya nodwoko kama: “Akuong’ora gi nying Jehova, ni gima Nyasacha onyisa e ma abiro wacho.” f 14 Mikaya nodhi ir ruoth, mi ruoth nopenje niya: “Mikaya, be onego wa18:10 1 Kata, “dhiro.”

SULA 18 a 1Ru 18:4 1Ru 19:9, 10

b Jer 38:4

c 1Ru 22:9-12

d Mik 3:5

e 1Ru 22:13-17 Isa 30:9, 10

f Jer 23:28 Tic 20:27

 Kolam mar 2 a Law 26:14, 17 Kwa 27:16, 17

b 1Ru 22:18

c Isa 6:1 Eze 1:26 Fwe 20:11

d Ayu 1:6 Dan 7:9, 10

e 1Ru 22:19-23

f Za 104:4

730 dhi waked gi Ramoth-gilead, koso kik wadhi?” Kanyo gi kanyo, Mikaya nodwoko ruoth kama: “Dhi iked kodgi kendo ibiro loye nimar ibiro kete e lweti.” 15 Ka ne Ruoth owinjo kamano, nowachone niya: “Onego anyisi nyadidi ni ikuong’rina ni ok ibi wuonda, to ibiro nyisa mana adier e nying Jehova?” 16 Omiyo, nowachone niya: “Aneno Jo-Israel kokere e gode ka rombe ma onge jakwath. a Jehova owacho kama: ‘Jogi onge jatelo. We ng’ato ka ng’ato odog e ode gi kuwe.’” 17 Eka ruodh Israel nowacho ne Jehoshafat niya: “Donge ne anyisi ni ok obi koro weche mabeyo kuoma, to mana weche maricho?” b 18 Mikaya nowacho kama: “Koro winj gima Jehova wacho: Ne aneno ka Jehova obet e kom-lochne c to ogendni mag polo d ochung’ e bathe korachwich gi koracham. e 19 Kae to Jehova nopenjo niya: ‘Ng’ano ma biro dhi wuondo Ahab ruodh Israel mondo odhi otho Ramoth-gilead?’ Malaika achiel ne wacho kama, to machielo ne wacho gima opogore. 20 Eka malaika moro f ne obiro mochung’ e nyim Jehova mowacho kama: ‘Abiro dhi wuonde.’ Jehova ne openje niya: ‘Ere kaka idhi wuonde?’ 21 Nodwoke niya: ‘Abiro dhi keto weche mag miriambo e dho jonabine.’ Nonyise kama: ‘Adier ibiro wuonde kendo

731 ibiro loye. Dhi itim kamano.’ 22 Koro Jehova oseketo weche mag miriambo e dho jonabinigi, a to Jehova oseng’ado ni masira nyaka yudi.” 23 Eka Zedekia b wuod Kenaana nosudo machiegni mothalo lemb c Mikaya d kopenje niya: “Roho mar Jehova nokala nade mobiro wuoyo kodi?” e 24 Mikaya nodwoke niya: “Chieng’ ma inidonj e ot ma iye mondo ipondi, eka ining’e.” 25 Ruodh Israel nochiko kama: “Makuru Mikaya mondo utere ir Amon jatend dala kod Joash wuod ruoth. 26 Nyisgiuru ni, ‘Ruoth owacho kama: “Tweuru ng’atni e jela f kendo umiye mana chiemo matin gi pi nyaka chieng’ aduog gi kuwe.”’” 27 To Mikaya nowacho niya: “Kiduogo gi kuwe, to kare Jehova ok osewuoyo koda.” g Nomedo bende niya: “Un uduto, kik wiu wil gi wachni.” 28 Kamano, ruodh Israel gi Jehoshafat ruodh Juda nodhi Ramoth-gilead. h 29 Ruodh Israel nowacho ne Jehoshafat kama: “Abiro dhi e lweny ka aloko lepa mondo kik fwenya, to in rwak lepi mag ruoth.” Omiyo, ruodh Israel notimo kamano mi ne gidhi e lweny. 30 Koro, noyudo ruodh Siria osechiko jotend lweny motelo ne gechene kama: “Kik uked gi ng’ato ang’ata, obed ng’at maduong’ kata ng’at matin, to uked mana gi ruodh Israel kende.”

2 WECHE MAG NDALO 18:22–19:4 31 Ka ne jotend geche onea Isa 19:14 no Jehoshafat, ne giwacho Eze 14:9 e kindgi kama: “Ma e ruodh Israel.” Omiyo, ne gib 2We 18:10 chome mondo giked kode. Eka Jehoshafat noywak matek mondo okonye a mi Jehoc Jer 20:2 Mar 14:65 va nokonye kendo gikanyono, Nyasaye nomiyo gibaro mi giweyo luwe. 32 Ka ne d 2We 18:7 jotend geche ofwenyo ni ok en ruodh Israel, ne giweyo e 1Ru 22:24-28 lawe. 33 To ng’at moro ne obayo asere mopo kochuoyo f 2We 16:10 Tic 5:18 ruodh Israel gie kind lawe mar akor. Omiyo, ruoth nowacho ne ng’at ma ne rieg Kwa 16:29 mbo gache niya: “Lokri igola kar lweny kae, nikech ahih Jos 20:8 b 34 Lweny 1Ru 22:29-33 nyora marach.” 2We 18:2 nodhi nyime odiechiengno  mangima, kendo nochuno ni Kolam mar 2 jomoko osire nyaka odhiaa Wuo 14:10 mbo kochung’ e gache ko2We 13:14 chomo Jo-Siria, kendo notho ka chieng’ podho. c b 1Ru 22:34, 35 Jehoshafat ruodh Juda nodok e ode c 2We 18:22 man Jerusalem gi kuwe. d  2 Jehu e wuod Hanani f jaSULA 19 nen nodhi romone kendo ne d 2We 18:31, 32 onyise kama: “Be owinjore ikony jo maricho g kendo iher e 1Ru 16:1 jo ma ok ohero Jehova? h Jehova nigi mirima kodi nikech gima itimo. 3 Kata f 2We 16:7 kamano, nitie gik mabeyo moseyud kuomi, i nimar ne g 1Ru 21:25 igolo sirni mag yien1 duto e piny kendo iseiko chunyi h Za 139:21 mondo imany Nyasaye madier.” j 4 Jehoshafat nodhi nyii 1Ru 14:1, 13 me dak Jerusalem, kendo SULA 18

19

j 2We 17:3-6

19:3 1 Som Tiend Weche.

2 WECHE MAG NDALO 19:5–20:7 ne odhi limo oganda chak- SULA 19 re Beer-sheba nyaka e piny a Jos 17:14, 15 gode mag Efraim a mondo ob 2We 15:8 jiwgi giduog ir Jehova Nyasach kweregi. b 5 Be- c Rap 16:18 nde, noketo jong’ad bura e mier duto mochiel motegno d Rap 1:16, 17 mag Juda. c 6 Nowacho ne Za 82:1 jong’ad bura kama: “Nonu- e Wuo 18:21 ru ahinya gima utimo, nimar ok ung’ad bura e nying dha- f Cha 18:25 no, to ung’ado bura e nying Rap 32:4 Jehova. En kodu sa ma g Tic 10:34 ung’ado bura. d 7 Koro luo- Rum 2:11 ruru Jehova. e Nonuru adi- 1Pe 1:17 mba gik mutimo nikech Je- h Rap 10:17 hova Nyasachwa ok ng’ad Rap 16:19 bura marach ngang’, f ok 17:9 odew wang’ ng’ato, g kendo i Rap Rap 21:5 Rap 25:1 ok okaw asoya.” h 8 Jehoshafat noketo JoLawi gi jodolo kod jodong j Rap 17:8 dhoudi moko mag Israel e k Mal 2:7 Jerusalem bende mondo gi-  ng’ad bura ne Jehova ke- Kolam mar 2 ndo giyal buche mag jo ma a 2We 15:2 odak Jerusalem. i 9 Nochi-  kogi niya: “Ka ma e kaka SULA 20 b Bur 3:14 unung’ad bura gadiera gi 2Sa 8:2 chunyu duto kendo kuluo- Za 83:2, 6 ro Jehova: 10 Kinde moro c Cha 19:36-38 amora ma oweteu modak e mier mamoko okelo wach d Jos 15:1 moro, bed ni en wach nek j kata wach motudore gi chik e Jos 15:20, 62 moro, kata bura moro mong’adi, siemgiuru mondo kik f 2We 19:1, 3 gibed joketho e nyim Jeho- g Rap 4:29-31 va. Nono to obiro bedo gi mirima kodu kaachiel gi h 1Ru 8:23 oweteu. Kamano e kaka Mat 6:9 onego utim mondo kik ubed i 1We 29:11 joketho. 11 Amaria jadolo Dan 4:17 maduong’ ni kae kendo en e 29:12 ma ochung’ ne weche duto j 1We Isa 40:15, 17 mag Jehova. k Zebadia wuod Dan 4:35

732 Ishmael jatend dhood Juda ochung’ ne weche duto motudore gi ruoth. To Jo-Lawi gin jodongu. Beduru gi chir kendo tiuru, Jehova mondo obed gi jo ma timo gik mabeyo.” a Bang’e, Jo-Moab b kod Jo-Amon, c kaachiel gi moko kuom Jo-Amonim,1 nobiro mondo giked gi Jehoshafat. 2 Omiyo, nowach ne Jehoshafat niya: “Oganda maduong’ obiro monji kowuok Edom d e alwora mar nam.1 Gisechopo Hazazon-tamar, ma en En-gedi. e 3 Mano nomiyo Jehoshafat obedo maluor mi nong’ado mar manyo Jehova. f Omiyo, ne olando ni ji otue chiemo e piny Juda duto. 4 Eka Jo-Juda nochokore mondo gipenj Jehova wach. g Ne giwuok e mier duto mag Juda mondo gipenj Jehova wach. 5 Eka Jehoshafat nochung’ e nyim oganda mar Juda gi Jerusalem ma ne ochung’ e laru manyien mar od Jehova. 6 Nowacho kama: “A Jehova Nyasach kwerewa, donge in e Nyasaye e polo malo? h Donge in e ma in gi teko e wi pinjeruodhi duto e piny? i Teko gi nyalo nie lweti, kendo onge ng’at ma nyalo loyi. j 7 A Nyasachwa, donge niriembo weg pinyni e nyim jogi Israel kendo ne ichiwe mondo obed mwandu mosi-

20

20:1 1 Kata nyalo bedo, “Jo-Meun.” 20:2 1 Nenore ni en Nam Chumbi.

733 ko ne koth Ibrahim osiepni? a 8 Kendo ne gidakie mi gigeroni ot moluongo nyingi kanyo b ka giwacho niya: 9 ‘Ka masira oyudowa, bed ni en ligangla, kum mager, tuo marach, kata kech, wabiro chung’ e nyim odni kendo e nyimi (nimar nyingi nie odni) c mondo wakwayi igolwa e masira momakowa, to yie iwinjwa kendo ikonywa.’ d 10 To koro nee gima Jo-Amon, gi Jo-Moab, kod jo mowuok e piny gode mag Seir timo. e Ka ne Jo-Israel wuok Misri ne inyisogi ni kik gimonjgi kendo Jo-Israel noweyogi mi ne ok gitiekogi. f 11 Koro gichulowa kuom golowa oko e piny ma ne imiyowa kaka mwandu mondo obed pokwa. g 12 A Nyasachwa, donge ibiro kumogi? h Nimar wan waonge gi teko mar kedo gi oganda maduong’ mobiro monjowani. Kendo ok wang’eyo gima wanyalo timo, i to in e ma wachiko wang’wa kuomi.” j 13 Kindeno duto, oganda Juda duto ne ochung’ e nyim Jehova gi jogi matindo, mondegi, kod nyithindgi. 14 Eka e dier chokruok, roho mar Jehova ne obiro kuom Jahaziel wuod Zekaria ma wuod Benaya, wuod Jeiel, wuod Matania ma Ja-Lawi kendo ma ne en achiel kuom yawuot Asaf. 15 Nowacho kama: “Chikuru itu un Jo-Juda duto, un jo ma odak Jerusalem, kod

SULA 20 a Cha 12:7 Neh 9:7, 8 Isa 41:8 Jak 2:23

b 2We 2:4 c 2We 6:20 d 1Ru 8:33, 34 2We 6:28-30

e Cha 36:8 f Kwa 20:17, 18 Rap 2:5, 9, 19

g Bur 11:23, 24 Za 83:2, 4

h Bur 11:27, 28 Za 7:6

i 2Ru 6:15, 16 j 2We 14:11 Za 25:15 Za 62:1

 Kolam mar 2 a Rap 1:29, 30 Jos 11:4, 6 2We 32:7, 8

b Isa 30:15 c Wuo 14:13, 14 Wuo 15:2 1Sa 2:1 1We 16:23 Ywa 3:26

d Rap 31:8 Jos 10:25

e Kwa 14:9 2We 15:2

f 1We 23:12 g 1We 15:16 h 2We 11:5, 6 i Wuo 14:31 Wuo 19:9

j 1We 15:16

2 WECHE MAG NDALO 20:8-21 in Ruoth Jehoshafat. Ma e gima Jehova wachonu: ‘Kik uluor kendo kibaji kik gou nikech oganda maduong’ni, nimar lweny ok en maru, to en mar Nyasaye. a 16 Kiny dhi urad kodgi. Gibiro luwo yo ma idho ka dhi Ziz kendo ubiro yudogi e giko aora man machiegni gi thim mar Jeruel. 17 Un ok ubi kedo e lwenyni. Chung’uru mos b mondo une kaka Jehova resou. c Yaye, Juda gi Jerusalem, kik uluor kendo kibaji kik gou. d Kiny dhi urad kodgi, kendo Jehova biro bedo kodu.’” e 18 Gikanyono, Jehoshafat nogoyo chonge piny mokulore nyaka e lowo, kendo Jo-Juda duto kaachiel gi jo ma odak Jerusalem bende ne ogoyo chonggi piny e nyim Jehova mi gilamo Jehova. 19 Eka Jo-Lawi ma wuok e anyuola mar Kohath f kod Kora nochung’ mi gipako Jehova Nyasach Israel gi dwol maduong’ ahinya. g 20 Ne gimondo chiewo gokinyi mi gidhi e thim mar Tekoa. h Sa ma ne gidhi, Jehoshafat nochung’ monyisogi niya: “Winjauru, un JoJuda kod un jo ma odak Jerusalem. Keturu yie kuom Jehova Nyasachu mondo omi uchung’ motegno. Keturu yie kuom jonabine i kendo ubiro loyo lweny.” 21 Ka ne osewuoyo gi oganda, ne oketo jomoko mondo ower j ne Jehova kendo opake ka girwako lewni maler ka gin e nyim

2 WECHE MAG NDALO 20:22-37 jolweny ka giwacho niya: “Gouru ne Jehova erokamano, nimar herane osiko nyaka chieng’.” a 22 Ka ne gichako wero wende pak gimor, Jehova norundo Jo-Amon, JoMoab, kod Jo-Seir ma ne obiro monjo Jo-Juda, mi ginegore giwegi. b 23 JoAmon gi Jo-Moab noriwore mi gichako kedo gi jo ma ne owuok e piny gode mar Seir c mondo gitiekgi. To ka ne gisetieko Jo-Seir, ne ginegore giwegi. d 24 To ka ne Jo-Juda oidho ohinga ma ne nie thim e mi ging’iyo ka ma ogandano ne nitie, ne gineno mana ringre jo motho kopie piny, f kendo onge ng’at ma notony. 25 Kuom mano, Jehoshafat gi joge ne odhi mi giyako gik mang’eny kuomgi. Ne giyudo lewni kod gik mamoko mabeyo kendo ne gikawo gik mang’eny ahinya kuomgi ma ne otamogi ting’o duto. g Ne okawogi ndalo adek mondo gisomb gigo, nimar gigo ne ng’eny nyowuoyo. 26 E odiechieng’ mar ang’wen, ne gichokore e Paw Beraka mondo gipak Jehova. Mano e momiyo ne giluongo kanyo ni Paw Beraka1h kendo iluonge kamano nyaka kawuononi. 27 Eka Jo-Juda kod JoJerusalem duto nodok Jerusalem gimor ahinya ka Jehoshafat otelonegi, nimar 20:26 1 Tiende ni, “Gueth.”

SULA 20 a Wuo 34:6 b Bur 7:22 1Sa 14:20

c Rap 2:5 d Wuo 14:25 Eze 38:21

e 2We 20:16 f Wuo 14:30 Za 110:5, 6 Isa 37:36

g Wuo 12:35 2Ru 7:15, 16

h Wuo 17:14, 15 1Sa 7:12

 Kolam mar 2 a 1Sa 2:1 Za 20:5 Za 30:1

b 2Sa 6:5 1We 16:5

c Kwa 10:8 1We 13:8 2We 29:26

d Za 116:19 e Wuo 15:13, 14 Jos 9:3, 9 2We 17:10

f Jos 23:1 2Sa 7:1 2We 15:15

g 1Ru 22:41, 42 h 1Ru 15:11 i 2We 17:3, 4 2We 19:2, 3

j 1Ru 15:14 1Ru 22:43 2We 17:1, 6

k 1Ru 18:21 l 1Ru 16:1 2We 19:2

m 2We 16:7 n 2Ru 1:2, 16 o 1Ru 10:22, 23 p Kwa 33:1, 35 Rap 2:8 1Ru 9:26

734 Jehova nomiyo giloyo jowasikgi. a 28 Ne gidok Jerusalem ka gigoyo gige thum man gi tonde, nyatiti, b kod turmbeta c kendo ne gidhi nyaka e od Jehova. d 29 Nyasaye ne omiyo pinjeruodhi duto obedo maluor ka ne giwinjo ni Jehova okedo gi wasik Jo-Israel. e 30 Omiyo, pinyruodh Jehoshafat nobedo gi kuwe, kendo Nyasache ne odhi nyime miye kuwe kuonde duto. f 31 Jehoshafat ne odhi nyime locho e wi Juda. Nobedo ruoth ka en jahigni 35 kendo ne olocho kuom higni 25 kodak Jerusalem. Nying min mare ne en Azuba nyar Shilhi. g 32 Ne odhi nyime wuotho e yor Asa wuon mare. h Ne ok oweyo yorno, kendo notimo gik makare e wang’ Jehova. i 33 Kata kamano, ne ok ogol kuonde moting’ore, j kendo oganda ne pok oiko chunygi mondo gimany Nyasach kweregi. k 34 Weche mamoko duto e wi ngima Jehoshafat, a chakruokgi nyaka gikogi, oket e weche mag Jehu l wuod Hanani, m ma ne ondik e Bug Ruodhi mag Israel. 35 Bang’ mano, Jehoshafat ruodh Juda notimo winjruok gi Ahazia ruodh Israel ma timbene ne richo. n 36 Omiyo, ne oriwore kode e ohala mar loso meli ma dhi Tarshish. o Ne giloso meligo Ezion-geber. p 37 Kata kamano, Eliezer wuod Dodavahu Ja-Maresha nokoro wach kuom Jehoshafat niya:

735 “Nikech itimo winjruok gi Ahazia, Jehova biro ketho tiji.” a Omiyo, meligo ne okethore b kendo ne ok ginyal dhi Tarshish. Jehoshafat notho moyike gi kwerene e Dala Daudi, kendo Jehoram wuode nobedo ruoth kare. c 2 Owetene ne gin Azaria, Jehiel, Zekaria, Azaria, Mikael, kod Shefatia. Giduto ne gin yawuot Jehoshafat ruodh Israel. 3 Wuon-gi ne omiyogi mich mang’eny mag fedha, dhahabu, kod gik ma nengogi tek, kaachiel gi mier mochiel motegno e piny Juda. d Kata kamano, loch to ne omiyo Jehoram e nikech ne en wuoyi makayo. 4 Ka ne Jehoram okawo loch kuom wuon mare, ne otego lochne kuom nego owetene duto f gi ligangla. Nonego bende moko kuom jodong Israel. 5 Jehoram ne en jahigni 32 ka ne obedo ruoth, kendo nolocho kuom higni aboro kodak Jerusalem. g 6 Nowuotho e yor ruodhi mag Israel, h mana kaka jood Ahab notimo, nikech nokendo nyar Ahab. i Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova. 7 Kata kamano, Jehova ne ok dwar ketho od Daudi chuth nikech singruok ma ne otimo gi Daudi, j nimar ne osesingone ni obiro miye taya maliel kinde duto en kaachiel gi nyithinde. k 8 E ndalone e ma JoEdom nong’anyo ne Juda l

21

SULA 20 a 2We 19:2 Za 127:1

b 1Ru 22:48

 SULA 21 c 1Ru 22:50 d 2We 11:5, 23 e 2Ru 8:16 f Bur 9:5, 6 g 2Ru 8:17-19 h 1Ru 14:7, 9 Hos 4:1

i 2We 22:2 Neh 13:26

j 2Sa 23:5 Za 89:20, 28 Jer 33:20, 21

k 2Sa 7:12, 16 1Ru 11:36 Za 132:11

l Cha 27:40

 Kolam mar 2 a 1Ru 22:47 2Ru 8:20-22

b Jos 21:13 2Ru 19:8

c 2We 15:2 Jer 2:13

d Rap 12:2 e 2Ru 2:1, 11 f 2We 17:3 g 1Ru 15:11 2We 14:2, 5

h 1Ru 16:25, 33 i Wuo 34:15 Jer 3:8

j 2Ru 9:22 k 2We 21:4 l 1Ru 11:14 2We 33:11 Isa 10:5

m Jos 13:1, 2 2Sa 8:1

n 2We 17:11

2 WECHE MAG NDALO 21:1-16 kendo ne gibedo gi ruodhgi giwegi. a 9 Omiyo, Jehoram nowuok gi gechene duto mag lweny. Nodhi gotieno mokedo kendo oloyo Jo-Edom ma ne olwore kaachiel gi jotend gechene mag lweny. 10 To Jo-Edom osebedo ka ng’anyo ne Jo-Juda nyaka kawuononi. Libna b bende ne ong’anyonegi e kindeno, nikech ne oweyo Jehova Nyasach kwerene. c 11 Noyudo oseloso kuonde moting’ore d e gode mag Juda mondo omi jo ma odak Jerusalem odwany lamo maler, kendo ne omiyo Juda obalo. 12 Gikone, janabi Elija e ne oorone barua ma wacho niya: “Jehova Nyasach Daudi kwaru owacho kama: ‘Ok isewuotho e yore Jehoshafat f wuonu kata e yore Asa g ruodh Juda. 13 To iwuotho e yore ruodhi mag Israel, h kendo isemiyo Juda gi jo ma odak Jerusalem odwanyo lamo maler kuom lamo nyiseche manono i mana kaka jood Ahab, j kendo ne inego oweteni, k jood wuonu ma ne beyo moloyi. 14 Kuom mano, Jehova biro kelo masira maduong’ ne jogi, ne yawuoti, ne mondeni, kendo ne mwanduni duto. 15 Ibiro bedo gi tuoche mang’eny, kendo tuo biro mako nyimbiyeni, tuono biro medore pile ka pile nyaka nyimbiyeni wuog oko.’” 16 Jehova ne omiyo l JoFilistia m gi Jo-Arabia n ma ne

2 WECHE MAG NDALO 21:17–22:9 odak machiegni gi Jo-Ethio- SULA 21 pia obedo wasik Jeho- a 1Ru 14:25, 26 ram. 17 Ne gimonjo Juda mi gimwomo kendo gikawo b 2We 22:1 mwandu duto ma ne nitie c Tic 12:21-23 e od ruoth, a kaachiel gi yawuote kod mondene. Wuo- d 2We 16:13, 14 de machogo miluongo ni Je- Jer 34:4, 5 hoahaz1b kende e ma nodo- e 1Ru 2:10 ng’ne. 18 Bang’ magi duto, Jehova ne ogoye gi tuo nyi- f 2We 24:24, 25 mbich ma ok changi. c 2We 28:27  19 Bang’ higni ariyo, nyi22 mbiyene ne owuok nikech g SULA 2We 21:16, 17 tuoneno kendo ne otho ka osandore malit ahi- h 2Ru 8:24-26 nya. Joge ne ok omokone mach maduong’ kaka ne gi- i 2Ru 11:1 11:13, 16 moko ne kwerene. d 20 Ne 2Ru 2We 24:7 obedo ruoth ka en jahigni 32 kendo nolocho kuom hig- j 1Ru 16:28 ni aboro kodak Jerusalem. 16:33 Onge ng’at ma ne owinjo k 1Ru 2Ru 8:27, 28 malit ka ne otho. Ne giyike Mik 6:16 Dala Daudi, e to ok ka ma ne  Kolam mar 2 iyikoe ruodhi. f a 1Ru 22:3 Jo ma odak Jerusa- 2We 18:14 lem ne oketo Aha8:15 zia1 wuode machogo mondo b 2Ru 2Ru 10:32 obed ruoth kare, nimar jomecho ma ne obiro gi Jo- c Jos 19:18, 23 Arabia e kambi ne osenego owetene madongo duto. g d 2Ru 9:15 Omiyo, Ahazia wuod Jehoram nobedo ruoth e piny e 2Ru 8:16 Juda. h 2 Ahazia nobedo f 2Ru 3:1 ruoth ka en jahigni 22 kendo nolocho kuom higa achiel g 2Ru 9:16 kodak Jerusalem. Nying 19:16 min mare ne en Athalia i nya- h 1Ru 2Ru 9:20, 21 kwar Omri. j 3 En bende nowuotho e i 2Ru 9:6, 7 yore mag od Ahab, k nimar min mare e ma ne ng’a- j 2Ru 10:10-14

22

21:17 1 Iluonge bende ni Ahazia. 22:1 1 Ma en Jehoahaz mi wuoyo kuome e 2We 21:17.

736 done rieko mondo otim gik maricho. 4 Nodhi nyime timo marach e wang’ Jehova mana kaka jood Ahab, nimar bang’ tho wuon-gi, gin e ma ne ging’adone rieko ma ne okelone masira. 5 Noluwo rieko ma ne ong’adne mi en kod Jehoram wuod Ahab ne gidhi Ramoth-gilead a mondo giked gi Hazael b ruodh Siria, to jo ma bayo asere nohinyo Jehoram. 6 Nodok Jezreel c mondo ochangi nikech Jo-Siria nohinye ka ne odhi Rama kedo gi Hazael ruodh Siria. d Ahazia1 wuod Jehoram e ruodh Juda nodhi Jezreel mondo olim Jehoram f wuod Ahab nikech nohinyore.2g 7 Kata kamano, Nyasaye ne omiyo Ahazia oromo gi thone ka ne odhi limo Jehoram. Ka ne ochopo ne giwuok gi Jehoram mondo gidhi girom gi Jehu h nyakwar Nimshi ma Jehova noyiero mondo oketh od Ahab. i 8 Ka ne Jehu ochako nego jood Ahab, ne oyudo jodong Juda kod yawuot owete Ahazia kaachiel gi jotij Ahazia mi onegogi. j 9 Kae to ne gimanyo Ahazia mi ne gimake Samaria ka ma ne opondoe mi gikele ir Jehu. Ne ginege mi giyike k nikech ne giwacho niya: “En nyakwar Jehoshafat, jal ma ne omanyo Jehova gi chunye duto.” l Ne onge ng’ato e od Ahazia ma ne nigi teko mar bedo ruoth.

k 2Ru 9:27, 28 l 2We 17:3, 4

22:6 1 Iluonge ni Azaria e kitepe moko mag dho Hibrania. 2 Kata, “notuo.”

737 10 Ka ne Athalia a min Ahazia oneno ni wuode osetho, nodhi monego koth joka ruoth duto e dhood Juda. b 11 Kata kamano, Jehoshabeath nyar ruoth nokawo Jehoash c wuod Ahazia e kind yawuot ruoth ma ne idhi negi mopande gi japite e ot moro ma iye. Jehoshabeath1 nyar Ruoth Jehoram d (ne en chi Jehoyada e jadolo kendo ne en nyamin Ahazia) ne opande mi Athalia ne ok onege. f 12 Ne gipande kuom higni auchiel e od Nyasaye madier ka Athalia to ne locho e piny. E higa mar abiriyo, Jehoyada nochoko chir motimo singruok gi jotelo mag ji mia-mia. g Jotelogo ne gin Azaria wuod Jeroham, Ishmael wuod Jehohanan, Azaria wuod Obed, Maaseya wuod Adaya, kod Elishafat wuod Zikri. 2 Ne giwuotho e piny Juda duto ka gichoko Jo-Lawi h ma ne nie mier duto mag Juda kod jodong dhout Israel. Ka ne gichopo Jerusalem, 3 oganda duto ne otimo singruok i gi ruoth e od Nyasaye madier. Bang’ mano, nowachonegi niya: “Neuru! Wuod ruoth biro locho mana kaka Jehova nosingo e wi nyithind Daudi. j 4 Ma e gima ubiro timo: Poguru jodolo kod Jo-Lawi ma biro tiyo k chieng’ Sabato e grube adek. Grup mokwo-

23

22:11 1 Kata, “Jehosheba.”

2 WECHE MAG NDALO 22:10–23:11 ngo biro rito dho rangeye. a a 2We 22:2 5 Grup mar ariyo biro rito dala ruoth, b to grup mar b 2Ru 11:1-3 adek biro rito Ranga Mise, to jomamoko duto biro c 2Ru 11:21 bedo e laru mar od Jehova. c 6 Kik uwe ng’ato ang’ata d 2Ru 8:16 donj e od Jehova mak mana jodolo gi Jo-Lawi ma tiyo e 2We 23:1 kuno. d Ginyalo donjo nikech gin jo ma owal ne tich maf 2Sa 7:12, 13 1Ru 15:4 ler, kendo jomamoko duto 2We 21:7  biro timo kaka Jehova dwaro ni gitim. 7 Jo-Lawi oneSULA 23 g 2Ru 11:4 go olwor ruoth ka ng’ato ka ng’ato oting’o liganglane h 2We 8:14 e lwete. Ng’at motemo donjo e ot, to neguru. Dhiuru i 2Sa 5:3 gi ruoth kamoro amora modhiye.” j 2Sa 7:8, 12 8 Jo-Lawi gi Jo-Juda du1Ru 2:4 1Ru 9:5 to notimo mana kaka Za 89:20, 29 Jehoyada jadolo nochikogi. Omiyo, ng’ato ka ng’ak 1We 24:3  to nokawo joge ma ne Kolam mar 2 tiyo chieng’ Sabato kod a 2Ru 11:5-8 ma ne ok ti chieng’ Saba1We 9:22-25 to, e nikech Jehoyada jado1We 26:1 lo ne pok ogonyo jodolo b 1Ru 7:1 ma ne ok ti chieng’ sabato. f 9 Jehoyada jadolo noc 1Ru 7:12 miyo jotelo mag ji mia-mia g tonge, okumbni matindo, d 1We 23:28, 32 kod okumbni molworore mag Ruoth Daudi h ma ne e 2Ru 11:9-12 okan e od Nyasaye madier. i 10 Eka noketo ji duto mof 1We 24:1 ndo orit ruoth ka ng’ato ka 1We 26:1 ng’ato ochung’ kare kendo g 2Ru 11:4 oting’o gige lweny e lwete. Ne gichung’ e bath ot koh 2Sa 8:7 rachwich nyaka bath ot koracham, e but kendo mar i 1We 26:26, 27 misango kod e bath ot. 2We 5:1 11 Eka ne gigolo wuod ruoth j oko mi girwakone j 2Ru 11:2 SULA 22

2 WECHE MAG NDALO 23:12–24:5 osimbo kendo ne gimiye SULA 23 bug chik a mi gikete ruoth a Rap 17:18 kendo Jehoyada gi yawuote ne owire. Ne giwacho niya: b 1Sa 10:1, 24 “Ruodh odag aming’a!” b 12 Ka ne Athalia owinjo c 2Ru 11:13-16 ka ji ringo kendo pako ruoth, ne oringo piyo modhi d 2We 23:1 irgi e od Jehova. c 13 Noneno ka ruoth ochung’ but e 1Ru 1:39, 40 siro mar ruoth manie dhoot. Jotelo d kod jo ma goyo f 2Ru 11:17, 18 turmbeta ne nigi ruoth ke- 2We 34:1, 31 ndo piny duto ne mor gilala e ka turmbeta ywak, jo- g 2Ru 10:27, 28 wer ma nigi gige thum ne otelo ne ji1 e wer. Gikanyo- h Rap 12:3 no, Athalia noyiecho lepe 2We 34:1, 4 mi okok niya: “Un jo maricho! Ulokoruna!” 14 To i Rap 13:5 1Ru 18:40 Jehoyada jadolo noluongo  jotelo mag ji mia-mia ma Kolam mar 2 noyier kuom jolweny mowa- a 1We 23:6 chonegi kama: “Goleuru e 1We 23:30, 31 kind jolweny. Ka ng’ato 29:38 ang’ata oluwe, to unege gi li- b Wuo Kwa 28:2 gangla!” Nimar jadolo nosewacho kama: “Kik unege e 9:26 od Jehova.” 15 Omiyo, ne c 1We 1We 26:1, 13 gimake kendo ka ne gichopo kode e dho Ranga Farese d 2Ru 11:9 manie dala ruoth, ne ginege kanyo. e 1Ru 7:7 16 Eka Jehoyada kaachiel gi oganda duto kod f 2Ru 11:19, 20 ruoth nosingore ni gibiro  dhi nyime bedo jo Jehova. f SULA 24 17 Bang’ mano, oganda g 2Ru 11:21 duto nodhi e od Baal ma gimuke, g kendo ne gimuko ke- h Cha 21:14 3:10 ndone mag misango kaa- 2Sa 2Ru 12:1 chiel gi sanamu mag Baal, h kendo ne ginego Matan jai 2Ru 12:2 dolo mar Baal i e nyim ke-

738 ndo mag misango. 18 Eka Jehoyada noketo jodolo kod Jo-Lawi mondo orit od Jehova. Gin e ma Daudi noketogi e grube e od Jehova mondo gichiw misengni miwang’o ne Jehova a kaluwore gi Chik Musa, b kendo gitim kamano ka gimor kendo ka giwer mana kaka Daudi nochiko. 19 Bende, ne oketo jorit mag rangach e rangeye c mag od Jehova mondo ng’ato ang’ata ma ok ler e yo moro amora kik donji. 20 Eka nokawo jotelo mag ji mia-mia, d jodongo, jotelo mag oganda, kod oganda duto mi ne gigolo ruoth e od Jehova kendo ne gitere e od ruoth ka giluwo rangach ma malo. Kae to ne gikete e kom-loch e mar pi ny ruoth . f 21 Kamano, piny duto ne mor gilala kendo dala nokuwe nikech ne oseneg Athalia gi ligangla. Jehoash nobedo ruoth ka en jahigni abiriyo g kendo nolocho kuom higni 40 kodak Jerusalem. Nying min mare ne Zibia ma nya Beer-sheba. h 2 Jehoash nodhi nyime timo gik makare e wang’ Jehova ndalo duto mag Jehoyada jadolo. i 3 Jehoyada nonyuomone1 mon ariyo, kendo nonyuolo yawuoyi gi nyiri. 4 Bang’e, Jehoash ne ogombo loso kuonde mokethore e od Jehova. j 5 Omiyo, ne ochoko jodo-

23:13 1 Kata, “ne tayo ji.”

24:3 1 Kata, “noyudone.”

j 2Ru 22:3-5

24

739 lo kod Jo-Lawi mowachonegi niya: “Dhiuru e mier duto mag Juda mondo uchok pesa mar loso kuonde mokethore e od Nyasaye a kuom Jo-Israel duto. Ubiro timo kamano higa ka higa. Kendo timuru kamano mapiyo.” To Jo-Lawi ne ok otimo kamano piyo. b 6 Omiyo, ruoth noluongo Jehoyada jadolo maduong’ monyise kama: c “Ang’o momiyo pok inyiso Jo-Lawi mondo ochok osuru mowal kuom Jo-Juda kod jo ma odak Jerusalem? En osuru mowal ma Musa d jatich Jehova nochiko oganda Israel mondo ogol ne hema miketoe Sandug Chik. e 7 Nimar yawuot Athalia f dhako ma timbene richocha, ne odonjo githuon e od Nyasaye madier g mi gikawo gik maler duto mag od Jehova kendo gitiyogo e lamo nyiseche manono mag Baal.” 8 Eka ruoth nochiko mondo olos sanduk h mi ne okete e dho ranga od Jehova gi oko. i 9 Bang’ mano, ne oland e piny Juda duto gi Jerusalem mondo ji okel osuru mowal j ne Jehova, osuru ma Musa jatich Nyasaye madier nochiko JoIsrael e thim mondo ogol. 10 Jodongo duto gi oganda ne mor, k kendo ne gikelo chiwo maggi mi giketo e sanduk nyaka sandugno nopong’. 11 Kinde moro amora ma Jo-Lawi ne neno ka pesa ng’eny ahinya e sanduk, ne

SULA 24 a 2Ru 12:4, 5 2We 29:1, 3 2We 34:9, 10

b 2Ru 12:6

c 2Ru 12:7

d Wuo 30:12-16

e Kwa 1:50

f 2We 22:2, 3

g 2We 28:24

h Mar 12:41

i 2Ru 12:9

j Wuo 30:12-16 Neh 10:32 Mat 17:24

k 1We 29:9

 Kolam mar 2 a 2Ru 12:10

b 2Ru 12:11, 12 2We 34:10, 11

c Wuo 37:16 Kwa 7:84

d Kwa 28:3

e 1Ru 2:10

f 2We 23:1

2 WECHE MAG NDALO 24:6-17 gikele mondo omiye ruoth, eka jagoro mar ruoth kod jatij jadolo maduong’ ne biro to golo pesago e sandugno, a kae to gidwoke kare. Mano e gima ne gitimo pile ka pile, kendo ne gichoko pesa mang’eny ahinya. 12 Kae to ruoth kod Jehoyada ne chiwo pesago ne jo ma ne ochung’ ne tich ma ne itimo e od Jehova. Jogo ne ndiko jopa kite kod funde ma ne loso kuonde mokethore e od Jehova. b Bende, ne gindiko jo ma olony e tije mag nyinyo kod mula mondo olos od Jehova. 13 Jo ma ne ochung’ ne tich ne ochako tich kendo tij loso kuonde mokethore ne odhi maber, mi ne giloso od Nyasaye mobedo maber kaka chon kendo nomedo bedo motegno. 14 Ka ne gitieko tich, ne gitero pesa ma ne odong’ ne ruoth kod Jehoyada, kendo ne gitiyo gi pesago e loso gik mitiyogo e od Jehova, gige tich kod michiwogo misengni gi okombe kod gige dhahabu gi gige fedha. c Ne gichiwo misengni miwang’o d e od Jehova pile ka pile kuom ndalo duto mag Jehoyada. 15 Jehoyada ne oti kendo hike ne oniang’, mi ne otho ka en jahigni 130. 16 Omiyo, ne giyike e Dala Daudi ka ma ne iyikoe ruodhi, e nimar notimo gik mabeyo ne Israel, f ne Nyasaye madier, kendo ne od Nyasaye. 17 Bang’ tho Jehoyada, jodong Juda nodhi

2 WECHE MAG NDALO 24:18–25:4 mokulore e nyim ruoth, ke- SULA 24 17:13, 14 ndo ruoth nowinjo gima a 2Ru 2We 36:15, 16 ne giwachone. 18 Ne gi- Jer 7:25, 26 jwang’o od Jehova Nyasach kweregi kendo ne gichako b 2We 23:11 lamo sirni mag yien1 kod sanamu, mi Nyasaye ne obe- c Rap 29:24, 25 do gi mirima gi Juda kod 1We 28:9 Jerusalem nikech kethogi. 2We 15:2 19 Jehova ne siko oro jonabi irgi mondo odwokgi ire d Jer 11:19 kendo jonabigo ne siko siemogi to ne gitamore winjo. a e Mat 23:35 20 Roho mar Nyasaye no- Luk 11:51 biro kuom Zekaria wuod Jehoyada b jadolo, kendo no- f Cha 9:5 Za 94:1 chung’ ka ma oting’ore e Jer 11:20 nyim oganda monyisogi Hib 10:30 niya: “Ma e gima Nyasaye madier owacho, g 2Ru 12:17 ‘Ang’o momiyo uketho chike mag Jehova? Ok ubi dhi h 2We 24:17, 18 maber. Nikech useweyo Je-  hova en bende obiro jwa- Kolam mar 2 26:17, 37 ng’ou.’” c 21 Kata kama- a Law Rap 32:30 no, ne gichano mi gigoye d gi kite e laru mar od Jehova kaka ruoth ne ochiko- b 2We 24:20, 21 gi. e 22 Kuom mano, Ruoth Jehoash ne ok oparo ng’wo- c 2Ru 12:20 no ma Jehoyada wuon Zekaria nonyise, kendo ne one- d 2Sa 5:9 go wuode. Sa ma Zekaria ne 1Ru 2:10 tho, nowacho niya: “Jeho21:16, 20 va mondo ochuli gima itimo- e 2We 2We 28:27 ni.” f 23 E chak higa, jolweny f 2Ru 12:21 mag Siria nobiro kedo gi Jehoash, kendo ne gimonjo Juda gi Jerusalem. g Eka ne g 2We 24:20 ginego jodong oganda duto, h kendo gik moko duto h 2We 24:13 ma ne giyako ne gikowo ne  25 ruodh Damaski. 24 Kata i SULA 2Ru 14:1-6 obedo ni jolweny mag Siria 24:18 1 Som Tiend Weche.

j 2We 24:26

740 ma ne obiro monjogi ne gin ji matin, Jehova ne oweyo giloyo jolweny mang’eny, a nikech ne giweyo Jehova Nyasach kweregi. Omiyo, Jo-Siria notimo gima Nyasaye noseng’ado kuom Jehoash. 25 To ka ne giweye (nimar ne giweye kohinyore marach1), jotichne nochano nege nikech ne onego yawuot2 Jehoyada b jadolo. Ne ginege e otandane. c Omiyo, ne otho kendo ne giyike e Dala Daudi, d to ok ka ma ne iyikoe ruodhi. e 26 Magi e jo ma ne oriwone: f Zabad wuod Shimeath Nya-Amon kod Jehozabad wuod Shimrith Nya-Moab. 27 Kuom wach yawuote kod weche mang’eny ma ne okor kuome g kisiemego kod kaka ne olos kuonde mokethore e od Nyasaye madier, h magi duto ondik e Bug Ruodhi. Kendo Amazia wuode nobedo ruoth kare. Amazia nobedo ruoth ka en ja higni 25 kendo nolocho kuom higni 29 kodak Jerusalem. Nying min mare ne en Jehoadan nya Jerusalem. i 2 Nodhi nyime timo gik makare e wang’ Jehova. Kata kamano, ne ok otimo gi chunye duto. 3 Ka pinyruodhe nosegurore motegno, ne onego jotichne ma nonego wuon mare ka locho. j 4 Kata kamano, ne

25

24:25 1 Kata, “gi tuoche mang’eny.” 2 Kata, “wuod.” Nyalo bedo ni oti gi “yawuot” mondo onyis ber mokalo.

741 ok onego yawuotgi kaluwore gi chik ma ne ondik e bug Musa, ka ma Jehova nowachoe niya: “Wuone kik tho nikech richo ma nyithindgi otimo, to bende nyithindo kik tho nikech richo ma wuonegi otimo. To ng’ato ka ng’ato notho mana nikech richone owuon.” a 5 Amazia nochoko Juda kendo ne ochanogi kaluwore gi anyuolagi, kendo e bwo jotendgi mag ji aluf achielachiel kod ji mia-mia. Notimo kamano ne Jo-Juda kod Jo-Benjamin duto. b Nokwanogi chakre johigni 20 kadhi nyime, c kendo noyudo ni gin jolweny 300,000 motiegi.1 Ne ginyalo kedo gi tong’ kod okumbni madongo. 6 E wi mano, nochulo Jo-Israel talanta1 100 mag fedha mondo gimiye jolweny 100,000. 7 Kata kamano, ng’at Nyasaye madier nodhi ire mowachone kama: “A ruoth, kik idhi gi jolweny mag Israel e lweny, nimar Jehova ok ni kod Israel, d ok en gi Jo-Efraim. 8 To dhi kendi, ikedi, kendo ibed jachir e lweny. Nono to Nyasaye madier biro miyo ilwar e nyim wasiki, nimar Nyasaye nigi teko mar konyi e kata miyo ilwar.” 9 Eka Amazia nopenjo ng’at Nyasaye madier kama: “To nade talanta 100 ma asemiyo jolweny mag Israel?” Ng’at Nyasaye madier nodwoke niya: “Je-

SULA 25 a Rap 24:16

b 1Sa 8:11, 12

c Kwa 1:2, 3

d 2We 19:2

e 2We 14:11 2We 20:6

 Kolam mar 2 a 1Sa 2:7 Nge 10:22 Hag 2:8

b 2Sa 8:13 Za 60:Wiye

c 2Ru 14:7 2We 20:10, 11

d 2We 25:9

e 1Ru 16:29

f 2We 8:3, 5

g Wuo 20:3, 5 Rap 7:25 2We 28:22, 23

h 2We 24:20 Za 115:8 Jer 2:5 Jer 10:5

i 2We 16:10 2We 18:25, 26

25:5 1 Hibrania, “moyier.” 25:6 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14.

j Isa 30:10

2 WECHE MAG NDALO 25:5-16 hova nyalo miyi mang’eny moloyo mago.” a 10 Kuom mano, Amazia nochiko jolweny mag Efraim mondo odog e miechgi. Kata kamano, igi nowang’ ahinya gi Jo-Juda. Omiyo ne gidok e miechgi ka gin gi mirima mang’eny ahinya. 11 Amazia nobedo gi chir mokawo jolweny mage kende modhi kodgi e Hoho mar Chumbi, b kendo ne onego jolweny mag Seir 10,000. c 12 Jolweny mag Juda nomako jolweny 10,000 mag Seir ka ngima mi gidhi kodgi e wi lwanda, kae to ne giwitogi piny mi ging’injore matindo tindo. 13 To jolweny ma Amazia notamo ni kik dhi kode e lweny, d ne omonjo mier mag Juda chakre Samaria e nyaka Beth-horon. f Ne ginego ji 3,000 kendo ne giyako mwandu mang’eny. 14 Kata kamano, ka ne Amazia oa nego Jo-Edom ne oduogo gi nyiseche mag JoSeir mi ne ochungogi mondo gibed nyisechene. g Ne ochako kulorenegi kendo nochiwonegi misengni ma golo yiro. 15 Omiyo, Jehova nobedo gi mirima mager ahinya gi Amazia mi noorone janabi ma ne openje niya: “Ang’o momiyo ilamo nyiseche mag ogendni ma ne ok nyal kata mana reso joggi e lweti?” h 16 Ka ne pod owuoyo, ruoth ne onyise niya: “Be waseketi ibed jang’ad rieko ne ruoth? i Ling’ thi! j Ang’o momiyo idwaro

2 WECHE MAG NDALO 25:17–26:3 tho?” Ne oling’. Kata kama- SULA 25 2:25 no, nomedo wacho kama: a 1Sa Nge 29:1 “Ang’eyo ni Nyasaye oseng’ado mar tieki nikech b 2Ru 14:8-10 gima isetimoni kendo ok isewinjo wachna.” a c 2We 25:11 17 Bang’ wuoyo gi jong’adne rieko, Amazia d 2Ru 14:11-14 ruodh Juda nooro wach ne Jehoash wuod Jehoahaz e 2We 22:7 wuod Jehu ruodh Israel kowachone niya: “Bi warak- f 2We 25:14 re e lweny.”1 b 18 Jehoash ruodh Israel nooro wach ne g Jos 21:8, 16 Amazia ruodh Juda niya: 1Sa 6:19 “Buya motimo kuthe man  Lebanon nooro wach ne Kolam mar 2 a Neh 8:16 sida man Lebanon kama: Neh 12:38, 39 ‘Yie mondo wuoda okend nyari.’ Kata kamano, ondiek b 2We 26:9 31:38 moro man Lebanon nobiro Jer Zek 14:10 monyono buya motimo kutheno. 19 Isewacho e chu- c 1Ru 7:51 nyi ni, ‘Aseloyo Edom.’ c Ke- 1Ru 15:18 24:12, 13 ndo ipakori kidwaro ni 2Ru 2Ru 25:13-15 omiyi duong’. Kata kamano, 2We 12:9 kik iwuog e dalani. Ang’o momiyo idwaro kelo masi- d 2Ru 14:1 ra ma biro tieki kaachiel gi e 2Ru 13:10 Juda?” 20 To Amazia ne ok owinje, d nimar Nyasaye madier f 2Ru 14:17-20 ne dwaro kete e lwet wasi12:20 ke e nikech ne gilamo nyise- g 2Ru 2Ru 15:8, 10 che mag Edom. f 21 Omiyo, 2Ru 21:23 Jehoash ruodh Israel no-  dhi ma girakore gi Ama- SULA 26 zia ruodh Juda e dala mar h Mat 1:8 Beth-shemesh g manie piny i 2Ru 14:21 Juda. 22 Jo-Israel noloyo Jo-Juda mi ng’ato ka ng’aj 1Ru 9:26 to ne oringo modok dala- 2Ru 16:6 ne. 23 Jehoash ruodh Israel nomako Amazia ruodh k 2Ru 14:22 Juda, ma wuod Jehoash 25:17 1 Kata, “warom wang’ gi wang’.”

l Isa 1:1 Isa 6:1

742 wuod Jehoahaz1 e dala mar Beth-shemesh, kae to nodhi kode Jerusalem mi omuko ka ma romo bede 4002 e ohinga mar Jerusalem chakre Ranga Efraim a nyaka e Rangach ma Tung’. b 24 Nokawo dhahabu duto kod fedha kaachiel gi gik mamoko duto ma Obed-edom ne rito e od Nyasaye madier kod ma ne nie kuonde keno mag od ruoth. c Bende, nomako jomoko modok Samaria. 25 Amazia d wuod Jehoash ruodh Juda nodak kuom higni 15 bang’ tho Jehoash e wuod Jehoahaz ruodh Israel. f 26 Weche mamoko duto e wi ngima Amazia, a chakruokgi nyaka gikogi, donge ondikgi e Bug Ruodhi mag Juda kod Israel? 27 Chakre kinde ma Amazia noweyo luwo Jehova, e ma jomoko nochano g mondo onege ka en Jerusalem, to noringo modhi Lakish. Kata kamano, noor jomoko kuno monege. 28 Omiyo, ne giduogo kode ka giting’e e farese mi ne giyike gi kwerene e dala mar Juda. Jo-Juda duto nokawo Uzia h ma ne jahigni 16 mi gikete ruoth kar Amazia wuon mare. i 2 Nochako ogero Eloth j kendo mi odwoke ne Jo-Juda bang’ ka ruoth1 nosetho moyike gi kwerene. k 3 Uzia l nobe-

26

25:23 1 Iluonge bende ni Ahazia. 2 Ma dirom mita 178 (fut 584). Som Apendiks B14. 26:2 1 Tiende ni, Amazia wuon mare.

743 do ruoth ka en jahigni 16 kendo nolocho kuom higni 52 kodak Jerusalem. Nying min mare ne Jekolia ma nya Jerusalem. a 4 Nodhi nyime timo gik makare e wang’ Jehova mana kaka Amazia wuon mare notimo. b 5 Nodhi nyime manyo Nyasaye e ndalo Zekaria ma ne opuonje luoro Nyasaye madier. Kinde ma ne omanyoe Jehova, Nyasaye madier noguedhe. c 6 Nodhi mokedo gi Jo-Filistia d motucho ohinga mar Gath, e gi ohinga mar Jabne, f kod ohinga mar Ashdod. g Bang’ mano, nogero mier moko machiegni gi Ashdod kod e piny Jo-Filistia. 7 Nyasaye madier nodhi nyime konye kokedo gi Jo-Filistia gi Jo-Arabia h ma ne odak Gurbaal, kendo kokedo gi Jo-Meunim. 8 JoAmon i nochako chulo Uzia osuru. Huma mar Uzia nolandore nyaka Misri, nimar ne en ruoth man gi teko mang’eny ahinya. 9 E wi mano, Uzia nogero kuonde maboyo mag ng’icho j Jerusalem. Nogerogi but Rangach ma Tung’, k e Ranga Hoho, l kod Siro, kendo ne ogerogi motegno. 10 E wi mano, ne ogero kuonde maboyo mag ng’icho m e thim mokunyo1 sokni mang’eny (nikech ne en gi jamni mang’eny); notimo kamano bende Shefela kendo e pap. Ne en gi jopur kod jo ma tiyo e 26:10 1 Nyalo bedo ni okunye e lwanda.

SULA 26 a 2Ru 15:2 b 2Ru 14:1, 3 c 2We 14:7 Za 1:2, 3

d 2Sa 8:1 2We 21:16 Isa 14:29

e 1We 18:1 f Jos 15:11, 12 g Jos 15:20, 46 1Sa 5:1

h 2We 17:11 i Cha 19:36, 38 Bur 11:15

j 2We 14:2, 7 k 2Ru 14:13 Jer 31:38 Zek 14:10

l Neh 3:13 m 2Ru 9:17

 Kolam mar 2 a 2We 24:11 b Kwa 1:2, 3 2Sa 24:9

c 2We 11:1 2We 13:3 2We 14:8 2We 17:14 2We 25:5

d 2We 11:5, 12 e 1Sa 17:4, 5 f Bur 20:16 1Sa 17:49 1We 12:1, 2

g 2We 14:2, 7 h Kwa 1:51

2 WECHE MAG NDALO 26:4-18 puothe mzabibu e gode kod Karmel, nimar ne ohero pur ahinya. 11 Bende, Uzia ne nigi jolweny moikore ne dhi e lweny. Ne gidhiga kedo kochan-gi e grube. Jeiel jagoro a kod Maaseya nokwanogi mondiko nyinggi b ka ichikogi gi Hanania ma ne en achiel kuom jodong ruoth. 12 Jodongo duto mag anyuola ma ne ochung’ ne jolweny mathuondigi ne gin ji 2,600. 13 Ne gitelo ne jolweny 307,500 moikore kedo e lweny. Ne gin oganda lweny maroteke kendo ma oikore kedo gi wasik ruoth. c 14 Uzia nomiyo oganda lwenyne duto okumbni, tonge, d ogute, lep akor, e atung’, kod kite mag orujre. f 15 E wi mano, Uzia noloso gige lweny molos gi funde molony. Noketogi e udi maboyo mag ng’icho g kod kuonde ma ohinga ogomogo kendo gige lwenygo ne nyalo bayo asere kod kite madongo. Kuom mano humbe ne olandore ahinya nikech Nyasaye ne okonye ahinya mi obedo gi teko. 16 Kata kamano, ka nobedo gi teko, nobedo gi sunga kendo mano nomiyo opodho. Notimo marach ne Jehova Nyasache kuom donjo e hekalu mar Jehova mondo owang’ ubani e kendo mar ubani. h 17 Gikanyono, Azaria jadolo gi jodolo ma jochir 80 mag Jehova noluwe. 18 Ne

2 WECHE MAG NDALO 26:19–27:8 gikwero Uzia ka giwachone SULA 26 16:39, 40 niya: “Uzia, ok owinjore mo- a Kwa Kwa 18:7 ndo iwang’ ubani ne Jehova. a Jodolo kende e ma one- b Wuo 30:7 go owang’ ubani nikech gin 1We 23:13 koth Harun b kendo gin e ma c 2We 16:10 owalgi. Wuog ka maler, ni- 2We 25:15, 16 kech isetimo marach kendo d Kwa 12:10 ok ibi yudo duong’ moa 2Ru 5:27 kuom Jehova Nyasaye ni- e Law 13:45, 46 kech wachni.” Kwa 5:2 19 Kata kamano, mirima Kwa 12:14, 15 nomako Uzia ma noyudo f 2Ru 15:5-7 nigi gir wang’o ubani e lwe1:1 te mondo owang’go ubani. c g Isa Isa 6:1 To sa ma mirima nomake  gi jodologo, dhoho d notuch Kolam mar 2 e pat wang’e e nyim jodo- a 2Ru 15:32 lo e od Jehova e bath kendo  27 mar ubani. 20 Ka ne Aza- b SULA Isa 1:1 ria jadolo maduong’ kod jo- Hos 1:1 1:1 dolo duto ong’iye, ne gine- Mik Mat 1:9 no ka dhoho otuch e pat wang’e. Omiyo, ne gigole kanyo c 2Ru 15:33 mapiyo, to en bende ne ore- d 2Ru 15:34, 35 to kowuok nikech Jehova ne 2We 26:3, 4 ogoye. e 2We 26:16-18 21 Ruoth Uzia nobedo jadhoho nyaka thone, kendo f Jer 26:10 nodak e ot moro tenge ni33:1, 14 kech ne en gi tuo mar dho- g 2We Neh 3:26 ho, e kendo ne ok oyiene do11:5 njo e od Jehova. Jotham h 2We 2We 14:2, 7 wuode e ma ne ochung’ ne od ruoth kong’ado bura ne ji i Jos 14:12, 13 e piny. f j 2We 17:12 22 Weche mamoko duto e wi ngima Uzia, a chakruok- k 2Ru 9:17 gi nyaka gikogi, ne ondik 2We 26:9, 10 gi janabi Isaya g wuod Amoz. l Bur 11:4 10:6 23 Gikone, Uzia notho 2Sa 2We 20:1 moyike machiegni gi kwere- Jer 49:1 ne e puodho ka ma ne iyikoe m 2We 26:8 ruodhi, nimar ji ne wacho kama: “En jadhoho.” Eka Jo- n 2Ru 15:36

744 tham wuode a nobedo ruoth kare. Jotham b nobedo ruoth ka en jahigni 25 kendo nolocho kuom higni 16 kodak Jerusalem. Nying min mare ne Jerusha nyar Zadok. c 2 Nodhi nyime timo gik makare e wang’ Jehova mana kaka Uzia wuon mare notimo. d Kata kamano, en ne ok omwomore modonjo e hekalu mar Jehova. e To ji ne pod timo gik maricho. 3 En e ma nogero rangach ma malo mar od Jehova f kendo nogero ka ma duong’ e ohinga mar Ofel. g 4 Bende, nogero mier h e piny gode mag Juda i kendo nogero kuonde mochiel motegno j kod ohingni mag ng’icho k kuonde ma yiende ng’enyie. 5 Nokedo gi ruodh Jo-Amon l mi gikone ne oloyogi, kendo e higano Jo-Amon nochule talanta1 100 mag fedha, gi rapim2 10,000 mag ngano, kod rapim2 10,000 mag shairi. Jo-Amon nochule kamano e higa mar ariyo kod higa mar adek. m 6 Kuom mano, Jotham nomedo gurore motegno nikech nowuotho e yo makare e nyim Jehova Nyasache. 7 Weche mamoko duto e wi ngima Jotham, gi lwenje ma nokedo kod yorene, ondikgi e Bug Ruodhi mag Israel kod Juda. n 8 Nobedo

27

27:5 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14. 2 Tiende ni, kor. Som Apendiks B14.

745 ruoth ka en jahigni 25 kendo nolocho kuom higni 16 kodak Jerusalem. a 9 Gikone Jotham notho moyike gi kwerene e Dala Daudi, b kendo Ahaz wuode nobedo ruoth kare. c Ahaz d nobedo ruoth ka en jahigni 20 kendo nolocho kuom higni 16 kodak Jerusalem. Ne ok otimo gik makare e wang’ Jehova kaka Daudi kwar mare notimo. e 2 Kar mano, nowuotho e yore mag ruodhi Israel, f kendo noloso nyiseche mag Baal kotiyo gi chuma. g 3 E wi mano, nowang’o misengni e Hoho mar Wuod Hinom,1 kendo nowang’o yawuote e mach kaka misango h koluwo timbe makwero mag ogendni i ma Jehova noseriembo oa e nyim Jo-Israel. 4 Bende, nodhi nyime wang’o misengni kuonde moting’ore, j e gode, kendo e tiend yiende madongo. k 5 Kuom mano, Jehova Nyasache nokete e lwet JoSiria, l mi ne giloye kendo ne gikawo ji mathoth mi gitero e tuech Damaski. m Ne okete bende e lwet ruodh Israel ma ne onego joge mang’eny ahinya. 6 Peka n wuod Remalia nonego jolweny 120,000 ma jochir e piny Juda e odiechieng’ achiel. Notimo kamano nikech Jo-Juda noweyo lamo Jehova Nyasach kweregi. o 7 Zikri JaEfraim ma ne en ja-

28

28:3 1 Som Tiend Weche, “Gehena.”

2 WECHE MAG NDALO 27:9–28:13 lweny, nonego Maaseya a 2Ru 15:33 wuod ruoth kod Azrikam ma ne ochung’ e od ruoth, b 2Sa 5:9 kaachiel gi Elkana ma ne en jalup ruoth. 8 E wi mano, Jo-Israel nomako mon, yac 2Ru 15:38  wuoyi, kod nyiri 200,000 mi SULA 28 gidhigo. Bende, ne giyako d Hos 1:1 gik mang’eny ahinya mi giMik 1:1 tero Samaria. a Mat 1:9 9 To noyudo Oded janabi mar Jehova ni kuno. e 2Ru 16:2 Ne odhi romo gi jolweny ma f 1Ru 12:26, 28 ne biro Samaria mowa1Ru 16:33 chonigi kama: “Neuru! Jehova Nyasachu e ma oketo Jo-Juda e lwetu b nikech g Wuo 34:17 mirima nomake kodgi, kendo usenegogi gi nek mah 2We 33:1, 6 Jer 7:31 lich mi wachno osechopo e polo. 10 To koro udwai Rap 12:31 ro loko Jo-Juda gi Jo-Jerusalem mondo obed jotiju ma chwo kod ma mon. c Donge j Law 26:30 kata un bende un joketho e nyim Jehova Nyasachu? k Isa 57:4, 5 11 Koro winjauru kendo dwokuru oweteu ma umako, l 2Ru 16:5, 6 nimar Jehova nigi mirima 2We 24:24 mager kodu.” 12 Gikanyono, jotelo mag m 2Sa 8:6 1We 18:5 Efraim ma gin Azaria wuod Jehohanan, Berekia wuod n 2Ru 15:37 Meshilemoth, Jehizkia Isa 7:1 wuod Shalum, kod Amasa wuod Hadlai, noromo gi joo 2We 15:2 lweny ma nowuok kedo, Za 73:27 ne gikwerogi  13 kendo Kolam mar 2 kama: “Kik udonj gi jo ma a 1Ru 16:23, 24 umakogo kae nikech ubiro 1Ru 22:51 miyo watim richo e nyim Jehova. Gima udwaro timob Bur 2:14 ni biro miyo wabed gi richo Bur 3:8 mang’eny ahinya, nimar richo ma wasetimo ng’eny kec Law 25:39, 46 ndo Nyasaye nigi mirima 2We 8:9 SULA 27

2 WECHE MAG NDALO 28:14-27 mager gi Israel.” 14 Kuom mano, jolweny noketo jo ma ne gimakogo kod gik ma ne giyako a e lwet jodongo kod oganda duto. 15 Eka chwo ma noyier kendo ma noluong nyinggi nokawo jogo mi gimiyo jo ma ne ni duge lewni mogol kuom gik ma noyaki. Kuom mano ne gimiyogi lewni, wuoche, chiemo, kod gik mimadho, kaachiel gi mo mondo giwirrego. E wi mano, jo ma ne ok nyal wuotho ne giketo e wi punde kendo gikowogi nyaka Jeriko, dala mar yiend othidhe. Bang’ mano ne gidok Samaria. 16 Kindego e ma Ruoth Ahaz nokwayoe ruodhi mag Asuria mondo okonye. b 17 Jo-Edom bende nobiro mi gimonjo Jo-Juda kendo ne gimako jomoko mi gidhigo. 18 Jo-Filistia c bende ne omonjo mier mag Shefela d kod Negeb mag Juda, kendo ne gikawo Beth-shemesh, e Aijalon, f Gederoth, Soko kod mier matindo molwore, Timna g kod mier matindo molwore, gi Gimzo kod mier matindo molwore mi gidakie. 19 Jehova nodwoko Jo-Juda piny nikech tim Ahaz ruodh Israel. Nimar nomiyo Jo-Juda otimo gik maricho ahinya ne Jehova. 2 0 T i l g a t h - p i l n e s e rh ruodh Asuria bende ne obiro kedo kode kendo nokelone masira i kar konye. 21 Nimar Ahaz nosekawo gik ma ne nie od Jehova

SULA 28 a 2We 28:8

b 2Ru 16:7, 8 Isa 7:10-12

c 2We 26:1, 6

d 2We 26:10

e Jos 15:10, 12

f 2We 11:10

g Bur 14:1

h 2Ru 15:29 2Ru 16:7, 8 1We 5:26

i 2Ru 17:5 Isa 7:20

 Kolam mar 2 a 2Ru 18:15, 16 2We 12:9

b 2We 25:14

c 2Ru 16:10-13

d Jer 44:18

e 2Ru 16:17

f 1Ru 6:33, 34 2We 29:7

g 1Ru 14:22, 23 2Ru 15:32, 35 2We 21:5, 11 2We 33:1, 3

h 2Ru 16:19

i 2We 21:16, 20 2We 33:20

746 gi od ruoth a kod ute jodongo mi ochiwogi ne ruodh Asuria kaka mich. Kata kamano, mano ne ok okonye. 22 Ruoth Ahaz nomedo timo marach moloyo e wang’ Jehova kata e kinde ma ne en gi chandruok. 23 Nochako chiwo misengni ne nyiseche mag Jo-Damaski b ma noyudo oseloye, c kendo nowacho kama: “Nikech nyiseche mag ruodhi mag Siria konyogi, abiro chiwonegi misengni mondo an bende gikonya.” d Kata kamano, ne gimiyo otimo richo kaachiel gi Jo-Israel duto. 24 E wi mano, Ahaz nochoko gik moko duto mitiyogo e od Nyasaye madier, e mi nong’adogi matindo tindo, kae to noloro dhoudi mag od Jehova f kendo ne oloso kendo mag misango mage owuon kuonde duto e Jerusalem. 25 Noloso bende kuonde moting’ore e mier duto mag Juda mondo ochiwie misengni ma golo yiro ne nyiseche mamoko, g kendo ne otimo marach e nyim Jehova Nyasach kwerene. 26 Weche mamoko duto e wi ngimane, gi gik moko duto ma ne otimo a chakruokgi nyaka gikogi, ondikgi e Bug Ruodhi mag Juda kod Israel. h 27 Gikone, Ahaz notho moyike gi kwerene e dala mar Jerusalem, nimar ne ok oyike ka ma ne iyikoe ruodhi mag Israel, i kendo Hezekia wuode nobedo ruoth kare.

747

29

Hezekia a nobedo ruoth ka en jahigni 25, kendo ne olocho kuom higni 29 kodak Jerusalem. Nying min mare ne en Abija nyar Zekaria. b 2 Nodhi nyime timo gik makare e wang’ Jehova c mana kaka Daudi kwar mare notimo. d 3 E dwe mokwongo e higa ma nobedoe ruoth, noyawo dhoudi mag od Jehova kendo nolosogi. e 4 Noluongo jodolo kod Jo-Lawi mochokogi e laru man yo wuok chieng’. 5 Nowachoneg i kama: “Winjauru un JoLawi. Koro pwodhreuru f kendo pwodhuru od Jehova Nyasach kwereu, kendo goluru gimoro amora mochido man ka maler. g 6 Nimar wuonewa oseweyo Nyasaye kendo gisetimo marach e wang’ Jehova Nyasachwa. h Ne giweye mi gijwang’o hema mar Jehova kendo ne gilokone ng’egi. i 7 Ne giloro dhout agola j mar hekalu mi gisimo teyini. k Ne giweyo wang’o ubani l kendo ne giweyo chiwo misengni miwang’o m ka maler ne Nyasach Israel. 8 Kuom mano, Jehova nobedo gi mirima mager gi Juda kod Jerusalem n mi nokelonegi masira, kendo nomiyo gibedo gima lich miwuoro ma bwogo ji kendo ma ji wuoro, mana kaka uneno uwegi. o 9 Mano e momiyo noneg kwerewa gi ligangla, p kendo yawuotwa, nyiwa, kod mondewa no-

SULA 29 a Isa 1:1 Hos 1:1 Mat 1:10

b 2Ru 18:1, 2 c 2We 31:20 d 1Ru 15:5 2Ru 18:3

e 1Ru 6:33, 34 2We 28:24

f 1We 15:11, 12 g 2Ru 18:4 h 2We 28:22, 23 Jer 44:21

i Jer 2:27 Eze 8:16

j 1Ru 6:33, 34 k Law 24:2 l Wuo 30:8 m Wuo 29:38 n 2We 24:18 o Law 26:32 Rap 28:15, 25

p Law 26:14, 17

 Kolam mar 2 a 2We 28:5-8 b 2We 15:10-13 c Kwa 3:6 Rap 10:8

d 1We 23:13 e Kwa 4:2, 3 1We 23:12

f 1We 23:21 g 1We 23:7 h 1We 15:16, 17 1We 25:1, 2

i 1We 25:5 j 1We 25:1 k 2We 29:5 l 1Ru 6:36 m 2Ru 23:4, 6 2We 15:16 Joh 18:1

n 1Ru 6:3 1We 28:11

2 WECHE MAG NDALO 29:1-17 ter e tuech. a 10 Koro daher timo singruok gi Jehova Nyasach Israel, b di po ka oweyo bedo gi mirima kodwa. 11 Owetena, koro ma ok en sa mar yueyo, nimar Jehova oseyierou mondo uchung’ e nyime, utine, c kendo uwang’ misengni ma golone yiro.” d 12 Eka Jo-Lawi nochung’: Kuom Jo-Kohath, e Mahath wuod Amasai gi Joel wuod Azaria; kuom Jo-Merari, f Kish wuod Abdi kod Azaria wuod Jehalelel; kuom JoGershon, g Joa wuod Zima kod Eden wuod Joa; 13 kuom yawuot Elizafan, Shimri gi Jeuel; kuom yawuot Asaf, h Zekaria gi Matania; 14 kuom yawuot Heman, i Jehiel gi Shimei; kuom yawuot Jeduthun, j Shemaya gi Uziel. 15 Kae to ne gichoko owetegi mi gipwodhore kendo ne gibiro mondo gipwodh od Jehova mana kaka ruoth nochikogi kaluwore gi wach Jehova. k 16 Eka jodolo nodonjo e od Jehova mondo gipwodhe kendo ne gigolo gik mochido duto ma ne giyudo e hekalu mar Jehova mi giterogi e laru l mar od Jehova. Jo-Lawi nokawo gigo moterogi oko e Hoho mar Kidron. m 17 Kamano ne gichako pwodho hekalu e odiechieng’ mokwongo mar dwe mokwongo, to e odiechieng’ mar aboro mar dweno ne gichopo e agola mar Jehova. n Ne gipwodho od Jehova kuom odiechienge

2 WECHE MAG NDALO 29:18-30 aboro, to e odiechieng’ mar 16 mar dwe mokwongo, ne gitieko tich. 18 Bang’ mano, ne gidhi ir Ruoth Hezekia mi giwachone kama: “Wasepwodho od Jehova duto, kendo mar misango a kod gik moko duto mitiyogo kuno, b gi mesa miketoe makate miketo e nyim Nyasaye c kod gik moko duto mitiyogo kanyo. 19 Bende, waseiko mi wapwodho d gik moko duto ma Ruoth Ahaz nogolo oko e kinde lochne kotimo marach, e kendo koro gin e nyim kendo mar Jehova.” 20 Ruoth Hezekia ne omondo chiewo mi nochoko jodong dala kendo ne gidhi e od Jehova. 21 Ne gikelo ruedhi abiriyo, yimbe abiriyo, gi nyiyimbe abiriyo, kod nyuogi abiriyo mondo ochiw kaka misango mar richo ne pinyruoth, ne ka maler, kod Juda. f Ruoth nonyiso jodolo ma joka Harun ni giwang’ misengnigo e kendo mar misango mar Jehova. 22 Eka ne giyang’o dhok g kendo jodolo nokawo remo mi gikiro e kendo mar misango. h Bang’ mano, ne giyang’o yimbe mi gikiro rembgi e kendo mar misango, kendo ne giyang’o nyiyimbe mi gikiro rembgi e kendo mar misango. 23 Eka ne gikelo nyuogi mag misango mar golo richo e nyim ruoth kod oganda duto, mi giketo lwetgi kuomgi. 24 Jodolo noyang’ogi mi gichiwo rembgi e kendo kaka misa-

SULA 29 a 2We 4:1

b 1Ru 7:40

c 1Ru 7:48

d 2We 29:5

e 2We 28:1, 2 2We 28:24

f Law 4:3 Law 4:13, 14 Kwa 15:22-24

g Law 4:4

h Law 4:7, 18

 Kolam mar 2 a 1We 25:1, 6 2We 9:11

b 1We 28:12, 13 2We 8:12, 14

c 2Sa 24:11, 12 1We 29:29

d 2Sa 7:2 2Sa 12:1

e Kwa 10:8 1We 15:24

f Law 1:3, 4

g 2Sa 23:1

h 1We 16:7

748 ngo mar golo richo, mondo gipwodhgo Israel duto, nikech ruoth nochiko ni misango miwang’o kod misango mar golo richo onego ogol ne Israel duto. 25 Gie sechego, Hezekia noketo Jo-Lawi mondo ochung’ e od Jehova ka giting’o nyidwonge, gige thum man gi tonde, kod nyatiti, a kaluwore gi chik mar Daudi, b Gad c janen mar ruoth, kod Nathan d janabi. Chikno nowuok kuom Jehova kokalo kuom jonabine. 26 Omiyo, Jo-Lawi nochung’ gi gige thum mag Daudi, to jodolo ne nigi turmbeta. e 27 Eka Hezekia nochiko mondo ochiw misengni miwang’o e kendo mar misango. f To ka ne ochak chiw misengnigo, ne ochak wero wend Jehova kendo ne igoyo turmbeta ka iluwo kaka gige thum mag Daudi ruodh Israel ywak. 28 Sa ma ne iwer kendo turmbeta ywak, oganda duto ne okulore. Ne gitimo kamano nyaka misango miwang’o ne orumo. 29 Ka ne otiek wang’o misango, ruoth gi oganda duto ma ne ni kode, nogoyo chonggi piny mi gikulore nyaka e lowo. 30 Ruoth Hezekia kod jodongo nowacho ne Jo-Lawi mondo opak Jehova gi wende Daudi g kod wende Asaf h janen, mi ne gipako Nyasaye gi mor malich ahinya, kendo ne gigoyo chonggi piny mi gikulore nyaka e lowo.

749 31 Eka Hezekia nowacho kama: “Nikech koro osewalu ne Jehova, keluru misengni kod chiwo mag goyo erokamano e od Jehova.” Omiyo, oganda ne ochako kelo misengni kod chiwo mag goyo erokamano. Kendo ng’ato ang’ata ma chunye ne ohero ne okelo misengni miwang’o. a 32 Misengni miwang’o ma oganda ne okelo ne gin dhok 70, yimbe 100, kod nyiyimbe 200. Ne gikelo magi duto mondo ogol ne Jehova kaka misango miwang’o. b 33 Chiwo maler ne gin dhok 600 kod rombe gi diek 3,000. 34 Kata kamano, jodolo ne tin ahinya kendo ne ok ginyal yang’o misengni miwang’o duto. Omiyo, owetegi ma Jo-Lawi nokonyogi c nyaka ne gitieko tich, kendo nyaka jodolo mamoko notieko pwodhore, d nimar Jo-Lawi ne jokinda1 ahinya e wach pwodhruok moloyo jodolo. 35 Bende, ne nitie misengni miwango mang’eny, e kaachiel gi boche mag misengni mag kuwe f kod chiwo miolo ne misengni miwang’o. g Kuom mano, tich mitimo e od Jehova ne odwok e wang’e. 36 Omiyo, Hezekia gi oganda duto ne mor gi gima Nyasaye madier ne otimonegi, h nimar gigo duto ne otimore mapiyo ahinya. Hezekia nooro wach ne Israel i kod Juda duto, kendo nondiko baru-

30

29:34 1 Hibrania, “jo ma chunygi tir.”

2 WECHE MAG NDALO 29:31–30:8 pe ne Efraim kod Manase a a Law 1:3 ni gibi e od Jehova man Jerusalem mondo gitim Pasab 1Ru 3:4 ka ne Jehova Nyasach Isra1Ru 8:63 1We 29:21, 22 el. b 2 Kata kamano, ruoth gi jodonge kod oganda duto c Kwa 8:19 ma ne ni Jerusalem nong’a2We 30:17 2We 35:10, 11 do mar timo Pasaka e dwe mar ariyo, c 3 nimar ne ok d 2We 30:2, 3 ginyal time e kinde ma ne oketi, d nikech jodolo manok e 2We 29:32 e ma nosepwodhore e kendo oganda bende ne pok ochof Law 3:1 Law 3:14-16 kore Jerusalem. 4 Wachno ne ber ne ruoth kod ogag Kwa 15:5 nda duto. 5 Omiyo, ne ging’ado mar oro wach e Ish 2We 30:12  rael duto chakre Beer-sheba nyaka Dan f ni ji obi JerusaSULA 30 i 2We 11:14, 16 lem mondo gitim Pasaka ne  Jehova Nyasach Israel, niKolam mar 2 mar noyudo pok gitimo Paa 2We 34:1, 6, 7 saka ka gin kanyakla kaka chik dwaro. g b Wuo 12:43 Law 23:5 6 Joote nowuotho e piny Rap 16:2 Israel gi Juda duto ka gi2We 35:1 tero barupe mowuok kuom ruoth kod jodonge, nimar c Kwa 9:10, 11 ruoth nochikogi kowacho d Wuo 12:18 niya: “Yaye Israel, duoguru ir Jehova Nyasach Ibrahim, e 2We 29:34 Isaka, kod Israel mondo oduog ir jo ma ne otony e f Bur 18:29 lwet ruodh Asuria. h 7 Kik ubed kaka kwereu kod g 2We 35:18 oweteu ma ne otimo richo e wang’ Jehova Nyasachgi mi h 2Ru 15:29 1We 5:26 nomiyo gibedo gima bwogo 2We 28:20, 21 ji, mana kaka uneno uwegi. i 8 Koro, kik ubed gi tok mai 2We 29:8, 9 tek kaka kwereu. j Bolreuru j Wuo 32:9 ne Jehova kendo biuru e hema mar lamo k ma nopwok Rap 12:5, 6 dho nyaka chieng’ mondo Za 132:13 uti ne Jehova Nyasachu eka owe bedo gi mirima kodu. l l 2We 29:10 SULA 29

2 WECHE MAG NDALO 30:9-24 9 Nimar ka uduogo ir Jehova, wasigu mosemako oweteu kod nyithindu biro nyisogi ng’wono a kendo biro yienegi duogo e pinyni b nikech Jehova Nyasachu ng’won kendo okecho ji, c kendo ok obi lokonu ng’eye ka uduogo ire.” d 10 Kamano, joote nowuotho e mier duto e piny Efraim gi Manase, e nyaka Zebulun. Kata kamano, ji ne jarogi kendo nyierogi. f 11 To jo manok mowuok e piny Asher, Manase, kod Zebulun nobolore mi gidhi Jerusalem. g 12 Lwet Nyasaye madier ne ni Juda mondo omi gibed gi chuny achiel mar timo gima ruoth kod jodongo nochiko kaluwore gi wach Jehova. 13 Oganda maduong’ nochokore Jerusalem mondo gitim Sap Makate ma Ok Oketie Thowi h e dwe mar ariyo. i Ogandano ne duong’ ahinya. 14 Ne giwuok ma gimuko kendo mag misango man Jerusalem j mi ne gigolo kendo mag wang’o ubani duto, k ma giwitogi e Hoho mar Kidron. 15 Kae to ne giyang’o misango mar Pasaka e odiechieng’ mar 14 e dwe mar ariyo. Jodolo gi Jo-Lawi nobedo gi wichkuot ma gipwodhore kendo gikelo misengni miwang’o e od Jehova. 16 Ne gichung’ kuondegi mapile kaluwore gi chik Musa ng’at Nyasaye madier. Eka jodolo nokiro remo l ma Jo-Lawi nomiyogi. 17 Ne nitie ji mang’eny

SULA 30 a 1Ru 8:49, 50 b Rap 30:1-3 c Wuo 34:6 Za 86:5 Mik 7:18

d 2We 15:2 Isa 55:7 Jak 4:8

e 2We 30:1 f 2We 36:15, 16 g 2We 11:14, 16 h Law 23:6 i Kwa 9:10, 11 j 2Ru 18:22 k 2We 28:24 l Law 1:5

 Kolam mar 2 a 2We 29:34 b 2We 30:1 c Za 86:5 d 2We 19:2, 3 Ezr 7:10

e Kwa 9:6, 10 f Law 23:6 g Rap 12:5, 7 Neh 8:10

h 2We 29:25 i Law 23:6 j Law 3:1 k 1Ru 8:65

750 ei oganda ma ne pok opwodhore, kendo Jo-Lawi ne ochung’ ne yang’o jamni mag Pasaka ne ji duto ma ok ler, a mondo gipwodhgi e nyim Jehova. 18 Ji mang’eny, to moloyo jo ma nowuok Efraim, Manase, b Isakar, kod Zebulun ne pok opwodhore to ne gichamo Pasaka kata obedo ni chik ne ok dwar kamano. Kata kamano, Hezekia nolemonegi kowacho niya: “Jehova, Nyasaye maber c owene 19 ng’ato ang’ata ma oseiko chunye mondo omany Nyasaye madier, d ma en Jehova Nyasach kweregi, kata obedo ni pok opwodhe e okang’ ma chik dwaro.” e 20 Jehova nowinjo Hezekia moweyo ne ji kethogi. 21 Omiyo, Jo-Israel ma ne ni Jerusalem notimo Sap Makate ma Ok Oketie Thowi f kuom odiechienge abiriyo ka gimor ahinya. g JoLawi gi jodolo ne pako Jehova pile ka pile ka gigoyo ne Jehova gigegi mag thum gi dwol maduong’. h 22 E wi mano, Hezekia nojiwo JoLawi duto ma ne tiyo ne Jehova gi rieko. Kendo ne gichiemo ndalo abiriyo i duto mag sawo ka gigolo misengni mag kuwe j kendo gidwoko erokamano ne Jehova Nyasach kweregi. 23 Oganda duto noyie mondo gimed timo sawono kuom ndalo abiriyo moko. Omiyo, ne gitimo sawono kuom ndalo abiriyo mamoko ka gimor. k 24 Hezekia

751 ruodh Juda nogolo ne oganda ruedhi 1,000, gi rombe 7,000. Jodongo bende nogolo ne oganda ruedhi 1,000 kod rombe 10,000, a kendo jodolo mang’eny ahinya ne pwodhore. b 25 Oganda Juda duto, jodolo, Jo-Lawi, gi oganda duto ma nowuok Israel, c kaachiel gi jodak d ma nowuok e piny Israel gi ma nodak Juda nodhi nyime bedo mamor. 26 Ne nitie mor maduong’ ahinya Jerusalem, nimar chakre ndalo Solomon wuod Daudi ruodh Israel, gima kamano ne pok otimore Jerusalem. e 27 Gikone, jodolo ma Jo-Lawi nochung’ moguedho oganda, f kendo Nyasaye nowinjo dwondgi mi lamogi nochopo e polo, kar dakne maler. Ka ne gisetieko timo gigo duto, Jo-Israel ma nochokore ne odhi e miech Juda duto kendo ne gimuko sirni mag kite g kendo ne gitong’o sirni mag yien.1 h Bende, ne gimuko kuonde moting’ore i kod kendo mag misango j e piny Juda gi Benjamin duto, gi Efraim kod Manase, k nyaka ne gitieko ketho gigo chuth. Bang’ mano, Jo-Israel duto nodok e miechgi kendo ng’ato ka ng’ato nodok e ode owuon. 2 Eka Hezekia noketo jodolo gi Jo-Lawi e grubegi mag tich, kaluwore gi tich ma gitimo. l Noketogi mondo gichiw misengni miwang’o

31

31:1 1 Som Tiend Weche.

2 WECHE MAG NDALO 30:25–31:9 kod misengni mag kuwe, a 2We 35:7, 8 giti kendo gigo erokamano ka giwer e rangeye mag b 2We 29:34 laru mar Jehova. a 3 Nogol c 2We 30:11, 18 moko kuom mwandu ruoth mondo ochiw kaka misango d Wuo 12:49 miwang’o, b moriwo misenge 1Ru 8:65, 66 ni migolo okinyi godhiambo, c kaachiel gi misengni f Kwa 6:23-26 Rap 10:8 miwang’o e odiechienge Sa bato, d dwe manyien, e kod SULA 31 sewni mamoko f kaluwore gi g Wuo 23:24 weche mondik e Chik Jeh Rap 7:5 hova. 2Ru 18:1, 4 4 E wi mano, nochiko jo 2We 14:2, 3 2We 34:1, 3 ma nodak Jerusalem mondo omi jodolo gi Jo-Lawi poki Rap 12:2 gi, g mondo gichiwre chuth j 2We 23:16, 17 timo kaka chik Jehova dwak 2We 30:1, 18 ro. 5 Ka ne Jo-Israel owinjo chikno, ne gikelo chil 1We 23:6 wo mang’eny mag cham ma 1We 24:1 2We 8:14 nokwongo nyak, divai ma nyien, mo, h gi mor kich, kod Kolam mar 2 gik mamoko duto ma noa 1We 23:13 i 1We 23:27-30 nyak e puothegi. Ne gikelo gik mathoth mag achiel b 2We 30:24 kuom apar mag gigegi duto. j c Wuo 29:39 6 Jo-Israel gi Jo-Juda nokelo achiel kuom apar mag d Kwa 28:9 dhoggi gi rombegi kod e Kwa 10:10 achiel kuom apar mag gik maler k ma ne opwodh ne Jef Rap 16:16 hova Nyasachgi. Omiyo, ne g Kwa 18:21 gikelo chiwo mang’eny ahiNeh 10:38, 39 nya. 7 E dwe mar adek, l ne h Kwa 18:12 gichako choko chiwo ma ji nokelo kamoro achiel, to e i Wuo 22:29 dwe mar abiriyo, m ne gitieWuo 23:19 Neh 10:37 ko chokogi. 8 Ka ne Hezekia gi jodongo obiro moneno j Nge 3:9 chiwo ma ji nokelo, ne gipak Law 27:30 ko Jehova kendo ne gigueRap 14:28 dho joge ma Jo-Israel. l Law 23:16 9 Hezekia nopenjo jodolo kod Jo-Lawi kaka m Law 23:24 SULA 30

2 WECHE MAG NDALO 31:10-21 chiwo nobedo mang’eny kamano, 10 to Azaria jadolo maduong’ ma ja dhood Zadok nodwoke kama: “Chakre chieng’ ma ne ji ochako kelo chiwo e od Jehova, a wasebedo ka wachiemo ma wayieng’ kendo chiemo mang’eny pod odong’ nimar Jehova oseguedho joge, kendo gik mang’eny minenogi gin ma odong’.” b 11 Ka ne Hezekia owinjo kamano, nonyisogi mondo giik kuonde keno1c e od Jehova, kendo ne gitimo kamano. 12 Ne gidhi nyime kelo chiwo mag achiel kuom apar d kod gik maler. Konania ma ne en Ja-Lawi e ma ne oket mondo ochung’ne tijno, to Shimei owadgi ne en jalupne. 13 Ruoth Hezekia nochiko mondo Jehiel, Azazia, Nahath, Asahel, Jerimoth, Jozabad, Eliel, Ismakia, Mahath, kod Benaya obed jotelo ma konyo Konania kod Shimei owadgi, to Azaria e ma nochung’ ne od Nyasaye madier. 14 Kore wuod Imna Ja-Lawi ma ne rito rangach ma ne ni yo wuok chieng’ e ne ochung’ ne chiwo ma ji golo ne Nyasaye madier kuom herogi, f kendo ne opogo chiwo mogol ne Jehova g kod gik maler moloyo. h 15 Jokonyne e mier mag jodolo i ne gin Eden, Miniamin, Jeshua, Shemaya, Amaria, kod Shekania nikech ne gin jo ma ogen. Ne gipogo chie31:11 1 Kata, “ute chiemo.”

SULA 31 a Kwa 18:8

b Mal 3:10

c Neh 10:38, 39 Neh 12:44

d Law 27:30 Rap 14:28

e 1We 26:17, 19

f Rap 12:5, 6 Rap 16:10

g Kwa 18:8

h Law 2:10 Law 7:1

i Jos 21:19

 Kolam mar 2 a 1We 24:1

b 1We 24:4

c Kwa 4:2, 3 Kwa 8:24 1We 23:24

d 1We 23:6

e Law 25:33, 34 Kwa 35:2 Jos 21:13

f 2We 29:35

752 mo ma romre ne owetegi ma ne oket e grube, a bed ni gin jo ma dongo kata jo ma tindo. 16 E wi mano, ne gipogo chiemo ne jo ma ne ondik nyingegi kaluwore gi tiengegi kod anyuolagi, tiende ni jo ma ne biro tiyo e od Jehova pile ka pile mondo otim tije ma ne opog ne grubegi. Ne ipogonegi chiemo kaachiel gi yawuotgi ma johigni adek ka dhi nyime. 17 Ne ondik tienge mag jodolo kaluwore gi anyuolagi. b Kamano bende e kaka ne ondik nyinge Jo-Lawi ma johigni 20 ka dhi nyime. c Nondikgi kaluwore gi tich ma grubegi ne timo. d 18 Nondikgi kaachiel gi nyithindgi duto, mondegi, yawuotgi, nyigi, kod joggi duto nikech ne gipwodhore ne tich maler ma ne omigi. 19 Kwanno noriwo nyikwa Harun ma ne gin jodolo ma ne odak e pewe mag kwath molworo miechgi. e Noyier chwo moko e miergo duto mondo opog chiemo ne jodolo duto kod ji duto ma ne ondik nyingegi e anyuola mar Jo-Lawi. 20 Hezekia notimo kamano e piny Juda duto kendo nodhi nyime timo gik mabeyo kendo makare e wang’ Jehova Nyasache, kendo nomakore kode. 21 Gimoro amora ma notimo komanyo Nyasache, notimo gi chunye duto. Bed ni en gima otudore gi tich mar od Nyasaye f kata gi Chik, notimo gi chunye duto kendo nodhi maber.

753

32

Bang’ wechegi duto kendo bang’ timo maa kare, Senakerib ruodh Asuria nobiro monjo Juda. Nolworo mier mochiel motegno kodwaro mwomogi mondo odonjie kendo okawgi. b 2 Ka ne Hezekia oneno ni Senakerib osebiro mondo oked gi Jerusalem, 3 nong’ado mar dino sokni mag pi man oko mar dala bang’ wuoyo gi jodongo kod jolweny mage, c kendo ne giriwe lwedo. 4 Ji mang’eny nochokore kendo ne gidino sokni gi aoche ma ne mol e pinyno ka giwacho niya: “Onge gimomiyo ruodhi mag Asuria onego oyud pi mang’eny kamae ka gibiro kae.” 5 E wi mano, notimo kinda moloso kuonde duto mokethore e ohinga ma noyudo omukore kendo noketo ute maboyo mag ng’icho e wigi kendo nogero ohinga machielo gi oko. Noloso kuonde mokethore e Pith1d mar Dala Daudi, kod gige lweny mang’eny kod okumbni. 6 Kae to noyiero jotend jolweny mochokogi e laru manie dho ranga dala kendo nojiwogi kowachonegi niya: 7 “Beduru gi chir kendo gi teko. Kik uluor kendo kibaji kik gou nikech ruodh Asuria e kod oganda maduong’ man kode, nimar jo ma ni kodwa ng’eny mo-

SULA 32 a 2We 31:20 b 2Ru 18:7, 13 Isa 36:1

c 2Ru 20:20 d 2Sa 5:9 1Ru 9:24 1Ru 11:27 2Ru 12:20

e 2Ru 19:6

 Kolam mar 2 a Rap 31:6, 8 Jos 1:6, 9 2Ru 6:16, 17 2We 20:15

b Kwa 14:9 Rap 20:1, 4 Jos 10:42 Jer 17:5

c 2We 20:20 d Isa 37:8 e 2Ru 18:17 Isa 36:2

f 2Ru 18:19 Isa 36:4

g 2Ru 18:29, 30 2Ru 19:10

h 2Ru 18:1, 4 i 2We 31:1 j 2Ru 18:22 Isa 36:7

k 2Ru 15:29 2Ru 17:5 Isa 37:12

l 2Ru 18:33, 34 2Ru 19:17, 18

32:5 1 Kata, “Milo,” ma en wach mitiyogo e dho Hibrania kiwuoyo kuom ka ma obiwie lowo.

m Wuo 14:3 Wuo 15:9

2 WECHE MAG NDALO 32:1-15 loyo jo ma ni kode. a 8 En ogeno kuom teko mar dhano, to wan wageno kuom Jehova Nyasachwa mondo okonywa kendo okednwa e lweny.” b Wach ma Hezekia ruodh Juda nowachono nojiwo oganda. c 9 Bang’ mano, ka ne Senakerib ruodh Asuria ni Lakish d kod jolweny mage duto ma roteke, nooro jotichne Jerusalem ir Hezekia ruodh Juda kod Jo-Juda duto ma nodak Jerusalem e kowacho niya: 10 “Ma e gima Senakerib ruodh Asuria owacho, ‘Ugeno kuom ang’o momiyo pod un Jerusalem to oselwore? f 11 Donge Hezekia wuondou mondo kech gi riyo onegu kowachonu niya: “Jehova Nyasachwa biro resowa e lwet ruodh Asuria”? g 12 Donge ma e Hezekia ma nogolo kuonde moting’ore h mag Nyasachu, kendo nomuko kendone mag misango i mowacho ne Juda kod Jerusalem niya: “Onego ukulru e nyim kendo achiel kendo e kendono e ma onego uwang’ie misengni ma golo yiro”? j 13 Donge ung’eyo gima an kaachiel gi kwerena ne watimo ne jopinje mamoko? k Be Nyiseche mag pinjego ne oresogi e lweta? l 14 Kuom nyiseche duto mag pinje ma kwerena noketho, ere mosereso joge e lweta? To koro ang’o momiyo uparo ni Nyasachu nyalo resou e lweta? m 15 Koro, kik uyie Hezekia

2 WECHE MAG NDALO 32:16-29 owuondu kamano! a Kik uyie gi wechene, nimar onge nyasach piny moro amora kata pinyruoth moro amora mosereso joge e lweta kata e lwet kwerena. To koro Nyasachu en ng’a ma doresu e lweta?’” b 16 Jotichne nomedo wacho weche maricho kuom Jehova Nyasaye madier kendo kuom Hezekia jatichne. 17 Bende, nondiko barua c koyanyogo Jehova Nyasach Israel d kendo kowuoyo marach kuome niya: “Mana kaka nyiseche mag ogendni mamoko ne ok oreso joggi e lweta, e e kaka Nyasach Hezekia bende ok bi reso joge e lweta.” 18 Ne gidhi nyime kok gi dwol maduong’ gi dho Jo-Yahudi ne jo ma nie wi ohinga mag Jerusalem mondo gibwoggi kendo gimigi luoro, eka gikaw dalano. f 19 Ne giwuoyo marach e wi Nyasach Jerusalem mana kaka ne giwuoyo e wi nyiseche mag jopiny, ma gin mana tich lwet dhano. 20 Kata kamano, Ruoth Hezekia kod janabi Isaya g wuod Amoz nodhi nyime lemo e wi wachno kendo ne giywak ne Nyasaye manie polo mondo okonygi. h 21 Eka Jehova nooro malaika motieko jolweny duto ma roteke, i jotelo, kod jodongo duto ma ne nie kambi mar ruodh Asuria. Omiyo, ne odok e pinye ka en gi wich-kuot. Bang’e, nodhi e

SULA 32 a 2Ru 18:29

b Wuo 5:2 Rap 32:27 Dan 3:14, 15

c 2Ru 19:14

d Isa 37:29

e 2Ru 17:6 2Ru 19:12

f 2Ru 18:26, 28 Isa 36:11, 13

g 2Ru 19:2, 20 Isa 37:2

h 2Ru 19:14, 15 2We 14:11

i Za 76:5

 Kolam mar 2 a 2Ru 19:35-37 Isa 37:37, 38

b 1Ru 4:21 2We 17:1, 5

c 2Ru 20:1, 2 Isa 38:1, 2

d 2Ru 20:5, 9 2We 32:31 Isa 38:8

e Jer 26:18, 19

f 2Ru 20:19

g 2We 1:11, 12 2We 17:1, 5

h 1Ru 9:17-19

754 od nyasache, to moko kuom yawuote nobiro monege gi ligangla kanyo. a 22 Omiyo, Jehova noreso Hezekia kod jo ma nodak Jerusalem e lwet Senakerib ruodh Asuria kendo noresogi e lwet jomamoko bende mi nomiyogi kuwe kuonde duto. 23 Ji mang’eny nobiro Jerusalem mi gikelo ne Jehova mich kendo ne gikelo ne Hezekia ruodh Juda gik mabeyo. b Bang’ mano, ogendni duto nomiye luor ahinya. 24 E ndalogo, Hezekia nobedo matuo kendo nohewore mi nolamo Jehova, c kendo Nyasaye nodwoke momiye ranyisi. d 25 Kata kamano, Hezekia ne ok odwoko erokamano marom gi ber ma notimne nikech chunye nong’are mi nokelo masira kuome kendo ne Juda gi Jerusalem. 26 Kata kamano, Hezekia nobolore moweyo sunga ma ne nie chunye e kod Jo-Jerusalem. Kuom mano, Jehova ne ok okelo mirimbe kuomgi e ndalo Hezekia. f 27 Hezekia nobedo gi mwandu mang’eny kod duong’. g Noloso kuonde mokanoe h fedha, dhahabu, kite mabeyo ma nengogi tek, mor balsam, okumbni, kod gik mabeyo duto. 28 Bende, noloso kuonde mokanoe cham, divai manyien, gi mo, kaachiel gi kul mag jamni mopogore opogore kod kul mag rombe gi diek. 29 Bende, nogero mier ma mage owuon, kendo nochoko jamni mang’eny, rombe,

755 diek, kod dhok nimar Nyasaye nomiye mwandu mang’eny. 30 Hezekia e ma ne obaro pi soko ma malo a mar Gihon b mi ochiko pigego mondo omol kochomo yo podho chieng’ e Dala Daudi, c kendo tije duto ma Hezekia notimo nodhi maber. 31 Kata kamano, ka ne oor joote mag jodong Babulon ire mondo openj wach ranyisi d ma ne otimore e piny, e Nyasaye madier ne oweye mondo oteme f kendo ong’e duto ma ne nie chunye. g 32 Weche mamoko duto e wi ngima Hezekia kod hera ma ne onyiso, h ondikgi e fweny mag Isaya i janabi ma wuod Amoz e Bug Ruodhi mag Juda kod Israel. j 33 Gikone, Hezekia notho moyike gi kwerene. Noyike e yo ma ne idho kadhi ka ma ne oyikie yawuot Daudi. k Juda duto gi jo ma nodak Jerusalem nomiye duong’ e thone kendo Manase wuode nobedo ruoth kare. Manase l nobedo ruoth ka en jahigni 12 kendo nolocho kuom higni 55 kodak Jerusalem. m 2 Notimo gik maricho e wang’ Jehova, koluwo timbe makwero mag ogendni ma Jehova noseriembo oa e nyim Jo-Israel. n 3 Nochako ogero kuonde moting’ore ma Hezekia wuon mare noseketho. o Bende, nogero kendo mag misango ne nyiseche mag Baal,

33

2 WECHE MAG NDALO 32:30–33:10 moloso sirni mag yien1 kea 2We 32:4 ndo nokulore motiyo ne oganda duto mag polo. a 4 Beb 1Ru 1:33, 45 nde, nogero kendo mag mic 2Sa 5:9 sango e od Jehova, b ot d 2Ru 20:8-11 ma Jehova nowacho kuome Isa 38:8 niya: “Nyinga nobed Jerusae 2Ru 20:12 lem nyaka chieng’.” c 5 E wi Isa 39:1 mano, nogero kendo mag mif Cha 22:1 sango ne oganda duto mag g Rap 8:2 polo e laru ariyo mag od JeZa 7:9 hova. d 6 Nowang’o yawuoZa 139:23 te e mach kaka misango e e h 2We 31:20, 21 Hoho mar Wuod Hinom; f noi Isa 1:1 bedo jambofwa, g jadil, kendo noketo ajuoke nyakaloj 2Ru 20:20 ndo, kod jopenj jochiende k 1Ru 11:43 h  wach. Notimo gik maricho ahinya e wang’ Jehova moSULA 33 ndo owang’go iye. l Mat 1:10 7 Noloso sanamu mopa m 2Ru 21:1 ma okete e od Nyasaye man 2Ru 21:2-6 dier, i ot ma Nyasaye nonyiso o 2Ru 18:1, 4 Daudi kod Solomon wuode  niya: “Abiro keto nyinga moKolam mar 2 ndo osik e odni kendo e Jea Rap 4:19 rusalem ma aseyiero e 2Ru 23:5 kind dhoudi duto mag Israb 2Ru 16:10, 11 el. j 8 Ok nachak ami Jo-Isc Rap 12:11 rael owuog e piny ma ne 2We 6:6 amiyo kweregi, to mana ka d 1Ru 6:36 giluwo chikena duto ma ne 1Ru 7:12 amiyogi, mana chike duto e 2Ru 16:1, 3 kod buche ma ne amiyo Musa jatichna mondo omif Jos 15:8, 12 2Ru 23:10 gi.” 9 Manase nodhi nyime baro gi Jo-Juda kod jo g Law 19:26 ma odak Jerusalem kendo h Law 20:6 Rap 18:10, 11 nomiyo gitimo gik maricho moloyo ogendni ma Jehoi 2Ru 23:6 va notieko mondo oa e nyim j 2Ru 21:7-9 Jo-Israel. k 2Ru 23:27 2We 7:16 10 Jehova nodhi nyime wuoyo gi Manase kod ogak Law 18:24 Jos 24:8 ndane, to ne ok giwinje. l 2Ru 21:11, 16 SULA 32

l 2We 36:15, 16

33:3 1 Som Tiend Weche.

2 WECHE MAG NDALO 33:11-25 11 Omiyo, Jehova noweyo mondo jotend lweny mag ruodh Asuria oked kode, kendo ne gimako Manase gi olowu kendo ne gitweye gi nyororo mar mula mi gitere Babulon. 12 Ka ne ochandore, ne osayo Jehova Nyasache mondo okonye kendo nodhi nyime bolore ahinya e nyim Nyasach kwerene. 13 Nodhi nyime lame, kendo Nyasaye nowinjo ywakne ma nosayego mondo okonye, kendo Nyasaye nodwoke Jerusalem e komlochne. a Omiyo, Manase nong’eyo ni Jehova e Nyasaye madier. b 14 Bang’ mano, nogero ohinga ma oko mar Dala Daudi c gi yo podho chieng’ chakre aora Gihon d nyaka e Ranga Rech, e kendo nodhi nyime gere mochopo Ofel. f Nogero ohingano mabor ahinya kadhi malo. E wi mano, noketo jotelo mag jolweny e mier duto mochiel mag Juda. 15 Kae to nogolo nyiseche manono kod sanamu ma noketo e od Jehova. g Bende, nomuko kendo mag misango ma nogero e got mar od Jehova h kod Jerusalem mochiko mondo owitgi oko mar dala. 16 E wi mano, noiko kendo mar Jehova i mochako chiwo misengni mag kuwe j kod misengni mag goyo erokamano k e kendono. Nojiwo JoJuda mondo oti ne Jehova Nyasach Israel. 17 Kata kamano, ji ne pod chiwo misengini kuonde moting’ore,

SULA 33 a Isa 1:18

b Dan 4:25

c 2Sa 5:9 2We 32:2, 5

d 2We 32:30

e Neh 3:3 f 2We 27:1, 3

g 2Ru 21:1, 7 h 2Ru 21:1, 4, 5

i 2We 29:18 j Law 3:1

k Law 7:12

 Kolam mar 2 a 2We 33:12, 13 b 2Ru 21:2, 9

c 2Ru 21:3, 7 d 2Ru 21:18, 19

e Mat 1:10

f 2Ru 21:19-24 g 2We 33:1, 2

h 2Ru 21:1, 7 i Jer 8:12

j 2We 33:12, 13 k 2Ru 12:20 2We 25:27

l 2We 25:1, 3

756 to mana ne Jehova Nyasachgi. 18 Weche mamoko duto e wi ngima Manase, kaka nolamo Nyasache, kod weche mag jonen ma nowuoyo kode e nying Jehova Nyasach Israel, ondikgi e bug weche mag ruodhi Israel. 19 Bende, lamone a kod kaka ne odwok ywakne, richo duto ma notimo kod kaka noweyo Nyasaye, b kuonde duto ma nogeroe kuonde moting’ore kod sirni mag yien,1 c kaachiel gi sanamu ma nopayo ka pok obolore molokore, ondikgi e buge jonen mage. 20 Gikone, Manase notho moyike gi kwerene but ode, kendo Amon wuode nobedo ruoth kare. d 21 Amon e nobedo ruoth ka en jahigni 22 kendo nolocho kuom higni ariyo kodak Jerusalem. f 22 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova mana kaka Manase wuon mare notimo. g Amon nochiwo misengni ne sanamu mopa duto ma Manase wuon mare noloso h kendo notiyonegi. 23 To ne ok obolore ne Jehova i kaka Manase wuon mare notimo. j Kar mano, Amon nomedo timo gik maricho ahinya. 24 Gikone, jotichne nochano mi ne ginege k e ode. 25 Kata kamano, oganda nonego jogo duto ma ne ochano mi onego Ruoth Amon l kendo ne 33:19 1 Som Tiend Weche.

757 giketo Josia wuode a mondo obed ruoth kare. Josia b nobedo ruoth ka en jahigni aboro kendo nolocho kuom higni 31 kodak Jerusalem. c 2 Notimo gik makare e wang’ Jehova kendo nowuotho e yore duto mag Daudi kwar mare. Ne ok obaro korachwich kata koracham. 3 E higa mar aboro mar lochne, ka ne pod en wuoyi, nochako manyo Nyasach Daudi kwar mare, d to e higa mar 12 mar lochne, nochako pwodho Juda kod Jerusalem e kogolo kuonde moting’ore f kod sirni mag yien,1 kido mopa, g kod sanamu mag chuma. 4 E wi mano, ne omuk kendo mag nyiseche mag Baal koneno, kendo ne ong’ado rachungi mag ubani ma ne ochuogi e wi kendogo. Bende, ne ong’ado matindo tindo sirni mag yien,1 kido mopa, kod sanamu mag chuma mi noregogi nyaka gilokore buru, kae to nokirogi e liete jo ma ne chiwonegi misengni. h 5 Nowang’o choke jodolo e kendogi ma ne gigoloe misengni. i Kamano, nopwodho Juda kod Jerusalem. 6 Nodhi e mier mag Manase, Efraim, j Simeon, kendo nyaka Naftali kod kuonde molworogi ma nokethi, 7 mi nomuko kendo mag misango kendo nong’ado matindo tindo sirni mag yien1 kod kido mopa, k ke-

34

34:3, 4, 7 1 Som Tiend Weche.

SULA 33 a 2Ru 21:25, 26

 SULA 34 b 1Ru 13:2 Zef 1:1 Mat 1:10

c 2Ru 22:1, 2

d 2We 15:2

e 2Ru 23:4, 14

f 2We 33:17

g 2We 33:21, 22

h 2Ru 23:6

i 1Ru 13:2 2Ru 23:16

j 2Ru 23:19 2We 30:1

k 2Ru 17:41

 Kolam mar 2 a 2We 31:1

b 2Ru 22:12

c 2Ru 22:3-6

d 2We 30:11, 18

e 2Ru 12:11, 12

f 2Ru 12:15

g 1We 23:6

h 2We 20:19

i 1We 25:1

2 WECHE MAG NDALO 34:1-13 ndo noregogi nyaka ne gilokore buru. Bende, nong’ado rachungi duto mag ubani e piny Israel duto. a Bang’ mano, nodok Jerusalem. 8 E higa mar 18 mar lochne, ka ne osepwodho piny kod hekalu, ne ooro Shafan b wuod Azalia, Maaseya jatend dala, kod Joa wuod Joahaz jagoro mondo gidhi gilos kuonde mokethore e od Jehova Nyasache. c 9 Ne gidhi ir Hilkia jadolo maduong’ kendo ne gimiye pesa ma nokel e od Nyasaye, pesa ma JoLawi ma jorit dhoot nochoko e piny Manase, Efraim, kod kuom Jo-Israel mamoko duto, d kaachiel gi Jo-Juda, Jo-Benjamin, kod jo ma nodak Jerusalem. 10 Ne gimiyo jo ma noyier mondo ochung’ ne tij od Jehova pesago. Kae to jo ma ne tiyo e od Jehova notiyo gi pesago e loso kuonde mokethore e odno. 11 Ne gimiyo funde kod jogedo pesago mondo ong’iewgo kite mopa kod bepe mondo gigergo sirni mag kor ot kod mag tado mar ot ma ruodhi mag Juda noweyo mokethore. e 12 Jogo notiyo maber f kendo Jo-Lawi ma noyier mondo otelnegi ne gin Jahath gi Obadia ma wuok e dhood Merari, g kod Zekaria gi Meshulam ma wuok e dhood Kohath. h To JoLawi, ma bende ne olony e goyo thum, i 13 ne otelo ne joting’ osike kod jogo duto ma ne tiyo tije

2 WECHE MAG NDALO 34:14-29 mopogore opogore. Moko kuom Jo-Lawi ne gin jogoro, jodong oganda, kod jorit rangeye. a 14 Ka ne gidhi kawo pesa ma ne okel e od Jehova, b Hilkia jadolo noyudo buk mondikie chik Jehova c ma ne Musa omiyo Jo-Israel. d 15 Omiyo, Hilkia nonyiso Shafan jagoro niya: “Ayudo bug Chik e od Jehova.” Kuom mano, Hilkia nomiyo Shafan bugno. 16 Eka Shafan nokelo ne ruoth bugno mowachone kama: “Jotichni timo tich duto ma ne imiyogi. 17 Gisegolo pesa moyud e od Jehova kendo giseketogi e lwet jo ma oyier mondo ochung’ ne tich kaachiel gi funde.” 18 Shafan jagoro nomedo wacho ne ruoth niya: “Hilkia jadolo nomiya buk moro.” e Eka Shafan nochako somo bugno e nyim ruoth. f 19 Ka ne ruoth owinjo weche manie bug Chik, noyiecho lepe. g 20 Ruoth nochiko Hilkia, Ahikam h wuod Shafan, Abdon wuod Mika, Shafan jagoro, kod Asaya ma jatich ruoth niya: 21 “Dhiuru upenj Jehova wach e loya kendo e lo jo ma odong’ Israel kod Juda duto kuom weche mondik e buk moyudni. Nimar Jehova nigi mirima mager kodwa nikech kwerewa ne ok otimo kaluwore gi weche Jehova duto mondiknwa e bugni.” i 22 Omiyo, Hilkia kaachiel gi jo ma ruoth noorego nodhi ir Hulda janabi ma dha-

SULA 34 a 2We 8:14 b 2Ru 22:4 c Rap 17:18 Rap 31:24-26 Jos 1:8 2Ru 22:8

d Law 26:46 e 2Ru 22:8 f Rap 17:18, 19 g 2Ru 22:11-13 h 2Ru 25:22 Jer 40:14

i Rap 30:17, 18 Rap 31:16 Rap 31:24-26 Jos 1:8

 Kolam mar 2 a Wuo 15:20 Bur 4:4 Luk 2:36 Tic 21:8, 9

b 2Ru 22:14-20 c Jer 35:17 d Law 26:16 Rap 28:15 Rap 30:17, 18 Dan 9:11

e Rap 28:20 f 2Ru 21:1, 3, 6 2We 28:1, 3

g Rap 29:22, 23 Jer 7:20

h 2We 34:19 i 2We 32:26 2We 33:11, 13

j 1Ru 21:29 Isa 39:8

758 ko. a Ne en chi Shalum wuod Tikva ma wuod Harhas, jal ma ne ochung’ ne kar kano lewni. Ne odak ka ma ne oger manyien e bath Jerusalem kendo ne giwuoyo kode kanyo. b 23 Nowachonegi kama: “Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho, ‘Nyisuru jal ma noorou ira niya: 24 “Ma e gima Jehova owacho: ‘Abiro kelo masira ne dalani kod jo ma odak e iye, c kaluwore gi kuong’ duto mondik e buk d ma ne osom e nyim ruodh Juda. 25 Nikech giseweya e kendo gichiwo misengni ma golo yiro ne nyiseche mamoko mondo giwang’ iya f gi tije duto mag lwetegi, mirimba biro bedo mager gi dalani kendo onge ng’at ma biro kweye.’” g 26 To dhi unyis ruodh Juda ma oorou mondo ubi upenj Jehova wach niya: “Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho kaluwore gi weche misewinjo. h 27 Nikech ok isebedo gi chuny matek kendo ne ibolori e nyim Nyasaye ka ne iwinjo wechene kuom dalani kod jo ma odak e iye ma iyiecho lepi kendo iywak e nyima, an bende asewinji, i Jehova owacho. 28 Kuom mano, ibiro yiki e liendi gi kuwe kaachiel gi kwereni, kendo ok inine masira ma biro yudo dalani kod jo ma odakie.’”’” j Eka ne gidwoko ne ruoth wach. 29 Kuom mano, ruoth nooro wach mo-

759 ndo oluongne jodongo duto mag Juda kod Jerusalem. a 30 Eka ruoth nodhi e od Jehova gi Jo-Juda duto, ji duto modak Jerusalem, jodolo, kod Jo-Lawi. Nodhi gi ji duto madongo kod matindo kendo ne osomonegi weche duto ma ne ondik e bug singruok ma noyud e od Jehova. b 31 Ruoth nochung’ kare motimo singruok c kendo e nyim Jehova ni obiro luwo Jehova, kendo ni obiro mako chikene kod buchene gi chunye duto, gi ngimane duto, d kotimo duto mondik e bug singruok. e 32 E wi mano, nojiwo ji duto ma ne ni Jerusalem kod Benjamin mondo omakre gi singruogno. Jo ma nodak Jerusalem notimo kaluwore gi singruok mar Nyasach kweregi. f 33 Josia nogolo gik modwanyore1 duto e pinje duto mag JoIsrael g kendo nomiyo ji duto e Israel olamo Jehova Nyasachgi. E ndalone duto, ne ok giweyo luwo Jehova Nyasach kweregi. Josia notimo Pasaka h ne Jehova e dala mar Jerusalem kendo ne giyang’o misango mar Pasaka i e odiechieng’ mar 14 mar dwe mokwongo. j 2 Noketo jodolo e tijgi kendo nojiwogi mondo gidhi nyime tiyo e od Jehova. k 3 Kae to nowuoyo gi Jo-Lawi, ma ne gin jopuonj mag Israel duto l kendo jo ma ne ler e nyim

35

34:33 1 Kata “sanamu.”

2 WECHE MAG NDALO 34:30–35:10 Jehova kowachonegi niya: a 2Ru 23:1 “Keturu Sandug Singruok e ot ma Solomon wuod Daub 2Ru 23:2 di ruodh Israel nogero. a Ok 2We 17:3, 9 onego udhi nyime ting’e e Neh 8:3 goku. b Koro tiuru ne Jehoc Ezr 10:3 va Nyasachu kod joge Israel. 4 Ikreuru kaluwore gi d Rap 6:5 anyuola magu kendo kaluwore gi grube magu kulue Rap 31:24-26 wo weche ma Daudi c ruodh 2Ru 22:8 Israel kod Solomon wuode nondiko. d 5 Chanreuru f 2We 30:1, 12 ka maler kaluwore gi gru2We 33:1, 16 be mag anyuolau gi oweg 2Ru 23:5 teu. Onego uchanru e yo ma  anyuola ka anyuola biro SULA 35 bedo gi grup mar anyuola h Wuo 12:3-11 Jo-Lawi. 6 Yang’uru misa2Ru 23:21 ngo mar Pasaka, e pwodhreuru kendo utim ikruok i Wuo 12:21 ne oweteu mondo gitim kaluwore gi wach ma Jehova j Law 23:5 Rap 16:1 nomiyo Musa. 7 Josia nochiwo yimbe k 2We 23:18 kod diek matindo 30,000 2We 31:2 kod dhok 3,000 mondo oganda duto ma ne nitie otimgo l Rap 33:10 2We 17:8, 9 Pasaka. Mago duto ne gin Neh 8:7, 8 f 8 Jodong  mwandu ruoth. Kolam mar 2 ruoth bende nogolo chiwo a 1Ru 6:38 ma ng’ato golo kohero ne 2We 5:7 oganda, jodolo, gi Jo-Lawi. Hilkia, g Zekaria, Jehiel, ma b Kwa 4:15 1We 23:25, 26 ne gin jotelo e od Nyasaye nomiyo jodolo misango mag Pasaka 2,600 kod dhok 300. c 1We 23:6 9 Konania gi Shemaya kod Nethanel owetene, kaachiel d 2We 8:14 gi Hashabia, Jeiel, kod Jozabad, ma ne gin jotend Joe Wuo 12:21 2We 30:1, 15 Lawi, nomiyo Jo-Lawi misango mag Pasaka 5,000 kod f 2We 30:24 dhok 500. 10 Nochan tich kendo jog 2Ru 23:4 dolo nochung’ kargi, to 2We 34:14 SULA 34

2 WECHE MAG NDALO 35:11-22 Jo-Lawi bende nobet e grubegi a kaka ruoth nochiko. 11 Ne giyang’o misengni mag Pasaka, b kendo jodolo nokiro remo ma ne omigi. c Jo-Lawi to ne dang’o pien kuom jamni. d 12 Bang’ mano, ne giiko misengni miwang’o mondo gipog ne oganda ma ne osechan kaluwore gi grube mag anyuolagi mondo gichiw misengnigo ne Jehova kaka ondik e bug Musa. Ne gitimo kamano bende gi dhok. 13 Ne gitedo1 misango mar Pasaka e kendo kaluwore gi chik, e bende ne gitedo misango maler e agulni, sufuria, kod pan. Bang’ mano, ne gikelogi piyo piyo ne oganda duto. 14 Eka ne giiko margi kod mar jodolo, nikech jodolo ma nyikwa Harun nochiwo misengni miwang’o kod boche nyaka otieno. Kuom mano, Jo-Lawi noiko misango margi kod mar jodolo ma nyikwa Harun. 15 Jower ma yawuot Asaf, f nochung’ kargi kaluwore gi chik Daudi, g Asaf, h Heman, kod Jeduthun i janen mar ruoth. Jorit mag dho rangach ne nie dho rangeye mopogore opogore j kendo ne ok ochuno ni giwuog e migepegi nikech owetegi ma Jo-Lawi ne olosonegi Pasaka. 16 Kuom mano, notim ikruok ne tije duto mag Jehova e odiechiengno mondo otim Pasa-

SULA 35 a 1We 23:6

b Wuo 12:3, 6

c 2We 30:16

d 2We 29:34

e Wuo 12:8 Rap 16:6, 7

f 1We 16:37

g 1We 23:5

h 1We 25:1, 2

i 1We 16:41, 42 1We 25:3

j 1We 26:12, 13

 Kolam mar 2 a Law 23:5

b 2Ru 23:21

c Wuo 12:15 Law 23:6 Rap 16:3 2We 30:1, 21

d 2Ru 23:22, 23 2We 30:5, 26

e Jer 46:2

f 2Ru 23:29

g 1Ru 22:30

h Bur 1:27

35:13 1 Kata nyalo bedo, “githolo; gibulo.”

Bur 5:19 Zek 12:11 Fwe 16:16

760 ka a kendo ochiw misengni miwang’o e kendo mar Jehova kaluwore gi kaka Ruoth Josia nochiko. b 17 Jo-Israel ma ne nitie e kindeno notimo Pasaka kod Sap Makate ma Ok Oketie Thowi kuom ndalo abiriyo. c 18 Ne pok otim Pasaka machal kamano e piny Israel chakre ndalo janabi Samuel kendo onge ruodh Israel moro amora ma notimo Pasaka machal gi ma notim gi Josia, d jodolo, JoLawi, kod Jo-Juda duto gi Jo-Israel ma ne nitie, kaachiel gi jo ma nodak Jerusalem. 19 Ne otim Pasakano e higa mar 18 mar loch Josia. 20 Bang’ magi duto, ka Josia ne osetieko loso hekalu, Neko e ruodh Misri ne odhi kedo Karkemish machiegni gi Yufrate. To Josia nowuok mondo odhi oked mano, kode. f 21 Kuom Neko noorone joote mondo owachne kama: “Ang’o ma chandi koda in ruodh Juda? In ok e ma abiro kedo kodi kawuono, to abiro kedo gi oganda machielo, kendo Nyasaye onyisa ni kik adigni. Kik iked gi Nyasaye, nikech en kora, nono to obiro tieki.” 22 Kata kamano, Josia notamore winje omiyo noloko lepe mondo kik fwenye g modhi kedo gi Neko. Ne ok owinjo gima Neko nowachone, ma gin weche ma nowuok kuom Nyasaye. Kuom mano, ne odhi kedo e Paw Megido. h

761 23 Jo ma bayo asere nochuoyo Ruoth Josia mi nonyiso jotije niya: “Golauru kae, nimar ahinyora marach.” 24 Omiyo, jotije nogole e gach lweny ma noidho mi ne gikete e gari machielo kendo ne giterego nyaka Jerusalem. Kamano, Josia notho mi giyike e liend kwerene a kendo Juda duto gi Jerusalem noywage. 25 Kendo Jeremia b noywago Josia kendo jower duto ma chwo gi ma mon c pod wer ka giywago Josia e wendegi1 nyaka kawuononi. Nong’ad ni mondo ower wendego e Israel kendo ondikgi e bug wende ywak. 26 Weche mamoko duto e wi ngima Josia, gik mabeyo ma notimo, kaluwore gi weche mondik e bug Chik mar Jehova, 27 kod gik ma notimo, a chakruokgi nyaka gikogi, ondikgi e Bug Ruodhi mag Israel kod Juda. d Oganda ne okawo Jehoahaz e wuod Josia mokete ruoth Jerusalem kar wuon mare. f 2 Jehoahaz nobedo ruoth ka en jahigni 23 kendo nolocho Jerusalem kuom dweche adek. 3 Kata kamano, ruodh Misri nogole e loch Jerusalem kendo nogoyo pinyno fain mar talanta1 100 mag fedha kod talanta achiel mar dhahabu. g 4 E wi mano, ruodh Misri noketo Eliakim owadgi

2 WECHE MAG NDALO 35:23–36:11 Jehoahaz mondo obed a 2Ru 23:30 ruoth e wi Juda kod Jerusa2We 34:28 lem, kendo noloko nyinge ni b Jer 1:1 Jehoyakim. To Neko a nokawo Jehoahaz owadgi modhic Jer 9:17, 20 go Misri. b 5 Jehoyakim c nochako lod 2Ru 23:28  cho ka en jahigni 25 kendo SULA 36 nolocho Jerusalem kuom e 1We 3:15 higni 11. Nodhi nyime timo Jer 22:11 gik maricho e wang’ Jehova f 2Ru 23:30, 31 Nyasache. d 6 Nebukadnezar e ruodh Babulon nobig 2Ru 18:14 ro kedo kode mondo otweye 2Ru 23:33  gi nyororo mar mula kendo Kolam mar 2 otere Babulon. f 7 Nebukaa 2Ru 23:29 dnezar nokawo moko kuom Jer 46:2 gik mitiyogo e od Jehob 2Ru 23:34 va modhigo Babulon kendo Jer 22:11, 12 ne oketogi e ode man c Jer 26:20, 21 Babulon. g 8 Weche mamoJer 36:32 ko duto e wi ngima Jehoyad 2Ru 23:36, 37 kim, gi gik maricho ma notimo kod gik ma ne odonje 2Ru 24:1 nego, ondik e Bug Ruodhi 2Ru 25:1 mag Israel kod Juda, kendo Jer 25:1 Jehoyakin wuode nobedo f 2Ru 24:16 ruoth kare. h Dan 1:1 9 Jehoyakin i nobedo g Ezr 1:7 ruoth ka en jahigni 18 keJer 27:16 Dan 1:2 ndo nolocho kuom dweche Dan 5:2 adek gi ndalo apar kodak Jerusalem. Nodhi nyime h 2Ru 24:5, 6 timo gik maricho e wang’ i Jer 22:24 Jehova. j 10 E chak higa, Mat 1:12 Nebukadnezar ruodh Babuj 2Ru 24:8, 9 lon nooro jotichne mondo okele Babulon k kaachiel gi k 2Ru 24:10 gik ma nengogi tek ma ne Jer 29:1, 2 Eze 1:2 nie od Jehova. l Kae to ne oketo Zedekia owadgi wuon l 2Ru 24:13 Jer 27:17, 18 mare mondo obed ruoth e wi Juda kod Jerusalem. m 35:25 1 Tiende ni, wendegi mag ywak. m 2Ru 24:17 11 Zedekia n nobedo 36:3 1 Talanta achiel ne romre gi kilo ruoth ka en jahigni 21 kendo 34.2. Som Apendiks B14. n Jer 37:1

36

SULA 35

2 WECHE MAG NDALO 36:12-23 nolocho kuom higni 11 kodak Jerusalem. a 12 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova Nyasache. Ne ok obolore e nyim janabi Jeremia b ma Jehova ne ooro ire. 13 Bende, ne ong’anyo ne Ruoth Nebukadnezar c kata obedo ni ne osekuong’ore gi nying Nyasaye ni obiro bedo e bwo lochne. Nosiko gi tok teko kod chuny matek kendo notamore duogo ir Jehova Nyasach Israel. 14 Jotelo duto mag jodolo kod oganda notimo gik maricho ahinya, ne gitimo gik modwanyore ma ogendni ne timo, kendo ne gidwanyo od Jehova d ma ne osepwodho Jerusalem. 15 Jehova Nyasach kweregi nodhi nyime siemogi nyading’eny kotiyo gi jootene nikech ne ohero joge kod hekalune.1 16 Kata kamano, ne gidhi nyime jaro joote Nyasaye madier. e Ne gichayo wechene f kendo ne gijaro jonabine g nyaka Jehova nobedo gi mirima mager kod joge h mi ne ok nyal konygi kendo. 17 Omiyo, ne ooronegi ruodh Jo-Kaldea i ma ne onego yawuotgi gi ligangla j e hekalu. k Ne ok oneno lit ne wuoyi kata nyako, ng’at moti kata ng’at matuore. l Nyasaye ne oketo gik moko duto e lwete. m 18 Gik moko duto mitiyogo e od Nyasaye madier, ma36:15 1 Kata, “kar dakne.”

SULA 36 a 2Ru 24:18-20 Jer 52:1-3

b Jer 21:1, 2 Jer 34:2 Jer 38:14, 24

c 2Ru 24:20 Eze 17:12-15

d 2Ru 16:11 Eze 8:10, 11

e 2We 30:1, 10 f Jer 5:12 g Jer 20:7 h Za 74:1 i 2Ru 24:2 j Law 26:31 Rap 28:25 Za 79:2

k Eze 9:7 l Ywa 2:21 m Rap 28:49-51

 Kolam mar 2 a 2Ru 20:16, 17 Isa 39:6 Jer 27:19-22 Jer 52:17

b Za 74:4-7 c Jer 52:14 d 1Ru 9:7 2Ru 25:9, 10 Za 79:1

e 2Ru 25:21 Za 137:1

f Jer 27:6, 7 g Ezr 1:1-3 h Jer 25:9 i Law 26:34 j Jer 25:12 Zek 1:12

k Isa 44:28 Isa 45:1

l Jer 29:14 Jer 32:42 Jer 33:10, 11

m Ezr 1:1-4 n Dan 5:18 o Isa 44:28 p Ezr 7:12, 13

762 dongo gi matindo, kaachiel gi mwandu duto mag od Jehova, gi mwandu duto mag od ruoth, kod mwandu duto mag jodong ruoth, notero Babulon. a 19 Nowang’o od Nyasaye madier b mi nomuko ohinga mag Jerusalem, c kendo ne owang’o ohingni duto mag ng’icho mochiel motegno. Noketho gik mabeyo duto d ma ne ni Jerusalem. 20 Jogo duto ma ligangla ne ok onego notero e tuech Babulon, e kendo ne olokogi jotichne f kod jotich yawuote nyaka pinyruodh Persia nochako locho. g 21 Notimo kamano mondo ochopgo wach Jehova ma Jeremia h janabi nokoro, nyaka piny nochulo sabato duto. i Ndalo duto ma ne pinyno osiko ka en gunda ne ochulo sabato nyaka higni 70 norumo. j 22 E higa mokwongo mar loch Kuros k ruodh Persia, mondo wach ma Jehova nokoro kotiyo gi Jeremia l ochopi, Jehova nojiwo chuny Kuros ruodh Persia mondo ogo milome e pinyruodhe duto, kendo nondiko wechego m kowacho niya: 23 “Ma e gima Kuros ruodh Persia owacho, ‘Jehova Nyasach polo osemiya pinjeruodhi duto mag piny, n kendo osechika ni agerne ot e dala mar Jerusalem e piny Juda. o Ng’ato ang’ata e kindu ma en achiel kuom jo ma lame, Jehova Nyasache mondo obed kode, kendo ng’atno owuogi odhi.’” p

EZRA WECHE MANTIE

1 Chik mar Ruoth Kuros mar gero hekalu kendo (1-4) Jo ma noter e tuech Babulon ikore mar duogo (5-11)

Barua ma Tatenai ne ooro ne Ruoth Darius (6-17) 6 Darius nono wach kendo ogolo chik (1-12) Itieko tij gero hekalu kendo iwale (13-18) Itimo Pasaka (19-22) 7 Ezra duogo Jerusalem (1-10) Barua ma Artashasta ne omiyo Ezra (11-26) Ezra pako Jehova (27, 28)

2 Jo ma noduogo koa e tuech (1-67) Jo ma ne tiyo e hekalu (43-54) Yawuot jotich Solomon (55-57) Chiwo migolo mondo ogergo hekalu (68-70) 3 Igero kendo mar misango kendo ichiwo misengni (1-7) Tij gero hekalu chakore (8, 9) Iketo mise mar hekalu (10-13)

8 Jo ma duogo gi Ezra (1-14) Giikore ne wuoth (15-30) Giwuok Babulon kendo gichopo Jerusalem (31-36)

4 Ikwedo tij gero hekalu (1-6) Jowasigu oro barua ne Ruoth Artashasta (7-16) Artashasta dwokogi (17-22) Ichungo tij gero hekalu (23, 24)

9 Jo-Israel kendo nyi ogendni mamoko (1-4) Ezra lemo kohulo richo (5-15) 10 Ji singore ni gibiro riembo mondegi (1-14) Iriembo mon moa e ogendni mamoko (15-44)

5 Jo-Yahudi chako tij gero hekalu kendo (1-5)

mokwongo mar 1 ElochhigaKuros ruodh Pera

sia, mondo wach ma Jehova nokoro kotiyo gi Jeremia b ochopi, Jehova nojiwo chuny Kuros ruodh Persia mondo ogo milome e pinyruodhe duto, kendo nondiko wechego c kowacho niya: 2 “Ma e gima Kuros ruodh Persia owacho, ‘Jehova Nyasach polo osemiya pinjeruodhi duto mag piny, d kendo osechika ni agerne

SULA 1 a Isa 45:1 Dan 10:1

b Jer 25:12 Jer 29:14 Jer 33:10, 11

c 2We 36:22, 23

d Dan 4:34, 35

 Kolam mar 2 a Isa 44:28

763

ot e dala mar Jerusalem a e piny Juda. 3 Ng’ato ang’ata e kindu ma en achiel kuom jo ma lame, Nyasache mondo obed kode, kendo ng’atno owuogi odhi Jerusalem e piny Juda mondo oger od Jehova Nyasach Israel—en e Nyasaye madier—ma ode ne ni Jerusalem.1 4 Ng’ato ang’ata modak but wendo moro 1:3 1 Kata nyalo bedo, “man Jerusalem.”

EZRA 1:5–2:31 amora a mondo omiye fedha gi dhahabu, jamni kod gik mamoko, kaachiel gi chiwo mamoko ma ji ogolo kohero ne od Nyasaye madier b ma ne ni Jerusalem.’” 5 Eka jodongo mag dhout Juda gi Benjamin, kod jodolo gi Jo-Lawi—ng’ato ang’ata ma Nyasaye nojiwo chunye—nochako ikore dhi gero od Jehova ma ne ni Jerusalem. 6 Kendo jo ma ne olworogi duto nomiyogi1 sende mag fedha gi mag dhahabu, mwandu, jamni, kod gik mamoko ma nengogi tek, kaachiel gi chiwo ma ne gigolo ka gihero. 7 Ruoth Kuros bende nogolo oko gik ma ne itiyogo e od Jehova ma noyudo Nebukadnezar ogolo Jerusalem moketo e od nyasache. c 8 Kuros ruodh Persia noketo Mithredath jakeno mondo ochung’ ne tij golo gigo kendo kwanogi ne Sheshbazar1d jaduong’ Juda. 9 Koro magi e gik ma nokwan: okepni 30 mag dhahabu, okepni 1,000 mag fedha, kod okepni 29 mamoko, 10 bakunde matindo 30 mag dhahabu, bakunde matindo 410 mag fedha, kod sende mamoko 1,000. 11 Kwan mar gik moko duto mag dhahabu kod fedha ne en 5,400. Sheshbazar nobiro gi gigo duto ka ne jo ma otwe e nowuok Babulon ka dhi Jerusalem. 1:6 1 Kata, “nojiwo lwetegi kuom miyogi.” 1:8 1 Nyalo bedo ni en e Zerubabel e Ezr 2:2; 3:8.

o Jos 7:2

764 To magi e jo pinyno ma noduogo Jerusalem kod Juda ka gia e tuech a e piny Babulon, ka ma Nebukadnezar ruodh Babulon noterogie. b Ng’ato ka ng’ato nodok e gweng’gi. c 2 Ne giduogo kaachiel gi Zerubabel, d Jeshua, e Nehemia, Seraya, Reelaya, Mordekai, Bilshan, Mispar, Bigvai, Rehum, gi Baana. Jo-Israel ma chwo ne gin: f 3 yawuot Parosh, 2,172; 4 yawuot Shefatia, 372; 5 yawuot Ara, g 775; 6 yawuot Pahath-moab, h ma joka Jeshua gi Joab, 2,812; 7 yawuot Elam, i 1,254; 8 yawuot Zatu, j 945; 9 yawuot Zakai, 760; 10 yawuot Bani, 642; 11 yawuot Bebai, 623; 12 yawuot Azgad, 1,222; 13 yawuot Adonikam, 666; 14 yawuot Bigvai, 2,056; 15 yawuot Adin, 454; 16 yawuot Ater, ma joka Hezekia, 98; 17 yawuot Bezai, 323; 18 yawuot Jora, 112; 19 yawuot Hashum, k 223; 20 yawuot Gibar, 95; 21 yawuot Bethlehem, 123; 22 chwo mag Netofa, 56; 23 chwo mag Anathoth, l 128; 24 yawuot Azmaveth,1 42; 25 yawuot Kiriath-jearim, Kefira, gi Beeroth, 743; 26 yawuot Rama m kod Geba n 621; 27 chwo mag Mikmas, 122; 28 chwo mag Bethel kod Ai, o 223; 29 yawuot Nebo, p 52; 30 yawuot Magbish, 156; 31 yawuot Elam

p Ezr 10:43, 44

2:24 1 Kata, “Azmoth.”

SULA 1 a 2Ru 17:6 Jer 9:16

b Wuo 35:21 1We 29:9 Ezr 7:14-16

c 2Ru 24:11, 13 2We 36:7, 18 Ezr 6:5 Dan 1:1, 2 Dan 5:2

d Ezr 5:14, 16 Hag 1:1, 14 Hag 2:23

e 2Ru 24:14, 15 2We 36:20

 Kolam mar 2  SULA 2 a Ezr 8:1 b 2Ru 24:15, 16 2Ru 25:11 2We 36:20

c Neh 7:6, 7 d Ezr 1:8, 11 Hag 1:14 Mat 1:12

e Ezr 3:8 Ezr 5:2 Zek 3:1

f Neh 7:8-38 g Neh 6:17, 18 h Ezr 10:30, 44 Neh 3:11

i Ezr 10:26, 44 j Ezr 10:27, 44 k Ezr 10:33, 44 l Jos 21:8, 18 Jer 1:1

m Jos 18:21, 25 n Jos 18:21, 24

2

765 machielo, 1,254; 32 yawuot Harim, 320; 33 yawuot Lod, Hadid, gi Ono, 725; 34 yawuot Jeriko, 345; 35 yawuot Senaa 3,630. 36 Jodolo ne gin: a yawuot Jedaya, b ma joka Jeshua, c 973; 37 yawuot Imer, d 1,052; 38 yawuot Pashur, e 1,247; 39 yawuot Harim, f 1,017. 40 Jo-Lawi ne gin: g yawuot Jeshua gi Kadmiel, h ma joka Hodavia, 74. 41 Jower ne gin: i yawuot Asaf, j 128. 42 Yawuot jorit rangeye ne gin: k yawuot Shalum, yawuot Ater, yawuot Talmon, l yawuot Akub, m yawuot Hatita, yawuot Shobai, giduto ne gin ji 139. 43 Jo ma ne tiyo e hekalu1 ne gin: n yawuot Ziha, yawuot Hasufa, yawuot Tabaoth, 44 yawuot Keros, yawuot Siaha, yawuot Padon, 45 yawuot Lebana, yawuot Hagaba, yawuot Akub, 46 yawuot Hagab, yawuot Salmai, yawuot Hanan, 47 yawuot Gidel, yawuot Gahar, yawuot Reaya, 48 yawuot Rezin, yawuot Nekoda, yawuot Gazam, 49 yawuot Uza, yawuot Pasea, yawuot Besai, 50 yawuot Asna, yawuot Meunim, yawuot Nefusim, 51 yawuot Bakbuk, yawuot Hakufa, yawuot Harhur, 52 yawuot Bazluth, yawuot Mehida, yawuot Harsha, 53 yawuot Barkos, ya2:43, 58 1 Kata, “Jo-Nethinim.” Hibrania, “Jo ma ochiw.”

SULA 2 a Neh 7:39-42 b 1We 9:2, 10 Neh 11:3, 10

c 1We 24:3, 11 d 1We 24:3, 14 Ezr 10:20, 44

e Ezr 10:22, 44 f 1We 24:3, 8 Ezr 10:21, 44

g Neh 7:43 h Ezr 3:9 Neh 12:8, 24

i Neh 7:44 j 1We 15:16, 17 Neh 11:3, 17

k Neh 7:45 l 1We 9:2, 17 Neh 11:3, 19

m Neh 12:25, 26 n Jos 9:3, 27 1We 9:2 Neh 3:26 Neh 7:46-56

 Kolam mar 2 a Neh 7:57-60 b Neh 7:61-65 c 1We 24:3, 10 Neh 3:21

d 2Sa 17:27-29 1Ru 2:7

e Kwa 3:10 f Law 2:3 Law 6:26 Kwa 18:11

g Wuo 28:30 Kwa 27:21 1Sa 28:6

EZRA 2:32-64 wuot Sisera, yawuot Tema, 54 yawuot Nezia, kod yawuot Hatifa. 55 Yawuot jotich Solomon ne gin: yawuot Sotai, yawuot Sofereth, yawuot Peruda, a 56 yawuot Jaala, yawuot Darkon, yawuot Gidel, 57 yawuot Shefatia, yawuot Hatil, yawuot Pokereth-hazebaim, kod yawuot Ami. 58 Ji duto ma ne tiyo e hekalu1 kod yawuot jotich Solomon ne gin ji 392. 59 Magi e jo ma ne owuok Tel-mela, Tel-harsha, Kerub, Adon, kod Imer, to ne ok ginyal chiwo gima nyiso ayanga dhoudi ma ne giaye, kata ka be anyuolagi ne en mar Israel: b 60 yawuot Delaya, yawuot Tobia, yawuot Nekoda, 652. 61 To kuom yawuot jodolo ne gin: yawuot Habaya, yawuot Hakoz, c yawuot Barzilai, d ma nokendo achiel kuom nyi Barzilai Ja-Gilead, kendo noluongore gi nyinggi. 62 Jogi nomanyo nyingegi e buge ma nondikie nyinge anyuola, to ne ok giyudogi. Kuom mano, ne ogolgi e tij dolo. e 63 Kendo gavana1 ne onyisogi ni ok ginyal chamo gik maler moloyo f nyaka jadolo bedie ma nyalo penjo wach kuom Urim gi Thumim. g 64 Oganda duto ma nochokore kanyakla ne romo 2:63 1 Kata, “Tirshatha.” Ma en nying mar telo ma Jo-Persia ne luongogo gavana.

EZRA 2:65–3:8 ji 42,360, a 65 ka ok okwan wasumbni ma chwo gi ma mon ma kwan-gi ne romo 7,337; bende, ne gin gi jower ma chwo gi ma mon ma romo 200. 66 Ne gin gi farese 736, nyumbu1 245, 67 ngamia 435, kod punde 6,720. 68 Ka ne gichopo e od Jehova man Jerusalem, moko kuom jodong dhoudi nogolo chiwo, b mondo gigergo od Nyasaye madier ka ma ne entiere chon. c 69 Kaluwore gi nyalogi ne gigolo dhahabu ma romo drakma1 61,000, fedha ma romo mina2 5,000, d kod kendhe 100 mag jodolo. 70 Kendo jodolo, Jo-Lawi, jower, jorit rangeye, jo ma tiyo e hekalu1 kaachiel gi jomamoko, nodak e miechgi. To Jo-Israel mamoko duto bende ne odak e miechgi. e Ka ne dwe mar abiriyo f ochopo, ka koro Jo-Israel ne odak e miechgi, giduto ne gichokore Jerusalem ka gin gi paro achiel. 2 Eka Jeshua g wuod Jehozadak gi jodolo wetene kaachiel gi Zerubabel h wuod Shealtiel i gi owetene ne ochung’ mi gigero kendo mar misango ne Nyasach Israel, mondo gi-

3

2:66 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras. 2:69 1 Ok en drakma ma iwuoyoe e Ndiko mag Dho-Grik. Ne ipime gi darik ma Persia mag dhahabu ma ne en gram 8.4. Som Apendiks B14. 2 E Ndiko mag Dho-Hibrania, mina achiel romre gi gram 570. Som Apendiks B14. 2:70 1 Kata, “Jo-Nethinim.” Hibrania, “Jo ma ochiw.”

SULA 2 a Neh 7:66-69 Isa 10:21 Jer 23:3

b Wuo 35:5 1We 29:5 Neh 7:70-72

c 2We 3:1 d Ezr 8:25 e Neh 7:73

 SULA 3 f 1Ru 8:2 g Hag 1:1 h Ezr 1:7, 8 Luk 3:23, 27

i 1We 3:17 Mat 1:12

 Kolam mar 2 a Wuo 20:24 Wuo 40:29

b Ezr 4:4 c Kwa 28:3, 4 d Wuo 23:16 Law 23:34

e Wuo 29:38 Kwa 29:12, 13

f Wuo 29:39, 42 g Kwa 10:10 Za 81:3

h Rap 16:16 i Rap 12:5, 6 j Kwa 29:1 k 1Ru 5:17 l Ezr 5:8 m Jos 19:46, 48 1We 22:3, 4 2We 2:10, 16

n Ezr 1:2, 3 Ezr 6:3, 4

766 chak chiwo misengni miwang’o mana kaka nondik e Chik Musa, a ng’at Nyasaye madier. 3 Omiyo, ne gigero kendo mar misango ka ma ne entie chon kata obedo ni ne giluoro pinje ma ne okiewo kodgi. b Ne gichako chiwo ne Jehova misengni miwang’o okinyi godhiambo e wi kendono. c 4 Ne gitimo Sap Kiche mana kaka ne ondiki, d kendo odiechieng’ kodiechieng’ ne gichiwo misengni miwang’o ma ne dwarore pile ka pile. e 5 Bang’ mano, ne gichiwo misango miwang’o pile f kaachiel gi misengni mag dwe manyien g kod sewni mamoko mowal h ma ne itimo ne Jehova. Bende, ne gichiwo misengni ma ne ji ogolo ne Jehova kuom herogi. i 6 E odiechieng’ mokwongo mar dwe mar abiriyo, j ne gichako chiwo ne Jehova misengni miwang’o kata obedo ni ne pok oket mise mar hekalu mar Jehova. 7 Ne gichulo jo ma ne payo kite k kod funde, l kendo ne gimiyo Jo-Sidon gi JoTuro chiemo, gik mimadho kod mo, nikech ne gidhi Lebanon gi yie ma gikelo yiend sida nyaka Jopa. m Kuros ruodh Persia e ma ne oyienegi timo kamano. n 8 E dwe mar ariyo, mar higa mar ariyo bang’ ka ne giseduogo Jerusalem e od Nyasaye madier, Zerubabel wuod Shealtiel, kod Jeshua wuod Jehozadak kaa-

767 chiel gi owetegi, jodolo, kod Jo-Lawi, gi ji duto ma ne oa e tuech a nochako tich. Ne giyiero Jo-Lawi ma hikgi 20 ka dhi nyime mondo ochung’ ne tije ma ne itiyo e od Jehova. 9 Omiyo, Jeshua, yawuote gi owetene, kod Kadmiel gi yawuote, ma yawuot Juda ne oriwore mondo gita jo ma tiyo e od Nyasaye madier, kaachiel gi yawuot Henadad, b yawuotgi kod owetegi ma ne gin JoLawi. 10 Ka ne jogedo oketo mise mar hekalu mar Jehova, c jodolo ma norwako lepgi mag dolo nokawo turmbeta, d kendo Jo-Lawi ma yawuot Asaf nokawo nyidwonge mi ne gichung’ ma gipako Jehova mana kaka Daudi ruodh Israel nochiko. e 11 Ne gichako olo wer f ka gipako Jehova kendo goyone erokamano, “nimar ober; hera moherogo Israel osiko nyaka chieng’.” g Eka ji duto nopako Jehova gi dwol maduong’ nikech ne oseket mise mar od Jehova. 12 To thoth jodolo, gi Jo-Lawi, gi jodong dhoudi, tiende ni jo ma hikgi oniang’ ma ne oneno ot mokwongo, h noywak gi dwol maduong’ ka ne gineno ka iketo mise mar odno. Ji mang’eny bende ne okok matek nikech mor ma ne gingo. i 13 Omiyo, ji ne ok nyal pogo ywak gi mor, nikech ji ne goyo koko kendo ne inyalo winjgi gi ku mabor ahinya.

SULA 3 a Neh 7:6, 7 b Neh 3:18 c Zek 4:9 d Kwa 10:8 e 1We 6:31, 32 1We 23:5 1We 25:1

f Wuo 15:21 Neh 12:24

g 1We 16:34 2We 7:3

h 1Ru 6:22 Hag 2:3

i Za 126:1, 6 Isa 35:10 Zek 4:9

 Kolam mar 2  SULA 4 a Ezr 4:6-8 Neh 4:7, 8

b Ezr 2:1, 64 c 2Ru 17:33, 34 d 2Ru 19:36, 37 e 2Ru 17:24 f Neh 2:19, 20 Joh 4:9, 22

g 2We 36:23 Ezr 1:1-3 Ezr 6:3, 4

h Neh 6:9 i Neh 6:10-12 j Ezr 4:24 Ezr 5:5 Ezr 6:1

k 2Ru 18:26

EZRA 3:9–4:7 Ka ne wasik Juda gi Benjamin a owinjo ni jo ma ne oa e tuech b gero ne Jehova Nyasach Israel hekalu, 2 ne gidhi mapiyo ir Zerubabel gi jodongo mag dhoudi mi giwachonegi niya: “Yienwauru waged kodu; nimar wan bende walamo1 Nyasachu, c kendo wasebedo ka wachiwone misango chakre ndalo ma Esarhadon d ruodh Asuria nokelowa kae.” e 3 Kata kamano, Zerubabel gi Jeshua kod jodongo mamoko mag dhout Israel nowachonegi niya: “Onge gima dimi ukonywa gero ne Nyasachwa ot, f wan wawegi wabiro gero odno ne Jehova Nyasach Israel, mana kaka Kuros ruodh Persia osechikowa.” g 4 Omiyo, jopinyno nochako nyoso chuny JoJuda mondo giwe gedo. h 5 Kuom ndalo duto ma ne Kuros ruodh Persia locho, ne gimiyo jong’ad rieko asoya mondo ochoch chenro i mag Jo-Juda. Mano nodhi nyime nyaka ndalo loch mar Darius j ruodh Persia. 6 Ka ne Ahasuerus ochako locho, ne gindiko barua mondo gidonjnego jo ma nodak Juda gi Jerusalem. 7 E ndalo ma Artashasta ne locho Persia, Bishlam, Mithredath, Tabeel, gi jowetene nondiko ne Ruoth Artashasta barua. Ne giloko baruano e dho Aram, k kendo ne

4

4:2 1 Hibrania, “wamanyo; wadwaro.”

EZRA 4:8-20 gindike gi nyukta mag dho Aram.1 8 1 Rehum ma ne jatich sirkal maduong’ e pinyno kod Shimshai jandiko ne ondiko barua ne Ruoth Artashasta ka gidonjo ne jo ma ne odak Jerusalem. Ne gindiko niya: 9 (Baruano ne oa kuom Rehum jatich sirkal maduong’ e pinyno, Shimshai jandiko kod jowetegi, jong’ad bura gi jotelo mamoko, jogoro, Jo-Erek, a Jo-Babulon, jo ma odak Susa, b tiende ni, Jo-Elam, c 10 gi ogendni mamoko ma Asenapar, ruoth ma rahuma kendo ma nomi luor, ne okawo motero e mier mag Samaria, d kaachiel gi jo ma ne nie alwora man Loka Aora.1 To koro, 11 ma e barua ma ne gindikone.) “Ne Ruoth Artashasta. Wan wasumbni magi modak e alwora man Loka Aora: To koro 12 dwaher ni ruoth ong’e ni Jo-Yahudi ma ne oweyi mobiro irwa Jerusalem kae, osechopo. Gisechako gero dala mopong’ gi jo maricho kendo ma ng’anyo, kendo gichiegni tieko loso ohingage e gi misene ma ne okethore. 13 To ruoth onego ong’e malong’o ni ka po ni gigero dalano mi gitieko ohingage, ok gibi chulo osuru, kata golo chiwo, f kata chulo chudo moro 4:7 1 Kata nyalo bedo, “ne ondik baruano gi dho Aram, kae to oloke.” 4:8 1 Ezr 4:8 nyaka 6:18 ne okwong ndik e dho Aram. 4:10 1 Kata, “alwora man yo podho chieng’ mar Aora Yufrate.”

SULA 4 a Cha 10:9, 10

b Neh 1:1 Est 1:2 Dan 8:2

c Cha 10:22 Isa 11:11 Jer 49:35, 36

d 2Ru 17:24

e Neh 1:3

f 2Ru 23:35 Neh 5:4

 Kolam mar 2 a Est 2:23 Est 6:1

b Jer 52:3

c Rap 11:24

d 2Ru 18:1, 7 2Ru 24:20 Ezr 4:15

768 amora, to mano biro miyo ruoth1 olal pesa mang’eny. 14 To nikech wanang’o chumbi moa e od ruoth,1 ok owinjore waling’ aling’a ka iketho mwandu ruoth, e momiyo waoro baruani mondo ruoth ong’e wachni, 15 kendo mondo onon kitepe mondikie weche kwerene. a Kinono kitepego, ibiro yudo ni dalani en dala mopong’ gi jong’anyo ma osebedo ka chando ruodhi gi pinjegi. Bende, kochakore chon, jodalano osebedo ka kwedo loch, kendo mano e momiyo nokethe. b 16 Wadwaro ni ruoth ong’e ni ka oger dalano mi ohingage orumo, onge alwora man Loka Aora ma nodong’ e bwo lochni.” c 17 Eka ruoth nooro wach ne Rehum jatich sirkal maduong’ e pinyno, gi Shimshai jandiko, kod jowetegi ma ne odak Samaria, kaachiel gi jo ma ne nie alwora man Loka Aora: “Aoronu mos! Daher nyisou ni 18 barua ma ne uoronwa osesom1 maler e nyima. 19 Omiyo, nagolo chik mondo otim nonro, kendo ne oyud ni chakre chon jo dalano osebedo ka ng’anyo ne ruodhi, gin jo ma wigi tek kendo jong’ayi. d 20 Ne nitie ruodhi mag Jerusalem ma roteke ma ne locho e wi alwora man Loka Aora, kendo ne imiyogi osuru, chiwo, kod chudo 4:13 1 Kata, “ruodhi.” 4:14 1 Kata, “wayudo osara koa e od ruoth.” 4:18 1 Kata nyalo bedo, “oseloke mosome.”

769 duto. 21 Kuom mano, nyisuru jogo ni owe tijno, kendo dalano kik ger nyaka agol chik. 22 Neuru ni ok udeko timo kamano, mondo dwach ruoth kik dhi nyime kethore.” a 23 Koro ka ne osesom barup Ruoth Artashasta e nyim Rehum gi Shimshai jandiko kod jowetegi, ne gidhi Jerusalem mapiyo mi gichuno Jo-Yahudi mondo owe tich. 24 Chakre chieng’no, tij od Nyasaye man Jerusalem nochung’. Nochung’ kamano nyaka e higa mar ariyo mar loch Darius ruodh Persia. b Eka janabi Hagai c gi janabi Zekaria d nyakwar Iddo e ne okoro wach e nying Nyasach Israel ne Jo-Yahudi ma ne ni Juda gi Jerusalem. 2 Kamano Zerubabel f wuod Shealtiel gi Jeshua g wuod Jehozadak nochako gero od Nyasaye h ma ne ni Jerusalem; kendo jonabi mag Nyasaye ne ni kodgi ka sirogi. i 3 Eka Tatenai ma ne en gavana mar alwora man Loka Aora1 gi Shethar-bozenai kod jowetene nodhi irgi mopenjogi niya: “Ng’a momiyou thuolo mar gero odni kendo tieko lose?” 4 Eka ne gipenjogi niya: “Ng’a gini ma gero odni?” 5 To wang’ Nyasaye ne ni kuom jodongo mag Jo-Yahudi. j Omiyo, jogo ne ok nyal tamogi dhi nyime gi tich, mak mana ka gioro

5

5:3 1 Kata, “alwora man yo podho chieng’ mar Aora Yufrate.”

SULA 4 a Ezr 4:13

b Ezr 5:5 Ezr 6:1 Hag 1:14, 15

 SULA 5 c Hag 1:1

d Zek 1:1

e Neh 12:1, 4

f Mat 1:12

g Zek 6:11

h Ezr 3:2, 8

i Ezr 6:14 Hag 2:4, 21 Zek 4:7

j Ezr 7:6, 28 Ezr 8:22

 Kolam mar 2 a Ezr 5:3, 4

b 1Ru 7:51

c Rap 31:17 2We 34:24, 25

d 2Ru 24:1 2Ru 25:1

e 2Ru 25:8, 9

f 2Ru 25:11

g Ezr 1:1-3

EZRA 4:21–5:14 wachno ir Darius mi giyud barua moa kuome. 6 Ma e barua ma Tatenai ma ne en gavana mar alwora man Loka Aora, Shetharbozenai kod jowetene, kaachiel gi jotelo mamoko mag alwora man Loka Aora ne ondiko ne Ruoth Darius; 7 ne giorone baruano, kendo mae e gima ne gindiko: “Ne Ruoth Darius: “Okuwe! 8 Ruoth mondo ong’e ni ne wadhi e piny Juda e od Nyasaye maduong’, mi wayudo ka igere gi kite madongo kendo iketo bepe e ohingage. Gitiyo tijno gi kinda, kendo tijno dhi maber. 9 Ne wapenjo jodonggi niya: ‘Ng’a momiyou thuolo mar gero odni kendo tieko lose?’ a 10 Bende, ne wapenjogi nyingegi mi wandikogi piny mondo ing’e jo ma otelonegi e tijno. 11 “Ne gidwokowa kama: ‘Wan jotich Nyasach polo gi piny, kendo wagero ot ma ne oger higni mang’eny mokalo, ot ma ruoth maduong’ mar Israel ne ogero motieko. b 12 Kata kamano, nikech kwerewa ne owang’o i Nyasach polo, c ne ochiwogi e lwet Nebukadnezar d ruodh Babulon Ja-Kaldea, ma ne oketho odni e mi otero ji e tuech Babulon. f 13 To e higa mokwongo mar Ruoth Kuros mar Babulon, Ruoth Kuros nogolo chik mondo oger od Nyasaye kendo. g 14 E wi mano, Ruoth Kuros nogolo oko gik dhahabu kod

EZRA 5:15–6:9 mag fedha mag od Nyasaye ma ne nie hekalu mar Babulon. Nebukadnezar e ma ne ogolo gigo e hekalu man Jerusalem moterogi e hekalu man Babulon. a Ne oket gigo e lwet ng’at moro miluongo ni Sheshbazar1b ma Kuros ne oketo mondo obed gavana. c 15 Kuros nonyise niya: “Kaw gigi mondo idhi iketgi e hekalu man Jerusalem, kendo ine ni oger od Nyasaye ka ma ne entie chon.” d 16 Omiyo, Sheshbazar nobiro Jerusalem, mi oketo mise mag od Nyasaye, e man Jerusalem. Kendo chakre chieng’no nyaka kawuononi, gedo osebedo ka dhi nyime, to pok orumo.’ f 17 “E momiyo, ka ruoth oneno ni ber, to oor wach mondo onon kitepe manie od kano mwandu mar ruoth man Babulon, mondo one ka be Ruoth Kuros nogolo chik mar gero od Nyasaye man Jerusalem; g kendo ruoth mondo oornwa wach moseng’ado.” E kindeno, Ruoth Darius nogolo chik, mi ne gimenyo e ot ma ne ikanoe kitepe, ka ma ne okanie gik mabeyo mag Babulon. 2 Kendo noyud buk moro modol e dala mochiel motegno1 man Ekbatana e piny Media. Magi e weche ma ne ondik e bugno: 3 “E higa mokwongo mar loch Kuros, Ruoth Kuros no-

6

5:14 1 Nyalo bedo ni en e Zerubabel e Ezr 2:2; 3:8. 6:2 1 Kata, “dala ruoth.”

SULA 5 a 2Ru 25:14, 15 2We 36:7, 18

b Ezr 1:8, 11

c Hag 1:1, 14

d Ezr 1:2, 7

e Ezr 3:10 Hag 2:18 Zek 4:9

f Ezr 4:23, 24

g 2We 36:22, 23 Ezr 6:3, 4

 Kolam mar 2  SULA 6 a 2We 36:22, 23 Ezr 1:1-3

b 1Ru 6:2

c Ezr 3:7 Ezr 5:8

d Ezr 7:20 Isa 49:23

e 2Ru 25:13-15 2We 36:7, 18 Dan 1:1, 2 Dan 5:2

f Ezr 1:8, 11

g Ezr 5:3, 6

h Ezr 5:5

i Ezr 7:20 Hag 2:7, 8

770 golo chik kuom od Nyasaye man Jerusalem niya: a ‘Geruru odno kendo mondo gichiwie misengni, keturu misene motegno; borne onego obed bede 60,1 to lachne bende bede 60. b 4 Mise mar odno onego obed gi kite madongo moluowore nyadidek to e wigi uket bepe; c pesa migerego biro wuok e od ruoth. d 5 Bende, onego oduok gik dhahabu kod mag fedha mag od Nyasaye ma Nebukadnezar nogolo e hekalu man Jerusalem mokelo Babulon. e Onego oduok moro ka moro kare e od Nyasaye man Jerusalem.’ f 6 “Omiyo, in Tatenai gavana mar alwora man Loka Aora,1 gi Shethar-bozenai, kod joweteni, kaachiel gi jotelo mamoko mag alwora man Loka Aora g —kik udhi kuno. 7 Kik uchoch tij gero od Nyasaye. Gavana mar Jo-Yahudi kod jodongo mag Jo-Yahudi biro gero ne Nyasaye ot ka ma yande entie. 8 E wi mano, agolo chik kuom gima onego otim ne jodong Jo-Yahudi ma gero od Nyasaye. Onego omigi pesa mapiyo mondo kik tijno chung’. h Pesago onego ogol e kar keno mar ruoth, i kod e osuru mochok e alwora man Loka Aora. 9 Odiechieng’ kodiechieng’, onego omigi 6:3 1 Mita ma dirom 26.7 kata fut 87.6. Som Apendix B14. 6:6 1 Kata, “alwora man yo podho chieng’ mar Aora Yufrate.”

771 gimoro amora ma gidwaro —nyiruedhi, a yimbe, b kod nyirombe c michiwo kaka misango miwang’o ne Nyasach polo, ngano, d chumbi, e divai, f kod mo, g mana kaka jodolo man Jerusalem owacho, 10 mondo kinde duto gichiw misengni ma moro Nyasach polo, kendo gilem mondo ruoth kod yawuote odag aming’a. h 11 Bende, aseketo chik ni ng’ato ang’ata moketho chikni ibiro pudh siro mar ode mi gure e sirono, kendo odeno ibiro lok choo.1 12 Mad Nyasaye moseketo nyinge kanyo i oriemb ruoth kata ng’at moro amora ma biro ting’o lwete ka dwaro loko chikni mondo oketh od Nyasaye man Jerusalem. An Darius, asegolo chik. Onego otime mapiyo.” 13 Eka Tatenai ma ne en gavana mar alwora man Loka Aora, Shethar-bozenai j kod jowetegi, notimo gik moko duto ma Ruoth Darius nosechikogi mapiyo. 14 Kendo jodong JoYahudi nodhi nyime gi gedo kendo weche ne dhinegi maber. k Weche ma janabi Hagai l kod ma janabi Zekaria m nyakwar Iddo ne koro ne jiwogi ahinya. Ne gigedo ma gitieko mana kaka Nyasach Israel nochikogi, n kendo kaka Kuros, o gi Darius, p gi Artashasta q ruodh Persia nosechikogi. 15 Ne gitie6:11 1 Kata nyalo bedo, “kar yugi; pidh owuoyo.”

SULA 6 a Law 1:3, 5 b Law 1:10 c Kwa 28:3 d Law 2:1 e Law 2:13 f Kwa 15:5 g Wuo 27:20 Law 2:4

h Ezr 7:23 i Rap 12:5, 6 2We 7:16

j Ezr 5:6 k Ezr 3:8 Ezr 4:3

l Hag 1:12 m Ezr 5:1, 2 Zek 1:1, 7 Zek 6:15

n Hag 1:8 o 2We 36:23 Ezr 1:2, 3 Isa 44:28

p Ezr 6:12 q Ezr 7:12, 13

 Kolam mar 2 a 1We 9:2 Neh 7:73

b 2We 7:5 c 1We 23:6 d Kwa 3:6 e Wuo 12:2, 14 Law 23:5 Rap 16:1 Est 3:7

f Wuo 30:19, 20 Law 21:8 Law 22:2, 3

g Wuo 12:48 Kwa 9:14

h Wuo 12:17 Law 23:6

EZRA 6:10-22 ko gero odno e odiechieng’ mar adek dwe mar Adar,1 e higa mar auchiel mar loch Darius. 16 Eka Jo-Israel, jodolo, Jo-Lawi, a kod jomamoko ma noa e tuech notimo nyasi mar walo ne Nyasaye odno gi mor. 17 Ka ne giwalo odno, ne gichiwo ruedhi 100, yimbe 200, kod nyirombe 400. Bende, ne gichiwo nyuogi 12 ma romre gi kwan mag dhout Israel, mondo otimgo misango mar richo ne Jo-Israel duto. b 18 Ne giketo jodolo e grubegi, kod Jo-Lawi e migepegi mondo giti ne Nyasaye e Jerusalem, c mana kaka ne ondik e bug Musa. d 19 Jo ma yande ne oter e tuech notimo Sap Pasaka e odiechieng’ mar 14 dwe mokwongo. e 20 Noyudo ka jodolo kod Jo-Lawi duto osepwodhore, f omiyo ne giler; ne giyang’o le mitimogo misango mar Pasaka ne jo ma ne oa e tuech, ne jodolo wetegi, kendo ne gin giwegi. 21 Eka Jo-Israel ma ne oa e tuech nochame. Ne gichame kaachiel gi ji duto ma ne oriwore kodgi, kendo ma ne osepwodhore kuom timbe ogendni, mobiro lamo1 Jehova Nyasach Israel. g 22 Bende, kuom ndalo abiriyo, ne gitimo Sap Makate ma Ok Oketie Thowi h ka gimor, nimar Jehova ne osemiyogi mor kendo ne oselo6:15 1 Som Apendiks B15. 6:21 1 Hibrania, “manyo; dwaro.”

EZRA 7:1-17 ko chuny ruodh Asuria. Ruodhno ne onyisogi ng’wono a kendo ne oriwogi lwedo e tij gero od Nyasaye madier, Nyasach Israel. Bang’ wechegi, Ezra1 noduogo e kinde ma Artashasta b ne en ruodh Persia. Ezra c ne en wuod Seraya, d wuod Azaria, wuod Hilkia, e 2 wuod Shalum, wuod Zadok, wuod Ahitub, 3 wuod Amaria, wuod Azawuod Meraioth, ria, f 4 wuod Zerahia, wuod Uzi, wuod Buki, 5 wuod Abishua, wuod Finehas, g wuod Eleazar, h wuod Harun i jadolo maduong’. 6 Ma e Ezra ma nobiro koa Babulon. Ne en jandiko ma ne olony maber e Chik Musa, j ma Jehova Nyasach Israel ne osechiwo. Ruoth ne omiye gimoro amora ma ne okwayo, nikech Jehova Nyasache ne ni kode. 7 Moko kuom Jo-Israel, jodolo, Jo-Lawi, k jower, l jorit rangeye, m kod jo ma ne tiyo e hekalu,1n noidho modhi Jerusalem e higa mar abiriyo mar loch Artashasta. 8 To Ezra nodhi Jerusalem e dwe mar abich, e higa mar abiriyo mar loch ruoth. 9 Ne ochako wuodhe koa Babulon e odiechieng’ mokwongo mar dwe mokwongo, kendo ne ochopo Jerusalem e odiechieng’ mokwongo mar dwe mar abich nikech lwedo maber

7

7:1 1 Tiende ni, “Kony.” 7:7 1 Kata, “JoNethinim.” Hibrania, “Jo ma ochiw.”

SULA 6 a Ezr 7:27 Nge 21:1

 SULA 7 b Neh 2:1 c Neh 8:2 Neh 12:26

d 1We 6:14 e 2Ru 22:8 f 2We 31:10 g Kwa 25:11 Bur 20:28

h Wuo 6:23, 25 Kwa 3:32 Rap 10:6

i Wuo 7:1 Wuo 28:1

j Neh 8:1, 4 k Ezr 8:18, 19 l 1We 6:31, 32 m 1We 9:22-27 n 1We 9:2 Ezr 8:20

 Kolam mar 2 a Ezr 8:22 b Rap 5:1 Rap 17:10

c Rap 33:8, 10 Mal 2:7

d Ezr 6:14 Neh 2:1

e Ezr 1:2, 3 f Ezr 1:5, 6 Ezr 8:25

g Law 1:3 h Law 1:10 i Kwa 28:3 j Kwa 15:4 k Kwa 15:5

772 mar Nyasache ne ni kuome. a 10 Ezra noseiko chunye1 mondo onon Chik Jehova kendo otim mana kaka chik dwaro, b mondo opuonj Jo-Israel chike Nyasaye kod buchene. c 11 Ma e barua ma Ruoth Artashasta ne omiyo Ezra ma ne en jadolo, jandiko, kendo ma ne olony e chike kod buche ma Jehova nomiyo Jo-Israel: 12 1 “Artashasta, d ruodh ruodhi, ne Ezra jadolo, jandiko mar Chik Nyasach polo: Okuwe. Koro 13 asegolo chik ni Ja-Israel moro amora kod jodologi, kaachiel gi Jo-Lawi manie pinyruodha ma diher dhi kodi Jerusalem, odhi adhiya. e 14 Nikech ruoth gi jong’adne rieko abiriyo e ma oseori mondo inon ka be JoJuda kod Jerusalem tiyo gi Chik Nyasachi manie lweti, 15 kendo mondo iter fedha kod dhahabu ma ruoth kod jong’adne rieko osechiwo ka gihero ne Nyasach Israel, ma kar dakne ni Jerusalem, 16 kaachiel gi fedha duto kod dhahabu ma iseyudo e piny Babulon duto, kod mich ma ji kod jodolo osechiwo ka gihero ne od Nyasachgi man Jerusalem. f 17 Pesagi onego itigo mapiyo e ng’iewo ruedhi, g yimbe, h nyirombe, i kaachiel gi chiwo mag cham, j kod chiwo miolo k monego ochiwgi7:10 1 Kata, “noseng’ado e chunye.” 7:12 1 Ezr 7:12 nyaka 7:26 ne okwong ndik e dho Aram.

773 go. Onego ichiwgi e kendo mar misango manie od Nyasachi man Jerusalem. 18 “To ka po ni fedha gi dhahabu moko odong’, in kod oweteni, ubiro neno kaka owinjore oti kodgi e chopo dwach Nyasachu. 19 To gik moko duto ma osemiyi ma onego otigo e od Nyasachi, nyaka iter Jerusalem e nyim Nyasaye. a 20 To ka nitie gimoro amora morem ma dwarore ni ochiw e od Nyasachi, inyalo tiyo gi pesa mogol e kar keno mar ruoth. b 21 “An Ruoth Artashasta, asegolo chik ne jokeno duto manie alwora man Loka Aora,1 mondo omi Ezra c jadolo, kendo jandiko mar Chik Nyasach polo, gimoro amora ma okwayou ma ok odeko, 22 kata nyaka talanta1 100 mag fedha, rapim2 100 mag ngano, rapim3 100 mag divai, d rapim3 100 mag mo, e kaachiel gi chumbi f kar modwaro. 23 Gimoro amora ma Nyasach polo ochiko onego otim gi kinda ne od Nyasach polo, g mondo kik mirima make gi loch ruoth kod yawuote. h 24 Bende, jodolo, gi Jo-Lawi, gi jower, i gi jorit rangeye, gi jo ma tiyo e hekalu,1j kaachiel gi jo ma 7:21 1 Kata, “alwora man yo podho chieng’ mar Aora Yufrate.” 7:22 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14. 2 Tiende ni, kor. Som Apendiks B14. 3 Tiende ni, bath. Som Apendiks B14. 7:24 1 Kata, “Jo-Nethinim.” Hibrania, “Jo ma ochiw.”

SULA 7 a Ezr 8:30

b Ezr 6:3, 4 Ezr 6:8

c Ezr 7:6 Neh 8:2

d Kwa 15:5

e Wuo 27:20 Law 2:1

f Law 2:13

g Ezr 1:2

h Ezr 6:9, 10

i 1We 15:16

j 1We 9:2

 Kolam mar 2 a Neh 5:4

b Neh 8:2, 3

c Ezr 6:22 Nge 21:1 Isa 60:13

d Ezr 9:9 Neh 1:11

e Ezr 7:14

 SULA 8 f Ezr 7:7

g 1We 6:3, 4

h Wuo 6:23

i Ezr 2:1, 6

EZRA 7:18–8:4 tiyo ne Nyasaye e odni, ok onego ogol osuru, chiwo, a kata chudo moro amora. 25 “To in Ezra, kuom rieko ma Nyasachi osemiyi, yier jong’ad bura ma biro yalo jo ma odak e alwora man Loka Aora, jo ma ong’eyo chike Nyasachi; kendo onego ipuonj ng’ato ang’ata kuomgi ma ok ong’eyo chikego. b 26 To ng’ato ang’ata ma ok orito Chik Nyasachi kaachiel gi chik ruoth onego okum mapiyo, bed ni inege, iriembe, igoye fain, kata itueye e jela.” 27 Duong’ obed ne Jehova Nyasach kwerewa, ma oseketo wach e chuny ruoth mondo olos od Jehova man Jerusalem! c 28 Osenyisa ng’wono e nyim ruoth, d jong’adne rieko, e kod jotelo duto mag ruoth. Kuom mano, nabedo gi chir nikech lwet Jehova Nyasacha ne ni kuoma, mi nachoko jodongo moko mag Israel mondo adhigo. Koro magi e jodong dhoudi kod anyuola mag jo ma ne owuok koda Babulon e ndalo loch mar Ruoth Artashasta: f 2 kuom yawuot Finehas, g Gershom; kuom yawuot Ithamar, h Daniel; kuom yawuot Daudi, Hatush; 3 kuom yawuot Shekania, kuom yawuot Parosh, Zekaria, ne ondik chwo 150 ma ne ni kode; 4 kuom yawuot Pahath-moab, i Eliehoenai wuod Zerahia, chwo

8

EZRA 8:5-24 200 ne ni kode; 5 kuom yawuot Zatu, a Shekania wuod Jahaziel, kendo chwo 300 ne ni kode; 6 kuom yawuot Adin, b Ebed wuod Jonathan, chwo 50 ne ni kode; 7 kuom yawuot Elam, c Jeshaya wuod Athalia, kendo chwo 70 ne ni kode; 8 kuom yawuot Shefatia, d Zebadia wuod Mikael, chwo 80 ne ni kode; 9 kuom yawuot Joab, Obadia wuod Jehiel, kendo chwo 218 ne ni kode; 10 kuom yawuot Bani, Shelomith wuod Josifia, chwo 160 ne ni kode; 11 kuom yawuot Bebai, e Zekaria wuod Bebai, kendo chwo 28 ne ni kode; 12 kuom yawuot Azgad, f Johanan wuod Hakatan, chwo 110 ne ni kode; 13 kuom yawuot Adonikam g ma nobiro achien, nyingegi ne gin: Elifelet, Jeiel, kod Shemaya, chwo 60 ne ni kodgi; 14 kuom yawuot Bigvai, h Uthai gi Zabud, chwo 70 ne ni kodgi. 15 Ne achokogi kanyakla e aora mamol kochiko Ahava, i kendo ne wajot kanyo kuom ndalo adek. To ka ne anono ji kod jodolo, ne afwenyo ni ne onge JaLawi moro amora e kindgi. 16 Eka ne aoro wach mondo oluong Eliezer, Ariel, Shemaya, Elnathan, Jarib, Elnathan, Nathan, Zekaria, kod Meshulam, chwo ma ne otelo ne ji, kaachiel gi Joyarib kod Elnathan, ma ne puonjo ji. 17 Ne aorogi ni gidhi ir Iddo jaduong’ mar

SULA 8 a Ezr 2:1, 8 Ezr 10:27, 44

b Ezr 2:1, 15

c Ezr 2:1, 7

d Ezr 2:1, 4

e Ezr 2:1, 11 Ezr 10:28, 44

f Ezr 2:1, 12

g Neh 7:6, 18

h Ezr 2:1, 14

i Ezr 8:31

 Kolam mar 2 a Kwa 3:20

b Ezr 8:24, 25

c 1We 6:16

d 2We 16:9 Ezr 7:6 Ezr 7:28 Zek 4:6

e 2We 15:2

f 2We 7:14 Jer 29:10, 12 Jer 50:4, 5

774 Kasifia. Ne anyisogi ni mondo ginyis Iddo gi owetene ma ne gin jotich hekalu1 ma ne ni Kasifia, mondo okelnwa jotich mag od Nyasachwa. 18 Nikech lwedo maber mar Nyasachwa ne ni kuomwa, ne gikelonwa ng’at moro mariek kuom yawuot Mali a nyakwar Lawi wuod Israel, ng’atno niluongo ni Sherebia. b Nobiro gi yawuote gi owetene, giduto ne gin chwo 18; 19 kod Hashabia, kendo Jeshaya Ja-Merari c ne ni kode, kaachiel gi owetene kod yawuote, giduto ne gin chwo 20. 20 Kendo ne nitie jotich mag hekalu1 220 ma ne Daudi gi jotelo mamoko osewalo mondo okony Jo-Lawi, giduto ne ondik nyingegi. 21 Eka ne agolo chik mondo wari kech e aora Ahava kanyo, mondo wabolre e nyim Nyasachwa, kendo wakwaye mondo oritwa gi nyithindwa kod mwanduwa duto e wuodhwa. 22 Wiya nokuot kwayo ruoth askeche gi farese ma diritwa e yo kuom wasigu, nimar ne wasewacho ne ruoth niya: “Lwedo maber mar Nyasachwa ni kuom jogo duto ma dware, d to mirimbe mager ni kuom jogo duto ma weye.” e 23 Kuom mano, ne wariyo kech kendo kwayo Nyasaye e wi wachni, mi nowinjo kwayowa. f 24 Ne ayiero jodong jodolo 12, ma ne gin Sherebia gi 8:17, 20 1 Kata, “Jo-Nethinim.” Hibrania, “Jo ma ochiw.”

775 Hashabia a kod owetegi apar. 25 Eka ne apimo fedha gi dhahabu kod gik mamoko, kae to amiyogi. Mago ne gin chiwo ma ruoth gi jong’adne rieko, kod jotende, kaachiel gi Jo-Israel duto ma ne ni kanyo nosechiwo ne od Nyasachwa. b 26 Kar romb gik ma ne amiyogigo ne romo talanta1 650 mag fedha, gik fedha 100 ma romo talanta 2, talanta 100 mag dhahabu, 27 bakunde 20 matindo mag dhahabu ma romo darik1 1,000, sende 2 molos gi mula lilo, ma nyilni kendo ma nengogi tek ka dhahabu. 28 Eka ne awachonegi niya: “Un jo ma owal ne Jehova, c gik ma amiyougi bende owal. To fedha gi dhahabu gin mich ma ji osechiwo kuom herogi ne Jehova Nyasach kwereu. 29 Ritgiuru maber nyaka chieng’ ma ubiro pimogi e nyim jodong jodolo, Jo-Lawi, kod jodong dhout Israel man Jerusalem, d e ute1 manie od Jehova.” 30 Kamano jodolo gi Jo-Lawi nokawo fedha gi dhahabu kod gik ma ne omigigo, mondo gitergi Jerusalem e od Nyasachwa. 31 Gikone, ne wawuok e e odieaora Ahava e chieng’ mar 12 mar dwe mokwongo, f mondo wadhi Jerusalem, kendo lwet Nya-

SULA 8 a Ezr 8:18, 19

b Ezr 7:14-16 Ezr 7:19

c Law 21:6-8 Isa 52:11

d Ezr 7:19 Ezr 8:33

e Ezr 8:15, 21

f Est 3:7

 Kolam mar 2 a Ezr 7:8

b Ezr 7:19 Ezr 8:29

c Neh 3:4, 21

d Neh 8:7

e Neh 12:1, 8

f Law 1:3

g Law 1:10

h Law 22:18, 19

i Ezr 7:17

j Ezr 7:21

k Cha 15:18

EZRA 8:25–9:1 sachwa ne ni kuomwa. Ne oresowa e lwet wasigu, kendo kuom jo ma ne butonwa e yo. 32 Omiyo, ne wachopo Jerusalem a mi wabet kuno kuom ndalo adek. 33 E odiechieng’ mar ang’wen, ne wapimo fedha gi dhahabu kod gik mamoko ma ne nie od Nyasachwa, b mi waketo e lwet Meremoth c wuod Urija jadolo, ka en gi Eleazar wuod Finehas, kaachiel gi Jozabad d wuod Jeshua kod Noadia wuod Binui ma ne gin Jo-Lawi. e 34 Nokwan gik moko duto, kendo ne opim pekgi mi ondik piny. 35 Jo ma yande nie tuech nochiwo misengni miwang’o ne Nyasach Israel. Ne gichiwo ruedhi f 12 ne Jo-Israel duto, yimbe g 96, nyiyimbe 77, kod nyuogi h 12 kaka misango mar richo; gigo duto ne ochiw ne Jehova kaka misango miwang’o. i 36 Eka ne wamiyo jo ma ne ruoth j oketo mondo orit piny, kod gavana mag alwora man Loka Aora1 k chike mag ruoth. Jogo ne okonyo ji kendo ne gikonyo e tije mag od Nyasaye madier. l Mapiyo bang’ ka nosetim gigo duto, jotelo moko nobiro ira mowachona niya: “Jo-Israel kod jodolo gi Jo-Lawi pok opogore gi jo pinje mamoko, to giluwo mana timbegi modwanyore m mag Jo-Kanaan,

9

8:26 1 Talanta achiel ne romre gi kilo l Ezr 6:13 34.2. Som Apendiks B14. 8:27 1 Darik  ne en pes Jo-Persia molos gi dhahabu. SULA 9 8:36 1 Kata, “alwora man yo podho Som Apendiks B14. 8:29 1 Kata, “e ute m Law 20:23 chiemo.” Rap 12:29, 30 chieng’ mar Aora Yufrate.”

EZRA 9:2-13 Jo-Hiti, Jo-Perizi, Jo-Jebus, Jo-Amon, Jo-Moab, Jo-Misri, a kod Jo-Amor. b 2 Gisenyuomo nyi ogendnigo ne gin giwegi kod yawuotgi. c Kamano oganda1 maler d osenywandore gi jo pinje mamoko. e Jodongo kod jotelo makonyo e ma oseketho e wachni moloyo.” 3 To ka ne awinjo awinja wachno, ne ayiecho lawa kod kandhona ma onge bade, kendo ne apudho yie wiya gi yie tika, mi ne abet piny ka adhier nono. 4 Eka ji duto ma ne oluoro wach Nyasach Israel nobiro mochokore buta nikech gima rach ma jo ma noduogo koa e tuech notimo, kendo ne abet kanyo ka adhier nono nyaka godhiambo sa ma igolo chiwo mar cham. f 5 Ka nochopo godhiambo sa ma igolo chiwo mar cham, g ne achung’ ka ma ne aywagorae ka lawa gi kandhona oyiech, mi ne agoyo chonga piny kendo yaro lwetena ne Jehova Nyasacha. 6 Ne awacho niya: “A Nyasacha, an gi wichkuot ma ok anyal ting’oni wang’a, A Nyasacha, kethowa osemedore e wiwa kendo richowa osechopo e polo malo. h 7 Chakre ndalo kwerewa nyaka kawuononi i kethowa osemedore ahinya; j osechiwwa e lwet ruodhi mag pinje mamoko, osenegwa gi ligangla, k oseterwa e tuech, l osepe 9:2 1 Hibrania, “kodhi.”

SULA 9 a Law 18:3

b Cha 15:16

c Wuo 34:15, 16 Ezr 10:44

d Wuo 19:5, 6

e Neh 13:1, 3

f Wuo 29:41

g Kwa 28:4, 5

h Dan 9:7

i Neh 9:32

j Kwa 32:14 2We 29:6

k 2Ru 10:32 2We 36:17

l 2Ru 17:22, 23 2Ru 25:6, 7

 Kolam mar 2 a 2Ru 17:20

b Neh 9:31 Za 138:7

c Neh 9:36, 37

d Ezr 1:1-3

e Ezr 6:14 Zek 4:9

f Law 18:24 Rap 12:30, 31 Rap 18:9-11

g Wuo 23:32 Wuo 34:15, 16 Rap 7:3, 4 Jos 23:12, 13

h Rap 23:3, 6

776 mwanduwa, a kendo waseyudo wich-kuot, nikech richowa, gi mag ruodhiwa, kod mag jodolowa. 8 Kuom kinde matin, waseyudo ng’wono e wang’ Jehova Nyasachwa, nikech oseweyo jomoko otony, kendo osegurowa e kare maler, b mondo omi wengewa orieny, kendo chunywa oyudie yueyo matin e tuech ma wantiereni, A Nyasachwa. 9 Nimar kata obedo ni wan wasumbni, c Nyasachwa pok ojwang’owa e tuechwa, to osemiyo wayudo ng’wono e wang’ ruodhi mag Persia, d mi oduogo chunywa mondo wachungne ot, e walos kuonde mokethore, kendo wabedie gi ohinga e Juda kod Jerusalem. 10 “To koro yaye Nyasachwa, dwawach ang’o? Nimar wan e ma waseweyo chikeni, 11 ma ne imiyowa kokalo kuom jotichni ma jonabi, kiwacho niya: ‘Piny ma koro udhi kawoni en piny modwanyore nikech timbe jo ma odak e iye richo, kendo timbegi mochidogo osepong’o pinyno kochakore tung’ piny nyaka tung’ piny. f 12 Kuom mano, kik uchiw nyiu ne yawuotgi, kendo kik unyuom nyigi ne yawuotu; g kik utim gima dikelnegi kuwe kod mwandu. h Kamano unubed motegno, kendo unucham gik mabeyo mag pinyno, mi unuwe pinyno ne nyithindu kaka mwandugi nyaka chieng’.’ 13 To ka koro gigi duto ose-

777 timorenwa nikech timbewa maricho kod kethowa—nimar yaye Nyasachwa, pok ikumowa mowinjore gi kethowa, a kendo isemiyo moko kuomwa otony b— 14 ere kaka dwachak waketh chikeni mi wakendre gi jo ma timbegi odwanyoregi? c Donge mirima dimaki kodwa mi itiekwa chuth, ma ok iweyo kata ng’ato achiel kuomwa? 15 A Jehova Nyasach Israel, in ng’at makare, d nimar isemiyo jowa matin-gi otony. Koro wan joricho ma bura oloyo, to nikech richowago onge ng’ato ang’ata kuomwa ma nyalo chung’ e nyimi.” e To ka ne Ezra pod lemo f ka hulo richo koywak kendo konindo piny auma e nyim od Nyasaye madier, oganda maduong’ mar Jo-Israel moting’o chwo, gi mon, kod nyithindo nobiro molwore, nimar ji ne ywak malit. 2 Eka Shekania wuod Jehiel g ma en achiel kuom yawuot Elam h nowacho ne Ezra niya: “Waseketho e nyim Nyasachwa kuom kendo nyi pinje mamoko. i Kata kamano, Jo-Israel pod nigi geno. 3 E momiyo koro, wasingreuru ne Nyasachwa j ni wanariemb mon duto kod nyithindo ma ginyuolo, kaluwore gi chike Jehova kod jogo moluoro chike Nyasachwa. k Watimuru gima Chik dwaro. 4 A malo, nimar in e ma omiyi tijni, kendo wabiro riwi lwe-

10

SULA 9 a Za 103:8, 10 Ywa 3:22

b Za 106:46

c Ezr 9:1 Neh 13:23

d Neh 9:33 Dan 9:7

e Za 130:3 Za 143:2

 SULA 10 f Ezr 9:5, 6

g Ezr 10:26, 44

h Ezr 2:1, 7

i Ezr 9:2

j 2Ru 11:17 2We 29:10 2We 34:31

k Ezr 9:4

 Kolam mar 2 a Neh 10:28-30

b Ezr 9:3, 4 Dan 9:3-5

c Ezr 7:26

d Neh 13:23

EZRA 9:14–10:11 do. Bed gi chir kendo ikaw okang’.” 5 Eka Ezra noa malo, kendo nomiyo jodong jodolo gi Jo-Lawi kod Jo-Israel duto okuong’ore ni ginitim gima gisewachono. a Omiyo, ne gikuong’ore. 6 Ezra ne oa e nyim od Nyasaye, modonjo e od Jehohanan wuod Eliashib. Kata ka nodonjo kanyo, ne ok ochiemo kata modho pi, nimar ne en gi kuyo nikech gik maricho ma jo ma noa e tuech nosetimo. b 7 Eka ne gigoyo milome e Juda gi Jerusalem mondo ji duto ma yande nie tuech ochokre Jerusalem; 8 kendo jodongo kod jotelo ne omiyo ji duto ndalo adek mar chopo, to ng’ato ang’ata ma ok nochopo e kinde ma ne oketno, ne idhi pe mwandune kendo ne idhi riembe oa e kind jo ma noa e tuechgo. c 9 Jo-Juda gi Jo-Benjamin duto ne ochokore Jerusalem ka pok ndalo adek orumo, tiende ni e odiechieng’ mar 20 mar dwe mar ochiko. Ji duto ne obet e laru man e nyim od Nyasaye ka gitetni nikech wachno kendo nikech koth maduong’ ma ne goyogi. 10 Eka Ezra jadolo nochung’ mowachonegi niya: “Useketho kuom kendo nyi ogendni mamoko, d mi umedo richo kuom Israel. 11 Kuom mano, huluru kethou e nyim Jehova Nyasach kwereu kendo

EZRA 10:12-30 utim dwache. Pogreuru ua kuom jo pinje mamoko kendo kuom mondeu ma ne ugolo e pinjego.” a 12 Eka oganda duto ne odwoko gi dwol maduong’ niya: “Wanatim mana kaka iwachono. 13 To kata kamano, ji ng’eny kendo en ndalo koth. Kuom mano, ok wanyal chung’ oko, kendo wachni ok bi kawo odiechieng’ achiel kata ariyo, nikech waseketho ahinya. 14 Omiyo, wasayi, we mondo jotendwa ochung’ kar oganda duto; b kendo ji duto modak e miechwa ma osenyuomo nyi pinje mamoko obi e ndalo moketi, kaachiel gi jodonggi kod jong’ad bura mag miechgi, nyaka chop ka ma mirima mager mar Nyasachwa biro lokore mi a kuomwa nikech wachni.” 15 Kata kamano, Jonathan wuod Asahel kod Jahzeya wuod Tikva ne ok oyie gi wachno, kendo Meshulam gi Shabethai c ma Jo-Lawi noriwogi lwedo. 16 To jo ma yande nie tuech notimo kamano; kendo Ezra jadolo kod jodong dhoudi ma nondik nyinggi, noromo tenge e odiechieng’ mokwongo mar dwe mar apar mondo ginon wachno. 17 E odiechieng’ mokwongo mar dwe mokwongo, ne gitieko wach jo ma nosenyuomo nyi pinje mamoko. 18 Kendo ne ofweny ni yawuot jodolo moko ne osenyuomo nyi piny: d kuom yawuot Jeshua e wuod Jehoza-

SULA 10 a Rap 7:3, 4 Neh 13:3 2Ko 6:17

b Ezr 9:1

c Neh 8:7 Neh 11:16

d Ezr 9:1, 2 Neh 13:28 Eze 44:22 Mal 2:7, 8

e Ezr 2:1, 2 Ezr 3:2 Zek 6:11

 Kolam mar 2 a Law 5:17, 18

b 1We 24:3, 14 Ezr 2:1, 37

c 1We 24:3, 8 Ezr 2:1, 39

d Ezr 2:1, 38

e Ezr 2:1, 3 Neh 3:25

f Ezr 2:1, 7 Ezr 8:1, 7

g Ezr 10:2

h Ezr 2:1, 8

i Ezr 2:1, 11 Ezr 8:1, 11

j Ezr 2:1, 6

778 dak kod owetene, Maaseya, Eliezer, Jarib, kod Gedalia. 19 Ne gisingore1 ni gidhi riembo mondegigo, to nikech bura noloyogi ne gichiwo yim moa e kueth nikech kethogi. a 20 Kuom yawuot Imer, b ne nitie Hanani gi Zebadia; 21 kendo kuom yawuot Harim, c Maaseya, Elija, Shemaya, Jehiel, kod Uzia; 22 kendo kuom yawuot Pashur, d Elioenai, Maaseya, Ishmael, Nethanel, Jozabad, kod Eleasa. 23 Kuom JoLawi, ne nitie Jozabad, Shimei, Kelaya (ma en, Kelita), Pethahia, Juda, kod Eliezer; 24 kendo kuom jower, Eliashib; kendo kuom jorit rangeye, Shalum, Telem, kod Uri. 25 Kuom Israel, kuom yawuot Parosh, e ne nitie Ramia, Izia, Malkija, Mijamin, Eleazar, Malkija, kod Benaya; 26 kendo kuom yawuot Elam, f Matania, Zekaria, Jehiel, g Abdi, Jeremoth, kod Elija; 27 kendo kuom yawuot Zatu, h Elioenai, Eliashib, Matania, Jeremoth, Zabad, kod Aziza; 28 kendo kuom yawuot Bebai, i Jehohanan, Hanania, Zabai, kod Athlai; 29 kendo kuom yawuot Bani, Meshulam, Maluk, Adaya, Jashub, Sheal, kod Jeremoth; 30 kendo kuom yawuot Pahath-moab, j Adna, Kelal, Benaya, Maaseya, Matania, Bezalel, Binui, kod Manase; 10:19 1 Hibrania, “ne giting’o lwetgi.”

779 31 kendo kuom yawuot Harim, a Eliezer, Ishija, Malkija, b Shemaya, Shimeon, 32 Benjamin, Maluk, kod Shemaria; 33 kuom yawuot Hashum, c Matenai, Matata, Zabad, Elifelet, Jeremai, Manase, kod Shimei; 34 kuom yawuot Bani, Maadai, Amram, Uel, 35 Benaya, Bedeya, Keluhi, 36 Vania, Meremoth, Eliashib, 37 Matania, Matenai, kod Jaasu; 38 kendo

EZRA 10:31 – NEHEMIA Weche Mantie kuom yawuot Binui, Shia Ezr 2:1, 32 mei, 39 Shelemia, Nathan, Adaya , 40 Ma k na deba i , Shashai, Sharai, 41 Azab Neh 3:11 rel, Shelemia, Shemaria, 42 Shalum, Amaria, kod Josef; 43 kendo kuom yac Ezr 2:1, 19 wuot Nebo, Jeiel, Matithia, Neh 8:4  Zabad, Zebina, Jadai, Joel, Kolam mar 2 kod Benaya. 44 Jogi duto ne osenyuomo nyi pinje maa Rap 7:3, 4 moko, a kendo ne giriembo mon-go kaachiel gi nyithindgi. b b Ezr 10:16, 17 SULA 10

N E H E M IA WECHE MANTIE

1 Wach moa Jerusalem (1-3) Lamo mar Nehemia (4-11) 2 Nehemia dhi Jerusalem (1-10) Nehemia nono ohinga mag dala (11-20) 3 Igero ohinga kendo (1-32) 4 Tich dhi nyime kata ka akwede ng’eny (1-14) Jogedo tiyo ka gimanore gi gige lweny (15-23)

8 9

10

5 Nehemia kwero wach sando jomoko (1-13) Nehemia ne timo ne ji gik mabeyo (14-19)

11 12

6 Igedo to akwede pod dhi nyime (1-14) Itieko tij gero ohinga gi ndalo 52 (15-19)

13

7 Rangeye mag dala kod jorit rangeye (1-4) Jo ma noduogo koa e tuech (5-69)

Jotich mag hekalu (46-56) Yawuot jotich Solomon (57-60) Chiwo misirogo tich (70-73) Isomo kendo ilero ne ji Chik (1-12) Itimo Sap Kiche (13-18) Ji hulo richogi (1-38) Jehova, Nyasaye ma weyo ne ji richogi (17) Ji yie luwo Chik (1-39) “Ok wabi jwang’o od Nyasachwa” (39) Ji dak Jerusalem kendo (1-36) Jodolo gi Jo-Lawi (1-26) Iwalo ohinga (27-43) Chiwo misirogo tije hekalu (44-47) Nehemia timo lokruoge mamoko (1-31) Ichiwo achiel kuom apar (10-13) Ok onego ochid Sabato (15-22) Ikwedo wach kendo nyi pinje mamoko (23-28)

NEHEMIA 1:1–2:5 Magi e weche mag Nehemia1 a wuod Hakalia: E dwe mar Kislev,2 higa mar 20 mar loch ruoth,3 ne an Shushan4 b dala mochiel motegno.5 2 Kindeno e ma Hanani c owadwa ne obiroe gi jomamoko ka giwuok Juda, kendo ne apenjogi wach Jo-Yahudi modong’ ma ne ok oter e tuech d kod wach Jerusalem. 3 Ne giwachona kama: “Jo ma odong’ e dala ma ne ok oter e tuech ni marach kendo gin gi wich-kuot. e Ohinga mag Jerusalem omukore marach f kendo rangeyene owang’ gi mach.” g 4 Ka ne awinjo wechego, ne abet piny ma aywak kuom ndalo mang’eny ka atueyo chiemo h kendo alamo Nyasaye manie polo. 5 Nawacho niya: “A Jehova, Nyasach polo, Nyasaye maduong’ kendo malich ma rito singruokne kendo ma kinde duto ohero jo ma ohere kendo ma rito chikene, i 6 yie ichik iti mondo iwinj kendo iket wang’i kuoma, winj kwayona ma aketo e nyimi kawuono. Odiechieng’ gotieno alamo j ne nyithind Israel ka ahulo richo ma JoIsrael osetimo e nyimi. Wasetimo richo, an kaachiel gi od wuora. k 7 Wasetimo marach e nyimi l nikech ok wasemako chikeni kod bucheni ma ne imiyo Musa jatichni. m

1

1:1 1 Tiende ni, “Jah Hoyo.” 1:1; 2:1 2 Som Apendiks B15. 1:1 3 Tiende ni, Artashasta. 4 Kata, “Susa.” 5 Kata, “dala ruoth.”

SULA 1 a Neh 1:11 Neh 5:14 Neh 10:1

b Est 1:2 Est 3:15 Dan 8:2

c Neh 7:2 d Jer 52:30 e 1Ru 9:7 Neh 9:36, 37 Za 79:4

f 2Ru 25:10 g Neh 2:17 Ywa 1:4

h 2We 20:3 Ezr 8:21

i Rap 7:9 Dan 9:4

j Za 88:1 Luk 18:7

k 2We 29:6 Ezr 9:6

l Za 106:6 m Law 27:34 Kwa 36:13 Rap 12:1 Neh 9:34

 Kolam mar 2 a Law 26:33 Rap 4:27 Rap 28:64

b Rap 30:1-4 c Rap 12:5 Za 132:13

d Law 25:42 Rap 5:15 Rap 9:26, 29

e 1Ru 8:49, 50 Ezr 7:6 Za 106:46 Nge 21:1

f Neh 2:1

 SULA 2 g Neh 1:1 h Ezr 7:1 Neh 13:6

i Neh 1:11 j Neh 1:2, 3 k 1Sa 1:13

780 8 “Yie ipar siem ma ne imiyo Musa jatichni niya: ‘Ka utimo marach, to abiro keyou e kind ogendni, a 9 to ka uduogo ira kendo umako chikena, kata obedo ni jou okere nyaka e tung’ piny, abiro chokogi b kuondego mi akelgi ka ma ne ayiero mondo nyinga obedie.’ c 10 Gin jotichni kendo jogi ma ne ireso gi tekoni mang’eny kod lweti man gi teko. d 11 A Jehova, yie ichik iti ne lamona kendo iwinj lamo mar jotichni mohero miyo nyingi duong’. Yie iguedha kawuono kendo imi jalni onyisa ng’wono.” e Gie kindeno, an e ma ne an jatend jolos divai ne ruoth. f E dwe mar Nisan,2 e higa mar 20 g mar loch Artashasta, h divai ne oket e nyime, kendo kaka pile ne akawo divai mi amiyo ruoth. i Kata kamano, ne pok akuyoga kamano e nyim ruoth. 2 Omiyo, ruoth nopenja kama: “Ang’o momiyo ikuyo kama to ok ituo? Nyaka bed ni nitie gima chando chunyi.” Ka ne awinjo kamano, ne abedo maluor ahinya. 3 Nawacho ne ruoth niya: “Ruoth odag aming’a! Dabed mamor nade to dala ma oyikie kwerena omukore mokethore kendo rangeyene owang’ gi mach?” j 4 Ruoth nopenja niya: “Koro idwaro ni atimni ang’o?” Kanyo gi kanyo, ne alamo Nyasach polo. k 5 Eka ne awacho ne ruoth niya: “Ka ruoth one-

2

781 no ni ber kendo ka ayudo ng’wono e wang’i, to yiena adhi Juda, dala ma noyikie kwerena mondo agere kendo.” a 6 Eka ruoth nopenja ka chiege obet bute niya: “Wuodhno biro kawi ndalo adi, to ibiro duogo karang’o?” Kuom mano, ruoth ne oyiena mondo adhi, b kendo ne anyise chieng’ ma aduogoe. c 7 Kae to nanyiso ruoth kama: “Kineno ni ber, to yie mondo omiya barupe ma adhi miyo gavana mag alwora man Loka Aora,1d mondo giyiena akal e pinjegi nyaka achop Juda, 8 yie mondo omiya bende barua ma atero ne Asaf jarit Bungu mar Ruoth mondo omiya bepe ma idhi gergo rangeye mag Ohinga e mar Hekalu kod ohinga mag dala, f kaachiel gi mag ot ma adhi dakie.” Omiyo, ruoth nomiyagi g nimar lwedo maber mar Nyasacha ne ni koda. h 9 Ka ne achopo ir gavana mag alwora man Loka Aora, ne amiyogi barupe ma ruoth nomiya. Ruoth nomiya bende jotend lweny kod joidh farese. 10 Ka ne Sanbalat i Ja-Horon gi Tobia j jatich ma Ja-Amon k owinjo wachno, ne giwinjo marach ahinya ni ng’ato obiro timo gima ber ne Jo-Israel. 11 Gikone, ne achopo Jerusalem mi abet kuro kuom ndalo adek. 12 An kaachiel gi ji manok ma ne 2:7 1 Kata, “alwora man yo podho chieng’ mar Aora Yufrate.”

SULA 2 a Dan 9:25

b Neh 1:11

c Neh 5:14 Neh 13:6

d Jos 1:4 Ezr 5:3

e Neh 7:2

f Neh 1:3

g Ezr 7:21

h Ezr 7:6

i Neh 4:1 Neh 6:2

j Neh 2:19 Neh 4:3 Neh 6:14 Neh 13:7

k Neh 13:1

 Kolam mar 2 a 2We 26:9

b Neh 3:13

c Neh 1:3 Ywa 1:4 Ywa 2:9

d Neh 3:15 Neh 12:37

e 2Sa 15:23 Joh 18:1

f Neh 4:14

g Ezr 7:6, 28 Neh 2:7, 8

h Dan 9:25

NEHEMIA 2:6-18 an-go, ne wachiewo gotieno, to ne ok anyiso ng’ato ang’ata gima Nyasaye ne oketo e chunya mondo atim ne Jerusalem. Ne waonge gi le moro amora mak mana punda ma ne aidho. 13 Ne awuok gotieno ka aluwo Ranga Hoho. a Ne akalo nyim Soko mar Thuol Maduong’ mi adhi nyaka Ranga Pidhe mag Buru.1b Ne anono ohinga mag Jerusalem ma nosegore piny kod rangeyene ma ne osewang’ gi mach. c 14 Ne achomo Ranga Soko d kod Yawo mar Ruoth, to kanyo ne diny ma le ma ne aidho ne ok nyal kalo. 15 Kata kamano, ne adhi nyime wuotho e hoho e gotieno ka anono ohinga. Bang’ mano, ne aduogo mi adonjo gi Ranga Hoho, kae to ne adok dala. 16 Jotelo makonyo f ne ok ong’eyo ka ma ne adhiye kod gima ne adhi timo, nimar ne pok awuoyo gi Jo-Yahudi, jodolo, jodongo, jotelo makonyo, kod jotich mamoko duto. 17 Eka ne anyisogi kama: “Uneno chandruok maduong’ ma wan-go, kaka Jerusalem omukore kendo rangeyene owang’ gi mach. Biuru mondo wager ohingni mag Jerusalem mondo watiek wich-kuot momakowani.” 18 Kae to ne anyisogi kaka lwedo maber mar Nyasacha ne ni koda g gi weche ma ruoth nowachona. h Ka ne giwinjo kamano, ne giwacho ni, “Wachakuru gedo.” Kuom 2:13 1 Kata, “Ranga Yugi.”

NEHEMIA 2:19–3:12 mano, ne gitego lwetgi ne tich maberno. a 19 Ka ne Sanbalat Ja-Horon, gi Tobia b jatich ma JaAmon, c kod Geshem Ja-Arabia d owinjo wachno, ne gichako jarowa e kendo nyisowa achaya ka giwacho ni, “Magi to ang’o ma utimogi? Ung’anyo ne ruoth, koso?” f 20 Kata kamano, ne adwokogi niya: “Nyasach polo e ma biro konyowa nyaka watieki. g Wan jotichne wabiro dhi nyime gi gedo. Un to uonge pok moro amora kata gimoro amora ma usetimo ma diparugo Jerusalem.” h Eliashib i jadolo maduong’ gi owetene ma jodolo ne odhi mogero Ranga Rombe. j Ne giwale k kendo ne gichungo dhoutene. Ne giwale nyaka e Ohinga mar Mea, l kendo nyaka e Ohinga mar Hananel. m 2 Jo-Jeriko n ne gedo e bathgi; to Zakur wuod Imri ne gedo e bath Jo-Jeriko. 3 Yawuot Hasenaa ne ogero Ranga Rech. o Ne gigoyone bepe, p kendo giloso dhoutene, gik mirindogigo, kod lodi mage. 4 E bathgi, Meremoth q wuod Urija ma wuod Hakoz noloso kuonde mokethore, to e bathgi, Meshulam r wuod Berekia ma wuod Meshezabel noloso kuonde mokethore, kendo e bathgi, Zadok wuod Baana noloso kuonde mokethore. 5 Jo-Tekoa s ne gero kuonde mokethore e bathgi. Kata kamano, jogi ma rahu-

3

SULA 2 a Hag 1:14 b Neh 6:14 c Neh 13:1, 2 d Neh 4:7 Neh 6:1, 2

e Za 79:4 f Neh 6:6 g Za 127:1 h Ezr 4:1-3

 SULA 3 i Neh 12:10 Neh 13:4, 28

j Joh 5:2 k Neh 12:30 l Neh 12:38, 39 m Jer 31:38 Zek 14:10

n Ezr 2:1, 34 o 2We 33:1, 14 Zef 1:10

p Neh 2:7, 8 q Ezr 8:33 Neh 3:21

r Neh 3:30 Neh 6:17, 18

s Neh 3:27 Amo 1:1

 Kolam mar 2 a Neh 12:38, 39 b 2Sa 21:2 c Jos 18:21, 26 2We 16:6 Jer 40:6

d Cha 15:18 e Neh 12:38 f Ezr 2:1, 32 g Ezr 2:1, 6 h Neh 12:38

782 ma ne odagi bolore mondo gitim tich ma jotendgi ne omiyogi. 6 Joyada wuod Pasea kod Meshulam wuod Besodeya ne oloso kuonde mokethore e Ranga Dala Machon. a Ne gigoyone bepe kendo ne giloso dhoutene, gik mirindogigo, kod lodi mage. 7 Melatia Ja-Gibeon b kod Jadon Ja-Meronoth noloso kuonde mokethore e bathgi. Magi ne gin Jo-Gibeon kod Jo-Mizpa c ma ne nitie e bwo loch mar gavana mar alwora man Loka Aora.1 d 8 Uziel wuod Harhaya ma en achiel kuom jathedh dhahabu, noloso kuonde mokethore e bathgi, kendo Hanania jalos modhi ma nigi suya mamit noloso kuonde mokethore e bathe, kendo ne gipedho kite Jerusalem nyaka e Ohinga Malach. e 9 Refaya wuod Hur ma ne en jaduong’ motelo ne nus mar dala mar Jerusalem, noloso kuonde mokethore e bathgi. 10 E bathgi, Jedaya wuod Harumaf noloso kuonde mokethore e nyim ode, to Hatush wuod Hashabnia noloso kuonde mokethore e bathe. 11 Malkija wuod Harim f kod Hashub wuod Pahathmoab g noloso ka machielo ma ne okethore kod kuonde ma ne okethore e Ohinga mar Kendo. h 12 To Shalum wuod Halohesh ma 3:7 1 Kata, “alwora man yo podho chieng’ mar Aora Yufrate.”

783 ne en jaduong’ motelo ne nus mar dala mar Jerusalem kaachiel gi nyige, noloso kuonde mokethore e bathgi. 13 Hanun gi Jo-Zanoa a noloso kuonde mokethore e Ranga Hoho. b Ne ogere kae to ne oloso dhoutene, gik mirindogigo, kod lodi mage. Ne giloso ka ma romo bede 1,0001 e ohinga nyaka e Ranga Pidhe mag Buru.2c 14 Malkija wuod Rekab ma jaduong’ Beth-hakerem d noloso kuonde mokethore e Ranga Pidhe mag Buru.2 Ne ogere, kae to ne oloso dhoutene, gik mirindogigo, kod lodi mage. 15 Shalun wuod Kolhoze ma jaduong’ Mizpa e noloso kuonde mokethore e Ranga Soko. f Ne ogere kaachiel gi tate, moloso dhoutene, gik mirindogigo, kod lodi mage, bende ne oloso kuonde mokethore e ohinga mar Yawo g mar Shela man e bath Puoth Ruoth, h kendo nolose nyaka e Ngas i milorgo e Dala Daudi. j 16 E bathe ne nitie Nehemia wuod Azbuk ma ne en jaduong’ motelo ne nus gweng’ mar Beth-zur. k Ne oloso kuonde mokethore e nyim Kuonde Yiko mar Daudi l nyaka e yawo m ma ne oger, kendo nyaka e Od JoMathuondi. 17 Jo-Lawi ne ogero kuonde mokethore e bathe. 3:13 1 Mita ma dirom 445. Som Apendiks B14. 3:13, 14 2 Kata, “Ranga Yugi.”

f Ezr 8:33

NEHEMIA 3:13-24 Ne gin Rehum wuod Bani; e bathe ne nitie Hashabia ma ne en jaduong’ motelo ne nus gweng’ mar Keila. a Ne oloso kuonde mokethore e gweng’gi. 18 Owetene ne oloso kuonde mokethore e bathe. Bavai wuod Henadad ma ne en jaduong’ motelo ne nus gweng’ mar Keila noloso kuonde mokethorego. 19 E bathe ne nitie Ezer wuod Jeshua b ma ne en jaduong’ piny Mizpa. Ne oloso ka machielo ma ne okethore e nyim ka miidhogo Od Kano Gige Lweny man but Siro Mamako Ohinga. c 20 E bathe ne nitie Baruk wuod Zabai. d Notiyo gi kinda kendo ne oloso ka machielo ma ne okethore chakre e Siro Mamako Ohinga nyaka ka ma idonjogo e od Eliashib e jadolo maduong’. 21 E bathe ne nitie Meremoth f wuod Urija ma wuod Hakoz. Ne oloso ka machielo mokethore chakre e dhood Eliashib nyaka e giko mar odno. 22 Jodolo mowuok e gwenge mag Jordan1g noloso kuonde mokethore e bathe. 23 E bathgi ne nitie Benjamin kod Hashub. Ne giloso kuonde mokethore e nyim odgi. E bathgi ne nitie Azaria wuod Maaseya ma wuod Anania. Ne oloso kuonde mokethore machiegni gi ode. 24 E bathe ne nitie

g Cha 13:10

3:22 1 Kata nyalo bedo, “pinje man machiegni.”

SULA 3 a Jos 15:20, 34 Neh 11:25, 30

b 2We 26:9

c Neh 2:13

d Jer 6:1

e Jos 18:21, 26

f Neh 2:14 Neh 12:37

g Isa 22:9

h Jer 39:4

i Neh 12:37

j 2Sa 5:7

k Jos 15:20, 58 2We 11:5-7

l 1Ru 2:10 2We 16:13, 14

m Neh 2:14

 Kolam mar 2 a Jos 15:20, 44

b Ezr 2:1, 40

c 2We 26:9 Neh 3:24

d Ezr 10:28, 44

e Neh 3:1 Neh 13:4

NEHEMIA 3:25–4:5 Binui wuod Henadad. Ne oloso ka machielo mokethore chakre od Azaria nyaka e Siro Mamako Ohinga a kendo nyaka e kona. 25 E bathe ne nitie Palal wuod Uzai. Ne oloso kuonde mokethore e nyim Siro Mamako Ohinga kod e ohinga mochakore e Od Ruoth, b ohinga ma malo mogeng’o Laru mar Jarit. c E bathe ne nitie Pedaya wuod Parosh. d 26 Jo ma ne tiyo e hekalu1 e ma nodak Ofel f noloso kuonde mokethore ma gichopo nyaka dho Ranga Pi g gi yo wuok chieng’ kod ohinga mowuok oko. 27 E bathgi ne nitie JoTekoa. h Ne giloso ka machielo mokethore e nyim ohinga maduong’ mowuok oko nyaka e ohinga mar Ofel. 28 Jodolo ne oloso kuonde mokethore e wi Ranga Farese. i Ng’ato ka ng’ato ne oloso kuonde mokethore momanyore gi ode. 29 E bathgi ne nitie Zadok j wuod Imer. Noloso kuonde mokethore momanyore gi ode. E bathe ne nitie Shemaya wuod Shekania ma ne en jarit Ranga Wuok Chieng’. k Noloso kuonde mokethore. 30 E bathe ne nitie Hanania wuod Shelemia kod Hanun wuod Zalaf mar auchiel. Ne giloso ka machielo mokethore. 3:26, 31 1 Kata, “Jo-Nethinim.” Hibrania, “Jo ma ochiw.”

SULA 3 a Neh 3:19

b 2Sa 5:11 Neh 12:37

c Jer 37:21

d Ezr 2:1, 3

e Jos 9:3, 27 1We 9:2 Ezr 2:43-54 Ezr 8:17, 20

f 2We 27:1, 3 2We 33:1, 14 Neh 11:21

g Neh 8:1 Neh 12:37

h Neh 3:5

i Jer 31:40 j Neh 13:13

k 1We 9:17, 18

 Kolam mar 2 a Neh 6:17, 18

b Neh 3:26

c Neh 3:1 Joh 5:2

 SULA 4 d Neh 2:10 Neh 6:1, 2 Neh 13:28

e Neh 4:10

f Neh 2:19

g Neh 13:1, 2

h Za 123:3

i Za 79:12

784 E bathgi ne nitie Meshulam a wuod Berekia. Ne oloso ka momanyore gi ode. 31 E bathe ne nitie Malkija, ma ne en achiel kuom jothedh dhahabu. Noloso kuonde mokethore nyaka e od jo ma tiyo e hekalu1b kod jolok ohala manie Ranga Nono kendo nyaka e ot ma malo manie kona. 32 Jothedh dhahabu kod jolok ohala ne oloso kuonde mokethore chakre ot ma malo manie kona nyaka Ranga Rombe. c Ka ne Sanbalat d owinjo awinja ni wagero kuonde mokethore e ohinga, iye ne owang’ kendo ne okecho ahinya, mi nosiko kojaro Jo-Yahudi. 2 Nowuoyo gi owetene kaachiel gi jolweny mag Samaria, kowacho kama: “Jo-Yahudi ma yom yomgi timo ang’o? Be ginyalo tiyo tijni kendgi? Be ginyalo chiwo misengni? Be ginyalo tieko tijni gi odiechieng’ achiel? Be ginyalo chiero kite mowang’ manie pidhe?” e 3 Eka Tobia f Ja-Amon g ma nochung’ e bathe nowacho niya: “Kata ka bwe e ma oidho e wi ohinga ma gigerono, to ohingano nyalo lwar.” 4 Yaye Nyasachwa, yie iwinj kaka ijarowa h kendo yie idwok ayany ma giyanyowago e wigi giwegi, i kendo we mondo oyakgi mi tergi e tuech. 5 Kik iwenegi kethogi, kendo kik iruch

4

785 richogi e nyimi a nikech giseyanyo jogedo. 6 Omiyo, ne wadhi nyime gero ohinga, kendo ne wariwo ohinga duto mi ne wagere nyaka nusne kadhi malo, kendo oganda ne odhi nyime keto chunygi e tich. 7 Koro ka ne Sanbalat, Tobia, b Jo-Arabia, c JoAmon, kod Jo-Ashdod d owinjo ni tij gero ohinga mar Jerusalem ne dhi nyime, kendo ni ne idino kuonde ma nomukore, igi ne owang’ matek. 8 Ne gichano mondo gibi giked gi Jerusalem, kendo mondo gikel tungni e dala. 9 To ne walamo ka wakwayo Nyasachwa, kae to ne waketo jorit mondo orit dala odiechieng’ gotieno. 10 Kata kamano, Jo-Juda ne wacho kama: “Jotich koro oseol to pidhe mag gik momukore pod ng’eny. Omiyo, ok wabi tieko gero ohinga.” 11 To jowasikwa ne siko wacho kama: “Wabiro poyogi, kendo wabiro negogi mi wachung tijno.” 12 Sa asaya ma Jo-Yahudi ma ne odak machiegni kodgi obiro, ne gisiko giwachonwa kama: “Gibiro tuch gi kuonde duto mi gimonjowa.” 13 Omiyo, ne aketo chwo kuonde man piny kendo ma ok ogeng’ore e tok ohinga kaluwore gi anyuolagi, kendo ng’ato ka ng’ato noting’o liganglane, tonge, kod atung’ mare. 14 Ka ne aneno kaka ne giluor, ne

SULA 4 a Jer 18:23

b Neh 4:3

c Neh 2:19

d Jos 13:2, 3 Neh 13:23

 Kolam mar 2 a Neh 13:17

b Kwa 14:9 Rap 20:3 Jos 1:9

c Rap 7:21 Rap 10:17

d Neh 5:16

e Neh 11:1

f Kwa 10:9 2We 13:12

g Rap 1:30 Jos 23:10

NEHEMIA 4:6-22 awuok mapiyo mi anyiso jodongo, a jotelo makonyo, kod oganda duto niya: “Kik uluorgi. b Paruru Jehova ma en Nyasaye maduong’ kendo malich. c Keduru ne oweteu, ne yawuotu, ne nyiu, ne mondeu, kendo ne miechu.” 15 Bang’ ka jowasikwa nowinjo ni waseng’eyo gima gitemo timo, kendo ni Nyasaye madier ne oseketho paro ma ne gin-go, waduto ne wadok e tij gero ohinga. 16 Chakre chieng’no, naketo nus mag joga mondo oti d to nus machielo mondo oting’ tonge, okumbni, kod atung’, kendo ne girwako law akor. To Jodongo e ne oriwo lwedo Jo-Juda duto 17 ma ne gero ohinga. Joting’ gik moko ne tiyo gi lwedo achiel to lwetgi machielo ne giting’ogo gir lweny. 18 Jogedo notweyo ligangla e nungogi ka gigedo, to ng’at ma ne onego okudh tung’ f nochung’ e batha. 19 Eka ne awacho ne jodongo, jotelo makonyo, kod oganda duto kama: “Tich pod ng’eny monego otim, to wakelore wakelore ka wagedo. 20 Kuom mano, kuwinjo ka tung’ oywak, biuru uchokru ka ma wantie. Nyasachwa biro kedonwa.” g 21 Kuom mano, ne wadhi nyime gi gedo ka nus mar jomamoko oting’o tonge, chakre kogwen nyaka sa ma sulwe chako rieny. 22 Kindeno ne anyiso oganda niya: “Chwo duto gi

NEHEMIA 4:23–5:12 jotichgi onind Jerusalem, kendo gibiro bedonwa jorit gotieno to godiechieng’ gitiyo.” 23 Omiyo, an kaachiel gi owetena, gi jotichna, a kod jorit ma ne ni koda ne ok walonyo lepwa, kendo kinde duto ng’ato ka ng’ato kuomwa ne oting’o gire mar lweny e lwete ma korachwich. Kata kamano, ji gi mondegi ne ywagore ahinya nikech gik ma owetegi ma Jo-Yahudi ne timonegi. b 2 Jomoko ne wacho niya: “Wan gi yawuoyi kod nyiri mang’eny. Wadwaro cham ma wanyalo chamo mondo kik watho.” 3 Moko to ne wacho kama: “Wasingo lopewa, puothewa mag mzabibu, kod utewa mondo wayud cham e kinde ma chiemo nokieni.” 4 Moko to ne wacho niya: “Wasingo lopewa kod puothewa mag mzabibu mondo wayud pesa ma wachulogo osuru mar ruoth. c 5 Donge wan gi owetewa wan joka ng’ato,1 kendo nyithindwa gi nyithindgi chalre achala koso? To e ma nyaka wachiw yawuotwa kod nyiwa mondo obed wasumbni, kata sani nyiwa moko osedoko wasumbni. d To onge gima dwatim mondo wageng’ gima kama nikech lopewa kod puothewa mag mzabibu gin mag jomoko.” 6 Ka ne awinjo ywakgi kod weche ma ne giwacho, iya nowang’ ahinya. 7 Na-

5

5:5 1 Hibrania, “wan ringruok achiel kendo remo achiel.”

SULA 4 a Neh 13:19

 SULA 5 b Rap 15:9

c Rap 28:15, 33 Neh 9:36, 37

d Wuo 21:7 Rap 15:12

 Kolam mar 2 a Wuo 22:25 Rap 23:19 Za 15:5 Eze 22:12

b Law 25:35 Rap 15:7, 8 Jer 34:8, 9

c Law 25:36 Neh 5:15

d Eze 18:5, 8

e Neh 5:3

786 paro matut e wi wechego, kendo ne awuoyo gi jodongo kod jotelo makonyo, mi awachonegi kama: “Ng’ato ka ng’ato kuomu chuno owadgi mondo omiye ohala kuom gik ma ohole.” a E wi mano, ne atimo chenro mondo otim chokruok maduong’ nikech gin. 8 Ne awachonegi kama: “Wasetimo duto ma wanyalo mondo wadwok owetewa ma Jo-Yahudi ma ne ous ne ogendni mamoko. To un koro uuso oweteu uwegi? b Udwaro ni wang’iewgi kendo?” Dhogi ne omoko kendo ne onge gima ne ginyalo wacho. 9 Eka ne awachonegi kama: “Gima utimoni ok ber. Donge owinjore uwuoth kuluoro Nyasachwa c mondo ogendni mamoko ma wasikwa kik yanywa? 10 E wi mano, an gi owetena kod jotichna wahologi pesa kod cham. Waweuru hologi gik moko mondo wayud ohala. d 11 Kawuononi, akwayou ni udwoknegi lopegi, e puothegi mag mzabibu, puothegi mag zeituni, kod utegi kaachiel gi ohala1 mag pesa, gi mag cham, gi mag divai manyien, kod mag mo musebedo ka ukawo kuomgi.” 12 Ne giwacho kama: “Wabiro dwokonegi gigo duto kendo ok wabi kwayo gimoro amora kuomgi kendo. Wabiro timo mana kaka iwacho.” Omiyo, ne aluo5:11 1 Kata, ‘achiel kuom mia achiel,’ tiende ni, pasent achiel michoko dwe ka dwe.

787 ngo jodolo kendo ne anyisogi mondo gikuong’re ni gibiro timo kaka gisingono. 13 Bende, ne ateng’o lawa mi awacho niya: “Ng’ato ang’ata ma ok rit singruogni, Nyasaye madier mondo oteng’e oko oa e ode kendo oa e mwandune, kendo kamano e kaka ibiro teng’e mi odong’ nono.” Eka oganda ma ne ochokore ne owacho niya: “Amin!”1 Ne gipako Jehova, kendo oganda notimo kaka ne gisingore. 14 To bende, kuom higni 12 ma ruoth ne oketa gavana a e piny Juda, kochakre higa mar 20 b mar Ruoth Artashasta c nyaka higa mar 32 d mar lochne, an kod owetena ne ok wayie kawo chiemo ma ne owinjore omi gavana. e 15 Kata kamano, gavana duto ma ne otelona noketo ne oganda ting’ mapek ahinya nikech ne gikawo shekel1 40 mag fedha mondo ging’iewgo chiemo kod divai pile ka pile. Jotichgi bende ne sando oganda. To an ok natimo kamano f nikech ne aluoro Nyasaye. g 16 E wi mano, nariwo lwedo tij gero ohingani, kendo ne ok wakawo lop ng’ato ang’ata. h Jotichna duto ne ochokore mondo giti kanyo. 17 Jo-Yahudi 150 kod jotelo makonyo ne chiemo e mesana kaachiel gi jomamoko ma ne owuok e pinje 5:13 1 Kata, “Obed kamano!” 5:15 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

SULA 5 a Neh 10:1

b Neh 2:1

c Ezr 8:1

d Neh 13:6

e 1Ko 9:14, 15 2Th 3:8

f 2Ko 11:9 2Ko 12:14

g Neh 5:9

h Tic 20:33 2Ko 12:17

 Kolam mar 2 a Neh 13:14 Za 18:24 Isa 38:3 Mal 3:16

 SULA 6 b Neh 2:10 Neh 4:3

c Neh 2:19 Neh 4:7

d Dan 9:25

e Neh 3:1, 3

f 1We 8:12 Neh 11:31, 35

g Neh 2:19

NEHEMIA 5:13–6:6 mamoko. 18 Pile ka pile ne iyang’ona ruath achiel, rombe auchiel machwe, kod winy. Bang’ ndalo apar ka ndalo apar ne wamadho divai mogundho mopogore opogore. Kata obedo ni ne wachamo gigo duto, ne ok akawo chiemo ma ne oyie ne gavana kawo kuom oganda, nikech oganda ne nigi ting’ mapek monego giting’. 19 A Nyasacha, par gik moko duto ma asetimo ne ogandani, kendo itimna maber. a Ka ne onyis Sanbalat, Tobia, b Geshem Ja-Arabia, c kod wasikwa mamoko ni wasetieko gero ohinga d kendo ni osedin kuonde duto (kata obedo ni nyaka chop kanyo ne pok aloso dho rangeye), e 2 mapiyo, Sanbalat kod Geshem ne oorona wach niya: “Bi mondo warom e mier manie Paw Ono.” f Kata kamano, ne gidwaro mana hinya. 3 Ne aoronegi joote mondo owachnegi kama: “An-gi tich maduong’ ahinya monego atim, omiyo ok anyal lor iru. Ere kaka dawe tich ochung’ mondo abi iru?” 4 Ne giorona ote achiel achielno nyading’wen, to kindego duto ne adwokogi mana gi dwoko achielno. 5 To mar abich, Sanbalat ne ooro jatije gi wach achiel achielno, kendo ne omiye barua ma ok odin. 6 Ne ondike kama: “Wach oselandore ne ogendni duto, kendo Geshem g

6

NEHEMIA 6:7–7:3 bende wacho ni in kaachiel gi Jo-Yahudi uchano ng’anyo. a Mano e momiyo ugero ohinga, kendo wachore ni in e ma idhi bedo ruodhgi. 7 Bende, iseketo jonabi mondo oland wachni e Jerusalem duto niya: ‘Koro wan gi ruoth e piny Juda!’ Wechegi biro chopo e it ruoth. Omiyo, koro bi mondo walos wachni.” 8 Kata kamano, ne adwoke kama: “Gik miwachogo duto pok otimore. Gin mana gik miparo apara.” 9 Nimar jogo duto ne temo bwogowa ka giwacho niya: “Chunygi biro jok kendo tich biro chung’.” b Koro akwayi, teg lwetena. c 10 Eka ne adhi e od Shemaya wuod Delaya ma wuod Mehetabel ka ma ne otueye. Ne owachona kama: “Wadhi e od Nyasaye madier, mondo wadonj e hekalu kendo walorre e iye kuno, nimar jogo biro mondo ginegi. Gibiro mondo ginegi gotieno.” 11 To ne awachone kama: “Be daring adier? Be dadonj e hekalu mondo ares ngimana? d Ok abi dhi!” 12 Bang’e nafwenyo ni Nyasaye ne ok oore, to Tobia gi Sanbalat e e ma ne ochule mondo okor weche marichogo kuoma. 13 Ne osechule mondo obwoga kendo omi atim richo, mondo giketh nyinga kendo giyud gima ginyalo yanyago. 14 A Nyasacha, par gik ma Tobia f gi Sanbalat notimo, kaachiel gi Noadia ja-

SULA 6 a Ezr 4:14, 15

b Ezr 4:4

c Za 68:35 Za 138:3 Isa 41:10

d Kwa 1:51 Kwa 18:7 2We 26:18, 19

e Neh 2:10

f Neh 4:3, 4

 Kolam mar 2 a Neh 4:7 Za 129:5

b Neh 5:7

c Ezr 2:1, 5

d Neh 3:4

e Neh 6:9 Neh 6:10, 13

 SULA 7 f Neh 2:17 Neh 6:15 Dan 9:25

g Neh 3:1, 6, 13

h 1We 26:1 Ezr 2:1, 42

i 1We 9:33 Ezr 2:1, 41

j Ezr 3:8

k Neh 1:2

l Neh 2:8

m Neh 5:15

788 nabi ma dhako kod jonabi mamoko duto ma ne dwaro miya luoro. 15 Kuom mano, notiek gero ohinga tarik 25 e dwe mar Elul.1 Tijno ne okawo ndalo 52. 16 Ka ne wasikwa duto owinjo wachno kendo ka pinje duto ma ne olworowa noneno ohinga, wich-kuot maduong’ ne omakogi, a kendo ne gifwenyo ni Nyasachwa e ma nokonyowa tieko tijno. 17 E kindego, jodong b Juda ne oro barupe mang’eny ne Tobia, to Tobia ne dwokogi. 18 Ji mathoth e Juda ne okuong’ore ni gibiro makore kode, nimar ne en or Shekania wuod Ara, c kendo Jehohanan wuode ne okendo nyar Meshulam d wuod Berekia. 19 Bende, ne gisiko gipakonago kae to gidhi nyise gik ma awacho. Eka Tobia ne orona barupe mondo obwogago. e Ka ne osetiek ger kuonde mokethore e ohinga, f naloso dho rangeye, g kae to noket jorit rangeye, h jower, i kod Jo-Lawi j e tijegi. 2 Bende, naketo Hanani k owadwa mondo obed jatelo Jerusalem, en kaachiel gi Hanania jatend Ohinga, l nimar ne en ng’at mogen ahinya kendo moluoro Nyasaye m moloyo ji mang’eny. 3 Ne anyisogi kama: “Kik yaw rangeye mag Jerusalem nyaka chieng’ tegno, kendo sa ma jorit nie e tich, onego

7

6:15 1 Som Apendiks B15.

789 gilorgi motegno mi girindgi. Bende, keturu jo ma odak Jerusalem mondo orit gotieno, ka ng’ato ka ng’ato rito ka ma oketee kendo ng’ato ka ng’ato e dho ode owuon.” 4 Koro dala ne duong’ kendo lach, ji ne tin e iye, a to kata mana udi bende ne pok oger e iye. 5 To Nyasacha nomiya paro mar choko jodongo kod jotelo makonyo, kaachiel gi oganda mondo andik nyingegi kaluwore gi anyuolagi. b Eka ne ayudo buk mondikie nyinge mag anyuola mag jo ma ne okwongo duogo Jerusalem, kendo gik ma ne ondik e iye e magi: 6 To magi e jo pinyno ma noduogo Jerusalem kod Juda ka gia e tuech, ka ma Nebukadnezar c ruodh Babulon noterogie. d Ng’ato ka ng’ato nodok e gweng’gi. e 7 Ne giduogo kaachiel gi Zerubabel, f Jeshua, g Nehemia, Azaria, Raamia, Nahamani, Mordekai, Bilshan, Mispereth, Bigvai, Nehum, gi Baana. Jo-Israel ma chwo ne Parosh, gin: h 8 yawuot 2,172; 9 yawuot Shefatia, 372; 10 yawuot Ara, i 652; 11 yawuot Pahathmoab, j ma joka Jeshua gi Joab, k 2,818; 12 yawuot Elam, l 1,254; 13 yawuot Zatu, 845; 14 yawuot Zakai, 760; 15 yawuot Binui, 648; 16 yawuot Bebai, 628; 17 yawuot Azgad, 2,322; 18 yawuot Adonikam, 667;

SULA 7 a Neh 11:1 b 1We 9:1 Ezr 2:59, 62

c 2Ru 25:1 Dan 3:1

d 2Ru 24:12, 14 2We 36:17, 20 Jer 39:9 Jer 52:15, 28

e Ezr 2:1 f Ezr 1:8, 11 Zek 4:9 Mat 1:12

g Ezr 3:8 Ezr 5:2 Hag 1:14 Zek 3:1

h Ezr 2:2-35 i Neh 6:17, 18 j Ezr 10:30, 44 k Ezr 8:1, 9 l Ezr 10:26, 44

 Kolam mar 2 a Jos 11:19 2Sa 21:2 Neh 3:7

b Jos 21:8, 18 Jer 1:1

c 1Sa 7:2 d Jos 18:25, 28 e Jos 18:21, 24 f 1Sa 13:5 g 1Ru 12:32 h Jos 7:2 i Neh 6:2 Neh 11:31, 35

j Ezr 2:36-39 k Ezr 10:22, 44 l 1We 24:3, 8 m Ezr 2:40 n Ezr 3:9 o 1We 25:7 Ezr 2:41

p 1We 6:31, 39 q Ezr 2:42 Neh 7:1

r 1We 9:2, 17 Neh 11:19 Neh 12:25

s Jos 9:3, 27 1We 9:2 Ezr 2:43-54 Ezr 2:58

NEHEMIA 7:4-46 19 yawuot Bigvai, 2,067; 20 yawuot Adin, 655; 21 yawuot Ater, ma joka Hezekia, 98; 22 yawuot Hashum, 328; 23 yawuot Bezai, 324; 24 yawuot Harif, 112; 25 yawuot Gibeon, a 95; 26 chwo mag Bethlehem kod mag Netofa, 188; 27 chwo mag Anathoth, b 128; 28 chwo mag Bethazmaveth,1 42; 29 chwo mag Kiriath-jearim, c Kefira, kod Beeroth, d 743; 30 chwo mag Rama kod Geba, e 621; 31 chwo mag Mikmas, f 122; 32 chwo mag Bethel g kod Ai, h 123; 33 chwo mag Nebo machielo, 52; 34 yawuot Elam machielo, 1,254; 35 yawuot Harim, 320; 36 yawuot Jeriko, 345; 37 yawuot Lod, Hadid, gi Ono, i 721; 38 yawuot Senaa, 3,930. 39 Jodolo ne gin: j yawuot Jedaya, ma joka Jeshua, 973; 40 yawuot Imer, 1,052; 41 yawuot Pashur, k 1,247; 42 yawuot Harim, l 1,017. 43 Jo-Lawi m ne gin: yawuot Jeshua, ma joka Kadmiel, n ma yawuot Hodeva, 74. 44 Jower o ne gin: yawuot Asaf, p 148. 45 Jorit rangeye q ne gin: yawuot Shalum, yawuot Ater, yawuot Talmon, yawuot Akub, r yawuot Hatita, yawuot Shobai, 138. 46 Jo ma ne tiyo e hekalu1s ne gin: yawuot Ziha, yawuot Hasufa, yawuot 7:28 1 Kata, “Beth-azmoth.” 7:46 1 Kata, “Jo-Nethinim.” Hibrania, “Jo ma ochiw.”

NEHEMIA 7:47-72 Tabaoth, 47 yawuot Keros, yawuot Sia, yawuot Padon, 48 yawuot Lebana, yawuot Hagaba, yawuot Salmai, 49 yawuot Hanan, yawuot Gidel, yawuot Gahar, 50 yawuot Reaya, yawuot Rezin, yawuot Nekoda, 51 yawuot Gazam, yawuot Uza, yawuot Pasea, 52 yawuot Besai, yawuot Meunim, yawuot Nefishesim, 53 yawuot Bakbuk, yawuot Hakufa, yawuot Harhur, 54 yawuot Bazlith, yawuot Mehida, yawuot Harsha, 55 yawuot Barkos, yawuot Sisera, yawuot Tema, 56 yawuot Nezia, kod yawuot Hatifa. 57 Yawuot jotich Solomon a ne gin: yawuot Sotai, yawuot Sofereth, yawuot Perida, 58 yawuot Jaala, yawuot Darkon, yawuot Gidel, 59 yawuot Shefatia, yawuot Hatil, yawuot Pokereth-hazebaim, kod yawuot Amon. 60 Ji duto ma ne tiyo e hekalu1 b kod yawuot jotich Solomon ne gin ji 392. 61 Magi e jo ma ne owuok Tel-mela, Tel-harsha, Kerub, Adon, kod Imer, to ne ok ginyal chiwo gima nyiso ayanga dhoudi ma ne giaye, kata ka be anyuolagi ne en mar Israel: c 62 yawuot Delaya, yawuot Tobia, yawuot Nekoda, 642. 63 To kuom jodolo: yawuot Habaya, yawuot Hakoz, d yawuot Barzilai, ma nokendo achiel 7:60 1 Kata, “Jo-Nethinim.” Hibrania, “Jo ma ochiw.”

SULA 7 a Ezr 2:55-58 Neh 11:3

b Jos 9:3, 27 Neh 3:26

c Ezr 2:59-63

d 1We 24:3, 10 Neh 3:21

 Kolam mar 2 a 2Sa 17:27-29 2Sa 19:31 1Ru 2:7

b Kwa 18:7

c Neh 8:9 Neh 10:1

d Law 2:3 Kwa 18:8, 9

e Wuo 28:30 1Sa 28:6

f Ezr 2:64-67

g Law 25:44

h Wuo 15:21 1Sa 18:6

i Ezr 2:68, 69

j Law 6:10

790 kuom nyi Barzilai a Ja-Gilead kendo noluongore gi nyinggi. 64 Jogi nomanyo nyingegi e buge ma nondikie nyinge anyuola, to ne ok giyudogi. Kuom mano, ne ogolgi e tij dolo. b 65 Gavana1 c ne onyisogi ni ne ok onego gicham gik maler moloyo d nyaka jadolo bedie ma nyalo penjo wach kuom Urim gi Thumim. e 66 Oganda duto ma nochokore kanyakla ne romo ji 42,360, f 67 ka ok okwan wasumbni ma chwo gi ma mon g ma kwan-gi ne romo 7,337; bende, ne gin gi jower ma chwo gi ma mon ma romo 245. h 68 Ne gin gi farese 736, nyumbu1 245, 69 ngamia 435, kod punde 6,720. 70 Moko kuom jodong dhoudi nogolo chiwo mondo gisirgo tich ma ne dhi nyime. i Gavana1 bende nogolo drakma2 1,000 mag dhahabu, bakunde 50, kod kandho 530 mag jodolo. j 71 To moko kuom jodong dhoudi nogolo chiwo mondo gisirgo tich. Ne gigolo drakma 20,000 mag dhahabu kod fedha 2,200 mag mina.1 72 Jomamoko duto ne ochiwo drakma 20,000 mag dhahabu, fedha 2,000 7:65, 70 1 Kata, “Tirshatha.” Ma en nying mar telo ma Jo-Persia ne luongogo gavana. 7:68 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras. 7:70 2 Ok en drakma ma iwuoyoe e Ndiko mag Dho-Grik. Ne ipime gi darik ma Persia mag dhahabu ma ne en gram 8.4. Som Apendiks B14. 7:71 1 E Ndiko mag Dho-Hibrania, mina achiel romre gi gram 570. Som Apendiks B14.

791 mag mina, kod kandho 67 mag jodolo. 73 Jodolo, Jo-Lawi, jorit rangeye, jower, a jomamoko, jo ma tiyo e hekalu,1 kaachiel gi Jo-Israel duto nochako dak e miechgi. b To ka nochopo dwe mar abiriyo, c noyudo ka Jo-Israel ni e miechgi. d Ji duto ne ochokore gi paro achiel e laru manie e nyim Ranga Pi, e mi giwacho ne Ezra f jandiko mondo okel bug Chik Musa, g ma Jehova nochiko Jo-Israel mondo oluw. h 2 Kuom mano Ezra jadolo nokelo bug Chik e nyim chokruok i mar chwo, mon, gi ji duto ma ne nyalo winjo tiend gik miwacho, e odiechieng’ mokwongo mar dwe mar abiriyo. j 3 Eka ne osome gi dwol maduong’ k e laru ma ne nie nyim Ranga Pi, chakre okinyi mang’ich nyaka odiechieng’ tir. Ne osome ne chwo, mon, kod ji duto ma ne nyalo winjo tiend gik miwacho. Ogandano nochiko itgi adimba l sa ma ne isomo bug Chik. 4 Ezra jandiko nochung e wi ndiri mar bao ma ne olos mondo otigo e odiechieng’no. Jo ma ne ochung’ e bade ma korachwich ne gin Matithia, Shema, Anaya, Uria, Hilkia, kod Maaseya. To jo ma ne ochung’ e bade koracham ne gin Pedaya, Mishael, Malkija, m Hashum, Hash-badana, Zekaria, kod Meshulam.

8

SULA 7 a Neh 7:1 b Neh 11:20 c Law 23:24, 27 1Ru 8:2 Ezr 3:1

d Ezr 2:70

 SULA 8 e Neh 3:26 Neh 12:37

f Ezr 7:6 g Rap 31:9 Jos 1:8

h Law 27:34 i Rap 31:12 2We 17:8, 9 Mal 2:7

j Law 23:24 1Ru 8:2

k Tic 13:15 Tic 15:21

l Tic 16:14 Tic 17:11

m Neh 12:40, 42

 Kolam mar 2 a Rap 27:26 b Neh 9:4 c Ezr 8:33 Neh 11:16

d Rap 33:8, 10 e Luk 24:27 Tic 8:30, 31

f Ezr 7:11 g Law 23:24

7:73 1 Kata, “Jo-Nethinim.” Hibrania, “Jo ma ochiw.”

h Est 9:19

NEHEMIA 7:73–8:10 5 Ezra noelo bugno e nyim oganda duto, nimar ne ochung’ ka ma oting’ore. Ka ne oyawe, ji duto ne oa malo. 6 Eka Ezra nopako Jehova Nyasaye madier kendo Nyasaye Maduong’, to ji duto ne owacho ni, “Amin!1 Amin!” a ka giting’o bedegi malo. Ne gigoyo chonggi piny kendo gikulore ne Jehova nyaka e lowo. 7 Jeshua, Bani, Sherebia, b Jamin, Akub, Shabethai, Hodia, Maaseya, Kelita, Azaria, Jozabad, c Hanan, kod Pelaya, ma ne gin Jo-Lawi ne lero tiend Chik ka oganda d ochung’. 8 Ne gidhi nyime somo bugno gi dwol maduong’, ne gisomo Chik Nyasaye madier, ka gilero tiende maber. Omiyo, ne gikonyo ji winjo tiend gima isomo. e 9 Nehemia ma ne en gavana,1 gi Ezra f jadolo kendo jandiko, kod Jo-Lawi ma ne puonjo oganda, ne owacho ne ji niya: “Ma en odiechieng’ maler mowal ne Jehova Nyasachu. g Kuom mano, kik uku kendo kik uywagi.” Nimar ji ne ywak ka ne giwinjo weche mag Chik. 10 Ne owachonegi kama: “Dhi ucham gik mabeyo kendo umadh gik mamit, kendo uor chiemo h ne jogo ma onge gimoro. Nimar ma en odiechieng’ maler mowal ne Ruodhwa. Kik uku, nikech mor mar Jehova e 8:6 1 Kata, “Obed kamano!” 8:9 1 Kata, “Tirshatha.” Ma en nying mar telo ma JoPersia ne luongogo gavana.

NEHEMIA 8:11–9:5 tekou.” 11 Jo-Lawi ne hoyo ji duto ka giwachonegi niya: “Weuru ywak! Nimar kawuono en odiechieng’ maler, kendo weuru kuyo.” 12 Kuom mano, ji duto ne odhi mi gichiemo kendo gimetho, mi ne gioro chiemo kendo ne gibedo mamor ahinya, a nimar ne giwinjo tiend weche ma ne olernegi. b 13 E odiechieng’ mar ariyo, jodong dhoudi mag oganda duto, jodolo, kod Jo-Lawi, ne ochokore e nyim Ezra jandiko mondo ging’e matut tiend weche manie bug Chik. 14 Eka ne giyudo kondik e bug Chik ma Jehova nomiyo Musa ni Jo-Israel onego odag e kiche e ndalo sawo mitimo e dwe mar abiriyo, c 15 kendo onego giland d e miechgi duto kendo e Jerusalem duto niya: “Dhiuru e piny gode mondo ukel bede yiend zeituni, obudo, murtel, othidhe, kod bede yien mamoko mondo olosgo kiche mana kaka ondiki.” 16 Ji nowuok modhi kelo bede yien-go mondo gilosgo kiru, ng’ato ka ng’ato ne oloso kiru e tat ode kod laru mare. Bende, ne giloso kiru e laru mar od Nyasaye madier, e gi laru manie Ranga Pi, f kod laru manie Ranga Efraim. g 17 Omiyo, ji duto ma ne oduogo kowuok e tuech, ne ogero kiche kendo ne gidak e kichego nikech Jo-Israel ne pok otimo kamano chakre ndalo Joshua h wuod Nun nyaka nda-

SULA 8 a Za 126:1-3

b Neh 8:8

c Law 23:34, 42 Rap 16:13, 16 Joh 7:2

d Law 23:4

e 1Ru 6:36 1Ru 7:12 2We 4:9 2We 20:5

f Neh 3:26 Neh 8:1, 3

g 2Ru 14:13 Neh 12:38, 39

h Jos 1:1

 Kolam mar 2 a Rap 16:14, 15

b Rap 31:10-12

c Law 23:34, 36

 SULA 9 d Jos 7:6 Jon 3:5, 6

e Ezr 9:1, 2 Neh 13:3

f Law 26:40 Ezr 9:6 Za 106:6 Dan 9:8

g Neh 8:3, 8

h Neh 8:7

i Neh 8:4

j Jer 33:10, 11

792 lono, omiyo ne gin gi mor maduong’ ahinya. a 18 Pile ka pile ne isomo bug Chik mar Nyasaye madier. b Ne gitimo kamano chakre odiechieng’ mokwongo nyaka odiechieng’ mogik. Ne gitimo sawono kuom ndalo abiriyo, to e odiechieng’ mar aboro ne gitimo chokruok mowal mana kaka chik ne dwaro. c E odiechieng’ mar 24 mar dweni, Jo-Israel nochokore. Ne gitueyo chiemo ka girwako lep gunia kendo ne gibukore gi buru. d 2 Jo-Israel ne opogore oa kuom jodak duto e kendo ne gichung’ mi gihulo richogi kod ketho mag wuonegi. f 3 Ne gidhi nyime chung’ mi gisomo bug Chik g mar Jehova Nyasachgi gi dwol maduong’ kuom seche adek, kendo kuom seche adek mamoko ne gihulo richogi ka gikulore e nyim Jehova Nyasachgi. 4 Jeshua, Bani, Kadmiel, Shebania, Buni, Sherebia, h Bani, kod Kenani nochung’ e ndiri i mar Jo-Lawi, mi ne giywak matek ne Jehova Nyasachgi. 5 Kendo Jeshua, Kadmiel, Bani, Hashabneya, Sherebia, Hodia, Shebania, kod Pethahia ma ne gin Jo-Lawi nowacho kama: “Chung’uru mondo upak Jehova Nyasachu nyaka chieng’. j A Nyasachwa, yie mondo gipak nyingi maduong’, nying maduong’ moloyo gueth kod pak duto ma dhano nyalo miyi.

9

793 6 “In kendi e Jehova. a Ne ichueyo polo, ee mana polo man malo moloyo kod ogandane mar lweny duto, kod piny gi gik moko duto man e iye, kaachiel gi nembe kod gik moko duto manie igi. Irito ngimagi giduto, kendo oganda lweny duto manie polo kuloreni. 7 In e Jehova Nyasaye madier, Nyasaye ma ne oyiero Abram, b kendo ne igole Ur c ma en dala Jo-Kaldea, miloko nyinge ni Ibrahim. d 8 Ne ineno ka chunye long’o e mitimo kode singruok ni ibiro miye piny Jo-Kanaan, gi JoHiti, gi Jo-Amor, gi Jo-Perizi, gi Jo-Jebus, kod Jo-Girgash, mondo obed mare gi kothe. f Kendo ne itimo kaka ne isingone nikech in ng’at makare. 9 “Ne ineno kaka kwerewa ne sandore e piny Misri, g kendo ne iwinjo ywakgi e Nam Makwar. 10 Eka ne itimo ranyisi gi honni mondo isandgo Farao, gi jotichne duto, kod pinye duto, h nimar ne ing’eyo ni gitimo marach i ne kwerewa. Kamano ne imiyo nyingi obedo gi huma mosiko nyaka kawuononi. j 11 Ne ibaro nam e nyimgi kendo ne gikalo ka ma otwo e dier nam, k mi ne inyumo wasikgi e dier pi mana ka kidi mobol e pi motimo apaka. l 12 Ne itelonegi godiechieng’ kitiyo gi siro mar bor polo, to gotieno ne itelonegi gi siro mar mach mondo omenynegi yo monego giluw. m 13 Ne ibi-

SULA 9 a Rap 6:4 b Cha 12:1, 2 c Cha 11:31 d Cha 17:5 e Cha 22:10-12 f Cha 15:18 g Wuo 2:23-25 Wuo 3:7

h Wuo 7:3 Rap 6:22

i Wuo 5:2 j Wuo 9:16 k Wuo 14:21, 22 l Wuo 15:1, 5, 10

m Wuo 13:21 Wuo 14:19, 20

 Kolam mar 2 a Wuo 19:11 b Rap 4:10, 36 c Rap 4:8 d Wuo 16:29 Wuo 20:8-11 Rap 5:12-14

e Wuo 16:4 f Wuo 17:6 g Kwa 14:44 h Rap 9:6 i Kwa 14:11, 41 j Kwa 14:1, 4 k Wuo 34:6 Kwa 14:18

l Rap 4:31 m Wuo 32:1, 4 n Kwa 14:19, 20 o Wuo 40:38 Kwa 9:15

NEHEMIA 9:6-20 ro e wi Got Sinai a miwuoyo kodgi ka in e polo, b kendo ne imiyogi bucheni makare, kod chikeni madiera kendo mabeyo. c 14 Ne ipuonjogi rito Sabato mari maler, d kendo ne imiyogi chikeni kod weche miseng’ado kitiyo gi Musa jatichni. 15 Ka ne kech kayogi, ne imiyogi chiemo kowuok e polo, e to ka ne riyo oloyogi, ne imiyogi pi kowuok e lwanda, f kendo ne inyisogi ni gidonj mondo gikaw piny ma ne isingo ni ibiro miyogi. 16 “Kata kamano, kwerewa nobedo gi sunga g kendo wigi nobedo matek, h mi ne gitamore luwo chikeni. 17 Ne gitamore winji i kendo wigi ne owil gi honni madongo ma ne itimonegi, to ne gibedo gi wich teko mi giyiero ng’ato mondo oduokgi e tuech e piny Misri. j Kata kamano, in Nyasaye moikore weyo ne ji kethogi, ing’won kendo ikecho ji, iyi ok wang’ piyo, kendo igundho gi hera mosiko, k mano e momiyo ne ok ijwang’ogi. l 18 Kata ka ne githedho nyaroya mar chuma kendo giwacho ni, ‘Ma e Nyasachu ma ne ogolou e piny Misri,’ m mi gitimo timbe malich mag achaya, 19 to e ma pod kuom ng’wononi mogundho ne ok ijwang’ogi e thim. n Siro mar bor polo ne ok oweyo telonegi godiechieng’, to siro mar mach ne ok oweyo menyonegi yo gotieno. o 20 Ne imiyogi rohoni maber mondo omigi

NEHEMIA 9:21-32 rieko, a ne ok itwonogi manna, b kendo ne imiyogi pi ka ne gin gi riyo. c 21 Kuom higni 40 ne imiyogi chiemo e thim. d Onge gima ne giremo. Lepgi ne ok oti e kendo tiendegi ne ok okuot. 22 “Ne imiyogi pinjeruodhi kod ogendni, kimiyogi pinjego mos mos f nyaka ne gikawo piny Sihon, g ma tiende ni, piny ruodh Heshbon, h kaachiel gi piny Og i ruodh Bashan. 23 Ne iguedhogi gi nyithindo mang’eny ka sulwe manie polo. j Kendo ne ikelogi e piny ma ne isingo ne kweregi ni gibiro kawo. k 24 Omiyo, nyithindgi ne odonjo mokawo pinyno, l kendo ne iloyonegi Jo-Kanaan m ma ne weg pinyno, miketo ruodhigi kod jo ma ne odak e pinyno e lwetgi mondo gitim kodgi kaka gidwaro. 25 Ne gikawo mier mochiel motegno n kod piny ma nyago chiemo. o Ne gikawo ute mopong’ gi gik mabeyo mopogore opogore, gi sokni mosekuny, gi puothe mzabibu, gi puothe zeituni, p kod yiende mang’eny mag olembe. Omiyo, ne gichiemo mi giyieng’, kendo gibedo machwe mi gibedo mamor nikech ber mari mogundho. 26 “Kata kamano, ne gibedo gi wich teko kendo ne ging’anyo q mi gitamore luwo Chikni. Ne ginego jonabi magi ma ne siemogi mondo giduog iri, kendo ne gitimo timbe malich mag achaya. r 27 Nikech mano, ne ijwang’ogi e lwet wasikgi s ma ne

SULA 9 a Kwa 11:17, 25 b Wuo 16:14, 15 c Kwa 20:8 d Wuo 16:35 Kwa 14:33 Rap 2:7

e Rap 29:5 f Jos 11:23 g Kwa 21:23, 24 Rap 2:31

h Kwa 21:26 i Kwa 21:33, 35 j Cha 15:1, 5 k Cha 12:7 Cha 26:3

l Kwa 14:29-31 Jos 21:43

m Jos 18:1 n Rap 3:4, 5 o Rap 8:7-9 p Jos 24:13 q Rap 31:20 Rap 32:15 Bur 2:12

r 2Ru 21:11 Za 106:38

s Bur 2:14

 Kolam mar 2 a Rap 31:17 b Bur 2:18 Bur 3:9, 15 1Sa 12:11 2Ru 13:4, 5

c Bur 2:19 d Bur 4:1, 2 Bur 6:1

e Bur 6:6 f Za 106:43-45 g 2Ru 17:13, 14 2We 24:19

h Law 18:5 i Rum 10:21 j 2We 36:15, 16 Isa 42:24 Jer 40:2, 3

k Eze 14:22 l Wuo 34:6 Rap 4:31

m Rap 7:9 Dan 9:4

n 2Ru 24:12, 14 o Jer 34:18-20 p Ywa 4:13, 14

794 siko sandogi. a Kata kamano, ne giywakni e chandruokgi kendo ne iwinjogi ka in e polo, to nikech ng’wononi mogundho, ne isiko ioronegi jo ma ne resogi e lwet wasikgi. b 28 “Kata kamano, ka ne giseyudo yueyo matin, ne gidok e timbegi maricho c kendo ne ijwang’ogi e lwet wasikgi ma ne sandogi. d Eka ne giduogo iri mondo ikonygi. e Ne iwinjogi ka in e polo kendo ne isiko iresogi nikech ng’wononi mogundho. f 29 Kata obedo ni ne isiemogi mondo gichak giluw chikeni, ne gibedo gi sunga kendo ne gitamore luwo chikeni. g Ne giketho chikeni ma ka ng’ato oluwo to obedo mangima. h To ne gibedo gi wich teko mi gilokoni ng’egi kendo tokgi nobedo matek mi gitamore winji. 30 Ne ihori kodgi i kuom higni mang’eny kisiko imiyo jonabini rohoni mondo osiemgi, to ne gitamore winjo. Gikone, ne iketogi e lwet ogendni mamoko. j 31 To nikech ng’wononi mogundho, ne ok ikethogi k kendo ne ok ijwang’ogi, nimar in Nyasaye mang’won kendo ma kecho ji. l 32 “To koro, A Nyasachwa, in Nyasaye maduong’, man gi teko, kendo malich. In Nyasaye ma rito singruokni kendo inyiso hera mosiko, m kik wiyi wil gi chandruok duto moseyudowa gi ruodhiwa, jodongwa, n jodolowa, o jonabiwa, p kwe-

795 rewa, kod jowa duto, chakre kinde mag ruodhi mag Asuria a nyaka kawuononi. 33 Isetimonwa makare kuom gik moko duto moseyudowa, isebedonwa ja adiera. To wan e ma wasetimo marach. b 34 Ruodhiwa, gi jodongwa, gi jodolowa, kod kwerewa ok osemako Chikni, kata chiko itgi mondo giwinj chikeni, kata siem ma ne imiyogi. 35 Kata ka ne gin e bwo lochgi kendo ne giyudo ber mang’eny moa kuomi, kendo ne gidak e piny malach ma ne imiyogi ma nyago chiemo maber, ne ok gitiyoni c kendo ne ok giweyo timbegi maricho. 36 Koro kawuono wan wasumbni d e piny ma ne imiyo kwerewa mondo odagie, kendo ocham gik ma nyakie kod gik mabeyo manie iye. 37 Gik mang’eny ma nyakie gin mag ruodhi miketo e wiwa nikech richowa. e Gilocho e wiwa1 kendo e wi jambwa mana kaka gidwaro, kendo wan gi chandruok maduong’. 38 “Nikech mago duto, wasetimo singruok f kendo wandike piny mi jodongwa, Jo-Lawi magwa, kod jodolo magwa, oketoe muhuri margi.” g Jo ma ne oketo muhuri maggi h ne gin: Nehemia ma gavana,1 ma wuod Hakalia,

10

9:37 1 Kata, “dendwa.” 10:1 1 Kata, “Tirshatha.” Ma en nying mar telo ma JoPersia ne luongogo gavana.

SULA 9 a 2Ru 17:6

b Dan 9:5

c Rap 28:47 Rap 32:15

d Rap 28:48 Ezr 9:9

e Rap 28:15, 33 Neh 5:4

f 2Ru 23:3 2We 15:12 Ezr 10:3

g Neh 10:28, 29

 SULA 10 h Neh 9:38

 Kolam mar 2 a Ezr 2:1, 39

b Ezr 8:1, 2

c Ezr 3:9 Neh 12:8

d Neh 12:24

e Neh 7:6, 11

NEHEMIA 9:33–10:28 Kod Zedekia, 2 Seraya, Azaria, Jeremia, 3 Pashur, Amaria, Malkija, 4 Hatush, Shebania, Maluk, 5 Harim, a Meremoth, Obadia, 6 Daniel, b Ginethon, Baruk, 7 Meshulam, Abija, Mijamin, 8 Maazia, Bilgai, kod Shemaya; magi ne gin jodolo. 9 Jo-Lawi bende ne gin: Jeshua wuod Azania, Binui achiel kuom yawuot Henadad, Kadmiel, c 10 gi owetegi ma Shebania, Hodia, Kelita, Pelaya, Hanan, 11 Mika, Rehob, Hashabia, 12 Zakur, Sherebia, d Shebania, 13 Hodia, Bani, kod Beninu. 14 Jodong oganda ne gin: Parosh, Pahath-moab, e Elam, Zatu, Bani, 15 Buni, Azgad, Bebai, 16 Adonija, Bigvai, Adin, 17 Ater, Hezekia, Azur, 18 Hodia, Hashum, Bezai, 19 Harif, Anathoth, Nebai, 20 Magpiash, Meshulam, Hezir, 21 Meshezabel, Zadok, Jadua, 22 Pelatia, Hanan, Anaya, 23 Hoshea, Hanania, Hashub, 24 Halohesh, Pilha, Shobek, 25 Rehum, Hashabna, Maaseya, 26 Ahija, Hanan, Anan, 27 Maluk, Harim, kod Baana. 28 Jomamoko, tiende ni jodolo, Jo-Lawi, jorit rangeye, jower, jo ma tiyo e hekalu,1 kod ji duto ma ne opogore gi jo pinje 10:28 1 Kata, “Jo-Nethinim.” Hibrania, “Jo ma ochiw.”

NEHEMIA 10:29-38 mamoko mondo giluw Chik Nyasaye madier, a kaachiel gi mondegi, yawuotgi, nyigi, kod ji duto mariek kendo ma nigi ng’eyo,1 29 noriwore gi owetegi, ma gin jo ma nigi huma, kendo ne gikuong’ore mi giramo ni gibiro luwo chike Nyasaye madier, ma nochiwo gi lwet Musa jatichne, kendo ni gibiro luwo adimba chike duto kod buche mag Jehova Ruodhwa. 30 Ok wabi chiwo nyiwa ne pinje mamoko mondo okendi, to wan bende ok wabi nyuomo nyigi ne yawuotwa. b 31 Ka jo pinje mamoko okelo mwandugi kod chambgi mopogore opogore chieng’ Sabato, ok wabi ng’iewo gimoro amora chieng’ Sabato c kata odiechieng’ machielo maler. d E higa mar abiriyo, e ok wabi keyo, kendo wabiro weyo ne ji gopegi duto. f 32 Bende, waduto wasemire ting’ ni wabiro chiwo achiel kuom adek mag shekel1 higa ka higa mondo osir tije mag od Nyasachwa, g 33 mondo ong’iewgo makate miketo e nyim Nyasaye, h gi chiwo mag cham ma pile, i gi misango miwang’o chieng’ Sabato ka Sabato, j gi kinde dwe manyien, k gi kinde mag sewni mamoko, l gi gik maler, gi misengni mag richo m mipwodhogo Jo-Isra10:28 1 Kata nyalo bedo, “ji duto ma hikgi ne oromo winjo tiend gik miwacho.” 10:32 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

i Kwa 18:21

796 el, kod tije duto mitimo e od Nyasachwa. 34 Bende, ne wagoyo ombulu mondo wang’e yien ma jodolo, Jo-Lawi, kod jomamoko onego okel e od Nyasachwa kaluwore gi anyuolagi, e kinde moketnegi higa ka higa mondo owang’ e kendo mar Jehova Nyasachwa kaluwore gi kaka ondik e Chik. a 35 Bende, wabiro kelo e od Jehova gik mokwongo nyak e puothewa, kod kit olembe duto mopogore opogore mokwongo nyak, higa ka higa, b 36 kaachiel gi yawuotwa makayo kod jambwa c—kaluwore gi gima ondik e bug Chik—kod nyithindo mokwongo ma rombewa kod dhowa onyuolo. Wabiro kelogi e od Nyasachwa ne jodolo ma tiyo e od Nyasachwa. d 37 Bende, wabiro chiwo chambwa ma wakwongo kayo, e chiwo magwa, olembe mokwongo nyak, f divai manyien, kod mo. g Wabiro terogi ne jodolo man kar keno1 e od Nyasachwa, h kaachiel gi achiel kuom apar mag puothewa ma wabiro miyo Jo-Lawi, i nimar Jo-Lawi e ma onego okaw achiel kuom apar mag puothewa. 38 Jadolo ma wuod Harun nyaka bed gi Jo-Lawi sa ma Jo-Lawi choko achiel kuom apar. Jo-Lawi bende onego ochiw ne od Nyasachwa j achiel kuom apar mag achiel kuom apar momigi,

j Kwa 18:26

10:37 1 Kata, “e ute chiemo.”

SULA 10 a Neh 8:1 Neh 9:2

b Wuo 34:15, 16 Rap 7:3, 4

c Wuo 20:10 d Wuo 12:16 Kwa 29:1, 12

e Wuo 23:10, 11 Law 25:4, 5

f Rap 15:1-3 g Wuo 30:13 h Law 24:5-7 i Wuo 29:40, 41

j Kwa 28:9 k Kwa 28:11-13 1We 23:31

l Rap 16:16 m Law 16:15

 Kolam mar 2 a Law 1:7 Law 6:12, 13

b Wuo 23:19 Kwa 18:8, 13 Rap 26:2

c Wuo 13:2 Kwa 18:15

d Kwa 18:8, 11 1Ko 9:13

e Kwa 15:20 f Law 27:30 g Kwa 18:8, 12 Rap 18:1, 4

h 2We 31:11

797 mondo okan e ute keno.1 39 Nikech ute mag keno1 e ma Jo-Israel kod Jo-Lawi onego okelie chiwogi a mag cham, divai manyien, kod mo, b kendo kanyo e ka ma gik moko duto mag hekalu nitieree, kaachiel gi jodolo ma tiyo kuno, jorit rangeye, kod jower. Ok wabi jwang’o od Nyasachwa. c Jodong oganda ne odak Jerusalem. d Kata kamano, jomamoko ne ogoyo ombulu e mondo kuom udi apar apar okel ot achiel mondo obi odag Jerusalem dala maler, to udi ochiko modong’ odag e miechgi. 2 E wi mano, oganda noguedho ji duto ma ne ochiwore mondo odhi odag Jerusalem. 3 Magi e jotend gweng’ ma ne odak Jerusalem. (JoIsrael mamoko, jodolo, JoLawi, jo ma tiyo e hekalu,1f kod yawuot jotich Solomon, g ne odak e mier mamoko mag Juda, ng’ato ka ng’ato ne odak e lope e gweng’gi. h 4 Bende, ne nitie Jo-Juda kod Jo-Benjamin moko ma ne odak Jerusalem.) Kuom Jo-Juda ne nitie Athaya wuod Uzia ma wuod Zekaria ma wuod Amaria ma wuod Shefatia ma wuod Mahalalel ma ja dhood Perez, i 5 kod Maaseya wuod Baruk ma wuod Kolhoze ma wuod Hazaya ma wuod Adaya ma

11

10:38, 39 1 Kata, “e ute chiemo.” 11:3 1 Kata, “Jo-Nethinim.” Hibrania, “Jo ma ochiw.”

SULA 10 a Rap 12:5, 6

b Rap 14:23

c Neh 13:10, 11

 SULA 11 d Neh 7:4

e Nge 16:33

f Jos 9:3, 27 Ezr 8:17

g Ezr 2:58

h Ezr 2:70

i Kwa 26:20

 Kolam mar 2 a 1We 9:3, 7

b 1We 9:10-13

c 1We 6:12

d Jer 21:1, 2 Jer 38:1

e 1We 9:2, 14

f Ezr 10:14, 15

NEHEMIA 10:39–11:16 wuod Joyarib ma wuod Zekaria ma ja dhood Shela. 6 Yawuot Perez duto ma ne odak Jerusalem ne gin ji 468 ma roteke. 7 Magi e Jo-Benjamin: Salu a wuod Meshulam ma wuod Joed ma wuod Pedaya ma wuod Kolaya ma wuod Maaseya ma wuod Ithiel ma wuod Jeshaya, 8 kaachiel gi owetene Gabai kod Salai, ne gin ji 928; 9 to Joel wuod Zikri ne en jatendgi, kendo Juda wuod Hasenua ne en jalupne e dalano. 10 Jodolo ne gin: Jedaya wuod Joyarib, Jakin, b 11 Seraya wuod Hilkia ma wuod Meshulam ma wuod Zadok ma wuod Meraioth ma wuod Ahitub, c ma ne en jatelo e od Nyasaye madier, 12 kod owetegi ma ne tiyo e od Nyasaye, ne gin ji 822; kod Adaya wuod Jeroham ma wuod Pelalia ma wuod Amzi ma wuod Zekaria ma wuod Pashur d ma wuod Malkija, 13 kaachiel gi owetene ma ne gin jotend anyuolagi, ne gin ji 242; gi Amashsai wuod Azarel ma wuod Ahzai ma wuod Meshilemoth ma wuod Imer, 14 kod owetegi ma ne gin joroteke kendo jochir, ne gin ji 128; jatendgi ne en Zabdiel, ma ne wuok e ot man gi huma. 15 Jo-Lawi ne gin: Shemaya e wuod Hashub ma wuod Azrikam ma wuod Hashabia ma wuod Buni, 16 gi Shabethai f kod

NEHEMIA 11:17–12:8 Jozabad, a ne gin moko kuom jotend Jo-Lawi, ma ne ochung’ ne tije mamoko ma ne itimo oko mar od Nyasaye madier; 17 kod Matania b wuod Mika ma wuod Zabdi ma wuod Asaf c jatend wer, ma ne tayo wer seche mag lamo, d kod Bakbukia wuoyi mar ariyo e kind owetene, kaachiel gi Abda wuod Shamua ma wuod Galal ma wuod Jeduthun. e 18 JoLawi duto ma ne odak e dala maler ne gin ji 284. 19 Jorit rangeye ne gin Akub, Talmon, f kaachiel gi owetegi, ne gin ji 172. 20 Jo-Israel mamoko, jodolo, kod Jo-Lawi ne odak e mier mamoko duto mag Juda, ng’ato ka ng’ato ne odak e lope owuon. 21 Jo ma ne tiyo e hekalu1 g ne odak Ofel, h to Ziha kod Gishpa ne gin jotendgi. 22 Jatend Jo-Lawi ma ne odak Jerusalem ne en Uzi wuod Bani ma wuod Hashabia ma wuod Matania i ma wuod Mika, ma ja dhood Asaf ma jower. Ne ochung’ ne tij od Nyasaye madier. 23 Nimar ruoth nogolo chik j mondo omi jower kony pile ka pile kaka owinjore. 24 Pethahia wuod Meshezabel ma wuok e anyuola mar Zera wuod Juda ne en jang’ad rieko ne ruoth e weche duto momako oganda. 25 To kuom mier kod pewe ma Jo-Juda moko ne 11:21 1 Kata, “Jo-Nethinim.” Hibrania, “Jo ma ochiw.”

SULA 11 a Ezr 8:33 Neh 8:7

b Neh 11:22 Neh 12:25

c Neh 7:6, 44 d 1We 16:4 2We 5:13

e 1We 16:41, 42 2We 35:15

f 1We 9:2, 17 Ezr 2:1, 42 Neh 12:25

g Ezr 2:1, 58 h 2We 27:1, 3 Neh 3:26

i 1We 9:2, 15 j Ezr 6:3, 9 Ezr 7:21-24

 Kolam mar 2 a Cha 23:2 Jos 14:15

b Jos 15:21 2Sa 23:20

c Jos 15:21, 26 Jos 19:1, 2

d Jos 15:21, 27 e Jos 19:1, 3 f Jos 15:21, 31 Jos 19:1, 5 1Sa 27:5, 6

g Jos 15:21, 32 h Jos 15:20, 33 Jos 19:40, 41

i Jos 15:20, 34 Neh 3:13

j Jos 15:20, 39 Isa 37:8

k Jos 15:20, 35 l Jos 15:8, 12 2Ru 23:10

m Jos 18:21, 24 n Cha 28:19 Jos 18:11, 13

o Jos 21:8, 18 p 1Sa 21:1 q Jos 18:21, 25 r 1We 8:12 Ezr 2:1, 33

 SULA 12 s Ezr 1:8, 11 t Mat 1:12 u Zek 3:1 v Ezr 2:1, 40 Ezr 3:9

798 odakie ne gin Kiriath-arba a kod mier matindo molwore, Dibon kod mier matindo molwore, Jekabzeel b kod gwenge molwore, 26 Jeshua, Molada, c Beth-pelet, d 27 Hazar-shual, e Beer-sheba kod mier matindo molwore, 28 Ziklag, f Mekona kod mier matindo molwore, 29 En-rimon, g Zora, h kod Jarmuth, 30 Zanoa, i Adulam kod gwenge molworogi, Lakish j kod mier molwore, gi Azeka k kod mier matindo molwore. Ne gidak kochakore Beer-sheba nyaka e Hoho mar Hinom. l 31 To Jo-Benjamin nodak Geba, m Mikmash, Aija, Bethel n kod mier matindo molwore, 32 Anathoth, o Nob, p Anania, 33 Hazor, Rama, q Gitaim, 34 Hadid, Zeboim, Nebalat, 35 Lod, kod Ono, r hoho mar jo ma olony gi tije lwedo. 36 Grube moko mag Jo-Lawi ma Jo-Juda, noter mondo odag e piny Benjamin. Magi e jodolo kod JoLawi ma ne odhi gi Zerubabel s wuod Shealtiel, t kod Jeshua: u Seraya, Jeremia, Ezra, 2 Amaria, Maluk, Hatush, 3 Shekania, Rehum, Meremoth, 4 Ido, Ginethoi, Abija, 5 Mijamin, Maadia, Bilga, 6 Shemaya, Joyarib, Jedaya, 7 Salu, Amok, Hilkia, kod Jedaya. Magi ne gin jotend jodolo kod owetegi e ndalo mag Jeshua. 8 Jo-Lawi ne gin Jeshua, Binui, Kadmiel, v Sherebia,

12

799 Juda, kod Matania a ma ne tayo wende mag erokamano kaachiel gi owetegi. 9 To Bakbukia kod Uni owetegi ne ochung’ ka momanyore kodgi ka gitiyo tij rito.1 10 Jeshua nonyuolo Joyakim, to Joyakim nonyuolo Eliashib, to Eliashib b nonyuolo Joyada. c 11 Joyada nonyuolo Jonathan, to Jonathan nonyuolo Jadua. 12 E ndalo Joyakim, jodolo ma ne gin jotelo e anyuolagi ne gin: Meraya nochung’ ne joka Seraya; d Hanania nochung’ ne joka Jeremia; 13 Meshulam nochung’ ne joka Ezra; e Jehohanan nochung’ ne joka Amaria; 14 Jonathan nochung’ ne joka Maluki; Josef nochung’ ne joka Shebania; 15 Adna nochung’ ne joka Harim; f Helkai nochung’ ne joka Meraioth; 16 Zekaria nochung’ ne joka Ido; Meshulam nochung’ ne joka Ginethon; 17 Zikri nochung’ ne joka Abija; g . . .1 nochung’ ne joka Miniamin; Piltai nochung’ ne joka Moadia; 18 Shamua nochung’ ne joka Bilga; h Jehonathan nochung’ ne joka Shemaya; 19 Matenai nochung’ ne joka Joyarib; Uzi nochung’ ne joka Jedaya; i 20 Kalai nochung’ ne joka Salai; Eber nochung’ ne joka Amok; 21 Hashabia nochung’ ne joka Hilkia; Ne12:9 1 Kata nyalo bedo, “sa ma wer ne dhi nyime.” 12:17 1 Nenore ni ok ondik nying kae e ndiko mag dho Hibrania.

SULA 12 a 1We 9:2, 15 Neh 11:17 Neh 12:25

b Neh 3:1

c Neh 13:28

d Neh 11:3, 11

e Neh 12:1

f Ezr 2:1, 39

g Neh 12:1, 4

h Neh 12:1, 5

i Neh 12:1, 6

 Kolam mar 2 a Neh 12:10, 11

b Neh 8:7

c Ezr 2:1, 40

d 1We 16:4 1We 23:28, 30

e 1We 9:2, 15

f 1We 9:17 Ezr 2:1, 42 Neh 11:1, 19

g 1We 9:22-27

h Ezr 3:2, 8

i Ezr 7:1, 6

j 2We 5:13 2We 7:6

NEHEMIA 12:9-28 thanel nochung’ ne joka Jedaya. 22 Ne ondik nyinge jotelo mag anyuola Jo-Lawi kod anyuola jodolo e ndalo Eliashib, gi Joyada, a gi Johanan, kod Jadua nyaka e kinde loch Darius Ja-Persia. 23 Ne ondik nyinge JoLawi ma ne gin jotelo mag anyuolagi e bug weche mag ndalo, nyaka e ndalo Johanan wuod Eliashib. 24 Jotend Jo-Lawi ne gin Hashabia, Sherebia, kod Jeshua b wuod Kadmiel, c to owetegi ne ochung’ komanyore kodgi sa ma ne giwero wende pak kod erokamano mana kaka Daudi d ng’at Nyasaye madier ne ochiko. Noket grup achiel mar jorit machiegni gi grup machielo. 25 Matania, e Bakbukia, Obadia, Meshulam, Talmon, kod Akub f ne gin jorit mag rangeye, g kendo ne girito ute mag keno man but rangeye. 26 Ne gin jorit e ndalo Joyakim wuod Jeshua h ma wuod Jozadak, kod e ndalo mag Nehemia ma ne en gavana kod Ezra i jadolo kendo jandiko. 27 E kinde ma ne iwalo ohinga mar Jerusalem, ne gigolo Jo-Lawi kuonde duto ma ne gidakie mondo gibi Jerusalem e nyasino, kendo gitime gi mor, ka giwero wende mag erokamano, j ka gigoyo nyidwonge, gi gige thum man gi tonde, kod nyatiti. 28 Yawuot jower ma nochokore ne owuok e alwora mar Jordan,

NEHEMIA 12:29-44 Jerusalem duto, gwenge mag Jo-Netofa, a 29 Bethgilgal, b gi pewe mag Geba c kod Azmaveth,1 d nimar noyudo jower osegero miechgi molworo Jerusalem. 30 Jodolo gi Jo-Lawi nopwodhore giwegi, bende ne gipwodho oganda, e rangeye, f kod ohinga. g 31 Eka ne atero jodong Juda e wi ohinga. Bende, ne aketo grube ariyo madongo mag jower ma goyo erokamano, kaachiel gi ji mathoth ma luwogi. Grup achiel noluwo korachwich e wi ohinga ka gichomo Ranga Pidhe mag Buru.1h 32 Hoshaya gi nus mar jodong Juda ne wuotho e tokgi, 33 kaachiel gi Azaria, Ezra, Meshulam, 34 Juda, Benjamin, Shemaya, kod Jeremia. 35 Yawuot jodolo moko ma ne ni kodgi kendo ma ne nigi turmbeta i ne gin: Zekaria wuod Jonathan ma wuod Shemaya ma wuod Matania ma wuod Mikaya ma wuod Zakur ma wuod Asaf, j 36 kaachiel gi owetene ma Shemaya, Azarel, Milalai, Gilalai, Maai, Nethanel, Juda, kod Hanani. Ne gin gi gige thum mag Daudi k ng’at Nyasaye madier; Ezra l jandiko ne otelo e nyimgi. 37 Ka ne gichopo e Ranga Soko, m ne gidhi tir ka giidho Raidhi n mar Dala Daudi o ka giluwo ka ma ohinga oting’orego e wi Od Daudi

SULA 12 a 1We 2:54 1We 9:2, 16 Neh 7:6, 26

b Jos 15:7, 12 c Jos 21:8, 17 Neh 11:31

d Ezr 2:1, 24 e Wuo 19:10 f Neh 7:1 g Neh 6:15 h Neh 2:13 Neh 3:13

i Kwa 10:2 2We 5:12

j 1We 25:1, 2 k 1We 23:5 l Neh 8:4 m Neh 2:14 n Neh 3:15 o 2Sa 5:7, 9

 Kolam mar 2 a Neh 3:26 Neh 8:1

b Neh 3:11 c Neh 3:8 d 2Ru 14:13 Neh 8:16

e Neh 3:6 f 2We 33:14 Neh 3:3

g Jer 31:38 Zek 14:10

h Neh 3:1 Joh 5:2

i Ezr 6:16, 17 j Jer 31:13 k Ezr 3:10, 13 l 2We 31:11 m Neh 10:39 n Neh 10:35-37

12:29 1 Azmoth. 12:31 1 Kata, “Ranga Yugi.”

o Neh 10:38 Neh 13:12, 13

800 nyaka e Ranga Pi a man yo wuok chieng’. 38 Grup machielo mar jower ne wuotho ka gichomo koracham,1 kendo ne aluwogi ka an gi nus mar oganda, ne aluwogi e wi ohinga mi wakalo Ohinga mar Kendo, b kendo ne wakalo Ohinga Malach c 39 mi waidho nyaka e Ranga Efraim d gi Ranga Dala Machon, e gi Ranga Rech, f Ohinga mar Hananel, g Ohinga mar Mea, kod Ranga Rombe. h Ne gichung’ e Ranga Jarito. 40 Gikone grube ariyo mag jowergo ne ochopo e nyim od Nyasaye madier. An bende ne achopo kanyo gi nus mar jotelo makonyo, 41 kod jodolo ma gin Eliakim, Maaseya, Miniamin, Mikaya, Elioenai, Zekaria, kod Hanania, ka gin gi turmbeta, 42 kaachiel gi Maaseya, Shemaya, Eleazar, Uzi, Jehohanan, Malkija, Elam, kod Ezer. Kendo jower nower gi dwol maduong’ ka itayogi gi Izrahia. 43 Chieng’no ne gichiwo misengni mang’eny ka gimor ahinya, i nimar Nyasaye madier ne omiyogi mor maduong’. Mon gi nyithindo bende ne mor ahinya, j mi koko kod mor ma ne ni Jerusalem nowinjore gi ka mabor. k 44 Chieng’no ne oyier chwo mondo orit ute mikanoe l chiwo, m gik monyak mokwongo, n kod achiel kuom apar. o Ne onego gi12:38 1 Kata, “nyime.”

801 kan cham mowuok e puothe kaluwore gi chik a moket ne jodolo kod Jo-Lawi, b nimar ne nitie mor maduong’ e Juda nikech jodolo kod Jo-Lawi ma ne tiyo. 45 Ne gichako tiyo tije mag Nyasachgi kendo ne gichako luwo chik mar pwodhruok. Jower kod jorit rangeye bende ne otimo kamano kaluwore gi chik Daudi kod Solomon wuode. 46 Nimar e ndalo Daudi kod Asaf, ne nitie jo ma ne tayo jower ka giwero wende mag pak kod mag goyo erokamano ne Nyasaye. c 47 Kendo e ndalo mag Zerubabel d kod Nehemia, Jo-Israel duto nochiwo pok ne jower e kod jorit rangeye f kaluwore gi dwarogi mapile. Bende, ne gichiwo pok ne Jo-Lawi, g to JoLawi bende ne ochiwo pok ne nyikwa Harun. E odiechieng’no ne osom bug Musa e nyim oganda, h kendo ne oyud ka ma ondik ni JaAmon kata Ja-Moab i ok onego odonj e kanyakla mar Nyasaye madier, j 2 nikech ne ok giromo ne Jo-Israel gi chiemo kod pi, kar mano ne ging’iewo Balaam mondo okuong’gi. k Kata kamano, Nyasachwa noloko kuong’neno mobedo gueth. l 3 Ka ne Jo-Israel owinjo Chikno, ne gigolo ji duto ma ne oa e ogendni mamoko e kindgi. m 4 Ka ne mago pok otimore, Eliashib n ma ne en wat Tobia, o e ma ne en jadolo

13

SULA 12 a Wuo 34:26 Kwa 15:18, 19 Rap 26:2

b Kwa 18:21 c 1We 25:1, 6 d Ezr 3:2 Hag 1:12 Luk 3:23, 27

e Neh 11:23 f Neh 10:39 g Kwa 18:21

 SULA 13 h Rap 31:11 Neh 8:2, 3 Tic 15:21

i Cha 19:36-38 j Rap 23:3, 6 k Kwa 22:4-6 l Kwa 23:8 Kwa 24:10

m Ezr 10:10, 11 Neh 9:1, 2

n Neh 3:1 o Neh 2:10

 Kolam mar 2 a Neh 10:37, 38 b Rap 18:3, 4 c Kwa 18:24 d Neh 12:44 e Neh 5:14 f Ezr 7:1 Neh 2:1

g Neh 12:10 h Neh 4:7 i Neh 10:39 j Law 2:14, 15 k Mal 3:8 l Neh 10:37 Neh 12:47

m Kwa 35:2 n Ezr 9:2 o Neh 10:39

NEHEMIA 12:45–13:12 mochung’ ne ute keno1 mag od Nyasachwa. a 5 Noyudo omiye od keno1 moro maduong’ mondo odagie. Odno e ma ne gikanoe chiwo mag cham, ubani, gik mitiyogo e hekalu, achiel kuom apar mag cham, divai manyien, kod mo, b ma ne ochik mondo omi Jo-Lawi, c jower, kod jorit rangeye, kaachiel gi chiwo mag jodolo. d 6 Kindeno duto ne aonge Jerusalem, nikech ne adok ir ruoth e higa mar 32 e mar loch Artashasta f ruodh Babulon. Kendo bang’ kinde ne akwayo ruoth mondo omiya rusa. 7 Eka ne aduogo Jerusalem mi aneno gima rach ma Eliashib g ne otimo ka ne omiyo Tobia h ot e laru mar od Nyasaye madier. 8 Wachno ne rachna ahinya, omiyo ne agolo gik ot mag Tobia e od keno1 mi awitogi oko. 9 Bang’ mano ne agolo chik mi gipwodho udi mag keno,1 kendo ne adwoko gik mitiyogo e od Nyasaye madier kuondego, i kaachiel gi chiwo mag cham kod ubani. j 10 Nayudo bende ni ne ok miga k Jo-Lawi l pokgi, omiyo Jo-Lawi gi jower ma ne tiyo e od Nyasaye ne odok e miechgi. m 11 Kuom mano ne adhawo ne jotelo makonyo n ka apenjogi niya: “Ang’o momiyo ojwang’ od Nyasaye madier kama?” o Eka ne achokogi mi aduokogi e tijegi. 12 Jo-Juda 13:4, 9 1 Kata, “ute chiemo.” 13:5, 8 1 Kata, “od chiemo.”

NEHEMIA 13:13-25 duto ne okelo achiel kuom apar a mar cham, divai manyien, kod mo e ute keno. b 13 Eka naketo Shelemia jadolo, Zadok jandiko, kod Pedaya Ja-Lawi mondo ochung’ ne ute keno, kendo Hanan wuod Zakur ma wuod Matania ne en jakonygi, nimar ne gin jo ma ogen. Tijgi ne en pogo ne jowetegi gik mokel. 14 A Nyasacha, yie ipara c nikech gik masetimogi, kik wiyi wil gi gik mabeyo ma asetimo nikech ahero odi kod tije mitimo kuno. d 15 E ndalogo ne aneno ji e Juda ka biyo divai chieng’ Sabato, e kendo gikelo cham modhuro Jerusalem ka giting’ogi e punde. Bende, ne gikelo divai, mzabibu, olemb ng’owo, kod kit gik moko duto chieng’ Sabato. f Omiyo, ne akwerogi ni kik gius gik moko chieng’no.1 16 Jo-Turo ma ne odak e dala ne kelo rech kod gik ohala mopogore opogore, kendo ne giusogi ne jo ma odak Juda kod Jerusalem chieng’ Sabato. g 17 Omiyo, ne adhawo ne jodong Juda ka apenjogi kama: “Utimo gima rach manade, uchido nyaka odiechieng’ Sabato? 18 Donge ma e gima kwereu notimo mi Nyasachwa nokelo masiragi duto kuomwa kendo ne dalani? Koro umedo mirima mager ma en-go gi Israel kuchido Sabato.” h 13:15 1 Kata nyalo bedo, “ne akwerogi chieng’no kik gius gik moko.”

SULA 13 a Law 27:30 Kwa 18:21

b Neh 10:38, 39 Mal 3:10

c Neh 5:19

d Hib 6:10

e Wuo 20:10 Wuo 34:21 Wuo 35:2

f Jer 17:21, 27

g Neh 10:31

h Wuo 20:8-10

 Kolam mar 2 a Rap 5:12

b Neh 5:19 Neh 13:14 Neh 13:30, 31

c Jos 13:2, 3

d Rap 23:3, 4 Ezr 9:1, 2 Ezr 10:10 2Ko 6:14

e Rap 25:2 Ezr 7:26

802 19 Kuom mano, nachiko mondo olor rangeye mag Jerusalem ka pok mudho odonjo, tiende ni ka pok Sabato ochakore. Bende, nawacho ni oyaw rangeyego mana bang’ Sabato, kendo ne aketo moko kuom joritna e rangeyego mondo kik rwak osigo moro amora iye chieng’ Sabato. 20 Omiyo, jolok ohala kod jo ma ne uso gik mopogore opogore ne onindo oko mar Jerusalem dichiel kata diriyo. 21 Kae to ne asiemogi ka awachonegi niya: “Ang’o momiyo unindo e nyim ohinga? Ka utimo kamano kendo, to ubiro neno.” Chakre chieng’no, ne ok gibiro chieng’ Sabato. 22 Ne anyiso Jo-Lawi ni onego gipwodhre kinde ka kinde kendo girit rangeye mondo Sabato osik ka ler. a A Nyasacha, par gima ne atimono bende, kendo inyisa ng’wono nikech herani mogundho. b 23 E ndalogo bende ne aneno Jo-Yahudi ma ne okendo nyi Ashdod, c nyi Amon, kod nyi Moab. d 24 Nus mar yawuotgi ne wacho dho Ashdod to mamoko ne wacho dho ogendni mopogore opogore, to onge kata mana achiel kuomgi ma ne ong’eyo wacho dho Jo-Yahudi. 25 Kuom mano ne adhawonegi mi akwerogi matek kendo ne agoyo moko kuomgi e mi apudho yie wigi kendo aketogi mondo gikuong’re gi nying Nyasaye ka awachonegi kama:

803 “Kik ukend nyigi, kik uchiw nyiu ne yawuotgi, kendo kik uyie yawuotu okend nyigi. a 26 Donge ma e gima nomiyo Ruoth Solomon otimo richo? E piny duto ne onge ruoth minyalo pim kode, b kendo Nyasache ne ohere c mi okete ruoth e wi Israel duto. Kata kamano, mondene ma wuok e pinje mamoko ne omiyo en bende odonjo e richo. d 27 Donge en gima lich miwuoro ni utimo richo maduong’ kama ne Nyasachu kuom kendo nyi pinje mamoko?” e 28 Noyudo achiel kuom yawuot Joyada f wuod Elia-

NEHEMIA 13:26– ESTA Weche Mantie shib a ma jadolo maduong’, a Rap 7:3, 4 okendo nyar Sanbalat b JaNeh 10:30 Horon. Omiyo, ne ariembe b 1Ru 3:12, 13 mondo oa e nyima. 2We 9:22 29 A Nyasacha, yie iparc 2Sa 12:24 gi, nimar gisechido tij dolo d 1Ru 11:1-5 kod singruok mar jodolo c e Ezr 10:2 kod Jo-Lawi. d f Neh 12:10  30 Ne apwodhogi kuom Kolam mar 2 chilo duto ma ne oa e pia Neh 3:1 nje mamoko, kendo ne akeNeh 13:4 to jodolo gi Jo-Lawi e tijegi, b Neh 2:10 Neh 6:14 ng’ato ka ng’ato gi tichne. e c Wuo 40:15 31 Bende, ne aketo chenro Kwa 25:11-13 mondo okel yien f e kinde d Mal 2:4 moketi, kod olemo mokwoe 1We 23:6 ngo nyak. 1We 25:1 A Nyasacha, yie ipara kef Neh 10:34 ndo itimna maber. g g Neh 5:19 SULA 13

E S TA WECHE MANTIE

1 Ruoth Ahasuerus timo nyasi maduong’ Shushan (1-9) Vashti tamore winjo wach Ruoth (10-12) Ruoth wuoyo gi jong’adne rieko (13-20) Ruoth oro barupe moting’o chik (21, 22) 2 Imanyo ne ruoth dhako machielo (1-14) Esta bedo chi ruoth (15-20) Mordekai hulo jo ma dwa nego ruoth (21-23) 3 Ruoth miyo Haman duong’ (1-4) Haman chano tieko Jo-Yahudi (5-15) 4 Mordekai ywak (1-5) Mordekai kwayo Esta mondo owuo gi ruoth (6-17)

5 Esta dhi e nyim ruoth (1-8) Haman bedo gi mirima kendo osungore (9-14) 6 Ruoth miyo Mordekai duong’ (1-14) 7 Esther hulo Haman (1-6a) Iliero Haman e yath ma ne oloso (6b-10) 8 Omed Mordekai telo (1, 2) Esta sayo ruoth (3-6) Ruoth keto chik machielo (7-14) Jo-Yahudi chunygi duogo kendo gimor (15-17) 9 Jo-Yahudi locho (1-19) Ichako sawo mar Purim (20-32) 10 Imiyo Mordekai duong’ (1-3)

ESTA 1:1-14 E kinde ma Ahasuerus1 ma ne en ruodh pinje 127 a chakre India nyaka Ethiopia2 2 nobet e kome mar loch man Shushan1b dala mochiel motegno,2 3 notimo nyasi moro maduong’ ne jotelo duto gi jotichne e hike mar adek mar loch. Noluongo jotend jolweny mag Persia c gi Media, d gi joka ruoth, gi jotend gwenge e nyasino. Ka ne gisechopo, 4 nonyisogi mwandu mang’eny ma tamre gi nono mag pinyruodhe kod ber malich kod duong’ mar lochne. Nokawo ndalo 180 duto kotimo kamano. 5 Ka ne ndalogo orumo, ruoth ne otimo nyasi ne ji duto madongo gi matindo ma ne ni Shushan1 dala mochiel motegno.2 Notim nyasino kuom ndalo abiriyo e laru mopidhie maupe mabeyo e dala ruoth. 6 Ne olos laruno gi pasia ma rochere gi ma rambulu motue gi tonde ma rochere kod tonde ma rajamna e ring’ mag fedha ma ne ogur e sirni molos gi kite mabeyo kendo ma nengogi tek. Bende, e laruno ne nitie kombe ma ne olos gi dhahabu gi fedha. Ne ochan kombego e laru momuon maber gi kite ma nengogi tek kendo ma kitgi opogore opogore. 7 Okombe ma ji ne madhoe divai ne gin mag dha-

1

1:1 1 Iwacho ni en e Xerxes I, ma wuod Darius Maduong’ (Darius Hystaspis). 2 Kata, “Kush.” 1:2, 5 1 Kata, “Susa.” 1:2, 5 2 Kata, “dala ruoth.”

SULA 1 a Est 8:9 Dan 6:1

b Ezr 4:9 Neh 1:1 Dan 8:2

c Ezr 1:2

d Isa 21:2 Jer 51:11 Dan 5:28

 Kolam mar 2 a Est 1:12 Est 2:1, 17

b Est 7:9

c Ezr 7:14

804 habu. Moro ka moro kuom okombego ne opogore gi nyawadgi. Divai bende ne ng’eny mana ka mar ruoth adier. 8 Ne onge chik ma ne tamo ng’ato metho kaka odwaro, nikech ruoth nosechiko jotelo ma ne tiyo e ode ni ji ometh kaka gihero. 9 Vashti chi ruoth a bende nobago nyasi ne mon e dala ruoth Ahasuerus. 10 E odiechieng’ mar abiriyo ka ne Ruoth Ahasuerus osemadho divai mobedo mamor, nonyiso Mehuman, gi Biztha, gi Harbona, b gi Bigtha, gi Abagtha, gi Zethar, gi Karkas ma ne gin jotich abiriyo ma tiyo e ode ni 11 odhi oluongne Vashti chiege mondo obi korwako osimbo mar duong’, mondo ji kaachiel gi jotelo oneye kaka ojaber, nimar ne ojaber gadier. 12 Kata kamano, Vashti ne siko tamore dhi ir ruoth; notamore winjo jo ma ruoth ooro. To mano nowang’o i ruoth ahinya. 13 Omiyo, ruoth nowuoyo gi jong’ad rieko mong’eyo weche mag chik (nikech mano e kaka wach ruoth ne chopo ne jo ma ong’eyo weche mag chik kod weche mag ng’ado buche kaka mago. 14 Jo ma ne ng’ado ne ruoth rieko ne gin Karshena, Shethar, Admatha, Tarshish, Meres, Marsena, kod Memukan. Gin e ma ne gin jotelo abiriyo madongo moloyo c e piny Persia gi Media, kendo ne ginenore gi ruoth

805 wang’ gi wang’). 15 Ruoth nopenjogi niya: “Kaluwore gi chik, ang’o monego otim ne Vashti nikech otamore winjo wach ma an, Ruoth Ahasuerus aorogo jotichna?” 16 Memukan nodwoko ruoth e nyim jotelo niya: “Vashti chi ruoth ok otimo marach ne ruoth kende, a to otimo marach ne jotelo duto kod ji duto manie pinje mag Ruoth Ahasuerus. 17 Mon duto biro winjo gima chi ruoth osetimoni kendo gibiro chayo chwogi ka giwacho ni, ‘Ruoth Ahasuerus bende noluongo Vashti chiege mondo odhi e nyime to notamore dhi.’ 18 Kawuononi mond jotelo mag Persia gi Media mowinjo gima chi ruoth otimoni biro timo kamano bende ne chwogi, kendo mano biro kelo achaye kod ich-wang’ mang’eny. 19 Kuom mano ruoth, ka berni, gol chik mibiro med e chike mag Jo-Persia gi JoMedia, ma gin chike ma ok nyal loki, b ni Vashti kik bi e nyim Ruoth Ahasuerus nyaka chieng’. Kendo we ruoth okaw dhako machielo malong’o moloye mondo okaw kare. 20 Ka chikno olandore e pinje duto milochoe, mon duto nomi chwogi luor, bed ni chwogi gin jo ma nigi huma kata ooyo.” 21 Rieko ma ne Memukan ong’adono ne ber ne ruoth gi jotelo, omiyo ruoth notimo mana kamano. 22 Nooro barupe e pinje duto ma-

SULA 1 a Est 1:12

b Est 8:8 Dan 6:8

 Kolam mar 2 a Est 3:12, 14

 SULA 2 b Est 1:1

c Est 1:12

d Est 1:19

e Est 8:9

f Est 2:15

g Est 1:19

h Ezr 4:9 Neh 1:1 Est 1:2 Dan 8:2

i Est 3:2 Est 10:3

j Cha 49:27 1Sa 9:21

k 2Ru 24:14, 15 1We 3:16 2We 36:9, 10 Jer 22:28 Jer 24:1 Jer 37:1 Jer 52:31 Mat 1:11

ESTA 1:15–2:7 nie bwo lochne a kondikogi gi kit ndiko mar pinjego, kendo e dhok mar oganda ka oganda. Notimo kamano mondo chwo duto obed gi teko e utegi, kendo dho jo korgi dichwo e ma joode bende owachi. Ka ne mirimb Ruoth osedok Ahasuerus b chien, noparo gima ne Vashti otimo, c bende noparo kum ma noseng’adne. d 2 Jotich ruoth nowachone niya: “Ruoth, owinjore odwarni nyiri mabeyo kendo ma pod silili. 3 Kuom mano, ket ji e pinje duto manie bwo lochni e mondo ochok nyiri mabeyo ma silili kendo okelgi e dalani Shushan1 mondo gibed e od mon. We oketgi e lwet Hegai f jatichni ma bwoch ma en jarit mon, mi wirgi gi modhi mondo gibed mabeyo ne ruoth. 4 Kendo nyako molombo wang’i moloyogi te e ma iket obed chiegi kar Vashti.” g Wachno ne ber ne ruoth mi notimo kamano. 5 To ne nitie Ja-Yahudi moro Shushan1 h e dala ruoth. Ne iluonge ni Mordekai. i Wuon mare ne en Jair, to kwar mare ne en Shimei ma wuod Kish Ja-Benjamin, j 6 ma ne en achiel kuom jo ma ne Nebukadnezar ruodh Babulon odaro Jerusalem motero e tuech kaachiel gi Jekonia1k ruodh Juda. 7 Mordekai nokawo Hadasa nyar owadgi

2

2:3, 5 1 Kata, “Susa.” 2:6 1 Miluongo ni Jehoyakin e 2Ru 24:8.

ESTA 2:8-18 wuon mare a mondo opidhe. Hadasa bende ne iluongo ni Esta. Mordekai notimo kamano nikech wuon Esta gi min mare nosetho. Nyakono ne jaber kendo nolombo wang’. Mordekai nopidhe mana kaka nyare. 8 Ka ne oseland chik ruoth mi okel nyiri mang’eny Shushan1 e dala ruoth mondo Hegai oritgi, b Esta bende noter kuro moket e lwet Hegai ma ne en jarit mon. 9 Hegai ne mor gi nyakono kendo ne ohere. Omiyo, nokawo okang’ mapiyo molosone chenro mar modhi mibiro wirego c gi chiemo mowinjore ocham. Bende, noketo nyiri abiriyo moa e od ruoth mondo oti ne Esta. Ne odaro Esta kaachiel gi nyirigo moterogi ka maber moloyo e od mon. 10 Esta ne ok ohulo ogandane d kata wedene, nikech Mordekai e nosekwere ni kik onyis ng’ato ang’ata wachno. f 11 Pile ka pile, Mordekai ne jawuotho machiegni gi laru mar od mon, mondo ong’e kaka Esta dhi kod gima timorene. 12 Nyirigo ne iloso kiwirogi gi mo kuom dweche 12. Bang’ mano, moro ka moro kuomgi ne imiyo thuolo mar dhi e nyim Ruoth Ahasuerus. Chik ne dwaro ni owichgi gi mor manemane g kuom dweche auchiel, kae to owichgi gi mor balsam h kaachiel gi modhi mamoko kuom dweche auchiel 2:8 1 Kata, “Susa.”

SULA 2 a Est 2:15

b Est 2:3

c Est 2:12

d Est 3:8

e Est 2:7

f Est 4:12-14

g Nge 7:17 Wer 3:6

h Cha 43:11 1Ru 10:2 2Ru 20:13

 Kolam mar 2 a Est 2:3

b Est 4:11

c Est 2:7

d Est 1:3

e Est 4:14

f Est 1:19

806 ma nodong’. 13 Ka ne oselos nyako kamano, koro ne oromo dhi ir ruoth, kendo ne imiye gimoro amora mokwayo kowuok e od mon kodhi e od ruoth. 14 Ne odhi e od ruoth godhiambo to kinyne gokinyi ne itere e ot mar ariyo mar mon ma ne tiyo e bwo Shaashgaz jatich ma bwoch a ma ne rito mond ruoth. Nyakono ne ok dog ir ruoth kendo mak mana ka nolombo ruoth ahinya mi ruoth oluonge gi nyinge ni odogi. b 15 Ka ne ochopo kindene mar dhi ir ruoth, Esta nyar Abihail ma owadgi wuon Mordekai, kendo ma Mordekai ne opidho kaka nyare owuon c ne ok okwayo gimoro amora mondo odhigo, mak mana gik ma Hegai jatich ruoth ma bwoch ma ne rito mon ne owachone ni okwa. (To gie kindego duto, ng’ato ang’ata ma ne neno Esta ne mor kode.) 16 E dwe mar apar miluongo ni Tebeth,1 e higa mar abiriyo d mar loch Ruoth Ahasuerus, ne oter Esta ire. 17 Kuom nyiri ma sililigo duto, Esta e ma ruoth nohero moloyo. Nomor kode kendo noyie kode moloyo nyako moro amora kuomgi. Nikech mano, nosidhone osimb duong’ mi obedo chiege e kar Vashti. f 18 Kae to ruoth noloso ne Esta nyasi maduong’ mogwelo jotelo duto kod jotijene. Nogonyo ji duto e pinje 2:16 1 Som Apendiks B15.

807 manie bwo lochne, kendo nopogo ji mich mabup ka mag ruoth adier. 19 Ka ne ochak ochok nyiri ma sililigo a kendo, noyudo ka Mordekai obet e dho ranga ruoth. 20 To mana kaka Mordekai ne osechiko Esta ni kik ohul ne ng’ato ang’ata ni wedene kata ogandagi gin jomage, b kamano e kaka Esta notimo. Omiyo, ne pod owinjo Mordekai mana kaka ne ojatimo kinde ma ne odak kode. c 21 E kindego, ka ne Mordekai betga e dho ranga ruoth, jotich ariyo mag ruoth miluongo ni Bigthan gi Teresh ma ne rito dho rangach, ne osin gi Ruoth Ahasuerus, kendo ne gichano mar nege. 22 Mordekai nowinjo wachno mi onyiso Esta chi ruoth piyo piyo. Kae to Esta nohulo ne ruoth wachno konyise ni Mordekai e mowachone. 23 Ne onon wachno mi oyud ni ne en adier. Omiyo, ne oneg ji ariyogo duto mi oliergi e yath, kendo wechego duto nondik e kitap weche mag ndalo, e nyim ruoth. d Bang’e, Ruoth Ahasuerus nomiyo Haman e wuod Hamedatha Ja-Agag f duong’ moloyo jotelo wetene duto. g 2 Kuom mano, jotich ruoth duto ma ne nie dho ranga ruoth ne ochako kulore ne Haman kendo ne gipodhone piny auma nikech ruoth nochikogi mondo gitim kamano. Mordekai to notamore.

3

SULA 2 a Est 2:3, 4

b Est 2:5, 6 Est 3:8

c Est 2:7, 10

d Est 6:1, 2

 SULA 3 e Est 3:10 Est 8:7 Est 9:24

f Wuo 17:16 Kwa 24:7 Rap 25:19 1Sa 15:8, 32

g Est 1:14

 Kolam mar 2 a Dan 6:13

b Est 2:5

c Est 5:9

d Est 1:3 Est 2:16

e Est 9:24

f Est 9:1

g Rap 4:27 Neh 1:8 Jer 50:17

h Est 1:1

ESTA 2:19–3:9 3 Jotich ma ne nie dho ranga ruoth nopenjo Mordekai niya: “Marang’o ichayo chik ruoth?” 4 Ne gijopenje wachno pile ka pile, to Mordekai ne ok dew wachgino. Omiyo, ne ginyiso Haman wachno mondo gine ka be gima ne Mordekai timono ne ber, a nimar Mordekai ne osenyisogi ni en Ja-Yahudi. b 5 Ka ne Haman ofwenyo ni Mordekai ok kulrene kendo ok podhne piny mondo omiye duong’, mirima nomake ahinya. c 6 Haman ne neno ni oduong’ ma ne ok onyal ketho tekone mana e nego Mordekai kende. Kuom mano, ne ochako manyo kaka dotiek ogandagi Mordekai duto ma ne odak e pinje manie bwo loch Ahasuerus, tiende ni Jo-Yahudi duto. 7 E dwe mokwongo miluongo ni Nisan1 e higa mar 12 d mar loch Ruoth Ahasuerus, ne gigoyo ombulu2e e nyim Haman mondo giyier odiechieng’ kod dwe mowinjore gitimie kamano, mi ombulu noyiero dwe mar apar gariyo miluongo ni Adar.1 f 8 Eka Haman nowacho ne Ruoth Ahasuerus niya: “Nitie oganda moro modak e kind ogendni g manie pinje duto manie bwo lochni h ma chikegi opogore gi chike ogendni mamoko duto, kendo ok giluw chike mag ruoth, omiyo kiweyogi to ibiro hinyori. 9 Ruoth, 3:7 1 Som Apendiks B15. 2 Ombuluno iluongo ni Pur.

ESTA 3:10–4:5 kiyie, gol chik mondo otiek ogandano chuth. Abiro chulo talanta1 10,000 mag fedha mondo jotichni oketgi kar keno.”2 10 Kuom mano, ruoth nogolo tere a e lwete momiyo Haman b wuod Hamedatha Ja-Agag c ma jasik Jo-Yahudi. 11 Ruoth nowacho ne Haman niya: “Pesa gi ji duto nie lweti. Ti kodgi kaka ihero.” 12 Ka nochopo tarik 13 dwe mokwongo, ne oluong jondiko mag ruoth d mondo gindik e weche duto ma Haman nowachonegi. Ne gioro barupego ne josatrap,1 gavana mag gwenge, kaachiel gi jotelo mag ogendni e dhok ma oganda ka oganda ne nyalo somo kendo winjo. Ne gindiko nying ruoth e barupego ma giketoe muhuri2 ka gitiyo gi tere mar Ruoth Ahasuerus. f 13 Ne oor joote e pinje duto manie bwo loch ruoth mondo giter barupe ma chiko ni oneg Jo-Yahudi duto. Chikno ne dwaro ni oneg ji duto, chakre nyathi nyaka ng’at moti. Kendo ne dwarore ni otim kamano mana e odiechieng’ achiel. Ne ochik ni gitim kamano chieng’ tarik 13 dwe mar 12 miluongo ni Adar. g Bende, ne ochikgi ni giyak mwandu Jo-Yahudi duto. h 3:9 1 Talanta achiel ne romre gi kilo 34.2. Som Apendiks B14. 2 Kata nyalo bedo, “Abiro chulo talanta 10,000 mondo oket kar keno mar ruoth mondo ochulgo jo ma biro timo tijno.” 3:12 1 Magi ne gin moko kuom jotelo e bwo loch Babulon. 2 Som Tiend Weche.

SULA 3 a Cha 41:42

b Est 3:1 Est 8:2

c Kwa 24:7 1Sa 15:8, 32

d Est 8:9

e Dan 6:8

f Est 8:8 Dan 6:17

g Est 9:1

h Est 8:11, 12

 Kolam mar 2 a Est 8:14

b Ezr 4:9 Neh 1:1 Dan 8:2

 SULA 4 c Est 2:5

d Est 3:8-11

e Est 1:1

f 2We 20:3 Ezr 8:21

g Dan 9:3

808 14 Ne okow barupego e pinje duto mondo weche mondik e igi obed chik, kendo mondo ji duto oikre ne odiechiengno. 15 Jootego nowuok ng’wech a mana kaka ruoth nochikogi. Kendo chikno ne olandore bende Shushan1b dala mochiel motegno.2 Bang’ mago duto, ruoth gi Haman ne obet mondo gimethi. Kata kamano, midhiero malich ne omako ji e dala mar Shushan.1 Ka ne Mordekai c owinjo wechego duto, d noyiecho lepe ma orwako ogunia. Ne obukore gi buru mi owuok ka ochomo chuny dala koywak malit gi dwol maduong’. 2 Kata kamano, ne orem mana e dho ranga ruoth nikech chik ne ok oyie ne ng’ato ang’ata donjo e dala ruoth korwako ogunia e dende. 3 Jo-Yahudi nokuyo malit ahinya e pinje duto e ma ne chik ruoth olandoree. Ne gitueyo chiemo f kendo ne giywak ka gigoyo nduru malich. Ng’enygi ne pedho ogunde piny mondo ginindie, to moko ne nindo e buch kendo. g 4 Ka ne jotich Esta ma nyiri gi jotichne ma bwoch obiro monyise wach Mordekai, wachno ne ochuoyo chunye ahinya. Omiyo, ne okawo lewni mokowo ne Mordekai mondo orwak kar rwako ogunia, to Mordekai ne otamore rwakogi. 5 Eka Esta noluongo Hathak ma ne en achiel

4

3:15 1 Kata, “Susa.” 2 Kata, “dala ruoth.”

809 kuom jotich ma bwoch ma ruoth ne oketo mondo otine. Ne oore ir Mordekai mondo openje gima timore. 6 Omiyo, Hathak nowuok modhi e laru manie ranga ruoth ka ma Mordekai ne nitie. 7 Mi Mordekai nonyise weche duto ma ne osetimorene kod kar romb pesa a ma ne Haman osesingore ni odhi keto kar keno mar ruoth mondo omi otiek Jo-Yahudi. b 8 Bende, nomiye kalatas mondikie chik ma ne oseland Shushan1c ni mondo otiek Jo-Yahudi. Ne oore gi kalatasno mondo omi Esta kendo olerne tiend wechego. d Nonyise ni owach ne Esta mondo odhi owuone gi ruoth, kendo osaye mondo okony ogandagi. 9 Hathak nodok ir Esta moduokone wach moa kuom Mordekai. 10 Esta nochako ooro Hathak ir Mordekai mondo owachne e niya: 11 “Jotich ruoth kaachiel gi jo ma nie pinje duto manie bwo lochne ong’eyo ni ng’ato ang’ata ma dichwo kata ma dhako modonjo e laru ma iye f mar od ruoth ka ok oluonge, bura ming’adone en mana achiel: Inege. Inyalo we ng’atno mana ka ruoth orieyone ludhe mar dhahabu. g An to koro ndalo 30 osekalo ka pok ruoth oluonga.” 12 To ka ne onyis Mordekai gima Esta owacho, 13 noduoko ne Esta wach niya: “Kik ipar ni kuom Jo4:8, 16 1 Kata, “Susa.”

SULA 4 a Est 3:9

b Est 3:8, 13

c Est 3:14, 15

d Est 2:20

e Est 2:5, 7

f Est 5:1

g Est 5:2 Est 8:4

 Kolam mar 2 a 1Sa 12:22 Isa 54:17

b Est 2:17

c 2We 20:3 Ezr 8:21

d Est 5:1

 SULA 5 e Est 4:16

f Est 4:11 Est 8:4

ESTA 4:6–5:4 Yahudi duto in e ma ibiro tony nikech in e od ruoth. 14 Kiling’ aling’a e kinde ma kama, Jo-Yahudi noyud konyruok gi resruok koa ka machielo, a to in to notieki kaachiel gi jood wuonu duto. Ding’e nade ka sa moro nibedo chi ruoth mondo ikonywa e masira ma kamae?” b 15 Eka Esta noduoko ne Mordekai wach kama: 16 “Dhiyo, ichok Jo-Yahudi duto man Shushan.1 Utue chiemo c ka ulemona, kendo kik ubil gimoro amora kata mana pi kuom ndalo adek, d odiechieng’ gotieno. An kod jotichna ma nyiri bende wabiro tueyo kamano. Eka abiro dhi ir ruoth kata obedo ni en gima chik okwero kamano. Ka en tho, to anatho athoya.” 17 Omiyo, Mordekai ne odhi motimo mana kaka Esta nochike. Ka ne chieng’ mar adek e ochopo, Esta norwako lepe ma ka ruoth, mochung’ e laru ma iye mochomore gi od ruoth. Ruoth to nobet e kom duong’ ka mochomore gi dhoot. 2 Ka ne ruoth oneno Esta kochung’ e laru, ne omor kode, morieyone ludh dhahabu f ma ne nie lwete. Omiyo, Esta nosudo machiegni, momulo wi ludhno. 3 Eka ruoth nopenje niya: “En wach mane, Esta jaoda? En ang’o midwaro? Kata ka en nus mar pinyruodha, abiro miyigo.” 4 Eka Esta nodwoke niya: “Ruoth, kiyie,

5

ESTA 5:5–6:4 to bi gi Haman a kawuono e nyasi ma aselosoni ruoth.” 5 Ruoth nowacho ne jotichne niya: “Nyisuru Haman ni Esta kwayo ni obi, kendo nyiseuru ni obi piyo piyo.” Kuom mano, ruoth gi Haman nodhi e nyasi ma Esta noseikonegi. 6 To ka ne gimadho divai, ruoth nopenjo Esta niya: “Kwayoni en mane? Wach awacha mondo amiyigo. Kata mana nus mar pinyruodha ka e mikwaya, abiro miyigo.” b 7 Eka Esta nodwoke niya: “Gima akwayo, kendo madwaro e ma: 8 Ka ruoth mor koda kendo oneno ni ber mondo omiya gima akwaye, kendo doher timona kaka adwaro, to kiny oduog gi Haman e nyasi ma kiny nalosnegi kendo, eka kiny abiro nyiso ruoth kwayona.” 9 Haman nowuok kanyo ka mor ahinya. Kata kamano, ka ne Haman ochopo e dho ranga ruoth moneno ka Mordekai ok chung’ne kendo ok kirni e nyime, mirima nomake ahinya. c 10 Kata kamano, ne ogeng’o mirimbe modhi adhiya e ode. Kae to nooro wach mondo oluongne osiepene kod Zeresh d chiege. 11 Haman nochako sungore kaka en gi mwandu mang’eny, nyithindo mathoth, e kod kaka ruoth nomede duong’ mokete e wi jotelo kod jotich ruoth duto. f 12 Haman nomedo wacho niya: “To e wi mano, an

SULA 5 a Est 3:1, 10

b Est 7:2

c Est 3:2-5

d Est 5:14 Est 6:13

e Est 9:7-10

f Est 3:1

 Kolam mar 2 a Est 5:5

b Est 5:8

c Est 6:4 Est 7:9

 SULA 6 d Est 10:2

e Est 2:21, 23

810 kenda e ma Esta chi ruoth nende oluonga mondo adhi gi ruoth e nyasi ma ne oikonwa. a Kiny bende oseluonga e nyasi machielo mwabiro bedoe kode kaachiel gi ruoth. b 13 To magi te ok mora ka pod Mordekai ma Ja-Yahudi nie dho ranga ruoth.” 14 Eka Zeresh chiege kod osiepene duto nong’adone rieko ka giwachone niya: “Los yath ma borne romo mita 221 kama kendo kiny gokinyi iwuo gi ruoth mondo olier Mordekai e yadhno, c kae to idhi gi ruoth e nyasi ka chunyi okuwe.” Wachno ne ber ne Haman, mi nogolo chik mondo oikne yadhno. Nindo notamore tero ruoth e otienono, mi nochiko ni okel buk mondikie weche mosetimore, d kendo ne osom ne ruoth bugno. 2 E bugno, noyudie ripot ma ne Mordekai okelo e wi ji ariyo ma ne dwaro nego Ruoth Ahasuerus. Ji ariyogo ne gin Bigthan gi Teresh, jotich ruoth ma ne rito dho rangach. e 3 Ka ne ruoth owinjo kamano, nopenjo niya: “Be osemi Mordekai duong’ moro kuom gima notimono? To be osegone erokamano e yo moro amora?” To jotich ruoth nodwoke niya: “Onge gima osetimne.” 4 Bang’e, ruoth nopenjo niya: “Be nitie ng’ato e

6

5:14 1 Mita ma dirom 22.3 (fut 73 ). Som Apendiks B14.

811 laru?” To noyudo ka gie sechego Haman nobiro e laru ma oko a mar od ruoth mondo owuo gi ruoth e wi wach liero Mordekai e yath ma ne oseloso mondo olieree. b 5 Jotich ruoth nonyise niya: “Haman c e ma ochung’ e laru.” Omiyo, ruoth nowacho kama: “Nyiseuru odonji.” 6 Ka ne Haman odonjo, ruoth nopenje niya: “Ere gima onego otim ne ng’at ma ruoth dwaro miyo duong’?” To Haman nowacho e chunye niya: “Ruoth didwar miyo ng’ano duong’ ma ok mana an?” d 7 Omiyo, Haman nowacho ne ruoth niya: “We ruoth otim kama ne ng’at modwaro miyo duong’: 8 Wach mondo okel lep duong’ e ma ruoth rwakoga kod faras ma ruoth idhoga kendo mosidhne osimb duong’. 9 Ket lewnigo kod farasno e lwet achiel kuom jotelo madongo mag ruoth. Kae to jotich ruoth orwak ne ng’atno lewnigo kendo ng’atno oidh farasno mondo owuothgo e yo maduong’ mar dala. Kendo jotich ruoth owuoth e nyime ka gikok niya: “Kama e kaka itimo ne ng’at ma ruoth miyo duong’.” f 10 Eka ruoth nowacho ne Haman niya: “Kaw lewni kod faras piyo piyo, kendo itim ne Mordekai JaYahudi manie dho rangach mana kaka isewachono. Kik iwe ma ok itimo kata achiel kuom gik misewachogo.”

SULA 6 a Est 4:11

b Est 5:14

c Est 3:1

d Est 3:2 Est 5:11

e Est 8:15

f Cha 41:42, 43

 Kolam mar 2 a Est 2:5, 6

b Est 5:10, 14

c Est 5:8

 SULA 7 d Est 3:1

e Est 5:3, 6

f Est 2:5, 7

ESTA 6:5–7:4 11 Omiyo, Haman nokawo lewni kod faras. Ne orwako ne Mordekai lewnigo, a kendo nomiyo Mordekai faras moidho. Mordekai nowuotho gi farasno e yo maduong’ mar dala, ka Haman to kok e nyime ka wacho niya: “Kama e kaka itimo ne ng’at ma ruoth miyo duong’.” 12 Bang’ mano, Mordekai nodok e dho ranga ruoth, Haman to noreto ka dok e ode kokuyo kendo koumo wiye. 13 Ka ne Haman onyiso Zeresh chiege b gi osiepene te gik moko duto ma ne osetimorene, jong’adne rieko kaachiel gi Zeresh chiege nowachone niya: “Ka po ni Mordekai misechako podho e nyime en koth Jo-Yahudi, to ok ibi nyale, kendo adier obiro loyi chuth.” 14 To ka ne pod giwuoyo gi Haman, jotich ruoth nobiro mokawe piyo piyo motere e nyasi ma ne Esta oseloso. c Koro ruoth nodhi kod Haman d e nyasi ma Esta chi ruoth noseloso. 2 Ka ne oyudo gimadho divai e nyasi mar ariyoni, ruoth nowacho ne Esta niya: “Esta jaoda, kwayoni en mane? Wach awacha mondo omiyigo. En ang’o midwaro? Kata ka en nus mar pinyruodha, ibiro miyigo.” e 3 Eka Esta nodwoko ruoth niya: “Ruoth, ka imor koda, kendo ineno ni en gima ber, akwayi kendo asayi ni res ngimana kaachiel gi mar ogandawa. f 4 Nimar

7

ESTA 7:5–8:7 oseng’iewwa, a an kaachiel gi ogandawa mondo onegwa kendo otiekwa chuth. b Kata kamano, da bed ni oseng’iewwa mana ni mondo wabed wasumbni ma chwo gi ma mon, dine aling’ aling’a. To en mana ni gima otimoreni rach nikech odhi kelo ne ruoth asara.” 5 Ruoth Ahasuerus nopenjo Esta niya: “En ng’a mosehedhore timo gima kamano? En ng’anono?” 6 To Esta nodwoke niya: “Jasigu kendo jasadhano en Haman, ng’at marachni.” Ka ne Haman owinjo wechego, notetni gi luoro e nyim ruoth gi chiege. 7 Mirima nomako ruoth mochung’ oa ka ma ne gimethoeno, modhi ka mopidhie maupe e dalane, Haman to nodhi ywak ne Esta mondo kik nege, nikech nong’eyo ni ruoth ne nyaka kume. 8 To ka ne ruoth oduogo e ot ma ne itimoe nyasi, noyudo ka Haman oriere gi bathe e kom ma ne Esta obetie. Ruoth nopenjo niya: “Chiega bende odwaro nindogo githuon e oda ka aneno?” Ka ne otieko wacho wechego ni i, jotich ruoth noumo wang’ Haman. 9 Eka Harbona c ma ne en achiel kuom jotich ruoth nowacho niya: “Haman oseloso yath ma borne mita1 22 mi ochungo e ode mondo olierie Mordekai d ma nochiwo ripot

SULA 7 a Est 3:8, 9

b Est 3:13 Est 4:7, 8

c Est 1:10

d Est 5:14

 Kolam mar 2 a Est 6:2

 SULA 8 b Est 5:11

c Est 3:8 Est 9:24

d Est 2:5, 7

e Cha 41:41, 42 Est 3:10 Dan 6:17

f Dan 2:48

g Est 3:9 Est 7:4 Est 9:24, 25

h Est 4:11

i Est 3:12, 14

j Wuo 17:16

7:9 1 Mita ma dirom 22.3 (fut 73 ). Som Apendiks B14.

Kwa 24:7 Rap 25:19 1Sa 15:8, 33

812 ma ne oreso ngima ruoth.” a Ka ne ruoth owinjo kamano, nochiko niya: “Liereuru e yadhno.” 10 Kuom mano, nolier Haman e yath ma ne oseloso mondo olierie Mordekai, mi mirimb ruoth ne odok chien. Chieng’no Ruoth Ahasuerus nomiyo Esta od Haman b ma ne en jasik Jo-Yahudi. c Mordekai bende nobiro e nyim ruoth, nikech Esta nosehulo ni en watne. d 2 Ruoth nolonyo tere e ma nomayo Haman, mi omiyo Mordekai, kendo Esta noketo mwandu duto mag Haman e lwet Mordekai. f 3 Esta nochako owuoyo kendo gi ruoth. Nopodho e tiend ruoth kosaye gi pi wang’ mondo oketh gima rach ma ne Haman JaAgag osechano mondo otim ne Jo-Yahudi. g 4 Ruoth norieyo ne Esta ludh dhahabu, h mi Esta noa malo mochung’ e nyime. 5 Nowacho niya: “Ka ruoth mor koda kendo oyie koda, kendo ka gima akwayo long’one, to we ruoth ondik chik machielo ma ketho wach ma ne Haman i wuod Hamedatha Ja-Agag j ondiko e barupe kodwaro tieko Jo-Yahudi manie pinje duto manie bwo loch ruoth. 6 Nimar ere kaka anyalo ling’ aling’a sa ma itieko wedena, kendo daling’ nade sa ma masira ma kama yudo ogandawa?” 7 Ruoth Ahasuerus nowacho ne Esta gi Mordekai Ja-Yahudi niya: “Ne! Ase-

8

813 miyo Esta od Haman, a to Haman aseliero e yath b nikech nochano mar tieko JoYahudi. 8 Unyalo tiyo gi nyinga e ndiko chik muneno ni nyalo konyo Jo-Yahudi kendo uketie muhuri1 gi terena, nimar chik mondik e nying ruoth kendo moketie muhuri gi tere mare ok nyal loki.” c 9 Kuom mano, chieng’ tarik 23 mar dwe mar adek miluongo ni Sivan,1 noluong jondiko mag ruoth. Ne gindiko weche duto ma ne Mordekai ochiko ni ondik ne Jo-Yahudi, gi josatrap, d gi jogavana, kod jotelo mag pinje e 127, chakre India nyaka Ethiopia. Jondikogo ne ondiko ne pinje duto ka gitiyo gi kit ndiko mag pinjego kod dhok ma ne giwacho. Jo-Yahudi bende nondiknegi gi kit ndiko margi kod dhogi. 10 Mordekai nondiko chikno e nying Ruoth Ahasuerus kendo noketo muhuri kotiyo gi tere mar ruoth, f kae to noketo barupego e lwet joote ma ringo gi farese mag ruoth mondo gitergi e pinje duto. 11 E i barupego, ruoth noyie ne Jo-Yahudi ma ne nie mier duto mondo ochokre kendo oked mondo gires ngimagi. Noyienegi mondo gineg kendo gitiek chuth oganda kata piny moro amora ma omonjogi, kendo nonego gi8:8 1 Som Tiend Weche. 8:9, 12; 9:1 1 Som Apendiks B15.

SULA 8 a Est 8:1

b Est 7:10

c Dan 6:8, 15

d Dan 6:1

e Est 9:3

f Est 8:2

 Kolam mar 2 a Est 9:5-10

b Est 3:13 Est 9:1, 2 Est 9:16, 17

c Za 149:6, 7

d Ezr 4:9 Neh 1:1 Est 1:2 Dan 8:2

e Est 6:7, 8

f Zek 8:23

 SULA 9 g Est 3:7 Est 3:13 Est 8:11, 12

ESTA 8:8–9:1 neg ji duto moriwo mon gi nyithindo, kendo giyak mwandugi. a 12 Ne onego gitim kamano e odiechieng’ achiel e pinje duto manie bwo loch Ruoth Ahasuerus. Tarik 13 dwe mar 12 miluongo ni Adar1b e ma ne oyier. 13 Ne idhi or barupego e pinje duto mondo gibed chik. Ne idhi landgi ne ogendni duto mondo Jo-Yahudi oikre chulo kuor ne wasikgi e odiechieng’no. c 14 Omiyo, joote ma ne oidho farese mag ruoth nowuok piyo piyo kaka ruoth ne ochikogi. Bende, noket chikno Shushan1d dala mochiel motegno.2 15 Mordekai noa e nyim ruoth korwako law duong’ mokiko rambulu kod rachar, norwako bende kandho molos gi usi ma rajamna, mosidho osimbo maduong’ mar dhahabu. e Ji ne goyo koko e dala mar Shushan1 ka gimor. 16 Jo-Yahudi chunygi noduogo, ne gimor, ne giil, kendo ne imiyogi luor. 17 E pinje kod mier duto ma chik ruoth nochopoe, Jo-Yahudi ne mor kendo ne giil ahinya. Bende, ne gibago nyasi mi gichiemo. Ji mang’eny ne wacho ni gin JoYahudi f nikech ne giluoro Jo-Yahudi ahinya. Chik ma ruoth nogolo nonego oluw tarik 13 dwe mar 12 miluongo ni Adar.1 g Chieng’no, wasik

9

8:14, 15 1 Kata, “Susa.” 8:14 2 Kata, “dala ruoth.”

ESTA 9:2-17 Jo-Yahudi ma ne mon kodgi ne geno tiekogi. Kata kamano, weche nolokorenegi mi gin e ma Jo-Yahudi noloyogi. a 2 Chieng’no Jo-Yahudi nochokore e miechgi manie pinje duto manie bwo loch Ruoth Ahasuerus b mondo giked gi jo ma ne dwaro tiekogigo, to onge ng’at ma ne nyalo geng’ogi nikech ogendni duto ne koro oluorogi ahinya. c 3 Jotelo mag pinje duto, gi josatrap, d gi jogavana, kod jomamoko duto ma tiyo ne ruoth ne riwo Jo-Yahudi lwedo, nimar jogo ne oluoro Mordekai. 4 Mordekai nobedo gi duong’ e e od ruoth, kendo humbe ne olandre e pinje duto, nimar tekone ne medore ameda. 5 Jo-Yahudi nonego wasikgi duto gi ligangla mi gitiekogi, kendo ne gitimo kaka gidwaro ne jo ma ne mon kodgigo. f 6 Jo-Yahudi ne onego ji 500 e Shushan1g dala mochiel motegno.2 7 Bende, ne ginego Parshandatha, gi Dalfon, gi Aspatha, 8 gi Poratha, gi Adalia, gi Aridatha, 9 gi Parmashta, gi Arisai, gi Aridai, kod Vaizatha, 10 ma ne gin yawuoyi apar mag Haman wuod Hamedatha, ma ne en jasik Jo-Yahudi. h Kata kamano, bang’ negogi, ne ok giyako mwandugi moro amora. i 11 Chieng’no, ne omi ruoth ripot mar kwan mar 9:6, 11-15 1 Kata, “Susa.” 9:6, 11, 12 2 Kata, “dala ruoth.”

SULA 9 a Rap 32:36 2Sa 22:41

b Est 1:1

c Est 8:17

d Dan 6:1

e Est 8:15

f Est 8:11

g Ezr 4:9 Neh 1:1 Est 1:2 Dan 8:2

h Est 3:8, 10 Est 7:4-6

i Est 8:11 Est 9:16

 Kolam mar 2 a Est 9:16

b Est 5:8 Est 7:3 Est 8:5

c Est 8:11

d Est 7:10

e Est 9:21, 22

f Est 7:3

g Est 8:13 Za 149:6, 7

814 jo ma ne oneg Shushan1 dala mochiel motegno.2 12 Ruoth nowacho ne Esta chiege niya: “Ka koro Jo-Yahudi osenego ji 500 kaachiel gi yawuot Haman apar mana e Shushan1 dala mochiel motegno,2 to kare koro gisenego ji adi e pinje mamoko manie bwo lochna? a Koro ang’o ma diher kwaya kendo? Ibiro miyi gimoro amora midwaro. Kata ka nitie kwayo machielo, notimnigo.” 13 Esta nodwoke niya: “Kiyie b to we mondo chik ma Jo-Yahudi man Shushan1 otiyogo kawuononi oti nyaka kiny bende, c kendo yie mondo gilier yawuot Haman aparka e yath.” d 14 Omiyo, ruoth nogolo chik mondo otim kamano. Noland chikno e Shushan1 duto, kendo ne olier yawuot Haman apargo e yath. 15 Jo-Yahudi modak Shushan1 nochako ochokore kendo chieng’ tarik 14 dwe mar Adar, e mi ginego ji 300 e dala mar Shushan.1 To ne ok giyako mwandugi moro amora. 16 Jo-Yahudi ma ne nie pinje mamoko mag ruoth bende nochokore, kendo ne gikedo mondo wasikgi kik neggi. f Ne gikedo gi wasikgi g ma ginego ji 75,000. To ne ok giyako mwandugi moro amora. 17 Mano notimore tarik 13 dwe mar Adar. To tarik 14 ne giyueyo mi giwalo odiechiengno mondo obed odiechieng’ mar

815 mor ma gichiemoe kendo giyueyoe. 18 To Jo-Yahudi ma ne odak Shushan1 nochokore mokedo e odiechieng’ mar 13 a gi odiechieng’ mar 14, b kae to ne giyueyo e odiechieng’ mar 15, mi giloko chieng’no obedo odiechieng’ mar mor ma gichiemoe kendo giyueyoe higa ka higa. 19 Mano e momiyo Jo-Yahudi modak e mier man maboyo noketo tarik 14 mar dwe mar Adar mondo obed odiechieng mor gi yueyo kod chiemo. c Bende, ne obedo chieng’ ma gioroe mich mag chiemo ne jowetegi. d 20 Mordekai e ne ondiko gik ma ne otimorego, kendo ne ooro barupe ne Jo-Yahudi duto modak e pinje machiegni kod maboyo manie bwo loch Ruoth Ahasuerus. 21 Nochikogi mondo giwal odiechieng’ mar 14 kod odiechieng’ mar 15 mar dwe mar Adar obed mag nyasi, kendo gitim kamano higa ka higa, 22 nikech ndalo ariyogo JoYahudi ne oyueyo ka ne gitony e lwet wasikgi, kendo e dweno kuyo margi ne olokore mi obedo mor, kendo odiechieng’ mar ywagruok f ne olokore mobedo odiechieng’ mar nyiero. Ne onego giket ndalogo obed odiechienge mag mor ma gichiemoe kendo giyueyoe, kendo gibed odiechienge ma gioroe mich mag chiemo ne 9:18 1 Kata, “Susa.”

SULA 9 a Est 9:1, 2

b Est 9:13, 15

c Za 124:2, 6

d Neh 8:10

e Est 2:5, 6

f Est 4:1-3

 Kolam mar 2 a Est 3:1

b Wuo 17:16 Kwa 24:7 Rap 25:19 1Sa 15:8, 33

c Est 3:8, 9

d Est 3:7

e Est 8:10

f Est 8:3

g Est 5:14 Est 7:10 Est 9:14

h Est 3:7

i Law 24:22 Est 8:17

ESTA 9:18-28 jowetegi kendo ma gioroe mich ne jo ma odhier. 23 Kamano Jo-Yahudi noyie dhi nyime timo nyasi ma ne gisechako timo kendo luwo gik ma Mordekai nondikonegi. 24 Ne gitimo kamano ka giparo kaka Haman a wuod Hamedatha JaAgag b ma ne en jasik Jo-Yahudi duto nochano mondo otiek Jo-Yahudi te, c kendo nogoyo ombulu miluongo ni Pur d mondo omigi kibaji kendo otiekgi. 25 To ka ne Esta odhi e nyim ruoth, ruoth nondiko chik e ma wacho niya: “We gima rach ma Haman ne dwaro timo ne Jo-Yahudi f oduog e wiye owuon”; mi ne olier Haman gi yawuote e yath. g 26 Mano e momiyo ne ochak ndalogo ni Purim, kaluwore gi nying ombulu miluongo ni Pur.1h Omiyo, nikech gik moko duto ma ne ondik e baruani kendo ma ne gineno gi wang’gi kendo ma notimorenegi, 27 JoYahudi nosingore ni ginirit sawo mar ndalo ariyogo higa ka higa gi nyithindgi kod ji duto moriwore kodgi, i kendo ni giniluw weche duto ma nyiso kaka onego opar odiechiengego. 28 Odiechiengego ne onego opar gi tienge duto, dhoudi duto, pinje duto, kod mier duto; kendo nyasi mag 9:26 1 “Pur,” tiende en “Ombulu.” Ka ging’eny, iluongogi ni “Purim.” Nyingno noluonggo nyasi ma Jo-Yahudi ne timo dwe mar 12 ka luwore gi kalenda margi. Som Apendiks B15.

ESTA 9:29– AYUB Weche Mantie Purim kik rum e oganda mar Jo-Yahudi, kendo nyithindgi kik wigi wil gi rito odiechiengego. 29 Esta chi ruoth ma ne en nyar Abihail, kaachiel gi Mordekai Ja-Yahudi ne omi teko duto mar ndiko barua mar ariyo e wi wach Purim. 30 Mordekai ne ooro barupe ne Jo-Yahudi e pinje 127 a ma ne ni e bwo loch mar Ahasuerus. b Barupego noting’o weche mag kuwe kod adiera. 31 Barupego nojiwo wach rito Purim e odiechienge ma nosewal mana kaka Mordekai Ja-Yahudi gi Esta chi ruoth nosechiko, c kendo kaka Jo-Yahudi ne osesingore ni gin kaachiel gi nyithindgi gibiro timo, d moriwo tueyo chiemo e kendo sayo Nyasaye e lamo. f 32 Kendo chik ma

SULA 9 a Est 8:9

b Est 1:1

c Est 9:20, 21

d Est 9:27

e 2We 20:3

f Est 4:1

 Kolam mar 2 a Est 9:26

 SULA 10 b Est 2:5, 6

c Est 8:15 Dan 2:48

d Ezr 4:15 Est 6:1

e Est 1:3 Dan 6:15

816 ne Esta ogolo nojiwo chike mag Purim, a mi nondikgi e buk. Ruoth Ahasuerus nochuno ji gi tije mapek e piny duto, moriwo jo ma nodak e chulni manie nembe. 2 Gik madongo kendo malich miwuoro ma ruoth notimo, kaachiel gi weche duto ma ne otimo koting’o Mordekai b malo kendo miyo obedo ng’at maduong’, c ondik e bug weche mag ndalo d mag ruodhi Media gi Persia. e 3 Mordekai Ja-Yahudi ne en jalup Ruoth Ahasuerus e loch. Ne en ng’at maduong’ e kind Jo-Yahudi, kendo jowetene nomiye luor. Ne okonyo ogandane mondo gidag maber kendo gidag gi kuwe kaachiel gi nyithindgi duto.

10

AY U B WECHE MANTIE

1 Tim matir mar Ayub kod mwandune (1-5) Satan chich gi Ayub (6-12) Ayub lalo mwandune kod nyithinde (13-19) Ayub ok ket ketho kuom Nyasaye (20-22) 2 Satan pod chich gi Ayub (1-5) Oyie ne Satan mondo ogo Ayub gi tuo (6-8) Chi Ayub wacho: “Yany Nyasaye mondo itho!” (9, 10)

Osiepe Ayub adek ochopo ire (11-13) 3 Ayub ywago chieng’ nyuolne (1-26) Openjo gimomiyo osandore (20, 21) 4 Weche ma Elifaz nokwongo wacho (1-21) Ojaro tim matir mar Ayub (7, 8) Elifaz wacho gima roho moro onyise (12-17)

817

5

6

7

8

9

10

‘Nyasaye ok ogeno jotichne’ (18) Elifaz dhi nyime wuoyo (1-27) ‘Nyasaye mako jorieko gi riekogi giwegi’ (13) ‘Kik itamri rwako kum mar Nyasaye’ (17) Ayub chiwo dwoko (1-30) Owacho ni oywak kare (2-6) Johochne gin jo ma wuondore (15-18) ‘Weche madier ok lit!’ (25) Ayub dhi nyime chiwo dwoko (1-21) Ngima opong’ gi thagruok (1, 2) “Ang’o momiyo an e ma isiko iluwa?” (20) Weche ma Bildad nokwongo wacho (1-22) Owacho ni nyithind Ayub otimo richo (4) ‘Ka in ng’at maler Nyasaye dine oriti’ (6) Owacho ni Ayub ok oluoro Nyasaye (13) Ayub chiwo dwoko (1-35) Dhano ok nyal kedo gi Nyasaye (2-4) ‘Nyasaye timo gik madongo ma dhiero wang’ dhano’ (10) Dhano ok nyal dwokore gi Nyasaye (32) Ayub dhi nyime chiwo dwoko (1-22) ‘Ang’o momiyo Nyasaye kedo koda?’ (2) Nyasaye ok chal gi Ayub dhano adhana (4-12) ‘Abedie gi yueyo matin’ (20)

11 Weche ma Zofar nokwongo wacho (1-20)

AYUB Weche Mantie

Owacho ni weche Ayub gin manono (2, 3) Onyiso Ayub owe timbe maricho (14) 12 Ayub chiwo dwoko (1-25) “Onge gima uloyago” (3) ‘Asedoko ng’at ma inyiero’ (4) “Nyasaye nigi rieko” (13) Nyasaye oloyo jong’ad bura kod ruodhi (17, 18) 13 Ayub dhi nyime chiwo dwoko (1-28) ‘Daher wuoyo gi Nyasaye’ (3) “Un jothieth manono” (4) “Ang’eyo ni achung’ e adiera” (18) Openjo gimomiyo Nyasaye kwane kaka jasike (24) 14 Ayub dhi nyime chiwo dwoko (1-22) Ngima dhano chuok kendo opong’ gi chandruok (1) “Kata mana yath nigi geno” (7) “Mad iyie ipanda e Liel” (13) “Ka dhano otho, be dobed mangima kendo?” (14) Nyasaye gombo neno tich lwete (15) 15 Weche ma Elifaz nowacho, mar ariyo (1-35) Owacho ni Ayub ok oluoro Nyasaye (4) Oluongo Ayub ni jang’ayi (7-9) ‘Nyasaye ok ogeno malaikene’ (15) ‘Ng’at marach e ma chandore’ (20-24) 16 Ayub chiwo dwoko (1-22) “Un johoch manono!” (2) Owacho ni Nyasaye lawe kaka dolaw jasigu (12)

AYUB Weche Mantie

17 Ayub dhi nyime chiwo dwoko (1-16) “Jojero olwora” (2) “Nyasaye osemiyo abedo ng’at mijaro” (6) “Liel biro bedo oda” (13) 18 Weche ma Bildad nowacho, mar ariyo (1-21) Owuoyo e wi chandruoge morito joricho (5-20) Owacho ni Ayub kia Nyasaye (21) 19 Ayub chiwo dwoko (1-29) Okwedo weche mosiepene rieyego (1-6) Owacho ni ojwang’e (13-19) “Jawarna ngima” (25) 20 Weche ma Zofar nowacho, mar ariyo (1-29) Oneno ni Ayub oyanye (2, 3) Owacho ni Ayub kia Nyasaye (5) Owacho ni Ayub ohero richo (12, 13) 21 Ayub chiwo dwoko (1-34) ‘Ang’o momiyo jo maricho dhi maber?’ (7-13) Onyiso ni osiepene gin johoch manono (27-34) 22 Weche ma Elifaz nowacho, mar adek (1-30) “Be nitie gima dhano nyalo konyogo Nyasaye?” (2, 3) Onyiso ni Ayub en jawuoro kendo ja mibadhi (6-9) ‘Kiduogo ir Nyasaye, to noting’i malo’ (23) 23 Ayub chiwo dwoko (1-17) Odwaro tero wachne e nyim Nyasaye (1-7) Owacho ni ok onyal yudo Nyasaye (8, 9)

818

“Aseluwo yorene ma ok abaro” (11) 24 Ayub dhi nyime chiwo dwoko (1-25) ‘Ang’o momiyo Nyasaye ok oketo chieng’ mong’adoe bura?’ (1) Owacho ni Nyasaye oweyo mondo richo odhi nyime (12) Joricho ohero mudho (13-17) 25 Weche ma Bildad nowacho, mar adek (1-6) ‘Ere kaka dhano dibed maler e nyim Nyasaye?’ (4) Owacho ni tim matir mar dhano en kayiem nono (5, 6) 26 Ayub chiwo dwoko (1-14) “Mano kaka isekonyo ng’at ma onge teko!” (1-4) ‘Nyasaye omiyo piny oliero ma onge gima osire’ (7) “Magi gin mana gik matin ahinya kuom tijene” (14) 27 Ayub oramo ni obiro makore gi timne matir (1-23) “Abiro siko ka an ng’at matir” (5) Jo ma ok oluoro Nyasaye onge geno (8) “Ang’o momiyo weche ma uwacho gin manono kamano?” (12) Gikone, onge ohala ma jo maricho yudo (13-23) 28 Ayub nyiso pogruok e kind mwandu kod rieko (1-28) Teko ma ng’ato tiyogo e kunyo (1-11) Rieko ber moloyo lulu (18) Luoro Jehova e chakruok mar rieko madier (28)

819

29 Ayub paro gik mabeyo ma notimorene ka pok oyudo tembe (1-25) Ne imiye duong’ e dhoranga dala (7-10) Kaka ne ong’ado bura kare chon (11-17) Ji duto ne chiko itgi ne wechene (21-23) 30 Ayub lero kaka ngimane olokore (1-31) Ijare gi jo manono (1-15) Nenore ka gima Nyasaye ok konye (20, 21) “Denda oselokore rateng’ ” (30) 31 Ayub kedo ne timne matir (1-40) “Asetimo singruok gi wengena” (1) Okwayo Nyasaye mondo opime e ratil (6) Ok en jaterruok (9-12) Ok ohero pesa (24, 25) Ok olam nyiseche manono (26-28)

AYUB Weche Mantie

35

36

37

32 Elihu chako wuoyo (1-22) Mirima make gi Ayub kod osiepene (2, 3) Nohore ka pok owuoyo (6, 7) Higni kende ok e ma mi ng’ato obed mariek (9) Elihu gombo wuoyo (18-20) 33 Elihu rieyo Ayub kuom wacho ni en ng’at makare (1-33) Oyud gima nyalo ware (24) Obed gi teko kaka mar rawera (25) 34 Elihu pako bura makare ma Nyasaye ng’ado kod yorene (1-37) Ayub nowacho ni Nyasaye otamore ng’adone bura makare (5)

38

Nyasaye madier ok ditim gi ma ok kare (10) Ayub kia gik mowacho (35) Elihu wacho gik ma ok adier ma Ayub owacho (1-16) Ayub wacho ni en ng’at makare moloyo Nyasaye (2) Nyasaye ni malo ahinya, richo ok timne gimoro (5, 6) Ayub onego orit Nyasaye okaw okang’ (14) Elihu pako teko mang’eny mar Nyasaye (1-33) Jo ma winjo Nyasaye dhi maber; odagi jo ma ok dewe (11-13) ‘Be nitie japuonj ma dipim gi Nyasaye?’ (22) Ayub onego opak Nyasaye (24) “Duong’ mar Nyasaye odhiero dhano ng’eyo” (26) Nyasaye chiko koth kod mil polo (27-33) Gik mochue nyiso teko mang’eny mar Nyasaye (1-24) Nyasaye nyalo chungo tije mag dhano (7) ‘Par matut tije madongo mag Nyasaye’ (14) Dhano ok nyal ng’eyo Nyasaye chuth (23) Dhano kik kawre ni oriek (24) Jehova nyiso kaka dhano en gima tin (1-41) “Ne in kanye ka ne achueyo piny?” (4-6) Yawuot Nyasaye nokok matek gi mor (7) Penjo e wi gik ma ne ochue (8-32) “Chike ma tayo chuech manie kor polo” (33)

AYUB Weche Mantie – 1:8

820

39 Kaka dhano nigi ng’eyo matin kuom le (1-30) Diek mag gode kod mwanda (1-4) Punda mar thim (5-8) Jowi (9-12) Udo (13-18) Faras (19-25) Koga gi otenga (26-30) 40 Penjo momedore ma Jehova penjo (1-24) Ayub wacho ni oonge dwoko (3-5)

nitie ng’at moro ma 1 Ne nyinge Ayub1 ma ne a

odak e piny Uz. Ne en ng’at ma onge ketho kendo ma timne tir. b Ne oluoro Nyasaye kendo ne otang’ gi richo. c 2 Ne onyuolo yawuoyi abiriyo gi nyiri adek. 3 Ne en gi jamni mang’eny. Rombe 7,000, ngamia 3,000, dhok 1,000,1 kod punde 500.2 E wi mago, ne en gi jotich mogundho. Mano nomiyo obedo ng’at momewie mogik e pinje man yo wuok chieng’. 4 Moro ka moro kuom yawuote ne yiero odiechieng’ mar timo nyasi e ode owuon. Yawuoyigo ne luongoga nyiminegi adek mondo obi ochiem kendo ometh kodgi e nyasigo. 5 Ka ne gisetimo nyasigo e 1:1 1 Tiende nyalo bedo “Ng’at ma Isando.” 1:3 1 Hibrania, “dhok ariyo ariyo e jok 500.” 2 Hibrania, “punde ma mon.”

“Itemo wacho ni ang’ado bura marach?” (8) Nyasaye nyiso teko mar Behemoth (15-24) 41 Nyasaye wuoyo kuom Leviathan (1-34) 42 Ayub dwoko Jehova (1-6) Irieyo osiepe adek mag Ayub (7-9) Jehova dwoko Ayub e ngimane machon (10-17) Yawuot Ayub kod nyige (13-15)

f Ayu 2:1-3

utegi duto, Ayub ne luongogiga mondo opwodhgi. Nomondo chiewo gokinyi mang’ich mondo ogol misango miwang’o a ne moro ka moro kuom nyithindego. Nimar Ayub ne wachoga niya: “Di po ka nyithinda oseketho kuom wacho gimoro marach e wi Nyasaye e chunygi.” Kamano e kaka Ayub ne timoga. b 6 Chieng’ moro ka yawuot Nyasaye madier1c nobiro e nyim Jehova, d Satan e bende ne ochopo kanyo. f 7 Jehova nopenjo Satan niya: “Ia kanye?” Satan nodwoko Jehova kama: “Aa dundora e piny ka alworora koni gi koni.” g 8 Eka Jehova nochako openjo Satan niya: “Be iseneno Ayub jatichna, koso? Onge ng’at ma chal kode e piny. En ng’at ma onge ketho kendo ma

g 1Pe 5:8

1:6 1 Yo machielo ma Jo-Hibrania ne luongogo malaike.

SULA 1 a Eze 14:14 Jak 5:10, 11

b Cha 6:9

c Ayu 2:3

 Kolam mar 2 a Cha 8:20 Cha 12:7, 8

b Cha 18:17, 19

c Cha 6:2 Rap 33:2 Ayu 38:7

d 1Ru 22:19 Za 103:20 Dan 7:13

e Zek 3:1 Mat 4:1, 3 Luk 22:31 Joh 13:2 Fwe 12:9

821 timne tir, a oluoro Nyasaye kendo otang’ gi richo.” 9 Satan nodwoko Jehova niya: “Be iparo ni Ayub diluori ka onge gima oyudo kuomi? b 10 Donge iseketo chiel molwore c kaachiel gi joode kod gimoro amora ma en-go? Iseguedho tich lwete d kendo jambe opong’o piny? 11 To koro, rie lweti ikaw gik moko duto ma engo mondo ine ka ok obi yanyi e wang’i.” 12 Eka Jehova nowacho ne Satan niya: “Ne! Gik moko duto ma engo ni e lweti. Mak mana ni en owuon e ma kik imule!” Bang’ mano, Satan nowuok e nyim Jehova. e 13 Koro chieng’ moro ka noyudo nyithind Ayub timo nyasi e od owadgi maduong’ f ka gichiemo kendo gimetho, 14 ng’at moro nobiro ir Ayub mokelone wach niya: “Dhok ne puro to punde bende ne kwayo machiegni kodgi, 15 to apoya nono Jo-Sabea nomonjowa ma gikawo jamnigo duto kendo ginego jotich gi ligangla. An kenda e ma atony, omiyo akeloni wach.” 16 To ka ne pod owuoyo, jatich machielo nobiro mowacho niya: “Mach mowuok kuom Nyasaye1 noa e polo mowang’o rombe duto gi jokwath monegogi te. An kenda e ma atony, omiyo akeloni wach.” 17 Ka ne pod owuoyo, jatich machielo nobiro mowa1:16 1 Kata nyalo bedo ni polo e ma nogoyogi.

SULA 1 a Cha 6:9

b Fwe 12:10

c Cha 15:1 Cha 31:7

d Cha 26:12

e Ayu 2:7

f Ayu 1:4

 Kolam mar 2 a Cha 11:28

b Cha 3:19 Za 49:17 Ekl 5:15 Ekl 12:7 1Ti 6:7

c Ekl 5:19 Jak 1:17

 SULA 2 d Cha 6:2 Rap 33:2 Ayu 38:7

e Za 103:20 Dan 7:13

f Ayu 1:6-8

AYUB 1:9–2:2 cho niya: “Grube adek mag Jo-Kaldea a nende omonjowa mokawo ngamia te kendo ginego jotich duto gi ligangla. An kenda e ma atony, omiyo akeloni wach.” 18 To ka ne pod owuoyo, jatich mar ang’wen nobiro mowacho niya: “Nyithindi ne madho divai kendo ne gichiemo e od wuodi maduong’, 19 to apoya nono yamo mager nokudho koa e thim mogoyo ot piny monego nyithindi duto te. An kenda e ma atony, omiyo akeloni wach.” 20 Ka ne Ayub owinjo mano, nochung’ moyiecho lepe kendo nolielo wiye, kae to nopodho piny auma 21 mowacho niya: “Ne awuok duk e i minwa, Kendo nadog ma onge gimoro. b Jehova e ma nochiwo c kendo Jehova e ma osekawo. We mondo opak nying Jehova.” 22 E wechego duto, Ayub ne ok oketho kata wacho ni Nyasaye otimo marach e yo moro amora. Chieng’ moro ka yawuot Nyasaye madier1d nobiro e nyim Jehova, e Satan bende ne ochopo e nyim Jehova kanyo. f 2 Eka Jehova nopenjo Satan niya: “Ia kanye?” Satan nodwoko Jehova kama:

2

2:1 1 Yo machielo ma Jo-Hibrania ne luongogo malaike.

AYUB 2:3–3:6 “Aa dundora e piny ka alworora koni gi koni.” a 3 Eka Jehova nochako openjo Satan niya: “Be iseneno Ayub jatichna, koso? Onge ng’at ma chal kode e piny. En ng’at ma onge ketho kendo ma timne tir, b oluoro Nyasaye kendo otang’ gi richo. Pod omakore motegno gi timne matir c kata obedo ni idwaro thuwa kode d mondo anege kayiem nono.” 4 To Satan nodwoko Jehova niya: “Del kar del. Dhano nyalo chiwo gimoro amora ma en-go mondo ores ngimane. 5 To koro, rie lweti imul ringrene gi chokene mondo ine ka ok obi yanyi e wang’i.” e 6 Eka Jehova nowacho ne Satan niya: “Ne! En e lweti, mak mana ni kik inege.” 7 Bang’ mano, Satan nowuok e nyim Jehova mi odhi goyo Ayub gi buche1 malit f chakre opap tiende nyaka pat wiye. 8 Ayub nodhi mobet e buch kendo g koguonyore gi balatago. 9 Gikone chiege nopenje niya: “Pod imakori gi tim matir? Yany Nyasaye mondo itho!” 10 To Ayub nodwoke niya: “Iwuoyo mana kaka mon mofuwo wuoyoga. Ka Nyasaye madier otimonwa maber to wayie, to koro nang’o watamre ka otimonwa marach?” h E mago duto, Ayub ne ok oketho gi dhoge. i 11 Osiepe Ayub adek ma gin Elifaz j Ja-Teman, Bildad k 2:7 1 Kata, “adhonde.”

SULA 2 a 1Pe 5:8

b Cha 6:9

c Ayu 27:5

d Ayu 1:11

e Law 24:15, 16 Ayu 1:11, 12 Fwe 12:10

f Ayu 30:30

g Jer 6:26

h Ayu 1:21

i Jak 5:10, 11

j Ayu 4:1 Ayu 15:1 Ayu 22:1 Ayu 42:7, 9

k Ayu 8:1 Ayu 18:1 Ayu 25:1

 Kolam mar 2 a Cha 25:1, 2

b Ayu 11:1 Ayu 20:1

c Eze 27:30, 31

d Ayu 16:6

 SULA 3 e Jer 20:14, 15

f Ayu 10:18, 19 Jer 15:10

g Ayu 10:18, 19

822 Ja-Shua, a kod Zofar b JaNaamath nowinjo masiche duto ma ne oyude. Omiyo, ne giwinjore ni girom mondo gidhi gigo ne Ayub mos kendo giho chunye. 12 Ka ne ginene ka pod gin mabor, ne orwenyogi. To ka ne gichopo machiegni mi gifwenye, ne gichako ywak matek mi giyiecho lepgi ka gikiro buru e yamo to o e wigi. c 13 Bang’e ne gibet kode e lowo kanyo kuom ndalo abiriyo odiechieng’ gotieno. Onge kata achiel kuomgi ma ne owachone gimoro amora, nikech ne gineno ni ne en gi rem mang’eny. d Bang’ mano, Ayub nochako wuoyo kokuong’o odiechieng’ ma ne onyuolee. e 2 Ayub nowacho niya: 3 “Okuong’ chieng’ ma ne onyuolae, f Kendo okuong’ otieno ma ng’ato nowachoe ni, ‘Omak ich nyathi ma wuoyi!’ 4 Odiechiengno mondo olokre mudho! Nyasaye man malo kik dew odiechiengno. Ler bende kik rieny e odiechiengno. 5 Odiechiengno mondo obed mudho mandiwa. We boche polo ma rotenge oime. We mudho mandiwa oim ler modiechieng’no. 6 Mudho mandiwa mondo omuony otienono, g Kik mor bedie e odiechiengno,

3

823

7

8

9

10

11

12

13 14

15

Kendo kik kwane e dwe moro amora mar higa. Ee, otienono obed otieno ma ok makie ich nyathi; Kendo ma ng’ato ok kogie gi mor. We okuong’ odiechieng’no Gi jo ma ong’eyo chiewo Levayathan.1a Sulwene mag okinyi obed mudho; Odiechieng’no odwar ler to ler kik bedie, Kendo piny kik yawre odiechiengno. Nikech ne ok odino i mamana; b Kata geng’o wang’a kik ane chandruok. Marang’o ne ok atho sa ma ne inyuola? Ang’o momiyo ne ok atho e ich? c Minwa nopira e chongene nang’o? Ne omiya thuno mondo adhodh nikech ang’o? Di koro anindo ma onge gima chanda; d Di koro ayueyo ayueya e Kaachiel gi ruodhi kod jong’adnegi rieko mosetho, Ma ne ogero kuonde ma sani odong’ gunda, Kata di koro anindo gi jotelo ma ne nigi dhahabu, Kendo ma ne opong’o utegi gi fedha.

3:8 1 Wachore ni en nyang’ kata ondiek moro maduong’ modak e pi.

SULA 3 a Ayu 41:1, 10 Za 104:25, 26

b Ayu 10:18

c Jer 20:17, 18

d Ekl 9:5, 10

e Joh 11:11

 Kolam mar 2 a Za 146:4 Ekl 9:10 Isa 57:1, 2

b Ayu 30:23 Za 49:10, 12 Ekl 8:8 Ekl 9:2

c 1Sa 1:10 2Ru 4:27

d Kwa 11:11, 15 1Ru 19:3, 4 Ayu 7:15, 16 Jon 4:2, 3

e Ayu 12:14 Ayu 19:8

f Za 102:9, 10

g Za 22:1 Za 38:8

AYUB 3:7-25 16 Ang’o momiyo ne ok abedo ka nyathi mobuog, Ang’o momiyo ne ok abedo ka nyithindo ma pok noneno ler ngang’? 17 Nimar e i liel kata mana jo maricho yueyo; Jo ma tekogi orumo bende yueyo kuno. a 18 Kuno mabuse1 bende yueyoe, Kendo onge nyapara ma chunogi gi tich. 19 Jo matindo gi jo madongo romre kuno, b Misumba bende ogony mobedo ma onge ruoth. 20 Ang’o momiyo Nyasaye oweyo jo ma chandore mondo one ler, Kendo oweyo jo ma chandore malit obed mangima? c 21 Nang’o gigombo tho to ok githo? d Kata obedo ni gimanyo tho moloyo mwandu mopand, 22 Gin jo ma bedo moil ka giyudo ka ma iyikogie, Kendo gibedo mamor ahinya. 23 Ere gimomiyo Nyasaye oweyo jo ma yoregi odinore obed mangima, Jo ma oseloronegi e i chiel? e 24 Kar chiemo to aywak aywaka, f Kendo ywakna matek g wuo mana ka pi aora. 25 Gik ma aluoro e ma oseyuda, 3:18 1 Kata, “joma otue.”

AYUB 3:26–4:19 Kendo gik ma buoga e ma timorena. 26 Aonge kuwe, ok anyal ling’, kendo ok anyal yueyo, Chandruok e ma siko birona.” Eka Elifaz a Ja-Teman nodwoko Ayub niya: 2 “Ka ng’ato otemo wuoyo kodi, be ibiro jok kode? An to ok anyal ling’, nyaka awuo awuoya. 3 En adier ni iserieyo ji mang’eny, Kendo isetego lwet jo ma yom yom. 4 Wecheni osesiro ng’at ma ochwanyore ma chiegni podho, Kendo ne itego jo ma chongegi onyosore. 5 To wang’ni in e ma chandruok omaki, kendo piny ochami; Chandruok oyudi, kendo piny obagi. 6 Luor matut miluorogo Nyasaye donge onego omiyi chir koso? Donge timni matir b onego omiyi geno? 7 Par ane: Be nitie ng’at makare mosegatieki? Karang’o ma ne okethie ng’at ma timbene tir? 8 An gima aseneno en ni jo ma chuoyo gik maricho Kayoga mana gik maricho. 9 Nyasaye kokudho muche to gilal nono, Kendo ka mirimbe omuoch, girumo.

SULA 4 a Ayu 2:11 Ayu 15:1 Ayu 22:1 Ayu 42:7, 9

4

b Ayu 1:1

824 10 Sibuor ruto, kendo sibuor matin ng’ur, To e ma kata leke sibuoche ma roteke pod tur. 11 Sibuor tho nikech onge gima ocham, Kendo nyithi sibuor ke akeya. 12 To nitie wach moro ma ne okelna ling’ ling’, Kendo nokuodhna wachno e ita, 13 Sa ma nindo matut notero ji gotieno. Ne en fweny ma ne ochando chunya. 14 Ne abuok kendo kibaji ne ogoya, Mi denda duto ne otetni. 15 Tipo moro nokadho e wang’a; Kendo yie denda ne ochung’. 16 Gino ne ochung’ ma ok okithni, Kata kamano, ne ok afwenyo ni ne en ang’o. Ne ochalna mana ka tipo moro e nyima; Piny noling’ thi, kae to nawinjo dwol moro ka wacho niya: 17 ‘Be dhano adhana nyalo bedo makare moloyo Nyasaye? Be dhano nyalo bedo maler moloyo Jachuechne?’ 18 Ne! Nyasaye ok ogeno kata mana jotichne, Kendo okwano malaikene kaka joketho. 19 To koro iparo ni oneno nade jo modak e ute molos gi lowo,

825

20

21

5 2

3

4

5

6

Ma misegi en mana buru, a Ma gin jo ma ing’injo mayot mana ka kudni? Ing’injogi chuth chakre okinyi nyaka odhiambo; Gilal nyaka chieng’ ma onge ng’at ma fwenyo. Donge gichalo mana ka hema mochod tondene? Githo ka gionge gi rieko. “Luong ane! Be iparo ni nitie ng’at ma biro dwoki? En ng’at maler mane mibiro luongo mondo okonyi? Nimar sadha nego ng’at mofuwo, Kendo nyiego kelo tho ne ng’at ma onge rieko. An awuon aseneno ka ngima ng’at mofuwo dhi maber, Kata kamano, apoya nono ikuong’o ka modakie. Nyithinde ok dag gi kuwe, Ichandogi e dho ranga dala, b kendo onge ng’at ma resogi. Jo ma kech kayo chamo gik ma ng’at mofuwono okayo, Gimaye chiembego kata ka gin e dier kuthe, Mwandune chalo mana gik ma omoko e obadho. Nimar sand ok wuogga e buch lowo,

SULA 4 a Cha 3:19

 SULA 5

7

b Nge 22:22 Amo 5:12

 Kolam mar 2 a 1Ko 3:19

8

9

10 11

12

13

14

15

16

AYUB 4:20–5:16 Chandruok bende ok nyal twi e lowo. Mana kaka pilni mach nyaka dum ka dhi malo, E kaka dhano bende nyaka chandre. Omiyo, ka da bed ni an in, Datero wachna ir Nyasaye, Datero wachna ir Nyasaye ma timo gik madongo kendo gik modhiero dhano ng’eyo, Ma timo honni madongo mokalo akwana. Okelo koth e piny Kendo omiyo puothe bedo mang’ich. Oting’o jo modhier malo, Kendo oting’o jochan malo mondo giyud resruok. Oketho chenro mag jo ma rieknigi richo, Mondo tijegi kik dhi maber. Omako jorieko gi riekogi giwegi, a Kendo mano miyo chenrogi duto kethore. Piny othonegi mudho godiechieng’, Kata mana e chuny odiechieng’ tir, gimulo amula ka gima en otieno. Nyasaye reso jo ma gichuoyo gi wechegi ma chal gi ligangla, Mores jo modhier e lwet joteko, Mondo jochan obed gi geno,

AYUB 5:17–6:8 To dho jo ma timgi ok ni kare odin. 17 Ne! Ng’at mamor en ng’at ma Nyasaye rieyo; Omiyo, kik itamri rwako kum mar Ng’at Manyalo Duto! 18 Nimar ochwadi, kae to ochango ka mohinyoreno; Ohinyo gi lwete, kendo othiedho gi lwete owuon. 19 Obiro resi e masira nyadiuchiel, Kata mana masira mar abiriyo ok bi hinyi. 20 Kinde kech, obiro resi kik itho, To e kinde lweny, obiro resi e dho ligangla. 21 Noresi kuom jo ma lewgi bith, a Kendo ok ibi luor sa ma masira obironi. 22 Ka masira kata kech obiro, ininyier anyiera, Kendo ok ibi luoro ondiegi manie piny. 23 Puotheni ok nobed gi kite, Kendo ondiegi ok nomonji. 24 Iniyud ni hembi nigi kuwe, Kendo sa midhi nono jambi, iniyud ni onge molal. 25 Ibiro nyuolo nyithindo mang’eny, Kendo nyikwayi nobed mang’eny ka lum me piny.

SULA 5 a Nge 12:18

 Kolam mar 2  SULA 6 a Za 31:9

826 26 Initho ka pod itegno, Kendo inibed kaka cham mochiek maber moseka. 27 Ne! Wasenono wechegi kendo wayudo ni gin adier. Omiyo, chik iti kendo ipuonjri kuomgi.” Ayub nodwoko kama: 2 “Ma dine pimie lit ma an-go, a Mi ketgi e ratil kaachiel gi masichena! 3 Diyud ni gipek moloyo kuoyo me nam. Mano e momiyo aserikni gi wuoyo. b 4 Nimar aserni mag Ng’at Manyalo Duto osechuoya, Kendo kwichgi landore e denda duto; c Masiche ma a kuom Nyasaye olwora koni gi koni. 5 Be punda manie thim d nyalo ywak ka lum nitie, Koso be dhiang’ nyalo ywak ka en gi chiemo? 6 Be ng’ato dicham chiemo maboth both ma onge chumbi, Koso be pi tong gweno nigi ndhadhu? 7 Atamora gik ma kamago. Gichalona chiemo motop. 8 Mad Nyasaye timna gima akwaye Mad omiya gima agombo.

6

b Ekl 7:7 Jak 3:2

c Nge 18:14

d Ayu 24:5

827 9 Mad Nyasaye ng’inja matindo tindo, Kendo orie lwete motieka chuth. a 10 Ka dotimna kamano, mano nyalo hoyo chunya, Dabed mamor kata bed ni awinjo lit manade, Nimar pok atamora winjo weche Ng’a Maler. b 11 Ere teko ma pod adong’go ma dichwal ngimana? c Koso ang’o ma arito ma dimi pod agomb bedo mangima? 12 Iparo ni denda en lwanda? Koso ringra en chuma? 13 Be nitie teko modong’ kuoma ma dakonyrago Ka osemaya gik moko duto ma dikonya? 14 Ng’ato ang’ata ma ok makre gi wadgi konyise hera mosiko d Ok oluoro Ng’at Manyalo Duto. e 15 Owetena osewuonda f mana kaka aora ma pong’ kinde koth, Kae to duono kinde oro. 16 Aoche ma duwore ma lokre rateng’ nikech pe, Kendo ma pe molokore pi lal e igi. 17 Kata kamano, e ndalo oro gidong’ nono; Kendo ka piny liet, giduono. 18 Gibaro e thim; Kendo giduono ma gilal.

SULA 6 a Kwa 11:11, 15 1Ru 19:3, 4 Jon 4:3

b Law 19:2 Hos 11:9

c Ayu 7:6, 7 Za 103:15, 16

d Nge 3:3 Nge 19:22 Hos 6:6 Zek 7:9

e 1Jo 3:17

f Ayu 19:19 Za 38:11

 Kolam mar 2 a Isa 21:13, 14

b Ayu 1:14, 15

c Ayu 13:4

d Za 38:11

e Ayu 32:11, 12

f Nge 12:18 Nge 25:11

g Ayu 16:2, 3 Ayu 21:34

h Ayu 10:1

i Ayu 31:21, 22 Mal 3:5

j Cha 37:28

AYUB 6:9-29 19 Jo ohala mowuok Tema a manyogi; Kendo jowuoth mowuok Sheba1b ritogi. 20 Wigi kuot nikech ne gigeno gima onge; Ne gichopo e aochego to ok giyudo gimoro. 21 Uchalona mana gi aochego; c Useneno kaka an gi masiche malich, kendo ubuok. d 22 Be asekwayou gimoro amora, Kata be asenyisou ni umiya mich mowuok e mwandu ma un-go? 23 Koso be asenyisou ni uresa e lwet jasigu, Kata ni uresa kuom jo ma sanda? 24 Puonjauru, an to abiro chikonu ita ka aling’; e Konyauru fwenyo kethona. 25 Weche madier ok litga! f Un to wecheu konya gang’o? g 26 Di bed ni udwaro manyo ketho kuom weche ma awacho, Weche mag ng’at ma chunye ool, h kendo weche ma kalo gi yamo? 27 Un jo ma goyo ombulu e wi nyathi kich, i Kendo uuso osiepu uwegi! j 28 Koro ng’iuru wang’a tir, Nimar ok anyal riambo e wang’u. 29 Kuyie, paruru ane kendo, kik ung’adna bura marach, 6:19 1 Kata, “jowuoth ma Jo-Sabea.”

AYUB 6:30–7:18 Ee, paruru ane kendo, nimar pok aweyo timna makare. 30 Be dhoga wacho weche ma ok kare? Uparo ni ok anyal fwenyo ka gimoro rach? “Donge ngima dhano e piny opong’ gi thagruok, Kendo ndalone chalo gi mar ng’at ma chandore gi tij andika? a 2 Chunye gombo kar tipo mana kaka misumba, Kendo orito chudone mana kaka misumba. b 3 E yo ma kamano, an bende ngimana osebedo kayiem nono kuom dweche mang’eny Kendo asechandora ahinya otieno modhuro. c 4 Ka adhi nindo, apenjora ni, ‘Piny biro ru sa adi?’ d Kendo apuodora apuoda otieno duto nyaka piny ru. 5 Denda duto opong’ gi kute kod odeyo mag chilo; e Denda opong’ gi adhonde kod tutu. f 6 Ndalona ringo ng’wech moloyo sandan mar kuocho,1g Kendo girumo piyo ma onge geno. h 7 Ng’e ni ngimana chalo yamo, i Kendo ni wang’a ok nochak one mor kendo.

7

7:6 1 Kata, “tweng’o.”

SULA 7 a Ayu 14:5, 6 Za 39:4

b Law 19:13 Rap 24:15

c Za 6:6 d Ayu 2:8 Ayu 30:17

e Ayu 30:19 f Ayu 30:30 g Za 102:11 Za 103:15 Za 144:4

h Ayu 17:15 i Za 89:47 Ekl 2:11

 Kolam mar 2 a Ayu 7:21 Jak 4:14

b Ayu 10:21 Ayu 14:12 Za 78:39 Ekl 9:10

c Za 103:15, 16 Za 146:4 Ekl 9:5

d 1Sa 1:10 Ayu 10:1 Nge 14:10

e Ayu 3:20, 21 f Cha 27:46 1Ru 19:4 Ayu 10:1 Jon 4:3

g Za 62:9 Za 144:4 Ekl 6:12

h Za 8:4 Za 103:15 Za 144:3

i Ayu 23:10

828 8 Ng’at ma nena sani ok nochak onena kendo; Ibiro manya, to ok ibi yuda. a 9 Kaka bor polo lal nono, E kaka dhano manie Liel1 ok duog kendo. b 10 Ok noduog e ode kendo, Kendo wi joge nowil kode. c 11 Omiyo, ok abi ling’. Abiro wuoyo nikech lit manie chunya; Anaywagra nikech chandruogena malit! d 12 Koso iparo ni an nam kata ondieg nam, Momiyo iketona arita? 13 Ka awacho ni, ‘Abiro nindo; Kendo kitandana biro miyo ayue ne chandruogena,’ 14 To ikelona lek ma bwoga Kendo imiya fweny ma miya luoro, 15 Ma miyo agombo ni ng’ato ong’ad mucha, Ee, agombo tho moloyo bedo mangima e dendani. e 16 Ajok gi ngimanani; f Ok adwar bedo mangima kendo. Weri koda, nikech ndalona chalo muya. g 17 Dhano ma nyalo tho obadhie ang’o, Ma miyo iketo pachi kuome? h 18 Ang’o momiyo inone okinyi kokinyi Kendo iteme sa ka sa? i 7:9 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

829 19 Ok dilokie wang’i mondo ing’iye ka machielo Mondo iwena thuolo matin amuonyie olaw? a 20 In Jal ma nono dhano, ka po ni asetimo richo, be mano dihinyi? b Ang’o momiyo an e ma isiko iluwa? Koso dibed ni ijok koda? 21 Ang’o momiyo ok inyal weyona richona Kendo ok inyal ng’wonona kuom kethona? Machiegnini, abiro nindo e lowo, c Kendo ibiro manya, to ok ibi yuda.” Bildad d Ja-Shua e nodwoke niya: 2 “Ibiro wuoyo kama nyaka karang’o? f Weche ma wuok e dhogi chalo mana yamo ma kudho matek! 3 Be iparo ni Nyasaye nyalo gwenyo bura mondo kik bed makare, Koso iparo ni Ng’at Manyalo Duto nyalo timo ma ok kare? 4 Ka nyithindi ne oseketho e nyime, Donge oweyo mondo gika gima ne gichuoyo? 5 To koro mad iket geno mari kuom Nyasaye, g Kendo isa Ng’at Manyalo Duto mondo onyisi ng’wono, 6 Kuom adier, ka in ng’at maler kendo in ng’at ma timbene tir, h Donge obiro winji

SULA 7 a Ayu 14:6

7

b Ayu 34:21 Nge 5:21 Jer 16:17 Hib 4:13 1Pe 3:12

8

9 c Cha 3:19 Za 104:29 Ekl 12:7

 SULA 8 d Ayu 18:1 Ayu 25:1

8

e Cha 25:1, 2

10

11

Ayu 42:9

f Ayu 11:3

12

13 g Ayu 5:8, 9 Ayu 11:13 Ayu 22:23

14 h Ayu 1:8

 Kolam mar 2 a Ayu 11:14, 17

15

b Ayu 15:17, 18

AYUB 7:19–8:15 Mi odwoki kaka yande in chon? Kata obedo ni gie sani in mana ng’at ma piny, Kinde mabiro nibed ng’at maduong’. a Kiyie, penj tieng’ machon, Kendo chik iti iwinj gik ma kweregi ne opuonjore. b Nimar wan jo ma ne onyuol mana nyoro kendo onge gima wang’eyo, Nikech ngimawa e pinyni chuok kendo kalo mapiyo mana ka tipo. Jo ma chon-go biro puonji Kendo nyisi gik ma ging’eyo. Kuom adier, be togo nyalo dongo ka ma onge chuodho? Koso odundu be nyalo twi ka ma onge pi? Ka pi onge, okwongo ne lum duto two, Kata obedo ni pod otin kendo pok otegno. Kamano bende e kaka timore ne jogo duto ma wigi owil gi Nyasaye, Nimar geno mar ng’at ma kamano1 biro lal nono, En ng’at ma genone en kayiem Kendo gik ma oketoe genone yom yom mana ka od mbui. Ng’at ma kamano notenre e od mbui, to odno ok bi sire;

8:13 1 Kata, “jo mong’anjo ne Nyasaye.”

AYUB 8:16–9:14 Obiro temo yiengore kuom odno, to odno ok bi chung’. 16 Ochalo yien ma obokene ng’ich kata sa ma chieng’ rieny, Kendo ma bedene landore e puodho. a 17 Ochalo yien ma tiendene lawore e i kite Ka manyo kar dak e kind kite. 18 En mana ni sa ma opudh yath ma kamano, Ka ma ne entiereno lokore kode niya, ‘Pok naneniga.’ b 19 Ee, mano e kaka yadhno biro lal nono; c Kendo yien manyien biro twi kare. 20 Kuom adier, Nyasaye ok nyal jwang’o ng’at ma timbene tir; Bende, ok okony jo ma timbegi richo, 21 Nyasaye nomi ichak inyier kendo Mi ikog gi mor. 22 Enokuod wi jo mamon kodi, Kendo hema mar jo maricho nolal nono.” Ayub nodwoko niya: 2 “Ee, ayie gi wecheni. Kata kamano, ere kaka dhano dibed makare e nyim Nyasaye? d 3 Ka po ni ng’ato dwaro yalo gi Nyasaye e bura, e Ng’atno ok nyal dwoko kata achiel kuom penjo aluf achiel ma Nyasaye nyalo penje.

9

SULA 8 a Ayu 5:3

b Ayu 20:9

c Ayu 20:5

 SULA 9 d Rap 32:4 Za 143:1, 2 Rum 3:23

e Ayu 40:2 Rum 9:20

 Kolam mar 2 a Ayu 36:5 Za 104:24 Isa 40:26 Dan 2:20

b Nge 14:16 Nge 28:14 Isa 30:1 Dan 5:18, 20 Zek 7:12 Rum 2:5

c Za 75:3

d Cha 1:16

e Cha 1:1 Za 33:6 Isa 44:24

f Ayu 38:8-11

g Ayu 38:31 Amo 5:8

h Isa 40:28 Rum 11:33

i Za 40:5

j Dan 4:35 Rum 9:20

k Rap 32:22

l Ayu 26:12

830 4 Nyasaye riek kendo en gi teko mang’eny. a Ng’ano ma dibed gi wich teko e nyime machwe ma ok ohinyore? b 5 Ogolo gode ma ng’ato ok fweny kata; Omukogi gi mirimbe mager. 6 Oyiengo piny, Mi sirnine tetni. c 7 Nyasaye chiko chieng’ kik orieny Kendo oumo sulwe kik ogol ler; d 8 Oyaro polo en owuon, e Kendo owuotho e wi apaka madongo mag nam. f 9 Nyasaye e ma oketo sulwe mag Ash, gi mag Kesil, kod mag Kima e kor polo, g Kaachiel gi sulwe man yo milambo; 10 Otimo gik madongo ma dhiero wang’ dhano, h Kendo honni mage ng’eny mokalo akwana. i 11 Nyasaye kadho machiegni koda to ok anyal nene; Okala modhi to ok afwenye. 12 Sa ma okawo gima odwaro, be nitie ng’at ma nyalo tame? Ng’ano ma dipenje ni, ‘Ang’o mitimono?’ j 13 Nyasaye ok nogeng’ mirimbe, k Kata jo ma konyo Rahab1l biro kulorene. 14 To nikech mano, donge 9:13 1 Nyalo bedo ni en ondieg nam.

831

15

16 17

18

19

20

21

22

onego atang’ moloyo sa ma adwaro dwoke Kendo ayier wechena malong’o sa ma adwaro wuoyo kode? Kata obedo ni an kare, ok anyal dwoke. a Anyalo mana sayo jang’adna1 bura mondo onyisa ng’wono. To kata ka aluonge, be obiro yiena? Ok apar kobiro winja, Nimar ogoya gi yamo maduong’ Kendo omedona adhonde ma onge gimomiyo. b Ok owena thuolo mondo agam muya; Opong’o kora gi gik malit. To ka teko, en e ma en gi teko. c To kodok korka wach tim makare, openjo ni, ‘Be nitie ng’at ma nyalo donjona gi ketho moro amora?’ Ka da bed ni an kare, dhoga dong’adona bura ni an jaketho, Kata ka asiko gi timbena matir, pod Nyasaye biro wacho ni ajaketho. Kata ka amakora gi timbena makare, ok ang’eyo gima biro timorena; Ngimanani ojoga. Duto chalre. Mano e momiyo awacho ni,

9:15 1 Kata nyalo bedo, “ng’at miyalago.”

SULA 9 a Ayu 10:15

23

b Ayu 2:3 Ayu 34:5, 6

c Isa 40:28

 Kolam mar 2

24

25

a 1Jo 5:19

26

b Ayu 7:6 Za 90:10 Jak 4:14

27

28 c Ayu 21:6

29 d Za 73:13

30

e Jer 2:22 Mal 3:2

31

AYUB 9:15-31 ‘Nyasaye ketho jo makare gi jo maricho machalre.’ Ka po ni ataro onego ji apoya, Nyasaye biro nyiero jo ma onge ketho moyudo masirano. Oseket piny e lwet jo maricho; a Nyasaye osedino wang’ jong’ad bura mondo kik ging’ad bura makare. Ka ok en, to kare ng’ano ma otimo kamano? Koro ndalona ringo piyo moloyo jang’wech; b Gikalo mapiyo mak aneno ber moro amora. Ngimana ringo mapiyo mana kaka yie molos gi odundu, Odhi piyo piyo mana ka otenga ma yudho nyathi gweno. Ka po ni awacho ni, ‘Ok abi paro chandruokna, Kendo ni kar kuyo, abiro bedo mamor,’ Pod luoro nomaka nikech rem duto ma akaloe, c Kendo ang’eyo ni ok ibi wacho ni aonge bura. Ibiro kwana ka jaketho, Omiyo, ang’o momiyo achandora kayiem katemo nyiso ni ok ajaketho? d Kata bed ni alwokora gi pi theluji maliw, Kendo alogo gi sabun, e To ibiro wita e bugo motimo chuodho,

AYUB 9:32–10:17 Mi kata lepa biro tamore ni kik arwakgi. 32 Nimar Nyasaye ok en dhano kaka an ma dadwoke wach, Kata ma dadhi ayalgo e bura, a 33 Onge ng’at ma dithegwa kode, Onge ng’at ma dibednwa jang’ad bura. 34 Ka po ni oweyo chwada kendo oweyo bwoga gi masichene, b 35 Eka dalos kode gi chir, Nikech ok an-ga jaluoro. “Ngimanani ojoga. c Abiro wacho chandruokna. Abiro wuoyo nikech lit mopong’o chunya. 2 Abiro wacho ne Nyasaye ni, ‘Kik ikwana jaketho. Nyisa gimomiyo ikedo koda. 3 Be nitie ber miyudo kuom sando ji, Kichayo tij lweti d Kendo ibedo mamor gi paro ma jo maricho ng’ado? 4 Be di bed ni in gi wang’ kaka mar dhano, Koso ineno gik moko kaka dhano? 5 Koso ndaloni chalo gi ndalo mag dhano, Kendo hiki chalo gi mag dhano? e 6 Ma miyo imanyo kethona Kendo isiko kimanyo richona? f

10

j Za 119:153

832 7 Ing’eyo ni ok an jaketho a Kendo ni onge ng’at ma nyalo resa e lweti. b 8 In e ma nichueya gi lweti iwuon, c To koro idwaro tieka chuth. 9 Par ni ne ichueya gi lowo, d To koro iduoka e lowo. e 10 Donge ne iketa e i mamana Mimiyo achako bedo dhano?1 11 Ne iuma gi pien kod ring’o, Kendo nikawo choke kod leche miriwogo fuonni mag denda. f 12 Isemiya ngima kendo isehera gi hera mosiko; Kendo iserito ngimana. g 13 Kata kamano, ne ipandona gik ma ne idwaro timonagi. Ang’eyo ni gigo owuok kuomi. 14 Ka po ni natimo richo, di ne ineno, h Kendo ok diweyona kethona. 15 Ka po ni an jaketho, to kare aromee! To kata da bed ni ok an jaketho, pod ok anyal ting’o wiya malo, i Nimar wich-kuot gi chandruok ohewa. j 16 Ka ating’o wiya malo, idwara mana ka sibuor k Kendo ihinya gi tekoni. 17 Ikelo joneno manyien mondo okweda

k Isa 38:13

10:10 1 Hibrania, “Donge ne iola kaka chak, mimiyo apoto ka chak?”

SULA 9 a Isa 45:9 Rum 9:20

b Ayu 13:21

 SULA 10 c Kwa 11:11, 15 1Ru 19:3, 4 Ayu 7:16 Jon 4:3

d Ayu 14:15 Za 138:8 Isa 64:8

e Za 90:2

f Ayu 10:14

 Kolam mar 2 a Ayu 1:8 Za 139:1

b Rap 32:39

c Za 119:73 Za 139:13-16

d Cha 2:7 Isa 45:9 Isa 64:8 Rum 9:21

e Cha 3:19 Za 104:29 Ekl 12:7

f Za 139:15

g Za 8:4

h Za 139:1

i Ayu 9:15

833

18

19

20

21

22

Kendo imedo mirimbi kuoma, Ma miyo chandruok luowore kuoma moro bang’ machielo. Ang’o momiyo ne iyie mondo onyuola? a Di ne ber ka atho ka pok ng’ato ang’ata onena. Di ne abedo mana ka ng’at ma ne ok ochue ngang’; Di ne awuok e i minwa to iyika mana gi kanyono.’ Donge ndalona nok? b We owere koda; We olok wang’e kik ong’iya mondo abedie gi yueyo matin, c Ka pok adhi ka ma ok nawuogie d Ka pok adhi e piny motimo mudho mandiwa, e Ka pok adhi e piny motimo mudho, Piny mochochni, Ka ma ler chaloe gi mudho.” Zofar f Ja-Naamath nodwoko kama: “Be ng’ato diling’ ma ok odwoko weche duto misewachogo, Koso wuoyo mang’eny dimi ng’ato obed ng’at makare? Be iparo ni wecheni manonogo nyalo mono ji wuoyo? Koso iparo ni wecheni mag ajara dimon ji kweri? g Nimar iwacho ni, ‘Puonjna en adier, h

11 2

3

4

SULA 10 a Ayu 3:11 Jer 20:18

5 6

b Ayu 7:6 Ayu 14:1, 2 Za 39:5, 6 Za 103:15, 16

7 c Ayu 9:27

8 d Ayu 7:9 Za 115:17 Isa 38:11

9

e Ayu 38:17 Za 88:12 Ekl 9:10

10

 SULA 11 f Ayu 20:1 Ayu 42:9

11

g Ayu 12:4

12

h Ayu 6:10

 Kolam mar 2 a Ayu 6:29 Ayu 10:7

13

AYUB 10:18–11:13 Kendo aler e nyim Nyasaye.’ a Mad a Nyasaye yawie dhoge Mondo owuo kodi! Dofwenyoni weche mopondo ma nyalo miyo ibed gi rieko, Nimar rieko konyo e yore mang’eny. Ibiro fwenyo ni kare Nyasaye ok kwanni richoni duto. Be inyalo fwenyo rieko matut ma Nyasaye nigo Kata ng’eyo gik moko te e wi Ng’at Manyalo Duto? Riekone ni malo moyombo polo. Be dichopie? Riekone tut moloyo Liel.1 In to ing’eyo ang’o? Rieko Nyasaye lach moloyo piny Kendo olach moloyo nam. Po nono Nyasaye okalo momako ng’ato mondo odhi oyale, Be nitie ng’at ma ditame? Ong’eyo sa ma ng’ato riambo. Omiyo, koneno gima rach, donge obiro kawo okang’? Kata kamano, weche nyalo donjo ne ng’at mofuwo Mana ka po ni punda me thim nyalo nyuolo dhano. Mad iikie chunyi

11:8 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

AYUB 11:14–12:12 Kendo iting’ ne Nyasaye lweteni. 14 Ka lweti timo tim mamono, we timno, Kendo kik tim ma ok kare bed e hembi. 15 Mondo iting’ wiyi kionge gi wich-kuot; Kendo ichung’ motegno ka in gi chir. 16 Eka wiyi nowil gi chandruogeni; Kendo gibiro chaloni mana ka pi ohula mosekadho. 17 Ngimani norieny mana ka ler mar chuny odiechieng’; Kata mana mudho manie ngimani nobed ka ler mokinyi. 18 Ibiro bedo gi chir nikech geno nitie, Kendo ibiro ng’iyo koni gi koni to iniyue gi kuwe ma onge chandruok. 19 Ibiro nindo ma onge ng’at ma bwogi, Kendo ji mang’eny nobi iri mondo ikonygi. 20 To wang’ jo maricho nodinre; Kendo onge ka ma giniringie, Nikech tho kende e ma biro dong’ koritogi.” a Eka Ayub nodwoko niya: 2 “Kuom adier, un e jo mariek, Kendo ka utho to rieko duto olal! 3 Kata kamano, an bende ariek.

12

SULA 11 a Ayu 8:13, 14 Ayu 18:5, 14

 Kolam mar 2

4

 SULA 12 a Ayu 16:10 Ayu 17:2 Ayu 30:1 Za 22:7 Hib 11:36

5 b Za 91:15 Mik 7:7

6

c Za 37:35 Za 73:12 Jer 12:1

7

d Ayu 21:7, 9

8

9 e Kwa 16:22 Za 104:30 Ekl 12:7 Eze 18:4

10

11 f Ayu 34:3

12 g Ayu 32:6, 7

834 Onge gima uloyago. Be nitie ng’at ma kia gik musewachogo? Asedoko ng’at ma osiepene nyiero a Nikech aluongo Nyasaye ka ageno ni obiro konya. b Ng’ato ang’ata makare kendo ma onge ketho ji nyiero. Ng’at ma ok chandre ochayo jo ma thagore, Koparo ni masira yudo mana jo ma bagni. Jokuoge odak gi kuwe e hembegi, c Kendo jo ma wang’o i Nyasaye odak ma onge gi luoro, d Gin jo ma oting’o nyisechegi e lwetgi. Kuyie, nonuru le, to gibiro puonjou; Kata winy me kor polo, to gibiro nyisou. Ng’iuru gik manie piny, to gibiro puonjou; Kata rech manie nam to gibiro nyisou. Mane kuomgi ma kia Ni lwet Jehova e ma ochueyogi? Ngima gik moko duto nie lwete Kaachiel gi muya ma ji duto yueyo. e Donge it pimo weche mowinjo Mana kaka lep pogo ndhath chiemo? f Donge rieko yudore kuom jo ma hikgi ng’eny, g

835

13

14

15

16

17

18 19

20

21

22

Kendo dak aming’a kelo rieko? Nyasaye nigi rieko kod teko; a En gi puonj mabeyo kendo winjone tut. b Komuko gimoro, onge ng’at ma nyalo gero gino kendo; c Gima oseloro onge ng’at ma nyalo yawo. Kogeng’o koth, gimoro amora me piny tuo; d To koyawo ne koth, piny pong’ gi ataro. e Nyasaye nigi teko kod rieko; f Ng’at ma timo richo kaachiel gi ng’at ma rwako jowetene e richo, duto nie lwete. Omiyo jong’ad bura wuotho gi tiendgi lilo, Kendo omiyo gibedo mofuwo. g Omayo ruodhi teko, h Kendo olokogi wasumbni. Omiyo jodolo wuotho gi tiendgi lilo, i Kendo omayo joloch teko; j Omiyo jong’ad rieko mogen ling’ thi Kendo omayo jodongo rieko; Okuodo wi jo ma nigi teko,1k Kendo omiyo jo ma roteke bedo manyap; Oelo tiend gik mopondo e mudho, l

12:21 1 Hibrania, “Oolo achaya kuom jo ma nigi teko.”

SULA 12 a Ayu 9:4 Dan 2:20

23

b Ayu 36:5 Za 147:5 Isa 40:14 Jer 10:12 Rum 11:34

c Juda 7

d Cha 8:1 Wuo 14:21 Nah 1:4

24 25

e Cha 6:17

f Rum 1:20

13

g Isa 29:14 Isa 44:25

2

h Dan 2:21

i Jer 14:18

3

j Luk 1:52

k Za 107:40

4 l Dan 2:22

 Kolam mar 2 a Za 107:40

5

b Rap 28:29

6 c Za 107:27

 SULA 13 d Ayu 23:3, 4 Ayu 31:35

e Ayu 16:2

f Nge 17:28 Jak 1:19

AYUB 12:13–13:7 Kendo okelo ler ka ma mudho mandiwa nitie. Omiyo pinje bedo gi teko mana mondo okethgi Kendo omiyo kwan mar ji medore mana mondo otergi e tuech. Omayo jotend ji rieko Kendo oweyo mondo girundre arunda e thim. a Omiyo gimenyo amenya e mudho mandiwa; b Ka gikwang’ akwang’a mana ka jo ma omer. c “Ee, aseneno wechegi duto gi wang’a, Asewinjogi gi ita mi gidonjona. Gik mung’eyo, an bende ang’eyo; Omiyo, onge gima uloyago. An to Ng’at Manyalo Duto e ma daher wuoyogo, to ok un; Daher ni ayal gi Nyasaye. d Un to uketho nyinga gi miriambo; Uduto un jothieth manono. e Mad a uling’ aling’a thi, Mano domiyo unenoru ka jo mariek. f Yie uwinj weche ma an-go, Kendo chikuru itu mondo uwinj kwayona. Be owinjore uwach weche ma ok kare kutiyo gi nying Nyasaye, Koso ubiro dok ne Nyasaye e bura kutiyo gi miriambo?

7

AYUB 13:8-28 8 Udwaro dok ne Nyasaye madier e bura koso, Be unyalo temo riwe lwedo sa miyale? 9 Ka Nyasaye ononou, be uparo ni ubiro tony? a Uparo ni unyalo wuondo Nyasaye kaka uwuondo dhano? 10 Ka utemo dok ne jomoko apiny piny b Ok obi chweyo ma ok okwerou. 11 Donge duong’ mare biro miyo ukirni gi luoro Kendo kihondko biro goyou nikech tekone? 12 Wecheu mag rieko gin ngeche manono mana ka buch kendo; Kendo giyom yom mana ka ohinga moger gi lowo. 13 Omiyo, koro ling’uru mondo awuo. To ka gimoro dhi tima, to we otimrena atima! 14 Uparo ni ang’o momiyo ayie keto ngimana ka marach, Kendo timo gima nyalo miyo awit ngimana? 15 Kata ka Nyasaye dwaro nega, to anarit arita; c Kendo nawach e nyime ni an kare. 16 Bang’ mano, noresa, d Nimar onge ng’at ma ng’anyo ne Nyasaye ma didhi e nyime. e 17 Chikuru itu maber ne wechena, Winjuru weche ma adwaro leronu.

SULA 13 a Za 139:23 Jer 17:10

b Za 50:20, 21 Jak 2:9

c Ayu 19:25 Za 23:4

d Wuo 15:2 Za 27:1 Isa 12:2

e Ayu 27:8 Ayu 36:13 Isa 33:14

 Kolam mar 2 a Ayu 9:34, 35 Ayu 33:6, 7

b Za 10:1 Za 13:1 Za 44:24

c Ayu 16:9 Ayu 19:11 Ayu 33:8-11

836 18 Koro neuru, aseiko weche ma adhigo e bura; Ang’eyo ni achung’ e adiera. 19 Ere ng’a ma dichung’ koda e bura? Nimar ka aling’, abiro tho! 20 A Nyasaye, timna mana gik moko ariyo Mondo kik apondni: 21 Gol lweti kuoma chuth iwe sanda, Kendo tekoni kik miya kihondko. a 22 Inyalo kwongo wuoyo, eka awuo, Ka ok kamano, inyalo weyo mondo awuo mokwongo kae to eka iwuo. 23 Kethona kod richona gin mage? Nyisagi mondo ang’egi. 24 Ere gimomiyo ipandona wang’i b Kendo ikwana kaka jasiki? c 25 Ibwogo oboke ma yamo kwadho nang’o? To ang’o momiyo ilawo yugi motuo? 26 Isiko indiko piny weche malit ma idonjonago, Imiyo asandora nikech richo ma ne atimo ka an rawera. 27 Itueyo tiendena e lodi, Inono yorena duto, Iluwo kuonde duto ma tienda onyono. 28 Omiyo, dhano1 rumo aruma ka gima otop, 13:28 1 Samoro iwuoyo kuom Ayub.

837

Ochalo law ma kudni ochamo. “Dhano ma dhako onyuolo, a Ndalone nok, kendo opong’ mana gi chandruok. b Oloth ka maua kae to oner nono; c Olal piyo mana ka tipo. d Iketo wang’i kuome, Kendo ikele mondo oyal kodi e bura. e Be ng’at ma jaricho nyalo nyuolo ng’at ma onge richo? f Ooyo, ok nyalre ngang’! Higni ma dhano nyalo dakgo e piny ong’ere, Kendo in e ma ing’eyo dwechene; Iseketone tong’ ma ok onyal kalo. g Lok wang’i oa kuome mondo oyue matin, Oyue mana kaka jatich michulo yueyoga bang’ tich godiechieng’. h Kata mana yath nigi geno. Ka otong’e, obiro dongo kendo, Bedene bende biro loth. Kata obedo ni tiendene top, Kendo osikine tho e i lowo, Kowinjo awinja much pi to otwi kendo; Kendo obiro chako golo bedene mana ka yath manyien. Dhano to kosetho, ok onyal gimoro; Sa ma dhano otho, odhi kanye? i

14 2 3 4

5

6

7

8

9

10

SULA 14 a Za 39:5, 6 Jak 4:14

b Cha 3:19 Cha 47:9 Za 90:10 Ekl 2:23

c Za 103:15, 16 Isa 40:6 Jak 1:10, 11 1Pe 1:24

d 1We 29:15 Za 102:11 Za 144:4

e Za 143:2 f Cha 5:3 Za 51:5 Rum 5:12

g Za 39:4 h Za 39:13 i Ekl 3:19, 20 Ekl 9:10

 Kolam mar 2 a Ekl 9:5 Ekl 12:5

b Za 13:3 Joh 11:11 Tic 7:59, 60

c 1Sa 2:6 Isa 57:1, 2

d Luk 23:42 Joh 5:28, 29 Hib 11:35

e Joh 11:25 Tic 26:8 1Ko 15:12 Fwe 20:13

f Ayu 19:25 g Dan 12:13 Joh 5:28, 29 Joh 11:43, 44

h Ekl 8:8 Isa 57:16

AYUB 14:1-20 11 Pi nam nyalo duono, Kendo aora nyalo tuo. 12 Dhano bende nindo e tho kendo ok gichiew. a Ok gichiew nyaka polo bed ma onge, Bende ok nyal chunggi gia e nindo. b 13 Mad iyie ipanda e Liel,1c Kendo ipanda kuno nyaka mirimbi rum, Kendo iket kinde ma ibiro parae kendo! d 14 Ka dhano otho, be dobed mangima kendo? e Anarit e tuechna Nyaka chik ma gonya obi. f 15 Ibiro luonga, to anadwoki. g Kendo inigomb neno tich lweti. 16 Mak mana gie sani, isiko kiluwo ondembena, Kimanyo mana richo ma atimo. 17 Itueyo richona e i ofuko, Kendo imwono gi gam. 18 Mana kaka gode mukore ma lokre buru Kendo lwanda bende wuok kare, 19 E kaka iketho geno ma dhano nigo Mana kaka pi rego kite Kendo ohula ywero lowo. 20 Isiko itiyo gi tekoni kuome nyaka chop ka ma olal nono; h Imiyo dende lokore kendo iriembe mondo odhi e liel. 14:13 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

AYUB 14:21–15:19 21 Yawuote yudo duong’ to okia kata; Gibedo jo michayo to ok ong’eyo. a 22 Owinjo rem mana kinde ma pod ongima; Kendo onyalo ywak mana ka pod ongima.” Elifaz b Ja-Teman nodwoko niya: 2 “Be ng’at mariek biro chiwo dwoko gi weche ma onge tich, Kata pong’o kore gi weche mager?1 3 Rieyo ng’ato gi weche manono ok kony, Kendo wacho weche ma onge korgi onge ohala. 4 Nimar inyoso chuny ji kik giluor Nyasaye, Kendo imiyo ji kik dew Nyasaye. 5 Richoni chiko kaka iwuoyo, Kendo riekni ma in-go obam. 6 Dhogi iwuon e ma ng’adoni bura, to ok an; Weche ma wuok e dhogi nyiso ni irach. c 7 Iparo ni in e dhano ma ne okwong nyuol, Koso ni ne onyuoli ka gode podi? 8 In e ma iwinjoga weche maling’ ling’ mag Nyasaye, Koso iparo ni in kendi e ma iriek? 9 En ang’o ming’eyo ma wan to ok wang’eyo? d

15

15:2 1 Kata, “yamo mager mowuok ugwe.”

SULA 14 a Ekl 9:5, 6

 SULA 15 b Ayu 2:11

10

Ayu 4:1

11 c Ayu 42:8

12

d Ayu 13:2 Ayu 16:2

13

 Kolam mar 2 a Ayu 32:6

b Ayu 25:4

14

15

16 c Ayu 25:5, 6 Ayu 42:7

17

d Ayu 4:18, 19

18

19 e Ayu 8:8

838 Gin weche mage miwinjo tiendgi ma wan to ok wawinj? Jo ma nigi lwar kaachiel gi jo moti wan-go, a Jo ma oyombo wuonu mabor gi higni. Ang’o momiyo ichayo hoch ma Nyasaye hoyigo, Kendo ichayo weche mamuol minyisi? Ang’o momiyo chunyi wuondi, Kendo ang’o momiyo wang’i kwiny? Nimar mirima osemaki gi Nyasaye owuon, E momiyo weche ma kamago wuok e dhogi. Dhano adhana en ang’o ma dowuondre ni oler, Kata ere kaka dhano ma dhako onyuolo dibed makare? b Ne! Nyasaye ok ogeno kata mana malaikene, Kata mana polo bende ok ler e wang’e. c Koro ere kaka dogen ng’at ma timbene richo kendo ma onjawore, d Ng’at ma gado richo mana ka pi! Abiro puonji; omiyo, chikna iti. Abiro nyisi gik ma aseneno, Abiro puonji gik ma jo mariek osepuonjore kuom kweregi, e Abiro puonji weche ma ne ok gipando. Kwerewago e ma ne omi pinyno,

839

20

21

22

23

24

25

26

27 28

Kendo onge wendo ma ne okikore kodgi. Ng’at marach chandore ndalone duto, Ee, ng’at ma thiro jowadgi, nochandre kuom higni duto mag ngimane. Nduru mag masiche siko mor e ite; a E kinde mag kuwe, jomecho monje mi yake. Ok opar ni onyalo tony mi owuog e mudho; b Ong’eyo ni ligangla e ma orite. Owuotho koni gi koni komanyo chiemo—openjore ni chiemo ni kanye? Ong’eyo ni chieng’ mudho chiegni. Chandruok malit gi parruok malich miye luoro; Kendo giloye mana kaka ruoth moikore monjo jasigu. Mano en nikech oserieyo lwete kong’ang’ gi Nyasaye, Kendo otemo piem gi Ng’at Manyalo Duto; Omwomore kuom Nyasaye gi wich teko, Koting’o okumbane mapek kendo motegno. En ng’at machwe, Wang’e leny, kendo iye duong’. Odak e mier mibiro kethi, Odak e ute ma onge ng’at ma biro dakie, Ute ma nolokre pidhe mag kite.

SULA 15 a Ayu 18:11 Ayu 20:25

b Ayu 18:12

 Kolam mar 2 a Ayu 4:9

b Ayu 22:15, 16

AYUB 15:20–16:2 29 Ok nobed jamoko, kendo mwandune ok nomedre, Bende, mwandune ok nolandre e piny. 30 Ok nowuog e mudho; Obiro chalo ka yath ma mach owang’o bedene,1 Kendo much Nyasaye nokudhe molal nono. a 31 Kik oba yo mochak geno gik manono, Nikech onge gima obiro yudo; 32 Mano notimre ka ndalone podi, Kendo bede yadhno ok nolodh. b 33 Obiro chalo mana gi yadh mzabibu ma olembene lwar ka pok ochiek, Kendo obiro chalo gi yadh zeituni ma maupene lwar alwara kendgi. 34 Kanyakla mag jo ma ok oluoro Nyasaye ok nobed gi nyak, c Bende mach biro tieko hembe jo ma kawo asoya. 35 Chunygi siko paro gik maricho, kendo mano miyo gitimo gik ma ok kare, Chunygi siko paro mana kaka ginyalo wuondo ji.” Ayub nodwoko niya: 2 “Asewinjo weche mang’eny ma chalo gi ma uwachonagi.

16 c Ayu 8:11-13

15:30 1 Tiende ni, ok onyal loth kendo.

AYUB 16:3-21 Uduto un johoch manono! a 3 Wecheu manonogi ok rum? Ang’o ma chwalou mondo uwuo kama? 4 Da bed ni un e ma gik ma oyudagi oyudou, An bende ne anyalo wuoyo kaka un. Ne anyalo chuoyou gi weche mang’eny Ka akinonu wiya. b 5 An to ok datimo kamano. Dategou gi weche mowuok e dhoga, Kendo weche mowuok e dhoga dohoyou. c 6 Kata awuo manade, mano ok duokna rem piny, d Kendo kata ka aling’, be mano dikuena rem? 7 An to koro Nyasaye osemiyo aol, e Osetieko jooda duto. 8 Nyasaye osemaka, kendo ji oseneno mano, Osemiyo adhero mi dherona miyo iloya gi bura. 9 Nyasaye osekidha matindo tindo gi mirimbe, kendo omakona sadha. f Nyasaye kayona lake. Jasika okwarona wang’e. g 10 Giseng’amo dhogi malach mondo gingama, h Gisejara ka gigoyo lemba matek; Ginywakona ji mang’eny. i 11 Nyasaye osewita e lwet yawuoyi matindo, Kendo ojwang’a e lwet jo maricho. j

SULA 16 a Ayu 13:4, 5 Ayu 19:2, 3

b Za 109:25 Mat 27:39

c Nge 27:9 Mat 7:12 Rum 12:15 1Pe 3:8

d Ayu 2:13

e Ayu 7:3

f Ayu 10:16

g Ayu 33:8-10

h Za 22:13

i Za 35:15

j Za 27:12

 Kolam mar 2 a Ayu 1:12, 17

b Ayu 7:20

c Za 73:21

d 1Ru 21:27 2Ru 6:30

e Ayu 30:19 Za 7:5

f Za 6:6 Za 31:9 Ywa 1:16

g Cha 4:8, 10 Za 72:14

h Ayu 12:4

i Za 40:1 Za 142:2

j Ayu 31:35

840 12 Ne an gi kuwe, kae to Nyasaye otura matindo tindo; a Nomaka gi ng’uta kae to ogoya piny mong’inja; Kendo olawa kaka dolaw jasigu. 13 Joge ma bayo aserni olwora koni gi koni; b Nyasaye chuoyo nyirokena c kendo ok owinjna lit; Opuko kedhnona piny. 14 Ogoya mana ka ng’at ma muko kor ot; Omwomore kuoma ka jalweny. 15 Asetwang’o law gunia mondo aumgo denda, d Luor duto ma ne ji miya aseyiko e buru. e 16 Aseywak mi wengena oowore f Kendo okuot, 17 Kata obedo ni onge mahundu moro amora ma asetimo Kendo lamona ler e nyim Nyasaye. 18 Yaye piny, kik ium remba! g We ywakna osik ka winjore. 19 Kata mana gie sani, janenona nie polo, Ng’at ma nyalo dokna e bura ni malo. 20 Osiepena jara, h Ka an to pi wang’a mol malich ne Nyasaye. i 21 Mad bedie ni ng’ato nyalo yalo bura manie kind Nyasaye gi dhano, Mana kaka iyalo bura momako ng’ato gi nyawadgi. j

841 22 Nimar higni modong’na nok, Kendo achiegni dhi ka ma ji kodhiye to ok duog. a “Tekona orumo, ndalona bende orumo; Liel e ma orita. b 2 Jojero olwora, c Kendo timbegi mag ng’anyo e ma asiko aneno pile. 3 A Nyasaye, singri ni ibiro konya. Be nitie ng’at machielo ma nyalo miya lwete mi konya ma ok in? d 4 Isedino pachgi1 mondo weche kik donjnegi; e Mano e momiyo ok iting’gi malo. 5 Gichiwore mondo gikony osiepegi, To koni wenge nyithindgi dinore nikech kech. 6 Nyasaye osemiyo abedo ng’at mijaro1 e kind oganda, f Mi abedo ng’at ming’ulo kuome olaw. g 7 Wengena olil nikech parruok, h Kendo bedena gi tiendena odong’ mana choke. 8 Jo ratiro neno kaka achalo kendo gihum nono, Jo makare ok mor gi jo ma ok oluoro Nyasaye.1 9 Ng’at makare makore mana gi timne makare, i

17

17:4 1 Kata, “chunygi.” 17:6 1 Hibrania, “ngero.” 17:8 1 Kata, “joma ong’anyo ne Nyasaye.”

SULA 16 a Ayu 7:9 Ayu 14:10 Ekl 12:5



10

SULA 17 b Za 88:3, 4 Isa 38:10

c Za 35:16 Hib 11:36

11

d Nge 17:18 e 2Sa 17:14 Isa 6:10 Mat 11:25

12

f Za 69:11, 12 g Ayu 30:9, 10

13

h Ayu 16:16 Za 6:7 Za 31:9

i Za 119:165



14

Kolam mar 2 a Za 24:3, 4 Za 84:5, 7

b Ayu 6:29

15

c Ayu 7:6 Ayu 9:25 Isa 38:10

d Jak 4:13, 14

16

e Ekl 12:5, 7 f Ayu 10:21, 22 g Za 49:7, 9 Za 143:7

h Ayu 7:6 Ayu 14:19 Ayu 19:10

18 2

i Cha 3:19 Ayu 3:19

 SULA 18 j Ayu 2:11

AYUB 16:22–18:3 Kendo ng’at ma lwete ler tekone medore ameda. a Ero, koro dhiuru nyime chwoya gi weche, An to pok ayudo kata mana ng’ato achiel mariek e kindu. b Ndalona koro oserumo; c Kendo chenro duto ma ne an-go e chunya osekethore. d Gin jo ma loko otieno doko odiechieng’, Ka giwacho ni, ‘Ler chiegni donjo nikech sani en mudho.’ Ka amedo rito, Liel1 biro bedo oda; e Kendo abiro pedho kitandana e mudho. f Abiro wacho ne liel ni, g ‘In e wuora!’ To kute abiro wachonegi ni, ‘Un e mamana kendo nyiminena.’ Koro genona ere? h Be nitie ng’at ma diwach ni an gi geno moro amora? Genona biro donjo koda e dho rangeye mag Liel1 Kendo abiro dhi kode e buru.” i Bildad j Ja-Shua nodwoko niya: “Ibiro wuoyo kama nyaka karang’o? Ok ibedie mariek mondo eka wanyisi gima wadwaro wacho. Ang’o momiyo ikawowa ka le k

3

Ayu 8:1

k Za 73:22

17:13, 16 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

AYUB 18:4–19:3 Kendo wachalo jo mofuwo1 e wang’i? 4 Kata kikidhori matindo tindo gi mirima, Iparo ni piny biro dong’ gunda nikech in, Koso iparo ni lwanda biro wuok kare nikech in? 5 Ee, ibiro sim tach ng’at marach, Kendo mach mar ng’at marach ok nogol ler. a 6 Ler manie hema mare nolokre mudho, Mi noneg tache. 7 Chon nowuotho motegno, to tinde ok onyal, Rieknine e ma biro goye piny. b 8 Tiendene owuon notere e gogo, Kendo nomok e gogono. 9 Otego nomak ofunj tiende; Kendo nomok e obadho. c 10 Ochikne tol e lowo, Kendo oketne otegu e yo moluwo. 11 Masiche malich olwore d Kendo giluwore kode ka gi ka. 12 Tekone biro rumo, Kendo masira e biro miyo owuoth kokwang’.1 13 Tuo chamo dende; Tuo marach mogik tieko tiendene gi bedene. 14 Igole e hemane ma yande odakie gi kuwe f Kendo ireto kode kitere e tho malit. 18:3 1 Kata nyalo bedo, “jo ma ok ler.” 18:12 1 Kata, “koling’o.”

SULA 18 a Ayu 8:13, 14 Ayu 11:20

b Ayu 5:13

c Ayu 5:5 Ayu 22:5, 10

d Ayu 15:21 Ayu 20:25

e Ayu 15:23

f Ayu 11:20

 Kolam mar 2 a Rap 29:22, 23

 SULA 19 b Za 42:10

c Za 55:21 Nge 12:18

d Nge 18:24

842 15 Jo mokia1 nodag e hema mare; Kendo ibiro kir salfa2 e dalane. a 16 Mana kaka yath two chakre tiendene manie bwo lowo nyaka bedene man malo, E kaka en bende obiro two. 17 Wi ji biro wil kode e piny, Kendo e nderni ji ok nong’e nyinge. 18 Noriembe oa e ler mondo odhi e mudho Noriembe mondo owuog e piny ma nyak. 19 Onge nyathine kata nyikwaye ma biro dong’ bang’e, Kendo onge ng’ato ang’ata ma nodong’ e dalane. 20 Ka odiechienge ochopo, jo modak yo podho chieng’ nohum nono Kendo jo modak yo wuok chieng’ nobwog. 21 Ma e gima timore e hembe ng’at marach Kendo timore e dala ng’at ma ok ong’eyo Nyasaye.” Ayub nodwoko niya: 2 “Ubiro chuoyo chunya nyaka karang’o, b Ka utura gi weche malit kama? c 3 Useyanya nyadipar; Kendo wiu ok kuodi kutimona malit kama. d

19

18:15 1 Hibrania, “Gik ma ok mage.” 2 Ma en kit poda moro ma mako mach mapiyo ahinya, kendo sa ma oliel ogolo tik mager kendo marach.

843 4 Ka en adier ni atimo marach, Donge kethono ni kuoma? 5 Ka uramo ni ubeyo moloya, Kuwacho ni gik malit moseyuda owinjore koda, 6 Ng’euru ni Nyasaye e ma osewuonda, Kendo osemaka e obadho mochikona. 7 Ne! Agoyo nduru nikech ahinyora, to onge ng’a ma winja; a Aywak mondo ng’ato okonya, to onge ng’at ma konya. b 8 Nyasaye osedinona yo gi ohinga mar kite, kendo ok anyal kadho; Oseimo yorena gi mudho. c 9 Osemaya duong’na Kendo osegolo osimbo e wiya. 10 Omuka nyaka arum ka ot mimuko koni gi koni; Opudho genona mana kaka ipudho yath. 11 Mirimbe ger kuoma, Kendo okwana mana ka jasike. d 12 Jolwenje osebiro molworo hemba, Mondo gimonja. 13 Oseriembo owetena mondo odhi mabor koda, Kendo ji duto mong’eya koro ok dwara. e 14 Wedena oseweya, Kendo jo ma nang’eyo wigi osewil koda. f

SULA 19 a Za 22:2 Hab 1:2

b Luk 18:7

c Ayu 3:23 Za 88:8

d Ayu 13:24

e Za 31:11 Za 69:8

f Za 38:11

 Kolam mar 2 a Ayu 31:32

b Ayu 2:9

c Ayu 17:6 Za 88:8

d Za 109:5

e Ayu 30:30 Za 102:5

f Ayu 1:10-12 Za 38:2

g Ayu 2:9, 10

h Za 69:26

i Ayu 14:14 Za 19:14 Za 69:18 Za 103:2, 4 Mat 20:28 Mar 10:45

AYUB 19:4-25 15 Jo mawelo manie oda a kaachiel gi jotichna ma nyiri wuondore ni gikiaya; Achalnegi mana ka wendo. 16 Aluongo jatichna to ok odwoka; Kata ahombe manade mondo onyisa ng’wono, ok odew. 17 Mucha ng’we ne chiega, b Kendo adum tik marach ne owetena. 18 Kata mana nyithindo ochaya; Ka aomo ni achung’, to gichako jara. 19 Osiepena duto ma ne ageno osin koda c Kendo jo ma ne ahero koro olokore koda. d 20 Adong’ choke lilo, e Kendo asetony e lak tho. 21 Nennauru lit, un owetena, nennauru lit, Nikech lwet Nyasaye osemula. f 22 Ang’o momiyo usanda mana kaka Nyasaye sanda, g Kusiko ubolona wach? h 23 Mad ndikie wechena piny, Mad a ndikie wechenagi e buk! 24 Mad gorie wechenagi gi tindo e lwanda, Mondo gisik nyaka chieng’! 25 Nimar an gadier ni jawarna i ngima, Enobi bang’e mochung’ e piny.

AYUB 19:26–20:16 26 Kata ka denda osekethore kama, Anane Nyasaye ka pod angima, 27 Ee, ananene gi wang’a awuon, Wang’a awuon e ma biro nene, to ok wang’ ng’at machielo. a Kata kamano, e chunya ma iye awinjo ka aol ahinya! 28 Upenjoru ni, ‘Wasande e yo mane?’ b Nimar uneno ni an e ma akelo sandruok kuoma awuon. 29 To koro luoruru ligangla, Nimar ligangla en mar kumo jo ma oketho; c Onego ung’e ni nitie jal ma ng’ado bura.” d Zofar e Ja-Naamath nodwoko niya: 2 “Gik miwachogo chuna mondo adwoki Nikech gichando chunya ahinya. 3 Asewinjo kiyanya e weche miwachogo; Kendo rieko ma an-go chuna mondo adwoki. 4 Ere kaka dikia wachni, To en wach ma oseng’ere nyaka ne dhano chak dak e piny, f 5 Ni jaricho bedo mamor mana kuom kinde machuok Kendo ni ng’at ma ok oluoro Nyasaye bedo moil mana kuom kinde matin. g

20

SULA 19 a Za 17:15

b Za 69:26

c Rap 32:41

d Za 58:11 Mat 7:1 Rum 14:4 Jak 4:12

 SULA 20 e Ayu 2:11 Ayu 11:1

f Ayu 8:8

g Ayu 8:13, 19 Ayu 21:28

 Kolam mar 2 a Ayu 8:13, 18

b Ayu 20:18

844 6 Kata ka jaricho obedo rahuma mi sungane ochopo nyaka e polo Kendo wiye geyo boche polo, 7 Nolal nono mana kaka losruokne; Jo ma ne nene nopenjre ni, ‘En kure?’ 8 Obiro lal nono mana ka lek; Wich biro wil kode mana ka lek motieno. 9 Wang’ ma nonene ok bi nene kendo, Ode bende ok nochak onene. a 10 Nyithinde biro kwayo kony kuom jo modhier, Kendo lwetene owuon biro duoko mwandu ma ne okawo. b 11 Kata obedo ni ne oratego, Tekone nolal kode e lowo. 12 Kata ka richo chalone chiemo mamit e dhoge, Kendo opando chiemono e lembe, 13 Kobudho kode e dhoge, Mondo owinj ndhathe, 14 Chiemono nolokre makech kosemwuonye, Mobed kaka kwiri mar thuond fu e iye. 15 Osemwonyo mwandu, kata kamano, obiro ng’ogogi; Nyasaye biro miyo ong’oggi duto. 16 Obiro nyodho kwiri mar thuond fu; Kendo thuond rachier nonege.

845 17 Ok none ngang’ mor kich kata mor dhiang’, Mamol ka pi aora. 18 Obiro duoko mwandune mak otiyogo;1 Kendo ok obi chamo mwandu ma ohande okelone. a 19 Nimar osesando jochan mi ojwang’ogi; Osemayo ng’ato ode, ot ma en owuon ne ok ogero. 20 Kata kamano, ok nobed gi kuwe e chunye; Kendo mwandune ok bi konye tony. 21 Koro onge gima odong’ monyalo yako; Mano e momiyo gige ok bi siko. 22 Kosemewo mogik, kibaji notieke; Masiche malich nomwomre kuome. 23 Sa ma pod opong’o iye, Nyasaye biro goye gi mirimbe mager, Mirimano biro chopo nyaka e iye. 24 Ka oringo mondo oyomb gir lweny mar nyinyo, To asere moba gi atum mar chuma chwoye. 25 Opudho asere mochuoyo toke, Ogolo gir lweny mochuoyo kedhno mare, Kendo kibaji goye. b 26 Mwandune biro lal e mudho mandiwa; Mach ma ng’ato ok okwadho notieke; 20:18 1 Hibrania, “ma ok omwonyo.”

SULA 20 a Ayu 20:10

27 28

b Ayu 15:21

29

Ayu 18:5, 11

 Kolam mar 2  SULA 21 a Ayu 16:10, 20 Ayu 17:2 Hib 11:36

21 3

4

b Hab 1:3, 13

5 6 7

c Ayu 12:6 Za 37:7 Za 73:3 Za 73:12 Jer 12:1

AYUB 20:17–21:8 Masira biro yudo ng’ato ang’ata motony e hembe. Polo biro elo richone; Piny bende nolokre kode. Ohula noywe ode ma dhigo; Nobed ohula maduong’ e odiechieng’ ma Nyasaye biro oloe mirimbeno. Mano e pok ma Nyasaye miyo ng’at marach, Ee, mano e pok ma Nyasaye oketone.” Ayub nodwoko niya: 2 “Chikuru itu mondo uwinj gima awacho; Nikech mano e hoch ma unyalo miya. Horeuru koda mondo awuo; To ka asetieko to unyalo jara kendo. a Dhano ok e ma aywagne, Da bed ni en dhano, be dikoro ahora kama? Ng’iyauru, ubiro dhier nono Kendo dhou biro moko. Ka aparo gik mosetimorena, abuok abuoka, Kendo denda duto kirni. Ang’o momiyo jo maricho dhi nyime bedo mangima, b Gidak ndalo mang’eny, kendo gibedo jomwandu? c Nyithindgi siko kodgi, Kendo gineno nyikwagi.

8

AYUB 21:9-27 9 Utegi nigi kuwe, kendo onge gima giluoro, a Nyasaye ok chwadgi gi ludhe. 10 Ruedhigi luwo dhok kendo miyo ginyuol ma ok bare; Dhok ma gin-go bende nyuol ma ok gibuogo nyithindgi. 11 Nyithind jo maricho ringo oko kaka nyiroye, Kendo gichikore koni gi koni. 12 Giwer ka gigoyo bul gi nyatiti Kendo gimor ka asili ywak. b 13 Piny dhi maber ne jo maricho ndalogi duto Kendo githo gi kuwe.1 14 Kata kamano, gin to giwacho ne Nyasaye madier ni, ‘Weri kodwa! Ok wadwar ng’eyo yoreni.’ c 15 Ng’at Manyalo Duto en ng’a ma dwatine? d Ang’o ma wabiro yudo kata ka wang’eye? e 16 An to ang’eyo ni ok giyudo mwandugi gi tekregi giwegi. f Ok ayie gi paro mag jo maricho. g 17 Nyasaye osesimo tach jo maricho nyadidi? h Koso jo maricho oseyudo masira nyadidi? En nyadidi ma Nyasaye osegakumoe jo maricho gi mirima mager? 21:13 1 Kata, “githo ka diemo wang’,” tiende ni, githo mapiyo ma ok giwinjo rem.

SULA 21 a Za 73:3, 5

b Isa 5:12 Isa 22:13 Amo 6:4, 5

c Za 10:4, 11 Za 73:3, 11

d Wuo 5:2 Za 10:4 Hos 13:6

e Mal 3:14

f Luk 12:19, 20

g Za 1:1

h Nge 13:9 Nge 20:20 Nge 24:20

 Kolam mar 2 a Za 11:6 Isa 26:11

b Za 75:8 Isa 51:17 Jer 25:15 Fwe 14:10

c Za 55:23

d Isa 40:13, 14 Rum 11:34 1Ko 2:16

e Isa 40:23

f Za 49:17 Luk 12:19, 20

g Za 73:12, 19 Mat 24:38, 39

h Ayu 3:19 Ekl 9:2

i Ayu 24:20

j Za 59:3

846 18 Be nitie kinde ma jo maricho osebedoe kaka yugi ma yamo kudho Kata kaka mihudhi ma yamo tero? 19 Kata obedo ni Nyasaye biro kumo nyithindgi nikech richo wuonegi, Gin be Nyasaye onego ochulgi mondo ging’e. a 20 Mad one gi wang’e kethruokne, Mad en owuon omadh mirimb Ng’at Manyalo Duto. b 21 Ka ibiro ng’ad ngimane machuok c Ang’o momiyo chunye dichandre nikech gik ma biro timore ne joode ka osetho? 22 Be nitie ng’at ma nyalo puonjo Nyasaye, d Ka Nyasaye owuon e ma ng’ado bura ne jo ma dongo moloyo? e 23 Ng’at moro tho kotegno f Ka piny dhi kode maber kendo odak gi kuwe, g 24 Bembene chwe Kendo chokene otegno. 25 Ng’at machielo to tho ka chunye lit ahinya, Otho ma ok oneno ber moro amora e ngimane. 26 Kata kamano, giduto gibiro nindo e lowo, h Kendo kudni biro chamogi giduto. i 27 Ee, ang’eyo gima uparo Kendo ang’eyo weche maricho ma udwaro hinyago.1j 21:27 1 Kata nyalo bedo, “gik maricho ma uchano timona.”

847 28 Nimar uwacho niya, ‘Ere dala ng’at ma ne rahuma, Kendo ere hema ma ng’at marach ne odakie?’ a 29 Pok uwuoyoga gi jo ma wuotho e pinje mamoko koso? Koso pok unonoga weche ma ginyisou, 30 Ni ng’at marach tonyga e odiechieng masira Kendo irese e odiechieng mirima? 31 Ng’ano ma dinyise e wang’e gik ma osetimo, Kendo ng’ano ma dikume nikech gik ma osetimo? 32 Ka oseyike, Iketo jorit mondo orit liende. 33 Owinjo mayom sa ma iume gi lop aora, b Kendo ji duto noluwe kuno c Mana kaka ji gana gi gana ma osetelone. 34 Omiyo, ang’o momiyo utemo hoya gi weche manono? d Weche ma uwachona gin miriambo lilo!” Elifaz e Ja-Teman nodwoko niya: 2 “Be nitie gima dhano nyalo konyogo Nyasaye? Koso be ng’at mariek nyalo konyo Nyasaye e yo moro amora? f 3 Ka in ng’at makare, be mano obadho Nyasaye, Koso be nitie gima oyu-

SULA 21 a Ayu 20:5, 7

4 b Ayu 3:17

5 c Rum 5:12

6 d Ayu 16:2, 3

 SULA 22

7

e Ayu 2:11 Ayu 4:1

8 f Ayu 15:14, 15

 Kolam mar 2 a Ayu 2:3

9

Ayu 32:3

10 b Ayu 1:8 Ayu 4:7

11 c Ayu 31:19, 22

22

12 d Ayu 31:17, 22

13 e Ayu 31:25, 28

f Ayu 18:5, 9

AYUB 21:28–22:13 do ka iwuotho e yo matir? a Koso iparo ni Nyasaye nyalo kumi Kendo yalo kodi nikech imiye luor matut? Donge okumi mana nikech richoni ng’eny mokalo Kendo kethoni ok rum? b Imako gige oweteni ma onge gimomiyo, Kendo ilonyo lep ji kiweyogi duk. c Ok imi jo mool pi mondo gimodh, Kendo ituono jo ma kech kayo chiemo. d Piny osebedo mwandu mar joteko, e Kendo jo ma nigi huma e ma odakie. In to iseriembo mond liete gi lwetegi lilo, Kendo isenyoso bede nyithi kiye. Mano e momiyo obadho oluori koni gi koni, f Kendo masiche ma biro apoya buogi; Mano e momiyo piny olokoreni mudho ma ok inyal neno gimoro, Kendo pi ohula oimi. Nyasaye odak mabor ahinya e polo malo, donge? Donge ineno kaka sulwe bende ni malo? Kata kamano, in to iwacho ni: ‘Be Nyasaye ong’eyo gik ma timore e piny? Be dong’ad bura ka mudho ogeng’e?

AYUB 22:14–23:4 14 Boche polo ogeng’e kendo ok onyal neno, Sa ma owuotho malo e polo? 15 Dibed ni idwaro luwo yore machon Ma jo maricho noseluwo, 16 Jo ma ne otho ka ndalogi podi, Kendo ma ohula ne oyweyo misegi? a 17 Ne giwacho ne Nyasaye madier niya: ‘Weri kodwa!’ Kendo ne giwacho ni: ‘Ang’o ma Ng’at Manyalo Duto ditimnwa?’ 18 Ne giwacho kamano to Nyasaye e ma ne opong’o utegi gi gik mabeyo. (An to paro maricho kaka mago onge e chunya.) 19 Jo makare neno wechegi kendo gibedo mamor, Kendo jo ma onge ketho biro neno kaka jo maricho podho kendo gibiro nyierogi, ka giwacho ni: 20 ‘Jowasikwa osekethi, Kendo mach biro tieko gigegi duto modong’.’ 21 Omiyo, ng’e Nyasaye mondo ibed gi kuwe; Kendo iyud gik mabeyo. 22 Rwak chik mowuok e dhoge, Kendo kan wechene e chunyi. b 23 Kiduogo ir Ng’at Manyalo Duto kendo igolo gik ma ok kare e hembi Noting’i malo. c

SULA 22 a Ayu 4:18, 19

b Ayu 11:13

c Ayu 8:5, 6

 Kolam mar 2 a 1Ru 9:28 Ayu 28:16 Za 45:9 Isa 13:12

 SULA 23 b Ayu 10:1

848 24 Ka iwito dhahabu ma ingo e buru Kendo iwito dhahabu maler mowuok Ofir a e aora moduono motimo kite, 25 Ng’at Manyalo Duto nobedni dhahabu, Kendo nobedni fedha ma nengone tek moloyo. 26 Ng’at Manyalo Duto nobed mor mari, Kendo ibiro ting’o wang’i king’iyo Nyasachi. 27 Ka ilemo to obiro winji; Kendo inichul gik ma ne isingori. 28 Gimoro amora michano timo nodhi maber, Kendo ler norieny e yoreni. 29 Nimar kiwuoyo gi sunga Nyasaye biro duoki piny, Kata kamano, obiro reso jo ma obolore. 30 Obiro reso jo ma onge gi ketho; Omiyo, ka lweti ler, onge kiawa ni obiro resi.” Ayub nodwoko niya: 2 “Kata mana kawuono pod aramo gi weche ma ne asewacho; b Tekona orumo nikech ywakna. 3 Mad ang’eye ka ma dayudie Nyasaye! c Di ne adhi ka ma odakie. d 4 Dater wachna e nyime Ma ayal kode weche duto mopong’o chunya;

23 c Ayu 13:3 Ayu 16:21

d Ayu 31:37

849 5 Abiro chiko ita mondo awinj kaka odwoka Kendo abiro temo winjo tiend gima owachona. 6 Be doti gi tekone mang’eny mondo oked koda? Ooyo, an gadier ni obiro winja. a 7 Ka ng’at ma timbene tir odhi e nyime, ng’atno nyalo loso wach kode, Jang’adna bura biro weyona richona chuth. 8 Kata kamano, ka adhi yo wuok chieng’, to ok ayude; Kendo ka aduogo ka ma ne antie, be ok ayude. 9 Kotiyo koracham, pod ok anene; Kendo kolokore modhi korachwich, bende ok anene. 10 Kata kamano, en to ong’eyo yo ma aluwo. b Bang’ kosetema, abiro chalo ka dhahabu mosepwodhi. c 11 Aseluwo ondamone adimba; Aseluwo yorene ma ok abaro. d 12 Pok aweyo chik mowuok e dhoge. Asemako chikene e mokalo kata mana kaka odwaro. 13 Ka Nyasaye oramo ni odwaro timo gimoro, be nitie ng’at ma ditame? f Ka ong’ado mar timo gimoro, to otimo. g

SULA 23 a Za 22:24 Isa 57:16

b Ayu 1:8 Za 1:6 Za 139:1

c Ayu 31:6 Za 17:3

d Za 18:21 Za 44:18

e Za 119:11, 127 Jer 15:16

f Rum 9:19

g Kwa 23:19 Za 135:6 Isa 14:24 Isa 46:10

 Kolam mar 2  SULA 24 a Hab 1:2

b Rap 19:14 Rap 27:17 Nge 23:10 Hos 5:10

c Rap 24:17

d Za 109:16 Nge 22:16 Isa 10:1, 2 Jak 5:4

e Isa 32:14 Jer 14:6

AYUB 23:5–24:6 14 Nimar obiro timo gik moko duto modwaro timona, Kendo odwaro timona gik mang’eny ma kamago. 15 E momiyo chunya chandore nikech en; Sa ma apare to amedo luore. 16 Nyasaye osenyoso chunya, Ng’at Manyalo Duto osemiyo abedo maluor. 17 Kata kamano, mudho pok omona wuoyo Kata mana mudho ma imo wang’ pok omona. “Ang’o momiyo Ng’at Manyalo Duto ok oketo chieng’ mong’adoe bura? a Ang’o momiyo jo ma ong’eye ok ne odiechiengno? 2 Ji choro kiewo mag lopegi; b Kendo gikwalo rombe mondo gimed e jambgi. 3 Gikawo punde mag nyithi kiye Kendo ka chi liel oholo gimoro, gimako ruadhe mondo obed gir singo. c 4 Gitamo jo modhier wuotho e nderni; Kendo jochan bende pondonegi. d 5 Jo modhier manyo chiemo gi kinda mana kaka punda me thim; e Gimanyo ne nyithindgi chiemo kuonde motwo. 6 Chuno ni gidhi gike e puothe jomoko

24

AYUB 24:7-22 Kendo gihul1 e puothe mzabibu mag jo maricho. 7 Ginindo duge otieno mangima; a Nimar gionge gik ma digigeng’go koyo. 8 Koth goyogi; Kendo gidiyore e dir lwendni nikech gionge kar buok. 9 Imayo chi liel nyathine ka en e thuno; b Kendo ka jo modhier oholo gimoro, ikawo lepgi mondo obed gir singo, c 10 Mano miyo giwuotho duge ma onge lewni, Kendo giting’o cham ka gin giwegi to gin kech. 11 Gitiyo matek e bugni1 ka chieng’ kech.2 Kendo gibiyo mzabibu to riyo negogi. d 12 Jo ma tho chur e gweng’; Jo ma ohiny marach ywak mondo okonygi, e Nyasaye to ok ne ni mago gin gik ma ok owinjore. 13 Nitie jo ma ok dwar ler; Ok gihero ler, f Kendo yore ler ok giluw. 14 Janek chiewo ka piny pok oyawore; Onego jachan gi ng’at modhier, g To gotieno okwelo. 24:6 1 Kata, “gihun; giful.” 24:11 1 Kata, “buche.” 2 Kata nyalo bedo, “gibiyo mor zeituni e mtaro ma bethene oger gi kite.”

SULA 24 a Wuo 22:26, 27 Rap 24:13

b 2Ru 4:1

c Wuo 22:26, 27 Rap 24:13

d Jer 22:13 Jak 5:4

e Ekl 4:1

f Joh 3:19

g Za 10:4, 8

 Kolam mar 2 a Nge 7:8-10

b 2Sa 12:9, 12 Za 94:3, 7 Nge 30:20

c Joh 3:20

d Rap 28:15, 16 Nge 3:33

e Za 49:13, 14 Za 55:15 Luk 12:20

f Nge 10:7 Ekl 8:10 Ekl 9:5

850 15 Jaterruok rito mondo piny oimre, a Kowacho ni, ‘Onge ng’at ma biro nena!’ b Kendo oumo wang’e mondo kik fwenye. 16 Gituro udi gotieno; Gilorore e udi godiechieng’. Giluoro ler. c 17 Giluoro ler mar odiechieng’ mana kaka ji oluoro mudho; Nimar ging’iyo gi gik ma buogo ji e mudho. 18 Kata kamano, iyweyogi mapiyo mana ka gima pi tero. Ibiro kuong’ lopgi. d Kendo ok gibi dok e puothegi mag mzabibu. 19 Mana kaka oro gi liet lenyo pe, E kaka Liel1 bende lal gi jaricho. e 20 Wi min mare nowil kode; kendo kute nochame. Ok bi pare kendo ngang’. f Ibiro tur jo ma ok kare mana kaka ituro yath. 21 Jaricho timo marach ne dhako ma ok nyuol, Kendo osando chi liel. 22 Nyasaye biro tiyo gi tekone mondo otiek jo ma roteke; Kata obedo ni ginyalo yudo duong’, ok gin gadier ka ginibed mangima kata ooyo. 24:19 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

851 23 Kata obedo ni Nyasaye oweyo mondo gidag gi kuwe, a Pod orango gik moko duto ma gitimo. b 24 Giting’ore malo kuom kinde matin kae to gilal nono. c Iduokogi piny d kendo githo mana kaka ji duto. Ing’adogi mana ka cham mikayo. 25 Be nitie ng’at ma nyalo wacho ni ariambo Kata ma nyalo kwedo wechena?” Bildad e Ja-Shua nodwoko niya: 2 “Loch gi teko ma tamre gi nono gin mag Nyasaye; Kendo en e ma oketo kuwe e polo. 3 Be nitie ng’at ma nyalo kwano ogendnine mag polo? Koso be nitie ng’at maler mar Nyasaye ok rienyne? 4 Omiyo, ere kaka dhano adhana nyalo bedo makare e nyim Nyasaye, f Koso ere kaka dhano ma dhako onyuolo dibed maler e nyime? g 5 Ka ler mar dwe e ma tip tip e nyime Kendo sulwe bende ok ler e wang’e, 6 To nade koro dhano adhana ma ok en gimoro, Kendo wuod dhano ma en mana kudni!”

25

SULA 24 a Ekl 8:11 Isa 56:12 Luk 12:19

26

b Za 11:4 Nge 5:21 Nge 15:3

3

c Za 37:10 Za 92:7 Jak 1:11

d Ekl 8:12, 13



4

SULA 25 e Ayu 2:11 Ayu 8:1

f Ayu 4:17, 18

5

Ayu 22:3

g Ayu 15:14, 15



6

Kolam mar 2  SULA 26 a Ayu 16:2, 3

7

b Ayu 12:2 Ayu 17:10

8 c Za 139:8 Hib 4:13

d Ayu 9:8 Za 104:2 Isa 42:5

e Nge 30:4 Ekl 11:3

f Za 97:2

g Nge 8:27 Jer 5:22

AYUB 24:23–26:10 Ayub nodwoko niya: 2 “Mano kaka isekonyo ng’at ma onge teko! Kendo isereso ng’at ma tekone orumo! a Mano kaka iseng’ado rieko mabeyo ne ng’at ma onge rieko! b Kendo mano kaka isenyiso e lela rieko mang’eny ma in-go! En ng’ano mitemo puonjo, En ng’ano ma oori mondo iwach weche ma kamagi? Jo ma nindo e tho kirni; Kata obedo ni gin piny moloyo nam kaachiel gi gik modak e iye. Liel1 oelore e nyim Nyasaye, c Kendo kar kethruok2 ok oumore e wang’e. Nyasaye ne oyaro polo ka ma onge gimoro, d Komiyo piny liero ma onge gima osire; Nyasaye boyo pi e boche polo, e E yo ma bochego ok nyal barore nikech pi ohewogi; Oumo kom-lochne gi boche polo, Ma onge ng’at ma nenogo. f Oseketo tong’ ma pogo polo gi nam; g Kendo oketo tong’ ma pogo ler gi mudho.

9

10

26:6 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche. 2 Kata, “Abadon.”

AYUB 26:11–27:15 11 Sirni mag polo tetni; Kendo gikirni ka Nyasaye oting’o dwonde. 12 Otugo nam gi tekone, a Kendo riekone e ma oturogo ondieg nam. b 13 Muche yweyo boche me kor polo mondo polo obed maler; Lwete nego thuol ma lak. 14 Neuru! Magi gin mana gik matin ahinya kuom tijene; c Kendo gin mana gik matin ma osewinj kowuok kuome! Ka en kamano, be nitie ng’at ma ding’e kaka Nyasaye loso mor polo?” d Ayub ne omedo wacho niya: 2 “Akuong’ora gi nying Nyasaye, Nyasaye mosetamore ng’adona bura makare, e Akuong’ora gi nying Ng’at Manyalo Duto, ma en jal ma osemiyo chunya obedo malit, f 3 Ka pod angima Kendo much Nyasaye pod nitie kuoma, g 4 Dhoga ok nowach weche ma ok kare; Kendo lewa ok nowach miriambo. 5 Ok nyalre ngang’ mondo awach ni un jo makare! Nyaka thona, abiro siko ka an ng’at matir! h 6 Nasik gi timna makare, kendo ok naweye ngang’; i E ngimana duto, chunya ok bi ng’adona

27

SULA 26 a Za 74:13 Isa 51:15

7

b Ayu 9:13

c Za 92:5

8

Ekl 3:11 Isa 55:9

d Ayu 37:5



9

SULA 27 e Ayu 34:5

10 f Rut 1:20 2Ru 4:27

11 g Cha 2:7 Isa 42:5 Tic 17:25

h Ayu 22:1, 5 Nge 27:11

12

i Ayu 2:3

 Kolam mar 2

13

a Ayu 13:15, 16 Ayu 36:13

b Ayu 35:12 Za 18:37, 41 Nge 28:9 Jer 11:11 Jak 4:3

14

c Za 11:6 Ekl 8:13 Mal 3:5

d Est 9:7-10 Hos 9:13

15

852 bura ni aketho e yo moro amora. Mad jasika oyud kum mana ka joricho, Kendo ng’at ma kedo koda oyud kum mana ka jo ma ok kare. Ka oketh ng’at marach, be dobed gi geno? a Koso en geno mane ma dobedgo ka Nyasaye onege? Be Nyasaye nowinj ywakne Sa ma chandruok obirone? b Koso be nobed mamor gi Ng’at Manyalo Duto? Be nosik kolemo kinde duto? Abiro puonjou kaka Nyasaye nigi teko; Ok abi pando gimoro amora e wi Ng’at Manyalo Duto. Apenjou, ka en adier ni uduto useneno fweny, Ang’o momiyo weche ma uwacho gin manono kamano? Ma e pok ma Nyasaye miyo jo maricho, c Kendo ma e pok ma Ng’at Manyalo Duto miyo jo ma sando jowetegi. Ka po ni yawuot ng’at marach obedo mang’eny, giduto ibiro neggi gi ligangla, d Kendo nyikwaye ok nobed gi chiemo moromo. Joge ma odong’ bang’e, tuo marach noneg, Kendo mondegi ok noywaggi.

853 16 Kata ka ochoko fedha mobedone mang’eny kaka buru Kendo obiwo lewni mabeyo mobedo mang’eny kaka lowo, 17 Kata obedo ni en e ma ochokogi kamano, Ng’at makare e ma norwak lepego, a Kendo jo ma onge bura e ma nopogre fedhanego. 18 Ode mogero yom yom mana ka od kudni, Ochalo kiru b mar jarit. 19 Onindo ka en jamwandu, to onge gima obiro kayo; Sa ma oyawo wang’e, oyudo ka gimoro amora onge. 20 Masira nomwome ka ohula motuch apoya; Kendo ahiti notere gotieno. c 21 Yamo ma yo wuok chieng’ noyudhe mi lal kode; Yamono noywere ma gole ka ma entie. d 22 Sa ma notem ringo mondo otony, e Yamono nogoye ma onge ng’wono. f 23 Ka ma entieno, ji nopam lwetegi ka ginyiere, Kendo gibiro liyo g ka gigoyone siboyi. “Nitie kuonde ma ikunyoe fedha Kod kuonde ma ikunyoe dhahabu ma ilenyo; h 2 Chuma ikunyo e lowo, Kendo mula ilenyo kowuok kuom kite. i

28

SULA 27 a Nge 13:22 Nge 28:8 Ekl 2:26

b Isa 1:8 Ywa 2:6

c Za 73:3, 19

d Mat 7:26, 27

e Za 83:15

f Isa 10:3 Amo 2:14

g Ywa 2:15

 SULA 28 h Nge 17:3 Mal 3:3

i Rap 8:7, 9

 Kolam mar 2 a 2Ru 20:20 2We 32:30

b Nge 2:6 Jak 1:5

AYUB 27:16–28:12 3 Dhano mwomo mudho; Gikunyo kuonde matut motimo mudho mandiwa Ka gimanyo kite mag mula. 4 Gikunyo buche kuonde ma ji ok odakie, Gikunyogi kuonde ma wi ji owilgo kendo ma dhano ok wuothie; Gilor e buchego gi tonde kendo gitiyo kuno ka giliero. 5 E lowo malo, chiemo twi; To e bwo lowo, tij kunyo ochacho. 6 Kite man kuno gin mag safir, Kendo buru man kuno otimo dhahabu. 7 Onge otenga mong’eyo yo ma dhi kuno; Kendo onge otenga moseneno yorno. 8 Onge le ma ratego mosenyono kanyo; Kata mana sibuor pok owuotho kanyo. 9 Dhano baro lwendni matek gi lwetegi; Kendo gimuko gode gie tiendgi. 10 Gikunyo lwanda ma gilos olalo ma pi kaloe; a Kendo wengegi neno gik moko duto ma nengogi tek. 11 Gigeng’o aoche mondo pi kik mol Kendo gik ma opondo gikelo e ler. 12 Yaye! Rieko to yudore kanye, b

AYUB 28:13–29:4 Kendo ere ka ma ng’eyo wuokie? a 13 Onge ng’at mong’eyo nengone, b Kendo ok oyudre ka moro amora e piny jo mangima. 14 Pige matut wacho ni, ‘Aonge kode!’ Kendo nam bende kwer ni, ‘Oonge kae!’ c 15 Rieko ok nyal ng’iew kata mana gi dhahabu maler; Kata fedha mang’eny ma rom nade ok nyal ng’iewego. d 16 Ok nyal ng’iewe gi dhahabu mowuok Ofir e Kata gi kite mag oniks kod safir ma yudo tek. 17 Ok nyal pime kod dhahabu kata gi glas; Bende, gir dhahabu lilo ok nyal ng’iewe. f 18 Korol gi kristol dak pimego, g Nimar atonga mopong’ gi rieko nengone duong’ moloyo atonga mopong’ gi lulu. 19 Topaz h mowuok Kush ok dipim kode; Kendo ok ding’iewe kata mana gi dhahabu maler. 20 Rieko to wuok kanye, Kendo ere ka ma ng’eyo wuokie? i 21 Opande ne gik moko duto mangima j Kata mana ne winy ma huyo e polo.

SULA 28 a Ayu 28:28 b Nge 3:15 c Rum 11:34 d Nge 3:13, 14 e Isa 13:12 f Nge 16:16 g Nge 8:11 Nge 20:15

h Wuo 28:15, 17 i Ayu 28:12 j Ekl 8:17 1Ko 2:8, 11

 Kolam mar 2 a Jak 1:5 b Nge 15:3 Zek 4:10 1Pe 3:12

c Za 148:8 Ekl 1:6

d Ayu 5:10 Ayu 26:8 Ayu 37:10 Za 135:7 Nge 30:4 Isa 40:12

e Zek 10:1 f Ayu 38:25 g Rap 4:6 Za 111:10 Nge 9:10 Ekl 12:13 Rum 1:20

h Nge 3:7

 SULA 29 i Za 18:28 Za 119:105

854 22 Kethruok kod tho wacho ni, ‘Humbe kende e ma wasewinjo.’ 23 Nyasaye kende e ma ong’eyo ka ma iyudoe rieko; En kende e ma ong’eyo ka ma rieko odakie, a 24 Nimar oneno piny tung’ nyaka tung’, Kendo oneno gik moko duto manie bwo polo. b 25 Kinde ma ne Nyasaye omiyo yamo tekone c Mi opimo pige duto, d 26 Mi oketo ne koth chik e Kendo oloso yo ne boche ma kelo ahiti kod mor polo, f 27 Ne oneno kaka rieko tiyo mi olero tiende; Ne ogure motegno mi oneno ni ober. 28 Mi nowacho ne dhano niya: ‘Ne! Luoro Jehova e chakruok mar rieko, g Kendo bedo gi ng’eyo en weyo timbe maricho.’” h Ayub nomedo wuoyo kowacho niya: 2 “Mad ng’ato dwoka e ndalo machon, Ndalo ma ne Nyasaye ritae. 3 Kinde ma ne tach Nyasaye rieny e wiya, Kendo ler mare i ne menyona yo ka awuotho e mudho. 4 E ndalo ma ne ngimana ber,

29

855

5

6

7

8

9 10 11

12

13

14

Kinde ma ne Nyasaye ni koda e hemana kaka osiepna, a Mad ng’ato dwoka e kinde ma Ng’at Manyalo Duto ne pod ni koda, Kendo nyithinda duto ne odak koda, Kinde ma ne mor dhiang’ otiap kuonde duto ma anyono, Kendo lwendni ne olona mo kaka aora. b Kindego ka ne adhi e dho ranga dala c Mondo abed e buch jodongo, d Yawuoyi ne weyona yo Kendo jodongo ne chung’na ka miya duong’. e Jotelo ne weyo wuoyo; Kendo ne giketo lwetegi e dhogi. Jo ma nigi huma ne ling’ga thi; Kendo dhoggi ne moko. Ji duto ma ne owinja ne puoya, Kendo jo ma ne onena ne pako gik ma asetimo. Nimar ne ajakonyo jo modhier ma ne kwayo kony, f Kendo reso nyithi kiye kaachiel gi jo ma ne onge jo ma dikonygi. g Ng’at ma chiegni tho ne oguedha, h Kendo ne akonyo chi liel mi chunye obet mamor. i Tim makare nobedo lawa ma arwako; Ng’ado bura gadiera no-

SULA 29 a Za 25:14 Nge 3:32

b Rap 32:13 Rap 33:24

15 16

c Rut 4:1 Nge 31:23

d Neh 8:1

e Law 19:32

17

18

f Nge 21:13 Nge 24:11

g Jak 1:27

19

h Rap 24:12, 13

i Rap 10:17, 18

20

 Kolam mar 2 a Luk 14:13 Jak 1:27

21 b Nge 29:7

c Za 58:6 Nge 30:14

22

d Cha 25:8 2Ru 22:20

e Ayu 29:9

f Za 72:6 Nge 16:15

23

AYUB 29:5-23 bedona kaka kandho kod kilemba. Ne abedo wenge muofni, Kendo nabedo tiende rong’onde. Ne akonyo jochan mana ka wuon-gi; a Kendo ne akonyo jo ma ok ang’eyo mondo ong’adnegi bura e yo makare. b Ne aketho teko jo maricho c Kendo ne areso jo ma ne gisengamo. Ne awachoga ni, ‘Abiro tho gi kuwe e dalana, d Kendo ndalona nobed mang’eny kaka kuoyo me nam. Nabed kaka yath ma tiendene olak mochopo e pi, Kendo kaka yath ma tho siko e bedene otieno mangima. Duong’ ma an-go nosik ka medore ameda, Kendo atung’ manie lweta nosik ka bayo asere.’ Ka ne ang’ado rieko, ji ne ling’ thi, Kendo ne gichiko itgi mondo giwinj malong’o gima awacho. e Onge gima ne ginyalo medo ka asetieko wuoyo; Wechena ne donjonegi mos mana kaka kodh ajiki donjo e lowo. Ne girita mana ka jo ma rito koth; Ne girito wechena mana ka jo ma rito kodh opon. f

AYUB 29:24–30:17 24 Ka ne abwonjo kodgi, ne gimor nyowuoyo; Kendo ka ne ang’iyogi ang’iya, chunygi ne duogo. 25 Ne abedonegi jatelo kendo ne anyisogi yo monego giluw, Ne adak kaka ruoth e kind jolweny, a Kendo ka ng’at ma hoyo jo ma ywak. b “To tinde jo ma Ahingo gi higni jara, c Jo ma wuonegi ne ok anyal kata Mana keto gi guogi ma rito jamba. 2 Onge gima gikonyago, Nimar tekogi oserumo. 3 Kech omiyo gidhero malich; Gigwaro piny motwo, Piny mokethore kendo modong’ gunda. 4 Ging’wedo buya motimo chumbi; Tiende yiend bungu e chiembgi. 5 Iriembogi kik gidag gi ji; d Igonegi mahu1 mana kaka igoyo ne jokuoye. 6 Gidak e hohni mag aoche moseduono, Kendo gidak e buche manie lowo gi manie lwendni. 7 Giywagore e bunge Kendo gichokore kuonde moyugno. 8 Gin yawuot jo mofuwo kendo ma ne onge kata mana nying,

30

30:5 1 Kata, “koko.”

SULA 29 a Ayu 1:3

9 b Ekl 7:2

 SULA 30 c Ayu 12:4

d Cha 4:12 Za 109:10 Dan 4:25

10

11

 Kolam mar 2 a Za 69:12 Ywa 3:14

12 b Ayu 17:6

c Ayu 19:13

13 d Kwa 12:14 Rap 25:9 Isa 50:6 Mat 27:30

14 e Ayu 16:2 Za 69:26

15 f Za 22:14

g Ayu 10:15

h Za 6:2

i Ayu 2:8, 13 Ayu 7:4

16

17

856 Oseriembgi kik gidag gi ji. Sani to koro gijara kata mana e wendegi; a Kendo asebedonegi ng’at ma ji ochayo. b Gisin koda kendo ok gidwar sudo buta; c Ging’ulo olaw e wang’a ma ok giluor. d Gitimona marach e wang’a ma onge gima giluoro Nikech Nyasaye osemaya teko kendo oseduoka piny. Ginywakona ji mang’eny ka giwuok korachwich; Giriemba, to ka aomo ni aringo To gigeng’ona mondo gitieka. Gikethona yo Kendo gimiyo masichena medo mana bedo maricho moloyo. e Onge ng’at ma geng’ogi. Gibiro ka jo ma mwomo ohinga ma omukore; Gimwomore kuoma ma ok gidewo masichena. Luoro dwanega; Duong’ ma ne imiya osedhi gi yamo, Kendo gima diresa oselal nono ka boche polo. Ngimana osechopo e gikone; f Kendo asedonjo e ndalo mag chandruok. g Chokena muodore malit gotieno; h Kendo rem ma an-go ok kuwe. i

857 18 Ong’wan1 lepa matek; Chalo ka gima ideyo ng’uta. 19 Nyasaye osewita piny e chuodho; Kendo alokora buru. 20 A Nyasaye! Aywakni mondo ikonya to ok idwoka; a Achung’ malo to ing’iya ang’iya. 21 Iselokori mager koda; b Kendo itiyo gi tekoni duto mondo ihinya. 22 Ikwanya gi yamo; Kendo iyuka koni gi koni e ahiti mang’ongo. 23 Ang’eyo ni ibiro tera kar jo motho, Ka ma jo mangima duto biro romoe. 24 Kata kamano, be ng’ato nyalo goyo ng’at moserumo c Ma ywak mondo okonye e masira? 25 Donge ne aywago jo ma thagore? Donge jochan ne litna? d 26 Kata obedo ni ne ageno ni weche biro dhina maber, weche nodhina marach; Ne ageno neno ler, to mudho e ma nobiro. 27 Iya ne njawni ma ok ling’; Ndalo mag thagruok ne ochoma. 28 Awuotho ka akuyo; e kendo ok ane wang’ chieng’. 30:18 1 Kata nyalo bedo, “Masiche malit oketho denda.”

SULA 30 a Ayu 19:7 Za 22:2

29

b Ayu 7:20 Ayu 19:6

30

c Ayu 13:25

d Nge 14:21

31

Nge 14:31 Nge 19:17

e Za 38:6 Za 42:9 Za 43:2



31

Kolam mar 2 a Mik 1:8

2 b Ayu 7:5 Ywa 4:8

 SULA 31 c Nge 6:25, 26 Mat 5:28

d Ayu 31:9, 10

3 e Ayu 20:26-29 Za 73:3, 18 Nge 10:29

f Cha 16:13 2We 16:9 Za 139:3 Nge 5:21 Jer 32:19

g Za 26:5 Nge 6:16, 18

4

5

h 1Sa 2:3

6 i Ayu 2:3 Ayu 27:5 Za 7:8

j Rap 11:16 Jer 10:23

AYUB 30:18–31:7 Achung’ e chokruok ka aywak mondo okonya. An owadgi bwe Kendo nyi udo e osiepena. a Denda oselokore rateng’ kendo opokore; b Denda ochwakore. Nyatitina igoyo mana sa kuyo, Kendo asilina igoyo mana ka ji ywak. “Asetimo singruok gi wengena. c Omiyo, ere kaka dang’i dhako machielo ka agombe? d Ka po ni agombo dhako machielo, en pok mane ma dayud kowuok kuom Nyasaye man malo, Ang’o ma dayud kowuok kuom Ng’at Manyalo Duto modak e polo? Donge masira orito jaricho Kendo chandruok e ma orito jo ma timo gik maricho? e Donge Nyasaye neno yorena duto f Kendo okwano ondamona duto? Be asegawuothoe gi jo ma wacho miriambo? Koso be asegarikni mondo awuond ng’ato? g We Nyasaye opima e ratil makare; h Mondo ofweny ni an ng’at matir. i Ka di po ni tiendena obayo yo j

7

AYUB 31:8-23 Kata ka gik ma wang’a neno osewuondo chunya a Kata ka po ni richo osemieno lweta, 8 We achuo kodhi to ng’at machielo e ma ocham, b Kendo gik ma apidho ji opudh.1 9 Ka di po ni chunya osegombo dhako machielo c Kendo asebuto d e dho ranga osiepna, 10 To chiega mondo oreg ne ng’at machielo, Kendo jomoko onind kode. e 11 Tim ma kamano dibed tim dwanyruok, Kendo ng’at motimo kamano onego okum gi jong’ad bura. f 12 Nimar en tim ma chalo mach ma wang’o gik moko duto, g En mach ma nyalo tieko gik moko duto ma an-go. 13 Ka po ni jatichna ma wuoyi kata ma nyako ne nigi wach1 moro koda To ne ok atimone makare, 14 Ang’o ma datim ka Nyasaye ochoma gi wachno, Dadwoke nade kopenja wachno? h 15 Donge Jal ma ne ochueya e ich e ma nochueyogi gin bende? i 31:8 1 Kata, “ji opudh nyikwaya.” 31:13 1 Kata, “bura.”

SULA 31 a Kwa 15:39 Ekl 11:9 Eze 6:9 Mat 5:29 1Jo 2:16

16

b Law 26:16

c Ayu 31:1 Mat 5:28

d Ayu 24:15

17

e 2Sa 12:9, 11 Jer 8:10

18

f Cha 38:24 Law 20:10 Rap 22:22

g Nge 6:25-27 Nge 7:27

19 h Nge 22:22, 23 Isa 10:1-3

i Ayu 34:19 Nge 14:31 Nge 22:2 Mal 2:10



20

Kolam mar 2 a Za 139:16

b Rap 15:7, 8

21

c Rap 10:18 Nge 28:27

d Eze 18:5, 7 Jak 1:27 1Jo 3:17

22

e Isa 58:7 Luk 3:11 Jak 2:15, 16

f Rap 24:13

g Nge 14:21

h Nge 31:23

23

858 Donge Ng’at achielno e ma nochueyowa waduto e ich? a Ka po ni ne atuono jochan gik ma ne gidwaro b Kata ne amiyo chi liel obedo gi wang’ mokuyo nikech ne ok akonye; c Kata ka po ni ne achiemo kenda Ma ok apog ne nyithi kiye; d (Nimar a e tinna, asebedo ka arito nyithi kiye mana kaka wuon-gi, Kendo asebedo ka akonyo mond liete e ngimana duto.1) Ka po ni ne aneno ng’at ma koyo nego Kata ne aneno jachan ma onge lewni ma dorwaki; e Ka po ni ne ok giguedha f Nikech ne ok amiyogi yie rombena mondo giumrego; Ka po ni ne asiemo nyathi kich matek gi lweta g Ka ne odwaro ni akonye e dho ranga dala;1h To kare we bada ojakre kowuok e goka, Kendo we bada otur gie okumbona. Ne ok anyal timo kamano nikech ne aluoro masira ma ne Nyasaye nyalo kelona,

31:18 1 Hibrania, “nyaka aa e i mamana.” 31:21 1 Kata nyalo bedo, “Ka po ni ne ang’eyo ni jobura riwa lwedo.”

859

24

25

26

27

28

29

30

31

32

Kendo ne ok anyal chung’ e nyim duong’ne. Ka po ni ne aketo genona kuom dhahabu Kata ne awacho ne dhahabu ma lilo ni, ‘In e genona!’ a Ka po ni ne abedo mamor nikech ne an jamwandu b Kendo nikech ne asechoko mwandu mogundho; c Ka po ni ne aneno wang’ chieng’ marieny Kata ka po ni ne aneno dwe ka dhi mos e kor polo; d Mi giywayo chunya, Kendo alamogi kuom nyodho lweta kendo fwayogo e yamo; e Mano domiyo abedo jaketho mowinjore okum gi jong’ad bura, Nimar mano donyiso ni akwedo Nyasaye madier man malo. Be asegabedoe mamor sa ma itieko jasika f Koso be asegail sa ma masira oyude? Pok ne atimo richo gi dhoga Ka akuong’e mondo otho. g Donge ji duto modak e hemba oyie ni Onge ng’at ma pok ochamo chiemba.1h Onge ng’at ma wendo1

31:31 1 Hibrania, “ring’o.” 31:32 1 Kata, “jadak.”

SULA 31 a Za 49:6, 7 1Ti 6:17

b Est 5:11

33

Za 62:10 Nge 11:28

c Rap 8:17, 18

34

d Rap 4:19

e Rap 11:16

35

f Nge 17:5 Nge 24:17, 18

g Mat 5:44 Rum 12:14

36 h Cha 18:5 Rum 12:13



37

Kolam mar 2 a Cha 19:1, 3 Hib 13:2 1Pe 4:9

38 b Cha 3:8 Nge 28:13 Tic 5:8

39

c Ayu 19:7

d Ayu 13:22

e Jak 5:4

f 1Ru 21:15

40

AYUB 31:24-40 ma ne aweyo mondo onind oko; a Dhooda ne ayawo ne jowuoth. Be asegatemo umo richona kaka jomoko, b Kuom pando kethona e ofuko mar lawa? Be asegabuok nikech gik ma oganda wacho, Koso be asegaluor nikech achaye maggi, Mi gimiyo aling’ kendo aluor wuok oko? Mad ng’ato ne winjae! c Daket sei e weche ma asewachogi.1 Ng’at Manyalo Duto mondo odwoka! d Mad ng’at ma donjona ondik piny weche ma odonjonago! Dating’gi e goka, Kendo dasidhgi e wiya kaka osimbo. Dalerne gik moko duto ma asetimo, Dadhi e nyime gi chir mana kaka jatelo. Ka po ni puodho ma apuro nigi wach koda Kendo ka oywakna; Ka dabed ni asechamo nyak mar puodhono ma ok achulo, e Kata miyo weg puodhono oywak nikech amayogi puodho; f We kuthe e ma odong e puodhono kar ngano Kendo we buya ma dum tik odong kanyo kar shairi.”

31:35 1 Kata, “Mae e sei mara.”

AYUB 32:1-17 Weche mag Ayub ogik gi ka. Omiyo, ji adekgo noweyo dwoko Ayub nimar ne gineno ni oseng’ado e chunye ni en ng’at makare. a 2 Mano nomiyo mirima omako Elihu wuod Barakel Ja-Buz b ma ja dhood Ram. Mirima nomake ahinya gi Ayub nikech Ayub ne temo nyiso ni en kare kar nyiso ni Nyasaye e man kare. c 3 Iye nowang’ ahinya bende gi osiepe Ayub adekgo nikech ne ok ginyal dwoko Ayub kendo ne giwacho ni Nyasaye en ng’at marach. d 4 Nikech ne gidongone, e Elihu ne osebedo ka ritogi mondo gitiek dwoko Ayub. 5 To ka ne oneno ni Ayub otamo wang’ ji adekgo, kendo neno ni weche orumonegi, mirimbe nomedore. 6 Omiyo, Elihu wuod Barakel Ja-Buz nochako loso kowacho kama: “An pod atin To un, un jodongo. f Omiyo, ne amiyou luor mondo uwuo mokwongo, g Mi ok anyisou weche ma ang’eyo. 7 Ne awacho e chunya ni, ‘We jodongo owuo, Kendo we jo ma hikgi ng’eny opuonj rieko.’ 8 Kata kamano, roho maler mar Nyasaye, Much Ng’at Manyalo Duto, e ma miyo ji rieko. h

32

SULA 32 a Ayu 6:29 Ayu 27:6

b Cha 22:20, 21

c Ayu 10:2, 3

d Wuo 20:7 Ayu 4:18-20 Ayu 22:2, 3 Ayu 25:5, 6 Ayu 42:8

e Law 19:32

f Ayu 15:10

g 1Ti 5:1 1Pe 5:5

h 1Ru 3:12 1Ru 4:29 Ayu 35:11 Nge 2:6 Ekl 2:26 Dan 1:17 Mat 11:25 Jak 1:5

 Kolam mar 2 a Za 119:100 Ekl 4:13

b Jak 1:19

c Nge 15:28

860 9 Higni kende ok e ma mi ng’ato obed mariek, Bende, jodongo kende ok e mong’eyo gik makare. a 10 Mano e momiyo koro awacho ni, ‘Chikuru itu uwinja, Mondo an bende anyisu gik ma ang’eyo.’ 11 Neuru! Aserito mondo awinj wecheu; Asebedo ka achiko ita ka awinjo paro muchiwo b Kendo aserito kumanyo weche ma duwachi. c 12 Ne achikonu ita adimba, To onge kata achiel kuomu ma ne nyalo kwero Ayub ni ok en kare Kata ma ne nyalo dwoko wechene. 13 Omiyo, kik uwach ni, ‘Waseyudo rieko; Nyasaye e ma chwade, to ok dhano.’ 14 Weche ma Ayub osewachogo un e mosewachonu, to ok an, Omiyo, ok abi tiyo gi wecheu mondo adwoke. 15 Piny ogogi nyang’eng’, dhogi omoko; Gisewacho duto ma gitieko. 16 Aserito, to giling’ aling’a; Gichung’ achung’a kanyo ma onge gima giwacho. 17 Omiyo, koro an bende abiro chiwo dwoko; Abiro wacho gima ang’eyo,

861 18 Nimar an gi weche modhuro ma daher wacho; Chunya chwala mondo awuo. 19 Chunya chalo gi divai mokan e i gima odin dhoge; Ochalo gi chupa molos gi pien1 manyien ma chiegni muoch. a 20 We awuo mondo chunya okue! Abiro yawo dhoga mondo achiw dwoko. 21 Ok abi luoro wang’ ng’ato; b Kendo ok abi wuondo1 ng’ato gi pak manono, 22 Nimar ok ang’eyo wuondo ng’ato gi pak manono; To ka po ni atimo kamano, Jachuechna ditieka piyo piyo. “To koro Ayub, yie iwinj wechena; Chik iti mondo iwinj gik moko duto ma adwaro wacho. 2 Kiyie! Chik iti, nimar nyaka awuo awuoya; Dhoga nyaka wuo. 3 Wechena biro nyiso ni chunya tir, c Kendo abiro wacho gik ma ang’eyo gadier. 4 Roho mar Nyasaye e ma nochueya, d Kendo much Ng’at Manyalo Duto e ma nomiya ngima. e

33

32:19 1 Chon ne iketo divai e chupni molos gi pien. 32:21 1 Kata, “dendo ng’ato gi nyinge mag telo.”

SULA 32 a Mat 9:17

b Law 19:15 Nge 24:23 Jak 3:17

 SULA 33 c Mat 12:34 Luk 6:45

d Za 119:73

e Cha 2:7 Ekl 12:7 Tic 17:25

 Kolam mar 2 a Cha 2:7

b Ayu 10:7 Ayu 16:16, 17 Ayu 23:11

c Ayu 29:14

d Ayu 13:24 Ayu 16:9 Ayu 19:11

e Ayu 13:27 Ayu 14:16 Ayu 31:4

f Ayu 12:13 Za 8:4 Isa 40:25 Isa 55:9

g Isa 45:9 Rum 9:20

h Ayu 13:24

i Kwa 12:6 Dan 4:5

AYUB 32:18–33:15 5 Koro ikri mondo idwoka ka inyalo; Chung’ kari iwach weche duto ma in-go. 6 Ne! E nyim Nyasaye madier, achal kodi; Nimar an bende ne ochueya gi lowo. a 7 Kuom mano, ok onego iluora, Kendo wechena ok bi turi. 8 Ne iwacho ka awinjo, Ee, ne asiko awinjo kiwacho ni, 9 ‘Aler, kendo aonge ketho, b Aler, kendo onge richo kuoma. c 10 Kata kamano, Nyasaye chuogona weche mondo otimna marach; Okwana kaka jasike. d 11 Otueyo tiendena e lodi, Kendo onono yorena duto.’ e 12 Kata kamano, ok in kare kuom wacho kamano, omiyo abiro miyi dwoko: Nyasaye duong’ moloyo dhano. f 13 Ang’o momiyo ikedo gi Nyasaye? g Dibed ni en nikech ok odwoko weche duto misewacho? h 14 Nyasaye wuoyo nyadinwoya, To onge ng’at ma dewo, 15 Sa ma nindo matut otero ji e otandagi gotieno, i Nyasaye nyalo wuoyo kodgi

AYUB 33:16-33 Onyalo wuoyo kodgi e lek kata e fweny moro. 16 Eka oyawo itgi a Kendo oguro puonjne kuomgi, 17 Mondo ogeng’ ng’ato kik tim marach b Kendo ogeng’e kik obed gi sunga. c 18 Nyasaye reso ngimane mondo kik odonj e bur,1d Oreso ngimane mondo kik nege gi ligangla. 19 Sa ma ng’ato ni e rem e otandane, mano nyalo puonje gimoro; Kendo sa ma chokene siko rame, bende onyalo puonjore gimoro, 20 Nikech tuone, dhoge nyalo bedo marach, Ma otamre chamo kata mana chiemo mamit. e 21 Odhero adhera, Mi chokene ma yande ji ok ne koro neno. 22 Osudo machiegni gi liel; Ngimane sudo machiegni gi jonek. 23 Ka po ni inyalo orne malaika, Mana malaika achiel kuom malaike aluf, Mondo onyise gima kare monyalo timo, 24 Nyasaye nyalo nyise ng’wono kendo wacho niya, ‘Rese kik odonj e bur! f Nimar aseyudo gima nyalo ware! g 33:18 1 Kata, “liel.”

SULA 33 a Ayu 36:10

b Cha 20:6, 7 Mat 27:19

c Dan 4:24, 25

d Cha 31:24

e Za 107:17, 18

f Ayu 14:13

g Ayu 19:25 Mat 20:28

 Kolam mar 2 a 2Ru 5:14

b Rap 34:7 Ayu 42:16 Za 103:3-5

c Za 30:8

d 2Sa 12:13 Za 32:5 Nge 28:13 Luk 15:21 1Jo 1:9

e Za 19:14 Isa 38:17

f Za 56:13

862 25 Dende obed mayom moloyo mar nyathi; a Kendo obed gi teko kaka ma ne en-go e kinde ma ne pod en rawera.’ b 26 Eka kolemo to Nyasaye c biro yie kode, Mi obiro il neno wang’ Nyasaye, Kendo Nyasaye biro miyo obed gi winjruok maber kode kendo. 27 Ng’atno nowach1 e nyim ji niya, ‘Asetimo richo d kendo aserocho gima kare, Kata kamano, ne ok ochula kar kethona.2 28 Oseresa kik adhi e liel, e Kendo abiro neno ler.’ 29 Kuom adier, Nyasaye timo gigi duto ne dhano Kendo otimo kamano nyading’eny, 30 Mondo orese kik odhi e liel, Kendo odhi nyime bedo mangima. f 31 Ayub, chik iti! Winj wechena! Ling’ aling’a mondo amed wuoyo. 32 To ka nitie gima idwaro wacho, wach awacha. Wuo awuoya nikech adwaro riwi lwedo ni in ng’at matir. 33 To ka ionge gima diwachi, kare chikna iti; Ling’ aling’a mondo apuonji rieko.” 33:27 1 Hibrania, “nower.” 2 Kata nyalo bedo, “Kendo mano ne ok okonya.”

863

34 2

3

4

5

6

7

8

9

10

Eka Elihu nodhi nyime ka wacho niya: “Winjuru wechena, un jo mariek; Un jo ma ong’eyo weche mang’eny, chikuru itu uwinja. Nimar it pimo weche mowinjo Mana kaka lep pogo ndhath chiemo. We mondo wan wawegi wang’ad gima kare; We mondo wang’ad e kindwa gima ber. Nimar Ayub osewacho ni, ‘An ng’at makare, a To Nyasaye otamore ng’adona bura makare. b Be dawach miriambo e wi bura mowinjore ong’adna? Adhonda ok nyal chango kata obedo ni aonge ketho.’ c Be nitie ng’at ma chal gi Ayub, Ma modho ayany mana ka pi? Oriwore gi jo ma timbegi richo Kendo owuotho gi joricho. d Nikech osewacho ni, ‘Onge ohala ma dhano yudo Kuom temo moro Nyasaye.’ e Omiyo, koro winjauru un jo ma weche donjonu: Nyasaye madier ok ditim gima ok kare ngang’, f Ng’at Manyalo Duto ok nyal timo marach. g

SULA 34 a Ayu 29:14 Ayu 33:9

b Ayu 27:2 c Ayu 9:17, 18 d Nge 1:10, 15 Nge 4:14

e Ayu 9:22-24 Ayu 35:3

f Cha 18:25 2We 19:7 Za 92:15

g Rap 32:4 Rum 9:14 Hib 6:10

 Kolam mar 2 a 1We 28:9 Za 62:12 Nge 24:12 Jer 32:19 Eze 33:20 Rum 2:6 2Ko 5:10 Gal 6:7 1Pe 1:17 Fwe 22:12

b Jak 1:13 c Za 89:14 Za 97:2 Za 99:4 Rum 2:11

d Za 104:29 Ekl 12:7 Isa 42:5 Tic 17:25

e Cha 3:19 Za 146:4 Ekl 3:20

f Wuo 22:28 Ekl 8:2-4 Ekl 10:20

g Rap 10:17 2We 19:7 Tic 10:34 Rum 2:11 Ef 6:9

h Ayu 31:13-15 Nge 22:2

i Za 73:3, 19 Tic 12:21-23

j Wuo 12:29 Dan 5:30

AYUB 34:1-20 11 Nimar enomi ng’ato pok kaluwore gi timbene a Kendo nomi ng’ato oka mana gima ochuoyo. 12 Kuom adier, Nyasaye ok nyal timo gima rach; b Kendo Ng’at Manyalo Duto ok nyal ng’ado bura e yo ma ok owinjore. c 13 En ng’a ma noketo piny duto e lwet Nyasaye, Kendo en ng’a ma ne omiye loch e wi piny duto? 14 Ka Nyasaye oramo ne dhano, Mi omayogi muya ma ne osemiyogi, d 15 Ji duto nyalo tho riat, Mi dhano dog e buru. e 16 Omiyo, Ayub, ka weche donjoni, koro winj; Chik iti adimba iwinj gima adwaro wacho. 17 Be ng’at ma ok ohero tim makare onego obed jatelo, Koso itemo wacho ni Ng’at Manyalo Duto ok tim makare? 18 Be diwach ne ruoth ni, ‘In ng’at manono,’ Kata ne jotelo ni, ‘Un jo maricho’? f 19 Nitie Ng’at ma ok dew wang’ jotelo, Kendo ok otim maber ne jomwandu moloyo jodhier, g Nimar giduto gin tich mag lwete. h 20 Ginyalo tho apoya i e chuny otieno; j

AYUB 34:21-37 Giyiengni matek kae to githo; Kendo jo ma roteke igolo, mak mana ni ok golgi gi lwet dhano. a 21 Nimar wang’ Nyasaye ng’iyo yore mag dhano, b Onono wuodhene duto. 22 Onge mudho kata obed mudho mandiwa manade Ma joricho nyalo pondonee. c 23 Nyasaye ok ket bura mondo oyal dhano moro amora; Ok oket ne dhano kinde mar biro e nyime mondo ong’adne bura. 24 Ong’injo joteko ma ok ochuno ni oketnegi bura Kendo oketo jomoko kargi. d 25 Nimar ong’eyo gik ma gitimo; e Ogologi gotieno motiekgi. f 26 Ochwadogi nikech timbegi maricho, Kendo otimo kamano e lela ku ma ji duto nenogie, g 27 Nimar gisebaro mi giweyo luwe h Kendo gisejwang’o chikene duto; i 28 Gimiyo jochan ywak ne Nyasaye, Kendo owinjo ywak mar jo ma onge jokony. j 29 Ka Nyasaye oling’, ng’ano ma diwach ni otimo marach?

SULA 34 a 1Sa 25:38

b Cha 6:5 2We 16:9 Ayu 31:4 Nge 5:21 Nge 15:3 Jer 16:17 Jer 32:19 1Pe 3:12

30

c Za 139:11, 12

31

Isa 29:15 Jer 23:24 Amo 9:3 Hib 4:13

32 d Eze 21:26, 27 Dan 2:21 Dan 4:25

e Hos 7:2

33

f 1Sa 4:17 Dan 5:30

g Kwa 12:10

34 h 1Sa 15:11

i Za 28:5

35

j Wuo 22:22, 23 Jak 5:4

 Kolam mar 2

36

a Ayu 13:16 Ayu 27:8

b Dan 9:7 Rum 3:23

c Ayu 35:16 Ayu 38:2 Ayu 42:3

d Ayu 10:1 Ayu 19:6

37

864 Kopando wang’e, ng’ano ma dinene? Bed ni otimo kamano ne oganda kata ne ng’ato achiel, duto chalre achala. Ok oyie ne ng’at marach1 mondo oloch a Nikech mano nyalo miyo ji ohinyre. Be nitie ng’at ma nyalo wacho ne Nyasaye ni, ‘Achandora to onge gima rach ma asetimo? b Nyisa anyisa gima rach ma asetimo, Ka po ni nitie, nyisago to ok abi nwoye kendo.’ Kisetamori winjo wachne kama, be domiyi pok kaka iparo? Dwok penjono iwuon, an to ok abi dwoki. Koro nyisa kuom adier gima ing’eyo. Jo ma weche donjonegi biro wachona niya; Ee, jo mariek mosewinja biro wacho ni, ‘Ayub wuoyo awuoya to okia gik mowacho, c Kendo wechene ok nyis rieko.’ We mondo otem1 Ayub nyaka tung’ Nimar weche mowacho chalo mag jo maricho! Otimo richo kendo e wi mano, ochako ong’anyo; d Opamo lwetene kojero e nyimwa

34:30 1 Kata, “ng’at mong’anyo ne Nyasaye.” 34:36 1 Kata nyalo bedo, “Wuonwa, we mondo otem Ayub.”

865

Kendo omedo wacho weche mang’eny maricho kuom Nyasaye madier!” a Elihu nomedo wacho niya: “Be in gadier ni in kare wacho ni, ‘An ng’at makare moloyo Nyasaye’? b Nimar iwacho ni, ‘Be timna makare obadhe?1 Be nitie ohala ma aseyudo nikech ok asetimo richo?’ c Adwaro miyi dwoko In kaachiel gi osiepeni. d Ting’ wang’i ing’i polo, Ne boche e man malo. Ka itimo richo, be iparo ni mano hinyo Nyasaye? f Ka richoni omedore mobedo mang’eny, be mano ditime gimoro? g To ka in ng’at makare, mano konye gang’o; Be nitie gima inyalo miye? h Richoni hinyo mana dhano kaka in, Kendo timni makare konyo mana dhano wadu. Ji ywak sa ma isandogi malit; Giywak mondo oresgi e lwet joteko ma sandogi. i To e ma onge ng’at ma penjore ni, ‘Nyasaye ma Jachuechna ere, j

35 2

3

4 5 6

7

8

9

10

35:3 1 Nyalo bedo ni owuoyo e wi Nyasaye.

SULA 34 a Ayu 35:2

 SULA 35 b Ayu 10:7 Ayu 16:16, 17 Ayu 34:5

c Ayu 9:22-24 Ayu 34:9 Za 73:13

d Ayu 2:11 e Za 68:34 f Nge 8:36 Nge 9:12

g Nge 19:3 h Rum 11:35 i Nge 29:2 j Isa 51:12, 13 1Pe 4:19

 Kolam mar 2 a Za 42:8 Za 149:5 Tic 16:25

b Za 94:12 Isa 48:17

c Cha 1:26 d Za 18:41 e Nge 1:28, 29 1Pe 5:5

f Nge 15:29 Isa 1:15 Jer 11:11

g Ayu 9:11 h Za 37:5 i Za 103:10-12 j Ayu 34:35 Ayu 38:2

AYUB 35:1–36:3 Nyasaye ma miyo ji pake gi wer gotieno?’ a 11 En Nyasaye ma puonjowa b moloyo le manie piny, c Kendo omiyowa rieko moloyo winy ma fuyo e kor polo. 12 Ji ywakne to ok owinjgi, d Nikech gin jo maricho kendo ma sungore. e 13 Kuom adier, Nyasaye ok nyal winjo ywak manono; f Ng’at Manyalo Duto ok dew ywak ma kamago. 14 To koro nade in, be iparo ni dowinji gi kaka isebedo kiywak ni ok inene! g Wachni ni e nyime, omiyo rite arita mondo okaw okang’. h 15 Nimar pok okumi gi mirima; Kendo oseweyoni weche ma ok kare miseriknigo. i 16 Ayub yawo dhoge gi weche manono; Owuoyo mang’eny ma ok ong’eyo gima owacho.” j Elihu ne omedo wacho niya: 2 “Med hori koda matin, kendo chikna iti, Nimar pod an gi weche ma adwaro wacho e lo Nyasaye. 3 Abiro lero weche duto ma ang’eyo a e tiende nyaka giko,

36

AYUB 36:4-21 Kendo abiro hulo ayanga ni Jachuechna a en ng’at makare. 4 Kuom adier, weche ma awacho ok gin miriambo; Giwuok kuom Jal mong’eyo weche duto. b 5 Adier, Nyasaye nigi teko c to ok ocha ng’ato ang’ata; Riekone bende tut. 6 Ok obi reso jo maricho, d To jochan obiro timonegi makare. e 7 Wang’e ni kuom jo makare; f Oketogi ruodhi, g kendo oting’ogi malo nyaka chieng’. 8 To ka otue jo makare gi nyororo, Mi chandruok oduodogi mana ka tonde, 9 Nyasaye nyisogi richo ma gisetimo, Onyisogi richo ma sungagi osekelonegi. 10 Oyawo itgi mondo giwinj siem, Kendo okwerogi ni giwe timo richo. h 11 Ka giwinjo Nyasaye kendo gitiyone, Ngimagi dhi maber ndalogi duto, Kendo gibiro dak gi kuwe kinde duto. i 12 To ka gitamore winjo Nyasaye, ligangla biro negogi j Kendo gibiro tho ma onge gima ging’eyo. 13 Mopogore gi jo makare, jo ma ok dew Nyasaye to mako sadha.

SULA 36 a Rap 32:4 Za 11:7 Za 139:14 Dan 9:14 Fwe 15:3

14

b 1Sa 2:3 Ayu 37:16

c Za 24:8 Za 99:4 Jer 32:18

15

d Za 9:17 Za 68:2 2Pe 2:9

e Za 10:14 Za 140:12 Nge 22:22, 23

16

f Za 33:18 Za 34:15

g Za 78:70, 71 Za 113:7, 8 Isa 9:7

17

h Eze 18:30 i Jer 26:13 j Ayu 33:16-18 Isa 1:19, 20 Rum 2:8

18

 Kolam mar 2 a 1Ru 14:24 b Za 55:23

19

c Isa 30:21 d Za 18:19 e Isa 55:2

20

f Nge 2:22 Jer 25:31

g Nge 19:19 Nge 29:22

h Ayu 34:20 Za 33:16 Nge 11:4

i Hib 11:24, 25

21

866 Kata ka Nyasaye otueyogi, ok giywagne mondo okonygi. Gidak e ngima mar anjawo, giwuotho gi chwo ma chodo e hekalu; a Omiyo, githo ka pod gitindo. b Kata kamano, Nyasaye reso jochan e chandruokgi; Oyawo itgi mondo giwinje sa ma isandogi. Nyasaye goli e chandruok c Kendo oketi ka malach ma inie thuolo, d Oketoni chiemo mamit e mesani mondo ohoyigo. e Ibiro mor neno ka ing’ado bura ne jo maricho, f Kendo neno ka tim makare e ma tiyo. Kata kamano, bed motang’ mondo mirima kik mi iwuo marach,1g Kendo kik iwe asoya machwe ogoli e yo makare. Ka ok itimo kamano, be iparo ni ywakni biro konyi Kata kindani biro goli e chandruok? h Kik igomb ni otieno ochop Seche ma ji osewuok kuonde ma ne gintie ma gidok e miechgi. Kik idonj e richo Mana ni mondo iwe thagori. i

36:18 1 Kata, “ipam ne ng’ato lweti e yor ajara.”

867 22 Nyasaye tekone ng’eny miwuoro; Be nitie japuonj ma dipim kode? 23 Onge ng’at mosegachiko1 Nyasaye a Kata mosegawachone ni, ‘Gima itimono rach’? b 24 Kik iwe pako tijene, c Tijene ma ji osepako gi wer. d 25 Ji duto oseneno gik ma Nyasaye osetimo, Dhano ng’iyogi gi ku ma bor. 26 Ee, duong’ mar Nyasaye odhiero dhano ng’eyo; e Kendo hike ng’eny ma dhano ok nyal kwano. f 27 Nyasaye kawo pi e nam, g Kendo oloke koth mi ochue. 28 Boche olo pigno piny; h Kendo koth chue ne dhano. 29 Be nitie ng’at mong’eyo kaka boche yarore e polo, Kata kaka polo mor kowuok e hembe? i 30 Ne kaka omenyo ler1j e kor polo Kendo kaka omiyo nembe matut pong’ gi pi. 31 Mano e kaka opidho ji; Komiyogi chiemo mogundho. k 32 Oumo mil polo gi lwete, Kendo ochike mondo odimb ka ma ogoyo. l 33 Mor polo nyiso duong’ne, 36:23 1 Kata nyalo bedo, “mosekwero; mosedonjo ne.” 36:30 1 Hibrania, “mil polo.”

SULA 36 a Isa 40:14 b Ayu 34:10 Rum 9:14

37

c Za 92:5 Za 104:24

2

d Wuo 15:1 e Za 145:3 Za 148:13 Fwe 15:3

3

f Za 90:2 Za 102:25-27 1Ti 1:17 Hib 1:10-12

g Cha 2:6 Amo 5:8

4

h Nge 3:20 Isa 55:10 Jer 14:22

i 2Sa 22:12 j Ayu 37:3

5

k Tic 14:17 l 2Sa 22:15 Za 18:14 Za 144:6

 Kolam mar 2

6

 SULA 37 a Ayu 37:11 Za 97:4

b Ayu 40:9

7

Za 29:3 Za 68:33

c 2Sa 22:14 d Ekl 3:11

8

Fwe 15:3

e Za 147:16 f Amo 9:6 g Za 104:3 h Nge 25:23

AYUB 36:22–37:9 Kata mana jamni bende ong’eyo ng’ama1 biro. “Wechegi miyo chunya buok Kendo chunya gocho matek. Winjuru kaka dwond Nyasaye mor malich Kendo winjuru koko ma wuok e dhoge. Dwonde winjore e bwo polo ngima Kendo omiyo polo mil a chakre tung’ piny konchiel nyaka tung’ piny komachielo. Kae to mor polo luwe; Omor gi dwol maduong’, b Kendo ok ogeng’ ne mil polo sa ma dwonde winjore. Dwond Nyasaye mor c e yo malich miwuoro; Kendo Nyasaye timo gik madongo modhiero dhano ng’eyo. d Owacho ne theluji ni, ‘Lwar e piny,’ e Kendo kodh ahiti bende onyiso ni, ‘Go piny matek.’ f E yo ma kamano, Nyasaye chungo tije duto mag dhano Mondo ging’e tijene. Le mag bungu pondo kuonde ma gidakie Kendo gisiko e gondegi. Yamb ahiti kutho koa e ode, g Kendo yamb nyandwat kelo koyo mang’ich. h

9

36:33 1 Kata nyalo bedo, “gima.”

AYUB 37:10–38:5 10 Much Nyasaye loko pi bedo baraf, a Kendo mucheno loko pi bedo kidi. b 11 Ee, opong’o boche polo gi pi; Kendo omiyo polo mil c e boche; 12 Omiyo boche polo luorore kuonde modwaro; Gitimo gimoro amora modwaro e piny. d 13 Samoro otiyo kodgi mondo okum piny, e kata mondo okel koth, Kata mondo onyisgo herane ne dhano. f 14 Ayub, winja; Ling’ mos kendo ipar matut tije madongo mag Nyasaye. g 15 Be ing’eyo kaka Nyasaye chiko boche polo Kendo kaka omiyo polo mil kowuok e bochene? 16 Be ing’eyo kaka boche lewore e kor polo? h Mago gin tije madongo miwuoro mag Jal mong’eyo gik moko duto. i 17 Ang’o momiyo lepi bedoga maliet Kendo piny ling’ga thi sa ma yamo moa yo milambo kutho? j 18 Be inyalo konyo Nyasaye yaro kor polo k Mi obed matek ka kiyo mar chuma? 19 Puonjwa gima wanyalo nyiso Nyasaye; Wan to ok wanyal dwoke nimar wan e mudho. 20 Be ng’ato onego onyise ni adwaro wuoyo?

SULA 37 a Za 147:16 b Ayu 38:29, 30 c Ayu 37:3 d Za 148:8

21

e Wuo 9:23 1Sa 12:17, 18

f 1Ru 18:45 Ayu 36:29, 31 Ayu 38:25-27 Jak 5:17, 18

22

g Za 111:2 Za 145:5

h Ayu 36:29 i Ayu 36:4 Za 18:30 Za 104:24

23

j Luk 12:55 k Isa 44:24

 Kolam mar 2 a Rum 11:34 b 1We 16:27 Za 8:1

c Za 145:3

24

Ekl 3:11 Rum 11:33

d 1We 29:11 Ayu 36:22 Isa 40:26

e Rap 32:4 Za 33:5 Za 37:28

f Za 11:7

38 2

Za 71:19

g Za 33:8 Nge 1:7 Mat 10:28

h Nge 3:7 Mat 11:25 Rum 11:20 Rum 12:16 1Ko 1:26



3 4

SULA 38 i Wuo 19:16, 19 1Ru 19:11

j Ayu 42:3 k Cha 1:1 Neh 9:6 Za 136:6 Nge 8:29 Hib 1:10

868 Koso be nitie gimoro malich ma Nyasaye kia ma dwarore ni ng’ato owachne? a Dhano ok nyal neno chieng’ Sa ma boche oime, Nyaka yamo riemb boche eka ler bedie. Ler ma pichni wuok e polo ma yo nyandwat; Duong’ mar Nyasaye b lich miwuoro. Ok wanyal ng’eyo Ng’at Manyalo Duto e yo makare chuth; c En gi teko mang’eny, d Kendo ok onyal ng’ado bura ma ok kare, e bende ok onyal weyo timo makare. f Kuom mano, ji onego omiye luor. g Nimar ok omor gi jo ma kawore ni giriek.” h Jehova nodwoko Ayub gie kalausi kowacho niya: i “Ma to ng’a ma temo rocho puonjna Kuom wuoyo e wi gik mokia? j Ikri maber ka dichwo, Mondo idwok weche ma adwaro penjigi. Ne in kanye ka ne achueyo piny? k Dwoka ane kiparo ni ing’eyo. En ng’a ma ne opime? Dwoka ka be ing’eyo, Koso en ng’a ma ne oywayo tol kipime?

5

869 6 Sirnine ne ogur e ang’o, Koso en ng’a ma ne oketo kidi mar misene? a 7 Ka ne sulwe mag okinyi b wer gi mor, Kendo ka ne yawuot Nyasaye1c kok matek gi mor? 8 En ng’ano ma ne oketo ne nam rangeye ma geng’e d Ka ne omuomo kowuok e ich? 9 Ka ne aume gi boche polo Mi aboye gi mudho mandiwa, 10 Ka ne aketo tong’ ne nam Mi aketone rageng’ kod rangeye, e 11 Ka ne anyise ni, ‘Inichop kae, kendo ok nikal; Apakani madongogo biro gik kae’? f 12 Be nyaka nene ne isegoloe chik ne piny mondo oru Koso be ne isenyisoe kogwen1 ka ma onego obedie, g 13 Mondo okwak piny ngima Mi oriemb jo maricho oa e iye? h 14 Piny lokore ma bed maber mana ka lowo ma jachuecho oketoe muhuri, Kendo berne chalo nanga mogorie kido mabeyo beyo. 38:7 1 Yo machielo ma Jo-Hibrania ne luongogo malaike. 38:12 1 Kata, “osirawende.”

SULA 38 a Za 104:5

b Fwe 22:16

c Cha 6:2 1Ru 22:19 Ayu 1:6 Ayu 2:1 Za 89:6

d Za 33:7 Nge 8:29

e Cha 1:9 Jer 5:22

f Nge 8:29

g Cha 1:5 Za 74:16

h Ayu 24:15 1Th 5:7

 Kolam mar 2 a Cha 1:2 Za 77:19

b Za 9:13 Mat 16:18

c Ayu 10:21, 22

d Za 74:17 Za 89:11

e Isa 45:7

f Ayu 37:6

g Jos 10:11 Isa 30:30

h Wuo 9:24 Eze 13:13

i Za 135:7

j Ayu 28:26

AYUB 38:6-26 15 Jo maricho imayo ler, Kendo lwetegi ma giting’o malo ituro. 16 Be isedhi nyaka e bwo nam ka ma pige wuokie Koso be isewuotho minono nembe matut? a 17 Be ng’ato osenyisie dho rangeye mag tho, b Kata be iseneno dho rangeye mag liel? c 18 Be ding’e kaka piny duto rom? d Dwoka ane ka ing’eyo gigo duto. 19 Be ing’eyo ka ma ler aye? e Koso be ing’eyo ku ma mudho wuokie, 20 Ma diduoke kuno Mondo ing’e yo ma dhi e dalane? 21 Dibed ni ing’eyo mae nikech ne onyuoli chon Kendo higni misedakgo bende ng’eny? 22 Be isedonjo kuonde mokanie theluji, f Koso be iseneno kuonde mokanie pe, g 23 Ma asekano mondo atigo chieng’ masira, Kendo ma aiko mondo akedgo e lweny? h 24 Ler1 wuokga kanye, To yamb ugwe kudhoga koa kanye? i 25 Ng’ano ma ne oloso yo ma kodh ataro luwo Kendo ma ne oloso yo ma kodh ahiti ma chue gi mor polo luwo, j 26 Mondo ochwe ka ma onge ng’at modakie, 38:24 1 Kata nyalo bedo, “Mil polo.”

AYUB 38:27–39:5 E thim ka ma onge dhano modakie, a 27 Mondo okel pi e piny motuo Kendo omi lum otwi? b 28 Be koth nigi wuon-gi, c Koso wuon tho ma moko e lum to en ng’a? d 29 Pe wuok e i ng’a, To ng’ano ma nyuolo ong’ueng’o e 30 Seche ma pi olokore mobedo ka kidi, Kendo seche ma pi manie nembe obedo ka kidi? f 31 Be inyalo tueyo sulwe mag Kima gi tol, Kata gonyo tol motwego sulwe mag Kesil? g 32 Be inyalo miyo sulwe mag Mazaroth owuog e kindene Kata sembo sulwe mag Ash gi nyithindgi? 33 Be ing’eyo chike ma tayo chuech manie kor polo, h Koso be dimi chikego oti e piny ka? 34 Be inyalo ting’o ne boche polo dwondi Kikwayo mondo koth maduong’ ochwe? i 35 Be inyalo golo chik mondo polo omil? Be ginyalo biro ma giwachni ni, ‘Eri wasechopo!’ 36 En ng’a ma nomiyo boche polo1 rieko j Kata ma ne omiyo gik manie kor lwasi rieko?2k 38:36 1 Kata nyalo bedo, “dhano.” 2 Kata nyalo bedo, “pach dhano.”

SULA 38 a Za 104:13 Za 107:35

b Za 147:7, 8

c 1Sa 12:18 Isa 30:23 Jer 5:24

d Cha 27:28

e Za 147:16

f Ayu 37:10

g Amo 5:8

h Nge 3:19 Jer 31:35 Jer 33:25

i Zek 10:1

j Jer 10:12

k Za 136:5 Nge 3:20

 Kolam mar 2 a Jer 10:13

b Za 104:21 Za 145:15, 16 Nah 2:12

c Za 147:9 Mat 6:26 Luk 12:24

 SULA 39 d Za 104:18

e Za 29:9

f Ayu 24:5 Za 104:10, 11

870 37 Ng’ano mariek ma nyalo kwano boche, Kendo ma nyalo leng’ogi mondo koth ochwe a 38 Seche ma buru chokore Mi gibed pidhe pidhe? 39 Be didwar ne sibuor chiemo Kata pidho nyithinde modenyo ma giyieng’ b 40 Seche ma gipondo e gondegi Kata sa ma gikiyo gimoro? 41 En ng’a ma miyo agak c chiemo Kinde ma nyithinde ywak ne Nyasaye mondo okonygi Ka giluorore koni gi koni kendo gimanyo gima digicham? “Be ing’eyo kinde ma diek mag gode nyuolie? d Koso be isegang’iyo mwanda ka nyuol? e 2 Be ikwanoga dweche ma giting’ogo nyithindo e ich? Koso ding’e kinde ma onego ginyuolie? 3 Giguom sa ma ginyuol, Kendo muoch ma ne kayogi rumo gi kanyo. 4 Nyithindgi dongo kotegno e thim; Giweyo minegi kendo ok gichak giduog irgi. 5 En ng’a ma ne oweyo punda mar thim oba abaya, f Koso en ng’a ma ne ogonyo tondene?

39

871 6 An e ma asekete mondo odag e piny motwo Kendo miye pewe motimo chumbi obed kar dakne. 7 Ochayo tungni man kuonde ma ji odakie; Kendo ok owinj koko mag jodwar. 8 Owuotho awuotha e gode komanyo lege monyalo chiemoe; Omanyo gimoro amora mang’ich mondo ocham. 9 Be jowi ditini? a Be iparo ni donind e kund jambi adier? 10 Be inyalo tweye e kwer mondo opurni puothi, Koso be obiro yie luwi e hoho mondo opurni? 11 Be inyalo geno tekone mang’enyno Mi ikete mondo otini tije mapek? 12 Be iparo ni onyalo kelo cham misekayo pacho, Koso iparo ni onyalo chokonigi mi okelnigi kar dino? 13 Kata obedo ni udo nyalo kwadho buombene piyo piyo, Be dipim buombene kata yie buombene gi mag ogungo? b 14 Oweyo tonge e lowo, Kendo oweyogi kanyo mondo giyud liet. 15 Ok opar ni ng’ato nyalo nyonogi mi gitore Kata ni le moro nyalo nyonogi.

SULA 39 a Rap 33:17

b Za 104:17 Zek 5:9

 Kolam mar 2 a Ywa 4:3

b Za 147:10 Isa 31:1

c Jer 8:16

d Bur 5:22 Za 32:9

e Nge 21:31 Jer 46:9 Jer 47:3 Hab 1:8

f Isa 5:28 Jer 8:6

AYUB 39:6-25 16 Otimo ne nyithinde marach ka gima ok gin mage; a Ok oluor ni tije matek biro dhi ka nono. 17 Nimar Nyasaye otuone1 rieko Kendo ok omiye ng’eyo moro amora. 18 Kata kamano, sa ma okwadho buombe koringo, Onyiero faras gi ng’at moidhe. 19 Be in e ma ne imiyo faras tekone? b Koso in e ma iketone yier manie ng’ute? 20 Be in e ma imiyo ochikore ka dede? Ofuto1 malich kendo obuogo ji. c 21 Ogwaro piny gi teko ka en e pap; d Kendo omuomore ne lweny. e 22 Onyiero anyiera kendo onge gima oluoro. f Kata mana ligangla ok dimi olokre. 23 Asere rwadore e bathe, Kendo tong’ bende mil malich. 24 En to omor ma dende tetni ateta sa ma odhi e lweny, Ok doling’ mos ka owinjo tung’ ka ywak. 25 Sa ma tung’ ywak, ogoyo ni, ‘Aha!’ Ong’weyo lweny gi kuma bor, 39:17 1 Hibrania, “omiyo wiye owil gi rieko.” 39:20 1 Kata, “okudho.”

AYUB 39:26–40:17 Kendo owinjo koko mar jotend lweny kod milome mar lweny. a 26 Be riekoni e ma miyo koga huyo Koyaro buombene kochomo yo milambo? 27 Koso chikni e ma miyo otenga huyo malo b Kogero ode malo, c 28 Kendo onindo gotieno e lwanda, Kendo oloso ode e lak lwanda? 29 Omanyo chiemo ka en gi kanyo; d Wengene neno gik man mabor. 30 Nyithinde nyodho remo; Kendo ka moro amora ma gimoro othoe, ibiro yude kanyo.” e Jehova nomedo dwoko Ayub niya: 2 “Be jamany ketho owinjore opiem gi Ng’at Manyalo Duto? f We ng’at ma dwaro rieyo Nyasaye mondo ochiw dwoko.” g 3 Ayub nodwoko Jehova niya: 4 “Ne! An ok awinjora. h Be nitie gima dadwoki adier? Aketo lweta e dhoga. i 5 Nimar asewacho dichiel to ok abi dwoko kendo; Ee, nyadiriyo, to ok abi wuoyo kendo.” 6 Eka Jehova nodwoko Ayub gie kalausi niya: j

40

SULA 39 a Jer 46:4

b Nge 23:5 Isa 40:31

c Jer 49:16 Oba 4

d Ayu 9:26 Jer 49:22

e Mat 24:28

 SULA 40 f Ayu 33:12, 13 Isa 45:9

g Ayu 13:3 Ayu 23:3-5 Ayu 31:35

h Ayu 42:5, 6

i Za 39:9 Nge 30:32

j Ayu 38:1

 Kolam mar 2 a Ayu 38:3 Ayu 42:4

b Za 51:4 Rum 3:4

c Wuo 15:6 Za 89:13 Isa 40:26 1Ko 10:22

d Ayu 37:4 Za 29:3

872 7 Ikri maber ka dichwo, Mondo idwok weche ma adwaro penjigi. a 8 Itemo wacho ni ang’ado bura marach? Koso idwaro wacho ni arach mondo inenri ni in ng’at maber? b 9 Be in gi bat ma ratego kaka mar Nyasaye madier, c Koso be dwondi dimor kaka mare? d 10 Kiyie, bidhri maber Rwakri gi luor kod duong’. 11 Ol mirimbi mager; Kendo many ng’ato ang’ata ma sungore mondo iduoke piny. 12 Many ng’ato ang’ata ma sungore kendo iduoke piny, Kendo inyon jo maricho ka ma gintie. 13 Pandgi giduto e lowo; Kendo ituegi1 ka ma opondo, 14 Kitimo kamano, to an bende abiro yie Ni badi ma korachwich nyalo resi. 15 Ne ane Behemoth1 ma ne achueyo mana kaka ne achueyi. Ochamo lum mana ka dhiang’. 16 Ne kaka oguche nigi teko Kod kaka bund iye ojing’. 17 Yiwe ochikore tir ka yiend sida; 40:13 1 Hibrania, “umo wengegi.” 40:15 1 Nyalo bedo ni mano ne en rawo.

873

18

19

20

21 22 23

24

Kendo leche mag embene otegno malich. Chokene otegno ka mula; Kendo ogwendene chalo sirni mag chuma. Kuom kit le ma ne Nyasaye ochueyo, en e ma olichie moloyo; Jachuechne kende e ma nyalo sudo bute gi ligangla. Nimar gode nyagone chiemo Kuonde ma le duto mag bungu tugoe. Onindo e tiend kudho, Opondo e kind odundu manie pi. Yiend kudho miye tipo, Kendo opondo e i yiende ma twi e tiend aora. Kata ka aora opong’ manade, ok oluor. Kata ka pi Jordan a muomore e dhoge, en chunye ng’ich ang’icha. Be ng’ato nyalo make koneno, Kata tucho ume gi olowu? “Be inyalo mako Levayathan1b gi olowu Kata tueyo lewe gi tol? Be inyalo rwako tol1 e ume Kata chuoyo dhoge gi olowu?2 Be obiro hombi gi weche mang’eny, Koso be dowuo kodi mos?

41 2

3

41:1 1 Nyalo bedo ni en nyang’. 41:2 1 Hibrania, “tol molos gi togo.” 2 Hibrania, “kudho.”

SULA 40 a Jos 3:15

 SULA 41 b Za 104:25, 26

 Kolam mar 2 a Ayu 41:26

b 2We 20:6 Dan 4:35 Tic 11:17 Rum 9:19

c Rum 11:35

d Rap 10:14 Za 24:1 Za 50:12 1Ko 10:26

AYUB 40:18–41:14 4 Be dulos kode winjruok Mondo obed misumbani nyaka chieng’? 5 Be inyalo tugo kode kaka ditug gi winyo, Koso be ditweye mondo nyithindi ma nyiri otug kode? 6 Be jo ohala digo nengone? Koso be digiyang’e mondo gipogre ringe? 7 Be inyalo chwo pien dende gi tong’ a Koso be inyalo chwo wiye gi bidhi minegogo rech? 8 Tem ane kedo kode; Wiyi ok nowil gi lwenyno mi ok nichak imule kendo! 9 Temo make en tich manono. Nene anena kende biro goyi nyang’eng’. 10 Onge ng’ato ma dihedhre kwinye. To koro ng’ano ma dichung’ e nyime? b 11 Be nitie ng’at mosemiya gimoro ma dwarore ni aduokne? c Gimoro amora manie bwo polo en mara. d 12 Abiro wuoyo bende e wi tiendene, Abiro wuoyo e wi tekone kod dende mochuere maber. 13 Ng’ano mosetemo dang’o piene? Sa ma ong’amo dhoge, ng’ano ma ditem donjoe? 14 Be nitie ng’at ma diyaw dhoge?

AYUB 41:15–42:2 Lekene moruowo lich miwuoro. 15 Dier ng’eye otimo kalagakla moriedo Kendo gitwere kanyachiel. 16 Moro ka moro ochomore kuom wadgi matek Ma kata mana muya ok nyal kadho e kindgi. 17 Moro ka moro opadore kuom nyawadgi; Gimakore matek ma ok nyal poggi. 18 Ka ogir1 to ler e ma rieny, Kendo wengene chalo pilni mar ler mokinyi. 19 Ligek mach wuok e dhoge Kod pilni mach ma kakni. 20 Yiro dhuolore ka wuok e ume, Mana ka yich togo miwang’o. 21 Muche moko mach, Kendo ligek mach wuok e dhoge. 22 Ng’ute tek ta, Kendo ng’ato ang’ata moromo kode buok ahinya. 23 Pien bund iye otegno sidang’; Ochalo chuma, kendo onge ng’at ma nyalo dang’e. 24 Chunye tek ka lwanda, Ee, chunye tek mana ka pong’ rego. 25 Ka oa malo, kata mana jo ma rateke bedo maluor; 41:18 1 Kata, “ojir.”

Kolam mar 2  SULA 41 a Ayu 41:7

26

27

28 29

30

31

32

33

34

b Isa 41:15

 SULA 42 c Cha 18:14 Za 135:6 Isa 43:13 Isa 55:10, 11 Jer 32:17 Mar 10:27 Luk 18:27

874 Sa ma okeyo pi, ogoyo ji nyang’eng’. Onge ligangla ma nyalo chwoye; Bed ni en tong’ kata asere. a Chuma yom yomne mana ka tiang’, Kendo mula be chalone mana ka yien motop. Asere ok mi oringi; Kendo kite mibayego chalone mana mihudhi. Arungu to chalone mana tiang’, Kendo ka ji baye gi tong’ to onyiero anyiera. Bwoye chalo gi balategni ma bitho; Oriere e chuodho mana ka gir dino bel. b Omiyo nam yienyo mana ka dakuon; Kendo omiyo opapni mana ka aguch mo. Koringo e nam, ndache lokore rachar. Kendo omiyo ng’ato paro ni pi otimo lwar. Onge gima inyalo pimego e piny, Nochueye mondo kik oluor gimoro amora. Wang’e ok oluoro le duto ma roteke. En e ruodh le duto mag bungu.” Eka Ayub nodwoko Jehova niya: “Koro ang’eyo ni onge gima nyalo tami timo Kendo ni gimoro amora midwaro timo, inyalo timo. c

42 2

875 3 Isepenjo ni, ‘Ma to ng’a ma temo rocho puonjna kowuoyo e wi gik mokia?’ a Kuom adier, asewuoyo e wi gik ma ok ang’eyo Asewuoyo e wi weche ma korgi tek ahinya kendo ma ok ang’eyo tiendgi. b 4 Ne iwacho ni, ‘Yie ichik iti mondo awuo. Mondo idwok weche ma adwaro penjigi.’ c 5 Ita to osewinjo humbi, Kata kamano, sani to koro aneni gi wang’a. 6 Mano e momiyo amuonyo weche duto ma asewacho, d Omiyo, aseyie ni ajaricho, kendo amienora gi lowo kod buru.” e 7 Bang’ ka Jehova ne osewacho ne Ayub wechegi, Jehova ne owacho ne Elifaz Ja-Teman niya: “Akecho kodi kaachiel gi osiepeni ariyo, f nikech ne ok uwacho adiera kuoma g kaka jatichna Ayub notimo. 8 Omiyo, kaw ruedhi abiriyo gi yimbe abiriyo iter ne jatichna Ayub, mondo utimgo misango miwang’o nikech richo musetimo. Bang’ mano, jatichna Ayub biro lemonu. h Mi anawinj kwayone kendo ok abi chulou kaluwore gi fupu, nimar ne ok uwacho adiera kuoma kaka jatichna Ayub notimo.” 9 Kuom mano, Elifaz JaTeman gi Bildad Ja-Shua gi

SULA 42 a Ayu 38:2

b Za 40:5 Za 139:6

c Ayu 38:3 Ayu 40:7

d Ayu 40:4

e Ezr 9:6 Za 51:17

f Ayu 2:11

g Ayu 11:6 Ayu 15:14, 15 Ayu 22:2, 3

h Cha 20:17 Jak 5:15

 Kolam mar 2 a Mat 6:14

b Ayu 2:6, 7 Jak 5:11

c Cha 32:10 1Sa 2:7 2We 25:9 Nge 22:4 Isa 61:7

d Ayu 19:13

e Nge 3:33 Nge 10:22 Hib 11:6 Jak 5:11

f Ayu 1:3

g Ayu 1:1, 2

AYUB 42:3-17 Zofar Ja-Naamath ne odhi motimo kaka Jehova nowachonegi, kendo Jehova noyie timo kaka Ayub nokwaye. 10 Bang’ ka ne Ayub oselemo ne osiepene, a Jehova notiekone masichene duto b moduokone mwandune. Jehova nomiye gik ma ne en-go mokwongo nyadiriyo. c 11 Owetene gi nyiminene duto kaachiel gi osiepene machon d nobiro e ode mochiemo kaachiel kode. Ne gigoyone mos kendo ne gihoye nikech masiche duto ma Jehova ne oweyo mondo oyude. Moro ka moro kuomgi ne omiye pesa kod tere mar dhahabu. 12 Omiyo, Jehova noguedho higni ma achien mag ngima Ayub moloyo kaka ne oguedhe motelo. e Mi Ayub nobedo gi rombe 14,000, gi ngamia 6,000, gi dhok 2,000, kod punde mamon 1,000. f 13 Bende, ne ochako onyuolo yawuoyi abiriyo gi nyiri adek. g 14 Ne ochako nyare makayo ni Jemima, to mar ariyo ni Kezia, to mar adek nochako ni Kerenhapuk. 15 E pinyno duto, onge nyiri ma ne beyo kaka nyi Ayub, kendo wuon-gi nomiyogi pok kaachiel gi owetegi. 16 Bang’ wechego duto, Ayub nomedo dak kuom higni 140 moneno nyithinde gi nyikwaye nyaka tieng’ mar ang’wen. 17 Gikone, Ayub ne otho ka hike oniang’ maber.

ZABU RI WECHE MANTIE

1 Yore ariyo mopogore Somo chik Nyasaye kelo mor (2) Jo makare chalo gi yath ma nyago olembe (3) Jo maricho chalo mihudhi ma yamo tero (4) 2 Jehova kod ng’ate mowir Jehova nyiero ogendni (4) Jehova keto ruodhe (6) Miuru wuod Nyasaye luor (12) 3 Geno Nyasaye kata ka weche tek ‘Ang’o momiyo jowasigu thoth?’ (1) “Warruok a kuom Jehova” (8) 4 Lamo ma nyiso geno kuom Nyasaye “Bed gi mirima, to kik itim richo” (4) ‘Nindo biro tera mos’ (8) 5 Jehova, kar bwok mar jo makare Nyasaye osin gi timbe maricho (4, 5) “Telna e yori makare” (8) 6 Lamo mikwayogo ng’wono Jomotho ok nyal pako Nyasaye (5) Nyasaye winjo kwayo mar ng’wono (9) 7 Jehova en Jang’ad-Bura makare “Yaye Jehova, ng’adna bura” (8) 8 Duong’ mimiyo Nyasaye kod dhano “Mano kaka nyingi duong!” (1, 9) ‘Dhano adhana, konyo gang’o?’ (4) Osidhne dhano osimbo ma nigi duong’ (5) 9 Hulo gik madongo ma Nyasaye osetimo

10

11

12

13

14

15

16

876

Jehova e kar bwok maber (9) Geno Nyasaye en ng’eyo nyinge (10) Jehova e ma konyo jo ma onge teko Jaricho sungore niya: “Nyasaye onge” (4) Jo ma sandore ringo ir Jehova (14) ‘Jehova e Ruoth nyaka chieng’ ’ (16) Keto Jehova obed kar bwok “Jehova nie hekalu mare maler” (4) Nyasaye osin gi jo mohero timbe gero (5) Jehova chung’ mondo okaw okang’ Weche Nyasaye liw (6) Gombo resruok mar Jehova ‘A Jehova, nyaka karang’o?’ (1, 2) Jehova guedho ng’ato gi gueth mogundho (6) Kaka ng’at mofuwo chalo “Jehova onge” (1) ‘Onge ng’ato ma timo gima ber’ (3) En ng’ano ma nobed wendo e hemb Jehova? Owacho adier ei chunye (2) Ok oketh nying ng’ato (3) Ochopo singo, kata ka mano biro hinye (4) Jehova, Soko mar ber “Jehova e pokna” (5) ‘Chunya rieya gotieno’ (7) ‘Jehova nie bada ma korachwich’ (8) “Ok iniweya e Liel” (10)

877 17 Lamo mar kwayo rit “Isenono chunya” (3) “E tipo mar buombeni” (8) 18 Pako Nyasaye nikech okelo resruok “Jehova e lwandana” (2) Jehova makore gi jo ma omakore kode (25) Yor Nyasaye ni kare chuth (30) “Bolruokni miya duong’” (35) 19 Chuech mag Nyasaye gi chikene chiwo neno “Polo lando duong’ mar Nyasaye” (1) Chike makare mag Nyasaye duogo chuny (7) “Kethona mopondo” (12) 20 Nyasaye reso ruodhe mowiro Jomoko ogeno geche gi farese, ‘wan to waluongo nying Jehova’ (7) 21 Jehova guedho ruoth mogene Ruoth imiyo ngima malach (4) Ibiro tiek wasik Nyasaye (8-12) 22 Yudo pak bang’ bedo gi chuny monyosore “Nyasacha, iweya nang’o?” (1) “Gigoyo ombulu ne nangana” (18) Pako Nyasaye e chokruok (22, 25) Piny duto biro lamo Nyasaye (27) 23 “Jehova e Jakwadha” “Ok abi chando gimoro” (1) “Oduogo chunya” (3) “Okombena opong’ mi oo piny” (5) 24 Ruoth ma nigi duong’ donjo e dho rangeye “Jehova e wuon piny” (1) 25 Lamo mikwayogo Nyasaye tach kod ng’wono

ZABURI Weche Mantie

26

27

28

29

30 31

32

33

34

“Konya ng’eyo yoreni” (4) ‘Jehova en osiep jo moluore’ (14) “Iwena richona duto” (18) Wuotho e tim matir “A Jehova, nona” (2) Sin gi osiepe maricho (4, 5) ‘Analwor kendo mar misango mar Nyasaye’ (6) Jehova e kar konyruok mar ngimana Nono matut ber mar hekalu mar Nyasaye (4) Jehova dewowa kata ka jonyuolwa ojwang’owa (10) “Gen kuom Jehova” (14) Iwinjo lamo mar jandik-zaburi ‘Jehova, tekona kendo okumbana’ (7) Dwond Jehova nigi teko Lamuru kurwako lewni maler (2) “Nyasaye ma nigi duong’ mor ka polo” (3) Jehova tego joge (11) Ywagruok lokore mor Ng’wono mar Nyasaye osiko (5) Keto Jehova obed kar bwok “Aketo ngimana e lweti” (5) “Jehova Nyasach adiera” (5) Ber mar Nyasaye okalo apima (19) Jo mamor gin mowenegi kethogi “Ne ahuloni richona” (5) Nyasaye miyi rieko (8) Opak Jachuech “Werneuru wer manyien” (3) Jehova chuecho gi wach kod muche (6) Oganda Jehova mor (12) Wang’ Jehova ng’iyo ji (18) Jehova reso jotichne “Wating’uru nyinge malo” (3)

ZABURI Weche Mantie

35

36

37

38

39

40

Malaika mar Jehova rito joge (7) “Bil mondo ine kaka Jehova ber” (8) ‘Chokene ok notur kata achiel’ (20) Lamo mar kwayo resruok e lwet wasigu Wasigu ibiro riemb mi gidhi mabor (5) Pako Nyasaye e dier oganda maduong’ (18) Gisin koda kayiem (19) Hera mosiko mar Nyasaye Jaricho ok oluoro Nyasaye (1) Nyasaye e soko mar ngima (9) “Ler mari e ma omiyo waneno ler” (9) Jo mogeno Jehova biro dhi maber Kik chunyi chandre nikech joricho (1) “Yud mor maduong’ kuom Jehova” (4) “We mondo Jehova ota yoreni” (5) “Jo mamuol nobed weg piny” (11) Ng’at makare ok nokwa chiemo (25) Jo makare nodag e piny nyaka chieng’ (29) Lamo mar ng’at ma ywagore nikech richone “Anyosora ahinya kendo an gi parruok mang’eny” (6) Jehova winjo jo morite (15) “Richona ne chanda” (18) Ngima chuok Dhano chalo mana ka muya (5, 11) “Kik iling’ aling’a sa ma pi wang’a chuer” (12) Gouru erokamano ne Nyasaye ma ok nyal pim gi machielo

878

41

42

43

44

45

46

47

Tije Nyasaye ng’eny mokalo akwana (5) Misango ok e gima duong’ e wang’ Nyasaye (6) “Amor timo gima idwaro” (8) Lamo mar jatuo Nyasaye rito jatuo (3) Osiepa ma ne ageno ahinya osendhoga (9) Pako Jehova kaka Jawar Maduong’ Manyo Nyasaye mana ka mwanda ma riyo ohingo (1, 2) “Ang’o momiyo chunya chandore?” (5, 11) “Gen kuom Nyasaye” (5, 11) Nyasaye reso ji kaka Jang’ad-Bura “Or ler mari kod adierani” (3) “Ang’o momiyo chunya chandore?” (5) “Gen kuom Nyasaye” (5) Lamo mar kwayo kony “In e ma niresowa” (7) Wachalo “ka rombe monego oyang’ ” (22) “A malo mondo ikonywa!” (26) Kend mar ruoth mowir Wecheni ng’won (2) “Nyasaye e kom-lochni nyaka chieng’ ” (6) Ruoth gombo ber mar miaha (11) Yawuoti nobed jotelo e wi piny mangima (16) “Nyasaye e kar bwokwa” Tije miwuoro mag Nyasaye (8) Nyasaye tieko lwenje e piny duto (9) Nyasaye e Ruodh piny duto ‘Jehova lich miwuoro’ (2) Pakuru Nyasaye gi wer (6, 7)

879 48 Sayun, dala mar Ruoth Maduong’ Mor e piny mangima (2) Nonuru dala kod ohingage (11-13) 49 Fuwo mar geno mwandu Onge dhano ma nyalo waro nyawadgi (7, 8) Nyasaye waro ji e teko mar Liel (15) Mwandu ok nyal reso ng’ato e tho (16, 17) 50 Nyasaye ng’ado buch ng’at makare gi jaricho Singruok gi Nyasaye e yor misango (5) “Nyasaye e Jang’ad-Bura” (6) Le duto gin mag Nyasaye (10, 11) Nyasaye elo timbe joricho (16-21) 51 Lamo mar jaricho moloko chunye Wan joricho chakre ka nomak ichwa (5) “Pwodh richona” (7) “Chue chunya obed maler” (10) Nyasaye dwaro chuny monyosore (17) 52 Keto geno kuom hera mosiko mar Nyasaye Isiemo jo ma sungore nikech timbegi maricho (1-5) Jo ma ok ohero Nyasaye ogeno mwandu (7) 53 Kaka ng’at mofuwo chalo “Jehova onge” (1) ‘Onge ng’ato ma timo maber’ (3) 54 Lamo mar ng’at ma kwayo kony ka en e dier wasike “Nyasaye e jakonyna” (4) 55 Lamo mar ng’at ma osiepne ondhogo Ajara moa kuom osiep ng’ato machiegni (12-14)

ZABURI Weche Mantie “Bol ting’ mari kuom Jehova” (22) 56 Lamo mar ng’at misando “Ageno kuom Nyasaye” (4) “Pi wang’a e chupani” (8) “Dhano adhanani ditimna ang’o?” (4, 11) 57 Lamo mar kwayo Nyasaye okechwa Bwok e buombe Nyasaye (1) Wasigu lwar e obadho ma ne gichiko (6) 58 Nitie Nyasaye ma ng’ado bura ne piny Lamo mondo okum joricho (6-8) 59 Nyasaye, okumba kendo kar bwok ‘Kik ikech jo ma ndhogo jowetegi’ (5) “Abiro wero tekreni” (16) 60 Nyasaye loyo jowasigu Kony moa kuom dhano en kayiem (11) “Nyasaye biro miyowa teko” (12) 61 Nyasaye en ohinga mabor ma geng’onwa wasigu “Abiro bedo wendo e hembi” (4) 62 Warruok madier a kuom Nyasaye “Anarit Nyasaye ka ahora mos” (1, 5) ‘Olneuru Nyasaye gik manie chunyu’ (8) Dhano chalo ka muya (9) Kik igen mwandu (10) 63 Gombo bedo gi Nyasaye “Herani mosiko ber moloyo ngima” (3) ‘Ng’at mamor moyudo pok maberie moloyo’ (5) Paro matut kuom Nyasaye gotieno (6) ‘Amako Nyasaye matek’ (8)

ZABURI Weche Mantie 64 Arita kuom jomonj mopondo “Nyasaye biro chielogi gi asere” (7) 65 Nyasaye orito piny “Jawinj lamo” (2) “Ng’at mamor en ng’at miyiero” (4) Ber mogundho mag Nyasaye (11) 66 Tije mag Nyasaye miwuoro ‘Biuru une gik ma Nyasaye osetimo’ (5) “Abiro chopo singruokna” (13) Nyasaye winjo lamo (18-20) 67 Piny duto biro luoro Nyasaye Yore Nyasaye biro ng’ere (2) ‘Mad ogendni duto opak Nyasaye’ (3, 5) “Nyasaye biro guedhowa” (6, 7) 68 ‘Mad wasik Nyasaye oke’ “Wuon nyithi kiye” (5) Nyasaye miyo jo modong’ kendgi ot (6) Mon lando wach maber (11) Ichiwo ji kaka mich (18) ‘Jehova ting’onwa ting’wa pile’ (19) 69 Lamo mikwayogo resruok “Kinda ma an-go ne odi osetieka” (9) “Dwoka mapiyo” (17) “Ne gimiya divai makech mondo otiekna riyo” (21) 70 Lamo mar kwayo kony mapiyo “Bi ikonya piyo” (5) 71 Geno ma jo ma oti nigo Geno Nyasaye kochakore e tin (5) “Ka tekona orumo” (9) ‘Nyasaye osepuonja chakre tinna’ (17) 72 Ruoth ma Nyasaye oketo locho gi kuwe

880

73

74

75

76

77

78

“Jo makare biro dhi maber” (7) Lochne biro chakore e nam nyaka e nam (8) Resruok e timbe mahundu (14) Chiemo nobed mang’eny e piny (16) Nying Nyasaye ipako nyaka chieng’ (19) Ng’at Nyasaye ma ne chiegni baro duogo e yo “Tiendena ne both obaro tenge” (2) “Nachandora odiechieng’ duto” (14) ‘Nyaka ka nadonjo ka maler mar Nyasaye’ (17) Joricho ni ka ma poth (18) Sudo machiegni gi Nyasaye ber (28) Lamo mikwayogo Nyasaye mondo opar joge Paro kaka Nyasaye noreso joge (12-17) “Par kaka wasigu osejari” (18) Nyasaye ng’ado bura makare Joricho nomadh okombe mar Jehova (8) Nyasaye loyo wasik Sayun Nyasaye reso jo mamuol (9) Jotelo ma wigi tek bolore (12) Lamo mar kwayo kony e kinde chandruok Paro matut kuom tije mag Nyasaye (11, 12) ‘En ng’ano maduong’ kaka in, A Nyasaye?’ (13) Kaka Nyasaye norito Jo-Israel ma ne onge yie Nyisuru tieng’ ma biro (2-8) “Ne ok giyie kuom Nyasaye” (22) “Cham moa e polo” (24) “Ne gimiyo Jal Maler mar Israel chuny lit” (41)

881

79

80

81

82

83

84

85

86

Wuok Misri nyaka e Piny Mosingi (43-55) “Ne gitemo Nyasaye” (56) Lamo ma jo Nyasaye ne kwayogo kony ka ne omonjgi ‘Ji goyonwa siboyi’ (4) ‘Konywa nikech nyingi’ (9) “Chul kuor nyadibiriyo ne jo mokiewo kodwa” (12) Imanyo Jakwadh Israel mondo oduokgi “Yaye Nyasaye, duogwa iri” (3) Israel chalo gi mzabibu mar Nyasaye (8-15) Ijiwo ji mondo owinj wach Kik ulam nyiseche ma wendo (9) ‘Mad ne uwinja’ (13) Ikwayo mondo ong’ad bura kare Nyasaye ng’ado bura e kind “nyiseche” (1) “Ng’aduru bura makare ne jodhier” (3) “Un nyiseche” (6) Lamo sa ma wasigu obiro kedo kodwa “A Nyasaye, kik iling’ aling’a” (1) Jowasigu chalo gi buya (13) Nying Nyasaye en Jehova (18) Siso mar bedo e hekalu maduong’ mar Nyasaye Ja-Lawi gombo bedo ka winyo (3) “Odiechieng’ achiel e laru magi” (10) “Nyasaye en wang’ chieng’, kendo okumba” (11) Ji kwayo Nyasaye oduokgi ire Nyasaye biro lando kuwe ne jo ma omakore kode (8) Hera mosiko kod adiera biro riwore (10) Onge nyasaye machal gi Jehova

ZABURI Weche Mantie

87 88

89

90

91

92

Jehova oikore weyo ne ji richogi (5) Ogendni duto biro lamo Jehova (9) “Puonja yoreni” (11) “Miya chuny achiel” (11) Sayun, dala mar Nyasaye madier Jo ma ne onyuol e Sayun (4-6) Lamo mikwayogo Nyasaye mondo ogeng’ tho “Ngimana nie dho Liel” (3) ‘Alami okinyi kokinyi’ (13) Wero wende e wi hera mosiko mar Jehova Singruok gi Daudi (3) Koth Daudi nochung’ nyaka chieng’ (4) Ng’at Nyasaye mowir luonge ni “Wuora” (26) Singruok mar Daudi nyaka chopi (34-37) Dhano ok nyal tony e teko mar Liel (48) Nyasaye osiko, dhano to ndalone chuok Higni aluf achiel chal gi odiechieng’ mosekalo (4) Dhano dak kuom higni 70-80 (10) “Puonjwa kwano ndalowa” (12) Dak ka mopondo mar Nyasaye Resruok e obadho mar jachik winy (3) Yudo kar bwok e buomb Nyasaye (4) Ok ibi podho kata ka ji alufe opodho (7) Ochiko malaike mondo oriti (11) Jehova ipako nyaka chieng’ Tijene dongo kendo pache tut (5) ‘Jo makare biro loth ka yien’ (12) Jomoti biro dhi nyime nyak (14)

ZABURI Weche Mantie 93 Loch Jehova man malo ahinya “Jehova osebedo Ruoth!” (1) ‘Inyalo gen weche miparonwa’ (5) 94 Kwayo Nyasaye mondo ochul kuor “Joricho biro siko nyaka karang’o?” (3) Ng’at ma Jah orieyo en ng’at mamor (12) Nyasaye ok bi jwang’o joge (14) “Ji chandore malich nikech chikegi” (20) 95 Lamo madier kod winjo wach “Kawuononi ka uwinjo dwonde” (7) “Kik chunyu bed matek” (8) “Ok ginidonj e yueyona ngang’ ” (11) 96 “Weruru ne Jehova wer manyien” Jehova e mowinjore gi pak (4) Nyiseche mag ogendni gin gik manono (5) Lamuru kurwako lewni maler (9) 97 Jehova duong’ moloyo nyiseche mamoko duto “Jehova osebedo Ruoth!” (1) Heruru Jehova, sinuru gi richo (10) Ler rieny ne jo makare (11) 98 Jehova, Jawar kendo Jang’ad-Bura makare Jehova osemiyo yore moresogo ji ong’ere (2, 3) 99 Jehova, Ruoth maler Kom-lochne nie kind jokerubi (1) Nyasaye ma weyo richo, kendo kumo joricho (8) 100 Goyo erokamano ne Jachuech “Tiuru ne Jehova kumor” (2) ‘Nyasaye e ma nochueyowa’ (3) 101 Ruoth ma locho gi tim matir

882

102

103

104

105

106

‘Ok abi yie gi ng’ato ang’ata ma wiye tek’ (5) “Abiro rango jo mohera” (6) Lamo mar ng’at ma chunye onyosore nikech ochandore “Achalo gi winyo man kende” (7) “Ndalona chalo gi tipo ma kadho” (11) “Jehova biro gero Sayun kendo” (16) Jehova siko nyaka chieng’ (26, 27) “Weuru apakie Jehova” Nyasaye keto kethowa mabor (12) Nyasaye en wuoro ma kecho joge (13) Nyasaye ong’eyo ni wan mana buru (14) Kom-loch mar Jehova kod lochne (19) Malaike chopo wach Nyasaye (20) Pako Nyasaye nikech chuechne miwuoro Piny biro siko nyaka chieng’ (5) Divai gi makate ne dhano (15) “Mano kaka gik michueyo ng’eny!” (24) “Kigolo muchgi to githo” (29) Tije madongo ma Nyasaye notimo ne joge Nyasaye paro singruok ma notimo (8-10) “Kik umul joga mowir” (15) Nyasaye notiyo gi misumba ma Josef (17-22) Honni mag Nyasaye Misri (23-36) Jo-Israel wuok Misri (37-39) Nyasaye paro singruokne gi Ibrahim (42) Jo-Israel ne ok ogoyo erokamano Wigi nowil gi gik ma Nyasaye notimonegi (13)

883

107

108

109

110

111

112

113

Ne gimiyo ruath duong’ mar Nyasaye(19, 20) Ne ok giyie kuom singo mag Nyasaye (24) Ne giriwore gi jolam Baal (28) Ne gichiwo nyithindgi kaka misango ne jochiende (37) Pakuru Nyasaye nikech tijene madongo Notelonegi e yo moriere tir (7) Ne oyieng’o jo ma kech ne kayo gi ma riyo noloyo (9) Ne ogologi e mudho (14) Ne ooro wachne mondo ochanggi (20) Oreso jachan e thagruokne (41) Lamo mikwayogo locho e wi wasigu Kony ma dhano chiwo en kayiem nono (12) “Nyasaye biro miyowa teko” (13) Lamo mar ng’at ma chandore ‘Mad ng’at machielo okaw migawone’ (8) Nyasaye chung’ but ng’at ma chandore (31) Ruoth kendo jadolo kaka Melkizedek “Bed gi loch e dier wasiki” (2) Yawuoyi mochiwore chalo gi tho momoko e lum (3) Pakuru Jehova kuom tijene madongo Nying Nyasaye ler kendo lich (9) Luoro Jehova en rieko (10) Ng’at makare oluoro Jehova Ng’at ma holo gige noyud gueth (5) “Ibiro par ng’at makare nyaka chieng’ ” (6) Jachiwo konyo jachan (9) Nyasaye ni malo to ochungo ng’at ma sandore

ZABURI Weche Mantie

114

115

116

117

118

119

Nying Jehova opak nyaka chieng’ (2) Nyasaye kulore (6) Igolo Jo-Israel Misri Nam noringo (5) Gode nochikore ka yimbe (6) Lwanda matek nolokore soko mar pi (8) Nyasaye kende e ma onego omi duong’ Sanamu ma onge ngima (4-8) Piny omi dhano (16) “Jomotho ok nyal pako Jah” (17) Wend erokamano “Ang’o ma dachul Jehova?” (12) “Abiro ting’o okombe mar warruok malo” (13) “Abiro chopo singruok ma asetimo gi Jehova” (14, 18) Tho mar jo momakore gi Nyasaye nigi nengo maduong’ (15) Iluongo ogendni duto mondo opak Jehova Hera mar Nyasaye duong’ (2) Erokamano migoyo ne Jehova kuom locho ‘Ne aluongo Jah mi ne odwoka (5) “Jehova en jakora” (6, 7) Kidi ma jogedo nodagi e ma nobed kidi ma riwo kor ot (22) ‘Ng’at ma nobi e nying Jehova’ (26) Ber mar wach Nyasaye ‘Ere kaka rowere nyalo rito yoregi mondo gisik ka giler?’ (9) “Ahero chikeni ahinya” (24) “Nimar wachni e ma ageno” (74, 81, 114) “To mano kaka ahero chikeni!” (97)

ZABURI Weche Mantie

120

121

122

123

124

125

126

127

“Ariek moloyo jopuonjna duto” (99) “Wachni e taya mar tiendena” (105) ‘Mise mar wachni en adiera’ (160) Jo mohero chike Nyasaye nigi kuwe (165) Jadak gombo yudo kuwe ‘Resa igola e lep jowuond’ (2) “An ahero kuwe” (7) Jehova rito joge “Konyruokna biro a kuom Jehova” (2) Jehova ok nyal nindo ngang’ (3, 4) Lamo mikwayogo Nyasaye mondo okel kuwe e Jerusalem Mor mar dhi e od Jehova (1) Dala ma utene omakore ka gimoro achiel (3) Rango Jehova mondo okechwa ‘Warango Jehova, mana kaka jatich rango ruodhe’ (2) “Ji osechayowa matamre gi nono” (3) “Ka dine Jehova ok obedo jakorwa” Obadho notur, mi waringo (7) ‘Nying Jehova e ma konyowa’ (8) Jehova rito joge “Mana kaka gode olworo Jerusalem” (2) “Mad kuwe obed e piny Israel” (5) Sayun mor ka oduoke ‘Jehova osetimo gik madongo’ (3) Bang’ ywak ilo nobedie (5, 6) Ka Nyasaye ok otimo gimoro, to gino en kayiem nono

884

128

129

130

131

132

133

134 135

136

“Ka Jehova ok ogero ot” (1) Nyithindo gin mich ma Nyasaye chiwo (3) Ng’at moluoro Jehova en ng’at mamor Dhako chalo gi yien mzabibu ma nyak (3) “Mad ine ka Jerusalem dhi maber” (5) Osesanda to pok oloya Jo mamon gi Sayun noyud wichkuot (5) “Aywakni ka an e i bur matut” “Ka dabed ni irango mana richo” (3) Jehova weyo ne ji richogi gadier (4) “Arito Jehova gi chunya duto” (6) Chunya okuwe mana ka nyathi ma dhoth Chuny ma ok gomb gik madongo (1) Iyiero Daudi kod Sayun “Kik iriemb ng’ati mowir” (10) Jodolo mag Sayun orwakore gi warruok (16) Dak kanyachiel e winjruok Kaka mo e wi Harun (2) Kaka tho mar Hermon (3) Pakuru Jehova gotieno “Ting’uru lweteu malo kuler” (2) Pakuru Jehova nikech duong’ ma en-go Honni gi ranyisi ma nokumgo Misri (8, 9) “Nyingi osiko nyaka chieng’ ” (13) Sanamu ma onge ngima (15-18) Hera mar Jehova osiko nyaka chieng’ Polo gi piny nochue gi rieko mang’eny (5, 6)

885

137

138

139

140

141

142

143

Farao notho e Nam Makwar (15) Nyasaye paro jo ma chunygi onyosore (23) Ochiwo chiemo ne gik mangima duto (25) E bath aoche mag Babulon Ok wabi wero wende Sayun (3, 4) Ibiro keth Babulon (8) Kata obedo ni Nyasaye ni malo, pod odewo ji ‘Ne idwoko lamona’ (3) ‘Kata sa ma an e chandruok, iresa’ (7) Nyasaye ong’eyo jotichne Ok dipond ne roho mar Nyasaye (7) ‘Ne ichueya e yo malich miwuoro’ (14) “Ne inena ka pod ichueya e ich” (16) “Telna e yor ngima ma nyaka chieng’ ” (24) Jehova, Jawar ma ratego Joricho chalo gi thuonde (3) Jo mohero timbe gero biro podho (11) Lamo mikwayogo arita “Mad lamona obedni ka ubani” (2) Ng’at makare kokwera to chalo gi mo (5) Joricho nomok e obadhogi (10) Lamo mikwayogo resruok e lwet jo ma sando ji “Onge ka ma daringie” (4) “In e pokna” (5) Dwaro Nyasaye mana ka lowo motwo ma dwaro pi “Aparo matut kuom tijeni” (5) “Puonja timo dwaroni” (10) ‘Mad rohoni maber otelna’ (10)

ZABURI Weche Mantie 144 Lamo mikwayogo kony mondo walochi ‘Dhano adhana en ang’o?’ (3) ‘Mad ike jowasigu’ (6) Jo mamor gin jo Jehova (15) 145 Pako Nyasaye, Ruoth maduong’ ‘Abiro lando duong’ mar Nyasaye’ (6) “Jehova timo maber ne ji duto” (9) “Jogi momakore kodi biro paki” (10) Loch mar Nyasaye osiko (13) Lwet Nyasaye chiwo dwach gik moko duto (16) 146 Geno Nyasaye to ok dhano Ka ng’ato otho to pache lal (4) Nyasaye chungo jo ma chunygi onyosore (8) 147 Pako Nyasaye nikech herane kod tijene madongo Ochango jo ma chunygi otur (3) Oluongo sulwe duto gi nyingegi (4) Ooro pe marachar ka yie rombe (16) 148 Chuech duto mondo opak Jehova “Un malaikene duto, pakeuru” (2) ‘Wang’ chieng’, dwe, sulwe, pakeuru’ (3) Jo moti gi jo matindo biro pako Nyasaye (12, 13) 149 Wer mipakogo Nyasaye nikech olocho Nyasaye ohero joge (4) Nyasaye miyo jo momakore kode duong’ (9) 150 Gik moko duto mangima opak Jah Haleluya! (1, 6)

ZABURI 1:1–2:11

1 2 3

4

5

6

2 2

886 BUK MOKWONGO (Zaburi 1-41) SULA 1 Ng’at mamor en ng’at Gikedo gi Jehova kod a Nge 4:14 ma ok luw paro ma ng’ate mowir.1a joricho ng’ado b Nge 22:10 3 Giwacho niya: “Wachoduru nyororo ma giKendo ok ochung’ e yor c Za 19:7 Za 40:8 tweyowago joricho a Za 112:1 Kendo wawit tondegi Bende, ok obed e kind jo Mat 5:3 Rum 7:22 kucha!” ma jaro gik makare. b Jak 1:25 4 Jal mobet e kom-loch To omor gi chik Jehova, c d Jos 1:8 manie polo biro nyiero; Za 119:97 Osome gi dwol ma piny1 1Ti 4:15 Jehova biro jarogi. odiechieng’ gotieno. d e 1We 22:13 5 E kindeno, obiro wuoyo Obiro chalo gi yath ma Jer 17:7, 8 kodgi kokecho dongo e bath aora, f Mat 25:41 Kendo obiro bwogogi gi Ma nyago olemo e kinde g Mal 3:18 mirimbe mager, mowinjore, Mat 13:49, 50 6 Enowach kama: “An Kendo ma obokene ok h Za 37:18 awuon aseketo ruoth b ner. Jer 12:3 1Pe 3:12 E Sayun, c goda maler.” Gimoro amora motimo nodhi maber. e 7 Adwaro lando gima i Nge 14:12  Jehova oseng’ado; Jo maricho to ok chal SULA 2 Nowachona niya: kamano; j Tic 4:25-28 “In wuoda; d Gichalo mihudhi ma k Mat 27:1, 2 Kawuono asebedo yamo tero. Luk 23:10, 11 Fwe 19:19 wuonu. e Mano e momiyo bura  8 Kwaya mondo amiyi nolo joricho, f Kolam mar 2 ogendni duto obed Kendo ok ginibed e kaa Za 89:20 Isa 61:1 magi, nyakla mar jo makare. g Kendo piny ngima obed Nimar Jehova ong’eyo b Za 45:6 Eze 21:27 mwanduni. f yor jo makare, h Dan 7:13, 14 Fwe 19:16 9 Ibiro ng’injogi gi ludh To yor joricho nolal loch molos gi nyinyo, g nono. i c 2Sa 5:7 Fwe 14:1 Kendo initogi matindo Ang’o momiyo ogendni d Mat 3:16, 17 tindo ka agulu.” h obedo gi koko? Mar 1:9-11 10 Koro un ruodhi, beduru Rum 1:4 Ang’o momiyo gichano j mariek; timo gima nono? e Tic 13:33 Hib 1:5 Winjuru siem un jong’ad Ruodhi mag piny Hib 5:5 bura mag piny. ochung’ kar tiendgi f Za 72:8 11 Tiuru ne Jehova gi Kendo jotelo madongo Hib 1:2 Fwe 11:15 luoro, osechokore1 kanyaKendo beduru moil g Fwe 12:5 chiel k Fwe 19:15 kutetni.

1:2 1 Kata, “Osome kendo oparo matut kuome.” 2:2 1 Kata, “ng’ado paro.”

h Dan 2:44 Fwe 2:26, 27

2:2 1 Kata, “Kristone.”

887 12 Miuru wuod Nyasaye luor,1a nono to Nyasaye biro kecho Mi ulal nono,2b Nikech mirimbe jaidho piyo. Jo mamor gin jo ma manyo kar buok ire. Wer ma Daudi nondiko ndalo ma noringo wuode ma Absalom. c

3 2

3

4

5

6 7

A Jehova, ang’o momiyo wasika thoth kama? d Ang’o momiyo jo ma kedo koda ng’eny? e Ji mang’eny wacho kuoma kama: “Nyasaye ok bi rese.” f (Sela)1 To in, A Jehova, in e okumba mogeng’a, g In e mimiya duong’, h kendo in e miting’o wiya malo. i Analuong Jehova gi dwol maduong’, Kendo enodwoka ka en e wi gode maler. j (Sela) Anapielra piny mondo anindi; Kendo anachiew ma onge gima rach motima, Nikech Jehova e ma rita. k Ok aluoro wasigu gana gi gana Molwora koni gi koni. l A Jehova, a malo mondo iresa! m A Nyasacha! Nimar ibiro thalo lemb wasika duto; Inimuk leke mag jo maricho. n

2:12 1 Hibrania, “Nyodhuru wuod Nyasaye.” 2 Kata, “Mi uwe yo makare.” 3:2 1 Som Tiend Weche.

SULA 2 a Fil 2:9-11 b Joh 3:36

 SULA 3 c 2Sa 15:14 d 2Sa 15:12 2Sa 16:15

ZABURI 2:12–4:7 8 Warruok a kuom Jehova. a In e ma iguedho ogandani. (Sela) Ne jatend wer. Wendni onego ower gi gige thum ma nigi tonde migwelo. Wend Daudi.

aluongi, to yie 4 Kaidwoka, A Nyasacha

e 2Sa 12:11 f 2Sa 16:7, 8 g Cha 15:1

2

h Isa 45:25 i Za 27:6 j 2Sa 15:25 Za 2:6

k Za 4:8

3

Nge 3:24

l 2Ru 6:15, 16 Za 27:3 Rum 8:31

4 m 1Ti 4:10 n 2Th 1:6

 Kolam mar 2 a Za 37:39

5

Isa 43:11 Fwe 19:1

 SULA 4 b Za 11:7

6

c Ef 4:26 d Za 37:3 Za 62:8 Nge 3:5 1Pe 4:19

e Kwa 6:26 Za 80:7 Nge 16:15 1Pe 3:12

7

makare. b Yawna yo malach mondo awuog e thagruokna. Yie ikecha kendo iwinj lamona. Un yawuot ji, ubiro chayo duong’na nyaka karang’o? Ubiro hero gik manono kendo luwo yore mag miriambo nyaka karang’o? (Sela) Ng’euru ni Jehova biro dhialo ng’at momakore kode. Jehova biro winja ka aluonge. Bed gi mirima, to kik itim richo. c Wach wecheni e chunyi ka in otandani, kendo iling’ mos. (Sela) Chiwuru misengni gi chuny makare, Kendo ugen kuom Jehova. d Ji mang’eny penjo niya: “En ng’a ma biro timonwa gimoro maber?” A Jehova, ler mar lela wang’i mondo orieny kuomwa. e Isepong’o chunya gi mor, Moloyo jo ma nigi cham kod divai mang’eny.

ZABURI 4:8–6:4 8 Anapielra piny kendo nindo notera mos, a Nimar in Jehova e ma imiyo adak gi kuwe. b Ne jatend wer mar Nehiloth.1 Wend Daudi.

Jehova, winjie 5 Awechena; c

2

3

4

5

6

7

8 9

Winjie churna. Winjie ywakna kendo ikonya, A Ruodha kendo Nyasacha, nikech in e ma alami. A Jehova, ibiro winjo dwonda gokinyi; d Ananyisi chandruokna gokinyi, kendo anarit dwokoni gi siso. e Nimar ok in Nyasaye mamor gi timbe maricho; f Jaricho ok nyal dak kodi. g Josunga ok nyal chung’ e nyimi. Isin gi ji duto ma timo gik maricho; h Ibiro ketho jomiriambo duto. i Jehova osin gi jo mohero timbe gero kod jowuond.1j An to abiro donjo e odi k nikech herani mosiko; l Abiro kulorani gi luor ka achomo wang’a e hekaluni maler. m A Jehova, telna e yori makare nikech wasika; Mi yori onerena maler. n Onge kata wach achiel ma giwacho minyalo gen;

SULA 4 a Za 3:5 Nge 3:24, 26

b Law 25:18

 SULA 5 c Za 65:2 1Pe 3:12

d Za 55:16, 17 e Mar 1:35 f Za 89:14 Nge 6:16-19 Hab 1:13

g Za 15:1-5 Nge 12:19

h Rum 12:9 Hib 1:9

i Nge 20:19 Joh 8:44 Kol 3:9 Fwe 21:8

j Cha 9:6 Za 55:23 Nge 6:16, 17 1Pe 3:10

k 1Sa 3:3 1We 16:1

l Za 69:13 m Za 28:2 Za 138:2

n Za 25:4, 5 Za 27:11

 Kolam mar 2 a Nge 29:5 Rum 3:13

b 2Sa 15:31 2Sa 17:23 Za 7:14, 15

c Za 40:16 d Cha 15:1 Za 3:3

 SULA 6 e Za 38:1 Jer 10:24

f Za 41:4 Za 103:2, 3

g Mat 26:38, 39

5:Wiye; 6:Wiye 1 Som Tiend Weche. 5:6 1 Kata, “ng’at mohero chwero remo kod miriambo.”

h Za 13:1, 2 i Za 50:15

888 Chunygi opong’ gi kethruok; Dhogi chalo gi liel ma dhoge ni nono; Kendo giwuondo awuonda ji.1a 10 Nyasaye biro kwanogi kaka joketho; Gik maricho ma gichano e ma nohinygi. b Mad riembgi oko nimar richogi ng’eny, Kendo giseng’anyoni. 11 To jogo duto ma manyo kar buok iri nobed mamor; c Giniwer pile gi mor. Iniritgi mondo kik monjgi, Kendo jo ma ohero nyingi nobed mamor ahinya nikech in. 12 Nimar iniguedh jo makare, A Jehova; Kendo ng’wononi biro ritogi mana ka okumba. d Ne jatend wer. Wendni onego ower gi gige thum ma nigi tonde migwelo e dwol mar Sheminith.1 Wend Daudi.

Jehova, kik ikwera gi 6 Aich-wang’;

Kendo kik irieya gi mirima. e 2 A Jehova, kecha nikech tekona rumo. A Jehova, changa f nimar chokena tetni. 3 Chunya chandore malit, g Yaye Jehova, yie apenjie, abiro chandora nyaka karang’o? h 4 A Jehova, duogi mondo iresa; i

5:9 1 Kata, “Kendo gilombo ji gi lewgi.”

889

5

6

7

8

9

10

Resa nikech herani osiko. a Onge ng’at ma nyalo pari kosetho; Ng’ano manie Liel1 ma dipaki? b Chur ma achurgo osejonya; c Pi wang’a pong’o kitandana otieno mangima. Adier, pi wang’a mol e piendena. d Wengena ojony nikech lit ma an-go; e Jo ma sanda osemiyo wengena ok nen maler. Auru kuoma un joricho duto, Nimar Jehova biro winjo ywagruokna. f Jehova nowinj kwayona, kendo nonyisa ng’wono; g Jehova biro winjo lamona. Wasika duto biro yudo wich-kuot mi gihum nono; Gibiro dok chien apoya nikech wich-kuot. h Wend ywagruok ma Daudi nowero ne Jehova nikech weche ma Kush ja dhood Benjamin nowacho.

Nyasacha, 7 AinJehova e kar bwokna. i

Resa kuom ji duto ma sanda. j 2 Nono to gibiro kidha matindo tindo ka sibuor, k Mi gitera ka ma onge ng’a ma diresa. 3 A Jehova Nyasacha, ka an e ma ajaketho,

6:5 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 6 a Za 119:88 Ywa 3:22

b Za 30:9

4

Za 115:17 Ekl 9:5, 10

c Za 69:3 d Za 39:12

5

e Za 31:9 f Za 3:4 Za 145:18, 19 Hib 5:7

g Za 31:22 Za 40:1 Jon 2:2

6

h Za 40:14 Jer 20:11

 SULA 7 i Za 18:2 Nge 18:10

j Jer 15:15 2Ko 4:9 2Pe 2:9

7

k Za 10:9

 Kolam mar 2

8

a Nge 17:13 b Za 3:7 Za 35:1

c Za 103:6 d Cha 18:25 Za 9:7, 8

e Za 18:20

9

Za 26:11 Za 41:12

f Za 37:25 g Rap 32:4 Fwe 15:3

h 1Sa 16:7 i 1We 28:9

10

Jer 17:10 Fwe 2:23

j Cha 15:1 Nge 30:5

11

ZABURI 6:5–7:11 Ka po ni asetimo richo moro, Ka po ni asetimo marach ne ng’at ma timona maber, a Kata aseyako gik jasika kayiem nono,1 Kare yie ne jasika olawa mi juka, Yiene onyona monega, Kendo duong’ ma an-go olal nono e buru. (Sela) A malo ka iyi owang’, A Jehova, A malo mondo igeng’ mirimb wasika, b Chiew mondo ikonya, kendo ing’ad bura makare. c Yie mondo ogendni olwori koni gi koni, Kendo ikawnegi okang’ ka in e polo. Jehova biro ng’ado bura ne ogendni. d Yaye Jehova, ng’adna bura kaluwore gi timna makare, Kendo kaluwore gi timna matir. e Yie itiek timbe ma ok owinjore mag joricho, Mad irit jo makare mondo gidag gi kuwe, f Nikech in Nyasaye makare g ma nono chuny ji, h gi pachgi ma iye.1i Nyasaye e okumbana, j en e mowaro jo ma chunygi tir. k Nyasaye e Jang’ad Bura makare, l

k Nge 2:21 l Cha 18:25 Za 9:4 Za 98:9

7:4 1 Kata nyalo bedo, “Ka ne aweyo ng’at ma ne kweda kayiem nono.” 7:9 1 Kata, “ma temo adundo gi nyarogno.”

ZABURI 7:12–9:4 Kendo okwedo joricho pile. 12 Ka ng’ato odagi weyo richone, a Nyasaye piago liganglane; b Oywayo atung’, kendo oike. c 13 Oiko gigene malich mag lweny, Oiko aserini ma kakni ka mach. d 14 Non ng’at momako ich mar gik maricho, Onyago chandruok, onyuolo miriambo lilo. e 15 Okunyo bur matut, To bang’e en e ma onyumore ei burno. f 16 Chandruok mokelo nohinye en owuon; g Timbene mag gero nohinye owuon. 17 Abiro pako Jehova nikech ong’ado bura kare; h Abiro wer ka apako nying Jehova, i Jal Mamalo Chutho. j Ne jatend wer. Wendni onego ower kaluwore gi Gitith.1 Wend Daudi.

Jehova Ruodhwa, 8 Amano kaka nyingi duong’ e piny ngima!

Iseguro duong’ni malo moloyo kata polo.1k 2 Isenyiso tekoni ayanga kokalo kuom dho nyithindo matindo gi nyithindo mayom. l Itimo mano nikech jowasiki, Mondo jasiki kod jachul kuor oling’. 8:Wiye; 9:Wiye 1 Som Tiend Weche. 8:1 1 Kata nyalo bedo, “In ma duong’ni ihulo e wi polo!”

SULA 7 a Isa 55:7 b Rap 32:41 c Rap 32:21, 23 d Rap 32:42 e Jak 1:15 f Est 7:10 Za 10:2 Za 35:7, 8 Za 57:6 Nge 26:27

g Est 9:24, 25 h Za 35:28 i Isa 25:1 Hib 13:15 Fwe 15:4

j Dan 4:17

 SULA 8 k 1Ru 8:27 Za 104:1 Za 148:13

l Mat 21:16 Luk 10:21 1Ko 1:27

 Kolam mar 2 a Za 19:1 Za 104:19 Isa 40:26 Rum 1:20

b Cha 1:29 Cha 9:3 Za 144:3 Mat 6:25, 30 Joh 3:16 Tic 14:17 Hib 2:6-8

c Cha 1:26 Cha 9:1, 2

d Cha 1:28 Cha 9:3

 SULA 9 e 1We 16:12 1We 29:11 Fwe 4:11

f Za 28:7 g Za 56:9

890 3 Ka ang’iyo polo ma ne ichueyo gi lweti, Dwe gi sulwe ma ne iloso, a 4 Dhano en ang’o ma dipare? Adier, wuod dhano en ang’o ma dirite? b 5 Ne ikete obedo matin ne malaike, Ne isidhone osimbo mar duong’ gi luor. 6 Ne ikete e wi gik moko duto ma ne ichueyo gi lweti, c Adier, iseketo gik moko duto e bwo tiende: 7 Rombe, diek, dhok, Kaachiel gi le mag bungu, d 8 Winy ma fuyo e kor polo gi rech manie nam, Kaachiel gi gimoro amora ma kalo e nam. 9 A Jehova Ruodhwa, mano kaka nyingi duong’ e piny ngima! Ne jatend wer. Wendni onego ower kaluwore gi Muth-laben.1 Wend Daudi. 1 [Aleph]

Jehova, abiro paki gi 9 Achunya duto;

Abiro hulo gik madongo duto misetimo. e 2 Anabed mamor kendo anail nikech in; A Nyasaye Mamalo Chutho, abiro pako nyingi gi wende. f

2 [Beth]

3 Ka jowasika ringo, g Ginichwanyre mi gilal nono e nyimi. 4 Nikech iseng’adona bura makare;

891

Ibet e kom-lochni king’ado bura kare. a

3 [Gimel]

5 Isesiemo ogendni b mi iketho joricho, Kendo iserucho nyingegi nyaka chieng’. 6 Isetieko wasikwa chuth; Ne imuko miechgi, Kendo wich biro wil kodgi chuth. c

5 [He]

7 To Jehova biro locho nyaka chieng’; d Oseguro kom-lochne mondo ong’ad bura kare. e 8 Obiro ng’ado bura makare ne jo ma odak e piny; f Enong’ad bura makare ne ogendni. g

6 [Waw]

9 Jehova nobed kar bwok ne jo ma ithiro, h En e kar bwok ne jo ma chandore. i 10 Jo ma ong’eyo nyingi nogen kuomi; j A Jehova, ok inijwang’ jo ma manyi. k

7 [Zayin]

11 Weruru ne Jehova, Nyasaye modak Sayun; Nyisuru ji duto gik madongo mosetimo. l 12 Nikech Jal ma chulo kuor biro paro jo ma rembgi osechuer; m Wiye ok nowil gi ywak mar jo ma isando. n

8 [Heth]

13 A Jehova, kecha; ne ane kaka jo mosin koda sanda,

SULA 9 a Za 89:14 1Pe 2:23

b Rap 9:4 c Rap 25:19 d Za 90:2 1Ti 1:17

e Rum 14:10 Fwe 20:11

ZABURI 9:5–10:1 In e ma igola e lak tho, a 14 Mondo aland tijeni madongo ka achung’ e dho rangeye mag nyar Sayun, b Kendo abed moil nikech iseresa. c

9 [Teth]

f Cha 18:25 Za 85:11 Isa 26:9

g Za 96:13 Za 98:9 Tic 17:31

h Za 91:2 i Za 46:1 Za 54:7

j Za 91:14 Nge 18:10 Jer 16:21

k 2We 20:12 Za 25:15 2Ko 1:10

l Za 96:10 Za 107:19, 22 Isa 12:3, 4

m Cha 4:9, 10 Cha 9:5 Rap 32:43 2Ru 9:24, 26 2Ru 24:3, 4 Luk 11:49-51

n Wuo 3:7 Za 72:13, 14 Luk 18:7

 Kolam mar 2 a Za 30:3 Isa 38:9, 10 Fwe 1:17, 18

b Jer 17:19, 20 c Za 13:5 Za 20:5

d Rap 32:35 Nge 5:22

e Wuo 14:4 Jos 2:10 2Ru 19:19

f Nge 26:27 Isa 3:11

g Za 12:5 Za 72:4

h Za 10:17 Mat 5:5

i Cha 18:25 Za 82:8

j Wuo 15:16 Wuo 23:27

 SULA 10 k Za 13:1 Za 22:1 Jer 14:8

15 Ogendni osenyumore e bur ma ne gikunyo; Adier, tiendegi osemoko e obadho ma ne giketo giwegi. d 16 Jehova ong’ere kuom ng’ado bura makare. e Jaricho osenyumore e obadho ma noloso gi lwete owuon. f Higayon.1 (Sela)

[Yod]

17 Jaricho noring kochomo Liel,1 Ee, ogendni duto ma wigi owil gi Nyasaye. 18 To wich ok nowil gi jachan kinde duto, g Kendo geno mar ng’at mamuol ok nolal nono. h

 [Kaph]

19 A Jehova, a malo! Kik iwe dhano adhana oloyi. Mad yal ogendni e nyimi. i 20 Gogi gi luoro, A Jehova, j Mondo ging’e ni gin mana dhano. (Sela)

10

[Lamed]

Yaye Jehova, ang’o momiyo ichung’ gi chien? Ang’o momiyo ipondo e ndalo mag chandruok? k

9:16 1 Som Tiend Weche. 9:17 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

ZABURI 10:2-16 2 Jaricho sungore ka lawo ng’at ma sandore, a To enomok e obadho moloso owuon. b 3 Jaricho pakore kuom gombone maricho, c Kendo oguedho jo ma igi lach;1

 [Nun]

Ochayo Jehova. 4 Jaricho ok non wach nikech ojasunga, Gima osiko oparo en ni, “Nyasaye onge.” d 5 Gik motimo dhine maber, e To buche mag Nyasaye otame winjo; f Ojaro ajara wasike duto. 6 Owacho e chunye niya: “Ok anayiengni ngang’; Ok anayud chandruok moro amora, Kuom tienge duto ma biro.” g

 [Pe]

7 Dhoge opong’ gi kuong’, miriambo, kendo obwogo ji, h Dhoge yot e wacho weche maricho kendo ma hinyo ji. i 8 Okiyo ji e bath yore mag gwenge; Onego ng’at ma onge ketho gi ka ma opondoe. j

 [Ayin]

Osiko ong’icho ka omanyo ng’at ma domonji. k 9 Okiyo ji ka ma opondoe mana ka sibuor; l Ee, okiyo ng’at ma onge teko mondo omake. 10:3 1 Kata nyalo bedo, “Ng’at ma iye lach guedhore owuon.”

SULA 10 a Wuo 14:17 b Za 7:14, 16 Za 37:7 Nge 5:22 Nge 26:27

c Wuo 15:9 Hos 12:8

d Za 14:1, 2 Za 53:1 Zef 1:12

e Za 37:35 f Isa 26:11 Hos 14:9

g Nge 14:16 Ekl 8:11

h Rum 3:14 i Za 7:14 Za 12:2 Za 55:21

j Nge 1:10, 11 k Za 17:9, 11 l Ayu 38:39, 40 Za 17:12 Za 59:3

 Kolam mar 2 a Za 140:5 Jer 5:26

b Ekl 8:11 c Za 73:3, 11 Za 94:3, 7 Eze 8:12 Eze 9:9

d Za 3:7 e Mik 5:9 f Za 9:12 Za 35:10

g 2Ru 9:26 2We 6:23

h 1Pe 4:19 i Rap 10:17, 18 Za 146:9 Hib 13:6

j Ayu 38:15 k Wuo 15:18 Za 145:13 Jer 10:10 Dan 4:34 1Ti 1:17

l Za 9:5 Za 44:2

892 Okiyo ng’at ma onge gi teko mondo odinne e obadho. a 10 Ogoyo ng’at momakono ma podh piny, Ng’atno podho nikech ohewe gi teko. 11 Owacho e chunye niya: “Wi Nyasaye osewil. b Bende, osepando wang’e, Onge gimoro amora moneno.” c

 [Qoph]

12 A Jehova, a malo. d A Nyasaye, nyis tekoni. e Kik wiyi wil gi jo ma dwaro kony. f 13 Ang’o momiyo jaricho ochayo Nyasaye? Owacho e chunye niya: “Nyasaye ok bi kuma.”

 [Resh]

14 To adier, ineno jo ma chandore kendo mokuyo. Ineno chandruokgi kendo iikori konyogi. g Ng’at misando ringo iri; h In e mikonyo nyithi kiye. i

 [Shin]

15 Tur bad jaricho kod ng’at ma timbene orochore, j Kumgi nikech timbegi richo, Nyaka chop girum chuth. 16 Jehova e Ruoth nyaka chieng’. k Ogendni oselal nono e piny. l

893

 [Taw]

17 A Jehova, iniwinj kwayo mag jo mamuol, a Initeg chunygi b kendo inichiknegi iti. c 18 Ining’ad bura makare ne nyithi kiye kod jo ma isando, d Mondo dhano adhana kik migi luoro. e Ne jatend wer. Zaburi mar Daudi.

Jehova obed 11 Aseketo kar bwokna.

SULA 10 a Za 9:18 b 1We 29:18, 19 c Nge 15:8 1Pe 3:12

d Za 72:4 e Isa 51:12

 SULA 11 f 2We 14:11 Za 7:1 Za 56:11

ZABURI 10:17–12:5 Mach gi salfa1a kod yamo maliet e ma nobed pokgi. 7 Nimar Jehova en ng’at makare, b ohero timbe makare. c Jo matir none wang’e.1d Ne jatend wer. Wendni onego ower e dwol mar Sheminith.1 Wend Daudi.

Jehova, resa nimar 12 Aonge ng’at momako-

f

2

3 4

5

6

Koro, ere kaka duwachna ni: “Fu ka winyo mondo idhi e godi! Ne kaka joricho ywayo atungegi; Giseketo aserinigi e tonde mag atungegi, Mondo gibago jo matir ka gin e mudho. Ka mise1 osekethore, Ang’o ma ng’at makare nyalo timo?” Jehova nie hekalu mare maler. g Kom-loch mar Jehova nie polo. h Wengene neno, wengene1 nono ji. i Jehova nono ng’at makare, kod jaricho; j Osin gi ng’ato ang’ata mohero timbe gero. k Obiro chiko obadho ne joricho;1

11:3 1 Kata, “mise mar bura makare.” 11:4 1 Kata, “wengene marieny.” 11:6 1 Kata nyalo bedo, “Obiro olo ne joricho maka maliet.”

g Mik 1:2 Hab 2:20

h 2We 20:6

2

Za 103:19 Fwe 4:2, 3

i 2We 16:9 Nge 15:3 Zek 4:10 Hib 4:13

3

j Cha 6:5 Cha 7:1

k Nge 3:31 Nge 6:16, 17



4

Kolam mar 2 a Cha 19:24 Eze 38:22

b Rap 32:4 c Za 146:8 d Ayu 36:7 Za 34:15 1Pe 3:12

 SULA 12 e Za 28:3 f Wuo 15:9, 10 1Sa 2:3 Eze 28:2

g Za 10:5 h Wuo 3:7

5

re kodi ma pod odong’; Jo adiera oselal nono e piny. Ng’ato ka ng’ato riambo ne nyawadgi; Dhogi ohero wuondo awuonda ji, kendo gionge adiera e chunygi.1e Jehova biro ng’ado oko dhok mohero wuondo ji Kod lep ma wacho weche mag sunga, f Nitie jo ma wacho niya: “Wabiro loyo ji gi lewwa. Wawacho gima wan e ma wadwaro; Ng’ano ma nyalo chikowa?” g To Jehova wacho niya: “Nikech ithiro jo ma sandore, Kendo nikech jo modhier chur, h Abiro a malo mondo akonygi.

11:6 1 Ma en kit poda moro ma mako mach mapiyo ahinya, kendo sa ma oliel ogolo tik mager kendo marach. 11:7 1 Kata, “Nyasaye nonyisgi ng’wono.” 12:Wiye 1 Som Tiend Weche. 12:2 1 Hibrania, “gin gi chuny ariyo.”

ZABURI 12:6–15:1 Abiro resogi e lwet jo ma jarogi.” 6 Weche mag Jehova liw; a Giliw ka fedha ma oseleny e mach,1 kendo mopwodhi nyadibiriyo. 7 A Jehova, Ibiro ritogi; b Ibiro rito ng’ato ka ng’ato kuomgi nyaka chieng’. 8 Jaricho wuotho koni gi koni ka kohero Nikech dhano riwo timbe maricho lwedo. c

894 Ne jatend wer. Zaburi mar Daudi.

SULA 12 a 2Sa 22:31 Za 19:8

b 1Sa 2:9

mofuwo wacho e 14 Ng’a chunye niya:

c Ekl 8:11

 SULA 13 d Ayu 13:24 Za 6:3 Za 22:2

2

e Za 22:7, 8

f Za 25:2 Za 35:19

3

Ne jatend wer. Wend Daudi.

Jehova, wiyi nowil 13 Akoda nyaka kara-

2

3

4

5

6

ng’o? Nyaka chieng’ koso? Ibiro pandona wang’i nyaka karang’o? d Abiro parora nyaka karang’o, Ka chunya okuyo pile ka pile? Jasika biro locho e wiya nyaka karang’o? e A Jehova Nyasacha, akwayi ni ipara kendo idwoka. Mi wang’a one ler, mondo kik atho. Mondo jasika kik wach niya: “Aseloye!” Kik iwe jowasika obed mamor ka apodho. f An to, ageno kuom herani mosiko; g Chunya nobed mamor ka iresa. h Anawer ne Jehova, nikech oseguedha gi gueth mogundho. i

12:6 1 Kata nyalo bedo, “kendo mokuny e lowo mithedhoe gik moko.”

g Za 52:8 Za 147:11 1Pe 5:6, 7

h 1Sa 2:1

4

i Za 116:7 Za 119:17

 Kolam mar 2 

5

SULA 14 a Za 10:4 Isa 29:16

b Za 53

6

Rum 3:10-12

c 2We 16:9 Za 33:13-15 Hib 11:6

d Ekl 7:29

e Wuo 15:16

f Za 9:9 Za 142:5

g Rum 11:26, 27

 SULA 15 h Za 2:6 Za 24:3, 4

7

“Jehova onge.” a Timbegi opong’ gi mibadhi, kendo orochore; Onge ng’at ma timo gima ber. b Jehova to ng’iyo ji ka en e polo malo Mondo one ka nitie ng’at mariek, ka nitie ng’at ma manyo Jehova. c Giduto gisebayo yo; d Giduto gihero mibadhi. Onge ng’ato kuomgi ma timo maber, Kata mana ng’ato achiel. Be jo ma timbegi richogi ong’eyo gimoro? Gimuonyo joga ka jo ma muonyo chiemo. Ok giluong Jehova. Luoro maduong’ biro makogi, e Nikech Jehova rito tieng’ mar jo makare. Joricho temo ketho chenro mag ng’at modhier, To Jehova e kar buokne. f Yaye, mad resruok mar Israel obi koa Sayun. g Kinde ma Jehova goloe joge e tuech, Mad Jakobo omor, Israel oil.

15

Wend Daudi.

A Jehova, ng’ano ma nobed wendo e hema mari? Ng’ano ma nyalo dak e godi maler? h

895 2 En ng’at ma wuotho tir e yorene duto, a Ma timo gik makare, b Kendo ma wacho adier ei chunye. c 3 En ng’at ma ok keth nying ng’ato, d Ma ok tim marach ne jowetene, e Kendo ok okuod wi osiepene. f 4 Okwedo ng’ato ang’ata ma timbene richo, g To omiyo jo ma oluoro Jehova duong’. Otimo gima osesingore, kata ka timo kamano biro hinye. h 5 Ok ohol ng’ato pesa mondo oduokne gi ohala e wiye, i Kendo ok ocham asoya mondo oketh buch ng’at ma onge ketho. j Ng’ato ang’ata ma timo gigi ok noyiengni ngang’. k Miktam1 mar Daudi.

Nyasaye, rita 16 Anikech in e kar l

bwokna. 2 Asewacho ne Jehova: “In Jehova, in e Sokona mar ber. 3 Jo maler manie piny, Gin jo ma nigi duong’, chunya mor kodgi.” m 4 Jo ma ringo dhi kuom nyiseche mamoko medo chandruogegi. n Ok anaol misengni maggi mag remo miolo piny,

SULA 15 a Za 1:1 b Isa 33:15, 16 Tic 10:34, 35 Ef 4:25

d Law 19:16 Za 101:5 Nge 20:19

6

e Nge 14:21 Rum 12:17

f Wuo 23:1 g Est 3:2

7

h Jos 9:18-20 Bur 11:34, 35 Za 50:14 Mat 5:33

i Wuo 22:25 j Wuo 23:8

8

k Za 16:7, 8 Nge 12:3 2Pe 1:10

 SULA 16 l Za 25:20

9

m Za 119:63 n Rap 8:19 Za 97:7 Jon 2:8

 Kolam mar 2

10

a Wuo 23:13 Jos 23:6, 7

b Za 73:26 c Za 23:5 d Za 78:55 e Isa 48:17 f Za 17:3 Za 26:2

g Za 139:17, 18 h Za 73:23

11

Tic 2:25-28

i Za 49:15 Tic 2:31 Tic 3:15 Fwe 1:17, 18

j Ayu 14:13, 14 Tic 13:34-37

k Nge 12:28 l Za 21:6 Mat 5:8

 SULA 17 m Za 145:18

16:Wiye 1 Som Tiend Weche.

5

c Nge 3:32

ZABURI 15:2–17:2 Kata hulo nyinge nyisechego. a Jehova e pokna, en e migapa, b en e okombena. c Irito mwanduna maber. Osepogna kuonde mabeyo beyo. Mwandu mosemiya oroma. d Anapak Jehova, nikech en e ma ong’adona rieko. e Kata mana gotieno, chunya1 rieya. f Aketo Jehova e nyima kinde duto. g Ok anayiengni nikech en e bada ma korachwich. h Kuom mano, chunya mor, ail nikech duong’ ma an-go. Kendo adak gi kuwe. Ok iniweya e Liel.1i Ok iniwe ng’at momakore kodi odhi e bur.2j Isemiyo ang’eyo yo ma tera e ngima. k Mor mogundho opong’o ka ma intie; l Lweti ma korachwich e ma mor mosiko nitieree.

n Za 37:5, 6

17

Lamo mar Daudi.

A Jehova, winj kwayona makare; Chik iti ne ywakna; Yie iwinj lamona ma onge wuondruok. m 2 Ng’adna bura makare; n

16:7 1 Kata, “pacha ma iye.” Hibrania, “nyarognona.” 16:10 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche. 2 Kata nyalo bedo, “otow e bur.”

ZABURI 17:3–18:4 Wengeni one gima kare. 3 Isenono chunya, isenona gotieno; a Isepwodha; b Ininwang’ ni ok achano timo gimoro amora marach, Kendo dhoga pok oketho. 4 Kata bed ni jomamoko timo ang’o, An to ok aluw timbe jomecho, nikech aluwo wach moa e dhogi. c 5 Konya mondo asik kawuotho e yori Mondo kik achwany tienda. d 6 A Nyasaye, aywakni nikech ibiro winja. e Chiknae iti. Winjie wechena. f 7 Nyis herani mosiko e yo malich miwuoro, g Yaye, in ma iwaro jogo moringo e badi korachwich Kiresogi e lwet jo ma ng’anyoni. 8 Rita ka tong wang’i; h Panda e tipo mar buombeni. i 9 Rita kuom joricho ma monja, Kuom wasika molwora koni gi koni. j 10 Chunygi osedhil, Kendo giwuoyo gi sunga; 11 Sani gidinonwa; k Gikiyowa mondo gigowa piny. 12 Ochalo sibuor ma dwaro kidho le, Ee, sibuor matin ma kiyo le moro.

SULA 17 a Za 11:5 Za 16:7 1Ko 4:4

b Za 26:2 Mal 3:3 1Pe 1:6, 7

c Za 119:9 d Za 18:36 Za 94:18 Za 119:133 Za 121:3

e Za 55:16 f Isa 37:17 g Za 31:21 Ywa 3:22

h Rap 32:9, 10 Zek 2:8

i Rut 2:12 Za 36:7 Za 57:1

j 1Sa 24:11 Za 35:4

k 1Sa 23:26

 Kolam mar 2 a Za 7:6 b Za 73:12 c Mat 5:45 d Za 65:4

 SULA 18 e 2Sa 22:1 f Za 18:32 Isa 12:2

g Za 3:3 Za 37:39, 40 Za 40:17

h Rap 32:4 i Cha 15:1 2Sa 22:2-4

j Za 50:15 k 1Sa 20:3 Za 116:3

l 2Sa 20:1 2Sa 22:5, 6 Za 22:16

896 13 A Jehova, a malo iked kode a kendo iloye; Resa e lwet joricho gi liganglani; 14 Resa gi tekoni, A Jehova, Resa e lwet jo pinyni, ma pokgi nie pinyni, b Ma imiyo gik mabeyo mang’eny, c Kendo ma weyo mwandugi mang’eny ne nyithindgi. 15 An to anane wang’i nikech an ng’at makare; Kendo ka achiewo to chunya nopong’ gi mor ka aneno kaka kiti chalo. d Ne jatend wer. Wer ma Daudi jatich Jehova nowero ne Jehova e odiechieng’ ma Jehova norese e lwet wasike duto kod e lwet Saulo. Nowacho kama: e

Jehova, aheri ahi18 Anya. In e tekona. f

2 Jehova e lwandana, en e kar geng’ruokna, kendo en e Jal ma resa. g Nyasacha e lwandana h ma abwokie, En e okumbana, kendo tung’na mar resruok, kod kar geng’ruokna. i 3 Analuong Jehova, Nyasaye mowinjore opaki, Kendo ibiro resa e lwet wasika. j 4 Tonde mag tho norida matek; k Jo ma timbegi richo nobwoga ka ohula maduong’. l

897 5 Tonde mag Liel1 norida matek; Obadho mag tho nochoma tir. a 6 Ka ne anie chandruok, ne aluongo Jehova, Ne asiko ka aywak ne Nyasacha mondo okonya. Ne owinjo dwonda ka en e hekalune, b Kendo ywakna ne ochopo e ite. c 7 Kae to piny nochako tetni kendo yiengni; d Mise mag gode bende notetni Ne giyiengni koni gi koni nikech mirimb Nyasaye. e 8 Yiro nowuok e ume, Kendo mach ma kakni nowuok e dhoge; f Maka maliel nowuok kuome. 9 Nodolo polo kolor, g Mudho mandiwa ne nie bwo tiendene. h 10 Ne oidho kerubi, mobiro kofuyogo. i Ne ofuyo matek e buomb malaika. j 11 Kae to ne oimore e mudho. k Boche polo ma rotenge ma pi opong’o Ne oume mana ka hema. l 12 Pe gi mirni mag mach nogolo ler e nyime, Ne gimwomo boche polo mapekgo. 13 Eka Jehova nochako mor gie polo; m 18:5 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 18 a Ekl 9:12 b Za 11:4 c 2Sa 22:7 Za 10:17 Za 34:15 1Pe 3:12

14

d Bur 5:4 e 2Sa 22:8-16 Za 77:18

15

f Isa 30:27 g Za 144:5 Isa 64:1

h 2Sa 22:10 i Za 99:1

16

j Za 104:3 Hib 1:7

k Za 97:2 l Ayu 36:29

17

m 1Sa 2:10 1Sa 7:10

 Kolam mar 2 a 2Sa 22:14 Za 29:3

18

b Isa 30:30 c Ayu 36:32 Za 144:6

d Za 74:15

19

Za 106:9 Za 114:1, 3

e Wuo 15:8 2Sa 22:16

20

f 2Sa 22:17-20 Za 124:2-4

g Za 3:7 h Za 35:10

21

i 1Sa 19:11 1Sa 23:26

j Za 149:4 k 1Sa 26:23

22

1Ru 8:32

l 1Sa 24:11 2Sa 22:21-25 Za 24:3, 4

m Za 84:11

23

ZABURI 18:5-23 Dwond Jal Mamalo Chutho nowinjore a Kaachiel gi pe gi chukni mag mach. Ne obayo asernige mi okeyogi; b Nomiyo polo omil mi giringo koni gi koni. c Bwo aoche nonenore; d A Jehova, ka nisiemo mise mag piny, ne ginyenyore, Nikech teko mar muya ma noa e umi. e Norieyo bade ka en malo; Nomaka mogola e pige matut. f Noresa e lwet jasigu ma ratego, g Kuom ji duto mosin koda kendo moloya gi teko. h Ne gimonja ka ne masira oyuda, i To Jehova e ma ne osira. Ne ogola e chandruok moketa ka mokuwe;1 Ne oresa nikech ne omor koda. j Jehova guedha nikech timna makare; k Ochula moromore gi tichna maler. l Nimar aseluwo yore mag Jehova, Kendo pok aweyo Nyasacha mondo atim richo. Chikene duto nie nyima; Ok abi chayo buchene. Anasik ka aonge ketho e nyime, m

18:19 1 Kata, “ka malach.”

ZABURI 18:24-43 Kendo anasik ka aritora mondo kik atim richo. a 24 Jehova mondo ochula kaluwore gi timna makare, b Kendo nikech lwetena onge ketho e nyime. c 25 Imakori gi ng’at momakore kodi; d Kendo ibedo malong’o ne ng’at malong’o. e 26 Ne jo maler, inyisori ni iler, f To ne jo ma timbegi obam inyisori ni iriek moloyogi. g 27 Nimar ireso jo ma sandore h To iduoko jo ma wigi tek piny. i 28 In e ma imoko tacha, A Jehova, Nyasacha ma menyona yo e mudho. j 29 Ikonya loyo jo momonja; k Kuom teko Nyasacha anyalo kalo ohinga. l 30 Yor Nyasaye madier en yo makare chuth, m Wach Jehova liw. n En okumba ne ji duto ma geno kuome. o 31 Ere Nyasaye moro mak mana Jehova? p Kendo ere lwanda moro mak mana Nyasachwa? q 32 Nyasaye madier e ma miya teko, r Kendo enomi yora obed makare chuth. s 33 Omiyo tiendena bedo mayot ka tiende mwanda; Omiyo achung’ kuonde moting’ore malo. t

SULA 18 a 2Sa 22:24 Nge 14:16

b Isa 3:10 Hib 11:6

c 2Sa 22:25 Nge 5:21

d Za 97:10 e 2Sa 22:26-31 Ayu 34:11 Jer 32:19

f Mat 5:8 g Za 125:5 h Ayu 34:28 i Nge 6:16, 17 Isa 2:11 Luk 18:14

j Za 97:11 Isa 42:16

k 2Sa 5:19 Hib 11:32-34

l 2Sa 22:30 Fil 4:13

m Rap 32:4 Dan 4:37 Fwe 15:3

n Za 12:6 Za 19:8

o Za 18:2 Za 84:11

p Za 86:8 Isa 45:5

q Rap 32:31 1Sa 2:2 2Sa 22:32-43

r Za 84:5, 7 s Isa 26:7 t Hab 3:19

 Kolam mar 2 a Cha 15:1 Rap 33:29 Za 28:7

b 2Sa 22:36 Za 113:6-8

c Za 17:5 d Za 2:8, 9 e Za 44:5 f 2Sa 22:41 Za 34:21

g 1Sa 30:6 h 2Sa 8:3 Za 2:8

i 2Sa 22:44-46

898 34 Otiego lwetena ne lweny; Bedena nyalo dolo atung’ molos gi mula. 35 Imiya okumbani mar warruok, a Lweti ma korachwich e ma sira, Kendo bolruokni miya duong’. b 36 Iyarona yo malach mondo awuothie; Tiendena ok bi kier. c 37 Analaw wasika mi ajukgi; Ok abi duogo nyaka tiekgi chuth. 38 Abiro nyonogi ma ok ginyal chung’ kendo; d Gibiro podho e tiendena. 39 Ibiro miya teko mar kedo e lweny; Ibiro miyo wasika opodh piny e tiendena. e 40 Ibiro miyo wasika olokna ng’egi, Kendo abiro tieko jo ma osin koda. f 41 Giywak mondo okonygi, to onge ng’at ma diresgi; Bende, giywak ne Jehova to ok odwokgi. 42 Abiro regogi mayom mana ka buru ma yamo tero; Abiro witogi mana ka chuodho manie ndara. 43 Iniresa e lwet jo ma dwaro dondore koda. g Iniketa abed jatend ogendni. h Jo ma ne ok ang’eyo biro tiyona. i

899 44 Ka giwinjo mana humba kende, giniluw chikna; Jo ma oa e pinje mamoko nobi ira mi ginikulrena. a 45 Luoro biro mako jo ma oa e pinje mamoko; Giniwuog kuonde ma gipondoe ka gitetni. 46 Jehova en Nyasaye mangima! Pakuru Lwandana! b Odend Nyasach resruokna. c 47 Nyasaye madier chulona kuor; d Oketo ji e bwoya. 48 Oresa e lwet wasika mager; Iting’a malo e wi jo ma monja; e Iresa e lwet ng’at mager. 49 Mano e momiyo anapaki e kind ogendni, A Jehova, f Kendo anapak nyingi gi wer. g 50 Omiyo ruoth moketo yudo resruok maduong’; h Onyiso ng’ate mowir hera mosiko, i Daudi gi kothe nyaka chieng’. j Ne jatend wer. Wend Daudi.

lando duong’ 19 Polo mar Nyasaye; k

Kendo kor polo nyiso tich lwete. l 2 Gibubni gi wach odiechieng’ kodiechieng’, Kendo ginyiso rieko otieno kotieno. 3 Ok giwuo, kendo gionge weche;

SULA 18 a Rap 33:29 b Rap 32:4

4

c Wuo 15:2 2Sa 22:47-49

d Rap 32:35 Nah 1:2 Rum 12:19

e 2Sa 7:9 Za 59:1

5

f Rap 32:43 Za 117:1 Isa 11:10

g 2Sa 22:50, 51 1We 16:9 Rum 15:9

6

h Za 2:6 Za 144:10

i 2Sa 7:15-17 1Ru 3:6

j Za 89:20, 36 Isa 9:7 Luk 1:32, 33 Fwe 5:5



7

SULA 19 k Za 8:3, 4 Isa 40:22 Rum 1:20

l Za 150:1 Fwe 4:11



8

Kolam mar 2 a Rum 10:18 b Za 104:19 c Za 119:72 d Za 23:3 e Za 119:111,

9

129

f Nge 1:5 2Ti 3:15

g 2We 24:9, 10 h Nge 4:4

10

Nge 6:23 Mat 6:22

i Rap 10:12 Nge 1:7 Mal 3:16

j Za 119:137, 160 Fwe 16:7

k Za 119:127

11

Nge 8:10

l Za 119:103 Nge 16:24

m Za 119:11

12

ZABURI 18:44–19:12 Dwondgi bende ok winji. To wechegi1 osechopo kuonde duto e piny, Kendo otegi osechopo e tung’ piny duto. a Oseguro hema ne wang’ chieng’ e polo; Ochalo ka wuon kisera mowuok e ode; Oil ka ng’at ma ratego ma piem e ng’wech. Owuok gie polo konchiel, Kendo olworore nyaka komachielo; b Lietne chopo ne gik moko duto. Chik Jehova ni kare chuth, c oduogo chuny. d Weche ma Jehova paronwa inyalo gen, e gimiyo ng’at ma onge rieko bedo mariek. f Chike mag Jehova ni kare, gimiyo chuny mor; g Chik Jehova ler, giyawo wang’. h Luoro Jehova i liw, osiko nyaka chieng’. Buche Jehova gin adier, kendo gin kare giduto. j Gibeyo moloyo dhahabu, Giloyo kata mana dhahabu malerie moloyo, k Bende, gimit moloyo mor kich l maton ka a e peth kich. Gimiyo jatichni siem; m Ng’at ma ritogi yudo pok maduong’. n Ere ng’ama nyalo ng’eyo kethone owuon? o

n Za 119:165 o 1Ko 4:4

19:4 1 Kata nyalo bedo, “tol mar pimo.”

ZABURI 19:13–21:7 Wena kethona mopondo. 13 Geng’a mondo kik atim richo nikech wichteko; a Kik iwe giloya. b Eka anabed ng’at moromo chuth, c Kendo ok noyuda gi richo madongo. 14 Mad weche ma a e dhoga kod weche maparo e chunya Obed ma mori, d A Jehova, Lwandana e kendo Jawarna. f Ne jatend wer. Wend Daudi.

20 2 3

4

5

6

Mad Jehova owinj ywakni e ndalo mag chandruok. Nying Nyasach Jakobo mondo oriti. g Okonyi ka en e ka maler h Kendo mondo opidhi ka en e Sayun. i Mad opar mich duto michiwo; Kendo oyie gi misengni duto miwang’o. (Sela) Nyasaye mondo omiyi gik moko duto ma chunyi dwaro, j Kendo oguedh yoreni duto. Wabiro goyo koko gi mor nikech iseresowa; k Wabiro ting’o bendechewa malo e nying Nyasachwa. l Jehova mondo otimni gik moko duto mikwayo. Koro ang’eyo ni Jehova reso ng’ate mowir. m Odwoko kwayone ka en e polo, kare maler,

SULA 19 a Cha 20:6 Rap 17:12 1Sa 15:23 2Sa 6:7 2We 26:16-18

b Za 119:133 c Isa 38:3 d Za 49:3 Za 51:15 Za 143:5 Fil 4:8

e Za 18:2 f Ayu 19:25 Isa 43:14

 SULA 20 g Za 9:10 Nge 18:10

h 2We 20:8, 9 i 2Sa 5:7 Za 50:2 Za 134:3

900 Kotiyo gi lwete ma korachwich mondo orese. a 7 Jomoko ogeno geche lweny to moko ogeno farese, b Wan to wanaluong nying Jehova Nyasachwa. c 8 Gisechwanyore ma gipodho, Wan to wasea malo ma wachung’ motegno. d 9 Yaye Jehova, res ruoth! e Nyasaye biro winjowa ka wakwaye mondo okonywa. f Ne jatend wer. Wend Daudi.

Jehova, ruoth mor 21 Aahinya nikech teko

j Za 21:1, 2 k Za 59:16 l 1Sa 17:45 m Za 2:2, 4

2

 Kolam mar 2 a Za 17:7 b Za 33:17 Isa 31:1

3

c 2We 14:11 2We 20:12 2We 32:8

d Bur 5:31 Za 125:1

4

e Za 18:50 f Za 44:4

 SULA 21 g Za 63:11

5

h Za 28:7 i Za 2:8 Za 20:4

j 2Sa 12:30

6

k Za 13:3 Za 61:6

l 2Sa 7:8, 9 m Za 72:17 n Za 16:11 Za 45:7

o Za 16:8

7

mimiye; g To mano kaka omor nikech ireso ji! h Isemiye gik ma chunye gombo, i Kendo pok idagi timone kaka okwayo. (Sela) Irwake gi gueth mang’eny; Isidhone osimbo mar dhahabu maler e wiye. j Ne okwayo mondo imiye ngima, mi ne imiye, k Ne imiye ndalo mang’eny, ee ma nyaka chieng’. Resruokni miyo oyudo duong’ ahinya. l Imiye luor gi duong’. Iguedhe gi gueth mochwere; m Imiyo obedo mamor nikech in kode. n Ruoth ok bi yiengni ngang’, nikech hera mosiko moa kuom Jal Mamalo Chutho, o

901

8

9

10 11

12

13

Kendo nikech ruoth ogeno Jehova. a Lweti biro mako wasiki duto; Lweti ma korachwich biro mako ji duto mosin kodi. Inikethgi gi mach mager e kinde miseketo. Jehova biro mwonyogi gi mirimbe mager, kendo mach biro tiekogi pep. b Initiek nyikwagi e piny, Kendo kothgi norum e kind ji. Nikech ne gichano timoni gik maricho; c Gik ma ne gichanogo ok bi dhi maber. d Iniywa tond atung’ e wang’gi, e Kendo inimi giring ng’wech. A Jehova, a malo mondo inyis tekoni maduong’, Wanawerni kwapako tekoni.

Ne jatend wer. Wendni onego ower e dwol mar “Mwanda Mokinyi.”1 Wend Daudi.

22

Nyasacha, Nyasacha, iweya nang’o? f Ang’o momiyo in mabor koda ma ok inyal resa, Kata winja sa ma aywak nikech achandora? g 2 A Nyasacha, aseluongi odiechieng’ mangima to pok idwoka; h Gotieno bende ok awe ywakni.

22:Wiye 1 Nyalo bedo ni ma ne en dwol kata thum ma ne iwerogo zaburini.

SULA 21 a 1Sa 30:6 b Rap 32:22 Za 110:5 Mal 4:1

c Za 34:16 d Za 2:1 e Za 9:3 Za 56:9

 SULA 22 f Za 22:16 Mat 27:46 Mar 15:34

g Hib 5:7 h Za 42:3

 Kolam mar 2 a Isa 6:3 1Pe 1:15

b Cha 15:1, 6 c Wuo 14:13 Hib 11:32-34

d Za 25:2 Za 99:6 Rum 10:11

e Za 31:11 Isa 53:3

f Za 35:16 g Za 109:25 h Mat 27:41-43 Luk 23:35, 36

i Za 71:6 Za 139:16

j Za 10:1 k Luk 23:46 Hib 5:7

l Za 68:30 m Eze 39:18 n Mat 26:4 o Za 57:4 1Pe 5:8

ZABURI 21:8–22:14 3 To in iler, a Kendo Jo-Israel olwori gi pak. 4 Wuonewa ne ogeni; b Ne gigeni kendo ne iresogi kinde duto. c 5 Ne giywakni mi iresogi; Wigi ne ok okuot nikech ne gigeni. d 6 An to an mana kudni to ok dhano, An ng’at ma ji okwedo kendo ochayo. e 7 Ji duto ma nena jara; f Gitwenyo umgi, kendo ginyiera ka gikino wigi. Giwacho niya: g 8 “Ne ogeno Jehova. We mondo Nyasacheno koro orese! We mondo Nyasacheno orese ane nikech ohere ahinya!” h 9 In e ma ne igola e ich, i In e ma ne imiyo awinjo ka an gi kuwe ka ne pod adhoth. 10 Ne oketa e lweti mondo irita chakre ne nyuola; Isebedo Nyasacha chakre abed e ich. 11 Kik ibed mabor koda, nikech chandruok chiegni juka, j To onge ng’at machielo ma dikonya. k 12 Nyiruedhi mang’eny olwora; l Ruedhi ma roteke mag Bashan olwora koni gi koni. m 13 Ging’amona dhogi, n Ka sibuor ma kidho le moro momako. o 14 Oseola piny ka pi;

ZABURI 22:15-31 Chokena duto osewil. Chunya chalo gi odok, a Oleny e iya. b 15 Aonge teko, achalo mana mbalatago; c Lewa moko e danda; d Ikela e bur mondo atho. e 16 Jo maricho olwora koni gi koni; f Gilwora mana ka guogi moketa e diergi, g Gichalo sibuor ma dwaro chamo lwetena gi tiendena. h 17 Anyalo kwano chokena duto. i Ging’iya kendo gichomo wengegi kuoma tir. 18 Gipogore lepa e kindgi, Kendo gigoyo ombulu ne nangana. j 19 To in, A Jehova, kik ibed mabor koda. k In e mimiya teko, omiyo, bi piyo mondo ikonya. l 20 Res ngimana kuom ligangla, Res ngimana kuom koke guogi; m 21 Resa kuom dho sibuor n kendo kuom tunge ruedhi mager; Yaye, winja mondo iresa. 22 Analand nyingi ne owetena; o Anapaki ka an e chokruok. p 23 Pakuru Jehova, un jo ma oluore! Miyeuru duong’, un nyikwa Jakobo duto! q Miyeuru luor, un nyikwa Israel duto.

SULA 22 a Luk 22:44 Joh 12:27

b Mat 26:38 Mar 14:33

c Nge 17:22 d Joh 19:28 e Isa 53:12 1Ko 15:3, 4

f Za 59:5, 6 Luk 22:63

g Za 86:14 h Mat 27:35 Joh 20:25

i Za 34:20 Joh 19:36

j Mar 15:24 Luk 23:34 Joh 19:23, 24

k Za 10:1 l Za 40:13 m Za 22:16 n Za 35:17 o Joh 17:6 p Za 40:9 Hib 2:11, 12

q Za 50:23

 Kolam mar 2 a Za 34:6 Za 69:33

b Kwa 6:25 c Hib 5:7 d Za 35:18 Za 40:10 Za 111:1

e Za 37:11 Isa 65:13

f Zef 2:3 g Cha 22:18 Fwe 7:9 Fwe 15:4

h 1We 29:11 Fwe 11:17

902 24 Nikech pok ochayo kata jwang’o chandruoge mag ng’at misando; a Pok opandone wang’e. b To ka ne owinjo ywakne, nokonye. c 25 Anapaki e chokruok maduong’; d Abiro chopo singruokna e nyim jo moluoro Nyasaye. 26 Jo mamuol biro chiemo mi yieng’; e Jo ma manyo Jehova biro pake. f Mad gidag1 nyaka chieng’. 27 Ogendni duto manie piny nopar Jehova kendo ginidog ire. Dhoudi duto mag piny biro kulore e nyimi. g 28 Nikech loch en mar Jehova; h Olocho e wi ogendni duto. 29 Jomwandu duto biro chiemo kendo gibiro kulorene; Ji duto ma dhi piny e lowo biro goyone chonggi piny; Onge kata ng’ato achiel kuomgi ma nyalo rito ngimane. 30 Nyikwagi biro tiyone; Ibiro nyis tieng’ ma biro wach Jehova. 31 Ginibi mi gihul timne makare. Ginihul gik ma osetimo ne jo ma pok onyuol. 22:26 1 Hibrania, “Adundogi mondo obed mangima.”

903 Wend Daudi.

e Jakwadha. 23 Jehova Ok abi chando gi2

3 4

5

6

SULA 23 a

moro. b En e momiyo ayueyo mos e lum mang’ich; Otera nyaka kuonde yueyo ma nigi pi.1c Oduogo chunya. d Otelona e yore makare nikech nyinge. e Kata obedo ni awuotho e hoho motimo mudho mandiwa, f Ok aluoro gimora amora, g Nikech in koda; h Ludhi gi odungani e ma hoya. Iketo chiemo e nyima ka wasika duto neno. i Iwiro mo e wiya; j Okombena opong’ mi oo piny. k Kuom adier, berni gi herani mosiko biro luwa ndalo duto mag ngimana, l Kendo abiro dak e od Jehova ndalona duto. m Zaburi mar Daudi. Wer.

e wuon piny 24 Jehova kod gik moko duto

manie iye, n Piny kod ji duto modak e iye gin mage. 2 Oseguro piny motegno e wi nembe o Osechunge motegno e wi aoche. 3 En ng’a ma nyalo idho god Jehova? p

23:2 1 Kata nyalo bedo, “ma nigi pi mokuwe mos.”

a Za 80:1 Jer 23:3 Eze 34:12 1Pe 2:25

4

b Za 34:9 Za 84:11 Mat 6:33 Fil 4:19 Hib 13:5

c Eze 34:13, 14 d Za 19:7 Za 51:12

e Za 31:3 f Ayu 38:17

5

g Za 3:6 Za 27:1 Isa 41:10

h Isa 43:2 Rum 8:31

6

i Za 22:26 Za 31:19

j Luk 7:46 Jak 5:14

k Za 16:5 l Za 103:17 m Za 15:1-5

7

Za 27:4 Za 65:4 Za 122:1

 SULA 24 n 1We 29:11 Ayu 41:11 1Ko 10:26

8

o Cha 1:9 Ayu 38:11 Za 136:6 Jer 5:22

p Za 15:1-5

 Kolam mar 2 a 2Sa 22:21 Isa 33:15, 16 Mat 5:8

9

b Za 34:12, 13 Mal 3:5

c Za 128:1-5 d Isa 12:2 e Za 118:19 Za 122:2

f 2Sa 6:15 Za 48:1-3

g Za 93:1 h Wuo 15:3 1Sa 17:47 2We 20:15 Isa 42:13

i Za 118:19 j 1We 29:11

10

ZABURI 23:1–24:10 En ng’a ma nyalo chung’ kare maler? En ng’at ma lwetene onge ketho kendo ma chunye long’o, a Ma ok okuong’ore gi miriambo kuom Ngimana,1 Kata ma ok kuong’re gi miriambo. b Jehova biro guedhe, c Kendo Nyasach warruok biro kwane ni en ng’at makare. d Mano e tieng’ mar jo ma manyo Nyasaye, Kendo ma manyo wang’i, A Nyasach Jakobo. (Sela) Ting’uru wiu malo, yaye un dho rangeye; e Yawreuru un dhoudi machon, Mondo Ruoth ma nigi duong’ odonji! f Ruoth ma nigi duong’no en ng’a? En Jehova, Nyasaye ma ratego kendo ma nyalo duto, g En Jehova, jal ma loyo lweny. h Ting’uru wiu malo, yaye un dho rangeye; i Yawreuru un dhoudi machon, Mondo Ruoth ma nigi duong’ odonji! To Ruoth ma nigi duong’no en ng’a? En Jehova Nyasach oganda lweny, en e Ruoth ma nigi duong’. j (Sela)

24:4 1 Iwuoyo kuom ngima Jehova ma ng’ato kuong’orego.

ZABURI 25:1-16

25

Zaburi mar Daudi. 1 [Aleph]

A Jehova, abiro e nyimi mondo alami.

2 [Beth]

2 Yaye Nyasacha, in e ma aketo genona kuomi; a Kik iwe ayud wich-kuot. b Kik iwe wasika onyiera. c

3 [Gimel]

SULA 25 a Isa 26:3 b Rum 10:11 c Za 41:11 d Za 69:6 e Za 31:17 f Wuo 33:13 Za 86:11 Za 143:8

g Za 27:11

3 Onge ng’at mogeni ma none wich-kuot, d To jo mohero ndhogo jowetegi kayiem nono e ma none wich-kuot. e

h Za 43:3

4 Konya ng’eyo yoreni, A Jehova; f Puonja yoreni. g

l Wuo 33:19

4 [Daleth] 5 [He]

5 Taya mondo awuoth e adierani, kendo puonja, h Nimar in e Nyasacha ma resa.

6 [Waw]

In e ma ageni odiechieng’ mangima.

7 [Zayin]

6 A Jehova, parie ng’wononi kod herani mosiko, i Misenyiso kinde duto. j

8 [Heth]

7 Kik ipar richo ma ne atimo ka pod arawera kaachiel gi kethona. To para nikech herani mosiko, k Kendo nikech berni, A Jehova. l

9 [Teth]

8 Jehova ber kendo yorene oriere tir. m

i Wuo 34:6 Isa 55:3

j Za 103:17 Za 136:1

k Za 6:4 Za 51:1

Za 27:13

m Za 92:15 Za 119:68 Za 145:9 Tic 14:17

 Kolam mar 2 a Za 119:33 Isa 30:20 Mik 4:2

b Zef 2:3 c Za 32:8 d Rap 29:1 e Za 19:7 f Za 31:3 Za 79:9 Za 109:21 Za 143:11 Eze 36:22 Dan 9:19 Mat 6:9

g Za 111:10 h Za 37:23 i Za 31:19 j Za 37:11 k Nge 3:32 Joh 15:15

l Cha 18:17 Cha 22:17 Amo 3:7

m Za 141:8 n Za 91:3 Za 124:6-8

904 Mano e momiyo opuonjo joricho yo monego giluw. a

[Yod]

9 Obiro tayo jo mamuol e timo gima kare, b Kendo obiro puonjo jo mamuol yorene. c

 [Kaph]

10 Sa ma ji rito singruokgi d gi Nyasaye kendo luwo chikene, e Jehova nyisogi hera mosiko kendo omakore kodgi.

[Lamed]

11 A Jehova, wena richona nikech nyingi, f Kata obedo ni gidongo ahinya.

 [Mem]

12 En ng’ano ma oluoro Jehova? g Nyasaye biro nyise yo monego oyier. h

 [Nun]

13 Obiro neno ber, i Kendo nyikwaye nobed weg piny. j

 [Samekh]

14 Jehova en osiep jogo moluore, k Kendo onyisogi singruokne. l

 [Ayin]

15 Achomo wengena pile kuom Jehova, m Nimar obiro golo tienda e obadho. n

 [Pe]

16 Lokri mondo ing’iya kendo inyisa ng’wono, Nikech adong’ kenda ma onge ng’at ma konya.

905

 [Tsade]

17 Chandruoge manie chunya osemedore; a Resa e thagruokna.

 [Resh]

18 Ne ane chandruok kod lit ma an-go, b Kendo iwena richona duto. c 19 Ne kaka wasika ng’eny, Kendo kaka gisin koda marach.

 [Shin]

20 Rit ngimana kendo iresa. d Kik iwe ane wich-kuot, nimar in e kar bwokna.

 [Taw]

21 Mad timna matir kod adiera orita, e Nikech ageno kuomi. f 22 A Nyasaye, gol Israel e chandruogene duto. Zaburi mar Daudi.

bura, A Je26 Ng’adna hova, nimar aselu-

2

3

4

5

wo tim matir. g Ageno Jehova kendo ok abagni. h A Jehova, nona kendo itema; Pwodh pacha ma iye1 gi chunya. i Nikech herani mosiko nie nyima kinde duto, Kendo awuotho e adierani. j Ok ariwra gi jomiriambo, k Kendo ok awuoth gi jo ma pando kitgi. Asin gi chokruok mar jo ma timo gik maricho, l

26:2 1 Hibrania, “nyarognona.”

SULA 25 a Za 73:21

6

b 2Sa 16:12 c Za 32:5 Za 51:9

d Za 17:8 Za 121:7

7

e Za 41:12 f Za 37:34



8

SULA 26 g 2Ru 20:3 h Za 21:7

9

i Za 17:3 Za 66:10

j Za 43:3 Za 86:11

10

k Jer 15:17 l Za 139:21

 Kolam mar 2 a Za 1:1

11

b Za 50:23 Za 95:2

c 1Sa 3:3 1We 16:1 Za 27:4

d Za 63:2 e 1Sa 25:29 f 1Sa 2:9 Nge 10:9

g Za 111:1

 SULA 27 h Za 36:9 Za 43:3 Za 119:105

i Za 23:4 Rum 8:31 Hib 13:6

j Za 62:6 Isa 12:2

k Za 22:16

12

ZABURI 25:17–27:2 Adagi riwora gi joricho. a Analwok lwetena nikech aonge ketho, Kendo analwor kendoni mar misango, A Jehova, Mondo agoni erokamano gi dwol maduong’, b Kendo aland tijeni madongo. Ahero ka ma idakie, A Jehova, c Ka ma duong’ni nitiere. d Kik iyweya oko gi joricho e Kendo kik itiek ngimana gi jo mohero timbe gero,1 Jo ma lwetgi ohero timbe ma kelo wichkuot, Kendo ma lwetgi ma korachwich opong’ gi asoya. To an, abiro luwo tim matir. Yie iresa kendo inyisa ng’wono. Tienda ochung’ ka ma opie; f Abiro pako Jehova e chokruok maduong’. g

27

Zaburi mar Daudi.

Jehova e lerna h kendo en e warruokna. En ng’a ma dibwoga? i Jehova e kar konyruok mar ngimana. j Ere ng’a ma dibwoga? 2 Ka wasika nobiro monja mondo gitieka, k Gin e ma ne gichwanyore mi gipodho.

26:9 1 Kata, “jo ma chwero remo.”

ZABURI 27:3–28:3 3 Kata ka oganda lweny maduong’ e ma obiro monja, Chunya ok bi bedo maluor. a Kata ka lweny otugore, Pod abiro mana bedo gi chir. 4 Asekwayo Jehova gimoro achiel, Kendo gino e ma adwaro moloyo, Ni mondo adag e od Jehova ndalo duto mag ngimana, b Ka achomo wang’a kuom ber mar Jehova, Kendo nono matut1 ber mar hekalu mare. c 5 Nikech e kinde mar chandruok obiro panda e ode; d Enopanda ka mopondo e hema mare; e Enoketa e wi lwanda mabor. f 6 Wiya koro oseting’ malo moloyo wasika molwora koni gi koni; Abiro chiwo misengni e hembe maler ka akok gi mor; Abiro wer ne Jehova. 7 Yaye Jehova, winja sa ma aywakni; g Kecha kendo idwoka. h 8 Chunya nyisa ni isechikowa kama: “Manyuru wang’a!” A Jehova, abiro manyo wang’i. i 9 To kik ipandna wang’i. j Kik iriemb jatichni gi mirima. 27:4 1 Kata, “paro matut kuom; goyo erokamano kuom.”

SULA 27 a 2We 20:15 2We 32:7 Za 3:6

b Za 23:6 Za 65:4

10

c 1Sa 3:3 1We 16:1 Za 26:8

11

d Za 32:7 Za 57:1 Zef 2:3

e Za 61:4

12

f Za 40:2 g Za 130:2 h Za 4:1 Za 5:2

i Za 63:1 Za 105:4 Zef 2:3

13

j Za 69:17 Za 143:7

 Kolam mar 2 a Za 46:1 b Za 69:8

14

906 In e jakonyna; a A Nyasacha ma wara, kik ijwang’a kendo kik iweya. Kata ka wuonwa gi minwa ojwang’a, b Jehova biro kawa. c A Jehova, puonja yori, d Telna aluw yo matir mondo igeng’a kuom wasigu mobutona. Kik ichiwa e lwet wasika, e Nikech joneno mag miriambo kedo koda, f Gibuoga gi timbegi mag gero. Di ne aonge yie ni abiro neno ber mar Jehova e piny jo mangima,1 Dikoro an kanye? g Gen kuom Jehova; h Bed gi chir kendo kik chunyi nyosre. i Ee, gen kuom Jehova.

c Isa 49:15 d Za 25:4 Za 86:11 Isa 30:20 Isa 54:13

e Za 31:8 Za 41:2 Za 41:11

f Mat 26:59-61 g Ayu 33:28-30 h Za 25:3 Za 62:5

i Isa 40:31

 SULA 28 j Rap 32:4 Isa 26:4

k Ayu 33:28 l Za 5:7 m Kwa 16:25, 26 Za 26:9

28

Zaburi mar Daudi.

A Jehova, in e Lwandana, j in e ma asiko kaluongi; Kik idinna iti. Nikech ka iling’ aling’a koda, Abiro chalo gi jo ma dhi e bur.1k 2 Winj ywakna sa ma akwayi ni ikonya, Ka ating’o bedena malo kochomo ka maler moloyo e hekalu mari. l 3 Kik igola oko kaachiel gi joricho kod jo mohero hinyo ji, m

27:13 1 Kata nyalo bedo, “An gi yie ni abiro neno ber mar Jehova e piny jo mangima.” 28:1 1 Kata, “liel.”

907

4

5

6

7

8 9

Jo ma wacho weche kuwe gi jowetegi to chunygi opong’ mana gi richo. a Chulgi kuom timbegi maricho, b Kendo nikech tijegi maricho. Chulgi kuom gik ma lwetgi osetimo, Kendo timnegi gima owinjore kodgi. c Nikech ok gidew tije mag Jehova, d Kata gik ma lwetene osetimo. e Obiro gogi piny, to ok obi gerogi kendo. Pakuru Jehova, Nikech osewinja ka aywakne mondo okonya. Jehova e tekona f kendo okumbana; g Chunya ogeno kuome. h Chunya mor nikech osekonya, Anawerne wende pak. Jehova miyo joge teko; En e ohinga ma ng’ate mowir yudoe resruok. i Res jogi ma gin mwanduni iwuon kendo iguedhgi. j Bed jakwadhgi kendo iting’gi e badi nyaka chieng’. k

29

Wend Daudi.

Miuru Jehova gima owinjorego, un joroteke,1 Miuru Jehova gima owinjorego nikech en gi teko kod duong’. l

29:1 1 Kata, “yawuot joteko.”

SULA 28 a Za 62:4 b Za 59:12 Jer 18:22

c Za 62:12 2Th 1:6

d Ayu 34:26, 27 e Isa 5:12 f Isa 12:2 g Cha 15:1 2Sa 22:3 Za 3:3

h Za 56:4 i 1Sa 16:13 2Sa 22:3 Za 20:6

j Rap 9:29 k Isa 40:11

 SULA 29 l 1We 16:28, 29

 Kolam mar 2 a 1Sa 7:10 Za 18:13

b Za 104:3 c Ayu 26:11 Ayu 40:9

d Isa 2:12, 13 e Rap 3:8, 9 f Wuo 19:18 Za 77:18

g Isa 13:13 Hib 12:26

h Kwa 13:26 i Isa 10:17, 18 Eze 20:47

j Ayu 38:25

ZABURI 28:4–29:10 2 Miuru Jehova duong’ mowinjore gi nyinge. Lamuru Jehova kurwako lewni maler.1 3 Dwond Jehova winjore e wi pige; Nyasaye ma nigi duong’ mor ka polo. a Jehova ni e wi boche polo.1b 4 Dwond Jehova nigi teko; c Dwond Jehova lich miwuoro. 5 Dwond Jehova turo yiende sida; Ee, Jehova turo nyaka yiende sida mag Lebanon. d 6 Omiyo Lebanon1 chikore ka nyaroya, To Sirion e chikore ka nyaruadh bungu. 7 Dwond Jehova miyo polo mil; f 8 Dwond Jehova miyo thim tetni; g Jehova miyo thim mar Kadesh h yiengni. 9 Dwond Jehova miyo mwanda tetni ma onyuol, Kendo oyweyo bunge mi gidong’ nono. i To ji duto manie hekalu mare kok niya: “Duong’ obed ne Nyasaye!” 10 Jehova obet e kom-lochne manie wi ataro; j Jehova obet e 29:2 1 Kata nyalo bedo, “Lamuru Jehova nikech ler mare nigi duong’.” 29:3 1 Kata, “e wi pige mang’eny.” 29:6 1 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom gode mag Lebanon.

ZABURI 29:11–31:6 kom-lochne kaka Ruoth nyaka chieng’. a 11 Jehova biro miyo joge teko. b Jehova biro guedho joge gi kuwe mang’eny. c

b Isa 40:29

Wer ma iwalogo ot. Zaburi mar Daudi.

e 2Ru 20:5

A Jehova, 30 Anadendi nimar iseting’a

2 3

4 5

6 7

8

malo; Kendo ne ok iweyo mondo wasika onyiera ka nachandora. d A Jehova Nyasacha, ne aywakni mondo ikonya mi ne ichanga. e A Jehova Nyasacha, isegola e Liel.1f Ne irito ngimana; ne iresa mondo kik anyumra e bur.2g Weruru ne Jehova un jo momakore kode, h Pakuru nyinge maler; i Nikech obedo gi mirima mana kuom kinde matin, j To ng’wonone siko nyaka chieng’. k Ji ywak godhiambo, to kochopo gokinyi chunygi pong’ gi mor. l Ka weche ne dhina maber, ne awacho niya: “Ok anayiengni ngang’.” A Jehova, ka ne inyisa ng’wono ne imiyo achung’ matek ka got. m To nabedo maluor ka ne ipandona wang’i. n In e ma nasiko ka aluongi, A Jehova, o

30:3 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche. 2 Kata, “liel.”

SULA 29 a 1Ti 1:17 c Za 72:7



9

SULA 30 d Za 25:2 Za 41:11 Za 6:2 Za 103:3

f Za 86:13

10

g Za 16:10 Za 28:1 Isa 38:17 Jon 2:6

11

h Za 32:11 i Wuo 3:15 j Isa 12:1 k Isa 54:8

12

l Za 126:5 m 2Sa 5:12 Za 89:17

n Za 10:1 Za 143:7

o Za 34:6 Za 77:1

 Kolam mar 2

Ne jatend wer. Wend Daudi.

Jehova, in e kar 31 Yaye bwokna. f

a Za 28:1 b Za 6:5 Za 115:17 Ekl 9:10

c Za 88:11 Isa 38:18

2

d Za 143:1 e Za 28:7

 SULA 31 f Za 18:2 g Za 22:4, 5 Rum 10:11

h Za 143:1

3

i Za 40:17 Za 70:1 Za 71:2

j 2Sa 22:3 Za 18:2

4

k 2Sa 22:2 l Za 23:3 m Za 25:11 Jer 14:7

n Za 91:3

5

Mat 6:13

o Nge 18:10 p Luk 23:46 Tic 7:59

q Rap 32:4

908 Kendo nasiko ka akwayi ni inyisa ng’wono, A Jehova. En ohala mane ma thona biro kelo? Dhina e bur biro konyo gang’o? a Be buru biro paki? b Be obiro hulo adierani? c A Jehova, winja kendo inyisa ng’wono. d A Jehova, konya. e Iseloko kuyona mi obedo miel; Iselonyona law gunia mirwakona mor, Mondo apaki gi wer ma ok aling’. A Jehova Nyasacha, anapaki nyaka chieng’.

6

Kik iwe mondo ane wichkuot ngang’. g Resa nikech in Nyasaye makare. h Chikna iti. Bi piyo mondo iresa. i Bedna got ma anyalo pondoe, Kendo ohinga motegno ma anyalo geng’orae. j In e lwandana kendo ohingana, k Telna kendo itaya l nikech nyingi. m Inigola e obadho mochikna, n Nikech in e ka ma apondoe. o Aketo ngimana e lweti. p A Jehova Nyasach adiera, iseresa. q Asin gi jo ma lamo nyiseche manono,

909

7

8 9

10

11

12

13

To Jehova e ma ageno kuome. Abiro bedo mamor ahinya nikech herani mosiko, Nimar iseneno chandruokna, a Kendo ing’eyo gik ma chando chunya. Ok iseketa e lwet jasigu, To isechungo tiendena ka ma okuwe.1 Yaye Jehova, kecha nikech chunya nigi lit. Aseywak ahinya ma koro wengena ojony, b denda duto bende onyosore. c Ngimana opong’ gi kuyo, d Kendo asebedo ka achur aming’a. e Tekona rumo nikech kethona; Chokena doko ma yom yom. f Wasika duto jara, g To moloyo jo ma odak buta. Osiepena duto bwok konena; Kendo giringo sa ma ginena e wang’ yore. h Wigi owil koda mana ka gima ne asetho chon; Achal mana gi agulu motore. Asewinjo miriambo mang’eny kuoma; Luoro olwora koni gi koni. i Gichokorena mondo gitimna gima rach,

31:8 1 Kata, “ka ma lach.”

SULA 31 a Za 9:13

14

b Za 6:7 c Za 22:14 d Nge 15:13

15

e Za 71:9 f Za 32:3

16

Za 102:3, 5

g Za 22:6 Za 42:10 Za 102:8

17

h Za 38:11 i Jer 20:10

 Kolam mar 2 a Za 57:4 b Za 56:4

18

c Za 43:5 d Za 142:6 e Kwa 6:25 f Za 25:2

19

Isa 50:7

g Neh 6:16 Isa 41:11 Jer 20:11

h 1Sa 2:9 i Za 12:3 Za 63:11

20

j Za 73:1 Isa 63:7

k Isa 64:4 1Ko 2:9

l Za 126:2 Isa 26:12

m Za 27:5 Za 32:7

n Za 64:2, 3 o Za 17:7

21

ZABURI 31:7-21 Gichano tieko ngimana. a To ageno kuomi, A Jehova, b Kendo alando niya: “In e Nyasacha.” c Ngimana nie lweti. Resa e lwet wasika kod jo ma sanda. d Yie irang jatichni gi ng’wono. e Resa nikech herani mosiko. Yaye Jehova, kik iwe wiya kuod sa ma aywagorani. f Mad joricho oyud wichkuot, g Kendo ginind ka giling’ thi e i Liel.1h Mak dho jo mariambo mondo giling’, i Nikech githiano ne jo makare, kendo giwuoyonegi gi sunga kod ajara. To mano kaka berni ng’eny mokalo apima j Ber mikano ne jo ma oluori! k Kendo isenyiso jo ma oketi kar bwokgi berni e nyim dhano duto. l Inipandgi ka ma intie ma en ka mogeng’ore, m Mondo gik maricho ma ji chano kik hinygi; Ibiro pandogi e hema mari Mondo wasikgi kik yanygi. n Pakuru Jehova Nikech ne onyisa herane mosiko o ka ne jowasigu

31:17 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

ZABURI 31:22–33:1 olworo dala ma ne antie. a 22 Ka ne luoro omaka, ne awacho niya: “Abiro lal nono a e nyimi.” b To ka ne aluongi mondo ikonya niwinjo ywakna. c 23 Heruru Jehova un jo momakore kode duto! d Jehova rito ngima jo moyie kuome, e To josunga ochulo moromo chuth. f 24 Un duto mugeno Jehova, g Beduru jochir, kendo gi chuny motegno. h Zaburi mar Daudi. Maskil.1

32 2

3

4

5

Ng’at mamor en ng’at mowene kethone, kendo moruch richone. i Ng’at mamor en ng’at ma Jehova ok onwang’o ketho kuome, j Kendo ma wuondruok onge e chunye. Kinde ma ne pok ahulo richona, chokena ne onyosore nikech lit ma ne an-go odiechieng’ mangima. k Nikech odiechieng’ gotieno lweti ne pek kuoma.1l Tekona ne oduono mana kaka pi duonoga e kinde oro. (Sela) Gikone, ne ahuloni richona, Ne ok apando kethona. m

32:Wiye 1 Som Tiend Weche. 32:4 1 Kata, “ne ok imor koda.”

SULA 31 a 1Sa 23:7 b Jon 2:4 c 2We 33:13 Za 6:9 Nge 15:29 Hib 5:7

6

d Rap 10:12 e 1Sa 2:9 Za 145:20

f 2Sa 22:28 Isa 2:11 Jak 4:6

g Za 62:1 Ywa 3:20, 21 Mik 7:7

7

h Isa 35:4

 SULA 32 i Isa 1:18 Tic 3:19

8

j Rum 4:7, 8 k Nge 28:13 l Za 38:2 m Za 38:18

9

Za 51:4 1Jo 1:9

 Kolam mar 2 a Law 5:5 Za 41:4

b 2Sa 12:13 Za 86:5 Za 103:3 Isa 44:22

10

c Za 65:2, 3 d Za 69:13 Isa 55:6

e Za 9:9 f Wuo 15:1 2Sa 22:1

g Za 86:11 h Nge 3:6 i Nge 26:3 Jer 8:6

j Za 34:8 Nge 13:21 Nge 16:20

 SULA 33 k Fil 4:4

11

910 Ne awacho niya: “Abiro hulo richona e nyim Jehova.” a Kendo ne iweyona richona. b (Sela) Mano e momiyo ng’at momakore kodi biro lami c Sa ma podi inyalo yudi. d Kata ka ohula maduong’ omwomre ok bi chopo ire. In e ka ma apondoe, Kendo ibiro rita e ndalo chandruok. e Ibiro lwora koni gi koni gi wende mag loch. f (Sela) “Abiro miyi rieko kendo puonji yo monego iluw. g Abiro ng’adoni rieko ka wang’a neni. h Kik ibed kaka faras kata nyumbu1 ma onge rieko, i Nimar nyaka chikgi mana kosetwe dhogi kendo iywayogi gi tol, Nono to ok gibi sudo buti.” Joricho neno lit mathoth, To hera mosiko mar Jehova olworo jo mogene. j Beduru moil nikech gik ma Jehova osetimo, kendo beduru mamor un jo makare; Koguru gi ilo un jo ma chunygi tir. Un jo makare, koguru gi mor nikech gik ma Jehova osetimo. k

33

32:9 1 Le ma punda onyuolo gi faras.

911

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Owinjore jo matir opake. Pakuru Jehova gi nyatiti kugoyone erokamano; Werneuru gi gir thum molos gi tonde apar. Werneuru wer manyien; a Werneuru matek kumor, kendo ugone thum mamit. Nikech wach Jehova ni kare, b Kendo wanyalo geno gik moko duto motimo. Jehova ohero tim makare kod bura makare. c Piny duto opong’ gi herane mosiko. d Kokalo kuom wach moa e dho Jehova, polo nobetie, e Kendo kokalo kuom much dhoge gik moko duto manie polo nobetie. Ochoko pige mag nembe madongo mana ka yawo; f Okano pige ma ringo matek e ute keno. Piny duto mondo oluor Jehova. g Ji duto manie piny mondo oluore. Nikech ne owuoyo mi otimore kaka nowacho; h Nogolo chik mi otimore kaka nochiko. i Jehova oserocho chenro maricho mag ogendni; j Osethiro gik ma ji chano timo. k To dwach Jehova siko nyaka chieng’; l

SULA 33 a Za 40:3 Za 98:1 Za 149:1 Isa 42:10 Fwe 5:9

12

b Za 12:6 c Ayu 37:23 Za 11:7 Za 45:7

13

d Za 145:16 Tic 14:17

e Hib 11:3

14

f Cha 1:9 Ayu 38:8-11 Nge 8:29 Jer 5:22

15

g Fwe 14:7 h Za 148:4, 5 i Za 119:90 j Isa 8:10

16

Isa 19:3

k Za 21:8, 11 l Nge 19:21 Isa 46:10

 Kolam mar 2 a Rap 33:29

17

b Za 65:4 Za 135:4 1Pe 2:9

c Za 11:4 Za 14:2 Nge 15:3 Hib 4:13

18

d 1We 28:9 Ayu 34:21 Nge 24:12

19

e Jos 11:6 f 2We 32:21 Za 44:4, 5

g 2Ru 7:6, 7

20

Za 20:7 Nge 21:31 Isa 31:1

h Ayu 36:7 Za 34:15

21

i Isa 33:15, 16 j Rap 33:29 k Za 28:7 Nge 18:10

l Za 32:10 m Mik 7:7

22

ZABURI 33:2-22 Gima chunye dwaro timore e tienge duto. Oganda mamor en ma Jehova e Nyasachgi, a Oganda moseyiero mondo obed joge. b Jehova ng’iyo piny ka en e polo, Kendo oneno ji duto. c Ka en ka ma odakie, Oneno ji duto modak e piny. En e mochueyo chuny ji duto, Kendo onono gik moko duto ma gitimo. d Oganda lweny maduong’ ok e ma mi ruoth lo lweny; e Ng’at ma ratego ok nyal tony nikech tekrene owuon. f Keto geno kuom faras ok nyal konyo ng’ato; g Tekone ng’eny, to ok onyal reso ng’ato. Wang’ Jehova ng’iyo jo moluore, h Kod jo mogeno herane mosiko. Mondo oresgi kuom tho, Kendo oritgi e ndalo kech. i Wan waketo genowa kuom Jehova. En e mokonyowa kendo en e okumbawa. j Chunywa mor kode, Nikech wageno nyinge maler. k A Jehova Nyasaye, yie mondo herani mosiko obed kodwa, l Nikech in e ma wageni. m

ZABURI 34:1-17 Zaburi ma Daudi nondiko ka nowuondore ni ojaneko a e nyim Abimelek, mi Abimelek oriembe. 1 [Aleph]

pako Jehova 34 Abiro kinde duto,

Kendo ok nawe pake seche duto.

2 [Beth]

2 Abiro dendo Jehova; b Jo mamuol nowinja, mi ginibed mamor.

3 [Gimel]

3 Wahuluru duong’ mar Jehova kanyachiel; c Wating’uru nyinge malo.

4 [Daleth]

4 Ne akwayo Jehova kony, mi ne odwoka. d Notiekona luoro duto ma ne an-go. e

5 [He]

5 Wenge jo ma oketo genogi kuome rieny, Kendo wigi ok kuod ngang’.

7 [Zayin]

6 Jal ma sandore ne oluongo Jehova, mi nowinje. Ne orese e chandruogene duto. f

8 [Heth]

7 Malaika mar Jehova ogoyo kambi kolworo jo ma oluoro Nyasaye, g Kendo oresogi. h

9 [Teth]

8 Bil mondo ine kaka Jehova ber; i Ng’at mamor en ng’at moketo Nyasaye kar bwokne.

[Yod]

9 Luoruru Jehova un joge duto maler,

SULA 34 a 1Sa 21:12, 13 b Jer 9:24 1Ko 1:31

c Za 35:27 d Hib 5:7 e Za 18:48 f 2Sa 22:1 g 2Ru 6:17 Za 91:11 Mat 18:10 Hib 1:7, 14

h 2Ru 19:35 Dan 6:22 Tic 5:18, 19 Tic 12:11

i 1Pe 2:3

 Kolam mar 2 a Za 23:1 Fil 4:19

b Za 23:6 Za 84:11

c Ayu 28:28 Nge 1:7 Nge 8:13

d Rap 6:1, 2 Rap 30:19, 20 1Pe 3:10-12

e Jak 1:26 Jak 3:8

f Nge 12:19 Nge 15:4 1Pe 2:1

g Za 37:27 Za 97:10 Amo 5:15 Rum 12:9

h Mat 5:9 Hib 12:14

i Ayu 36:7 Za 33:18

j Za 18:6 Isa 59:1

k Za 37:10 Nge 10:7

l Za 145:18, 19 m 2We 32:22 Tic 12:11

912 Nimar jo moluore yudo gik moko duto ma gidwaro. a

 [Kaph]

10 Kata mana sibuor ma nigi teko nyalo koso chiemo, To jo ma manyo Jehova ok bi chando gimoro amora maber. b

[Lamed]

11 Biuru nyithinda, winjauru; Abiro puonjou luoro Jehova. c

 [Mem]

12 Ng’ano kuomu ma dwaro ngima maber, Kendo ma gombo dak aming’a? d

 [Nun]

13 Ng’atno onego ogeng’ lewe kik wach weche maricho, e Kendo ogeng’ dhoge kik wach miriambo. f

 [Samekh]

14 Olokre owe richo, kendo otim gik mabeyo, g Omany kuwe kendo oluwe. h

 [Ayin]

15 Wenge Jehova ng’iyo jo makare, i Kendo ite winjo ywakgi. j

 [Pe]

16 To wang’ Jehova mon gi jo ma timo richo, Kendo omiyo wich wil kodgi e piny. k

 [Tsade]

17 Jo makare noywak ne Jehova mi nowinjogi; l Noresogi e chandruogegi duto. m

913

 [Qoph]

18 Jehova ni machiegni gi jo ma chunygi onyosore, a Kendo oreso jo ma chunygi ool. b

 [Resh]

19 Ng’at makare yudo chandruoge mang’eny, c To Jehova rese kuomgi giduto. d

 [Shin]

20 Orito chokene duto, Ma kata achiel kuomgi ok otur. e

 [Taw]

21 Masira biro nego jo ma timbegi richo, Kendo bura nolo jo ma osin gi jo makare. 22 Jehova reso ngima jotichne, Bura ok nolo ng’ato ang’ata mokete kar bwokne. f

SULA 34 a Za 147:3 Isa 61:1

b Za 51:17 Isa 57:15 Isa 66:2

c Nge 24:16 2Ti 3:12

d Dan 6:21, 22 1Ko 10:13

e Joh 19:36

f Za 84:11

 SULA 35 g 1Sa 24:15

h Za 3:7

i Wuo 15:3

j Isa 42:13

k 1Sa 23:26

Zaburi mar Daudi.

Jehova, kwed jo 35 Yaye ma kweda;

l Isa 12:2

g

Ked gi jo ma kedo koda. h 2 Kaw okumbani matin1 gi okumbani maduong’, i Mondo ibi ikonya. j 3 Ikri gi tong’ kod le ma dhoge ariyo mondo ikedgo gi jo ma lawa. k A Nyasaye, nyisa ni in e jawarna. l 4 Mad jo ma dwaro kawo ngimana oyud wichkuot gi achaya. m Mad jo ma chano hinya oyud wich-kuot mi gidog chien.

35:2 1 Joba asere e ma kinde mang’eny ne ting’o okumba matin.

m Jer 17:18

 Kolam mar 2 a Wuo 14:19, 20 Isa 37:36

b Za 57:6 Za 141:10

c Za 18:17

d Za 40:17 Nge 22:22, 23

e Za 27:12 Mat 26:59

f 1Sa 19:4, 5 1Sa 20:33 Jer 18:20

ZABURI 34:18–35:13 5 Mad gichal gi mihudhi ma yamo tero; Mad malaika mar Jehova oriembgi gidhi mabor. a 6 Mad yoregi otim mudho kendo obed ma poth Sa ma malaika mar Jehova lawogi. 7 Nikech gichikona obadho kayiem nono mondo gimaka, Kendo gikunyona bur kayiem nono. 8 Mad masira yudgi apoya, Kendo gimok e obadho ma ne gichikona. Mad ginyumre e bur ma ne gikunyo. b 9 To chunya noil kuom gima Jehova osetimo, Kendo abiro bedo moil nikech oseresa. 10 Abiro wacho gi chunya duto niya:1 “En ng’a ma chal kodi A Jehova? Ireso jo ma nyap e lwet jo ma nigi teko moloyogi; c Adier, ireso jo ma onge teko gi jochan e lwet jomecho.” d 11 Joneno ma wengegi tek osebiro e Gipenja gik ma ok ang’eyo. 12 Gichula rach kar ber, f Gimiyo chunya lit. 13 Gin to ka ne gituo ne arwako law gunia, 35:10 1 Kata, “Chokena duto biro wacho niya:”

ZABURI 35:14-28 Ne asando ringra ka ariyo kech, Kendo ka ne ok odwok lamona, 14 Nawuotho koni gi koni kaywak mana ka ng’at ma ywago osiepne kata owadgi; Chunya nokuyo mana ka ng’at ma ywago min mare. 15 To ka nachwanyora ne gichokore ka gimor; Ne gibutona mondo gigoya, Ne gikidha matindo tindo kendo ne ok giling’. 16 Jo ma ok oluoro Nyasaye jara ajara,1 Gikayona lekegi gi mirima. a 17 Yaye Jehova, ibiro siko kineno anena gigi nyaka karang’o? b Resa kik gihinya, c Res ngimana e dho sibuochego. d 18 Eka abiro goyoni erokamano e chokruok maduong’, e Anapaki e dier oganda maduong’. 19 Kik iyie jo ma omon koda kayiem nono onyiera; Kik iyie ne jo ma osin koda kayiem nono f ojara.1g 20 Nikech ok giwach weche kuwe, To gichano gik maricho 35:16 1 Kata nyalo bedo, “Jo ma ok oluoro Nyasaye jara mondo giyud chiemo.” 35:19 1 Kata, “osin koda osigre gi wengegi mar timona marach.”

SULA 35 a Za 37:12

21 b Hab 1:13

c Za 142:6

22 d Za 22:20 Za 57:4

e Za 22:22

23

f Za 69:4 Joh 15:24, 25

24

g Nge 6:12, 13

 Kolam mar 2

25

a Za 31:13 Jer 11:19 Mat 26:4

b Za 28:1

26 c Za 10:1 Za 71:12

d Za 26:1 Za 96:13

27 e Za 41:1, 2

f Za 84:11 Za 149:4

g Za 51:14

h Za 71:24

28

914 ne jo ma odak gi kuwe e piny. a Giyawona dhogi maduong’ ka gihangona wach. Giwacho niya: “Ha! Ha! Wengewa oseneno kopodho.” Yaye Jehova, iseneno gima otimore. Kik iling’ aling’a. b Yaye Jehova, kik ibed mabor koda. c A malo, kendo chung’ mondo ikonya, Yaye Jehova Nyasacha, kedna e bucha. Ng’adna bura makare, d yaye Jehova Nyasacha; Kik iyie wasika osungre ni giseloya. Kik iwe giwach niya: “Ha! Otimore mana kaka ne wadwaro.” Kik iwe giwach niya: “Koro to wasemuonye.” e Mad ji duto mamor nikech chandruokna Oyud wich-kuot maduong’. Mad jo ma ting’ore malo oyud wich-kuot kod achaya. To mad jo mamor nikech aloyo bura okog gi ilo; Mad gisik ka giwacho niya: “Jehova mondo oting’ malo nikech omor sa ma jatichne nigi kuwe.” f Anapar matut timbeni makare. g Kendo anapaki odiechieng’ duto. h

915 Ne jatend wer. Zaburi mar Daudi jatich Jehova.

36 2

3

4

5

6

7

8

9

Richo e ma chiko chuny jaricho. Ok oluoro Nyasaye kata matin. a Owuondore ni en ng’at maber, Mano mone fwenyo richoge kendo weyogi. b Weche ma wuok e dhoge richo kendo gin miriambo; Oonge rieko, omiyo ok onyal timo gimoro maber. Ochano timo gik maricho kata sa monindo e otandane. Ok oluw yo maber; Kendo ok okwed gima rach. A Jehova, herani mosiko chopo e polo, c Adierani ochopo e boche polo. Timni makare chalo gi gode madongo; d Bucheni ming’ado chalo gi nam matut. e A Jehova, in e ma irito ngima dhano gi le. f A Nyasaye, to mano kaka herani mosiko ber! g Dhano yudo kar bwok e tipo mar bwombeni. h Gichamo chiemo mogundho e odi mi giyieng’, i Kendo gimodho e aochi mopong’ gi gik mabeyo. j In e soko mar ngima, k Kendo ler mari e ma omiyo waneno ler. l

SULA 36 a Rum 3:18 b Rap 29:19, 20 c Za 103:11 d Za 71:19 e Rum 11:33 f Za 145:9 1Ti 4:10

g Mik 7:18 h Rut 2:12 Za 17:8 Za 91:4

i Za 65:4 j Za 16:11 k Ayu 33:4 Jer 2:13 Tic 17:28 Fwe 4:11

l Za 27:1 Za 43:3 Jak 1:17 1Pe 2:9

 Kolam mar 2 a Za 103:17 b Za 7:10 Za 97:11

c Za 1:5

 SULA 37 d Za 73:3 Nge 23:17

e Za 73:12, 19 f Isa 1:17 Hib 13:16

g Nge 28:20 h Za 55:22 Nge 16:3

i Mat 6:33 Fil 4:6 1Pe 5:6, 7

ZABURI 36:1–37:6 10 Med nyiso jo mong’eyi herani mosiko, a Kendo nyis jo ma chunygi tir timni makare. b 11 Kik iwe tiend jo ma sungore onyona, Kendo kik iwe joricho oriemba. 12 Ne kaka joricho osepodho piny; Osegogi piny kendo ok ginyal chung’. c Zaburi mar Daudi. 1 [Aleph]

chunyi chandre 37 Kiknikech timbe jori-

cho, Kata kik ine nyiego ne joricho. d 2 Nikech gibiro ner mapiyo mana ka lum, e Kendo gibiro two mana kaka oboke mang’ich two.

2 [Beth]

3 Gen Jehova kendo itim maber; f Dag e piny kendo ibed ja adiera. g 4 Yud mor maduong’ kuom Jehova, To obiro miyi gik moko duto ma chunyi gombo.

3 [Gimel]

5 We mondo Jehova ota yoreni; h Gen kuome, eka notimni kaka ikwaye. i 6 Obiro miyo timni makare orieny ka ler mokinyi, Kendo timni matir orieny ka ler modiechieng’.

ZABURI 37:7-22

4 [Daleth]

7 Ling’ thi e nyim Jehova a Kendo irite kihori mos. Kik chunyi chandre ka ng’ato chano gik maricho Kendo gik mochanogo chopo kare. b

5 [He]

8 We mirima, kendo kik iwe iyi owang’; c Kik iyi wang’, mano nyalo miyo idonj e richo.1 9 Nimar ibiro tiek jo maricho, d To jo mogeno kuom Jehova e ma nobed weg piny. e

6 [Waw]

10 Odong’ mana kinde matin, to joricho ok nobedie; f Inimanygi kuonde ma ne gintie, To ok ibi yudogi. g 11 To jo mamuol nobed weg piny, h Kendo ginibed mamor ahinya nikech ginidag gi kuwe. i

7 [Zayin]

12 Ng’at ma timbene richo chano timo marach ne ng’at makare; j Okayo lekene gi mirima. 13 To Jehova biro nyiere anyiera, Nimar ong’eyo ni odiechieng jalo biro chopo. k

8 [Heth]

14 Joricho wuodho ligengnigi kendo giywayo tonde mag atungegi Mondo gitiekgo jo 37:8 1 Kata nyalo bedo, “Kik iyi wang’, mano nyalo keloni hinyruok.”

SULA 37 a Za 62:1 Ywa 3:26

b Ayu 21:7 Za 73:3 Jer 12:1

c Nge 14:29 Ef 4:26

d Za 55:23

e Za 25:12, 13 Za 37:29 Mat 5:5 2Pe 2:9

f Ayu 24:24

g 1Sa 25:39 Za 52:4, 5

h Isa 45:18 Mat 5:5 Fwe 21:3

i Za 72:7 Za 119:165 Isa 48:18

j 1Sa 18:21, 25

k 1Sa 26:9, 10

 Kolam mar 2 a 2Sa 17:23 Est 7:10 Za 7:15

b Nge 16:8 Nge 30:8, 9 1Ti 6:6

c Za 16:11

d Nge 10:7

e Rap 15:11 Ayu 31:16, 22 Za 112:9 Nge 19:17

f Za 37:9

916 ma sandore kod jo modhier, Kendo gineggo jo ma yoregi oriere tir. 15 To ligengnigi biro chuoyo adundogi giwegi, a Kendo atungegi biro tur.

9 [Teth]

16 Gima tin ma ng’at makare nigo ber Moloyo mwandu mathoth ma joricho nigo. b 17 Nimar Jehova notur bede jo ma timbegi richo, To norit jo makare.

[Yod]

18 Jehova ong’eyo gik ma jo ma onge ketho kaloe, Kendo enomigi pok ma nosik nyaka chieng’. c 19 Ok gibi chandore e kinde mag masira, Kendo gibiro bedo gi chiemo mathoth ndalo kech.

 [Kaph]

20 To jo ma timbegi richo biro tho; d Wasik Jehova biro ner kaka lum mang’ich manie pap ner; Gibiro lal nono ka yiro.

[Lamed]

21 Jaricho holo gimoro to ok ochul, To ng’at makare ng’won kendo ojachiwo. e 22 Jo ma Nyasaye oguedho nobed weg piny, To obiro tieko jo mokuong’o. f

917

 [Mem]

23 Ka Jehova oyie gi ng’ato, a Obiro taye e yo monego oluw. b 24 Kata kochwanyore, ok obi podho piny, c Nikech Jehova omako lwete. d

 [Nun]

25 Chakre tinna nyaka koro abedo moti, Pok aneno kojwang’ ng’at makare, e Kata mana nyithinde ka kwayo chiemo. f 26 Kinde duto ochiwoga gigene nono, g Kendo ibiro guedh nyithinde.

 [Samekh]

27 Lokri ia e richo, kendo itim gima ber, h Eka inidag nyaka chieng’. 28 Jehova ohero gima kare, Ok obi jwang’o joge momakore kode. i

 [Ayin]

Obiro ritogi maber nyaka chieng’; j To nyithind joricho ibiro tiek. k 29 Jo makare nobed weg piny, l Kendo ginidagie nyaka chieng’. m

 [Pe]

30 Ng’at makare wuoyo gi rieko, Kendo owacho adier. n 31 Chik Nyasache nie chunye; o Tiendene ok bi kier. p

ZABURI 37:23-40

SULA 37 a Nge 11:20 b Nge 16:9 c Za 34:19 Nge 24:16

d Za 91:11, 12 e Za 94:14 Mat 6:33 Hib 13:5

f Rap 24:19 Za 145:15 Nge 10:3

g Rap 15:7, 8 Za 112:5

h Za 34:14 Isa 1:17

i 2Sa 22:26 j Za 97:10 Nge 2:7, 8

k Nge 2:22 l Rap 30:20 Za 37:9 Nge 2:21 Mat 5:5

m Mat 25:46 Fwe 21:3, 4

n Mat 12:35 Ef 4:29 Kol 4:6

o Rap 6:6 Za 40:8

p Za 121:3

 Kolam mar 2 a 2Pe 2:9 b Za 109:31 c Za 52:5, 6 d Za 37:22 e Est 5:11 Ayu 21:7

f Wuo 15:9, 10 g Za 37:10 h Ayu 1:1 i Ayu 42:12, 16 j Za 1:4 Nge 10:7 2Pe 2:9

k Isa 12:2 l Za 9:9 Isa 33:2

m Isa 46:4 1Ko 10:13

 [Tsade]

32 Ng’at marach kiyo ng’at makare, Kodwaro yo ma donegego. 33 To Jehova ok bi weye e lwet jarichono, a Kata weyo mondo bura oloye kiyale. b

 [Qoph]

34 Gen Jehova kendo luw yorene, Obiro ting’i malo kendo miyi piny obed mari. Ibiro neno gi wang’i c kitieko jo maricho. d

 [Resh]

35 Aseneno ng’at ma kwiny, kendo ma timbene richo, Kadhi maber mana ka yath mang’ich moloth e lowo mowinjore kode. e 36 To mapiyo nono, nolal; f Ne amanye matek, to ne ok ayude. g

 [Shin]

37 Non ngima ng’at ma onge ketho, Kendo inon ng’at ma yorene tir, h Kuwe lilo e mobiro yudo. i 38 To joricho duto ibiro keth, Adier, ibiro ng’ad kargi oko. j  [Taw]

39 Jehova e ma waro jo makare; k En e kar pondo margi e ndalo mag chandruok. l 40 Jehova biro konyogi kendo resogi. m

ZABURI 38:1-20 Obiro resogi e lwet joricho, Nikech en e kar bwokgi. a Wend Daudi ma paro ne ji wach moro.

38 2 3

4 5

6

7 8

9

10

Yaye Jehova, kik ikwera ka iyi owang’, Kata rieya ka mirima omaki. b Nikech isechwoya malit gi aserni magi, Kendo lweti odiya piny. c Denda duto tuo nikech mirimbi. Asetimo richo kendo koro aonge kuwe.1d Kethona opong’o wiya, e Gitura ka osigo mapek. Adhondena top, kendo koro ging’we, Nikech gik mofuwo ma asetimo. Anyosora ahinya kendo an gi parruok mang’eny; Awuotho koni gi koni odiechieng’ duto ka akuyo. Onding’a rama ahinya; Denda duto tuo. f Denda ool kendo tekona orumo chuth; Achur nikech chunya lit. Yaye Jehova, ing’eyo gik moko duto ma chunya gombo, Ing’eyo chur ma achurgo. Adundona guecho, tekona oserumo, Kendo ler oselal e wengena. g

38:3 1 Kata, “Chokena onge kuwe nikech richona.”

SULA 37 a Za 22:4 Dan 3:17 Dan 6:23

 SULA 38 b Jer 10:24

c Za 32:4

d Za 6:2 Za 41:4 Za 51:8

e Ezr 9:6 Za 40:12

f Za 38:3

g Za 6:7

 Kolam mar 2 a 2Sa 16:7 Za 62:4

b 2Sa 16:11

c Za 39:2, 9

d 2Sa 16:12 Za 123:2

e Za 138:3

f Za 77:2

g Za 32:5

h Za 51:3

918 11 Osiepena gi jo ma nawuothogo oseringa nikech tuona, Kendo jobuta ochung’ gi ku mabor. 12 Jo ma dwaro ngimana osechikona obadho; To jo ma dwaro hinya bwoga gi weche maricho; a Gichano miriambo odiechieng’ duto mondo gihinya. 13 An to ne atimora ng’at ma ite odino, kendo ne ok awinjogi, b Kendo kaka momo, ne ok ayawo dhoga. c 14 Achal ka ng’at ma ok winj wach, Kendo ma dhoge ok nyal dwoko wach. 15 A Jehova, in e ma nariti, d Kendo nidwokona wach, A Jehova Nyasacha. e 16 Nimar ne akwayi niya: “Kik iyie gisungre ni giseloya Kata giting’re malo ka akier.” 17 Ne achiegni podho, Kendo rem ma ne an-go nosiko. f 18 Ne ahulo kethona; g Richona ne chanda. h 19 Wasika to dendgi beyo kendo gin joroteke,1 Jo mochaya kayiem nono osemedore. 20 Ne gichula richo kar ber, 38:19 1 Kata nyalo bedo, “An gi wasigu mang’eny ma kweda nono.”

919

Ne gikweda nikech alawo gik mabeyo. 21 Yaye Jehova, kik ijwang’a. A Nyasacha, kik ibed mabor koda. a 22 Bi piyo mondo ikonya, A Jehova, in e jawarna. b Ne jatend wer mar Jeduthun.1c Wend Daudi.

39 2

3

4

5

Ne awacho ni: “Abiro rito yorena, Mondo lewa kik wach gimoro amora marach. d Abiro tueyo dhoga e Seche duto ma joricho ni buta.” Ne aling’ thi; f Ne aling’ thi kata ka gimoro ne ber, To lit me chunya ne medore ameda. Chunya ne liet ka mach. Kaka namedo paro wachno e kaka chunya nomedo chwakore. Eka nating’o dhoga mi awacho kama: “Yaye Jehova, konya ng’eyo kaka giko mar ngimana biro chalo, Kod kar romb ndalona, g Mondo ang’e ni ngimana chuok marom nade. Iseketo ndalona obedo machuok; h Hika tin ahinya e nyimi. i Adier, dhano chalo mana gi muya, kata ka ngimane nenore ni ber. j (Sela)

39:Wiye 1 Som Tiend Weche.

SULA 38 a Za 22:11 Za 35:22

b Za 27:1 Za 62:2 Isa 12:2

 SULA 39 c 1We 16:41 1We 25:1

d Nge 18:21 e Za 141:3 f Za 38:13 Mat 27:12 1Pe 2:23

g Za 90:12 h Za 90:9 Jak 4:14

i Za 90:4 j Za 62:9 Za 144:4

 Kolam mar 2 a Za 49:10 Ekl 2:18, 19 Ekl 4:8 Luk 12:19, 20

b Za 25:11 Mik 7:19

c Ayu 40:4 Za 38:13

d 2Sa 16:10 e Za 90:8 f Za 39:5 Za 102:11

g Za 28:1 h Law 25:23 1We 29:15

i Hib 11:13

ZABURI 38:21–39:13 6 Dhano lworore koni gi koni ka tipo. Orikni gi tijene kayiem nono. Ochoko mwandu mathoth to ok ong’eyo ng’a mobiro weyonegi. a 7 To koro, yaye Jehova, en ang’o ma anyalo geno? Aketo genona duto kuomi. 8 Resa kuom kethona duto. b Kik iyie mondo ng’at mofuwo ojara. 9 Ne aling’ thi, Kendo ne ok anyal yawo dhoga, c Nikech in e misemiyo gigo oyuda. d 10 Kik ikuma kendo. Lweti osegoya ma koro achiegni tho. 11 Irieyo ng’ato kikume nikech richone; e Iketho gige mabeyo mana kaka kudni ketho gimoro. Adier, dhano chalo mana gi muya. f (Sela) 12 Yaye Jehova, winj lamona, Chik iti ne ywakna. g Kik iling’ aling’a sa ma pi wang’a chuer. An mana wendoni e piny kuom kinde machuok, h An jawuoth mana kaka kwerena nobedo. i 13 Kik ing’iya ka in gi mirima mondo chunya oduog, Ka pok atho mi alal chuth.”

ZABURI 40:1-14 Ne jatend wer. Zaburi mar Daudi. Wer.

40 2

3

4

5

6

Narito Jehova ka ahora mos, Ne ochikona ite1 mowinjo ywakna. a Ne oywaya mogola e bur malich, Motimo chuodho. Ne ochunga e wi lwanda, Momiyo tiendena onyono ka motwo. Eka nopuonja wer manyien, b Wer mipakogo Nyasachwa. Ji mang’eny moneno mano biro hum nono, Kendo gibiro geno Jehova. Ng’at mamor en ng’at mogeno Jehova Kendo ma ok riwre gi josunga kata jomiriambo. A Jehova Nyasacha, Isetimonwa gik madongo miwuoro, Kendo gik miparo timonwa bende thoth. c Onge ng’at minyalo pim kodi. d Katemo hulo gik misetimo kendo wuoyo kuomgi, To ok anyal hulogi duto nikech ging’eny miwuoro. e Ne ok imor gi misengni gi chiwo, f To ita e ma niyawo. g Ne ok ikwayo misengni

40:1 1 Kata, “Ne olung’ore.”

SULA 40 a Za 34:15

7 b Za 33:3 Za 98:1

c Fwe 15:3

8

d Wuo 15:11

e Za 139:17, 18

9

f 1Sa 15:22 Za 51:16, 17 Hos 6:6

g Isa 50:5



10

Kolam mar 2 a Hib 10:5-9

b Luk 24:44

c Joh 4:34

11

d Za 37:31 Rum 7:22

e Za 22:22

12

f Hib 13:15

g Hib 2:12

h Za 61:6, 7

i Za 71:20

13 j Za 38:4

k Za 25:17

l Za 38:22 Za 70:1-5

14

920 miwang’o kod misengni mag richo. a Eka ne awacho: “Era e asebiro. Osendik kuoma e buk modol. b Amor timo gima idwaro, A Nyasacha. c Kendo chikni nie chunya. d Asehulo wach makare e chokruok maduong’. e A Jehova, mana kaka ing’eyo Pok ageng’o weche me dhoga. f Ok aseumo timni makare e chunya. Aselando kaka in ja adiera kendo ireso ji. Ok asepando herani mosiko gi adierani ne chokruok maduong’.” g Yaye Jehova, kik itamri kecha. To yie mondo herani mosiko kod adierani orita pile. h Masiche mathoth olwora kendo ging’eny mokalo akwana. i Richona osehinga kendo koro ok anyal neno yo ma awuothoe, j Ging’eny moloyo yie wiya, Kendo chunya oseol. A Jehova, yie iresa. k Yaye Jehova, ret piyo mondo ikonya. l Mad ji duto ma dwaro nega Oyud wich-kuot mi ging’eng’ nono.

921

Bende, mad jo mamor ka masira oyuda Odog chien ka wigi okuot. 15 Mad jo ma nyiera ni: “Ha! Ha!” Odhier nono ka giyudo wich-kuot. 16 To yie mondo ji duto ma manyi, a Obed mamor kendo moil. b Mad ji duto mohero warruokni owach kinde duto niya: “Miuru Jehova duong’.” c 17 An to achandora kendo adhier; To yie ipara, A Jehova. In e jakonyna kendo jawarna; d Yaye Nyasacha, kik ideki. e Ne jatend wer. Wend Daudi.

41 2

3 4

5

Ng’at mamor en ng’at ma kecho jachan; f Jehova biro rese ka chandruok omake. Jehova biro rite kendo miye ngima. Nodag gi kuwe e piny, g Kendo Nyasaye ok obi jwang’e e lwet wasigu. h Jehova biro rite kotuo, i Kendo obiro lokone piendene. Nimar nawacho niya: “Yaye Jehova, kecha. j Changa k nikech asekethoni.” l Wasika wuoyo marach kuoma ka giwacho niya:

SULA 40 a Rap 4:29 b Za 13:5

6

c Za 35:27 d Za 54:4 Isa 50:7 Hib 13:6

e Za 143:7

 SULA 41 f Rap 15:7, 8

7

Za 112:9 Nge 14:21 Nge 22:9

g Mat 5:7

8

h 2Pe 2:9 i 2Ru 20:5 Za 103:3

9

j Za 51:1 k Za 6:2 Za 147:3

l Za 32:5

10

Za 38:3 Nge 28:13

 Kolam mar 2 a Za 3:2 Za 71:10, 11

11

b 2Sa 15:12 Ayu 19:19 Za 55:12, 13

c Mar 14:18

12

Joh 13:18 Joh 13:26

d Za 31:8 Jer 20:13

e Za 25:21 Nge 2:7

f Za 34:15 g 1We 16:36 1We 29:10

13

ZABURI 40:15–41:13 “Obiro tho karang’o mondo nyinge olal chuth?” Sa ma achiel kuomgi obiro nena, owuondore ni owuoyo kuoma maber, To kara omanyo mana weche modhi kethogo nyinga. Kae to odhi okeyo wechego ne ji. Wasika duto kuotho kanyachiel; Gichano kaka digihinya, ka giwacho niya: “Tuo malich1 osekete piny; Koro ok ochak oa malo kendo.” a Kata mana osiepna ma ne ageno ahinya, b Kendo ma ne chiemo koda oselokore jasika.1c To in yaye Jehova, kecha kendo chunga malo, Mondo achulgi gik ma ne gitimona. Ka aneno ni jasika ok oloya, Eka abiro ng’eyo ni chunyi mor koda. d Iting’a malo nikech atimo gik matir, e Kendo inichunga e nyimi nyaka chieng’. f Wapakuru Jehova, Nyasach Israel, Ee, wapakeuru nyaka chieng’. g Amin kendo Amin.

41:8 1 Kata, “Masira.” 41:9 1 Kata, “osegweya gi ofunj tiende.”

ZABURI 42:1–43:1

922

BUK MAR ARIYO (Zaburi 42-72) Ne jatend wer. Maskil1 mar yawuot Kora. a

kaka mwanda 42 Mana ma riyo ohingo

2

3

4

5

6

manyo kuonde ma pi nitie, E kaka an bende amanyi, A Nyasaye. Karang’o ma anabi e nyimi, yaye Nyasaye? b Arito chieng’no gi siso, A Nyasaye mangima. c Pi wang’a e chiemba odiechieng’ gotieno; Ji jara odiechieng’ mangima niya: “Ere Nyasachino?” d Chunya paro gik mosekalo. Ne ajawuotho gi oganda maduong’; Ne ajatelonegi ka wawuotho mos ka wadhi e od Nyasaye, Kendo ne wakok gi dwol mamor ka wapako Nyasaye, Mana kaka oganda maduong’ ma timo nyasi. e Ang’o momiyo chunya chandore? f Ang’o momiyo chunya parore? Gen kuom Nyasaye, g Nikech pod abiro pake kaka Jawarna Maduong’. h A Nyasacha, chunya chandore. i Mano e momiyo apari, j Ka an e piny Jordan kendo e wi gode mag Hermon,

42:Wiye 1 Som Tiend Weche.

SULA 42 a 2We 20:19 b Za 27:4 Za 84:2

c Za 63:1 d Za 3:2 Za 42:10 Za 79:10

e Rap 16:14, 16 2We 30:23, 24

f Za 55:4 Mar 14:34

g Za 37:7 Ywa 3:24 Mik 7:7

h Za 43:5 i Za 22:1 Joh 12:27

j Jon 2:7

 Kolam mar 2 a Za 88:7 b Za 27:1 c Za 13:1 d Za 38:6 Za 43:2

e Za 3:2 Za 42:3 Za 79:10

f Za 37:7 g Za 42:5 Za 43:5

 SULA 43 h Za 26:1 Za 35:24

i Za 35:1 Nge 22:22, 23

Gie wi Got Mizar. 7 Sa ma abururu mag Nyasaye wuo Kut luongo kut. Apaka magi ma mwomore matek oseima. a 8 Jehova biro nyisa herane mosiko godiechieng’, To gotieno anawerne wer ma alamogo Nyasach ngimana. b 9 Anawach ne Nyasaye ma lwandana niya: “Ang’o momiyo wiyi osewil koda? c Ang’o momiyo asiko ka akuyo mana nikech jasika sanda?” d 10 Wasika sanda malit;1 Gijara odiechieng’ mangima niya: “Ere Nyasachino?” e 11 Ang’o momiyo chunya chandore? Ang’o momiyo chunya parore? Gen kuom Nyasaye, f Nikech pod abiro pake kaka Jawarna Maduong’ kendo Nyasacha. g A Nyasaye, ng’adna bura kare, h Yal bucha i mondo ikwedgo oganda ma ok oluori. Resa e lwet jo ma wuondore kod jo ma timbegi richo.

43

42:10 1 Kata nyalo bedo, “Wasika chalo jo ma turo chokena.”

923 2 Nimar in e Nyasacha ma apondo kuome. a Ang’o momiyo isewita? Ang’o momiyo asiko ka akuyo mana nikech jasika sanda? b 3 Or ler mari kod adierani, c Mondo otelna. d Yie mondo gitaya nyaka e godi maler kendo e hekalu mari. e 4 Eka anadhi e kendo mar misango, f Ir Nyasaye ma miya mor. Abiro paki gi nyatiti, g A Nyasacha. 5 Ang’o momiyo chunya chandore? Ang’o momiyo chunya parore? Gen kuom Nyasaye, h Nikech pod abiro pake kaka Jawarna kendo Nyasacha. i Ne jatend wer. Zaburi mar yawuot Kora. j Maskil.1

wasewinjo 44 AgiNyasaye, itwa k

Ka kwerewa hulonwa Gik ma ne itimo e ndalogi, Ndalo ma chon ahinya. 2 Ne iriembo ogendni gi tekoni, l Mimiyo kwerewa pinyno. m Ne iloyo ogendni mi iriembogi oko. n 3 Ne ok gikawo piny gi liganglagi giwegi, o Kendo ne ok giresore gi tekogi giwegi. p

44:Wiye 1 Som Tiend Weche.

SULA 43 a Za 28:7 Za 140:7

b Za 42:9 c Za 40:11 Nge 6:23

4

d Za 5:8 Za 27:11 Za 143:10

e 1We 16:1 Za 78:68, 69

5

f Za 84:3 g 2Sa 6:5 h Za 37:7 i Za 42:5, 11

6

 SULA 44 j 2We 20:19

7

k Wuo 13:14 Kwa 21:14 Bur 6:13

l Rap 7:1

8

m Wuo 15:17 Za 78:55 Za 80:8, 9

n Jos 10:5, 11 Za 135:10, 11

o Rap 4:38

9

Jos 24:12

p 1Sa 12:22

 Kolam mar 2 a Isa 63:11-13

10

b Rap 7:7, 8 c Za 74:12 Isa 33:22

11

d Za 18:39 Fil 4:13

e Za 60:12 f 1Sa 17:45 Za 20:7 Za 33:16

g Jos 24:8 h Rap 28:15, 25 i Rap 28:64 j Rap 32:30

12 13

ZABURI 43:2–44:13 To in e ma ne ikonyogi gi lweti ma korachwich, a gi badi matek kod ler mar wang’i, Nimar niherogi. b In e Ruodha, A Nyasacha; c Gol chik mondo Jakobo olochi. Waloyo wasikwa gi tekoni; d Wanyono jo ma kedo kodwa nikech nyingi. e Ok ageno atung’na, Kendo liganglana ok nyal resa. f To in e ma niresowa e lwet wasikwa, g Ne ikuodo wi jo mosin kodwa. Wabiro pako Nyasaye odiechieng’ kodiechieng’; Wabiro pako nyinge nyaka chieng’. (Sela) To koro isewitowa kendo isekuodo wiwa, Kendo ok idhi gi jolwenjwa e lweny. Isemiyo waringo wasikwa, h Kendo jo ma kedo kodwa yakowa. Ne ijwang’owa mondo ongamwa ka rombe, Kendo isekeyowa e dier pinje. i Ne iuso jogi nono, j Kendo onge ohala ma ne iyudo kuomgi. Isemiyo jo modak butwa ochayowa, Jo molworowa nyierowa kendo yanyowa.

ZABURI 44:14–45:5 14 Iselokowa ngero ma ogendni goyo, a Ogendni kino wigi konenowa. 15 Wich-kuot omaka seche duto, Kendo wang’a nyiso ni wich-kuot nega. 16 Wasikwa nyierowa kendo giyanyowa, Nikech gisechako chulo kuor. 17 Magi duto notimorenwa kata obedo ni wiwa ne pok owil kodi, Kendo pok waketho singruokni. b 18 Chunywa pok oweyi; Kendo tiendewa pok okier moweyo yori. 19 To isegoyowa mi ibolowa ka ma ondiegi odakie; Iseumowa gi mudho mandiwa. 20 Ka dine wiwa owil gi nying Nyasachwa, Kata dine wayaro lwetewa ne nyiseche manono ka walamogi, 21 Donge Nyasaye dine ofwenyo wachno? Ong’eyo gik maling’ ling’ manie chuny dhano. c 22 Tho ochomowa odiechieng’ duto nikech in; Osekwanwa ka rombe monego oyang’. d 23 A Jehova, a malo. Inindo nang’o? e Chiew! Kik ijwang’wa nyaka chieng’. f 24 Ipandonwa wang’i nang’o?

SULA 44 a Rap 28:37 2We 7:20

b Wuo 34:10 c Za 139:1 Ekl 12:14 Jer 17:10

d Rum 8:36 e Za 7:6 Za 78:65, 66

f Ayu 13:24 Za 13:1 Za 88:14



924 Wiyi osewil gi thagruokwa kod chandruogewa koso? 25 Osegowa piny e buru; Osediwa e lowo. a 26 A malo mondo ikonywa!1b Reswa nikech herani osiko. c Ne jatend wer. Wendni onego ower e dwol mar “Ondanyo.” Zaburi mar yawuot Kora. d Maskil.1 Wend hera.

nikech an gi 45 Ailwach moro mamit e

Kolam mar 2 a Za 119:25 b Za 33:20 c Za 130:7



2

SULA 45 d 2We 20:19 e Za 2:6 f Isa 8:1 g 2Sa 23:2

3

Ezr 7:6

h Joh 7:46 i Za 72:17

4

j Isa 9:6 k Hib 1:3 l Fwe 1:16 Fwe 19:15

5 m Fwe 6:2

chunya. Adwaro wero wer moro ne ruoth. e Mad lewa obed ka kalamb f jandiko mong’ith. g In e miberie mogik moloyo chwo duto. Weche mang’won a e dhogi. h Mano e momiyo Nyasaye oseguedhi nyaka chieng’. i Yaye ng’at ma ratego j ma nigi duong’ kod pak, k Tue liganglani l e nungoni. Dhi adhiya e duong’ni mondo ilochi; m Dhi kiidho faras mondo iked ne adiera, bolruok, kod tim makare. n Lweti ma korachwich notim1 gik miwuoro. Aserni magi bith kendo gimiyo ji podho e nyimi; o

n Fwe 19:11 o Za 2:9 2Th 1:7, 8

44:26 1 Kata, “A malo kaka jakonywa.” 45:Wiye 1 Som Tiend Weche. 45:4 1 Hibrania, “nopuonji.”

925

6

7

8

9

10

11

12

13

14

Gichuoyo chuny wasik ruoth. a Nyasaye e kom-lochni nyaka chieng’; b Ludh-loch mar Pinyruodhi en ludh adiera. c Nihero tim makare, d to nisin gi timbe maricho, e Mano e momiyo Nyasaye ma Nyasachi osewiri f gi mo mi oting’i malo g moloyo joweteni. Lepi duto dum manemane, aloe, kod kasia; Thum migoyoni e od ruoth mobidh gi leke liech e ma miyi mor. Nyi ruodhi nie kind mon mimiyo duong’; Mikach ruoth nie bathi korachwich, korwakore gi dhahabu mogol Ofir. h Nyara, winja maber kendo ichikna iti; Gol pachi kuom jothuru kaachiel gi joodu. Kamano, ruoth biro gombo ber mari. En e ruodhi, Omiyo, kulrine. Nyar Turo biro keloni mich; Jomwandu biro sayi mondo inyisgi ng’wono. Duong’ olworo nyar ruoth koni gi koni e od ruoth; Lawe obidh gi dhahabu. Ibiro kele ir ruoth korwako law mochwe gi usi maber; Nyiri ma silili ma luwo bang’e bende ibiro kel e nyimi.

SULA 45 a Fwe 17:14 Fwe 19:19

b Za 89:29, 36

c Isa 11:4 Jer 33:15 Hib 1:8, 9

d Hib 7:26

e Mat 7:23

f Isa 61:1 Tic 10:38

g Za 21:6

h Isa 13:12

ZABURI 45:6–46:6 15 Ibiro rwakgi e ot gi sigalagala kod ilo maduong’; Gibiro donjo e dala ruoth. 16 Yawuoti biro kawo kar kwereni. Ibiro ketogi jotelo e piny. a 17 Anami nyingi ong’ere e tienge duto ma biro. b Mano e momiyo ji biro paki nyaka chieng’. Ne jatend wer. Zaburi mar yawuot Kora. c Onego ower wendni kaluwore gi Alamoth.1

e kar bwok46 Nyasaye wa kendo en e

 Kolam mar 2 a Isa 32:1

2

b Za 72:17

 SULA 46 c 2We 20:19

3

d Nge 14:26 Isa 25:4

e Rap 4:7 Za 145:18, 19 Nah 1:7

4

f Isa 54:10

g Za 93:4 Jer 5:22

5

h 2We 6:6

i Rap 23:14 Za 132:13 Isa 12:6

j Wuo 14:24

k Jos 2:24

6

tekowa, d En e ma okonyowa e kinde mag chandruok. e Mano e momiyo ok wabi luor kata piny lokre, Kata gode mukre mi lwar e chuny nam, f Kata pige manie nam wuo mi gol buoyo, g Kata ka gode yiengni nikech nam ochacho. (Sela) Nitie aora moro ma aochene matindo kelo mor e dala Nyasaye, h E i hekalu maler mar Jal Mamalo Chutho. Nyasaye odak e i dalano, i omiyo, dalano ok bi podho. Nyasaye biro konye ka piny yawore. j Ogendni ne go koko, pinjeruodhi ne podho; Noting’o dwonde mi piny noleny nono. k

46:Wiye 1 Som Tiend Weche.

ZABURI 46:7–48:5 7 Jehova Nyasach oganda lweny ni kodwa; a Nyasach Jakobo e kar bwokwa. (Sela) 8 Biuru une tije Jehova. Biuru une gik miwuoro mosetimo e piny. 9 Otieko lwenje e piny duto. b Oturo atunge kod tonge; Owang’o geche lweny1 gi mach. 10 Owacho kama: “Bed mos kendo ng’e ni an e Nyasaye. Ogendni biro miya duong’; c Piny duto biro miya duong’.” d 11 Jehova Nyasach oganda lweny ni kodwa; e Nyasach Jakobo e kar bwokwa. f (Sela) Ne jatend wer. Zaburi mar yawuot Kora. g Wer.

lweteu un 47 Pamuru ogendni duto. 2

3

4

5

Koguru ne Nyasaye gi mor. Nimar Jehova Jal Mamalo Chutho lich miwuoro; h En e Ruoth maduong’ e wi piny duto. i Oseketo ogendni e bwowa; Adier, oseketogi e bwo tiendewa. j Osemiyowa pok, k Ee, pok maber mogik ma Jakobo jal mohero morgo. l (Sela) Nyasaye oseidho malo ka ji kokne gi mor;

46:9 1 Kata nyalo bedo, “okumbni.”

SULA 46 a Jos 1:9 Jer 1:19 Rum 8:31

6

b Isa 11:9 Mik 4:3

c Isa 2:11

7

d 1We 29:11

e 2We 20:17

8

f Za 48:3 Za 125:2

 SULA 47

9

g 2We 20:19

h Za 76:12

i Za 22:28

j Rap 33:29

k Rap 9:5

l Rap 7:6 Mal 1:2



Wend yawuot Kora. d Wer.

duong’ kendo 48 Jehova owinjore opake 2

Kolam mar 2 a Jer 10:7 Zek 14:9

b 1We 16:31 Za 96:10 Za 97:1 Fwe 19:6

3

c Za 97:9

 SULA 48 d 2We 20:19

4

e Za 47:8 Za 135:21 Mat 5:34, 35

f Ywa 2:15

g Za 125:1

926 Jehova oseidho malo ka tung’1 ywak. Weruru ne Nyasaye, pakeuru, Weruru ne Ruodhwa, pakeuru. Nimar Nyasaye e Ruodh piny duto; a Weruru kendo nyisuru rieko. Nyasaye en Ruoth e wi ogendni. b Obet e kom-lochne maler. Jotend ogendni ochokore kanyachiel Gi jo ma lamo Nyasach Ibrahim. Ruodhi1 mag piny gin mag Nyasaye. Oseting’e malo. c

5

E dalane maduong’ kendo e gode maler. Got Sayun en dala mar Ruoth Maduong’, e En yo nyandwat kendo oting’ore malo, Ober kendo okelo mor ne piny ngima. f Nyasaye osenyisore ni en e kar bwok motegno g E dalane mochiel gi ohinga. Ne! ruodhi ne oromo kanyachiel, Ne gibiro ma gichopo machiegni. To ka ne gineno dalano, ne gibuok.

47:5 1 Kata, “tung yim; turmbeta.” 47:9 1 Hibrania, “okumbni.”

927

6

7 8

9

10

11

12

13

Luoro nomakogi mi giringo. Gikanyono ne gichako tetni, Mi ne gibedo gi rem machal gi muoch ma kayo dhako. Ne ituro meli mag Tarshish matindo tindo gi yamb ugwe. Gik ma ne wawinjo koro waseneno E dala Jehova Nyasach oganda lweny, e dala Nyasachwa. Nyasaye biro gure motegno nyaka chieng’. a (Sela) A Nyasaye, waparo matut kuom herani mosiko, b E i hekalu mari. A Nyasaye, nyingi kod pakni Osechopo nyaka e tung’ piny. c Lweti ma korachwich opong’ gi tim makare. d Got Sayun e mondo obed moil, Kendo taonde1 mag Juda obed mamor, nikech ing’ado ne ji bura makare. f Wuothuru e i Sayun; lworeuru oduto, Kwanuru ohingage duto. g Ng’iuru ohinga mage motegno, h Nonuru ohingage madongo, Mondo ubi unyis tiengeu ma biro.

48:11 1 Hibrania, “nyi Juda.”

SULA 48 a Za 87:5 Isa 2:2 Mik 4:1

ZABURI 48:6–49:9 14 Nimar Nyasachwani e Nyasaye a mochwere. Obiro tayowa nyaka chieng’.1b Ne jatend wer. Zaburi mar yawuot Kora. c Wer.

b Za 26:3 Za 40:10 Za 63:3

wachni un 49 Winjuru ogendni duto.

Mat 16:26

Chikuru itu un ji duto modak e pinyni,1 Bed ni un ji ajia kata jo mimiyo duong’, Jomwandu kata jodhier. Dhoga biro wacho weche mag rieko, Kendo gik ma aparo e chunya d biro nyiso ni awinjo tiend weche. Abiro chiko ita ne ngero; Abiro lero tiend ngerono ka agoyo nyatiti. Ang’o ma dimi aluor e ndalo mag chandruok, e Ka wasika olwora mondo gigoya piny? Jogo ogeno mwandugi, f Kendo gisungore nikech mwandu mathoth ma gin-go. g Onge ng’ato kuomgi ma nyalo waro ngima owadgi, Kata ma nyalo chulo Nyasaye nengo moromo ware, h (Nengo miwarogo ngima dhano duong’ ahinya, Ok ginyal chulo ngang’); Mondo odag nyaka chieng’ kendo kik odhi e liel. i

i Za 89:48

48:14 1 Kata nyalo bedo, “nyaka watho.” 49:1 1 Kata, “chenro mar ndaloni.”

c Za 113:3

d Za 17:7

2

Za 60:5 Za 98:2

e Za 78:68

3

f Za 97:8

g Neh 12:38, 39

4

h Isa 26:1

 Kolam mar 2

5

a Za 31:14

b Isa 58:11



6

SULA 49 c 2We 20:19

d Za 143:5

7

e Za 27:1

f Rap 8:17, 18 Nge 18:11

8

g Jer 9:23 1Ti 6:17

h Nge 11:4

9

ZABURI 49:10–50:7 10 Ji duto ong’eyo maber ni jo mariek tho Mana kaka jo ma onge rieko gi jo mofuwo tho, a Kendo giduto giweyo mwandugi ne jomoko. b 11 Gigombo ahinya ni utegi osik nyaka chieng’, Kendo hembegi obed e tienge duto. Giseluongo mwandugi gi nyingegi giwegi. 12 To kata ka omi dhano duong’ marom nade, ok osik e piny; c Ok oloyo le gi ber moro amora, giduto githo. d 13 Mano e gima biro timore ne jo mofuwo, e Kod jo ma luwogi kendo ma winjo wechegi ma nono. (Sela) 14 Gichomo Liel1 mana ka rombe midhi yang’. Tho biro bedo jakwadhgi. Jo matir biro bedo gi loch e wigi f ka piny oru. Gibiro lal nono. g Gibiro dak e Liel1h to ok e ute madongo ma chalo ute ruodhi. i 15 To Nyasaye biro wara e teko mar Liel,1j Nimar obiro gola kanyo. (Sela) 16 Kik chunyi chandre ka ng’ato odoko momew, Kata ka mwandune medore ameda. 17 Nikech kotho, to onge gima obiro dhigo, k Ok obi dhi gi mwandune e liel. l 49:14, 15 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 49 a Ekl 2:16 Rum 5:12

b Za 39:6 Nge 11:4 Nge 23:4 Ekl 2:18 Luk 12:19, 20

c Za 39:5 Jak 1:11

d Za 49:20 e Luk 12:19, 20 f Mal 4:3

928 18 Nimar nopakore ni oguedhe ka pod nongima. a (Ji nyaka paki ka mwanduni medore.) b 19 To gikone, obiro dhi kama kwerene nitie. Ok gibi neno ler kendo. 20 Ng’at ma wechegi ok donjne, kata obedo ni imiye duong’, c Ok oloyo le gi ber moro amora, giduto githo.

g Za 39:11 h Ayu 24:19 i 1Sa 2:6 Ayu 7:9

50

j Ayu 33:28 Za 16:10 Za 30:3 Za 86:13

k Ayu 1:21 Ekl 5:15 1Ti 6:17

2

l Isa 10:3

 Kolam mar 2

3

a Luk 12:19 b Nge 14:20 c Za 49:12

 SULA 50 d 1We 25:1

4

e Za 95:3 f Za 48:2 Ywa 2:15

g Isa 65:6 h Wuo 19:18

5

Dan 7:9, 10 Hib 12:29

i Za 97:3, 4 j Rap 30:19

6

Rap 32:1 Isa 1:2

k Mik 6:2 l Wuo 24:8 m Za 75:7

7

Wend Asaf. d

Jehova, Nyasach nyiseche e osewuoyo; Oluongo ji duto modak e piny Chakre yo wuok chieng’ nyaka yo podho chieng’. Nyasaye rieny gie Sayun, f dala ma berne long’o chuth. Nyasachwa nobi kendo ok noling’. g Mach ma kakni nie nyime, h Kendo yamo ma kutho matek olwore. i Oluongo jo modak e polo malo gi jo modak e piny, j Mondo oyal joge. Owacho niya: k “Chokuru jo momakore koda gadier, Ma chiwo misango ka gitimo singruok koda.” l Polo lando timne makare, Nikech Nyasaye e Jang’ad-Bura. m (Sela) “A un joga, chikuru itu mondo awuo kodu;

929

8

9

10

11

12

13

14

15

16

Abiro chiwo neno mondo akwedugo, un Jo-Israel. a An e Nyasaye ma Nyasachu. b Ok akweru nikech wach misengni muchiwona, Kata nikech misengni miwang’o musiko kuchiwo e nyima. c Ok ochuno ni akaw ruath moa e kundeu, Kata nyuok moa e abilniu. d Nikech le duto manie bungu gin maga, e Kata mana le manie wi gode duto gin maga. Ang’eyo nying winyo ka winyo manie gode; f Kendo le duto manie pewe gin maga. Ka dabed ni kech kaya, ok danyisou, Nimar piny kaachiel gi gik manie iye gin maga. g Koso uparo ni dacham ring ruedhi, Kata damadh remb diek? h Ok kamano. To chiwuru misango mar goyo erokamano ne Nyasaye, i Kendo chopuru singruoku ne Jal Mamalo Chutho. j Luongauru e ndalo mag chandruok, k To abiro golou e chandruogno, kendo ubiro miya duong’.” l To Nyasaye biro wacho ne joricho niya:

SULA 50 a Neh 9:30 Za 81:8

b Wuo 20:2 c 1Sa 15:22 Isa 1:11 Jer 7:22, 23 Hos 6:6

d Mik 6:7

17 18

e 1We 29:14 Tic 17:24

f Ayu 38:41 g Rap 10:14

19

Ayu 41:11 1Ko 10:26

h Mik 6:6-8 i Za 69:30, 31 Nge 21:3 Hos 6:6 Hib 13:15

20

j Rap 23:21 Za 76:11 Ekl 5:4

21

k 2We 33:12, 13 Za 91:15

l Za 22:21-23 Za 50:23

 Kolam mar 2 a Jer 7:4 Mat 7:22, 23 Rum 2:21

b Rap 31:20

22

Hib 8:9

c Neh 9:26 Isa 5:24

d Isa 5:22, 23 e Jer 9:5 f Law 19:16 g Za 50:4 Ekl 12:14

h Za 9:17 Jer 2:32 Hos 4:6

i 1Th 5:18 Hib 13:15

j Mik 6:8

23

ZABURI 50:8-23 “Ng’ano momiyou thuolo mar wuoyo kuom chikena a Kata wuoyo e wi singruokna? b Nimar uchayo puonjna, Kendo udagi wechena. c Ka uneno jakuo, to ubedo osiepne,1d Kendo uriworu gi jo ma terore. Utiyo gi dhou e lando gik maricho, Kendo lewu oikore riambo. e Usiko uwuoyo marach kuom oweteu, f Kendo uelo ketho mag owadu monyuolugo. Gigi duto nutimo ka an to aling’, Omiyo, uparo ni achal kodu. To koro abiro kwerou e wang’u Ka anyisou kethou duto. g Un jo ma wigi wil gi Nyasaye, paruru matut kuom wachni, h Nono to abiro kidhou matindo tindo kendo onge ng’at ma biro resou. Ng’at ma chiwo misango mondo ogona erokamano, e ng’at ma miya duong’, i Kendo ng’at ma luwo yor adiera E ng’at ma abiro reso.” j

50:18 1 Kata nyalo bedo, “uriworu kode.”

ZABURI 51:1-19 Ne jatend wer. Wer ma Daudi nowero ka ne janabi Nathan odhi ire bang’ terore gi Bathsheba. a

Nyasaye, kecha 51 Yaye nikech herani

2 3 4

5

6 7

8

9

10

osiko. b Ruch kethona duto oko nikech ng’wononi ogundho. c Lwok kethona duto, d Kendo pwodh richona. e Nimar ang’eyo kethona, Kendo asiko aparo richona. f In kendi e ma asekethoni; g Asetimo gima rach e wang’i. h Kuom mano, in kare ka iyala, Kendo ibiro ng’adona bura makare. i Adier, ne onyuola e richo, Asebedo jaricho chakre chieng’ ma minwa nomako ichna. j Idwaro ni dhano obed ja adiera gi e chunye; k Puonja rieko.1 Pwodh richona gi hisobu mondo abed maler; l Lwoka mondo abed marachar moloyo pe. m We abedie mamor kendo moil, Mondo chokena misetoyo ochak obedie mamor kendo. n Lok wang’i kik irang richona, o Kendo ruch kethona duto. p Yaye Nyasaye, chue chunya obed maler, q

51:6 1 Kata, “Puonj chunya ma iye rieko.”

SULA 51 a 2Sa 11:3 b Kwa 14:18 Za 25:7 Za 41:4

11

c Za 103:13 Nge 28:13 Isa 43:25 Isa 44:22

d Isa 1:18 1Ko 6:11

12

e Hib 9:13, 14 1Jo 1:7

f Za 32:5 Za 40:12

g Cha 39:9 2Sa 12:13

13

h 2Sa 12:9 Za 38:18

i Rum 3:4 j Ayu 14:4 Rum 3:23 Rum 5:12 k 1Sa 16:7 2Ru 20:3 1We 29:17 l Law 14:3, 4 Hib 9:13, 14 m Isa 1:18

n Za 6:2 Za 38:3 Isa 57:15 o Za 103:12 Isa 38:17 p Mik 7:19

14

15 16

q Jer 32:39

 Kolam mar 2 a Eze 11:19 b c d e

f

g

h i

j

Ef 4:23 Za 21:1 Tic 2:38

17

Cha 9:6 Za 38:22 Isa 12:2 Fwe 7:10 Neh 9:33 Za 35:28 Za 59:16 Dan 9:7 Za 34:1 Za 109:30 Hib 13:15 Nge 21:3 1Sa 15:22 Za 40:6 Hos 6:6 2Ru 22:18, 19 2We 33:13 Za 22:24 Za 34:18 Nge 28:13 Isa 57:15 Luk 15:22-24 Luk 18:13, 14

k Hos 14:2

18

19

930 Kendo miya chuny manyien a kendo motegno. Kik iriemba awuog e nyimi, Kata kik igol rohoni maler kuoma. Duogna mor ma ne an-go ka ne iresa, b Konya abed gi chuny moikore luwo chikeni. Eka abiro puonjo joketho yoreni, c Mondo giduog iri. Golna buch remo, d yaye Nyasaye, Nyasacha ma wara, e Eka lewa biro wer ka alando timbeni makare. f A Jehova, yaw dhoga, Mondo ahul pakni. g Dachiwoni misango, en mana ni ok idwar misango, h Ok imor gi misango miwang’o pep. i Misango ma Nyasaye dwaro en chuny motur, A Nyasaye, ok ibi chayo chuny monyosore kendo motur. j Yaye Nyasaye, bed mang’won gi Sayun kendo konye; Ger ohinga mag Jerusalem kendo. Eka chunyi nobed mamor kichiwoni misengni makare, Mana misengni miwang’o, kod chiwo miwang’o pep; Kendo ruedhi nochiw e kendoni mar misango. k

931 Ne jatend wer. Maskil.1 Zaburi ma Daudi nowero ka ne Doeg Ja-Edom odhi ir Saulo monyise ni Daudi ne odhi e od Ahimelek. a

52 2 3 4 5

6

7

8

Ang’o momiyo isungori nikech timbeni maricho, yaye in ng’at ma ratego? b Hera mar Nyasaye osiko nyaka chieng’. c Lewi bith ka wembe, d Ochano timo gik maricho mondo ohinygo ji. e Ihero richo moloyo ber, Miriambo mitni moloyo wacho adiera. (Sela) A, in lep mohero miriambo, Ihero chwanyo ji! Mano e momiyo Nyasaye biro tieki chuth; f Obiro maki mogoli e hemani, g Obiro pudhi oko e piny jo mangima. h (Sela) Jo makare biro neno mano mi gibed maluor, i Kendo gibiro nyiere ka giwacho niya: j “Neuru ng’at ma ne ok oketo Nyasaye kar bwokne, k To nogeno mana mwandune mathoth, l Kod gik maricho ma nochano.” An to abiro chalo gi yiend zeituni ma dongo maber e od Nyasaye; Ageno kuom hera mosiko m mar Nyasaye nyaka chieng’.

52:Wiye; 53:Wiye 1 Som Tiend Weche.

SULA 52 a 1Sa 22:9 b 1Sa 21:7 Za 94:3, 4

c Za 103:17 d Za 57:4 Za 59:7

e 1Sa 22:9, 18 Za 109:2

f Nge 12:19 Nge 19:9

ZABURI 52:1–53:5 9 Abiro paki nyaka chieng’ kuom gima isetimo; a Abiro nyiso ni nyingi e ma ageno b nikech ober, Anatim kamano e nyim jogi. Ne jatend wer. Wendni onego ower kaluwore gi Mahalath.1 Maskil.1 Zaburi mar Daudi.

mofuwo wacho 53 Ng’a e chunye niya:

g Za 37:9 h Nge 2:22 i Za 37:34 j Za 58:10

2

k Jer 17:5 l Za 49:6, 7 Nge 11:28

m Za 13:5 Za 147:11

 Kolam mar 2

3

a Za 50:15 b Za 27:14 Za 123:2 Nge 18:10

 SULA 53 c Za 10:4

4

Rum 1:21

d Za 14:1-7 Rum 3:10

e Za 11:4 Za 33:13-15 Jer 16:17 Jer 23:24

f 1We 28:9 2We 15:2 2We 19:1, 3 Isa 55:6 1Pe 3:12

g Ekl 7:20 Rum 3:12

h Ayu 21:7, 14

5

“Jehova onge.” c Jo ma kamago opong’ gi timbe mag mibadhi, kendo girochore. Onge ng’at ma timo gima ber. d Nyasaye to ng’iyo ji ka en e polo malo e Mondo one ka nitie ng’at mariek, kendo ka nitie ng’at ma manyo Jehova. f Giduto gisebayo yo; Giduto gihero mibadhi. Onge ng’ato kuomgi ma timo maber, Kata mana ng’ato achiel. g Be jo ma timbegi richogi ong’eyo gimoro? Gimuonyo joga ka jo ma muonyo chiemo. Ok giluong Jehova. h Luoro maduong’ biro makogi, Luoro ma pok nomakogi nyaka nene.1 Nyasaye biro keyo choke jo ma dwaro monji.

53:5 1 Kata nyalo bedo, “Luoro kata sa ma onge gima miyogi luoro.”

ZABURI 53:6–55:10 Ibiro kuodo wigi nikech Jehova osedagigi. 6 Yaye, mad resruok mar Israel obi koa Sayun. a Kinde ma Jehova goloe joge e tuech, Mad Jakobo omor, Israel oil. Ne jatend wer. Wendni onego ower gi gige thum ma nigi tonde migwelo. Maskil.1 Zaburi ma Daudi nowero ka ne Jo-Zif odhi ir Saulo mowacho ne Saulo niya: “Daudi opondo e pinywa.” b

gi nyingi, yaye 54 Resa Nyasaye, c

d

2

3

4 5

6

7

Ngadna bura makare nikech tekoni ng’eny. Yaye Nyasaye, winj lamona; e Chik iti ne weche ma wuok e dhoga. Nikech jo ma ok ang’eyo monja, Jonjore dwaro kawo ngimana, f Ok gidew ni Nyasaye nitie. g (Sela) Neuru! Nyasaye e jakonyna, h Jehova ni kod jo mosira. Obiro chulo wasika i gi richogi giwegi, A Nyasaye, tiekgi nikech in ja adiera. j Abiro timoni misango k gi mor. A Jehova, abiro pako nyingi nikech ober. l Nyasaye resa kuom gik ma chanda duto, m Kendo abiro neno ka wasika podho. n

54:Wiye; 55:Wiye 1 Som Tiend Weche.

932 SULA 53 a Isa 12:6

 SULA 54 b 1Sa 23:19 1Sa 26:1

Ne jatend wer. Wendni onego ower gi gige thum ma nigi tonde migwelo. Maskil.1 Zaburi mar Daudi.

Nyasaye, winj la55 Amona, a

c Za 20:1 Za 79:9 Nge 18:10

d Za 43:1

2

e Za 13:3 Za 65:2

f Za 22:16 Za 59:3

3

g Za 36:1 h 1We 12:18 Hib 13:6

i Rum 12:19 j Za 143:12 k Za 50:14 Hib 13:15

l Za 7:17 Za 52:9

m 2Sa 4:9 Za 34:19 Za 37:39

4 5 6

n Za 37:34 Za 59:10

 Kolam mar 2 

7

SULA 55 a 1Pe 3:12 b Za 28:2

8

Za 143:7

c Za 17:1 d Isa 38:14 e 2Sa 16:5-7

9

f Za 69:29 g Za 18:4 Za 116:3 Isa 38:10

h 2Sa 15:14 i 1Sa 23:14 j 2Sa 15:31 2Sa 17:7

k 2Sa 17:1

10

Kendo kik itamri winjo ywakna. b Yie iwinja kendo idwoka. c Chunya chandore, d Kendo aonge gi kuwe. Nikech wasika wacho gik maricho, Kendo joricho odiya. Gikelona chandruok mathoth, Gin koda gi sigu kod mirima. e Chunya lit, f Kendo tho ochoma. g Aluor kendo atetni, Kibaji ogoya matek. Asiko awacho niya: “Mad nabed gi buombe ka akuru. Dine afuyo nyaka ka ma anyalo yudoe yueyo. Adier, dine adhi mabor. h Dine adhi dak e thim. i (Sela) Dine areto nyaka ka ma anyalo bwokie; Ka ma yamo kod koth mager ok nyal chopoe.” Yaye Jehova, lal pachgi kendo keth chenro maggi, j Nikech aseneno kaka timbe gero gi lweny opong’o dala maduong’. Odiechieng’ gotieno giwuotho koni gi koni e ohinga mag dalano; Timbe maricho gi anjawo e mopong’o dalano. k

933 11 Masira opong’o dalano, Kendo yorege opong’ gi jomecho gi jomiriambo. a 12 Ka dabed ni jasika e ma jara, b To dadhil adhila. Kata ka dabed ni jasika e ma piem koda, To dapondone. 13 To en mana in, dichwo kaka an, c Osiepna ma ang’eyo maber. d 14 Ne wagoyoga mbaka mamit kode; Kendo ne wadhiga e od Nyasaye kaachiel gi oganda mathoth. 15 Mad kethruok oyudgi apoya! e Mad Liel1 omwonygi ka pod gingima; Nikech richo odak e diergi. 16 An to analuong Nyasaye, Kendo Jehova biro resa. f 17 Aywagora odhiambo, okinyi, kod odiechieng’ nikech chunya lit. g To owinjo dwonda. h 18 Obiro resa e lwet jo ma kedo koda, kendo obiro miya kuwe, Kata obedo ni ji mathoth kweda. i 19 Nyasaye mobet e komlochne nyaka chieng’ j Nowinjgi kendo goyogi. k (Sela) Jogo ma ok oluoro Nyasaye, Biro tamore loko yoregi. l 55:15 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 55 a Za 109:2 b Za 41:9 Mat 26:21 Joh 13:18

c 2Sa 15:12 2Sa 16:23

d Luk 22:21 Luk 22:48

e 2Sa 17:23 2Sa 18:14 Za 109:15 Mat 27:3, 5 Tic 1:16, 18

f Za 91:15 g Za 119:147 Dan 6:10

h Za 5:3 i 2We 32:7 Za 3:6

j Rap 33:27 Za 90:2

k Za 143:12 l Za 36:1

 Kolam mar 2 a 2Sa 15:12 b 2Sa 5:3 Ekl 8:2

c 2Sa 16:23 d Za 28:3 Za 62:4

e Za 43:5 1Pe 5:6, 7

f Za 37:5 Za 68:19 Fil 4:6, 7

g Za 37:23, 24 Za 62:2 Za 121:3

h Za 55:15 i Za 5:6 Nge 10:27

 SULA 56 j 1Sa 21:10 k Za 18:2 l 1Sa 21:12

ZABURI 55:11–56:4 20 Osiepna machon1 nomonjo jo ma ne nigi kuwe kode; a Oseketho singruok ma notimo. b 21 Weche mowacho yom moloyo mor dhiang’ c To chunye opong’ gi sigu. Wechene yom moloyo mor wirruokgo, To kara gin mana ligangla mosewuodh oko. d 22 Bol ting’ mari kuom Jehova, e To obiro konyi. f Ok obi weyo ng’at makare opodhi. g 23 To in, yaye Nyasaye, ibiro wito joricho e bur matut. h Jonek kod jomiriambo ok nodag aming’a. i An to abiro keto genona kuomi. Ne jatend wer. Wendni onego ower gi dwol mar “Akuru Moling’ Man Ka Mabor.” Zaburi mar Daudi. Miktam.1 Ka ne Jo-Filistia omake e piny Gath. j

Nyasaye, kecha 56 Yaye nikech ji lawa ka gi-

dwaro hinya. Odiechieng’ duto gigoya kendo gisanda. 2 Wasika lawa odiechieng’ duto; Ji mathoth kedo koda. 3 In e ma ageno kuomi k sa ma luoro omaka. l 4 Ageno kuom Nyasaye ma apako wachne. Ageno Nyasaye; ok abi bedo maluor.

55:20 1 Tiende ni, osiepne miwuoyoe e kwan matindo 13 kod 14. 56:Wiye 1 Som Tiend Weche.

ZABURI 56:5–57:7 Dhano adhana ditimna ang’o? a 5 Gisiko giketho chenroga; Kinde duto gichano kaka digihinya. b 6 Gibutona mondo gimonja; Ginono gik moko duto ma atimo c Mondo ginega. d 7 Kwedgi nikech richogi. Yaye Nyasaye, kum ogendni gi mirimbi. e 8 Ing’eyo wuodhena. f Kan pi wang’a e chupani,1g Donge isendikogi piny e bugi? h 9 Wasika biro ringo ka aluongi mondo ikonya. i An gadiera chuth kuom wachni: Nyasaye en jakora. j 10 Ageno kuom Nyasaye ma apako wachne. Ageno kuom Jehova ma apako wachne. 11 Ageno Nyasaye; ok abi bedo maluor. k Dhano adhana ditimna ang’o? l 12 Yaye Nyasaye, abiro timo kaka asesingorani; m Abiro chiwo mich mag erokamano. n 13 Nikech iseresa e tho, o Kendo isegeng’o tienda mondo kik achwanyra, p Mi koro awuotho e nyim Nyasaye ka angima. q

934 SULA 56 a Za 27:1 Za 56:10, 11 Rum 8:31 Hib 13:6

b Jer 18:18 c Luk 20:20 d Za 59:3

Ne jatend wer. Onego owere gi dwol mar “Kik Ikel Kethruok.” Zaburi mar Daudi. Miktam.1 Ka ne Daudi oringo Saulo mopondo e rogo. a

Nyasaye, 57 Yaye yie ikecha,

Za 71:10

e Jer 18:23 f 1Sa 27:1 g Za 39:12 h Mal 3:16 i Za 18:40

2

j Rum 8:31 k Za 27:1 l Za 56:4 Isa 51:7, 12

3

m Kwa 30:2 Ekl 5:4

n Za 50:23 o 2Ko 1:10 p Za 94:18 Za 116:8

q Ayu 33:29, 30



4

Kolam mar 2  SULA 57 a 1Sa 22:1 1Sa 24:3 Za 142:Sup

b Za 18:2 c Rut 2:12

5

Za 17:8

d Za 144:7 Tic 12:11

e Za 40:11 Za 61:7

6

f Za 22:13 Za 35:17

g Za 52:2 Za 64:3 Nge 25:18

h Za 57:11 Za 108:5

i Za 35:7 j Za 42:6 k 1Sa 24:4

7

Nikech in e kar buokna, b Kendo apondo e tipo mar buombeni nyaka chandruogena duto rum. c Aywak ne Nyasaye Mamalo Chutho, Nyasaye madier ma tiekona chandruogena. Obiro orona kony koa e polo, kendo enoresa. d Obiro kwero jo ma dwaro ngama. (Sela) Nyasaye biro bedo ja adiera, kendo obiro nyisa herane mosiko. e An e dier sibuoche; f Anindo e dier jo ma dwaro ngama, Ma lekegi chal gi tonge gi aserni, Kendo lewgi bith ka ligangla. g Yaye Nyasaye, nyis tekoni gie kor polo; Mad duong’ni obed e wi piny duto. h Ne gichikona obadho mondo omak tienda; i Omiyo, chunya chandore. j Ne gikunyo bugo e yora, To gin giwegi e ma giselwar e iye. k (Sela) A Nyasaye, chunya otegno, l Adier, chunya otegno.

Nge 26:27

56:8 1 Tiende ni, chupa molos gi pien.

l Za 112:7

57:Wiye 1 Som Tiend Weche.

935

8

9

10

11

Anawerni kendo analosni wer. Yaye chunya, chiew! Chiew, A in gir thum migwelo; A nyatiti, in bende chiew. Abiro chiew kogwen. a A Jehova, abiro paki e kind ji, b Abiro werni e dier ogendni. c Nimar herani mosiko duong’ kendo ochopo nyaka e polo, d Kendo adierani chopo nyaka e kor polo. Yaye Nyasaye, nyis tekoni gie kor polo; Mad duong’ni obed e wi piny duto. e

Ne jatend wer. Onego owere gi dwol mar “Kik Ikel Kethruok.” Zaburi mar Daudi. Miktam.1

58 2

3

4

5

Un jong’ad bura, ang’o momiyo uling’ to onego usir tim makare? f Be unyalo ng’ado bura makare ne ji? g Uchano timo gik ma ok kare e chunyu, h Kendo lweteu timo mana mahundu e piny. i Jo ma timbegi richo chako bam a nyuolgi; Gibalo kendo gin jomiriambo a nyuolgi. Wechegi chalo gi sum mar thuol; j Gidino itgi ka thuond rachier modino ite. Ok owinj dwond ng’at ma chike,

58:Wiye; 59:Wiye 1 Som Tiend Weche.

SULA 57 a Za 108:2-5

b Za 9:11

6

Za 145:11, 12

c Rum 15:9

7

d Za 36:5 Za 103:11

e Za 8:1 Za 57:5 Za 108:5



8

SULA 58 f 2We 19:6

g Za 82:2

h Ekl 3:16

9

Mik 3:9

i Ekl 5:8 Isa 10:1, 2

j Za 140:3 Jak 3:8

 Kolam mar 2

10

a Nge 10:25 Jer 23:19

b Za 52:5, 6 Za 64:10 Eze 25:17 Fwe 18:20

c Nge 21:18

d Isa 3:10

e Za 9:16 Za 98:9

 SULA 59 f 1Sa 19:11

g 1Sa 19:12 Za 18:48 Za 71:4

h Za 12:5 Za 91:14

11

ZABURI 57:8–59:2 Kata ng’atno bed molony manade. Yaye Nyasaye, muk lekegi! Tur leke sibuochegi, yaye Jehova. Mad gilal nono ka pi ma duono. Nyasaye mondo oywa atung’ mare kendo oneggi gi aserni mage. Mad gichal gi kamnie ma leny kowuotho kendo olal nono, Kendo kaka nyathi monyuol kosetho, ma ok oneno wang’ chieng’. Ka pok agulni mau ochako mako mach, Nyasaye biro yweyo yien muchwekogo bed ni ginumu kata gitwo, mana kaka yamo mager timoga. a Ng’at makare biro bedo mamor ka oneno ka Nyasaye chulo kuor; b Obiro yoro remb joricho. c Eka ji nowach niya: “Kare, nitie pok ne ng’at makare. d Adier, nitie Nyasaye ma ng’ado bura e piny.” e

Ne jatend wer. Onego owere gi dwol mar “Kik Ikel Kethruok.” Zaburi mar Daudi. Miktam.1 Ka ne Saulo ooro jomoko e od Daudi mondo odhi onege. f

Nyasacha, resa e 59 Alwet wasika; g

Rit ngimana kuom jo ma kedo koda. h 2 Gola e lwet joricho, Kendo iresa e lwet jonek.

ZABURI 59:3-17 3 Adier, gibutona e yo; a Joroteke chano kaka digihinya, To onge gimoro amora marach ma asetimo, b A Jehova. 4 Onge gima rach ma asetimo, kata kamano gin to gidwaro monja. Winj ywakna kendo ine chandruokna. 5 Nimar in Jehova Nyasach oganda lweny, in e Nyasach Israel, c A malo mondo ikum ogendni duto, Kik ikech joricho ma ndhogo jowetegi. d (Sela) 6 Giduogo odhiambo kodhiambo, e Kendo gilworore e dala f ka gigueyo ka guogi. g 7 Winjie weche ma giwacho, Dhogi bith ka ligangla, h Gipenjo niya: “Be nitie ng’at ma winjowa?” i 8 A Jehova, ibiro nyierogi; j Ibiro chayo ogendni duto. k 9 Yaye Jal ma miya teko, in e ma ageni; l In e kar bwokna, yaye Nyasaye. m 10 Nyasacha mopong’ gi hera mosiko biro konya, n Kendo obiro miyo ane wasika ka podho. o 11 Yaye Jehova, okumbawa, p kik ineggi, di po

SULA 59 a 1Sa 19:1 Za 10:9 Za 71:10

b 1Sa 24:11 1Sa 26:18 Za 69:4

c Rap 33:29

12

d Nge 2:22 e 1Sa 19:11 f Za 59:14 g Za 22:16 h Za 57:4 Za 64:3

13

i Za 10:4, 11 Za 73:3, 11

j Za 37:12, 13 k Za 33:10 l Za 27:1 Za 46:1

m Za 9:9 Za 62:2

14

n Za 6:4 o Za 54:7 p Cha 15:1 Rap 33:29 Za 3:3

15

 Kolam mar 2 a Za 64:8 Nge 12:13 Nge 16:18

b Za 7:9

16

c 1Sa 17:46 Za 9:16 Za 83:17, 18

d Za 59:6 e Za 109:2, 10 f Ayu 37:23 Za 21:13 Za 145:10-12

g 1Sa 17:37 Za 61:3

h Nge 18:10 i Isa 12:2 j Za 59:10

17

936 ka wi joga owil gi gik misetimo. Wegi mondo giwuoth awuotha koni gi koni kuom tekoni, Kendo gipodh piny. Nikech giwacho weche maricho, We mondo sungagi omakgi kaka obadho, a Nimar gikuong’o ji kendo giwuondo ji. Tiekgi gi mirimbi mager; b Tiekgi chuth mondo kargi olal nono; Eka gibiro ng’eyo ni Nyasaye e ma locho e wi Jakobo, kendo e wi piny duto. c (Sela) We mondo giduog odhiambo kodhiambo, Kendo gilworore e dala ka gigueyo ka guogi. d We mondo giba koni gi koni ka gidwaro chiemo; e Kik iwe giyieng’ kata giyud ka ma diginindie. An to abiro wero tekreni, f Okinyi kokinyi abiro paki nikech herani osiko. In e kar bwokna, g Kendo ka ma anyalo pondoe e ndalo mag chandruok. h Abiro werni, A Jal ma miya teko, i In e kar bwokna, kendo Nyasaye ma herane osiko. j

937 Ne jatend wer. Wendni onego ower gi dwol mar “Ondanyo mar Rapar.” Miktam.1 Zaburi mar Daudi. Mipuonjogo ji. Ka ne okedo gi Aram-naharaim kod Aram-Zoba, kendo ka ne Joab oduogo monego Jo-Edom e Hoho mar Chumbi. a

Nyasaye, isewito60 Awa; isemiyo olowa. 2

3

4

5

6

7

b

Mirima osemaki kodwa, to koro yie waduog iri. Isemiyo piny otetni mobarore, To koro wakwayi ni ilos kuonde mobarorego nikech ochiegni kethore chuth. Isemiyo jogi oyudo chandruoge mathoth, Adier, isemiyo wamadho divai ma koro wakwang’ ka jo momer. c Mi ane1 jo moluori ranyisi, Mondo giring atunge mibayogigo. (Sela) Reswa gi lweti ma korachwich kendo winj lamowa, Mondo jo ma ihero owuog e chandruok. d Nyasaye osewuoyo e lerne:1 “Abiro locho, kendo abiro pogo Shekem ne joga, e Kendo pimonegi Hoho mar Sukoth. f Gilead gi Manase gin maga, g Efraim en oguta; To Juda en ludha mar loch. h

60:Wiye 1 Som Tiend Weche. 60:4 1 Kata nyalo bedo, “Isemiyo.” 60:6 1 Kata nyalo bedo, “osewuoyo e kar dakne maler.”

SULA 60 a 2Sa 8:13 1We 18:3

b Za 60:10 c Isa 51:17 d Za 18:35 Za 21:8 Za 108:6 Za 118:15 Isa 41:10

e Cha 12:6, 7 f Jos 13:27, 28 Za 108:7-9

g Jos 13:29-31 h Cha 49:10

 Kolam mar 2 a Kwa 24:17 2Sa 8:2

b Kwa 24:18 2Sa 8:14

c 2Sa 8:1 d 2Sa 8:14 Za 108:10-13

e Rap 1:42 Rap 20:4 Jos 7:12

f Za 62:9 Za 118:8 Za 146:3

g Za 18:32 h 2Sa 10:12 Za 44:5

 SULA 61 i Za 5:2 Za 17:1 Za 28:2 Za 55:1

j Jon 2:2 k Za 27:5 Za 40:2

l 1Sa 17:45 Za 18:2 Nge 18:10

m Za 23:6 Za 27:4

n Za 63:7

ZABURI 60:1–61:5 8 Piny Moab en besen mara mar lwok. a To e piny Edom e ma abiro boloe wuochena. b Piny Filistia e ma abiro kokie ka aselocho.” c 9 A Nyasaye, ng’ano ma biro tera e dala ma omonji?1 En ng’ano ma notelna ka tera Edom? d 10 Donge en mana in misewitowani? Yaye Nyasachwa, donge tinde ok idhi kodwa e lweny? e 11 Konywa e chandruokwa, Nimar kony ma dhano chiwo en kayiem nono. f 12 Nyasaye biro miyowa teko, g Kendo obiro nyono wasikwa. h Ne jatend wer. Wendni onego ower gi gige thum ma nigi tonde migwelo. Zaburi mar Daudi.

Nyasaye, winj 61 Yaye ywakna.

Chik iti ne lamona. i 2 Aluongi gie tung’ piny Ka chunya chandore. j Telna nyaka e wi lwanda mohinga gi bor. k 3 Nikech in e kar bwokna, Kendo in e ohinga motegno ma apondoe ne jasigu. l 4 Abiro bedo wendo e hembi nyaka chieng’; m Abiro bwok e tipo mar buombeni. n (Sela) 5 Nikech isewinjo singruokna.

60:9 1 Kata nyalo bedo, “e dala mochiel motegno?”

ZABURI 61:6–63:2 Isemiya pok mikano ne jogo moluoro nyingi. a 6 Inimed ne ruoth ndalo, b Enodag e tienge mang’eny. 7 Enobed e kom-loch e nyim Nyasaye nyaka chieng’. c Rite gi herani mosiko kod adierani. d 8 Eka anasik ka apako nyingi gi wer, e Kendo abiro chopo singruokna odiechieng’ kodiechieng’. f Ne jatend wer mar Jeduthun.1 Wend Daudi.

Nyasaye ka 62 Anarit ahora mos.

Warruokna a kuome. g 2 Adier, en e lwandana, warruokna, kendo ohingana; h Ok abi yiengni ahinya. i 3 Ubiro monjo ng’at mudwaro negoni nyaka karang’o? j Uduto uricho kendo uchal mana gi ohinga mobam machiegni podho.1 4 Gichano kaka digigole e duong’ne; Gihero wacho miriambo. Giguedho ji gi dhogi to gie chunygi gikuong’ogi. k (Sela) 5 Anarit Nyasaye ka ahora mos, l Nikech en e ma ageno kuome. m 6 Adier, en e lwandana,

62:Wiye 1 Som Tiend Weche. 62:3 1 Kata nyalo bedo, “Uduto, ubirone ka gima en ohinga mobam machiegni podho.”

SULA 61 a Za 115:13 b Za 18:50 Za 21:1, 4

c 2Sa 7:16, 17 Za 41:12

7

d Za 40:11 Za 143:12 Nge 20:28

e Za 146:2 f Za 65:1 Za 66:13 Ekl 5:4

8

 SULA 62 g Za 37:39 Za 68:19 Isa 12:2

h Za 18:2 i Za 37:23, 24 2Ko 4:8, 9

j Za 38:12 k Za 5:9

9

Za 28:3 Za 55:21 l Za 43:5 Mik 7:7 m Za 62:1, 2 Za 71:5

 Kolam mar 2

10

a Za 16:8 b c d e f g

h i j

Nge 10:30 Za 95:1 Isa 26:4 1Sa 1:15 Nge 14:26 Za 60:11 Isa 40:15 Rap 6:10-12 Ayu 31:24, 28 Nge 11:4, 28 Nge 23:4, 5 Mat 6:19, 24 Mar 8:36 Luk 12:15 1Ti 6:17 1Jo 2:16 Ayu 9:4 Nah 1:3 Fwe 19:1 Za 36:7 Za 86:15 Mik 7:18 Ayu 34:11 Nge 24:12 Rum 2:6 2Ko 5:10 Gal 6:7 2Ti 4:14 Fwe 20:12, 13 Fwe 22:12

 SULA 63 k l m n

1Sa 23:14 Isa 26:9 Za 42:2 Za 63:Sup Za 143:6

11

12

938 warruokna, kendo ohingana; Ok abi yiengni ngang’. a Warruokna gi duong’ ma an-go a kuom Nyasaye. Nyasaye e lwandana, kendo kar bwokna. b Genuru kuom Nyasaye kinde duto, yaye ogendni. Olneuru gik manie chunyu. c Nikech Nyasaye e kar bwokwa. d (Sela) Dhano chalo mana gi muya, Ok nyal gen-gi kata matin. e Kopimgi e ratil to giyot moloyo muya. f Kik igen gik moma ji Kendo kik igen gik mokwal. Kata ka mwanduni medore, kik iket chunyi kuomgi. g Nyasaye osewacho wachni dichiel, an to asewinje diriyo: Ni Nyasaye e wuon teko. h A Jehova, in e wuon hera mosiko, i Nimar imiyo ng’ato ka ng’ato pok ma romre gi timne. j Wend Daudi, ka ne en e thim mar Juda. k

Nyasaye, in 63 Yaye e Nyasacha kendo

amanyi gi kinda. l Riyo oloya kodi. m Agombi ahinya E piny motwo kendo maliet, ka ma pi onge. n 2 Asemanyi e kari maler;

939

3 4

5

6

7 8 9 10 11

Aseneno tekoni gi duong’ni. a Nikech herani mosiko ber moloyo ngima, b Dhoga biro miyi duong’. c Abiro paki ka pod angima; Abiro lami ka ahulo nyingi. Chunya mor mana ka ng’at moyudo pok maberie moloyo1 Anapaki ka awer gi mor. d Ka an e otanda to in e ma apari; Apari matut seche duto mag otieno. e Nikech in e jakonyna, f Awer ka an e tipo mar buombeni. g Amaki matek; Lweti ma korachwich rita. h Jo ma dwaro nega Biro dhi e bur matut. Ibiro tiekgi gi ligangla; Ginibed chiemb ondiegi. To Ruoth biro bedo moil kuom Nyasaye. Ji duto ma singore e nying Nyasaye nobed mamor, To dho jomiriambo ibiro um. Ne jatend wer. Wend Daudi.

64

Yaye Nyasaye, winja sa ma aywakni. i Rit ngimana nikech jasigu bwoga. 2 Rita kuom gik ma joricho chano timona, j Kendo kuom oganda mar joricho.

63:5 1 Hibrania, “ka ng’at mochamo ondhudho kod mo.”

SULA 63 a 1We 16:28 Za 96:6

b Za 30:5 Za 100:5

c Za 66:16, 17

d Za 71:23 Za 135:3

e Za 119:55, 148

f 1Sa 17:37

g Za 5:11 Za 57:1 Za 61:4

h Isa 41:10

 SULA 64 i Za 55:1

j Za 56:6 Za 109:2

 Kolam mar 2 a Za 10:4, 11 Za 59:7

b Za 140:5

c Za 7:11, 12

d Nge 12:13 Nge 18:7

e Za 107:40, 43

f Za 58:10 Za 68:2, 3

 SULA 65 g Za 76:2

h Za 116:18 Ekl 5:4

ZABURI 63:3–65:2 3 Gipiago lewgi ka ligangla, Kendo gibayo weche mager mana ka aserni. 4 Gibayo jo ma onge ketho ka gin ka ma gipondoe; Gichielogi apoya gi wang’-teko. 5 Giolore mondo gitim richo, Gichano kaka digichik obadhogi. Giwacho niya: “Ng’ano ma biro nenogi?” a 6 Gimanyo yore manyien mag timo richo, Gichano timbegi maricho gi rieko ma ling’ling; b Gik ma giparo e chunygi lich. 7 To Nyasaye biro chielogi gi asere; c Ginipo ka asere ochuoyogi. 8 Weche ma giwacho giwegi e ma nomi gipodh; d Ji duto monenogi biro kino wigi ka giwuoro. 9 Ji duto biro bedo maluor, Gibiro hulo tije Nyasaye, Kendo gibiro paro matut kuom gik mosetimo. e 10 Ng’at makare nobed moil kuom Jehova kendo nopond ire; f Jo matir duto nobed mamor. Ne jatend wer. Zaburi mar Daudi. Wer.

Nyasaye, pak oriti e 65 ASayun; g

Wanachop singruokwa. h 2 A Nyasaye, ji duto nobi

ZABURI 65:3–66:6 iri nimar in e Jawinj lamo. a 3 Richona ohewa, b To in iseweyonwa kethowa. c 4 Ng’at mamor en ng’at miyiero kendo mikelo machiegni Mondo odag e laru mari. d Gik mabeyo mowuok e odi biro romowa chuth, e Ee, gik mowuok e hekalu mari maler. f 5 Ibiro dwoko kwayowa kitimonwa gik madongo g kendo makare, Yaye Nyasachwa, kendo jawarwa; Gik moko duto manie piny ogeni, h Nyaka nembe man maboyo mogik. 6 Ne iguro gode gi tekoni; In gi teko mang’eny ahinya. i 7 Ne ikueyo nembe ma wuo, j Apaka kod koko mar ogendni bende ikueyo. k 8 Luoro nomak jo modak kuonde maboyo ka giwinjo honni misetimo; l Ibiro miyo ji obed mamor koa e tung’ piny nyaka tung’ piny. 9 Irito piny maber, Imiyo omew kendo onyak maber. m Aoche mag Nyasaye opong’ gi pi. Ne iguedho lowo Mondo dhano oyud cham. n

SULA 65 a Za 145:18 Tic 10:31 1Jo 5:14

b Za 40:12 Rum 7:23, 24 Gal 5:17

c Za 51:2 Isa 1:18 1Jo 1:7

d Za 15:1-5 Za 27:4 Za 84:1-4 Za 84:10

e Za 36:7, 8 f 1Sa 3:3 1We 16:1

g Rap 10:21 Fwe 15:3

h Za 22:27 i Za 93:1 j Za 89:9 Za 107:29

k Isa 17:12, 13 Isa 57:20

l Za 66:3 m Rap 11:11, 12 Tic 14:17

n Za 104:14, 15

 Kolam mar 2 a Za 147:7, 8 b Cha 27:28 Rap 33:16 Mal 3:10

c Isa 35:1 d Isa 55:12 e Isa 30:23 f Tic 14:17

 SULA 66 g Za 98:4 h Za 72:19 Fwe 4:11

i Wuo 15:16 Za 76:12 Isa 2:19 Jer 10:10

j Za 81:15 k Za 22:27 Mal 1:11

l Isa 42:10 Fwe 15:4

m Za 46:8 Zef 2:11

940 10 Ikelo koth mondo oto lowo e puodho Kendo mondo oyom lowo. Iguedhe mondo onyag cham. a 11 Iguedho higa gi cham mogundho, Ber opong’o yoreni.1b 12 Kuonde kwath manie thim ng’ich, c Kendo mor opong’o gode. d 13 Jamni kwayo e pewe duto, Kendo cham mochiek odhuro e hohni. e Pewe mag kwath, aoche, kod hohni kok ka giwer gi mor. f Ne jatend wer. Zaburi. Wer.

duto mondo 66 Piny opak Nyasaye gi

mor. g 2 Weruru kupako nyinge maduong’. Pakeuru kumiye duong’. h 3 Wachuru ne Nyasaye niya: “Mano kaka gik mitimo dongo miwuoro! i Tekoni duong’ ahinya, Wasiki kulore e nyimi. j 4 Piny duto biro kulore e nyimi; k Ginipaki gi wende; Ginipak nyingi.” l (Sela) 5 Biuru mondo une gik ma Nyasaye osetimo, Osetimo ne ji gik madongo miwuoro. m 6 Ne oloko nam mobedo lowo motwo; n Kwerewa nong’ado aora gi tiendegi, o

n Wuo 14:21, 22 o Jos 3:15, 16

65:11 1 Hibrania, “Yoreni ton mo.”

941

7

8

9 10

11

12

13 14 15

Ne gibedo mamor nikech gima notimono. a Olocho nyaka chieng’ b nikech teko ma en-go. Ong’iyo gik ma ogendni timo. c Jo ma wigi tek ok onego ong’awre malo. d (Sela) Un ogendni duto, pakuru Nyasachwa, e Pakeuru gi dwol mondo ji duto owinj. En e morito ngimawa, f Kendo ok oyie wachwany tiendewa. g A Nyasaye, isenono timbewa, h Kendo isepwodhowa mana kaka ipwodho fedha gi mach. Ne iweyo obadho omakowa; Kendo ne iketo ting’ mapek e ng’ewa.1 Ne iyie mondo ji onyon wiwa; Ne wakalo e mach, kendo ne wakalo e pi; Koro isekelowa ka ma wanyalo yueyoe. Anabi e odi gi misengni miwang’o pep; i Abiro chopo singruokna j Ma nahulo gi dhoga k Ka ne an e chandruok. Abiro chiwo jamni machwe mondo otimnigo misengni miwang’o Kendo yimbe miwang’o nogolni suya mamit. Bende, abiro chiwo ruedhi gi nyuogi. (Sela)

66:11 1 Hibrania, “e nungowa.”

SULA 66 a Wuo 15:1 b Dan 4:34 1Ti 1:17

c Za 11:4 Nge 15:3 Hib 4:13

d Isa 37:29 e Rap 32:43 Rum 15:10

f 1Sa 25:29 g 1Sa 2:9 Za 121:3

h Rap 8:2 i Kwa 15:3 j Za 56:12 Za 116:14 Ekl 5:4, 5

k Kwa 30:2 Bur 11:35

 Kolam mar 2 a Za 22:24 b Ayu 27:8, 9 Nge 15:29 Nge 28:9 Isa 1:15 Joh 9:31

ZABURI 66:7–67:6 16 Biuru, un ji duto moluoro Nyasaye Mondo anyisu gima osetimona. a 17 Ne aywakne gi dhoga Kendo namiye duong’ gi lewa. 18 Ka dine bedni achano timo richo e chunya, Jehova dine ok owinja. b 19 To adier, Nyasaye nowinja; c Nochiko ite ne lamona. d 20 Opak Nyasaye nikech ok nodagi lamona, Kata golo herane mosiko kuoma. Ne jatend wer. Wendni onego ower gi gige thum ma nigi tonde migwelo. Wer.

biro ke67 Nyasaye chowa, kendo eno-

c Za 34:6 Za 65:2 Za 116:1 1Jo 3:22

2

d Hib 5:7

 SULA 67 e Kwa 6:25

3

Nge 16:15

f Rum 10:18 Kol 1:23

g Za 98:2

4

Isa 49:6 Luk 2:30, 31 Tic 28:28 Tit 2:11

h Isa 42:10 i Za 9:8 Za 96:10 Za 98:9 Rum 2:5

j Law 26:4 Za 85:12 Isa 30:23 Eze 34:27

k Cha 17:7

5 6

guedhwa, Obiro nyiso ni oyie kodwa. e (Sela) Mondo piny duto ong’e yorene, f Kendo ogendni duto ong’e kaka oreso ji. g Mad ogendni duto opaki, A Nyasaye; Mad ji duto opaki. Ogendni duto mondo okog gi mor, h Nimar ining’ad ne ji bura makare. i Ibiro tayo ogendni duto mag piny. (Sela) Mad ogendni duto opaki, A Nyasaye; Mad ji duto opaki. Piny biro chiek maber; j Nyasaye ma Nyasachwa biro guedhowa. k

ZABURI 67:7–68:16 7 Nyasaye biro guedhowa, Kendo piny duto biro luore. a Ne jatend wer. Zaburi mar Daudi. Wer.

68 2

3

4

5

6

7 8

Mad Nyasaye a malo mondo wasike oke, Mad jo ma kedo kode oring konene. b Mad iriembgi gidhi mabor mana kaka yamo riembo yiro; Mad joricho olal nono e nyim Nyasaye, c Mana kaka peth kich leny kowinjo mach. Mad jo makare obed mamor d Kendo moil e nyim Nyasaye; Mad gibed mamor chuth. Weruru ne Nyasaye, pakuru nyinge. e Weruru ne Jal ma riembo gache e thim.1 Nyinge en Jah.2f Beduru moil e nyime. Nyasaye modak e kare maler g En wuon nyithi kiye kendo jang’ad-buch mond liete. h Nyasaye miyo jo modong’ kendgi udi; i Ogonyo jo motue kendo omiyogi ngima maber. j To jo mong’anyone dak e piny motwo. k A Nyasaye, ka ne itelo ne jogi l Kung’ado thim, (Sela) Piny ne oyiengni; m

68:4 1 Kata nyalo bedo, “ma riembo gache e boche polo.” 2 “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

SULA 67 a Za 22:27 Fwe 15:4

 SULA 68 b Kwa 10:35 Za 21:8

9

c Nah 1:6 d Za 32:11 e Isa 12:4

10

f Wuo 6:3 g Isa 57:15 h Wuo 22:22-24

11

Rap 10:17, 18 Za 10:14 Za 146:9

i Za 113:9

12

j Isa 61:1 k Rap 28:15, 23 Za 107:33, 34

13

l Wuo 13:21 m Za 114:1, 4 Hib 12:26

 Kolam mar 2 a Wuo 19:18 Bur 5:4, 5

14

b Kwa 10:34 c Wuo 15:20 Bur 5:1 Bur 11:34 1Sa 18:6

d Kwa 31:25-27 Jos 10:12, 16 Jos 12:7 Bur 5:19

e Kwa 31:27 1Sa 30:23-25

f Kwa 21:3 Jos 10:5, 10

15

16

942 A Nyasaye, polo noolo koth nikech in. Sinai notetni e nyimi, A Nyasaye ma Nyasach Israel. a Ne imiyo koth maduong’ ochue, A Nyasaye; Ne iduogo chuny jogi1 ma nojony. Jogi nodak e hembe, b A Nyasaye, nikonyo jodhier nikech in Nyasaye maber. Jehova osegolo chik; Mon ma lando wach maber gin oganda lweny maduong’. c Ruodhi gi jolwenygi ringo lweny! d Mon manie mier pogo gik moyak e lweny. e Kata kunindo but mach,1 To unuyud akuru ma buombene obaw gi fedha, Kendo gi dhahabu maler. Ka ne Jal Manyalo Duto okeyo ruodhi, f Pe nolwar e Zalmon.1 Got Bashan g en god Nyasaye; Got Bashan nigi tunge madongo dongo. Yaye un gode madongo, ang’o momiyo ung’icho gi nyiego? Ang’o momiyo nyiego omakou gi got ma Nyasaye oseyiero mondo obed kar dakne? h

g Kwa 21:33 Rap 3:8, 10

h 1We 11:5 Za 48:2, 3 Za 132:13

68:9 1 Hibrania, “girkeni.” 68:13 1 Kata nyalo bedo, “kunindo e kund rombe.” 68:14 1 Kata, “Ne chal mana ka gima pe lwar Zalmon.”

943

17

18

19

20

21

22

23

24

25

Adier, Jehova biro dak kanyo nyaka chieng’. a Geche lweny mag Nyasaye ng’eny mokalo akwana. b Jehova osebiro koa Sinai mondo odonj e kare maler. c Ka ne iidho idhi malo; d Ne ikawo jo momak e lweny; Ne ikawo ji kaka mich, e Moriwo nyaka jo ma wigi tek f mondo idag e diergi, A Jah Nyasaye. Opak Jehova, Nyasaye ma ting’onwa ting’wa pile, g En e Nyasaye madier ma warowa. (Sela) Nyasachwa en Nyasaye madier kendo ma reso ji; h Jehova Wuon Loch Duto e ma resowa e tho. i Kuom adier, Nyasaye biro toyo wi wasike, Obiro golo osimbo motimo yier e wi jo ma dhi nyime timo richo. j Jehova osewacho niya: “Abiro gologi Bashan; k Abiro gologi e nam matut, Mondo giyor remb wasikgi, l Ka guogigi to nang’o remb wasikgigo.” A Nyasaye, gineno kiwuotho ka ia locho e lweny, Gineno maler ka Nyasacha kendo Ruodha donjo kare maler. m Jower otelo, ka jo ma

SULA 68 a Rap 12:5, 6 1Ru 9:3 Hib 12:22

b 2Ru 6:16, 17 Mat 26:53

26

c Wuo 19:23 Rap 33:2

d 2Sa 5:7 e Ef 4:8, 11

27

f Rap 2:36 Rap 7:22

g Za 55:22 1Pe 5:6, 7

h Isa 12:2 Isa 45:17

i Rap 32:39 j Za 55:23

28

Eze 18:26

k Kwa 21:33 l Za 58:10

29

m 1We 15:25, 28 Za 24:7

 Kolam mar 2

30

a 1We 15:16 Za 87:7 Za 150:3

b Bur 11:34 1Sa 18:6

c Za 95:6 Isa 44:2

d Cha 49:27 1Sa 9:21

31

e Za 138:8 f 1Ru 10:10 2We 32:23 Za 72:10

32

g 1Ru 6:1 1We 16:1 Ezr 5:14

h Eze 39:18 i Isa 45:14 Isa 60:5

j Rap 32:43 k Za 104:3

33

ZABURI 68:17-33 goyo gige thum migwelo luwogi; a To nyiri ma goyo oyieke nie diergi. b Pakuru Nyasaye e dier chokruoge madongo; Un nyikwa Israel, pakuru Jehova. c Dhood Benjamin, d ma en dhoot matin e ma otelonegi, Jotend dhood Juda kod ogandagi moil be ni kodgi, Kaachiel gi jotelo moa e dhood Zebulun gi Naftali. Nyasaye osewacho ni ibiro bedo gi teko. A Nyasaye, nyis tekoni ma isekonyowago. e Ruodhi biro keloni mich f Mitiyogo e hekalu mari man Jerusalem. g Kwer jo ma chalo ondiegi manie dier odundu, Kwer jo ma chalo kwedh ruedhi h kod nyiroye, Nyaka chop ji okulreni ka gikelo fedha.1 To ke ogendni duto mohero lweny. Gik molos gi mula nokel koa Misri;1i Kush biro rikni kelo ne Nyasaye mich. Un pinjeruodhi duto mag piny, weruru ne Nyasaye, j Pakuru Jehova. (Sela) Weruru ne Jal ma ringo gi gache e kor polo ma nyaka nene, k

68:30 1 Kata nyalo bedo, “onyon piny ka gikelo fedha.” 68:31 1 Kata nyalo bedo, “Joote nobi koa Misri.”

ZABURI 68:34–69:15 Winjuru! Dwonde mor matek mana ka mor polo. 34 Landuru teko mar Nyasaye. a En gi duong’ e wi Israel, Kendo tekone nenore e kor polo. 35 Nyasaye en ng’at malich miwuoro ka en e kare maler. b En e Nyasach Israel, Nyasaye ma miyo ji teko gi nyalo. c Pakuru Nyasaye. Ne jatend wer. Wendni onego ower gi dwol mar “Ondanyo.” Zaburi mar Daudi.

Nyasaye, resa 69 Yaye nikech pi chiegni 2

3

4

5 6

ima. d Asenimo e chuodho matut ka ma onge lowo motegno ma danyon. e Asechopo e kut, Kendo apaka oseyweya. f Aseywak mondo okonya ma aol, g Dwonda koro rama. Wengena ojony ka arito Nyasacha. h Jo mosin koda kayiem nono i Ng’eny moloyo yie wiya. Bende, jo ma hangona wach mondo gitieka Ng’eny mokalo. Ne gichuna chiwo gik ma ne ok akwalo. A Nyasaye, ing’eyo fupa, Kendo ing’eyo richona duto. A Jehova Nyasach oganda lweny kendo Wuon Loch Duto,

SULA 68 a Za 96:7 b Za 47:2 Za 66:5

c Za 29:11 Isa 40:29-31

7

 SULA 69 d Za 144:7 Ywa 3:54 Jon 2:5

8

e Za 40:2 f Za 32:6

9

Jon 2:3

g Za 22:2

10 h Za 119:82 Za 119:123 Isa 38:14

i Luk 23:22 Joh 15:24, 25

 Kolam mar 2

11 12

a Za 22:6 Jer 15:15

b Isa 50:6 Mat 26:67 Mat 27:29

13

c Ayu 19:13 Za 31:11 Joh 1:11 Joh 7:5

d 1Ru 19:10 Za 119:139 Mat 21:12, 13 Mar 11:15-17 Joh 2:13-17

14

e Rum 15:3 f Isa 49:8 Hib 5:7

g Za 68:20 h Za 144:7 i Za 69:2

15

944 Kik iwe jo ma ogeni oyud wich-kuot nikech an. Yaye Nyasach Israel, Kik iwe ji ocha jo ma manyi nikech an. Ji kweda nikech in; a Wiya kuot ma ok anyal ting’o wang’a. b Achalo wendo ne owetena, c Kendo owetena sie nena ka japiny moro nono. Kinda ma an-go ne odi osetieka, d Kendo jo ma ne yanyi koro yanya. e Ka ne abolora1 kendo tueyo chiemo, Pod ne iyanya ayanya. Ka ne arwako law gunia Ne ginyiera anyiera.1 Jo mobet e dho rangach kuodha, Kendo aselokora wer ma jokong’o wero. A Jehova, yie mondo lamona ochop iri, E kinde mowinjoreni. f Dwoka mondo inyis ni ing’eyo reso jogi, g Nikech herani mosiko, A Nyasaye. Gola e chuodho; Kik iwe anim. Resa e lwet jo mosin koda, Kendo resa e kut. h Kik iwe ohula ma ringo matek oywaya, i Kendo kik iwe anim e kut,

69:10 1 Kata nyalo bedo, “Ka ne aywak.” 69:11 1 Hibrania, “Nadokonegi mana ngero.”

945

16

17

18 19

20

21

22

23

24

Kata kik iwe soko1 omuonya. a A Jehova, dwoka nikech herani ber kendo osiko. b Bi ira nikech ng’wononi ogundho. c Kik ipand wang’i ne jatichni. d Dwoka mapiyo nikech asandora. e Sud machiegni koda mondo iresa; Resa e lwet wasigu. Ing’eyo kaka ji osemiyo chunya obedo malit, kaka gisejara, kendo kaka gisekuodo wiya. f Wasika duto bende ineno. Akwede osenyoso chunya ma koro onge gima datim.1 Ne ageno ni gibiro kecha, to ne ok gikecha, g Bende, naparo ni dayudie ng’at ma dihoya, to ne ok ayudo. h Kar miya chiemo ne gimiya sum, i Kendo ne gimiya divai makech mondo otiekna riyo. j Mad mesa mochan e nyimgi lokre obadho, Kendo mewogi obednegi otegu. k Mad mudho oim wengegi mondo kik ginen, Kendo nungogi osik ka yiengni. Ol mirimbi kuomgi;

69:15 1 Kata, “bur.” 69:20 1 Kata, “Akwede osemiyo chunya adhola ma ok nyal chango.”

SULA 69 a Za 16:10

25 b Za 63:3 Za 109:21

c Za 25:16

26

d Za 27:9 Za 102:2

e Za 31:9 Za 40:13

27

f Za 22:6

g Za 142:4

28

h Ayu 19:14

i Mat 27:34 Mar 15:23

29

j Mat 27:48 Mar 15:36 Luk 23:36 Joh 19:29

k Rum 11:9, 10



30

Kolam mar 2 a Za 21:9

b Tic 1:20

31

c Wuo 32:33

d Fil 4:3 Fwe 3:5 Fwe 13:8

32

e Za 109:22

f Za 50:13-15 Hos 14:2

g Za 10:17 Za 102:17 Isa 66:2

h Za 146:7 Isa 61:1 Luk 4:18

33

ZABURI 69:16-33 We mirimbi mager ojukgi. a Mad ka ma gigoye kambi1 olokre gunda, Kendo kik iyie ne ng’ato ang’ata odag e hembgi. b Nimar gisando jal misechwado, Kendo gisiko giwuoyo kuom lit mag jo ma isechwado. Mad giyud kum mager nikech kethogi, Kendo kik ikwan-gi ka jo makare. Mad ruch nyinggi e bug ngima, c Kendo kik kwan-gi kaachiel gi jo makare. d Achandora kendo an gi rem. e Yaye Nyasaye, ting’a malo kendo iresa gi tekoni. Abiro pako nying Nyasaye gi wende, Kendo abiro miye duong’ ka agoyone erokamano. Mano biro moro Jehova moloyo miye ruath, Kata nyaruath ma nigi tungene kod ombong’ne. f Jo mamuol biro neno mano kendo ginibed mamor. Un jo ma manyo Nyasaye, mad chunyu bed mangima. Nimar Jehova winjo jo ma chandore, g Kendo ok olok ng’eye ne joge motue. h

69:25 1 Tiende ni, kambi mochiel gi ohinga.

ZABURI 69:34–71:11 34 Mad piny gi polo opake, a Kachiel gi nembe kod gik moko duto ma wuotho e igi. 35 Nikech Nyasaye biro reso Sayun b Moger taonde mag Juda kendo, Kendo ji nodagie mi ginibed weg pinyno. 36 Adier, nyikwa jotichne nobed weg pinyno, c Kendo jo mohero nyinge d nodagie. Ne jatend wer. Zaburi mar Daudi ma paro ne ji wach moro.

Nyasaye, yie iresa. 70 AYaye Jehova, ret piyo 2

3 4

5

mondo ikonya. e Mad jo ma dwaro nega Oyud wich-kuot mi ging’eng’ nono. Bende, mad jo mamor ka masira oyuda Odog chien ka wigi kuot. Mad jo ma nyiera ni: “Ha! Ha!” Oyud wich-kuot. To yie mondo ji duto ma manyi Obed mamor kendo moil. f Mad ji duto mohero warruokni owach kinde duto niya: “Miuru Nyasaye duong’.” An to achandora kendo adhier; g Bi ikonya piyo, yaye Nyasacha. h In e jakonyna kendo jawarna; i Yaye Jehova, kik ideki. j

SULA 69 a Za 96:11 Isa 49:13

b Za 51:18

71 2

c Isa 61:9 Isa 66:22

d Za 91:14 Jak 1:12



3

SULA 70 e Za 40:13-17 f Za 5:11 Ywa 3:25

g Za 109:22

4

h Za 141:1 i Za 18:2 j Za 13:3

5

 Kolam mar 2  SULA 71

6

a Za 25:2 Za 31:1-3 Isa 45:17 Jer 17:18

b Za 34:15 c 2Sa 22:2, 3

7

Za 18:2 Za 144:2

d Za 17:8, 9 Za 59:1 Za 140:4 Mat 6:13

e 1Sa 17:45 Jer 17:7

8 9

f Za 22:9, 10 Za 139:16 Isa 46:3

10

g Za 51:15 Hib 13:15

h Za 92:14 i Za 73:26 Ekl 12:3

j 2Sa 17:1, 2

946 A Jehova, in e kar bwokna. Kik iwe ane wich-kuot. a Konya kendo igola e chandruok nikech in Jal makare. Chikna1 iti mondo iresa. b Bedna lwanda motegno Ma anyalo ringoe sa asaya. Gol chik mondo iresa, Nimar in e lwandana kendo ohingana. c Yaye Nyasacha, resa e lwet jaricho, d Gola e lwet ng’at ma sanda. Nimar ageno kuomi, yaye Jehova Wuon Loch Duto, Asegeni chakre tinna. e Asegeno kuomi chakre nyuolna; In e ma ne igola e i minwa. f Abiro paki ndalo duto. Ji mang’eny hum konena; In e kar bwokna motegno. Dhoga opong’ gi pakni; g Kendo odiechieng’ duto ahulo duong’ni. Kik iwita ka aseti; h Kik ijwang’a ka tekona orumo. i Wasika wuoyo marach kuoma, Kendo jo ma chano kaka diginega ng’ado rieko. j Giwacho niya: “Nyasaye oseweye. Omiyo, laweuru umake

11

71:2 1 Kata, “Kulri mondo ichikna iti.”

947

12

13

14 15

16

17

18

19

nimar onge ng’at ma biro konye.” a A Nyasaye, kik ibed mabor koda, Bi piyo mondo ikonya, yaye Nyasacha. b Mad jo ma kweda Oyud wich-kuot kendo gilal nono. c Mad jo ma dwaro hinya Oyud wich-kuot gi achaya. d An to abiro riti ka an gi geno; Abiro medo mana paki. Dhoga biro hulo timbeni makare, e Kendo pile abiro hulo warruok ma a kuomi, Kata obedo ni ging’eny mokalo akwana. f Abiro nyiso ji tijeni madongo, A Jehova Wuon Loch Duto, Adier, in kendi e ma nahul timbeni makare. A Nyasaye, isepuonja chakre tinna, g Kendo nyaka kawuono pod ahulo timbeni miwuoro. h Yaye Nyasaye, kata ka chieng’ ati kendo wiya opong’ gi lwar kik ijwang’a. i Abiro lando tekoni ne tieng’ ma biro, Kaachiel gi nyaloni maduong’ ne jo ma nobi bang’e. j A Nyasaye, timni makare ochopo e polo. k Isetimo gik madongo; Ng’ano ma dipim kodi, yaye Nyasaye? l

SULA 71 a Za 3:2 Za 42:10 Mat 27:42, 43

b Za 22:11 Za 35:22 Za 38:21, 22

c 2Sa 17:23 d Za 109:29 e Za 35:28 Za 40:9

f Za 40:5 g Za 71:5 h 2Sa 22:1 1We 16:4 Za 9:1

i Za 37:25 Za 71:9

j Wuo 13:8 1We 29:10, 11 Za 78:2-4

k Za 36:6 l Wuo 15:11 Za 86:8 Za 89:6 Jer 10:7

 Kolam mar 2 a 2Sa 12:10, 11 b Za 40:2 Za 86:13

c Za 25:10 Za 108:4 Za 146:6

d Za 63:5 Za 104:33

e 2Sa 4:9 Za 103:4

f Za 71:8 g Za 71:13

 SULA 72 h 1We 22:11, 12 1We 29:19 Jer 23:5

i 1Ru 3:9, 28 j Isa 11:4

ZABURI 71:12–72:4 20 Kata obedo ni isemiyo ayudo chandruoge kod lit mathoth, a Meda teko; Gola kuonde matut mag piny.1b 21 Meda duong’, Kendo rita kihoyo chunya. 22 Eka abiro paki gi gir thum migwelo, A Nyasacha, nikech in ja adiera. c Yaye Jal Maler mar Israel, Abiro werni gi nyatiti. 23 Dhoga biro kok gi mor ka aweroni pak, d Nimar isereso ngimana. e 24 Lewa biro hulo timbeni makare odiechieng’ duto, f Nimar jo ma dwaro hinya biro yudo wich-kuot mi ging’eng’. g Zaburi ma wuoyo e wi Solomon.

Nyasaye, puonj 72 Aruoth bucheni,

Kendo ipuonj wuod ruoth chikeni makare. h 2 Konye ng’ado ne jogi bura makare, Kendo yalo buch jo ma sandore gadiera. i 3 Gode madongo kod matindo mondo okel ne ji kuwe, Nikech timgi makare. 4 Mad ong’ad bura makare ne jo ma sandore. Kendo reso nyithind jochan, Mi otiek ng’at ma diyo ji. j

71:20 1 Kata, “Gola e kut.”

ZABURI 72:5-20 5 Gibiro luori ndalo duto, Mana kaka wang’ chieng’ gi dwe osiko karieny. Giniluori e tiengegi duto. a 6 Obiro chalo gi koth ma chue e lum mong’ad maber, Kendo gi koth ma miyo piny ng’ich. b 7 E ndalone, jo makare biro dhi maber, c Kendo kuwe biro bedo mogundho d nyaka dwe nolal nono. 8 Lochne biro chakre e nam achiel nyaka e nam machielo, Kendo e Aora1 nyaka e tung’ piny. e 9 Ogendini modak e thim biro kulorene, Kendo wasike biro nang’o lowo. f 10 Ruodhi mag Tarshish kod mag chulni biro kelone gik moko. g To ruodhi mag Sheba gi mag Seba biro miye mich. h 11 Ruodhi duto biro kulorene, Kendo ogendni duto biro tiyone. 12 Nimar obiro reso jachan ma ywakne, Bende, obiro reso ng’at ma sandore ma onge ng’at ma dikonye. 13 Obiro kecho jo ma sandore kaachiel gi jochan, 72:8 1 Tiende ni, Yufrate.

SULA 72 a Za 89:36, 37 Luk 1:32, 33 Fwe 11:15

14

b 2Sa 23:3, 4 Nge 16:15 Nge 19:12

c Isa 61:11

15 d 1Ru 4:25 1We 22:9 Isa 2:4 Isa 9:6

e Wuo 23:31 1Ru 4:21 Za 2:8 Za 22:27, 28 Dan 2:35 Zek 9:10

16

f Za 2:9 Za 110:1

g 1Ru 4:21 h 1Ru 10:1, 2

 Kolam mar 2 a 1Ru 10:10

17

b Isa 30:23 c Isa 35:1, 2 d 1Ru 4:20 e Za 45:17 Za 89:35, 36

f Cha 22:18 Gal 3:14

18

g 1We 29:10 h Wuo 15:11

19

i Fwe 5:13 j Kwa 14:21 Hab 2:14

k 1Sa 17:58

20

948 Kendo obiro reso ngima jo modhier. Obiro golonegi gik ma diyogi kaachiel gi timbe mahundu, Kendo rembgi nobed gi nengo maduong’ e nyime. Mad odag aming’a, kendo kelne dhahabu moa Sheba, a Mad ji duto sik ka lamone Kendo guedhe odiechieng’ duto. Cham nobed mang’eny e piny; b Cham nochieg nyaka e wi gode. Olembene biro nyak mana ka olembe ma nyak Lebanon, c Kendo taonde biro pong’ gi ji mana ka lum manie pap. d Mad nyinge sik nyaka chieng’. e Mad nyingeno sik ndalo duto ma wang’ chieng’ nitie. Mad oguedh ogendni duto, f Kendo mad ogendni duto kwane ka ng’at mamor. Mad Jehova Nyasach Israel yud pak, g En kende e motimo gik miwuoro. h Mad nyinge maduong’ opak nyaka chieng’, i Mad duong’ne opong’ piny duto. j Amin kendo Amin. Ma e giko lamo mag Daudi wuod Jesse. k

949

ZABURI 73:1-21 BUK MAR ADEK (Zaburi 73-89) Wend Asaf. a SULA 73 11 Giwacho niya: “Nyasaye Nyasaye timo gik ma- a 2We 35:15 ding’e nade gik ma beyo ne Jo-Israel, timore? a b Za 84:11 otimo maber ne jo Be Nyasaye Mamalo Mat 5:8 ma chunygi long’o. b Chutho ong’eyo gik ma timore adier? An to tiendena ne both c Za 94:18 obaro tenge; 12 Kamano e kaka joricho d Ayu 21:7 chalo, gin gi gik maNe achiegni kier. c Jer 12:1 thoth, b Nimar nyiego nomaka gi e Ekl 7:15 Kendo mwandugi siko ka josunga medore ameda. c Ka naneno kaka joricho f Ayu 12:6 13 Adier, aserito chunya dhi maber. d Ayu 21:7, 9 Kendo aselwoko lwetena Nimar githo ma onge g Jer 12:1 kayiem nono. d rem, 14 Nimar nachandora odieKendo dendgi ber. e h Ayu 21:14, 15 chieng’ duto, e Chandruok ma mako ji f Kendo ne ikuma okinyi ok yudgi, i Za 53:1 kokinyi. f Kendo ok githagre kaka 15 Ka dine awacho weche j 1Ru 21:7 jomoko. g  ma kamago, Mano e momiyo giKolam mar 2 Dine andhogo jogi.1 rwakore gi sunga ka a Za 10:4, 11 16 Ka natemo winjo tiend ng’at morwako thiwni Za 94:3, 7 Eze 8:12 h gigi duto, e ng’ute, Zef 1:12 Ne gidhiera nono. Kendo girwakore gi ti17 Nyaka nadonjo ka maler mbe gero ka ng’at mo- b Za 37:35 mar Nyasaye, rwako law. c Za 17:14 Eka nafwenyo kaka gikoWengegi ofinjo nikech gi nobed. ngimagi ber; d Ayu 34:7, 9 18 Adier, iketogi ka ma Ayu 35:3 Weche dhinegi maber poth poth, g moloyo kaka ne giparo. Imiyo gilwar piny ma Gijaro ji kendo giwacho e Za 34:19 githo. h weche maricho, i f Ayu 7:17, 18 19 Itiekogi ka diemo wang’! i Gigoyo mana mbak saMasiche malich lal kodgi ndo jomoko. j g Za 35:6, 7 Jer 23:11, 12 nono! Giwuoyo ka gima gin 20 A Jehova, mana kaka malo ahinya ka polo, h Za 37:10, 20 lek ma lal nono, Za 55:23 Kendo lewgi nyalo waNge 3:33 E kaka ok ibi parogi ka cho gimoro amora ma ichiewo. gidwaro. i Ayu 21:23 21 To iya nowang’ j Za 37:1, 2 E momiyo joge doknegi, Isa 30:13 Kendo gimodho pigege 73:15 1 Hibrania, “Dine andhogo tieng’ modhuro. yawuoti.” j Za 73:3

73 2 3

4 5

6

7

8

9

10

ZABURI 73:22–74:11 Kendo nawinjo malit ahinya e chunya. 22 Ne aonge rieko, kendo weche ne ok donjna; Ne achalo mana gi le ma onge rieko e nyimi. 23 Kata kamano, sani an kodi pile; Isemako lweta ma korachwich. a 24 Itaya gi rieko ming’adona, b Kae to bang’e ibiro miya duong’. c 25 En ng’a ma an-go e polo mak mana in? Kendo onge gima chielo ma agombo e piny moloyi. d 26 Ringra gi chunya nyalo doko ma nyap, To Nyasaye e lwanda ma miyo chunya teko, en e pokna nyaka chieng’. e 27 Adier, jogo man mabor kodi biro lal nono. Ibiro tieko ji duto motamore makore kodi.1f 28 An to sudo machiegni gi Nyasaye berna moloyo. g Aseketo Jehova Wuon Loch Duto kar bwokna. Abiro lando tijene duto. h Maskil.1 Zaburi mar Asaf. i

Nyasaye, isewi74 Yaye towa nyaka chieng’

nikech ang’o? j Ang’o momiyo mirima mager omaki gi rombe manie legeni? k 2 Par oganda ma ne ing’iewo chon gi lala, l

73:27 1 Kata, “ji duto ma terore.” 74:Wiye 1 Som Tiend Weche.

SULA 73 a Za 16:8 Za 63:8 Isa 41:10

b Za 25:9 Za 32:8 Za 37:23 Za 143:10 Nge 3:6

3

c Za 37:34 d Za 42:2 Za 84:2 Isa 26:9

4

e Za 16:5 Ywa 3:24

f Kwa 15:39

5

Jak 4:4

g Za 65:4 Jak 4:8

h Za 118:17

6

 SULA 74 i 1We 25:1

7

2We 35:15

j Ywa 5:20 k Rap 29:19, 20 Za 100:3

8

l Rap 9:29

 Kolam mar 2 a Rap 4:20 Rap 32:9

b Za 48:2

9

Za 132:13

c Dan 9:17 d Za 79:1 e Ywa 2:7 f 1Ru 6:18, 35 g 2Ru 25:9

10

Isa 64:11

h Za 13:2 Za 79:4

i Eze 36:23 j Za 44:23 Isa 64:12 Ywa 2:3

11

950 Oganda ma ne iwaro mondo obed jogi. a Bende, par Got Sayun ka ma idakie. b Wuoth idhi kuonde mosedong’ gunda. c Jasigu oseketho gik moko duto man ka maler. d Wasiki noruto ka ma ne ijaromoga kodwa. e Gisechungo bendechegi kaka ranyisi. Ne gichalo chwo moting’o leyegi malo mondo gitong’ bungu moyugno. Ne giketho gik mogor e kor ot f gi leyegi kod tindo. Ne giwang’o kari maler. g Ne gidwanyo ka ma nyingi dakie, mi gikethe chuth. Gin kachiel gi nyithindgi ne giwacho e chunygi niya: “Wabiro wang’o kuonde duto milamoe Nyasaye.” Onge ranyisi moro amora ma wanyalo neno; Jonabi bende koro onge, Kendo onge ng’ato ang’ata e kindwa mong’eyo ni gima otimoreni biro siko nyaka karang’o. A Nyasaye, wasikwa biro jarowa nyaka karang’o? h Gibiro yanyo nyingi nyaka chieng’ koso? i Ang’o momiyo itamo lweti ma korachwich tiyo tichne? j

951

12 13 14

15

16

17 18

19

20

21

Gole e kori1 mondo itiekgi. To Nyasaye en Ruodha chakre chon, Oreso ji e piny ngima. a Nipogo nam gi tekoni; b Ne itoyo wiye ondiegi mag nam. Ne itoyo wiye mag Levayathan;1 Ne imiyo jo ma odak e thim ringrene mondo ocham. Ne ibaro piny mondo sokni gi aoche matindo omol; c Kendo in e ma ne imiyo aoche ma ok duon oduono. d In e ma ne ichueyo odiechieng’ gotieno. Ne ichueyo ler gi wang’ chieng’. e Ne iketo ne piny tong’; f Iseketo ndalo oro gi ndalo koyo. g A Jehova, par kaka wasigu osejari, Kendo kaka jo mofuwo ochayo nyingi. h Yaye kik ichiw akuchi ne ondiegi. Kendo kik wiyi wil nyaka chieng’ gi jogi misando. Par singruok ma ne itimo kodwa, Nimar kuonde duto motimo mudho e piny opong’ gi mahundu. Kik iwe chuny jo ma ithiro onyosre; i Mad jo ma sandore kod jochan opak nyingi. j

74:11 1 Kata, “Gole ka ma isoye e lepi.” 74:14 1 Som Tiend Weche.

SULA 74 a Wuo 15:2 Isa 33:22

b Wuo 14:21 Neh 9:10, 11

c Isa 48:21

ZABURI 74:12–75:7 22 A Nyasaye, a malo mondo iyal buchi iwuon. Par kaka jo mofuwo jari pile ka pile. a 23 Wiyi kik wil gi gima wasiki wacho. Koko mag jogo ma ochayi choponi malo pile. Ne jatend wer. Onego owere gi dwol mar “Kik Ikel Kethruok.” Zaburi mar Asaf. b Wer.

d Jos 3:13

erokama75 Wagoyoni no, A Nyasaye, wa-

e Cha 1:3, 5 Za 136:7, 8

f Tic 17:26

g Cha 8:22

2

3

h Isa 52:5

4 i Za 12:5

j Ezr 3:11



5

Kolam mar 2 a Za 89:50, 51 Isa 52:5

 SULA 75

6

b 2We 35:15

c Isa 30:27

d Za 50:6 Za 58:11

7

goyoni erokamano, Nimar in machiegni kodwa,1c Kendo ji lando tijeni miwuoro. Iwacho niya: “Ka aseketo kinde mowinjore mar ng’ado bura, Ang’ado bura makare. Ka ne piny kaachiel gi gik moko duto me iye oyiengni,1 An e ma namako sirnige.” (Sela) Akwero jo ma sungore niya: “Weuru sungoru.” Bende, akwero joricho niya: “Kik ung’awru nikech tekou.1 Kik ung’awru nikech tekou1 Kendo kik uwuo gi tok teko. Nimar duong’ ok bi Koa yo wuok chieng’, kata yo podho chieng’, kata yo milambo. Nyasaye e Jang’ad Bura. d

75:1 1 Kata, “Nyingi ni machiegni kodwa.” 75:3 1 Kata, “oleny.” 75:4, 5 1 Hibrania, “Kik uting’ tungeu malo.”

ZABURI 75:8–77:3 Odwoko ng’at achiel piny to oting’o machielo malo. a 8 Nimar Jehova oting’o okombe e lwete b Mopong’ gi divai mochiek kendo moruw gi gik makech. Obiro ole oko, To joricho duto manie piny biro madhe duto.” c 9 An to abiro lando wachni nyaka chieng’; Kendo abiro pako Nyasach Jakobo gi wende. 10 Nimar owacho niya: “Anatiek teko1 joricho duto, To jo makare anamedgi teko.”1 Ne jatend wer. Wendni onego ower gi gige thum ma nigi tonde migwelo. Zaburi mar Asaf. d Wer.

nigi huma e 76 Nyasaye Juda; e

2 3

4 5

6

Nyinge duong’ e Israel. f Hema mare ni Salem, g Kendo kar dakne ni Sayun. h Kanyo e ma ne oturoe aserni makakni, Gi okumbni, gi ligengni, kod gige lweny. i (Sela) Lerni rieny ahinya; Duong’ mari oyombo gode momewo gi le. Oseyak jolweny ma jochir. j Kendo koro gisenindo; Jolwenjgo duto ne onge teko kata matin. k A Nyasach Jakobo, ka ne ikumogi,

75:10 1 Hibrania, “tunge.”

SULA 75 a 1Sa 2:7 Dan 2:21 Dan 4:17 Luk 1:52

7

b Za 11:5, 6 c Ayu 21:19, 20 Jer 25:15, 28 Jer 49:12 Fwe 14:9, 10 Fwe 16:19 Fwe 18:6

8

 SULA 76 d 2We 35:15

9

e Za 48:1, 3 f 2We 2:5 g Cha 14:18 h Za 74:2

10

Za 132:13 Za 135:21

i 2We 32:21 Za 46:9

j Luk 1:51

11

k Isa 31:8 Isa 37:36

 Kolam mar 2 a Nah 2:13 b Za 89:7 c Jer 10:10 Nah 1:6

d 1Ru 8:49 e 2We 20:29 Za 2:4, 5

f Za 147:6 Nge 3:34 Zef 2:3

g Nge 16:4 Dan 3:19, 28

h Kwa 30:2 i 2We 32:23 Za 89:7

 SULA 77 j 2We 35:15 k Za 34:6 Nge 15:29

l Za 18:6 Za 50:15

m Za 42:5

12

952 Faras gi ng’at moidhe ne ogore piny motho. a In kendi e ma onego oluori. b Ere ng’at ma nyalo chung’ e nyimi ka in gi mirima? c Ne ing’ado bura ka in e polo; d Luoro ne omako piny mi oling’ thi. e Nyasaye ne ochung’ mondo ong’ad bura, Kendo reso jo mamuol manie piny. f (Sela) Adier, mirimb dhano biro mana paki; g Ibiro bidhori gi mirimbgi modong’. Singreuru ne Jehova Nyasachu, kendo uchop singou, h Jogo duto mokiewo kode mondo okelne mich kendo miye luor. i Obiro miyo jotelo ma wigi tek obolre; Omiyo ruodhi mag piny bedo maluor.

Ne jatend wer mar Jeduthun.1 Zaburi mar Asaf. j Wer.

matek ne 77 Anaywag Nyasaye;

Anaywagne kendo enowinja. k 2 Ka nachandora, ne amanyo Jehova. l Ne arieyone bedena malo ma ok aol otieno duto. Chunya ne otamore hore. 3 Ne aparo Nyasaye mi ne aywak; m

77:Wiye 1 Som Tiend Weche.

953

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Chunya nochandore kendo tekona norumo. a (Sela) Ne imako wengena mi ne ok anyal miyogi; Mirima omaka, ok anyal wuoyo. Ne aparo mana ndalo mosekadho; b Higni machon bende naparo. Gotieno ne aparo wenda; c Ne aparo matut e chunya; d Ne anono weche adimba. Jehova biro witowa nyaka chieng’ koso? e Be obiro nyisowa ng’wono kendo? f Herane mosiko oserumo nyaka chieng’ koso? Be tienge ma biro none gik ma ne osingo? Dibed ni wi Nyasaye osewil gi kecho ji? g Koso mirimbe osemiyo oweyo nyiso ji ng’wonone? (Sela) Nawach gima chando chunya nyaka karang’o? h Nimar Ng’at Mamalo Chutho oselokonwa lwete ma korachwich. Abiro paro tije mag Jah; Abiro paro honni mage machon gilala. Abiro paro matut kuom tijeni duto; Abiro paro matut gik misetimo. i

SULA 77 a Za 143:4 b Za 143:5 Isa 51:9

c Za 42:8 d Za 77:12 e Za 74:1 f Za 79:5 g Isa 49:14 Isa 63:15

h Za 31:22 i 1We 16:9 Za 143:5

 Kolam mar 2 a Wuo 15:11 Za 89:8

b Za 72:18 Fwe 15:3

c Wuo 9:16 Isa 52:10 Dan 3:29 Dan 6:26, 27

d Wuo 6:6 Rap 9:29

e Wuo 14:21 Jos 3:16 Za 114:1-3

f 2Sa 22:15 Za 144:6

g Za 29:3 h Za 97:4 i Wuo 19:18 2Sa 22:8

j Neh 9:10, 11 Hab 3:15

k Wuo 13:21 Za 78:52

l Isa 63:11 Tic 7:35, 36

ZABURI 77:4-20 13 A Nyasaye, yoreni ler. En nyasaye mane maduong’ kaka Nyasachwa? a 14 In e Nyasaye madier ma timo gik miwuoro, b Kendo isenyiso tekoni ne ji mopogore opogore. c 15 Ne ireso jogi gi badi ma ratego; d Ne ireso nyikwa Jakobo gi Josef. (Sela) 16 Nembe noneni, A Nyasaye; Nembe noneni mi luoro nomakogi. e Kendo kuonde matut me nam ne otetni. 17 Boche polo ne oolo koth, Kendo polo nomor, Ka aserni magi to mil koni gi koni. f 18 Polo ne omor g mana kaka geche faras ma ringo matek; Mil polo ne omenyo piny duto; h Piny ne otetni kendo oyiengni. i 19 Ne iwuotho king’ado dier nam, j Yo ma niluwo nokadho e dier pige ma ringo matek, To kuonde ma tiendeni ne onyono ne ok nyal ne gi wang’. 20 Ne itayo jogi mana kaka jakwath tayo rombe, k Ka gin e lwet Musa gi Harun. l

ZABURI 78:1-19 Maskil.1 Zaburi mar Asaf. a

un joga, chikuru 78 Yaye itu uwinj chikna; 2

3

4

5

6

7

8

Chikuru itu ne weche moa e dhoga. Abiro wuoyonu gi ngero. Ee, abiro goyonu ngero e wi gik ma notimore chon. b Gin gik ma wasewinjo kendo ma wang’eyo, Ma ne wuonewa onyisowa, c Ok wabi pandogi ne yawuotgi; Wabiro hulogi ne tieng’ ma biro d Wabiro hulonegi teko ma Jehova nigo, e Kod gik madongo mosetimo. f Ne omiyo joka Jakobo chik Kendo ne oguro chik e Israel; Ne ochiko kwerewa Mondo opuonj nyithindgi chikego, g Mondo tieng’ ma biro Ma pok onyuol ong’egi, h Gin bende ginyis nyithindgi. i Kamano giniket genogi kuom Nyasaye. Wigi ok nowil gi gik ma Nyasaye osetimo j To ginirit chikene. k Mondo kik gichal gi kweregi Ma nong’anyo nikech tokgi ne tek. l Ne gin tieng’ ma ne ok oluwo Nyasaye gi chunygi duto, m

78:Wiye 1 Som Tiend Weche.

SULA 78 a 1We 25:1 b Nge 1:5, 6 Mat 13:34, 35

9

c Wuo 13:8 Za 44:1

d Rap 4:9 Rap 6:6, 7 Rap 6:21 Rap 11:18, 19 Jos 4:6, 7

10

e Isa 63:7 f Za 98:1

11

g Cha 18:19 Rap 6:6, 7

h Za 71:17, 18 Za 102:18

i Rap 4:10

12

j Rap 4:9 Za 103:2

k Rap 5:29 l Wuo 32:9 Rap 1:43 Rap 31:27 2Ru 17:13, 14 Eze 20:18 Tic 7:51

m Za 81:11, 12 Jer 7:24-26



13

14

Kolam mar 2 a Rap 31:16 b 2We 13:8, 9 Neh 9:26

15

c Rap 32:18 2We 13:12 Jer 2:32

d Za 106:21, 22

16

e Rap 4:34 Neh 9:10

f Kwa 13:22 g Wuo 14:21, 22 Wuo 15:8

17

h Wuo 13:21 Wuo 14:20, 24

i Wuo 17:6 Kwa 20:11 Za 105:41 Isa 48:21 1Ko 10:4

18

j Rap 8:14, 15 k Rap 9:21, 22 Za 95:8 Hib 3:16

l Za 106:14

19

954 Kendo ne ok giluwe gi adiera. Jo-Efraim noringo lweny Kata obedo ni ne gimanore gi atunge gi aserni. Ne ok girito singruok ma ne gitimo gi Nyasaye, a Kendo ne gidagi luwo chikene. b Wigi nowil gi gik ma nosetimonegi, c Kaachiel gi honni ma nosenyisogi. d Ne otimo honni madongo ka kweregi neno, e E gweng’ mar Zoan, e piny Misri. f Ne omiyo nam opogore diriyo mi gikalo, Kendo nomiyo pi obarore moloso ohinga koni gi koni. g Godiechieng’ notayogi gi bor polo, To otieno duto notayogi gi ler mar mach. h Nobaro lwendni e thim, Nomiyogi pi mang’eny ka pi nam. i Nomiyo pi owuok e lwanda Mi pigno omol mana ka aora. j To pod ne gitimo richo Ka ging’anyo e thim ne Ng’at Mamalo Chutho. k Ne gitemo Nyasaye e chunygi l Ka ne gichune ni omigi chiemo ma ne gigombo. Ne giwuoyo marach kuom Nyasaye Ka giwacho niya: “Be

955

20

21

22

23 24

25

26

27

28

Nyasaye nyalo miyowa chiemo1 e thim kae?” a Neuru! Nogoyo lwanda Pi nobubni kendo aoche mogundho nochako mol. b “To be domiwa chiemo adier? Be dokel ne joge ring’o?” c Ka Jehova nowinjogi, iye nowang’ ahinya; d Momonjo joka Jakobo gi mach, e Adier, mirima mager nomake gi Jo-Israel, f Nikech ne ok giyie kuom Nyasaye, g Kata gene ni onyalo resogi. Nogolo chik ne kor polo, Kendo noyawo dhoudi mag polo. Ne oolonegi manna piny ka koth; Ee, nomiyogi cham moa e polo. h Ji nochamo chiemb joroteke;1i Nomiyogi chiemo mi giyieng’. j Notugo yamb ugwe e kor polo Kendo nokudho yamb milambo gi tekone. k Nomiyogi ring’o mang’eny ka buru, Ee, winy nolwarnegi mang’eny ka kuoyo me dho nam. Nomiyo winyogo olwar e i kambi,

78:19 1 Kata, “chanonwa mesa.” 78:25 1 Kata, “chiemb malaike.”

SULA 78 a Wuo 16:8 b Wuo 17:6

29

c Wuo 16:3 d Kwa 11:10

30

e Hib 12:29 f Kwa 11:1

31

g Za 106:24 Hib 3:10 Juda 5

h Wuo 16:14, 35 Wuo 16:31, 32 Kwa 11:7 Rap 8:3 Joh 6:31 1Ko 10:2, 3

32

i Za 103:20 j Wuo 16:12 k Kwa 11:31-34



33

Kolam mar 2 a Kwa 11:19, 20 b Kwa 11:10

34

c Kwa 11:34 d Kwa 14:2-4 Kwa 25:3 1Ko 10:8-10

35

e Wuo 16:15 Rap 8:14, 15

f Kwa 14:29, 35 Rap 2:14

36

g Kwa 21:7 Bur 4:3

h Rap 32:4 i Wuo 6:6 j Za 95:10 Hib 3:10

k Rap 31:20 Jer 31:32

37

ZABURI 78:20-37 Mi gilworo hembegi duto koni gi koni. Ne gichiemo mi giyieng; Nomiyogi gima chunygi ne gombo. a To ka ne pok gitieko milumbgi, Ee, ka chiemo pod ne nie dhogi, Mirimb Nyasaye nogore kuomgi. b Mi nonego jogi ma roteke; c Kendo nogoyo yawuot Israel piny. Kata obedo ni mago duto notimore, pod ne gimedo ameda timo richo, d Ne ok giyie kuome kata obedo ni notimo honni mathoth. e Omiyo, nong’ado ndalogi mobedo machuok, f Kendo nokelonegi masiche ma apoya. To ka nochako negogi, ne gimanye; g Ne gidok mi gimanyo Nyasaye. Ne gifwenyo ni Nyasaye e Lwandagi, h Kendo ni Ng’at Mamalo Chutho e Jawargi.1i To kata kamano, ne gitemo wuonde gi weche ma nono, Ka giriambo gi lewgi. Ne ok giketo chunygi kuome, j Bende, ne ok girito singruok ma ne gisetimo kode. k

78:35 1 Kata, “e ma ne dhi chulonegi kuor.”

ZABURI 78:38-55 38 En to nokechogi; a Ne oweyonegi richogi mi ok notiekogi. b Kinde mang’eny nomuonyo mirimbe c Nikech ne ok odwar ni mirima mager omake kodgi. 39 Ne ong’eyo ni ne gin mana dhano adhana, d Ma chalo gi yamo ma kadho kendo dhi chuth.1 40 Ne gisiko ging’anyone e thim, e Kendo ne giwang’o iye ding’eny. f 41 Ne gitemo Nyasaye kinde mathoth, g Kendo ne gimiyo Jal Maler mar Israel chuny lit. 42 Wigi ne owil gi tekone maduong’, Kata chieng’ ma noresogi e lwet wasigu, h 43 Kaka notimo ranyisi madongo e piny Misri, i Kendo honni ma notimo e gweng’ mar Zoan, 44 Kaka noloko pi aoche ma ne wuok e Aora Nael obedo remo, j Kendo ji ne ok nyal modho pi moa e aochego. 45 Ne ooronegi lwang’ni mondo okagi, k Bende, nokelonegi ogwende moketho pinygi. l 46 Nooro det-bonyo mondo ocham chambgi, Dedego noketho tich matek ma ne gitiyo. m 78:39 1 Kata nyalo bedo, “Roho dhi to ok oduogi.”

SULA 78 a Wuo 34:6 Kwa 14:18 Neh 9:31

b Kwa 14:19, 20 Jer 30:11 Ywa 3:22

c Neh 9:27 Isa 48:9 Eze 20:9

d Za 103:14 e Kwa 14:11 f Isa 63:10 Ef 4:30 Hib 3:16

g Kwa 14:22 Rap 6:16 Za 95:8, 9

h Wuo 14:30 i Rap 4:34 Neh 9:10 Za 105:27-36

j Wuo 7:19 k Wuo 8:24 l Wuo 8:6 m Wuo 10:14, 15

 Kolam mar 2 a Wuo 9:23 b Wuo 9:25 c Wuo 12:29 Za 105:36

d Za 77:20 Za 105:37

e Wuo 14:20 Hib 11:29

f Wuo 14:27 Wuo 15:10

g Wuo 15:17 h Za 44:3 i Jos 24:12 Za 44:2

j Jos 13:7

956 47 Ne oketho olembegi mag mzabibu gi koth maduong’ a Kendo nogoyo ng’opegi gi pe. 48 Nokelo kodh pe monego le ma ne gin-go, b Kendo mil polo ne ogoyo jambgi.1 49 Noolo kuomgi mirimbe mager. Nokecho kodgi kendo nokelonegi chandruok; Bende, nooro oganda malaike mondo okelnegi masira. 50 Ne ok ogeng’o mirimbe. Ne ok okechogi; Nonegogi gi tuo malich. 51 Gikone, ne onego nyithindo ma kayo duto e piny Misri, c Kayo duto ma nonyuol e hembe mag Ham. 52 Kae to nogolo joge oko mana ka kueth, d Kendo notayogi ka rombe kong’ado kodgi thim. 53 Ne otayogi maber Omiyo, ne gionge luoro. e Wasikgi to nam nomuonyo. f 54 Nokelogi nyaka e pinye maler, g E piny mopong’ gi gode ma lwete ma korachwich nosekawo. h 55 Ne oriembo ogendni e nyimgi, i Mopogogi lowo kotiyo gi tond pimo. j 78:48 1 Kata nyalo bedo, “tuo nogoyo jambgi.”

957

56

57

58

59

60

61

62 63 64

65

Nomiyo dhoudi mag Israel odak e miechgi giwegi. a To pod ne gitemo Nyasaye Mamalo Chutho, kendo ne ging’anyone; b Ne gidagi rito chikene. c Gin bende ne gilokore jo andhoga mana kaka kweregi, d Ne gichalo atung’ mobam ma ok nyal bayo asere. e Ne gilosoga kuonde moting’ore malo, to mano ne wang’oga iye ahinya, f Kendo ne gimiye nyiego ka ne gilamo sanamu. g Ka ne Nyasaye oneno mano mirima nomake, h Omiyo, nodagi Jo-Israel chuth. Gikone, ne ojwang’o hemb romo ma ne ni Shilo, i Hema ma nodakie e dier ji. j Noyie ne wasigu okaw sanduk Ma ne nyiso tekone kod berne. k Nochiwo joge ne ligangla; l Iye nowang’ gi joge. Mach notieko yawuotgi, Kendo ne ok ower ne nyigi wende arus. Jodologi noneg gi ligangla, m Kendo mond lietegi ok noywagogi. n Eka Jehova nochiew ka ng’at moa e nindo, o

SULA 78 a Neh 9:24, 25 b Rap 31:16 Rap 32:15 Bur 2:11 2Sa 20:1 Neh 9:26

66

c 2Ru 17:15 Jer 44:23

d Rap 9:7

67

Bur 3:6

e Hos 7:16 f Rap 12:2 Bur 2:2 Eze 20:28

68

g Bur 2:12 1Sa 7:3

h Bur 2:20 i Jos 18:1

69

1Sa 4:11

j Jer 7:12 k 1Sa 4:21 1Sa 5:1

l 1Sa 4:2, 10 m 1Sa 2:33, 34 1Sa 4:11

n 1Sa 4:19 o Za 44:23

 Kolam mar 2 a b c d

71

Isa 42:13 1Sa 5:6 Cha 49:10 Za 87:2 Za 132:13 Za 135:21

e Za 76:2 f Za 104:5 Za 119:90 Ekl 1:4

g h i j k

70

72

ZABURI 78:56–79:3 Noa malo kaka ng’at ma ratego a momadho divai mang’eny. Ne oriembo wasike, b Momiyogi wich-kuot mosiko. Ne odagi hemb Josef; Bende, ne ok oyiero dhood Efraim. To noyiero dhood Juda, c Ee, noyiero Got Sayun ma nohero. d Ne ogero kare maler moting’ore malo ka polo, e Mogure mondo osik nyaka chieng’ mana ka piny. f Noyiero Daudi g jatichne, Mogole e abila mar rombe, h Ka ma noritoe rombe, Mokele mondo okwa joka Jakobo, i Kaachiel gi Israel ma gin joge. j Nokwayogi gi chuny matir, k Kendo notelonegi gi lwedo ma nigi lony ahinya. l

1Sa 16:12, 13 1Sa 17:15 2Sa 7:8 2Sa 6:21 2Sa 8:15 1Ru 3:6 1Ru 9:4 1Ru 15:5

l 1Sa 18:14

 SULA 79 m 1We 25:1 n Wuo 15:17 o 2Ru 24:12, 13 Za 74:3, 7 Ywa 1:10

p 2Ru 25:9, 10 2We 36:17-19 Jer 52:13

q Jer 7:33 Jer 15:3 Jer 34:20

79

Wend Asaf. m

A Nyasaye, ogendni osemonjo jogi; n Gisedwanyo hekaluni maler, o Kendo giseketho Jerusalem mi odong’ pidhe pidhe. p 2 Gisechiwo ringre jogi motho ne winy ma fuyo e kor polo mondo ocham, Kendo ringre jogi maler gisechiwo ne ondiegi me piny. q 3 Giseolo rembgi ka pi e

ZABURI 79:4–80:5 alwora duto mar Jerusalem, Kendo onge ng’at modong’ ma nyalo yikogi. a 4 Ogendni mokiewo kodwa goyonwa siboyi; b Jo molworowa jarowa kendo nyierowa. 5 A Jehova, ibiro kecho kodwa nyaka karang’o? Ibiro kecho kodwa nyaka chieng’? c Mirimbi nobed mager ka mach nyaka karang’o? d 6 Ol mirimbi ne ogendni ma ok ong’eyi, Kendo kuom pinjeruodhi ma ok luong nyingi. e 7 Nikech gisemuonyo Jakobo, Kendo giseloko pinye mi odong’ gunda. f 8 Wakwayi ni kik ikumwa nikech richo mag kwerewa. g Wakwayi ni ikechwa mapiyo, h Nimar oseduokwa piny chuth. 9 Yaye Nyasaye ma Jawarwa, konywa, i Mondo nyingi oyud duong’. Reswa kendo iwenwa1 richowa nikech nyingi. j 10 Kik iwe ogendni owach niya: “Ere Nyasachgino?” k A Nyasachwa, chul kuor ne ogendnigo ka waneno gi wang’wa, Nikech ne gichuero remb jogi. l 79:9 1 Kata nyalo bedo, “igonywa a e.”

SULA 79 a Jer 14:16 Jer 16:4

b Rap 28:37 Eze 36:4

c Za 74:1 Za 85:5 Isa 64:9

d Zef 1:18 e Jer 10:25 f 2We 36:20, 21 g Neh 9:34 h Za 69:17 Ywa 3:22

i 1We 16:35 j Jos 7:9 1Sa 12:22 2We 14:11 Za 115:1, 2 Isa 48:9 Jer 14:7

k Joe 2:17 l Jer 51:35 Eze 36:23

 Kolam mar 2 a Wuo 2:23

958 11 Mad iwinj chur mar jo motue. a Ti gi tekoni maduong’ mondo igony jo ma ong’adnegi buch tho. b 12 Chul kuor nyadibiriyo ne jo mokiewo kodwa c Nikech giseyanyi, A Jehova. d 13 Kamano, wan jogi kendo rombe mag legeni, e Wabiro paki nyaka chieng’. Wabiro hulo pakni koa e tieng’ moro nyaka machielo. f Ne jatend wer. Wendni onego ower gi dwol mar “Ondanyo.” Wer ma paro ne ji wach moro. Zaburi mar Asaf. g Wer.

Jakwadh Israel, 80 Awinjwa,

Isa 42:6, 7

b Za 102:19, 20 c Jer 12:14 d Za 74:18 e Za 74:1 Za 95:7 Za 100:3

f Za 145:4

2

Isa 43:21

 SULA 80 g 1We 25:1 h Za 77:20

3

Isa 40:11 Jer 31:10 Eze 34:12 1Pe 2:25

i Wuo 25:20, 22 1Sa 4:4

j Isa 42:13

4

k Isa 25:9 l Za 85:4 Ywa 5:21

m Kwa 6:25 Za 67:1, 2

n Za 74:1 Za 85:5 Ywa 3:44

5

In e mitayo Josef mana ka ng’at ma tayo kueth. h Ibet e kom-loch man e wi1 jokerubi, i Rienynwae. Nyis tekoni E nyim Efraim, gi Benjamin, kod Manase, j Bi ireswa. k Yaye Nyasaye, duogwa iri; l Kendo mi wang’i orienynwa mondo wayud warruok. m A Jehova Nyasach oganda lweny, ibiro sin gi lamo mag jogi nyaka karang’o? n Isemiyo gichamo pi wang’ ka chiembgi,

80:1 1 Kata nyalo bedo, “man e kind.”

959

6

7

8

9

10

11

12

13

14

Kendo isemiyo gimodho pi wang’ modhuro. Isemiyo wabedo gima ogendni ma wakiewogo laro; Wasikwa nyierowa anyiera. a Yaye Nyasach oganda lweny, duogwa iri, Kendo mi wang’i orienynwa mondo wayud warruok. b Ne igolo mzabibu c moro e piny Misri. Ne iriembo ogendni e pinjegi mipidhe. d Ne ilosone lowo maber, Kendo tiendene nomoko e lowo molandore e piny. e Tipone noumo gode duto, Kendo bedene noumo yiend sida mag Nyasaye. Noyaro bedene mochopo nyaka e nam, Kendo noloth mochopo e Aora.1f Ang’o momiyo isemuko ohinga ma nochielgo yadh mzabibu? g Ji duto ma kalo machiegni pono olembene. h Mbithe mag bungu kethe, Kendo le mag bungu chame. i Yaye Nyasach oganda lweny, duog irwa. Ng’i ane piny ka in e polo! Rit mzabibuni maber, j

80:11 1 Tiende ni, Yufrate.

SULA 80 a Za 44:13 Za 79:4

b Za 80:3, 19 c Isa 5:7 d Za 44:2 Za 78:55 Jer 2:21

e Wuo 23:28, 30 Jos 24:12, 13 1Ru 4:25

f Cha 15:18 Wuo 23:31 1Ru 4:21 Za 72:8

g Isa 5:5 h Nah 2:2 i 2Ru 18:9 2Ru 24:1 2Ru 25:1 2We 32:1 Jer 39:1

j Isa 63:15

 Kolam mar 2 a Isa 5:7 Jer 2:21

b Wuo 4:22 Isa 49:5

c Za 79:5 Jer 52:12, 13

d Za 89:20, 21 e Za 80:7

 SULA 81 f 1We 25:1 g Za 28:8 h Kwa 29:1 i Wuo 23:16

ZABURI 80:6–81:4 15 Mzabibu ma lweti ma korachwich e ma nopidho, a Kendo rit wuoyi1 ma in iwuon ne itego. b 16 Osewang’e gi mach, c motong’e piny. Kibedo mager kodgi to gilal nono. 17 Mad lweti sir jal mobet e badi korachwich, Ma en wuod dhano misemiyo teko. d 18 Eka ok wanachak walokre waweyi. Ritwa mondo waluong nyingi. 19 A Jehova Nyasach oganda lweny, duogwa iri, Kendo mi wang’i orienynwa mondo wayud warruok. e Ne jatend wer. Wendni onego ower kaluwore gi Gitith.1 Zaburi mar Asaf. f

gi mor ne 81 Koguru Nyasaye ma miyowa

teko. g Koguru matek ne Nyasach Jakobo. 2 Chakuru wer kugoyo oyieke, Gouru nyatiti kaachiel gi gir thum ma nigi tonde migwelo. 3 Gouru tung’ ka dwe manyien owuok, h Kendo ka dwe osetegno, kunyisogo ni en odiechieng’ mwatimoe nyasi. i 4 Mano en chik ma Nyasach Jakobo nochiwo, j Mondo Jo-Israel oluw.

Kwa 10:10

j Law 23:23, 24

80:15 1 Kata, “bad yath.” 81:Wiye 1 Som Tiend Weche.

ZABURI 81:5–82:6 5 Nyasaye nomiyo Josef chikno, a Ka ne owuok gi mirima mondo oked gi Misri. b Ne awinjo dwol ma ne akiya1 ka wacho niya: 6 “Ne agolo osigo mapek e goke; c Lwetene nogony kuom ting’o okapu. 7 Ne iluonga ka in e chandruok mi nakonyi; d Ne adwoki ka an ei boche polo.1e Ne atemi e but pige mag Meriba.2f (Sela) 8 Yaye joga, winjauru to abiro nyisou kethou. A Israel, mad uwinj gima awachonu. g 9 Kik ubed gi nyasaye ma wendo e dieru, Kendo kik ukulru ne nyasaye ma wendo. h 10 An e Jehova Nyasachu, Ma nogolou e piny Misri. i Ng’amuru dhou malach, to anapong’e. j 11 To joga nodagi winjo dwonda, Adier, Jo-Israel nodagi mako chikena. k 12 Kuom mano, ne aweyogi nimar wigi ne tek; Ne gitimo mana gik ma gin giwegi ne gidwaro. l 13 Mad ne joga winja, m 81:5 1 Kata, “Ne awinjo ka ng’ato wacho dhok ma akiya.” 81:7 1 Hibrania, “Nadwokoni wach e ka mopondo mar mor polo.” 2 Tiende ni, “Dhawo.”

SULA 81 a Wuo 12:14 b Wuo 12:12 c Wuo 1:13, 14 Wuo 6:6

d Wuo 14:10, 13 Za 91:15

e Wuo 19:16, 19 f Wuo 17:6, 7 g Wuo 15:26 h Wuo 20:2-5 Rap 6:13, 14

i Rap 5:6 j Rap 32:13, 14 k Wuo 32:1 Rap 32:15

l Jer 7:23, 24 Jer 11:7, 8 Mik 6:16

960 Mad ne Jo-Israel luw yorega! a 14 Dine atieko wasikgi piyo, Kendo dine agoyo jo ma kedo kodgi. b 15 Jo mochayo Jehova biro kulorene gi luoro, Kendo kum margi biro siko nyaka chieng’. 16 To obiro pidhou1 gi ngano maber mogik c Kendo obiro yieng’ou gi mor kich mowuok e lwanda.” d

82

m Rap 32:29

 Kolam mar 2

2

a Rap 5:29 Isa 48:17, 18

b Kwa 14:9 c Za 147:14

3

d Rap 32:13, 14

 SULA 82 e 1We 25:1 f 2We 19:6

4

g Wuo 18:21, 22 Za 82:6 Joh 10:34, 35

h Law 19:15

5

Ekl 5:8

i Rap 1:16, 17 2We 19:7 Nge 18:5

j Rap 24:17 k Jer 22:3 l Mik 3:1 m Za 11:3

6

Wend Asaf. e

Nyasaye ochung’ e chokruok mare maler; f Ong’ado bura e kind nyiseche kowacho niya: g “Nung’ad bura ma ok kare nyaka karang’o, h Kudewo wang’ joricho? i (Sela) Ng’aduru bura makare ne jodhier kod nyithi kiye. j Rituru ratiro mag jo misando kod jochan. k Resuru jo ma sandore kod jo modhier; Golgiuru e lwet joricho.” Gikia gimoro amora, kendo weche ok donjnegi; l Giwuotho koni gi koni e mudho, Kendo gimiyo mise mag piny yiengni. m “Asenyisou ni, ‘Un nyiseche, n

Nge 29:4

n Joh 10:34, 35 1Ko 8:5

81:16 1 Tiende ni, obiro pidho jo Nyasaye.

961

Kendo un duto un yawuot Ng’at Mamalo Chutho. 7 To ubiro tho mana kaka ji duto tho, a Ubiro podho mana kaka jatelo moro amora nyalo podho.’” b 8 A Nyasaye, a malo mondo ing’ad ne piny bura, c Nimar ogendni duto gin magi.

83 2 3

4

5

6 7

8

Wer. Wend Asaf. d

A Nyasaye, kik iling’ aling’a; e Kik iling’ ma ok itimo gimoro, A Nyasaye. Nimar wasiki piem kodi, f Kendo jo mosin kodi ng’anyoni. Gichano aling’ ling’ kaka digimonj jogi; Adier, gidwaro hinyo jo migeno ahinya. Giwacho kama: “Biuru watiekgi giduto, g Mondo nying Israel kik chak par kendo ngang’.” Gichokore mondo giriw paro, Giseriwore mondo giked kodi. h Gin hembe Jo-Edom gi Jo-Ishmael, kod JoMoab i gi Jo-Hagri, j Jo-Gebal, gi Jo-Amon, k kod Jo-Amalek Jo-Filistia l kaachiel gi jo ma odak Turo. m Jo-Asuria n bende oseriwore kodgi;

SULA 82 a Za 49:12 b Za 146:3, 4

9

c Za 96:13

 SULA 83 d 2We 20:14 e Za 28:1 f Za 2:1, 2 g Wuo 1:8-10

10 11

2We 20:1 Est 3:6

h 2Sa 10:6 Isa 7:2, 5

i 2We 20:1, 10

12

j 1We 5:10 k Jer 49:2

13

l Wuo 15:14 Za 60:8

m Amo 1:9 n 2Ru 17:5



14

Kolam mar 2 a Cha 19:36-38 Rap 2:9

b Bur 8:10, 12

15

c Bur 4:2, 7, 15 d Jos 17:11 e Bur 7:25

16

f Bur 8:21 g Isa 17:13 h Za 144:5

17

Nah 1:6

i Isa 30:30 j Za 11:6 k Wuo 6:3 Za 68:4 Isa 42:8 Isa 54:5

l Za 59:13 Za 92:8 Dan 4:17

18

ZABURI 82:7–83:18 Gisiro yawuot Lut. a (Sela) Timnegi mana kaka nitimo ne Midian, b Mana kaka ne itimo ne Sisera kod Jabin e aora Kishon. c Ne oneggi e En-dor; d Ne gilokore owuoyo. Timne jotendgi kaka nitimo ne Oreb kod Zeeb e Kendo itimne ruodhigi kaka nitimo ne Zeba kod Zalmuna. f Nimar ne giwacho niya: “Wakawuru piny ma Nyasaye odakie.” A Nyasacha, mi gichal gi buya, g Kendo kaka mihudhi ma yamo tero. Mana kaka mach wang’o bungu, Kendo kaka mach wang’o got, h In bende ilawgi gi ahiti maduong’, i Kendo ibuoggi gi yamo ma kutho matek. j Pong’ wengegi gi wichkuot, Mondo gimany nyingi, A Jehova. Mad wigi kuod nyaka chieng’, kendo gisik ka luoro omakogi. Mad wich-kuot makgi mi gilal nono. Mondo ji ong’e ni in ma nyingi Jehova, k In kendi e Ng’at Mamalo Chutho e wi piny mangima. l

ZABURI 84:1–85:3 Ne jatend wer. Wendni onego ower kaluwore gi Gitith.1 Zaburi mar yawuot Kora. a Wer.

Jehova Nyasach 84 Aoganda lweny, 2

3

4 5

6

7

Mano kaka hekalu mari ber! b An gi siso ahinya Mar bedo e laru mar Jehova. c Adier, chunya gombo ahinya bedo kanyo. Aywak ne Nyasaye mangima gi chunya duto kendo gi tekona duto. Winy bende odak kuno Nyaka opija osegero ode kanyo, But kendo mar misangoni. Kanyo e mopidhoe nyithinde. A Jehova Nyasach oganda lweny, in e Ruodha kendo Nyasacha. Jo mamor gin jo modak e odi, d Gipaki pile. e (Sela) Jo mamor gin jo ma yudo tekogi kuomi, f Moketo chunygi e luwo yo ma dhi e odi. Sa ma gikalo e Hoho mar Baka, Gimiyo obedo ka mopong’ gi sokni; Kendo koth mokwongo ume1 gi gueth. Gibiro wuotho ka tekogi medore ameda, g Kendo moro ka moro kuomgi nochop Sayun e nyim Nyasaye.

84:Wiye 1 Som Tiend Weche. 84:6 1 Kata nyalo bedo, “Kendo japuonj umore gi gueth.”

SULA 84 a 2We 20:19 b Za 27:4 Za 43:3 Za 46:4

c Za 42:1, 2 Za 63:1, 2

d Za 23:6 Za 65:4

e 1We 25:7 Za 150:1

f Za 28:7 g Za 18:32 Isa 40:29-31 Hab 3:19

 Kolam mar 2 a Cha 15:1 b 1Sa 2:10 c Za 26:8 Za 27:4 Za 43:3, 4

d Za 27:1 Isa 60:19, 20

e Rap 33:29 2Sa 22:3 Za 144:2

f Za 34:9 Za 37:18

g Za 146:5 Jer 17:7

 SULA 85 h 2We 20:19 i Law 26:42 Joe 2:18

j Ezr 2:1 Jer 30:18 Eze 39:25

k Jer 50:20 Mik 7:18

l Za 103:9 Isa 12:1

962 8 A Jehova Nyasach oganda lweny, yie iwinj lamona, Chikna iti, yaye Nyasach Jakobo. (Sela) 9 Ne, in e okumbawa a kendo Nyasachwa,1 Nyis ng’ati mowir b ng’wono. 10 Odiechieng’ achiel e laru magi, ber moloyo higni aluf achiel ka machielo! c Daher bedo jarit dhoot e od Nyasacha Kar dak e hema mar joricho. 11 Nimar Jehova Nyasaye en wang’ chieng’, d kendo okumba; e Ochiwo ng’wono gi duong’. Jehova ok bi tuono jo ma yorgi ochikore tir f Gimoro amora maber. 12 A Jehova Nyasach oganda lweny, Ng’at mamor en ng’at mogeno kuomi. g Ne jatend wer. Zaburi mar yawuot Kora. h Wer.

Jehova, iseguedho 85 Apinyi; i

Ne idwoko joka Jakobo ma noter e tuech. j 2 Ne iweyo ne jogi richogi; k Ne iumo kethogi duto. (Sela) 3 Ne iketo mirimbi duto tenge; Ne iweyo mirimbi mager. l

84:9 1 Kata nyalo bedo, “Ne okumbawa, A Nyasaye.”

963 4 Duogwa iri kendo, yaye Nyasachwa kendo Jawarwa. Wakwayi ni iwe kecho kodwa. a 5 Ibiro kecho kodwa nyaka karang’o? Nyaka chieng’, koso? b Ibiro siko ka in gi mirima nyaka karang’o? E tienge duto, koso? 6 Be ibiro miyowa teko Mondo jogi ochak obed mamor nikech gin gi winjruok maber kodi? c 7 A Jehova, nyiswae herani mosiko, d Kendo ireswa. 8 Abiro winjo gima Jehova Nyasaye madier wacho, Nimar obiro lando kuwe ne joge e momakore kode, To nyaka gine ni ok gigenore giwegi. f 9 Adier, obiro reso jo moluore, g Mondo duong’ne obed e pinywani. 10 Hera mosiko kod adiera biro riwore kanyakla; Tim makare kod kuwe biro nyodhore. h 11 Adiera biro loth e piny, Kendo tim makare biro rango piny ka en e polo. i 12 Adier, Jehova biro miyowa gima ber, j Kendo pinywa biro chiek. k 13 Tim makare biro telo e nyime l Mondo olosne yo moluwo.

ZABURI 85:4–86:11 SULA 85 a Za 80:3, 4 b Za 74:1 Za 79:5

Lamo mar Daudi.

Jehova, chik iti 86 Yaye ne lamona, kendo

c Ezr 3:11 Jer 33:10, 11

d Ywa 3:22 e Isa 57:19 f Rap 8:17, 18

2

Za 78:7

g Isa 46:13 h Za 72:3 Isa 32:17

i Isa 26:9 Isa 45:8

j Za 84:11

3

Jak 1:17

k Law 26:4 Za 67:6 Isa 25:6 Isa 30:23

4

l Za 89:14

 Kolam mar 2  SULA 86

5

a Za 34:6 Isa 66:2

b Za 37:28

6

c 2We 16:9 d Za 57:1 e Za 25:5 f Za 25:8 Za 145:9 Luk 18:19

7

g Isa 55:7 Mik 7:18

h Za 130:7 i Za 17:1 j Za 18:6

8

k Za 116:1 l Wuo 15:11 Za 96:5 1Ko 8:5, 6

m Rap 3:24 Za 104:24

n Isa 2:2, 3

9

Zek 14:9 Fwe 7:9, 10

o Fwe 15:4 p Za 72:18 Dan 6:27

q Rap 6:4 Za 83:18 Isa 44:6 1Ko 8:4

r Za 27:11 Za 119:33 Za 143:8 Isa 54:13

10 11

dwoka, Nimar adhier kendo achandora. a Rit ngimana nikech asemakora kodi. b In e Nyasacha, c Omiyo, res ngima jatichni mogeni. Yaye Jehova, kecha, d Aywakni odiechieng’ duto. e Kony jatichni mondo obed mamor, Nimar in e ma aywakni, A Jehova. A Jehova, iber f kendo iikori weyo ne ji richogi, g Ihero ji duto ma luongi. h Yaye Jehova, chik iti ne lamona; Winj kwayona kendo ikonya. i Ka chandruok oyuda, abiro luongi mondo ikonya, j Nimar ibiro dwoka. k A Jehova, onge nyasaye moro amora ma chal kodi, l Kata ma nyalo timo gik misetimo. m A Jehova, ogendni duto misechueyo Nobi iri mi ginikulreni, n Kendo ginimi nyingi duong’. o Iduong’ kendo itimo gik madongo miwuoro; p In kendi e Nyasaye. q A Jehova, puonja yoreni. r

ZABURI 86:12–88:3 Abiro wuotho e adierani. a Miya chuny achiel1 mondo aluor nyingi. b 12 A Jehova Nyasacha, abiro paki gi chunya duto, c Abiro miyo nyingi duong’ nyaka chieng’, 13 Nikech hera miherago duong’, Kendo isegola e Liel.1d 14 Josunga osemonja, yaye Nyasaye, e Jo makwiny dwaro nega, Kendo ok gidewi kata matin. f 15 To in Jehova, in Nyasaye mang’won kendo ma kecho ji, Iyi ok wang’ piyo, igundho gi hera mosiko kod adiera. g 16 Akwayi ni iduog ira kendo ikecha. h Mi jatichni teko. i Res wuod jatichni ma nyako. 17 Timie gima dimi ang’e ni iber, Mondo wasika one mi wigi kuodi. Nimar in Jehova, in e jakonyna kendo in e ma ihoyo chunya. Zaburi mar yawuot Kora. j Wer.

oseguro 87 Nyasaye mise mar dalane e gode maler. k 2 Jehova ohero dho rangeye mag Sayun l

86:11 1 Kata, “Riw chunya obed achiel.” 86:13 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 86 a Za 43:3 b Ekl 12:13

3

Jer 32:39

c Mat 22:37 d Ayu 33:28 Za 56:13 Za 116:8

4

e 2Sa 15:12 f Za 10:4 Za 54:3

g Wuo 34:6 Neh 9:17 Jon 4:2

h Za 25:16

5

i Za 28:7

 SULA 87 j 2We 20:19 k Za 48:1 l Za 78:68

6

Za 132:13

 Kolam mar 2 a Za 48:2 Isa 60:14

b Za 89:10 Isa 30:7

c 1We 15:16 d Za 150:4 e Za 46:4

 SULA 88 f 2We 20:19

7

964 Moloyo hembe duto mag Jakobo. Ji wacho gik mabeyo miwuoro kuomi, A dala maduong’ mar Nyasaye madier. a (Sela) Abiro kwano Rahab b gi Babulon e kind jo mong’eya, Kaachiel gi Filistia, Turo, kod Kush. Kendo abiro wacho kuomgi niya: “Jali e jal ma nonyuol e Sayun.” To ji biro wacho e wi Sayun niya: “En e min ogendnigo duto.” Kendo Ng’at Mamalo Chutho biro gure motegno. Jehova biro ndiko e buk mondikoe nying ogendni kama: “Jali ne onyuol e i Sayun.” (Sela) Jower c gi jomiel d biro wer niya: “In e wuon gik moko duto.” e

Wer. Zaburi mar yawuot Kora. f Ne jatend wer. Wendni onego ower kaluwore gi Mahalath,1 kendo ka ji wilore. Maskil1 mar Heman g Ja-Zera.

Jehova Nyasaye ma 88 AJawarna, h

g 1Ru 4:30, 31 1We 2:6

h Za 27:9 Isa 12:2

i Za 22:2 j 1Ru 8:30 k Za 141:1 l Za 71:20

Aywagora e nyimi Odiechieng’ gotieno. i 2 Winj lamona, j Chik iti ne ywakna kendo ikonya. k 3 Nikech chandruok opong’o chunya, l

88:Wiye 1 Som Tiend Weche.

965

4

5

6

7 8

9

10

11

Kendo ngimana nie dho Liel.1a Osekwana e kind jo ma dhi e bur;1b Kendo ka ng’at ma onge teko, c Mojwang’ e kind jo motho. Achal ka ng’at moneg monindo e liel, Ma wiyi osewilgo chuth, Kendo ma ok imi arita mari. Iseketa e i bur matut mogik, Kuonde motimo mudho, e i bur maduong’ kendo matut ma onge giko.1 Mirimbi mager ohewa, d Kendo apaka magi obara ndasi. (Sela) Isemiyo jo ma ne ni machiegni koda oringa; e Isemiyo ginena ka gima odwanyore. Osedinna kendo ok anyal wuok. Chandruoge osemiyo wengena ok nen maber. f A Jehova, aluongi odiechieng’ duto, g Alami ka ating’o bedena malo. Be ibiro timo honni magi ne jo motho? Be jo motho nyalo paki? h (Sela) Be liel nyalo hulo herani mosiko, Adierani ihulo kar kethruok?1

88:3 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche. 88:4 1 Kata, “liel.” 88:6 1 Kata, “abiso.” Som Tiend Weche. 88:11 1 Kata, “Be adierani ihulo e Abadon.”

SULA 88 a Isa 38:10 b Za 143:7 c Za 31:12 d Za 90:7 Za 102:10

e Ayu 19:13, 19 Za 31:11 Za 142:4

f Ayu 17:7 Za 42:3 Ywa 3:49

g Za 55:17 h Ayu 14:14 Za 115:17 Isa 38:18

 Kolam mar 2 a Ekl 2:16 Ekl 8:10 Ekl 9:5

b Za 46:1 c Za 55:17 Za 119:147

d Za 43:2 e Ayu 13:24 Za 13:1

f Ayu 17:1 g Za 102:10 h Ayu 19:13 Za 31:11 Za 38:11 Za 142:4

 SULA 89 i 1Ru 4:30, 31 1We 2:6

j 1We 16:41 Isa 54:10

k 2Sa 7:8 1Ru 8:16 Luk 1:32, 33

ZABURI 88:4–89:3 12 Be honni magi nong’ere e mudho, Kata timbeni makare e piny ma wich owilgo? a 13 A Jehova, an to pod aywakni mondo ikonya, b Lamona chopo e nyimi okinyi kokinyi. c 14 A Jehova, ang’o momiyo isejwang’a? d Ang’o momiyo isepandona wang’i? e 15 Chakre tinna, Asesandora mi koro adwaro mana tho; f Aonge teko nikech chandruok ma iseweyo mondo oyuda. 16 Mirimbi mager ohewa; g Gik mibwogago tieka. 17 Odiechieng’ duto gigo olwora kaka ataro mar pi; Gidinona koni gi koni.1 18 Isemiyo osiepena kod jo ma nahero oweya, h Kendo tinde mudho kende e osiepna. Maskil.1 Zaburi mar Ethan i Ja-Zera.

nyaka 89 Anawer chieng’ e wi hera

mosiko mar Jehova. Abiro hulo ne tienge duto kaka omakore gi joge. 2 Nimar asewacho kama: “Hera mosiko biro gurore motegno nyaka chieng’, j Kendo iseguro adierani motegno e polo.” 3 “Asetimo singruok gi ng’at ma ayiero, k

88:17 1 Kata nyalo bedo, “Gilwora kanyachiel.” 89:Wiye 1 Som Tiend Weche.

ZABURI 89:4-22 Asekuong’ora ne Daudi jatichna niya: a 4 ‘Anachung kothi b nyaka chieng’, Kendo anagur kom-lochni motegno e tienge duto.’” c (Sela) 5 A Jehova, polo pako tijeni miwuoro, Ee, chokruok mar jo maler pako adierani. 6 En ng’a e kor polo minyalo pim gi Jehova? d En ng’a e kind yawuot Nyasaye e machal gi Jehova? 7 Nyasaye omi luor maduong’ e buch jo maler,1 f Olich kendo ji duto molwore miye luor. g 8 A Jehova Nyasach oganda lweny, Ng’ano ma nigi teko kaka in? h A Jah, adierani olwori koni gi koni. i 9 In gi teko e wi nam ma wuo; j Inyalo kueyo apakane madongo. k 10 Ne itoyo Rahab l ma itieke chuth. m Badi ma ratego nokeyo wasiki. n 11 Polo gin magi, kendo piny bende en mari. o In e ma nichueyo piny kod gik moko duto manie iye. p 12 Ne ichueyo nyandwat gi milambo; 89:7 1 Kata, “e chokruok mar jo maler.”

SULA 89 a Za 132:11 Eze 34:23 Hos 3:5 Joh 7:42

13

b 1We 17:11 Fwe 22:16

c 2Sa 7:12, 13 Hib 1:8

d Za 40:5

14

Za 71:19

e Ayu 38:7 f Isa 6:2, 3 g Dan 7:9, 10 h 1Sa 2:2

15

Za 84:12

i Rap 32:4 j Jer 31:35 k Za 65:7 Za 107:29

l Isa 30:7

16

m Wuo 14:26 Wuo 15:4

n Wuo 3:20 Rap 4:34 Luk 1:51

17

o 1Ko 10:26 p 1We 29:11 Za 50:12

 Kolam mar 2 a Jos 19:22, 23

18

b Rap 3:8 Jos 12:1

c Wuo 6:6 d Wuo 13:3 e Za 44:3

19

f Rap 32:4 Za 71:19 Fwe 15:3

g Wuo 34:6 Jer 9:24

h Kwa 10:10 Za 98:6

i Za 28:7 j 1Sa 2:10

20

k Za 2:6 l 1Sa 18:14 m 2Sa 7:8

21

n Tic 13:22 o 1Sa 16:12, 13 Tic 10:38

p Za 80:17 Isa 42:1

22

966 Tabor a gi Hermon b pako nyingi gi mor. Badi nigi teko; c Lweti otegno; d Badi ma korachwich oting’ore malo. e Timni makare gi bura makare e mise mar kom-lochni; f Hera mosiko kod adiera ochung’ e nyimi. g Jo mamor gin jo ma paki gi mor. h Ler mar wang’i rienynegi ka giwuotho, A Jehova. Odiechieng’ duto giyil ahinya nikech nyingi, Timni makare osemiyo oting’gi malo. Nimar in e mimiyogi duong’ gi teko, i Kendo ng’wononi miyo wamedo bedo gi teko. j Nimar Jehova osemiyowa okumba, Kendo Nyasaye maler mar Israel osemiyowa ruoth. k E kindego ne iwuoyo e fweny, miwacho ne jogi niya: “Asemiyo jal moro ma ratego teko; l Aseting’o ng’at moro moyier e kind ji malo. m Aseyudo Daudi jatichna; n Asewire gi mora maler. o Lweta biro sire, p Kendo bada biro miye teko. Onge jasigu ma biro chune chulo gimoro,

967

23

24

25

26

27

28

29

30

31 32

Kendo onge jaricho ma biro sande. a Abiro tieko wasike chuth oa e nyime, b Abiro goyo wasike duto piny. c Abiro here kendo makore kode kinde duto, d Abiro miye teko1 nikech nyinga. Abiro miyo obed gi teko e wi nam, Kendo lwete ma korachwich biro bedo gi teko e wi aoche. e Obiro wacho niya: ‘In e Wuora, Nyasacha, kendo Lwanda ma resa.’ f Enobed wuoda makayo, g Kendo ruoth mamalo moloyo ruodhi duto e piny. h Abiro here nyaka chieng’, i Kendo singruokna kode ok norem ngang’. j Abiro guro kothe nyaka chieng’, Kendo kom-lochne nosik mana kaka polo osiko. k To ka yawuote ok omako chikena, Kendo giweyo luwo yorena, Ka ok girito buchena, Kendo gitamore luwo chikena, Abiro kumogi gi luth, l Abiro chwadogi nikech giseketho.

89:24 1 Hibrania, “Abiro ting’o tunge malo.”

SULA 89 a 1We 17:9 b 2Sa 3:1 2Sa 7:9

c Za 110:1 d 2Sa 7:15 1We 17:13 Tic 13:34

e 1Ru 4:21 Za 72:8

f 2Sa 22:47 Za 18:2

g Za 2:7 Hib 1:5

h 1Ti 6:15 Fwe 1:5 Fwe 19:16

i Tic 13:34 j 2Sa 23:5 Za 89:34

k Isa 9:7 Jer 33:17 Hib 1:8

l 2Sa 7:14 1Ru 11:14, 31

 Kolam mar 2 a 2Sa 7:15 1Ru 11:32, 36

b Jer 33:20, 21 c Jak 1:17 d Kwa 23:19 Za 132:11

e 2Sa 7:16, 17 Za 72:17 Isa 11:1 Jer 23:5 Joh 12:34 Fwe 22:16

f Dan 7:14 Luk 1:32, 33

g 1We 28:9 h Rap 28:37 i Rap 28:25

ZABURI 89:23-43 33 Kata kamano, en to abiro here kinde duto, a Ok abi weyo ma ok achopo gima nasingone. 34 Ok abi ketho singruokna kode, b Kata loko gima dhoga osewacho. c 35 Asekuong’ra dichiel to ok anakuong’ra kendo; Ok abi wuondo Daudi. d 36 Kothe nosik nyaka chieng’; e Kom-lochne nosik e nyima mana kaka wang’ chieng’. f 37 Ibiro gure nyaka chieng’ mana kaka dwe, Kaka janeno madier e kor polo.” (Sela) 38 To in iwuon isejwang’e kendo isedagie, g Iyi osewang’ gi ng’ati mowir. 39 Iselokori miketho singruok ma ne itimo gi jatichni. Isedwanyo osimbone kuom wite piny e buru. 40 Isegoyo ohinga mage duto piny, Kendo isemuko ohinga mochielo motegno mi gilokore gunda. 41 Ji duto ma kalo machiegni kode yake, Jo modak machiegni kode nyiere. h 42 Isemiyo wasike olocho;1i Isemiyo wasike duto oil ahinya. 43 Isediko dho liganglane, 89:42 1 Hibrania, “Iseting’o lwedo ma korachwich mag wasike malo.”

ZABURI 89:44–90:7 Kendo isemiyo oloye e lweny. 44 Isetieko duong’ ma ne en-go, Kendo isegoyo kom-lochne piny. 45 Isemiyo obedo moti ka ndalone podi; Isemiyo oyudo wich-kuot maduong’. (Sela) 46 Yaye Jehova, ibiro pando wang’i nyaka karang’o? Nyaka chieng’ koso? a Mirimbi noliel ka mach nyaka karang’o? 47 Yaye, parie kaka ndalona rumo piyo! b Be ne ichueyo dhano kayiem nono? 48 En ng’a ma nyalo bedo mangima nyaka chieng’ ma ok otho? c

SULA 89 a Za 13:1

49

b Ayu 7:7 Za 39:5

c Ayu 30:23

50

51

Za 49:7, 9

 Kolam mar 2 a 2Sa 7:12-15 Za 132:11 Isa 55:3

b Za 41:13 Za 72:18

52

968 Koso en ng’a ma nyalo resore owuon e Liel?1 (Sela) A Jehova, ere herani machon Ma ne isingo ni ininyis Daudi? a Akwayi Jehova, parie kaka ji osechayo jotichni, Kendo kaka aseting’o weche ma ji ochayago.1 Parie kaka giseyanya, A Jehova, Kendo kaka giseyanyo ng’ati mowir kamoro amora modhiye. Wapakuru Jehova Nyasaye nyaka chieng’. Amin kendo Amin. b

89:48 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche. 89:50 1 Hibrania, “Kaka aseting’o e kora weche ma ji duto kwedago.”

BUK MAR ANG’WEN (Zaburi 90-106) Lamo mar Musa SULA 90 4 Nimar higni aluf achiel a jatich Nyasaye madier. a Rap 33:1 chalni mana ka odieb Rap 33:27 A Jehova, isebedochieng’ mosekalo, a Za 91:1 b nwa kar dak1 e tie- c Za 93:2 Kendo kaka arita achiel1 nge duto. Isa 40:28 mar otieno. Hab 1:12 2 In e Nyasaye ma nyaka 1Ti 1:17 5 Iyweyo dhano mi gilal nene kendo nyaka Fwe 1:8 nono b mana ka lek; Fwe 15:3 chieng’, c Gokinyi gichalo gi lum d Jer 10:12 Ne intie ka ne gode pok e Cha 3:19 ma chako dongo. c obetie,1 Za 104:29 6 Giloth kendo gigolo Za 146:3, 4 Kendo ka ne pok Ekl 3:20 maua, ichueyo lowo kod piny. d Ekl 12:7 To kochopo godhiambo  3 Idwoko dhano e lowo; giner mi githo. d Kolam mar 2 Iwacho niya: “Doguru a 2Pe 3:8 7 Nimar mirimbi e lowo un nyithind b Ayu 9:25 buogowa e dhano.” e c Za 103:15 Ich-wang’ mari tiekowa. 1Pe 1:24

90

90:1 1 Kata nyalo bedo, “kar bwok.” 90:2 1 Kata, “Ne intie ka ne pok onyuol gode.”

d Ayu 14:2 e Kwa 17:12, 13 Rap 32:22

90:4 1 Arita achiel en seche ang’wen kama.

969 8 Ing’eyo richowa duto; a Bende, inyalo neno gik mwatimo aling’ ling’. b 9 Mirimbi miyo ndalowa bedo machuok; Ngimawa rumo piyo mana ka yamo ma kutho. 10 Dhano dak higni 70, To ka en gi teko onyalo chopo higni 80. c Hignigo duto opong’ mana gi chandruok kod kuyo; Gikalo piyo kendo walal nono. d 11 En ng’a ma nyalo ng’eyo kaka mirimbi nigi teko? Adier, mirimbi duong’ mana kaka luor miwinjori yudo. e 12 Puonjwa kwano ndalowa f Mondo wabed gi chuny mariek. 13 A Jehova, kinde biro kalo ma romo nade ka pok iduogo? g Yaye, kech jotichni. h 14 Nyiswa herani mogundho i gokinyi, Mondo wabed mamor kendo moil j e ndalowa duto. 15 Isemiyo wasandore kendo wayudo masiche kuom higni mang’eny, k To koro miwa mor maromre gi thagruok ma wasebedogo. l 16 Mad jotichni ne tijeni, Kendo nyithindgi one duong’ni. m

SULA 90 a Jer 16:17 b Nge 24:12 Hib 4:13

c 2Sa 19:34, 35 d Ayu 14:10 Za 78:39 Luk 12:20 Jak 4:13, 14

e Isa 33:14 Luk 12:5

f Za 39:4 g Za 6:4 Za 89:46

h Rap 32:36 Za 135:14

i Za 36:7 Za 51:1 Za 63:3 Za 85:7

j Za 149:2 k Za 30:5 l Rap 2:14 m Kwa 14:31 Jos 23:14

 Kolam mar 2 a Za 127:1 Nge 16:3 Isa 26:12 1Ko 3:7

 SULA 91 b Za 27:5 Za 31:20 Za 32:7

c Za 57:1 d Za 18:2 Nge 18:10

e Nge 3:5 f Wuo 19:4 Rap 32:11 Rut 2:12

g Za 57:3 Za 86:15

h Cha 15:1 Za 84:11

i Za 121:4, 6 Isa 60:2

j Za 64:2, 3 Isa 54:17

k Wuo 12:13

ZABURI 90:8–91:8 17 Mad ng’wono mar Jehova Nyasachwa obed kodwa; Mad oguedh tij lwetewa. Ee, mad oguedh tich lwetewa. a Ng’ato ang’ata modak ka mopondo mar Ng’at Mamalo Chutho, b Biro bedo e bwo tipo mar Ng’at Manyalo Duto. c 2 Anawach ne Jehova niya: “In e kar bwokna kendo ohingana, d Nyasacha ma ageno.” e 3 Obiro resi e obadho mar jachik winy, Kendo kuom tuoche ma nego ji. 4 Obiro umi gi buombene, Kendo kanyo nobedni kar buok. f Adierane g biro bedoni ka okumba maduong’ h kendo kaka ohinga motegno. 5 Ok ibi luoro masiche ma timore gotieno, i Kata aserni michielo godiechieng’, j 6 Kata tuoche ma landore e mudho, Kata tho ma tieko ngima ji e dier odiechieng’ tir. 7 Ji aluf achiel biro podho e bathi, Kendo ji aluf apar e badi korachwich, To in onge gimoro amora ma biro timoreni. k 8 Ibiro neno mano gi wengeni; Inine kikumo joricho.

91

ZABURI 91:9–92:12 9 Nikech niwacho niya: “Jehova e kar bwokna.” Iseketo Ng’at Mamalo Chutho obedo kar dakni;1a 10 Onge gimoro amora marach ma notimreni, b Kata masira ma nosud but hembi. 11 Nimar enochik malaikene c Mondo giriti e yoreni duto. d 12 Giniting’i e lwetgi e Mondo kik ichwany tiendi e kidi. f 13 Ininyon sibuor gi thuond rachier; Adier, ininyon sibuor ma ratego kod thuol maduong’. g 14 Nyasaye nowacho niya: “Abiro rese nikech ohera. h Abiro rite nikech ong’eyo nyinga. i 15 Obiro luonga kendo anadwoke. j Anabed kode e chandruogene. k Anakonye kendo anamiye duong’. 16 Anami odag aming’a, l Kendo enone kaka aware.” m Zaburi. Wer ma iwero chieng’ Sabato.

92

A Jehova, owinjore wagoni erokamano. n A Ng’at Mamalo Chutho, owinjore wapak nyingi gi wende. 2 En gima ber hulo herani mosiko o gokinyi

91:9 1 Kata nyalo bedo, “kar bwokna.”

SULA 91 a Za 71:3 Za 90:1

3

b Nge 12:21 c 2Ru 6:17 Za 34:7 Mat 18:10

d Wuo 23:20

4

Hib 1:7, 14

e Isa 63:9 f Za 37:24 Mat 4:6 Luk 4:10, 11

5

g Luk 10:19 h Za 18:2

6

i Za 9:10 Nge 18:10

j Rum 10:13 Hib 5:7

7

k Za 138:7 Isa 43:2

l Za 21:1, 4 Nge 3:1, 2

m Isa 45:17

 SULA 92 n Za 50:23

8 9

o Isa 63:7

 Kolam mar 2 a 1We 15:16 1We 25:6 2We 29:25

10

b Za 40:5 Za 145:4 Ekl 3:11 Fwe 15:3

c Ayu 26:14 Rum 11:33

11

d Za 14:1 1Ko 2:14

e Za 37:35, 38 Jer 12:1-3

f Rap 28:7 Za 68:1

g Za 23:5 h Za 37:34

12

970 Kendo hulo adierani gotieno, Ka wagoyo thum gi gir thum ma nigi tonde apar Kaachiel gi nyatiti. a A Jehova, gik mitimo miya mor; Awer gi mor nikech tije ma lweteni osetimo. Mano kaka tijeni dongo, A Jehova! b Mano kaka pachi tut miwuoro! c Ng’at ma onge rieko ok nyal ng’eyogi. Jo mofuwo ok winj tiend wachni: d Sa ma joricho loth kaka lum Kendo jo ma timo richo dhi maber, En mana ni mondo otiekgi chuth. e To in A Jehova, ibiro paki nyaka chieng’. Kuom adier, ibiro loyo wasiki A Jehova, Wasiki duto biro lal nono; Ibiro keyo joricho duto. f To ibiro miya teko1 mana kaka ruadh bungu; Abiro wiro mo maliw e pien denda. g Wengena biro neno kaka iloyo wasika; h Ita biro winjo kaka itieko jo maricho ma monja. To jo makare biro loth maber ka yiend othidhe,

92:10 1 Hibrania, “Ibiro miya tung’.”

971

13 14

15

Kendo gibiro dongo ka yiend sida man Lebanon. a Osepidhgi e od Jehova; Giloth e laru mar Nyasachwa. b Kata ka giti podi gibiro nyak; c Ginisik ka gitegno kendo ka ging’ich, d Ka gilando ni Jehova en ng’at matir. En e Lwandana, e kendo onge richo moro amora man kuome. Jehova osebedo Ruoth! f Orwakore gi duong’; Jehova orwakore gi teko; Otueye mana ka msip. Nyasaye oguro piny motegno; Ok nyal yienge. Kom-lochni nogur chon gi lala; g Isebedoe chakre nene. h A Jehova, aoche wuo, Apaka dhuolore kendo wuo; Aoche wuo matek. Jehova nigi teko maduong’ moloyo wuo mar pi, Moloyo apaka madongo, i Adier, en malo ahinya. j A Jehova, wanyalo geno weche miparonwa. k Lerni opong’o odi l ndalo duto. Yaye Jehova Nyasaye ma chulo kuor, m Yaye Nyasaye ma chulo kuor, nyiswa duong’ni.

93

2 3

4

5

94

SULA 92 a Za 52:8 Isa 61:3 Isa 65:22

b Za 100:4 c Za 71:18 Nge 16:31 Isa 40:31 Isa 46:4

d Jer 17:7, 8 e Rap 32:4

 SULA 93 f Za 96:10 Za 97:1 Isa 52:7 Fwe 11:17 Fwe 19:6

g Za 145:13 h Za 90:2 i Za 65:7 j Za 8:1 Za 76:4

k Za 19:7 Za 119:111

l Eze 43:12 1Pe 1:16

 SULA 94 m Rap 32:35 Nah 1:2 Rum 12:19

 Kolam mar 2 a Cha 18:25 Tic 17:31

b Za 31:23 c Za 73:3 Za 74:10

d Za 14:4 e Za 59:2, 7 Eze 8:12

f Za 10:4, 11 Za 73:3, 11 Isa 29:15

g Nge 1:22 h Za 34:15 i Za 9:5 Isa 10:12

j Za 25:8 Isa 28:26 Joh 6:45

k 1Ko 3:20 l Za 119:71 Nge 3:11 1Ko 11:32 Hib 12:5, 6

m Za 19:8

ZABURI 92:13–94:12 2 Yaye Jang’ad Bura mar piny, a malo. a Mondo ichul josunga gima owinjore kodgi. b 3 A Jehova, joricho biro siko nyaka karang’o? Gibiro sungore nyaka karang’o? c 4 Joricho wuoyo gi wich teko, Gipong’ gi sunga. 5 A Jehova, ginyono jogi, d Kendo githiro ogandani iwuon. 6 Ginego mond liete kod jodak. Bende, ginego nyithi kiye. 7 Giwacho niya: “Jah ok newa; e Nyasach Jakobo ok dew gik ma watimo.” f 8 To apenjou un jo ma onge rieko, Ubiro bedo mariek karang’o? g 9 Donge ng’at ma nochueyo it winjo wach, koso? Donge ng’at ma ne ochueyo wang’ neno, koso? h 10 Donge ng’at ma rieyo ogendni nyalo kumo ji, koso? i En e ma opuonjo dhano mondo gibed mariek. j 11 Jehova ong’eyo pach dhano, Ong’eyo ni giparo mana gik manono. k 12 A Jah, ng’at mamor en ng’at ma irieyo, l Ma ipuonjo chikeni, m

ZABURI 94:13–95:9 13 Mondo obed gi kuwe e ndalo chandruok, Nyaka chieng’ mibiro kuny ne joricho bur. a 14 Nimar Jehova ok bi jwang’o joge, b Kendo ok nowe mwandune. c 15 Ibiro ng’ad bura makare kendo, Mi jo ma chunygi tir noluwe. 16 En ng’ano ma biro kedona gi jo ma timbegi richo? Ng’ano ma biro kedona gi joricho? 17 Ka dine Jehova ok okonya, To dikoro aselal nono. d 18 Ka ne awacho niya: “Tienda kier,” Herani mosiko e ma nosira, A Jehova. e 19 Ka ne parruok opong’o chunya, In e ma ne ihoya. f 20 Be inyalo riwori gi ruodhi mohero mibadhi, Ma miyo ji chandore malich nikech chikegi? g 21 Gimonjo ng’at makare h Kendo ging’ado ne ng’at ma onge ketho buch tho. i 22 To Jehova biro bedona kar bwok. Nyasacha e lwandana ma apondoe. j 23 Obiro chulo joricho nikech richogi. k Obiro tiekogi nikech timbegi maricho. Adier, Jehova Nyasachwa biro tiekogi. l

SULA 94 a Za 55:23 2Pe 2:9

95

b 1Sa 12:22 Za 37:28 Hib 13:5

2

c Rap 32:9 d Za 124:2, 3 2Ko 1:10

e 1Sa 2:9 Za 37:24 Za 121:3 Ywa 3:22

3

f Za 86:17 Fil 4:6, 7

g Isa 10:1 Dan 6:7 Tic 5:27, 28

4

h Za 59:3 i 1Ru 21:13 j Za 18:2

5

k Nge 5:22 2Th 1:6

l 1Sa 26:9, 10

 Kolam mar 2

6

 SULA 95 a 2Sa 22:47 b Za 50:23 Za 100:4

7

c Wuo 18:11 Jer 10:10 1Ko 8:5, 6

d Amo 4:13 Amo 9:3

e Jer 5:22 f Cha 1:9, 10 g Za 100:3

8

Mat 4:10 Fwe 14:7

h Za 23:1 Isa 40:11

i Hib 3:7-11 Hib 4:7

j Hib 3:15 k Wuo 17:7

972 Biuru wapak Jehova gi mor! Wagouru koko matek ne Lwanda ma resowa. a Wadhiuru e nyime mondo wagone erokamano; b Wawerneuru wende mag pak ka wamor. Nimar Jehova e Nyasaye maduong’, Ruoth maduong’ moloyo nyiseche duto. c Kuonde matut mag piny nie lwete; En e wuon wi gode madongo. d En e wuon nam, nimar nochueye, e Kendo lwete e ma noloso piny. f Biuru wakulre e nyim Jehova ma Jachuechwa; Walame ka wagoyo chongwa piny. g Nikech en e Nyasachwa, Kendo wan e joge mokwayo Mana kaka jakwath rito rombene. h Kawuononi ka uwinjo dwonde, i To kik chunyu bed matek kaka kwereu notimo ka ne gin Meriba,1j Chieng’ ma ne gin Masa2 e thim. k Kwereu notema kanyo, l Ne gikweda kata obedo ni ne giseneno gik ma nasetimonegi. m

9

l Za 78:18 1Ko 10:9

m Kwa 14:22, 23

95:8 1 Tiende ni, “Dhawo.” 2 Tiende ni, “Tem.”

973 10 Kuom higni 40, iya nowang’ gi tieng’no, mi awacho niya: “Gin oganda ma chunygi ohero balo; Pok ging’eyo yorena.” 11 Omiyo, ne akuong’ora gi mirima niya: “Ok ginidonj e yueyona ngang’.” a Weruru ne Jehova wer manyien. b Piny duto mondo ower ne Jehova! c 2 Weruru ne Jehova, pakuru nyinge, Landuru wach maber. Landuru resruokne odiechieng’ kodiechieng’. d 3 Landuru duong’ne e kind ogendni, Landuru tijene miwuoro ne ogendni duto. e 4 Nimar Jehova e Nyasaye maduong’ kendo owinjore gi pak. Olich moloyo nyiseche mamoko duto. 5 Nyiseche duto mag ogendni gin nyiseche manono, f To Jehova e ma nochueyo polo. g 6 Luor gi duong’ nie nyime; h Teko gi ber duto nie ode maler. i 7 Un dhoudi mag piny, miuru Jehova gima owinjorego. Miuru Jehova gima owinjorego nikech en gi teko kod duong’. j

96

SULA 95 a Cha 2:3 Kwa 14:22, 23 Hib 4:3

 SULA 96 b Za 33:3 Za 40:3 Za 98:1 Za 149:1 Isa 42:10

c 1We 16:23-25 Za 66:4

d Za 40:10 Za 71:15 Isa 52:7

e Mat 28:19 1Pe 2:9 Fwe 14:6

f Za 97:7 Isa 44:10

g 1We 16:26 1Ko 8:4

h Wuo 24:9, 10 Isa 6:1-3 Eze 1:27, 28 Fwe 4:2, 3

i 1We 16:27 1We 29:11

j 1We 16:28-33 Za 29:1

 Kolam mar 2 a Za 29:2 Za 72:19

b Za 93:1 Za 97:1 Fwe 11:15 Fwe 19:6

c Za 67:4 Za 98:9

d Za 98:7 e Za 65:13 f 1We 16:33 g Cha 18:25 Za 9:8 Za 98:9 Tic 17:31 2Pe 3:7

h Rap 32:4

 SULA 97 i Za 96:10 Fwe 11:16, 17 Fwe 19:6

j Isa 49:13 k Isa 60:9

ZABURI 95:10–97:1 8 Miuru Jehova duong’ mowinjore gi nyinge. a Keluru mich kubiro e laru mage. 9 Lamuru Jehova kurwakoru gi lewni maler.1 Un piny duto, kulreuru e nyime kutetni. 10 Landuru e kind ogendni niya: “Jehova osebedo Ruoth! b Piny osegur motegno, onge ng’at ma nyalo yienge. Obiro ng’ado bura makare ne ogendni.” c 11 Polo mondo obed moil, piny bende obed mamor. Nam mondo owuo kaachiel gi gik moko duto manie iye. d 12 Pewe kod gik moko duto manie igi mondo obed moil, e Kendo yien duto me bungu bende okog gimor f 13 E nyim Jehova, nimar osebiro. Osebiro ng’ado ne piny bura. Enong’ad ne piny bura makare, g Kendo enong’ad ne ji bura gadiera. h Jehova osebedo Ruoth! i Piny mondo obed mamor. j Chulni bende obed moil. k

97

96:9 1 Kata nyalo bedo, “Lamuru Jehova nikech oler.”

ZABURI 97:2–98:8 2 Boche polo gi mudho mandiwa olwore; a Tim makare gi adiera e mise mar kom-lochne. b 3 Mach otelo e nyime, c Kendo wang’o wasike duto. d 4 Mil polo mare menyo piny, Kendo piny tetni koneno mil polono. e 5 Gode leny nono e nyim Jehova mana ka peth kich; f Gileny e nyim Ruodh piny duto. 6 Polo hulo timne makare, Kendo ji duto neno duong’ne. g 7 Ji duto ma lamo sanamu mondo oyud wich-kuot; h Wich-kuot oyud jogo ma sungore nikech nyisechegi manono. i Un nyiseche duto, lamuru Nyasaye. j 8 Sayun nowinjo wachno mobedo moil. k A Jehova, taonde mag Juda1 bende nobedo mamor Nikech buche ming’ado. l 9 Nimar in e Jal Mamalo Chutho e wi piny duto, A Jehova. Iduong’ moloyo nyiseche mamoko duto. m 10 Un ji duto mohero Jehova, sinuru gi richo. n Orito ngima joge momakore kode, o Kendo oresogi e lwet joricho. p 97:8 1 Hibrania, “nyi Juda.”

SULA 97 a Wuo 20:21 b Za 99:4 c Za 50:3 Dan 7:9, 10

d Nah 1:2, 6 Mal 4:1

e Wuo 19:16, 18 Za 77:18 Za 104:32

f Bur 5:5 Nah 1:5 Hab 3:6

g Hab 2:14 h Jer 10:14 i Isa 37:19

974 11 Ler oserieny ne jo makare a Kendo jo ma chunygi tir osebedo mamor. 12 Un jo makare, beduru mamor nikech Jehova, Kendo pakuru nyinge maler.

98

j Wuo 12:12 Wuo 18:11

k Isa 51:3 l Za 48:11 m Wuo 18:11 Isa 44:8

n Za 34:14

2

Za 101:3 Za 119:104 Rum 12:9 Hib 1:9

o Za 37:28 Za 145:20

p Dan 3:28

3

Mat 6:13

 Kolam mar 2 a Za 112:4 Nge 4:18 Isa 30:26 Mik 7:9



4

SULA 98 b Za 33:3 Za 96:1 Za 149:1 Isa 42:10

5

c Wuo 15:11 Za 111:2

d Wuo 15:6 Isa 52:10 Isa 59:16 Isa 63:5

6

e Luk 2:30, 31 f Isa 5:16 g Law 26:42 Luk 1:54, 55

7

h Isa 49:6 Tic 28:28 Rum 10:18

i Za 47:1 Za 67:4

j Kwa 10:10 1We 15:28 2We 29:27

8

Wer.

Weruru ne Jehova wer manyien, b Nimar osetimo gik madongo miwuoro. c Oselocho gi lwete ma korachwich ma en bade maler. d Jehova osemiyo yorene moresogo ji ong’ere; e Osefwenyo ne ogendni timne makare. f Oseparo herane mosiko kod adierane ne dhood Israel. g Piny duto oseneno kaka Nyasaye oselocho. h Pakuru Jehova gi mor un piny duto, Werneuru gi ilo. i Weruru mamit ne Jehova, kugoyo nyatiti, Ee, werneuru kugoyo thum mamit. Werneuru gi turmbeta kod tung’. j Koguru gi mor e nyim Ruoth Jehova. Nam mondo owuo kaachiel gi gik moko duto manie iye. Piny duto kod jo modak e iye bende owuo. Aoche mondo opam lwetegi;

975

9

Gode mondo okog matek gimor. a Onego giwer e nyim Jehova nimar osebiro ng’ado bura ne piny. Obiro ng’ado bura makare ne piny, b Kendo ok obi dewo wang’ ng’ato. c Jehova osebedo Ruoth. d Ogendni mondo otetni. Obet e kom-lochne e kind jokerubi. e Piny mondo oyiengni. Jehova duong’ e Sayun, Kendo en malo moloyo ji duto. f Mad gipak nyingi maduong’, g Nimar nyingino ler kendo onego omiye luor. In e ruoth ma nigi teko kendo ma ng’ado bura kare. h Iseguro adiera motegno. Inyiso joka Jakobo tim makare i kendo ing’adonegi bura makare. Pakuru Jehova Nyasachwa j kendo kulreuru e nyim raten tiende, k Nikech oler. l Musa gi Harun ne gin jodolo mage, m Samuel ne en achiel kuom jo ma ne luongo nyinge. n Ne giluongo Jehova, Kendo nodwokogi. o Ne owuoyo kodgi e siro mar bor polo. p Ne girito chikene kod buchene. q A Jehova Nyasachwa,

99 2 3

4

5

6

7

8

SULA 98 a Isa 44:23 b Za 9:8 Tic 17:31

c Za 67:4 Za 96:10 Rum 2:6

 SULA 99 d Za 93:1 Fwe 11:17

e Wuo 25:22 f Za 83:18 g Za 8:1 Za 148:13 Fwe 15:4

h Ayu 36:6 i Rap 10:17, 18 Jer 9:24

j Wuo 15:2 k 1We 28:2 Za 132:7

l Law 19:2 m Wuo 24:6 Kwa 14:19, 20

n 1Sa 7:9 o Wuo 15:24, 25 1Sa 15:10

p Wuo 19:9 q Wuo 40:16 1Sa 12:3

 Kolam mar 2 a b c d e f

Rap 9:19 Mik 7:18 Wuo 34:6, 7 Wuo 15:2 Za 2:6 1Sa 2:2 Isa 6:3

 SULA 100 g Za 95:1, 2 Za 98:4

h Rap 12:12 Neh 8:10

i Rap 6:4 j Za 149:2 k Za 95:6, 7 Eze 34:31 1Pe 2:25

l Za 50:23 Za 66:13 Za 122:1, 2

m Za 65:4 n Za 96:2 Hib 13:15

o Za 86:5 Luk 18:19

p Wuo 34:6, 7 Rap 7:9 Za 98:3

ZABURI 98:9–101:1 ka ne giluongi to ne iwinjogi. a Ne iweyonegi richogi, b To ne ikumogi nikech timbegi maricho. c 9 Pakuru Jehova Nyasachwa d Kendo kulreuru e nyim gode maler, e Nimar Jehova Nyasachwa ler. f Wend goyo erokamano.

piny duto, ko100 Unguru matek ne

Jehova kumor. g 2 Tiuru ne Jehova kumor. h Dhiuru e nyime kuwero wende mag mor. 3 Ng’euru ni Jehova en Nyasaye. i En e ma ne ochueyowa, kendo wan joge.1j Wan e joge morito kaka jakwath rito rombene. k 4 Donjuru e dho rangeyene kugoyone erokamano. l Donjuru e laru mage kupake. m Goneuru erokamano kendo pakuru nyinge. n 5 Nimar Jehova ber; o Herane osiko nyaka chieng’, Kendo adierane ochwere e tienge duto. p Zaburi mar Daudi. Wer.

Jehova, abiro 101 Awero herani mosiko kod adierani. Abiro paki gi wer.

100:3 1 Kata nyalo bedo, “kendo ne ok wachueyore wawegi.”

ZABURI 101:2–102:12 2 Anabed mariek kendo anawuoth kare. Yaye, inibi ira karang’o? Abiro dak e oda gi chuny matir. a 3 Ok abi rango gimoro amora mochido. Asin gi timbe jo mobalo. b Ok abi tudora gi jo ma kamago kata matin. 4 Asin gi timbe jo ma ohero richo; Abor gi gik maricho. 5 Abiro tieko ng’ato ang’ata Ma ketho nying nyawadgi. c Ok nayie gi ng’ato ang’ata ma wiye tek, Kendo ma sungore. 6 Abiro rango jo mohera; Gin e ma gibiro dak koda. Ng’at ma wuotho kare biro tiyona. 7 Ok abi yie ne jamiriambo odag e oda, Kendo ng’at ma wacho miriambo ok nochung’ e nyima. 8 Pile gokinyi abiro tieko jo maricho modak e piny; Abiro golo joricho duto e dala mar Jehova. d Lamo mar ng’at ma sandore kendo ma chunye onyosore. Onyiso Jehova gik ma chando chunye. e

102

A Jehova, winj lamona, f Winj ywakna kendo ikonya. g

SULA 101 a 1Ru 9:4 Za 78:70, 72

b Za 97:10

c Nge 20:19

d Nge 20:8

 SULA 102 e Za 61:2 Za 142:2

f Za 55:1 Dan 9:17

g Wuo 2:23

 Kolam mar 2 a Za 27:9 Ywa 1:20

b Za 143:7 Isa 65:24

c Ywa 1:13

d Za 143:4

e Za 6:6 Za 38:8

f Ayu 19:20 Nge 17:22

g Za 38:11

h Za 31:11 Za 74:10 Za 79:4

i Ywa 3:15

j Za 80:5

k Za 39:5

976 2 Kik ipandna wang’i sa ma asandora. Akwayi ni ichikna iti, a Kendo yie idwoka piyo sa ma aluongi. b 3 Ngimana rumo piyo mana ka yiro, Kendo chokena wang’ ka gima gin e mach. c 4 Chunya chalo gi lum ma chieng’ ogoyo moner, d Kendo dhoga rach ma ok anyal chiemo. 5 Chur ma achurgo matek e Osemiyo adhero mi alokora choke lilo. f 6 Achalo gi mbusi1 modak e thim, Achalo gi tula modak e gunda. 7 Nindo otamore tera;1 Achalo gi winyo man kende e wi tado. g 8 Wasika yanya odiechieng’ duto, h Kendo jo ma jara kuong’o ji gi nyinga. 9 Nimar buch kendo e chiemba, i Kendo aruwo gik ma amadho gi pi wang’a. j 10 Ne iting’a malo kae to iwita, Nikech ich-wang’ mari kod mirimbi mager. 11 Ndalona chalo gi tipo ma kadho, k Kendo aner mana ka lum. l 12 A Jehova, in to inibed e kom-lochni nyaka chieng’, m

l Ayu 14:1, 2 Za 102:4

m Za 90:2

102:6 1 Mbusi en winyo machal gi okok, to odak e nam. 102:7 1 Kata nyalo bedo, “Adhero ahinya.”

977

13

14

15

16

17 18

19

20

21

22

Kendo humbi nosik e tienge duto. a Adier, ibiro a malo mi ikech Sayun, b Nimar sa osechopo monego ikechee; c Sa mowinjore osechopo. d Nimar jotichni ohero kite ma nogerego kata obedo ni osekethe e Kendo gihero kata buru moa kuome. f Ogendni biro luoro nying Jehova, Kendo ruodhi duto mag piny biro luoro duong’ni. g Nimar Jehova biro gero Sayun kendo; h Ji duto biro neno duong’ne. i Obiro dwoko lamo mag jochan. j Ok obi chayo lamogi. k Nyaka ndik wechegi piny ne tieng’ ma biro, l Mondo tieng’ ma pok onyuolno opak Jah. Jehova ng’iyo piny gie kar dakne maler, m Ong’iyo piny ka en e polo malo, Mondo owinj ywak jo ma otwe, n Kendo ogony jo ma ong’adnegi buch tho, o Kuom mano, nying Jehova ibiro hul e Sayun, p Kendo ibiro pake e Jerusalem, Kinde ma ogendni kod pinjeruodhi

SULA 102 a Wuo 3:15 b Isa 49:15

23

c Isa 60:10 d Ezr 1:1, 2 Isa 40:2 Dan 9:2

e Neh 2:3 Za 137:5

24

f Za 79:1 g Isa 60:3 Zek 8:22

h Za 147:2 Jer 33:7

25

i Isa 60:1 j Dan 9:20, 21 k Za 22:24

26

l Za 78:4 Rum 15:4

m 2We 16:9 n Wuo 3:7 Isa 61:1

o 2We 33:12, 13 Za 79:11

p Za 9:13, 14 Za 22:22 Isa 51:11

27

 Kolam mar 2 a Isa 11:10 Isa 49:22 Isa 60:3

b Za 90:2 Hab 1:12 Fwe 1:8

c Za 8:3 Isa 48:13 Hib 1:10-12

d Ayu 36:26 Mal 3:6 Jak 1:17

e Isa 66:22

 SULA 103 f Rap 8:2 Za 105:5

g 2Sa 12:13 Isa 43:25

h Wuo 15:26 Za 41:3 Za 147:3 Isa 33:24 Jak 5:15 Fwe 21:4

i Za 56:13 j Mik 7:18

28

ZABURI 102:13–103:4 Biro chokore mondo gilam Jehova. a Nomaya teko ka pod atin; Nong’ado ndalona mobedo machuok. Omiyo, ne awacho niya: “Yaye Nyasaye Masiko e tienge duto, b Kik ing’ad ngimana ka pok ati. Ne iketo mise mag piny chon gi lala, Kendo polo en tij lweti. c Gibiro lal nono, to in ibiro siko nyaka chieng’. Gibiro ti mana ka law, Kendo ibiro lokogi mana kaka ng’ato dilok law morwako, mi ginilal nono. To in ok ilokri, kendo ibiro siko nyaka chieng’. d Nyithind jotichni biro dak gi kuwe, Kendo pile inirit nyikwagi.” e Zaburi mar Daudi.

apakie 103 Weuru Jehova.

Denda duto mondo opak nyinge maler. 2 Weuru apakie Jehova, Wiya kik wil gi gik moko duto mosetimo. f 3 En e moweyoni kethoni duto, g Kendo ochango tuocheni duto. h 4 Oreso ngimani kogoli e liel, i Kendo orwakoni hera kod ng’wono kaka osimbo. j

ZABURI 103:5–104:3 5 Omiyi gik moko duto mabeyo a e ngimani, Mondo isik ka itin kendo ka in gi teko kaka otenga. b 6 Jehova ng’ado bura makare ne jo ma isando, c Otimonegi gik makare. d 7 Ne onyiso Musa yorene, e Bende, nonyiso Jo-Israel tijene. f 8 Jehova en Nyasaye mang’won kendo ma kecho ji, g Iye ok wang’ piyo, kendo herane mogundho osiko. h 9 Ok osik komanyo ketho kuom ji, i Bende, ok okan mirimbe nyaka chieng’. j 10 Ok omiwa kum e okang’ ma romre gi richowa, k Bende, ok ochulwa ma romre gi kethowa. l 11 Nimar mana kaka polo ni malo moloyo piny, E kaka herane monyiso jo moluore duong’ ahinya. m 12 Osewito kethowa mabor kodwa Mana kaka wuok chieng’ bor gi podho chieng’. n 13 Mana kaka wuoro kechoga nyithinde, E kaka Jehova kechoga jo moluore. o 14 Nimar ong’eyo kaka ochueyowa, p Ong’eyo maler ni wan mana buru. q 15 Ndalo mag dhano chalo gi mag lum, r

SULA 103 a Za 23:5 Za 65:4

b Za 51:12 Isa 40:31

16

c Za 12:5 Nge 22:22, 23 Jak 5:4

d Za 9:8 e Wuo 24:4 f g h i j k l m n o

p q r

Kwa 12:8 Za 147:19 Isa 55:7 Jak 5:11 Wuo 34:6 Joe 2:13 Jon 4:2 Za 30:5 Isa 57:16 Neh 9:31 Ezr 9:13 Za 130:3 Isa 55:7 Za 103:17 Isa 55:9 Law 16:21, 22 Isa 43:25 Jer 31:34 Za 78:38 Isa 49:15 Mal 3:17 Jak 5:15 Za 78:39 Cha 2:7 Za 90:5, 6 1Pe 1:24



17

18 19

20

21

Kolam mar 2 a b c d e f g h i j

Ayu 14:1, 2 Luk 1:50 Wuo 20:6 Wuo 19:5 Rap 7:9 Za 25:10 2We 20:6 Isa 66:1 Za 47:2 Za 145:13 Dan 4:25 Dan 7:10 2Ru 19:35 Luk 1:19 1Ru 22:19 Za 148:2 Luk 2:13, 14 Mat 13:41 Hib 1:7

22

104

 SULA 104 k Za 103:1 l Za 86:10 m 1We 16:27

2

Eze 1:27, 28 Dan 7:9

n Jak 1:17 1Jo 1:5

o Isa 40:22 p Za 18:11 Amo 9:6

978 Oloth piyo ka maua me pap. a To ka yamo okutho, olal nono, Mana ka gima ne oonge. To hera ma Jehova oherogo jo moluore Osiko nyaka chieng’. b Bende, otimo maber ne nyikwagi, c Ma rito singruokne, d Kod jo ma rito chikene adimba. Jehova oseguro komlochne motegno e polo; e Kendo gik moko duto nie bwo lochne. f Pakuru Jehova, un malaike g ma roteke, Ma winjo wachne h kendo timo dwache. Pakuru Jehova, un oganda maduong’ me polo, i Un jotichne ma timo dwache, pakeuru. j Pakuru Jehova, un chuechne duto Manie bwo lochne. Mad denda duto opak Jehova. Yaye chunya, pak Jehova. k A Jehova Nyasacha, mano kaka iduong’! l Irwakori gi luor kod duong’. m Irwakori gi ler n mana ka nanga, Iyaro polo mana kaka hema. o Igero sirni mag odi e wi pige manie boche polo. p

3

979

4

5

6

7

8

9

10

11

12 13

Boche polo e ma iidho ka gachi mar lweny, a Iwuotho e buombe yamo. b Omiyo malaikene bedo chuech ma nigi teko, Kendo omiyo jotichne bedo mach mager. c Oseguro piny motegno e wi misene, d Piny ok bi yiengni nyaka chieng’. e Ne iume gi nembe matut mana kaka ng’ato dium gimoro gi nanga, f Kendo pigego noimo gode. Ka ne ikwero pigego, ne giringo, g Ka ne giwinji kimor ka mor polo kibaji nomakogi ma giringo. Ne gimol e gode h ka giridore e hohni, Ne giridore nyaka kuonde ma ne iselosonegi. Eka niketo ne pigego tong’ ma ok ginyal kadho, i Mondo kik gichak giim piny kendo. Imiyo sokni bubni e hohni, Kendo gimol e kind gode. Kamano le mag bungu duto yudo pi modho, Kendo punde mag bungu loyo riyo ma gin-go. Winy gero utegi e yiende manie bath pigego Giywak mamit. Osemiyo koth ochue e wi gode koa e dalane manie polo. j

SULA 104 a Rap 33:26 Isa 19:1

b 2Sa 22:11 Ayu 38:1

14

c Eze 1:13 Hib 1:7, 14

d Ayu 38:4, 6 Za 24:1, 2

15

e Ekl 1:4 f Cha 1:2 g Cha 1:9 h Nge 8:25

16

i Ayu 38:8-10 Za 33:7 Nge 8:29 Jer 5:22

j Ayu 38:37 Za 147:8 Jer 10:13 Amo 9:6 Mat 5:45

17

 Kolam mar 2 a Za 65:9

18

Tic 14:17

b Cha 1:29, 30 Cha 9:3

19

c Ekl 9:7 d Ekl 10:19 e Jer 8:7 f Ayu 39:1

20

g Nge 30:26 h Cha 1:16 Za 19:6 Jer 31:35

21

i Cha 1:5 Za 74:16 Isa 45:7

22

j Amo 3:4 k Za 147:9

23

ZABURI 104:4-23 Osemiyo piny onyago olembe nikech tijene madongo. a Omiyo lum dongo ne jamni, Kendo alode ne dhano. b Mondo chiemo onyag koa e lowo Kod divai ma miyo chuny dhano mor, c Gi mo ma miyo lela wang’ rieny, Kaachiel gi makate ma miyo dhano bedo motegno. d Yiende Jehova yudo pi moromogi, Yiendego gin sida mag Lebanon ma nopidho, Winy gero utegi e bede yiendego. Winj ogungo e odak e yiende mag junipa. Diek mag gode f odak e gode maboyo, To apwoch-lwanda g odak e lwendni. Osechueyo dwe mondo okony e pogo kinde; Wang’ chieng’ bende ong’eyo seche monego opodhie. h Sa mikelo mudho to piny yuso, i Kendo le mag bungu duto bayo oko. Sibuoche motegno ruto ka manyo chiemo, j Gimanyo chiemo ma Nyasaye omiyogi. k Ka chieng’ owuok, Gidok nindo e kuonde ma gidakie. Dhano dhi e tije,

ZABURI 104:24–105:7 Kendo otiyo nyaka odhiambo. 24 A Jehova, to mano kaka gik michueyo ng’eny miwuoro! a Ne ichueyogi gi rieko miwuoro. b Piny opong’ gi gik michueyo. 25 Nichueyo nam maduong’ kendo malach, Mopong’ gi gik mangima madongo kod matindo. c 26 Yie ringo e nam, Kendo Levayathan1d tugo e iye. 27 Giduto ging’iyi mondo imigi chiemo E kinde mowinjore. e 28 Gima imiyogi e ma gichamo, f Ka iyawonegi lweti to giyieng’ gi gik mabeyo. g 29 Kipandonegi wang’i to gichandore, Kigolo muchgi to githo mi gidog e lowo. h 30 Kioro roho mari to ichueyo gik moko, i Kendo imiyo piny bedo manyien. 31 Duong’ mar Jehova biro siko nyaka chieng’, Jehova mor gi gik ma nochueyo. j 32 Kong’iyo piny, to piny yiengni, Komulo gode, to gigolo yiro. k 33 Abiro wer ne Jehova l e ngimana duto, Adier, abiro wer ne Nya104:26 1 Som Tiend Weche.

SULA 104 a Neh 9:6 b Nge 3:19

34

Jer 10:12

c Cha 1:21 d Ayu 41:1

35

e Za 136:25 Za 145:15 Za 147:9 Mat 6:26

f Luk 12:24 g Za 107:9 Za 145:16

h Cha 3:19 Ayu 34:14, 15 Za 146:3, 4 Ekl 3:19, 20 Ekl 12:7

i Ayu 33:4

105 2

Tic 17:28

j Cha 1:31 k Wuo 19:18

3

l Za 13:6

 Kolam mar 2 a Za 146:2 b Za 37:10, 38

4

Nge 2:22

 SULA 105 c Za 136:1

5

d 1We 16:8-13 Za 96:3 Za 145:11, 12 Isa 12:4

e Za 77:12 Za 119:27

6

f Jer 9:24 g Za 119:2 h Amo 5:4 Zef 2:3

i Rap 7:18, 19 j Wuo 3:6 k Wuo 19:5, 6 Isa 41:8

l Wuo 20:2 Za 100:3

980 sacha kinde duto ma pod angima. a Mad gik ma aparo e chunya1 omiye mor, Jehova e ma miya mor. Joricho biro rumo e piny, Jo ma timbegi richo ok nobedie kendo. b Pak Jehova yaye chunya. Pakuru Jah.1 Gouru ne Jehova c erokamano, luonguru nyinge; Nyisuru ji gik mosetimo! d Werneuru, werneuru wende pak, Paruru matut1 gik madongo duto mosetimo. e Sunguru nyinge maler. f Jogo duto ma manyo Jehova mondo obed mamor. g Manyuru Jehova h kod tekone. Manyuru wang’e1 kinde duto. Paruru tijene miwuoro mosetimo, Kendo paruru honnige kod buche moseng’ado, i Un koth Ibrahim jatichne, j Kendo un yawuot Jakobo, joge moyiero. k En e Jehova Nyasachwa, l

7

104:34 1 Kata nyalo bedo, “ma aparo matut kuome.” 104:35 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok. 105:2 1 Kata nyalo bedo, “Huluru.” 105:4 1 Kata, “beduru e nyime.”

981

8

9

10

11 12

13

14

15

16

17

Buchene tiyo e piny duto. a Obiro paro singruok ma notimo nyaka chieng’ b Gima nosingo1 ni nodhi timo e tienge gana gi gana. c Singruok ma notimo gi Ibrahim d Kod kuong’ruok ma nokuong’orego ne Isaka, e Ne otimo singruogno gi Jakobo Winjruok mosiko notimo gi Israel, Kowacho niya: “Abiro miyi piny Kanaan, f Mondo obed pok maru.” g Nowacho wechego ka ne pod ginok, h Ee, ne ginok kendo ne gin welo e pinyno. i Ne gilworore e piny ka piny, Kendo e pinyruoth ka pinyruoth. j Ne ok oyie mondo ng’ato ang’ata osandgi, k To ne okwero ruodhi nikech gin, l Kowacho niya: “Kik umul joga mowir, Kendo kik utim gimoro amora marach ne jonabina.” m Ne okelo kech e piny, n Kendo noketho yore duto ma ne giyudogo chiemo. Nooro ng’ato mondo otelnegi,

SULA 105 a 1We 16:14-18 Isa 26:9 Fwe 15:4

c Rap 7:9 Luk 1:72, 73

d Cha 17:1, 2 Cha 22:15-18

19

e Cha 26:3 f Cha 12:7 Cha 13:14, 15 Cha 15:18 Cha 26:3 Cha 28:13

g Za 78:55

20

h Cha 34:30 i Cha 17:8 Cha 23:4 1We 16:19-22 Tic 7:4, 5

21

j Cha 20:1 Cha 46:6

k Cha 31:7, 42

22

l Cha 12:17 Cha 20:2, 3

m Cha 26:9, 11 n Cha 41:30, 54 Cha 42:5 Tic 7:11

23

 Kolam mar 2 a Cha 37:28, 36 Cha 45:4, 5 Cha 50:20

24

b Cha 39:20 c Tic 7:10 d Cha 41:14 e Cha 41:39-41

25

Cha 41:48 Cha 45:8

f Cha 41:33, 38 g Cha 46:4, 6 h Wuo 1:7

26

Tic 7:17

i Wuo 1:8, 9 j Wuo 1:10

27

Tic 7:18, 19

k Wuo 3:10 Wuo 4:12 Wuo 6:11

28

l Wuo 4:14 Wuo 7:1

m Neh 9:10 Za 78:43-51

105:8 1 Hibrania, “Gima nochiko.”

18

b Neh 1:5

n Wuo 10:22, 23

29

ZABURI 105:8-29 Ng’atno ne en Josef ma ne ous kaka misumba. a Ne girido tiendene gi nyororo, b Kendo ne gitweyo ng’ute gi chumbe; Nyaka nochopo kinde ma weche ma nokoro nochopo kare, c Kendo wach Jehova e ma nopwodhe. Ruoth nooro wach mondo ogonye, d Ee, ruodhno e ma nogonye. Nokete obedo ruoth e ode, Korito mwandune duto. e Nomiye teko e wi jotende, Kendo en e ma nopuonjo jodonge rieko. f Kae to Israel nobiro Misri, g Kendo Jakobo nodak ka wendo e piny Ham. Nyasaye nomiyo joge onyuolore ahinya, h Nomiyo gibedo motegno moloyo jowasikgi. i Ee, noweyo Jo-Misri ochayo joge, Mi gichako tiyo kodgi e yo marach. j Ne ooro Musa jatichne, k Kaachiel gi Harun l jal ma ne oseyiero. Ne gitimo ranyisi madongo e kindgi, Kod honni e piny Ham. m Nyasaye nokelo mudho mi piny olil ti. n Ne giwinjo wechene. Noloko pigegi mobedo remo,

ZABURI 16:30–106:3 Kendo nonego rech duto. a 30 Ogwende nopong’o pinygi, b Nyaka e od ruoth. 31 Nyasaye nogolo chik mi lwang’ni nomonjogi, Kendo suna nopong’o piny duto. c 32 Kar kelonegi koth nokelonegi pe madongo, Kendo mil polo nokwako piny duto.1d 33 Nyasaye nogoyo yiendegi mag mzabibu kod ng’owo piny. Adier, noketho yiende duto e pinyno. 34 Nogolo chik ma det-bonyo omonjogi, Ee, dede mokalo akwana nomonjogi. e 35 Ne gichamo gimoro amora ma noloth e piny, Moriwo nyaka cham duto ma ne nie puothegi. 36 Bang’e nonego nyithind Jo-Misri duto makayo, f Adier, nonego nyithindgi ma ne gikwongo nyuolo. 37 Nogolo joge oko ka giting’o fedha kod dhahabu, g Onge ng’ato kuomgi ma ne jamidekre. 38 Jo-Misri nobedo mamor ka ne gia, Nikech ne giluoro Jo-Israel. h 105:32 1 Kata, “Kendo mach noliel e pinygi.”

SULA 105 a Wuo 7:20, 21 b Wuo 8:6 c Wuo 8:17, 24 d Wuo 9:23-26 e Wuo 10:13-15 f Wuo 12:29 g Cha 15:13, 14 Wuo 3:22 Wuo 12:35, 36

h Wuo 12:33

 Kolam mar 2 a Wuo 14:19, 20 b Wuo 13:21 c Za 78:27 d Wuo 16:12-15 Za 78:24

e Wuo 17:6 1Ko 10:1, 4

f Za 78:15, 16 g Cha 12:7 Cha 15:13, 14 Wuo 2:24 Rap 9:5

h Kwa 33:3 i Jos 11:23 Jos 21:43 Neh 9:22 Za 78:55 Tic 13:19

j Rap 6:10, 11 Jos 5:11, 12

k Rap 4:40

 SULA 106 l Luk 18:19 m 1We 16:34 Ezr 3:11 Za 103:17 Za 107:1

n Za 40:5

982 39 Nyasaye noyaro bor polo ka pasia mogeng’ogi, a Kendo mach nomiyogi ler otieno. b 40 Ne gikwayo chiemo momiyogi aluru; c Nomiyogi chiemo moa e polo mondo gicham. d 41 Ne obaro lwanda mi pi owuok, e Pigego nomol mana ka aora e thim. f 42 Nimar noparo singo maler ma nosingo ne Ibrahim jatichne. g 43 Kuom mano, nogolo joge gi ilo, h Nomiyo joge moyier owuok ka kok gimor. 44 Nomiyogi pinje mag ogendni mamoko, i Kendo gik ma jomoko nono noloso nodoko mekgi, j 45 Notimo kamano mondo giluw yorene, k Kendo rito chikene. Pakuru Jah.1 Pakuru Jah!1 Gouru ne Jehova erokamano, nimar ober; l Herane osiko nyaka chieng’. m 2 Ng’ano ma nyalo lando gik madongo duto ma Jehova osetimo? Ng’ano ma nyalo pake kuom tijene madongo duto? n 3 Jo mamor gin jo ma luwo adiera,

106

105:45; 106:1 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

983

4

5

6

7

8

9

10

11 12

Kendo ma siko katimo gik makare. a A Jehova, para chieng’ minyisoe jogi ng’wono. b Rita kendo resa, Mondo an bende ayudie gik mabeyo ma imiyo jogi miyiero, c Abed mamor kaachiel gi ogandani, Kendo apaki kaachiel gi jogi. Wasekethoni mana kaka kwerewa notimo, d Wasekethoni; wasetimo richo. e Ka ne kwerewa ni Misri, ne ok giparo tijeni madongo miwuoro, Bende, wigi nowil gi herani mogundho. Ne ging’anyoni e dho Nam Makwar. f To ne iresogi nikech nyingi, g Mondo tekoni maduong’ ong’ere. h Ne igolo chik mi Nam Makwar otwo. Ne imiyo gikalo e nam ka jo ma kalo e thim. i Ne iwarogi e lwet jasikgi. j Adier, ne iresogi e lwet ng’at ma ne kedo kodgi. k Pi noimo wasikgi duto, Onge kata achiel ma notony. l Eka ne giyie gi singo magi, m Kendo ne gichako paki gi wende. n

SULA 106 a Za 15:1, 2 Isa 64:5

b Neh 5:19 Za 51:18 Za 119:132

c Wuo 19:5 d Neh 9:16 Za 78:8

e Ezr 9:6 Dan 9:5

f Wuo 14:11, 12 g Za 143:11 Eze 20:14

h Wuo 9:16 Rum 9:17

i Wuo 14:21, 22 j Wuo 14:30 k Isa 49:26 l Wuo 14:13, 28 m Wuo 14:31 n Wuo 15:1

 Kolam mar 2 a Wuo 15:24 Wuo 16:2, 3 Wuo 17:7

b Kwa 11:4 Rap 9:22 1Ko 10:6

c Wuo 17:2 Za 78:18 1Ko 10:9 Hib 3:8, 9

d Kwa 11:31, 33 Za 78:29-31

e Kwa 16:3 f Law 21:8 Kwa 16:5-7

g Kwa 16:27, 32 h Kwa 16:35 i Wuo 32:4 Rap 9:12

j Wuo 20:4 k Rap 32:18 l Rap 4:34 m Za 78:51 n Wuo 14:25

ZABURI 106:4-22 13 To piyo piyo nono wigi nowil gi gik ma nisetimo, a Kendo ne ok giriti mondo ing’adnegi rieko. 14 Ich lach nomakogi e thim, b Kendo ne gitemo Nyasaye e thim. c 15 Nimiyogi gik ma ne gidwaro, Kata kamano, nigoyogi gi tuo malich ma githo. d 16 Ka ne gin e kambi, nyiego nomakogi gi Musa, Kendo gi Harun, e jal ma Jehova nowalo ne tich maler. f 17 Piny nobarore momwonyo Dathan, Kaachiel gi Abiram gi jo ma nochokore kode. g 18 Mach nomuoch e dier jolupgi, Mowang’o jorichogo te. h 19 Ne giloso nyaroya ka ne gin Horeb, Mi gilamo sanamu ma ne giloso gi chumano. i 20 Kar miya duong’, Ne giloso kido mar ruath ma chamo lum mondo gimi duong’. j 21 Wigi nowil gi Nyasaye k ma noresogi, Kendo ma nosetimo gik madongo e piny Misri. l 22 Adier, wigi nowil gi honni miwuoro ma notimo e piny Ham, m Kaachielgi gik madongo ma notimo e dho Nam Makwar. n

ZABURI 106:23-43 23 Omiyo, ne ichiegni tiekogi, To Musa ng’ati ma ne iyiero e ma nochung’ e kindi kodgi ka jathek Mondo ogeng’ mirimbi mager. a 24 Ee, ne gichayo pinyi ma jaber. b Ne ok giyie gi singoni. c 25 Ne gisiko ging’ur e hembegi, d Kendo ne ok giwinjo dwond Jehova. e 26 Kuom mano, ne oting’o lwete mokuong’ore Ni obiro miyo gipodh e thim. f 27 Ne iwachonegi ni nidhi miyo nyikwagi opodh e kind ogendni, Kendo ni nidhi keyogi e piny duto. g 28 Ne giriwore kaachiel gi jolam Baal mar Peor h Mi gichamo misengni ma ne gichiwo ne jo motho.1 29 Timbegi nomiyo Nyasaye mirima, i Mi tuo ma neko nogogi. j 30 To ka Finehas nokawo okang’ ma dwarore, Tuo marachno norumo. k 31 Timneno nomiyo okwane ka ng’at makare Kendo ibiro kwane kamano e tienge duto. l 32 Ne giwang’o i Nyasaye e dho pige mag Meriba,1 Kendo gima ne gitimono nokelo ne Musa chandruok. m 106:28 1 Kata, “misengni ma ne ichiwo ne nyiseche manono.” 106:32 1 Tiende ni, “Dhawo.”

SULA 106 a Wuo 32:10, 11 Rap 9:14, 19

b Kwa 13:32 Rap 8:7-9

c Kwa 14:11 d Kwa 14:2 Rap 1:27

e Kwa 14:22, 23 f Kwa 14:28, 29 Hib 3:11

g Law 26:33 Rap 4:27

h Kwa 25:3 Hos 9:10

i Kwa 25:6 Rap 32:16

j Kwa 25:9 1Ko 10:8

k Kwa 25:7, 8 l Kwa 25:11-13 m Kwa 20:2, 12 Kwa 27:13, 14

 Kolam mar 2 a Kwa 20:10 b Jos 16:10 Jos 17:12 Bur 1:21

c Kwa 33:52 Rap 7:1, 2

d Jos 15:63 Bur 1:33

e Isa 2:6 f Bur 2:11, 12 2Ru 17:12

g Wuo 23:32, 33 h Rap 12:31 2Ru 16:1, 3 2Ru 17:17, 18 Jer 7:30, 31 1Ko 10:20

i 2Ru 21:16 j Eze 16:20 k Jer 3:9 l Rap 32:30 Bur 3:8

m Bur 10:6-8 n Bur 10:11, 12 1Sa 12:11

o Bur 4:1 p Bur 6:1-5

984 33 Ne giwang’o iye Mi orokni gi wach. a 34 Ne ok gitieko ogendni mamoko chuth, b Kaka Jehova nochikogi ni gitim. c 35 To ne gikikore gi ogendnigo d Mi gichako luwo timbegi. e 36 Ne gilamo sanamu mag ogendnigo, f Kendo mano nobedonegi obadho. g 37 Ne gichiwo yawuotgi gi nyigi Kaka misengni ne jochiende. h 38 Ne gichuero remb jo ma onge ketho. i Ne gichuero remb yawuotgi gi nyigi, Ma ne gichiwo ne nyiseche mag Kanaan, j Mi ne ginjawo piny gi remo ma ne gichuerogo. 39 Timbegigo nomiyo gibedo jo ma ok ler, Ne gidwanyo lamo maler gi timbegi. k 40 Omiyo, i Jehova nowang’ gi joge, Mi chunye ojok kodgi. 41 Nosiko kochiwogi e lwet ogendni mamoko, l Mondo jo ma ne mon kodgi oloch e wigi. m 42 Wasikgigo nosandogi, Mi olokogi wasumbnigi. 43 Ne iresogi nyading’eny, n Kata kamano pod ne ging’anyoni, o Kendo richogi e ma ne tiekogi. p

985 44 To nineno chandruokgi, a Kendo niwinjo ywakgi. b 45 Nikech niparo singruok ma nisetimo kodgi, Niwinjo malit, mikechogi nikech herani osiko. c 46 Nimiyo jo ma nolokogi wasumbni Okechogi. d 47 A Jehova Nyasachwa, reswa, e

3

4

5 6

a Bur 2:18 b Bur 3:9 c Wuo 34:6 Rap 32:36 Isa 63:7 Ywa 3:32 Joe 2:13

d Ezr 9:9 e Za 79:9

 Kolam mar 2 a Jer 32:37 b 1We 16:35 c 1We 29:10 Za 41:13 Luk 1:68

ZABURI 106:44–107:12 Kendo chokwa mondo igolwa e kind ogendni, a Mondo wagoni erokamano nikech nyingi ler, Kendo wapaki gi ilo. b 48 Pakuru Jehova, Nyasach Israel, Nyaka chieng’. c Ji duto mondo odwok ni “Amin!” Pakuru Jah!1 106:48 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

BUK MAR ABICH (Zaburi 107-150) SULA 107 Gouru ne Jehova 7 a Luk 18:19 erokamano nimar ober; a b 1We 16:34 Herane osiko nyaka Za 103:17 b 8 chieng’. c Isa 35:10 Jo ma Jehova nowaro Jer 15:21 Mik 4:10 mondo owach kamano, Jogo ma noreso e lwet d Za 106:47 Jer 29:14 jasigu. c Jo ma nochoko kogolo e e Isa 43:5, 6 9 pinje,d Jer 31:8 Chakre yo wuok chieng’ f Hos 5:14, 15 nyaka yo podho chieng’, g Isa 41:17 Kendo kowuok milambo  10 Kolam mar 2 nyaka nyandwat. e a Isa 30:21 Ne girundore arunda e thim; b Neh 11:3 Ne ok giyudo dala ma11 c 1We 16:8 duong’ ma ginyalo dakie. d Za 40:5 Kech nokayogi kendo riyo noloyogi, e Za 34:10 12 Isa 55:2 Mi chunygi nool ahinya. Luk 1:53 Ne gisiko giywagore ne Jehova mondo ogolgi e f Za 106:43 Ywa 3:42 chandruogegi; f g Nowinjogi moresogi. g Law 26:21

107 2

SULA 106

Notelonegi e yo moriere tir,a Nyaka e dala maduong’ ma ne ginyalo dakie. b Ji mondo ogo ne Jehova erokamanoc nikech herane osiko, Kendo nikech gik madongo mosetimo ne dhano. d Nimar osetieko riyo ne jo ma riyo oloyo, Kendo oseyieng’o jo ma kech kayo gi gik mabeyo. e Moko kuomgi nodak e mudho mandiwa, Kaka mabuse ma sandore motue gi nyoroche. Nikech ne ging’anyo ma giweyo wach Nyasaye, Ne gichayo rieko mar Ng’at Mamalo Chutho. f Kuom mano, noweyo gichandore mondo chunygi obolre,g Ne gichwanyore, kendo onge ng’at ma ne nyalo konyogi.

ZABURI 107:13-33 13 Ne giywagore ne Jehova mondo ogolgi e chandruogegi; Nowinjogi moresogi. 14 Ne ogologi e mudho mandiwa, Moturo nyoroche ma notwegigo. a 15 Ji mondo ogo ne Jehova erokamano nikech herane osiko,b Kendo nikech gik madongo mosetimo ne dhano. 16 Nimar osemuko dhoudi molos gi mula, Kendo oturo sirni molos gi chuma. c 17 Moko kuomgi ma nofuwo nosandored Nikech timbegi maricho. e 18 Dhogi ne rach kendo ne ok gigomb chiemo, Omiyo, ne gichiegni tho. 19 Ne giywagore ne Jehova mondo ogolgi e chandruogegi; Nowinjogi moresogi. 20 Ne ooro wachne mi nochangogi; f Ne oresogi e lak tho. 21 Ji mondo ogo ne Jehova erokamano nikech herane osiko, Kendo nikech gik madongo mosetimo ne dhano. 22 Onego gigone erokamano gi misengni,g Kendo gipak tijene gi wende. 23 Moko kuomgi kwang’ e nam gi meli,

SULA 107 a Za 68:6 Za 146:7 Isa 49:8, 9 Isa 61:1

b Ywa 3:22

24

25

c Isa 45:1, 2

d Jer 2:19

26

e Ywa 3:39

f Za 147:3

27 g Law 7:12 Za 50:14

 Kolam mar 2

28

a 2We 9:21 Eze 27:9

b Cha 1:21 Za 104:25

c Za 135:7

29 30

Jer 10:13 Jon 1:4

d Jon 1:4, 13

31

e Jon 1:14

f Za 65:7 Za 89:9 Jon 1:15

32

g Za 105:5

33 h Za 111:1

986 Gitimo ohala ka giyoro nembe madongo. a Giseneno tije Jehova, Kendo giseneno gik madongo mosetimo e nembe; b Kaka nogolo chik mi ahiti otugore,c Momiyo apaka ochako tagore e nam. Apaka nodirogi e kor yamo, Monyumogi kuonde matut mogik. Chir ma ne gin-go nolal nono nikech masira ma nojukogino. Ne gitagore kendo gichwanyore ka jo momer, Rieko duto ma ne gin-go ne ok nyal konyogi. d Eka ne giywagore ne Jehova mondo ogolgi e chandruogegi; e Nowinjogi moresogi. Ne okueyo ahitino; Apaka bende noling’ thi. f Ne gimor ka nam nokuwe, Kendo notelonegi nyaka e dho wath ma ne gidwaro gowoe. Ji mondo ogo ne Jehova erokamano nikech herane osiko, Kendo nikech gik madongo mosetimo ne dhano. g Onego gihul duong’ne e chokruok mar joge,h Kendo gipake e bura mar jodongo. Ne oloko aoche mobedo kuonde motwo,

987

34

35

36

37

38

39

40

41

42

Kendo sokni ma ne mol nolokore ongoro. a Ne oloko lowo ma ne nyak maber obedo lowo motimo chumbi,b Nikech timbe maricho mag jo ma nodak e pinyno. Noloko thim mobedo yewni mag pi, Kendo lowo motwo nolokore sokni mamol. c Omiyo jo ma odenyo dak kuondego,d Mondo giger dala maduong’ ma ginyalo dakie. e Ne gikomo kendo ne gipidho mzabibu,f Mi ne giyudo cham mogundho. g Ne oguedhogi mi gibedo jo mang’eny ahinya; Ne ok oyie mondo kwan jambgi odog chien. h Kata kamano, kwan jogo nochako obedo matin, kendo ji nochako chayogi, Nikech sand, masiche, kod kuyo ma noyudogi. Okuodo wi jo ma nigi teko,1 Kendo oweyo mondo girundre arunda e thim. i To noreso jochan e thagruokgi,j Momiyo ginyuolore mi gibedo mang’eny ka jamni. Jo matir koneno mano to gibedo mamor,k

107:40 1 Hibrania, “Oolo achaya kuom jo ma nigi teko.”

SULA 107 a 1Ru 17:1, 7 Isa 42:15 Amo 4:7

b Cha 13:10 Rap 29:22, 23

c 2Ru 3:17 Isa 35:7 Isa 41:18

d Za 146:7 Luk 1:53

ZABURI 107:34–108:7 To jo ma ok kare dhogi moko. a 43 Ng’at mariek biro paro wechegi,b Kendo obiro paro matut gik ma Jehova osetimo nikech herane mosiko. c Wer. Zaburi mar Daudi.

Nyasaye, chunya 108 Aotegno.

e Za 107:7 f Isa 65:21

2

g Tic 14:17 h Rap 7:13, 14 i Ayu 12:21, 24

3

j 1Sa 2:8 k Za 58:10

 Kolam mar 2

4

a Wuo 11:7 Za 63:11

b Za 64:9 Hos 14:9

5

c Za 77:12 Za 143:5 Jer 9:24

 SULA 108

6

d Za 57:7-11 Za 104:33

e Za 81:2 f Za 36:5 Za 103:11

g Za 8:1 Za 57:5, 11

h Za 20:6 Za 60:5

i Jos 17:7 j Cha 33:17 Za 60:6-8

7

Anawerni kendo analosni wer gi chunya duto. d Chiew, A in gir thum migwelo; A nyatiti, in bende chiew.e Abiro chiewo kogwen. A Jehova, abiro paki e kind ji, Abiro werni e dier ogendni. Nimar herani mosiko duong’ kendo ochopo nyaka e polo,f Kendo adierani chopo nyaka e kor polo. Yaye Nyasaye, nyis tekoni gie kor polo; Mad duong’ni obed e wi piny duto. g Reswa gi lweti ma korachwich kendo winj lamona, Mondo jo ma ihero owuog e chandruok. h Nyasaye osewuoyo e lerne:1 “Abiro locho, kendo abiro pogo Shekem i ne joga, Kendo abiro pimonegi Hoho mar Sukoth. j

108:7 1 Kata nyalo bedo, “osewuoyo e kar dakne maler.”

ZABURI 108:8–109:14 8 Gileada gi Manase gin maga, Efraim en oguta; b To Juda en ludha mar loch. c 9 Piny Moab en besen mara mar lwok.d To e piny Edom e ma abiro boloe wuochena. e Piny Filistia e ma abiro kokie ka aselocho.” f 10 A Nyasaye, ng’ano ma biro tera e dala mochiel motegno? En ng’ano ma notelna ka tera Edom? g 11 Donge en mana in misewitowani? Yaye Nyasachwa, donge tinde ok idhi kodwa e lweny? h 12 Konywa e chandruokwa,i Nimar kony ma dhano chiwo en kayiem nono. j 13 Nyasaye biro miyowa teko,k Kendo obiro nyono wasikwa. l Ne jatend wer. Zaburi mar Daudi. Wer.

A Nyasacha ma 109 apako, kik iling’ m

aling’a. 2 Nimar joricho kod jomiriambo osemonja gi dhogi. Gisepiago lewgi mondo gihangna wach. n 3 Gilwora koni gi koni gi weche mag achaya, Gimonja to onge gima asetimonegi. o 4 Aherogi, gin to gimon koda; p To an asiko ka alemo.

SULA 108 a Jos 13:8, 11 b Rap 33:17 c Cha 49:10 d 2Sa 8:2 e Kwa 24:18 2Sa 8:14

f 2Sa 8:1 g Za 60:9-12 h Rap 23:14 i Za 18:6 j Za 118:8 Za 146:3, 4

k 1Sa 2:4 2Sa 22:40 Isa 40:29-31

l Za 44:5

 SULA 109 m Za 33:1 n 2Sa 15:2, 3 Za 31:18

o 2Sa 15:12 2Sa 16:5-7 Za 69:4

p 2Sa 13:39

 Kolam mar 2 a Za 35:11, 12 Za 38:19, 20

b Za 55:12-14 c Isa 1:15 Mik 3:4

d Za 55:23 Mat 27:5

e Tic 1:16-20 f Za 37:28 g 2Sa 3:28, 29 2Sa 21:1

988 5 Gitimona gik maricho kata obedo ni atimonegi gik mabeyo; a Gisin koda kata obedo ni aherogi. b 6 Mad jang’ad bura marach e moyale; Mad ng’at modonjone ochung’ e bade korachwich. 7 Mad bura oloye sa ma iyale; Mad lamone bende okwan ka richo. c 8 Mad ndalone bed machuok; d Mad ng’at machielo okaw migawo mare mar tayo. e 9 Mad nyithinde odong’ kiye, Kendo chiege odong’ chi liel. 10 Mad nyithinde olokre jokwecho ma bayo abaya, Kendo ma manyo chiemo e dalagi moselokore gunda. 11 Mad jal mohole omak gik moko duto ma en-go, Kendo welo mondo oyak mwandune duto. 12 Kik ng’ato okeche, Kata kecho nyithinde modong’ kiye. 13 Kothe duto mondo olal nono,f Mad ruch nyingegi kik bed e tieng’ ma biro. 14 Mad Jehova sik kaparo richo ma wuonegi notimo,g Kendo kik ruch richo min-gi.

989 15 Mad Jehova opar pile gik ma gisetimo, Kendo ogol kargi oko chuth e piny. a 16 Nimar ne ok obedo mang’won gi ji, b To nosiko kosando jodhier, gi jo ma ithiro, c kaachiel gi jo ma chunygi onyosore, Mondo oneggi. d 17 Nohero kuong’o ji, to koro kuong’nego odokne. Ne ok ohero guedho ji, omiyo koro ok bi guedhe. 18 Ne orwako kuong’ ka nangane. Ne gimol e dende ka pi, Kendo ne gichalo mo e chokene. 19 Mad kuong’ ume mana kaka law moumorego,e Kendo kaka msip motweyo pile. 20 Mano e chudo ma Jehova chulo jo ma kwedaf Kod jo ma wuoyo marach kuoma. 21 To in, A Jehova Wuon Loch Duto, Konya nikech nyingi. g Resa nikech herani ber kendo osiko. h 22 Nimar achandora kendo adhier.i Osechwo chunya malit. j 23 Ndalona chalo gi tipo ma kadho, Kendo yamo tera ka detbonyo. 24 Chongena onyosore nikech ariyo kech;

SULA 109 a Za 34:16 b Jak 2:13 c Za 10:2

25 26

d 2Sa 16:11 2Sa 17:1, 2 Za 37:32

e Za 109:29

27

f 2Sa 17:23 g Za 25:11 Za 31:3

28

h Za 36:7 Za 69:16 Za 86:5

i Za 40:17

29

j Za 102:4

 Kolam mar 2 a Za 31:11

30

b Za 22:7 Mat 27:39

c Za 35:26 d Za 22:22

 SULA 110 e Rum 8:34 Ef 1:20 Hib 8:1 Hib 12:2

f Mat 22:43, 44 Mar 12:36 Luk 20:42, 43 Tic 2:34, 35 1Ko 15:25 Hib 1:3, 13 Hib 10:12, 13

g Za 2:8, 9 Za 45:4, 5 Mat 28:18 Fwe 6:2 Fwe 12:5 Fwe 19:11, 15

31

ZABURI 109:15–110:2 Adhero kendo aselokora choke lilo. Aselokora gi ma ji jaro.a Ka ji onena to gikino wigi. b A Jehova Nyasacha, konya. Resa nikech herani osiko. A Jehova, mad ging’e ni lweti e moresa; Adier, ni in e mitimona kamano. We gikuong’a akuong’a, in to ibiro guedha. Mad ikuod wigi ka gibiro monja. Mad jatichni obed mamor. Mad wich-kuot maduong’ omak jo ma kedo koda, Kendo girwak wich-kuot ka kandho. c Abiro goyone Jehova erokamano maduong’, Abiro pake e nyim oganda maduong’. d Nimar obiro chung’ e bat korachwich mar ng’at ma chandore, Mondo orese e lwet jo ma ng’adone buch tho. Zaburi mar Daudi. Wer.

nowacho 110 Jehova ne Ruodha niya:

“Bed e bada korachwich e Nyaka chop aket wasiki obed raten tiendi.” f 2 Jehova biro rieyo ludh tekoni chakre Sayun, kowacho niya: “Bed gi loch e dier wasiki.” g

ZABURI 110:3–111:9 3 Jogi biro chiwore e odiechiengi mar lweny.1 In gi oganda mar yawuoyi machal gi tho momoko e lum gokinyi, Giler kendo bergi iwuoro. 4 Jehova osesingore kendo ok obi loko pache:1 “In jadolo nyaka chieng’ a E kit dolo mar Melkizedek.” b 5 Jehova nobed e badi korachwich; c Obiro ng’inyo ruodhi chieng’ mirimbe. d 6 Obiro ng’ado bura ne ogendni,e Obiro pong’o paw lweny gi ringre jo motho. f Obiro ng’inyo wi jatend piny duto. 7 Obiro1 modho e aora matin manie bath yo. Kuom mano, enoting’ wiye malo. Pakuru Jah!1g

111

1 [Aleph]

Abiro pako Jehova gi chunya duto h

2 [Beth]

E dier buch jo matir, kendo e chokruok.

3 [Gimel]

2 Tije mag Jehova dongo; i 4 [Daleth] Jo mohero tijenego e ma nonogi matut. j

SULA 110 a Hib 7:21, 28 b Cha 14:18 Hib 5:5, 6 Hib 6:19, 20 Hib 7:3, 11

c Za 16:8 d Za 2:2 Rum 2:5 Fwe 11:18 Fwe 19:19

e Za 79:6 f Jer 25:31-33

 SULA 111 g Za 68:4 Za 113:1 Fwe 19:1

h Za 9:1 i Za 98:1 Za 139:14 Fwe 15:3

j Za 77:12 Za 143:5

 Kolam mar 2 a Za 103:17 b Rap 31:19 Jos 4:5-7

c Wuo 34:6 Jak 5:11

d Za 37:25 Mat 6:33

e Za 89:34 Za 105:8

f Za 44:2 Za 105:44

g Rap 32:4 h Za 19:8

110:3 1 Kata, “e odiechieng’ ma jolwenji biro chokoree.” 110:4 1 Kata, “ok obi ywago ang’e.” 110:7 1 Ma en “Ruodha” miwuoyo kuome e kwan matindo 1. 111:1 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

Isa 55:10, 11

i Za 19:9 j Wuo 15:13 Luk 1:68 Fwe 7:10

5 [He]

990

3 Timbene dongo kendo lich miwuoro, 6 [Waw] Kendo timne makare osiko nyaka chieng’. a

7 [Zayin]

4 Osemiyo ji paro honni mage.b 8 [Heth] Jehova ng’won kendo okecho ji. c

9 [Teth]

5 Omiyo jo moluore chiemo.d

[Yod] Oparo singruok ma notimo nyaka chieng’. e

 [Kaph]

6 Osenyiso joge tijene madongo

[Lamed] Kuom miyogi pinje mag ogendni mamoko. f

 [Mem]

7 Gik ma lwete timo ni kare kendo gin adiera; g  [Nun] Chikene duto inyalo gen. h

 [Samekh]

8 Inyalo gen-gi kinde duto nyaka chieng’;  [Ayin] Gigurore e adiera kod tim makare. i

 [Pe]

9 Osewaro joge.j  [Tsade] Ne ochiko ni singruokne biro siko nyaka chieng’.

991

 [Qoph]

Nyinge ler kendo lich miwuoro. a

 [Resh]

10 Luoro Jehova e chakruok mar rieko.b  [Sin] Jogo duto ma rito chikene nyiso ni giriek. c

 [Taw]

Ibiro pake nyaka chieng’. Pakuru Jah!1d

112

1 [Aleph]

Ng’at mamor en ng’at moluoro Jehova, e

ZABURI 111:10–113:2 SULA 111 a Za 89:7 Isa 6:2, 3 Luk 1:49 Fwe 4:8

b Ayu 28:28 Nge 1:7 Ekl 12:13

c Rap 4:6 Jos 1:7, 8 1Ru 2:3 Za 119:100 2Ti 3:14, 15

 SULA 112 d Wuo 15:2

f Za 1:1, 2 Za 40:8

g Za 25:12, 13

3 [Gimel]

h Za 97:11

2 Nyithinde nobed gi teko e piny, 4 [Daleth] Kendo nyikwa ng’atno noyud gueth. g

5 [He]

3 En gi mwandu mathoth e ode, 6 [Waw] Kendo timbene makare siko nyaka chieng’.

7 [Zayin]

4 Ochalo ler marieny e mudho ne jo matir.h 8 [Heth] Ong’won, okecho jomoi ko, kendo otimonegi gik makare.

9 [Teth]

5 Jal ma holo gike gi chuny maler noyud gueth.j

[Yod] Otimo gik moko e yo makare. 112:1; 113:1 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

 [Mem]

7 Ok obi luoro weche ma kelo kuyo.c  [Nun] Chunye otegno, ogeno Jehova. d

 [Samekh]

Fwe 19:1

e Za 111:10

2 [Beth]

Kendo mohero chikene. f

 [Kaph]

6 Ok obi yiengni kata matin.a

[Lamed] Ibiro par ng’at makare nyaka chieng’. b

Za 37:25, 26

1Pe 2:9

i Luk 6:36 Ef 4:32

j Rap 15:7, 8 Za 41:1 Nge 19:17 Luk 6:34, 35 Tic 20:35 Hib 13:16

 Kolam mar 2

8 Chunye ok chandre; ok oluor; e  [Ayin] Gikone, obiro neno kiloyo wasike duto. f

 [Pe]

9 Osechiwo gike; osekonyo jochan.g  [Tsade] Timbene makare siko nyaka chieng’. h

 [Qoph]

Obiro bedo gi teko kod duong’.

 [Resh]

a Za 15:5 Za 125:1

b Neh 5:19 Nge 10:7

c Za 27:1 Nge 3:25

d Za 62:8 Isa 26:3

e Nge 28:1 f Za 59:10 g Rap 15:11 Nge 11:24 Nge 19:17

h Rap 24:12, 13 2Ko 9:9 Hib 6:10

i Nge 11:7

 SULA 113 j 1We 16:36 1We 29:10 Za 106:48

10 Jaricho biro neno mano, kendo iye nowang’.  [Shin] Obiro muodo lekene kendo obiro lal nono.

 [Taw]

Gik ma jaricho gombo mondo otimrene ok bi timore kata matin. i Pakuru Jah!1 Yaye un jotich Jehova, pakeuru. Pakuru nying Jehova. 2 Nying Jehova mondo opak, Chakre sani kendo nyaka chieng’. j

113

ZABURI 113:3–115:6 3 Nying Jehova onego opak, Chakre wuok chieng’ nyaka podho chieng’. a 4 Jehova nigi duong’ moloyo ogendni duto,b Kendo duong’ne maler oyombo polo. c 5 Ng’ano machal gi Jehova Nyasachwa,d Ma kom-lochne ni malo chuth? 6 Okulore mondo orang polo gi piny.e 7 Oting’o ng’at ma sandore malo kogole e lowo. Ee, ogolo jachan e buch lowo,1f 8 Mondo okete obed e kind ruodhi, Kanyachiel gi jotend joge. 9 Omiyo dhako ma migumba ode, Kaka miyo mamor ma nigi nyithindo. g Pakuru Jah!1 Ka ne Jo-Israel ma ne gin nyikwa Jakobo Owuok Misri h ka ma ne iwachoe dhok ma wendo, 2 Juda nobedo ka maler mar Nyasaye, Israel nobedo piny ma nolochoe. i 3 Nam noneno mano moa gi ng’wech; j Aora Jordan ne odok chien moweyo mol. k

114

113:7 1 Kata nyalo bedo, “ka miwitoe yugi.” 113:9 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

SULA 113 a Za 72:19 Za 86:9 Isa 59:19 Mal 1:11

b Za 97:9 Za 99:2

c 1Ru 8:27 d Wuo 15:11 e Za 18:35 Za 138:6 Isa 57:15 Isa 66:2

f 1Sa 2:7 g 1Sa 2:5 Isa 54:1

 SULA 114 h Wuo 12:41 i Wuo 6:7 Wuo 19:6 Rap 32:9

j Wuo 14:21 k Jos 3:16

 Kolam mar 2 a Wuo 19:18 Bur 5:4

b Wuo 15:8 c Jos 4:23 d 1We 16:29, 30 e Wuo 17:6 Kwa 20:11 Rap 8:14, 15 Za 107:35

 SULA 115 f Isa 48:11 Joh 12:28

g Za 138:2 h Wuo 32:12 Kwa 14:15, 16 Rap 32:26, 27 Za 79:10

i Za 135:15-18 Isa 40:19 Isa 46:6 Jer 10:3, 4 Jer 10:8, 9 Tic 19:26 1Ko 10:19

j Hab 2:19

992 4 Gode madongo nochikore ka yimbe,a Gode matindo nochikore ka nyirombe. 5 Yaye nam, ang’o momiyo ne iringo?b To in Jordan, ang’o momiyo ne iweyo mol? c 6 Un gode madongo, ang’o momiyo nuchikoru ka yimbe? To un gode matindo, ka nyirombe? 7 Yaye piny, yiengni e nyim Ruoth, Ee, yiengni e nyim Nyasach Jakobo, d 8 Nimar en e moloko lwanda ma bed yawo, Ee, omiyo lwanda matek lokore sokni mag pi. e A Jehova, nyingi e monego omi duong’ To ok wan f Nikech inyisowa hera mosiko kendo in ja adiera. g 2 Kik iwe ogendni owach niya: “Ere Nyasachgino?” h 3 Nyasachwa nie polo, Otimo gimoro amora modwaro. 4 Sanamu maggi gin mag fedha gi dhahabu, Kendo lwet dhano e molosogi. i 5 Gin gi dhok, to ok ginyal wuoyo; j Gin gi wang’, to ok ginyal neno. 6 Gin gi it, to ok ginyal winjo; Gin gi um, to ok ginyal ng’weyo gimoro.

115

993 7 Gin gi lwedo, to ok ginyal mako gimoro; Gin gi tielo, to ok ginyal wuotho; a Dwondgi bende ok nyal golo wach. b 8 Ji duto ma losogi biro chalo kodgi,c Kendo jo mogenogi nochal kodgi. d 9 A un Jo-Israel, genuru Jehova; e En e mokonyou kendo en e okumbau. f 10 A un dhood Harun,g genuru Jehova; En e mokonyou kendo en e okumbau. 11 Yaye un jo moluoro Jehova, genuru Jehova;h En e mokonyou kendo en e okumbau. i 12 Jehova parowa kendo obiro guedhowa; Obiro guedho dhood Israel, j Kendo obiro guedho dhood Harun. 13 Jehova biro guedho jo moluore, Bed ni gin jo madongo kata jo matindo. 14 Jehova biro miyo umedru, Un kaachiel gi nyithindu. k 15 Mad uyud gueth moa kuom Jehoval Jachuech polo gi piny. m 16 Polo en mar Jehova, n To piny osechiwo ne dhano. o 17 Jo motho ok nyal pako Jah; p Jo moseyik moling’ thi e bur ok nyal pake. q

SULA 115 a 1Sa 5:3 Isa 46:7

b Hab 2:18 c Isa 44:9 d Za 97:7 e Nge 3:5 f Rap 33:29 Za 33:20

g Wuo 28:1 h Nge 16:20 i Za 84:11 j Cha 12:2 k Cha 13:16 l Za 3:8 m Za 96:5 n Isa 66:1 o Cha 1:28 Za 37:29 Isa 45:18 Tic 17:26

p Za 6:5 Ekl 9:5

q Za 31:17

 Kolam mar 2  SULA 116 a Za 18:6 b Za 34:15 c Isa 38:10 d Za 18:4 Za 38:6

e Za 34:6 Rum 10:13

f Rap 32:4 g Wuo 34:6 Neh 9:17 Dan 9:9

ZABURI 115:7–116:10 18 Wan to wanapak Jah Chakre sani kendo nyaka chieng’. Pakuru Jah!1 Ahero Jehova Nimar owinjo dwonda sa ma akwaye mondo okonya. a 2 Ochikona ite,b Kuom mano, abiro luonge kinde duto ma pod angima. 3 Tonde mag tho norida matek; Masiche mag Liel1 nolwora koni gi koni. c Parruok gi kuyo nohewa. d 4 To naluongo nying Jehova ka awacho niya: e “Yaye Jehova, yie iresa!” 5 Jehova en Nyasaye makare kendo okecho ji; f Adier, Nyasachwa ng’won. g 6 Jehova rito jo ma onge lony.h Ne athagora, to ne oresa. 7 We mondo chunya obed mos, Nimar Jehova osetimona gik mabeyo. 8 Oseresa a e tho; Osemiyo pi wang’a oweyo chuer, kendo osegeng’o tienda mondo kik achwanyra. i 9 Abiro wuotho e nyim Jehova e piny jo mangima. 10 Kata obedo ni nachandora ahinya,j

116

h Za 19:7 i Za 56:13 Za 94:18

j 2Ko 4:13

115:18 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok. 116:3 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

ZABURI 116:11–118:11 Ne awuoyo nikech ne an gi yie. 11 Luoro nomaka mi arikni wacho niya: “Dhano duto gin jomiriambo.” a 12 Ang’o ma dachul Jehova Kuom gik mabeyo duto mosetimona? 13 Abiro ting’o okombe mar warruok malo, Kendo abiro luongo nying Jehova. 14 Abiro chopo singruok ma asetimo gi Jehova E nyim joge duto. b 15 Tho mar jo momakore gi Jehova Nigi nengo maduong’ e wang’e. c 16 Yaye Jehova, asayi, Nimar an jatichni. Adier, an jatichni ma wuod misumbani ma nyako. Isegola e nyoroche ma notweyago. d 17 Abiro chiwoni misango mar erokamano; e Abiro luongo nying Jehova. 18 Abiro chopo singruok ma asetimo gi Jehovaf E nyim ji duto, g 19 E laru mag od Jehova,h A Jerusalem, mana e dieri. Pakuru Jah!1i Pakuru Jehova, un ogendni duto; j Un ji duto miyeuru duong’. k 2 Nimar hera moherowago duong’; l

117

116:19; 117:2 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

SULA 116 a Rum 3:4 b Za 22:25 Jon 2:9

c 1Sa 25:29 Ayu 1:12 Za 91:14 Zek 2:8 2Pe 2:9

d Za 107:14

118 2

e Law 7:12 Za 50:23

f Za 22:25 Za 76:11

3

g Za 116:14 h Za 96:8 i Fwe 19:1

4

 SULA 117 j Fwe 7:9, 10 k Rum 15:11

5

l Ywa 3:22

 Kolam mar 2 a Za 25:10

6

Za 91:4 Za 100:5

b Za 111:1



7

SULA 118 c Mat 19:17 d Za 18:19

8

e Za 27:1 f Isa 51:12 Rum 8:31 Hib 13:6

9 10

g Mat 26:52, 53 h Za 54:7 i Za 40:4 Za 146:3, 4 Jer 17:5

j Eze 29:6, 7 k 2We 20:15, 17

994 Jehova nobed ja adiera nyaka chieng’. a Pakuru Jah!1b Gouru ne Jehova erokamano, nimar ober; c Herane osiko nyaka chieng’. Jo-Israel mondo owach niya: “Herane osiko nyaka chieng’.” Dhood Harun mondo owach niya: “Herane osiko nyaka chieng’.” Jo moluoro Jehova mondo owach niya: “Herane osiko nyaka chieng’.” Ka ne achandora, ne aluongo Jah;1 Jah nodwoka moketa ka mokuwe.2d Jehova en jakora; ok abi luor.e Dhano adhana ditimna ang’o? f Jehova en jakora, kendo obiro konya;1g Abiro neno ka oloyo jo mosin koda. h Ber geno Jehova Moloyo geno dhano. i Ber geno Jehova Moloyo geno jotelo. j Ogendni duto nolwora koni gi koni, To ne atiekogi giduto E nying Jehova. k Ne gilwora koni gi koni,

11

118:5 1 “Jah” en nying Jehova e yo machuok. 2 Kata, “ka malach.” 118:7 1 Kata nyalo bedo, “kaachiel gi jo ma konya.”

995

12

13 14

15

16

17

18

19 20

To ne atiekogi giduto E nying Jehova. Ne ginur kuoma ka kich, To mapiyo nono ne oneggi mana kaka inego mach momako bungu. Ne atiekogi giduto E nying Jehova. a Ne gidhira matek mondo apodhi,1 To Jehova nokonya. Jah e kar bwokna kendo en e tekona, Kendo osebedo Jawarna. b Koko mag mor kod mag locho Winjore e i hembe mag jo makare. Lwet Jehova ma korachwich osetimo gik madongo. c Lwet Jehova ma korachwich oselocho. Lwet Jehova ma korachwich osetimo gik madongo. d Ok abi tho, to abiro bedo mangima, Mondo ahul gik madongo ma Jah osetimo. e Jah nokuma malit ahinya,f Kata kamano, ne ok oweyo mondo atho. g Yawna dho rangeye mag tim makare, h Mondo adonj apak Jah. Mano e dho ranga Jehova, Ma jo makare biro donjogo. i

118:13 1 Kata nyalo bedo, “Ne idhira matek mondo apodhi.”

SULA 118 a 2We 14:11 b Wuo 15:2 Za 18:2 Isa 12:2

c Za 89:13 Isa 63:12

d Wuo 15:6 Isa 40:26

e Za 6:5 Za 71:17

f Za 66:10 Za 94:12

g Za 16:10 h Isa 26:2 Fwe 22:14

i Za 24:3, 4

 Kolam mar 2 a Za 116:1 b Isa 28:16 Luk 20:17 Tic 4:11 1Ko 3:11 Ef 2:19, 20 1Pe 2:4-7

c Tic 5:31 d Mar 12:10, 11 e Mat 21:7-9 Mat 23:39 Mar 11:7-10 Luk 19:37, 38

f Za 18:28 1Pe 2:9

g Law 23:34 Za 42:4

h Wuo 27:2 i Wuo 15:2

ZABURI 118:12–119:1 21 Abiro paki nikech ne iwinjo ywakna,a Kendo ne ibedo jawarna. 22 Kidi ma jogedo ne odagi Osebedo kidi moriwo kor ot. b 23 Jehova owuon osetimo mano,c Kendo en gima bernwa. d 24 Jehova oselosonwa odiechiengni Mondo wabed mamor kendo wail. 25 Yaye Jehova, wakwayi mondo ireswa! Jehova wakwayi mondo imi waloch! 26 Ng’at ma biro e nying Jehova en ng’at moguedh.e Wagwedhou gie od Jehova. 27 Jehova en Nyasaye Omiyowa ler. f Riwreuru gi oganda ma wuotho koting’o bede yien, g Nyaka uchop e tunge mag kendo mar misango. h 28 In e Nyasacha, kendo abiro paki; In e Nyasacha ma abiro miyo duong’. i 29 Gouru ne Jehova erokamano, j nimar ober; Herane osiko nyaka chieng’. k

Isa 25:1

j Za 50:23 k Ezr 3:11 Za 118:1

 SULA 119 l 2Ru 20:3 Jak 1:25

119

1 [Aleph]

Jo mamor gin jo ma onge ketho,1 Kendo ma luwo chike Jehova. l

119:1 1 Kata, “Jo mamor gin jo ma rito timgi matir,”

ZABURI 119:2-24 2 Jo mamor gin jo ma luwo weche moparonegi, a Ma manye gi chunygi duto. b 3 Gitimo gik makare; Giwuotho e yorene. c 4 Isechikowa, Ni warit chikeni chuth. d 5 Yaye, mad dabedie ni yorena ogurore motegno, e Daluwo chikeni! 6 Dine ok ayudo wichkuot f Sa ma anono chikeni duto. 7 Ka asepuonjora buche makare miseng’ado, Abiro paki gi chuny matir. 8 Abiro rito chikeni. Akwayi ni kik ijwang’a chuth.

2 [Beth]

9 Ere kaka rawera nyalo rito yorene mondo osik koler? Mana kuom rito wachni. g 10 Amanyi gi chunya duto. Kik iwe abar mi awe chikeni. h 11 Asekano wachni e chunya i Mondo kik akethni. j 12 A Jehova, mad iyud pak. Puonja chikeni. 13 Ahulo gi dhoga Buche duto ma dhogi osewacho.

SULA 119 a Za 19:7

b 2We 31:20, 21

c Isa 38:3

d Rap 5:33 Jer 7:23 Jak 2:10

e Za 51:10

f Za 119:80

g Nge 6:20, 22

h Za 25:5

i Za 112:1

j Za 19:13 Za 37:31

 Kolam mar 2 a Jer 15:16

b Za 19:8, 10 Za 119:72

c Za 119:93 Za 119:100

d Za 25:10

e Jak 1:23-25

f Isa 38:20

g 1We 29:15

h Rap 28:15

i Za 119:14 Za 119:168

j Rap 17:18-20 Za 119:105 2Ti 3:16, 17

996 14 Gik miparonwa miya mor a Moloyo ma mwandu moro amora dimiya. b 15 Abiro paro matut kuom chikeni,1c Kendo abiro tego wengena e yoreni. d 16 Ahero chikeni. Wiya ok nowil gi wecheni. e

3 [Gimel]

17 Bed mang’won gi jatichni, Mondo abed mangima kendo arit wachni. f 18 Yaw wang’a mondo anen maler Gik mabeyo miwuoro manie chikeni. 19 An mana wendo e piny. g Kik ipandna chikeni. 20 Chunya opong’ gi siso Mar ng’eyo bucheni kinde duto. 21 Ikwero jo ma hedhore Kendo mosekuong’ nikech ok giluw chikeni. h 22 Gol kuoma achaya kod ajara, Nimar aserito chikeni. 23 Kata sa ma ruodhi ochokorena mondo gitimna marach, Jatichni pod paroga matut kuom chikeni.1 24 Ahero chikeni ahinya; i Gin e ma ging’adona rieko. j 119:15 1 Kata, “Abiro puonjora chikeni,” 119:23 1 Kata, “Jatichni pod puonjorega chikeni.”

997

4 [Daleth]

25 Anindo piny e buru. a Rit ngimana mana kaka ne iwacho. b 26 Ne ahuloni yorena, kendo nidwoka. Puonja chikeni. c 27 Konya winjo tiend chikeni, Mondo apar matut kuom tijeni madongo.1d 28 Kuyo omona nindo. Omiyo, tega kaka nisingori. 29 Geng’a kik adonj e yore mag miriambo. e Nyisa ng’wono kendo ipuonja chikeni. 30 Aseyiero yor adiera. f Ang’eyo ni buche ming’ado gin kare. 31 Amako chikeni matek. g Yaye Jehova, kik iwe ayud wich-kuot. h 32 Abiro rito chikeni gi chunya duto1 Nikech iyawo chunya mondo imeda rieko.2

5 [He]

33 A Jehova, puonja i chikeni, Mondo aluwgi kinde duto. j 34 Miya rieko Mondo arit chikeni, Kendo amakgi gi chunya duto. 35 Taya mondo awuoth e chikeni, k 119:27 1 Kata, “Mondo apuonjra tijeni madongo.” 119:32 1 Hibrania, “Anaring e yor chikeni,” 2 Kata nyalo bedo, “Nikech imiyo abedo gi chir.”

SULA 119 a Za 22:15

36 b Za 119:154 Za 143:11

c Za 86:11

37

d Za 145:5

e Za 141:4 Nge 30:8

f Jos 24:15

38 39

g Za 19:7

h Za 25:20 Za 119:80

i Isa 48:17 Joh 6:45 Jak 1:5

j Za 119:112

k Za 23:3

 Kolam mar 2 a Luk 12:15 1Ti 6:10 Hib 13:5

b Kwa 15:39 Nge 4:25 Nge 23:4, 5

c Za 19:9 Za 119:75

d Za 51:1 Za 90:14

e Za 119:76

f Za 119:33

g Za 118:5

40

ZABURI 119:25-46 Nikech gin e ma gimiya mor. Miya chuny mohero luwo chikeni, To ok chuny ma luwo dwarona awuon. a Lok wang’a kik ong’i gik ma kayiem nono; b Rit ngimana mondo awuoth e yoreni. Chop wach ma nisingo ne jatichni, Mondo ji oluori.1 Golna achaya ma aluoro, Nimar buche ming’ado beyo. c Mano kaka ahero yoreni! Rit ngimana nikech in ng’at makare.

6 [Waw]

41 A Jehova, mad inyisae herani mosiko, d Kendo iresa kaka ne isingori. e 42 Eka anayud wach ma adwokogo jal ma kweda, Nikech ageno wachni. 43 Kik igol wach mar adiera e dhoga, Nikech asegeno bucheni. 44 Abiro rito chikeni ndalo duto Kendo nyaka chieng’. f 45 Abiro wuotho ka mokuwe,1g Nimar amanyo chikeni. 46 Abiro hulo chikeni e nyim ruodhi, 119:38 1 Kata nyalo bedo, “Ma en singruok mitimo gi jo ma oluori.” 119:45 1 Kata, “Abiro wuotho ka malach,”

ZABURI 119:47-69 Kendo wiya ok nokuodi. a 47 Amor luwo chikeni, Nikech aherogi ahinya. b 48 Abiro lami ka ating’o bedena malo nikech ahero chikeni, c Kendo anapar kuomgi matut. d

7 [Zayin]

49 Par wach ma nisingo ne jatichni, Wachno e ma miyo abedo gi geno. 50 Mano e ma hoyo chunya e chandruok, e Nimar wachni oserito ngimana. 51 Jo ma hedhore jara ahinya, To pok abaro mi aweyo chikeni. f 52 A Jehova, aparo chikeni miseketo chakre nene, g Kendo gihoyo chunya ahinya. h 53 Mirima mager osemaka nikech joricho Ma jwang’o chikeni. i 54 Kamoro amora ma adakie,1 Awero mana chikeni. 55 A Jehova, otieno mangima aparo nyingi, j Mondo arit chikeni. 56 Mano e gima atimoga pile, Nikech aserito chikeni.

8 [Heth]

57 Jehova e pokna. k 119:54 1 Kata, “Ot moro amora ma abuoroe.”

SULA 119 a Rum 1:16 b Ayu 23:12

58

Za 119:174 Rum 7:22

c Za 119:127

59

d Za 119:23 Za 119:71

e Za 94:19 Rum 15:4

f Za 119:157

60 61

g Kwa 16:5 Rap 1:35, 36 Rap 4:3

h Rum 15:4

62

i Za 119:158 Za 139:21 Nge 28:4

j Za 63:6 Isa 26:9

63

k Za 16:5

 Kolam mar 2 a Wuo 19:8 b Za 51:17 c Za 57:1 d Za 119:101 Ef 5:15

e 2We 29:1, 3 f 1Sa 26:8, 9 2We 29:1, 2

g Za 42:8 h Nge 13:20 i Za 33:5 Za 104:13

j 1Ru 3:9 Za 94:10 Dan 2:21 Fil 1:9

k Za 119:11 l Za 86:5 Mar 10:18

m Isa 48:17

64

998 Asesingora ni abiro luwo wechene. a Asayi gi chunya duto, b Nyisa ng’wono c kaka nisingori. Asenono yorena Mondo achik tiendena oluw chikeni. d Areto ma ok ariwni Mondo arit chikeni. e Tonde mag joricho osenala, Kata kamano, wiya ok nyal wil gi chikeni. f Achiew dier otieno mondo agoni erokamano g Nikech buche ming’ado ni kare. An osiep ji duto moluori Kendo ma rito chikeni. h A Jehova, herani mosiko opong’o piny. i Puonja yoreni.

9 [Teth]

65 Isetimo ne jatichni gik mabeyo, A Jehova, Mana kaka ne iwacho. 66 Miya rieko mar ng’ado weche kare kaachiel gi ng’eyo, j Nikech asegeno kuom chikeni. 67 Ka ne pok aneno masira ne ajabothga ding’eny, To sani amako wachni. k 68 Iber ahinya, l kendo tijeni beyo. Puonja chikeni. m 69 Jo ma hedhore osemiena gi miriambo,

999

An to arito chikeni gi chunya duto. 70 Chunygi tek ma ok gidew gimoro, a An to ahero chikeni. b 71 En gima ber ni asesandora, c Mondo apuonjra yoreni. 72 Chik moa e dhogi berna d Moloyo dhahabu gi fedha mang’eny. e

[Yod]

73 Lweti e ma nochueya kendo e ma nolosa. Miya nyalo mar winjo tiend wecheni, Mondo apuonjra chikeni. f 74 Jo moluori duto mor ka ginena, Nimar wachni e ma ageno. g 75 A Jehova, ang’eyo ni bucheni ming’ado ni kare, h Kendo ang’eyo ni chwat misechwadago ni kare. i 76 Mad herani mosiko j e ma oho chunya Mana kaka nisingori ne jatichni. 77 Kecha mondo adhi nyime bedo mangima, k Nikech ahero chikeni. l 78 Mad jo ma sungore one wich-kuot, Nikech gisekwinya ma onge gimomiyo. An to abiro paro matut kuom yoreni.1m 119:78 1 Kata, “Abiro puonjora yoreni.”

SULA 119 a Isa 6:10 b Za 40:8 Rum 7:22

c 1Ko 11:32 Hib 12:9-11

d Rap 17:18, 19 e Za 19:7, 10 Nge 3:13-15

f 1We 22:12 Ayu 32:8

g Za 119:147 h Za 119:160 i Rap 32:4 Hib 12:11

j Wuo 34:6 Za 86:5

k Za 51:1 Za 103:13 Za 119:116 Dan 9:18 Luk 1:50

l Rum 7:22 m Za 119:45

 Kolam mar 2 a 1Ru 8:58 b Za 119:5, 6 1Jo 2:28

c Mik 7:7 d Za 69:3 e Za 86:17 Za 102:2

f Za 119:61 Za 119:176

g Za 7:6 Fwe 6:9, 10

h Za 142:6

ZABURI 119:70-88 79 Ji duto moluori kendo mong’eyo chikeni Mondo obed jokora. 80 Mad chunya bed ma onge ketho nikech arito chikeni, a Mondo kik ayud wich-kuot. b

 [Kaph]

81 Agombo ahinya neno resruokni, c Nimar wachni e ma ageno. 82 Wang’a koro ool nikech aserito aming’a neno gima nisingona, d To pod apenjora niya: “Ibiro hoyo chunya karang’o?” e 83 Achalo gi chupa1 molier e yiro, To wiya pok owil gi chikeni. f 84 Jatichni biro rito nyaka karang’o? Ibiro kumo jo ma sanda karang’o? g 85 Jo ma hedhore osekunyona buche, Ee, jogo ma kwedo chikeni. 86 Chikeni duto inyalo gen, Akwayi ni ikonya, nimar ji sanda ma onge gimomiyo. h 87 Ne gichiegni tieka, To ok najwang’o chikeni. 88 Rit ngimana nikech herani osiko, Mondo aluw chike mowuok e dhogi. 119:83 1 Tiende ni, chupa molos gi pien.

ZABURI 119:89-109

[Lamed]

89 A Jehova, wachni biro siko e polo Nyaka chieng’. a 90 Adierani ochwere e tienge duto. b Iseguro piny motegno mondo osik ka ma niketee. c 91 Chuechni duto osiko nikech wachni, Nimar giduto gitiyoni. 92 Dine ok ahero chikeni, Dikoro aselal nono nikech chandruogena. d 93 Wiya ok nyal wil gi chikeni Nikech gin e ma girito ngimana. e 94 A Nyasaye, resa nikech an ng’ati, f Kendo nikech asemanyo chikeni. g 95 Joricho obutona mondo gitieka, An to aparo matut kuom chikeni. 96 Ang’eyo ni gik malong’o chuth nigi gikogi, To chikeni onge giko.

 [Mem]

97 To mano kaka ahero chikeni! h Aparo kuomgi matut odiechieng’ duto.1i 98 Chikeni osemiyo abedo mariek moloyo wasika, j Nimar gitaya kinde duto. 99 Ariek moloyo jopuonjna duto, k 119:97 1 Kata, “Apuonjora chikeni odiechieng’ duto.”

SULA 119 a Za 89:2 Za 119:152

100

b Rap 7:9 c Za 104:5

101

Ekl 1:4

d Nge 6:23 Mat 4:4

e Law 18:5 Rap 30:16 Joh 6:63 Rum 10:5

102

f Za 86:2 Isa 41:10

g Za 119:15

103

h Za 40:8 i Za 1:2 j Za 19:7 Nge 2:6 Nge 10:8

k Mat 11:25 Luk 2:46, 47

 Kolam mar 2 a Za 18:23 Za 119:59

b Za 19:7, 10 Nge 24:13, 14

c Za 119:100 d Za 97:10 Za 101:3 Nge 8:13 Nge 13:5 Rum 12:9

e Za 43:3 Nge 6:23 Isa 51:4 Rum 15:4 2Ti 3:16, 17 2Pe 1:19

f Za 34:19 g Za 119:88 Za 143:11

h Za 50:23 Hos 14:2 Hib 13:15

i Rap 33:10 Isa 48:17

104

1000 Nikech aparo matut kuom chikeni.1 Alony moloyo jomoti, Nikech aluwo chikeni. Asegeng’o tiendena mondo kik awuoth e yore maricho, a Mondo atim gima wachni ochiko. Pok abaro ma aweyo bucheni, Nimar in iwuon isepuonja. To mano kaka wecheni mit e dhoga! Gimit moloyo mor kich. b Chikeni miyo atiyo gi rieko. c Mano e momiyo asin gi yore duto maricho. d

 [Nun]

105 Wachni e taya mar tiendena, Kendo ler ma menyona yora. e 106 Asekuong’ora kendo anachop kuong’ruoknano, Ni abiro rito bucheni makare. 107 A Jehova, asechandora ahinya, f Omiyo, rit ngimana kaluwore gi wachni. g 108 Akwayi A Jehova, rwak pak ma apakigo gi chunya duto,1h Kendo puonja chikeni. i 109 Pile akalo e masiche,1 119:99 1 Kata, “Nikech apuonjora chikeni.” 119:108 1 Hibrania, “rwak misango ma onge achune ma atimoni gi dhoga.” 119:109 1 Kata, “Ating’o ngimana e lweta pile.”

1001

To wiya pok owil gi chikeni. a 110 Joricho osechikona obadho, Kata kamano, pok abaro aweyo chikeni. b 111 Asekawo chikeni kaka pok mara ma nyaka chieng’, Nimar gin e ma gimiyo chunya mor. c 112 Aseng’ado e chunya ni abiro luwo chikeni Ndalo duto mag ngimana.

 [Samekh]

113 Asin gi jo ma bagni, d To ahero chikeni. e 114 In e kar bwokna kendo okumbana, f Nimar wachni e ma ageno. g 115 Un joricho, auru buta h Mondo arit chike Nyasacha. 116 A Nyasacha, sira kaka nisingori i Mondo abed mangima. Kik iwe gima ageno okal nono mi ayud wich-kuot. j 117 Sira mondo ayud resruok, k Mondo kinde duto aket pacha e chikeni. l 118 Idagi ji duto ma tamore luwo chikeni, m Nimar gipong’ mana gi miriambo. 119 Ipuko joricho duto oko ka yugi,1n E momiyo ahero chikeni. 119:119 1 Kata, “chuoth nyinyo; chilo mar nyinyo.”

SULA 119 a Za 119:61 b Za 119:87 c Za 19:8 Za 119:129 Jer 15:16

d 1Ru 18:21 Fwe 3:16

e Za 40:8 Za 119:97

f Za 32:7 Za 91:2

g Za 130:5 h Za 26:5 i Isa 41:10 j Za 25:2 Rum 10:11

k Isa 41:13 l Jos 1:8 Za 119:48

m 1We 28:9 Za 95:10

n Nge 2:22 Nge 25:4, 5 Eze 22:18

 Kolam mar 2 a Za 69:3 Za 143:7

b Za 119:81 c Za 69:16 d Za 143:10 e Za 119:34 2Ti 2:7 Jak 1:5

f Za 9:19 Jer 18:23

g Za 19:9, 10 Za 119:72 Nge 3:13, 14

h Za 19:8 i Za 119:104 j Za 119:105 Nge 6:23 2Ko 4:6 2Pe 1:19

ZABURI 119:110-130 120 Denda duto tetni nikech aluori; Luoro omaka nikech bucheni ming’ado.

 [Ayin]

121 Asetimo gima kare kendo madier, Kuom mano, kik iweya e lwet jo ma sanda. 122 Singri ne jatichni ni ibiro konye; Kik iwe josunga osanda. 123 Wengena ool nikech arito neno resruokni, a Kaachiel gi gik makare ma nisingona. b 124 Nyis jatichni herani mosiko, c Kendo puonja chikeni. d 125 An jatichni, miya nyalo mar winjo tiend weche, e Mondo awinj tiend chikeni. 126 Kinde mar Jehova mar kawo okang’ osechopo, f Nimar giseketho chikene. 127 Mano e momiyo ahero chikeni Moloyo dhahabu maler mogik. g 128 Aneno ni chikeni duto ni kare, h Omiyo, asin gi yore maricho. i

 [Pe]

129 Chikeni beyo miwuoro! Mano e momiyo aritogi. 130 Wecheni kelo ler sa ma olergi, j

ZABURI 119:131-151 Gimiyo weche donjo ne ng’at ma riekone tin. a 131 Ayawo dhoga malach mondo agam yueyo, Nikech an gi siso mar winjo chikeni. b 132 Lokri iranga mondo ikecha, c Kaka ijatimo kinde duto ne jo ma ohero nyingi. d 133 Chik ondamo maga gi wachni; Kik richo moro amora oloya. e 134 Resa e lwet jo ma sando ji, Mondo arit bucheni. 135 Ler mar wang’i mondo orieny kuom jatichni. f Puonja chikeni. 136 Pi wang’a mol ka aora, Nimar ji ok luw chikeni. g

 [Tsade]

137 A Jehova, in Nyasaye makare, h Kendo bucheni ming’ado bende ni kare. i 138 Chikeni mimiyowa ni kare, Kendo inyalo gen-gi chuth. 139 Kinda ma an-go tieka, j Nimar wi wasika osewil gi wecheni. 140 Osetem wachni monwang’ ni en kare chuth, k Kendo jatichni oherogi. l 141 Atin kendo ji ochaya, m To wiya pok owil gi chikeni.

SULA 119 a Za 19:7 Nge 1:1, 4 2Ti 3:15

b Za 42:1 1Pe 2:2

c 1Sa 1:10, 11 2Sa 16:11, 12 Isa 38:9, 20

d Hib 6:10 e Za 19:13 Rum 6:12

f Kwa 6:25 Za 4:6

g Eze 9:4 2Pe 2:7, 8

h Rap 32:4 i Fwe 16:5, 7 j 2Ru 10:16 Za 69:9 Joh 2:17

k Za 12:6 Za 119:160

l Za 119:97 m Za 22:6, 7

 Kolam mar 2 a Za 36:6 b Wuo 34:6 Za 119:160 Joh 17:17

c Za 119:34 d Za 5:3 Za 88:13 Mar 1:35

e Za 63:6 Luk 6:12

f Za 51:1 Isa 63:7

g Rap 4:7 Za 46:1 Za 145:18

h Za 19:9 Joh 17:17

1002 142 Timni makare osiko nyaka chieng’, a Kendo chikni en adier. b 143 Kata obedo ni achandora malit kendo aparora, Pod ahero chikeni. 144 Chikeni ni kare nyaka chieng’, Kuom mano, konya awinj tiend weche c mondo asik ka angima.

 [Qoph]

145 Yaye Jehova, aluongi gi chunya duto. Yie idwoka. Abiro rito chikeni. 146 Aywakni; yie iresa! Abiro rito chikeni. 147 Ka pok piny oru, aywakni mondo ikonya. d Nimar wecheni e ma miya geno. 148 Wengene neno ka arita mag otieno podi Mondo apar matut wachni.1e 149 A Nyasacha winj dwonda nikech herani osiko. f A Jehova, rit ngimana nikech bucheni ni kare. 150 Jo ma timo timbe modwanyore osesudo buta; Gibor ahinya gi chikeni. 151 A Jehova, in to in machiegni koda, g Kendo chikeni duto gin adier. h 119:148 1 Kata, “Mondo apuonjra wecheni.”

1003 152 Asepuonjora chikeni chakre chon, Kendo ang’eyo ni ne igurogi mondo gisik nyaka chieng’. a

 [Resh]

153 Ne chandruokna kendo ikonya, b Nimar wiya pok owil gi chikeni. 154 Yal wachna kendo iresa. c Rit ngimana mana kaka nisingori. 155 Warruok ni mabor gi joricho, Nimar ok gimany chikeni. d 156 A Jehova, ng’wononi duong’ miwuoro. e Rit ngimana kaluwore gi bucheni makare. 157 Wasika kod jo ma sanda ng’eny; f To pok abaro ma aweyo weche miparonwa. 158 Ka arango jo andhoga, to chunya chido kodgi, Nimar ok girit wachni. g 159 Ne ane kaka ahero bucheni! A Jehova, rit ngimana nikech herani osiko. h 160 Mise mar wachni en adier, i Kendo buche miseng’ado duto ochwere.

 [Sin] kata [Shin]

161 Ruodhi sanda ma onge gimomiyo, To wecheni e ma chunya oluoro. k j

SULA 119 a Za 119:144 Ekl 3:14

b Za 9:13 c 1Sa 24:15 Za 43:1

d 2Ru 17:15, 18 Za 73:27 Nge 15:29

e 1We 21:13 Za 86:15 Isa 55:7 2Ko 1:3 Jak 5:11

f Za 25:19 g Za 139:21 h Za 119:40, 88 Ywa 3:22

i 2Sa 7:28 Za 12:6 Joh 17:17

j Za 119:23 k 2Ru 22:19

 Kolam mar 2 a Jer 15:16 b Za 101:7 Za 119:29, 104

c Za 1:2 d Za 1:2, 3 Nge 3:1, 2 Isa 32:17 Isa 48:18

e Za 1:2 Za 40:8 Rum 7:22

f Za 139:3 Nge 5:21 Nge 15:11 Hib 4:13

g Za 18:6 h 1We 22:12 Nge 2:3, 5

i Za 63:5 Za 71:17 Za 145:7

j Za 40:9 k Za 60:5 l Rap 30:19 Jos 24:15, 22

ZABURI 119:152-173 162 Wecheni miya mor a Mana ka ng’at moyako mwandu mathoth. 163 Asin gi miriambo, kendo ajok kode chuth, b Chikni e ma ahero. c 164 Apaki nyadibiriyo odiechieng’ kodiechieng’, Nikech bucheni ming’ado ni kare. 165 Jo mohero chikeni nigi kuwe mogundho; d Onge gima dimi gichwanyre. 166 A Jehova, arito warruokni, Kendo aluwo chikeni. 167 Amako chikeni, Kendo aherogi gi chunya duto. e 168 Arito bucheni gi chikeni, Nimar ing’eyo gik moko duto ma atimo. f

 [Taw]

169 A Jehova, yie iwinj ywakna, g Konya winjo tiend wachni kaka ne isingorina. h 170 Yie iwinj kwayona. Resa mana kaka nisingori. 171 Mad dhoga paki, i Nikech ipuonja chikeni. 172 Mad lewa ower wecheni, j Nimar chikeni duto ni kare. 173 Lweti mondo oikre konya kinde duto, k Nikech aseyiero luwo chikeni. l

ZABURI 119:174–122:4 174 A Jehova, agombo neno resruokni. Ahero chikeni gi chunya duto. a 175 Miya ngima mondo apaki. b Mad bucheni ming’ado okonya. 176 Asebayo yo mana ka rombo molal. c Many jatichni. Nimar wiya pok owil gi chikeni. d

achandora, 120 Kanenealuongo

3 4

5

6 7

Jehova, e Mi ne owinja. f Yaye Jehova, resa e dho jomiriambo, Kendo kuom lew jowuond. In lep mariambo, Obiro timi nade, kendo kumi nade? g Obiro kumi gi aserni h mabith mag jalweny, Kod chuk mach i mag yiend thim. Litna ni asedak ka wendo e Meshek! j Asebedo ka adak e hembe mag Kedar. k Asedak aming’a E kind jo ma ok dwar kuwe. l An ahero kuwe, to ka awuoyo, Gin giikore ne lweny. Wend Jo ma Idho.

wang’a ka121 Ating’o rango gode. m

Konyruokna biro wuok kanye?

120:Wiye 1 Som Tiend Weche.

a Za 1:2 b Za 9:13, 14 Isa 38:19

c Za 95:7 Luk 15:4 1Pe 2:25

d Ekl 12:13

 SULA 120 e Za 18:6 f Za 50:15 Jon 2:1, 2

g Nge 12:22 h Za 7:13

Wend Jo ma Idho.1

2

SULA 119

i Za 140:10 j Cha 10:2 k Jer 49:28 l Za 57:4

 SULA 121 m Za 125:2

 Kolam mar 2 a Za 46:1 Isa 41:13 Jer 20:11 Hib 13:6

b Za 91:11, 12 Nge 3:26

c Isa 27:3 Isa 40:28

d Za 91:1 Isa 25:4

e Za 16:8 Za 109:31

f Isa 49:10 Fwe 7:16

g Za 91:5, 6 h Za 91:10 Nge 12:21

i Za 97:10 Za 145:20

 SULA 122 j 2Sa 6:15 Za 27:4 Za 42:4 Za 84:10

k 2We 6:6 Za 84:7 Za 100:4

l 2Sa 5:9

1004 2 Konyruokna biro a kuom Jehova, a Jal ma nochueyo piny gi polo. 3 Ok obi yie mondo ikier. b Ng’at ma riti ok nonur ngang’. 4 Adier, Jal ma rito Israel c Ok bi nur kendo nindo ok notere ngang’. 5 Jehova e ma riti. Jehova e tipo mari, d kendo en e badi ma korachwich. e 6 Chieng’ ok nochami godiechieng’, f Kendo dwe ok notimni gimoro gotieno. g 7 Jehova biro geng’oni masiche duto. h Ee, obiro rito ngimani. i 8 Jehova biro riti kiwuok kendo kiduogo; Chakre sani kendo nyaka chieng’. Wend Jo ma Idho. Zaburi mar Daudi.

amor ka ne ji 122 Neowachona niya:

“Wadhi e od Jehova.” j 2 Tiendewa ochung’ E dho rangeyeni, A Jerusalem. k 3 Jerusalem oger ka dala maduong’ Ma utene omakore omakore ka gimoro achiel. l 4 Kanyo e ka ma dhoudi mag Jah1 Idho dhiye, Mondo gipak nying Jehova,

122:4 1 “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

1005 Ka giluwo chik ma nomi Jo-Israel. a 5 Kanyo e ka moketie kombe mag loch mag ng’ado bura,b Ee, kombe mag loch mag jood Daudi. c 6 Lamuru mondo Jerusalem obed gi kuwe.d A dala maduong’, jogo moheri biro yudo arita maber. 7 Mad kuwe obed e ohinga magi madongo, Ee, kuwe obed e ohinga magi mochiel motegno. 8 Nikech owetena kod osiepena, abiro wacho niya: “Mad ibed gi kuwe kinde duto.” 9 Kinde duto abiro lamoni, Nikech adwaro ni od Jehova Nyasachwa odhi maber. e Wend Jo ma Idho.

wang’a 123 Ating’o malo ka ma

ZABURI 122:5–125:2 Jo achaya bende osechayowa moromo.

SULA 122 a Wuo 23:17 Rap 12:5, 6

Wend Jo ma Idho. Zaburi mar Daudi.

b Rap 17:8, 9 2We 19:8

c 2Sa 7:16 1Ru 10:18 1We 29:23

Jehova 124 “Kaokdine obedo ja-

d Za 51:18 e 1We 29:3 Za 26:8 Za 69:9

2

 SULA 123 f Za 25:15 Za 121:1

3

g Za 119:82 Za 130:6

h Ywa 3:25 Mik 7:7

4

i Neh 4:4 Za 44:13

 Kolam mar 2  SULA 124 a Za 46:7

5 6

Rum 8:31 Hib 13:6

b Za 54:4 Za 118:6

7

f

intie, In ma kom-lochni nie polo. 2 Mana kaka jatich rango lwet ruodhe, Kendo kaka jatich ma nyako rango lwet wuon ot motiyone, E kaka wengewa rango Jehova Nyasachwa, g Nyaka kinde mobiro kechowae. h 3 Kechwa, yaye Jehova, kechwa, Nikech ji osechayowa matamre gi nono. i 4 Josunga osejarowa moromo;

c Za 3:1 Za 22:16

d Za 27:2 e Za 56:1 f Za 18:4 g 1Sa 23:26-28 2Sa 17:21, 22

h Za 25:15 Za 91:3

i Nge 18:10

 SULA 125 j Jer 17:7 k 1Ru 8:12, 13 Za 48:2 Za 132:13, 14

l 1Ru 11:7 Tic 1:12

8

korwa” a Jo-Israel duto mondo owach kamano, “Ka dine Jehova ok obedo ja korwab Kinde ma wasikwa nomonjowa, c Dine gimuonyowa ka wangimad Ka ne mirima mager omakogi kodwa. e Ohula dine oterowa mabor, Pige ma ringo matek dine oimowa. f Pige ma muomore matek dine ohewowa. Opak Jehova, Nikech ne ok oyie mondo gikidhwa gi lekegi. Ne wachalo ka winyo mobwodho E obadho mar jachik winy. g Obadhono notur, Mi waringo. h Wayudo konyruok mana e nying Jehova,i Jal ma nochueyo polo gi piny.” Wend Jo ma Idho.

mogeno Jehova 125 JoChal gi Got Sayun ma ok nyal yiengni, Kendo osiko nyaka chieng’. k 2 Mana kaka gode olworo Jerusaleml

j

ZABURI 125:3–127:5 E kaka Jehova bende olworo joge, a Chakre sani kendo nyaka chieng’. 3 Ludh loch mar joricho ok nobed e piny jo makare,b Di po ka jo makare ochako timo gik maricho. c 4 Yaye Jehova, tim gik mabeyo ne jo mabeyo,d Kendo ne jogo ma chunygi tir. e 5 Jehova biro golo joricho Kaachiel gi jo ma luwo yoregi mobam. f Mad kuwe obed e piny Israel.

1006 SULA 125 a Za 34:7 Isa 31:5 Zek 2:4, 5

b Isa 14:5 c Ekl 7:7 d Za 51:18 e Za 36:10

Biro keyo gi ilo. 6 Ng’at ma dhi oko ka ywak, Koting’o kodhi michuoyo, Biro duogo kowero wende mor, a Koting’o cham mochiek. b

Za 73:1

f 1We 10:13 Za 53:5 Isa 59:8

 SULA 126

Wend Jo ma Idho. Zaburi mar Solomon.

ok oge127 KaroJehova ot,

g Ezr 1:2, 3 Za 85:1

h Ezr 3:11 Za 106:47 Isa 49:13 Jer 31:12

Wend Jo ma Idho.

ne Jehova ogo126 Kalowa e tuech mo-

2

3

4

5

dwokowa Sayun g Ne chalonwa mana ka lek. E kindego nyiero nothung’owa, Kendo ne wawero wende mor. h E ka ogendni nochako wacho niya: “Jehova osetimonegi gik madongo.” i Jehova osetimonwa gik madongo; j Wamor matamre gi nono. A Jehova, dwoknwa jowa manie tuech, Mana kaka koth dwokoga pi e aoche mag Negeb. Jo ma chuoyo kodhi ka ywak,

i Jos 2:9, 10 Neh 6:15, 16

2

j Ezr 7:27, 28 Isa 11:11

 Kolam mar 2 a Za 30:5 Isa 61:1-3

b Isa 9:3

 SULA 127 c Nge 3:6

3

Nge 10:22 Nge 16:3

d Isa 27:3 e Za 3:5 Ekl 5:12

4

f Cha 33:4, 5 Cha 48:3, 4 1Sa 2:21

g Cha 41:51, 52 Law 26:9 Ayu 42:12, 13 Za 128:3

h Nge 17:6 i Cha 50:23

5

To jogedo nyagore gi tich matek kayiem nono. c Ka Jehova ok orito dala maduong’ d To jorito ochung’ ka rite kayiem. Onge ohala ma iyudo kichiewo gokinyi mang’ich To inindo molewo, Kitiyo matek mondo iyud chiemo, Nimar opidho joge mohero komiyogi nindo mayom. e Neuru! Nyithindo gin mwandu ma Jehova chiwo; f Gima ich onywolo en mich moa kuome. g Yawuoyi ma ng’ato onyuolo ka pod otin, Chal gi aserni manie lwet jalweny. h Ng’at mamor en ng’at ma nigi aserni mang’eny e ofuke.i Wigi ok nokuodi Nimar gibiro kedo gi wasigu e dho rangach.

1007 Wend Jo ma Idho.

mamor en 128 Ng’at ng’at moluoro 2

3

4 5

6

Jehova, a Ma wuotho e yorene. b Ibiro chamo gima lweti otiyone matek. Ibiro bedo mamor kendo ibiro dak maber. c Chiegi biro chalo gi yiend mzabibu ma nyak e odi; d Yawuoti nochal gi mzabibu matindo tindo molworo mesani. Neuru! Mano e kaka ibiro guedh Ng’at moluoro Jehova. e Jehova biro guedhi koa Sayun. Mad ine ka Jerusalem dhi maber e ndalo duto mag ngimani, f Kendo ine nyithind nyithindi. Mad kuwe obed e piny Israel. Wend Jo ma Idho.

abed ra129 “Chakre wera gisebedo ka

2 3 4

5

gisanda.” g Jo-Israel duto mondo owach kamano. “Chakre abed rawera gisebedo ka gisanda,h To pok giloya. i Jopur osepuro ng’eya; j Giseloso kiepegi maboyo.” To Jehova en ng’at makare,k Osechodo tonde mag joricho. l Ji duto mamon gi Sayun Biro yudo wich-kuot

SULA 128 a Za 112:1 Hib 5:7

b Za 119:1 Mik 6:8

c Ekl 5:18 Isa 65:22

d Wuo 23:26 Za 127:3

e Za 127:4, 5 f Za 122:6 Isa 33:20

 SULA 129

ZABURI 128:1–130:7 maduong’ kendo ibiro riembgi. a 6 Gibiro chalo gi lum ma twi e wi tado, Ma two ka pok opudhe. 7 Ok ginyal pong’o lwet jakeyo Kata lwet ng’at ma chokogi pidhe pidhe. 8 Kamano jo ma kadho ok bi wachonegi niya: “Mad Jehova oguedhu; Waguedhou e nying Jehova.”

g Wuo 5:6, 9

Wend Jo ma Idho.

h Ywa 1:3 i Za 118:13 Za 125:3

j Za 66:12 Isa 51:23

k Ezr 9:15 Neh 9:33

l Za 124:7

 Kolam mar 2 a Neh 4:4 Neh 6:15, 16 Est 6:13 Est 9:5 Za 137:7 Zek 12:3

 SULA 130 b Ywa 3:55 Jon 2:1, 2

c Za 38:4 Za 103:14 Za 143:1, 2 Isa 55:7 Dan 9:18 Rum 3:20 Tit 3:5

d Wuo 34:6, 7 Za 25:11

e Jer 33:8, 9 f Mik 7:7 g Za 119:147 h Za 86:5

Yaye Jehova, a130 ywakni ka an e i

bur matut. b 2 Yaye Jehova, yie iwinj dwonda. Chik iti ne ywakna mondo ikonya. 3 A Jah,1 ka dabed ni irango mana richo, En ng’ano ma dichung’ e nyimi, yaye Jehova? c 4 Nimar iweyo ne ji richogi gadier d Mondo giluori. e 5 Ageno Jehova gi chunya duto; Abiro rito wachne. 6 Arito Jehova gi chunya duto f Moloyo kaka jarito gombo neno ka piny ru, g Adier, arite moloyo jarito ma gombo ni piny oru. 7 Mad Israel odhi nyime rito Jehova, Nimar Jehova nyisowa herane mosiko, h

130:3 1 “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

ZABURI 130:8–132:15 Kendo en gi teko maduong’ mar waro ji. 8 Obiro waro Jo-Israel kuom richogi duto. Wend Jo ma Idho. Zaburi mar Daudi.

131

A Jehova, chunya onge gi ng’ayi, Kendo wang’a ok tek, a Bende, chunya ok gomb gik madongo, b Kata gik ma ok anyal yudo. 2 Adier, abet mos ka chunya okuwe,c Mana ka nyathi moseweyo dhoth e bad min-gi; Aling’ mos ka nyathi moseweyo dhoth. 3 Mad Israel ogen Jehovad Chakre sani kendo nyaka chieng’. Wend Jo ma Idho.

132 2

3

4 5

A Jehova, par Daudi, Kendo ipar chandruoge duto mosekaloe. e Par kaka nosingore ne Jehova, Kendo kaka nokuong’ore ne Nyasach Jakobo ma Ratego niya: f “Ok anadonj e hemba, e oda.g Kata nindo e komba, e otandana. Ok anayie nindo otera, Kendo ok anayie wengena obed mapek, Ka pok agero ne Jehova kare, Kendo ka pok ayudo ne Nyasach Jakobo ma Ratego kar dak.” h

SULA 131 a Za 78:70 Za 138:6

b 1Sa 18:23 c 1Sa 30:6 Za 62:1 Isa 30:15 Ywa 3:26

d Za 130:7 Mik 7:7

 SULA 132 e 1Sa 20:1 f 2Sa 7:2, 3 g 2Sa 5:11 h 2Sa 7:2 1Ru 8:17 1We 15:3, 12 Tic 7:45, 46

 Kolam mar 2 a 1Sa 17:12 b 1Sa 7:1 1We 13:6

c Za 43:3 d 1We 28:2 Za 5:7

e Kwa 10:35 2Sa 6:17

f 2We 6:41, 42 g 1Ru 15:4 2Ru 19:34

h 1Ru 8:25 Za 89:3, 4 Za 89:20, 36 Isa 9:7 Jer 33:20, 21 Mat 9:27 Luk 1:69 Tic 2:30, 31 Tic 13:22, 23

i 1We 29:19 j 2Sa 7:12, 16 1We 17:11, 12 Za 89:20, 29

k Za 48:2, 3 Za 78:68 Hib 12:22

l Za 87:2 m Za 46:5 Isa 24:23

1008 6 Neuru! Ne wawinjo wachno e Efratha,a Adier, ne wayude e puodho manie bungu. b 7 Wadhiuru e kar dak mar Nyasaye; c Wakulreuru e nyim raten tiende. d 8 A Jehova, a malo mondo ibi e kari mar yueyo,e In kaachiel gi Sanduk ma nyiso tekoni. f 9 Mad jodolo magi rwakre gi tim makare, Kendo jogi momakore kodi ower gi mor. 10 Kik iriemb ng’ati mowir, Nikech hera ma niherogo Daudi jatichni. g 11 Jehova ne osingore ne Daudi. Ne en singruok ma ok lokre ngang’. Ne osingore niya: “Abiro keto achiel kuom kothi E kom-lochni. h 12 Ka yawuoti orito singruokna, Kaachiel gi chike ma apuonjogi, i Gin bende yawuotgi Nobed e kom-lochni nyaka chieng’.” j 13 Nimar Jehova oseyiero Sayun; k Osekete mondo obed kar dakne, kowacho niya: l 14 “Ma e kara mar yueyo nyaka chieng’, Abiro dak kae, m nikech kae e ka ma ahero. 15 Abiro guedhe gi gueth mogundho;

1009 Abiro miyo joge modhier chiemo moromogi. a 16 Abiro rwako jodolo mage gi warruok, b Kendo joge nower gi mor. c 17 Kanyo e ma abiro miyo teko1 mar Daudi omedree. Aseiko taya ne ng’ata mowir. d 18 Abiro rwako ne wasike law wich-kuot; En to osimbone biro medo rieny.” e Wend Jo ma Idho. Zaburi mar Daudi.

Mano kaka 133 Neuru! ber kendo long’o Ka owete odak kanyachiel gi kuwe! f 2 Ochalo gi mo ma nengone tek mool e wich,g Mamol nyaka e tik, Ee, e tik Harun, h Kendo omol piny nyaka e ng’ut lawe. 3 Ochalo gi tho mar Hermoni Mamol e gode mag Sayun. j Kanyo e ma Jehova chiwoe guethne, Ngima ma nyaka chieng’. Wend Jo ma Idho.

134

Un jotich Jehova duto, Pakuru Jehova. k Un ji duto ma tiyo e od Jehova gotieno, pakeuru. l

132:17 1 Hibrania, “tung.”

SULA 132 a Za 22:26 Za 147:12, 14

b Za 149:4 c Za 132:8, 9 d 1Ru 11:36 1Ru 15:4 2We 21:7

e Za 2:6 Za 72:8 Isa 9:6 Fwe 11:15

 SULA 133 f Cha 13:8 Joh 13:35 Kol 3:14 Hib 13:1

g Nge 27:9 h Wuo 29:4, 7 i Rap 3:8, 9 1We 5:23

j Za 125:2

 SULA 134 k Fwe 19:5 l 1We 9:33 1We 23:27, 30 Luk 2:37 Fwe 7:15

 Kolam mar 2 a Za 28:2 Za 141:2

 SULA 135 b Za 113:1 Fwe 19:5

c Za 96:8 Za 116:19

d Za 119:68 Mat 19:17

e Wuo 19:5 Rap 7:6

f Rap 10:17 Za 97:9

g Za 115:3 Isa 46:10

h Wuo 14:21 Kwa 11:31 Jer 10:13 Jer 51:16 Jon 1:4

ZABURI 132:16–135:7 2 Ting’uru lweteu maloa kuler,1 Kendo pakuru Jehova. 3 Mad Jehova Jachuech mar polo gi piny Oguedhu gie Sayun. Pakuru Jah!1 Pakuru nying Jehova. Yaye un jotich Jehova, pakeuru, b 2 Un muchung’ e od Jehova, E laru mar od Nyasachwa. c 3 Pakuru Jah, nimar Jehova ber.d Pakuru nyinge gi wende, nimar timo kamano ber. 4 Nimar Jah oseyiero Jakobo obed ng’ate, Oseyiero Israel obed mwandune mogeno. e 5 Ang’eyo ni Jehova duong’, Kendo Ruodhwa duong’ moloyo nyiseche mamoko duto. f 6 Jehova nyalo timo gimoro amora mohero,g Obed e polo, kata e piny, kata e nembe matut. 7 Omiyo boche polo wuok koa e tung’ piny konchiel nyaka komachielo, Ooro mil polo ka koth chue;1 Bende, ogolo yamo e ute mokanogie. h

135

134:2 1 Kata nyalo bedo, “Ting’uru lweteu malo e i hekalu.” 135:1 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok. 135:7 1 Kata nyalo bedo, “En emoloso dhoot ne koth.”

ZABURI 135:8–136:9 8 Ne onego nyithindo makayo duto e piny Misri, Nonego nyithi dhano kod nyithi le. a 9 Yaye Misri, ne otimo honni gi ranyisi e dieru,b Mondo okumgo Farao kod jotichne duto. c 10 Ne ogoyo pinje mang’eny piny,d Kendo nonego ruodhi ma roteke. e 11 Nonego Sihon ruodh JoAmor,f Og ruodh Bashan, g Kendo nogoyo pinjeruodhi duto mag Kanaan piny. 12 Nochiwo pinygi ne joge ma gin Jo-Israel Mondo obed pokgi. h 13 A Jehova, nyingi osiko nyaka chieng’. A Jehova, humbi osiko e tienge duto. i 14 Nimar Jehova kedo ne joge, j Kendo obiro kecho jotichne. k 15 Sanamu mag ogendni gin mag fedha gi dhahabu, Kendo lwet dhano e molosogi. l 16 Gin gi dhok, to ok ginyal wuoyo; m Gin gi wang’, to ok ginyal neno. 17 Gin gi it, to ok ginyal winjo. Muya onge e dhogi. n 18 Ji duto ma losogi biro chalo kodgi,o Kendo jo mogenogi nochal kodgi. p 19 Yaye dhood Israel, pakuru Jehova.

SULA 135 a Wuo 12:12, 29 b Wuo 7:20 Wuo 8:6, 17 Wuo 9:6, 10 Wuo 9:23 Wuo 10:12, 21

c Za 136:15 d Za 44:2

20

21

e Jos 12:7, 8 f Kwa 21:23, 24 g Kwa 21:33-35 h Jos 11:23

136

i Wuo 3:15 Za 102:12

j Wuo 14:31 k Rap 32:36

2

l Za 115:4-8 Isa 46:6 Tic 17:29 1Ko 10:19

m Hab 2:19

3

n Jer 10:14 o Isa 44:9 p Za 97:7



4

Kolam mar 2 a Rap 10:8 b Za 48:1 Za 132:13

5

c Jer 3:17 d Fwe 19:6

 SULA 136

6

e Luk 18:19 f 2We 7:3 2We 20:21 Za 106:1 Za 107:1

7

g Za 97:9 Dan 2:47

h Wuo 15:11 Fwe 15:3

8

i Za 103:17 j Ayu 38:36 Nge 3:19, 20

k Cha 1:9 Za 24:1, 2

l Cha 1:14

1010 Yaye dhood Harun, pakuru Jehova. Yaye dhood Lawi, pakuru Jehova.a Un ji duto moluoro Jehova, pakuru Jehova. Opak Jehova e Sayun; b Jal modak Jerusalem. c Pakuru Jah!1d Gouru erokamano ne Jehova, nimar ober; e Herane osiko nyaka chieng’. f Gouru erokamano ne Nyasach nyiseche,g Nimar herane osiko nyaka chieng’. Gouru erokamano ne Ruodh ruodhi, Nimar herane osiko nyaka chieng’. En kende e motimo gik madongo miwuoro,h Nimar herane osiko nyaka chieng’. i Ne oloso polo gi rieko mang’eny,j Nimar herane osiko nyaka chieng’. Ne oyaro piny e wi pi,k Nimar herane osiko nyaka chieng’. Ne ochueyo gik madongo ma kelo ler,l Nimar herane osiko nyaka chieng’. Ne ochueyo chieng’ mondo oloch godiechieng’,m Nimar herane osiko nyaka chieng’. Ne ochueyo dwe gi sulwe mondo oloch gotieno,n

9

m Cha 1:16 Jer 31:35

n Za 8:3

135:21 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

1011 Nimar herane osiko nyaka chieng’. 10 Ne onego nyithind JoMisri duto makayo, a Nimar herane osiko nyaka chieng’. 11 Ne ogolo Jo-Israel e diergi,b Nimar herane osiko nyaka chieng’. 12 Gi lwetec ma nigi teko kendo korieyo bade, Nimar herane osiko nyaka chieng’. 13 Ne obaro Nam Makwar diere nyadiriyo,d Nimar herane osiko nyaka chieng’. 14 Nomiyo Jo-Israel okalo e diere tir,e Nimar herane osiko nyaka chieng’. 15 Nowito Farao gi jolwenyne e Nam Makwar,f Nimar herane osiko nyaka chieng’. 16 Ne otayo joge e thim,g Nimar herane osiko nyaka chieng’. 17 Ne ogoyo ruodhi madongo piny,h Nimar herane osiko nyaka chieng’. 18 Ne onego ruodhi ma roteke, Nimar herane osiko nyaka chieng’. 19 Ne onego Sihoni ruodh Jo-Amor, Nimar herane osiko nyaka chieng’, 20 Kaachiel gi Ogj ruodh Bashan, Nimar herane osiko nyaka chieng’.

SULA 136 a Wuo 12:29

b Wuo 12:51

c Wuo 13:14

d Wuo 14:21

e Wuo 14:29

f Wuo 14:27, 28

g Wuo 13:18 Wuo 15:22

h Jos 12:7, 8

i Kwa 21:21-24

j Kwa 21:33-35

 Kolam mar 2 a Kwa 32:33

b Rap 32:36

c Neh 9:32

d Bur 3:9 Bur 6:9

e Za 145:15 Za 147:9

 SULA 137 f Jer 51:13 Eze 3:15 Dan 10:4

g Dan 9:2, 3

h Isa 24:8

i Za 123:4

ZABURI 136:10–137:4 21 Ne ochiwo pinjegia ne jomamoko, Nimar herane osiko nyaka chieng’. 22 Ne ochiwo pinjego ne Israel jatichne, Nimar herane osiko nyaka chieng’. 23 Ne oparowa ka ne chunywa onyosore,b Nimar herane osiko nyaka chieng’. c 24 Ne oresowa e lwet wasigu,d Nimar herane osiko nyaka chieng’. 25 Ochiwo chiemo ne gik mangima duto,e Nimar herane osiko nyaka chieng’. 26 Gouru erokamano ne Nyasaye manie polo, Nimar herane osiko nyaka chieng’. Ne wabet piny e bath aoche mag Babulon, f Kendo ne waywak ka waparo Sayun. g 2 Ne wang’awo nyatiti magwah E wi yiende1 mag Babulon. 3 Ka wan kanyo, jo ma nomakowa nonyisowa ni wawernegi,i Jo ma ne jarowa ne dwaro ni wagonegi thum. Ne giwachonwa niya: “Wernwauru achiel kuom wende mag Sayun.” 4 Ere kaka dwawer wende Jehova

137

137:2 1 Yiende miluongo ni arabim.

ZABURI 137:5–138:8 E piny ma wendo? 5 Yaye Jerusalem, ka di po ni wiya owil kodi, To wiya onego owil bende gi tich lweta ma korachwich.1a 6 Yaye Jerusalem, mad lewa mok e danda Ka po ni ok apari, Kendo ka ok amiyi duong’. Nimar in e mimiya mor ahinya. b 7 A Jehova, parie gima Jo-Edom nowacho Chieng’ ma Jerusalem nopodho. Ne giwacho niya: “Mukeuru! Mukeuru mondo ogore piny kaachiel gi mise mage duto!” c 8 Kethruokni chiegni, yaye nyar Babulon.d Ng’at mamor en ng’at ma biro chuli Kuom gik maricho misetimonwa. e 9 Ng’at mamor en ng’at ma biro mako nyithindi, Kendo goyogi e lwendni. f

SULA 137 a Neh 2:3 Za 84:2 Za 102:13, 14 Isa 62:1 Jer 51:50

b Za 122:1 c Jer 49:7 Ywa 4:22 Eze 25:12 Oba 10-13

3

d Isa 47:1 Jer 25:12 Jer 50:2

e Jer 50:29 Fwe 18:6

4

f Isa 13:1, 16

 SULA 138 g Za 9:1

5

 Kolam mar 2 a 1Sa 3:3 1We 16:1 Za 28:2

6

b Joh 17:6 c Za 18:6 d Za 29:11 Isa 12:2 Isa 41:10

7

e Za 102:15 Isa 60:3

f 1Ru 8:10, 11

Zaburi mar Daudi.

paki gi chu138 Abiro nya duto. g

Abiro paki gi wende Kata mana e nyim nyiseche mamoko.1 2 Abiro kulora piny

137:5 1 Kata nyalo bedo, “To lweta ma korachwich onego otal.” 138:1 1 Kata nyalo bedo, “Abiro goyoni thum ka akwedo nyiseche mamoko.”

g 1Sa 2:8 Za 113:6-8 Isa 57:15

h Jak 4:6 1Pe 5:5

i Za 71:20 j Za 103:17 k Ayu 14:15 Za 71:18

8

1012 ka achomo hekaluni maler,a Kendo abiro pako nyingi, b Nikech herani mosiko kaachiel gi adierani. Iseting’o nyingi kod wachni malo moloyo gik mamoko duto.1 Ka ne aluongi, to niduoka; c Ne imiyo abedo gi chir kod teko. d A Jehova, ruodhi duto mag piny biro paki,e Nikech gibiro winjo weche ma nisingo. Gibiro wer ka gipako yore mag Jehova, Nimar duong’ mar Jehova lich miwuoro. f Kata obedo ni Jehova ni malo, to orango jo mobolore,g Kata kamano, ong’eyo josunga kendo obor kodgi. h Irito ngimana kata obedo ni awuotho e dier chandruok.i Irieyo lweti mondo igeng’ mirimb wasika. Lweti ma korachwich biro resa. Jehova biro timona gik moko duto mosesingona. A Jehova, herani osiko nyaka chieng’, j Kik ijwang’ tich lweti. k

138:2 1 Kata nyalo bedo, “Iseting’o nyingi malo moloyo weche duto ma nyingi nyiso.”

1013 Ne jatend wer. Zaburi mar Daudi. Wer.

139 2

3

4 5

6

7

8

9

10

11

A Jehova, isenona adimba, kendo ing’eya maber. a Ing’eyo gik moko duto ma atimo, bed ni abet kata achung’.b Kuom adier, ing’eyo gik ma aparo gi ka mabor. c Ineno kuonde duto ma adhiye kod ka ma ayueyoe. Ing’eyo yorena duto. d A Jehova, ing’eyo gima adwaro wacho Kata ka pok awache. e Iketa diere nimar ilwora koni gi koni, Kendo iseyieyo lweti kuoma. Ing’eya e yo matut modhiera nono. Adier, yo ming’eyago tut miwuoro. f Dadhi kune mondo apond ne roho mari? Daring kune mondo apond kik inena? g Ka aidho malo e polo, abiro yudi kuno, Kendo ka aloso otandana e Liel1 pod abiro yudi kuno. h Ka dabed gi buombe ma anyalo fuyogo kogwen, Dadhi dak e nam man mabor ahinya, To kata mana kuno bende, lweti biro taya, Kendo lweti ma korachwich biro maka. i Kata ka awacho niya: “Abiro pondo e mudho!”

SULA 139 a 1Sa 16:6, 7 1We 28:9 Za 17:3 Za 139:23 Jer 20:12

b Cha 16:13 c Za 94:11 d Cha 28:15

13

2Sa 8:14 Ayu 31:4 Za 121:8 Nge 5:21

e Hib 4:12

14

f Ayu 26:14 Ayu 42:3 Za 40:5 Rum 11:33

g Jon 1:3

15

h Ayu 26:6 Nge 15:11

i Za 63:8 Za 73:23 Isa 41:13

 Kolam mar 2

16

a Dan 2:22 b Hib 4:13 c Za 22:9 Za 71:6 Jer 1:5

17

d Cha 1:26 e Za 19:1 Za 104:24 Za 111:2 Fwe 15:3

18

f Ayu 10:10, 11 g Isa 55:9 h Rum 11:33

19

i Za 40:5 j Za 63:6

139:8 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

12

ZABURI 139:1-19 To mudho molwora nobed ler. Mudho ok nyal moni neno gimoro, Kendo otieno chalni mana kodiechieng’; a Chutho, mudho chalni gi ler. b In e ma ne ichueyo nyirokena. Adier, in e ma ne iuma e i mamana.1c Apaki nikech ne ichueya e yo malich miwuoro.d Tijeni dongo miwuoro, e Kendo ang’eyo mano maber. Chokena ne ok opondoni Chieng’ ma ne ilosa ka mopondo, Ee, chieng’ ma ne iriwo fuondena e chuny piny. f Ne inena ka pod ichueya e ich. E ndalo ma ne iloso fuondena, Ne ondikgi duto e kitapi Kata ka ne pok gichako betie. A Nyasaye, to mano kaka paro magi beyo! g Yaye, mano kaka ging’eny mokalo akwana! h Ka atemo kwanogi, to ging’eny moloyo kwoyo.i Ka achiew, pod an kodi.1j Yaye Nyasaye, kinyalo nego joricho,k

k Za 5:6

139:13 1 Kata nyalo bedo, “Adier, in e ma ne iriwo fuondena kanyachiel e i mamana.” 139:18 1 Kata nyalo bedo, “pod akwanogi akwana.”

ZABURI 139:20–141:2 To jo ma ohero timbe mag gero biro a buta. 20 Jogo wacho weche maricho kuomi, Gin wasiki kendo gitiyo gi nyingi e yo marach. a 21 A Jehova, donge asin gi jo ma osin kodi?b Donge ok ariwra gi jo ma piem kodi, koso? c 22 Asin kodgi chuth; d Gisebedo wasika adier. 23 A Nyasaye, nona mondo ing’e chunya.e Tema mondo ine gik ma pacha paro. f 24 Tim kamano mondo ine ka be nitie gimoro amora marach kuoma,g Kendo telna h e yor ngima ma nyaka chieng’. Ne jatend wer. Wend Daudi.

140 2

3

4

5

Yaye Jehova, resa e lwet joricho; Rita mondo jo mohero timbe gero kik hinya. i Gichano gik maricho e chunygi,j Kendo gihero tugo lweny pile. Gipiago lewgi mabith mana ka lew thuol; k Dhogi nigi sum mar thuol. l (Sela) A Jehova, rita mondo joricho kik hinya;m Resa e lwet jo mohero timbe gero, Kendo ma chano duoda. Josunga chikona obadho; Giseyarona tonde e yo mondo amokie. n Ee, gichikona obadho. o (Sela)

SULA 139 a Wuo 20:7 b 2We 19:2 2Ko 6:14

c Za 119:158 d Za 101:3 e Jer 20:12 f Za 94:19 g Za 17:3 h Za 5:8 Za 143:8 Za 143:10

 SULA 140 i Za 18:48 Za 59:1

j Za 64:2, 6 k Za 52:1, 2 Za 58:3, 4

l Rum 3:13 Jak 3:8

m Za 17:8 Za 36:11 Za 71:4

n Za 10:9 o Jer 18:22

 Kolam mar 2 a Za 28:2 Za 55:1

b 1Sa 17:37 c 2Sa 15:31 Za 27:12

d Za 7:16 Nge 12:13

e Za 11:5, 6 f Za 55:23 g Za 12:3 h Za 10:17, 18 Za 22:24

i Za 23:6

 SULA 141 j Za 31:17 k Za 40:13 Za 70:5

l Za 39:12 m Wuo 30:34-36 n Luk 1:9, 10 Fwe 5:8 Fwe 8:3, 4

1014 6 Nawacho ne Jehova niya: “In e Nyasacha. Yaye Jehova, winj ywakna kendo ikonya.” a 7 A Jehova Wuon Loch Duto, in e Jawarna ma ratego, In e ma igeng’ona wiya sa ma lweny ger. b 8 A Jehova, kik iwe joricho oyud gik ma chunygi gombo. Kik iwe chenrogi ochop, nono to gibiro sungore. (Sela) c 9 Mad gik ma joricho wacho kuoma Odog e wigi. d 10 Mad chuk mach oolre kuomgi.e Mad witgi e mach, E bugni matut f ma ok ginyal wuokie ngang’. 11 Mad jo ma ketho nying jowetegi olal nono e piny.g Mad masira oyud jo mohero timbe gero. 12 Ang’eyo ni Jehova biro kedo ne jo ma sandore, Kendo obiro ng’ado bura makare ne jodhier. h 13 Adier, jo makare biro pako nyingi; Jo matir biro dak e nyimi. i Wend Daudi.

Jehova, in e 141 Yaye ma aywakni. j

Bi piyo mondo ikonya. k Chikna iti sa ma aluongi. l 2 Mad lamona obedni ka ubanim moik maber e nyimi,n

1015 Kendo bedena ma ating’o malo obedni ka chiwo modhiambo. a 3 Yaye Jehova, ketna jarito e dhoga, Kik iwe gimoro amora marach owuog e dhoga. b 4 Kik iwe gimoro amora marach oywa chunya,c Di po ka atimo gik maricho gi joricho. Rita mondo kik acham chiembgi. 5 Ka ng’at makare e mogoya, mano biro nyiso hera moherago.d To ka okwera mano biro chalona gi mo mool e wiya, e Kendo wiya ok bi tamore mo ma kamano. f Anasik ka alemo kata sa ma giyudo masira. 6 Chieng’ mibiro wit jong’ad buchegi koa e wi got mabor, Eka ji biro winjo wechena, nimar gibeyo. 7 Mana kaka ng’ato puro kendo toyo lowo mondo gikere, E kaka chokewa osekere e dho Liel.1 8 An to achiko wang’a kuomi, yaye Jehova Wuon Loch Duto.g In e kar bwokna. Omiyo, kik iwe atho. 9 Rita mondo obadho ma gisechikona kik maka, Ee, rita kuom obadho ma joricho ochikona. 141:7 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 141 a Wuo 29:41

b Nge 13:3 Nge 21:23 Jak 1:26

c 1Ru 8:58 Za 119:36

ZABURI 141:3–142:7 10 Joricho duto biro moko e obadhogi giwegi, a An to abiro kadho maber ma ok ahinyora. Maskil.1 Zaburi mar Daudi ka ne en e rogo. b Lamo.

matek ne 142 Aywak Jehova mondo

d 2Sa 12:7, 9 Nge 17:10 Gal 6:1

e Nge 6:23 Jak 5:14

2

f Nge 9:8 Nge 19:25 Nge 25:12

3

g 2We 20:12 Za 25:15

 Kolam mar 2 a Est 7:10 Za 7:14, 15 Za 9:15 Za 57:6

4

 SULA 142 b 1Sa 22:1 1Sa 24:3 Hib 11:32, 38

c Za 28:2 Za 141:1

5

d Za 18:6 Jon 2:7 Mat 26:38, 39 Mar 15:34 Hib 5:7

e Za 139:3

6

f Za 31:11 Za 69:20

g 1Sa 23:11

h Nge 18:10

i 1Sa 20:33 1Sa 23:26 1Sa 25:29

7

okonya. c Ating’o dwonda ne Jehova ka asaye mondo okecha. Anyise gik moko duto ma thaga; Ahulone chandruogena duto, d Sa ma chunya onyosore. Ineno kuonde duto ma awuothoe. e Ji ochikona obadho E yorena duto. Rang batha korachwich mondo ine, Onge ng’ato ang’ata ma dewa. f Onge ka ma daringie, g Kendo onge ng’at ma dewa. A Jehova, aywakni mondo ikonya. Awachoni niya: “In e kar bwokna, h Kendo in e pokna e piny jo mangima.” Yie iwinja sa ma aywakni, Nimar chunya onyosore ahinya. Resa e lwet jo ma sanda, i Nimar gin gi teko moloya. Yie igonya e tuech ma antie

142:Wiye 1 Som Tiend Weche.

ZABURI 143:1–144:3 Mondo apak nyingi. Mad jo makare ochokre buta Nikech isenyisa ng’wono. Wend Daudi.

Jehova, winj 143 Yaye lamona. a

2

3

4 5

6

7

Chik iti ne ywakna kendo ikonya. Yie iwinja nikech in ja adier kendo itimo makare. Kik idonj ne jatichni e bura, Nimar onge kata ng’ato achiel makare e nyimi. b Jasigu lawa matek. Osegoya piny nyaka e lowo. Osemiyo koro adak e mudho mana ka jo ma notho chon gilala. Chunya onyosore,c Kendo aserumo chuth. d Aparo ndalo machon mosekadho; Aparo matut kuom tijeni, e Kendo anono matut gik ma lweti osetimo. Ayaroni lweta. Adwari mana ka lowo motwo ma dwaro pi. f (Sela) Yaye Jehova, dwoka mapiyo; g Chunya osenyosore chuth. h Kik ipandna wang’i, i Nono to anachal gi jo ma dhi e bur.1j

143:7 1 Kata, “liel.”

SULA 143 a Za 65:2 b Ayu 9:2 Za 130:3 Ekl 7:20 Rum 3:20 Gal 2:16 1Jo 1:10

c Za 142:3 d Za 102:4 e Za 77:5, 6 Za 77:11, 12 Za 111:2, 3

f Za 63:1 g Za 40:13 Za 70:5

h Za 142:3 i Za 27:9 j Za 28:1

 Kolam mar 2 a Za 5:8 Nge 3:6

b Za 59:1 Za 61:3, 4 Za 91:1

c Za 25:4 d Za 31:1 e 1Sa 25:29 1Sa 26:9, 10

f 1Sa 24:12 g Za 89:20

 SULA 144 h Rap 32:4 i 2Sa 22:35 Za 18:2, 34

j 2Sa 22:2, 3 k Za 18:47 l Za 8:4 Hib 2:6

1016 8 Mad awinj wach herani mosiko gokinyi, Nimar ageni. Nyisa yo monego aluw, a Nikech aketo chunya duto kuomi. 9 Yaye Jehova, resa e lwet wasika, Nimar abiro iri mondo irita. b 10 Puonja timo dwaroni,c Nimar in e Nyasacha. Roho mari ber, Mad otelna nyaka ka mopie. 11 Yaye Jehova, rit ngimana nikech nyingi iwuon. Gola e chandruok nikech in ng’at makare. d 12 Tiek wasika duto nikech hera miherago ok rem.e Tiek ji duto ma sanda; f Nimar an jatichni. g Zaburi mar Daudi.

Jehova 144 Pakuru Nyasacha, kendo

Lwandana, h En e motiego bedena e lweny, Kendo otiego lith lwetena mondo obed mong’ith ne kedo. i 2 En e monyisa hera mosiko kendo en e ohingana. En e kar bwokna kendo jawarna. En e okumbana ma ageng’orago. j En e moketo ogendni e bwoya. k 3 Yaye Jehova, dhano en ang’o ma dipare? Adier, dhano adhanani en ang’o ma dimi idewe? l

1017 4 Dhano chalo mana gi muya; a Ndalone chalo gi tipo ma kadho. b 5 Yaye Jehova, mi polo mari osud piny mondo ilor; c Mul gode mondo gigol yiro. d 6 Or mil polo mondo ike jowasigu,e Ba aserni magi mondo ikegi koni gi koni. f 7 Rie lweti koa e polo nyaka piny, Mondo ikonya e pige ma tekregi ng’eny, Kendo e lwet jo ma wuok e ogendni mamoko. g 8 Dho jogo wacho mana miriambo, Kendo lwetgi ma korachwich opong’ gi miriambo. 9 A Nyasaye, abiro weroni wer manyien.h Abiro paki gi wer ka agoyoni thum mamit gi gir thum ma nigi tonde apar. 10 Abiro wer ne Nyasaye ma miyo ruodhi locho,i Kendo ma reso jatichne Daudi e dho ligangla mabith. j 11 Resa kendo iwara e lwet e ogendni, Mohero wacho miriambo, Kendo ma ting’o lwetgi ma korachwich malo ka gikuong’ore gi miriambo. 12 Eka yawuotwa biro chal gi yiende ma dongo piyo,

SULA 144 a Za 39:5 b 1We 29:15 Ayu 14:1, 2

c Za 18:9 d Wuo 19:18 e Ayu 36:32 f 2Sa 22:15 g 2Sa 22:17, 18 Za 18:16, 17 Za 54:3

h Za 33:3 Za 40:3 Za 96:1 Isa 42:10 Fwe 5:9 Fwe 14:3

i 2Sa 5:19 Za 18:50

j 1Sa 17:45, 46 2Sa 21:15, 17

 Kolam mar 2 a Za 33:12 Za 37:9 Za 37:37 Za 146:5

 SULA 145 b Isa 33:22 Fwe 11:17

c 1We 29:10 d Za 119:164 e Za 146:2 f Za 150:2 Rum 1:20 Fwe 15:3

g Ayu 26:14 Za 139:6 Rum 11:33

h Wuo 12:26, 27 i Za 8:1

ZABURI 144:4–145:5 Nyiwa biro chalo gi sirni mopa maber e od ruoth. 13 Dechewa biro pong’ gi kit cham duto; Rombewa manie lege biro medore ma gibed gana gi gana. 14 Jambwa bende biro nyuolore kendo onge kata achiel ma iye nowuogi. Onge nduru ma biro winjore e yorewa. 15 Jo mamor gin jo ma gigo notimrenegi! Jo mamor gin jo ma Nyasachgi en Jehova! a Wend pak. Zaburi mar Daudi. 1 [Aleph]

miyi duong’, 145 Abiro A Nyasacha ke-

ndo Ruodha, b Abiro pako nyingi nyaka chieng’. c

2 [Beth]

2 Abiro paki odiechieng’ mangima; d Abiro pako nyingi nyaka chieng’. e

3 [Gimel]

3 Jehova duong’ miwuoro, kendo owinjore opake; f Adier, duong’ne odhiero ji ng’eyo. g

4 [Daleth]

4 Tieng’ ka tieng’ biro pako tijeni; Gibiro hulo tijeni madongo. h

5 [He]

5 Gibiro wuoyo e wi duong’ni malich miwuoro i Kendo abiro paro matut kuom tijeni miwuoro.

ZABURI 145:6–146:2

6 [Waw]

6 Gibiro wuoyo e wi tijeni madongo miwuoro. Abiro lando duong’ni.

7 [Zayin]

7 Gibiro wuoyo gimor ka giparo gik mabeyo misetimonegi,a Kendo gibiro wer gimor nikech timbeni makare. b

8 [Heth]

8 Jehova ng’won kendo okecho ji,c Iye ok wang’ piyo kendo herane mogundho osiko. d

9 [Teth]

9 Jehova timo maber ne ji duto,e Kendo okecho gik moko duto ma nochueyo.

[Yod]

10 A Jehova, tijeni duto biro miyi duong’,f Kendo jogi momakore kodi biro paki. g

 [Kaph]

11 Gibiro hulo duong’ mar pinyruodhi,h Kendo gibiro wuoyo e wi tekoni, i

[Lamed]

12 Mondo ji duto ong’e gik madongo misetimo,j Kod duong’ mar pinyruodhi. k

 [Mem]

13 Pinyruodhi en pinyruoth ma nyaka chieng’, Kendo lochni osiko e tienge duto. l

 [Samekh]

14 Jehova siro ji duto ma podho,m

SULA 145 a 1Ru 8:66 Za 13:6 Za 31:19 Isa 63:7 Jer 31:12

b Za 51:14 Fwe 15:3

1018 Kendo ochungo jo ma chunygi onyosore. a

 [Ayin]

15 Wenge ji duto ng’iyi; Imiyogi chiemo e kinde mowinjore. b

 [Pe]

c 2We 30:9 Ef 2:4

d Wuo 34:6 Neh 9:17

e Za 25:8 Nah 1:7 Mat 5:44, 45 Tic 14:17 Jak 1:17

f Za 19:1 g Za 30:4 Hib 13:15

h Luk 10:8, 9 i Rap 3:24 1We 29:11 Fwe 15:3

j Za 98:1 k Za 103:19 l Za 146:10 1Ti 1:17

m Za 37:23, 24

16 Iyawo lweti Kendo imiyo gik mangima duto gik ma gidwaro. c

 [Tsade]

17 Jehova ni kare e yorene duto d Kendo en ja adiera e gik moko duto motimo. e

 [Qoph]

18 Jehova chiegni gi ji duto ma luonge,f Ochiegni gi ji duto ma luonge gadiera. g

 [Resh]

Za 94:18

 Kolam mar 2 a Za 146:8 b Cha 1:30 Za 136:25

c Za 104:27, 28 Za 107:9 Za 132:14, 15

d Cha 18:25 Rap 32:4

e Za 18:25 Fwe 15:3, 4

19 Ochopo dwaro mag jo moluore; h Owinjo ywakgi kendo oresogi. i

 [Shin]

20 Jehova rito ji duto mohere.j Obiro tieko joricho duto. k

 [Taw]

f Za 34:18 Jak 4:8

g Za 17:1 h Za 34:9 i Za 37:39, 40 Za 50:15

j Za 31:23 Za 97:10

k Nge 2:22 l Za 34:1 Za 51:15

m Za 117:1 Za 150:6

 SULA 146 n Fwe 19:6 o Za 103:1

21 Dhoga biro pako Jehova; l Gik mangima duto mondo opak nyinge maler nyaka chieng’. m Pakuru Jah!1n Denda duto mondo opak Jehova. o 2 Abiro pako Jehova e ngimana duto. Abiro wero wende pak

146

146:1 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

1019

3

4

5

6

7

8

9

10

ne Nyasacha e ngimana duto. Kik iket genoni kuom jotelo mag piny, Kata kuom dhano, nimar ok onyal waro ng’ato. a Muche rumo kendo odok e lowo; b Chieng’no e ma gik ma oparo duto lalie. c Ng’at mamor en ng’at ma konyruokne a kuom Nyasach Jakobo,d Kendo mogeno Jehova Nyasache, e Ma nochueyo polo gi piny, Gi nam, kod gik moko duto manie igi, f En ja adiera kinde duto. g Ong’ado bura makare ne jo ma oyak gikgi, Kendo opidho jo ma kech kayo. h Jehova e ma gonyo jo motue. i Jehova yawo wenge muofni; j Jehova chungo jo ma chunygi onyosore; k Jehova ohero jo makare. Jehova rito jodak; Orito nyithi kiye gi mond liete, l To orocho chenro mag joricho. m Jehova biro bedo Ruoth nyaka chieng’.n A Sayun, Nyasachi biro locho e tienge duto. Pakuru Jah!1

SULA 146 a Za 62:9 Za 118:8, 9 Isa 2:22 Jer 17:5

147

b Cha 3:19 Za 104:29 Ekl 3:20 Ekl 12:7

c Ekl 9:5, 10 Isa 38:18

2

d Za 46:7 e Za 71:5 Jer 17:7

f Tic 4:24 Fwe 14:7

3

g Rap 7:9 h Za 107:9 Za 145:16

i Za 107:14 Za 142:7

4

j Isa 29:18 Isa 35:5

k Za 145:14 2Ko 7:6

5

l Rap 10:18 Za 68:5

m Za 145:20 n Wuo 15:18 Dan 6:26 Fwe 11:15

6

 Kolam mar 2  SULA 147

7

a Za 135:3 b Za 102:16 c Rap 30:1-3 Eze 36:24

8

d Isa 40:26 e Nah 1:3 f Isa 40:28 Rum 11:33

g Za 37:11 h 1Ru 18:45 Jer 14:22 Mat 5:45

9

i Ayu 38:25-27 Isa 30:23

j Za 136:25

10

k Ayu 38:41 Luk 12:24

l Isa 31:1

146:10; 147:1 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

Hos 1:7

m 1Sa 16:7 n Mal 3:16

ZABURI 146:3–147:11 Pakuru Jah!1 En gima ber ka wapako Nyasachwa gi wende; Mano kaka en gima long’o kendo mowinjore ka opake! a Jehova gero Jerusalem kendo; b Ochoko oganda Jo-Israel ma noke. c Ochango jo ma chunygi otur, Kendo oboyo adhondegi. Okwano kar romb sulwe; Oluongogi giduto gi nyingegi. d Ruodhwa duong’ kendo en gi teko mang’eny; e Riekone ng’eny mokalo apima. f Jehova ting’o jo mamuol malo,g To ogoyo joricho piny e lowo. Weruru ne Jehova kugoyone erokamano; Weruru ne Nyasachwa kugoyone nyatiti, En e moumo polo gi boche, Kendo okelo koth e piny. h Bende, omiyo lum twi i e wi gode. Omiyo le chiemo,j Opidho agege ka giywakne. k Morne ok ni kuom teko farese,l Kata kuom tiende dhano ma roteke. m Jehova mor gi jo ma oluore,n

11

ZABURI 147:12–148:12 Jo ma oketo genogi kuom herane mosiko. a 12 A Jerusalem, mi Jehova duong’. Yaye Sayun, pak Nyasachi. 13 Otego sirni manie dho rangeyeni, Oguedho nyithindi. 14 Okelo kuwe e pinyi; b Omiyi ngano maber moromi. c 15 Ooro chikne e piny; Wachne chopo piyo ka diemo wang’. 16 Ooro pe marachar ka yie rombe; d Okeyo ong’ueng’o mana ka buch kendo. e 17 Odiro pe e piny ka ng’injo mag makate.f En ng’a ma nyalo chung’ e koyono? g 18 Ooro wachne kendo gileny nono. Otugo yembe h mi pi mol. 19 Osenyiso Jakobo wachne, Osenyiso Israel chikene gi buchene. i 20 Pok otimo ne oganda moro amora kamano; j Onge gima ging’eyo e wi buchene. Pakuru Jah!1k Pakuru Jah!1 Pakuru Jehova, ka un e polo; l Pakeuru, un jo man kuonde ma malo.

148

147:20; 148:1 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

SULA 147 a Za 33:18 b Law 26:6 Isa 60:17

c Rap 8:7, 8 Za 132:14, 15

d Ayu 37:6 e Ayu 38:29 f Jos 10:11 g Ayu 37:10 h Za 148:8 i Rap 4:5 j Wuo 19:5 Wuo 31:16, 17 Rap 4:8 1We 17:21 Rum 3:1, 2

k Fwe 19:6

 SULA 148 l Za 89:5

 Kolam mar 2 a Za 103:20 Luk 2:13

b Jer 32:18 Juda 14

c Za 19:1 d Za 33:6 e Za 89:37 f Za 119:91 Jer 31:35, 36 Jer 33:25

g Wuo 9:23 Za 107:25 Isa 30:30

h Za 98:8 i 1We 16:33 Isa 44:23

j Isa 43:20 k Za 2:10, 11

1020 2 Un malaikene duto, pakeuru.a Un ogandane mar lweny, pakeuru. b 3 Wang’ chieng’ gi dwe mondo opake. Sulwe duto marieny bende opake. c 4 Un polo ma malo mogik, pakeuru, Kaachiel gi un pige manie boche polo. 5 Onego gipak nying Jehova, Nimar ne ogolo chik mi ochuegi. d 6 Ne ogurogi motegno nyaka chieng’.e Osegolo chik kendo chikno nosik mochwere. f 7 Pakuru Jehova gie piny, Un chuechne madongo manie nam kod nembe matut duto, 8 Un mil polo gi koth maduong’, pe gi boche polo, Un yembe mager ma chopo wachne, g 9 Un gode madongo gi matindo,h Un yien ma nyago olemo kod yiend sida, i 10 Un le modak e bunguj kod le duto mipidho, Un le mamol kod winy. 11 Un ruodhi mag piny gi ogendini duto, Un jotelo gi jong’ad bura mag piny, k 12 Un yawuoyi gi nyiri,

1021 Un jomoti kaachiel gi jomatindo. 13 Mad upak nying Jehova, Nimar en kende e ma nyinge ni malo ahinya. a Duong’ne oyombo polo gi piny. b 14 Obiro medo joge teko, Mondo jo momakore kode oyud pak, Jo-Israel, oganda machiegni kode. Pakuru Jah!1 Pakuru Jah!1 Werneuru Jehova wer manyien; c Pakeuru e chokruok mar jo momakore kode. d 2 Jo-Israel mondo obed mamor gi Jachuechgi Maduong’, e Nyithind Sayun mondo obed mamor gi Ruodhgi. 3 Onego gipak nyinge ka gimiel,f Kendo giwerne wende mamit ka gigoyo oyieke gi nyatiti. g 4 Nimar Jehova ohero joge.h Obidho jo mamuol gi warruok. i 5 Jo momakore kode mondo obed moil nikech duong’ne; Gikog gi mor e otandagi. j 6 Wende mag pako

149

148:14; 149:1, 9; 150:1, 6 1 Kata, “Haleluyah!” “Yah” kata “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

SULA 148 a Za 8:1 Isa 12:4

b 1Ru 8:27 1We 29:11

 SULA 149

7

c Za 33:3 Za 96:1 Isa 42:10 Fwe 5:9

8

d Za 22:22 e Za 100:3 Isa 54:5

9

f Bur 11:34 g Wuo 15:20 Za 150:4

h Za 84:11 i Za 132:16

150

Isa 61:10

j Za 63:6

 Kolam mar 2

2

a Rap 7:1

 SULA 150 b Fwe 19:6 c Za 116:19

3

d Za 19:1 e Za 107:15 Fwe 15:3

f Rap 3:24

4

Za 145:3

g Za 81:3 h 1We 15:28

5

i Wuo 15:20 j Za 92:1, 3 Za 144:9

k 1Sa 10:5 l 2Sa 6:5 1We 15:19 1We 16:5

m Fwe 5:13

ZABURI 148:13–150:6 Nyasaye mondo obed e dhogi, Kendo giting’ ligangla ma dhoge ariyo e lwetgi, Mondo gichulgo kuor ne ogendni Kendo gikum ji, Gitue ruodhigi gi nyoroche Kod jotendgi gi opingo, Kendo ging’adnegi bura ma ne ondiknegi.a Mano e duong’ momiyo jo ma omakore kode. Pakuru Jah!1 Pakuru Jah!1b Adier, pakuru Nyasaye e kare maler. c Pakeuru e polo ka ma tekone nitie.2d Pakeuru nikech tije madongo mosetimo.e Pakeuru nikech oduong’ moloyo gik moko duto. f Pakeuru kugoyone tung’.g Pakeuru gi gir thum ma nigi tonde migwelo kaachiel gi nyatiti. h Pakeuru kugoyo oyiekei kendo ka umiel.1 Pakeuru gi gir thum ma nigi tonde j kod asili. k Pakeuru kugoyo nyidwonge. Ee, pakeuru kugoyo nyidwonge matek. l Gimoro amora mangima mondo opak Jah. Pakuru Jah!1m

6

150:1 2 Kata, “Pakeuru, nimar kor polo chiwo neno ni en gi teko .” 150:4 1 Tiende ni, miel ma ji lworore.

NGECHE WECHE MANTIE

1 Gimomiyo ondik ngeche (1-7) Rach mar bedo gi osiepe maricho (8-19) Rieko madier kok e nderni (20-33) 2 Ber mar bedo gi rieko (1-22) Many rieko mana ka mwandu mopandi (4) Nyalo mar paro ritowa (11) Terruok kelo masira (16-19) 3 Bed mariek kendo igen kuom Jehova (1-12) Mi Jehova duong’ gi mwandu mabeyo (9) Rieko kelo mor (13-18) Rieko ritowa (19-26) Timo ne jomoko gik mabeyo (27-35) Tim ne jomoko ber ka in gi nyalo (27) 4 Puonj mariek mag wuoro (1-27) Many rieko moloyo gik moko duto (7) Weri gi yore maricho (14, 15) Yor jo makare medo bedo maler (18) “Rit chunyi” (23) 5 Siem e wi mon ma jochode (1-14) Bed mamor gi chiegi (15-23) 6 Tang’ gi singruok mar chulo ne ng’ato gowi (1-5) “In jasamuoyo, dhi ir ochunglo” (6-11) Jaricho ma timo nono (12-15) Gik moko abiriyo ma Jehova osin-go (16-19) Ritri kuom dhako ma timbene richo (20-35) 7 Rit chike Nyasaye, ibed mangima (1-5)

8

9

10

11

12

1022

Iyondho wuoyi ma riekone tin (6-27) “Mana ka ruath ma dhi kar yeng’o” (22) Rieko wuoyo (1-36) ‘An e ma natelo ne tijene machon’ (22) ‘Ne an but Nyasaye kaka jatich molony’ (30) “Ne amor ahinya gi yawuot dhano” (31) Rieko madier luongo ji (1-12) “Kokalo kuoma, ndaloni nobed mang’eny” (11) Dhako mofuwo luongo ji (13-18) “Pi mokwal mit” (17) NGECHE MAG SOLOMON (10:1–24:34) Wuoyi mariek miyo wuon-gi mor (1) Lwet jakinda kelo mwandu (4) Ka weche ng’eny, richo nyaka bedie (19) Gueth mag Jehova kelo mwandu (22) Luoro Jehova medo ndalo (27) Rieko ni kod jo ma obolore (2) Ng’at mong’anyo ne Nyasaye hinyo jowetene (9) ‘Weche dhi maber ka jong’ad rieko ng’eny’ (14) Ng’at ma jachiwo nomew (25) Ng’at mogeno mwandune biro podho (28) Ng’at ma sin kokwere onge rieko (1) “Weche ma imuomruokgo chuoyo chuny ka ligangla” (18) Hero kuwe kelo mor (20) Jehova osin gi dhok mohero miriambo (22) Parruok nyoso chuny (25)

1023

13 Jo ma manyo rieko gin jo mariek (10) Gima igeno kobudho miyo chuny bedo ma tuo (12) Jaote ma ja adiera kelo konyruok (17) Wuotho gi jo mariek miyo ng’ato bedo mariek (20) Rieyo nyathi nyiso ni ihere (24) 14 Chuny ng’ato ong’eyo lit mowinjo (10) Yo ma nenore ni ber nyalo kelo tho (12) Ng’at ma riekone tin yie gi gimoro amora (15) Jamoko nigi osiepe mang’eny (20) Chuny mokuwe miyo del bedo mangima (30) 15 Dwoko mamuol kueyo mirima (1) Wang’ Jehova ni kuonde duto (3) Lamo mar ng’at matir moro Nyasaye (8) Ka ji ok wuo, chenro ok chopi (22) Par matut ka pok idwoko wach (28) 16 Jehova nono pach dhano (2) Ket gik mitimo e lwet Jehova (3) Rapim makare a kuom Jehova (11) Sunga telo ne masira (18) Lwar en osimbo mar duong’ (31) 17 Kik ichul rach kar ber (13) Ka pok dhawo omuoch, wuogi (14) Osiep madier nyiso hera ndalo duto (17) “Chuny mamor chalo gi yath maber” (22) Ng’at mong’eyo pogo weche rito dhoge (27) 18 Ng’at ma pogore gi jowetene luwo gombone, ok oriek (1) Nying Jehova en ohinga motegno (10)

NGECHE Weche Mantie

19

20

21

22

23

Mwandu en mana ritruok miparo apara (11) Winjo wach manie kind ji ariyo ma yware en rieko (17) Osiep ng’ato makore kode moloyo owadgi (24) Rieko miyo i ng’ato ok wang’ piyo (11) Dhako mohero koko chal gi ot ma chuer (13) Dhako mariek a kuom Jehova (14) Rie nyathi sa ma pod nitie geno (18) Rieko mar chiko iti king’adoni paro (20) Divai kelo achaya (1) Jasamuoyo ok pur ndalo koyo (4) Paro mag dhano chalo gi pige matut (5) Siem e wi rikni timo singruok (25) Duong’ mar yawuoyi en tekogi (29) Jehova chiko chuny ruoth (1) Timo gima kare ber moloyo misango (3) Kinda kelo ohala (5) Ng’at ma dino ite ne jachan ok nowinj ywakne (13) Onge rieko ma nyalo geng’o Jehova (30) Nying maber oloyo mwandu (1) Tiego nyathi chon kelo ber mosiko (6) Jasamuoyo oluoro sibuor man oko (13) Kede golo fuwo (15) Ng’at molony e tich tiyo ne ruodhi (29) Ti gi rieko kogweli kamoro (2) Kik ilaw mwandu (4) Mwandu nyalo fuyo mi giweyi (5) Kik ibed e kind jo ma madho divai mang’eny (20) Kong’o kecho ka thuol (32)

NGECHE Weche Mantie –1:4

1024

24 Kik nyiego maki gi joricho (1) Rieko e ma gero ot (3) Ng’at makare nyalo lwar to obiro chung’ kendo (16) Kik ichul kuor (29) Hero nindo kelo dhier (33, 34) 25 NGECHE MAG SOLOMON MA JOTICH HEZEKIA NONDIKO (25:1–29:27) Rito weche maling’ ling’ (9) Weche mowinjore (11) Weyo ne jomoko thuologi (17) Biwo chuk mach e wi jasigu (21, 22) Wach maber chalo gi pi mang’ich (25) 26 Jasamuoyo (13-16) Kik idonj e dhawo mar jomoko (17) Weri gi angera manono (18, 19) Ka yien onge, mach tho (20, 21) Weche mag kuoth chalo gi chiemo mamit (22) 27 Siem moa kuom osiep ng’ato ber (5, 6) Wuoda, mi chunya mor (11) Nyinyo piago nyinyo (17) Ng’e kwethni (23) Mwandu ok siki (24) 28 Lamo mar ng’at ma tamore luwo chik, jogo chuny (9)

mag Solomon 1 Ngeche wuod Daudi, ruodh Isa

b

rael: c 2 Ma miyo ng’ato yudo rieko d kod puonj;1 Owinjo tiend weche mag rieko; 1:2, 3 1 Kata, “tiegruok; riech.”

Ng’at ma hulo richone ikecho (13) Ng’at ma rikni bedo jamwandu, lwete ok ler (20) Kwero ng’ato ber moloyo wuonde awuonda (23) Jachiwo ok chand gimoro (27) 29 Nyathi mowe aweya kelo wich-kuot (15) Ka onge fweny, ji timo gik ma gihero (18) Ja mirima kelo miero (22) Ng’at mobolore yudo duong’ (23) Luoro dhano en obadho (25) 30 WECHE MAG AGUR (1-33) Kik imiya dhier kata mwandu (8) Gik ma ok yieng’ (15, 16) Gik ma ng’eyo korgi tek (18, 19) Dhako ma jaterruok (20) Le mariek (24) 31 WECHE MAG RUOTH LEMUEL (1-31) Ng’ano ma nyalo yudo dhako malong’o? (10) Ojakinda kendo otiyo matek (17) Ng’wono nie lewe (26) Nyithinde kod jaode pake (28) Chia kod ber mar wang’ rumo (30)

SULA 1 a 1Ru 4:29, 32

Ekl 12:9 b 2Sa 12:24 c 1Ru 2:12 d Nge 8:11

 Kolam mar 2 a b c d e

Nge 3:11, 12 Hib 12:11 1Ru 3:28 Nge 15:5 Nge 2:11 Nge 3:21 Nge 8:12

3 Oyudo puonj1a ma kelo rieko, Tim makare, b ng’ado bura kare, c kod tim matir; 4 Omiyo ng’at ma ng’eyone tin obed mariek; d Omiyo wuoyi obed gi ng’eyo kod nyalo mar paro. e

1025 5 Ng’at mariek winjo kendo omedo puonjore; a Ng’at ma winjo tiend wach bedo molony e chiko yorene b 6 Mondo owinj tiend ngeche kod weche ma korgi tek, Weche mag jo mariek kod ngechegi. c 7 Luoro Jehova e chakruok mar ng’eyo. d Jo mofuwo e ma chayo rieko kod puonj.1e 8 Wuoda, winj puonj mag wuonu, f Kendo kik icha puonj1 minu. g 9 Gichalo kaka kondo ma jaber e wiyi h Kendo ka tigo maber e ng’uti. i 10 Wuoda, ka joricho temo yondhi, kik iyie. j 11 Ka giwacho niya: “Bi wadhi. Wadhi wabut ne ng’ato mondo wachuer remo. Wamonj kayiem nono jo ma onge ketho. 12 Wabiro muonyogi ka gingima mana kaka Liel1 timoga, Wamuonygi ngili mana kaka jo ma lor e bur. 13 Wakaw mwandugi duto mabeyo; Wapong’ utewa gi gik moyaki. 14 Riwri kodwa e wachni, Kendo wabiro pogore maromre gik ma wakwalo.” 1:7 1 Kata, “tiegruok; riech.” 1:8 1 Kata, “chike.” 1:12 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 1 a Nge 9:9 b 1Sa 25:32, 33 Nge 24:6

c Ekl 12:11 d Ayu 28:28 Nge 9:10

e Nge 5:12, 13 Nge 18:2

f Rap 6:6, 7 Ef 6:4 Hib 12:9

g Law 19:3 Nge 31:26 2Ti 1:5

h Nge 4:7, 9 i Nge 3:21, 22 j Cha 39:7, 8 Rap 13:6-8

 Kolam mar 2 a Nge 4:14 Nge 13:20 1Ko 15:33

b Nge 6:16-18 Rum 3:15

c Nge 15:27 d Rum 16:27 1Ko 1:20 Jak 3:17

e Mat 10:27 f Nge 8:1-3 Nge 9:1, 3

g Joh 18:20 Tic 20:20

h Nge 5:12, 13 Joh 3:20

i Za 141:5 Fwe 3:19

j Isa 54:13 k Isa 65:12

NGECHE 1:5-25 15 Wuoda, kik iluwgi. Kik iwuoth e yoregi, a 16 Nimar tiendgi ringo mondo gitim richo; Gireto mondo gichuer remo. b 17 En gima nono chiko obadho ka winyo neno. 18 Mano e momiyo gibuto mondo gichuer remo; Gipondo mondo gitiek ngima jowetegi. 19 Mago e yore mag jo ma ohero yudo ohala e yor mibadhi, Ohalano e ma biro tieko ngimagi. c 20 Rieko madier d kok matek e nderni. e Osiko koting’o dwonde malo kuonde ma ji chokoree. f 21 Oluongo matek e nderni ka ma ji ng’enyie. Owacho kama e dho rangeye mag dala: g 22 “Un jo ma riekogi tin, riekou nobed matin nyaka karang’o? Un jo ma jaro ji, ubiro jaro ji nyaka karang’o? To un jo mofuwo, ubiro sin gi ng’eyo nyaka karang’o? h 23 Lokreuru ka akwerou. i Eka abiro olonu rohona; Abiro miyo ung’e wechena. j 24 Nikech ne aluongou, to ne usiko utamoru, Ne arieyonu lweta, to onge ng’at ma ne dewo, k 25 Ne udagi luwo rieko duto ma ne ang’adonu

NGECHE 1:26–2:12 Kendo ne utamoru winja ka ne akwerou, 26 An bende abiro nyiero ka masira oyudou; Abiro jarou sa ma gima uluoro obironu, a 27 Sa ma gima uluoro obiro kuomu ka yamb ahiti, Kendo ka masira ochoponu mana ka yamo mager, Sa ma chandruok gi masira obironu. 28 E kindeno gibiro luonga pile, to ok abi dwokogi; Gibiro manya gi kinda, to ok giniyuda, b 29 Nikech ne gisin gi ng’eyo, c Kendo ne ok giyiero luoro Jehova. d 30 Ne gitamore luwo rieko ma ne ang’adonegi; Ne gichayo siem maga duto. 31 Kuom mano, giniyud gima owinjore gi yoregi, e Kendo chenrogi maricho e ma biro yieng’ogi. 32 Nimar yore mobam mag jo ma riekogi tin biro negogi, Kendo jo mofuwo biro lal nono nikech ok gidew gimoro amora. 33 To ng’at ma winja biro dak gi kuwe f Ma ok oluoro masira moro amora.” g Wuoda, ka iyie rwako wechena Kendo kano chikena, h 2 Ka ichiko iti ne rieko i Kendo keto chunyi

2

SULA 1 a Bur 10:13, 14 b Ywa 3:44

3

c Hos 4:6 d Bur 5:8 e Jer 6:19 Gal 6:7

f Isa 48:18

4

g 2Ru 6:15, 16 Isa 26:3 2Pe 2:9

 SULA 2 h Rap 6:6, 8

5

i Nge 1:5

 Kolam mar 2 a Hib 5:14

6

b 1Ru 3:11, 12 Nge 9:10 2Ti 2:7

c Fil 1:9

7

d Za 19:9, 10 e Ayu 28:15-18 f Ayu 28:28

8

Nge 8:13 Jer 32:40

g Jer 9:24 1Jo 5:20

9

h Wuo 31:2, 3 1Ru 4:29 2Ti 3:16, 17 Jak 3:17

10

i Za 41:12 Nge 28:18

j Za 97:10 k Ekl 12:13

11

Mik 6:8 Mat 22:37-40

l Za 119:111 m Tic 17:11 n Ekl 7:12 o Nge 8:13

12

1026 mondo ing’e pogo weche kare; a E wi mano, ka ikwayo matek mondo weche odonjni b Kendo ting’o dwondi malo mondo ing’e pogo weche kare; c Ka isiko imanye kaka imanyo fedha, d Kendo manye gi kinda mana ka mwandu mopandi; e Eka ining’e tiend luoro Jehova, f Kendo iniyud rieko ming’eyogo Nyasaye. g Nimar Jehova owuon e ma chiwo rieko; h Kendo ng’eyo kod pogo weche kare a e dhoge. Oiko rieko ne jo ma timgi tir; En okumba ne jo ma wuotho e tim makare. i Orito yore mag adiera, Kendo enorit yor joge momakore kode. j Eka ining’e tiend gima kare, gima owinjore, kendo madier, Ee, yore duto mabeyo. k Ka rieko odonjo e chunyi l Kendo ng’eyo omiyo chunyi mor, m Nyalo mar paro biro riti, n Kendo winjo tiend wach nobedni ka okumba, Mondo ogoli e yor kethruok, Kuom ng’at ma wacho weche mochido, o

1027 13 Kuom jo ma weyo yore mochikore tir Mondo giwuoth e yore mag mudho, a 14 Kuom jo mamor gi timo richo, Moil gi timbe maricho. 15 Jogo ma yoregi obam Kendo ma miriambo opong’o yoregi duto. 16 Obiro resi kuom dhako ma timbene richo, Kendo kuom weche ma mamit mag dhako ma jachode, b 17 Kuom dhako moseweyo chwore ma ne okende ka pod en nyako c Kendo ma wiye osewil gi singruok ma ne otimo gi Nyasache; 18 Nimar ode nimo e tho, Kendo yorene tero ji kar jo motho ma tekogi orumo. d 19 Ng’ato ang’ata ma odhi ire ok noduogi, Kata duogo e yo mar ngima. e 20 Kuom mano, wuoth e yor jo mabeyo Kendo isik e yore jo makare, f 21 Nimar jo matir kende e ma biro dak e piny, Kendo jo ma onge ketho biro dong’ e iye. g 22 To joricho ibiro gol oko e piny, h Kendo jo andhoga ibiro tiek chuth. i Wuoda, kik wiyi wil kod puonjna,1 Mad chunyi rit chikena,

m Nge 15:32

3:1 1 Kata, “chikna.”

n Za 94:12

3

SULA 2 a Joh 3:19 b Cha 39:10-12 Nge 6:23, 24 Nge 7:4, 5

c Cha 2:24 Nge 5:18

d Nge 5:3, 5 Nge 5:20, 23 Nge 9:16-18 Ef 5:5

e Ekl 7:26 Fwe 22:15

f Nge 13:20 g Za 37:11, 29 h Za 104:35 Nge 10:7 Mat 25:46

i Rap 28:45, 63

 Kolam mar 2  SULA 3 a Rap 5:16 b Hos 12:6 c Rap 6:6, 8 d 2Ko 8:21 e Isa 26:4 Jer 17:7

f Nge 28:26 Jer 10:23 1Ko 3:18

g 1Sa 23:2, 4 Neh 1:11 Fil 4:6

h Jos 1:7 Za 25:9 Jak 1:5

i Nge 26:12 Rum 12:16

j Kwa 31:50 Rap 16:16 Luk 16:9 1Ti 6:18

k Wuo 23:19 l 2We 31:10 Mal 3:10

Hib 12:5, 6

NGECHE 2:13–3:11 2 Nikech ginimedni ndalo mang’eny Gi higni mang’eny kod kuwe. a 3 Kik iwe hera kod adiera oweyi. b Tuegi e ng’uti; Ndikgi e kite mopamore manie chunyi; c 4 Kamano iniyud ng’wono kod nying maber E nyim Nyasaye kod dhano. d 5 Gen Jehova e gi chunyi duto, Kendo kik igen kuom riekoni iwuon. f 6 Gen kuome e yoreni duto, g Eka enomi yoreni oriere tir. h 7 Kik ibed mariek e wang’i iwuon. i Luor Jehova kendo a e richo. 8 Mano nobedni ka yath ma chango dendi Kendo ma miyo chokeni teko. 9 Mi Jehova duong’ gi mwanduni mabeyo, j Kendo gi chambi mabeyo moloyo1 mikayo e puothi; k 10 Eka uteni mag keno nopong’ thich, l Kendo kuonde mibiyoe divai nopong’ gi divai manyien. 11 Wuoda kik itamri kum mar Jehova, m Kendo kik ing’ur sa mokweri, n 3:9 1 Kata, “nyak mokwongo.”

NGECHE 3:12-33 12 Nimar Jehova kwero jogo mohero, a Mana kaka wuoro timo ne wuode mohero. b 13 Ng’at mamor en ng’at ma yudo rieko c Kendo en ng’at ma ong’eyo pogo weche kare; 14 Nimar yude ber moloyo yudo fedha, Kendo bedo kode nigi ohala moloyo bedo gi dhahabu. d 15 Ober moloyo kidi ma nyinge korol; Kuom gik moko duto ma igombo, onge ma inyalo pim kode. 16 Dak aming’a nie lwete korachwich; Mwandu kod duong’ nie lwete koracham. 17 Yorege kelo mor, Kendo yorege duto nigi kuwe. e 18 En yadh ngima ne jogo momake, Kendo jogo momake motegno ibiro luong ni jo mamor. f 19 Rieko e ma Jehova nochueyogo piny. g Lony e ma ne oketogo polo kare. h 20 Kuom ng’eyo mare nembe matut ne obarore Kendo tho ne oton koa e boche polo. i 21 Wuoda, kik iwe gilalni.1 Rit rieko makare kod nyaloni mar paro; 22 Ginimiyi ngima 3:21 1 Nenore ni iwuoyo kuom kido mabeyo ma Nyasaye nigo mosewuoye e kwan matindo mokalo.

SULA 3 a Fwe 3:19 b Rap 8:5

23

Hib 12:7, 9

c Ekl 7:12 d Ayu 28:15, 18

24

e Fil 4:9 f Za 1:1, 2 g Za 104:24

25

h Nge 8:27 Jer 10:12

i Ayu 36:27 Ayu 38:37 Jer 10:13

26

 Kolam mar 2 a Isa 26:7 b Za 3:5

27

Nge 6:22

c Ekl 5:12 d Za 27:1

28

e Za 73:12, 19 f Nge 10:29 Nge 28:1

g Za 91:14

29

h Jak 2:15, 16 i Rap 15:7, 8 Nge 28:27

30

j Nge 6:16, 18 k Nge 18:6 Nge 20:3

31

l Rum 12:18 m Za 37:1 Nge 23:17

32

n Nge 6:16, 17 o Za 15:1, 2 Za 24:3, 4 Za 25:14

p Rap 28:15 Jos 7:24, 25 Est 9:24, 25

33

1028 Kendo ginibedni ka tigo maber e ng’uti; Eka iniwuoth e yori gi kuwe, Kendo ok inichwany tiendi. a Ka inindo, ok inibed maluor; b Ibiro nindo, kendo nindoni nobed mayom. c Ok ibi luoro masira moro mobiro apoya d Kata kethruok mabiro ne jo maricho. e Nimar Jehova e ma nomi ibed jachir; f Enorit tiendi mondo kik idonj e obadho. g Kik ituon ji gik mabeyo mowinjore giyudi h Ka po ni in gi nyalo mar konyogi. i Kik iwach ne nyawadu niya: “Dhi adhiya; inyalo duogo bang’e! Abiro miyigo kiny,” To in gi gino sano. Kik ichan timo gima rach ne nyawadu j Ka udak kode gi kuwe. Kik idhaw gi nyawadu kayiem nono k Ka onge gima rach motimoni. l Kik nyiego maki gi ng’at mohero mahundu m Kendo kik iluw yorene, Nimar chuny Jehova osin gi ng’at ma wuondore, n To obedo osiep ng’at ma yorene tir. o Kuong’ mar Jehova nie od ng’at ma timbene richo, p

1029 To oguedho od ng’at makare. a 34 Nimar onyiero jo ma ohero ajara, b To onyiso jo mamuol ng’wono. c 35 Jo mariek noyud duong’ kaka pokgi, To jo mofuwo pako gik ma kelo wich-kuot. d Yawuota, winjuru puonj mag wuoro; e Chikuru itu mondo uwinj tiend weche, 2 Nimar abiro miyou puonj mabeyo; Kik ujwang’ chikna.1f 3 Ne an wuod wuonwa ma sie g Kendo an e ma minwa nohera ahinya. h 4 Wuora nopuonja kendo wachona niya: “Mak matek wechena gi chunyi duto. i Rit chikena mondo ibed mangima. j 5 Many rieko, many tiend wach. k Kik wiyi wil kod wechena, kata weyogi. 6 Kik ijwang’e, to enobedni rageng’. Here, to obiro riti. 7 Rieko e gima duong’ moloyo duto, l omiyo, many rieko, Kendo kuom gik moko duto ma imanyo, many tiend wach. m 8 Miye duong’, to enoting’i malo. n Obiro miyi duong’ nikech irwake. o

4

4:2 1 Kata, “puonjna.”

SULA 3 a Ayu 42:12, 13 Za 37:25

b Nge 19:29 c Za 37:11 Za 138:6 Isa 57:15 Jak 4:6

d Est 6:11, 12 Nge 12:8

 SULA 4 e Rap 6:6, 7 Nge 19:20 Ef 6:1

f 1We 28:9 g 1Ru 2:12 h 1Ru 1:16-21 i Rap 4:9 j Law 18:5 k Neh 8:3, 8 Nge 9:10

l Ekl 7:12 m Nge 15:14 Mat 13:23 Hib 5:14

n Dan 1:17, 20 o 1Ru 4:29

 Kolam mar 2 a Rap 5:16 b 1Ru 4:29 c Isa 26:7 d Nge 8:10 Hib 2:1 Hib 12:5, 6

e Rap 32:45-47 Hib 12:11

f Za 1:1 1Ko 15:33

g Amo 5:15 Ef 5:11

h Nge 5:3, 8 1Th 5:22

i 2Sa 23:3, 4 Za 119:105 1Ko 13:12 2Ko 4:6 2Pe 1:19

NGECHE 3:34–4:19 9 Obiro rwakoni kondo ma jaber e wiyi; Obiro sidhoni osimbo mar ber.” 10 Wuoda, winji, kendo iyie gi gima awachoni, Eka hiki nobed mang’eny. a 11 Abiro puonji e yor rieko; b Abiro tayi e yore mochikore tir. c 12 Onge gima biro geng’i kiwuotho; Kendo onge gima biro chwanyi kiringo. 13 Mak puonj motegno; kik iwe olalni. d Rite, nikech en e ngimani. e 14 Kik iluw yor joricho, Kendo kik iwuoth e yor jo maricho. f 15 Weri gi yorno, kik iluwe; g Lokri ia kuome, kendo ikadhe akadha. h 16 Nimar ok ginyal nindo ka pok gitimo gima rach. Nindo ok tergi ka pok gigoyo ng’ato piny. 17 Timbe maricho e chiemo ma gichamo, Kendo mahundu e divai ma gimadho. 18 To yor jo makare chalo gi ler mokinyi Ma medore ameda nyaka wang’ chieng’ wuog maler. i 19 Yor jo maricho chalo gi mudho; Gikia gima chwanyogi.

NGECHE 4:20–5:14 20 Wuoda, chik iti ne wechena; Chik iti malong’o ne gik ma awacho. 21 Kik iwe gilal e wang’i; Kan-gi e i chunyi, a 22 Nimar gimiyo jo ma yudogi ngima b Kod del maber ma onge tuoche. 23 Rit chunyi moloyo gik moko duto monego iriti, c Nikech en e soko mar ngima. 24 Gol weche maricho oa kuomi, d Kendo bed mabor gi weche mag miriambo. 25 Wengeni onego ong’i nyime tir, Ee, chom wang’i nyime tir. e 26 Rie1 yo ma tiendi wuothoe, f Kendo yoreni duto biro chikore tir. 27 Kik ibar korachwich kata koracham. g Rit tiendi mondo kik idonj e richo. Wuoda, chik iti ne wechena mag rieko. Chik iti malong’o mondo apuonji pogo weche, h 2 Mondo irit nyaloni mar paro Kendo dhogi orit ng’eyo makare. i 3 Nimar dho dhako ma timbene richo ton ka mor kich, j Kendo weche moa e dhoge yom moloyo mo. k

5

4:26 1 Kata nyalo bedo, “Non matut.”

g Nge 7:22, 23

1030 4 To gikone, dhakono kech ka yath makech a Kendo obith ka ligangla ma dhoge ariyo. b 5 Tiendene tere e tho. Ondamo mogoyo tere mana e Liel.1 6 Ok odew kata matin yor ngima. Yorene ogondore, ok ong’eyo ka ma odhiyoe. 7 Koro yawuota, winjauru Kendo kik uwe luwo gima awachonu. 8 Beduru mabor gi dhakono; Kik usud but dhoode, c 9 Mondo kik jomoko nono yud duong’ ma un-go d Kata uka higni mopong’ gi lit; e 10 Mondo kik jomoko nono ocham mwandu magu f Kendo gik ma usetiyonegi matek odhi e od ng’at machielo. 11 Nono to e giko mar ngimau ubiro chur achura Kendo dendu biro rumo aruma g 12 Mi unuywagru niya: “Yawa, mano kaka ne wadagi rwako puonj! Mano kaka chunywa ne ochayo siem! 13 Ne ok wawinjo dwond jo ma ne tiegowa Kata chiko itwa ne jopuonjwa. 14 Wachiegni lal nono nikech kethruokwa E dier chokruok mangima.” h

h Nge 6:27-29

5:5 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 4 a Za 40:8 Nge 2:1

b 1Ti 4:8

c Jer 17:9 Mar 7:21-23 Ef 6:14

d 1Pe 2:1

e Mat 6:22

f Ef 5:15

g Rap 12:32 Jos 1:7

 SULA 5 h 1Ru 4:29 Jak 1:19

i Nge 15:7

j Nge 7:14-21

k Nge 9:16, 17

 Kolam mar 2 a Ekl 7:26

b Nge 6:32, 33

c Nge 9:14, 15

d Nge 29:3

e Nge 6:33-35 Nge 7:23

f Nge 31:3 Luk 15:30

1031 15 Modh pi moa e soko mari iwuon Mana pi mamol koa e sokoni iwuon. a 16 Be ber ka pi soko magi omol oko, Kendo ka aoche magi omol kuonde ma ji chokoree? b 17 Ne ni gibedo magi iwuon. Kendo kik iriwgi gi jomamoko. c 18 Sokoni mondo oguedhi, Kendo ibed mamor gi chi tinni, d 19 Ojaber ka mwanda, olong’o ka diend got. e Thundene mondo oromi kinde duto. Mad herane olombi pile. f 20 Wuoda, ere kaka dhako ma timbene richo dilomb wang’i Kata ere kaka dikwak kor dhako ma jachode? g 21 Nimar Jehova neno yore duto mag dhano; Onono yorene duto. h 22 Richo mag jaricho e ma biro bedone obadho, Kendo tonde mag richone e ma biro gaje. i 23 Obiro tho nikech ne odagi puonj Kendo obiro lal nikech fupe ng’eny. Wuoda, ka po ni isingori ni ibiro chulo ne nyawadu gowi, j Kata ka imoso1 ng’at ma ok ing’eyo, k 2 Ka po ni singruokni oduodi,

6

6:1 1 Tiende ni, singruok mitimo gi ng’ato sa ma iholo gimoro.

SULA 5 a 1Ko 7:3 Hib 13:4

3

b Nge 5:20 c Cha 2:24 d Rap 24:5 Ekl 9:9

e Wer 2:9

4 5

f Cha 26:8 Cha 29:20 Wer 8:6

g Nge 22:14

6

h 2We 16:9 Za 11:4 Za 17:3 Jer 17:10 Hib 4:13

i Za 7:14-16 Gal 6:7

7 8

 SULA 6 j Nge 17:18

9

k Nge 11:15 Nge 20:16

 Kolam mar 2 a Nge 18:7

10

b Mat 5:25 c Nge 10:26 Nge 26:13-15

11

d Nge 30:24, 25 e Nge 20:13 Nge 24:33, 34 Ekl 4:5

12

f Nge 13:4 Nge 20:4 Nge 24:30-34

13

g Nge 16:27 Jak 3:6

h Nge 10:10 Nge 16:30

14

NGECHE 5:15–6:14 Mi weche ma ne dhogi owacho omaki, a Wuoda, koro tim kama mondo igonyri, Nikech isepodho e lwet nyawadu: Dhi ire mapiyo, ibolrine kendo ihombe. b Kik iwe nindo oteri, Kendo kik inur. Resri ka mwanda e lwet jadwar. Kendo ka winyo e lwet jachik winy. In jasamuoyo, dhi ir ochunglo; c Inon yoregi mondo ibed mariek. Kata obedo ni gionge jatelo, jaloch, kata ruoth, Gikano chiembgi e ndalo oro, d Kendo gichoko chiembgi e ndalo keyo. In jasamuoyo, ibiro nindo aninda kanyo nyaka karang’o? Ibiro chiewo karang’o mondo ia e nindo? Inindie matin, ayula wang’ okwanyie matin, Idol lweti matin mondo iyue, e Dhier biro monji ka jakuo, Kendo chandruok ka ng’at momanore gi gik lweny. f Jaricho ma timo nono, wuotho awuotha kowacho weche mobam; g Oning’o wang’e, h otimo ranyisi gi tiende, kod lwetene. Chunye opong gi richo, Kinde duto ochano timo

NGECHE 6:15-34 richo, a kendo othuwo ji. b 15 Omiyo, masira nobine apoya; Obiro rumo mapiyo nono ma onge ng’at ma dichange. c 16 Nitie gik moko auchiel ma Jehova osin-go; Ee, abiriyo ma chunye ojokgo: 17 Wang’ mopong’ gi sunga, d lep mariambo, e kod lwedo machuero remb jo ma onge ketho, f 18 Chuny ma chano gik maricho, g kod tielo ma ringo ng’wech mondo otim richo, 19 Janeno mar miriambo, ma riambo seche te, h Kod ng’at ma thuwo owete. i 20 Wuoda, rit chike wuonu, Kendo kik icha puonj1 mag minu. j 21 Tuegi e chunyi kinde duto; Tuegi e ng’uti. 22 Sa ma iwuotho, gibiro chiki; Sa ma inindo, gibiro riti; Kendo sa ma ichiewo, gibiro wuoyo kodi.1 23 Nimar chik en taya, k Kendo chik en ler, l To siem ma imiyo ng’ato, en yo mar ngima. m 24 Gibiro riti kuom dhako ma timbene richo, n Kendo kuom lep 6:20 1 Kata, “chike.” 6:22 1 Kata, “puonji.”

SULA 6 a Za 36:1, 4 Isa 32:7 Mik 2:1

25

b Nge 16:28 Rum 16:17

c Za 73:12, 18 d Za 101:5 Nge 8:13 Nge 16:5

26

e Nge 12:22 Fwe 21:8

f Cha 4:8, 10

27

Kwa 35:31 Rap 27:25

g Nge 11:20 Zek 8:17 Mal 2:16

28

h Wuo 23:1 i Law 19:16 Gal 5:20, 21 Jak 3:14, 15

29

j Rap 21:18, 21 Ef 6:1

k Za 119:105 l Isa 51:4 m Nge 4:13

30

Hib 12:11

n Ekl 7:26

 Kolam mar 2

31

a Nge 5:3 Nge 7:4, 5

b Mat 5:28 Jak 1:14, 15

32

c Nge 29:3 Luk 15:16, 30

d Gal 6:7 e 2Sa 11:4 2Sa 12:10, 11 Nge 6:32-35 Hib 13:4

33

f Wuo 22:1, 4 g Nge 2:18, 19 Nge 5:20, 23 Mal 3:5 1Ko 6:9, 10 Hib 13:4

h Nge 5:8, 9 i 1Ru 15:5 1We 5:1 Mat 1:6

j Cha 39:19, 20

34

1032 mayom mar dhako ma jachode. a Kik ber mare owuond chunyi b Kata weyo mondo wengene olombi, Nimar ochot nyalo loko ng’ato jadhier,1c To dhako ma terore tieko ngima ng’ato. Be ng’ato diket chuk mach e kore ma ok owang’o lawe? d Be ng’ato diwuoth e maka maliet ma ok owang’o tiende? Kamano e kaka ng’at ma terore gi chi ng’ato chalo; Ng’ato ang’ata ma mulo dhakono nyaka yud kum. e Ji ok cha jakuo Kokwalo chiemo sa ma odenyo. To ka oyude to obiro chulo nyadibiriyo; Obiro chiwo gik moko duto manie ode. f Ng’ato ang’ata ma terore gi chi ng’ato oonge rieko; Ng’at ma timo kamano ketho ngimane owuon. g Obiro yudo mana adhonde gi wich-kuot h Kendo wich-kuot moyudono ok noruchi. i Nikech nyiego miyo dichwo bedo gi mirima mager; Ok obi nyiso ng’wono sa ma ochulo kuor. j

6:26 1 Kata, “miyo ibed matin ka nengo makate.”

1033 35 Ok obi yie gi chudo moro amora; Chunye ok bi kuwe kata kimiye mich maduong’ manade. Wuoda, rit wechena, Kan chikena e chunyi. a 2 Rit chikena mondo ibed mangima; b Rit puonjna1 mana kaka dirit tong wang’i. 3 Tuegi e lith lweteni; Ndikgi e kite mopamore manie chunyi. c 4 Nyis rieko ni, “In nyaminwa,” Kendo iluong ng’eyo tiend wach ni, “watna,” 5 Gibiro miyo itang’ ne dhako ma timbene richo, d Dhako ma jachode kod wechene mamit. e 6 Ka ne an e dirisa mar oda, Ne ang’iyo oko gie dirisa kanyo, 7 Kendo ka ne ang’iyo jo ma riekogi tin, Ne afwenyo wuoyi moro ma ne onge rieko e kind rowere. f 8 Ne owuotho e yo ma kadho but od dhako moro, Mi noluwo yo madhi e ode 9 E seche mag odhiambo, ka piny osechako yuso, g Ka mudho donjo. 10 Eka naneno dhako moro ka dhi romone,

7

7:2 1 Kata, “chikna.”

SULA 7 a Nge 10:14

11 b Law 18:5 Rap 5:16 Isa 55:3 Joh 12:50

12

c Nge 2:10, 11

13 d Nge 23:27, 28

14 e Nge 2:11, 16 Nge 5:3 Nge 6:23, 24

15 f Nge 6:32 Nge 9:16, 17

16 g Ayu 24:15

 Kolam mar 2 a Jer 4:30

17

b Nge 9:13-18

18

c Nge 23:27, 28

19 d Law 19:5

20 e Eze 27:7

f Wer 3:6 Wer 4:14

g Nge 5:3

21

NGECHE 6:35–7:21 Ne orwakore ka ochot, a kendo chunye ne opong’ gi wuond. Olelo kendo wang’e tek. b Osiko owuotho awuotha, ok obed e ode. Sa matin inene oko, sa matin inene e laru ka ma ji chokoree, Oyudore kuonde duto. c Dhakono mako wuoyino kae to onyodhe; Onyise e wang’e tir niya: “Asechiwo misengni mag kuwe. d Kawuono ne achopo singruok maga. Mano e gimomiyo abiro romoni, Abiro manyi, to koro aseyudi! Asepedho otandana gi lewni mabeyo, Lewni mokiko okiko moa Misri. e Asekiro manemane, aloe, kod dalasini e otandana. f Koro bi wamadh okombe mar hera nyaka piny ru; We mondo wahore gi hera, Nimar chwora onge dala; Ne odhi wuoth mabor. Ne odhi gi ofuko mopong’ gi pesa, Kendo ok obi duogo dala nyaka dwe manyien wuogi.” Owuonde gi weche mamit. g Oyondhe gi weche mayom.

NGECHE 7:22–8:15 22 Mapiyo nono, wuoyino luwe mana ka ruath ma dhi kar yeng’o, Mana ka ng’at mofuwo mitueyo e lodi mondo ochwadi, a 23 Mana ka winyo ma rikni donjo e obadho, wuoyino kia ni wachno biro tieko ngimane; Nyaka chop asere ochuo chunye. b 24 To koro yawuota, winjauru; Chikuru itu malong’o ne wechena. 25 Kik iwe chunyi oluw yore dhakono. Kik itangni midonj e ndernine, c 26 Nimar oselwaro ji mang’eny, d Kendo osenego ji mang’eny ahinya. e 27 Ode tero ji e Liel;1 Nyaka e udi ma iye mag tho. Donge rieko kok matek, koso? Donge rieko mar pogo weche ting’o dwonde malo, koso? f 2 Ochung’ kuonde moting’ore malo g e bath yo, Mana ka ma yore okagoree. 3 But dho rangeye ma dhi e dala maduong’, E dhoudi, Okok matek pile niya: h 4 “Yaye aluongou; Ating’o dwonda malo mondo ji duto owinja.

8

7:27 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 7 a 1Ko 6:18

b Nge 5:8-11

c Nge 5:8

d Ekl 7:26

e 1Ko 10:8

 SULA 8 f Nge 1:20, 21

g Mat 10:27

h Tic 20:20

 Kolam mar 2 a Za 19:7

b Za 19:9, 10 Za 119:72, 127 Nge 3:13-15

c Nge 2:11 Nge 5:1, 2

d Za 97:10 Za 101:3 Nge 16:6 Rum 12:9

e Za 101:5 1Pe 5:5

f Nge 4:24

g Nge 2:7

h Nge 4:7

i Nge 24:5

j Za 72:1

1034 5 Un jo ma ng’eyogi tin, manyuru rieko; a Un jo mofuwo, beduru gi chuny ma winjo tiend wach. 6 Winjauru, nimar gima awachonu duong’, Dhoga wacho weche makare; 7 Dhoga wacho adiera gi dwol mapiny, Dhoga osin gi weche maricho. 8 Weche duto ma dhoga wacho ni kare. Onge kata achiel kuomgi mobam. 9 Giriere ne jo ma ong’eyo pogo weche Kendo gin kare ne jo ma nigi ng’eyo. 10 Kawuru puonjna kar fedha, Kod ng’eyo kar dhahabu maler, b 11 Nimar rieko ber moloyo kite mag korol; Onge gimoro amora maber ma dipimego. 12 An rieko, adak kanyachiel gi lony; Asenwang’o ng’eyo kod nyalo mar paro. c 13 Luoro Jehova en sin gi richo. d Asin gi sunga, ng’ayi, e timbe maricho, kod weche mochido. f 14 Ang’ado paro makare, kendo riekona konyo; g Winjo tiend wach h kod teko i gin maga. 15 Akonyo ruodhi locho, Kendo akonyo jotelo loso chike makare. j

1035 16 Akonyo jotelo locho, Kendo akonyo joloch mondo ong’ad bura kare. 17 Ahero jo ma ohera, Kendo jo ma manya biro yuda. a 18 Mwandu kod duong’ gin maga, Ee, mwandu mosiko kod tim makare. 19 Gik ma anyago beyo moloyo dhahabu, ee, dhahabu maler, Kendo gik ma anyago beyo moloyo fedha maber. b 20 Awuotho e yor tim makare, E dier yore mag adiera; 21 Amiyo jo ma ohera pok maber, Kendo apong’o utegi mag keno. 22 Jehova ne ochueya kaka tichne mokwongo, c Motelo ne tijene machon. d 23 Ne ochueya chon ahinya, e E kar chakruok ka ne piny pok obetie. f 24 Ne onyuola ka pok ochue nembe, g Kata ka ne sokni ma bubni gi pi pod onge. 25 Ne onyuola ka ne gode madongo pok obetie, Ka ne pok olos gode matindo, 26 Ka ne pok ochueyo piny kod pewene Kata mana lowo mar piny. 27 Ne oyudo antie ka ne oloso polo; h

SULA 8 a Nge 2:4, 5

28 b Nge 3:13, 14

c Joh 1:1-3, 14

29

d Kol 1:15-17

e Mik 5:2

30

f Joh 8:58 Joh 17:5

g Cha 1:2

31 h Za 33:6 Jer 10:12

 Kolam mar 2 a Cha 1:6, 7

32

Ayu 26:10

b Ayu 38:8-11 Za 33:7 Za 104:6-9 Jer 5:22

c Cha 1:26

33 34

Joh 1:1, 3 Joh 17:5 Kol 1:15, 16

d Isa 42:1 Mat 3:17

35

e Ayu 38:7

36 f Nge 3:11 Nge 4:13 Hib 12:7, 9

g Nge 13:14

h Nge 5:23

9 2

NGECHE 8:16–9:2 Kendo ka ne oketo tong’ mar nam, a Ka ne oketo boche e polo, Ka ne oketo sokni mag nembe matut, Ka ne oketo ne nam chik Ni kik pige kal tong’ moketo, b Ka ne oguro mise mar piny, E kindeno, ne an bute kaka jatich molony. c An e ma nohera ahinya d odiechieng’ kodiechieng’; Ne amor e nyime pile; e Ne amor gi pinye ma ji ne nyalo dakie, Kendo ne amor ahinya gi yawuot dhano. To koro yawuota, winjauru; Jo mamor gin jo ma rito yorena. Winjuru puonj f mondo ubed mariek, Kendo kik ujwang’e. Ng’at mamor en ng’at ma winja, Ng’at ma mondo e dhooda pile ka pile, Ng’at ma rita e but sirni mag dhooda; Nimar ng’at ma oyuda, noyud ngima, g Kendo Jehova oyie kode. To ng’at ma ok winja hinyore owuon, Kendo jo mosin koda ohero tho.” h Rieko madier osegero ode; Osepayo sirnige abiriyo. Oseloso ringe maber;

NGECHE 9:3–10:4 Oseruwo divaine; Osechano mesane bende. 3 Oseoro jotichne ma nyiri Mondo giluong ji ka gin kuonde moting’ore malo e mier: a 4 “Ng’ato ang’ata ma ng’eyone tin mondo obi ka.” Owacho ne ng’at ma onge rieko: 5 “Bi, icham makatena Kendo imadh divai ma aseruwo. 6 We yoreni ma onge rieko mondo ibed mangima; b Wuoth e yor jo ma weche donjonegi.” c 7 Ng’at ma rieyo ja ajara kelo wich-kuot kuome owuon, d Kendo ng’at ma siemo jaricho biro hinyore owuon. 8 Kik ikwer ja ajara, nono to obiro sin kodi. e Kwer ng’at mariek, to obiro heri. f 9 Puonj ng’at mariek, to riekone biro medore. g Puonj ng’at makare, mi enomed puonjore. 10 Luoro Jehova e chakruok mar rieko, h Kendo ng’eyo Ng’at Maler Moloyo, i e winjo tiend wach. 11 Nimar kokalo kuoma, ndaloni nobed mang’eny, j Kendo ibiro medi higni e ngimani.

SULA 9 a Nge 1:20-22 b Za 119:130 c Nge 4:5 Nge 13:20

d Nge 15:12 e 1Ru 21:20, 21 1Ru 22:8 2We 25:15, 16 Mat 7:6

f Za 141:5 Nge 27:6 Nge 28:23

g Nge 1:5 Nge 15:31 Nge 17:10 Nge 25:12

h Za 111:10 i 1We 28:9 Mat 11:27 Joh 17:3

j Rap 6:1, 2 Nge 8:35 Nge 10:27

 Kolam mar 2 a Nge 7:10, 11 b Nge 23:27, 28 c Nge 6:32 d Nge 7:18, 19 e Nge 2:18, 19 Nge 7:23, 26 Nge 23:27, 28

 SULA 10 f Nge 1:1 g Nge 13:1 Nge 27:11

h Nge 11:4 i Za 33:18, 19 Za 37:25 Mat 6:33

j Nge 20:4 Ekl 10:18

1036 12 Ka iriek, riekoni nokonyi in iwuon. To ka ihero ajara, ibiro hinyori iwuon. 13 Dhako mofuwo ohero koko. a Riekone tin kendo ok ong’eyo gimoro amora. 14 Obet e dhoode E kom man ka moting’ore malo e dala, b 15 Ka oluongo jo ma kadho, Jo ma wuotho tir e yorgi: 16 “Ng’ato ang’ata ma ng’eyone tin mondo obi ka.” Owacho ne jo ma onge rieko c niya: 17 “Pi mokwal mit, Kendo chiemo michamo apanda nigi ndhadhu.” d 18 To ok ong’eyo ni jo motho ni kanyo, Kendo ni welo mag dhakono ni kuonde matut mag Liel.1e Ngeche mag Solomon. f Wuoyi mariek miyo wuon-gi mor, g To wuoyi mofuwo miyo min-gi chuny lit. 2 Mwandu moyud e yo marach onge gi ohala, To tim makare e ma reso ng’ato e tho. h 3 Jehova ok bi weyo ng’at makare ori kech, i To otuono jaricho gima chunye gombo. 4 Lwedo manyap kelo dhier, j

10

9:18 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

1037 To lwet jakinda kelo mwandu. a 5 Wuoyi mariek choko cham ka piny ochako chiek, To wuoyi ma nindo kinde keyo kelo wich-kuot. b 6 Gueth ni e wi ng’at makare, c To dho joricho opando mahundu. 7 Ng’at makare noyud nying maber kaka gueth, d To ng’at marach nyinge notow. e 8 Ng’at mariek e chunye rwako puonj, f To ng’at ma wacho weche mofuwo ibiro nyon piny. g 9 Ng’at ma wuotho e tim matir nobed gi kuwe, h To ng’at ma wuotho e yore mobam ibiro juki. i 10 Ng’at ma ning’o wang’e gi wuond kelo kuyo, j To ng’at ma wacho weche mofuwo ibiro nyon piny. k 11 Dho ng’at makare en soko mar ngima, l To dho joricho opando mahundu. m 12 Sigu kelo miero, To hera umo richo duto. n 13 Rieko ni e dho ng’at mong’eyo pogo weche, o To luth en mar dier ng’e ng’at ma onge rieko. p 14 Jo mariek kano ng’eyo mana ka mwandu, q To dho ng’at mofuwo kelo kethruok. r

SULA 10 a Nge 12:24 Nge 13:4 Nge 21:5

b Nge 6:6, 9 c Wuo 23:25 Nge 28:20

d Za 112:6 Ekl 7:1

e Za 9:5 f Rap 4:6 Za 19:7 Za 119:34 Za 119:100

g Nge 18:6 h Za 25:21 i 1Ti 5:24 j Nge 6:12, 13 k Nge 18:21 l Nge 11:30 m Mat 12:35 Jak 3:5

n Nge 17:9 1Ko 13:4, 7 1Pe 4:8

o Isa 50:4 p Nge 26:3 q Nge 9:9 r Nge 13:3 Nge 18:7

 Kolam mar 2 a Nge 19:7 Nge 30:8, 9 Ekl 7:12

b Mat 7:17 c 1Sa 18:17, 21 d Ekl 5:2 e Za 39:1 Nge 17:27 Nge 21:23 Jak 1:19

f Nge 12:18 Nge 16:13

g Jer 3:15 h Hos 4:6 i Rap 8:17, 18 Za 37:22 1Ti 6:6

j Nge 2:10, 11 Nge 14:9 Nge 15:21

NGECHE 10:5-24 15 Mwandu mar jamoko en dalane mochiel motegno. To dhier e kethruok mar jochan. a 16 Tij ng’at makare kelo ngima; To ohala mar ng’at marach kelo richo. b 17 Ng’at ma winjo weche mirieyego, mano e yor ngima,1 To ng’at ma ok yie kikwere wito jomoko. 18 Ng’at ma pando sigu manie chunye wacho miriambo, c To ng’at ma keyo miriambo ofuwo. 19 Ka weche ng’eny, richo nyaka bedie, d To ng’at ma rito lewe riek. e 20 Lew ng’at makare chalo gi fedha mopwodhi, f To chuny ng’at marach onge ohala. 21 Dho ng’at makare jiwo ji mang’eny, g To ng’at mofuwo tho nikech oonge rieko. h 22 Gueth mag Jehova e ma kelo ne ng’ato mwandu, i Kendo ok omedie lit.1 23 Ng’at mofuwo neno timbe ma kelo wichkuot ka tugo, To ng’at ma weche donjone riek. j 24 Gima ng’at marach oluoro, nobine; 10:17 1 Kata nyalo bedo, “wuotho e yor ngima.” 10:22 1 Kata, “parruok, chandruok.”

NGECHE 10:25–11:11 To gima ng’at makare dwaro, nomiye. a 25 Ka yamo mager okutho, ng’at marach biro lal nono, b To ng’at makare en mise mogur nyaka chieng’. c 26 Mana kaka awayo nego lak, kendo yiro lungo wang’, E kaka jasamuoyo chalo ne ng’at ma oore. 27 Luoro Jehova medo ndalo, d To ndalo mag ng’at marach nobed machuok. e 28 Gima ng’at makare ogeno kelone mor, f To geno mar jo maricho biro lal nono. g 29 Yor Jehova e kar pondo ne ng’at ma onge ketho, h To en kethruok ne jo ma timo richo. i 30 Ng’at makare ok nogo piny ngang’, j To joricho ok nochak odag e piny. k 31 Dho ng’at makare golo weche mag rieko, To lep ma wacho weche maricho ibiro ng’ad oko. 32 Lew ng’at makare ong’eyo gima owinjore owachi, To dho jaricho ohero weche maricho. Jehova osin gi ratil mag miriambo, To omor gi rapim makare. l 2 Ka sunga obiro, wichkuot biro luwo, m

11

SULA 10 a Za 37:4 1Jo 5:14

b Za 37:10

3

c Mat 7:24, 25 d Za 91:15, 16 e Za 55:23

4

f Za 16:9 Rum 12:12

g Nge 11:7 h Nge 18:10

5

Isa 40:31

i Rum 2:6-8 j Za 16:8 k Za 37:9



6

SULA 11 l Law 19:36 m Nge 16:18 Luk 14:8, 9

7

 Kolam mar 2 a Mik 6:8 1Pe 5:5

b Za 26:1 Nge 13:6

8

c Nge 28:18 d Eze 7:19 Mat 16:26

e Cha 7:1

9

f 2Sa 17:23 Est 7:10 Nge 5:22

g Jer 39:18 h Nge 1:32

10

i Wuo 15:9, 10 Luk 12:18-20

j Est 7:9 Nge 21:18 Dan 6:23, 24

k Nge 2:10-12 l Wuo 15:20, 21 Est 9:19, 22

m Nge 14:34 n Jak 3:6

11

1038 To rieko ni kod jo ma obolore.1a Tim makare mag jo matir e ma tayogi, b To miriambo mag jo andhoga e ma notiekgi. c Mwandu ok bi konyo chieng’ masira, d To tim makare e ma biro reso ng’ato e tho. e Tim makare mar ng’at ma onge ketho e ma loso yorene, To ng’at marach nopodh nikech richone. f Tim makare mag jo matir e ma noresgi, g To jo andhoga biro moko e gombogi. h Ka ng’at marach otho genone lal nono; Kendo gik ma ne ogeno kuom tekone bende lal nono. i Ng’at makare ireso e chandruok, Kendo ng’at marach kawo kare. j Ng’at ma ong’anyo1 ne Nyasaye hinyo nyawadgi gi dhoge, To ng’eyo e ma reso jo makare. k Ber mar jo makare kelo ne dala mor, To ka jaricho otho, dala bedo mamor. l Gueth mag jo makare miyo iting’o dala malo, m To dho joricho goye piny. n

11:2 1 Kata, “muol.” 11:9 1 Kata, “ma ok oyie kuom.”

1039 12 Ng’at ma onge rieko ochayo nyawadgi, To ng’at ma pogo weche kare ling’ thi. a 13 Jaketh nying ji elo weche ma ling’ ling’, b To ng’at migeno kano wach ma ling’ ling’. 14 Ka onge ng’at ma tayo ji gi rieko, oganda podho, To weche dhi maber ka nitie jong’ad rieko mang’eny. c 15 Ng’at ma singore ni obiro chulo ne ng’at ma okiya gowi nyaka hinyre, d To ng’at ma dagi riwo singruogno lwedo,1 nobed gi kuwe. 16 Dhako ma chunye ng’won yudo duong’, e To chwo makwiny yako mana mwandu. 17 Ng’at makecho ji yudo ohala, f To ng’at makwiny kelo chandruok ne en owuon. g 18 Jaricho yudo osara mar miriambo, h To ng’at ma chuoyo timbe makare yudo pok madier. i 19 Ng’at ma chung’ motegno ne tim makare nie yor ngima, j To ng’at ma lawo richo nie yor tho. 20 Jehova osin gi jo ma chunygi obam, k To chunye mor gi jo ma yoregi onge ketho. l 21 Ng’e wachni maler: 11:15 1 Kata, “moso nyawadgi e singo.”

SULA 11 a Nge 17:27 1Pe 2:23

b Law 19:16 Nge 20:19 Nge 26:22

22

c Nge 15:22 Nge 20:18 Nge 24:6

d Nge 6:1, 5 Nge 20:16

23

e 1Sa 25:39 1Pe 3:3, 4

f Luk 6:38

24

g Jak 5:3, 4 h Ayu 27:13, 14 i Gal 6:7, 8 j Tic 10:34, 35 Fwe 2:10

25

k Za 18:26 Nge 3:32

l Za 51:6 Nge 15:8



26

Kolam mar 2 a Ekl 8:13 Eze 18:4

b Isa 26:9 Mat 5:6

27

c Rap 15:10 Nge 19:17 Ekl 11:1, 2

d Hag 1:6 e Tic 20:35 2Ko 9:6

28

f Luk 6:38 g Nge 12:2 h Est 7:10 Za 10:2

29

i Ayu 31:24, 28 Za 52:5, 7

j Za 1:2, 3 Za 52:8

k Jos 7:15 l Nge 15:4 m 1Ko 9:20-22 Jak 5:19, 20

30

NGECHE 11:12-30 Ok nowe ng’at marach ma ok okume, a To nyithind ng’at makare biro tony. Dhako ma jaber ma tamore rieko Chalo gi tere mar dhahabu e um anguro. Gombo mag jo makare kelo ber, b To geno mar jo maricho kelo mana mirima. Ng’at achiel chiwo kendo oyudo gik mang’eny; c Ng’at machielo tuono ji gima owinjore giyudi, to pod dhier yude. d Ng’at ma jachiwo nomew, e Kendo ng’at ma duogo chuny ji en bende noduog chunye. f Ji biro kuong’o ng’at ma pando cham, To gibiro guedho ng’at ma uso cham. Ng’at ma timo gima ber gi kinda yudo ng’wono, g To ng’at ma manyo gima rach, mano e ma nobi kuome. h Ng’at mogeno mwandune biro podho, i To ng’at makare biro loth mana ka yath. j Ng’at ma kelo chandruok ne ode owuon, yamo nobed pokne, k Kendo ng’at mofuwo nobed jatij ng’at mariek. Olemo ma ng’at makare nyago chalo gi yadh ngima, l Kendo ng’at ma reso chuny ji riek. m

NGECHE 11:31–12:19 31 Ka ng’at makare yudo pokne, To joricho kod joketho diyud mang’eny marom nade! a Ng’at mohero puonj ohero ng’eyo, b To ng’at ma sin kokwere, onge gi rieko. c 2 Jehova mor gi ng’at maber, To okwedo ng’at ma chano timo richo. d 3 Richo ok nyal miyo ng’ato odag gi kuwe, e To ng’at makare ok nopudh ngang’. 4 Dhako maber en osimbo ne chwore, f To dhako ma kuodo wich chalo gi tuo ma miyo chokene tow. g 5 Paro mag ng’at makare ni kare, To rieko ma joricho ng’ado wuondo ji. 6 Weche mag joricho opondo ka rito chuero remo, h To dho jo matir resogi. i 7 Ka olo joricho to gilal nono, To od ng’at makare biro siko kogurore motegno. j 8 Ng’ato ipako kaluwore gi rieko moa e dhoge, k To ng’at ma nigi paro1 mobam ichayo. l 9 Ber bedo dhano adhana to in-gi jatich Moloyo ting’ori malo to ionge chiemo. m

12

12:8 1 Kata, “chuny.”

h Nge 16:24

1040 10 Ng’at makare rito jambe maber, a To ng’wono mar jaricho en mana gero. 11 Ng’at ma puro puothe noyud chiemo morome, b To ng’at ma lawo gik manono, oonge gi rieko. 12 Jaricho gombo gik ma joricho wetene omako, To jo makare chalo gi tiend yath ma nyago olemo. 13 Weche jaricho make en owuon, c To ng’at makare tony e chandruok. 14 Olemo ma dho ng’ato nyago miye gik mabeyo, d Kendo tich lwetene biro kelone ber. 15 Ng’at mofuwo paro ni yorene ni kare, e To ng’at mariek chiko ite king’adone paro. f 16 Ng’at mofuwo nyiso mirimbe piyo piyo,1g To ng’at mariek muonyo ayany. 17 Janeno ma jadiera wacho adiera, To janeno ma riambo hango wach. 18 Weche ma imuomruokgo chuoyo chuny ka ligangla, To lew ng’at mariek chango chuny. h 19 Dhok ma wacho adiera biro siko nyaka chieng’, i

i 1Pe 3:10

12:16 1 Kata, “chieng’no.”

SULA 11 a Eze 18:24 2Th 1:6 1Pe 4:18

 SULA 12 b Nge 4:13 c Za 32:9 d Rap 25:1 1Ru 8:31, 32

e Za 37:10, 38 f Nge 18:22 Nge 19:14

g 1Ru 21:25 h 2Sa 17:1, 2 i Est 7:3, 4 Nge 14:3

j Nge 24:3 Mat 7:24, 25

k Cha 41:39 1Sa 16:18

l 1Sa 25:14, 17 Mat 27:3, 4

m Nge 13:7

 Kolam mar 2 a Cha 33:12-14 Wuo 23:12 Rap 22:4, 10 Rap 25:4 Jon 4:11

b Nge 28:19 Ef 4:28

c 1Ru 2:23, 24 Za 5:6 Ekl 5:6

d Nge 13:2 Nge 18:20

e Nge 3:7 Nge 26:12

f Nge 1:5 g Nge 29:11

1041 To lep ma riambo biro bedo mana kuom kinde machuok. a 20 Wuond nie chuny jogo ma chano timo gima rach, To jo ma ohero kuwe nigi mor. b 21 Onge gima rach ma biro yudo ng’at makare, c To joricho yudo chandruok mathoth. d 22 Jehova osin gi dhok mohero miriambo, e To omor gi jo adiera. 23 Ng’at mariek pando gima ong’eyo, To chuny ng’at mofuwo golo mana fupe. f 24 Lwet jo ma tiyo matek biro locho, g To lwedo ma nyap ibiro chun gi tich ka misumba. h 25 Parruok manie chuny dhano miyo onyosore, i To wach maber duogo chunye. j 26 Ng’at makare manyo ka ma dokwaye jambe, To yor joricho miyo girwenyo. 27 Jasamuoyo ok nyal lawo le kodhi dwar, k To kinda en mwandu maduong’ ma ng’ato dibedgo. 28 Yor tim makare tero ng’ato e ngima; l Kendo yorno onge tho. Wuoyi mariek winjo puonj mag wuon mare, m To jasunga ok winj kikwere. n

13

SULA 12 a Nge 19:9 Tic 5:3, 5

b Mat 5:9 c Za 91:9, 10 d Nge 1:30, 31 Isa 48:22

e Za 5:6 Nge 6:16, 17 Fwe 21:8

f Nge 10:19 g Cha 39:4 1Ru 11:28

h Nge 19:15 i Za 38:6 Nge 13:12 Nge 15:13

j Nge 16:24 Isa 50:4

k Nge 26:13-15 l Za 37:27 Nge 10:7 Hab 2:4

 SULA 13 m Hib 12:7, 9 n 1Sa 2:22-25 Nge 9:7

 Kolam mar 2 a Nge 12:14 Nge 18:20

b Za 39:1 Za 141:3 Nge 21:23

c Nge 10:19 Mat 12:36

d Nge 26:13-15 e Nge 10:4 Nge 12:24

f Za 119:163 Nge 8:13 Ef 4:25

g Za 25:21 h Nge 12:9 i Jer 41:8 j Jer 39:10 k Za 97:11 l Nge 24:20 m Bur 8:1

NGECHE 12:20–13:10 2 Olemo ma dho ng’ato nyago miye gima ber monyalo chamo, a To jo andhoga gombo mana timbe gero. 3 Ng’at ma rito dhoge reso ngimane, b To ng’at ma ng’amo dhoge malach ochomo kethruok. c 4 Jasamuoyo gombo gimoro gi chunye duto, to oonge gimoro, d To jakinda noyud gima chunye dwaro. e 5 Ng’at makare osin gi miriambo, f To timbe joricho kelonegi wich-kuot kod achaya. 6 Tim makare rito ng’at ma yorene ni kare, g To richo e ma goyo ng’at marach piny. 7 Nitie ng’at ma wuondore ni en jamwandu, to oonge gimoro; h To nitie ng’at ma wuondore ni en jachan, to en gi mwandu mathoth. 8 Mwandu ma ng’ato nigo e ma waro ngimane, i To jachan onge kata gima bwogo. j 9 Ler mar jo makare rieny maler, k To tach jo maricho ibiro negi. l 10 Sunga kelo mana dhawo, m To jo ma manyo

NGECHE 13:11–14:6 rieko kuom ji nobed mariek.1a 11 Mwandu moyud mayot lal piyo, b To mwandu michoko mos mos medore ameda. 12 Ka gima igeno obudho, chuny bedo matuo, c To ka gima igeno ochopo, en yath mar ngima. d 13 Ng’at ma ochayo puonj1 biro chandore, e To ng’at ma rito chik noyud gueth. f 14 Puonj mar ng’at mariek en soko mar ngima g Ma reso ng’ato e obadho mag tho. 15 Rieko makare miyo ng’ato yudo ng’wono, To yor ja andhoga rach. 16 Ng’at mariek paro ka pok otimo gimoro, h To ng’at mofuwo elo mana fupe. i 17 Jaote marach donjo e chandruok, j To jaote ma ja adiera kelo konyruok.1k 18 Ng’at ma tamore siem yudo dhier kod wichkuot, To ng’at ma winjo ka ikwere, nomi duong’. l 19 Gima ogen kochopo omiyo ng’ato bedo mamor, m To jo mofuwo tamore a e richo. n 20 Ng’at ma wuotho gi jo mariek nobed mariek, o

SULA 13 a Nge 11:2 Nge 24:6 Tic 15:5, 6

Jer 17:11

c Za 143:7

22

d Cha 21:5-7 Luk 2:29, 30

e 2We 36:15, 16

23

f Za 19:8, 11 Nge 13:18

g Nge 24:14 h Nge 14:15

24

i 1Sa 25:25 j 2Sa 4:9, 10 k Nge 25:25

25

l Za 141:5 Nge 15:32 Hib 12:11

m 1Ru 1:47, 48 n Amo 5:10

14

o Tic 4:13

 Kolam mar 2

2

a Cha 34:1, 2 b Rap 28:20 c Rum 2:9, 10

3

d Rap 6:10, 11 e 1Sa 3:12, 13 1Ru 1:5, 6 Nge 29:15

4

f Rap 6:6, 7 Nge 19:18 Nge 22:15 Ef 6:4 Hib 12:6

g Za 34:10

5

Za 37:25

h Isa 65:13

 SULA 14 i Nge 24:3

13:10 1 Kata, “jo ma winjo king’adonegi rieko nobed mariek.” 13:13 1 Kata, “chik.” 13:17 1 Kata, “chang.”

21

b Nge 28:8

Nge 31:26

j Nge 6:16, 19 Nge 19:5

1042 To osiep jo mofuwo biro hinyore. a Masira lawo joricho, b To gik mabeyo biro ne jo makare. c Ng’at maber weyo pok ne nyikwaye, To mwandu jaricho biro dong’ ne ng’at makare. d Puoth jachan nyago cham mang’eny, To tim ma ok kare tieke te. Ng’at ma ok chwad wuode ok ohere, e To ng’at mohero wuode ok we ma ok orieye.1f Ng’at makare chiemo ma yieng’, g To i ng’at marach ni nono. h Dhako mariek gero ode, i To dhako mofuwo muke gi lwetene owuon. Ng’at ma wuotho tir oluoro Jehova, To ng’at ma yorene obam ochaye. Ludh sunga nie dho ng’at mofuwo, To dho jo mariek biro ritogi. Ka ma dhok ongee, kul ler, To kuom tekre ruath, keyo bedo mang’eny. Janeno madier ok riambi, To janeno ma riambo wacho miriambo lilo. j Ja ajara manyo rieko to ok oyudi, To ng’eyo biro mayot ne

6

13:24 1 Kata nyalo bedo, “rieye mapiyo.”

1043

7

8

9

10

11 12 13

14

15

ng’at ma winjo tiend wach. a Bed mabor gi ng’at mofuwo, Nimar onge ng’eyo ma ibiro yudo e dhoge. b Rieko nyiso ng’at ma winjo tiend wach yo modhiye, To fup jo mofuwo e ma wuondogi.1c Jo mofuwo ok dew ketho chik,1 ginyiero anyiera, d To jo matir oikore loso wach. Chuny ng’ato e ma ong’eyo lit mowinjo, Kendo ng’at machielo ok nyal ng’eyo mor ma en-go. Od jaricho ibiro muki, e To hema mar ng’at matir biro chung’ motegno. Nitie yo ma nenore ni ber e wang’ dhano, f To gikone otere e tho. g Kata sa ma ng’ato nyiero, chunye nyalo bedo gi lit, Kendo mor nyalo lokore kuyo. Ng’at ma wiye tek biro yudo pok kaluwore gi yore, h To ng’at maber yudo gueth kaluwore gi timbene. i Ng’at ma riekone tin yie gi gimoro amora, To ng’at mariek paro ka

14:8 1 Kata nyalo bedo, “To jo mofuwo wuondo jomoko gi fupgi.” 14:9 1 Kata, “Jo mofuwo jero kar tieko ywaruok.”

SULA 14 a Nge 18:15

16 b Nge 13:20

c Nge 14:12

17

d Nge 10:23 Nge 30:20

e Nge 21:12

18

f Nge 30:12

g Nge 16:25

19

h Nge 1:32

i Gal 6:7, 8



20

Kolam mar 2 a Neh 6:2, 3 Nge 27:12

21 b Nge 12:16 Nge 16:32

c Nge 4:7-9

22

d Nge 19:7

e Nge 19:4

23

f Za 41:1 Nge 19:17 Isa 58:7, 8

24

g Ayu 42:10 Za 25:10

NGECHE 14:7-25 pok okawo okang’ moro amora. a Ng’at mariek otang’ kendo owere gi richo, To ng’at mofuwo wiye tek kendo omuomore. Ng’at ma iye wang’ piyo timo gik mofuwo, b To ng’at ma paro weche matut ji osin-go. Ng’at ma riekone tin noyud fuwo kaka pokne, To ng’at mariek isidhone osimbo mar rieko. c Jo maricho biro kulore e nyim jo mabeyo, Kendo joricho biro kulore e dho rangeye mag jo makare. Ng’at modhier kata jabute osin kode, d To jamoko nigi osiepe mang’eny. e Ng’at ma ochayo nyawadgi timo richo, To ng’at ma kecho jachan mor. f Donge jo ma chano gik maricho lalga nono? To jo ma paro timo gik mabeyo yudo ng’wono1 gi adiera. g Tiyo gi kinda e ma kelo ohala, To wuoyo awuoya kelo dhier. h Mwandu e osimbo mar jo mariek, Timbe jo mofuwo gin mana fuwo lilo. i Janeno madier reso ngima ji,

h Nge 28:19

25

i Nge 27:22

14:22 1 Kata, “hera mosiko.”

NGECHE 14:26–15:10 To janeno ma riambo wacho miriambo lilo. 26 Ng’at ma oluoro Jehova nigi geno madier, a Kendo kanyo e ma nyithinde biro ringoe. b 27 Luoro Jehova e soko mar ngima, Oresi e obadho mag tho. 28 Ruoth ma joge ng’eny e ma nigi duong’, c To ruoth ma onge ji biro podho. 29 Ng’at ma tero mirimbe mos ong’eyo pogo weche, d To ng’at ma ok hore elo mana fupe. e 30 Chuny mokuwe miyo del bedo mangima, To nyiego miyo choke tow. f 31 Ng’at ma sando ng’at modhier ochayo Jachuechne, g To ng’at ma kecho jachan, miye duong’. h 32 Richo e ma biro goyo jaricho piny, To ng’at makare yudo kar buok e timne matir. i 33 Rieko yueyo mos e chuny ng’at ma winjo tiend wach, j To ka en e kind jo mofuwo nyaka ohulre. 34 Tim makare ting’o oganda malo, k Richo to kelo wich-kuot ne ji. 35 Ruoth mor gi jatich mariek, l To obedo gi mirima gi jatich ma kelo wichkuot. m

SULA 14 a Za 34:9 Rum 8:31

15

b Nge 18:10 Jer 15:11

c 1Ru 4:21

2

d Nge 17:27 Jak 1:19

e Nge 25:28 Nge 29:11 Ekl 7:9

f Cha 37:3, 4

3

1Sa 18:8, 9

g Rap 24:14, 15 Za 12:5

h Mat 19:21 i Nge 2:7

4

Nge 10:9

j Nge 15:28 k Rap 4:6 l 2Sa 15:32-34 Nge 22:29

5

m 1Ru 2:44, 46

 Kolam mar 2  SULA 15

6

a Bur 8:2, 3 1Sa 25:32, 33 Nge 25:15

b 1Ru 12:14, 16 c Nge 16:23 Isa 50:4

7

d 2We 16:9 Za 11:4 Hib 4:13

e Nge 12:18 Nge 16:24 Nge 17:27

f 1Sa 2:22-25

8

g Za 141:5 Nge 13:1 Hib 12:11

h Jak 5:3, 4 i Za 37:30

9

Mat 10:27

j Mat 12:34, 35 k Isa 1:11 l Jak 5:16 1Pe 3:12 1Jo 3:21, 22

m Za 146:9 n Isa 26:7 o 1Ru 18:17, 18 p Law 26:21 Nge 1:32

1044 Dwoko mamuol kueyo mirima, a To wach makwiny jimbo ich-wang’. b Lep ng’at mariek tiyo maber gi ng’eyo, c To dho ng’at mofuwo golo mana fuwo. Wang’ Jehova ni kuonde duto, Orango jo maricho kod jo mabeyo. d Lep mokuwe mos1 en yadh ngima, e To weche ma ok oriere nyoso chuny. Ng’at mofuwo ochayo puonj mar wuon mare, f To ng’at mariek winjo wach sa ma ikwere. g E od ng’at makare nitie mwandu mang’eny, To ohala mar ng’at marach kelone masira. h Dho ng’at mariek miyo ng’eyo landore, i To ok en kamano ngang’ gi chuny ng’at mofuwo. j Chuny Jehova osin gi misango mar joricho, k To lamo mar ng’at matir moro chunye. l Chuny Jehova osin gi yor jaricho, m To ohero ng’at ma luwo tim makare. n Kum ok mor chuny ng’at moweyo yo, o To ng’at ma sin kikwere biro tho. p

10

15:4 1 Kata, “Wach ma hoyo chuny; Wach maber.”

1045 11 Liel1 gi kar kethruok2 oelore e nyim Jehova. a Chuny ji to koro oelore moloyo! b 12 Ja ajara ok ohero ng’at ma rieye. c Ok odwar ni jo mariek ong’adne rieko. d 13 Chuny mamor miyo wang’ ng’ato bedo mamor, To parruok nyoso chuny dhano. e 14 Chuny mong’eyo pogo tiend wach dwaro ng’eyo, f To dho ng’at mofuwo chamo1 mana fuwo. g 15 Ndalo duto mag ng’at ma chandore rach, h To ng’at ma chunye mor, nigi mor mosiko.1i 16 Ber bedo gi gik matin to iluoro Jehova j Moloyo mwandu mang’eny gi parruok.1k 17 Ber chamo alot ka ma nitie hera l Moloyo chamo ruath machwe ka ma nitie sigu. m 18 Ng’at ma iye wang’ piyo jimbo miero, n To ng’at ma tero mirimbe mos kueyo dhawo. o 19 Yor jasamuoyo chalo gi chiel mar kuthe, p To yor ng’at matir chalo gi ndara mopie maber. q 20 Wuoyi mariek miyo wuon mare mor, r

SULA 15 a Za 139:8 b Jer 17:10 Hib 4:13 Joh 3:20 Joh 7:7

d 2We 18:6, 7 e Nge 12:25 Nge 17:22

f Za 119:97

22

Tic 17:11

g Isa 30:9, 10 h Ayu 3:11 i Tic 16:23-25 j Za 37:16

23

k Nge 15:17 l Za 133:1 m Nge 17:1 n Nge 10:12 o Cha 13:8, 9 1Sa 25:23, 24 Nge 25:15 Jak 1:19

24

p Nge 26:13-15 q Isa 30:21 r Nge 27:11



25

Kolam mar 2 a Nge 23:22 Nge 30:17

b Nge 26:18, 19 Ekl 7:4

26

c Nge 10:23 Ef 5:15, 16 Jak 3:13

d Nge 20:18 e Ef 4:29

27

f 1Sa 25:32, 33 Nge 25:11

g Mat 7:13, 14 h Nge 8:35, 36 i Luk 18:14 j Za 146:9 k Nge 6:16, 18 l Za 19:14 m Rap 16:19

15:11, 24 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche. 15:11 2 Kata, “Abadon.” 15:14 1 Kata, “luwo.” 15:15 1 Kata, “timo nyasi pile.” 15:16 1 Kata, “chochni.”

21

c Nge 9:7

1Sa 8:1, 3 Nge 1:19

n Isa 33:15, 16 o Nge 16:23

28

NGECHE 15:11-28 To ng’at mofuwo ochayo min mare. a Ng’at ma riekone tin omor gi weche mofuwo, b To ng’at mong’eyo pogo weche wuotho kodhi nyime tir. c Ka ji ok wuo,1 chenro ok chopi, To chenro chopo ka nitie jong’ad rieko mang’eny. d Ng’ato bedo mamor kochiwo dwoko mowinjore, e To mano kaka wach mowach e kinde mowinjore ber! f Yor ngima tero ng’at mariek malo, g Ogeng’e mondo kik odhi mwalo e Liel.1h Jehova biro muko od jasunga, i To obiro rito kiewo mar chi liel. j Jehova osin gi chenro mar ng’at marach, k To weche mabeyo e ma more. l Ng’at ma yudo ohala e yor mibadhi kelo ne ode chandruok,1m To ng’at ma osin gi asoya biro dak aming’a. n Chuny ng’at makare paro matut ka pok odwoko wach, o To dho jaricho golo mana weche maricho.

15:22 1 Kata, “Ka ma ji ok wach weche ma ling’ ling’.” 15:27 1 Kata, “wichkuot.”

NGECHE 15:29–16:15 29 Jehova ni mabor ahinya gi jo maricho, To owinjo kwayo mag ng’at makare. a 30 Wang’ mamor miyo chuny mor; Wach maber tego choke. b 31 Ng’at ma chiko ite kimiye siem ma kelo ngima Bedo thuolo e kind jo mariek. c 32 Ng’ato ang’ata ma dagi kum1 ochayo ngimane, d To ng’ato ang’ata ma winjo kikwere, weche donjone. e 33 Luoro Jehova puonjo dhano rieko, f Kendo bolruok e ma kelo duong’. g Dhano chano gik modwaro timo e chunye, To dwoko mochiwo1 a kuom Jehova. h 2 Dhano paro ni yorene duto ni kare, i To Jehova e ma nono pach1 dhano. j 3 Ket gimoro amora mitimo e lwet Jehova, k To chenroni biro dhi maber. 4 Jehova osechueyo gik moko duto ne dwache, Kata mana joricho ne chieng’ masira. l 5 Jehova osin gi ng’ato ang’ata ma nigi sunga e chunye. m

16

15:32 1 Kata, “puonj.” 16:1 1 Kata, “dwoko makare.” 16:2 1 Kata, “chuny.”

SULA 15 a Za 34:15, 16 Za 138:6 Za 145:19 Joh 9:31

6

b Nge 16:24 Nge 25:25

c Nge 9:8 Nge 19:20

d Nge 5:12, 14 Hib 12:25

7

e Nge 13:18 Mat 7:24, 25

f Za 111:10 g Nge 18:12 Jak 4:10

8

 SULA 16 h Jer 1:9 Luk 12:11, 12

i 1Sa 15:13, 14 Za 36:1, 2 Nge 21:2 Jer 17:9

9

j 1Sa 16:6, 7 Nge 24:12

k Za 37:5 Fil 4:6, 7

10

l Wuo 14:4 Rum 9:21

m Nge 6:16, 17 Nge 8:13 Nge 21:4

 Kolam mar 2

11

a Tic 3:19 b Neh 5:8, 9 2Ko 7:1

c Cha 31:24 Wuo 34:24

12

d 1Ti 6:6 e Za 37:16 Jer 17:11

f Nge 16:1 Jer 10:23

g Rap 17:18, 19

13

1Ru 3:28

h Za 72:1, 14 i Law 19:36 Nge 11:1

j Nge 20:26

14

k Nge 29:14 Fwe 19:11

l Za 101:6 m 1Sa 22:17, 18

15

1046 Ng’e malong’o ni ng’atno nyaka yud kum. Hera mosiko gi adiera e ma golo richo, a Kendo luoro Jehova e ma miyo ng’ato weyo richo. b Ka Jehova mor gi yore ng’ato, Omiyo kata wasike bedo gi kuwe kode. c Gima tin miyudo e yo makare ber d Moloyo yudo mwandu mang’eny ma ok iluwo chik. e Dhano nyalo loso chenrone e chunye, To Jehova e ma chiko ondamone. f Rieko moa kuom Nyasaye onego obed e dho ruoth; g Ok onego ong’ad bura ma ok kare. h Ratil kod rapim makare a kuom Jehova; Gik pimo duto manie ofuko gin tichne. i Chuny ruodhi osin gi timbe maricho, j Nimar kom-loch iguro motegno gi tim makare. k Weche makare moro chuny ruodhi. Gihero ng’at ma wacho adiera. l Mirimb ruoth chalo gi jaote ma kelo tho, m To ng’at mariek kueye.1n Ka wang’ ruoth ler, nitiere ngima;

1Ru 2:29

n Ekl 10:4

16:14 1 Kata, “geng’e.”

1047 Ng’wonone chalo gi boche polo ma kelo koth ndalo chwiri. a 16 Mano kaka yudo rieko ber moloyo dhahabu! b Winjo tiend wach ber moloyo fedha. c 17 Yor ng’at matir kwedo richo. Ng’at ma rito yorene, reso ngimane. d 18 Sunga telo ne masira, Kendo chuny mong’awore telo ne chwanyruok. e 19 Bedo mobolore e kind jo mamuol ber f Moloyo pogo gik moyaki gi josunga. 20 Ng’at ma nyiso rieko e wach moro biro dhi maber, Kendo ng’at mamor en mogeno Jehova. 21 Ng’at ma chunye riek ibiro luong ni ng’at ma winjo tiend wach, g Kendo ng’at ma dhoge mit miyo puonjruok medore. h 22 Rieko en soko mar ngima ne jo ma ni kode, To jo mofuwo ikumo nikech fupgi. 23 Chuny ng’at mariek puonjo dhoge i Kendo omedo ywayo ji gi wechene. 24 Weche mamit chal gi peth kich, Omit ne chuny kendo ochango choke. j 25 Nitie yo ma nenore ni ber e wang’ dhano, To gikone otere e tho. k

SULA 16 a Za 72:1, 6 b Ekl 7:12 c Nge 4:7 d Nge 10:9 e Nge 11:2 Dan 4:30-32

f Isa 57:15 g Nge 4:7 h Luk 4:22 Kol 4:6

i Nge 22:17, 18 Mat 12:35

j Nge 4:20-22 Nge 12:18

k Nge 14:12 Mat 7:22, 23

 Kolam mar 2 a Ekl 6:7 b Nge 6:12, 14 c Jak 3:6 d Jak 3:16 e Cha 3:1 1Sa 24:9 Rum 16:17

f Law 19:32 Ayu 32:7 Nge 20:29

g Za 92:12-14 h Nge 14:29 Jak 1:19

i Nge 25:28 j Kwa 26:55 Nge 18:18

k 1Sa 14:41, 42 Tic 1:24, 26

 SULA 17 l Za 37:16 m Nge 15:16, 17 Nge 21:9, 19

NGECHE 16:16–17:2 26 Dwaro chiemo miyo jatich tiyo matek Kendo kech jiwe mondo oti matek. a 27 Ng’at ma nono kunyo gik maricho; b Kendo wechene chalo gi mach mager. c 28 Ng’at marach kelo pogruok, d Kendo jaketh nying ji pogo osiepe. e 29 Ja mahundu wuondo nyawadgi Kendo otere e yo marach. 30 Odiyo wang’e sa ma ochano gik maricho. Omiyo dhoge matek sa ma otimo richo. 31 Lwar en osimbo mar duong’1f Ka oyude e yo makare. g 32 Ng’at ma iye ok wang’ piyo h ber moloyo ng’at ma ratego, Ng’at ma tero mirimbe mos ber moloyo ng’at ma loyo dala. i 33 Ombulu igoyo e bam, j To wach ming’ado kuom ombuluno a kuom Jehova. k Ber bang’o makate motwo ka ma nitie kuwe l Moloyo ot mopong’ gi chiemo1 kod dhawo. m 2 Jatich mariek biro bedo gi loch e wi wuoyi ma kuodo wich; Obiro yudo pok marom gi owete wuoyino.

17

16:31 1 Kata, “ber.” 17:1 1 Hibrania, “misengni.”

NGECHE 17:3-21 3 Agulu ipwodhoe fedha, mach mager ilenyoe dhahabu, a To Jehova e ma nono chuny ji. b 4 Ng’at ma timbene richo chiko ite ne weche ma chuoyo chuny, To ja miriambo chiko ite ne kuoth maricho. c 5 Ng’at ma jaro jachan ochayo Jachuechne, d To ng’at mamor gi masira moyudo ng’ato nyaka yud kum. e 6 Nyikwayo gin osimbo ne jomoti, To wuone1 e mor mar nyithindgi. 7 Weche matir ok nyal konyo ng’at mofuwo. f To koro miriambo dikony ruoth nade! g 8 Mich chalo gi kidi ma nengone tek ne wuon-go; h Kamoro amora modhiye okelone ber. i 9 Ng’at ma weyo ne jomoko richo dwaro hera; j To ng’at ma siko ka wuoyo e wi wach moro pogo osiepe moherore. k 10 Siem mimiyo ng’at ma weche donjone konye l Moloyo chwado ng’at mofuwo nyadi mia achiel. m 11 Ng’at marach ohero mana piem, Ibiro orne jaote makwiny mondo ochwade. n 12 Romo gi dubu ma olalo nyithinde ber 17:6 1 Kata, “jonyuol.”

SULA 17 a Nge 27:21 b Za 26:2 Nge 21:2 Nge 24:12

13

c Jer 5:31 d Nge 14:31 e Nge 24:17

14

Oba 12

f Nge 26:7 g Nge 16:10

15

h Cha 32:20 2Sa 16:1

i 1Sa 25:18, 35 Nge 18:16 Nge 19:6

j Nge 10:12 1Pe 4:8

16

k Nge 16:28 l Za 141:5 Nge 9:8

m Nge 27:22 n 2Sa 18:15 2Sa 20:1, 22 1Ru 2:22, 24

17

 Kolam mar 2 a Nge 27:3 b 2Sa 12:8-10

18

c Cha 13:8, 9 Nge 25:8 Mat 5:39 Rum 12:18

d Wuo 23:7 1Ru 21:13 Isa 5:22, 23

19

e Nge 1:22 Rum 1:20, 21

f Nge 18:24 Joh 15:13

g Rut 1:16, 17

20

1Sa 19:2

h Nge 11:15 Nge 22:26, 27

i Jak 3:16 j 2Sa 15:2-4 k Za 18:26 Nge 6:14, 15

l 1Sa 2:22-25 1Sa 8:1-3 2Sa 15:14

21

1048 Moloyo romo gi ng’at mofuwo e fupe. a Ka ng’ato ochulo rach kar ber, Gik maricho ok noa e ode. b Tugo dhawo chalo gi yawo ranga nam; Ka pok dhawo omuoch, wuogi. c Ng’at ma miyo jaricho loyo bura kod ng’at ma keto ketho kuom ng’at makare d —Jehova osin gi ji ariyogo duto. Ere tiende mondo ng’at mofuwo obed gi yo mar yudo rieko To oonge gi chuny mar manyo rieko? e Osiep madier nyiso hera ndalo duto f Kendo en owadu ma ne onyuol mondo okonyi chieng’ chandruok. g Ng’at ma onge rieko moso nyawadgi kendo oyie Singo gimoro e nyim nyawadgi. h Ng’at ma ohero ywaruok ohero richo. i Ng’at ma ng’awo dho rangeyene malo manyo kethruok. j Ng’at ma chunye obam weche ok bi dhine maber, k To ng’at ma wacho miriambo biro yudo masira. Wuon wuoyi mofuwo nobed gi kuyo; Kendo wuon nyathi mofuwo onge mor. l

1049 22 Chuny mamor chalo gi yath maber, a To chuny monyosore tieko teko ng’ato.1b 23 Ng’at marach biro kawo asoya aling’ ling’1 Mondo oketh bura makare. c 24 Rieko nie nyim ng’at ma weche donjone, To wenge ng’at mofuwo bayo abaya nyaka e tung’ piny. d 25 Wuoyi mofuwo kelo kuyo ne wuon-gi Kod chuny lit ne ng’at ma ne onyuole. e 26 Ok en gima ber kumo ng’at makare,1 Kata goyo jo ma imiyo luor. 27 Ng’at ma nigi ng’eyo rito dhoge, f To ng’at mong’eyo pogo weche hore mos. g 28 Kata ng’at mofuwo koling’, ikwane ka ng’at mariek, Kendo ng’at ma rito dhoge e ma ong’eyo pogo weche kare. Ng’at ma pogore gi jowetene luwo gombone owuon; Otamore luwo rieko duto ma nyalo konye. 2 Ng’at mofuwo ok dwar ng’eyo tiend weche; Odwaro mana elo gima nie chunye. h 3 Ka ng’at marach obiro, achaya bende biro,

18

17:22 1 Kata, “tuoyo choke.” 17:23 1 Kata, “e law manie kore.” 17:26 1 Kata, “goyo ng’at makare fain.”

SULA 17 a Nge 12:25 Nge 15:13

b Nge 18:14

4

c Wuo 23:8 d Ekl 2:14 e Nge 15:20

5

f Nge 10:19 Jak 1:19

g Nge 15:4 Ekl 9:17 Jak 3:13

6

 SULA 18 h Nge 10:19

 Kolam mar 2

7

a Nge 11:2 b Nge 10:11 c Rap 1:16, 17

8

Nge 28:21

d 1Ru 21:9, 10 e Nge 13:10

9

f Nge 19:19 g Nge 13:3

10

h Law 19:16 i Nge 26:22 j Nge 10:4 k 1Sa 17:45, 46

11

Za 20:1

l Za 18:2 Za 91:14

m Za 49:6, 7 Nge 11:4 Jer 9:23 Luk 12:19-21

n Nge 11:2 Dan 5:23, 30 Tic 12:21-23

o Nge 22:4 1Pe 5:5

12

NGECHE 17:22–18:12 Kendo ka ma achaya nitie, wich-kuot bende ni kanyo. a Weche manie dho ng’ato chalo gi nam matut. b Soko mar rieko chalo gi aora ma bubni. Ok en gima ber dewo wang’ ng’at ma timbene richo c Kata ketho buch ng’at makare. d Weche mag ng’at mofuwo kelo mana dhawo, e Kendo weche moa e dhoge miyo ichwade. f Dho ng’at mofuwo e ma kelone kethruok, g Kendo lewe keto ngimane e obadho. Weche mag kuoth chalo gi chiemo mamit;1h Gidonjo adonja moriere nyaka e ich. i Ng’at ma jasamuoyo e tich En owadgi ng’at ma ketho gik moko. j Nying Jehova en ohinga motegno. k Ng’at makare ringo kanyo kendo oyudo ritruok. l Mwandu mag jamoko chalone gi dala mochiel motegno; Oparo e chunye ni en ohinga ma doyudie ritruok. m Ka masira pok obiro, chuny dhano ng’awore, n Kendo bolruok e ma kelo duong’. o

18:8 1 Kata, “othonje mamit.”

NGECHE 18:13–19:7 13 Ka ng’ato dwoko wach ka pok owinjo weche duto, Mano en fuwo kod wichkuot. a 14 Chuny ng’ato nyalo miye teko kotuo, b To ng’ano ma dikony chuny monyosore chuth? c 15 Chuny ng’at ma winjo tiend wach bedo mariek, d Kendo it ng’at mariek manyo ng’eyo. 16 Mich ma ng’ato chiwo e ma yawone yo; e Michno miye thuolo mar chopo ir jo ma nigi duong’. 17 Ng’at mokwongo kelo wach nenore makare, f Nyaka ng’at machielono obi ma non wechene. g 18 Ombulu e ma tieko ywaruok e kind ji h Kendo othego thuondi ma piem. 19 Hoyo owadu ma iye owang’ tek moloyo yako dala mochiel motegno, i Kendo nitie ywaruok ma chalo gi lodi milorogo dho rangeye. j 20 Olemo ma dho ng’ato nyago e ma biro pong’o iye; k Gima dhoge owacho e ma biro yieng’e. 21 Lep nigi teko mar kelo tho kata ngima; l Jogo ma ohero tiyo kode biro chamo olemo monyago. m

SULA 18 a Nge 25:8 b Ayu 1:21 2Ko 4:16 2Ko 12:10

c Nge 17:22 d 1Ru 3:7-9 Nge 9:9

e Cha 43:11 Nge 17:8

f 2Sa 16:3, 4 g 2Sa 19:25-27 Nge 25:8

h Jos 14:1, 2 Neh 11:1 Nge 16:33

i Cha 27:41 2Sa 13:22

j 2Sa 14:28 Tic 15:37-39

k Nge 12:14 Nge 13:2

l Mat 15:18 Ef 4:29 Jak 3:6, 9

m Ekl 10:12

 Kolam mar 2 a Nge 31:10 b Nge 19:14 Ekl 9:9

c 2Sa 15:31 Mat 26:49

d 1Sa 19:2, 4 Nge 17:17

 SULA 19 e Nge 15:16 Jak 2:5

f Nge 28:6 g Rum 10:2 h Nge 14:20 i Rap 19:18, 19 j Nge 19:9 k Nge 14:20 l Ekl 9:14, 15 Jak 2:2, 3

1050 22 Ng’at ma oyudo dhako maber oyudo gima ber, a Kendo oyudo ng’wono moa kuom Jehova. b 23 Jachan ka wuoyo to ywagore, Jamoko to dwoko gi gero. 24 Nitie osiepe ma oikore hinyo nyawadgi, c To nitie osiep ma makore gi nyawadgi moloyo kata owadgi. d Ber bedo jachan to iwuotho e tim matir e Moloyo bedo mofuwo to iwacho miriambo. f 2 Ok ber bedo ng’at ma onge gi ng’eyo, g Kendo ng’at ma muomore, timo richo. 3 Fup ng’ato e ma ketho yorene, Kae to chunye sin gi Jehova. 4 Mwandu kelo osiepe mang’eny, To jachan ijwang’o kata mana gi osiepne. h 5 Janeno ma miriambo nyaka kum, i Kendo ng’at ma wacho mana miriambo lilo ok bi tony. j 6 Ji mang’eny temo mondo giyud ng’wono mar jachiwo, Kendo ji ohero mako osiep gi ng’at ma chiwo mich. 7 Owete jachan osin kode; k Osiepege to noringe ma rom nade? l

19

1051 Kata otem sayogi, onge ng’at ma dwoke. 8 Ng’at ma yudo rieko ohero chunye. a To ng’at mong’eyo pogo tiend wach, weche nodhine maber. b 9 Janeno ma miriambo nyaka kum, Kendo ng’at ma wacho mana miriambo lilo biro lal nono. c 10 Ok owinjore mondo ng’at mofuwo odag maber; To rach machal nade ka misumba locho e wi yawuot ruoth! d 11 Rieko miyo i ng’ato ok wang’ piyo, e Kendo oyudo duong’ koweyo ne ng’at mokethone. f 12 Ka ruoth okecho ochalo gi sibuor ma ruto, g To ka omor kodi ochalo gi tho manie lum. 13 Wuoyi mofuwo kelo masira ne wuon-gi. h Kendo dhako ma ralep chal gi ot ma chuer pile. i 14 Ot gi mwandu e pok ma wuoro weyo ne nyithinde, To dhako mariek a kuom Jehova. j 15 Samuoyo kelo nindo matut, To ng’at moluoro tich biro riyo kech. k 16 Ng’at ma luwo chik rito ngimane; l Ng’at ma ok dew yorene, biro tho. m

SULA 19 a Nge 15:32 b Nge 2:2, 5 c Nge 19:5 Fwe 21:8

d 2Sa 3:24 2Sa 3:38, 39 Nge 30:21, 22 Ekl 10:7

e Nge 14:29 Nge 16:32 Jak 1:19

f Cha 50:19-21 Mat 18:21, 22 Ef 4:32

g Nge 16:14 Nge 20:2 Dan 2:12

h 2Sa 16:21, 22 i Nge 21:9, 19 Nge 27:15

j Cha 24:14 Nge 18:22 Nge 31:10

k Nge 23:21 Nge 24:33, 34 2Th 3:10

l Nge 16:17 m Nge 15:32

 Kolam mar 2 a Rap 15:7, 8 Za 37:25, 26 Hib 13:16

b Nge 11:24 Mat 5:7 Hib 6:10

c Nge 13:24 Nge 22:6, 15

d 1Sa 3:12, 13 e 1Sa 24:16-18 1Sa 26:21

f Nge 4:13 g Rap 8:14, 16 Hib 12:7, 11

h Cha 11:6, 7 Cha 50:19, 20 Nge 21:30 Dan 4:35 Tic 5:38, 39

i Mik 6:8 j Nge 14:27 Mal 3:16

k Nge 12:21 l Nge 6:9-11 Nge 15:19 Nge 24:30, 31 Nge 26:14, 15

m Rap 25:2 n Nge 15:5 o Nge 9:9 Nge 21:11

NGECHE 19:8-25 17 Ng’at ma kecho jachan holo Jehova, a To obiro chule1 nikech gik mosetimo. b 18 Rie wuodi sa ma pod nitie geno, c Mondo kik kwani jaketho kotho. d 19 Ng’at ma nigi mirima mang’eny biro yudo chandruok; To kiware, initim kamano pile. e 20 Chik iti king’adoni rieko, yie mondo opuonji, f Eka inibed mariek kinde mabiro. g 21 Chuny ng’ato nyalo chano gik mathoth, To dwach Jehova e ma biro chopo. h 22 Ng’wono ma ng’ato nyiso miyo ji here; i Kendo bedo jachan ber moloyo bedo jamiriambo. 23 Luoro Jehova e ma tero ng’ato e ngima; j Ng’at ma ni kode nodag gi kuwe ma onge gima chande. k 24 Jasamuoyo luto lwete e bakul, To tero lweteno e dhoge tame. l 25 Chwad ja ajara, m mondo ng’at ma ng’eyone tin obed mariek, n Kendo chiw siem ne ng’at ma winjo tiend wach, mondo ng’eyone omedre. o 19:17 1 Kata, “guedhe.”

NGECHE 19:26–20:17 26 Ng’at ma sando wuon-gi kendo ma riembo min-gi En wuoyi ma kelo wichkuot kod achaya. a 27 Wuoda ka iweyo chiko iti ne puonj, Ibiro baro mabor kuom weche mag ng’eyo. 28 Janeno manono ochayo bura, b Kendo dho jaricho muonyo mana richo. c 29 Osekan bura ne jo ajara, d To kede iloso ne dier ng’e jo mofuwo. e Divai kelo achaya, f kong’o kelo koko; g Ng’at ma gigo olalo onge rieko. h 2 Ka ruoth okecho ochalo gi sibuor ma ruto; i Ng’at ma kwinye chalo gi ng’at ma dere. j 3 Ng’at ma ok ohero ywaruok imiyo duong’, k To jo mofuwo duto ohero ywaruok. l 4 Jasamuoyo ok pur ndalo koyo, Omiyo, ndalo keyo okwecho, to ok oyud gimoro.1m 5 Paro manie chuny dhano chalo gi pi manie soko matut, To ng’at mong’eyo pogo weche kare biro twomogi. 6 Ji mang’eny wacho ni gin gi hera madier, Kata kamano, ng’ano

20

20:4 1 Kata nyalo bedo, “Omiyo, e kinde keyo omenyo to ok oyud gimoro.”

SULA 19 a Wuo 20:12 Law 20:9 Nge 20:20 Nge 30:17

7

b 1Ru 21:9, 10 c Nge 4:16, 17 d Nge 9:12

8

e Nge 10:13 Nge 26:3

 SULA 20 f Cha 9:20, 21 Nge 23:29-35

9

g Isa 28:7 h 1Ko 6:10 Gal 5:21 Ef 5:18

i Nge 19:12 Ekl 10:4

10

j 1Ru 2:22-24 k Nge 14:29 2Ti 2:23

11

l Nge 18:6 Ekl 7:9

m Nge 6:10, 11 2Th 3:10



12

Kolam mar 2 a Ayu 1:1 Luk 1:5, 6

b Za 37:25, 26

13

c 1Ru 7:7 d 1Ru 3:28 Za 72:1, 4 Nge 16:12

e Ayu 14:4

14

f Za 51:5 Ekl 7:20 Jak 3:2

g Nge 11:1

15

Amo 8:5 Mik 6:11

h Nge 22:15 i Wuo 4:11 j Nge 10:4

16

k Nge 12:11 l Law 19:13 Nge 21:6

m Nge 3:13-15 n Nge 11:15 o Nge 27:13

17

1052 ma diyud ng’at ma ja adiera? Ng’at makare wuotho e timne matir. a Nyithinde yudo gueth bang’e. b Ka ruoth obet e kome mondo ong’ad bura, c Opiedho weche maricho duto gi wang’e. d Ng’ano ma nyalo wacho niya: “Asepwodho chunya; e Aler kendo aonge richo”? f Ratil mag miriambo kod rapim ma ok kare —Giduto gisino Jehova. g Kata mana nyathi ing’eyo gi timbene, Ka be timbene ni kare kendo ler. h It ma winjo kod wang’ ma neno —Jehova e ma ochueyogi giduto. i Kik iher nindo, nono to ibiro bedo jachan. j Yaw wang’i, to ibiro yudo chiemo moromi. k Jang’iepo wacho, “Gini ok ber, gini ok ber!” To kosedhi, osungore. l Nitie dhahabu, kite mag korol bende ng’eny, To dhok ma wacho weche mag ng’eyo nigi duong’ ahinya. m Kaw law ng’at mochung’ ne ng’ato nono e gowi; n Mak gima nosingoregono ka notimo kamano ne dhako ma wendo. o Chiemo moyud e yo ma ok kare mit ne ng’ato,

1053 To bang’e dhoge biro pong’ gi kuoyo. a 18 Ka ji owuoyo to chenro biro dhi maber, b Go lweny ma in-go kiluwo kaka itayi gi jo mariek. c 19 Jakuoth dhi koni gi koni ka elo weche ma ling’ling’; d Kik imak osiep gi ng’at mohero kuotho. 20 Ng’at ma yanyo wuon-gi gi min-gi, Tache ibiro sim ka mudho odonjo. e 21 Mwandu ma ng’ato yudo e yo mayot Bang’e ok nokelne gueth. f 22 Kik iwach niya: “Anachul richo!” g Gen Jehova h to obiro resi. i 23 Ratil mag miriambo, Jehova osin-go, Kendo rapim ma ok kare ok ber. 24 Jehova e ma chiko ondamo mag ng’ato; j Ere kaka dhano ding’e yorene owuon? 25 En obadho ne ng’at ma rikni singore ni, “Maler!” k To achien eka oparo singruokne. l 26 Ruoth mariek golo joricho, m Kendo oriembo gari mipiedhogo cham kuomgi. n 27 Much dhano e tach Jehova,

SULA 20 a Nge 6:30, 31 b Nge 15:22

28

c Nge 11:14 Nge 24:6 Luk 14:31, 32

d Law 19:16 Nge 11:13 Nge 25:9, 23

29

e Wuo 20:12 Law 20:9 Nge 19:26

f Nge 28:8, 20 1Ti 6:9, 10

30

g Rap 32:35 Nge 24:29 Mat 5:38, 39 Rum 12:17, 19 1Th 5:15

h Za 37:34 i Za 34:7

21

1Pe 4:19

j Za 37:23 Jer 10:23

k Law 27:9

2

l Kwa 30:2 Ekl 5:4, 6 Mat 5:33

m Za 101:8 n Isa 28:27



3

Kolam mar 2 a Za 61:6, 7 b Za 21:7 c Ekl 11:9

4

d Law 19:32 Nge 16:31

e Za 119:71

 SULA 21

5

f Wuo 14:4 Ezr 7:27

g Neh 2:7, 8 Isa 44:28 Fwe 17:17

6

h Za 36:1, 2 Nge 16:2

i 1Sa 16:6, 7 Nge 24:12 Jer 17:10

j 1Sa 15:22, 23 Hos 6:6 Mik 6:7, 8 Mat 12:7

7

k Za 10:4 l Nge 13:4 m Nge 14:29 n Nge 1:19 Nge 20:21

o Za 7:14-16

NGECHE 20:18–21:8 Omenyo chunye ma iye. Hera kod adiera e ma rito ruoth; a Hera e ma osirogo komlochne. b Duong’ mar yawuoyi en tekogi, c To duong’ mar jodongo en lwar manie wigi. d Adhonde kod del moriemo e ma golo richo. e Kendo chwat e ma pwodho chuny ma iye. Chuny ruoth chalo gi aoche mag pi e lwet Jehova. f Ochike kaka odwaro. g Dhano paro ni yorene duto ni kare, h To Jehova e ma nono chuny. i Timo gima kare kendo mowinjore Ber e wang’ Jehova moloyo misango. j Wang’ ma sungore kod chuny ma ng’awore —Richo e taya ma chiko jo ma timbegi richo. k Chenro mag jakinda kelo ohala, l To ji duto ma rikni bedo modhier. m Mwandu ma lep mariambo kelo Chalo gi ong’ueng’o ma lal piyo, en obadho mar tho.1n Timbe mahundu mag joricho biro yweyogi, o Nimar gidagi timo gima kare. Yor jaricho ogondore,

8

21:6 1 Kata nyalo bedo, “en obadho ne jo ma manyo tho.”

NGECHE 21:9-30 To timbe mag ng’at maler oriere tir. a 9 Ber dak e kona mar tado Moloyo dak gi dhako ma ralep. b 10 Chuny ng’at marach gombo richo; c Ok odew nyawadgi. d 11 Ka ikumo ja ajara, ng’at ma riekone tin yudo rieko, Kendo ka ng’at mariek opuonjore, omedo ng’eyone. e 12 Ng’at Makare ng’iyo od jaricho; Otero ng’at marach e kethruok. f 13 Ng’at ma dino ite ne ywak mar jachan En bende koywak, ok bi dwoke. g 14 Mich mochiw ling’ling’ kueyo mirima, h To asoya mopand e kor, kueyo ich-wang’. 15 Ng’ado bura kare miyo ng’at makare mor, i To obwogo jo ma timo richo. 16 Ng’at ma weyo yor rieko Biro yueyo gi oganda mar jo motho. j 17 Ng’at mohero raha biro bedo jachan; k Ng’at mohero divai kod mo ok nobed jamwandu. 18 Jaricho e ma iwarogo ng’at makare, To ja andhoga ibiro kaw kar ng’at matir. l 19 Ber dak e thim Moloyo dak gi dhako ma ralep, kendo ma iye wang’ piyo. m

SULA 21 a Za 37:37 Nge 16:17 1Pe 1:22

b Nge 17:1 Nge 21:19 Nge 25:24 Nge 27:15

c Cha 6:5 Za 36:1, 4

d 1Sa 25:10, 11 e Nge 9:9 Nge 19:25

f Cha 19:29 Za 37:10, 20 2Pe 2:4 2Pe 3:5, 6

g Rap 15:9 Nge 28:27 Jak 5:4

h Nge 18:16 i Za 106:3 j Jak 1:15 2Pe 2:21

k Ekl 7:4 Luk 15:13, 14

l Est 7:10 m Nge 17:1 Nge 21:9 Nge 25:24 Nge 27:15

 Kolam mar 2 a Nge 15:6 Ekl 5:19

b Luk 15:13, 14 c Nge 15:9 Nge 22:4 Mat 5:6 Rum 2:6, 7

d Ekl 7:19 2Ko 10:4

e Za 141:3 Nge 10:19 Ekl 10:20

f Kwa 14:44 Est 6:4

g Nge 6:6-11 Nge 13:4 Nge 19:24

h Za 37:25, 26 Za 112:9 Luk 6:30

i 1Sa 15:22, 23 Nge 15:8 Isa 1:11

j Rap 19:18, 19 Nge 19:5

k Nge 28:14 Nge 29:1

l Nge 11:5 m Kwa 23:7, 8 Nge 19:21 Tic 5:38, 39

1054 20 Mwandu ma nengogi tek kod mo yudore e od ng’at mariek, a To ng’at mofuwo chamo mwandune duto. b 21 Ng’at ma luwo tim makare kod hera madier Biro yudo ngima, tim makare, kod duong’. c 22 Ng’at mariek nyalo loyo dala mar jo roteke Kendo ketho gima ne gigeno. d 23 Ng’at ma rito dhoge gi lewe Geng’o chandruok. e 24 Ng’at ma hedhore, ma jasunga, e nying mowinjore gi Ng’at ma muomore kendo ma ok dew gimoro amora. f 25 Gima jasamuoyo gombo e ma nonege, Nikech lwetene odagi tich. g 26 Odiechieng’ duto ogombo gik mathoth, To ng’at makare chiwo gike ma ok otuono ng’ato gimoro. h 27 Misango mar jaricho ok ber. i To mano kaka orach kochiwe gi paro marach! 28 Janeno ma jamiriambo biro tho, j To ng’at ma chiko ite biro chiwo neno maber. 29 Jaricho wang’e tek, k To ng’at matir chiko yorene maber. l 30 Onge rieko, kata pogo weche, kata paro ma ji ng’ado, ma nyalo geng’o Jehova. m

1055 31 Faras iiko ne odiechieng lweny, a To Jehova e ma kelo warruok. b Ber yiero nying maber moloyo mwandu mathoth; c Ber yudo luor moloyo bedo gi fedha gi dhahabu. 2 Wachni chalre kuom jamwandu gi jachan: Jehova e ma ne ochueyogi giduto. d 3 Ng’at mariek neno masira ka biro kendo opondo, Ng’at ma riekone tin to dhi adhiya kendo ohinyore. 4 Bolruok kod luoro Jehova Kelo mwandu, duong’, kod ngima. e 5 Kuthe kod obadho e ma opong’o yor ng’at ma timbene obam. To ng’at ma ohero ngimane bedo mabor kodgi. f 6 Tieg nyathi e yo monego oluw; g Kata kobedo ng’at maduong’ ok obi a e yorno. h 7 Jamwandu locho e wi jachan, Kendo jagowi bedo misumba ng’at mohole. i 8 Ng’at ma chuoyo tim ma ok kare biro kayo masira, j Kendo ludh mirimbe ibiro kethi. k

22

SULA 21 a Za 20:7 Za 33:17 Isa 31:1

b 2We 20:15, 17 Za 68:20 Fwe 7:10

 SULA 22 c Ekl 7:1 d Tic 17:26 e Za 34:9 Nge 18:12

f Nge 4:14, 15 g Cha 18:19 Rap 6:6, 7 Ef 6:4

h 2Ti 3:14, 15 i 2Ru 4:1 Mat 18:25

j Gal 6:7, 8 k Za 125:3

 Kolam mar 2 a Rap 15:7, 8 Nge 11:25 Hib 6:10

b Za 45:2 Nge 16:13 Mat 5:8

c Tic 13:8-10 d Nge 26:13-15 e Nge 5:3 Ekl 7:26

f Cha 8:21 g Nge 13:24 Nge 19:18

h Za 12:5 Nge 14:31

i Nge 13:20 j Nge 15:14 k Nge 2:10 Nge 24:14

l Nge 15:7

NGECHE 21:31–22:18 9 Ng’at ma jachiwo1 ibiro guedhi, Nikech ochiwo chiembe ne jachan. a 10 Riemb ng’at ma jaro ji, To dhawo biro bedo ma onge; Ywaruok kod ayany biro lal. 11 Ng’at ma chunye ler kendo ma wechene ng’won Nobed osiep ruoth. b 12 Wang’ Jehova rito ng’at ma nigi ng’eyo,1 To oloko weche mag jo andhoga. c 13 Jasamuoyo wacho niya: “Sibuor ni oko! Ibiro nega e laru!” d 14 Dho dhako ma timbene richo en bur matut. e Ng’at ma Jehova okwedo biro nyumore e iye. 15 Fuwo otwere e chuny nyathi, f To kede michwadego biro gole kuome. g 16 Ng’at ma mayo jachan mondo mwandune omedre h Kod ng’at ma miyo jamoko mich Biro doko jadhier. 17 Chik iti, kendo iwinj weche mag jo mariek, i Mondo irwak ng’eyona e chunyi, j 18 Nimar inibed mamor ka ikanogi ei chunyi, k Mondo giduto gibed e dhogi pile. l 22:9 1 Kata, “Ng’at ma wang’e ber.” 22:12 1 Kata, “rito ng’eyo.”

NGECHE 22:19–23:10 19 Apuonji bedo gi ng’eyo kawuononi, Mondo iket geno mari kuom Jehova. 20 Donge asendikoni wechegi, Mondo ang’adni rieko kendo amiyi ng’eyo, 21 Apuonji adiera kod weche migeno, Mondo ichiw dwoko makare ne ng’at ma ne oori? 22 Kik ima jachan nikech odhier, a Kendo kik isand jo ma chandore e dho ranga dala, b 23 Nimar Jehova owuon biro yalo buchgi c Kendo obiro tieko ngima jo ma mayogi. 24 Kik imak osiep gi ng’at ma jamirima Kata kik iriwri gi ng’at ma iye wang’ piyo, 25 Di po ka ipuonjori yorene Ma idonjo e obadho. d 26 Kik ibed e kind jo ma mosore ka gisingore, Kata e kind jo ma chung’ ne ji e gowi. e 27 Ka ionge gi yo ma dichul, Ibiro mayi otandani sa ma inindo! 28 Kik ichor kiewo machon Ma kwereu noseketo. f 29 Be iseneno ng’at molony e tije? Obiro chung’ e nyim ruodhi; g Ok nochung’ e nyim ji ajia.

SULA 22 a Nge 23:10

23

Amo 5:12

2

c 1Sa 24:12

3

b Wuo 23:6

Za 12:5

d Nge 13:20

4

e Nge 6:1-3

5 f Rap 19:14 Nge 23:10 Hos 5:10

g 1Sa 16:18, 19 1Ru 7:13, 14

6

 Kolam mar 2  SULA 23

7

a Nge 28:20 Joh 6:27 1Ti 6:9, 10

b 1Jo 2:16, 17

c Nge 27:24

8

9

d Nge 9:7 Nge 26:4

10 e Mat 7:6

f Rap 19:14 Nge 22:28

1056 Ka ibet piny mondo ichiem gi ruoth, Non maber gima nie nyimi; Ket pala e dwondi1 Ka po ni in ng’at mohero chiemo. Kik igomb chiembe mamit, Nimar en chiemo mar wuondruok. Kik iwe tich bari ndasi ni mondo ibed jamwandu. a Chung’ kendo inyis ni iriek.1 Kichomo wang’i kuomgi, to gilal alala, b Nimar gibiro bedo gi buombegi ka otenga mi gifu e kor polo. c Kik icham chiemb jawuoro;1 Kik igomb chiembe mamit, Nimar en ng’at ma siko paro kaka dichule. Owachoni ni, “chiem kendo imethi,” to kara owuondi awuonda. Ibiro ng’ogo matin ma isechamo Mi wecheni mamit lal nono. Kik iwuo e it ng’at mofuwo, d Nimar obiro chayo wecheni mag rieko. e Kik ichor kiewo machon f Kata donjo e puoth nyathi kich.

23:2 1 Kata, “Dimbri.” 23:4 1 Kata nyalo bedo, “We luwo riekoni.” 23:6 1 Kata, “chiemb ng’at ma nigi wang’ marach.”

1057 11 Nimar Jal ma kedonegi nigi teko; Obiro doknegi kiyalou. a 12 Ket chunyi ne puonj Kendo chik iti ne weche mag ng’eyo. 13 Kik iwe rieyo nyathi. b Nimar kichwade gi kede, ok obi tho. 14 Ibiro chwade gi kede, Mondo ires ngimane kik odhi e Liel.1 15 Wuoda ka chunyi obedo mariek, Chunya nobed mamor. c 16 Chunya ma iye nobed mamor Ka dhogi wacho gik makare. 17 Kik chunyi gomb gik ma joricho timo, d To luor Jehova odiechieng’ duto, e 18 Eka ngimani nodhi maber f Kendo gima igeno ok nolal nono. 19 Wuoda, chik iti mondo ibed mariek, Kendo ta chunyi e yo makare. 20 Kik ibed e kind jo ma madho divai mang’eny, g Kata e kind jowuoro mohero ring’o, h 21 Nimar jamer kod jawuoro nobed modhier, i Kendo nong’no nomi ng’ato rwak lewni moyiech. 22 Winj wuonu ma nonyuoli, 23:14 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 23 a Wuo 22:22, 23 Za 10:14

23

b Nge 13:24 Nge 19:18 Ef 6:4

c Nge 27:11

24

3Jo 4

d Za 37:1

25 e Za 111:10 2Ko 7:1

f Za 37:37 Nge 24:14

g Nge 20:1 Isa 5:11 Rum 13:13 1Pe 4:3

h Nge 28:7 1Ko 10:31

i Rap 21:20, 21 Nge 21:17

26 27

28 29

 Kolam mar 2 a Wuo 20:12 Wuo 21:17 Mat 15:5, 6 Ef 6:1

b Fil 3:7, 8

30

c Nge 4:5 Nge 16:16

31 d Za 107:43

e Nge 22:14

32

f Nge 7:10, 12 Ekl 7:26

g Nge 20:1 Ef 5:18

33

NGECHE 23:11-33 Kendo kik icha minu mana nikech oseti. a Ng’iew adiera kendo kik iuse, b Ng’iew bende rieko, puonj, kod winjo tiend wach. c Wuon ng’at makare nobed mamor gadier; Wuoro ma nigi wuoyi mariek, nomor kode. Wuonu gi minu nobed mamor, Kendo minu ma ne onyuoli noil. Wuoda, miya chunyi, Kendo wang’i obed mamor gi yorena. d Nimar ochot en bur matut, Kendo dhako ma jachode en soko madiny. e Obuto ka jamecho; f Omiyo chwo ma timo andhoga medore. Ng’ano ma nigi masira? Ng’ano ma nigi lit? Ng’ano ma dhawo pile? Ng’ano ma ng’ur? Ng’ano ma nigi adhonde manono? Ng’ano ma nigi wang’ mapek? Mana jogo ma budho ka ma nitie divai; g Jogo ma manyo divai mokiki. Kik ing’i rangi makwar mar divai Sa ma orieny ei okombe kendo oridore mayom, Nimar gikone okecho ka thuol, Kendo ogolo sum ka thuol. Wengeni biro neno gik ma yore yore,

NGECHE 23:34–24:17 Kendo chunyi biro wacho weche maricho. a 34 Ibiro chalo ka ng’at ma onindo e chuny nam, Kendo ka ng’at ma nindo e wi siro mar yie. 35 Ibiro wacho niya: “Ne gigoya to ne ok awinjo lit. Ne gichwada to ne ok ang’eyo. Abiro chiewo sa adi? b Adwaro dhi manye kendo.” Kik nyiego maki gi joricho, Kendo kik igomb bedo kanyachiel kodgi, c 2 Nimar chunygi paro mana mahundu, Kendo dhogi wacho mana weche ma kelo chandruok. 3 Rieko e ma gero ot, d Kendo lony e ma miyo ogurore motegno. 4 Ng’eyo e ma pong’o utene Gi gik mopogore opogore mabeyo kendo ma nengogi tek. e 5 Ng’at mariek nigi teko, f Kendo ng’at ma nigi ng’eyo medo teko. 6 Ibiro goyo lweny maber kiluwo kaka itayi gi jo mariek, g Kendo kokalo kuom jong’ad rieko mang’eny, ji loyo lweny. h 7 Rieko odhiero ng’at mofuwo; i Onge gima dowach e dho ranga dala. 8 Ng’ato ang’ata ma chano richo

24

SULA 23 a Hos 4:11 b Cha 19:33

9

 SULA 24 c Za 26:5 Nge 1:10

d Nge 9:1 Nge 14:1

10 11

e 1Ru 10:23 Nge 15:6

f Nge 8:14 Nge 21:22

12

g Nge 20:18 Luk 14:31, 32

h Nge 11:14 Nge 13:10 Nge 15:22 Tic 15:5, 6

i Nge 14:6 1Ko 2:14



13

Kolam mar 2 a Nge 6:12-14 b Nge 22:10

14

c Za 82:4 d Nge 5:21 Nge 17:3 Nge 21:2

e Za 62:12

15

Mat 16:27 Rum 2:5, 6

f Za 19:9, 10 Za 119:103

g Nge 23:18

16

h Za 34:19 2Ko 1:10

i 1Sa 26:9, 10 Est 7:10

j Ayu 31:29 Nge 17:5 Nge 25:21, 22

17

1058 Noluong ni ja andhoga maduong’. a Chenro mag ng’at mofuwo richo, Kendo ji osin gi ja ajara. b Ka chunyi onyosore chieng’ chandruok, Tekoni nobed manok. Res jo ma itero e tho, Kendo igeng’ jo ma wuotho ka tangni kochomo kar yeng’o. c Kiwacho ni, “Ne ok wang’eyo wachni,” Donge Jal ma nono chuny to ong’eyo? d Ee, Ng’at ma ng’iyi biro ng’eyo Kendo obiro chulo ng’ato ka ng’ato kaluwore gi timbene. e Wuoda, cham mor kich nikech ober; Mor kich moa e peth kich mit. Kamano bende, ng’e ni rieko ber ne chunyi. f Kiyude, ngimani nodhi maber Kendo gima igeno ok nolal nono. g Kik ibut machiegni gi od ng’at makare mondo itimne gima rach; Kik iketh kare moyueyoe. Nimar ng’at makare nyalo lwar dibiriyo, to obiro chung’ kendo, h Kata kamano, masira biro chwanyo jaricho. i Ka jasiki opodho, kik imor, Ka ochwanyore, kik chunyi bed moil. j

1059 18 Nono to Jehova biro neno mano mi enosin kodi, Kendo obiro golo mirimbe kuom jalo. a 19 Kik chunyi nyosre1 nikech joricho; Kik nyiego omaki gi joricho, 20 Nimar jaricho onge gi geno kuom ndalo ma biro; b Taya mar ng’at marach ibiro negi. c 21 Wuoda, luor Jehova kod ruoth. d To kik iriwri gi jo ma ng’anyo, e 22 Nimar masira nobinegi apoya. f Ng’ano mong’eyo kethruok ma ji ariyogo1 biro kelo? g 23 Magi bende gin weche mag jo mariek: Dewo wang’ ng’ato e bura ok owinjore. h 24 Ng’at ma wacho ne jaricho ni, “In kare,” i Ji biro kuong’e kendo ogendni biro kwede. 25 To weche nodhi maber ne jo ma kwere; j Giniyud gueth mang’eny. k 26 Ji biro nyodho dho ng’at ma dwoko wach ratiro.1l 27 Ik tijeni ma oko, kendo iik puotheni; Eka iger odi. 28 Kik ibed janeno ma 24:19 1 Kata, “Kik mirima maki.” 24:22 1 Tiende ni, Jehova gi ruoth. 24:26 1 Kata nyalo bedo, “Dwoko wach ratiro chalo gi nyodho ng’ato.”

SULA 24 a Eze 26:2, 3 Zek 1:15

b Za 73:18, 27 Nge 10:7

c Nge 13:9 d 1Sa 24:6, 7 1Pe 2:17

e 2Sa 15:12 f Kwa 16:2, 31 g Nge 20:2 h Law 19:15 Rap 1:16, 17 Rap 16:19 2We 19:7 1Ti 5:21

i Nge 17:15 j Law 19:17 1Ti 5:20

k Nge 28:23 l Nge 27:5

 Kolam mar 2 a Wuo 20:16 b Ef 4:25 c Nge 20:22 Rum 12:17, 19 1Th 5:15

d Nge 6:10, 11 e Nge 20:4 Nge 22:13 Ekl 10:18

f Nge 10:4 Nge 23:21

 SULA 25 g 1Ru 4:29, 32 Ekl 12:9

h 2We 29:1 i Rap 29:29 Rum 11:33

NGECHE 24:18–25:3 wacho miriambo e wi nyawadu kayiem nono. a Kik iriamb gi dhogi. b 29 Kik iwach niya: “Anatimne mana kaka notimona; Abiro chule kuom gima ne otimona.”1c 30 Ne akadho e but puoth jasamuoyo, d But puoth mzabibu mar ng’at ma onge rieko. 31 Ne aneno koyugno; Kuthe e ma ne oime, Kendo ohingane ne osegore piny. e 32 Ne anono wachno mi arwake e chunya; Ne anene mi apuonjora wachni: 33 Inindie matin, ayula wang’ okwanyie matin, Idol lweti matin mondo iyue, 34 Dhier biro monji ka jakuo, Kendo chandruok ka ng’at momanore gi gik lweny. f Magi bende gin ngeche mamoko mag Solomon, g ma jotich Hezekia h ruodh Juda ne ondiko ka gigologi kuonde ma ne ondikgie: 2 Duong’ mar Nyasaye en keto wach moro ling’ling’, i To duong’ mar ruodhi en nono wach moro adimba. 3 Mana kaka polo ni malo kendo piny tut,

25

24:29 1 Kata, “Abiro chulo kuor.”

NGECHE 25:4-22 E kaka tek ng’eyo gima nie chuny ruoth. 4 Gol chilo kuom fedha, Eka enobed maler chuth. a 5 Gol ng’at marach e nyim ruoth, Mi kom ruodhe nosik kogurore e tim makare. b 6 Kik imiri duong’ e nyim ruoth, c Kendo kik ibed ka ma oyang ne jo ma nigi duong’. d 7 Nimar ber kowachoni ni, “Bi malo kae,” Kar kuodo wiyi e nyim jodongo. e 8 Kik irikni tero wach e od bura, Nimar ibiro timo ang’o bang’e ka nyawadu okeloni wich-kuot? f 9 Los wach manie kindi gi nyawadu, g To kik iel weche ma ling’ling’ mag ng’ato, h 10 Mondo ng’at ma winji kik kuod wiyi Kendo ike wach marach ma ok nyal choki. 11 Wach mowach e kinde mowinjore Chalo gi olembe mag dhahabu moket e bakul mar fedha. i 12 Siem ma ng’at mariek miyo ng’at mochiko ite Chalo gi stadi mar dhahabu, kod tigo mar dhahabu lilo. j 13 Mana kaka ng’ich mar pe e kinde mar keyo E kaka jaote ma ja adiera chalo ne ng’at ma oore,

SULA 25 a Nge 17:3

14 b 1Ru 2:44, 46 Nge 20:28 Nge 29:14

c Nge 27:2

15

d Za 131:1

e Luk 14:8-10 1Pe 5:5

16

f Nge 18:17 Mat 5:25

17 g Mat 18:15

h Nge 11:13

18

i Nge 15:23 Isa 50:4

j Za 141:5 Nge 1:8, 9 Nge 9:8



19

Kolam mar 2 a Nge 13:17

b Mat 5:37

20

c Cha 32:4, 5 Nge 15:1

d Nge 25:27

e Wuo 20:16

21

f Za 137:3, 4

g Wuo 23:5 2Ru 6:21, 22 Nge 24:17 Mat 5:44

h Rum 12:20

22

1060 Nimar omoro chuny ruodhe. a Ng’at ma sungore kuom mich ma pok ochiwo Chalo mana gi boche polo kod yamo ma onge koth. b Horuok mos nyalo loko chuny jatelo, Kendo lep mamuol nyalo toyo chogo. c Ka iyudo mor kich, to cham mana moromi, Nimar kichamo mang’eny to inyalo ng’ok. d Kik iter tiendi e od nyawadu pile, Mondo kik ojog kodi, mi ochayi. Ng’at ma chiwo neno ma miriambo kuom nyawadgi, Chalo mana gi arungu, kata ligangla, kata asere mabith. e Geno ng’at ma ok nyal gen1 e kinde chandruok Chalo mana gi lak motur, kata tielo mowil. Ng’at ma wer ne chuny mool Chalo gi ng’at ma lonyo law e kinde koyo Kendo ka ng’at ma olo magadi e awayo. f Ka kech kayo jasiki miye chiemo ocham; Ka riyo oloye, miye pi omodhi, g Kitimo kamano, to ibiro biwo chuk mach e wiye, h

25:19 1 Kata nyalo bedo, “Geno ja andhoga.”

1061 Kendo Jehova biro guedhi. 23 Yamb nyandwat kelo koth, To lep ma kuotho kelo ich-wang’. a 24 Ber dak e kona mar tado Moloyo dak gi dhako ma ralep. b 25 Wach maber moa e piny mabor Chalo mana gi pi mang’ich ne chuny mool. c 26 Ng’at makare ma luwo pach jaricho Chalo mana gi aora moduwore gi soko mokethore. 27 Ok ber chamo mor kich mang’eny, d Bende, ok ber miyori duong’. e 28 Ng’at ma ok nyal geng’o mirimbe, Chalo mana gi dala ma omonji, kendo ma ohingage omukore. f Mana kaka pe e ndalo oro kod koth e ndalo keyo, E kaka duong’ ok owinjore gi ng’at mofuwo. g 2 Mana kaka winyo ma ringo kendo kaka opija ma fuyo, E kaka kuong’ bende ok bi ma onge gimomiyo.1 3 Faras owinjore gi chwat, dho punda owinjore gi tueyo, h To luth en mar ng’e ng’at mofuwo. i

26

26:2 1 Kata nyalo bedo, “E kaka kuong’ ma kayiem nono kadho akadha.”

SULA 25 a Za 101:5

b Nge 21:9, 19 Nge 27:15

c Nge 15:30 Isa 52:7

d Nge 25:16

e Nge 27:2 Joh 5:44 Fil 2:3

f 1Sa 20:33 Nge 16:32 Nge 22:24, 25 Nge 29:11

 SULA 26 g Nge 30:21, 22 Ekl 10:7

h Za 32:9

i Nge 27:22

 Kolam mar 2 a Mat 21:23-25

b Nge 17:7

c Nge 19:10 Nge 26:1

d 2Pe 2:22

e Nge 12:15 1Ko 3:18 1Ko 8:2

f Nge 22:13

NGECHE 25:23–26:14 4 Kik idwok ng’at mofuwo kaluwore gi fupe, Mondo kik ibed machal kode. 5 Dwok ng’at mofuwo kaluwore gi fupe, Mondo kik opar ni oriek. a 6 Ng’at ma oro jal mofuwo Chalo mana gi ng’at ma turo tiendene, kendo ohinyore owuon. 7 Ngero moa e dho ng’at mofuwo, Chalo mana gi tiend rang’ol ma owengni. b 8 Miyo ng’at mofuwo duong’, Chalo mana gi tueyo kidi e orujre. c 9 Ngero moa e dho ng’at mofuwo, Chalo mana ka buya motimo kuthe e lwet ng’at momer. 10 Ng’at ma ndiko ng’at mofuwo e tich kata ng’ato ang’ata moyudo e yo, Chalo mana gi ng’at ma bayo abaya asere kohinyo ji. 11 Kaka guok dok e ng’okne, E kaka ng’at mofuwo nwoyo fupe. d 12 Be iseneno ng’at ma paro ni oriek? e Nitie geno ne ng’at mofuwo moloye. 13 Jasamuoyo wacho niya: “Sibuor nie ndara, Sibuor nie laru!” f 14 Mana kaka dhoot wirore e chumbe momake,1 26:14 1 Kata, “pata.”

NGECHE 26:15–27:7 E kaka jasamuoyo lokore aloka e otandane. a 15 Jasamuoyo luto lwete e bakul, To ool ahinya ma ok onyal kata tero lweteno e dhoge. b 16 Jasamuoyo paro ni oriek Moloyo ji abiriyo ma dwoko wach gi rieko. 17 Ng’at ma kalo kamoro to iye wang’ gi1 dhawo ma ok mare Chalo mana gi ng’at ma mako it guok. c 18 Janeko ma diro aserni ma kakni, mager, kendo ma neko 19 Chalo gi ng’at ma wuondo nyawadgi kae to owacho ni, “Ne angeri angera!” d 20 Ka yien onge, to mach tho, Ka kuoth onge, to dhawo rumo. e 21 Mana kaka maka miyo mach kakni to yien miyo mach liel, E kaka ng’at ma kwiny kelo miero. f 22 Weche mag kuoth chalo gi chiemo mamit;1 Gidonjo adonja moriere nyaka e ich. g 23 Weche mamit ma wuok e chuny marach Chalo gi agulu ma rieny mobuk gi fedha. h 24 Jasigu wuondo jomoko gi dhoge, To e i chunye okano mana miriambo. 26:17 1 Kata nyalo bedo, “donjore e.” 26:22 1 Kata, “othonje mamit.”

SULA 26 a Nge 6:9 Nge 19:15 Nge 24:33, 34

b Nge 19:24

c 1Th 4:11 1Pe 4:15

d Nge 15:21

e Nge 22:10 Jak 3:6

f Nge 3:30 Nge 16:28 Nge 17:14

g Nge 18:8

h 2Sa 20:9, 10

 Kolam mar 2 a Est 7:10 Za 9:15 Nge 28:10 Ekl 10:8

b Nge 29:5

 SULA 27 c Luk 12:19, 20 Jak 4:13, 14

d Nge 25:27 Jer 9:23 2Ko 10:18

e 1Sa 25:25

f Cha 37:9-11 Nge 14:30 Tic 17:5

g Law 19:17 Mat 18:15

h 2Sa 12:7, 9 Za 141:5 Fwe 3:19

1062 25 Kata bed ni wechene mit manade, kik igene, Nikech nitie gik maricho abiriyo mopong’ e chunye.1 26 Kata ka opando sigune gi miriambo, To timbene maricho ibiro el e lela. 27 Ng’at ma kunyo bur nolwar e iye, Kendo ng’at ma ng’ielo kidi, kidino noduogne. a 28 Lep ma riambo osin gi jo ma ohinyo, To dhok ma riambo kelo hinyruok. b Kik isungri kuom gima kiny, Nikech ok ing’eyo gima odiechieng’ biro kelo. c 2 We ng’at machielo opaki, to ok dhogi iwuon; Jomoko nono, to ok lewi iwuon. d 3 Kidi pek, kuoyo bende pek, To chandruok ma ng’at mofuwo okelo, pek moloyo gik moko ariyogo. e 4 Mirima kwiny, ich-wang’ bende chalo gi ohula, To ng’ano ma nyalo chomore tir gi nyiego? f 5 Siem matir ber moloyo hera mopandi. g 6 Adhonde moa kuom osiepni gin madier, h To nyoth mag jasigu ng’eny.1 7 Ng’at moyieng’ e ma

27

26:25 1 Kata, “Nikech chunye okethore chuth.” 27:6 1 Kata nyalo bedo, “opong’ gi wuond; ichuno.”

1063

8 9

10

11

12

13

14

15

tamore mor kich moa e peth kich,1 To ng’at modenyo, kata gima kech mitne. Ng’at moweyo ode Chalo gi winyo modhi mabor gi ode. Osiep ma rieyi koa e chunye Chalo gi mo kod ubani ma miyo chuny bedo mamor. a Kik ijwang’ osiepni kata osiep wuonu, Kendo kik idhi e od owadu ka iyudo chandruok; Nyawadu man machiegni ber moloyo owadu man mabor. b Wuoda, bed mariek kendo imi chunya mor, c Mondo ayud wach ma dadwokgo ng’at ma jara. d Ng’at mariek neno masira ka biro kendo opondo, e Ng’at ma riekone tin to dhi adhiya kendo ohinyore. Kaw law ng’at mochung’ ne ng’ato nono e gowi; Mak gima nosingoregono ka notimo kamano ne dhako ma wendo. f Ka ng’ato guedho nyawadgi gi dwol maduong’ gokinyi, Ibiro kwan mano ka kuong’. Dhako ma ralep chal gi ot ma chuer ka koth chue. g

27:7 1 Kata, “e ma nyono mor kich moa e peth kich.”

SULA 27 a 1Sa 23:16 Nge 15:23 Nge 16:24

b Nge 17:17 Nge 18:24

c Nge 10:1 Nge 23:15 2Jo 4

d Ayu 1:8, 9

e Nge 18:10 Isa 26:20 Hib 11:7

f Nge 20:16

g Nge 21:9, 19

 Kolam mar 2 a 1Sa 23:16 Hib 10:24, 25

b Nge 13:4

c Cha 39:2 Nge 17:2

d Nge 30:15, 16

e Nge 17:3

f Kol 3:23

g Nge 23:4, 5 1Ti 6:17

NGECHE 27:8-25 16 Ng’at ma nyalo geng’e nyalo geng’o yamo Kendo onyalo mako mo gi lwete ma korachwich. 17 Mana kaka nyinyo piago nyinyo, E kaka ng’ato piago osiepne. a 18 Ng’at ma rito yadh ng’owo biro chamo olembene, b To ng’at ma rito ruodhe biro yudo duong’. c 19 Kaka dhano neno kit wang’e e pi, E kaka chuny ng’ato nenore kuom chuny ng’at machielo. 20 Liel kod kar kethruok1 ok yieng’ ngang’, d Kata mana wenge dhano bende ok yieng’. 21 Agulu ipwodhoe fedha, mach mager ilenyoe dhahabu, e To ng’ato itemo gi pak moyudo. 22 Kata ka iswago ng’ato mofuwo e pany Mana ka cham miyoko, Fupe ok nyal a kuome. 23 Onego ing’e maber kaka kuethni chalo. Rit rombeni e yo maber,1f 24 Nimar mwandu ok sik nyaka chieng’, g Osimbo bende ok en mar tienge duto. 25 Lum mang’ich lal nono, lum manyien twi, 27:20 1 Kata, “Sheol kod Abadon.” 27:23 1 Kata, “Ket chunyi kuom rombeni; Ket pachi kuom rombeni.”

NGECHE 27:26–28:17 Kendo ichoko lum manie gode. 26 Nyiyimbe biro miyi lewni, To nyuogi biro miyi pesa michulogo puodho. 27 Kendo iniyud cha diel moromi, Mondo ipidhgo joodi, kod jotichni ma nyiri. Joricho ringo kata ka onge ng’at ma lawogi, To jo makare gin jochir mana ka sibuor. a 2 Ka richo opong’o piny, piny nobed gi jatelo achiel bang’ machielo, b To ng’at mong’eyo pogo weche, kendo ma nigi ng’eyo e ma nomi jatelo osiki. c 3 Jachan ma mayo ng’at ma chandore d Chalo gi koth ma ketho chiemo duto. 4 Jo ma ok rit chik pako ng’at marach, To jo ma rito chik osin gi joricho. e 5 Jaricho ok nyal ng’eyo tiend gima kare, To jo ma manyo Jehova winjo tiend gik moko duto. f 6 Jachan ma wuotho e tim makare ber Moloyo jamoko ma yorene opong’ gi mibadhi. g 7 Wuoyi ma tiend weche donjone e ma rito chik, To osiep ng’at ma iye lach kelo wich-kuot ne wuon-gi. h

28

SULA 28 a Dan 3:16, 17 Tic 4:13

b 1Ru 16:8, 15 1Ru 16:22

c Dan 4:27 d Nge 14:31 e Kwa 25:6-8 1Sa 15:22, 23 Ef 5:11

f Za 25:14 Mar 4:11, 12 Jak 1:5

g Nge 16:8 Nge 19:1

h Nge 23:20 1Ko 15:33

 Kolam mar 2 a Rap 23:19 b Nge 13:22 Nge 19:17

c Za 66:18 Nge 15:29 Isa 1:15

d Za 7:14-16 e Rap 7:12 Za 37:11, 18 Za 84:11

f Nge 18:11 g Mar 10:21 h 1Ru 17:1-3 Nge 29:2

i 1Sa 15:13-15 j 2Sa 12:13 2We 33:12, 13 Za 32:3, 5 Za 51:1

k Wuo 7:22 Neh 9:29 Nge 29:1 Jer 16:12, 13

l Zef 3:3 Mat 2:16

m Neh 5:15 Amo 4:1

n Isa 33:15, 16

1064 8 Ng’at ma medo mwandune gi ohala moyudo kuom holo ji pesa a Chokogi ne ng’at ma kecho jachan. b 9 Ng’at ma tamore luwo chik —Kata mana lamone jogo chuny. c 10 Ng’at ma wuondo ng’at makare mondo otim richo, biro podho e bur mokunyo owuon, d To ng’at ma onge ketho biro yudo pok maber. e 11 Jamwandu paro ni oriek, f To jachan mong’eyo pogo weche neno gik manie chuny jamwanduno. g 12 Ka jo makare locho, nitie mor maduong’, To ka joricho okawo loch, ji pondo aponda. h 13 Ng’at ma pando richone ok nodhi maber, i To ng’at ma hulo richone kendo weyogi ibiro kechi. j 14 Ng’at mamor en ng’at ma kinde duto ok oluor, To ng’at ma toke tek biro yudo masira. k 15 Ng’at marach motelo ne jo ma onge teko Chalo mana gi sibuor ma ruto, kata dubu ma dwaro monjo ng’ato. l 16 Jatelo ma ok riek tiyo gi tekone marach, m To ng’at ma ok ohero ohala miyudo e yor mibadhi nodag aming’a. n 17 Ng’at ma chunye

1065

18

19

20

21

22

23

24

25

chandore nikech en gi buch remo biro ringo aringa nyaka chieng’ odhi e liel. a Kik ng’ato ang’ata okonye. Ng’at ma ok wuoth e richo ibiro resi, b To ng’at ma yorene ogajore biro podho apoya. c Ng’at ma puro puothe noyud chiemo mang’eny, To ng’at modich gi gik manono nomed bedo modhier. d Ng’at ma ja adiera noyud gueth mang’eny, e To ng’at ma rikni bedo jamwandu lwete ok nodong’ ka ler. f Ok en gima ber dewo wang’ ng’ato; g To ng’ato nyalo timo richo mana ni mondo oyud gima docham. Ng’at ma iye lach rikni manyo mwandu, Ok ong’eyo ni dhier nojuke. Ng’at ma kwero nyawadgi h noyud pwoch mang’eny i Moloyo ng’at ma wuondo awuonda nyawadgi gi lewe. Ng’at ma mayo wuon-gi gi min-gi to wacho ni, “Onge gima rach,” j En osiep ng’at ma kelo kethruok. k Ng’at ma iye lach1 kelo chwanyruok,

28:25 1 Kata nyalo bedo, “Ng’at ma wiye tek.”

SULA 28 a Cha 9:6 1Ru 21:19 Mat 27:3-5

26

b Za 25:21 c Za 73:12, 18 1Th 5:3 Fwe 3:3

d Nge 23:21

27

Luk 15:13, 14

e 1Sa 18:5 Neh 7:2 Za 101:6

f 2Ru 5:20-22 Jer 17:11 1Ti 6:9

28

g Law 19:15 Nge 18:5 Jak 2:1

h 2Sa 12:7, 9 Gal 2:11

i Za 141:5 Nge 27:6

29

j Mar 7:10, 11 k Nge 19:26

 Kolam mar 2

2

a 1Ru 3:11-13 b Nge 3:5 Jer 17:9

c Ayu 28:28

3

d Rap 15:7, 10 Za 41:1 Nge 19:17 Hib 13:16

e Est 8:17

 SULA 29

4

f Wuo 11:10 2We 36:11-13

g 1Sa 2:22-25 2We 36:15, 16

h Est 3:13, 15

5

i Nge 27:11 j Nge 5:8-10 Nge 6:26 Luk 15:13, 14

k 2Sa 8:15

6

Za 89:14 Isa 9:7

l Nge 26:28 Rum 16:18

m Nge 5:22 n Za 97:11 o Za 41:1

NGECHE 28:18–29:7 To ng’at mogeno Jehova weche nodhine maber. a Ng’at mogeno chunye owuon ofuwo, b To ng’at ma wuotho e rieko biro tony. c Ng’at ma konyo jochan ok bi chando gimoro, d To ng’at ma umonegi wengene noyud kuong’ mang’eny. Ka joricho okawo loch, ji pondo, To ka githo, jo makare medore. e Ng’at ma wiye tek kata ka osekwere ding’eny f Biro po mana ka otur kendo ok obi chango. g Ka jo makare ng’eny to ji bedo mamor, To ka ng’at marach e ma locho to ji ywagore. h Ng’at mohero rieko miyo wuon-gi bedo mamor, i To ng’at ma wuotho gi jochode ketho mwandune. j Kuom tim makare, ruoth miyo piny chung’ motegno, k To ng’at ma manyo asoya ketho piny. Ng’at ma pako nyawadgi gi pak manono Chiko obadho ne tiendene. l Richo mag ng’at marach rwake e obadho, m To ng’at makare kok gi ilo kendo obedo mamor. n Ng’at makare dewo ratiro mag jachan, o

7

NGECHE 29:8-26 To ng’at marach ok dew mano kata matin. a 8 Josunga kelo koko e dala, b To jo mariek kueyo mirima. c 9 Ka ng’at mariek ochako yware gi ng’at mofuwo, Koko gi ajara e ma biro betie, to ok gibi tieko ywaruogno. d 10 Jo ma ohero chuero remo osin gi ng’ato ang’ata ma onge ketho, e Kendo gimanyo yo mar nego jo matir.1 11 Ng’at mofuwo golo mirimbe duto, f To ng’at mariek geng’o mirimbe. g 12 Ka jaloch chiko ite ne miriambo, Jotije duto bedo jo maricho. h 13 Wachni chalre kuom jachan kod jasand ji: Jehova e ma miyo wang’gi ler.1 14 Ka ruoth ng’ado buch jochan kare, i Lochne nosik kogurore. j 15 Kede kod siem e ma kelo rieko, k To nyathi mowe aweya kelo ne min mare wichkuot. 16 Ka jo maricho omedore, to richo bende medore, To jo makare biro neno ka jo maricho lwar. l 29:10 1 Kata nyalo bedo, “To ng’at matir manyo kaka dores ngimane.” 29:13 1 Tiende ni, omiyogi ngima.

SULA 29 a Jer 5:28 b Jak 3:6 c Tic 19:29, 35 d Nge 26:4 e Cha 27:41 1Sa 20:31 1Jo 3:11, 12

f Nge 12:16 Nge 25:28

g Nge 14:29 h 1Ru 21:8-11 Jer 38:4, 5

i Za 72:1, 2 j Nge 20:28 Nge 25:5 Isa 9:7

k Nge 22:6 Nge 22:15 Nge 23:13 Ef 6:4

l Za 37:34 Fwe 18:20

 Kolam mar 2 a Hib 12:11 b Hos 4:6 c Nge 19:16 Joh 13:17 Jak 1:25

d Nge 26:3 e Ekl 5:2 Jak 1:19

f Nge 14:29 Nge 21:5

g Nge 15:18 h 1Sa 18:8, 9 Jak 3:16

i Est 6:6, 10 Jak 4:6

j Nge 18:12 Mat 18:4 Fil 2:8, 9

k Law 5:1 l Mat 10:28 Mat 26:75

m 2We 14:11

1066 17 Rie nyathini to obiro miyi kuwe; Kendo obiro miyo ibed gi mor mogundho. a 18 Ka onge fweny, to ji timo gik ma gihero, b To jo mamor gin jo ma luwo chik. c 19 Jatich ok nyal rie mana gi weche kende, Nimar obiro winjo, to ok obi timo kaka inyise. d 20 Be iseneno ng’at ma rikni gi weche? e Nitie geno ne ng’at mofuwo moloye. f 21 Ka odhial jatich a e tinne, Ok obi goyo erokamano bang’e. 22 Ng’at ma ja mirima kelo miero; g Ng’at ma iye siko wang’ timo richo mang’eny. h 23 Sunga mar ng’ato e ma biro duoke chien, i To ng’at ma obolore biro yudo duong’. j 24 Osiep jakuo osin gi ngimane owuon. Onyalo winjo ka idwaro ni ng’ato ochiw neno, to oling’ aling’a. k 25 Luoro dhano en obadho, l To ng’at mogeno Jehova ibiro riti. m 26 Ji mang’eny gombo dhi e nyim jaloch,1 Kata kamano, Jehova e ma miyo ing’ado ne ng’ato bura kare. n

Nge 18:10

n Za 62:12 Luk 18:6, 7

29:26 1 Kata nyalo bedo, “manyo ng’wono kuom jaloch.”

1067 27 Ng’at makare sin gi ng’at ma ok kare, a To ng’at marach sin gi ng’at ma yorene tir. b Magi e weche matut mag Agur wuod Jake, ma ne owacho ne Ithiel, ee, ne Ithiel kod Ukal. 2 Afuwo moloyo ng’ato ang’ata, c Kendo aonge ng’eyo ma dhano onego obedgo. 3 Pok ayudo rieko, Kendo aonge ng’eyo ma Ng’at Maler Moloyo nigo. 4 Ng’ano mosedhi e polo moduogo e piny? d Ng’ano mosechoko yamo gi lwetene ariyo? Ng’ano moseboyo pige nembe e nangane? e Ng’ano moseketo tung’ piny duto? f Nyinge ng’a, to wuode iluongo ni ng’a? Wach ane king’eyo. 5 Weche duto mag Nyasaye gin mopwodhi. g En okumba ne jo ma ogeno kuome. h 6 Kik imed wach moro amora e wechene, i Nono to obiro kumi, Kendo ibiro bedo jamiriambo. 7 Akwayi gik moko ariyo. Yie imiyagi ka pok atho. 8 Gol kuoma miriambo kod weche ma ok adier. j Kik imiya dhier kata mwandu mang’eny.

30

SULA 29 a Za 119:115 Za 139:21

9

b Joh 7:7 1Jo 3:13

 SULA 30 c Ayu 42:3

10 d Joh 3:13

e Isa 40:12

11 f Ayu 38:4

g Za 12:6

12 h Cha 15:1 2Sa 22:31 Za 84:11

i Rap 4:2

13

Fwe 22:18

j Nge 12:22

 Kolam mar 2 a Mat 6:11

14

1Ti 6:8

b Rap 6:10-12

c Dan 6:24

d Law 20:9 Nge 19:26 Mar 7:10, 11

15

e Za 36:1, 2 Isa 65:5 1Jo 1:8

f Za 101:5 Nge 6:16, 17

g Za 14:4 Nge 22:16 Isa 32:7

h Nge 27:20

16

NGECHE 29:27–30:16 We acham mana chiemo moroma. a Mondo kik ayieng’ ma akwedi ka awacho ni, “Jehova to en ng’a?” b Kata kik abed modhier, mi akwel kendo aketh nying Nyasacha. Kik iketh nying jatich e nyim ruodhe, Nono to obiro kuong’i kendo bura biro loyi. c Nitiere tieng’ ma yanyo wuonegi Kendo ok giguedh minegi. d Nitiere tieng’ moro ma paro ni giler e To pok olwokgi mogol chilo kuomgi. Nitiere tieng’ moro ma wengegi opong’ gi sunga Kendo ma neno gi achaya! f Nitiere tieng’ moro ma lekegi chalo gi ligangla Kendo ma dhogi chalo gi pelni mag yeng’o; Gitieko jochan manie piny Kod jo modhier manie kindgi. g Chwe nigi nyiri ariyo ma ywak ni, “Miya! Miya!” Nitie gik moko adek ma ok yieng’ ngang’, Ee, gik moko ang’wen ma ok wach ni, “Oromo!” —Liel1h kod ich ma ok nyuol, Piny ma onge pi,

30:16 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

NGECHE 30:17–31:2 Gi mach ma ok wach ni, “Oromo!” 17 Wang’ ma jaro wuoro kendo ma chayo miyo a —Agege mag hoho biro gole oko, Kendo nyithi otenga biro chame. b 18 Nitiere gik moko adek modhiera ng’eyo, Ee, gik moko ang’wen ma ok ang’eyo korgi: 19 Yor otenga e polo, Yor thuol e lwanda, Yor meli e nam, Kod yor wuoyi gi nyako. 20 Ma e yor dhako ma jachode: Ochiemo, oyweyo dhoge; Kae to owacho ni, “Pok atimo gima rach.” c 21 Nitiere gik moko adek ma miyo piny tetni Ee, gik moko ang’wen ma piny ok nyal yiego: 22 Ka misumba obedo ruoth, d Ka ng’at mofuwo ochiemo mokalo tong’, 23 Ka okend dhako ma ji osin-go, Kendo ka jatich ma nyako omayo dhako mondike dichwo. e 24 Nitiere gik moko ang’wen matindo moloyo e piny, To giriek ahinya: f 25 Ochunglo gin chuech1 ma onge teko, Kata kamano, giiko chiembgi e ndalo oro. g 26 Apwoch-lwanda h gin chuech1 ma tekogi tin, 30:25, 26 1 Kata, “oganda.”

SULA 30 a Nge 23:22

b Law 20:9 Rap 21:18, 21 Nge 20:20

c Nge 7:10, 11

d Nge 19:10 Ekl 10:7 Isa 3:4

e Cha 16:5

f Ayu 35:11

g Nge 6:6-8

h Law 11:5

 Kolam mar 2 a Za 104:18

b Wuo 10:14 Joe 1:4

c Joe 2:7

d Law 11:29, 30

e Kwa 23:24 Isa 31:4

f Nge 26:12

g Nge 27:2

h Nge 26:21

 SULA 31 i Nge 1:8 2Ti 1:5

j 1Sa 1:11, 28

1068 Kata kamano, gigero utegi e lwendni. a 27 Det-bonyo b onge ruoth, To giduto gifuyo ka gichanore maber. c 28 Ogweyo d nyalo wuotho e kor ot ma ok olwar, Kendo odonjo e od ruoth. 29 Nitiere gik moko adek maber ng’iyo ka wuotho, Ee, gik moko ang’wen ma wuotho e yo miwuoro: 30 Sibuor, le ma ratego moloyo duto, Le ma ok oluoro gimoro amora; e 31 Guok ma idhigo dwar; nyuok; Kod ruoth man kod jolweny mage. 32 Ka po ni fuwo osemiyo iting’ori malo f Kata isechano mar timo kamano, Um dhogi gi lweti. g 33 Mana kaka puoyo chak kelo mo Kendo diyo um miyo remo chuer, E kaka chwako mirima kelo miero. h Weche mag Ruoth Lemuel, weche matut ma min-gi nopuonje: i 2 Dawachni ang’o yaye wuoda, Yaye wuoda ma ne anyuolo, Wuoda ma ne asingorago? j

31

1069 3 Kik imi mon tekreni, a Kata luwo yore moseketho ruodhi. b 4 Yaye Lemuel, ok en gima owinjore ne ruodhi, Ee, ok en gima owinjore ne ruodhi madho divai Ok owinjore mondo jotelo owach ni, “Ere divaina?” c 5 Mondo kik gimeth ma wigi wil kod chik Kendo giketh ratiro mag jochan. 6 Mi jo ma chiegni tho kong’o d To jo ma chunygi lit mi divai. e 7 We gimeth mondo wigi owil gi dhier margi; We wigi owil gi chandruogegi. 8 Wuo e lo jo ma ok nyal wuoyo; Ked ne ratiro mag jo ma chiegni tho. f 9 Wuo e logi kendo ing’ad bura e yo makare; Ked ne ratiro mag jochan kod jodhier. g

NGECHE 31:3-22

SULA 31 a Hos 4:11

b Rap 17:15, 17 1Ru 11:1-3 Neh 13:26

c Ekl 10:17 Isa 28:7

d Za 104:15 Mat 27:34

e Jer 16:7

2 [Beth]

11 Chwore ogene gi chunye duto, Onge gima ber ma chwore oremo.

3 [Gimel]

12 E ngimane duto, Otimone chwore mana gik mabeyo, to ok maricho.

13 Omanyo yie rombe kod kitani; Ohero tiyo gi lwetene. a

5 [He]

14 Ochalo gi meli mag ohala, b Okelo chiembe koa mabor.

6 [Waw]

15 Ochiewo kogwen ka piny pod mudho, Mondo omi joode chiemo Kendo omi jotichne ma nyiri chiembgi.1c

7 [Zayin]

f Za 82:4

g Rap 1:16, 17 2Sa 8:15 Za 72:1, 2 Isa 11:4

h Rut 3:10, 11 Nge 12:4 Nge 19:14

 Kolam mar 2 a 1Sa 2:18, 19 Tit 2:3-5

1 [Aleph]

10 Ng’ano ma nyalo yudo dhako malong’o? h Nengone duong’ ahinya moloyo kite mag korol.

4 [Daleth]

b 2We 9:21

c 1Ti 5:9, 10

d Cha 24:15, 20

e Wuo 35:25

f 1Sa 25:18 Nge 19:17 1Ti 2:10 Hib 13:16

16 Omanyo puodho gi kinda, kendo ong’iewe; Opidho puoth mzabibu gi luche.

8 [Heth]

17 Oikore ne tich matek, d Kendo otego bedene.

9 [Teth]

18 Otimo kinda mondo ohande okelne yuto; Tache ok sim gotieno.

[Yod]

19 Gir chuecho nie lwete, Ee, omako gir chwecho e lwete. e

 [Kaph]

20 Orieyo lwete ne jachan, Kendo oyawo lwetene ne jo ma odhier. f

[Lamed]

21 Oonge parruok sa ma piny ng’ich, Nikech joode duto orwakore gi lewni mag koyo.

 [Mem]

22 Oloso ongedene owuon. 31:15 1 Kata, “tich.”

NGECHE 31:23 – EKLESIASTES Weche Mantie SULA 31 Lepe gin mag kitani kod a Rut 4:1 usi ma rajamna. Ayu 29:7, 8

 [Nun]

23 Chwore ong’ere e rangeye mag dala, a Ka ma obetie e kind jodong gweng’.

 [Samekh]

24 Oloso lep kitani kendo ousogi Ouso ne jo ohala misibe.

b Bur 13:22, 23 1Sa 25:30, 31 Est 5:8 Tit 2:3

 Kolam mar 2 a Nge 14:1

 [Pe]

 [Tsade]

27 Orango maber weche mag ode,

 [Resh]

 [Shin]

b 2Ru 9:30 Est 1:10-12 Nge 6:25, 26

c Cha 24:60

26 Owuoyo gi rieko; b Chik mar ng’wono nie lewe.

 [Qoph]

28 Nyithinde a malo kendo wacho ni en ng’at moguedhi; Chwore chung’ kendo pake. 29 Nitiere mon mang’eny ma kitgi long’o, To in iloyogi giduto.

1Ti 5:9, 10 Tit 2:3-5

 [Ayin]

25 Orwakore gi teko kod duong’, Kendo ok oluoro kinde mabiro.

1070 Kendo ok ocham chiemb samuoyo. a

Bur 5:7 1Pe 3:3, 4

30 Ber mar wang’ nyalo wuondo ji kendo chia bende rumo, b To dhako moluoro Jehova ibiro paki. c

 [Taw]

d Rut 3:10, 11

e Rum 16:1, 2

31 Miye pok mowinjore gi gik motimo, d Kendo we tijene okelne pak e dho rangeye mag dala. e

E KLE S IASTE S WECHE MANTIE

1 Gik moko duto gin kayiem nono (1-11) Piny siko nyaka chieng’ (4) Gik moko nwore (5-7) Onge gima nyien e piny (9) Rieko dhano orem (12-18) Lawo yamo (14) 2 Iwuoyo e wi gik ma Solomon notimo (1-11) Rieko dhano konyo mana matin (12-16) Tich matek en mana kayiem nono (17-23)

Chiem, methi, kendo bed mamor gi tich (24-26) 3 Gimoro amora nigi kindene (1-8) Bedo mamor gi ngima en mich mowuok kuom Nyasaye (9-15) Oseket ngima ma nyaka chieng’ e chuny dhano (11) Nyasaye ng’ado ne ji duto bura e yo makare (16, 17) Gikone, dhano gi le duto tho (18-22) Giduto gidok e lowo (20) 4 Sand rach moloyo tho (1-3)

1071

5

6 7

8

EKLESIASTES Weche Mantie –1:4

Paro mowinjore kuom tich (4-6) Ber mar bedo gi osiep (7-12) Bedo ji ariyo ber moloyo bedo ng’ato achiel (9) Ngima ruoth nyalo bedo manono (13-16) Dhi ir Nyasaye gi luor mowinjore (1-7) Jo ma ni piny nigi jo ma oloyogi gi duong’ (8, 9) Mwandu en gi ma nono (10-20) Pesa ok rom jo ma ohero pesa (10) Jatich nindo mamit (12) Mwandu ok kel mor (1-6) Mor gi gik ma in-go sani (7-12) Nying maber kod chieng’ tho (1-4) Ng’at mariek ka rieyi (5-7) Giko ber moloyo chakruok (8-10) Ber mar rieko (11, 12) Odiechienge mabeyo kod maricho (13-15) Kik ibed ng’at ma kalo tong’ (16-22) Gik ma jayalo ne oneno (23-29) Bedo e bwo loch dhano morem (1-17) Rit chike mag ruoth (2-4) Loch dhano kelo hinyruok (9) Ka ok okel kum mapiyo (11)

Weche mag jayalo ma 1 wuod Daudi, kendo ma a

en ruoth ma odak Jerusalem. b 2 Jayalo wacho niya: “Tije duto gin kayiem nono! Tije duto gin kayiem! Ee, gik moko duto gin kayiem nono!” c

9

10

11

12

SULA 1 a 1Ru 8:1, 22 b 1Ru 2:12 2We 9:30

c Za 39:5 Rum 8:20

 Kolam mar 2 a Ekl 2:11 Mat 16:26 Joh 6:27

b Za 78:69 Za 104:5 Za 119:90

Chiem, meth, kendo bed mamor (15) Gimoro achiel ochomo dhano duto (1-3) Bed mamor kata obedo ni tho nitie (4-12) Jo ma otho ok ong’eyo gimoro amora (5) Onge tich e Liel (10) Weche ma apoya (11) Seche moko ji chayo rieko (13-18) Tim matin mar fuwo nyalo ketho nying ng’at mariek (1) Kaka fuwo kelo hinyruok (2-11) Masira ma yudo ng’at mofuwo (12-15) Fuwo mar joloch (16-20) Winyo nyalo fulo gima iwacho (20) Ti maber gi thuolo miyudo (1-8) Bol chiembi e nam (1) Chuo kodhi chakre okinyi nyaka chop odhiambo (6) Bed mamor ka pod itin, to tim kamano e yo mowinjore (9, 10) Par Jachuechni ka pok iti (1-8) Weche mogik mag jayalo (9-14) Weche mag jo mariek chalo gi ludhe mag jokwath (11) Luor Nyasaye madier (13)

3 En ber1 mane ma ng’ato yudo Kuom tijene duto motimo e piny? a 4 Tieng’ achiel oa kendo tieng’ machielo biro, Piny to osiko nyaka chieng’. b 1:3 1 Kata, “ohala.”

EKLESIASTES 1:5–2:3 5 Chieng’ wuok, kendo chieng’ podho; To piyo piyo nono odok ka ma ne oaye, kendo ochako owuok. a 6 Yamo kutho kochomo yo milambo kendo olworo kochomo yo nyandwat; Olworore alwora kamano ma ok ochung’. 7 Aoche duto mol nyaka e nam, to nam ok pong’. b Aochego chako dok ku ma ne giwuokie mondo gimol kendo. c 8 Gik moko duto miyo ji ol; Onge ng’at ma dilergi. Wang’ ok ol gi nenogi; It bende ok pong’ kuom winjogi. 9 Gima osebetie e ma pod biro betie, Kendo gimosetim e ma pod ibiro tim; Onge gima nyien e piny ka. d 10 Be nitie gima ng’ato diwach ni, “Nee, ma en gima nyien”? Gino osebetie chakre chon; Ne entie ka ne pok onyuolwa. 11 Ji ok par tieng’ mosekadho; Bende, ji ok bi paro tieng’ ma biro; Kata gin bende tieng’ ma luwogi ok bi parogi. e 12 An jayalo, asebedo ruodh Israel ka adak Jerusalem. f 13 Ne ang’ado ni ati gi riekona mondo anon

SULA 1 a Cha 8:22 Za 19:6

b Ayu 38:8, 10

c Ayu 36:27, 28 Isa 55:10 Amo 5:8

d Cha 8:22 Ekl 1:4

e Ekl 2:16 Ekl 9:5 Isa 40:6

f 1Ru 11:42 Ekl 1:1

 Kolam mar 2 a 1Ru 4:29, 30

b Ekl 8:16

c Za 39:5, 6 Ekl 2:11, 18 Ekl 2:26 Luk 12:15

d Ekl 2:9

e 1Ru 3:28 1Ru 4:29-31 2We 1:10-12

f Ekl 2:2, 3 Ekl 2:12 Ekl 7:25

g Ekl 2:15 Ekl 12:12

 SULA 2 h Za 104:15 Ekl 10:19

1072 gik moko a duto mosetim e piny b—tije ma kayiem ma dhano odichgo ma Nyasaye osemiyo dhano mondo otim. 14 Ne aneno tije duto mitimo e bwo wang’ chieng’, Ne! Tije duto gin kayiem nono, kendo gichalo mana ka lawo yamo. c 15 Gima obam ok nyal rie, Kendo gima onge ok nyal kwan. 16 Mi ne awacho e chunya niya: “Ne! Aseyudo rieko mang’eny moloyo ng’ato ang’ata ma ne okwongona dak Jerusalem, d kendo asebedo gi rieko kod ng’eyo aketo malach.” e 17 Ne chunya mondo ayud rieko kendo ang’e gima fuwo kod neko en, f kendo mano bende ne chalo mana ka lawo yamo. 18 Nimar rieko mang’eny medo mana parruok, Omiyo kaka ng’ato medo bedo mariek e kaka chunye medo chandore. g Eka nawacho e chunya niya: “We acham ngima mondo ane ber ma mano dikelna.” To ne! Mano bende ne en mana gima nono. 2 Ne awacho ni, “Nyiero en neko lilo!” Kendo napenjora ni, “Mor to konyo gang’o?” 3 Ne ang’ado e chunya ni amadh amadha divai h kaka ahero, riekona to ne pod asikogo. E wi mano, ne adonjora e timbe mag fuwo mo-

2

1073 ndo afweny gima berie moloyo ma dhano onego otim kuom ndalo machuok ma odakgo e piny. 4 Ne atimo gik madongo. a Ne agero ute b kendo ne apidho puothe mag mzabibu. c 5 Ne aloso puothe mabeyo, mi apidhoe kit olembe duto. 6 Ne akunyo yewni mondo ayud pi miolo ne yiende ma ne apidho. 7 Ne an gi jotich ma yawuoyi gi ma nyiri, d bende ne an gi jotich mamoko monyuol e dalana. Ne an gi jamni mang’eny e moriwo dhok gi rombe. Jamniga ne ng’eny moloyo mag ng’ato ang’ata ma ne okwongona dak Jerusalem. 8 Fedha gi dhahabu ma ne achoko f ne gin ma owinjore gi ruodhi kod gwenge madongo. g Ne achoko chwo gi mon ma jower mondo owerna. E wi mano, ne achoko gik ma kelo mor ne yawuot dhano, ee, ne ok an mana gi dhako achiel kende, to ne an gi mon mang’eny. 9 Ne abedo ng’at maduong’ie moloyo ng’ato ang’ata ma nosedak Jerusalem motelona. h E wi mano, riekona nosiko koda. 10 Ne atimo gimoro amora ma ne agombo. i Gima ne chunya gombo ne atimo, nimar chunya ne mor nikech tijena duto matek, kendo mano e ma ne en pokna nikech tijena duto matek. j 11 To ka ne aparo matut e wi tije duto ma ne atimo gi lweta, mi aparo tije matek duto ma ne asechandorago, k ne aneno ni tije duto gin

SULA 2 a 1Ru 9:17-19 2We 9:15, 16

b 1Ru 7:1, 8 c 1Ru 4:25 Wer 8:11

d 1Sa 8:10, 13 1Ru 9:22

e 1Ru 4:22, 23 f 1Ru 9:14, 28 1Ru 10:10 2We 1:15

g 1Ru 10:14, 15 2We 9:13, 14

h 1Ru 3:13 1Ru 10:23

i Ekl 11:9 j Ekl 3:22 Ekl 5:18 Ekl 9:9

k 1Ru 7:1

 Kolam mar 2 a Za 49:10 Ekl 1:14 Ekl 2:16 1Ti 6:7

b Ekl 1:3 Ekl 2:17

c Ekl 1:17 Ekl 7:25

d Nge 4:7 Ekl 7:11, 12

e Nge 4:25 f Nge 14:8 Nge 17:24 Joh 3:19 1Jo 2:11

g Ekl 3:19, 20 Ekl 9:2, 3 Ekl 9:11

h Za 49:10 i Wuo 1:8 Ekl 1:11

j Ekl 6:8 Rum 5:12

k 1Ru 19:2, 4 Jer 20:17, 18

l Ayu 7:6 Ekl 2:21 Rum 8:20

m Ekl 1:14

EKLESIASTES 2:4-18 kayiem nono, kendo gichalo mana ka lawo yamo; a onge tich moro amora e piny man gi ohala madier. b 12 Bang’e, ne aketo chunya mondo ane pogruok manie kind rieko, timbe mag hura,1 kod fuwo. c (Be nitie gima nyien ma ng’ato ditim bang’ gik ma ruoth osetimo? Gimoro amora monyalo timo nosetim) 13 Ne afwenyo ni rieko ber moloyo fuwo, d mana kaka ler ber moloyo mudho. 14 Ng’at mariek wang’e neno, e to ng’at mofuwo wuotho e mudho. f Asefwenyo bende ni gimoro achiel e ma ochomogi giduto. g 15 Mi ne awacho e chunya niya: “Gima timore ne jo mofuwo biro timorena an bende.” h To kare riekona malich konya gang’o? Eka ne ang’ado e chunya niya: “Mae bende en mana thagruok kayiem nono.” 16 Nimar gikone, bed ni ng’ato riek kata ofuwo, wi ji wil kode. i E kinde mabiro, wich biro wil gi ji duto. Koso dibed ni ng’at mariek biro tho e yo mopogore? Donge obiro mana tho kaka ng’at mofuwo tho! j 17 Mano e momiyo asin gi ngima, k nimar aseneno ni tije duto mitimo e piny kelo mana chandruok, nikech tije duto gin kayiem nono, l kendo gichalo mana lawo yamo. m 18 Ne ajok gi gik moko duto ma ne asetiyone matek e piny, n nikech gikone abiro weyogi ne ng’at ma

Ekl 5:16

n Ekl 2:4-8

2:12 1 Kata, “neko.”

EKLESIASTES 2:19–3:10 biro luwo bang’a. a 19 Be nitie ng’at ma ong’eyo ka ng’at ma biro luwo bang’ano nobed mariek kata mofuwo? b Bed ni oriek kata ofuwo, pod obiro kawo gima lucha gi riekona osemiyo abedogo e piny. Ma bende en mana kayiem nono. 20 Omiyo, chunya ne ochako ol gi tije duto ma ne asetiyo matek ka achuerone1 luya e piny. 21 Nikech ng’ato nyalo tiyo matek gi riekone, gi ng’eyone, kod lonyne duto, kata kamano, nyaka owe gik mosetiyone matekgo ne ng’at machielo ma ne ok otiyonegi. c Mae bende en gima nono kendo masira maduong’. 22 Kuom adier, ere ohala ma ng’ato yudo kuom keto chunye e tije kendo tiyo matek e piny? d 23 Nimar, e ngimane duto, tije motimo kelone mana chuny lit gi parruok e kendo chunye ok kuwe mos kata mana gotieno. f Mani bende en gima nono. 24 Onge gima ber ma dhano nyalo timo moloyo chiemo, metho, kendo bedo mamor nikech tije matek mosetimo. g Mano bende asefwenyo ni en mich mowuok e lwet Nyasaye madier, h 25 nimar ng’ano ma chiemo kata metho maber ma loya? i 26 Nyasaye miyo ng’at ma omore rieko, ng’eyo, kod mor. j To jaricho omiyo tij choko gik moko mana mo2:20 1 Kata, “achodone.”

SULA 2 a Za 39:6 Luk 12:20

b 1Ru 12:6, 8 2We 12:1, 9

c Ekl 2:18 Ekl 5:15, 16

d Ekl 1:3 Ekl 3:9

e Ayu 14:1, 2 Luk 12:29

f Cha 31:40, 41

g Rap 12:18 Ekl 3:22 Ekl 8:15 Tic 14:17

h Ekl 3:12, 13 Ekl 5:18, 19

i 1Ru 4:7 1Ru 4:22, 23 1Ru 10:4, 5 1Ru 10:21

j 1Sa 18:14 Nge 3:32, 33 Isa 3:10

 Kolam mar 2 a Rap 6:10, 11 Nge 13:22 Nge 28:8

 SULA 3 b 2Sa 3:31

c Za 39:1

d 1Sa 19:4 1Sa 25:23, 24 Est 4:13, 14 Za 145:11 Nge 9:8

e Za 139:21 Rum 12:9

f Ekl 1:3 Ekl 5:15, 16

1074 ndo ochiwgi ne ng’at ma Nyasaye madier morgo. a Ma bende en mana kayiem nono, kendo ochalo mana ka lawo yamo. Gimoro amora nigi kindene, Nitie kinde ma itimoe gimoro amora e piny: 2 Nitie kinde nyuol gi kinde tho; Kinde pitho gi kinde pudho gima nosepidh; 3 Nitie kinde mar nego gi kinde mar chango; Kinde muko gi kinde gedo; 4 Nitie kinde ywak gi kinde nyiero; Kinde kuyo gi kinde miel; 5 Nitie kinde keyo1 kite gi kinde choko kite; Kinde kwako ng’ato gi kinde ma ok kwakie ng’ato; 6 Nitie kinde manyo gima olal gi kinde weruok kode ni oselal; Kinde kano gimoro gi kinde wito gimoro; 7 Nitie kinde yiecho gimoro b gi kinde twang’o gimoro; Kinde ling’ c gi kinde wuoyo; d 8 Nitie kinde mar hera gi kinde mar sin; e Kinde lweny gi kinde kuwe; 9 Ere ohala ma jatich yudo kuom kinda duto motimo? f 10 Aseneno tije ma Nyasaye osemiyo yawuot

3

3:5 1 Kata, “wito.”

1075 dhano mondo gitim. 11 Gimoro amora ma Nyasaye oseloso ber1 e kindene mowinjore. a E wi mano, oseketo ngima ma nyaka chieng’ e chuny dhano; kata kamano, dhano ok nyal fwenyo ngang’ tije duto mag Nyasaye madier a chakruok nyaka giko. 12 Kuom mano, aseneno ni onge gima ber ma dhano nyalo timo moloyo bedo mamor kendo timo gik makare sa ma pod ongima. b 13 Bende, aseneno ni ji duto onego ochiem kendo ometh kendo obed mamor nikech tijgi matek. Mano en mich mowuok kuom Nyasaye. c 14 Ang’eyo ni gimoro amora ma Nyasaye madier loso biro siko nyaka chieng’. Onge gima inyalo medie kata minyalo golie. Nyasaye madier osetimo kamano mondo dhano oluore. d 15 Gimoro amora ma timore, ne osetimore chon, kendo gima biro timore, bende nosegatimore. e Kata kamano, Nyasaye madier manyo gik ma dhano oseluwo.1 16 Bende, aseneno wachni ka timore e piny: Bura ma dwarore ni ong’ad kare, ing’ado marach, kendo kar timo makare, richo e ma ji timo. f 17 Omiyo, ne awacho e chunya niya: “Nyasaye madier biro ng’ado bura ne jo makare gi jo maricho, g nimar gimoro amora nigi kinde mitimee.” 3:11 1 Kata, “ochanore maber.” 3:15 1 Kata nyalo bedo, “gik mosekalo.”

k Jer 20:18

EKLESIASTES 3:11–4:3 18 Bende, ne awacho ni Nyasaye madier biro weyo weche oyud dhano mondo eka gifweny ni kare gichal achala gi le, 19 nimar, gima ochomo dhano e ma ochomo le; gimoro achiel e ma ochomogi giduto. a Mana kaka dhano tho e kaka le bende tho; much ngima1 ma gin-go giduto chalre achala. b Omiyo, dhano ok oloyo le gi gimoro. Gik moko duto gin kayiem nono. 20 Le gi dhano dhi kamoro achiel. c Giduto ne gia e lowo, d kendo giduto gidok e lowo. e 21 Be nitie ng’at mong’eyo gadier ka be much dhano dhi malo to much le dhi e lowo? f 22 Kuom mano, ne afwenyo ni gima ber moloyo ma dhano nyalo timo e ngimane en bedo mamor gi tijene, g nikech mano e pokne; koso be nitie ng’at ma dimi one gik ma biro timore bang’ kosetho? h Bang’e, ne akawo thuolo mar nono yore duto ma isandogo ji e piny, kendo ne aneno kaka jo ma isando ywak, to onge ng’at ma hoyogi. i Jo ma ne sandogi ne nigi teko, to ne onge ng’at ma ne nyalo hoyo jo ma ne isandogo. 2 Mi ne awacho ni kare ng’at motho winjo maber moloyo ng’at ma pod ngima. j 3 To ng’at ma winjo maber moloyogi giduto en nyathi ma pok onyuol, k nimar pok oneno gik maricho ma timore e piny. l

l Ekl 1:14

3:19 1 Kata, “roho.”

SULA 3 a Cha 1:31 Rum 1:20

b Za 37:3 1Th 5:15

c Ekl 5:18, 19 Isa 65:21, 22

d Jer 10:7 Fwe 15:4

e Ekl 1:9 f Za 82:2 Za 94:16, 21

g Ekl 12:14 Tic 17:31 Rum 2:5, 6

 Kolam mar 2 a Ayu 14:10 Za 39:5 Za 89:48

b Cha 7:22 Za 104:29 Ekl 12:7

c Ekl 9:10 d Cha 2:7, 19 e Cha 3:19 Ayu 10:9

f Za 146:3, 4 Ekl 3:19 Ekl 9:10

g Rap 12:7 Ekl 5:18

h Ayu 14:21 Ekl 6:12

 SULA 4 i Za 69:20 Za 142:4

j Ayu 3:17 Ekl 2:17

4

EKLESIASTES 4:4–5:4 4 Bende, aseneno kaka piem me kind ji a miyo gitimo kinda kendo gitiyo e yo mong’ith; mano bende en gima nono, ma chalo mana ka lawo yamo. 5 Ng’at mofuwo obet abeta ma ok oti kata obedo ni nyawone miyo omedo mana dhero.1b 6 Yueyo matin ber moloyo tich matek manono1 ma chal mana gi lawo yamo. c 7 Ne akawo thuolo mondo anon gima chielo ma onge ohala ma itimo e piny: 8 Nitie ng’at man kende kendo oonge gi watne moro amora. Oonge nyathi kata mana owadgi moro. Kata kamano, osiko odich adicha kotiyo matek to mwandu ok rome. d To ok openjre ni, ‘En ng’ano ma atiyone matek kama ka atuonora gik mabeyo?’ e Mae bende en gima nono kendo thagruok lilo. f 9 Bedo ji ariyo ber moloyo bedo ng’ato achiel g nikech giyudo pok maber kuom tich matek ma gitiyo. 10 Nimar ka achiel kuomgi opodho, nyawadgi nyalo chunge. To nade ng’at man kende kopodho? 11 E wi mano, ka ji ariyo onindo kaachiel, koyo ok bi chamogi. To ere kaka ng’ato achiel diyud liet ka en kende? 12 Inyalo lo ng’ato ka en kende. Kata kamano, ka gin ji ariyo to ginyalo loyo 4:5 1 Hibrania, “kendo ochamo ringrene owuon.” 4:6 1 Hibrania, “Yueyo lwedo achiel ber moloyo tich lwedo ariyo.”

SULA 4 a Gal 5:26 b Nge 6:10, 11 Nge 20:4

c Za 37:16 Nge 15:16 Nge 16:8 Nge 17:1

d Nge 27:20 Ekl 5:10

e Za 39:6 Luk 12:18-20

f Ekl 2:22, 23 g Cha 2:18 Nge 27:17

 Kolam mar 2 a Nge 19:1 Nge 28:6, 16

b 1Ru 22:8 2We 25:15, 16

c 2Sa 7:8 Ayu 5:11

d Cha 41:14, 40 e 2Sa 20:1

 SULA 5 f Za 15:1, 2 g Rap 31:12 Tic 17:11

h 1Sa 13:12, 13 1Sa 15:22 Nge 21:27 Isa 1:13 Hos 6:6

i Kwa 30:2 1Sa 14:24

j Nge 10:19 k Mat 6:25, 34 Luk 12:18-20

l Nge 10:19 Nge 15:2

1076 ng’at momonjogino. Kendo tol mokad gi tonde adek tek chodo. 13 Nyathi modhier to riek oloyo ruoth moti kendo mofuwo, a ma yande winjo siem to koro ok otim kamano. b 14 Nimar kata obedo ni ne onyuol wuoyino1 e dhier kinde ma ne ruodhno locho, c wuoyino nowuok e jela mobedo ruoth. d 15 Ne ang’iyo ji duto ma pod ngima manie piny kendo ne ang’iyo kaka weche ne dhi ne wuoyi mokawo kar ruodhno. 16 Kata obedo ni ji mang’eny mor kode, jo ma dhi biro bang’e ok bi mor kode. e Ma bende en gima nono ma chalo mana gi lawo yamo. Sa moro amora ma idhi e od Nyasaye madier, f bed motang’; ber moloyo kidhi kuno mondo ichik iti g to ok mana mondo igol misango kaka jo mofuwo timo, h nimar ok ging’eyo ni gima gitimono rach. 2 Kik irikni gi wach, bende kik iwuo e nyim Nyasaye madier ka ok iparo mondi e chunyi, i nimar Nyasaye madier odak e polo to in idak e piny. Mano e momiyo wecheni onego obed manok. j 3 Weche mathoth ma ng’ato paro e ma oleko, k kendo ng’at mofuwo wacho weche mang’eny manono. l 4 Ka isingori timo gimoro ne Nyasaye, onego

5

4:14 1 Nyalo bedo ni en nyathi mariekcha.

1077 ichop singonino piyo, a nikech ok omor gi jo mofuwo. b Tim mana kaka isesingori. c 5 Ber moloyo ka ok isingori, kar singori to ok ichop singono. d 6 Kik iwe lewi orwaki e richo, e kendo kik iwach e nyim malaika ni ne obothni. f Ang’o momiyo idwaro ni wecheni owang’ i Nyasaye madier kendo miyo oketh tich lweti? g 7 Mana kaka weche mopong’o chuny ng’ato kelo lek manono, h e kaka wacho weche mang’eny bende ok kony. Omiyo, luor Nyasaye madier. i 8 Kik iluor j ka ineno ka isando jo modhier e pinyu, kendo itamogi e ratichgi, nimar jatelo ka jatelo nigi ng’at moloye gi duong’ kendo jotelogo duto bende nigi jo ma oloyogi gi duong’. 9 Jogo duto pogore gik ma giyudo e piny; kata mana ruoth bende yudo chiembe kowuok e puodho. k 10 Ng’at mohero fedha, fedha ok norome, kendo ng’at mohero mwandu, mwandu ok norome. l Mae bende en gima nono. m 11 Sa ma mwandu medore, jo ma chamogi bende medore. n Omiyo, be nitie ber ma wuon-go yudo mak mana ng’iyogi gi wang’e? o 12 Jatich nindo mamit bed ni ochiemo matin kata mang’eny, jamoko to ok nind nikech mwandune mang’eny miyo oparore. 13 Nitie gima lit ahinya ma aseneno e piny-

SULA 5 a Rap 23:21 Za 76:11 Mat 5:33

b Ekl 10:12 c Kwa 30:2 Za 66:13

d Rap 23:22 Nge 20:25

e Bur 11:35 f Law 5:4 g Za 127:1 Hag 1:11

h Ekl 5:3 i Ekl 12:13 j Ekl 3:16 k 1Sa 8:11, 12 1Ru 4:7 2We 26:9, 10 Wer 8:11

l Ekl 4:8 m Mat 6:24 Luk 12:15 1Ti 6:10

n 1Ru 4:22, 23 o Nge 23:4, 5 1Jo 2:16

 Kolam mar 2 a Nge 23:4, 5 Mat 6:19

b Ayu 1:21 c Za 49:17 Luk 12:20 1Ti 6:7

d Mat 16:26 Joh 6:27

e 1Ti 6:10 f 1Ru 4:20 g Ekl 2:24 Ekl 3:22 Isa 65:21, 22

h 1Ru 3:12, 13 Ayu 42:12

i Rap 8:10 Ekl 3:12, 13 1Ti 6:17 Jak 1:17

j Rap 28:8 Za 4:7

EKLESIASTES 5:5-20 ni, ni ng’ato choko mwandu modhuro to mwandunego kelone mana chandruok. 14 Gimoro marach timore kendo olalo mwandunego duto, kae to onyuolo nyathi ka koro oonge gimoro amora. a 15 Mana kaka ng’ato ne owuok duk e i min mare, e kaka onge gima obiro dhigo ka osetho. b Ok onyal dhi gi gimoro kata bed ni ne otiyone matek. c 16 Mano bende en masira maduong’: Obiro dhi mana kaka ne obiro; omiyo, en ohala mane ma ng’ato yudo kosiko otiyo matek mana kayiem nono? d 17 Ng’atno chiemo pile ka pile e mudho ka en gi parruok mang’eny, gi tuoche, kaachiel gi mirima. e 18 Omiyo, aneno ni ma e gima ber kendo mowinjore: ni ng’ato ochiem, kendo omethi, kendo obed mamor nikech tich matek f ma otimo e piny kuom ndalo machuok ma Nyasaye madier omiyego ngima. Nimar mano e pok ma Nyasaye omiye. g 19 E wi mano, ka Nyasaye madier oguedho ng’ato gi mwandu h kendo oweyone thuolo mondo ochamgi, ng’atno onego okaw pokneno kendo obed mamor nikech tije matek. Ma bende en mich mowuok kuom Nyasaye. i 20 Nyasaye madier biro miyo osik komor kendo ng’atno biro neno ni ndalo kalone mapiyo. j

EKLESIASTES 6:1–7:7 Nitie masira machielo ma bende aseneno e piny, kendo ojatimore ding’eny ne dhano: 2 Nyasaye madier miyo ng’ato mwandu gi duong’ ma onge gima ng’atno digomb kendo; kata kamano, Nyasaye madier ok weye mondo ocham mwandunego, to ng’at moro nono e ma chamogi. Mano en ngima ma onge ohala kendo gima rach miwuoro. 3 Kata ka po ni ng’ato nyalo nyuolo nyithindo 100 mi odag higni mang’eny mobed moti, to e ngimaneno ok oyudo mor moro amora nyaka thone, aneno ni nyathi mobuogi oloye. a 4 Nimar nyathi mobuog biro e piny kayiem nono. Otho ma ok oneno ler, kendo ok chake kata mana nying. 5 Nyathino oloyo jaduong’no kata obedo ni ne ok oneno ler mar odiechieng’ kendo ne ok ong’eyo gimoro amora. b 6 Ere tiende mondo ng’ato odag higni aluf ariyo to onge mor ma oneno? Donge ji duto dhi mana ka moro achiel? c 7 Tije duto matek ma ng’ato timo, otimo mana ne iye; d kata kamano, onge chieng’ ma nowe gomboe chiemo. 8 Ng’at mariek oloyo ng’at mofuwo kod ang’o? e Koso ber mane ma ng’at modhier yudo nikech ong’eyo nyagore gi ngima? 9 Ber mondo ng’ato omor gi gik ma wang’e neno kar gombo gik ma oongego. Mano bende en tim ma onge ohala

6

SULA 6 a Ekl 4:2, 3

b Ayu 3:11, 13 Ayu 14:1

c Ayu 30:23 Ekl 3:20 Rum 5:12

d Cha 3:19 Nge 16:26

e Za 49:10 Ekl 2:15, 16

 Kolam mar 2 a 1We 29:15 Ayu 8:9 Ayu 14:1, 2 Za 102:11

 SULA 7 b Nge 10:7 Nge 22:1 Isa 56:5 Luk 10:20

c Isa 5:11, 12

d Za 119:71 Luk 6:21

e 2Ko 7:10 Hib 12:11

f 1Sa 25:36 Nge 21:17

g Za 141:5 Nge 15:31

h Ekl 2:2

1078 kendo ochalo mana gi lawo yamo. 10 Gimoro amora mantie nosemi nying, kendo kit dhano oseng’ere; omiyo, dhano ok nyal ng’ang’ gi ng’at moloye g i teko. 11 Kaka ng’ato medo wacho weche1 mang’eny e kaka gimedo bedo ma onge ohala; to be nitie gima mano konyogo d hano? 12 Ere ng’at ma ong’eyo gima ber ma dhano onego otim g i ngimane machuok ma onge ohala kendo ma kad ho mana ka tipo? a Bang’ ka ng’ato osetho, be nitie ng’at ma biro nyise gik ma timore e piny? Nying maber ber moloyo mo ma nengone tek, b kendo chieng’ ma ng’ato othoe ber moloyo chieng’ ma onyuolee. 2 Ber dhi e liel moloyo dhi ka ma obagie mor, c nikech tho ochomo dhano duto. Kendo jo mangima duto onego ong’e mano. 3 Kuyo ber moloyo nyiero, d nimar kuyo nyalo miyo ng’ato olok chunye. e 4 Ng’at mariek dhi e dala ma ng’ato othoe kendo paro matut e wi tho, ng’at mofuwo to pache osiko mana e weche mag mor. f 5 Winjo ng’at mariek ka rieyi ber g moloyo yudo pak kuom jo mofuwo. 6 Nyiero h mar jo mofuwo chalo gi riadruok mar kuthe maliel e bwo agulu; kendo en gima nono. 7 Sand nyalo

7

6:11 1 Kata nyalo bedo, “medo gik mang’eny.”

1079 miyo ng’at mariek otimre ka janeko, kendo asoya ketho ng’ato. a 8 Giko mar gimoro ber moloyo chakruokne. Horuok ber moloyo sunga. b 9 Kik ibed ng’at ma chwanyore piyo, c nimar jo mofuwo e ma chwanyore mayot kamano.1d 10 Kik ipenjri ni, “Ang’o momiyo ndalo machon ngima ne ber moloyo ndalogi?” nimar mano ok en penjo ma nyiso rieko. e 11 Rieko kaachiel gi mwandu ber, kendo gikonyo jogo mangima. 12 Rieko nyalo geng’o chandruok f mana kaka pesa bende konyo, g to gima rieko oloyogo pesa en ni: Rieko reso ngima ng’at man kode. h 13 Paruru tije Nyasaye madier, nimar ka Nyasaye oloso gimoro kobam, be nitie ng’at ma nyalo rieyo gino? i 14 E odiechieng’ ma weche odhini maber, bed mamor. j Kata kamano, e odiechieng’ miyudoe masira, ng’e ni Nyasaye e ma oweyo odiechienge ariyogo duto obedie k mondo dhano kik ng’e gik ma biro timorenegi e kinde ma biro. l 15 Onge gima pok aneno e ngimana manononi. m Aseneno ng’at makare ma tho chon kata obedo ni otimo gik makare, n bende aseneno ng’at marach ma dak aming’a kata obedo ni otimo gik maricho. o 7:9 1 Kata nyalo bedo, “mano en tim mifwenyogo ng’at mofuwo.”

SULA 7 a Wuo 23:8 Rap 16:19 1Sa 8:1-3 Nge 17:23

b Nge 13:10 Jak 5:10 1Pe 5:5

c Nge 16:32 Jak 1:19

d Cha 4:5 Est 5:9 Nge 14:17, 29 Nge 29:11

e Luk 9:62 f Nge 4:5, 6 g Nge 10:15 h Nge 3:13, 18 Nge 8:35 Nge 9:11

i Ayu 9:12 Isa 14:27

j Jak 5:13 k Ayu 2:10 Isa 45:7

l Nge 27:1 Ekl 9:11 Jak 4:13, 14

m Za 39:5 n Cha 4:8 1Sa 22:18

o Ayu 21:7 Za 73:12

 Kolam mar 2 a Isa 65:5 Mat 6:1 Rum 10:3 Rum 14:10

b Nge 3:7 Rum 12:3

c Nge 16:18 d Za 14:1 Nge 14:9

e Za 55:23 Nge 10:27

f Fil 4:5 g Nge 21:22 Nge 24:5

h 2We 6:36 Za 51:5 Rum 3:23 1Jo 1:8

i 1Sa 24:9 j Jak 3:2, 8, 9 k Za 36:6 Za 139:6 Isa 55:9 Rum 11:33

l Ekl 1:17 Ekl 2:12

EKLESIASTES 7:8-26 16 Kik ibed ng’at makare mokalo tong’, a bende kik itimri ni iriek ahinya. b Marang’o idwaro hinyori iwuon? c 17 Kik ibed ng’at marach mokalo tong’, bende kik ibed mofuwo. d Marang’o idwaro ni itho ka ndaloni podi? e 18 Ber mako siemni, to machielocha bende kik iwe; f nimar ng’at moluoro Nyasaye makogi giduto. 19 Ng’at mariek tek moloyo jolweny apar ma roteke ma rito gweng’. g 20 Onge ng’at makare e piny ma timo mana gik mabeyo kendo ma ok tim richo. h 21 Kik ichik iti ne gik moko duto ma ji wacho; i kitimo kamano, inyalo po ka iwinjo ka jatichni wuoyo marach kuomi; 22 nikech in bende ing’eyo e chunyi ni isewuoyo marach e wi jomoko nyading’eny. j 23 Ne atiyo gi riekona mondo anon wechego duto mi awacho ni: “Anabed mariek.” To ne otama. 24 Ok wanyal ng’eyo gik mosetimore. Gitut mohewowa. Be nitie ng’at ma ding’egi adier? k 25 Ne aketo chunya mondo anon kendo ang’e rieko, kod gimomiyo gik moko timore. Ne adwaro ng’eyo richo ma fuwo kelo kod gimomiyo timbe mag neko gin mana fuwo lilo. l 26 Nafwenyo ni dhako makech moloyo tho chalo gi obadho mar jadwar, kendo chunye chalo gi gogo mag jolupo. Lwetene bende chalo gi nyororo

EKLESIASTES 7:27–8:14 mitweyogo ji e jela. Ng’at ma timo dwach Nyasaye madier e ma nyalo tony ne dhakono, a jaricho to ok nyal tony e lwete. b 27 Jayalo c wacho niya: “Ma e gima aseyudo bang’ nono gik moko, achiel kachiel. 28 To gima ne asiko ka amanyo ok aseyudo. Kuom ji aluf achiel, ne ayudo dichwo achiel makare, dhako makare to ne onge. 29 Mani kende e gima asefwenyo: Nyasaye madier ne ochueyo dhano ka gin jo makare, d to gin giwegi e ma gisegajore gi weche mang’eny.” e Dipim ng’at mariek gi ng’a? En ng’ano mariek ma ditiek ywaruok?1 Rieko mar ng’ato miyo wang’e rieny kendo wang’e ma yande ojuol bedo mamuol. 2 Awacho niya: “Rit chik ruoth f nikech singruok ma ne itimo e nyim Nyasaye. g 3 Kik irikni wuok e nyime. h Kik idonj e tim marach; i nikech ruoth nyalo timo gimoro amora modwaro, 4 nimar chik ruoth e ma tiyo; j kendo onge ng’at ma nyalo penje ni, ‘Itimo ang’ono?’” 5 Ng’at ma luwo chik ok bi hinyore, k kendo ng’at mariek biro ng’eyo kinde monego otimie gimoro kod yo monego otimego.1 l 6 Gimoro amora nigi kindene kod yo monego otimego,1 m nimar gik ma chando dhano thoth.

8

8:1 1 Kata, “En ng’ano ma nyalo ng’eyo tiend weche?” 8:5 1 Kata, “bura monego ong’ad.” 8:6 1 Kata, “bura monego ong’adne.”

SULA 7 a Cha 39:7-9 b Nge 5:3, 14 Nge 7:22, 23 Nge 22:14

c Ekl 1:1 d Cha 1:26, 31 e Cha 3:6 Cha 6:12 Rap 32:5

 SULA 8 f Nge 24:21, 22 Rum 13:1 Tit 3:1 1Pe 2:13

g 2Sa 5:3 h Ekl 10:4 i 1Ru 1:5, 7 Nge 20:2

j 1Ru 2:24, 25 k Rum 13:5 1Pe 3:13

l 1Sa 24:12, 13 1Sa 26:8-10 Za 37:7

m Ekl 3:17

 Kolam mar 2 a Za 89:48 b Wuo 1:13, 14 Mik 7:3

c Nge 10:7 d Za 10:4, 6 e 1Sa 2:22, 23 f Za 34:9 Za 103:13 Za 112:1 Isa 3:10 2Pe 2:9

g Za 37:10 Isa 57:21

h Ayu 24:24

1080 7 Onge ng’at mong’eyo gima biro timore e kinde ma biro. Omiyo, onge ng’at ma nyalo wacho kaka gino biro timore. 8 Mana kaka onge ng’at ma nyalo chiko muya1 kata geng’e mondo kik owuogi, e kaka onge ng’at ma nyalo geng’o thone. a Mana kaka ok nyal mi jalweny rusa e kinde lweny, e kaka richo ma jo maricho timo ok bi weyogi mondo gitony. 9 Aseneno magi duto, kendo ne aketo chunya mondo ang’e tije duto mosetim e piny e kinde loch dhano, ma en loch ma kelo mana hinyruok. b 10 Ne aneno ka jo maricho ma ne jodonjo ka maler tho kendo ne iyikogi, kae to mapiyo, wi ji wil kodgi e gweng’ ma ne gitimoe richo. c Ngimagi odhi mana ka nono. 11 Nikech jomoko ketho to ok kumgi mapiyo, d mano osemiyo jomoko ochayo piny kendo gitimo gik maricho ma ok gidew. e 12 Kata obedo ni jaricho nyalo timo richo nyadi mia, kendo pod odak aming’a, ang’eyo ni weche biro dhi maber ne ng’at moluoro Nyasaye madier, nikech oluoro Nyasaye gadier. f 13 Mopogore kodgi, weche ok bi dhi maber ne joricho, g kendo kata mana ngimagi ma kalo ka tipo ok bi medore, h nikech ok giluoro Nyasaye. 14 Nitiere gima lit ma timore e piny: Nitie jo maka8:8 1 Kata, “yamo.”

1081 re mitimonegi marach mana ka gima gitimo gimoro marach, a to nitie jo maricho mitimonegi maber mana ka gima gitimo gimoro maber. b Mae bende en gima nono. 15 Kuom mano, an awacho ni ng’ato obed abeda mamor c e ngimane nimar onge gima duong’ ma dhano nyalo timo e piny ma ok mana chiemo, gi metho, kendo winjo maber; magi e gik monego omorgo ndalo duto ma otiyoe matek gi ngima d ma Nyasaye madier omiye e piny. 16 Ne aketo chunya mondo ayud rieko kendo ang’e gik moko duto mitimo e piny e ma ok anind odiechieng’ gotieno. 17 Ne anono gik moko duto ma Nyasaye madier osetimo ma afwenyo ni dhano ok nyal ng’eyo gik moko duto ma timore e piny. f Kata gitem matek manade, ok ginyal ng’eyo. Kata ka giwacho ni giriek kendo ni ginyalo ng’eyo, ok ginyal ng’eyo weche duto gadier. g Omiyo, ne aketo wechego duto e chunya mi ang’ado ni jo makare gi jo mariek kaachiel gi tijegi ni e lwet Nyasaye madier. h Dhano ok ong’eyo hera kod sigu ma ne nitie ka ne pok onyuolgi. 2 Gimoro achiel ochomo dhano duto, i bed ni ng’ato en ng’at makare kata jaricho, j bed ni ng’ato ber, oler kata ok oler, bed ni ng’ato chiwo misango kata ok ochiw misango.

9

SULA 8 a Ekl 7:15 b Za 37:7 Za 73:12

c Za 100:2 d Ekl 2:24 Ekl 3:12, 13

e Ekl 1:13 Ekl 7:25

f Ekl 3:11 Rum 11:33

g Ayu 28:12 Ekl 7:24 Ekl 11:5

 SULA 9 h Rap 33:3 1Sa 2:9 Za 37:5

i Ekl 5:15 j Ekl 8:10

 Kolam mar 2 a Ayu 3:17-19 Ekl 2:15

b Isa 38:19 c Cha 3:19 Rum 5:12

d Za 88:10 Za 115:17 Za 146:4 Isa 38:18 Joh 11:11

e Ayu 7:9, 10 Ekl 2:16

f Ekl 9:10 g Rap 12:7 Za 104:15 Ekl 2:24

h Rap 16:15 Tic 14:17

i Dan 10:2, 3 j Nge 5:18

EKLESIASTES 8:15–9:11 Ng’at maber romre aroma gi jaricho; ng’at ma kuong’ore romre aroma gi ng’at moluoro kuong’ore. 3 Ma e gima lit ma timore e piny: Nikech gimoro achiel ochomo ji duto, a chuny dhano opong’ gi richo; kendo gitimore ka jonekni e ngimagi, kae to githo!1 4 Ng’ato ang’ata ma pod ngima nigi geno, nimar kata guok mangima oloyo sibuor motho. b 5 Jo mangima ong’eyo ni gibiro tho, c to jo motho ok ong’eyo gimoro amora, d kendo gionge pok moro amora nikech wich osewil kodgi. e 6 Hera kod sigu kaachiel gi nyiego ma ne gin-go osedhi kodgi, kendo kargi oselal nono kuom gik ma timore e piny. f 7 Dhi icham chiembi gi mor, kendo imadh divai gi chuny mamor, g nikech Nyasaye madier mor gi tijeni. h 8 Rwak lewni ma rochere pile, kendo kik iwe ma ok iwiro mo e wiyi. i 9 Bed mamor gi chiegi j e ndalo duto mag ngimani manono ma Nyasaye omiyi e pinyni, nimar mano e pokni kendo en e pok miyudo nikech tich matek minyagorigo e piny. k 10 Tim tich moro amora ma lweti oyudo gi tekoni duto, nimar onge tich, kata lony, kata ng’eyo gimoro, kata rieko e Liel1l ka ma idhiye. 11 Aseneno gima chielo e piny, ni jo ma ringo matek

k Ekl 5:18 l Za 115:17 Za 146:3, 4 Isa 38:18

9:3 1 Hibrania, “kae to gidhi e piny jo motho.” 9:10 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

EKLESIASTES 9:12–10:11 ok e ma yomb e ng’wech pile, kendo jo ma thuondi ok e ma lo lweny pile, a kendo jo mariek kinde duto ok yud chiemo, bende jo ma weche donjonegi ok e ma bed jomwandu pile, b kendo kinde moko weche ok dhi maber ne jo ma nigi ng’eyo, c nikech weche ma apoya timore ne ji duto sa asaya. 12 Dhano ok ong’eyo chieng’ thone. d Mana kaka gogo1 mako rech kendo wino mako winyo apoya, e kaka masira bende poyo dhano ma ok onyal buodho. 13 Gima chielo ma ne achako aneno e piny e wi rieko kendo ma ne omora en ma: 14 Ne nitie gweng’ moro matin ma ne nigi ji manok, kendo ruoth moro ma nigi teko ne obiro monje. Ruodhno ne olworo gweng’no te gi chiel motegno. 15 To e gweng’no, ne nitie ng’at moro modhier to riek, kendo ne oreso gweng’no. Kata kamano, onge ng’at ma ne oparo ng’at modhierno. e 16 Ne awacho e chunya niya: ‘Rieko ber moloyo teko; f mak mana ni ji ochayo rieko mar ng’at modhier, kendo ok giwinj wechene.’ g 17 Winjo weche ma ng’at mariek wacho gi dwol mamuol ber moloyo winjo koko mar ng’at ma locho e kind jo mofuwo. 18 Rieko ber moloyo gik lweny, to jaricho achiel nyalo ketho gik mang’eny. h 9:12 1 Kata, “net.”

SULA 9 a 1Sa 17:50 Za 33:16

b Ekl 2:15

c 2Sa 17:23

d Ekl 8:8 Jak 4:13, 14

e Ekl 9:11

f Nge 21:22 Nge 24:5 Ekl 7:12, 19 Ekl 9:18

g Mar 6:3 1Ko 2:8

h Jos 22:20 1Ko 5:6 Hib 12:15

 Kolam mar 2  SULA 10 a Kwa 20:10, 12 2Sa 12:9-11

b Nge 14:8 Nge 17:16

c Nge 10:23

d Nge 13:16 Nge 18:7

e Ekl 8:2, 3

f 1Sa 25:23, 24 Nge 25:15

g 1Sa 26:21 1Ru 12:13, 14

h Nge 30:21-23

i Nge 26:27

1082 Mana kaka lwang’ni motho miyo mo mang’we ng’ar kethore ma dum marach, e kaka tim matin mar fuwo nyalo ketho nying ng’at mariek kendo ma omi luor. a 2 Chuny ng’at mariek miyo oluwo yo maber,1 to chuny ng’at mofuwo miyo oluwo yo marach.2b 3 Kata ng’at mofuwo tem wuotho nade, pod fupe nenore anena, c kendo otimo gik ma miyo ji duto ng’eyo ni ofuwo. d 4 Ka ruoth okecho kodi, bed mos, e nikech bolruok geng’o richo mang’eny. f 5 Nitie gima rach ma aseneno e piny ka; en gima rach ma jo ma nigi teko timo: g 6 Giketo jo mofuwo e telo, to jo ma owinjore gi telo to giweyo. 7 Aseneno ka jotich oidho farese to jotelo wuotho gi tiendegi mana kaka jotich. h 8 Ng’at ma kunyo bur nyalo podho e burno; i kendo ng’at ma muko kor od kidi, thuol nyalo kayo. 9 Ng’at ma kunyo kite, kite nyalo hinyo, to ng’at ma baro yien bende yien nyalo hinye.1 10 Ka ng’ato tiyo gi le ma ok opiagi, obiro tiyo gi teko mang’eny. Omiyo, tiyo gi rieko ber. 11 Ka thuol okayo ng’ato

10

10:2 1 Hibrania, “lwete ma korachwich.” 2 Hibrania, “lwete ma koracham.” 10:9 1 Kata nyalo bedo, “ng’at ma baro yien bende onego otang’ kodgi.”

1083 ka pok oboye, onge ohala ma jabo thuol yudo. 12 Weche ma ng’at mariek wacho miyo ji here, a to ng’at mofuwo tiekore owuon gi dhoge. b 13 Weche ma kwongo wuok e dhoge gin mag fuwo, c kendo weche motiekogo gin neko lilo. 14 Ng’at mofuwo siko wuoyo awuoya. d Kata kamano, dhano to kia gima biro timore kinde ma biro. Be nitie ng’at ma nyalo wachone gima biro timore bang’ kosetho? e 15 Ng’at mofuwo nyagore gi tich matek kayiem nono, nikech ok ong’eyo kata mana yo ma dhi e dala maduong’. 16 En gima lit ahinya ka wuoyi e ma obedo ruoth, f kendo lit ka jotelo chako nyasi mag chiemo gokinyi! 17 Ji mor ka ng’at mariek e ma locho, kendo ka jotelo chiemo mana e seche mowinjore mondo giyud teko to ok ni mondo gimer. g 18 Nikech nyawo mokalo tong’, tat ot nywowore; kendo ot chuer nikech ji ok dwar tich. h 19 Chiemo miyo ji bedo mamor, kendo kong’o miyo ji winjo maber; i kata kamano, pesa to chopo weche duto. j 20 Kik ipar gik maricho kuom ruoth, k kendo kik iwuo marach kuom jomwandu kata mana ka in e odi ma iye; nimar di po ka winyo1 ofulo gima iwa10:20 1 Hibrania, “chuech ma fuyo e kor polo.”

SULA 10 a 1Ru 10:6, 8 Za 37:30 Luk 4:22 Ef 4:29

b Za 64:2, 8 Nge 10:14, 21 Nge 14:3

c 1Sa 25:10, 11 d Nge 10:19 Nge 15:2

e Nge 27:1 Ekl 6:12 Jak 4:13, 14

f 2We 13:7 2We 36:9

g Nge 31:4, 5 h Nge 21:25 Nge 24:33, 34

i Za 104:15 Ekl 9:7

j Ekl 7:12 k Wuo 22:28

 Kolam mar 2  SULA 11 a Nge 22:9 b Rap 15:10, 11 Nge 19:17 Luk 14:13, 14 Hib 6:10

c Za 37:21 Luk 6:38 2Ko 9:7 1Ti 6:18

d Nge 20:4 e Za 139:15 f Ayu 26:14 Za 40:5 Ekl 8:17 Rum 11:33

g Ekl 9:10 2Ko 9:6 Kol 3:23

h Ekl 5:18 Ekl 8:15

i Ekl 12:1

EKLESIASTES 10:12–11:9 cho, kata le man gi buombe onwoyo weche miwacho. Bol chiembi e nam, a nimar bang’ ndalo mang’eny niyudgi kendo. b 2 Pog gigeni ne ji abiriyo kata mana ne ji aboro, c nimar ok ing’eyo masira ma biro timore e piny. 3 Ka boche polo opong’ gi pi, nyaka koth chue e piny; bende ka yath opodho kochomo yo milambo kata yo nyandwat, ka ma olwarieno e ma obiro sikoe. 4 Ng’at ma ng’iyo yamo ok nochwo kodhi, kendo ng’at ma ng’iyo boche polo ok noka cham. d 5 Mana kaka ok ing’eyo kaka much Nyasaye tiyo e choke mag nyathi ma pod ni e ich, e e kaka ok ing’eyo tije mag Nyasaye madier ma timo gik moko duto. f 6 Chwo kodhi chakre okinyi kendo kik lweti yue nyaka chop odhiambo g nimar ok ing’eyo kodhi ma biro twi. Kodhi moko nyalo twi to moko nyalo chwe ma ok otwi, to sa moro ginyalo twi giduto. 7 Ler mar odiechieng’ ber ndi, kendo neno wang’ chieng’ ber. 8 Ka po ni ng’ato odak aming’a to onego obed mamor kuom hignigo duto. h Kata kamano, obed kong’eyo ni ndalo mag mudho nyalo bedo mang’eny! Kuom mano, gik moko duto ma pod biro gin mana kayiem nono. i 9 In rawera, bed mamor ka pod itin, kendo chunyi obed mamor e ndalo ma

11

EKLESIASTES 11:10–12:14 pod in rawera. Tim gik ma chunyi dwaro, kendo dhi ka ma wang’i terie; kata kamano, ng’e ni Nyasaye madier biro ng’adoni bura e wechego duto. a 10 Omiyo, gol e chunyi gik ma nyalo keloni chandruok, kendo kik itim gik ma nyalo hinyo dendi, nimar bedo rawera kendo bedo gi teko gin gik ma lal nono. b Omiyo, par Jachuechni ka pod in rawec ra, ka kinde mag chandruok pok obiro d kendo higni pok ochopo ma iniwachie ni: “Tinde aonge gi mor e ngimana”; 2 kinde ma chieng’, gi ler, gi dwe, kod sulwe pok olokore mudho, e kendo ka pok boche polo ochokore bang’ koth maduong’ chok; 3 e kinde ma jorit ot biro tetnie, kendo chwo ma roteke biro kuloree, kendo mon nowe rego nikech ginok, kendo nyiri ma ng’icho gie dirisa noyud ka piny oyuso; f 4 kinde ma rangeye nolor, kinde ma dwond pong’ marego nodog chien, kinde ma ng’ato chiewoe nikech ywak winyo, kendo dwond nyiri ma wer ok nowinjre malong’o. g 5 Bende, kinde ma ng’ato oluoro idho kuonde maboyo, kendo oluor wuotho e nderni. Bende, kinde ma yadh lozi thiewo ma rachar, h dede yulo ayula, olemo ma miyo ng’ato gombo chiemo bende barore, nikech dhano wuotho ka dhi e ode mosiko i kendo joywak wuotho e ndara; j 6 ka tond fedha pok

12

SULA 11 a Ekl 3:17 Ekl 12:14 Rum 2:6

b Za 25:7 2Ti 2:22

 SULA 12 c Za 71:17 Za 148:7, 12 Luk 2:48, 49 2Ti 3:15

d Za 90:10 e 1Sa 4:15 f Cha 48:10 g 2Sa 19:34, 35 h Nge 16:31 i Ayu 30:23 Ekl 9:10

j Cha 50:7, 10

 Kolam mar 2 a Cha 3:19 Za 146:4

b Cha 2:7 Ayu 27:3 Ayu 34:14, 15 Za 104:29 Isa 42:5

c 1Ru 8:1 d Ekl 1:2, 14 e 1Ru 10:1, 3 1Ru 10:6, 8

f 1Ru 4:29, 32 Nge 1:1

g Nge 16:24 Nge 25:11

h Tic 2:37 Hib 4:12

i Ekl 1:18 j Ayu 28:28 Za 111:10 Nge 1:7

k 1Jo 5:3 l Rap 6:1, 2 Rap 10:12

m Za 62:12 Ekl 11:9 Mat 12:36, 37 Tic 17:31 2Ko 5:10 1Ti 5:24

1084 ogol, kendo bakund dhahabu pok ong’inj, kendo dapi manie soko pok oto, kata gima winyore miywayogo pi e soko matut pok ong’inj matindo tindo. 7 Gikone, dhano dok e lowo a ka ma noaye kendo much ngima dok ne Nyasaye madier ma ne ochiwe. b 8 Jayalo c wacho niya: “Tije duto gin kayiem nono! Ee, gik moko duto gin tich ma nono!” d 9 Jayalo ne nigi rieko kendo ne odhi nyime puonjo ji gik mong’eyo, e bende ne oparo matut kendo notimo nonro adimba mondo ondik ngeche mang’eny e yo mochanore. f 10 Jayalo ne otimo kinda mondo omany weche mamit g kendo ondik weche madier. 11 Weche mag jo mariek chalo g i lud he ma jokwath chikogo jamni, h kata ka musmande ma ogur motegno; wechego oa kuom jakwath achiel. 12 Koro wuoda , mopogore g i weche ma asewachonigi, tang’: Ndiko buge mang’eny onge giko, kendo somogi ahinya bende jonyo del. i 13 Bang’ wacho wechegi duto, koro ma e wach maduong’: Luor Nyasaye madier, j kendo imak chikene, k nimar mano e gima duong’ e ngima dhano. l 14 Nimar Nyasaye madier biro ng’ado bura ne ji kuom gimoro amora ma gitimo moriwo gik ma gitimo aling’ ling’, bed ni gigo beyo kata richo. m

W E R M A M I T M O LOYO W E N D E D U TO WECHE MANTIE

NYA-SHULAM NI E DALA RUOTH SOLOMON (1:1–3:5) 1 Wer mamit (1) Nyako (2-7) Nyi Jerusalem (8) Ruoth (9-11) “Wabiro losoni thiwni mag dhahabu” (11) Nyako (12-14) ‘Jaherana chalona ofuko moting’o manemane ma golo suya mamit’ (13) Jakwath (15) “Ijaber jaherana” Nyako (16, 17) “Ijaber jaherana” (16) 2 Nyako (1) “An mana maua mar safron” Jakwath (2) ‘Maua ma dongo e pewe’ Nyako (3-14) “Kik uchuna gi hera nyaka obi kende” (7) Weche jakwath (10b-14) “Oberana, bi wadhi kodi” (10b, 13) Owete gi nyako (15) “Maknwauru bwe” Nyako (16, 17) “Jaherana en mara, to an mare” (16) 3 Nyako (1-5) ‘Ne amanyo jaherana gotieno’ (1) NYA-SHULAM NI JERUSALEM (3:6–8:4) 3 Nyi Sayun (6-11) Solomon gi jo ma okowe wuoth

4 Jakwath (1-5) “Ijaber jaherana” (1) Nyako (6) Jakwath (7-16a) “Aheri gi chunya duto jaherana” (9) Nyako (16b) 5 Jakwath (1a) Nyi Jerusalem (1b) “Meruru gi weche hera” Nyako (2-8) Owuoyo kuom lekne Nyi Jerusalem (9) “Nyiswae gima jaheranino oloyogo jomamoko?” Nyako (10-16) “Fwenye yot kata mana e dier ji aluf apar” (10) 6 Nyi Jerusalem (1) Nyako (2, 3) “Jaherana en mara, to an mare” (3) Ruoth (4-10) “Ijaber ka Tirza” (4) Weche nyiri (10) Nyako (11, 12) Ruoth (kod jomamoko) (13a) Nyako (13b) Ruoth (kod jomamoko) (13c) 7 Ruoth (1-9a) ‘Mano kaka ijaber, yaye jaherana’ (6) Nyako (9b-13) “An mar jaherana, kendo an e ma ogomba” (10) 8 Nyako (1-4) “Dabedie ni in owadwa” (1) 1085

WER MAMIT MOLOYO WENDE DUTO Weche Mantie –1:10

NYA-SHULAM ODUOGO, ONYISO HERA MADIER (8:5-14) 8 Owete gi nyako (5a) ‘Macha ng’a, mokwako jaheranecha?’ Nyako (5b-7) “Hera nigi teko mana ka tho” (6) Owete gi nyako (8, 9)

Solomon mamitie 1 Wend moloyo wende duto: a

2 “Bi inyodhae gi nyoth mogundho, Nimar herani mit moloyo divai. b 3 Mo miwirorigo golo suya mamit. c Nyingi mit ka mo moyaw dhoge. d Mano e momiyo nyiri duto oheri. 4 Kawa mondo waring wadhi. Ruoth oserwaka e utene ma iye! Wabed mamor kendo wail kodi. Wago mbaka e wi herani, nimar herani mit moloyo divai. Mano e momiyo nyiri oheri. 5 Yaye, nyi Jerusalem, adichol to ajaber, Mana ka hembe Kedar, e kendo ka tandarua f mag Solomon. 6 Kik ung’iya kubwok nikech adichol, Nimar chieng’ e ma oseloko denda kama.

“Ka en ohinga, . . . to ka en dhoot, . . .” (9) Nyako (10-12) “An ohinga” (10) Jakwath (13) ‘Yie awinjie dwondi’ Nyako (14) “Bi gi ng’wech ka mwanda”

SULA 1 a 1Ru 4:29, 32

b Wer 4:10

7 c Nge 27:9 Ekl 9:8 Wer 5:5

d Ekl 7:1

8 e Za 120:5 Eze 27:21

f Wuo 36:14



9

Kolam mar 2 a Wer 6:3

10 b 1Ru 10:28 2We 1:16, 17 Wer 6:4

1086

Owetena ne igi owang’ koda; Omiyo, ne gimiya tij rito puoth mzabibu. Kuom mano, ne ok ayudo thuolo mar loso puotha mar mzabibu. Yaye, jaherana Nyisa ka ma ikwayega jambi, a Nyisa ka ma iterogie yueyo godiechieng’. Ere tiende bedo kaka dhako moumo wang’e gi law1 E kind jamb jokwath weteni?” “A jaber moloyo nyiri duto, ka ok ing’eyo ka ma akwayega, Luw tiend jamni Mondo ikwa nyidieu machiegni gi hembe jokwath.” “Jaherana, ichalona faras ma dhako manie dier farese ma ywayo geche Farao. b Lembi obidhore maber,1

1:7 1 Kata, “nanga ma ng’ato umogo wang’e sama oywago ng’ato.” 1:10 1 Kata nyalo bedo, “Lembi ber obidhore gi yie wiyi mokadi.”

1087 WER MAMIT MOLOYO WENDE DUTO 1:11–2:10 SULA 1 Tigo bende ondiso ng’u3 “Kaka yadh olemo1 e a Wer 4:13, 14 kind yiende bungu, ti maber. E kaka jaherana chalo e 11 Wabiro losoni thiwni kind yawuoyi. mag dhahabu Agombo ahinya bet e Molwor gi fedha.” b Wuo 30:23, 25 tipone, Est 2:12 12 “Seche ma ruoth obet e Za 45:8 Kendo olembene mitna mesane molworore, Wer 4:6 Wer 5:13 sidang’. Mo1 mang’we ng’ar a ma 4 Ne otera e od chiemo,1 awirorago golo suya Mi noliero bendech hera mamit. kuoma.2 13 Jaherana chalona ofuko c Wer 4:13 5 Duog chunya gi mzabibu moting’o manemane motwo; a ma golo suya mamit b Pidha gi olemo,1 Sa ma onindo e kind Nimar hera nega. d Jos 15:20, 62 thundena gotieno. 1Sa 23:29 6 Bade ma koracham 2We 20:2 14 Jaherana chalona gi oteno wiya, c maupe mag henna To bade ma korachwich Modongo e puothe mzaokwaka. b bibu man En-gedi.” d e Wer 4:1 7 Un nyi Jerusalem, Wer 5:2 15 “Mano kaka ijaber kuong’renauru jaherana! Gi nying mwanda c kod A, ijaber miwuoro. Wenyakech manie thim: ngeni chalo gi wenge Ni kik uchuna gi hera f Wer 5:10 e akuru.”  nyaka obi kende. d 16 “Mano kaka in bende SULA 2 8 Awinjo dwond jaherana! ijaber jaherana! Ilombo g Wer 2:16 E cha! Obiro!  wang’ ma tamre gi Oidho gode kendo ochiKolam mar 2 nono. f kore e kor gode kobiro. a 1Sa 30:11, 12 Otandawa en lum 9 Jaherana chalo gi mwamayom. nda, ochalo nyakech 17 Tat odwa olos gi yiend ma chikore. e b Wer 8:3 sida, E cha, ochung’ e tok ohingawa Kendo yiende mag juniOng’icho gie dirisa. pa e ma osirego. Ee, ong’icho gie dirisa “An mana maua mar c 2Sa 2:18 mokenyore. safron ma twi e pap, 10 Jaherana wachona niya: An mana maua ma do‘A malo jaherana, ngo e pewe.” g Yaye, oberana, bi wad Wer 3:5 2 “Kaka maua e kind Wer 8:4 dhi kodi. kuthe E kaka jaherana chalo e 2:3, 5 1 E dho Kisungu en apple. 2:4 1 Hibrania, “ot mimadhoe divai.” kind nyiri.”

2

1:12 1 En kit mo moro ma nengone tek.

e Wer 2:17 Wer 8:14

2 Kata, “Kendo ji duto ne nyalo neno ni ohera.”

WER MAMIT MOLOYO WENDE DUTO 2:11–3:7 SULA 2 11 Ne! Ndalo chwiri a Wer 6:11 osekadho. Kendo koth oselal. b Isa 18:5 12 Maupe osechako loth Joh 15:2 e pap, a Kinde milweroe mzabic Jer 8:7 bu bende osechopo, b 2 Dwond akuche bende d Isa 28:4 c wer e pinywa. Nah 3:12 13 Ng’owo osechiek; d Maupe mag mzabibu e Wer 5:2 Jer 48:28 osemoyo kendo golo suya mamit. f Wer 8:13 A malo jaherana, 3 wuog wadhi. Yaye oberana, bi wag Wer 1:5 Wer 6:10 dhi kodi. 4 14 Yaye, akucha mosokore h Wer 7:10 e kor lwanda, e E buche manie kor got i Wer 1:7 ma rabora, Yie anee wang’i kendo j Wer 2:1 awinjie dwondi, f Wer 6:3 Nimar dwondi mit kendo ijaber.’” g k 2Sa 2:18 15 “Yaye, jowadwa, mak5 nwauru bwe, l Wer 2:9 Maknwauru bwe matiWer 8:14 ndo ma ketho puothe-  wa mag mzabibu, Kolam mar 2 Nimar mzabibuwa  osethiewo.” SULA 3 a Wer 1:7 16 “Jaherana en mara, 6 to an mare. h i b Wer 5:6 Okwayo e pewe mag maua. j 17 Ka piny okuwe kendo c Wer 5:7 tipo bende olal nono, Iduog piyo, yaye jahed Wer 8:2 rana, Duog piyo mana ka e Wer 2:7 7 Wer 8:4 mwanda k kata ka nyal thi nyakech modak e f Wuo 30:23, 24 gode madongo manie Wuo 30:34 kindwa.1

3

2:17 1 Kata, “gode mag Bether.”

g 1Ru 9:22

1088 “Ka ne an e otandana gotieno, Ne achako manyo jaherana. a Ne amanye, to ne ok ayude. b We achung’ adhi amanye e dala duto; E nderni kod kuonde duto ma ji chokoree. Ne amanyo jaherana. Ne amanye, to ne ok ayude. Eka ne apenjo jorit ma wuotho e dala, c ‘Be dunenae jaherana?’ Mapiyo ka asewera kodgi Ne ayudo jaherana. Ne amake matek, ne ok aweye Nyaka ne akele e od mamana, d Mana e od mamana ma ne onyuola. Un nyi Jerusalem, kuong’renauru, Gi nying mwanda kod nyakech manie thim: Ni kik uchuna gi hera nyaka obi kende.” e “Macha ang’o ma wuok e thim ma dhuolore ka irocha, Ma golo suya mar manemane gi ubani miwang’o, Ma nigi suya mar poda ma ja ohala uso?” f “Neuru! En kom Solomon. Chwo 60 ma thuondi olwore, Ee, thuondi moyier mag Israel, g

1089 WER MAMIT MOLOYO WENDE DUTO 3:8–4:9 SULA 3 8 Giduto giting’o ligangla, Giduto ginyuolo rude, Kendo onge kata achiel Giduto otieggi ne lweny. a 1Ru 5:8, 9 moselalo nyathine. Moro ka moro kuomgi 3 Dhogi kwar mana ka usi omanore gi ligangla makwar, e bathe, b 2Sa 12:24 Kendo wecheni mit! Mondo giritre ne gik Nge 4:3  Lembi miumo1 manyalo monjogi e SULA 4 Chalo gi olemb komamudho.” c Kwa 32:1 manga mobar. 9 “En kom1 Ruoth SoloRap 3:12 4 Ng’uti a chalo gi ohinga Wer 6:5-7 mon molos maber,  mar Daudi b Ma ne oloso gi yien Kolam mar 2 Moger gi kite modhi mowuok Lebanon. a a Wer 1:10 malo, 10 Tiendene olos gi fedha, Molierie okumbni Ka ma itenruokie olos gi aluf achiel, dhahabu. Okumbni molworore Ka ma ibetie olos gi usi b Neh 3:25 mag jo ma thuondi. c Wer 7:4 ma rajamna. 5 Thundeni ariyo chalo gi Nyi Jerusalem nyithi mwanda ariyo, Ne oduso iye maber.” Nyithi mwanda ma 11 “Un nyi Sayun, c 2Sa 8:7 rude, d wuoguru oko 2Ru 11:10 Ma kwayo e dier Mondo une Ruoth maupe.”1 Solomon 6 “Ka pok yamo mokue Korwako osimbo mar ochako kutho kendo d Wer 7:3 arus ma min-gi b ne tipo bende olal nono, olosone Abiro dhi e god Chieng’ ma ne okendoe, manemane Ee, chieng’ ma ne omoKendo e god ubani.” e e Ekl 2:5 rie sidang’.” 7 “Yaye jaherana! Gik “Mano kaka ijaber jahemoko te beyo kuomi, f rana! Onge mbala kata achiel A, ijaber miwuoro! kuomi. f Wer 4:1 Wengeni miumo gi law 8 Jaherana, wawuog chalo gi wenge akuru! Lebanon, Yie wiyi chalo kueth Bi waa Lebanon. g mag diek Lor e got Amana, g Rap 3:25 Ma ridore e gode mag Lor e got Senir, kod got Gilead. c Hermon, h 2 Lekeni tar mana ka Kuonde ma sibuor gi rombe moa liel h Rap 3:8, 9 kwach odakie. Za 133:3 Ka rombe molwok 9 Aheri gi chunya duto jamaler. herana, i yaye nyamera,

4

3:9 1 Tiende ni, kom mopedh maber ma ne iting’ogo jotelo.

i Nge 5:18, 19

4:3 1 Kata, “miumo gi law.” 4:5 1 Tiende ni, maupe mag ondanyo.

WER MAMIT MOLOYO WENDE DUTO 4:10–5:3 SULA 4 Wang’ ming’iyago dia Wer 7:12 chiel kende otoya, Inyong’a gi tigo ma iliero 16 e ng’uti! b Wer 1:2, 4 10 Yo minyisogo hera mora matek, a yaye jaherana, nyamera, c Est 2:12 Yo minyisogo hera moro Wer 1:12 chunya moloyo divai, b Kendo mo miwirorigo d Nge 16:24 dum mamit moloyo moc dhi duto. e Wer 5:1 11 Jaherana, mor kich ndong’ e dhogi. d Mor kich gi chak opof Joh 12:3 ng’o lewi, e Kendo lepi golo suya mamit ka yiend Lebanon. g Isa 43:24 12 Nyamera, jaherana ichalo gi puodho ma jaber h Nge 7:17 mochiel motegno, Ka puodho mochiel, kendo ka soko molor i Za 45:8 dhoge motegno. 13 Ichal1 gi puodho ma j Wuo 30:23, 24 jaber mopidhie 2 Wuo 30:34 komamanga Eze 27:2, 22  Mopidhie olembe mabeyo moloyo, kaachiel Kolam mar 2 a Jer 18:14 gi henna, kod yiende  mag kofer, SULA 5 f 14 Ee, maua mar kofer b Wer 4:16 kod safron, odundu ma nigi suya mamit g kod dalasini, h c Wer 4:13, 14 Kod kit yien man gi manemane, ubani, d Wer 4:11 kod aloe, i Kaachiel gi yiende ma3 moko duto ma bende e Wer 1:2 golo suya mamit. j 15 Ichal soko manie puof Wer 3:1 dho mapige liw kendo ler.

5

4:13 1 Kata nyalo bedo, “Pien dendi.”

g Luk 2:8

1090 Ichal ka aoche mamol kowuok Lebanon. a In yamb nyandwat, tugri! In yamb milambo, bi. Kudhi1 e puotha, Mondo tikne mang’we ng’ar olandre.” “We mondo jaherana obi e puothe Mondo ocham olembene mabeyo.” “Asebiro e puotha, b Yaye nyamera, jaherana. Asechoko manemane kod gik mang’we ng’ar. c Asechamo peth kich kod mor kich; Asemadho divaina kod chaga.” d “Chiemuru, osiepena! Methuru kendo meruru gi weche hera.” e “Nindo otera, chunya to neno. f Awinjo ka jaherana dwong’o dhoot! Ka owachona niya: ‘Yawna nyamera, yaye jaherana, Akucha, ionge kata mbala! Yie wiya ng’ich nikech tho, Tho motieno omako yie wiya.’ g “‘Aselonyo kandhona. Be onego arwake kendo? Aseluoko tiendena. Be onego alilgi e lowo kendo?’

4:16 1 Kata, “Kudhi mokue.”

1091 WER MAMIT MOLOYO WENDE DUTO 5:4–6:2 SULA 5 4 Jaherana osegolo lwete Fwenye yot kata mana e e otuchi manie dhoot, a Wer 3:1, 3 dier ji aluf apar.  Kendo koro chunya go11 Wiye en dhahabu, dhaKolam mar 2 mbe matek. habu maler mopwodhi. a Wer 6:2 5 Ne achung’ mondo adhi Yie wiye bende fwayore ayaw ne jaherana ka it othith, dhoot; Yie wiye rateng’ mana Ka lwetena ndong’ mor ka yie agak. manemane, 12 Wengene chal ka akuche Kendo mo ma ne nie lith manie tiend aora, lwetena Ma luokore e chak, Ne omienore e pata mar Akuche manie bath dhoot. yawo mopong’. 6 Ne ayawo ne jaherana, 13 Lembe ber ka puoth To ne ayudo ka oonge, maupe, a ne osea. Puodho ma gik ma golo Ne awinjo marach1 suya mamit ogaworee. ka ne ayudo ni osea. b Wer 1:13 Dhoge chalo gi mau Ne amanye, to ne ok ma ndong’o mor ayude. a manemane. b Ne aluonge, to ne ok 14 Lith lwetene chalo dhaodwoka. habu, orwakie kite mag 7 Jorit ma lworore e dala krisolait. noromo koda. Iye chalo gi tung liech Ne gigoya, ne gihinya. mapoth momwonie kite Jorit ma ne rito e ohimag safir. nga ne omaya abo15 Ogwendene chalo gi sirlana.1 ni moso e buche molos 8 Un nyi Jerusalem, gi dhahabu maler. kuong’renauru: Ochal gi Lebanon, ober Ni ka uneno jaherana, ka yiende mag sida. c c Za 92:12 To ubiro nyise ni hera 16 Dhoge mit ka mor kich, nega.” Kendo gik moko te beyo 9 “Nyiswae gima jaheranikuome. d no oloyogo jomamoko, Koro un nyi Jerusalem, Yaye in nyako ma jaber ma e jaherana ma wamoloyo nyiri duto? herorego.” Nyiswae gima jaherani“Jaherani odhi kanye, no oloyogo jomamoko Yaye nyako ma jaber Momiyo idwaro ni wamoloyo nyiri duto? kuong’reni kamano.” Ne oluwo yo mane? 10 “Jaherana jaber mapichYienwa mondo wakonyi ni kendo osilwal; manye.” 2 “Jaherana ne oridore e 5:6 1 Kata, “chunya ne otho.” 5:7 puothe mwalo, 1 Kata, “otamba ma ng’ato gaworego.” d Wer 2:3

6

WER MAMIT MOLOYO WENDE DUTO 6:3–7:2 SULA 6 Ne oridore e puoth a Wer 1:7 maupe, Wer 2:16 Mondo okwa kuno 10 Kendo mondo opon maupe. a b Wer 7:10 3 Jaherana en mara, b To an mare. Okwayo e pewe mag c Wer 2:16 maua.” c d 4 “Jaherana, ijaber ka Tirza,1e d Wer 1:9 Ijaber ka Jerusalem, f 11 Imako dho ji mana ka jolweny molworo e 1Ru 14:17 bendechegi. g 1Ru 15:33 h 5 Asayi, yie iwe ng’iya kamano Nimar wang’i nega. f Za 48:2 Yie wiyi chal gi kueth mag diek Ma ridore e gode mag g Wer 6:10 Gilead. i 12 6 Lekeni tar mana ka rombe h Wer 1:15 Moa lwoki. Wer 4:9 Wer 7:4 Giduto ginyuolo rude, 13 Kendo onge kata achiel moselalo nyathine. i Wer 4:1-3 7 Lembi miumo gi law Chalo gi bath olemb komamanga. j 1Ru 11:1 8 Kata bed ni nitie mond ruoth 60 Kod mond ruoth k Wer 2:14 mamoko 80  Kaachiel gi nyiri mokalo Kolam mar 2 akwana, j a Wer 6:4 9 An to achiel kende e akucha, k oberana ma onge mbala. b Ekl 2:5 En e nyar min kende. 2 Ma chuny min ohero.

7

6:4 1 Kata, “Dala ma Jaber.”

c Wer 1:6

1092 Nyiri duto monene pake. Mond ruoth duto bende pake. ‘Nyako ma rieny ka wang’ chieng’ ma wuokni en ng’a, Ma jaber ka dwe, Ma ler ka ler mar wang’ chieng’, Kendo ma mako dho ji mana ka jolweny molworo bendechegi?’” a “Ne aridora mwalo e puoth nas b Mondo ane ka gisechako twi, Kendo ane ka yiend mzabibu osechako loth, Kata ka dibed ni yiend komamanga osechako thiewo. To apoya nono, Gombona ne omiyo Achopo e geche osiepena ma jotelo.” “Nya-Shulam, duogi! Yaye duogi, Yie iduogi mondo waneni!” “Ang’o momiyo udwaro neno Nya-Shulam?” c “Ochalo miel mimielo gi grube ariyo!”1 “Yaye nyar jaduong’ Mano kaka tiendi beyo e wuoche mirwako! Embeni ochwere mondisore ka gik dusruok Gichal gik ma japecho molony oloso. Pendi en bakul

6:13 1 Kata, “miel mar Mahanaim.”

1093 WER MAMIT MOLOYO WENDE DUTO 7:3–8:2 SULA 7 Ma divai mamit ok Ka divai ma kelo nindo a Wer 4:5 rumie. mamit. Iyi en ngano mobiwore 10 An mar jaherana, a Ma maua olworo koni Kendo an e ma ogomba. b Wer 1:10 gi koni. 11 Bi, yaye jaherana, 3 Thundeni ariyo chalo gi Bi wadhi waba oko e c Wer 4:4 nyithi mwanda ariyo, pap; Nyithi mwanda ma Bi wadhi wanind e dier rude. a d Wer 4:1 maupe mag henna. b 4 Ng’uti b to chalo gi ot 12 Wachiew okinyi mamabor moger gi tung ng’ich mondo wadhi e e Kwa 21:25 liech. c Jos 21:8, 39 puoth mzabibu Wengeni d chalo gi pi Mondo wane ane ka giyewni mag Heshbon, e sechako loth, f Isa 35:2 Man but dho ranga Kata ka gisechako Bath-rabim. thiewo, c g Wer 6:5 Umi ber mana ka god Bende, mondo wane ka Lebanon komamanga osechako Mong’iyore gi Damaski. h Est 8:15 moyo. d 5 Wiyi jaber ka god Kuno e ma abiro nyisie Karmel, f herana. e 7:3 Yie wiyi mokadi g ber ka i Wer 13 Olemb mandrek f golo Wer 8:10 usi ma rajamna. h  suya mamit; Kata ruoth koneno to ok Kolam mar 2 Kit olembe duto nie a Wer 2:16 dogolie wang’e. dhoodwa. g Wer 6:3 6 Mano kaka ijaber, kendo Yaye jaherana, imoro chunya, asekanoni b Wer 1:14 Yaye jaherana, berni Olembe manyien kod oloyona gik mabeyo olembe machon. duto! c Wer 2:13 “Dabedie ni in owadwa 7 Ibor mana ka yadh nas, Ma ne wadhodhogo Kendo thundeni thuno achiel! i d Wer 6:11 ochikore ka nas. Danyodhi ka aromo 8 Ne awacho ni, ‘Abiro kodi, h idho yadh nasno e Wer 1:2 Kendo onge ng’at ma Wer 4:10 Mondo apon olembene.’ dikweda ka atimo Mad thundeni bed ka kamano. mzabibu, f Cha 30:14 2 Dateri e od mamana; Much dhogi obed mamit Mana minwa ma ne ka olemo.1 opuonja. i g Wer 4:16 9 Kendo dhogi obed ka di-  Damiyi divai moruw gi vai mamit mogik.” SULA 8 gik mamit, “We olor e dand jahera- h Wer 1:2 Damiyi pi mamit na mos, Mar olemb komamanga molos mana sano. 7:8 1 E dho Kisungu en apple. i Wer 3:4

8

WER MAMIT MOLOYO WENDE DUTO 8:3-14 SULA 8 3 Bade ma koracham a Wer 2:6 doteno wiya, To bade ma korachwich dokwaka. a 4 Un nyi Jerusalem, b Wer 2:7 9 kuong’renauru: Wer 3:5 Ni kik uchuna gi hera nyaka obi kende.” b 5 “Macha ng’a ma biro kowuok e thim c Joh 15:13 Kokwako jaherane?” Ef 5:25 Fwe 12:11 10 “Ne achiewi e bwo yadh olemo.1 Ka ma ne muoch okayoe mamau ka ne en gi d Rap 4:24 ichni. 1Jo 4:8 Kanyo e ma ne muoch 11 okayoe dhako ma ne onyuoli. 6 Keta e chunyi ka e 1Ko 13:8, 13 muhuri,1 Ka muhuri mogo e bat, Nimar hera nigi teko mana ka tho, c f Rum 8:38, 39 Kendo hera matut nigi teko mana ka Liel2 ma 12 ok nyal lo. Obebni ka mach ma g Wer 1:6 kakni, ee, obebni ka  mach mar Jah.3d Kolam mar 2 7 Kata mana pi mopong’ a Ekl 2:4 manade ok nyal e nego hera, 13 Kata mana aoche ok f nyal yweye molal. b Wer 1:6 Wer 6:11 Kata ka po ni ng’ato dichiw mwandune duto mondo oyud hera, Pod inyalo mana jare.” 14 8 “Wan gi nyaminwa moro c Wer 2:14 ma pod tin g 8:5 1 E dho Kisungu en apple. 8:6 1 Kata, “kido.” 2 Som Tiend Weche. 3 “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

d Wer 2:9, 17

1094 Ma thundene pok owuok. Koro wabiro time nade Chieng’ ma wuoyi moro nobi ni dware?” “Ka en ohinga, Wabiro duso wi ohingano gi fedha, To ka en dhoot, To wabiro dine gi bepe mag sida.” “An ohinga, Kendo thundena chalo gi ot modhi malo. Omiyo, jaherana nyalo neno Ni chunya okuwe. Solomon ne nigi puoth mzabibu a Baal-hamon. Ne oketo puodhono e lwet jopur. Kendo moro ka moro kuom jopurgo ne miyega fedha aluf achiel kuom olembe ma gikayo e puodhono. An gi puotha awuon mar mzabibu. Yaye, Solomon, fedha aluf achielgo gin magi. To fedha mia ariyo gin mag jo ma tiyoni e puoth olemo.” “Yaye, in mohero riyo e puodho, b Osiepeni ohero winjo dwondi ahinya. An bende we awinjie dwondi.” c “Reti, jaherana, Bi gi ng’wech ka mwanda d Kata ka nyathi ngau E wi gode ma maupene golo suya mamit.”

I S AYA WECHE MANTIE

1 Wuoro gi nyithinde mong’anyo (1-9) Jehova osin gi lamo ma ok oa e chuny (10-17) “Biuru walos weche” (18-20) Sayun nobed dala mohero adiera kendo (21-31) 2 God Jehova iting’o malo (1-5) Ligangla nobed kwer (4) Odiechieng Jehova kuodo wi jo ma ng’awore (6-22) 3 Jotend Juda wuondo ji (1-15) Ikumo nyi Sayun ma chodo (16-26) 4 Mon abiriyo dhi ir dichwo achiel (1) Yath ma Jehova biro miyo oloth nobed gi duong’ malich (2-6) 5 Wend puoth mzabibu mar Jehova (1-7) Masiche ma yudo puoth mzabibu mar Jehova (8-24) Mirimb Nyasaye ne joge (25-30) 6 Jehova fwenyore e hekalune (1-4) “Maler, maler, maler, en Jehova” (3) Ipwodho dho Isaya (5-7) Isaya ioro (8-10) “An ka! Ora!” (8) “A Jehova, nyaka karang’o?” (11-13) 7 Ote ne Ruoth Ahaz (1-9) Shear-jashub (3) Ranyisi mar Emanuel (10-17) Gik ma ng’anyo ne Nyasaye kelo (18-25) 8 Monj mar Jo-Asuria (1-8) Maher-shalal-hash-baz (1-4) Kik iluor—“Nyasaye ni kodwa!” (9-17)

9

10

11

12 13

14

1095

Isaya gi nyithinde bedo ranyisi (18) Luwuru chik, ok jochiende (19-22) Ler maduong’ ne piny Galili (1-7) Inyuolo “Ruodh Kuwe” (6, 7) Lwet Nyasaye mon gi Jo-Israel (8-21) Lwet Nyasaye mon gi Jo-Israel (1-4) Asuria—Ludh Nyasaye mar olo mirimbe (5-11) Ikumo Jo-Asuria (12-19) Jo-Jakobo modong’ biro duogo (20-27) Nyasaye biro ng’ado bura ne Asuria (28-34) Loch makare mar bad yadh Jesse (1-10) Ondiek gi nyarombo dak kanyachiel (6) Ng’eyo mar Jehova nopong’ piny (9) Jo ma odong’ iduoko (11-16) Wend erokamano (1-6) “Jah, Jehova e tekona” (2) Bura ma ne idhi ng’ad ne Babulon (1-22) Odiechieng Jehova chiegni! (6) Jo-Media biro loyo Babulon (17) Onge ng’at ma nodag Babulon kendo (20) Israel biro dak e pinye (1, 2) Ijaro ruodh Babulon (3-23) Sulwe marieny lwar koa e polo (12) Lwet Jehova nong’inj Jo-Asuria (24-27) Bura ma ne idhi ng’ad ne Filistia (28-32)

ISAYA Weche Mantie

15 Bura ma ne idhi ng’ad ne Moab (1-9) 16 Ote ne Moab pod dhi nyime (1-14) 17 Bura ma ne idhi ng’ad ne Damaski (1-11) Jehova biro siemo ogendni (12-14) 18 Ote mar kum ne Ethiopia (1-7) 19 Bura ma ne idhi ng’ad ne Misri (1-15) Misri biro ng’eyo Jehova (16-25) Kendo mar misango mar Jehova e Misri (19) 20 Ranyisi ma nyiso kum ma Misri gi Ethiopia ne dhi yudo (1-6) 21 Bura ma ne idhi ng’ad ne thim man but nam (1-10) Rito e wi ohinga mar jarito (8) “Babulon osepodho!” (9) Bura ma ne idhi ng’ad ne Duma kod thim (11-17) “Jarit, in gi wach mane otienoni?” (11) 22 Gima nowach e wi Hoho mar Fweny (1-14) Eliakim kawo kar Shebna (15-25) Msumal mar ranyisi (23-25) 23 Bura ma ne idhi ng’ad ne Turo (1-18) 24 Jehova biro teng’o piny (1-23) Jehova e Ruoth e Sayun (23) 25 Gueth mogundho ne jo Nyasaye (1-12) Nyasi mar Jehova mopong’ gi divai mamit (6) Tho ok nobedie kendo (8) 26 Wend geno kod warruok (1-21) Jah Jehova, Lwanda mosiko (4) Jo piny puonjore tim makare (9) “Jogi motho biro bedo mangima” (19) Donjuru e udi ma iye kendo upondi (20)

1096

27 Jehova onego Leviathan (1) Wend Israel kipimogi gi puoth mzabibu (2-13) 28 Nobed malit ne jokong’o mag Efraim! (1-6) Jodolo kod jonabi mag Juda kwang’ (7-13) “Singruok gi Tho” (14-22) Kidi ma nengone tek ma riwo kor ot e Sayun (16) Jehova timo gima ji ok par ni onyalo timo (21) Inyiso rieko ma Jehova nigo kopuonjo (23-29) 29 Yaye in Ariel! (1-16) Ikwero jo ma tiyo ne Nyasaye gi dhoggi (13) Rodin biro winjo; kendo muofu biro neno (17-24) 30 Kony ma Misri chiwo en kayiem nono (1-7) Ji tamore weche mokor (8-14) Geno miyo ji teko (15-17) Jehova kecho joge (18-26) Jehova, Japuonj Maduong’ (20) “Ma e yo” (21) Jehova biro kumo Asuria (27-33) 31 Kony madier a kuom Jehova, to ok kuom dhano (1-9) Farese mag Misri gin mana ringruok (3) 32 Ruoth kod jotelo nong’ad bura makare (1-8) Isiemo mon ma chunygi ng’ich (9-14) Gueth e kinde ma ibiro olie roho (15-20) 33 Bura kod geno ne jo makare (1-24) Jehova e Jang’ad-Bura, Jachiw-Chik, kendo Ruoth (22) Onge ng’at ma nowach niya: “Atuo” (24)

1097

34 Jehova chulo kuor ne ongendni (1-8) Edom biro dong’ gunda (9-17) 35 Paradiso ibiro duoki (1-7) Muofni biro neno; rodin biro winjo (5) Ndara Maler ne jo mowar (8-10) 36 Senakerib monjo Juda (1-3) Rabshake yanyo Jehova (4-22) 37 Hezekia kwayo Nyasaye kony kokalo kuom Isaya (1-7) Senakerib chungo remb Jo-Jerusalem (8-13) Lamo mar Hezekia (14-20) Isaya chiwo dwoko mar Nyasaye (21-35) Malaika nego Jo-Asuria 185,000 (36-38) 38 Hezekia bedo matuo kendo ochango (1-22) Wend erokamano (10-20) 39 Joote moa Babulon (1-8) 40 Hoch ne jo Nyasaye (1-11) Dwol moro e thim (3-5) Duong’ mar Nyasaye (12-31) Ogendni chalo gi ton mar pi e ndo (15) Nyasaye odak e wi “piny molworore” (22) Sulwe duto iluongo gi nyingegi (26) Nyasaye ok nyal ol (28) Jo mogeno Jehova tekogi noduogi (29-31) 41 Jaloch moa yo wuok chieng’ (1-7) Iyiero Israel obed jatich Nyasaye (8-20) “Ibrahim osiepna” (8) Itemo nyiseche mamoko (21-29) 42 Jatich Nyasaye kod tije (1-9) ‘Jehova e nyinga’ (8) Wer manyien mipakogo Jehova (10-17)

ISAYA Weche Mantie

43

44

45

46

47

48

49

Israel en muofu kendo radin (18-25) Jehova choko joge kendo (1-7) Iyalo nyiseche (8-13) “Un jonenona” (10, 12) Igonyo ji e tuech Babulon (14-21) “Biuru wayal wach man e kindwa” (22-28) Gueth ne jo ma Nyasaye oyiero (1-5) Onge Nyasaye machielo mak mana Jehova (6-8) Sanamu ma dhano oloso ok kony kata matin (9-20) Jehova, Jawar mar Israel (21-23) Warruok kokalo kuom Kuros (24-28) Iwalo Kuros mondo olo Babulon (1-8) Lowo ok onego opiem gi Jachue-Agulni (9-13) Ogendni mamoko nong’e Israel (14-17) Chuech kod fweny mag Nyasaye igeno (18-25) Nochue piny mondo ji odagie (18) Sanambe mag Babulon ipimo gi Nyasach Israel (1-13) Jehova wacho gik ma pok otimore (10) Winyo ma chamo ring’o a yo wuok chieng’ (11) Babulon podho (1-15) Ajuoke ma koro gi sulwe ielo e lela (13-15) Isiemo Israel kendo ipwodhe (1-11) Jehova biro kumo Babulon (12-16a) Puonj mag Nyasaye kelo ber (16b-19) “Wuoguru ua Babulon!” (20-22) Migawo mar jatich Jehova (1-12) Ler ne ogendni (6) Hoch ne Israel (13-26)

ISAYA Weche Mantie

50 Richo mag Israel kelo chandruok (1-3) Jatich Jehovah ma winjo wach (4-11) Lep kod it mar jo ma ipuonjo (4) 51 Sayun nochal gi puodho mar Eden (1-8) Hoch moa kuom Jachuech mar Sayun ma nigi teko (9-16) Okombe mar mirimb Jehova (17-23) 52 A malo, A Sayun! (1-12) Tiend jalo ma kelo wach maber long’o (7) Jorit mag Sayun kok kanyachiel (8) Jo ma ting’o sende mag Jehova nyaka bed maler (11) Ibiro ting’ jatich Jehova malo (13-15) Oketh wang’e modok gimoro nono (14) 53 Sand, tho, kod yik mar jatich Jehova (1-12) Nochaye kendo onge ng’at ma ne dware (3) Oting’o tuoche kod rem (4) ‘Mana ka rombo ma idhi yang’ ’ (7) Oting’o richo mag ji mang’eny (12) 54 Sayun dhako ma migumba nobed gi nyithindo mang’eny (1-17) Jehova, chwor Sayun (5) Jehova e ma nopuonj yawuot Sayun (13) Gik lweny molos mondo ohiny Sayun ok nohinye (17) 55 Igwelo ji mondo ochiem kendo ometh nono (1-5) Dwaruru Jehova kod wachne migeno (6-13)

1098

56

57

58

59

60

61

62 63

Yore Nyasaye ni malo moloyo mag dhano (8, 9) Wach Nyasaye ok noduog ire nono (10, 11) Gueth ne welo kod jo ma buoch (1-8) Od lamo mar ogendni duto (7) Jorit ma muofni, guogi ma momni (9-12) Ng’at makare kod ja adiera oselal nono (1, 2) Terruok mar Israel ielo (3-13) Hoch ne jo ma chandore (14-21) Joricho chalo gi nam motugore (20) Joricho ok nobed gi kuwe (21) Tueyo madier kod mar miriambo (1-12) Yudo mor kuom rito Sabato (13, 14) Richo ma Israel nomiyo gisudo mabor gi Nyasaye (1-8) Hulo richo (9-15a) Jehova kony ng’at moweyo richo (15b-21) Duong’ mar Jehova rieny kuom Sayun (1-22) Ka akuche ma duogo e odgi (8) Dhahabu kar mula (17) Ng’at matin nobed gana (22) Osewira gi mo mondo aland wach maber (1-11) “Higa ma Jehova oyiego” (2) “Yien madongo mag tim makare” (3) Jo pinje mamoko nokonyu (5) “Jodolo mag Jehova” (6) Nying manyien mar Sayun (1-12) Jehova chulo kuor ne ogendni (1-6) Hera mosiko mar Jehova e kinde mokalo (7-14)

1099

ISAYA Weche Mantie –1:8

Lemo mikwayogo Nyasaye ng’wono (15-19)

Polo manyien gi piny manyien (17-25) Gero ute; pidho puothe mag mzabibu (21) Onge ng’at ma noti matek kayiem nono (23) 66 Lamo madier kod mar miriambo (1-6) Sayun kod nyithinde (7-17) Ogendni chokore Jerusalem mondo gilem (18-24)

64 Lemo mikwayogo Nyasaye ng’wono dhi nyime (1-12) Jehova “Jachue-Agulni” (8) 65 Jehova kumo jo ma lamo sanamu (1-16) Nyasach Hawi Maber kod ma chano kinde mabiro (11) “Jotichna biro chiemo” (13)

e fweny ma Isaya1 1 Ma wuod Amoz ne oneno a

e wi Juda kod Jerusalem e kinde ma Uzia, b Jotham, c Ahaz, d kod Hezekia e ne locho e wi Juda: f 2 Winjuru un polo; chikuru itu un piny, g Jehova owacho niya: “Asepidho nyithindo ma gibedo madongo, h To koro gikweda. i 3 Ruath ong’eyo wuon-go ma nong’iewe, Punda ong’eyo kul ma wuon-go ogerone; Israel to ok ong’eya, j Joga ok ti gi rieko.” 4 Yaye, nobed malit ne oganda mohero richo, k Oganda ma opong’ gi richo, Koth jo morochore, nyithind mibadhi! Giseweyo Jehova; l Gisechayo Ng’at Maler mar Israel; Giselokone ng’egi. 1:1 1 Tiende ni, “Warruok mar Jehova.”

SULA 1 a 2We 32:32 b 2We 26:22 Isa 6:1

c 2We 27:1, 2 d 2We 28:1 e 2We 29:1, 2 2We 32:20

f Mat 1:9 g Za 50:4 h Rap 1:31 i Rap 4:25, 26 Eze 20:8

j Hos 4:6 k Dan 9:11 l Rap 31:16 Jer 2:5

 Kolam mar 2 a Jer 5:3 b Neh 9:34, 35 Dan 9:8

c Luk 10:34 d Rap 28:33, 63 e 2Ru 18:11 f 2Ru 18:13, 14 Isa 8:7, 8

5 Be nitie ka modong’ e dendu ma digo nikech pod wiu tek ateka? a Adhonde opong’o wiu, Kendo chunyu duto tuo. b 6 Dendu duto tuo kochakore e wiu nyaka e tiendu. Dendu oridhore, oriemo, kendo opong’ gi adhonde, Pok oket yath e adhondego, pok obogi, kendo pok owirgi gi mo. c 7 Pinyu osedong’ gunda. Osewang’ miechu gi mach. Jo ma a e pinje mamoko oseyako puotheu kuneno. d Pinyu chalo gi gunda ma jomamoko oseketho. e 8 Nyar Sayun odong’ ka kiru manie puoth mzabibu, Ka kiru manie puoth budho, Ka dala ma jowasigu olworo. f

ISAYA 1:9-21 9 Ka dine Jehova Nyasach oganda lweny ok oreso jomoko kuomwa, Dikoro wachal gi Sodom, Kendo dikoro wachal gi Gomora. a 10 Un ruodhi mag Sodom, winjuru wach Jehova. b Un Jo-Gomora, chikuru itu ne chike mag Nyasachwa. c 11 Jehova penjo kama, “Misengni mang’eny muchiwo konya gang’o? d “Aol gi misengni mag yimbe ma uwang’ona e gi boche mag le machwe muchiwo, f Kendo ok agomb remb g nyiruedhi, h gi remb nyirombe, kod remb diek muchiwona. i 12 Ng’ano ma noluongou mondo ubi e nyima? j Ng’ano ma nonyisou ni utim kamano? Ang’o momiyo unyono anyona laruna kamano? k 13 Weuru kelona chiwou manono mag cham. Asin gi ubani ma uwang’ona. l Kik ugo milome miluongogo ji e chokruoge, m kendo kik utimna sawo mag dwe manyien n gi mag sabato. o Chunya osin gi chokruoge mowal ma utimona ka konchiel to uhero timbe juok. p 14 Asin gi sawo mutimo mar dwe manyien gi sewni mamoko.

SULA 1 a Cha 19:24, 25 Rap 29:22, 23 Rum 9:29

b Cha 13:13 Isa 3:8, 9

15

c Rap 32:32 Juda 7

d 1Sa 15:22 Nge 15:8 Hos 6:6 Mik 6:7

e Wuo 29:38 f Law 3:14-16

16

g Law 17:11 h Law 4:18, 21 i Law 16:5 j Rap 16:16

17

k Ekl 5:1 Mal 1:8

l Nge 21:27 Eze 8:11, 12

m Law 23:2 n Kwa 28:11 o Wuo 31:13 p Law 19:26



18

Kolam mar 2 a Nge 15:29 b Mat 6:7 c Nge 28:9 Isa 59:2 Ywa 3:44

d Mik 3:2-4 e Jer 4:14 f Isa 55:7 g Mik 6:8 h Rap 10:18 Jer 22:3

19

i Mik 6:2 Jak 4:8

j Za 51:7 Isa 44:22 Mik 7:19

20

k Rap 28:1, 2 Joe 2:19

l Law 26:33 Nge 29:1

m Za 48:2 n Jer 2:20 o 2Sa 8:15 1Ru 3:28

p 2We 19:9, 10

21

1100 Gisebedona ka osigo mapek; Aol gi ting’ogi. Kata ka uting’o lweteu malo, To anapandnu wang’a. a Kata ka ulemo ding’eny, b To ok anawinju; c Lweteu omienore gi remo. d Lwokreuru ubed maler; e Goluru timbeu maricho e wang’a; Weuru timo richo. f Puonjreuru timo gik mabeyo, dwaruru tim makare, g Kweruru jo ma sando ji, Keduru ne ratiro mag nyithi kiye, Kod mag mond liete.” h Jehova owacho niya, “Koro, biuru walos weche. i “Kata obedo ni richou kwar ka remo, Ginibed ma rachar ka pe; j Kata gikwar ka otamba makwar, Ginibed ma rachar ka yie rombe. Ka uikoru winja, Unucham gik mabeyo manie piny. k To ka utamoru winja, Ibiro tieku gi ligangla, l Jehova e ma owacho kamano.” Mano kaka dala ma ne oluoro Nyasaye m oselokore jachode! n Ne ohero adiera;o Timbe makare ne opong’e, p

1101 To sani jonek e mopong’e. a 22 Fedha mau oselokore yugi,1b Kong’o muloso oruw gi pi mang’eny. 23 Jotendu wigi tek kendo giriwore gi jokuoge. c Giduto gihero asoya kendo gimanyo mich gi kinda. d Ok giyal buch nyithi kiye e yo makare, Kendo ok gidew buch mond liete. e 24 Omiyo, Jehova Nyasach oganda lweny, Ruoth ma nigi teko, Nyasach Israel, wacho niya: “Abiro tieko wasika duto, Kendo abiro chulo kuor. f 25 Abiro chwadou gi lweta, Analeny chilo man kuomu mana ka ng’at ma lwoko nanga gi sabun, Mi anagol chilo duto man kuomu. g 26 Anaketnu jong’ad bura mabeyo mana kaka chon Kod jong’ad rieko mana kaka chon. h Eka ibiro luongi ni Dala mar Tim Makare kendo Taon Moluoro Nyasaye. i 27 Ibiro res Sayun gi bura makare j Kendo joge moduogo ibiro res gi tim makare. 28 Ibiro keth jo ma tokgi tek kaachiel gi joricho, k Ibiro tiek jo ma oweyo Jehova. l 1:22 1 E dho Hibrania wach moloki ni “yugi” en chilo migolo bang’ ka oseleny dhahabu kata fedha.

SULA 1 a Mik 3:1-3 Luk 13:34

b Eze 22:18 c Isa 3:14 Mik 3:9-11

d Wuo 23:8 e Wuo 22:22 Jer 5:28

f Eze 5:13 g Jer 6:29, 30 Jer 9:7 Mal 3:3

h Kwa 12:3 1Sa 12:1, 3 Isa 32:1 Eze 34:23

i Isa 62:1 j Jer 31:11 k Eze 20:38 l 1Ru 9:6, 7

 Kolam mar 2 a Eze 6:13 b Isa 65:3 Isa 66:17

c Jer 17:5, 6

 SULA 2 d Isa 1:1 e Zek 8:3 f Za 72:1, 8 Za 86:9 Mik 4:1-3 Hag 2:7 Tic 10:34, 35

g Zek 8:23 h Isa 54:13

ISAYA 1:22–2:3 29 Nimar wigi nokuodi gi yiende madongo ma ne gihero, a Kendo wiu nokuodi gi puothe1 ma ne uyiero. b 30 Unuchal ka yath maduong’ ma obokene oner, c Kendo ka puodho motwo. 31 Ng’at ma ratego nobed ka yuk tworo,1 Kendo tijene nobed ka pilni mach; Giduto ibiro wang’gi e mach, Kendo onge ng’at ma nosim majno.” Ma e gima Isaya wuod Amoz ne oneno e wi Juda gi Jerusalem: d 2 E ndalo mag giko, Ibiro gur motegno got ma od Jehova nitiere, Enobed malo moloyo gode duto, e Ibiro ting’e malo moloyo gode duto, Kendo ogendni duto nodhiye. f 3 Ji mang’eny biro wacho niya: “Biuru, wadhi e god Jehova, E od Nyasach Jakobo. g Obiro puonjowa yorene, Mi wanawuoth e yorene.” h Nimar chik1 nowuog Sayun,

2

1:29 1 Nyalo bedo ni magi ne gin yiende kata puothe motudore gi lamo mag nyiseche manono. 1:31 1 Kata, “saburi mar tworo.” 2:3 1 Kata, “puonj.”

ISAYA 2:4-18 Kendo wach Jehova nowuog Jerusalem. a 4 Obiro ng’ado bura e kind ogendni, Enorie weche mondo okel ber ne ji mang’eny. Ginithedh ligengnigi obed kwer, Kendo tongegi obed pand keyo. b Oganda ok noting’ ligangla ne oganda machielo, Ok ginichak gipuonjre lweny kendo. c 5 Yaye od Jakobo, biuru, Wawuothuru e ler mar Jehova. d 6 Isejwang’o jogi, jood Jakobo, e Nikech pile giluwo timbe jo modak yo wuok chieng’, Gihero timbe juok f mana ka Jo-Filistia, Kendo nyithind welo e mopong’o pinygi. 7 Pinygi opong’ gi fedha kod dhahabu, Mwandu ma gin-go ng’eny ma ok kwanre. Pinygi opong’ gi farese, Gin gi geche lweny ma ok kwanre. g 8 Pinygi opong’ gi nyiseche manono. h Gikulore ne gik ma giloso gi lwetegi, Adier, gikulore ne gik ma giloso gi lith lwetegi. 9 Dhano kulore kendo oduokore piny, Ok inyal weyonegi richogi.

SULA 2 a Isa 51:4

b Za 46:9

c Za 72:7 Isa 60:18 Mat 26:52

d Isa 60:19, 20

e Rap 31:16, 17

f Rap 18:10

g Rap 17:15, 16

h 2We 28:1, 2 2We 33:1, 7

 Kolam mar 2 a Wuo 20:18

b Zef 1:4, 7

c Isa 66:16

d 1Ru 10:22 Eze 27:25

e Isa 27:9

1102 10 Donj e i lwanda, pond e lowo, Nikech iluoro duong’ malich mar Jehova Kod tekone miwuoro. a 11 Jo ma ng’awore ibiro duok piny, Kendo jo ma sungore noyud wich-kuot. E odiechiengno, Jehova kende e ma ibiro ting’ malo. 12 En odiechieng Jehova Nyasach oganda lweny. b Odiechiengno nobi kuom ji duto ma ng’awore kod josunga, Jo ma nigi huma kod ma ongego, c 13 Kuom yiend sida maboyo mag Lebanon kendo moting’ore malo, Kendo kuom yiende madongo mag Bashan, 14 Kuom gode duto madongo Kendo kuom gode duto maboyo, 15 Kuom ohinga duto maboyo kod kuonde duto mochiel motegno, 16 Kuom meli duto mag Tarshish d Kendo kuom yiedhi mabeyo duto. 17 Jo ma ng’awore ibiro duok piny, Kendo jo ma sungore noyud wich-kuot. E odiechiengno, Jehova kende e mibiro ting’ malo. 18 Nyiseche manono biro lal nono. e

1103 19 E kinde ma Jehova noa malo mondo oyieng piny matek Ji biro donjo e rogni manie lwendni a Kendo e buche manie piny, Nikech giluoro duong’ne malich b Kod tekone miwuoro. 20 E odiechiengno, ji biro choko nyisechegi mag fedha kod dhahabu Ma ne giloso mondo gikulrenegi Kendo gibiro witogi ne oyieyo kod oliktiga,1c 21 Mondo gidonj e rogo manie lwendni Kendo e buche manie lowo E kinde ma Jehova noa malo mondo oyieng piny matek, Nikech giluoro duong’ne malich Kod tekone miwuoro. 22 Ka udwaro ber, kik ugen dhano adhana Ma muche nie ume. Ang’o ma dimi ugene? Neuru! Jehova Ruoth madier kendo Nyasach oganda lweny, Golo e Jerusalem kod Juda yoregi duto ma gisirorego, Ogolo chiemo kod pi, d 2 Ng’at ma ratego kod jalweny, Jang’ad bura kod janabi, e jakor wach kod jaduong’,

SULA 2 a Fwe 6:15

b Isa 2:10 2Th 1:9

c Isa 30:22 Isa 31:7

 SULA 3 d Law 26:26 Rap 28:49, 51 Jer 37:21 Eze 4:16

e Eze 13:9

 Kolam mar 2 a Wuo 18:21

b Rap 18:10, 12 Isa 8:19

c Jer 9:4, 5 Mik 3:2, 3

3

2:20 1 Ma bende iluongo ni hanyinya.

d Law 19:32

e 2We 33:1, 6 Eze 9:9

f Cha 18:20 Isa 1:10 Juda 7

ISAYA 2:19–3:9 3 Jatend ji 50, a gi ng’at ma nigi duong’, kod jang’ad rieko, Jambofwa kod jandagla. b 4 Anaket yawuoyi obed jotendgi, Kendo jo ma yom yom noloch e wigi. 5 Ji biro sando jowetegi, Ng’ato nodhaw gi nyawadgi. c Wuoyi matin biro goyo jaduong’ moti, Kendo ng’at mocha biro sungore e nyim ng’at ma imiyo luor. d 6 Ng’ato ka ng’ato nomak owadgi e od wuon-gi kowachone niya: “Bed jatendwa nimar in gi law abola. Bed ruoth e wi piny mokethoreni.” 7 To obiro tamore e ndalono kowacho niya: “Ok anathiedh adhondeu; Aonge gi chiemo kata lewni e oda. Kik uketa ruoth.” 8 Jerusalem osekethore, Kendo Juda osepodho, Nikech Jehova osin gi wechegi kod timbegi; Gisekwedo duong’ne e nyime. e 9 Wengegi nyiso ni gin joricho, Kendo gitimo richo ayanga mana ka Jo-Sodom, f Gitimo richo e lela. Yaye nobednegi malit, giniyud masira nikech timbegi.

ISAYA 3:10-26 10 Nyis jo makare ni gik moko biro dhinegi maber; Gibiro yudo pok nikech gik ma gitimo. a 11 Nobed malit ne jaricho! Masira biro nwang’e, Ibiro timne mana kaka osetimo ne jomoko! 12 Jo ma otelo ne joga e tich sandogi, Mon e ma locho e wigi. Yaye joga, jotendu osemiyo ubaro tenge, Gin e ma gisegwenyo yoreu. b 13 Jehova osechung’ mondo odonjne ji; Osechung’ mondo okum ji. 14 Jehova biro yalo jodongo kod jotend joge. “Usewang’o puoth mzabibu, Gik musekwalo kuom jochan nie uteu.” c 15 Jehova Wuon Loch Duto kendo Nyasach oganda lweny penjou kama: “Ang’o momiyo uthago joga kama? Ang’o momiyo uridho wenge jo modhier e lowo?” d 16 Jehova wacho niya: “Nikech nyi Sayun sungore, Giwuotho ka giting’o wigi malo,1 Gidiyo wengegi ka giwuotho gi sunga Bangli manie tiendegi ywak ka giwuotho, 3:16 1 Hibrania, “giting’o ng’utgi malo.”

SULA 3 a Ekl 8:12 Zef 2:3

b Jer 5:31 Hab 1:4

c Isa 1:23 Jer 5:26-28 Mik 2:1, 2 Mik 6:10

d Mik 3:2, 3

 Kolam mar 2 a Isa 3:24

b Bur 8:26

c Wuo 38:8

d Est 2:12

e Mik 1:16

f Ywa 2:10

g Ywa 2:21

h Ywa 1:4

i Ywa 2:10

1104 17 Jehova biro goyo wi nyi Sayun gi adhonde, Kendo Jehova biro miyo pat wigi odong’ nono. a 18 E odiechiengno Jehova biro golo gik dusruok ma girwako, Bangli, gik ma gitueyo e wigi, b 19 Stadi, tigo, kod otamba miumogo wang’, 20 Otembni miumogo wich, bangli mag tielo, kod msip mitueyo ariwa e kor, Gik miting’oe gik ma ng’we ng’ar kod gagi, 21 Tere mag lwedo kod mag um, 22 Lepgi mabeyo, kabut, law abola, kod kibeti, 23 Kio mag lwedo c kod lewni mag kitani,1 Kilemba kod otembni miumogo wang’. 24 Kar winjo tik mamit mar mor balsam, d unuwinj mana tik motow; Kar tueyo msip unutue tol; Kar suko wiu maber, unubed robonde; e Kar rwako law maber, unurwak gunia; f Kar bedo jochia, unubed gi mbelni e dendu. 25 Jogi noneg gi ligangla, Kendo jogi ma thuondi notho e lweny. g 26 Dho rangeyene noywag malit, h Enobed piny e lowo koywak malit ka ng’at mojwang’.” i 3:23 1 Kata, “lewni ma iye.”

1105 E ndalono, mon abiriyo biro dhi ir dichwo achiel a kendo wachone niya: “Wabiro chamo chiembwa, Wabiro rwako lepwa wawegi; Yienwa ayiea oluongwa gi nyingi Mondo kik wayud wichkuot.”1b 2 E ndalono, yath ma Jehova biro miyo olodhi nobed gi duong’ malich miwuoro, kendo gik ma piny onyago e ma nokel ne Jo-Israel motony mor kod pak. c 3 Ng’ato ang’ata ma biro dong’ Sayun kendo ma biro dong’ Jerusalem, ibiro luong ni ng’at maler. Ibiro ndik nyinge ji duto man Jerusalem e kitap ngima. d 4 Jehova biro ng’ado bura ne Jerusalem gi mirimbe mager. Obiro lwoko chilo1 mag nyi Sayun e kendo pwodho Jerusalem kuom remo ma ne gichuero. f 5 Jehova bende biro keto bor polo kod yiro godiechieng’ kendo obi ro keto mach gotieno e alwora duto mag Got Sayun kod kuonde duto ma otimoe chokruogene. g Kendo tipo noim dala ma nigi duong’no. 6 Kiru nobedie ma ng’ato nyalo donjoe sa ma piny liet godiechieng’ h kendo ma onyalo bwokie ka koth maduong’ chue. i

4

4:1 1 Tiende ni, wichkuot ma ng’ato yudo nikech ok okende kendo oonge nyithindo. 4:4 1 Hibrania, “Obiro lwoko chieth.”

SULA 4 a Isa 3:25

5

b Cha 30:22, 23 Luk 1:24, 25

c Isa 30:23 Joe 3:18 Zek 9:17

2

d Wuo 32:32, 33

e Eze 36:25

f Eze 22:20-22

g Wuo 13:21 Kwa 9:15 Zek 2:4, 5

h Za 121:5

3

i Isa 25:4

 Kolam mar 2

4

 SULA 5 a Za 80:8 Isa 5:7 Jer 2:21 Luk 20:9

b Mat 21:33 Mar 12:1

5

c Hos 10:1

d Mik 6:2

e 2We 36:15 Eze 24:13

f Law 26:31, 33 Neh 2:3 Za 79:1

g Rap 29:22, 23 Jer 25:11 Jer 45:4

6

ISAYA 4:1–5:6 Yienauru awer ne jaherana Wend jaherana kod puothe mar mzabibu. a Jaherana ne nigi puoth mzabibu e bath got ma nyak ahinya. Ne opure mi ogolo kite e iye. Nopidho mzabibu maber ahinya, Nogero ohinga mabor e diere, Kendo noloso kar bicho e iye. b Nogeno ni mzabibuno biro nyago olemo, To ne onyago mana olemb bungu. c “To koro un jo modak Jerusalem kod Juda, Yalauru kod puotha mar mzabibu. d Ang’o ma ne ok atimo ne puothani Ma ne onego atim? e Nageno ni obiro nyago olemo, To ang’o momiyo ne onyago mana olemb bungu? Koro, asayou, winjuru, Ma e gima abiro timo ne puotha mar mzabibu: Abiro golo yiende ma ochielego, Kendo ibiro wang’e duto. f Abiro muko kite ma ochielego, Kendo ibiro nyone anyona. Abiro weye mondo okethre; g Ok bi lwere kendo ok bi doye.

ISAYA 5:7-17 Yiende kudho kod buya e ma biro pong’e, a Anakwer boche polo mondo koth kik chak chue kanyo. b 7 Puoth mzabibu mar Jehova Nyasach oganda lweny en od Israel; c Yath ma nohero ahinya gin Jo-Juda. Nogeno ni gidhi bedo jo adiera, d To neuru! Ne ok gitimo kamano; Nogeno gik makare, To neuru! Nowinjo mana ywak malit.” e 8 Yaye, nobed malit ne jogo ma medo gero udi f Kod ma medo yaro puothe g Mi chop ka ma piny opong’ thich, Ma koro udong’ kudak kendu e piny! 9 Asewinjo gi ita ka Jehova Nyasach ogendni kuong’ore, Ni ute madongo kendo mabeyo, Biro dong’ nono, Kendo ji ok nodagie. h 10 Unuyud divai ma romo rapim1 achiel e puoth mzabibu ma romo eka apar, Unuyud cham ma romo efa2 achiel ka ukomo kodhi ma romo homer2 achiel. i 11 Nobed malit ne jogo ma mondo madho kong’o, j Kendo ma budho nyaka 5:10 1 Tiende ni, bath. Som Apendiks B14. 2 Som Apendiks B14.

SULA 5 a Isa 32:13

12 b Rap 11:16, 17

c Za 80:8 Jer 12:10

d Mik 6:8

13

e Rap 15:9

f Mik 2:1, 2

14 g 1Ru 21:15, 16

h 2We 36:20, 21 Isa 27:10

i Rap 28:15, 17 Joe 1:17

15

j Luk 21:34 Rum 13:13

 Kolam mar 2

16

a Isa 27:11 Jer 8:7 Hos 4:6

b Ywa 4:9

17 c Rap 28:63

d Isa 6:3 Fwe 4:8

e Rap 32:4

1106 dier otieno ka gimer gi divai! Gitimo nyasi mopong’ gi divai kendo gigoyo gige thum ma nigi tonde, Gigoyo oyieke, asili, kod nyatiti; To ok gidew tije Jehova, Kendo ok gipar tich lwete. Omiyo, joga biro dhi e tuech Nimar ok ging’eya; a Jo ma gimiyo duong’ biro riyo kech, b Kendo riyo noneg ogandagi duto. Liel1 oseng’amo dhoge malach, Ee, oseyawo dhoge maduong’; c Joge ma nigi duong’, ogandane mopong’ gi koko, kod joge manie nyasi mochochni Biro nyumore e iye. Ng’ato biro kulore, Ng’ato ibiro duok piny, Jo ma ng’awore ibiro duok piny. Jehova Nyasach oganda lweny noyud duong’ kong’ado bura; Nyasaye madier kendo Ng’at Maler d biro nyiso ni oler kokalo kuom timne makare. e Nyirombe biro kwayo kuondego mana ka gima gikwayo e legegi, Welo nokwa kuonde mojwang’ ma yande jamni machwe kwayoe.

5:14 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

1107 18 Yaye nobed malit ne jogo ma ywayo richogi gi tonde mag miriambo, Ka jo ma ywayo gari gi tol; 19 Jogo ma wacho niya: “Otim tichne piyo; Otime piyo mondo wanene. Dwach Ng’at Maler mar Israel mondo otimre, Mondo wang’e dwacheno!” a 20 Yaye nobed malit ne jo ma wacho ni gima ber rach to gima rach ber, b Jo ma wacho ni mudho en ler to ler en mudho, Jo ma wacho ni gima mit kech, to gima kech mit! 21 Yaye nobed malit ne jo ma neno ni giriek, Kendo ma paro ni ging’eyo! c 22 Yaye nobed malit ne jo moowore gi madho divai, Kaachiel gi jo ma olony e loso kong’o makech, d 23 Jogo ma weyo joketho nikech asoya, e Kendo ma ketho buch ng’at makare! f 24 Omiyo, mana kaka ligek mach wang’o yugi, Kendo kaka lum motwo wang’ e mach, E kaka tiendegi biro tow, Kendo thiepegi biro kere ka buru, Nikech gisetamore luwo chik Jehova Nyasach oganda lweny, Mi gichayo wach Ng’at Maler mar Israel. g

SULA 5 a Jer 5:12 Jer 17:15 Eze 12:22

b Nge 17:15 Mal 2:17

c Nge 3:7 Rum 12:16

d Nge 23:20 Nge 31:4, 5

e Rap 16:19 Isa 1:23 Mik 3:11

f 1Ru 21:13 Nge 17:15

g Rap 31:20 2Ru 17:13, 14 Neh 9:26 Isa 1:4

 Kolam mar 2 a Rap 31:16, 17 2We 36:15, 16 Ywa 2:2

b Jer 16:4

c Jer 52:4

d Rap 28:49, 50 Jer 5:15

e Jer 4:13

f Hab 1:8

g Jer 50:17

h Jer 6:23

ISAYA 5:18-30 25 Mano e momiyo Jehova olo mirimbe mager e wi joge, Obiro rieyo lwete mi nochwadgi. a Gode biro yiengni, Kendo ringregi biro chalo ka yugi e nderni. b Kata kamano, mirimbe pok odok chien, Kendo pod orieyo lwete mondo ogogi. 26 Oseng’awo bendera ne oganda man ka mabor; c Oseliyonegi mondo gibi ka gi a e tung’ piny; d Neuru! Ogandano biro ka ringo. e 27 Onge ng’ato ang’ata kuomgi mool kata ma chwanyo tiende. Onge ma nindo tero. Msip ma gitueyo e nungogi ok ombekni kata matin, Tonde wuochegi ok ochot. 28 Asernigi duto bith, Atungegi duto oseywa. Ombong’ faresegi tek ka kidi, Kendo tiend gechegi winyore ka kalausi. f 29 Giruto mana ka sibuor; Mana ka sibuoche motegno. g Gibiro ruto matek kae to gimako le, Gibiro a gi leno kendo onge ng’at ma norese. 30 E ndalono gibiro ruto e pinyno Mana ka nam ma wuo. h Ng’ato ang’ata ma ng’iyo

ISAYA 6:1-12 pinyno biro neno mudho mandiwa; Kata mana ler biro lokore mudho nikech boche polo. a E higa ma ne Ruoth Uzia othoe, b ne aneno Jehova kobet e kom-lochne moting’ore malo c kendo ma nigi duong’, kendo lawe ma norwako ne opong’o hekalu. 2 Joserafi ne ochung’ e wiye; moro ka moro kuomgi ne nigi buombe auchiel. Giduto ne giumo wengegi gi buombe ariyo, tiendegi bende ne giuomo gi buombe ariyo, to ariyo modong’ ne gifuyogo. 3 Moro ka moro ne wacho ne nyawadgi niya: “Maler, maler, maler, en Jehova Nyasach oganda lweny. d Piny duto opong’ gi duong’ni.” 4 E kinde ma ne gikok kamano, mise mag dhoudi ne yiengni kendo yiro ne pong’o ot duto. e 5 Eka ne awacho niya: “Yaye, piny lichna! Achalo mana ng’at mosetho, An ng’at ma dhoge ok ler, Kendo adak e kind jo ma dhogi ok ler; f To aseneno Jehova Ruoth kendo Nyasach oganda lweny!” 6 Eka achiel kuom joserafigo nofuyo mobiro ira koting’o maka maliel g ma nokwanyo gi ramaki e kendo

6

SULA 5 a Jer 4:23

 SULA 6 b 2We 26:23

c 1Ru 22:19 Dan 7:9

d Wuo 15:11 Fwe 4:8

e Fwe 15:8

f Isa 29:13

g Eze 10:2

 Kolam mar 2 a Fwe 8:5

b Cha 1:26 Joh 1:1, 2 Joh 12:41

c Za 110:3 Mat 4:19, 20

d Jer 5:21 Mat 13:14 Luk 8:9, 10 Tic 28:25, 26

e Eze 3:7

f Jer 6:10 Joh 3:20

g Mat 13:15 Tic 28:27

h 2We 36:20, 21 Isa 3:26 Isa 24:1

i 2Ru 25:11

1108 mar misango. a 7 Ne omulo dhoga mowachona kama: “Ne! Gini osemulo dhogi. Osegolni kethoni duto, Kendo osepwodh richoni duto.” 8 Eka ne awinjo dwond Jehova ka penjo niya: “Abiro oro ng’a? Ng’ano ma nobednwa jaote?” b Mi nadwoko niya: “An ka! Ora!” c 9 Mi nowachona niya, “Dhi iwach ne jogo niya: ‘Ubiro winjo pile, To weche ok nodonjnu; Ubiro neno pile, To ok unufweny gimoro.’ d 10 We mondo chuny jogo obed matek e Mondo weche kik donjnegi, f Din itgi Mondo kik giwinj wach gi itegi, Din wengegi Mondo kik ginen gi wengegi, Kendo kik gilokre mi gichangi.” g 11 Eka ne apenje niya: “A Jehova, nyaka karang’o?” To nodwoka niya: “Nyaka chieng’ ma mier nodong’ie gunda Kendo ma ute nodong’ ka onge jo ma odakie Kendo ma piny ibiro we kokethore chuth;h 12 Nyaka chieng’ ma Jehova biro riembo ji duto mabor i Mi kuonde mojwang’ e piny nobed mang’eny.

1109 13 “To pod achiel kuom apar biro dong’ie, to ibiro wang’e kendo mana kaka yath maduong’ kendo kaka yadh mwaloni1 ma ka osetong’ to weyo kisikine; kodhi maler e ma nobed kisikine.”2 E ndalo ma Ahaz a wuod Jotham ma wuod Uzia ne locho e wi Juda, Rezin ruodh Siria kod Peka b wuod Remalia ruodh Israel nobiro monjo Jerusalem. Kata kamano, ne ok olocho.1c 2 Wach ne ochopo ne jood Daudi niya: “Jo-Siria oseriwore gi Jo-Efraim.” Eka luoro maduong’ ne omako Ahaz kod joge, mi gichako tetni mana ka yiende ma yamo yuko e bungu. 3 To Jehova nowacho ne Isaya niya: “Wuog idhi gi wuodi ma Shear-jashub1d mondo irom ne Ahaz kama freji ma golo pi e yawo ma malo ogikie, e but yo mochomo puoth jalwok lewni. 4 Iniwachne kama, ‘Kik iluor kendo kik iwe mirima ma wuod Remalia kod Rezin ma ruodh Siria nigo oneg chunyi, nikech gin mana osiki ariyo mag mach machiegni sim. f 5 Nikech Jo-Siria gi Efraim kaachiel gi wuod Remalia osechano tiekou ka giwacho niya: 6 “Wadhi waked gi Juda, wakidhe, kendo wakawe,1

7

SULA 7 a 2Ru 16:1, 2

b 2Ru 15:37 2We 28:6

c 2Ru 16:5

d Isa 8:18

e 2Ru 18:17

f 2Ru 15:30 Isa 8:6, 7

 Kolam mar 2 a 2Ru 16:5

b 2Ru 17:6 Hos 1:6

c 1Ru 16:23, 24

d 2Ru 15:27

e Bur 6:36, 37 Isa 37:30 Isa 38:7, 8

f 2We 36:15, 16

g Isa 9:6

6:13 1 Ma en yath miluongo ni oak e dho Kisungu. 2 Kata, “Kodhi maler en kisikine.” 7:1 1 Kata nyalo bedo, “ne ok gilocho.” 7:3 1 Tiende ni, “Jo Manok e ma Noduogi.” 7:6 1 Kata nyalo bedo, “wamonje.”

Joh 1:14 1Ti 3:16

h Mat 1:23 Luk 1:30-35

ISAYA 6:13–7:15 kae to waket wuod Tabeel obed ruoth kuno.” a 7 “‘Jehova Wuon Loch Duto owacho niya: “Gima kamano ok nyalre, Kendo ok notimre ngang’! 8 Nimar wi Siria en Damaski, To wi Damaski en Rezin. Kendo ka pok higni 65 orumo, Ibiro keth Efraim chuth mi ok nochak obed oganda. b 9 Wi Efraim en Samaria, c Kendo wi Samaria en wuod Remalia. d Ka ionge gi yie motegno, To miseni ok nobed motegno.”’” 10 Jehova nomedo wacho ne Ahaz niya: 11 “Kwa Jehova Nyasachi mondo otimni ranyisi moro amora. e Onyalo bedo ranyisi matut ka Liel1 kata mabor ka polo.” 12 To Ahaz nodwoko kama: “Ok abi kwayo Jehova wachno, kendo ok abi teme.” 13 Eka Isaya nowacho niya: “Winjuru un jood Daudi! Usejogo ji, to koro ang’o momiyo udwaro jogo Nyasaye bende? f 14 Kuom mano, Jehova owuon biro timonu ranyisi: Neuru! Nyako moro biro mako ich kendo obiro nyuolo wuoyi, g mi nochake ni Emanuel.1h 15 Nyathino biro chako 7:11 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche. 7:14 1 Tiende ni, “Nyasaye ni Kodwa.”

ISAYA 7:16–8:7 chamo mor dhiang’ gi mor kich ka pok ong’eyo pogo ber gi rach. 16 Nimar ka pok nyathino ong’eyo pogo ber gi rach, ibiro jwang’ pinje ma ruodhi ariyo ma iluorogo lochoe. a 17 To in Ahaz, kod jogi, kaachiel gi jood wuonu, Jehova biro miyo ubed gi kinde matek. Mago nobed kinde ma pok nobedoe chakre ne Efraim pogre gi Juda, b nimar obiro kelonu ruodh Asuria mondo oked kodu. c 18 “E ndalono, Jehova biro liyo mi lwang’ni moa mabor e aoche mag Nael e piny Misri nobi, kendo kich moa e piny Asuria bende nobi. 19 Mi ginipi e hohni, e buche mag lwendni, e wi yiende duto motimo kuthe, kaachiel gi pewe mag kwath duto. 20 “E ndalono, Jehova biro lielo yie wiyi, yie tiendi, kaachiel gi yie tiki kotiyo gi wembe mohol e pinje man but Aora.1 Obiro tiyo gi ruodh Asuria. d 21 “E ndalono, ng’ato nopidh dhiang’ achiel gi rombe ariyo. 22 Kendo nikech chak nobed mang’eny e piny, ng’atno nocham mor dhiang’, kendo ng’ato ang’ata modong’ e pinyno nocham mor dhiang’ gi mor kich. 23 “E ndalono, puothe ma yande opidhie mzabibu 1,000 ma nengogi romre gi fedha 1,000 nolokre bunge motimo kuthe gi buya. 7:20; 8:7 1 Tiende ni, Yufrate.

SULA 7 a 2Ru 15:29 2Ru 16:8, 9 Isa 8:3, 4 Isa 17:1

b 1Ru 12:20

c 2Ru 18:13, 14 2We 28:19, 20 Isa 36:1

d 2Ru 16:7

 Kolam mar 2  SULA 8 a Isa 30:8

b 2Ru 16:10

c Isa 8:18

d 2Ru 15:29 2Ru 16:8, 9 2Ru 17:6 Isa 7:16 Isa 17:1

e 2Ru 17:16

1110 24 Jo ma biro dhi kuno noting’ atunge kod asere, nikech pinyno nopong’ gi bunge kod kuthe. 25 Kendo ubiro luor dhi but gode duto ma yande upuro gi kwer, nikech ginitim bunge kod kuthe mang’eny. Ruedhi gi rombe e ma biro kwayo kuondego.” Jehova nowachona kama: “Kaw bao moro malach a gi kalam mondo indik e wi baono ni ‘Mahershalal-hash-baz.’1 2 Kendo Uria b jadolo kod Zekaria wuod Jeberekia e ma mondo obedna joneno1 nikech gin jo mogen.” 3 Ne anindo gi chiega ma ne en janabi, mi nomako ich monyuolo nyathi ma wuoyi. c Eka Jehova nowachona niya: “Chak nyathino ni Maher-shalal-hash-baz, 4 nimar ka pok ong’eyo wacho ni ‘Baba!’ kata ‘Mama!’ to ruodh Asuria nomonj Damaski kod Samaria mi noyak mwandugi duto.” d 5 Jehova ne owachona kendo niya: 6 “Nikech ogandani osedagi modho pi mamol mos koa Shiloa1e Kendo gimor gi Rezin kod wuod Remalia, f 7 Jehova biro kelonegi Pi Aora1 mang’eny ma ringo matek,

8

Jer 17:13

f Isa 7:1

8:1 1 Tiende nyalo bedo,“Ringo Dhi Yako Gik Mope.” 8:2 1 Kata, “Kendo adwaro ni Uria jadolo kod Zekaria wuod Jeberekia oketie kokgi.” 8:6 1 Shiloa ne en freji.

1111 Ruodh Asuria a gi duong’ne duto. Obiro pong’o aochene matindo duto, Mi omwom gengene duto 8 Kendo enoywe Juda. Obiro pong’o piny duto, mi nochop e ng’ut; b Buombene moyarore biro kwako pinyi, Yaye, Emanuel!”1c 9 Un ogendni, dhiuru uhinygi, to ng’euru ni ibiro ng’inju matindo tindo. Winjuru un jo moa kuonde maboyo mag piny! Ikreuru aika ne lweny, to ng’euru ni ibiro ng’inju! d Ikreuru aika ne lweny, to ng’euru ni ibiro ng’inju! 10 Chanuru gima udwaro timo, to ung’e ni chenrono biro kethore! Wachuru gima udwaro timo, to ung’e ni gino ok notimre, Nimar Nyasaye ni kodwa!2e 11 Lwet Jehova ma nigi teko ne ni kuoma ka ne osiema ni kik aluw timbe ogandani. Nowachona niya: 12 “Gima ogandani luongo ni ndhogruok,1 in kik iluong ni ndhogruok! Kik iluor gima giluoro; Gino kik bwogi. 13 Jehova Nyasach oganda lweny, en e monego ikwane ka Jal maler, f 8:8 1 Som Isaya 7:14. 8:10 2 Wach molok ni “Nyasaye ni kodwa” en Emanuel e dho Hibrania. Som Isa 7:14; 8:8. 8:12 1 Kata, “jiemo; jemo.”

SULA 8 a 2Ru 17:5 2Ru 18:9

b 2We 28:19, 20 Isa 7:17, 20 Isa 10:28-32

c Isa 7:14 Mat 1:23

d 2We 32:21

e Rap 20:1 Za 44:3

f Law 10:3 Law 22:32

 Kolam mar 2 a Ekl 12:13 Mat 10:28

b Mat 21:42, 44 Luk 20:17, 18 Rum 9:31-33 1Ko 1:23 1Pe 2:7, 8

c Za 33:20

d Rap 31:16, 17 Mik 3:4

e Hib 2:13

f Isa 7:14, 16 Isa 8:3, 4

g Law 20:6 Rap 18:10, 11 Za 146:4 Ekl 9:5, 10

ISAYA 8:8-20 En kende e ma onego iluore, Kendo en kende e ma onego obwogi.” a 14 Obiro bedo kaka ka maler, Kaka kidi ma ji chwanyoree, Kaka lwanda ma chwanyo ji b Dhoudi ariyo mag Israel, Kaka obadho kendo otego Ne jo ma odak e Jerusalem. 15 Ng’enygi biro chwanyore mi gipodh kendo ginitur; Obadhono biro makogi. 16 Dol buk mondikie wechegi; Tue matek chik ma amiyo jopuonjrena! 17 Abiro rito Jehova c ma osepando wang’e ne jood Jakobo. d En e ma abiro gene. 18 Neuru! An kaachiel gi nyithindo ma Jehova osemiya, e wan ranyisi f kendo honni ma Jehova Nyasach oganda lweny modak e Got Sayun oseoro e piny Israel. 19 Kendo ka giwachonu niya: “Penjuru wach kuom ajuoke kod jokor wach ma jajni kendo ma dhum,” donge Nyasachgi e mowinjore gipenj wach? To be owinjore jo mangima openj wach kuom jo motho? g 20 Ooyo. Kar mano, onego gipenj wach e wi chik kod gik mosendiki! Ka ok giwacho gik mowinjore gi wachni, to

ISAYA 8:21–9:10 ok ginine ler mokinyi. a 21 Ng’ato ka ng’ato biro kadho e piny ka othagore kendo kodenyo, b kamano iye biro wang’ mi oting’ wang’e malo mondo okuong’ ruodhe kod Nyasache. 22 Kae to kong’iyo piny obiro mana neno chandruok gi mudho, lit kod kuyo kaachiel gi mudho mandiwa. Kata kamano, mudho mandiwano ok bi chalo gi kinde ma ji ne chandore e piny, kaka e kinde ma ji nochayo piny Zebulun kod Naftali. c To e ndalo ma biro Nyasaye biro miye duong’, tiende ni, Galili ma en piny ogendini mamoko man e yo ma dhi e nam e alwora mar Jordan. 2 Jo ma ne wuotho e mudho Oseneno ler maduong’. Kendo ler oserieny Ne jo modak e piny motimo mudho. d 3 Isemiyo oganda obedo gi huma; Isemiyo mor ma gin-go omedore. Gimor ahinya e nyimi Mana kaka ji mor e ndalo keyo Mana kaka ji mor sa ma gipogo gik moyaki. 4 Iseturo jok ma giting’o, Luth ma giting’ogo gik moko e gokgi, ludh nyapara margi Mana kaka e ndalo Midian. e 5 Wuoch duto ma yiengo piny sa ma ji wuotho

9

SULA 8 a Nge 4:19

b Rap 28:15, 48

 SULA 9

6

c 2Ru 15:29

d Mat 4:13-16 Luk 1:78, 79 Luk 2:30-32 Joh 1:9 Joh 8:12

e Bur 8:12, 28

7

Isa 10:26, 27

 Kolam mar 2 a Luk 1:35 Luk 2:11

b Cha 49:10 Za 2:6 Zek 6:13 Luk 22:29 Fwe 19:16

c Isa 11:2 Mat 7:28, 29 Mat 12:42

d Za 45:3 Joh 1:18

8

e Luk 1:32, 33

f Za 72:1, 7 Dan 2:44

9

g 2Sa 7:16, 17 Fwe 11:15

h Isa 42:1 Mat 12:18

i Za 45:6 Isa 32:1 Jer 23:5 Hib 1:8

j 2Ru 17:6

k Amo 5:11

10

1112 Kod lewni duto monyum e remo Nowang’ mana ka yien michwakogo mach. Nimar osenyuolnwa nyathi, a Osemiwa wuoyi; Loch nobed e lwete.1 b Ibiro luonge ni Jang’ad Rieko Molony, c Nyasaye ma Jateko, d Wuoro Mosiko, Ruodh Kuwe. Lochne biro medore ameda, Kuwe mobiro kelo kolocho e kom-loch Daudi e kod e pinyruodhe Nobed ma onge giko, f Enogur komno g gi bura makare h kod tim makare i Mondo obed motegno Chakre sani kendo nyaka chieng’. Jehova Nyasach oganda lweny biro timo mano gi kinda. Jehova oseoro wachne ka osiemogo jood Jakobo, Kendo wachno osechopo kuom Israel. j Ji duto biro ng’eyo wachno —Efraim kod jo modak Samaria— Ma wacho gi sunga kendo gi tok matek niya: “Matafari osepodho, To wanaged gi kite mopa. k Osetong’ yiend ng’ope To wabiro pidho yiend sida.”

9:6 1 Hibrania, “Loch nobed e goke.”

1113 11 Jehova biro kelo jowasigu mondo oked gi Rezin Kendo obiro thuwe gi wasike, 12 Siria noa yo wuok chieng’ to Jo-Filistia yo podho chieng’, a Gibiro yawo dhogi mi gimuony Israel. b Kata kamano, mirimbe pok odok chien, Kendo pod orieyo lwete mondo ogogi. c 13 Nimar ogandano pok oduogo ir Ng’at ma nogoyogi; Pok gimanyo Jehova Nyasach oganda lweny. d 14 Jehova biro golo oko kuom Israel Wich kod yip, thuok kod lum,1 e odiechieng’ achiel. e 15 Wich en jaduong’ kod ng’at ma imiyo luor, Yip en janabi ma riambo. f 16 Jo ma tayo ogandani e ma osewitogi, To jo mitayo ok ong’eyo ka ma onego gidhiye. 17 Mano e momiyo Jehova biro sin gi yawuotgi, Kendo ok obi kecho nyithi kiye kod mond lietegi Nikech giduto giseng’anyone kendo gihero timo richog Bende, giduto giwacho weche mofuwo. 9:14 1 Kata nyalo bedo, “bad othith kod odundu.”

SULA 9 a 2We 28:18

18 b Rap 31:17

c Isa 5:25 Isa 10:4

19

d 2Ru 17:13, 14 Hos 7:10 Amo 4:6 Amo 5:6

e 2Ru 17:6

20

Hos 10:15

f Rap 13:1-3

21 g Rap 4:25, 26

 Kolam mar 2 a Isa 5:25

b 2We 28:6

ISAYA 9:11–10:2 Kata kamano, mirimbe pok odok chien, Kendo pod orieyo lwete mondo ogogi. a Nimar richo liel ka mach, Ma wang’o yiend kuthe kod buya. Obiro wang’o bungu, Mi giniidh malo mana ka yiro motuere. Mirima mager mar Jehova Nyasach oganda lweny Osemoko mach e piny duto, Kendo ji e ma biro bedo kaka yien miwang’o. Ng’ato ok bi kecho kata mana owadgi. Ng’ato nocham gima nie bade korachwich To pod kech nokaye; Ng’ato nocham gima nie bade koracham To ok obi yieng’. Ng’ato ka ng’ato nocham ringre bade owuon, Manase biro chamo Efraim, To Efraim bende nocham Manase. Giduto gibiro kedo gi Juda. b Kata kamano, mirimbe pok odok chien, Kendo pod orieyo lwete mondo ogogi. c Yaye nobed malit ne jogo ma loso chike ma hinyo ji, d Jogo ma pile keto chike ma thiro ji, Mondo giketh buch jachan,

10 c Isa 5:25

 SULA 10 d Law 19:15 Rap 1:16, 17

2

ISAYA 10:3-14 Mondo giyak gige joga ma chandore, a Giyak mond liete Kendo peyo nyithi kiye! b 3 Unutim ang’o chieng’ ma ikumou, c Chieng’ ma masira nobi kuomu koa ku mabor? d Unuring ir ng’a mondo okonyu, e Kendo kano mwandu ma un-go kanye?1 4 Ubiro kirni e kind jo motue1 Unupodh e kind jo ma onegi. Kata kamano, mirimbe pok odok chien, Kendo pod orieyo lwete mondo ogogi. f 5 “In Asuria, g Luth ma atiyogo e olo mirimba h Kendo luth manie lwetgi e ma akumogo ji ka iya owang’! 6 Abiro ore mondo ogo oganda moseng’anyona, i Ogo oganda mosewang’o iya; Abiro chike mondo oyak kendo ope mwandugi mang’eny, Kendo onyon-gi mana ka chuodho manie wang’ yo. j 7 To ok obi dwaro timo kamano, Kendo chunye ok bi chwale timo kamano; 10:3 1 Kata, “Kendo duong’ ma un-go unukan kanye?” 10:4 1 Kata, “Ubiro kulore e kind jo motue.”

SULA 10 a Amo 2:7, 8 b Rap 27:19 Jak 1:27

c Hos 9:7 d Rap 28:49, 50 e Hos 5:13 f Isa 5:25 Isa 9:12

g Cha 10:9, 11 h 2Ru 17:3 Isa 8:3, 4 Isa 10:24

i 2Ru 17:6 j Rap 28:45, 63 2Ru 17:22, 23

 Kolam mar 2 a 2Ru 18:19, 24 b Amo 6:2 c 2We 35:20 d 2Ru 17:24 e 2Ru 19:11, 13 f 2Ru 17:5 2Ru 18:9, 10

g 2Ru 16:8, 9 h 2Ru 19:17, 18 i 2Ru 18:33, 34 2We 32:16, 19

j 2Ru 18:19 2Ru 18:28, 35

k 2Ru 15:29 2Ru 17:6 2Ru 18:11 1We 5:26

l 2Ru 16:8 2Ru 18:16

m 2Ru 18:19, 25

1114 Nikech chunye gombo mana tieko ji, Ogombo tieko ogendni mang’eny. 8 Nimar owacho niya, ‘Donge jotenda duto gin ruodhi? a 9 Donge Kalno b chal mana gi Karkemish? c Donge Hamath d chal mana gi Arpad? e Donge Samaria f chal mana gi Damaski? g 10 Lweta osemako pinjeruodhi duto ma lamo nyiseche manono, Pinjeruodhi ma sanamu maggi ne ng’eny moloyo mag Jerusalem gi Samaria! h 11 Donge abiro timo ne Jerusalem gi sanamu mage Gima ne atimo ne Samaria gi nyisechene manono?’ i 12 “Ka Jehova osetieko tijene duto e Got Sayun kod Jerusalem, obiro kumo ruodh Asuria nikech weche mosetimo kosungore, kong’awore, kendo gi wichteko. j 13 Nimar owacho niya, ‘Abiro timo kamano gi tekona awuon, Kendo gi riekona, nikech ariek. Abiro ketho tong’ mag pinje k Abiro yako mwandugi, l Kendo kaka thuon, abiro keto ji e bwoya. m 14 Mana kaka ng’ato soyo lwete e od winyo,

1115 E kaka lweta biro kawo mwandu mag ogendni; Kendo mana kaka ng’ato choko tong winy mowe, E kaka abiro choko pinje duto! Onge ng’ato ang’ata ma biro kwadho buombene, kata ma biro ng’amo dhoge, kata ma biro ywak.’” 15 Be le nyalo sungore ne ng’at ma tong’o kode? Be msumeno nyalo sungore ne ng’at ma ng’eto kode? Be okwajo a nyalo ting’o ng’ato mi ofwaye koni gi koni? Be luth nyalo ting’o ng’at ma ok olos gi bao? 16 Kuom mano, Jehova Ruoth madier kendo Nyasach oganda lweny, Nomi joge machwe obed modhero, b Kendo obiro moko mach e bwo duong’ ma en-go. c 17 Ler mar Israel d nobed ka mach, e Kendo Ng’ate Maler ka ligek mach; Obiro liel mi owang’ buya kod yiend kuthene duto e odiechieng’ achiel. 18 Obiro tieko chuth1 bungene duto mabeyo kod puothene; Obiro chalo gi ng’at ma tuo ohewo. f 10:18 1 Kata, “Obiro tieko chuny kod ringruok mag.”

SULA 10 a Isa 10:5

b 2We 32:21

c Isa 30:30, 31

d Za 84:11

e Isa 9:5 Isa 30:27 Isa 31:8, 9 Nah 1:6

f Isa 37:36

 Kolam mar 2 a 2We 28:20, 21 Hos 5:13 Hos 14:3

b Isa 65:9 Hos 1:10, 11

c Isa 1:9

d Rum 9:27, 28

e Isa 28:22

f Rap 28:45, 63

g 2Ru 18:13 Isa 10:5

h Wuo 14:3, 9

i 2Ru 19:35

ISAYA 10:15-26 19 To yien ma biro dong’ e bungene Nobed manok ma kata nyathi nyalo kwano. 20 Chieng’no Jo-Israel modong’ Kaachiel gi jood Jakobo motony Ok nochak oyiengre kuom ng’at ma nogoyogi; a To gibiro yiengore kuom Jehova, Ng’at Maler mar Israel gi adiera. 21 Jo modong’ e ma biro duogo, Jood Jakobo modong’ e ma biro duogo ir Nyasaye ma Jateko. b 22 Yaye Israel, kata obedo ni in oganda maduong’, Ka kuoyo manie nam, Jogi manok kende e ma biro duogo. c Oseng’adni bura, d Kendo ibiro tiek jogi. e 23 Adier, Jehova Wuon Loch Duto kendo Nyasach oganda lweny, Oseng’ado ni ibiro tiek pinyi duto. f 24 Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto kendo Nyasach oganda lweny wacho: “Un joga modak Sayun, kik uluor JoAsuria ma ne ting’onu ludhegi malo mondo gichwadugo g mana kaka Jo-Misri ne timonu. h 25 Odong’ mana kinde matin to mirimba rumo. Gin e ma abiro olonegi mirimba. i 26 Jehova Nyasach oganda lweny

ISAYA 10:27–11:6 biro chwade gi del a mana kaka notimo e kinde ma ne oloyo Jo-Midian but lwanda man Oreb. b Obiro ting’o ludhe e wi nam mana kaka notimo ne piny Misri. c 27 E odiechiengno, ibiro gol ting’ mapek ma oseketo e goku, d Kendo ibiro gol jok motweyo e ng’utu, e Ibiro tur jokno f nikech mo.” 28 Osechopo Aiath; g Osekalo e dier Migron; Okano mwandune Mikmash. h 29 Giseyoro aoche; Gibworo Geba; i Rama kirni, Gibea j dala Saulo oseringo. k 30 Yaye nyar Galim, go nduru kendo iywag matek! Chik iti, yaye Laisha! To in Anathoth, l gibironi! 31 Madmena oseringo. Jo-Gebim osemanyo ka ma digipondie. 32 Kawuononi obiro goyo kambi e Nob. m Ong’ino ngum ne god nyar Sayun, God Jerusalem. 33 Neuru! Jehova Ruoth madier kendo Nyasach oganda lweny Ng’ado bede yien, kendo gigore piny matek; n Yiende mabocho itong’o piny, Kendo moting’ore malo iduoko piny.

SULA 10 a 2We 32:21 Isa 30:32 Nah 3:7

b Bur 7:25 Bur 8:21 Za 83:11

c Wuo 14:21, 27 d Isa 9:4 Nah 1:13

e Isa 14:25 f 2Ru 19:35 Isa 37:35, 36

g Jos 7:2 h 1Sa 13:2 1Sa 14:31

i Jos 21:8, 17 2We 16:6

j Bur 20:13 k Hos 5:8 l Jos 21:8, 18 Jer 1:1

m 1Sa 22:18, 19 n 2We 32:21 Isa 37:36

 Kolam mar 2  SULA 11 a Za 132:11 Isa 53:2 Fwe 5:5 Fwe 22:16

b Rut 4:17 1Sa 17:58 Mat 1:1, 6 Luk 3:23, 32 Tic 13:22, 23 Rum 15:12

c Jer 23:5 Jer 33:15 Zek 3:8 Zek 6:12

d Isa 42:1 Joh 1:32 Tic 10:38

e Luk 2:52 f Isa 9:6 g Hib 5:7 h Joh 7:24 Joh 8:16

i Za 2:9 Za 110:2 Fwe 19:11, 15

j 2Th 2:8 k Fwe 3:14 l Isa 65:25

1116 34 Otong’o bunge madongo gi le, Lebanon biro podho e lwet ng’at ma tekone ng’eny. Bad yath a moro biro twi e kisiki mar Jesse, b Kendo yath ma notwi c e tiende nonyag olemo. 2 Roho mar Jehova nobed kuome, d Roho mar riekoe kod mar winjo tiend weche, Roho ma ng’ado ne ji rieko kod mar teko, f Roho mar ng’eyo kod mar luoro Jehova. 3 Enobed mamor nikech oluoro Jehova. g Ok obi ng’ado bura kaluwore mana gi gima wang’e oneno, Kata kwero ji kaluwore gi gima ite owinjo. h 4 Obiro ng’ado bura makare ne jochan, Kendo nokwer ji e yo makare mondo jo mamuol oyud ber e piny. Obiro goyo piny gi luth mowuok e dhoge i Obiro nego jo maricho gi muya moa e dhoge. j 5 Tim makare nobed msip motueyo e nungone, Kendo adiera nobed msip motueyo e oguche. k 6 Ondiek nodag kuom kinde matin gi nyarombo, l Kendo nyadiel gi kwach biro nindo kanyachiel, Kendo nyaroya, sibuor,

11

1117

kod le machwe nobed kanyachiel;1a To nyathi matin e ma notelnegi. 7 Dhiang’ kod dubu biro chiemo kanyachiel, Kendo nyithindgi biro nindo kanyachiel. Sibuor biro chamo lum mana kaka ruath. b 8 Nyathi madhoth notug e bur thuond rachier, To nyathi moseweyo dhoth noket lwete e bur thuol ma nigi sum mager. 9 Ok ginikel hinyruok moro amora c Kata ketho goda maler, d Nimar ng’eyo mar Jehova nopong’ piny duto Mana kaka pige pong’o nam. e 10 Chieng’no, tiend yadh Jesse f biro chung’ kaka bendera ne ji. g Ogendni duto nobi ire, h Kendo kare mar yueyo nobed gi duong’. 11 Chieng’no, Jehova Nyasaye norie bade kendo, mondo ores joge ma nodong’ e piny Asuria, i Misri, j Pathros, k Kush, l Elam, m Shinar,1 Hamath kod ma nodong’ e chulni duto manie nam. n 12 Obiro chungo bendera mondo obed ranyisi ne ogendni duto. Kendo obiro choko Jo-Israel o kod Jo-Juda ma noke e tunge ang’wen mag piny. p 11:6 1 Kata nyalo bedo, “Kendo nyaroya kod sibuor biro chiemo kanyachiel.” 11:11 1 Tiende ni, Babulon.

SULA 11 a Eze 34:25 b Hos 2:18 c Isa 2:4 Isa 35:9 Isa 60:18 Mik 4:4

d Isa 51:3 Isa 56:7 Isa 65:25

e Za 22:27 Hab 2:14

f Rum 15:12 Fwe 22:16

g Cha 49:10 Isa 49:22 Isa 62:10

h Tic 11:18 Tic 28:28

i Isa 11:16 j Isa 27:13 Jer 44:28 Mik 7:12

k Jer 44:15 l Zef 3:10 m Dan 8:2 n Isa 66:19 o Ezr 1:2, 3 Isa 49:22 Isa 62:10

p Za 147:2 Isa 66:20

 Kolam mar 2 a 2We 30:1, 10 Jer 31:6

b Jer 3:18 Eze 37:16, 19 Hos 1:11

c Amo 9:11, 12 Oba 18

d Isa 25:10 e Jer 49:2 f Wuo 14:22 g Cha 15:18 h Isa 19:23 Isa 27:13 Isa 35:8 Isa 40:3 Isa 57:14 Jer 31:21

i Ezr 1:2, 3

 SULA 12 j Rap 30:3 Za 30:5 Za 85:1 Za 126:1 Isa 40:2 Isa 66:13

ISAYA 11:7–12:1 13 Nyiego ma Efraim nigo norum, a Kendo jogo mosin gi Juda ibiro tieki. Efraim ok nobed gi nyiego gi Juda, Kendo Juda ok nosin gi Efraim. b 14 Gibiro lor mapiyo ka gimonjo Jo-Filistia gi yo podho chieng’,1 Gibiro yako mwandu jo ma wuok yo wuok chieng’. Ginibed gi teko e wi Edom c gi Moab, d Jo-Amon nobed e bwogi. e 15 Jehova nopog1 dho nam Misri, f Kendo nofwa lwete e wi Aora.2g Enokel muche maliet mondo ogo aochene abiriyo matindo.3 Obiro miyo ji ong’ad aorano gi wuoche. 16 Kendo ndara h nobedie ma joga modong’ noluwo ka giwuok Asuria, i Mana kaka e ndalo Jo-Israel ka ne giwuok Misri. C h i en g ’ no i n iwa c h niya: “A Jehova, agoyoni erokamano ahinya, Nimar kata obedo ni nawang’o iyi, Mirimbi nodok chien mi ihoyo chunya. j

12

11:14 1 Hibrania, “Gibiro lor e gok JoFilistia gi yo podho chieng’,” 11:15 1 Kata nyalo bedo, “noduon.” 2 Tiende ni, Yufrate. 3 Kata nyalo bedo, “mondo opoggo aorano nyadibiriyo.”

ISAYA 12:2–13:9 2 Neuru! Nyasaye e jawarna. a Anagene, kendo ok abi luoro gimoro; b Nimar Jah,1 Jehova e tekona kendo okumbana, Osebedo jawarna.” c 3 Inituom pi ka imor E sokni mag warruok. d 4 Kendo chieng’no iniwach niya: “Gouru ne Jehova erokamano, luonguru nyinge, Nyisuru ji gik mosetimo! e Landuru ni oseting’ nyinge malo. f 5 Weruru ne Jehova, g nimar osetimo gik madongo. h Wachni mondo ong’ere e pinje duto. 6 In ng’at modak Sayun, ting’ dwondi malo kendo ikog gi mor, Nimar Ng’at Maler mar Israel nie dieru gi duong’ne duto.” Ma e wach ma ne ofweny ne Isaya i wuod Amoz e wi bura ma ne idhi ng’ad ne Babulon: j 2 “Ng’awuru bendera malo k e wi got ma onge bungu. Luonggiuru kendo fwanegiuru Mondo gidonj e dho rangeye mag jodongo. 3 Asegolo chik ne jo ma asewalo. l Aseluongo jolwenyna mondo anyis mirimba,

13

12:2 1 “Jah” en nying Jehova e yo machuok.

SULA 12 a Isa 45:17

4 b Isa 26:4

c Za 118:14 Hos 1:7

d Isa 49:10

e 1We 16:8 Za 105:1, 2

f Wuo 15:2

5 g Za 149:3

h Za 98:1

 SULA 13 i Isa 1:1

j Jer 25:12 Jer 50:1-3 Fwe 18:2

6

k Jer 51:12 Jer 51:27, 28

l Isa 45:1



7

Kolam mar 2 a Dan 5:28

b Jer 50:15

8

c Jer 50:9 Jer 51:28

d Jer 51:11

e Isa 13:18 Jer 50:13

f Jer 50:43

g Dan 5:6

h Jer 50:23, 29

9

1118 Joga mamor kendo ma sungore. Neuru! Oganda maduong’ nie gode; Koko ma gigoyo chal gi mar ji mang’eny! Winjuru! Pinjeruodhi goyo koko, Gigoyo koko kaka ogendni mochokore kanyachiel. a Jehova Nyasach oganda lweny choko jolweny. b Gibiro ka gia e piny man ka mabor, c E piny manie tung’ polo, Jehova biro kaachiel gi gige mag nyiso mirimbe, Mondo oketh piny mangima. d Gouru nduru, nimar odiechieng Jehova chiegni! Enobi kaka masira moa kuom Nyasaye Manyalo Duto. e Mano e momiyo lwet ji duto notho thudhno, Kendo chuny ji duto nobed maluor. f Luoro omako ji duto. g Parruok oloyogi kendo rem omakogi Mana ka dhako ma muoch kayo. Ng’ato ka ng’ato ng’iyo nyawadgi gi luoro, Wengegi opong’ gi kuyo. Neuru! Odiechieng Jehova biro, Obiro gi ich-wang’ kod mirima mager, Mondo oketh piny olokre gimoro nono, h

1119 Kendo tieko joricho modak e iye. 10 Nimar sulwe manie polo kod kanyaklagi1a Ok bi rieny; Chieng’ biro lokore mudho sa mowuok, Dwe bende ok bi rieny. 11 Abiro kumo piny mangima nikech richone, b Kendo joricho nikech kethogi. Abiro tieko sunga mar jo ma hedhore, Abiro duoko jo ma sando ji piny. c 12 Abiro miyo dhano obed matek yudo moloyo dhahabu maberie mogik, d Ginibed matek yudo moloyo dhahabu moa Ofir. e 13 Mano e momiyo abiro miyo polo otetni, Kendo piny biro yiengni mi oa kare f Chieng’ ma Jehova Nyasach oganda lweny biro nyiso mirimbe mager. 14 Mana kaka mwanda ma ilawo, kendo kaka kueth ma onge jakwath, Ng’ato ka ng’ato nodog ir joge; Ng’ato ka ng’ato noring e pinye. g 15 Ng’ato ang’ata mibiro yud, ibiro chuo mi tho, Kendo ng’ato ang’ata momak ibiro neg gi ligangla. h 13:10 1 Hibrania, “Kesil maggi.” Nyalo bedo ni iwuoyo kuom sulwe miluongo ni Orion kod sulwe mamoko molwore.

SULA 13 a Ayu 9:9 Ayu 38:31 Amo 5:8

b Za 137:8 Jer 51:37 Fwe 18:2

c Jer 50:29 Dan 5:22, 23

d Jer 50:30 Jer 51:3, 4

e 1Ru 10:11

f Jer 51:29

g Jer 50:16

h Jer 51:3, 4

 Kolam mar 2 a Za 137:8, 9

b Isa 21:2 Jer 50:9 Jer 51:11 Dan 5:30, 31

c Jer 50:14

d Isa 47:5 Dan 4:30

e Isa 47:1

f Cha 19:24, 25 Jer 50:40

g Jer 50:3, 13 Jer 51:29, 37 Fwe 18:21

h Fwe 18:2

ISAYA 13:10-22 16 Nyithindgi ibiro tong’ matindo tindo e nyimgi, a Utegi ibiro pe, Kendo mondegi ibiro nindgo gi thuon. 17 Neuru! Achungo Jo-Media mondo oked kodgi, b Fedha ok en gima duong’ e wang’gi, Dhahabu bende ok lomb wang’gi. 18 Atungegi biro nego yawuoyi; c Ok ginikech gima ich onyuolo, Kata mana nyithindo. 19 Babulon, piny ma jaber moloyo pinjeruodhi mamoko, d Piny ma Jo-Kaldea sungorego nikech berne, e Biro chalo gi Sodom gi Gomora ka ne Nyasaye okethogi. f 20 Onge ng’at ma biro dak kendo e pinyno, Kata ma noged kuno kuom tienge duto. g Ja-Arabia ok nogur hembe kuno, Kendo onge jakwath ma nokwa jambe kuno. 21 Le mag thim nonind kuno, Tula biro pong’o utegi. Udo biro dak kuno, h Kendo diek mag thim1 notug kuno. 22 Ondiegi noywag e ohingage, To bwe e ute madongo mag ruodhi. 13:21 1 Kata nyalo bedo, “Kendo jochiende machal diek.”

ISAYA 14:1-13 Ndalone chiegni, ndalone ok bi chwalre kata matin.” a Nimar Jehova biro kecho Jakobo, b obiro yiero Israel kendo. c Obiro miyogi kar yueyo e pinygi, d kendo jo moa e pinje mamoko biro riwore kodgi mi ginimakre gi od Jakobo. e 2 Ji biro kawogi mi giniduokgi thurgi, kendo od Israel biro kawogi mondo gitinegi kaka jotich ma nyiri gi ma chwo f e piny Jehova. Gibiro tueyo jo ma yande notueyogi, kendo gibiro bedo gi loch e wi jo ma ne chunogi gi tich matek. 3 Chieng’ ma Jehova biro golonu sand kod rem kaachiel gi tich matek ma utiyo kaka wasumbni, mi omiu yueyo, g 4 ubiro goyo ngeroni ne1 ruodh Babulon niya: “To mano kaka ng’at ma yande chuno ji gi tich matek osepodho! To mano kaka osetiek jasand ji! h 5 Jehova oseturo ludh joricho, Odunga mar ruodhi, i 6 Ng’at ma goyo ji gi mirima pile, j Ma locho e wi ogendni mamoko kosandogi malit. k 7 Piny duto koro nigi kuwe, onge ng’at ma thagogi. Ji duto kok gi mor. l 8 Kata mana yiende junipa mor,

14

14:4 1 Kata, “ubiro jaro.”

SULA 13 a Jer 51:33

 SULA 14 b Law 26:42

c Zek 1:17

9

d Rap 30:1-3 Isa 66:20 Jer 24:6 Eze 36:24

e Isa 56:6, 7 Isa 60:3 Zek 8:22, 23

f Isa 61:5 Zek 2:8, 9

10

g Ezr 3:1 Ezr 9:8 Jer 30:10

h Jer 50:23

11

i Za 125:3

j 2We 36:17 Jer 50:17

k Hab 1:6 Zek 1:15

12

l Za 126:2 Isa 49:13 Jer 51:48 Fwe 18:20

 Kolam mar 2 a Fwe 18:22

b 2We 36:17 Jer 51:7 Eze 29:19 Dan 5:18, 19

c Isa 47:7 Dan 4:30

d Dan 5:22, 23

13

1120 Yiend sida mag Lebanon bende mor. Giwacho ni, ‘Nyaka ne ipodhi, Onge jatong’ yien mosebiro tong’owa.’ Kata mana Liel1 manie bwo piny mor, Kendo obiro romoni. Osechiewo jo motho nikech ibiro, Ji duto ma ne locho gi gero e wi piny. Osemiyo ruodhi duto mag ogendni oa malo e kombegi. Giduto gipenji niya, ‘Kara in bende isebedo ma yom yom ka wan? Kara tinde ichal mana kodwa? Iselor e Liel1 gi sungani duto, Kaachiel gi gigeni mag thum migwelo. a Kudni e ma inindoe kaka otandani, Kendo gin e onget miumorigo.’ To mano kaka iselwar kia e polo, Yaye sulwe marieny, wuod okinyi! Osetong’i ma ilwar piny, In ma ne iloyo ogendni mang’eny! b Ne iwacho e chunyi ni, ‘Abiro idho nyaka e polo. c Abiro keto kom-lochna e wi sulwe mag Nyasaye, d Kendo nabed e wi god chokruok,

14:9, 11 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

1121 Man ka mabor mogik yo nyandwat. a 14 Abiro idho malo mi akal boche polo; Abiro chalo gi Ng’at Mamalo Chuth.’ 15 Kar mano, ibiro lori e Liel,1 Nyaka ka matut mogik e bur. 16 Jogo moneni biro hum; Gibiro noni mos ka gipenjore ni, ‘Be ma e ng’at ma ne yiengo piny, Ma ne miyo pinjeruodhi tetni, b 17 Ma nomiyo piny obedo thim, Ma noketho mier madongo, c Ma ne ok gony jo motueyo?’ d 18 Ruodhi mamoko duto mag ogendni, Ee, ruodhigo duto, onindo gi duong’, Moro ka moro e liende. 19 To in, ne owiti ma ok oyiki Mana ka bad yien mojogo ji, Jo ma noneg gi ligangla, mi owit e bur motimo kite, E ma ogangore kuomi. Ichal gi ringre ng’at motho ma ji nyono anyona. 20 Ok noyiki kodgi e liel, Nikech ne iketho pinyi, Kendo ne inego jogi. Ok nohul kendo nyinge nyithind joricho. 14:15 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 14 a Za 48:1, 2

b Jer 51:25

c 2Ru 25:21 Isa 64:10

d 2Ru 24:12, 14 2Ru 25:11

 Kolam mar 2 a Isa 43:14 Jer 50:25 Jer 51:56

b Jer 51:62

c Isa 13:1, 21 Jer 50:35, 39 Fwe 18:2

d 2We 32:21, 22 Isa 30:31 Isa 31:8 Isa 37:36, 37

e Isa 10:24

ISAYA 14:14-27 21 Ikreuru nego yawuote Nikech richo mag wuonegi, Mondo kik gia malo mi giloch e wi piny Kendo pong’o piny gi miechgi.” 22 Jehova Nyasach oganda lweny owacho niya: “Anachung’ malo mondo aked kodgi.” a Kendo Jehova owacho ni, “Abiro yweyo nying Babulon chuth, kaachiel gi joge modong’, nyithindgi, kod nyikwagi duto.” b 23 “Analoke thidhiya, kendo enobed kar dak mar chieu. Abiro yweye gi ywech mar kethruok,” c Jehova Nyasach oganda lweny osewacho. 24 Jehova Nyasach oganda lweny osekuong’ore kama: “Gima aparo timo, nyaka timre, Kendo gima aseng’ado, nyaka chop kare. 25 Abiro ng’injo Asuria e pinya, Abiro nyone e godena. d Ibiro gol jok ma noketo kuomgi, Kendo ibiro gol ting’ mapek ma ne oketo e gokgi.” e 26 Mano e gima oseng’ad ne piny duto, Kendo ma e lwedo moseikore goyo ogendni duto. 27 Jehova Nyasach oganda lweny oseng’ado kamano,

ISAYA 14:28–15:7 Ng’ano ma nyalo tame? a Oserieyo lwete, Ng’ano ma nyalo duoke? b 28 Ma e wach ma Nyasaye ne ooro e higa ma Ruoth Ahaz nothoe: c 29 “Yaye Jo-Filistia, kik ubed mamor, Mana nikech ludh ng’at ma ne goyou koro osetur. Nimar nyathi thuol d nobed thuol ma nigi sum mager, e Kothe nobed thuol ma kecho ka diemo wang’.1 30 Sa ma nyithindo makayo mag jochan chiemo, Kendo jo modhier nindo gi kuwe, Abiro nego kothi gi kech, Kendo jogi modong’ bende ibiro negi. f 31 Yaye in rangach, go uwi! Go nduru, yaye in dala! Yaye in Filistia, uduto chunyu biro a! Nimar yiro biro koa yo nyandwat, Kendo onge ng’at ma yom yom e kindgi.” 32 Ere dwoko ma gibiro miyo joote mag ogandano? Jehova oseketo mise mar Sayun, g Kendo joge ma jochan biro pondo kuno. Bura ma ne idhi ng’ad ne Moab: h Oseketh Ar i manie piny Moab e otieno achiel, Mi koro oling’ chuth.

15

14:29 1 Kata, “thuol ma fuyo.”

SULA 14 a Za 33:11 Nge 19:21 Nge 21:30 Isa 46:11

2

b 2We 20:5, 6 Isa 43:13

c 2Ru 16:20 2We 28:27

d 2We 26:3, 6 e 2Ru 18:1, 8 f Jer 47:1 Eze 25:16 Joe 3:4 Amo 1:6-8 Zef 2:4 Zek 9:5

3

g Za 48:1-3 Za 87:1, 2 Za 132:13, 14

 SULA 15 h Jer 9:25, 26

4

Eze 25:11

i Kwa 21:28 Rap 2:9

 Kolam mar 2 a 2Ru 3:24, 25 Jer 48:31

b Jer 48:18

5

c Jer 48:1 d Kwa 21:30 Jos 13:15-17

e Rap 14:1 f Jer 48:36, 37 g Jer 48:38

6

h Kwa 32:37 Isa 16:9

i Bur 11:20 j Cha 13:10 k Jer 48:34 l Jer 48:3, 5

7

1122 Oseketh Kir a mar Moab e otieno achiel, Mi koro oling’ chuth. Oseidho malo e Hekalu kendo nyaka Dibon b Oseidho kuonde moting’ore malo mondo oywagi. Moab ywak nikech Neboc kendo nikech Medeba. d Wiye duto oseliel, e tik duto osetiti. f Giwuotho e wang’ yo ka girwako lep gunia. Gigoyo nduru e wi tat udi, kendo kuonde ma ji chokoree; Gilor piny ka giywak malit. g Heshbon kod Eleale h ywak; Dwondgi winjore nyaka Jahaz. i Mano e momiyo jolweny mag Moab kok matek. Otetni ahinya. Chunya ywago Moab. Joge oseringo nyaka Zoar j kendo nyaka Eglath-shelishiya. k Giidho yo ma dhi Luhith ka giyuak; Gidhi Horonaim ka giyuak malit nikech masirano. l Pige mag Nimrim oseduono; Lum osener, Lum duto osetwo kendo onge gimoro mang’ich modong’. E momiyo giting’o mwandugi gi gik ma nodong’ e dechegi;

1123 Ging’ado hoho ma yien otwi e bath aochene. 8 Nimar koko winjore e alwora duto mar Moab. a Nduru ma gigoyo chopo nyaka Eglaim; Ee, ochopo nyaka Beerelim. 9 Nimar pige mag Dimon opong’ gi remo, Kendo pod anakel ne Dimon masiche mathoth: Anakel sibuor ne JoMoab moringo Kendo ne jo modong’ e pinyno. b Teruru yim moa Sela ne ruodh piny, Kendo ung’ad e thim Nyaka uchop e god nyar Sayun. 2 Mana kaka winyo moriemb e ode c E kaka nyi Moab biro chalo ka gichopo kuonde ming’adogo Arnon. d 3 “Ng’ad ne ji rieko, tim kaka iseng’ado. Tiponi mondo ogeng’nwa chieng’ makech, mondo ochalnwa ka gima en otieno. Pand jo moriemb, kendo kik indhog jo moringo. 4 Yaye in Moab, yie ne joga moriemb odag kodi. Pandgi mondo kik jayeko okethgi. e Ibiro tiek ng’at ma sando ji, Masira biro rumo,

16

SULA 15 a Jer 48:20

5 b 2Ru 17:25, 26

 SULA 16 c Jer 48:19

d Kwa 21:13

6 e Jer 48:8, 42

 Kolam mar 2 a 2Sa 7:16, 17

b Za 45:6 Za 72:1, 2 Isa 9:6, 7 Isa 32:1 Jer 23:5

7

c Jer 48:26, 29 Zef 2:9, 10

d Amo 2:1

8

e Isa 15:2 Jer 48:20

f 2Ru 3:24, 25

g Jos 13:15, 17

h Kwa 32:37, 38 Jos 13:15, 19

i Jos 13:24, 25 Jer 48:32

j Isa 15:4 Jer 48:34

9

ISAYA 15:8–16:9 Kendo jogo ma nyono ji ibiro gol e piny. Eka kom-loch ibiro gur motegno kuom hera mosiko. Ng’at mobet e komno, e hema mar Daudi nobed ja adiera; a Obiro ng’ado bura makare, kotimo gik makare ma ok odeko.” b Wasewinjo humb Moab, en ng’at ma sungore ahinya c Ong’awore, wiye tek, kendo en gi mirima mang’eny; d To wechene manono nobed kayiem. Moab biro ywago Moab; Giduto gibiro goyo nduru. e Ji duto moyudo masira biro ywago kek moted gi mzabibu mag Kir-hareseth. f Nimar puothe mag Heshbon g osetwo, Mzabibu mag Sibma h osener, Ruodhi mag ogendni osenyono bedene ma nigi mzabibu makwar; Puothego ne ochopo Jazer, i Kendo ne giyarore nyaka e thim. Tiendegi ne olak nyaka e nam. Mano e gimomiyo abiro ywago mzabibu mag Sibma kaka aywago Jazer. Yaye, pi wang’a biro pong’i in Heshbon kod Eleale, j

ISAYA 16:10–17:7 Nikech koko osechopo e olembu mag ndalo oro kendo keyo maru oserumo.1 10 Mor kod ilo osegol e puotheu monyak maber, Onge wende mag mor e puotheu mag mzabibu. a Onge ng’at ma nyono mzabibu e kuondeu mag bicho, Nimar asetieko koko mugoyoga ka umor. b 11 Mano e gimomiyo chunya chandore nikech Moab, c Chunya tetni mana kaka tonde mag nyatiti, Kendo chunya chandore nikech Kir-hareseth. d 12 Kata Moab chandre manade kodhi kuonde moting’ore malo, kendo kodhi lemo e hekalune, mano ok bi konye. e 13 Mago e weche ma Jehova ne osewacho e wi Moab. 14 Kendo koro Jehova wacho niya: “Ka higni adek pok orumo, kaluwore gi kaka jatich kwano higa,1 ji biro chayo duong’ mar Moab kendo tungni nobedie. Obiro dong’ mana gi ji manok kendo ma onge teko.” f Ma e bura ma ne idhi ng’ad ne Damaski: g “Neuru! Taon mar Damaski biro kethore chuth,

17

16:9 1 Kata nyalo bedo, “Nikech koko mar lweny osechopo ne olembeu mag ndalo oro kod chambu mukayo.” 16:14 1 Tiende ni, higni adek e wang’e.

SULA 16 a Jer 48:33

b Zef 2:9

c Isa 15:5 Jer 48:36

d Isa 15:1

e Jer 48:7, 35

f Isa 25:10 Jer 48:46, 47 Zef 2:9

 SULA 17 g Jer 49:23 Zek 9:1

 Kolam mar 2 a 2Ru 16:8, 9 Isa 8:4 Amo 1:5

b Kwa 32:34 Jos 13:15, 16 2Ru 10:32, 33

c 2Ru 17:6 Isa 7:8 Isa 28:1, 2 Hos 5:14

d 2Ru 16:8, 9

e Jos 15:8, 12 Jos 18:11, 16

f Rap 4:27 Rap 24:20

1124 Kendo ute momukore omukore e ma biro pong’e. a 2 Ibiro jwang’ taonde mag Aroer; b Jamni e ma biro nindo kuondego Kendo onge ng’at ma nobwoggi. 3 Mier mochiel motegno mag Efraim biro lal nono, c Pinyruodh Damaski bende nolal; d Kendo jo ma biro dong’ Siria Duong’gi biro chalo gi mar Israel,” Jehova Nyasach oganda lweny osewacho. 4 “Chieng’no, duong’ mar Jakobo biro lal, Kendo obiro dhero kata obedo ni sani ochwe. 5 Obiro chalo kaka kinde ma jakeyo kayo cham Kendo lwete kayo wi cham, Mana kaka jahulo hulo e Hoho mar Refaim. e 6 Gik ma ihulo kende e ma biro dong’, Mana kaka yadh Zeituni ma iyiengo: Olembe ariyo kata adek mochiek e ma dong’ e bedene ma malo, Ang’wen kata abich e ma dong’ e bedene ma nyago olemo,” f Jehova Nyasach Israel osewacho. 7 Chieng’no, ng’ato nogen Jachuechne, kendo wang’e biro ng’iyo Ng’at Maler

1125 mar Israel. 8 Ok obi geno kendo mag misengni a ma oseloso gi lwete owuon; b kendo ok obi ng’iyo gik ma lith lwetene oseloso, bed ni gin sirni mag yien1 kata kuonde miwang’oe ubani. 9 Chieng’no, mier mage mochiel motegno biro chalo ka gunda mojwang’ e bungu, c Kendo kaka bad yath ma nojwang’ e nyim Jo-Israel; Enobed piny mojwang’. 10 Nimar wiyi osewil gi Nyasaye d ma ne oresi; Ok ipar kata Lwanda e ma ne ipondoe. Mano e momiyo ipuro cham mabeyo e puotheni Kendo ipidho ei puothego bede yien ma yore yore.1 11 Chieng’ ma ubiro chielo puotheu, Ubiro purogi kendo gibiro chako twi gokinyi, Kata kamano, keyo biro kethore chieng’ ma tuo malit ma ok nyal chango ogoyou. f 12 Winjuru! Ogendni mathoth chochni, Giwuo mana ka nam! Nitie koko mar ogendni mang’eny, Koko ma gigoyo chalo gi mar apaka madongo! 13 Ogendni biro goyo koko mana kaka nam wuo. 17:8 1 Som Tiend Weche. 17:10 1 Kata, “ne nyasaye ma wendo.”

SULA 17 a 2We 31:1

b Hos 8:6, 11

14

c Hos 10:14 Amo 3:11

ISAYA 17:8–18:4 Obiro siemogi mi giniring mabor, Gibiro ringo mana kaka mihudhi manie gode ma yamo tero, Mana kaka buru ma kalausi tero. Godhiambo luoro maduong’ omako ji. To ka piny pok oyawore gionge. Mano e pok mar jo ma peyowa Kod mar jo ma yako gigewa. Yaye nobed malit ne piny mopong’ gi dede ma fuyo1 E gweng’ ka ma nigi aoche mag Ethiopia! a Ooro jootene gie yor nam, Ging’ado pige gi yiedhi molos gi togo: “Dhiuru un joote ma jong’wech, E oganda ma joge roboche kendo dendgi poth, Oganda ma ji oluoro kuonde duto, b Oganda ma roteke kendo ma loyo ogendni mamoko, Oganda ma aoche oywero pinye.” Un jopiny, kendo un jo modak e iye, Ubiro neno gima chalo gi bendera mong’aw malo e wi gode, Kendo ubiro winjo dwol ma chalo gi mar tung’. Nimar, ma e gima Jehova osewachona:

18 d Za 50:22 Hos 8:14

2

e Rap 32:4 2Sa 22:32

f Rap 28:30 Hos 8:7

 Kolam mar 2 

3

SULA 18 a Isa 20:3, 4 Eze 30:4

4 b 2We 12:2, 3 2We 14:9 2We 16:8

18:1 1 Kata, “piny ma buombe papnie.”

ISAYA 18:5–19:7 “Abiro bet ka akuwe mos ka arango kar dakna,1 Kaka piny mokuwe mos sa ma chieng’ rieny kogolo liet mager, Kendo kaka tho moko e lum ndalo keyo ka piny liet. 5 Nimar ka pok keyo ochakore, Kinde ma mzabibu osemoyo, kendo olembgi chiegni chiek, Ibiro ng’ad bede mzabibu gi pelni mag keyo Kendo bedegi molak ibiro ng’ad mi gol oko. 6 Ibiro wegi ne winy modak e gode ma chamo ring’o Kaachiel gi le modak e piny. Winyogo biro chamogi ndalo oro, To lego biro chamogi ndalo keyo. 7 E kindego ibiro kel ne Jehova Nyasach oganda lweny mich, Moa kuom oganda ma joge roboche kendo ma dendgi poth, Oganda ma ji oluoro kuonde duto, Oganda ma roteke kendo ma loyo ogendni mamoko, Oganda ma aoche oywero pinye, Gibiro terogi ka ma iluongo gi nying Jehova Nyasach oganda lweny, Got Sayun.” a 18:4 1 Kata nyalo bedo, “ka ang’icho gie kar dakna.”

SULA 18 a Isa 8:18 Isa 24:23



19

Kolam mar 2  SULA 19 a Jer 25:17, 19 Eze 29:2 Joe 3:19

2 b Wuo 12:12 Jer 43:12 Jer 46:25 Eze 30:13

3 c Isa 19:11, 13

d Isa 8:19 Tic 16:16 Fwe 18:23

4

e Isa 20:3, 4 Jer 46:25, 26 Eze 29:19

5 6

f Eze 30:12 Zek 10:11

7 g Wuo 2:3

1126 Ma e bura ma ne idhi ng’ad ne Misri: a Neuru! Jehova oidho bor polo ma ringo ng’wech kochomo Misri. Nyiseche manono mag Misri biro tetni e nyime, b Kendo chuny Misri biro a. “Abiro thuwo Jo-Misri gi Jo-Misri wetegi, Kendo gibiro kedo e kindgi giwegi, Ng’ato biro goyo owadgi kaachiel gi jabute, Taon noked gi taon, kendo pinyruoth noked gi pinyruoth. Kendo chuny Misri biro chochni, Abiro rocho chenroge. c Gibiro manyo kony kuom nyisechegi manono Kendo kuom jondagla, jo ma tudore gi jochiende, kod jokor wach. d Abiro keto Misri e lwet ruoth mager, Ruoth makwiny noloch e wiye.” e Jehova Ruoth madier kendo Nyasach oganda lweny osewacho. Pige nam biro duono, Kendo aora biro duono mi two. f Aoche biro dum marach; Aoche mag Misri ma golo pi e Nael biro duono. Togo man e bath aora biro tow. g Gik motwi e bath Aora Nael, kaachiel gi motwi e dho Nael

1127 Kod puothe duto man e bath Nael a biro two. b Yamo biro kwadhogi mi gilal nono. 8 Jolupo biro ywak, Jo ma lupo gi olowu bende noywagre, Kendo jo ma lupo gi gogo nobed manok. 9 Jo ma chuecho gi tworo c Kod jo ma loso pamba1 biro yudo wich-kuot. 10 Jotweng’o mage biro dhier nono; Jotich duto mondik biro kuyo. 11 Jotend Zoan d ofuwo. Jong’ad rieko mag Farao wachone weche mofuwo. e Ere kaka inyalo wacho ne Farao ni: “An nyakwar jo mariek, An nyakwar ruodhi machon”? 12 Koro, ere jogi mariek? f We mondo ginyisi ka ging’eyo gima Jehova Nyasach oganda lweny osewacho ni obiro timo ne Misri. 13 Jotend Zoan osedoko jo mofuwo; Osewuond jotend Nof;1g Jodong dhoudi oselalo Misri. 14 Jehova osebage gi rohone; h Kendo gisewuondo Misri e yorene duto, Mana ka jakong’o ma lagore e ng’okne. 19:9 1 Kata, “nengni ma rochere.” 19:13 1 Kata, “Memfis.”

SULA 19 a Rap 11:10

b Eze 29:10

c Wuo 9:25, 31 Nge 7:16

d Za 78:12 Eze 30:14

e Isa 44:25

f Cha 41:8 1Ru 4:30 Tic 7:22

g Jer 46:14 Eze 30:13

h Ayu 12:20, 24 Isa 19:3

 Kolam mar 2 a Isa 11:15

b Isa 20:3, 4 Jer 25:17, 19 Jer 43:10, 11 Eze 29:6

c Jer 43:4, 7 Jer 44:1

ISAYA 19:8-21 15 Onge tich moro amora ma biro tiyore Misri, Bed ni en tich mitiyo gi wich kata yip, thuok kata lum.1 16 Chieng’no, Misri biro chalo gi mon moluor kendo ma tetni nikech Jehova Nyasach oganda lweny biro rieyo bade mondo ogogi. a 17 Kendo piny Juda biro bwogo Misri. Gibiro luor ka giwinjo nying Juda nikech bura ma Jehova Nyasach oganda lweny oseng’adonegi. b 18 Chieng’no, taonde abich madongo mag Misri biro wacho dho Kanaan c kendo gibiro kuong’ore ni gibiro tiyo ne Jehova Nyasach oganda lweny. Achiel kuom taondego ibiro luong ni Dala Maduong’ mar Kethruok. 19 Chieng’no, kendo mar misango mar Jehova biro yudore e dier piny Misri kendo siro mar Jehova biro yudore e tong’ pinyno. 20 Enobed ranyisi kendo janeno ne Jehova Nyasach oganda lweny e piny Misri. Nimar gibiro ywak ne Jehova mondo ogolgi e lwet josand, to obiro oronegi jawar, kendo ng’at makende mondo oresgi. 21 Jehova nong’ere e piny Misri kendo chieng’no Jo-Misri biro ng’eyo Jehova. Gibiro chiwo ne Jehova misengni kod mich, kendo gibiro chopo singruoge duto ma gitimo 19:15 1 Kata nyalo bedo, “bad othith kata odundu.”

ISAYA 19:22–21:3 kode. 22 Jehova biro goyo Misri. a Obiro goye kendo obiro change. Giniduog ir Jehova, obiro winjo kwayogi mi enochanggi. 23 Chieng’no, yo malach b nobedie moa Misri nyaka Asuria. Asuria nobi Misri, kendo Misri biro dhi Asuria. Misri gi Asuria biro tiyo ne Nyasaye kanyachiel. 24 Chieng’no, Israel biro riwore gi Misri kod Asuria, c kendo pinje adekgo nobed gueth e dier piny, 25 nimar biro yudo ka Jehova Nyasach oganda lweny oseguedhogi niya: “Oguedh JoMisri ma joga, kod Asuria ma en tich lweta, kod Israel ma en mwanduna.” d E higa ma Sargon ruodh Asuria ne ooro Tartan1 mondo odhi Ashdod, e ne okedo kod Ashdod mi oloye. f 2 E kindeno, Jehova nonyiso Isaya g wuod Amoz niya: “Dhi igol law gunia mitueyo e nungoni, kendo ilony wuocheni.” Isaya ne otimo mana kamano. Ne owuotho duk,1 kendo gi tiende nono. 3 Eka Jehova nowacho niya: “Mana kaka jatichna Isaya osewuotho duk kendo gi tiende nono kuom higni adek mondo obed ranyisi h kendo siem ne Misri i kod Ethiopia, j 4 e kaka Ruodh Asuria biro tero yawuoyi kod jodongo ma omako e

20

20:1 1 Kata, “jatend lweny.” 20:2 1 Kata, “Ne owuotho korwako lewni ma iye kende.”

SULA 19 a Isa 19:1 Jer 46:13

b Isa 11:16 Isa 35:8 Isa 40:3

c Zek 2:11

d Rap 32:9 Za 115:12 Isa 61:9

 SULA 20 e Jos 13:2, 3

f Amo 1:8

g Isa 1:1

h Isa 8:18

i Isa 19:1

j Isa 18:1

 Kolam mar 2 a Isa 19:4

 SULA 21 b Isa 13:1, 20

c Isa 13:4, 18

d Jer 51:11, 28 Dan 5:28, 30

e Za 137:1 Isa 14:4, 7 Isa 35:10

f Hab 3:16

1128 piny Misri a kod Ethiopia e tuech. Giniwuoth gi tiendegi nono, ka gin duge, kendo ka siandagi neno. Misri noyud wich-kuot. 5 Luoro biro makogi kendo gibiro yudo wich-kuot nimar ne gigeno Ethiopia, kendo Misri e ma ne gimiyo duong’. 6 Chieng’no, jo ma odak e tiend nam nowach ni, ‘Neuru gima osetimore ne ng’at ma ne wageno, ng’at ma ne waringo ire mondo okonywa kendo oreswa e lwet ruodh Asuria! Koro wabiro ringo ir ng’a?’” Ma e bura ma ne idhi ng’ad ne thim man but nam:1b Nitie gima biro ma chalo gi yamo mager ma kutho koa milambo, Oa e thim, oa e piny ma ji oluoro. c 2 Osenyisa fweny moro malich: Ja andhoga ndhogo ji, Kendo jaketh ketho aketha gik moko. Yaye Elam, dhi imonje! Yaye Media, d dhi ilwore! Abiro tieko kuyo duto ma osekelo. e 3 Mano e gimomiyo ogucha rama malit. f An gi rem mang’eny Mana ka dhako ma muoch kayo. Achandora ma koro ita ok winji;

21

21:1 1 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom ka ma piny Babulon ne nitie.

1129 Aparora ma koro wang’a ok nen. 4 Chunya gwecho matek; aluor kendo atetni. Ne ageno yueyo ka chieng’ opodho, to luoro maduong’ e ma nomaka. 5 Panguru mesa kendo uchan kombe! Chiemuru kendo umethi! a Auru malo un jotelo, waluru1 okumba. 6 Nimar ma e gima Jehova nowachona: “Dhi iket jarit, kendo inyise ni owach gik moneno.” 7 Ne oneno geche lweny ma farese ariyo ariyo ywayo, Geche lweny ma punde ywayo, Geche lweny ma ngamia ywayo. Ne ong’icho adimba mondo one maber gima ne timore. 8 Eka ne okok gi dwol maduong’ ka sibuor ma ruto niya: “A Jehova, achung’ pile e wi ohinga mar jarito godiechieng’, Kendo pile an kanyo ka arito otieno mangima. b 9 Neuru gima biro: Aneno geche lweny ma farese ariyo ariyo ywayo!” c Eka ne owacho niya: “Osepodho! Babulon osepodho! d 21:5 1 Kata, “oluru ne okumba mo.”

SULA 21 a Dan 5:1

b Eze 3:17 Hab 2:1

c Jer 50:3, 9 Jer 51:27, 28

d Isa 13:19 Isa 14:4 Isa 45:1 Jer 51:8 Dan 5:28, 30 Fwe 14:8 Fwe 18:2

 Kolam mar 2 a Jer 50:2 Jer 51:44, 52

b 1Ru 8:46

c Cha 32:3 Rap 2:8 Za 137:7

d Jer 25:17, 23

e Ayu 6:19 Jer 25:17, 23

ISAYA 21:4-16 Osego nyisechene duto manono piny ma ging’injore!” a 10 Yaye joga mosenyon, Mana kaka bel minyono kidino, b Asenyisou gik ma asewinjo ka Jehova Nyasach oganda lweny kendo Nyasach Israel owacho. 11 Ma e bura ma ne idhi ng’ad ne Duma:1 Awinjo ka ng’ato penja ka en Seir c niya: “Jarit, in gi wach mane otienoni? Jarit, in gi wach mane otienoni?” 12 Jarit nodwoko niya: “Piny chiegni ru, to obiro yuso kendo. Ka udwaro penjo wach to upenj apenja. Uduog kendo!” 13 Ma e gima ne owach ni ne dhi timore ne thim: Un jowuoth mag Dedan d Ubiro bworo e bungu man e thim gotieno. 14 Un jo modak Tema e Keluru pi ne jalo ma riyo oloyo, Kendo keluru makate ne jalo moringo. 15 Nimar giseringo ligangla, osewuodhnegi ligangla, Giseringo atung’, kendo giseringo lweny mager. 16 Ma e gima Jehova owachona: “Ka higa achiel pok orumo, kaluwore gi 21:11 1 Tiende ni, “Ling’ thi.”

ISAYA 21:17–22:13 kaka jatich kwano higa,1 duong’ duto ma Kedar a nigo biro rumo. 17 Kendo Jo-Kedar molony e kedo gi atung’ biro dong’ manok. Nimar Jehova Nyasach Israel osewacho mano.” Ma e gima nowach e wi Hoho mar Fweny:1b En ang’o ma otimou momiyo uduto uidho e wi tat udi? 2 Ne ipong’ gi chochni, Dala ma ne ohero koko, taon ma ne sungore. Jogi ne ok neg gi ligangla, Kata tho e lweny. c 3 Ruodhi duto ma ne locho gi agoko oseringo kanyachiel. d Ne omakgi ka pok oywa atung’. Ji duto ma ne oyud ne omak, e Kata obedo ni ne giseringo mabor. 4 Mano e momiyo ne awacho niya: “Weuru ng’iya, Kik utem hoyo chunya. Abiro ywak malit, f Nikech oseketh joga.1g 5 Nimar en odiechieng chochni, luoro, kendo ma iloyowae, h Odiechiengno oa kuom Jehova Wuon Loch Duto kendo Nyasach oganda lweny,

22

21:16 1 Tiende ni, higa achiel e wang’e. 22:1 1 Nenore ni iwuoyo kuom Jerusalem. 22:4 1 Kata “oseketh nyar joga.” Nyalo bedo ni wendni ne iwero sa ma ikecho ng’ato.

SULA 21 a Cha 25:13 Za 120:5 Wer 1:5 Isa 42:11 Jer 49:28 Eze 27:21

 SULA 22 b Jer 6:6

c Isa 3:1 Jer 38:2 Ywa 4:9

d 2Ru 25:4, 5

e 2Ru 25:11

f Jer 4:19 Jer 8:18, 19 Jer 9:1

g Mik 1:8, 9

h Mik 7:4

 Kolam mar 2 a 2Ru 25:10 Neh 1:3

b Cha 10:22

c 2Ru 16:9

d 1Ru 7:1, 2

e 2Ru 25:9, 10 Jer 52:7

f Neh 3:15

g Joe 2:17

1130 E Hoho mar Fweny. Imuko ohinga a Kendo ywak winjore e gode. 6 Elam b osekawo ofuko mar aserni Kaachiel gi geche lweny kod farese, To Kir c iko okumba. 7 Hohni magi mabeyo Biro pong’ gi geche lweny, Kendo farese biro riedo e dho rangau, 8 Ibiro gol rageng’ ma Juda ogeng’orego.1 “Chieng’no unuchom wang’u kuom gigeu mag lweny mokan e ot miluongo ni Od Bungu, d 9 kendo unune kuonde momukore e ohinga manie Dala Daudi. e Mi unuchik pi e yawo ma mwalo. f 10 Ubiro kwano udi man Jerusalem, kendo ubiro muko moko kuomgi mondo ulosgo ohinga obed motegno. 11 Ubiro kunyo yawo e kind ohinga ma oko kod ohinga ma iye, mondo pi soko machon odonjie. Kata kamano, ok unupar Jachuechne Maduong’, kendo ok ubi dewo Jal ma nolose chon gi lala. 12 Chieng’no Jehova Wuon Loch Duto, kendo Nyasach oganda lweny, Biro luongou mondo uywagi, ugo nduru, g Uliel yie wiu, kendo urwak lep gunia. 13 Kata kamano, un to 22:8 1 Kata, “Ibiro gol gima rito Juda.”

1131

ubiro mana timo nyasi kumor Ubiro nego dhok kod rombe, Kuchamo ring’o kendo kumadho divai. a Unuwach ni, ‘Wachiemuru kendo wamethuru nimar kiny wanatho.’” b 14 Eka Jehova Nyasach oganda lweny ne ohulona wachni e ita: “Richoni ok nopwodh nyaka chop utho,” c Jehova Wuon Loch Duto kendo Nyasach oganda lweny osewacho. 15 Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto kendo Nyasach oganda lweny owacho: “Dhi ir Shebna, d jal mochung’ ne od ruoth, mondo inyise niya, 16 ‘Ere gima itimo kae, koso ere wadu man kae momiyo isekunyo liendi?’ Shebna osekunyo liende e ka ma oting’ore malo; osekunyo lwanda mondo obed kama ringrene biro yueyoe. 17 ‘Winji! Jehova biro goyi piny matek, yaye in dhano, obiro maki matek. 18 Obiro doli, motueyi matek, kae to oboli mana kaka ibolo opira e pap. Ibiro tho kuno, kendo gecheni mag lweny ma ne isungorigo biro siko kuno. In e misemiyo od ruodhi wich-kuot. 19 Abiro goli e tiji, kendo anaduoki piny. 20 “‘Chieng’no abiro luongo jatichna Eliakim e wuod Hilkia, 21 abiro rwakone lawi, kendo anatuene msibi mar akor. f Abiro miye teko

SULA 22 a Isa 5:12 Isa 56:12 Amo 6:1, 4 Luk 17:27 Jak 5:5

b 1Ko 15:32

c Law 26:31 Isa 1:11 Jer 15:1 Eze 24:13

d 2Ru 18:37 2Ru 19:2

e 2Ru 18:26, 37

f Cha 41:41, 42 Est 8:15

 Kolam mar 2 a Fwe 3:7

b Isa 22:15, 17

 SULA 23 c Jer 25:17, 22 Jer 47:4 Eze 26:3 Eze 27:2 Joe 3:4 Amo 1:9, 10 Zek 9:3, 4

d 2We 9:21 Eze 27:25

e Cha 10:2, 4 Jer 2:10 Eze 27:6

f Cha 10:15 Eze 27:8

g Jer 2:18

ISAYA 22:14–23:3 ma in-go. En e ma nobed wuon jo modak Jerusalem, kendo wuon dhood Juda. 22 Abiro keto ofungu mar od Daudi a e goke. Onge ng’at ma biro loro gima oyawo; kata ma biro yawo gima oloro. 23 Anagure matek mana kaka msumal. Enobed kaka kom-loch ma nigi duong’ e od wuongi. 24 Duong’ duto mar od wuon-gi ibiro lier kuome. Kendo nyithindgi kod nyikwagi biro gene mana kaka agulni, bakunde, gi dapige mong’aw e msumal. 25 “Jehova Nyasach oganda lweny owacho niya: ‘Chieng’no, ibiro wuodh msumal mogur matek, b ibiro ng’ade mi olwar, kendo gik moko duto ma ne oliero kuome biro lwar piny mi gikethre, nimar Jehova owuon e mowacho kamano.’” Ma e bura ma ne idhi ng’ad ne Turo: c Gouru nduru, un meli mag Tarshish! d Nimar oseketh dho wath; onge ka ma unyalo gowoe. Gisewinjo wachno koa e piny Kitim. e 2 Ling’uru un jo modak e dho nam. Jolok ohala ma ng’ado nam kowuok Sidon f osepong’o pinyu. 3 Kodhi mag Shihor1g nodhi e wi pige mang’eny,

23

23:3 1 Tiende ni, achiel kuom aoche matindo mag Aora Nael.

ISAYA 23:4-15 Gik ma ne oka Nael, mwandune, Kelo ohala ne ogendni. a 4 Mad iyud wich-kuot, A Sidon, dho wath mochiel motegno, Nimar nam osewacho niya: “Muoch pok okaya, kendo pok anyuol, Kendo pok apidho yawuoyi kata nyiri.” b 5 Mana kaka ji ne oluor ka ne giwinjo gima ne otimore Misri, c E kaka ji biro luor ka giwinjo wach Turo. d 6 Ng’aduru udhi Tarshish! Gouru nduru, un jo modak e dho nam! 7 Be ma e taondu ma humbe ne landore e ndalo machon? Chon tiendene ne tere dak kuonde maboyo ahinya. 8 Ng’ano mosekelo masirani e wi Turo, Ma ne sidho ne jomoko osimbo, Jolok ohala mage ma ne wuotho ne gin nyithi ruodhi, Jolok ohala mage ne imiyo duong’ e piny mangima? e 9 Jehova Nyasach oganda lweny e mosetimo mano, Mondo oketh sungane kod berne duto, Kendo okel wich-kuot ne jogo duto ma ne imiyo duong’ e piny mangima. f

SULA 23 a Eze 27:32, 33 Eze 28:4

b Jer 47:4

c Isa 19:1, 16

d Eze 27:35 Eze 28:19

e Eze 28:2

f Dan 4:37 Jak 4:6

 Kolam mar 2 a Isa 23:1 Eze 26:14, 17

b Eze 26:5, 15

c Eze 26:13

d Eze 27:6

e Isa 13:19 Hab 1:6

f Isa 10:12 Nah 3:18 Zef 2:13

g Eze 26:8, 9

h Isa 23:1

i Jer 25:8, 11 Jer 27:3, 6

1132 10 Yaye nyar Tarshish, kadh akadha e pinyi mana kaka Aora Nael. Onge kuonde moyang mag loso meli.1a 11 Oserieyo bade e wi nam; Oseyiengo pinjeruodhi. Jehova osegolo chik mondo omuk kuonde mochiel motegno mag Foinike. b 12 Kendo owacho kama: “Ok inichak iyud duong’, c Yaye in nyar Sidon, nyako ma silili kendo ma sandore. A malo, idhi Kitim. d To kata mana kuno ok ibi yudo yueyo.” 13 Neuru! Piny Jo-Kaldea. e Magi e jogo—to ok JoAsuria f— Giseloke obedo ka ma le mag bungu odakie. Gisegero ohinga madongo mondo gimonje; Gisemuko ohinga mage ma ne ochiel motegno, g Odong’ mana gi udi momukore omukore. 14 Gouru nduru un meli mag Tarshish! Nimar dho wadhu mochiel motegno osekethi. h 15 Chieng’no, wi ji biro wil gi Turo kuom higni 70, i ma romre gi hik ruoth achiel. To bang’ higni 70, Turo biro chalo gi dhako ma jachode miwerne niya: 23:10 1 Kata nyalo bedo, “ka ma meli gowoe.”

1133 16 Yaye jachode ma wi ji owilgo, kaw nyatiti mondo ilwor taon. Go thum mamit; Wer wende mang’eny, Mondo imi ji oparigo.” 17 Bang’ higni 70, Jehova biro paro Turo, mi nodog e tije machon. Obiro terore gi pinjeruodhi duto manie piny mana kaka dhako ma jachode. 18 Kata kamano, mwandu mobiro yudo biro bedo gima ler e wang’ Jehova. Ok bi kung mwandugo kendo ok bi kan-gi, to ibiro ti kodgi e ng’iewo chiemo gi lewni mabeyo ne jotich Jehova. a Neuru! Jehova teng’o piny kendo ogolo gik moko duto e iye. b Oloke ataro c kendo okeyo jo ma odak e iye. d 2 Ji duto nobed ma romre: Jodolo gi jomamoko, Jatich gi ruodhe, Jatich ma nyako gi dhako ma otiyone, Jang’iepo gi jauso, Ng’at ma holo gi ng’at ma ohole, Ng’at ma ibandho gi ng’at ma bandhe. e 3 Ibiro teng’ piny mi odong’ nono; Ibiro yake chuth, f Nimar Jehova osewacho kamano. 4 Piny ywagore;1g piny kethore.

24

24:4 1 Kata nyalo bedo, “Piny otwo.”

SULA 23 a Isa 60:5

 SULA 24 b Isa 5:5 Jer 4:6 Eze 6:6

5

c 2Ru 21:13 d Rap 28:63, 64 Neh 1:8 Jer 9:16

6

e Eze 7:12, 13 f Law 26:31 Rap 29:28

g Jer 4:28 Ywa 1:4

 Kolam mar 2 a Law 18:24 Kwa 35:33, 34 2We 33:9 Jer 3:1 Jer 23:10, 11 Ywa 4:13

7

8

b 2Ru 22:13 Dan 9:5

c Mik 3:11

9

d Wuo 19:3, 5 Wuo 24:7 Jer 31:32 Jer 34:18-20

10 e Law 26:15, 16 f Rap 4:27 Rap 28:15, 62

g Jer 8:13

11

Joe 1:10

h Isa 32:12 i Jer 7:34 j 2Ru 25:8-10 k Ywa 5:15

12

ISAYA 23:16–24:12 Piny two; gik manie piny ner. Jo ma nigi huma e piny ner. Jo ma odak e piny osechide, a Nikech ok girit chike, b Gisewilo chike, c Giseketho singruok mosiko. d Mano e momiyo kuong’ muonyo piny, e Kendo bura oseloyo jo ma odak e iye. Mano e gimomiyo kwan mar jo ma odak e piny nok, Kendo jo ma odong’ e piny tin. f Divai manyien ywagore,1 yadh mzabibu ner, g Kendo ji duto ma chunygi mor ywagore. h Oyieke oseling’ thi; Koko mar jo ma nie nyasi oserumo; Nyatiti bende ok ywag. i Gimadho divai ma ok giwer, Kendo kong’o kech e dho jo ma madhe. Taon modong’ nono osekethore chuth; j Dhoudi duto olor mondo kik ng’ato ang’ata odonjie. Ji ywagore e wang’ yore, nikech divai onge. Mor duto ma ne ji nigo oserumo; Mor ma ne nie piny oselal nono. k Dala osedong’ gunda;

24:7 1 Kata nyalo bedo, “Divai manyien two.”

ISAYA 24:13–25:1 Kendo osetur rangach ma tindo tindo. a 13 Kama e kaka nobed e piny ngima, e dier ogendni: Kaka sa ma iyiengo yadh zeituni, b Kaka sa ma ihulo olemb mzabibu bang’ keyo. c 14 Gibiro ting’o dwondgi malo, Gibiro kok gi mor. Gibiro lando duong’ mar Jehova ka gia gi yo podho chieng’.1d 15 Mano e momiyo gibiro miyo Jehova duong’ e alwora motimo ler;1e Gibiro pako nying Jehova Nyasach Israel e chula manie nam. f 16 Wawinjo ka ji wer koa e tung’ piny nyaka e tung’ piny niya: “Miuru Ng’at Makare duong’!” g To ne awacho kama: “Arumo, Arumo! Piny litna! Jo andhoga timo andhoga; Ee, jo andhoga timo andhoga.” h 17 Yaye un jo ma odak e piny, masira gi bur kod obadho e ma ochomou. i 18 Ng’ato ang’ata ma ringo koko mar masira, biro nyumore e bugo, To ng’at mowuok e bugo biro podho e obadho. j Nimar ibiro yaw rangeye mag polo, 24:14 1 Kata, “Ka gia e nam.” 24:15 1 Kata, “e alwora man yo wuok chieng’.”

SULA 24 a Isa 32:14 Jer 9:11 Ywa 1:4 Ywa 2:8, 9

b Rap 24:20

19 20

c Jer 6:9 Eze 6:8

d Isa 40:9 Jer 31:12 Jer 33:10, 11

e Isa 43:5 f Isa 11:11

21

Isa 60:9

g Wuo 15:11 Ezr 9:15 Za 145:7 Fwe 15:3

22

h Jer 9:2, 3 i Jer 8:3 Eze 14:21

j Jer 48:44

 Kolam mar 2 a Jer 4:24 b 2Ru 21:16 2We 36:15, 16 Jer 14:20

c Fwe 21:23 d Za 97:1 Fwe 11:17

e Za 132:13 Isa 12:6 Joe 3:17 Mik 4:7 Zek 2:10

f 1Ru 8:11

 SULA 25 g Za 40:5 Za 98:1 Za 107:8 Za 145:1, 4

h Za 33:11

23

1134 Kendo mise mag piny biro yiengni. Piny osebarore; Piny oseyiengni; Piny tetni matek. a Piny kwang’ ka ng’at momer, Kendo oyiengni ka ot ma yamo tero koni gi koni. Richone ohewe, b Obiro podho piny kendo ok obi chung’ kendo. Chieng’no, Jehova biro ng’ado bura ne oganda lweny man e polo Kaachiel gi ruodhi ma locho e piny. Ibiro chokgi kanyachiel, Mana ka mabuse mochok e bur, Kendo ibiro lornegi e od tuech; Bang’ ndalo mang’eny, ibiro kumgi.1 Dwe manyien biro rieny matip tip, Kendo wang’ chieng’ noimre,1c Nimar Jehova Nyasach oganda lweny osebedo Ruoth d e Got Sayun e kendo e Jerusalem, Oseyudo duong’ e nyim jodong joge. f A Jehova, in e Nyasacha. Abiro dendi, abiro pako nyingi, Nimar isetimo gik mabeyo miwuoro, g Gik ma ne ichano chon,1h

25

24:22 1 Kata, “ibiro non-gi.” 24:23 1 Kata, “noyud wich-kuot.” 25:1 1 Kata, “Rieko ma ning’ado chon.”

1135 Isetimogi gi adiera, a ka ng’at migeno. 2 Nimar isemuko udi manie dala mi gidong’ pidhe pidhe, Taon ma ne ochiel motegno osekethore chuth. Ohinga mar jopinje mamoko oselal nono; Ok nochak ogere kendo. 3 Mano e momiyo jo ma roteke biro miyi duong’; Dala mar ogendni ma kwiny biro luori. b 4 Nimar isebedo kar geng’ruok ne jochan, Kar pondo ne jodhier ma chandore, c Kar bwok ka yamo kutho matek, Kendo kaka tipo sa ma piny liet. d Sa ma jo ma kwiny ger ka yamo ma kutho e wi ohinga, 5 Mana kaka liet wang’o piny motwo, E kaka itieko koko mag welo. Mana kaka tipo mar bor polo geng’o liet, E kaka igeng’o wer ma jo ma kwiny wero. 6 Godni e e ma Jehova Nyasach oganda lweny biro loso ne ogendni duto Nyasi mopong’ gi chiemo mamit, f Nyasi mopong’ gi divai mamit, Mopong’ gi chiemo ma nigi ondhudho,

SULA 25 a Rap 32:4 Neh 9:33

7

b Za 46:10 Za 66:3 Eze 38:23

8 c Za 46:1 Nah 1:7 Zef 3:12

d Za 91:1 Za 121:5-7 Isa 49:10

e Isa 11:9 Isa 65:25

9

f Za 72:16 Za 85:11, 12 Jer 31:12

 Kolam mar 2 a Hos 13:14 1Ko 15:54 2Ti 1:10 Fwe 20:14

b Isa 35:10 Fwe 7:17 Fwe 21:4

10

c Isa 25:1

d Za 37:34

11

Za 146:5

e Mik 7:7

f Za 20:5 Zef 3:14, 15

12 g Za 132:13, 14 Isa 12:6

h Isa 15:1 Zef 2:9

i Jer 48:29 Jak 4:6

ISAYA 25:2-12 Mopong’ gi divai mosebudho. Godni e ma obiro goloe law moumo ji duto Kod otamba moyar e wi ogendni duto. Obiro tieko1 tho chuth, a Jehova Wuon Loch Duto biro yweyo pi wengegi duto. b Obiro golo achaya duto ma joge yudo e piny, Nimar Jehova owuon osewacho kamano. Chieng’no, gibiro wacho niya: “Neuru! Ma e Nyasachwa! c En e ma wagene, d Kendo obiro resowa. e Ma e Jehova! En e ma wagene. Wabeduru mamor kendo wail nikech oseresowa.” f Nimar lwet Jehova biro yueyo e wi godni, g Kendo ibiro nyon Moab h Mana kaka tiang’ monyon e pidh manyiwa. Obiro goyo pi gi lwetene Mana kaka ng’at ma goyo abal timo, Kendo obiro golo sungane1i Kotiyo gi lwete e yo molony. Obiro ketho Taondi mochiel motegno kod ohinga magi maboyo; Obiro mukogi mi gilwar piny nyaka e lowo.

25:8 1 Kata, “muonyo.” 25:11 1 Tiende ni, Moab.

ISAYA 26:1-14 Chieng’no wendni e ma ibiro wer a e piny b Juda: “Wan gi dala motegno. c Osemiyo ohinga mage obedo kar resruok. d 2 Yawuru dho rangeye e mondo oganda makare odonji, Ee, oganda ma luwo adiera. 3 Ibiro rito jogo duto mogeno kuomi;1 Ibiro miyogi kuwe mosiko, f Nikech gigeno kuomi. g 4 Genuru Jehova kinde duto, h Nimar Jah1 Jehova en Lwanda mosiko nyaka chieng’. i 5 Oseduoko jo ma nodak e dala moting’ore malo piny. Omuko dalano, Ogoye piny, Ee, ogoye piny nyaka e lowo. 6 Tielo e ma biro nyone anyona, Tiend jo mithiro, ondamo mag jochan.” 7 Yor ng’at makare oriere tir.1 In ng’at matir, Ibiro loso ne jo makare yo ma giluwo. 8 A Jehova, waluwo bucheni, Kendo wageni ahinya.

26

26:3 1 Kata nyalo bedo, “jogo duto ma chunygi ok yiengni.” 26:4 1 “Jah” en nying Jehova e yo machuok. 26:7 1 Kata, “opie.”

SULA 26 a Wuo 15:1 2Sa 22:1 Isa 12:5

9

b Jer 33:10, 11 c Za 48:2, 12 d Isa 60:18 Zek 2:4, 5

e Isa 60:11

10

f Za 119:165 Isa 54:13 Fil 4:6, 7

g Za 9:10 Jer 17:7

h 2We 20:20 Za 62:8 Nge 3:5

i Rap 32:4, 31

11

 Kolam mar 2 a Za 63:6 Za 119:62 Luk 6:12

b Za 9:8 Za 58:10, 11 Za 85:11, 13 Za 96:13 Za 97:2 Isa 61:11

12

c Za 106:43 d Jer 2:7

13

Hos 11:7

e Za 28:5 Isa 5:12

f Isa 6:9 g Isa 57:19 Jer 33:6, 7

h 2We 12:7, 8

14

1136 Chunywa osegombo nyingi kod rapar mari.1 Chunya dwari ahinya gotieno, Adier, chunya siko kamanyi; a Nimar sa ma bucheni makare ochopo e piny, Jo modak e piny puonjore tim makare. b Kata ka okech ng’at marach, Ok obi puonjore tim makare. c Kata en e piny jo ma yoregi tir, pod obiro timo mana richo, d Ok obi neno duong’ mar Jehova. e A Jehova, iseting’o badi malo to ok ginene. f Gibiro neno kinda ma in-go ne jogi mi wigi nokuodi. Ee, mach ma iseiko ne wasiki biro tiekogi. A Jehova, ibiro miyowa kuwe, g Nimar gik moko duto ma wasetimo, In e ma isetimonwagi. A Jehova Nyasachwa, ruodhi mamoko oselocho e wiwa, h To in kendi e ma wahulo nyingi. i Gisetho; ok ginibed mangima kendo. Gisetho, gionge teko kendo; ok gini a malo kendo. j Nimar iseparo wachgi

i 2Ti 2:19 j Jer 51:39

26:8 1 Tiende ni, ji opar Nyasaye kendo giland nyinge.

1137 Mondo itiekgi kendo kik chak pargi chuth. 15 A Jehova, isemedo ogandani, Adier, isemedo ogandani ahinya; Isemiri duong’. a Iseyaro tong’ mar piny mi obedo maduong’. b 16 A Jehova, ka ne gichandore ne gimanyi; Ne giwuoyo kodi e lamo gi dwol ma piny ka ne ikumogi. c 17 A Jehova, isemiyo wachalo gi dhako machiegni nyuol, Ee, wachal gi dhako ma muoch kayo Ma ywak nikech rem. 18 Ne wamako ich, muoch bende nokayowa, To chalo ka gima ne wanyuolo mana yamo. Pok wakelo resruok e pinywa, Kendo onge ng’at ma inyuolo mondo odag e piny. 19 “Jogi motho biro bedo mangima. Kitundni maga biro a malo. d Chung’uru malo mondo ukog gi mor, Un jo ma odak e lowo! e Nimar tho magi momoko e lum chalo gi tho mokinyi.1 Kendo piny biro golo jo motho mondo gibed mangima. 26:19 1 Kata nyalo bedo, “tho momoko e alode.”

SULA 26 a Isa 60:21

b 1Ru 4:21

c Za 78:34, 35 Hos 5:15

d Isa 25:8 Hos 13:14 Mar 12:26 Joh 5:28, 29 Joh 11:24, 25 Tic 24:15 1Ko 15:21 1Th 4:14 Fwe 20:12, 13

e Cha 3:19

 Kolam mar 2 a Cha 7:15, 16 Wuo 12:22, 23 Nge 18:10

b Za 27:5 Za 91:4

 SULA 27 c Rap 32:41 Jer 47:6

d Za 80:8 Isa 5:1 Jer 2:21

e Rap 33:29

f Isa 35:6 Isa 41:18 Isa 58:11

g Za 121:4 Isa 46:3, 4

h Za 85:2, 3 Isa 12:1

ISAYA 26:15–27:4 20 Un joga, dhiuru udonj e udi ma iye, Kendo ulor dhouteu. a Ponduru kuom kinde machuok, Nyaka chop mirimb Nyasaye okadhi. b 21 Nimar neuru! Jehova biro koa e kar dakne, Mondo ong’ad ne jopiny bura nikech kethogi, Piny biro elo remo mosechwer kuome, Mi ok noum kendo joge mosenegi.” Chieng’no, Jehova biro kawo liganglane mabith, maduong’, kendo motegno, c Nokumgo Levayathan,1 thuol ma ringo gi ng’wech, Ee, Levayathan thuol ma ringo ka gondore, Enoneg le maduong’ manie nam. 2 Chieng’no ibiro wero ne dhakono1 niya: “Puoth mzabibu ma divaine golo buoyo! d 3 An Jehova, an e ma arite. e Aolonega pi kinde duto. f Arite odiechieng’ gotieno, Mondo ng’ato kik hinye. g 4 Aonge gi mirima. h Ng’ano ma biro kedo koda gi yiend kuthe kod buya?

27

27:1 1 Som Tiend Weche. 27:2 1 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom Israel kaka dhako kipime gi puoth mzabibu.

ISAYA 27:5–28:2 Abiro nyonogi mi awang’gi e mach. 5 Kata kamano, pod onyalo maka mondo oyud konyruok. We mondo olos kuwe koda; Ee, obi olos kuwe koda.” 6 E ndalo ma biro, tiend Jakobo nogurre motegno, Israel biro dongo kendo nothiew, a Gibiro pong’o piny gi olembgi. b 7 Be ochuno ni nyaka goye kaka ne ogo ng’at ma ne ogoye? Koso nyaka nege kaka ne oneg joge? 8 Ibiro ywak gi dwol ma bwogo ji sa ma ikedo kode kiriembe. Obiro riembe gi yambe mager chieng’ ma yamb yo wuok chieng’ okutho. c 9 Omiyo, kamano e kaka ibiro pwodh richo mar Jakobo, d Kendo ma e gima obiro timo ka osegolne richone: Obiro rego kite duto mag kendo mar misango Obiro regogi mi gibed ka choka molokore buru, Kendo onge sirni mag yien1 kata gige wang’o ubani mibiro we kochung’. e 10 Nimar dala mochiel motegno biro dong’ nono; Kuonde ma nigi lum 27:9 1 Som Tiend Weche.

SULA 27 a Eze 39:25 Hos 14:5

b Isa 60:21, 22 Jer 30:18, 19

c Jer 4:11 Eze 13:13

d Isa 4:4 Isa 48:10

e Mik 5:13, 14

 Kolam mar 2 a Isa 6:11, 12 Jer 26:18 Ywa 2:5 Eze 36:4

b Isa 32:14

c Rap 32:28 Isa 1:3 Jer 4:22 Hos 4:6

d 2We 36:15, 16 Eze 9:9, 10

e Rap 30:3 Neh 1:9 Isa 11:11, 12 Amo 9:14

f Kwa 34:2, 5

g Isa 49:22 Isa 62:10

h 2Ru 17:6 Isa 11:16 Hos 9:3

i Jer 43:4, 7 Zek 10:10

j Isa 2:3 Isa 25:6 Isa 52:1 Jer 3:17

 SULA 28 k Isa 7:2

1138 mang’ich ibiro jwang’ mana ka thim. a Kuondego e ma roya biro kwayoe ka nindoe, Kendo enocham bede yiendene. b 11 Ka bede yiendene otwo, Mon biro modogi Kendo gibiro chwekogo. Nimar ogandani onge gi rieko, c Mano e momiyo Jachuechgi ok bi kechogi, Kendo Ng’at ma nochueyogi ok bi dewogi. d 12 Mana kaka ng’ato yiengo yath kae to ochoko olembene achiel-achiel, e kaka Jehova biro chokou chieng’no un Jo-Israel, e kochakore e Aora1 nyaka e Hoho mar Misri. f 13 Tung’ maduong’ biro ywak g chieng’no, kendo jogo machiegni tho e piny Asuria, h kaachiel gi jogo ma oke e piny Misri i nobi, kendo ginikulre e nyim Jehova e got maler man Jerusalem. j Yaye nobed malit ne osimbo1 ma jokong’o mag Efraim sungorego k Kendo duong’ne biro chalo gi maua ma ner, Moket e wi hoho momewo ma jo modakie ohero mer gi divai! 2 Neuru! Jehova nigi ng’ate maduong’ kendo ma ratego. Mana kaka koth ma kelo

28

27:12 1 Tiende ni, Yufrate. 28:1 1 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom Samaria ma ne en dala maduong’.

1139

pe, ka yamo ma ketho gik moko, Ka koth ma kelo ohula maduong’, Obiro kawo osimbono, mi nowite matek nyaka e piny. 3 Osimbo ma jokong’o mag Efraim sungorego Ibiro nyon anyona. a 4 Kendo duong’ne machal gi maua ma ner, Moket e wi dala man e hoho momewo Nobed kaka olemb ng’owo mokwongo chiek ka oro podi. Ma ka ng’ato oneno, to opone mochame mapiyo.1 5 Chieng’no, Jehova Nyasach oganda lweny nobed kaka osimbo ma nigi duong’, kendo kaka kondo molos gi maua ne joge modong’. b 6 Obiro miyo ng’at ma obet e kom-bura rohone, kendo teko ne jogo ma kedo gi wasigu e dho rangach. c 7 To jogi bende oseketho nikech divai; Kong’o e ma omiyo gikwang’. Jadolo kod janabi obayo yo nikech kong’o; Divai osemiyo girwenyo, Kendo gikwang’ nikech kong’o; Fweny ma gineno miyo gibalo, Kendo gichwanyore ka ging’ado bura. d 28:4 1 Kata, “Ma ka ng’ato oneno, to ochame ka pod en e luete.”

SULA 28 a 2Ru 17:6 Isa 17:3

b Isa 11:16

c Za 18:34 Za 68:35

d 2Ru 16:10, 11 Jer 5:31

 Kolam mar 2 a 2Ru 21:13 Isa 28:17 Ywa 2:8

b Rap 28:49, 50 Jer 5:15 1Ko 14:21

c Za 81:10, 11

d Isa 28:17

e 2We 36:15, 16 Isa 8:14, 15

ISAYA 28:3-15 8 Nimar ng’ok e mopong’o mesegi duto, —Onge kata ka maler. 9 En ng’ano ma ibiro puonj, Kendo ma ibiro lerne tiend weche mipuonjo? Be ginipuonj nyithindo ma eka ogol e thuno, Nyithindo ma koro oseweyo dhoth? 10 Nimar en mana “chik kuom chik, chik kuom chik, Lain kuom lain, lain kuom lain,1a Matin kae, matin kacha.” 11 Omiyo, obiro wuoyo gi jogi kotiyo gi jo ma ywayo dwal kod jo ma wacho dhok ma wendo. b 12 Ne osegawachonegi niya: “Kae e kar yueyo. Jo mool mondo obi oyue, mondo gibed gi chuny mokuwe,” to ne gidagi winje. c 13 Omiyo, wach Jehova biro bedonegi kama: “Chik kuom chik, chik kuom chik, Lain kuom lain, lain kuom lain,1d Matin kae, matin kacha,” Kendo ka giwuotho, Gibiro chwanyore mi gilwar gi ka ng’egi, Ginitur mi gimok e obadho kendo nomakgi. e 14 Omiyo, winjuru wach Jehova un josunga, Un jotend oganda e Jerusalem, 15 Nimar uwacho kama: 28:10, 13 1 Kata, “Tol mar pimo, kuom tol mar pimo.”

ISAYA 28:16-25 “Wasetimo singruok gi Tho, a Kendo wasetimo winjruok1 gi Liel.2 Ka ohula maduong’ obiro, Ok obi choponwa, Nimar wuond e kar buokwa Kendo wapondo e miriambo.” b 16 Omiyo, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Aketo kidi ma osetem mondo obed mise e Sayun, c En kidi ma nengone tek ma riwo kor ot d mondo misene obed motegno. e Onge ng’ato moketo yie kuoma ma biro luor. f 17 Abiro miyo bura makare obed kaka tol mipimogo ot g Kendo tim makare nobed rapim ma irieyogo ot. h Kodh pe biro ywero miriambo mugeng’orugo, Kendo ohula biro pong’o kuonde mupondoe. 18 Singruok ma ne utimo gi Tho biro lal nono, Kendo winjruok ma ne utimo gi Liel2 biro rumo. i Ka ohula maduong’ obiro, Obiro tiekou. 19 Kinde duto ma ohulano biro, Obiro ywerou; j 28:15 1 Kata nyalo bedo, “wasetimo gima fweny wacho.” 28:15, 18 2 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 28 a Isa 28:18

b Isa 30:9, 10

c Za 118:22

20

d Mat 21:42 Mar 12:10 Luk 20:17 Tic 4:11

21 e Ef 2:19, 20

f Rum 9:33 Rum 10:11 1Pe 2:4, 6

g 2Ru 21:13

h Jer 11:20

22 i Isa 28:15

j Isa 24:1

 Kolam mar 2 a Jos 10:8-14 2Sa 5:20 1We 14:10-16

23 b Ywa 2:15 Hab 1:5-7

c 2We 36:15, 16

24

Jer 20:7

d Isa 10:23 Isa 24:1

e Za 30:5 Za 103:9 Mik 7:18

25

1140 Obiro kalo okinyi kokinyi, Kendo odiechieng’ gi otieno. Luoro kende e ma nomi giwinj tiend weche ma ne giwinjo.”1 Nimar otanda tin ahinya ma ng’ato ok nyal rieree, Kendo onget tin ma ok nyal umo ng’ato maber. Nimar Jehova Nyasaye biro chung’ mana kaka nochung’ e Got Perazim; Obiro chung’ malo mana kaka notimo e hoho man machiegni gi Gibeon, a Mondo otim gik miwuoro, Kendo otim tije ma ji ok par ni onyalo timo. b Omiyo, koro weuru ajara, c Mondo kik rid opingo ma otweugo, Nimar Jehova Nyasach oganda lweny kendo Wuon Loch Duto osegolo chik, Mondo oketh piny duto. d Chikuru itu mondo uwinj dwonda; Chikuru itu mondo uwinj gima awacho. Be japur puroga apura ndalo duto ma ok ochuo kodhi? Be kinde duto otiyoga mana tij toyo lowo? e Ka oseloso puodho maber,

28:19 1 Kata nyalo bedo, “ka giwinjo tiend wechego, gibiro bedo maluor.”

1141 Donge okiroga kumin ma rateng’ e lowo kendo opidho kumin? Donge opidhoga ngano, kal, kod shairi kuonde mowinjore? Donge opidhoga kusemeth1a e lak puodho? 26 Nimar Nyasaye puonje1 yo makare; Nyasache e ma tiege. b 27 Kumin ma rateng’ ok din gi gir dino mabith, c Kendo tiend gari ok dingo kumin. To kumin ma rateng’ idino gi radin, Kendo kumin igoyo gi luth. 28 Be ng’ato dinoga cham mondo olosgo makate? Ooyo, sa modine ok odinega mobed mayom; d Kendo kata ka gari miywayo gi farese onyone, Pod ok odine. e 29 Ma bende owuok kuom Jehova Nyasach oganda lweny, Ma ng’adoga rieko mabeyo Kendo ma osetimo gik madongo.1f “Yaye in Ariel,1 dala ma Daudi ne obworoe, inine malit! g Dhiuru nyime higa ka higa;

29

28:25 1 En kit ngano ma nengone ni piny ma ne ipidho Misri. 28:26 1 Kata, “rieye; chwade.” 28:29 1 Kata, “ma riekone ber ahinya.” 29:1 1 Tiende nyalo bedo, “Ka ma Kendo mar Misango Ochungie,” ma nyalo bedo ni ne en Jerusalem.

SULA 28 a Wuo 9:31, 32 Eze 4:9

2

b Za 119:71

c Isa 41:15 Amo 1:3

d Za 103:9 Isa 21:10 Mik 7:18

3

e Law 26:44 Jer 10:24

f Za 40:5 Jer 32:19 Rum 11:33

 SULA 29

4

g 2Sa 5:7, 9

 Kolam mar 2 a Rap 16:16

b Rap 28:53-55

c Isa 51:19 Ywa 1:4

d Jer 15:14 Zef 1:7

5

e 2Ru 24:11 2Ru 25:1

f Isa 51:23

g Isa 13:19 Isa 14:22 Isa 21:9

6

h Isa 13:11 Isa 17:13

i Isa 47:9 Isa 48:3

j 1Sa 2:10 Jer 50:25 Nah 1:3

k Jer 25:12, 14

7

ISAYA 28:26–29:7 Kutimo sewni a higa ka higa. To abiro kelo masira kuom Ariel, b Ywak kod nduru nobedie, c Kendo obiro chalo gi ka ma ochungie kendo mar misango. d Abiro dinoni koni gi koni Abiro lwori gi chiel mar yien ma wigi bitho bitho, Abiro chungo ohinga molwori koni gi koni. e Ibiro duoki piny; Ibiro wuoyo ka in e lowo, Kendo wecheni nowuog mana e buru. Dwondi biro a mana e lowo, f Mana kaka dwond ajuoga Kendo wecheni biro a e lowo gi dwol ma chal gi mar winyo. Oganda maduong’ ma noked kodi nochal gi buru mayom, g Oganda mager ma noked kodi biro chalo gi mihudhi ma yamo tero. h Ee, mano biro timore mapiyo ka diemo wang’. i Jehova Nyasach oganda lweny nobinu, Enobinu gi mor polo, yiengni mag piny, koko mang’eny, Kaachiel gi yamo mager, kod mach mager.” j Eka ogendni duto ma dwaro kedo gi Ariel, k Ji duto ma kedo kode,

ISAYA 29:8-17 Ji duto mosegero ohinga molwore, Kaachiel gi ji duto ma sande Biro chalo gi lek, ee, fweny motieno. 8 Adier, obiro chalo gi ng’at modenyo ma leko ni ochiemo, To kochiewo oyudo kodenyo, Kendo ka ng’at ma riyo oloyo ma leko ni omodho pi, To kochiewo oyudo kool kendo ka riyo oloye. Mano e gima biro timore ne ogendni duto Ma kedo gi Got Sayun. a 9 Wuoruru kendo udhier nono; b Dinuru wengeu mondo kik unen. c Gimer to ok gimadho divai; Gikwang’ to ok gimadho kong’o. 10 Nimar Jehova osemiyou nindo matut;1d Osedino wenge jonabi, e Oseumo wiye jo ma neno fweny. f 11 Fweny ka fweny koro chalonu mana gi weche manie buk motue matek. g Ka gimiyo ng’at mong’eyo somo mondo osomnegi weche manie bugno gi dwol maduong’, ng’atno biro nyisogi ni ok onyal some nikech otueye matek. 12 To ka gikwayo ng’at ma ok ong’eyo somo mondo osome, ng’atno biro 29:10 1 Kata, “osemiyou chuny mar nindo matut.”

SULA 29 a Isa 10:12 Jer 51:24

b Hab 1:5

c Isa 6:9

d Isa 6:10 Rum 11:8

e Jer 14:14 Jer 27:15

f Mik 3:7

g Isa 8:16

 Kolam mar 2 a Isa 48:1 Jer 5:2

b Mat 15:7-9 Mar 7:6-8

c Isa 28:21 Hab 1:5

d Jer 8:9 1Ko 1:19

e Isa 30:1

f Eze 8:12

g Isa 64:8

h Jer 18:6

i Rum 9:20, 21

j Isa 35:1 Isa 41:19

1142 nyisogi ni ok ong’eyo somo kata matin. 13 Jehova owacho niya: “Ogandani sudo ira mana gi dhogi Kendo gimiya duong’ mana gi wechegi, a To chunygi bor ahinya koda; Kendo giluora mana nikech chike dhano ma osepuonjgi. b 14 Kuom mano, anatim tije madongo kendo e kind ogandani, c Abiro miyo giwuor ahinya, Rieko mar joggi mariek biro lal nono, Kendo rieko ma joggi winjogo tiend weche biro rumo.” d 15 Nobed malit ne jogo ma temo matek mondo gipand chenrogi e wang’ Jehova. e Gitimo gigegi e mudho Ka giwacho niya: “Be nitie ng’at ma nenowa? Be nitie ng’at mong’eyo gik mwatimo?” f 16 To mano kaka ugwenyo gik moko! Dipim jachue agulu gi lowo? g Be gima ochue nyalo wacho ne jachuechne ni, “Ne ok ichueya”? h Be gi ma ochue nyalo wacho ne jachuechne ni, “Ionge gi rieko”? i 17 Odong’ mana kinde matin, to Lebanon biro lokore puodho ma nigi yiende mabeyo, j

1143 Kendo puodhono ibiro kwan ka bungu. a 18 Chieng’no rodin biro winjo weche manie bugno, Kendo muofni biro neno, kosegolgi kuonde motimo mudho mandiwa. b 19 Jo mamuol nobed mamor kuom Jehova, Kendo jo modhier nobed moil kuom Ng’at Maler mar Israel. c 20 Nimar ng’at ma kwiny ok nobedie kendo, Jasunga ibiro tiek, To jo ma buto ne jowetegi ibiro kethi. d 21 Ibiro keth jo ma riambo ne jowetegi, Jo ma chiko obadho ne ng’at ma kwerogi e dho rangach, e Kendo ma ketho buch ng’at makare gi weche manono. f 22 Omiyo, ma e gima Jehova Nyasaye ma nowaro Ibrahim, g wacho ne joka Jakobo: “Jakobo ok nochak oyud wich-kuot, Kendo wang’e ok nonyis luoro kendo.1h 23 To koneno nyithinde, Ma gin tich lwetena kochung’ kode, i Gibiro miyo nyinga obed maler; Adier, ginipwodh Ng’at Maler mar Jakobo, Kendo gibiro luoro Nyasach Israel. j 29:22 1 Tiende ni, luoro ma ng’ato bedogo nikech wich-kuot.

SULA 29 a Isa 32:14, 15

b Isa 35:5 Isa 42:16

c Isa 41:16

d Mik 2:1

e Amo 5:10

f Eze 13:19

g Neh 9:7 Mik 7:20

h Joe 2:27

i Isa 45:11

j Isa 8:13 Hos 3:5

 Kolam mar 2  SULA 30 a Isa 1:2 Isa 63:10 Isa 65:2

b Isa 29:15

c Isa 31:1 Eze 29:6

d Kwa 27:21 1Ru 22:7

e Jer 17:5

f Isa 19:11 Eze 30:14

g Isa 31:3 Jer 2:36

ISAYA 29:18–30:6 24 Jo ma chunygi obalo biro yudo rieko, Kendo jo mang’ur biro rwako puonj.” Jehova owacho kama: “Nobed malit ne nyithindo ma tokgi tek, a Ma chano timo gik ma opogore gi dwacha, b Ma timo winjruok gi ogendni mamoko, to rohona ok otayogi, Mondo gimed mana richo e wi richo. 2 Gidhi Misri c ma ok gipenja, d Mondo giyud rit kuom Farao Kendo mondo gigeng’re e tipo mar Misri! 3 To rit muyudo kuom Farao nokelnu wich-kuot, Kendo geng’ruok mugeng’orugo e tipo mar Misri nokelnu wichkuot. e 4 Nimar jotende ni Zoan, f Kendo jootene osechopo Hanes. 5 Gibiro yudo wich-kuot Kuom oganda ma ok nyal konyogi kata matin, Ma ok nyal konyogi kata kelonegi ber moro amora, To mana wich-kuot gi achaya.” g 6 Ma e gima ne owach ni ne dhi timore ne ondiegi ma yo milambo: Giting’o mwandugi e ng’e pundegi, Giting’o gigegi e kuombe ngamia maggi,

30

ISAYA 30:7-18 Gikalo e piny mopong’ gi chandruok kod masiche, Piny ma nigi sibuor, sibuor ma ruto, Piny ma nigi thuonde ma fuyo, kod ma nigi sum mager. To mwandugo ok bi konyo ji. 7 Nimar onge gima Misri nyalo konyogigo. a Mano e momiyo aseluonge ni, “Rahab, b ma budho abudha nono.” 8 “Koro, dhi e nyimgi indik wechego e kidi mopa, Indikgi e buk, c Mondo oti kodgi e kinde ma biro Kaka janeno mosiko. d 9 Nimar ogandano ong’anyo, e nyithindo ma riambo, f Nyithindo ma ok dwar winjo chik Jehova. g 10 Giwacho ne jokor wach ni, ‘Kik une fweny,’ To ne jonabi niya, ‘Kik ukor wach madier. h Kornwauru mana weche mamit; fweny miwuondogo ji. i 11 Weuru luwo yo; baruru uwe yo. Weuru nyisowa wach Ng’a Maler mar Israel.’” j 12 Omiyo, ma e gima Ng’at Maler mar Israel owacho: “Usekwedo wachni k Uhero miriambo kod mibadhi Kendo ugenogi, l

SULA 30 a Isa 31:1 Jer 37:7, 8

b Za 87:4 Za 89:10

c Isa 8:1 Jer 36:2

d Rum 15:4 e Rap 31:27 Isa 1:4 Jer 44:3

f Isa 59:3 Jer 9:3

g 2We 33:10 2We 36:15, 16 Neh 9:29 Jer 7:13

h 2We 16:10 2We 18:7 Jer 11:21 Jer 26:11

i Jer 23:16, 17 Eze 13:7 Mik 2:11

j Amo 7:13, 16 k Amo 2:4, 5 l Jer 13:25 Mik 3:11

 Kolam mar 2 a 1We 5:20 2We 16:8 Isa 26:3

b Mat 23:37 Tic 7:51

c Isa 31:1, 3 d Rap 28:49, 50 Jer 4:13 Ywa 4:19 Hab 1:6, 8

e Law 26:36 Rap 32:30

f Eze 12:16

1144 13 Omiyo, richouno biro chalonu gi ohinga momukore, Gi ohinga mabor moleng’ore kendo machiegni lwar. Obiro podho apoya. 14 Obiro tore mana kaka agulu maduong’, Obiro ng’injore matindo tindo kendo onge kata pado ma biro dong’ Minyalo kwanygo mach Kata minyalo twomgo pi mogudore.”1 15 Nimar Jehova Wuon Loch Duto, Ng’at Maler mar Israel owacho niya: “Kuduogo ira kendo uling’ mos, to ubiro yudo resruok; Kugeno kuoma kendo kuhoru mos, to unuyud teko.” a To nutamoru timo kamano. b 16 Nuwacho kama: “Wabiro ringo gi farese!” To adier ubiro ringo. “Wabiro ringo gi farese ma ringo matek!” c To adier, jo ma lawou biro lawou matek. d 17 Ji aluf achiel biro tetni e nyim ng’ato achiel; e Ji abich biro bwogou mi uringi Mi unuchal gi yien mokelore e wi got, Kendo gi bendera achiel e wi got. f 18 Kata kamano, Jehova 30:14 1 Kata nyalo bedo, “pi yawo.”

1145

pod ohore mondo onyisu ng’wono, a Obiro a malo mondo okechu. b Nimar Jehova en Nyasaye ma ng’ado bura kare. c Jo ma ogene duto nobed mamor. d 19 Kinde ma ji biro dak Sayun, e dala mar Jerusalem, e ok ibi ywak. f Obiro kechi sa moro amora mowinjo kiluonge; obiro dwoki mapiyo kikwaye gimoro. g 20 Jehova nomi chandruok obed chiembu kendo enomi sand obed pi mumodho. h Kata kamano, Japuonjni Maduong’ ok nopondni kendo, to wengeni biro neno Japuonjni Maduong’. i 21 Kendo iti biro winjo dwol moro e ng’eyi ka wacho niya, “Ma e yo, j luwe,” kapo ni ichiko korachwich kata koracham. k 22 Ubiro ketho sanamu magu ma nupayo mubawo gi fedha kaachiel gi mag chuma mobaw gi dhahabu. l Ubiro witogi mana kaka iwitoga kitamba ma dhako osedhigo e dwe kendo unuwachnegi ni, “Auru ka!”1m 23 Nyasaye biro kelo koth mondo kodhi mupidho otwi, n kendo obiro miyo puotheu ochieg cham mang’eny kendo mamiyo. o E ndalogo, jambu nokwa e lege madongo. p 24 Ruedhiu gi pundeu mupurogo biro chamo ngano moketie chumbi ke30:22 1 Kata nyalo bedo, “kendo unuluonggi ni chilo.”

SULA 30 a Wuo 34:6 Eze 36:9, 10

b Za 102:13 Rum 9:15

c Za 99:4 Jer 10:24

d Jer 17:7 e Neh 11:1 Isa 44:28 Isa 62:1 Jer 31:6 Zek 1:17

f Neh 12:27 Isa 61:3

g Jer 29:11, 12 h Law 26:26 Za 80:5

i Ayu 36:22 Za 32:8 Za 71:17 Za 119:102

j Za 25:8, 9 k Rap 5:32 Jos 1:7, 8 Nge 4:27

l Wuo 32:4 Rap 7:5, 25 Bur 17:3, 4

m Hos 14:8 Zek 13:2

n Za 65:9 Zek 10:1

o Hos 2:21, 22 p Isa 65:10

 Kolam mar 2 a Isa 41:18 Isa 44:3

b Ywa 2:13 c Jer 33:6 Amo 9:11

d Isa 60:20 Fwe 21:23 Fwe 22:5

e Isa 10:17 Nah 1:6 Zef 3:8

f 2Ru 19:28 Za 32:9

g Rap 16:14 Za 42:4 Jer 33:10, 11

h Rap 32:4 Isa 26:4

i Za 29:3, 4

ISAYA 30:19-30 ndo mopiedh maber gi opao kod uma. 25 Chieng’ nek maduong’no, ma ikethoe ohinga madongo, aoche kod sokni a nobed e wi gode madongo kod pidhe maboyo duto. 26 Chieng’ ma Jehova biro tueyoe tiend joge motur b kendo chango adhonde ma ne giyudo nikech masira ma nokelonegi, c dwe norieny mana ka chieng’ kendo ler mar chieng’ biro medore nyadibiriyo d mana ka ler mar odiechienge abiriyo. 27 Neuru! Nying Jehova biro koa ka mabor, Mirimbe liel ka mach ma yiche dhuolore ka boche polo. Dhoge tetni gi mirima mager, Kendo lewe otimo mach ma kakni. e 28 Muche chalo gi aora mopong’ ma chopo e ng’ut ng’ato. Ochungo ogendni gi rachungi mar kethruok. Ji biro bayo yo mana ka faras michiko gi chuma motue e dhoge. f 29 To wer muwero nochal gi wer muwero gotieno Kuikoru ne sawo, g Kendo chunyu biro bedo mamor Mana ka ng’at ma goyo asili Sa ma odhi e god Jehova ma en Lwanda mar Israel. h 30 Jehova biro miyo ji owinj dwonde i ma nigi teko

ISAYA 30:31–31:5 Kendo obiro nyiso ji bade a ka lor gi mirima mager, b Gi mach ma wang’o gik moko duto, c Gi mor polod kod koth maduong’ machwe gi pe kaachiel gi yamo mager. e 31 Nimar luoro maduong’ biro mako Jo-Asuria ka giwinjo dwond Jehova; f Obiro goyogi gi luth. g 32 E kinde ma Jehova biro fwayoe ludhe koni gi koni Mondo ochwad Jo-Asuria, E kinde ma obiro fwayoe bade koni gi koni kokedo kodgi, h Ubiro bedo mamor kugoyo oyieke kod nyatiti. i 33 Oseiko Tofeth1j mare; Ee, oseike bende ne ruoth. k Osekunyo bur matut kendo malach Mi ochoko yien e iye. Much Jehova ma liel ka salfa2 E ma biro moko majno. Yaye, nobed malit ne jo ma dhi mwalo e piny Misri mondo gimany konyruok, l Jo mogeno farese, m Jo mogeno geche lweny mang’eny ma gin-go,

31

30:33 1 “Tofeth” ochung’ne ka ma iwang’oe gik moko, ma tiende en kethruok. 2 Ma en kit poda moro ma mako mach mapiyo ahinya, kendo sa ma oliel ogolo tik mager kendo marach.

SULA 30 a Wuo 15:16 Za 98:1

b Nah 1:2

2 c Za 18:13

d Bur 5:4

e Jos 10:11

3 f Isa 37:36

g Isa 10:12

h Isa 10:24, 26

i Wuo 15:20 Bur 11:34

j 2Ru 23:10

4

Jer 7:32

k Isa 37:37, 38 Eze 32:22

 SULA 31 l Isa 30:2

m Rap 17:15, 16

 Kolam mar 2 a Eze 29:6, 7

b Za 33:17 Nge 21:31

c Rap 32:11, 12 Za 91:4

5

1146 Kendo mogeno joidh farese nikech gin gi teko. To ok gigeno Ng’at Maler mar Israel, Kendo ok gimany Jehova. Kata kamano, oriek kendo obiro kelo masira, Ok obi loko gima osewacho. To obiro a malo mondo oked gi od joricho Kod jo ma konyo joricho. a Jo-Misri gin mana dhano, ok gin Nyasaye; Faresegi gin mana ringruok to ok roho. b Kinde ma Jehova biro rieyoe lwete, Jo ma konyogi biro chwanyore, To jo ma ikonyo biro podho; Gibiro lal nono kanyachiel. Nimar Jehova osewachona niya: “Mana kaka sibuor ruto, sibuor motegno momako le moro, Sa ma jokwath mang’eny lawe, Kendo dwondgi ok bwoge, Kata koko maggi ok miye luoro, E kaka Jehova Nyasach oganda lweny biro lor piny mondo oked Ne Got Sayun kendo ne got man kuno. Jehova Nyasach oganda biro rito Jerusalem, c mana ka winyo ma fuyo koni gi koni.

1147 Obiro rite kendo ware. Obiro ng’wonone kendo rese.” 6 “Yaye un Jo-Israel, duoguru ir Ng’at ma ne upiemgo gi wang’-teko. a 7 Chieng’no ng’ato ka ng’ato kuomu biro wito nyisechene manono mag fedha kod mag dhahabu ma ne uloso gi lweteu uwegi, momiyo utimo richo. 8 Jo-Asuria biro tho gi tho ligangla, to ok mar dhano; Ligangla ma biro tiekogi ok nobed mar dhano. b Obiro ringo koneno ligangla, Kendo ibiro chun yawuote gi tich matek. 9 Lwandane biro lal nono nikech luoro, Kendo bendera biro miyo jotende luoro,” Jehova owacho, Nyasaye ma lerne ni Sayun, kendo maje mager ni Jerusalem. Neuru! Ruoth moro c nolochi gi tim makare, d Kendo jotelo nong’ad bura makare. 2 Ng’ato ka ng’ato nobed kar pondo ne yamo mager, Ka ma ji buoroe ne kodh yamo, Kaka aoche matindo e piny ma onge pi, e Kaka tipo mar lwanda maduong’ e piny motwo. 3 Wenge jo ma neno ok nochak oimre kendo,

SULA 31 a Isa 55:7 Joe 2:12

4

b 2Ru 19:35 2We 32:21 Isa 37:36



5

SULA 32 c Cha 49:10 Za 2:6 Luk 1:32, 33 Joh 1:49

6

d Za 45:6 Za 72:1 Isa 9:7 Isa 11:4, 5 Jer 23:5 Zek 9:9 Hib 1:9 Fwe 19:11

e Isa 35:6

 Kolam mar 2

7

a Isa 35:6

32

b Mik 2:1

8 c Jer 5:26 Mik 7:3

9

d 1Ru 21:9, 10

e Isa 3:16

ISAYA 31:6–32:9 Kendo jo ma winjo nochik itgi. Chuny jo ma mwomore nopar matut kaka weche obet, Kendo lew ng’at ma radwal biro wuoyo maler. a Ng’at mofuwo ok noluong kendo ni jachiwo, Jamibadhi ok noluong kendo ni ng’at migeno; Nimar ng’at mofuwo biro wacho mana weche mofuwo, Kendo chunye nopar mana gik ma hinyo jomoko, b Ojiwo chuny mar ng’anyo, kendo owacho gik maricho e wi Jehova, Mondo ng’at modenyo kik yud chiemo Kendo ng’at ma riyo oloyo kik yud gima domodhi. Jamibadhi chano mana gik maricho; c Ojiwo timbe makelo wich-kuot, Mondo otiek ng’at ma sandore gi miriambo, d Kata sa ma jachan wacho gima kare. Ng’at ma jachiwo ohero chiwo gigene, Kendo enosik kotimo gik mang’won. “Un mon ma chunygi ng’ich,1 auru malo mondo uwinj dwonda! Un nyiri ma ok dew gimoro, e chikuru itu ne gima awacho!

32:9 1 Kata, “mabudho abudha nono; ma ok dew gimoro amora.”

ISAYA 32:10–33:4 10 Sani ero onge gima obadhou, to bang’ higa achiel gi ndalo moko, ubiro luor, Nikech keyo biro rumo ka pok ukayo mzabibu kata achiel. a 11 Un mon ma sani chunyu ng’ich, beduru maluor! Un jo ma ok odewo gimoro, beduru maluor! Lonyuru lepu, Kendo tweuru lep gunia e nungou. b 12 Gouru koru kuywagoru, Ywaguru puotheu mabeyo, kod mzabibu magu. 13 Nimar kuthe e ma biro pong’o puothe joga; Gibiro pong’o ute duto mag nyasi, Ee, dala maduong’ ma ji morie. c 14 Nimar ohinga motegno osejwang’; Dala ma yande ji thothie osedong’ nono. d Ofel e kaachiel gi ohinga oselokore thim mosiko, Punde mag thim nodag kuondego, Kendo rombe nokwa kuno, f 15 Nyaka chop chieng’ mibiro olnwa roho koa malo, g Kendo thim lokre puodho momewo, Mi puodhono obed gi yiende mang’eny. h 16 Eka bura makare nodag e thim, Kendo tim makare nodag e puodho ma nigi yiende mabeyo. i

SULA 32 a Ywa 2:12 Zef 1:13

b Isa 3:24 c Isa 22:2 Ywa 2:15

d 2Ru 25:9, 10 e 2We 27:1, 3 Neh 3:26

f Isa 27:10 g Isa 44:3 h Isa 29:17 Isa 35:1, 2

i Isa 42:1, 4 Isa 60:21

 Kolam mar 2 a Za 119:165 Isa 55:12

b Eze 37:26 Mik 4:3, 4

c Isa 60:18 Isa 65:22 Jer 23:6 Eze 34:25 Hos 2:18

d Isa 30:23, 24

 SULA 33 e 2Ru 18:13 Isa 10:5

f Isa 10:12 Nah 3:7

g Za 123:2 h Za 44:3 Isa 52:10

i Za 46:1 Nah 1:7

j Za 46:6 Za 68:1 Isa 17:13

1148 17 Tim makare nokel kuwe, a Kendo tim makare nomi ji obed gi chuny mokuwe kod arita mosiko. b 18 Joga nodag e piny mokuwe, Kendo ginidag gi mor ma onge koko. c 19 Kata kamano, kodh pe biro ketho bungu, Kendo dala maduong’ nolokre ka mopie. 20 Jo mamor gin jo ma chuoyo kodhi e bath aoche, Kendo ma weyo ruedhigi gi pundegi owuoth awuotha.” d Yaye inine malit, in jal ma ketho gik moko to pok okethi; e In ja andhoga ma ndhogo ji to pok ondhogi! Kisetieko ketho gik moko to ibiro kethi. f Kisetieko ndhogo ji to ibiro ndhogi. 2 A Jehova, kechwa. g In e ma wageni. Bednwa teko h okinyi kokinyi, Ee, bed kar resruokwa e kinde mag masira. i 3 Ka ji owinjo koko, to giringo. Ka ia malo, ogendni kere koni gi koni. j 4 Mana kaka det-bonyo chokore, e kaka mwandu magu ibiro chok; Ji biro dum kuomgi mana ka det-bonyo.

33

1149 5 Ibiro ting’ Jehova malo, Nimar odak e polo. Obiro pong’o Sayun gi bura makare kod tim makare. 6 Obiro sirou ndalo duto; Ji biro luoro Jehova, a gibiro bedo gi rieko, ng’eyo, kod resruok b Ma e mwandune. 7 Neuru! Thuondi maggi ywak e nderni; Joote mag kuwe ywak malit. 8 Nderni madongo ni nono; Onge ng’ato ang’ata ma wuotho e yore. Oseketho singruok ma notimo; Osechayo taonde madongo; Ok okwan dhano ka gimoro. c 9 Piny ywak1 kendo oner. Lebanon oyudo wichkuot; d osetow. Sharon chalo mana gi thim, Kendo oboke mag Bashan gi Karmel oselwar piny te. e 10 Jehova owacho niya, “Koro abiro chung’, Koro abiro ting’ora malo; f Koro abiro miyora duong’. 11 Ne umako ich mar lum motwo, mi unyuolo yugi. Muchu e ma biro wang’ou mana kaka mach. g 33:9 1 Kata nyalo bedo, “Piny otwo.”

SULA 33 a Nge 19:23

b Za 27:1

c 2Ru 18:19, 20

d Isa 37:24

e Nah 1:4

f Za 46:10

g Isa 5:24

 Kolam mar 2 a Isa 9:18

b Rap 28:66, 67

c Rap 32:22 Nah 1:6 Hib 12:29

d Eze 18:17

e 1We 29:17

f Wuo 23:8 Rap 16:19

g 1Ru 19:5, 6 Za 34:9, 10 Isa 65:13

ISAYA 33:5-17 12 Ogendni biro chalo mana ka choka mosewang’. Ibiro wang’gi e mach, mana ka kuthe mosetong’ piny. a 13 Un jo ma ni kuonde maboyo, winjuru gima abiro timo! To un jo modak machiegni, yieuru ni an gi teko! 14 Joricho modak Sayun oluor; b Jo mong’anyo tetni ka giwacho niya: ‘Be nitie ng’ato kuomwa ma nyalo dak ka ma mach mager nitieree? c Ng’ano kuomwa ma nyalo dak gi mach ma ok tho?’ 15 Ng’at ma wuotho mana e tim makare, d Ma wechene tir, e Ma ok ohero mibadhi, kata ohala ma ok owinjore, Ma lwetene ok kaw asoya, f Ma dino ite ne weche mag chuero remo, Kendo ma dino wang’e mondo kik one gik maricho 16 —Obiro dak ka moting’ore malo; Kendo obiro geng’ore ka motimo lwendni madongo, Ibiro miye chiembe, Kendo pi ma omodho ok norum.” g 17 Wengeni biro neno ruoth gi duong’ne duto; Gibiro neno piny man mabor ahinya.

ISAYA 33:18–34:4 18 Chunyi biro paro weche ma ne kelo luoro chon: “Jandiko ni kanye? Ere ng’at ma kwano osuru? a Ere ng’at ma kwano ohinga1 duto?” 19 Ok inichak ine oganda mager kendo ma tokgi tek, Oganda ma dhogi tek winjo, Kendo ma wechegi ok winjre nikech giywayo dwal. b 20 Ranguru Sayun! En e dalawa ma watimoe sewni. c Wengeni biro neno Jerusalem kaka ka mokuwe ma ji odakie, Kaka hema ma ok yiengni. d Loyene mogur motegno ok nopudh oko, Kendo tondene ok nochodi. 21 To kanyo e ma duong’ maler mar Jehova biro nenoree, Obiro bedonwa gweng’ motimo aoche madongo kod matindo, Onge yiedhi ma nokwang’ kanyo, Kata meli madongo ma noluw kanyo. 22 Nimar Jehova e Jang’ad Bura, e Jehova e Jachiw-Chik, f Jehova e Ruodhwa;g En e mobiro resowa. h 23 Tondeni biro mbekore; Ok ginisir siro mag yie33:18 1 Kata, “udi maboyo.”

SULA 33 a 2Ru 15:19

b Rap 28:49, 50 Isa 28:11 Jer 5:15

c Rap 12:5, 6

d Za 125:1

24

e Cha 18:25 Za 50:6 Za 98:9

f Law 26:3 Jak 4:12

34

g Za 44:4 Za 97:1 Fwe 11:15, 17

h Isa 12:2 Zef 3:17

 Kolam mar 2

2

a Isa 33:4

b Rap 7:15 Fwe 21:4 Fwe 22:1, 2

3 c Jer 50:20 Mik 7:18, 19

 SULA 34 d Jer 25:15 Joe 3:12 Zef 3:8 Zek 14:3

e Isa 30:27 Nah 1:2

f Fwe 19:11, 15

g Jer 25:33

h Eze 39:4

1150 dhi maggi, kata yaro tanga maggi. E kindego gibiro pogore mwandu mang’eny ma giyako, Kata mana ng’at mong’ol biro yudo mwandu mang’eny moyaki. a Kendo onge japiny ma nowachi niya: “Atuo.” b Jo modak e pinyno biro bedo jo ma osewenegi richogi. c Un ogendni, biuru machiegni mondo uwinji, Chikuru itu, un ji. Piny kod gik moko duto manie iye mondo owinji, Ee, piny kod gik moko duto monyago. Nimar mirimb Jehova ni kuom ogendni duto, d Kaachiel gi jolwenjgi duto. e Obiro kethogi; Obiro negogi. f Ibiro wit jo moneg oko, Kendo tik marach mar ringregi biro pong’o piny; g Rembgi nomi gode leny.1h Jolweny mag polo biro tow, Kendo ibiro ban polo mana ka buk midolo. Jolwenje duto nolal nono, Gibiro ner mi gilwar ka oboke mar yiend mzabibu,

4

34:3 1 Kata, “Rembgi biro bubni e gode.”

1151 Gibiro two ka oboke mar yiend ng’owo. 5 “Liganglana biro pong’ gi remo e polo. a Obiro lor kuom Edom mondo akumgi, b Ee, kuom oganda ma aseng’ado ni ibiro tieki. 6 Jehova nigi ligangla; liganglano nopong’ gi remo. Linganglano nopong’ gi boche, c Nopong’ gi remb nyiyimbe kod diek, Nopong’ gi boche mag nyarogno mag yimbe. Nimar Jehova biro timo misango Bozra, Kendo nek maduong’ biro timore e piny Edom. d 7 Ruedhi mag bungu biro ridore kodgi, Ruedhi matindo kaachiel gi ma roteke. Pinygi nopong’ gi remo, Kendo boche nopong’ buru manie pinygi.” 8 Nimar Jehova nigi odiechienge ma obiro chuloe kuor, e Higa ma obiro kumoe ji nikech gik ma ne gitimo ne Sayun. f 9 Aochene1 biro lokore lam, Buru me pinye nolokre salfa,2 Kendo pinye biro chalo gi lam ma wang’. 34:9 1 Nenore ni iwuoyo kuom Bozra, dala maduong’ mar piny Edom. 2 Ma en kit poda moro ma mako mach mapiyo ahinya, kendo sa ma oliel ogolo tik mager kendo marach.

SULA 34 a Rap 32:41

b Za 137:7 Jer 49:7, 22

c Law 3:16

d Isa 63:1-3 Oba 8, 9

e Rap 32:41 Za 94:1

f Isa 35:4

 Kolam mar 2 a Mal 1:4

b Mal 1:3

ISAYA 34:5-15 10 Lamno biro liel odiechieng’ gotieno; Yiro mogolo nodum nyaka chieng’. Enodong’ gunda kuom higni gi higni; Onge ng’ama nochak oluw kuno. a 11 Mbusi gi chieu e ma nodag e pinye, Tula gi agak bende nodag kuno. Obiro pime gi tol kod kabiro, Mondo onyis ni pinyno nokethi kendo nodong’ nono. 12 Onge jalochne moro amora ma nobed ruoth, Kendo jotende duto biro lal chuth. 13 Kuthe biro twi e ohinga mage, Aila kod buya bende notwi e ohinga mage. Bwe e ma nodag kanyo, b Kanyo e ma udo biro kwayoe. 14 Le mag thim norom gi ondiegi kuno, Kendo diend thim1 noluong nyawadgi. Ee, nyatao nodag kanyo kendo noyud kar yueyo. 15 Thuol bende biro loso kamoro kanyo mi nonyuolie tong’e, Obiro tokogi kendo choko nyithinde e tipone. Ee, otenga biro chokore kanyo ariyo ariyo, ma dichwo gi ma dhako. 34:14 1 Kata nyalo bedo, “Kendo jachien machal diel.”

ISAYA 34:16–35:10 16 Nonuru bug Jehova kendo usome gi dwol: Onge kata achiel kuomgi ma nobed ma onge; Ginibed ariyo ariyo, ma dichwo gi ma dhako, Nimar dho Jehova e mosegolo chik, Kendo roho mare e ma nochokgi. 17 En e ma osepogonegi kargi, Kendo lwete osepogonegi ka ma gibiro dakie kotiyo gi tond pimo. Enobed margi kuom ndalo duto; E tienge duto nodag kanyo. Thim kod piny motwo nobed mamor, a Ee, thim nobed mamor kendo nothiew ka safron.1b 2 Adier, obiro thiewo; c Obiro bedo moil kendo kok gi mor. Obiro bedo gi duong’ ka Lebanon, d Nobed ka maber kaka Karmel e kod Sharon. f Gibiro neno duong’ mar Jehova, gibiro neno ber mar Nyasachwa. 3 Teguru lwedo ma yom yom, Rieuru chonge monyosore. g 4 Nyisuru jo ma chunygi chandore niya: “Beduru motegno. Kik ubed maluor. Neuru! Nyasachu nobi mondo ochul kuor,

35

35:1 1 Safron gin maupe.

SULA 35 a Isa 29:17 Isa 32:14, 15

b Isa 4:2 Isa 27:6 Isa 35:6 Isa 51:3 Eze 36:35

c Hos 14:5, 6

5

6

d Isa 60:13 e Jer 50:19 f Isa 65:10 g Hib 12:12

 Kolam mar 2

7

a Jer 51:56 b Isa 25:9 Zef 3:16, 17

c Za 146:8 Isa 42:16 Mat 9:28-30

d Isa 29:18 Jer 6:10 Mar 7:32-35 Luk 7:22

8

e Mat 11:5 Tic 8:7 Tic 14:8-10

f Mat 15:30 g Isa 44:3 h Jer 9:11 i Ezr 1:3 Isa 11:16 Isa 49:11 Isa 62:10 Jer 31:21

9

j Isa 52:1 k Isa 11:6, 7 Isa 65:25 Eze 34:25 Hos 2:18

l Za 107:2, 3 Isa 62:12

m Rap 30:4 n Isa 51:11 Jer 31:11, 12

o Jer 33:10, 11

10

1152 Enobi mondo okum jowasiku. a Enobi mondo oresu.” b E kindeno, muofni biro neno, c Jo ma itgi odino itgi noyawre. d Jo ma ong’ol nochikre ka ngau, e Kendo momni biro kok gi mor. f Nimar pi nobubni e thim, Kendo aoche nobedie e piny motwo. Lowo ma ne chieng’ obaro biro lokre thidhiya, Kendo piny motwo biro pong’ gi sokni. g Lum mang’ich biro twi kuonde ma ne bwe odakie, h Ee, odundu kod togo bende biro twi kuondego. Ndara maduong’ nobedie kuno, i Ee, ndara ma iluongo ni Ndara Maler. Ng’at ma ok ler ok nowuoth e ndarano. j Ng’at moyiene wuothoe kende e ma biro luwe; Ng’at mofuwo ok noluw yorno. Sibuor ok nobedie kanyo, Ondiegi bende ok nobi kanyo. Ee, ok ginibed kanyo; k Joga ma asewaro kende e ma biro wuotho kanyo. l Jo ma Jehova osewaro noduog m Sayun ka gikok gi mor. n Ibiro rwaknegi osimbo mar mor mosiko. o

1153 Ginibed mamor kendo moil, Kuyo gi parruok biro lal nono. a E higa mar 14 mar loch Hezekia, Senakerib ruodh Asuria b nomonjo mier duto ma ne ochiel motegno e Juda, mokawogi. c 2 Eka ne ooro Rabshake1d kod oganda lweny mang’ongo ka en Lakish e mondo odhi Jerusalem ir Ruoth Hezekia. Ka ne gichopo kuno, ne gichung’ but freji ma golo pi e yawo ma malo f man e yo mochomo puoth jalwok lewni. g 3 Kendo Eliakim h wuod Hilkia ma nochung’ ne od ruoth, gi Shebna i jagoro, kaachiel gi Joa wuod Asaf jandiko, nodhi ire. 4 Eka Rabshake ne owachonegi niya: “Dhiuru unyis Hezekia ni ruoth maduong’ ma ruodh Asuria wacho niya, ‘Ere gima omiyo in gi chir ma kama? j 5 Isewacho ni, “An gi rieko kod teko mar kedo e lweny,” kata kamano, mago gin weche manono. En ng’ano migeno momiyo sani itemo piem koda? k 6 Winji! Ang’eyo ni iseketo genoni kuom Misri, to ng’e ni Misrino chal mana gi odundu motur ma ka ng’ato osiroree to ochuoyo lwete. Mano e gima Farao ruodh Misri timo ne ji duto mogeno kuome. l 7 To ka iwachona niya: “Wan wageno Jehova Nyasachwa,” donge en e Nyasaye ma Hezekia

36

36:2 1 Kata, “jatend jolos divai.”

SULA 35 a Isa 30:19 Isa 65:19

 SULA 36 b Isa 10:5 c 2Ru 18:13 2We 32:1 Isa 8:7, 8 Isa 10:28-32 Isa 33:8

d 2We 32:9 e 2Ru 19:8 f Isa 7:3 g 2Ru 18:17, 18 h Isa 22:20, 21 i 2Ru 19:2 j 2Ru 18:19-25 2Ru 19:10

k 2Ru 18:1, 7 l 2Ru 17:4 Isa 30:2, 7 Jer 37:7

 Kolam mar 2 a 2Ru 18:1, 4 2We 31:1

b Rap 12:11 2We 7:12 2We 32:12

c 2Ru 18:13 d Isa 22:15 e 2Ru 18:17 f Ezr 4:7 Dan 2:4

g 2Ru 18:26, 27 h 2We 32:18

ISAYA 36:1-13 nomuko kuonde moting’ore ma nogerne kaachiel gi kendo mag misangone? a Donge Hezekia e ma nonyiso Juda gi Jerusalem ni nyaka gilem mana e nyim kendo mar misangoni, koso?’ b 8 Koro akwayi, tim singruogni gi ruodha ma en ruodh Asuria: c abiro miyi farese 2,000 ka po ni inyalo yudo jo ma nyalo idhogi. 9 Ka igeno ni Jo-Misri e ma biro konyi gi farese kod joidh farese, be iparo ni inyalo loyo kata mana achiel kuom jotend ruodha matinie mogik? 10 Koso iparo ni abiro monjou amonja ka Jehova ok e ma oora? Jehova owuon e ma nonyisa ni abi aked gi pinyni kendo akethe chuth.” 11 Eka Eliakim, gi Shebna, d kod Joa ne owacho ne Rabshake e niya: “Wasayi, yie iwuo kodwa gi dho Aram,1f nimar wawinjo dhokno; to kik iwuo kodwa gi dho Jo-Yahudi mochung’ e wi ohingagi.” g 12 To Rabshake ne openjo niya: “Uparo ni un kod ruodhu kende e ma ruodha ne oora mondo awachnu wechegi? Donge ne oora bende ir jo manie wi ohingagi, ma biro chamo chiedhgi kendo madho lachgi giwegi mana kaka un bende ubiro timo?” 13 Bang’ mano, Rabshake ne ochung’ mi okok gi dwol maduong’ kowacho e dho Jo-Yahudi h niya: “Winjuru gima ruoth ma36:11 1 Kata, “dho Siria.”

ISAYA 36:14–37:9 duong’, ma ruodh Asuria osewacho. a 14 Ma e gima ruoth owacho, ‘Kik uwe mondo Hezekia owuondu, nimar ok onyal resou. b 15 Kendo kik uyie Hezekia omi ugen Jehova c kowachonu niya: “Jehova biro resowa, kendo dalani ok nopodh e lwet ruodh Asuria.” 16 Kik uwinj weche Hezekia, nimar ma e gima ruodh Asuria owacho: “Losuru kuwe koda kendo ubed e bwo lochna, mi ng’ato ka ng’ato kuomu biro chamo olemb mzabibune kod ng’ope owuon, kendo enomodh pi e yawone owuon, 17 nyaka chieng’ ma anabi, mi ateru e piny ma chalo gi pinyu, d ee, e piny ma cham kod divai chiekie maber, kendo piny mopong’ gi makate kod puothe mzabibu. 18 Kik uyie mondo Hezekia owuondu ni Jehova biro resou. Be nitie nyasaye moro amora mosereso joge e lwet ruodh Asuria? e 19 Nyiseche mag Hamath gi Arpad ni kanye? f Bende, ere nyiseche mag Sefarvaim? g Be gisereso Samaria e lweta? h 20 Kuom nyisechego duto, ere mosereso joge e lweta? Koro, ang’o momiyo uparo ni Jehova biro reso Jerusalem?”’” i 21 Ne giling’ thi, onge ng’at ma ne odwoke kata wach achiel nikech ruoth Hezekia nosechikogi ni kik gidwoke. j 22 Eka Eliakim wuod Hilkia ma nochung’ ne od ruoth, gi Shebna k jagoro, kaachiel gi Joa wuod

SULA 36 a 2Ru 18:28-35 b 2We 32:11, 15 Dan 3:15

c 2Ru 19:22 d 2Ru 17:6 2Ru 17:22, 23

e 2Ru 19:11, 12 2We 32:14 Isa 37:11, 12

f Jer 49:23 g 2Ru 17:24 h 2Ru 17:6 2Ru 17:22, 23 Isa 10:11

i 2Ru 19:17, 18 2We 32:15 Isa 37:23

j 2Ru 18:36, 37 Nge 9:7

k Isa 22:15

 Kolam mar 2  SULA 37 a 2Ru 19:1-4 b 2We 26:22 Isa 1:1

c Isa 26:17, 18 d 2We 32:20 Za 50:15 Joe 2:17

e 2Ru 17:18 f 1Sa 17:45 2Ru 18:28, 35

g 2Ru 19:5-7 h Rap 20:1 i 2Ru 18:17 j Nge 21:1 k 2We 32:21 Isa 37:37, 38

l Jos 10:29, 30 2Ru 8:22 2Ru 19:8-13

1154 Asaf jandiko nodok ir Hezekia ka giyiecho lepgi, mi ne ginyise weche duto ma Rabshake nowachonegi. Ka Ruoth Hezekia nowinjo wechego, ne oyiecho lepe, mi orwako lep gunia, kae to odhi e od Jehova. a 2 Eka ne ooro Eliakim wuod Hilkia ma nochung’ ne od ruoth, gi Shebna jagoro, kaachiel gi jodong jodolo ir janabi Isaya b wuod Amoz. Ne gidhi ire ka girwako lep gunia. 3 Ne giwachone niya: “Ma e gima Hezekia owacho, ‘Kawuono en chieng’ chandruok, ayany, kod wich-kuot; muoch kayo mine, to gionge gi teko mar nyuol. c 4 Koro, wakwayi ni ilem d ne jo ma pod odong’, e nimar samoro Jehova Nyasachi biro winjo weche ma ruodh Asuria oseorogo Rabshake mondo oyany Nyasaye mangima, f kendo Jehova Nyasachi biro kume nikech weche ma osewachogo.’” 5 Omiyo, jotich Hezekia ne odhi ir Isaya. g 6 Eka Isaya ne owachonegi niya: “Dhiuru uwach ne ruodhu ni Jehova owacho kama: ‘Kik iluor h nikech weche ma isewinjo ka joote mag ruodh Asuria i yanyago. 7 Abiro loko pache, kendo obiro winjo wach moro mi nodog e pinye. j Abiro miyo onege gi ligangla e pinye owuon.’” k 8 Ka ne Rabshake owinjo ni ruoth Asuria osewuok Lakish, ne odok ire mi oyude ka okedo gi Libna. l 9 Eka ruodh Asuria

37

1155 nowinjo ni Tirhaka ruodh Ethiopia osebiro kedo kode. Omiyo, ka nowinjo wachno, ne ooro joote kendo ir Hezekia a niya: 10 “Dhiuru unyis Hezekia ruodh Juda niya: ‘Kik iwe mondo Nyasachi ma igeno kuomeno owuondi ni Jerusalem ok bi podho e lwet ruodh Asuria.’ b 11 Isewinjo kaka ruodhi mag Asuria oseketho pinje duto ma ne gikedogo. c Koro iparo ni in e ma ibiro kwo? 12 Ere Gozan, Haran, d Rezef, kod jo Eden ma nodak Eden Tel-asar? Be nyiseche ma ogendnigo ne lamo noresogi adier e lwet kwerena? e 13 Bende, ere ruodh Hamath, gi ruodh Arpad, gi ruodh mier mag Sefarvaim, f gi Hena, kod Iva?” 14 Hezekia ne okawo barupe ma jootego nokelone, mi osomogi. Eka ne odhi e od Jehova mi oyaro barupego e nyim Jehova. g 15 Ne ochako kwayo Jehova h kowacho niya: 16 “A Jehova Nyasach oganda lweny, i Nyasach Israel mobet e komlochne e wi1 jokerubi. In kendi e Nyasaye madier e wi pinjeruodhi duto manie piny. In e ma ne ichueyo polo gi piny. 17 Yaye Jehova, chik iti mondo iwinji! j A Jehova, yaw wang’i mondo ine! k Winjie weche duto ma Senakerib oseoro mondo oyanygo Nyasaye mangima. l 18 A Jehova, en adier ni ruodhi mag Asuria oseke37:16 1 Kata nyalo bedo, “e kind.”

i 2We 32:17

ISAYA 37:10-24 tho pinje mamoko duto a kaachiel gi pinygi giwegi. 19 Kendo gisewito nyisechegi e mach, b nikech ne ok gin nyiseche, to ne gin mana gik ma dhano oloso gi lwetegi c ka gitiyo gi bao kod kite. Mano e momiyo ne gikethogi. 20 To koro, A Jehova Nyasachwa, wakwayi ni ireswa e lwete mondo pinjeruodhi duto mag piny ong’e ni in kendi e Nyasaye, yaye Jehova.” d 21 Eka Isaya wuod Amoz ne ooro wachni ne Hezekia kama: “Jehova Nyasach Israel owacho ni, ‘Nikech isekwaya mondo aresi e lwet Senakerib ruodh Asuria, e 22 ma e gima Jehova osewacho kuome: “Nyar Sayun ma silili osechayi, kendo ojari. Nyar Jerusalem kinoni wiye.1 23 Ng’ano ma isejaro f kendo yanyo kamano? Ng’ano ma isekokne gi dwol maduong’ kamano? g Ng’ano ma isejowone wengeni kamano? Isetimo kamano ne Ng’at Maler mar Israel! h 24 Iseoro jotichni mondo ojar Jehova, i kiwacho niya: ‘Abiro idho wi gode madongo j Gi gechena mag lweny mokalo akwana, Anachop nyaka kuonde maboyo mag Lebanon. Abiro tong’o yiendene

j Isa 10:10, 11

37:22 1 Kata, “twenyoni ume.”

SULA 37 a 2Ru 18:17 b 2We 32:15 c 2Ru 17:5, 6 2We 32:13 Isa 10:11

d Cha 11:31 e Isa 36:19 f 2Ru 17:24 Isa 36:19

g 2Ru 19:14-19 h 1Ru 8:30 2We 6:20 2We 20:9 Dan 9:3

i Za 46:7 Isa 8:13

j 2We 6:40 Za 65:2

k 2We 16:9 1Pe 3:12

l Isa 37:4

 Kolam mar 2 a 2Ru 15:29 2Ru 16:8, 9 1We 5:26

b Isa 10:11 c Isa 40:19 Isa 41:7 Jer 10:3 Hos 8:6 Tic 17:29

d Rap 32:31, 39 Za 83:18 Za 96:5

e 2Ru 19:20, 21 f 2Ru 19:4, 16 g 2Ru 18:30, 35 Isa 10:12, 13

h Wuo 15:11 2Ru 19:22-24 Isa 10:20 Eze 39:7

ISAYA 37:25-38 madongo mag sida kod yiendene mabeyo mag junipa. Abiro chopo nyaka e i chuny bungu man iye mogik. 25 Abiro kunyo sokni, mi anamodh pige; Ananyon aoche matindo mag Misri gi tiendena mi giduon.’ 26 Dibed ni pok uwinjo? Noseng’ad wachno chon. Asebedo ka aike chakre ndalo mokalo. a Wang’ni to adhi kele. b Ibiro muko mier mochiel motegno mi ginidong’ pidhe pidhe. c 27 Jo modak kuondego biro dhier nono; Gibiro luor kendo wigi biro kuot. Gibiro chalo gi yiende kod lum mang’ich manie pap, Kaka lum motwi e wi tado ma ner ka yamb ugwe ogoyo. 28 To ang’eyo sa ma ibet, sa ma iwuok, sa ma iduogo, d Kendo sa ma in gi mirima koda, e 29 Nikech mirima ma in-go koda f kod koko migoyo osechopo e ita. g Omiyo, abiro keto ramaki mara e umi kod ragayi h e dhogi, Kendo anaduoki gi yo ma ne ibirogo.” 30 “‘To in Hezekia, ma e ranyisi ma amiyi: Higani ubiro chamo gik motwi

SULA 37 a Za 33:11 Isa 46:10

b Isa 55:10, 11 c 2Ru 19:25, 26 d Nge 5:21 Nge 15:3 Hib 4:13

e 2Ru 19:27, 28 f Za 46:6 Isa 10:15 Isa 37:23

g Isa 36:4, 20 h Za 32:9

 Kolam mar 2 a 2Ru 19:29-31 b Isa 1:9 Isa 10:20, 21

c 2Ru 19:4 d Isa 59:17 Joe 2:18 Zek 1:14, 15

e Isa 10:24 f 2We 32:22 Isa 10:32

g 2Ru 19:32-34 h Isa 31:5 i Rap 32:27 1Sa 12:22 2Ru 20:6 Eze 36:22

j 1Ru 15:4 k 2Ru 19:35-37 2We 32:21

l Cha 10:8, 11 2Ru 19:7, 28 Jon 1:2

1156 kendgi. Higa ma biro ubiro chamo orowe.1 To e higa mar adek, ubiro komo mi unuka cham. Bende, ubiro pidho mzabibu mi unucham olembgi. a 31 Jo-Juda ma biro tony, tiende ni jo modong’, b biro chalo gi yath ma tero tiendene piny kendo nyago olembe e bedene. 32 Nimar jo manok modong’ biro wuok Jerusalem, kendo jo motony biro wuok e Got Sayun. c Jehova Nyasach oganda lweny biro timo mano gi kinda. d 33 “‘Kuom mano, ma e gima Jehova owacho e wi ruodh Asuria: e “Ok obi donjo e dalani f Ok obi baye gi asere Ok obi monje gi okumba Kata loso pith mondo oidhgo ohingane.”’ g 34 ‘Obiro dok gi yo ma nobirogo; Ok nodonj e dalani,’ Jehova owacho. 35 ‘Abiro kedo ne dalani h kendo rese nikech nyinga i Abiro rese nikech Daudi jatichna.’” j 36 Eka malaika mar Jehova nodhi monego jolweny mag Jo-Asuria 185,000 ka ma ne gigoyoe kambi. Ka ne ji ochiewo gokinyi ne gineno mana ringre jo motho kopie. k 37 Omiyo, Senakerib ruodh Asuria noa kanyo modok thurgi Nineve. l 38 To ka noyudo olemo e od Nisrok nyasache, yawuo37:30 1 Orowe gin cham ma twi kendgi bang’ keyo.

1157 te ma Adramelek gi Sharezer nobiro monege gi ligangla. a Bang’e, ne giringo mi gidhi e piny Ararat. b Eka wuode ma Esarhadon c nochako locho kare. E ndalogo, Hezekia nobedo matuo kendo nohewore. d Janabi Isaya e wuod Amoz nodhi ire monyise niya: “Jehova Nyasaye owacho ni ichik joodi e wi gima onego gitim nikech ok ibi chango, to ibiro tho.” f 2 Eka Hezekia nolokore mong’iyo kor ot mochako kwayo Jehova niya: 3 “A Jehova Nyasaye, akwayi ni ipar g kaka asewuotho e nyimi gi adiera kendo gi chuny matir, h kendo kaka asetimo gik mabeyo e wang’i.” Eka Hezekia nochako ywak malit. 4 To wach Jehova nobiro ne Isaya niya: 5 “Dog ir Hezekia i mondo inyise ni, ‘Jehova Nyasach Daudi kwaru owacho kama: “Asewinjo kwayoni j kendo aseneno pi wang’i. k Abiro medi higni 15, l 6 bende, abiro resi kaachiel gi dalani e lwet ruodh Asuria, kendo anaked ne dalani. m 7 Ma e ranyisi mowuok kuom Jehova ma biro nyisi ni Jehova biro timo gima owachono: n 8 Abiro miyo tipo mar ngas1 mar Ahaz odog chien gi ondamo apar.”’” o Eka wang’ chieng’ ma noyudo oselor ne odok chien gi ondamo apar e wi ngasno.

38

SULA 37 a 2We 32:21 b Cha 8:4 c Ezr 4:1, 2

 SULA 38 d 2We 32:24 e 2Ru 19:20 Isa 1:1

f 2Ru 20:1-3 g Neh 13:22 Za 20:1-3 Hib 6:10

h 2We 31:20, 21 i 2Ru 20:4-6 j Nge 15:29 1Jo 5:14

k Za 39:12 Za 56:8

l Rap 32:39 1Sa 2:6

m 2We 32:22 n 2Ru 20:8-11 o Jos 10:12, 13

 Kolam mar 2 a Za 6:5 Ekl 9:5

b Za 146:4 Ekl 8:8

c Ayu 17:1 d Za 39:10 e Za 102:7 f Isa 59:11

38:8 1 Nyalo bedo ni ngasni e ma ne itiyogo e ng’eyo sa.

g Za 39:7

ISAYA 38:1-14 9 Magi e weche ma ne Hezekia ruodh Juda ondiko ka ne osechango. 10 Ne awacho niya: “Abiro dhi ir kwerena ka pod atin Abiro donjo e dho ranga Liel.1 Abiro tho ka hika podi.” 11 Ne awacho niya: “Ok abi neno Jah,1 ee, ok anachak ane Jah e piny jo mangima. a Ok abi neno dhano kendo Ka an e piny ma onge ngima. 12 Kar dakna osemuk mi oting’e b Mana ka hema mar jakwath. Asedolo ngimana mana kaka law ma jachuecho odolo. Oseng’ada mana kaka usi mar law. Adier, isesanda chakre okinyi nyaka otieno. c 13 Asebet piny mos nyaka okinyi. Oturo chokena mana kaka sibuor; Adier, isesanda chakre okinyi nyaka otieno. d 14 Asiko kaywak kaka winj opija kata hundhwe;1e Aywagora mana ka akuru. f Wengena koro ool gi ng’iyo malo: g ‘Yaye Jehova, achandora; 38:10 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche. 38:11 1 “Jah” en nying Jehova e yo machuok. 38:14 1 Kata nyalo bedo, “ongo wang’.”

ISAYA 38:15–39:7 Akwayi mondo isira!’ a 15 Koro dawach ang’o? Osewuoyo koda kendo osetimo kaka owacho. Abiro wuotho ka abolora e ngimana duto Nikech chunya winjo malit. 16 ‘A Jehova, magi e weche1 ma miyo ji ngima, Gisemiyo chunya obedo mangima. Ibiro changa kendo ibiro miyo abed mangima. b 17 Neuru! Ne an gi lit mang’eny e chunya kar bedo gi kuwe; To ne ihera ahinya, Ne iresa e bur ma ji towie. c Isewito richona duto e ng’eyi. d 18 Nimar Liel1 ok nyal miyi duong’, e Tho ok nyal paki. f Jo ma osedhi e bur ok nyal geno adiera mari. g 19 To jo mangima, ee, mana jo mangima e ma nyalo paki, Mana kaka atimo kawuononi. Wuoro nyalo puonjo yawuote adierani. h 20 A Jehova, resa, Wabiro weroni wende gi gige thum i Wanawerni ndalo duto mag ngimawa e i odi, A Jehova.’” j 21 Eka Isaya nowacho niya: “Keluru ng’owo mos38:16 1 Tiende ni, weche kod tije Nyasaye. 38:18 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 38 a Za 39:12 Za 119:82, 123

b 1Sa 2:6 Ayu 33:28 Za 71:20

c Za 30:3 Za 86:13 Jon 2:6

d Isa 43:25 Mik 7:18

e Za 30:9

f Za 6:5 Za 115:17

g Ekl 9:5, 10

h Cha 18:19 Rap 4:9 Jos 4:21-24

i Za 30:11, 12

j 2Ru 20:5 Za 84:2

 Kolam mar 2 a 2Ru 20:7

b 2Ru 20:8

 SULA 39 c 2We 32:23

d 2Ru 20:5 2Ru 20:12, 13

e 2We 32:27

f 2Ru 20:14, 15

g 2Ru 24:11, 13 2Ru 25:13 2We 36:18 Dan 1:1, 2

h 2Ru 20:16-18

1158 wagi kendo uwir e bur mokwodo Hezekia, mondo ochangi.” a 22 Noyudo Hezekia osepenjo Isaya niya: “Ere ranyisi ma nyiso ni abiro dhi e od Jehova?” b E ndalogo ruodh Babulon miluongo ni Merodak-baladan wuod Baladan, ne ooro barupe kod mich ne Hezekia, c nimar ne owinjo ni yande otuo to koro osechango. d 2 Hezekia ne orwako jootego gi mor, kendo nonyisogi mwandune ma ne nie ode mar keno, e kaka fedha, dhahabu, mor balsam, gi modhi mamoko ma nengogi tek, kod gige duto mag lweny. Onge gima Hezekia ne ok onyisogi e ode kata e pinye. 3 Bang’ mano, janabi Isaya nodhi ir Ruoth Hezekia mopenje niya: “Jogi oa kanye, kendo en wach mane ma nokelogi kae?” Hezekia nodwoke niya: “Gia Babulon, piny man mabor ahinya.” f 4 Isaya ne openje niya: “To ang’o ma ne gineno e odi?” Hezekia nodwoke niya: “Ne gineno gik moko duto manie oda. Onge gimoro amora e oda mar keno ma ne ok anyisogi.” 5 Eka Isaya ne owacho ne Hezekia niya: “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, 6 ‘Winji! Ndalo biro ma gik moko duto manie odi, kendo ma kwereni ne okano nyaka chil kawuono ibiro ter Babulon. Onge gima ibiro we,’ g Jehova owacho. h 7 ‘Kendo

39

1159 moko kuom yawuoti ibiro ter Babulon kendo gibiro bedo jotelo e od ruodh pinyno.’” a 8 To Hezekia ne odwoko Isaya niya: “Wach Jehova ma isenyisano ber.” Kae to nomedo niya: “Nikech kuwe biro betie e ndalona duto.” b “Houru joga, hogiuru,” Nyasachu owacho. c 2 “Houru chuny Jerusalem, Kunyise ni tichne matek koro oserumo, Kendo richone oseruchi. d Lwet Jehova osechwade nyadiriyo nikech richone.” e 3 Dwol moro kok e thim niya: “Ikuru ne Jehova yo! f Losuru yo moriere tir g kendo ma kalo e thim ne Nyasachwa. h 4 Buguru hohni duto, Pauru gode matindo kod madongo mondo kuondego odong’ mopie. Buguru kuonde motimo buche, Lokuru kuonde motimo kite obed ka mopie. i 5 Duong’ mar Jehova biro fwenyore, j Kendo ji duto biro neno mano, k Nimar Jehova osewacho kamano.” 6 Winjuru! Dwond ng’ato wacho niya: “Ting’ dwondi mondo iwuo!” To ng’at machielo penje

40

SULA 39 a 2Ru 24:12 Dan 2:49 Dan 5:29

b 2Ru 20:19

 SULA 40 c Isa 49:13 Isa 51:3 2Ko 1:3, 4

7

d Za 79:8, 9 Jer 31:34 Jer 33:8

e Jer 16:18 Dan 9:11, 12

f Isa 35:8

8

Isa 57:14 Mal 3:1

g Isa 11:16 h Mat 3:1, 3

9

Mar 1:2-4 Luk 3:3-6 Joh 1:23

i Isa 42:16 j Isa 24:15 k Isa 49:6 Isa 52:10

 Kolam mar 2 a Ayu 14:1, 2 Za 90:5, 6

b Jak 1:11

10

c Za 103:15, 16 d Isa 46:10 1Pe 1:24, 25

e Isa 52:7 f Isa 12:2 Isa 25:9

11

g Isa 53:1 Joh 12:37, 38

h Isa 62:11 Fwe 22:12

i Isa 49:10 Eze 34:15, 16 1Pe 2:25

j Cha 33:13 1Pe 5:2, 3

k Nge 30:4

12

ISAYA 39:8–40:12 niya: “Ere gima dawachi?” “Dhano duto chalo gi lum mang’ich. Heragi duto chalo gi maua manie pap. a Lum mang’ich two, Maua bende ner, b Nikech much Jehova osekudhogi. c Adier, dhano chalo mana gi lum mang’ich. Lum mang’ich biro two, Maua bende biro ner, To wach Nyasachwa siko nyaka chieng’.” d Idh e wi got mabor, Yaye in dhako ma kelo wach maber ne Sayun. e Kog matek, Yaye in dhako ma kelo wach maber ne Jerusalem. Ting’ dwondi malo kendo kik iluor. Land ne mier mag Juda niya: “Nyasachu nika!” f Neuru! Jehova Wuon Loch Duto nobi gi teko, Mi bade nobed gi loch. g Neuru! Enobi gi pok, Kendo gik mobiro chulo ji nie nyime. h Obiro rito rombene mana kaka jakwath. i Obiro choko nyirombe gi bade, Kendo obiro ting’ogi e kore. Obiro wuotho mos e nyim rombene ma nigi nyithindo. j En ng’a mosepimo pige gi chuny lwete k

ISAYA 40:13-26 Kata mosepimo bor mar polo gi lith lwete?1 En ng’a mosechoko buru e rapim a Kata mosepimo gode madongo e ratil, Kendo mosepimo gode matindo e rapim? 13 En ng’ano mosepimo1 roho mar Jehova? Ng’ano ma nyalo ng’adone paro? b 14 Ne odhi dwaro rieko kuom ng’a? Ng’ano ma osepuonje yo makare, Kata mosepuonje ng’eyo, Kata mosekonye winjo tiend weche? c 15 Neuru! Ogendni chalo mana gi ton mar pi e ndo, Kendo gichalo mana ka buru momoko e ratil. d Neuru! Oting’o chulni mana ka buru. 16 Kata mana Lebanon onge gi yiende moromo chwekogo, Kendo le man kanyo ok nyal romo timogo misango miwang’o. 17 Ogendni duto ok chalne ka gimoro; e Okwanogi mana ka gik manono, ma onge tich. f 18 Unyalo pimo Nyasaye gi ng’ano? g Ere gima duwach ni chalo gi Nyasaye? h 19 Japecho payo sanamu, 40:12 1 Ma en bor man e kind lith lwedo mathuon kod lith lwedo matin sa ma ng’ato oyaro lwetene. Som Apendiks B14. 40:13 1 Kata nyalo bedo, “moseng’eyo.”

SULA 40 a Ayu 38:4, 5

b Ayu 36:22, 23 Rum 11:34 1Ko 2:16

20

c Za 147:5

d Za 62:9

21

e Dan 4:35

f Isa 41:11, 12

22 g Wuo 8:10 Za 86:8 Jer 10:6, 7

h Rap 4:15, 16 Tic 17:29

 Kolam mar 2 a Za 115:4-8

23

b Isa 44:14, 15

24 c Isa 41:7 Isa 46:6, 7 Jer 10:3, 4

d Za 19:1 Rum 1:20

e Isa 66:1

25 f Isa 44:24 Jer 10:12 Zek 12:1

g 1Ru 21:20, 21 2Ru 10:10, 11 Jer 22:24, 30

26

1160 Jatheth bawe gi dhahabu, a Kendo oketone thiwni mag fedha. Oyiero yath mowinjore, b Yath ma ok bi tow. Omanyo japecho molony Mondo opane sanamu ma ok digore piny. c Pok ung’eyo, koso? Pok uwinjo, koso? Pok owachnugo a chakruok piny? Pok uwinjo tiend wachno nyaka ne ket mise mag piny, koso? d Nitie Ng’at modak e wi piny molworore,1e Kendo jo modak e piny chalone mana gi dede. Oyaro polo mana ka pasia ma reprep, Kendo ogure mana ka hema midakie. f Oduoko jotelo piny, Kendo omiyo jong’ad bura1 mag piny bedo jo ma nono. Kata ka pok ochuogi maber e lowo, Kata ka pok gimoko maber e lowo, Tiendgi bende pok ogurore motegno Ikudhogi mi gitwo Kendo yamo ting’ogi mana ka yugi. g Ng’at Maler penjo niya: “En ng’ano ma dupimago?” “Ting’uru wang’u e polo mondo une.

40:22 1 Kata, “mong’inore.” 40:23 1 Kata, “jotelo.”

1161 Ng’ano mosechueyo gigo duto? a En Ng’at ma golo ogandagi kokwanogi; Ma luongogi giduto gi nyingegi. b Nikech tekone ng’eny kendo lich miwuoro, c Onge kata achiel kuomgi ma ok ochung’ kare. 27 Yaye Jakobo, yaye Israel, ang’o momiyo iwacho ni, ‘Jehova ok nyal neno yorewa, Nyasaye ok ng’adna bura makare’? d 28 Pok ung’eyo, koso? Pok uwinjo, koso? Jehova, Jachuech ma nochueyo piny duto, en Nyasaye ma nyaka chieng’. e Ok oolga kendo ok onyosrega. f Riekone tut ahinya. g 29 Omiyo ng’at ma ool teko, Kendo omiyo jo ma onge teko, teko momedore. h 30 Yawuoyi biro ol kendo gibiro nyosore, Kendo chwo biro chwanyore mi podhi, 31 To jo mogeno kuom Jehova tekogi noduogi. Gibiro fuyo mana kaka otenga. i Giniring to ok giniol; Giniwuoth to tekogi ok norum.” j “Un chulni, ling’uru thi mondo uwinja; Un ogendni, mad uyud teko kendo.

41

SULA 40 a Za 102:25

b Za 147:4

c Za 89:13

2

d Isa 49:14 Eze 37:11

e Cha 21:33 Za 90:2 Jer 10:10 1Ti 1:17

f Za 121:4 Isa 27:3

g Za 139:4, 6 Za 147:5 Isa 55:9 Rum 11:33 1Ko 2:16

3

h Za 29:11 Isa 40:26 Fil 4:13 Hib 11:33, 34

4

i Za 103:5

j 1Ru 18:46 Za 84:7

 Kolam mar 2  SULA 41 a Isa 41:21

5

b Isa 44:28 Isa 46:11 Fwe 16:12

c Isa 45:1

d Isa 43:10 Isa 44:6 Isa 48:12 Fwe 1:8

e Isa 46:4 Mal 3:6 Jak 1:17

6

ISAYA 40:27–41:6 Weuru gisud machiegni; eka giwach gima giwacho. a Wachokreuru mondo ong’adnwa bura. Ng’ano moseting’o malo jal moa yo wuok chieng’, b Moseluonge obi ire1 mondo otim gik makare, Moseketo ogendni e lwete Kendo ruodhi e bwoye? c Ng’ano ma keyogi gi liganglane mana ka buru, Kendo ma riembogi gi atung’ mana ka mihudhi ma yamo tero? Olawogi matek, onge ng’at ma geng’e Olawogi e nderni ma ne pok oluwoga. Ng’ano mosetimo tijego, kendo mosemiyo gitimore, Moseluongo tienge duto a chakruok? En an Jehova, an e Ng’at Mokwongo; d Kendo ok alokra kata ne jo mobiro achien.” e Chulni noneno mano mi gibedo maluor. Kuonde mogik mag piny nochako tetni. Ne gichokore kanyachiel.1 Ng’ato ka ng’ato konyo nyawadgi Ojiwo owadgi niya: “Bed gi chir.”

41:2 1 Kata “mondo obi e tiende.” 41:5 1 Kata, “Ne gisudo machiegni mi gibiro e nyime.”

ISAYA 41:7-18 7 Kuom mano, japecho jiwo jatheth; a Jal ma goyo gik moko gi nyundo Jiwo jal ma thedho chuma. Opako gima oselosono niya: “Gini ber.” Kae to ogure matek gi msumal mondo kik owuodhre. 8 “To in Israel, in e jatichna, b In Jakobo, in e ng’at ma aseyiero, c Koth Ibrahim osiepna. d 9 In e ma ne agoli e tung’ piny, e In e ma ne aluongi ka in ka mabor ahinya. Ne awachoni ni, ‘In e jatichna; f Aseyieri; Ok anaweyi. g 10 Kik iluor, nimar an kodi. h Kik iparri, nimar an e Nyasachi. i Abiro tegi, ee, abiro konyi, j Anamaki motegno gi bada ma korachwich ka atayi e yo makare.’ 11 Winji! Ji duto mosin kodi biro yudo wichkuot maduong’. k Jo ma kedo kodi biro lal nono. l 12 Ibiro manyo jo ma kedo kodi to ok ininwang’gi; Jogo ma kedo kodi nobed ma onge chuth, ee, ginilal nono. m 13 Nikech an Jehova Nyasachi, amako lweti ma korachwich,

SULA 41 a Isa 44:12 Isa 46:6

14

b Wuo 19:5, 6 Law 25:42

c Rap 7:6 Za 33:12

d 2We 20:7 Jak 2:23

e Za 107:2, 3 f Isa 43:10

15

g 1Sa 12:22 Jer 33:25, 26

h Rap 20:1 Za 46:1 Rum 8:31

i Isa 60:19, 20 j Rap 33:27 Za 115:9

16

k Isa 45:24 l Isa 40:17 Isa 60:12

m Isa 54:17

 Kolam mar 2 a Rap 33:29 b Rap 7:7

17

c Isa 43:14 Isa 47:4

d Mik 4:13 e Isa 25:9 f Isa 12:6 g Rap 28:48 Amo 8:11

h Isa 30:19 Isa 55:1

i Za 94:14 Isa 42:16 Hib 13:5

j Isa 30:25 k Joe 3:18

18

1162 An e ma awachoni niya, ‘Kik iluor. Abiro konyi.’ a A in Jakobo, in mana kudni1 to kik ibed maluor, b Un Jo-Israel, abiro konyou,” Jehova Jawarni, c kendo Ng’at Maler mar Israel owacho kamano. “Neuru! Asemiyo ibedo kaka gir dino mabith, d Ee, gir dino manyien ma nigi lekene ariyo mabith. Ibiro nyono gode kikethogi, Inimi gode matindo olokre mihudhi. Ibiro piedhogi, Yamo biro terogi mabor; Kendo yamo mager biro keyogi. Inibed mamor nikech Jehova, e Kendo inisungri nikech Ng’at Maler mar Israel.” f “Jo ma chandore kod jo modhier manyo pi, to pok giyudo. Riyo osetwoyo dwondgi. g An Jehova, abiro dwoko kwayogi. h An Nyasach Israel, ok anajwang’gi. i Abiro miyo aoche omol kuonde motwo e wi gode, j Kendo sokni biro tuch e hohni. k Abiro loko thim obed thidhiya,

41:14 1 Tiende ni, ng’at ma onge teko.

1163 Kendo pi biro bubni e piny motwo. a 19 Abiro pidho yiend sida e thim, Abiro pidho yiend shita, murtel, kod obudo e thim. b Abiro pidho yiend junipa e piny motwo, Kendo anapidh yiende miluongo ni tidhar gi saipras e thim, c 20 Mondo ji duto one kendo ong’e Kendo gichik itgi mondo wach odonjnegi Ni lwet Jehova e mosetimo mano, Kendo Ng’at Maler mar Israel e mosechueyo mano.” d 21 “Keluru bura ma un-go” Jehova owacho. “Nyisauru weche ma ungo,” Ruodh Jakobo owacho. 22 “Nyiswauru gik ma biro timore. Nyiswauru gik ma notimore chon, Mondo wapargi, wang’e kaka ne gibedo achien. Kata, nyiswauru gik ma biro timore. e 23 Nyiswauru gik ma biro timore e ndalo mabiro, Mondo wane ka be un nyiseche adier. f Ee, timuru ane gimoro maber kata marach, Ma nyalo miyo wadhier nono. g 24 Neuru! Uchalo mana jo ma pok obetie,

SULA 41 a Za 107:35

b Isa 32:14, 15 Isa 60:21

25

c Isa 51:3 Isa 55:13

d Eze 39:28

e Isa 42:9 Isa 46:9, 10 Isa 48:5

f Isa 44:6, 7

26

g Jer 10:5

 Kolam mar 2 a Isa 44:10 Jer 10:14, 15

b Rap 7:26 Rap 27:15 Za 115:4, 8

c Isa 44:28 Isa 45:1 Jer 51:28, 29

27

d Isa 46:11 Fwe 16:12

e Mik 7:10

28 f Isa 43:9 Isa 44:7 Isa 45:21

g Hab 2:18, 19

h Isa 43:10

i Ezr 1:1, 2 Isa 40:9

j Za 115:4-8 Isa 44:9 1Ko 8:4

29

ISAYA 41:19-29 Kendo onge gimoro amora musetimo. a Ng’ato ang’ata moyierou en ng’at ma isin-go. b Aseting’o ng’at moro moa yo nyandwat malo, kendo enobi, c Ng’at moa yo wuok chieng’ d biro luongo nyinga. Obiro nyono jotelo mana ka lowo ma imuonogo, e Mana ka jachuecho ma nyono lowo. Ng’ano ma nokoro wechegi mondo wang’e Koso en ng’a ma nonyisowa chon ni wechego biro timore mondo wayie ni gin adier? f Kuom adier, onge ng’at ma nolandogi! Onge ng’at ma nohulogi! Onge ng’at ma nowinjo gimoro amora kuomu!” g An e ma ne akwongo nyiso Sayun niya: “Neuru! Eri gin kae!” h Kendo abiro oro ng’at moting’o wach maber Jerusalem. i Ne asiko ka ang’icho, to ne onge ng’ato; Ne onge kata ng’ato achiel kuomgi ma ne nyalo ng’ado rieko. Ne asiko kapenjogi wach mondo gidwoka. Neuru! Giduto gichalo gi gik manono. Tije ma gitimo ok kony kata matin. Sanamu maggi chalo gi yamo. j

ISAYA 42:1-13 Neuru! Jatichna a ma asiro! Jal ma ayiero b kendo ma ayiego! c Aseketo rohona kuome; d Obiro kelo tim makare ne ogendni. e 2 Ok nokog matek kata ting’o dwonde malo, Ok nomi ji owinj dwonde e nderni. f 3 Ok notur odundu mobarore, Ok nosim otambi ma ok liel maber. g Obiro ng’ado bura gi adiera. h 4 Ok obi sim kendo ok obi barore nyaka chop okel bura makare e piny; i Chulni rito chik moa kuome. 5 Ma e gima Jehova Nyasaye madier owacho, Jal ma nochueyo polo, kendo Ng’at Maduong’ ma noyarogi, j Jal ma noyaro piny kod gik moko duto monyago, k Jal ma kudho muya ne jo modak e iye, l Ma chiwo roho ne jogo ma wuotho e iye: m 6 “An Jehova, Nyasaye ma timo gik makare, aseluongi; Asemako lweti motegno. Anariti, anami ibed singruok e kinda kod ogendni, n Kendo kaka ler ne ogendni, o 7 Mondo iyaw wenge muofni, p

42

SULA 42 a Isa 52:13 b Isa 49:7 Luk 9:35

c Mat 3:17 Joh 6:27 2Pe 1:17

8

d Isa 61:1 Mat 3:16

e Mat 12:15-18 f Zek 9:9 Mat 12:16, 19

9

g Mat 11:28, 29 Hib 2:17

h Isa 11:3, 4 Mat 12:20 Joh 5:30 Fwe 19:11

i Isa 9:7 Isa 49:8

10

j Isa 40:22, 26 k Jer 10:12 l Cha 2:7 Tic 17:24, 25

m Ayu 12:10 n Isa 49:8 o Isa 49:6 Luk 2:29-32 Joh 8:12

11

p Isa 35:5

 Kolam mar 2 a Isa 61:1 1Pe 2:9

b Wuo 34:14 c Isa 41:23 Isa 43:19 2Pe 1:21

d Za 96:1 Za 98:1 Fwe 14:3

12

e Isa 44:23 f Isa 51:5 g Isa 35:1 h Cha 25:13 Isa 60:7

i Za 22:27 Isa 24:15 Isa 66:19

j Isa 59:17 k Wuo 15:3

13

1164 Igony jo motue manie jela, Kendo igol jo manie jela motimo mudho. a An Jehova. Mano e nyinga; Ok anami ng’ato ang’ata duong’na, Ok anayie sanamu oyud pakna. b Neuru, gik machon osekadho; Koro alandonu gik manyien. Anyisougi kata ka pok gitimore.” c Weruru ne Jehova wer manyien, d Pakeuru nyaka ka ma piny ogikie, e Un jo ma kwang’ e nam kod gik moko duto mopong’e, Un chulni kod jo modak e iye. f We mondo thim kod taonde man kuno oting’ dwondgi malo, g Kaachiel gi kuonde dak mag Kedar. h Jo modak e lwanda mondo okog matek; Ee, gikog matek e wi gode. Weuru gimi Jehova duong’ Kendo giland pakne e chulni. i Jehova biro wuok oko kaka jalweny ma ratego. j Enobed gi kinda mana ka jalweny. k Obiro kok matek, ee, obiro kok mana ka jalweny;

1165 Obiro nyisore ni en gi teko moloyo wasike. a 14 “Aseling’ kuom kinde malach. Asebedo ka akuwe kendo ka atero weche mos. To koro mana ka dhako ma muoch kayo Abiro ywak mi agam muya dichiel matek. 15 Abiro ketho gode madongo gi matindo Kendo anami gik motwi kuondego duto otwo. Abiro miyo aoche olokre chulni Abiro duono thidhiya1 duto. b 16 Anatel ne muofni e yo ma gikia c Anami giwuoth e yore ma ok ging’eyo. d Analok mudho ma gintiere obed ler, e Analok kuonde motimo kite obed kuonde mopie. f Mano e gima abiro timonegi, kendo ok abi jwang’ogi.” 17 Jo mogeno gik mopa, Kendo ma nyiso sanamu maggi mag nyinyo ni, “Un e nyisechewa,” Biro yudo wich-kuot maduong’ mi gidog chien. g 18 Winjuru, un jo ma itgi odino, Ranguru un muofni, mondo une. h 19 Be nitie ng’at ma muofu kaka jatichna, Kendo ma radin kaka jaotena? 42:15 1 Kata, “yewni.”

SULA 42 a 1Sa 2:10

b Za 107:33 Isa 44:27 Isa 50:2

20

c Isa 29:18 Isa 35:5 Jer 31:8

21

d Isa 30:21

e Isa 60:1, 20

22

f Isa 40:4

g Isa 44:10, 11 Isa 45:16

h Isa 6:9, 10 Isa 43:8

 Kolam mar 2 a Isa 56:10

23

Jer 4:22 Eze 12:2

b Eze 33:31

24

c Rap 28:15, 33 Jer 50:17

d Za 102:19, 20

e Rap 28:29, 52

f Bur 2:12, 14 2We 15:3, 6 Za 106:41

g Rap 32:22 Nah 1:6

h Isa 9:13 Jer 5:3 Hos 7:9

25

ISAYA 42:14-25 Be nitie ng’at ma muofu kaka ng’at ma aseguedho, Ng’at ma muofu kaka jatich Jehova? a Ineno gik mang’eny, to ok idewgi. Iyawo iti, to ok iwinji. b Jehova noneno ni ber mondo chik oyud duong’ kod pak Nikech ohero tim makare. Kata kamano, ogandani gin jo moyak ma gigegi ope; c Gisenyumore e obadho, gisepondo e ute tuech. d Osemakgi mana ka gik mope to gionge jares, e Oseyakgi to onge ng’at ma wachoni: “Duokgiuru!” En ng’ano kuomu ma biro winjo wachni? Ng’ano ma biro chiko ite mondo owinj e ndalo mabiro? Ng’ano mosechiwo Jakobo e lwet jomecho? Ng’ano mosemiyo oyak Israel? Donge en mana Jehova, Nyasaye ma ne waketho chikene? Ne gitamore wuotho e yorene, Ne gitamore luwo chikene. f Omiyo, ne oolone mirimbe mager, Ich-wang’ne kod lweny mager. g Mirimbe nowang’o gigene duto koni gi koni, to pod ne ok odewo. h

ISAYA 43:1-12 Majno ne orewe, to pod ne ok odewo. a A Jakobo, yaye Israel Jehova Jachuechni, kendo Jal ma nolosi owacho kama: b “Kik ibed maluor, nimar asewari. c Aseluongi gi nyingi. In ng’ata. 2 Anabed kodi sa ma ikalo e pi, d Kendo sa ma ikalo e aoche, pi ok noimi e Sa ma ikalo e mach, mach ok bi rewi, Ee, majno ok bi wang’i. 3 Nimar an e Jehova Nyasachi, Ng’at Maler mar Israel, kendo Jawarni. Asechiwo Misri, Ethiopia, kod Seba, Mondo awari. 4 Ne akwani ka ng’at ma nengone duong’, f Ne aheri ahinya, kendo ne omiyi duong’. g Omiyo, abiro chiwo ji mondo awarigo, Abiro chiwo ogendni mondo aresgo ngimani. 5 Kik iluor, nimar an kodi. h Anakel kothi koa yo wuok chieng’ Anachok jogi koa yo podho chieng’. i 6 Abiro wacho ne nyandwat ni, ‘Weuru joga!’ j Kendo ne milambo ni, ‘Kik ugeng’ joga. Keluru yawuota man ka mabor, kod nyiga man e tung’ piny, k

43

SULA 42 a Isa 57:11

 SULA 43 b Za 100:3 Isa 43:15 Isa 44:2, 21

c Isa 44:23 Jer 50:34

d Wuo 14:29 e Jos 3:15, 16 2Ru 2:8

f Wuo 19:5, 6 g Rap 7:8 Jer 31:3

h Isa 41:10 Isa 44:2 Jer 30:10

i Rap 30:1-3 Za 106:47 Isa 66:20 Eze 36:24 Mik 2:12 Zek 8:7

j Jer 3:18 k Jer 31:8

 Kolam mar 2 a Jer 33:16 b Za 100:3 Isa 29:23

c Isa 6:9, 10 Isa 42:18, 19

d Isa 41:1 e Isa 41:21, 22 Isa 44:7

f 1Ru 18:24, 25 g Tic 1:8 Fwe 1:5

h Rap 4:37 i Isa 41:4 j Isa 44:8 k Rap 6:4 l Isa 12:2 Hos 13:4 1Ti 2:3 Juda 25

1166 7 Ng’ato ang’ata miluongo gi nyinga, a Kendo ma asechueyo mondo ayud duong’, Ee, joga ma aseloso.’ b 8 Keluru jo ma nigi wengegi, to ok nyal neno, Kod jo ma nigi itgi, to ok ginyal winjo. c 9 Ogendni duto mondo ochokre, Ji bende ochokre kanyachiel. d En ng’ano kuomgi ma nyalo hulo wachni? Kata ma nyalo koro gik ma biro kwongo timore?1e Weuru gikel joneno mondo ginyis ka be giwacho adier, Weuru ji owinj wechego mondo giwach ni wechego gin adier!” f 10 Jehova owacho niya, “Un jonenona, g Ee, jatichna ma aseyiero, h Mondo ung’eya kendo ugena Kendo ung’e ni an e en. i Onge Nyasaye ma nokwongona betie, Kendo onge Nyasaye moro amora ma osebedoe bang’a. j 11 An Jehova, k onge jawar machielo mak mana an.” l 12 Jehova owacho kama: “An e ma ne ahulo wach, ne aresou, kendo ne anyisou wach 43:9 1 Samoro iwuoyo kuom gik ma biro kwongo timore e kinde mabiro.

1167 Ka ne onge nyasaye moro amora e kindu. a Omiyo, un jonenona, kendo an e Nyasaye. b 13 Bende, ok alokra; c Kendo onge ng’at ma nyalo yudho gimoro e lweta. d Be nitie ng’at ma nyalo tama timo gimoro?” e 14 Ma e gima Jehova, Jawaru f kendo Ng’at Maler mar Israel g owacho: “Abiro oro jolweny mondo odhi omuk rangeye mag Babulon mondo aresu, h Mi Jo-Kaldea man e meli biro ywak malit nikech chandruok. i 15 An Jehova, Ng’atu Maler, j Jachuech Israel, k kendo Ruodhu.” l 16 Ma e gima Jehova owacho, Ng’at ma loso yo e nam, Kendo ma loso ndara e apaka madongo, m 17 Ng’at ma golo geche lweny kod farese, n Oganda lweny kaachiel gi jolweny ma roteke: “Gininind to ok gini a malo. o Ginitho mana ka kitambi mosim.” 18 “Kik upar gik machon, Kik uket chunyu e gik mosekalo. 19 Neuru! Eri atimo gimoro manyien; p Kendo gino osechako nenore. Pok ufwenye? Abiro loso yo ma kalo e thim, q

SULA 43 a Rap 32:12 b Isa 46:9, 10

20

c Isa 41:4 Fwe 1:8

d Rap 32:39 e Isa 14:27 Dan 4:35

f Isa 44:6 Isa 63:16

g Isa 54:5 h Isa 45:1, 2

21

i Jer 50:10 j Za 89:18 k Isa 43:1 l Rap 33:5

22

Za 74:12 Isa 33:22 Fwe 11:17

m Wuo 14:16 Jos 3:13

23

n Wuo 15:4 o Jer 51:39 p Isa 42:9 q Isa 11:16 Isa 40:3

 Kolam mar 2 a Isa 41:18 b Isa 41:17

24

Jer 31:9

c Za 33:12 Isa 41:8 1Pe 2:9

d Isa 60:21 e Isa 64:7 f Jer 2:5 Hos 7:10 Mik 6:3

g Isa 66:3 h Law 3:14-16

25

i Isa 1:14, 15 j Isa 1:18 Jer 50:20

k Za 25:7 Za 79:8, 9 Eze 20:9

l Jer 31:34

26

ISAYA 43:13-26 Kod aoche ma kalo e piny motwo. a Le mag bungu biro miya duong’, Bwe kod udo biro miya duong’, Nimar asekelo pi e thim, Kendo aoche e piny motwo, b Mondo joga, ng’at ma ayiero, c omodhi, Joga ma an awuon ne aloso Mondo giland weche ma miya duong’. d To pok iluonga, A Jakobo, e Nikech chunyi oseol koda, A Israel. f Pok ikelona rombe kaka misengni miwang’o Kata miya duong’ gi misengni magi. Pok achuni mondo ikelna mich, Kata pok ajonyi ka akwayi ubani. g Ne ok ing’iewona odundu ma nigi suya mamit, Kendo boche mag misengni magi ne ok omora. h Kar mano, isetura gi richoni Kendo isejonya gi kethoni. i An e ma arucho kethou j nikech nyinga, k Kendo ok abi paro richou. l Parnauru; biuru wayal wach man e kindwa; Wachuru wecheu ma nyiso ni uonge ketho.

ISAYA 43:27–44:9 27 Kwaru mokwongo ne otimo richo, Kendo jooteu1 oseng’anyona. a 28 E momiyo abiro dwanyo jotendu man ka maler, Abiro weyo mondo oketh Jakobo Kendo Israel nobed oganda ma ji yanyo. b “Yaye Jakobo jatichna, chik iti, Yaye Israel jal ma aseyiero, chik iti. c 2 Ma e gima Jehova owacho, Jachuechni kendo Jal ma ne olosi, d Kendo mosekonyi chakre e ich: ‘Kik ibed maluor Jakobo jatichna, e Kik ibed maluor Jeshurun,1f jal ma aseyiero. 3 Anaol pi kuom ng’at ma nigi riyo1g Anakel aoche e piny motwo. Anaol rohona kuom kothi h Kendo guethna kuom nyikwayi. 4 Gibiro dongo ka lum man ka ma ng’ich, i Ka yien man e bath aora. 5 Ng’ato biro wacho niya: “An mar Jehova.” j Ng’at machielo biro luongore gi nying Jakobo, To machielo biro ndiko

44

43:27 1 Samoro iwuoyo kuom jopuonj ma ne puonjogi Chik. 44:2 1 Tiende ni, “Ng’at Matir,” nying mar duong’ ma nomi Israel. 44:3 1 Kata, “e lowo motwo mobarore.”

SULA 43 a Isa 28:7 Jer 5:31

b Za 79:4 Za 137:3



6

SULA 44 c Cha 17:1, 7 Cha 35:10, 11 Isa 41:8

d Isa 43:1 Isa 44:21

e Isa 41:10 Jer 30:10

f Rap 32:15

7

Rap 33:5, 26

g Isa 41:17 h Isa 32:14, 15 i Isa 61:11 j Zek 13:9

 Kolam mar 2 a Rap 33:5 Isa 33:22

8

b Wuo 6:6 Jer 50:34

c Isa 41:4 Isa 48:12 Fwe 22:13

d Rap 4:35, 39 Isa 43:10

e Isa 46:9 f Isa 43:9 Isa 45:21

g Isa 41:10 h Isa 43:10 i Rap 32:4 2Sa 22:32

j Bur 10:14 1Ru 18:26 1Ko 8:4

k Za 115:4, 5

9

1168 e lwete niya: “An mar Jehova.” Kendo obiro tiyo gi nying Israel.’ Ma e gima Jehova owacho, Jehova Nyasach oganda lweny, Ruodh Israel a kendo Jawarne: b ‘An e mokwongo kendo an e mogik. c Onge Nyasaye moro mak mana an. d Be nitie ng’at machal koda? e Ng’atno mondo ochung’ owach kamano e nyima! f Weuru giwach gik ma ne otimore Chakre ne alos oganda moro chon, Kaachiel gi gik machiegni timore. Kik ubed maluor, Kik luoro omi chunyu nyosre. g Donge ne anyiso ng’ato ka ng’ato kuomu ni gima kama biro timore? Un joneno maga. h Be nitie Nyasaye moro mak mana an? Onge Lwanda machielo; i ok ang’eyo moro amora.’” Jo ma loso sanamu gin jo manono, Kendo gik ma giherogo ok bi konyogi kata matin. j Sanambego ok nyal bedo jonenogi, ok ginen kendo ok ging’eyo gimoro, k

1169 Ji duto ma losogi biro yudo wich-kuot. a 10 Be nitie ng’at moseloso nyasaye gi bao kata gi chuma Mokonye e yo moro amora? b 11 Neuru! Ji duto ma riwore kode biro yudo wich-kuot! c Jopecho gin mana dhano. Weuru gichokre giduto mondo gichoma tir. Luoro biro makogi kendo giniyud wich-kuot. 12 Jatheth e ma chwako chuma e mach. Othedhe gi nyundo, Kotiyo gi bade man gi teko. d Kech chako kaye, kendo tekone rumo; Ok omodh pi, kendo ool. 13 Japecho to pimo bawo gi tol, oketo alama kuome gi choka makwar. Olose gi randa kopime gi kompas. Opaye e kit dhano, e Kit dhano ma jaber, Mondo otere ka ma olemoe. f 14 Nitie ng’at ma tong’o yiend sida. Oyiero yath moro maduong’, ma nyinge mwaloni,1 Oweye mondo odong obed motegno e kind yiend bungu, g Opidho yath ma nyinge oren, kendo koth miyo odongo. 44:14 1 Ma en yath miluongo ni oak e dho Kisungu.

SULA 44 a Jer 51:17

b Jer 10:5 Tic 19:26

c 1Sa 5:3, 7

d Isa 40:19 Isa 41:7 Isa 46:6

e Wuo 20:4 Rap 4:15, 16 Tic 17:29

f Rap 27:15

g Isa 40:20 Jer 10:3

 Kolam mar 2 a Wuo 20:4, 5 Law 26:1 Hab 2:18, 19

b Isa 37:37, 38 Isa 45:20 Isa 46:7

c Jer 10:8, 14 Rum 1:21-23

d Rap 27:15

ISAYA 44:10-19 15 Bang’e, ng’ato biro kawo dir yadhno mondo ochwekgo. Dire machielo obiro mokogo mach mooyo; Obiro moko kode mach motedgo makate. Bende, oloso kode nyasaye molamo. Oloso kode sanamu kendo okulorene. a 16 Bath yadhno omokogo mach; Kendo obulo kode ring’o mondo ocham oyieng’. Bende, ooye kowacho niya: “Ero! Amor kendo denda winjo liet.” 17 To bathe modong’ opayo, kendo olosogo nyasache. Okulorene mondo olame. Olame kokwaye niya: “Resa, nimar in e nyasacha.” b 18 Ok ging’eyo gimoro amora, bende ok giwinj tiend gik moko, c Nikech wengegi odinore, Kendo chunygi ok nyal fwenyo tiend gimoro. 19 Ng’at machal kamano onge gi rieko, Kendo ok openjre kata niya: “Bath yadhni ne awang’o, Kendo maka mage ne atedogo makate mi abulogo ring’o mi achamo. To koro ere kaka dalok bathe modong’ obed nyasaye? d

ISAYA 44:20–45:1 Ere kaka dakulra piny ka alamo osiki mopa?” 20 Ochamo buch kendo. Chunye mofuwo osewuonde. Ok onyal resore owuon, kata penjore niya: “Donge gima ating’o e lweta ma korachwichni en mana sanamu?” 21 “Yaye Jakobo, yaye Israel, paruru wechegi, Nimar in jatichna. Ne alosi, kendo in e jatichna. a Yaye Israel, wiya ok nowil kodi. b 22 Abiro umo kethou gi bor polo, c Abiro umo richou gi bor polo motuere. Duoguru ira, nimar abiro warou. d 23 Koguru gi mor, un polo, Nimar Jehova e mosetimo kama! Koguru matek, un kuonde matut mag piny! Koguru gi mor, un gode, e Un bunge kod yiende duto! Nimar Jehova osewaro Jakobo, Kendo osenyiso duong’ne e Israel.” f 24 Ma e gima Jehova Jawarni, g Jal ma ne ochueyi e ich owacho: “An Jehova, Nyasaye ma nochueyo gik moko duto. Ne ayaro polo awuon, h Kendo ne ayaro piny bende. i

SULA 44 a Isa 43:1 Isa 44:1

25

b Isa 49:15 c Za 51:1 Za 103:12 Isa 1:18 Isa 43:25 Jer 33:8 Tic 3:19

d Isa 1:27 Isa 48:20 Isa 59:20

26

e Isa 49:13 Isa 55:12

f Isa 60:21 g Isa 44:6 h Ayu 26:7 Isa 40:22

i Isa 42:5 Isa 48:13

 Kolam mar 2 a Hos 9:7 b 2Sa 15:31

27

Isa 29:14

c Jos 23:14 Isa 55:10, 11 Zek 1:6

d Za 147:2 e Isa 60:10 f Isa 61:4 g Isa 42:15 Jer 50:38 Fwe 16:12

h Ezr 1:1, 2 Isa 41:25 Isa 45:1 Isa 46:11 Dan 10:1

i Isa 48:14 j 2We 36:22, 23 Ezr 6:3 Isa 45:13

 SULA 45 k Ezr 1:1, 2 Isa 44:28

l Isa 45:4

28

1170 Ng’ano ma ne ni koda? An e ma aketho ranyisi mag jomiriambo,1 Kendo an e ma amiyo jokor weche lokore jomofuwo; a Aduoko jo mariek chien Aloko riekogi obed fuwo; b An e ma amiyo wach jatichna chopo kare Kendo achopo weche duto ma jootena owacho. c An e ma awacho e wi Jerusalem ni, ‘Ji biro dak e iyi,’ d Kendo ne mier mag Juda ni, ‘Ibiro geru kendo, e Abiro loso kuonde duto mokethore kuomi’;f An e ma awacho ne nembe matut ni, ‘Duonuru, Kendo abiro duono pige mag aocheni duto’;g An e ma awacho e wi Kuros h ni, ‘En jakwadha, Kendo obiro timo gik moko duto ma adwaro’; i An e ma awacho e wi Jerusalem ni, ‘Ibiro gere kendo,’ Kendo e wi hekalu ni, ‘Ibiro ket miseni.’” j Ma e gima Jehova wacho ne Kuros ng’ate mowal, k Ma asemako lwete ma korachwich l

45

44:25 1 Kata, “mag jonabi mag miriambo.”

1171 Mondo olo ogendni e nyime, a Oketh teko mag ruodhi, Oyaw dhoudi e nyime, Kendo rangeye ok nolor: 2 “Abiro dhi e nyimi, b Abiro payoni gode. Anatur dhoudi molos gi mula, Kendo anang’ad sirni mag nyinyo. c 3 Abiro miyi mwandu mopand e mudho Abiro miyi mwandu mopand kuonde mopondo, d Mondo ing’e ni an Jehova, Nyasach Israel moseluongi gi nyingi. e 4 Aseluongi gi nyingi Nikech jatichna Jakobo, kod Israel jal ma aseyiero. Amiyi nying ma nigi duong’, kata obedo ni ne ok ing’eya. 5 An Jehova, kendo onge machielo. Onge Nyasaye machielo mak mana an. f Anamiyi teko, kata obedo ni ne ok ing’eya, 6 Mondo ji ong’e Kochakore yo wuok chieng’ nyaka yo podho chieng’ Ni onge Nyasaye machielo mak mana an. g An Jehova, kendo onge machielo. h 7 Achueyo ler i gi mudho, j Akelo kuwe k gi masira, l An Jehova, an e ma atimo gigo duto.

SULA 45 a Isa 13:17 Isa 41:25

b Isa 13:4 c Za 107:16 d Jer 50:35, 37 e Ezr 1:1, 2 Isa 44:28

f Rap 4:35, 39 Rap 32:39

g 1Sa 17:46 Za 102:15, 16 Isa 37:20

h Za 83:18 i Cha 1:3 Jer 31:35

j Wuo 10:21 Za 104:20

k Isa 26:12 l Ekl 7:14 Amo 3:6

 Kolam mar 2 a Eze 34:26 b Isa 61:11 c Isa 29:16 Jer 18:6 Rum 9:20

d Isa 43:3 e Hos 1:10 f Cha 1:1 Isa 40:28

g Cha 1:27 h Isa 44:24 Jer 32:17 Zek 12:1

ISAYA 45:2-12 8 Un polo, weuru koth ochwe koa malo; a Weuru tim makare ochwe koa e boche polo. Piny mondo oyawre kendo onyag warruok, Weuru tim makare bende odongi e kindego. b An Jehova, an e ma achueyo mano.” 9 Yaye nobed malit ne jal ma piem gi Jachuechne, Nimar ochal gi agulu Moket e kind agulni mamoko e lowo! Be lowo dipenj Jachue-Agulu ni, “Ichueyo ang’o?” c Be gima isechueyo diwach ni, “Ionge lweteni?”1 10 Yaye, nobed malit ne ng’at ma wacho ni wuon-gi ni: “Ne inyuolo ang’o?” Kendo ne min-gi ni: “Ne inyuolo ang’o?” 11 Ma e gima Jehova, Ng’at Maler mar Israel, d kendo Jachuechne wacho: “Be unyalo penja weche ma biro timore kinde mabiro Kendo nyisa gik ma atimo ne yawuota e kod gik ma atimo gi lweta? 12 Ne achueyo piny f kod dhano. g Ne ayaro polo gi lwetena awuon, h 45:9 1 Kata nyalo bedo, “Be lowo nyalo wacho ni, ‘Gima iseloso onge lwetene’?”

ISAYA 45:13-22 Kendo achiko ogandane duto.” a 13 Jehova Nyasach oganda lweny owacho ni, “Asechungo ng’at moro makare, b Abiro rieyo yorene duto. En e ma obiro gerona dala c Obiro gonyo joga motue d ma ok amiye asoya kata chule gimoro amora.” e 14 Ma e gima Jehova owacho: “Ohala mar Misri1 kod gik ohala2 mag Ethiopia kod Jo-Sabea, ma gin jo ma roboche, Nobi iri kendo ginibed e bwo lochni. Gibiro wuotho bang’i ka otwegi gi nyororo. Ginibi kendo ginikulre e nyimi. f Gibiro lemo ka giwacho niya, ‘Adier, Nyasaye ni kodi, g Kendo onge Nyasaye machielo; en kende e Nyasaye.’” 15 Adier, in Nyasaye ma yorene opondo, A Nyasach Israel, Jawar. h 16 Gibiro yudo wich-kuot mi gihum nono; Jo ma loso sanamu biro yudo wich-kuot maduong’. i 17 To Jehova biro reso Israel nyaka chieng’. j 45:14 1 Kata nyalo bedo, “Jotich mag Misri.” 2 Kata nyalo bedo, “jolok ohala.”

SULA 45 a Neh 9:6 b Isa 42:6

18

c 2We 36:23 Ezr 1:2, 3 Isa 44:28

d Isa 14:16, 17 Isa 43:14 Isa 49:25

e Isa 13:17 f Est 8:17 Isa 14:1, 2 Isa 49:23 Isa 60:14 Isa 61:5

g Zek 8:23

19

h Isa 43:11 Isa 60:16 Tit 1:3

i Za 97:7 Isa 44:9

j Isa 26:4 Isa 51:6

 Kolam mar 2 a Isa 29:22 Isa 54:4 Joe 2:26 Zef 3:11

20

b Isa 42:5 Jer 10:12

c Za 78:69 Za 104:5 Za 119:90 Nge 3:19

21

d Cha 1:28 Cha 9:1 Za 37:29 Za 115:16

e Isa 48:16 f Za 111:7, 8 Za 119:137

g Isa 66:20 Jer 50:28

h Isa 42:17 Jer 50:2

1172 Ok giniyud wich-kuot kendo. a Ma e gima Jehova wacho, Nyasaye madier ma nochueyo polo, b Jal ma nochueyo piny mi oguro misene motegno, c Ne ok ochueye kayiem nono,1 to nochueye mondo ji odagie:d “An Jehova, kendo onge machielo. Ne ok awuoyo ka mopondo, e e piny motimo mudho; Ne ok awacho ne koth Jakobo ni, ‘Umanya kayiem nono.’ An Jehova, awacho weche makare kendo ahulo gik matir. f Chokreuru mondo ubi. Suduru machiegni, un jo ma osetony e ogendni. g Jo ma ting’o sanamu ok ong’eyo gimoro amora Gilamo nyasaye ma ok nyal resogi. h Keluru wach ma un-go. Weuru gipor wach kanyachiel. Ng’ano ma nokoro wachni chon? Ng’ano ma nowacho wachni chon? Donge ne en an Jehova? Onge Nyasaye machielo mak mana an; Nyasaye makare kendo Jawar, i onge machielo. j Lokreuru ubi ira mondo

i Isa 43:3

22

j Rap 4:39

45:18 1 Kata nyalo bedo, “mondo obed nono.”

Isa 44:8 Mar 12:32

1173

23

24

25

aresu, a un ji duto manie piny, An Nyasaye, kendo onge machielo. b Asekuong’ora awuon; Wach moa e dhoga en wach makare, Kendo wachno ok bi duogo nono:c Ji duto biro goyo chongegi piny e nyima, Kendo lep duto biro kuong’orena d Ka giwacho ni, ‘Kuom adier, Jehova e ma nigi teko, en gi adiera, kod tim makare. Ji duto ma osin kode biro yudo wich-kuot. Koth Israel biro bedo makare e nyim Jehova, e Kendo gibiro sungore nikech en.’” Nyasachgi ma Bel kulore, f to Nebo lung’ore. Jamni gi punde e moting’o sanamu maggi, g Gilokre osike ma turo jamni mool. Adier, giduto gikulore kendo gilung’ore; Ok ginyal reso osikego,1 Kendo gin giwegi iterogi e tuech. “Winjauru, yaye un joka Jakobo, kod un Jo-Israel modong’, h Un jo ma ne arito ka un e ich kendo aseritou nyaka ne nyuolu. i

46 2

3

46:2 1 Tiende ni, sanamu ma lego oting’o.

SULA 45 a Mik 7:7

b Rap 4:35

c Isa 55:10, 11

d Rap 6:13 Rum 14:11

e Isa 61:9

 SULA 46 f Jer 50:2 Jer 51:44

g Isa 45:20

h Isa 1:9

i Wuo 19:4 Rap 1:31 Isa 44:2

 Kolam mar 2 a Isa 41:4

b Isa 43:13

c Wuo 15:11

d Tic 17:29

e Isa 40:19 Jer 10:8, 9

f Isa 44:16, 17 Dan 3:1, 5

g Jer 10:5

h 1Sa 5:3

i 1Ru 18:26 Isa 37:37, 38 Jon 1:5

j Rap 33:26

ISAYA 45:23–46:10 4 Kata ka ubedo moti, ok analokra; a Kata ka yie wiu otimo lwar, pod anating’u ating’a. Pod abiro ting’ou kendo resou mana kaka asebedo ka atimo. b 5 Unyalo pima gi ng’a? c Ng’ano ma duwach ni achalgo? d 6 Nitie jo ma sungore gi dhahabu mang’eny ma gin-go e ofukegi; Gipimo fedha e ratil. Gindiko jathedh chuma mondo olosnegi nyasaye. e Eka gikulore e nyim nyasayeno, ee, gikulore ka gilame. f 7 Giting’o nyasachgino e gokegi; g Gikete ka ma giselosone, kendo ochung’ mana kanyo. Ok onyal wuok kanyo. h Giywakne, to ok owinj ywakgi; Ok onyal reso ng’ato ang’ata e chandruok. i 8 Paruru wachni, kendo ubed gi chir. Un joricho, paruru wachni e chunyu. 9 Paruru gik ma notimore chon, An e Nyasaye, onge moro. An e Nyasaye kendo onge nyasaye moro machal koda. j 10 Awacho giko mar gimoro ka pok otimore, Kendo chakre chon,

ISAYA 46:11–47:9 asekoro gik ma pok otimore. a Asewacho ni, ‘Gima ang’ado1 ok nyal lokore, b Abiro timo gimoro amora ma adwaro.’ c 11 Aluongo winyo ma chamo ring’o koa yo wuok chieng’ d Ng’at moa mabor biro chopo dwacha. e Asewacho mano kendo abiro time. Asechano mano kendo abiro chope. f 12 Winjauru, un jo ma wigi tek, Un jo ma ni mabor gi tim makare. 13 Asekelo timna makare; Ok en mabor, Kendo ok abi deko warou. g Abiro reso Sayun, mondo Israel ma nigi duong’na oyud resruok.” h A in nyar Babulon, i nyako ma silili Duog piny, ibed e buru. A in nyar Jo-Kaldea Bed piny e lowo ka ma onge kom-loch. j Nimar ji ok nodhiali kendo. 2 Kaw pong’ iregi. Gol law miumogo wang’i. Ng’wan lawi, tiendeni odong’ nono. Ng’ad aoche. 3 Ibiro dong’ duk. Ibiro yudo wich-kuot.

47

46:10 1 Kata, “Wachna; Dwacha; Parona.”

SULA 46 a Isa 42:9 Isa 45:21

b Za 33:11

4

c Za 135:6 Isa 55:10, 11

d Isa 41:2 Isa 45:1

e Ezr 1:1, 2 Isa 44:28 Isa 48:14

5

f Kwa 23:19 Ayu 23:13

g Isa 12:2 Isa 51:5 Isa 62:11

6

h Isa 44:23 Isa 60:21

 SULA 47 i Za 137:8 Jer 50:41, 42

j Dan 5:30

 Kolam mar 2

7

a Rap 32:35, 41 Za 94:1

b Isa 41:14 Isa 43:3 Isa 44:6

c Isa 47:1 d Isa 13:19 Isa 14:4 Fwe 17:5

8

e 2We 36:15, 16 Isa 42:24, 25 Zek 1:15

f Rap 28:63 Eze 24:21

g Jer 52:14 h 2Ru 25:18-21 Za 137:8

i Rap 28:49, 50 j Dan 4:30 Fwe 18:7

k Fwe 18:3

9

1174 Abiro chulo kuor, a kendo onge ng’at ma biro geng’a.1 “Nyasaye e ma warowa, Jehova Nyasach oganda lweny e nyinge, En e Ng’at Maler mar Israel.” b A in nyar Jo-Kaldea c Bed piny kiling’ thi, dhi e mudho; Ji ok bi luongi kendo ni Min1 Pinjeruodhi. d Joga ne owang’o iya. e Ne aketho mwanduna awuon, f Kendo ne aketogi e lweti. g To ne ok ikechogi. h Kata mana joga moti ne uturo gi ting’ mapek. i Ne iwacho niya: “Anabed Min1 Pinjeruodhi nyaka chieng’.” j Ne ok idewo gik ma nitimo; Ne ok ipar gik ma gigo ne dhi keloni. Omiyo, koro winji, in ng’at mohero mor mag piny, k Chunyi ma ok dew gimoro wachoni niya: “An kenda e ma antie, onge ng’at marom koda. l Ok abi dong’ chi liel. Nyithinda ok bi tho.” m To gik moko ariyogi notimreni e odiechieng’ achiel: n Nyithindi biro tho, kendo inidong’ chi liel.

l Dan 5:22, 23 m Fwe 18:7 n Fwe 18:10

47:3 1 Kata nyalo bedo, “kendo ok ananyis ng’ato ang’ata ng’wono.” 47:5, 7 1 Kata, “Mikach.”

1175 Gigo duto notimreni a Nikech timbeni mang’eny mag juok.1b 10 Ne igeno timbeni maricho. Ne iwacho niya: “Onge ng’at ma nena.” Riekoni kod ng’eyo e ma nomiyo irwenyo, Ne iwacho niya: “An kenda e ma antie, onge ng’at marom koda.” 11 Kata kamano, masira biro yudi, Kendo ajuokeni ok nogeng’ masirano. Gik maricho biro yudi; ok inigeng’gi. Kethruok maduong’ nobini ka diemo wang’. c 12 Dhi adhiya nyime gi timbeni mag juok, d Misebedo kitimo chakre tinni. Samoro ginyalo konyi; Samoro ginyalo bwogo ji. 13 Ji mang’eny ma ng’adoni rieko osemedo mana nyosi. We mondo gichung’ malo giresi, Jogo ma lamo polo,1 kendo ma rango sulwe, e Jogo ma nyisi gik mabiro timore e dwe ka dwe, Ee, jo ma koro gik ma biro timoreni. 14 Neuru! Gichalo ka mihudhi. Gibiro wang’ e mach. Ok ginyal resore e mach magerno. 47:9 1 Kata nyalo bedo, “Kata obedo ni iritori gi juogi mang’eny.” 47:13 1 Kata nyalo bedo, “Jogo ma pogo polo; Jogo ma koro ka tiyo gi sulwe.”

SULA 47 a Jer 51:29

b Eze 21:21 Dan 5:7 Fwe 18:23

15

c Fwe 18:10

d Dan 2:2

48

e Dan 5:7

 Kolam mar 2 a Jer 51:6

 SULA 48 b Cha 32:28

c Rap 6:13

2 d Law 19:12 Zef 1:4, 5

e Isa 52:1

3 f Jer 21:1, 2

g Isa 42:9

h Jos 21:45 Isa 55:10, 11

i Wuo 32:9 2Ru 17:13, 14 2We 36:15, 16 Za 78:8 Eze 3:7

ISAYA 47:10–48:4 Majno ok en mach ma ng’ato nyalo oyo, Ee, ok en mach ma ng’ato dibedie bute. Mano e gima biro yudo ajuokeni, Jogo misebedogo chakre tinni. Moro ka moro biro chomo yore. Onge kata ng’ato ma biro resi. a Winjuru wachni un joka Jakobo, Un jo ma luongore gi nying Israel b Kendo mosebiro koa e pige mag Juda,1 Un jo ma kuong’ore gi nying Jehova c Kendo ma luongo nying Nyasach Israel To gadiera kendo e yo makare. d Nimar giwacho ni gidak e dala maler e Kendo gisirore kuom Nyasach Israel, f Ma nyinge en Jehova Nyasach oganda lweny. “Chon gi lala ne akoro weche moko, mi ne gitimore. Ne ahulogi gi dhoga awuon, Kendo ne uwinjogi. g Ne akawo okang’ mapiyo, mi gitimore. h Nikech nang’eyo ni wiu tek, Ng’utu tek ka nyinyo kendo lela wang’u tek ka mula, i

4

48:1 1 Kata nyalo bedo, “Kendo koth Juda.”

ISAYA 48:5-17 5 Ne anyisou gigo chon. Ne anyisougi ka pok ne gitimore, Mondo kik uwach ni sanambeu e motimogi, Kendo ni kido ma ne upayo kod ma ne uthedho gi chuma e ma notimogi. 6 Useneno kendo usewinjo gigi duto. Donge koro ubiro hulogi? a Chakre sani abiro nyisou gik manyien, b Gik mopandi ma pok uwinjoga. 7 Ne ok achueyo gigo chon, to achueyogi mana sani, Ne ok uwinjogi chon, to uwinjogi mana kawuono, Mondo kik uwach ni ne ung’eyo gigo chon. 8 Adier, pok uwinjogi c kendo pok ung’eyogi, Kendo itu ne pok oyawore e ndalo machon. Nimar ang’eyo ni un jo andhoga, d Kendo usebedo joricho chakre ne nyuolu. e 9 To abiro geng’o mirimba nikech nyinga, f Abiro hora mos kodu mondo ayud pak, Ok abi tiekou. g 10 Neuru! Asepwodhou, to ok kaka ipwodho fedha e mach. h Asetemou1 e chandruok mager ka mach. i 48:10 1 Kata, “Asenonou.” Kata nyalo bedo, “Aseyierou.”

SULA 48 a Isa 43:10 b Isa 42:9 Isa 65:17

c Isa 29:10 d Jer 5:11 Jer 9:2

e Rap 9:7 Za 95:10

f 1Sa 12:22 Za 25:11 Za 79:9 Jer 14:7

g Neh 9:30, 31 Za 78:38

h Nge 17:3 i Isa 1:25 Jer 9:7

 Kolam mar 2 a Isa 48:9 b Eze 20:9 c Isa 43:13 Isa 46:4

d Isa 44:6 Fwe 1:8 Fwe 22:13

e Ayu 38:4 f Isa 40:22 Isa 42:5

g Isa 45:1 h Isa 44:28 i Isa 13:19 Jer 50:13

j Isa 41:2 k Isa 45:5 l Isa 45:19 m Isa 43:14 Isa 44:6 Isa 54:5

1176 11 Abiro kawo okang’ nikech nyinga, a Ere kaka anyalo weyou mondo uchid nyinga? b Ok anami ng’ato ang’ata duong’na. 12 Yaye Jakobo kod Israel ma aseluongo, winjauru. Ok alokra. c An e mokwongo; An e mogik. d 13 Lweta e ma noketo mise mar piny, e Lweta ma korachwich e ma noyaro polo. f Ka aluongogi, to gichung’ malo. 14 Un duto chokreuru mondo uwinji. Ng’ano kuomgi mosehulo gik ma biro timoregi? Jehova osehero ng’atno. g Obiro timo gima odwaro ne Babulon, h Kendo lwete biro goyo Jo-Kaldea. i 15 An awuon asewacho mano, kendo aseluonge. j Asekele, kendo gik mochano biro dhi maber. k 16 Suduru machiegni mondo uwinj wachni. Chakre chon pok apando wach moro amora. l Ka gigo nochakore, ne antie kanyo.” Kendo koro Jehova Wuon Loch Duto oseora kaachiel gi rohone. 17 Ma e gima Jehova Jawarni, kendo Ng’at Maler mar Israel owacho: m

1177 “An Jehova Nyasachi Ma puonji mondo iyud ber, a Ma tayi e yo monego iwuothie. b 18 Mad niwinjie chikna! c Dine ibedo gi kuwe kaka aora d Kendo timni makare dobedo kaka apaka manie nam. e 19 Kothi dobedo mang’eny ka kuoyo Nyikwayi bende dobedo mang’eny ka kuoyo. f Nyingegi dine ok ong’ad oko, kendo dine ok oruchi e nyima.” 20 Wuoguru ua Babulon! g Ringuru ua kuom Jo-Kaldea! Landuru wachno gi mor! Ee, huleuru! h Landeuru nyaka e tunge piny. i Wachuru ni: “Jehova osewaro jatichne Jakobo. j 21 Riyo ne ok oloyogi ka ne otelonegi e thim. k Ne omiyo pi owuoknegi e lwanda; Ne obaro lwanda mi pi mang’eny obubnie.” l 22 Jehova owacho niya: “Joricho ok nobed gi kuwe.” m Winjauru un chulni, Chikuru itu un pinje man kuonde maboyo. n Jehova oseluonga ka pok onyuola. o Oseluongo nyinga ka pod an e i mamana.

49

SULA 48 a 1Ru 8:36 Za 25:8 Isa 54:13 Mik 4:2

b Za 32:8 Isa 30:20, 21 Isa 49:10

c Rap 5:29 Za 81:13, 14

d Za 119:165 Isa 32:18 Isa 66:12

e Amo 5:23, 24 f Cha 22:15, 17 Jer 33:22 Hos 1:10

g Jer 50:8 Fwe 18:4

h Isa 49:13 i Jer 50:2 j Jer 31:10, 11 k Wuo 15:24, 25 Rap 8:14, 15 Isa 43:19

l Wuo 17:5, 6 Kwa 20:11

m Isa 57:20, 21

 SULA 49 n Isa 55:4 o Isa 44:2 Isa 46:3

 Kolam mar 2 a Isa 51:16 b Isa 43:10 c Isa 44:23 d Isa 40:10 e Isa 56:8 f Isa 42:6 Mat 12:18 Luk 2:30, 32

g Za 98:2 Isa 11:10 Isa 52:10 Tic 13:47

h Isa 43:14 i Isa 53:3

ISAYA 48:18–49:7 2 Nopiago dhoga mobedo mabith ka ligangla; Ne opanda e tipo mar lwete. a Ne olosa mi abedo ka asere ma nyilni; Ne oketa e ofuko mar kano asere. 3 Ne owachona niya: “A Israel, in jatichna, b Duong’na biro nenore kuomi.” c 4 To ne awacho niya: “Asetiyo matek kayiem nono. Asetiyo gi tekrena duto e gima onge ohala. Kata kamano, Jehova e ma nong’adna bura, Nyasaye e ma biro chula.” d 5 Jehova, Jal ma ne ochueya e ich mondo abed jatichne, Nowachona ni aduok Jakobo ire, Mondo achok Israel ire. e Abiro yudo duong’ e wang’ Jehova, Kendo Nyasacha biro bedo tekona. 6 Nowachona niya: “Ok in mana jatichna Ma dhi chungo joka Jakobo Kendo kelona Jo-Israel modong’. To aseyieri bende mondo ibed ler ne ogendni, f Mondo warruokna ochop e tung’ piny.” g 7 Jehova, Jawar Israel kendo Ng’at Maler, h owacho ne ng’at ma chandore, i ma

ISAYA 49:8-18 piny osin-go, kendo ma jatich ruodhi niya: “Ruodhi biro neno mi gichung’, Kendo jotelo biro kulore Nikech Jehova, ma en jadiera, a Ng’at Maler mar Israel, oseyieri.” b 8 Jehova wacho niya: “E kinde mowinjore, ne adwoko kwayoni, c Kendo kinde warruok ne akonyi; d Ne ariti kendo ne amiyo ibedo singruok e kinda kod ogendni, e Mondo aduok piny obed kaka ne en chon, Kendo aduokgi e pinygi ma ne gisejwang’o, f 9 Mondo inyis jo motue e jela niya, ‘Wuoguru oko!’ g To jo ma nie mudhoh ni, ‘Wuoguru mondo ji oneu!’ Ginichiem e nderni, Kendo kuonde motwo1 e ma ginikwaye jambgi. 10 Kech ok nokagi, riyo bende ok nologi, i Ok giniwinj liet, chieng’ bende ok nogogi. j Nimar Ng’at ma kechogi e ma biro telonegi, k Kendo obiro tayogi e sokni ma bubni. l 11 Abiro loko godena duto obed nderni, Kendo yorena duto biro ting’ore malo. m 12 Neuru! Ginibi ka gia 49:9 1 Kata nyalo bedo, “gode modong’ nono.”

SULA 49 a Rap 7:9 b Isa 42:1 c Za 69:13 d Luk 1:69 Luk 22:43 2Ko 6:2 Hib 5:7

13

e Isa 42:6, 7 f Isa 54:3 g Za 102:19, 20 h Za 112:4 Isa 9:2 Luk 1:68, 79

14

i Isa 55:1 Isa 65:13

j Isa 32:2 k Eze 34:23

15

l Za 23:1, 2 Jer 31:9 Fwe 7:16, 17

m Za 107:6, 7 Isa 11:16 Isa 40:3, 4

 Kolam mar 2 a Rap 30:4

16

b Isa 43:5, 6 c Isa 42:10 d Isa 55:12

17

e Isa 12:1 Isa 40:1 Isa 66:13

f Isa 44:23 Isa 61:3 Jer 31:13

g Isa 54:7 h Ywa 5:20 i Isa 44:21 Jer 31:20

j Isa 43:5, 6 Isa 60:4

18

1178 kuonde maboyo ahinya, a Neuru! Moko noa yo nyandwat kod yo podho chieng’, Kendo moko noa e piny Sinim.” b Un polo koguru gi mor, in piny bed mamor. c Gode bende obed mamor. d Nimar Jehova osehoyo joge, e Kendo osekecho joge ma chandore. f To Sayun ne siko wacho niya: “Jehova oseweya, g wi Jehova osewil koda.” h Be nitie dhako ma wiye diwil gi nyathine ma pod dhoth Kata ma ok nyal kecho nyathine ma onyuolo? Kata obedo ni mon wigi nyalo wil gi nyithindgi, an to wiya ok nyal wil kodu. i Neuru! Asendiko nyingi e lweta. Ohinga magi nie nyima kinde duto. Nyithindi duogo iri ng’wech. Jogo ma nogoyi piny kendo ojwang’i biro ringo. Ting’ wang’i mondo ing’i alwora duto. Giduto gichokore kanyachiel. j Gibiro iri. Jehova owacho niya: “Akuong’ora ni,1

49:18 1 Kata, “Adier, kaka angima.”

1179 Ibiro rwakogi giduto kaka gik dusruok, Kendo ibiro tweyogi e dendi mana kaka miaha timoga. 19 Kata obedo ni ne oketh pinyi mi omuke kendo ojwang’e, a Koro sani obiro bedo madiny ne jo ma odak e iye, b Kendo jo ma ne omuonyi c biro chung’ mabor. d 20 Nyithindi ma ne inyuolo bang’ ka mokwongo osetho biro wachoni niya, ‘Kae diny ahinya. Manynwa kamoro malach wadagie.’ e 21 Ibiro wacho e chunyi niya, ‘Wuon nyithindogi en ng’a? Nyithinda nosetho kendo an mana migumba, Ne omaka mi otera e tuech. Ng’a mopidho nyithindogi? f Neuru! Ne ojwang’a mi oweya kenda, g Koro obet nade ni magi nyithinda?’” h 22 Jehova Wuon Loch Duto owacho niya: “Neuru! Abiro rieyo bada ne ogendni Abiro ng’awo bendecha malo ne ogendni, i Gibiro kelo yawuoti ka giting’ogi e korgi To nyigi gibiro ting’o e gokegi. j

SULA 49 a Isa 51:3 b Jer 30:18, 19 c Jer 51:34 d Jer 30:16 e Isa 54:1, 2 f Isa 43:5 Jer 31:17

g Ywa 1:1 h Isa 62:4 i Ezr 1:3 Isa 11:10, 12 Isa 62:10

j Isa 60:4 Isa 66:20

 Kolam mar 2 a Isa 60:10, 16 b Isa 60:14 c Mik 7:16, 17 d Isa 25:9 e Jer 29:14 Jer 46:27 Hos 6:11 Joe 3:1

f Isa 52:2 Jer 29:10 Jer 50:34 Zek 9:11

g Isa 54:17 h Eze 39:28 i 1Ti 1:1 j Isa 41:14 Isa 48:20

k Isa 60:16

 SULA 50 l Rap 24:1

ISAYA 49:19–50:1 23 Ruodhi biro tiyoni, a Kendo nyi ruodhigo biro pidho nyithindi. Gibiro kulore nyaka e lowo b Mi ginang’ buru manie tiendi c Kendo ibiro ng’eyo ni an Jehova; Jogo mogeno kuoma ok none wich-kuot.” d 24 Be dima ng’at ma ratego jo mosemako, Kata dires jo ma oseter e tuech gi ng’at mager? 25 To ma e gima Jehova wacho: “Ibiro gony kata mana jo ma ne omak gi ng’at ma ratego, e Kendo ibiro res jo ma oter e tuech gi ng’at mager. f Abiro kwedo jo ma kwedi, g Kendo abiro reso nyithindi. 26 Abiro miyo jo ma sandi ocham ringregi, Kendo ginimer gi rembgi giwegi ma biro bedonegi kaka divai mamit. Kendo ji duto nong’e ni an e Jehova, h Jawarni i kendo Jaresni, j Nyasach Jakobo ma en Jal ma Ratego.” k Ma e gima Jehova owacho: “Ere barup weruok l ma ne amiyo minu ka nariembe? Be nitie jagopa ma ne ausi ire?

50

ISAYA 50:2-11 Neuru! Ne ausi nikech richoni, a Kendo kethoni e ma nomiyo ariembo minu. b 2 Ang’o momiyo ne ok ayudo ng’ato kae ka ne abiro? Ang’o momiyo ne onge ng’at ma ne odwoka ka ne aluongou? c Uparo ni lweta chiek ma ok anyal warou? Koso uparo ni aonge teko ma daresugo? d Neuru! Mirimba twoyo pi nam, e Aloko aoche obed motwo f Rech manie igi tow nikech pi onge, Githo nikech riyo oloyogi. 3 Aloko polo bedo rateng’, g Kendo aume gi gunia.” 4 Jehova Wuon Loch Duto osemiya lep motieg maber, h Mondo ang’e wach ma dadwokgo1 ng’at mool. i Ochiewa okinyi kokinyi; Oyawo ita mondo achik ita mana kaka jo ma ipuonjo. j 5 Jehova Wuon Loch Duto oseyawo ita, Kendo ne ok atamora winjo wach. k Ne ok alokora ma aluwo yo machielo. l 6 Ne aloko ng’eya ne jo ma goya Kendo lemba ne jo ma dwaro pudho yie tika. 50:4 1 Kata nyalo bedo, “dajiwgo.”

SULA 50 a 2Ru 17:16, 17

b Isa 59:2 Jer 3:1

7

c Jer 35:15

d Isa 40:28 Isa 59:1

e Wuo 14:21, 29 Za 106:9 Isa 51:10

8

f Za 107:33 Za 114:1, 3 Isa 42:15 Nah 1:4

g Wuo 10:21

h Wuo 4:11 Jer 1:9

9

i Joh 7:15, 46

j Mat 13:54

10 k Za 40:6-8

l Mat 26:39 Fil 2:8

 Kolam mar 2 a Mat 26:67 Mar 14:65 Luk 22:63 Joh 18:22

b Isa 49:8

c Eze 3:8, 9

d Rum 8:33

e Isa 42:1 Isa 53:11

11

1180 Ne ok apando wang’a mondo kik kuod wiya, kata kik ng’ulna olaw. a Jehova Wuon Loch Duto biro konya. b Mano e momiyo ok nayud wich-kuot. Mano e momiyo aweyo lela wang’a obed ka kidi, c Kendo ang’eyo ni ok abi yudo wich-kuot. Ng’at ma kwana ka ng’at makare chiegni koda. Ng’ano ma nyalo donjona? d We obi ochung’ koda. Ng’ano ma nigi wach koda? Ochung’ obi ira. Neuru! Jehova Wuon Loch Duto biro konya. Ng’ano ma nowach ni bura oloya? Neuru! Gibiro ti ka law. Kudni biro chamogi. Ng’ano kuomu moluoro Jehova Kendo ma winjo dwond jatichne? e Ng’ano ma osewuotho e mudho mandiwa, ka ma onge ler kata matin? We mondo ogen nying Jehova kendo osirre kuom Nyasache. “Winjuru un ji duto ma moko mach Kukwadhe mondo ogol pilni, Wuothuru e ler mar majno, Wuothuru e pilni mach ma usemokono.

1181 Ma e gima lweta biro timonu: Ubiro nindo piny gi rem mang’eny. “Winjauru un jo ma luwo tim makare, Un jo ma manyo Jehova. Paruru lwanda ma ne ogolue, Paruru bur ma ne okunyue. 2 Paruru Ibrahim wuonu Kod Sara a ma ne onyuolou. Ne en mana ng’ato achiel kende ka ne aluonge, b Kendo ne aguedhe mobedo oganda maduong’. c 3 Nimar Jehova biro hoyo Sayun. d Obiro hoyo kuondene momukore, e Kendo obiro miyo thim man kuno obed ka Eden f Piny motwo man kuno bende nobed ka puoth Jehova. g Mor kod ilo nobed kuno, Erokamano kod wer nobed kuno. h 4 Winjauru, un joga, Chiknauru itu, un ogandana. i Nimar abiro golo chik, j Kendo bura ma ang’ado biro bedo ka ler ne ogendni. k 5 Timna makare chiegni chopo. l Resruokna biro nenore, m Lwetena nong’ad ne ji bura. n Chulni biro geno kuoma, o

51

SULA 51 a Cha 21:2 b Cha 12:1

6

Cha 15:2

c 1Ru 4:20 d Za 102:13 Isa 66:13 Jer 31:12

e Isa 44:26 Isa 61:4

f Cha 2:8 g Isa 35:1 Isa 41:18

h Jer 33:10, 11

7

i Wuo 19:6 Rap 7:6

j Isa 2:3 Mik 4:2

k Nge 6:23 l Isa 46:13

8

m Isa 12:2 Isa 56:1

n 1Sa 2:10 Isa 2:4

o Isa 60:9

 Kolam mar 2 a Isa 45:17 b Za 102:25-27 Mat 24:35

c Jer 31:33 d Isa 50:9 e Isa 45:17 Luk 1:50

f Luk 1:51 g Za 87:4 Za 89:10 Isa 30:7

h Wuo 15:4 Neh 9:10, 11 Za 106:22 Eze 29:3

9

ISAYA 51:1-9 Kendo gibiro rito tekona. Ting’uru wang’u ung’i polo, Ng’iuru piny bende. Nimar polo biro lal nono ka yiro; Piny biro ti ka law, Kendo jo ma odak e iye biro tho ka lwang’ni, Resruokna biro siko nyaka chieng’ a Timna makare ok norum ngang’. b Winjauru un jo ma ong’eyo tim makare, Oganda ma chikna nie chunygi. c Kik uluor ajara ma dhano adhana jarougo, Kata luorogi nikech giyanyou. Nimar kudni biro chamogi mana ka law; Ee, oguyo1 ma chamo lewni biro chamogi mana ka yie rombe. d Timna makare biro siko nyaka chieng’, Kendo resruokna nosik e tienge duto.” e In bad Jehova, f A malo! A malo! Rwakri gi teko! A malo mana kaka ne itimo chon, ee, mana kaka ne itimo ne tienge machon. Donge in e ma ne ing’injo Rahab1g matindo tindo? Donge in e ma ne ichuoyo ondieg nam, koso? h

51:8 1 Kata nyalo bedo, “kudni.” 51:9 1 Som Tiend Weche.

ISAYA 51:10-22 10 Donge in e ma ne iduono nam, ee, pi nam matut? a Donge in e ma niloko nam matut mobedo yo ma jo mores noluwo? b 11 Jo ma Jehova oreso biro duogo. c Gibiro duogo Sayun ka gikok gi mor, d Ibiro sidhnegi osimbo mar mor mosiko. e Ginibed mamor kendo moil, Kendo kuyo gi lit noa kuomgi. f 12 “An awuon e ma ahoyou. g Ere tiende luoro dhano adhana h Kendo wuod dhano ma ner ka lum mang’ich? 13 Ang’o momiyo wiu wil gi Jehova ma Jachuechu, i Ng’at ma ne oyaro poloj kendo oketo mise mar piny? Odiechieng’ mangima ne usiko kuluoro ng’at ma sandou, Mana ka gima nonyalo tiekou. Koro ere mirimb jal ma ne sandou? 14 Ng’at motue gi nyororo ibiro gony machiegni; k Ok obi tho modhi e bur, Chiembe bende ok norum. 15 An Jehova Nyasachi, Ma tugo nam kendo miyo apaka madongo wuo, l —Jehova Nyasach oganda lweny e nyinge. m 16 Abiro keto wechena e dhogi,

SULA 51 a Wuo 14:21, 22 b Za 106:9 c Jer 31:11 Zek 10:10

d Isa 35:10

17

e Isa 61:7 f Isa 25:8 Isa 65:18, 19

g Isa 49:13 Isa 66:13

h Za 118:6 Dan 3:16, 17 Mat 10:28

18

i Isa 44:2 j Isa 40:22 k Ezr 1:2, 3 Isa 48:20 Isa 52:2

19

l Jer 31:35, 36 Jon 1:4

m Isa 47:4

 Kolam mar 2 a Rap 33:27

20

Za 91:1

b Isa 65:17 Isa 66:8, 22

c Isa 60:14 Jer 31:33 Zek 8:8

21

d Isa 52:1 Isa 60:1

e Jer 25:15 f Eze 14:21 g Ywa 1:17 h Ywa 2:11

22

1182 Abiro umi gi tipo mar lweta, a Mondo aket polo kendo aket mise mar piny b Kendo awach ne Sayun niya, ‘Un joga.’ c In Jerusalem, A malo! A malo! Yaye, chung’ malo, d Jehova osemiyo imadho okombe mar mirimbe mager. Isemadho okombe maduong’ mar divai; Iselung’e mi ikwang’ akwang’a. e Onge wuode kata achiel man kode mondo okonye, Kuom yawuote duto ma ne opidho, onge moro amora momako lwete. Gik moko ariyogi oseyudi. Ng’ano ma biro kechi? Kethruok, gi kech kod ligangla oseyudi! f Ng’ano ma biro hoyi? g Teko yawuoti oserumo. h Ginindo e yore duto Mana ka le1 ma obadho omako. Jehova oseolo mirimbe kuomgi, ee, Nyasachi osekumogi.” Koro winj wachni, In dhako ma chandore kendo momer, to ok gi divai. Ma e gima Jehova Ruoth Nyasachi ma kedo ne joge osewacho: “Neuru! Abiro golo

51:20 1 Kata, “rombo mar bungu.”

1183

23

okombe ma mero ji manie lweti, a Okomb divai, okombe mar mirimba; Ok ibi madhe kendo. b Abiro kete e lwet jogo ma sandi, c Jogo ma wachoni ni, ‘Nind piny mondo wawuoth kuomi!’ Omiyo, ne inindo piny auma, Mi ne giwuotho e ng’eyi mana ka jo ma wuotho e yo.” A Sayun! d A malo! A malo! Rwakri gi teko! e Rwak lepi mabeyo, f A Jerusalem, dala maler! Nimar onge ng’at ma ok oter nyangu kata ma ok ler ma biro donjo kuomi kendo. g Teng’ buru, chung’ mondo ibedi, yaye Jerusalem. Gony nyororo motue e ng’uti, yaye nyar Sayun ma ne oter e tuech. h Nimar Jehova owacho niya: “Ne ousi nono, i Kendo ibiro ng’iewi ma onge pesa.” j Jehova Wuon Loch Duto owacho niya: “Joga nodhi Misri ma gibedo jodak kuno; k To bang’e, Jo-Asuria ne ochako sandogi ma onge gimomiyo.” Jehova owacho niya: “Okang’ mane monego akaw kaluwore gi wachni?”

52

2

3

4

5

SULA 51 a Isa 51:17 b Isa 54:9 Isa 62:8

c Isa 49:25

 SULA 52 d Isa 51:17

6

e Hag 2:4 f Isa 61:3 g Isa 35:8 Isa 60:21 Fwe 21:27

h Isa 51:14 Isa 61:1

7

i Isa 50:1 j Isa 45:13 k Cha 46:5-7

 Kolam mar 2 a Za 137:3 Jer 50:17

b Za 74:10 Rum 2:24

c Eze 20:44

8

d Isa 40:9 Nah 1:15 Tic 8:4 Rum 10:15 Ef 6:14, 15

e Luk 2:14 Tic 10:36 Ef 2:17

f Za 93:1 Isa 33:22 Mik 4:7 Mat 24:14 Fwe 11:15, 17

9

g Isa 61:4 h Isa 66:13 i Isa 44:23

10

j Isa 51:9 k Za 22:27 Isa 49:6

l Isa 48:20 Jer 50:8 Jer 51:6 Zek 2:6

11

ISAYA 51:23–52:11 Jehova owacho niya: “Joga oseter e tuech nono. Jo ma locho e wigi siko kok gi mor, a Nyinga ichayo odiechieng’ kodiechieng’. b Nikech mano, joga biro ng’eyo nyinga; c Nikech mano, chieng’no gibiro ng’eyo ni an e ma asewuoyo. Neuru, an e en!” Mano kaka tiend jalo ma wuotho e gode ka kelo wach maber long’o, d Jal ma lando kuwe, e Ma kelo wach maber e wi gimoro maber moloyo, Ma lando warruok, Ma wacho ne Sayun niya: “Nyasachi osebedo Ruoth!” f Winjuru! Jorit magu biro ting’o dwondgi malo. Gibiro ting’o dwondgi kanyachiel ka gikok gi mor, Nimar gibiro neno gi wang’gi ka Jehova duoko Sayun. Beduru mamor, koguru kanyachiel gi mor, un pidhe mag Jerusalem, g Nimar Jehova osehoyo joge; h osewaro Jerusalem. i Jehova osemiyo ogendni duto oneno tekone maler; j Piny duto biro neno kaka Nyasachwa waro joge. k Wuoguru, wuoguru, auru kanyo, l kik umul

ISAYA 52:12–53:7 gimoro amora ma ok ler! a Auru kuome b mondo ubed maler, Un jo ma ting’o sende mag Jehova. c 12 Ok unuwuog kuno kurikni, Kata kuringo, Nimar Jehova e ma biro telonu, d Kendo Nyasach Israel noluw bang’u koritou. e 13 Neuru! Jatichna f biro tiyo gi rieko. Ibiro ting’e malo, Ibiro ting’e malo ma miye duong’. g 14 Mana kaka ji ne ng’iye ka gihum —Nikech ne oketh wang’e moloyo dhano duto Kendo ne oketh dende mi odoko gimoro nono— 15 E kaka ogendni mang’eny biro buok ka onene. h Ruodhi biro hum ka ginene, i Nimar gibiro neno gima ne pok owachnegi Kendo gibiro chiko itgi ne gima ne pok giwinjo. j Ng’ano moseketo yie kuom gima walando?1k Lwet Jehova l osefwenyore ne ng’a? m 2 Obiro chako dongo kaka yath ma twi e osiki,1n kendo ka yath ma twi e piny motwo.

53

53:1 1 Kata nyalo bedo, “kuom gik ma ne wawinjo?” 53:2 1 Nyalo bedo ni obiro twi e nyim dhano kata e nyim Nyasaye.

SULA 52 a Law 5:2 Eze 44:23

b 2Ko 6:17 Fwe 18:4

c Law 10:3 Kwa 3:6, 8 Ezr 1:7 Ezr 8:30

d Wuo 13:21

3

1We 14:15

e Isa 58:8 f Isa 42:1 Isa 61:1 Fil 2:5-7

g Za 2:6 Za 110:1 Isa 9:6 Mat 28:18

h Za 2:2 i Za 2:10 Za 72:11

j Rum 15:20, 21



4

SULA 53 k Rum 10:16 l Isa 51:9 m Isa 40:5 Joh 12:37, 38

n Isa 11:1 Zek 6:12

 Kolam mar 2 a Isa 52:14

5

Joh 1:10 Fil 2:7

b Za 22:7 Mat 26:67, 68 Joh 6:66 1Pe 2:4

c Zek 11:13 Joh 18:39, 40 Tic 3:13, 14 Tic 4:11

d Mat 8:14-17 e Law 16:21, 22

6

1Pe 2:24 1Jo 2:1, 2

f Zek 12:10 Joh 19:34

g Dan 9:24 Rum 4:25

h Mat 20:28 Rum 5:6, 19

i j k l m

Kol 1:19, 20 1Pe 2:24 1Pe 2:25 1Pe 3:18 Za 22:12 Za 69:4

n 1Pe 2:23 o Joh 1:29 1Ko 5:7

7

1184 Ok nobed gi del maber kendo ok noyud duong’; a Kendo ka wanene, onge gimoro kuome ma lombo wang’wa. Ji ne ochaye kendo onge ng’at ma ne dware, b En jal ma ne owinjo rem kendo nong’eyo gima tuo en. Ne chalo ka gima opandnwa wang’e.1 Ne ochaye, kendo ne wakwane ka ng’at ma nono. c Adier, ne oting’o tuochewa, d Kendo, ne oting’onwa rem bende. e To wan ne waparo ni Nyasaye e ma ne goye, e ma ne kelone masira, kendo e ma ne sande. Ne ochuoye f nikech richowa; g Ne ogoye malit nikech kethowa. h Ne ochwade mondo wayud kuwe, i Kendo adhondene nomiyo wachango. j Waduto waselal mana ka rombe, k Waseke mi ng’ato ka ng’ato ochomo yore, Kendo Jehova oseketo richowa kuom jalo. l Ne osande m kendo ne oyie mondo ogoye, n To ne ok oyawo dhoge kata matin. Ne otere e kar yeng’o mana ka rombo, o

53:3 1 Kata nyalo bedo, “Ne ochaye ka ng’at ma ji pandone wengegi.”

1185 Ne oling’ thi mana ka rombo manie nyim ng’at ma liele, Kendo ne ok oyawo dhoge kata matin. a 8 Ne osande, mi ong’adne bura, kae to ogole oko; Be nitie ng’at ma ne onono wach tieng’ne?1 Ne onege mi ogole e piny jo mangima; b Nochwade nikech richo mar joga. c 9 Noyike kanyachiel gi joricho, d Kendo gi jomwandu, e To ne ok otimo richo moro amora Kendo ne onge wuondruok moro amora e dhoge. f 10 Ne en dwaro mar Jehova mondo ogoye kendo obed matuo. Ka ichiwo ngimane mondo obed misango mar ketho, g Obiro neno kothe, kendo obiro dak aming’a, h Kendo kokalo kuome dwach Jehova biro timore. i 11 Nikech chunye ma chandore, obiro neno kendo winjo maber. Kokalo kuom rieko mar ng’at makare, jatichna, j Ibiro kwan ji mang’eny kaka jo makare, k Kendo obiro ting’o richogi. l 12 Nikech mano, abiro 53:8 1 Kata, “onono anyuola ma ne owuokie; onono kaka ngimane ne chalo?”

SULA 53 a Mat 27:12-14 Tic 8:32, 33

b Dan 9:26 Mat 27:50

c Zek 13:7 Joh 11:49, 50 Rum 5:6 Hib 9:26

d Mat 27:38 e Mat 27:57-60 Mar 15:46 Joh 19:41

f 1Pe 2:22 g Law 16:11 2Ko 5:21 Hib 7:27

h Isa 9:7 1Ti 6:16

i Kol 1:19, 20 j Isa 42:1 k Rum 5:18, 19 l 1Pe 2:24

 Kolam mar 2 a Za 22:14 Mat 26:27, 28 Hib 2:14

b Mar 15:27 Luk 22:37 Luk 23:32, 33

c Mat 20:28 1Ti 2:5, 6 Tit 2:13, 14 Hib 9:28

d Rum 8:34 Hib 7:25 Hib 9:26 1Jo 2:1, 2

 SULA 54 e Isa 62:4 f Isa 44:23 Isa 49:13

g Isa 66:7, 8 h Gal 4:26, 27 i Isa 49:20 j Isa 33:20 k Isa 49:8 Eze 36:35

l Isa 41:10 m Isa 61:7

ISAYA 53:8–54:4 miye pok e kind ji mang’eny, Kendo abiro pogone gik moyak kaachiel gi jo ma roteke, Nimar nochiwore chuth nyaka e thoa Kendo ne okwane gi joricho; b Ne oting’o richo mag ji mang’eny, c Kendo nosayo ne joketho. d Jehova owacho niya: “Kog gi mor in dhako ma migumba ma ne ok onyuol! e Bed mamor kendo moil f in dhako ma muoch ne ok okayo, g Nimar nyithind dhako ma chwore oweyo ng’eny Moloyo nyithind dhako man gi dichwo.” h 2 “Yar ka ma idwaro guroe hembi. i Yar law hema mari mar lamo. Kik ikunge, tud tondene obed maboyo, Gur loyene motegno. j 3 Tong’ mari biro yarore kochomo korachwich kod koracham. Nyikwayi1 biro loyo ogendni, Kendo gibiro dak e mier ma ne ojwang’. k 4 Kik iluor, l nimar ok ibi yudo wich-kuot; m Kik chunyi nyosre, nimar ok nomiyi wich-kuot.

54

54:3 1 Kata, “Kothi.”

ISAYA 54:5-16 Wiyi biro wil gi wichkuot ma ne iyudo ka ne in rawera, Kendo ok inipar wichkuot ma ne iyudo ka ne in chi liel.” 5 “Jachuechni Maduong’ a e chwori, b Jehova Nyasach oganda lweny e nyinge, Kendo Ng’at Maler mar Israel e Jawarni. c Noluonge ni Nyasach piny duto. d 6 Nimar Jehova ne oluongi ire mana ka dhako ma chwore nojwang’o, kendo ma ne chunye lit. e Mana ka dhako ma ne okend ka pod tin kae to ojwang’,” Nyasaye owacho. 7 “Ne ajwang’i kuom kinde matin, To abiro ng’wononi mi aomi kendo. f 8 Ka ne an gi mirima mang’eny ne apandoni wang’a kuom kinde matin, g Koro abiro kechi gi hera mosiko,” h Jehova Jawarni i owacho. 9 “Kindegi chalona gi kinde Noa. j To mana kaka ne asingora ni ok abi ketho piny gi pi kaka e ndalo mag Noa, k E kaka asingora ni mirima ok nomaka kodi, kendo ok nachak akweri matek. l 10 Gode madongo inyalo gol

SULA 54 a Isa 44:2 b Eze 16:8 Hos 2:16

c Isa 44:6 d Zek 14:9 Rum 3:29

e Isa 49:14 Isa 62:4

11

f Rap 30:1, 3 Za 30:5 Za 106:47 Isa 27:12 Jer 29:10

g Isa 47:6 Eze 39:23

h Isa 55:3

12

i Isa 48:17 Isa 49:26

j Cha 7:23 k Cha 8:21 l Jer 31:35, 36

13

Eze 39:29

 Kolam mar 2 a Isa 51:6

14

b Isa 55:3 c Isa 14:1 d Isa 52:2 e Ywa 1:2, 17 f Fwe 21:19 g Jer 31:34 Joh 6:45

15

h Za 119:165 Isa 66:12 Jer 33:6

i Isa 1:26 Isa 60:21

j Isa 52:1 k Jer 23:4 Zef 3:13

l Eze 38:16, 22 Zek 2:8 Zek 12:3

16

1186 Kendo gode matindo inyalo yiengi, To herana mosiko ok nogol kuomi, a Kendo singruok mar kuwe ma ne atimo kodi ok noyiengni,” b Jehova, Jal ma kechi c owacho. “Yaye in dhako ma sandore, d miyuko koni gi koni, ma onge ng’at ma dihoye, e Ageri gi simiti motegno Kendo aketo miseni gi safir. f Abiro gero ohinga magi gi rubi, Rangeyeni gi kite marieny, Kendo tong’ magi duto gi kite ma nengogi tek. Yawuoti1 duto nopuonj gi Jehova, g Kendo ginibed gi kuwe mang’eny. h Miseni ibiro ger e wi tim makare. i Sand nobed mabor kodi, j Ok iniluor gimoro amora kendo onge gima nobuogi, Nimar ok ginisud machiegni kodi. k Ka ng’ato omonji, Ok an e ma aore. Ng’ato ang’ata motemo monji biro podho.” l “Neuru! An e ma ne achueyo jatheth, Ma kudho maj maka, Mondo othedhie gigene mag lweny. Bende an e ma nachueyo

54:13 1 Kata, “Nyithindi.”

1187

17

ng’at ma ketho gik moko. a Gir lweny moro amora molos mondo ohinyi ok nohinyi, b Kendo ibiro loyo lep moro amora modonjoni e bura. Mano e pok mar jotich Jehova, Kendo anenogi ka jo makare,” Jehova owacho. c Biuru, un jo ma nigi riyo, d biuru ka ma pi nitie! e Un jo ma onge pesa, biuru ung’iep kendo uchiem! Ee, biuru ung’iew divai gi chak f nono, ma ok uchulo gimoro. g Ang’o momiyo utiyo gi pesau kung’iewo gima ok chiemo, Kendo ang’o momiyo utiyo gi misachu e gima ok yieng’u? Chiknauru itu adimba, mondo ucham gima ber, h Kendo ubiro bedo mamor ka uchamo chiemo mamiyo. i Chiknauru itu kendo ubi ira. j Winjauru, kendo unubed mangima, Abiro timo kodu singruok mosikok Nikech hera mosiko ma ne aherogo Daudi, ma en hera minyalo gen. l Neuru! Ne akete obed janeno m ne ogendni, Nakete ruoth n kendo

55

2

3

4

SULA 54 a Isa 10:5 b Za 2:2, 4 Isa 41:12

5

c Jer 23:6

 SULA 55 d Za 42:2 Za 63:1 Amo 8:11 Mat 5:6

e Isa 41:17 f Joe 3:18

6

g Fwe 21:6 Fwe 22:17

h Isa 25:6 i Za 36:7, 8 Za 63:5

7

j Jak 4:8 k Isa 61:8 l 2Sa 7:8, 16 2Sa 23:5 Za 89:28, 29 Jer 33:25, 26 Tic 13:34

m Fwe 1:5 Fwe 3:14

8

n Dan 9:25 Mat 23:10

 Kolam mar 2 a Cha 49:10 b Zek 8:23

9

c Isa 49:3 Isa 60:9

d 1We 28:9 e Za 145:18 Jak 4:8

f Eze 18:21

10

Tic 3:19

g Wuo 34:6 2We 33:12, 13

h Kwa 14:18 Za 103:12, 13 Isa 43:25

i Za 40:5 j Za 103:11 k Kwa 23:19 Isa 46:11

11

ISAYA 54:17–55:11 jatend lweny a ne ogendni. Neuru! Iniluong oganda moro mikiya, Kendo oganda ma ok ong’eyi noring iri Nikech Jehova Nyasachi, b Ng’at Maler mar Israel, Biro miyi duong’. c Dwaruru Jehova ka pod kinde minyalo yude nitie. d Luongeuru ka pod en machiegni. e Ng’at marach mondo owe yorene f Kendo jaricho owe parone; Oduog ir Jehova mi nokeche, g Ee, oduog ir Nyasachwa, mi nong’wonne e yo malach.1h Jehova owacho niya: “Gik ma aparo ok e gik ma un uparo, i Kendo yoreu opogore gi yorena. Nimar mana kaka polo ni malo moloyo piny, E kaka yorena ni malo moloyo yoreu Kendo pacha ni malo moloyo pachu. j Mana kaka koth chue kendo pe lwar koa e polo To ok gidog malo ma ok giyomo lowo kendo miyo gik moko twi, Mi jachuoyo yud kodhi kendo ji yud chiemo, E kaka wach moa e dhoga nobedi. k

55:7 1 Kata, “nowene richone duto.”

ISAYA 55:12–56:8 Ok obi duogo ira nono, a To obiro timo gima adwaro, b Ee, obiro timo gima aseore timo. 12 Nimar niwuog oko ka imor, c Kendo ibiro duoki gi kuwe. d Gode madongo gi matindo nobed mamor e nyimi, e Kendo yiende manie pap biro pamo lwetegi. f 13 Yiend junipa biro twi to ok yiend kuthe, g Kendo yiend murtel e ma biro twi to ok yiend aila. Mano biro kelo ne nying Jehova duong’, h Kendo enobed ranyisi ma nyaka chieng’.” Ma e gima Jehova owacho: “Rituru chik, i kendo timuru gik makare, Nimar resruokna chiegni biro Kendo timna makare biro nenore. j 2 Ng’at mamor en ng’at ma timo gigi duto Kendo wuod dhano ma makogi matek, Ma rito Sabato kendo ma ok dwanye k Kendo ma geng’o lwete kuom timo gima rach. 3 Wendo moro amora ma lamo Jehova l kik wach niya: ‘Jehova biro poga gi joge.’

56

SULA 55 a Jos 23:14 Isa 45:23

b Za 135:6 Isa 46:10

c Isa 35:10

d Isa 54:13 Isa 66:12

e Isa 42:11

f Isa 44:23

g Isa 41:19 Isa 60:13

h Jer 33:9

 SULA 56 i Mik 6:8

j Isa 46:13 Isa 51:5

k Isa 58:13, 14

l Isa 60:10 Zek 8:23

 Kolam mar 2 a Mal 1:11

b Isa 2:3 Mik 4:2 Zek 8:3

c 1Ru 8:29, 43 Mat 21:13 Mar 11:17 Luk 19:46

d Rap 30:3 Isa 27:12 Hos 1:11

e Isa 49:22 Isa 60:4

1188 Kendo bwoch kik wach ni, ‘Neuru! An mana yien motwo.’” 4 Nimar ma e gima Jehova wacho ne jo ma bwoch ma rito sabato mage, ma timo gik ma more, kendo ma ok keth singruok ma gitimo kode: 5 “Anamigi gima iparogigo e oda, kendo giniyud nying ei ohinga maga, Nying maber moloyo yawuoyi gi nyiri. Abiro miyogi nying ma nyaka chieng’, Nying ma ok nokethre. 6 To welo ma obiro lamo Jehova kendo tiyone, Mohero nying Jehova a Ma dwaro bedo jotichne, Jogo duto ma rito Sabato kendo ma ok dwanye Ma rito singruok ma atimo kodgi, 7 Abiro kelogi e goda maler b Kendo abiro miyo gibed mamor e oda mar lamo. Abiro yie gi misengnigi miwang’o kod misengnigi mamoko ma gikelo e kendona mar misango. Nimar ibiro luong oda ni od lamo mar ogendni duto.” c 8 Jehova Wuon Loch Duto ma choko Jo-Israel mokere, d owacho niya: “Abiro chokone jomamoko ma pok ochoki.” e

1189 9 Un le duto mag thim, biuru uchiem, Ee, un le duto mag bungu. a 10 Jorit mage gin muofni, b kendo giduto pok gineno gimoro. c Giduto gin guogi ma momni ma ok nyal gweyo. d Gigamo muya matek kendo ginindo piny; gihero mana nindo. 11 Gin guogi ma wuor; Ok giyieng’. Gin jokwath ma onge rieko. e Gichomo yoregi giwegi; Giduto gimanyo mana gik ma konyogi giwegi kendo giwacho niya: 12 “Biuru, akel divai wamadhi, Kendo wamadh kong’o mi wamer. f Nimar kiny bende nobed maber moloyo kawuono.” Ng’at makare oselal nono, To onge ng’at ma dewo wachno. Jo adiera osegol oko,1g To onge ng’at mosefwenyo ni osekaw ng’at makare Nikech masirano.2 2 Odonjo ka mokuwe. Ji duto ma nowuotho tir koro yueyo e otandagi.1 3 “Suduru machiegni,

57

57:1 1 Tiende ni, osetho. 2 Kata nyalo bedo, “Mondo kik one masira.” 57:2 1 Tiende ni, e liete.

SULA 56 a Jer 12:9

b Isa 6:10 Isa 29:10

4

c Jer 6:13, 14 Eze 13:16

d Eze 33:6

e Mik 3:6

5

f Isa 5:22 Isa 28:7 Hos 4:11

 SULA 57 g Mik 7:2

 Kolam mar 2 a Isa 1:4 Isa 30:9

6

b Isa 1:29

c Rap 12:2 1Ru 14:22, 23

d 2Ru 16:1, 3 Jer 7:31

7

e Jer 3:9

f Jer 7:18

g Jer 2:20 Eze 16:16 Eze 23:17

h Eze 20:28

i Eze 16:25, 33 Eze 23:18

8

ISAYA 56:9–57:8 Un nyithind ajuoga ma dhako, Un koth ng’at ma terore kod dhako ma chodo: En ng’ano ma ujaro? En ng’ano ma ung’amo ne dhou, kuminone lewu? Donge un mana nyithind richo, Kendo nyithind miriambo? a Donge ung’eny mana gi gombo maricho e kind yiende madongo, b E bwo yiende duto mabeyo, c Kunego nyithindo e hohni, d Kendo e kind lwendni maboyo? Kar dak mopogni en hoho motimo lwendni mapoth. e Adier, mano e pokni. Ichiwonegi misengni miolo piny kod chiwo mamoko. f Iparo ni dawe ma ok asin gi gigo, koso? Ne iloso otandani e wi got moro mabor, g Kendo ne iidho kuno mondo ichiw misango. h Ne ichungo raparni e tok dhoot kod e sirni mag dhoot. Ne iweya, mi ilonyo lepi duto; Ne iidho ma iyaro otandani obedo malach. Ne itimo singruok kodgi. Ne ihero nindo e otandagi i

ISAYA 57:9-18 Kendo ne irango duong’ mar dichwo.1 9 Ne ilor midhi ir Melek1 gi mo miwirruokgo Kod modhi mamoko ma nigi suya mamit. Ne ioro jooteni ka mabor, Kendo ne ilor nyaka e Liel.2 10 Ne iol ahinya nikech ne iluwo yore mang’eny, To ne ok iwacho ni, ‘Atimo gima nono!’ Ne ineno ka tekoni oduogo, Mano e momiyo chunyi ne ok ool. 11 En ng’ano ma ne iluoro kamano Momiyo ichako wacho miriambo? a Ne ok ipara. b Ne ok iwinjo wachna. c Koso ne idagi luora nikech ne aling’ aling’a Mi achalo ka ng’at ma ok neni? d 12 Abiro hulo ‘timbeni makare’ e kod tijeni, f Kendo timbenigo ok bi konyi. g 13 Sa ma iywak kidwaro kony, Sanambeni ok bi konyi. h Yamo biro terogi mabor, Ee, kata mana muya matin nono biro kudhogi mi tergi mabor, To jo ma oketa kar bwokgi e ma nobed weg piny 57:8 1 Samoro iwuoyo kuom lamo nyiseche manono. 57:9 1 Kata nyalo bedo, “ir ruoth.” 2 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 57 a Isa 30:9, 10 Isa 59:3

14

b Isa 1:3 Jer 2:32 Jer 9:3

c Isa 42:24, 25 d Za 50:21

15

e Isa 58:2 f Isa 66:3 g Jer 7:4 Mik 3:4

h Bur 10:14 Isa 42:17

 Kolam mar 2 a Isa 56:6, 7 Isa 66:20 Eze 20:40 Joe 3:17

b Isa 35:8 Isa 40:3 Isa 62:10

16

c Cha 21:33 Za 90:2 Isa 40:28 1Ti 1:17

d Wuo 15:11 Luk 1:46, 49

e 1Ru 8:27 f Za 34:18 Za 147:3 Isa 61:1 Isa 66:2

17

g Za 103:9 Mik 7:18

h Ayu 34:14, 15 i Jer 6:13 Jer 8:10

j Jer 3:14 k Jer 33:6 Hos 14:4

l Isa 49:10

18

1190 Kendo goda maler nobed pokgi. a Ubiro winjo kiwacho ni, ‘Buguru ndara, buguru ndara! Ikuru yo! b Goluru gik moko duto ma nyalo chwanyo joga e yo.’” Nimar ma e gima Ng’at Mamalo Chuth owacho, Jalo ma dak nyaka chieng’ c kendo ma nyinge ler: d “Adak ka ma ni malo kendo maler, e Gi jogo ma chunygi onyosore kendo ma chandore, Mondo aduog chuny jo ma chandore, Kendo aduog chuny jo ma onyosore. f Nimar ok abi dagigi kinde duto Kata siko gi mirima kodgi; g Nimar ka atimo kamano, to chuny dhano biro nyosore, h Kaachiel gi gik mamoko duto mangima ma ne achueyo. Mirima ne omaka nikech ne ohero timbe mag mibadhi, i Omiyo ne achwade, mi apandone wang’a, kendo ne asin kode. To ne omedo wuotho awuotha ka andhoga j ma luwo yo ma chunye dwaro. Aseneno yorene, Kata kamano abiro change, k kendo abiro taye l

1191 Abiro hoye1a kaachiel gi joge duto mokuyo.” b 19 Jehova owacho niya: “Achueyo weche mag pak.1 Ng’at modak mabor kod ng’at modak machiegni biro bedo gi kuwe mosiko. c An awuon abiro change.” 20 “To joricho chalo gi nam motugore ma ok nyal kuwe, Kendo pige oselokore mana chuodho kod yugi.” 21 Nyasacha wacho niya: “Joricho ok nobed gi kuwe.” d “Koguru matek; kik uling’! Ting’uru dwondu mana ka tung’. Huluru ne joga kethogi, e Huluru ne jood Jakobo richogi. 2 Gimanya odiechieng’ kodiechieng’, Giwacho ni gigombo ng’eyo yorena, Ka gima chon ne gin oganda ma timo gik makare Kendo ma ne ok oweyo chike mag Nyasachgi. f Gikwaya ni anyisgi chike makare, Mondo gisud machiegni gi Nyasaye: g 3 ‘Ang’o momiyo watueyo chiemo to ok ine? h Ang’o momiyo ok idew

58

57:18 1 Kata, “Abiro chule.” 57:19 1 Kata, “Achueyo olemo mar dhok.”

SULA 57 a Isa 12:1

b Isa 61:2 Ywa 1:4

c Isa 48:18

4

Ef 2:17

d Nge 13:9 Isa 3:11

 SULA 58 e Isa 1:2 Isa 31:6 Isa 59:13

5 f Isa 29:13 Eze 33:32

g Isa 1:14, 15

h Mal 3:14

 Kolam mar 2 a Law 16:29

b Jer 34:15, 16 Mik 3:2-4

6

c Jer 34:8, 9

d Nge 28:27

7 e Za 41:1 Za 112:9 Nge 19:17 Nge 22:9

f Eze 18:7, 8 Jak 2:15, 16 1Jo 3:17

8 g Nge 4:18

ISAYA 57:19–58:8 sa ma wasando ringrewa?’ a En nikech sa ma utueyo, utimo mana dwachu, Kendo usando jo ma tiyonu. b Tueyo chiemo ma utueyo kelo mana dhawo gi lwenje, Uhero goyo joweteu adhong’ gi timbeu maricho. Yo ma utueyogo miyo dwondu ok nyal chopo e polo. Be kama e kaka onego utue, Be ma e kaka ng’ato onego osand ringrene, Kokulo wiye ka lum maboyo, Kendo onindo e gunia mopedho e buch kendo? Be ma e gima uluongo ni tueyo e odiechieng’ ma Jehova oyiego? Ooyo, to ma e tueyo ma ayiego: Gonyo tonde mag richo, Gonyo tonde mag jok, c Mondo jo misando oyud yueyo, d Kendo turo jok duto; Pogo chiembu ne jo ma kech kayo, e Rwako jadhier kod jo ma sandore e uteu, Miyo ng’at ma wuotho duk nanga, f Kendo weyo loko ng’eyi ne dhano wadu. Eka ler maru biro yawore kaka ru mar piny, g

ISAYA 58:9–59:4 Kendo ubiro chango mapiyo. Timbeu makare biro telonu, To duong’ mar Jehova biro rito yo ka ng’eu. a 9 Eka ubiro luongo Jehova, to enodwoku; Ubiro ywakne mondo okonyu, kendo enowachnu niya, ‘An ka!’ Ka ugolo jok muketo ne ji Kendo uweyo siemo ji ka uyanyogi, b 10 Ka umiyo jo ma kech kayo gima un uwegi ugombo, c Kendo konyo jo ma sandore, Eka ler maru biro rieny kata e mudho, Kendo mudho maru biro bedo ka ler mar odiechieng’. d 11 Jehova biro telonu kinde duto Obiro pidhou kata mana e piny motwo; e Obiro tego chokeu, Mi unuchal ka puodho mang’ich, f Kendo ka soko ma pige ok duon ngang’. 12 Gibiro gero kuondeu ma noketh, g Ubiro gedo e wi mise ma tienge machon noketo. h Ibiro luongu ni joger ohinga momukore, i Kendo jolos yore mondo ji odagie. 13 Ka ugeng’o tiendu chieng’ Sabato mondo kik utim dwachu e odiechienga maler j

SULA 58 a Wuo 14:19 Isa 52:12

b Isa 32:6 Isa 59:3

c Rap 15:7, 8 d Za 37:5, 6 e Isa 49:10 f Isa 61:11 Jer 31:12

14

g Neh 2:5 Jer 31:38

h Isa 61:4 i Neh 6:1 Amo 9:11, 14

j Neh 13:15 Isa 56:2 Jer 17:21

 Kolam mar 2

59

a Rap 5:12-14 b Rap 32:13 c Za 105:10, 11

2

Jer 3:18

 SULA 59 d Kwa 11:23 Isa 50:2

e Za 116:1

3

f Jer 5:25 g Rap 31:16, 17 Rap 32:20 Isa 57:17 Eze 39:23 Mik 3:4

h Isa 1:15 Jer 2:34 Eze 7:23

i Jer 7:9, 10 Eze 13:8

j Jer 5:1 Eze 22:30 Mik 7:2

k Isa 30:12, 13

1192 Mi uluongo Sabato ni odiechieng’ mar mor ahinya, odiechieng’ maler mar Jehova, odiechieng’ monego omi duong’, a Kendo umiyo odiechiengno duong’, kar timo dwachu uwegi kuwacho weche manono, Eka unuyud mor mogundho kuom Jehova, Kendo anateru e piny ka moting’ore malo. b Abiro miyou pok mar Jakobo kwaru, c Nimar dho Jehova e mosewacho kamano.” Winjuru! Lwet Jehova ok chiek ma dimone reso ji, d Ite ok odinore ma dimone winjo. e To kethou e mosepogou gi Nyasachu. f Richou e mosemiyo opandonu wang’e, Kendo osetamore winjou. g Nimar lwetu opong’ mana gi remo h Kendo lith lwetu opong’ gi ketho. Miriambo e mopong’o dhou, i kendo lewu wacho gik ma ok kare. Onge ng’at ma donjo ne nyawadgi gi bura makare, j Kendo onge ng’at ma wacho adiera e od bura. Gigeno gik ma onge, k kendo giwacho gik manono.

4

1193 Gichano weche maricho e igi, kendo ginyuolo mana gik maricho. a 5 Gibutno e tong thuol ma nigi sum mager, Gichueyo od mbui. b Ng’ato ang’ata ma chamo tongegi biro tho, Kendo tong’ ka tong’ moto golo mana thuol. 6 Od mbui ma gin-go ok nyal losonegi nanga, Kendo ok gibi umore gi gik ma giloso. c Tijegi kelo mana hinyruok, Kendo lwetgi odich mana gi timbe mahundu. d 7 Tiendegi ringo timo gik maricho, Girikni chuero remb jo ma onge ketho. e Giparo mana weche maricho; Masira gi kethruok e mopong’o yoregi. f 8 Pok ging’eyo yor kuwe, Onge bura makare e yoregi. g Yoregi duto ogondore; Ng’at ma wuotho e yoregi ok nong’e kuwe. h 9 Mano e momiyo bura makare bor kodwa, Kendo tim makare pok ojukowa. Wageno yudo ler, to mudho lilo e ma waneno; Adier, wagombo neno ler to wawuotho mana e mudho mandiwa. i 10 Wamulo amula kor udi mana ka muofni; Ee, wamulogi mana ka jo ma onge wengegi. j

SULA 59 a Mik 2:1

b Ayu 8:13, 14

c Isa 57:12

11

d Jer 6:7 Mik 6:12

e Jer 22:17 Eze 9:9 Mat 23:35

f Rum 3:15-17

g Isa 5:7

12

Isa 59:15 Jer 5:1 Amo 6:12 Hab 1:4

h Jer 8:15

13 i Isa 5:30

j Rap 28:15, 29

 Kolam mar 2 a Isa 1:5 Eze 5:5, 6

b Jer 14:7 Hos 5:5

c Ezr 9:13 Neh 9:33 Dan 9:5

14

d Isa 31:6 Isa 32:6 Jer 17:13

e Jer 5:23

f Za 82:2 Hab 1:4

g Isa 5:22, 23

h Isa 48:1

i Mik 3:2

15

ISAYA 59:5-15 Wachwanyore godiechieng’ ka gima piny oyuso; Wachalo mana jo mosetho e kind jo mangima. Wasiko wang’ur mana ka dubu, Kendo waywagore malit mana ka akuru. Wageno yudo bura makare, to pok wayudo; Warito resruok, to pod en mabor kodwa. Nimar kethowa ng’eny e nyimi; a Timbewa maricho nyiso ni waseketho. b Wang’eyo kethowa duto; Richowa osiko kodwa. c Waseng’anyo mi wakwedo Jehova; Waseloko ne Nyasachwa ng’ewa. Wasechano kaka dwahiny jomoko kendo kaka dwang’any; d Wasehulo weche mag miriambo moa e chunywa. e Bura makare osegol oko, f Tim makare ochung’ gi ka mabor; g Adiera osechwanyore e laru, Kendo tim matir ok nyal donjo. Adiera oselal chuth, h Kendo ng’ato ang’ata ma weyo richo, iyako. Jehova ne oneno mano mi nosin ahinya, Nimar ne onge bura makare. i

ISAYA 59:16–60:6 16 Ne oneno ni onge ng’at ma ne inyalo kony, Kendo ne owuoro ni ne onge jathek, Omiyo, bade owuon e ma nokelo warruok, Kendo timne makare e ma ne osire. 17 Ne orwako tim makare mana kaka law akor, Kendo norwako ogudu mar warruok e wiye. a Ne orwako chulo kuor mana ka nanga b Kendo norwako kinda mana ka kandho ma onge bade. 18 Obiro chulogi kaluwore gi timbegi: c Obiro kumo jowasike, obiro chulo kuor ne jo ma kedo kode. d Kendo chulni biro yudo gima giwinjorego. 19 Gibiro luoro nying Jehova kochakore yo podho chieng’ Kendo enoyud duong’ chakre yo wuok chieng’, Nimar obiro donjo ka aora ma muomore, Nikech roho mar Jehova e ma tere. 20 Jehova wacho ni, “Jawar e nobi f Sayun, Enobi reso nyikwa Jakobo moseweyo richogi.” g 21 “To koro ma e singruok ma atimo kodgi,” h Jehova owacho. “Rohona man kuomu kaachiel gi wechena ma aseketo e dhou ok nogol e dhou, e dho nyithindu,

SULA 59 a Ef 6:17 1Th 5:8

b Rap 32:35 Za 94:1

c Ayu 34:11 Za 62:12 Jer 17:10

d Isa 1:24 Ywa 4:11 Eze 5:13

e Isa 48:17

f Isa 62:11

g Rap 30:1-3 Rum 11:26

h Rum 11:27

 Kolam mar 2  SULA 60 a Isa 51:17 Isa 52:1

b Isa 60:19, 20

c Isa 11:10

d Isa 49:23

e Fwe 21:23, 24

f Isa 49:17, 18 Isa 54:1

g Isa 49:21, 22

h Jer 33:9

i Isa 61:6 Hag 2:7, 8

j 1We 1:32, 33

k Mal 1:11

1194 kata e dho nyikwau, chakre sani kendo nyaka chieng’,” Jehova owacho. “A Jerusalem,1 a malo a irieny, nikech lerni osechopo. Duong’ mar Jehova rieny kuomi. b 2 Neuru! Mudho biro imo piny Mudho mandiwa biro umo ogendni; To Jehova biro rieny kuomi, Kendo duong’ne biro nenore kuomi. 3 Ogendni nobi e lerni, c Kendo ruodhi d nobi e lerni miwuoro. e 4 Ting’ wang’i malo mondo ing’i koni gi koni! Giduto gisechokore; gibiro iri. Yawuoti biro koa ka mabor, f Nyigi bende biro koting’gi.1g 5 E kindego ibiro bedo mamor ahinya, h Chunyi nopong’ gi ilo, Nikech ibiro kelni mwandu moa e nam; Ibiro kelni mwandu mag ogendni. i 6 Ngamia mang’eny biro pong’o pinyi, Ngamia ma chwo mowuok Midian kod Efa. j Ji duto moa Sheba nobi iri; Gibiro ting’o dhahabu kod ubani. Gibiro pako Jehova. k

60

60:1 1 Kata, “A in dhako.” 60:4 1 Kata, “kosirgi e nungo.”

1195 7 Ibiro chokni rombe duto mag Kedar. a Ibiro tiyo gi yimbe mag Nebayoth.1b Ibiro chiwgi e kendona mar misango, mi anayie kodgi, c Kendo abiro medo bidho duong’ ma oda nigo. d 8 Mago jomage ma fuyo ka boche pologo, Kendo ka akuche ma duogo e odgi? 9 Chulni biro keto genogi kuoma; e Meli mag Tarshish e motelo, Gikelo yawuoti ka gia ka mabor, f Gibiro gi fedha kod dhahabu maggi, Gibiro e nying Jehova Nyasachi, kendo e nying Ng’at Maler mar Israel, Nikech obiro miyi duong’. g 10 Welo biro gero ohinga magi, Kendo ruodhigi biro tiyoni, h Iya ne owang’ kodi, mi ne achwadi, To koro asekechi mi ang’wononi. i 11 Dho rangeyeni biro siko koyaw; j Ok nolorgi odiechieng’ kata otieno, Mondo ji okelni mwandu mag ogendni,

SULA 60 a Isa 42:11 b Cha 25:13 c Wuo 29:39, 42 Isa 56:6, 7

d Hag 2:9

13

e Isa 51:5 f Isa 60:4 Isa 66:20

g Za 149:4 Isa 52:1 Isa 55:5

h Ezr 7:27 Neh 2:7, 8 Isa 49:23

14

i Rap 30:3 Za 30:5 Isa 54:7 Isa 57:17, 18

j Fwe 21:25, 26

 Kolam mar 2 a Isa 60:3, 5 b Isa 41:11

15

c Isa 35:1, 2 d Isa 41:19 Isa 55:13

e Za 132:7

16

f Isa 62:12 g Isa 35:10 Isa 61:7 Jer 33:10, 11

h 2We 36:20, 21 Isa 49:14 Jer 30:17 Ywa 1:4

i Isa 61:6 j Isa 49:23

60:7 1 Kata, “Yimbe mag Nebayoth biro tiyoni.”

12

k Isa 49:26

17

ISAYA 60:7-17 Kendo ruodhigi e ma notelnegi. a Oganda moro amora kata pinyruoth ma ok notini biro lal nono, Kendo ibiro keth ogendnigo chuth. b Duong’ mar Lebanon nobi iri, c Yadh junipa, yath tidhar, kod yadh saipras nobi iri, d Mondo gibidh kara maler; Abiro miyo raten tienda duong’. e Yawuot jo ma ne sandi nobi iri mi ginikulre e nyimi; Jogo duto ma nochayi nokulreni, Kendo gibiro luongi ni dala mar Jehova, Ee, Sayun mar Ng’at Maler mar Israel. f Abiro miyo ibed dala man gi duong’ mosiko, Kendo ma kelo ne ji mor e tienge duto, g Kar bedo dala mojwang’, mocha, kendo ma ok lim. h Ibiro madho chag ogendni, i Ibiro dhodho thunde ruodhi; j Kendo ining’e ni an e Jehova Jaresni, Nyasach Jakobo, Jal ma nigi teko e Jawarni. k Kar mula anakel dhahabu, Kar nyinyo anakel fedha Kar yien anakel mula, Kar kite anakel nyinyo;

ISAYA 60:18–61:6 Bende, anaket kuwe obed joritni, Kendo tim makare obed jotendi. a 18 Timbe mahundu ok nowinj kendo e pinyi Kata tulo kod kethruok e tong’ magi. b Ibiro luongo ohinga magi ni Warruok, c to dho rangeyeni iniluong ni Pak. 19 Wang’ chieng’ ok nochak orienyni godiechieng’, Kendo dwe ok nochak orienyni gotieno, Nimar Jehova e ma nobedni ler mosiko, d Kendo Nyasachi nobed duong’ni maler. e 20 Wang’ chieng’i ok nopodhi, Kendo dweyi ok notho, Nikech Jehova e ma nobedni ler mosiko, f Kendo mano noyud ka ndaloni mag ywagruok oserumo. g 21 Jogi duto nobed jo makare; Ginidag e piny nyaka chieng’. Gin e bad yath ma ne apidho, Ee, ne apidhogi gi lweta awuon h mondo ayudgo duong’. i 22 Ng’at matin nobed gana, Kendo ng’at ma ok duong’ nobed oganda ma nigi teko. An Jehova, abiro miyo gino otimre piyo ka kindene ochopo.”

SULA 60 a Isa 1:26 Isa 32:1

61

b Isa 2:4 Isa 11:9 Isa 54:14 Zek 9:8

c Isa 26:1 d Za 36:9 Isa 60:1 Fwe 21:23 Fwe 22:5

e Zek 2:4, 5 f Za 27:1

2

Za 84:11

g Isa 25:8 Isa 30:19 Isa 35:10

h Isa 43:6, 7

3

i Isa 44:23

 Kolam mar 2  SULA 61 a Isa 42:1 Mat 3:16

b Mat 11:4, 5 Tic 10:37, 38

c Luk 4:17-21 Luk 7:22 Tic 26:17, 18

4

d Isa 34:8 e Isa 25:8 Mat 5:4 Luk 6:21

f Isa 60:21 g Isa 49:8 Isa 51:3

h Isa 44:26

5

Isa 58:12

i Eze 36:33, 34 j Isa 60:10 k Isa 14:1, 2 l Wuo 19:6

1196 Roho mar Jehova Wuon Loch Duto ni kuoma, a Nimar Jehova osewira mondo aland wach maber ne jo mamuol. b Oseora mondo akue chuny jo monyosore, Aland ne jo moter e tuech ni koro gin thuolo, Ayaw wenge jo motue, c Aland higa ma Jehova oyiego Kod chieng’ ma Nyasachwa chuloe kuor, d Aho chuny jo mokuyo, e Akony jo ma ywago Sayun, Amigi kondo mar maua kar buch kendo, Amigi mo ma kelo mor kar kuyo, Amigi pak kaka nanga kar chuny malit. Ibiro luonggi ni yien madongo mag tim makare, Ma Jehova nopidho mondo oyudgo duong’. f Gibiro gero kuonde ma nomukore; Gibiro chungo kuonde ma nowe, g Gibiro loso taonde ma nokethore, h Ee, kuonde ma ne ojwang’ kuom tienge mang’eny. i “Welo e ma biro kwayo kwedhu, Jo moa e pinje mamokoj nopur puotheu, kendo ginilwer mzabibu magu. k To un ibiro luongu ni jodolo mag Jehova; l

6

1197 Gibiro luongou ni jotich Nyasachwa. Ubiro chamo mwandu mag ogendni, a Kendo ubiro sungoru nikech mwandu maggi. 7 Kar yudo wich-kuot, ubiro yudo pok nyadiriyo, Kar yudo achaya gibiro mor nikech pok momigi. Adier, giniyud pok nyadiriyo e pinygi. b Ginibed gi mor mosiko. c 8 Nimar an Jehova, ahero bura makare; d Asin gi mecho kod tim ma ok kare. e Abiro miyogi pok margi. Kendo anatim kodgi singruok ma nyaka chieng’. f 9 Kothgi biro ng’ere e kind ogendni, g Kendo nyikwagi biro ng’ere e kind ji. Ng’ato ang’ata monenogi biro ng’eyogi, Ee, gining’e ni gin e oganda1 ma Jehova oguedho.” h 10 Anabed mamor ahinya kuom Jehova. Chunya duto noil kuom Nyasacha. i Nimar oserwakona warruok ka law; j Oserwakona tim makare ka kandho, Mana kaka wuon kisera morwako kilemba kaka mar jadolo, k Kendo kaka miaha mobidhore gi gige dusruok. 61:9 1 Kata, “kodhi.”

SULA 61 a Isa 23:17, 18 Isa 60:5, 7

b Zek 9:12 c Isa 35:10 d Rap 32:4 Za 33:5 Za 37:28

e Nge 6:16-19 f Isa 55:3 Jer 32:40

g Zek 8:13 h Isa 65:23 i Isa 65:13 j Isa 52:1 Fwe 21:2

k Wuo 28:39, 41

 Kolam mar 2 a Isa 45:8 Isa 62:1

b Isa 58:11 Isa 60:18 Isa 62:7

 SULA 62 c Za 102:13 Zek 2:12

d Isa 1:26 e Isa 51:5 f Isa 54:1 Isa 60:1

g Isa 49:23 Isa 60:11

h Jer 33:16 i Isa 49:14 Isa 54:6

j Isa 32:14 k Za 149:4 Zef 3:17

ISAYA 61:7–62:4 11 Mana kaka lowo miyo gik moko twi, Kendo kaka kodhi mopidhi e puodho twi, E kaka Jehova Wuon Loch Duto Miyo tim makare a kod pak twi b e nyim ogendni duto. Nikech ahero Sayun ahinya, ok abi ling’, c Nikech ahero Jerusalem ahinya, ok abi yueyo Nyaka chieng’ ma timne makare biro golo ler ma rieny d Kendo resruokne oliel kaka taya. e 2 “Ogendni biro neno timni makare, A Jerusalem,1f Kendo ruodhi duto none duong’ mosemiyi. g Ibiro luongi gi nying manyien, h Nying ma dho Jehova owuon biro wacho. 3 Inibed kaka osimbo maber e lwet Jehova, Kilemba mar ruoth e lwet Nyasachi. 4 Ok nochak oluongi kendo ni dhako mojwang’, i Kendo pinyi ok noluong kendo ni piny mowe. j To ibiro luongi ni Dhako ma Ahero, k Kendo pinyi ibiro luong ni Dhako Mosekendi. Nimar Jehova biro heri ahinya, Kendo pinyi biro chalo kaka dhako mosekendi.

62

62:2 1 Kata, “A in dhako.”

ISAYA 62:5–63:4 5 Mana kaka wuoyi kendo nyako ma silili, E kaka jo modak e pinyi1 biro kendi. Mana kaka wuon kisera mor koyudo miaha, E kaka Nyasachi biro mor koyudi. a 6 A Jerusalem, aseketo jorit e wi ohinga magi. Ok onego giling’ odiechieng’ gotieno duto. Un jo ma luongo nying Jehova Kik uyue, 7 Kendo kik uwe oyue nyaka chop ogur Jerusalem motegno, Adier, nyaka chop omi piny duto opake.” b 8 Jehova osekuong’ore gi bade ma korachwich, lwete ma nigi teko: “Ok anachak ami wasiki chambi mondo gicham, Bende, ok anawe jo moa e pinje mamoko omadh divai mari manyien ma isetiyone matek. c 9 To jo mosekeyo e ma biro chamo chambgi, kendo ginipak Jehova; Jo mosepono mzabibu biro madho divaigi e laruna maler.” d 10 Kadhuru, kadhuru e dho rangeye. Losuru ne ji yo. e Buguru, buguru lowo e ndara. Goluru kite. f Ting’uru bendera mondo ji one. g 11 Ne! Jehova oselando 62:5 1 Kata, “E kaka yawuoti.”

SULA 62 a Isa 65:18, 19 Jer 32:41

b Isa 61:11 Jer 33:9 Zef 3:19, 20

c Rap 28:49-51 Jer 5:17

12

d Rap 14:23 Isa 65:21, 22

e Isa 40:3 Isa 48:20

63

f Isa 57:14

g Ezr 1:1, 3 Isa 11:12 Isa 49:22

 Kolam mar 2 a Zek 9:9 Mat 21:5 Joh 12:15

b Isa 40:9, 10 Fwe 22:12

2

c Za 107:2, 3

3 d Isa 54:7

 SULA 63 e Amo 1:12

f Za 137:7 Isa 34:5, 6

g Joe 3:13 Fwe 14:19, 20 Fwe 19:15

4 h Isa 34:2

i Isa 34:8 Isa 35:4 Isa 61:1, 2

1198 nyaka e tung’ piny niya: “Wach ne nyar Sayun, ‘Ne! Resruokni chiegni. a Ne! Enobi gi pok, Kendo gik mobiro chulo ji nie nyime.’” b Ibiro luonggi ni oganda maler, jo ma Jehova osewaro, c Kendo ibiro luongi ni Ng’at ma Ji Dwaro, Dala ma Ok Ojwang’. d Mano ng’a ma biro koa Bozra e e piny Edom, f Korwakore gi lewni ma rangigi rieny?1 Orwako lewni mabeyo ahinya, Kendo obiro gi teko mang’eny. “En an, Jal ma wacho gik makare, Jal ma nigi teko mar reso ji.” Ang’o momiyo lepi kwar, Mana ka lep ng’at ma nyono mzabibu? g “Asenyono mzabibu kenda e kar bicho. Onge ng’ato ang’ata ma ne ni koda. Ne anyonogi ka akecho, Adier, ne anyonogi ka an gi mirima mager. h Rembgi ne okirore e lepa, Kendo lepa duto notimo remo. Asechano odiechieng’ ma abiro chuloe kuor, i Kendo higa mar waro joga osechopo.

63:1 1 Kata nyalo bedo, “lewni makwar.”

1199 5 Ne arango ng’at ma dikonya, to ne ok ayudo; Ne awuoro ni ne onge ng’at ma nochiwore konya. Kuom mano, bada awuon e ma nomiyo alocho, a Kendo mirimba mang’eny e ma nojiwa. 6 Ne anyono ji piny ka akecho, Ne amiyo gimer gi mirimba b Mi ne aolo rembgi piny e lowo.” 7 Anahul tije mag Jehova ma nyiso herane mosiko, Anapak tije madongo mag Jehova, Nimar Jehova osetimonwa gik mabeyo, c Osetimo gik mabeyo ne od Israel, Osetimo kamano nikech ong’won kendo herane osiko. 8 Nikech nowacho niya: “Jogi gin joga adier, gin yawuota ma ok nyal wuonda.” d Kuom mano, nobedo Jawargi. e 9 Chunye ne chandore e kinde ma ne gichandore. f Kendo jaotene1 ne oresogi. g Nowarogi nikech nokechogi kendo noherogi, h E ndalo machon, ne ochungogi mi oting’ogi ndalo duto. i 10 To ne ging’anyo j mi gi63:9 1 Kata, “malaika ma noa e nyime.”

SULA 63 a Isa 51:9 Isa 52:10 Isa 59:16

b Jer 25:15, 16 c Za 78:12

11

Za 105:5

d Wuo 24:7 e Wuo 14:30 f Wuo 3:7 g Wuo 14:19 Wuo 23:20

h Rap 7:8

12

i Wuo 19:4 Rap 1:31

j Rap 9:7

 Kolam mar 2 a Tic 7:51 Ef 4:30

13

b Law 26:14, 17 Rap 28:63

c Jer 21:5 d Wuo 14:30 Isa 51:10

14

e Za 77:20 f Kwa 11:16, 17 g Wuo 6:1, 6 Wuo 15:16

h Wuo 14:21, 22 i Wuo 9:15, 16 Wuo 14:17 Rum 9:17

j Jos 22:4 k 2Sa 7:23 Neh 9:10

l Jer 31:20 m Rap 4:31 Neh 9:17

15

ISAYA 63:5-15 miyo rohone maler okuyo. a Ne olokore jasikgi, b Kendo nokedo kodgi en owuon. c Ne giparo ndalo machon, Ndalo mag Musa jatichne niya: “Ere Jal ma noresogi e nam d gi jokwath ma ne kwayo joge? e Ere Jal ma ne oketo rohone maler kuome, f Jal ma nomiyo bade ma nigi duong’ osiro bad Musa ma korachwich, g Jal ma nobaro pi e nyimgi, h Mondo nyinge oyud duong’ ma nyaka chieng’, i Jal ma nomiyo giwuotho e nam matut, Ka giwuotho ma ok gichwanyore, Mana ka faras ma wuotho e pap? Mana kaka jamni ma ridore e hoho, Roho mar Jehova nomiyogi yueyo.” j Mano e kaka ne itayo jogi, Mondo nyingi oyud duong’. k Ng’i ane piny ka in e polo Ka in ka maler ma idakie, kendo ma nigi duong’. Ere tekoni kod kinda ma ne in-go chon? Ere herani matut l kod ng’wononi m ma ne inyisowa chon?

ISAYA 63:16–64:8 Kidoni mabeyogo ogeng’orena. 16 In e Wuonwa; a Kata obedo ni Ibrahim ok ong’eyowa, Israel bende ok ong’eyowa, To in, A Jehova, in e Wuonwa. Jawarwa ma nyaka nene e nyingi. b 17 A Jehova, ang’o momiyo isemiyo wabalo mi waweyo yoreni? Ang’o momiyo isemiyo chunywa obedo matek mondo kik waluori? c Duogi nikech hera miherogo jotichni, Dhoudigo gin mwanduni iwuon. d 18 Ne en mar jogi maler mana kuom ndalo manok. Jowasikwa osenyono kari maler. e 19 Kuom ndalo mang’eny, osekwanwa ka jo ma ok nie bwo loch mari, Ka jo ma pok oluong gi nyingi. Mad ibar polo kendo ilor piny, Mondo gode oyiengni nikech in, 2 Mana kaka mach wang’o oswekle, Kendo majno yienyo pi e kendo; E kaka wasiki biro ng’eyo nyingi, Kendo ogendni biro kirni e nyimi! 3 Ka ne itimo honni ma ne ok wapar ni wanyalo neno, f

64

SULA 63 a Wuo 4:22

4 b Isa 41:14

c Isa 6:10

d Za 74:2

5

Za 80:14, 15

e 2We 36:19 Isa 64:11 Ywa 1:10

 SULA 64 f Wuo 34:10

 Kolam mar 2 a Hab 3:6

6 b Za 130:6-8 Isa 25:9 Mik 7:7 1Ko 2:9

c Zef 2:3 Tic 10:34, 35

d Isa 1:21 Isa 63:10

7

e Law 12:2 Law 15:20

f Rap 31:17 Isa 57:17

8 g Isa 63:16

h Isa 29:16 Isa 45:9 Jer 18:6

1200 Ne ilor piny mi gode okirni e nyimi. a Nimar chakre chon onge ng’at mosewinjo Kata moseneno Nyasaye moro amora mak mana in, Nyasaye ma rito jo mogeno kuome, b Isebiro mondo ikony jo ma timo gik makare gi mor, c Jogo ma pari kendo ma luwo yoreni. Ne! Mirima nomaki, to wan pod ne watimo mana richo, d Ne watimo kamano kuom kinde malach. Be koro diwarwa adier? Waduto wasebedo ka ng’at ma ok ler, Kendo timbewa duto makare chalo mana gi otamba ma dhako osedhigo e dwe. e Waduto wabiro ner ka oboke, Kendo richowa biro kwadhowa mana ka yamo. Onge ng’ato ang’ata ma luongo nyingi, Onge ng’at ma oseikore padore kuomi, Nimar isepandonwa wang’i, f Kendo isemiyo walal nono nikech richowa. To koro A Jehova, in e Wuonwa. g Wan e lop agulu, to in e Jachue-Agulni; h Kendo waduto wan tich lweti.

1201 9 A Jehova, kik ibed gi mirima mager kodwa, a Kendo kik ipar richowa nyaka chieng’. Rangwa, wasayi, nimar wan jogi. 10 Mier magi maler oselokore thim. Sayun koro chalo mana gi thim, To Jerusalem osedong’ gunda. b 11 Odwa ma ne ler kendo ma ne nigi duong’, Ka ma kwerewa ne pakie, Osewang’ gi mach, c Kendo giwa duto ma ne wageno osekethore. 12 A Jehova, be ibiro pandonwa apanda wang’i nyaka chieng’? Be ibiro mana ling’ kendo weyowa mondo wasandre malit kamano? d “Aseweyo mondo jo ma ne ok penj wachna omanya; Aseweyo mondo jo ma ne ok manya oyuda. e Ne awacho ni, ‘An ka, An ka!’ ne oganda ma ne ok luong nyinga. f 2 Aseyaro bedena odiechieng’ mangima ka ahombo jo ma wigi tek, g Jo ma wuotho e yore ma ok kare, h Ma luwo mana pachgi giwegi; i 3 Oganda ma timo richo e wang’a pile, j Gichiwo misengni e puothe k ka giwang’o mi-

65

SULA 64 a Za 74:1 Za 79:5

4

b Za 79:1 Ywa 1:4 Ywa 5:18 Mik 3:12

c 2We 36:17, 19 Jer 52:12, 13

d Za 74:10, 11 Zek 1:12

5

 SULA 65 e Isa 55:6, 7

f Rum 10:20, 21

g Rap 31:27 Neh 9:29 Zek 7:11

6

h Isa 59:7, 8 Jer 35:15

i Jer 5:23

7

j 2Ru 17:16, 17 Jer 32:29

k Isa 1:29 Isa 66:17

 Kolam mar 2 a Kwa 19:16

b Law 11:7, 8 Isa 66:17

c Rap 14:3

d Za 50:3, 21 Jer 16:18 Eze 11:21

8

ISAYA 64:9–65:8 sengni e kendo molos gi matafari. Gibet e liete, a Gibuto kuonde mopondo1 otieno mangima, Ka gichamo ring anguro, b Kendo agulni maggi opong’ gi chiemo ma ok ler. c Giwacho ne jomoko ni, ‘Kik usud butwa; kik umulwa, Nimar waler moloyou.’1 Gin yiro ma thung’o uma, kendo mach maliel odiechieng’ duto. Neuru! Osendik wachno e nyima; Ok abi ling’ aling’a, Abiro kumogi, d Anakumgi1 kaluwore gi richogi Ee, anakumgi nikech richogi kaachiel gi richo kweregi,” e Jehova owacho. “Nikech gisewang’o misengni e gode madongo Kendo gisekweda e gode matindo, f Mokwongo, abiro miyogi kum monego giyudi.” Ma e gima Jehova owacho: “Mana kaka olemo mabeyo milosogo divai nyalo yudore e saga midwaro witi, Mi ng’ato wach ni, ‘Kik

e Wuo 20:4, 5 Law 26:39

f 1Ru 22:41, 43 2Ru 12:3

65:4 1 Kata nyalo bedo, “Gipondo e kiche.” 65:5 1 Kata nyalo bedo, “Nimar wanyalo miyo ubed maler.” 65:6 1 Kata, “Anachulgi.”

ISAYA 65:9-18 iwit sagano nimar oting’o moko mabeyo,’ E kaka abiro timo ne jotichna; Ok anakethgi giduto. a 9 Anami koth Jakobo moro owuogi Kendo Juda nogol ng’at ma biro kawo godena kaka mwandune; b Joga ma ayiero biro kawe, Kendo jotichna biro dak kuno. c 10 Joga ma manya Biro kwayo rombegi e lege mag Sharon d Kendo jambgi biro yueyo e Hoho mar Akor. e 11 To un, un e kind jo ma osejwang’o Jehova, f Jo ma wigi osewil gi goda maler, g Jo ma pedho mesa ne nyasach Hawi Maber, Kendo ma pong’o divai e okombe ne nyasaye ma chano kinde mabiro. 12 Abiro ketou e lwet ligangla, h Mi uduto ubiro kuloru mondo onegu, i Nikech ne aluongou to ne ok udwoka, Ne awuoyo kodu to ne udagi winja; j Ne usiko utimo gik maricho e wang’a, Kuyiero mana gik ma ne osina.” k 13 Omiyo, Jehova Wuon Loch Duto wacho kama: “Neuru! Jotichna biro chiemo, to un kech biro kayou. l

SULA 65 a Jer 30:11 Amo 9:8

b Isa 60:21 Eze 37:21 Oba 17

c Isa 61:7

14

Zef 3:20

d Isa 33:9 e Jos 7:24 Hos 2:15

f Isa 1:4

15

g 2We 28:24 2We 34:25

h Law 26:25 Eze 6:13

i Eze 9:6 j 2We 36:15, 16

16

k Isa 66:3 l Za 37:19, 25 Amo 8:11

 Kolam mar 2 a Isa 49:10 b Isa 66:14 c Isa 66:5

17

d Isa 62:2 Jer 33:16

e Rap 6:13 f Isa 12:1 Jer 31:12 Zef 3:14, 15

g Ezr 5:2 Isa 51:16 Isa 66:22 2Pe 3:13

h Fwe 21:1, 4

18

1202 Neuru! Jotichna biro metho, a to un riyo biro loyou. Neuru! Jotichna biro mor, b to un ubiro yudo wich-kuot. c Neuru! Jotichna biro kok gi mor nikech chunygi okuwe, To un ubiro ywagoru nikech chuny malit Ubiro goyo nduru nikech nyosruok mar chuny. Kusetho, joga ma aseyiero biro tiyo gi nyingu sa ma gikuong’o ng’ato, Jehova Wuon Loch Duto biro negou uduto, To obiro luongo jotichne gi nying machielo; d Kamano, ng’ato ang’ata ma dwaro yudo gueth e piny Ibiro guedhe gi Nyasaye ma ja adiera, Kendo ng’ato ang’ata ma kuong’ore e piny Biro kuong’ore gi nying Nyasaye ma ja adiera. e Nikech wich biro wil gi chandruoge machon; Ginilal nono e wang’a. f Neuru! Achueyo polo manyien gi piny manyien; g Ji ok nopar gik machon, Bende, gigo ok nochand chunygi kendo. h Kuom mano, beduru mamor kendo moil nyaka chieng’ nikech gik ma achueyo. Nimar, achueyo Jerusalem mondo obed dala ma kelo mor

1203 Kendo achueyo joge mondo okel ilo. a 19 Anabed mamor nikech Jerusalem, kendo anabed moil nikech joga; b Ok nowinj kendo jo ma ywak kata ma ywagore e iye.” c 20 “Onge nyathi ma biro dak mana kuom ndalo matin, Kata jaduong’ moti ma ok bi chopo ndalone. Nikech ng’ato ang’ata ma biro tho ka hike mia achiel ibiro kwan mana ka wuoyi matin, To ibiro kuong’ jaricho kata obedo ni ojahigni mia achiel.1 21 Gibiro gero ute kendo ginidagie, d Gibiro pidho puothe mzabibu kendo chamo olembegi. e 22 Ok giniger ute mondo jomamoko e modagie, Kendo ok ginipur mondo jomoko nono e mocham. Nimar ndalo mag joga nobed mana ka ndalo mag yien, f Kendo joga moyier nobed mamor gi tich lwetegi. 23 Ok giniti matek kayiem nono, g Kata nyuolo nyithindo mondo one masira, Nikech ginibed kodhi ma Jehova oguedho, h Kaachiel gi nyikwagi. i 65:20 1 Kata nyalo bedo, “Ng’at motho ka pok hike oromo mia achiel ibiro kwan ka ng’at mokuong’.”

SULA 65 a Isa 51:11 b Isa 62:4 Jer 32:41

c Isa 25:8 Jer 31:12

d Jer 31:4

e Isa 62:8 Amo 9:14

f Za 92:12-14

g Law 26:3-5 Rap 28:4

h Isa 61:9

i Isa 66:22

 Kolam mar 2 a Isa 35:9 Hos 2:18

b Isa 2:3, 4 Isa 11:6-9 Mik 4:2

 SULA 66 c Mat 5:34, 35

d 2We 6:18 Tic 17:24

e 1We 28:2 Tic 7:48-50

f Isa 40:26

g 2Ru 22:18, 19 Luk 18:14

h Isa 1:11

i Law 11:27

j Rap 14:8

k Law 2:1, 2

ISAYA 65:19–66:3 24 Anadwokgi kata ka pok giluonga; Anawinjgi kata ka pok giwuoyo. 25 Ondiek gi nyarombo biro kwayo kanyachiel, Sibuor nocham lum mana ka ruath, a Kendo thuol nocham lowo. Ok ginihiny ng’ato kata ketho gimoro amora e goda duto maler,” b Jehova owacho. Ma e gima Jehova wacho: “Polo e kom-lochna, to piny e raten tienda. c Koro, unyalo gerona ot machal nade, d Kendo ere ka ma anyalo yueyoe?” e 2 Jehova owacho ni, “Lweta e mosechueyo gigi duto, Kendo gisebedoe nikech ne achueyogi. f Abiro ng’iyo ng’at ma bolore, Ma chunye onyosore, kendo ma tetni kowinjo wachna. g 3 Ng’at ma yang’o ruath chal gi ng’at ma nego dhano wadgi. h Ng’at ma chiwo rombo chal gi ng’at ma turo ng’ut guok. i Ng’at ma chiwo mich moro chal gi ng’at ma chiwo remb anguro! j Ng’at ma wang’o ubani mar rapar k chal gi ng’at

66

ISAYA 66:4-13 ma guedho nyawadgi gi weche juok.1a Giseyiero yoregi giwegi, Kendo gihero mana timo timbe modwanyore. 4 Abiro yiero kaka nakumgi, b Abiro kelonegi mana gik ma giluoro. Nikech ka ne aluongogi, onge ng’at ma nodwoko; Ka ne awuoyo kodgi, onge ng’at ma ne winja. c Ne gitimo mana gik maricho e wang’a, Kendo ne giyiero timo gik ma osina.” d 5 Winjuru gima Jehova wacho un jo ma tetni kowinjo wachne: “Oweteu mosin kodu kendo moseriembou nikech uhero nyinga, wacho ni, ‘Jehova mondo oyud duong’!’ e Obiro fwenyorenu mi nokelnu mor, To gin e ma giniyud wich-kuot.” f 6 Winjuru! Tulo omuoch e dala, koko winjore e hekalu! En dwond Jehova ma kumo wasike gi kum mowinjore kodgi. 7 Ne onyuolo nyathi ka pok muoch okaye. g Ne onyuolo wuoyi ka pok owinjo rem moro amora. 8 En ng’ano mosewinjo wach ma kama? 66:3 1 Kata nyalo bedo, “ng’at ma pako sanamu.”

SULA 66 a Isa 1:13

b Rap 28:15

c Jer 7:13

9 d 2Ru 21:9 Isa 65:3

e Isa 5:18, 19 Isa 29:13

10

f Isa 65:13, 14 Jer 17:13, 18

11 g Isa 54:1

 Kolam mar 2 a Za 137:6

12 b Isa 44:23

c Isa 9:7

d Isa 60:3 Hag 2:7

e Isa 51:3

13

1204 En ng’ano moseneno gima kama? Be inyalo nyuol piny gi odiechieng’ achiel? Be inyalo nyuol oganda duto dichiel? Kata kamano, Sayun ne onyuolo nyithinde mapiyo bang’ winjo ka muoch kaye. Jehova penjo niya: “Be dawe sa ma dhako nyuolie ochopi mak amiye teko mar nyuol?” “Be dadin iye to an e ma amiye teko mar nyuol?” Nyasachu penjo kamano. Un duto muhero Jerusalem, a beduru mamor kendo moil kode. b Adier, beduru gi ilo nikech en, un duto ma yande uywage, Nimar ubiro dhodho thundene ma hoyou, mi uyieng’, Adier, ubiro yieng’ kendo ubiro bedo mamor nikech osemiye duong’ ahinya. Ma e gima Jehova owacho: “Abiro miyo obed gi kuwe mana ka aora, c Kod duong’ mar ogendni ka aora mopong’. d Unubed mamor mana ka nyathi ma idhodho, Miting’o e gok, kendo mipiro e chong. Mana kaka miyo hoyo nyathine, E kaka an bende abiro hoyou; e

1205 Jerusalem nomi ubed gi chuny mokuwe. a 14 Chunyu biro bedo mamor ahinya kuneno mano, Dendu1 nobed maber mana ka lum mang’ich. Jotich Jehova biro neno lwete,2 To wasike biro neno mirimbe.” b 15 “Nimar Jehova nobi ka mach, c Kendo gechene nobi ka yamo mager, d Mondo ochul kuor ka en gi mirima, Kendo okwer ji gi mach ma kakni. e 16 Jehova biro yalo buch dhano gi mach, Ee, obiro yalo ji duto gi ligangla; Kamano, jo ma Jehova onego biro bedo mang’eny.” 17 Jehova owacho kama: “Ji duto ma pwodhore kendo bedo maler mondo gidonj e puothe1 f mondo gichung’ e tok ng’at man diere, ka gichamo anguro, g gi oyieyo, h kaachiel gi gik mamoko ma ok ler, ibiro tiekgi kanyachiel. 18 To nikech ang’eyo tijegi kaachiel gi gik manie pachgi, abiro choko ji moa e ogendni duto kod jo ma wacho dhok mopogore opogore mondo gibi gine duong’na maler.” 19 “Anaket ranyisi e kindgi, mi anaor jogi moko 66:14 1 Kata, “Chokeu.” 2 Kata, “tekone.” 66:17 1 Tiende ni, puothe ma nowal ne lamo nyiseche manono.

SULA 66 a Isa 44:28 Isa 65:18, 19

b Isa 59:18

c Rap 4:24

d Za 50:3 Jer 25:32, 33

e 2Th 1:7, 8

f Isa 1:29 Isa 65:3

g Law 11:7, 8 Isa 65:4

h Law 11:29

 Kolam mar 2 a Isa 60:3 Mal 1:11

b Cha 10:4

c Cha 10:6, 13

d Cha 10:2 Eze 27:12, 13

e Rap 30:1-3 Isa 11:16 Isa 43:6 Isa 60:4, 9

f Isa 65:17, 18 2Pe 3:13 Fwe 21:1

g Isa 65:23 Jer 31:35, 36

h Za 86:9 Zek 14:16 Mal 1:11

i Isa 34:10 Mat 25:41 Mar 9:47, 48 2Th 1:9

ISAYA 66:14-24 motony ir ogendni ma pok owinjo humba kendo neno duong’na maler, kendo gibiro lando duong’na e kind ogendnigo. a Ogendnigo gin Tarshish, b Pul, Lud, c jogo ma ywayo atung’, Tubal, Javan, d kaachiel gi chulni man mabor ahinya. 20 Gibiro kelo jou duto ma gigolo e kind ogendni e kaka mich ne Jehova. Gibiro kelogi nyaka e goda maler, e Jerusalem ka jomoko oidho farese, to moko oidho geche mag lweny, geche mamoko, punde, ngamia ma ringo,” Jehova owacho mano. “Gibiro kelogi mana kaka Jo-Israel keloga mich e tewni maler ne Jehova e ode.” 21 “Moko kuomgi anami tij dolo, to moko anami tij Jo-Lawi,” Jehova owacho. 22 “Mana kaka polo manyien kod piny manyien f ma achueyo biro siko e nyima kinde duto, e kaka kothu kod nyingu bende nosiki,” g Jehova owacho. 23 “Kochakore dwe manyien nyaka e dwe manyien, kendo sabato nyaka sabato, Ji duto nobi mi ginikulre e nyima,” h Jehova owacho. 24 “Giniwuog oko mondo ging’i ringre jo ma nong’anyona; Kudni ma chamogi ok bi tho, Kendo mach ma wang’ogi ok bi tho, i Mi ginibed gik ma ji duto osin-go.”

J E RE M IA WECHE MANTIE

1 Iketo Jeremia janabi (1-10) Fweny mar yadh lozi (11, 12) Fweny mar agulu ma yienyo (13-16) Ijiwo Jeremia ne tich (17-19) 2 Israel weyo Jehova mondo giluw nyiseche manono (1-37) Israel chalo gi mzabibu marach (21) Lepe omienore gi remo (34) 3 Okang’ ma Israel ne oseng’anyogo ne Nyasaye (1-5) Israel gi Juda noterore (6-11) Ijiwo Israel gi Juda mondo olokre (12-25) 4 Lokruok kelo gueth (1-4) Masira nobi koa yo nyandwat (5-18) Jeremia winjo malit nikech masira ma biro (19-31) 5 Ji tamore winjo puonj mag Jehova (1-13) Ikumo ji to ok tiekgi chuth (14-19) Jehova nyiso ji kethogi (20-31) 6 Jerusalem ochiegni monji (1-9) Mirima ma Jehova nigo kuom Jerusalem (10-21) Giwacho ni “Kuwe nitie!” to kuwe onge (14) Monj mager biro koa yo nyandwat (22-26) Jeremia bedo kaka janon chuma (27-30) 7 Ji wuondore ni gigeno hekalu mar Jehova (1-11) Hekalu ne dhi bedo kaka Shilo (12-15) Nyasaye kwedo kit lamo mag joge (16-34)

Ji lamo “Ruoth ma Dhako mar Polo” (18) Chiwo nyithindo kaka misengni e Hinom (31) 8 Ji dok e yore ma ji mang’eny luwo (1-7) Ere rieko ma gin-go ka gionge wach Jehova? (8-17) Jeremia ywagore nikech chandruok mar Juda (18-22) “Donge mo mar balsam nitie Gilead, koso?” (22) 9 Jeremia okuyo ahinya (1-3a) Jehova nyiso ketho mag Juda (3b-16) Iywago Juda (17-22) Sungruok nikech ng’eyo Jehova (23-26) 10 Nyiseche mag ogendni kod Nyasaye mangima (1-16) Kethruok kod tuech mochomo ji (17, 18) Jeremia ywagore (19-22) Lamo mar Jeremia (23-25) Dhano onge gi teko mar chiko ondamone (23) 11 Juda ketho singruokne gi Nyasaye (1-17) Nyisechegi ng’eny mana ka miechgi (13) Jeremia chalo gi rombo mitero kar yieng’o (18-20) Ikwedo Jeremia gi jothurgi (21-23) 12 Jeremia ywagore (1-4) Jehova dwoke (5-17) 13 Msip mar kitani mokethore (1-11) Ibiro to agulni mag divai (12-14) 1206

1207

14

15

16

17

18

19

20

Juda ma toke tek itero e tuech (15-27) “Be Ja-Kush nyalo loko pien dende?” (23) Oro, kech, kod ligangla (1-12) Ikwedo jonabi mag miriambo (13-18) Jeremia yie ni ji osetimo richo (19-22) Jehova ok bi loko bura moseng’ado (1-9) Jeremia ywagore (10) Jehova dwoke (11-14) Lamo mar Jeremia (15-18) Chunye mor chamo wach Nyasaye (16) Jehova tego Jeremia (19-21) Jeremia ok onego okendi, oywagi, kata timo nyasi (1-9) Ikumo ji, kae to idwokogi (10-21) Richo Juda ogurore (1-4) Gueth mag geno Jehova (5-8) Chuny motimo wuond (9-11) Jehova, geno mar Israel (12, 13) Lamo mar Jeremia (14-18) Rito odiechieng’ mowal mar Sabato (19-27) Lowo e lwet jachue-agulni (1-12) Jehova loko ng’eye ne Jo-Israel (13-17) Ichano gima rach ne Jeremia; osayo (18-23) Inyiso Jeremia mondo oto agulu (1-15) Chiwo nyithindo kaka misengni ne Baal (5) Pashur goyo Jeremia (1-6) Jeremia ok nyal weyo lendo (7-13) Wach Nyasaye chalo gi mach (9) Jehova chalo gi jalweny ma ratego (11)

JEREMIA Weche Mantie

Jeremia ywagore (14-18) 21 Jehova tamore kwayo mar Zedekia (1-7) Ji oyier ngima kata tho (8-14) 22 Bura ming’ado ne ruodhi maricho (1-30) Bura ming’ado ne Shalum (10-12) Bura ming’ado ne Jehoyakim (13-23) Bura ming’ado ne Konia (24-30) 23 Jokwath mabeyo gi maricho (1-4) Kuwe e bwo “bad yath makare” (5-8) Ikwedo jonabi mag miriambo (9-32) “Ting’ mapek” mar Jehova (33-40) 24 Olemb ng’owo mabeyo gi maricho (1-10) 25 Jehova yware gi ogendni (1-38) Ogendni biro tiyo ne Babulon kuom higni 70 (11) Okombe moting’o divai mar mirimb Nyasaye (15) Masira landore kuom ogendni duto (32) Jo ma Jehova onego (33) 26 Ji dwaro nego Jeremia (1-15) Jeremia tony (16-19) Ihulo weche mag janabi Mika nokoro (18) Janabi Urija (20-24) 27 Jok mar Babulon (1-11) Inyiso Zedekia obolre ne Babulon (12-22) 28 Jeremia gi Hanania janabi mar miriambo (1-17) 29 Barup Jeremia ne jo ma nie tuech Babulon (1-23)

JEREMIA Weche Mantie

30 31

32

33

34

35 36

37

38

Israel dhi duogo bang’ higni 70 (10) Ote ne Shemaya (24-32) Isingo ne ji ni ibiro duokgi mi changgi (1-24) Jo-Israel modong’ biro dak e pinyno kendo (1-30) Rahel ywago nyithinde (15) Singruok manyien (31-40) Jeremia ng’iewo puodho (1-15) Lamo mar Jeremia (16-25) Jehova dwoko (26-44) Isingo ne ji ni ibiro duokgi (1-13) Kuwe e bwo “bad yath moro makare” (14-16) Singruok mitimo gi Daudi kod jodolo (17-26) Singruok moket kuom odiechieng’ gi otieno (20) Ote mag kum ne Zedekia (1-7) Iketho singruok mar gonyo wasumbni (8-22) Jo-Rekab keto ranyis maber mar luwo chik (1-19) Jeremia wacho weche mindiko e buk midolo (1-7) Baruk somo weche manie buk modol gi dwol maduong’ (8-19) Jehoyakim wang’o buk modolno (20-26) Indiko weche e buk modol machielo (27-32) Jo-Kaldea a mana kuom kinde matin (1-10) Itueyo Jeremia (11-16) Zedekia romo gi Jeremia (17-21) Imiyo Jeremia makate (21) Iwito Jeremia e bugo (1-6) Ebed-melek reso Jeremia (7-13) Jeremia kwayo Zedekia mondo ochiwre e lwet ruodh Babulon (14-28)

1208

39 Jerusalem podho (1-10) Zedekia ringo kae to imake (4-7) Jeremia ibiro rit maber (11-14) Ebed-melek biro tony (15-18) 40 Nebuzaradan gonyo Jeremia (1-6) Iketo Gedalia oloch e wi piny (7-12) Ichano nek mar Gedalia (13-16) 41 Ishmael nego Gedalia (1-10) Johanan riembo Ishmael (11-18) 42 Ji kwayo Jeremia openj Nyasaye gima onego gitim (1-6) Jehova dwokogi niya: “Kik udhi e piny Misri” (7-22) 43 Ji ng’anyo kendo gidhi Misri (1-7) Wach Jehova ne Jeremia e Misri (8-13) 44 Ikoro masira ma dhi yudo Jo-Yahudi man Misri (1-14) Ji tamore winjo siem mar Nyasaye (15-30) Ji lamo “Ruoth ma Dhako mar Polo” (17-19) 45 Wach Jehova ne Baruk (1-5) 46 Wach mokor e wi Misri (1-26) Nebukadneza biro loyo Misri (13, 26) Gik misingo ne Israel (27, 28) 47 Wach mokor e wi Filistia (1-7) 48 Wach mokor e wi Moab (1-47) 49 Wach mokor e wi Amon (1-6) Wach mokor e wi Edom (7-22) Edom ok nochak obed oganda (17, 18) Wach mokor e wi Damaski (23-27) Wach mokor e wi Kedar kod Hazor (28-33) Wach mokor e wi Elam (34-39) 50 Wach mokor e wi Babulon (1-46) Ringuru ua Babulon (8)

1209

JEREMIA Weche Mantie –1:11

Ibiro duok Israel (17-19) Iduono pige mag Babulon (38) Ji ok nodag e piny Babulon (39, 40)

52 Zedekia ng’ayo ne Jo-Babulon (1-3) Nebukadneza monjo Jerusalem (4-11) Iketho dala maduong’ kod hekalu (12-23) Itero ji e tuech Babulon (24-30) Igonyo Jehoyakin e tuech (31-34)

51 Wach mokor e wi Babulon (1-64) Babulon nopodh apoya e lwet Jo-Media (8-12) Iwito buk e Aora Yufrate (59-64)

e weche Jere1 Magi mia1 wuod Hilkia, achiel

kuom jodolo ma nodak Anathoth a e piny Benjamin. 2 Wach Jehova nobirone e higa mar 13 ma Ruoth Josia b wuod Amon c ne locho e wi Juda. 3 Wachno nobirone bende e ndalo loch Jehoyakim d wuod Josia ruodh Juda, nyaka e giko loch Zedekia e wuod Josia ruodh Juda e higa mar 11 mar lochne, nyaka kinde ma Jerusalem noter e tuech e dwe mar abich. f 4 Wach Jehova ne obirona niya: 5 “Ka ne pok achueyi e ich, ne aseng’eyi,1g Ka ne pok onyuoli, ne asepwodhi.2h Ne aketi janabi ne ogendni.” 6 To ne awacho niya: “Yaye Jehova Wuon Loch Duto! Ok ang’eyo wuoyo, i ni1:1 1 Tiende nyalo bedo, “Jehova Ting’o Malo.” 1:5 1 Kata, “ayieri.” 2 Kata, “awali.”

SULA 1 a Jos 21:8, 18 b 2Ru 22:1, 2 c 2Ru 21:19, 20 d 2Ru 24:1 2We 36:4

e 2Ru 24:18, 19 f 2Ru 25:8, 11 Jer 52:12, 15

g Bur 13:5 Za 139:15, 16

h Luk 1:13, 15 i Wuo 4:10

 Kolam mar 2 a 1Ru 3:5, 7 b Wuo 7:1, 2 c Eze 2:6 d Wuo 3:11, 12 Jer 15:20 Tic 18:9, 10

e Isa 6:7 f Wuo 4:12, 15 Eze 33:7

g Jer 18:7-10 Jer 24:5, 6

mar pod an mana rawera.” a 7 Eka Jehova nowachona niya: “Kik iwach ni, ‘Pod an mana rawera.’ Nimar onego idhi ir ji duto ma abiro ori irgi, Kendo nyaka iwach gik moko duto ma abiro chiki. b 8 Kik iluor wang’gi, c Nimar, ‘An kodi mondo aresi,’ d Jehova owacho.” 9 Eka Jehova norieyo bade momulo dhoga. e Kendo Jehova nowachona niya: “Aseketo wechena e dhogi. f 10 Kawuononi aseketi e wi ogendni kendo e wi pinjeruodhi, mondo ipudhi kendo imuki, igo piny kendo ikethi, kendo mondo iger kendo ipidhi.” g 11 Wach Jehova nochako obirona kendo niya: “Ang’o mineno Jeremia?” Ne adwoke ni, “Aneno bad yadh lozi.”1 1:11 1 Hibrania, “ng’at ma ok nindi.”

JEREMIA 1:12–2:5 12 Jehova nowachona kama: “Iwacho kare, nimar an bende ok anind kata matin, to arito nyaka achop wachna.” 13 Wach Jehova nobirona mar ariyo niya: “Ineno ang’o?” Ne adwoke niya: “Aneno agulu ma yienyo yo nyandwat, to dhoge oleng’ore kochomo yo milambo.” 14 Eka Jehova ne owachona niya: “Masira nobi kowuok yo nyandwat Kuom ji duto modak e pinyno. a 15 Nimar, ‘Aluongo dhoudi duto moa e pinjeruodhi man nyandwat,’ Jehova owacho, b ‘Kendo ginibi; ng’ato ka ng’ato biro chungo kom-lochne E dho rangeye mag Jerusalem, c E ohinga duto molwore, Kendo e mier duto mag Juda. d 16 Abiro nyisogi bura ma aseng’adonegi nikech timbegi maricho, Nimar giseweya, e Kendo giwang’o misengni ne nyiseche mamoko, f Ka gikulore ne gik ma giloso gi lwetgi.’ g 17 Omiyo, koro nyaka iikri ne tich, Kendo nyaka ia malo mondo inyisgi gik moko duto ma achiki. Kik iluorgi, h Nono to abiro miyo ibed ma luor e nyimgi.

SULA 1 a Jer 6:1 Jer 10:22

b Jer 5:15 Jer 6:22 Jer 25:9

c Jer 39:3

d Rap 28:52 Jer 34:22 Jer 44:6

e Jos 24:20 2Ru 22:17 2We 7:19, 20

f Eze 8:10, 11 Hos 11:2

g Isa 2:8

h Eze 2:6

 Kolam mar 2 a Jer 15:20 Jer 20:11 Eze 3:8 Mik 3:8

b Jer 26:12

c Cha 28:15 Wuo 3:12 Jos 1:5

 SULA 2 d Hos 2:15

e Wuo 24:3

f Rap 2:7

g Wuo 19:6 Rap 7:6

h Wuo 17:8, 13

i Isa 5:4 Mik 6:3

1210 18 Nimar kawuono aseketi ibedo dala mochiel motegno, Siro mar nyinyo, kendo ohinga mar mula molworo piny, a E nyim ruodhi mag Juda kod jodongo mage, E nyim jodolo mage kod jo piny. b 19 Adier, gibiro kedo kodi, To ok giniloyi, Nimar, ‘An kodi c mondo aresi,’ Jehova owacho.” Wach Jehova nobirona niya: 2 “Dhi iland wechegi e it Jerusalem, ‘Ma e gima Jehova owacho: “Aparo maber kaka ne ichiworina ka ne pod in rawera, d Hera ma ne inyisa ka ne watimo kisera, e Kaka ne iluwa e thim, E piny ma ne ok chuoye kodhi. f 3 Israel ne ler e nyim Jehova, g ne gin kaka cham mokwongo nyakne.”’ ‘Bura ne loyo ng’ato ang’ata ma ne temo kethe. Masira ne biro kuomgi,’ Jehova owacho.” h 4 Yaye od Jakobo, winjuru wach Jehova, Kod un dhoudi duto mag Israel. 5 Jehova penjo kama: “En ketho mane ma kwereu nonwang’o kuoma, i Ma nomiyo gibaro mabor koda,

2

1211 Kendo giluwo sanambe a manono mi gin giwegi gibedo jo manono? b 6 Ne ok gipenjo ni, ‘Jehova ni kanye, Jal ma nogolowa e piny Misri, c Ma notelonwa e thim, E piny motwo kendo motimo bugni, d E piny motwo e kendo motimo mudho mandiwa, E piny ma ji ok wuothie Kendo ma ji ok odakie?’ 7 Ne akelou e piny ma nigi puothe mabeyo, Mondo ucham olembege kod gik mabeyo monyago. f To un nubiro mudwanyo pinya; Numiyo mwanduna obedo gima osina. g 8 Jodolo ne ok openjo ni, ‘Jehova ni kanye?’ h Jo ma ne olony gi Chik ok nong’eya, Jokwath nong’anyona, i Jonabi ne koro wach e nying Baal, j Kendo ne giluwo jo ma ok nyal konyogi. 9 ‘Omiyo, koro abiro dhi nyime kedo kodu,’ k Jehova owacho, ‘Kendo abiro kedo gi nyikwau.’ 10 ‘To koro, ng’aduru nam udhi e chulni mag Kitim l mondo une. Ee, oruru ji odhi Kedar m kendo unon matut; Mondo une ane ka be gima ka ma osegatimore.

SULA 2 a Rap 32:21 b Za 115:4, 8 c Wuo 14:30 d Rap 1:1 Rap 32:9, 10

e Rap 8:14, 15 f Kwa 13:26, 27 Rap 6:10, 11 Rap 8:7-9

g Law 18:24 Kwa 35:33 Za 78:58 Za 106:38 Jer 16:18

h 1Sa 2:12 Ywa 4:13

i Eze 34:7, 8 j 1Ru 18:19 Jer 23:13

k Eze 20:35 Mik 6:2

l Cha 10:2, 4 m Cha 25:13 Za 120:5 Jer 49:28

 Kolam mar 2 a Za 106:20 b Za 36:9 Jer 17:13 Fwe 22:1

c Isa 5:29 Jer 4:7

d Jer 46:19 e Jer 43:4, 7 Jer 46:14 Eze 30:18

f 1We 28:9 2We 7:19, 20

g Isa 30:2 Isa 31:1 Ywa 5:6 Eze 16:26 Eze 17:15

JEREMIA 2:6-18 11 Be nitie oganda moseweyo nyisechegi mondo giluw gik ma gineno ni ok gin nyiseche? To joga osewilo duong’na gi gik manono. a 12 Dhieruru nono, un polo; Beduru maluor ahinya,’ Jehova owacho, 13 ‘Nikech joga osetimo gik moko ariyo maricho: Gisejwang’a, an ma an soko mar pi ngima, b Mi gikunyo yewni, Yewni mobarore, ma ok nyal ting’o pi.’ 14 ‘Be Israel en jatich kata misumba monyuol e od ng’ato? To kara ang’o momiyo ji yakogi? 15 Sibuoche motegno rutone; c Giseting’o dwondgi malo. Gisemiyo pinye obedo ka malich. Osewang’ miechgi, mondo ji kik dagie. 16 Jo-Nof1d gi Jo-Tapanes e chamo pat wiu. 17 Donge un uwegi e musekelo masirano kuomu Kuom jwang’o Jehova Nyasachu f Ka ne otelonu e yo? 18 To koro ere gimomiyo ugombo luwo yo ma dhi Misri g Mondo umodh pi Shihor?1 2:16 1 Kata, “Jo-Memfis.” 2:18 1 Tiende ni, achiel kuom aoche matindo mag Aora Nael.

JEREMIA 2:19-27 Ere gimomiyo ugombo luwo yo ma dhi Asuria a Mondo umodh pi Aora?1 19 Richou onego orieu, Kendo timbeu ma ok kare onego okweru. Mondo ung’e kendo ufweny kaka weyo Jehova Nyasachu En gima lit kendo rach ahinya; b Usechaya,’ c Jehova Wuon Loch Duto kendo Nyasach oganda lweny owacho kamano. 20 ‘Nimar e kinde machon, ne aturo jok maru d Kendo ne achodo nyorocheu. To ne iwacho niya: “Ok anatini,” Nimar e wi gode maboyo kod e tiend yiende duto mabeyo, e Ne inindo ataro, kidwanyori kaka dhako ma jachode. f 21 Ka ne apidhi ne in koth mzabibu makwar kendo maler; g To ang’o momiyo isekethori mibedo mzabibu marach e wang’a?’ h 22 ‘Kata ka ilwokori gi pi chumbi, kendo tiyo gi sabun mang’eny, Pod abiro neno kuonde ma richoni otonie,’ i Jehova Wuon Loch Duto owacho. 23 Ere kaka diwach ni, ‘Pok adwanyora. Pok aluwo Baal’? 2:18 1 Tiende ni, Yufrate.

SULA 2 a 2Ru 16:7 Hos 5:13

b Jer 4:18

c Jer 5:22

24

d Law 26:13

e 1Ru 14:22, 23 Eze 6:13

f Wuo 34:15 Eze 16:15, 16

25 g Wuo 15:17 Za 80:8 Isa 5:1

h Isa 5:4

i Jer 16:17

 Kolam mar 2

26

a Jer 18:12

b Isa 2:6 Jer 3:13

c Jer 44:17

d Ezr 9:7

e Isa 44:13

f 2We 29:6 Jer 32:33

g Bur 10:13-15 Za 78:34 Za 106:47 Isa 26:16 Hos 5:15

27

1212 Parieuru yoreu e hoho. Nonieuru gik ma usetimo. Uchalo gi ngamia ma dhako1 Ma ringo aringa koni gi koni, Punda modak e thim Ma ng’weyo yamo komanyo thuon. Ng’ano ma nyalo geng’e sa modwaro ni oluwe? Thuondi duto ma manye ok chandre. Ee, gibiro yude ka kinde ma iluwego ochopo. Rit tiendi mondo kik iwuoth ma onge wuoche Kendo dwondi kik two. To ne iwacho ni, ‘Ok anyal timo kamano! a Ahero nyiseche mamoko, b Kendo abiro luwogi.’ c Mana kaka wich-kuot yudo jakuo sa ma omake, E kaka Jo-Israel oseyudo wich-kuot, Gin, ruodhigi, gi jotendgi, Jodologi, kaachiel gi jonabigi. d Giwacho ne yath niya, ‘In e wuonwa,’ e Kendo ne kidi niya, ‘In e ma ninyuolowa.’ An to gilokona ng’egi mondo kik ging’iya. f To e chieng’ masira, gibiro wacho ni, ‘A malo mondo ireswa!’ g

2:23 1 Tiende ni, ngamia ma dwaro ni thuondi oluwe.

1213 28 To koro, ere nyisecheu ma ne uloso? a Mad gia malo ka ginyalo resou chieng’ masira, Nimar nyisecheu ng’eny mana kaka miechu, yaye Juda. b 29 ‘Ang’o momiyo usiko kupiem koda? Ang’o momiyo uduto useng’anyona?’ c Jehova penjo. 30 Asegoyo nyithindi to pod wigi tek. d Ne gitamore winja; e Liganglani ne otieko jonabiu, f Mana ka sibuor mager. 31 Yaye tieng’ni, nonuru uwegi wach Jehova. Be aselokora thim e wang’ Israel Kata piny motimo mudho ma ji sandoree? Ang’o momiyo ogandani, joga awuon, wacho ni, ‘Wawuotho awuotha kaka wadwaro. Ok wanachak waduog iri kendo’? g 32 Be wi nyako nyalo wil gi gigene mag dusruok, Be wi miaha nyalo wil gi msibe motueyo ariwa e kore? To wi joga osewil koda kuom ndalo mang’eny. h 33 Yaye dhako, ilony e yoreni mimanyogo hera! Isetiegori milony e yore richo. i 34 Kata mana lepi omienore gi remb jo ma odhier kendo ma onge ketho, j

SULA 2 a Rap 32:37, 38

b Jer 11:13

c Jer 5:1 Jer 9:2 Dan 9:11

d 2We 28:20-22 Isa 9:13

e Isa 1:5 Jer 5:3 Zef 3:2

f 2We 36:15, 16 Neh 9:26 Tic 7:52

g Rap 32:15

h Za 106:21 Isa 17:10 Jer 18:15 Hos 8:14

i 2We 33:9

j 2Ru 21:16 Za 106:38 Isa 10:1, 2 Mat 23:35

 Kolam mar 2 a Wuo 22:2

b Isa 30:3 Jer 37:7

c 2We 28:20, 21

d 2Sa 13:19

 SULA 3 e Isa 24:5 Jer 2:7

f Jer 2:20 Eze 16:28, 29

JEREMIA 2:28–3:2 Kata obedo ni ne ok ayudogi ka gituro ute; Rembgi to omienore e lepi duto. a 35 To in iwacho ni, ‘Aonge ketho. Adier, ich-wang’ ma ne en-go koda koro oserumo.’ Koro ang’adoni bura Nimar iwacho ni, ‘Pok atimo richo.’ 36 Ang’o momiyo ok idew timbeni maricho? Wiyi biro kuot gi Misri bende, b Mana kaka wiyi ne okuot gi Asuria. c 37 Mani bende e momiyo ibiro wuok kimako wiyi, d Nikech Jehova osedagi jogo ma ne igeno; Ok ginikonyu e yo moro amora.” Ji penjoga niya: “Ka ng’ato oriembo chiege mi odhi mobedo chi ng’at machielo, be chwore mokwongocha nyalo kawe kendo?” Donge pinyno osekethore chuth? e “Iseterori gi osiepeni mang’eny, f Be koro owinjore iduog ira?” Jehova owacho. 2 “Ting’ wang’i malo irang wi gode ma onge bungu. En kanye ma ji pok onindoe kodi?1

3

3:2 1 Kata, “pok onindoe kodi gi thuon?”

JEREMIA 3:3-16 Ne ibedo e bath yore kiritogi, Kaka Ja-Arabu1 e thim. Isiko ka idwanyo piny Gi timbe mag chode kod richoni. a 3 Mano e momiyo ogeng’ koth, b Kata mana kodh opon bende ok chue. Wang’i tek mana ka wang’ dhako ma jachode; Ionge wich-kuot. c 4 To koro sani iywakna ni, ‘Wuora, isebedo osiepna chakre tinna! d 5 Be i ng’ato onego owang’ nyaka chieng’, Kata mako sadha kinde duto?’ Mano e gima iwacho, To pod idhi nyime timo gik maricho kaka idwaro.” e 6 E ndalo mag Ruoth Josia, f Jehova nowachona niya: “‘Be iseneno gima Israel ma osedaga timo? Oseidho e wi gode duto maboyo kendo osedhi e tiend yiende duto mabeyo mana mondo oterre. g 7 Kata bang’ timo gigo duto ne asiko ka akwaye mondo oduog ira, h to ne ok oduogo; nyamin-gi ma Juda to ne ng’iyo ang’iya timbene marichogo. i 8 Ka ne aneno mano, ne ariembo Israel mi amiye barup ketho kend chuth j nikech ne ojachode. k To luoro ne ok omako nyamin-gi ma Juda 3:2 1 Kata, “ng’at ma bayo.”

SULA 3 a Eze 16:16 Eze 20:28

b Law 26:19 Jer 14:4 Amo 4:7

c Jer 6:15 d Jer 2:2 e Mik 2:1 Mik 7:3

f 2Ru 22:1 g Eze 20:28 Hos 4:13

h 2Ru 17:13 2We 30:6 Hos 14:1

i Eze 16:46 Eze 23:2, 4

j Rap 24:1 k Eze 23:4, 5, 9 Hos 2:2 Hos 9:15

 Kolam mar 2 a 2Ru 17:19 Eze 23:4, 11

b Isa 57:5, 6 Jer 2:27

c Eze 16:51 Eze 23:4, 11

d 2Ru 17:6 Jer 23:8

e Jer 4:1 Eze 33:11 Hos 14:1

f Hos 11:8, 9 g Jer 23:3 h Jer 23:4

1214 ma bende ne en ja andhoga; en bende ne odhi mochako chodo. a 9 Ne ochodo ma ok odew, kendo ne osiko ka odwanyo piny ka oterore gi kite kod yiende. b 10 Kata bang’ mago duto, nyamin-gi ma Juda ne ok oduogo ira gi chunye duto, to ne owuondore awuonda,’ Jehova owacho.” 11 Eka Jehova nowachona niya: “Kata obedo ni Israel ne odaga, osenyisore ni ober moloyo Juda ja andhoga. c 12 Dhi iland wechegi yo nyandwat: d “‘“Yaye Israel ja andhoga, duogi,” Jehova owacho.’ e ‘“Ok anang’iyi gi mirima f nimar aheri gi hera mosiko,” Jehova owacho.’ ‘“Ok anasik ka akecho kodi. 13 To yie ayiea ni iseketho. Iseng’anyo ne Jehova Nyasachi, isekeyo berni ne jo ma welo1 e tiend yiende duto mabeyo, kendo isedagi winjo dwonda,” Jehova owacho.’” 14 “Duoguru, un nyithindo mohero andhoga,” Jehova owacho. “Nimar asebedo ruodhu1 madier; abiro kawou, ng’at achiel e dala maduong’ kendo ji ariyo e ot achiel, mi anakelu Sayun. g 15 Anamiu jokwath ma moro chunya, h mi ginipidhu gi ng’eyo kod rieko. 16 E ndalogo ubiro bedo mang’eny kendo ubiro nyuoloru e piny,” Jehova owacho. i

Eze 34:23

i Hos 1:10

3:13 1 Kata, “nyiseche manono.” 3:14 1 Kata nyalo bedo, “chwori.”

1215 “Ok giniwach kendo ni, ‘sandug singruok mar Jehova!’ Wach sandugno ok nobi e chunygi, ok ginipare kata gombe, bende ok nolose kendo. 17 E ndalogo gibiro luongo Jerusalem ni komloch mar Jehova; a kendo ibiro chok ogendni duto Jerusalem e nying Jehova, b kendo ok ginichak giluw chunygi mopong’ gi richo.” 18 “E ndalogo dhood Juda kod dhood Israel biro wuotho kanyachiel. c Ginibi kanyachiel ka gia e piny mar nyandwat nyaka e piny ma ne amiyo kwereu kaka pok margi. d 19 Kendo ne aparo e chunya ni, ‘Ne aketi e kind nyithindo, kendo namiyi piny maber, pok maberie moloyo e kind ogendni!’ e Ne aparo ni ibiro luonga ni ‘Wuora!’ kendo ni ne idhi luwa kinde duto. 20 ‘To adier, mana kaka dhako ma ja andhoga weyo chwore e kaka Jo-Israel oseweya,’ f Jehova owacho.” 21 Dwol moro winjore e wi gode, Jo-Israel ywak kendo gisecho, Nimar giserocho yoregi; Wigi osewil gi Jehova Nyasachgi. g 22 “Duoguru ira, un nyithindo mohero andhoga. Anachang chunyu mohero andhoga.” h “Eri wan kae! Wasebiro iri, Nimar, A Jehova in e Nyasachwa. i

SULA 3 a Za 87:3 Eze 43:7

b Isa 2:2, 3 Isa 56:6, 7 Isa 60:3 Mik 4:1, 2 Zek 2:11 Zek 8:22, 23

c Jer 50:4 Eze 37:19 Hos 1:11

d 2We 36:23 Ezr 1:3 Amo 9:15

e Eze 20:6

f Isa 48:8 Hos 3:1 Hos 5:7

g Isa 17:10 Hos 8:14 Hos 13:6

h Hos 14:1, 4

i Jer 31:18 Hos 3:5

 Kolam mar 2 a Isa 65:7

b Isa 12:2

c Hos 9:10

d Jer 2:19

e Ezr 9:7 Za 106:7

 SULA 4 f Jer 3:22 Joe 2:12, 13

g Isa 65:16

JEREMIA 3:17–4:3 23 Adier, tungni manie gode madongo kod matindo en kayiem nono. a Adier, Jehova Nyasachwa e resruok mar Israel. b 24 To nyasach wich-kuot oseketho gik ma kwerewa notiyone matek chakre ka ne watindo, c Kwedhegi gi jambgi, Yawuotgi gi nyigi. 25 Waninduru piny nikech wich-kuot, Mad wich-kuot oumwa, Nimar wan kaachiel gi kwerewa, Waseketho ne Jehova d Nyasachwa chakre tinwa, e Kendo wasedagi winjo dwond Jehova Nyasachwa.” “Yaye Israel, ka iduogo,” Jehova owacho, “Ka iduogo ira Kendo ka igolo sanamu magi makwero e nyima, Eka ok inibed ng’at ma bayo abaya. f 2 Kendo ka ikuong’ori gi adiera, gi bura makare, kendo gi tim makare niya, ‘Akuong’ora gi nying Jehova!’ Eka ogendni biro yudo gueth kokalo kuome, Kendo ginisungre nikech en.” g 3 Nimar ma e gima Jehova onyiso Jo-Juda kod JoJerusalem:

4

JEREMIA 4:4-14 “Pururu puotheu momewo, Kendo kik uchuo kodhi e kind kuthe. a 4 We mondo oteru nyangu nikech Jehova, Kendo uter chunyu nyangu, b Un Jo-Juda kod jo ma odak Jerusalem. Mondo kik mirimba oliel ka mach mager Ma onge ng’at ma nyalo nego, Nikech timbeu maricho.” c 5 Landeuru Juda, kendo huleuru Jerusalem. Koguru kendo ugo tung’ e piny duto. d Wachuru matek ni, “Chokreuru, Mondo waring e mier mochiel motegno. e 6 Chunguru bendera kochomo Sayun. Manyuru kar bwok, kendo kik uchung’ achung’a,” Nimar akelo masira koa yo nyandwat, f masira malich. 7 Osewuok oko ka sibuor moa e bungu; g Jal maketho ogendni osewuok. h Osewuok ka ma odakie mondo oketh pinyu, kendo oweye kolich. Ibiro keth miechu chuth kendo onge ng’at ma biro dakie. i 8 Kuom mano, rwakuru lep gunia, j

SULA 4 a Hos 10:12

b Jer 9:25, 26

c Ywa 4:11

d Jer 6:1

e Jer 35:11

f Jer 1:14 Jer 21:7 Jer 25:9

g 2Ru 24:1 2Ru 25:1 Jer 5:6 Jer 50:17

h Eze 26:7

i Isa 5:9 Isa 6:11 Jer 2:15 Jer 9:11

j Jer 6:26

 Kolam mar 2 a 2Ru 25:5

b Isa 29:9, 10

c Eze 14:9

d Jer 6:13, 14 Jer 14:13 Jer 23:16, 17

e Isa 5:26, 28

f Rap 28:49, 50 Ywa 4:19 Hab 1:8

1216 Ywaguru,1 gouru nduru, Nikech mirima mager mar Jehova pok oa kuomwa. 9 “E ndalogo,” Jehova owacho, “chuny ruoth biro tho, a Chuny jotende bende biro tho; Jodolo biro hum, to jonabi biro ng’eng’.” b 10 Eka nawacho niya: “Yaye Jehova Wuon Loch Duto! Adier isewuondo ogandani c gi Jerusalem kiwacho ni, ‘Unubed gi kuwe,’ d to kara oseket ligangla e ng’utwa.” 11 E ndalogo ibiro wach ne ogandani gi Jerusalem niya: “Yamo maliet nokuth koa e gode modong’ nono me thim Enotiek joga;1 Ok nobi mondo opiedhi kata golo chilo. 12 An e ma nami yamo makutho matek oa kuondego. Koro anahul buche ma abiro ng’adonegi. 13 Neuru! Enobi ka boche polo, Gechene chalo gi yamo mager. e Farasene ringo matek moloyo otenga. f Yaye piny lichnwa, nimar osekethwa! 14 Yaye Jerusalem, lwok ri4:8 1 Kata, “Gouru koru.” 4:11 1 Kata, “Enotiek nyar joga.” Nyalo bedo ni wendni ne iwero sa ma ikecho ng’ato.

1217

15

16

17

18

19

20

cho manie chunyi mondo oresi. a Ibiro siko kiparo gik maricho nyaka karang’o? Nimar nitie dwol moro ma lando wach e Dan, b Kendo olando masira e gode mag Efraim. Landeuru, ee, landeuru ne ogendni; Landuru gima dhi yudo Jerusalem.” “Jorit1 biro koa e piny moro man ka mabor, Gibiro goyo koko ne mier mag Juda. Gimonje ka gilwore koni gi koni ka jorit ma rito puodho ma ok ochiel, c Nimar oseng’anyona,” d Jehova owacho. “Yoreu kod timbeu biro hinyou uwegi. e To mano kaka masira moyudou lit, Nimar ochopo nyaka e chunyu!” Yaye awinjo malit, awinjo malit! Awinjo malit ahinya e chunya. Chunya gwecho matek. Ok anyal ling’, Nimar asewinjo ka tung’ ywak, Dwol ma nyiso lweny.1f Ilando masira bang’ masira, Nimar pinyno duto osekethi.

4:16 1 Kata, “Jong’icho.” Tiende ni, jo ma rito kinde mowinjore mondo gimonj dala moro. 4:19 1 Kata nyalo bedo, “Awinjo koko mag lweny.”

SULA 4 a Isa 1:16 Eze 18:31

b Jer 8:16

21

c 2Ru 25:1, 2

d Isa 63:10 Eze 2:3

22

e Za 107:17

f Zef 1:15, 16

 Kolam mar 2 a Jer 10:20

23

b Jer 6:1

c Rap 32:6

24

Jer 5:21

d Jer 9:10

25 e Isa 5:30 Joe 2:31

f Isa 5:25

26

g Zef 1:3

h Rap 29:22, 23

i Law 26:32 2We 36:20, 21 Isa 6:11 Jer 10:22 Eze 33:28

j Isa 24:4 Joe 1:10

27

28

JEREMIA 4:15-28 Apo mana ka hembena osekethi, Matin nono, to lep hembena bende okethi. a Nyaka karang’o ma abiro neno bendera ka kwadhore, Kendo winjo dwond tung’ ka ywak? b “Nimar joga ofuwo; c Ok gidewa kata matin. Gin nyithindo mofuwo ma weche ok donjnegi. Gilony mana e timo gik maricho, To ok ging’eyo timo gik mabeyo.” Ne arango pinyno, kendo ne! ne onge gimoro e iye. d Ne arango polo, to ne onge gima ne rienyie. e Ne arango gode madongo, kendo ne! ne giyiengni, Gode matindo bende ne tetni. f Ne arango, kendo ne! ne onge ng’ato ang’ata, Kendo winy ma fuyo e kor polo noseringo. g Ne arango, kendo ne! puodho maber noselokore thim, Kendo mieche duto nosekethi. h Jehova e ma ne otimo mano, Nikech mirimbe ne ger. Ma e gima Jehova owacho: “Piny duto biro dong’ nono, i To ok abi kethe chuth. Ma e momiyo piny biro kuyo, j

JEREMIA 4:29–5:6 Kendo polo nolokre mudho. a En nikech asewacho kendo aseng’ado kamano, Ok abi loko pacha, abiro timo mana kamano. b 29 Dwond joidh farese kod joba aserni, Miyo dala duto ringo. c Gidonjo e bunge, Kendo giidho lwendni. d Mier duto dong’ nono, Onge jo ma dak e igi.” 30 Koro nikech osekethi, ibiro timo ang’o? Ne ihero rwako lewni makwar, Kendo dusori gi gige dhahabu, Kendo wiro wang’i gi rangi marateng’. Ne idusori kayiem nono e Nikech jo ma ne gombi oseweyi; Koro gidwaro mana tieki. f 31 Nimar asewinjo dwol ma chalo gi mar dhako ma nigi rem, Dwol ma chalo gi mar dhako ma chandore konyuolo nyathine mokwongo, Dwond nyar Sayun ma gamo muya. Owacho kama sa ma orieyo bedene: g “Piny lichna, asenyosora nikech jonek!” Wuoth e nderni mag Jerusalem. Ng’i koni gi koni adimba. Many e laru mage Ka be diyud ng’at ma timo gik makare,

5

SULA 4 a Isa 5:30 Joe 2:30, 31

2 b 2Ru 23:26 Eze 24:14

c 2Ru 25:4

3

d Isa 2:19

e Eze 23:22, 26

f Ywa 1:2

g Ywa 1:17

4

 Kolam mar 2  SULA 5 a Eze 22:29 Mik 7:2

5 b Isa 48:1

c 2We 16:9

d 2We 28:20-22 Jer 2:30

e Zek 7:11

f Za 50:17 Isa 42:24, 25 Eze 3:7 Zef 3:2

g Mik 3:1

6

1218 Ma luwo adiera, a Eka abiro weyo ne dalano richone. Kata ka gikuong’ore niya: “Akuong’ora gi nying Jehova!” To pod gibiro kuong’ore gi miriambo. b A Jehova, donge wang’i dwaro mana neno jo mohero adiera? c Ne ichwadogi, to ne ok gibuok. Ne itiekogi, to ne gitamore winjo puonjni. d Wengegi ne tek moloyo lwanda, e Kendo ne gitamore lokore. f To ne awacho e chunya niya: “Nyaka bed ni magi jochan. Gionge rieko nikech ok ging’eyo yor Jehova, Kata buche ma Nyasachgi oseng’ado. Koro, abiro dhi wuoyo gi jo ma nigi huma, Nimar nyaka bed ni ging’eyo yor Jehova adimba, Buche ma Nyasaye oseng’ado. g Giduto ne giseturo jok Mi gichodo tonde motueyogi.” Mano e momiyo sibuor modak e bungu monjogi, Ondiek modak e thim siko kidhogi, Kwach kiyogi e miechgi. Ng’ato ang’ata mowuok oko ikidho matindo tindo.

1219 Nikech kethogi ng’eny; Timbegi maricho thoth. a 7 Ere kaka daweni richoni? Nyithindi osejwang’a, Kendo gikuong’ore gi nying nyiseche manono. b Ne amiyogi gik ma ne gidwaro, To ne giterore atera, Kendo ne gichokore e od jachode. 8 Gichalo gi farase ma gombo ohewo, Ng’ato ka ng’ato gombo chi wadgi. c 9 “Donge onego akumgi kuom gik ma kamago?” Jehova owacho. “Donge onego achul kuor ne oganda ma kamano?” d 10 “Chadhuru puothene mag mzabibu mondo ukethgi, To kik ukethgi chuth. e Ng’aduru bedene mochako twi, Nimar ok gin mag Jehova. 11 Od Israel kaachiel gi od Juda Osendhoga ahinya,” Jehova owacho. f 12 “Gisekwedo Jehova, kendo giwacho ni, ‘Ok obi timo gimoro.1g Onge masira ma biro yudowa; Ok wanane lweny2 kata kech.’ h 5:12 1 Kata nyalo bedo, “Nyasaye onge.” 2 Kata, “ligangla.”

SULA 5 a Ezr 9:6 Isa 59:12 Eze 23:19

b Jos 23:6, 7 Jer 2:11 Jer 12:16 Zef 1:4, 5

c Eze 22:11

d Law 26:25 Jer 9:9 Jer 44:22 Nah 1:2

e Law 26:44 Jer 46:28

f Isa 48:8 Jer 3:20 Hos 5:7 Hos 6:7

g 2We 36:15, 16 Isa 28:15

h Jer 23:17

 Kolam mar 2 a Jer 1:9

b Jer 23:29

c Jer 1:15 Jer 4:16 Jer 25:9 Eze 7:24 Hab 1:6

d Rap 28:49, 50

e Law 26:16

JEREMIA 5:7-17 13 Yamo e mopong’o jonabi, Gionge gi wach1 e igi. Gibiro lal nono mana ka weche ma gikorogo!” 14 Kuom mano, ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “Nikech jogi wacho wachno, Koro amiyo wechena obed ka mach e dhogi, a Kendo jogi nobed ka yien, Mi majno biro tiekogi.” b 15 “A in od Israel, eri akelonu oganda moro moa mabor,” c Jehova owacho. “En oganda mosiko. En oganda mosebetie chakre chon, Oganda ma ok ung’eyo dhogi, Kendo ma wechegi bende ok uwinji. d 16 Ofukegi mag aserni chalo gi liel mong’amo dhoge; Giduto gin jolweny molony. 17 Gibiro tieko chambu kod makateu. e Gibiro tieko yawuotu gi nyiu. Gibiro tieko kwedhu gi jambu. Gibiro tieko mzabibu magu gi ng’opeu. Gibiro tieko miechu muchielo motegno kendo mugeno gi ligangla.” 5:13 1 Tiende ni, wach Nyasaye.

JEREMIA 5:18-31 18 “Kata mana e ndalogo, ok anatieku chuth.” Jehova owacho. a 19 “To ka gipenji ni, ‘Ang’o momiyo Jehova Nyasachwa osekelonwa gigi duto?’ Ibiro dwokogi ni, ‘Mana kaka ne ujwang’a mutiyo ne nyasaye ma wendo e pinyu, e kaka ubiro tiyo ne jomoko e pinygi.’” b 20 Land wachni ne od Jakobo, Kendo hule ne Juda, kiwacho niya: 21 “Winjuru wachni un jo mofuwo kendo ma weche ok donjnegi: c Gin gi wengegi to ok ginen; d Gin gi itgi to ok giwinji. e 22 An Jehova apenjou kama, ‘Ere gimomiyo ok uluora? Donge onego ukirni e nyima? An e ma naketo kuoyo manie nam mondo ogeng’ nam, Tong’ mosiko ma pi ok nyal kalo. Kata ka apaka mag nam ogingore to ok ginyal kadho; Kata ka giwuo matek, pod ok ginyal kalo tong’no. f 23 To jogi wigi tek, kendo chunygi oseng’anyona; Gisebaro ma gichako luwo yoregi giwegi. g 24 Kendo ok giwach e chunygi niya: “Koro waluoruru Jehova Nyasachwa, Ng’at ma miyowa koth e kindene,

SULA 5 a Jer 4:27

b Rap 4:27 Rap 28:48 Rap 29:24, 25 2We 7:21, 22

25

c Jer 4:22

26 d Isa 59:10

e Isa 6:9 Eze 12:2 Mat 13:13

27 f Ayu 38:8, 11 Za 33:7 Nge 8:29

g Za 95:10 Jer 11:8



28

Kolam mar 2 a Rap 11:14

b Rap 28:23, 24 Jer 3:3

c Amo 8:5 Mik 6:11, 12

29

d Isa 1:23

e Za 82:2

30 f Jer 14:14 Ywa 2:14 Eze 13:6

g Isa 30:10 Joh 3:19

31

1220 Kodh chwiri gi kodh opon, Ng’at ma miyowa kinde mag keyo higa ka higa.” a Timbeu maricho e mosegeng’o gigo kik binu; Richou osemonou yudo gik mabeyo. b Nimar nitie jo maricho e kind joga. Gibuto mana ka jochik winy. Gichiko obadho ma neko, To dhano e ma gimako. Mana kaka od winyo mopong’ gi winy, E kaka utegi opong’ gi mibadhi. c Mano e momiyo gin gi teko kendo gimewo. Gichwe kendo dendgi leny; Gipong’ gi richo. Ok giyal kare buch nyithi kiye, d Mondo weche odhinegi maber; Ok ging’ad bura makare ne jochan.’” e “Donge onego akumgi kuom gik ma kamago?” Jehova owacho. “Donge onego achul kuor ne oganda ma kamano? Gimoro marach kendo malich osetimore e pinyno: Jonabi koro miriambo, f Jodolo tayo ji gi agoko. Kendo mano e gima joga ohero. g

1221 To ubiro timo ang’o ka giko ochopo?” Yaye nyithind Benjamin, manyuru kar bwok mabor gi Jerusalem. Gouru tung’ a e Tekoa; b Mokuru ranyisi mar mach Beth-hakerem! Nimar masira moro biro koa yo nyandwat, masira maduong’. c 2 Nyar Sayun chalo gi nyako ma jaber kendo ma dende yom. d 3 Jokwath nobi gi kwedhegi. Gibiro guro hembegi ka gilwore koni gi koni, e Ng’ato ka ng’ato nokwa jambe. f 4 “Ikreuru udhi uked kode! Auru malo, wamonjeuru godiechieng’!” “Yaye, sa koro ng’eny, Tipo modhiambo medo bedo mabor!” 5 “Auru malo wadhi wamonje gotieno Kendo waketh ohinga mage mochiel motegno.” g 6 Nimar Jehova Nyasach oganda lweny owacho kama: “Tong’uru yien kendo ubiw pith mondo umonj Jerusalem. h En e dala ma nyaka kum; Onge gima chielo ma timore e dalano mak mana sando ji. i 7 Mana kaka yawo kano pige mondo osik ka ng’ich,

6

SULA 6 a Jer 4:5

b 2We 11:5, 6 Amo 1:1

c Jer 1:14 Jer 10:22

8

d Isa 3:16

e 2Ru 25:1

9

f Jer 4:16, 17

g 2We 36:17, 19 Amo 2:5

h Eze 21:21, 22

i 2Ru 21:16

10

Eze 7:23

 Kolam mar 2 a Eze 7:11 Mik 2:2

b Eze 23:18

c Law 26:34 Jer 9:11

11 d Isa 6:10 Tic 7:51

e 2We 36:15, 16 Jer 20:8

f Jer 20:9

g Jer 18:21

h Eze 9:6

i Rap 28:30 Jer 8:10 Ywa 5:11 Zef 1:13

12

JEREMIA 6:1-12 E kaka en bende okano richone. Timbe gero gi kethruok e mopong’e; a Tuoche gi adhonde e ma pile nie nyima. Yaye Jerusalem, tang’ ahinya, nono to ibiro joga ma aweyi; b Anami idong’ nono, piny ma ji ok odakie.” c Jehova Nyasach oganda lweny owacho kama: “Gibiro choko Jo-Israel modong’ mana kaka ng’ato choko olemb mzabibu modong’. Rie lweti kendo ka ng’at ma pono mzabibu.” “Ng’ano ma abiro wuoyogo kendo miyo siem? Ng’ano ma biro chiko ite? Neuru! Itgi odinore, ok ginyal winjo. d Neuru! Wach Jehova osebedonegi gir tugo; e Ok gimorgo. E momiyo mirimb Jehova opong’ kuoma, Aol gi geng’e.” f “Puke kuom nyathi manie yo, g Kuom yawuoyi mochokore kanyachiel. Ibiro makgi giduto, dichwo gi chiege, Jomoti kod jomoti ahinya. h Ibiro mi jomamoko utegi, Kaachiel gi puothegi kod mondegi. i

JEREMIA 6:13-23 Nimar abiro rieyo lweta mondo ago jo modak e pinyno,” Jehova owacho. 13 “Chakre ng’at matinie mogik nyaka maduong’ mogik, ng’ato ka ng’ato yudo ohala e yor mibadhi; a Chakre janabi nyaka jadolo, giduto gihero mibadhi. b 14 Gitemo thiedho tuo marach ma joga nigo ka gima ok en gima lich, ka giwacho ni, ‘Kuwe nitie! Kuwe nitie!’ To kuwe onge. c 15 Be wigi kuot nikech gik maricho ma gisetimo? Gionge wich-kuot kata matin! Bende, ok ging’eyo kata tiend bedo gi wichkuot! d Omiyo, gibiro lwar e kind jo ma oselwar. Gibiro chwanyore chieng’ ma abiro kumogie,” Jehova owacho. 16 Ma e gima Jehova wacho: “Chung’uru e akek yore mondo une. Penjuru wach e wi yore machon, Penjuru ka ma yo maber nitie, kendo uwuoth e iye, e Mondo uyud yueyo.” To giwacho ni: “Ok wanawuoth e yorno.” f 17 “Kendo ne aketonegi jorit g ma nonyisogi niya, ‘Winjuru dwond tung’!’” h

SULA 6 a Eze 22:12

18 b Jer 2:8 Jer 8:10-12 Jer 23:11 Mik 3:5, 11 Zef 3:4

19 c Jer 14:13 Jer 23:16, 17 Eze 13:10 1Th 5:3

d Jer 3:3

20

e Isa 30:21

f Jer 18:15

g Jer 25:4 Eze 3:17 Hab 2:1

21

h Isa 58:1

 Kolam mar 2 a Zek 7:11

b Rap 4:25, 26 Dan 9:12

22 c Isa 1:11 Isa 66:3 Jer 7:21 Amo 5:21

d 2We 36:17 Ywa 2:21

e Jer 1:14 Jer 25:9

23

1222 To ne giwacho niya: “Ok wanawinji.” a Omiyo, winjuru un ogendni! Kendo un chokruok, ng’euru, Gima biro timorenegi. “Yaye piny, chik iti! Akelo ne jogi masira b Nikech chenrogi maricho. Nikech ne ok giwinjo wechena Kendo ne gidagi chikna.” “Ere tiende kelona ubani ma wuok Sheba Kod odundu moa mabor ma nigi suya mamit? Ok abi yie gi misengni miwang’o ma uchiwona, Misengni ma uchiwona ok mora.” c Omiyo, ma e gima Jehova wacho: “Anaket ne jogi gik ma chwanyo tiendegi, Kendo gigo biro chwanyogi, Wuone kod yawuotgi, Jabut ng’ato kod osiepne, Giduto gibiro lal nono.” d Jehova owacho kama: “Neuru! Oganda moro biro koa yo nyandwat, Kendo oganda moro ma nigi teko biro chung’ koa e kuonde maboyo mag piny. e Gibiro mako atung’ gi tong’. Gikwiny kendo ok ginikech ng’ato,

1223 Dwondgi biro wuo ka nam. Kendo giidho farese. a Yaye nyar Sayun, gibiro kedo kodi ka gichanore mana ka jalweny achiel.” 24 Wasewinjo humbgi. Lwetewa otho thudhno; b Parruok omakowa, Wachandore mana ka dhako ma nyuol. c 25 Kik udhi e puotheu, Kendo kik uwuoth e nderni, Nimar jasigu nigi ligangla; Gik ma kelo luoro olworowa koni gi koni. 26 Yaye nyar joga, Rwak gunia d kendo ing’ielri e buru. Ywag malit mana ka ng’at ma ywago wuode achiel kende, e Nikech jal ma kelo kethruok nobi kuomwa apoya. f 27 Aseketi1 mondo ibed ng’at ma nono chuma e dier joga, Jal ma nono gimoro adimba; Onego ing’egi maber, kendo inon yoregi adimba. 28 Giduto gin jo ma tokgi tek, g Giwuotho koni gi koni ka giketho nying ji. h Gichalo gi mula gi nyinyo; Giduto gihero mibadhi. 6:27 1 Tiende ni, Jeremia.

SULA 6 a Hab 1:8

b Eze 21:7

c Jer 4:31

d Jer 4:8

e Ywa 1:2, 16

f Jer 15:8

g Isa 30:1 Isa 48:4 Jer 5:23

h Jer 9:4

 Kolam mar 2 a Jer 9:7 Eze 22:20

b Eze 24:13

c Jer 14:19 Ywa 5:22

 SULA 7 d Jer 26:13

e Mik 3:11

f Jer 21:12 Jer 22:3

g Rap 24:17 Za 82:3 Zek 7:9, 10 Jak 1:27

h Rap 8:19

i Isa 30:10 Jer 5:31 Jer 14:14

JEREMIA 6:24–7:9 29 Gik kudho mach osewang’. Lisasi wuok e majgino. Ng’ato timo kinda mar pwodho chuma, to en kayiem nono. a Pok ogol jo maricho e kind oganda. b 30 Ji biro luongogi ni fedha maricho, Nimar Jehova osedagigi.” c Ma e wach Jehova ma nobiro ne Jeremia: 2 “Chung’ e dho ranga od Jehova mondo iland oteni, ‘Winjuru wach Jehova un Jo-Juda duto ma donjo gi dho rangeyegi mondo ukulru ne Jehova. 3 Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: “Lokuru yoreu kod timbeu, eka anayienu udag kae. d 4 Kik ugen weche mag miriambo, kendo wacho ni, ‘Ma en hekalu mar Jehova, hekalu mar Jehova, hekalu mar Jehova!’ e 5 Nimar ka uloko yoreu gi timbeu adier; ka uyalo buch ng’ato gi nyawadgi e yo makare; f 6 ka ok usando jodak, nyithi kiye, kod mond liete; g ka ok uchuero remb jo ma onge ketho; kata luwo nyiseche mamoko ma biro mana hinyou uwegi; h 7 eka abiro yienu dak e pinyni, en e piny ma namiyo kwereu mondo gidagie nyaka chieng’.”’” 8 “To un usegeno mana weche mag miriambo, i onge ohala ma wechego biro kelonu. 9 Ere kaka unyalo

7

JEREMIA 7:10-25 kwelo, a neko, teroru, kuong’oru gi miriambo, b chiwo misengni ne Baal, c kendo luwo nyiseche manono ma ne ok ung’eyo, 10 kae to ubiro chung’ e nyima e ot miluongo gi nyinga kuwacho ni, ‘Ibiro reswa,’ ka konchiel to utimo timbe marichogo duto? 11 Ang’o momiyo useloko ot miluongo gi nyingani mondo obed rogo mar jomecho? d An awuon aseneno mano gi wang’a,” Jehova owacho. 12 “‘To koro dhiuru Shilo e ka ma ne akwongo yiero mondo nyinga obedie, f mondo une gima ne atimone nikech richo mar joga Israel. g 13 To ne udhi nyime gi timbego,’ Jehova owacho, ‘kendo kata obedo ni ne awuoyo kodu nyadinwoya, to ne ok uwinjo. h Ne asiko ka aluongou, to ne udagi dwoka. i 14 Omiyo, mana kaka ne atimo ne Shilo, j e kaka abiro timo ne ot mugeno k kendo miluongo gi nyingani. l Kamano bende e kaka abiro timo ne piny ma ne amiyou kod kwereu. 15 Abiro riembou e nyima, mana kaka ne ariembo oweteu duto ma nyikwa Efraim.’ m 16 “To in, kik ilem ne jogi. Kendo kik ikwaya wach moro kata saya e logi, n nimar ok abi winji. o 17 Donge ineno gik ma gitimo e mier mag Juda kod e nderni mag Jerusalem? 18 Nyithindo moto, wuone kudho mach, to mine dwalo mogo

SULA 7 a Isa 3:14 Mik 2:2

b Jer 5:2 c Jer 11:13 d Mat 21:13 Mar 11:17 Luk 19:45, 46

e Jos 18:1 f Rap 12:5, 11 g 1Sa 4:11 Za 78:60 Jer 26:6, 9

h 2We 36:15, 16 Jer 25:3, 4

i Isa 65:12 j 1Sa 4:10, 11 Za 78:60 Jer 26:4, 6 Ywa 2:7

k Jer 7:4 l 2Ru 25:8, 9 m 2Ru 17:22, 23 n Wuo 32:9, 10 Jer 11:14

o Jer 15:1

 Kolam mar 2 a Jer 44:17 b Isa 57:6 Jer 19:13 Eze 20:28

c Dan 9:7 d Ywa 2:3 e 2Ru 22:17 Jer 17:27

f Isa 1:11 Jer 6:20 Hos 8:13 Amo 5:21

g 1Sa 15:22 Hos 6:6

h Wuo 19:5 Law 26:3, 12

i Rap 5:29 j Wuo 32:8 k Hos 4:16 Zek 7:12

1224 mondo gilosgo kek ma gichiwo ne Ruoth ma Dhako mar Polo,1a kendo gichiwo chiwo miolo ne nyiseche mamoko mondo gichwanyago. b 19 ‘Be giparo ni an e ma gihinya?’1 Jehova owacho. ‘Donge gin e ma gihinyore kendo kelo wich-kuot kuomgi giwegi?’ c 20 Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto wacho, ‘Neuru! Abiro olo mirimba mager kae, d abiro ole kuom ji kod le, kuom yiende manie pap kod gik ma lowo nyago. Gibiro wang’ kendo majno ok bi tho.’ e 21 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel wacho, ‘Keturu misengni miwang’o kuom misengni mamoko muchiwo, kendo ucham ring’ogo un uwegi. f 22 Nimar, chieng’ ma ne agolo kwereu e piny Misri, ne ok achikogi mondo gichiw misengni miwang’o kod misengni mamoko. g 23 To ma e chik ma ne amiyogi: “Winjuru dwonda, mi anabed Nyasachu to unubed joga. h Wuothuru e yore duto ma achikou mondo weche odhinu maber.”’ i 24 To ne ok giwinjo kata chiko itgi; j kar mano, ne giluwo riekogi kod chunygi ma nopong’ gi richo, k mi kar sudo nyime, ne gidok mana chien. 25 Ne gitimo kama7:18 1 Nying ma nomi nyasaye ma dhako ma Jo-Israel ma nong’anyo ne lamo; onyalo bedo nyasaye ma ne konyo e weche nyuol. 7:19 1 Kata, “gichwanya; giwang’o iya.”

1225 no chakre chieng’ ma ne giwuok e piny Misri nyaka kawuononi. a Omiyo, asebedo ka aoronu jotichna ma jonabi pile ka pile. b 26 To ne gidagi winja, kendo ne ok gichikona itgi. c Kar mano, wigi ne tek, kendo ne gitimo madongo moloyo kata kweregi! 27 “Iniwachnegi wechegi duto, d to ok giniwinji; iniluonggi, to ok ginidwoki. 28 Ibiro wachonegi ni, ‘Un e oganda ma nodagi winjo dwond Jehova Nyasachgi kod puonjne. Onge ng’ato ang’ata ma wacho adier e kindu nikech adiera oselalnu.’ e 29 “Lieluru yie wiu maboyo,1 kendo uwitgi mabor, ywaguru2 e gode modong’ nono, nimar Jehova osedagi kendo obiro jwang’o tieng’ mosewang’o iyeni. 30 ‘JoJuda osetimo gik maricho e wang’a,’ Jehova owacho. ‘Gisechungo sanambegi makwero e ot miluongo gi nyinga, mondo gidwany oda. f 31 Gisegero kuonde moting’ore malo miluongo ni Tofeth manie Hoho mar Wuod Hinom,1 g mondo giwang’ie yawuotgi gi nyigi. h Ne ok achikogi mondo gitim gima kamano, kendo chunya pok noparo timo kamano kata matin.’ i 32 “‘Neuru! ndalo biro,’ Jehova owacho, ‘ndalo ma 7:29 1 Yie wich maboyo ne nyiso ni ng’ato ochiwore ne Nyasaye kaka Ja-Nazir. 2 Kata, “weruru wende ywagruok.” 7:31, 32 1 Som Tiend Weche, “Gehena.”

SULA 7 a Rap 9:7 1Sa 8:8

b 2Ru 17:13 2We 36:15 Neh 9:17, 30 Jer 25:4

c 2We 33:10 Jer 25:3

d Jer 26:2 Eze 2:7

e Jer 5:1 Mik 7:2

f 2Ru 21:1, 4 2We 33:1, 4 Jer 23:11 Jer 32:34

g Jos 15:8, 12 h Rap 12:29-31 2Ru 17:17 2We 28:1, 3 2We 33:1, 6 Eze 20:31

i Law 18:21 Law 20:3 Jer 19:5, 6 Jer 32:35

 Kolam mar 2 a Jer 19:11 Eze 6:4, 5

b Rap 28:26 Za 79:2 Jer 16:4

c Isa 24:8 Jer 25:10

d Law 26:33 Isa 1:7 Isa 6:11

 SULA 8 e Rap 4:19 2Ru 17:16 2Ru 21:1, 3 Jer 19:13 Eze 8:16 Zef 1:4, 5

f Jer 16:4

JEREMIA 7:26–8:4 ok noluong kanyo ni Tofeth kata Hoho mar Wuod Hinom,1 to ibiro luonge ni Hoho mar Nek. Gibiro yiko ji e Tofeth nyaka opong’, ma koro onge ka ma diyikie ng’ato. a 33 Ringre ogandani biro bedo chiemb winy ma fuyo e kor polo kod ondiegi mag piny, kendo onge ng’at ma biro riembogi. b 34 Abiro tieko mor gi ilo duto, kendo ok nochak owinj dwond miaha kod wuon kisera c e mier mag Juda kod e nderni mag Jerusalem, nimar ibiro keth pinyno chuth.’” d “E ndalogo,” Jehova owacho, “choke ruodhi mag Juda kod choke jotende, gi choke jodolo, gi choke jonabi, kod choke jo modak Jerusalem ibiro gol e liete. 2 Ibiro mo chokego mondo chieng’ gi dwe gi sulwe me polo ma ne gihero kendo ma ne gilamo orieny kuomgi. e Ok bi chokgi mondo oyikgi, to ibiro wegi mondo gibed kaka manyiwa e wi lowo.” f 3 “Ji duto modong’ e oganda marachni biro gombo tho kar ngima, e kuonde duto ma abiro keyogie,” Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 4 “Kendo iniwachnegi ni, ‘Ma e gima Jehova owacho: “Be gibiro podho ma ok gichung’ kendo? Koso ka ng’ato olokore moduogo, donge ng’at machielo bende nyalo lokore ma duogi?

8

JEREMIA 8:5-14 5 Ang’o momiyo ogandani, Jerusalem, osebaro kendo ok gidwar duogo ira? Gimako miriambo matek; Gidagi duogo ira. a 6 Ne achiko ita mondo awinj wechegi, to ne giwacho mana gik ma ok kare. Onge ng’at ma nolokore mondo owe richone, kata ma noywagore ni, ‘Ang’o ma asetimoni?’ b Ng’ato ka ng’ato dok e yore ma ji mang’eny luwo mana ka faras ma ringo matek ka dhi e lweny. 7 Kata mana ogungo ma fuyo e kor polo ong’eyo ndalo moketne; Akuche, opija, kod hundhwe1 duogoga ka ndalogi ochopo. To joga ok ong’eyo bura mar Jehova.”’ c 8 ‘Ere kaka unyalo wacho ni: “Wariek, kendo wan gi chike mag Jehova”? Adier, kalamb d jondikou1 itiyogo mana e ndiko miriambo. 9 Osekuod wi jo mariek. e Luoro maduong’ osemakogi kendo ibiro jukgi. Neuru! Gisedagi wach Jehova, Koro ere rieko ma gin-go? 10 Omiyo, abiro miyo jomamoko mondegi, 8:7 1 Kata nyalo bedo, “ongo-wang’.” 8:8 1 Kata, “jogorou.”

SULA 8 a Jer 5:3

b Jer 5:1

c Isa 1:3

11 d Isa 8:1

e Isa 29:14



12

Kolam mar 2 a Rap 28:30 Zef 1:13

b Isa 56:11 Eze 33:31 Mik 3:11

c Jer 5:31 Jer 6:12-15 Jer 27:9 Ywa 2:14 Eze 22:28

13

d Jer 23:16, 17 Eze 13:10

e Jer 3:3

f Jer 23:12

14

1226 Puothegi bende anami jomamoko; a Chakre ng’at matinie mogik nyaka maduong’ mogik, ng’ato ka ng’ato yudo ohala e yor mibadhi; b Chakre janabi nyaka jadolo, giduto gihero mibadhi. c Gitemo thiedho tuo marach ma joga1 nigo mana ka gima ok en gima lich, ka giwacho ni, “Kuwe nitie! Kuwe nitie” To kuwe onge. d Be wigi kuot nikech gik maricho ma gisetimo? Gionge wich-kuot kata matin! Bende, ok ging’eyo kata tiend bedo gi wichkuot! e Omiyo, gibiro lwar e kind jo ma oselwar. Gibiro chwanyore chieng’ ma abiro kumogie,’ f Jehova owacho. ‘E kinde ma abiro chokogie, abiro tiekogi chuth,’ Jehova owacho. ‘Onge olemb mzabibu ma biro dong’ e bade, kata ng’owo ma biro dong’ e yadhe, kendo obokegi biro ner. Kendo gik ma namiyogi biro lal nono.’” “Ang’o momiyo pod wabet kae? Wachokreuru mondo wadonj e mier mochiel

8:11 1 Kata, “nyar joga.”

1227

15

16

17

18 19

motegno a mondo watho kuno. Nimar Jehova Nyasachwa biro tiekowa, Kendo omiyowa pi motimo sum mondo wamodhi, b Nikech waseketho ne Jehova. Ne wageno yudo kuwe, to onge gima ne waneno, Ne wageno ni wabiro chango, to luoro maduong’ e ma omakowa! c Faresene ma futo winjore koa Dan. Sa ma giywak, Piny duto yiengni. Gibiro ma gitiek piny kod gik moko duto manie iye, Dalano kod jo modakie.” “Eri akelonu thuonde, Thuonde ma nigi sum ma ok nyal bo, Kendo gibiro kayou,” Jehova owacho. Kuyo ma an-go ok nyal thiedhi; Chunya tuo. Dwond ng’at ma ywak winjore koa e piny mabor Dwond nyar joga: “Donge Jehova pod ni Sayun? Donge ruodhe nie iye?” “Ang’o momiyo gisewang’o iya gi sanamu maggi, Kaachiel gi nyiseche mag ogendni mamoko?”

SULA 8 a Jer 4:5

b Jer 9:15 Jer 23:15 Ywa 3:19

c Jer 4:10 Jer 14:19

 Kolam mar 2 a Jer 4:19, 20 Jer 14:17

b Cha 37:25

c Jer 30:12, 13

d Jer 30:17 Jer 33:4, 6

 SULA 9 e Isa 22:4 Jer 13:17

f Jer 5:7 Jer 23:10

g Isa 59:3

h Jer 4:22

i Jer 12:6 Mik 7:2, 5

JEREMIA 8:15–9:4 20 “Keyo osekalo, oro oserumo, To pok oreswa!” 21 Chunya lit nikech chandruok ma joga1 nigo; a Aywak kendo akuyo ahinya. Luoro maduong’ osemaka. 22 Donge mo mar balsam nitie Gilead, koso? b Koso jathieth onge kuno? c Ang’o momiyo joga1 pok ochango? d Mad wiya lokre soko mar pi, Pi wengena ochuer ka aora! e Eka daywag odiechieng’ gotieno Nikech joga monegi. 2 Mad abed gi kar bworo e thim! Eka daweyo joga mi adhi mabor, Nikech giduto gin joterruok, f Oganda mar jo andhoga. 3 Giywayo lewgi ka atung’; Miriambo kod gik ma ok kare e mopong’o piny. g “Richogi medore ameda, Kendo gisedagi winja,” h Jehova owacho. 4 “Ng’ato ka ng’ato mondo otang’ gi nyawadgi, Kendo kik igen kata mana owadu. Nimar owete duto ndhogore, i

9

8:21, 22 1 Kata, “nyar joga.”

JEREMIA 9:5-17 Kendo ng’ato ka ng’ato ketho nying nyawadgi. a 5 Ng’ato ka ng’ato wuondo jabute, Onge ng’at ma wacho adier. Gisepuonjo lewgi wacho miriambo. b Timbegi maricho miyo gijony ahinya. 6 Idak e kind miriambo. Gidagi ng’eya nikech miriambogi,” Jehova owacho. 7 Omiyo, ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “Abiro lenyogi kendo temogi, c Nimar ang’o machielo ma anyalo timo ne joga?1 8 Lewgi chalo gi asere mager ma wacho miriambo. Ng’ato ka ng’ato wuoyo gi kuwe gi jabute, To e chunye ochikone obadho.” 9 “Donge onego akumgi kuom gik ma kamago?” Jehova owacho. “Donge onego achul kuor ne oganda ma kamano? d 10 Abiro goyo nduru kendo ywago gode Abiro wero wende mag ywago kuonde kwath manie thim, Nimar osewang’gi ma ng’ato ok nyal kaloe, Kendo onge dwond jamni miwinjo kuno. 9:7 1 Kata, “nyar joga.”

SULA 9 a Jer 6:28 Eze 22:9

b Za 50:19 Mik 6:12

c Isa 1:25 Isa 48:10

d Jer 5:9, 29

 Kolam mar 2 a Jer 4:25 Zef 1:3

b Za 79:1 Jer 26:18

c Jer 10:22

d Jer 4:27 Jer 25:11 Jer 32:43

e Jer 7:24

f Bur 3:7 1Sa 12:10 Hos 11:2

g Jer 8:14 Jer 23:15 Ywa 3:15, 19

h Law 26:33 Rap 28:64 Za 106:27 Zek 7:14

i Jer 29:17 Eze 5:2

1228 Winy ma fuyo e kor polo kod ondiegi oseringo; gisedhi chuth. a 11 Abiro loko Jerusalem pidh kite, b kar dak mar bwe, c Abiro loko mier mag Juda gunda, onge ng’at ma nodagie. d 12 Ng’ano mariek ma nyalo winjo tiend wachni? En ng’ano ma Jehova osenyiso wachno mondo odhi olande? Ang’o momiyo piny osekethore? Ang’o momiyo otwo mana ka thim Ma koro onge ng’at ma nyalo kaloe?” 13 Jehova nodwoko kama: “En nikech gisedagi chik ma namiyogi, kendo gisetamore luwo chikno, to bende ok gidwar winjo dwonda. 14 Gisebedo ka giluwo gik ma chunygi dwaro, e kendo giluwo nyiseche mag Baal mana kaka wuonegi ne opuonjogi. f 15 Kuom mano, ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, kendo Nyasach Israel owacho, ‘Abiro miyo ogandani yath makech mondo gicham kod pi sum mondo gimodhi. g 16 Abiro keyogi e ogendni ma gin kaachiel gi wuonegi ne ok ging’eyo, h abiro oro ligangla mondo olawgi kendo otiekgi pep.’ i 17 Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘Beduru jo ma weche donjonegi.

1229 Luonguru mon ma wero wende mag ywak, a Oruru wach mondo mon mong’eyo ywak obi, 18 Gireti mapiyo mondo gikonywa ywak, Mondo pi wengewa omol Kendo pi wengewa ochuer. b 19 Nimar dwond ywagruok osewinjore koa Sayun: c “Mano kaka waserumo chuth! Mano kaka waseyudo wich-kuot maduong’! Waseweyo pinywa, kendo gisemuko utewa.” d 20 Un mon, winjuru wach Jehova. Chikuru itu ne wach moa e dhoge. Puonjuru nyiu wend ywagruokni, Kendo puonjreuru wend ywagruokni. e 21 Nimar tho osedonjo gie dirisewa, Osedonjo e i ohinga magwa mochiel motegno Mondo okaw nyithindwa e nderni Kendo yawuotwa e laru mag dala.’ f 22 Wach ni, ‘Ma e gima Jehova owacho: “Ringre jo motho biro dhurore mana ka manyiwa e wi lowo, Ginichal gi cham ma jakeyo osebeto, To onge ng’at ma chokogi.”’” g 23 Ma e gima Jehova owacho:

SULA 9 a 2We 35:25 b Jer 6:26 Jer 14:17

c Jer 4:31 Eze 7:16 Mik 1:8, 9

d Ywa 4:15 Mik 2:10

e Isa 29:2 Jer 7:29

f 2We 36:17 Jer 6:11

g Isa 5:25 Jer 16:3, 4

 Kolam mar 2 a Isa 5:21 b Rap 8:12-14 Rap 8:17, 18

c 1Ko 1:31 2Ko 10:17

d Wuo 34:6 Za 89:14

e Za 99:4 Hos 6:6 Mik 6:8 Mik 7:18

f Amo 3:1, 2 g Isa 19:1 Eze 29:2

h Isa 1:1 i Jer 27:2, 3 Eze 32:29 Oba 1

j Jer 49:1 Eze 25:2

k Isa 15:1 Jer 48:1

l Jer 25:17, 23 Jer 49:32

m Law 26:41 Jer 4:4

 SULA 10 n Law 18:3, 30 Law 20:23 Rap 12:30

o Isa 47:13

JEREMIA 9:18–10:3 “Ng’at mariek kik sungre nikech riekone; a Ng’at ma ratego kik sungre nikech tekone; Kendo ng’at ma nigi mwandu kik sungre nikech mwandune.” b 24 “To ng’at ma sungore mondo osungre nikech: En gi rieko kendo ong’eya, c Ni an Jehova, Ng’at mohero ji gi hera mosiko, ma ng’ado bura kare, kendo ma timo gik makare e piny, d Nimar gigo e ma amorgo,” e Jehova owacho. 25 “Neuru! Ndalo biro,” Jehova owacho, “ma abiro kumoe ng’ato ang’ata moseter nyangu e ringruok kende,1 f 26 kaachiel gi Misri, g Juda, h Edom, i Jo-Amon, j Moab, k kod jogo duto motito yie wigi modak e thim; l nimar ogendni duto pok oter nyangu, kendo dhood Israel duto pok oter nyangu e chunygi.” m Yaye Israel, winjuru wach ma Jehova osewachonu. 2 Ma e gima Jehova wacho: “Kik upuonjru yore mag ogendni, n Kendo kik uluor ranyisi mag polo Mana nikech ogendni oluorogi. o 3 Nimar timbe mag ogendni gin kayiem nono.

10

9:25 1 Kata, “ng’ato ang’ata moseter nyangu to pok otere nyangu.”

JEREMIA 10:4-14 Gichalo gi yath ma itong’o piny, Ma japecho payo gi gir pecho.1a 4 Obidhe gi fedha gi dhahabu b Kendo otege gi msumal gi nyundo mondo kik opodhi. c 5 Mana kaka gir bwogo winy e puoth budho, ok ginyal wuoyo; d Nyaka ting’gi, nikech ok ginyal wuotho. e Kik uluorgi, nimar ok ginyal hinyou, Kata konyou. f 6 A Jehova, onge ng’at machal kodi. g Iduong’, kendo nyingi nigi duong’ kod teko. 7 Yaye Ruodh ogendni, h ng’ano ma ok nyal luori, nimar iwinjori gi luor; E kind jorieko mag ogendni kod pinjeruodhigi duto, Onge ng’ato ang’ata machal kodi. i 8 Giduto weche ok donjnegi kendo gifuwo. j Rieko ma giyudo kuom yien mopa en manono. k 9 Sanambegi obaw gi fedha mogol Tarshish l gi dhahabu mogolo Ufaz, Tich lwet japecho, tich lwet jatheth. Orwakgi gi lewni ma rambulu kod ma rajamna. Giduto olosgi gi jotich molony. 10:3 1 Kata, “payo gi koyo.”

SULA 10 a Isa 40:20 Isa 44:14, 15 Isa 45:20 Hab 2:18

b Za 115:4 Isa 40:19

c Isa 41:7 d Hab 2:19 e Isa 46:7 f Isa 41:23 Isa 44:9 1Ko 8:4

g Wuo 15:11 2Sa 7:22 Za 86:8

h Za 22:28 i Za 89:6 Dan 4:35

j Jer 51:17 Hab 2:18

k Isa 44:19 l 1Ru 10:22

 Kolam mar 2 a Jos 3:10 Dan 6:26

b Dan 4:3 Hab 1:12 Fwe 15:3

c Nah 1:5 d Isa 2:18 Jer 51:17, 18 Zef 2:11

e Nge 3:19 Isa 45:18

f Za 136:3, 5 Isa 40:22 Jer 51:15, 16

g Ayu 37:2 Ayu 38:34

h Ayu 36:27 Za 135:7

i Cha 8:1 Wuo 14:21 Kwa 11:31 Jon 1:4

j Isa 42:17 Isa 44:11

k Jer 51:17 Hab 2:18, 19

1230 10 To Jehova e Nyasaye madier. En e Nyasaye mangima a kendo Ruoth ma nyaka chieng’. b Piny biro yiengni nikech mirimbe, c Ogendni ok nyal timo gimoro ka mirima omake. 11 1 Ma e gima onego iwachnegi: “Nyiseche ma ok nochueyo polo gi piny Biro lal nono e wang’ piny kendo e bwo polo.” d 12 En e ma nochueyo piny gi tekone, Ne oketo piny gi riekone e Ne oyaro polo gi lony mare. f 13 Sa ma dwonde omor, Pige manie polo wuo, g Kendo omiyo boche polo wuok koa e tung’ piny konchiel nyaka komachielo. h Ooro mil polo ka koth chue,1 Bende, ogolo yamo e ute mokanogie. i 14 Ji duto timo timbe mofuwo kendo ok ginyis rieko. Ibiro kuod wi jotheth duto nikech sanamu maggi; j Nimar sanamu mothedhgo gin miriambo, Kendo gionge muya. k 10:11 1 Kwan matindo 11 nokwong ndik e dho Aram. 10:13 1 Kata nyalo bedo, “En emoloso dhoot ne koth.”

1231 15 Gin gik manono, moromo chayo. a Ka odiechieng bura ochopo, gibiro lal nono. 16 Pok mar Jakobo to ok chal gi gigo, Nimar en e Ng’at ma nochueyo gik moko duto, Israel e luth mar mwandune. b Jehova Nyasach oganda lweny e nyinge. c 17 Chok giki mondo iting’gi, Yaye in dhako modak e dala ma wasigu oselworo. 18 Nimar Jehova wacho niya: “Awito jo modak e pinyni oko, d Kendo anachandgi.” 19 Piny lichna nikech tuo ma an-go! e Adhola ma an-go ok nyal thiedhi. Ne awacho niya: “Adier, ma tuona, kendo nyaka adhil adhila kode. 20 Hemba osekethi, kendo tondene osechodi. f Yawuota oseweya, koro gionge. g Onge ng’at ma koro chungona hemba kata yarona law hema. 21 Nimar jokwath ok osetiyo gi rieko, h Kendo ok gisepenjo Jehova wach. i Mano e momiyo gionge rieko, Kendo kwedhegi duto osekere. j

SULA 10 a Isa 41:29 b Rap 32:9 Za 135:4

c Isa 47:4 d Rap 28:63 Jer 16:13

e Jer 8:21 f Jer 4:20 g Jer 31:15 h Jer 5:31 i Jer 2:8 Jer 8:9

j Jer 23:1 Eze 34:5, 6

 Kolam mar 2 a Jer 1:15 Jer 4:6 Jer 6:22 Hab 1:6

b Jer 9:11 c Za 17:5 Za 37:23 Nge 16:3 Nge 20:24

d Za 6:1 Za 38:1

e Jer 30:11 f Isa 34:2 g Jer 51:34 h Isa 10:22 i Za 79:6, 7 Jer 8:16 Ywa 2:22

 SULA 11 j Rap 27:26 Rap 28:15

k Wuo 24:3 l Wuo 13:3 Rap 4:20

JEREMIA 10:15–11:4 22 Winjuru! Wach moro biro!” Koko maduong’ biro koa e piny nyandwat a Mondo oketh mier mag Juda, kendo loke kar dak mar bwe. b 23 A Jehova, ang’eyo malong’o ni dhano onge gi teko e wi yorene owuon. Dhano onge gi teko kata mar chiko ondamone. c 24 A Jehova, rieya kaka long’o e wang’i, To ok ka iyi owang’, d nono to ibiro tieka pep. e 25 Ol mirimbi ne ogendni ma ok dewi f Kaachiel gi dhoudi ma ok luong nyingi. Nimar gisemuonyo Jakobo, g Ee, gisemuonye ma koro ochiegni lal chuth, h Kendo giseloko pinye mi odong’ gunda. i Ma e wach Jehova ma nobiro ne Jeremia: 2 “Winjuru weche mag singruogni! “Wach wechegi1 ne JoJuda kod jo modak Jerusalem. 3 Iniwachnegi ni, ‘Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho: “Okuong’ ng’ato ang’ata modagi winjo weche mag singruok, j 4 ma ne atimo gi kwereu ka ne agologi e piny Misri, k mondo gia e sand mager.1l

11

11:2 1 Nyalo bedo ni iwuoyo gi Jeremia. 11:4 1 Kata, “mondo gia e mach mager ma lenyo chuma.”

JEREMIA 11:5-16 Ne awachonegi ni, ‘Winjuru dwonda, kendo utim gik moko duto ma achikou; eka unubed joga kendo anabed Nyasachu, a 5 mi anachop singruok ma ne atimo gi kwereu ka ne asingonegi ni anamigi piny mopong’ gi chak kod mor kich, b kaka osebet kawuononi.’”’” Eka ne adwoko niya: “A Jehova, obed mana kamano.”1 6 Kendo Jehova nowachona niya: “Land wechego e mier mag Juda kendo e nderni mag Jerusalem, kiwacho niya: ‘Winjuru weche mag singruogni kendo utimgi. 7 Nimar chakre chieng’ ma ne agolo kwereu e piny Misri nyaka kawuononi, asebedo ka asiemogi matek niya: “Winjuru dwonda.” c 8 To ne ok giwinja kata chikona itgi; kar mano, ne gidhi nyime luwo chunygi mopong’ gi richo. d Omiyo, ne akelonegi kum duto ma singruogno nowacho nikech ne gidagi rito singruogno.’” 9 Eka Jehova ne owachona niya: “Jo-Juda kod jo modak Jerusalem chano kaka gibiro piem koda. 10 Gisedok e richo kweregi ma notamore winja. e Bende, gilamo nyiseche mamoko kendo tiyonegi. f Jo-Israel kod Jo-Juda oseketho singruok ma ne atimo gi kweregi. g 11 E momiyo Jehova wacho ni, ‘Abiro kelonegi 11:5 1 Kata, “Amin.”

SULA 11 a Law 26:3, 12

b Cha 15:18 Wuo 3:8 Law 20:24 Rap 6:3

c Jer 7:13 Jer 25:4 Jer 35:15

d Isa 65:2 Jer 7:24, 26 Eze 20:8 Zek 7:11, 12

e Bur 2:11, 17 1Sa 8:8 2Ru 22:17

f 2We 28:22, 23

g Rap 31:16 2Ru 17:6, 7 Hos 6:7

 Kolam mar 2 a 2Ru 22:16 Jer 6:19 Eze 7:5

b Isa 1:15 Jer 14:12 Eze 8:18 Mik 3:4

c Rap 32:37, 38 Jer 2:28

d Jer 7:9, 10

e Jer 7:16 Jer 14:11

1232 masira a ma ok ginitonyie. To ka giywakna mondo akonygi, ok abi winjogi. b 12 Eka jo modak e mier mag Juda kod Jerusalem biro ywak ne nyisechegi ma gisebedo ka gitimonegi misengni mondo okonygi, c to nyisechego ok bi resogi e masirano. 13 Nikech nyisecheni ng’eny mana kaka miechi, yaye Juda. Iseloso kendo mag misengni mang’eny ma dirom gi nderni mag Jerusalem, mondo ichiw misengni ne Baal, d nyasach wichkuot.’ 14 “To in,1 kik ilem ne ogandani, kendo kik iywagna kata lemo e logi. e Nimar ok abi winjogi sa ma giywakna ka masira oyudogi. 15 En ratiro mane ma jaherana nigo mar bedo e oda Sa ma ji mang’eny osetimo gik maricho ma ne gichano? Koso giparo ni ginyalo geng’o masira ma nobi kuomgi mana kuom wang’ona misengni maler e hekalu? Be ubiro tony chieng’no? 16 Nitie kinde ma Jehova ne luongi ni yath zeituni moloth, Ma nyago olembe mabeyo. To sani osekudho mach ma kakni kuome, Kendo giseturo bedene. 11:14 1 Tiende ni, Jeremia.

1233 17 “Jehova Nyasach oganda lweny, Jachuoyo a ma nopidhou mana kaka ng’ato pidho yath, oselando ni masira nobi kuomu nikech richo ma Jo-Israel gi Jo-Juda notimona ka ne gichiwo misengni ne Baal.” b 18 Jehova ne onyisa mondo ang’e; E kindego ne imiyo aneno gik ma ne gitimo. 19 Ne achalo gi nyarombo mamuol ma isembo kitero kar yeng’o. Ne ok ang’eyo ni ne gichanona gik maricho: c “Wakethuru yath gi olembene, Kendo wagole, mi kare olal nono e piny jo mangima, Mondo kik chak par nyinge kendo.” 20 To Jehova Nyasach oganda lweny ng’ado bura makare; Onono paro ma iye1 kod chuny. d Mad ane ka ichulonegi kuor, Nimar aseketo bucha e lweti. 21 Omiyo, ma e gima Jehova wacho kuom Jo-Anathoth e ma dwaro negi, kendo ma kweri niya: “Kik ikor wach e nying Jehova, f nono to wabiro negi”; 22 ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “Abiro kumogi. Yawuoyi biro tho tho ligangla, g kendo kech noneg yawuotgi gi nyigi. h 11:20 1 Hibrania, “nyarogno.”

SULA 11 a Isa 5:2 Jer 2:21

b Jer 19:5, 15

c Jer 18:18

d 1We 28:9 Jer 17:10 Jer 20:12

e Jer 1:1

f Isa 30:10 Amo 2:12 Amo 7:16

g 2We 36:17 Ywa 2:21

h Jer 18:21

 Kolam mar 2 a Jos 21:8, 18

 SULA 12 b Cha 18:25

c Ayu 12:6 Ayu 21:7 Za 73:3 Jer 5:28

d Isa 29:13

e Za 139:1, 2

f 2Ru 20:3 Za 17:3 Jer 11:20

g Jer 14:6 Jer 23:10

JEREMIA 11:17–12:4 23 Onge kata ng’ato achiel kuomgi ma biro dong’, nikech anakel masira ne JoAnathoth a e higa ma ibiro kumgie.” A Jehova, in ng’at makare b sa ma akeloni ywakna, Sa ma awuoyo kodi e wi wach ng’ado bura makare. To ang’o momiyo yore mag joricho dhi maber, c Kendo ang’o momiyo jo andhoga chunygi ng’ich? 2 Ne ipidhogi, kendo tiendgi osemoko e lowo. Gisedongo mi ginyago olemo. Giluongi gi dhogi, to chunygi1 ni mabor kodi. d 3 An to ing’eya maber, A Jehova, e ing’iya; Isenono chunya miyudo ni chunya omakore kodi.1f Ketgi tenge ka rombe mitero e yeng’o, Ketgi tenge ne odiechieng nek. 4 Piny nodhi nyime two nyaka karang’o Kendo alode kod yien biro ner nyaka karang’o? g Richo mag jo modak e piny, Osemiyo le kod winy olal nono.

12

12:2 1 Kata, “pachgi ma iye.” Hibrania, “nyarogno.” 12:3 1 Kata, “miyudo ni wan e winjruok achiel.”

JEREMIA 12:5-16 Nimar gisewacho niya: “Ok onyal neno gima biro yudowa.” 5 Ka ringo gi jotielo e ma jonyi, Ere kaka dipiem gi farese? a Sani chunyi ng’ich nikech idak e piny mokuwe, Ibiro timo nang’o e piny motimo bunge manie bath Jordan? 6 Nimar kata mana oweteni, jood wuoru, Osendhogi. b Gisegoyo koko bang’i. Kik igen-gi, Kata ka giwachoni weche mabeyo. 7 “Asejwang’o oda; c aseweyo pokna. d Asechiwo jaherana ma ahero ahinya e lwet wasike. e 8 Pokna osebedona ka sibuor manie bungu. Oserutona. Omiyo, asin kode. 9 Pokna chalo gi winyo ma rangine ng’eny, kendo ma chamo le mamoko; Winy ma chamo ring’o olwore mondo omonje. f Biuru, chokreuru kanyachiel, un le duto mag bungu, Biuru uchiem. g 10 Jokwath mang’eny oseketho puotha mar mzabibu; h Gisenyono piny ma ne omiya. i

SULA 12 a Jer 4:13

b Jer 9:4

c Luk 13:35

d Wuo 19:5 Isa 47:6

e Ywa 2:1

f 2Ru 24:2 Eze 16:37

g Isa 56:9 Jer 7:33

h Za 80:8 Isa 5:1, 7 Jer 6:3

i Isa 63:18 Jer 3:19

 Kolam mar 2 a Jer 9:11 Jer 10:22

b Isa 42:24, 25

c Law 26:33 Jer 15:2

d Law 26:16 Mik 6:15

e Za 79:4 Jer 48:26 Eze 25:3 Zek 1:15 Zek 2:8

f Jer 48:2 Jer 49:2

1234 Giseketho pinya machon ne ber ma giloke gunda. 11 Osedong’ nono. Osetwo.1 Osedong’ gunda e nyima. a Pinyno duto osejwang’, To onge ng’at ma dewo mano. b 12 Jonek osebiro ka giluwo nderni duto moyugno manie thim, Nimar ligangla mar Jehova tieko ji koa tung’ pinyno nyaka tung’ pinyno. c Onge ng’ato ang’ata ma nigi kuwe. 13 Gipidho ngano, to gikayo kuthe. d Gitiyo matek to onge ohala ma giyudo. Gik ma gibiro nyago biro kuodo wigi Nikech mirima mager mar Jehova.” 14 Ma e gima Jehova wacho ne ogendni maricho mokiewo koda, kendo mamulo pok ma ne omiyo Jo-Israel mondo obed margi: e “Abiro pudhogi e pinygi, f kendo abiro pudho Jo-Juda manie kindgi. 15 To bang’ ka asepudhogi, abiro kechogi mi anaduok ng’ato ka ng’ato e pinye kendo e lope owuon.” 16 “To ka ogendnigo opuonjore yore mag joga, kendo gikuong’ore gi nyinga ni, ‘Akuong’ora gi nying Je12:11 1 Kata nyalo bedo, “Oywagore.”

1235 hova!’ mana kaka ne gipuonjo joga kuong’ore gi nying Baal, eka giniyud kargi e kind joga. 17 To ka gidagi winjo wach, abiro pudho ogandano mi anakethe,” Jehova owacho. a Ma e gima Jehova nowachona: “Dhi ing’iew msip mar kitani, kendo itueye e nungoni, to kik inyume e pi.” 2 Omiyo, ne ang’iewo msip mana kaka Jehova nosechika, mi atueye e nungona. 3 Eka Jehova ne owuoyo koda kendo: 4 “A malo idhi nyaka Yufrate, mondo ipand msip ma ne ing’iewo mitueyo e nungonino. Ibiro pande e bur manie lwanda.” 5 Kuom mano, ne adhi mi apande but Yufrate mana kaka Jehova nosechika. 6 To bang’ ndalo mogwaro, Jehova nowachona niya: “A malo idog Yufrate mondo ikaw msip ma ne achiki ni ipand kuno.” 7 Omiyo, ne adhi nyaka Yufrate mi akunyo ka ma ne apandoe msibno, ne ayudo ka koro nosekethore kendo ne oonge tich. 8 Eka wach Jehova nobirona niya: 9 “Ma e gima Jehova owacho, ‘Kamano e kaka abiro ketho sunga mar Juda, kaachiel gi sunga marach mar Jerusalem. b 10 Oganda marach ma odagi winjo wechenani, c kendo ma luwo chunygi d mopong’ gi richo, kod nyiseche mamoko ma gilamo kendo tiyonegi, biro cha-

13

SULA 12 a Isa 60:12

 SULA 13 b Law 26:19 Zef 3:11

c 2We 36:15, 16

d Jer 6:28

 Kolam mar 2 a Wuo 19:5 Rap 26:18 Za 135:4

b Jer 33:9

c Jer 6:17

d Isa 29:9 Isa 51:17 Jer 25:27

e Jer 6:21 Eze 5:10

f Eze 7:4 Eze 24:14

JEREMIA 12:17–13:16 lo mana gi msip mosekethore ma onge tichni.’ 11 ‘Nimar mana kaka msip makoga nungo ng’ato matek, e kaka ne adwaro ni JoIsrael kod Jo-Juda omaka matek, mondo gibedna oganda, a nying, b pak, kendo gimoro ma jaber. To ne gidagi winja,’ c Jehova owacho. 12 “Kendo onego inyisgi wachni, ‘Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho: “Onego opong’ agulni duto madongo gi divai.”’ To gibiro dwoki ni, ‘Donge wang’eyo ni onego opong’ agulni madongo gi divai, koso?’ 13 Eka iniwachnegi ni, ‘Ma e gima Jehova wacho: “Abiro miyo jopinyni duto obed momer, d chakre gi ruodhi mobedo e komloch Daudi, jodolo kod jonabi, kaachiel gi ji duto modak e Jerusalem. 14 Abiro dhirogi mondo gituomre giwegi, wuone gi yawuotgi,” Jehova owacho. e “Ok anakechgi, kata weyonegi, kata ng’wononegi; onge gima biro geng’a tiekogi.”’ f 15 Winjuru, kendo chikuru itu. Kik ubed josunga, nimar Jehova osewuoyo. 16 Miuru Jehova Nyasachu duong’ Ka pok okelo mudho Kendo ka pok uchwanyo tiendeu e gode sa ma piny yuso. Ubiro geno yudo ler, To enokelnu mana mudho;

JEREMIA 13:17–14:3 Obiro loke mobed mudho mandiwa. a 17 To kutamoru winjo, Abiro ywak ka mopondo nikech sungau. Pi wang’a biro chuer ahinya, kendo gibiro mol ka aora, b Nimar kueth Jehova c oseter e tuech. 18 Wach ne ruoth kod min ruoth, d ‘Beduru piny, Nimar osimbo magu mabeyo biro lwar piny.’ 19 Oselor1 mier man yo milambo, kendo onge ng’at ma diyawnegi. Jo-Juda duto oseter e tuech, ee, osetergi giduto e tuech. e 20 Ting’ wang’i malo mondo ine jo mabiro koa nyandwat. f Ere kueth ma nomiyi, rombeni mabeyo? g 21 Ibiro wacho ang’o ka jo ma yande iparo ni osiepeni E ma koro kumi? h Donge muoch biro kayi mana kaka dhako ma nyuol? i 22 Kendo ka di po iwacho e chunyi ni, ‘Ang’o momiyo gigi timorena?’ j En nikech timni marach e mosemiyo olonyi duk k Kendo e mosemiyo ogo ofunj tiendi. 23 Be Ja-Kush1 nyalo loko pien dende, koso kwach dilok kit dende? l 13:19 1 Kata, “Wasigu oselworo.” 13:23 1 Kata, “Ja-Ethiopia.”

h Rap 28:24

1236 Ka en kamano, to kara un bende unyalo timo gik mabeyo, Un jo mosetieg timo richo. 24 E momiyo abiro keyogi kaka lum motwo ma yamo moa e thim keyo. a 25 Ma e gima biro timoreni, pok ma asepogoni,” Jehova owacho, “Nikech wiyi osewil koda b kendo igeno miriambo. c 26 Omiyo, abiro ting’o lawi malo, Kendo ji biro neno dugi. d 27 Gibiro neno timbeni mag terruok, e gomboni moowore, Kaachiel gi timbeni mag chode modwanyore. Aseneno kaka isedwanyori f E wi gode, kendo e pap. Yaye Jerusalem, nobedni malit! Inisik ka ok iler nyaka karang’o?” g Ma e wach Jehova ma nobiro ne Jeremia e wi wach oro ma nomako piny: h 2 Juda ywagore, i kendo dho rangeyene oselal nono. Gilwar e lowo ka gikuyo, Kendo ywagruok winjore koa Jerusalem. 3 Ruodhi oro jotich1 mondo oumbnegi. Gidhi e sokni to ok giyud pi.

i Joe 1:10

14:3 1 Kata, “Jo ma onge duong’.”

SULA 13 a Isa 59:9 b Jer 9:1 c Za 100:3 d 2Ru 24:12 Jer 22:24, 26

e Rap 28:64 f Jer 6:22 g Eze 34:8 h Isa 39:1, 2 i Jer 6:24 Mik 4:9

j Jer 5:19 Jer 16:10, 11

k Eze 16:37 l Nge 27:22

 Kolam mar 2 a Law 26:33 Rap 28:64

b Jer 2:32 c Rap 32:37, 38 Isa 28:15 Jer 10:14

d Ywa 1:8 Eze 16:37 Eze 23:29

e Jer 2:20 Eze 16:15

f Isa 65:7 Eze 6:13

g Eze 24:13

 SULA 14

14

1237 Giduogo gi agulni nono. Wigi okuot, giwinjo marach, Kendo giumo wigi. 4 Lowo osebarore, Nimar onge koth, a Jopur odhier nono kendo giumo wigi. 5 Kata mana mwanda osejwang’o nyathine moa nyuolo Nikech onge lum. 6 Punde mag bungu ochung’ e wi gode modong’ nono. Gigamo yueyo ka bwe; Wengegi ool nikech gimanyo lum to ok giyudi. b 7 Kata obedo ni richowa nyiso ni wan joketho, Yaye Jehova, konywa nikech nyingi. c Nikech waseweyi ding’eny, d Kendo in e ma wasekethoni. 8 Yaye in e ma Israel ogeno, Jaresne e e ndalo chandruok, Ere gimomiyo itimori ka wendo e pinywa, Kendo ka jawuoth mobworo otieno achiel? 9 Ang’o momiyo ichalo ka ng’at ma wach moro omako dhoge, Kendo ka ng’at ma ratego ma ok nyal reso ng’ato? Nimar in e dierwa, A Jehova, f Kendo oseluongwa gi nyingi. g Kik ijwang’wa.

SULA 14 a Law 26:20 Rap 28:23

b Jer 12:4 Joe 1:18

c Jos 7:9 Za 25:11 Za 115:1, 2

d Ezr 9:6 Neh 9:33 Dan 9:5, 8

e Za 106:8 Za 106:21 Isa 45:15

f Wuo 29:45 Rap 23:14

g Dan 9:19

 Kolam mar 2 a Jer 2:23 b Jer 2:25 c Jer 6:20 d Hos 8:13 e Jer 7:16 Jer 11:14

f Isa 1:15 Isa 58:3 Jer 11:11 Eze 8:18

g Isa 1:11 h Jer 9:16 Eze 5:12

i Jer 4:10 Jer 5:31 Jer 6:13, 14 Jer 23:16, 17 Jer 27:8-10 Eze 13:10 Mik 3:11

j Jer 23:25, 26 Jer 29:21

k Jer 23:21 Jer 27:15

l Ywa 2:14 m Jer 5:12, 13 Jer 23:15 Eze 12:24 Eze 13:9

n Za 79:2, 3 Jer 9:22

JEREMIA 14:4-16 10 Ma e gima Jehova wacho e wi ogandani: “Gihero bayo abaya; a ok ginyal bet mos. b Kuom mano, Jehova ok mor kodgi. c Obiro paro richogi kendo kumogi nikech richogigo.” d 11 Eka Jehova ne owachona niya: “Kik ikwaya ni akony ogandani. e 12 Sa ma giriyo kech ka gisaya, ok awinj sayogi, f kendo sa ma gichiwona misengni miwang’o kod chiwo mag cham, ok arwakgi, g nimar abiro tiekogi gi ligangla, kech, kod tuo.” h 13 Eka ne awacho niya: “Yaye, Jehova Wuon Loch Duto! Jonabi wachonegi ni, ‘Ligangla kod kech ok nobinu, to anamiu kuwe madier e pinyni.’” i 14 Eka Jehova ne owachona niya: “Jonabi koro miriambo ka gitiyo gi nyinga. j Ok aorogi, kata chikogi, kata wuoyo kodgi. k Gikoronu fweny mag miriambo kendo manono ma giparo apara e chunygi mopong’ gi wuond. l 15 Kuom mano, ma e gima Jehova owacho ni biro yudo jonabi ma koro gi nyinga kata obedo ni ne ok aorogi, kendo ma wacho ni onge ligangla kata kech ma nobi e pinyni: ‘Kech kod ligangla e ma biro tieko jonabigo. m 16 Kendo ringre jo ma gikoronegi ibiro wit e nderni mag Jerusalem nikech ligangla kod kech biro tiekogi. Onge ng’at ma biro yikogi, n gin kaachiel gi mondegi, yawuotgi, kod nyigi,

JEREMIA 14:17–15:4 nimar abiro olonegi masira mowinjore kodgi.’ a 17 “Iniwachnegi wechegi, ‘Mad pi wang’a mol odiechieng’ gotieno ma ok ochok, b Nimar oseng’inj joga1 mokethgi chuth, c Gi adhola malich miwuoro. 18 Ka awuok oko e pap mi ang’icho, Aneno ringre jo ma oneg gi ligangla! d To ka adonjo e dala, Aneno ka tuoche ogoyo ji nikech kech! e Nimar janabi gi jadolo osewuotho koni gi koni e piny ma ok ging’eyo.’” f 19 Dibed ni iseweyo Juda chuth kata sin gi Sayun, koso? g Ang’o momiyo isegoyowa malit ma ok wanyal chango? h Ne wageno yudo kuwe, to onge gima ne waneno, Ne wageno ni wabiro chango, to luoro maduong’ e ma omakowa! i 20 A Jehova, waseyie ni wan joricho, Kwerewa bende ne gin joricho, Nimar in e ma wasekethoni. j 21 Kik ijwang’wa, nikech nyingi; k Kik ikel achaya ne komlochni ma nigi duong’. Par singruok ma ne iti14:17 1 Kata, “nyar joga masilili.”

SULA 14 a Jer 4:18 b Jer 8:18, 21 Jer 9:1

c Ywa 1:15 d Eze 7:15 e Ywa 5:10 f Rap 28:36 g Jer 12:8 Ywa 5:22

h 2We 36:15, 16 i Jer 8:15 j Ezr 9:7 Dan 9:5, 8

k Eze 36:22 Dan 9:15

 Kolam mar 2 a Wuo 32:13 Law 26:41, 42 Za 106:43-45

b Rap 28:12 Isa 30:23 Joe 2:23

 SULA 15 c Wuo 32:11 1Sa 7:9 Za 99:6 Za 106:23

d Eze 5:2 e Eze 12:11 f Eze 14:21 g Rap 28:26 Jer 7:33

h Rap 28:15, 25 Jer 24:9 Eze 23:46

i 2Ru 21:11 2Ru 23:26 2Ru 24:3, 4

1238 mo kodwa, kendo kik ikethe. a 22 Be nitie kata achiel kuom sanambe manono mag ogendni ma nyalo kelo koth adier? To be polo owuon nigi teko mar kelo koth? Donge in e Nyasaye, A Jehova Nyasachwa? b In kendi e ma wageni, Nimar in kendi e misetimo mago duto. Eka Jehova nowachona niya: “Kata dabed ni Musa gi Samuel e ma ochung’ e nyima kae, c ok anyal kecho ogandani. Riembgi gia e nyima. Wegi gidhi. 2 To ka gipenji ni, ‘Koro wadhi kanye?’ inidwokgi ni, ‘Ma e gima Jehova owacho: “Jogo moket ne tuo malich, ginitho gi tuo malich! Jogo moket ne ligangla, ginitho gi ligangla! d Jogo moket ne kech, ginitho gi kech! Jogo moket ne tuech, ginidhi e tuech!”’ e 3 “‘Kendo abiro kelonegi masiche ang’wen,’ f Jehova owacho, ‘ligangla mondo oneggi, guogi mondo oywa ringregi, winy ma fuyo e kor polo kod ondiegi mag piny mondo ochamgi kendo otiekgi. g 4 Abiro miyo pinjeruodhi duto mag piny odong’ kobwok h ka ginenogi, nikech gik maricho ma Manase wuod Hezekia ne otimo Jerusalem, ka ne olocho Juda. i

15

1239 5 Yaye Jerusalem, ng’ano ma biro kechi, Ng’ano ma biro dewi, Ng’ano ma biro rawo mondo openji kaka idhi?’ 6 ‘Usejwang’a,’ Jehova owacho, a ‘Usiko ulokona ng’eu.1b E momiyo abiro rieyo bada mondo atieku. c Asekechou moromo. 7 Abiro piedhogi gi rapiedhi e rangeye mag pinyno. Abiro mayogi nyithindgi. d Abiro ketho joga, Nikech gisetamore weyo yoregi. e 8 Mond lietegi biro bedo mang’eny moloyo kuoyo me nam. Abiro kelonegi janek mondo omonjgi godiechieng’, obiro monjo mine gi yawuoyi. Anakelnegi parruok kod luoro maduong’ apoya. 9 Dhako monyuolo nyithindo abiriyo ool; Muche koro rumo. Piny othone mudho, Mi okelo wich-kuot kod achaya.’1 ‘To jo manok modong’ Abiro chiwo e lwet wasikgi mi githo gi ligangla,’ Jehova owacho.” f 10 Yaye mama, litna ndi ni ne inyuola, g Koro piny duto siko ka dhawo adhawa koda. 15:6 1 Kata nyalo bedo, “Usiko uwuotho kudok chien.” 15:9 1 Kata nyalo bedo, “Moyudo wich-kuot kod achaya.”

SULA 15 a Jer 2:13

b Isa 1:4

11

c Zef 1:4

d Rap 28:15, 18 Jer 9:21 Eze 24:21

e Jer 5:3

12

13

f Jer 44:27 Eze 5:12

g Jer 20:14



14

Kolam mar 2 a Jer 20:5

b Law 26:38 Jer 16:13

15 c Rap 32:22 Isa 42:24, 25 Jer 17:4

d Jer 11:20 Jer 12:3 Jer 17:18 Jer 37:15

e Za 69:7

f Eze 3:1-3 Fwe 10:9, 10

16

JEREMIA 15:5-16 Pok aholo ng’ato gimoro to ji bende pok ohola; To e ma podi gikuong’a akuong’a. Jehova owacho: “Kuom adier, anatimni gik mabeyo; Adier, abiro konyi e ndalo mag masira, E ndalo ma ichandori nikech wasiki. Be ng’ato nyalo turo nyinyo matindo tindo, Nyinyo moa yo nyandwat, kata mula? Abiro miyo ji oyak mwanduni kod gik ma in-go, a Ok ginichuli gimoro, mondo akumi kuom richo ma isetimo e pinyi duto. Anachiwgi ne wasiki Mondo gitergi e piny ma ok ing’eyo. b Nimar mirimba osemoko mach, Kendo majno biro wang’i.” c A Jehova, in ing’eyo, Para kendo ket chunyi kuoma. Kum jo ma sanda. d Kik iwe alal nono mana nikech itero mirimbi mos. Ng’e maler ni iyanya nikech in. e Ne oyud wecheni, kendo nachamogi; f Wecheni nomiyo chunya mor gi ilo, Nimar iluonga gi nyingi, A Jehova Nyasach oganda lweny.

JEREMIA 15:17–16:8 17 Ok abed gi jo mohero oyuma gi mor. a Nikech lweti ni kuoma, abet kar kenda, Nimar isemiyo mirima mang’eny omaka.1b 18 Ang’o momiyo an gi rem malit kendo adhondena ok changi? Gitamore chango. Koso ibiro bedona kaka soko mar pi ma wuondo ji Kendo ma ok nyal gen? 19 Kuom mano, ma e gima Jehova owacho: “Kiduogo ira, to anarwaki, Kendo ibiro chung’ e nyima. Ka ipogo gik mabeyo e kind gik manono, To ibiro wuoyo e loya. Giniduog iri, To in ok inidog irgi.” 20 “Aseketi mondo ibed ne ogandani ohinga motegno mar mula. c Gibiro kedo kodi, To ok giniloyi, d Nimar an kodi mondo aresi kendo awari,” Jehova owacho. 21 “Abiro resi e lwet joricho Abiro wari e lwet jo ma kwiny.” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Kik ikendi, kendo kik inyuol yawuoyi kata nyiri e pinyni. 3 Nimar ma e gima Jehova owacho e wi nyithi-

16

15:17 1 Kata, “isemiya ote moting’o kum.”

SULA 15 a Za 1:1

b Jer 20:8

c Jer 1:18 Eze 3:9

d Jer 20:11

 Kolam mar 2  SULA 16 a Jer 15:2

b Za 79:2, 3 Isa 5:25 Jer 7:33 Jer 9:22 Jer 36:30

c Eze 5:12

d Eze 24:16, 17

e Rap 31:17 Isa 27:11 Isa 63:10

1240 ndo ma inyuolo e pinyni kaachiel gi jonyuolgi: 4 ‘Tuoche malich biro negogi, a to onge ng’at ma noywaggi kata yikogi; gibiro lokore manyiwa e wi piny. b Ligangla kod kech biro negogi, c kendo winy ma fuyo e kor polo kod ondiegi mag piny biro chamo ringregi.’ 5 Jehova owacho niya, ‘Kik idonj e ot ma itimoe nyasi mar ywago ng’at motho, Kik igo nduru kata hoyo jo mokuyo.’ d ‘Nimar asegolo kuwe ma ne amiyo ogandani,’ Jehova owacho, ‘Asegolo bende herana mosiko kod kechna kuomgi. e 6 Jo madongo kod jo matindo biro tho e pinyni. Ok noyikgi, Onge ng’at ma noywaggi, Onge ng’at ma biro saro dende kata lielo wiye nikech gin.1 7 Onge ng’at ma biro chiwo chiemo ne jo ma ywago ng’atgi, Kohoyogo chunygi; Kata ng’at ma nomigi okombe mar divai Mondo giywaggo wuongi kata min-gi. 8 Kik idonj e ot ma ji timoe nyasi Mondo ibed piny kichiemo kendo metho kodgi.’ 16:6 1 Nyalo bedo ni Jo-Israel ma nong’anyo ne luwo timbe mag ogendni mamoko sa ma ne giywago ng’at motho.

1241 9 “Nimar ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho, ‘Abiro tieko mor kod ilo ma jogo nigo, ma kata dwond miaha kod wuon kisera ok bi winjore kendo. a Gigi duto abiro timo ka pod ingima kendo kineno gi wang’i.’ 10 “Ka inyiso ogandani wechegi, gibiro penji ni, ‘Ang’o momiyo Jehova dwaro kelonwa masira maduong’ni? En richo kata ketho mane ma wasetimo ne Jehova Nyasachwa?’ b 11 Ibiro dwokogi kama: ‘“En nikech kwereu ne oweya,” c Jehova owacho, “kendo ne giluwo nyiseche mamoko, mi gitiyonegi ka gikulorenegi. d Ne giweya mi gitamore luwo chikena. e 12 To un usetimo gik maricho moloyo kata kwereu, f ng’ato ka ng’ato kuomu luwo mana chunye mopong’ gi richo kar winjo wachna. g 13 Kuom mano, abiro riembou e pinyni, mi ateru e piny ma ok ung’eyo kata ma kwereu bende ne ok ong’eyo, h kendo kuno ubiro lamo nyiseche mamoko odiechieng’ gotieno, i nikech ok abi kechou.”’ 14 “‘Kata kamano, ndalo biro,’ Jehova owacho, ‘ma ok ginikuong’re kendo niya: “Akuong’ora gi nying Jehova, ma nogolo Jo-Israel e piny Misri!” j 15 to gibiro kuong’ore niya: “Akuong’ora gi nying Jehova, ma nogolo Jo-Israel e piny man yo nyandwat, kendo e pinje mamoko duto ma ne okeyo-

SULA 16 a Isa 24:7, 8 Jer 7:34 Fwe 18:23

b Jer 5:19

c Bur 2:12

d Jer 8:1, 2

e Dan 9:11 Amo 2:4

f Jer 7:26

g Neh 9:29 Jer 6:28

h 2We 7:20 Jer 15:14 Jer 17:4

i Rap 4:27, 28 Rap 28:36

j Wuo 20:2 Jer 23:7, 8

 Kolam mar 2 a Rap 30:1-3 Jer 3:18 Jer 24:6 Jer 30:3 Jer 32:37 Amo 9:14

b Isa 40:2

c Law 26:30 Za 106:38

d Jer 17:17

e Jer 10:5, 14

JEREMIA 16:9-20 gie!” anaduokgi e piny ma ne amiyo kweregi.’ a 16 ‘Eri, aluongo jolupo mang’eny,’ Jehova owacho, ‘Kendo gibiro makogi ka rech. Bang’ mano, abiro luongo jodwar mathoth, Ma biro lawogi e gode madongo kod matindo duto, Kendo e lwendni kod buche manie lwendni. 17 Nimar wengena neno yoregi duto. Gik ma gitimo ok opondo ne wang’a, Richogi bende ok opondo ne wang’a. 18 To mokwongo, abiro chulogi nyadiriyo nikech kethogi kod richogi, b Nimar gisedwanyo pinya gi sanambegi makwero ma onge ngima mana ka ringre jo motho Kendo gisepong’o pokna gi gik ma sino ji.’” c 19 A Jehova, tekona kendo kar geng’ruokna, Ka ma aringoe e ndalo chandruok, d Ogendni moa e tunge piny nobi iri, Kendo gibiro wacho niya: “Puonj ma kwerewa noyudo kuom wuonegi ne gin mana miriambo, Weche manono kendo ma ok kony.” e 20 Be dhano nyalo loso nyiseche molamo,

JEREMIA 16:21–17:11 Ka nyisechego ok gin nyiseche adier? a 21 “Omiyo, anami ging’e, E kindegi abiro miyo ging’e tekona kod nyalona, Kendo gibiro ng’eyo ni nyinga en Jehova.” “Richo mar Juda osendiki gi kalam mar nyinyo. Ogore e chunygi1 gi kalam mabith molos gi kidi mar almasi2 Kod e tunge mag kendo mag misango, 2 Sa ma yawuotgi paro kendo maggi mag misango kod sirnigi mag yien1b E but yiende mabeyo, e wi gode matindo, c 3 Kendo e wi gode madongo manie pewe. Abiro miyo ji oyak gigeni duto, mwanduni dutod Ee, gibiro yako kuonde magi moting’ore malo nikech isetimo richo e pinyi duto. e 4 Ibiro weyo mwandu ma an awuon ne amiyi. f Anami iti ne wasiki e piny ma ok ing’eyo, g Nikech isemoko mirimba mana ka mach. h Obiro liel nyaka chieng’.” 5 Ma e gima Jehova owacho: “Okuong’ ng’at ma keto genone kuom dhano, i

17

17:1 1 Kata, “Ogor e kidi mopamore manie chunygi.” 2 Kata, “diamond” e dho Kisungu. Ma en kidi matekie moloyo. 17:2 1 Som Tiend Weche.

SULA 16 a Za 115:4 Jer 2:11 1Ko 8:4

 SULA 17 b Bur 3:7

6

2We 24:18 2We 33:1, 3

c Isa 1:29 Eze 6:13

d 2Ru 24:11, 13 Jer 15:13

7 e Law 26:30 Eze 6:3

f Ywa 5:2

8

g Rap 28:48 Jer 16:13

h Isa 5:25 Jer 15:14

i Isa 30:1, 2

 Kolam mar 2 a 2Ru 16:7

b Za 34:8 Za 146:5 Isa 26:3

9

c Za 1:3 Za 92:12, 13

d Cha 6:5 Cha 8:21 Nge 28:26

10

e 1Sa 16:7 1We 28:9 Nge 17:3 Nge 21:2

f Rum 2:6 Gal 6:7 Fwe 2:23 Fwe 22:12

g Nge 28:20 Isa 1:23 Jak 5:4

11

1242 Mogeno teko ma dhano nigo, a Kendo ma chunye ong’anyo ne Jehova. Enochal gi yath man kende e thim. Ok obi neno gik mabeyo ma biro, To obiro dak ka motwo e thim, E piny motimo chumbi ma ji ok odakie. Ng’at moguedhi en ng’at moketo genone kuom Jehova, Moyie kuom Jehova. b Obiro chalo gi yath mopidh e bath pige, Ma tero tiendene kochomo aora. Ok obi parore sa ma chieng’ liet, Obokene biro bedo mang’ich kinde duto. c Ok obi bedo gi parruok e ndalo mag oro Kendo ok obi weyo nyago olemo. Chuny otimo wuond mang’eny moloyo gimoro amora, kendo onyalo kelo hinyruok.1d Ng’ano ma nyalo ng’eye? An Jehova, adayo chuny dhano, e Anono paro ma iye,1 Mondo achul ng’ato ka ng’ato kaluwore gi yorene, Kaluwore gi gik ma tichne onyago. f Ng’at ma choko mwandu e yor mibadhi, g

17:9 1 Kata nyalo bedo, “kendo ok onyal chango.” 17:10 1 Hibrania, “nyarogno.”

1243 Chalo gi winj aywer ma choko tong’ ma ne ok otoko. Gibiro lalne ka pok oti, Kendo bang’e fupe biro nenore.” 12 Kom-loch ma nigi duong’, ma noting’ malo a chakruok, E ka ma hekalu marwa nitie. a 13 A Jehova, geno mar Israel, Jogo duto moweyi biro yudo wich-kuot. Ibiro ndik nyinge jogo mong’anyoni e lowo, b Nikech giseweyo Jehova, soko mar pi ngima. c 14 Changa, A Jehova, mondo abed mangima. Resa, eka anayud kuwe, d Nimar in e ma apaki. 15 Neuru! Nitie jo ma wachona niya: “Ere wach ma Jehova nowacho? e Mad ochopi!” 16 To an to, ne ok aringo mi aweyo luwi kaka jakwath, Kata gombo chieng’ masira. Ing’eyo malong’o gik ma dhoga osewacho; Gik moko duto ne otimore e wang’i. 17 Kik ilokrina ng’at ma miya luoro. In e kar bwokna e ndalo masira. 18 Mad jo ma sanda oyud wich-kuot, f An to kik iwe ayud wich-kuot.

SULA 17 a 2We 2:5 Isa 6:1

b Za 73:27 Isa 1:28

c Jer 2:13 Fwe 22:1

d Jer 15:20

e Isa 5:19 2Pe 3:4

f Jer 15:15 Jer 20:11

 Kolam mar 2 a Jer 18:23

b Jer 7:2

c Neh 13:19

d Wuo 20:9, 10 Law 23:3

e Wuo 31:13

f Isa 48:4 Eze 20:13

g Rap 5:12-14

JEREMIA 17:12-24 Mad luoro maduong’ omakgi, An to kik iwe abed maluor. Kelnegi odiechieng masira, a Mondo ikethgi kendo itiekgi chuth. 19 Ma e gima Jehova ne onyisa: “Dhi ichung’ e dho rangach mar jo piny, ka ma ruodhi mag Juda donjogo kendo wuokgo, bang’e idhi e dho rangeye mamoko mag Jerusalem duto. b 20 Iniwachnegi ni, ‘Winjuru wach Jehova, un ruodhi mag Juda, un Jo-Juda duto, kod ji duto modak Jerusalem ma luwoga dho rangeyegi. 21 Ma e gima Jehova owacho: “Ritreuru uwegi, kendo kik uting’ osigo moro amora chieng’ Sabato, kata kadho kode e dho rangeye mag Jerusalem. c 22 Kik uting’ osigo moro amora kugolo e uteu chieng’ Sabato; kendo kik uti tich moro amora. d Rituru odiechieng’ mowal mar Sabato, mana kaka ne achiko kwereu. e 23 To ne gitamore winja kata chikona itgi, wigi e ma ne tek kendo ne gitamore winjo wachna kata rwako kum ma namiyogi.”’ f 24 “‘“Kata kamano, ka uwinja,” Jehova owacho, “kendo ok uting’o osigo moro amora kukalo e dho rangeye mag dalani chieng’ Sabato, to urito chieng’ Sabato obedo maler ma ok utiyo tich moro amora, g

JEREMIA 17:25–18:13 25 eka ruodhi kod yawuotgi ma obedo e kom-loch mar Daudi, a biro kadho e dho rangeye mag dalani, ka giidho geche lweny kod farese, gin kod jotendgi, kaachiel gi Jo-Juda gi jo modak Jerusalem; b kendo ji biro dak e dalani kuom kinde duto. 26 Kendo ji nobi koa e mier mag Juda, kod mier mokiewo gi Jerusalem, gi piny Benjamin, c kod pinje manie tiend gode d gi manie wi gode, kaachiel gi Negeb. Gibiro kelo misengni miwang’o pep, e gi misengni, f gi chiwo mag cham, g gi ubani, kod misengni mag goyo erokamano e od Jehova. h 27 “‘“ To ka ok uwinja, mi utamoru rito chieng’ Sabato mondo obed maler, kendo uting’o osigo moro amora ka ukalo dho rangeye mag Jerusalem chieng’ Sabato, abiro moko mach e dho rangeye mag dalano, mi majno biro wang’o ohinga motegno mag Jerusalem, i kendo onge ng’at ma nonege.”’” j Ma e gima Jehova ne owacho ne Jeremia: 2 “A malo, ilor idhi e od jachue-agulni, k kendo abiro miyi wechena kuno.” 3 Kuom mano, ne adhi nyaka e od jachue-agulni, mi ayude ka ochueyo agulu e gir chuecho. 4 To agulu ma nochueyono ne okethorene. Omiyo, ne okawo lowono mi ochueyogo agulu machielo mana kaka ne odwaro.

18

SULA 17 a Za 132:11

b Jer 22:4

c Jer 32:44

d Jer 33:13

e Law 1:3

f Ezr 3:3

g Law 2:1, 2

h Za 107:22 Za 116:17 Jer 33:10, 11

i 2Ru 25:9, 10 Jer 39:8

j 2Ru 22:16, 17 Ywa 4:11

 SULA 18 k Jer 19:1

 Kolam mar 2 a Rum 9:20, 21

b Jer 1:10 Jer 12:14 Jer 25:9 Jer 45:4

c 1Ru 8:33, 34 Za 106:45 Jer 7:3 Jer 26:3 Eze 18:21 Joe 2:13 Jon 3:5, 10

d Isa 1:16 Eze 18:23

e Jer 2:25

f Rap 29:19, 20 Jer 7:24

1244 5 Eka wach Jehova ne obirona niya: 6 “‘Yaye dhood Israel, donge anyalo timonu gima jachuechono timo ne lowo?’ Jehova owacho. ‘Neuru! Mana kaka lowo nie lwet jachue-agulni, e kaka un bende un e lweta. a 7 Ka awacho ni abiro pudho, muko, kendo ketho oganda moro kata pinyruoth moro, b 8 to bang’e ogandano olokore mi oweyo timbene maricho, an bende abiro loko pacha kuom masira ma ne adwaro kelonegino. c 9 To ka awacho ni abiro pidho kendo gero oganda kata pinyruoth moro, 10 mi ogandano otimo gik maricho e wang’a kendo gitamore winjo dwonda, an bende abiro loko pacha kendo ok abi timonegi gik mabeyo ma ne adwaro timonegi.’ 11 “Omiyo, koro dhi inyis Jo-Juda kod jo modak Jerusalem ni, ‘Ma e gima Jehova owacho: “Aikonu gimoro marach, kendo achano kelonu masira. Akwayou, lokreuru mondo uwe yoreu kod timbeu maricho.”’” d 12 To ne giwacho niya: “Ok wanyal lokore! e Wabiro luwo mana pachwa, kendo ng’ato ka ng’ato kuomwa biro luwo mana kaka chunye mopong’ gi richo dwaro.” f 13 E momiyo Jehova owacho kama: “Akwayou penjieuru ogendni wachni.

1245 Ng’ano mosewinjo gima kama? Jo-Israel1 osetimo gima rach moloyo. a 14 Be wi gode mag Lebanon motimo lwendni nyalo bedo ma onge pe adier? To be pige mang’ich mamol koa ka mabor nyalo duono koso? 15 To wi joga osewil koda. b Nimar gichiwo misengni ne gik manono, c Kendo gimiyo ji chwanyore e yoregi, e yore ma kweregi ne luwo chon, d Ka giwuotho e yore mogondore, kendo motimo buche. 16 Mondo giketh pinygi obed gima bwogo ji, e Ma ji biro liyo aliya koneno nyaka chieng’. f Ng’ato ka ng’ato ma biro kalo machiegni biro bwok kuom gima oneno, kendo gibiro kino wigi ka giwuoro. g 17 Abiro keyogi e nyim wasikgi mana ka yamb ugwe. Abiro lokonegi ng’eya, ok gibi neno wang’a chieng’ ma masira oyudogi.” h 18 To ne giwacho niya: “Biuru, wachanuru gimoro marach ne Jeremia, i nimar chik ok bi lal ne jodolo, rieko ok bi lal ne jo mariek, kendo wach ok bi lal ne jonabi. Biuru, wahangne wach, ke18:13 1 Kata, “Nyar Israel.”

SULA 18 a Jer 2:13

b Jer 2:19 Jer 3:21

c Jer 10:14, 15

d Jer 6:16

e Law 26:33 Eze 6:14

f 1Ru 9:8 Jer 19:8 Ywa 2:15 Mik 6:16

g Rap 28:37

h Rap 31:17

i Jer 11:19

 Kolam mar 2 a Za 35:7

b Jer 12:3

c Ywa 5:3

d 2We 36:17

e Za 38:12

f Jer 11:19, 20

g Za 35:4

h Jer 15:15

JEREMIA 18:14-23 ndo kik wachik itwa ne gik mowacho.” 19 A Jehova, akwayi ni iwinja, Kendo ichik iti mondo iwinj gima jo ma kweda wacho. 20 Be onego ochul ber gi richo? Gisekunyona bur mondo anyumrae. a Par kaka ne achung’ e nyimi ka anyisi weche mabeyo e wigi, Mondo kik ibed gi mirima kodgi. 21 Kuom mano, we mondo yawuotgi otho gi kech, Kendo chiwgi ne ligangla. b Mad nyithi mondegi otho, kendo gidong’ mond liete. c Mad masira malich oneg chwogi, Kendo yawuotgi bende otho e lweny. d 22 Nduru mondo owinj e utegi, E kinde mikelo jomonj kuomgi apoya. Nimar gisekunyona bur mondo gimaka Kendo gisechikona obadho mondo omak tienda. e 23 To in, A Jehova, Ing’eyo chenro duto ma gichano mondo ginega. f Kik ium kethogi, Kendo kik iruch richogi e wang’i. Mad gichwanyre e nyimi g Chieng’ mibiro nyisogie mirimbi. h

JEREMIA 19:1-14 Ma e gima Jehova nowachona: “Dhi ing’iew agulu ir jachue-agulni. a Bende, inikaw jodongoganda moko kaachiel gi jodong-jodolo moko, 2 mondo udhi e Hoho mar Wuod Hinom, b e dho rangach miluongo ni Ranga Jochue-Agulni. Kuno e ma ibiro landoe weche ma abiro nyisi. 3 Iniwachnegi ni, ‘Winjuru wach Jehova, un ruodhi mag Juda kod jo modak Jerusalem. Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: “‘“Achiegni kelo masira kae, kendo ng’ato ka ng’ato mowinjo wachno biro bwok.1 4 Abiro timo kamano nikech ne giweya, c mi gidwanyo kae. d Gichiwo misengni ne nyiseche mamoko ma ne ok ging’eyo, kendo kata ruodhi mag Juda kod kweregi ne ok ong’eyo. Kendo gisepong’e gi remb jo ma onge ketho. e 5 Ne gigero kuonde moting’ore malo ne Baal mondo giwang’ie yawuotgi kaka misengni miwang’o ne Baal. f Ne ok achikogi mondo gitim gima kamano, kendo chunya pok noparo timo gima kamano kata matin.”’ g 6 “‘“Omiyo, neuru! ndalo biro,” Jehova owacho, “ma kae ok noluong kendo ni Tofeth kata Hoho mar Wuod Hinom, to ibiro luonge ni Hoho mar Nek. h 7 Kae e ma abiro kethoe chenro

19

19:3 1 Kata, “ite biro sakni.”

SULA 19 a Jer 18:2

b Jos 15:8, 12 2We 28:1, 3 Jer 7:31

c 2Ru 22:16, 17 Isa 65:11

d 2We 33:1, 4

e 2Ru 21:16 Isa 59:7 Jer 2:34 Ywa 4:13 Mat 23:34, 35

f 2We 28:1, 3 2We 33:1, 6 Isa 57:5

g Law 18:21 Jer 7:31 Jer 32:35

h Jer 7:32

 Kolam mar 2 a Rap 28:25, 26 Za 79:2 Jer 7:33 Jer 16:4

b 1Ru 9:8 Jer 18:16 Ywa 2:15

c Law 26:29 Rap 28:53 Ywa 2:20 Ywa 4:10 Eze 5:10

d Jer 7:32

e Za 79:1

f Jer 8:1, 2 Zef 1:4, 5

g Jer 7:18 Jer 32:29

1246 mag Jo-Juda gi Jo-Jerusalem, anami wasikgi kaachiel gi jo ma dwaro monjogi oneggi gi ligangla. Kendo anami winy ma fuyo e kor polo kod ondiegi mag piny ringregi mondo gicham. a 8 Abiro ketho dalani gi keth malich, mi ng’ato ang’ata mokalo bute biro bwok kendo liyo nikech masiche ma oseyude. b 9 Abiro miyo gicham ringre yawuotgi gi nyigi giwegi, kendo gibiro chamo ringre jowetegi e kinde ma wasigu biro lworo dalani ka gidino yore duto mondo gineggi.”’ c 10 “Kae to ito aguluno e wang’ jo ma idhigo, 11 kiwachonegi ni, ‘Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “Abiro toyo ogandani kaachiel gi dalani, mana kaka ng’ato toyo agulu mi ok nyal chak chome; gibiro yiko ji e Tofeth nyaka opong’, ma koro onge ka ma diyikie ng’ato.”’ d 12 “‘Mano e gima abiro timo ne dalani,’ Jehova owacho, ‘kaachiel gi jo modak e iye, kendo abiro loke mi ochal gi Tofeth. 13 Ute man Jerusalem gi ute ruodhi mag Juda biro bedo mogak mana ka Tofeth, e ee, udi duto ma ne iwang’oe misengni e wi tatgi ne oganda mar polo, f ka ma ne gichiwoe misengni miolo ne nyiseche mamoko.’” g 14 Ka Jeremia noseduogo koa Tofeth ka ma Jehova ne oore mondo okorie wach, ne ochung’ e laru mar od

1247 Jehova mi owacho ne ogandano niya: 15 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho, ‘Neuru! Abiro kelo masira ma ne awacho ni adhi kelo ne dalani kod mier duto mokiewo kode, nikech wigi tek, kendo gisetamore winjo wachna.’” a Koro, Pashur wuod Imer ma jadolo kendo jatend jotich e od Jehova ne owinjo Jeremia ka koro wechegi. 2 Eka Pashur ne ogoyo Jeremia janabi matek, mi otueye e lodi b ma ne nitie e Ranga Benjamin ma Malo e od Jehova. 3 To kinyne ka Pashur ne ogonyo Jeremia e lodigo, Jeremia ne owachone niya: “Jehova osechaki ni Masira Kuonde Duto, c to ok Pashur. 4 Nimar Jehova owacho ni, ‘Abiro miyo ilokri masira ne in iwuon, kendo ne osiepeni duto, kendo wasigu noneg osiepeni duto kineno gi wang’i; d abiro keto Jo-Juda e lwet ruodh Babulon, kendo enotergi e tuech Babulon, mi noneggi gi ligangla. e 5 Kendo abiro chiwo mwandu duto mag dalani, gigene duto mabeyo kendo ma nengogi tek, kaachiel gi mwandu mag ruodhi Juda ne wasikgi. f Gibiro yakogi kendo ginitergi Babulon. g 6 To in Pashur, ibiro maki mi teri e tuech in kaachiel gi joodi duto. Ibiro teri Babulon, kendo initho kuno,

20

SULA 19 a Neh 9:17, 29 Zek 7:12

 SULA 20 b 2We 16:10

c Jer 6:25

d Rap 28:32

e Jer 25:9 Jer 39:9

f 2Ru 20:17 2Ru 24:11, 13 2Ru 25:13-15 Ywa 1:10

g 2We 36:10 Jer 15:13

 Kolam mar 2 a Jer 14:14 Jer 28:15 Jer 29:21

b Eze 3:14 Mik 3:8

c Za 22:7 Jer 15:10, 15

d 2We 36:16 Jer 6:10

e 1Ru 19:2, 4 Jon 1:3

f Jer 6:11 Amo 3:8 Tic 4:19, 20

g Za 31:13

h Za 38:16

i Jer 1:8 Rum 8:31

JEREMIA 19:15–20:11 ibiro yiki kuno kaachiel gi osiepeni duto nikech ne ikoronegi miriambo.’” a 7 Ne iwuonda, A Jehova, ne iwuonda adier. Ne ikedo koda, mi iloya. b Ji nyiera odiechieng’ duto; Ng’ato ka ng’ato jara ajara. c 8 Nimar sa asaya ma awuoyo, nyaka aland gi dwol maduong’, “Mahundu gi kethruok nitie!” Wach Jehova osemiyo ji jara kendo yanya odiechieng’ mangima. d 9 Omiyo, ne awacho niya: “Ok anahul wachne kendo, Ok anawuo e wi nyinge kendo.” e To e chunya wachne nochalo gi mach ma wang’o chokena, Ne ok anyal geng’e; Ne ohewo tekona. f 10 Ne awinjo miriambo mang’eny e wiya; Luoro ne olwora koni gi koni. g “Kwedeuru; mad wakwedeuru!” Kata mana jo ma ne wuondore ni gin osiepena, ne gombo ni achwanyra:h “Di po ka otimo tim moro mofuwo, Mi waloye kendo chulo kuor.” 11 To Jehova ne ni koda mana ka jalweny ma ratego. i

JEREMIA 20:12–21:7 Mano e momiyo jo ma sanda biro chwanyore mi podhi. a Gibiro yudo wich-kuot maduong’, nimar ok gibi loya. Ji biro paro wich-kuotgino nyaka chieng’. b 12 To in, A Jehova Nyasach oganda lweny, inono ng’at makare; Inyalo neno pache ma iye1 kod chunye. c Mad ane ka ichulonegi kuor, d Nimar aseketo bucha e lweti. e 13 Wer ne Jehova! Pak Jehova! Nimar osereso jadhier e lwet joricho. 14 Okuong’ odiechieng’ ma ne onyuolae! Kik guedh odiechieng’ ma minwa ne onyuolae! f 15 Okuong’ ng’at ma nokelo ne wuonwa wach maber niya: “Osenyuolni wuoyi, ee, nyathi ma wuoyi!” Mi nomor sidang’! 16 Mad ng’atno obed ka mier ma Jehova ne oketho, ma ok oywago ang’e. Mad owinj ka ji ywagore gokinyi, kendo ka tung’ ywak odiechieng’ tir. 17 Ang’o momiyo ne ok onega e i mamana, Mondo i mamana e mobed lienda 20:12 1 Hibrania, “nyirokene.”

SULA 20 a Za 27:2 Jer 15:15, 20 Jer 17:18

b Za 6:10

c Jer 17:10

d Za 59:10 Jer 17:18

e Jer 11:20 1Pe 2:23

f Ayu 3:3 Jer 15:10

 Kolam mar 2 a Ayu 10:18

b Ayu 3:20

 SULA 21 c 2Ru 24:18 1We 3:15 2We 36:9, 10

d Jer 38:1

e Jer 29:25 Jer 37:3 Jer 52:24, 27

f 2Ru 25:1 Jer 32:28 Jer 39:1

g 1Sa 7:10 2We 14:11 Isa 37:36, 37

h Jer 32:5

i Isa 63:10 Ywa 2:5

j Isa 5:25

k Rap 28:21, 22 Eze 7:15

1248 Kendo osik kopek ndalo duto? a 18 Ang’o momiyo ne awuok e ich Mondo ayud chandruok gi kuyo, Kendo atho gi wichkuot? b Wach Jehova ma nobiro ne Jeremia, ka ne Ruoth Zedekia c ooro Pashur d wuod Malkia, kod Zefania e wuod Maaseya jadolo ire kokwaye niya: 2 “Akwayi, penjnwae Jehova wach, nimar Nebukadnezar1 ruodh Babulon kedo kodwa. f Samoro Jehova nyalo timonwa hono moro, mi Nebukadnezar owere kodwa.” g 3 Eka Jeremia ne owachonegi niya: “Dhiuru unyis Zedekia ni, 4 ‘Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho: “Abiro duokou chien kaachiel gi gik lweny muting’o e lwetu, kukedogo gi Jo-Babulon h kod Jo-Kaldea ma olworo ohinga magu koni gi koni. Abiro chokogi e dier dalani. 5 Kendo an awuon abiro kedo kodi i ka arieyo bada ma nigi teko, gi ich-wang’, kendo gi mirima maduong’. j 6 Abiro nego le kaachiel gi jo modak e dalani. Tuo malich biro negogi.”’ k 7 “‘“Bang’ mano,” Jehova owacho, “Anachiw Zedekia ruodh Juda, gi jotichne, kod jo modak e dalani, tiende ni jo ma tuo, kata ligangla,

21

21:2 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

1249 kata kech ok bi nego, e lwet Nebukadnezar1 ruodh Babulon kod wasikgi ma dwaro negogi. a Obiro negogi gi ligangla. Ok nowegi, ok nokechgi, kendo ok notimnegi ng’wono.”’ b 8 “Onego inyis jogi ni, ‘Ma e gima Jehova owacho: “Aseketonu yore ariyo mondo uyier, achiel dhi e ngima to machielo dhi e tho. 9 Ng’ato ang’ata modong’ e dalani biro tho gi ligangla, kech, kata tuo. To ng’ato ang’ata ma biro chiwore owuon e lwet Jo-Kaldea ma sani olworo dalani, biro tony, kendo ngimane biro chalo gi gima oyako e lwet wasigu.”’ c 10 “‘“Nimar aseng’ado ni nyaka to aketh dalani, ok anyal weye,” d Jehova owacho. “Ibiro chiwe e lwet ruodh Babulon, e mi nowang’e.” f 11 “‘ To un jood ruodh Juda: Winjuru wach Jehova. 12 Yaye od Daudi, ma e gima Jehova owacho: “Ng’aduru bura makare okinyi kokinyi, Resuru ng’at ma imayo e lwet jamecho, g Mondo kik mirima omaka ka mach mager h Kendo ma ok nyal negi, Mana nikech timbeu maricho.”’ i 13 Yaye in ng’at modak e hoho, akedo kodi, Yaye lwanda man e piny mopie,’ Jehova owacho. 21:7 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

SULA 21 a 2Ru 25:6, 7 Jer 37:17 Jer 39:5-7 Jer 52:9-11 Eze 17:20

b Rap 28:49, 50 2We 36:17

c Jer 27:12, 13 Jer 38:2, 17

d Jer 44:11

e Jer 38:3

f 2We 36:17, 19 Jer 17:27 Jer 34:2 Jer 37:10 Jer 39:8

g Isa 1:17 Jer 22:3 Eze 22:29 Mik 2:2

h Rap 32:22 Isa 1:31 Jer 7:20

i Jer 7:5-7

 Kolam mar 2 a Jer 5:9 Jer 9:9

b 2We 36:17, 19 Jer 52:12, 13

 SULA 22 c Law 19:15 Isa 1:17 Eze 22:7 Mik 2:2

d 2Ru 24:3, 4 Jer 7:6, 7

e 1Ru 2:12

f Jer 17:24, 25

g Jer 39:8 Mik 3:12

JEREMIA 21:8–22:6 ‘To un mupenjo niya: “Ng’ano ma biro kedo kodwa? Ng’ano ma biro monjo kuonde ma wadakie?” 14 Abiro kumou uduto Gi kum mowinjore gi timbeu,’ a Jehova owacho. Abiro chwinyo mach e bungene, Kendo majno biro wang’o gik moko duto man machiegni kode.’” b Ma e gima Jehova owacho: “Dhi e od ruodh Juda mondo inyise wachni. 2 Iniwachne ni, ‘Winj wach Jehova, A ruodh Juda mobet e kom-loch mar Daudi, in kaachiel gi jotichni gi jogi ma donjo gi dho rangeyegi. 3 Ma e gima Jehova owacho: “Ng’aduru bura kare, kendo urit tim makare. Resuru ng’at ma imayo. Kik usand jadak moro amora, kata nyathi kich, kata chi liel. c Bende, kik uchuer remb ng’at ma onge ketho kae. d 4 Nimar ka uwinjo wachni eka ruodhi ma obedo e komloch mar Daudi e biro kadho e dho rangeye mag dalani, ka giidho geche lweny kod farese, gin kod jotichgi kaachiel gi joggi.”’ f 5 “‘To ka utamoru winjo wechena, akuong’ora ni ibiro keth odni,’ g Jehova owacho. 6 “Nimar ma e gima Jehova owacho e wi od ruodh Juda,

22

JEREMIA 22:7-18 ‘Ichalona gi Gilead, Kendo gi wi Got Lebanon. To analoki thim; Onge ng’ato ang’ata ma biro dak e miecheni. a 7 Abiro oro ji mondo okethi, Ng’ato ka ng’ato nobi gi gigene mag lweny. b Gibiro tong’o yiendeni mabeyo duto mag sida Mi gilwargi e mach. c 8 “‘Ogendni biro kadho but dalani ka gipenjore niya: “Ang’o momiyo Jehova notimo gima chal kama ne dala maduong’ni?” d 9 To ibiro dwokgi kama: “Nikech ne giweyo singruok ma ne gitimo gi Jehova Nyasachgi mi gichako kulore ne nyiseche mamoko kendo tiyonegi.”’ e 10 Kik uyuag ng’at mosetho, Kendo kik uwinjne lit. Kar mano, ywaguru ng’at ma itero e tuech, Nimar ok obi duogo thurgi kendo. 11 “Nimar ma e gima Jehova owacho e wi Shalum1f wuod Josia ruodh Juda ma locho kar Josia g wuon-gi, kendo ma osea e pinyni: ‘Ok obi duogo kendo. 12 Nikech obiro tho e piny ka ma otere e tuech, kendo ok none pinyni kendo.’ h 13 Yaye, nobed malit ne ng’at ma ok ger ode gi tim makare Kendo ma ok ger od gorofa gi bura makare, 22:11 1 Iluonge bende ni Jehoahaz.

SULA 22 a Isa 6:11 Jer 7:34

b Eze 9:1

c Jer 21:14

d Rap 29:24-26 1Ru 9:8, 9 Ywa 2:15

e 2Ru 22:16, 17

f 1We 3:15 2We 36:1

g 2Ru 23:29, 30

h 2Ru 23:34 2We 36:4

 Kolam mar 2 a Law 19:13 Mik 3:9, 10

b 2Ru 22:1, 2 2Ru 23:23, 25

c 2Ru 23:34 2We 36:4

1250 Ma miyo jowetene tiyone kayiem nono, To ok ochulgi osara; a 14 Ng’at ma wacho ni, ‘Abiro gero ot maduong’ Ma udine ma malo lach. Abiro ketone dirise Mi aketne yiend sida kendo wire gi rangi makwar.’ 15 Be iparo ni ibiro dhi nyime locho mana nikech itiyo gi yiend sida mang’eny moloyo jomamoko? Wuonu bende ne chiemo kendo metho, To ne ong’ado bura kare, kendo notimo gik makare, b Omiyo, weche ne odhine maber. 16 Ne oyalo buch jo ma sandore kod jochan e yo makare, Mi gik moko ne odhine maber. ‘Donge mano e ma nyiso ni ng’ato ong’eya?’ Jehova owacho. 17 ‘To in kinde duto iketo chunyi e wuondo ji, Ichuero remb jo ma onge ketho, Ikwelo kendo ihero mibadhi.’ 18 “Omiyo, ma e gima Jehova wacho e wi Jehoyakim c wuod Josia ruodh Juda, ‘Ok gibi yuage kama: “Yaye owadwa! Yaye nyaminwa!” Ok gibi yuage niya:

1251 “Yaye ruodhwa! Yaye ruodhwa!” 19 Ibiro yike mana ka punda, a Ibiro ywaye mi wite oko, E dho rangeye mag Jerusalem.’ b 20 Dhi iywag e Got Lebanon, Kog ka in Bashan, Ywag matek e piny Abarim, c Nikech oselo joherani. d 21 Ne awuoyo kodi e ndalo ma weche ne dhini maber. To ne idwoka niya: ‘Ok abi winji.’ e Mano osebedo timni chakre tinni, Nimar ok isewinjo dwonda. f 22 Yamo e ma biro kwayo jokwadhi duto, g Kendo joherani nodhi e tuech. Ibiro yudo wich-kuot kod achaya nikech masiche duto moyudi. 23 Yaye, un jo ma odak Lebanon, h Modak e kind yiende mag sida, i Mano kaka ubiro ywak ka rem otugore, Rem ma chalo gi mar dhako ma muoch kayo!” j 24 “Jehova owacho ne Konia1k wuod Jehoyakim l ruodh Juda ni, ‘Akuong’ora ni kata dabed ni in e tere manie lweta ma kora22:24 1 Iluonge bende ni Jehoiakin kata Jekonia.

SULA 22 a Jer 36:30

b 2We 36:5, 6

c Rap 32:49

d 2Ru 24:7

e Jer 2:31 Jer 6:16

f Rap 9:7 Bur 2:11

g Jer 23:1 Eze 34:2

h Jer 22:6

i Isa 2:12, 13

j Jer 4:31 Jer 6:24

k 2Ru 24:6 Jer 22:28 Jer 37:1 Mat 1:11

l 2Ru 23:34

 Kolam mar 2 a 2Ru 24:12, 15 2We 36:9, 10 Jer 24:1 Jer 29:1, 2

b Jer 52:31-34

c 1We 3:17, 18

d 2We 36:9, 10 Jer 36:30 Mat 1:12

 SULA 23 e Jer 10:21 Jer 50:6 Eze 34:2

f Eze 34:5

JEREMIA 22:19–23:2 chwich, pod dawuodhi oko! 25 Abiro chiwi e lwet jo ma iluoro ma dwaro negi, e lwet Nebukadnezar1 ruodh Babulon, kendo e lwet JoKaldea. a 26 Abiro witi kaachiel gi minu e piny moro nono, mi initho kuno. 27 Kendo ok ginichak gidogi e piny ma ne gihero. b 28 Donge Konia en mana ng’at ma ocha ka agulu motore, Agulu ma ng’ato ang’ata ok dwar, koso? Ang’o momiyo owite kaachiel gi nyikwaye E piny ma ok ging’eyo?’ c 29 Yaye piny, piny, piny, winj wach Jehova. 30 Ma e gima Jehova owacho: ‘Ndik piny ni ng’atni ne onge nyithindo, Ng’at ma ngimane ok bi dhi maber, Nimar onge nyakware kata achiel Ma biro bet e kom-loch mar Daudi mondo olochi e piny Juda.’” d “Yaye nobed malit ne jokwath ma jwang’o kendo keyo rombe manie legena!” Jehova owacho. e 2 Omiyo, ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho e wi jokwath ma kwayo joga: “Usekeyo rombena; usiko ukeyogi akeya, kendo pok uritogi maber.” f “Koro abiro kumou nikech gik maricho ma usetimo,” Jehova owacho.

23

22:25 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

JEREMIA 23:3-14 3 “Eka abiro choko rombena modong’ ka agologi e pinje duto ma ne akeyogie, a mi anaduokgi e lege maggi, b kendo gibiro nyuolore mi gibed mang’eny. c 4 Abiro ketonegi jokwath ma biro ritogi maber. d Onge gima biro miyogi luoro, kata bwogogi, kendo onge kata achiel kuomgi ma biro lal,” Jehova owacho. 5 “Neuru! Ndalo biro,” Jehova owacho, “ma anachung ne Daudi bad yath makare.1 e Obiro locho f gi rieko, kong’ado bura kare, kendo korito tim makare e piny. g 6 E ndalone, ibiro res Juda, h kendo Israel biro dak gi kuwe. i Kendo nying ma ibiro luongego nobed: Wan Jo Makare Nikech Jehova.” j 7 “Kata kamano, ndalo biro,” Jehova owacho, “ma ok ginikuong’re kendo niya: ‘Akuong’ora gi nying Jehova, ma nogolo Jo-Israel e piny Misri!’ k 8 to gibiro kuong’ore ni, ‘Akuong’ora gi nying Jehova, ma nogolo kendo duoko nyikwa Israel e pinygi, kogologi e piny ma ni yo nyandwat kod pinje mamoko duto ma ne okeyogie,’ kendo ginidag e pinygi.” l 9 Kuom wach jonabi: Chunya ool. Chokena duto tetni. Achalo gi ng’at momer, Kendo ka ng’at ma divai omero, 23:5 1 Kata, “nyakwaro makare.”

SULA 23 a Isa 11:11 Isa 35:10 Jer 29:14 Jer 31:8

b Jer 50:19

10

Eze 34:14 Mik 2:12

c Rap 30:3, 5 Amo 9:14 Zek 10:8

d Jer 3:15 Joh 21:15 Tic 20:28

e Isa 11:1 Isa 53:2 Jer 33:15, 16 Zek 3:8 Mat 2:23

11

f Luk 1:32, 33 g Isa 9:7 Isa 11:3, 4 Isa 32:1

h Zek 10:6 i Rap 33:28

12

Jer 32:37 Zek 14:11

j Isa 54:17 k Jer 16:14, 15 l Isa 43:5 Eze 34:13 Zef 3:20

 Kolam mar 2 a Jer 3:8, 9 Jer 5:7 Jer 13:27 Eze 22:11

13

b Isa 24:4 Joe 1:10

c Jer 12:4 d Isa 28:7 Jer 5:31 Jer 6:13 Eze 22:25 Zef 3:4

e 2We 33:1, 5 2We 36:14 Jer 7:11 Eze 8:10, 11 Eze 23:39

f Jer 13:16 g Eze 16:46 h Jer 29:21, 23 i Jer 23:26 j Isa 3:9 k Cha 18:20 Rap 32:32 Isa 1:10 Juda 7

14

1252 Mana nikech Jehova kendo nikech wechene maler. Nimar piny opong’ gi jochode; a Kuong’no osemiyo piny okuyo b Kendo kuonde ma ne lum ng’ichie, koro osetwo. c Yoregi richo, kendo gitiyo gi tekogi e yo marach. “Janabi gi jadolo dwanyore. d Gitimo richo kata mana e i oda,” e Jehova owacho. “Yore ma giluwo nobed ma poth kendo motimo mudho; f Ibiro dhirgi mi gilwar piny. Nimar abiro kelonegi masira E higa mar ng’ado bura,” Jehova owacho. “Aseneno kuom jonabi mag Samaria g gik ma osina. Gikoro wechegi e nying Baal, Kendo giwito joga ma Jo-Israel. Kendo aseneno gik maricho ahinya kuom jonabi mag Jerusalem. Giterore, h kendo giwuotho e miriambo; i Gijiwo jo ma timo richo, Kendo gidagi weyo timbegi maricho. Gichalona mana gi Sodom, j To jo modak e iye chal gi Gomora.” k

1253 15 Kuom mano, ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho kuom jonabigo: “Abiro miyogi yath makech mondo gicham Kod pi sum mondo gimodhi. a Nimar jonabi mag Jerusalem oselando weche ma kwedo Nyasaye e piny duto.” 16 Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “Kik uchik itu ne jonabi ma koronu weche. b Gimiyo ugeno gik ma ok bi timore. Fweny ma gineno gin gik ma giparo apara, c To ok moa e dho Jehova. d 17 Pile giwacho ne jo mochaya ni, ‘Jehova owacho niya: “Unubed gi kuwe.”’ e Kendo ne ng’ato ang’ata ma wiye tek ni, ‘Onge masira ma nobi kuomi.’ f 18 Nimar en ng’ano mosebedo e buch Jehova Mondo one kendo winjo wachne? Ng’ano mosechiko ite ne wachne mondo owinje malong’o? 19 Neuru! Jehova osemiyo mirimbe okutho matek mana ka ahiti; Mana ka kalausi mager, obiro kutho e wi jo maricho. g

SULA 23 a Jer 8:14 Jer 9:15

b Jer 27:9 Jer 29:8

c Ywa 2:14

d Jer 14:14 Eze 13:3 Eze 22:28

e Jer 4:10 Jer 6:13, 14 Jer 8:11 Eze 13:10

f Mik 3:11

g Jer 25:32 Jer 30:23, 24

 Kolam mar 2 a Jer 14:14 Jer 27:15 Jer 29:8, 9

b Jer 25:4, 5

c Cha 16:7, 13 Nge 15:3 Amo 9:2 Hib 4:13

d Za 139:7

e Rap 18:20 Jer 27:9 Jer 29:21, 23

f Jer 14:14

g Bur 3:7 2Ru 21:1, 3

JEREMIA 23:15-28 20 Mirimb Jehova ok bi kuwe Nyaka chop otim gik ma chunye oseng’ado. E ndalo mag giko, unuwinj tiend wachni malong’o. 21 Ne ok aoro jonabigo, to ne girikni biro. Ne ok awuoyo kodgi, to ne gikoro wach. a 22 To ka dine gichung’ e bucha, Dine gimiyo joga owinjo wechena Kendo dine gimiyo gilokre mi giweyo yoregi kod timbegi maricho.” b 23 “Be an mana Nyasaye ka an machiegni kodu,” Jehova owacho, “to ka an mabor kodu ok an Nyasaye?” 24 “Be ng’ato dipond kamoro ma ok anyal nenee?” c Jehova owacho. “Donge an e ma apong’o piny gi polo?” d Jehova owacho. 25 “Asewinjo ka jonabi ma koro miriambo gi nyinga wacho ni, ‘Ne aleko wach moro! Ne aleko wach moro!’ e 26 Jonabi ma koro weche miriambogo biro dhi nyime nyaka karang’o? Gin jonabi ma koro mana weche ma giparo e chunygi. f 27 Gidwaro ni wi joga owil gi nyinga nikech lek ma ng’ato ka ng’ato pimo ne nyawadgi, mana kaka wi kweregi nowil gi nyinga nikech Baal. g 28 Janabi moseleko onego ohul lekno, to ng’at ma nigi

JEREMIA 23:29–24:1 wach moa kuoma, onego ohul wachno gadier.” “Koso yugi gi cham chalre?” Jehova owacho. 29 Jehova owacho ni, “Donge wachna chalo gi mach, a kendo gi nyundo ma baro lwanda matindo tindo, koso?” b 30 “Kuom mano, amon gi jonabi ma kwalo wechena kuom jonabi wetegi,” Jehova owacho. c 31 “Amon gi jonabi ma tiyo gi lewgi e wacho ni, ‘Nyasaye osewacho!’” Jehova owacho. d 32 “Amon gi jonabi ma wuondo ji gi lekgi,” Jehova owacho, “ma hulo lekgi mag miriambo, nimar giwito joga gi miriambo kod sungruokgi.” e “Ne ok aorogi kata chikogi. Omiyo, ok ginikony ogandani kata matin,” f Jehova owacho. 33 “To ka ng’ato kuom joga, kata kuom jonabi, kata jodolo openji ni, ‘Ere ting’ mapek1 moa kuom Jehova?’ inidwokgi ni, ‘“Un e ting’ mapek, kendo abiro witou oko,” g Jehova owacho.’ 34 To jonabi kata jodolo kata ng’ato ang’ata ma owacho ni, ‘Ma en ting’ mapek1 mar Jehova!’ Abiro kumo ng’atno kaachiel gi joode. 35 Ma e gima ng’ato ka ng’ato kuomu wacho ne 23:33 1 Kata, “wach mapek.” E dho Hibrania, wachni nigi tiende ariyo: “ote mapek moa kuom Nyasaye” kata “ting’ ma turo ji.” 23:34, 36, 38 1 Kata, “ote mapek.”

SULA 23 a Jer 5:14

b Hib 4:12

c Rap 18:20 Jer 14:15 Eze 13:2, 3

d Eze 13:7

e Zef 3:4

f Jer 7:8 Ywa 2:14

g Jer 12:7

 Kolam mar 2 a Jer 24:9 Jer 42:18 Ywa 5:20 Dan 9:16

 SULA 24 b Jer 22:24

c 2Ru 24:6 1We 3:16

d 2Ru 24:15, 16 Jer 29:1, 2

1254 nyawadgi kendo ne owadgi, ‘Ere dwoko ma Jehova osechiwo? Ere gima Jehova owacho?’ 36 Kik uchak uhul ting’ mapek1 mar Jehova, nimar ting’no en wach mar ng’ato ka ng’ato owuon, kendo useloko weche mag Jehova Nyasachwa mangima, Nyasach oganda lweny. 37 “Ma e gima ibiro penjo jonabi, ‘Dwoko mane ma Jehova osemiyou? Kendo Jehova osewachonu ang’o? 38 Kendo kuwacho ni, “Ting’ mapek1 mar Jehova!” ma e gima Jehova owacho: “Nikech usewacho ni, ‘Wachni e ting’ mapek mar Jehova,’ bang’ ka nasewachonu ni, ‘Ok onego uwach niya: “Ting’ mapek1 mar Jehova!”’ 39 neuru! abiro ting’ou mi awitu ua e wang’a, un kaachiel gi dala ma namiyou gi kwereu. 40 Abiro miyou wich-kuot mochwere, gi achaya ma wi ji ok nowilgo nyaka chieng’.”’” a Jehova ne onyisa okepni ariyo ma ne nigi olemb ng’owo, ma noket e nyim hekalu mar Jehova. Mano ne otimore bang’ ka Nebukadnezar1 ruodh Babulon nosetero Jekonia2b wuod Jehoyakim c ruodh Juda e tuech, gi jotend Juda, gi jo molony e tij lwedo, kaachiel gi jotheth.3 Ne ogologi Jerusalem mi oterogi Babulon. d

24

24:1 1 Iluonge bende ni Nebukadereza. 2 Iluonge bende ni Jehoiakin kata Konia. 3 Kata nyalo bedo, “kaachiel gi jo ma ne gero ohingni mag jorito.”

1255 2 Okapu achiel ne nigi olemb ng’owo mabeyo ahinya, ma chal ka ng’owo mokwongo nyak. To okapu machielo ne nigi olemb ng’owo maricho ahinya, ma ng’ato ok nyal chamo. 3 Eka Jehova ne openja niya: “Ineno ang’o Jeremia?” Ne adwoke niya: “Aneno olemb ng’owo. Moko beyo ahinya, to moko richo ahinya ma ok nyal cham.” a 4 To wach Jehova nobirona niya: 5 “Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho, ‘Abiro kwano Jo-Juda ma ne atero e tuech e piny Jo-Kaldea ka ng’owo mabeyogi. 6 Wang’a biro ritogi pile, kendo anaduokgi e pinyni. b Abiro gerogi to ok anamukgi; abiro pidhogi, to ok anapudhgi. c 7 Anamigi chuny mar ng’eyo ni an Jehova. d Ginibed joga, to anabed Nyasachgi, e nimar giniduog ira gi chunygi duto. f 8 “‘To Jehova osewacho kama e wi olemb ng’owo maricho ma ok nyal cham: g “Mano e kaka abiro kwano Zedekia h ruodh Juda, jotende, kod Jo-Jerusalem duto modong’ kae, kaachiel gi jo modak e piny Misri. i 9 Abiro kelo kuomgi masira malich ma nobwog pinjeruodhi duto manie piny. j Ibiro yanygi, lokgi ngero, jargi, kendo ibiro kuong’gi k kuonde duto ma abiro keyogie. l 10 Abiro oronegi ligangla, m kech, kod tuoche n nyaka chop gilal chuth e piny ma namiyogi kod kweregi.”’”

SULA 24 a Jer 24:8 b Ezr 1:3 Jer 12:15 Jer 25:11 Jer 29:10 Eze 36:24

c Jer 1:10 Jer 30:18 Jer 32:41

d Rap 30:6 Jer 31:33 Eze 11:19

e Jer 30:22 Jer 32:38 Zek 8:8

f Jer 29:13 g Jer 29:17 h 2Ru 25:6, 7 Eze 12:12, 13

i Jer 44:1 Jer 46:13

j Jer 15:4 Jer 34:17

k Jer 26:4, 6 Jer 29:22

l Rap 28:64 Jer 29:18

m Law 26:33 Jer 9:16

n Rap 28:59 Jer 15:2 Eze 7:15

 Kolam mar 2  SULA 25 a 2Ru 24:1 Jer 36:1 Jer 46:2 Dan 1:1

b Jer 1:2 c Jer 7:13 Jer 13:10

d Jer 29:19 e 2Ru 17:13 Isa 55:7 Jer 18:11 Jer 35:15 Eze 18:30 Eze 33:11

f Rap 32:21 Neh 9:26

g Law 26:25 Isa 5:26 Jer 1:15

JEREMIA 24:2–25:9 Wach ma ne obiro ne Jeremia e wi Jo-Juda e higa mar ang’wen mar loch Jehoyakim a wuod Josia ruodh Juda. Mano bende e higa mokwongo mar loch Nebukadnezar1 ruodh Babulon. 2 Ma e gima janabi Jeremia nonyiso Jo-Juda kod ji duto ma ne odak Jerusalem: 3 “Kuom higni 23, chakre higa mar 13 mar loch Josia b wuod Amon ruodh Juda nyaka kawuononi, Jehova osebedo ka wuoyo koda, kendo asebedo ka anyisou wechene nyadinwoya, to ok uwinji. c 4 Jehova ne ooronu jotichne duto ma jonabi nyadinwoya, to ne utamoru winjogi kata chikonegi itu. d 5 Ne ginyisou ni, ‘Lokreuru uwe yoreu maricho kod timbeu maricho; e eka unudhi nyime dak e piny ma Jehova ne omiyo kwereu e ndalo machon. 6 Kik uti ne nyiseche mamoko, kendo kik ukulrenegi. Kik uwang’ iya gi gik muloso gi lwetu; nono to abiro kelonu masira.’ 7 “‘To ne udagi winjo wachna,’ Jehova owacho. ‘Ne uwang’o iya gi gik ma ne uloso gi lweteu, mi masira oyudou.’ f 8 “Kuom mano, ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘“Nikech ne udagi winjo wechena, 9 anakel ogendni duto moa yo nyandwat,” g Jehova owacho. “Anakel Nebukadnezar1 ruodh Babulon

25

25:1, 9 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

JEREMIA 25:10-28 ma jatichna. a Anakelgi mondo giked gi pinyni, b gi jo ma odak e iye, gi ogendni duto mokiewo kode. c Anatiekgi chuth, kendo jo ma biro nenogi biro bwok, mi giniwuor ka giliyo. 10 Abiro tieko mor gi ilo duto, d kendo ok nochak owinj dwond miaha kod wuon kisera. e Pong’ ok bi rego, kendo taya ok bi liel. 11 Pinyni duto biro dong’ gunda, kendo jo ma biro nene biro bwok. Ogendnigi duto biro tiyo ne ruodh Babulon kuom higni 70.”’ f 12 “‘Bang’ higni 70, g abiro kumo ruodh Babulon kod ogandane nikech richogi,’ h Jehova owacho, ‘kendo abiro ketho piny Jo-Kaldea mi enodong’ gunda nyaka chieng’. i 13 Abiro kelo ne pinyno kum duto ma ne asewacho ni abiro kelonegi, gik moko duto mondik e bugni, ma Jeremia osekoro e wi ogendni duto. 14 Nimar ruodhi madongo kod ogendni j biro lokogi wasumbni, k kendo abiro kumogi kaluwore gi timbegi kod tich lwetegi.’” l 15 Ma e gima Jehova Nyasach Israel nowachona: “Ma okombe moting’o divai mar mirimba. Kawe imi ogendni duto ma aori irgi mondo gimadhe. 16 Ka gisemadhe gibiro kwang’ kendo neko nomakgi nikech ligangla ma aoro e kindgi.” m 17 Omiyo, ne akawo okombeno e lwet Jehova, mi amiyo ogendni duto ma Jehova ne oora irgi mondo gi-

SULA 25 a Jer 27:6 Jer 43:10

b Rap 28:49, 50 Jer 5:15 Eze 7:24

c Eze 26:7 Eze 29:19 Hab 1:6

d Isa 24:7 Eze 26:13

e Jer 7:34 f 2We 36:20, 21 Dan 9:2 Zek 1:12 Zek 7:5

g Rap 30:3 Ezr 1:1, 2 Jer 29:10

h Isa 47:1 Jer 51:1 Dan 5:26, 30

i Isa 13:1, 19 Isa 14:4, 23

j Jer 50:9 Jer 51:27

k Isa 14:2 Hab 2:8

l Za 137:8 Jer 50:29 Jer 51:6, 24 Fwe 18:6

m Jer 51:7 Ywa 4:21 Eze 23:32-34 Nah 3:7, 11

 Kolam mar 2 a Jer 1:10 b Isa 51:17 c Jer 24:9 d Jer 46:2 e Jer 47:1 f Jer 47:5 g Jer 49:17 Ywa 4:21

h Jer 48:1 i Jer 49:1 j Jer 27:2, 3 Jer 47:4

k Jer 49:8 l Jer 9:25, 26 Jer 49:32

m Jer 49:31, 32 n Jer 49:34 o Jer 51:11 p Jer 51:41 q Isa 63:6 Hab 2:16

1256 madhi: a 18 nachako gi Jerusalem kod mier mag Juda, b ruodhige kod jotende, mondo okethgi. Ji biro bwok kendo liyo konenogi, kendo ginibed jo ma okuong’, c mana kaka kawuononi; 19 eka Farao ruodh Misri gi jotichne, gi jotende, gi joge duto, d 20 kaachiel gi ogendni mokikore modak e pinygi; ruodhi duto mag piny Uz; ruodhi duto mag piny FilisAshkelon, f Gaza, tia, e Ekron, gi Jo-Ashdod modong’; 21 Edom, g Moab, h gi Jo-Amon; i 22 ruodhi duto mag Turo, ruodhi duto mag Sidon, j kod ruodhi mag chulni; 23 Dedan, k Tema, Buz, kod jogo duto motito yie wigi; l 24 ruodhi duto mag piny Arabia m kod ruodhi duto ma locho e wi ogendni mokikore modak e thim; 25 ruodhi duto mag Zimri, gi Elam, n gi Media; o 26 kod ruodhi duto mag pinje ma yo nyandwat man machiegni kata mabor, kaachiel gi pinjeruodhi duto manie piny biro madho okombeno, moro bang’ nyawadgi; kendo ruodh Sheshak1 p biro madhe bang’gi. 27 “Kendo iniwachnegi ni, ‘Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: “Methuru umer, ung’og mi upodh piny mi chop ka ma ok unyal chung’ q nikech ligangla ma aoronu.”’ 28 To ka gitamo25:26 1 Nenore ni ma en nying mopondo mar Babel (Babulon).

1257 re kawo okombeno e lweti mondo gimadhi, to inyisgi ni, ‘Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “Nyaka to umadhe! 29 Nimar neuru! ka abiro kumo dala miluongo gi nyingani a mokwongo, be dawe ma ok akumou?”’ b “‘Ok abi weyo ma ok akumou, nimar abiro kelo ligangla kuom ji duto modak e piny,’ Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 30 “Ibiro koronegi wechegi kinyisogi ni, ‘Jehova biro ruto ka en malo, Dwonde biro winjore e kar dakne maler. Obiro ruto matek komon gi kare mar dak. Obiro kok mana ka jo ma nyono mzabibu, Obiro wer nikech oloyo ji duto modak e piny.’ 31 ‘Dwol moro biro winjore nyaka e tunge piny, Nimar Jehova nigi wach gi ogendni. En owuon e mobiro ng’ado bura ne dhano duto. c Obiro tieko joricho gi ligangla,’ Jehova owacho. 32 Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: ‘Neuru! Masira moro landore kuom ogendni duto, d Kendo yamo maduong’ biro kutho koa pinje man mabor ahinya. e

SULA 25 a 1Ru 9:7 Jer 7:12, 14 Dan 9:18 Hos 12:2 Mik 6:2

b Jer 49:12 Oba 16

c Joe 3:2

d Isa 34:2, 3 Jer 25:17

e Zef 3:8

 Kolam mar 2 a Hos 5:14

 SULA 26 b 2Ru 23:34 2We 36:4 Jer 25:1 Jer 35:1 Jer 36:1

JEREMIA 25:29–26:2 33 “‘Chieng’no ringre jo ma Jehova onego biro kere chakre tung’ piny konchiel nyaka komachielo. Ok bi ywaggi, ok bi chokgi, kendo ok bi yikgi. Ginichal ka manyiwa e lowo.’ 34 Gouru nduru un jokwath, ywaguru matek! Ng’ielreuru piny, un jodongo mag kueth, Nikech chieng’ ma inegoue kendo ma ikeyoue osechopo, Ubiro podho mana ka agulu moro maber! 35 Onge ka ma jokwath nyalo ringoe, Kendo jodongo mag kueth ok nyal tony. 36 Winjuru! Jokwath ywak Jodongo mag kueth goyo nduru, Nimar Jehova ketho kuonde ma gikwayoe. 37 Kendo kuonde ma ji ne odakie gi kuwe koro oling’ thi Nikech Jehova nigi mirima mager. 38 Osewuok e kare mar dak mana ka sibuor motegno, a Pinygi osedong’ ka lich Nikech ligangla makwiny Kendo nikech mirimbe mager.” Ka ne Jehoyakim b wuod Josia ruodh Juda ochako locho, wach Jehova nobirona niya: 2 “Ma e gima Jehova owacho, ‘Dhi ichung’ e laru mar od Jehova mondo iwuo gi ji duto modak e mier mag

26

JEREMIA 26:3-18 Juda ma biro lamo e od Jehova. Ininyisgi weche duto ma asechiki; kik iwe ma ok inyisogi kata wach achiel. 3 Samoro di po ka giwinjo wechego mi ng’ato ka ng’ato oweyo timne marach, kamano analok pacha kuom masira ma adwaro kelonegi nikech timbegigo. a 4 Iniwachnegi niya: “Ma e gima Jehova owacho, ‘Kudagi winjo kendo luwo chik ma asemiyou, 5 kendo ka udhi nyime tamoru winjo weche ma asebedo ka aorogo jotichna ma jonabi nyadinwoya, b 6 abiro timo ne odni gima ne atimo ne Shilo, c kendo anami ogendni duto mag piny one dalani ka dala mokuong’.’”’” d 7 Jodolo gi jonabi kaachiel gi ji duto nowinjo ka Jeremia wacho wechego e od Jehova. e 8 To ka ne Jeremia osetieko wacho weche ma Jehova nochike ni odhi owach ne ji duto, jodolo gi jonabi kaachiel gi ji duto nomake mi giwachone niya: “Nyaka to itho. 9 Ang’o momiyo isekoro e nying Jehova kiwacho ni, ‘Odni biro chalo gi Shilo, kendo ibiro keth dalani mi odong’ gunda’?” Eka ji duto ne ochokore molworo Jeremia e od Jehova. 10 Ka ne jotend Juda owinjo wechego, ne giwuok e od ruoth mi gidhi e od Jehova, kendo ne gibet e dho rangach manyien mar od Jehova. f 11 Kendo jodolo gi jonabi nonyiso jote-

SULA 26 a Isa 55:7 Jer 18:7, 8 Jer 36:3 Eze 18:27

b 2Ru 17:13, 14 Jer 7:12-14 Jer 25:3

c Za 78:60

d Jer 24:9

e Jer 26:2

f Jer 36:10

 Kolam mar 2 a Jer 18:19, 20

b Jer 38:4

c Jer 1:17

d Jer 7:3 Jer 36:3 Eze 18:32 Jon 3:9

e 2We 29:1

f Mik 1:1

g Za 79:1 Jer 9:11

1258 logo kod ji duto niya: “Ng’ani owinjore otho, a nimar osekoro weche maricho e wi dalani mana kaka usewinjo gi itu uwegi.” b 12 Eka Jeremia ne onyiso jotelogo kod ji duto niya: “Jehova e ma noora mondo akor weche ma usewinjogo duto e wi odni kod dalani. c 13 Kuom mano, lokuru yoreu gi timbeu, kendo uwinj dwond Jehova Nyasachu, mi Jehova nolok pache kuom masira mosewacho ni obiro kelonu. d 14 To an to an e lwetu, timnauru gimoro amora muparo ni bernu kendo ni kare. 15 To nyaka ung’e ni ka unega, unubed gi buch remo, un, gi dalani, kod ji duto modak e iye. Nimar Jehova e moseora mondo awachnu wechego duto.” 16 Eka jotelogo gi ji duto nowacho ne jodolo gi jonabi niya: “Ok owinjore ong’ad ne ng’atni buch tho, nimar osewuoyo kodwa e nying Jehova Nyasachwa.” 17 E wi mano, jodongo moko mag gweng’ ne ochung’ monyiso jo ma ne ochokorego duto niya: 18 “E ndalo loch Hezekia e ruodh Juda, janabi Mika f ma Ja-Moresheth, ne koro wach ne Jo-Juda duto ni, ‘Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “Ibiro pur Sayun ka puodho, Ibiro keth Jerusalem modong’ pidhe, g

1259 Kendo got mogerie hekalu biro chalo gi kuonde moting’ore malo e i bungu.”’ a 19 “Be Hezekia ruodh Juda kod Jo-Juda ne onege? Donge ruoth ne oluoro Jehova mi okwayo Jehova ng’wono, kendo Jehova nowinje mi oloko pache kuom masira ma nosewacho ni odhi kelonegi? b Wan to wachiegni kelo masira maduong’ni kuomwa wawegi. 20 “Ne nitie ng’at machielo ma bende ne koro e nying Jehova. Ne iluonge ni Urija ma wuod Shemaya Ja-Kiriath-jearim, c en bende nokoro weche maricho e wi dalani kod pinyni mana kaka Jeremia. 21 Ka ne Ruoth Jehoyakim, d gi joge ma roteke, kaachiel gi jotende owinjo wechenego, ruoth ne dwaro nege. e Urija nowinjo kamano, ne obedo maluor mi oringo odhi Misri. 22 To ruoth Jehoyakim ne ooro Elnathan f wuod Akbor kod chwo mamoko mondo gidhi Misri. 23 Ne gigolo Urija e piny Misri mi gikele ir Ruoth Jehoyakim, monege gi ligangla, g kendo ne owit ringrene ka ma ne iyikoe ji ajia.” 24 To Ahikam h wuod Shafan i nodok ne Jeremia, mi ne ok ochiwe e lwet ji mondo onege. j Ka ne Jehoyakim wuod Josia ruodh Juda ochako locho, wach Jehova ne obiro ne Jeremia niya: 2 “Jehova owa-

27

SULA 26 a Mik 3:12 b 2We 32:26 c Jos 15:20, 60 Jos 18:11, 14 1Sa 7:2

d 2Ru 23:34 2We 36:5

e 2We 16:10 f Jer 36:11, 12 g Jer 2:30 h 2Ru 22:12, 13 Jer 39:13, 14 Jer 40:5

i 2Ru 22:10 j 1Ru 18:4

 Kolam mar 2  SULA 27 a Eze 25:12, 13 Oba 1

b Jer 48:1 Eze 25:8, 9

c Jer 49:1, 2 Eze 25:2

d Isa 23:1 Jer 47:4 Eze 26:3

e Isa 23:4 Eze 28:21 Joe 3:4

f Dan 4:17 g Jer 25:9 Jer 28:14 Jer 43:10 Dan 2:37, 38

h Za 137:8 Jer 50:14, 27 Dan 5:26, 30

i Jer 25:12, 14 Jer 51:11

j Eze 26:7, 8

JEREMIA 26:19–27:9 chona ni, ‘Kaw tonde molir kod yiende, mondo ilosgo jok kae to irwak e ng’uti. 3 Kendo inimigi joote mobiro Jerusalem ir Zedekia ruodh Juda mondo gikowgi ne ruodh Edom, a ruodh Moab, b ruodh Jo-Amon, c ruodh Turo, d kod ruodh Sidon. e 4 Kendo ichikgi mondo giwach wachni ne ruodhigi: “‘“Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho mondo unyis ruodhiu, 5 ‘An e ma ne achueyo piny, dhano, kod le duto manie piny gi tekona maduong’, kendo gi bada moriere. Omiyo, anyalo chiwe ne ng’ato ang’ata ma adwaro. f 6 To koro sani aseketo pinjego duto e lwet jatichna Nebukadnezar g ruodh Babulon. Bende, asemiye le duto mondo otine. 7 Ogendni duto biro tiyone, kendo giniti ne wuode kod nyakware, nyaka chieng’ ma pinye nopodhi. h E ndalogo, obiro bedo misumba ogendni mang’eny kod ruodhi madongo.’ i 8 “‘“‘To ka oganda kata pinyruoth moro otamore tiyo ne Nebukadnezar ruodh Babulon, kendo otamore soyo ng’ute e majoko mar ruodh Babulon, abiro kumo ogandano gi ligangla, j kech, kod tuo malich, nyaka chop atiek ogandano chuth gi lwet Nebukadnezar ruodh Babulon,’ Jehova owacho. 9 “‘“‘Kuom mano, kik uchik itu ne jo ma nyisou ni,

JEREMIA 27:10–28:1 “Ok ubi tiyo ne ruodh Babulon,” bed ni gin jonabiu, jo ma lokonu fweny, jo ma lokonu lek, ajuokeu, kata jo ma koronu wach. 10 Nimar jogo duto koronu mana weche mag miriambo, kendo gibiro miyo omaku mi teru mabor gi pinyu. Abiro keyou kendo unulal nono. 11 “‘“‘To oganda ma biro yie rwako majoko mar ruodh Babulon kendo tiyone, e ma abiro weyo mondo odong’ e pinye, kendo puro puothene,’ Jehova owacho.”’” 12 Kamano bende e kaka ne awuoyo gi Zedekia a ruodh Juda ka anyise niya: “Rwakuru e ng’utu majoko mar ruodh Babulon, kendo utine kaachiel gi joge, e ka unubed mangima. b 13 Ere tiende mondo in kod jogi utho gi ligangla, c gi kech, d kendo gi tuo e mana nikech utamoru tiyo ne ruodh Babulon kaka Jehova ochiko? 14 Kik uchik itu ne jonabi ma koronu ni, ‘Ok ubi tiyo ne ruodh Babulon,’ f nikech gikoronu mana miriambo. g 15 “‘Nimar an awuon ok aorogi,’ Jehova owacho, ‘to gikoro mana miriambo gi nyinga, kendo mano biro miyo akeu mi ulal nono, un kaachiel gi jonabi ma koronu miriambogo.’” h 16 Ne anyiso jodolo kod ogandani duto kama: “Ma e gima Jehova owacho, ‘Kik uchik itu ne weche mag jonabiu ma koronu miriambo i niya: “Neuru! Machiegnini, j

SULA 27 a 2Ru 24:17 1We 3:15 Jer 37:1

b Jer 38:2, 20 c 2Ru 25:7 d 2Ru 25:3 e Jer 21:9 Eze 14:21

f Jer 28:1, 2 Jer 28:11 Jer 37:19

g Jer 14:14 Jer 23:21 Jer 28:15 Jer 29:8, 9 Eze 13:6

h Jer 20:6 Jer 29:21 Eze 13:3

i Jer 14:13 j 2Ru 24:11, 13 2We 36:7 Jer 28:1-3 Dan 1:1, 2

 Kolam mar 2 a Jer 27:11 Jer 38:17

b 1Ru 7:15 2Ru 25:17 2We 4:11, 12 Jer 52:21

c 1Ru 7:23 d 1Ru 7:27 2Ru 25:16 2We 4:11, 14

e 2Ru 24:14, 15 2We 36:10 Jer 24:1 Dan 1:2, 3

f 2Ru 25:13, 14 2We 36:18 Jer 52:17, 18 Dan 5:3

g Ezr 1:7 Ezr 5:14

 SULA 28 h 2Ru 24:17

1260 ibiro kel sende mag od Jehova koa Babulon!” 17 Kik uchiknegi itu ngang’. Tiuru ne ruodh Babulon to ubiro bedo mangima. a Ere gimomiyo diketh dalani nono? 18 To ka gin jonabi madier kendo gikoro weche Jehova, we gikwa Jehova Nyasach oganda lweny mondo sende modong’ e od Jehova, kendo e od ruodh Juda kaachiel gi Jerusalem, kik ter Babulon.’ 19 “Nimar ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho e wi sirni, b Nam,1c geche, d kod sende duto ma nodong’ e dalani, 20 ka ne Nebukadnezar ruodh Babulon otero Jekonia wuod Jehoyakim ruodh Juda, kaachiel gi jodong Juda gi Jerusalem e e tuech e piny Babulon, 21 ee, ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho e wi sende duto ma nodong’ e od Jehova, e od ruodh Juda kendo e Jerusalem: 22 ‘“Ibiro tergi Babulon f kendo ginidong’ kuno nyaka chieng’ ma anabinegi,” Jehova owacho. “Bang’ mano, abiro duokogi mi aketgi kaeri.”’” g E higano, tiende ni e dwe mar abich mar higa mar ang’wen mar loch Zedekia h ruodh Juda, Hanania janabi ma wuod Azur JaGibeon, i ne owachona wechegi e nyim jodolo kaachiel

28

2We 36:10

i Jos 11:19 2Sa 21:2

27:19 1 Tiende ni, karaya maduong’ mar mula ma ne itiyogo e hekalu.

1261 gi ji duto ma ne nie od Jehova: 2 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho, ‘Abiro turo jok mar ruodh Babulon. a 3 Ka pok higni ariyo orumo, abiro duoko sende duto mag od Jehova ma Nebukadnezar ruodh Babulon nokawo motero Babulon.’” b 4 “‘Kendo abiro duoko Jekonia c wuod Jehoyakim d ruodh Juda, kaachiel gi Jo-Juda duto ma ne oter e tuech e piny Babulon, e nimar abiro turo jok mar ruodh Babulon,’ Jehova owacho.” 5 Eka Jeremia janabi ne odwoko Hanania janabi e nyim jodolo kaachiel gi ji duto ma ne oyudo ochung’ e od Jehova. 6 Jeremia ne owacho niya: Amin!1 Mad Jehova otim mana kamano! Nyalo bedo maber ka Jehova omiyo weche duto mikorogo ochopo kare, mi oduoko sende duto mag od Jehova kaachiel gi ji duto ma noter e tuech Babulon! 7 Kata kamano, asayi in Hanania, kaachiel gi ji duto ni uwinj weche ma abiro wachonu. 8 Jonabi ma chon ma ne okwongonwa ne okoro ni lwenje, masiche, kod tuoche malich, ne dhi biro kuom ogendni kod pinjeruodhi madongo. 9 To ka janabi moro okoro ni kuwe dhi betie kendo otimore mana kamano, eka kuom adier, wabiro ng’eyo 28:6 1 Kata, “Obed kamano.”

SULA 28 a Jer 27:4, 8

b 2Ru 24:11, 13 Jer 27:16 Dan 1:2

c 2Ru 24:8 2Ru 25:27 Jer 37:1

d 2Ru 23:36 2Ru 24:6

e 2Ru 24:12, 14 Jer 24:1

 Kolam mar 2 a Jer 27:2

b Jer 28:4

c Jer 27:2

d Rap 28:48 Jer 5:19

e Jer 27:6 Dan 2:37, 38

f Jer 28:1

g Jer 14:14 Jer 23:21 Jer 27:15 Eze 13:3

h Rap 13:5 Rap 18:20 Jer 29:32

JEREMIA 28:2-17 ni mano janabi ma Jehova ooro.” 10 Gikanyono, janabi Hanania ne ogolo jok e ng’ut Jeremia mi oture. a 11 Kendo Hanania ne owacho e nyim ji duto niya: “Ma e gima Jehova owacho, ‘Abiro turo jok ma Ruoth Nebukadnezar oseketo e ng’ut ogendni mana kaka osetur jokni. Abiro timo kamano ka pok higni ariyo orumo.’” b Kae to janabi Jeremia ne oa. 12 To bang’ ka Hanania ne oseturo jok ma ne nie ng’ut janabi Jeremia, Jehova ne owacho ne Jeremia niya: 13 “Dhi inyis Hanania ni, ‘Ma e gima Jehova owacho: “Iseturo jok molos gi yien, c to ibiro loso jok mar nyinyo kargi.” 14 Nimar ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: “Abiro keto jok molos gi nyinyo e ng’ut ogendnigi duto mondo giti ne Nebukadnezar ruodh Babulon, adier, gibiro tiyone. d Bende, abiro miye le duto mag bungu.”’” e 15 Eka janabi Jeremia ne owacho ne janabi Hanania f kama: “Yaye Hanania, asayi, winji! Jehova ne ok oori, to isemiyo jogi ogeno mana miriambo. g 16 Omiyo, ma e gima Jehova owacho, ‘Abiro goli e wang’ pinyni. Kendo ibiro tho ka higani pok orumo, nikech isemiyo jogi ong’anyo ne Jehova.’” h 17 Kamano, janabi Hanania ne otho dwe mar abiriyo e higano.

JEREMIA 29:1-17 Magi e weche ma ne nie barua ma janabi Jeremia nondiko ka en Jerusalem, mi oore ne jodongo, jodolo, jonabi, kod ji duto ma Nebukadnezar nogolo Jerusalem motero e tuech Babulon. 2 Ne ondiko baruano bang’ ka Ruoth Jekonia, a min mare, b jodongo mag od ruoth, jotend Juda gi Jerusalem, jotheth,1 kod jo ma nolony e tije mag lwedo nosewuok Jerusalem. c 3 Ne oketo baruano e lwet Elasa wuod Shafan d kod Gemaria wuod Hilkia, ma noyudo Zedekia e ruodh Juda ooro ir Nebukadnezar ruodh Babulon. Baruano ne wacho niya: 4 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel, osewacho ne ji duto ma ne agolo Jerusalem mi atero e tuech Babulon, 5 ‘Geruru udi mondo udagie. Pururu puothe kendo ucham gik ma ginyagonu. 6 Kenduru, mondo unyuol yawuoyi gi nyiri; bende, nyomburu ne yawuotu kendo uchiw nyiu, mondo gin bende ginyuol nyithindo. Nyuolreuru kuno mondo ubed mang’eny. 7 Daguru gi kuwe e piny ma aseteroue, kendo lemuru mondo Jehova okony dalano, nimar ka dalano nigi kuwe to unubed gi kuwe. f 8 Nikech ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel

29

29:2 1 Kata nyalo bedo, “kod jo ma ne gero ohingni mag jorito.”

SULA 29 a 2Ru 24:8 Jer 22:24

b Jer 22:26 c 2Ru 24:15, 16 Jer 24:1

d 2Ru 22:8 Jer 26:24 Jer 39:13, 14 Eze 8:11

e 2Ru 24:18 f 1Ti 2:1, 2

 Kolam mar 2 a Jer 14:14 Jer 27:14

b Jer 23:21 Jer 28:15

c 2We 36:20, 21 Ezr 1:1-3 Dan 9:2 Zek 1:12

d Rap 30:3 Ezr 2:1 Jer 24:6

e Zef 3:15 f Jer 31:17 g Dan 9:3 h Law 26:40 i Rap 4:29 Rap 30:1-4 1Ru 8:47, 48 Jer 24:7

j Isa 55:6 k Isa 49:25 Jer 30:3 Eze 39:28

l Za 126:1 Hos 6:11 Amo 9:14 Zef 3:20

m Jer 28:1 n Jer 24:10 o Jer 24:2, 8

1262 owacho: “Kik uwe mondo jonabi kod jokor wach manie kindu owuondu. a Kik uchik itu ne lek maggi. 9 Nimar, ‘gikoro miriambo gi nyinga, to an ok aorogi,’ b Jehova owacho.”’” 10 “Ma e gima Jehova owacho, ‘Bang’ higni 70 e piny Babulon, abiro parou c mi anaduoku e pinyu mondo achopgo singona.’ d 11 “‘Nimar an awuon ang’eyo gima aparo kuomu,’ Jehova owacho, ‘adwaro ni ubed gi kuwe to ok masira, e mondo amiu gima unyalo geno bang’e. f 12 Unuluonga, unubi ira mondo ulama, kendo anawinju.’ g 13 “‘Unudwara mi unuyuda, h nikech ubiro dwara gi chunyu duto. i 14 Anawe mondo uyuda,’ j Jehova owacho. ‘Abiro golou e pinje duto ma asekeyoue mi anachoku,’ k Jehova owacho. ‘Anaduoku e piny ma ne agoloue ka ne aterou e tuech.’ l 15 “Kata kamano, usewacho ni, ‘Jehova osemiyowa jonabi e Babulon.’ 16 “Ma e gima Jehova wacho ne ruoth mobet e kom-loch mar Daudi, m kod ji duto modak e dalani, tiende ni oweteu ma ne ok oter e tuech, 17 ‘Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “Abiro oronegi ligangla, kech, gi tuoche malich. n Abiro miyo gichal ka ng’owo motop, ma ok nyal cham.”’ o

1263 18 “‘Abiro lawogi gi ligangla, a kech, kod tuo malich. Pinjeruodhi duto manie piny b biro bwok nikech gima timorenegi. Ka moro amora ma akeyogie ji biro bwok kendo liyo c konenogi, gibiro kuong’ogi kendo yanyogi. d 19 Nikech ne gidagi winjo weche ma ne aoronegi kokalo kuom jotichna ma jonabi ma ne aoronegi nyadinwoya,’ Jehova owacho. e “‘To usedagi winja,’ f Jehova owacho. 20 “Kuom mano, winjuru wach Jehova un ji duto moter e tuech, jo ma ne agolo Jerusalem mi atero Babulon. 21 Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho kuom Ahab wuod Kolaya, kod Zedekia wuod Maaseya ma koronu miriambo gi nyinga, g ‘Abiro chiwogi e lwet Nebukadnezar1 ruodh Babulon, mi enoneggi kuneno. 22 Kendo ka Jo-Juda ma noter e tuech Babulon dwaro kuong’o ng’ato, to gibiro wacho niya: “Jehova Nyasaye mondo otimni kaka notimo ne Zedekia kod Ahab, ma ne ruodh Babulon owang’o e mach!” 23 Nikech ne gitimo fuwo kuom Israel, h ne giterore gi mond jowetegi, kendo ne giwacho miriambo gi nyinga to ne ok aorogi. i “‘“An e ma ang’eyo wachno, kendo an janeno,” j Jehova owacho.’” 29:21 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

SULA 29 a Law 26:33

b Rap 28:25 Jer 34:17

c 1Ru 9:8 2We 29:8 Jer 25:9 Ywa 2:15

d Jer 24:9

e Jer 7:13

f Jer 6:19

g Jer 14:14 Jer 29:8 Ywa 2:14

h Jer 23:14

i Jer 7:9, 10 Jer 27:15

j Jer 16:17 Jer 23:24

 Kolam mar 2 a Jer 29:31, 32

b 2Ru 25:18, 21 Jer 21:1, 2 Jer 37:3 Jer 52:24, 27

c Jer 20:2

d Jer 1:1

e Jer 43:2

f Jer 29:5

g 2Ru 25:18, 21

h Jer 14:14 Jer 28:15, 16 Eze 13:8, 9

JEREMIA 29:18-32 24 “Iniwach ne Shemaya a Ja-Nehelam ni, 25 ‘Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: “Nikech iseoro barupe gi nyingi ne ji duto man Jerusalem, kendo ne Zefania b wuod Maaseya, ne jadolo, kaachiel gi jodolo duto, kiwacho ni, 26 ‘Jehova oseketi mondo ibed jadolo kar Jehoyada, kendo ichung’ ne od Jehova. Kendo oseketi mondo imak ng’ato ang’ata ma janeko ma wuondore ni en janabi kendo itueye e lodi, initue ng’ute e lodi molos gi chuma. c 27 To ang’o momiyo pok ikwero Jeremia Ja-Anathoth d ma wuondore ni en janabi? e 28 Nimar oseoronwa wach ka wan Babulon niya: “Ubiro dak kuno aming’a! Geruru udi mondo udagie. Pururu puothe kendo ucham gik ma ginyagonu, f—”’”’” 29 Ka ne jadolo Zefania g osomo baruano ka janabi Jeremia winjo, 30 wach Jehova ne obiro ne Jeremia niya: 31 “Or wach ne ji duto manie tuech ni, ‘Ma e gima Jehova owacho kuom Shemaya Ja-Nehelam: “Nikech Shemaya osekoronu weche to ne ok aore, kendo osemiyo ugeno miriambo, h 32 ma e gima Jehova owacho, ‘Abiro kumo Shemaya Ja-Nehelam gi nyikwaye. Onge kata ng’ato achiel e ode ma biro tony, kendo ok obi neno gik mabeyo ma natim ne joga,’ Jehova

JEREMIA 30:1-13 owacho, ‘nimar osemiyo ji ong’anyo ne Jehova.’”’” Wach Jehova nobiro ne Jeremia niya: 2 “Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho, ‘Ndik weche duto ma awachoni e buk. 3 Nimar, “neuru! ndalo biro,” Jehova owacho, “ma abiro chokoe joga ma Jo-Israel kod Jo-Juda a ma noter e tuech,” Jehova owacho, “kendo anaduokgi e piny ma ne amiyo kweregi, mi gibiro dak e pinyno kendo.”’” b 4 Magi e weche ma Jehova ne owacho ne Jo-Israel kod Jo-Juda. 5 Jehova owacho niya: “Wasewinjo dwond jo ma tetni; Luoro omako ji, kendo onge kuwe. 6 Penjuru mondo ung’e ka be muoch nyalo kayo dichwo. To kara ang’o momiyo aneno ka jo ma roteke duto omako iyegi Mana ka mon ma muoch kayo? c Ang’o momiyo ng’ato ka ng’ato okuyo? 7 Yaye! Odiechiengno nobed odiechieng’ marach ahinya. d Onge machal kode, En kinde malit ne Jakobo. Kata kamano, ibiro rese.” 8 “E odiechiengno,” Jehova Nyasach oganda lweny

30

SULA 30 a Rap 30:3 Eze 39:25

b Ezr 2:1 Jer 29:14 Jer 32:44 Eze 20:42 Amo 9:14

c Jer 4:31 Mik 4:9

d Joe 2:11 Zef 1:14

 Kolam mar 2 a Eze 34:23 Eze 37:24 Hos 3:5

b Isa 41:13

c Isa 49:25 Jer 3:18

d Jer 33:16 Eze 34:25 Hos 2:18 Mik 4:4

e Jer 50:29 Jer 51:24

f Law 26:44 Neh 9:31 Ywa 3:22 Amo 9:8

g Wuo 34:6, 7 Jer 46:27, 28

h 2We 36:15, 16 Isa 6:10 Jer 8:21, 22

1264 owacho, “abiro turo jok manie ng’uti, kendo abiro chodo tonde motueyigo diriyo; jopinje mamoko ok nochak oloke misumba kendo. 9 Gibiro tiyo ne Jehova Nyasachgi, kod Daudi ma abiro keto mondo obed ruodhgi.” a 10 “To in, jatichna Jakobo, kik iluor,” Jehova owacho, “Kik ing’eng’, yaye Israel. b Nimar abiro resi e piny mabor Kendo anagol kothi e piny motuegie. c Jakobo biro duogo, obiro bedo gi kuwe, onge gima biro chande, Onge ng’at ma biro bwogogi.” d 11 “An kodi mondo aresi,” Jehova owacho. Abiro tieko ogendni duto man kuonde ma ne akeyie; e To in, ok abi tieki. f Abiro kumi1 kaluwore gi kethoni, Ok anaweyi ngang’ ma ok achwadi.” g 12 Ma e gima Jehova owacho: “Onge yath ma nyalo chango tuo ma in-go. h Adhola ma in-go ok nyal thiedhi. 13 Onge ng’at ma nyalo sayoni, Onge yo minyalo thiedhgo adhola ma in-go. 30:11 1 Kata, “rieyi.”

1265 Onge yath ma nyalo changi. 14 Joherani duto ok pari. a Tinde ok gimanyi. Nikech asechwadi gi chwat jasigu, b Kendo gi chwat mar ng’at ma kwiny, Nikech isetimo richo maduong’ kendo kethoni ng’eny. c 15 Ang’o momiyo iywak nikech tuonino? Rem miwinjo ok nyal chango! Nikech kethoni duong’ kendo richoni ng’eny d E momiyo asetimoni kamano. 16 Jogo duto ma muonyi, ibiro muony, e Kendo wasiki duto ibiro ter e tuech. f Jogo ma yako mwanduni, ibiro yaki, Kendo abiro chiwo ji duto ma mayou giu e lwet jomecho.” g 17 “Kata obedo ni giluongi ni ng’at mojwang’: ‘Sayun, ma onge ng’ato ang’ata ma paro,’ h Abiro miyo ibed mangima, kendo abiro chango adhondeni,” i Jehova owacho. 18 Ma e gima Jehova wacho: “Abiro e hema mar Jakobo, j mondo achok jo ma noter e tuech, Abiro kecho ka ma yande gidakie. Dalano ibiro ger e got ma yande entie, k

SULA 30 a Ywa 1:2, 19 b Ywa 2:5

19

c Jer 5:6 d 2We 36:14 e Isa 41:11 Jer 25:12

f Jer 51:29, 56 Mik 5:9

g Zek 2:8, 9

20

h Ywa 2:15 i Za 102:13 Jer 33:6, 7

j Za 85:1 Jer 24:6 Jer 29:10

21

k Mik 4:8

 Kolam mar 2 a Ezr 3:12 Neh 8:17 Isa 35:10

b Rap 30:5 Isa 27:6 Zek 10:8

22

c Isa 60:22 Mik 4:7

23

d Isa 1:26 e Isa 49:26 Jer 50:18

f Hos 2:23 g Jer 31:1 Eze 11:20 Eze 36:28

h Jer 25:32

24

JEREMIA 30:14-24 Kendo ohinga mochiel motegno biro chung’ kare machon. Jo modak e iye nower wende mag erokamano, kendo gibiro kok gimor, a Anami gimedre, kendo ok ginibed manok; b Anami gimedre ameda,1 Kendo onge ng’at ma biro chayogi. c Nyithinde nobed kaka chon, Kendo chokruokne biro gurore motegno e nyima. d Abiro kumo ji duto ma sandogi. e Ng’at ma rahuma noa e kindgi, Kendo ruoth noa e diergi. Abiro miyo osud machiegni koda, mi nobi ira.” “Nimar, en ng’ano ma dihedhre sudo buta?” Jehova owacho. “Unubed joga, f kendo anabed Nyasachu.” g Neuru! mirimb Jehova biro kutho matek mana ka ahiti; h Mana ka kalausi mager ma kutho e wi jo maricho. Mirima mager mar Jehova ok bi kuwe Nyaka chop otim gik ma chunye oseng’ado. i E ndalo mag giko, unuwinj tiend wachni. j

i Jer 4:28 j Jer 23:20

30:19 1 Kata nyalo bedo, “Anamigi duong’.”

JEREMIA 31:1-12 Jehova owacho ni, “E kindego, anabed Nyasach dhoudi duto mag Israel, kendo ginibed joga.” a 2 Ma e gima Jehova owacho: “Jo ma ne otony e dho ligangla, noyudo ng’wono e thim Ka ne Israel dhi e kar yueyo mare.” 3 Jehova ne ofwenyorena gi ka mabor, mowachona niya: “Aseheri gi hera mosiko. Mano e momiyo aseywayi ira nikech aheri ahinya.1b 4 Abiro geri kendo, mi inigerri. c A nyar Israel ma silili, ibiro kawo oyieke magi kendo Mi inimiel gimor.1d 5 Ibiro pidho kendo puothe mag mzabibu e gode mag Samaria; e Jochuoyo nochuo, kendo ginicham olembegi. f 6 Kinde biro ma jorit manie gode mag Efraim noluong ji niya: ‘Auru malo, wadhiuru Sayun ir Jehova Nyasachwa.’” g 7 Nimar ma e gima Jehova owacho: “Koguru gi ilo ne Jakobo. Koguru gimor nikech un e wi ogendni. h

31

SULA 31 a Law 26:12 Jer 30:22 Jer 31:33

b Rap 7:8

Amo 9:11

d Jer 30:18, 19 e Amo 9:14 Mik 4:4

f Rap 30:9 Isa 65:21, 22

g Isa 2:3 Jer 50:4, 5

h Rap 32:43 Isa 44:23

 Kolam mar 2

9

a Isa 1:9 Jer 23:3 Joe 2:32

b Isa 43:6 Jer 3:12

c Rap 30:4 Eze 20:34 Eze 34:12

d Isa 35:6 Isa 42:16

10

e Ezr 2:1, 64 f Jer 50:4 g Isa 35:7 Isa 49:10

h Cha 48:14 Wuo 4:22

i Isa 11:11 Isa 42:10

11

j Isa 40:11 Eze 34:11-13 Mik 2:12

k Isa 44:23 Isa 48:20

l Isa 49:25

31:3 1 Kata, “Asedhi nyime nyisi hera madier.” 31:4 1 Kata, “Mondo idhi imiel gi jo ma miel ka mor.”

8

c Jer 33:7

m Ezr 3:13 Za 126:1 Isa 51:11

12

1266 Landuru wachno; pakeuru kuwacho ni, ‘A Jehova, res jogi, jo modong’ mag Israel.’ a Anakelgi ka agologi e piny man yo nyandwat. b Abiro chokogi kanyachiel ka agologi e tunge piny. c Muofni kod rong’onde nobed e kindgi, d Mon ma yach kod ma muoch kayo bende. Giniduog e pinyni ka gin oganda maduong’. e Ginibi ka giywak. f Anatelnegi ka gikwaya mondo akechgi. Anatergi e pige mamol, g Kendo e yore mopie mondo kik gichwanyre. Nimar an e Wuon Israel, kendo Efraim e wuoda makayo.” h Un ogendni, winjuru wach Jehova, Kendo huluru wachno ne chulni man kuonde maboyo: i “Ng’at ma ne okeyo Israel biro choke kanyachiel. Obiro rite mana ka jakwath ma rito kwedhe. j Nimar Jehova biro waro Jakobo k Korese e lwet ng’at ma oloye gi teko. l Gibiro duogo mi gikog gi mor e Got Sayun m Ginibed mamor kuom gik mabeyo ma Jehova ochiwonegi,

1267 Cham gi divai manyien a kod mo, Kaachiel gi nyithind rombe gi dhok. b Ginichal gi puodho ma ng’ich pile, c Ok ginichand gimoro kendo.” d 13 “E kindego, nyiri ma silili nomiel gimor, Yawuoyi kod jo ma dongo bende nomiel kanyachiel. e Analok kuyo margi obed ilo. f Anahogi mi anamigi mor kar kuyo. g 14 Anami jodolo chiemo ma miyo, Kendo berna norom joga,” h Jehova owacho. 15 “Ma e gima Jehova owacho: ‘Dwol moro winjore Rama, i nduru kod ywak malit: Rahel ywago nyithinde. j Odagi hore koparo nyithinde, Nikech koro gionge.’” k 16 Ma e gima Jehova owacho: “‘Ling’, we ywak, kendo ywe pi wang’i, Nimar ibiro yudo pok kuom gik misetimo,’ Jehova owacho ‘Gibiro duogo ka gia e piny wasigu.’ l 17 ‘Kendo nitie wach minyalo geno neno bang’e,’ m Jehova owacho. ‘Nyithindi biro duogo e gweng’gi.’” n

SULA 31 a Joe 3:18 b Isa 65:10

c Isa 58:11

d Isa 35:10

e Zek 8:4

f Ezr 3:12

g Isa 51:3 Isa 65:19

h Rap 30:9 Isa 63:7

i Jos 18:21, 25 Jer 40:1

j Ywa 1:16

k Mat 2:16-18

l Ezr 1:5 Jer 23:3 Eze 11:17 Hos 1:11

m Jer 29:11

n Jer 46:27

 Kolam mar 2 a Rap 30:1-3

b Ezr 9:6

c Jer 31:9 Hos 14:4

d Hos 11:8

e Rap 32:36 Mik 7:18

f Isa 62:10

g Isa 35:8

JEREMIA 31:13-22 18 “Adier, asewinjo ka Efraim ywagore ni, ‘Isechwada, kendo aserwako chwat, Mana ka nyaruath ma pok otieg. Duoga iri, to abiro duogo, Nikech in e Jehova Nyasacha. 19 Nimar, bang’ lokora, ne awinjo malit; a Kendo bang’ ka siem nosedonjona, ne akulo wiya ka akuyo.1 Ne ayudo wich-kuot maduong’, b Nikech richo ma ne atimo ka ne arawera.’” 20 “Donge Efraim en wuoda ma ahero kendo ma ageno, koso? c Kata obedo ni ajawachega ka amon kode, pod aparega ahinya. Mano e momiyo awinjo malit ahinya e chunya.1d Kuom adier, abiro keche,” Jehova owacho. e 21 “Ket ranyisi e wang’ yoreni, Kendo ichung bao ma nyiso ka ma yo okagoree. f Ket pachi e ndara, ee, e ndara monego iluw. g Yaye nyar Israel ma silili, duogi, duog e miecheni. 22 Yaye nyako mohero 31:19 1 Kata, “ne agoyo bamna nikech kuyo.” 31:20 1 Kata, “e nyimbiyena.”

JEREMIA 31:23-35 andhoga, ibiro digni nyaka karang’o? Jehova osechueyo gimoro manyien e piny: Dhako biro manyo dichwo gi kinda.” 23 Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: “Gibiro wacho wechegi kendo e piny Juda kod miechene e kinde ma abiro duoko jo ma noter e tuech: ‘Mad Jehova oguedhi, yaye kar dak makare, a kendo got maler.’ b 24 Ji biro dak e piny Juda kod e miechene, jopur kaachiel gi jo ma kwayo rombe bende nodag kuno. c 25 Abiro duogo chuny ng’at mool, kendo abiro yieng’o ng’at ma kech kayo.” d 26 Gikanyono, ne achiew mi ayawo wengena, kendo nindono ne oduogo chunya ahinya. 27 “Neuru! Ndalo biro,” Jehova owacho, “ma abiro chuoyo kodhi mar dhano kod kodhi mar jamni e dhood Israel gi dhood Juda.” e 28 “Mana kaka ne aketo chunya kuomgi mondo apudhgi, amukgi, agogi piny, akethgi, kendo ahinygi, f e kaka abiro keto chunya kuomgi mondo apidhgi kendo agergi,” g Jehova owacho. 29 “E kindego, ok giniwach kendo ni, ‘Wuone nochamo mzabibu ma numu, to leke nyithindgi e ma nodikore.’ h 30 Ng’ato ka ng’ato biro tho nikech ke-

SULA 31 a Isa 1:26

b Zek 8:3

c Jer 33:12 Eze 36:10, 11

d Za 107:9

e Rap 30:9 Eze 36:9 Hos 2:23

f Jer 44:27 Jer 45:4

g Za 102:16 Za 147:2 Jer 24:6

h Eze 18:2-4

 Kolam mar 2 a Mat 26:27, 28 Luk 22:20 1Ko 11:25 Hib 8:8-12

b Wuo 19:5

c Eze 16:59

d Eze 11:19

e Hib 10:16

f Jer 24:7 Jer 30:22

g Isa 54:13 Joh 17:3

h Isa 11:9 Hab 2:14

i Jer 33:8 Jer 50:20 Mat 26:27, 28 Hib 8:10-12 Hib 9:15 Hib 10:17

1268 thone owuon. Ng’ato ang’ata ma biro chamo mzabibu ma numu e ma lekene biro dikore.” 31 “Neuru! Ndalo biro,” Jehova owacho, “ma abiro timo singruok manyien gi dhood Israel, kod dhood Juda. a 32 Ok obi chalo gi singruok ma ne atimo gi kweregi chieng’ ma ne amako lwetgi mondo atagi ka agologi e piny Misri. b Ne giketho singruokna, c kata obedo ni an e ma ne an ruodhgi madier,’1 Jehova owacho.” 33 “To bang’ ndalogo, ma e singruok ma abiro timo gi dhood Israel,” Jehova owacho. “Anaket chikna e igi, d kendo anandike e chunygi. e Anabed Nyasachgi, to ginibed joga.” f 34 “Onge ng’ato kuomgi ma biro puonjo wadgi kata owadgi kendo ni, ‘Dwarore ni ing’e Jehova!’ g nimar giduto gibiro ng’eya, chakre ng’at matinie mogik nyaka ng’at maduong’ mogik,” h Jehova owacho. “Nimar abiro weyonegi kethogi, ok anapar richogi ngang’.” i 35 Ma e gima Jehova owacho, Ma chiwo ler mar wang’ chieng’ godiechieng’, Ma keto chike ne dwe kod sulwe mondo girieny gotieno, Ma tugo nam kendo miyo apaka madongo wuo, 31:32 1 Kata nyalo bedo, “chworgi madier.”

1269 Ma nyinge en Jehova Nyasach oganda lweny:a 36 “‘Ka di po ni chieng’ moro chikegi orem,’ Jehova owacho, ‘Chieng’no e ma koth Israel nowe bedo oganda e nyima nyaka chieng’.’” b 37 Ma e gima Jehova owacho: “‘Dabed ni inyalo pim polo, kendo mise mag piny inyalo non, eka di ne ajwang’o koth Israel nikech gik maricho duto ma gisetimo,’ Jehova owacho.” c 38 “Neuru! Ndalo biro,” Jehova owacho, “ma ibiro ger d ne Jehova dalani kochakore e Ohinga mar Hananel e nyaka e Rangach ma Tung’. f 39 Kendo tol mipimogo g biro riere tir koa kanyo nyaka e got man Gareb, eka obiro lokore kochomo Goa. 40 Kendo hoho duto mowitie ringre gik motho kod buch kendo, nobed ka maler moyang ne Jehova, h kaachiel gi puothe duto manie Hoho mar Kidron i nyaka e Ranga Farese j man yo wuok chieng’. Ok nochak omuke kendo kata pudhe ngang’.” Wach Jehova ma nobiro ne Jeremia e higa mar 10 mar loch Zedekia ruodh Juda. Mano bende e higa mar 18 mar loch Nebukadnezar.1k 2 E kindeno, noyudo jolwenj ruodh Babulon monjo Je-

32

32:1 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

SULA 31 a Isa 51:15

b Isa 54:10 Jer 33:20, 21

c Jer 30:11

d Neh 12:27 Isa 44:28 Jer 30:18

e Neh 3:1 Zek 14:10

f 2We 26:9

g Zek 1:16

h Joe 3:17

i 2Sa 15:23 2Ru 23:6 Joh 18:1

j Neh 3:28

 SULA 32 k Jer 25:1

 Kolam mar 2 a Neh 3:25 Jer 33:1 Jer 38:28

b Jer 37:18, 21

c Jer 34:2, 3 Jer 37:8, 17

d 2Ru 25:6, 7 Jer 38:17, 18 Jer 39:5 Eze 12:13

e Jer 21:4 Eze 17:15

f Jos 21:8, 18 Jer 1:1

g Law 25:23, 24

JEREMIA 31:36–32:9 rusalem, bende, noyudo janabi Jeremia otue e Laru mar Jarit a manie od ruodh Juda. 3 Nimar ka ne Zedekia ruodh Juda otueyo Jeremia kanyo, b ne openje ni, “Ang’o momiyo ikoro wachni? Iwacho ni, ‘Ma e gima Jehova wacho: “Abiro chiwo dalani e lwet ruodh Babulon, kendo enokawe. c 4 Kendo Zedekia ruodh Juda ok bi tony e lwet JoKaldea, nimar ibiro make mi tere e nyim ruodh Babulon, mi enonene kendo enowuo kode wang’ gi wang’.”’ d 5 ‘Obiro tero Zedekia e Babulon, kendo enobed kuno nyaka chieng’ ma abiro pare,’ Jehova owacho. ‘Kata obedo ni ikedo gi Jo-Kaldea, ok inilogi.’” e 6 Jeremia nowacho niya: “Wach Jehova osebirona ni, 7 ‘Hanamel wuod owadgi wuonu ma Shalum nobi iri kendo nowachni niya: “Ng’iew puotha man Anathoth, f nikech in e ma in gi ratiro mokwongo mar waro puodhono.”’” g 8 Kamano, Hanamel wuod owadgi wuonwa nobiro ira e Laru mar Jarit, mana kaka Jehova nosewacho, mowachona niya: “Ng’iew puotha man Anathoth e piny Benjamin, nikech in gi ratiro mokwongo mar ware mondo obed mari. Ng’iewe obed mari.” Eka ne afwenyo ni mano ne en wach Jehova. 9 Omiyo, ne ang’iewo puodho ma ni Anathoth

JEREMIA 32:10-25 kuom Hanamel wuod owadgi wuonwa. Ne achule pesa a ma romo shekel1 abiriyo kod ng’injo apar mag fedha. 10 Ne andiko winjruok ma ne wasetimono e barua, b mi atueyo baruano, kae to ne aluongo joneno, c mi ne apimo pesago e rapim. 11 Eka ne akawo barup puodho ma noyudo asetueyo kaluwore gi chik, kaachiel gi barua ma ne ok otue, 12 mi amiyo Baruk d wuod Neria e ma wuod Maseia barua ma ne ang’iewogo puodhono. Ne amiye e nyim Hanamel wuod owadgi wuonwa, e nyim joneno ma ne ondiko nyingegi e baruano, kendo e nyim Jo-Yahudi duto ma ne obet e Laru mar Jarit. f 13 Eka ne achiko Baruk e nyim jogo niya: 14 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho, ‘Kaw barupe ariyogi, ma osetue kod ma ok otue kendo ikan-gi e agulu mondo kik gikethre.’ 15 Nimar ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho, ‘Ute, gi puothe, gi puothe mzabibu ibiro ng’iew kendo e pinyni.’” g 16 Ka ne asemiyo Baruk wuod Neria barup ng’iewo puodho, ne akwayo Jehova e lamo niya: 17 “A Jehova Wuon Loch Duto, nichueyo polo gi piny gi tekoni ma32:9 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14.

SULA 32 a Cha 23:16 b Jer 32:44 c Rut 4:9 d Jer 36:4 Jer 36:26

e Jer 51:59 f Jer 33:1 g Amo 9:14 Zek 3:10

 Kolam mar 2 a Isa 40:26 Fwe 4:11

b Wuo 34:6, 7 Kwa 14:18

c Isa 28:29 d Nge 15:3 Hib 4:13

e Ekl 12:14 Jer 17:10 Rum 2:6

f Wuo 7:3, 5 Wuo 9:15, 16 Rap 4:34 2Sa 7:23 Isa 63:12

g Wuo 6:1, 6 Wuo 15:16 Rap 26:8

h Cha 13:14, 15 Cha 26:3

i Wuo 3:8 j Rap 28:15 Jos 23:16

k Rap 28:52 2Ru 25:1 Jer 33:4 Eze 4:1, 2

l Law 26:31, 33 m Jer 14:12 Jer 15:2

1270 duong’, a kendo gi badi moriere. Onge gima lich ma nyalo tami timo. 18 Inyiso hera madier ne ji gana gi gana, to ikumo nyikwayo nikech ketho mag kweregi, b in Nyasaye madier, Jal ma nigi teko kod duong’, ma nyinge en Jehova Nyasach oganda lweny. 19 Ichano gik malich miwuoro, kendo itimo gik madongo, c wengeni neno yore dhano duto d mondo ichul ng’ato ka ng’ato kaluwore gi yorene kod timbene. e 20 Ne itimo ranyisi kod honni e piny Misri, ma ji paro nyaka chil kawuono. Omiyo, nyingi ong’ere e piny Israel kendo e kind ogendni f duto nyaka kawuononi. 21 Kendo ne igolo Israel jogi e piny Misri kitiyo gi ranyisi, honni, badi matek, badi moriere, kod gik ma nomiyo ji luoro ahinya. g 22 “Bang’e, ne imiyogi piny ma ne isingo ne kweregi, h piny mopong’ gi chak kod mor kich. i 23 To ka ne gidonjo e piny ma gidakieni, ne ok giwinjo dwondi kata luwo chikeni. Ne ok gitimo gimoro amora ma ne isechikogi. Mano e momiyo ne ikelo masirani kuomgi. j 24 Ne ane kaka ji osebiro monjo dalani k mi giloso pidhe molwore. Kendo ligangla, l kech, kod tuoche m nomi dalani opodh e lwet Jo-Kaldea ma kedo kode. Gik ma ne iwacho osetimore, kendo ineno mano ka timore. 25 Kata kamano, A Jehova Wuon Loch Duto, ne inyisa

1271 ni adhi ang’iew puodho kendo aluong joneno kata obedo ni dalani dhi podho e lwet Jo-Kaldea.” 26 Eka wach Jehova ne obiro ne Jeremia niya: 27 “An Jehova, Nyasach ji duto. Be nitie gima nyalo tama timo? 28 Omiyo, ma e gima Jehova owacho, ‘Achiwo dalani e lwet Jo-Kaldea kendo e lwet Nebukadnezar1 ruoth Babulon mondo okawe. a 29 Jo-Kaldea ma kedo gi dalani nodonj e iye, mi giniwang’ dalani b kaachiel gi ute ma ji osebedo ka chiwoe misengni ne Baal e wi tatgi, kendo chiwo misengni miolo ne nyiseche manono mondo giwang’go iya.’ c 30 “‘Nimar Jo-Israel gi Jo-Juda osebedo ka timo mana gik maricho e wang’a chakre tin-gi. d Jo-Israel siko ka wang’o iya gi gik ma giloso gi lwetegi,’ Jehova owacho. 31 ‘Dalani osebedo ka miya mirima kod ich-wang’ chakre ne gere. e Mano e momiyo nyaka kethe,1 f 32 nikech gik maricho ma Jo-Israel gi JoJuda osetimo. Ruodhigi, g jotendgi, h jodolo maggi, jonabigi, i kaachiel gi Jo-Juda kod jo ma odak Jerusalem duto osewang’o iya. 33 Ne gisiko gilokona ng’egi, to ok wang’gi; j kendo kata obedo ni ne atemo puonjogi nyadinwoya, ne gitamore wi32:28 1 Iluonge bende ni Nebukadereza. 32:31 1 Mano e momiyo nyaka gole e wang’a.

SULA 32 a 2Ru 25:4 Jer 20:5

b 2Ru 25:9, 10 2We 36:17, 19 Ywa 4:11

c Jer 7:18 Jer 19:13 Jer 44:25

d Rap 9:7 2Ru 17:9

e 1Ru 11:7 2Ru 21:1, 4

f 2Ru 23:27 2Ru 24:3, 4

g 1Ru 11:9, 10 2Ru 23:26 1We 10:13

h Eze 22:6 i Mik 3:5, 11 j 2We 29:6 Jer 2:27

 Kolam mar 2 a Jer 25:3 Jer 35:15

b 2Ru 21:1, 4 Jer 23:11 Eze 8:5, 6

c Jos 15:8, 12 d 2We 28:1, 3 2We 33:1, 6 Jer 7:31

e Law 18:21 Rap 18:10, 12

f Rap 30:3 Jer 29:14 Eze 37:21

g Jer 23:3, 6 Jer 33:16 Eze 34:25

h Jer 31:33 Mik 4:5

i Eze 11:19 j Rap 5:29 k Isa 55:3 Isa 61:8

l Eze 39:29 m Eze 36:26 n Isa 65:19 Zef 3:17

o Isa 58:11 Jer 24:6 Amo 9:15

JEREMIA 32:26-42 nja. a 34 Kendo ne giketo sanambegi makwero e ot miluongo gi nyinga, mondo gidwanye. b 35 Bende, gisemiyo Juda otimo richo nikech gisegero kuonde moting’ore malo ne Baal e Hoho mar Wuod Hinom1 c mondo giwang’ yawuotgi gi nyigi ne Molek. d Ne ok achikogi mondo gitim gima kamano, e kendo chunya pok noparo timo gima rach kamano.’ 36 “Omiyo, ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho e wi dala ma uwacho ni ligangla, kech kod tuoche e ma biro miyo ochiwe e lwet ruodh Babulon, 37 ‘Abiro chokogi ka agologi e pinje duto ma ne akeyogie ka iya owang’ kendo ka an gi mirima mager. f Abiro duokogi kae kendo gibiro dak gi kuwe. g 38 Kendo anabed Nyasachgi, to ginibed joga. h 39 Anamigi chuny achiel i gi yo achiel mondo giluora kinde duto, mondo weche odhinegi maber, gin kaachiel gi nyithindgi. j 40 Kendo anatim kodgi singruok ma nyaka chieng’ k ni ok nawe timonegi gik mabeyo. l Anami giluora gi chunygi duto mondo kik gilokre mi giweya. m 41 Anatimnegi maber ka chunya mor n kendo anagurgi motegno e pinyni. o Anatim kamano gi chunya duto kendo gi tekona duto.’” 42 “Nimar ma e gima Jehova owacho, ‘Mana kaka 32:35 1 Som Tiend Weche, “Gehena.”

JEREMIA 32:43–33:12 asekelo masira kuom jogi, e kaka abiro timonegi gik mabeyo duto ma asingonegi. a 43 Kendo ji biro ng’iewo puothe e pinyni b kata obedo ni uwacho ni, ‘En piny mojwang’ ka ma dhano kata le ok odakie, kendo osechiwe e lwet Jo-Kaldea.”’ 44 “Ji biro ng’iewo puothe, ibiro ndik barupe mag ng’iewo puothe mi tuegi e nyim joneno. Mano notimre e piny Benjamin, c e alwora mag Jerusalem, e mier mag Juda, d e mier manie gode, e mier manie pap, e kendo e mier ma ni yo milambo, nikech abiro golo joggi e tuech,’ f Jehova owacho.” Ma e wach Jehova ma nobiro ne Jeremia ka ne pod otueye e Laru mar Jarit: g 2 “Jehova Jachuech mar piny, Jehova Nyasaye ma noloso piny kendo gure motegno; Jal ma nyinge Jehova owacho ni, 3 ‘Luonga, to anadwoki, kendo ananyisi gik madongo kendo malich ma ok ing’eyo.’” h 4 “Nimar ma e gima Jehova Nyasach Israel osewacho e wi ute man e dalani, kendo e wi ute ruodhi mag Juda ma gisemuko ka gigeng’ogo pidhe mag lowo ma wasikgi osebiwo mondo gimonj dalani, kaachiel gi liganglagi, i 5 kendo e wi jo ma kedo gi Jo-Kaldea. Nimar gimiyo apong’o dalani gi ringre jo ma anego gi mirima mager, jogo ma richogi osemiyo apando wang’a ne da-

33

SULA 32 a Jer 31:28 Zek 8:14, 15

b Eze 37:14 c Jer 32:10, 25 d Jer 31:23 e Jer 17:26 Jer 33:13

f Za 126:1

 SULA 33 g Neh 3:25 Jer 32:2 Jer 37:21 Jer 38:28

h Isa 48:6 i Rap 28:52 Jer 32:24

 Kolam mar 2 a Isa 30:26 Jer 30:17

b Isa 54:13 c Rap 30:3 Jer 30:3

d Jer 24:6 e Isa 40:2 Zek 13:1

f Za 85:2 Isa 43:25 Jer 31:34 Mik 7:18

g Isa 62:3, 7 h Mik 7:17 i Neh 6:15, 16 j Jer 31:12 k Zek 9:17 l 2We 5:13 Ezr 3:11 Za 106:1 Isa 12:4 Mik 7:18

m Law 7:12 Za 107:22

1272 lani: 6 ‘Abiro thiedhe kendo anakelne yath ma change, a abiro changogi mi anamigi kuwe mogundho kod adiera. b 7 Anaduok Jo-Juda gi Jo-Israel ma noter e tuech, c mi anagergi mana kaka ne atimo chon. d 8 Anapwodhgi kuom richogi duto ma gisetimona, e mi anawenegi ketho kod timbegi ma mono duto. f 9 Kendo enobedna dala ma nyinge kelona mor, pak, kod duong’ e nyim ogendni duto manie piny ma biro winjo weche duto mabeyo ma asetimone. g Luoro maduong’ biro mako ogendnigo h nikech gik mabeyo kod kuwe ma abiro kelo ne dalani.’” i 10 “Ma e gima Jehova owacho: ‘Usewacho ni pinyni osewe nono, ma onge ng’ato kata jamni, kendo ni mier madongo mag Juda kod nderni mag Jerusalem osedong’ nono ma onge dhano modakie, kata jamni. To kinde biro ma ubiro winjoe 11 mor gi ilo, j dwond wuon kisera gi miaha, kaachiel gi dwond jo ma wacho niya: “Gouru erokamano ne Jehova Nyasach oganda lweny, nimar Jehova ber; k herane osiko nyaka chieng’!”’ l “‘Gibiro kelo chiwo mag goyo erokamano e od Jehova, m nikech abiro gologi e tuech, mana kaka chon,’ Jehova owacho.” 12 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: ‘Mier ma sani onge gi

1273 ji kata jamnigi, biro pong’ gi lege ma jokwath biro kwayoe kwedhegi.’ a 13 “‘Jo ma kwano rombe biro kwanogi kendo e gwenge manie piny gode kod manie tiend gode, kod manie piny milambo gi manie piny Benjamin, kaachiel gi mier mokiewo gi Jerusalem b kod mier mag Juda,’ c Jehova owacho.” 14 “Jehova owacho ni, ‘Neuru! Ndalo biro ma anachop singruok ma ne atimo gi dhood Juda kod dhood Israel ni anatimnegi gik mabeyo. d 15 E ndalogo kendo e kindego, abiro miyo bad yath1 moro makare mar jo ka Daudi otwi, e mi enong’ad bura makare kendo rito tim makare e piny. f 16 E ndalogo, ibiro res Juda, g kendo Jerusalem biro dak gi kuwe. h Kendo nying ma ibiro luongego nobed: Wan Jo Makare Nikech Jehova.’” i 17 “Nimar Jehova owacho niya: ‘Koth Daudi e ma nobed e kom-loch mar Israel kinde duto. j 18 Kendo kinde duto jodolo ma Jo-Lawi e ma biro chung’ e nyima ka gichiwo misengni miwang’o pep, gi chiwo mag cham, kod misengni mamoko.’” 19 Wach Jehova nobiro ne Jeremia kendo niya: 20 “Ma e gima Jehova owacho, ‘Ka di ne unyalo ketho singruok ma naketo kuom odiechieng’ kod otieno, ni kik odiechieng’ gi otieno bi 33:15 1 Kata, “nyakwaro,”

SULA 33 a Isa 65:10 Jer 32:43

b Jer 17:26 c Jer 32:44 d Jer 29:10 e Isa 53:2 Zek 6:12 Fwe 22:16

f Isa 11:1, 4 Jer 23:5 Hib 1:9

g Isa 45:17 h Eze 28:26 i Jer 23:6 j 2Sa 7:16, 17 1Ru 2:4 Za 89:20, 29 Isa 9:7 Luk 1:32, 33

 Kolam mar 2 a Cha 1:16 Isa 54:10 Jer 31:35-37

b Isa 9:6 Luk 1:32, 33

c 2Sa 7:16, 17 2Sa 23:5 Za 89:34, 35 Za 132:11 Isa 55:3

d Rap 21:5 e Cha 1:16 f Za 104:19 Jer 31:35, 36

g Ezr 2:1, 70 h Isa 14:1 Jer 31:20

 SULA 34 i 2Ru 25:1 Jer 32:2 Jer 39:1 Jer 52:4

j 2We 36:11 Jer 37:1

JEREMIA 33:13–34:2 e sa mowinjore, a 21 e ka singruok ma ne atimo gi Daudi jatichna ni wuode e ma biro bet e kom-lochne b dikethre. c Bende, singruok ma ne atimo gi jotichna ma Jo-Lawi, dikethre. d 22 Mana kaka ok nyal kwan sulwe manie polo, kata pimo kuoyo manie nam, e kaka abiro miyo koth Daudi jatichna omedore, kaachiel gi koth Jo-Lawi ma tiyona.’” 23 Wach Jehova nobiro ne Jeremia kendo niya: 24 “Donge isewinjo ka ji wacho ni, ‘Jehova biro jwang’o dhoudi ariyo ma noyiero’? Kuom mano, gisechayo joga kendo ok gikwan-gi ka oganda. 25 “Ma e gima Jehova owacho: ‘Mana kaka asetimo singruok mosiko gi odiechieng’ gi otieno, e kendo aseketo chike ne polo gi piny, f 26 e kaka ok anawe koth Jakobo gi koth Daudi jatichna, ma ok akawo kothe mondo obed ruodhi e wi nyikwa Ibrahim, Isaka, kod Jakobo. Nimar anagolgi e tuech, g kendo anakechgi.’” h Ma e wach ma Jehova nonyiso Jeremia e kinde ma Nebukadnezar1 ruodh Babulon gi jolwenyne duto, kod pinjeruodhi duto ma ne nie bwo lochne, kaachiel gi ji duto ne kedo gi Jerusalem kod mieche: i 2 “Jehova Nyasach Israel owacho ni, ‘Dhi ir Zedekia j ruodh Juda mondo iwachne

34

34:1 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

JEREMIA 34:3-17 niya: “Ma e gima Jehova wacho, ‘Abiro keto dalani e lwet ruodh Babulon, mi enowang’e gi mach. a 3 Kendo ok ibi tony e lwete, nimar ibiro maki mi teri ire. b Ubiro nenoru kode wang’ gi wang’, kendo ibiro wuoyo kode achiel kachiel. Adier, ibiro teri e piny Babulon.’ c 4 Kata kamano, winj gima Jehova owacho, yaye Zedekia ruodh Juda, ‘Ma e gima Jehova owacho kuomi: “Ok bi negi gi ligangla. 5 Ibiro tho gi kuwe, d kendo ibiro wang’ni gik mang’we ng’ar mana kaka ne owang’ ne ruodhi ma nokwongoni. Ji biro ywagi ka giwacho ni, ‘Yaye, ruodhwa otho!’ nimar, ‘An e ma asewacho mano,’ Jehova owacho.”’”’” 6 Janabi Jeremia ne owacho wechego duto ne Zedekia ruodh Juda ka en Jerusalem, 7 sa ma ne jolwenj ruodh Babulon kedo gi Jerusalem kod Lakish e gi Azeka. f Nimar mier ariyogo kende e miech Juda mochiel motegno ma ne pok gikawo. g 8 Jehova ne owuoyo gi Jeremia bang’ ka ne Zedekia osetimo singruok gi JoJerusalem ni gigony wasumbni maggi, h 9 mondo ng’ato ka ng’ato kuomgi ogony misumbane ma Ja-Hibrania, obed ma dichwo kata ma nyako, mondo kik Ja-Hibrania oti ne Ja-Hibrania wadgi kaka misumba. 10 Omiyo, jotelo duto kod ji duto nowinjo wachno. Mi

SULA 34 a Jer 21:10 Jer 32:28, 29 Jer 39:8

b Jer 37:17 Jer 39:5

c 2Ru 25:6, 7 Eze 12:13

d Eze 17:16

e Mik 1:13

f Jos 15:20, 35

g Jer 4:5

h Wuo 21:2

 Kolam mar 2 a Wuo 24:7

b Wuo 13:3

c Wuo 21:2 Law 25:10 Law 25:39-42 Rap 15:12

d Law 19:12

e Wuo 21:2 Law 25:10

f 2Ru 25:3 Jer 21:7

1274 ng’ato ka ng’ato ma ne otimo singruogno ne ogonyo jatichne ma misumba mi oweye thuolo. 11 To bang’e ne giloko pachgi mi giduoko wasumbnigi ma yande gisegonyo mondo otinegi kendo. 12 Kuom mano, wach Jehova ne obiro ne Jeremia kowuok kuom Jehova niya: 13 “Jehova Nyasach Israel owacho ni, ‘Ne atimo singruok gi kwereu a chieng’ ma ne agologi e piny Misri, ka ma ne otuegie kaka wasumbni. b Mi awachonegi niya: 14 “E giko higa mar abiriyo, ng’ato ka ng’ato kuomu onego ogony owadgi ma Ja-Hibrania ma ne ong’iewo, kendo mosetiyone kuom higni auchiel. Obiro gonye mondo obed thuolo.” c To kwereu ne odagi winja kata chikona itgi. 15 Yande uselokoru mutimo gima long’o e wang’a kuom gonyo oweteu ma ne tiyonu ka wasumbni, kendo ne utimo singruok e ot miluongo gi nyinga. 16 To bang’e, ne uchako uloko pachu muketho nyinga d ka ne uduoko wasumbniu ma chwo kod ma mon mondo gitinu kendo.’ 17 “Kuom mano, ma e gima Jehova owacho: ‘Ne achikou mondo ugony oweteu kod jo ma udakgo, to ne udagi winja. e E momiyo, abiro weyou mondo ligangla, tuo malich, kod kech otieku, f kendo abiro miyo pinjeruodhi duto obwogi ka

1275 giwinjo gima otimorenu,’ a Jehova owacho. 18 Ma e gima biro timore ne jo ma ok orito singruokna, kendo ma ok otimo kaka ne gikuongorena chieng’ ma ne ging’ado nyaroya diriyo mi gikalo e diere, b 19 tiende ni, jotend Juda, jotend Jerusalem, jodong od ruoth, jodolo, kod ji duto e pinyno ma nokalo e dier nyaroyano: 20 Abiro chiwogi e lwet wasikgi gi jo ma dwaro negogi, ringregi biro bedo chiemb winy ma fuyo e kor polo kod ondiegi mag piny. c 21 Abiro chiwo Zedekia ruodh Juda kaachiel gi jotende e lwet wasikgi kod jo ma dwaro negogi, kendo e lwet jolwenj ruodh Babulon d moseweyo kedo kodu.’ e 22 “‘Adier, abiro golo chik,’ Jehova owacho, ‘kendo giniduog monjo dalani, gibiro kedo kode, mi ginikawe, kendo giniwang’e gi mach; f anami mier mag Juda odong’ gunda ma onge ng’at modakie.’” g Ma e wach Jehova ma nobiro ne Jeremia e kinde loch Jehoyakim h wuod Josia, ruodh Juda: 2 “Dhi ir Jo-Rekab i mondo iwuo kodgi, kae to itergi e od chiemo moro manie od Jehova; kendo imigi divai gimadhi.” 3 Eka ne akawo Jaazania wuod Jeremia wuod Habazinia, owetene, yawuote, kaachiel gi Jo-Rekab duto 4 mi aterogi e od Jehova. Ne akelogi e od chiemo mar

35

SULA 34 a Jer 15:2, 4 Jer 29:18

b Cha 15:10, 17

c Rap 28:26 Za 79:2 Jer 16:4

d 2Ru 25:6, 7 Ywa 4:20

e Jer 37:5

f 2Ru 25:9, 10 Jer 32:29 Jer 39:8

g Law 26:33 Jer 44:2

 SULA 35 h 2Ru 23:34 2We 36:5 Dan 1:1

i 2Ru 10:15 1We 2:55

 Kolam mar 2 a 2Ru 10:15

b 2We 36:5, 6 Dan 1:1

JEREMIA 34:18–35:11 yawuot Hanan wuod Igdalia ng’at Nyasaye madier. To odno ne ni e bath od chiemo mar jotelo, e wi od Maaseya wuod Shalum ma ne jarit dhoot. 5 Eka ne aketo e nyim Jo-Rekab okombe madongo gi matindo mopong’ gi divai, mi awachonegi niya: “Madhuru divai.” 6 To ne giwachona niya: “Ok wanamadh divai nikech Jehonadab1 a wuod Rekab kwarwa, nochikowa ni, ‘Kik umadh divai. Yawuotu bende ok onego omadh divai nyaka chieng’. 7 Kendo kik uger udi, kata chuoyo kodhi, kata komo, kata bedo gi puoth divai. To onego udag mana e hembe. Eka unudag aming’a e piny ma unie weloni.’ 8 Kuom mano, pod waluwo chike ma Jehonadab wuod Rekab kwarwa nomiyowa, e momiyo wan, mondewa, yawuotwa, kod nyiwa, ok wanyal madho divai. 9 Ok wager udi mondo wadagie, kendo waonge gi puothe mag mzabibu, kata puothe mamoko, kata kodhi. 10 Pod wadak mana e hembe, kendo waluwo chike duto ma Jehonadab1 nomiyowa. 11 To ka Nebukadnezar1 ruodh Babulon nomonjo pinyni, b ne wawacho ni, ‘Wadhiuru Jerusalem, mondo kik jolweny mag Kaldea kod Siria omakwa. Mano e momiyo sani wadak Jerusalem kae.’” 35:6, 10 1 Iluonge bende ni Jonadab. 35:11 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

JEREMIA 35:12–36:6 12 Wach Jehova ne obiro ne Jeremia niya: 13 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho, ‘Dhi iwach ne JoJuda gi jo ma odak Jerusalem niya: “Donge ne isayou nyadinwoya mondo uwinj wachna?” a Jehova owacho. 14 “Jehonadab wuod Rekab ne ochiko nyikwaye ni kik gimadh divai, kendo giseluwo wachno nyaka kawuononi. b To un asewuoyo kodu nyadinwoya, to udagi winja. c 15 Bende, asebedo ka aoronu jotichna ma jonabi nyadinwoya, d ka giwachonu ni, ‘Lokreuru uwe yoreu maricho, e kendo utim gik makare. Kik uluw nyiseche mamoko mondo utinegi. Eka unudag aming’a e piny ma namiyou gi kwereu e ndalo machon.’ f To ne utamoru winja kata chikona itu. 16 Nyikwa Jehonadab wuod Rekab oseluwo chik ma kwargi nomiyogi, g to ogandani osedagi winja.”’” 17 “Omiyo, ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: ‘Abiro kelo ne Jo-Juda kod jo modak Jerusalem masira ma ne awacho ni adhi kelonegi. h Nimar asewuoyo kodgi, to gidagi chiko itgi, asiko aluongogi, to gidagi dwoka.’” i 18 Eka Jeremia nowacho ne Jo-Rekab niya: “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho, ‘Nikech useluwo chike duto ma ne kwa-

SULA 35 a Jer 32:33

b Jer 35:8

c 2We 36:15, 16 Neh 9:26, 30 Jer 25:3

d Jer 7:24, 25

e Isa 1:16 Jer 25:5 Eze 18:30 Hos 14:1

f Jer 7:5-7

g Jer 35:8

h Rap 28:15 Rap 29:26, 27 Jos 23:15, 16 2Ru 23:27

i Isa 65:12 Isa 66:4 Jer 7:13, 14

 Kolam mar 2  SULA 36 a 2Ru 23:36 Jer 25:1

b Jer 4:16 Jer 32:30

c Jer 1:5 Jer 25:9

d Jer 1:1, 2 Jer 25:3

e Isa 55:7 Eze 33:11 Mik 7:18

f Jer 32:12 Jer 45:2-5

g Jer 45:1

1276 ru Jehonadab omiyou, kendo usetimo gik moko duto mana kaka nonyisou, 19 ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: “Kinde duto, nyaka nonwang’ nyakwar Jehonadab1 wuod Rekab ma tiyo e nyima.”’” Koro e higa mar ang’wen mar loch Jehoyakim a wuod Josia ruodh Juda, wach Jehova ne obiro ne Jeremia niya: 2 “Kaw buk modol indikie weche duto ma asewacho e wi Israel, e wi Juda b kod e wi ogendni duto. c Inindik weche ma asewachoni chakre chieng’ ma ne awuoyo kodi e ndalo Josia, nyaka kawuononi. d 3 Samoro ka Jo-Juda owinjo masiche ma achano kelonegi, ginyalo weyo yoregi maricho, mi awenegi kethogi kod richogi.” e 4 Eka Jeremia noluongo Baruk f wuod Neria, mi onyise weche duto ma Jehova nosewachone, kendo Baruk ne ondikogi e buk modol. g 5 Bang’e, Jeremia ne onyiso Baruk niya: “Sani otueya, kendo ok anyal donjo e od Jehova. 6 Omiyo, adwaro ni wang’ni sa ma ji tueyo chiemo, idhi isom weche manie buk modol mondo giwinj gik moko duto ma Jehova osenyisa, kendo ma asewachoni mi indiko. Onego itim kamano e od Jehova ka ma ji duto nyalo wi-

36

35:19 1 Iluonge bende ni Jonadab.

1277 njie, moriwo nyaka Jo-Juda duto mobiro koa e miechgi. 7 Samoro di po ka gilokore mi giweyo yoregi maricho kendo kwayo Jehova mondo okechgi. Nimar Jehova nigi mirima mager gi ogandani.” 8 Omiyo, Baruk wuod Neria notimo duto ma janabi Jeremia ne ochike ni otim. Ne osomo buk modol ma ne oting’o weche Jehova gi dwol maduong’ e od Jehova. a 9 Koro e higa mar abich mar loch Jehoyakim b wuod Josia ruodh Juda, dwe mar ochiko, ji duto ma ne ni Jerusalem, kod ji duto ma nobiro Jerusalem koa e mier madongo mag Juda, ne ochako tueyo e nyim Jehova. c 10 Eka Baruk ne odonjo e od Jehova, e ot ma iye mar Gemaria d wuod Shafan e jandiko, ma ne nie laru ma malo but dho rangach manyien mar od Jehova, f mi osomo e nyim ji duto ma ne ni kanyo weche duto ma ne ni e buk modol ma Jeremia ne onyise ni ondiki. 11 Ka ne Mikaya wuod Gemaria wuod Shafan owinjo weche Jehova ma ne osom e buk modolno, 12 ne odhi e od ruoth, modonjo e ot ma iye mar jagoro. Jotelo duto ne ni kanyo, ne gin Elishama g jagoro, Delaya wuod Shemaya, Elnathan h wuod Akbor, i Gemaria wuod Shafan, Zedekia wuod Hanania, gi jotelo mamoko duto. 13 Kae to Mikaya ne onyisogi weche duto ma ne

SULA 36 a Jer 7:1, 2

b 2Ru 23:36

c 2We 20:2, 3 Est 4:15, 16

d Jer 36:25

e 2Ru 22:8 2We 34:20, 21 Jer 26:24 Jer 39:13, 14 Eze 8:11

f Jer 26:10

g Jer 36:20

h Jer 36:25

i 2Ru 22:14 Jer 26:22

 Kolam mar 2 a Jer 36:26

b Jer 36:14

JEREMIA 36:7-21 owinjo ka Baruk osomo e nyim ji koa e buk modol. 14 Eka jotelogo ne ooro Jehudi wuod Nethania wuod Shelemia wuod Kushi ir Baruk niya: “Bi gi buk modol ma ne isomo e nyim jicha.” Omiyo, Baruk wuod Neria nokawo buk modolno modhigo irgi. 15 Jotelogo ne okwaye niya: “Bedie piny mondo isomnwa weche manie buk modolno.” Eka Baruk ne osomonegi. 16 Bang’ ka ne gisewinjo wechego duto, ne ging’iyore ka giluor, kendo ne giwacho ne Baruk niya: “Nyaka wanyis ruoth wechegi duto.” 17 Eka ne gipenjo Baruk niya: “Nyiswa ane kaka ne indiko wechegi duto. Dibed ni Jeremia e ma ne wachoni wechego to indiko?” 18 Baruk nodwokogi niya: “Jeremia e ma ne owachona wechegi duto mi andikogi e bugno gi wino.” 19 Kae to jotelo ne owacho ne Baruk niya: “Dhi upondi, in kaachiel gi Jeremia kendo ng’ato ang’ata kik ng’e ka ma untie.” a 20 Eka jotelogo ne okawo buk modolno ma gikano e ot ma iye mar Elishama. Kae to ne gidhi e laru ir ruoth mi ginyise gik moko duto ma ne giwinjo. 21 Ruoth ne ooro Jehudi b mondo odhi oomne buk modolno, mi Jehudi ne odhi oome e ot ma iye mar Elishama jagoro. Kendo ne osome ne ruoth kod jotelo duto ma ne ochung’ but

JEREMIA 36:22–37:3 ruoth. 22 Ne en dwe mar ochiko,1 kendo ne oyudo ruoth obet ka oyo mach e ot ma ojabetiega ka piny ng’ich. 23 To ka Jehudi ne osetieko somo lain adek kata ang’wen kama, ruoth ne ng’ado kuonde mosesomogo gi pand jagoro kendo wite e mach. Ne otimo kamano nyaka Jehudi otieko somo buk modolno duto. 24 To ruoth kod jotichne duto ma ne owinjo kisomo wechego ne ok obwok, kata yiecho lepgi. 25 Kata obedo ni Elnathan, a Delaya, b gi Gemaria c ne osayo ruoth ni kik owang’ buk modolno, ne ok owinjogi. 26 E wi mano, ruoth ne ochiko Jerameel wuod ruoth, Seraya wuod Azriel, kod Shelemia wuod Abdeel, mondo odhi omak Baruk jagoro kod Jeremia janabi, kata kamano Jehova ne opandogi. d 27 Kendo bang’ ka ruoth ne osewang’o buk ma ne oting’o weche ma Jeremia ne onyiso Baruk mondo ondiki, e wach Jehova ne obiro ne Jeremia niya: 28 “Kaw buk machielo mondo indikie weche duto ma ne nie buk ma Jehoyakim ruodh Juda ne owang’ocha. f 29 Kendo iniwach ne Jehoyakim ruodh Juda ni, ‘Ma e gima Jehova owacho: “Isewang’o bugni, kendo isepenjo ni, ‘Ang’o momiyo ne indiko niya: “Ruodh Babu36:22 1 Ma ne en dier dwe mar Novemba nyaka e dier dwe mar Desemba. Som Apendix B15.

SULA 36 a 2Ru 24:8

b Jer 36:12

c Jer 36:10

d Jer 1:19

e Jer 36:2

f Jer 36:23

 Kolam mar 2 a Jer 25:8, 9

b 2Ru 24:6, 8 2Ru 24:15 2We 36:9, 10 Jer 22:24, 30

c Jer 22:18, 19

d Rap 28:15 Jer 19:15

e 2We 36:15, 16

f Jer 36:2, 4

g Jer 36:23

 SULA 37 h 2Ru 24:17-19 1We 3:15

i 2Ru 24:12 Jer 22:24

j 2We 36:10-12

k Jer 38:1, 4

l 2Ru 25:18, 21 Jer 21:1, 2 Jer 29:25

1278 lon nobi mi enoketh pinyni kendo tieko dhano kod le duto”?’ a 30 Kuom mano, ma e gima Jehova owacho ni biro timore ne Jehoyakim ruodh Juda, ‘Onge wuode kata nyakware ma biro bet e kom-loch Daudi, b kendo ibiro wit ringrene oko mondo wang’ chieng’ ogoye godiechieng’, kendo koyo mang’ich ochame gotieno. c 31 Abiro kume kaachiel gi nyikwaye kod jotichne duto nikech kethogi, kendo abiro kelonegi kaachiel gi jo ma odak Jerusalem gi Jo-Juda masiche duto ma ne awacho ni anakelnegi d nikech ne gidagi winja.’”’” e 32 Eka Jeremia nokawo buk machielo momiyo Baruk wuod Neria jagoro, f mi onyise weche duto ma ne nie buk ma Jehoyakim ruodh Juda ne owang’o. g Kendo ne onyise weche moko momedore ma chalo gi mokwongoka. Ruoth Zedekia h wuod Josia nochako locho kar Konia1 i wuod Jehoyakim, nimar Nebukadnezar2 ruodh Babulon nokete ruoth e piny Juda. j 2 Kata kamano, en gi jotichne kaachiel gi ji duto ne ok giwinjo wach ma Jehova ne oorogo janabi Jeremia. 3 Ruoth Zedekia ne ooro Jehukal k wuod Shelemia kod Zefania l wuod Maa-

37

37:1 1 Iluonge bende ni Jehoiakin kata Jekonia. 2 Iluonge bende ni Nebukadereza.

1279 seya jadolo ir janabi Jeremia niya: “Wakwayi ni isanwa Jehova Nyasachwa.” 4 Noyudo Jeremia odak adaka gi ji ka en thuolo, nimar ne pok okete e tuech. a 5 Koro Jo-Kaldea ma ne olworo Jerusalem nowinjo ni jolwenj Farao biro koa Misri. b Omiyo, ne giweyo monjo Jerusalem. c 6 Eka wach Jehova nobiro ne janabi Jeremia niya: 7 “Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho, ‘Dhi ir ruodh Juda ma ne oori ira mondo iwachne niya: “Jolwenj Farao ma biro konyou kedo biro dok thurgi Misri. d 8 To Jo-Kaldea biro duogo mi gimonj dalani, kendo gibiro wang’e gi mach.” e 9 Ma e gima Jehova wacho, “Kik uwuondru kuwacho ni, ‘Jo-Kaldea ok bi monjowa.’ Nikech kuom adier, ginimonju. 10 Kata dabed ni unyalo kedo gi jolweny mag Jo-Kaldea ma jo ma ohinyore kende e modong’, pod jo ma ohinyorego nyalo a malo kendo wang’o dalani.”’” f 11 Bang’ ka jolwenj JoKaldea noweyo monjo Jerusalem nikech ne giwinjo ni jolwenj Farao biro, g 12 Jeremia ne oa Jerusalem mi odhi ir joggi e piny Benjamin h mondo oyud pokne. 13 To ka ne ochopo e Ranga Benjamin, jatend jorit ma nyinge Irija wuod Shelemia wuod Hanania ne omako janabi Jeremia mowachone niya: “Iseweyowa mi idhi riwori gi

SULA 37 a Jer 37:15 b Eze 17:15 c Jer 34:21 d Jer 17:5 Ywa 4:17 Eze 17:17

e Jer 32:29 Jer 34:22 Jer 39:8

f Jer 21:4 g Jer 34:21 h Jer 1:1

 Kolam mar 2 a Jer 26:11 Jer 38:4

b Jer 20:2 Hib 11:32, 36

c Jer 38:14 d Jer 21:7 Jer 24:8 Jer 34:21 Eze 12:12, 13

e Jer 14:13 Jer 23:16, 17 Jer 27:14 Jer 28:1, 2 Ywa 2:14

f Jer 37:15 g Jer 26:15 Jer 38:8, 9

h Neh 3:25 Jer 32:2 Jer 33:1 Jer 38:13, 28

i 1Ru 17:6 j 2Ru 25:3 Jer 38:9

JEREMIA 37:4-21 Jo-Kaldea!” 14 Kata kamano, Jeremia nodwoke niya: “Ooyo, ok nadhi riwora gi Jo-Kaldea.” To Irija ne odagi winje. Omiyo, ne omake mi otere ir jotelo. 15 Mirima nomako jotelogo a mi gigoyo Jeremia kendo tueye b e od Jehonathan jagoro. Odno ne oselok mobedo od tuech. 16 Ne gitueyo Jeremia e od tuech moro ma ne nie bwo lowo ma nodin matek, kendo ne obedo kuno aming’a. 17 Eka ruoth Zedekia ne ooro wach ni mondo okelne Jeremia e ode, c kendo nopenje ling’ling’ niya: “Be nitie wach moro amora moa kuom Jehova?” Jeremia nodwoke ni, “Ee nitie, ibiro chiwi e lwet ruodh Babulon!” d 18 Kendo Jeremia nopenjo Ruoth Zedekia niya: “En ang’o marach ma asetimoni, gi jotichni, kaachiel gi ji duto momiyo utueya? 19 Ere jonabiu ma nokoronu wach ni, ‘Ruodh Babulon ok bi monjou, kendo ok bi monjo pinyni’? e 20 Koro asayi ni mondo iwinja, A ruoth. Yie iwinj kwayona. Kik iduoka e od Jehonathan f jagoro, nimar ka adok kuno to anyalo tho.” g 21 Omiyo, Ruoth Zedekia ne ochiko ni mondo otue Jeremia e Laru mar Jarit, h kendo ni omiye makate achiel pile ka pile koa kuom jolos makate. i Ne gimiye makate nyaka ne makate orumo e dalano. j Kamano, ne otue Jeremia e Laru mar Jarit.

JEREMIA 38:1-16 Koro, Shefatia wuod Matan, Gedalia wuod Pashur, Jukal a wuod Shelemia, kod Pashur b wuod Malkija, ne owinjo weche ma Jeremia ne wacho ne ji duto niya: 2 “Ma e gima Jehova owacho, ‘Ng’ato ang’ata modong’ e dalani biro tho gi ligangla, kech, kata tuo malich. c To ng’ato ang’ata mochiwore e lwet Jo-Kaldea biro tony, kendo ngimane biro chalo ka gima oyako e lwet wasigu.’ d 3 Ma e gima Jehova owacho, ‘Adier, ibiro chiw dalani e lwet jolweny mag ruodh Babulon, kendo obiro kawe.’” e 4 Jotelogo ne onyiso ruoth niya: “Wakwayi mondo oneg ng’atni, f nikech kowuoyo kama to onyoso chuny jolweny kaachiel gi jo modong’ e dalani. Waneno ni ng’atni dwaro ni ji oyud masira, to ok kuwe.” 5 Ruoth Zedekia ne odwokogi niya: “Onge wach! Timuru gima uneno ni ber, nimar ruoth ok nyal geng’ou.” 6 Omiyo, ne gikawo Jeremia mi giwite e bugo moro matut. Bugono ne en mar Malkija wuod ruoth, kendo ne okunye e Laru mar Jarit. g Noyudo bugono onge gi pi to mana chuodho. Ne giloro Jeremia gi tonde mi nochako nimo e chuodho. 7 Ebed-melek h Ja-Ethiopia, jatich ma bwoch ma ne tiyo e od ruoth nowinjo ni jotelogo nosenyumo Jeremia e bugo. Noyudo ruoth obet e Ranga Benjamin, i

38

SULA 38 a Jer 37:3

b Jer 21:1, 2

c Jer 27:13 Jer 29:18 Eze 7:15

d Jer 21:8-10

e 2Ru 25:1, 2 2We 36:17

f Jer 26:11

g Jer 33:1 Jer 37:21 Jer 38:28

h Jer 39:16

i Jer 37:13

 Kolam mar 2 a Jer 52:6

b 2Ru 20:13

c Jer 37:21

1280 8 omiyo, Ebed-melek noa e od ruoth, mi odhi onyiso ruoth niya: 9 “Yaye ruodha, jogi osetimo gima ok ber kata matin! Gisenyumo janabi Jeremia e bugo ka ma kech biro negee, nikech onge chiemo modong’ e dala duto.” a 10 Eka ruoth ne ochiko Ebed-melek Ja-Ethiopia niya: “Kaw chwo 30 mondo udhi ugol Jeremia e bugono ka pok otho.” 11 Omiyo, Ebed-melek ne okawo jogo mi odhi kodgi nyaka e od ruoth. Ne gidonjo e ot moro ma ne nie bwo od keno. b Ebed-melek nokawo otembechni kod lewni moko moti mi olorogi piny ne Jeremia e bugo kotiyo gi tonde. 12 Eka Ebed-melek Ja-Ethiopia nonyiso Jeremia niya: “Ket lewnigo e yuothi mondo tonde kik hinyi.” Jeremia notimo kaka ne onyise, 13 mi ne giywaye gi tonde mi gigole oko. Bang’ mano, ne otue Jeremia e Laru mar Jarit. c 14 Ruoth Zedekia ne ooro wach mondo oluongne Jeremia e rangach mar adek, ma ne nie od Jehova. To ka nosebiro ire, ruoth nowacho ne Jeremia niya: “Adwaro penji wach moro, to kik ipanda kata matin.” 15 Jeremia ne onyiso Zedekia kama: “Ka anyisi wach madier to ibiro nega. To ka ang’adoni rieko, ok ibi winja.” 16 Kuom mano, Ruoth Zedekia ne okuong’ore ne Jeremia aling’-

1281 ling’ niya: “Akuong’ora gi nying Jehova, Nyasaye ma nochueyowa, ok abi negi, kendo ok abi chiwi e lwet jo ma dwaro negi.” 17 Eka Jeremia nowacho ne Zedekia niya: “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho, ‘Ka ichiwori e lwet jotend ruodh Babulon to ibiro tony, kendo dalani ok bi wang’ gi mach. Adier ibiro tony kaachiel gi joodi. a 18 To ka idagi chiwori e lwet jotend ruodh Babulon, ibiro chiw dalani e lwet Jo-Kaldea, mi gibiro wang’e gi mach. b Kendo ok ibi tony e lwetgi.’” c 19 Eka Ruoth Zedekia ne onyiso Jeremia niya: “Aluoro Jo-Yahudi moseringo modok ne Jo-Kaldea, nimar kochiwa e lwetgi to ginyalo sanda malit.” 20 To Jeremia nodwoke niya: “Ok nochiwi e lwetgi. Omiyo, akwayi, winj dwond Jehova mana kaka asenyisi, eka ok nonegi, kendo weche nodhini maber. 21 To kitamori chiwori e lwetgi, ma e gima Jehova osefwenyona: 22 “Mon duto modong’ e od ruodh Juda, ibiro gol mi ter ne jotend ruodh Babulon, d kendo giniwach niya sa ma iterogi, ‘Osiepeni ma ne igeno osewuondi mi giloyi. e Gisemiyo tiendi onyumore e chuodho. Giseringo mi giweyi.’ 23 Gibiro kawo mondeni gi nyithindi duto mi giter

SULA 38 a Jer 21:9 Jer 27:12

b 2Ru 25:8, 9

c 2Ru 25:6 Jer 39:5

d Jer 39:3

e Ywa 1:2

 Kolam mar 2 a 2Ru 25:7

b Jer 52:8, 13

c Jer 38:4

d Jer 37:15

e Jer 15:20 Jer 32:2 Jer 33:1 Jer 37:21 Jer 39:13, 14

f 2Ru 25:8, 9 2We 36:17

 SULA 39 g 2Ru 25:1, 2 Jer 52:4, 5 Eze 24:1, 2

h 2Ru 25:3, 4 Jer 52:6, 7 Eze 33:21

JEREMIA 38:17–39:3 ne Jo-Kaldea, kendo ok ibi tony e lwetgi. Ruodh Babulon biro maki, a kendo in e mibiro miyo owang’ dalani.” b 24 Eka Zedekia ne owacho ne Jeremia niya: “Kik inyis ng’ato ang’ata wechegi, di po ka itho. 25 To ka jotelo owinjo ni awuoyo kodi, mi gibiro penji ni, ‘Wachnwae mbaka ma nugoyo gi ruoth. Kipandowa wach moro, to wabiro negi. c Ruoth ne onyisi ang’o?’ 26 Ibiro dwokogi niya, ‘Ne akwayo ruoth mondo kik oduoka e od Jehonathan, di po ka atho kuno.’” d 27 Bang’ kinde, jotelo duto mag ruoth nodhi ir Jeremia mi gipenje gima ne giwacho gi ruoth, to ne onyisogi mana kaka ruoth nosechiko ni owachi. Omiyo, ne ok ginyal timo gimoro nikech onge ng’at ma nowinjo gik ma nowacho gi ruoth. 28 Jeremia ne osiko e Laru mar Jarit e nyaka chieng’ ma ne okaw Jerusalem. Chieng’ ma ne ikawo Jerusalem, pod noyudo ka en kuno. f E higa mar ochiko mar loch Zedekia ruodh Juda, e dwe mar apar, Nebukadnezar1 ruodh Babulon kaachiel gi jolwenje duto nobiro Jerusalem, mi gilwore. g 2 E odiechieng’ mar ochiko dwe mar ang’wen, e higa mar 11 mar loch Zedekia, ne gimuko ohinga mag dalano. h 3 Eka jotend ruodh

39

39:1 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

JEREMIA 39:4-17 Babulon nodonjo e i dalano, mi gibet e rangach miluongo ni Rangach ma Diere. a Jotelogo ne gin Nergal-shareza ma Ja-Samgar, Nebosarsekim ma Ja-Rabsaris,1 Nergal-shareza Ja-Rabmag,2 kod jotelo duto mag ruodh Babulon. 4 To ka ne Zedekia ruodh Juda kod jolwenje duto oneno gima nosetimore, ne giringo b ma giwuok e dalano gotieno. Ne ging’ado puoth ruoth, mi giwuok gi rangach ma ne nie kind ohinga ariyo ka giluwo yo ma dhi Araba. c 5 To jolweny mag JoKaldea ne olawogi mi gijuko Zedekia e paw Jeriko. d Ne gimake mi gitere ir Nebukadnezar1 ruodh Babulon ma noyudo ni Ribla e e piny Hamath. f Kuno e ma ne ong’adoe buch Zedekia. 6 Ruodh Babulon ne ochiko mondo oneg yawuot Zedekia koneno mana e Ribla kanyo. Bende, nochiko mondo oneg jotelo duto mag Juda. g 7 Eka ne otucho wenge Zedekia, kae to otueye gi nyororo mag mula, motere nyaka Babulon. h 8 Bang’e, Jo-Kaldea ne owang’o od ruoth gi ute ji, i kendo ne gimuko ohinga mag Jerusalem. j 9 Kae to Nebuzaradan k ma ne en jatend jorit, ne okawo jo ma nodong’ e dalano, jo ma ne 39:3 1 Yo machielo ma indikogi e dho Hibrania en, “Nergal-shareza, Samgarnebo, Sarsekim, Rabsaris.” 39:3, 13 2 Kata, “jatend ajuoke ma koro gi sulwe.” 39:5, 11 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

SULA 39 a Jer 1:15

b Rap 28:25

c 2Ru 25:4-7 Jer 52:7-11

d Jer 32:4 Jer 38:18

e 2Ru 23:31, 33

f 2Ru 17:24

g Jer 21:7 Jer 34:18-20

h Eze 12:13

i Isa 5:9 Jer 38:18

j 2Ru 25:9-11 2We 36:17, 19 Neh 1:3 Jer 52:13-15

k 2Ru 25:20 Jer 40:1 Jer 52:12

 Kolam mar 2 a 2Ru 25:12 Jer 52:16

b Jer 40:2, 4

c Jer 38:28

d 2Ru 25:22 Jer 40:5 Jer 41:2

e 2We 34:20, 21 Jer 26:24

f 2Ru 22:8

1282 odokne, kod ng’ato ang’ata ma pod ne ni kanyo, mi oterogi e tuech e piny Babulon. 10 Kata kamano, Nebuzaradan jatend jorit ne oweyo jo modhier e piny Juda ma ne onge gimoro amora. Chieng’no bende nomiyogi puothe mag mzabibu mondo gitiye.1a 11 To Nebukadnezar1 ruodh Babulon ne ochiko Nebuzaradan jatend jorit e wi Jeremia niya: 12 “Dhi ikaw Jeremia kendo irite maber; kik itimne gimoro marach, to ne ni imiye gimoro amora mokwayo.” b 13 Omiyo, Nebuzaradan jatend jorit, Nebushazban ma Ja-Rabsaris,1 Nergalshareza ma Ja-Rabmag,2 kod jodong ruodh Babulon duto ne ooro wach 14 mi ne ogol Jeremia e Laru mar Jarit. c Ne okete e lwet Gedalia d wuod Ahikam e wuod Shafan f mondo otere e ode. Kamano Jeremia ne odak gi ji. 15 E kinde ma Jeremia pod ne otue e Laru mar Jarit, g wach Jehova nobirone niya: 16 “Dhi inyis Ebedmelek h Ja-Ethiopia ni, ‘Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: “Masira ma ne akoro ni adhi kelo ne dalani biro timore, kendo inine odiechiengno.”’ 17 “‘To abiro resi chie-

g Jer 32:2 Jer 37:21

h Jer 38:7

39:10 1 Kata nyalo bedo, “mondo gitiye kaka wasumbni.” 39:13 1 Kata, “jatend jo ma tiyo e od ruoth.”

1283 ng’no,’ Jehova owacho, ‘ok bi chiwi e lwet jo ma iluorogo.’ 18 “Nimar abiro resi, kendo ok initho gi tho ligangla. Ngimani nobed ka gimoro miseyako e lwet wasigu,1a nikech ne iketo genoni kuoma,’ b Jehova owacho.” Wach Jehova ma ne obiro ne Jeremia bang’ ka Nebuzaradan c jatend jorit ne ogonye Rama. d Ne oyudo otere kuno kotueye gi nyororo kaachiel gi jomoko duto ma ne ogol Jerusalem kod Juda kitero e tuech e piny Babulon. 2 Eka jatend jorit nokawo Jeremia mowachone niya: “Jehova Nyasachi ne okoro ni masirani ne dhi biro e pinyni, 3 kendo Jehova osekelo masirano mana kaka ne owacho nikech ne uketho ne Jehova kendo ne utamoru winjo dwonde. Mano e momiyo masirani oseyudou. e 4 Kawuononi agonyo nyororo ma ne otuego lweteni. Ka ineno ni berni, bi wadhi Babulon, nimar abiro riti maber kuno. To ka ok idwar dhi koda, onge wach. Ne! Piny duto nie nyimi. Inyalo dhi kamoro amora mihero.” f 5 To ka ne Jeremia pod paro gima dotim, Nebuzaradan nowachone niya: “Dhi ir Gedalia g wuod Ahikam h wuod Shafan i ma ruodh Babulon oseketo mondo oloch

40

39:18 1 Kata, “ibiro reso ngimani e lwet wasigu.”

SULA 39 a Jer 45:2, 5

b Za 37:39, 40 Jer 17:7

 SULA 40 c Jer 39:9 Jer 52:12, 13

d Jos 18:21, 25

e Jer 50:7

f Jer 39:11, 12

g 2Ru 25:22 Jer 39:13, 14 Jer 41:2

h 2Ru 22:12, 13 Jer 26:24

i 2Ru 22:8

 Kolam mar 2 a Bur 20:1 1Ru 15:22

b 2Ru 25:22 Jer 39:10

c 2Ru 25:23

d 2Ru 25:25

e Jer 41:11, 16 Jer 43:2

f Jer 42:1, 2

g 2Ru 25:24 Jer 27:11

JEREMIA 39:18–40:10 e wi mier duto mag Juda, mondo idag kode, kendo ibed gi jou; kata inyalo dak kamoro amora mihero.” Eka jatend jorit ne omiye chiemo kod mich moko, kae to oweye mondo odhi. 6 Kamano, Jeremia ne odhi Mizpa a ir Gedalia wuod Ahikam, kendo ne odak kode kuno kaachiel gi jo ma ne odong’ e pinyno. 7 Bang’ kinde, jotend jolweny moko kaachiel gi jolwenjgi ma ne ok ochiwore e lwet ruodh Babulon, ne owinjo ni ruodh Babulon noseketo Gedalia wuod Ahikam mondo oloch e wi piny Juda, kendo orit chwo, mon, gi nyithindo ma ne ok oter e tuech Babulon. b Jo ma ne owego ne gin jo modhier moloyo e piny Juda. 8 Omiyo, jotend jolwenygo ne odhi Mizpa c ir Gedalia. Ne gin Ishmael d wuod Nethania, Johanan e kod Jonathan yawuot Karea, Seraya wuod Tanhumeth, yawuot Efai Ja-Netofa, kod Jezania f wuod Maakath. Ne gidhi kaachiel gi joggi. 9 Ka ne gichopo ire, Gedalia wuod Ahikam wuod Shafan ne okuong’orenegi kaachiel gi joggi niya: “Kik uluor tiyo ne Jo-Kaldea. Daguru e pinyni kendo uti ne ruodh Babulon, to weche biro dhinu maber. g 10 An to abiro dak Mizpa kendo anawuo e lou ka Jo-Kaldea obiro. To un chokuru divai, gi olembe e ndalo keyo, kod mo, mondo ukan-gi e kuonde keno

JEREMIA 40:11–41:8 magu, kendo udag e mier ma usekawo.” a 11 Kamano, Jo-Yahudi ma ne nie piny Moab, Amon, Edom kod pinje mamoko, ne owinjo ni ruodh Babulon ne oseweyo jo ma ne odong’ mondo odag adaga e piny Juda, kendo ni ne oseketo Gedalia wuod Ahikam wuod Shafan mondo oloch e wigi. 12 Omiyo, Jo-Yahudi duto ma ne oseke e pinje mamoko ne ochako duogo e piny Juda. Ne gidhi Mizpa ir Gedalia. Kendo ne gichoko divai kod olembe mang’eny ahinya. 13 Bang’e, Johanan wuod Karea kod jotend jolweny ma ne ok ochiwore e lwet ruodh Babulon, ne odhi Mizpa ir Gedalia. 14 Ne gipenje niya: “ Be ing’eyo ni Baalis ruodh Jo-Amon, b oseoro Ishmael wuod Nethania mondo onegi?” c To Gedalia wuod Ahikam ne ok oyie gi wachgino. 15 Eka Johanan wuod Karea nonyiso Gedalia ka gin Mizpa ling’ling’ niya: “We mondo adhi aneg Ishmael wuod Nethania kendo onge ng’at ma biro ng’eyo wachno. Ere gimomiyo diweye aweya mondo onegi? Donge mano nyalo miyo JoYahudi ma oduogo iri oke mi ji duto modong’ e Juda rum?” 16 To Gedalia d wuod Ahikam ne owacho ne Johanan wuod Karea niya: “Kik itim kamano nimar gima ia wacho e wi Ishmael en miriambo.”

SULA 40 a Jer 39:10

b Jer 41:10

c Jer 41:2

d 2Ru 25:22

 Kolam mar 2  SULA 41 a 2Ru 25:23 Jer 40:14

b 2Ru 25:25

c 1Ru 12:1

d Jos 18:1

e 1Ru 16:23, 24

f Law 19:27, 28 Rap 14:1

g Law 2:1

1284 E dwe mar abiriyo, Ishmael a wuod Nethania wuod Elishama ma ne wuok e anyuola mar joka ruoth, kendo achiel kuom jodong ruoth, ne odhi Mizpa b kaachiel gi ji apar ir Gedalia wuod Ahikam. Sa ma ne oyudo gichiemo kanyachiel ka gin Mizpa, 2 Ishmael wuod Nethania gi joge apargo, ne oa malo monego Gedalia wuod Ahikam wuod Shafan gi ligangla. Ne onego ng’at ma ruodh Babulon ne oketo mondo oloch e wi pinyno. 3 Ishmael bende ne onego Jo-Yahudi duto ma ne ni Mizpa gi Gedalia kaachiel gi jolwenj Jo-Kaldea ma ne oyudo ni kuno. 4 Kinyne ka ne pok ng’ato ang’ata ong’eyo ni Gedalia osenegi, 5 ji 80 ne obiro koa Shekem, c Shilo, d kod Samaria. e Yie tikgi ne oliel, lepgi ne oyiechi, kendo ne gisaro dendgi. f Ne giting’o chiwo mag cham kod ubani g ma ne gikelo e od Jehova. 6 Eka Ishmael wuod Nethania ne oa Mizpa mondo oromnegi. Ne odhi romonegi koywak. Ka ne ochopo irgi ne owachonegi niya: “Wadhiuru ir Gedalia wuod Ahikam.” 7 To ka ne gichopo dier dalano, Ishmael wuod Nethania ne onegogi, kae to owito ringregi e i bugo. 8 To ji apar kuomgi ne owacho ne Ishmael niya: “Kik inegwa, nikech wan gi gik moko ma wasepando e puodho. Wan gi ngano, shairi, mo, kod mor kich.”

41

1285 Omiyo, ne ok onegogi gi jowetegi. 9 Koro, Ishmael ne owito ringre jo ma ne onegogo e bugo moro maduong’ ma Ruoth Asa nokunyo e ndalo ma ne okedo gi Baasha ruodh Israel. a Mano e bugo ma Ishmael wuod Nethania ne opong’o gi ringre jogo. 10 Ishmael ne omako ji duto ma ne ni Mizpa, b moriwo nyaka nyi ruoth kod ji duto ma ne odong’ Mizpa, ma Nebuzaradan jatend jorit noketo e bwo Gedalia c wuod Ahikam moterogi e tuech. Ishmael wuod Nethania ne okawo jo ma ne omakogo, mong’ado kodgi nyaka e piny Jo-Amon. d 11 To ka Johanan e wuod Karea, kod jotend jolweny ma ne ni kode owinjo gik maricho duto ma ne Ishmael osetimo, 12 ne gikawo chwo duto mi gidhi kedo kod Ishmael wuod Nethania. Ne giyude e but pige mang’eny1 man Gibeon. 13 Ka ne ji duto ma ne ni kod Ishmael oneno Johanan wuod Karea kod jotend jolweny ma ne ni kode, ne gimor ahinya. 14 Eka ji duto ma ne Ishmael omako Mizpa f mondo otergi e tuech, ne olokore mi gidok gi Johanan wuod Karea. 15 To Ishmael wuod Nethania kod joge aboro, ne otony e lwet Johanan mi giringo nyaka ir Jo-Amon. 41:12 1 Kata nyalo bedo, “e but yawo maduong’.”

SULA 41 a 1Ru 15:22 2We 16:6

b Jer 40:12

c Jer 40:7

d Jer 40:14

e Jer 40:13 Jer 43:2

JEREMIA 41:9–42:4 16 Eka Johanan wuod Karea kod jotend jolweny ma ne ni kode ne oreso jo ma Ishmael wuod Nethania ne omako Mizpa, bang’ ka nosenego Gedalia a wuod Ahikam. Ne giduoko chwo, jolweny, mon, nyithindo, kod jodong od ruoth ma ne gigolo Gibeon. 17 Ne gia kuno mi gibworo Kimham but Bethlehem, b nimar ne gichano dhi piny Misri c 18 nikech ne giluoro Jo-Kaldea. Ne giluor nikech Ishmael wuod Nethania ne osenego Gedalia wuod Ahikam, jal ma ne ruodh Babulon oketo mondo oloch e wi pinyno. d Eka jotend jolweny duto, gi Johanan e wuod Karea, gi Jezania wuod Hoshaya, kaachiel gi ji duto, chakre ng’at matinie mogik nyaka ng’at maduong’ mogik, nodhi ir 2 janabi Jeremia, mi giwachone niya: “Wasayi ni ikwanwa Jehova Nyasachi mondo onyiswa ng’wono. Wasayi ni ilam ne jo modong’gi, nikech chon ne wang’eny to koro wasedong’ manok f mana kaka inyalo neno. 3 Mad Jehova Nyasachi onyiswa yo monego waluw, kod gima onego watim.” 4 Janabi Jeremia ne odwokogi niya: “Asewinjou! Abiro sayo Jehova Nyasachu mana kaka usekwayo ni atim; kendo abiro nyisou gimoro amora ma Jehova owachona. Ok abi pandou wach moro amora.”

42

f Jer 40:6

 Kolam mar 2 a Jer 41:2

b Cha 35:19

c 2Ru 25:26 Jer 42:14 Jer 43:7

d Jer 41:2

 SULA 42 e Jer 40:13, 14

f Rap 28:62

JEREMIA 42:5-21 5 Ne gidwoko Jeremia kama: “Jehova mondo obed janeno makare kendo madier ka ok watimo duto ma Jehova Nyasachi biro nyisowa kokalo kuomi. 6 Bed ni onyisi gima ber kata gima rach, wabiro winjo dwond Jehova Nyasachwa ma waori ire. Nimar ka wawinjo dwond Jehova Nyasachwa, to mano e ma biro miyo wadhi maber.” 7 Koro, bang’ ndalo apar, wach Jehova ne obiro ne Jeremia. 8 Omiyo, Jeremia noluongo Johanan wuod Karea kod jotend jolweny duto ma ne ni kode, kaachiel gi ji duto, chakre ng’at matinie mogik nyaka ng’at maduong’ mogik. a 9 Nowachonegi niya: “Ma e gima Jehova Nyasach Israel, ma ne uora ire mondo asanu kendo kwayonu ng’wono owacho: 10 ‘Ka uyie dhi nyime dak e pinyni, abiro gerou kar kethou, kendo abiro pidhou kar pudhou, nimar masira ma ne akelonu biro miyo abed gi kuyo.1b 11 Kik uluor ruodh Babulon, ma sani miyou luoro.’ c “‘Kik uluore,’ Jehova owacho, ‘nimar an kodu mondo akonyu, kendo resou e lwete. 12 Abiro kechou, d kendo en bende obiro kechou mi oduoku e pinyu. 13 “‘To ka uwacho ni, “Ok wanadag e pinyni!” mi utamoru winjo dwond Jehova Nyasachu 14 kuwacho ni, “Wabiro dhi mondo wa42:10 1 Kata, “osemiyo aywago ang’e.”

SULA 42 a Jer 41:16

b Rap 32:36 Jer 18:7, 8 Mik 7:18

c Jer 41:17, 18

d Wuo 34:6

 Kolam mar 2 a Jer 43:4, 7

b Rap 28:45 Jer 44:12-14 Jer 44:27, 28

c 2Ru 25:8-10 2We 34:24, 25 2We 36:16, 17 Ywa 2:4

d Jer 29:18

e Jer 42:1, 2

1286 dag e piny Misri, a ka ma ok wabi nenoe lweny, kata winjo tung’ ma luongowa e lweny, kata winjo kech,” 15 kara winjuru gima Jehova owacho, yaye Jo-Juda modong’. Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: “Ka uramo ni udwaro dhi e piny Misri mondo udag kuno kuom kinde, 16 to ligangla muluorono biro jukou, kendo kech ma uluorono bende biro jukou, kendo unutho e piny Misri kuno. b 17 Ji duto moramo ni nyaka gidhi gidag e piny Misri ibiro neg gi ligangla, gi kech, kendo gi tuoche malich. Onge ng’ato ang’ata kuomgi ma biro tony kuom masira ma abiro kelonegi.”’ 18 “Nimar ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: “Mana kaka ne aolo mirimba kod ich-wang’ kuom jo ma nodak Jerusalem, c e kaka abiro olo mirimba kuomu ka po ni udhi e piny Misri. Unulokru gima bwogo ji, ji biro jarou, yanyou, kendo kuong’ou. d Bende, ok unune kae kendo.’ 19 “Jehova osesiemou, yaye Jo-Juda modong’. Kik udhi e piny Misri. Ng’euru ni asesiemou kawuononi, 20 ni kethou e ma biro kelonu masira. Nikech un e ma ne uora ir Jehova Nyasachu ni, ‘Dhi isanwa Jehova Nyasachwa, kendo wanatim gima Jehova Nyasachwa biro wacho.’ e 21 Asenyi-

1287 sou gik moko duto kawuononi, to ok unuwinj dwond Jehova Nyasachu, kata timo gik ma oora mondo anyisu. a 22 Kuom mano, ng’euru maler ni unutho gi ligangla, gi kech, kendo gi tuoche ka ma ugombo dhi dakieno.” b To ka ne Jeremia osetieko nyiso ji weche duto ma Jehova Nyasachgi ne oseore mondo onyisgi, ma ok opandogi kata wach achiel ma Jehova Nyasachgi nonyisogi, 2 Azaria wuod Hoshaya, Johanan c wuod Karea, kod ji duto ma ne wigi tek, ne owacho ne Jeremia niya: “Iriambo! Jehova Nyasachwa pok oori ni iwachnwa ni, ‘Kik udhi e piny Misri mondo udag kuno.’ 3 To Baruk d wuod Neria e mosethuwi kodwa mondo iketwa e lwet Jo-Kaldea mondo ginegwa, kata gimakwa giterwa Babulon.” e 4 Kamano, Johanan wuod Karea gi jotend jolweny duto, kaachiel gi ji duto ne otamore winjo dwond Jehova ni gidong’ e piny Juda. 5 Kar mano, Johanan wuod Karea gi jotend jolweny duto ne okawo ji duto ma nodong’ Juda ma noyudo oseduogo e piny Juda ka gia e pinje ma nokegie. f 6 Ne gikawo chwo, mon, nyithindo, kod nyi ruoth, kaachiel gi ng’ato ang’ata ma Nebuzaradan g jatend jorit ne oweyo e lwet Gedalia h wuod Ahikam i wuod Shafan. j Bende, ne gikawo janabi Jeremia kod

43

SULA 42 a 2We 24:19 Neh 9:26 Zek 7:11

b Jer 43:10, 11

 SULA 43 c Jer 41:16 Jer 42:1-3

d Jer 36:4 Jer 45:1

e Jer 38:4, 6

f Jer 40:11, 12

g Jer 39:10

h 2Ru 25:22

i 2We 34:20, 21 Jer 26:24

j 2Ru 22:8

 Kolam mar 2 a Jer 2:14, 16 Jer 44:1 Eze 30:4, 18

b Jer 25:9 Jer 27:6 Eze 29:19, 20

c Dan 2:21 Dan 5:18

d Jer 25:17, 19 Jer 46:13 Eze 29:19 Eze 30:4, 18

e Jer 44:13 Eze 5:12

f Jer 46:25

JEREMIA 42:22–43:13 Baruk wuod Neria. 7 Ne gitamore winjo dwond Jehova mi giduto ne gidhi nyaka Tapanhes a e piny Misri. 8 Eka wach Jehova nobiro ne Jeremia ka en Tapanhes kama: 9 “Kaw kite moko madongo mondo ipandgi e simiti manie ngas molos gi matofari, ma donjo e od Farao. Initim kamano e nyim Jo-Yahudi. 10 Kae to iwachnegi ni, ‘Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: “Abiro luongo Nebukadnezar1 ruodh Babulon ma jatichna, b mi anaket kom-lochne e wi kite ma asepandogi. Kendo obiro yaro hembe e wi kitego. c 11 Adier, enobi kendo enoketh piny Misri. d Ng’at moket ni mondo tuoche oneg, tuo e ma biro nege, kendo ng’at moket ni itero e tuech, ibiro ter e tuech, to ng’at moket ni biro tho gi ligangla, ligangla e ma nonege. e 12 Anami owang’ hekalu mag nyiseche Misri gi mach, f obiro kawo nyisechegi mi enotergi e tuech. Obiro umore gi piny Misri mana ka jakwath ma umore gi lawe, kendo obiro a ma onge ng’at ma lawe.1 13 Obiro turo sirni mag Beth-shemesh1 e piny Misri, kendo obiro wang’o hekalu mag nyiseche Misri gi mach.”’” 43:10 1 Iluonge bende ni Nebukadereza. 43:12 1 Kata, “obiro a gi kuwe.” 43:13 1 Kata, “Hekalu mar Wang’ Chieng’.” Tiende ni, Heliopolis.

JEREMIA 44:1-14 Ma e wach ma nobiro ne Jeremia ma nonego onyis Jo-Yahudi duto ma nodak e mier mag Migdol, a Tapanhes, b Nof,1 c kod Pathros d e piny Misri: e 2 “Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho ni, ‘Useneno masiche duto ma nakelo ne Jerusalem f kod mier duto mag Juda, kata mana sani pod gikethore kendo onge ng’at modak e igi. g 3 Ne atimo kamano nikech jo ma nodak kuondego notimo gik maricho mondo giwang’go iya. Ne gichiwo misengni, h kendo tiyo ne nyiseche mamoko ma gin, kata un, kata kwereu ok nong’eyo. i 4 Ne aoronu jotichna ma jonabi nyadinwoya, mondo gikweru niya: “Weuru timo timbe makwero kendo mosina.” j 5 To ne gidagi winja kata chiko itgi, ne gidhi nyime timo richo ka gichiwo misengni ne nyiseche mamoko. k 6 Mano e momiyo ne aolo mirimba mager e mier mag Juda kod e nderni mag Jerusalem. Ne awang’ogi gi mach mi gidong’ ka gikethore nyaka kawuononi.’ l 7 “Koro ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel penjou, ‘Ang’o momiyo ukelo masira maduong’ni kuomu uwegi? Ok ung’eyo ni masirani nyalo nego chwou, mondeu, nyithindu madongo kod mayom e Juda, mi urum

44

44:1 1 Kata, “Memfis.”

SULA 44 a Eze 29:10 Eze 30:6

b Eze 30:18 c Jer 46:14 Eze 30:16

d Eze 29:14 Eze 30:14

e Jer 43:4, 7 f 2Ru 25:9, 10 Jer 39:8

g Ywa 1:1 h Jer 11:17 i Rap 13:6-9 Rap 32:17 Jer 19:4

j 2We 36:15, 16 Isa 65:2 Jer 7:24-26 Jer 35:15

k Jer 19:13 l Isa 6:11 Jer 39:8

 Kolam mar 2 a 1Ru 9:7 Jer 24:9 Jer 42:18

b Jer 44:19 c 2Ru 21:19, 20 2Ru 24:8, 9

d 1Ru 11:1-3 e Jer 36:22-24 f Rap 6:1, 2 g Eze 30:13 h Jer 42:17, 18 i Jer 21:9 Jer 42:22 Jer 43:11

1288 chuth? 8 Ang’o momiyo uwang’o iya gi gik ma lweteu timo kuchiwo misengni ne nyiseche mamoko e piny Misri ma sani udakie? Ubiro lal nono, kendo ji biro jarou kendo nenou kaka oganda mokuong’ e piny mangima. a 9 Dibed ni wiu osewil gi gik maricho ma un gi mondeu, b kendo ma kwereu, kaachiel gi ruodhi mag Juda c gi mondegi d notimo e piny Juda, kod e nderni mag Jerusalem? 10 To nyaka kawuononi pok uboloru kata luora. e Kendo pod utamoru luwo chikena kod buchena ma ne amiyo kwereu.’ f 11 “Omiyo, ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho, ‘Aseng’ado ni abiro kelonu masira, mondo atiek Juda duto. 12 Abiro tieko bende Jo-Juda modong’ moseramo ni nyaka gidhi gidag Misri, gibiro tho e piny Misri. g Ligangla kod kech e ma biro tiekogi; ligangla kod kech biro nego ji duto, chakre ng’at matinie mogik nyaka ng’at maduong’ mogik. Gibiro lokore gima bwogo ji, kendo ji biro jarogi, yanyogi, kendo nenogi kaka oganda mokuong’. h 13 Abiro kumo jo ma odak Misri gi ligangla, kech, kod tuo malich, i mana kaka ne akumo JoJerusalem. 14 Onge kata ng’ato achiel kuom jo ma odhi Misri, ma biro tony ma dog e piny Juda. Gibiro gombo dok Juda mondo gidag kuno, to ok ginidogi. Jo ma-

1289 nok ma biro tony kende e ma biro dok.’” 15 Eka chwo duto ma nong’eyo ni mondegi ne chiwoga misengni ne nyiseche mamoko, gi mon ma noyudo ochung’ kanyo, ma noloso oganda maduong’, kaachiel gi ji duto ma nodak Pathros a e piny Misri, b ne odwoko Jeremia niya: 16 “Wadagi winjo gimoro amora ma inyisowa e nying Jehova Nyasaye. 17 Kar mano, wabiro timo gik moko duto ma wasesingore gi dhowa ni wabiro timo. Wabiro chiwo misengni ne Ruoth ma Dhako mar Polo,1 kendo wanaolne chiwo miolo, c mana kaka kwerewa, ruodhiwa, kod jotendwa ne jotimo e mier mag Juda kod e nderni mag Jerusalem. E ndalogo ne wan gi chiemo mogundho, kendo ne waonge gi chandruok moro amora. 18 To nyaka ne wawe chiwo misengni ne Ruoth ma Dhako mar Polo,1 kaachiel gi chiwo miolo, wasedoko modhier kendo ligangla gi kech osenegowa.” 19 Mon-go nomedo wacho niya: “Donge chwowa ne oyienwa chiwo misengni ne Ruoth ma Dhako mar Polo,1 kendo chiwone kek molos e kite owuon, kaachiel gi chiwo miolo?” 20 To Jeremia ne owacho ne ji duto ma chwo gi ma mon ma ne osedwoke kama44:17-19, 25 1 Nying ma nomi nyasaye ma dhako ma Jo-Israel ma nong’anyo ne lamo; onyalo bedo nyasaye ma ne konyo e weche nyuol.

SULA 44 a Jer 44:1

b Jer 43:4, 7

c Jer 7:18

 Kolam mar 2 a Jer 11:13 Eze 16:24, 25

b 1Ru 9:8, 9 Ywa 2:15 Eze 33:29

c 2We 36:15, 16 Dan 9:11

d Jer 7:18 Jer 44:15, 17

JEREMIA 44:15-26 no niya: 21 “Uparo ni Nyasaye ne ok ong’eyo wach misengni ma un, kwereu, ruodhiu, jotendu, kaachiel gi jopinyu duto ne uchiwo e miech Juda kod e nderni mag Jerusalem? a Wi Jehova ne ok owil, noparogi! 22 Ne ochopo ka ma Jehova ne ok nyal ling’ nikech richou kod gik modwanyore ma ne utimo. Pinyu osedong’ gunda malich ma bwogo ji, kendo ma ji yanyo ka kuong’o, onge ng’at modak e iye mana kaka uneno kawuononi. b 23 Masirano oseyudou kaka uneno kawuononi, nikech ne uchiwo misengni ne nyiseche mamoko, mi utimo richo e nyim Jehova. Ne ok uwinjo dwond Jehova kata luwo chikene, buchene, kaachiel gi weche ma noparonu.” c 24 Jeremia nomedo wacho ne ji duto kaachiel gi mon-go niya: “Winjuru wach Jehova un Jo-Juda duto modak e piny Misri. 25 Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho, ‘Gima un kaachiel gi mondeu usewacho, usetimo gi lweteu, nimar ne uwacho niya: “Wabiro chopo singruok ma ne watimo mar chiwo misengni ne Ruoth ma Dhako mar Polo,1 kendo wanachiwne chiwo miolo piny.” d Un mon, chopuru achopa singruok maru, kendo timuru kaka usesingoru.’ 26 “To koro un Jo-Juda duto modak e piny Misri,

JEREMIA 44:27–46:5 winjuru gima Jehova wacho: ‘“Akuong’ora e nyinga ma nigi duong’,” Jehova owacho, “ni ok nachak ayie ne Ja-Juda moro amora a modak Misri okuong’re gi nyinga ni, ‘Mana kaka Jehova Wuon Loch Duto en Nyasaye mangima!’ b 27 Abiro neno ni giyudo masira to ok gima ber. c Jo-Juda duto modak e piny Misri biro tho gi ligangla, gi kech, kendo ginirum chuth. d 28 To ji manok kende e ma biro tony ne ligangla mi ginidog Juda ka gia Misri. e Eka Jo-Juda modong’ ma nodhi dak e piny Misri nong’e ka an e ma ne awacho adier koso gin.”’” 29 “‘Kendo ma e ranyisi ma amiyou,’ Jehova owacho, ‘abiro kumou e pinyni, eka unung’e ni masira ma ne asingo ni abiro kelonu nobi adier. 30 Jehova owacho kama: “Abiro chiwo Farao Hofra ruodh Misri e lwet wasike, kendo e lwet jo ma dwaro nege, mana kaka ne achiwo Zedekia ruoth Juda e lwet Nebukadnezar1 ruoth Babulon, ma ne en jasike kendo ma ne dwaro nege.”’” f E higa mar ang’wen mar loch Jehoyakim g wuod Josia ruoth Juda, Baruk h wuod Neria nondiko e buk moro weche ma janabi Jeremia i nowachone niya: 2 “Ma e gima Jehova Nyasach Israel owacho kuomi Baruk, 3 ‘Isewacho ni, “Yaye, awinjo malit ahinya, kendo Jehova osemedona

45

44:30; 46:2 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

SULA 44 a Eze 20:39

b Isa 48:1, 2 Jer 5:2

c Jer 1:10

d Jer 44:12

e Law 26:44 Isa 27:13 Jer 44:14

f 2Ru 25:7 Jer 34:21 Jer 39:5

 SULA 45 g Jer 25:1 Jer 36:1

h Jer 32:12 Jer 43:3

i Jer 36:4, 32

 Kolam mar 2 a Isa 5:5 Jer 1:1, 10

b Isa 66:16 Jer 25:17, 26 Zef 3:8

c Jer 21:9 Jer 39:18 Jer 43:6

 SULA 46 d Jer 1:10

e Jer 25:15, 19 Eze 29:2 Eze 32:2

f 2We 35:20

g 2Ru 23:36 Jer 25:1 Jer 36:1

1290 kuyo! Aseywak mi aol, to pok ayudo kuwe.”’ 4 “Kuom mano, nyise niya, ‘Jehova owacho kama: “Abiro muko gik moko duto ma asegero, kendo pudho gik ma asepidho. Abiro timo kamano e pinyno duto. a 5 We manyo gik madongo ma chunyi gombogo.”’ “‘Nimar achiegni kelo masira ne ji duto,’ b Jehova owacho, ‘to in, kamoro amora midhiye inikuo, kendo inires ngimani.’” c Ma e wach Jehova ma nobiro ne janabi Jeremia e wi ogendni. d 2 Ka ma e kaka nowacho e wi Misri, e kowuoyo e wi jolweny mag Farao Neko f ruodh Misri, ma Nebukadnezar1 ruodh Babulon ne oloyo Karkemish but Aora Yufrate e higa mar ang’wen mar loch Jehoyakim g wuod Josia ruodh Juda. Nowacho niya: 3 “Ikuru okumba matindo1 gi madongo, Kendo udhi e lweny. 4 Ikuru fareseu kendo uidhgi, un joidh farese. Rieduru maber kendo urwak oguteu mag lweny. Piaguru tongeu kendo urwak lepu mag akor. 5 ‘Ang’o momiyo aneno ka luoro maduong’ osemakogi? Giringo matek, thuondigi oselo.

46

46:3 1 Joba asere e ma kinde mang’eny ne ting’o okumbni matindo.

1291 Giringo ka giluor, joggi ma roteke ok go machiemo. Luoro okwako kuonde duto,’ Jehova owacho. 6 Jong’wech ok bi yombo, kendo jolweny ma roteke ok bi tony. Gisechwanyore mi gipodho a Yo nyandwat e dho Aora Yufrate.’ 7 Macha ng’a ma biro ka Aora Nael, Mana ka aora ma omuomo gengene? 8 Misri biro mana ka Aora Nael, b Mana ka aora ma omuomo gengene, Kendo owacho ni, ‘Abiro dhi mi aim piny mangima. Anaketh dala maduong’ kod jo modak e iye. 9 Un farese, dhiuru adhiya! Ringuru ka jonekni, un geche lweny! Un thuondi, mad utel, Kush gi Put, jomak okumba, c To Jo-Lud, d joywa atung’. e 10 “Nimar chieng’no en odiechieng Jehova Wuon Loch Duto, Nyasach oganda lweny. En odiechieng’ mobiro chuloe kuor ne wasike duto. Ligangla biro chamogi mi yieng’, kendo obiro madho rembgi mi omer, nimar Jehova Wuon Loch Duto, Nyasach oganda lweny timo misango yo nyandwat bath Aora Yufrate. f

SULA 46 a 2Ru 24:7

b Eze 29:3 Eze 32:2

c Eze 27:2, 10

d Cha 10:6, 13 Eze 30:4, 5

e Isa 66:19

f 2Ru 24:7

 Kolam mar 2 a Cha 37:25 Jer 8:22

b Eze 30:21

c Eze 32:9

d Jer 43:10 Eze 29:19 Eze 30:10

e Jer 44:1 Eze 29:10 Eze 30:6

f Jer 43:4, 7 Eze 30:18

JEREMIA 46:6-17 11 Dhiuru Gilead mondo ukel balsam, a Yaye nyar Misri ma silili. Isetiyo gi yien mang’eny kayiem nono, Onge yath ma biro thiedhi. b 12 Ogendni osewinjo ni osekuod wiyi, c Kendo ywakni opong’o piny. Jolweny chwanyore kuom jolweny wetegi, Kendo gipodho piny giduto.” 13 Ma e wach ma Jehova nowacho ne janabi Jeremia e wi Nebukadnezar1 ruodh Babulon ma ne dhi biro monjo piny Misri: d 14 “Landeuru Misri, huleuru Migdol. e Huleuru e Nof1 kod Tapanhes. f Wach kama, ‘Rieduru ne lweny, kendo uikru, Nimar ligangla biro tiekou koni gi koni. 15 Ere gimomiyo osetiek thuondi magi? Ne ok gichung’ kar tiendgi, Nikech Jehova osedhirogi mi gilwar. 16 Jolweny mang’eny osechwanyore mi opodho. Ng’ato ka ng’ato wacho ne nyawadgi: “Chung’ malo, wadog thurwa ir jowa Nikech liganglano ger.”’ 17 Ne giwacho ka gin kanyo ni, 46:13 1 Iluonge bende ni Nebukadereza. 46:14 1 Kata, “Memfis.”

JEREMIA 46:18-28 ‘Farao ruodh Misri wuoyo awuoya to timo nono Oseweyo thuolo maber1 obaye.’ a 18 Ruoth ma nyinge en Jehova Nyasach oganda lweny, osekuong’ore ni, ‘Mana kaka angima, Jalo1 nobi mana kaka Tabor b e wi gode Kendo kaka Karmel c e dho nam. 19 Yaye in nyako modak Misri, Fund osikeni mondo oteri e tuech. Nimar Nof1 biro dong’ gunda malich; Ibiro wang’e2 kendo onge ng’at ma biro dak e iye. d 20 Misri chalo gi roya ma jaber, To lwang’ni ma kecho moa yo nyandwat biro monje. 21 Kata mana jolwenje mondik ma chalo gi nyiroye machwe, Gin bende giselokore mi giringo. Ne ok ginyal chung’ kar tiendgi, e Nimar odiechieng masira osebironegi, Ndalo ma ing’adonegie bura.’ 22 ‘Dwonde chalo gi dwond thuol ma ringo, Nimar gilawe matek gi le, 46:17 1 Hibrania, “kinde ma nowalne.” 46:18 1 Tiende ni, ngat ma nobi loyo Misri. 46:19 1 Kata, “Memfis.” 2 Kata nyalo bedo, “Obiro lokore thim.”

SULA 46 a Eze 29:3

b Jos 19:17, 22 Bur 4:6 Za 89:12

c 1Ru 18:42

d Eze 32:15

e Jer 46:5, 15

 Kolam mar 2 a Eze 30:10

b Nah 3:8

c Eze 30:14

d Wuo 12:12 Isa 19:1 Jer 43:12, 13

e Jer 17:5 Jer 42:14

f Jer 43:10, 11 Eze 32:11

g Eze 29:13, 14

h Isa 41:13 Isa 43:1, 2 Isa 44:2

i Isa 11:11 Jer 50:19 Eze 39:27 Amo 9:14 Zef 3:20

j Jer 23:3, 6 Jer 30:10, 11

1292 Mana ka jo ma tong’o yien. 23 ‘Gibiro tong’o bungene kata obedo ni gitwere matek,’ Jehova owacho. Nimar gikalo akwana, ging’eny moloyo det-bonyo. 24 Ibiro kuod wi nyar Misri. Ibiro chiwe e lwet jo ma oa yo nyandwat.’ a 25 “Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: ‘Abiro kumo Amon b manie dala mar No,1c gi Farao, gi Misri kod nyisechene, d kaachiel gi ruodhine, tiende ni Farao kod jo mogene duto.’ e 26 “‘Abiro chiwogi e lwet Nebukadnezar1 ruodh Babulon f kod jotichne ma dwaro negogi. Kata kamano, bang’e ji biro dak e piny Misri kendo, mana kaka chon,’ Jehova owacho. g 27 ‘To in jatichna Jakobo, kik ibed maluor, Yaye Israel, chunyi kik chandre. h Nikech abiro resou e piny mabor, Kendo kothi noa e piny motuegie. i Jakobo biro duogo, mi nodag gi kuwe ma onge gima thage, Kendo onge ng’at ma biro bwogogi. j 28 Omiyo, kik ibed maluor, jatichna Jakobo, an kodi,’ Jehova owacho. 46:25 1 Tiende ni, Thebes. 46:26 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

1293 ‘Abiro tieko ogendni duto man kuonde ma ne akeyie; a In to ok abi tieki. b Abiro kumi1 kaluwore gi kethoni, c To ok anaweyi ngang’ ma ok achwadi.’” Wach ma Jehova nonyiso janabi Jeremia e wi Jo-Filistia, d ka ne Farao pok omonjo Gaza. 2 Jehova owacho kama: “Neuru! Pige biro koa yo nyandwat. Gibiro mwomo ka aora mopong’. Kendo gibiro imo pinyno kod gik moko duto man e iye, Gibiro imo dalano kod jo ma odak e iye. Ji biro ywak matek, Kendo ji duto modak e pinyno biro goyo nduru. 3 Ka giniwinj ka faresege diko piny, Ka gechene ringo matek Kendo ka tiende geche yiengo piny, Wuone ok bi dok omo kata nyithindgi, Nimar lwetegi notho thudhno, 4 Nikech odiechieng’ mikethoe Jo-Filistia duto biro; e Obiro dino yore duto ma Turo f gi Sidon g yudogo kony. Jehova biro ketho Jo-Filistia, Gin e jo ma odong’

47

46:28 1 Kata, “rieyi.”

SULA 46 a Jer 25:9

b Jer 5:10 Amo 9:8

c Jer 10:24

 SULA 47 d Jer 25:17, 20 Eze 25:15, 16 Amo 1:6 Zef 2:4 Zek 9:5, 6

e Jer 25:17, 20 Amo 1:8 Zef 2:5

f Eze 26:2 Amo 1:9, 10

g Isa 23:1, 4 Jer 25:17, 22 Jer 27:2, 3 Eze 28:21 Joe 3:4

 Kolam mar 2 a Cha 10:13, 14 Rap 2:23

b Zef 2:4

c Rap 14:1 Jer 16:6

d Rap 32:41

e Eze 25:16

 SULA 48 f Cha 19:36, 37 Isa 15:1

g Kwa 32:37, 38

h Jos 13:15, 19 Eze 25:9

JEREMIA 47:1–48:2 ma noa e chula mar Kaftor.1a 5 Bondo1 biro mako wi Gaza. Osetiek Ashkelon. b Yaye un jo ma odong’ e hohni, Ubiro saro dendu nyaka karang’o? c 6 Yaye ligangla mar Jehova! d Ibiro nego ji nyaka karang’o? Dog e odi. Iyue mos, kiling’ thi. 7 Doling’ nade To Jehova e ma osemiye tich mondo otim? Onego otiek Ashkelon kod jo ma odak e dho nam, e Nimar oseore kuno.” Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho e wi Moab: f “Yaye nobed malit ne Nebo! g Nimar osekethe! Osemak Kiriathaim h mi okuod wiye. Oseketh kar bwok ma nochiel motegno, mi okuod wiye. i 2 Tinde ok gipak Moab. Gisechano kethruokne e Heshbon: j ‘Biuru, watiekeuru mondo kik obed oganda.’ Yaye un Jo-Madmen, ling’uru thi, Nimar ligangla lawou.

48

i Isa 15:2

j Kwa 32:37 Isa 16:8

47:4 1 Tiende ni, Krete. 47:5 1 Tiende ni, gibiro lielo yie wigi nikech wich-kuot kod kuyo.

JEREMIA 48:3-17 3 Dwond jo ma ywak winjore Horonaim, a Kethruok maduong’ kendo malich. 4 Osego Moab piny. Nyithinde ywak matek. 5 Giywagore malit ka giidho Luhith. Kethruokno b miyo giywak malit sa ma giridore ka gia Horonaim. 6 Ringuru, resuru ngimau! Unubed ka yadh junipa manie thim. 7 Nikech isegeno tich lweti kod mwanduni, In bende ibiro maki. Ibiro ter Kemosh c e tuech, Kaachiel gi jodolone gi jotende. 8 Ng’at ma kelo kethruok nobi e mier duto madongo, Onge dala ma biro tony. d Ibiro keth hoho, Kendo piny mopie ibiro kethi, mana kaka Jehova osewacho. 9 Chunguru ne Moab ranyisi e yo, Nikech chieng’ molwarie obiro ringo, Kendo mier mage madongo nodong’ gundni malich, Onge ng’at ma nodag e iye. e 10 Okuong’ ng’at ma ok ti tich Jehova gi chunye duto! Okuong’ ng’at ma ok nek gi liganglane!

SULA 48 a Isa 15:5 Jer 48:34

b Isa 15:5

c Kwa 21:29 1Ru 11:7

d Eze 25:9

e Zef 2:9

 Kolam mar 2 a 1Ru 12:28, 29 Hos 10:15 Amo 5:5

b Isa 16:6

c Jer 48:8

d Isa 34:2

e Za 24:8

f Eze 25:11

1294 11 Moab osebedo gi kuwe chakre tinne, Mana ka divai ma osewe aming’a e agulu. Pok olokega e agulni mamoko, Kendo pok oterega e tuech. Mano e momiyo ndhathe pok olokore, Kendo suya mogolo pok olokore. 12 “‘Koro, neuru! ndalo biro,’ Jehova owacho, ‘ma abiro oro ji mondo opukgi. Gibiro pukogi mana ka ng’at ma puko divai, kendo gibiro toyo agulnigo matindo tindo. 13 Kemosh biro kuodo wi Moab, mana kaka Bethel osekuodo wi Israel ma nogene. a 14 Ere kaka usungoru niya: “Wan thuondi moikore ne lweny”?’ b 15 Oseketh Moab, Osemonj mieche madongo, c Kendo joge ma roteke osenegi,’ d Ruoth ma nyinge en Jehova Nyasach oganda lweny, oselando wachno. e 16 Masira mar Moab osekayo machiegni, Kendo kethruokgi sudo mapiyo. f 17 Ji duto mokiewo kode biro keche, Ee, ji duto mong’eyo nyinge. Ywageuru ni, ‘Yaye, to mano kaka osetur luth

1295

ma ne tek, ee, luth ma ne ber!’ 18 Lor piny ia e duong’ni, Kendo ibed piny ka riyo oloyi,1 yaye nyako modak Dibon, a Nimar jal ma ketho Moab osebiro kethi, Obiro muko kuondeni mochiel motegno. b 19 In ng’at modak Aroer, c chung’ e bath ndara king’icho, Penj dichwo gi dhako ma ringo ni, ‘Ang’o motimore?’ 20 Osekuod wi Moab kendo luoro osemake. Gouru nduru kuywak matek. Landuru e Arnon d ni oseketh Moab. 21 “Oseng’ad bura ne piny mopie. e Oseng’ade ne Holon, Jahaz, f kod Mefaath; g 22 oseng’ade ne Dibon, h Nebo, i kod Beth-diblathaim; 23 oseng’ade ne Kiriathaim, j Beth-gamul, kod Beth-meon; k 24 oseng’ade ne Kerioth l gi Bozra, kod mier duto man mabor kod man machiegni e piny Moab. 25 ‘Osegol teko1 Moab; Osetur bade,’ Jehova owacho. 26 Miyeuru kong’o mondo omer, m nikech osepiem gi Jehova. n Moab ng’ielore e ng’okne, Kendo ji nyiere.

SULA 48 a Kwa 21:30 Jos 13:15, 17 Isa 15:2

b Jer 48:8 c Kwa 32:34 Rap 2:36

d Kwa 21:13 Jos 13:8, 9

e Zef 2:9 f Kwa 21:23 Isa 15:4

g Jos 13:15, 18 h Kwa 32:34 i Kwa 32:3, 4 j Kwa 32:37 Jer 48:1

k Kwa 32:37, 38 Jos 13:15, 17 Eze 25:9

l Amo 2:2 m Jer 25:15, 16 n Jer 48:42

 Kolam mar 2 a Ywa 2:15 Zef 2:8

b Isa 16:6 Isa 25:10, 11 Zef 2:9, 10

c 2Ru 3:24, 25 Isa 16:7

d Kwa 32:37, 38 Jos 13:15, 19

e Kwa 21:32 Kwa 32:34, 35 Jos 21:8, 39

f Isa 16:8, 9 Jer 48:8

48:18 1 Kata nyalo bedo, “Ibed piny e lowo.” 48:25 1 Kata, “tung.”

g Jer 25:10

JEREMIA 48:18-33 27 Donge chon ne inyieroga Israel? a Be ne en jakuo, koso? Ang’o momiyo ikino wiyi kiwuoyo kuome marach? 28 Un jo modak Moab, auru e miechu, dhiuru udag e lwanda, Mondo ubed ka akuru mogero ode e dho lwanda.’” 29 “Wasewinjo kaka Moab sungore—kaka toke tek— Wasewinjo wach wich tekone, sungane, tok tekone, kod kaka chunye ong’awore.” b 30 “‘Ang’eyo mirimbe,’ Jehova owacho, ‘Wechene ok nyal chopo gimoro. Onge gima ginyalo timo. 31 Mano e momiyo abiro ywago Moab, Abiro ywago Moab duto Kendo abiro dengo Jo-Kirheres. c 32 In mzabibu mar Sibma, d abiro ywagi, Moloyo kaka ne aywago Jazer. e Bedeni oseloth mong’ado nam. Gisechopo e nam nyaka Jazer. Jal ma kelo kethruok osebiro kethof Olembeni mag ndalo oro kod mzabibuni. 33 Mor kod ilo osegol e puotheu monyak maber Kendo e piny Moab. g

JEREMIA 48:34-45 Asemiyo divai owe mol e kuonde bicho. Onge ng’at ma biro nyono mzabibu gi mor. Gibiro kok gi dwol mopogore.’” a 34 “‘Ji ywak matek chakre Heshbon b nyaka Eleale. c Dwondgi winjore nyaka Jahaz, d Zoar, Horonaim, e Eglathshelishiya bende winje. Kata mana pige ma Nimrim biro duono.’ f 35 Jehova owacho ni, ‘Abiro miyo piny Moab Obed piny ma onge jo ma chiwo misengni kuonde moting’ore malo, Kaachiel gi jo ma chiwo misengni ne nyisechegi. 36 Mano e momiyo chunya biro ywago Moab mana ka asili,1g Kendo chunya biro ywago Jo-Kirheres mana ka asili.2 Nikech mwandune duto ma noloso biro lal nono. 37 Oseliel yie wich duto, h Oseliel yie tik duto. Giduto gisaro lwetegi, i Kendo girwako lep gunia!’” j 38 “‘Ji ywagore E wi udi duto mag Moab, Kendo e laru mage. Nimar osetoyo Moab 48:36 1 Tiende ni, asili ma ne itugo kiywago ng’ato e liel. 2 Tiende ni, asili ma ne itugo kiywago ng’ato e liel.

SULA 48 a Isa 16:10

39 b Kwa 21:25 Jos 13:15, 17

c Kwa 32:37 Isa 16:9

d Kwa 21:23

40

e Jer 48:2, 3

41 f Isa 15:4-6

g Isa 16:11

h Jer 16:6

42

i Law 19:28

j Cha 37:34

43

Isa 15:2, 3

 Kolam mar 2 a Jer 49:22

44 b Ywa 4:19 Hab 1:8

c Jer 30:11

45 d Jer 48:29

1296 Mana ka agulu ma onge tich,’ Jehova owacho. ‘To mano kaka oluor! Go nduru! To mano kaka Moab oseloko ng’eye ka wiye okuot! Moab osebedo piny ma ji ochayo, Kendo jo ma olwore bwok konene.’” “Nimar ma e gima Jehova wacho: ‘Neuru! Obiro yaro buombene kuom Moab, a Mana ka otenga ma ridore piny piyo. b Ibiro kaw taondene duto, Kuondene mochiel motegno ibiro maki. Chieng’no chuny thuondi mag Moab Nobed kaka chuny dhako ma muoch kayo.’” “‘Moab ibiro tiek chuth mondo kik obed oganda, c Nikech osepiem gi Jehova. d Yaye in ng’at modak Moab, Luoro, bugo, gi obadho ochomi,’ Jehova owacho. ‘Ng’ato ang’ata ma ringo masira, biro nyumore e bugo, To ng’at mowuok e bugo, biro podho e obadho.’ ‘Anatim gigo e higa ma abiro kuomoe Moab,’ Jehova owacho. ‘Jo moringo ochung’ e tipo mar Heshbon.

1297 Nimar mach nowuog Heshbon Kendo ligek mach noa Sihon. a Obiro wang’o pat wi Moab, Kod wi yawuotu mohero tungni.’ b 46 Yaye, nobed malit ne Moab! Osetiek Jo-Kemosh. c Yawuotu osemaki, Kendo nyiu oseter e tuech. d 47 To kata kamano, e ndalo mag giko abiro choko Jo-Moab moter e tuech,’ Jehova owacho. ‘Ma e giko mar buch Moab.’” e Ma e gima Jehova owacho e wi JoAmon: f “Iparo ni Israel onge gi yawuoyi? Iparo ni oonge gi ng’at ma biro chamo mwandune? To ang’o momiyo Malkam g osekawo piny Gad? h Kendo ang’o momiyo joge odak e mier mag Israel?” 2 “‘Omiyo, winjuru! ndalo biro,’ Jehova owacho, ‘Ndalo ma abiro miyo koko mar jo ma dhi kedo gi Raba i man e piny Jo-Amon j owinjre. Obiro dong’ gunda, Kendo ibiro wang’ mier matindo molwore.’ ‘Bang’e, Israel biro kawo pinygi e lwet jo ma no-

49

SULA 48 a Kwa 21:26, 28

b Kwa 24:17 Amo 2:2

c Kwa 21:29 1Ru 11:7

d Jer 48:7

e Eze 25:11

 SULA 49 f Cha 19:36, 38 Rap 2:19 2We 20:1

g 1Ru 11:5 Zef 1:4, 5

h Amo 1:13

i Rap 3:11 Jos 13:24, 25 Eze 25:5 Amo 1:14

j Eze 21:19, 20

 Kolam mar 2 a Isa 14:2 Jer 50:19 Zef 2:9

b Amo 1:13, 15

c Cha 36:10, 11 Eze 25:13 Amo 1:12 Oba 8

JEREMIA 48:46–49:7 mayogi,’ a Jehova owacho. 3 Yaye Heshbon, go nduru, nimar oseketh Ai! Ywaguru matek, yaye un mier matindo molworo Raba. Rwakuru ogunia. Denguru kuwuotho koni gi koni e kund rombe,1 Nimar ibiro ter Malkam e tuech, Kaachiel gi jodolone gi jotende. b 4 Yaye in nyako ma ja andhoga, mogeno mwandune, Ang’o momiyo isungori gi hohni magi, Gi peweni momewo Kiwacho e chunyi niya: “En ng’ano ma dimonja?”’” 5 “‘Abiro kelonu masira malich,’ Jehova Wuon Loch Duto, Nyasach oganda lweny owacho, ‘Ma noa kuom jo mokiewo kodi. Ibiro keyi kuonde duto, Kendo onge ng’at ma biro choko jogi ma ringo.’” 6 “‘To bang’e, abiro choko Jo-Amon moter e tuech,’ Jehova owacho.” 7 Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny wacho e wi Edom: “Dibed ni tinde rieko orumo e Teman? c Rieko mag jong’adne rieko oselal, koso? 49:3 1 Kata, “kul molos gi kite.”

JEREMIA 49:8-19 Dibed ni riekogi koro osetow? 8 Ringuru, baruru! Yaye un Jo-Dedan, dhiuru udag e kuonde matut! a Ka kinde ma akumoe Esau ochopo Abiro kelone masira. 9 Ka jopon mzabibu e ma obiro iri, Donge gibiro weyo mzabibu moko minyalo pon? Ka jokuoge obiro iri gotieno, Donge gibiro kawo mana gik ma gidwaro? b 10 Abiro lonyo Esau mi odong’ duk. Abiro elo kuonde ma opondoe, Mondo kik oyud ka ma dopondie. Nyithinde, owetene, kod jo modak machiegni kode ibiro kethi, c Kendo obiro lal chuth. d 11 Wena nyithindi ma kiye, To abiro ritogi, Kendo mond lieteu biro geno kuoma.” 12 Nimar ma e gima Jehova owacho: “Neuru! Ka jo ma ne ok owinjore omadh okombe mar mirimba e ma ne omadhe, be uparo ni ibiro weu ma ok okumu? Nyaka kumu. Nikech nyaka umadh okombe mar mirimba.” e 13 Jehova owacho ni, “An awuon asekuong’ora ni analok Bozra mi nodong’ ka gunda malich, f mocha, mi-

SULA 49 a Isa 21:13 Jer 25:17, 23

b Oba 5

c Oba 6, 9

d Mal 1:3, 4

e Jer 25:27, 28 Ywa 4:21 Oba 16

f Isa 34:6 Isa 63:1 Jer 49:22 Amo 1:12

 Kolam mar 2 a Oba 18 Mal 1:3

b Oba 1

c Oba 2-4

d Jer 49:13

e Cha 19:24, 25

f Isa 34:6, 10

g Jer 4:7

1298 jaro, kendo mikuong’o; miechene duto biro dong’ kokethore chuth.” a 14 Asewinjo wach moa kuom Jehova, Oseor jaote ir ogendni niya: “Chokreuru mondo wadhi waked kode; Ikreuru ne lweny.” b 15 “Ne! Asemiyo ibedo matin moloyo ogendni mamoko, In ng’at ma ji ochayo. c 16 Ne imiyo ji oluori, kendo mano osewuondi, Ne in gi sunga e chunyi, Yaye in midak e i lwendni, Idak e got mabor moloyo mamoko. Kata obedo ni igero odi malo kaka otenga, Pod abiro goli kuno mi akeli piny,” Jehova owacho. 17 “Masira malich d biro mako Edom. Ng’ato ang’ata mokadho kanyo biro bwok kendo liyo koneno masira ma noyud dalano. 18 Mana kaka notimore ne Sodom gi Gomora kod mier ma nokiewo kodgi,” e Jehova owacho, “e kaka biro timore ne piny Edom. Kendo onge ng’at ma nodag kata bworo e pinyno. f 19 “Neuru! Ng’at moro nomonj lege morit maber, mana ka sibuor g moa e bunge man bath Jordan, to anami oring ka oa e pinygi. Anaket ng’at ma ayiero mondo orit pinyno. Ere ng’at

1299 machal koda, kata ma nyalo piem koda? Ere jakwath ma nyalo chung’ e nyima? a 20 Kuom mano, winjuru wach ma Jehova oseng’ado ne Edom kendo ne jo modak Teman: b Adier, ibiro ywa nyirombe oko. Gin giwegi e ma ginimi olok pinygi gunda. c 21 Piny biro yiengni sa ma gipodho. Nitie koko maduong’! Kokono winjore nyaka e Nam Makwar. d 22 ‘Neuru! Obiro yaro buombene kuom Bozra, e Mana ka otenga ma ridore piny piyo. f Chieng’no, chuny thuondi mag Edom Biro chalo gi chuny dhako ma muoch kayo.” 23 Wach e wi Damaski: g Osekuod wi Hamath h gi Arpad, Gisewinjo wach marach. Luoro maduong’ osemakogi. Nam osetugore kendo ok nyal kueye. 24 Damaski oselalo chir. Luoro maduong’ osemake, oselokore mondo oringi. Chandruok gi rem osase ahinya, Mana ka dhako ma muoch kayo. 25 Ere kaka pok ojwang’ dala ma nigi huma, Taon mopong’ gi mor? 26 Yawuote biro podho e laru mage,

SULA 49 a Za 76:7 Jer 50:44-46 Nah 1:6

b Oba 9

c Mal 1:4

d 1Ru 9:26

e Jer 48:40 Jer 49:13

f Jer 4:13

g Isa 17:1 Amo 1:3

h Kwa 13:21 2Ru 17:24 Zek 9:1, 2

 Kolam mar 2 a Amo 1:4

b Cha 25:13 Isa 42:11 Isa 60:7 Eze 27:21

JEREMIA 49:20-32 Kendo chieng’no jolwenje duto biro tho,” Jehova owacho. 27 “Abiro wang’o ohinga mar Damaski, Kendo majno biro wang’o ohinga motegno mag Ben-hadad.” a 28 Ma e wach ma Jehova nowacho e wi Kedar, b kod pinjeruodhi mag Hazor ma Nebukadnezar1 ruodh Babulon noloyo: “A malo, dhi nyaka Kedar, Kendo ineg yawuot Ugwe.” 29 Ibiro kaw hembegi, kwedhegi, Lep hembegi, kod mwandugi duto. Ibiro kaw ngamia maggi, Kendo gibiro kok matek ka ginyisogi ni, ‘Masira olworou koni gi koni.’” 30 “Ringuru, dhiuru mabor! Yaye un Jo-Hazor, dhiuru udag e kuonde matut,” Jehova owacho. “Nimar Nebukadnezar1 ruodh Babulon osechano kaka obiro monjou, Osechano kaka obiro tiekou.” 31 “A malo, dhi imonj oganda modak gi kuwe, Ma nigi arita maber!” Jehova owacho. “Oonge gi dhoudi kata rageng’; gidak kar kendgi. 32 Ibiro yak ngamia maggi, 49:28, 30 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

JEREMIA 49:33–50:6 Kendo jambgi mang’enygo ibiro pe. Abiro keyogi kuonde duto, Jogo ma tito bath yie wigi, a Anakelnegi masira moa koni gi koni,” Jehova owacho. 33 “Hazor nobed kar dak mar bwe, Gunda ma nyaka chieng’. Onge ng’at ma nodag kanyo, Kendo ma nobwor e pinyno.” 34 Ma e wach Jehova ma nobiro ne janabi Jeremia e wi Elam, b ka ne Zedekia c ochako locho e piny Juda: 35 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘Abiro turo atung’ ma miyo Jo-Elam d teko. 36 Anami yembe ang’wen moa e tunge polo okuthi kochomo Elam, kendo anakegi kuonde ma yamogo oaye. Onge piny ma Jo-Elam ok noringie.’” 37 “Abiro miyo Jo-Elam obed maluor e nyim wasikgi, kendo e nyim jo ma dwaro negogi; abiro kelonegi masira, ee, mana mirimba mager,” Jehova owacho. “Kendo liganglana biro lawogi nyaka chieng’ atiekgi pep.” 38 “Anagur kom-lochna e Elam, e kendo abiro nego ruoth kod jotende duto,” Jehova owacho. 39 “Kata kamano, e ndalo mag giko abiro choko JoElam moter e tuech,” Jehova owacho.

SULA 49 a Jer 9:25, 26 Jer 25:17, 23

b Cha 10:22 Isa 21:2 Jer 25:17, 25 Eze 32:24 Dan 8:2 Tic 2:8, 9

c 2Ru 24:18

d Isa 22:6

e Jer 25:17, 25

 Kolam mar 2  SULA 50 a Isa 13:1

b Jer 51:8 Fwe 14:8

c Isa 46:1 Jer 51:44

d Isa 13:17 Jer 51:11, 48

e Isa 11:12 Jer 3:18 Hos 1:11

f Jer 31:8, 9

g Hos 3:5

h Isa 35:10

i Jer 31:31

j Isa 53:6

k Jer 10:21 Jer 23:2 Eze 34:2, 6

1300 Wach ma Jehova nowacho e wi Babulon a piny Jo-Kaldea, kokalo kuom janabi Jeremia: 2 “Landuru wachni kendo huleuru e kind ogendni. Chunguru bendera malo kendo uland wachno. Kik upand wach moro amora. Wachuru ni, ‘Osemak Babulon. b Osekuod wi Bel. c Luoro nego Merodak. Osekuod wi sanamu mage. Luoro nego sanambene makwero.’1 3 Nimar oganda moro moa yo nyandwat osebiro kedo kode. d Osemiyo pinye odong’ ka lich; Onge ng’at modak e iye. Dhano gi le oseringo; Giseringo mi gia.” 4 “E ndalogo, kendo e kindego,” Jehova owacho, “JoIsrael kod Jo-Juda nobi kanyachiel. e Gibiro ywak ka giwuotho. f Gibiro manyo Jehova Nyasachgi kanyakla. g 5 Wengegi biro chomo yo ma dhi Sayun sa ma gipenjo yo ma dhi kuno. h Giniwach ni, ‘Biuru watim singruok mosiko gi Jehova, singruok ma wich ok nowilgo.’ i 6 Joga chalo gi rombe molal. j Jokwadhgi osemiyo girwenyo. k Giseterogi e gode

50

50:2 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

1301 mi giweyogi ka gibayo abaya e gode madongo gi matindo. Kendo koro wigi osewil gi kar yueyo margi. 7 Ng’ato ang’ata moyudogi to ngamogi. a Kendo jowasikgi osewacho ni, ‘Ne giketho ne Jehova, omiyo, onge richo ka wamonjogi. Bende, ne ok gigeno Jehova, wuon tim makare kaka kweregi notimo.’” 8 “Ringuru ua Babulon, Auru e piny Jo-Kaldea, b Beduru ka nyuogi ma telo ne kueth. 9 Neuru! Achungo ogendni ma roteke moa yo nyandwat c Mondo obi omonj Babulon. Ginibi ire ka giriedo ka jolweny; Kendo gibiro make. Asernigi chalo gi mag jalweny molony Gitieko nyithindgi; d Ok giduog nono. 10 Ibiro pe Kaldea. e Ji duto ma biro peye nokaw gimoro amora ma gidwaro,” f Jehova owacho. 11 Ne umor, g kendo ne uyil, Ka ne uyako mwanduna. h Ne utugo ka roya ma tugo e lum, Kendo nuywak ka farese ma chwo. 12 Osekuod wi minu. i Chuny dhako ma nonyuolou osenyosore. Neuru! En e oganda matinie mogik, Ochalo piny motuo, ochalo thim. j

SULA 50 a Za 79:6, 7 b Isa 48:20 Jer 51:6, 45 Zek 2:7 2Ko 6:17 Fwe 18:2, 4

c Isa 21:2 Jer 51:11, 27, 28, 48 Dan 5:28, 30

d Isa 13:17, 18 e Jer 25:12 Jer 27:6, 7

f Fwe 17:16 g Ywa 1:21 h Isa 14:4-6 Isa 47:6 Jer 30:16

i Isa 47:8 j Isa 13:20, 21

 Kolam mar 2 a Zek 1:15 b Jer 25:12 c Jer 51:37 d Isa 13:18 Jer 51:11

e Jer 51:35, 36 f Jer 51:58 g Jer 51:6, 11 h Za 137:8 Fwe 18:6

i Jer 51:23 j Isa 13:14 Jer 51:9

k Jer 23:1 Jer 50:6 Eze 34:5

l Jer 2:15 m 2Ru 17:6 Isa 8:7

n 2Ru 25:1 2We 36:17 Jer 4:7

JEREMIA 50:7-18 13 Nikech mirimb Jehova, onge ng’at ma nodag e iye, a Obiro dong’ gunda. b Ng’ato ang’ata ma nokadh kuno biro bwok Kendo liyo nikech masichenego. c 14 Dhiuru uked gi Babulon kuriedo koni gi koni, Un ji duto ma ywayo atung’. Chieleuru gi asere, kik uywe, d Nikech oseketho ne Jehova. e 15 Goneuru koko mar lweny koni gi koni. Osegoyo bade piny. Sirni mage oselwar, ohinga mage osemuki, f Nimar Jehova chulo kuor. g Chulneuru kuor. Timneuru mana kaka osetimo ne jomoko. h 16 Kik uwe ng’ato ang’ata ma chuoyo e Babulon, Kaachiel gi ng’at ma ting’o pand keyo. i Ligangla mager nomi ng’ato ka ng’ato odog ir joggi, Ng’ato ka ng’ato biro ringo mi dog e pinygi. j 17 “Jo-Israel chalo gi rombe mokere. k Sibuoche osekeyogi. l Mokwongo, ruodh Asuria nongamogi; m kae to Nebukadnezar1 ruodh Babulon nobiro momuodo chokegi. n 18 Kuom mano, ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel 50:17 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

JEREMIA 50:19-29 owacho: ‘Abiro kumo ruodh Babulon gi pinye mana kaka ne akumo ruodh Asuria. a 19 Mi anaduok Israel e legene, b kendo obiro kwayo jambe e Karmel kod e Bashan. c Obiro chiemo moyieng’ e gode mag Efraim d kod Gilead.’” e 20 “E ndalogo, kendo e kindego,” Jehova owacho, “Ibiro many ketho mag Israel, To ok bi yud kata achiel, Kendo ok noyud richo mag Juda, Nimar abiro ng’wono ne jo ma abiro weyo mondo odong’.” f 21 “Dhi iked gi piny Merathaim, kod jo modak Pekod. g Neggiuru, kendo utiekgi chuth,” Jehova owacho. “Timuru gik moko duto ma asechikou. 22 Nitie koko mar lweny e piny, Masira malich nie piny. 23 To mano kaka nyundo ma ne goyo piny duto osepodho piny mi otur! h To mano kaka Babulon osedong’ ka lich e kind ogendni! i 24 Yaye Babulon, ne achikoni obadho, kendo osemaki, To ne ok ing’eyo mano. Ne oyudi mi omaki, j Nimar ne ikwedo Jehova.

SULA 50 a 2Ru 19:35 Isa 14:25 Zef 2:13

b Isa 11:16 Isa 65:10 Jer 23:3 Jer 33:7 Eze 34:14 Mik 2:12

c Mik 7:14

d Jer 31:6

e Oba 19

f Isa 44:22 Jer 31:34 Mik 7:19

g Eze 23:22, 23

h Isa 14:5, 6 Jer 51:20

i Jer 51:41 Fwe 18:15, 16

j Jer 51:31 Dan 5:30 Fwe 18:8

 Kolam mar 2 a Isa 13:5 Jer 51:11

b Jer 51:27

c Jer 50:10

d Isa 14:22, 23

e Isa 34:6, 7 Eze 39:18

f Za 94:1 Jer 51:11

g Jer 50:14

h Za 137:8 Jer 51:56

1302 25 Jehova oseyawo ode mar keno, Osegolo gigene mag lweny gi mirima. a Nimar Jehova Wuon Loch Duto, Nyasach oganda lweny nigi tich E piny Jo-Kaldea. 26 Biuru ka ua e pinje man mabor mondo umonje. b Yawuru dechene. c Dhururu gigene mana ka pidhe mag cham. Ketheuru chuth. d Kik uwe ng’ate moro amora. 27 Neguru nyiruedhine duto; e Wegiuru gidhi e kar yeng’o. Nobednegi malit, nikech odiechienggi osechopo, Odiechieng’ ming’adonegie bura. 28 Dwond jo ma ringo winjore, Jo ma ringo koa e piny Babulon, Mondo giland e Sayun kaka Jehova Nyasachwa osechulo kuor, Osechulo kuor nikech gima ne gitimo ne hekalune. f 29 Luonguru jo ma bayo asere mondo omonj Babulon, Jogo duto ma ywayo atung’. g Lworeuru koni gi koni; kik uwe ng’ato ang’ata oringi. Chuleuru kaluwore gi timbene. h

1303 Timneuru kaka notimo ne jomoko. a Osechayo Jehova, Osechayo Ng’at Maler mar Israel. b 30 Yawuote biro podho e laru mage, c Kendo chieng’no jolwenje duto biro tho,” Jehova owacho. 31 “Winji! Amon kodi, d in ng’at ma wiye tek,” e Jehova Wuon Loch Duto, Nyasach oganda lweny owacho, “Nimar odiechieng’ ma abiro kumie, nochopi. 32 Yaye in ng’at ma wiye tek, ibiro chwanyori mi ipodhi, To onge ng’at ma biro chungi. f Abiro wang’o miechi madongo, Kendo majno biro wang’o gik moko duto manie alworani.” 33 Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “Jo-Israel gi Jo-Juda sandore, Jo ma noterogi e tuech omakogi matek. g Gitamore gonyogi. h 34 Kata kamano, Jawargi nigi teko. i Jehova Nyasach oganda lweny e nyinge. j Obiro yalo buchgi, k Mondo omi piny oyud yueyo l Kendo ochand chuny Jo-Babulon.” m

SULA 50 a Ywa 3:64 Fwe 18:6

b Isa 14:13 c Isa 13:17, 18 d Jer 51:25 e Isa 14:13 Dan 4:30

f Jer 51:26 g Isa 47:6 h Isa 14:17 i Isa 41:14 Fwe 18:8

j Isa 47:4 k Ywa 3:59 l Isa 14:3, 4 m Jer 51:24

 Kolam mar 2 a Isa 47:13 Jer 51:57 Dan 5:7

b Jer 51:30 c Isa 13:8 d Isa 45:3 e Isa 44:27 Jer 51:36, 37 Fwe 16:12

f Isa 46:1 Jer 51:44, 52 Dan 5:1, 4

g Isa 13:20, 21 Jer 51:37 Fwe 18:2

h Jer 25:12 Jer 51:43, 64

i Isa 13:19 j Cha 19:24, 25 Juda 7

JEREMIA 50:30-40 35 “Nitie ligangla ma biro ne Jo-Kaldea,” Jehova owacho, “Obiro kuom Jo-Babulon, jotende, kod kuom joge mariek. a 36 Nitie ligangla ma biro ne jo ma wacho weche manono,1 mi ginilokre jo mofuwo. Nitie ligangla ma biro ne joge ma roteke, mi ginibed maluor. b 37 Nitie ligangla ma biro ne faresegi kod gechegi mag lweny, Kendo ne ogendni mokikore kodgi, Mi ginibed ka mon. c Nitie ligangla ma biro ne mwandune, kendo ibiro yakgi. d 38 Nitie kethruok ma biro ne pigene, mi giniduon. e Nimar en piny mopong’ gi nyiseche mopa, f Fweny maggi bwogo ji, gimiyo ji bedo mofuwo. 39 Kuom mano, le mag thim kod ondiegi nodag kuno, Kendo udo biro dak e iye. g Onge ng’at ma biro dak e pinyno kendo, Kata ma noger ode kuno kuom tienge duto.” h 40 “Mana kaka notimore ne Sodom gi Gomora i kod mier ma nokiewo kodgi j ka ne Nyasaye okethogi,” Jehova owacho, “e kaka biro 50:36 1 Kata, “ne jonabi mag miriambo.”

JEREMIA 50:41–51:5 timore ne pinyno. Kendo onge ng’at ma nodag kata bworo e pinyno. a 41 Neuru! Nitie jo ma biro koa yo nyandwat; Oganda maduong’ kod ruodhi madongo b ibiro chungi E pinje man kuonde maboyo. c 42 Gimako atung’ kod tong’. d Gikwiny kendo ok gibi kecho ng’ato ang’ata. e Mana ka apaka ma wuo e nam, f Tiende farese maggi yoko piny. Ginyuakoni mana ka ng’at achiel ka giikore ne lweny, mondo giked kodi, yaye nyar Babulon. g 43 Ruodh Babulon osewinjo wachgi, h Mi lwetene otho thudhno. i Oparore malit, Mana ka dhako ma muoch kayo. 44 “Neuru! Ng’at moro nomonj lege morit maber, mana ka sibuor moa e bunge man bath Jordan, to anami Jo-Edom oring ka gia e pinygi. Anaket ng’at ma ayiero mondo orit pinyno. j Ere ng’at machal koda, kata ma nyalo piem koda? Ere jakwath ma nyalo chung’ e nyima? k 45 Kuom mano, winjuru wach ma Jehova oseng’ado ne Babulon, l kod gima osechano timo ne piny Jo-Kaldea.

SULA 50 a Jer 51:26

b Isa 45:1 Jer 51:11 Jer 51:27, 28

46

c Isa 13:5, 17

d Jer 50:9

e Za 137:8

51

Isa 13:17, 18

f Jer 51:42

g Jer 51:27

2 h Jer 51:31

i Dan 5:6

j Isa 41:25

k Jer 49:19-21

3

l Jer 51:11

 Kolam mar 2 a Isa 13:1, 20 Jer 51:43

b Fwe 18:9

4

 SULA 51 c Jer 50:9

d Jer 50:14, 29

e Isa 13:17, 18 Jer 50:30

f Isa 13:15

g Za 94:14 Isa 44:21 Jer 46:28 Zek 2:12

1304 Adier, ibiro ywa nyirombe oko. Gin giwegi e ma ginimi olok pinygi gunda. a Sa ma iloyo Babulon, koko biro gore matek mi piny yiengni, Kendo ogendni mamoko biro winjo kokono.” b Ma e gima Jehova owacho: “Neuru! Akelo yamo ma kutho matek Mondo oketh Babulon c kod jo modak Lebkamai.1 Abiro oro jokeyo Babulon, Gibiro kaye mi giweye kodong’ nono; Gibiro monje koni gi koni chieng’ ma masira nomake. d Kik iwe jal ma bayo asere oywa atung’. Kik iwe ng’ato ang’ata ochung’ korwako lawe mar akor. Kik ikech yawuote. e Keth jolwenje duto. Gibiro podho koneggi e piny Jo-Kaldea, Ibiro chwogi e nderni mage. f Jehova Nyasach oganda lweny ok oweyo Israel gi Juda odong’ ka chi liel. g Kata kamano, pinygi1 osepong’ gi richo e nyim Ng’at Maler mar Israel.

5

51:1 1 Nenore ni ma en nying mopondo mar Kaldea. 51:5 1 Tiende ni, piny JoKaldea.

1305 6 Ringuru ua e Babulon; Resuru ngimau. a Kik utho nikech richone. Nimar en kinde ma Jehova chuloe kuor. Ochule nikech gik mosetimo duto. b 7 Babulon osebedo ka okombe mar dhahabu e lwet Jehova; Osemiyo piny duto omer. Ogendni duto osemadho divai mare; c Mano e momiyo neko osemakogi. d 8 Babulon oselwar motur apoya. e Ywageuru! f Manyneuru balsam mondo okuwene rem; samoro onyalo chango.” 9 “Ne watemo thiedho Babulon, to ne ok onyal chango. Waweyeuru, ng’ato ka ng’ato odog thurgi, g Nikech kum mare osechopo nyaka e polo; Obor mana ka boche polo. h 10 Jehova osenyiso ni wan jo makare. i Biuru wahul e Sayun gik ma Jehova Nyasachwa osetimo.” j 11 “Piaguru aserni; k kawuru okumbni molworore.1 Jehova osetugo chuny ruodhi mag Media, l Nikech odwaro ketho Babulon. 51:11 1 Kata nyalo bedo, “pong’uru ofukeu mag aserni.”

SULA 51 a Jer 50:8 Zek 2:7 Fwe 18:4

b Jer 25:12, 14

12

Jer 50:15

c Fwe 17:1, 2 Fwe 18:3

d Jer 25:15, 16 e Isa 21:9 Isa 47:9 Fwe 14:8

f Fwe 18:2, 9

13

g Isa 13:14 h Fwe 18:4, 5 i Mik 7:9 j Jer 50:28

14

k Jer 50:14 l Isa 13:17 Isa 45:1

 Kolam mar 2 a Isa 13:2

15

b Fwe 17:17 c Fwe 17:1, 15 d Isa 45:3 Jer 50:37

16

e Hab 2:9 Fwe 18:11, 12 Fwe 18:19

f Jer 50:15 g Za 93:1 Za 104:24

h Za 136:5 Nge 3:19 Isa 40:22 Jer 10:12-16

i Za 135:7

17

JEREMIA 51:6-17 Nimar Jehova chulo kuor, ochulo kuor ne hekalune. Chunguru bendera a e ohinga mag Babulon. Keturu jorit, meduru jorit. Keturu jo ma buto. Nimar Jehova osechano kaka obiro monjogi, Kendo obiro chopo gima nosingo ni odhi timo ne jo modak Babulon.” b “Yaye in dhako modak e wi pige mang’eny, c Kendo ma nigi mwandu mathoth, d Gikoni osechopo, giko mar ohelni magi. e Jehova Nyasach oganda lweny osekuong’ore owuon, ‘Anapong’i gi ji mang’eny kaka det-bonyo, Ginikog gimor bang’ loyi.’ f En e ma nochueyo piny gi tekone, Ne oketo piny gi riekone, g Ne oyaro polo gi lony mare. h Ka dwonde omor, Pige manie polo tugore, Omiyo boche polo wuok koa e tung’ piny konchiel nyaka komachielo. Ooro mil polo ka koth chue,1 Bende, ogolo yamo e ute mokanogie. i Ji duto timo timbe

51:16 1 Kata nyalo bedo, “En emoloso dhoot ne koth.”

JEREMIA 51:18-28 mofuwo kendo ok ginyis rieko. Ibiro kuod wi jotheth duto nikech sanamu maggi; a Nimar sanamu mothedhgo gin miriambo, Kendo gionge muya e igi. b 18 Gin gik manono, c moromo chayo. Ka odiechieng bura ochopo, gibiro lal nono. 19 Pok mar Jakobo to ok chal gi gigo, Nimar en e Ng’at ma nochueyo gik moko duto, Kata mana luth mar mwandune. d Jehova Nyasach oganda lweny e nyinge.” e 20 “In e luth ma akedogo e lweny, gira mar lweny, Anati kodi e ketho ogendni. Anati kodi e ketho pinjeruodhi. 21 Anati kodi e ketho faras gi ng’at moidhe. Anati kodi e ketho gach lweny kod ng’at ma riembe. 22 Anati kodi e nego dichwo gi dhako. Anati kodi e nego jaduong’ gi wuoyi. Anati kodi e nego wuoyi gi nyako. 23 Anati kodi e nego jakwath gi kuethne. Anati kodi e nego japur gi jambe. Anati kodi e nego gavana kod jotelo makonyo.

SULA 51 a Isa 44:11

b Hab 2:19

c Isa 41:29 Jer 14:22

d Rap 32:9

e Isa 47:4

 Kolam mar 2 a Za 137:8

b Jer 50:31

c Jer 25:9

d Jer 50:13, 40 Fwe 18:21

e Isa 13:2 Jer 51:12

f Cha 8:4

g Cha 10:2, 3 Jer 50:41

h Isa 13:17 Dan 5:30, 31

1306 24 Ubiro neno ka achulo kuor ne Babulon kod ji duto modak Kaldea, Nikech gik maricho duto ma gisetimo ne Sayun,” a Jehova owacho. 25 “Yaye in got ma kelo kethruok, abiro kedo kodi,” b Jehova owacho, “In jal ma ketho piny mangima. c Abiro rieyo bada mi adhiri e wi lwanda mondo ing’ielri nyaka piny Kendo anami ibed got mowang’.” 26 “Kiteni ok nokaw mondo obed kidi ma riwo kor ot kata miketogo mise mar ot, Nikech ibiro dong’ gunda nyaka chieng’,” d Jehova owacho. 27 “Chunguru bendera e piny. e Gouru tung’ mondo ogendni owinji. Waluru ogendni ma dhi kedo kode. Thuweuru gi pinjeruodhi man Ararat, f Mini, gi Ashkenaz. g Luongneuru jatend lweny mondo oked kode. Monjeuru gi farese mang’eny ka det-bonyo. 28 Waluru ogendni ma dhi kedo kode, Ruodhi mag Media, h gavana maggi kod jotelo makonyo, Kaachiel gi pinje duto ma gilochoe.

1307 29 Piny biro tetni kendo yiengni, Nikech wach ma Jehova oseng’ado ne Babulon biro timore Enolok piny Babulon odong’ ka lich, mi onge ng’at ma nodag e iye. a 30 Jo roteke mag Babulon oseringo lweny. Gibet kuondegi mochiel motegno. Tekogi oserumo. b Gichalo gi mon. c Osewang’ utene. Osetur rageng’ mage. d 31 Jang’wech ringo mondo orom ne jang’wech wadgi, Kendo jaote bende mondo orom ne jaote wadgi, Mondo giter wach ne ruodh Babulon ni osemonj dalane koni gi koni, e 32 Wasigu osedino kuonde ming’adogo aora, f Osewang’ yiedhi molos gi togo, Kendo luoro osemako jolweny.” 33 Ma e kaka Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho: “Nyar Babulon chalo gi kar dino cham. Kinde ochopo monego onyone piny matek. Odong’ mana kinde matin to ikayo Babulon.” 34 “Nebukadnezar1 ruodh Babulon osemuonya; g Oserundo pacha. 51:34 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

SULA 51 a Isa 13:13, 19 Jer 50:13 Jer 50:39, 40

b Isa 13:7

c Jer 50:37

35

d Za 107:16 Isa 45:2

e Isa 47:11 Jer 50:24, 43

f Isa 44:27 Jer 50:38 Fwe 16:12

36 g 2We 36:17, 18 Jer 50:17

 Kolam mar 2 a Jer 51:44

b Za 137:8

37

Jer 50:29

c Jer 50:34

d Rap 32:35

e Isa 44:27

38

Jer 50:38

f Jer 25:12 Jer 50:15

g Isa 13:19, 22

h Jer 50:13, 39

i Dan 5:1, 4

j Jer 25:17, 27 Jer 51:57

39

JEREMIA 51:29-39 Osebola mana ka agulu ma iye ni nono. Osemuonya mana ka thuol. a Osepong’o iye gi giga mabeyo. Osewita oko.1 Jal modak Sayun wacho ni, ‘Mad timbe gero duto ma ne otimna, kendo ma ne otimne ringrena obi kuom Babulon!’ b To Jerusalem wacho ni, ‘Mad remba ma nochuer obi kuom jo modak Kaldea!’” Kuom mano, ma e gima Jehova owacho: “Abiro yalo buchi, c Kendo anachulni kuor. d Anaduon nambe, kendo anami sokone otwo. e Babulon nodong’ gunda, f Kar dak mar bwe, g Ka malich ma ng’ato ang’ata moneno biro liyo aliya, Onge ng’at ma nodag e iye. h Giduto gibiro ruto kaka sibuoche. Gibiro ng’ur ka sibuor matindo.” “Sa ma giowore, abiro losonegi nyasi, kendo anami gimer, Mondo gibed mamor;i Kae to nindo notergi chuth, Ok ginichiew ngang’,” j Jehova owacho.

51:34 1 Kata, “Oselawa mana ka ng’at ma lawo nanga bang’ lwoke.”

JEREMIA 51:40-53 40 “Anatergi kar yeng’o mana kaka nyirombe, Mana ka yimbe gi diek.” 41 “Yaye, mano kaka osemak Sheshak,1a Mano kaka osemak Pak mar piny duto! b Mano kaka Babulon osedong’ ka piny malich ma bwogo ogendni! 42 Nam oseumo Babulon. Apaka mag nam mang’eny oseime. 43 Miechene madongo oselokore gik malich, thim ma pi ongee. Onge ng’at ma biro dak e pinyno kata wuotho kuno. c 44 Abiro ng’ado ne Bel d bura e Babulon, Abiro miyo ong’og gik ma osemuonyo duto. e Onge oganda ma nodhi ire kendo, Kendo ohinga mar Babulon biro podho. f 45 Auru kuome, un joga! g Ringuru ures ngimau h kuom mirima mager mar Jehova! i 46 Kuwinjo wach moro marach kaka wach lweny kata ni ruoth moro kedo gi wadgi, Kik uparru kata bedo maluor. Higa ok bi kalo ka pok oland wachno, Kendo higa ma luwo ibiro land wach machielo. 47 Kuom mano, neuru! ndalo biro

SULA 51 a Jer 25:17, 26 b Isa 13:19 Jer 49:25 Dan 4:30

c Isa 13:1, 20

d Isa 46:1 Jer 50:2

e 2We 36:7 Ezr 1:7 Jer 51:34 Dan 1:1, 2

49

f Jer 51:58 g Isa 48:20 Fwe 18:4

50

h Jer 51:6 Zek 2:7

i Isa 13:13

 Kolam mar 2 a Isa 13:15 Dan 5:30

51

b Isa 44:23 Isa 48:20 Isa 49:13 Fwe 18:20

c Jer 50:3 Jer 50:41

d Jer 50:17

52

Jer 51:24

e Jer 50:8 Fwe 18:4

f Ezr 1:3 Za 137:5

g Za 79:1 Ywa 1:10

h Isa 13:15 i Isa 14:13 Dan 4:30

51:41 1 Nenore ni ma en nying mopondo mar Babel (Babulon).

48

Jer 50:39

j Jer 50:10

53

1308 Ma nakum nyiseche mopa mag Babulon. Ibiro kuod wi pinye duto, Kendo joge monegi nopodh e pinye. a Polo gi piny kod gik moko duto manie igi Biro kok gimor ka Babulon opodho. b Jo ma biro monje biro a yo nyandwat,” c Jehova owacho. “Babulon ok nonego JoIsrael kende d Nonego bende jo ma ne a e piny mangima. Un jo motony e dho ligangla, ringuru, kik uchung’! e Paruru Jehova ka un ka mabor, Kendo sikuru kuparo Jerusalem e chunyu.” f “Ji osejarowa, omiyo, wiwa okuot. Wich-kuot opong’o wengewa, Jo pinje mamoko osemonjo kuonde maler e od Jehova.” g “Kuom mano, neuru! ndalo biro,” Jehova owacho, “Ma anakumie nyisechene mopa, Kendo jo mohinyore biro chur e pinye duto.” h “Kata ka po ni Babulon oidho nyaka e polo, i Kata ka ogero ohinga mabocho kendo motegno, To pod jo ma biro kethe noa kuoma,” j Jehova owacho.

1309 54 “Winjuru! Ywak moro winjore Babulon, a Dwond kethruok maduong’ moyudo piny Jo-Kaldea, b 55 Nimar Jehova ketho Babulon, Obiro miyo dwonde ma rahuma oling’ thi, Gigoyo koko mana ka nam ma wuo. Ji biro winjo dwondgi. 56 Nimar jaketh nomonj Babulon; c Ibiro mak joge ma roteke, d Ibiro tur atung’ maggi, Nimar Jehova en Nyasaye ma chulo kuor. e Adier, obiro chulo kuor. f 57 Anami jotende kod joriekone omer, g Anatim kamano bende ne gavana mage, jotendgi makonyo, kod joge ma roteke, Kendo nindo notergi chuth, Ok ginichiew kendo,” h Ruoth ma nyinge en Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 58 Jehova Nyasach oganda lweny owacho kama: “Ibiro muk ohinga mar Babulon chuth, kata obedo ni olach, i Kendo ibiro wang’ dho rangeyene, kata obedo ni giboyo. Ji biro tiyo matek kayiem nono; Ogendni biro tiyo kayiem nono mana ne mach.” j

SULA 51 a Isa 13:6

b Jer 50:22, 23

c Isa 21:2

d Jer 50:36

e Rap 32:35 Za 94:1 Isa 34:8 Jer 50:29 Fwe 18:5

f Za 137:8

g Jer 25:27

h Jer 51:39

i Jer 50:15 Jer 51:44

j Hab 2:13

 Kolam mar 2 a Jer 32:12 Jer 36:4 Jer 45:1

b Isa 13:1, 20 Isa 14:23 Jer 50:3, 39 Jer 51:29, 37

c Fwe 18:21

d Jer 51:58

 SULA 52 e 2Ru 24:17-20 2We 36:11, 12

f 2Ru 23:31

g 2Ru 24:1 2We 36:5

h Law 26:33 Rap 31:16, 17

JEREMIA 51:54–52:3 59 Ma e wach ma janabi Jeremia ne onyiso Seraya wuod Neria a wuod Maseia, ka ne odhi Babulon gi Zedekia ruodh Juda e higa mar ang’wen mar loch Zedekia. Seraya e ma ne rito mwandu mag ruoth. 60 Jeremia ne ondiko e buk achiel masiche duto ma ne dhi biro kuom Babulon, wechego duto ne ondik e wi Babulon. 61 E wi mano, Jeremia ne owacho ne Seraya niya: “Ka ichopo Babulon, isom weche duto manie bugni gi dwol maduong’. 62 Kae to iniwach ni, ‘A Jehova, isewacho ni ibiro keth dalani mi obiro dong’ gunda, kendo dhano kod le ok nochak odag e iye nyaka chieng’.’ b 63 Kendo ka isetieko somo bugni, initueye gi kidi kae to iwite e chuny Yufrate. 64 Bang’ mano, iniwach ni, ‘Kamano e kaka Babulon biro nimo, mi ok nochak ochung’ kendo. c Nimar abiro kelone masira; kendo gibiro ol ahinya.’” d Ma e giko weche Jeremia. Zedekia e nobedo ruoth ka en jahigni 21 kendo nolocho kuom higni 11 kodak Jerusalem. Nying min mare ne en Hamutal f nyar Jeremia ma Ja-Libna. 2 Nodhi nyime timo gik maricho e wang’ Jehova. Notimo gik maricho duto ma Jehoyakim notimo. g 3 Mirimb Jehova e ma nomiyo gigo duto otimore Jerusalem kod Juda nyaka nochopo ka ma nogologi e nyime. h

52

JEREMIA 52:4-19 Bende, Zedekia ne ong’anyo ne ruodh Babulon. a 4 E odiechieng’ mar apar dwe mar apar, e higa mar ochiko mar loch Zedekia, Nebukadnezar1 ruodh Babulon nobiro gi jolwenje duto mondo gimonj Jerusalem. Ne gilworo dalano mi gigero ohinga molwore. b 5 Ne gilwore nyaka e higa mar 11 mar loch Zedekia. 6 E odiechieng’ mar ochiko, dwe mar ang’wen, c kech ne ger ahinya e dalano, kendo ne onge chiemo ma ji ne nyalo chamo. d 7 Gikone, jolwenj Babulon ne omuko ohinga mag dalano, mi jolweny duto ne oringo ma giwuok e dalano gotieno. Ne gikalo e dho rangach ma ne nie kind ohinga ariyo ma ne ni but puoth ruoth, ka giluwo yo ma dhi Araba. e To noyudo Jo-Kaldea pod olworo dalano. 8 Jolweny ma Jo-Kaldea ne olawo Ruoth Zedekia, f mi gijuke e paw Jeriko, kendo jolwenje duto ne oringo moweye. 9 Ne gimake mi gitere ir ruodh Babulon ma noyudo ni Ribla e piny Hamath, mi ong’adone bura kuno. 10 Ruodh Babulon ne onego yawuot Zedekia e wang’e. Bende, ne onego jotelo duto mag Juda e Ribla kanyo. 11 Eka ruodh Babulon ne otucho wenge Zedekia, g kae to otueye gi nyororo mar mula, motere Babulon. Ne odak e od tuech nyaka chieng’ ma nothoe.

SULA 52 a 2We 36:11, 13 Eze 17:15

b Rap 28:52 2Ru 25:1, 2 Isa 29:3 Jer 39:1 Eze 4:1, 2 Eze 21:21, 22

c Jer 39:2 d Rap 28:53-57 2Ru 25:3-7 Isa 3:1 Eze 4:16

e Jer 39:4-7 f Jer 24:8 Jer 34:21 Jer 37:17 Jer 38:18

g Eze 12:13

 Kolam mar 2 a 2Ru 25:8-10 b 1Ru 9:8 2We 36:17, 19 Za 74:8 Za 79:1 Jer 26:18 Ywa 2:7 Eze 24:21

c Jer 39:8 d 2Ru 25:11, 12 Jer 39:9, 10

e 2Ru 25:22 f 1Ru 7:15, 21 g 1Ru 7:27 h 1Ru 7:23 2We 4:11-15

i 2Ru 25:13-16 Jer 27:19, 22

j 1Ru 7:45 k 2We 4:19, 22 l 1Ru 7:50

52:4, 12 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

m 1Ru 7:48, 49

1310 12 E odiechieng’ mar apar, dwe mar abich, e higa mar 19 mar loch Nebukadnezar1 ruodh Babulon, Nebuzaradan jatend jorit ma ne tiyo ne ruodh Babulon ne obiro Jerusalem. a 13 Ne owang’o od Jehova, b od ruoth, kaachiel gi udi duto ma ne ni Jerusalem. Bende, ne owang’o ute duto madongo. 14 Jolwenj Jo-Kaldea ma nobiro gi jatend jorit ne omuko ohinga duto ma nolworo Jerusalem. c 15 Nebuzaradan jatend jorit ne okawo moko kuom jo ma nodhier kod jo ma nodong’ e dalano, mi oterogi e tuech. Bende, ne okawo jo ma ne odok ne ruodh Babulon, kaachiel gi jotich molony ma ne pod odong’. d 16 Kata kamano, Nebuzaradan jatend jorit noweyo moko kuom jo modhier ahinya e dalano mondo giti e puothe mag mzabibu kendo chunogi gi tije mamoko. e 17 Jo-Kaldea ne omuko sirni mag mula f ma nolosgo od Jehova mi giturogi matindo tindo. Ne giketho geche g kod Nam h mar mula ma ne nie od Jehova, mi gitero mulago duto Babulon. i 18 Bende, ne gikawo ndope, opewni, makas mag ng’ado otambi, bakunde, j okombe, k kod sende duto ma nolos gi mula ma ne itiyogo e hekalu. 19 Jatend joritno nokawo besende, l gik ting’o mach, bakunde, ndope, gik chungo teyni, m okombe, kod bakunde

1311 ma nolos gi dhahabu lilo kod fedha. a 20 Mula ma Ruoth Solomon ne otiyogo e loso sirni ariyogo, Nam, ruedhi 12 b ma ne irenjoe Nam, kod geche ma ne itiyogo e od Jehova, ne pek ahinya mokalo apima. 21 Sirnigo ne romre. Bor moro ka moro ne en bede1 18, tol ma ne nyalo lwore ne romo bede 12; c lachne ne en kor lith lwedo ang’wen,2 kendo iye ne ni nono. 22 E wi siro ka siro ne nitie gimoro ma chalo agulu mar mula; bor mar agulu achiel ne en bede1 abich; d ne olwore gi thiwni kod gik machalo komamanga molos gi mula. Siro machielo bende ne chalo kamano, kendo en bende ne oketne komamanga. 23 Bethe sirogo ne nigi komamanga 96; tiende ni ne nitie komamanga 100 ma nolworo agulnigo. e 24 Jatend jorit ne omako jadolo maduong’ ma nyinge ne Seraya, f gi Zefania g jalupne, kaachiel gi ji adek ma ne rito dhoudi. h 25 Bende, ne omako jatend jolweny ma ne tiyo e od ruoth, gi osiepe ruoth abiriyo ma pod ne nie dalano, kaachiel gi jagoro mar jatend jolweny, jal ma ne ndiko nying jo ma nonego obed jolweny, kod ji 60 ma pod ne nie dalano. 26 Nebuzara52:21, 22 1 Bat achiel ne romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14. 52:21 2 Kor lith lwedo achiel ne romre gi sentimita 1.85. Som Apendiks B14

SULA 52 a 2We 24:14 2We 36:18

b 1Ru 7:23, 25

c 1Ru 7:15-20

d 2We 3:15

e 2We 3:16 2We 4:13

f 1We 6:14 Ezr 7:1

g Jer 21:1, 2 Jer 29:25

h 2Ru 25:18-21

 Kolam mar 2 a 2Ru 25:6 Jer 52:10

b Law 18:25 Law 26:33 Rap 28:36 Isa 24:3 Jer 25:9

c 2Ru 24:12, 14

d Jer 32:1

e Jer 6:9

f 2Ru 24:8 Jer 24:1 Jer 37:1 Mat 1:11

g 2Ru 25:27-30

JEREMIA 52:20-34 dan jatend jorit ne otero jogo duto Ribla ir ruodh Babulon. 27 Ruodh Babulon ne onegogi Ribla a e piny Hamath. Kamano e kaka ne ogol Jo-Juda e pinygi motergi e tuech. b 28 Magi e jo ma Nebukadnezar1 nomako motero e tuech. E higa mar abiriyo notero Jo-Yahudi 3,023 e tuech. c 29 E higa mar 18 mar loch Nebukadnezar,1 d ne okaw ji 832 e Jerusalem, motergi e tuech. 30 E higa mar 23 mar loch Nebukadnezar,1 Nebuzaradan jatend jorit ne otero Jo-Yahudi 745 e tuech. e Kuom mano, ji duto ma noter e tuech ne gin 4600. 31 Eka e odiechieng’ mar 25 dwe mar 12, ma ne en higa mar 37 nyaka ne ruodh ter Jehoyakin f Juda e tuech, Evilmerodak ruodh Babulon nogonyo Jehoyakin ruodh Juda e jela. g Mano e higa ma Evilmerodak nochakoe locho. 32 Ne owuoyo kode e yo mang’won, kendo ne oketo kom-lochne obedo gi duong’ moloyo mag ruodhi mamoko ma ne ni Babulon. 33 Omiyo, Jehoyakin ne olonyo lep jela, kendo ne ochiemo e od ruoth kuom ndalo duto mag ngimane. 34 Odiechieng’ kodiechieng’, ruodh Babulon ne miye chiemo nyaka chieng’ ma notho. 52:28-30 1 Iluonge bende ni Nebukadereza.

Y WA G R U O K WECHE MANTIE

1 Ipimo Jerusalem gi chi liel Odong’ gunda kendo ojwang’e (1) Richo madongo mag Sayun (8, 9) Nyasaye odagi Sayun (12-15) Onge ng’at ma hoyo Sayun (17) 2 Mirimb Jehova kuom Jerusalem Ok okechogi (2) Jehova olokore jasike (5) Iywago Sayun (11-13) Jo ma kalo jaro dala ma chon ne ber (15) Jowasigu oil nikech Sayun opodho (17) 3 Jeremia wacho lit kod geno ma en-go “Ok abi ol rito” (21)

1 [Aleph]1 Mano kaka dalano odong’ gunda, dala ma nopong’ gi ji! a Mano kaka dalano oselokore chi liel, chon ji ne opong’e moloyo kind ogendni! b Nyar ruoth sani ichuno gi tich mana ka misumba! c 2 [Beth] 2 Oywak malit gotieno, d kendo pi wang’e mol e lembe. Onge jaherane kata

1

1:1 1 Sula mar 1-4 gin wende mag ywagruok mochan e nyukta mag dho Hibrania.

Ng’wono mar Nyasaye nyien okinyi kokinyi (22, 23) Nyasaye timo maber ne jo ma ogene (25) Ber ka rowere oting’o jok (27) Nyasaye oumo yo mar chopo ire gi bor polo (43, 44) 4 Gik maricho ma timore Jerusalem nikech omonje Chiemo onge (4, 5, 9) Mon tedo nyithindgi giwegi (10) Jehova oseolo mirimbe (11) 5 Ji kwayo mondo oduokgi “Parie gima osetimorenwa” (1) ‘Yaye, litnwa; wasetimo richo’ (16) ‘Duogwa, A Jehova’ (21) “Yie mondo ndalowa obed kaka ne gin chon” (21)

SULA 1 a Za 122:3, 4 b 1Ru 4:20 c Rap 28:15, 48 2Ru 25:11, 12

d Ywa 1:16

 Kolam mar 2 a Jer 4:30 Eze 16:37

b Jer 30:14 c Law 26:33 2Ru 24:14, 15 2Ru 25:21 Jer 39:9 Jer 52:27

d Jer 17:4 e Rap 28:64 f Amo 8:10

1312

achiel ma hoyo chunye. a Osiepene duto osendhoge; b giselokore jowasike. 3 [Gimel] 3 Juda oseter e tuech, c isande kendo imiye tich matek. d Nyaka to odag e kind ogendni; e ok onyal yudo kuwe. Jo ma ne sande osejuke ka en e chandruok malich. 4 [Daleth] 4 Nderni ma dhi Sayun ywagore, nimar onge jo ma dhi e sawo. f

1313 Rangeyene duto ni nono;a jodolone ywagore. Nyige okuyo, kendo chunye lit nikech ochandore.

5

6

7

8

5 [He] Jowasike koro e ruodhe; onge gima chando jo ma mon kode. b Jehova osekelone kuyo nikech timbene maricho mokalo akwana. c Jowasike osetero nyithinde e tuech. d 6 [Waw] Duong’ duto ma nyar Sayun ne nigo oselal. e Jotende chalo gi le modenyo ma ok nyal yudo lum mang’ich, Giwuotho ka giol e nyim ng’at ma lawogi. 7 [Zayin] Jerusalem chandore kendo oonge ka ma dodagie, oparo Mwandune duto mabeyo ma ne en-go chon. f Ka ne joge opodho e lwet jowasikgi ma onge ng’at ma konygi, g Jowasike nonene monyiere nikech nosepodho. h 8 [Heth] Jerusalem osetimo richo madongo. i Mano e momiyo osebedo mochido. Ji duto ma ne miye duong’ koro ochaye, nikech giseneno duge. j Ochur, k kendo ong’iyo tenge nikech wich-kuot.

YWAGRUOK 1:5-13

SULA 1 a Isa 3:26

b Zek 1:15

c 2We 36:15, 16 Neh 9:33 Dan 9:7, 16

d Jer 39:9 Jer 52:30

e Eze 24:21

f 1Ru 10:27

g Jer 52:4

h Za 137:7 Ywa 2:16

i Isa 1:4 Isa 59:2 Eze 22:4

j Jer 13:22 Eze 23:29

k Jer 4:31

 Kolam mar 2 a Jer 8:7

b Jer 50:29

c Jer 52:17, 19 Dan 1:1, 2

d 2We 36:17, 18 Za 74:7 Jer 52:13

e Jer 38:9 Jer 52:6 Ywa 2:12 Ywa 4:4

f Jer 21:7

g Za 102:3

9 [Teth] 9 Chilo ma en-go osemienore e lepe. Ok noparo gima biro yude bang’e. a Nopodho piny malich; oonge gi ng’at ma hoye. A Jehova, ne ane chandruokna nimar jasigu sungorena. b

[Yod] 10 Jasike oyieyo lwetene e wi mwandune duto. c Oseneno ka ogendni donjo e kare maler, d Jo ma ne ikwero ni kik donj e chokruok mari.  [Kaph] 11 Joge duto chur; gimanyo chiemo. e Gisechiwo gigegi mabeyo mondo giyud chiemo, nono to kech onegogi. Yaye Jehova, ne kaka asebedo dhako1 ma nono.

[Lamed] 12 Un duto ma ukadho, ok dudewie wach malich moyudani? Ting’uru wang’u mondo une! Be nitie rem ma chalo gi rem ma nayudo, Chieng’ ma Jehova nosanda ka iye owang’ koda? f  [Mem] 13 Ne ooro mach ka en e polo modonjo e chokena, g kendo otieko tekona. 1:11 1 Tiende ni, Jerusalem.

YWAGRUOK 1:14–2:1 Osechikona obadho momako tienda; osemiyo adok chien. Osemiyo adong’ ka dhako mojwang’. Tuo ramo denda odiechieng’ duto.

 [Nun] 14 Lwete osetueyo kethona kuoma mana ka jok. Osetueyogi e ng’uta, mi tekrena orumo. Jehova oseketa e lwet jo ma oloya gi teko. a  [Samekh] 15 Jehova osewito joga ma thuondi duto oko. b Oseluongo oganda mondo otiek yawuota ma roteke. c Jehova osenyono nyar Juda mana ka ng’at ma nyono divai e kar bicho. d  [Ayin] 16 Aywak malit nikech wee chegi; pi wang’a chuer. Ng’at ma dihoya kata duogo chunya ni mabor koda. Nyithinda odhier nono, nikech jasigu oselocho.  [Pe] 17 Sayun oseyaro lwetene; f oonge gi ng’at ma hoye. Jehova osechiko wasigu mokiewo gi Jakobo mondo omon kode. g Jerusalem osebedonegi mochido. h  [Tsade] 18 Jehova ni kare, i an e ma asedagi luwo chikene. j Winjuru un ji duto, kendo une rem ma an-go.

SULA 1 a Law 26:37 Eze 11:9

b 2Ru 24:14, 15

19

c 2We 36:17 d Fwe 14:19 Fwe 19:15

e Jer 31:15 f Jer 4:31

20

g Rap 28:49 2Ru 24:1, 2 2Ru 25:1

h Ywa 1:8 i Neh 9:33 Dan 9:7

21

j 1Sa 12:14, 15

 Kolam mar 2 a Rap 28:32 b Jer 30:14 c 2Ru 25:3 Jer 38:9

d Za 107:11 Isa 1:2 Isa 63:10

22

e Rap 32:25 Jer 15:2

f Eze 25:6, 7 Oba 12

g Isa 13:19 Jer 25:12-14 Joe 3:19

h Za 137:8, 9 Isa 51:22, 23

i Jer 51:35

 SULA 2 j Ywa 2:15

2

1314 Oseter nyiga kod yawuota e tuech. a  [Qoph] Ne aluongo joherana, to gisendhoga. b Jodolona kod jodongona osetho e dalano, Ka gimanyo gima digicham mondo kech kik neggi. c  [Resh] Yaye Jehova, ne kaka achandora. Iya ludore. Chunya chandore nikech asepiem kodi ahinya. d Ligangla nego ji oko; e tho to neko e udi.  [Shin] Ji osewinja ka achur; onge ng’at ma diho chunya. Jowasika duto osewinjo kaka achandora. Gimor nikech in e ma ikelona chandruok. f To inikel odiechieng’ ma nisingo, g mi ginichal koda. h  [Taw] We mondo richogi duto obi e nyimi, mondo gin bende isandgi, i Mana kaka isesanda nikech richona duto. Nimar achur ahinya, kendo chunya ool chuth. 1 [Aleph] To mano kaka Jehova oseumo nyar Sayun gi bor polo mopong’ gi mirimbe! Osewito ber mar Israel koa e polo nyaka e piny. j

1315 Ok noparo raten tiende a e odiechieng mirimbe.

2

3

4

5

2 [Beth] Jehova osemuonyo kuonde dak mag Jakobo ma ok okechogi. Osemuko ohinga motegno mag nyar Juda gi mirima mager. b Osegoyo pinyruodhno piny c kaachiel gi jotende, d mi omiyogi wichkuot. 3 [Gimel] Ka ne iye owang’ ahinya notieko teko1 Israel duto. Ka ne wasikgi chiegni chopo, ne ogolo lwete ma korachwich, e Kendo kuom Jakobo ne oliel ka mach ma wang’o gik moko duto molwore. f 4 [Daleth] Oseywayonwa atung’ mana ka jasikwa; bade ma korachwich oseikore mana ka mar jasigu. g Ne osiko konego jo ma ne ji ohero. h Kendo noolo mirimbe mager ka mach i e hemb nyar Sayun. j 5 [He] Jehova oselokore jasigu; k Osemuonyo Israel. Osemuonyo ohingage madongo duto; Osemuko kuondene moger motegno.

2:3 1 Hibrania, “nong’ado tunge.”

SULA 2 a 1We 28:2 Za 132:7 Isa 60:13

b Rap 28:52 Mik 5:11

6

c Eze 21:26, 27 d Isa 39:7 Isa 43:28

e Za 74:10, 11 f Rap 32:22 Isa 42:25 Jer 7:20

g Rap 28:63 Isa 63:10 Jer 21:5

h 2Ru 25:21

7

i Jer 4:4 j Jer 10:20 k Jer 30:14

 Kolam mar 2 a 2Ru 25:8, 9 2We 36:19 Isa 63:18 Isa 64:11

b Ywa 1:4 c Jer 52:24, 27

8

d Law 26:31 Jer 26:6 Jer 52:12, 13 Eze 24:21 Mik 3:12

e 2We 36:19 f Za 74:4 g 2Ru 25:10 Jer 39:8

h 2Ru 21:13 Isa 28:17

i Neh 1:3 Jer 14:2

j Rap 28:15, 36 2Ru 24:15 2Ru 25:7 Ywa 4:20 Eze 12:13 Dan 1:3, 6

9

YWAGRUOK 2:2-9 Osekelo kuyo mang’eny kod ywagruok ne nyar Juda. 6 [Waw] Oseketho kiru mare gi teko mang’eny, a mana ka od lum manie puodho. Oseketho sawo mage. b Jehova osemiyo wi ji owil gi sawo kod sabato e Sayun, Mirimbe mager miyo ok odewo ruoth kod jadolo. c 7 [Zayin] Jehova osedagi kendo mare mar misango; Osejwang’o kare maler. d Osechiwo ohinga mage mochiel motegno e lwet jasigu. e Giseting’o dwondgi malo e od Jehova, f mana kaka itimoga chieng’ sawo maduong’. 8 [Heth] Jehova oseng’ado ni obiro muko ohinga mar nyar Sayun. g Oserieyo tol mipimogo. h Pok ogeng’o lwete mondo kik kel kethruok. Osekelo ywak ne pidhe kod ohinga ma ji oloso. Giduto gionge gi teko. 9 [Teth] Dho rangeyene osenyumore e lowo. i Osemuko mi oketho lodi mage. Ruodhe kod jotende oseter e tuech e kind ogendni mamoko. j

YWAGRUOK 2:10-17 Onge chik1 moro amora; kata mana jonabine ok yud fweny moa kuom Jehova. a

10

11

12

13

[Yod] Jodong nyar Sayun obet piny e lowo ka giling’ thi. b Gikiro buru e wigi ka girwako lep gunia. c Nyi Jerusalem ma silili okulo wigi piny.  [Kaph] Aseywak aming’a ma wengena ool. d Iya1 ludore. Chunya osenyosore chuth,2 nikech nyar joga osepodho,3e Nimar much nyithindo matindo kod ma pod dhoth ng’adore e laru mag dala. f

[Lamed] Sa ma gipodho e laru mag dala mana ka ng’at ma ogo, Gipenjo minegi niya: “Ere chiemo kod divai?” g Ngimagi rumo mos e lwete minegi.  [Mem] Anyalo tiyo gi ang’o mondo obed janeno, Kata dapimi gang’o, yaye nyar Jerusalem? Ang’o ma dapimigo mondo aho chunyi, yaye nyar Sayun ma silili?

2:9 1 Kata, “puonj.” 2:11 1 Hibrania, “Nyimbiyena.” 2 Hibrania, “Chunya osepukore piny e lowo.” 3 Nyalo bedo ni wendni ne iwero sa ma ne ikecho ng’ato.

SULA 2 a Za 74:9 Jer 23:16 Eze 7:26

b Isa 3:26

14

c Jer 6:26 Eze 7:18

d Ywa 3:48 e Jer 14:17 f Jer 11:22 Ywa 2:19 Ywa 4:4

g Rap 28:49, 51 2Ru 25:3 Isa 3:1 Jer 18:21

15

 Kolam mar 2 a Jer 14:17 Dan 9:12

b Jer 30:12 c Jer 2:8 Jer 27:14 Eze 13:2, 3

d Jer 23:14 e Jer 23:32

16

Jer 27:9 Mik 3:5 Zef 3:4

f Eze 25:2, 6 g 1Ru 9:8 Jer 25:9

h Za 48:2 Eze 16:14

i Jer 51:34 j Mik 4:11 k Oba 13 l Jer 18:11 Mik 2:3

m 2Ru 23:27 n Law 26:14, 17 Rap 28:15

o Eze 5:11

17

1316 Adhola ma in-go duong’ ka nam. a Ere ng’at ma dichangi? b  [Nun] Fweny ma jonabini noneno ne ok gin adier to mana miriambo lilo, c Ne ok ginyisi kethoni mondo gikonyi kik teri e tuech, d To ne ginyisi mana fweny mag miriambo kendo ma wito ji. e  [Samekh] Ji duto ma kadho buti pamo lwetegi ka gijari. f Giliyo, g kendo gikino wigi ne nyar Jerusalem ka giwacho niya: “Dibed ni ma e dala machon ji ne wacho kuome ni, ‘Dala maber moloyo, ma kelo mor ne piny duto’?” h  [Pe] Jowasiki duto oseng’amoni dhogi. Giliyo, kendo gikayo lekegi ka giwacho niya: “Wasemuonye. i Ma e odiechieng’ ma ne warito! j Osechopo kendo wasenene!” k  [Ayin] Jehova osetimo gima nosechano; l osechopo gima ne owacho, m Gima ne ochiko e ndalo machon. n Oseketho gik moko ma ok odewo. o Osemiyo jasigu oloch e wiyi gi ilo; oseting’o teko1 jasiki malo.

2:17 1 Hibrania, “tung.”

1317

18

19

20

21

22

 [Tsade] Giywak ne Jehova gi chunygi, Yaye ohinga mar nyar Sayun. Pi wang’i mondo ochuer mana ka aora odiechieng’ gotieno. Kik iyue kata matin, kendo pi wang’i kik chogi.  [Qoph] A malo! Ywag matek e arita ka arita mag otieno. Ol weche manie chunyi oko ka pi ne Jehova. Ting’ bedeni malo kisaye mondo ores nyithindi, Ma kech nego e laru magi duto. a  [Resh] Yaye Jehova, ting’ wang’i mondo ine ng’at ma isesando malit. Be mon biro dhi adhiya nyime chamo nyithindgi ma ginyuolo mi gipiro, b Kata jodolo gi jonabi ibiro neg anega e ka maler mar Jehova? c  [Shin] Wuoyi matin kod jaduong’ onindo piny koneggi e nderni. d Nyiga ma silili gi yawuota osenegi gi ligangla. e Iseneko e odiechieng mirimbi; isenegogi ma ok idewo. f  [Taw] Ikelona gik ma bwoga moa e kuonde duto, mana ka jo ma ochokore ne sawo. g Onge ng’at ma nokwo

SULA 2 a Isa 51:20 Ywa 4:9 Eze 5:16

b Law 26:29 Rap 28:53 Jer 19:9 Ywa 4:10 Eze 5:10

c Eze 9:6, 7

3 2

d Rap 28:49, 50 2We 36:17

3

e Jer 9:21 Jer 18:21

f Jer 13:14 Jer 21:7 Ywa 3:43 Eze 5:11 Eze 9:6

g Rap 16:16

4

5

 Kolam mar 2 a Zef 1:18

6 b Rap 28:18

 SULA 3 c Rap 28:15, 29 Jer 13:16

7

d Isa 63:10

e Jer 8:14 Jer 9:15 Ywa 3:19

f Jer 39:7

8 9

g Za 80:4 Za 102:2 Isa 1:15 Mik 3:4

h Isa 63:17

i Ayu 38:39, 40 Hos 5:14 Amo 5:18, 19

10

YWAGRUOK 2:18–3:10 kata ma notony chieng’ mirimb Jehova. a Jo ma ne anyuolo mi apidho, wasika osetieko pep. b 1 [Aleph] An e ng’at moseneno chandruok nikech ludh mirimbe. Oseriemba oko mi koro awuotho e mudho, ok e ler. c Adier, osiko ogoya gi lwete odiechieng’ duto. d 2 [Beth] Osemiyo ringra gi pien denda obedo ka mar ng’at moti; Oseturo chokena. Osedinona; oselwora koni gi koni gi sum mager e kod chandruok. Osechuna bet kuonde motimo mudho mana ka jo ma notho chon. 3 [Gimel] Osedinona mondo kik aringi; Osetueya gi nyororo mapek mar mula. f Sa ma aywakne mondo okonya, ok owinj1 lamona. g Osedino yore ma awuothoe gi kite mopa; Osegondo nderni ma awuothoe. h 4 [Daleth] Obutona mana ka dubu, mana ka sibuor mopondo. i

3:8 1 Kata, “odino ne; ogeng’o ne; oloro ne.”

YWAGRUOK 3:11-35 11 Osemiyo abaro tenge mokidha matindo tindo;1 Osemiyo adong’ gunda. a 12 Oseywayo atung’ mare, kendo an e ma ochikona asernige.

13 14 15

16

17 18

19

20 21

22

5 [He] Osechuoyo nyirokena gi aserni mogolo e ode. Ji duto nyiera, an e ma giwera odiechieng’ duto. Osepong’a gi gik malit, kendo oseruwa gi yath makech. b 6 [Waw] Oseturo lekena gi kite matindo tindo; Osemiyo luoro omaka mi apondo e buch kendo. c Isemaya kuwe; wiya osewil gi gima ber. Kuom mano, awacho niya: “Duong’na oselal nono, kendo onge gima dagen kuom Jehova.” 7 [Zayin] Par kaka asechandora kendo kaka aonge gi ot, d par yath makech gi sum mager. e An gadier ni ibiro parogi, kendo ibiro kulori mondo ikonya. f Anapar wachno e chunya; mano e momiyo ok abi ol rito. g 8 [Heth] Hera madier mar Jehova e momiyo pok otiekwa chuth, h

3:11 1 Kata nyalo bedo, “Osemiyo adong’ ka puodho ma ok opur.”

SULA 3 a Jer 6:8 Jer 32:43

23

b Jer 9:15 Jer 23:15

c Za 102:9 Jer 6:26

24

d Neh 9:32 Za 137:1

e Jer 9:15 Ywa 3:5

25

f Za 113:5-7 g Za 130:6-8 Mik 7:7

h Ezr 9:8

 Kolam mar 2 a Neh 9:31

26 27

Jer 30:11 Mik 7:18

b Za 30:5 c Rap 32:4

28

Za 36:5

d Za 16:5 Za 73:26 Za 142:5

29

e Za 130:6-8 f Za 25:3 Za 130:5 Isa 25:9 Isa 30:18 Mik 7:7

30

g 1We 28:9 Isa 26:9 Zef 2:3

h Za 37:7 i Za 116:6 j Za 119:71

31 32

k Za 39:8, 9 Ywa 3:39

l Eze 16:63 m Joe 2:12-14

33

n Jer 3:12 Jer 31:37 Jer 32:40 Mik 7:18

o Za 30:5 Za 103:9, 11 Isa 54:7 Jer 31:20

p Isa 55:7 Eze 33:11 2Pe 3:9

q Za 102:19, 20

34 35

1318 Nimar ng’wonone osiko. a Ginyien okinyi kokinyi; b chutho adierani ogundho. c Asewacho ni, “Jehova e pokna, d mano e momiyo ok abi ol rite.” e 9 [Teth] Jehova timo maber ne ng’at mogeno kuome, f ne ng’at ma siko ka dware. g Ber bedo mos h kirito warruok mar Jehova. i Ber ka ng’ato oting’o jok ka pod orawera. j

[Yod] Mad obed kar kende koling’ mos ka Nyasaye oseketone majoko. k We mondo okul wiye nyaka e lowo;1l di po ka obedoe gi geno. m We mondo ochiw lembe ne ng’at ma thale; we mondo ji oyanye ayanya.  [Kaph] Nimar Jehova ok bi witowa nyaka chieng’. n Kata obedo ni osemiyowa kuyo, pod obiro kechowa nikech herane mogundho. o Nimar ok ohero sando dhano kata kelonegi kuyo. p

[Lamed] Ok oyie mondo onyon ng’ato ang’ata motue, q Kata tamo ng’ato yudo adiera monego oyud e

3:29 1 Kata, “We mondo oket dhoge e lowo.”

1319

36

37 38

39

40

41 42

43

44 45 46

nyim Ng’at Mamalo Chutho, a Kata ketho buch ng’at miyalo —Jehova ok ohero gik ma kamago.  [Mem] Ng’ano ma diwach gimoro ma gino timre ka Jehova ok ochike? Gik maricho kod gik mabeyo Ok nyal wuok kanyachiel e dho Ng’at Mamalo Chutho. Ere gimomiyo ng’at mangima ng’ur sa ma osandore nikech richone? b  [Nun] Mad wanonuru yorewa kendo paro kuomgi matut, c mondo waduog ir Jehova. d Wating’uru lwetewa kaachiel gi chunywa ne Nyasaye e polo: e “Waseketho, wasepiem kodi, f to pok iweyonwa kethowa. g  [Samekh] Isegeng’owa gi mirimbi mondo kik wachop iri; h Iselawowa minegowa ma ok ikechowa. i Isemiyo bor polo oumi, mondo kik lamowa ochopni. j Isemiyo wabedo kaka yugi e wang’ ogendni.”  [Pe] Wasikwa duto oseng’amonwa dhogi. k

SULA 3 a Za 12:5 Nge 17:15

b Za 103:10 Mik 7:9

c Hag 1:5 d Rap 4:30 Isa 55:7 Joe 2:13

e Rap 4:29 2We 7:14 2We 34:27

f Neh 9:26 g 2Ru 24:3, 4 Dan 9:5, 12

h Nge 15:8 i Rap 4:26 Ywa 2:2 Eze 9:10

j Za 80:4 Nge 15:29 Nge 28:9 Isa 1:15 Mik 3:4 Zek 7:13

k Ywa 2:16

 Kolam mar 2 a Rap 28:66, 67 b Isa 51:19 Jer 4:6

c Jer 9:1 d Jer 14:17 Ywa 1:16

e Za 80:14 Za 102:19-21 Isa 63:15

f Jer 11:22 g Za 130:1 Jon 2:1, 2

h Jer 50:34 i Jer 51:36, 37

YWAGRUOK 3:36-60 47 Luoro kod obadho osebedonwa pok, a kethruok gi masira ochomowa. b 48 Pi wengena mol ka aora nikech nek ma inegogo nyar joga. c  [Ayin] 49 Pi wang’a biro chuer ma ok chogi, d 50 Nyaka kinde ma Jehova biro ng’iyo piny ka en e polo. e 51 Wengena osemiyo akuyo nikech nyi dalana duto. f  [Tsade] 52 Jowasika oselawa nono mana ka winyo. 53 Gisenyuma e bur mondo gitiek ngimana; ne gisiko gibaya gi kite. 54 Pige ne oima, mi nawacho niya: “Asetho!”  [Qoph] 55 A Jehova, ne aluongo nyingi ka ne an e i bur matut. g 56 Winj dwonda; kik idin iti ne ywakna, kik itamri konya. 57 Ne isudo buta ka ne aluongi. Ne iwachona niya: “Kik iluor.”  [Resh] 58 Isedokna e bura, A Jehova, isereso ngimana. h 59 A Jehova, iseneno gik maricho mosetimna; akwayi ni ing’ad bucha e yo makare. i 60 Iseneno kaka gichulona kuor, kod gik maricho

YWAGRUOK 3:61–4:10 duto ma gichano timona.

a Za 74:18

61

b 1Ru 6:22

62 63

64 65 66

4 2

3

4

 [Sin] kata [Shin] A Jehova, isewinjo kaka giyanya, kod gik maricho duto ma gichano timona, a Wasika kuodha odiechieng’ duto. Ranggi ane; bed ni gibet kata gichung’, gijara gi wendegi!  [Taw] A Jehova, ibiro chulogi kaluwore gi timbegi. Ibiro kuong’ogi ka imiyogi chuny matek. A Jehova, ibiro lawogi gi mirimbi, mi itiekgi e piny. 1 [Aleph] To mano kaka dhahabu ma ne ler koro ok rieny! b To mano kaka kite maler c okere e nderni duto manie dala! d 2 [Beth] Yawuot Sayun ma bergi ne chal gi dhahabu maler, Koro chalo mana gi agulni mag lowo, Gik ma jachuecho e ma oloso! 3 [Gimel] Kata mana bwe be dhodhoga nyithinde, Nyar joga to osebedo makwiny e mana ka udo manie thim. f 4 [Daleth] Lew nyathi ma dhoth omoko e dande nikech riyo oloye.

SULA 3  SULA 4

5 c 1Ru 5:17 1Ru 7:9-12

d Jer 52:12, 13

e Law 26:29 Rap 28:53-57 Jer 19:9 Ywa 4:10

6

f Ayu 39:14-16

 Kolam mar 2 a Ywa 1:11 Ywa 2:11, 12

b Jer 52:6

7

c Amo 6:4, 7

d Jer 6:2, 26

8 e Eze 16:48

f Cha 19:24, 25 Dan 9:12

g Kwa 6:2

9

h Za 102:5

i Jer 29:17 Jer 38:2

10 j Law 26:29 Ywa 2:20 Ywa 4:3

1320 Nyithindo kwayo makate, a to onge ng’at ma miyogi kata mana ng’injo. b 5 [He] Jo ma yande chamo chiemo mamit koro nindo mana e nderni nikech kech negogi. c Jo ma ne rwako lewni makwar d koro onindo mana e pidhe mag buru. 6 [Waw] Kum ma nyar joga oyudo, duong’ moloyo kum ma Sodom noyudo nikech richone, e Ne otiek Sodom ka diemo wang’, onge ng’at ma ne nyalo konye. f 7 [Zayin] Jo-Nazir g mage ne ler moloyo theluji, ne gin rochere moloyo chak. Ne gikwar moloyo kite mag korol; ne girieny ka kite mag safir. 8 [Heth] To tinde gin rotenge ti; Onge ng’at ma nyalo fwenyogi e nderni. Gidhero ma koro gidong’ choke lilo; h gichalo yien motwo. 9 [Teth] Jo ma ne otho gi ligangla ne ber berie moloyo jo ma ne kech onego, i Nimar kech ne oyweyogi mi otiekogi nikech ne onge cham e puothe.

[Yod] Mon ma ne ng’won osetedo nyithindgi giwegi. j

1321 Nyithindgigo nobedo chiembgi e ndalo ma ne masira omako nyar joga. a

11

12

13

14

15

16

 [Kaph] Jehova osenyiso ich-wang’ne; Oseolo mirimbe mager. b Kendo omoko mach e Sayun mowang’o misene. c

[Lamed] Ruodhi mag piny kod ji duto ma ne odak e piny ne ok par Ni jasigu ne nyalo donjo e dho rangeye mag Jerusalem. d  [Mem] Mano notimore nikech richo mag jonabine kod ketho mag jodolone, e Ma ne chuero remb jo makare ma ne odak e iye. f  [Nun] Giwuotho awuotha e nderni ka muofni. g Gimienore gi remo, h Onge ng’at ma nyalo mulo lepgi.  [Samekh] Ji ne goyonegi koko niya: “Dhiuru kucho! Uchido! Suduru mabor! Suduru mabor! Kik umulwa!” Gionge kuonde dak kendo gibayo abaya. Ogendni wacho niya: “Ok ginyal dak kodwa. i  [Pe] Jehova owuon e ma osekeyogi; j Ok nochak odewgi kendo.

SULA 4 a Rap 28:54-57 b Jer 6:11 Jer 7:20 Eze 22:31

17

c Rap 32:22 2Ru 25:9, 10

d Rap 29:24 1Ru 9:8

e Jer 5:31 Jer 14:14 Mik 3:11 Zef 3:4

f Jer 26:8

18

Mat 23:31 Tic 7:52

g Rap 28:28 Zef 1:17

h Isa 1:15 Jer 2:34

i Rap 28:25, 65 j Law 26:33 Rap 28:64 Jer 24:9

19

 Kolam mar 2 a 2Ru 25:18, 21 b Ywa 5:12 Eze 9:6

c Ywa 1:19

20

d Jer 37:7 Eze 29:6

e 2Ru 25:5 Ywa 3:52

f Rap 28:49, 50 Isa 5:26 Jer 4:13 Hab 1:8

g Jer 37:1 h 2Ru 25:5, 6 Jer 39:5

i Za 137:7 Oba 12

j Jer 25:17, 20 Oba 16

k Jer 49:10, 12

21

YWAGRUOK 4:11-21 Ji biro chayo jodolo, a kendo ok ginidew jodongo.” b  [Ayin] Wengewa koro oseol ka wamanyo ng’at ma dikonywa to onge. c Ne wamanyo kony kayiem nono kuom oganda ma ne waparo ni ne nyalo konyowa. d  [Tsade] Giselawowa kuonde duto e ma koro ok wanyal kata wuotho e laru magwa. Thowa osechopo; ndalowa chiegni rumo, gikowa osekayo machiegni.  [Qoph] Jo ma ne lawowa ne ringo ng’wech moloyo otenga ma fuyo e kor polo. f Ne gilawowa e gode; ne gibutonwa e thim.  [Resh] Osemak ng’at mowir mar Jehova, g muya ma wayueyo, mokete e bur maduong’ ma ne gikunyo, h Ng’at ma ne wawacho kuome niya: “Wabiro dak e bwo tipone e kind ogendni.”  [Sin] Yaye nyar Edom modak e piny Uz, bed mamor kendo moil. i In bende okombeno biro choponi, j mi inimadhe mimer kendo ji none dugi. k

YWAGRUOK 4:22–5:22

22

5 2 3 4

5 6

7

8 9

10

 [Taw] Yaye nyar Sayun, kum ma ne omiyi nikech richoni osechopo e gikone. Ok obi teri e tuech kendo. a To in, yaye nyar Edom, obiro kumi. Obiro elo richoni. b A Jehova, parie gima osetimorenwa. Rang mondo ine wichkuot ma wan-go. c Pinywa1 osemi jo ma oa e pinje mamoko, to utewa osemi welo. d Wachalo nyithi kiye ma onge wuonegi; minewa chalo gi mond liete. e Wang’iewo pi ma wamodho f kod yiende ma wachwekogo to gin magwa. Jo ma lawowa chiegni jukowa;1 Waol to ok wewa wayue. g Wasayo Jo-Misri h kod Jo-Asuria i mondo wayudie gima dwacham. Kwerewa ma ne otimo richo ne osetho, to koro ikumowa nikech richogi. Jotich e ma koro locho e wiwa; onge ng’at ma nyalo resowa e lwetgi. Waikore kata mana tho j mondo wayud chiembwa, nikech ligangla nie thim. Pien dendwa liet ka

5:2 1 Kata, “Pok marwa.” 5:5 1 Kata, “Jo ma lawowa osechopo e ng’utwa.”

SULA 4 a Law 26:44 Isa 52:1 Isa 60:18

b Isa 34:5

11

Eze 25:13 Eze 35:15 Amo 1:11 Oba 13

 SULA 5

12

c Za 79:4 Ywa 2:15

d Rap 28:30 Za 79:1 Jer 6:12 Zef 1:13

13

e Wuo 22:24 Jer 18:21

f Rap 28:15, 48 Isa 3:1 Eze 4:11, 16

14

g Rap 28:65 h Isa 30:2 Jer 44:12 Eze 17:17, 18

i 2We 28:16 Jer 2:18, 36

15 16

j Eze 4:10

 Kolam mar 2 a 2Ru 25:3

17

Ywa 4:8

b Rap 28:30 c Jer 39:6 d Isa 47:6

18

Jer 6:11 Ywa 4:16

e Jos 20:4

19

f Jer 25:10 g Amo 8:10 h Ywa 1:22 i Rap 28:65 j Jer 26:18

20

k Za 102:12 Za 145:13 Za 146:10

l Za 79:5

21

Jer 14:19

m Rap 4:30 Za 80:3 Za 85:4 Jer 31:18

n Jer 33:13 o Rap 28:15

22

1322 mach mager, nikech kech osekayowa aming’a. a Mon mag Sayun kod nyiri ma silili manie miech Juda osenindgo gi thuon. b Jotelo ne olier gi lwetegi, c kendo ne ok omi jodongo luor. d Yawuoyi ma roteke ne ochun mondo oting’ pong’, kendo yawuoyi matindo ne chwanyore ka giting’o yien. Jodongo ok olal e dho ranga dala; e yawuoyi ok go thum. f Mor oselal e chunywa; tinde wakuyo akuya, ok wamiel. g Osimbo oselwar koa e wiwa. Yaye, litnwa nikech wasetimo richo! Mano osemiyo chunywa lit, h Kendo gigi osemiyo wengewa ool, i Nikech Got Sayun osedong’ gunda; j bwe e ma koro bayo abaya kuno. To in A Jehova, ibet e kom-lochni nyaka chieng’. Kom-lochni ogurore e tienge duto. k Ang’o momiyo wiyi osewil kodwa ma ijwang’owa aming’a? l Duogwa iri, A Jehova, mi wanaduog iri. m Yie mondo ndalowa obed kaka ne gin chon. n To isewitowa chuth. Iyi osiko ka owang’ matek kodwa. o

E ZEKI EL WECHE MANTIE

1 Nyasaye nyiso Ezekiel fweny ka en Babulon (1-3) Fweny mar gach Jehova (4-28) Yamo ma kutho matek, bor polo, kod mach (4) Gik mangima ang’wen (5-14) Tielo ang’wen (15-21) Kor lwasi ma mil ka pe (22-24) Kom-loch mar Jehova (25-28) 2 Iketo Ezekiel janabi (1-10) “Ka giwinji kata gitamore winji” (5) Inyise buk modol moting’o weche mag ywagruok (9, 10) 3 Inyiso Ezekiel ocham buk modol ma Nyasaye omiye (1-15) Ezekiel ne dhi tiyo kaka jarit (16-27) Weyo ma ok ikwero ng’ato kelo buch remo (18-21) 4 Inyiso kaka ibiro monj Jerusalem (1-17) Ting’o richo ji kuom odiechienge 390 kod odiechienge 40 (4-7) 5 Inyiso kaka Jerusalem dhi lwar (1-17) Yie wi janabi ipogo didek (1-4) Richo Jerusalem ng’eny moloyo mag ogendni (7-9) Yore adek mikumogo jo ma ong’anyo (12) 6 Gima biro timore ne gode mag Israel (1-14) Ibiro kuod wi sanambe makwero (4-6) “Unung’e ni an e Jehova” (7) 7 Giko osechopo (1-27) Masira malich (5)

8

9

10

11

12

13

1323

Iwito pesa e nderni (19) Idwanyo hekalu (22) Ezekiel itero Jerusalem e yor fweny (1-4) Ineno gik modwanyore e hekalu (5-18) Mon ywagore ne Tamuz (14) Chwo lamo wang’ chieng’ (16) Jonek auchiel kod ng’at ma nigi gir ting’o wino (1-11) Kum chakore e od Nyasaye (6) Ikawo mach e kind tielo (1-8) Ilero kaka Jokerubi kod tielo chalo (9-17) Duong’ mar Nyasaye a e hekalu (18-22) Ikumo jotelo maricho (1-13) Ipimo dala maduong’ gi agulu (3-12) Isingo ne ji ni ibiro duokgi (14-21) Ichiwo “chuny manyien” (19) Duong’ mar Nyasaye a Jerusalem (22, 23) Ezekiel duogo Kaldea e yor fweny (24, 25) Ikoro wach dhi e tuech kitiyo gi ranyisi (1-20) Osigo midhigo e tuech (1-7) Jaduong’ biro wuok ka piny olil (8-16) Chiemb parruok, pi luoro (17-20) Ngero mar miriambo ielo (21-28) “Onge wach moa e dhoga ma biro deko” (28) Gima biro timore ne jonabi mag miriambo (1-16) Ohingni ma omwon gi choka biro podho (10-12)

EZEKIEL Weche Mantie

14

15 16

17

18

19 20

21

Gima biro timore ne jonabi mag miriambo ma mon (17-23) Ikwedo jo ma lamo sanamu (1-11) Jerusalem ok bi tony ne kum (12-23) Noa, Daniel, kod Ayub, ma timbegi ne ni kare (14, 20) Jerusalem, yadh mzabibu manono (1-8) Hera ma Nyasaye oherogo Jerusalem (1-63) Noyude kaka nyathi mojwang’ (1-7) Nyasaye bidhe kendo timo kode singruok mar kend (8-14) Ochako chodo (15-34) Ikume kaka dhako ma jachode (35-43) Ipime gi Samaria kod Sodom (44-58) Nyasaye paro singruokne (59-63) Ngero e wi otenga ariyo kod yadh mzabibu (1-21) Chuny yath moro bedo yadh sida maduong’ (22-24) Ng’ato ka ng’ato ikumo nikech richone owuon (1-32) Ng’at ma timo richo biro tho (4) Ok bi kum wuoyi nikech richo mar wuon-gi (19, 20) Ok amor gi tho mar jaricho (23) Weyo richo kelo ngima (27, 28) Wer ma iywagogo jodong Israel (1-14) Sigand ng’anyo mar Jo-Israel (1-32) Isingo ni ibiro duok Jo-Israel (33-44) Ikoro wach ne milambo (45-49) Iwuodho ligangla mar Nyasaye e ode (1-17)

1324

22

23

24

25

26

27 28

Ruodh Babulon monjo Jerusalem (18-24) Ibiro gol jodongo maricho mag Israel (25-27) ‘Gol osimbo’ (26) “Nyaka chop jal mowinjorego obi” (27) Ligangla mitiekogo Jo-Amon (28-32) Jerusalem, dala ma nigi buch remo (1-16) Israel chalo gi yugi (17-22) Ikwedo Jo-Israel kod jotendgi (23-31) Nyimine ariyo mohero chode (1-49) Ohola gi Asuria (5-10) Oholiba gi Babulon kod Misri (11-35) Ikumo nyimine ariyogo (36-49) Jerusalem chalo gi agulu ma nyal ochamo (1-14) Tho mar chi Ezekiel en ranyisi (15-27) Ikoro gima biro timore ne Amon (1-7) Ikoro gima biro timore ne Moab (8-11) Ikoro gima biro timore ne Edom (12-14) Ikoro gima biro timore ne Filistia (15-17) Ikoro gima biro timore ne Turo (1-21) ‘Kar moyo gogni’ (5, 14) Iwito kite kod lowo e nam (12) Wer miywagogo meli ma nimo mag Turo (1-36) Ikoro gima biro timore ne ruodh Turo (1-10) “An nyasaye” (2, 9) Wer miywagogo ruodh Turo (11-19)

1325

29

30

31 32

33

34

35 36

“Ne in e Eden” (13) “Ne awali mondo ibed kerubi ma tiyo tij umo” (14) “Tim ma ok kare ne oyud kuomi” (15) Ikoro gima biro timore ne Sidon (20-24) Ibiro duok Israel (25, 26) Ikoro gima biro timore ne Farao (1-16) Babulon ibiro mi piny Misri kaka chudo (17-21) Ikoro gima biro timore ne Misri (1-19) Ikoro monj mar Nebukadneza (10) Itieko teko mar Farao (20-26) Misri podho, yadh sida maduong’ (1-18) Wer miywagogo Farao gi Misri (1-16) Ibiro yik Misri kanyachiel gi jo ma ok oter nyangu (17-32) Ting’ mag jarito (1-20) Ikelo wach e wi podho mar Jerusalem (21, 22) Ote ne jo ma odak kuonde mojwang’ e Jerusalem (23-29) Ji tamore winjo wach mokelnegi (30-33) Ezekiel chalo “wend kisera” (32) “Janabi ne nie kindgi” (33) Ikoro gima biro timore ne jokwath mag Israel (1-10) Jehova rito rombene (11-31) “Jatichna Daudi” biro kwayogi (23) “Singruok mar kuwe” (25) Ikoro gima biro timore ne gode mag Seir (1-15) Ikoro wach e wi gode mag Israel (1-15)

EZEKIEL Weche Mantie

37

38

39

40

41

42

Ibiro duok Israel (16-38) ‘Abiro miyo nyinga ma nigi duong’ obed maler’ (23) “Chalo gi puoth Eden” (35) Fweny mar hoho mar choke motwo (1-14) Ludhe ariyo iriwo kanyachiel (15-28) Oganda achiel e bwo ruoth achiel (22) Singruok mar kuwe mosiko (26) Gog monjo Israel (1-16) Mirimb Jehova kuom Gog (17-23) ‘Ogendni nong’e ni an e Jehova’ (23) Iketho Gog gi jolwenje (1-10) Yik e Hoho mar Hamon-Gog (11-20) Ibiro duok Israel (21-29) Roho mar Nyasaye iolo kuom Israel (29) Itero Ezekiel e Israel e yor fweny (1, 2) Ezekiel neno hekalu e fweny (3, 4) Laru gi dho rangeye (5-47) Dho rangach ma oko man yo wuok chieng’ (6-16) Laru ma oko; dho rangeye mamoko (17-26) Laru ma iye kod dho rangeye (27-37) Udi mitiyoe e hekalu (38-46) Kendo mar misango (47) Agola mar hekalu (48, 49) Ka maler mar hekalu (1-4) Ohinga kod udi molworo hekalu (5-11) Ot man yo podho chieng’ (12) Ipimo ute (13-15a) E i ka maler (15b-26) Udi michiemee (1-14) Ipimo bethe ang’wen mag hekalu (15-20)

EZEKIEL Weche Mantie –1:9

1326

43 Duong’ mar Jehova pong’o hekalu (1-12) Kendo mar misango (13-27) 44 Dho ranga yo wuok chieng’ nosik kolor (1-3) Chike ma tayo jo ma oa e ogendni mamoko (4-9) Chike ma tayo Jo-Lawi kod jodolo (10-31) 45 Pok maler kod dala maduong’ (1-6) Lop jaduong’ ma rito piny (7, 8) Jodongo obed joratiro (9-12) Chiwo mag ji kod jaduong’ ma rito Israel (13-25) 46 Chiwo mag kinde makende (1-15)

mar abich, 1 Edweodiechieng’ mar ang’wen, higa

mar 30, ka ne an e bath aora Kebar a gi jo ma noter tuech, b polo ne oyawore mi achako neno fweny mag Nyasaye. 2 E odiechieng’ mar abich mar dweno, tiende ni, e higa mar abich nyaka ne ter Ruoth Jehoyakin e tuech, c 3 wach Jehova nobiro ne Ezekiel1 wuod Buzi jadolo, ka ne en e bath aora Kebar e piny Jo-Kaldea. d Lwet Jehova nobiro kuome kuno. e 4 Kendo ka ne ating’o wang’a, naneno yamo makutho matek f koa yo nyandwat. Ne nitie bor polo maduong’ kod mach ma mil1g kendo ler ne olwore koni

Jo ma chamo mwandu jaduong’ ma rito piny (16-18) Kuonde mitedoe chiwo (19-24) 47 Pi mamol koa e hekalu (1-12) Pigno bedo matut mosmos (2-5) Ichango pige mag Nam Maduong’ (8-10) Thidhia ok bi chango (11) Yiende ma nyago olemo michamo kendo ma chango ji (12) Tong’ piny (13-23) 48 Ipogo lowo (1-29) Dho rangeye 12 mag dala (30-35) Dala miluongo ni “Jehova ni Kanyo” (35)

SULA 1 a Eze 3:15 b 2Ru 24:12, 14 c 2We 36:9, 10 d Jer 22:25 e Eze 3:14 f 1Ru 19:11 g Wuo 19:18 Za 97:2, 3

 Kolam mar 2 a Eze 8:2 b Eze 10:9, 15 Fwe 4:6

c Isa 6:2 Eze 10:20, 21 Fwe 4:8

gi koni. To e dier majno, ne nitie gimoro ma ne chal gi chuma1 ma rieny. a 5 Bende, ne aneno gik mangima ang’wen e iye, b kendo moro ka moro ne chalo gi dhano. 6 Moro ka moro kuomgi ne nigi lela wenge ang’wen kod buombe ang’wen. c 7 Tiendegi ne oriere tir, i tiendgi ne chalo gi tiend nyaroya, kendo ne girieny ka mula morudhi. d 8 E bwo buom ka buom mar gik mangimago ne nitie lwedo machal gi lwet dhano. Gik mangima ang’wen-go ne nigi lela wengegi kod buombegi. 9 Buombegi ne mulore. Ne gidhi adhiya ma ok gibaro tenge; giduto ne gidhi nyime tir. e

d Dan 10:5, 6

1:3 1 Tiende ni, “Nyasaye Tego.” 1:4 1 Kata, “mil polo.”

e Eze 10:11, 15

1:4 1 Chumano ne en dhahabu mokikore gi fedha.

1327 10 Kama e kaka lela wengegi ne chalo: Moro ka moro ne nigi lela wang’ dhano, gi lela wang’ sibuor a korachwich, kod lela wang’ ruath b koracham, kendo giduto ne gin gi lela wang’ c otenga. d 11 Kamano e kaka lela wengegi ne chalo. Giduto buombegi noyarore. Moro ka moro ne nigi buombe ariyo ma ne mulore, kendo ariyo mamoko ne oumo dendgi. e 12 Moro ka moro ne dhi nyime tir kamoro amora ma roho ne dwaro ni odhiye. f Ne gidhi adhiya ma ok gibaro tenge. 13 Kit gik mangimago ne chalo gi maka ma liel, kendo gik moko ma chalo gi mach ne ringo koni gi koni e kindgi. Kendo mil polo ne wuok e i majno. g 14 Ka ne gik mangimago ringo koni gi koni, ne gichalo mana ka mil polo. 15 Ka ne pod arango gik mangima ma ne nigi lela wenge ang’wen-go, ne aneno tielo ma chalo gi tielo mag geche lweny e piny, e bath moro ka moro kuomgi. h 16 Tielogo ne rieny mana ka kidi miluongo ni krisolait, kendo giduto kargi ang’wen ne gichalre. Ne chalo ka gima oso tielo achiel e i nyawadgi.1 17 Ka ne giringo, ne ginyalo ringo koni gi koni ma ok gilokre. 18 Tielogo1 ne dongo kendo lich, kendo we1:16 1 Nyalo bedo ni tielo achiel ne kalo ariwa tir e i nyawadgi. 1:18 1 Kata, “Rim mag tielogo.”

SULA 1 a 2Sa 17:10 Nge 28:1

b Nge 14:4

c Eze 10:14, 15 Fwe 4:7

d Ayu 39:27, 29

e Isa 6:2

f Za 103:20 Hib 1:7, 14

g Dan 7:9, 10

h Eze 10:9-13 Fwe 4:7

 Kolam mar 2 a Nge 15:3 Zek 4:10

b Eze 10:15-17

c Eze 10:1

d Za 29:3 Eze 43:2 Fwe 14:2

EZEKIEL 1:10-25 nge ne olworo tielogo duto. a 19 Sa asaya ma gik mangimago ne wuotho, tielogo bende ne wuotho kodgi. Kendo sa asaya ma ne giidho malo ka gia e piny, tielogo bende ne idho kodgi. b 20 Ne gidhi kamoro amora ma roho ne chikogie, ee, kamoro amora ma roho ne dhiye. Ka ne giidho malo, tielogo bende ne idho malo kodgi, nimar roho ma ne nie gik mangimago e ma ne nie tielogo. 21 Ka ne gik mangimago wuotho, kata gichung’, kata giidho malo ka gia e piny, tielogo bende ne timo mana kamano, nimar roho ma ne nie gik mangimago e ma ne nie tielogo. 22 Ne nitie gimoro malich machal gi kor lwasi ma ne opedhore e wi gik mangimago, kendo gino ne mil mana ka pe. c 23 Buombe gik mangimago noyarore1 e bwo gino, kendo buom achiel ne mulo machielo. Giduto ne gin gi buombe ariyo ma ne giumogo dendgi konchiel, kod ariyo mamoko ma ne giumogo dendgi komachielo. 24 Ka ne gifuyo, buombegi ne fwadhore matek mana ka nam ma wuo, kendo ka dwond Ng’at Manyalo Duto. d Ka ne giringo, koko margi ne chalo gi mar jolweny mang’eny. To ka ne gichung’, ne giloro buombegi piny. 25 Ne awinjo dwol moro e wi kor lwasi ma ne nie wigi. (To ka ne gichung’, 1:23 1 Kata nyalo bedo, “nochikore tir.”

EZEKIEL 1:26–3:3 ne giloro buombegi piny.) 26 E wi kor lwasi ma ne nie wigino, ne nitie gima chalo kidi mar safir, a kendo gino ne chalo gi kom-loch. b Bende, kido moro machal gi dhano nobet e kom-lojno. c 27 Ne aneno gimoro marieny ka chuma d molut e mach. Gino ne nie nungone nyaka e wiye. Kendo chakre e nungone nyaka e tiende, ne nitie gimoro machal gi mach. e Ler marieny ne olwore koni gi koni 28 mana ka lihudu1f manie kor polo sa ma koth chue. Mano e kaka ler ma nolwore ne chalo. Lerno ne chalo gi duong’ mar Jehova. g Ka ne anene, ne apodho piny auma, mi achako winjo ka ng’ato wuoyo. Eka ne owachona niya: “Wuod dhano,1 chung’ malo awuo kodi.” h 2 Ka ne owuoyo koda, roho nobiro kuoma mi ne achung’ i mondo awinj Ng’at ma loso kodano. 3 Eka nodhi nyime nyisa niya: “Wuod dhano, aori ir Jo-Israel, j oganda ma wigi tek kendo ma oseng’anyona. k Gin kaachiel gi kweregi gisebedo ka gikethona nyaka chil kawuono. l 4 Aori ir jo ma wigi tek kendo ma tokgi tek m mondo iwachnegi ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho.’ 5 To ka giwinji kata gitamore winji nikech gin oganda ma

2

1:28 1 Kata, “ndanya.” 2:1 1 Kae e ma ohang tiyoe gi wach mar “wuod dhano,” oyudore nyadi 93 e bug Ezekiel.

SULA 1 a Wuo 24:10 Za 96:6 Eze 10:1

b 1Ru 22:19 Za 99:1 Isa 6:1 Fwe 4:2

c Dan 7:9 d Eze 8:2 e Rap 4:24 Za 104:1, 2

f Fwe 4:3 g Wuo 24:16, 17 Eze 8:4

 SULA 2 h Dan 10:11 i Eze 3:24 j 2We 36:15 Eze 33:7

k Isa 1:4 Jer 16:12

l Rap 9:24 Za 78:8 Jer 3:25 Tic 7:51

m Eze 3:7

 Kolam mar 2 a Eze 12:2 b Eze 3:11 Eze 33:4, 15 Eze 33:33 Joh 15:22 Tic 20:26

c 2Ru 1:15 Luk 12:4

d Mik 7:4 e Isa 51:7 f Jer 1:8 Eze 3:9

g Jer 1:17 h Jer 15:16 Fwe 10:9, 10

i Jer 1:9 j Eze 3:1 k Fwe 5:1 l Eze 19:1

 SULA 3 m Fwe 10:9, 10 n Za 119:103 Jer 15:16 Fwe 10:9, 10

1328 wigi tek, a to gibiro ng’eyo ni kare janabi ne nie kindgi adier. b 6 “To in wuod dhano, kik iluorgi c kendo kik iluor weche ma gibiro wachoni, kata obedo ni olwori gi kuthe1d kendo idak e kind thomoni. Kik iluor wechegi e kata wengegi, f nimar gin oganda ma wigi tek. 7 Kata obedo ni wigi tek kamano, nyaka inyisgi weche duto ma asechiki, bed ni giyie winjo kata gidagi. g 8 “To in wuod dhano winj gima anyisi. Kik ibed kaka oganda ma wigi tekgi. Yaw dhogi mondo icham gima amiyi.” h 9 Ka ne ating’o wang’a, ne aneno ka oriena lwedo moro, i kendo e lwedono ne nitie buk modol mondikie weche moko. j 10 Ka ne oyaro bugno e nyima, ne aneno ka ondik weche e bugno koni gi koni. k Ne ondik weche mag ywagruok, gi nduru, kod kuyo. l Eka ne owachona niya: “Wuod dhano cham gima nie nyimini. Cham buk modolni, kendo idhi iwuo gi Jo-Israel.” m 2 Omiyo, ne ang’amo dhoga, mi omiya bugno mondo acham. 3 Ne omedo wachona niya: “Wuod dhano cham buk ma amiyini mi iyieng’.” Omiyo, ne achako chame, kendo ne omit ka mor kich e dhoga. n

3

2:6 1 Kata nyalo bedo, “kata obedo ni wigi tek kendo gichalo ka gik ma chuoyi.”

1329 4 Ne owachona niya: “Wuod dhano, dhi ir Jo-Israel kendo inyisgi weche ma asechiki. 5 Nimar ok aori ir oganda ma wacho dhok matek ma ok ing’eyo, to aori mana ir Jo-Israel. 6 Ok aori ir ogendni ma wacho dhok matek ma ok ing’eyo, kendo ma ok iwinj tiend wechegi. Dabed ni gin e ma aori irgi, to dine giwinjo wachni. a 7 To Jo-Israel ok nowinji nikech ok gidwar winja. b Giduto gin jo ma wigi tek kendo ma tokgi tek. c 8 Asemiyo wang’i obedo matek ka maggi, kendo pat wiyi bende obedo matek ka maggi. d 9 Asemiyo pat wiyi obed matek ka almasi kendo ka kidi matek. e Kik iluorgi kendo kik iluor wengegi f nimar gin jo ma wigi tek.” 10 Nomedo wachona niya: “Wuod dhano, winj weche duto ma anyisigi kendo irwakgi e chunyi. 11 Dhi ir jou manie tuech mondo iwuo kodgi, g bed ni giyie winji kata gitamore. Nyisgi ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho.’” h 12 Eka roho ne oting’a malo i kendo ne awinjo dwol moro mamor matek e ng’eya ka wacho niya: “Opak duong’ mar Jehova e kar dak mare.” 13 Ne awinjo buombe gik mangimaka ka mulore. j Bende, ne awinjo koko mar tielo ma ne nie butgi, k kaachiel gi dwond gimoro mamor matek. 14 Roho nobiro moti-

SULA 3 a Jon 3:4, 5 Mat 11:21

b Luk 10:16 c Wuo 34:9 Jer 3:3 Jer 5:3

d Jer 1:18, 19 Jer 15:20 Mik 3:8

e Isa 50:7 f Jer 17:18 g 2Ru 24:12, 14 h Eze 2:5 i Eze 8:3 j Eze 1:24 k Eze 10:16

 Kolam mar 2 a Eze 1:3 b Jer 23:9 c Isa 21:8 Isa 62:6 Jer 6:17

d Isa 58:1 Eze 33:7

e Tic 2:40 1Ti 4:16

f Eze 33:4 g Eze 33:8 h Eze 33:9 Tic 18:6 Tic 20:26

i Eze 18:24, 26 Eze 33:12, 18

j Law 19:17 Eze 33:6 Hib 13:17

k Nge 17:10 Eze 33:14, 15 Jak 5:19, 20

EZEKIEL 3:4-22 ng’a malo, kendo iya ne owang’ mi adhi ka an gi mirima mager, to lwet Jehova ne ni kuoma. 15 Omiyo, ne adhi Tel-abib ka ma ne oterie jowa e tuech e badh aora Kebar, a kendo ne adak kodgi kuno kuom ndalo abiriyo ka adhier nono b kuom gik ma ne aseneno. 16 Bang’ ndalo abiriyo wach Jehova ne obirona kama: 17 “Wuod dhano, aseketi jarit mar od Israel, c kendo nyaka imigi siem moro amoro moa e dhoga. d 18 Ka awacho ne ng’at marach ni, ‘Ibiro tho,’ to ok imiye siem, kendo ok ikwere mondo owe yorene maricho mondo obed mangima, e obiro tho nikech richone, f to anakwan rembe e wiyi. g 19 To ka isiemo ng’at ma timbene richo to ok oweyo yorene marichogo, obiro tho nikech richone, to in ibiro reso ngimani. h 20 Ka ng’at makare oweyo yorene makare mi ochako timo gik maricho, abiro ketone gima ochwanyoree mi enotho. i Ka po ni ne ok imiye siem, obiro tho nikech richone kendo ok nopar timbene makare, to rembe nodong’ e wiyi. j 21 To ka isiemo ng’at makare mondo kik otim richo mi ok otimo gik maricho, obiro bedo mangima nikech ne omiye siem, k to in ibiro reso ngimani.” 22 Lwet Jehova ne obiro kuoma ka an kanyo, mi owachona niya: “A malo idhi

EZEKIEL 3:23–4:11 e hoho, abiro wuoyo kodi kuno.” 23 Kuom mano, ne achung’ mi adhi e hoho, to ne! duong’ mar Jehova ne ni kanyo, a omiyo, ne apodho auma. Ne en duong’ ma chal gi ma ne aneno e bath aora Kebar. b 24 To roho ne obiro kuoma mi achung’, c kendo ne owachona niya: “Dhi ilorri e odi. 25 To in wuod dhano, gibiro tueyi gi tonde mondo kik iwuog idhi irgi. 26 Abiro miyo lewi omok e dandi, kendo ibiro bedo momo mi ok ibi miyogi siem, nikech gin oganda ma wigi tek. 27 To ka awuoyo kodi, abiro yawo dhogi, kendo iniwachnegi d ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho.’ We mondo ng’at ma winjo owinji, e to ng’at modagi winjo owe, nimar gin oganda ma tokgi tek. f “To in wuod dhano, dhi ikaw matafari mondo iket e nyimi, kae to igorie dala mar Jerusalem. 2 Bang’e, iger ohinga molwore, g ilosne pidhe mag lowo, h iIwore gi kambi mag jolweny ma dwaro monje, kendo iketne gik mimukogo ohinga koni gi koni. i 3 Bende, inikaw tawo mar nyinyo, kendo inikete obed kaka ohinga e kindi kod dalano. Eka inichom wang’i e matafarino tir, mondo ochal gi dala mimonjo; in e ma ibiro monje. Mano nobed ranyisi ne od Israel. j 4 “Eka ibiro nindo gi bathi koracham mondo iket ri-

4

SULA 3 a Eze 1:27, 28

b Eze 1:1

c Eze 2:2 Dan 10:19

d Eze 24:27 Eze 33:22

e Mat 11:15

f Isa 30:9

 SULA 4 g 2Ru 24:11 2Ru 25:1 Jer 39:1

h Jer 6:6 Jer 32:24

i Eze 21:22

j Eze 12:6 Eze 24:24

 Kolam mar 2 a 2Ru 17:21

b Kwa 14:34 1Ru 12:19, 20

1330 cho mag Jo-Israel kuomi.1a Ibiro ting’o richo mag Jo-Israel kuom ndalo duto ma ibiro nindo kanyo. 5 Abiro miyo itim kamano kuom odiechienge 390, ma romre gi higni ma gisetimogo richo, b kendo ibiro ting’o ketho mar Jo-Israel. 6 Nyaka itiek ndalogo duto. “Ininind kendo gi bathi korachwich mondo iting’ richo mag Jo-Juda c kuom odiechienge 40. Inikwan higa achiel kar odiechieng’ achiel, ee, higa achiel kar odiechieng’ achiel, nikech mano e gima aseketoni. 7 lninind king’iyo wasigu molworo Jerusalem, d ka in gi badi nono, kendo inikor masira ma biro yudo dalano. 8 “Ne! Abiro tueyi gi tonde mondo kik ilokri koni gi koni nyaka odiechienge mibiro geng’o ne dalano orum. 9 “Inikaw ngano, shairi, oganda, dengu, bel, gi kusemeth,1 kae to iniolgi giduto e agulu achiel mondo itedgo makate. Inicham makateno kuom odiechienge 390 ma ibiro nindogo gi bathi. e 10 Ibiro chamo chiemo ma romo shekel1 20 odiechieng’ kodiechieng’. Nyaka ichame mana e sa moketi. 11 “Ibiro modho pi mopim ma romo hin1 achiel

c 2Ru 23:27

d Jer 52:4

e Eze 4:5

4:4 1 Hibrania, “kuome,” tiende ni, bath Ezekiel koracham. 4:9 1 En kit ngano ma nengone ne ni piny ma ne ipidho Misri. 4:10 1 Shekel achiel ne romre gi gram 11.4. Som Apendiks B14. 4:11 1 Hin achiel ne romre gi lita 3.67. Som Apendiks B14.

1331 kuom auchiel. Nyaka imodhe mana e sa moketi. 12 “Ibiro chame mana kaka dicham makate molworore molos gi shairi. Ibiro tede gi mach michwako gi chieth motwo mar dhano ka ma ji duto nyalo nenie.” 13 Jehova ne odhi nyime wacho niya: “Kamano e kaka Jo-Israel biro chamo chiemo ma ok ler e kind ogendni ma abiro keyogie.” a 14 Eka ne adwoke niya: “Ok kamano, Jehova Wuon Loch Duto! Pok nachamoga ring le moyud kotho kata moneg gi le wadgi, b kendo ring’o ma ok ler pok odonjoga e dhoga chakre tinna.” c 15 Omiyo, ne owachona niya: “Onge wach, abiro yieni mondo ited makateni gi mach mar owuoch dhiang’ kar chieth dhano.” 16 Eka nowachona niya: “Wuod dhano, abiro miyo chiemo obed ma onge e Jerusalem, d ji biro pimo chiemo ma gichamo ka giparore, e kendo gibiro modho pi ka gidhier nono. f 17 Mano biro timore mondo kik gibed gi chiemo kod pi, kendo ng’ato ka ng’ato biro bwok kong’iyo nyawadgi, mi ginidher nikech kethogi. “To in wuod dhano, dhi ikaw ligangla ma bith, mondo ilielgo wiyi kod tiki mana kaka jaliedo ma tiyo gi wembe timoga. Bang’e, ikaw rapim mondo ipim yiergo, kae to ipoggi. 2 Ibiro wang’o achiel kuom adek mar yiergo e mach ma-

5

SULA 4 a Hos 9:3

b Wuo 22:31 Law 7:24 Law 11:40

c Rap 14:3 Isa 65:4 Isa 66:17

d Law 26:26 Isa 3:1 Eze 5:16

e 2Ru 25:3 Jer 37:21 Ywa 1:11 Ywa 4:9 Ywa 5:9, 10

f Eze 12:18

 Kolam mar 2  SULA 5 a Jer 9:21 Eze 4:8

b Jer 15:2

c Law 26:33 Eze 5:12

d Jer 4:4

e Eze 16:46, 47

f 2Ru 21:9, 11 Jer 2:11

g Jer 21:5 Eze 15:7

h Rap 29:22, 24 1Ru 9:8 Ywa 2:15

i Ywa 4:6 Dan 9:12

j Law 26:29 Jer 19:9 Ywa 4:10

EZEKIEL 4:12–5:10 nie dalano ka ndalo mogeng’ne orumo. a To achiel kuom adek machielo, ibiro ng’ado gi ligangla e alwora duto mar dalano, b kae to inike achiel kuom adek modong’go mondo yamo odhigo, nimar abiro wuodho ligangla mondo alawgigo. c 3 “Ibiro kawo yier moko kuomgi mondo ituegi e riak lawi. 4 Bang’e, ikaw moko kuom mago mondo iwit e mach mondo giwang’. Majno biro landore e Israel duto. d 5 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Mani en Jerusalem. Asekete e dier piny, kendo ogendni mamoko olwore koni gi koni. 6 To oseweyo buchena gi chikena, kendo wiye tek moloyo ogendni kod pinje duto molwore. e Nimar gisedagi buchena, kendo gisetamore luwo chikena.’ 7 “Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Nikech toku ne tek moloyo ogendni duto molworou, kendo ne ok uluwo chikena kata rito buchena, to ne uluwo mana buche mag ogendni molworou, f 8 ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Yaye in dala, asesin kodi. g Abiro kumi e wang’ ogendni duto. h 9 Abiro timoni gima pok natimoga nyaka nene, to ok nachak anatim kendo, anatimni kamano nikech timbeni modwanyore. i 10 “‘“Omiyo, wuone biro chamo nyithindgi, j kendo nyithindo bende biro chamo

EZEKIEL 5:11–6:7 wuonegi. Abiro kumou kendo keyo jou modong’ kuonde duto e piny.”’ a 11 “‘Kuom mano, mana kaka angima,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘nikech ne udwanyo kara maler gi sanambeu makwero kod timbeu mochido, b an bende abiro dagiu, kendo ok abi kechou kata nyisou ng’wono. c 12 Achiel kuom adek mar jou biro tho gi tuo kata kech. Achiel kuom adek machielo biro tho gi ligangla. d To achiel kuom adek modong’ anake koni gi koni, kendo analawgi gi ligangla. e 13 To ka asekumogi gi mirima kod ichwang’ mager kamano, eka mirimba biro rumo kendo abiro kuwe mos. f Bang’e, ka asetieko olonegi mirimba gibiro ng’eyo ni an Jehova, an e ma asewuoyo kodgi ka anyisogi ni an kenda e ma onego gilama. g 14 “‘Anami idong’ gunda, kendo ogendni duto molwori koni gi koni kod ng’ato ang’ata ma biro kadho buti biro jari. h 15 Adier, ka asekumou malit gi mirima mager kendo gi ich-wang’ kamano, unubed oganda ma ichayo kendo iyanyo, i bende, unubed ranyisi ma chiwo siem ne ogendni molworou koni gi koni. An Jehova, an e ma asewacho mano. 16 “‘Abiro tieko chiembu mondo kech onegu mana ka gima achielou gi aserni motimo sum. Asernigo biro tiekou. j Abiro miyo kejno obed

SULA 5 a Law 26:33 Rap 28:64

b Law 20:3 2Ru 21:1, 7 2We 36:14 Jer 32:34

c Ywa 2:21 Eze 7:4

d Jer 14:12 Jer 15:2 Jer 21:9

e Law 26:33 Jer 9:16 Jer 42:16

f Eze 16:42 g Wuo 20:3, 5 Wuo 34:14 Rap 6:15

h Rap 28:37 1Ru 9:7 Neh 2:17

i Za 79:4 Jer 24:9 Ywa 2:15 Ywa 3:61, 62

j Rap 32:23

 Kolam mar 2 a Law 26:26 Eze 4:16

b Law 26:22 Rap 32:24 Eze 14:21 Eze 33:27

c Eze 21:3

 SULA 6 d Isa 27:9 e Law 26:30 f Jer 8:1, 2 g Jer 2:15 Jer 32:29 Mik 3:12

h Eze 16:39

1332 mager nimar chiemo nobed ma onge. a 17 Abiro oronu kech kod le mag bungu b mondo otiek nyithindu. Tuoche kod chuero remo biro pong’o kuondeu duto, kendo anaor ligangla mondo onegu. c An Jehova e ma asewacho mano.”’ Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, lokri ing’i gode mag Israel mondo ikornegi gima biro timorenegi. 3 Onego iwachnegi ni, ‘Yaye un gode mag Israel, winjuru gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho ne gode madongo, gode matindo, aoche, kod hohni: “Neuru! Abiro kelo ligangla kuomu, kendo abiro ketho kuondeu moting’ore malo. 4 Ibiro keth kendo magu mag misengni, ibiro tur gik muwang’oe ubani, d kendo abiro wito ringre jou e nyim sanambeu makwero.1 e 5 Abiro wito ringre Jo-Israel e nyim sanambegi makwero, kendo abiro keyo chokeu e kendo magu mag misengni. f 6 Mier madongo duto mag Jo-Israel ibiro kethi, g kendo kuonde moting’ore malo ibiro kethi. h Ibiro keth kendo magu mag misengni, gi sanambeu makwero, gi gik ma uwang’oe ubani, kaachiel gi gik moko duto ma nuloso. 7 Jo mo-

6

6:4 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

1333 negi biro podho e kindu, a mi unung’e ni an e Jehova. b 8 “‘“Kata kamano, abiro weyo jomoko manok, nikech jomoko kuomu biro tony e dho ligangla e kinde mibiro keu e pinje duto. c 9 Jo ma otonygo biro para ka gin kuonde ma otergie tuech. d Gining’e ni ne awinjo malit ahinya nikech chunygi nobalo mi giweya, e kendo wengegi ne gombo mana sanambegi makwero. f Gibiro yudo wich-kuot, kendo gibiro chare giwegi nikech timbegi maricho. g 10 Kamano, gining’e ni an e Jehova, kendo masira ma ne awacho ni adhi kelonegi ne ok en kayiem nono.”’ h 11 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Pamuru lweteu, gouru tiendeu piny, kendo uywag malit nikech timbe duto maricho ma Jo-Israel osetimo, nimar ligangla, kech, kod tuoche biro negogi. i 12 Tuo biro nego ng’at man ka mabor, ng’at man machiegni biro tho gi ligangla, to jo modong’ biro tho gi kech. Kamano abiro olo mirimba mager kuomgi. j 13 Unung’e ni an e Jehova, k sa ma ringre jo motho okere e kind sanambegi makwero, e kendo maggi mag misango, l e wi gode duto madongo, e wi gode matindo, e bwo yiende madongo, e bwo bede yiende madongo ka ma giwang’oe ubani mang’we mamit mondo gimor sanambe duto. m 14 Abiro rieyo

SULA 6 a Jer 14:18 b Eze 7:4 c Jer 30:10 Jer 44:28 Eze 14:22

d Rap 30:1, 2 Za 137:1

e Za 78:40, 41 Isa 63:10

f Kwa 15:39 g Eze 20:43 Eze 36:31

h Eze 33:29 Dan 9:12 Zek 1:6

i Jer 15:2 Jer 16:4 Eze 5:12

j Eze 5:13 k Eze 12:15 l Jer 8:2 m Eze 20:28

 Kolam mar 2  SULA 7 a Eze 5:11 b Jer 16:18 Eze 16:43

c Eze 6:13 d 2Ru 21:12 Dan 9:12

e Zef 1:14 f 2We 34:21 g Jer 7:20 Eze 5:13

EZEKIEL 6:8–7:8 lweta kuomgi mondo agogi kendo anami pinygi odong’ gunda. Kuonde ma gidakie ibiro jwang’ moloyo thim man machiegni gi Dibla. Mi gining’e ni an e Jehova.’” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “To in, wuod dhano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho ne piny Israel: ‘Giko osechopo! Adier, giko osechopo e tunge ang’wen mag piny. 3 Koro, giko osechoponu, kendo anabed gi ichwang’ mager kodu. Abiro ng’adonu bura kaluwore gi yoreu, kendo abiro kumou nikech timbeu modwanyore. 4 Ok abi kechou, kata nyisou ng’wono. a To anakumu nikech yoreu maricho, kendo ubiro sandoru nikech timbeu modwanyore. b Mi unung’e ni an Jehova.’ c 5 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Neuru! Masira biro, masira malich biro. d 6 Giko biro; giko nobi; giko biro poyou.1 Neuru! Adier, obiro. 7 In ng’at modak e piny, ndaloni1 osechopo. e Kinde biro kendo odiechieng’no chiegni. Koko mag chochni e ma winjore e gode to ok koko mag mor. 8 “‘Machiegni, abiro olo mirimba kuomu, f anabed gi ich-wang’ mager kodu. g Abiro ng’adonu bura kaluwore gi yoreu, kendo abiro

7

7:6 1 Hibrania, “chiewnu.” 7:7 1 Kata nyalo bedo, “maua mari.”

EZEKIEL 7:9-22 kumou nikech timbeu modwanyore. 9 Ok abi kechou kata nyisou ng’wono. a To anakumu nikech yoreu maricho, kendo ubiro sandoru nikech timbeu modwanyore. Mi unung’e ni an Jehova, an e ma agoyou. b 10 “‘Ne, odiechieng’no biro! c Ne, odiechieng’no okayo machiegni! Ndaloni1 osechopo; maua oseloth e luth kendo sunga2 osethiewo. 11 Timbe gero oseloth e ludh richo. d Onge gimoro amora kuomgi ma biro dong’. Mwandugi, ogandagi, kod huma ma gin-go biro rumo. 12 Kindeno biro chopo, adier, odiechieng’no nobi. Jang’iepo kik mor, kendo jauso kik ywagi, nikech mirimano nobi kuomgi giduto.1 e 13 Jauso ok nodog kuom gima noseusono, kata ka po ni otony, nikech fwenyni omulo oganda duto. Onge ng’ato ang’ata ma biro dok kata ma biro reso ngimane nikech richone. 14 “‘Gisegoyo turmbeta, f ng’ato ka ng’ato oseikore, to onge ng’at ma dhi e lweny, nikech aseolo mirimba kuom oganda duto. g 15 Ligangla nego ji oko, h to tuoche kod kech neko e i dala. Ng’ato ang’ata ma ni oko biro tho gi ligangla, to kech gi tuo biro nego jo 7:10 1 Kata nyalo bedo, “maua mari.” 2 Kata, “hedhruok; wich-teko.” 7:12 1 Tiende ni, onge ng’at mabiro yudo ohala moro amora, bed ni ouso kata ong’iepo, nikech kethruok nobi kuomgi giduto.

SULA 7 a Jer 13:14

b Isa 66:6 Eze 33:29

c Zef 1:14

d Isa 59:6 Jer 6:7 Mik 6:12

e Zef 1:18

f Jer 4:5

g Jer 7:20 Jer 12:12

h Law 26:25

 Kolam mar 2 a Jer 14:18 Eze 5:12

b Isa 59:11

c Eze 21:7

d Isa 3:24

e Isa 22:12

f Nge 11:4 Zef 1:18

g 2Ru 21:1, 7 Jer 7:30

h Jer 18:17

i 2We 36:19 Ywa 1:10

1334 ma nie dala. a 16 Joggi motony biro ringo e gode, kendo ng’ato ka ng’ato biro ywagore nikech kethone mana ka akuche mag hoho. b 17 Lwetegi duto biro nyosore, kendo chongegi duto biro timo pi.1 c 18 Girwakore gi lep gunia, d kendo luoro omakogi. Wiye ji duto ibiro liel,1 mi giniyud wichkuot. e 19 “‘Gibiro wito fedha maggi e nderni, kendo dhahabu maggi biro sinogi. Dhahabu kod fedha maggi ok bi resogi e odiechieng mirimb Jehova. f Adier, mwandugo ok notieknegi kech kata yieng’ogi, nikech gigo e ma nomiyo gichwanyore mi gitimo richo. 20 Ne gisungore nikech gik bidhruok mabeyo ma ne gin-go, kendo ne gitiyo kodgi1 e loso sanambegi makwero, ee, nyiseche manono. g Mano e momiyo abiro miyo mwandugo obednegi gima ogak. 21 Abiro chiwo mwandugo1 mondo ogendni mamoko oyakgi. Anami jo maricho modak e piny oyak mwandugo mi ginidwanygi. 22 “‘Abiro lokonegi wang’a mondo kik ang’igi, h mi ginidwany kara mopondo,1 kendo jomecho nodonj e iye mi ginidwanye. i 7:17 1 Tiende ni, gibiro layo nikech luoro. 7:18 1 Tiende ni, ibiro lielgi nikech gin gi kuyo. 7:20 1 Tiende ni, dhahabu kod fedha. 7:21 1 Tiende ni, dhahabu gi fedha ma ne gilosogo sanambegi. 7:22 1 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom ka maler moloyo e od Jehova.

1335 23 “‘Thedhuru nyororo,1a jopiny tho nikech bura ma ok kare, b kendo dala opong’ gi timbe gero lilo. c 24 Abiro kelonegi ogendni maricho moloyo d mondo okaw utegi, e kendo anatiek sunga mar joroteke, mi kuondegi maler ibiro dwany. f 25 Ka chandruok oyudogi gibiro manyo ka ma digiyudie kuwe, to ok giniyudi. g 26 Masiche biro luwore, kendo weche maricho e ma unuwinji. Ji biro dhi ir janabi mondo onyisgi fweny, h kata kamano, chik biro lal ne jadolo kendo rieko biro lal ne jodongo. i 27 Ruoth biro ywagore, j kendo chuny jaduong’ biro nyosore. Lwet jo modak e piny biro tetni nikech luoro. Abiro kumogi kaluwore gi yoregi, kendo anang’adnegi bura mana kaka giseng’ado ne jomamoko. Mi gining’e ni an e Jehova.’” k E odiechieng’ mar abich dwe mar auchiel, e higa mar auchiel, noyudo abet e oda, kendo jodongo mag Juda noyudo obet e nyima, lwet Jehova Wuon Loch Duto nobiro kuoma. 2 Ne ating’o wang’a, mi aneno kit gimoro machal gi mach. Kendo chakre e nungone l nyaka e tiendene, ne nitie gimoro machal gi mach. To kochakore e nungone nyaka e wiye, ne orieny ka chuma.1m

8

7:23 1 Tiende ni, nyoroche mitueyogo jo ma omaki. 8:2 1 Chumano ne en dhahabu mokikore gi fedha.

SULA 7 a Jer 39:6, 7 Ywa 3:7

b 2Ru 21:16 2Ru 24:3, 4 Jer 2:34 Eze 9:9

c Isa 59:6 Mik 2:2

d Rap 28:48-51 Eze 21:31 Hab 1:6

e Jer 6:12 Ywa 5:2

f Eze 21:2 g Isa 57:21 Jer 8:15

h Jer 21:1, 2 Jer 37:17

i Za 74:9 Ywa 2:9 Eze 20:3

j Jer 52:10 k Eze 6:13

 SULA 8 l Dan 7:9 m Eze 1:4, 27

 Kolam mar 2 a Jer 20:2 Eze 9:2

b Rap 32:16 c Wuo 40:34 Eze 1:27, 28

d 2We 36:14 e Jer 26:4, 6 f Law 11:10

EZEKIEL 7:23–8:10 3 Ne orieyo gimoro ma ne chalo gi lwedo mi omaka gi yie wiya, eka roho mar Nyasaye noting’a malo e yor fweny e kind polo gi piny motera nyaka Jerusalem. Ne oketa e dho rangach ma iye a mochomo yo nyandwat, ka ma ne ochungie sanamu ma kelo nyiego. b 4 Kendo ne! duong’ mar Nyasach Israel ma chalo gi ma ne aneno e hohocha ne ni kanyo. c 5 Eka nowachona niya: “Wuod dhano, ting’ wang’i malo mondo irang yo nyandwat.” Omiyo, ne ating’o wang’a mi arango yo nyandwat, kendo kuno ne aneno sanamu ma kelo nyiego ka nie yo nyandwat mar kendo mar misango ma ne nie dho rangach. 6 Kendo ne onyisa niya: “Wuod dhano, be ineno gik malich kendo modwanyore ma Jo-Israel timo kae, d kendo mosemiyo adhi mabor gi kara maler? e To pod ibiro neno gik mamoko malich kendo modwanyore moloyo mago.” 7 Eka ne okela nyaka e dho ranga laru, to ka narango, ne aneno otuchi moro e kor ot. 8 Ne onyisa niya: “Wuod dhano, tuch kor ot.” Omiyo, ne atucho kor ot mi aneno dhoot moro. 9 Ne owachona niya: “Donj idhi ine gik maricho kendo modwanyore ma gitimo e iye kanyo.” 10 Kuom mano, ne adonjo iye mi aneno ka kor ot duto ne ogorie le mamol, ondiegi ma ok ler, f kaachiel gi sanambe

EZEKIEL 8:11–9:4 duto makwero1 mag Jo-Israel. a 11 Jodongo 70 mag Jo-Israel ne ochung’ e nyimgi, Jaazania wuod Shafan b bende ne nie diergi. Kendo ng’ato ka ng’ato kuomgi ne wang’o ubani ma ne golo yiro mang’we mamit e gire mar wang’o ubani. c 12 Ne openja niya: “Wuod dhano, be ineno gima jodongo mag Israel timo e mudho, kendo ng’ato ka ng’ato ni e ode ma iye ka ma sanamu mare nitieree? Giwacho ni, ‘Jehova ok nyal nenowa. Jehova osejwang’o pinyni.’” d 13 Ne odhi nyime nyisa niya: “Pod ibiro neno gik malich kendo modwanyore ma gitimo moloyo kata mago.” 14 Eka notera nyaka e dho rangach mar od Jehova mochomo yo nyandwat. To kanyo ne aneno mon moko mobet piny ka ywagore ne nyasaye miluongo ni Tamuz. 15 Ne omedo wachona niya: “Wuod dhano, be ineno gik ma timorego? Pod ibiro neno gik malich kendo modwanyore ahinya.” e 16 Eka ne otera e i laru ma iye mar od Jehova. f Ne aneno chwo 25 e dho hekalu mar Jehova kanyo, ne gin e kind agola kod kendo mar misango. Ne giloko ng’egi ne hekalu mar Jehova, to wengegi nochomo yo wuok chieng’. Ne gikulore ne 8:10 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

SULA 8 a Wuo 20:4, 5

b 2Ru 22:3, 4 2Ru 25:22 Jer 26:24

c Eze 16:17, 18

d Isa 29:15 Eze 9:9

e 2We 36:14

f 2We 4:9

 Kolam mar 2 a Rap 4:19 2Ru 17:16 Jer 8:1, 2

b 2Ru 21:16 Jer 19:4 Eze 9:9

c Eze 5:11 Eze 7:9

d Isa 1:15 Mik 3:4

 SULA 9 e Jer 20:2 Eze 8:3

f 2We 4:1

g Eze 3:23 Eze 8:3, 4 Eze 11:22

h Eze 10:4

1336 wang’ chieng’ ma ne ni yo ugwe. a 17 Ne openja niya: “Wuod dhano, be ineno gik ma timorego? Ok en gima lich e wang’ Jo-Juda ni gitimo gik modwanyorego, kendo pong’o piny gi timbe gero b mondo giwang’go iya, koso? Eri koro gisoyo bad yath1 e uma. 18 E momiyo an bende abiro olonegi mirimba. Ok abi kechogi kata nyisogi ng’wono. c Kata ka giywak matek manade e ita, ok anawinjgi.” d Eka nokok gi dwol maduong’ e ita kowacho niya: “Luonguru jo ma biro kumo dalani, kendo ng’ato ka ng’ato kuomgi obi gi gir lweny e lwete!” 2 Ne aneno ji auchiel ka biro koa e dho rangach ma malo e mochomo yo nyandwat. Ng’ato ka ng’ato kuomgi noting’o gir lweny e lwete. To ne nitie ng’ato e diergi ma norwako law kitani, kendo ne otueyo gir ting’o wino mar jagoro e nungone. Ne gidonjo mi gichung’ but kendo mar misango ma nolos gi mula. f 3 Eka duong’ mar Nyasach Israel g noa e wi jokerubi mi odhi nyaka e dho odno, h mi ochako luongo ng’at ma norwako law kitani ma ne otueyo gir ting’o wino mar jagoro e nungone. 4 Jehova ne owachone niya: “Dhiyo iwuoth e i dala mar Jerusalem duto, kendo

9

8:17 1 Nyalo bedo ni ma ne en bad yath ma ne itiyogo e lamo nyiseche manono.

1337 iket alama e lela wang’ ng’ato ka ng’ato ma ywagore kendo ma chur a nikech gik moko duto modwanyore ma ji timo e dalano.” b 5 Kendo ne awinjo konyiso jomamokogo niya: “Luwuru bang’ ng’atno kamoro amora modhiyoe e i dalano mondo uneg ji. Kik ung’won ne ng’ato ang’ata kata keche. c 6 Neguru jo moti, gi yawuoyi, gi nyiri, gi nyithindo matindo, kod mon. d To kik usud but ng’ato ang’ata ma nigi alama. e Unuchak nego ji e oda maler.” f Kuom mano, ne gichako gi jodongo ma ne nie nyim odcha. g 7 Eka ne onyisogi niya: “Dwanyuru odno kendo upong’ laru mage gi ringre jo motho. h Dhiuru!” Kuom mano, ne gidhi mi ginego ji e dalano. 8 Sa ma ne ginego ji kamano, an ne adong’, kendo ne apodho auma mi aywak niya: “Yaye, Jehova Wuon Loch Duto! Be ibiro olo mirimbi kuom Jerusalem kendo tieko Jo-Israel duto modong’?” i 9 Ne owachona niya: “Richo mar Jo-Israel kod Juda duong’ ahinya. j Piny opong’ gi remo, k kendo dalano opong’ gi mibadhi. l Nimar giwacho ni, ‘Jehova ok nyal nenowa. Jehova osejwang’o pinyni.’ m 10 An to ok abi kechogi kata nyisogi ng’wono. n Anami richogi duognegi.” 11 Eka ne aneno ng’at ma norwako law kitani ma ne

SULA 9 a Za 119:53 2Pe 2:7, 8

b Eze 5:11 c Wuo 32:26, 27 Eze 7:4

d 2We 36:17 e Wuo 12:23 Jos 2:17-19 Fwe 9:4

f 2Ru 25:18, 21 Jer 25:29

g Eze 8:11 h Ywa 2:21 i Cha 18:23 Eze 11:13

j 2We 36:14 Isa 1:4

k 2Ru 21:16 Jer 2:34 Mat 23:30

l Eze 22:29 m Isa 29:15 Eze 8:12

n Eze 5:11 Eze 7:4

 Kolam mar 2  SULA 10 a Isa 6:1 Eze 1:22, 26 Fwe 4:2, 3

b Eze 9:2 c Eze 1:16 d Eze 1:13 e 2Ru 25:8, 9 f Eze 1:27, 28 Eze 9:3

g Wuo 40:35 2We 5:13 Eze 43:5

h Za 29:3, 4 Eze 1:24 Joh 12:28, 29

i Eze 1:13 j Eze 9:2

EZEKIEL 9:5–10:7 otueyo gir ting’o wino e nungonecha ka dwoko wach niya: “Asetimo mana kaka ne ichika.” To ka pod ne ang’icho, ne aneno gima chalo gi kidi mar safir, kendo gino ne chalo gi komloch. Gino ne ni e wi kor lwasi ma ne nie wi jokerubi. a 2 Eka ne onyiso ng’at ma ne orwako law kitanicha b niya: “Donj e kind tielo ma wirore, c e bwo jokerubi, kendo ijow maka maliel d man e kind jokerubigo gi lweteni, kae to ikegi e wi dalano.” e Omiyo, ne aneno ng’atno ka donjo kanyo. 3 Ka ne ng’atno donjo, jokerubigo ne ochung’ e bath odno korachwich, kendo bor polo ne opong’o laru ma iye. 4 Eka duong’ mar Jehova f noa e wi jokerubi mi odhi nyaka e dho odno, kendo mos mos boche polo nopong’o odno, g kendo duong’ mar Jehova ne rieny e laruno duto. 5 Kendo dwond buomb jokerubi ne winjore nyaka e laru ma oko mana ka dwond Nyasaye Manyalo Duto ka wuoyo. h 6 Eka ne ochiko ng’at ma ne orwako law kitanicha niya: “Kaw mach man e kind tielo ma wirore, e kind jokerubi.” Ng’atno ne odonjo mi ochung’ e bath tielo moro. 7 Eka achiel kuom jokerubigo norieyo lwete e mach ma ne nie kindgi, i mi okwanyo moko moketogi e lwet ng’at ma ne orwako law kitanicha. j Ng’atno ne okawo

10

EZEKIEL 10:8–11:3 majno mi oa. 8 Jokerubigo ne nigi gima chalo lwet dhano e bwo buombegi. a 9 Ka ne pod arango gik ma ne timore, ne aneno tiend geche ang’wen e bath jokerubi. Tielo ka tielo ne ni but kerubi achiel. Tielogo ne rieny ka kidi miluongo ni krisolait. b 10 Tielo ang’wen-go duto ne chalre. Ne chalo ka gima oso tielo achiel e i nyawadgi. 11 Ka ne giringo, ne ginyalo ringo koni gi koni ma ok gilokre, nimar ne giringo ka gichomo ka ma wigi ne ng’iyo tir. 12 Dendgi duto, ng’egi, lwetegi, buombegi, kaachiel gi tielo ang’wen-go duto, ne opong’ gi wenge. c 13 To ne awinjo ka dwol moro luongo tielogo ni, “Tielo ma wirore!” 14 Moro ka moro kuomgi1 ne nigi lela wenge ang’wen. Mokwongo ne chalo gi lela wang’ kerubi, mar ariyo ne chalo gi lela wang’ dhano, mar adek ne chalo gi lela wang’ sibuor, to mar ang’wen ne chalo gi lela wang’ otenga. d 15 Jokerubigo ne nyalo idho malo. Gin e gik mangima ma ne aneno e bath aora Kebar. e 16 Kendo ka ne jokerubigo wuotho, tielogo bende ne dhi kanyachiel kodgi. Kendo sa asaya ma ne giyaro buombegi mondo gifu e wi piny, tielogo bende ne dhi kanyachiel kodgi ma ok gibar. f 17 To ka ne gichung’, tielogo bende ne 10:14 1 Tiende ni, jokerubi.

SULA 10 a Eze 1:8

b Eze 1:15-18

c Fwe 4:6, 8

d Eze 1:6, 10 Fwe 4:7

e Eze 1:3

f Eze 1:19-21

 Kolam mar 2 a Eze 1:27, 28

b Eze 9:3 Eze 10:4

c Eze 11:22

d Eze 1:1, 22

e Eze 1:8

f Eze 1:10

g Eze 1:12 Eze 10:11

 SULA 11 h Eze 10:19

i Isa 1:23 Eze 22:27

j Eze 12:27

1338 chung’. Kendo ka ne giidho malo, tielogo bende ne idho malo, nimar roho ma ne nie gik mangimago e roho ma ne nie tielogo. 18 Eka duong’ mar Jehova a noa e wi dhoot, modhi ochung’ e wi jokerubi. b 19 Kendo ne aneno ka jokerubigo yaro buombegi mi gifuyo ka gia e piny. Tielogo bende ne odhi kodgi. Ne gidhi mi gichung’ e dho ranga od Jehova mochomo yo wuok chieng’, kendo duong’ mar Nyasach Israel ne ni e wigi. c 20 Mago e gik mangima ma ne aneno e bwo Nyasach Israel ka ne an e bath aora Kebar. d Ne aduogo afwenyo bang’e ni ne gin jokerubi. 21 Moro ka moro kuomgi ne nigi lela wenge ang’wen, buombe ang’wen, kod gima chalo lwet dhano e bwo buombegi. e 22 Lela wengegi ne chalo gi lela wenge ma ne aneno ka ne an e bath aora Kebar. f Giduto ne gidhi nyime tir. g Kendo roho ne oting’a motera e dho rangach man yo wuok chieng’ mar od Jehova. h Ne aneno chwo 25 e dho rangano. Jaazania wuod Azur, kod Pelatia wuod Benaya ma ne gin jotelo mag oganda, ne nie kind chwogo. i 2 Eka ne owachona niya: “Wuod dhano, magi e chwo ma chano gik maricho, kendo ma ng’ado riekni maricho ne jo dalani. 3 Giwacho ni, ‘Donge magi e kinde mag gero udi? j

11

1339 Dalani en agulu, a to wan e ring’o.’ 4 “Kuom mano, wuod dhano kor wach ma biro timorenegi. Kornegi wach.” b 5 Eka roho mar Jehova nobirona, c mi owachona niya: “Wach kama, ‘Ma e gima Jehova owacho: “Yaye Jo-Israel, gima uwacho ni kare, kendo ang’eyo gima uparo e chunyu. 6 Usemiyo ji mang’eny otho e dalani, kendo usepong’o nderni gi ringre jo motho.”’” d 7 “Omiyo, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Ringre jo motho mokere e dalani e ring’o, to dalani e agulu. e To un ibiro golu oko.’” 8 “‘Uluoro ligangla, f to ligangla ma uluorono e ma abiro kelo kuomu,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. 9 ‘Abiro golou oko e dalano, kendo anaketu e lwet ogendni mamoko kendo gin e ma gibiro kumou. g 10 Ubiro tho gi ligangla. h Abiro ng’adonu bura e tong’ piny Israel, i mi unung’e ni an e Jehova. j 11 Dalano ok nobednu agulu, kendo ok unubed ring’o e iye. Abiro ng’adonu bura e tong’ piny Israel, 12 mi unung’e ni an e Jehova. Nimar, ne ok uwuotho e chikena kendo rito buchena, k to useluwo chike mag ogendni molworou.’” l 13 Ka ne pod akoro wach, ne apo ka Pelatia wuod Benaya opodho piny motho. Eka ne apodho

SULA 11 a Eze 24:3 b Eze 3:17 Eze 20:46 Eze 21:2

c 2Pe 1:21 d Eze 7:23 Eze 22:3, 4

e Eze 24:6 f Jer 38:19 g Jer 39:6, 7 Jer 52:24-27

h 2Ru 25:18-21 2We 36:17

i 2Ru 14:25 Jer 52:27

j Eze 6:13 k Ezr 9:7 Neh 9:34

l Rap 12:29-31 2We 28:1, 3 Za 106:34-36

 Kolam mar 2 a Eze 9:8 b 2Ru 24:14, 15 Jer 24:5

c Law 26:44 d Isa 11:11, 12 Jer 30:10, 11 Eze 34:13, 14 Amo 9:14, 15

e Eze 37:23 f Jer 24:7 Jer 31:33 Jer 32:39

g Za 51:10 Eze 36:31

h Zek 7:12 i Eze 36:26

EZEKIEL 11:4-21 auma mi aywak gi dwol maduong’ niya: “Yaye, Jehova Wuon Loch Duto! Ibiro tieko Jo-Israel duto modong’?” a 14 Wach Jehova nobirona kendo niya: 15 “Wuod dhano, jo ma odak Jerusalem osenyiso Jo-Israel duto, kaachiel gi oweteni, mana oweteni ma nigi ratiro mar waro piny kama, ‘Beduru mabor gi Jehova. Pinyni en marwa, osemiwago mondo obed mwanduwa.’ 16 Omiyo, wach kama, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Kata obedo ni asekeyogi e pinje mamoko mondo gidag e kind ogendni man mabor, b to pod kuom kinde matin, anabednegi kaka ka maler e pinje ma gidakiego.”’ c 17 “Kuom mano, wach kama, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Abiro chokou ka agolou e pinje ma okeue, kendo anamiu piny Israel. d 18 Ginidog e pinyno mi ginigol gik moko duto mochido kaachiel gi timbe duto modwanyore. e 19 Anamigi chuny achiel, f kendo abiro miyogi chuny manyien. g Abiro golo kuomgi chuny matek ka kidi, h kendo anamigi chuny mayom,1i 20 mondo giwuoth e chikena, gimak buchena, kendo giluwgi. Eka ginibed joga, kendo anabed Nyasachgi.”’ 21 “‘“To abiro miyo richo 11:19 1 Kata, “chuny mar ringruok.” Tiende ni, chuny moikore luwo kaka Nyasaye taye.

EZEKIEL 11:22–12:15 mag jo ma oketo chunygi kuom gik mochido kod timbe modwanyore odong’ e wigi,” Jehova Wuon Loch Duto owacho.’” 22 Jokerubi ne oyaro buombegi, kendo tieloka ne ni butgi. a To duong’ mar Nyasach Israel ne nie wigi. b 23 Eka duong’ mar Jehova c noa e dalano mi odhi mochung’ e wi got ma ne ni yo wuok chieng’ mar dalano. d 24 Eka roho ne oting’a malo motera nyaka ir jo ma ne nie tuech e piny Kaldea. Notera kuno e yor fweny mar Nyasaye. Eka ne aweyo neno fwenyno. 25 Mi ne achako nyiso jo ma ne nie tuech gik moko duto ma Jehova ne osenyisa. Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, idak gi jo ma wigi tek. Gin gi wengegi to ok ginen, gin gi itgi to ok giwinji, e nimar gin oganda mong’anyo. f 3 To in wuod dhano, ik osikeni mibiro dhigo e tuech. Kae to iwuog e odi idhi ka ma machielo mana ka ng’at mitero e tuech. Initim kamano godiechieng’ ka gineni. Samoro gibiro fwenyo tiend wachno, kata obedo ni gin oganda mong’anyo. 4 Kaw osigo miseiko igol oko, kendo itim kamano godiechieng’ ka gineni. Kae to godhiambo we gine kiwuok ka ng’at ma itero e tuech. g 5 “Tuch kor ot ka gineni, kae to iting’ giki iwuog gi burno. h 6 We mondo gine-

12

SULA 11 a Eze 1:19

b Eze 10:18, 19

c Eze 9:3 Eze 10:4

d Zek 14:4

 SULA 12 e Isa 6:9, 10 Jer 5:21 Rum 11:8

f Eze 2:3, 5

g 2We 36:20 Jer 52:10, 11

h 2Ru 25:4

 Kolam mar 2 a Isa 8:18 Eze 4:3 Eze 24:24

b Jer 21:7 Eze 21:25

c Eze 24:24

d Jer 52:15

e 2Ru 25:4 Jer 39:4

f Jer 52:9 Eze 17:20, 21

g 2Ru 25:6, 7 Jer 34:3 Jer 52:11 Eze 17:16

h 2Ru 25:5

i Law 26:33 Jer 42:15, 16

1340 ni ka iketo osikeni e goki, kae to ichak wuoth ka piny olil, kendo ium wang’i mondo kik ine piny gi wang’i, nimar anami ibed ranyisi ne Jo-Israel.” a 7 Ne atimo mana kaka ne ochika. Godiechieng’, ne agolo osikena ka ng’at ma dhi e tuech, to godhiambo ne atucho kor ot gi lweta awuon. To ka ne piny olil, ne ating’o gigena e goka mi awuok ka ginena. 8 Ka nochopo gokinyi, wach Jehova ne obirona kendo niya: 9 “Wuod dhano, donge Jo-Israel ma wigi tekgi nopenji ni, ‘Itimo ang’o?’ 10 Nyisgi ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Wechegi omako jaduong’ b man Jerusalem kod Jo-Israel duto manie dalani.”’ 11 “Wach ni, ‘Asebedonu ranyisi. c Gima asetimoni, e ma ibiro timnegi. Ibiro makgi mi tergi e tuech. d 12 Jaduong’ motelonegi biro wuok ka piny olil koting’o gigene e goke. Obiro tucho kor ot mi okal e burno gi gike. e Obiro umo wang’e mondo kik one piny gi wang’e.’ 13 Abiro chikone obadho, mi anamake. f Eka abiro tere Babulon, e piny Jo-Kaldea, kata kamano, ok obi nene. Kuno e ma obiro thoe. g 14 Abiro keyo jokonyne, jolwenje, kod jo ma olwore duto, h kendo anawuodh ligangla mi alawgigo. i 15 Ka asekeyogi e kind ogendni kendo e pi-

1341 nje mamoko, eka gining’e ni an e Jehova. 16 To anawe moko kuomgi otony e dho ligangla, kech, kod tuoche, mondo ginyis jo ma gibiro dak e kindgi gik modwanyore duto ma ne gitimo, mi gining’e ni an Jehova.” 17 Wach Jehova ne obirona kendo niya: 18 “Wuod dhano, onego ichiem kitetni, kendo imodh pi ka in gi parruok kod luoro. a 19 Nyis jo ma odak e pinyno ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho ne ji duto modak Jerusalem e piny Israel: “Gibiro chiemo ka gin gi parruok kendo modho pi ka gin gi luoro, nimar pinygi biro dong’ gunda b nikech timbe gero mag jo ma odak e iye. c 20 Ibiro keth mier ma ji odakie, kendo pinyno biro dong’ gunda, d mi unung’e ni an e Jehova.”’” e 21 Wach Jehova nobirona kendo niya: 22 “Wuod dhano, ang’o momiyo JoIsrael goyoga ngero ni, ‘Ndalo kadho akadha to fweny ok chopi’? f 23 Omiyo, wachnegi ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Abiro tieko ngerono chuth, kendo ok bi goye kendo e Israel.”’ Kata kamano, nyisgi ni, ‘Ndalo chiegni, g kendo fweny duto biro chopo.’ 24 Nimar fweny mag miriambo ok nochak obedie kendo e piny Israel, kendo onge ng’at ma biro koro wach ma lalo ji. h 25 ‘“Nimar an Jehova, abiro

SULA 12 a Law 26:26

b Isa 6:11 Zek 7:14

c Za 107:33, 34 Jer 6:7

d Isa 64:10 Jer 25:9

e Eze 6:13

f Isa 5:19 Amo 6:3 2Pe 3:3, 4

g Joe 2:1 Zef 1:14

h Jer 14:14 Ywa 2:14 Eze 13:23

 Kolam mar 2 a Ywa 2:17 Zek 1:6

b Jer 16:9 Hab 1:5

c Isa 5:19 Isa 28:15 2Pe 3:3, 4

 SULA 13 d Mik 3:5 Zef 3:4

e Jer 14:14 Jer 23:16

f Jer 23:32

g Eze 22:30

h Isa 2:12 Joe 1:15

EZEKIEL 12:16–13:6 wuoyo. Gimoro amora ma awacho biro timore ma ok odeko. a Yaye un oganda mong’anyo, e ndalou, b abiro koro wach mi achope,” Jehova Wuon Loch Duto owacho mano.’” 26 Wach Jehova nobirona kendo niya: 27 “Wuod dhano, ma e gima Jo-Israel wacho, ‘Fweny mineno kod weche mikoro ok bi chopo sani, to gibiro chopo bang’e ka ndalo mang’eny osekadho.’ c 28 E momiyo wachnegi kama, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Onge wach moa e dhoga ma biro deko; gimoro amora ma awacho biro timore,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” ’ ” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, kor gima biro timore ne jonabi mag Israel, d kendo inyis jo ma koro wechegi giwegi e ni, ‘Winjuru wach Jehova. 3 Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Nobed malit ne jonabi mofuwo ma luwo gima chunygi onyisogi, to onge fweny ma giseneno! f 4 Yaye Israel, jonabiu chalo mana gi bwe modak e gunda. 5 Ok ubi dhi loso kuonde ma omukore e ohinga mag piny Israel, g mondo Jo-Israel odhi nyime chung’ e lweny e odiechieng Jehova.” h 6 “Giseneno fweny mag miriambo kendo gikoro miriambo. Giwacho ni, ‘Jehova owacho,’ to Jehova owuon pok oorogi,

13

EZEKIEL 13:7-20 kendo girito mondo wechegi ochopi. a 7 Donge useneno fweny mag miriambo kendo usekoro weche ma miriambo sa ma uwacho ni, ‘Jehova owacho,’ to an pok awacho gimoro amora?”’ 8 “‘Kuom mano, Jehova Wuon Loch Duto owacho niya: “‘Amon kodu, nikech usewacho miriambo kendo fweny muneno ok gin adier,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” b 9 Lweta osin gi jonabi ma neno fweny mag miriambo, kendo ma koro weche ma ok adier. c Ok ginibed e kind joga ma achiegnigo, kendo ok nondik nyinggi e bug Jo-Israel. Bende, ok ginichak gidog e piny Israel, mi unung’e ni an e Jehova Wuon Loch Duto. d 10 Magi duto biro timore nikech gisemiyo joga orwenyo ka giwachonegi ni, “Kuwe nitie!” to kuwe onge. e Gigero ohinga ma yom yom kae to gimwone gi choka.’1f 11 “Nyis jo ma mwonogo ni ohingano biro lwar. Koth maduong’ biro chue, kendo pe biro goye, mi yamo mager nogoye piny. g 12 Ka ohingano opodho, ibiro penju ni, ‘Ere choka ma ne umwonogo?’ h 13 “Omiyo, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Mirima biro maka mi anakel yamo mager, koth maduong’ nochue nikech iya owang’, kendo pe nobi 13:10 1 Tiende ni, gigero ohinga ma yomyom kae to gimwone gi choka mondo onenre motegno.

SULA 13 a Jer 29:31, 32

b Eze 22:28

c Jer 14:14 Jer 28:15, 16 Jer 29:8, 9

d Eze 6:13 Eze 11:10

e Jer 6:13, 14

f Isa 30:10 Eze 22:28

g Isa 27:8

h Jer 37:19

 Kolam mar 2 a Isa 30:12, 13

b Jer 6:13, 14 Jer 28:1-4

c Mik 3:11

d Jer 23:14

1342 gi mirima mager. 14 Abiro muko ohinga ma ne umwono gi chokano, kendo anael misene. Chieng’ ma dalano nopodhi, ubiro tho e iye, mi unung’e ni an e Jehova.’ 15 “‘Ka aseolo mirimba duto kuom ohingano kaachiel gi ji duto ma ne omwone gi choka, anawachnu niya: “Ohingacha onge, kendo jo ma ne omwone bende oselal nono. a 16 Jonabi mag Israel ma ne koro e Jerusalem, kendo ma ne neno fweny ka nyise ni nitie kuwe to kuwe onge, koro oselal nono,”’ b Jehova Wuon Loch Duto owacho. 17 “To in wuod dhano, kwer matek nyi jou ma koro wechegi giwegi, kendo inyisgi gima biro timorenegi. 18 Nyisgi ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Unune malit un mon ma twang’o ris mag lwedo, kendo loso kitembni mopogore opogore miumogo wich, mondo uhimgo ji! Utemo himo joga mondo ures ngimau, koso? 19 Ang’o momiyo uketho nyinga e kind joga mondo uyud mana sanja achiel mar shairi kod ng’injo mag makate, c kunego jo ma ok onego otho kendo reso jo ma onego otho? Kamano e kaka uwuondo joga moyie gi wecheu mag miriambogo.”’ d 20 “Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Winjuru un mon, asin gi ris magu mutiyogo e himo ji mana kaka

1343 jadwar ma chiko winyo. Abiro chodogi oko e lweteu mondo agony jo ma utemo mako ka winy. 21 Abiro yiecho kitembni magu kendo reso joga e lwetu, mi ok unumakgi. Eka unung’e ni an e Jehova. a 22 Nimar usenyoso chuny ng’at makare gi miriambou b mi umiyo obedo gi chuny malit, gima an awuon ne ok atimo, kendo usetego lwet ng’at marach c mondo kik owe yorene maricho mi obed mangima. d 23 Omiyo, un mon, ok unuchak une fweny mag miriambo kendo koro weche. e Abiro reso joga e lwetu mi unung’e ni an e Jehova.’” Eka jodongo moko mag Israel nobiro mobet e nyima. f 2 Kendo wach Jehova nobirona niya: 3 “Wuod dhano, jogi oseramo ni gibiro luwo sanambegi makwero,1 kendo giseketo ne ji gik ma miyo gichwanyore kendo gipodho e richo. Koro ere kaka dayie ni gipenja wach? g 4 E momiyo koro wachnegi niya, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Ka po ni Ja-Israel moro amora oramo ni obiro luwo sanambe makwero, kendo oketo ne ji gik ma miyo gichwanyore mi gipodho e richo, kae to odhi ir janabi mondo openje wach, an Jehova abiro miye dwoko ma romre gi sana-

14

14:3 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

SULA 13 a Eze 6:13

b Jer 27:14

c Jer 23:14

d Jer 23:16, 17

e Rap 18:10, 14 Jer 27:9 Mik 3:6

 SULA 14 f Eze 33:30, 31

g 2Ru 3:13 Isa 1:15 Jer 11:11

 Kolam mar 2 a Jer 2:5

b Isa 55:7

c Jer 21:1, 2 Eze 33:31

d Law 20:2, 3

e 1Ru 22:21, 22 Jer 4:10 2Th 2:10, 11

f Jer 24:7 Eze 11:19, 20

EZEKIEL 13:21–14:13 mbenego. 5 Anami chuny Jo-Israel obed maluor nikech giseweya mi giluwo sanambegi makwero.”’ a 6 “Kuom mano, nyis JoIsrael ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Duoguru ira. Wereuru gi sanambeu makwero, kendo ulok ng’eu ne timbeu duto mochido. b 7 Nimar ka Ja-Israel moro kata jadak oweya, mi oramo ni obiro luwo sanambene makwero, kendo keto ne ji gik ma miyo gichwanyore mi gipodh e richo, kae to odhi ir janabina mondo openj wach, c an Jehova, abiro miye dwoko. 8 Abiro loko ne ng’atno wang’a, kendo anami obed siem ne jomoko, kendo ngero ma ji goyo. Abiro gole e kind joga, d mi unung’e ni an Jehova.”’ 9 “‘Ka po ni owuond janabino mi ochiwo dwoko, ng’euru ni an Jehova, an e ma awuondo janabino. e Abiro rieyo bada mi atieke oa kuom Jo-Israel joga. 10 Ng’ato ka ng’ato noting’ kethone owuon. Ketho mar ng’at mopenjo wach nochal gi ketho mar janabino, 11 mondo Jo-Israel owe bayo abaya kendo giwe chidore gi richogi. Eka ginibed joga, to anabed Nyasachgi,’ f Jehova Wuon Loch Duto owacho.” 12 Wach Jehova nobirona kendo niya: 13 “Wuod dhano, ka piny moro otimo richo moweya, abiro rieyo bada kuomgi mondo atiek

EZEKIEL 14:14–15:6 chiembgi, a kendo anaornegi kech b mondo otiek dhano kod le.” c 14 “‘Kata dabed ni ji adekgi, tiende ni Noa, d Daniel, e kod Ayub f ne ni e pinyno, dine giresore nikech timbegi makare,’ g Jehova Wuon Loch Duto owacho.” 15 “‘Ka po ni akelo ondiegi e piny, ondiegigo nyalo nego ji1 mi giketh pinyno, modong’ gunda, kendo onge ng’ato ang’ata ma dikal kanyo. h 16 Mana kaka angima,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘kata dabed ni ji adekgo ni e pinyno, dine ok gireso yawuotgi kata nyigi, to dine gireso ngimagi giwegi, kendo pinyno dine odong’ mana gunda.’” 17 “‘Kata ka po ni akelo ligangla e piny i kendo wacho niya: “We mondo ligangla okadh e piny,” mi liganglano otieko dhano kod le, j 18 ka datim kamano ka ji adekgo nie pinyno, mana kaka angima,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘dine ok gireso yawuotgi kata nyigi, to dine gireso ngimagi giwegi.’” 19 “‘Kata ka po ni aoro tuoche e piny k kendo olo mirimba mager mondo achuer remb dhano kod le, 20 to Noa, l Daniel, m kod Ayub n nie pinyno, mana kaka angima,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘dine ok gireso yawuotgi kata nyigi, to dine giresore giwegi nikech timbegi makare.’” o 14:15 1 Kata, “nego nyithindgi.”

SULA 14 a Law 26:26 b Isa 3:1 Jer 15:2

c Jer 7:20 d Cha 6:8, 9 Hib 11:7

e Dan 10:11 f Ayu 1:8 Ayu 42:8

g Nge 11:4 Jer 15:1 2Pe 2:9

h Law 26:22 Jer 15:3

i Law 26:25 Jer 25:9 Eze 21:3

j Zef 1:3 k Rap 28:21, 22 l Cha 7:1 m Dan 10:11 n Ayu 1:8 Ayu 42:8

o Eze 18:20 Zef 2:3

 Kolam mar 2 a Jer 15:2 b Eze 5:17 Eze 33:27

c Jer 32:43 d Rap 4:31 2We 36:20 Eze 6:8 Mik 5:7

e Neh 9:33 Jer 22:8, 9 Eze 9:9 Dan 9:7

1344 21 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Mano e gima biro timore chieng’ ma abiro oro masiche ang’wen-gi a kuom Jerusalem, ma gin ligangla, kech, ondiegi, kod tuoche, b mondo otiek dhano kod le. c 22 Kata kamano, nitie yawuotu gi nyiu ma biro tony, mi noresgi. d Ginibi iru, kendo ubiro neno yoregi kod timbegi. Eka unuyud hoch kuom masira ma ne akelo ne Jerusalem, kod gik moko duto ma ne atimone.’” 23 “‘Gibiro hoyo chunyu kuneno yoregi gi timbegi, mi unung’e ni nitie gimomiyo ne atimonegi kamano,’ e Jehova Wuon Loch Duto owacho.” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, yadh mzabibu opogore nade gi yiende mamoko, kata gi bede yiende mamoko mag bungu? 3 Be inyalo ti gi yadhe e loso gimoro? Be ji nyalo guro yadhe e kor ot mondo ging’awie gik moko? 4 Ne! Ibole e mach mondo ochwek kode, kendo mach wang’o bathe koni gi koni, kendo kore dong’ korewore. Be dilos kode gimoro malong’o? 5 Ka pok owang’e, onge gima ditim kode. Koro ka mach osewang’e mi kore odong’ korewore kamano, be ditim kode gimoro amora?” 6 “Omiyo, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Abiro timo ne jo ma

15

1345 odak Jerusalem mana kaka itimo ne yadh mzabibu man e dier yiende mamoko ma asechiwo mondo ochwekgo. a 7 Aselokonegi wang’a. Gisetony e mach, to mach pod biro wang’ogi, mi unung’e ni an Jehova sa ma alokonegi wang’a.’” b 8 “‘Anami pinygi odong’ gunda c nikech giseweya,’ d Jehova Wuon Loch Duto owacho.” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 Wuod dhano, nyis Jerusalem timbene modwanyore ma osetimo. e 3 Ininyise kama, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho ne Jerusalem: “In ja piny Kanaan kendo kuno e ma ne onyuolie. Wuonu ne en JaAmor, f to minu ne en NyaHiti. g 4 Ka ne onyuoli, ne ok ong’ad pendi, ne ok olwoki gi pi mondo ibed maler, ne ok orudhi gi chumbi, kendo ne ok oboyi gi lewni. 5 Onge ng’at ma ne okechi motimoni kata achiel kuom gigo. Onge ng’at ma ne onenoni lit. Kar mano, ne owiti oko e pap nikech ka ne onyuoli, onge ng’at ma ne dwari. 6 “‘“Ka ne akadho kanyo, ne aneni ka iguecho e rembi iwuon, mi ne anyisi niya: ‘Imed bedo mangima!’ Ee, ne anyisi ka ma ne inindoeno niya: ‘Imed bedo mangima!’ 7 Ne amiyo inyuolori mibedo oganda maduong’, ne ilandori mana ka yien man e pap. Ne idongo ma-

SULA 15 a Za 80:14-16 Isa 5:24 Jer 7:20 Eze 20:47

b Eze 6:7 Eze 7:4

c Isa 6:11 Jer 25:11 Eze 6:14

16

d 2We 36:14

 SULA 16 e Eze 8:10 Eze 20:4

f Jos 10:5 1Ru 21:25, 26 2Ru 21:11

g 1We 1:13, 14

 Kolam mar 2 a Rut 3:9

b Za 23:5

c Za 48:2

d 1Ru 4:21

e 1Ru 10:1 Za 50:2 Ywa 2:15

EZEKIEL 15:7–16:15 ber mi ichako rwako gige dusruok mabeyo. Thundi ne ochikore, kendo yie wiyi nodongo. To ne pod in duk.”’ 8 “‘Ka ne akadho mi aneni, ne afwenyo ni isedongo mi iromo mako godo osiep. Omiyo, ne ayaro lawa mi aumo dugi, a kendo ne akuong’ora mi atimo kodi singruok,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘kendo ne ibedo mara. 9 Bende, ne alwoki gi pi kendo ne alwoko rembi mi awiri gi mo. b 10 Kae to ne arwakoni law ma nigi maridadi, ne amiyi wuoche molos gi pien mayom, kendo ne aboyi gi law kitani maber. Ne arwakoni lewni ma nengogi tek. 11 Ne arwakoni gik dusruok, mi aketo bangli e lweti kod tigo e ng’uti. 12 Ne aketoni tere e umi kod stadi e iti, mi arwakoni osimbo ma jaber e wiyi. 13 Ne ihero bidhori mana gi dhahabu kod fedha, kendo nirwakoga mana lep kitani, lewni ma nengogi tek, kendo ma nigi maridadi. Ne ichamo chiemo molos gi mogo mayom, mor kich, kod mo. Ne idongo mibedo nyako ma jaber, c mi ne iwinjori bedo ruoth ma dhako.’” 14 “‘Humbi1 nochako landore e kind ogendni d nikech berni miwuoro, an e ma namiyo ibedo gi duong’ ma jaber kamano,’ e Jehova Wuon Loch Duto owacho.” 15 “‘Kata kamano, ne ichako geno ber ma ne 16:14 1 Hibrania, “Nyingi.”

EZEKIEL 16:16-32 in-go, a michako chodo nikech humbi. b Ne iterori gi ng’ato ang’ata ma ne kadho buti, c kendo ne imiyogi berni. 16 Ne ilicho kuonde moting’ore malo ma ne iterorie gi lepi moko mabeyo. d Gik ma kamago ok onego otimre ngang’. 17 Bende, ne ikawo gik dusruok mabeyo molos gi fedha kod dhahabu ma ne amiyi, milosogo sanambe ma chwo, mi iterorigo. e 18 Ne ikawo lepi ma ne nigi maridadi miumogigo.1 Ne iwang’onegi ubanina kendo chiwonegi mo ma ne amiyi. f 19 Ne ikawo makate ma ne amiyi ma ne olos gi mogo mayom, mo, kod mor kich, migolonegi kaka chiwo ma nigi suya mamit. g Mano e gima ne itimo,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” 20 “‘Ne ikawo yawuoti gi nyigi ma ne inyuolona h michiwogi kaka misengni ne nyiseche manono mondo otiekgi. i Donge timbeni mag terruok okalo tong’? 21 Ne inego yawuota, miwang’ogi e mach kaka misango. j 22 E kinde duto ma ne idwanyori kendo iterori kamano, ne ok iparo ndalo ma ne in nyathi ka ne in duk, kendo ka ne iguecho e rembi iwuon. 23 Yaye, nobedni malit nikech timbeni marichogo duto,’ k Jehova Wuon Loch Duto owacho. 24 Ne igero pidhe milamoe nyiseche manono kod kuo-

SULA 16 a Jer 7:4 Mik 3:11

b 1Ru 11:5, 7 Za 106:35, 36 Isa 57:7, 8 Jer 2:20 Jak 4:4

c Jer 3:13 d 1Ru 14:22, 23 2We 21:5, 11

e Isa 57:7, 8 f Eze 8:10, 11 g 2Ru 22:16, 17 h Wuo 13:2 i Za 106:37, 38 j Law 18:21 Law 20:2 2Ru 16:1, 3 2We 33:1, 6 Jer 7:31 Eze 20:26

k Jer 13:27 Zef 3:1

 Kolam mar 2 a Jer 2:23, 24 b Jer 3:2 c Isa 30:2, 3 Jer 2:36

d Rap 28:48 e Za 106:41 f Jer 2:11, 12 g 2Ru 16:7 h Eze 23:14, 16

16:18 1 Tiende ni, ne oumo sanambene ma chwo.

i Jer 3:3

1346 nde moting’ore malo e laru magi duto. 25 Ne igero kuonde moting’ore malo e nderni duto madongo, kendo ne imiyo ji ochayo berni ka ne iterori gi ng’ato ang’ata ma ne kadho buti, a kendo timbeni mag terruok ne medore ameda. b 26 Ne iterori gi yawuot Misri c ma nokiewo kodi kendo ma ne nigi gombo mang’eny. Ne iwang’o iya gi timbeni modhuro mag terruok. 27 Omiyo, anarie bada mondo ang’ad chiemo miyudoga pile. d Abiro keti e lwet mine mosin kodi, e tiende ni nyi Jo-Filistia ma isejogo gi timbeni modwanyore. f 28 “‘Ne iterori bende gi yawuot Asuria nikech ne iowori gi gombo mang’eny, g to e ma pod ne ok gitiekoni gombo ma ne in-go. 29 Omiyo, ne iterori nyaka e piny jolok ohala1 kendo nyaka Kaldea, h to pod ne ok itieko gombo ma ne in-go. 30 To mano kaka chunyi ne tuo,’1 Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘ka ne itimo gigo duto mana ka jachode ma wang’e tek! i 31 To ka ne igero pidhe milamoe nyiseche manono e nderni duto madongo kod kuonde moting’ore malo e laru magi duto, ne ipogori gi mon mamoko ma jochode nikech ne itamori ni kik chuli. 32 In dhako ma jachode ma weyo chwore to terore gi chwo 16:29 1 Hibrania, “piny Kanaan.” 16:30 1 Kata nyalo bedo, “To mano kaka ne isewang’o iya.”

1347 mamoko nono. a 33 Mon ma chodo imiyoga mich, b kata kamano, in to imiyo jo ma gombi mich, c kendo imiyo ji moa kuonde duto asoya mondo giterre kodi. d 34 Ipogori gi mon mamoko ma chodo. Onge ng’at ma chodo kaka ichodoga! Kar mondo gichuli, in e ma ichulogi. Ipogori ahinya gi jochode mamoko.’ 35 “Kuom mano, in dhako ma jaterruok, e winj wach Jehova. 36 Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Nikech gombo mari osekalo tong’ kendo iseelo dugi sa ma ne iterori gi osiepeni kaachiel gi sanambeni makwero1f ma ne ichiwonegi remb yawuoti, g 37 abiro choko osiepeni duto ma ne iterorigo, ji duto ma ne ihero kod ma ne isin-go. Abiro chokogi duto mondo gibi giked kodi, kendo abiro lonyi, mi ginine dugi. h 38 “‘Anakumi gi kum mikumogo mon ma jochode i kendo ma chuero remo. j Anachuer rembi ka an gi mirima kod nyiego. k 39 Abiro keti e lwetgi, kendo gibiro muko pidhe ma ne ilamoe nyiseche manono kod kuonde moting’ore malo ma ne igero. l Gibiro lonyo lepi, m kendo ginikaw gigeni mag dusruok, n mi giniweyi duk. 40 Ginikelni oganda maduong’ o mondo gichieli gi 16:36 1 Wach moloki ni sanamu makwero itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

SULA 16 a Jer 3:1, 20 b Cha 38:16 c Isa 57:9 d 2We 16:2, 3 e Isa 1:21 Jer 3:6

f 2Ru 21:11 g Za 106:37, 38 h Jer 13:22 Ywa 1:8

i Cha 38:24 Law 20:10 Rap 22:22

j Cha 9:6 Wuo 21:12

k Za 79:2, 3 Eze 23:25

l Isa 27:9 Eze 16:24

m Jer 4:30 n Isa 3:18-23 Eze 23:26

o Eze 23:46, 47 Hab 1:6

 Kolam mar 2 a Rap 22:20, 21 b 2We 36:17 Jer 25:9

c 2Ru 25:8, 9 d Eze 23:27 e Eze 5:13 f Isa 40:2 g Jer 2:32 h 1Ru 21:25, 26 2Ru 21:2, 9 Za 106:35, 36

i Rap 20:17 Jos 10:5 2Ru 21:11 Eze 16:3

j Eze 23:33 k Jer 3:8 l Cha 18:20 Isa 3:9 Jer 23:14

m Cha 19:24, 25

EZEKIEL 16:33-47 kite a kendo negi gi ligangla. b 41 Gibiro wang’o uteni gi mach c kendo gibiro kumi e nyim mon mang’eny. Anatiek timbeni mag terruok, d mi iniwe chulo jo ma iterorigo. 42 Abiro tieko mirimba kuomi, e kendo anawe bedo gi ich-wang’ kodi. f Chunya nokuwe, mi iya ok nowang’ kodi kendo.’ 43 “‘Nikech ne ok iparo ndalo ma ne pod in nyathi g kendo isewang’o iya kuom timo gigo duto, abiro miyo ine masira nikech timbeni maricho,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘ok inichak itim timbeni modwanyore kendo mochido ngang’. 44 “‘Ne! Ng’ato ang’ata ma goyo ngero biro goyo ngeroni kuomi: “Kaka min obet, e kaka nyare bende chalo!”1 h 45 Ichal gi minu ma ne osin gi chwore kod nyithinde. Kendo ichalo gi nyimineni ma ne osin gi chwogi kod nyithindgi. Minu ne Nya-Hiti, to wuonu ne en Ja-Amor.’” i 46 “‘Nyaminu maduong’ en Samaria j modak yo nyandwat kaachiel gi nyige,1k to nyaminu matin en Sodom l modak yo milambo kaachiel gi nyige. m 47 Ne iluwo yoregi kendo timo timbe modwanyore ma ne gitimo, to mano ne ok oromi. Bang’ kinde matin, koro timbeni ne 16:44 1 Kata, “Awendo ok we yiere!” 16:46 1 Nyalo bedo ni “nyige” ma iwuoyoe ne gin mier matindo.

EZEKIEL 16:48–17:3 richo moloyogi. a 48 Mana kaka angima,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘Sodom nyaminu kaachiel gi nyige pok otimo gik ma in kod nyigi usetimo. 49 Ne! Ma e ketho mar Sodom nyaminu: En kaachiel gi nyige b ne gisungore, c ne gin gi chiemo mang’eny, d kendo ne gidak gi kuwe. e To ne ok gikony jo ma odhier kod jo ma sandore. f 50 Ne gisiko ka gisungore g kendo ne gitimo timbe modwanyore e nyima, h omiyo ne aneno ni owinjore agolgi oko. i 51 “‘Richo mar Samaria j ok rom kata nus mar richoni. Ne isiko kitimo timbe modwanyore moloyo maggi, mochopo ka ma koro nyimineni ne nenore jo makare. k 52 Koro nyaka iting’ wichkuotni nimar isemiyo nyimineni onenore ka jo mabeyo. Nikech isetimo timbe modwanyore moloyogi, isemiyo ginenore ka jo makare moloyi. Kuom mano, ting’ ating’a wich-kuotni kod achaye nikech isemiyo nyimineni onenore ka jo makare.’ 53 “‘Abiro choko Sodom kod nyige moter e tuech, kaachiel gi Samaria kod nyige moter e tuech. Abiro choko jou moter e tuech kanyachiel kodgi, l 54 mondo iting’ wich-kuotni, mi iniyud wich-kuot nikech gima otimoreni biro hoyogi. 55 Nyimineni, tiende ni Sodom kod nyige, biro dok kaka ne gin chon. Samaria kod nyige biro dok kaka ne

SULA 16 a 2Ru 21:2, 9 Eze 5:5, 6

b Juda 7 c Nge 16:5 d Cha 13:10 e Nge 1:32 f Nge 21:13 g Nge 16:18 h Cha 13:13 Cha 18:20 Cha 19:4, 5

i Cha 19:24, 25 Ywa 4:6 2Pe 2:6

j 2Ru 21:13 Jer 23:13 Eze 23:33

k Jer 3:11 l Za 126:1

 Kolam mar 2 a Eze 36:11 b Eze 21:24 c 2We 28:18 d Isa 3:11 Gal 6:7

e Rap 29:12 Jer 22:8, 9

f Jer 32:40 Jer 50:4, 5

g Eze 20:43 h Ezr 9:6 Eze 36:31

i Za 103:12 Mik 7:18, 19

 SULA 17 j Hos 12:10

1348 gin chon, kendo in bende kaachiel gi nyigi ubiro dok kaka ne un chon. a 56 Nyaminu ma Sodom ne ok chalni ka gimoro ndalo ma ne isungori, 57 ka ne pok oel richoni e lela. b Sani koro nyi Siria kod jo ma okiewo kode jari, kendo nyi Filistia c kod jogo duto molwori nyieri. 58 Ibiro kumi nikech timbeni mochido kendo modwanyore,’ Jehova owacho.” 59 “Nimar ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Abiro timoni mana kaka timbeni obet, d nikech ne ichayo kuong’ruokni kendo ne ok irito singruokna. e 60 To an awuon abiro paro singruok ma ne atimo kodi ka ne pod in nyathi, kendo anatim kodi singruok mosiko nyaka chieng’. f 61 Inipar timbeni kendo wiyi nokuodi g sa ma ibiro rwako nyimineni madongoni kod matindoni, mi anamiyigi mondo gibed nyigi, to ok abi timo kamano nikech singruok ma ne atimo kodi.’ 62 “‘Kendo an awuon abiro timo singruok kodi, mi ining’e ni an e Jehova. 63 Eka inipar mi wiyi nokuodi ma ok inyal kata yawo dhogi, h chieng’ ma abiro pwodhi kata obedo ni isetimo gik maricho kamano,’ i Jehova Wuon Loch Duto owacho.” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, go ngero moro e wi Jo-Israel. j 3 Iniwach ni, ‘Ma e gima Jeho-

17

1349 va Wuon Loch Duto owacho: “Ne nitie otenga moro maduong’ a ma ne nigi buombe madongo kendo yier ma ne nie buombene ne dongo. Dende duto ne opong’ gi yier maboyo ma nigi rangi mabeyo. Otengano nodhi nyaka Lebanon b mojako wi yadh sida. c 4 Ne ojako chuny yath ma malo mogik motere nyaka e piny jolok ohala,1 eka ne okete e dala mar jolok ohala. d 5 Bang’e, ne okawo moko kuom kodhi mag pinyno e mi opidhogi e lowo momewo. Ne opidhe kaka yath1 ma ipidho ka ma pi ng’enyie. 6 Omiyo, yadhno ne odongo mi obedo yadh mzabibu moyarore gi piny, f kendo obokene gi bedene ne dongo kochomo iye, to tiendene ne dongo e bwoye. Yadh mzabibuno ne oloth maber mochako golo bedene. g 7 “‘“Eka otenga machielo maduong’ h ma ne nigi buombe madongo kendo ma yier opong’o buombene nobiro. i Yadh mzabibuno ne otero tiendene kod bedene kochomo ire, mabor gi puodho ma ne opidhee, mondo oyud pi. j 8 Ne oyudo osepidhe e lowo maber man but pi mang’eny, mondo ogol bedene, onyag olemo, kendo obed yadh mzabibu maduong’.”’ k

j Jer 37:5

EZEKIEL 17:4-16 9 “Wach niya, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Be yadh mzabibuno biro dongo maber? Donge ng’ato biro pudho tiende a mi olembene tow kendo obokene oner? b Obiro two ma ok bi dwarore ni ng’at ma nigi teko mang’eny kata ji mathoth opudhe. 10 Kata obedo ni ne opidhe, be obiro dongo maber? Donge obiro two chuth ka yamb ugwe ogoye? Obiro two e puodho ka ma ne opidhee.”’” 11 Wach Jehova nobirona kendo niya: 12 “Nyis oganda ma ong’anyoni ni, ‘Be ung’eyo tiend wechego?’ Wach kama, ‘Neuru! Ruodh Babulon nobiro Jerusalem mokawo ruodhe kod jotende modhi kodgi Babulon. c 13 Bende, ne okawo achiel kuom joka ruoth d motimogo singruok mi jalo okuong’ore. e Eka ne okawo jo ma ne nigi huma e pinyno mi odhigo. f 14 Notimo kamano mondo ogo pinyruodhno piny chuth, mondo obed gadier ni singruok ma ne otimono ok bi kethore. g 15 To ruoth ne ong’anyone h ka ne ooro joote e piny Misri mondo okelne farese i kod oganda lweny maduong’. j Be weche didhine maber? Be ng’at ma timo kamano ditony? Be doketh singruok ma kamano mi otony?’ k 16 “‘“Mana kaka angima,” Jehova Wuon Loch Duto owacho, “obiro1 tho

k Jer 32:3, 4

17:16 1 Tiende ni, Zedekia.

SULA 17 a Rap 28:49, 50 Jer 4:13 Ywa 4:19

b Jer 22:23 c 2Ru 24:12 2We 36:9, 10 Jer 24:1

d 2Ru 24:15 e 2Ru 24:17 Jer 37:1

f Eze 17:13, 14 g 2We 36:11 h Eze 17:15 i Jer 37:5, 7 j 2Ru 24:20 2We 36:11, 13

k Jer 37:1

 Kolam mar 2 a Jer 21:7 b 2Ru 25:7 c 2Ru 24:12, 14 Isa 39:7 Jer 22:24, 25 Jer 52:31, 32

d 2Ru 24:17 Jer 37:1

e 2We 36:11, 13 f 2Ru 24:15 Jer 24:1

g Jer 27:12 Jer 38:17

h 2Ru 24:20 2We 36:11, 13

i Rap 17:16

17:4 1 Hibrania, “piny Kanaan.” 17:5 1 Ma en kit yath ma bedene dongo kendo obokene boyo kendo olurore. Yadhno iluongo ni willow e dho kisungu.

EZEKIEL 17:17–18:7 e piny Babulon. Obiro tho e piny ma ruoth1 ma nokete e kom-loch odakie. Mano e ng’at ma notimo kode singruok, mi ochayo singruogno. a 17 Farao kod oganda lwenyne maduong’ ok bi konye b kinde ma JoBabulon biro loso pidhe, kendo gero ohinga molworo dalano mondo gitiek ngima ji mang’eny. 18 Osechayo singruok ma ne otimo ka ne okuong’orene. Kata obedo ni ne okuong’ore kamano, ne otimo gigo duto, omiyo, ok obi tony.”’ 19 “‘Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto wacho: “Mana kaka angima, abiro miyo gika gima ne gichuoyo, nikech ne ochayo kuong’ruokod singruokna. kna c 20 Abiro chikone obadho,1 mi anamake. d Anatere Babulon mi anayale kuno nikech richo ma ne otimona. e 21 Jolwenyge moringo biro tho gi ligangla, to modong’ biro kere kuonde duto. f Eka unung’e ni an Jehova, an e ma asewacho kamano.”’ g 22 “‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Abiro kawo chuny yath moro man e wi sida mabor, h mi anapidhe. Abiro jako chuny yadhno e bedene man malo, i mi anapidhe e got moro maduong’ kendo mabor. j 23 Abiro pidhe e got maduong’ mar Israel, 17:16 1 Tiende ni, Nebukadneza. 17:20 1 Kata, “abiro chikone net.”

SULA 17 a Jer 34:2, 3 Jer 52:11

b Jer 37:7, 8 Ywa 4:17 Eze 29:6

c Rap 5:11

d Eze 12:13

e Eze 20:36

f Eze 12:14

g Eze 6:13

h Isa 11:1 Jer 23:5

i Isa 53:2

j Za 2:6

 Kolam mar 2 a Isa 9:6 Eze 21:26, 27 Dan 4:17 Amo 9:11

b 1Sa 2:7, 8 Luk 1:52

 SULA 18 c Jer 31:29, 30

d Rap 12:2 Jer 3:6

e Law 20:10

f Law 18:19 Law 20:18

g Nge 14:21

1350 kendo bedene biro dongo, mi enonyag olemo, mobed yadh sida maduong’. Kendo kit winy duto biro gedo kuome, mi ginidag e tipone. 24 Eka yiende duto manie pap biro ng’eyo ni an Jehova. An e ma asetong’o yath maduong’ kendo asemiyo yath matin duong’. a Asetwoyo yath mang’ich, kendo asemiyo yath motwo oloth. b An Jehova, asewacho mano kendo asetime.”’” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Ngero ma ji goyo e piny Israel ni, ‘Wuone ochamo mzabibu ma numu, to leke nyithindgi e ma odikore,’ tiende en ang’o? c 3 “‘Mana kaka angima,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘ok ubi goyo ngeroni kendo e Israel. 4 Neuru! Ngima duto gin maga. Ngima wuoro kod ngima wuode, duto gin maga. Ng’at ma timo richo e ma biro tho. 5 “‘Wawach ni ng’ato en ng’at makare, kendo otimo gik makare kendo malong’o. 6 Ok ocham misengni mochiw ne nyiseche manono e gode; d ok ogeno kuom sanambe makwero1 mag JoIsrael; ok oterre gi chi ng’ato, e kata nindo gi dhako ma dhi e dwe; f 7 ok otim gik maricho ne ng’ato ang’ata, g to oduoko ne jagope gima

18

18:6 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

1351 ne osingne; a ok oma ng’ato ang’ata gire, b to omiyo ng’at ma nigi kech chiembe c kendo omiyo ng’at ma wuotho duk law; d 8 ok ohol ji pesa mondo oyudie ohala, e kendo ok otim ne jomoko gik ma ok kare; f oyalo ji e yo makare; g 9 owuotho e yorena kendo orito buchena gadiera. Ng’at ma kamano en ng’at makare, kendo obiro bedo mangima,’ h Jehova Wuon Loch Duto owacho. 10 “‘To wawach ni wuode obedo jakuo i kata janek, j kata ng’at ma timo achiel kuom gik ma luwogi 11 (kata obedo ni wuongi ok tim gigi)—ochamo misengni mochiw ne nyiseche manono e gode, oterore gi chi ng’ato, 12 osando jodhier gi jochan, k ok oduok gima osingne, ogeno sanambe makwero, l otimo timbe mochido, m 13 oholo ji pesane mondo oyud ohala e wiye n —wuodeno ok nobed mangima. Ibiro nege nikech osetimo timbe marichogo. Kendo rembe nodong’ e wiye owuon. 14 “‘Kata, wawach ni wuoyi moro neno richo duto ma wuon-gi timo, to kata obedo ni onenogi, en ok oluw timbe wuon-gigo. 15 Ok ocham misengni mochiw ne nyiseche manono e gode; ok ogeno kuom sanambe makwero mag Jo-Israel; ok oterre gi chi ng’ato; 16 ok otim gik maricho ne ng’ato ang’ata; oduoko ne jagope gima ne osingne;

SULA 18 a Rap 24:12, 13 b Law 6:2, 4 c Rap 15:11 d Isa 58:6, 7 Jak 2:15, 16

e Wuo 22:25 Za 15:5 Luk 6:34, 35

f Law 19:35 g Law 19:15 Law 25:14 Rap 1:16

h Law 18:5 i Law 19:13 j Cha 9:6 Wuo 21:12

k Rap 15:7, 8 l Law 26:30 m 2Ru 21:11 n Eze 22:12

 Kolam mar 2 a Rap 16:20 Rum 10:5

b Rap 24:16 Jer 31:30 Eze 18:4

c Isa 3:10, 11 Gal 6:7

d Isa 55:7 Eze 3:21 Eze 33:12, 19 Tic 3:19

e 2We 33:12, 13 Za 25:7 Isa 43:25

f Eze 33:16 g Ywa 3:33 Eze 33:11 1Ti 2:3, 4 2Pe 3:9

EZEKIEL 18:8-23 ok oma ng’ato ang’ata gire; omiyo ng’at ma nigi kech chiembe, kendo omiyo ng’at ma wuotho duk law; 17 ok osand jochan; ok ohol ji pesa mondo oyudie ohala; owuotho e yorena kendo orito buchena. Ng’at ma kamano ok bi tho nikech richo wuon-gi, to enobed mangima. 18 To nikech wuon-gi ne en ja mibadhi, ne omayo owadgi gike, kendo notimo gik maricho e kind ogandane, obiro tho nikech kethone. 19 “‘To ubiro penjo niya: “Ang’o momiyo ok kum wuoyi nikech richo wuongi?” Nikech wuode osetimo gik makare kendo malong’o, osemako chikena duto kendo luwogi, obiro bedo mangima. a 20 Ng’at ma timo richo e ma biro tho. b Ok bi kum wuoyi nikech richo mar wuon-gi, kendo wuoro ok nokum nikech richo mar wuode. Ng’at makare biro yudo pokne nikech timbene makare, to ng’at marach biro yudo pokne nikech timbene maricho. c 21 “‘Ka ng’at marach olokore moweyo richone duto, mi orito chikena kendo timo gik makare kendo malong’o, enobed mangima. Ok obi tho. d 22 Wich biro wil gi richone duto ma notimo. e Obiro bedo mangima nikech otimo gik makare.’ f 23 “‘Be uparo ni amor gi tho mar jaricho?’ g Jehova Wuon Loch Duto owacho. ‘Donge daher neno ka ng’at

EZEKIEL 18:24–19:6 ma kamano loko yorene mondo obed mangima?’ a 24 “‘To ka ng’at makare oweyo yorene makare mi ochako timo gik maricho, kendo modwanyore ma joricho timo, be obiro bedo mangima adier? Ooyo. Onge kata gimoro achiel makare ma notimo mibiro par. b To obiro tho nikech noweyo chikena, mochako timo richo. c 25 “‘To ubiro wacho niya: “Yore mag Jehova ok ni kare.” d Yaye un Jo-Israel, winjauru! Donge yorena ni kare, koso? e Donge un e ma yoreu ok ni kare, koso? f 26 “‘Ka ng’at makare oweyo yorene makare, mochako timo gik maricho, obiro tho nikech richone owuon. 27 “‘To ka ng’at marach olokore moweyo timbene maricho, mi ochako timo gik makare kendo malong’o, obiro reso ngimane. g 28 Ka ofwenyo ni timbene richo, mi olokore moweyo timo gik maricho, obiro bedo mangima. Ok obi tho. 29 “‘To Jo-Israel biro wacho niya: “Yore mag Jehova ok ni kare.” Yaye un JoIsrael, donge yorena ni kare, koso? h Donge un e ma yoreu ok ni kare, koso?’ 30 “‘Kuom mano, abiro ng’ado ne ng’ato ka ng’ato bura kaluwore gi yorene, i yaye Jo-Israel,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. Lokreuru, ee, lokreuru chuth kendo weuru timo gik

SULA 18 a Mik 7:18 b Eze 33:12, 18 Hib 10:38 2Jo 8

c Nge 21:16 Eze 3:20

d Ayu 35:2 Nge 19:3 Eze 33:17, 20

e Rap 32:4 f Isa 55:9 Jer 2:17

g Isa 55:7 1Ti 4:16

h Cha 18:25 Za 145:17 Isa 40:14

i Ayu 34:11 Rum 2:6

 Kolam mar 2 a Za 34:14 Isa 1:16

b Za 51:10 Jer 32:39 Eze 11:19 Ef 4:23, 24

c Rap 30:15 Nge 8:36 Tic 13:46

d Jer 29:11 Ywa 3:33 Eze 33:11 Luk 15:10 2Pe 3:9

e Rap 30:16

 SULA 19 f 2We 36:1 g 2Ru 23:31-34 2We 36:4 Jer 22:11, 12

h Jer 22:17

1352 maricho, mondo kethou kik chwanyu mi uchak timo richo. 31 Goluru richou duto ma usebedo kutimo, a mondo ubed gi chuny manyien kod paro manyien. b Yaye Jo-Israel, ere gimomiyo udwaro tho?’ c 32 “‘Ok amor ka ng’ato otho,’ d Jehova Wuon Loch Duto owacho. ‘Omiyo, lokreuru mondo ubed mangima.’” e “Iniywag jodong Israel gi wend ywagruok 2 kiwacho niya, ‘Minu ne chalo nade? Sibuor ma dhako e kind sibuoche. Ne onindo e kind sibuoche ma roteke, kendo ne opidho nyithinde. 3 Ne opidho nyathine moro mi obedo sibuor ma ratego. f Ne opuonjore kidho le, To kata mana dhano bende nochamo. 4 Ogendni nowinjo humbe mi gimake e bur ma ne gikunyo, Ne giketo ramaki e ume mi gitere e piny Misri. g 5 Min-gi ne paro ni odhi duogo, to ne ok oduogo. Omiyo, ne otiego nyathine machielo mi obedo sibuor ma ratego. 6 Ne owuotho e kind sibuoche mamoko mi obedo sibuor ma ratego. Ne opuonjore kidho le, kendo en bende nochamo nyaka dhano. h

19

1353 7 Ne owuotho e kind ohinga maggi motegno mi ne oketho miechgi, Dwonde ne okwako piny ma nodong’ gundano. a 8 Ogendni manie alworano ne obiro kedo kode mi ne gichikone obadho mondo gimakego, Kendo ne gimake e bur ma ne gikunyo. 9 Ne gimake gi ramaki mi gitueye e od tuech kendo ne gitere ir ruodh Babulon. Ne gitueye kuno mondo kik winj dwonde kendo e gode mag Israel. 10 Minu ne chalo ka mzabibu b e rembi,1 ee, mzabibu mopidh e bath pige. Ne onyago olemo kendo bedene ne ng’eny nikech pi ne ng’eny. 11 Ne odongo mi obedo gi bede motegno, bede moromo loso ludhloch. Ne odongo mi ohingo yiende mamoko duto, Ji duto ne nyalo nene nikech borne kod obokene mang’eny. 12 To nopudhe gi mirima c mi owite piny, Yamb ugwe ne omiyo olembene otwo. Bedene motegno notur mi otwo, d kendo mach ne owang’ogi. e 13 To koro osepidhe e thim, 19:10 1 Kata nyalo bedo, “ka mzabibu e puothi mar mzabibu.”

SULA 19 a Nge 28:15

b Za 80:8 Isa 5:7

c Isa 5:5 Eze 15:6

d 2Ru 23:34 2Ru 24:6 2Ru 25:5-7

e Rap 32:22 Eze 15:4

 Kolam mar 2 a Rap 28:48 Jer 17:5, 6 Jer 52:27

b Eze 17:16, 18

 SULA 20 c Isa 1:12, 15 Eze 14:3

d Eze 16:51 Eze 22:2 Luk 11:47

e Rap 7:6

f Wuo 4:31 Wuo 6:7, 8

g Wuo 3:8

EZEKIEL 19:7–20:6 E piny motwo, ma onge pi. a 14 Mach nolandore mi owang’o bedene gi olembene, Kendo notieko bedene motegno, mi oweye ma onge ludh-loch. b “‘Mano e wend ywagruok, ee, enobed wend ywagruok.’” Koro e odiechieng’ mar apar dwe mar abich e higa mar abiriyo, jodongo moko mag Israel ne obiro ira mi gibet piny e nyima mondo gipenj wach Jehova. 2 Eka wach Jehova ne obirona niya: 3 “Wuod dhano, nyis jodongo mag Israelgo kama, ‘Mae e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Un gadier ni ubiro penja wach, koso? ‘Mana kaka angima, ok abi chiwo dwoko mar gima udwaro penja,’ c Jehova Wuon Loch Duto owacho.”’ 4 “Wuod dhano, be iikori ng’adonegi bura? Be iikori ng’adonegi bura adier? Nyisgi gik modwanyore ma kweregi notimo. d 5 Nyisgi kama, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Chieng’ ma ne ayiero Israel, e ne akuong’ora ne koth Jakobo kendo ne amiyo ging’eya e piny Misri. f Adier ne akuong’ora ni, ‘An e Jehova Nyasachu.’ 6 Chieng’no, ne akuong’ora ni abiro gologi e piny Misri mi atergi e piny ma ne asemanyonegi, piny mopong’ gi chak kod mor kich. g Ne

20

EZEKIEL 20:7-23 en piny maber moloyo pinje duto. 7 Eka ne awachonegi ni, ‘Ng’ato ka ng’ato kuomu nyaka wit gik moko duto mochido ma en-go; kik uchidru gi sanambe makwero1 mag Misri. a An Jehova Nyasachu.’ b 8 “‘“To ne ging’anyona kendo ne gitamore winja. Ne ok giwito gik moko duto mochido ma ne gin-go, kendo ne gitamore weyo sanambe makwero mag Misri. c Omiyo, ne asingora ni abiro olonegi mirimba duto e piny Misri. 9 To ne ok atimo kamano mondo nyinga kik kethre e kind ogendni ma ne gidakie. d Ne amiyo Jo-Israel ong’eya e nyim ogendnigo ka ne agologi e piny Misri. e 10 Kuom mano, ne agologi e piny Misri mi aterogi e thim. f 11 “‘“Ne amiyogi chikena kendo nanyisogi buchena g mondo ng’at ma omakogi obed mangima. h 12 Bende, ne amiyogi sabato maga i kaka ranyisi e kinda kodgi, j mondo ging’e ni an Jehova, an e ma apwodhogi. 13 “‘“Kata kamano, Jo-Israel ne ong’anyona e thim. k Ne ok giwuotho e chikena kendo ne gitamore luwo buchena ma ne dhi miyo gibed mangima. Ne ginjawo sabato maga. Kuom mano, ne asingora ni abiro olonegi mirimba e thim mondo 20:7 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

SULA 20 a Law 18:3 Rap 29:16, 17 Jos 24:14

b Law 20:7 c Wuo 32:4 d Kwa 14:13-16 Rap 9:27, 28 1Sa 12:22

e Wuo 32:11, 12 Jos 2:9, 10 Jos 9:3, 9 1Sa 4:7, 8

f Wuo 13:17, 18 Wuo 15:22

g Rap 4:8 h Rap 8:3 Rap 30:16

i Wuo 20:8-10 Law 23:3, 24 Law 25:4, 11

j Wuo 31:13 Wuo 35:2

k Wuo 32:8 Kwa 14:22, 23

 Kolam mar 2 a Kwa 14:11, 12 b Jos 7:9 Eze 36:22

c Kwa 14:30 Za 95:11 Za 106:26, 27

d Kwa 13:26, 27 e Wuo 32:1, 4 Kwa 25:1, 2 Tic 7:42

f Kwa 14:33 g Za 78:8 h Rap 4:1 i Jer 17:22 j Wuo 31:13 k Kwa 25:1 Rap 9:23

l Isa 63:10 m Za 78:38 n Za 25:11 Za 79:9 Jer 14:7 Dan 9:19

1354 atiekgi. a 14 To ne ok atimo kamano mondo nyinga kik kethre e kind ogendni ma ne oneno ka agolo JoIsrael e piny Misri. b 15 Bende, ne akuong’ora e thim ni ok abi terogi e piny ma ne asemiyogi, c tiende ni piny mopong’ gi chak kod mor kich, d kendo piny maber moloyo pinje duto. 16 Ne atimo kamano nikech ne gitamore luwo buchena, ne ok giwuotho e chikena kendo ne ginjawo sabato maga, nimar chunygi ne luwo mana sanambegi makwero. e 17 “‘“Kata kamano, ne ok akethogi nikech ne akechogi. Omiyo, ne ok atiekogi e thim. 18 Ne anyiso nyithindgi e thim f ni, ‘Kik uluw chike mag kwereu g kata rito buchegi, kendo kik uchidru gi sanambegi makwero. 19 An e Jehova Nyasachu. Omiyo, wuothuru e yorena, rituru buchena, kendo uluwgi. h 20 Waluru sabato maga i mondo gibed ranyisi e kinda kodu, kendo giparnu ni an e Jehova Nyasachu.’ j 21 “‘“Kata kamano, nyithindu nochako ng’anyona. k Ne ok giwuotho e chikena, kendo ne ok girito buchena ma ne dhi miyo gibed mangima. Ne ginjawo sabato maga. Kuom mano, ne asingora ni abiro olonegi mirimba duto e thim. l 22 To ne ok atimo kamano m mondo nyinga kik kethre n e kind ogendni ma ne oneno ka areso Jo-Israel. 23 Bende, ne akuong’ora ni

1355 abiro keyogi e kind ogendni kendo e pinje mopogore opogore, a 24 nikech ne ok girito buchena kendo ne ok giluwo chikena, b ne ginjawo sabato maga kendo ne giluwo mana sanambe makwero mag kweregi. c 25 Bende, ne ayienegi luwo chike ma ok kare kod buche ma ne ok nyalo miyo gibed mangima. d 26 Ne aweyo gibedo ma ok ler nikech misengni ma ne gichiwo ka giwang’o nyithindgi makayo e mach. e Ne atimo kamano mondo akethgi, kendo mondo ging’e ni an e Jehova.”’ 27 “Omiyo, wuo gi Jo-Israel, yaye wuod dhano kendo inyisgi ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Kamano e kaka kwereu noyanya nikech ne gidagi luwo chikena. 28 Ne aterogi nyaka e piny ma ne akuong’ora ni adhi miyogi. f To ka ne gichopo mi gineno gode madongo kod yiende ma nigi oboke mang’eny, g ne gichako chiwo misengni maggi kuno, kendo ne giwang’o iya gi chiwo maggi. Ne gichiwo misengni ma golo suya mamit, kendo ne gigolo chiwo miolo kuno. 29 Omiyo, ne apenjogi ni, ‘Ang’o momiyo udhiga ka ma oting’ore malo? (Kanyo iluongo ni Ka Moting’ore Malo nyaka chil kawuono.)’”’ h 30 “E momiyo koro nyis Jo-Israel ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto penjo: “Donge uchidoru mana kaka kwereu sa ma ulu-

SULA 20 a Law 26:33 Za 106:26, 27

b Law 26:15, 16

c Jer 2:7

d Za 81:12

e Law 18:21 Jer 7:31

f Jos 23:5

g Rap 12:2

h Eze 16:24, 25

 Kolam mar 2 a Bur 2:19 2We 21:13 Jer 13:26, 27

b Rap 18:10, 12 Za 106:36-38 Jer 7:31

c Isa 1:15

d Zek 7:13

e Jer 44:17

f Jer 21:5 Eze 8:18

g Isa 27:13 Eze 34:16

h Jer 2:9

i Law 27:32 Eze 34:17

j Eze 34:20, 21

k Eze 13:9

EZEKIEL 20:24-38 wo sanambe makwero kendo udwanyo lamo maler? a 31 Donge pod umedo chidoru nyaka kawuono kuom chiwo misengni ne sanambeu makwero, kendo wang’o nyithindu kaka misango? b Yaye od Israel, be onego adwok wach moro amora ma upenja ka pod utimo gik ma kamago?”’ c “‘Mana kaka angima,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘Ok abi dwoko wach ma upenja. d 32 Uwacho ni, “Wabeduru kaka ogendni mamoko kod dhoudi mamoko ma lamo yiende kod kite.” e Gima uparono ok notimre ngang’.’” 33 “‘Mana kaka angima,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘Analoch e wiu gi bada man gi teko, gi bada moriere, kendo gi mirima mager. f 34 Abiro golou e pinje ma untie, mi anachoku kanyachiel gi bada man gi teko, gi bada moriere, kendo gi mirima mager. g 35 Abiro kelou e thim mar ogendni mi anayalu kuno wang’ gi wang’. h 36 “‘Mana kaka ne ayalo kwereu e thim man Misri, e kaka abiro yalou,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. 37 ‘Abiro miyo ukadh e bwo ludh jakwath, i kendo anami urit singruok. 38 Anagol jo ma ng’anyona kod jo ma kethona e kindu. j Nimar abiro gologi e piny ma ne gidakie, to ok ginidonj e piny Israel; k mi unung’e ni an e Jehova.’

EZEKIEL 20:39–21:5 39 “To un, yaye Israel, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Ng’ato ka ng’ato mondo odhi oti atiya ne sanambene makwero. a To bang’e, ka pod udagi winja ok abi weyo mondo uketh nyinga maler gi misengniu kod sanambeu makwero.’ b 40 “‘Nimar e goda maler, e got moting’ore malo mar Israel,’ c Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘e ka ma JoIsrael duto biro tiyonae e pinyno. d Abiro yie kodu kendo ubiro kelona chiwo magu kod misengniu mabeyoe moloyo,1 ee, gigeu maler duto. e 41 Ka asegolou e pinje ma akeyoue mi achokou kanyachiel, to anayie gi misengniu ma ng’we mamit, f kendo unumi abed maler e nyim ogendni.’ g 42 “‘Kendo unung’e ni an e Jehova h sa ma akelou e piny Israel, i piny ma ne akuong’ora ni abiro miyo kwereu. 43 Kendo ka un kuno, ubiro paro yoreu kod timbeu ma ne omiyo ubedo mochido, j mi unucharu nikech gik maricho ma ne utimo. k 44 Eka unung’e ni an Jehova nimar abiro timonu gigo nikech nyinga, l to ok nikech timbeu maricho kendo morochore, yaye JoIsrael,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” 45 Wach Jehova nobirona kendo niya: 46 “Wuod dhano, chom wang’i yo mi20:40 1 Kata, “nyak mokwongo.”

SULA 20 a Bur 10:14 Za 81:12

b Isa 1:13 Eze 23:39

c Isa 2:2, 3 Isa 66:20

d Isa 56:7 Zek 8:22

e Mal 3:4

f Isa 11:11 Jer 23:3

g Isa 5:16 Eze 38:23

h Eze 36:23

i Eze 11:17

j Law 26:40 Eze 6:9 Eze 16:61

k Jer 31:18

l Za 79:9 Eze 36:22, 23

 Kolam mar 2 a Rap 32:22 Jer 21:14

b Isa 66:24

c 2We 7:20 Ywa 2:17

 SULA 21 d Law 26:33

e Jer 23:20

1356 lambo kendo iland wach ne milambo, ikor wach ne bungu man e pap yo milambo. 47 Wach ne bungu man milambo ni, ‘Winj wach Jehova. Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Abiro moko mach kuomi a kendo majno biro wang’o yiendeni duto mang’ich kod motwo. Onge gima noneg majno, b kendo obiro landore kochakore milambo nyaka nyandwat ka orewo wenge ji duto. 48 Ji duto biro ng’eyo ni an Jehova, an e ma asemoko majno, kendo ok nonege.”’” c 49 Eka ne awacho niya: “Yaye, Jehova Wuon Loch Duto! Giwuoyo e wiya ni, ‘Donge jali goyo mana ngeche?’” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano chom wang’i ing’i Jerusalem mondo iland kum e wi kuonde maler, kendo ikor wach e wi piny Israel. 3 Wach ne piny Israel ni, ‘Ma e gima Jehova owacho: “Abiro kedo kodu, kendo abiro wuodho liganglana e ode d mi aneg jo makare kod joricho man e kindu. 4 Abiro wuodho liganglana e ode mondo aneg dhano duto, kochakore nyandwat nyaka milambo, kendo abiro nego jo makare kaachiel gi jo maricho man e kindu. 5 Ji duto biro ng’eyo ni an Jehova, an e ma asewuodho liganglana e ode. Ok bi duoke e ode kendo.”’ e

21

1357 6 “To in wuod dhano, chur ka itetni, ee, chur achura malit e nyimgi. a 7 Kendo ka gipenji ni, ‘Ang’o momiyo ichur kamano?’ ibiro dwokogi ni, ‘En nikech wach ma wasewinjo.’ Nimar nyaka obi, kendo chuny ji duto biro a nikech luoro, lwet ji duto biro tho thudhno, chunygi biro nyosore, kendo chongegi duto biro timo pi.1b ‘Neuru! Wachno nyaka bi, adier nyaka otimre,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” 8 Wach Jehova nobirona kendo niya: 9 “Wuod dhano, kor wach kiwacho ni, ‘Ma e gima Jehova owacho: “Wach kama, ‘Osepiag ligangla! Ee osepiag ligangla, c kendo oserudhe. 10 Osepiage mondo oneggo ji mang’eny; oserudhe mondo omil ka polo.’”’ “Donge owinjore wabed mamor, koso?” “‘Be obiro1 chayo ludhloch mar wuoda d kaka ochayo yien mamoko? 11 “‘Osechiwe mondo orudhe kendo mondo lwet dhano e ma oti kode. Osepiag liganglano mi orudhe maber mondo okete e lwet janek. e 12 “‘Wuod dhano, ywag matek kendo igo nduru, f nimar osebiro nego joga; osebiro nego jodongo mag Israel. g Liganglano biro nego jodongogo kaachiel gi joga. 21:7 1 Tiende ni, gibiro layo nikech luoro. 21:10 1 Tiende ni, ligangla mar Jehova.

SULA 21 a Isa 22:4 Jer 4:19 Eze 9:8

b Eze 7:15-17

c Isa 66:16 Jer 12:12 Amo 9:4

d Cha 49:10 2Sa 7:12, 14

e Jer 25:9 Jer 51:20

f Eze 9:8 Mik 1:8

g Eze 19:1

 Kolam mar 2 a Jer 6:27

b 2Ru 25:7 Eze 19:14 Eze 21:26

c 2Ru 25:1, 2

d Eze 21:7

e Isa 1:24 Eze 5:13 Eze 16:42

f Jer 49:2 Eze 25:5 Amo 1:14

g 2Sa 5:9 2We 26:9 2We 32:2, 5 2We 33:1, 14

EZEKIEL 21:6-21 Omiyo, pam bamni nikech kuyo. 13 Nimar, osetim nonro, a to nobed nade ka ligangla ochayo ludh-loch? Ludh-lochno biro lal nono,’ b Jehova Wuon Loch Duto owacho. 14 “To in wuod dhano, kor weche kendo ipam lweti kiwacho nyadidek ni ‘Ligangla!’ En ligangla ma biro nego ji, liganglano biro kelo nek maduong’, ligangla molworogi koni gi koni. c 15 Chunygi biro a nikech luoro d kendo ng’enygi biro podho e dho rangeye mag dala; abiro negogi gi ligangla. Ee, obiro mil ka polo, kendo oserudhe mondo oneki! 16 Tong’ kode yo korachwich! Tong’ kode yo koracham! Dhi kamoro amora ma dho liganglani ochomo! 17 Abiro pamo lwetena kendo abiro tieko mirimba kuomgi. e An Jehova, asewacho mano.” 18 Wach Jehova ne obirona kendo niya: 19 “To in wuod dhano, gor yore ariyo e lowo ma ligangla mar ruodh Babulon biro luwo. Yore ariyogo biro chakore e piny achiel, kendo ichung bao mar ranyisi ka ma yorego okagoree ka gidhi e mier ariyogo. 20 Inigor yo achiel ma ligangla biro luwo ka dhi Raba f e piny Jo-Amon, kod yo machielo ma ligangla biro luwo ka dhi Jerusalem g e piny Juda, ma en dala mochiel motegno. 21 Nimar ruodh Babulon biro chung’

EZEKIEL 21:22–22:4 ka ma yore okagoree mondo okonyre gi juok. Obiro yiengo asernige. Obiro penjo sanambene1 wach, kendo obiro nono chuny le. 22 Gige mag juok manie lwete korachwich ochomo Jerusalem, ka ma odhi chungoe gik mimukogo ohinga, odhi goloe chik mar nek, odhi goyoe mahu mar lweny, odhi chungoe gik mimukogo dho rangeye, odhi loso pidhe kod ohinga molworo dalano. a 23 To jo ma1 ne otimogo singruok, biro chayo gige juok ma obiro konyorego. b Kata kamano, obiro paro richogi, mi enomakgi. c 24 “Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Usemiyo opar richou nikech useelo kethou e lela, kendo richou nenore e gimoro amora mutimo. Koro nikech oseparu, wasigu biro makou.’ 25 “To odiechiengi ma ikumie mogik osechopo, yaye in jaduong’ Israel ma jaketho, d isehinyori marach. 26 Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Gol kilemba, kendo igol osimbo. e Ok obi dong’ kaka yande ochal. f Ting’ ng’ama onge duong’ malo, g kendo iduok ng’at ma nigi duong’ piny. h 27 Abiro kethe, abiro kethe, abiro kethe. Ok nobed mar ng’ato ang’ata nyaka chop jal mowinjorego obi, i kendo anamiyego.’ j 21:21 1 Hibrania, “terafim.” 21:23 1 Tiende ni, jo ma odak Jerusalem.

SULA 21 a Jer 32:24 Jer 52:4

b 2We 36:11, 13 Eze 17:13

c 2Ru 25:6, 7

d 2We 36:11, 13 Jer 24:8 Jer 52:1, 2 Eze 17:19

e 2Ru 25:5-7 Jer 52:8, 11 Eze 12:12, 13

f Eze 21:13

g Za 75:7 Dan 4:17

h Dan 4:37 Luk 21:24

i Cha 49:10 Za 89:3, 4 Za 110:1 Isa 9:6 Isa 11:10 Luk 1:32, 33 Fwe 5:5

j Za 2:6, 8 Dan 7:13, 14 Luk 22:29

 Kolam mar 2 a Eze 25:5

b Jer 49:2, 3

 SULA 22 c 2Ru 21:16 Jer 2:34 Mat 23:37

d Eze 16:51

e Eze 24:6

f Eze 12:25

g 2Ru 21:11

1358 28 “To in wuod dhano, kor wach niya: ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho e wi Jo-Amon kod ayenjegi.’ Wach kama, ‘Osewuodh ligangla! Osewuodh ligangla mondo oneki; oserudhe mondo oneki, kendo omil ka polo. 29 Kata obedo ni gineno fweny mag miriambo kendo koro weche mag miriambo kuomi, in bende ibiro negi kaachiel gi joricho ma odiechienggi osechopo, odiechieng’ ma ibiro kumgie mogik. 30 Duok ligangla e ode. Abiro ng’adoni bura ka ma ne ochueyie, e piny ma ne onyuolie. 31 Abiro olo mirimba kuomi. Abiro kudhoni maj mirimba, kendo anachiwi e lwet jo mahundu molony e ketho gik moko. a 32 Ibiro chwek kodi ka yien; b ibiro chuer rembi e piny kendo wi ji nowil kodi chuth, nimar an Jehova asewacho mano.’” Wach Jehova ne obirona kendo niya: 2 “To in wuod dhano, be iikori lando kum ne dala ma nigi buch remo c kendo nyise timbene duto modwanyore? d 3 Iniwachne ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Yaye dala ma chuero remb jo ma odak e iye, e ma odiechienge osechopo, f dala ma loso sanambe makwero1 mondo ochidrego, g 4 isedo-

22

22:3 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

1359 ko jaketho nikech remo misechuero, a kendo sanambeni makwero osemiyo ibedo ma ok ler. b Isemiyo ong’ad ndaloni mobedo manok, kendo koro kindeni oserumo. Mano e momiyo anami ogendni ochayi kendo ibiro jari e pinje duto. c 5 Pinje man maboyo kod man machiegni biro jari, d ee, in ma iluongi ni ma ok ler, kendo ma opong’ gi tungni. 6 Neuru! Jodongo duto mag Israel tiyo gi teko ma gin-go e chuero remo. e 7 E kindi nitie jo ma ochayo wuonegi gi minegi, f gimayo jadak, kendo gisando nyathi kich gi chi liel.”’” g 8 “‘Uchayo kuondena maler, kendo uketho sabato maga. h 9 Jomoko kuomu ketho nying jowetegi mana mondo oneggi. i Moko to chamo misengni e wi gode kendo gitimo timbe modwanyore. j 10 E kindi nitie jo ma ochayo otanda wuonegi,1 k kendo moko chuno mon ma dhi e dwe mondo onind kodgi. l 11 E kindi nitie jo ma dwanyore gi mond jowetegi, m moko to njawo mond yawuotgi, n moko to nindo gi thuon gi nyiminegi ma wuonegi onyuolo. o 12 E kindi nitie jo ma kawo asoya mondo gichwergo remo. p Uholo ji pesa mondo uyud ohala maduong’, q kendo umayo joweteu pesa. r Adier, wiu osewil koda 22:10 1 Hibrania, “ma elo duge wuonegi.”

SULA 22 a Cha 9:6 b Law 26:30 Eze 23:37

c Rap 28:37 1Ru 9:7 Za 80:6 Eze 23:32 Dan 9:16

d Za 79:4 e Isa 1:23 Mik 3:1-3 Zef 3:3

f Rap 27:16 g Wuo 22:21, 22 Za 82:3 Isa 1:17

h Law 19:30 i Wuo 23:1 Law 19:16

j Jer 13:27 k Law 18:7 Law 20:11

l Law 18:19 Law 20:18

m Law 18:20 Law 20:10 Jer 5:8

n Law 18:15 o Law 20:17 p Wuo 23:8 Rap 27:25 Isa 1:23

q Rap 23:19 r Wuo 22:25 Law 6:4, 5

 Kolam mar 2 a Eze 21:7 b Rap 4:27 Rap 28:25

c Isa 1:25 Eze 23:27

d Eze 6:13 e Nge 17:3 Jer 6:28-30

f Za 119:119 Nge 25:4

g Eze 21:31 h Rap 4:24 Za 21:9 Jer 21:12

i Za 68:2

EZEKIEL 22:5-22 chuth,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. 13 “‘Neuru! apamo lwetena ka asin gi timbeu mag mibadhi, kod mag chuero remo. 14 Be chir ma un-go biro siko?1 Be lwetu nobed motegno chieng’ ma abiro kawonu okang’? a An Jehova e ma asewacho mano, kendo abiro time. 15 Abiro keyou e kind ogendni, kendo e pinje mamoko. b Abiro tieko timbeu ma ok ler. c 16 Kendo ogendni biro chayou, mi unung’e ni an Jehova.’” d 17 Wach Jehova nobirona kendo niya: 18 “Wuod dhano Jo-Israel osebedona ka yugi.1 Giduto gichalo gi mula, gi bati, gi nyinyo, gi lisasi manie mach. Gichalo gi yugi modong’ bang’ lenyo fedha. e 19 “Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Nikech usebedo ka yugi,1 f abiro chokou kanyachiel ei Jerusalem. 20 Mana kaka ichoko fedha, gi mula, gi lisasi, gi bati e mach mondo olenygi, e kaka abiro chokou kanyachiel gi mirima, kae to akudho mach kuomu mondo uleny. g 21 Abiro chokou kanyachiel mi akudh kuomu mach gi mirima mager, h kendo ubiro leny ei dalano. i 22 Mana kaka ilenyo fedha 22:14 1 Hibrania, “Be ubiro siko ka un gi chuny motegno?” 22:18 1 E dho Hibrania wach moloki ni “yugi” en chilo migolo bang’ ka oseleny dhahabu kata fedha. 22:19 1 Kata, “chuoth nyinyo; chilo mar nyinyo.”

EZEKIEL 22:23–23:8 e mach, e kaka ibiro lenyu ei dalano; mi unung’e ni an Jehova, an e ma aseolonu mirimba.’” 23 Wach Jehova nobirona kendo niya: 24 “Wuod dhano, nyis dalano ni, ‘In e piny ma ok bi pwodhi, kendo ma ok bi neno koth e odiechieng mirimba. 25 Jonabi mage chano weche maricho, a mana ka sibuor ma ruto ka kidho le. b Gimayo ji mwandugi kod gik ma nengogi tek. Gisemiyo mond liete obedo mang’eny e dalano. 26 Jonabi mage oseketho chikena, c kendo gisiko gidwanyo kuondena maler. d Ok gipog gik mowal kuom gik ma ok owal, e kendo ok gimi ji ong’e gima ler gi gima ok ler. f Gitamore rito sabato maga kendo gimiyo nyinga kethore. 27 Jotende chalo gi bwe ma chamo le; gichuero remo kendo ginego ji mondo giyud mwandu e yor mibadhi. g 28 To jonabigi umo richogi mana ka jo ma muono ot gi choka ma rachar. Gineno fweny ma nono kendo gikoro miriambo h ka giwacho niya: “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho,” to Jehova owuon pok owuoyo. 29 Jo ma odak e pinyno wuondo ji kendo gimecho, i gisando jodhier kod jochan. Gisemayo jodak kendo ng’ado buchgi e yo ma ok kare.’ 30 “‘Ne amanyo ng’ato e kindgi ma ne nyalo loso kuonde mokethore e ohinga, kata ma ne nyalo chung’ e

SULA 22 a Jer 5:31 Jer 6:13, 14

b Mik 3:5

c Jer 2:8 Ywa 4:13 Mik 3:11

d Law 20:3 Law 22:2

e Law 10:10

f Law 11:46, 47

g Mik 3:1-3 Zef 3:3

h Isa 30:10 Jer 23:25 Ywa 2:14 Eze 13:9, 10

i Isa 1:23 Isa 3:14 Jer 21:12 Mik 2:2

 Kolam mar 2 a Wuo 32:11 Za 106:23

 SULA 23 b Jer 3:6, 7

c Law 17:7 Rap 29:16, 17 Jos 24:14 Eze 20:8

d 1Ru 16:23, 24

e 1Ru 14:16 1Ru 21:25, 26

f Hos 2:5

g 2Ru 15:19 2Ru 17:3 Hos 5:13 Hos 7:11

h Hos 5:3

1360 kuonde ma ohinga okethoree e lo pinyni mondo kik kethe, a to ne ok ayudo kata achiel. 31 Kuom mano, abiro olonegi mirimba kendo tiekogi gi mirimba mager mana ka mach. Gibiro kayo gima gichuoyo,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, ne nitie dhako moro ma ne onyuolo nyiri ariyo. b 3 Nyirigo nochako chodo ka pod gitindo e piny Misri. c Ji ne mulo thundegi kod korgi kata obedo ni ne gin nyiri ma silili. 4 Nyako maduong’ ne iluongo ni Ohola,1 to nyamin-gi ne iluongo ni Oholiba.2 Ne akendogi mi ginyuolona yawuoyi gi nyiri. Ohola en Samaria, d to Oholiba en Jerusalem. 5 “Kata obedo ni Ohola ne en chiega kamano, nochako chodo. e Ne osiko ogombo jo ma ne ochodogo, f mana Jo-Asuria ma ne okiewo kode. g 6 Jogo ne gin gavana ma rwako lewni ma rambulu kod jotelo makonyo. Giduto ne gin yawuoyi ma jochia ma ne idho farese. 7 Ne odhi nyime chodo gi yawuot Asuria mabeyo, kendo ne ochidore h gi sanambe makwero1 mag jo ma ne ogombogo. 8 Ne ok oweyo timbe mag

23

23:4 1 Tiende ni, “Hema Mare.” 2 Tiende ni, “Hema Mara ni Kuome.” 23:7 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

1361 chode ma ne ochako ka pod en Misri, nikech jogo ne ochako nindo kode ka pod otin, kendo ne gimulo kore kata obedo ni ne en silili mi gindhogore kode ahinya. a 9 Kuom mano, ne achiwe e lwet osiepene ma Jo-Asuria b ma ne ondhogorego. 10 Ne gielo duge c mi gimako yawuote gi nyige, d kendo ne ginege gi ligangla. Nobedo gi nying marach e kind mon, kendo ne ging’adone bura. 11 “Ka ne nyamin-gi ma Oholiba oneno mano, ne ochako chodo ka oowore gi gombo moloyo kata mana nyamin-gi. e 12 Ne ondhogore gi jo ma ne okiewo kode, mana yawuot Asuria f ma jochia. Ne gin gavana gi jotelo makonyo ma ne rwako lewni ma rambulu kendo ma ne idho farese. 13 Ka ne ochako ndhongore kamano, ne obedo mana ka nyamin-gi. g 14 Ne omedo mana nyumore e chode. Ne oneno piche mag chwo mogor e kor ot, mana piche mag Jo-Kaldea mowir gi range makwar. 15 Jogo ne otueyo msip e nungogi, ne girwako kilemba madongo e wigi, kendo ne gichalo ka jolweny. Giduto ne gichalo JoBabulon ma nonyuol e piny Jo-Kaldea. 16 Ka nonenogi kamano, gombo ne ohewe mi ne ooro joote irgi e piny Kaldea. h 17 Omiyo, Jo-Babulon ne siko ka biro ire mondo ginind kode e otandane, kendo ne gindhogore kode. Bang’ ka ne gise-

SULA 23 a Wuo 32:1, 4 1Ru 12:28, 29 2Ru 10:29

b 2Ru 15:29 1We 5:26

c Hos 2:10

d 2Ru 17:6 2Ru 18:11

e Jer 3:6-8 Eze 16:46, 47

f 2Ru 16:7

g 2Ru 17:19

h Eze 16:29

 Kolam mar 2 a Jer 3:2 Eze 16:36, 37

b Za 106:39, 40 Jer 6:8 Jer 12:8

c Eze 16:25

d Eze 20:7

e Jos 24:14

f Eze 23:3

g Eze 16:37 Hab 1:6

h Jer 6:22 Jer 12:9

i Eze 21:19

j 2Ru 24:2

k Jer 50:21

l Jer 39:5

EZEKIEL 23:9-25 njawe kamano, chunye ne ojok kodgi. 18 “Ka ne odhi nyime elo duge ka ochodo gi wang’teko kamano, a chunya ne ojok kode, mana kaka chunya ne osejok gi nyamin-gi. b 19 To en, ne omedo mana nyumore e chode, c koparo ndalo ma ne pod otin kaka noterore e piny Misri. d 20 Ne ogombogi mana ka mon ma duong’ chwogi chalo gi duong’ punda, kendo gi duong’ faras. 21 Ne igombo ahinya timbe modwanyore ma ne itimo e piny Misri, e ka ne gimulo thundeni kod kori e kinde ma ne pod itin. f 22 “Kuom mano, in Oholiba, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Abiro miyo jo ma ne iterorigo, g ma tinde chunyi ojokgo obi oked kodi, kendo gibiro monji koni gi koni. h 23 Abiro keloni Jo-Babulon i kod Jo-Kaldea duto, j Jo-Pekod, k gi Shoa, gi Koa kaachiel gi Jo-Asuria duto. Giduto gin yawuoyi ma jochia, gavana kod jotelo makonyo, jolweny kod jo ma oyier, kendo giduto giidho farese. 24 Gibiro monji gi geche lweny ma tiendegi yiengo piny, kod jolweny mang’eny moting’o okumbni madongo gi matindo kendo morwako ogut lweny. Ginilwori koni gi koni, kendo abiro chikogi mondo ging’adni bura, mi gining’adni bura kaka gidwaro. l 25 Abiro olo mirimba

EZEKIEL 23:26-41 kuomi, kendo gibiro sandi ka gikecho. Gibiro ng’ado umi kod iteni, kendo jogi modong’ biro tho gi ligangla. Gibiro mako yawuoti gi nyigi, to jogi modong’ gibiro wang’o gi mach. a 26 Gibiro lonyo lepi b kendo gibiro mayi gigeni mabeyo mag dusruok. c 27 Abiro tieko timbeni mag anjawo kod terruok, d ma ne ichako timo e piny Misri. e Ibiro weyo rangogi, kendo ok ibi paro Misri ngang’.’ 28 “Nimar ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Achiegni keti e lwet jo ma ne isin-go, kendo ma chunyi ne ojokgo. f 29 Gibiro sandi kendo gibiro mayi mwanduni duto ma isetiyone matek, g mi giniweyi ka in duk. Timbeni modwanyore mag terruok, gi ndhogruok kod chode biro elore. h 30 Mago duto biro timoreni nikech ne iluwori gi ogendni mamoko ka jachode, i mi injawori gi sanambegi makwero. j 31 Iseluwo timbe nyaminu, k kendo abiro keto okombene e lweti.’ l 32 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Ibiro metho gi okombe nyaminu ma iye tut kendo lach, m Kendo ji biro nyieri kendo jari, nimar okombeno opong’ gi gigo. n 33 Mer kod kuyo biro hewi, Okombe mar luoro kod kethruok Okombe mar nyaminu Samaria.

SULA 23 a Eze 15:7 Eze 20:47

b Jer 13:22 Fwe 17:16

c Isa 3:18-23 Jer 4:30 Eze 16:39

d Isa 27:9 Eze 16:41 Eze 22:15

e Eze 23:3 f Jer 21:7 g Rap 28:49, 51 h Eze 16:36, 37 Eze 16:39

i Jer 2:18 j Za 106:35, 36 Eze 6:9 Eze 23:7

k Jer 3:8 Eze 16:46, 47

l 2Ru 21:13 Jer 25:15 Dan 9:12

m Isa 51:17 n Rap 28:37 1Ru 9:7 Ywa 2:15

 Kolam mar 2 a Za 75:8 b 1Ru 14:9 Neh 9:26 Isa 17:10 Jer 2:32 Jer 13:25

c Eze 23:4 d Hos 1:2 Jak 4:4

e Law 18:21 2Ru 17:17, 18 Eze 16:36

f Jer 7:31 g Law 20:3 h Isa 57:9 i Jer 4:30 j Isa 57:7

1362 34 Inimadhe mi ilung’e pep, a kendo inimuod tago mage Eka ining’ad thundeni. “Nimar an e ma asewacho,” Jehova Wuon Loch Duto owacho.’ 35 “Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Nikech wiyi osewil koda kendo isechaya chuth, b ibiro yudo masira nikech anjawo kod terruokni.’” 36 Eka Jehova nopenja niya: “Wuod dhano be ibiro chomo Ohola kod Oholiba c kendo nyisogi bura ma ibiro ng’adnegi nikech timbegi modwanyore? 37 Giseterore,1d kendo remo omienore e lwetegi. Giseterore gi sanambegi makwero kendo gisewang’o nyithindo ma ne ginyuolona mondo obed chiemo ne sanambegi. e 38 Bende, ma e gima gisetimona: Ne gidwanyo kara maler odiechiengno kendo ne giketho sabato maga. 39 Bang’ ka ne gisechiwo nyithindgi ne sanambegi makwero, f ne gibiro e kara maler e odiechiengno mondo gidwanye. g Mano e gima ne gitimo e oda. 40 Bende, ne gioro jaote mondo oluongnegi chwo ma ne ni ka mabor. h To ka ne gibiro ne ilwokori, miwiro wengeni, kendo ne ibidhori gi gige dusruokni. i 41 Eka ne ibet e kom moro maber j ma nigi mesa mopedh ma23:37 1 Tiende ni, ne gilamo nyiseche manono.

1363 ber e nyime, a kendo kanyo e ma ne iketo ubanina b gi mo mara. c 42 Dwond jo ma ok odewo gimoro nowinj kuome, kendo moko kuomgi ne gin jo ma nomer ma ne ogol e thim. Ne girwako ne mon bangli e lwetegi, kendo sidhonegi osimbo mabeyo. 43 “Eka ne awacho e wi dhako ma chode oolo niya: ‘Koro obiro dhi nyime gi timbene mag chode.’ 44 Omiyo, ne gidonjo ka ma ne entie, mana kaka ji donjoga ka ma dhako ma jachode nitie. Mano e kaka ne gidonjo ka ma Ohola gi Oholiba, mon ma ne ohero terruok ne nitie. 45 Kata kamano, jo makare biro ng’adone bura mowinjore gi timbene mag terruok d kod nek; e nimar gin jochode kendo gisemienore gi remo e lwetgi. f 46 “Nimar ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Oganda lweny moro biro kedo kodgi mi giniyak mwandugi kendo giniwe pinygi ka lich. g 47 Jolwenygo biro chielogi gi kite h kendo tong’ogi gi liganglagi. Gibiro nego yawuotgi gi nyigi i mi giniwang’ utegi gi mach. j 48 Abiro tieko timbe mag anjawo e pinyno, kendo mon duto nopuonjre kuom wachno mondo kik ginjawre mana kaka ne injawori. k 49 Gibiro kumou nikech timbeu mag anjawo kod richo ma ne utimo gi sanambeu makwero; mi unung’e ni an e Jehova Wuon Loch Duto.’” l

SULA 23 a Isa 65:11 b Eze 8:10, 11 c Eze 16:17, 18 d Law 20:10 e Cha 9:6 Eze 16:38

f 2Ru 24:3, 4 Za 106:38 Eze 23:37

g Jer 15:4 Jer 25:9 Eze 16:40

h Law 20:2 i 2We 36:17 j 2Ru 25:9, 10 Jer 39:8

k 2Pe 2:6 l Eze 6:13

 Kolam mar 2  SULA 24 a 2Ru 25:1 Jer 39:1 Jer 52:4

b Eze 11:3 c Eze 11:7 d Jer 39:6 e 2Ru 21:16 Mik 7:2 Mat 23:35

f Eze 11:7, 9 g Jer 2:34 h Law 17:13 Rap 12:16

EZEKIEL 23:42–24:8 E odiechieng’ mar apar, dwe mar apar, e higa mar ochiko, wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, ndik odiechieng’ ma kawuononi piny, nikech en odiechieng’ ma ruodh Babulon ochako monjoe Jerusalem. a 3 Kendo igo ngero ne oganda mong’anyo kiwacho e wigi niya: “‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Keturu agulu e mach: keteuru e mach kae to uolie pi. b 4 Keturu ring’o e iye, c mana ring’o mabeyo beyo, Em kod bat; pong’euru gi choke mabeyo beyo. 5 Kawuru jamni mabeyo mag kueth, d kendo ubiw yien e bwo aguluno. Chwakuru ring’ogo mondo gichieg maber kaachiel gi choke.”’ 6 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Yaye nobed malit ne dala ma chuero remb ji, e agulu ma nyal ochamo, ma nyal man kuome pok ogol! Goluru gik manie iye achiel-achiel; f kik ugonegi ombulu. 7 Nimar rembe nie iye; g ne oolo remono e wi lwanda. Ne ok oole e lowo, mondo oume gi buru. h 8 Aseketo rembeno e wi lwanda ma rieny, Mondo kik ume,

24

EZEKIEL 24:9-24 Mano miyo mirima omaka mondo achul kuor.’ a 9 “Kuom mano ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Yaye nobed malit ne dala ma chuero remb ji b Nikech an awuon e ma abiro biwo yiend chweko! 10 Biwuru yien, kendo ukudh mach, Chwakuru ring’o, pukuru kado mopoto oko, kendo weuru chokene owang’. 11 Keturu agulu man nono e mach ochwakre Mondo mula molosego obed maliet ha. Chilo man kuome biro leny nono, c kendo nyal biro wanyore. 12 En tich matek kendo manono, Nimar nyal man kuome ok bi wanyore. d Witeuru e mach gi nyal momakeno!’ 13 “‘Timbeni modwanyore e ma ne olili. e Ne atemo pwodhi to ne itamori bedo maler. Chilo man kuomi ok bi pwodhore nyaka atiek olo mirimba kuomi. f 14 An Jehova an e ma asewacho mano, kendo nyaka otimre. Ok anadog chien, ok abi kechi kendo ok anaywag ang’e. g Gibiro ng’adoni bura kaluwore gi yoreni kod timbeni,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” 15 Wach Jehova nobirona kendo niya: 16 “Wuod

SULA 24 a 2Ru 24:3, 4

b Mat 23:37

c Jer 21:10 Jer 32:29 Eze 22:15

d Jer 5:3 Jer 6:29

e 2We 36:14 Eze 22:9

f Eze 5:12, 13 Eze 8:18

g Jer 13:14 Eze 5:11

 Kolam mar 2 a Eze 24:18, 21

b Jer 16:5

c Law 10:6

d 2Sa 15:30

e Mik 3:7

f Jer 16:7

g Za 74:7 Za 79:1 Jer 7:14 Ywa 1:10 Ywa 2:7 Eze 9:7

h 2We 36:17 Jer 6:11

i Eze 24:17

j Law 26:39 Eze 33:10

k Isa 8:18 Isa 20:3 Eze 4:3

1364 dhano achiegni mayi apoya nono ng’at mihero ahinya. a To kik iywage, kik igo nduru, kendo kik pi wang’i chuer. 17 Chunyi to om aoma mos, to kik itim timbe mag ywago ng’at motho. b Initwe kilembani e wiyi, c kendo inirwak wuocheni. d Kik ium dhogi, e kata kik icham chiemo mokelni.” f 18 Chieng’no gokinyi ne awuoyo gi ji, to ka ne ochopo godhiambo chiega ne otho. Omiyo, kinyne gokinyi ne atimo mana kaka ne osechika. 19 Eka ji ne openja niya: “Ok inyiswae kaka gik ma itimogi mulowa?” 20 Ne adwokogi niya: “Wach Jehova osebirona kama, 21 ‘Wach ne Jo-Israel niya: “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘Achiegni ketho kara maler, g ka ma usungorugo, ka ma chunyu ohero kendo mugeno ahinya. Yawuotu kod nyiu ma ne uweyo chien biro tho gi ligangla. h 22 Eka unutim mana kaka asetimo. Ok ubi umo dhou kendo ok ubi chamo chiemo mikelonu. i 23 Kilemba mau nobed e wiu kendo wuocheu nobed e tiendeu. Ok unuywagru kendo pi wang’u ok nochwer. Kar mano ubiro tow nikech richou j kendo ubiro ng’ur ang’ura ne joweteu. 24 Ezekiel osebedonu ranyisi. k Mana kaka osetimono e kaka un bende ubiro timo. Ndalono kochopo ubiro ng’eyo ni an Jehova Wuon Loch Duto.’”’”

1365 25 “To in wuod dhano, chieng’ ma abiro golo yawuotgi gi nyigi, kendo muko ka ma ne gipondoe, tiende ni gima jaber ma ne miyo chunygi mor kendo ma ne gigeno ahinya, a 26 ng’at ma otony e ma nokelnu wechego. b 27 Chieng’no ok inibed momo kendo, to ibiro yawo dhogi mi iwuo gi ng’at motony. c Ibiro bedonegi ranyisi, kendo gibiro ng’eyo ni an e Jehova.” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, chom wang’i ir Jo-Amon, d kendo ikornegi gima biro timorenegi. e 3 Iniwach e wi JoAmon kama, ‘Winjuru gima Jehova Wuon Loch Duto wacho. Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Ka ne jowasigu odwanyo kara maler, ma giketho piny Jo-Israel, kendo tero Jo-Juda e tuech, ne uwacho e yor ajara ni, ‘Aha!’ 4 omiyo, abiro chiwo mwandu magu ne jo moa yo Ugwe. Ginigo kambi e kindu, kendo ginichung hembegi e dieru. Ginicham olembeni, mi ginimadh chagi. 5 Anami Raba f obed ka ma ngamia kwayoe, kendo rombe biro nindo e piny Jo-Amon; mi unung’e ni an Jehova.”’” 6 “Nimar ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Nikech ne upamo lwetu, g ka uchikoru1 gi mor kujaro piny Israel, h 7 abiro

25

25:6 1 Kata, “udiko piny gi tiendeu.”

SULA 24 a Rap 28:32 Jer 11:22

b Eze 33:21 c Eze 3:26 Eze 33:22

 SULA 25 d Cha 19:36, 38 e Jer 49:1 Amo 1:13 Zef 2:9

f 2Sa 12:26 Eze 21:20

g Ywa 2:15 h Zef 2:8

 Kolam mar 2 a Jer 49:2 Amo 1:14

b Isa 15:1 Jer 48:1 Amo 2:1

c Rap 2:4 d Kwa 32:37, 38 Jos 13:15, 19

e Eze 25:4 f Eze 21:28, 32 g Jer 48:1 h 2We 28:17 Za 137:7 Ywa 4:22 Amo 1:11 Oba 10

i Mal 1:4 j Jer 49:7, 8 k Isa 11:14 Isa 63:1

l Nah 1:2

EZEKIEL 24:25–25:15 rieyonu bada mi anachiwu e lwet ogendni mondo giyaku. Anagol karu oko e piny, mi anami ulal nono. a Abiro tiekou, mi unung’e ni an Jehova.’ 8 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Nikech Moab b gi Seir c osewacho ni, “Neuru! Jo-Juda chalo mana gi ogendni mamoko,” 9 abiro miyo wasigu omonj miech Moab mabeyo manie tong’ pinygi, ma gin Beth-jeshimoth, Baalmeon, moriwo nyaka Kiriathaim. d 10 Abiro chiwe kaachiel gi piny Jo-Amon e lwet jo ma oa yo Ugwe, e mondo ogendni kik par piny Moab kendo. f 11 Abiro kumo Moab, g kendo gining’e ni an e Jehova.’ 12 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Nikech Jo-Edom osechulo kuor malit ne Jo-Juda mi gikelo ketho maduong’ kuomgi giwegi; h 13 ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “An bende abiro rieyo bada kuom Jo-Edom mi anatiek dhano gi jamni, kendo weye nono. i Chakre Teman nyaka Dedan gibiro tho gi ligangla. j 14 ‘Anachul kuor kuom Edom ka atiyo gi joga ma Jo-Israel. k Gibiro timo ne Jo-Edom kaka mirimba mager obet, mondo ging’e kaka kuor ma achulo lit,’ l Jehova Wuon Loch Duto owacho.”’ 15 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Sigu ma Jo-Filistia nigo,

EZEKIEL 25:16–26:14 osemiyo gichulo kuor kendo kelo kethruok ne wasikgi. a 16 Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Neuru abiro rieyo bada kuom Jo-Filistia, b mi anagol Jo-Kereth c oko, kendo anatiek jo modong’ modak e dho nam. d 17 Abiro chulo kuor ka agoyogi gi masiche malich kendo madongo, mi gining’e ni an e Jehova kinde ma achuloe kuor.” ’ ” E odiechieng’ mokwongo mar dwe, e higa mar 11, wach Jehova ne obirona niya: 2 “Wuod dhano, Turo osejaro Jerusalem e ni, ‘Aha! Osetur dho ranga ogendni! f Gik moko duto nobina, kendo anamew nikech oseloye.’ 3 Omiyo, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘In Turo, amon kodi, kendo abiro kelo ogendni mang’eny mana kaka apaka me nam mondo omonji. 4 Gibiro ketho ohinga magi kendo muko uteni madongo. g Bang’ mano abiro ywero lowo duto man kuomi mi anaweyi lilo mana ka lwanda. 5 Inibed kar moyo gogni e chuny nam.’ h “‘An awuon asewacho mano,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘kendo ogendni biro yako mwanduni. 6 Ibiro neg jogi modak e miechi man oko gi ligangla, mi ji biro ng’eyo ni an e Jehova.’ 7 “Nimar, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owa-

26

g Isa 23:16

1366 cho: ‘Abiro kelo Nebukadnezar1 ruodh Babulon koa yo nyandwat mondo omonji, in Turo; a en e ruodh ruodhi, b kendo enobi gi farese, c geche, d joidh farese, kod oganda lweny maduong’. 8 Obiro ketho miecheni man oko gi ligangla, obiro gero ohinga molworo dalani, kod pidhe mag lowo. Obiro monji gi okumba maduong’. 9 Obiro muko ohinga magi gi gige muko ohinga, kendo obiro ketho uteni madongo kotiyo gi le.1 10 Faresene nobed mang’eny mi giniumi gi buru, kendo koko mar joidh faresene, tiend gechene, kaachiel gi faresege biro yiengo ohinga magi sa ma odonjo e dho rangeyeni, mana ka jo ma monjo dala moro ma ohinga mage osemukore. 11 Tiend faresene biro nyono nderni magi duto; e obiro nego jogi gi ligangla, kendo sirni magi motegno biro mukore. 12 Gibiro yako mwanduni, ginimayi giki milokogo ohala, f ginigo ohinga magi piny, kendo ginimuk uteni mabeyo; kae to giniwit kiteni, yiendeni, kod lopi e nam.’ 13 “‘Abiro tieko dwond jower duto, kendo dwond nyatiti ok nowinjre kendo. g 14 Abiro ywero lowo duto man kuomi mi anaweyi lilo mana ka lwanda ma imoyoe gogo. h Ok nochak ogeri ke-

h Eze 26:4, 5

26:7 1 Iluonge bende ni Nebukadereza. 26:9 1 Kata, “ligangla.”

SULA 25 a 2We 28:18 Isa 9:11, 12 Isa 14:29 Jer 47:1 Joe 3:4-6 Amo 1:6

b Jer 25:17, 20 Zef 2:4

c Zef 2:5

d Jer 47:4

 SULA 26 e Joe 3:4-6 Amo 1:9

f Ywa 1:1

g Isa 23:11 Amo 1:10 Zek 9:4

h Eze 27:32

 Kolam mar 2 a Jer 25:9 Eze 29:18

b Dan 2:37

c Hab 1:8

d Jer 4:13

e Isa 5:28 Hab 1:8

f Eze 27:32, 33 Eze 28:5, 18 Zek 9:3

1367 ndo, nimar an Jehova, an e ma asewacho mano,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. 15 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho ne Turo: ‘Chulni biro tetni ahinya ka giwinjo kaka ipodho, kendo kaka jogi chur sa ma inegogi. a 16 Jotelo duto modak e nam biro wuok e kombegi mag loch, mi ginilony lepgi ma oko, kod lepgi ma nigi maridadi nikech luoro maduong’ biro makogi. Gibiro bet piny e lowo ka gitetni, kendo ka giwuoro gima osetimoreni. b 17 Giniywagi gi wende mag ywagruok c ka giwachoni kama: “To mano kaka osekethi, d in dala ma jo nam nodakie, kendo ma humbe nolandore, In kod jo ma nodak e iyi, ne ulocho e wi nam, e Jopiny duto ne tetni nikech un! 18 Chulni biro tetni chieng’ mipodho, Chulni manie nam biro bwok ahinya ka kari olal nono”’ f 19 “Nimar ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘E kinde ma abiro lokie gunda mana kaka mier ma ji ok odakie, kendo kelo kuomi pige mang’eny mi aumi, g 20 abiro lori in kaachiel gi jomamoko nyaka e liel, e piny jo ma notho chon; abiro miyo idag e bwo lowo, kuonde ma osewe nyaka nene, in kaachiel gi jogo moyik e liel, h mondo kik ng’ato odag kuo-

SULA 26 a Eze 27:28

b Eze 27:35 Eze 32:10

c Eze 27:32

d Amo 1:9, 10

e Eze 28:2

f Isa 23:5

g Eze 27:34

h Eze 28:8

 Kolam mar 2 a Eze 27:36

 SULA 27 b Eze 26:17

c Isa 23:9 Eze 28:2, 12

d Rap 3:8, 9 1We 5:23

e Cha 10:2, 4

EZEKIEL 26:15–27:7 mi ngang’. Mi anami piny jo mangima duong’. 21 “‘Abiro kethi apoya, kendo ok inichak ibedie kendo. a Gibiro manyi, to ok giniyudi,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, wer ne Turo wend ywagruok, b 3 kendo iwach ne Turo kama, ‘In midak e dho rangeye mag nam, Ka iloko ohala gi jo ma odak e chulni, Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Yaye Turo, in iwuon e ma isepakori ni, ‘Ajaber ahinya.’ c 4 Alworani ochopo nyaka e chuny nam, Kendo jo ma geri osemedo berni. 5 Ne giloso bepeni gi yiend junipa moa Senir, d Kendo ne gikawo yadh sida moa Lebanon mi gilosonigo siro. 6 Ne giloso ngayi magi gi yiende madongo mag Bashan, To nyim yie mari ne olos gi yiend saipras, mi obidhe gi lak liech mogol e chulni mag Kitim. e 7 Ne iloso tanga mari gi law kitani moa Misri, kendo ma nigi rangi mabeyo, Kendo tandarua

27

EZEKIEL 27:8-22 miumigo ne olos gi usi ma rambulu kod ma rajamna ma nogol e chulni mag Elisha. a 8 Jo ma odak Sidon kod Arvad b e ma ne kwang’i. Yaye Turo, jogi molony e ma ne chiko yie. c 9 Jo-Gebal motieg maber1 kendo ma ne nigi lony d e ma ne dino kuonde mokethore. e Meli duto mag nam kod jotichne ne biro loko ohala kodi. 10 Jo-Persia, Lud, gi Put f ne nie ogandani mar lweny. Ne ging’awo okumbni maggi kod ogutegi kuomi, mi ne gimiyo iyudo duong’. 11 Jolwenji ma Jo-Arvad e ma ne rito ohinga molworo dalani, Kendo chwo ma jochir e ma ne rito ohingani. Ne ging’awo okumbni molworore e ohinga magi duto, Kendo ne gimedo berni. 12 “‘“Tarshish g ne oloko ohala kodi nikech ne in gi mwandu mang’eny. h Ne gikeloni fedha, gi nyinyo, gi bati, kod lisasi mondo iusnegi mwanduni. i 13 Javan, Tubal, j kod Meshek k ne oloko ohala kodi, ne gikeloni wasumbni l kod gik molos gi mula. 14 Jo-Togarma m ne okeloni farase, gi fare-

SULA 27 a Cha 10:2, 4 b Cha 10:15, 18 c 1Ru 9:27 d Jos 13:2, 5 e Eze 27:27 f Cha 10:6 Jer 46:9

g Cha 10:2, 4 Jon 1:3

h 2We 9:21 i Jer 10:9 j Isa 66:19 k Cha 10:2 l Joe 3:6 m Cha 10:2, 3 Eze 38:6

 Kolam mar 2 a Cha 10:7 b 1Ru 10:22 c Bur 11:12, 33 d Cha 43:11 e Jer 8:22 f 1Ru 5:9 Ezr 3:7 Tic 12:20

g Isa 7:8 h Cha 25:3 i Cha 25:13 j 2We 17:11 Isa 60:7

27:9 1 Hibrania, “Jodongo mag Jo-Gebal.”

k Cha 10:7

1368 se mag lweny, kod nyumbu1 mondo iusnegi mwanduni. 15 Jo-Dedan a ne oloko ohala kodi; ne indiko johala mang’eny e chulni mopogore opogore; ne gichuli lak liech b kod bepe motegno ma rotenge. 16 Edom ne otimo ohala kodi nikech ne ing’eny gi mwandu. Ne gikeloni tarkois, usi ma rajamna, lewni ma nigi maridadi, lewni mayom, kite mag korol, kod rubi mondo iusnegi mwanduni. 17 “‘“Jo-Juda kod Jo-Israel ne oloko ohala kodi ka gimiyi ngano moa Minith, c chiemo mabeyo, mor kich, d mo, kod balsam e mondo iusnegi mwanduni. f 18 “‘“Damaski g notimo ohala kodi nikech mwandu ma ne in-go ne ng’eny ahinya, ne gikeloni divai moa Helbon kod yie rombe mag Sahar.1 19 Vedan kod Javan moa Uzal ne okeloni nyinyo mosethedhi, yiend kasia, kod odundu ma nigi suya mamit, mondo iusnegi mwanduni. 20 Jo-Dedan h ne oloko ohala kodi ka ne gikeloni lewni mipedho e wi farese. 21 Ne indiko JoArabia kod jodongo duto mag Kedar i ma ne loko ohand nyirombe, yimbe, kod diek. j 22 Jolok ohala mag Sheba kod Raama k ne loko ohala kodi; ne gikeloni kit modhi duto ma nigi suya 27:14 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras. 27:18 1 Kata, “yie rombe makwar kwar.”

1369 mamit, kite ma nengogi tek, kod dhahabu, mondo iusnegi mwanduni. a 23 Haran, b Kane, Eden, c jolok ohala mag Sheba, d Ashur, e kod Kilmad ne loko ohala kodi. 24 Ne giuso lewni mabeyo, lep abola ma rambulu kendo ma nigi maridadi, kod kapede ma nigi rangi mopogore opogore e chiro mari. Giduto ne otwegi gi tol. 25 Meli mag Tarshish f e ma ne ting’oni mwanduni ma ne itimogo ohala, Omiyo, ne ichalo gi yie moting’ore mapek1 e nam. 26 Jogi ma ne kwang’i osekeli e nembe madongo; Yamb ugwe osegoyi e chuny nam mi okethi. 27 Mwanduni, gigeni mitimogo ohala, jo ma tiyo e meli, jo ma chiko meli, Jo ma dino kuonde mokethore e meli, jo ma uso mwanduni, g kod jolwenji duto h —Ogandani duto— Biro nimo e chuny nam chieng’ mibiro podho. i 28 Ka jogi ma chiko yie ogo nduru, dho nam biro tetni. 29 Ji duto momako ngayi, jo ma tiyo e meli, jo ma tiyo e nam Biro wuok e meli maggi mi ginichung’ oko e dho wath. 27:25 1 Kata nyalo bedo, “ma nigi duong’.”

SULA 27 a 1Ru 10:1, 2 Isa 60:6

b Cha 11:31

c 2Ru 19:12 Amo 1:5

d Cha 25:3 Ayu 6:19

e Cha 10:22

f 1Ru 10:22 Isa 23:14

g Eze 27:8, 9

h Eze 27:10, 11

i Eze 26:14

 Kolam mar 2 a Isa 23:1 Eze 26:17

b Eze 26:5

c Eze 27:14, 16

d Zek 9:3

e Eze 26:19

f Eze 27:27

g Eze 26:15

h Eze 28:17

i Za 37:10

EZEKIEL 27:23–28:2 30 Giniting’ dwondgi ka giywagi malit a Gibiro kiro buru e wigi ka ging’ielore e buch kendo. 31 Giniliel wigi kendo ginirwak lep gunia; Gibiro ywagi malit ka gigoyo nduru matek. 32 Gibiro ywagore ka giwero wer ma giywagigo: ‘Ng’ano ma chalo gi Turo ma sani oling’ e chuny nam? b 33 Ji mang’eny ne oyieng’ gi mwanduni ma ne biro koa e nam. c Mwanduni mang’eny kaachiel gi jolok ohandi ne omiyo ruodhi mag piny omewo. d 34 Koro isekethori e chuny nam, ee, isekethori e kut, e Kendo mwanduni duto kaachiel gi jogi osenimo kodi. f 35 Ji duto modak e chulni biro hum nono, g Kendo kihondko biro goyo ruodhi maggi h—gibiro juolo wengegi. 36 Jolok ohala moa e ogendni biro liyo ka gineno gima osetimoreni. Gikoni nobed malit kendo enobi apoya, Ok inichak ichung’ ngang’.’”’” i Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, wach ne ruodh Turo kama, ‘Ma e

28

EZEKIEL 28:3-15 gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Chunyi opong’ gi sunga a e momiyo isiko iwacho ni, ‘An nyasaye. Abet e kom-loch nyasaye e chuny nam.’ b Ok in nyasaye, to in mana dhano, Kata obedo ni chunyi wuondi ni in nyasaye. 3 Ne! Iriek moloyo Daniel. c Onge wach ma ling’ling’ mosepandni. 4 Riekoni kod lony ma ingo osemiyo ibedo mowewo, Kendo isemedo dhahabu gi fedha e uteni mag keno. d 5 Ne iloko ohala gi rieko, miyudo mwandu mathoth, e Kendo mwandunigo nomiyo ibedo gi sunga e chunyi.”’ 6 “‘Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Nikech chunyi wuondi ni in nyasaye, 7 Akelo ogendni makwiny mondo oked kodi, f Gibiro wuodho ligangla maggi mondo giketh berni kod riekoni. Kendo ginidwany duong’ ma in-go. g 8 Gibiro lori nyaka e liel, Kendo initho tho marach e chuny nam. h 9 Be pod ibiro nyiso ng’at ma negi ni, ‘An nyasaye’?

SULA 28 a Eze 28:5

b Eze 27:4

c Dan 2:48

d Zek 9:3

e Isa 23:1, 3 Eze 27:12

f Eze 30:10, 11

g Isa 23:9

h Eze 27:26

 Kolam mar 2 a Eze 28:3

b Eze 27:3

c Eze 27:16

d Isa 14:13

e Joe 3:4 Amo 1:9

1370 Inibed mana dhano, to ok nyasaye e lwet jo ma dwanyo duong’ ma ingo.”’ 10 ‘Ibiro tho ka jo ma ok oter nyangu, e lwet jo ma oa e ogendni mamoko, Nimar an awuon e ma asewacho,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” 11 Wach Jehova nobirona kendo niya: 12 “Wuod dhano, wer ne ruodh Turo wend ywagruok, kendo inyise ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Ne in ng’at makare chuth, Ne ing’eny gi riekoa kendo ne ijaber miwuoro. b 13 Ne in e Eden, puodho mar Nyasaye. Ne obidhi gi kite ma nengogi tek Rubi, topaz, kod jaspa; krisolait, oniks, gi jade; safir, tarkois, c kod emerald; Ne oket kitego e gik molos gi dhahabu. Gigo ne olos chieng’ ma ne ochueyie. 14 Ne awali mondo ibed kerubi ma tiyo tij umo. Ne in e got maler mar Nyasaye, d kendo ne iwuotho e kind kite maliel. 15 Ne ionge ketho chakre chieng’ ma ne ochueyie Nyaka chieng’ ma tim ma ok kare ne oyud kuomi. e

1371 16 Nikech jo ma ne loko ohala kodi ne ng’eny, a Mano ne omiyo idonjo e timbe mahundu kod richo. b Omiyo, abiro goli e god Nyasaye kendo kethi, c Yaye in kerubi ma tiyo tij umo, kendo ma wuotho e kite maliel. 17 Ne isungori e chunyi nikech ber mari. d Duong’ ma ne in-go ne omiyo injawo riekoni. e Abiro witi e piny. f Abiro miyo ruodhi duto oneni. 18 Ne idwanyo kuondeni maler gi richoni madongo kod ohelni ma ne opong’ gi mibadhi. Abiro moko mach kuomi, mi majno nowang’i pep. g Abiro loki buru e nyim ji. 19 Ji duto ma ne ong’eyi biro bwok ka gineno gima otimoreni. h Gikoni nobi apoya kendo nobed malit, Kendo ok inichak ichung’ ngang’.”’” i 20 Wach Jehova nobirona kendo niya: 21 “Wuod dhano chom wang’i ing’i Sidon, j kendo ikorne gima biro timorene. 22 Ibiro wacho kama, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Yaye Sidon, amon kodi, to anayud duong’ e dieru; Kendo ji biro ng’eyo ni an Jehova e kinde ma

SULA 28 a 1Ru 10:11 2We 9:21 Eze 27:12

b Joe 3:6 c Isa 23:9 Jer 25:17, 22 Jer 47:4 Joe 3:8

d Eze 27:3 e Isa 14:14 f Isa 14:15 g Amo 1:9, 10 h Eze 27:35 i Eze 27:36 j Isa 23:4 Jer 25:17, 22 Eze 32:30

 Kolam mar 2 a Eze 26:6 b Kwa 33:55 Jos 23:12, 13

c Rap 30:3 Isa 11:12 Jer 30:18 Hos 1:11

d Isa 5:16 e Cha 28:13 Jer 23:8

f Isa 32:18 Jer 23:6 Hos 2:18

g Isa 65:21, 22 Jer 31:5 Amo 9:14

h Jer 30:16

 SULA 29 i Jer 25:17, 19 Jer 43:10, 11 Eze 31:2

j Jer 46:25 Eze 31:18

EZEKIEL 28:16–29:3 abiro kethie, kendo nyiso ni an e Nyasaye maler. 23 Abiro orone tuoche kendo remo biro mol e yorene. Joge biro tho koni gi koni gi ligangla; Mi gining’e ni an e Jehova. a 24 “‘“ Eka jogo mokiewo gi Jo-Israel ok nobednegi kendo kaka oriang’ kod kuthe ma chuopo malit, b kendo ok ginijargi; mi ji biro ng’eyo ni an e Jehova Wuon Loch Duto.”’ 25 “‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Ka asechoko Jo-Israel kuom ogendni ma gikeree, c ogendnigo biro ng’eyo ni an e Nyasaye maler. d JoIsrael biro dak e piny ma ne amiyo jatichna ma Jakobo. e 26 Ginidag kuno gi kuwe, f giniger udi, kendo pidho puothe mzabibu. g Ginidag gi kuwe chieng’ ma ang’ado bura ne ogendni mokiewo kodgi ma ne jarogi; h mi gining’e ni an e Jehova Nyasachgi.”’” Odiechieng’ mar 12, dwe mar apar, higa mar apar, wach Jehova nobirona niya: 2 “Wuod dhano, chom wang’i ing’i Farao ruodh Misri, kendo ikor gima biro timorene kaachiel gi piny Misri duto. i 3 Iniwach kama: ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Amon kodi, in Farao ruodh Misri, j

29

EZEKIEL 29:4-17 Ondieg nam monindo e aoche matindo mag Nael,1a Ma owacho ni, ‘Aora Nael en mara. Ne alose mondo obed mara.’ b 4 Abiro keto ramaki e dhogi mi anami rech manie Nael omok e kalagakla magi. Abiro goli e Nael kaachiel gi rech duto momoko kuomigo. 5 Abiro witi e thim kaachiel gi rech duto manie Nael. Ibiro podho e pap, kendo ok bi choki. c Anachiwi ne ondiegi kod winy ma fuyo e kor polo mondo ochami. d 6 Eka ji duto modak Misri biro ng’eyo ni an Jehova, Nimar Jo-Israel nogenou, to ne unyap mana ka odundu. e 7 Ka ne gimako lweti, ne itur, Kendo ne imiyo gokegi ong’ikore. To ka ne gisirore kuomi, ne itur, Kendo ne imiyo tiendegi1 owil.” f 8 “‘Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Akeloni ligangla, g ma biro tieko dhano kod le. 9 Piny Misri biro dong’ gunda; h mi gi29:3 1 “Nael” miwuoyoe e sulani ochung’ ne aorano kaachiel gi aochene matindo. 29:7 1 Hibrania, “nungogi.”

SULA 29 a Eze 32:2

b Eze 29:9

c Jer 25:33

d Eze 32:4

e Isa 36:6 Jer 37:5-7 Eze 17:17

f Jer 17:5

g Jer 46:14 Eze 30:4 Eze 32:12

h Jer 43:11-13

 Kolam mar 2 a Eze 29:3

b Eze 30:12

c Jer 44:1

d Eze 30:6, 7

e Eze 31:12 Eze 32:13

f Jer 46:19

g Eze 30:23

h Jer 46:25, 26

i Cha 10:13, 14 Eze 30:14

j Eze 30:13

k Eze 32:2

l Isa 30:2 Isa 36:4, 6 Jer 2:18 Jer 37:5-7

1372 ning’e ni an Jehova, nimar isewacho ni, ‘Aora Nael en mara; an e ma ne alose.’ a 10 Omiyo, amon kodi, kaachiel gi aorani mar Nael, anami piny Misri odong’ gunda kendo ka ma otuo. b Enodong’ gunda chakre Migdol c nyaka Saiyene d manie tong’ Ethiopia. 11 Onge dhano kata jamni ma biro kalo kanyo, e kendo onge ng’at ma nodag kuno nyaka higni 40 rum. 12 Anami piny Misri odong’ gunda moloyo piny moro amora man gunda, kendo miechene nodong’ gunda moloyo mier moro amora man gunda kuom higni 40; f mi anake Jo-Misri e kind ogendni.” g 13 “‘Nimar ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Bang’ higni 40 abiro choko Jo-Misri e pinje ma ne akeyogie; h 14 Abiro duoko Jo-Misri ma ne oter e tuechgo e piny Pathros, i ka ma ne onyuolgie, kendo ginibed pinyruoth matin. 15 Misri nobed matin moloyo pinjeruodhi mamoko. j Kendo anami gibed matin ma ok ginichak giloch e wi ogendni mamoko. k 16 JoIsrael ok nochak ogen kuomgi kendo, l to masira moyudo Misrino biro paronegi kaka ne giketho ka ne gimanyo kony kuom Misri. Kendo gining’e ni an Jehova Wuon Loch Duto.”’” 17 Koro, e odiechieng’ mokwongo mar dwe mokwongo, e higa mar 27, wach Jehova ne obirona niya:

1373 18 “Wuod dhano, Nebukadnezar1 a ruodh Babulon ne omiyo jolwenje otiyo matek mi wigi oluny kendo gokegi oridhore ka ne okedo gi Turo. b To ne ok giyudo chudo moro amora bang’ kedo gi Turo. 19 “Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘Abiro chiwo piny Misri e lwet Nebukadnezar1 ruodh Babulon, c mi enoyak pinyno kendo obiro kawo mwandune duto mondo ochulgo jolwenje.’ 20 “‘Abiro miye piny Misri kaka chudo nikech tich matek ma ne gitiyona ka ne omonjo Turo,’ d Jehova Wuon Loch Duto owacho. 21 “Chieng’no anami tung’ moro odong e od Israel,1e to in anamiyi thuolo mar wuoyo e diergi; mi gining’e ni an Jehova.” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, kor wach kiwacho ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Gouru nduru, ‘Yaye, odiechiengno biro!’ 3 Nimar odiechiengno chiegni, ee, odiechieng Jehova okayo machiegni, f Enobed odiechieng boche polo, g kinde moket ne ogendni. h 4 Ligangla nobi kuom Mis-

30

SULA 29 a Jer 25:9 Jer 27:3, 6

b Eze 26:7

c Jer 43:10, 12

d Eze 30:9, 10

e 1Sa 2:10 Luk 1:69

 SULA 30 f Oba 15

g Eze 32:7

h Za 110:6

 Kolam mar 2 a Eze 32:11, 12

b Zef 2:12

c Nah 3:8, 9

d Eze 30:18

e Jer 44:1

f Eze 29:10

g Jer 46:19 Eze 29:12 Eze 32:18

h Eze 29:19 Eze 32:11

29:18, 19; 30:10 1 Iluonge bende ni Nebukadereza. 29:21 1 Kata, “anami oganda Israel obed gi teko.”

i Hab 1:6

EZEKIEL 29:18–30:11 ri, kendo parruok nomak Ethiopia sa ma inego ji Misri; Ibiro kaw mwandune, ibiro muk misene. a 5 Ethiopia, b Put, c Lud, gi ogendni mokikore, Kod Kub, kaachiel gi yawuot piny ma notimo singruok,1 Biro tho gi ligangla.”’ 6 Ma e gima Jehova owacho: ‘Jo ma riwo Misri lwedo biro podho, Kendo teko ma gisungorego ibiro tieki.’ d “‘Ginitho gi ligangla chakre Migdol e nyaka Saiyene,’ f Jehova Wuon Loch Duto owacho. 7 ‘Pinyno nodong’ gunda moloyo pinje duto, kendo miechene ibiro keth moloyo mier mamoko duto. g 8 Mi gining’e ni an e Jehova chieng’ ma abiro wang’o Misri kaachiel gi ji duto ma riwe lwedo. 9 Chieng’no abiro oro joote gi meli mondo gidhi gibwog Jo-Ethiopia modak gi kuwe. Gibiro bedo gi parruok nikech odiechieng’ ma biro ne Misri, nimar odiechiengno nyaka bi.’ 10 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Abiro chiwo Misri kaachiel gi ogandane e lwet Nebukadnezar1 ruodh Babulon mi ginitiekgi. h 11 Enobi kaachiel gi jolwenje mamondo giketh kwiny i 30:5 1 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom Jo-Israel ma ne otimo singruok gi Misri.

EZEKIEL 30:12–31:2 pinyno. Gibiro wuodho ligangla maggi e wi Misri mi ginipong’e gi ringre jo motho. a 12 Abiro duono aoche matindo mag Nael, b kendo anaus pinyno ne jo maricho. Jo pinje mamoko biro ketho pinyno kaachiel gi gik moko duto manie iye. c An Jehova asewacho mano.’ 13 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Abiro ketho sanambe makwero,1 kendo tieko nyiseche manono mag Nof.2d Onge ng’at ma nochak obed jatelo e piny Misri kendo. Bende, anami Jo-Misri duto odag gi luoro. e 14 Anami Pathros odong’ gunda, f anawang’ Zoan gi mach, mi anang’ad ne No1 bura. g 15 Abiro olo mirimba ne Sin, dala mochiel motegno e Misri, kendo ketho jo ma odak No. 16 Abiro moko mach e piny Misri; kendo parruok biro mako Sin, No ibiro muki, kendo Nof2 ibiro monj godiechieng’! 17 Yawuot On1 kod Pibeseth biro tho gi ligangla, kendo ibiro ter miechego e tuech. 18 Mudho biro imo Tapanhes chieng’ ma aturo jok mag Jo-Misri kuno. h Teko ma osungorego ibiro tieki, i boche polo biro ume, kendo ibiro ter taondene e tuech. j 19 Abi-

SULA 30 a Eze 29:5

b Eze 29:3

c Eze 31:12

d Jer 43:12 Jer 46:14

e Jer 46:5

f Cha 10:13, 14 Jer 44:1

g Jer 46:25

h Eze 30:8

i Jer 46:20 Eze 31:18

j Jer 46:19

 Kolam mar 2 a Jer 46:25 Eze 29:3

b 2Ru 24:7 Jer 46:2

c Jer 46:21

d Eze 29:12

e Jer 27:6

f Eze 32:11, 12

g Eze 29:19, 20

30:13 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo h Eze 29:12 ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hi-  brania. 30:13, 16 2 Kata, “Memfis.” SULA 31 30:14 1 Tiende ni, Thebes. 30:17 1 Tie- i Jer 46:2 nde ni, Heliopolis. Eze 29:2

1374 ro kumo Misri, mi gining’e ni an Jehova.’” 20 E odiechieng’ mar abiriyo mar dwe mokwongo e higa mar 11, wach Jehova ne obirona niya: 21 “Wuod dhano, aseturo bad Farao ruodh Misri. Onge ng’at ma biro tueyone badeno kata chome mondo ochangi. Omiyo, ok obi yudo teko mar mako ligangla kendo.” 22 “Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Amon gi Farao ruodh Misri, a abiro turo bade motegno kaachiel gi bade mosetur, b kendo anami ligangla olwar koa e lwete. c 23 Eka abiro keyo JoMisri e pinje mi gidag e kind ogendni mamoko. d 24 Abiro tego lwet ruodh Babulon, e kendo keto liganglana e lwete. f Abiro turo bad Farao kendo obiro chur matek e nyim ruodh Babulon mana kaka ng’at ma chiegni tho. 25 Abiro tego lwet ruodh Babulon, to lwet Farao biro tho thudhno. Gining’e ni an Jehova ka aketo liganglana e lwet ruodh Babulon, kendo enowire koni gi koni e wi piny Misri. g 26 Eka abiro keyo Jo-Misri e pinje mi gidag e kind ogendni mamoko, h kendo gining’e ni an e Jehova.’” E odiechieng’ mokwongo mar dwe mar adek, e higa mar 11, wach Jehova ne obirona kendo niya: 2 “Wuod dhano nyis Farao ruodh Misri gi ogandane i ni,

31

1375 ‘Ang’o ma dipim gi duong’ ma in-go? 3 Ne nitie Ja-Asuria, yadh sida e Lebanon, Bedene ne beyo kendo notimo tipo, nobor kendo noduong’; Wiye nochopo e boche polo. 4 Pi ne omiyo odongo, pige manie bwo lowo nomiyo odongo mobedo ma rabora. Aoche matindo ne olwore koni gi koni; Aochego ne keyo pi ne yiende duto manie bungu. 5 Mano e momiyo borne ne oyombo yiende duto manie bungu. Bedene ne omedore mi giyarore Nikech aochene matindo ne ok duon. 6 Winy duto ma fuyo e kor polo ne ogero utegi e bedene, Le duto mag bungu ne onyuolo nyithindgi e bwoye, Kendo ogendni madongo bende ne dak e bwo tipone. 7 Yadhno ne odongo mobedo ma jaber, kendo bedene ne oyarore, Nimar tiendene ne ochopo e pige manie bwo lowo. 8 Onge yadh sida moro amora e puoth Nyasaye a ma ne inyalo pim kode. Onge yadh junipa ma ne nigi bede kaka mage,

SULA 31 a Cha 2:8 Eze 28:12, 13

 Kolam mar 2 a Eze 30:10, 11 Hab 1:6

b Eze 32:5, 6

c Eze 29:5 Eze 32:4

EZEKIEL 31:3-14 Kendo onge yadh armon ma ne nigi bede kaka mage. Onge yath moro amora e puoth Nyasaye ma ne jaber kaka en. 9 An e ma ne alose ma jaber kamano, kendo ne en gi oboke mang’eny, Yien duto manie Eden, puoth Nyasaye madier, ne obedo gi nyiego kode.’ 10 “Omiyo, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Nikech ne odongo ma rabora ahinya mi wiye ochopo e boche polo, kendo borne ne omiyo chunye ochako bedo gi sunga, 11 abiro chiwe e lwet jal ma locho e wi ogendni. a Jalo biro kume, kendo anadagi yadhno nikech richone. 12 Kendo jo pinje mamoko ma kwiny biro tong’e, mi giniwite e gode. Obokene biro lwar e hohni duto kendo bedene motur biro lwar e aoche duto matindo. b Bende, ogendni mosebedo kodak e bwo tipone biro dar. 13 Winy duto ma fuyo e kor polo biro dak e kor yath mosepodhono, to le mag bungu biro dak e bedene. c 14 Mano biro timore mondo yath moro amora ma dongo e but pi kik dong mi wiye chop e boche polo, kendo yath moro amora ma dongo ka ma pi ok duonie kik chopnegi. Nimar giduto gibiro tho, mi gidhi e liel, mana kaka dhano bende lor nyaka e liel.’

EZEKIEL 31:15–32:9 15 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Chieng’ ma obiro lor nyaka e Liel,1 ji biro ywak ahinya. Omiyo, abiro umo nam matut kendo geng’o aoche matindo mondo kik mol. Enomi akel mudho e Lebanon, kendo yiend bungu duto biro two. 16 Anami ogendni otetni nikech koko mar podhone chieng’ ma abiro wite e Liel1 gi jo ma lor nyaka e liel. Kendo yiende duto manie Eden, a yiende duto mabeyo mag Lebanon, yiende duto ma dongo ka ma pi ok duonie, noyud hoch e piny ma mwalo. 17 Giselor kode e Liel1 ka ma jo ma oneg gi ligangla nitie. b Oselor kaachiel gi jo ma ne riwe lwedo ma ne odak e tipone.’ c 18 “‘Be nitie yath moro amora e Eden ma nigi duong’ kendo mipako kaka in? d Kata kamano, ibiro lori nyaka e piny ma mwalo kaachiel gi yiende mag Eden. Ibiro nindo e kind jo ma ok oter nyangu ma ne oneg gi ligangla. Mano e gima biro timore ne Farao gi ogandane duto,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” E odiechieng’ mokwongo mar dwe mar 12 e higa mar 12, wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, wer ne Farao ruodh Misri wend ywagruok ka inyise kama, Ne ichalo gi sibuor ma ratego ne ogendni,

32

31:15-17 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 31 a Eze 31:9

b Eze 32:18, 20

3

c Eze 30:6 Eze 32:31

4

d Eze 31:9 Eze 32:19

 Kolam mar 2 

5

SULA 32 a Isa 51:9, 10 Eze 29:3

6

b Eze 29:5

7

c Eze 31:12

8

d Isa 13:1, 10

9

e Eze 29:12 Eze 30:26

1376 To koro osetieki. Ne ichalo gi ondieg nam, a ma mwomo aochene, Ka iduwo pi gi tiendi kendo lilo aochegi. Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Abiro tiyo gi ogendni mang’eny e yaro gogona kuomi, Kendo giniywayi oko gi gogona. Abiro boli e piny; Abiro witi e pap. Anami winy ma fuyo e kor polo opi kuomi, Kendo anayieng’ le mag bungu me piny duto gi ringi. b Abiro bolo ringreni e gode Kendo anapong’ hohni gi ringreni. c Abiro pong’o piny gi rembi nyaka e wi gode, Kendo rembi nopong’ aoche matindo.’ ‘To ka osetieki, abiro imo polo mi sulwe ok norieny. Abiro umo wang’ chieng’ gi boche polo, Kendo dwe ok bi rieny. d Anami gik moko duto ma golo ler e polo obed mudho nikech in, Kendo anaum pinyi gi mudho,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. ‘Anami chuny ji mang’eny ochandre sa ma atero jogi e tuech e pinje mamoko, E pinje ma ok ing’eyo. e

1377 10 Abiro miyo ji mang’eny odhier nono, Kendo ruodhigi biro tetni gi luoro sa ma afwayo liganglana e nyimgi. Gibiro tetni aming’a, ka giparo ni gibiro tho, E odiechieng’ ma ibiro podhoe.’ 11 Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Ligangla mar ruodh Babulon nobini. a 12 Abiro miyo ogandani opodh nikech ligangla mar jolweny ma thuondi, Giduto gikwiny moloyo oganda moro amora. b Gibiro tieko sunga mar Jo-Misri, kendo nego ogandane duto. c 13 Abiro tieko jambe duto modak but pigene mang’eny, d Kendo tiend dhano kata tiend jamni, ok bi duwo pigego kendo.’ e 14 ‘E kindeno, abiro miyo pigegi obed maliw, Kendo anami aochegi omol mana ka mo,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. 15 ‘Chieng’ ma abiro ketho Misri mi obed piny mojwang’, ma onge gimoro amora, f Kendo nego jo ma odak e iye duto, Gibiro ng’eyo ni an Jehova. g 16 Ma en wend ywagruok, kendo ji biro were;

SULA 32 a Jer 43:10, 11 Jer 46:25, 26 Eze 30:24

b Eze 30:10, 11 Hab 1:6

c Eze 29:19

d Eze 30:12

e Eze 29:8, 11

f Za 107:33, 34 Eze 29:12

g Eze 30:26

 Kolam mar 2 a Eze 29:8

b Isa 37:36 Zek 10:11

c Cha 10:22 Jer 49:34, 35

EZEKIEL 32:10-24 Nyi ogendni biro were. Gibiro were ka giywago Misri kod ogandane duto,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” 17 To e odiechieng’ mar 15 e higa mar 12, wach Jehova nobirona niya: 18 “Wuod dhano, ywag JoMisri kendo ilorgi e piny ma mwalo, en kaachiel gi nyi ogendni ma roteke, kod jo ma lor e liel. 19 “‘En ng’ano ma iloyo gi ber? Lor piny mondo inind kaachiel gi jo ma ok oter nyangu!’ 20 “Gibiro podho e kind jo ma oneg gi ligangla. a Osechiwe ne ligangla; ywayeuru ugole oko kaachiel gi joge. 21 “‘Thuondi ma roteke kaachiel gi jo ma ne konye biro wuoyo kode ka gin e Liel.1 Ginilor piny kendo gininind mana ka jo ma ok oter nyangu, moneg gi ligangla. 22 Asuria ni kuno kaachiel gi ogandane duto. Lietegi olwore koni gi koni, giduto ne oneggi gi ligangla. b 23 Lietene e ma ni kuonde ma mwalo mogik e bur, kendo ogandane olwore koni gi koni. Ka ne gingima ne gimiyo ji bedo maluor, to koro giduto gisetho gi ligangla. 24 “‘Elam c ni kuno kaachiel gi ogandane duto kendo gilworo ka ma ne oyikee. Ka ne gingima ne gimiyo ji bedo maluor, to koro giselor e liel ka ok otergi 32:21 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

EZEKIEL 32:25–33:5 nyangu. Gibiro yudo wichkuot kaachiel gi jo ma oyik e liel. 25 Giselosone otanda e dier jo ma osenegi, en kaachiel gi ogandane duto. Liete mag joge olwore koni gi koni. Giduto ne oneggi gi ligangla ka ok otergi nyangu. Ka ne gingima ne gimiyo ji bedo maluor, to koro giseyudo wich-kuot kaachiel gi jo ma oyik e liel. Osepiele e kind jo ma onegi. 26 “‘Meshek gi Tubal a ni kanyo kod ogandagi1 duto. Lietegi olwore koni gi koni. Giduto gin jo ma ok oter nyangu ma ne ochwo gi ligangla, nikech ka ne gingima ne gimiyo ji bedo maluor. 27 Donge ibiro pielgi kaachiel gi thuondi ma ne ok oter nyangu ma ne otho, molor piny e Liel1 gi gigegi mag lweny? Gibiro teno wigi gi liganglagi,2 to richogi nobed e chokegi, nikech ka ne thuondigo ngima ne gimiyo ji bedo maluor. 28 In to ibiro toyi e kind jo ma ok oter nyangu, kendo ibiro nindo kaachiel gi jo ma ne oneg gi ligangla. 29 “‘Edom b ni kuno kaachiel gi ruodhige kod jodongo mage duto. Kata obedo ni ne gin jo ma roteke kamano, ne opielgi e kind jo ma noneg gi ligangla. Gin bende gibiro nindo kaachiel gi jo ma ne ok oter nyangu c kod jogo ma lor mwalo e liel. 32:26 1 Hibrania, “ogandane.” 32:27 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche. 2 Samoro iwuoyo kuom jolweny ma ne oyik gi liganglagi, kimiyogigo duong’.

SULA 32 a Cha 10:2 Eze 38:2

b Cha 25:30 Isa 34:5 Eze 25:12, 13 Amo 1:11 Oba 1 Mal 1:4

c Jer 9:25, 26

 Kolam mar 2 a Cha 10:15 Eze 28:21

b Eze 31:16

 SULA 33 c Eze 3:11

d Law 26:25 Eze 6:3 Eze 21:9

e Jer 4:5 Hos 8:1

f Jer 6:17 Zek 1:4

g Eze 3:19 Tic 18:6

1378 30 “‘Kuno e ma jotelo duto mag nyandwat kaachiel gi Jo-Sidon nitie. a Chon ne gin jo ma roteke kendo ma ne miyo ji bedo maluor to koro gisedhi e liel ka gin gi wich-kuot ka ok otergi nyangu. Ibiro pielgi kaachiel gi jo ma ne ok oter nyangu, kod jogo ma lor mwalo e liel gi wich-kuot. 31 “‘Farao biro neno mago duto kendo chunye noduog koparo gik moko duto mosetimore ne ogandane. b Farao kod jolwenje duto biro tho gi ligangla,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. 32 “‘Ibiro yik Farao gi ogandane duto kaachiel gi jo ma ne ok oter nyangu, kendo ma ne oneg gi ligangla, nikech ka ne pod ongima ne omiyo ji obed maluor,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” Wach Jehova nobirona niya: 2 “Wuod dhano, wach ne jou c kama, “‘Ka akelo ligangla kuom piny moro, d kendo jopinyno oyiero ng’atgi achiel mondo obednegi jarit, 3 mi jaritno oneno wasigu ka biro monjogi gi ligangla, kae to ogoyo tung’ mondo ji obed motang’, e 4 to ng’ato owinjo kigoyo tung’ to ok odewo, f mi wasigu obiro monege, rembe biro dong’ e wiye. g 5 Ne owinjo kigoyo tung’ to ne ok odewo. Rembe biro dong’ e wiye. Ka di ne owinjo siemno, di ne oreso ngimane.

33

1379 6 “‘Kata kamano, ka jaritno oneno wasigu ka biro monjogi gi ligangla, to ok ogoyo tung’ a mondo ji obed motang’ mi wasigu obiro monego ng’ato, ng’atno biro tho nikech richone, to anakwan rembe e wi jaritno.’ b 7 “To in wuod dhano, aseketi jarit mar od Israel, kendo nyaka imigi siem moro amoro moa e dhoga. c 8 Ka awacho ne ng’at marach ni, ‘Yaye in ng’at marach, ibiro tho!’ d to ok isieme mondo owe yorene maricho, adier, obiro tho nikech richone, e to anakwan rembe e wiyi. 9 To ka isiemo ng’at ma timbene richo to ok oweyo yorene marichogo, obiro tho nikech richone, f to in ibiro reso ngimani. g 10 “To in wuod dhano, wach ne Jo-Israel ni, ‘Usepenjo niya: “Ere kaka dwadhi nyime bedo mangima h to kethowa kod richowa pek ahinya kendo gitiekowa?”’ i 11 Nyisgi kama, ‘“Mana kaka angima,” Jehova Wuon Loch Duto owacho, “Ok amor gi tho mar jaricho, j to daher neno ka ng’at ma kamano loko yorene k mondo obed mangima. l Lokreuru, lokreuru uwe yoreu maricho. m Yaye un Jo-Israel, ere gimomiyo udwaro tho?”’ n 12 “To in wuod dhano, nyis jou kama, ‘Ka ng’at makare otimo richo, to timbene makare ok bi rese. o To ka jaricho oweyo timbene maricho, richone moweyogo ok

SULA 33 a Isa 56:10 b Eze 3:18 c Isa 21:8 Jer 1:17 Eze 3:17

d Isa 3:11 Eze 18:4

e Nge 11:21 f Nge 15:10 g Eze 3:19 Tic 18:6

h Eze 37:11 i Law 26:39 Isa 64:6 Eze 24:23

j Eze 18:23 1Ti 2:3, 4

k Isa 31:6 Luk 15:10

l Za 130:7, 8 m Isa 55:7 Jer 3:22 Jer 25:5 Tic 3:19

n Eze 18:31 2Pe 3:9

o Eze 3:20 Eze 18:24

 Kolam mar 2 a 1Ru 8:48, 50 Eze 18:21

b Eze 18:26 c 2Pe 2:20 d Eze 18:4 e Isa 55:7 Eze 18:21 Mik 6:8

f Wuo 22:26 g Law 6:2, 4 Eze 22:29

h Law 18:5 Eze 18:27

i Isa 1:18 j Eze 20:11 k Hib 10:38 2Pe 2:20

l Eze 18:27 m Eze 18:25, 29

EZEKIEL 33:6-20 bi chwanye, nikech ne oseweyogi. a Chieng’ ma ng’at makare otimo richo, timbene mabeyo ma osebedo kotimo ok nomi obed mangima. b 13 Ka awacho ne ng’at makare niya: “Adier inibed mangima,” to otimo richo nikech ogeno gik makare ma osebedo kotimo, c ok bi par kata gimoro achiel kuom gik makare ma ne otimogo, to enotho nikech richo mosetimo. d 14 “‘To ka awacho ne jaricho niya: “Adier, ibiro tho,” mi olokore moweyo richone, kendo otimo gik makare, e 15 kae to oduoko ne jagope gik ma ne osingone, f kendo oduoko gik ma ne omayo ji, g mi ochako luwo chike ma kelo ngima kotimo gik makare, obiro bedo mangima. h Ok obi tho. 16 Ok bi par richo kata achiel ma ne otimo. i To enobed mangima nikech otimo gik makare kendo mabeyo.’ j 17 “Kata kamano, jou wacho ni, ‘Yore mag Jehova ok ni kare,’ to kara gin e ma yoregi ok ni kare. 18 “Ka ng’at makare oweyo yorene makare mochako timo gik maricho, enotho nikech richone. k 19 To ka ng’at marach olokore moweyo timbene maricho, kendo ochako timo gik makare kendo malong’o, obiro bedo mangima. l 20 “Kata kamano, usewacho ni, ‘Yore mag Jehova ok ni kare.’ m Abiro ng’ado ne ng’ato ka ng’ato bura

EZEKIEL 33:21–34:2 kaluwore gi yorene, yaye un Jo-Israel.” 21 E odiechieng’ mar abich mar dwe mar apar, e higa mar 12, ka pod ne wan e tuech, ng’at moro ma ne otony koa Jerusalem ne obiro ira a monyisa niya: “Wasigu osemonjo dalawa!” b 22 E odhiambo ma kae to kinyne ng’atno biro, lwet Jehova ne obiro kuoma mi oyawo dhoga. Omiyo, kinyne gokinyi ka ne ng’atno obiro ne oyudo ka awuoyo. c 23 Eka wach Jehova nobirona niya: 24 “Wuod dhano jo ma odak kuonde mojwang’ d wacho kama e wi piny Israel, ‘Ibrahim ne en mana ng’at achiel kende, to ne omiye pinyni duto. e Wan to wang’eny, onge kiawa ni koro pinyni en marwa.’ 25 “Kuom mano, wachnegi ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Uchamo chiemo ma nigi remo, f ulamo1 sanambeu makwero,2 kendo usiko uchuero remb ji. g Koro, ang’o momiyo uparo ni pinyni dibed maru? 26 Ugeno ligangla magu, h utimo timbe modwanyore, kendo ng’ato ka ng’ato oseterore gi chi wadgi. i Koro, ang’o momiyo uparo ni pinyni dibed maru?”’ j 27 “Onego iwachnegi ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon 33:25 1 Kata, “uting’o wang’u malo ne.” 2 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

SULA 33 a Eze 24:25-27

b 2Ru 25:4 2We 36:17 Jer 39:2

c Eze 3:26

d Jer 39:10 Eze 36:4

e Cha 12:7

f Cha 9:4 Law 17:12

g Eze 22:6

h Zef 3:3

i Jer 5:8

j Rap 4:26 Jos 23:15

 Kolam mar 2 a Jer 42:22 Eze 5:12

b 2We 36:20, 21 Isa 6:11 Jer 44:2

c Eze 6:3

d Jer 9:11 Jer 25:11

e 2Ru 17:9 2We 36:14

f Jer 18:18

g Isa 29:13 Jer 44:16, 17

h Eze 2:5

1380 Loch Duto owacho: “Mana kaka angima, jo ma odak kuonde mojwang’ biro tho gi ligangla; ondiegi biro chamo jo ma odak e pap; to tuoche biro nego jo ma odak kuonde mochiel motegno kod e rogni. a 28 Anami pinyno odong’ gunda, b kendo teko ma osungorego biro rumo, kendo gode mag Israel ibiro jwang’ c mi onge ng’at ma biro kadho kuondego. 29 Gining’e ni an Jehova chieng’ ma abiro miyo pinyni odong’ gunda, d nikech timbegi duto maricho.”’ e 30 “To in wuod dhano, jou goyo mbaka kuomi e tok chiel kendo e dho utegi. f Ng’ato ka ng’ato wacho ne nyawadgi ni, ‘Wadhi wawinj ane wach moa kuom Jehova.’ 31 Gibiro chokore e nyimi mana kaka joga; kendo gibiro winjo weche ma inyisogi to ok ginitimgi. g Nimar gibiro wuondi gi dhogi to chunygi ohero ohala mag mibadhi. 32 Ne! Ichalonegi mana ka wend kisera miwero gi dwol mamit, kendo mitugo gi gir thum ma nigi tonde migwelo. Gibiro winjo wecheni to onge kata ng’at achiel ma biro timogi. 33 To ka wachni otimore, ee nikech nyaka otimre, gining’e ni adier janabi ne nie kindgi.” h Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 Wuod dhano, kor wach kuom gima biro timore ne jokwath mag Israel. Kor wach kiwachonegi

34

1381 kama, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Yaye, unune malit, un jokwath mag Israel a ma pidhore giwegi! Donge onego jokwath opidh rombe, koso? b 3 Uchamo mana boche, urwakoru gi lewni molos gi yie rombe, kendo uyang’o chiaye machwe, c to ok upidh rombe. d 4 Pok utego rombe ma yom yom, kata thiedho ma tuo, kata tueyo ma otur, kata duoko ma orwenyo, kata manyo molal; e kar mano uselocho e wigi gi gero kendo usandogi. f 5 Omiyo ne gike nikech ne onge jakwath; g giseke mi ondiegi ochamogi. 6 Rombena ne bayo abaya e wi gode madongo kod matindo duto; rombena ne oke kuonde duto e piny, ne onge ng’at ma manyogi kata temo chokogi. 7 “‘“Omiyo, un jokwath winjuru wach Jehova: 8 ‘“Mana kaka angima” Jehova Wuon Loch Duto owacho, “nikech ondiegi osemonjo rombena mi gichamogi nikech ne gionge jakwath, nimar jokwadha ne ok omanyo rombena, to ne gipidhore giwegi kar pidho rombena,”’ 9 kuom mano, un jokwath, winjuru gima Jehova owacho. 10 Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: Asin gi jokwath. Abiro penjogi wach rombena,1 bende abiro riembogi mondo kik gichak gipidh rombena. h 34:10 1 Kata, “Anadwar rombena kuomgi.”

SULA 34 a Jer 23:1 Mik 3:1, 11 Zef 3:3 Zek 11:17 Mat 23:13

b Isa 40:11 Joh 21:15

c 2Ru 21:16 Jer 22:17 Mik 3:3 Zek 11:4, 5

d Isa 56:11 e Luk 15:4 f Jer 22:13 g Jer 23:2 Jer 50:6 Mat 9:36

h Jer 52:24-27

 Kolam mar 2 a 1Sa 17:34, 35 Za 80:1 Isa 56:8

b Isa 40:11 c Joe 2:1, 2 Zef 1:14, 15

d Jer 23:3 Eze 11:17 Amo 9:14 Mik 7:14

e Isa 25:6 Isa 30:23 Jer 31:12

f Jer 33:12 g Jer 3:15 h Zef 3:13 i Mik 4:6 Mat 15:24 Luk 15:4

j Zek 10:3

EZEKIEL 34:3-18 Gin giwegi ok ginipidhre, kendo abiro golo rombena e dhogi mi ok ginichak gichamgi kendo.’” 11 “‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “An awuon e ma abiro manyo rombena kendo anaritgi. a 12 Mana kaka jakwath pidho rombene ma yande olal, e kaka abiro ritogi. b Abiro gologi kuonde duto ma ne gikeree chieng’ ma polo nodudi kendo piny notim mudho. c 13 Abiro gologi e ogendni mamoko mi anaduokgi e pinygi. Anakwagi e gode mag Israel, d e bath aoche, kod kuonde duto ma ji odakie. 14 Anakwagi e pewe mabeyo, kendo e gode madongo mag Israel. e Gininind ka ma nitie lum mang’ich, f kendo ginikwa e lege moloth maber e gode mag Israel.” 15 “‘“An awuon anakwa rombena, g an awuon anayudnegi ka ma giyueyoe,” h Jehova Wuon Loch Duto owacho. 16 “Anamany rombo molal, i anaduok ma orwenyo, anatue motur gi law, kendo anateg ma yom yom; to abiro tieko rombo machwe kod motegno. Anapidhe gi kum mana kaka dapidhe gi chiemo.” 17 “‘To un rombena, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Achiegni ng’ado ne rombo ka rombo bura, kendo ne yimbe gi nyuogi. j 18 Uparo ni en wach matin sa ma ukwayo e lege mabeyo? To be nyaka

EZEKIEL 34:19–35:7 unyon lege modong’ gi tiendeu? Ang’o momiyo uduwo pi maliw gi tiendeu bang’ ka usemodho? 19 Ang’o momiyo umiyo rombena lum ma usenyono kod pi ma useduwo gi tiendeu?” 20 “‘Omiyo, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto wachonegi: “An awuon abiro ng’ado bura e kind rombo machwe kod rombo modhero, 21 nikech udhirogi gi bathu kod goku, kendo udhiro chiaye matuo gi tungeu nyaka chop gikere e pinje man mabor. 22 Abiro reso rombena, kendo onge gima biro lawogi; a abiro ng’ado ne rombo ka rombo bura. 23 Abiro chungonegi jakwath achiel, b jatichna Daudi c mondo e ma opidhgi. En e ma obiro ritogi kendo obiro kwayogi. d 24 An Jehova anabed Nyasachgi, e to jatichna Daudi nobednegi jaduong’ ma telonegi. f An Jehova e ma asewacho. 25 “‘“Anatim kodgi singruok mar kuwe, g anagol ondiegi duto e piny, h mondo gidag gi kuwe e thim, kendo ginind aninda e bunge. i 26 Abiro miyo gibed gueth, gin kaachiel gi ka ma okiewo gi goda, j anakel koth kinde mowinjore. Gueth biro chuenegi mana ka koth. k 27 Yien manie piny nonyag olemo, kendo piny nochieg maber, l mi ginidag gi kuwe e piny. Gining’e ni an Jehova ka aturo jok ma notuenegi, m kendo resogi e lwet jo ma nolokogi wasumbni. 28 Ogendni mamoko ok no-

SULA 34 a Isa 40:11 Jer 23:3

b Joh 10:11

c d e f

Hib 13:20 1Pe 5:4 Fwe 7:17 Isa 11:1 Jer 30:9 Eze 37:24 Hos 3:5 Wuo 29:45 Jer 31:1 Za 2:6 Isa 9:6 Jer 23:5 Mik 5:2 Luk 1:32 Tic 5:31

g Eze 37:26 h Law 26:6

i j

k

l

Isa 11:6-9 Isa 35:9 Isa 65:25 Hos 2:18 Jer 23:6 Jer 33:16 Isa 56:7 Eze 20:40 Mik 4:1 Cha 12:2, 3 Rap 28:12 Zek 8:13 Law 26:4 Za 85:12 Isa 35:2 Eze 36:30

m Law 26:13

 Kolam mar 2 a Jer 30:10 Jer 46:27

b c d e

Eze 36:29 Eze 36:15 Eze 37:27 Za 78:52 Za 100:3 Isa 40:11

 SULA 35 f Cha 32:3 Rap 2:5

g Jer 49:8 Ywa 4:22 Eze 25:8, 9 Oba 1 h Eze 25:12, 13

i Joe 3:19 Mal 1:3

j Cha 27:41 Amo 1:11

k Za 137:7 Oba 10

l Oba 15 m Eze 25:14

1382 chak omonjgi, kendo ondiegi ok nochak ochamgi, ginidag gi kuwe ma onge ng’at ma bwogogi. a 29 “‘“Analosnegi puodho moro ma biro miyo nyinggi olandre, kech ok noneggi kendo e piny, b kendo ogendni ok nochak ochagi. c 30 ‘Eka gining’e ni an Jehova, an e Nyasachgi, bende ni an kodgi, kendo ni gin e joga ma Jo-Israel,’ d Jehova Wuon Loch Duto owacho.”’ 31 “‘To un rombena, e rombe ma arito maber, un mana dhano, to an e Nyasachu,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano chom wang’i mondo ing’i piny Seir motimo gode, f kendo ikor gima biro timorene. g 3 Wachne kama, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho, “Yaye piny Seir motimo gode, asin kodi, abiro rieyo bada kuomi mi akethi, kendo loki gunda. h 4 Abiro muko miecheni madongo kendo inidong’ gunda; i mi ining’e ni an Jehova. 5 Ne isin ahinya gi Jo-Israel, j mi ne ichiwogi mondo oneggi gi ligangla, ka ne masira oyudogi, e kinde ma ne giyudoe kum mogik.”’ k 6 “‘Kuom mano, mana kaka angima,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘Abiro iki ne remo, kendo remo biro lawi. l Nikech remo e ma ne isin-go, remo e ma biro lawi. m 7 Abiro miyo piny

35

1383 Seir motimo gode odong’ gunda, a kendo abiro nego ng’ato ang’ata ma dhi kata ma biro. 8 Abiro umo gode gi ringre jo motho; jo ma oneg gi ligangla biro podho e godeni, e hohni magi, kod e aocheni. 9 Abiro miyo idong’ gunda nyaka chieng’, kendo ji ok nodag e miecheni madongo; b mi ining’e ni an Jehova.’ 10 “Ne iwacho ni, ‘Ogendni ariyogi kod pinje ariyogi nobed maga, kendo wan e ma wabiro kawogi,’ c kata obedo ni Jehova owuon ne ni kanyo, 11 ‘omiyo mana kaka angima,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘abiro timoni kaluwore gi ich-wang’ kod nyiego ma ne inyisogi; d kendo anami jogo ong’eya e kinde ma anang’adnie bura. 12 Eka ining’e ni an Jehova, an awuon ne awinjo gik maricho duto ma ne iyanyogo gode mag Israel ka ne iwacho ni, “Osejwang’gi kendo osemiwagi mondo wachamgi ka chiemo.” 13 Ne iwuoyo kuoma marach ka isungori, kendo isewacho kuoma weche mang’eny. e Adier, ne awinjo wecheni duto.’ 14 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Piny ngima biro mor ka akethi mi idong’ gunda. 15 Mana kaka ne imor ka ne iketho piny Jo-Israel miweye gunda, e kaka in bende abiro timoni. f Ibiro kethi mi loki gunda, yaye piny

SULA 35 a Eze 25:13

b Jer 49:17, 18 Eze 25:13 Mal 1:4

c Eze 36:5 Oba 13

d Amo 1:11

e Oba 3

f Ywa 4:21 Oba 12, 15

 Kolam mar 2 a Isa 34:5 Eze 25:12, 13 Eze 36:5

 SULA 36 b Jer 49:1 Eze 35:10

c Rap 28:37 1Ru 9:7 Ywa 2:15 Dan 9:16

d Jer 25:9

e Za 79:4 Eze 34:28

f Zef 3:8

g Oba 12

h Eze 25:12, 13 Eze 35:10, 11 Amo 1:11

EZEKIEL 35:8–36:6 Seir motimo gode, ee, piny Edom duto; a mi gining’e ni an e Jehova.’” “To in wuod dhano, kor wach e wi gode mag Israel kiwacho ni, ‘Yaye un gode mag Israel, winjuru wach Jehova. 2 Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Wasigu osewuoyo marach kuomi ka giwacho ni, ‘Aha! Kata mana kuonde moting’ore machon osebedo magwa, wasekawogi!’”’ b 3 “Omiyo, kor wach kiwacho ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Nikech gisemonjou koni gi koni mi giweyou kojwang’u mondo jo ma otony e ogendni okawu, kendo nikech ji siko ka wuoyo kuomu ka giketho nyingu, c 4 yaye gode mag Israel, winjuru gima Jehova Wuon Loch Duto wacho! Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho ne gode madongo kod matindo, ne aoche kod hohni, ne kuonde mosemuk modong’ gunda, d kendo ne mier madongo ma jo ma ne otony e ogendni mokiewo kodgi oseyako kendo jaro; e 5 Jehova Wuon Loch Duto wachonegi kama: “Abiro wuoyo ka an gi mirima mager f kuom ogendni mokiewo kodgi, kod Edom duto. Ne gikawo pinya ka giyenyo kendo ne gimor ka giloke margi, g mondo gikwa e legene kendo yake.’”’ h 6 “Omiyo, kor wach e wi piny Israel, kendo iwach ne gode madongo kod matindo,

36

EZEKIEL 36:7-23 ne aoche kod hohni ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Neuru! Abiro wuoyo gi ich-wang’ kod mirima mager nikech ogendni osekuodo wiu ahinya.”’ a 7 “Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Asekuong’ora ka ating’o bada ni ogendni mokiewo kodu biro yudo wich-kuot. b 8 To un gode mag Israel, bede yien man kuomu biro dongo kendo gininyag ne joga ma Jo-Israel olembe, c nimar gichiegni duogo. 9 Nimar an kodu, abiro doknu, kendo ji biro purou mi ginichuo kodhi kuomu. 10 Abiro miyo jou omedre, ee, Jo-Israel duto, kendo ji biro dak e miechu madongo, d mi noger kuonde duto ma ne omuk modong’ gunda. e 11 Ee, anami jou kaachiel gi jambu omedre; f gibiro nyuolore mi gibed mang’eny. Anami ji odag kuomu mana kaka chon, g kendo weche biro dhinu maber moloyo kaka chon; h mi unung’e ni an e Jehova. i 12 Abiro miyo joga ma JoIsrael owuoth kuomi, mi ginikawi. j Inibed mwandugi, kendo ok inimagi nyithindgi kendo.’” k 13 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Giwachoni ni, “In e piny ma chamo ji, kendo ma nego nyithinde owuon,”’ 14 ‘omiyo, koro ok inichak icham jogi, kata nego nyithindi,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. 15 ‘Ok ana-

SULA 36 a Za 74:10 Za 123:4

b Jer 25:9 Jer 49:17

c Isa 44:23 Isa 51:3 Eze 36:30

d Zek 8:4 e Isa 51:3 Jer 30:18, 19 Amo 9:14

f Jer 31:27 g Isa 54:7 Jer 30:18

h Hag 2:9 i Hos 2:20 Joe 3:17

j Jer 32:44 Oba 17

k Isa 65:23

 Kolam mar 2 a Isa 54:4 Isa 60:14 Mik 7:8 Zef 2:8 Zef 3:19

b Za 106:38 Isa 24:5 Jer 2:7 Jer 16:18

c Law 12:2 Isa 64:6

d Isa 42:24, 25 e Eze 23:37 f Law 26:38 Eze 22:15

g Isa 52:5 Rum 2:24

h Za 74:18 Isa 48:9 Eze 20:9

i Za 106:7, 8 j Isa 5:16 Eze 20:41

1384 chak ayie mondo ogendni oyanyi kendo ojari. a Bende, ok inichak imi jogi ochwanyre kendo,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.” 16 Wach Jehova nobirona kendo niya: 17 “Wuod dhano, ka ne Jo-Israel odak e pinygi giwegi, ne gidwanye gi timbegi kod yoregi. b Yoregigo ne ok ler mana ka dhako ma odhi e dwe. c 18 Omiyo, ne aolo mirimba kuomgi nikech remo ma ne gichuero e pinyno, d kendo nikech ne ginjawo pinyno gi sanambegi makwero.1 e 19 Ne akeyogi e pinje kendo e kind ogendni. f Ne ang’adonegi bura kaluwore gi timbegi kod yoregi. 20 To ka ne gidhi e pinjego, ji ne yanyo nyinga maler g ka giwacho ne joga ni, ‘Magi e jo Jehova to ne oriembogi e piny ma ne omiyogi.’ 21 Omiyo, abiro kawo okang’ nikech nyinga maler ma Jo-Israel oseketho e pinje ma ne gidhiye.” h 22 “Kuom mano, nyis JoIsrael ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Ok atim kamano nikech un, yaye Jo-Israel, to atimo kamano nikech nyinga maler ma useketho e pinje ma ne udhiye.”’ i 23 ‘Abiro miyo nyinga ma nigi duong’ j ma ne uketho e kind ogendni kendo ma ne ocha obed maler; mi 36:18 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

1385 ogendni nong’e ni an e Jehova, chieng’ ma ibiro mi nyinga obed maler e nyimgi,’ a Jehova Wuon Loch Duto owacho. 24 ‘Abiro golou e kind ogendni, kendo e pinje mopogore opogore mi anaduoku e pinyu. b 25 Abiro kironu pi maler mi unubed maler; c abiro pwodhou kuom timbeu ma ok ler d kendo kuom sanambeu makwero. e 26 Abiro miyou chuny manyien, f kendo abiro ketonu paro manyien. g Abiro golo kuomu chuny matek ka kidi, h kendo anamiu chuny mayom.1 27 Abiro keto roho mara e chunyu mi unuwuoth e chikena, i kendo unurit buchena. 28 Eka unudag e piny ma ne amiyo kwereu, mi unubed joga, kendo anabed Nyasachu.’ j 29 “‘Abiro golou kuom timbeu duto ma ok ler. Bende, abiro miyou cham mogundho, mi ok unuchak ubed gi kech kendo. k 30 Abiro miyo yien onyag olemo mang’eny kendo puotheu biro nyago cham mogundho, mondo kik uchak ubed gi kech ma dikuod wiu e nyim ogendni. l 31 Eka ubiro paro yoreu maricho kod timbeu ma ne ok beyo, kendo ubiro charu kendu, nikech kethou kod timbeu modwanyore. m 32 To ng’euru wachni: Ok atim kamano nikech un,’ n

SULA 36 a Za 102:13-15 b Rap 30:3 Isa 43:5 Jer 23:3 Eze 34:13 Hos 1:11

c Kwa 19:13 Za 51:7

d Isa 4:4 Jer 33:8

e Eze 6:4 f Jer 32:39 g Za 51:10 Eze 11:19, 20

h Zek 7:12 i Jer 31:33 j Jer 30:22 Eze 37:25, 27

k Eze 34:29 l Eze 34:27 m Ezr 9:6 Neh 9:26 Jer 31:18 Eze 6:9

n Rap 9:5 Dan 9:19

 Kolam mar 2 a Zek 8:8 b Isa 58:12 Jer 33:10, 11 Amo 9:14

c Cha 2:8 d Isa 51:3 e Eze 28:26 Eze 37:14

f Wuo 23:17 g Jer 30:18, 19

EZEKIEL 36:24–37:2 Jehova Wuon Loch Duto owacho. ‘Kar mano, wiu onego okuodi nikech timbeu, yaye un Jo-Israel.’ 33 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘E odiechieng’ ma abiro pwodhi kuom kethoni, anami ji odag e miechi, a kendo giniger kuonde ma ne okethore. b 34 Piny ma yande ji neno kojwang’ ibiro pur kendo. 35 Ji biro wacho niya: “Piny ma yande ojwang’ sani koro chalo gi puoth Eden, c kendo mier ma yande omuk mi ojwang’ sani koro ochiel motegno kendo ji odakie.” d 36 Ogendni ma biro dong’ ka okiewo kodu biro ng’eyo ni an Jehova asegero ka ma ne omuki, kendo asepuro piny ma yande ojwang’. An Jehova asewacho mano, kendo asetime.’ e 37 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Abiro yie gi kwayo ma JoIsrael kwayago, mi anami gibed mang’eny ka kueth. 38 Kaka kueth maler, kaka kueth man Jerusalem1 kinde sawo, f mier madongo ma ne okethore biro pong’ gi ji; g mi gining’e ni an e Jehova.’” Lwet Jehova nobiro kuoma, mi Jehova noting’a gi rohone motera nyaka e chuny hoho moro h ma ne opong’ gi choke. 2 Ne ochika mondo akadh e dier chokego, mi naneno choke mang’eny kendo motwo

37

36:26 1 Kata, “chuny mar ringruok.” Tie-  nde ni, chuny moikore luwo kaka Nya- SULA 37 36:38 1 Kata nyalo bedo, “Kaka rombe ma idhi timgo misango Jerusalem.” saye taye. h Fwe 21:10

EZEKIEL 37:3-20 ahinya e hohono. a 3 Eka ne openja niya: “Wuod dhano, be chokegi dibed mangima kendo?” Ne adwoke kama: “A Jehova Wuon Loch Duto, in kendi e ma ding’e wachno.” b 4 To nowachona niya: “Kor wach e wi chokegi, kendo inyisgi ni, ‘Un choke motwo, winjuru wach Jehova: 5 “‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto wacho ne chokegi: “Abiro miyo muya odonj kuomu mi unubed mangima kendo. c 6 Abiro keto leche kod ring’o kuomu, anaumu gi pien del, kendo anamiu muya mi unubed mangima; kendo unung’e ni an e Jehova.”’” 7 Eka ne akoro wach mana kaka ne osechika. To ka ne akoro, ne awinjo koko mar gik ma riadore, kae to chokego ne ochako makore. 8 Eka naneno ka leche gi ring’o kod pien ochako umogi. To pod ne gionge gi muya. 9 Ne owachona niya: “Kor wach ne yamo. Yaye wuod dhano kor wach ne yamo kiwacho ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Yaye in yamo,1 bi kiwuok e tunge ang’wen mag piny, kendo ikuthi e wi jo ma ne oneggi mondo gibed mangima.”’” 10 Omiyo, ne akoro wach mana kaka ne ochika, kendo muya1 ne odonjo kuomgi mi gibedo mangima, kae to ne 37:9 1 Kata, “muya; roho.” 37:10 1 Kata, “roho.”

SULA 37 a Eze 37:11

b Rap 32:39 1Sa 2:6

c Cha 2:7 Eze 37:14

 Kolam mar 2 a Fwe 11:11

b Eze 36:10

c Isa 49:14

d Isa 66:14

e Eze 11:17 Amo 9:14

f Za 126:2

g Isa 32:14, 15 Eze 36:27

h 2We 15:9 2We 30:11

i 1Ru 11:31 1Ru 12:20

j Isa 11:13 Jer 3:18

k Jer 50:4 Zek 10:6

1386 gichung’ gi tiendegi. a Ne gin oganda maduong’ ahinya. 11 Eka ne owachona niya: “Wuod dhano, chokegi gin oganda Israel duto. b Winjie gima giwacho, ‘Chokewa otwo, genowa oselal nono. c Oseng’ad karwa oko chuth.’ 12 Kuom mano, kornegi wach ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Yaye un joga, abiro elo lieteu d mi agolu oko, kendo anakelu e piny Israel. e 13 Kendo unung’e ni an e Jehova ka aseelo lieteu mi agolou oko, yaye un joga.”’ f 14 ‘Anaket rohona kuomu mi unubed mangima, g anami udag e pinyu uwegi; eka unung’e ni an Jehova asewacho mano kendo asetime,’ Jehova owacho.” 15 Wach Jehova nobirona kendo niya: 16 “To in wuod dhano, kaw luth achiel mondo indikie ni, ‘Ma en mar Juda kod Jo-Israel man kode.’ h Kendo ikaw luth machielo mondo indikie ni, ‘Ma en mar Josef, ludh Efraim, kod Jo-Israel duto man kode.’ i 17 Kae to iriw ludhe ariyogo e lweti mondo gibed luth achiel e lweti. j 18 To ka jou okwayi ni, ‘Nyiswae tiend wechego.’ 19 Ininyisgi kama, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Abiro kawo ludh Josef manie lwet Efraim, kaachiel gi dhoudi mag Israel man kode kendo anariwgi gi ludh Juda; k mi ginibed luth achiel e lweta.”’ 20 Onego iting’ ludhe ma

1387 ibiro ndikoego e lweti mondo gine. 21 “Eka iniwachnegi kama, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Anagol Jo-Israel e pinje ma ne gidhiye, abiro chokogi kuonde duto ma gintie mi aduokgi e pinygi. a 22 Anami gibed oganda achiel e piny, b e gode mag Israel, kendo ruoth achiel biro locho e wigi. c Ok ginichak gibed ogendni ariyo kendo. Bende, ok nopoggi kendo e pinjeruodhi ariyo. d 23 Ok ginichak gichidre gi sanambegi makwero,1 gi timbegi maricho, kod richogi. e Abiro gologi e timbegi maricho ma ne gindhogago, mi anapwodhgi. Ginibed joga, kendo anabed Nyasachgi. f 24 “‘“Daudi jatichna e ma nobed ruodhgi, g kendo ginibed gi jakwath achiel. h Gibiro wuotho e buchena kendo mako chikena gadier. i 25 Gibiro dak e piny ma ne amiyo jatichna Jakobo. En e piny ma kweregi ne odakie, j kendo ginidag kuno gi nyithindgi kaachiel gi nyikwagi nyaka chieng’. k To Daudi jatichna nobed jatendgi nyaka chieng’. l 26 “‘“Anatim kodgi singruok mar kuwe; m enobed singruok mosiko. Abiro miyo gigurre motegno mi ginimedre, n kendo anaket kara maler e diergi. 27 He-

SULA 37 a Rap 30:3 Isa 11:12 Jer 16:14, 15 Amo 9:14

b Jer 3:18 Hos 1:11

c Cha 49:10 Za 2:6 Isa 9:6 Jer 23:5 Luk 1:32

d Eze 37:19 Zek 10:6

e Isa 2:18 Eze 11:18 Hos 14:8 Zek 13:2

f Jer 31:33 Eze 36:28

g Jer 23:5 Jer 30:9 Hos 3:5 Luk 1:32

h Joh 10:16 1Pe 5:4

i Rap 30:8-10 Jer 32:39 Eze 36:27

j Jer 30:3 k Isa 60:21 Joe 3:20 Amo 9:15

l Eze 34:24 Luk 1:32

m Eze 34:25 n Jer 30:19 Zek 8:5

 Kolam mar 2 a Law 26:12 Eze 11:19, 20 Eze 43:7 Hos 2:23 Fwe 21:3

b Eze 36:23

 SULA 38 c Eze 38:15 d Isa 66:19 Eze 27:13 Eze 32:26

e Eze 39:1 f 2Ru 19:20, 28 Eze 29:3, 4 Eze 39:2

g Eze 38:15

37:23 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

h 1We 1:8 i Cha 10:2, 3 Eze 27:14

j Eze 39:2

EZEKIEL 37:21–38:8 mba1 nobed kodgi, kendo anabed Nyasachgi, mi ginibed joga. a 28 Eka ogendni biro ng’eyo ni an Jehova, asepwodho Jo-Israel, e kinde ma kara maler nobed e diergi nyaka chieng’.”’” b Wach Jehova nobirona kendo niya: 2 “Wuod dhano, chom wang’i mondo ing’i Gog mar piny Magog, c ruodh1 Meshek gi Tubal, d kendo ikor gima biro timorene. e 3 Wachne kama, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: In Gog, ruodh1 Meshek gi Tubal, asin kodi. 4 Abiro loki kendo keto ramaki e dhogi, f mi aywayi oko kaachiel gi ogandani duto mar lweny, g farese kod joidh farese morwakore gi lewni mabeyo, oganda maduong’ ma nigi okumbni madongo kod matindo,1 kendo moro ka moro kuomgi nigi liganglane; 5 Persia, Ethiopia, kod Put h ni kodgi, giduto gin gi okumbni matindo kod ogute lweny; 6 Gomer kod jolwenje duto, Jo-Togarma i moa ka mabor yo nyandwat, kaachiel gi jolwenje duto. Ji mang’eny ni kodi. j 7 “‘“Ikreuru, ikreuru maber, in kaachiel gi ogandani mar lweny, kendo in e ma ibiro telonegi.1 8 “‘“Bang’ ndalo mathoth

38

37:27 1 Kata, “Kar dakna; Dalana.” 38:2, 3 1 Kata, “jaduong motelo ne.” 38:4 1 Joba asere e ma kinde mang’eny ne ting’o okumbni matindo. 38:7 1 Hibrania, “ibiro bedonegi jarit.”

EZEKIEL 38:9-21 ibiro luongi. E giko hignigo, ibiro monjo piny ma yande ligangla oketho to koro oselose. Jo ma odak e pinyno ne ogol e kind pinje mang’eny, mokelgi e gode mag Israel ma yande ojwang’. Jo ma odak e pinyno ne ogol e kind ogendni kendo koro gidak gi kuwe. a 9 In kod jolwenji kaachiel gi ogendni man kodi, ubiro monjo pinyno mana ka yamb ahiti, kendo ubiro ime mana ka boche polo.”’ 10 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Chieng’no, ibiro paro weche maricho kendo ibiro chano wach moro marach. 11 Ibiro wacho kama: “Abiro monjo piny ma ok ochiel gi ohinga b kendo ma ji odakie gi kuwe. En piny ma ok ochiel gi ohinga, ma onge dho rangeye, kata sirni.” 12 Ibiro chano yako kendo peyo mwandugi. Ibiro monjo kuonde ma ne okethore chon to tinde ji odakie. c Gin jo ma ne osechok ka igologi e ogendni mamoko, d kendo sani gin gi mwandu mang’eny. e Gidak e chuny piny. 13 “‘Jo-Sheba f kod Jo-Dedan, g jolok ohelni mag Tarshish h kod jolwenjgi1 duto biro penji niya: “Imonjo piny mondo iyak mwandu mathoth, koso? Isechoko ogandani mar lweny mondo iyak fedha gi dhahabu, kaachiel gi mwandugi kod gigegi mang’eny, koso?”’ 38:13 1 Kata, “sibuochegi.”

SULA 38 a Jer 23:5, 6 Eze 28:25, 26 Eze 34:25

b Wuo 15:9

c Jer 33:12

d Zek 10:8

e Isa 60:5 Isa 61:6

f Eze 27:22

g Eze 27:15

h Eze 27:25

 Kolam mar 2 a Eze 38:8

b Eze 39:2

c Zef 3:8

d Joe 3:2

e Wuo 14:4 2Ru 19:17-19 Za 83:17, 18 Eze 39:21

f Joe 3:16 Nah 1:2 Zek 2:8

g Nah 1:5

1388 14 “Omiyo, wuod dhano, kor wach kendo iwach ne Gog ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Chieng’ ma joga ma Jo-Israel nodag gi kuwe, donge ibiro ng’eyo mano? a 15 Inibi kia ka ma idakie, e piny mabor man yo nyandwat, b in kaachiel gi ji mang’eny. Unubi kaka oganda maduong’ mar jolweny moidho farese. c 16 Unumonj joga Israel mana ka boche moimo piny. Yaye in Gog, e giko mar ndalo, anakeli mondo imonj pinya, d mondo ogendni ong’eya sa ma apwodhora kokalo kuomi e nyimgi.”’ e 17 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Donge in e jal ma ne akoro wachne ka atiyo gi jotichna ma jonabi mag Israel, ma ne okoro kuom higni mang’eny ni ibiro keli mondo imonjgi?’ 18 “‘Chieng’no ka Gog obiro monjo piny Israel,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘mirima mager nomaka. f 19 Abiro wuoyo ka an gi mirima mager ka mach; kendo chieng’no piny biro yiengni matek e Israel. 20 Rech manie nam, winy ma fuyo e kor polo, le mag bungu, le mamol e lowo, kod dhano duto modak e piny biro tetni nikech an. Gode biro mukore, g kuonde moting’ore malo biro ruombore, kendo ohinga duto biro podho piny.’ 21 “‘Abiro luongone ligangla kowuok e godena duto,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. ‘Ng’ato ka ng’ato

1389 noked gi owadgi gi ligangla. a 22 Abiro kume kaachiel gi jolwenje, kod ji duto ma en-go. b Anakelnegi tuoche, c nek, koth mang’ongo gi pe, d gi mach, e kod salfa.1f 23 Abiro miyora duong’, abiro pwodhora, kendo anami ji ong’eya e nyim ogendni mang’eny; mi gining’e ni an e Jehova.’ “To in wuod dhano, kor gima biro timore ne Gog g kendo iwachne ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “In Gog ruodh1 Meshek gi Tubal, h asin kodi. 2 Abiro loki mondo ibi kia piny mabor man yo nyandwat. i Anakeli e gode mag Israel. 3 Abiro goyo atung’ man e lweti ma koracham, kendo abiro miyo aserni manie lweti ma korachwich olwar. 4 Ibiro lwar e gode mag Israel, j in kod jolwenji, kaachiel gi ji duto man kodi. Anami kit winy duto kod ondiegi ocham ringreu.” ’ k 5 “ ‘Ibiro podho e pap, l nimar an e ma asewacho mano,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. 6 “ ‘Abiro oro mach mondo owang’ Magog kaachiel gi ji duto modak gi kuwe e chulni, m mi gining’e ni an e Jehova. 7 Anami joga ma Jo-Israel ong’e nyinga maler, ok anayie mondo oketh nyinga malerno kendo; mi

39

38:22 1 Ma en kit poda moro ma mako mach mapiyo ahinya, kendo sa ma oliel ogolo tik mager kendo marach. 39:1 1 Kata, “jaduong’ motelo ne.”

SULA 38 a 2We 20:23 Hag 2:22 Zek 14:13

b Jer 25:31

c Zek 14:12

d Wuo 9:22 Jos 10:11

e Isa 30:30

f Cha 19:24

 SULA 39 g Eze 38:2

h Eze 27:13 Eze 32:26

i Eze 38:4, 15

j Eze 38:21

k Fwe 19:17, 18

l Jer 25:33

m Eze 38:22

 Kolam mar 2 a Eze 38:16

b Isa 6:3

c Za 46:9

d Eze 38:2

e Eze 39:15

f Rap 21:22, 23

g Eze 38:16

EZEKIEL 38:22–39:14 ogendni biro ng’eyo ni an e Jehova, a Ng’at Maler mar Israel.’ b 8 “ ‘Adier, wachno biro, kendo nyaka otimre,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. ‘Ma e odiechieng’ ma ne awacho. 9 Jo ma odak e mier mag Israel nowuog oko, kendo ginimok mach gi gige lweny kaka okumbni matindo1 kod madongo, atunge kod aserni, ludhe kod tonge. Ginimok mach gi gigo c kuom higni abiriyo. 10 Ok ginimot e bungu kata e pap kendo, nikech gibiro tiyo gi gige lwenygo e moko mach.’ “‘Gibiro yako jo ma ne yakogi, kendo peyo jo ma ne peyogi,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. 11 “ ‘E ndalono abiro miyo Gog d kar yiko e piny Israel, e hoho mar jowuoth man yo wuok chieng’ mar nam, kendo obiro dino yorno. Kanyo e ma gibiro yikoe Gog kod ogandane duto, mi ginichake ni Hoho mar Hamon-Gog.1 e 12 JoIsrael biro yikogi kuom dweche abiriyo mondo gipwodh pinyno. f 13 Ji duto manie pinyno biro yikogi, kendo mano biro kelonegi huma chieng’ ma abiro yudoe duong’,’ g Jehova Wuon Loch Duto owacho. 14 “ ‘Ji biro kalo e pinyno nyadinwoya ka gimanyo ringre ji, mondo giyikgi 39:9 1 Joba asere e ma kinde mang’eny ne ting’o okumbni matindo. 39:11 1 Kata, “Hoho mar Oganda Gog.”

EZEKIEL 39:15–40:1 kendo gimi piny obed maler. Gibiro dhi nyime timo mano kuom dweche abiriyo. 15 Ka jo ma kalo e pinyno oneno chok dhano, gibiro keto ranyisi e bathe. Eka jo ma yiko biro yiko chogono e Hoho mar HamonGog. a 16 Bende, dala moro miluongo ni Hamona1 nobed kanyo. Kamano, gibiro pwodho piny.’ b 17 “To in wuod dhano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Nyis kit winy duto, kod le mag bungu duto ni, “Chokreuru kanyachiel mondo ubi. Chokreuru but misango ma aikonu, misango maduong’ e gode mag Israel. c Ubiro chamo ring’o kendo ubiro madho remo. d 18 Ubiro chamo ring jo ma thuondi, kendo madho remb jodongo mag piny—yimbe, rombe, diek, kod ruedhi—jamni duto machwe mag Bashan. 19 Ubiro chamo bor kendo madho remo mi umer nikech misango ma aseikonu.”’ 20 “ ‘E mesana ubiro chamo farese, kod joidh farese, jo ma thuondi kod jolweny duto,’ e Jehova Wuon Loch Duto owacho. 21 “ ‘Ogendni biro neno duong’na, kendo giduto gibiro neno bura ma aseng’ado, kaachiel gi lweta ma aserieyo kuomgi. f 22 Chakre chieng’no Jo-Israel biro ng’eyo ni an e Jehova Nyasachgi. 39:16 1 Tiende ni, “Oganda.”

SULA 39 a Eze 39:11 b Eze 39:12 c Isa 34:6-8 Jer 46:10 Zef 1:7

d Fwe 19:17, 18 e Eze 38:4-6 Hag 2:22 Fwe 19:17, 18

f Wuo 7:4 Wuo 14:4 Isa 37:20 Eze 38:16 Mal 1:11

 Kolam mar 2 a 2We 7:21, 22 b Rap 31:18 Isa 59:2

c Law 26:24, 25 Rap 32:30 Za 106:40, 41

d Jer 30:3 Eze 34:13

e Hos 1:11 Zek 1:16

f Eze 36:21 g Dan 9:16 h Law 26:5, 6 i Jer 30:10 Amo 9:14 Zef 3:20

j Isa 5:16 Eze 36:23

k Rap 30:4 l Isa 45:17 Isa 54:8 Jer 29:14

m Isa 32:14, 15 Joe 2:28

 SULA 40 n 2Ru 24:15, 16 o Eze 8:3

1390 23 Ogendni biro ng’eyo ni Jo-Israel ne oter e tuech mana nikech richogi, kendo nikech ne gidagi winja. a Omiyo, ne apandonegi wang’a b mi achiwogi e lwet wasikgi, c kendo giduto ne githo gi ligangla. 24 Ne atimonegi kamano nikech timbegi mochido kod richogi, kendo ne apandonegi wang’a.’ 25 “Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Abiro duoko jo Jakobo d ma ne oter e tuech, kendo anakech Jo-Israel duto. e Abiro kedo matek ne nyinga maler. f 26 Bang’ ka giseyudo wichkuot nikech gik maricho ma ne gitimona, g gibiro dak gi kuwe e pinygi, kendo onge ng’at ma biro bwogogi. h 27 Ka agologi e pinje wasikgi kendo duokogi e pinygi, i abiro miyo ogendni mang’eny ong’e ni an Nyasaye maler.’ j 28 “ ‘Gibiro ng’eyo ni an Jehova Nyasachgi ka aterogi e tuech e kind ogendni mamoko, kendo duokogi e pinygi ma ok aweyo kata ng’at achiel e pinjego. k 29 Ok anapandnegi wang’a kendo, l nimar abiro olo ne Jo-Israel rohona,’ m Jehova Wuon Loch Duto owacho.” E chak higa mar 25 nyaka ne terwa e tuech, n e odiechieng’ mar apar mar dwe, lwet Jehova nobiro kuoma motera e dala mar Jerusalem. o Mano ne en higa mar 14 nyaka ne

40

1391 dalano opodhi. a 2 Fweny mar Nyasaye notera nyaka e piny Israel moketa e wi got mabor ahinya. b E wi godno ne nitie gima chalo gi dala moro yo milambo. 3 Ka nosetera kuno, ne aneno kit dhano moro ma ne chalo gi mula. c Ne en gi tond tworo kod odundu mipimogo1 e lwete, d kendo ne ochung’ e dho rangach. 4 Ng’atno ne owachona niya: “Wuod dhano ne gi wang’i, ichik iti malong’o, kendo iket chunyi kuom weche duto ma abiro nyisi, nikech mano e momiyo ne okeli kae. Bang’e, ininyis Jo-Israel weche duto mibiro neno.” e 5 Ne aneno ohinga molworo hekalu.1 Ng’atno ne oting’o odundu mipimogo ma borne ne en bede auchiel (ne omed lith lwedo ang’wen e bat ka bat).2 Ne ochako pimo ohingano, kendo lachne ne en odundu achiel, to borne bende ne en odundu achiel. 6 Eka ng’atno ne odhi e dho rangach momanyo yo wuok chieng’ f mi oidho raidhi ma ne ni kanyo. Ne opimo dho rangach mi oyudo ni lachne ne en odundu achiel, kendo dho rangach komachielo lachne bende ne en mana kamano. 7 Kendo bor mar udi mag jorit ne en 40:3 1 Som Apendix B14. 40:5 1 Hibrania, “ot.” E sula mar 40-48, itiyo gi wach mar “ot” kiwuoyo kuom alwora mar hekalu kata hekalu wuon. 2 Som Apendiks B14.

SULA 40 a 2Ru 25:8-10 Eze 33:21

b Isa 2:2

c Eze 1:5, 7 Dan 10:5, 6

d Eze 47:3 Zek 2:1, 2 Fwe 11:1 Fwe 21:15

e Eze 43:10

f Eze 40:10 Eze 43:1, 4 Eze 46:1, 2

 Kolam mar 2 a 1We 9:26, 27

b Eze 40:20, 21

EZEKIEL 40:2-15 odundu achiel, to lachgi bende ne en kamano. Ne nitie bede abich e kind udigo. a Dho rangach ma ne ni but agola kendo ma ne omanyore gi hekalu ne en odundu achiel. 8 Ne opimo agolano gi iye, mi oyudo ni en odundu achiel. 9 Eka ne opimo agola mar dho rangach moyudo ni en bede aboro; ne opimo sirnige mi oyudo ni gin bede ariyo; to agola mar dho rangano ne omanyore gi hekalu. 10 Ne nitie udi adek mag jorit koni gi koni e dho rangach man yo wuok chieng’. Giduto ne giromre, kendo sirni ma ne ni koni gi koni ne romre duto. 11 Eka ne opimo lach dho rangano mi ne oyudo ni ne en bede 10, to borne ne en bede 13. 12 E nyim od rito ka od rito ne nitie ohinga machiek ma borne ka dhi malo ne romo bat achiel. Ute joritgo ne gin bede auchiel koni gi koni. 13 Bang’e, ne opimo lach mar dho rangach chakre e tat od jarit1 achiel nyaka e tat ot od jarit machielo, moyudo ni en bede 25. Dho udi mag od ritogo ne omanyore. b 14 Eka ne opimo sirni ma ne ni bathe koni gi koni, kendo borgi ne en bede 60, ne opimo bende sirni ma ne olworo rangeye duto mag laru. 15 Chakre 40:13 1 Samoro iwuoyo kuom wi ohinga mar od jarit.

EZEKIEL 40:16-31 dho rangach nyaka e dho agola ne en bede 50. 16 Udi mag rit kod sirni ma ne ni koni gi koni, ne nigi dirise malach gi iye to diny gi oko. a Agolni ma iye bende ne nigi dirise koni gi koni, kendo ne ogor yiend othidhe b e sirni mane ni bathe koni gi koni. 17 Ng’atno ne okawa motera nyaka e laru ma oko, kuno ne aneno ute chiemo c kod yo molos gi kite kolworo laruno. Ne nitie udi michiemee 30 e wang’ yorno. 18 Lach mar yorno ne romre gi lach mar dho rangeye. Mano ne en yo ma mwalo. 19 Eka ne opimo lach mar nyim dho rangach ma mwalo nyaka e dho rangach mar laru ma iye. Ne en bede 100 yo wuok chieng’ gi yo nyandwat. 20 Laru ma oko ne nigi rangach mochomo nyandwat, kendo ne opimo borne kod lachne. 21 Ne nitie ute adek mag jorit koni gi koni. Sirnige ma ne ni bathe koni gi koni kod agola, ne romre gi dho rangach mokwongo. Borgi ne en bede 50 to lachgi ne en bede 25. 22 Dirisene, agolane, kod gik mogor ka yiend othith d ne romre gi ma ne ni e dho rangach ma yo wuok chieng’. Mondo ji ochop e dho rangano ne nyaka giidh raidhi ma nigi kuonde minyono abiriyo, kendo agolane ne nie nyimgi. 23 Ne nitie dho rangach e laru ma iye ma ne omanyore

SULA 40 a 1Ru 6:4 Eze 41:26

b 1Ru 6:35

c 1We 28:12

d Eze 41:20, 26

 Kolam mar 2 a Eze 46:9

b Eze 40:20, 22

c Eze 40:20, 21

d Eze 40:16

1392 gi dho rangach ma ne ni yo nyandwat, kod ma ne ni yo wuok chieng’. Ne opimo bor koa dho rangach achiel nyaka e machielo moyudo ni en bede 100. 24 Bang’e, ne otera yo milambo, mi ne aneno dho rangach ma ne ni yo milambo. a Ne opimo sirnige gi agolane mi oyudo ni girom gi mamokoka. 25 Ne en gi dirise koni gi koni kod ei agolane mana kaka dirise mamokoka. Borne ne en bede 50 to lachne ne en bede 25. 26 Ne nitie raidhi ma nigi kuonde minyono abiriyo, b kendo agolane ne nie nyimgi. Ne ogor yiend othith e sirnige achiel koni, to achiel komachielo. 27 Laru ma iye ne nigi dho rangach momanyo yo milambo; ne opimo dho rangach achiel nyaka e machielo, moyudo ni en bede 100. 28 Kae to ng’atno ne okadho koda e dho rangach ma yo milambo motera e laru ma iye; ne opimo rangano mi oyudo ni en bende ne oromre gi mamokoka. 29 Utene mag rit, sirnige, kod agolane ne romre gi mamokoka. Ne en gi dirise koni gi koni kod ei agolane mana kaka dirise mamokoka. Borne ne en bede 50 to lachne ne en bede 25. c 30 Ne nitie agolni e dho rangeyego duto. Borgi ne en bede 25 to lachgi ne en bede 5. 31 Agolane ne omanyore gi laru ma oko. Ne ogor yiend othith e sirnige, d kendo ne en gi rai-

1393 dhi ma nigi kuonde minyono aboro. a 32 Ng’atno ne ogola yo wuok chieng’ mokela nyaka e laru ma iye. Ne opimo dho rangano mi oyudo ni en bende ne oromre gi mamokoka. 33 Utene mag rit, sirnige, kod agolane ne romre gi mamokoka. Ne en gi dirise koni gi koni kod ei agolane mana kaka dirise mamokoka. Borne ne en bede 50 to lachne ne en bede 25. 34 Agolane ne omanyore gi laru ma oko. Ne ogor yiend othith e sirnige koni gi koni, kendo ne en gi raidhi ma nigi kuonde minyono aboro. 35 Ng’atno ne otera e dho rangach man yo nyandwat b mopime; en bende ne oromre gi mamokoka. 36 Utene mag rit, sirnige, kod agolane ne romre gi mamokoka. Ne en gi dirise koni gi koni kod ei agolane mana kaka dirise mamokoka. Borne ne en bede 50 to lachne ne en bede 25. 37 Sirnige ne omanyore gi laru ma oko. Ne ogor yiend othith e sirnige koni gi koni, kendo ne en gi raidhi ma nigi kuonde minyono aboro. 38 E but sirni mag dho rangeye ne nitie od chiemo moro ma ne nigi dhoode. Kanyo e ma ne ilwokoe misengni miwang’o pep. c 39 Ne nitie mesni ang’wen, ariyo konchiel to ariyo bathe komachielo e agola man but dho rangach, kendo kanyo e ma ne iyang’oe jamni mitimogo mi-

SULA 40 a Eze 40:32, 34 Eze 40:35, 37

b Eze 44:4

c Law 8:21

 Kolam mar 2 a Law 1:3, 6 Law 8:20 Eze 43:18

b Law 4:3, 4

c Law 5:6 Law 7:1 Eze 42:13 Eze 44:29

d 1We 6:31, 32

e Kwa 3:6-8 1We 9:22, 23 Za 134:1

EZEKIEL 40:32-46 sengni miwang’o pep, a kod misengni mag richo, b kaachiel gi misengni mag ketho. c 40 To e yo mochomo rangach ma yo nyandwat, ne nitie mesni ariyo ka ma idonjogo. Bende, ne nitie mesni ariyo e bathe komachielo mar agola ka ma idonjogo. 41 Kamano, ne nitie mesni ang’wen ang’wen e dho rangach koni gi koni ma ne iyang’oe jamni. Giduto ne gin mesni aboro. 42 Mesni ang’wen ma ne iyang’oe misengni miwang’o pep ne olos gi kite mopa. Borgi ma ariwa kod lachgi ne en bat achiel gi nus, to borgi ka dhi malo ne en bat achiel. Mesnigo e ma ne iketoe gik moko duto ma ne itiyogo e yang’o jamni mitimogo misango miwang’o, kod misengni mamoko. 43 Kabede matindo tindo ma lachgi ne en lith lwedo ang’wen ne ogur e kor udi ma iye. Ring’o ma ne itimogo misango ne iketo e mesnigo. 44 Gi oko mar rangach ma iye ne nitie ute chiemo mag jower; d ne gin e laru ma iye but rangach ma yo nyandwat kendo ne gichomo yo milambo. Od chiemo machielo ne nitie but rangach man yo wuok chieng’, kendo ne ochomo yo nyandwat. 45 Ng’atno ne owachona niya: “Od chiemo momanyo yo milambono en mar jodolo ma tiyo e hekalu. e 46 To od chiemo mochomo

EZEKIEL 40:47–41:9 yo nyandwat en mar jodolo ma tiyo e kendo mar misango. a Gin Jo-Lawi ma yawuot Zadok, b kendo gin e ma oyienegi dhi e nyim Jehova mondo gitine.” c 47 Eka ne opimo laru ma iye, lachne kod borne ne en bede 100 koni gi koni. Kendo mar misango ne nie nyim hekalu. 48 Ng’atno ne otera nyaka e agola mar hekalu, d mi opimo sirni mag agolano kendo ne gin bede abich konchiel to abich komachielo. Lach mar dho rangach ne en bede adek konchiel to adek komachielo. 49 Bor mar agola ne en bede 20, to lachne ne en bede 11.1 Ji ne idho raidhi mondo gichop e agolano. Ne nitie sirni, achiel koni to achiel komachielo. e Eka ng’atno ne okela e ka maler mar hekalu,1 mi ne opimo sirnige; lachgi ne en bede2 auchiel konchiel kod bede auchiel komachielo. 2 Lach ka ma idonjogo ne en bede apar, kendo bethe ka ma idonjogono ne en bede abich konchiel kod bede abich komachielo. Ne opimo borne moyudo ni en bede 40 to lachne bede 20. 3 Eka ne odonjo iye1 mi ne opimo sirni mar ka ma

41

40:49 1 Kata nyalo bedo, “12.” 41:1 1 E sula mar 41 kod 42, itiyo gi hekalu sa ma iwuoyo kuom ka maler kod ka maler moloyo. 2 Iwuoyo kuom odundu mabor. Som Apendiks B14. 41:3 1 Tiende ni, e i Ka Maler Moloyo.

SULA 40 a Law 6:12, 13 Kwa 18:5 2We 13:10, 11

b 1Ru 2:35 Eze 43:19

c Kwa 16:39, 40 Eze 44:15, 16

d 1Ru 6:3 2We 3:4

e 1Ru 7:21

 Kolam mar 2  SULA 41 a 1Ru 6:20 2We 3:8

b Wuo 26:33

c 1Ru 6:5

d 1Ru 6:6, 10

e 1Ru 6:8

1394 idonjogo, mi oyudo ni kore ne en bede ariyo, kendo lach mar ka ma idonjogo ne en bede auchiel, to lach mar kor ot ma kanyo ne en bede abiriyo. 4 Kae to ne opimo ot mochomore gi ka maler, kendo borne gi lachne ne bede 20 koni gi koni. a Eka ne owachona niya: “Ma e Ka Maler Moloyo.” b 5 Eka ne opimo ohinga mar hekalu, lachne ne en bede auchiel. Lach mar ot ka ot ma ne olworo hekalu ne en bede ang’wen. c 6 Udigo ne gin gorofe adek, to gorofa ka gorofa ne nigi udi 30. Ne nitie gik ma nolos kolworo ohinga mar hekalu ma ne siro udigo, kendo gigo ne olos e yo ma ok gipow ohinga mar hekalu. d 7 E bath hekalu koni gi koni ne nitie raidhi1 moro ma ne dhi e ute ma malo. e Ute ma ne nie gorofa mar ariyo ne lach moloyo mag gorofa mokwongo, kendo mag gorofa mar adek ne lach moloyo mag gorofa mar ariyo. Ng’ato ne nyalo kadho ute manie gorofa mar ariyo kodhi e gorofa mar adek. 8 Ne aneno ndiri moro molworo hekaluno duto, kendo bor mar mise mag udigo ne en odundu achiel mar bede auchiel. 9 Lach mar kor udigo gi oko ne en bede abich. Ne nitie kamoro ma ne owe thuolo1 e bath udi ma ne nie hekalu. 41:7 1 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom raidhi mogondore. 41:9 1 Nyalo bedo ni ne en yo moro madiny ma ne olworo hekalu.

1395 10 E kind hekalu kod ute chiemo a ne nitie thuolo ma romo bede 20 koni gi koni. 11 Ne nitie dhoot moro midonjogo e udi man yo nyandwat mar hekalu kod machielo midonjogo e udi man yo milambo. Lach mar ka ma ne owe thuolocha ne en bede abich. 12 Ne nitie ot moro yo podho chieng’ ma ne omanyore gi ka ma ne owe thuolono. Lachne ne en bede 70 kendo borne ne en bede 90; to lach mar kor odno ne en bede abich koni gi koni. 13 Ne opimo hekalu moyudo ni borne en bede 100. Ka ma ne owe thuolocha, kor odno,1 gi odno duto bende ne gin bede 100. 14 Lach dho hekalu kochomo yo wuok chieng’ kod ka ma ne owe thuolo ne en bede 100. 15 Ne opimo bor mar ot ma nochomore gi ka ma nowe thuolono gi yo ka toke, kaachiel gi varanda ma ne ni bathe koni gi koni moyudo ni en bede 100. Bende, ne opimo ka maler, ka maler moloyo, b agolni mag laru, 16 dho udi, dirise malach gi iye to diny gi oko, c kaachiel gi varanda ma ne ni kuonde adekgo. E but dhoot ne nitie frembe mag bao d kochakore piny nyaka e dirise, kendo dirisego ne oum. 17 Ne opim wi ka ma idonjogo, i hekalu, oko mar hekalu, kaachiel gi 41:13 1 Tiende ni, ot ma ne ni yo podho chieng’ mar hekalu.

h Eze 41:17, 18

EZEKIEL 41:10-26 kor ot duto. 18 Iye ne ogorie jokerubi a kod yiend othidhe. b Yiend othith ne nie kind kerubi gi kerubi kendo jokerubigo duto ne nigi lela wenge ariyo. 19 Lela wang’ dhano ne omanyore gi yiend othith konchiel, to lela wang’ sibuor ne omanyore gi yiend othith komachielo. c Ne ogorgi kamano e kor ot mar hekalu duto. 20 Yiend othidhe kod jokerubigo ne ogor kochakre e dier ot, nyaka e wi ka ma idonjogo e ka maler. 21 Bor kod lach mar sirni mag dhood1 ka maler ne romre koni gi koni. d E nyim ka maler2 ne nitie gimoro ma chalo gi 22 kendo mar misango molos gi bao, e borne kodhi malo ne en bede adek, to borne ariwa ne en bede ariyo. Ne en gi sirni e kondene, to bwoye kod kore ne olos gi bao. Eka ng’atno ne owachona niya: “Ma e mesa manie nyim Jehova.” f 23 Hekalu kod ka maler ne nigi dhoudi ariyo ariyo. g 24 Dhoudigo ne yawore gi e diergi, kendo ne gibanore diriyo. 25 Ne nitie yiend othidhe kod kido mag jokerubi ma ne ogor e dhoudi mag ka maler, mana kaka ne ogor kor udi. h E nyim agola ne nitiere tado molos gi bao. 26 Ne nitie bende dirise malach gi iye to diny gi oko i kod yiend othidhe mogor koni gi koni e agola, kod

i Eze 40:16

41:21 1 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom ka ma ne idonjogo Ka Maler. 2 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom Ka Maler Moloyo.

SULA 41 a 1We 28:12

b 2We 3:8 Eze 41:4

c 1Ru 6:4

d 1Ru 6:15 2We 3:5

 Kolam mar 2 a 1Ru 6:29 1Ru 7:36 2We 3:7

b Eze 40:16

c Eze 1:5, 10 Fwe 4:7

d 1Ru 6:33

e Wuo 30:1 1Ru 7:48 Fwe 8:3

f Eze 44:16 Mal 1:7

g 1Ru 6:31-35

EZEKIEL 42:1-15 e i udi ma ne olworo hekalu, kaachiel gi tado. Eka notera e laru ma oko yo nyandwat. a Ne otera e ot moting’o udi michiemee ma ne ni but ka ma owe thuolo, b yo nyandwat mar ot. c 2 Borne kowuok e dho rangach ma yo nyandwat ne en bede1 100 to lachne ne en bede 50. 3 Ne en e kind laru ma iye ma lachne ne en bede 20, d kod ndara mopa mar laru ma oko. Udi michiemeego ne ong’iyore kendo ne gin gorofe adek. 4 E nyim udi michiemeego ne nitie yo e ma lachne en bede 10 to borne bede 100,1 kendo dho udigi ne ochomo yo nyandwat. 5 Udi michiemee ma ne ni e gorofa malo ne tindo moloyo ma diere kod mapiny, nikech gorofa ka gorofa ne lach moloyo ma ne ni e wiye. 6 Ne gin gorofe adek, to ne gionge sirni kaka mag laru ma oko. Mano e momiyo udi man piny ne okawo thuolo malach moloyo ma diere, kod ma malo. 7 Bor mar ohinga ma ne ni but udi michiemee ma ne ochomo laru ma oko, kendo ma ne omanyore gi ute chiemo mamokoka ne en bede 50. 8 Bor mar udi michiemee ma ne ni but laru ma oko ne en bede 50, to bor mar udi michiemee ma ne ni but ka maler ne en bede 100.

SULA 42 a Eze 40:2

42

42:2 1 Iwuoyo kuom odundu mabor. Som Apendiks B14. 42:4 1 Kaluwore gi Septuagint mar dho Grik en “borne bede 100.” To ndiko mag dho Hibrania wacho ni: “Yo bat achiel.” Som Apendiks B14.

b Eze 42:13

c Eze 41:12, 15

d Eze 41:10

e Eze 42:10, 11

 Kolam mar 2 a Eze 41:12 Eze 42:1

b Eze 42:4

c Eze 42:9

d Eze 42:1

e Law 6:14, 16 Law 7:1, 6 Law 10:12, 13 Law 24:8, 9 Kwa 18:10 Eze 40:46

f Law 2:3 Kwa 18:9 Neh 13:5

g Wuo 28:40 Wuo 29:8, 9 Law 8:13 Eze 44:19

1396 9 Udi michiemeego ne nigi ka ma idonjogo ma ne ni yo wuok chieng’ kiwuok e laru ma oko. 10 Bende, ne nitie ute moko michiemee e ohinga manie laru mochomo yo wuok chieng’, but ka ma owe thuolo kod ot. a 11 E nyim udigo ne nitie yo moro ma chalo gi man e nyim udi michiemee man yo nyandwat. b Borgi kod lachgi ne romre, kendo ka ma ji ne wuokgo kod kaka nolosgi, ne chalre. Kuonde midonjogo 12 ne chal gi kuonde midonjogo e udi michiemee man yo milambo. Ne nitie rangach ka ma yo ma kalo e nyimgi chakoree but ohinga mochomo yo wuok chieng’ ma ng’ato ne nyalo donjogo. c 13 Eka nowachona niya: “Udi michiemee man yo nyandwat kod man yo milambo but ka ma ni thuolo d gin ute maler, ka ma jodolo ma dhi e nyim Jehova chamoe misengni maler moloyo. e Kanyo e ma giketoe misengni maler moloyo, gi chiwo mag cham, gi misengni mag richo, kod misengni mag ketho, nikech kanyo en ka maler. f 14 Ka jodolo osedonjo kanyo, ok onego giwuog ka maler ka gidhi e laru ma oko ka pok gilonyo lepgi mag dolo, g nimar lewnigo ler. Gibiro rwako lewni mopogore sa ma gidhi kuonde moyie ne jomamoko betie.” 15 Ka ne osetieko pimo i hekalu, ne ogola oko gi dho rangach mochomo yo wuok

1397 chieng’, a kae to ne opimo alworano duto. 16 Ne opimo yo wuok chieng’ kotiyo gi odundu mar pimo,1 mi oyudo ni en odundu 500 kiwuok konchiel nyaka komachielo. 17 Ne opimo yo nyandwat, mi oyudo ni borne ne en odundu 500. 18 Ne opimo yo milambo, mi oyudo ni borne ne en odundu 500. 19 Ne odhi yo podho chieng’, mi opimo bor mar odundu 500. 20 Ne opimo alworane duto koni gi koni. Ne en gi ohinga molwore b ma borne ne en odundu 500, c to lachne bende kamano. Ohingano ne pogo ka maler gi kuonde mamoko. d Eka ne otera e dho rangach mochomo yo wuok chieng’. e 2 Ka ne an kanyo ne aneno duong’ mar Nyasach Israel ka biro koa yo wuok chieng’. f Dwonde ne chalo gi pi ma wuo, g kendo duong’ne ne omiyo piny orieny. h 3 Fweny ma ne aneno ne chalo gi ma ne aneno ka ne abiro mondo aketh1 Jerusalem, kendo ne ochal bende gi fweny ma ne aneno e bath aora Kebar; i mi ne apodho piny auma. 4 Eka duong’ mar Jehova nokadho e dho rangach mochomo yo wuok chieng’, modonjo e hekalu. j 5 Roho noting’a motera e laru

43

42:16 1 Som Apendiks B14. 43:3 1 Kata nyalo bedo, “ka ne obiro mondo oketh.”

SULA 42 a Eze 40:6 b Eze 40:5 c Eze 45:1, 2 d Law 10:10 Eze 44:23 2Ko 6:17

 SULA 43 e Eze 40:6 Eze 42:15 Eze 44:1

f Eze 9:3 Eze 11:23

g Eze 1:24 Joh 12:28, 29

h Isa 6:3 Eze 10:4

i Eze 1:3, 4 Eze 3:23

j Eze 10:19 Eze 44:1, 2

 Kolam mar 2 a Wuo 40:34 1Ru 8:10 Eze 44:4

b Eze 40:3 c Isa 6:1 Jer 3:17 Eze 1:26

d 1We 28:2 e Wuo 29:45 Za 68:16 Za 132:14 Joe 3:17

f Eze 39:7 Zek 13:2

g Eze 8:3 h Dan 9:12 i Eze 37:23 Eze 37:26 2Ko 6:16

j Eze 40:4 k Eze 16:63 l Eze 44:5 m Eze 11:19, 20 Eze 36:27

EZEKIEL 42:16–43:12 ma iye, kendo ne aneno ka duong’ mar Jehova opong’o hekalu. a 6 Eka nawinjo ka ng’ato wuoyo koda e hekalu, kendo ng’atno nobiro mochung’ buta. b 7 Ne owachona niya: “Wuod dhano, kae e ka ma kom-lochna nitie, c kendo e ka ma aketoe tiendena. d Bende, abiro dak e kind JoIsrael nyaka chieng’. e Jo-Israel kod ruodhigi ok nochak oketh nyinga maler f kuom dwanyo lamo maler, kata kuom lamo ringre ruodhigi mosetho. 8 Bende, ne giketo dhood hekalugi but dhood hekaluna, kendo siro mar dhoodgi but siro mar dhooda. Kor ot kende e ma nopogo kinda kodgi. g Ne giketho nyinga maler kuom timbegi modwanyore. Omiyo, ne atiekogi ka an gi mirima mager. h 9 Koro nyaka giwe dwanyo lamo maler kendo giket ringre mag ruodhigi mabor koda, eka anadag e diergi. i 10 “To in wuod dhano, nyis Jo-Israel wach hekaluni j mondo giyud wichkuot nikech richogi. k Onego ging’e kaka ochalo. 11 Ka wigi okuot nikech gik moko duto ma gisetimo, ininyisgi kaka hekaluno chalo, kaka gik moko duto ochan e iye, kuonde ma iwuokgo, kod kuonde midonjogo. l Bende, ininyisgi kit gedone kod chikene duto. Ndik gigo duto e nyimgi mondo giluw kaka onego ogere kendo rito chikene duto. m 12 Ma e chik

EZEKIEL 43:13-26 mar hekalu. Alwora duto manie wi got en ka maler moloyo. a Ne! Ma e chik mar hekalu. 13 “Kama e kaka kendo mar misango ne rom kopim gi bat b (ne imedo lith lwedo ang’wen e bat ka bat).1 Bwoye ne en bat achiel, lachne bende ne en bat achiel. Rageng’ molworo bwoye ne romre gi lith lwedo.2 Mano e kaka ne olos bwo kendono. 14 Kochakore e tiend kendono nyaka e ndiri ma piny ne en bede ariyo ka dhi malo, to lachne ne en bat achiel. Kendo kochakore ndiri matin nyaka e ndiri maduong’ ne en bede ang’wen ka dhi malo, to lachne ne en bat achiel. 15 Bor ka ma iketoe mach kodhi malo ne en bede ang’wen, bende, kendono ne nigi tunge ang’wen e kondene. c 16 Bor kod lach mar ka ma iketoe mach ne en bede 12 koni gi koni. d 17 Bor gi lach mar bethe kendono gie ndiri gin bede 14 koni gi koni. Gima ne olworo dhoge ne en nus bat, kendo bwoye ne en bat achiel koni gi koni. “Raidhine nochomo yo wuok chieng’.” 18 Eka ng’atno nowachona ni, “Wuod dhano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Magi e chike monego oluw sa ma igero 43:13 1 Iwuoyo kuom odundu mabor. Som Apendiks B14. 2 Tiende ni, a e lwedo mathuon nyaka e lwedo matin koyargi nyaka tung’. Som Apendiks B14.

SULA 43 a Za 93:5 Eze 40:2 Eze 42:20

b Wuo 27:1 2We 4:1

c Wuo 27:2 Fwe 9:13

d Wuo 38:1 2We 4:1

 Kolam mar 2 a Wuo 40:29 Law 1:5 Law 8:18-21 Eze 45:19

b Wuo 29:10 Law 8:14

c Eze 40:46 Eze 44:15 Eze 48:11

d Wuo 29:36, 37 Law 8:15 Hib 9:23

e Wuo 29:14 Law 8:17 Hib 13:11

f Law 2:13

g Wuo 29:35

1398 kendo mar misango, nikech kanyo e ma ibiro wang’ie misengni, kendo kiroe remo.’ a 19 “‘Onego ichiw nyaruath kaka misango mar richo b ne jodolo ma JoLawi ma yawuot Zadok, c gin e ma oyienegi biro e nyima mondo gitina,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. 20 ‘Inikaw remb nyaruadhno mondo iwirgo tunge ang’wen mag kendono, kaachiel gi ndiri mag kendono, kod gima olworo dhoge mondo ipwodhe.1d 21 Bang’e, inikaw nyaruath motimgo misango mar richo mondo iwang’e pep ka ma onego owang’gie e hekalu, oko mar ka maler. e 22 E odiechieng’ mar ariyo, inikaw nyuok ma ok ong’ol mondo itimgo misango mar richo; kendo gibiro pwodho kendo mar misango mana kaka ne gipwodhe ka gitiyo gi nyaruath.’ 23 “‘Ka isetieko pwodhe, ibiro chiwo nyaruath gi nyayim ma ok ong’ol. 24 Inichiwe ne Jehova, kendo jodolo nyaka kir chumbi kuomgi, f mi gichiwgi kaka misengni miwang’o pep ne Jehova . 25 Odiechieng ’ kodiechieng’ kuom ndalo abiriyo, ibiro chiwo nyuok pile kaka misango mar richo, g kaachiel gi nyaruath kod yim; ibiro chiwo le ma ok ong’ol. 26 Kuom odiechienge abiriyo, ginipwodh kendo mar misango mondo 43:20 1 Kata, “ipwodhe kendo umo richone.”

1399 obed maler, kendo giniwale ne tich Nyasaye. 27 Ka odiechienge abiriyogo oserumo, a jodolo biro chiwo misengniu miwang’o pep kod mag kuwe e kendo mar misango kochakore odiechieng’ mar aboro. Kendo anabed mamor kodu,’ b Jehova Wuon Loch Duto owacho.” Ng’atno nochako oduoka gi dho rangach ma oko mar ka maler ma nochomo yo wuok chieng’, c to ne wayudo ka dho rangano olor. d 2 Eka Jehova nowachona niya: “Dho rangani biro siko kolor. Ok onego oyawe, kendo ok oyie ne ng’ato ang’ata kadhoe; nimar an Jehova Nyasach Israel asekadhoe, e kuom mano, obiro siko kolore. 3 Kata kamano, jaduong’ motelo ne ji nyalo bedo kanyo mi ocham chiemo e nyim Jehova, f nikech en jatelo. Enodonj gi agola mar dho rangano, kendo kanyo e ma obiro luwo sa mowuok.” g 4 Eka nokadho koda e dho rangach man nyandwat mi wadhi nyaka e nyim hekalu. Ka nating’o wang’a, ne aneno duong’ mar Jehova kopong’o hekalu mar Jehova. h Omiyo, ne apodho piny auma. i 5 Eka Jehova nowachona niya: “Wuod dhano, ket chunyi, ing’i gi wang’i, kendo ichik iti maber ne weche duto ma abiro nyisi e wi chike kod buche mag hekalu mar Jehova.

44

SULA 43 a Law 9:1

b Eze 20:40

 SULA 44 c Eze 43:1

d Eze 46:1

e Eze 43:2

f Rap 12:5, 7

g Eze 46:2

h Isa 6:1-3 Eze 10:4

i Eze 1:27, 28 Eze 3:23

 Kolam mar 2 a Eze 40:4

b Law 22:2 Kwa 18:2, 3

c 2Ru 23:8, 9 2We 29:1, 5 Neh 9:34 Jer 23:11 Eze 8:5

d 1We 26:1

EZEKIEL 43:27–44:12 Non adimba kuonde midonjogo e hekalu kod kuonde duto miwuokgo ka maler. a 6 Kendo iniwach ne oganda Jo-Israel moseng’anyona ni, ‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Yaye un Jo-Israel, timbeu modwanyore koro oromo. 7 Sa ma ukelo jo pinje mamoko ma pok oter chunygi kod ringregi nyangu e hekaluna, gichido hekaluna. Uchiwona chiemo, boche kod remo, to konchiel uketho singruokna kutimo gik modwanyore. 8 Ok urit giga maler e yo maber. b Kar mano, useketo jomoko nono mondo oti e kara maler.”’ 9 “‘Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Wendo moro amora manie piny Israel ma chunye kod ringrene pok oter nyangu, kik donj kara maler.”’ 10 “‘To Jo-Lawi ma noringo moweya c e kinde ma Jo-Israel noweya mondo gilam sanambegi makwero,1 biro kayo gima ne gichuoyo. 11 Gibiro tiyona kara maler ka girito dho rangeye d kendo timo tije mamoko mag hekalu. Gibiro yang’o misengni miwang’o pep kod misengni ma ji ochiwo, kendo gibiro chung’ e nyim ji ka gitiyonegi. 12 Ne gitiyonegi e nyim sanambegi makwero, mi gimiyo Jo-Israel 44:10 1 Wach moloki ni “sanamu makwero,” itiyogo kiwuoyo e wi owuoyo, kendo ihinyo ti kode kinyiso achaye e dho Hibrania.

EZEKIEL 44:13-29 ochwanyore mopodho e richo. a E momiyo aseting’o lweta malo mi akuong’ora ni nyaka akum-gi, kendo gibiro kayo gima ne gichuoyo,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho. 13 ‘Ok ginichak gitina kaka jodolo, kendo ok ginisud but giga maler, kata but giga maler moloyo, to giniyud wich-kuot nikech gik modwanyore ma ne gitimo. 14 Abiro miyogi tije mamoko mag hekalu, mondo girite kendo gitim tije mamoko monego otim kuno.’ b 15 “‘To jodolo ma JoLawi ma yawuot Zadok, c ma norito kara maler ka ne JoIsrael oringo moweya, d biro tiyona, kendo gibiro chung’ e nyima mondo gichiwna boche e kod remo mag misengni,’ f Jehova Wuon Loch Duto owacho. 16 ‘Gin e ma gibiro donjo e kara maler, kendo gibiro sudo but mesana mondo gitina. g Gibiro timo tije ma onego gitimna. h 17 “‘Sa ma gidonjo e laru ma iye, onego girwak lewni mag kitani. i Ok onego girwak lewni molos gi yie rombo sa ma gitiyona e dho rangeye mag laru ma iye kata e iye. 18 Onego girwak kilemba kod onyasa molos gi law kitani. j Ok onego girwak gimoro amora ma kelo luya. 19 Ka pok gidhi e laru ma oko ka ma ji nitieree, onego gilony lepgi mag dolo k kendo giketgi e ute maler mag chiemo. l

SULA 44 a Isa 9:16 Mal 2:8

b Kwa 18:2, 4 c 1Ru 2:35 Eze 40:46

d Eze 48:9, 11 e Law 3:14-16 f Law 17:6 g Eze 41:21, 22 h Kwa 18:7 i Wuo 28:39, 42 Wuo 39:27, 28 Law 16:4

j Wuo 28:40, 42

k Law 6:10 Eze 42:14

l Eze 42:13

 Kolam mar 2 a Law 21:1, 5 Rap 14:1

b Law 10:9 c Law 21:7 d Law 21:10, 14 e Mal 2:7 f Rap 17:9 g 1We 23:3, 4 2We 19:8

h Law 23:2 i Law 21:1-3 j Law 4:3 k Kwa 18:20 Rap 18:1 Jos 13:14 Eze 45:4

1400 Gibiro rwako lewni mopogore mondo lepgi kik pwodh ji. 20 Ok onego giliel yie wigi, a to bende ok onego giwegi maboyo ahinya. Nyaka giwar yie wigi. 21 Jodolo ok onego omadh divai sa ma gidonjo e laru ma iye. b 22 Ok onego gikend chi liel kata dhako ma owere gi chwore; c to ginyalo kendo Nya-Israel ma silili, kata chi liel ma chwore ne en jadolo.’ d 23 “‘Onego gipuonj joga pogruok mantie e kind gik maler kod gik mamoko; kod pogruok mantie e kind gik mogak gi gik ma ok ogak. e 24 Gin e ma gibiro bedo jong’ad bura sa ma ji yware e wach moro; f nyaka giyal wachno kaluwore gi buchena. g Onego girit sewni maga h kendo pwodho sabato maga kaluwore gi chikena kod buchena. 25 Ok onego gisud but ringre ng’at motho, nikech gibiro bedo ma ok ler, mak mana ka ng’atno en wuongi, min-gi, wuode, nyar owadgi, kata nyamin-gi ma pok okendi. i 26 To bang’ ka jadolo osepwodhore, ibiro kwan-ne ndalo abiriyo. 27 To chieng’ ma obiro dhi tiyo ka maler man e laru ma iye, nyaka ochiw misango mar richone,’ j Jehova Wuon Loch Duto owacho. 28 “‘To ma e ma nobed pok margi: An e pok margi. k Kik umigi pok moro amora e piny Israel nikech an e pokgi. 29 Gin e ma gibi-

1401 ro chamo chiwo mag cham, a misengni mag richo kod misengni mag ketho. b Gimoro amora mowalna e piny Israel, nobed margi. c 30 Olemo mokwongo nyak kod chiwo moro amora ma ubiro golo, nobed mag jodolo. d Onego uchiw ne jodolo mogo1 mar cham ma ukwongo kayo. e Mano biro miyo gueth osik e uteu. f 31 Jodolo kik cham gimoro amora moyud kotho, kata ma ondiek onego, bed ni en winyo kata le.’ g “‘Sa ma upogo ne ji lowo, h onego uwal ne Jehova kamoro e pinyno mondo obed mare. i Borne onego obed bede1 25,000 to lachne bede 10,000. j Ka ma uwalono duto nobed pok maler. 2 E i ka ma uwalono ubiro pimo kamoro ma ibiro gerie ka maler. Borne kod lachne nobed bede 500 koni gi koni, k kendo ubiro weyo paw kwath ma en bede 50 koni gi koni. l 3 E i ka ma uwalono, ubiro pimo kamoro ma borne en 25,000 to lachne en 10,000, kendo kanyo biro bedo ka maler, ee, gima ler moloyo. 4 Mano nobed pok maler mar jodolo m ma dhi e nyim Jehova mondo gitine e ka maler. n Kanyo e ma nogerie utegi kod ka maler. 5 “‘Ibiro pog ne Jo-Lawi ma tiyo e hekalu kamoro ma borne en bede 25,000 to

45

44:30 1 Kata, “mogo mong’akore; mogo moyoki.” 45:1 1 Iwuoyo kuom odundu mabor. Som Apendiks B14.

SULA 44 a Law 2:3 b Law 6:17, 18 Law 7:1, 6 1Ko 9:13

c Law 27:21 Kwa 18:14

d Wuo 23:19 Kwa 18:8, 12 Kwa 18:26, 27 Rap 18:4

e Kwa 15:20 Neh 10:35-37

f Nge 3:9, 10 Mal 3:10

g Wuo 22:31 Law 22:3, 8

 SULA 45 h Jos 14:1, 2 Eze 47:21, 22

i Eze 48:20 j Eze 48:8, 9 k Eze 42:20 l Jos 21:1, 2 m Eze 48:10, 11 n Eze 40:46

 Kolam mar 2 a Eze 48:13 b Eze 40:17 c Eze 48:15 d Eze 48:21 e Isa 32:1 Isa 60:17 Jer 22:17 Jer 23:5 Eze 22:27 Eze 46:18 Mik 3:1-3

f Jos 11:23 g Jer 22:3 Mik 6:8 Zek 8:16

h Mik 2:2 i Law 19:36 Nge 11:1 Amo 8:5 Mik 6:10, 11

EZEKIEL 44:30–45:11 lachne en bede 10,000, a kendo ginibed gi ute 20 michiemee b kaka pokgi. 6 “‘Unupog gweng’ ma borne 25,000 (ma borne romre gi mar ka maler) kendo lachne 5,000 mondo e ma obed dala maduong’. c Enobed dala maduong’ ne Jo-Israel duto. 7 “‘Ibiro pog ne jaduong’ ma rito piny lowo momakore gi ka malerno, kod ka ma opog ne dala maduong’. Lopeno nobed yo podho chieng’ kod yo wuok chieng’. Borne chakre kiewo man yo podho chieng’ nyaka e kiewo man yo wuok chieng’ biro bedo maromre gi lowo ma ne omi dhoot ka dhoot. d 8 Lobno e ma nobed pokne e piny Israel. Jodongo motelo ne joga ok nochak osandgi kendo, e to ginipog lowo ne Jo-Israel kaluwore gi dhoutgi.’ f 9 “Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Un jodongo mag Israel, richo ma usetimo koro oromo!’ “‘Weuru timbeu mag gero kod sando ji, ng’aduru bura makare kendo utim gik makare. g Weuru mayo joga mwandugi,’ h Jehova Wuon Loch Duto owacho. 10 ‘Tiuru gi rapim mowinjore, pimuru gi efa1 kod bath1 mowinjore. i 11 Rapim mar efa kod rapim mar bath onego obed maromre. Bath achiel onego obed maromre gi homer1 apar, efa 45:10, 11 1 Som Apendiks B14.

EZEKIEL 45:12-24 achiel bende onego obed maromre gi homer apar. Homer e ma nobed rapim ma iporogo rapim mamoko. 12 Shekel1 achiel a onego obed marom gi gera1 20. Mane2 achiel onego obed shekel 20, komed gi shekel 25, kod shekel 15.’ 13 “‘Ma e chiwo ma onego ugol: kuom homer achiel mar ngano, ubiro golo efa achiel kendo unupoge diuchiel, eka unuchiw achiel kuom auchielgo. Kamano bende e kaka ubiro timo gi shairi. 14 Mo ma uchiwo ibiro pim gi rapim mar bath. Bath apar nobed marom gi kor1 achiel, bath apar bende romre gi homer achiel. 15 Kendo kuom rombe 200 manie kwedh Jo-Israel, unuchiw rombo achiel. Chiwogo e ma ibiro tigo e chiwo mag cham, b misengni miwang’o pep, c kod misengni mag kuwe d mondo opwodhgo ketho mag ji,’ e Jehova Wuon Loch Duto owacho. 16 “‘Ji duto modak e piny, biro chiwo gigo f ne jaduong’ ma rito Israel. 17 Jaduong’no e ma biro chiwo gik ma itiyogo e misengni miwang’o pep, g chiwo mag cham, h chiwo miolo e kinde mag sewni, i dwe manyien, Sabato, j kod e kinde ma JoIsrael timo sewni duto ma ochikgi ni gitim. k Bende, en e ma obiro iko misengni miwang’o, chiwo mag cham, misengni miwang’o pep, kod 45:12, 14 1 Som Apendiks B14. 45:12 2 Kata, “mina.” Som Apendiks B14.

SULA 45 a Wuo 30:13

b Law 2:1

c Law 1:10

d Law 3:1

e Law 1:4 Law 6:30 Hib 9:22

f Wuo 30:14

g 1We 16:2 2We 30:24

h 1Ru 8:64

i 2We 35:7

j Isa 66:23

k Rap 16:16 2We 8:12, 13 2We 31:3

 Kolam mar 2 a Law 16:16

b Eze 41:21

c Law 4:27, 28

d Law 16:20

e Law 23:5

f Wuo 12:18

g Law 4:13, 14

h Law 23:8

1402 misengni mag kuwe e lo JoIsrael mondo opwodhgigo.’ 18 “Ma e gima Jehova, Wuon Loch Duto owacho: ‘E odiechieng’ mokwongo mar dwe mokwongo, onego ukaw nyaruath ma onge ng’ol moro amora mondo upwodhgo richo mar ka maler. a 19 Jadolo biro kawo moko kuom remo mitiyogo e misango mar richo, kendo enomiene e sirni mag dhout hekalu, b e kona ang’wen mag ndiri mag kendo mar misango, kod e sirni mag rangach midonjogo e laru ma iye. 20 Mano e gima onego itim e odiechieng’ mar abiriyo mar dwe ne ng’ato ang’ata motimo richo kobothne kata motimo richo ka ok ong’eyo; c kendo onego ipwodh hekalu. d 21 “‘E odiechieng’ mar 14 mar dwe mokwongo, ubiro timo sawo mar Pasaka. e Ubiro chamo makate ma ok oketie thowi kuom ndalo abiriyo. f 22 Chieng’no, jaduong’ ma rito piny biro iko nyaruath mibiro timnego misango mar richo, kod richo mag ji duto modak e piny. g 23 Kuom ndalo abiriyogo, obiro chiwo nyaruath kod yim ma onge ng’ol mondo otimgo misango miwang’o pep ne Jehova. Bende, odiechieng’ kodiechieng’, h obiro chiwo nyuok mitimogo misango mar richo. 24 E wi mano, obiro iko mogo efa achiel ne nyaruath ka nyaruath, kod ne yim ka yim, kaachiel gi mo

1403 ma romo hin1 achiel ne efa ka efa. 25 “‘E odiechieng’ mar 15 mar dwe mar abiriyo, kuom ndalo abiriyo mibiro timie sawo, a obiro iko misango mar richo, misango miwang’o pep, chiwo mar cham, kod mo, mana kaka notimo.’” “Ma e gima Jehova, Wuon Loch Duto owacho: ‘Dho rangach midonjogo e laru ma iye kendo mochomo yo wuok chieng’ b nyaka lor c kuom ndalo auchiel ma ji tiyoe, d kata kamano, ibiro yawe e odiechienge mag Sabato kod dwe manyien. 2 Jaduong’ ma rito piny biro donjo gi yo agola man but rangach, e kendo obiro chung’ but siro mar dho rangach. Jodolo biro chiwo misangone miwang’o pep kod misengnige mag kuwe. Obiro kulore e dho rangano kae to owuok. Kata kamano, rangano ok onego olor nyaka godhiambo. 3 Ji duto modak e piny bende biro kulore ne Jehova e dho rangano e odiechienge mag Sabato kod dwe manyien. f 4 “ ‘E odiechieng Sabato, jaduong’ ma rito piny nyaka kel ne Jehova nyirombe auchiel kod yim achiel ma onge gi ng’ol mondo otimgo misango miwang’o pep. g 5 Bende, obiro kelo chiwo mar cham ma romo efa1 achiel ne yim, gi gimoro amora monyalo chi-

46

45:24; 46:5 1 Som Apendiks B14.

SULA 45 a Law 23:34 Rap 16:13 2We 7:8 Zek 14:16

 SULA 46 b Eze 40:32

c Eze 44:1, 2

d Wuo 20:9

e Eze 44:3

f Za 81:3 Isa 66:23

g Kwa 28:9, 10 Eze 45:17

 Kolam mar 2 a Eze 46:11

b Kwa 28:11-15

c Eze 46:2

d Wuo 23:14 Rap 16:16

e Eze 40:20

f Eze 40:24

EZEKIEL 45:25–46:11 wo ne nyiyimbego, kod mo ma romo hin1 achiel ne efa ka efa. a 6 E odiechieng dwe manyien, obiro kelo nyaruath, nyiyimbe auchiel, kod yim achiel; jamnigo duto ok onego obed gi ng’ol. b 7 Obiro kelo chiwo mar cham ma romo efa achiel ne nyaruadhno, kod efa machielo ne yimno, kaachiel gi gimoro amora monyalo chiwo ne nyiyimbego. Bende, onego okel mo ma romo hin achiel ne efa ka efa. 8 “ ‘Jaduong’ ma rito piny biro donjo gi yo agola man but rangach, kendo mano e yo ma obiro wuokgo. c 9 E kinde ma ji obiro e nyim Jehova mondo gitim sawo moro amora, d jo ma odonjo gi dho rangach ma yo nyandwat e onego owuog gi dho rangach ma yo milambo, f to jo ma odonjo gi dho rangach ma yo milambo onego owuog gi dho rangach ma yo nyandwat. Ng’ato ang’ata ok onego owuog gi dho rangach ma odonjogo, to onego owuog gi dho rangach momanyore gi modonjogono. 10 Jaduong’ moro amora ma rito piny manie kindgi, bende biro donjo kodgi kendo obiro wuok kodgi. 11 E kinde mag sewni kaachiel gi odiechienge mamoko mowal, obiro kelo chiwo mar cham ma romo efa achiel ne nyaruath, efa machielo ne yim, gi gimoro amora monyalo chiwo ne nyiyimbe, kod mo

EZEKIEL 46:12-24 ma romo hin achiel ne efa ka efa. a 12 “ ‘Ka po ni jaduong’ ma rito piny okelo misango miwang’o pep b kata misango mar kuwe kaka chiwo mogolo ne Jehova kohero, ibiro yawne rangach momanyo yo wuok chieng’ mondo okel misangone miwang’o pep kod misangone mar kuwe mana kaka ojatimo e odiechieng Sabato. c To ka osewuok, ibiro lor dho rangano. d 13 “ ‘Pile ka pile gokinyi, unuchiw nyayim ma hike achiel kaka misango miwang’o pep ne Jehova. e 14 Onego uchiwe kaachiel gi chiwo mar cham ma romo efa achiel kuom auchiel, kod mo ma romo hin achiel kuom adek. Ibiro kir morno e wi mogo mayom, kendo ibiro chiwe pile kaka chiwo mar cham ne Jehova. Mano nobednu chik mosiko nyaka chieng’. 15 Pile ka pile gokinyi, onego gichiw yim achiel, chiwo mar cham, kod mo mondo otimgo misango miwang’o pep.’ 16 “Ma e gima Jehova, Wuon Loch Duto owacho: ‘Ka jaduong’ ma rito piny omiyo yawuote mwandu mondo obed pokgi, mwandugo nobed mar yawuotego. En pok ma giyudo kuom wuongi. 17 To ka ochiwo mwanduno ne jatichne moro, mwanduno nobed mar jatichne nyaka e higa ma iweyoe ji thuolo; f eka mwanduno nodog e lwet ja-

SULA 46 a Eze 45:21, 24 Eze 46:6, 7

b Law 1:3

c Eze 45:17

d Eze 46:1, 2

e Wuo 29:38 Kwa 28:3, 5

f Law 25:10

 Kolam mar 2 a Eze 42:9

b Eze 42:1

c Law 2:4, 5

d Eze 44:19

e 2We 35:13

1404 duong’no. Mana mwandu ma omiyo yawuote, e ma nobed margi chuth. 18 Jaduong’no ok onego oma ji mwandugi e yo moro amora, to onego opog ne yawuote mana mwandune owuon. Ok onego oriemb ng’ato ang’ata e lope.’ ” 19 Eka ng’atno ne okadho koda e rangach a ma ne ni but ka ma idonjogo e ute maler michiemee ma nochomo yo nyandwat. b Mago ne gin ute maler mowal ne jodolo. E giko udigo, ne aneno kamoro man yo podho chieng’. 20 Nowachona niya: “Kae e ka ma jodolo biro chwakoe misango mar ketho kod misango mar richo, kendo kanyo e ma gibiro tedoe chiwo mar cham, c mondo kik gidhi e laru ma oko gi gik maler, di po ka gipwodho ji.” d 21 Bang’e, ne otera e laru ma oko mi okadho koda e kona ka kona mar laruno, kendo ne aneno laru e kona ka kona mar laru ma okono. 22 Bor mar laru ka laru ma ne ni e konde mag laruno ne en bede 401 to lachne ne en bede 30. Laru ang’wen-go duto ne romre. 23 Ne nitie ndiri ma nolworo moro ka moro kuomgi. E tiend ndirigo ne olos kamoro ma inyalo chwakie misengni. 24 Eka ng’atno ne owachona niya: “Magi e ute tedo ma jotich hekalu tedoe misengni ne ji.” e 46:22 1 Iwuoyo kuom odundu mabor. Som Apendiks B14.

1405

47

Ng’atno ne ochako oduoka e dho ranga hekalu, a kendo kanyo ne aneno pi mamol koa e bwo dhood hekalu kochomo yo wuok chieng’, b ka ma hekalu bende ne ochomoe. Pigno ne mol yo korachwich mar hekalu, to kendo mar misango ne ni yo milambo. 2 Eka ng’atno ne ogola oko gi dho rangach ma yo nyandwat c mi olworo koda nyaka e rangach mochomo yo wuok chieng’, d kendo ne aneno pi ka ton gi yo korachwich. 3 Ng’atno nodhi yo wuok chieng’ ka oting’o tol ma ipimogo e lwete, e ne opimo bede1 1000 mi onyisa ni ayor pi. Pigno ne chopo e ombong’ tienda. 4 Ne ochako opimo bede 1000 kendo, mi onyisa ni ayor pigno, pigno ne chopo e chonga. Ne ochako opimo bede 1000 kendo, mi onyisa ni ayor pigno, pigno ne chopo e nungona. 5 Ne ochako opimo bede 1000 kendo, to koro aorano ne tut ma ng’ato ne nyaka go abal eka okadhi. Ne ok anyal yore. 6 Ng’atno nopenja niya: “Wuod dhano, be iseneno ma?” Eka ne owuotho koda mi wadok e bath aorano. 7 Ka ne wachopo kanyo, ne aneno yiende mang’eny e bath aora koni gi koni. f 8 Eka 47:3 1 Iwuoyo kuom odundu mabor. Som Apendiks B14.

SULA 47 a Eze 41:2

b Zek 13:1 Zek 14:8 Fwe 22:1

c Eze 40:20

d Eze 40:6 Eze 44:1, 2

e Eze 40:3 Fwe 21:15

f Fwe 22:1, 2

 Kolam mar 2 a Rap 4:47, 49

b Zek 14:8

c Jos 15:20, 62 2We 20:2

d Kwa 34:2, 6

e Rap 29:22, 23 Za 107:33, 34 Jer 17:6

f Eze 47:1

g Fwe 22:1, 2

h Cha 48:5 1We 5:1 Eze 48:5

i Cha 26:3 Cha 28:13

EZEKIEL 47:1-14 ne owachona niya: “Pigni mol kochomo yo wuok chieng’ kendo odhi nyaka Araba a modonj e nam. Kochopo e nam, b to pi man kuno ibiro changi. 9 Gik mangima mang’eny biro dak kamoro amora ma pigno1 molie. Rech biro medore nikech pigni biro mol kuno. Ibiro chang pi nam, kendo gik moko nobed mangima kamoro amora ma pigno molie. 10 “Jolupo biro chung’ bath aorano chakre En-gedi c nyaka En-eglaim ka ma gibiro moyoe gogni maggi. Aorano nobed gi kit rech mang’eny mana ka Nam Maduong’.1d 11 “Enobed gi thidhia, kod kuonde motimo chuodho ma ok bi changi. Pi man kuondego nobed gi chumbi. e 12 “Yien duto ma nyago olemo michamo biro dongo e bath aorano koni gi koni. Obokegi ok notwo; kendo ok giniwe nyago olembe. Gibiro nyago olemo dwe ka dwe nikech pi ma giyudo wuok ka maler. f Ibiro cham olemb yien-go, kendo obokegi biro chango ji.” g 13 Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: “Ma e piny ma ubiro pogo ne dhoudi 12 mag Israel, kendo Josef noyud pok ariyo. h 14 Ne akuong’ora ni abiro chiwo pinyni ne kwereu, i to koro asemiyougo mondo obed maru. Omiyo, 47:9 1 Hibrania, “aoche ariyo.” 47:10 1 Tiende ni, Mediterania.

EZEKIEL 47:15–48:7 ng’ato ka ng’ato biro yudo pok ma romre gi owadgi. 15 “Ma e tong’ mar piny ma yo nyandwat: Ochakore e Nam Maduong’ kokadho Hethlon a kendo kochomo Zedad, b 16 Hamath, c Berotha, d kod Sibraim, man e kind piny Damaski kod piny Hamath. Koa kanyo odhi nyaka Hazer-hatikon man but tong’ mar Hauran. e 17 Omiyo, tong’ ma yo nyandwat biro ringo koa e nam nyaka Hazar-enan, f obiro goyo tong’ gi piny Damaski kod Hamath. g Ma e tong’ ma yo nyandwat. 18 “Tong’ ma yo wuok chieng’ noring e kind Hauran kod Damaski, obiro dhi nyaka Jordan kokalo e kind Gilead h kod piny Israel. Ibiro pime chakre e tong’ man yo nyandwat, nyaka e nam1 man yo wuok chieng’. Ma e tong’ ma yo wuok chieng’. 19 “Tong’ ma yo milambo biro chakre Tamar nyaka e pige mag Meribath-kadesh, i kae to obiro dhi e Aora1 nyaka e Nam Maduong’. j Ma e tong’ ma yo milambo. 20 “Tong’ ma yo podho chieng’ en Nam Maduong’, ochakore e tong’ ma yo milambo nyaka ka ma omanyore gi Lebo-hamath.1 k Ma e tong’ ma yo podho chieng’.” 21 “Ubiro pogo pinyni e kind dhoudi 12 mag Israel. 22 Ubiro poge e kindu mondo obed pok maru 47:18 1 Tiende ni, Nam Chumbi. 47:19 1 Tiende ni, Aora mar Misri. 47:20; 48:1 1 Kata, “ka ma idonjogo Hamath.”

SULA 47 a Eze 48:1

b Kwa 34:2, 8

c Kwa 13:21

d 2Sa 8:8

e Eze 47:18

f Kwa 34:2, 9

g Eze 48:1

h Kwa 32:1

i Rap 32:51

j Eze 48:28

k Kwa 34:2, 8

 Kolam mar 2  SULA 48 a Jos 19:40

b Kwa 34:2, 8

c Eze 47:15-17

d Jos 19:24

e Jos 19:32

f Jos 13:29

g Jos 17:17, 18

h Jos 18:7

i Jos 15:1 Jos 19:9

1406 kaachiel gi mar jodak mosenyuolo nyithindo e kindu. Gin bende nyaka giyud lowo sa ma upogo piny, kendo ubiro kwanogi kaka Jo-Israel. Gibiro yudo pok mana kaka dhoudi mag Israel. 23 Jopinje mamoko modak e kindu biro yudo lowo koa kuom dhoot mosebedo kodakgo,” Jehova Wuon Loch Duto owacho. “Magi e nyinge dhoudi mag Israel kochakore gi ma ne ni yo nyandwat: Lop Dan a chakore e bath yo ma dhi Hethlon nyaka Lebo-hamath,1 b kendo nyaka Hazar-enon manie tong’ Damaski gi yo nyandwat, bath Hamath. c Lobno oa yo wuok chieng’ nyaka tong’ man yo podho chieng’. 2 Lop Asher d ogo tong’ gi mar Dan, kochakore gi tong’ ma yo wuok chieng’ nyaka tong’ ma yo podho chieng’. 3 Lop Naftali e ogo tong’ gi mar Asher, kochakore gi tong’ ma yo wuok chieng’ nyaka tong’ ma yo podho chieng’. 4 Lop Manase f ogo tong’ gi mar Naftali, kochakore gi tong’ ma yo wuok chieng’ nyaka tong’ ma yo podho chieng’. 5 Lop Efraim ogo tong’ gi mar Manase g kochakore gi tong’ ma yo wuok chieng’ nyaka tong’ ma yo podho chieng’. 6 Lop Reuben ogo tong’ gi mar Efraim, h kochakore gi tong’ ma yo wuok chieng’ nyaka tong’ ma yo podho chieng’. 7 Lop Juda ogo tong’ gi mar Reuben, i

48

1407 kochakore gi tong’ ma yo wuok chieng’ nyaka tong’ ma yo podho chieng’. 8 Lowo mowal ne Nyasaye nogo tong’ gi lop Juda, kochakore gi tong’ ma yo wuok chieng’ nyaka tong’ ma yo podho chieng’. Lachne nobed bede1 25,000 a kendo enobed gi tong’ yo wuok chieng’ kod yo podho chieng’ mana kaka lope dhoudi mamoko. E dier lobno e ma nogerie ka maler. 9 “Bor mar lowo ma ubiro chiwo ne Jehova nobed bede 25,000, to lachne nobed bede 10,000. 10 Ma e lowo ma ibiro chiw ne jodolo. b Borne ma yo nyandwat nobed bede 25,000, to ma yo milambo bende nobed kamano. Borne ma yo podho chieng’ nobed bede 10,000, to ma yo wuok chieng’ bende nobed kamano. Ka maler mar Jehova nobed e diere. 11 Enobed mar jodolo mowal ma yawuot Zadok. c Gin e ma ne gitiyona, kendo ne ok giweya ka ne JoIsrael kod Jo-Lawi oweya. d 12 Gibiro bedo gi lopgi moket tenge e bath Jo-Lawi, kuom lowo ma nowal kaka gima ler moloyo. 13 “Lop Jo-Lawi nobed e bath lop jodolo. Bor lopgino nobed bede 25,000 kendo lachne nobed bede 10,000. (Bor lobno duto nobed bede 25,000 to lachne nobed bede 10,000.) 14 Lobno e lowo maberie moloyo. Ok one48:8 1 Iwuoyo kuom odundu mabor. Som Apendiks B14.

SULA 48 a Eze 45:1

b Kwa 35:2 Eze 45:3, 4

c Eze 40:46 Eze 44:15

d Jer 23:11 Eze 22:26

 Kolam mar 2 a Eze 45:6

b Eze 48:35

c Eze 45:1

d Eze 45:6

EZEKIEL 48:8-20 go giuse, kata wile gi gima chielo, kata chiwo kamoro amora e lobno ne ng’at machielo, nimar en lowo maler e nyim Jehova. 15 “To lowo modong’ ma lachne en bede 5,000 kendo borne en bede 25,000 nobed mar jo ma odak e dala maduong’. a Gibiro gedo, kendo kwayo jambgi kanyo. Dala maduong’ nobed e diere. b 16 Dalano nobed ma romo kama: Tong’ne ma yo nyandwat nobed bede 4,500, to ma yo milambo bende nobed kamano. Tong’ne ma yo podho chieng’ nobed bede 4,500, to ma yo wuok chieng’ bende nobed kamano. 17 Bor ma yo nyandwat mar ka ma ikwayoe jamni nobed bede 250, to ma yo milambo bende nobed kamano. Borne ma yo podho chieng’ nobed bede 250, to ma yo wuok chieng’ bende nobed kamano. 18 “To ka modong’ e dalano biro bedo marom gi ka ma nowal ne Nyasaye. c Borne ma yo wuok chieng’ nobed bede 10,000, to ma yo podho chieng’ bende nobed kamano. Enobed marom gi ka ma nowal ne Nyasaye. Jo ma tiyo e dalano nocham gik monyak kanyo. 19 JoIsrael duto ma tiyo e dalano nyalo pure. d 20 “Bor mar ka ma ochiw ne Nyasaye nobed bede 25,000 to lachne bende nobed kamano. Lobno kaachiel gi dalano nobed chiwo mowal ne Nyasaye.

EZEKIEL 48:21-35 21 “Jaduong’ ma rito dala e ma ibiro mi lowo modong’ e bath ka ma nochiw ne Nyasaye, kaachiel gi modong’ e bath dala maduong’. a Bor mar lobno nobed bede 25,000 gi yo wuok chieng’ kendo gi yo podho chieng’. Enobed ma romre gi lope mokiewo kode kendo ibiro miye jaduong’ ma rito piny. Lowo mowal ne Nyasaye kaachiel gi hekalu nobed e diere. 22 “Lop Jo-Lawi kod lop dala maduong’ nobed e dier lop jaduong’ ma rito piny. Lopeno nobed e kind lop Juda b kod lop Benjamin. 23 “Lop dhoudi modong’go nobed kama: Lop Benjamin chakore yo wuok chieng’ nyaka yo podho chieng’. c 24 Lop Simeon ogo tong’ gi mar Benjamin, d kochakore gi tong’ ma yo wuok chieng’ nyaka tong’ ma yo podho chieng’. 25 Lop Isakar e ogo tong’ gi mar Simeon, kochakore gi tong’ ma yo wuok chieng’ nyaka tong’ ma yo podho chieng’. 26 Lop Zebulun ogo tong’ gi mar Isakar, f kochakore gi tong’ ma yo wuok chieng’ nyaka tong’ ma yo podho chieng’. g 27 Lop Gad ogo tong’ gi mar Zebulun, h kochakore gi tong’ ma yo wuok chieng’ nyaka tong’ ma yo podho chieng’. 28 Tong’ ma yo milambo mokiewo gi lop Gad biro chakre Tamar i nyaka e pige mag Meribathkadesh, j kae to obiro dhi

SULA 48 a Eze 45:7

b Eze 48:8

c Jos 18:11

d Jos 19:1

e Jos 19:17

f Jos 19:10

g Cha 49:13

h Jos 18:7

i Eze 47:19

j Kwa 20:13

 Kolam mar 2 a Cha 15:18

b Kwa 34:2

c Eze 47:13

d Eze 48:16

e Jer 3:17 Joe 3:21 Zek 2:10

1408 e Aora1a nyaka e Nam Maduong’.2 29 “Mano e kaka onego opog piny ne dhoudi mag Israel b kendo mago e ma nobed lopegi,” c Jehova Wuon Loch Duto owacho. 30 “Magi e ma nobed rangeye miwuokgo e dalano: Ibiro pim bede 4,500 yo nyandwat. d 31 “Ibiro chak rangeye mag dalano kaluwore gi dhoudi mag Israel. Dho rangeye adek man yo nyandwat, achiel nobed mar Reuben, machielo nobed mar Juda, to modong’ nobed mar Lawi. 32 “Ibiro pim bede 4,500 yo wuok chieng’, kendo kuno bende nobed gi rangeye adek. Achiel nobed mar Josef, machielo nobed mar Benjamin, to modong’ nobed mar Dan. 33 “Ibiro pim bede 4,500 yo milambo, kendo kuno bende nobed gi rangeye adek. Achiel nobed mar Simeon, machielo nobed mar Isakar, to modong’ nobed mar Zebulun. 34 “Ibiro pim bede 4,500 yo podho chieng’, kendo kuno bende nobed gi rangeye adek. Achiel nobed mar Gad, machielo nobed mar Asher, to modong’ nobed mar Naftali. 35 “Kamano, alwora duto mar dalano nobed bede 18,000. To kochakore chieng’no, nying dalano nobed Jehova ni Kanyo.” e 48:28 1 Tiende ni, Aora mar Misri. 2 Tiende ni, Mediterania.

DA N I E L WECHE MANTIE

1 Jo-Babulon olworo Jerusalem (1, 2) Itiego yawuot joka ruoth manie tuech (3-5) Itemo yie mar Jo-Hibrania ang’wen (6-21) 2 Ruoth Nebukadneza oleko lek ma chando chunye (1-4) Onge jang’ad rieko ma nyalo nyise lekno (5-13) Daniel kwayo Nyasaye kony (14-18) Ipako Nyasaye kuom elo wach mopondo (19-23) Daniel nyiso ruoth lekne (24-35) Tiend lekno (36-45) Kidi mar Pinyruoth nong’inj sanamu (44, 45) Ruoth miyo Daniel duong’ (46-49) 3 Sanamu mar dhahabu ma Ruoth Nebukadneza nochungo (1-7) Ochiko ji mondo olam sanamuno (4-6) Idonjo ne Jo-Hibrania adek nikech ok giwinje (8-18) “Ok wabi lamo nyisecheni” (18) Iwitogi e mach mager (19-23) Iresogi e mach e yor hono (24-27) Ruoth pako Nyasach Jo-Hibrania (28-30) 4 Ruoth Nebukadneza yie ni Nyasaye en jaloch (1-3) Ruoth leko wach yath moro (4-18) Higni abiriyo nokadh ka yath pod en kisiki (16)

5

6

7

8

1409

Nyasaye e Jaloch e wi dhano duto (17) Daniel loko lek (19-27) Kaka gigo timore mokwongo ne ruoth (28-36) Neko omako ruoth kuom higni abiriyo (32, 33) Ruoth pako Nyasach polo (37) Ruoth Belshaza timo nyasi (1-4) Weche mondik e kor ot (5-12) Onyis Daniel mondo olok wechego (13-25) Tiend wechego: Babulon dhi podho (26-31) Jotend Persia chano timo gima rach ne Daniel (1-9) Daniel ok we lemo (10-15) Owit Daniel e bur sibuoche (16-24) Ruoth Darius miyo Nyasach Daniel duong’ (25-28) Fweny mar ondiegi ang’wen (1-8) Tung’ matin twi; owacho weche mag sunga (8) Ng’at ma Hike Ng’eny obet e bura (9-14) Oket wuod dhano ruoth (13, 14) Nyasaye oelo ne Daniel tiend fweny (15-28) Ondiegi ang’wen gin ruodhi ang’wen (17) Jo maler noyud pinyruoth (18) Tunge apar, tiende ni ruodhi apar biro betie (24) Fweny mar yim gi nyuok (1-14) Tung’ matin sungore (9-12)

DANIEL Weche Mantie –1:5

1410

Nyaka odiechienge 2,300 rum (14) Gabriel lero tiend fweny (15-27) Ilero gima yim gi nyuok ochung’ne (20, 21) Ruoth ma wang’e kwiny kawo loch (23-25) 9 Lamo mar Daniel kohulo richo (1-19) Higni piero abiriyo ma Jerusalem tieko ka en gunda (2) Gabriel dhi ir Daniel (20-23) Ikoro wach jumbe piero abiriyo (24-27) Mesia dhi biro bang’ jumbe 69 (25) Ibiro neg Mesia (26) Ibiro keth dala kod ka maler (26) 10 Nyasaye ooro jaote ir Daniel (1-21) Mikael konyo malaika (13)

mar adek mar 1 ElochhigaJehoyakim ruodh a

Juda, Nebukadnezar ruodh Babulon nobiro molworo Jerusalem mondo omonje. b 2 Jehova nochiwo Jehoyakim e lwet Nebukadnezar. c Bende, noketo gik mitiyogo e od Nyasaye madier e lwet Nebukadnezar. Kendo ruoth Nebukadnezar nokawo gigo moterogi Shinar1d e od nyasache, mi nokanogi e od nyasache. e 3 Kae to ruoth nochiko Ashpenaz, jatelo maduong’ 1:2 1 Tiende ni, Babulon.

11 Ruodhi mag Persia kod Grik (1-4) Ruoth ma milambo kod ruoth ma nyandwat (5-45) Iketo jasol osuru (20) Iketho Jatend singruok (22) Imiyo nyasach kuonde mochiel motegno duong’ (38) Ywaruok e kind ruoth ma milambo gi ma nyandwat (40) Ripode mowuok yo wuok chieng’ gi yo nyandwat chando chuny (44) 12 “Kinde giko” kod kinde ma bang’e (1-13) Mikael biro chung’ (1) Jo mariek biro rieny (3) Rieko madier nobed mogundho (4) Daniel biro chung’ mi yud pokne (13)

SULA 1 a 2We 36:4 Jer 22:18, 19 Jer 36:30

b Rap 28:49, 50 2Ru 24:1 2We 36:5, 6

c Isa 42:24 d Cha 10:9, 10 e 2We 36:7 Ezr 1:7

 Kolam mar 2 a 2Ru 20:16, 18 b Dan 1:17, 20 Dan 5:11, 12

e od ruoth mondo okelne yawuot joka ruoth gi yawuot jotend Israel. a 4 Yawuoyigo ne onego obed jochia ma onge ng’ol moro amora, mariek, ma ng’eyogi tut, kendo mong’eyo fwenyo kor weche. b Bende, nonego gibed jo ma nyalo tiyo e od ruoth. E wi mano, Ashpenaz ne onego opuonjgi ndiko kod somo dho Kaldea. 5 Ruoth nogolo chik ni opidh yawuoyigo pile ka pile gi chiemb ruoth kimiyogi divai mar ruoth bende. Kendo ne onego otieggi kuom higni

1411 adek kae to gichak tiyo ne ruoth. 6 Kuom jo ma ne oyiergo, ne nitie yawuoyi ma ne wuok e dhood Juda. Yawuoyigo ne gin Daniel,1a Hanania,2 Mishael,3 gi Azaria.4b 7 Jatelo maduong’ e od ruoth nochakogi nyinge1 manyien. Daniel nochako ni Belteshaza, c to Hanania nochako ni Shadrak, to Mishael nochako ni Meshak, kendo Azaria nochako ni Abednego. d 8 Daniel to ne ong’ado e chunye ni ok obi chamo chiemb ruoth kata madho divai moa e od ruoth mondo kik obed ma ok ler. Omiyo, ne okwayo Ashpenaz mondo oyiene kik ocham gik ma ne nyalo miyo obed mochido e wang’ Nyasaye. 9 Nyasaye madier nomiyo jatelono okecho Daniel kendo obedo mang’won kode. e 10 Kata kamano, jatelono nowacho ne Daniel niya: “Aluoro ruodha moseyiero gik monego ucham kendo umadhi. To nade koneno ka dendu ok ber kaka mbeseu. Donge abiro ketho ne ruodha?” 11 Ne nitie jarit ma ne jatelono oketo mondo orit Daniel, Hanania, Mishael, gi Azaria. Kuom mano, Daniel nodhi ire mowachone niya: 12 “Kiyie, temwa kuom ndalo apar, ki1:6 1 Tiende ni, “Nyasaye e Jang’adna Bura.” 2 Tiende ni, “Jehova Osenyiso Ng’wono.” 3 Tiende nyalo bedo, “Ng’ano ma Chal gi Nyasaye?” 4 Tiende ni, “Jehova Osekonyo.” 1:7 1 Tiende ni, nyinge mag Jo-Babulon.

SULA 1 a Dan 2:48 Dan 5:13, 29

b Dan 2:17, 18

c Dan 4:8 Dan 5:12

d Dan 2:49 Dan 3:12, 28

e 1Ru 8:49, 50 Za 106:44, 46

 Kolam mar 2 a Dan 1:20 Dan 4:9 Dan 5:11, 12

b Dan 1:5

c Dan 1:3, 6

d Dan 2:2 Dan 4:7 Dan 5:8

e Dan 6:28 Dan 10:1

DANIEL 1:6-21 miyowa mana alot e ma wacham gi pi e ma wamodh, 13 kae to ipimwa ane gi yawuoyi ma chamo chiemb ruoth mondo ine ane jo ma dendgi beyo moloyo jowetegi, kae to itimnwa kaka owinjoreni.” 14 Jaritno noyie gi kwayogino mi otemogi kuom ndalo apar. 15 To bang’ ndalo apargo, wang’gi kod dendgi ne ber moloyo yawuoyi duto ma ne chamo chiemb ruoth. 16 Omiyo, jaritno ne miyogi mana alot ka en to okawo chiemb ruoth kod divai ma ne ipogonegi. 17 Nyasaye madier ne omiyo yawuoyi ang’wen-go ng’eyo matut kod lony e kit puonj kod rieko duto, kendo nomiyo Daniel rieko mar loko tiend fweny kod lek duto. a 18 Ka higni adek ma ne ruoth oketo oserumo, b jatelo maduong’ notero yawuoyi duto e nyim Nebukadnezar. 19 Ka ne ruoth owuoyo kodgi giduto, onge yawuoyi ma ne riek kaka Daniel, Hanania, Mishael, gi Azaria. c Omiyo, ne okaw yawuoyi ang’wen-go mondo ochak tiyo ne ruoth. 20 Ka ne ruoth openjogi wach moro amora, bed ni ne en wach ma ne dwaro lony kata rieko manade, ruoth ne oyudo ka yawuoyigo oloyo jokor wach kod ajuoke d duto ma ne ni e pinyno nyadipar. 21 Daniel nobet kuno nyaka higa ma ne ruoth Kuros ochakoe locho. e

DANIEL 2:1-16 E higa mar ariyo mar loch ruoth Nebukadnezar, noleko lek moko ma ne ochando chunye ahinya a kendo nomone nindo. 2 Kuom mano, ruoth noluongo ajuoke, gi jokor wach, gi ajuoke nyakalondo, gi JoKaldea1 mondo obi olokne tiend lekgo. Omiyo, ne gibiro ma gichung’ e nyim ruoth. b 3 Ruoth nowachonegi niya: “Aleko lek moro ma chando chunya kendo daher ng’eyo gima ne aleko.” 4 Jo-Kaldea ne odwoko ruoth gi dho Aram1 niya: c “A Ruoth, mad idag nyaka chieng’. Nyiswa leknino to wabiro lokoni tiende.” 5 Ruoth nowacho ne JoKaldea niya: “Aseng’ado kama: Ka ok unyisa lekno kendo lokona tiende, abiro kengou matindo tindo kendo uteu nalok choche.1 6 To ka unyisa lekno kendo uhulona tiende, abiro miyou mich mang’eny kendo abiro miyou duong’ miwuoro. d Omiyo, nyisauru lekno kendo uhulna tiende.” 7 Ne gichako gidwoke kendo niya: “Ruoth, ka iyie to nyiswa lekno mondo wahulni tiende.” 8 Ruoth nodwokogi niya: “Ang’eyo maber ni udwaro mana kowo kinde nikech ung’eyo gima abiro timonu! 9 Ka ok unyisa lek-

2

2:2 1 Magi ne gin ajuoke mamoko. 2:4 1 Dan 2:4b nyaka 7:28 ne okwong ndik e dho Aram. 2:5 1 Kata nyalo bedo, “kuonde miwitoe yugi, kata miwitoe owuoyo.”

SULA 2 a Dan 4:4, 5

b Dan 4:6, 7 Dan 5:7, 8

c 2Ru 18:26 Ezr 4:7 Isa 36:11

d Dan 2:48 Dan 5:16, 29

 Kolam mar 2 a Dan 2:24

b Dan 2:9

1412 no, ung’eyo kum moritou uduto. Ang’eyo ni usewinjoru mondo uwuonda kendo ukow seche kugeno ni abiro loko pacha. Nyisauru lekno to abiro ng’eyo ni kare unyalo hulona tiende adier.” 10 Jo-Kaldea nodwoko ruoth niya: “Yaye, ruoth, onge kata ng’ato achiel e piny ngima ma nyalo timo gima ikwayo ni watimnino. Onge ruoth kata jatelo moro amora mosedwaro ni ajuoga, kata jakoro, kata Ja-Kaldea moro amora otimne gima kamano. 11 Gima ruoth kwayono tek ahinya kendo onge dhano moro amora ma nyalo timo gima kamano, mak mana nyiseche. To nyiseche ok odak gi dhano.” 12 Ka ne ruoth owinjo kamano, iye nomedo wang’ matek mogolo chik mondo oneg jong’ad rieko duto man Babulon. a 13 Ka koro ne gichiegni chako nego jong’ad rieko nikech chikno, ne gimanyo Daniel gi jowetene mondo gineggi bende. 14 Ariok ma ne en jatend jorit ruoth nowuok mondo odhi oneg jorieko duto man Babulon. Gie sechego, Daniel nodhi ire mowuoyo kode gi rieko. 15 Nopenje niya: “Ang’o motimore momiyo ruoth ogolo chik mager kama?” Ariok nolerone gima ne osetimore. b 16 Omiyo, Daniel nodhi ir ruoth mondo okwaye thuolo mar lerone tiend lekno.

1413 17 Bang’ mano, Daniel nodok e ode monyiso Hanania, gi Mishael, gi Azaria kaka weche ne chalo. 18 Daniel ne owachonegi ni gilem ka gikwayo ni Nyasach polo okechgi kuom fwenyonegi tiend wach mopondono, mondo kik neggi sa ma inego jong’ad rieko duto man Babulon. 19 Bang’ mano, ne oler ne Daniel wach mopondono e fweny gotieno. a Kendo Daniel nopako Nyasach polo. 20 Daniel nowacho niya: “Nying Nyasaye opaki nyaka chieng’, Nikech en kende e wuon rieko gi teko. b 21 En e ma oketo kinde kod ndalo, c Ogolo ruodhi kendo oketo ruodhi, d Omiyo jo mariek rieko to jo ma ng’eyogi tut okonyo fwenyo weche ma korgi tek. e 22 Ofwenyo gik matut kendo oelo gik mopondo, f Ong’eyo gik manie mudho, g Kendo ler ni kode. h 23 In Nyasach kwerena, aduokoni erokamano kendo apaki, Nikech isemiya rieko gi teko. Kendo isefwenyona gima ne wakwayi; Iseleronwa gima ruoth ne dwaro ng’eyo.” i 24 Daniel nodhi ir Ariok ma ne ruoth oketo mondo oneg jong’ad rieko man Ba-

SULA 2 a Dan 2:28

b 1We 29:11 Ayu 12:13 Za 147:5 Jer 32:17-19

c Tic 1:7

d 1Sa 2:7, 8 Za 75:7 Jer 27:5 Dan 4:17

e Nge 2:6 Ekl 2:26 Jak 1:5

f Jer 33:3 1Ko 2:10

g Za 139:12 Hib 4:13

h Za 36:9 Za 112:4

i Dan 1:17 Dan 2:28

 Kolam mar 2 a Dan 2:12, 14

b Dan 1:3, 6

c Dan 1:7

d Cha 41:15

e Dan 2:10, 11

f Cha 40:8 Dan 1:17

g Dan 2:47

DANIEL 2:17-31 bulon, a mi owachone niya: “Kik ineg jang’ad rieko moro amora man Babulon. Tera ir ruoth mondo alerne tiend lekne.” 25 Ariok nokawo Daniel motere mapiyo ir ruoth mowacho niya: “Ruoth eri aseyudo Ja-Juda b moro manie tuech ma nyalo nyisi tiend lekni.” 26 Ruoth ne openjo Daniel ma bende niluongo ni Belteshaza niya: c “Be in gadier ni inyalo nyisa lek ma ne aleko ma ilerna tiende?” d 27 Daniel nodwoko ruoth niya: “Onge jang’ad rieko, kata jakor wach, kata ajuoga, kata mana jakor wach ma tiyo gi sulwe ma nyalo nyiso ruoth wach mopondo ma ruoth dwaro ni olerne. e 28 Kata kamano, nitie Nyasaye e polo ma elo tiend weche mopondo. f En e ma osenyisi, in ruoth Nebukadnezar gik ma biro timore e kinde giko. Koro ma e gima ne ileko kendo magi e weche ma ne ineno sa ma ne inindo: 29 “A ruoth, ka ne inindo, ne ileko gik ma biro timore e kinde mabiro, kendo Nyasaye ma elo tiend weche mopondo osefwenyoni gik ma biro timore. 30 Nyasaye oseelona tiend lekno, ok nikech ariek moloyo jomoko, to nikech odwaro ni alokni tiend lekno mondo ing’e paro manie chunyi. g 31 “Ruoth, ne ineno sanamu maduong’. Sanamu ma ne ineno kochung’ e nyimino ne duong’ mokalo

DANIEL 2:32-45 kendo ne orieny miwuoro. Ne en gima lich ma bwogo ng’ato ahinya. 32 Wi sanamuno nolos gi dhahabu lilo, a to kore kod bedene nolos gi fedha, b to nungone gi embene nolos gi mula, c 33 ogwendene to nolos gi nyinyo d to tiendene nolos gi nyinyo mokikore gi lowo. e 34 Seche ma ne ing’iyeno, nineno ka kidi moro omukore kende e got ma onge lwedo momuke. Kidino nogoyo sanamuno e tiendene molos gi lowo mokikore gi nyinyo moregogi matindo tindo. f 35 Nyinyo gi mula gi lowo kaachiel gi dhahabu noregore chuth mobedo kaka mihudhi ma yamo keyo sa midino cham e ndalo oro. Yamo nokeyogi ma onge ma ne odong’. To kidi ma ne ogoyo sanamuno nolokore got maduong’ mopong’o piny ngima. 36 “Mano e lek ma ne ileko, to koro wadwaro leroni tiende. 37 A ruoth, in e ruodh ruodhi ma Nyasach polo omiyo loch, g teko, gi duong’, 38 omiyi loch e wi dhano duto ka moro amora ma gidakie, omiyi bende loch e wi le mag bungu, gi winy mag polo. h In, in iwuon e wich mar dhahabuno. i 39 “Kata kamano, pinyruoth moro nobedie bang’i, j to lochne ok nobed maduong’ ka mari. Bang’ mano, pinyruoth mar adek nobedie, to pinyruodhno noloch e wi piny duto. k En e mula.

SULA 2 a Dan 2:37, 38 Dan 7:4

b Dan 5:28 Dan 7:5 Dan 8:3, 20

c Dan 2:39 Dan 7:6 Dan 8:5, 21

d Dan 7:7, 19 e Dan 2:40-42 f Dan 2:44, 45 g Jer 28:14 Dan 5:18

h Jer 27:5-7 i Dan 2:32 Dan 4:20-22

j Isa 45:1 Jer 51:28, 29 Dan 5:28

k Dan 7:6 Dan 8:5, 21 Dan 11:3

 Kolam mar 2 a Dan 2:33 Dan 7:19, 23

b Dan 7:7 c Cha 49:10 Za 2:6 Mat 6:10 Luk 22:29 Joh 18:36 Fwe 11:15 Fwe 20:6

d 2Sa 7:13 Isa 9:7 Dan 7:13, 14

e Dan 4:17 Dan 7:27

f Za 2:7-9 Za 110:5, 6 Fwe 19:15

g Dan 4:34 Luk 1:31-33

h Dan 2:34, 35

1414 40 “To pinyruoth mar ang’wen nobed matek ka nyinyo. a Mana kaka nyinyo turo kendo rego gimoro amora, en bende obiro turo kendo rego pinjeruodhi duto ma ne okwongone. b 41 “Mana kaka ne ineno ka tiende sanamuno kod lith tiendene gin molos gi nyinyo mokikore gi lowo michueyogo agulu, mano nyiso ni pinyruodhno ok nomakre mondo obed gimoro achiel. 42 To nikech lith tielo olos gi nyinyo mokikore gi lowo, pinyruodhno nobed motegno e yo moro, to ma yom yom e yo machielo. 43 To bende, mana kaka ne ineno nyinyo mokik gi lowo, mano nyiso ni pinyruodhno notem kikore gi ji1 kata kamano ok ginimakre ma gibed gimoro achiel, mana kaka nyinyo ok nyal makore gi lowo. 44 “E kinde loch ruodhigo, Nyasaye manie polo nochung pinyruoth c ma ok noketh ngang’. d Pinyruodhno ok nomi oganda machielo, e to obiro ng’injo pinjeruodhi mamokogi duto motiekgi chuth f kendo noloch nyaka chieng’. g 45 Mae notimre mana kaka nineno kotimore sa ma kidi nomukore kowuok e got ma onge dhano moro amora momuke, mi ong’injo nyinyo, gi mula, gi lowo, gi fedha, kod dhahabu. h Nyasaye maduong’ osenyiso ruoth gik ma biro ti2:43 1 Kata, “oganda dhano,” tiende ni raia.

1415 more kinde ma biro. a Lekno en madier, kendo gik ma aseleronigi biro timore ma onge kiawa.” 46 Ka ne ruoth Nebukadnezar owinjo wechego, nogore piny auma e nyim Daniel komiye duong’. Ne ogolo chik ni omi Daniel mich kendo owang’ne ubani. 47 Ruoth nowacho ne Daniel niya: “Adier, Nyasachi e Nyasach nyiseche, kendo en e Ruodh ruodhi, kendo en e mohulo tiend weche mopondo. Ang’eyo kamano nikech en e ma oleroni tiend wach mopondoni. b 48 Ruoth noting’o Daniel malo momiye mich mang’eny mabeyo. Nokete jaduong’ gweng’ mar Babulon c kendo nokete jatend jong’ad rieko duto man Babulon. 49 Daniel nokwayo ruoth mondo oket Shadrak, Meshak, gi Abednego d obed jotend gweng’ mar Babulon, mi ruoth notimo kamano. Daniel to ne tiyo e od ruoth. Ruoth Nebukadnezar noloso sanamu mar dhahabu ma borne ne en bede 601 to lachne ne en bede 6.2 Nochunge e paw Dura e gweng’ Babulon. 2 Kae to ruoth Nebukadnezar noluongo josatrap,1 jorit, gavana duto, jong’ad rieko, jokeno, jong’ad bura, gi jotelo duto mag gwenge mondo obi e

SULA 2 a Cha 41:28 Dan 2:28

b Cha 41:39 Dan 1:17 Dan 2:28 Dan 4:9

c Dan 2:6 Dan 5:16, 29

3

d Dan 1:7



DANIEL 2:46–3:10 nyasi mar pwodho sanamu ma ne osechungono. 3 Omiyo, josatrap,1 jorit, gavana duto, jong’ad rieko, jokeno, jong’ad bura, gi jotelo duto mag gwenge nochokore e nyasi mar pwodho sanamu ma ne ruoth Nebukadnezar ochungo, kendo ne gichung’ e nyim sanamuno. 4 Eka ja go milome nolando gi dwol maduong’ niya: “Ochik ji duto, bed ni giwuok e piny mane kata giwacho dhok mane, 5 ni ka giwinjo tung’, gi asili, gi thum nyatiti, kod thumbe mamoko ka ywak, to nyaka gikulre piny kendo gilam sanamu mar dhahabu ma ruoth Nebukadnezar osechungo. 6 Ng’ato ang’ata ma ok okulore piny mi olamo sanamuno, ibiro wit e mach ma kakni kanyo gi kanyo.” a 7 Omiyo, ka ne tung’ oywak, gi asili, gi thum nyatiti, gi thumbe mamoko, ji duto ne okulore piny ma gilamo sanamu mar dhahabu ma ne ruoth Nebukadnezar ochungo, bed ni ne giwuok e piny mane kata giwacho dhok mane. 8 Gie sechego, Jo-Kaldea moko nodhi ir ruoth mondo gidonj1 ne Jo-Yahudi. 9 Ne giwacho ne ruoth Nebukadnezar niya: “A ruoth, mad idag nyaka chieng’. 10 Ruoth, ne igolo chik ni ji duto nyaka kulre piny kendo olam sanamu mar dhahabu sa ma giwinjo ka tung’

3:1 1 Gimoro mita 27 kama (fut 88). Som Kolam mar 2 Apendiks B14. 2 Gimoro mita 2.7 (fut 8.8). Som Apendiks B14. 3:2, 3 1 Magi  SULA 3 gin moko kuom jotelo ma ne nie bwo 3:8 1 Kata, “ketho nying.” loch Babulon. a Jer 29:22

DANIEL 3:11-25 ywak, gi asili, gi thum nyatiti, gi thumbe mamoko; 11 kendo ni ibiro wit ng’ato ang’ata ma ok okulore piny molamo sanamuno e mach ma kakni. a 12 Kata kamano, nitie Jo-Yahudi moko motamore winjo chikni. Gin Shadrak, Meshak, gi Abednego b ma ne iketo obed jotelo mag gweng’ Babulon. A Ruoth, jogi ok winji. Ok gilam nyisecheni, kendo gitamore lamo sanamu mar dhahabu misechungo.” 13 Ka ne ruoth owinjo kamano, mirima mager nomake mogolo chik ni okel Shadrak, Meshak, gi Abednego ire. Omiyo, nokelgi e nyim ruoth. 14 Nebukadnezar nopenjogi niya: “Shadrak, Meshak, gi Abednego, be en adier ni utamoru lamo nyisechena, c kendo utamoru lamo sanamu mar dhahabu ma asechungo? 15 Ka uyie kuloru piny kendo lamo sanamu ma asechungono sa ma uwinjo ka tung’ ywak, gi asili, gi thum nyatiti, gi thumbe mamoko, to ok abi timonu gimoro amora. To ka udagi lamo sanamuno, ibiro witu kanyo gi kanyo e mach ma kakni. Koso uparo ni nitie nyasaye ma nyalo resou e lweta?” d 16 Shadrak, Meshak, gi Abednego nodwoko ruoth niya: “A Nebukadnezar, ing’eyo paro ma wan-go kuom wachni, omiyo onge tiende wadwoki. 17 Ka po ni iwitowa e kendo mar

SULA 3 a Dan 3:4-6

b Dan 1:7 Dan 2:49

c Isa 46:1 Jer 50:2 Dan 2:47

d Wuo 5:2 2We 32:15 Isa 36:4, 20

 Kolam mar 2 a 1Sa 17:37 Za 27:1 Isa 12:2 Dan 6:27

b Wuo 20:5 Tic 5:29

1416 mach mager, Nyasachwa ma walamo nyalo resowa e majno, kendo onyalo resowa e lweti. a 18 To kata ka ok oresowa, ng’e maler, A ruoth, ni ok wabi lamo nyisecheni kendo ok wabi lamo sanamu mar dhahabu ma isechungo.” b 19 Eka mirima mager nomako Nebukadnezar mi wang’e nolokore1 ne Shadrak, Meshak, gi Abednego. Kendo nochiko ni omed mach mondo obed maliet nyadibiriyo moloyo kaka pile. 20 Nochiko moko kuom jolweny ma roteke mondo otwe Shadrak, Meshak, gi Abednego kae to giwitgi e mach ma kaknino. 21 Omiyo, ne gitweyogi ka pod girwako lepgi duto nyaka ogutegi mi giwitogi e mach ma kakni. 22 To nikech chik ruoth ne ger ahinya kendo mach ne liet mokalo, jo ma ne odhi wito Shadrak, Meshak, gi Abednego e mach, e ma mach ne owang’o motho. 23 Shadrak, Meshak, gi Abednego to ne olwar e mach magerno kotwegi. 24 Ruoth Nebukadnezar nobwok mochung’ piyo piyo mopenjo jotelo ma ne ni kode niya: “Donge ne watweyo chwo adek mi wanyumogi e mach, koso?” Ne gidwoke niya: “Ee, ruoth.” 25 Nowachonegi niya: “Neuru! Aneno ji ang’wen ka wuotho e mach, kendo onge 3:19 1 Kata, “chunye nolokore chuth.”

1417 gimoro amora motimogi, to ng’at mar ang’wen chalo gi nyiseche.” 26 Nebukadnezar nosudo e dho ot ka ma majno ne lielie mi owacho niya: “Shadrak, Meshak, gi Abednego, un jotich Nyasaye Mamalo Chutho, a wuoguru ubi ka!” Shadrak, Meshak, gi Abednego ne owuok e mach ma kaknino. 27 Josatrap,1 jorit, gavana duto, kaachiel gi jotelo mamoko noneno b adier ni mach ok nowang’o jogo. c Yie wigi ne ok orewore, lepgi bende ne ok olokore, kendo tik mach ne onge kuomgi kata matin. 28 Nebukadnezar nowacho niya: “Opak Nyasach Shadrak, Meshak, gi Abednego d ma ne ooro malaikane moreso jotichne. Ne gigene ma gitamore winjo chik ruoth, kendo ne giikore tho kar tiyo kata lamo nyasaye moro amora ma ok Nyasachgi. e 29 Kuom mano, agolo chik ni ng’ato ang’ata mowuoyo marach kuom Nyasach Shadrak, Meshak, gi Abednego, ibiro keng matindo tindo, kendo ode ibiro lok cho,1 bed ni owuok e oganda mane kata owacho dhok mane. Nimar onge Nyasaye moro amora ma nyalo reso dhano kaka Nyasachgini.” f 30 Omiyo, ruoth nomiyo Shadrak, Meshak, gi Abed3:27 1 Magi gin moko kuom jotelo ma ne nie bwo loch Babilon. 3:29 1 Kata nyalo bedo, “kuonde miwitoe yugi, kata miwitoe owuoyo.”

SULA 3 a Dan 2:47

b Dan 3:2

c Hib 11:33, 34

d Dan 2:47 Dan 4:34

e Dan 3:15

f Dan 4:35 Dan 6:26, 27

 Kolam mar 2 a Dan 2:49

 SULA 4 b Za 10:16 Za 90:2 Jer 10:10

c Dan 2:1

d Dan 2:2

e Isa 47:13

f Dan 2:10, 11

g Dan 1:7

h Isa 46:1 Jer 50:2

i Dan 4:18 Dan 5:11, 12

j Dan 1:20 Dan 2:48

k Cha 41:38 Dan 6:3

DANIEL 3:26–4:9 nego tije madongo moloyo e gweng’ Babulon. a “Ma e wach ma Ruoth Nebukadnezar wacho ne ji duto manie piny ngima, bed ni giwuok e oganda mane kata giwacho dhok mane: Mad ubed gi kuwe! 2 Amor wachonu ranyisi gi honni ma Nyasaye Mamalo Chutho osetimona. 3 Mano kaka ranyisi mag Nyasaye dongo kendo honni motimo lich! Pinyruodhe en pinyruoth ma siko nyaka chieng’, kendo lochne siko e tienge duto. b 4 “An Nebukadnezar noyudo adak gi kuwe e oda kendo mwanduna ne medore ameda. 5 To chieng’ moro ne aleko lek ma ne obwoga, kendo gik ma ne aneno ne ochando chunya. c 6 Omiyo, ne agolo chik mondo oluongna jong’ad rieko duto man Babulon mondo ginyisa tiend leknano. d 7 “Omiyo, ajuoke, jokor wach, Jo-Kaldea,1 gi ajuoke ma somo sulwe e nobiro e nyima. Kata kamano, ka ne anyisogi leknano, ne ok ginyal lokona tiende. f 8 Gikone, Daniel ma bende iluongo ni Belteshaza, g jal mochak nyasacha h nobiro e nyima, en ng’at ma much nyiseche maler i ni kuome, kendo ne anyise leknano: 9 “‘Ne awachone kama: “A Belteshaza jaduong’ mar ajuoke, j ang’eyo ni much nyiseche maler ni kuomi k

4

4:7 1 Magi ne gin ajuoke mamoko.

DANIEL 4:10-23 kendo onge wach mopondo ma ok inyal ng’eyo. a Omiyo, lerna tiend lek ma ne aleko. 10 “‘Ka ne anindo e kitandana, ne aneno yath mabor b ahinya e dier piny. c 11 Yadhno nodongo mobedo motegno, kendo nochopo e polo. Nonyalo nenore nyaka tung’ piny. 12 Obokene ne beyo, kendo nonyago olemo mang’eny moromo piny ngima chamo. Le mag bungu ne yueyo e tipone, kendo winy nodak e bedene. Gik moko duto mangima ne chamo olembene. 13 “‘Ka ne pod aleko e kitandana, ne aneno malaika ma jarit ka lor koa e polo. d 14 Ne okok gi dwol maduong’ niya: “Tong’ yadhno, e kendo ng’ad bedene oko, teng’ obokene, kendo ke olembene! We le oring oa e tipone, kendo winy bende oa e bedene. 15 Kata kamano, we kisiki gi tiendene e lowo, kendo tue kor kisikino gi nyinyo kod mula. We obedi e lum manie pap. Tho nogoye kendo nosik gi le mag bungu. f 16 Chunye mondo olokre kik obed mar dhano to obed mar le mar bungu. We obed kamano g kuom higni abiriyo. h 17 Magi notimre kaka malaike ma jorit i oseng’ado, mondo jo ma odak e piny ong’e ni Nyasaye Mamalo Chutho e Jaloch e wi pinjeruodhi duto mag dhano, j kendo en e ma omiyo ng’at modwaro loch kata obed ng’at man piny manade.”

SULA 4 a Dan 1:17, 20

b Dan 4:26

c Dan 4:20-22

d Dan 4:23-26

e Dan 4:31 Dan 5:18, 20

f Dan 4:32, 33

g Dan 4:32

h Luk 21:24

i Dan 4:13

j Dan 4:34

 Kolam mar 2 a Isa 47:13 Dan 2:27 Dan 5:8, 15

b Dan 1:7

c Dan 4:10, 11

d Dan 4:12

e Isa 14:13, 14

f Dan 2:37, 38

g Dan 4:13 Dan 8:13

1418 18 “‘Mano e lek ma ne aleko, an ruoth Nebukadnezar. Omiyo, A Belteshaza nyisa tiend lekno nimar jong’ad rieko duto manie pinyruodha ok nyal lokonago. a In to ang’eyo ni inyalo lokonago, nikech much nyiseche maler ni kuomi.’ 19 “Ka ne Daniel ma nyinge machielo en Belteshaza b owinjo wachno, ne obwok ma dhoge omoko. “Ruoth nowachone niya: ‘A Belteshaza lekno kik bwogi kendo gima lekno nyiso kik miyi luoro.’ “Belteshaza nodwoke niya, ‘A ruoth, mad lekno gi gima onyiso odog ne jowasiki. 20 “‘Ne ineno yath ma ne odongo mobedo maduong’ kendo motegno. Yadhno nobedo mabor mochopo e polo kendo ne onenore e piny ngima. c 21 Obokene ne beyo kendo nonyago olemo mang’eny moromo ji duto e piny chamo, le ne odak e tiende kendo winy mag polo ne ogedo e bedene. d 22 A ruoth, yath ma ne inenono en mana in. Nimar lochni osedongo mobedo motegno, duong’ni osemedore mochopo nyaka e polo, e kendo lochni okwako piny ngima. f 23 “‘Ruoth, ne ineno malaika g ma jarit ka lor koa e polo ka wacho niya: “Tong’ yadhno kendo ikethe. Kata kamano, we kisikine gi tiendene e lowo, kendo tue kor kisikino gi nyinyo kod mula.

1419 We osik e lum manie pap kendo tho ogoye. We osik e pap gi le mag bungu nyaka higni abiriyo rum.” a 24 A Ruoth, ma e tiend lekno. Ma e gima Nyasaye Mamalo Chutho osechiko ni biro timore ne ruoth. 25 Ibiro riembi ia kuom ji kendo nidag gi le mag bungu, ibiro chamo lum kaka dhiang’, kendo tho nomaki. b Nidag kamano c kuom higni abiriyo d nyaka chop kama ning’e ni Nyasaye Mamalo Chutho e Jaloch e wi pinjeruodhi duto mag dhano kendo omiyo ng’ato ang’ata modwaro loch. e 26 “‘To nikech ne owach ni owe kisiki gi tiendene e lowo, f pinyruodhi nobed mari kendo ka iseng’eyo ni Nyasaye e ma locho e polo. 27 A ruoth, kuom mano, yie iluw gima anyisi. We richo kendo tim makare. Kech jochan kinyiso ni iweyo timbe maricho. Kitimo kamano, di po ka idhi nyime dak maber gi kuwe.’” g 28 Gigo duto notimore ne ruoth Nebukadnezar. 29 Dweche apar gariyo bang’ lekno, ruoth ne wuotho e wi tat ode man Babulon. 30 Nowacho niya: “Donge ma e dala maduong’ mar Babulon ma agero gi tekona mondo obed dala ruoth kendo mondo anyisgo humba kod duong’na?” 31 Ka ne pok dhoge olwar, dwol ne owuok e polo ka wacho niya: “A Ruoth Nebukadnezar, osemayi pinyruoth, h 32 kendo koro irie-

SULA 4 a Dan 4:13-16 Luk 21:24

b Dan 4:31-33

c Dan 4:16

d Luk 21:24 Fwe 12:6, 14

e 1Sa 2:7, 8 Ayu 34:24 Jer 27:5 Eze 21:26, 27 Dan 2:21 Dan 7:13, 14 Luk 1:32, 33

f Dan 4:15

g 1Ru 21:29 Joe 2:14 Jon 3:8-10

h Dan 4:25 Tic 12:22, 23

 Kolam mar 2 a Dan 4:17

b Dan 4:25

c Za 10:16 Dan 4:3

d Dan 4:16

e Ayu 34:24 Isa 43:13

f Isa 45:9

g Dan 4:26

DANIEL 4:24-36 mbi ia kuom ji. Nidag gi le mag bungu kendo ibiro chamo lum kaka dhiang’. Nidag kamano kuom higni abiriyo nyaka chop kama ning’e ni Nyasaye Mamalo Chutho e Jaloch e wi pinjeruodhi duto mag dhano kendo omiyo ng’ato ang’ata modwaro loch.’” a 33 Sano sano wechego notimore ne Nebukadnezar. Noriembe mi ogole oa kuom ji. Nochako chamo lum kaka dhiang’, tho nogoyo dende kendo yie wiye nodongo mobedo maboyo ka yie otenga, kokene to nodongo mobedo kaka koke winyo. b 34 “To ka ne higni abiriyogo oserumo, c an Nebukadnezar ne ating’o wang’a malo ka ang’iyo polo kendo pacha noduogo. Ne apako Nyasaye Mamalo Chutho. Ne apako Nyasaye ma dak nyaka chieng’ kendo ne amiye duong’, nikech lochne, en loch mosiko nyaka chieng’, kendo pinyruodhe siko tieng’ ka tieng’. d 35 Ji duto modak e piny ok kwan ka gimoro, kendo otimo kaka odwaro gi malaike manie polo kod dhano modak e piny. Onge ng’at ma nyalo mone timo gima odwaro e kata ma nyalo penje ni, ‘Itimo ang’o?’ f 36 “Gie kindeno, pacha noduogo, ne oduokna lochna gi duong’na duto. g Jotelo ma ne tiyona kod jodongo ne manyo rieko kuoma, ne oduokna pinyruodha kendo ne omeda duong’.

DANIEL 4:37–5:12 37 “Koro an Nebukadnezar, apako Ruodh polo a kendo amiye duong’ nikech tijene duto gin kare kendo yorene duto gin adier, b apake bende nikech onyalo duoko jo ma sungore piny.” c Ruoth Belshaza d ne otimo ne jodonge aluf achiel nyasi maduong’, kendo ne ometho e nyimgi. e 2 To ka ne osemetho, Belshaza nochiko mondo okel okombe mag dhahabu gi mag fedha ma ne Nebukadnezar wuon1 mare ogolo e hekalu man Jerusalem, f kodwaro ni en kaachiel gi jodonge gi mondene gimeth gi gigo. 3 Omiyo, ne okel okombe mag dhahabu ma ne ogol e hekalu mar Nyasaye ma ne nitie Jerusalem, kendo ruoth kaachiel gi jodongo mage gi mondene ne ometho e okombego. 4 Ne gimadho divai, kendo ne gipako nyiseche molos gi dhahabu, gi fedha, gi mula, gi nyinyo, gi bao, kod kite. 5 E sechego, ne gipo ka lwet dhano ochako ndiko e kor od ruoth ka ma omanyore gi gir chungo taya, kendo ruoth ne oneno tok lwedono ka ndiko. 6 Wang’ ruoth ne olokore mi ne obuok ahinya. Nungone ne onyosore g kendo chongene nochako tuomore kendgi. 7 Ne okok gi dwol maduong’ kowacho ni oluongne ajuoke, Jo-Kaldea1 kod jo ma tiyo gi sulwe. h

5

5:2 1 Kata, “kwar mare.” 5:7 1 Magi ne gin ajuoke mamoko.

SULA 4 a Dan 4:2, 3

b Rap 32:4 Za 33:5

c Wuo 18:10, 11 Jak 4:6

 SULA 5 d Dan 7:1 Dan 8:1

e Isa 21:5 Jer 51:39

f 2Ru 25:15 2We 36:18 Ezr 1:7 Jer 52:19 Dan 1:1, 2

g Isa 21:2, 3

h Dan 2:2 Dan 4:6

 Kolam mar 2 a Cha 41:39, 42 Est 8:15

b Dan 2:6, 48

c Dan 2:27 Dan 4:7

d Isa 13:1, 7

e Dan 4:8, 9

f Dan 2:47, 48

g Dan 1:7 Dan 4:8

h Dan 1:17, 20 Dan 6:3

1420 Ruoth ne owacho ne jorieko mag Babulon-go niya: “Ng’ato ang’ata ma nyalo somo wechegi ma lokna tiendgi, norwakne law ma rajamna kod thiwni mar dhahabu e ng’ute, a kendo nokete obed ruoth mar adek e pinyruodha.” b 8 Jong’ad rieko duto nobiro ir ruoth, kata kamano, ne ok ginyal somo kata lero ne ruoth tiend weche ma ne ondikgo. c 9 Ka ne ruoth Belshaza oneno kamano, ne obedo ma luor ahinya kendo wang’e ne ojuol. Jodonge bende nodhier nono. d 10 Ka ne min1 ruoth owinjo wachno, nodhi e ot ma ne itimoe nyasi mowacho niya: “A ruoth mad idag nyaka chieng’. Kik iluor, kendo wang’i owe juol kamano. 11 Nitie ng’at moro e pinyruodhi ma nigi much nyiseche maler. E ndalo loch Nebukadnezar wuonu,1 noyud ni ng’atno nigi rieko makende kendo ong’eyo weche e yo matut. Riekone ne chalo mana gi rieko mag nyiseche. e Omiyo, wuonu ne okete obed jatend ajuoke, gi jokor wach, gi Jo-Kaldea, gi jo ma somo sulwe. f 12 Ng’atno iluongo ni Daniel ma ruoth Nebukadnezar nochako ni Belteshaza. g En gi rieko makende kendo ong’eyo loko lek, olony e lero ngeche kod weche ma korgi tek. h Omiyo, we mondo oluongnigo olerni tiend wechegi.” 5:10 1 Hibrania, “ruoth ma dhako.” 5:11 1 Kata, “kwaru.”

1421 13 Kuom mano, nokel Daniel e nyim ruoth mi ruoth nopenje niya: “In e Daniel ma achiel kuom JoYahudi a ma ne kwara odaro e piny Juda b mokelo e tuech ka, koso? 14 Asewinjo ni much nyiseche ni kuomi. Kendo ni in gi rieko makende ma ne pok odwar one, c kendo ni ing’eyo weche e yo matut. d 15 Osekelna jong’ad rieko gi ajuoke mondo osom wechegi kae to ginyisa tiendgi. Kata kamano, lerona tiend wechego ne otamogi. e 16 In to asewinjo humbi ni inyalo fwenyo weche mopondo, kendo ni inyalo lero tiend gik ma korgi tek. f Omiyo, ka isomo wechegi mi ilokona tiendgi, to ibiro rwakni law ma rajamna kod thiwni mar dhahabu e ng’uti, kendo ibiro keti ibed ruoth mar adek e pinyruodha.” g 17 Daniel nodwoko ruoth niya: “Bed abeda gi michnigo kata inyalo miyogi jomamoko. Kata kamano, abiro somoni weche mondikgo kendo nyisi tiendgi. 18 A ruoth, Nyasaye Mamalo Chutho nomiyo Nebukadnezar wuonu pinyruoth, gi duong’, gi teko, gi huma. h 19 To nikech mano, ji duto ne oluore kendo ne tetni e nyime, i bed ni ne giwuok e oganda mane, kata giwacho dhok mane. Nonego ng’ato ang’ata modwaro nego, kendo ka ne oyiero weyo ng’ato ka ngima, notimo kamano. Kendo noting’o malo kata dwoko piny

SULA 5 a Dan 1:3, 6 Dan 2:25

b 2Ru 24:11, 14

c Dan 4:9

d Dan 1:17, 20

e Isa 47:12, 13 Dan 2:10, 11 Dan 5:8

f Dan 2:28

g Dan 2:6 Dan 5:7

h Dan 2:37, 38

i Jer 25:9 Dan 3:4, 5 Dan 4:22

 Kolam mar 2 a Dan 2:12 Dan 3:6, 29

b Isa 14:13, 14 Dan 4:30

c Dan 4:31-35

d Jer 50:29

e Dan 5:2, 3

f Za 115:4-7 Isa 46:6, 7

g Za 104:29

h Dan 5:5

DANIEL 5:13-26 ng’ato ang’ata modwaro. a 20 Kata kamano, ne ogole e kom ruoth momaye duong’ ma ne en-go ka ne obedo jang’ayi b kendo wiye obedo matek modoko jasunga. 21 Ne oriembe oa kuom ji, mi ne olok chunye mobedo kaka mar le mar bungu, kendo ne odak gi punde mag bungu. Nochamo lum kaka dhiang’, kendo tho ne goye. Nobedo kamano nyaka noyie ni Nyasaye Mamalo Chutho e Jaloch e wi pinjeruodhi duto mag dhano kendo oketo ng’ato ang’ata modwaro e loch. c 22 “To in Belshaza wuode1 ok isebolori e nyime kata obedo ni ne ing’eyo wechego maber. 23 Kar bolori, iseting’ori malo kipiem gi Ruodh polo d mi iwacho ni okelni okombe mogol e hekalu mare mondo itigo. e Kae to in gi jodongi kaachiel gi mondeni umadho divai gi gigo kupako nyiseche ma ok nyal neno, kata winjo, kendo ma ok ong’eyo gimoro amora, f ma gin mana nyiseche molos gi fedha, gi dhahabu, gi mula, gi nyinyo, gi bao, kod kite. To Nyasaye ma muchi g ni e lwete kendo momiyi gik moko duto ma in-go ok isemiyo duong’. 24 Omiyo, Nyasaye nooro lwedo mondiko wechegi. h 25 Koro magi e weche ma ne ondiki: MEMNE, MEMNE, TEMKEL, gi PARMSIN. 26 “Magi e tiend wechego: MEMNE, tiende ni 5:22 1 Kata, “nyakware.”

DANIEL 5:27–6:11 Nyasaye osekwano ndalo mag pinyruodhi kendo osetieko lochni. a 27 “TEMKEL, tiende ni osepimi e ratil mi oyud ni ok iromo. 28 “PEMRES, tiende ni osepog pinyruodhi momi Jo-Media gi Jo-Persia.” b 29 Ka ne Daniel otieko wuoyo, Belshaza nogolo chik mi orwak ne Daniel law ma rajamna gi thiwni mar dhahabu e ng’ute, kendo ne oland ni ne odhi bedo ruoth mar adek e pinyruodhno. c 30 Otienono ne oneg Belshaza ruodh Jo-Kaldea. d 31 Kendo Darius e Ja-Media e ma nokawo loch mar pinyno ka en jahigni 62. Darius noneno ni ber mondo oyier josatrap1 120 mondo girit pinje duto manie bwo lochne. f 2 Noketo Daniel g kod ji ariyo mamoko mondo obed e wi josatrapgo, h to josatrap ne miyogi ripot mondo weche duto mag ruoth odhi maber. 3 Bang’ kinde, nonenore ni tij Daniel ber moloyo jotelo ariyo wetene kaachiel gi josatrap duto. To nikech nyalo makende i ma Daniel ne nigo, ruoth ne dwaro kete jatelo e wi pinyruodhe duto. 4 Mano nomiyo jotelo ariyo wetene kaachiel gi josatrap omanyo wach ma digidonjnego Daniel e tije.1 Kata kamano, ne ok gi-

6

6:1 1 Magi ne gin moko kuom jotelo ma ne nie bwo loch Babulon. 6:4 1 Kata, “weche mag sirkal.”

SULA 5 a Isa 13:11 Jer 25:12 Jer 27:6, 7 Jer 50:1, 2 Jer 51:11

b Ezr 1:1, 2 Isa 21:2 Isa 45:1 Jer 50:9 Dan 6:28 Dan 9:1

c Dan 5:7, 16

d Isa 21:9 Jer 51:8, 31 Jer 51:39, 57

e Dan 6:1 Dan 9:1

 SULA 6 f Est 1:1 Dan 9:1

g Dan 2:48 Dan 5:29

h Ezr 8:36 Est 8:9 Dan 3:2

i Dan 1:17, 20 Dan 5:12

 Kolam mar 2 a Est 3:8

b Dan 3:6

c Est 3:12 Est 8:10

d Est 1:19 Est 8:8

e 1Ru 8:44, 45

1422 nyal yudo gimoro amora ma ne ginyalo donjonego kendo ne oonge gi mibadhi moro amora. Ne en ng’at ma jaratiro kendo ne otimo tijene duto kaka dwarore. 5 Kuom mano, ne giwacho e kindgi niya: “Ok wabi yudo gimoro amora ma dwadonjnego Daniel mak mana ka en gimoro modok korka wach Nyasache.” a 6 Omiyo, jotelogo kaachiel gi josatrap ne odhi ir ruoth mi giwachone niya: “A ruoth Darius, mad idag nyaka chieng’. 7 Jotelo duto mag pinyi, jorit, josatrap, jogavana osewinjore ni onego oket chik ni kuom ndalo 30, kik ng’ato ang’ata lam nyasaye moro amora kata dhano moro amora mak mana in. To ng’ato ang’ata moketho chikno, ibiro wit e bur sibuoche. b 8 Koro ruoth, pwodh chikni kendo ketie sei c mondo obed chik mogurore ma ok nyal lok, nikech chik Jo-Media gi JoPersia ok nyal lok ngang’.” d 9 Kamano ruoth Darius noketo sei e chikno. 10 Ka ne Daniel osewinjo ni oket sei e chikno, nodhi e ode. To e wi odeno, ne nitie ot moro matin ma dirisene ne oyawore kochomo Jerusalem. e Nyadidek e odiechieng’, nogoyo chonge piny kanyo kolamo Nyasache kendo opake. Daniel notimo kamano mana kaka yande ojatimoga. 11 Gie sechego, jogo nomuomore e od Daniel ma giyudo kolemo

1423 kendo osayo Nyasache mondo okeche. 12 Ne gidhi ir ruoth mi giparone chik ma ne oketo ka gipenje niya: “Ruoth, donge ne iketo sei e chik ni kuom ndalo 30 ng’ato ang’ata molamo nyasaye moro amora kata dhano moro amora mak mana in, A ruoth, ibiro wit e bur sibuoche?” Ruoth nodwokogi niya: “Ee, mano en chik mogurore kaluwore gi chik Jo-Media gi Jo-Persia, ma en chik ma ok nyal lok ngang’.” a 13 Ne giwacho ne ruoth niya: “Daniel ma en achiel kuom JoJuda b ma ne odar mokel kae ochayo wachni, kendo otamore winjo chik ma ne iseketoe sei, nimar pod odhi nyime lamo Nyasache didek e odiechieng’.” c 14 Ka ne ruoth owinjo kamano, chunye ne ochandore ahinya, kendo ne otemo manyo yo ma nonyalo resogo Daniel; notemo ahinya nyaka chieng’ opodho. 15 Gikone, jotelogo nodhi ir ruoth ma ginyise niya: “A ruoth, ng’e ni kaluwore gi chik JoMedia gi Jo-Persia, chik moro amora ma ruoth oketoe sei ok nyal lok.” d 16 Omiyo, ruoth nogolo chik mi giomo Daniel ma giwite e bur sibuoche. e Ruoth nowacho ne Daniel niya: “Nyasachi misebedo kitiyone pile biro resi.” 17 Bang’ mano, ne okel lwanda mi olorgo dho burno, kendo ruoth nokawo terene gi tere mar jodonge moketogo sei e

SULA 6 a Est 8:8 Dan 6:7, 8

b Dan 1:3, 6 Dan 2:25 Dan 5:13

c Est 3:8 Dan 6:10

d Est 8:8 Dan 6:8

e Dan 6:7 Hib 11:32, 33

 Kolam mar 2 a 1Sa 17:37 Hib 11:32, 33

b Za 34:7 Za 118:5 Dan 3:28

c Za 37:40 Nge 18:10 Dan 3:26, 27

DANIEL 6:12-24 lwandano mondo wach moseng’ad ne Daniel kik lokre. 18 Ruoth nodok e ode kendo e otienono ne onindo kech. Notamore ni kik gone thum, kendo otienono nindo ne ok otere. 19 Kogwen ka piny pod tip tip, ruoth nochung’ modhi mapiyo nyaka e bur sibuoche. 20 Ka ne ochopo machiegni gi burno, ne oluongo Daniel gi dwol mokuyo kowacho niya: “A Daniel, jatich Nyasaye mangima, dibed ni Nyasachi misebedo kilamo pile oseresi e dho sibuoche?” 21 Gikanyono, Daniel ne odwoko ruoth niya: “A ruoth, mad idag nyaka chieng’. 22 Nyasacha ne ooro malaikane mi omako dho sibuoche a kendo ok gihinya. b Otimo kamano nikech oyudo ni onge gima rach ma asetimo e nyime, to in bende, A ruoth, onge gima rach ma asetimoni.” 23 Ka ne ruoth owinjo kamano, ne omor ahinya mochiko ni oywa Daniel owuog e burno. Ka ne ogol Daniel e bur, ne oyud ni onge ka moro amora ma ne ohinyore e dende kata matin. To mano notimore nikech ne ogeno Nyasache. c 24 Koro ruoth ne ogolo chik ni mondo okel jo ma ne odonjo1 ne Daniel. Ka ne osekelgi, ne owitgi kaachiel gi mondegi kod nyithindgi e bur sibuoche. Kata ka pok ne gichopo piny, sibuoche 6:24 1 Kata, “ketho nying.”

DANIEL 6:25–7:9 ne ongamogi moturo chokegi duto matindo tindo. a 25 Bang’e, ruoth Darius nondiko ne ji duto e piny, bed ni giwuok e oganda mane, kata giwacho dhok mane, kowacho niya: b “Okuweuru uduto! 26 Agolo chik ni ji duto manie bwo lochna omi Nyasach Daniel luor matut c nikech en e Nyasaye mangima kendo mosiko nyaka chieng’. Pinyruodhe ok norum kendo lochne en mochwere. d 27 En e ma ogolo e ji e chandruok kendo oresogi, otimo honni madongo e polo gi piny, f nimar en e moreso Daniel e dho sibuoche.” 28 Omiyo, humb Daniel ne omedore e ndalo loch Darius g kendo e ndalo loch Kuros Ja-Persia. h E higa mokwongo mar loch Belshaza i ruodh Babulon, Daniel ne oleko j kendo noneno fweny konindo e kitandane, k mi ondiko weche duto ma ne oneno. 2 Daniel nowacho kama: “Ka ne aneno fweny gotieno, yamo mager nowuok kuonde ang’wen e kor polo apoya nono mi nam maduong’ nochacho. l 3 Kendo ondiegi ang’wen madongo m dongo kendo ma kitgi opogore opogore nowuok e nam. 4 “Ondiek mokwongo ne chalo gi sibuor, n to ne en gi buombe otenga. o Ka ne pod ang’iye, nopudh buombene kae to oting’e mochung’ gi tiendene ariyo kaka dhano,

7

SULA 6 a Est 7:10 b Est 8:9 Dan 4:1

c Dan 3:29 d Dan 4:34 e Dan 3:28 f Jer 32:20 Dan 4:3

g Dan 5:31 Dan 6:1, 2

h 2We 36:22, 23 Ezr 1:1, 2 Isa 44:28

 SULA 7 i Dan 5:1, 30 j Isa 30:8 Hab 2:2 Fwe 1:11

k Dan 2:19 Dan 8:1

l Isa 57:20 Fwe 17:15

m Dan 7:17 n Dan 2:37, 38 o Rap 28:49, 50 Jer 48:40 Ywa 4:19 Hab 1:8

 Kolam mar 2 a Dan 2:39 Dan 5:28 Dan 8:3, 20

b Isa 13:17, 18 Dan 11:2

c Dan 2:39 Dan 8:5 Dan 11:3

d Dan 8:8 Dan 11:4

e Dan 2:40 Dan 7:19

f Dan 7:20 Fwe 13:5

g Dan 7:24 h Za 90:2 Dan 7:13, 22 Hab 1:12

i Isa 6:1, 2 Fwe 4:2, 3

j Za 104:1, 2

1424 kendo ne omiye chuny mar dhano. 5 “Kendo ne! ondiek mar ariyo ma chalo gi dubu a ne owuok. Ne ochung’ koting’o tiende achiel, kendo noting’o ng’ede adek e dhoge; mi ne onyise ni, ‘A malo icham ring’o mang’eny.’ b 6 “Bang’ mano, ka pod ne ang’icho, ne! ondiek machielo ma chalo gi kwach c ne owuok. Ne en gi buombe ang’wen ka mag winyo e dier ng’eye, kendo ne en gi wiye ang’wen. d Nomi ondiegno teko mar locho. 7 “Bang’ mano ka ne pod aneno fweny gotieno, ne aneno ondiek mar ang’wen. Ne olich kendo ne onyalo buogo ng’ato ahinya. Tekone bende ne ng’eny mokalo. Ne en gi leke madongo dongo mag chuma. Ne okidho kendo ong’injo gimoro amora, to gima odong’ nonyono gi tiende. e Ne opogore gi ondiegi ma ne otelone duto, kendo ne en gi tunge apar. 8 To ka ne pod ang’iyo tungego, ne! tung’ moro matin f notwi e kindgi. Ne omuk tunge adek mondo owene thuolo. Tung’no ne nigi wenge ka mag dhano, kendo ne en gi dhok ma wacho weche mag sunga. g 9 “Ne adhi nyime ng’icho nyaka noket kombe mag loch kargi. Kae to Ng’at ma Hike Ng’eny h nobet e kome. i Lepe ne rochere ka theluji, j to yie wiye ne rachar ka pamba. Kom-lochne ne en ligek mach kendo tiende

1425 komno notimo mach mosiko ka liel aliela. a 10 Mach ne mol ka aora kowuok e nyime. b Ne nitie ji milion achiel ma tiyone, kendo ji milion mia achiel mochung’ e nyime. c Bura d ne ochakore, mi oyaw kitepe. 11 “Ne pod ang’icho nikech weche mag sunga ma tung’ matincha ne wacho. e Ne ang’icho nyaka ochopo ka ma nonegie ondiegno mi ochiw ringrene mondo owang’ e mach. 12 To ondiegi adek mamokoka f ne oma loch, kata kamano, ne owegi mondo gibedie mana kuom kinde. 13 “Ka ne pod adhi nyime neno fweny gotieno, ne! ng’at ma chalo wuod dhano g ne obiro e boche polo. Ne oyiene mondo odhi ir Ng’at ma Hike Ng’eny, h kendo ne gitere e nyime. 14 Nomiye loch, i gi duong’, j gi pinyruoth mondo ji duto, bed ni giwuok e dhoot mane kata giwacho dhok mane, gitine. k Lochne en loch ma nyaka chieng’ ma ok norum, kendo pinyruodhe ok noketh ngang’. l 15 “To an Daniel, fweny ma ne anenogo ne obuoga mi chunya ne ochandore ahinya. m 16 Omiyo, ne adhi but achiel kuom jo ma ne ochung’ kanyo mondo olerna tiend fwenygo sie. Ne olerona tiend gik ma ne anenogo duto. 17 “‘Ondiegi ang’wen magin ruodhi dongogo n ang’wen ma biro locho e

SULA 7 a Rap 9:3 Hib 12:29

b Za 50:3 Za 97:3

c Rap 33:2 1Ru 22:19 Za 68:17 Hib 12:22 Juda 14 Fwe 5:11

d 1Sa 2:10 Za 50:6

e Dan 7:8, 25 f Dan 7:3 g Mat 24:30 Luk 21:27 Joh 3:13 Tic 7:56 Fwe 14:14

h Za 90:2 Dan 7:9, 22 Hab 1:12

i Za 2:6 Za 110:1, 2 Mat 28:18 1Ko 15:25 Ef 1:22 Fwe 3:21

j Fil 2:9-11 k Cha 49:10 l Za 45:6 Isa 9:6, 7 Dan 2:44 Luk 1:32, 33 Fwe 11:15

m Dan 8:27 n Dan 7:3

 Kolam mar 2 a Dan 2:39, 40 b Dan 7:25, 27 c Mat 19:28 2Ti 2:12 Fwe 3:21 Fwe 5:9, 10

d Dan 7:21, 22 Luk 22:29

e Dan 2:40 Dan 7:7

f Dan 7:24 g Dan 7:8 h Dan 8:23, 24 Dan 12:7 Fwe 13:7

i Za 90:2 Dan 7:9, 13 Hab 1:12

j Dan 7:18, 27 k Mat 19:28 Luk 22:29 Fwe 1:6 Fwe 3:21 Fwe 5:9, 10 Fwe 20:4

DANIEL 7:10-23 piny. a 18 To jo maler mag Ng’at Mamalo Chutho b noyud loch mar pinyruoth c kendo ginisik gi lojno nyaka chieng’. d Ee, ginisik gi lojno nyaka chieng’ kendo nyaka chieng’. 19 “Bang’ mano, ne adwaro ng’eyo wach ondiek mar ang’wen ma kite ne opogore gi ondiegi mamokoka. Ne en ondiek malich kendo ma ne nyalo buogo ng’ato ahinya. Ne en gi leke mag chuma gi kogno mag mula. Ne okidho kendo ong’injo matindo tindo gimoro amora, to gik modong’ nonyono gi tiendene. e 20 Bende, ne adwaro ng’eyo tiend tunge apar f ma ne nie wiye kod tiend tung’ achiel ma ne otwi momiyo tunge adek omukore. g Tung’ ma ne otwino ne nigi wenge, kendo nowacho weche mag sunga gi dhoge. Ne en tung’ maduong’ moloyo tunge mamokogo duto. 21 “Ne adhi nyime ng’icho mi aneno ka tung’no kedo gi jo maler kendo oloyogi, h 22 nyaka ne ochopo ka ma Ng’at ma Hike Ng’eny i nobiroe mi ne ong’ad bura maber ne jo maler mag Ng’at Mamalo Chutho, j kendo kinde ma ne oseketnegi mar kawo pinyruoth ne ochopo. k 23 “Nonyisa kama: ‘Ondiek mar ang’wenno ochung’ ne loch mar ang’wen ma nobed e piny. Nobed loch mopogore gi loje mamoko duto, kendo obiro

DANIEL 7:24–8:8 kidho piny mangima konyone kendo ong’inje matindo tindo. a 24 Tunge apargo to ochung’ ne ruodhi apar ma nowuog e pinyruodhno. Kata kamano, nitie ruoth achiel ma nowuog bang’e kendo nobed mopogore gi ruodhi mokwongoka, kendo nolo ruodhi adek. b 25 Enowuo marach e wi Ng’at Mamalo Chutho, c kendo nosand jo maler mag Ng’at Mamalo Chutho. Obiro dwaro loko kinde moseket kendo obiro dwaro loko chik, kendo jo maler nobed e lwete kuom higni1 adek gi nus. d 26 Kata kamano, ne oket Bura piny mi ne gimaye lochne mondo gikethe chuth. e 27 “‘Ne omi jo maler mag Ng’at Mamalo Chutho f pinyruoth, gi loch, gi duong’ mag pinjeruodhi duto manie bwo polo. Pinyruoth ma nobed e lwetgi en pinyruoth ma siko nyaka chieng’, g kendo loje duto notinegi kendo nowinjgi.’ 28 “Wachni ogik gi ka. To an Daniel, wechego ne obuoga ahinya mi wang’a nolokore; to ne akano wechego e chunya.” E higa mar adek mar loch Belshaza, h an Daniel naneno fweny machielo mopogore gi mokwongo. i 2 Ne aneno fwenyno ka an Shushan1j dala mochiel motegno2 e gweng’ mar Elam. k E i fwenyno, ne aneno ka

8

7:25 1 Tiende ni, ndalo. 8:2 1 Kata, “Susa.” 2 Kata, “dala ruoth.”

SULA 7 a Dan 2:40 Dan 7:7

b Dan 7:20

c Dan 7:8

d Dan 12:7 Fwe 13:5-7

e Dan 7:10, 11

f Dan 7:22 Mat 19:28 Luk 22:29 Fwe 20:4

g Fwe 11:15

 SULA 8 h Dan 5:1, 30

i Dan 7:1, 15

j Neh 1:1 Est 2:8

k Cha 10:22 Isa 11:11 Isa 21:2

 Kolam mar 2 a Isa 13:17 Jer 51:11 Dan 7:5 Dan 8:20

b Est 1:1, 3

c Isa 44:28

d Isa 45:1 Jer 51:12 Dan 5:30, 31

e Dan 2:39 Dan 7:6 Dan 8:21

f Dan 11:3

1426 an e bath aora Ulai. 3 Ka nating’o wang’a, ne aneno yim a kochung’ e bath aora. Yimno ne nigi tunge ariyo b maboyo. Kata kamano, tung’ achiel ne bor moloyo nyawadgi, to maborno e ma ne otwi achien. c 4 Ne aneno yimno ka muomore matek kochomo yo podho chieng’, kochomo yo nyandwat, kendo kochomo yo milambo. Onge le moro amora mar bungu ma ne nyalo chung’ e nyime, kendo onge gima ne inyalo res kowuok e lwete. d Ne otimo kaka odwaro, kendo ne osungore ahinya. 5 Ka ne pod ang’icho, ne! nyuok e moro ne biro ka ng’ado kor piny ngima kowuok yo podho chieng’, kendo noringo matek ma tiende fuyo afuya. Ne en gi tung’ achiel maduong’ e pat wang’e. f 6 Ne ochomo yim man gi tunge ariyo ma ne aseneno kochung’ e bath aoracha, kendo ne oringo kodhi ire ka en gi mirima mager. 7 Ne aneno kochopo ir yim gi mirima mager. Nogoyo yimno piny momuko tungene ariyo, kendo yimno ne onge teko mar kedo kode. Ne ogoye piny mi onyone, kendo onge ng’at ma ne nyalo reso yimno kowuok e lwete. 8 Nyuogno ne sungore mokalo. Kata kamano, ka nobedo abeda gi teko ni i, ne otur tunge maduong’no. To tunge ang’wen madongo

1427 ne otwi ka ma tung’ achielno ne nitie, kendo ne gisiemo kuonde ang’wen e piny, ka tung’ ka tung’ siemo yore. a 9 Tung’ moro matin ne otwi kowuok e achiel kuom tunge ang’wen-go. Nobedo maduong’ mokwako yo milambo, gi yo wuok chieng’, gi yo Piny ma Jaber. b 10 Ne obedo maduong’ miwuoro mochopo nyaka e oganda polo, mi olwaro moko kuom ogandago kaachiel gi sulwe moko e piny, kendo nonyonogi. 11 Ne opiem nyaka gi Jatend oganda manie polo momiyo misengni ma ne itimo pile ogik, kendo ne omuko kare maler moyangi, mowito piny. c 12 Nikech ng’anyo, oganda kaachiel gi misengni mitimo pile noket e lwet tung’no, kendo tung’no ne odhi nyime wito adiera piny. Ne otimo kaka odwaro, kendo weche ne dhine maber. 13 Nawinjo ka malaika moro wuoyo, kendo malaika machielo nopenje niya: “Fweny mar misengni michiwo pile kod richo ma kelo kethruok nodhi nyime d nyaka karang’o? Nonyon ka maler gi oganda nyaka karang’o?” 14 Nonyisa niya: “Nyaka odiechienge1 2,300 kadh eka nochak opwodh ka maler kendo.” 15 An Daniel, ka ne pod ang’iyo fwenyno kendo atemo winjo tiende, ne apo mana ka kido ma cha8:14 1 Tiende ni, “okinyi godhiambo.”

SULA 8 a Dan 8:22 Dan 11:4

b Za 48:2 Dan 11:16, 45

c Dan 11:31 Dan 12:11

d Dan 12:11

 Kolam mar 2 a Dan 8:2

b Luk 1:19, 26

c Dan 9:21, 22

d Dan 10:14 Dan 12:4, 9

e Dan 10:9, 10

f Dan 11:27

g Dan 7:5 Dan 8:3 Dan 11:2

h Dan 7:6

i Dan 8:5 Dan 11:3

j Dan 8:8 Dan 11:4

DANIEL 8:9-24 lo dhano ochung’ e nyima. 16 Eka nawinjo dwond dhano kowuok e aora Ulai a ka wacho niya: “Gabriel, b nyis jalo tiend gik moseneno.” c 17 Omiyo, Gabriel nobiro ka ma ne achung’ie. Kata kamano, ne abedo maluor ahinya mi apodho auma. Nowachona niya: “Wuod dhano, ng’e ni fweny misenenono biro chopo e ndalo giko.” d 18 To ka ne owuoyo koda, nindo matut ne okwanya. Omiyo, ne omula mi ochunga ka ma noyudo achung’ie. e 19 Eka nowachona niya: “Adwaro nyisi gima notimre ka kum mag Nyasaye dhi ka rumo, nikech fwenyno nyiso gik ma biro timore e ndalo giko. f 20 “Yim man gi tunge ariyo ma ne inenocha ochung’ ne ruodhi ariyo mag Media gi Persia. g 21 Nyuok ma rayier ochung’ ne ruodh Grik, h to tung’ maduong’ ma ne nie pat wang’e ochung’ ne ruoth mokwongo. i 22 Tung’ ma ne omukore kae to tunge ang’wen okawo kare j ochung’ ne pinjeruodhi ang’wen ma biro chung’ e pinyno, to ok ginibed gi teko kaka mare. 23 “E kinde giko mar lochgi, ka koro richogi ochopo tung’, ruoth ma wang’e kwiny kendo ma rieknine richo biro chung’. 24 Enobed gi teko mang’eny ahinya, to ok gi nyalone owuon. Enokel masira malich, kendo wechene

DANIEL 8:25–9:11 nodhine kaka odwaro. Obiro hinyo jo ma roteke kaachiel gi jo maler. a 25 To nikech rieknine maricho, obiro tiyo gi miriambo mondo wechene odhi maber. Obiro bedo gi sunga e chunye kendo kinde ma piny okuwe notiek ji mathoth apoya. Obiro piem kata mana gi Ruodh ruodhi. Kata kamano, ibiro tieke to ok gi lwet dhano. 26 “Gima fwenyno nowacho e wi misengni mitimo okinyi godhiambo en adier. Kata kamano, kik ihul wachno ne ng’ato ang’ata nikech pod odong’ kinde malach eka wechego otimre.” b 27 To an Daniel, nawinjo ka aol ahinya kendo nabedo matuo kuom ndalo mogwaro. c Bang’e ne achung’ mi adok tiyo ne ruoth. d Kata kamano, ne adhier nono gi gima ne aneno, kendo onge ng’at ma ne nyalo ng’eyo tiend fwenyno. e E higa mokwongo mar loch Darius f wuod Ahasuerus ma koth Jo-Media ma ne oket ruoth e wi piny Kaldea, g 2 ee, e higa mokwongo mar lochne, an Daniel nasomo buge1 ma afwenyo ni kaluwore gi weche ma Jehova nonyiso Jeremia, kwan mar higni ma Jerusalem h ne dhi tieko ka en gunda ne gin higni 70. i 3 Omiyo, naketo chunya kuom Jehova, Nyasaye madier, ka aywakne e lamo, ka ariyo kech, j ka arwako

9

9:2 1 Tiende ni, “ndiko maler.”

SULA 8 a Dan 7:25 Dan 8:10

b Dan 10:14 c Dan 7:28 Dan 10:16

d Dan 2:48, 49 e Dan 8:17

 SULA 9 f Dan 6:28 Dan 11:1

g Dan 5:30, 31 h Ezr 1:1, 2 Za 79:1 Isa 64:10 Ywa 1:1

i 2We 36:20, 21 Jer 25:11 Jer 29:10 Zek 1:12 Zek 7:5

j Ezr 8:21

 Kolam mar 2 a Wuo 34:6 b Rap 5:9, 10 Neh 1:5

c Ezr 9:6, 7 Neh 9:26, 33 Za 106:6 Ywa 3:42

d 2We 36:15, 16 Jer 7:13

e Law 26:33 Rap 28:41 2Ru 17:6 Isa 11:11

f Wuo 34:6, 7 Neh 9:17 Za 86:5

g Neh 9:26 h 2Ru 17:13, 14

1428 gunia, kendo ka abukora gi buru. 4 Ne alamo Jehova Nyasacha ka ahulo richowa kendo nawachone niya: “A Jehova Nyasaye madier, in e Nyasaye maduong’ kendo malich. In Nyasaye ma rito singruokne, kendo jo moheri, a ma rito chikeni ihero nyaka chieng’. b 5 Wasetimo richo kendo waseketho, wasetimo marach, kendo wasedagi timo gima ne ichikowa ni watim; c mi waweyo luwo chikeni gi bucheni. 6 Wasetamore winjo jotichni ma jonabi d ma ne owuoyo e nyingi gi ruodhiwa, gi jotendwa, gi kwerewa, kod ogandawa duto. 7 A Jehova, ipong’ gi timbe makare, to wan to wich-kuot osemakowa kaachiel gi Jo-Juda, gi jo modak Jerusalem, kod JoIsrael moke e pinje duto machiegni gi maboyo nikech giweyo luwo chikeni. e 8 “A Jehova, wan kaachiel gi ruodhiwa, gi jotendwa, kod kwerewa wan gi wich-kuot nikech wasetimo richo e nyimi. 9 Jehova Nyasachwa en jang’wono kendo oweyo ne ji richogi f kata obedo ni wadagi luwo chikene. g 10 Watamore winjo Jehova Nyasachwa nikech watamore luwo chike ma nomiyowa kokalo kuom jotichne ma jonabi. h 11 JoIsrael duto oseketho chikeni kendo osebayo yo nikech gitamore winji. Mano e momiyo isekelonwa kuong’ duto mondik e Chik Musa ja-

1429 tich Nyasaye madier, a nimar wasekethoni. 12 Isekumowa kendo isekumo jotendwa1 mana kaka ne iwacho, b ma ikelonwa masira maduong’ Jerusalem, c masira malich ma ne pok otimorega e bwo polo. 13 Waseyudo masichegi duto d mana kaka ondik e Chik Musa, to e ma pok waloko chunywa kendo puonjore adiera mar Jehova Nyasachwa mondo wanyis ni wadwaro bedo gi winjruok maber kode. e 14 “Omiyo, Jehova nisiko king’iyowa mochopo ka mikumowae kuom kelonwa masiche, nimar Jehova Nyasachwa gik moko duto mitimo ni kare; to wan e ma pok wawinji. f 15 “Koro, A Jehova Nyasachwa, in ma ne igolo jogi e piny Misri kitiyo gi tekoni g ma imiyo nyingi obedo gi huma nyaka kawuononi, h wan to wasetimo richo kendo wasetimo marach. 16 A Jehova, in ng’at makare, i omiyo koro kik idhi nyime bedo gi mirima gi dalani Jerusalem ma bende en godi maler. Nikech kethowa kaachiel gi timbe mamono ma ne kwerewa otimo, jopinje mokiewo kodwa duto jaro Jerusalem kendo gijaro jogi. j 17 To koro, A Nyasachwa, nikech nyingi, A Jehova, winj lamo kod ywak mar jatichni, mondo itim maber ne hekalu k ma koro okethore. l 18 A Nyasaye, 9:12 1 Hibrania, “jo ma ng’adonwa bura.”

SULA 9 a Rap 28:15 Rap 31:17

b Ywa 2:17 c Jer 39:8 d Law 26:16, 17 Rap 28:15 Ywa 1:1

e Isa 9:13 Jer 5:3

f Neh 9:33 g Wuo 6:1 h Wuo 9:16 Neh 9:10 Za 106:7, 8

i Za 89:14 Isa 26:9

j Law 26:38, 39 1Ru 9:7-9 Za 79:1, 4 Jer 24:9

k Kwa 6:23, 25 l Isa 64:10, 11 Ywa 5:18

 Kolam mar 2 a Za 102:13 Isa 54:7, 8 Jer 14:7

b 1Ru 8:30 c Za 79:8, 9 Isa 63:18, 19 Jer 14:9

d Za 87:1, 2 Zek 8:3

e Dan 8:16 Luk 1:19

f Dan 8:1 g Dan 10:11, 19 h Neh 11:1 Isa 52:1

i Luk 1:76, 77 Hib 9:26

j Rum 3:25 1Jo 2:1, 2 1Jo 4:10

DANIEL 9:12-24 winjwa kendo ng’i ka ma wantie mondo ineye thagruok ma wan-go kod masira momako dala miluongo gi nyingi; wasayi mondo iwinjwa, ok nikech timbewa ni kare, to waywakni nikech in Nyasaye mang’won ahinya. a 19 A Jehova, winjwa. A Jehova, wenwa kethowa. b A Jehova, chik iti kendo konywa! A Nyasacha, nikech nyingi maler kik ideki, nimar dalani iluongo gi nyingi to jogi bende iluongo gi nyingno.” c 20 Ka ne pod adhi nyime gi lemo ka ahulo richona kod richo mag Jo-Israel wetena, kendo kwayo Jehova Nyasacha mondo opar gode maler, d 21 ng’at miluongo ni Gabriel e ma ne aseneno motelo e fweny, f ne obiro ira kar sa mitimoe misango mar odhiambo, kendo noyudo ka aol ahinya. 22 Nolerona weche konyisa niya: “A Daniel, abiro mondo amiyi rieko kendo akonyi ng’eyo tiend weche. 23 E sa ma ne ichakoe ywak ne Nyasaye, ne oor wach kendo mano e momiyo asebiro mondo akelni dwoko, nimar in ng’at ma Nyasaye ohero ahinya. g Koro chik iti mondo iwinj tiend fwenyno. 24 “Nitie jumbe1 70 moseket ne jou gi dalau maler, h ma gin kinde mibiro tiekie ketho, kinde migologo richo chuth, i kinde migologo misango mipwodhogo ketho, j kendo gin kinde mikelogo 9:24 1 Juma achiel en higni abiriyo.

DANIEL 9:25–10:10 tim makare mosiko nyaka chieng’, a gin kinde miketogo muhuri e fweny kod weche mokor, b bende gin kinde mipwodhogo Ka Maler Moloyo. 25 Koro winji, mondo ing’e ni chakre chieng’ ma ne ogolie chik ni Jerusalem c onego oger kendo, nyaka chop ka ma Mesia1d biroe, ma enie Jatelo, e jumbe 7 nokal, kendo jumbe 62 nochak okal. f Ibiro ger Jerusalem kendo mi ketne laru kendo lwore gi pi. Kata kamano, nogere e kinde chandruok. 26 “To e giko jumbe 62, ibiro neg g Mesia ma ok oweye gi gimoro amora. h “Kendo jolweny mag jatelo moro nobi ma giketh dalano kaachiel gi ka maler. i Ibiro tieke mana ka gima oyweye gi ohula. Lweny nosik nyaka tiekgi; kethruok nobedie mana kaka Nyasaye osechiko. j 27 “Mesia norit singruok ne ji mang’eny kuom juma achiel; to e dier jumano, nomi misengni kod chiwo migolo orum. k “Ng’at ma biro kelo kethruok nobi koidho buomb gik makwero; l weche ma ne ong’ad ni nyaka timre, ibiro ol e dala moseketh nyaka tieke chuth.” E higa mar adek mar loch Kuros m ruodh Persia, wach nofwenyore ne Daniel ma bende ne iluongo ni Belteshaza. n Wach ma no-

10

9:25 1 Tiende ni, Ng’at Mowir.

SULA 9 a Isa 53:11 Rum 1:16, 17

b 2Ko 1:19, 20 c Neh 2:5, 11 Neh 6:15

d Za 2:2 Joh 1:41

e Isa 55:4 Mat 23:10 Joh 1:45, 49

f Luk 3:1, 2 g Isa 53:8, 12 Mat 26:2 Luk 24:26 1Ko 15:3

h Mar 9:12 i Mat 24:15 Luk 19:43, 44 Luk 21:20

j Luk 21:22, 24 k Hib 9:11, 12 Hib 10:8-10

l Mar 13:14 Luk 21:20

 SULA 10 m Ezr 1:1, 2 Isa 45:1 Dan 1:21 Dan 6:28

n Dan 1:7 Dan 4:8

 Kolam mar 2 a Dan 9:3 b Cha 2:14 c Fwe 19:14 d Eze 1:16 e Eze 1:5, 7 f 2Ru 6:17 Tic 9:7

g Dan 7:28 Dan 8:27

h Dan 8:18

1430 fwenyoreneno ne en wach madier e wi lweny moro maduong’, kendo noler ne Daniel wachno mowinjo tiende. 2 An Daniel, noyudo aseywak a kuom jumbe adek gie kindeno. 3 Ne ok achamo chiemo mamit, kendo ne ok aketo ring’o kata divai e dhoga. Bende, ne ok awiro mo e denda kuom jumbe adekgo duto. 4 Tarik 24 dwe mokwongo, ne achung’ e bath aora maduong’ miluongo ni Tigris,1b 5 ka ne ating’o wang’a ne aneno ng’at morwako law kitani, c kendo notueyo okanda mar dhahabu mowuok Ufaz e nungone. 6 Dende ne pichni ka kidi mar krisolait, d pat wang’e ne rieny kaka mil polo, wengene ne liel ka toch mager, to bedene gi tiendene ne nyilni ka mula morudh maler, e kendo dwonde ne wuo ka koko mar ji mang’eny. 7 An Daniel, an kenda e ma naneno fwenyno, to jomamoko ma ne wan-go ne ok oneno gimoro. f Kata kamano, ne gitetni nikech luoro maduong’ ne omakogi, kendo ne giringo ma gipondo. 8 Omiyo, ne adong’ kenda. Ka ne aneno fweny malichno, tekona duto ne orumo, kendo kit denda ne olokore marach. g 9 Kae to ne awinje kowuoyo. Kata kamano, ka ne awinje, nindo matut ne okwanya mi anindo piny auma. h 10 Ne awinjo 10:4 1 Hibrania, “Hiddekel.”

1431 ka ng’ato yienga a kochiewa mi ne asirora gi chongena kod lwetena ma aa malo. 11 Ne owachona niya: “Daniel, in ng’at ma Nyasaye ohero ahinya, b chik iti mondo iwinj weche ma adwaro wachoni. Kuom mano, chung’ ka ma noyudo ichung’ie nikech oseora iri.” Ka ne owachona kamano, ne achung’ malo ka atetni. 12 Kae to nowachona niya: “Kik iluor, c A Daniel, nimar chakre odiechieng’ ma ne iketoe chunyi mondo weche odonjni mibolori e nyim Nyasaye, osewinj lamoni, kendo mano e momiyo oora iri. d 13 Kata kamano, jatelo maduong’ e mar pinyruodh Persia nogeng’a kuom ndalo 21. Mikael1f ma en achiel kuom jotelo madongo moloyo e ma nobiro mokonya; to gie kindeno ne asiko kanyo gi ruodhi mag Persia. 14 Koro asebiro mondo anyisi gima biro timore ne jou e ndalo mabiro, g nikech ma en fweny ma nyiso gik ma biro timore e ndalo mabiro.” h 15 Seche ma ne onyisa wechego, ne akulo wiya piny kendo dhoga ne omoko. 16 Eka kido ma chalo gi dhano nomulo dhoga, i mi ayawo dhoga ma awacho ne ng’at ma ne ochung’ e nyima niya: “Ruodha, atetni nikech fwenyno, kendo tekona duto orumo. j 17 Nyaka chop sani tekona pok oduo-

SULA 10 a Jer 1:9 Fwe 1:17

b Dan 9:23 Dan 10:19

c Fwe 1:17 d Dan 9:23 e Ef 6:12 f Dan 10:21 Dan 12:1 Juda 9 Fwe 12:7, 8

g Dan 2:28 h Dan 8:17, 26 Dan 12:4

i Isa 6:7 Jer 1:9

j Dan 10:8

 Kolam mar 2 a Isa 6:5 b Bur 6:22 c Dan 10:10 d Fwe 1:17 e Dan 9:22, 23 Dan 10:11

f Bur 6:23 g Dan 10:13 h Dan 10:13 Juda 9 Fwe 12:7, 8

i Dan 12:1

 SULA 11 j Dan 5:30, 31 Dan 9:1

10:13 1 Tiende ni, “Ng’ano ma Chal gi Nyasaye?”

k Dan 8:21

DANIEL 10:11–11:3 go to mucha bende orumo. a Omiyo, koro ere kaka an jatichni dawuo kodi, yaye ruodha?” b 18 Eka kido ma chalo gi dhanono ne omula kendo, mi ayudo teko. c 19 Kae to nowachona niya: “Kik iluor, d in ng’at ma Nyasaye ohero ahinya. e Bed gi kuwe. f Bed gi teko, ee, bed gi teko.” Kaka nomedo wuoyo koda e kaka nayudo teko mi ne awachone niya: “Wuo awuoya, ruodha, nikech koro isemiya teko.” 20 Eka nopenja niya: “Be ing’eyo gimomiyo asebiro iri? Koro adok mondo aked gi jatelo maduong’ mar Persia. g To ka asewuok ma adhi, jatelo maduong’ mar Grik biro biro. 21 Kata kamano, abiro nyisi gik mondik e buk moting’o weche madier. Onge ng’at ma sira e wechegi mak mana Mikael h jatendu. i “An to, e higa mokwongo mar Darius j JaMedia, ne achung’ mondo atege kendo asire. 2 Koro gima adwaro nyisini en adier: “Ne! Ruodhi adek mamoko noloch e wi Persia. Ibiro luwgi gi ruoth mar ang’wen ma nobed gi mwandu mang’eny moloyogi giduto. To ka mwandune osemiyo oguro lochne motegno, nothuw ogendni duto gi ruodh Grik. k 3 “Kendo ruoth moro nobedie ma tekone ng’eny, enolo piny gi loch

11

DANIEL 11:4-16 maduong’, a kendo enotim gimoro amora mohero. 4 To ka lochne osegurore, ibiro pog pinyruodhe mi keye kochomo kuonde ang’wen. b Kata kamano, lochneno ok nodhi ne nyikwaye, to bende loch manyienno ok nobed gi teko kaka mare, nimar ibiro keth pinyruodhe mi pinyruodheno bed mar jomoko nono. 5 “Kendo ruoth mar milambo nobed gi teko, ma en achiel kuom jotend jolwenje; kata kamano, nitie jatelo achiel ma biro loye kendo ma lochne nobed maduong’ moloye. 6 “Bang’ higni moko, gibiro loso winjruok, mi nyar ruoth ma milambo nodhi ir ruoth ma nyandwat mondo gilos winjruok obed motegno. Kata kamano, teko nyakono ok bi siko; ruodhno bende tekone biro rumo. Nyakono kaachiel gi jo ma nokele, kod wuon-gi, gi ng’at ma ne miye teko e kindego, ibiro ket e lwet jomoko. 7 Achiel kuom joodgi nyakono biro kawo kar wuon-gi, nomonj jolweny kendo nomuom dala mochiel motegno mar ruoth ma nyandwat, noked kodgi mi ologi. 8 Obiro kawo nyisechegi, sanamu maggi mag chuma, gigegi ma nengogi tek molos gi fedha gi dhahabu, kaachiel gi jomomako, modhi kodgi Misri. Kuom higni moko, ok obi kedo gi ruoth ma nyandwat. 9 To ruodhno nobi mondo omonj

SULA 11 a Dan 8:5, 21

b Dan 7:6 Dan 8:8, 22

1432 ruoth ma milambo, kata kamano, nodog e pinye. 10 “Bang’e, yawuote noikre ne lweny, mi gichok jolweny mang’eny. Nomuomre e pinyno kaka ohula. Kata kamano, obiro dok e pinye, kendo noked gi ji e yo nyaka ochop e dalane mochiel motegno. 11 “Mirima nomak ruoth ma milambo kendo nodhi mondo oked gi ruoth ma nyandwat ma nochok jolweny mang’eny, mak mana ni jolwenygo nolwar e lwet jalo. 12 Ibiro tergi e tuech. Sunga nomak ruodhno, kendo noneg ji aluf pieche gi pieche; mak mana ni ok obi timo gimoro gi tekoneno. 13 “Ruoth ma nyandwat nodog mi oik jolweny mang’eny moloyo ma ne obirogo kinde mokwongo, to ka kinde osechopo, ma tiende ni bang’ higni moko, nobi gi oganda maduong’no kod gik mang’eny. 14 E kindego, ji mang’eny nokwed ruoth ma milambo. “Kendo jo mahundu1 manie ogandau ibiro wuond mondo gitem miyo fweny ochop, kata kamano, ginipodhi. 15 “Ruoth ma nyandwat nolwor dala moro mochiel motegno mi nokawe. Kendo jolweny mag ruoth ma milambo ok nonyal kedo, kata mana jolwenje ma roteke; ok ginibed gi teko mar nyagruok kode. 16 Ng’at ma nomonj ruoth ma milambo 11:14 1 Kata, “nyithind jokuoge.”

1433 biro timo mana kaka ohero owuon, kendo onge ng’at ma nogeng’e. Enochung’ e Piny ma Jaber, a kendo enobed gi teko mar tieko ji chuth. 17 Obiro keto chunye mondo obi gi teko duto mar pinyruodhe, kendo nolos winjruok mi otim kaka odwaro. Enomiye thuolo mar tieko nyako moro. To nyakono ok bi miyo mano otimre nikech ok obi dhi nyime siko kode. 18 Enomonj ogendni modak e dho nam mi oter ji mang’eny e tuech. To jatend lweny moro noloye, mi tiek sungane chuth. Kendo nokel ne jalcha wichkuot. 19 Kae to nodog e mier mochiel motegno mag thurgi. Nochwanyre mogore piny, kendo ok bi yude kendo. 20 “Ruoth moro nokaw kare, kendo ruodhno noket ng’at ma solo osuru e pinyruodhe ma rahuma, to bang’ kinde matin, ibiro neg ruodhno, to ok gi mirima kata e lweny. 21 “Jal ma nokaw kare nobed ng’at ma ji ochayo, kendo ji ok nomiye duong’ mar pinyruodhno. Enobi apoya e kinde kuwe mokaw loch gi riekni mag miriambo. 22 To ibiro lo jolweny mang’eny ka ohula, kendo ibiro kethgi mana kaka ibiro keth Jatend b singruok. c 23 To nikech winjruok ma ne gitimo kode, obiro tiyo gi miriambo mi ogurre motegno ka en gi oganda matin. 24 E kinde

SULA 11 a Za 48:2 Dan 8:9 Dan 11:41, 45

b Dan 9:25 Joh 1:45, 49

c Cha 15:18 Tic 3:25

 Kolam mar 2 a Dan 12:9

b Cha 10:4 Kwa 24:24 Isa 23:1 Jer 2:10 Eze 27:6

DANIEL 11:17-30 kuwe, nodonj apoya kuonde momew mogik e gweng’ motim gik ma wuonene kata kwerene pok notimo. Enopognegi gik mope kod gik moyak kod mwandu. Notim chenro mar monjo kuonde mochiel motegno, to notim kamano kuom kinde matin kende. 25 “Enowuog gi chir ka en gi oganda maduong’ mar jolweny mondo omonj ruoth ma milambo, to ruoth ma milambo bende noikre ne lwenyno gi oganda lweny mang’eny mokalo kendo ma roteke. To ruoth ma nyandwat ok nolochi, nikech giniwuog gi riekni mag loko lochne. 26 Jo ma ochamogo chiembe mamit e ma notieke. “To ibiro ywe ogandane mar lweny, mi neg thothgi. 27 “Ruodhi ariyogo noket chunygi mondo gitim marach. Ginibed e mesa achiel, kendo ng’ato ka ng’ato nowuond wadgi. To onge ber moro amora ma nowuogie, nikech giko nobi e kinde mowinjore. a 28 “Nodog e pinygi gi mwandu mang’eny, kendo nomon gi singruok maler. Notim kaka odwaro, mi odog e pinygi. 29 “E kinde moket, nodog momonj piny ma milambo. To wang’ni ok nolo pinyno kaka noloye mokwongo, 30 nikech meli1 mowuok Kitim b nomonje kendo noloye. 11:30 1 Magi ne gin meli mang’eny.

DANIEL 11:31-44 “Nodog e pinygi kendo notiek mirimbe kuom singruok maler, a kendo notim kaka odwaro. Nodog mochik ite ne jogo moseweyo singruok maler. 31 Moko kuom jolweny meke nodwany ka maler b mochiel motegno, mi ginimi ji we timo misengni mitimo pile. c “Kendo kanyo ginichungie gima kwero ma kelo kethruok. d 32 “Obiro tiyo gi riekni1 mondo omi jo ma oketho singruok ong’any ne Nyasaye. Kata kamano, jo ma ong’eyo Nyasachgi biro locho kendo notim makare. 33 To jo mariek e e oganda biro puonjo ji mathoth. To kuom kinde matin, moko kuomgi ibiro neg gi ligangla kod mach, to moko ibiro ter e tuech, kendo moko ibiro yak mwandugi. 34 To e kinde ma giyudee chandruogego, ibiro konygi matin, kendo ji mang’eny biro biro gi wuond1 mi riwre kodgi. 35 Moko kuom jo mariek biro chandore mondo eka opwodhgi kendo olwokgi ma gibed maler. f Mano biro dhi nyime nyaka kinde giko, nikech kinde ma oket pok ochopo. 36 “Ruodhno notim kaka ohero, noting’re malo kendo nomire duong’ e wi nyiseche duto, kendo noyany Nyasach nyiseche. g Notim kaka odwaro ka weche dhine maber nyaka kum no11:32, 34 1 Kata, “pak manono; wuondruok.”

SULA 11 a Dan 11:28

b Dan 8:11

c Dan 8:12

d Dan 12:11 Mat 24:15 Mar 13:14 Luk 21:20

e Dan 12:10

f Dan 12:10

g Rap 10:17 Za 136:1, 2

 Kolam mar 2 a Za 48:2 Dan 8:9 Dan 11:16, 45

1434 rum, nikech weche moseng’ad ni notimre nyaka chop. 37 Ok noluor Nyasach wuonene; kendo ok nodew jo ma mine kata nyasaye moro amora, to noting’re malo e wi ji duto. 38 Kendo enolam nyasach kuonde mochiel motegno; ma en nyasaye ma wuonene ne ok olamo. Nomiye duong’ kotiyo gi dhahabu, fedha, kite ma nengogi tek, kod gik mamoko mabeyo. 39 Enomonj kendo enolo kuonde mochiel motegno moloyo kikonye gi nyasach piny ma wendo. Jo ma omiye luor enomi duong’ mokalo kendo noketgi joloch e wi jo mang’eny kendo nopognegi lowo kuom nengo. 40 “E kinde giko, ruoth ma milambo nopiem kode, ruoth ma nyandwat nomuomre kuome gi geche lweny, gi joidh farese, kod meli mang’eny. Obiro donjo e pinjego mana kaka ohula. 41 Bende, obiro donjo nyaka e Piny ma Jaber. a Pinje mang’eny biro podho. Kata kamano, pinje ma luwogi to biro tony kowuok e lwete: piny Edom kod piny Moab, kod Jo-Amon mang’eny. 42 Nobed komonjo pinje mang’eny, kendo piny Misri ok notony. 43 Enobed gi loch e wi mwandu mag dhahabu kod fedha, kendo e wi gik ma nengogi tek mag Misri. Kendo Jo-Libya gi JoEthiopia noluwe. 44 “Kata kamano, ripode mowuok yo wuok chieng’ gi

1435 yo nyandwat nochand chunye, kendo nowuog gi mirima mager mondo otiek ji mang’eny chuth. 45 Kendo obiro guro hembene1 madongo dongo e kind nam maduong’ gi got maler mar Piny ma Jaber. a To ibiro tieke, kendo onge ng’ama nokonye. “E kindeno, Mikael1b ma en jatelo maduong’ c mosebedo ka konyo jou biro chung’. Kindeno nobed kinde chandruok marach ma pok nobedoe nyaka ne ogendni chakre. Kata kamano, jou to notony e kindeno, d tiende ni ng’ato ang’ata ma nyinge ondik e bug Nyasaye. e 2 Ji mang’eny kuom jo ma osenindo e tho biro chier. Moko kuomgi nochier mi yud ngima mochwere, to moko noyud wich-kuot kod achaye mosiko. 3 “To jo mariek biro rieny ka ler mar polo, kendo jo ma konyo ji mang’eny mondo otim gik makare biro rieny ka sulwe nyaka chieng’. 4 “To in, Daniel, koro um buk kendo idine nyaka e kinde giko. f Kindego, ji mang’eny biro nono bugno adimba,1 kendo rieko madier nobed mogundho.” g 5 To an Daniel, ne aneno malaike ariyo kochung’ kanyo. Achiel nochung’ e bath aora koni, to machielo nochung’ kocha. h 6 Achiel

12

11:45 1 Kata, “hembe ma ka ruoth.” 12:1 1 Tiende ni, “Ng’ano ma Chal gi Nyasaye?” 12:4 1 Hibrania, “ringo koni gi koni.”

SULA 11 a Za 48:2 Dan 8:9 Dan 11:16, 41

 SULA 12 b Dan 10:13 Juda 9 Fwe 12:7, 8

c Dan 10:21 d Isa 26:20 Joe 2:31, 32 Mat 24:21, 22 Fwe 7:13, 14

e Mal 3:16 Luk 10:20 Fwe 3:5

f Dan 8:17, 26 Dan 12:9

g Isa 11:9 h Dan 10:4

 Kolam mar 2 a Dan 10:5, 6 b Dan 4:34 Fwe 4:9 Fwe 10:6

c Dan 8:24 d Luk 18:34 Tic 1:7 1Pe 1:10, 11

e Dan 8:17, 26 Dan 10:14 Dan 12:4

f Dan 11:35 g Za 111:10 Dan 11:33 Dan 12:3

h Dan 8:11 i Dan 11:31 Mar 13:14

j Joh 11:24 Tic 17:31 Tic 24:15 Fwe 20:12

DANIEL 11:45–12:13 kuomgi nowacho ne ng’at ma ne orwako law kitani a ma ne ochung’ e wi pi aoracha niya: “Odong’ kinde ma romo nade mondo honni ma timoregi orum?” 7 Nawinjo ka ng’at ma ne orwako law kitani kendo ochung’ e wi pi aora chiwo dwoko. Ne oting’o bade ma korachwich gi ma koracham kochomo polo mosingore gi nying Nyasaye mochwere b kowacho niya: “Odong’ higni adek gi nus. Weche ma timoregi norum bang’ ka osetiek teko mar jo maler.” c 8 An to, winjo to nawinjo gik ma nowacho, mak mana ni ne ok awinj tiendgi. d Omiyo, napenje niya: “A ruodha, en ang’o ma gigi biro kelo?” 9 Nodwoka niya: “Daniel, koro dhi adhiya, nikech wechegi oum kendo odin nyaka kinde giko. e 10 Ji mang’eny biro pwodhore ma gibed maler, kendo gidag e ngima makare. f Jo maricho to notim marach, kendo weche ok bi donjonegi. Jo mariek to weche nodonjnegi. g 11 “Chakre kinde ma misengni mitimo pile h norumie nyaka e kinde ma nochungie gima kwero ma kelo kethruok, i ndalo 1,290 biro kadho. 12 “Jo ma oguedh gin jo ma orito nyaka giko ndalo 1,335! 13 “To in Daniel, dhi nyime nyaka giko. Iniywe, to bang’e inichung’ mi iyud pokni chieng’ giko.” j

HOSEA WECHE MANTIE

1 Chi Hosea kod nyithindo monyuolo (1-9) Jezreel (4), Lo-ruhama (6), kod Lo-ami (9) Ibiro duok ji kendo chokogi kanyachiel (10, 11) 2 Ikumo Israel nikech terruok (1-13) Duoko ji ir Jehova kaka chworgi (14-23) “Iniluonga ni Chwora” (16) 3 Hosea waro chiege ma jachode (1-3) Israel biro duogo ir Jehova (4, 5) 4 Wach ma Jehova nigo kod Israel (1-8) Onge jo mong’eyo Nyasaye e piny (1) Jo-Israel lamo nyiseche manono kendo giterore (9-19) Chode miyo ji bayo yo (12) 5 Bura moseng’ad ne Efraim kod Juda (1-15) 6 Ikwayo ji mondo oduog ir Jehova (1-3) Ji onge hera mosiko (4-6) Hera mosiko ber moloyo misengni (6) Oganda timo tim wich-kuot (7-11) 7 Ketho mag Efraim (1-16)

Jehova ma nobiro 1 Wach ne Hosea1 wuod Beeri

1:1 1 Nying Hoshaia kondik e yo machuok en Hosea. Tiend nyingno en “Jah e Morese; Jah Oreso.”

9

10

11

12

13

14

SULA 1

a b b c d

e ndalo ma Uzia, a Jotham, Ahaz c kod Hezekia d ne lo-

8

2We 26:1, 3, 4 2Ru 15:32-34 2Ru 16:1-3 2Ru 18:1-3

 Kolam mar 2 a Isa 1:1

Mik 1:1

b 2Ru 14:23, 24 Amo 1:1

c 2Ru 13:10, 11

1436

Ok gibi tony ne obadho mar Nyasaye (12) Rach mar lamo nyiseche manono (1-14) Pidho yamo, kayo yamo mager (7) Israel ok par Jachuechne (14) Nyasaye dagi Efraim nikech richoge (1-17) Chiwruok ne nyasach wich-kuot (10) Israel, mzabibu mokethore, ibiro tieki (1-15) Chuoyo gi keyo (12, 13) Nyasaye ohero Israel chakre tinne (1-12) “Ne aluongo wuoda oa Misri” (1) Efraim onego oduog ir Jehova (1-14) Jakobo nokedo gi Nyasaye (3) Jakobo noywak mondo Nyasaye oguedhe (4) Efraim lamo nyiseche manono, wiye wil gi Jehova (1-16) “In Tho, ere masiche magi?” (14) Ijiwo ji mondo oduog ir Jehova (1-3) Pako Nyasaye gi dhowa (2) Ichango tim andhoga mar Israel (4-9)

cho e piny Juda, a kendo e ndalo loch Jeroboam b wuod Joash c ruodh Israel. 2 Ka ne Jehova ochako wuoyo gi joge kotiyo gi Hosea, Jehova nonyise kama: “Dhi ikend dhako ma jachode ma biro

1437 nyuoloni nyithindo gi chwo mamoko,1 nikech chode osemiyo pinyni ong’anyo chuth ne Jehova.” a 3 Omiyo, nodhi mokendo Gomer nyar Diblaim. Gomer nomako ich monyuolone wuoyi. 4 Eka Jehova nowachone niya: “Chak nyathino ni Jezreel,1 nimar achiegni kumo od Jehu b kuom remo ma ne ochuer Jezreel, kendo abiro tieko loch mar od Israel. c 5 Chieng’no abiro turo atung’ mar Israel e Hoho mar Jezreel.” 6 Gomer ne omako ich kendo, mi onyuolo nyako. Eka Nyasaye ne onyiso Hosea niya: “Chak nyathino ni Lo-ruhama,1 nikech ok anachak anyis od Israel ng’wono d kendo, to abiro riembogi gia e nyima. e 7 To abiro nyiso od Juda f ng’wono, kendo anaresgi gi lwet Jehova Nyasachgi; g ok anaresgi gi atung’, kata gi ligangla, kata gi lweny, kata gi farese, kata gi joidh farese.” h 8 Bang’ ka Gomer noseweyo dhodho Lo-ruhama, ne omako ich kendo monyuolo wuoyi. 9 Eka Nyasaye nowacho niya: “Chake ni Lo-ami1 nikech ok un joga, kendo ok an Nyasachu. 10 “To Jo-Israel nobed mang’eny ma ok nyal kwan 1:2 1 Kata, “ma biro nyuoloni nyithi chode.” 1:4 1 Tiende ni, “Nyasaye Biro Chuoyo Kodhi.” 1:6 1 Tiende ni, “Ok Nonyise Ng’wono.” 1:9 1 Tiende ni, “Ok Un Joga.”

SULA 1 a Rap 31:16 Hos 3:1

b 2Ru 10:29-31 c 2Ru 15:8, 10 d Hos 2:23 e 2Ru 17:6 2Ru 17:22, 23

f Hos 11:12 g 2Ru 19:34, 35 h Isa 37:36

 Kolam mar 2 a Cha 13:16 Cha 22:17

b 1Pe 2:10 c Rum 9:25, 26 2Ko 6:18

d Ezr 3:1 Isa 11:12 Jer 3:18 Eze 37:19 Mik 2:12

e Hos 2:22

 SULA 2 f Jer 31:33 Eze 36:28 Zek 13:9

g Hos 2:23 h Jer 3:8 i Eze 23:4, 5 Hos 3:1

j Ezr 9:6 Dan 9:7 Hos 9:10

k Eze 23:7, 8 Hos 8:9

HOSEA 1:3–2:5 kata pim mana ka kuoyo manie nam. a Kendo ka ma ne owachnegie ni, ‘Ok un joga,’ b e ma ibiro wachnegie ni, ‘Un e nyithind Nyasaye mangima.’ c 11 Bang’e, ibiro chok Jo-Juda kod Jo-Israel kanyachiel, d kendo gibiro yiero jatelo achiel mi giniwuog e pinyno, nimar odiechieng Jezreel e nobed odiechieng’ maduong’ ahinya. “Wach ne oweteni ni, ‘Un joga!’1f Kendo ne nyimineni ni, ‘Yaye, in dhako monyis ng’wono!’2g 2 Donjuru ne minu nikech oseketho; donjneuru, Nimar ok en chiega, h kendo ok an chwore. Onego owe chode Kendo ogol terruok e kind thundene, 3 Nono to abiro lonye mi aweye duk kaka ne onyuole, Anami odong’ ka thim, Ka piny motwo, Kendo anami otho gi riyo. 4 Ok abi nyiso nyithinde ng’wono, Nikech gin nyithindo ma onyuol e chode. 5 Min-gi osechodo. i Dhako ma ne onyuologi ne onge wich-kuot, j nimar nowacho ni, ‘Abiro luwo bang’ joherana, k

2

2:1 1 Som weche moler piny e Hos 1:9. 2 Som weche moler piny e Hos 1:6.

HOSEA 2:6-17 Jo ma miya chiemba gi pi, Yie rombe gi lawa mar kitani, mo kod divaina.’ 6 Kuom mano, abiro dino yoreni gi kuthe; Kendo abiro gero ohinga gi kite mondo ogeng’ yo moluwo, Mondo kik ochak oluw yorene. 7 Obiro lawo joherane, to ok obi jukogi; a Obiro manyogi, to ok obi yudogi. Eka obiro wacho ni, ‘Abiro dok ir chwora mokwongo, b Nikech ka ne adak kode ngimana ne ber moloyo sani.’ c 8 Ne ok ofwenyo ni an e ma ne amiye cham, d divai manyien, kod mo, Kendo an e ma namiye fedha mang’eny Kod dhahabu, ma ne gichiwo ne Baal. e 9 ‘Omiyo, anaduog ndalo keyo mi anakaw chamba Kod divaina manyien, f Kendo abiro maye law molos gi yie rombe gi law kitani ma namiye mondo oumgo duge. 10 Abiro elo duge e nyim joherane, Kendo onge ng’at ma biro rese e lweta. g 11 Abiro tieko morne duto, Nyasi mage, h sewni mag dwe manyien, sabatone, kod sewni mamoko duto.

SULA 2 a Isa 31:1 Hos 5:13

b Jer 31:18 Eze 23:4 Hos 5:15

c Rap 32:12-14 Neh 9:25

d Rap 32:28 Isa 1:3

e Hos 8:4

f Isa 17:11

g Za 50:22 Hos 5:14

h Amo 5:21 Amo 8:10

 Kolam mar 2 a Bur 3:7 1Ru 16:30-32 2Ru 10:28 Hos 11:2

b Isa 17:10

c Rap 30:5 Isa 65:21 Jer 32:15 Eze 28:25, 26 Amo 9:14

d Jos 7:24-26 Isa 65:10

e Wuo 15:1

1438 12 Abiro ketho yiendene mag mzabibu kod ng’ope, ma nowacho kuomgi niya: “Magi e chudo ma joherana nomiya”; Analokgi gibed bungu, Kendo le mag bungu biro kethogi. 13 Abiro kume nikech odiechienge ma nowalo ne chiwo misengni ne sanamu mag Baal, a Kinde ma nodusore gi tere kod gigene mag dusruok mondo olombgo joherane, To ne ok opara kata matin,’ b Jehova owacho. 14 ‘Omiyo, abiro saye gi weche mamit, Abiro tere e thim, Kendo abiro wachone weche ma lombo chunye. 15 Chakre kindeno, abiro duokone puothe mag mzabibu, c Kendo Hoho mar Akor d nobedne dho rangach mar geno; Kuno e mobiro miyae dwoko mana kaka nojatimo ka notin, Mana kaka notimo chieng’ ma ne owuok e piny Misri. e 16 Kendo chieng’no,’ Jehova owacho, ‘Ok inichak iluonga kendo ni Ruodha,1 to iniluonga ni Chwora.’ 17 ‘Abiro golo nyinge mag 2:16 1 Kata, “Baal mara.”

1439

18

19

20

21

22

23

sanambe mag Baal e dhoge, a Mi ok obi paro nyingego kendo. b Chieng’no anatimnegi singruok gi le mag bungu, c Kendo gi winy ma fuyo e kor polo, kod le mamol e piny; d Abiro golo atung’, gi ligangla, gi lweny e piny, e Kendo anami gidag1 gi kuwe. f Anatim kodi singruok mar kend ma nyaka chieng’; Anasingrani gi tim makare kod adiera, Kendo gi hera mosiko kod ng’wono. g Anarit singruok ma atimo kodi, Kendo adier, ining’e Jehova.’ h ‘Chieng’no anachiw dwoko,’ Jehova owacho, ‘Anachiw dwoko ne polo, Kendo ginichiw dwoko ne piny; i Piny nochiw dwoko ne cham, divai manyien, gi mo; Mi ginichiw dwoko ne Jezreel.1j Anapidhe e piny kaka kodhina, k Anakech dhako ma ne ok onyis ng’wono;1 Anawach ne jo ma ok joga2 niya: “Un joga,” l

SULA 2 a Wuo 23:13 Jos 23:6, 7

b Zek 13:2 c Eze 34:25 d Isa 11:6-8 e Isa 2:4 Eze 39:9 Zek 9:10

f Law 26:5, 6 Jer 23:6 Mik 4:3, 4

g Mik 7:18 h Isa 54:13 Jer 24:7 Jer 31:34

i Rap 28:12 Zek 8:12

j Hos 1:11 k Jer 31:27 l Hos 2:1 Rum 9:25, 26 1Pe 2:10

 Kolam mar 2 a Hos 1:10

 SULA 3 b Hos 1:2, 3 c Rap 7:6-8 2Ru 13:23 Za 106:44, 45

d Bur 10:13 Jer 3:20

e 2Ru 17:6 2Ru 18:9, 10

f Bur 8:27 g Bur 17:5 1Sa 19:15, 16

h Jer 50:4 i Jer 30:9 Eze 34:23, 24 Eze 37:24, 25 Amo 9:11 Luk 1:31-33

HOSEA 2:18–4:1 Kendo giniwach kama: “In e Nyasacha.”’ ” a Eka Jehova ne owachona niya: “Dhi ikaw dhako ma jachode, b kendo ma oher gi dichwo machielo mondo ihere mana kaka Jehova ohero Jo-Israel, c kata obedo ni gilamo nyiseche mamoko, d kendo gihero kek moted gi mzabibu.”1 2 Omiyo, ne adhi ma ang’iewe gi fedha ma romo 15 gi homer1 achiel gi nus mar shairi. 3 Eka nanyiso dhakono niya: “Ibiro dak koda kuom ndalo mang’eny. Kik ichodi, kendo kik inind gi dichwo machielo, to an bende anatimni mana kamano.”1 4 Mano en nikech Jo-Israel ok bi bedo gi ruoth e kata jatelo kuom ndalo mang’eny. Bende, ok ginitim misango, ok ginibed gi sirni mag lamo, gi efod1f kod terafim.2g 5 To bang’e, Jo-Israel noduogi kendo ginimany Jehova Nyasachgi h kod ruodhgi ma Daudi. i E ndalo mag giko, ginibi ir Jehova ka gitetni, kendo mondo giyud berne. j Un Jo-Israel, winjuru wach Jehova, Nimar Jehova nigi wach gi jo modak e pinyni, k Nikech onge adiera, kata

3

4

3:1 1 Tiende ni, kek ma ne itiyogo e lamo nyiseche manono. 3:2 1 Homer achiel ne nyalo bedo kilo 130 kama. Som Apej Rap 4:30 ndiks B14. 3:3 1 Kata, “to an bende ok 2:18 1 Kata, “ginind.” 2:22 1 Tiende ni, “Nyasaye Biro Chuoyo Kodhi.” 2:23  abi nindo kodi.” 3:4 1 Nenore ni mae ne SULA 4 en law machal gi apron kama. 2 Terafim 1 Som weche moler piny e Hos 1:6. 2 Som weche moler piny e Hos 1:9. ne gin sanamu ma joot ne lamo. k Mik 6:2

HOSEA 4:2-14 hera, kata jo mong’eyo Nyasaye e pinyni. a 2 Singruok mag miriambo, wuond, b nek c Kuwo kod terruok d onya ahinya, Kendo gisiko gichuero achuera remo. e 3 Mano e momiyo piny biro ywak f Kendo ng’ato ang’ata modak e iye biro hewore; Le mag bungu kod winy ma fuyo e kor polo, Kaachiel gi rech me nam, biro tho. 4 “Kata kamano, kik bedie ng’at ma piem kata ma chiwo siem, g Nimar jou chalo gi jo ma piem gi jadolo. h 5 Omiyo, ubiro chwanyoru godiechieng’, Janabi bende biro chwanyore kodu ka ng’at ma wuotho gotieno. Abiro tieko minu. 6 Ibiro tiek joga nikech gionge gi ng’eyo. Usedagi ng’eya, i An bende ok abi yie ubedna jodolo; Kendo nikech wiu osewil gi chik Nyasachu, j An bende wiya biro wil gi nyithindu. 7 Kaka ne gimedore, e kaka ne gimedo timo richo e nyima. k Abiro loko duong’gi obed wich-kuot.1 4:7 1 Kata nyalo bedo, “Giseloko duong’na mobedo wichkuot.”

SULA 4 a Mik 7:2

b Hos 11:12

c 1Ru 21:18, 19

d Eze 23:37

e Hos 1:4 Hos 6:8, 9

f Amo 8:7, 8

g Amo 5:10, 13

h Rap 17:12

i Jer 2:8

j 2Ru 17:15, 16

k Ezr 9:6, 7

 Kolam mar 2 a Amo 3:1, 2

b Law 26:26 Mik 6:14

c Hos 9:11, 12

d Nge 20:1 Nge 23:31, 33 Isa 28:7

e Jer 3:6

f 2Ru 17:10-12 Jer 2:20 Eze 20:28

1440 8 Gipidhore gi richo mag ogandana, Gidwaro ni joga omed ameda kethona. 9 Gima biro yudo oganda, e ma biro yudo jadolo; Abiro kumogi nikech yoregi maricho, Kendo anachulgi nikech timbegi maricho. a 10 Ginichiem, to ok giniyieng’. b Ginichodi, to ok ginimedre, c Nikech gichayo Jehova. 11 Chode, divai kod divai manyien Mayo joga chuny mar timo gik makare. d 12 Joga penjo wach kuom sanamu maggi mopa, Gitimo gik ma ludhegi nyisogi; Gisebayo yo nikech gihero chode, Kendo terruokgi osemiyo gidagi winjo Nyasachgi. 13 Gichiwo misengni e wi gode madongo, e Kendo giwang’o misengni e wi gode matindo, E bwo yadh mwaloni,1 yadh libna, kod e bwo yiende duto madongo, f Nikech gin gi tipo maber. Mano e momiyo nyigi ohero chode, To mond yawuotu tiyo mana tij terruok. 14 Ok abi kumo nyiu nikech gichodo, 4:13 1 Ma en yath miluongo ni oak e dho Kisungu.

1441 Kata mond yawuotu nikech giterore. Nimar chwo ndhogore gi mon ma jochode Kendo gichiwo misengni gi ochot mag hekalu; Jo ma onge riekogo a duto ibiro kethi. 15 Yaye Israel, kata obedo ni ihero chode, b Kik yud ketho e Juda. c Kik ibi Gilgal d kata Bethaven, e Kendo kik ikuong’ri ni, ‘Akuong’ora gi nying Jehova!’ f 16 Israel wiye tek mana ka dhiang’ ma wiye tek. g Ere kaka Jehova biro kwayogi ka yim e pewe momewo? 17 Efraim oseriwore gi sanamu. h Wereuru kode! 18 Sa ma gisetieko kong’o,1 Gichako chodo. Jotende ohero wichkuot ahinya. i 19 Yamo biro boye e buombene, Kendo wigi biro kuot gi misengnigi.” “Winjuru wachni, un jodolo, j Chikuru itu, yaye od Israel, Winji, yaye od ruoth, Nikech bura omakou; Nimar un obadho e Mizpa Kendo uchalo ka net mopedh e wi Tabor. k 2 Jo ma ong’anyo osedonjo matut ahinya e nek,

5

4:18 1 Kata, “kong’o molos gi ngano.”

SULA 4 a Jer 4:22 b Eze 23:4, 5

3

c 2Ru 17:18 d Hos 9:15 Hos 12:11 Amo 4:4

e Hos 5:8 Hos 10:5

4

f Isa 48:1 Jer 5:2 Eze 20:39

g Za 78:8 Za 81:11, 12 Zek 7:11, 12

5

h Hos 11:2 Hos 13:1, 2

i Mik 7:3

 SULA 5 j Hos 4:9

6

k Bur 4:6 Jer 46:18

 Kolam mar 2 a Eze 23:4, 5 Hos 4:17, 18

7

b Hos 4:12 Amo 2:7

c Isa 9:9, 10 Hos 7:10

d 2Ru 17:19, 20

8

Eze 23:30, 31 Amo 2:4, 5

e Isa 1:15 Mik 3:4

f Isa 48:8 Jer 3:20

g Hos 8:1 h Isa 10:29 i Hos 4:15 Hos 10:5

j Isa 28:1-3 Hos 9:13

9

HOSEA 4:15–5:9 To abiro siemogi giduto. Ang’eyo Efraim, Kendo Israel ok opondo e wang’a. To koro in Efraim, isechodo; Israel osedwanyore. a Timbegi ok diyienegi duogo ir Nyasachgi, Nikech gihero chode ahinya; b Kendo ok ging’eyo Jehova. Sunga mar Jo-Israel osenyiso ni gin joricho;1c Israel gi Efraim osechwanyore nikech kethogi, Kendo Juda bende osechwanyore. d Ne gidhi manyo Jehova gi dhok kod rombe, To ne ok giyude. Ne osedhi mabor kodgi. e Gisendhogo Jehova, f Nikech gisenyuolo nyithindo gi mon mamoko. To koro, dwe biro muonyogi kaachiel gi puothegi.1 Gouru tung’ g e Gibea, gouru turmbeta e Rama! h Gouru milome mar lweny e Beth-aven! i Teluru un Jo-Benjamin. Yaye Efraim, inibwog ji chieng’ ma ibiro kumie. j Asenyiso dhoudi mag Israel gima biro timore.

5:5 1 Kata, “osebedonegi kaka janeno ma donjonegi.” 5:7 1 Kata nyalo bedo, “Ibiro tiekgi kaachiel gi puothegi e dwe achiel.”

HOSEA 5:10–6:9 10 Jotend Juda chalo gi jo ma choro kiewo. a Abiro olo mirimba kuomgi mana ka pi. 11 Efraim sandore, bura oseloye, Nimar noramo ni odhi luwo jasike. b 12 Omiyo, ne achalo mana gi kudni ne Efraim Kendo ka gima otow ne od Juda. 13 Ka ne Efraim oneno tuone, kendo Juda oneno adholane, Efraim nodhi Asuria, c mi okowo wach ne ruoth moro maduong’. To ne ok onyal chango tuoni, Kata chango adholani. 14 Abiro bedo ka sibuor ne Efraim, Kendo ka sibuor mager ne od Juda. Abiro kidhe matindo tindo kae to aweye; d Anatergi ka mabor kendo onge ng’at ma biro resogi. e 15 Abiro weyogi mi adog kara nyaka chop kinde ma giyudo masira nikech richogi, Eka gibiro dwaro ni anyisgi ng’wono. f Gibiro manya kinde ma gin e chandruok.” g “Biuru wadog ir Jehova, Nimar osekidhowa matindo tindo, h to obiro changowa. Osegoyowa, to obiro boyo adhondewa. 2 Obiro duogo chunywa bang’ ndalo ariyo.

6

SULA 5 a Rap 19:14

b 1Ru 20:1

3

c Hos 8:9 Hos 12:1

d Za 50:22

e Amo 2:14

4

f Law 26:38, 40

g Rap 4:29, 30 Rap 30:10

 SULA 6 h Hos 5:14



5

Kolam mar 2 a Isa 58:1 Jer 1:9, 10 Eze 3:8, 9

b Jer 23:29

c Zef 3:5

6

d 1Sa 15:22 Nge 21:3 Isa 1:11 Mik 6:6-8 Mat 9:13 Mat 12:7

e 2Ru 17:15 Isa 24:5 Hos 8:1

f Hos 12:11

g Mik 7:2

h 1Ru 12:25

7 8

9

1442 Odiechieng’ mar adek obiro chungowa malo, Kendo wabiro bedo mangima e nyime. Wabiro ng’eyo Jehova, ee, wabiro timo kinda mondo wang’eye. Wuokne oko chalo gi ru mar piny; Enobinwa mana ka koth, Mana ka koth ma yomo piny.” “Yaye Efraim, atimi nade? Yaye Juda, atimi nade? Nimar herani chalo gi boche polo mokinyi, Kendo ka tho ma lal piyo e lum. Mano e momiyo abiro tiyo gi jonabi e tong’ogi; a Abiro negogi gi weche moa e dhoga. b Kendo bura ma abiro ng’adonu biro rieny ka ler. c Nimar gima adwaro moloyo en hera mosiko to ok misengni, Kendo ng’eyo Nyasaye ber moloyo misengni miwang’o pep. d To giseketho singruok mana kaka dhano. e Gisendhoga e pinygi. Gilead en taon mopong’ gi joricho, f Jo ma ohero chuero remo e mopong’e. g Jodolo chalo gi jo ma obuto ne ng’ato. Ginego ji e ndara man Shekem, h Timbegi kuodo wich.

1443 10 Aseneno gima rach ahinya ma timore e od Israel. Kanyo e ma Efraim chodoe; a Israel osedwanyore. b 11 To in A Juda, keyo oriti, Kinde ma abiro choko joga ka agologi e tuech.” c “E kinde ma adwaro chango Israel, Ketho mar Efraim elore, d Kaachiel gi richo mar Samaria. e Nimar gihero miriambo; f Jokuoge turo udi to jomecho mecho e nderni. g 2 To ok gipar ni wiya ok nyal wil gi timbegi maricho. h Timbegigo olworogi koni gi koni; Gin mana e nyima. 3 Ruodhgi mor gi gik maricho ma gitimo, To jotendgi mor gi miriambogi. 4 Giduto gin jochode, Gichalo ka kendo ma jatedo osemoko mi obedo maliet, Ma koro ok chune ni ochwal mach nyaka mogo mosedwalo okuodi. 5 E odiechieng’ ma ruodhwa timoe nyasi, jotelo obedo matuo —Giger nikech divai. i Oserieyo bade ne jojero. 6 Nimar chunygi oowore ka kendo maliet.1

7

7:6 1 Kata nyalo bedo, “chunygi chalo ka kendo maliet sa ma gichano hinyo ji.”

SULA 6 a 2Ru 17:6, 7 Jer 3:6

b Eze 23:4, 5

c Rap 30:3

7

Jer 29:14 Amo 9:14

 SULA 7 d Isa 28:1

e Amo 8:14 Mik 1:5

f Mik 7:3

8

g Hos 6:9

h Rap 32:29

9

Isa 1:3 Amo 8:7

i Isa 5:11 Isa 28:1



10

Kolam mar 2 a 2Ru 15:8, 10 2Ru 15:14

b Isa 9:13

c Za 106:34-36 Eze 23:4, 5

11

d 2Ru 13:3 2Ru 15:19

e Hos 5:5

f Neh 9:35 Isa 9:13 Amo 4:6 Zek 1:4

g Isa 1:3

h 2Ru 17:4

12

HOSEA 6:10–7:12 Jatedo nindo otieno mangima; To gokinyi, kendo liet mana ka mach makakni. Giduto gichalo gi kendo maliet, Kendo gimuonyo ruodhigi.1 Ruodhigi duto osepodho; a Onge ng’ato kuomgi ma luonga. b Efraim riwore gi ogendni. c Efraim chalo gi kek ma ok oloki. Jo ma oa e pinje mamoko osetieko tekone, d to pok ofwenyo. Wiye otimo lwar, to ok ong’eyo. Sunga mar Jo-Israel osenyiso ni gin joricho,1e To gidagi duogo ir Jehova Nyasachgi, f Kendo pok gimanye kata obedo ni gigo duto osetimorenegi. Efraim chalo gi akuru mofuwo, ma onge rieko. g Giseluongo Misri mondo okonygi; h gisedhi ir Asuria. i Kamoro amora ma gidhiye, abiro makogi gi obadho. Abiro makogi mana ka winyo ma fuyo e kor polo. Abiro kumogi kaluwore

Isa 31:1

i 2Ru 15:19 Eze 23:4, 5

7:7 1 Hibrania, “jong’ad bura maggi.” 7:10 1 Kata, “osebedonegi kaka janeno ma donjonegi.”

HOSEA 7:13–8:9 gi siem ma ne asemiyo ogandagi. a 13 Yaye, nobedgnegi malit nimar giseringo mi giweya! Kethruok nobinegi nikech gisekethona! Ne adwaro warogi, to gisewacho mana miriambo kuoma. b 14 Ne ok giluonga gi chunygi duto mondo akonygi, c Kata obedo ni ne giywagore e otendnigi. Ne gisaro dendgi ne chambgi kod divai manyien; Giseng’anyona. 15 Kata obedo ni ne akumogi kendo ne atego lwetegi, Ging’anyona, gichano gik maricho. 16 Ne giloko yoregi, to pod ne ok giluwo yore ma malo ahinya;1 Ne ok nyal gen kuomgi mana ka atung’ ma tondene ombekni. d Jotendgi biro tho gi ligangla nikech giwacho weche mag achaya. Gibiro bedo jo ma inyiero e piny Misri.” e “Ket tung’ e dhogi! f Ng’ato monjo od Jehova mana ka otenga, g Nimar giseketho singruokna, h kendo ketho chikena. i 2 Giywakna ni, ‘Nya-

8

7:16 1 Tiende ni, kit lamo ma ok ni malo ahinya.

SULA 7 a Rap 28:15 2Ru 17:13

3

b Isa 59:13 c Za 78:37

4

Isa 29:13

d Za 78:57 e Eze 36:19, 20 Hos 9:3

 SULA 8 f Hos 5:8

5

g Rap 28:49, 50 h Hos 6:7 i 2Ru 17:15



6

Kolam mar 2 a Isa 48:1 Mik 3:11

b Za 50:17 c 1Ru 12:26, 28 Hos 13:2

7

d 1Ru 13:34 e Hos 10:5, 6 f Rap 32:21, 22 2Ru 17:18

g Nge 22:8 h Isa 17:11 i Rap 28:15, 33

8

j 2Ru 15:29 2Ru 18:11 Jer 50:17

k Law 26:33 l 2Ru 15:19 Eze 23:4, 5 Hos 5:13 Hos 12:1

m Eze 23:9

9

1444 sachwa, wan Jo-Israel, wan wang’eyi!’ a Israel osedagi gima ber. b Mad jasigu olawe. Giseketo ruodhi, to ok kokalo kuoma. Giseketo jotelo, to ne ok ayie kodgi. Giseloso sanamu gi dhahabu kod fedha maggi, c Mi giyudo mana masira. d Yaye Samaria, asedagi nyaroyani. e Mirimba osedoko mager kuomgi. f Gibiro timo richo nyaka karang’o? Nyaroyani owuok kuom Israel. Japecho nopaye, to ok en Nyasaye madier. Nyaroya mar Samaria ibiro bar matindo tindo. Gipidho mana yamo, Kendo gibiro kayo yamo mager. g Onge tiang’ ma nyago cham. h Gimoro amora ma twi ok gol mogo. To ka po ni moro amora onyak, welo e ma biro chamo. i Ibiro muony Israel. j Ginibed ka agulu mojwang’, k E kind ogendni. Gisedhi nyaka Asuria, l mana ka punda mar bungu moringo oa e kueth. Efraim oseng’iewo jochode mondo oterre kodgi. m

1445 10 Kata obedo ni ne ong’iewogi kuom ogendni, Abiro chokogi; Gibiro chandore a nikech ting’ ma ruoth kod jotelo biro ketonegi. 11 Efraim osemedo kendo mag misango mondo otimie richo. b Gisebedone kendo mag timo richo. c 12 Ne andikone weche mathoth ma nagolo e chikena,1 To ne gikawogi ka gik ma galagala. d 13 Gichiwona misengni, kendo gichamo ringgi, Kata kamano, Jehova ok mor kodgi. e Obiro paro kethogi mi enokumgi nikech richogi. f Gisedok Misri.1g 14 Israel ok par Jachuechne h kendo osegero hekalu mang’eny, i To Juda osemedo miechene mochiel motegno. j Abiro oro mach e miechenego, Mi enowang’ ohinga duto.” k “Yaye Israel, kik ibed mamor, l Kik ibed moil kaka jomamoko. Nikech chode osemiyo iweyo Nyasachi. m Ihero chudo ma iyudo nikech chode ma itimo

9

8:12 1 Kata, “puonjna.” 8:13 1 Kata nyalo bedo, “Gibiro dok Misri.”

SULA 8 a 2Ru 14:26 1We 5:26

2

b Isa 10:10, 11 c Hos 12:11 d 2Ru 17:15 Neh 9:26

e Isa 1:11 Amo 5:22

3

f Hos 9:9 Amo 8:7

g Hos 7:16 Hos 9:3

h Rap 32:18

4

i 1Ru 12:25, 31 j 2We 26:9, 10 k 2Ru 18:13 2We 36:17, 19 Jer 17:27 Jer 34:7

 SULA 9 l Hos 10:5 m Eze 23:4, 5 Hos 4:12

 Kolam mar 2

5

a Hos 2:12 Mik 1:7

b Hos 2:8, 9 Amo 5:11

6

c Law 20:22 Rap 28:63, 64 Jos 23:15, 16 1Ru 9:6, 7

d 2Ru 17:6 e Kwa 15:5 Kwa 28:14 Joe 1:13

f Isa 1:11 g Hos 7:13 h Hos 7:16 Hos 8:13

i Jer 2:14, 16 j Isa 10:3

7

HOSEA 8:10–9:7 kuonde duto midinoe cham. a Kata kamano, kuonde midinoe cham kod kuonde biyoe divai ok bi pidhogi, Kendo divai manyien biro reme. b Ok ginidhi nyime dak e piny Jehova; c Kar mano, Efraim biro dok Misri, Kendo ginicham gik ma ok ler Asuria. d Ok giniol ne Jehova chiwo mag divai; e Ok noyie gi misengni ma gichiwo. f Gichalo gi makate mar kuyo; Ji duto mochame nobed mogak. Nimar makateno en mana margi kendgi; Ok bi kele e od Jehova. Ibiro timo ang’o chieng’ chokruok,1 Chieng’ ma Jehova timoe sawone? Neuru! gibiro ringo nikech masirano. g Misri biro chokogi kanyachiel, h kendo Memfis biro yikogi. i Buya biro monjo gigegi mag fedha, Kendo yiende mag kuthe nobed e hembegi. Ndalo mag bura nobi, j Ndalo mag chulo kuor nobi, Kendo Israel biro ng’eyo mano.

9:5 1 Kata, “chieng’ miwalo ne sawo.”

HOSEA 9:8–10:2 Janabigi nobed mofuwo, kendo ng’at ma wuoyo e lo Nyasaye nobed janeko; Nikech kethoni ng’eny, jowasiki ng’eny.” 8 Jarit a mar Efraim ne ni kod Nyasacha. b To koro yore duto mag jonabige c chalo gi obadho mag jachik winy; Nitie sigu e od Nyasache. 9 Gisenimo e kethruok, mana kaka e ndalo Gibea. d Obiro paro kethogi kendo kumogi nikech richogi. e 10 “Ka ne ayudo Israel, ne gichalo gi mzabibu manie thim. f Ka ne aneno kweregi, ne gichalo gi ng’owo mokwongo nyak e yadh ng’owo. To ne gidhi ir Baal ma Peor; g Ne gichiwore ne gima kelo wich-kuot,1h Kendo ne asin kodgi mana kaka ne asin gi gima ne giherono. 11 Duong’ mar Efraim fuyo ka winyo mi olal nono; Onge mon ma nyuol, ma yach, kata ma mako ich. i 12 To kata ka gipidho nyithindo, Abiro negogi mi chop ka ma onge ng’at modong’; j Adier, nobednegi malit ka ajwang’ogi! k 9:10 1 Kata, “ne nyasach wich-kuot.”

SULA 9 a Isa 21:6, 8 Jer 6:17 Eze 33:7

b 1Ru 17:1 2Ru 2:14

c 1Ru 18:19 d Bur 19:22 Bur 20:4-6 Hos 10:9

e Hos 8:13 f Jer 2:2 g Kwa 25:1-3 Rap 4:3 Za 106:28

h 1Ru 16:31 Jer 11:13

i Rap 28:15, 18 j Rap 28:32 Rap 32:25

k Rap 31:17 2Ru 17:18

 Kolam mar 2 a Eze 28:12 b Hos 4:15 Hos 12:11 Amo 5:5

c Law 26:27, 33 2Ru 17:18 Amo 5:27

d Rap 29:19, 20 e Isa 7:8 f 2Ru 17:14, 15 Zek 1:4

g Rap 28:64 Amo 9:9

 SULA 10 h Isa 5:3, 4 i Hos 8:11 Hos 12:11

j Hos 8:4

1446 13 Efraim ma opidh ka maber, ne ochalona gi Turo; a Koro Efraim nyaka kel nyithinde mondo oneggi.” 14 Yaye Jehova, migi gima owinjore kodgi; Ich ma wuok, kod thuno ma onge chak. 15 “Timbegi maricho duto ne ni Gilgal, b kuno e ma ne asinie kodgi. Anariembgi gia e oda nikech timbegi maricho. c Ok anachak ahergi kendo; d Jotendgi duto tokgi tek. 16 Ibiro go Efraim piny. e Tiend yadhgi biro two, kendo ok gininyag olemo moro amora. To kata ka ginyuol, abiro nego nyithindgi ma giherogo.” 17 Nyasacha biro jwang’ogi, Nimar gidagi winje, f Kendo ginibed jo ma bayo abaya e kind ogendni. g “Israel en mzabibu mokethore1 ma nyago olemo. h Kaka olembene medore, e kaka omedo gero kendo mag misango; i Kaka pinye medo nyak maber, e kaka omedo loso sirni mabeyo mag kite. j 2 Chunygi opong’ gi wuondruok; Koro bura biro loyogi. Nitie ng’at ma biro ketho

10

10:1 1 Kata nyalo bedo, “ma landore.”

1447

3

4

5

6

7

8

kendo maggi mag misango, kendo muko sirnigi mag lamo. Gibiro wacho ni, ‘Waonge ruoth, a nikech ok waluoro Jehova. To ruoth dikonywa gang’o?’ Giwacho weche manono, gikuong’ore gi miriambo, b kendo gitimo singruoge; Omiyo, bura ma ging’ado chalo gi buya ma nigi sum motwi e puodho. c Jo modak Samaria biro luor nikech sanamu mar roya ma Beth-aven. d Jo ma lame biro ywage, Jodolo ma miyo nyasaye ma nonono duong’ bende biro ywage, Nimar ibiro tere e tuech. Ibiro tere Asuria kaka mich ne ruoth maduong’. e Efraim biro yudo wichkuot, Israel bende noyud wichkuot nikech noluwo rieko ma ne ong’adne. f Ibiro tiek chuth Samaria kaachiel gi ruodhe, g Mana ka kede ma lewre e wi pi. Ibiro keth h kuonde moting’ore mag Beth-aven, i ma miyo Israel timo richo. j Kuthe kod riegni biro twi e kendo maggi mag misango. k Ji biro wacho ne gode

SULA 10 a Hos 3:4 Hos 13:11

b 2Ru 17:4

c Amo 5:7

9

Amo 6:12

d 1Ru 12:28, 29 Hos 4:15 Hos 8:5 Amo 3:14

e 2Ru 17:3

10

Hos 5:13

f Mik 6:16

g 2Ru 17:4

11

h Amo 7:9

i Hos 4:15

j 1Ru 12:28-30 Mik 1:5

k 2Ru 23:15



12

Kolam mar 2 a Luk 23:30 Fwe 6:16

b Bur 20:4-6 Hos 9:9

c 2Ru 17:6

d Jer 4:3, 4

e Isa 55:6 Amo 5:4

f Rap 32:2 Isa 45:8

g Nge 22:8 Hos 8:7 Gal 6:7

13

HOSEA 10:3-13 madongo ni, ‘Umwauru!’ Kendo ne gode matindo ni, ‘Podhuru kuomwa!’ a Yaye Israel, isetimo richo chakre ndalo mag Gibea. b Kuno e ma gisesikoe. Lweny ne ok ojuko jo ma ne ohero timo gik ma ok kare e Gibea. Abiro kumogi kinde ma adwaro. Ji biro riwore kanyakla mondo omonjgi, Sa ma ibiro tuenegi kethogi ariyo.1 Efraim ne en roya motieg ma ne ohero dino cham, Omiyo, ne ok achando ng’ute. Koro abiro keto ng’ato mondo oidh Efraim. c Juda biro puro; Jakobo biro toyone lowo. Chwouru kodhi mag tim makare mondo uka hera madier. Pururu puothe minyalo pur d Ka kinde pod nitie mar manyo Jehova, e Nyaka chieng’ ma nobi puonjou gik makare. f To usepuro gik maricho, Usekayo gik ma ok kare, g Kendo usechamo olembe ma miriambo onyago; Nikech usegeno yoreu uwegi,

10:10 1 Tiende ni, sa ma giyudo kum gichalo jo ma otuenegi jok.

HOSEA 10:14–11:10 Kaachiel gi jolwenju mang’eny. 14 Koko mar jolweny biro winjore e kind jogi, Kendo mier magi mochiel motegno duto ibiro kethi, a Mana kaka Shalman ne oketho od Arbel, Chieng’ ma ne okidh mine gi nyithindo e lweny. 15 Yaye Bethel, ma e gima ibiro timni b nikech richoni mang’eny. Ibiro neg ruodh Israel ka piny oru.” c “Ka Israel pod ne wuoyi, ne ahere, d Kendo ne aluongo wuoda oa Misri. e 2 To kaka ne gimedo1 luongogi, E kaka ne gimedo dhi mabor kodgi. f Ne gihero chiwo misengni ne sanamu mag Baal g Kendo chiwo misengni ne sanamu. h 3 An e ma ne apuonjo Efraim wuotho, i ne ating’ogi e bedena; j To ne ok giyie ni an e ma ne achangogi. 4 Ne aywayogi gi tonde mag dhano,1 tonde mag hera; k Nabedonegi ka ng’at ma gonyo jok e ng’utgi,2

11

11:2 1 Tiende ni, jonabi kod jomamoko ma ne oor mondo opuonj Israel. 11:4 1 Kata, “tonde mag ng’wono,” kaka tonde ma jonyuol ne tiyogo. 2 Kata, “e dhoggi.”

SULA 10 a 2Ru 18:9, 10 b Amo 7:9

5

c 2Ru 18:9, 10

 SULA 11 d Rap 7:8 e Wuo 4:22

6

Mat 2:14, 15

f Isa 30:9-11 g Bur 2:13 Bur 3:7 1Ru 16:30-32 1Ru 18:19 2Ru 17:13, 16 Hos 2:13

7

h 1Ru 12:32, 33 Hos 13:1, 2

i Rap 8:2

8

j Rap 1:31 Rap 33:27 Isa 46:3

k Isa 63:9

 Kolam mar 2 a 2Ru 17:3 b 2Ru 17:13, 14 Amo 4:6

c Law 26:31

9

d Isa 31:1 e Za 78:57, 58 Jer 3:6

f Hos 6:4 g Cha 10:19 Rap 29:22, 23

h Rap 32:36 Jer 31:20

10

1448 Kendo ne amiyo ng’ato ka ng’ato kuomgi chiemo. Ok ginidog e piny Misri, Asuria e ma nobed ruodhgi, a Nikech ne gitamore duogo ira. b Ligangla biro wirore e miechene c Obiro turo sirni momako rangeyene mi omuonygi nikech gik ma gichano. d Joga ohero mana timo gik maricho. e Kata obedo ni ne giluongogi malo,1 onge ng’at ma chung’. Yaye Efraim, ere kaka dajwang’i? f Yaye Israel, ere kaka dachiwi e lwet jomoko? Ere kaka datimni kaka Adma? Ere kaka dami ibed ka Zeboim? g Aseloko pacha;1 Bende, agombo nyisi ng’wono. h Ok abi olo mirimba. Ok anaketh Efraim kendo, i Nimar an Nyasaye, ok an dhano, Ng’at Maler manie kindu; Ok anabi iri ka iya owang’. Gibiro wuotho ka giluwo Jehova, kendo obiro ruto ka sibuor; j

i Jer 30:11 j Joe 3:16

11:7 1 Tiende ni, kit lamo man malo ahinya. 11:8 1 Kata, “Aseloko chunya.”

1449 Ka oruto, nyithinde biro a yo podho chieng’ ka gitetni. a 11 Sa ma gia Misri, gibiro tetni mana ka winyo, Ka akuru moa e piny Asuria; b Kendo anami gidag e utegi,” Jehova owacho. c 12 “Efraim othung’a gi miriambo, Kendo Israel othung’a gi wuond. d To Juda pod wuotho gi Nyasaye, Kendo omakore gi Ng’at Maler Moloyo.” e “Efraim chamo yamo. Odiechieng’ duto olawo mana yamb ugwe. Miriambo kod timbe mahundu medore ameda kuome. Gitimo singruok gi Asuria, f kendo gitero mo Misri. g 2 Jehova nigi wach gi Juda; h Obiro kumo Jakobo kaluwore gi yorene, Kendo obiro chule kaluwore gi timbene. i 3 Ne omako ofunj tiend owadgi e ich, j Kendo ne okedo matek gi Nyasaye. k 4 Ee, ne okedo gi malaika mi olocho. Ne oywak kendo saye mondo oguedhe.” l Ne oyude Bethel, kendo kanyo e ma ne owuoyoe kodwa, m 5 Jehova e Nyasach oganda lweny, n

12

SULA 11 a Zek 8:7 b Isa 11:11, 12 Isa 60:8, 9 Zek 10:10

6

c Jer 23:6 Eze 28:25, 26 Eze 37:21 Amo 9:14

d Mik 6:12 e 2Ru 18:1, 6 2We 29:1, 2 Hos 4:15

7

 SULA 12 f 2Ru 15:19 Hos 8:9

8

g 2Ru 17:4 h 2Ru 17:19 Jer 2:35 Hos 4:1 Mik 6:2

i Isa 3:11 j Cha 25:26 k Cha 32:28 l Cha 32:24-26

9

m Cha 28:13, 19 n Cha 28:16 Cha 32:30

 Kolam mar 2 a Wuo 3:15 b Isa 31:6 Hos 14:1 Joe 2:12, 13

10

c Rap 16:20 Mik 6:8

d Amo 8:5, 6 Mik 2:1, 2

e Fwe 3:17

11

f Rap 8:17-19 g Wuo 20:2 Hos 13:4

h 1Ru 17:1 2Ru 17:13 Amo 7:14, 15

i Hos 6:8 j Hos 9:15 Amo 4:4

k 2Ru 17:9, 10 Hos 8:11 Hos 10:1

l Cha 28:5 Rap 26:5

12

HOSEA 11:11–12:12 Jehova e nyinge ma iparego. a “Kuom mano, duoguru ir Nyasachu, b Beduru gi hera mosiko kendo utim gik makare, c Genuru Nyasachu kinde duto. Jalok ohala oting’o gik pimo ma ok ni kare; Ohero mecho. d Efraim siko ka wacho ni, ‘Adier, asebedo jamoko; e Aseyudo mwandu. f Kuom tichna duto, ok ginyal nwang’o ketho kata richo moro amora.’ To an Jehova Nyasachi chakre ka ne in e piny Misri. g Abiro miyo udag e hembe kendo Mana kaka e kinde ma noket.1 Ne awuoyo gi jonabi, h Ne amiyogi fweny mang’eny, Kendo kokalo kuomgi, ne awuoyo gi ngeche. Gilead opong’ mana gi miriambo1i kod wuond. Gichiwo misengni mag ruedhi e Gilgal, j Kendo maggi mag misango chalo gi pidhe mag kite e puodho mosepur. k Jakobo ne oringo nyaka e piny Aram;1l

12:9 1 Kata nyalo bedo, “e ndalo mag sawo.” 12:11 1 Kata, “juok.” 12:12 1 Kata, “Siria.”

HOSEA 12:13–13:14 Israel a ne otiyo kuno mondo oyud dhako, b Ne okwayo rombe mondo omiye dhako. c 13 Jehova ne ogolo Israel e piny Misri kotiyo gi janabi, d Kendo janabi e ma ne orite. e 14 Efraim osemiyo Nyasaye mirima mager; f Buch remo odong’ e wiye; Ruodhe biro chule nikech wich-kuot ma osekelone.” g “Ka ne Efraim owuoyo, ji ne tetni, Ne en gi huma e Israel. h Ne otimo richo kuom lamo Baal i mi otho. 2 To koro gimedo mana timo richo Githedho sanamu mag fedha; j Gilony e loso sanamu, tije duto mag lwedo. Giwachonegi ni, ‘Ji duto ma chiwo misengni mondo onyodh nyiroye.’ k 3 E momiyo ginibed ka boche polo mokinyi, Ka tho ma lal piyo e lum, Ka mihudhi ma yamo keyo e kar dino, Kendo ka yiro ma wuok e kendo. 4 To an Jehova Nyasachi chakre ka ne in e piny Misri. l Ne ok ing’eyo Nyasaye machielo mak mana an, Kendo an kenda e Jawar. m

13

SULA 12 a Cha 32:28 b Cha 29:18 c Cha 31:38 d Wuo 12:50, 51 Za 77:20

e Jos 24:17 1Sa 12:8

f 2Ru 17:9-11 Eze 23:4, 5

g Rap 28:37

 SULA 13 h Jos 17:17 i 2Ru 17:16 Hos 11:2

j Hos 2:8 k 1Ru 12:26, 28 1Ru 19:18

l Wuo 20:2 Hos 12:9

m Isa 43:11 Isa 45:21, 22

 Kolam mar 2 a Rap 2:7 Rap 32:9, 10

b Neh 9:25 c Rap 6:10-12 Rap 8:12-14 Rap 32:15, 18 Isa 17:10

d Hos 5:14 e 1Sa 8:19, 20 f 1Sa 8:4, 5 g 1Sa 8:7 1Sa 12:13

h 1Sa 12:25 2Ru 17:4 Jer 52:11

i Isa 25:8 Isa 26:19

1450 5 Ne ang’eyi e thim, a e piny motwo. 6 Pewe mag kwath ne oromogi, b Ne giyieng’ mi chunygi obedo gi sunga. Omiyo, wigi nowil koda. c 7 Anabednegi mana ka sibuor, d Anabutnegi e yore mana ka kwach. 8 Anabinegi mana ka dubu ma osema nyithinde, Abiro yiecho korgi. Abiro ngamogi kuno mana ka sibuor; Ondiek biro kidhogi matindo tindo. 9 Enotieki, yaye Israel, Nikech iseng’anyona, iseng’anyo ne jakonyni. 10 Kare ere ruodhi, mondo obi oresi e miecheni duto, e Kod jotelo1 ma ne ikwaya kiwacho ni, ‘Miya ruoth gi jotelo’? f 11 Namiyi ruoth ka iya owang’, g Kendo anamayigo gi mirima. h 12 Ketho mar Efraim osebo maber; Richone osekan. 13 Muoch biro kaye mana ka dhako ma nyuol. To en nyathi mofuwo; Ok odwar wuok sa ma onego onyuolee. 14 Anaresgi e teko mar Liel;1 Anawargi e lwet tho. i 13:10 1 Kata, “jong’ad bura.” 13:14 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

1451 In Tho, ere masiche magi? a In Liel, ere kethruok mari? b Ok anakechgi kata matin. 15 Kata ka odongo maber e kind odundu mamoko, Yamb ugwe nobine, ee, mana yamb Jehova, Obiro a e thim, obiro duono sokni mage. Obiro yako kuonde mokanoe mwandune duto mabeyo. c 16 Ibiro kum Samaria d nikech oseng’anyo ne Nyasache. e Ligangla e ma biro tiekogi, f Nyithindgi ibiro kidh matindo tindo, Kendo ibiro yiech i mondegi ma yach.” “Yaye Jo-Israel, duoguru ir Jehova Nyasachu, g Kethou e ma osemiyo uchwanyoru. 2 Duoguru ir Jehova ka uwachone niya, ‘Yie iwenwa kethowa, h yie gi gik mabeyo ma wachiwoni, Kendo wabiro paki gi dhowa i mana kaka dwachiwni nyiruedhi. 3 Asuria ok bi resowa. j Ok wabi idho farese, k Kendo ok wanachak wawach ne gik ma waloso gi lwetwa ni, “A Nyasachwa!” Nikech in e ma inyiso nyithi kiye ng’wono.’ l

14

SULA 13 a 1Ko 15:55

b Fwe 20:13, 14

c 2Ru 17:20

d 2Ru 17:18 Amo 3:9, 10

e Eze 20:21

f Isa 7:8

 SULA 14 g 2We 30:6 Isa 55:6, 7 Hos 12:6 Joe 2:12, 13

h Mik 7:18

i Hib 13:15

j Hos 5:13

k Isa 31:1

l Rap 10:17, 18

 Kolam mar 2 a Za 103:3 Isa 57:18

b Zef 3:17

c Isa 12:1

d Zek 8:12

e Hos 14:3

f Jer 31:18

g Rap 32:4

HOSEA 13:15–14:9 4 Abiro chango timgi mar andhoga. a Abiro herogi gi chunya duto, b Nikech mirimba osea kuome. c 5 Anabedne Israel ka tho momoko e lum; Obiro thiewo ka maua Tiendene biro gurore mana ka yiende mag Lebanon. 6 Bedene biro loth, Berne nobed ka yadh zeituni, Kendo obiro golo suya mamit ka yiend Lebanon. 7 Gibiro dak e tipone kendo. Gibiro pidho cham, gibiro loth ka yiend mzabibu. d Enobed gi huma ka divai ma Lebanon. 8 Efraim nowach ni, ‘Sanamugi konya gang’o?’ e Anadwoke kendo anarite. f Abiro chalo ka yadh junipa ma loth maber. An e ma abiro miyi olemo.” 9 Ng’ano mariek? We mondo owinj tiend wechegi. Ng’ano ma tero weche mos? We mondo ong’e wechegi. Nimar yore Jehova ochikore tir, g Kendo jo makare biro wuotho e yorego; To joricho biro chwanyore e yorego.

JOEL WECHE MANTIE

1 Masira malich ma dede kelo (1-14) “Odiechieng Jehova chiegni” (15-20) Janabi ywak ne Jehova (19, 20) 2 Odiechieng Jehova kod ogandane maduong’ mar jolweny (1-11) Ijiwo ji oduog ir Jehova (12-17) “Yiechuru chunyu” (13) Jehova dwoko joge (18-32)

e wach Jehova ma ne 1 Ma obiro ne Joel1 wuod Pe-

thuel: 2 “Winjuru wachni un jodongo, Kendo chikuru itu un jo modak e piny. Be gima kama osetimore e ndalou, Kata e ndalo kwereu? a 3 Nyisuru nyithindu wachni, Mondo gin bende ginyis nyithindgi, Kendo nyithindgigo onyis tieng’ ma biro luwogi. 4 Gima det-bonyo ma ngemo noweyo, det-bonyo ma fuyo rumbi osechamo; b Kendo gima det-bonyo ma fuyo rumbi noweyo, dede matindo osechamo; 1:1 1 Tiende ni, “Jehova En Nyasaye.”

“Anaol roho mara” (28) Honni e polo kod piny (30) Jo ma luongo nying Jehova ibiro resi (32) 3 Jehova yalo ogendni duto (1-17) Hoho mar Jehoshafat (2, 12) Hoho mar ng’ado bura (14) Jehova e ohinga ma Jo-Israel pondoe (16) Jehova guedho joge (18-21)

SULA 1 a Joe 2:2

5 b Wuo 10:14, 15

 Kolam mar 2 a Joe 2:25

6 b Isa 28:1 Amo 6:6

c Rap 28:39

7

d Joe 2:2

8 e Fwe 9:7, 8

1452

Kendo gima dede matindo noweyo, dede ma chamo gik moko duto osechamo. a Chung’uru malo mondo uywag un jomer! b Gouru nduru un jomadh divai, Nikech osegol divai mamit e dhou. c Oganda moro maduong’ osemonjo pinya, tekogi ng’eny kendo gikadho akwana. d Lekegi kod dhogi chal gi mag sibuor. e Giseketho yienda mar mzabibu, kendo giselwero it ng’opa, Gisepoke modong’ nono, kae to giwite oko. Bedene odong’ ka rachar. Ywaguru matek mana ka nyako morwako law gunia,

1453 Ma ywago wuoyi ma nyocha dwaro kende. 9 Onge chiwo mar cham a kata chiwo miolo b minyalo chiw e od Jehova mondo otimnego misango; Jodolo ma timo misengni ne Jehova ywak. 10 Puothe ni nono, kendo piny ywak, c Nikech cham osekethore, divai manyien oseduono, kendo mo oserumo. d 11 Jopur ywagore, jo ma tiyo e puoth mzabibu goyo nduru, Nikech ngano gi shairi osekethore; Koro onge cham ma ikayo. 12 Yadh mzabibu osener, Yadh ng’owo bende osener. Yiend komamanga, gi othidhe, kod yiend olemo,1 Kaachiel gi yiende mamoko duto osener. e Kendo wich-kuot osemako jo ma ne mor. 13 Un jodolo, rwakuru lep gunia, ywaguru; Gouru nduru un jo ma tiyo e kendo mar misango. f Un jotich Nyasacha, biuru unind otieno mangima kurwako lep gunia, Nimar tinde onge jo ma kelo chiwo mar cham g 1:12 1 Olemo miwuoyoe en mong’ere kaka apple e dho Kisungu.

SULA 1 a Law 2:1

14 b Wuo 29:40

c Law 26:20

d Rap 28:39, 40

15

e Law 26:20

16 f Wuo 30:19, 20

17 g Law 2:1

 Kolam mar 2 a Wuo 29:40

b Joe 2:15

18

c 2We 20:3, 13

19 d Joe 2:1 Zef 1:7, 14 Zef 2:2 2Pe 3:10 Fwe 6:16, 17

20 e Mik 7:7 Hab 3:18

JOEL 1:9-20 kod chiwo miolo a e od Nyasachu. Gouru milome mondo ji otue. Kendo luonguru chokruok mowal. b Chokuru jodongo duto kaachiel gi jo modak e piny, Mondo gidhi e od Jehova, c kendo giywag ne Jehova mondo okonygi. Yaye, odiechiengno biro! Odiechieng Jehova chiegni. d En e odiechieng’ ma Jal Manyalo Duto nokelie kethruok! Donge cham osekethore mana ka waneno? Kendo mor koro onge e od Nyasachwa? Kodhi1 osekethore e bwo opawo. Onge gimoro amora e deche. Ute mikanoe chiemo osekethore nikech cham onge. Jamni bende koro chur! Dhok ong’eng’ ang’eng’a nikech onge lege mikwayogie. Kendo kuedhe mag rombe sandore. Yaye Jehova, in e ma abiro ywakni, e Nikech mach oseketho lege duto manie thim, Bende, osewang’o yiendewa duto. Kata mana le manie bungu ywakni,

1:17 1 Kata nyalo bedo, “Koth ng’owo motwo,”

JOEL 2:1-11 Nikech aoche duto oseduono, Kendo mach osewang’o lege duto manie thim.” “Gouru tung’ e Sayun! a Kendo gouru nduru e goda maler ni lweny biro. Ji duto modak e piny mondo okirni, Nikech odiechieng Jehova biro! b Ochiegni ahinya! 2 Odiechiengno nobed chieng’ mudho mandiwa, c Odiechieng boche polo mapek kod mudho, d Kendo gode nogeng’ ler mokinyi. Nitie oganda maduong’ ma nigi teko e Ma pok nobedoe nyaka nene, Bende, oganda ma kamano ok nobedie kendo E tienge duto ma biro. 3 Mach mager wang’o gik man nyimgi, Ka tokgi bende mach wang’o. f Piny man nyimgi chalo gi puoth Eden g To ka ma giaye dong’ kotwo mana ka thim, Kendo onge gima giweyo kata achiel. 4 Gichalo gi farese Kendo giringo mana kaka farese mag lweny. h 5 Sa ma gichikore e wi gode, giwuo mana kaka geche, i

2

SULA 2 a Eze 33:2, 3 Amo 3:6

b Zef 1:14, 16 Mal 4:1

c Amo 5:18, 20

6 7

d Zef 1:15

e Joe 1:6

8 f Joe 1:19

g Cha 2:8

h Fwe 9:7

9

i Fwe 9:9

 Kolam mar 2 a Nge 30:27

10

b Joe 2:31 Mat 24:29 Luk 21:25 Fwe 9:2

c Joe 2:25

d Joe 2:2

e Jer 30:7 Amo 5:18 Zef 1:15

11

1454 Kendo kaka lum motwo ma mach wang’o. Gichalo gi oganda maroteke mochan maber ne lweny. a Ka gibiro to ng’ato ka ng’ato kirni Kendo ji duto bwok. Gimonjo mier ka jolweny. Giidho ohinga mana kaka askeche. Ng’ato ka ng’ato wuotho kare owuon, Kendo ok giketh kaka ochan-gi. Ok gituomre; Ng’ato ka ng’ato sudo nyime kare owuon. Kata ka aserni1 onego moko kuom-gi, To modong’ ok wuog kargi. Gimuomo dala maduong’, gikalo e wi ohinga Giidho kendo donjo ei udi, gidonjo gi dirise mana ka jakuo. Piny yiengni e nyimgi, to polo bende tetni Wang’ chieng’ gi dwe oimore, b Sulwe bende ok rieny. Jehova biro ting’o dwonde malo e nyim joge mag lweny c nikech ging’eny ahinya. d Nimar ng’at ma chopo dwache en ratego; Nikech odiechieng Jehova en odiechieng’ malich kendo ma kelo luoro! e

2:8 1 Kata, “gige lweny.”

1455 Ere ng’at ma nyalo rito odiechiengno?” a 12 Jehova owacho niya: “To kata mana sani, lokreuru uduog ira gi chunyu duto, b Ka utueyo chiemo, c kuywak kendo kugoyo nduru. 13 Yiechuru chunyu, d to ok lepu e Mondo uduog ir Jehova Nyasachu, Nikech ong’won, okecho ji, iye ok wang’ piyo, f herane mogundho osiko, g Kendo obiro loko pache kuom masira modwaro kelono. 14 Ng’ano mong’eyo ka Jehova Nyasachu biro loko pache, h Mi omiu gueth mogundho, Mondo uchiwne chiwo mar cham kod chiwo miolo? 15 Gouru tung’ e Sayun! Gouru milome mondo ji otue. Luonguru chokruok mowal. i 16 Chokuru ji kanyachiel, kendo pwodhgiuru. j Luonguru jodongo, kendo chokuru nyithindo nyaka ma pod dhoth. k Wuon kisera mondo oa e ode kendo miaha bende oa e ode. 17 E kind agola gi kendo mar misango l Mad jodolo, jotich Jehova oywag ka giwacho niya:

SULA 2 a Fwe 6:16, 17

b Jer 4:1 Hos 12:6 Hos 14:1, 2

c 1Sa 7:6 2We 20:3

d 2Ru 22:18, 19 Za 51:17 Isa 57:15

18

e 2Sa 1:11, 12

f Isa 48:9

19

g Wuo 34:6 Kwa 14:18 Neh 9:17 Za 106:44, 45 Mik 7:18, 19

h 2We 30:8, 9 Jer 18:7, 8 Zef 2:2, 3

i Joe 1:14

20

j Wuo 19:10

k Rap 31:12 2We 20:3, 13

l 2We 8:12

 Kolam mar 2 a Rap 32:26, 27 Za 79:9, 10 Mik 7:10

b Rap 32:36 Isa 60:10 Ywa 3:22 Hos 11:8

21

c Isa 62:8, 9 Amo 9:13 Mal 3:10

22 d Eze 34:29 Eze 36:15

e Isa 34:2, 3

JOEL 2:12-22 ‘A Jehova, kech jogi ma gin mwanduni, Kik iwe ogendni mamoko ojargi, Kik iwe ogendni oloch e wigi. Ang’o ma dimi giwach ni, “Nyasachgi ni kanye?”’ a Bang’e, Jehova biro nyiso ni ohero pinye ahinya, Kendo obiro kecho joge. b Jehova biro winjo ywakgi kendo obiro dwokogi niya: ‘Eri amiyou cham gi mzabibu kod mo, Mondo ucham uyieng’. c Onge ogendni mamoko ma nochak ojaru kendo. d Abiro riembo wasiki ma oa yo nyandwat Anariembe mi atere e piny motwo man nono, Ka wang’e ochomo nam man yo wuok chieng’,1 To ng’eye ochomo nam man yo podho chieng’.2 Obiro tow mi othing’ ji Kendo tikne biro saso piny. e Nikech Nyasaye notim gik madongo.’ Kuom mano, in piny, kik ibed maluor. To bed mamor kendo moil nikech Jehova biro timo gik madongo. Un le bende, kik ubed maluor,

2:20 1 Tiende ni, Nam Chumbi. 2 Tiende ni, Nam Maduong’.

JOEL 2:23–3:1 Nikech lege manie thim nobed mang’ich kendo, a Kendo yiende biro nyago olembe. b Ee, yiende ng’owo kod mzabibu bende nonyag olembe mang’eny. c 23 Beduru mamor un yawuot Sayun, kendo iluru kuom Jehova Nyasachu. d Obiro miyou kodh chwiri moromou, Kendo obiro miyo koth ochwenu, Obiro miyou koth mokwongo gi koth machien, mana kaka chon. e 24 Cham manyien biro pong’o kuonde dino, Kendo divai kod mo biro pong’o kuonde bicho. f 25 Abiro duokonu gik ma ne okethore e higni Ma det-bonyo ma ngemo, gi ma fuyo rumbi, kod dede matindo, kaachiel gi dede ma chamo gik moko duto nomonjoue. Ne gin ogandana maduong’ ma ne aoronu. g 26 Koro ubiro bedo gi chiemo mathoth, mi ucham, muyieng’. h Kendo unupak nying Jehova Nyasachu, i Ma osetimonu gik madongo miwuoro. Bende, joga ok bi jar kendo. j 27 Unung’e ni an e dier Jo-Israel, k

SULA 2 a Isa 30:23 Isa 51:3

b Eze 34:27 c Amo 9:14 Zek 8:12

28

d Isa 12:6 Zek 10:7

e Law 26:4 Rap 11:14

f Law 26:10 Amo 9:13 Mal 3:10

g Joe 1:4

29

h Law 26:5 i Rap 26:10, 11 j Zef 3:11

30

k Za 46:5

 Kolam mar 2 a Law 26:11, 12 Eze 37:26, 27

31

b Isa 32:15 Isa 44:3 Eze 39:29

c Tic 2:16-18 d Tic 2:19, 20

32

e Mat 24:29 Mar 13:24, 25 Luk 21:25 Fwe 6:12

f Zef 1:14, 15 Mal 4:5

g Tic 2:21 Rum 10:13

h Oba 17

 SULA 3 i Rap 30:3 Jer 30:3 Eze 39:28 Amo 9:14 Zef 3:20

3

1456 Kendo ni an e Jehova Nyasachu. a Onge Nyasaye machielo mak mana an! Bende, joga ok bi jar kendo. Bang’e, anaol roho mara b kuom ji duto, Mi yawuotu gi nyiu nokor wach, Kendo jodongu nolek lek, Bende, yawuotu none fweny. c E ndalogo bende abiro olo roho mara Kata mana kuom jotichna ma yawuoyi gi ma nyiri. Abiro timo gik malich miwuoro e polo kendo e piny mondo obed ranyisi, Remo gi mach kod yiro modhuolore nobedie. d Wang’ chieng’ nolokre mudho, kendo dwe nolokre remo, e Ka pok odiechieng’ maduong’ kendo malich mar Jehova ochopo. f To ng’ato ang’ata ma luongo nying Jehova ibiro resi, g Nikech e Got Sayun gi Jerusalem e ka ma jo moringo nobedie, h mana kaka Jehova osewacho, Mago e jo motony ma Jehova oluongo.” “To neuru! e ndalogo kendo e kindego Abiro duoko Jo-Juda kod Jo-Jerusalem ma ne oter e tuech. i

1457 2 Bende, abiro choko ogendni duto, Mi atergi e Hoho mar Jehoshafat.1 Kanyo e ma abiro yaloe buchgi, a Kuom gik ma gisetimo ne joga Israel, Nikech ne gikeyo joga e pinje mamoko, Mi gipogo Israel pinya e kindgi. b 3 Ne gigoyo ombulu mondo gipoggo joga; c Ne giuso yawuoyi mondo giyud pes chodo Kendo ne giuso nyiri mondo giyud pes divai. 4 Un Jo-Turo, gi Jo-Sidon, kod Jo-Filistia duto, Ang’o ma utimonani? Udwaro chulo kuor koso? Ka en kamano, to kuor ma udwaro chulono Anaduoknugo mapiyo mana ka diemo wang’. d 5 Nimar usekawo fedhana gi dhahabuna, e Kendo usetero giga ma nengogi tek e hekalu magu. 6 Bende, usekawo JoJuda gi Jo-Jerusalem mi uusogi ne Jo-Grik, f Mondo utergi mabor gi pinygi. 7 Koro, adhi gologi kuonde ma ne uusogie, g Kendo abiro timonu mana kaka ne utimonegi. 3:2 1 Tiende ni, “Jehova En Jang’ad Bura.”

SULA 3 a Eze 38:22 Joe 3:12 Zef 3:8 Zek 14:3 Fwe 16:14, 16

b Eze 35:10, 11 Zef 2:8, 9

c Oba 11

d Isa 23:12 Jer 47:4 Eze 25:15-17 Amo 1:9, 10 Zek 9:1, 2

e 2We 21:16, 17

f Rap 28:32 Eze 27:8, 13

g Isa 11:11, 12 Isa 43:5, 6 Isa 49:12 Jer 23:7, 8 Eze 34:12

 Kolam mar 2 a Oba 19, 20

b Isa 34:1, 2

c Eze 38:7

d Eze 38:9 Zef 3:8 Fwe 16:14

e Za 76:8, 9 Joe 3:2

f Isa 63:3 Fwe 14:18-20

g Isa 34:2 Zef 1:14

JOEL 3:2-14 8 Abiro uso yawuotu gi nyiu ne Jo-Juda, a Kendo gibiro usogi ne Jo-Sheba modak ku mabor ahinya. Nimar Jehova e ma osewacho kamano. 9 Landuru wachni ne ogendni: b ‘Ikreuru ne lweny! Chokuru joroteke. Ee, luonguru jolweny duto mondo obi! c 10 Thedhuru kweu obed ligengni, kendo thedhuru pelniu obed tonge. Kata mana ng’at ma yom yom onego owach ni: “Aratego!” 11 Un ogendni mokiewo, chokreuru kanyachiel mondo ubi.’ ” d A Jehova Nyasaye, kel jolweny magi kuno! 12 “Ogendni mondo oikre kendo gibi e Hoho mar Jehoshafat; Nimar kanyo e ma anabedie ka ang’ado bura ne ogendni moa koni gi koni. e 13 Goluru pand keyo nikech cham osechiek. Biuru unyon mzabibu nikech kar bicho opong’. f Degegi opong’ thich, nikech richogi ng’eny. 14 Ogendni mang’eny oselor e hoho mar ng’ado bura, Nimar odiechieng Jehova mar yalogi e hohono chiegni. g

JOEL 3:15 – AMOS Weche Mantie SULA 3 15 Wang’ chieng’ gi dwe a Za 50:15 nolokre mudho, Kendo sulwe bende ok b Zek 8:3 bi rieny. 16 Dwond Jehova biro mor c Isa 4:3 e Sayun, d Isa 60:18 Ee, dwonde nomor Jeru- Nah 1:15 Zek 14:21 salem. Polo gi piny biro e Amo 9:13 Zek 9:17 yiengni,  To Jehova nores joge Kolam mar 2 Israel, a a Eze 47:1 Fwe 22:1 Enobednegi ohinga ma ginyalo pondoe. b Isa 19:1 17 Bang’e, unung’e ni an e Jehova Nyasachu, c Jer 49:17 kendo adak Sayun ma b d Eze 25:12, 13 en goda maler. Jerusalem nobed ka e Amo 1:11 Oba 10 maler, c Kendo ogendni mamoko f Za 48:8 ok nonyone kendo. d Isa 33:20 Isa 60:15 18 E ndalono, gode madoAmo 9:15 ngo nopong’ gi divai e g Isa 4:4 mamit, Eze 36:25 Kendo chak biro mol Mik 7:18, 19 koa e gode matindo. 24:23 Bende, pi mang’eny biro h Isa Mik 4:7

1458 mol e aoche duto mag Juda. Pi biro bubni ka wuok e od Jehova, a Kendo pigo nomi Hoho mar Shitim1 obed mang’ich. 19 To piny Misri biro lokore thim, b Kendo piny Edom nolokre thim mi nodong’ gunda, c Nikech jopinjego nomonjo piny Juda, d Mi gichuero remb jo ma ne onge ketho. e 20 To onge chieng’ ma piny Juda nodong’ie gunda, Kendo tienge mag ji ok norum Jerusalem. f 21 Abiro golonegi buch remo ma ne gin-go chon, g Kendo Jehova nodag e Sayun.” h 3:18 1 Kata, “Hoho ma yiende shita otwiye.”

AMO S WECHE MANTIE

1 Jehova miyo Amos ote (1, 2) Ikumogi nikech timo richo nyadinwoya (3-15) Siria (3-5), Filistia (6-8), Turo (9, 10), Edom (11, 12), Amon (13-15) 2 Ikumogi nikech timo richo nyadinwoya (1-16)

Moab (1-3), Juda (4, 5), Israel (6-16) 3 Lando kum mag Nyasaye (1-8) Nyasaye elo wachne ma ling’ling (7) Ote mar kum ne Samaria (9-15) 4 Ote mar kum ne dhok mag Bashan (1-3)

1459

AMOS Weche Mantie –1:5

Jehova jaro lamo mar Jo-Israel mar miriambo (4, 5) Israel tamore winjo puonj (6-13) “Ikri romo gi Nyasachi” (12) ‘Nyasaye nyiso dhano gik moparo’ (13) 5 Israel chalo gi nyako ma silili mopodho (1-3) Manyuru Nyasaye, mondo ubed mangima (4-17) Sin gi gik maricho, her gik mabeyo (15) Odiechieng Jehova en odiechieng mudho (18-27) Ikwedo misengni mag Israel (22) 6 Nobed malit ne jo mochayo piny! (1-14)

e weche Amos1 ma 1 Magi ne en achiel kuom jo-

pidh rombe ma Tekoa. a Nyasaye nofwenyone wechegi e wi Israel higni ariyo ka pok yiengni piny obetie, b kendo ka ne Uzia c locho e wi Juda to Jeroboam d wuod Joash e locho e wi Israel. 2 Nowacho kama: “Jehova biro ruto e Sayun, Obiro ting’o dwonde e Jerusalem. Lege mag jokwath biro ywak, Kendo wi got Karmel biro two.” f 3 “Ma e gima Jehova owacho, 1:1 1 Tiende ni, “Bedo Osigo” kata “Ting’o Osigo.”

Otendni mag lak liech; bakunde mag divai (4, 6) 7 Fweny ma nyiso ni giko Israel okayo machiegni (1-9) Det-bonyo (1-3), mach (4-6), kabiro (7-9) Ikwero Amos ni kik ochak okor wach (10-17) 8 Fweny mar okapu moting’o olemb ndalo oro (1-3) Ikwedo josand ji (4-14) Kech mar wach Nyasaye (11) 9 Ng’ato ok nyal ringo kum mag Nyasaye (1-10) Ibiro chung kiru mar Daudi (11-15)

SULA 1 a 2We 11:5, 6 b Zek 14:5 c 2We 26:1, 3, 4 Isa 1:1

d 2Ru 14:23, 24 Hos 1:1 Amo 7:10

e 2Ru 13:10, 11 f Isa 33:9 Nah 1:4

 Kolam mar 2 a 2Ru 8:12 2Ru 10:32, 33 2Ru 13:7

b 1Ru 19:15 c Jer 49:27 d Isa 7:8 Isa 8:4 Isa 17:1

e 2Ru 16:9

‘“Ok abi loko kum monego ami Damaski nikech richoge adek, ee, nikech richoge ang’wen, Nimar ne gidino Gilead gi gige dino cham mag nyinyo. a 4 Kuom mano, abiro oro mach e od Hazael, b Mi nowang’ ohinga mochiel motegno mag Ben-hadad. c 5 Abiro turo lodi mag Damaski; d Abiro ketho jo modak Bikath-aven Abiro ketho ng’at ma locho Beth-eden; Kendo Jo-Siria ibiro ter e tuech Kir,” e Jehova owacho.’

AMOS 1:6–2:1 6 Ma e gima Jehova owacho, ‘“Ok abi loko kum monego ami Gaza nikech richoge adek, a ee, nikech richoge ang’wen, Nimar ne gichiwo oganda duto ma ne gimako b ne Edom. 7 Kuom mano, abiro oro mach e ohinga mar Gaza, c Mi nowang’ ohingage mochiel motegno. 8 Abiro ketho jo modak Ashdod d Abiro ketho ng’at ma locho Ashkelon; e Abiro kumo Ekron, f Kendo Jo-Filistia modong’ biro lal nono,” g Jehova Wuon Loch Duto owacho.’ 9 Ma e gima Jehova owacho, ‘Ok abi loko kum monego ami Turo, h nikech richoge adek, ee, nikech richoge ang’wen, Nimar ne gichiwo oganda duto ma ne gimako ne Edom, Kendo ne ok giparo singruok ma ne gitimo gi owetegi. i 10 Kuom mano, abiro oro mach e ohinga mar Turo, Mi nowang’ ohingage mochiel motegno.’ j 11 Ma e gima Jehova owacho, ‘Ok abi loko kum monego ami Edom, k nikech richoge adek, ee,

SULA 1 a Eze 25:15 b 2We 21:16, 17 2We 28:18 Joe 3:4, 6

c Jer 25:17, 20 Jer 47:1 Zek 9:5

d Isa 20:1 e Jer 47:5

12

f Zef 2:4 g Isa 14:29 Jer 47:4 Eze 25:16, 17 Zef 2:5 Zek 9:6

13

h Eze 26:2 i Joe 3:4, 6 j Eze 26:12 k Joe 3:19

 Kolam mar 2 a Eze 25:12 b 2We 28:17

14

Oba 10

c Cha 36:10, 11 Oba 9

d Isa 34:5, 6 Jer 49:13

e Eze 25:3 Zef 2:8

f Bur 11:12, 13

15

Jer 49:1

g Jer 49:2 Eze 25:5

h Jer 27:2, 3 Jer 49:3

 SULA 2 i Jer 48:29, 30 Eze 25:8, 9 Zef 2:8

2

1460 nikech richoge ang’wen, Nimar ne olawo owadgi gi ligangla, a Kendo ne otamore nyiso ng’wono; Mirimbe nomiyo osiko kokidhogi malit, Kendo iye osiko kowang’ kodgi pile. b Kuom mano, abiro oro mach Teman, c Mi nowang’ ohinga mochiel motegno mag Bozra.’ d Ma e gima Jehova owacho, ‘“Ok abi loko kum monego ami Jo-Amon, e nikech richogi adek, ee, nikech richogi ang’wen, Nimar ne giyiecho i mond Gilead ma ne yach mondo giyar tong’ mar pinygi. f Kuom mano, abiro oro mach e ohinga mar Raba, g Mi nowang’ ohinga mage mochiel motegno, Koko mag lweny biro winjore chieng’ kedo, Kendo yamo mager biro kutho. Ruodhgi kaachiel gi jotende ibiro ter e tuech,” h Jehova owacho.’ “Ma e gima Jehova owacho, ‘“Ok abi loko kum monego ami Moab, i nikech richoge adek, ee, nikech richoge ang’wen,

1461 Nimar ne owang’o choke mag ruodh Edom mi gibedo buru. 2 Kuom mano, abiro oro mach Moab, Mi nowang’ ohinga mochiel motegno mag Kerioth; a Moab biro tho e chuny tungni, Gi koko mag lweny, kod ywak mar tung’. b 3 Abiro tieko ruodhe1 Kendo abiro nego jotende kaachiel kode,” c Jehova owacho.’ 4 Ma e gima Jehova owacho, ‘Ok abi loko kum monego ami Juda, nikech richoge adek, d ee, nikech richoge ang’wen, Nimar ne gitamore luwo chik1 Jehova, Kendo ne ok girito buchene; e Miriambo ma ne owito kweregi e ma osemiyo gin bende gibayo yo. f 5 Kuom mano, abiro oro mach Juda, Mi nowang’ ohinga mochiel motegno mag Jerusalem.’ g 6 Ma e gima Jehova owacho, ‘Ok abi loko kum monego ami Israel, nikech richoge adek, h ee, nikech richoge ang’wen, Nimar giuso jo makare mondo giyud fedha, 2:3 1 Hibrania, “jal ma ng’adone bura.” 2:4 1 Kata, “puonj.”

SULA 2 a Jer 48:21, 24 b Isa 15:1

7

c Isa 16:14 Jer 48:7

d 2Ru 17:19 Jer 2:13

e Law 26:14-16 2We 36:14

f Jer 9:14

8

g 1Sa 12:15 1We 28:9 2We 36:17, 19 Jer 17:27 Jer 37:8 Jer 52:12-14 Hos 8:14

h Rap 28:45 2Ru 17:6, 7 Eze 23:4, 5 Hos 4:1, 2

9

 Kolam mar 2 a Amo 5:11 Amo 8:4-6

b Amo 4:1 c Isa 10:1, 2 Amo 5:12

d Hos 8:11 Hos 10:1

10

e Wuo 22:26 Rap 24:12

f Kwa 21:23-25 Jos 24:8 Za 135:10, 11

11

g Rap 2:31-33 h Wuo 12:51 i Kwa 14:34 Rap 2:7

j 1Sa 3:20 1Ru 17:1 1Ru 19:19

k Kwa 6:2 Bur 13:5

l Kwa 6:3, 4

12

AMOS 2:2-12 Kendo giuso jochan mondo giyud mana wuoche tielo achiel. a Ginyono wiye jo modhier piny e lowo, b Kendo gidino yor jo mamuol. c Wuoyi gi wuon-gi terore gi nyako achiel, Gichido nyinga maler. Ginindo but kendo mag misengni d e wi lewni ma gimako kaka gir singo; e To divai ma gimadho e ute1 nyisechegi ne giyudo kuom jo ma ne gigoyo fain.’ ‘To an e ma ne atieko Jo-Amor e nyimgi, f Ne gin jo ma roboche mana ka yiend sida, kendo ma roteke mana ka yiend mwaloni;1 Ne aketho olembene man malo kod tiendene man piny. g Ne agolou e piny Misri, h Ne amiyo uwuotho e thim kuom higni 40, i Mondo ukaw piny Jo-Amor. Ne aketo yawuotu moko jonabi j To moko ne aketo Jo-Nazir. k Yaye Jo-Israel, donge ne atimonu kamano, koso?’ Jehova owacho. ‘To ne usiko umiyo Jo-Nazir divai mondo gimadhi, l

2:8 1 Kata, “hekalu.” 2:9 1 Ma en yath miluongo ni oak e dho Kisungu.

AMOS 2:13–3:10 Kendo ne ukwero jonabi niya: “Kik ukor wach.” a 13 Kuom mano, abiro dinou ka ma untieno, Mana kaka gari mopong’ gi cham dino gima nie bwoye. 14 Jang’wech ok noyud ka ma doringie mondo otony, b Teko mar ng’at ma ratego biro lal, Kendo onge jalweny ma biro reso ngimane. 15 Ng’at ma bayo asere biro ringo, Jang’wech ok bi tony, Kendo jaidh faras ok bi reso ngimane. 16 Kata mana jalweny ma jachir ahinya Noring duk chieng’no,’ c Jehova owacho.” “Yaye un Jo-Israel, winjuru wach ma Jehova osewacho kuomu, ee, un oganda duto ma ne agolo e piny Misri: 2 ‘In kendi e ma aseng’eyi kuom ogendni duto mag piny. d Mano e gimomiyo abiro kumi nikech richoni duto. e 3 Be ji ariyo nyalo wuotho kanyachiel ka ok gichano motelo? 4 Be sibuor nyalo ruto e bungu ka onge gima domaki? Be sibuor1 nyalo ng’ur e ode ka onge gima omako?

3

3:4 1 Kata, “sibuor motegno.”

SULA 2 a Isa 30:10, 11 Amo 7:12, 13

b Amo 9:1

c Rap 28:25

 SULA 3 d Wuo 19:5 Rap 7:6 Za 147:19, 20

e Dan 9:11, 12 Hos 12:2 Amo 4:12

 Kolam mar 2 a Cha 6:13 Cha 18:17 Za 25:14 Isa 42:9 Dan 9:22 Fwe 1:1

b Amo 1:2

c Jer 20:9 Amo 7:14, 15 Tic 4:19, 20

d 2Ru 17:22, 23

e Hos 7:1 Amo 4:1

1462 5 Be winyo nyalo moko e obadho ka ok ochike gi gimoro?1 Be obadho nyalo mako gimoro ka onge gima otuge? 6 Ka tung’ oywak e dala, donge ji nyaka bed maluor? Ka masira moro omuoch e dala, donge Jehova e mokele? 7 Adier, Jehova Wuon Loch Duto ok nyal timo gimoro amora Ma ok oelo wachne ma ling’ling’ ne jotichne ma jonabi. a 8 Sibuor oseruto! b Ng’ano ma ok bi bedo maluor? Jehova Wuon Loch Duto osewuoyo! Ng’ano ma ok bi koro wachne?’ c 9 ‘Landuru wachno e ohinga mochiel motegno mag Ashdod Kendo e ohinga mochiel motegno mag Misri. Wachuru niya: “Chokreuru mondo uked gi gode mag Samaria; d Neuru tungni manie iye Kendo kaka mecho ni kuno. e 10 Nimar ok ging’eyo timo gik makare,” Jehova owacho, “Mana jogo mokano timbe gero kod kethruok e ohingagi mochiel motegno.”’ 3:5 1 Kata nyalo bedo, “ka onge gima lombe e i obadhono.”

1463 11 Kuom mano, ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘Jasigu biro lworo pinyi, a Obiro mayi tekoni duto, Kendo obiro yako ohinga magi mochiel motegno.’ b 12 Ma e gima Jehova owacho, ‘Mana kaka jakwath reso tielo ariyo mag le moro, kata bath it rombo e dho sibuor, E kaka ibiro res Jo-Israel, Jogo man Samaria mobet e wi otendni mabeyo kod kombe mabeyo.’ c 13 ‘Chik iti mondo isiem jood Jakobo,’ Jehova Wuon Loch Duto kendo Nyasach oganda lweny owacho. 14 ‘Nimar e odiechieng’ ma abiro kumoe Israel nikech kethoge duto, d Abiro kumo bende kendo mag misengni mag Bethel; e Ibiro ng’ad oko tunge mag kendo mag misengni mi ginilwar piny. f 15 Abiro muko ute molos ne ndalo koyo kod molos ne ndalo liet.’ ‘Abiro muko ute molos gi lak liech, g Kendo udi madongo1 biro gore piny,’ h Jehova owacho.” 3:15 1 Kata nyalo bedo, “udi mang’eny.”

SULA 3 a 2Ru 17:6

4

b Hos 11:6 Amo 6:8

c Isa 8:4 Amo 6:4

d Hos 4:9

2

e 1Ru 12:32, 33 Hos 13:2

f 2Ru 23:15, 16 2We 31:1 2We 34:1, 7 Hos 10:2 Mik 1:6

3 g 1Ru 22:39

h Amo 6:11

 Kolam mar 2 

4

SULA 4 a Amo 6:1

b Hos 4:1, 2 Mik 2:2

c 1Ru 12:28, 29 Hos 4:13 Amo 3:14

5 d Hos 4:15 Hos 9:15 Amo 5:5

e Hos 8:11, 13

f Rap 14:28

g Law 7:12

AMOS 3:11–4:5 “Winjuru wachni, un dhok mag Bashan, Un dhok manie god Samaria, a Un mon ma sando jochan b kendo thago jo modhier, Ma wacho ne chwogi1 ni, ‘Kelnwauru gima dwamadhi!’ Jehova Wuon Loch Duto osekuong’ore kuom lerne ni, ‘“Neuru! Ndalo biro ma abiro lierou gi ramaki, To jou modong’ nalier gi olowu. Unuwuog oko gi kuonde momukore e kor ot, ng’ato ka ng’ato kochiko nyime; Kendo ibiro witu Harmon,” Jehova owacho.’ ‘Biuru Bethel mondo utim richo, c Biuru Gilgal mondo umed timo richo! d Keluru misengniu e gokinyi, Keluru chiwou mag achiel kuom apar f e odiechieng’ mar adek. Chiwuru makate moketie thowi ka misango mar erokamano; g Landuru matek chiwo magu mugolo kuhero! Nikech mano e gima uhero timo, yaye JoIsrael,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho.

4:1 1 Kata, “ruodhigi.”

AMOS 4:6–5:3 6 ‘Ne agolo chiemo1 e miechu madongo duto Kendo nagolo makate e uteu duto; a To ne ok uduogo ira,’ b Jehova owacho. 7 ‘Bende, ne ageng’onu koth kuom dweche adek ka pok keyo ochopo; c Nageng’o koth mondo kik chue e dala moro, to e dala machielo nakelo koth. Koth ne chue kamoro, To komachielo ne otwo nikech koth ne onge. 8 Ji moa e mier ariyo kata adek ne wuotho kool nyaka e dala moro mondo gimodh pi, d To pigno ne ok romgi; To ne ok uduogo ira,’ e Jehova owacho. 9 ‘Ne akelonu chieng’ mager kod tuoche. f Ne umedo yaro puotheu kod puotheu mag mzabibu, To det-bonyo nochamo yiend ng’opeu kod mag zeituni; g To pod ne ok uduogo ira,’ h Jehova owacho. 10 ‘Ne akelonu masiche kaka mag Misri. i Ne anego yawuotu gi ligangla j kendo ne akawo fareseu. k Asemiyo tik marach man kuonde mudakie othing’ou; l 4:6 1 Kata, “ne amiyo lekeu obedo maler.”

SULA 4 a Law 26:26 Rap 28:38 Rap 32:24 1Ru 18:2 2Ru 4:38

b Jer 3:6, 7

c Rap 28:23, 24

d 1Ru 18:5

e Hos 7:10

f Rap 28:22

g Rap 28:40, 42

h Isa 42:24

i Wuo 9:3 Rap 28:27, 60

j Law 26:23, 25 2Ru 8:12

k 2Ru 13:7

l Rap 28:26

 Kolam mar 2 a Cha 19:24, 25

b Hos 7:10

c Isa 40:12

d Jer 10:13

e Wuo 10:22 Isa 5:30 Amo 8:9

f Mik 1:3

1464 To pod ne ok uduogo ira,’ Jehova owacho. 11 ‘Ne amiyo olo jou Mana kaka Nyasaye ne otieko Sodom gi Gomora. a Ne uchalo mana ka osiki ma oyudh e mach; To ne ok uduogo ira,’ b Jehova owacho. 12 Omiyo, mano e gima abiro timoni, yaye Israel. Nikech abiro timoni kamano, Ikri romo gi Nyasachi, yaye Israel. 13 Neuru! En e ma nochueyo gode c kod yamo; d Onyiso dhano gik moparo, Oloko piny ma oseru ma bed mudho, e Kendo onyono kuonde moting’ore malo e piny; f Jehova Nyasach oganda lweny e nyinge.” “Yaye Jo-Israel, winjuru wer ma aywagougo: 2 Israel nyako ma silili osepodho; Ok onyal chung’ kendo. Osejwang’e e pinye owuon; Onge ng’at ma dichunge.’ 3 “Nimar ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho: ‘Dala ma ji aluf achiel owuokie, ji mia achiel e ma biro dong’ie;

5

1465 Kendo ng’at ma owuok oko gi ji mia achiel, biro dong’ gi ji apar, kuom dhood Israel.’ a 4 “Nimar ma e gima Jehova owacho ne Jo-Israel: ‘Manyauru mi unubed mangima. b 5 Kik umany Bethel, c Kik udhi Gilgal d kata kalo nyaka Beersheba, e Nikech ibiro ter Gilgal e tuech, f To Bethel biro lal nono.1 6 Manyuru Jehova mondo ubed mangima, g Mondo kik omuoch kaka mach kuom joka Josef, Mi owang’ Bethel gi mach ma onge ng’at ma dineg. 7 Uloko bura makare mi bed yath makech, Kendo uwito timbe makare piny. h 8 Jal ma nochueyo dag sulwe miluongo ni Kima1 kod Kesil,2i Jal ma loko mudho mandiwa ma bed mana ka ler mokinyi, Jal ma miyo odiechieng’ bedo gi mudho kaka otieno, j Jal ma luongo pige mag nam Mondo opukgi e wi piny k —Jehova e nyinge. 5:5 1 Kata nyalo bedo, “biro lokore gimoro nono.” 5:8 1 Nyalo bedo ni magi gin sulwe miluongo ni Pleiades e dho kisungu, kendo giyudore e dag sulwe miluongo ni Taurus. 2 Nyalo bedo ni ma en dag sulwe miluongo ni Orion.

SULA 5 a Rap 4:27 Rap 28:62

b 2We 15:2 Isa 55:3, 6

c 1Ru 12:28, 29 Amo 3:14

d Hos 4:15 Amo 4:4

e Amo 8:14 f 2Ru 17:6 Hos 9:15

g Eze 33:11 h Amo 6:12 i Ayu 9:9 Ayu 38:31-33

j Wuo 10:21, 22 k Ayu 36:27, 28 Ekl 1:7

 Kolam mar 2 a 1Ru 18:17 1Ru 22:8

b Mik 2:2 c Isa 9:9, 10 d Rap 28:30 e Isa 10:1, 2 Amo 2:6, 7

f Mik 2:3 g Isa 1:16, 17 Mik 6:8

h Law 18:5 Rap 30:19, 20

i 2We 15:2 Mik 3:11

j Za 34:14 Za 97:10 Rum 12:9

k 2We 19:6 Amo 5:24

l Jer 31:7 Zek 10:6

AMOS 5:4-15 9 Obiro kelo kethruok maduong’ kuonde motegno, Kokelo kethruok kuonde mochiel motegno. 10 Gisin gi jo ma chiwo siem e ranga dala, Gichayo jo ma wacho adiera. a 11 To nikech ukawo osuru e puoth jachan Kendo ukawo chambe kaka chudou, b Ok ubi dak e uteu ma usegero gi kite mopa, c Kendo ok ubi madho divai mag puotheu mabeyo mag mzabibu. d 12 Nimar ang’eyo kaka richou ng’eny Kendo kaka gidongo —Usando jo makare, Ukawo asoya, Kendo uketho buch jochan e dho ranga dala. e 13 E momiyo jo mariek biro ling’ thi e kindeno, Nimar enobed kinde masira. f 14 Manyuru gima ber to ok gima rach, g Mondo ubed mangima. h Eka Jehova Nyasach oganda lweny nobed kodu, Mana kaka uparono. i 15 Sinuru gi gik maricho, heruru gik mabeyo, j Ng’aduru bura kare e dho ranga dala. k Di po ka Jehova Nyasach oganda lweny Okecho joka Josef l modong’.’

AMOS 5:16–6:2 16 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: ‘Ywak nobedie e laru duto, Gibiro ywak e nderni duto ni, “Yaye, yaye!” Gibiro luongo jopur mondo obi oywagi Gibiro luongo joywak michulo mondo obi ogo nduru,’ Jehova owacho. 17 ‘Nduru biro winjore e puothe duto mag mzabibu; a Nimar abiro kalo e dieru,’ Jehova owacho. 18 ‘Yaye, nobed malit ne jo ma gombo odiechieng Jehova! b Uparo ni odiechieng Jehova biro bedonu ma chalo nade? c Enobed mudho, to ok ler. d 19 Obiro chalo mana ka ng’at ma ringo sibuor to oromo gi dubu, Kendo ka odonjo e ode mi oyiengo lwete e kor ot, to thuol kaye. 20 Donge odiechieng Jehova nobed mudho to ok ler, koso? Donge enobed mudho mandiwa, to ok ler, koso? 21 Achayo kendo asin gi sewni magu, e Ok amor gi suya mag misengni muchiwo e chokruogeu mowal. 22 Kata ka uchiwona misengni miwang’o kod mich,

SULA 5 a Hos 9:2

b Isa 5:18, 19

23

c Amo 4:12

d Zef 1:14, 15

e Nge 15:8



24

25

Kolam mar 2 a Za 50:8 Isa 66:3 Hos 6:6

26 b Isa 1:11

c Amo 6:5 Amo 8:10

27

d Mik 6:8

e Tic 7:42, 43

6

f 2Ru 15:29 2Ru 17:6

g Amo 4:13

 SULA 6 h Amo 3:13, 15

i Kwa 34:2, 8 2Ru 14:28

2

1466 Ok abi yie kodgi; a Ok abi yie gi jamni machwe muchiwo kaka misengni mag kuwe. b Weuru goyona koko gi wendeu; Ok adwar winjo thum ma ugoyo gi gige thum ma nigi tonde migwelo. c Mad bura makare omol ka pi, d Kendo tim makare ka aora ma ok duon. Yaye Jo-Israel, be ne uchiwona misengni kod mich mamoko Kuom higni 40 ma ne un e thim? e Koro ubiro ting’o Sakuth ma ruodhu kod Kaiwan,1 Sanamu magu, sulwe mar nyasachu ma ne uloso uwegi, Kendo abiro terou e tuech e piny man ku mabor gi Damaski,’ f jal ma nyinge Jehova Nyasach oganda lweny owacho.” g “Yaye, nobed malit ne jo Sayun mochayo piny, Jo ma paro ni odak gi kuwe e god Samaria, h Jo ma nigi huma e ogendni madongo, Jo ma Israel dhi irgi! Idhuru loka Kalne mondo une. Kendo ua kanyo udhi Hamath Maduong’, i

5:26 1 Nyalo bedo ni nyiseche ariyogi itiyogo kiwuoyo kuom planet moro miluongo ni Saturn ma ne ilamo.

1467 Ridreuru mwalo nyaka Gath e piny Filistia. Be gibeyo moloyo pinjeruodhigo?1 Koso pinygi duong’ moloyo maru? 3 Ang’o momiyo ugolo e pachu odiechieng masira a Kendo urwako loch mopong’ gi mahundu? b 4 Ginindo e otendni molos gi lak liech c kendo giriere e kombegi mayom, d Ka gichamo yimbe kod nyiroye machwe; e 5 Gichuogo wende sa asaya ma nyatiti oywak, f Kendo giloso gige thum mana ka Daudi. g 6 Gimadho divai e bakunde h Kendo giwirore gi modhi ma nigi suya mamit. To ok gidew masira moyudo Josef. i 7 Omiyo, gin e ma gibiro kwongo dhi e tuech, j Kendo nyasi mag jo ma oriere e kombe biro rumo. 8 ‘Jehova, Wuon Loch Duto osekuong’ore,’ k Jehova Nyasach oganda lweny wacho kama, ‘“Asin gi sunga mar Jakobo, l Asin gi ohingane mochiel motegno, m 6:2 1 Nenore ni iwuoyo kuom pinyruoth mar Juda kod mar Israel.

SULA 6 a Isa 56:12

b Amo 5:12

c 1Ru 22:39

d Amo 3:12

e Isa 22:13

f Isa 5:12

g 2We 7:6 2We 29:25, 26

h Isa 5:11

i 2Ru 15:29 2Ru 17:6

j Rap 28:41 Amo 5:5

k Amo 4:2

l Eze 33:28 Hos 5:5

m Ywa 2:5

 Kolam mar 2 a Mik 1:6

b Isa 10:5, 6

c Amo 3:15

d 1Ru 21:13 Isa 59:13 Hos 10:4 Amo 5:7

e Rap 8:17, 18 Za 75:5

f Rap 28:49, 50 2Ru 15:29 2Ru 17:6 Isa 7:20 Isa 8:4 Isa 10:5, 6 Hos 10:6

AMOS 6:3-14 Abiro chiwo dalano kaachiel gi gik manie iye e lwet wasigu. a 9 “‘“To ka ji apar odong’ e ot moro, gin bende gibiro tho. 10 Eka watgi1 moro biro kawogi mi enowang’gi achiel bang’ machielo. Obiro golo chokegi e odno, kae to obiro penjo ng’ato ang’ata manie odno kama, ‘Be pod nitie jo ma odong’ kanyo?’ To obiro dwoko ni, ‘Onge!’ Eka obiro wacho ni, ‘Ling’ thi! Magi ok gin kinde mag hulo nying Jehova.’” 11 Nimar Jehova e ma osegolo chik, b Obiro goyo ot maduong’ piny, Kendo muko ot matin mi lokre pith. c 12 Be farese ringoga e lwanda? Be ng’ato dipur kuondego gi dhok? Useloko bura makare mobedo yiend sum, Kendo timbe makare mobedo yath makech. d 13 Umor mana gi gik manono, Kendo usungoru ni, “Donge wasebedo jo ma nigi teko?” e 14 Kuom mano, yaye JoIsrael, abiro kelonu oganda moro mondo oked kodu,’ f Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘Gibiro sandou chakre 6:10 1 Hibrania, “owadgi wuon-gi.”

AMOS 7:1-17 Lebo-hamath1a nyaka e Aora man Araba.’” Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto nonyisa: Neuru! Ne okelo det-bonyo ka ne cham mogik1 chako twi. Gin cham ma notwi bang’ ka noseng’ad lum mag ruoth. 2 Ka ne det-bonyogo otieko chamo gik ma notwi e piny, nawacho niya: “A Jehova Wuon Loch Duto, asayi wenegi richogi! b Jakobo koro ool! c Be dochung’ adier?” 3 Omiyo, Jehova noparo wachno kendo.1 d “Wachno ok bi timore,” Jehova owacho. 4 Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto nonyisa: Neuru! Jehova Wuon Loch Duto nooro mach mondo okelgo kum. Majno nowang’o nembe matut kod bath piny. 5 Eka nawacho niya: “A Jehova Wuon Loch Duto, asayi ni kik itim kamano! e Jakobo koro ool! f Be dochung’ adier?” 6 Omiyo, Jehova noparo wachno kendo.1 g “Wachno bende ok bi timore,” Jehova Wuon Loch Duto owacho. 7 Ma e gima nonyisa: Neuru! Jehova ne ochung’ e kor ot moro moger gi kabiro, kendo noting’o kabiro e lwete. 8 Eka Jehova nopenja niya: “Amos ineno ang’o?” Ne adwoke kama: “Aneno kabiro.” Kendo Jehova nowacho niya: “Eri

7

6:14 1 Kata, “ka ma idonjogo Hamath.” 7:1 1 Tiende ni, cham ma twi e kind Januar kod Februar. 7:3, 6 1 Kata, “ywago ang’e; loko pache.”

SULA 6 a Kwa 34:2, 8

 SULA 7 b Jer 14:7 Dan 9:19

c Isa 37:4 d Rap 32:36 Za 106:44, 45 Hos 11:8

e Wuo 32:11 f Isa 1:9 Amo 7:2

g Wuo 32:14

 Kolam mar 2 a Amo 8:2 b 1Ru 12:25, 31 1Ru 13:33

c Hos 10:8 Amo 5:5 Amo 8:14

d 2Ru 15:8, 10 Hos 13:16

e 1Ru 12:32 f 2Ru 14:23 g Jer 26:8, 9 Amo 1:1

h Jer 18:18 i Amo 5:5 Amo 6:7

j Isa 30:10 k Amo 2:12 l 1Ru 12:29, 32 1Ru 13:1

m Amo 1:1 n Jer 1:7 Eze 2:3 2Pe 1:21

o Jer 11:21 Amo 7:13

p Mik 2:6

1468 aketo kabiro e dier Jo-Israel. Ok anachak awenegi richogi kendo. a 9 Kuonde moting’ore malo mag Isaka b biro dong’ nono, kendo kuonde maler mag Israel ibiro jwang’. c Anamonj od Jeroboam gi ligangla.” d 10 Amazia jadolo ma Bethel e nooro wachni ne Jeroboam f ruodh Israel: “Amos piem kodi e dier Israel g kendo wechene biro ketho piny. h 11 Nimar Amos wacho ni, ‘Jeroboam biro tho gi ligangla kendo Jo-Israel ibiro dar e pinygi mi tergi e tuech.’” i 12 Eka Amazia nowacho ne Amos niya: “Yaye, in jane fweny, wuog kae iring nyaka e piny Juda, ikor wach kuno mondo iyud chiembi. j 13 To kik ichak ikor wach e Bethel kae, k nimar en ka maler mar ruoth l kendo en od ruoth.” 14 To Amos nodwoko Amazia niya: “Ne ok an janabi kata wuod janabi, to ne an jakwath m kendo ne arito yiend ng’ope. 15 To Jehova e ma nogola e tij kwath, mi Jehova owuon nonyisa ni, ‘Dhi ikor wach ne joga Israel.’ n 16 To koro winj ane gima Jehova owacho: ‘Isewachona ni, “Kik ikor wach e wi Israel o kendo kik iland wach moro amora p e wi joka Isaka.” 17 Omiyo, ma e gima Jehova owacho: “Chiegi nobed ochot e dala maduong’, kendo ibiro neg yawuoti gi nyigi gi ligangla. Ibiro pog pinyi gi tol mipi-

1469 mogo, to in iwuon ibiro tho e piny ma ok ler; kendo Israel nyaka ter e tuech.”’” a Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto ne okelona e fweny: Ne aneno okapu moting’o olemb ndalo oro! 2 Eka ne openja niya: “Amos, ineno ang’o?” Ne adwoke niya, “Aneno okapu ma nigi olemb ndalo oro.” Eka Jehova ne onyisa niya: “Giko mar Jo-Israel osechopo. Ok abi weyonegi richogi kendo. b 3 ‘Chieng’no wende miwero e hekalu nobed mana wende ywagruok,’ c Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘Ringre jo motho ibiro wit kuonde duto, d kendo piny biro ling’ thi!’ 4 Winjuru wachni, un jo ma nyono jochan Kendo ma tieko jo modhier e piny, e 5 Ma wacho ni, ‘Sawo mar dwe manyien biro rumo karang’o f mondo waus chambwa? Sabato norum karang’o g mondo waus chambwa? Mondo wang’ad efa1 obed matin To shekel1 obed gi nengo maduong’, Mondo wati gi gige pimo mag miriambo; h 6 Mondo wang’iew jochan gi fedha Kendo jo modhier gi nengo mar wuoche tielo achiel, i Kendo waus chambwa maricho.’

8

8:5 1 Som Apendiks B14.

SULA 7 a Law 26:33 2Ru 17:6

 SULA 8 b Amo 4:12 Amo 7:8

c Hos 10:5 Amo 5:23

d Amo 6:9, 10

e Amo 2:6, 7

f Kwa 10:10

g Wuo 20:8

h Law 19:35, 36 Hos 12:7 Mik 6:10, 11

i Law 25:39 Amo 2:6

 Kolam mar 2 a Rap 33:26 Za 68:34

b Hos 8:13

c Hos 4:3

d Amo 9:5

e Mik 3:6

f Hos 2:11

g Za 74:9 Eze 7:26 Mat 4:4

AMOS 8:1-11 7 Jehova osekuong’ore gi Sunga mar Jakobo, a ‘Wiya ok nowil ngang’ gi timbegi duto. b 8 Piny biro yiengni nikech wachni, Kendo ji duto modak e iye biro ywak. c Donge obiro pong’ mana ka Nael, Mi otugre kaka apaka kendo dok piny mana ka Nael man Misri?’ d 9 Jehova Wuon Loch Duto owacho niya, ‘E odiechiengno, Abiro miyo chieng’ opodh godiechieng’ tir, Kendo piny biro yuso godiechieng’. e 10 Abiro loko sewni magu mondo gibed ywagruok f Kendo wendeu duto nalok obed wende ywagruok. Abiro miyo ji duto orwak gunia e nungogi kendo abiro lielo yie wi ji duto; Odiechieg’no ji noywagre mana ka gima giywago wuoyi ma miderma, Giko odiechieng’no nobed malit adier.’ 11 ‘Neuru! Ndalo biro,’ Jehova Wuon Loch Duto owacho, ‘Ma abiro oroe kech e piny, Ok kech mar makate kata riyo mar pi, To mar winjo weche Jehova. g

AMOS 8:12–9:8 12 Gibiro wuotho ka gibagni a e nam achiel nyaka machielo Kendo chakre nyandwat nyaka ugwe. Gibiro wuotho koni gi koni ka gimanyo wach Jehova, to ok gibi yudo. 13 E odiechiengno, nyiri mabeyo nopodh nikech olo, Yawuoyi bende nopodh nikech riyo; 14 Jo ma kuong’ore gi richo mar Samaria a kendo ma wacho ni, “Mana kaka nyasachi ngima, yaye Dan!” b Kendo ni, “Mana kaka yo ma dhi Beer-sheba c nitie!” Biro podho, ok ginichung’ kendo ngang’.’” d Ne aneno Jehova e kochung’ e wi kendo mar misango, mowacho niya: “Go wi siro, mondo dho rangeye oyiengni. Tong’ wiyegi, to ng’ato ang’ata modong’ abiro nego gi ligangla. Ng’at ma otemo ringo kata pondo, ok bi tony. f 2 Kata ka gipondo e Liel,1 Lweta biro gologi kuno; Kata ka giidho nyaka e polo, Pod abiro duokogi piny. 3 Kata ka gipondo e wi Karmel, Abiro manyogi, mi agolgi kuno. g

9

9:2 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 8 a Hos 8:5 Hos 10:5

b 1Ru 12:28-30

4

c Amo 5:5

d 2Ru 18:11 Hos 13:16

 SULA 9 e Isa 6:1 Eze 1:27, 28

5

f Amo 2:14

g Jer 23:24

 Kolam mar 2 a Law 26:33

b Rap 28:63, 65

c Mik 1:4

6

d Hos 4:3

e Amo 8:8

f Ayu 36:27, 28 Za 135:7

7

g Wuo 3:15 Amo 4:13 Amo 5:8

h Wuo 12:51

i Jer 47:4

j 2Ru 16:9

k 1Ru 13:34 2Ru 18:11

8

1470 To ka gipondona e bwo nam, Abiro oro thuol kuno mondo okagi. Ka wasikgi oterogi e tuech, Abiro oro ligangla mondo oneggi kuno; a Abiro chomo wang’a kuomgi mondo atimnegi gima rach to ok gima ber. b Nimar Jehova Nyasach oganda lweny kendo Wuon Loch Duto e ma mulo piny, Mi piny leny nono, c kendo ji duto modak e iye biro ywak; d Pinyno duto biro pong’ mana ka Nael, Kendo dok piny mana ka Nael man Misri. e ‘Jal ma loso raidhine e polo Kendo ogero ode e wi piny; Jal ma luongo pige mag nam, Mondo opukgi e wi piny f —Jehova e nyinge.’ g ‘Yaye, Jo-Israel, donge uchalona mana gi JoKush?’ Jehova owacho. ‘Donge an e ma nagolou e piny Misri, h Kendo Jo-Filistia e piny Krete, i kod Jo-Siria e piny Kir?’ j ‘Neuru! Wenge Jehova, Wuon Loch Duto rango pinyruoth ma timo richo, Kendo obiro gole oa e piny. k

1471 To ok abi tieko joka Jakobo chuth,’ a Jehova owacho. 9 ‘Neuru! Agolo chik, Kendo abiro piedho JoIsrael e kind ogendni duto, b Mana kaka ipiedho cham e rachungi, Ma kata cham achiel ok lwar piny. 10 Joga duto ma timo richo biro tho gi ligangla, Ee, jogo ma wacho ni, “Masira ok bi chopnwa kata sudo butwa.”’ 11 ‘E odiechiengno, abiro chungo kiru mar Daudi c ma nopodho, Abiro loso kuonde momukore, Kendo anolos kuonde ma nojwang’; Abiro gere mi obed kaka e ndalo machon, d 12 Mondo gikaw mwandu modong’ Edom, e Kod ogendni duto moseluongo nyinga,’ Jehova Nyasaye ma timo

AMOS 9:9– OBADIA Weche Mantie kamano e ma osewaa Jer 30:11 cho. 13 ‘Neuru! Ndalo biro,’ b Law 26:33 Rap 28:64 Jehova owacho, ‘Ma japur biro juko jal c Isa 9:6, 7 Isa 16:5 ma keyo, Jer 23:5 Kendo ng’at ma Eze 37:24, 25 Zek 12:8 nyono olemb mzabibu Luk 1:31-33 nojuk ng’at ma ting’o d 2Sa 7:11 kodhi; a Tic 15:16-18 Divai mamit biro ton e Kwa 24:18 koa e gode madongo, b Isa 11:14 Kendo enomol e gode Oba 18, 19  matindo duto. c Kolam mar 2 14 Abiro choko joga ma a Law 26:5 Jo-Israel ma noter e Hos 2:22 tuech d b Joe 3:18 Gibiro gero mier ma nojwang’ mi ginidagie; e c Isa 35:1 Isa 55:12 Gibiro pidho mzabibu kendo madho divai d Ezr 3:1 Jer 30:3 maggi, f Eze 39:25 Gibiro puro puothe e Isa 61:4 kendo chamo oleEze 36:33 mbegi.’ g f Isa 65:21, 22 15 ‘Abiro pidhogi e lopgi, Eze 28:25, 26 To ok bi pudhgi kendo g Isa 62:8, 9 ngang’ Mik 4:4 E piny ma ne h Isa 60:21 amiyogi,’ h Jehova NyaEze 34:27, 28 sachu owacho.” Eze 37:25 SULA 9

O BADIA WECHE MANTIE

Edom sungore, ibiro duoke piny (1-9) Gik maricho ma Edom notimo ne Jakobo (10-14) Odiechieng Jehova ma okumoe ogendni duto (15, 16)

Ibiro chung od Jakobo kendo (17-21) Jakobo biro tieko Edom (18) Jehova nobed Ruoth (21)

OBADIA 1-11 1 Fweny ma ne omi Obadia:1 Ma e gima Jehova Wuon Loch Duto owacho e wi Edom: a “Wasewinjo wach moa kuom Jehova, Oseor jaote ir ogendni: ‘Auru malo mondo waikre kedo kode.’” b 2 “Ne! Asemiyo ibedo matin moloyo ogendni mamoko; Osechayi ahinya. c 3 Sunga ma in-go e chunyi osewuondi, d In midak e i lwendni, Idak ka moting’ore malo, e momiyo iwacho e chunyi ni, ‘En ng’ano ma diduoka piny?’ 4 Jehova owacho kama: “Kata obedo ni igero odi malo1 kaka otenga, Kendo igero odi malo e kind sulwe, Pod abiro duoki piny.” 5 “Ka jokuoge obiro iri, kata jomecho obiro gotieno, (To mano kaka ibiro kethi chuth!)1 Donge gibiro kwalo mana gik ma gidwaro? Kata ka jopon mzabibu e ma obiro iri, Donge gibiro weyo mzabibu moko minyalo pon? e 1 1 Tiende ni, “Jatich Jehova.” 4 1 Kata nyalo bedo, “ifuyo malo.” 5 1 Kata nyalo bedo, “Donge gibiro ketho giki mang’eny?”

a Isa 21:11 Eze 25:12-14 Joe 3:19 Amo 1:11, 12

b Jer 49:14-16

c Jer 49:8

d Mal 1:4

e Rap 24:21 Jer 49:9, 10

 Kolam mar 2 a Jer 49:7

b Cha 36:10, 11 Eze 25:13 Amo 1:12

c Jer 49:22

d Isa 34:5, 6

e Jer 49:13

f Mal 1:3, 4

g Cha 27:41, 42 Kwa 20:20, 21 Za 83:4-6 Za 137:7 Joe 3:19 Amo 1:11

h 2Ru 24:10, 16 Jer 52:28

1472 6 To mano kaka gisemanyo mwandu mag Esau! To mano kaka gisemanyo mwandune mopando! 7 Giseriembi nyaka e tong’ pinyi. Jo ma ne itimogo singruok osewuondi. Jo ma ne idakgo gi kuwe koro oseloyi. Jo ma ichiemogo biro chikoni obadho, To ok ibi fwenyo mano. 8 E odiechieng’no,” Jehova owacho, “Abiro ketho jorieko duto man Edom, a Kendo onge rieko ma biro dong’ e gode mag Esau. 9 Yaye Teman, b luoro maduong’ biro mako jolwenji ma thuondi, c Nikech ibiro neg ji duto man e gode mag Esau. d 10 Wich-kuot maduong’ nomaki, e Kendo ibiro tieki chuth, f Nikech gik maricho ma ne itimo ne Jakobo owadu. g 11 E odiechieng’ ma ne wasikgi moa e pinje mamoko omuko dho rangeyegi mi giterogi e tuech, h Ne uchung’ achung’a kuling’. Kendo ne uriwogi lwedo Ka ne giyako mwandu

1473

12

13

14

15

16

17

Jerusalem mi gipogogi gi ombulu. a Ok onego inyier sa ma owadu chandore, b Kendo ok onego ibed mamor sa ma itieko Jo-Juda, c Bende, ok onego iwuo marach ka masira omakogi. Ok onego ibi e dho ranga joga chieng’ ma masira oyudogi, d Ok onego inyiergi chieng’ ma giyudo chandruok, Kendo ok onego ikaw mwandugi chieng’ ma masira oyudogi. e Ok onego ichung’ e akek yo mondo ineg joge motony, f Kendo ok onego ichiw joge motony e lwet wasigu. g Nikech odiechieng Jehova ma obiro kumoe ogendni duto chiegni. h Ibiro timni kaka ne itimo ne jomoko. i Kendo timbeu maricho noduog e wiu uwegi. Mana kaka ne usemetho e goda maler, E kaka ogendni biro metho pile. j Adier, ginimeth kendo ginimuony, Mi ginibed ka jo ma ok ne nitie chuth. Kata kamano, jo ma otony nobed e Got Sayun, k Kendo godno nobed maler; l

a Joe 3:3 b Mik 4:11

18

c Ywa 4:21 d Zek 1:15 e Za 137:7 Eze 25:12

f Amo 1:11 g Jer 30:7 h Jer 9:25, 26 Jer 25:32 Joe 3:12, 14 Mik 5:15

i Eze 35:15

19

j Jer 25:17 Jer 49:12

k Joe 2:32 l Isa 4:3 Zek 8:3

 Kolam mar 2 a Isa 14:2 Amo 9:11, 12

b Jer 49:17, 18

20

Eze 35:15

c Amo 9:11, 12 d Isa 11:14 Amo 1:8

e 2Ru 17:24 Jer 31:5, 6

f Za 122:6, 7 g 1Ru 17:9 h Jer 13:19 Jer 33:13

i Za 149:6, 7 Eze 35:11

j Za 22:28 Zek 14:9

21

OBADIA 12-21 Mi jood Jakobo biro kawo gigegi. a Od Jakobo biro chalo gi mach, Od Josef biro chalo gi mach mager, To od Esau biro chalo gi lum; Gibiro wang’ogi ma gitiekgi chuth, Onge ng’ato ang’ata ma wuok e od Esau ma biro tony, b Nikech Jehova owuon e mosewacho kamano. Gibiro kawo Negeb kaachiel gi pinje duto manie gode mag Esau, c Ginikaw Shefela gi piny Jo-Filistia. d Gibiro kawo puothe mag Efraim kod puothe mag Samaria, e To Benjamin biro kawo Gilead. Jo ma nodar kigolo e dalani, f Ee, mana oganda Israel, biro kawo piny Jo-Kanaan nyaka Zarefath. g Kendo Jo-Jerusalem man Serafad ma noter tuech, biro kawo mier madongo duto mag Negeb. h Kendo jo ma reso ji biro dhi e wi Got Sayun Mondo ging’ad bura ne pinje duto manie gode mag Esau, i Mi Jehova nobed Ruoth.” j

JONA WECHE MANTIE

1 Jona ringo a e nyim Jehova (1-3) Jehova kelo ahiti mager (4-6) Jona e ma okelo masira (7-13) Iwito Jona e nam ma nigi ahiti mager (14-16) Rech maduong’ mwonyo Jona (17) 2 Lamo mar Jona ka en e i rech (1-9) Ing’ogo Jona e dho wath (10) 3 Jona winjo Nyasaye kendo odhi Nineve (1-4)

Jehova nobiro ne 1 Wach wuod Amitai Jona1 a

niya: 2 “A malo idhi e dala maduong’ mar Nineve, b mondo isiem jo dalano nimar richogi osechopona.” 3 To Jona noa malo moringo oa e nyim Jehova. Noridore nyaka Jopa moyudo yie ma dhi Tarshish. Eka ne ochulo pes wuoth moidho yie mondo odhi Tarshish kanyachiel gi jo ma ne dhi kuno. Nodwaro dhi mabor gi Jehova. 4 Eka Jehova nomiyo yamo okutho matek e nam. Ne nitie ahiti mager e nam, kendo yieno ne chiegni kethore. 5 Kibaji nogoyo jokwang’ yie mi ng’ato ka ng’ato ochako kwayo nyasache mondo okonye. Ne gichako wito gik ma ne gingo e yie mondo yieno odong’ 1:1 1 Tiende ni, “Akuru.”

Jo-Nineve loko chunygi bang’ winjo ote mar Jona (5-9) Nyasaye weyo ketho Nineve (10) 4 Mirima mager mako Jona kendo odwaro tho (1-3) Jehova puonjo Jona kecho ji (4-11) “Be iparo ni en gima ber ka ibedo gi mirima kamano?” (4) Itiyo gi otangwe e chiwo puonj (6-10)

SULA 1 a 2Ru 14:25 Luk 11:29, 30

b Mat 12:41

 Kolam mar 2 a Tic 27:18, 38

b Jon 3:9

c Nge 16:33 Nge 18:18

d Jos 7:14, 18 1Sa 14:42, 43

1474

mayot. a Noyudo Jona osedonjo nyaka piny e i yieno kendo nindo matut ne osekwanye. 6 Jatend yie nodhi ir Jona mopenje niya: “Ang’o momiyo inindo? A malo mondo ilam nyasachi! Di po ka Nyasaye madier okechowa mi oreso ngimawa.” b 7 Eka ne giwacho niya: “Wagouru ombulu c mondo wang’e ni ng’ano mosemiyo masirani oyudowa.” Omiyo, ne gigoyo ombulu, mi ombulu nolwar kuom Jona. d 8 Ne gipenjo Jona niya: “Wasayi, nyiswa ane ni ng’ano mosekelonwa masirani? Itiyo tich mane, to ia kanye? Nyiswa ane, ia e piny mane, to in ja oganda mane?” 9 Nodwokogi kama: “An Ja-Hibrania, kendo aluoro1 1:9 1 Kata, “alamo.”

1475 Jehova Nyasaye manie polo, kendo ma ne ochueyo nam kod piny.” 10 Ka ne giwinjo kamano, ne gibedo maluor ahinya mi gipenje niya: “Ang’o momiyo itimo gima rach kamano?” (Jogo ne ofwenyo ni Jona ne ringo mondo oa e nyim Jehova, nimar ne osewachonegi kamano.) 11 Nam ne medo tugore marach moloyo, omiyo, ne gipenje niya: “Watimni ang’o mondo nam okuwe?” 12 Nodwokogi niya: “Ting’auru mondo ubola e nam, eka nam biro kuwe; nimar ang’eyo ni ahiti maduong’ni osebironu mana nikech an.” 13 Jogo ne otemo matek mondo gikwang’ yie giduoke e dho wath, to ne otamogi nikech nam ne medo tugore kendo ahiti ne ger ahinya. 14 Eka ne giywak ne Jehova niya: “Yaye Jehova, wasayi ni kik iyie watho nikech ng’atni! Kik ing’adnwa bura ni wanego ng’at ma onge ketho, nikech isetimo gima long’o e wang’i, yaye Jehova.” 15 Omiyo, ne giting’o Jona mi gibole e nam, mi nam nokuwe. 16 Bang’ mano, luoro maduong’ nomako jogo nikech Jehova, a mi ne gichiwo ne Jehova misango kendo ne gikuong’orene. 17 To Jehova nooro rech maduong’ mi rechno nomuonyo Jona, kendo Jona nobedo e i rechno kuom ndalo adek, odiechieng’ gotieno. b

SULA 1 a Dan 6:26, 27

b Mat 12:39, 40 Mat 16:4 Luk 11:29, 30

 Kolam mar 2  SULA 2 a Za 91:14, 15 Mat 12:40

b Za 120:1

c Za 130:1, 2

d Za 69:1

e Za 42:7

f Za 69:1

g Za 16:10 Za 30:3 Isa 38:17 Tic 2:31

h Za 142:2, 3 Za 143:4, 5

i Za 18:6

JONA 1:10–2:8 Eka Jona ne olamo Jehova Nyasache ka en e i rech, a 2 mowacho niya: “Ka ne achandora, ne aluongo Jehova, mi nowinja. b Ka ne an e Liel,1 naywakni mondo ikonya. c Ne iwinjo dwonda. 3 Ka ne iwita e nam matut, e chuny nam, Pige ne olwora. d Apaka gi ahiti magi duto ne oyweya. e 4 Mi ne awacho ni, ‘Osewita oko, osegola e wang’i! Ere kaka abiro neno hekalu mari maler?’ 5 Pige ne olwora kendo ne achiegni tho; f Pige matut ne oima. Buya ne ogajore e wiya. 6 Ne animo nyaka e tiend gode. Dho rangeye mag piny nodinona nyaka chieng’. To ne igola e bur, A Jehova Nyasacha. g 7 Ka ne chunya a, Jehova e ma ne aparo. h Eka kwayona nochopo iri, e hekalu mari maler. i 8 Jogo mochiwore ne sanambe manono osejwang’o ka ma giyudoe hera mosiko.1

2

2:2 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche. 2:8 1 Kata nyalo bedo, “oseweyo gik ma ne gigeno kuomgi.”

JONA 2:9–4:5 9 An to abiro chiwoni misango kendo abiro goyoni erokamano. Abiro timo gima asesingo. a Warruok a kuom Jehova.” b 10 Bang’e, Jehova ne ochiko rechno mi rechno ne ong’ogo Jona e dho wath. Wach Jehova nochako obiro ne Jona kendo niya: c 2 “A malo idhi e dala maduong’ mar Nineve, d mondo iland ne jo dalano ote ma abiro nyisi.” 3 Omiyo, Jona noa malo modhi Nineve e mana kaka Jehova nochike. f Nineve ne en dala maduong’ ahinya,1 moromo wuodh ndalo adek. 4 Jona nodonjo e dalano kendo nowuotho wuodh odiechieng’ achiel kolando niya: “Odong’ mana ndalo 40 kende, to iketho Nineve.” 5 Eka Jo-Nineve noyie kuom Nyasaye. g Ne gigoyo milome mar tueyo chiemo kendo giduto ne girwako lep gunia, chakre ng’at matinie mogik nyaka maduong’ mogik. 6 Ka ne wachno ochopo ne ruodh Nineve, noa malo e kom-lochne, nolonyo lepe mag ruoth morwako lep gunia, kendo nobet piny e buch kendo. 7 Bende, ne ogolo chikni ne JoNineve duto, “Ruoth kod jodong piny osechiko niya: Dhano moro amora kata le, dhok kata ro-

3

3:3 1 Hibrania, “dala maduong’ e wang’ Nyasaye.”

SULA 2 a Za 50:14

b Za 3:8 Isa 12:2

 SULA 3 c Jon 1:1, 2

d Cha 10:8, 11 Nah 1:1 Zef 2:13

e Cha 10:8, 11

f Jon 2:9

g Wuo 9:20 Mat 12:41 Luk 11:32

 Kolam mar 2 a Luk 11:32

b Jer 18:7, 8 Eze 18:21-23 Jon 4:2

 SULA 4 c Jon 1:3

d Wuo 34:6 Za 78:38 Za 86:5 Za 145:8

e Kwa 11:11, 15 1Ru 19:2, 4 Ayu 6:8, 9

1476 mbe, ok onego ocham gimoro amora. Ok onego gichiem kata modho pi. 8 To ji duto kaachiel gi le duto onego orwak lep gunia; ng’ato ka ng’ato mondo oywag ne Nyasaye gi kinda, kendo owe yorene maricho kod timbege mag gero. 9 Ng’ano mong’eyo kata ka Nyasaye madier nyalo loko pache mi owe mirima mager ma en-go kodwa, mi watony?” 10 Ka ne Nyasaye madier oneno gima ne gisetimo, kendo kaka ne giselokore mi giweyo yoregi maricho, a noloko pache kendo ne ok okelonegi masira ma ne owacho ni odhi kelonegi. b Wachno ne owang’o i Jona ahinya, mi obedo gi mirima mager. 2 Omiyo, ne olemo konyiso Jehova niya: “Yaye Jehova, donge ma e gima nawacho ni dhi timore ka ne pod an thurwa? Mano e momiyo ne aringo mondo adhi Tarshish. c Nang’eyo ni in Nyasaye mang’won, ma kecho ji, ma iye ok wang’ piyo, mogundho gi hera mosiko, d kendo ma winjo lit sa ma odwaro kelo masira. 3 To koro, yaye Jehova, kaw ngimana, nimar ber ka atho moloyo bedo mangima.” e 4 To Jehova nopenje niya: “Be iparo ni en gima ber ka ibedo gi mirima kamano?” 5 Jona ne owuok e dalano modhi obet piny yo wuok chieng’. Ne ogero kiru kanyo mi obet e tipone ka

4

1477 orito neno gima dhi timore ne dalano. a 6 Eka Jehova nomiyo otangwe otwi e wi kiruno mondo okel tipo ma nyalo miyo Jona obed gi kuwe. Otangweno ne omoro chuny Jona ahinya. 7 Kinyne gokinyi, Nyasaye madier ne ooro kudni moro mi ochamo otangweno, mi oner. 8 Ka chieng’ ne ochako tegno, Nyasaye ne ooro yamb ugwe, mi chieng’ ochako goyo wi Jona, mool ahinya. Nomedo mana kwayo ni mondo otho. Nosiko kowacho kama: “Ber ka atho moloyo bedo mangima.” b

SULA 4 a Jon 3:4

b Jon 4:3

 Kolam mar 2 a Jon 4:4

b Jon 3:3

c Za 36:6 Za 145:9

JONA 4:6– MIKA Weche Mantie 9 Nyasaye nopenjo Jona niya: “Be iparo ni en gima ber ka ibedo gi mirima nikech otangweno?” a Nodwoko kama: “Ee, ber ka abedo gi mirima, kendo ber ka atho.” 10 To Jehova nonyise kama: “Ka inyalo kecho otangwe ma ne otwi atwiya kende e otieno achiel kendo oner e otieno machielo, 11 donge ber ka akecho dala maduong’ mar Nineve b ma nigi ji mokalo 120,000 ma ok ong’eyo pogo ber gi rach,1 kaachiel gi jambgi mang’eny?” c 4:11 1 Kata, “jogo ma ok nyal pogo lwetgi ma korachwich gi ma koracham.”

MIKA WECHE MANTIE

1 Bura moseng’ad ne Samaria kod Juda (1-16) Richo kod ketho kelo chandruok (5) 2 Nobed malit ne jo ma sando ji! (1-11) Ichoko Israel kanyachiel kendo (12, 13) Koko nobed mang’eny e pinyno nikech ji thoth (12) 3 Isiemo jotelo kod jonabi (1-12) Roho mar Jehova pong’o Mika gi teko (8) Jodolo puonjo ji mondo giyud pesa (11) Jerusalem biro dong’ pidhe (12)

4 Got mar Jehova iting’o malo (1-5) Ligengni nobed kwe (3) ‘Wanawuoth e nying Jehova’ (5) Igero Sayun kendo igure motegno (6-13) 5 Jaloch ma duong’ne biro chopo e piny duto (1-6) Jaloch nowuog e Bethlehem (2) Joka Jakobo modong’ nobed ka tho kendo ka sibuor (7-9) Ibiro pwodh piny (10-15) 6 Wach ma Nyasaye nigo kod Israel (1-5) Jehova dwaro ang’o kuomi? (6-8)

MIKA Weche Mantie –1:7

1478

Tim makare, adiera, bolruok (8) Ketho mar Israel kod kum ma nomiye (9-16) 7 Timbe maricho mag Jo-Israel (1-6) Wasik ng’ato nobed mana joode owuon (6)

e wach Jehova ma 1 Ma nobiro ne Mika1 Ja-Moa

resheth e ndalo ma Jotham, b Ahaz, c kod Hezekia, d ne locho e wi Juda. e Noneno fweny e wi Samaria kod Jerusalem: 2 “Winjuru, un ogendni duto! Chik iti, yaye piny, kod gik moko duto mopong’i, We Jehova Wuon Loch Duto obed janeno modonjoni, f —Jehova ka en e hekalune maler. 3 Nimar neuru! Jehova wuok ka modakie, Enolor mi nonyon kuonde moting’ore malo e piny. 4 Gode biro leny e bwoye, g Kendo hohni biro barore diere Mana ka msuma man but mach, Mana ka pi mopuk ka ma ridore. 1:1 1 Mika en nying machuok mar Mikael kata Mikaia. Tiend nyingno en “Ng’ano Minyalo Pim gi Jehova?”

“Abiro hora ka arito Nyasach warruokna” (7) Iting’o jo Nyasaye malo (8-13) Mika lemo kendo opako Nyasaye (14-20) Jehova dwoke (15-17) ‘Be nitie Nyasaye ma chalo gi Jehova?’ (18)

SULA 1 a Jer 26:18

b 2Ru 15:32-34 2We 27:1, 2

c 2Ru 16:1, 2

d 2Ru 18:1-3 2We 29:1, 2

e Isa 1:1 Hos 1:1

f Za 50:7

g Bur 5:5 Za 97:5

 Kolam mar 2 a 2Ru 17:7, 8

b Hos 7:1

c 2Ru 16:2, 4

d Law 26:30 Hos 8:6

e Hos 2:5 Hos 9:1

5 Magi duto notimre nikech ketho mar Jakobo, Nikech richo mar Jo-Israel. a Ketho mar Jakobo en mane? Donge en Samaria, koso? b To kuonde moting’ore malo mag Juda gin mage? c Donge gin mana Jerusalem, koso? 6 Anami Samaria obed ka pith e puodho, Enobed ka puoth mzabibu; Abiro ng’ielo kitene e hoho, Kendo anael mise mage. 7 Sanamu mage ibiro ng’inj matindo tindo, d Mich duto ma noyudo nikech chode, ibiro wang’ gi mach. e Abiro ketho sanamu mage duto. Nikech ne olosogi kuom chudo ma noyudo ka nochodo, Mago e ma nobed chudo mag jochode.”

1479 8 Mano e momiyo abiro goyo nduru kendo ywak malit; a Abiro wuotho duk kendo gi tienda nono. b Abiro goyo nduru mana ka bwe, Kendo abiro ywagora mana ka udo. 9 Nimar adholane ok nyal thiedhi; c Osechopo nyaka Juda. d Masirano oselandore e dho ranga joga, mana Jerusalem. e 10 “Kik uland wachno e Gath; Kik uywag kata matin. Ng’ielreuru e buru Beth-afra.1 11 Yaye un jo ma odak Shafir, ng’aduru loka ka un duk kendo ka wiu kuot. Jo ma odak Zaanan pok owuok. Nduru biro winjore Beth-ezel, obiro weyo konyou. 12 Jo ma odak Maroth osebedo ka rito gima ber, To gima rach moa kuom Jehova e ma oselor e dho ranga Jerusalem. 13 Yaye jo ma odak Lakish, f tueuru geche lweny kuom fareseu. Un e chakruok mar richo mar nyar Sayun Nimar richo Jo-Israel noyudore kuomu. g 1:10 1 Kata, “e od Afra.”

SULA 1 a Jer 4:19 b Isa 20:2 c Isa 1:5, 6 Jer 15:18

d 2Ru 18:13 Isa 8:7, 8

e 2We 32:2 Mik 1:12

f Jos 15:20, 39 2Ru 18:14

g 1Ru 14:16 2Ru 16:2, 3 Jer 3:8

 Kolam mar 2 a Jos 15:20, 44 b 2We 11:5, 8 c Isa 7:17 d Neh 11:25, 30 e Rap 28:41 2Ru 17:6 Isa 39:7

 SULA 2 f 1Ru 21:7 g Wuo 20:17 1Ru 21:2 Isa 5:8

h Jer 22:17 Eze 22:12, 29

i Jer 18:11 j Amo 2:14 k Isa 2:11 l Amo 5:13 m Jer 9:10 Ywa 1:1

MIKA 1:8–2:4 14 Omiyo, ibiro miyo Moresheth-gath mich sa ma oa. Ute mag Akzib a ne gin mana gik wuondruok ne ruodhi mag Israel. 15 Yaye un jo ma odak Maresha, b anakelnu ng’at ma biro loyou. c Duong’ mar Israel nochop nyaka Adulam. d 16 Lielreuru kendo ung’ad yie wiu ne nyithindu ma uhero. Lokreuru robonde mana ka otenga, Nimar osemaugi motergi e tuech.” e “Yaye, nobed malit ne jo ma chano richo, Ma chano richo e otendni maggi! Ka piny oru gokinyi gitimo gik ma gichanogo, Nikech lwetgi nigi teko mar timo gigo. f 2 Gigombo puothe kendo giyakogi; g Gigombo ute, kendo gikawogi; Gimayo ng’ato ode, h Gimayo ng’ato pokne. 3 Omiyo, ma e gima Jehova owacho: ‘Achano kelo masira ne dhoodni, i ee, masira ma ok gibi tonyie.1j Ok unuchak uwuoth kusungoru, k nikech masira osechopo. l 4 Chieng’no, ji biro goyo ngero moro e wiu, Gibiro ywagou malit. m

2

2:3 1 Hibrania, “masira ma ok gibi goloe ng’utgi.”

MIKA 2:5–3:3 Gibiro wacho niya: “Osetiekwa chuth! a Osechiwo pok mar joga e lwet jomoko—to mano kaka osegole e lueta! b Opogo ne jo ma ok lame puothewa.” 5 Kuom mano, ok unubed gi ng’at ma ywayo tond pimo, Mondo opog ne jo Jehova lowo. 6 “Weuru lando wach!” mano e gima gilando, “Ok onego giland wechegi; Wich-kuot ok bi makowa!” 7 Yaye joka Jakobo, ji penjo niya: “Dibed ni roho mar Jehova ok hore? Donge magi gin tijene?” Donge wechena kelo ber ne jo ma wuotho tir? 8 E kindegi, joga e ma piem koda ka wasika. Ulonyo ayanga gige dusruok mabeyo kaachiel gi lep1 Jo ma kadho gi chir, ka jo ma oa e lweny. 9 Uriembo mond joga e utegi mabeyo; Usemayo nyithindgi duong’na nyaka chieng’. 10 Chung’uru malo ua, nikech kae ok en kar yueyo. Timbe mochido c osekelo kethruok, ee, kethruok maduong’. d 11 Ka ng’ato luwo mana 2:8 1 Kata nyalo bedo, “kuom lep.”

SULA 2 a Isa 6:11 Jer 25:9 Zef 1:2

b 2Ru 17:23

c Za 106:38, 39

12

d Jer 9:19 Jer 10:18

 Kolam mar 2 a 1Ru 22:6, 8 Isa 9:15, 16 Jer 6:13, 14 Eze 13:2, 3

b Isa 11:11 Jer 23:3 Jer 31:7, 8 Mik 4:6

13

c Eze 34:11

d Eze 36:38 Zek 8:22

e Isa 62:10

f Isa 49:10 Isa 52:12

3

 SULA 3 g Mik 3:9

h 1Ru 22:8

2

Amo 5:10

i 2We 19:2

j Eze 22:27 Amo 8:4 Zef 3:3

k Eze 34:2, 3

l Isa 3:15

3

1480 yamo kod wuond kendo owacho miriambo niya: “Abiro landonu wach divai kod kong’o,” Mano e jaland wach ma moro chuny jogi! a A Jakobo, abiro chokou uduto; Abiro choko kanyachiel Jo-Israel modong’. b Abiro chokogi kanyachiel mana ka rombe manie kul, Mana ka kueth manie lege; c Koko nobed mang’eny nikech ji thoth.’ d Jal ma omuko dho rangach biro telo e nyimgi; Gibiro wuok ma gikadh e dho rangach. e Ruodhgi nobed e nyimgi, Kendo Jehova e ma notelnegi.” f Nawacho niya: “Winjuru, asayou, un jodong joka Jakobo Kod un jotend Jo-Israel. g Donge onego ung’e ni gima kare en ang’o? Un to usin gi gik mabeyo h kendo uhero gik maricho; i Udang’o joga kendo ugolo ring’o e chokegi. j Bende, uchamo ringre joga k Kendo udang’o pien dendgi, Uturo chokegi, utoyogi matindo tindo, l Mana ka gima itedogi e

1481

4

5

6

7

8

agulu, ka ring’o mitedo e agulu. E kindego, gibiro ywak ne Jehova mondo okonygi, To ok obi dwokogi. Obiro pandonegi wang’e e kindego, a Nikech timbegi maricho. b Ma e gima Jehova owacho e wi jonabi ma lalo joga, c Ma kok matek ni, ‘Kuwe!’ d to e sechego gikayo1 gik moko gi lekegi e Kendo gikoro lweny ne ng’at ma ok oketo gimoro e dhogi: ‘Unubed gi otieno; f ok unune fweny moro amora; g Unubed mana gi mudho, ok unuyud wach moa kuom Nyasaye. Chieng’ biro podho kuom jonabi, Odiechieng’ nobednegi mana mudho. h Jo ma neno fweny noyud wich-kuot, i Jokor wach biro dhier nono. Giduto gibiro umo dhogi, Nikech Nyasaye ok bi miyogi dwoko moro amora.’” An to, roho mar Jehova osepong’a gi teko, Timbe makare kod chir, Mondo anyis Jakobo

3:5 1 Kata nyalo bedo, “sa ma gin gi gima ginyalo chamo.”

SULA 3 a Ywa 3:44 b Rap 31:17, 18

9

Isa 1:15 Isa 3:11

c Isa 9:15, 16 Isa 56:10

d Jer 23:16, 17 Eze 13:10

10

e Eze 13:19 Eze 34:2

f Jer 13:16

11

g Za 74:9 Eze 13:23

h Isa 59:9, 10 Amo 8:9

i Isa 29:10

 Kolam mar 2 a Mik 3:1 b Rap 27:19 Jer 5:28

c Jer 22:13 d Isa 1:23 Isa 5:20, 23 Eze 22:12

12

e Jer 6:13 f Isa 56:10, 11 g Isa 48:1, 2 Jer 7:4

h Amo 9:10 i Za 79:1 j Jer 26:18

 SULA 4 k Isa 11:9 Zek 8:3

l Za 86:9 Isa 2:2-4 Isa 60:3 Fwe 15:4

4

MIKA 3:4–4:1 kethone, to Israel richone. Winjuru, asayou, un jodong joka Jakobo Kod un jotend Jo-Israel, a Mochayo adiera kendo ma gwenyo gik makare, b Ma chuero remo mondo oger Sayun, kendo Jerusalem gi timbe ma ok kare. c Jotende ng’ado bura mondo giyud asoya, d Jodolo mage puonjo ji mondo ochulgi, e Kendo jonabi mage koro wach mondo giyud pesa. f To pod gisirore kuom Jehova, ka giwacho niya: “Donge Jehova ni kodwa, koso? g Onge masira ma biro yudowa.” h Ibiro pur Sayun ka puodho, Mana nikech un, Ibiro keth Jerusalem modong’ pidhe, i Kendo got mogerie hekalu biro chalo gi kuonde moting’ore malo e i bungu. j E ndalo mag giko, Ibiro gur motegno got ma od Jehova nitiere, k Enobed malo moloyo gode duto, Ibiro ting’e malo moloyo gode duto, Kendo ji mang’eny nodhiye. l

MIKA 4:2-10 2 Ogendni mang’eny biro wacho niya: “Biuru, wadhi e god Jehova, E od Nyasach Jakobo. a Obiro puonjowa yorene, Mi wanawuoth e yorene.” Nimar chik1 nowuog Sayun, Kendo wach Jehova nowuog Jerusalem. 3 Obiro ng’ado ne ji mang’eny bura, b Enorie weche mag ogendni ma roteke man mabor. Ginithedh ligengnigi obed kwer, Kendo tongegi obed pand keyo. c Oganda ok noting’ ligangla ne oganda machielo, Ok ginichak gipuonjre lweny kendo. d 4 Ng’ato ka ng’ato nobed1 e tiend yadhe mar mzabibu kod mar ng’ope, e Onge ng’at ma biro bwogogi, f Nimar dho Jehova Nyasach oganda lweny osewacho mano. 5 Oganda ka oganda nowuoth e nying nyasache, Wan to wanawuoth e nying Jehova Nyasachwa g nyaka chieng’. 6 “E odiechiengno,” Jehova owacho, 4:2 1 Kata, “puonj.” 4:4 1 Kata, “nodag.”

SULA 4 a Jer 31:6 Zek 8:20, 21

b 1Sa 2:10 Za 96:13 Isa 51:4, 5

c Hos 2:18

7

Zek 9:10

d Za 72:7 Isa 9:7 Isa 60:18

e Zek 3:10

f Isa 54:14 Eze 34:25 Eze 39:25, 26

8

g Zek 10:12

 Kolam mar 2 a Za 147:2 Isa 56:8 Eze 34:12, 16 Eze 37:21 Zef 3:19

9

b Isa 10:21 Mik 2:12 Mik 7:18

c Isa 60:22

d 2Sa 5:7

10 e Oba 21

f Zek 9:9

g Jer 30:6

h 2Ru 20:18 2We 36:17, 20

i Isa 45:13 Zek 2:7

j Za 107:2, 3 Isa 48:20 Jer 15:21

1482 “Abiro choko jo ma ne wuotho ka ling’o, Abiro choko jo ma ne oke, a Kaachiel gi jo ma ne asando malit. Abiro weyo moko kuom jo ma ne wuotho ka ling’o, b Kendo anami jo ma ne oriemb mabor obed oganda ma nigi teko; c To Jehova noloch e wigi e Got Sayun, Chakre sani kendo nyaka chieng’. To in, ohinga mar kueth, Got mar nyar Sayun, d Enobini, ee, loch mokwongo nobini, e Pinyruoth mar nyar Jerusalem. f Koro ang’o momiyo igo koko? Donge in gi ruoth, Koso jang’adni rieko osetho, Ma koro in gi rem mana ka dhako ma muoch kayo? g Ywagi kendo chur, yaye nyar Sayun, Mana ka dhako ma muoch kayo, Nikech kochakore sani, ibiro wuok e dala maduong’ mondo idhi idag e pap. Ibiro dhi nyaka Babulon, h Kendo kuno e ma ibiro resie; i Kuno e ma Jehova biro ng’iewie e lwet wasiki. j

1483 11 Ibiro chok ogendni mang’eny mondo oked kodi; Gibiro wacho ni, ‘We mondo odwanye, Nyaka wane kaka idwanyo Sayun.’ 12 To ok ging’eyo pach Jehova, Ok ging’eyo dwache; Nimar obiro chokogi mana ka cham manyien mitero kar dino. 13 A malo mondo inyon-gi, yaye nyar Sayun; a Nimar abiro loko tungeni obed nyinyo, Kendo abiro loko tiendeni obed mula, Ibiro tieko ogendni mang’eny. b Ibiro chiwo ne Jehova ohandgi ma ne giyudo e yor mibadhi, Kendo mwandugi inimi Ruoth madier ma locho e wi piny duto.” c “Koro itong’ori iwuon, Yaye nyako mosemonji; Osedinnwa koni gi koni. d Gigoyo lemb e jang’ad bura mar Israel gi luth. 2 To in Bethlehem Efratha, f In e ma itinie moloyo e kind dhoudi1 mag Juda, Kuomi e ma ng’at ma noloch e Israel nowuogie, g Ng’at ma kar chakruokne osebedoe nyaka

5

5:2 1 Kata, “alufe.”

SULA 4 a Isa 41:15

3 b Zek 9:13

c Jos 6:18, 19 Isa 23:17, 18

 SULA 5 d Rap 28:52

4

e Mat 26:67 Joh 18:22 Joh 19:3

f Cha 35:19 Luk 2:4

g Cha 49:10

5

1We 5:2 Isa 9:6 Mat 2:4-6 Luk 1:32, 33 Luk 2:11 Joh 7:42

 Kolam mar 2 a Eze 34:23 Eze 37:24

6 b Jer 23:5, 6

c Zek 9:9, 10

d Isa 9:6

7 e Isa 8:7

f Isa 33:1

g Cha 10:9-11

h Isa 14:25

MIKA 4:11–5:7 nene, ee, chakre ndalo machon. E momiyo obiro jwang’ogi Nyaka chop kinde ma dhako ma yach biro nyuolie. Eka owetene modong’ biro dok ir Jo-Israel. Obiro chung’ kendo kwayo kuedhe kuom teko mar Jehova, a Kuom duong’ mar nying Jehova Nyasache. Ginidag gi kuwe, b Nikech koro duong’ne biro chopo e tung’ piny duto. c Obiro kelo kuwe. d Kendo ka Jo-Asuria omonjo pinywa mi onyono ohinga magwa mochiel motegno, e Wabiro chungone jokwath abiriyo, ee, jotelo aboro mondo oked kode. Gibiro ketho1 piny Asuria gi ligangla, f Kod piny Nimrod g gi kuondene midonjogo. Obiro resowa e lwet Ja-Asuria, h Ka omonjo pinywa kendo nyono karwa. Joka Jakobo modong’ nobed e kind ogendni mang’eny Mana ka tho moa kuom Jehova, Ka koth ma chue e lum Ma ok gen dhano Kata rito yawuot dhano.

5:6 1 Kata, “kwayo.”

MIKA 5:8–6:6 8 Joka Jakobo modong’ nobed e kind ogendni, E kind ji mang’eny, Mana ka sibuor e kind le mag bungu, Kendo ka sibuor matin e kind rombe, Ma kalo e diergi ka kidhogi matindo tindo; Kendo onge ng’at ma diresgi. 9 Ibiro rieyo badi e wi jo ma mon kodi, Kendo jowasiki duto ibiro tieki.” 10 “E odiechiengno,” Jehova owacho, “Anatiek fareseni kendo anaketh gecheni. 11 Abiro ketho mier madongo manie pinyi Kendo muko ohinga magi mochiel motegno. 12 Abiro tieko timbeni duto mag juok, Onge ajuoga moro amora ma biro dong’ e kindu. a 13 Abiro ketho sanamu magu mopa kod sirni magu, Kendo ok unuchak ukulru ne gik ma uloso gi lwetu. b 14 Abiro pudho sirniu mag yien1c Kendo anaketh miechu madongo. 15 Abiro chulo kuor ka an gi mirima kod ichwang’ Ne ogendni ma otamore winjo wach.” 5:14 1 Som Tiend Weche.

SULA 5 a Isa 2:6 Isa 8:19

6

b Isa 2:8 Eze 36:25 Hos 14:3 Zek 13:2

2 c Isa 27:9

 Kolam mar 2  SULA 6 a Isa 5:3

3 b Za 50:1, 4 Isa 1:2

c Isa 43:26 Jer 2:35 Hos 4:1

4 d Jer 2:5

e Wuo 12:51 Rap 4:20

f Rap 7:8

5

g Wuo 15:20

h Kwa 22:5, 6

i Kwa 23:7, 8 Kwa 24:10 Fwe 2:14

j Kwa 25:1 Kwa 33:48, 49

k Jos 4:19

l 1Sa 15:22 Za 51:16, 17 Isa 1:11

6

1484 Asayou, winjuru gima Jehova wacho. Auru malo mondo uter wach ma un-go e nyim gode, Kendo mad gode matindo owinj dwondu. a Un gode, winjuru wach ma Jehova nigo, Un mise motegno mag piny, b Nimar Jehova nigi wach kod joge; En gi wach gi Jo-Israel: c “Yaye joga, asetimonu ang’o? Ere kaka asemiyo ubedo mool? d Nyisauru wach ma un-go koda. Ne agolou e piny Misri, e Ne awarou ka ne un wasumbni; f Ne aoronu Musa, Harun, gi Miriam g mondo otelnu. Yaye ogandana, paruru wach ma Balak ruodh Moab ne chano timo, h Kod gima Balaam wuod Beor ne onyise i —Gima ne otimore Shitim j nyaka Gilgal k— Mondo ung’e timbe makare mag Jehova.” Anabi e nyim Jehova gi ang’o? Anakulra e nyim Nyasaye man malo gi ang’o? Be anadhi e nyime gi misengni miwang’o pep, Kod nyiroye ma hikgi achiel? l

1485 7 Be Jehova dibed mamor gi yimbe gana gi gana, Kata gi aoche gana gi gana mag mo? a Be dachiw wuoda makayo nikech kethona? Koso dachiw gima ringra onyuolo nikech richona? b 8 Yaye dhano, osenyisi gima ber. To Jehova dwaro ang’o kuomi? Odwaro ni itim gik makare,1c ibed jadiera,2d Kendo iwuoth gi Nyasachi e ka ibolori! f 9 Dwond Jehova kok e dala maduong’; Jo mariek biro luoro nyingi. Winjuru luth, kod ng’at ma ne oketo ludhno. g 10 Be pod nitie mwandu mag richo e od jaricho Kod efa1 morem ma Nyasaye okwedo? 11 Be dabed maler ka an gi gik pimo ma ok ni kare, Kod ofuko mopong’ gi kite pimo ma ok ni kare? h 12 Nimar joge momewo ohero timbe gero, Kendo joge wacho mana miriambo; i 6:8 1 Kata, “kik ibuon ng’ato; kik idew wang’ ng’ato.” 2 Kata, “inyis ng’wono kod hera madier.” 6:10 1 Som Apendiks B14.

SULA 6 a Za 50:8-15

13 b 2Ru 3:26, 27 Eze 16:20

c Nge 21:3 Isa 1:17 Jer 22:3 Eze 45:9 Hos 12:6

14

d Nge 3:3 Hos 6:6 Zek 7:9

e Rap 10:12, 13

f Nge 8:13

15

g Isa 9:13

h Rap 25:13 Nge 11:1 Hos 12:7

i Isa 59:3

16

Mik 7:2

 Kolam mar 2 a Jer 9:3

b Isa 1:5

c Law 26:26 Eze 4:16 Hos 4:10

d Rap 28:38 Jer 12:13 Joe 1:10 Amo 5:11

e 1Ru 16:25, 30 2Ru 16:2, 3 2Ru 21:1, 3

f Jer 19:8

g Za 44:13 Jer 51:51 Ywa 5:1 Dan 9:16

7

MIKA 6:7–7:1 Lewgi opong’ gi wuond. a “Kuom mano, abiro goyou malit ma ubed gi adhola, b Kendo ibiro jwang’u nikech richou. Ubiro chiemo to ok ubi yieng’; Iyeu nodong’ nono. c Ok unuchak upand gik ma usegolo oko, Gimoro amora ma uting’o, abiro chiwo ne ligangla. Ubiro chuoyo kodhi, to ok ubi keyo. Ubiro nyono zeituni, to ok ubi tiyo gi more; Ubiro loso divai manyien, to ok ubi madhe. d Nimar umako chike mag Omri kendo uluwo timbe duto mag joka Ahab, e Kendo uluwo mana riekogi. Mano e momiyo abiro miyo udong’ kulich Kendo ji nobuog kendo liyo ka gineno jo ma odak e iye; f Ogendni mamoko biro jarou.” g Yaye! Achalo mana gi ng’at, Ma ka osechok olembe mag oro Kendo ka osehul mzabibu bang’ keyo, To oyudo ka koro onge mzabibu minyalo cham,

MIKA 7:2-12 Kendo onge ng’owo mokwongo chiek ma ne chunye gombo. 2 Ng’at mohero adiera oselal e wang’ piny; Onge ng’at ma timbene tir e kind ji. a Giduto gibuto mondo gichuer remo. b Ng’ato ka ng’ato ochiko ne owadgi obadho. 3 Lwetegi olony e timo gik maricho; c Jatelo kwayo mich, Jang’ad bura kwayo asoya, d Ng’at ma rahuma to kwayo gimoro amora ma chunye dwaro, e Kendo giduto giriwore kanyachiel. 4 Ng’atgi maberie moloyo chalo mana gi kuthe, Ng’atgi ma timbene tir rach moloyo chiel mar kuthe. Odiechieng jorito maggi kod ming’adonie bura nochopi. f Eka luoro maduong’ biro makogi. g 5 Kik igen osiepni Kata geno osiepi machiegni kodi. h Tang’ ahinya gi weche ma iwacho ne ng’at ma nindo e kori. 6 Nikech wuoyi ochayo wuon-gi, Nyako piem gi min-gi, i Chi wuoyi piem gi min chwore; j Wasik ng’ato gin mana joode owuon. k 7 An to, abiro chomo wang’a kuom Jehova. l

SULA 7 a Isa 57:1

b Isa 59:7

8

c Jer 3:5 Jer 4:22 Eze 22:6

d Isa 1:23 Mik 3:11

9

e 1Ru 21:5, 6

f Isa 10:3 Eze 12:23 Hos 9:7

g Isa 22:5

10 h Jer 9:4

i Eze 22:7

j Luk 12:53

k Jer 12:6 Mat 10:35, 36

11 l Za 123:2 Isa 8:17

 Kolam mar 2 a Za 25:5 Za 62:1 Ywa 3:26

b Za 40:1 Isa 12:2 Isa 25:9

c Ywa 1:18

d Za 79:10 Za 115:2 Joe 2:17

12

1486 Abiro hora ka arito Nyasach warruokna. a Nyasacha biro winja. b Yaye jasika, kik inyiera. Kata obedo ni apodho, abiro chung’; Kata obedo ni adak e mudho, Jehova nobedna ler. Abiro yie gi mirimb Jehova —Nimar asekethone c— Nyaka chop oyal bucha mi ong’adna bura makare. Obiro tera oko e ler; Abiro neno timbene makare. Jasika bende biro neno mano, Kendo wich-kuot biro mako ng’at ma nopenja niya: “Ere Jehova Nyasachi?” d Wang’a biro range. Ibiro nyone mana ka chuodho manie ndara. Enobed odiechieng’ migeroe ohinga magi gi kite E odiechiengno ibiro chor kiewo mar piny.1 Chieng’no ginibi iri Ka gia Asuria kod e mier madongo mag Misri, Gibiro a Misri nyaka e Aora;1 Gibiro e nam achiel nyaka machielo, kendo e

7:11 1 Kata nyalo bedo, “chik nobed gi ka mabor.” 7:12 1 Tiende ni, Yufrate.

1487

13

14

15

16

17

got achiel nyaka machielo. a To piny nodong’ gunda nikech jo ma odakie, Ee, nikech gik ma gisetimo. Kwa jogi gi ludhi, kueth ma gin mwanduni, b Ng’at ma ne odak kar kende e dier bungu —e kind yiende. Gikwa e Bashan kod Gilead c kaka chon. “Abiro nyise gik madongo miwuoro, d Mana kaka e ndalo ma ne iwuok e piny Misri. Ogendni biro neno mano kendo wich-kuot nomakgi kata obedo ni gin gi teko. e Gibiro keto lwetgi e dhogi; Itgi nodinre. Gibiro nang’o lowo mana ka thuol; f

MIKA 7:13 – NAHUM Weche Mantie Gibiro wuok kuonde ma a Isa 11:16 gipondoe ka gitetni Isa 27:13 mana kaka le ma lak. Hos 11:11 b Isa 40:11 Ginibi ir Jehova ka c Jer 50:19 gikirni, Eze 34:23 Kendo giniluori d Za 78:12 Isa 63:11 ahinya.” a Jer 23:7, 8 18 Be nitie Nyasaye ma e Za 126:2 Isa 26:11 chalo kodi, Isa 66:18 Ma weyo richo kendo ma f Isa 49:23  ng’wono b ne joge moKolam mar 2 dong’? c a Jer 33:9 Ok obi siko gi mirima b Wuo 34:6, 7 nyaka chieng’, Isa 1:18 Isa 44:22 Nimar ohero kecho ji. d Jer 50:20 Dan 9:9 19 Obiro kechowa e kendo; c Jer 23:3 obiro loyo richowa. Joe 2:32 Ibiro wito richogi duto d Za 103:9 Isa 57:16 e bwo nam. f Ywa 3:22 20 Ininyis Jakobo kaka in e Rap 30:3 Za 103:8, 13 jadiera, Hos 2:19 Iniher Ibrahim gi hera f Za 103:12 Isa 55:7 mosiko, Jer 31:34 Mana kaka ne ikuong’ori g Cha 22:17 Za 105:8-11 ne kwerewa e ndalo Luk 1:72, 73 machon. g Tic 3:25, 26 SULA 7

NAH U M WECHE MANTIE

1 Nyasaye chulo kuor ne wasike (1-7) Nyasaye dwaro ni wachiwrene chuth (2) Jehova dewo jo ma manyo kar buok ire (7) Ibiro keth Nineve chuth (8-14) Masira ok nochak oduog mar ariyo (9) Ilando ne Juda wach maber (15)

2 Ibiro keth Nineve (1-13) “Ibiro yaw rangeye mag aoche” (6) 3 “Nobed malit ne dala mohero chuero remo!” (1-19) Gimomiyo ikumo Jo-Nineve (1-7) Nineve biro podho kaka No-amon (8-12) Nineve nyaka podhi (13-19)

NAHUM 1:1-13 Ma e gima dhi timore ne Nineve: a Buk moting’o fweny ma Nahum1 JaElkosh ne oneno: 2 Jehova en Nyasaye ma chulo kuor kendo ma dwaro ni wachiwrene chuth; b Jehova chulo kuor kendo oikore olo mirimbe. c Jehova chulo kuor ne jo ma piem kode, Kendo okano mirimbe ne wasike. 3 Jehova en Nyasaye ma iye ok wang’ piyo d kendo tekone ng’eny, e Jehova ok obi weyo ma ok okumo joketho. f Yore nie kalausi kod yamo mager, Kendo boche polo e buru monyono. g 4 Osiemo nam, h kendo oduono pige; Omiyo aoche duto duono. i Bashan gi Karmel ner, j Kendo maupe man Lebanon ner. 5 Omiyo gode madongo yiengni, Kendo gode matindo leny nono. k Piny biro yiengni e nyime, Enoyiengni gi ji duto modak e iye. l 6 Ka iye owang’, ng’ano ma dichung’ e nyime? m Kogolo mirimbe mager, ng’ano ma nyalo chung’? n

1

1:1 1 Tiende ni, “Ng’at ma Hoyo Ji.”

SULA 1 a Isa 10:12 Nah 3:7 Zef 2:13

b Wuo 20:5

7

c Rap 32:35, 41 Isa 59:18

d Kwa 14:18

8

e Ayu 9:4

f Wuo 34:6, 7

9 g Ayu 38:1

h Ayu 38:11 Za 104:6, 7 Za 107:29

i Jos 3:16

10

j Isa 33:9 Amo 1:2

k 2Sa 22:8 Za 68:7, 8

11

l Za 97:4, 5 Isa 24:1

m Jer 10:10

n Rap 32:22



12

Kolam mar 2 a Za 136:1 Mat 19:17

b Za 46:1 Za 91:2 Nge 18:10 Isa 25:4

13 c Za 1:6

d Isa 10:24, 25

e Isa 14:25

1488 Ibiro ol mirimbe mana ka mach, Lwendni biro barore nikech en. Jehova ber, a en kar geng’ruok motegno e kinde masira. b Odewo1 jo ma manyo kar buok ire. c Obiro yweyo kare1 chuth gi ohula mopong’, Kendo mudho nolaw wasike. Ang’o marach ma unyalo timo ne Jehova? Okelo kethruok maduong’. Masira ok nochak oduog mar ariyo. d Gin kuthe mominore, Gichalo gi jo ma omadho kong’o momer; Kata kamano, ibiro wang’gi mana ka lum motwo. Ng’at moro ma biro chano timo gima rach ne Jehova nowuog kuomu, Kong’adonu paro manono. Ma e gima Jehova owacho: “Kata obedo ni tekogi ng’eny kendo githoth, Ibiro gogi piny mi kargi nolal nono.1 Asesandou,2 to koro ok abi sandou kendo. Abiro golo jok ma otueyougo, e

1:7 1 Kata, “Orito.” Hibrania, “Ong’eyo.” 1:8 1 Tiende ni, Nineve. 1:12 1 Kata nyalo bedo, “mi okal e diergi.” 2 Tiende ni, Jo-Juda.

1489 Mi anachod tondeu diriyo. 14 Jehova osechiko wachni kuomi,1 ‘Nyingi ok nolandre kendo. Abiro ketho kido mopa kod mag mula manie ute2 nyisecheu Abiro kunyo bur ma ibiro yikue nikech timbeu modwanyore.’ 15 Neuru! Nitie tiend jal ma kelo weche mabeyo e gode, Jalo ma lando kuwe. a Timuru sewni magu, b yaye Juda, timuru kaka ne usingoru, Nimar jo maricho ok nochak okal e dieru kendo.1 Ibiro tiekgi chuth.” Ng’at ma keyo gik moko osebiro kedo kodi.1c Rit uteni madongo. Rit nderni magi. Ikreuru ne lweny kendo chokuru tekou duto. 2 Jehova biro duoko sunga mar Jakobo, Kaachiel gi sunga mar Israel, Nimar jomonj oseyakogi; d Kendo giseketho bedegi mag mzabibu. 3 Okumbni mag jo rotekege owir gi rangi makwar,

SULA 1 a Isa 52:7 Rum 10:15

4

b Rap 16:16

 SULA 2 c Jer 25:9

2

1:14 1 Tiende ni, Jo-Asuria. 2 Kata, “hekalu mag.” 1:15 1 Kata, “jo ma richo ok nochak omonju kendo.” 2:1 1 Tiende ni, Nineve.

5

6

d 2Ru 17:6

7

 Kolam mar 2 a Cha 10:8, 11

8

9 b Zef 2:13

NAHUM 1:14–2:9 Thuondige orwako lewni makwar. Nyinyo molosgo gechene mag lweny nyilni ka mach Chieng’ moikore ne lweny, Kendo tongege mag junipa ifwayo koni gi koni. Geche mag lweny iriembo matek e nderni. Giringo koni gi koni e laru mag dala. Gichalo gi mach kendo gimil ka polo. Obiro luongo jolweny mage. Gibiro chwanyore ka giwuotho. Gidhi mapiyo e ohingane; Gichungo rageng’ motegno. Ibiro yaw rangeye mag aoche, Kendo od ruoth biro podho. Oseng’ad wachno: Oseel duge, Oseting’e mi gidhi, kendo nyige koro ywage; Gigoyo korgi kendo giywak mana ka akuche. Nineve a osebedo mana ka yawo chakre chon, To koro giringo. “Chung’uru! Chung’uru!” To onge ng’at ma duogo. b Yakuru fedha, yakuru dhahabu!

NAHUM 2:10–3:8 Mwandu ng’eny ma ok kwanre. Opong’ gi mwandu mopogore opogore kendo ma nengogi tek. 10 Dala maduong’ odong’ nono, en gunda, okethore! a Chunygi ridore, chongegi tuomore, nungogi tetni. Wengegi opong’ gi luoro. 11 Ere ka ma sibuoche nodakie, b ka ma sibuoche matindo chiemoe, Ka ma sibuor ne teroe nyithinde, Ma onge ng’at ma bwogogi? 12 Sibuor ne okidho le mang’eny ne nyithinde Ne odeyogi ne monde. Ode nopong’ gi chiemo, Ka modakie nopong’ gi le mosekidhi. 13 “Ne! Abiro kedo kodi,” Jehova Nyasach oganda lweny c owacho, “Abiro wang’o gechene mag lweny e mach, d Kendo ligangla biro tieko sibuocheni. Abiro tieko chiembi e piny, Kendo dwond jooteni ok nowinj kendo.” e Yaye, nobed malit ne dala mohero chuero remo! Opong’ gi miriambo gi mecho. Kinde duto en gi le michamo! 2 Del michwadogo farese

3

SULA 2 a Zef 2:15

3 b Jer 2:14, 15 Jer 50:17

c Isa 10:12

4

d Za 46:9 Isa 37:24

5

e 2Ru 18:17

 Kolam mar 2  SULA 3 a Nah 2:13

6

7 b Zef 2:15

8 c Nah 2:8

1490 ywak, kendo tiend geche yiengo piny, Tiend farese diko piny kendo geche lweny chikore. Joidh farese, ligangla ma wirore, kod tong’ ma nyilni, Oganda mar jo motho kod pidhe mag ringre jo motho —Okalo akwana. Gisiko gichwanyore kuom ringre jo motho. Mago duto timore nikech timbene mag chode, En dhako ma jaber to opong’ gi timbe juok, Oyondho ogendni gi timbene mag chode kendo dhoudi gi timbene mag juok. “Ne! Amon kodi,”1 Jehova Nyasach oganda lweny a owacho, “Abiro elo lawi nyaka e wang’i; Abiro miyo ogendni one dugi, Kendo pinjeruodhi none wich-kuotni. Abiro wito kuomi gik modwanyore Abiro loki gimoro nono; Abiro miyo ji ojari ka gineni. b Ng’ato ang’ata moneni, biro ringi c ka wacho ni, ‘Nineve osedong’ gunda! Ng’ano ma biro ywage?’ Ere ka ma abiro yudoe jo ma dihoye? Iparo ni iber moloyo

3:5 1 Tiende ni, omon gi Nineve.

1491

9

10

11

12

13

14

No-amon,1a dala man but aoche matindo mag Nael? b Pi nolwore koni gi koni; Nam e ma ne en mwandune kod ohingane. Nogolo tekone mang’eny kuom Ethiopia kod Misri. Put c gi Jo-Libya e ma ne konye. d To pod nomake; Ne otere e tuech. e Nyithinde bende ne okidh matindo tindo e nderni duto. Ne gigoyo ombulu ne joge ma ne omi luor Kendo joge duto ma nigi duong’ osetue gi nyoroche. In bende ibiro mer; f Ibiro dhi pondo. Ibiro manyo kar bwok nikech jasiki. Uteni mochiel motegno chalo gi ng’ope mokwongo chiek e yien; Ka po ni oyienggi, gibiro lwar e dho wasiki. Ne! Jolwenji chalo mana ka mon. Dho rangeye mag pinyi biro yawore malach ne wasiki. Mach biro wang’o sirni mag rangeyeni. Tuomuru pi nikech ibiro monju! g Teguru kuondeu ma upondoe. Ridreuru kuonde ma inyonoe lowo mondo unyon lowo;

3:8 1 Tiende ni, Thebes.

SULA 3 a Jer 46:25 Eze 30:14

15

b Isa 19:6

c Cha 10:6

d 2We 16:8 Jer 46:8, 9

e Isa 20:4

16

17

f Za 75:8 Jer 25:15

g 2We 32:3, 4

 Kolam mar 2 a Zef 2:13

18

b Wuo 10:14, 15

c Nah 2:8

d Zef 2:15

e Isa 10:5, 6 Isa 37:18

19

NAHUM 3:9-19 Kawuru gik loso matafari. Kata mana kuno, mach biro wang’oue. Ligangla biro tiekou. a Obiro tiekou mana kaka nyithi det-bonyo timoga. b Medreuru ubed mang’eny mana ka nyithi det-bonyo! Ee, medreuru ubed mang’eny ka det-bonyo! Usemedo jolok ohandu mi gibedo mang’eny moloyo sulwe. Nyithi det-bonyo roch kae to giringo chuth. Jorit magi chalo gi det-bonyo, Kendo jogi madongo chalo gi det-bonyo mang’eny. Ka piny ng’ich, gichokore e kite molosgo chiel, To ka chieng’ owuok, gifuyo; Kendo onge ng’at mong’eyo ka ma gidhiye. Yaye ruodh Asuria, jokwath magi nur; Jotendi obet mana e utegi. Jogi okere e gode, Kendo onge ng’at ma chokogi kanyachiel. c Onge ng’at ma biro resi e masirani. Adholani ok nyal chango. Ng’ato ang’ata ma biro winjo gima oyudi, biro pamo lwetene; d Be nitie ng’ato ang’ata ma ne ok isando?” e

HABAKU K WECHE MANTIE

1 Janabi ywago kony (1-4) “A Jehova, nyaka karang’o?” (2) “Ang’o momiyo iweyo mondo osand ji?” (3) Jo-Kaldea, gima Nyasaye tiyogo e kumo ji (5-11) Janabi sayo Jehova (12-17) ‘A Nyasacha, in ok inyal tho’ (12) ‘Iler ahinya ma ok inyal ng’iyo richo’ (13) 2 “Abiro rito mondo awinj gima obiro nyisa” (1) Jehova dwoko janabi (2-20)

ma Nyasaye ne 1 Weche onyiso janabi Habakuk1

e fweny: 2 A Jehova, nyaka karang’o ma abiro ywakni mondo ikonya to ok iwinja? a Abiro kwayi nyaka karang’o ni igola e timbe mahundu, to ok iresa? b 3 Ang’o momiyo iweyo aneno gik maricho? Ang’o momiyo iweyo mondo osand ji? Ang’o momiyo timbe gero kod kethruok nie nyima? Ang’o momiyo dhawo gi lweny medore ameda? 4 Ji ok luw chik,

1:1 1 Tiende nyalo bedo, “Kwako Ng’ato gi Mor.”

‘Rit arita fweny’ (3) Ng’at makare nobed mangima nikech adierane (4) Masiche abich ne Jo-Kaldea (6-20) Piny biro pong’ gi jo ma ong’eyo Jehova (14) 3 Janabi kwayo Jehova mondo okaw okang’ (1-19) Nyasaye biro reso joge mowir (13) Bedo mamor kuom Jehova e bwo chandruok (17, 18)

SULA 1 a Za 13:1

b Za 22:1 Za 74:10 Fwe 6:10

 Kolam mar 2 a Ayu 12:6 Za 12:8 Ekl 8:11 Isa 1:21 Tic 7:52, 53

b Isa 28:21 Isa 29:14 Ywa 4:11, 12 Tic 13:40, 41

c Jer 22:7 Jer 46:2

d Rap 28:49-51 Jer 5:15-17 Jer 6:22, 23 Eze 23:22, 23

1492

Kendo bura ok yal gadier. Joricho olworo jo makare; Mano e momiyo bura iyalo mobam. a 5 “Ranguru ogendni mondo une gima timore! Wuoruru kendo uhum nono; Nikech gimoro biro timore e ndalou Ma ok ubi yiego kata ka onyisu. b 6 Neuru! Achungo Jo-Kaldea, c Oganda ma kwiny kendo ma muomore. Giwuotho e piny koni gi koni Mondo gima ji ute. d 7 Giger kendo gimiyo ji luoro.

1493 Giketo chikegi giwegi kendo gitimo gik ma miyogi duong’. a 8 Faresegi ringo moloyo kwach, Kendo gikwiny moloyo ondiegi ma wuotho gotieno. b Faresegi mag lweny chikore matek; Faresegi a ka mabor. Giridore piny mana ka otenga ma dwaro yudho chiemo. c 9 Giduto gibiro mondo gikel mahundu. d Sa ma gichokore wengegi chalo gi yamb ugwe, e Kendo gichodho jo ma gimako mana ka kuoyo. 10 Gijaro ruodhi Kendo ginyiero jotelo. f Gijaro kamoro amora mochiel motegno; g Gidhuro pidhe kuondego kae to gikawogi. 11 Eka gikalo piyo piyo mana ka yamo, Kata kamano, bura biro loyogi, h Nikech giwacho ni nyasachgi e ma miyogi teko.”1i 12 A Jehova, donge in e Nyasaye ma nyaka chieng’? j A Nyasacha, Jalerna, in ok inyal tho.1k A Jehova, in e ma niketogi mondo ging’ad bura; Yaye Lwandana, l niketogi mondo gikel kum. m 1:11 1 Kata nyalo bedo, “Nikech nyasachgi e tekogi.” 1:12 1 Kata nyalo bedo, “ok wabi tho.”

SULA 1 a Jer 39:5-7 Dan 5:18, 19

b Jer 5:6

c Jer 4:13 Ywa 4:19 Eze 17:3

d Jer 25:9

e Isa 27:8 Eze 17:10

f 2Ru 24:12

g Jer 32:24 Jer 52:7

h Isa 47:5, 6 Jer 51:24 Zek 1:15

i Dan 5:1, 4

j Za 90:2 Za 93:2 Fwe 1:8

k 1Ti 1:17 Fwe 15:3

l Rap 32:4

m Jer 30:11

 Kolam mar 2 a Za 5:4, 5

b Jer 12:1

c Za 35:21, 22

d Jer 50:11

e 2We 36:17 Nah 3:7

 SULA 2 f Isa 21:8 Mik 7:7

HABAKUK 1:8–2:1 13 Wengeni ler ahinya, ok inyal ng’iyo richo, Kendo ok inyal ling’ kineno gik maricho. a Ang’o momiyo iling’ aling’a to ndhogruok ng’eny? b Ang’o momiyo iling’ sa ma jaricho mwonyo ng’at ma timbene ni kare moloye? c 14 Ang’o momiyo imiyo dhano bedo ka rech manie nam, Kendo ka gik mamol ma onge jatelo? 15 Omako1 gigo duto gi olowo. Omakogi gi gogone, Ochokogi e gogone. Mano e momiyo omor sidang’. d 16 Mano e momiyo ochiwo misengni ne gogone Ee, ogolo ne gogone misengni; Nikech mago e ma kelone pok momewo, Kod chiemo ma miyo. 17 Be obiro dhi nyime golo gik momako e gogone?1 Be obiro dhi nyime nego ogendni ma ok okechogi? e Abiro dhi nyime chung’ kara mar rito, f Abiro chung’ e wi ka ma oting’ore malo. Abiro rito mondo awinj gima obiro nyisa Mondo ane gima dadwoke sa ma orieya.

2

1:15 1 Tiende ni, jowasik Kaldea. 1:17 1 Kata nyalo bedo, “dhi nyime wuodho liganglane?”

HABAKUK 2:2-13 2 Eka Jehova nodwoka niya: “Ndik weche mineno e fweny, kendo igorgi maber e kite mopa, a Mondo ng’ato ang’ata ma somo gi dwol maduong’ osome mayot.1b 3 Nimar fwenyno nigi kinde moketne, Kendo otimo piyo mondo ochop gikone, ok obi riambo. Kata ka odeko,1 rite arita! c Nimar ok obi bare. Obiro chopo mana e kindene! 4 Ng’i ane ng’at ma sungore; Yorene ok ochikore tir. To ng’at makare nobed mangima nikech adierane.1d 5 Adier, nikech divai ndhogo ji, Ng’at ma wiye tek ok noyud gima odwaro. Milumane lach mana ka Liel;1 Ochalo mana gi tho, kendo ok oyieng’. Osiko ochoko ogendni duto Ochoko ji duto kuome. e 6 Donge jogo duto biro goyone ngero kod sigana ma gijarego? f Gibiro wacho niya: ‘Yaye, nobed malit ne ng’at ma choko gige jomoko 2:2 1 Kata, “e yo malolore.” 2:3 1 Kata, “ka onenore ni odeko.” 2:4 1 Kata nyalo bedo, “nikech yiene.” 2:5 1 Hibrania, “Sheol.” Som Tiend Weche.

SULA 2 a Wuo 17:14

7 b Rap 31:9, 11

8 c Mik 7:7

d Joh 3:36 Rum 1:17 Gal 3:11 Hib 10:38

9 e Isa 14:16, 17

f Isa 14:4



10

Kolam mar 2 a Jer 51:11

11 b Isa 13:19 Jer 27:6, 7 Zek 2:7-9

12

c 2We 36:17 Za 137:8

13 d Isa 14:20

1494 Kendo ma medo mana gope ma en-go! —Nyaka karang’o?— Donge jo ma ne oholi nobini apoya? Gibiro chiewo mi giyiengi matek, Kendo gibiro yako mwanduni duto. a Ne iyako ogendni mang’eny, Ji duto modong’ biro yaki, b Nikech ne ichuero remb ji Kendo timbeni mag gero nopong’o piny, Nyaka e mier madongo kaachiel gi jo ma ne odak e igi. c Yaye, nobed malit ne ng’at ma yudo ohala e yo marach ne ode, Mondo olos ode ka moting’ore, Kendo otony ka masira oyude! Isechano wach ma kelo ne odi wich-kuot. Isetimo richo ne in iwuon kuom tieko ogendni mang’eny. d Kidi manie kor ot biro ywak, Kendo yien manie tado biro dwoke. Yaye, nobed malit ne ng’at ma chuero remo mondo oger dala, Kendo ma timo gik ma ok kare mondo oger taon! Neuru! Donge Jehova Nyasach oganda lweny e ma nomi ji oti kayiem nono ne mach,

1495 Kendo ogendni oti matek kayiem nono? a 14 Nimar piny duto biro pong’ gi jo ma ong’eyo duong’ mar Jehova Mana ka pige mopong’o nam. b 15 Yaye, nobed malit ne ng’at ma miyo jowetene kong’o, Mi omedoe ich-wang’ gi mirima mondo gimeth gimer, Mana ni mondo one duggi! 16 Ibiro yudo wich-kuot mang’eny kar yudo duong’. In bende methi, kendo iel dugi ma ok oter nyangu.1 Okombe manie lwedo ma korachwich mar Jehova nobini, c Kendo wich-kuot e ma noum duong’ ma in-go; 17 Mahundu ma ne otim ne Lebanon biro umi, Kendo nek ma ne obwogo le, nobini, Nikech ne ichuero remb ji Kendo timbeni mag gero nopong’o piny duto, E mier madongo kod jo ma nodak e igi. d 18 Kido mopa kelo ber mane Ne ng’at mopaye? Ere ber ma sanamu mothedh kelo, kata ma japuonj ma miriambo kelo, 2:16 1 Kata nyalo bedo, “kendo ikwang’.”

SULA 2 a Jer 51:58

b Za 72:19 Isa 11:9 Zek 14:9

c Za 75:8 Isa 51:22, 23 Jer 25:28 Jer 51:57

d Za 137:8 Jer 50:28 Jer 51:24

 Kolam mar 2 a Isa 42:17 Isa 44:19, 20 Isa 45:20

b Isa 40:19 Isa 46:6

c Jer 51:17

d Isa 6:1

e Za 76:8 Za 115:3 Zek 2:13

 SULA 3 f Ywa 3:32

g Rap 33:2 Bur 5:4 Za 68:7, 8

h Wuo 19:16

i Wuo 13:21

HABAKUK 2:14–3:4 Kata obedo ni ng’at ma ne olose ogeno kuome, Kendo oloso nyiseche manono ma ok nyal kata wuoyo? a 19 Yaye, nobed malit ne ng’at ma nyiso bao ni, “A malo!” Kata ne kidi ma ok nyal wuoyo ni, “Chung’ malo! Puonjwa!” Neuru! Obawe gi dhahabu gi fedha, b Kendo oonge gi muya kata matin. c 20 Jehova to nie hekalune maler. d Yaye piny duto, ling’uru thi e nyime!’” e Ka ma e kaka janabi Habakuk ne oywagore e lamo: 2 A Jehova, asewinjo humbi. A Jehova, tijeni miyo ahum. Tim tijeni e dier hignigi!1 Tijeni mondo ong’ere e dier hignigi.1 Mad ipar nyiso ng’wono e kinde tungni. f 3 Nyasaye noa Teman, Ng’at Maler ne oa e Got Paran. g (Sela)1 Duong’ne noumo polo; h Kendo piny nopong’ gi pakne. 4 Ne orieny mana ka chieng’. i Pilni ariyo ne wuok e lwete,

3

3:2 1 Kata nyalo bedo, “e ndalowa.” 3:3 1 Som Tiend Weche.

HABAKUK 3:5-17 Ka ma ne opandoe tekone. 5 Tuoche ne otelo e nyime, a Kendo midhusi ne luwo tiende. 6 Ne ochung’, mi oyiengo piny. b Ne ong’iyo ogendni mi gitetni. c Gode madongo ma nyaka nene nong’injore, Kendo gode matindo mosebedoe chakre chon ne okulore. d Yorene osebedoe chakre chon. 7 Ne aneno chandruok e hembe mag Kushan. Lep hema man e piny Midian ne otetni. e 8 A Jehova, dibed ni imon gi aoche, Dibed ni in gi mirima mager gi aoche? Koso imon gi nam? f Nimar ne iidho fareseni; g Gecheni mag lweny nolocho. h 9 Osegol atung’ mari kendo oikore. Imiyo ludhe1 tich bang’ timo singruok.2 (Sela) Ibaro piny gi aoche. 10 Gode noywak malit ka ne gineni. i Ohula nomwomo ka ridore. Ka matut noruto gi dwonde. j Ne oting’o bade malo. 3:9 1 Kata nyalo bedo, “aserni.” 2 Kata nyalo bedo, “Iwacho singruok mag dhoudi.”

SULA 3 a Kwa 14:11, 12 Kwa 16:46 Kwa 25:1, 9

b Isa 13:13 Hag 2:21

c Wuo 14:25 Wuo 23:27

d Za 114:1, 4 Nah 1:5

e Wuo 15:14, 15 Kwa 22:3, 4

f Za 114:1, 3 Isa 50:2 Nah 1:4

g Rap 33:26

h Za 68:17

i Wuo 19:18 Za 114:1, 4

j Za 77:16

 Kolam mar 2 a Jos 10:12

b Za 77:17, 18

c Za 119:120 Jer 23:9 Dan 8:27

d Za 42:5 Isa 26:20 Ywa 3:26

1496 11 Wang’ chieng’ gi dwe nochung’ kargi moting’ore malo. a Aserni magi ne ringo mana ka ler. b Tongi ne mil ka polo. 12 Ne iwuotho e piny gi mirima. Ne inyono ogendni gi ich-wang’. 13 Ne iwuok mondo ires jogi, mondo ires ng’ati mowir. Ne iketho jatend od joricho. Ne oele chakre e misene nyaka e tate. (Sela) 14 Ne ichuoyo wi jolwenje gi gigene mag lweny Ka ne gibiro keya mana ka yamo mager. Ne gimor tieko aling’ling’ ng’at ma sandore. 15 Ne ing’ado nam gi fareseni, Ne ing’ado apaka madongo. 16 Ne awinjo mano mi atetni; Duolno nomiyo dhoga otetni. Chokena notow; c Tiendena ne tuomore; Kata kamano, arito odiechieng masira ka aling’ mos, d Nikech odhi biro ne jo ma monjowa. 17 Kata ka yadh ng’owo ok oloth, Kendo onge mzabibu e yien; Kata ka yadh zeituni otho,

1497 Kendo puothe ok onyago cham; Kata ka kueth orumo e kul, Kendo dhok ok otue e loyegi; 18 An to, abiro il kuom Jehova; Abiro mor kuom Nyasach warruokna. a

SULA 3 a Wuo 15:2 1Sa 2:1 Za 18:2 Za 27:1 Isa 61:10

 Kolam mar 2 a Isa 12:2 Fil 4:13

HABAKUK 3:18 – ZEFANIA 1:3 19 Jehova Wuon Loch Duto e tekona; a Obiro miyo tiendena obed mayot ka mag mwanda Obiro miyo awuoth kuonde moting’ore malo. b Ne jatend wer; gi gigena mag thum migwelo.

b 2Sa 22:34

Z E FA N I A WECHE MANTIE

1 Odiechieng Jehova mar ng’ado bura chiegni (1-18) Odiechieng Jehova biro mapiyo (14) Fedha gi dhahabu ok kel resruok (18) 2 Dwaruru Jehova ka pok odiechieng mirimbe obiro (1-3) Dwaruru tim makare kod muolo (3) “Di po ka opandu” (3)

e wach Jehova ma 1 Ma nobiro ne Zefania1 wuod

Kushi, wuod Gedalia, wuod Amaria, wuod Hezekia, e ndalo ma Josia a wuod Amon b ne locho e piny Juda: 2 “Abiro yweyo gik moko duto manie piny,” Jehova owacho. c 3 “Abiro yweyo dhano gi le. 1:1 1 Tiende ni, “Jehova Osepando.”

Bura ming’ado ne ogendni modak machiegni (4-15) 3 Jerusalem, dala mong’anjo kendo mohero mibadhi (1-7) Ikumo ji kae to iduokogi (8-20) Imiyo ji dhok maler (9) Jo ma bolore gi jo mamuol e ma nores (12) Jehova nobed mamor nikech Sayun (17)

SULA 1 a 2Ru 22:1, 2 Jer 1:2

b 2Ru 21:18-20

c 2Ru 22:16 Isa 6:11 Jer 6:8

 Kolam mar 2 a Jer 4:25

b Eze 14:3

Abiro yweyo winy ma fuyo e kor polo gi rech manie nam, a Kod gik ma chwanyo dhano1b kaachiel gi joricho; Kendo abiro golo dhano e piny,” Jehova owacho. 1:3 1 Nyaka bed ni iwuoyo kuom timbe kata gik motudore gi lamo nyiseche manono.

ZEFANIA 1:4-15 4 “Abiro rieyo lweta mondo akum Juda Kod ji duto modak Jerusalem, Abiro yweyo gik moko duto mag Baal, a Nyinge jodolo mag nyiseche manono gi jodolo, b 5 Jo ma kulore ne oganda mag polo e wi tat utegi, c Kaachiel gi jo ma kulore ka kuong’ore ne Jehova d To konchiel gikuong’ore ne Malkam; e 6 Jogo ma weyo luwo Jehova f Kaachiel gi jo ma ok many Jehova kata penje wach.” g 7 Ling’uru thi e nyim Jehova Wuon Loch Duto, nikech odiechieng Jehova chiegni. h Jehova oseiko misango; osepwodho jo ma ogwelo. 8 “E odiechieng misango mar Jehova, abiro kumo jotelo, Yawuot ruoth, i kaachiel gi jo ma rwako lep ogendni mamoko. 9 Chieng’no, abiro kumo ji duto ma idho ndiri,1 Jogo mopong’o od ruodhgi gi timbe gero kod miriambo. 10 E odiechiengno,” Jehova owacho, 1:9 1 Kata, “ka ma oting’ore malo.” Nyalo bedo ni iwuoyo kuom ndiri ma ne iketoe kom ruoth.

SULA 1 a Kwa 25:3 Bur 2:11, 13 2We 28:1, 2 Jer 11:17

b 2Ru 23:5 c 2We 33:1, 3 Jer 19:13

d Isa 48:1

11

e Jos 23:6, 7 1Ru 11:33 Jer 49:1

f Isa 1:4 Jer 2:13

12

g Isa 43:22 h Joe 2:1 2Pe 3:10

i 2Ru 25:7 Jer 39:6

 Kolam mar 2

13

a 2We 33:1, 14 Neh 3:3 Neh 12:38, 39

b 2We 34:22 c Za 10:13 Za 14:1

14

d Isa 6:11 e Rap 28:30 Jer 5:17

f Joe 2:1 g Hab 2:3 h Isa 66:6 i Isa 33:7 Joe 1:15

15

1498 “Dwond ywagruok nowinjre e Ranga Rech, a Nduru nowinjre gi yo ka ma ne oger manyien e bath dala, b Kendo koko maduong’ nowinjre e gode. Gouru nduru, un jo ma odak Maktesh,1 Nikech osetiek jo ohala duto; Osetiek ji duto ma pimo fedha. E kindeno, abiro wuotho gi teyni e i Jerusalem ka amenyo, Kendo abiro kumo jo ma ochayo piny ma wacho e chunygi ni, ‘Jehova ok notim gima rach c kata gima ber.’ Ibiro yak mwandugi kendo noketh utegi. d Giniger udi to ok ginidagie; Ginipidh mzabibu to ok ginimadh divai mowuok e mzabibugo. e Odiechieng’ maduong’ mar Jehova chiegni! f Ochiegni ahinya kendo obiro mapiyo! g Koko mar odiechieng Jehova nobed malit. h Chieng’no jalweny ma ratego noywag malit. i Odiechieng’no nobed chieng’ mirima, j Chieng’ parruok gi chandruok, k Chieng’ yamo mager gi kethruok,

j Fwe 6:17 k Jer 30:7

1:11 1 Nyalo bedo ni Maktesh ne en kamoro e Jerusalem but Ranga Rech.

1499 Chieng’ mudho gi kuyo, a Chieng’ boche polo gi mudho mandiwa, b 16 Chieng’ goyo tung’ gi koko mar lweny, c Ka iketho mier mochiel motegno kod ute maboyo moger e konde mag ohinga. d 17 Abiro kelo ne ji chandruok malit, Mi giniwuoth ka muofni, e Nikech giseketho ne Jehova. f Ibiro puk rembgi oko ka buru, Kendo ringregi1 ka owuoyo. g 18 Fedhagi kata dhahabugi ok bi resogi e odiechieng mirimb Jehova; h Nimar mirimbe mager ka mach biro wang’o piny duto, i Obiro ketho gik moko duto kod dhano duto manie piny, ee, enobed kethruok malich.” j Chokreuru, ee, chokreuru kanyachiel, k Yaye, oganda ma onge wich-kuot. l 2 Ka pok chik ochako tiyo, Ka pok odiechieng’no okalo ka mihudhi, Ka pok mirimb Jehova mager obironu, m Ka pok odiechieng mirimb Jehova obironu, 3 Dwaruru Jehova, n un jo

2

1:17 1 Hibrania, “nyimbiyegi.”

SULA 1 a Amo 5:18, 20 Tic 2:20

b Joe 2:2 c Jer 4:19 d Isa 2:12, 15 e Rap 28:28, 29 Isa 59:9, 10

f Isa 24:5 Dan 9:5, 8

4

g Za 79:2, 3 Jer 9:22 Jer 16:4

h Nge 11:4 Isa 2:20 Eze 7:19

i Rap 32:22 Jer 7:20

j Jer 4:27

5

 SULA 2 k Joe 1:14 Joe 2:15, 16

l Isa 1:4 Jer 6:15

m 2Ru 23:26 2We 36:16, 17 Jer 23:20 Ywa 4:11

n Isa 55:6

6

Amo 5:6

 Kolam mar 2 a Cha 7:13, 16 Isa 26:20 Joe 2:12, 14 Amo 5:15

7

b Jer 47:5 c Jer 25:17, 20 Amo 1:6-8 Zek 9:5, 6

d Eze 25:16, 17 e Isa 11:11 Jer 31:7 Hag 1:12

f Za 126:1 Jer 23:3 Eze 39:25 Amo 9:14 Mik 2:12 Mik 4:10 Zef 3:20

8

ZEFANIA 1:16–2:8 mamuol1 duto modak e piny, Ma rito chikene makare.2 Dwaruru tim makare, dwaruru muolo. Di po ka opandu e odiechieng mirimb Jehova. a Ibiro jwang’ dala mar Gaza; Kendo Ashkelon biro dong’ gunda. b Ibiro riemb Ashdod godiechieng’ tir, Kendo Ekron ibiro pudhi. c “Yaye nobed malit ne jo ma odak e tiend nam, oganda mar JoKereth! d Wach Jehova mon kodu. Yaye Kanaan, piny Jo-Filistia, abiro kethi, Kendo onge ng’at ma biro dong’ e iyi. Dho nam biro lokore kuonde mikwayoe jamni, Enobed gi sokni mag jokwath kod kul mag rombe. Jo-Juda modong’ biro kawo pinyno; e Gibiro kwayo kuno. Gibiro nindo e ute mag Ashkelon gotieno. Nimar Jehova Nyasachgi biro parogi,1 Kendo obiro dwoko joggi ma noter e tuech.” f “Asewinjo ayany mag

2:3 1 Kata, “jo ma obolore.” 2 Hibrania, “buchene makare.” 2:7 1 Kata, “biro ritogi.

ZEFANIA 2:9–3:4 Jo-Moab a kod mag Jo-Amon, b Ma giseyanyogo joga ka gisungore ni gibiro kawo piny joga. c 9 Kuom mano, mana kaka angima,” Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel owacho, “Moab nobed mana kaka Sodom, d Kendo Jo-Amon kaka Gomora, e Piny mopong’ gi buya, bur chumbi, kendo mojwang’ nyaka chieng’. f Joga modong’ biro yako mwandugi, Kendo joga modong’ biro kawo pinygi. 10 Mano e gima gibiro yudo nikech sungagi, g Nikech ne gijaro kendo sungore ne jo Jehova Nyasach oganda lweny. 11 Jehova nobednegi ka gimoro ma bwogogi; Nikech obiro tieko nyiseche duto mag piny, Kendo chula ka chula biro kulorene,1h Moro ka moro e kare owuon. 12 Un Jo-Ethiopia, un bende liganglana biro negou. i 13 Obiro rieyo lwete yo nyandwat mi oketh Asuria, Kendo obiro loko Nineve gunda j mobed motwo ka thim. 2:11 1 Kata, “lame.”

SULA 2 a Jer 48:26, 27 Eze 25:8, 9

b Jer 49:1 Eze 25:3

c Za 83:2, 4

d Eze 25:11 Amo 2:1, 2

e Cha 19:24, 25

f Amo 1:13-15 Juda 7

g Isa 16:6 Jer 48:29

h Za 22:27 Mal 1:11

i Isa 43:3 Eze 30:4, 5

j Nah 3:7

 Kolam mar 2 a Nah 3:1, 19

 SULA 3 b Isa 5:7 Jer 6:6

c Jer 22:21 Jer 32:23

d Za 50:17 Isa 1:5 Jer 5:3

e Za 78:22 Jer 17:5

f Isa 29:13

g Isa 1:23 Eze 22:27

h Ywa 2:14

1500 14 Jamni nonind kuno, le mag bungu mopogore opogore. Gotieno, mbusi gi chiewo biro bet e kind sirnige madongo Dwol moro biro wer e dirisa. Kethruok maduong’ nobed e dhoot; Nikech obiro elo bepene mag sida. 15 Ma e dala ma ne sungore kendo ma ne orit maber, Dala ma ne wacho e chunye ni, ‘Onge machielo ma chalo koda.’ Mano kaka osebedo gima ji wuoro, Kendo ka ma le mag bungu e ma nindoe! Ng’ato ang’ata ma kalo bute biro liyo kendo teng’o lwetene.” a Yaye nobed malit ne dala mong’anyo, modwanyore, kendo ma sando ji! b 2 Notamore winjo dwol; c notamore winjo siem. d Ne ok ogeno kuom Jehova; e ne ok osudo but Nyasache. f 3 Jotende gin sibuoche ma ruto. g Jong’ad buchene chalo gi ondiegi ma wuotho gotieno; Ok giwe kata chogo minyalo muod nyaka gokinyi. 4 Jonabine ochayo ji, gin jo andhoga. h

3

1501 Jodolone dwanyo gik maler; a Giketho chik goyiem. b 5 Jehova ni kare e diergi; c ok onyal timo richo. Okinyi kokinyi onyiso ji buchene, d Ok obare mana ka ler modiechieng’. To ng’at ma ok kare ok ong’eyo wich-kuot. e 6 “Ne atieko ogendni; ute maboyo ma ne ni e konde mag ohinga ne ojwang’. Ne aketho nderni mage, onge ng’at ma ne kalo kuno. Miechgi madongo ne odong’ gunda, ma onge ng’ato ang’ata modakie. f 7 Nawacho ni, ‘Adier, ubiro luora kendo ubiro yie mondo arieu,’ g Mondo kik keth ka ma odakie h —Nyaka akume nikech osetimo gigi duto. Kata kamano, pod ne gimedo mana timo richo. i 8 ‘Omiyo, ritauru arita,’ j Jehova owacho, ‘Nyaka chieng’ ma abiro a malo mondo ayak mwandugi,1 Nimar aseng’ado ni adhi choko ogendni, adhi choko pinjeruodhi, Mondo aolnegi mirimba, mirimba mager duto; k

SULA 3 a Jer 23:11 b Eze 22:25, 26 Mik 3:9

d Jer 21:12 e Jer 3:3 Jer 8:12 Zef 2:1

f Law 18:28

10

g Isa 5:3, 4 Isa 63:8 2Pe 3:9

h Jer 7:5-7 Jer 25:5, 6

i Mik 2:1

11

j Za 37:34 Za 130:7 Isa 30:18

k Isa 34:2 Joe 3:2 Fwe 16:14 Fwe 19:19

 Kolam mar 2 a Eze 36:5

12

b Zek 8:23 c Isa 60:4 d Isa 45:17 Isa 54:4

e Isa 11:9

13

f Isa 57:15 Isa 61:1

g Isa 10:22 Mik 4:7

h Isa 60:21 i Jer 30:10 Eze 34:28 Eze 39:25, 26 Hos 2:18 Mik 4:4

j Ezr 3:11

3:8 1 Kata nyalo bedo, “abiro a malo kaka janeno.”

9

c Rap 32:4

Isa 12:5, 6 Zek 2:10

k Mik 4:8

14

ZEFANIA 3:5-14 Nikech mirimba mager ka mach biro wang’o piny duto. a Eka abiro loko dhok ma ji wacho mondo obed dhok maler, Mondo giduto giluong nying Jehova, Kendo gitine ka gin gi winjruok.’ b Kochakore gi alwora man e aoche mag Ethiopia, Jo ma saya, nyar joga moseke, biro kelona mich. c E odiechiengno, ok iniyud wich-kuot Kuom timbeni duto maricho ma ne itimona, d Nikech abiro golo jo ma wigi tek e kindu; Wiu ok nochak obed matek kendo e goda maler. e Jo ma obolore gi jo mamuol e ma abiro weyo e kindu, f Kendo gibiro keto nying Jehova obednegi kar bwok. Jo-Israel modong’ g biro timo mana gik makare; h Ok giniwach miriambo, kendo weche mag miriambo ok noyud e lewgi; Gibiro chiemo kendo nindo ma onge ng’at ma bwogogi.” i Kog gi mor, yaye nyar Sayun! Kog gi mor, yaye Israel! j Bed mamor kendo iil gi chunyi duto, yaye nyar Jerusalem! k

ZEFANIA 3:15 – HAGAI Weche Mantie 1502 wich-kuot ma ne gin 15 Jehova osegolo bura ma SULA 3 a Isa 40:2 godo. a nong’adoni. a Zek 8:13 19 Neuru! E ndalogo, abiro Oseriembo jasiki. b b Mik 7:10 Zek 2:8, 9 kumo jo ma sandou; b Jehova, Ruodh Israel c Eze 48:35 Abiro reso jo ma wuotho nie kindu. c d Amo 9:15 ka ling’o, c Ok ubi luoro masira Zek 14:11 Kendo abiro choko ji moro amora kendo. d e Jer 46:28 duto moke. d 16 Chieng’no, ibiro wach f Isa 12:6 Abiro miyogi huma1 ne Jerusalem niya: g Rap 30:9 Za 147:11 kod pak “Kik iluor, yaye Sayun. e Isa 62:3 E pinje duto ma ne giIsa 65:19 Lweti kik ol. Jer 32:41 yudoe wich-kuot. 17 Jehova Nyasachu nie h Ywa 1:4 20 E ndalogo, abiro rwakindu. f Ywa 2:6  kou iye, Obiro resi mana ka Kolam mar 2 E ndalogo, abiro chokou Ng’at ma ratego. a Ywa 5:1 kanyachiel. Nobed mamor ahinya b Isa 60:14 Nimar abiro nikech in. g Zek 14:3 miyou huma1 kod pak e c Mik 4:6, 7 Chunye biro kuwe mos e kind ogendni duto d Isa 11:11, 12 nikech oheri. Isa 27:12 mag piny, Obiro kok gi mor Eze 28:25 Sa ma achokou kaEze 34:15, 16 nikech in. Amo 9:14 nyachiel e nyim jo ma 18 Abiro choko jo ma e Isa 60:15 ne oterou e tuech,” okuyo nikech ne ok f Isa 61:7 Jehova owacho. f Jer 30:10 gibiro e sewni magu; h Jer 33:7, 9 Ne ok gibiro nikech Eze 39:25, 27 3:19, 20 1 Hibrania, “nying.”

HAGAI WECHE MANTIE

1 Isiemo ji nikech pok gigero hekalu (1-11) ‘Be ma en kinde monego udag e ute moger gi bepe?’ (4) “Nonuru timbeu” (5) Chuoyo kodhi mang’eny, kayo cham matin (6) Ji winjo dwond Jehova (12-15) 2 Hekalu mar ariyo ne idhi pong’ gi duong’ (1-9)

Iyiengo ogendni duto (7) Gik mabeyo mag ogendni nobi (7) Gero hekalu kelo gueth (10-19) Gima ler ok nyal miyo gima ok ler obed maler (10-14) Ote mokow ne Zerubabel (20-23) “Abiro miyo ichal gi tere” (23)

1503 E odiechieng’ mokwongo mar dwe mar auchiel, e higa mar ariyo mar loch Darius, Jehova Nyasaye nooro janabi Hagai1a mondo odhi onyis gavana mar Juda ma niluongo ni Zerubabel b wuod Shealtiel, gi Joshua wuod Jehozadak ma ne jadolo maduong’ niya: 2 “Jehova Nyasach oganda lweny owacho kama, ‘Ogandani wacho ni, “Kinde pok ochopo mar gero od1 Jehova kendo.”’” c 3 Wach Jehova nochako obiro ne Hagai d niya: 4 “Be ma en kinde monego udag e uteu ma ugero gi bepe mabeyo, to odni omukore kama? e 5 Jehova Nyasach oganda lweny wacho kama, ‘Nonuru timbeu.1 6 Uchuoyo kodhi mang’eny to ukayo cham matin. f Uchiemo to ok uyieng’. Umetho to ok romu. Urwakoru to pod koyo chamou achama. Jatich tiyo kendo chamo osara to oketo osacheno e ofuko ma otuch.’” 7 “Jehova Nyasach oganda lweny wacho kama, ‘Nonuru timbeu.’1 8 “Jehova owacho kama: ‘Dhiuru e gode ukel yien, g mondo ugerna ot h ma mora kendo ma kelona duong’.’” i 9 “Jehova Nyasach oganda lweny owacho niya: ‘Ugeno yudo gik mathoth to uyudo mana matin, ke-

1

1:1 1 Tiende ni, “Ng’at Monyuol Ndalo Sawo.” 1:2 1 Kata, “hekalu.” 1:5, 7 1 Kata, “Keturu chunyu kuom yoreu.”

SULA 1 a Ezr 5:1

b Ezr 3:2 Ezr 5:2

c Ezr 4:4, 23

d Ezr 6:14

e Jer 52:12, 13

f Rap 28:22

g Ezr 3:7

h Ezr 5:2 Ezr 6:15 Zek 1:16

i Isa 60:13

 Kolam mar 2 a Mal 2:2

b Hag 1:4

c Mat 1:12

d 1We 3:17-19 Luk 3:23, 27

e 1We 6:15

f 2We 15:2 Isa 8:10 Rum 8:31

g Ezr 1:1, 5

h Ezr 1:8 Ezr 5:14

i Zek 3:1 Zek 6:11-13

j Ezr 5:2 Zek 6:15

k Ezr 4:24 Hag 1:1 Zek 1:1

HAGAI 1:1-15 ndo ka ukelo gimoro e miechu to akudhe mabor. a Uparo ni ang’o momiyo atimo kamano? En nikech un gi uteu mabeyo ma utimoe gigeu, to oda odong’ gunda. b 10 Mano e momiyo polo ok olnu tho e lum, kendo piny ok nyagnu gimoro. 11 Ne akelo oro moketho piny, gi gode, gi cham, gi divai manyien, gi mo, kendo gimoro amora ma twi e piny nobedo manok. Sani koro un kaachiel gi jambu uchandoru, kendo tije duto mutimo bedo mana kayiem nono.’” 12 Eka Zerubabel c wuod Shealtiel, d gi Joshua wuod Jehozadak e jadolo maduong’, kaachiel gi jomamoko duto ne owinjo wach Jehova Nyasaye kod weche ma janabi Hagai ne owachonegi, nimar Jehova Nyasachgi e ma ne oore. Kendo ji nochako luoro Jehova. 13 Eka Hagai jaote mar Jehova ne onyiso ji ote ma Jehova ne omiye niya: “Jehova Nyasaye owacho ni en kodu.” f 14 Bang’ mano, Jehova ne ojiwo chuny g Zerubabel wuod Shealtiel ma ne en gavana mar Juda, h kod chuny Joshua i wuod Jehozadak jadolo maduong’, kaachiel gi jomamoko duto, mi ne gibiro mi gichako gero od Jehova Nyasachgi. j 15 Ne gichako tijno e odiechieng’ mar 24 dwe mar auchiel, e higa mar ariyo mar loch Darius. k

HAGAI 2:1-15 E odiechieng’ mar 21 dwe mar abiriyo, wach Jehova nobiro ne janabi Haa gai niya: 2 “Dhi ipenj Zerubabel b wuod Shealtiel, gavana mar Juda, c gi Joshua d wuod Jehozadak e jadolo maduong’, kaachiel gi jomamoko duto kama: 3 ‘Be nitie ng’ato kuomu ma noneno odni1 ka ne pod en gi duong’ne machon? f To koro sani unene kochalo nade? Donge ok obernu ahinya ka opime gi duong’ ma ne engo chon?’ g 4 “Jehova owacho kama: ‘In Zerubabel kod Joshua wuod Jehozadak jadolo maduong’, beduru gi chuny motegno.’ “Kendo un jopiny duto, Jehova owachonu kama: ‘Beduru gi chuny motegno, h kendo uti matek.’ “Jehova Nyasach oganda lweny owacho niya: ‘An kodu. i 5 Kik uluor. j To paruru wach ma ne asingonu ka ne uwuok Misri, k kendo roho mara pod nie dieru.’”1l 6 “Jehova Nyasach oganda lweny owacho ni, ‘Odong’ matin nono, to abiro yiengo polo, gi piny, kod nam.’ m 7 “Jehova Nyasach oganda lweny owacho niya: ‘Abiro yiengo ogendni duto, kendo gik mabeyo ahinya mowuok e ogendni nobi; n mi anapong’ odni gi duong’.’ o 8 “Jehova Nyasach oganda lweny owacho niya, ‘An

2

SULA 2 a Ezr 5:1 Ezr 6:14

b 1We 3:17-19 Zek 4:9

c Ezr 1:8 d Zek 3:8 Zek 6:11

e 1We 6:15 f 1Ru 6:1 Ezr 3:12

g Zek 4:10 h Zek 8:9 i Wuo 3:12 Isa 43:2 Rum 8:31

j Isa 41:10 Zek 8:13

k Wuo 29:45 Wuo 34:10

l Zek 4:6 m Hib 12:26, 27 n Isa 2:2 Isa 60:5, 11

o Wuo 40:35 1Ru 8:11 Isa 66:12

 Kolam mar 2 a Isa 60:13 b Za 85:8 Isa 2:4 Isa 60:17, 18 Zek 8:12

c Hag 1:1 d Mal 2:7 e Law 7:21

2:3 1 Kata, “hekaluni.” 2:5 1 Kata nyalo bedo, “kendo ka ne roho mara ochung’ e dieru.”

Kwa 5:2, 3 Kwa 9:6 Kwa 19:11 Kwa 31:19

1504 e wuon fedha, kendo an e wuon dhahabu.’ 9 “Jehova Nyasach oganda lweny owacho kama: ‘Duong’ ma odni nobedgo biro loyo duong’ ma ne engo chon. a “Kendo Jehova Nyasach oganda lweny owacho niya: ‘Abiro kelo kuwe e odni.’” b 10 E odiechieng’ mar 24 dwe mar ochiko, e higa mar ariyo mar loch Darius, wach Jehova nobiro ne janabi Hagai c niya: 11 “Jehova Nyasach oganda lweny wacho ni, ‘Penj jodolo gima chik wacho e wi wachni: d 12 “Ka ng’ato oting’o ring’o mowal ne Nyasaye e riak nangane, mi riak nanganeno omulo makate, kata kado, kata divai, kata mo, kata chiemo moro amora, be chiemono nobed maler?”’” Jodolo nodwoko niya: “Ooyo!” 13 Eka Hagai ne openjogi niya: “Ka ng’ato omulo ringre gimoro motho, mi obedo ma ok ler to bang’e omulo chiemogo, be chiemo momulogo nobed ma ok ler?” e Jodolo nodwoko niya: “Ee, gigo nobed ma ok ler.” 14 Omiyo Hagai nowacho niya: “Jehova owacho ni, ‘Mano e kaka jogi chalo, kendo mano e kaka ogandani chalo e nyima. Mano bende e kaka tijegi chalo, kendo gimoro amora ma gikelona ok ler.’ 15 “‘To koro, kochakore kawuono ka dhi nyime, paruru wachni. Ka ne pok

1505 ochak ger hekalu mar Jehova, a 16 weche ne chalo nade? Donge ka ne ng’ato obiro ka mochokie cham kogeno yudo ogunde 20 noyudo mana 10 kende? Kendo ka ng’ato nobiro ka ma dag divai nitie kogeno yudo agulni 50, donge noyudo mana 20 kende?’ b 17 Jehova owacho kama, ‘Ne aketho chambu duto gi yamb oro, pe, kod koth maduong’, c to onge ng’ato ang’ata kuomu ma noduogo ira.’ 18 “‘Kawuononi, ma en tarik 24 dwe mar ochiko, e odiechieng’ ma oketie mise mar hekalu mar Jehova. d Omiyo, kochakore kawuono ka dhi nyime, paruru wachni: 19 Be sani nitie kodhi moro amora e kar keno?1e Be mzabibu, gi ng’owo, gi komamanga, kod zeituni

HAGAI 2:16– ZEKARIA Weche Mantie osenyak adier? Kochakore a Ezr 3:10 kawuono abiro guedhou.’” a Zek 4:9 20 Wach Jehova ne obiro ne Hagai kendo e odieb Hag 1:6 Zek 8:10 chieng’ mar 24 mar dweno b niya: 21 “Wach ne Zerubac Rap 28:22 bel gavana mar Juda ni, ‘Abiro yiengo polo gi piny. c d Ezr 5:2 Zek 8:9 22 Abiro loko loch ma pinjeruodhi nigo, kendo abie Hag 1:6  ro kawo teko ma gin-go e wi d Kolam mar 2 ogendni. Abiro goyo farese kod jo ma oidhogi, mi farea Nge 3:9, 10 Zek 8:12 sego duto biro tho kendo jo moidhogi biro negore giweb Hag 2:10 gi gi ligangla.’” e 23 “‘E odiechiengno,’ Jec Hag 2:6 Hib 12:26, 27 hova Nyasach oganda lweny owacho, ‘Abiro kawi in jad Isa 60:12 tichna Zerubabel f wuod Dan 2:44 Zef 3:8 Shealtiel,’ g Jehova owacho, ‘kendo abiro miyo ichal gi e Bur 7:22 tere makende nikech in e ma aseyieri,’ Jehova Nyaf Ezr 3:8 sach oganda lweny osewa2:19 1 Magi ne gin kuonde keno ma ne cho.” okuny e lowo. g Mat 1:12 SULA 2

ZE KARIA WECHE MANTIE

1 Ikwayo ji mondo oduog ir Jehova (1-6) ‘Duoguru ira, to anaduog iru’ (3) Fweny 1: Joidh farese e kind yiende mag murtel (7-17) ‘Jehova biro hoyo Sayun kendo’ (17) Fweny mar 2: Tunge ang’wen kod ji ang’wen molony e tije lwedo (18-21)

2 Fweny mar 3: Ng’at moro moting’o tond pimo (1-13) Ibiro pim Jerusalem (2) Jehova en “ohinga mar mach molwore” (5) Mulo tong wang’ Nyasaye (8) Ogendni mang’eny nobi ir Jehova (11) 3 Fweny mar 4: Irwako ne jadolo maduong’ lewni manyien (1-10)

ZEKARIA Weche Mantie

4

5

6

7

8

9

Satan kwedo Joshua Jadolo Maduong’ (1) “Anakel jatichna ma Bad Yath!” (8) Fweny mar 5: Gir chungo taya kod yiend zeituni ariyo (1-14) ‘Ok timre nikech teko, to kuom roho mara’ (6) Kik icha odiechieng’ ma gik moko eka chakore (10) Fweny mar 6: Buk modol ma fuyo (1-4) Fweny mar 7: Atonga mar efa (5-11) Dhako man e iye iluongo ni Richo (8) Itero atonga e piny Shinar (9-11) Fweny mar 8: Geche ang’wen mag lweny (1-8) Bad Yath biro bedo ruoth kendo jadolo (9-15) Jehova kwero tueyo chiemo e yo ma ok kare (1-14) “Be an e ma ne utueyona adier?” (5) “Ng’aduru bura e yo makare, heruru joweteu gadier, kendo ukechgi” (9) Jehova miyo kuwe kod adiera bet e Sayun (1-23) Jerusalem en “dala mar adiera” (3) “Ng’ato ka ng’ato owach adiera gi nyawadgi” (16) Ndalo mag tueyo nobed ndalo mag mor (18, 19) ‘Wadhiuru mapiyo wamany Jehova’ (21) Ji apar mako riak law Ja-Yahudi (23) Bura ma Jehova oseng’ado ne ogendni mamoko (1-8)

1506

10

11

12

13

14

Biro mar ruodh Sayun (9, 10) Ruoth mobolore oidho punda (9) Ibiro gony jo Jehova (11-17) Kwauru Jehova koth, to ok nyiseche manono (1, 2) Jehova choko joge kanyachiel (3-12) Jatelo ma a e dhood Juda (3, 4) Chandruok ma yudo ji nikech gidagi jakwath madier mar Nyasaye (1-17) “Kwauru rombe monego oyang’ ” (4) Ludhe ariyo: Ng’wono kod Riwruok (7) Chudo mar jakwath: fedha 30 (12) Ibolo pesa e kar keno (13) Jehova biro kedo ne Juda kod Jerusalem (1-9) Jerusalem en “kidi mapek” (3) Ji ywago ng’at ma ne gichwowo (10-14) Igolo sanambe gi jonabi mag miriambo (1-6) Jonabi mag miriambo biro yudo wich-kuot (4-6) Ibiro go jakwath (7-9) Ibiro pwodh achiel kuom adek (9) Lamo madier locho chuth (1-21) Got Zeituni barore diere (4) Jehova nobed achiel, kendo nyinge nobed achiel (9) Masiche ne jo ma kwedo Jerusalem (12-15) Itimo nyasi mar Sap Kiche (16-19) Agulni duto biro bedo maler ne Jehova (20, 21)

1507 E dwe mar aboro, e higa mar ariyo mar loch Darius, a wach Jehova nobiro ne janabi Zekaria1b wuod Berekia ma wuod Iddo, niya: 2 “Mirima mager ne omako Jehova nikech kwereu. c 3 “Wachnegi kama, ‘Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “ ‘Duoguru ira,’ Jehova owacho, ‘to anaduog iru,’ d Jehova Nyasach oganda lweny owacho.” ’ 4 “ ‘Kik ubed kaka kwereu ma jonabi machon ne osayo niya: “Jehova Nyasach oganda lweny wacho ni, ‘Lokreuru,1 asayou, uwe yoreu maricho kod timbeu maricho.’” ’ e “‘To ne gitamore chiko itgi kata dewo wechena,’ f Jehova owacho. 5 “ ‘To koro, kwereugo ni kanye? To be jonabigo nodak nyaka chieng’? 6 Kata kamano, donge kwereu noneno ka wechena kod chikena ma ne amiyo jotichna ma jonabi chopo kare, koso? g Kendo mano nomiyo giduogo ira ka giwacho niya: “Jehova Nyasach oganda lweny osetimonwa mana kaka yorewa kod timbewa obet. Osetimo gima ne owacho.’ ” h 7 E odiechieng’ mar 24 dwe mar 11, tiende ni dwe mar Shebat,1 e higa mar ariyo mar loch Darius, i wach Jehova nobiro ne ja-

1

1:1 1 Tiende ni, “Jehova Oseparo.” 1:4 1 Kata, “Dwuoguru.” 1:7 1 Som Apendiks B15.

SULA 1 a Ezr 4:24 Hag 1:1 Hag 2:10

b Ezr 5:1

c 2Ru 22:16, 17 Jer 44:5, 6

d Eze 33:11 Mik 7:18, 19 Mal 3:7

e Ezr 9:6, 7 Isa 1:16 Isa 55:7 Hos 14:1

f 2We 36:15, 16 Jer 11:7, 8

g 2We 36:17 Dan 9:11, 12

h Rap 28:20, 45 Jer 23:20

i Ezr 4:24

 Kolam mar 2 a Zek 1:15

b Za 74:10 Za 102:13

c 2We 36:20, 21 Jer 25:11, 12 Dan 9:2 Zek 7:5

ZEKARIA 1:1-14 nabi Zekaria wuod Berekia ma wuod Iddo, niya: 8 “Ne aneno fweny moro gotieno, ka ng’at moro oidho faras makwar, kendo ne ochung’ e kind yiende mag murtel ma ne nie hoho. E tok ng’atno, ne nitie farese ma rokwere, ma robuoche, kod ma rochere.” 9 Omiyo, ne apenjo niya: “Ruodha, magi gin jomage?” Malaika ma ne wuoyo koda ne odwoka kama: “Abiro nyisi ni gin ng’a gini.” 10 Eka ng’at ma ne ochung’ e kind yiende mag murtel ne owacho niya: “Magi e jo ma Jehova oseoro mondo owuoth koni gi koni e piny.” 11 Jogo ne owacho ne malaika mar Jehova ma ne ochung’ e kind yiende mag murtel niya: “Wasewuotho koni gi koni e piny, kendo ne! piny mangima oling’ mos kendo okuwe.” a 12 Eka malaika mar Jehova nowacho niya: “Yaye Jehova Nyasach oganda lweny, ibiro sin gi Jerusalem kod mier mag Juda nyaka karang’o? b Nimar mirimbi osebedo kuomgi kuom higni piero abiriyogi.” c 13 Jehova nodwoko malaika ma ne wuoyo kodano gi weche mang’won kendo ma hoyo chuny. 14 Eka malaikano ne onyisa niya: “Wach matek ni, ‘Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “Abiro kedo ne Jerusalem kod Sayun gi kinda, ee, anakednegi gi

ZEKARIA 1:15–2:11 kinda ahinya. a 15 An gi mirima mager kod ogendni ma ok dew, b nikech iya ne owang’ mana matin gi joga, c kata kamano, gisemedonegi masira.” ’ d 16 Kuom mano, ma e gima Jehova owacho: ‘ “Abiro dok Jerusalem mi akeche, e kendo ibiro ger oda e iye,” f Jehova Nyasach oganda lweny owacho, “kendo ibiro pim Jerusalem gi tond pimo.” ’ g 17 “Chak iwach matek ni, ‘Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “Gik mabeyo biro mol e miecha; Jehova biro hoyo Sayun h mi oyier Jerusalem kendo.” ’ ” i 18 Eka ne ating’o wang’a mi aneno tunge ang’wen. j 19 Omiyo, ne apenjo malaika ma ne wuoyo koda niya: “Magi gin ang’o?” Ne odwoka kama: “Magi gin tunge ma ne okeyo Juda, k Israel l kod Jerusalem.” m 20 Eka Jehova nonyisa ji ang’wen molony e tij lwedo. 21 Napenje niya: “To jogi obiro timo ang’o?” Nodwoka kama: “Magi e tunge ang’wen ma ne okeyo Juda ma onge kata ng’at ma ne nyalo ting’o wiye. Jogo nobi mondo okethgi, kendo turo tunge mag ogendni ma noting’o tungegi kuom piny Juda mondo gikeye.” Ne ating’o wang’a mi aneno ng’at moro koting’o tond pimo n e lwete. 2 Omiyo, ne apenje kama: “Idhi kanye?”

2

SULA 1 a Joe 2:18 Zek 8:2

b Jer 48:11 Zek 1:11

c Isa 54:8 d Za 137:7 Isa 47:6 Jer 51:35

e Isa 12:1 Jer 33:14 Zek 8:3

f Ezr 6:14, 15 Isa 44:28 Hag 1:14

g Jer 31:38, 39 Eze 40:2, 3 Zek 2:1, 2

h Isa 51:3 i Za 132:13 Zek 2:12 Zek 3:2

j Zek 1:21 k 2Ru 24:12, 14 l 2Ru 15:29 2Ru 17:6 2Ru 18:11 Jer 50:17 m 2Ru 25:11 2We 36:17, 19

 SULA 2 n Zek 1:16

 Kolam mar 2 a Jer 31:38, 39 b Isa 33:20

c d e f g

h i j k l m n

Isa 44:26 Jer 30:18 Jer 31:24 Jer 33:10, 11 Eze 36:10 Zek 8:4, 5 Za 125:2 Isa 26:1 Isa 12:6 Isa 60:19, 20 Hag 2:9 Isa 11:12, 16 Rap 28:64 Eze 5:12 Isa 48:20 Isa 52:2 Jer 50:8 Mik 4:10 2Ru 24:2 Mik 4:11 Rap 32:9, 10 Za 105:14, 15 2Th 1:6 Isa 14:2 Isa 35:10 Isa 40:9, 10 Law 26:11, 12 Isa 12:6 Za 22:27 Isa 2:2, 3 Zek 8:22, 23

1508 Nodwoka niya: “Adhi pimo Jerusalem mondo ang’e lachne kod borne.” a 3 To ne! malaika ma ne wuoyo kodano ne owuok, mi malaika machielo ne obiro romone. 4 Eka nowachone niya: “Ring idhi inyis ng’atcha kama, ‘“Jerusalem biro bedo dala ma onge gi ohinga molwore, nikech ji ma biro dak e iye kaachiel kod jamni nobed mang’eny ahinya. b 5 Kendo anabedne ohinga mar mach molwore,” c Jehova owacho, “kod duong’ maler e diere.” ’ ” d 6 “Biuru! Biuru! Ringuru ua e piny man yo nyandwat,” e Jehova owacho. “Nimar asekeyou e yembe ang’wen mag polo,” f Jehova owacho. 7 “Biuru, yaye Jo-Sayun! Ringuru, un jo ma odak gi nyar Babulon. g 8 Bang’ ka Jehova Nyasach oganda lweny noseyudo duong’, ne oora ir ogendni ma ne yako mwandu magu. h Ne owacho niya: ‘Ng’ato ang’ata ma mulou, mulo tong wang’a. i 9 To koro, abiro rieyo bada kuomgi, kendo wasumbnigi e ma biro peyogi.’ j Eka unung’e ni Jehova Nyasach oganda lweny e ma oseora. 10 “Kog gi mor, yaye nyar Sayun; k nimar abiro, l kendo abiro dak e dieru,” m Jehova owacho. 11 “Chieng’no, ogendni mang’eny nobi ir Jehova mi ginibed joge; n to anadag e dieru.” Kendo unung’e ni Jehova Nyasach oganda lweny e ma oseora iru.

1509 12 Jehova biro kawo Juda kaka pokne e piny maler, mi enoyier Jerusalem kendo. a 13 Un dhano duto, ling’uru thi e nyim Jehova, nimar osekawo okang’ ka en kar dakne maler. Bang’e, ne onyisa Joshua b jadolo maduong’ kochung’ e nyim malaika mar Jehova, to Satan c nochung’ e bade korachwich ka dwaro kwede. 2 Eka malaika mar Jehova ne owacho ne Satan niya: “In Satan, Jehova mondo okweri matek, d ee, mad Jehova, Nyasaye moseyiero Jerusalem e okweri matek! Donge ng’atni chalo mana gi yath ma oyudh e mach ka wang’?” 3 Noyudo Joshua ochung’ e nyim malaikano korwako lewni mochido. 4 Malaikano nowacho ne jo ma ne ochung’ e nyime niya: “Lonyneuru lewni mochidogo.” Eka nowachone ni, “Iwinjo, asegolo kethoni kuomi, kendo koro ibiro rwakni lewni mabeyo.”1f 5 Omiyo, ne awacho niya: “We mondo orwakne kilemba maler e wiye.” g Ne girwakone kilemba maler kod lewni; to malaika mar Jehova ne ochung’ bute kanyo. 6 Eka malaika mar Jehova ne owacho ne Joshua niya: 7 “Jehova Nyasach oganda lweny owacho ni, ‘Ka iwuotho e yorena kendo timo tije duto ma asemiyi, inibed jang’ad bura e oda h kendo ini-

3

3:4 1 Kata, “kandho ma nigi nyadhi.”

SULA 2 a 2We 6:6 Zek 1:17

 SULA 3 b Ezr 5:2 Hag 1:14 Zek 6:11

c Ayu 1:6

d Juda 9

e 2We 6:6 Zek 2:12

f Wuo 28:2

g Wuo 29:6

h Mal 2:7

 Kolam mar 2 a Isa 42:1 Isa 52:13

b Isa 11:1 Isa 53:2, 11 Jer 23:5 Jer 33:15 Zek 6:12

c Jer 50:20

d 1Ru 4:25 Hos 2:18 Mik 4:4

 SULA 4 e Wuo 25:31 1Ru 7:48, 49

f Wuo 25:37

g Zek 4:11, 14 Fwe 11:3, 4

ZEKARIA 2:12–4:5 rit laruna duto; bende anamiyi thuolo mar biro e nyima kaachiel gi jo ma ochung’ kaegi.’ 8 “‘In Joshua jadolo maduong’, asayi, kaachiel gi joweteni mobet e nyimi, winjuru, nimar jogi gin kaka ranyisi; neuru! anakel jatichna a ma Bad Yath! b 9 Ranguru kidi ma aseketo e nyim Joshua! Nitie wenge abiriyo e kidi achiel; an e ma andiko weche e kidino,’ Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘kendo abiro golo ketho mar pinyno e odiechieng’ achiel.’ c 10 “Jehova Nyasach oganda lweny owacho ni, ‘E odiechiengno, ng’ato ka ng’ato noluong nyawadgi mondo obi e bwo mzabibune kod yadh ng’ope.’” d Malaika ma ne wuoyo kodacha ne oduogo mochiewa, mana ka ng’at ma ichiewo e nindo. 2 Eka ne openja niya: “Ineno ang’o?” Nadwoke niya: “Aneno gir chungo taya molos gi dhahabu lilo, e kendo nitie bakul moro e wiye. Nitie teyni abiriyo e wiye, f ee, abiriyo, kendo teyni manie wiyego nigi odundu abiriyo. 3 E bathe kanyo nitie yiend zeituni ariyo, g achiel e bath bakul korachwich to machielo e bathe koracham.” 4 Eka ne apenjo malaika ma ne wuoyo koda niya: “Ruodha, gigi tiendgi ang’o?” 5 To malaikano ne odwoka niya: “Ikiya tiend gigi adier?”

4

ZEKARIA 4:6–5:6 Nadwoke niya: “Ok ang’eyo, ruodha.” 6 Eka ne owachona kama: “Ma e gima Jehova owacho ne Zerubabel: ‘“Gik ma timore ok timre nikech jolweny, kata teko, a to gitimore kuom roho mara.” b Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 7 Yaye got maduong’, iparo ni in ang’o? Ne! Ibiro lokori pap c e nyim Zerubabel d kendo en e ma obiro kelo kidi ma malo mar hekalu ka ji kok niya: “Mano kaka ober! Mano kaka ober!”’” 8 Wach Jehova ne obirona kendo niya: 9 “Lwet Zerubabel e ma oseketo mise mar odni, e kendo lwetene e ma biro tieke, f mi unung’e ni Jehova Nyasach oganda lweny e ma oseora iru. 10 Nimar ng’ano mochayo odiechieng’ ma gik moko eka chakore?1g Ginibed mamor, kendo ginine Zerubabel koting’o kabiro mipimogo e lwete. Gik moko abiriyogo gin wenge Jehova ma rango piny ngima koni gi koni.” h 11 Eka ne apenje niya: “Yadh zeituni ariyo manie bath taya koni gi koni ochung’ne ang’o?” i 12 Ne apenje kendo niya: “Bede ariyo mag zeituni1 ma olo mor dhahabu e odundu ariyo mag dhahabu ochung’ ne ang’o?” 13 Omiyo, ne openja niya: “Be ing’eyo tiend gigi?” 4:10 1 Kata, “ndalo mag gik matindo?” 4:12 1 Tiende ni, bede yath mopong’ gi olembe mag zeituni.

SULA 4 a 1Sa 17:45 Hos 1:7

b Bur 6:34 Bur 15:14

c Isa 40:4

d Ezr 3:2 Hag 1:1

e Ezr 3:8, 10 Ezr 5:14, 16

f Ezr 6:14 Zek 6:12

g Ezr 3:12 Hag 2:3

h 2We 16:9 Nge 15:3 Jer 16:17 Fwe 5:6

i Zek 4:2, 3

 Kolam mar 2 a Hag 2:4 Fwe 11:3, 4

 SULA 5 b Wuo 20:15

c Wuo 20:7 Law 19:12

1510 Nadwoke niya: “Ok ang’eyo, ruodha.” 14 Eka nowachona kama: “Magi e jo mowal ariyo mochung’ but Ruodh piny ngima.” a Ne ating’o wang’a kendo, mi aneno buk moro modol ma fuyo. 2 Ne openja niya: “Ineno ang’o?” Nadwoke kama: “Aneno buk modol ma fuyo. Borne en bede1 20 to lachne en bede 10.” 3 Eka ne owachona niya: “Ma e kuong’ ma dhi e wang’ piny duto, nikech ng’ato ang’ata mokwelo b pok okum mana kaka ondik e bath bugni konchiel. Bende, ng’ato ang’ata ma kuong’ore gi miriambo c pok okum mana kaka ondik e bath bugni komachielo. 4 Jehova Nyasach oganda lweny owacho ni, ‘An e ma aseore. Obiro donjo e od jakuo, kendo e od ng’at ma kuong’ore gi nyinga e yor miriambo; obiro bedo e odno kendo enotieke kaachiel gi yiendene kod kitene duto.’” 5 Eka malaika ma ne wuoyo kodacha ne obiro nyime monyisa niya: “Asayi, rang ane malo mondo ine gima dhicha.” 6 To ne apenje niya: “Gino en ang’o? Nodwoka kama: “Gima dhino en atonga mar efa.”1 Nomedo wacho niya: “Mano

5

5:2 1 Bat achiel romre gi sentimita 44.5 (inj 17.5). Som Apendiks B14. 5:6 1 Iwuoyo kuom atonga kata okapu ma ne itiyogo e pimo efa. Efa achiel ne en lita 22. Som Apendiks B14.

1511 e kaka gichalo e piny duto.” 7 Raum molworore mar nyinyo ma ne oumo atongano ne oyawore, mi aneno dhako moro mobet e i atongano. 8 Kendo ng’atno nowacho niya: “Ma e Richo.” Eka ne oduoko dhakono e i atongano, mi odino dho atongano gi raum mar nyinyo. 9 Ne ating’o wang’a mi aneno mon ariyo ma fuyo e kor yamo ka biro. Ne gin gi buombe ma chalo gi mag winyo miluongo ni ogungo. Ne giting’o atongano, mi gidhigo malo e kind polo gi piny. 10 Eka ne apenjo malaika ma ne wuoyo kodano niya: “Gitero atonga mar efano kanye?” 11 Ne odwoka niya: “Gitere e piny Shinar1a mondo ogerne ot kuno; to ka odno oseikore, ibiro kete ka ma owinjore kodeno.” Ne ating’o wang’a kendo mi aneno geche ang’wen mag lweny ka wuok e kind gode ariyo, kendo godego ne gin mag mula. 2 Gari mokwongo ne nigi farese ma rokwere, to gari mar ariyo ne nigi farese ma rotenge. b 3 Gari mar adek ne nigi farese ma rochere, to gari mar ang’wen ne nigi farese ma nigi madoadoa gi ma rang’eye. c 4 Ne apenjo malaika ma ne wuoyo kodano niya: “Ruodha, magi gin ang’o?” 5 Malaikano nodwoka kama: “Magi e roho ang’wen d mag polo ma ose-

SULA 5 a Cha 10:8, 10 Cha 11:1, 2 Dan 1:2

 SULA 6 b Zek 6:6

c Zek 6:7

d Za 104:4

 Kolam mar 2 a 2We 18:18 Ayu 1:6 Dan 7:10 Luk 1:19 Hib 1:7, 14

b Zek 2:6, 7

6

5:11 1 Tiende ni, Babulon.

c Hag 1:1 Zek 3:3, 5

d Isa 11:1 Zek 3:8

e Zek 8:9

f Hib 3:1 Hib 4:14 Hib 8:1

ZEKARIA 5:7–6:13 kawo kargi e nyim Ruodh piny ngima. a 6 Gari miywayo gi farese ma rotenge dhi e piny man yo nyandwat; b farese ma rochere dhi loka nam; to farese ma nigi madoadoa dhi e piny man yo milambo. 7 To farese ma rang’eyego ne gombo dhi wuotho koni gi koni e piny.” Eka nowacho niya: “Dhiuru adhiya uwuoth e piny duto.” Eka ne gichako wuotho e piny koni gi koni. 8 Ne oluonga mowachona niya: “Ne, farese ma dhi e piny man yo nyandwat osekueyo roho mar Jehova e pinyno.” 9 Wach Jehova ne obirona kendo niya: 10 “Kaw gik ma Heldai, Tobija, kod Jedaya okelo koa kuom jo ma noter e tuech. Kendo chieng’no, inidhi e od Josia wuod Zefania kaachiel gi jo ma oa Babulon. 11 Inikaw fedha gi dhahabu kendo inilosgo osimbo maduong’, kae to iniket osimbono e wi Joshua c wuod Jehozadak ma jadolo maduong’, 12 mi iniwachne ni, “‘Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho: “Ma e ng’at ma iluongo ni Bad Yath. d Obiro loth kare owuon kendo enoger ne Jehova hekalu. e 13 En e ma obiro gero hekalu mar Jehova, mi enoyud duong’. Obiro bedo e kom-lochne mi olochi, kendo enobed jadolo e kom-lochne, f kendo winjruok nobedie e kind migepe

ZEKARIA 6:14–7:14 ariyogo.1 14 Osimbo maduong’no nobed kaka rapar mar Helem, Tobija, Jedaya, a kod Hen wuod Zefania, e hekalu mar Jehova. 15 Jo ma ni mabor nobi mondo gikony e gero hekalu mar Jehova.” Kendo unung’e ni Jehova Nyasach oganda lweny e ma oseora iru. Wachni biro timore mana ka uyie winjo dwond Jehova Nyasachu.’ ” E higa mar ang’wen mar loch Darius, wach Jehova nobiro ne Zekaria b e odiechieng’ mar ang’wen, dwe mar ochiko, ma en dwe miluongo ni Kislev.1 2 JoBethel nooro Sharezer, Regem-melek, kaachiel gi joge mondo gidhi gikwa Jehova okechgi. 3 Ne giorogi mondo gipenj jonabi kod jodolo mag od Jehova Nyasach oganda lweny niya: “Be onego aywag e dwe mar abich c ka atueyo chiemo mana kaka asebedo ka atimo kuom higni mang’eny?” 4 Wach Jehova Nyasach oganda lweny ne obirona kendo niya: 5 “Nyis ji duto manie piny gi jodolo duto kama, ‘Kinde ma ne utueyo chiemo ka uywagoru e dwe mar abich kod dwe mar abiriyo d kuom higni 70, e be an e ma ne utueyona adier? 6 To ka ne uchiemo kendo umetho, donge ne utimo kamano mondo ubed mamor un uwegi? 7 Donge

7

6:13 1 Tiende ni, migepene kaka ruoth kendo jadolo. 7:1 1 Som Apendiks B15.

SULA 6 a Zek 6:10

 SULA 7 b Ezr 6:14 Zek 1:1

c 2Ru 25:8-10 Jer 52:12-14

d Jer 41:1, 2 e Jer 25:11 Zek 1:12

 Kolam mar 2 a 2We 36:15 b Nge 21:3 Jer 21:12

c Nge 16:6 Hos 10:12 Mik 6:8

d Wuo 22:22 Rap 24:17 Isa 1:17

e Wuo 23:9 Mal 3:5

f Nge 22:22 g Zek 8:17 h 2We 33:10 Jer 6:10

i Neh 9:29 j 2Ru 17:13, 14 Isa 6:10 Jer 25:7

k Eze 3:7 l Neh 9:30 Tic 7:51

m 2We 36:15, 16 Jer 21:5

n Isa 50:2 o Isa 1:15 Ywa 3:44

p Rap 28:64 Jer 5:15

q Law 26:22, 33 2We 36:20, 21

1512 onego uluw weche ma Jehova nowacho kokalo kuom jonabine machon, a kinde ma ji nodak gi kuwe e Jerusalem kod e mier duto molwore, kendo e kinde ma ji pod nodak e Negeb kod Shefela?’ ” 8 Wach Jehova nobiro ne Zekaria kendo niya: 9 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘Ng’aduru bura e yo makare, b heruru joweteu gadier, c kendo ukechgi. 10 Kik uma chi liel, nyathi kich, d wendo, e kod jachan f mwandugi; kendo kik uchan e chunyu timo ne joweteu gik maricho.’ g 11 Kata kamano, ne gidagi winja, h mi ne giloko ng’egi, i kendo ne gidino itgi mondo kik giwinj wachna. j 12 Ne gimiyo chunygi obedo mana ka kidi mar almasi,1k kendo ne gitamore winjo chik kod weche ma Jehova Nyasach oganda lweny ne ooronegi gi rohone kotiyo gi jonabi machon. l Omiyo, Jehova Nyasach oganda lweny ne oolo mirimbe kuomgi.” m 13 “Jehova Nyasach oganda lweny owacho ni, ‘Ne ok giwinja ka ne aluongogi, n omiyo, an bende ne ok awinjogi ka ne giluonga. o 14 Ne akeyogi gi yamo mager e pinje duto ma ne ok ging’eyo, p mi pinygi odong’ gunda ma onge ng’at ma kaloe kata ma donjoe, q nimar ne giloko piny maber mobedo gima lich ma ji wuoro.’” 7:12 1 Kata nyalo bedo, “ka kidi matek.”

1513 Wach Jehova Nyasach oganda lweny nobirona kendo niya: 2 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘Abiro kedo ne Sayun gi kinda ahinya, a ee, abiro kedone gi mirima mager.’” 3 “Ma e gima Jehova owacho, ‘Abiro dok Sayun b mi adag Jerusalem; c kendo Jerusalem ibiro luong ni dala mar adiera, d god Jehova Nyasach oganda lweny, got maler.’” e 4 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘Chwo moti gi mon moti biro bet kendo e laru mag Jerusalem, kendo ng’ato ka ng’ato nigi ludhe e lwete nikech hike oniang’. f 5 Bende, nyithindo ma yawuoyi gi nyiri biro tugo e laru mag dalano.’” g 6 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘Kata obedo ni e ndalogo gima kamano biro nenore ni tek e wang’ jo modong’ e ogandani, be an bende onyalo bedona matek kamano?’ Jehova Nyasach oganda lweny owacho.” 7 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘Neuru! areso joga e pinje man yo wuok chieng’ kod man yo podho chieng’. h 8 Abiro kelogi Jerusalem mi ginidag kuno; i ginibed joga kendo anabed Nyasachgi j e adiera, kendo e tim makare.’” 9 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho,

8

SULA 8 a Joe 2:18 Zek 1:14

b Zek 1:16 c Isa 12:6 Joe 3:17 Zek 2:11 Zek 8:8

d Isa 1:26 Isa 60:14 Jer 33:16

e Isa 2:2 Isa 11:9 Isa 66:20 Jer 31:23

f Isa 65:20 Jer 30:10

g Jer 30:19 Jer 31:4, 27 Zek 2:4

h Za 107:2, 3 i Jer 3:17 Joe 3:20 Amo 9:14

j Law 26:12 Jer 30:22 Eze 11:20

 Kolam mar 2 a Isa 35:4 Hag 2:4

b Ezr 5:1 c Hag 1:6 d Hag 2:19 e Law 26:4 Rap 28:4 Isa 30:23

f Isa 35:10 Isa 61:7

g Rap 28:37 Jer 42:18

h Cha 22:18 Isa 19:24, 25

i Isa 41:10 j Isa 35:4 k Jer 4:28 Eze 24:14

l Jer 31:28

ZEKARIA 8:1-15 ‘Beduru jochir,1 a un jo ma winjo weche moa e dho jonabi. b Wechego bende e ma ne owach chieng’ ma ne iketo mise mar hekalu, ma en od Jehova Nyasach oganda lweny. 10 Nimar, ka ne pok ndalono ochopo, onge chudo ma ne dhano kata jamni yudo; c kendo ng’at ma donjo kata ma wuok ne onge kuwe nikech jasigu. Ne athuwo ng’ato ka ng’ato gi nyawadgi.’ 11 “‘To koro ok abi timo ne jo modong’ e ogandani kaka ne atimo e ndalo machon,’ d Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 12 ‘Ibiro pidh kodhi mar kuwe; mzabibu biro nyago olembe, piny biro nyak, e polo nochiw tho momoko e lum. Abiro miyo jo modong’ e ogandani oyud gigo duto kaka pokgi. f 13 Yaye Jo-Juda kod Jo-Israel, kata obedo ni ne un oganda mokuong’ e wang’ ogendni, g abiro resou mi ubed gi gueth. h Kik uluor! i Beduru jochir.’1j 14 “Nimar ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘“Mana kaka ne aramo ni adhi kelonu masira nikech kwereu ne owang’o iya,” Jehova Nyasach oganda lweny owacho, “kendo chunya ne ok olokore kuom wachno, k 15 e kaka e kindegi bende aseramo ni adhi timo gik mabeyo ne Jerusalem kod Jo-Juda. l Kik uluor!”’ m

Jer 32:42

m Isa 43:1 Zef 3:16

8:9 1 Kata, “Teguru lwetu,” 8:13 1 Kata, “Teguru lwetu.”

ZEKARIA 8:16–9:5 16 “‘Magi e gik monego utim: Ng’ato ka ng’ato owach adiera gi nyawadgi, a kendo ung’ad bura makare e dho rangeyeu mondo adiera gi kuwe obedie. b 17 Kik ng’ato chan e chunye mar timo ne nyawadgi gimoro marach, c kendo kik uher kuong’oru gi miriambo; d nikech asin gi gigo duto,’ e Jehova owacho.” 18 Wach Jehova Nyasach oganda lweny nobirona kendo niya: 19 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘Tueyo chiemo mutimo e dwe mar ang’wen, f dwe mar abich, g dwe mar abiriyo, h kod e dwe mar apar i nobed kinde mag mor ahinya ne Jo-Juda, tiende ni sewni mag mor. j Omiyo, heruru adiera kod kuwe.’ 20 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘Kinde biro chopo ma jo ma oa e ogendni mamoko kaachiel gi modak e mier madongo nobi; 21 kendo jo modak e dala moro nodhi ir jo modak e dala machielo mi giniwachnegi niya: “Wadhiuru mapiyo wakwa Jehova Nyasach oganda lweny mondo onyiswa ng’wono, kendo wamany Jehova. Wan bende wadhi manye.” k 22 Ji mang’eny kod ogendni ma roteke nobi Jerusalem mondo gimany Jehova Nyasach oganda lweny, l kendo gibiro sayo Jehova mondo okechgi.’

SULA 8 a Law 19:11 Nge 12:19 Ef 4:25

b Zek 7:9 c Zek 7:10 d Zek 5:4 e Nge 6:16-19 f Jer 52:6, 7 g Jer 52:12-14 h 2Ru 25:25 Zek 7:5

i Jer 52:4 j Isa 35:10 Jer 31:12

k Jer 50:4, 5 l Za 22:27 Isa 2:2, 3 Isa 11:10 Isa 55:5 Isa 60:3 Hos 1:10 Mik 4:2 Hag 2:7

 Kolam mar 2 a Zek 2:11 Fwe 7:9 Fwe 14:6

b Wuo 12:37, 38 c Isa 45:14

 SULA 9 d Jer 49:27 Amo 1:3

e Hib 4:13 1Pe 3:12

f Jer 49:23 g Isa 23:1 Amo 1:9, 10

h Eze 28:21 Joe 3:4

i Eze 28:2, 3 j Eze 27:32, 33 k Eze 26:17 Eze 27:26

l Eze 28:18

1514 23 “Ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘E kindego, ji apar moa e ogendni ma wacho dhok mopogore opogore a biro mako riak law Ja-Yahudi, ee, ginimak riak lawe matek ka giwacho niya: “Wanadhi kodi b nimar wasewinjo ni Nyasaye ni kodu.”’ ” c Ote mapek: “Wach Jehova mon gi piny Hadrak, Kendo Damaski e ma obiro lwarie,1d —Nimar wang’ Jehova ni kuom dhano duto e Kod dhoudi duto mag Israel— 2 Bende, obiro lwar e Hamath f mokiewo kode, Kod Turo g gi Sidon, h nimar giriek ahinya. i 3 Turo osegero ohinga motegno. Osebiwo fedha mang’eny ka buru Kod dhahabu mana ka lowo man e yo. j 4 Neuru! Jehova biro kawo mwandune, Obiro wito jolwenje e nam;1k Kendo ibiro tieke gi mach. l 5 Ashkelon biro neno mano mi noluor; Gaza biro bedo gi rem malit, Ekron bende, nikech

9

9:1 1 Kata, “budhoe; yueyoe.” 9:4 1 Kata nyalo bedo, “Obiro goyo jolwenje e nam.”

1515

6

7

8

9

gima nogeno oseyudo wich-kuot. Ruodh Gaza biro lal nono, Kendo Ashkelon biro dong’ gunda. a Wuoyi ma kimirwa1 biro dak Ashdod, Kendo abiro tieko sunga mar Jo-Filistia. b Abiro golo gik motimo remo e dhoge Kaachiel gi gik makwero e lekene, Kendo ibiro weye ne Nyasachwa; Enobed kaka jaduong’ e Juda, c Kendo Ekron nobed kaka Ja-Jebus. d Abiro chung’ oko kaka jarit mondo arit oda, e Mondo kik ng’ato ang’ata okadhie sa ma owuok kata sa ma oduogo; Jasand ji ok bi kalo kanyo kendo, f Nimar wang’a oseneno1 wachno. Bed mamor, yaye nyar Sayun. Kog gi mor, yaye nyar Jerusalem. Ne! Ruodhi biro iri. g Timbene ni kare, okelo warruok, Obolore, h kendo oidho punda, Oidho punda ma

SULA 9 a Zef 2:4

10 b Amo 1:8

c Isa 60:14

d 2Sa 5:6, 7 1Ru 9:20, 21

e Za 125:2

f Isa 54:14

g Za 2:6 Isa 32:1 Jer 23:5 Luk 19:37, 38 Joh 1:49

12

h Mat 11:29

 Kolam mar 2 a 1Ru 1:33, 34 Mat 21:5, 7 Joh 12:14, 15

13

b Isa 9:7

c Wuo 23:31 Za 2:8 Za 72:8

d Isa 49:9

14 e Isa 61:1 Jer 31:17

f Isa 61:7

9:6 1 Kata, “Wuoyi ma min obirogo.” 9:8 1 Nyaka bed ni owuoyo kuom sand mar joge.

11

g Jos 6:5

ZEKARIA 9:6-14 dichwo, ee, nyathi punda. a Abiro mayo Efraim gechene mag lweny Abiro mayo Jerusalem faresene. Ibiro kaw atung’. Obiro lando kuwe ne ogendni; b Lochne biro chakore e nam achiel nyaka e nam machielo, Kendo e Aora1 nyaka e tung’ piny. c To in, yaye in dhako, nikech singruok mar remo ma ne itimo, Abiro golo jogi motue e bur ma onge pi. d Un jo motue man gi geno, duoguru e kar geng’ruok maru. e Anyisi kawuono ni, ‘Abiro miyi pok nyadiriyo, yaye dhako. f Nimar abiro dolo Juda mana ka atung’na. Abiro pong’o atung’ gi Efraim,1 Abiro chiewo yawuoti, yaye Sayun, Mondo giked gi yawuoti, yaye Grik, Abiro miyo ibed kaka ligangla mar jalweny molony.’ Jehova biro nenore e wigi, Kendo aserni mare biro mil ka polo. Jehova Wuon Loch Duto biro goyo tung’, g

9:10 1 Tiende ni, Yufrate. 9:13 1 Tiende ni, aserni.

ZEKARIA 9:15–10:6 Kendo obiro dhi e lweny mana ka ahiti moa milambo. 15 Jehova Nyasach oganda lweny biro kedonegi, Gibiro nyono kendo tieko kite mag orujre. a Gibiro metho mi gigo koko mana ka jo ma omadho divai; Gibiro pong’ mana ka bakul, Mana ka konde mag kendo mar misango. b 16 Jehova Nyasachgi biro resogi chieng’no Mana kaka jakwath reso rombene; c Nimar ginibed mana kaka kite mabeyo molosgo osimbo, kendo ma rieny e wi pinye. d 17 To mano kaka berne lich, e Kendo kaka ojachia mokalo! Cham biro miyo yawuoyi del maber, Divai manyien bende nomi nyiri ma silili del maber.” f “Kwauru Jehova koth e ndalo opon. Jehova e ma kelo boche polo, En e ma omiyo koth chwenegi, g Kendo omiyo gik moko twi e piny ne ji duto. 2 Nimar terafim1 osewacho miriambo;2

10

10:2 1 Terafim ne gin sanamu ma joot ne lamo. 2 Kata, “gik motudore gi juok.”

SULA 9 a Mik 5:9 Zek 10:5 Zek 12:6

b Wuo 27:2 Law 4:7

c Eze 34:22

3

d Isa 62:3 Zef 3:20

e Za 25:8 Za 31:19 Isa 63:7

4

f Isa 62:8 Joe 3:18 Amo 9:13

 SULA 10

5

g Rap 11:14 Jer 14:22 Jer 51:16 Eze 34:26 Joe 2:23

 Kolam mar 2 a Eze 34:16, 17

6 b Rap 20:1

c Hag 2:22

1516 Kendo jokor wach oseneno fweny mag miriambo. Giwacho mana lek manono, Kendo gihoyo chuny ji kayiem nono. Mano e momiyo gibiro wuotho koni gi koni ka rombe. Gibiro chandore nikech gionge jakwath. Iya osewang’ gi jokwath, Kendo abiro ng’ado bura ne jotelo1 ma sando ji; Nimar Jehova Nyasach oganda lweny oseparo joge, a oseparo Jo-Juda, Kendo osemiyo gibedo mana ka faresene mag lweny. Jatelo1 a kuome, Jaloch2 a kuome, Atung’ mar kedo a kuome; Jorit duto bende a kuome, giduto gia kuome. Ginibed mana kaka jolweny molony, Gibiro nyono chuodho manie nderni sa ma gikedo. Gibiro kedo nikech Jehova ni kodgi; b Kendo joidh farese biro yudo wich-kuot. c Abiro miyo Jo-Juda obed gi teko mang’eny,

10:3 1 Hibrania, “nyuogi.” 10:4 1 Hibrania, “ohinga moriwo kor ot,” tiende ni, ng’at mogen ahinya kendo ma omi luor. 2 Hibrania, “loch migurogo hema,” tiende ni, ng’at ma konyo.

1517 Kendo abiro reso joka Josef. a Abiro duokogi, Nikech abiro kechogi; b Kendo gibiro chalo mana ka jo ma ne pok ajwang’o; c Nimar an Jehova Nyasachgi kendo abiro dwoko kwayogi. 7 Jo-Efraim biro chalo gi jalweny ma thuon, Kendo chunygi noil mana ka jo ma omadho divai. d Yawuotgi biro neno mano mi ginibed mamor; Chunygi biro bedo moil nikech Jehova. e 8 ‘Abiro liyonegi mondo achokgi kanyachiel; Nimar abiro warogi, f kendo ginimedre, Ee, ginimedre ameda. 9 Kata obedo ni ne akeyogi mana ka kodhi e kind ogendni, Pod gibiro para ka gin kuonde maboyo; Gibiro yudo teko gin kaachiel gi nyithindgi mi giniduogi. 10 Abiro gologi e piny Misri Abiro chokogi mi agolgi Asuria; g Abiro kelogi nyaka e piny Gilead h kod Lebanon, Ok giniyud ka ma romogi giduto. i 11 Obiro ng’ado nam gi chandruok; Kendo obiro goyo apaka manie nam; j

SULA 10 a Jer 3:18 Eze 37:16, 19 Hos 1:10, 11

b Jer 31:9, 20

c Jer 30:18

d Zek 9:15

e Isa 66:14 Zef 3:14

f Isa 44:22 Isa 51:11

g Isa 11:11

h Jer 50:19 Mik 7:14

i Isa 49:19, 20 Isa 54:1, 2

j Isa 11:15

 Kolam mar 2 a Isa 19:1 Eze 30:13

b Isa 41:10 Isa 45:24

c Mik 4:5

 SULA 11 d Eze 34:8

e Eze 22:25

f Neh 5:8

g Eze 34:2, 4

ZEKARIA 10:7–11:6 Kuonde matut duto mag Nael biro duono. Ibiro tiek sunga mar Jo-Asuria, Kendo ludh loch mar Misri biro lal nono. a 12 Gibiro bedo gi teko nikech Jehova, b Kendo gibiro wuotho e nyinge,’ c Jehova owacho.” “Yaye Lebanon, yaw dho uteni, Mondo mach owang’ yiendi mag sida. 2 Go nduru, yaye junipa, nikech sida osepodho; Oseketh yiende madongo! Gouru nduru, un yiende madongo mag Bashan, Bungu ma ne opong’ gi yien osepodho piny! 3 Winjuru! Jokwath goyo nduru, Nimar duong’ ma ne gingo oselal nono. Winjuru! Nyithi sibuoche ruto, Nikech osekethi bungu motwere man bath Jordan. 4 “Ma e gima Jehova Nyasacha owacho, ‘Kwauru rombe monego oyang’, d 5 nikech jo ma ng’iewogi yang’ogi e to ok kumgi, kendo jo ma usogi f wacho ni, “Opak Jehova nikech abiro bedo jamwandu.” Jokwadhgi bende ok kechgi kata matin.’ g 6 “‘Nimar ok anakech jo ma odak e piny kendo,’ Jehova owacho. ‘Abiro miyo

11

ZEKARIA 11:7–12:2 ng’ato ka ng’ato opodh e lwet jabute kendo e lwet ruodhe; gibiro ketho piny, to ok abi resogi e lwetgi.’” 7 Eka ne achako kwayo rombe ma nonego oyang’ a e lou, yaye un rombe ma sandore e kueth. Omiyo, ne akawo ludhe ariyo, ne achako achiel ni Ng’wono, to machielo Riwruok, b kae to ne achako kwayo rombe. 8 Kendo ne ariembo jokwath adek e dwe achiel, nikech chunya nojok kodgi, to gin bende ne ajogogi. 9 Bang’e ne awacho niya: “Ok abi dhi nyime kwayou. Mano ma tho, we mondo otho, to mano ma lal we mondo olal alala. To we mondo modong’ ocham ringre jowetegi.” 10 Eka ne akawo ludha ma nachako ni Ng’wono c mi ature mondo aketh singruok ma ne atimo gi ogendni duto. 11 Omiyo, singruogno ne okethore mana chieng’no, kendo ka ne rombe ma ne sandore e kueth oneno wachno, ne gifwenyo ni mano nyaka bed wach Jehova. 12 Ne awachonegi niya: “Ka uneno ni ber, to kare chulauru; to ka ok kamano, kik uchula.” Eka ne gichula1 fedha 30. d 13 Kendo Jehova nowachona niya: “Bolgi e kar keno, mano e nengo maduong’ ma ne giparo ni owinjore koda.” e Omiyo, ne akawo fedha piero adekgo mi 11:12 1 Kata, “gipimona.”

SULA 11 a Zek 11:4

b Zek 11:10, 14

c Zek 11:7

d Mat 26:14, 15 Mat 27:9 Mar 14:10, 11

e Wuo 21:32

 Kolam mar 2 a Mat 27:5, 6 Tic 1:18

b Zek 11:7

c 1Ru 12:19, 20 Eze 37:16

d Eze 34:2, 4

e Jer 23:2 Eze 34:6 Mat 9:36

f Eze 34:21

g Cha 31:38

h Eze 34:3, 10

i Jer 23:1 Mat 23:13

j Joh 10:12

 SULA 12 k Ayu 26:7 Isa 42:5

l Za 102:25 Isa 45:18

1518 nabologi e kar keno man e od Jehova. a 14 Eka ne aturo ludha machielo ma ne iluongo ni Riwruok, b mondo aketh wat ma ne nitie e kind Juda gi Israel. c 15 Eka Jehova nowachona niya: “Kaw gige tich mag jakwath manono. d 16 Nimar abiro weyo mondo jakwath moro ochung’ e piny. Ok nodew rombe ma tho, e kata manyo rombe matindo, kata chango mohinyore, f kata pidho rombe mangima. Kar mano, obiro chamo rombo machwe, g kendo obiro kidho tiend rombe. h 17 Yaye, nobed malit ne jakwadha manono i mosejwang’o rombe! j Ligangla biro goyo bade kod wang’e ma korachwich. Bade biro tal chuth, Kendo wang’e ma korachwich ok nochak onen.” Ote mapek: “Wach Jehova e wi Jo-Israel,” Jehova owacho, Jal ma noyaro polo, k Ma noketo mise mar piny, l Kendo ma nochueyo much ngima e i dhano. 2 “Abiro miyo Jerusalem obed okombe1 ma nomi ogendni duto mokiewo kodgi okwang’ ka jo momer; kendo wasigu biro lworo Juda

12

12:2 1 Kata, “bakul.”

1519 gi Jerusalem. a 3 Chieng’no anami Jerusalem obed ka kidi mapek1 ne ogendni. Ng’ato ang’ata ma biro ting’e biro hinyore; b kendo ogendni duto manie piny biro chokore mondo gimonje. c 4 Chieng’no,” Jehova owacho, “Abiro goyo farese duto gi luoro maduong’, kendo jo ma oidhogi nolokre jonekni. Anarit1 Jo-Juda, kata kamano, abiro miyo farese duto mag ogendni olokre mwofni. 5 Kendo jodongo mag Juda biro wacho kama e chunygi, ‘Jo modak Jerusalem yudo teko kokalo kuom Jehova Nyasachgi, ma en Nyasach oganda lweny.’ d 6 Chieng’no anami jodongo mag Juda obed ka pado maliet manie yien, kendo kaka chuk mach e puoth tiang’, e mi giniwang’ ji duto mokiewo kodgi yo koracham gi korachwich; f kendo Jerusalem biro dok kare owuon, mi ji nodag kendo e dalano. g 7 “Jehova biro reso hembe mag Juda mokwongo, mondo duong’ mar od Daudi kod duong’ mar jo modak Jerusalem kik lo Juda. 8 Chieng’no Jehova biro bedo okumba ne jo modak Jerusalem; h chieng’no kata ng’at ma yom yom1 e kindgi nobed motegno ka Daudi, kendo dho od Daudi biro chalo ka Nyasaye, kendo ka malaika mar Jehova motelonegi. i 9 Chieng’no, abiro 12:3 1 Kata, “ka ting’ mapek.” 12:4 1 Kata, “Anaket wang’a,” 12:8 1 Kata, “ma chwanyore.”

SULA 12 a Zek 14:14

b Zef 3:19

c Zek 14:2, 3

d Isa 41:10 Joe 3:16 Zek 12:8

e Isa 41:15

f Mik 4:13 Zek 9:15

g Zek 2:4

h Jer 23:6 Joe 3:16 Zek 2:5 Zek 9:15

i Wuo 14:19 Wuo 23:20

 Kolam mar 2 a Isa 54:17 Hag 2:22

b Joh 19:34, 37 Joh 20:27 Fwe 1:7

c 2Ru 23:29 2We 35:22

d 2Sa 5:13, 14 Luk 3:23, 31

e Wuo 6:16

f Wuo 6:17 1We 23:10

 SULA 13 g Eze 36:25, 29

h Wuo 23:13

ZEKARIA 12:3–13:2 tieko ogendni duto ma nobi monjo Jerusalem. a 10 “Abiro olo chuny mar ng’wono kod sayo kuom od Daudi kod jo modak Jerusalem, kendo gibiro chomo wang’gi kuom ng’at ma ne gichuoyo, b kendo gibiro ywak ka gigoyo nduru mana ka gima giywago wuoyi ma miderma; gibiro ywage malit mana kaka digiywag wuoyi makayo. 11 Chieng’no, ywak nobed malich e Jerusalem, mana kaka ji ne oywak Hadadrimon e Paw Megido. c 12 Kendo pinyno biro ywak, ot ka ot noywag kar kendgi; dhood Daudi noywag kar kendgi, kendo mondegi bende noywag kar kendgi; dhood Nathan d noywag kar kendgi, kendo mondegi bende noywag kar kendgi; 13 dhood Lawi e noywag kar kendgi, kendo mondegi bende noywag kar kendgi; dhood Shimei f noywag kar kendgi, kendo mondegi bende noywag kar kendgi; 14 kendo dhoot ka dhoot modong’go biro ywak kar kende, mondegi bende noywag kar kendgi. “Chieng’no ibiro yaw soko moro ne od Daudi, kendo ne jo ma odak Jerusalem mondo gipwodhrego kuom richogi kod timbegi mochido. g 2 “Chieng’no,” Jehova Nyasach oganda lweny owacho, “abiro rucho nyinge sanamu manie piny, h kendo ji ok nopargi kendo; kendo

13

ZEKARIA 13:3–14:5 abiro tieko jonabi e piny a kod jo ma ohero timbe ma ok ler. 3 To ka po ni ng’ato okoro wach kendo, wuongi gi min-gi biro wachone ni, ‘Initho nikech isewacho miriambo e nying Jehova.’ Jonyuolnego biro chwoye gi tong’ nikech ne okoro miriambo. b 4 “Chieng’no wi jonabi duto biro kuot sa ma gikoro fweny moro; bende ok ginirwak lewni motimo yier ma jokor wach rwako c mondo giwuond ji. 5 Eka obiro wacho ni, ‘Ok an janabi, to an mana japur. Ng’at moro e ma ne ong’iewa mondo abed misumbane ka ne pod atin.’ 6 To ka ng’ato openje ni, ‘Adhonde man kuomigi1 nigolo kanye?’ obiro dwoko ni, ‘Ne ayudo adhondegi e od osiepena.’ ” 7 “Yaye ligangla chiew mondo imonj jakwadha, d Mondo imonj osiepna,” Jehova Nyasach oganda lweny owacho. “Go jakwath, e mondo rombe oke; f Lweta biro goyo jo matindo.” 8 “Kendo e piny duto” Jehova owacho, “Ariyo kuom adek manie iye ibiro ng’ad oko kendo gibiro lal nono; To achiel kuom adek e ma biro dong’ e iye. 13:6 1 Hibrania, “manie e kind bedeni,” tiende ni, andhodego nie kore kata e ng’eye.

SULA 13 a Rap 13:5

b Rap 13:6-9 Rap 18:20

c 2Ru 1:8 Mat 3:4

d Eze 34:23 Mik 5:4 Joh 10:11 Hib 13:20

e Isa 53:8 Dan 9:26 Tic 3:18

f Mat 26:31 Mat 26:55, 56 Mar 14:27, 50 Joh 16:32

 Kolam mar 2 a Mal 3:2, 3

b Jer 30:22

 SULA 14 c Eze 38:23 Joe 3:2, 14 Fwe 16:14

d Wuo 15:3 2We 20:15

e Luk 19:29 Tic 1:12

1520 9 Anami achiel kuom adek okadh e dier mach; Anapwodhgi mana kaka fedha, Kendo anatemgi kaka itemo dhahabu. a Giniluong nyinga, Kendo anadwokgi. Anawach ni, ‘Magi gin joga,’ b To gin gibiro wacho ni, ‘Jehova e Nyasachwa.’” “Neuru! Ndalo biro, mana ndalo mar Jehova, ndalo ma ji biro yako mwandu magu1 kendo pogogi e wang’u. 2 Abiro choko ogendni duto mondo giked gi Jerusalem. Dalano ibiro maki, mon ibiro nindgo gi thuon, kendo utene ibiro pe. Nus mar jo ma odak e dalano ibiro ter e tuech, to nus modong’ ok bi gol e dalano. 3 “Jehova biro wuok mondo oked gi ogendnigo c mana kaka okedoga e ndalo lweny. d 4 Chieng’no tiende biro chung’ e wi Got Zeituni, e momanyore gi Jerusalem yo wuok chieng’; kendo godno biro barore diere chakre yo wuok chieng’ nyaka yo podho chieng’,1 mi enolos hoho maduong’; nus mar godno biro sudo yo nyandwat, to nusne modong’ biro sudo yo milambo. 5 Ubiro ringo ka uchiko e hoho mar godena, nimar hoho mar gode biro chopo nyaka Azel. Ubiro ri-

14

14:1 1 Tiende ni, Jerusalem. 14:4 1 Hibrania, “nyaka yo nam.”

1521 ngo mana kaka ne uringo ka ne piny oyiengni e ndalo ma Uzia ne locho e wi Juda. a Kendo Jehova Nyasacha nobi, kaachiel gi jo maler duto. b 6 “Chieng’no, ler mugeno ok nobedie c—gik moko notho thudhno. 7 Odiechieng’no biro ng’ere kaka odiechieng Jehova. d Ok nobed gi odiechieng’ kata gi otieno; kendo lerne biro siko kata e seche mag o d h ia mb o . 8 Chieng’no pi mar ngima e biro mol koa Jerusalem, f nus mar pigno biro mol kochomo nam man yo wuok chieng’,1 g to nus machielo biro chomo nam man yo podho chieng’.2h Enobed kamano e ndalo chwiri kod ndalo oro. 9 Kendo Jehova nobed Ruoth e wi piny mangima. i Chieng’no Jehova biro bedo achiel, j kendo nyinge nobed achiel. k 10 “Piny duto biro chalo gi Araba, l chakre Geba m nyaka Rimon n man yo milambo mar Jerusalem. Ibiro ting’e malo kendo noduoke ka ma ne entiere, mi ji nodag e iye, o chakre Ranga Benjamin p nyaka e Rangach Mokwongo, kendo nyaka e Rangach ma Tung’, koa e Ohinga mar Hananel q nyaka kuonde ma ibiyoe mzabibu mag ruoth. 11 Ji biro dak e iye; kuong’ mar kethruok ok nobedie kendo, r ke-

SULA 14 a Amo 1:1 b Rap 33:2 Joe 3:11 Juda 14

c Isa 13:9, 10 Amo 5:18

d Joe 2:31 1Th 5:2 2Pe 3:10

e Fwe 21:6 Fwe 22:17

f Jer 17:13 Eze 47:1 Joe 3:18 Fwe 22:1

g Rap 3:17 h Jos 1:4 i Za 97:1 Fwe 19:6

j Rap 6:4 k Isa 42:8 Isa 44:6

l Rap 1:7 m 1Ru 15:22 n 1We 4:24, 32 o Jer 30:18 p Jer 37:13 q Neh 3:1 Jer 31:38

r Isa 60:18 Jer 31:40

 Kolam mar 2 a Jer 23:6 Jer 33:16

b 2Ru 19:34, 35 Joe 3:2

c Bur 7:22 Eze 38:21

d 2We 14:13 2We 20:25 Zek 2:8, 9

e Za 86:9 f Isa 66:23

ZEKARIA 14:6-19 ndo ji nodag e Jerusalem gi kuwe. a 12 “Ma e masira ma Jehova biro goyogo ogendni duto ma biro kedo gi Jerusalem: b Ringre ng’ato biro tow ka pod ochung’ gi tiende, wang’e biro tow e ode, kendo lewe biro tow e dhoge. 13 “Chieng’no Jehova biro kelo chochni e kindgi; kendo ng’ato biro mako lwet nyawadgi kae to gigore. c 14 Juda bende biro kedo gi Jerusalem; kendo ibiro chok mwandu mag ogendni mokiewo kodgi. Gibiro choko dhahabu, fedha, kod lewni mang’eny. d 15 “Masira ma kamano bende nogo farese, nyumbu,1 ngamia, punde, gi jamni duto manie kambi. 16 “Jogo duto modong’ kuom ogendni ma nobiro kedo gi Jerusalem nodhi ir Ruoth, ma en Jehova Nyasach oganda lweny e higa ka higa f mondo gikulrene,1 kendo mondo gitim nyasi mar Sap Kiche. g 17 To ng’ato ang’ata moa e dhoudi mag piny ma ok odhi Jerusalem mondo okulre ne Ruoth Jehova Nyasach oganda lweny, koth ok bi chue e pinygi. h 18 Ka dhood Misri ok obiro, koth ok bi chuenegi. Kar mano, Jehova biro goyogi gi masira ma ne ogoyogo ogendni ma ne ok obiro e Sap Kiche. 19 Mano e kum ma ibiro kum-go Misri

g Law 23:34

14:8 1 Tiende ni, Nam Chumbi. 2 Tiende ni, Nam Mediterania.

Neh 8:14, 15

h Isa 60:12

14:15 1 Nyumbu en le ma punda onyuolo gi faras. 14:16 1 Kata, “gilame.”

ZEKARIA 14:20 – MALAKI 1:3 kaachiel gi ogendni duto ma ok obiro e Sap Kiche. 20 “Chieng’no okot manie ng’ut farese ibiro ndik ni, ‘Ler en mar Jehova!’ a Kendo agulni mitedogo b man e od Jehova nochal gi bakunde c manie nyim kendo mar misango. 21 Agulni duto mitedoe man Jerusalem

SULA 14 a Wuo 28:36 Wuo 39:30

b 1Sa 2:13, 14

c Wuo 25:29 Kwa 4:7



1522 kod Juda nobed maler kendo mowal ni Jehova Nyasach oganda lweny, kendo ji duto ma timo misengni nodonji mi ginichweki e agulni moko. E odiechieng’no Ja-Kanaan1 moro amora ok nochak obedie e od Jehova Nyasach oganda lweny.” a

Kolam mar 2

14:21 1 Kata nyalo bedo, “jalok ohala.”

a Eze 44:9

MALAKI WECHE MANTIE

1 Jehova ohero joge (1-5) Jodolo chiwo misengni ma ok owinjore (6-14) Nying Nyasaye biro bedo maduong’ e kind ogendni (11) 2 Jodolo ok puonj ji (1-9) Dho jodolo onego orit rieko (7) Ji ketho kend e yo ma ok owinjore (10-17) ‘ “Asin gi wach ketho kend chuth,” Jehova owacho’ (16) 3 Ruoth madier biro mondo opwodh hekalune (1-5) Jaote mar singruok (1) Ijiwo ji mondo oduog ir Jehova (6-12)

mapek: 1 Ote Wach ma Jehova owa-

cho ne Jo-Israel kokalo kuom Malaki:1 2 “Aseherou” a Jehova owacho. 1:1 1 Tiende ni, “Jaotena.”

Jehova ok lokre (6) “Duoguru ira, to anaduog iru” (7) ‘Keluru achiel kuom apar, to Jehova biro olonu gueth’ (10) Jo makare kod joricho (13-18) Kitap rapar ondik e nyim Nyasaye (16) Pogruok ma nitie e kind ng’at makare kod jaricho (18) 4 Elija nobi kapok odiechieng Jehova ochopo (1-6) ‘Wang’ chieng’ makare biro rieny’ (2)

SULA 1 a Rap 10:15

 Kolam mar 2 a Cha 25:25, 26

b Rum 9:13

Kata kamano, un upenjo niya: “Iseherowa nade?” “Donge Esau ne en owadgi Jakobo?” a Jehova owacho. “Nahero Jakobo, 3 to nasin gi Esau; b kendo ne amiyo godene odong’ gu-

1523 nda a mi pokne nodong’ ne bwe manie thim.” b 4 “Kata ka Edom owacho ni, ‘Osekethwa, to pod wabiro duogo mi wager kuonde mowe,’ to ma e gima Jehova Nyasach oganda lweny owacho, ‘Adier, ginigedi, to anamuk kuondego. Kendo ibiro luonggi ni “piny joricho,” kendo ni, “oganda ma Jehova osekumo nyaka chieng’.” c 5 Wengeu biro neno mano, mi unuwach niya: “Mad Jehova oyud duong’ e piny Israel.”’” 6 “‘Wuoyi miyo wuon-gi luor, d kendo jatich bende miyo ruodhe luor. An dak umiya luor to an e wuonu? e Kendo ka an e ruodhu,1 ang’o momiyo ok umiya luor?’ Jehova Nyasach oganda lweny wachonu, un jodolo mochayo nyinga. f “‘To pod upenjo niya: “Ere kaka wasechayo nyingi?”’ 7 “‘Uchiwo chiemo1 ma ok ler e wi kendona mar misango.’ “‘Kendo upenjo niya: “Ere kaka wasechidi?”’ “‘Kuom wacho kama: “Mesa mar Jehova g ok owinjore omi duong’.” 8 Sa ma uchiwo le ma muofu kaka misango uwacho niya: “Onge gima rach.” Kendo sa ma uchiwo le mong’ol kata ma tuo to uwacho niya: “Onge gima rach.”’” h “Koro, temuru chiwo leno ne gavana maru. Be obiro 1:6 1 Kata, “ruodhu maduong’.” 1:7 1 Hibrania, “makate.”

SULA 1 a Jer 49:20 Joe 3:19

b Isa 34:10, 13

c Isa 34:5 Oba 18

d Wuo 20:12

e Wuo 4:22 Isa 1:2

f Eze 22:26

g Eze 41:21, 22 1Ko 10:21

h Law 22:20, 22 Rap 15:21

 Kolam mar 2 a 2We 23:4

b Jer 6:13 Mik 3:11

c Isa 1:11 Jer 6:20

d Za 113:3 Isa 45:6 Isa 59:19

e Za 22:27 Zef 3:9 Mat 28:19 Fwe 15:4

MALAKI 1:4-13 rwakou kata mor kodu?” Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 9 “Asayou kwauru Nyasaye mondo onyiswa ng’wono. Ka lweteu chiwone gik ma kamago be onyalo rwako ng’ato ang’ata kuomu gi mor?” Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 10 “Be nitie ng’ato kuomu ma oikore loro dhoudi?1 a Nimar ok unyal kata mana moko mach e kendo mar misango ka ok ochulu. b Ok amor kodu,” Jehova Nyasach oganda lweny owacho, “kendo ok amor gi mich moro amora ma lwetu chiwona.” c 11 “Nimar kochakore sa ma chieng’ wuokie nyaka sa ma opodhoe, nyinga biro bedo maduong’ e kind ogendni. d Kuonde duto ibiro chiw misengni miwang’o, kaachiel gi chiwo mamoko ne nyinga, kaka mich maler; nikech nyinga nobed maduong’ e kind ogendni,” e Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 12 “To un e ma udwanye1f kuom wacho ni, ‘Mesa mar Jehova ok ler, kendo ok owinjore omi olembene kod chiembe duong’.’ g 13 Uwacho bende ni, ‘Thoo! Wecheni oolowa!’ kendo utwenyone umu,” Jehova Nyasach oganda lweny owacho. “Kendo ukelo jamni mokwal, mong’ol, kendo ma tuo kaka

f Eze 22:26

g Mal 1:7

1:10 1 Nyaka bed ni iwuoyo kuom migawo mar loro dhoudi mag hekalu. 1:12 1 Kata nyalo bedo, “udwanya.”

MALAKI 1:14–2:12 misango, ee ukelo gik ma kamago kaka mich! Be uparo ni abiro yie gi chiwogo?” a Jehova owacho. 14 “Okuong’ ng’at ma nigi nyayim maber e kueth to pod owuondore mi otimo singruok ne Jehova gi le mong’ol. Nimar an Ruoth maduong’,” b Jehova Nyasach oganda lweny owacho, “kendo nyinga ibiro mi luor e kind ogendni.” c “To koro, un jodolo, ma e chik ma omiyou. d 2 Ka utamoru chiko itu kendo miyo nyinga duong’ koa e chunyu,” Jehova Nyasach ogendni owacho, “Abiro oronu kuong’ e kendo abiro loko gueth magu mondo obed kuong’. f Adier, aseloko gueth magu mobedo kuong’ nikech chunyu osetamore rwako wechena.” 3 “Neuru! Abiro ketho kodhi ma usechuoyo nikech timbeu, g kendo abiro rwadho wengeu gi owuoyo, mana gi owuoch sewni magu, mi ibiro teru kuno.1 4 Eka unung’e ni asemiyou chikni mondo singruok ma ne atimo gi Lawi odhi nyime,” h Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 5 “Singruok ma ne atimo kode ne en mar ngima, gi kuwe, kaachiel gi luoro. Ne oluora, ee, ne oluoro nyinga. 6 Chik mar adiera ne nie dhoge, i kendo onge wach moro amora ma ok

2

2:3 1 Tiende ni, ibiro tergi kama ne ipukoe owuoch le mosetimgo misango.

SULA 1 a Law 22:20, 22 Rap 15:21 Rap 17:1

b Za 47:2 Jer 10:10

c Fwe 15:4

 SULA 2 d Mal 1:6 e Law 26:14-17 Rap 28:15

f Hag 1:11 g Joe 1:17 h Wuo 40:12, 15 Kwa 3:6 Kwa 18:23 Eze 44:15, 16

i 2We 17:8, 9

 Kolam mar 2 a Wuo 32:26 b Rap 24:8 2We 15:3 Neh 8:7, 8 Eze 44:23, 24

c Luk 11:52 d Neh 13:29 e Law 19:15 Rap 1:17 Rap 16:19

f Mal 1:6 1Ko 8:6

g Neh 5:8 h Law 20:26 i Rap 7:1, 3 Bur 3:5, 6 1Ru 11:1, 2 Neh 13:23

j 1Sa 15:22

1524 kare ma ne oyud e dhoge. Ne owuotho koda gi kuwe kod tim makare, a kendo ne oloko ji mang’eny mi giweyo richogi. 7 Nimar dho jadolo onego orit rieko, kendo ji onego omany puonj1 moa e dhoge, b nikech en e jaote mar Jehova Nyasach oganda lweny. 8 “To un uwegi usebaro muweyo yo. Usemiyo ji mang’eny ochwanyore e chik.1c Useketho singruok ma ne atimo gi Lawi,” d Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 9 “Anami ji ochau kendo ojaru nikech utamoru luwo yorena, kendo ne utiyo gi chikna e dewo wang’ jomoko.” e 10 “Donge waduto wan gi wuoro achiel, f koso? Donge Nyasaye e ma ne ochueyowa waduto, koso? To ang’o momiyo undhogoru, g kendo udwanyo singruok ma ne kwerewa otimo? 11 Juda osetimo andhoga, kendo nitie gimoro modwanyore mosetim e Israel gi Jerusalem. Nimar Juda dwanyo ler1 mar Jehova h mohero ahinya. Kendo osekendo nyar nyasaye moro manono. i 12 Jehova biro nego ng’ato ang’ata ma timo kamano mi nogole e hembe mag Jakobo, kata bed ni ng’atno en ng’at manade, kendo kata obedo ni ng’atno chiwo mich ne Jehova Nyasach oganda lweny.” j 2:7 1 Kata, “chik.” 2:8 1 Kata nyalo bedo, “nikech puonj magu.” 2:11 1 Kata nyalo bedo, “ka maler.”

1525 13 “Bende, nitie gima chielo ma usetimo mi umiyo kendo mar misango mar Jehova opong’ gi pi wang’, gi ywagruok, kod chur, Omiyo, ok odew mich muchiwone kendo ok omor gi gimoro amora moa e lwetu. a 14 To upenjo ni, ‘Nikech ang’o?’ En nikech Jehova osebedo janeno e kindi kod chi tinni ma isetimone andhoga, kata obedo ni en jabathi kendo chiegi ma ne itimogo singruok. b 15 To nitie ng’at achiel ma ne ok otimo mano nikech pod ne en gi roho ma ne odong’. Ang’o ma ng’atno ne gombo ahinya? Koth Nyasaye. Omiyo, rituru chunyu kendo ng’ato kik ndhog chi tinne. 16 Nimar asin gi wach ketho kend chuth,” c Jehova Nyasach Israel owacho, “kendo asin gi ng’at ma ohero timbe gero,”1 Jehova Nyasach oganda lweny owacho. “Rituru chunyu kendo kik undhog joweteu. d 17 “Usejogo Jehova gi wecheu. e Kata kamano upenjo ni, ‘Wasejoge nade?’ Kuom wacho ni, ‘Ng’at ma timo gik maricho en ng’at maber e wang’ Jehova, kendo ohero ng’at ma kamano,’ f kata kuom wacho ni, ‘Ere Nyasaye ma ng’ado bura kare?’” “Neuru! Aoro jaotena mondo olosna yo. g Kendo Ruoth madier ma umanyo nobi apoya e hekalune; h jaote mar singruok

3

2:16 1 Kata, “ng’at ma umore gi gero.”

SULA 2 a Nge 21:27 b Nge 5:18-20 Mat 19:4-6

c Cha 2:24 Mat 5:32 Mat 19:8, 9 Mar 10:5-9

d Mal 2:10 e Isa 1:14, 15 f Eze 18:29

 SULA 3 g Mat 3:1-3 Mat 11:7, 10 Mar 1:2-4 Luk 1:76 Joh 1:6, 23 Joh 3:28

h Za 11:4

 Kolam mar 2 a Isa 1:25 Jer 2:22

b Za 66:10 Nge 25:4 Zek 13:9

c 2We 7:1 d Rap 18:10, 12 e Wuo 20:7 f Nge 14:31 Jak 5:4

g Rap 24:17 Isa 1:17 Jak 1:27

h Wuo 23:9 Zek 7:10

i Isa 43:10 Isa 46:4 Jak 1:17

j Rap 9:7 Tic 7:51

k Jer 3:12 Zek 1:3 Jak 4:8

MALAKI 2:13–3:7 nobi, jaote ma uhero. Neuru! Nobi ma ok obare,” Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 2 “Kata kamano, ng’ano ma dichung’ e odiechieng’ ma obiroe, kendo ng’ano ma dibedie chieng’ ma ofwenyoree? Nimar obiro chalo gi mach mar jatheth, kendo gi sabun a mar jalwok lewni. 3 Enobed kaka jatheth, kendo kaka japwodh fedha, b mi enopwodh yawuot Lawi; enopwodhgi mana kaka ipwodho dhahabu gi fedha, eka ginibed ne Jehova kaka oganda ma chiwo mich makare. 4 Jehova nobed mamor gi mich mag Juda gi Jerusalem mana kaka e ndalo machon, kendo kaka e higni mosekalo. c 5 “Abiro sudo machiegni kodu mondo ang’adnu bura, kendo anabi piyo mondo abed janeno sa ma iyalo ajuoke, d jochode, jo ma kuong’ore gi miriambo, e jo ma mayo jotich chudogi, f jo ma sando mond liete gi nyithi kiye, g kaachiel gi jo ma tamore konyo welo. h Jo ma timo timbego ok oluora,” Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 6 “Nimar an Jehova; pok alokora. i To un yawuot Jakobo; pok otieku. 7 Useweyo chikena, kendo usetamoru luwogi mana kaka kwereu ne otimo. j Duoguru ira, to anaduog iru,” k Jehova Nyasach oganda lweny owacho.

MALAKI 3:8–4:1 Kata kamano, upenjo niya: “Ere kaka wanyalo duogo iri?” 8 “Be dhano adhana nyalo mayo Nyasaye gimoro? Un to usemaya.” Kendo upenjo niya: “Ere kaka wasemayi?” “Usemaya achiel kuom apar kod chiwo magu. 9 Adier un jo ma okuong’1 nikech usemaya, ee, oganda duto osetimo kamano. 10 To koro asayou, keluru achiel kuom apar e kar keno a mondo chiemo obed e oda; b temauru e wachni,” Jehova Nyasach oganda lweny owacho, “mondo une ka be ok abi yawonu rangeye mag polo, c kendo olonu gueth mang’eny ma tamre gi nono.”1d 11 “Abiro kwero jaketh1 mi ok noketh gik ma pinyu nyago, kendo yiend mzabibu manie puotheu biro nyago olembe,” e Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 12 “Ogendni duto biro luongou ni jo mamor, f nimar unubed piny mar mor,” Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 13 “Usewuoyo marach kuoma,” Jehova owacho. Un to upenjo niya: “Ere kaka wasewuoyo marach kuomi?” g 14 “Uwacho ni, ‘Onge tiende tiyo ne Nyasaye. h En ber

SULA 3 a Law 27:30 Rap 14:28

b 2We 31:11 Neh 12:44 Neh 13:10

c Rap 28:12

d Law 26:10 2We 31:10 Nge 3:9, 10

e Rap 11:14 Zek 8:12

f Isa 61:9

g Mal 1:6

h Ayu 21:14, 15 Za 73:13, 14 Isa 58:3 Zef 1:12

 Kolam mar 2 a Jer 12:1

b Za 56:8 Za 69:28

c Isa 26:8

d Jer 31:33

e Isa 62:3 1Pe 2:9

f Za 103:13

g Za 58:10, 11

1526 mane ma waseyudo kuom rito chikene, kendo kuom wuotho adimba e nyim Jehova Nyasach oganda lweny? 15 E momiyo koro waneno ni jo ma sungore1 e jo mamor. Bende, waneno ni jo ma timo richo e jo ma weche dhinegi maber. a Gisetemo piem gi Nyasaye, to onge gima rach ma yudogi.’” 16 E kindeno jo ma ne oluoro Jehova ne owuoyo e kindgi, mi Jehova ne ochikonegi ite, mowinjogi. Kendo kitap rapar ne ondik e nyime, b mana mar jogo moluoro Jehova kendo ma paro1 nyinge. c 17 “Kendo ginibed joga,” d Jehova Nyasach oganda lweny owacho, “e odiechieng’no ma abiro golo mwanduna ma ageno ahinya. e Abiro kechogi mana kaka ng’ato kecho wuode ma tiyone. f 18 Eka unuchak une pogruok ma nitie e kind ng’at makare gi jaricho, g kendo e kind ng’at ma tiyo ne Nyasaye kod ma ok tine.” “Nimar neuru! nitie odiechieng’ moro mabiro kendo noliel ka mach, h odiechieng’ ma jo ma sungore1 duto, kod jo ma timo richo biro chalo ka tiang’ motwo. Odiechieng’no nobi mondo otiekgi,” Jehova Nyasach oganda lweny owacho, “kendo ok obi weyonegi

4

3:9 1 Kata nyalo bedo, “Adier ukuong’a.”  3:15; 4:1 1 Kata, “hedhore.” 3:16 3:10 1 Hibrania, “ma onge gima uremo.” SULA 4 1 Kata, “paro matut.” Kata nyalo bedo, 3:11 1 Nyalo bedo ni iwuoyo kuom kudni h Zef 2:2 “ogeno; okawo mapek.” ma kethoga cham. 2Pe 3:7

1527 tiend yath kata bade. 2 To un ma uluoro nyinga, wang’ chieng’ makare biro rienynu, pilnige1 biro changou; kendo unuchikru koni gi koni ka nyiroye machwe.” 3 “Chieng’ ma akawo okang’, ubiro nyono joricho gi tiendeu nikech gibiro chalonu kaka buru,” Jehova Nyasach oganda lweny owacho. 4:2 1 Hibrania, “buombene.”

Kolam mar 2  SULA 4 a Rap 4:5

b Mat 11:13, 14 Mar 9:11, 12

c Joe 2:31 Tic 2:20 2Pe 3:10

d Luk 1:17

MALAKI 4:2-6 4 “Paruru Chik mar jatichna Musa, ma ne amiye e Horeb mondo Jo-Israel duto oluw, ee chike kod buche. a 5 “Neuru! Aoronu janabi Elija b ka pok odiechieng’ maduong’ kendo malich mar Jehova ochopo. c 6 Kendo obiro loko chuny wuone mondo odog ne nyithindgi, d kendo chuny nyithindo mondo odog ne wuonegi, mondo kik abi ago piny, mi akethe.”

(Giko mar loko mag Ndiko mag Dho-Hibrania kod Dho-Aram, ma luwo gin Ndiko mag Dho-Grik)

INJILI MAR

M AT H AYO WECHE MANTIE

1 Anyuola mar Yesu Kristo (1-17) Nyuol mar Yesu (18-25) 2 Limbe mar jokor wach ma konyore gi sulwe (1-12) Gidhi Misri (13-15) Herode nego nyithindo ma yawuoyi (16-18) Gidok Nazareth (19-23) 3 Johana Jabatiso yalo (1-12) Batiso mar Yesu (13-17) 4 Jachien temo Yesu (1-11) Yesu chako yalo Galili (12-17) Yesu oluongo jopuonjrene mokwongo (18-22) Yesu yalo, opuonjo, kendo ochango ji (23-25) 5 YESU PUONJO E WI GOT (1-48) Yesu chako puonjo e wi got (1, 2) Gik moko ochiko ma kelo mor (3-12) Chumbi kod ler (13-16) Yesu nobiro chopo Chik (17-20) Puonj e wi mirima (21-26), chode (27-30), ketho kend (31, 32), kuong’ruok (33-37), chulo kuor (38-42), hero jowasigu (43-48) 6 YESU PUONJO E WI GOT (1-34) Kik wanyisre ni wan joma kare (1-4) Kaka onego walem (5-15) Lamo mar Ruoth (9-13) Tueyo chiemo (16-18) Mwandu manie piny kod manie polo (19-24) Weuru bedo gi parruok (25-34) Sikuru kudwaro mokwongo Pinyruoth (33)

7 YESU PUONJO E WI GOT (1-27) Weuru ng’ado bura (1-6) Sikuru kukwayo, kumanyo, kudwong’o (7-11) Timo ne ji kaka wadwaro ni gitimnwa (12) Rangach madiny (13, 14) Ing’eyogi kuom olembgi (15-23) Ot moger e wi lwanda, ot moger e wi kuoyo (24-27) Oganda wuoro yo ma Yesu puonjogo (28, 29) 8 Ochang jadhoho (1-4) Jatend-askeche nyiso yie (5-13) Yesu chango ji mang’eny Kapernaum (14-17) Kaka wanyalo luwo Yesu (18-22) Yesu kueyo yamo mager (23-27) Yesu chiko jochiende odonj ei anguche (28-34) 9 Yesu chango jatuo mar abach (1-8) Yesu luongo Mathayo (9-13) Penjo e wi tueyo chiemo (14-17) Nyar Jairo; dhako moro omulo nanga Yesu ma oko (18-26) Yesu chango muofni kod momo moro (27-34) Keyo duong’ to jotich nok (35-38) 10 Joote 12 (1-4) Kaka onego oyal (5-15) Ibiro sand jopuonjre (16-25) Luoruru Nyasaye, to ok dhano (26-31) Ok kuwe, to ligangla (32-39) Rwako jopuonjre Yesu (40-42) 11 Ipako Johana Jabatiso (1-15) 1528

1529

12

13

14

15

Bura biro loyo tieng’ ma ok lok chunygi (16-24) Yesu pako Wuon mare kuom kecho joma bolore (25-27) Jok mar Yesu kelo yueyo (28-30) Yesu “e Ruodh Sabato” (1-8) Ochang ng’at ma lwete oner (9-14) Jatich Nyasaye ma ohero (15-21) Ogol jochiende kokalo kuom roho maler (22-30) Richo ma ok nyal we ne ng’ato (31, 32) Yath ing’eyo kuom olemo monyago (33-37) Ranyisi mar Jona (38-42) Ka jachien odok kamoro (43-45) Min Yesu kod owetene (46-50) NGECHE MAG PINYRUOTH (1-52) Jachuoyo (1-9) Gimomiyo Yesu ne tiyo gi ngeche (10-17) Ilero ngero mar jachuoyo (18-23) Ngano kod ogolo (24-30) Koth karadali kod thowi (31-33) Tiyo gi ngeche chopo weche ma ne okor (34, 35) Ilero ngero mar ngano kod ogolo (36-43) Mwandu mopandi kod kite mag lulu (44-46) Gogo (47-50) Gik manyien gi machon mokan (51, 52) Jogweng’gi Yesu ok yie kuome (53-58) Ong’ad wi Johana Jabatiso (1-12) Yesu pidho ji 5,000 (13-21) Yesu wuotho e wi pi (22-33) Ichango ji Genesaret (34-36) Oel timbe kod chike mag dhano (1-9) Gik manie chuny e ma miyo dhano bedo ma ok ler (10-20)

MATHAYO Weche Mantie

16

17

18

19

20

Yie motegno ma Nya-Foinike ne onyiso (21-28) Yesu chango tuoche mang’eny (29-31) Yesu pidho ji 4,000 (32-39) Ikwayo Yesu mondo ochiw ranyisi (1-4) Thowi mar Jo-Farisai kod Jo-Sadukai (5-12) Ofungu mag Pinyruoth (13-20) Kanyakla oger e wi lwanda (18) Ikoro tho mar Yesu (21-23) Bedo japuonjre Yesu madier (24-28) Kaka kit Yesu ne olokore (1-13) Yie ma chal gi koth karadali (14-21) Ikoro tho mar Yesu kendo (22, 23) Ichulo osuru gi pesa mogol e dho rech (24-27) Ng’at maduong’ie moloyo e Pinyruoth (1-6) Gik ma kelo chwanyruok (7-11) Ngero mar rombo ma ne olal (12-14) Kaka inyalo loso kindi gi owadu (15-20) Ngero mar misumba ma ne ok oweyo ne nyawadgi (21-35) Kend kod ketho kend (1-9) Ng’at ma ok odonjo e kend (10-12) Yesu guedho nyithindo (13-15) Penjo mar jamwandu moro ma rawera (16-24) Gik ma ji weyo nikech Pinyruoth (25-30) Jotich e puoth mzabibu kod chudo ma romre (1-16) Ikoro tho mar Yesu kendo (17-19) Kwayo kombe e Pinyruoth (20-28) Yesu en rawar ne ji mang’eny (28) Ochang ji ariyo ma muofni (29-34)

MATHAYO Weche Mantie –1:3

1530

21 Ji rwako Yesu gi mor maduong’ (1-11) Yesu riembo jo ohala e hekalu (12-17) Ikuong’o yadh ng’owo (18-22) Ikwedo ratiro ma Yesu ne nigo (23-27) Ngero mar yawuoyi ariyo (28-32) Ngero mar jopur ma jonek (33-46) Ji odagi kidi moriwo kor ot (42) 22 Ngero mar nyasi mar kend (1-14) Nyasaye kod Kaisar (15-22) Penjo e wi chier (23-33) Chike ariyo madongoe moloyo (34-40) Be Kristo en wuod Daudi? (41-46) 23 Kik uluw tim jondiko gi Jo-Farisai (1-12) Nobed malit ne jondiko gi Jo-Farisai (13-36) Yesu ywago Jerusalem (37-39) 24 GIK MA NYISO NI KRISTO NITIE (1-51) Lwenje, nok mar chiemo, yiengni mag piny (7) Ibiro yal wach maber (14) Masira maduong’ (21, 22) Ranyisi mar Wuod dhano (30) Yadh ng’owo (32-34) Mana kaka ndalo mag Noa (37-39) Sikuru ka uneno (42-44) Jatich mogen kod jatich marach (45-51)

anyuola mar Yesu 1 Bug Kristo,1 wuod Daudi, a

25 GIK MA NYISO NI KRISTO NITIE (1-46) Ngero mar nyiri apar (1-13) Ngero mar talanta (14-30) Rombe gi diek (31-46) 26 Jodolo chano mondo gineg Yesu (1-5) Ool mo ma nigi suya mamit kuom Yesu (6-13) Pasaka mogik kod ndhogo Yesu (14-25) Chakruok mar Chiemo Modhiambo mar Ruoth (26-30) Okor ni Petro dhi kwer ni ok ong’eyo Yesu (31-35) Yesu lemo ka en Gethsemane (36-46) Omak Yesu (47-56) Iyalo Yesu e nyim Sanhedrin (57-68) Petro kwer ni ok ong’eyo Yesu (69-75) 27 Ichiwo Yesu e lwet Pilato (1, 2) Judas dere (3-10) Ka Yesu ni e nyim Pilato (11-26) Ji jaro Yesu (27-31) Ogure e yath Golgotha (32-44) Yesu tho (45-56) Iyiko Yesu (57-61) Irito liel maber (62-66) 28 Ichiero Yesu (1-10) Imiyo askeche asoya mondo giriambi (11-15) Chik mar loko ji obed jopuonjre (16-20)

SULA 1 a 1We 17:11 Mat 9:27 Luk 1:32, 33

wuod Ibrahim: b 2 Ibrahim nonyuolo Isaka; c

b Cha 22:18

1:1 1 Kata, “Mesia; Ng’at Mowir.”

c Cha 21:3

Isaka nonyuolo Jakobo; a Jakobo nonyuolo Juda b gi owetene; 3 Juda nonyuolo Perez gi Kolam mar 2 a Cha 25:26; 1We 1:34; b Cha 29:35.

1531

4

5

6

7

8

9 10

11

12

Zera, a ma min-gi ne en Tamar; Perez nonyuolo Hezron; b Hezron nonyuolo Ram; c Ram nonyuolo Aminadab; Aminadab nonyuolo Nashon; d Nashon nonyuolo Salmon; Salmon nonyuolo Boaz, ma min-gi ne en Rahab; e Boaz nonyuolo Obed, ma min-gi ne en Ruth; f Obed nonyuolo Jesse; g Jesse nonyuolo Ruoth Daudi. h Daudi nonyuolo Solomon, i ma min-gi ne en chi Uria; Solomon nonyuolo Rehoboam; j Rehoboam nonyuolo Abija; Abija nonyuolo Asa; k Asa nonyuolo Jehoshafat; l Jehoshafat nonyuolo Jehoram;m Jehoram nonyuolo Uzia; Uzia nonyuolo Jotham; n Jotham nonyuolo Ahaz; o Ahaz nonyuolo Hezekia; p Hezekia nonyuolo Manase; q Manase nonyuolo Amon; r Amon nonyuolo Josia; s Josia t nonyuolo Jekonia u gi owetene e kinde ma ne idaro JoYahudi kiterogi Babulon. v Bang’ daro Jo-Yahudi nyaka Babulon, Jekonia nonyuolo Shelatiel;

SULA 1 a Cha 38:29, 30 b Rut 4:18-22 c 1We 2:9 d 1We 2:10, 11 e Jos 2:1 f Rut 4:13 g 1We 2:12 h 1We 2:13, 15 i 2Sa 12:24 1We 3:5

j 1Ru 11:43 k 1We 3:10-19 2We 14:1

l 1Ru 15:24 m 2We 21:1 n 2Ru 15:32 o 2Ru 15:38 p 2Ru 18:1 q 2Ru 20:21 r 2We 33:20 s 2Ru 21:24 t 2Ru 23:34 u 1We 3:15, 16 v 2Ru 24:12, 15 2We 36:9, 10

 Kolam mar 2 a Ezr 3:2 Neh 12:1

b Mat 13:55 Mar 6:3

c Luk 3:23-38 d Luk 1:35 e Rap 24:1

MATHAYO 1:4-20 Shelatiel nonyuolo Zerubabel; a 13 Zerubabel nonyuolo Abiud; Abiud nonyuolo Eliakim; Eliakim nonyuolo Azor; 14 Azor nonyuolo Zadok; Zadok nonyuolo Akim; Akim nonyuolo Eliud; 15 Eliud nonyuolo Eleazar; Eleazar nonyuolo Mathan; Mathan nonyuolo Jakobo; 16 to Jakobo nonyuolo Josef chwor Maria ma nonyuolo Yesu b miluongo ni Kristo. c 17 Kuom mano, tienge duto chakre Ibrahim nyaka Daudi ne gin tienge 14; chakre Daudi nyaka kinde ma ne idaro Jo-Yahudi kiterogi Babulon ne gin tienge 14; to bang’ terogi Babulon nyaka ndalo Kristo ne gin tienge 14. 18 To ma e kaka nyuol mar Yesu Kristo nobet. E kinde ma Maria min mare nosetimo singruok mar kend gi Josef to ne pok gikendore, noyudo ich kokalo kuom roho maler. d 19 Kata kamano, nikech Josef chwore ne en ng’at makare, kendo ne ok odwar kuodo wiye, nochano weye ling’ ling’. e 20 To bang’ paro kuom wechego, ne! malaika mar Jehova1 nobirone e lek ka wacho niya: “Josef wuod 1:20 1 Nying Nyasaye ma en Jehova yudore nyadi 237 e Ndiko mag Dho-Grik mag Jokristo. Kae e ka ma oyudoree mokwongo. Som Apendiks A5.

MATHAYO 1:21–2:12 Daudi, kik iluor kawo chiegi Maria idhi kode pacho, nimar ich ma en-gono oyudo kokalo kuom roho maler. a 21 Enonyuol wuoyi, kendo inichake ni Yesu,1b nimar obiro waro ji a e richogi.” c 22 To kuom adier, mago duto notimore mondo wach ochop ma Jehova1 nokoro kokalo kuom janabine niya: 23 “Neuru! Nyako ma silili biro mako ich kendo obiro nyuolo wuoyi, mi ginichake ni Emanuel,” d ma kolok to tiende en ni, “Nyasaye ni Kodwa.” e 24 Bang’ mano, Josef ne ochiewo motimo mana kaka malaika mar Jehova1 nochike. Nokawo chiege modhigo pacho. 25 Kata kamano, ne ok oriwore kode nyaka bang’ ka nosenyuolo wuoyi, f kendo Josef nochake ni Yesu. g Ka nosenyuol Yesu e Bethlehem h ma Judea e ndalo Ruoth Herode,1 i jokor wach ma tiyo gi sulwe moa yo Ugwe nobiro Jerusalem 2 mi gipenjo niya: “Ere ruodh Jo-Yahudi mosenyuolno? j Nimar ne waneno sulwe mare ka wan yo Ugwe, kendo wasebiro mondo wakulrene.” 3 Ka Ruoth Herode kod ji duto man Jerusalem nowinjo wachno, chunygi nochandore. 4 Bang’ choko jotend-jodolo duto gi jondi-

2

1:21 1 Dho Hibrania luongo Yesu ni Jeshua kata Joshua, ma tiende ni “Jehova En Warruok.” 1:22, 24 1 Som Apendiks A5. 2:1 1 Som Tiend Weche.

SULA 1 a Luk 1:35

b Mat 1:25 Luk 1:31

c Luk 2:30 Joh 1:29 Tic 4:12 Tic 5:31 Ef 1:7 Hib 7:25 1Pe 2:24

d Isa 7:14

e Isa 8:8, 10

f Luk 2:7

g Luk 2:21

 SULA 2 h Mik 5:2 Luk 2:4

i Luk 1:5

j Mat 27:37

 Kolam mar 2 a Joh 7:42

b 2Sa 5:2 Mik 5:2

c Mat 2:2

d Mat 2:22

1532 ko mag oganda, ne ononogi ka openjogi ka ma nonego onyuolie Kristo.1 5 Ne gidwoke niya: “E Bethlehem a ma Judea, nimar kokalo kuom janabi ne ondik kama: 6 ‘To in Bethlehem manie piny Juda, ok in dala matin ngang’ e wang’ jotelo mag Juda, nimar jaloch nobi koa kuomi, jal ma biro tayo joga Israel.’” b 7 Bang’e, Herode noluongo jokor wachgo ling’ling’ mononogi mondo ong’e kinde sie ma sulweno nonenoree. 8 Eka ne oorogi Bethlehem kowachonegi niya: “Dhiuru unon wach nyathi matinno, to ka uyude, uduokna wach mondo an bende adhi akulrane.” 9 Ka ne gisewinjo gima ruoth owachonegi, ne gichako wuodhgi. To sulwe ma noyudo giseneno ka ne gin yo Ugwe notelo e nyimgi, c kendo sulweno nodhi mochung’ e wi ka ma nyathi matinno ne nitie. 10 Ne gimor ahinya ka ne gineno sulweno. 11 To ka ne gidonjo e ot, ne giyudo nyathi matinno gi Maria min mare, kendo ne gipodho piny mi gikulorene. Bende, ne gigolo mwandu ma ne giting’o, mi ne gimiye mich mag dhahabu, gi ubani, kod manemane. 12 Kata kamano, nikech Nyasaye nosiemogi e lek d ni kik gidog ir Herode, ne gidok e pinygi gi yo machielo. 2:4 1 Kata, “Mesia; Ng’at Mowir.”

1533 13 Ka ne gisea, malaika mar Jehova1 nobiro ne Josef e lek a kowachone niya: “A malo, ikaw nyathi matinno gi min mare uring udhi Misri kendo ubed kuno nyaka chop amiu wach, nimar Herode chiegni manyo nyathino mondo onege.” 14 Omiyo, noa malo gotieno mokawo nyathino gi min mare mi gidhi Misri. 15 Nobedo kuno nyaka ne Herode otho. Mano nochopo wach ma Jehova1 nokoro kokalo kuom janabine niya: “Ne aluongo wuoda oa Misri.” b 16 Koro ka Herode nofwenyo ni jokor wach ma konyore gi sulwego nosewuonde, mirima mager nomake kendo nogolo chik mondo oneg yawuoyi duto ma johigni ariyo ka dok piny e Bethlehem gi alworane te. Notimo kamano kaluwore gi kinde sie ma jokor wachgo nosenyise. c 17 Omiyo, wach ma janabi Jeremia nosekoro nochopo niya: 18 “Dwol moro nowinjore Rama, nduru kod ywak malit. Rahel d ne ywago nyithinde, kendo ne ok odwar ni ohoye, nikech nyithinde koro ne onge.” e 19 Ka Herode nosetho, malaika mar Jehova1 nobiro ne Josef e lek f ka en Misri 20 mowachone niya: “A malo, kaw nyathi matinno gi min mare mondo idog e piny Israel nikech jo ma ne dwaro nego nyathino osetho.” 2:13, 15, 19; 3:3 1 Som Apendiks A5.

SULA 2 a Mat 1:20 Mat 2:19

b Hos 11:1 c Mat 2:7 d Cha 35:19 e Jer 31:15 f Mat 1:20

 Kolam mar 2 a Mat 2:12 b Mar 1:9 Luk 2:39

c Joh 1:45 d Isa 11:1 Isa 53:2 Jer 23:5 Zek 3:8

 SULA 3 e Joh 1:6 f Mar 1:3, 4 Luk 3:3-6

g Mat 4:17 h Mar 1:2 Joh 1:23

i Isa 40:3 j 2Ru 1:8 k Mar 1:6 l Mar 1:5 m Mar 1:9

MATHAYO 2:13–3:7 21 Kuom mano, noa malo mokawo nyathino gi min mare mi gidok e piny Israel. 22 To ka nowinjo ni Akelao e ma ne locho Judea kar Herode wuon mare, noluor dhi kuno. Bende, nikech Nyasaye nosesieme e lek, a nodhi e gweng’ mar Galili. b 23 Nodhi modak e dala miluongo ni Nazareth c mondo ochop wach ma jonabi nosekoro niya: “Enoluonge ni JaNazareth.”1d E ndalogo, Johana e Jabatiso ne yalo f e thim man Judea 2 kowacho niya: “Lokuru chunyu ua e richo nimar Pinyruodh polo osekayo machiegni.” g 3 Adier, ma e jal ma janabi Isaya h nowuoyo kuome niya: “Dwol moro kok e thim niya: ‘Ikuru ne Jehova1 yo! Losneuru yo moriere tir.’” i 4 Johana ne rwako law molos gi yie ngamia kendo ne otueyo msip mar pien e nungone. j Chiembe ne en detbonyo kod mor kich manie bungu . k 5 Jo- Jerusalem gi Jo-Judea duto kaachiel gi jopinje duto mokiewo gi Jordan ne dhiga ire. l 6 Ne obatisogi1 e Aora Jordan m kendo ne gihulo richogi ayanga. 7 Ka noneno Jo-Farisai gi Jo-Sadukai n mang’eny ka biro ka ma ne obatisoe ji, nowachonegi niya: “Un koth thuonde, o ng’ano ma osenyisou ni unyalo ringo mi

3

n Mar 12:18 Luk 7:30

o Mat 12:34

2:23 1 Nyalo bedo ni en “bad yath” e dho Hibrania. 3:6 1 Kata, “nonyumogi; nolutogi.”

MATHAYO 3:8–4:10 utony ne mirima ma biro? a 8 Kuom mano, nyaguru olemo ma nyiso ni useloko chunyu. 9 Kik uwach e chunyu ni, ‘Wan nyithind Ibrahim.’ b Nimar awachonu ni Nyasaye nyalo chueyo ne Ibrahim nyithindo koa e kitegi. 10 Oseket le e tiend yien. Kuom mano, yien duto ma ok nyag olemo mabeyo ibiro tong’ mi witgi e mach. c 11 An abatisou gi pi nikech useloko chunyu ua e richo, d kata kamano ng’at ma biro bang’a nigi teko moloya, kendo ok awinjora lonyo wuochene. e Ng’atno biro batisou gi roho maler f kendo gi mach. g 12 Rapiedh cham ni e lwete kendo obiro yweyo ka modinoe cham ma dong’ maler chuth, kae to obiro choko ngano mi okangi e dero, to mihudhi obiro wang’o gi mach h ma ok nyal tho.” 13 Eka Yesu noa Galili modhi e Jordan ir Johana mondo Johana obatise. i 14 To Johana notemo kwere niya: “An e ma onego ibatisa, to obet nade ni in e ma ibiro ira mondo abatisi?” 15 Yesu nodwoke kama: “Yie mondo otimre kamano sani, nimar ber mondo wachop weche duto makare e yo ma kamano.” Omiyo, Johana noyie. 16 Bang’ ka nosebatise, Yesu noa e pi, eka polo noyawore j kendo noneno roho mar Nyasaye ka biro kuome e kit akuru. k 17 Dwol moro bende noa e polo l ka wacho niya: “Ma en

SULA 3 a Mat 23:33 Luk 3:7-9 Luk 21:23

b Joh 8:33, 39 c Mat 7:19 Luk 13:6-9

d Tic 19:4 e Joh 1:15, 27 f Mar 1:7, 8 Joh 1:33 Tic 2:1, 4 1Ko 12:13

g Luk 3:16, 17 h Mal 4:1 i Mar 1:9 j Luk 3:21 k Isa 11:2 Mar 1:10, 11 Luk 4:18 Joh 1:32

l Joh 12:28

 Kolam mar 2 a Za 2:7 Luk 9:35

b Isa 42:1 Mat 17:5 Luk 3:22

 SULA 4 c Mar 1:12, 13 Luk 4:1-4

d Hib 4:15 e 1Th 3:5 f Rap 8:3 Luk 4:4 Joh 4:34

g Neh 11:1 Isa 52:1

h Luk 4:9-12 i Za 91:11, 12 j Rap 6:16 Luk 4:12 1Ko 10:9

k Luk 4:5-8 l Fwe 22:9 m Rap 6:13 Rap 10:20 Luk 4:8

1534 Wuoda a ma ahero kendo ma amorgo.” b Bang’e, roho nomiyo Yesu odhi nyaka e thim ka ma Jachien c ne otemee. d 2 Ka nosetueyo chiemo kuom ndalo 40 odiechieng’ gotieno, kech nokaye. 3 Eka Jatem e nobiro ire mowachone niya: “Ka in wuod Nyasaye, nyis ane kitegi mondo olokre chiemo.” 4 To Yesu nodwoke niya: “Ondik kama: ‘Dhano ok bed mangima mana kuom chiemo kende, to kuom weche duto ma wuok e dho Jehova.’”1f 5 Kae to Jachien nokawe motere e dala maler g mi okete malo e wi hekalu,1h 6 kae to nowachone niya: “Ka in wuod Nyasaye, dirri ane piny, nimar ondik kama: ‘Enochik malaikene mondo giriti,’ kendo, ‘Giniting’i e lwetgi mondo kik ichwany tiendi e kidi.’” i 7 Yesu nodwoke niya: “Ondik kendo kama: ‘Kik utem Jehova1 Nyasachu.’” j 8 Kae to Jachien ne otere e wi got moro mabor miwuoro, mi ne onyise pinjeruodhi duto mag piny kod duong’ ma gin-go. k 9 Eka nowachone niya: “Magi duto abiro miyi kigoyo chongi piny milama.”1 10 To Yesu nodwoke kama: “Dhi kucha Satan! Nikech ondik niya: ‘Jehova1 Nyasachu e ma onego ulam, l kendo en kende e ma onego utine.’” m

4

4:4, 7, 10 1 Som Apendiks A5. 4:5 1 Kata, “osuch hekalu; ka ma borie mogik.” 4:9 1 Kata, “milama mana dichiel.”

1535 11 Eka Jachien noweye, a kendo malaike nobiro ire mi gichako konye. b 12 Koro ka Yesu nowinjo ni osemak Johana, c nowuok modhi Galili. d 13 Bang’e nowuok Nazareth modhi odak Kapernaum, e taon manie dho nam e piny Zebulun gi Naftali, 14 mondo ochop wach ma janabi Isaya nokoro niya: 15 “To in piny Zebulun gi piny Naftali manie ndara mochomo nam, loka mar Jordan, Galili mar ogendni! 16 Jo mobet e mudho noneno ler maduong’, kendo ler f ne orieny ne jo ma obet e tipo mar tho.” g 17 Chakre kindeno ka dhi nyime, Yesu nochako yalo kowacho niya: “Lokuru chunyu ua e richo, nimar Pinyruodh polo osekayo machiegni.” h 18 Ka noyudo Yesu wuotho e bath Nam Galili, noneno owete ariyo ma jolupo i ka bolo gogo e nam. Ne gin Simon miluongo ni Petro j kod Andrea owadgi. 19 Ne owachonegi niya: “Biuru uluwa, kendo anatimu joywa ji.” k 20 Gikanyono, ne giweyo gognigi mi giluwe. l 21 Ka noa kanyo, noneno owete ariyo mamoko. Ne gin Jakobo wuod Zebedi gi Johana owadgi. m Ne oyudo gin gi Zebedi wuon-gi e yie ka giloso gognigi, mi noluongogi. n 22 Gikanyono, ne giweyo yie kod wuon-gi bende, mi giluwe. 23 Bang’e, nowuotho e Galili o duto kopuonjo e su-

SULA 4 a Luk 4:13 Jak 4:7

b Luk 22:43 Hib 1:7, 14

c Mar 6:17, 18 Luk 3:19, 20

d Mar 1:14 Luk 4:14

e Luk 4:31 f Joh 1:9 g Isa 9:1, 2 h Mat 10:7 Mar 1:14, 15

i Mar 1:16-18 j Joh 1:42 k Luk 5:10, 11 l Mar 10:28 Luk 18:28

m Mat 10:2 Mat 27:55, 56 Mar 3:17 Mar 10:35 Joh 21:2

n Mar 1:19, 20 o Mat 9:35 Mar 1:39 Mar 6:6

 Kolam mar 2 a Luk 4:16 Tic 13:13, 14

b Luk 9:11 Tic 10:37, 38

c Mar 6:55 d Mar 1:32 Tic 5:16

e Mat 17:15

 SULA 5 f Luk 6:20 g Isa 61:2, 3 Mat 11:28

h 1Ti 6:11 Tit 3:2

i Za 37:11 j Isa 55:1 Luk 6:21

k Joh 6:35 l Mat 6:14 Mat 18:33 Jak 2:13

m Za 24:3, 4 Za 73:1

n Rum 12:18 Hib 12:14 Jak 3:18

MATHAYO 4:11–5:10 nagokegi, a kendo koyalo wach maber mar Pinyruoth. Bende, nochango tuoche duto kod midekre duto ma ji ne nigo. b 24 Humbe nolandore e Siria mangima kendo ji nokelone ji duto ma ne nigi rem kod tuoche mopogore opogore, c gi jo ma ne nigi jochiende, d gi jo ndulme, e kod jo ma ne nigi tuo mar abach, mi nochangogi. 25 Kuom mano, oganda mang’ongo ma nowuok Galili, gi Dekapoli,1 gi Jerusalem, gi Judea, kod loka Jordan ne oluwe. Ka noneno oganda, nodhi e got mobet piny, kae to jopuonjrene nobiro ire. 2 Eka nochako puonjogi kowacho niya: 3 “Jo mamor gin jo ma nigi riyo mar ng’eyo Nyasaye, f nimar Pinyruodh polo en margi. 4 “Jo mamor gin jo ma okuyo, nimar ibiro hogi. g 5 “Jo mamor gin jo mamuol, h nimar piny nobed pok margi. i 6 “Jo mamor gin jo ma nigi kech kod riyo j mar gik makare, nimar giniyieng’. k 7 “Jo mamor gin jo ma kecho ji, l nimar nokechgi. 8 “Jo mamor gin jo ma chunygi long’o, m nimar ginine Nyasaye. 9 “Jo mamor gin jolos kuwe, n nimar noluonggi ni nyithind Nyasaye. 10 “Jo mamor gin jo ma osesand nikech gik

5

4:25 1 Kata, “Gweng’ Moting’o Mier Apar.”

MATHAYO 5:11-27 makare, a nimar Pinyruodh polo en margi. 11 “Un jo mamor ka ji kwedou, b kendo sandou, c kendo wacho weche duto maricho mag miriambo kuomu nikech an. d 12 Moruru kendo beduru moil ahinya e nimar pok maru f duong’ e polo, nikech kamano e kaka ne gisando jonabi ma notelonu. g 13 “Un e chumbi mar piny, h to ka chumbi olalo ndhadhu, ere kaka ibiro duok tekone? Koro oonge tich, to iwite mana oko i mondo ji onyone. 14 “Un e ler mar piny. j Dala moger e wi got ok nyal geng’ore. 15 Ji moko taya kae to gikete e wi gir chungo taya, to ok e bwo okapu, kendo orieny ne ji duto manie ot. k 16 Kamano bende, weuru ler maru orieny e nyim ji l mondo gine timbeu mabeyo, m kendo gimi Wuonu manie polo duong’. n 17 “Kik upar ni ne abiro ketho Chik kata weche Jonabi. Ne ok abiro kethogi, to ne abiro chopogi. o 18 Adier awachonu ni, kata ka polo gi piny okalo, onge kata nyukta matinie mogik mar Chik ma biro lal nyaka wechego duto timre. p 19 Kuom mano, ng’ato ma ketho kata chik matin ahinya kuom chikegi kendo ma puonjo jomoko ni gitim kamano, noluonge ni ng’at matin e Pinyruodh polo. To ng’at ma timogi kendo ma

SULA 5 a Mar 10:29, 30 1Pe 3:14

b Mat 10:22 c Joh 15:20 d Luk 6:22, 23 Jak 1:2 1Pe 4:14

e Tic 5:41 Rum 5:3

f Hib 11:6 g 2We 36:16 Tic 7:52 Hib 11:32, 37

h Mar 9:50 i Luk 14:34, 35 j Joh 8:12 Joh 12:36 Fil 2:15

k Mar 4:21 Luk 11:33

l Ef 5:8 Fil 2:15

m Ef 5:9 n Joh 15:8 1Pe 2:9, 12

o Luk 4:21 p Isa 40:8 Luk 16:17

 Kolam mar 2 a Mat 15:7-9 Mat 23:23 Luk 11:42

b Mat 18:3 Joh 3:5

c Cha 9:6 Wuo 20:13 Rap 5:17

d Law 24:17 Rap 17:8, 9

e Kol 3:8 Jak 1:19

f Mat 10:28 Luk 12:5 1Jo 3:15

g Rap 16:16 h 1Jo 4:20 i Luk 12:58, 59

1536 puonjogi, noluonge ni ng’at maduong’ e Pinyruodh polo. 20 Nimar awachonu niya: Ka timbeu makare ok lo mag jondiko gi Jo-Farisai, a ok unudonj ngang’ e Pinyruodh polo. b 21 “Ne uwinjo ni ne owach ne jo machon niya: ‘Kik ineki, c to ng’at moneko ibiro yal e od ng’ado bura.’ d 22 An to awachonu ni, ng’at ma dhi nyime bedo gi mirima e gi owadgi ibiro yal e od ng’ado bura; kendo ng’at moyanyo owadgi ibiro yal e Od Bura Maduong’ Mogik; to ng’at ma wacho ne wadgi ni, ‘In ng’at mofuwo mogik!’ ng’atno owinjore yudo kum e mach mar Gehena.1f 23 “Omiyo, sa mitero mich mari kar misango, g mit iparo ka in kanyo ni owadu nigi wach moro kodi, 24 we michnino e nyim kar misango kanyo, kae to ia. Kwong idhi ilos kuwe gi owadu eka bang’e iduog ichiw michni. h 25 “Los weche piyo gi ng’at ma odonjoni ka pod un kode e yo ma dhi e od bura, mondo mi jalo kik teri e lwet jang’ad bura, kae to jang’ad bura oketi e lwet jarit, mi jarit witi e jela. i 26 Adier awachoni niya: Ok ibi wuok kanyo ngang’ ka pok ichulo pesa duto ma dwarore.1 27 “Ne uwinjo ni ne 5:22 1 Ne en kar wang’o yugi oko mar Jerusalem. Som Tiend Weche. 5:26 1 Grik, “kuadran mogik.” Som Apendiks B14.

1537 owach niya: ‘Kik ichodi.’1a 28 An to awachonu niya: Ng’at ma siko ka b ng’iyo dhako kogombe, osechodo kode ei chunye. c 29 Omiyo, ka wang’i ma korachwich miyo ichwanyori, gole kendo iwite mabor. d Nikech ber moloyo mondo achiel kuom fuonnigi olal kar mondo dendi duto owit e Gehena.1 e 30 Bende, ka lweti ma korachwich miyo ichwanyori, ng’ade kendo iwite mabor. f Nikech ber moloyo mondo achiel kuom fuonnigi olal kar mondo dendi duto odhi e Gehena.1g 31 “E wi mano, ne owach niya: ‘Ng’ato ma ketho kend gi chiege, omiye barup1 weruok.’ h 32 An to awachonu ni, ng’at ma ketho kend gi chiege, mak mana nikech terruok,1 oketo chiege e tem mar chode, to ng’at ma okendo dhako ma kamano chodo. i 33 “Bende, ne uwinjo ni ne owach ne jo machon niya: ‘Kik ikuong’ri to ok itim, j to nyaka itim kaka isingori ne Jehova.’1k 34 An to awachonu niya: Kik ikuong’ri ngang’, l kata gi polo nikech en komloch mar Nyasaye; 35 kata gi piny nikech en raten tiende; m kata gi Jerusalem nikech en dala mar Ruoth ma5:27 1 E dho Grik, wach molok kae ni ‘chode,’ en sama dichwo kata dhako manie kend oterore gi ng’at ma ok jaode. 5:29, 30 1 Som Tiend Weche. 5:31 1 Kata, “satifiket.” 5:32 1 Grik, porneia. Som Tiend Weche. 5:33 1 Som Apendiks A5.

SULA 5 a Wuo 20:14 Rap 5:18 Luk 18:20 Rum 13:9

b 2Sa 11:2 Ayu 31:1

c Mar 7:20-22 d Luk 11:34 e Mat 18:9 Mar 9:47

f Kol 3:5 g Mat 18:8 h Rap 24:1 Mat 19:3, 8 Mar 10:2, 4

i Mat 19:9 Mar 10:11, 12 Luk 16:18 Rum 7:3

j Law 19:12 k Kwa 30:2 Rap 23:21 Ekl 5:4

l Jak 5:12 m Isa 66:1

 Kolam mar 2 a Za 48:2 b Jak 5:12 c Joh 8:44 d Wuo 21:24, 25 Law 24:20 Rap 19:21

e Nge 24:29 Isa 50:6 Luk 6:29 Rum 12:17 1Pe 2:23

f 1Ko 6:7 g Law 25:36 Rap 23:19

h Law 19:18 Mar 12:31

i Nge 25:21 Rum 12:20

j Luk 6:27, 28 Tic 7:60 Rum 12:14

k Ef 5:1 l Luk 6:35 Tic 14:17

m Luk 6:32, 33

MATHAYO 5:28-46 duong’. a 36 Kata kik ikuong’ri gi wiyi nikech ok inyal loko yie wich achiel ma bed rachar kata rateng’. 37 To ‘Ee’ maru mondo obed mana ee, to ‘Ooyo’ maru obed mana ooyo, b nimar mokalo kanyo owuok kuom ng’at marach. c 38 “Ne uwinjo ni ne owach ni: ‘Wang’ kar wang’ kendo lak kar lak.’ d 39 An to awachonu niya: Kik idhaw gi ng’at marach, to ng’at ma goyo lembi korachwich, lokne lembi machielono bende. e 40 Kendo ka ng’ato dwaro teri e od ng’ado bura mondo omayi nangani ma iye, miye nangani ma oko bende; f 41 to ka ng’at manie telo chuni mondo udhi mail achiel,1 dhi kode mail ariyo. 42 Ka ng’ato okwayi gimoro, miye, kendo ka ng’ato dwaro holi gimoro,1 kik itamri. g 43 “Ne uwinjo ni ne owach ni: ‘Nyaka iher wadu h to isin gi jasiki.’ 44 An to awachonu niya: Dhiuru nyime hero jowasiku i kendo lamuru ne jo ma sandou, j 45 mondo unyis adier ni un nyithind Wuonu manie polo, k nimar omiyo chieng’ rieny ne jo maricho kaachiel gi jo mabeyo, kendo omiyo koth chue ne jo makare kaachiel gi jo ma ok kare. l 46 Nikech ka uhero jo ma oherou kende, to pok mane muyudo? m Donge josol 5:41 1 Som Apendiks B14. 5:42 1 Tiende ni, holo gimoro ma onge ohala e wiye.

MATHAYO 5:47–6:20 osuru bende timo mana kamano? 47 To ka umoso mana oweteu, ere gima lich mutimo? Donge ogendni mamoko bende timo kamano? 48 Nyaka ubed malong’o mana kaka Wuonu manie polo bende long’o. a “Tang’uru kik utim gik makare e nyim ji mana ni mondo gineu; b nono to ok ubi yudo pok moa kuom Wuonu manie polo. 2 Omiyo, sa ma ichiwo mich mag konyo jochan, kik igo turmbeta e nyimi kaka jo ma wuondore jotimo e sunagoke kod e wang’ yore mondo ji omigi duong’. Adier awachonu ni, giseyudo pokgi chuth. 3 To in, sa ma ichiwo mich mag konyo jochan, kik iwe lweti ma koracham ong’e gima lweti ma korachwich timo, 4 mondo mich ma ikonyogo jochan obed ma ling’ ling’. Eka Wuonu ma neno ka en kama opondo nochuli. c 5 “Bende, sa ma ulemo, kik ubed kaka jo ma wuondore, d nimar gihero lemo ka gichung’ e sunagoke gi akek yore madongo ni mondo ji onegi. e Adier awachonu ni giseyudo pokgi chuth. 6 To in kilemo, donj e odi kar kendi, kendo bang’ loro dhoot, lam Wuonu man kama opondo. f Eka Wuonu ma neno ka en kama opondo nochuli. 7 Sa ma ulemo, kik unwo anwoya weche kaka ogendni mamoko timo, nikech giparo ni ibiro winjgi ka gitiyo gi weche mang’eny.

6

SULA 5 a Law 19:2 Rap 18:13 Luk 6:36 1Pe 1:16

 SULA 6 b Mat 23:5 c Nge 19:17 Mat 10:42

d Luk 18:11 e Mat 6:16 Mat 23:5

f Luk 6:12

 Kolam mar 2 a Luk 12:30 b Luk 11:2-4 c Wuo 6:3 Za 83:18

d Eze 36:23 e Dan 2:44 Mat 6:33 Fwe 11:15

f Mat 26:42 1Ti 2:4 Fwe 4:11

g Za 37:10 Luk 23:43 Tic 24:15

h Za 37:25 Nge 30:8 Mat 6:34 1Ti 6:8

i Mat 18:21 Mar 11:25

j Mat 26:41 1Ko 10:13 Fwe 3:10

k Joh 17:15 1Jo 5:19

l Ef 4:32 Kol 3:13

m Mat 18:35 Jak 2:13

n Tic 13:2, 3 Tic 14:23

o Isa 58:5 Luk 18:11, 12

p Mat 13:22 Luk 12:20 Jak 5:3

q Mat 19:21 Mar 10:21 Luk 12:33, 34 Luk 18:22

1538 8 Un to kik ubed kaka gin, nimar Wuonu ong’eyo gik muchando a kata ka pok ukwaye. 9 “Un to onego ulem kama: b “‘Wuonwa manie polo, nyingi c mondo obed maler.1 d 10 Pinyruodhi e mondo obi. Dwaroni f mondo otimre e piny kaka timore e polo. g 11 Miwa chiembwa mar odiechiengni; h 12 kendo iwenwa gopewa kaka wan bende waseweyo ne jogopewa. i 13 Kik iterwa e tem, j to ireswa kuom ng’at marach.’ k 14 “Nimar kuweyo ne ji kethogi, Wuonu manie polo bende nowenu kethou; l 15 to ka ok uwe ne ji kethogi, Wuonu bende ok bi weyonu kethou. m 16 “Ka utueyo chiemo, n weuru bedo gi wang’ mokuyo kaka jo ma wuondore nikech gijuolo wengegi1 mondo ji ong’e ni gitueyo. o Adier awachonu ni, giseyudo pokgi chuth. 17 To in kitueyo, wir mo e wiyi kendo ilwok wang’i 18 mondo mi kik inenri ni itueyo e wang’ dhano, to mana e wang’ Wuonu man kama opondo. Eka Wuonu ma neno ka en kama opondo nochuli. 19 “Weuru kano mwandu e piny, p kama kudni kod nyal kethogie kendo kama jokuoge donjoe mi kwal. 20 Kar mano, kanuru mwandu e polo, q kama kudni 6:9 1 Kata, “omi luor; omi duong’.” 6:16 1 Kata, “gijwang’ore.”

1539 kata nyal ok nyal kethogie a kendo kama jokuoge ok nyal donjoe mi kwal. 21 Nimar kama mwanduni nitie, e kama chunyi bende biro betie. 22 “Taya mar del en wang’. b Omiyo, ka wang’i ochomo kamoro achiel,1 dendi duto biro bet gi ler.2 23 To ka wang’i rach,1c dendi duto biro bedo mudho. Kendo ka adier ler man kuomi en mudho, mano kaka en mudho mandiwa! 24 “Onge ng’at ma nyalo bedo misumba ruodhi ariyo; nimar obiro sin gi moro to ohero machielo, d kata obiro makore gi moro to ochayo machielo. Ok unyal bedo wasumbni mag Nyasaye kendo wasumbni mag Mwandu. e 25 “Mano e momiyo awachonu niya: Weuru bedo gi parruok f e wi ngimau kuom gima ubiro chamo, kata ma ubiro madho, kata kuom gima ubiro rwako. g Donge ngima duong’ moloyo chiemo, to del duong’ moloyo lewni? h 26 Nonuru adimba winy manie polo; i ok gichuo, ok gike, bende ok giken e deche. To pod Wuonu manie polo pidhogi. Donge un to nengou duong’ ahinya moloyogi? 27 Ng’ano kuomu ma kuom parruok nyalo medo bor mar ngimane kata mana gi bat1 6:22 1 Kata, “wang’i ler.” Grik, “wang’i yot.” 2 Kata, “pong’ gi ler.” 6:23 1 Grik, “nigi ich-lit.” 6:27 1 Som Apendiks B14.

SULA 6 a 1Pe 1:3, 4

b Nge 4:25 Luk 11:34 Ef 1:18

c Mat 20:15

d Jak 4:4

e Mat 13:22 Luk 16:13

f Za 55:22 Fil 4:6 1Pe 5:6, 7

g 1Ti 6:8 Hib 13:5

h Luk 12:22-28

i Ayu 38:41 Za 147:9 Mat 10:29

 Kolam mar 2 a Za 39:5

b 1Ru 10:4, 5

c Luk 10:41

d Luk 12:29-31

e Za 37:25

f Wuo 16:4, 19

 SULA 7 g Luk 6:37 Rum 2:1 Rum 14:13

h Mat 18:33, 34 Jak 2:13

i Mar 4:24 Luk 6:38 Gal 6:7

j Luk 6:41, 42

MATHAYO 6:21–7:4 achiel? a 28 Bende, uparoru nang’o kuom wach lewni? Puonjreuru kaka maua mag pap dongo; ok gichandre gi tich kendo ok gitwang’ lewni; 29 to awachonu ni, kata mana Solomon b e ber mar duong’ne duto, ok norwakore kaka achiel kuom maupego. 30 Koro ka Nyasaye rwako yien ayiena manie papgo kamano, ma gin mana gik ma betie kawuono to kiny iwitogi e mach, donge obiro rwakou moloyo, koso, un jo ma nigi yie matin-gi? 31 Omiyo, kik uparru c ka upenjoru ni, ‘Ang’o ma wabiro chamo?’ kata ni, ‘Ang’o ma wabiro madho?’ kata ni, ‘Ang’o ma wabiro rwako?’ d 32 Nikech mago duto e ma ogendni mamoko laworego gi kinda. Wuonu manie polo ong’eyo ni udwaro gigo duto. 33 “Kuom mano, sikuru kudwaro mokwongo Pinyruoth kod gik makare mag Nyasaye, to gik mamokogo duto ibiro mednu. e 34 Omiyo, kik uparru kuom kiny, f nikech kiny nobed gi parruokne owuon. Odiechieng’ kodiechieng’ nigi chandruokne morome. “Weuru ng’ado ne ji bura g mondo kik ong’adnu bura; 2 nikech bura ma ung’ado e ma nong’adnu, h kendo rapim ma upimogo e ma ibiro pimnugo. i 3 Kare ang’o momiyo ing’iyo pilni yath e wang’ owadu to ok ine yath maduong’ e wang’i iwuon? j 4 Kata ere kaka

7

MATHAYO 7:5-25 inyalo wacho ne owadu ni, ‘We agolni pilni yath manie wang’i’ ka koni to in iwuon yath maduong’ ni e wang’i? 5 In ng’at ma wuondore! Kwong igol yath maduong’ e wang’i, eka ibiro neno maler kaka inyalo golo pilni yath manie wang’ owadu. 6 “Kik umi guogi gik maler, bende kik umi anguche kiteu mag lulu, a nimar di po ka ginyonogi mi gilokore kodu kendo kidhou. 7 “Sikuru ka ukwayo, to nomiu; b sikuru ka umanyo, to unuyudi; sikuru ka udwong’o, to noyawnu; c 8 nikech ng’at ma kwayo imiyo, d to ng’at ma manyo yudo, kendo ng’at ma dwong’o ibiro yawne. 9 Adier, en ng’ano kuomu ma ka wuode okwaye makate to omiye kidi? 10 Kata ma ka wuode okwaye rech to omiye thuol? 11 Kuom mano, ka un, kata obedo ni un jo maricho ung’eyo chiwo mich mabeyo ne nyithindu, donge Wuonu manie polo biro chiwo gik mabeyo e okang’ malach moloyo e ne jo ma kwaye? f 12 “Omiyo, gik moko duto ma udwaro ni ji otimnu, un bende utimnegiuru kamano. g Adier, mano e gima Chik kod weche Jonabi puonjo. h 13 “Donjuru e rangach madiny, i nikech rangano duong’, kendo yorno lach ma tero ji e kethruok, to ji mang’eny e ma donjoe; 14 to rangach matin kod yo

SULA 7 a Nge 9:7 Mat 10:14

b Mar 11:24 Jak 1:5 1Jo 5:14

c Luk 11:9-13 d Joh 14:13 1Jo 3:22

e Jak 1:17 f Luk 11:13 g Luk 6:31 h Rum 13:10 Gal 5:14

i Luk 13:24

 Kolam mar 2 a Tic 14:22 1Pe 4:18

b Mat 24:11 2Pe 2:1 1Jo 4:1

c Luk 6:26 d Tic 20:29, 30 e Luk 6:44 f Mat 12:33 g Luk 6:43 h Mat 3:10 Luk 13:6, 9

i Mat 12:33 j Rum 2:13 Jak 1:22 1Jo 2:17 1Jo 5:3

k Luk 6:46 l Jer 14:14 Jer 27:15

m Luk 13:25-27 n Luk 6:47-49 Jak 1:25

1540 madiny tero ji e ngima, to ji manok e ma nwang’e. a 15 “Tang’uru gi jonabi mag miriambo b ma biro iru ka girwako lep rombe c to e igi gin ondiegi ma ngemo. d 16 Olembgi e ma unung’egigo. Ji ok pon mzabibu kuom yiend kuthe, kata olemb ng’owo kuom yadh oriang’, koso? e 17 Kamano bende, yien mabeyo duto nyago olemo mabeyo to yien maricho duto nyago olemo maricho. f 18 Yath maber ok nyal nyago olemo marach; bende yath marach ok nyal nyago olemo maber. g 19 Yien duto ma ok nyag olemo mabeyo ing’ado kendo iwito e mach. h 20 Kuom adier, unung’e jo ma kamago gi olemo ma ginyago. i 21 “Kik upar ni ji duto ma luonga ni, ‘Ruoth, Ruoth,’ e ma nodonj e Pinyruodh polo, to mana jo ma timo dwaro mar Wuora manie polo e ma nodonji. j 22 Ji mang’eny nowachna chieng’no niya: ‘Ruoth, Ruoth, k donge ne wakoro wach e nyingi, kendo ne wagolo jochiende e nyingi, kendo ne watimo tije mang’eny madongo e nyingi?’ l 23 To anawachnegi niya: ‘Ok nang’eyou ngang’! Auru e nyima, un jo ma timo richogi!’ m 24 “Kuom mano, ng’at ma winjo wechenagi kendo timogi, nochal gi ng’at mariek mogero ode e wi lwanda. n 25 Koth ne ochue kendo

1541 ohula nobiro, yamo bende nokutho, to odno ne ok olwar, nikech nogur misene e lwanda. 26 To bende, ng’at ma winjo wechenagi to ok timgi, nochal gi ng’at mofuwo ma nogero ode e wi kuoyo. a 27 Koth ne ochue, ohula nobiro, kendo yamo bende nokutho, mi odno ne oruombore piny matek.” b 28 Ka Yesu nosetieko wechego, oganda nowuoro ahinya yo ma nopuonjogo c 29 nikech nopuonjogi kaka ng’at ma nigi teko1d to ok kaka jondikogi. Ka nosea e got, oganda mang’ongo noluwe. 2 Jadhoho moro nobiro mokulorene ka wachone niya: “Ruoth, kidwaro, to mi abed maler.” e 3 Omiyo, norieyo bade momule kowachone kama: “Ee, adwaro! Bed maler.” f Gikanyono, dhoho ne oweye mobedo maler. g 4 Yesu nowachone niya: “Ne ni ok iwacho ne ng’ato wachni, h to dhi inyisri e nyim jadolo i kendo ichiw mich ma Musa nochiko, j mondo mano ochiwnegi neno.” 5 Ka nochopo Kapernaum, jatend-jolweny1 moro nobiro ire ka saye k 6 kendo ka wachone kama: “Ruoth, jatija onindo e ot nikech tuo mar abach kendo ochandore malit.” 7 Yesu nokone niya: “Ka achopo

8

SULA 7 a Jak 1:23, 24

b 1Ko 3:13

c Mar 1:22 Luk 4:32

d Joh 7:46

 SULA 8 e Mar 1:40-44 Luk 5:12-14

f Mar 1:41 Luk 5:13

g Isa 53:4

h Mat 9:30 Mat 12:15, 16 Mar 7:35, 36

i Law 14:2 Luk 17:14

j Law 14:3, 4 Law 14:19, 20

k Luk 7:1-9

 Kolam mar 2 a Mat 15:28 Luk 7:9

b Luk 13:29

c Luk 13:28

d Mat 9:29 Mat 15:28 Mar 9:23

e Luk 7:10

f 1Ko 9:5

g Mar 1:29-34 Luk 4:38-41

7:29 1 Tiende ni, “ng’at ma wechene oa kuom Nyasaye.” 8:5, 13 1 Jatelo achiel ne bedo gi jolweny 100 e bwoye.

h Mar 5:41 Tic 3:7

MATHAYO 7:26–8:16 kuno abiro change.” 8 Eka jatelono nodwoke niya: “Ruoth, ok an ng’at mowinjore ma dibi e oda, to wach awacha gimoro to jatijano biro chango. 9 Nimar an bende an e bwo jomamoko, bende an gi askeche moko e bwoya, kendo anyalo wacho ne moro ni, ‘Dhi!’ to odhi, kendo wacho ne machielo ni, ‘Bi!’ to obiro, kendo wacho ne misumbana ni, ‘Tim mae!’ to otimo.” 10 Ka ne Yesu owinjo wechego, nohum kendo nowacho ne jo ma ne luwe niya: “Awachonu adier ni pok ayudo ng’ato e Israel ma nigi yie maduong’ ma kama. a 11 To awachonu ni, ji mathoth moa yo wuok-chieng’ gi yo podho-chieng’ nobi kendo ginibed e mesa gi Ibrahim kod Isaka gi Jakobo e Pinyruodh polo; b 12 to nyithind Pinyruoth ibiro wit oko e mudho. Kanyo e ka ma ywagruok gi muodo lak nobedie.” c 13 Eka Yesu nowacho ne jatend-jolwenyno1 kama: “Dhiyo kendo we mondo otimreni kamano nikech isenyiso yie.” d Omiyo, jatijeno nochango gie sano. e 14 To ka Yesu nobiro e od Petro, noyudo min chi Petro f konindo piny nikech tuo mar midhusi. g 15 Omiyo, nomulo lwete h mi midhusino noweye kae to ne ochung’ mochako tiyo ne Yesu. 16 To ka nosechopo odhiambo, ne gikelone ji mang’eny ma ne

MATHAYO 8:17–9:3 nigi jochiende; kendo nogolo jochiendego mana kuom wacho wach kende, mochango jogo duto ma ne chandore 17 mondo wach ochop ma janabi Isaya nokoro niya: “Nokawo midekrewa kendo ne oting’o tuochewa.” a 18 Ka Yesu noneno oganda kolwore, nochiko jopuonjrene mondo gidhi loka machielo. b 19 Eka jandiko moro nobiro ire mowachone niya: “Japuonj, abiro luwi kamoro amora midhiyoe.” c 20 To Yesu nowachone kama: “Bwe nigi buchegi, kendo winy manie polo nigi utegi, to Wuod dhano onge gi ka ma dopielie wiye.” d 21 Kae to japuonjre moro nowachone kama: “Ruoth, yiena mondo adhi ayik wuora mondi.” e 22 Yesu nodwoke niya: “We jo motho oyik joggi motho, in to luwa.” f 23 Ka noseidho yie, jopuonjrene bende nodonjo kode. g 24 Yamo mager notugore e nam, mi apaka nochako imo yie. Yesu to ne nindo. h 25 Eka ne gibiro chiewe ka giwacho kama: “Ruoth, reswa, wachiegni tho!” 26 To nopenjogi niya: “Ang’o momiyo uluor kamano un jo ma yiegi tin-gi?” i Mi noa malo mochogo yamono kod nam, kendo nam nokue thi. j 27 Omiyo, ne giwuoro ka giwacho kama: “Jali en ng’at manade ma kata mana yamo kod nam winje?”

SULA 8 a Isa 53:4

b Mar 4:35 Luk 8:22

c Luk 9:57

d Luk 9:58 2Ko 8:9

e Luk 9:59

f Luk 9:60

g Mar 4:36

h Mar 4:37-41 Luk 8:23-25

i Mat 14:31 Mar 4:40

j Za 89:9 Za 107:29 Luk 8:25

 Kolam mar 2 a Mar 5:1-3 Luk 8:26, 27

b Luk 4:34, 41

c Mar 1:24 Jak 2:19

d Mar 5:7-10 Luk 8:28

e Mar 5:11-17

f Rap 14:8 Luk 8:31-34

g Luk 8:35-37

 SULA 9 h Mat 4:13 Mar 2:1

i Mar 2:3-12 Luk 5:18-26

1542 28 Ka nochopo loka nam e gweng’ mar Jo-Gadara,1 ji ariyo ma ne nigi jochiende ne owuok e kar liete mi giromo kode. a Jogo ne ger mokadho ma onge ng’at ma ne nigi chir mar kalo e ndarano. 29 Ne gikok matek niya: “En wach mane ma in-go kodwa Wuod Nyasaye? b Dibed ni ibiro mondo isandwa c ka pok ndalo moketi ochopo?” d 30 To mochwalore matin koa kanyo, ne nitie kueth maduong’ mar anguche ma ne kwayo. e 31 Omiyo, jochiendego ne osaye niya: “Ka igolowa, to yienwa wadonj e kueth mar angucheka.” f 32 Eka nowachonegi niya: “Dhiuru!” Omiyo, ne giwuok mi gidonjo e anguchego, kendo kuethno duto noringo matek nyaka e geng nam mi ginyumore e nam, kendo ne githo e pi. 33 To jokwath noringo mi gidonjo e dala kendo ne gitero wechego duto, moriwo nyaka wach jo ma ne nigi jochiendego. 34 Jo dalano duto nobiro mondo gine Yesu, to ka ne ginene, ne gisaye mondo oa e gweng’gi. g Noidho yie modhi loka nam kendo nochopo e dalagi. h 2 Ne gikelone ng’at ma nigi tuo mar abach ka giting’e e otanda. Bang’ neno yiegi, Yesu nowacho ne jatuono niya: “Nyathina, kik chunyi chandre! Richoni oweni.” i 3 Jondi-

9

8:28 1 En e gweng’ Jo-Gerasi e Mar 5:1; Luk 8:26.

1543 ko moko nowacho e kindgi niya: “Ng’atni ochayo Nyasaye.” 4 To nikech Yesu nong’eyo gima ne giparo, nopenjogi kama: “Ang’o momiyo uparo weche maricho e chunyu? a 5 Kuom ranyisi, mane mayot? Wacho ni, ‘Richoni oweni,’ koso wacho ni, ‘Chung’ mondo iwuothi’? b 6 Kata kamano, mondo mi ung’e ni Wuod dhano nigi teko e piny mar weyo richo—” nowacho ne jatuono niya: “Chung’ ikaw otandani kendo idhi dalani.” c 7 Eka noa malo modhi dalane. 8 Ka ne oganda oneno mano, luoro nomakogi mi ne gimiyo Nyasaye duong’, Nyasaye ma miyo dhano teko ma kamano. 9 Bang’ mano, ka ne Yesu kalo koa kuno, noneno ng’at moro ma nyinge Mathayo kobet e ofis mar osuru mowachone kama: “Bed jalupna.” Eka noa malo moluwe. d 10 Bang’e, ka noyudo Yesu chiemo e ot, josol osuru mang’eny kod joricho nobiro chiemo kode gi jopuonjrene. e 11 Ka Jo-Farisai noneno mano, ne gipenjo jopuonjrene niya: “Ang’o momiyo japuonju chiemo gi josol osuru kod joricho?” f 12 Ka nowinjogi, nowacho kama: “Jo mangima ok dwar laktar, to jo matuo e ma dwaro. g 13 Omiyo, dhiuru kendo upuonjru tiend wach ma wacho niya: ‘Ok adwar misango, to adwaro ni ubed jo ma kecho jomoko.’ h Ne abiro luongo joricho, to ok jo makare.”

SULA 9 a Joh 2:24, 25

b Mar 2:9

c Mar 2:10, 11 Luk 5:24 Joh 5:8

d Mar 2:14 Luk 5:27, 28

e Mar 2:15-17 Luk 5:29-32

f Luk 7:39 Luk 15:2 Luk 19:7

g Luk 5:31

h Nge 21:3 Hos 6:6 Mat 12:7

 Kolam mar 2 a Mar 2:18-20 Luk 5:33-35

b Mat 22:2

c Mat 26:2

d Mar 2:21, 22 Luk 5:36-39

e Mar 5:22-24 Luk 8:41, 42 Joh 11:25

f Law 15:25

g Mar 5:25-34 Mar 6:56 Luk 8:43-48

h Mar 10:52 Luk 7:50 Luk 17:19 Luk 18:42

MATHAYO 9:4-22 14 Bang’e, jopuonjre Johana nobiro ire mi gipenje kama: “Ang’o momiyo wan kod Jo-Farisai wajotueyo chiemo to jopuonjreni ok tue?” a 15 Yesu nodwokogi niya: “Onge gimomiyo osiepe wuon kisera onego obed gi kuyo ka pod en kodgi, b koso? To ndalo biro ma ibiro gol wuon kisera kuomgi, c eka ginitue. 16 Onge ng’at ma bawo law manyien e nanga moti, nikech rabaw manyienno biro ywayo nangano mi yieche moloyo. d 17 Kamano bende, ji ok ket divai manyien e chupni pien moti. Ka gitimo kamano to chupnigo biro barore kendo divai biro pukore. To ji keto divai manyien e chupni pien manyien kendo gik moko ariyogo ok kethre.” 18 Ka noyudo owachonegi wechego, jatelo moro nobiro mokulorene kendo wacho niya: “Chop sani, nyaka bed ni nyara koro osetho, to bi iket lweti kuome mondo obed mangima.” e 19 Yesu noa malo, mi en kaachiel gi jopuonjrene ne giluwo jalo. 20 To dhako moro ma rembe nosebedo ka chuer kuom higni 12 f nobiro gi ka ng’eye momulo riak nangane ma oko, g 21 nimar nosiko kowacho e chunye kama: “Ka po ni amulo mana nangane ma oko to abiro chango.” 22 Yesu nolokore, to bang’ nene, nowacho kama: “Nyarwa, chunyi kik chandre! Yieni osechangi.” h Kendo

MATHAYO 9:23–10:8 dhakono ne ochango gie sano. a 23 Koro ka nochopo e od jatelono moneno jo ma goyo asili kod oganda mochochni gi koko, b 24 Yesu nowacho niya: “Auru kae nikech nyako matinni ok otho, to onindo.” c Eka ne gichako nyiere ka gijare. 25 Mapiyo bang’ ka nosegol ogandano oko, nodonjo iye kendo nomako lwet nyakono, d mi nyako matinno noa malo. e 26 Kuom adier, wachno nolandore e alworano duto. 27 Sa ma Yesu ne wuok kanyo, ji ariyo ma muofni f ne oluwe ka gikok niya: “Wuod Daudi, kechwa!” 28 Ka nosedonjo ei ot, muofnigo nobiro ire, kendo Yesu nopenjogi kama: “Be un gi yie ni anyalo timo mae?” g Ne gidwoke niya: “Kamano Ruoth.” 29 Eka nomulo wengegi h kowacho niya: “We otimrenu kaluwore gi yieu.” 30 Mi wengegi noyawore. E wi mano, Yesu nokwerogi matek kama: “Kik uwach ne ng’ato wachni.” i 31 Gin to ne gidhi mi gikeyo wachne e alworano duto. 32 Sa ma ne gia, ji nokelone ng’at moro ma momo ma nigi jachien; j 33 to ka nosegol jachiendno, momono nowuoyo. k Eka oganda nowuoro ka giwacho niya: “Gima kama pok ne one ngang’ e piny Israel.” l 34 To Jo-Farisai ne wacho kama: “Jali golo jochiende kotiyo gi teko mar jatend jochiende.” m

SULA 9 a Joh 4:53 b Mar 5:38-43 Luk 8:52-56

c d e f g h i

Joh 11:11 Mar 9:27 Luk 8:55 Mat 20:30 Tic 14:9, 10 Mat 20:34 Isa 42:2 Mat 12:15, 16 Mar 1:44, 45 Mar 7:35, 36

j Mat 12:22 Luk 11:14

k Mat 15:31 l Mar 2:12 m Mat 12:24 Mar 3:22 Luk 11:15

 Kolam mar 2 a Mat 4:23 b Mat 14:14 Hib 4:15

c Kwa 27:16, 17 1Ru 22:17 Eze 34:5 Mar 6:34

d Luk 10:2 Joh 4:35

e Rum 10:14

 SULA 10 f Mar 3:14, 15 Mar 6:7 Luk 9:1, 2

g Mar 3:16-19 Luk 6:13-16 Tic 1:13

h Joh 1:42 Tic 15:14

i Mar 1:16 Joh 1:40

j Mat 4:21 k Joh 1:45 l Joh 11:16 Joh 20:27

m Mar 2:14 Luk 5:27

n Mat 26:47 Joh 13:18

o Mar 6:7 Luk 9:1, 2

p 2Ru 17:24 q Isa 53:6 Eze 34:6 Tic 13:45, 46

r Mat 4:17 Luk 10:9

s Luk 9:2

1544 35 Yesu nowuotho e mier gi gwenge duto kopuonjo e sunagokegi, kendo koyalo wach maber mar Pinyruoth. Bende, nochango kit tuoche kod midekre duto. a 36 Ka noneno oganda, nokechogi b nikech ne isandogi malit, kendo ne gidiwo mana ka rombe ma onge jakwath. c 37 Eka nowacho ne jopuonjrene niya: “Adier, tij keyo duong’, to jotich e ma nok. d 38 Omiyo, kwauru Ruodh keyo mondo oor jotich e keyone.” e Eka noluongo jopuonjrene 12 mi omiyogi teko mar golo jochiende f kendo chango kit tuoche duto kod midekre duto. 2 Nying joote 12 e magi: g Mokwongo, Simon miluongo ni Petro, h gi Andrea i owadgi; Jakobo wuod Zebedi gi Johana j owadgi; 3 Filipo kod Bathlomeo; k Thoma l kod Mathayo m jasol osuru; Jakobo wuod Alfayo kod Thadayo; 4 Simon ma jakinda kod Judas Iskariot ma bang’e ne ondhoge. n 5 Yesu nooro joote apar gariyogo kochikogi kama: o “Kik udhi ir ogendni mamoko kendo kik udonj e dala moro amora mar Jo-Samaria, p 6 to dhiuru mana ir rombe molal mag dhood Israel. q 7 Sa ma udhi, yaluru ka uwacho niya: ‘Pinyruodh polo osekayo machiegni.’ r 8 Changuru jo matuo, s chieruru jo motho, pwodhuru jodhoho, goluru jochiende.

10

1545 Nuyudo nono, omiyo chiwuru nono. 9 Kik uting’ dhahabu, kata fedha, kata mula e msibeu mag ting’o pesa, a 10 kata ofuk chiemo mar wuoth, kata lewni ariyo, kata wuoche, kata luth, b nimar jatich owinjore oyud chiembe. c 11 “E dala kata gweng’ moro amora mudonjoe, manyuru ng’at mowinjore e iye kendo ubed kanyo nyaka ua. d 12 Sa ma udonjo e ot, mosuru joodno. 13 Ka odno owinjore, to kuwe maru mondo obed kuome; e to ka ok owinjore, to kuwe maru mondo oduognu. 14 Ka ma ng’ato ok orwakoue kata ok owinjoe wecheu, sa ma uwuok e odno kata e dalano, teng’uru buch tiendeu. f 15 Adier awachonu ni, nobed maber berie ne Sodom gi Gomora g Chieng’ Bura moloyo dalano. 16 “Neuru! Aorou kaka rombe e kind ondiegi; omiyo beduru motang’ kaka thuonde kendo ma onge bura kaka akuche. h 17 Tang’uru gi ji nikech giniteru e utegi mag ng’ado bura i kendo ginichwadu j e sunagokegi. k 18 Bende, giniteru e nyim jotelo gi ruodhi l nikech an, mi unuchiwnegi neno kendo ne ogendni mamoko. m 19 Kata kamano, ka giterou kuno, kik uparru kaka ubiro wuoyo kata kuom gima ubiro wacho, nimar gima onego uwach ibiro miu gie sechego; n 20 nikech un ok e ma uwuo, to roho mar Wuo-

SULA 10 a Mar 6:8, 9 b Luk 9:3 c Luk 10:7 1Ko 9:7, 14

d Mar 6:10 Luk 9:4

e Luk 10:5 f Mar 6:11 Luk 9:5 Luk 10:6, 11 Tic 13:50, 51

g Cha 19:4, 5 2Pe 2:6 Juda 7

h Fil 2:14, 15 i Mat 24:9 j Tic 5:40 2Ko 11:24

k Mat 23:34 Mar 13:9 Luk 21:12, 13

l Tic 4:8 Tic 24:10 Tic 25:23 Tic 26:25 Tic 27:23, 24

m Mat 24:14 n Mar 13:11 Luk 12:11, 12 Luk 21:14, 15

 Kolam mar 2 a Joh 14:26 b Mik 7:6 Mat 10:36

c Mat 24:9 Luk 21:17 Joh 15:21

d Mat 24:13 Luk 21:19 Fwe 2:10

e Mat 23:34 Tic 8:1

f Joh 15:20 g 1Pe 2:21 h Mat 12:24 Mar 3:22 Luk 11:15 Joh 8:48

i Mar 4:22

MATHAYO 10:9-29 nu e ma wuoyo kokalo kuomu. a 21 E wi mano, ng’ato noter owadgi mondo onege, to wuoro nolokre gi nyathine, kendo nyithindo nolokre gi jonyuolgi, kendo ginimi oneggi. b 22 Ji duto nosin kodu nikech nyinga, c to ng’at motimo kinda1 nyaka giko ibiro resi. d 23 Ka gisandou e dala moro, ringuru udhi e dala machielo; e nimar adier awachonu ni, ok unutiek lworo mier manie Israel duto ngang’ ka pok Wuod dhano ochopo. 24 “Japuonjre ok duong’ moloyo japuonjne, kata misumba ok duong’ moloyo ruodhe. f 25 Japuonjre nyalo bedo kaka japuonjne kendo misumba kaka ruodhe. g Ka ji oseluongo wuon pacho ni Belzebub,1 h donge gibiro luongo joode kamano moloyo? 26 Omiyo, kik uluorgi, nimar onge gima oum ma ok noel, kendo onge wach maling’ ling’ ma ok bi ng’ere. i 27 Gima awachonu e mudho, wacheuru e ler, kendo gima uwinjo ka ikuodho e itu, yaluru ka un e tat udi. j 28 Bende, kik uluor jo ma nego ringruok to ok ginyal ketho ngima. k Kar mano, luoruru jalo ma nyalo ketho ngima kod ringruok e Gehena.1 l 29 Donge oyundi ariyo ing’iewo mana gi pesa matin,1 koso? To e ma pod

Luk 8:17

j Luk 12:3 k Nge 29:25 Fwe 2:10

l Luk 12:4, 5 Hib 10:31

10:22 1 Kata, “monano.” 10:25 1 Nying miluongogo Satan, ma en ruodh kata jatend jochiende. 10:28 1 Som Tiend Weche. 10:29 1 Grik, “asarion.” Som Apendiks B14.

MATHAYO 10:30–11:9 onge achiel kuomgi ma nyalo lwar piny ka Wuonu ok ong’eyo. a 30 To un, kata mana yie wiu duto osekwan. 31 Omiyo, kik uluor; un nengou duong’ ahinya moloyo oyundi mang’eny. b 32 “Kuom mano, ng’at ma hulo e nyim ji ni ong’eya, c an bende nahul e nyim Wuora manie polo ni ang’eye. d 33 To ng’at ma kwer e nyim ji ni ok ong’eya, an bende nakwer e nyim Wuora manie polo ni ok ang’eye. e 34 Kik upar ni ne abiro kelo kuwe e piny; ne abiro kelo ligangla, to ok kuwe. f 35 Nimar ne abiro kelo pogruok e kind ng’ato gi wuon-gi, e kind nyako gi min-gi, kendo e kind chi wuoyi gi min chwore. g 36 Kuom adier, wasik ng’ato nobed joode owuon. 37 Ng’at mohero wuon kata min moloya, ok owinjore koda; to ng’at mohero wuode kata nyare moloya, ok owinjore koda. h 38 To ng’at ma ok oyie ting’o yadh-sandne1 kendo luwa ok owinjore koda. i 39 Ng’at ma temo reso ngimane biro lale, to ng’at molalo ngimane nikech an, biro nwang’e. j 40 “Ng’at ma rwakou, orwaka an bende, to ng’at ma rwakano, orwako bende Jal ma ne oora. k 41 Ng’at ma rwako janabi nikech jalo en janabi biro yudo pok mar janabi, l to ng’at ma rwako ng’at makare nikech jalo en ng’at makare noyud pok 10:38 1 Som Tiend Weche.

SULA 10 a Luk 12:6, 7 b Mat 6:26 c Rum 10:9 d Luk 12:8, 9 Fwe 3:5

e Mar 8:38 Luk 9:26 2Ti 2:12

f Luk 12:51-53 g Mik 7:6 h Mat 19:29 Luk 14:26

i Mat 16:24, 25 Mar 8:34, 35 Luk 9:23 Luk 14:27

j Luk 17:33 Joh 12:25

k Mat 25:40 Luk 10:16 Joh 12:44 Joh 13:20

l 1Ru 17:9, 10 1Ru 17:20-23 2Ru 4:8 2Ru 4:13-17

 Kolam mar 2 a Mat 25:40 Mar 9:41 Hib 6:10

 SULA 11 b Mat 4:23 Mat 19:1 Luk 9:6

c Mat 14:3 Mar 6:17

d Luk 7:18-23 e Mat 3:11 Joh 1:15

f Luk 7:22 g Isa 35:5, 6 Isa 61:1

h Mat 8:3 i Mat 4:23 j Mar 6:3 Luk 7:23 1Ko 1:23 1Pe 2:7, 8

k Mat 3:1, 5 l Luk 7:24-28 m Luk 1:67, 76

1546 mar ng’at makare. 42 Kendo ng’at ma miyo achiel kuom jo matindogi kata mana pi mang’ich kende mondo omodhi nikech jalo en japuonjre, adier awachonu ni, ng’atno ok bi lalo pokne ngang’.” a Ka Yesu nosetieko chiko jopuonjrene 12, noa kanyo modhi puonjo kendo yalo e miechgi. b 2 Johana ne ni e jela, c to ka nowinjo gik ma Kristo ne timo, nooro jopuonjrene d 3 mondo gidhi gipenj Yesu niya: “Be in e Jal Mabiro, koso onego warit ng’at machielo mopogore?” e 4 To Yesu nodwokogi kama: “Dhiuru mondo unyis Johana gik ma uwinjo kendo ma uneno: f 5 Muofni koro neno, g pudhe wuotho, jodhoho h bedo maler, jo ma itgi odino winjo, jo motho ichiero, kendo jo ma odhier iwachonegi wach maber. i 6 Ng’at mamor en ng’atno ma ok chwanyre nikech an.” j 7 Ka jopuonjrego ne osea, Yesu nopenjo oganda e wi Johana niya: “Ang’o ma ne udhi neno e thim? k Odundu ma yamo yiengo, koso? l 8 Kare ang’o ma nudhi neno? Ng’at morwako lewni mayom, koso? Jo ma rwako lewni mayom yudore e ute ruodhi. 9 Kuom adier, kare ang’o ma ne udhine e thim? Mondo une janabi? Adier, awachonu ni ne udhi neno ng’at moloyo kata janabi gi duong’. m

11

1547 10 En e ma ne ondik wachne niya: ‘Ne! Aoro jaotena e nyimi ma biro ikoni yo!’ a 11 Adier awachonu ni, kuom jo ma mon onyuolo, onge ng’at mosebetie maduong’ moloyo Johana Jabatiso, to ng’at matinie mogik e Pinyruodh polo duong’ moloye. b 12 Nyaka a ndalo Johana Jabatiso nyaka kawuononi, Pinyruodh polo e gima ji kedone gi kinda kendo jo ma timo kamano e ma yude. c 13 Nikech weche Jonabi kod Chik duto nokoro gik ma ne dhi timore nyaka chop ndalo Johana; d 14 to ka udwaro yie kuom wachno, ng’euru ni en e ‘Elija ma jonabi nowacho ni ne dhi biro.’ e 15 Ng’at ma nigi ite mondo owinji. 16 “Anapim tieng’ni gi jo mage? f Gichal gi nyithindo matindo mobet e chirni to luongo jowetegi 17 ka giwachonegi niya: ‘Ne wagoyonu asili to ne ok umiel; ne waywak to ne ok ukuyo.’ 18 Kamano bende, Johana nobiro ka ok ochiem kendo ka ok omethi, to ji wacho ni, ‘En gi jachien.’ 19 Wuod dhano to nobiro kochiemo kendo kometho, g to ji wacho kama, ‘Neuru! Ng’at ma iye lach kendo ma jamadh divai, osiep josol osuru gi joricho.’ h Kata kamano, rieko ng’ere ni en kare kuom gik motimo.” i 20 Eka Yesu nokwedo mier ma notimoe honni mang’eny nikech ne ok gilokore mi giweyo richogi, kowa-

SULA 11 a Mal 3:1 Mat 3:3 Mar 1:2 Luk 1:17 Joh 3:28

b Luk 7:28 Joh 3:3

c Luk 13:24

d Luk 16:16

e Mal 4:5 Mat 17:10-13

f Luk 7:31-35

g Mat 9:10 Mar 2:15 Joh 2:2

h Luk 5:30 Luk 15:2 Luk 19:7

i Luk 7:34, 35

 Kolam mar 2 a Jon 3:5, 6 Luk 10:13

b Luk 10:14

c Luk 4:31

d Luk 10:15

e Mat 10:15 Luk 10:12

f Isa 29:14 Mat 13:15 Luk 10:21 1Ko 1:27

g Joh 3:35

h Joh 1:18

i Luk 10:22 Joh 10:15 1Jo 5:20

MATHAYO 11:10-29 cho niya: 21 “Yaye, nobedni malit in Korazin! Yaye nobedni malit in Bethsaida! Nikech ka dine bed ni tije madongo mosetimore e miechugi notimore Tiro gi Sidon, dikoro giseloko chunygi chon mi girwako lep gunia kendo gibukore gi buru. a 22 To awachonu ni, kum mar Tiro gi Sidon nobed maber berie moloyo maru e Chieng’ Bura. b 23 To in Kapernaum, c be dibed ni noting’i malo e polo, koso? Inilor piny e Liel;1d nikech ka honni motimore dalauni dine otimore Sodom, dalano dikoro nitie nyaka kawuononi. 24 To awachonu ni, kum mar piny Sodom nobed maber berie moloyo maru e Chieng’ Bura.” e 25 Eka Yesu nowacho niya: “Apaki e nyim ji duto Wuora, Ruodh polo gi piny, nimar iseumo wechegi ne jo mariek gi jo ma osomo, kendo iseelogi ne nyithindo matindo. f 26 En kamano Wuora, nimar mano e kaka idwaro. 27 Wuora oseketo gik moko duto e lweta, g kendo onge ng’at mong’eyo Wuoyi e yo malong’o chuth, mak mana Wuoro; h bende, onge ng’at mong’eyo Wuoro e yo malong’o chuth, mak mana Wuoyi kod ng’at ma Wuoyi dwaro elone. i 28 Biuru ira, un duto mujony kendo ma ting’ turou, to anamiu yueyo. 29 Keturu jok mara kuomu kendo 11:23 1 Grik, “Hades.” Som Tiend Weche.

MATHAYO 11:30–12:22 puonjreuru kuoma, nimar adembora kendo chunya muol, a to ununwang’ yueyo. 30 Nikech jok mara yom kendo ting’na yot.” E ndalono, ka ne Yesu kadho e puothe cham chieng’ Sabato, jopuonjrene nochako jako wiye cham mi gichamo nikech ne gidenyo. b 2 Ka Jo-Farisai noneno mano, ne giwachone niya: “Neye, Jopuonjreni timo gima chik odagi chieng’ Sabato.” c 3 Nopenjogi kama: “Pok usomo gima Daudi notimo ka en kaachiel gi joge ne gidenyo? d 4 Nodonjo e od Nyasaye mi gichamo makate miketo e nyim Nyasaye, e ma en gima chik ne ok oyienegi timo, to mana jodolo kende? f 5 Koso pok usomo e Chik ni e odiechienge Sabato jodolo manie hekalu ketho Sabato to gisiko ma onge ketho? g 6 An to awachonu ni, nitie gima duong’ kae moloyo hekalu. h 7 Kata kamano, ka dine bed ni ung’eyo tiend wach ma wacho ni, ‘Ok adwar misango, i to adwaro ni ubed jo ma kecho jomamoko,’ j dine ok uketo ketho kuom jo ma onge ketho. 8 Wuod dhano e Ruodh Sabato.” k 9 Bang’ wuok kanyo, nodhi e sunagogi margi. 10 Kanyo ne nitie ng’at moro ma lwete oner!1l Omiyo, mondo gidonjne, ne gipenje kama, “Be chango ng’ato chieng’ Sabato

12

12:10 1 Kata, “ong’ol; otal.”

SULA 11 a Zek 9:9

 SULA 12 b Wuo 12:16 Rap 23:25 Mar 2:23-28 Luk 6:1-5

c Wuo 20:10 Wuo 31:15 Rap 5:14

d 1Sa 21:1-6 e Wuo 25:30 Wuo 40:22, 23

f Law 24:5-9 g Kwa 28:9 Joh 7:22

h Luk 11:31, 32 i Hos 6:6 Mik 6:6, 8 Mat 9:13

j Mat 23:23 k Mar 2:27, 28 Luk 6:5

l Mar 3:1-6 Luk 6:6-11

 Kolam mar 2 a Luk 14:3 Joh 9:16

b Wuo 23:4 Rap 22:4 Luk 14:5

c Mar 3:7 d Mat 8:3, 4 Mar 3:11, 12 Mar 7:35, 36

e Tic 3:13 f Mat 3:17 Mat 17:5

g Isa 61:1 Mar 1:10

h 2Ti 2:24 i Mat 11:28 j Isa 11:10 Isa 42:1-4 Tic 4:12

1548 en gima owinjore gi chik?” a 11 Nodwokogi niya: “Ka ng’ato kuomu ni gi rombo achiel to rombono olwar e bur chieng’ Sabato, be obiro weyo ma ok ogole oko? b 12 Donge dhano to oloyo rombo nyading’eny? Omiyo, timo gima ber chieng’ Sabato ok en ketho chik.” 13 Bang’ mano, nowacho ne ng’atno niya: “Rie lweti.” Mi norieyo lwete kendo lweteno nochango mobedo kaka komachielo. 14 To Jo-Farisai nowuok mi giriwo paro mondo ginege. 15 Nikech Yesu nong’eyo wachno, nowuok kanyo. Ji mang’eny bende noluwe, c kendo nochangogi giduto 16 to nokwerogi matek ni kik ginyis ji ni en ng’a, d 17 mondo wach ochop ma janabi Isaya nokoro niya: 18 “Neuru! Jatichna e ma ayiero, jal ma ahero, ma chunya oyiego! f Anamiye rohona, g kendo obiro puonjo ogendni mamoko tiend tim makare. 19 Ok obi dhawo, h bende ok obi kok matek, kendo ng’ato ok nowinj dwonde e wang’ yore madongo. 20 Onge odundu motore ma obiro ketho, kendo onge otambi ma liel marach rach mobiro simo i nyaka chop okel tim makare chuth. 21 Kuom adier, ogendni noket geno kuom nyinge.” j 22 Eka ne gikelone jal moro ma nigi jochiende. Ne en muofu kendo ne en momo. Nochange mi nocha-

1549 ko wuoyo kendo neno. 23 Oganda duto nohum mi gipenjore niya: “Dibed ni ma e Wuod Daudi, koso?” 24 Ka ne Jo-Farisai owinjo wachno, ne giwacho kama: “Jali golo jochiende kotiyo mana gi teko Belzebub,1 jatend jochiende.” a 25 Nikech nong’eyo gima ne giparo, nokonegi niya: “Pinyruoth ma nigi ywaruok, kethore, kendo dala kata ot ma nigi ywaruok ok bi chung’. 26 Kamano bende, ka Satan golo Satan, osebedo gi ywaruok e kinde owuon; kare ere kaka pinyruodhe biro chung’? 27 E wi mano, ka agolo jochiende ka atiyo gi teko mar Belzebub, un to jou gologi gi teko mar ng’a? Mano e momiyo gining’adnu bura. 28 To ka agolo jochiende ka atiyo gi roho mar Nyasaye, adier, Pinyruodh Nyasaye osebironu kukia. b 29 Koso ere kaka ng’ato nyalo monjo od ng’at ma ratego kendo maye gige, mak mana kokwongo otueyo ng’atno? Bang’ mano eka koro onyalo yako ode. 30 Ng’at ma ok ni kora kedo koda, to ng’at ma ok chok ji koda, keyogi. c 31 “Nikech mano, awachonu ni, kit richo gi ayany duto ibiro we ne dhano, to ng’at ma yanyo roho mar Nyasaye, ok bi wene. d 32 Kuom ranyisi, ng’at ma yanyo Wuod dhano, ibiro wene; e to ng’at ma yanyo roho maler ok nowene, 12:24 1 Nying miluongogo Satan.

SULA 12 a Mar 3:22-27 Luk 11:15-23

b Luk 11:20

c Mar 9:40 Luk 9:50 Luk 11:23

d Mar 3:28, 29 Tic 7:51 Hib 6:4, 6

e 1Ti 1:13

 Kolam mar 2 a Luk 12:10 Hib 10:26

b Mat 7:17 Luk 6:43

c Mat 3:7 Mat 23:33

d Mat 15:11

e Luk 6:45 Jak 3:6

f Ekl 12:14 Rum 14:12

g Mat 16:1

h Mat 16:4 Luk 11:29-32

i Jon 1:17

j Mat 16:21 Mat 17:23 Mat 27:63 Luk 24:46

MATHAYO 12:23-41 ooyo, ok e ndaloni1 kata e ndalo ma biro. a 33 “Losuru yath mondo olemo monyago obed maber, to ka uweye, to obiro nyago olemo marach, nimar yath ng’ere gi kit olemo monyago. b 34 Un koth thuonde, c ere kaka unyalo wacho gik mabeyo ka un uwegi to un jo maricho? Nimar gik mogundho e chuny e ma dhok wacho. d 35 Ng’at maber golo gik mabeyo kuom mwandune mabeyo, to ng’at marach golo gik maricho kuom mwandune maricho. e 36 Awachonu niya: Ji nodwok wach f e Chieng’ Bura kuom gik moko duto manono ma giwacho; 37 nikech wecheni e ma biro keti kare kata wecheni e ma biro miyo bura oloyi.” 38 Eka moko kuom jondiko gi Jo-Farisai nodwoke ka giwacho kama: “Japuonj, wadwaro neno hono kuomi kaka ranyisi.” g 39 To en nodwokogi niya: “Tieng’ marach kendo ma terore1 siko ka manyo ranyisi, to onge ranyisi mibiro migi, mak mana mar Jona janabi. h 40 Nimar mana kaka Jona ne ni ei rech maduong’ kuom ndalo adek odiechieng’ gotieno, i e kaka Wuod dhano nobed e lowo kuom ndalo adek odiechieng’ gotieno. j 41 Jo-Nineve biro chier gi tieng’ni e kinde bura mi gininyis ni 12:32 1 Som Tiend Weche. 12:39 1 Kata, “joma ok omakore motegno gi Nyasaye.”

MATHAYO 12:42–13:13 tieng’ni bura oloyo, nikech Jo-Nineve noloko chunygi ka Jona noyalonegi. a To neuru! Ng’at maduong’ moloyo Jona ni kae. b 42 Ruoth ma dhako ma noa yo milambo ibiro chier gi tieng’ni e kinde bura, mi enonyis ni tieng’ni bura oloyo, nikech nowuok e tung’ piny mondo obi owinj rieko mar Solomon. c To neuru! Ng’at maduong’ moloyo Solomon ni kae. d 43 “Ka jachien owuok kuom ng’ato, okalo kuonde motwo komanyo kar yueyo to ok oyudi. e 44 Eka owacho ni, ‘Abiro dok e oda kama nawuokie,’ to bang’ chopo, oyudo ka oseyweye maler mobidhe. 45 Kae to odhi oluongo jochiende abiriyo maricho moloye, to bang’ donjo e odno, gidak kanyo; eka achien ngima ng’atno bedo marachie moloyo kaka chon. f Mano e kaka nobed ne tieng’ marachni.” 46 Ka ne pod owuoyo gi oganda, min mare gi owetene g ne ochung’ oko ka gidwaro loso kode. h 47 Eka ng’ato nowachone niya: “Minu kod oweteni ochung’ oko kendo gidwaro wuoyo kodi.” 48 Nodwoko ng’at ma nowachone kamano niya: “Minwa en ng’a kendo owetena gin ng’a gini?” 49 Eka norieyo bade kochomo jopuonjrene mowacho niya: “Neuru! Minena kod owetena! i 50 Nikech ng’at ma timo dwaro mar Wuora

SULA 12 a Jon 3:5 b Luk 11:30 c 1Ru 10:1 2We 9:1

d Mat 12:6 Luk 11:31

e Luk 11:24-26 f Hib 6:4, 6 2Pe 2:20

g Mat 13:55 Joh 2:12 Tic 1:14 1Ko 9:5 Gal 1:19

h Mar 3:31-35 i Joh 20:17 Hib 2:11

 Kolam mar 2 a Mar 3:35 Luk 8:21

 SULA 13 b Mar 4:1 c Mat 13:34 d Mar 4:3-9 Luk 8:4-8

e Mat 13:19 f Mat 13:20, 21 g Mat 13:22 Mar 4:18, 19 Luk 8:14

h Mat 13:23 Mar 4:8 Luk 8:8

i Mat 11:15 j Mar 4:10, 11 Luk 8:9, 10

k 1Ko 2:9, 10 Ef 1:9-12 Kol 1:26, 27

l Mat 25:29 Mar 4:25 Luk 8:18

1550 manie polo, ng’atno e owadwa gi nyamera kod minwa.” a Chieng’no, Yesu nowuok e ot modhi bet e dho nam. 2 Oganda mang’ongo nobiro mochokore machiegni kode kanyo. Omiyo, noidho yie mi obetie, to ogandano ne ochung’ e dho wath. b 3 Nopuonjogi gik mang’eny kotiyo gi ngeche. c Nowachonegi niya: “Neuru! Jachuoyo moro nowuok mondo ochuo. d 4 To sa ma nochuoyo, kodhi moko ne olwar e bath yo kendo winy nochamogi. e 5 Moko ne olwar e lwanda ka ma ne onge lowo moromo, to mapiyo nono ne gitwi nimar lowo ne ok tut. f 6 To ka chieng’ nowuok, ne girewore mi giner nikech ne gionge mise. 7 Moko to ne olwar e kuthe kendo kuthego nodongo mothung’ogi. g 8 To moko ne olwar e lowo maber, mi ne gichako nyago olemo, moko nyadi 100, to moko nyadi 60, to mamoko nyadi 30. h 9 Ng’at ma nigi ite mondo owinji.” i 10 Eka jopuonjre nobiro ire mopenje niya: “Ang’o momiyo iwuoyo kodgi gi ngeche?” j 11 Nodwokogi kama: “Un osemiu rieko mar ng’eyo weche moum k mag Pinyruodh polo, to gin ok omigi. 12 Nikech ng’at ma nigo nomedne, kendo nobed gi gik mogundho; to ng’at ma ongego, kata mana matin ma en-go nomaye. l 13 Mano e momiyo awuoyo kodgi gi ngeche; ni-

13

1551 mar gineno, to gineno kayiem nono, giwinjo, to chal ka gima ok giwinj, to bende wach ok donjnegi. a 14 Wach ma janabi Isaya nokoro chopo kuomgi. Nokoro niya: ‘Adier winjo to unuwinji to wach ok nodonjnu, kendo adier unung’i, to ok unune ngang’. b 15 Nimar chuny jogi osebedo matek. Gisewinjo to ok gitim gimoro, giseumo wengegi mondo kik nen ngang’, gisedino itgi mondo wach kik donjnegi kendo gilokre mi achanggi.’ c 16 “Un to wengeu oguedhi nikech gineno kendo itu bende oguedhi nikech giwinjo gigi. d 17 Nimar adier awachonu ni, jonabi gi jo makare mang’eny nogombo neno gik ma sani unenogi, to ok ne gineno, e kendo ne gigombo winjo gik ma sani uwinjogi, to ok ne giwinjo. 18 “Koro, winjuru tiend ngero mar jachuoyo. f 19 Ka ng’ato winjo wach Pinyruoth to wachno ok donjne, ng’at marach g biro to maye gima osechuo e chunye. Mani e kodhi mochuo e bath yo. h 20 To kodhi ma ne ochuo e lwanda ochung’ ne ng’at ma winjo wach Pinyruoth kendo orwake sano sano gi mor. i 21 Nikech oonge tiendene, obetie mana kuom kinde machuok, to ka chandruok kata sand obiro nikech wachno, ochwanyore. 22 To kodhi ma ne ochuo e kuthe ochung’ ne ng’at ma winjo wachno, to parruok

SULA 13 a Isa 6:10 Mar 4:12

b Joh 12:40 Rum 11:8 2Ko 3:14

c Isa 6:9, 10 Mar 4:12 Tic 28:26, 27

d Luk 10:23, 24

e Joh 8:56 Ef 3:5 1Pe 1:10

f Mar 4:14 Luk 8:11

g 1Pe 5:8

h Mar 4:15 Luk 8:12

i Mar 4:16, 17 Luk 8:13

 Kolam mar 2 a Luk 12:22

b Mat 6:21 Mar 4:18, 19 Mar 10:23 Luk 8:14 1Ti 6:9 2Ti 4:10

c Mar 4:20 Luk 8:15

d Mat 13:38, 39

e Fwe 14:15

f Mar 4:30-32 Luk 13:18, 19

MATHAYO 13:14-32 mag pinyni1 a kod galruok ma mwandu kelo thung’o wachno mi ok onyag olemo. b 23 To kodhi ma nochuo e lowo maber, ochung’ ne ng’at ma winjo wach ma donjne kae to onyago olemo, moko nyadi 100, moko nyadi 60, to mamoko nyadi 30.” c 24 Kendo nogoyonegi ngero machielo kowacho niya: “Inyalo pim Pinyruodh polo gi ng’at ma nochuoyo kodhi mabeyo e puothe. 25 Ka ne ji nindo, jasike nobiro mochuoyo ogolo e kind ngano. 26 Ka ne ngano osedongo mi omoyo, ogolo bende ne nie kindgi. 27 Omiyo, jotij wuon pacho nodhi ire mi gipenje ni, ‘Ruoth, donge nichuoyo kodhi mabeyo e puothi, koso? Ogolo to oa kanye?’ 28 Nodwokogi niya: ‘Jasigu moro e motimo kamano.’ d Jotijego nopenje niya: ‘Wadhi wachokgi, koso?’ 29 Nodwokogi kama, ‘Ooyo, di po ka upudho ngano bende kodgi. 30 Weuru mondo giduto gidong kanyachiel nyaka e ndalo keyo, eka e ndalogo anawach ne jokeyo niya: Kwong uchok ogolo kae to utuegi pidhe pidhe mondo uwang’gi; eka uchok ngano ukan e decha.’” e 31 Nogoyonegi ngero machielo niya: “Pinyruodh polo chal gi koth karadali, ma ng’ato nokawo mopidho e puothe. f 32 Kata obedo 13:22 1 Kata, “chenro mar ndaloni.” Som Tiend Weche.

MATHAYO 13:33-52 ni en e kodhi matinie mogik kuom kothe duto, kosedongo to obedo maduong’ moloyo yiende1 duto kendo winy mag polo dak e bedene.” 33 Nogoyonegi ngero machielo kama: “Pinyruodh polo chal gi thowi ma dhako moro nokawo moruwogo mogo agulni adek madongo, nyaka mogono duto nokuot.” a 34 Yesu nowacho ne oganda wechego duto kotiyo gi ngeche. Kuom adier, ne ok owuo kodgi ma ok otiyo gi ngeche. b 35 Notimo kamano mondo wach ochopi ma ne janabi okoro niya: “Anawuo gi ngeche; analand gik mosepandi nyaka a chakruok mar piny.” c 36 Bang’ gonyo oganda, nodonjo e ot. Eka jopuonjrene nobiro ire mi gikwaye niya: “Lernwae tiend ngero mar ogolo ma ne ochuo e puodho.” 37 Nodwokogi niya: “Jachuo kodhi mabeyo en Wuod dhano; 38 puodho en piny. d Kodhi mabeyo gin nyithind Pinyruoth, to ogolo gin nyithind ng’at marach, e 39 kendo jasigu ma nochuoyo ogolo en Jachien. Keyo en giko mar ndalo, to jokeyo gin malaike. 40 Kuom mano, mana kaka ichoko ogolo kendo iwang’ogi e mach, e kaka nobedi e giko mar ndalo. f 41 Wuod dhano biro oro malaikene mondo gichok kendo gigol oko gik 13:32 1 Kata, “alode.”

SULA 13 a Luk 13:21

b Mar 4:33, 34

c Za 78:2

d Mat 24:14 Rum 10:18 Kol 1:6

e Joh 8:44

f Mat 13:30

 Kolam mar 2 a Mat 13:30

b Bur 5:31

c Fil 3:7

d Fil 3:8

e Law 11:9

f Law 11:12

1552 moko duto ma kelo richo1 e Pinyruodhe kod jo maricho duto 42 kendo giniwitgi e mach mager. a Kanyo e ka ma ywagruok kod muodo lak nobedie. 43 E kindeno, jo makare norieny kaka wang’-chieng’ b e Pinyruodh Wuon-gi. Ng’at ma nigi ite mondo owinji. 44 “Pinyruodh polo chal gi mwandu mopandi e puodho, ma ng’ato noyudo mi opando; to nikech mor ma ne en-go, nodhi mi ouso gigene duto kae to ong’iewo puodhono. c 45 “Kendo Pinyruodh polo chal gi ja ohala ma manyo kite mabeyo mag lulu. 46 Bang’ yudo lulu achiel ma nengone tek ahinya, nodhi mapiyo mouso gigene duto kae to ong’iewo luluno. d 47 “Kendo Pinyruodh polo chal gi gogo mobol e nam ma choko kit rech duto. 48 Ka nosepong’, ne giywaye e dho wath mi gibet piny. Ne gichoko rech mabeyo e ka giketo e gige ting’o, to maricho f ne giwito. 49 Mano e kaka nobed e giko mar ndalo. Malaike nobi mi gipog jo ma richo gi jo ma kare 50 kendo ibiro witgi e mach mager. Kanyo e ka ma ywagruok kod muodo lak nobedie. 51 “Be wechego duto donjonu?” Ne gidwoke niya: “Kamano.” 52 Eka nowachonegi kama: “Kuom mano, japuonj chik mose13:41 1 Kata, “chwanyruok.”

1553 tiegi kuom wach Pinyruodh polo chalo gi wuon pacho ma golo gik manyien kod machon mokano e deche.” 53 Yesu nowuok kanyo ka nosetieko goyo ngechego. 54 Bang’ duogo e gweng’gi, a nochako puonjo e sunagokgi, mi ne gihum ka gipenjore kama: “Ng’atni nogolo rieko kod teko mar timo honnigi kanye? b 55 Donge jali e wuod fundi bao, koso? c Donge min mare iluongo ni Maria kendo owetene gin Jakobo gi Josef gi Simon kod Judas? d 56 Donge nyiminene duto ni kodwa kae, koso? To kare gigi duto ne oyudo nade?” e 57 Omiyo, ne gichwanyore nikech en. f To Yesu nowachonegi kama: “Janabi imiyo duong’ kuonde duto mak mana e gweng’gi kod e ode owuon.” g 58 Kuom mano, ok notimo honni mang’eny kanyo nikech jogo ne ok oyie kuome. E ndalono, Herode ma ne en jatelo mar alworano nowinjo humb Yesu h 2 mowacho ne jotichne niya: “Jali en Johana Jabatiso. Osechier kendo mano e momiyo otimo honnigi.” i 3 Noyudo Herode1 osemako Johana motueyo e jela nikech Herodia chi Filipo owadgi. j 4 Johana nosebedo ka wachone niya: “Ok en gima owinjore gi chik mondo ibed kode kaka chiegi.” k 5 Herode ne dwa-

14

14:3 1 Tiende ni, Herode Antipa. Som Tiend Weche.

SULA 13 a Mat 2:23 b Mar 6:1-6 c Luk 4:22 Joh 6:42

d Mat 12:46 Joh 2:12 Tic 1:14 1Ko 9:5 Gal 1:19

e Joh 7:15 f 1Pe 2:7, 8 g Mar 6:4 Luk 4:24 Joh 4:44

 SULA 14 h Mar 6:14 Luk 9:7-9 Tic 4:27

i Mat 16:13, 14 Mar 6:16

j Mar 6:17, 18 Luk 3:19, 20

k Law 18:16 Law 20:21

 Kolam mar 2 a Mar 6:20 Luk 1:67, 76

b Cha 40:20-22 c Mar 6:21-29 d Mar 6:25 e Mar 6:31-33 Luk 9:10

f Mat 9:36 Mat 15:32 Mar 1:41 Mar 6:34 Luk 7:13 Hib 2:17 Hib 5:2

g Luk 9:11 h Mar 6:35-44 Luk 9:12-17 Joh 6:5-13

MATHAYO 13:53–14:16 ro nego Johana, to noluoro oganda nikech ne gikawo Johana kaka janabi. a 6 To ka ne itimo nyasi mar paro chieng’ nyuol Herode, b nyar Herodia ne omiel e nyasino mi nomoro Herode sidang’. c 7 Omiyo, Herode nokuong’ore ni obiro miye gimoro amora mokwayo. 8 Omiyo, nyakono notimo mana kaka min mare nonyise mokwayo kama: “Miya wi Johana Jabatiso e san.” d 9 Kata obedo ni wachno ne lit ne ruoth, nochiko mondo omiyego nikech nosekuong’ore, kendo nikech welo ma ne chiemo kode. 10 Omiyo, nooro wach mi ong’ad wi Johana e jela. 11 Kendo ne okel wiye e san mi omi nyakono, eka nyakono notero ne min mare. 12 Bang’e, jopuonjre Johana nobiro mi gikawo ringrene kendo ne giyike; eka ne gidhi mi ginyiso Yesu wachno. 13 Ka Yesu nowinjo wachno, noidho yie modhi mabor mondo obed kar kende. To oganda maduong’ ka nowinjo mano, ne gia e mier mi giluwe. e 14 Ka nochopo e dho wath, noneno oganda mang’ongo, mi nokechogi f kendo nochango jo ma ne tuo. g 15 To ka nochopo odhiambo, jopuonjrene nobiro ire mi giwachone niya: “Wan mabor gi mier kendo sa koro olewo; nyis oganda oa gidhi e mier mondo ging’iew chiemo.” h 16 Kata

MATHAYO 14:17–15:2 kamano, Yesu nowachonegi kama: “Ok ochuno ni gia; migiuru gima ginyalo chamo.” 17 Ne gikone niya: “Waonge gimoro kae mak mana makate abich gi rech ariyo.” 18 Ne onyisogi kama: “Kelnagiuru kae.” 19 Kae to nonyiso oganda mondo obed e lum. Nokawo makate abichgo gi rech ariyogo, mong’iyo malo e polo kendo noguedho makate. a Ka ne oseng’ingogi, nomiyogi jopuonjrene, eka jopuonjrene nomiyo oganda. 20 Omiyo, ji duto nochiemo moyieng’ kendo ne gichoko ng’injo ma ne odong’, ng’injogo ne opong’o okepni 12. b 21 Jo ma nochiemo ne gin chwo ma dirom 5,000, ka ok okwan mon kod nyithindo. c 22 Gikanyono, nochiko jopuonjrene oidh yie mondo gitelne e wath ma loka nam, ka en to ogonyo oganda. d 23 Ka nosegonyo oganda, noidho got ka en kende mondo olem e kendo piny noyuso ka en kende kuro. 24 Koro yie ma jopuonjrene noidho nosedhi mabor ahinya gi dho wath kendo apaka ne miyo kwang’o yie bedo matek nikech yamo ne ochomogi tir. 25 Kata kamano, e arita mar ang’wen gotieno,1 nobiro irgi kowuotho e wi pi. 26 Ka ne jopuonjrene onene kowuotho e wi pi, ne gibwok mi giwacho niya: “Ma lek, koso?” Kendo ne gikok nikech ne 14:25 1 Tiende ni, kar sa ochiko otieno nyaka sa 12 okinyi ka chieng’ wuok.

SULA 14 a Mat 15:36 Mar 6:41 Luk 9:16

b 2Ru 4:42-44 Mar 6:42, 43 Mar 8:8 Luk 9:17 Joh 6:12, 13

c Mar 6:44 Luk 9:14 Joh 6:10

d Mar 6:45-52 Joh 6:16-21

e Mar 6:46 Luk 6:12 Luk 9:18

 Kolam mar 2 a Mar 6:50 Joh 6:20

b Mat 6:30 Mat 8:26 Mat 28:16, 17 Jak 1:6

c Mar 6:53-56

1554 giluor. 27 Gikanyono, Yesu nowuoyo kodgi kowacho kama: “Beduru gi chir! En an; kik uluor.” a 28 Petro nokwaye niya: “Ruoth ka en in, to yiena abi iri ka awuotho e wi pi.” 29 Nowachone kama: “Bi!” Omiyo, Petro nowuok e yie mowuotho e wi pi kochomo ir Yesu. 30 To ka noneno yamo mager,1 nobedo maluor mochako nimo. Noywak matek niya: “Ruoth, resa!” 31 Gikanyono, Yesu norieyo bade momake kendo nowachone kama: “In ma yieni tinni, ang’o momiyo iriwo gi kiawa?” b 32 Ka ne giseidho yie, yamo magerno nokuwe. 33 Eka jo ma ne ni e yie nokulorene ka giwacho niya: “Adier in e Wuod Nyasaye.” 34 Ne ging’ado nam mi gichopo e piny Genesaret. c 35 Bang’ fwenyo ni en Yesu, jogo nooro wach e gwenge molworo kanyo duto, mi ji nokelone jo ma ne tuo duto. 36 Kendo jogo nosaye ni mondo gimulie mana riak nangane ma oko kende, d eka ji duto ma nomulo nangane nochango chuth. Eka Jo-Farisai gi jondiko noa Jerusalem mi gipenjo Yesu e niya: 2 “Ang’o momiyo jopuonjreni ketho timbe kod chike mag kwere? Kuom ranyisi, ok gilogi1 ka gidwaro chiemo.” f

15

d Mat 9:20, 21 Mar 3:10 Luk 6:19

 SULA 15 e Mar 7:1, 2

f Luk 11:38 Joh 2:6

14:30 1 Kata, “ahiti mager.” 15:2 1 Tiende ni, lwoko lwedo kaluwore gi tim JoYahudi.

1555 3 En nodwokogi kama: “To ang’o momiyo un bende uketho chik Nyasaye nikech timbeu kod chikeu? a 4 Kuom ranyisi, Nyasaye nowacho ni, ‘Luor wuoru gi meru,’ b kendo ni, ‘Ng’at ma yanyo wuon-gi kata min-gi to mondo onege.’ c 5 To un uwacho niya: ‘Ng’at mowacho ne wuon-gi kata mingi ni, “Kony ma dine uyudo kuoma en mich ma awalo ne Nyasaye,” d 6 ni ng’atno ok onego okony wuon-gi e yo moro amora.’ Kuom mano, usemiyo wach Nyasaye obedo kayiem nono nikech timbeu kod chikeu. e 7 Un jo ma wuondore, Isaya ne ni kare ka nokoro wach kuomu niya: f 8 ‘Jogi miya luor mana gi dhogi to chunygi bor koda. 9 Gilama kayiem nono nikech gipuonjo chike dhano mana ka gima gin chike Nyasaye.’” g 10 Eka noluongo oganda machiegni mowachonegi niya: “Chikuru itu mondo wach odonjnu: h 11 Gima donjo e dhok ok e ma mi dhano bed ma ok ler, to gino ma wuok e dhoge e ma miyo obedo ma ok ler.” i 12 Eka jopuonjrene nodhi ire mi gipenje kama: “Be ing’eyo ni Jo-Farisai ne ochwanyore bang’ winjo gima ne iwacho?” j 13 En to nodwokogi kama: “Yath ma Wuora manie polo ok nopidho, ibiro pudhi. 14 Wereuru kodgi. Gitayo jomamoko, to gin giwegi gin muofni. Ka muofu tayo muofu

SULA 15 a Mat 15:9 Mar 7:8-13 Kol 2:8

b Wuo 20:12 Rap 5:16 Ef 6:2

c Wuo 21:17 Law 20:9

d Mar 7:11, 12

e Mar 7:13

f Mar 7:6

g Isa 29:13 Mar 7:7

h Mar 7:14

i Mar 7:15 Ef 4:29 Jak 3:6

j Mar 7:17

 Kolam mar 2 a Mat 23:15, 16 Luk 6:39

b Mar 7:18-23

c Mar 7:20

d Cha 8:21 Jer 17:9

e Mar 7:24

f Mar 7:25-30

MATHAYO 15:3-27 wadgi, giduto gibiro lwar e bur.” a 15 To Petro nowachone niya: “Lernwae tiend ngerono.” 16 Eka nopenjogi kama: “Un bende pok uwinjo tiende, koso? b 17 Ok ung’eyo ni gima donjo e dho dhano kalo e iye kae to igole e cho? 18 Kata kamano, gima wuok e dhok a e chuny kendo gigo miyo dhano bedo ma ok ler. c 19 Kuom ranyisi, e chuny e ma paro maricho d kaka: nek, chode, terruok,1 kuo, gi chiwo neno mag miriambo, kod ayany wuokie. 20 Mago e gik ma miyo dhano bedo ma ok ler. To ka ng’ato ochiemo ma ok ologo,1 mano ok mi obed ma ok ler.” 21 Yesu noa kanyo modhi e gwenge mag Tiro gi Sidon. e 22 Dhako moro ma Nya-Foinike moa e alworano nobiro ire mokok matek niya: “Ruoth, Wuod Daudi, kecha! Jachien omako nyara kendo osande malit.” f 23 To ok nodwoke. Omiyo, jopuonjrene nobiro mochako kwaye niya: “Riembe, nimar ogoyo koko bang’wa.” 24 En nodwoko kama: “Ne oora mana ir rombe molal mag dhood Israel.” g 25 To dhakono nodhi mokulore e nyim Yesu kowachone niya: “Ruoth, konya!” 26 En nodwoke kama: “Ok owinjore kawo chiemb nyithindo kendo witogi ne nyithi guogi.” 27 Dhakono nokone niya:

g Isa 53:6 Mat 10:5, 6 Tic 3:26 Tic 13:46 Rum 15:8

15:19 1 Grik, porneia. Som Tiend Weche. 15:20 1 Tiende ni, lwedo ma ok olwoki kaluwore gi tim Jo-Yahudi.

MATHAYO 15:28–16:7 “Ruoth, en adier ni guogi bende chamoga ng’injo molwar koa e mesa mar wuongi.” a 28 Eka Yesu nodwoke niya: “In gi yie motegno adier. We mondo otimreni kaka idwaro.” Mi nyare nochango gie sano. 29 Yesu noa kanyo modhi machiegni gi Nam Galili, b kendo noidho got mobet piny kuno. 30 Oganda mang’ongo nobiro ire, kendo ne gikelone pudhe, rong’onde, muofni, gi momni, kod jomamoko mang’eny ma tuo, kendo ne giketogi e tiende, mi nochangogi. c 31 Omiyo, oganda nohum ka ne gineno ka momni wuoyo, rong’onde chango, pudhe wuotho, kendo ka muofni neno, mi ne gimiyo Nyasach Israel duong’. d 32 To Yesu noluongo jopuonjrene ire mowachonegi kama: “Akecho ogandani e nimar koro gisebedo koda kuom odiechienge adek, to onge gima gisechamo. Ok adwar gonyogi gidhi kech, di po ka gipodho e yo.” f 33 Kata kamano, jopuonjre nopenje niya: “Ere kama dwayudie makate ma nyalo romo oganda mang’ongoni, to wan mabor gi mier kama?” g 34 Eka Yesu nopenjogi kama: “Un gi makate adi?” Ne gidwoke niya: “Wan gi makate abiriyo kod rech matindo manok.” 35 Omiyo, bang’ chiko oganda mondo obed piny, 36 nokawo makate abiriyogo kod rechgo, kendo bang’

SULA 15 a Mar 7:28

b Mar 7:31

c Isa 35:5 Mat 19:2 Mar 3:10

d Mat 9:33

e Mat 14:14 Mar 6:34

f Mar 8:1-9

g 2Ru 4:42-44

 Kolam mar 2 a Mat 14:19

b Mar 8:8, 9

c Mar 8:10

 SULA 16 d Mat 12:38 Mar 8:11 Luk 11:16

e Mar 8:12

f Jon 1:17 Mat 12:39 Luk 11:29

g Mar 8:13-21

h Mar 8:15 Luk 12:1

1556 goyo erokamano nong’ingogi mochako miyo jopuonjrene, eka jopuonjrene nomiyo oganda. a 37 Mi ji duto nochiemo mi giyieng’ kendo ne gichoko ng’injo ma ne odong’ mi gipong’o okepni madongo abiriyo. b 38 Jo ma nochiemo ne gin chwo 4,000, ka ok okwan mon gi nyithindo matindo. 39 Bang’ gonyo oganda, noidho yie modhi e gweng’ mar Magadan.1c Eka Jo-Farisai gi JoSadukai nobiro ire mondo giteme. Ne gikwaye mondo omigi ranyisi moa e polo. d 2 Nodwokogi kama: “Kochopo godhiambo, uwacho ni, ‘Piny biro bet maber nikech polo kwar kwar,’ 3 to gokinyi uwacho ni, ‘Piny biro bet mang’ich kendo ni koth biro chue nimar polo kwar kwar kendo boche oimo piny.’ Ung’eyo nono kit kor polo, to fwenyo ranyisi mag ndalo to otamou. 4 Tieng’ marach kendo ma terore1 siko ka manyo ranyisi, to onge ranyisi ma ibiro migi e mak mana ranyisi mar Jona.” f Eka nodhi moweyogi. 5 Koro jopuonjrene nong’ado loka nam to wigi nowil ma ok giting’o makate. g 6 Yesu nokonegi niya: “Yawuru wang’u kendo tang’uru gi thowi mar JoFarisai kod Jo-Sadukai.” h 7 Omiyo, ne gichako wacho

16

15:39 1 Nyalo bedo ni Magadan bende e Magdala. 16:4 1 Kata, “joma ok omakore motegno gi Nyasaye.”

1557 e kindgi niya: “Ne ok wating’o makate.” 8 Yesu nong’eyo wachno mopenjogi kama: “Ang’o momiyo uwacho e kindu ni ne ok uting’o makate, un jo ma yiegi tin-gi? 9 Wach pok odonjonu, koso? Ok upar makate abich ma ne opidhgo ji 5,000 kod kwan mag okepni ma nuchoko? a 10 Kata, ok upar makate abiriyo ma ne opidhgo ji 4,000 kod kwan mag okepni madongo ma nuchoko, koso? b 11 Ere kaka ok unyal fwenyo ni ne ok awuo kodu e wi makate? Tang’uru gi thowi mar Jo-Farisai gi Jo-Sadukai.” c 12 Eka ne giwinjo tiend gimomiyo nowachonegi ni gitang’, ok ne thowi mar makate, to ne puonj mag Jo-Farisai gi Jo-Sadukai. 13 Ka nochopo e alwora mar Kaisaria-Filipi, Yesu nopenjo jopuonjrene niya: “Ji wacho ni Wuod dhano en ng’a?” d 14 Ne gidwoke kama: “Jomoko wacho ni, Johana Jabatiso, e moko ni Elija, f to pod moko wacho ni Jeremia kata achiel kuom jonabi.” 15 Nopenjogi niya: “Un to uwacho ni an ng’a?” 16 Simon Petro nodwoke kama: “In e Kristo, g Wuod Nyasaye mangima.” h 17 Yesu nowachone niya: “Simon wuod Jona, in ng’at moguedhi,1 nikech ringruok kod remo2 ok e ma ofwenyonigo, to Wuora manie polo 16:17 1 Kata, “mamor.” 2 Kata, “nikech dhano.”

SULA 16 a Mat 14:17 b Mat 15:34 c Luk 12:1 d Mar 8:27-29 Luk 9:18-20

e Mat 14:1, 2 f Joh 1:25, 26 g Mar 8:29 Luk 9:20 Joh 1:40, 41 Joh 4:25 Joh 11:27

h Za 2:7 Mat 14:33 Tic 9:20, 22 Hib 1:2 1Jo 4:15

 Kolam mar 2 a Mat 11:27 b Joh 1:42 c Rum 9:33 1Ko 3:11 1Ko 10:4 Ef 2:20 1Pe 2:6-8

d Mar 8:29, 30 Luk 9:20, 21

e Za 16:10 Isa 53:12 Mat 17:22, 23 Mat 20:18, 19 Mar 8:31 Luk 9:22 Luk 24:46 1Ko 15:3, 4

f Mar 8:32 g Mar 8:33 h Mat 10:38 Mar 8:34 Luk 9:23 Luk 14:27

i Mar 8:35 Luk 9:24 Luk 17:33 Joh 12:25 Fwe 12:11

MATHAYO 16:8-26 e ma ofwenyonigo. a 18 Bende, awachoni niya: In Petro, b kendo e wi lwandani, c anagerie kanyaklana kendo dho rangeye mag Liel1 ok noloye gi teko. 19 Abiro miyi ofungu mag Pinyruodh polo kendo gima itueyo e piny nobed gima osetue e polo, kendo gima igonyo e piny nobed gima osegony e polo.” 20 Eka nokwero jopuonjre matek ni kik gihul ne ng’ato ni en e Kristo. d 21 Chakre kindeno ka dhi nyime, Yesu nonyiso jopuonjrene ni nyaka odhi Jerusalem mi sande gi jodongo, gi jotend-jodolo, kod jondiko, kendo ibiro nege kae to e odiechieng’ mar adek ibiro chiere. e 22 Mano nomiyo Petro otere tenge mochako kwere niya: “Kechri iwuon, Ruoth. Mano ok bi timoreni ngang’.” f 23 To nolokore mowacho ne Petro niya: “Dog e ng’eya, Satan! In gima kelona chwanyruok, nikech ok in gi paro mag Nyasaye, to mag dhano.” g 24 Bang’ mano, Yesu nowacho ne jopuonjrene niya: “Ka ng’ato dwaro luwa, to mondo okwerre owuon kendo oting’ yadh-sandne,1 kae to odhi nyime luwa. h 25 Nimar ng’at ma dwaro reso ngimane nolal ngimane, to ng’at molalo ngimane nikech an, obiro nwang’o ngimane. i 26 Kuom adier, ere ohala ma ng’ato biro 16:18 1 Grik, “Hades.” Som Tiend Weche. 16:24 1 Som Tiende Weche.

MATHAYO 16:27–17:19 yudo konwang’o piny duto to olalo ngimane? a Kata ere gima ng’ato nyalo chiwo mondo okaw kar ngimane? b 27 Nikech Wuod dhano nobi e duong’ mar Wuon mare ka en gi malaikene, kae to enochul ng’ato ka ng’ato kaluwore gi kaka timne obet. c 28 Adier awachonu ni, nitie moko kuom jo ma ochung’ kae ma ok notho ka pok gineno Wuod dhano ka biro e Pinyruodhe.” d Ndalo auchiel bang’e, Yesu nokawo Petro gi Jakobo kod Johana owadgi, modhi kodgi e wi got moro mabor kar kendgi. e 2 Eka kit Yesu nolokore e nyimgi; lela wang’e ne orieny ka wang’-chieng’, kendo lepe nolokore rachar ma rieny ka ler. f 3 Musa gi Elija nofwenyorenegi kanyo, kendo ne giwuoyo gi Yesu. 4 Eka Petro nowacho ne Yesu niya: “Ruoth, otimore maber ni wan kae. Kihero to abiro gero hembe adek kae, achiel mari, achiel mar Musa, to machielo mar Elija.” 5 Ka pod nowuoyo, bor polo ma rieny noumogi, kendo dwol moro nowuok e bor polono ka wacho niya: “Ma Wuoda ma ahero, kendo amor kode. g Winjeuru.” h 6 Ka ne giwinjo mano, jopuonjre nopodho auma kendo luoro nomakogi ahinya. 7 Yesu nosudo machiegni, mi nomulogi kowachonegi kama: “Auru malo. Kik uluor.” 8 Ka ne giting’o wang’gi, ne

17

SULA 16 a Mar 8:36 Luk 9:25

b Za 49:8 c Za 62:12 Nge 24:12 Luk 9:26 Rum 2:6 1Pe 1:17

d Mat 17:2 Mar 9:1 Luk 9:27

 SULA 17 e Mar 9:2-8 Luk 9:28-36

f Fwe 1:13, 16 g Za 2:7 Isa 42:1 Mat 3:17 2Pe 1:17, 18

h Rap 18:15 Mar 9:7 Luk 9:35 Tic 3:22, 23 Hib 2:3

 Kolam mar 2 a Mat 16:20 Mar 9:9

b Mar 9:11 c Isa 40:3 Mal 4:5, 6 Mat 11:13, 14 Mar 9:12 Luk 1:17

d Mar 9:13 e Mat 16:21 Luk 23:24, 25

f Luk 9:37 g Mar 9:17-29 Luk 9:38-42

h Rap 32:5, 20 i Mat 8:13 Mat 9:22 Mat 15:28 Joh 4:51, 52

1558 gineno mana Yesu kende. 9 Sa ma ne giwuok e got, Yesu nochikogi niya: “Kik uhul fwenyno ne ng’ato nyaka bang’ ka Wuod dhano osechier.” a 10 To jopuonjrene nopenje kama: “Ang’o momiyo jondiko wacho ni Elija nyaka bi mokwongo?” b 11 Nodwokogi niya: “Kuom adier Elija biro, kendo obiro duoko gik moko duto kaka ne gin. c 12 Kata kamano, awachonu ni Elija nosebiro kendo ne ok gifwenye. Ne gitimone kaka ne gidwaro. d Kamano bende e kaka Wuod dhano noyud sand e lwetgi.” e 13 Eka jopuonjrene nofwenyo ni kare nowuoyo e wi Johana Jabatiso. 14 Ka ne gichopo machiegni gi oganda, f ng’at moro nodhi ir Yesu mogoyo chonge piny e nyime ka wacho niya: 15 “Ruoth, kechie wuoda nikech en gi tuo mar ndulme kendo ochandore malit. Ojapodho nyading’eny e mach kendo e pi. g 16 Ne akele ir jopuonjreni to ne ok ginyal change.” 17 Yesu nodwoko kama: “Yaye un tieng’ ma onge yie kendo mobam, h anabed kodu nyaka karang’o? Abiro nano kodu nyaka karang’o? Kelnagouru kae.” 18 Eka Yesu nokwero jachien ma ne ni kuome, mi jachiendno nowuok, kendo wuowino nochango gie sechego. i 19 Koro jopuonjre nodhi ir Yesu kar kendgi mi gipenje niya: “Ang’o

1559 momiyo gole ne otamowa?” 20 Nodwokogi kama: “En nikech un gi yie matin. Nikech adier awachonu ni, ka un gi yie ma rom gi koth karadali, ubiro wacho ne godni ni, ‘Dar idhi kacha,’ to obiro dar, kendo onge gima biro tamou.” a 21 1—— 22 Ka noyudo gichokore Galili, Yesu nowachonegi niya: “Wuod dhano idhi ndhogi mi chiwe e lwet ji. b 23 Gibiro nege to e odiechieng’ mar adek ibiro chiere.” c Mano nomiyo gikuyo ahinya. 24 Ka ne gisechopo Kapernaum, josol osuru mar drakma ariyo1 nodhi ir Petro mi gipenjo niya: “Be japuonju chuloga osuru mar drakma ariyo?” d 25 Nodwokogi kama: “Ochuloga.” Kata kamano, ka nodonjo e ot, Yesu e ma nokwongo wuoyo ka penje niya: “Ineno nade Simon? Ruodhi mag piny sologa osuru kuom jomage? Kuom yawuotgi, koso kuom jomamoko?” 26 Ka nodwoko ni: “Kuom jomamoko,” Yesu nokone niya: “Kare yawuotgi ok chul osuru. 27 To mondo kik wachwanygi, e dhi e nam ibol olow, kae to iyaw dho rech mikwongo mako. Ibiro nwang’o fedha1 mondo imi jogo kaka osuru mara kod mari.” Gie sechego, jopuonjre nodhi ir Yesu mi gipenje niya: “Kuom a-

18

17:21 1 Som Apendiks A3. 17:24 1 Som Apendiks B14. 17:27 1 Grik, “stater,” ma iparo ni en tetradrakma. Som Apendiks B14.

SULA 17 a Mat 21:21 Mar 11:23 Luk 17:6

b Mat 20:18 Luk 9:44, 45

c Mat 16:21 Mar 9:31

d Wuo 30:13, 14

e 1Ko 10:32 2Ko 6:3

 Kolam mar 2  SULA 18 a Mar 9:33-37 Luk 9:46-48 Luk 22:24

b Mat 19:14 1Pe 2:2

c Luk 18:17

d Nge 15:33 Mat 20:26 Mat 23:12 Luk 9:48 Luk 14:11 Luk 22:26 Jak 4:10 1Pe 5:5

e Mar 9:42 Luk 17:1, 2

f Kol 3:5

g Mat 25:41 Mar 9:43-48

h Mat 5:22 Mat 5:29 Mar 9:47 Rum 8:13

MATHAYO 17:20–18:10 dier, en ng’a maduong’ie moloyo e Pinyruodh polo?” a 2 Omiyo, noluongo nyathi moro matin ire, mochunge e diergi 3 kendo nowacho kama: “Adier awachonu ni ka ok ulokoru mubedo kaka nyithindo matindo, b ok unudonj ngang’ e Pinyruodh polo. c 4 Kuom mano, ng’at ma bolore kaka nyathi matinni e ng’at maduong’ moloyo e Pinyruodh polo; d 5 to ng’at ma rwako nyathi matin kaka mae nikech nyinga, orwaka an bende. 6 To ng’at ma chwanyo achiel kuom jo matindo ma keto yie kuomagi, dibed maber moloyo ka otue pong’ ma punda rundo e ng’ute kae to inyumego e nam. e 7 “Yaye nobed malit ne piny nikech gik ma miyo ji donjo e richo!1 En adier ni gik ma miyo ji donjo e richo nyaka bi, to yaye nobed malit ne ng’at ma miyo jomoko donjo e richo! 8 Omiyo, ka lweti kata tiendi miyo ichwanyori, ng’ade kendo iwite mabor. f Ber mondo idonj e ngima ka irang’ol kata ka in puth moloyo owiti e mach ma nyaka chieng’ ka in gi lweteni ariyo kata ka in gi tiendeni ariyo. g 9 Bende, ka wang’i miyo ichwanyori, gole kendo iwite mabor. Ber mondo idonj e ngima gi wang’ achiel moloyo owiti e mach mar Gehena1 ka in gi wengeni ariyo. h 10 Kik 18:7 1 Kata, “chwanyruok.” 18:9 1 Som Tiend Weche.

MATHAYO 18:11-30 ucha achiel kuom jo matindogi, nimar awachonu ni, malaikegi e polo ng’iyo wang’ Wuora manie polo kinde duto. a 11 1—— 12 “Uneno nade? Ka ng’ato nigi rombe 100 kae to achiel kuomgi olal, b donge obiro weyo rombe 99 mamoko e got mondo odhi omany achiel molalno? c 13 To ka oyude, obedo mamor gi rombono moloyo 99 ma ne ok olal. 14 Kamano bende, ok en gima long’o ne Wuora1 manie polo mondo kata mana achiel kuom jo matindogi olal. d 15 “E wi mano, ka owadu otimo richo, dhi inyise kethone1 kar kendu. e Ka owinji, to iseyudo owadu. f 16 To ka otamore winji, dhi ire gi ng’at achiel kata ji ariyo mondo wach joneno1 ariyo kata adek onyis adiera mar wach. g 17 Ka ok owinjogi, to wuo gi kanyakla. To ka ok owinjo kata mana kanyakla, we obedni mana kaka ng’at moa e ogendni mamoko h kendo kaka jasol osuru. i 18 “Adier awachonu ni, gima utueyo e piny nobed gima osetue e polo, kendo gima ugonyo e piny nobed gima osegony e polo. 19 Kendo adier anyisou ni ka ji ariyo kuomu owinjore e piny kuom gimoro amora maduong’ monego gikwa, gino biro timorenegi nikech 18:11 1 Som Apendiks A3. 18:14 1 Kata nyalo bedo, “Wuoru.” 18:15 1 Grik, “dhi irieye.” 18:16 1 Grik, “Dho joneno.”

SULA 18 a Luk 1:19 Hib 1:7, 14

b 1Pe 2:25

c Luk 15:3-7

d 2Pe 3:9

e Law 19:17 Nge 25:8, 9 Luk 17:3

f Jak 5:20

g Rap 19:15 2Ko 13:1 1Ti 5:19

h Joh 18:28 Tic 10:28 Tic 11:2, 3

i Rum 16:17 1Ko 5:11

 Kolam mar 2 a Mar 11:24 Joh 14:13 Joh 16:23, 24 1Jo 3:22 1Jo 5:14

b 1Ko 5:4, 5

c Mat 6:12 Mar 11:25 Luk 17:4 Ef 4:32 Kol 3:13

d Wuo 21:7 Law 25:39 2Ru 4:1 Neh 5:8

e 1Jo 1:9

1560 Wuora manie polo. a 20 Nimar kama ji ariyo kata adek ochokoree e nyinga, b kanyo antie e diergi.” 21 Petro nodhi ire mopenje niya: “Ruoth, owinjore awe ne owadwa nyadidi ka okethona? Nyadibiriyo, koso?” 22 Yesu nodwoke kama: “Awachoni ni, ok nyadibiriyo, to nyadi 77. c 23 “Mano e momiyo Pinyruodh polo inyalo pim gi ruoth ma ne dwaro nono kwan pesa gi wasumbnine. 24 Ka nochako timo kamano, ne okelne ng’at moro ma ne nigi gope mar talanta 10,000.1 25 To nikech jalo ne onge gi nyalo mar chulo gowino, ruodhe nochiko mondo ng’atno gi chiege gi nyithinde kod gige duto ousi eka ochulgo gowino. d 26 Omiyo, misumbano nokulorene mowachone niya, ‘Hori ahoya koda, abiro chuli gowino duto.’ 27 Ka ne ruodhe owinjo kamano, ne okeche mi nogonye kendo norucho gopeno. e 28 Kata kamano, misumbano ka noa kanyo, noyudo misumba wadgi ma ne nigi gope mar dinari1 100, kendo nomake mochako deye kowachone niya: ‘Chula gopa duto.’ 29 Omiyo, misumba wadgino nopodho piny mosaye niya, ‘Hori ahoya koda, abiro chuli.’ 30 Kata kamano, notamore weyone, kendo 18:24 1 Talanta 10,000 rom gi dinari 60,000,000. Som Apendiks B14. 18:28 1 Som Apendiks B14.

1561 nowite e jela nyaka chop ochule. 31 Ka wasumbni wetene noneno mano, ne litnegi ahinya kendo ne gidhi mi ginyiso ruodhgi wechego duto. 32 Eka ruodhe noluonge mowachone niya: ‘In misumba marach, ne isaya mi arucho gopi duto. 33 Donge in bende ne onego ikech misumba wadu?’ a 34 Omiyo, ruodhe nobedo gi mirima mi notere e jela nyaka chop ochul gope duto. 35 Kamano e kaka Wuora manie polo bende biro timonu b ka ok uwe ne oweteu kethogi gi chunyu duto.” c Ka Yesu notieko wacho wechego, noa Galili modhi e gwenge mokiewo gi Judea man loka Jordan. d 2 Oganda mang’ongo bende noluwe, mi nochangogi kuno. 3 To Jo-Farisai nobiro temo Yesu mi ne gipenje niya: “Be chik oyie ne ng’ato ketho kend gi chiege nikech wach moro amora?” e 4 Nodwokogi kama: “Pok usomo ni kar chakruok jachuech nochueyo dichwo gi dhako f 5 mi nowacho niya: ‘Nikech mano, dichwo nowe wuongi gi min-gi, mi nomakre gi chiege, kendo ji ariyogo nobed ringruok achiel’? g 6 Omiyo, koro ok gin ji ariyo kendo, to gin ringruok achiel. Kuom mano, gima Nyasaye oseriwo, dhano moro amora kik opogi.” h 7 Ne gipenje kama: “Kare ang’o momiyo Musa nochiko ni ng’ato nyalo riembo chie-

19

SULA 18 a Isa 55:7 Mat 6:12 Mat 7:12 Jak 2:13

b Rum 2:6 c Mat 6:14 Mar 11:25 Luk 17:3 Ef 4:32

 SULA 19 d Mar 10:1 e Rap 24:1 Mar 10:2-12

f Cha 1:27 Cha 5:2

g Cha 2:24 Ef 5:31

h Mar 10:9 1Ko 7:11

 Kolam mar 2 a Rap 24:1 Mat 5:31

b Mar 10:5 c Cha 2:24 d Mal 2:14 Mat 5:32 Mar 10:11, 12 Luk 16:18 Rum 7:3 1Ko 7:10 Hib 13:4

e 1Ko 7:7 f 1Ko 7:32, 38 1Ko 9:5

g Mar 10:13-16 Luk 18:15-17

h Mat 18:3 Mar 10:14 Luk 18:16

i Mar 10:17-22 Luk 18:18-23

MATHAYO 18:31–19:17 ge kuom miye barua1 mar ketho kend?” a 8 Nodwokogi niya: “Musa noyienu ketho kend gi mondeu nikech chunyu matek, b to mano ok e kaka osebet a chakruok. c 9 Awachonu ni ng’at ma ketho kend gi chiege mak mana nikech terruok,1 mi okendo machielo, ochodo.” d 10 Jopuonjrene nokone niya: “Ka kamano e kaka wach chalo e kind dichwo gi chiege, to kare ber mondo ji kik kendre.” 11 Nodwokogi kama: “Ok ji duto ma nyalo luwo wachno, to mana jo ma nigi michno. e 12 Nimar nitie jo ma ne onyuol ka gin bwoch, bende nitie jomoko ma dhano e moloko bwoch, to nitie jo mosetimore bwoch giwegi nikech Pinyruodh polo. Ng’at ma nyalo rwako wachno mondo otim kamano.” f 13 Eka ji nokelone nyithindo matindo mondo oket lwete kuomgi kendo olamnegi, to jopuonjrene nogeng’ogi. g 14 Yesu to nowacho niya: “Wereuru gi nyithindogo kendo kik utem geng’ogi, nimar Pinyruodh polo en mar jo ma h kamago.” 15 Noketo lwete kuomgi kae to noa kanyo. 16 Eka rawera moro nobiro ire mopenje niya: “Japuonj, en ang’o maber monego atim mondo ayud ngima mochwere?” i 17 Nodwoke kama: “Ang’o momiyo ipenja wach gima ber? 19:7 1 Kata, “satifiket.” 19:9 1 Grik, porneia. Som Tiend Weche.

MATHAYO 19:18–20:6 Ng’ato achiel kende e maber. a Kata kamano, kidwaro ngima, dhi nyime mako chike.” b 18 Nopenje niya: “Chike mage?” Yesu nodwoke kama: “Kik ineki, c kik ichodi, d kik ikwel, e kik ichiw neno mar miriambo, f 19 luor wuoru gi meru, g kendo nyaka iher wadu kaka iherori iwuon.” h 20 Rawerano nowachone kama: “Aserito mago duto; ang’o kendo ma pod orema?” 21 Yesu nodwoke kama: “Kidwaro bedo malong’o, dhi ius gik ma in-go kendo imigi jo ma odhier eka inibed gi mwandu e polo, i kae to ibi ibed jalupna.” j 22 Ka rawerano nowinjo wechego, nodhi kokuyo nikech ne en gi mwandu mang’eny. k 23 Eka Yesu nowacho ne jopuonjrene niya: “Adier awachonu ni, nobed matek ne jamwandu donjo e Pinyruodh polo. l 24 Kendo awachonu ni, yot mondo ngamia okal e wang’ sandan moloyo jamwandu donjo e Pinyruodh Nyasaye.” m 25 Ka jopuonjre nowinjo mano, ne giwacho ka giwuoro ahinya niya: “Kare en ng’a minyalo resi?” n 26 Yesu nong’iyogi mokonegi kama: “Mano en gima ok nyalre ne dhano, to kuom Nyasaye gik moko duto nyalore.” o 27 Eka Petro nodwoko kama: “Waseweyo gik moko duto mi waluwi; kare wan to en ang’o ma wanayudi?” p 28 Yesu nowachone-

SULA 19 a Mar 10:18 b Law 18:5 Luk 10:25-28

c Wuo 20:13 Rap 5:17

d Wuo 20:14 Rap 5:18

e Wuo 20:15 Rap 5:19

f Wuo 20:16 Rap 5:20

g Wuo 20:12 Rap 5:16

h Law 19:18 Mat 22:39 Mar 12:31 Luk 10:27 Rum 13:9

i Mat 6:20 j Luk 12:33 Luk 18:22 Fil 3:7

k Luk 18:23 l Mar 10:23 Luk 18:24 1Ti 6:10

m Mar 10:25 Luk 18:25

n Mar 10:26, 27 Luk 18:26, 27

o Ayu 42:2 p Mar 10:28 Luk 5:11 Luk 18:28 Fil 3:8

 Kolam mar 2 a Dan 7:14 Mat 20:21 Luk 22:28-30 1Ko 6:2 Fwe 20:4

b Mar 10:29, 30 Luk 18:29, 30 Hib 10:34

c Mat 20:16 Mar 10:31 Luk 13:30



1562 gi kama: “Adier awachonu ni e kinde chueyo gik moko obed manyien, ma Wuod dhano nobedi e kom-lochne ma nigi duong’, un museluwa, ubiro bet e kombe 12 mag loch kung’ado bura ne dhoudi 12 mag Israel. a 29 Kendo ng’at moweyo utene, kata owetene, kata nyiminene, kata wuon-gi, kata min-gi, kata nyithinde, kata puothene nikech nyinga, nonwang’ mago nyadi mia momedore, kendo noyud ngima mochwere. b 30 “Ji mang’eny mokwongo nobed ma achien, to jo ma achien nobed mokwongo. c “Pinyruodh polo chal gi wuon puodho ma nowuok gokinyi mang’ich mondo ondik jotich e puothe mar mzabibu. d 2 Ka nosewinjore gi jotich ni obiro chulogi dinari1 achiel e odiechieng’, noorogi e puothe mar mzabibu. 3 Ka nowuok kar sa adek okinyi, noneno jomoko ma ne pok ondiki kochung’ e chiro; 4 kendo nowacho ne jogo ni, ‘Un bende dhiuru e puotha mar mzabibu, to abiro miyou gima owinjore.’ 5 Omiyo, ne gidhi. Kendo wuon puodho nowuok motimo kamano kar sa auchiel kod kar sa ochiko bende. 6 Gikone, kar sa 11, noyudo jomoko kochung’ kanyo, mi nopenjogi kama: ‘Ang’o momiyo usechung’ kae kuom

20

SULA 20 d Mat 21:33

20:2 1 Som Apendiks B14.

1563 odiechieng’ mangima ma ok ondiku tich?’ 7 Ne gidwoke kama, ‘En nikech onge ng’at mosendikowa.’ Nokonegi ni, ‘Un bende dhiuru e puoth mzabibu.’ 8 “Ka nochopo odhiambo, wuon puoth mzabibuno nowacho ne ng’at ma noseketo e wi jotich kama, ‘Luong jotich mondo ichulgi, a kichako gi ma ne obiro achien eka itiek gi mokwongo.’ 9 Ka jotich mag sa 11 nobiro, ng’ato ka ng’ato kuomgi noyudo dinari1 achiel. 10 Omiyo, ka jo ma nokwongoka nobiro, ne giparo ni gibiro yudo mang’eny, to gin bende ne ochulgi mana dinari1 achiel. 11 Ka ne osechulgi, ne gichako ng’ur ne wuon puodho 12 kama: ‘Jo ma achien-gi notiyo kuom sa achiel; to pod ichulogi ma romre kodwa wan jo ma osetiyo matek e odiechieng’ mangima e chieng’ mager!’ 13 To nodwoko achiel kuomgi ni, ‘Omera, pok atimoni marach. Donge ne wawinjore ni abiro chuli dinari1 achiel, koso? b 14 Kaw mari mondo idhi. Adwaro chulo jal mogikni bende ma romre kodi. 15 Donge an gi ratiro mar timo kaka adwaro gi giga awuon? Koso iyi lit nikech an ng’at maber?’1 c 16 E yo ma kamano, jo ma achien nobed mokwongo, to jo ma okwongo nobed ma achien.” d 20:9, 10, 13 1 Som Apendiks B14. 20:15 1 Kata, “jachiwo; mang’won.”

SULA 20 a Law 19:13 Rap 24:14, 15

b Mat 20:2

c Mat 6:23

d Mat 19:30 Mar 10:31 Luk 13:30

 Kolam mar 2 a Mar 10:32 Luk 18:31

b Mat 16:21 Mar 10:33, 34 Luk 9:22 Luk 18:32, 33

c Mat 27:31 Joh 19:1

d Mat 17:22, 23 Mat 28:6 Tic 10:40 1Ko 15:4

e Mat 4:21 Mat 27:55, 56

f Mar 10:35-40

g Mat 19:28

h Mat 26:39 Mar 10:38 Mar 14:36 Joh 18:11

i Tic 12:2 Rum 8:17 2Ko 1:7 Fwe 1:9

j Mar 10:39, 40

k Mar 10:41-45 Luk 22:24

l Mar 10:42

MATHAYO 20:7-25 17 Sa ma Yesu ne idho ka dhi Jerusalem, nokawo jopuonjrene 12 moterogi tenge kar kendgi mowachonegi niya: a 18 “Neuru! Koro waidho wadhi Jerusalem, kendo Wuod dhano ibiro chiw e lwet jotend-jodolo gi jondiko. Gibiro ng’adone buch tho b 19 kendo gibiro chiwe e lwet ogendni mondo gijare, gichwade, kendo gigure e yath; c to e odiechieng’ mar adek ibiro chiere.” d 20 Eka min yawuot Zebedi e nobiro ire gi yawuote, mi nokulorene mokwaye wach moro. f 21 Yesu nopenje niya: “Ang’o midwaro?” Nodwoke kama: “Gol chik mondo yawuota ariyogi obed e Pinyruodhi, achiel e badi korachwich to machielo e badi koracham.” g 22 Yesu nodwoko niya: “Ok ung’eyo gima ukwayo. Be unyalo madho okombe ma achiegni madhoni?” h Ne giwachone kama: “Wanyalo.” 23 Nokonegi niya: “Adier ubiro madho okombena. i Kata kamano, an ok e ma ami ji thuolo mar bet e bada korachwich kata koracham, to Wuora e ma miyo jo ma ne oseikonegi.” j 24 Ka jopuonjre apar mamokogo nowinjo wachno, mirima nomakogi gi owete ariyogo. k 25 Yesu noluongogi mowachonegi niya: “Ung’eyo ni jotelo mag ogendni timore ruodhi e wi ji kendo jo ma nigi duong’ tiyo gi teko e wi ji. l

MATHAYO 20:26–21:14 26 Mano ok e kaka onego obed e kindu; a to ng’at ma dwaro bedo maduong’ e kindu nyaka bed jatiju, b 27 kendo ng’at ma dwaro bedo mokwongo e kindu nyaka bed misumbau. c 28 Mana kaka Wuod dhano nobiro, ok ni mondo ji otine, to mondo oti ne ji d kendo mondo ochiw ngimane owar ji mang’eny.” e 29 Sa ma ne giwuok Jeriko, oganda mang’ongo noluwe. 30 Ji ariyo ma muofni ma nobet e bath yo nowinjo ka Yesu kalo mi ne gikok matek niya: “Ruoth, Wuod Daudi, kechwa!” f 31 Oganda nokwerogi matek ni giling’, to ne gimedo kok matek niya: “Ruoth, Wuod Daudi, kechwa!” 32 Omiyo, Yesu ne ochung’ moluongogi kendo nopenjogi niya: “Ang’o mudwaro ni atimnu?” 33 Ne gidwoke kama: “Ruoth, wadwaro ni wengewa oyawre.” 34 Yesu nokechogi, kendo nomulo wengegi g mi gikanyono wengegi noyawore, kendo ne giluwe. Ka ne gisechopo Bethfage e Got Zeituni machiegni gi Jerusalem, Yesu nooro jopuonjrene ariyo, h 2 kowachonegi niya: “Dhiuru e gweng’ ma unenocha kendo udhi nwang’o punda moro motue gi nyathine. Gonygiuru mondo ukelnagi. 3 Ka ng’ato openjou, nyiseuru ni ‘Ruoth dwarogi.’ Gikanyono, obiro yie mondo ukawgi.”

21

SULA 20 a 2Ko 1:24 1Pe 5:3

b Mat 18:4 Mat 23:11 Mar 10:43, 44 Luk 22:26

c Mar 9:35 d Luk 22:27 Joh 13:14 Fil 2:7

e Isa 53:11 Mar 10:45 1Ti 2:5, 6 Tit 2:13, 14 Hib 9:28

f Mat 9:27 Mar 10:46-52 Luk 18:35-43

g Mat 9:29

 SULA 21 h Mar 11:1-3 Luk 19:28-31

 Kolam mar 2 a Isa 62:11 Joh 12:15

b Mat 11:29 c Zek 9:9 d Mar 11:4-6 Luk 19:32-35

e 1Ru 1:38, 40 Mar 11:7-11 Joh 12:14, 15

f Luk 19:36-38 g Mat 9:27 Mat 21:15

h Za 118:25, 26 Joh 12:13

i Mar 11:9, 10 j Mat 21:46 Luk 7:16 Luk 24:19

k Mar 11:15, 16 Luk 19:45 Joh 2:15

l Isa 56:7 m Jer 7:11 Mar 11:17 Luk 19:46 Joh 2:16

1564 4 To adier mano notimore mondo wach ochopi ma janabi nokoro niya: 5 “Wachuru ne nyar Sayun kama: ‘Ruodhi biro iri, a en ng’at mamuol b kendo oidho punda, ee, nyathi punda ma en le ma ting’o osigo.’” c 6 Omiyo, jopuonjrego ne odhi mi gitimo mana kaka Yesu nochikogi. d 7 Ne gikelo pundano gi nyathine, mi ne giketo lepgi ma oko kuomgi, kae to nobetie. e 8 Thoth ji nopedho lepgi e yo f to jomoko ne ng’ado bede yien ka gipedhogi e yo. 9 E wi mano, oganda ma notelo e nyime kod ma ne luwo bang’e ne siko ka kok niya: “Res Wuod Daudi, wakwayi! g Ng’at moguedhi en ng’at ma biro e nying Jehova!1h Rese, wakwayi, in man malo mogik!” i 10 To ka nodonjo Jerusalem, dalano duto nochochni kendo ji ne penjore niya: “Jali en ng’a?” 11 Oganda ne siko ka wacho kama: “Ma Yesu janabi j moa Nazareth man Galili!” 12 Yesu nodonjo e hekalu mi noriembo ji duto ma ne uso kod ma ne ng’iepo, kendo noloko mese mag jowil pesa ataro kod kombe jo ma ne uso akuche. k 13 Nowachonegi kama: “Ondik niya: ‘Ibiro luong oda ni od lamo,’ l to un uloke rogo mar jomecho.” m 14 Bende, muofni gi pudhe nobiro ire e hekalu kendo nochangogi. 21:9 1 Som Apendiks A5.

1565 15 Ka jotend-jodolo gi jondiko noneno honni ma notimo kendo winjo yawuoyi ma ne kok e hekalu ka wacho ni, “Res Wuod Daudi, wakwayi!” a ne gibedo gi mirima. b 16 Ne gipenjo Yesu kama: “Be iwinjo gima jogi wacho?” Nodwokogi niya: “Ee. Ne ok usomo ni, ‘Isemiyo weche mag pak owuok e dho nyithindo kod nyithindo mayom’?” c 17 Bang’ weyogi, nowuok Jerusalem modhi nindo Bethania. d 18 Sa ma ne odok Jerusalem gokinyi mang’ich, nowinjo ka kech kaye. e 19 Noneno yadh ng’owo e bath yo mi nodhi e yadhno. Kata kamano, ne ok oyudo gimoro kuome mak mana oboke, f mi nowacho ne yadhno niya: “Kik olemo onyag kuomi kendo ngang’.” g Mi yadh ng’owono noner gikanyono. 20 Ka jopuonjrene noneno mano, ne giwuoro mi gipenjo kama: “Obet nade ni yadh ng’owono oner gikanyono?” h 21 Yesu nodwokogi kama: “Adier awachonu ni, ka un gi yie ma ok uriw gi kiawa, ok ubi timo mana gima aa timo ne yadh ng’owono kende, to kata ka uwacho ne godni ni, ‘Mukri idhi inyumri e nam,’ to mano biro timore. i 22 Kendo gik moko duto mukwayo ka un gi yie, unuyudi.” j 23 Bang’ ka nosedonjo e hekalu, jotend-jodolo gi jodongo mag oganda nobiro ire sa ma nopuonjo, mi ne

SULA 21 a Mat 21:9

b Mar 11:18 Luk 19:39, 40

c Za 8:2

d Mar 11:11 Luk 21:37 Joh 11:1

e Mar 11:12

f Luk 13:6

g Mat 3:10 Mar 11:13, 14

h Mar 11:20, 21

i Mat 17:20 Mar 11:22, 23 Luk 17:6

j Mar 11:24 Luk 11:9 Joh 14:13 Jak 1:5 1Jo 3:22

 Kolam mar 2 a Mar 11:27-33 Luk 20:1-8

b Mat 21:32 Mar 11:30, 31 Luk 7:29, 30

MATHAYO 21:15-32 gipenje kama: “Itimo gigi gi ratiro mane? To en ng’a momiyi ratirono?” a 24 Yesu nodwokogi kama: “An bende abiro penjou penjo moro. Ka udwoka eka an bende abiro wachonu ni atimo gigi gi ratiro mane: 25 Batiso ma Johana ne timo noa kanye? Ne en moa e polo, koso kuom dhano?” To ne gipenjore kama: “Ka wadwoke ni, ‘Ne en moa e polo,’ obiro penjowa ni, ‘Kare ang’o momiyo ne ok uyie kuome?’ b 26 To ka wadwoke ni, ‘Ne en moa kuom dhano,’ waluoro oganda nikech giduto giyie ni Johana en janabi.” 27 Omiyo, ne gidwoko Yesu kama: “Ok wang’eyo.” En nowachonegi niya: “An bende ok abi wachonu ni atimo gigi gi ratiro mane. 28 “Uneno nade? Ng’ato ne nigi nyithindo ariyo. Nodhi ir mokwongo mowachone ni, ‘Nyathina, dhi iti kawuono e puoth mzabibu.’ 29 Nyathino nodwoke ni, ‘Ok abi dhi,’ to bang’e noloko pache mi odhi. 30 Nodhi ir nyathi mar ariyo mowachone kamano bende. To nyathino nodwoke ni, ‘Abiro dhi jaduong’,’ to ok nodhi. 31 E kind nyithindo ariyogo, mane ma notimo dwach wuon mare?” Ne gidwoke niya: “Mokwongono.” Yesu nokonegi kama: “Adier awachonu ni, josol osuru gi jochode kwongonu donjo e Pinyruodh Nyasaye. 32 Nimar Johana nobiro iru konyiso tim makare to ne ok

MATHAYO 21:33–22:5 uyie kuome. Kata kamano, josol osuru gi jochode ne oyie kuome, a to un kata obedo ni ne uneno mano, ne ok uywago ang’e bang’e mondo uyie kuome. 33 “Winjuru ngero machielo: Ne nitie ng’at moro ma ne nigi puoth mzabibu b kendo nogero chiel molwore. Nokunyo bur mar biyo divai kendo nogero kar ng’icho. c Noketo puodhono e lwet jopur ma chule, kae to nodhi wuoth e piny moro mabor. d 34 Ka kinde mar pono olemo nochopo, nooro wasumbnine ir jopurgo mondo gikelne olemo mowuok e puodhono. 35 Kata kamano, jopurgo nomako wasumbnigo, kendo moro ne gigoyo, moro ne ginego, to machielo ne gichielo gi kite. e 36 Eka nochako ooro wasumbni mamoko mang’eny moloyo mokwongoka, to ne gitimo marach ne mago bende. f 37 Gikone nooro wuode irgi kowacho niya, ‘Gibiro miyo wuoda luor.’ 38 Ka ne gineno wuoyino, jopurgo nowacho e kindgi kama, ‘Ma e jal ma puodhoni biro dong’ne. g Biuru, wanegeuru mondo puodhoni odong’nwa!’ 39 Omiyo, ne gimake mi giwite oko mar puoth mzabibu kendo ne ginege. h 40 Kuom mano, ka wuon puoth mzabibuno obiro, ang’o mobiro timo ne jopurgo?” 41 Ne gidwoke niya: “Nikech gin jo maricho, obiro negogi kae to ochiwo puoth mzabibuno ne jopur

SULA 21 a Luk 3:12 Luk 7:29, 30

b Isa 5:7

c Isa 5:2

d Mar 12:1-9 Luk 20:9-16

e Neh 9:26

f 2We 36:15 Tic 7:52 Hib 11:32, 37

g Hib 1:2

h Tic 2:23 Tic 3:15

 Kolam mar 2 a Isa 28:16 Luk 20:17 Tic 4:11 Rum 9:33 Ef 2:20 1Pe 2:7

b Za 118:22, 23 Mar 12:10, 11

c Isa 8:14 1Pe 2:7, 8

d Luk 20:18

e Mar 12:12 Luk 20:19

f Mat 21:11 Joh 7:40

 SULA 22 g Luk 14:16 Fwe 19:9

h Luk 14:17, 18

1566 mamoko ma biro miyega olemo ka kindegi ochopo.” 42 Yesu nokonegi kama: “Ok nusomo e Ndiko ni, ‘Kidi ma jogedo ne odagi osebedo kidi moriwo kor ot. a Jehova1 e ma osetimo mano kendo en gima ber miwuoro? b 43 Mano e momiyo awachonu ni ibiro mau Pinyruodh Nyasaye kae to imiyo oganda ma nyago olemo mag pinyruodhno. 44 Bende, ng’at molwar e kidino biro tur matindo tindo. c To ng’at ma kidino olwar kuome, kidino biro rege ka buru.” d 45 Ka jotend-jodolo kod Jo-Farisai nowinjo ngeche ma nogoyogo, ne gifwenyo ni owuoyo kuomgi. e 46 Kata obedo ni ne gidwaro make, ne giluoro oganda nikech jogo ne kawe kaka janabi. f Yesu nomedo goyonegi ngeche niya: 2 “Pinyruodh polo inyalo pim gi ruoth moro ma noloso nyasi mar kend g ne wuode. 3 Nooro wasumbnine mondo oluong jo ma ne ogwel e nyasino, to jogo notamore biro. h 4 Kendo nooro wasumbni mamoko kowacho niya: ‘Nyisuru jo ma ogwelgo kama: “Aseiko chiemo, oseyang’ ruedhi gi jamni machwe kendo oseik gik moko duto. Biuru e nyasi mar kend.”’ 5 Kata kamano, ne ok gidewo mi ne gidhi mana e yore-

22

21:42 1 Som Apendiks A5.

1567 gi, moro e puothe, machielo e ohande; a 6 to modong’ nomako wasumbnigo mi ne gitimonegi marach kendo ne ginegogi. 7 “Ruoth nobedo gi mirima mi nooro jolwenyne kendo ne ginego jogo mi giwang’o dalagi. b 8 Eka nowacho ne wasumbnine ni, ‘Nyasi mar kend oseikore, to jo ma ogwel ok nowinjore. c 9 Dhiuru e yore mag dalani mondo uluong ng’ato ang’ata ma uyudo obi e nyasi.’ d 10 Eka wasumbnigo nodhi e nderni mi ne gichoko jo maricho gi jo mabeyo duto ma ne giyudo, kendo ot ma nitimoe nyasi mar arusno ne opong’. 11 “Ka ruoth nobiro nono welo, noneno ng’at moro ma ok orwako nanga mar kend. 12 Omiyo, nopenje kama: ‘Omera, ere kaka ne idonjo kae ka ok irwako nanga mar kend?’ Dhoge nomoko. 13 Eka ruoth nowacho ne jotichne ni, ‘Tueuru lwetene gi tiendene mondo uwite oko e mudho. Kanyo e ka ma ywagruok kod muodo lak nobedie.’ 14 “Nimar nitie jo mang’eny mogwel, to jo manok e moyier.” 15 Eka Jo-Farisai nodhi mi giriwo paro mondo gimake gi wechene. e 16 Omiyo, ne gioro jopuonjregi ire kaachiel gi jolup Herode1f ka giwacho niya: “Japuonj, wang’eyo ni in ja adier kendo ipuonjo yor Nyasaye gadier 22:16 1 Tiende ni, jopati mar Herode.

SULA 22 a Luk 14:18, 19

b Dan 9:26

c Tic 13:45, 46

d Mat 21:43 Luk 14:23

e Mar 12:13-17 Luk 20:20-26

f Mar 3:6

 Kolam mar 2 a Dan 3:17, 18 Mal 3:8 Mar 12:17 Luk 20:25 Luk 23:2 Rum 13:7

b Tic 4:1, 2 Tic 23:8

c Mar 12:18-23 Luk 20:27-33

d Cha 38:7, 8 Rap 25:5, 6 Rut 1:11 Rut 3:13

MATHAYO 22:6-28 kendo ok iluoro wang’ ng’ato nimar ok ing’i dhano gi kaka onenore gi oko. 17 Kuom mano, wachnwae, ineno nade? Be chulo osuru ne Kaisar owinjore gi chik, koso?” 18 To kong’eyo parogi maricho, Yesu nodwokogi niya: “Ang’o momiyo utema un jo ma wuondoregi? 19 Nyisauru ane pesa mar osuru.” Ne gikelone dinari1 achiel. 20 Nopenjogi kama: “Kido gi ndiko man kuomegi gin mag ng’a?” 21 Ne gidwoke niya: “Gin mag Kaisar.” Eka nowachonegi kama: “Kare chuluru Kaisar gige Kaisar, to gige Nyasaye ne Nyasaye.” a 22 Ka ne giwinjo kamano, ne gihum kendo ne giweye mi gidhi. 23 Jo-Sadukai ma wacho ni chier onge b nobiro ire chieng’no mi gipenje niya: c 24 “Japuonj, Musa nowacho ni ‘Ka ng’ato otho ma ok oweyo nyithindo, owadgi nyaka kend chiegeno mondo onyuolnego nyithindo.’ d 25 Koro ne nitie owete moko abiriyo. Mokwongo nokendo kae to otho, to nikech ne ok onyuolo nyithindo, noweyo chiege ne owadgi. 26 Mano bende e gima ne otimore gi owadgi mar ariyo gi mar adek, nyaka giduto ji abiriyo. 27 Gikone, dhakono bende ne otho. 28 Omiyo, e chier, dhakono nobed chi ng’a kuom ji abiriyogo? Nimar jogo duto nokende.” 22:19 1 Som Apendiks B14.

MATHAYO 22:29–23:9 29 Yesu nodwokogi niya: “Pachu ok ni kare nimar ok ung’eyo Ndiko kata teko mar Nyasaye; a 30 nikech e chier, chwo ok kend, kendo mon bende ok kendi, to gibedo kaka malaike e polo. b 31 Kuom wach chier mar jo motho, donge usesomo gima Nyasaye nowacho niya: 32 ‘An e Nyasach Ibrahim, Nyasach Isaka, kendo Nyasach Jakobo’? c En Nyasach jo mangima, to ok Nyasach jo motho.” d 33 Ka oganda nowinjo mano, ne gihum gi puonjne. e 34 Ka Jo-Farisai nowinjo kaka noseloyo Jo-Sadukai gi wach mi dhogi nomoko, giduto ne gichokorene. 35 Eka achiel kuomgi ma nolony e Chik noteme ka openje kama: 36 “Japuonj, en chik mane maduong’ie moloyo e Chik duto?” f 37 Nodwoko niya: “‘Nyaka iher Jehova1 Nyasachi gi chunyi duto, gi ngimani duto, kendo gi pachi duto.’ g 38 Mani e chik maduong’ie moloyo kendo mokwongo. 39 Mar ariyo ma chal kode e ma: ‘Nyaka iher wadu kaka iherori iwuon.’ h 40 Chike ariyogi e ma Chik duto kod weche Jonabi otenoree.” i 41 Ka noyudo Jo-Farisai ochokore, Yesu nopenjogi kama: j 42 “Uneno Kristo nade? En wuod ng’a?” Ne gidwoke niya: “Wuod Daudi.” k 43 Nopenjogi kama: “Kare obet nade ni kokalo kuom 22:37, 44 1 Som Apendiks A5.

SULA 22 a Mar 12:24-27 b Luk 20:35, 36 c Wuo 3:6 d Luk 20:37, 38 Rum 4:17

e Mat 7:28 Mar 11:18

f Mar 12:28 g Rap 6:5 Rap 10:12 Jos 22:5 Mar 12:30 Luk 10:27

h Law 19:18 Mar 12:31 Luk 10:27 Kol 3:14 Jak 2:8 1Pe 1:22

i Rum 13:10 Gal 5:14

j Mar 12:35-37 Luk 20:41-44

k Joh 7:42

 Kolam mar 2 a 2Sa 23:2 b Za 110:1 Tic 2:34, 35 1Ko 15:25 Hib 1:13 Hib 10:12, 13

c Mar 12:37

 SULA 23 d Mal 2:7, 8 e Mat 11:28 f Luk 11:46 g Mat 6:1, 2 h Rap 6:6, 8 i Kwa 15:38, 39 j Mar 12:38, 39 Luk 11:43 Luk 14:7, 10 Luk 20:46

k Joh 13:13

1568 roho maler a Daudi ne oluonge ni Ruoth kowacho ni, 44 ‘Jehova1 nowacho ne Ruodha niya: “Bed e bada korachwich nyaka chop aket wasiki e bwo tiendi”’? b 45 Kare ka Daudi luonge ni Ruoth, ere kaka onyalo bedo wuode?” c 46 To onge ng’at ma ne nyalo dwoke wach moro, kendo nyaka a chieng’no, onge ng’at ma nohedhore penje wach moro kendo. Eka Yesu nowuoyo gi oganda kod jopuonjrene kowacho niya: 2 “Jondiko gi Jo-Farisai osebet giwegi e kom Musa. 3 Omiyo, gik moko duto ma giwachonu, winjuru kendo timuru, to kik uluw timbegi nimar giwacho to ok gitim. d 4 Gitueyo osigo mapek kendo giketogi e gok ji e to gin giwegi ok gidwar mulo gigo gi lith lwetgi. f 5 Gik moko duto ma gitimo, gitimo mondo ji onegi, g nimar giyaro ndede1 ma ting’o Ndiko kendo girwake kaka gima miyogi arita. h Bende, gimedo riak lepgi obed maboyo. i 6 Gihero bet kuonde moyiedhi mogik e nyasi kod kombe ma nyime1 e sunagoke. j 7 Gihero bende mos ma idhialogigo e chirni, kendo mondo ji oluonggi ni Rabi.1 8 Un to kik luongu ni Rabi nikech Japuonju en achiel, k to uduto un owete. 9 E wi mano, kik

23

23:5 1 Kata, “boksi matin miketo e patwich.” 23:6 1 Kata, “mabeyo moloyo.” 23:7 1 Kata, “Japuonj.”

1569 uluong ng’ato e piny ni wuonu nikech Wuonu a en achiel manie polo. 10 Bende, kik luongu ni jotelo nikech Jatendu en achiel, ma en Kristo. 11 To ng’at maduong’ moloyo e kindu nyaka bed jatiju. b 12 Ng’at ma ng’awore malo noduoke piny c to ng’at ma duokore piny nong’awe malo. d 13 “Yaye nobednu malit un jondiko gi Jo-Farisai, un jo ma wuondore! nikech uloro ne ji Pinyruodh polo; un uwegi ok udonjie, to jo ma dwaro donjoe ok uyienegi. e 14 1—— 15 “Yaye nobednu malit un jondiko gi Jo-Farisai, un jo ma wuondore! f nikech ung’ado nam gi piny mondo ulok ng’ato achiel, eka bang’ koselokore to umiyo owinjore dhi e Gehena1 nyadiriyo moloyo un uwegi. 16 “Yaye nobednu malit un jo ma tayo jomamoko to un uwegi un muofni, g un ma uwacho ni, ‘Ka ng’ato kuong’ore gi hekalu, to onge wach; to ka okuong’ore gi dhahabu mar hekalu, to wachno otueye.’ h 17 Un jo mofuwo kendo ma muofni! Ka gadier, mane maduong’ moloyo, en dhahabu, koso hekalu ma e ma miyo dhahabu bedo gima ler? 18 E wi mano, uwacho ni, ‘Ka ng’ato kuong’ore gi kendo mar misango, to onge wach; to ka okuong’ore gi mich man kuome, to mano 23:14 1 Som Apendiks A3. 23:15 1 Som Tiend Weche.

SULA 23 a Mat 6:9

b Mat 20:26 Mar 9:35 Luk 22:26

c Nge 16:18

d Nge 29:23 Mat 18:4 Luk 14:11 Rum 12:3 1Pe 5:5

e Luk 11:52

f Mat 6:2 Luk 12:56

g Mat 15:14

h Mat 5:34, 35

 Kolam mar 2 a 1Ru 8:13

b Law 27:30

c Mik 6:8 Joh 7:24

d Mat 9:13 Mat 12:7

e Luk 11:42

f Mat 15:14

g Law 11:23

h Law 11:4

i Mar 7:3, 4

j Mar 12:38, 40

k Luk 11:39

MATHAYO 23:10-27 otueye.’ 19 Un muofni! Ka gadier, mane maduong’ moloyo, en mich, koso en kendo mar misango ma e ma miyo michno bedo gima ler? 20 Kuom mano, ng’at ma kuong’ore gi kendo mar misango, okuong’ore gi kendono kod gik moko duto man e iye; 21 to ng’at ma kuong’ore gi hekalu, okuong’ore kode gi Jalno modak e iye; a 22 kendo ng’at ma kuong’ore gi polo, okuong’ore gi kom-loch mar Nyasaye gi Jalno mobet e komno. 23 “Yaye nobednu malit, un jondiko gi Jo-Farisai, un jo ma wuondore! nikech uchiwo achiel kuom apar mar mint kod dil gi kumin,1 b to ujwang’o weche madongo moloyo mag Chik, ma gin timbe makare, c gi kecho ji, d kod nyiso yie. Gigo ne dwarore ni otim, to ok ni koro ijwang’o gik mamoko. e 24 Utayo jomamoko to un uwegi un muofni, f udhing’o ojur g to umuonyo ngamia! h 25 “Yaye nobednu malit, un jondiko gi Jo-Farisai, un jo ma wuondore! nikech ulwoko ng’e okombe kod ng’e san, i to igi opong’ gi ich-lach1j kod timbe mokalo tong’. k 26 In Ja-Farisai ma muofu, kwong ilwok i okombe kod san mondi eka ng’eye bende obed maler. 27 “Yaye nobednu malit, un jondiko gi Jo-Farisai, 23:23 1 Mint, dil, kod kumin gin kit yien moko ma chalo alode ma ji pidho e puothe matindo kae to itiyo kodgi e medo ndhadhu e chiemo. 23:25 1 Kata, “gik moyaki.”

MATHAYO 23:28–24:7 un jo ma wuondore! a nikech uchal gi liete mobuk ma rachar, b ma nenore maber gi oko to igi opong’ gi choke jo motho kod gik moko duto ma ok ler. 28 E yo ma kamano, un bende unenoru gi oko e wang’ ji ni un jo makare, to iu opong’ gi wuondruok kod ketho chik. c 29 “Yaye nobednu malit, un jondiko kod Jo-Farisai, un jo ma wuondore! d nikech ugero liete jonabi kendo ubero liete mag jo makare e 30 kendo uwacho ni, ‘Dine bed ni wadak e kinde kwerewa, dine ok wariwore kodgi e chuero remb jonabi.’ 31 Kuom mano, uyie uwegi ni un nyithind jo ma nonego jonabi. f 32 Kare tiekuru atieka tich ma kwereu nochako.1 33 “Un thuonde kendo nyithind thuonde, g ubiro tony nade e buch Gehena?1h 34 Nikech mano, ero aoronu jonabi i gi jo mariek kod jopuonj. j Moko kuomgi ununeg k kendo unugurgi e yien, to moko kuomgi unuchwad l e sunagokeu mi nusandgi m e dala ka dala, 35 mondo eka remb ji duto makare ma ne ochuer e piny obed e wiu, chakre remb Habil ng’at makare n nyaka remb Zekaria wuod Barakia ma ne unego e kind hekalu gi kendo mar misango. o 36 Adier awachonu ni magi duto nobi e wi tieng’ni. 23:32 1 Kata, “Pong’uru apong’a rapim mar kwereu.” 23:33; 24:3 1 Som Tiend Weche.

SULA 23 a Luk 12:56 b Luk 11:44 Tic 23:3

c Luk 16:15 d Mat 6:2 e Luk 11:47 f Luk 11:48 Tic 7:52 Hib 11:32, 37

g Mat 3:7 Mat 12:34 Luk 3:7

h Mat 10:28 Luk 12:5

i Luk 11:49-51 j Mat 13:52 k Joh 16:2 Tic 7:59

l Tic 5:40 2Ko 11:24

m Luk 21:12 n Cha 4:8, 10 Hib 11:4

o 2We 24:20-22

 Kolam mar 2 a Joh 8:59 Hib 11:32, 37

b Luk 13:34 Luk 19:41, 42

c 1Ru 9:7, 8 Jer 12:7 Jer 22:5 Mat 21:43 Luk 21:20

d Za 118:26

 SULA 24 e Mar 13:1, 2 Luk 19:44 Luk 21:5, 6

f Mat 24:27 Mat 24:37-39

g Mat 13:39 Mat 28:20 Mar 13:3, 4 Luk 21:7

1570 37 “Jerusalem, Jerusalem, in janeg jonabi kendo jachiel jo ma oor iri gi kite a —mano kaka nyading’eny ne adwaro choko nyithindi mana kaka gweno choko nyithinde e bwo buombene! To un ne ok udwar. b 38 Neuru! Odu ojwang’nu.1c 39 Nimar awachonu ni, ok ununena ngang’ chakre sani nyaka chop uwach ni, ‘Ng’at moguedhi en ng’at ma biro e nying Jehova!’”1d Koro ka Yesu ne wuok e hekalu, jopuonjrene nobiro ire mondo ginyise ute mag hekalu. 2 En nokonegi kama: “Uneno gigi duto. Awachonu ni onge kidi ma biro dong’ e wi wadgi ma ok nowit piny.” e 3 Ka noyudo obet e Got Zeituni, jopuonjrene nobiro ire ka en kar kende mi ne gipenje niya: “Wachnwae, gigi biro timore karang’o, to en ranyisi mane ma biro nyiso ni intie,1f kendo ni giko mar ndalo2 okayo machiegni?” g 4 Yesu nodwokogi kama: “Tang’uru mondo kik ng’ato omi ulal, h 5 nimar ji mang’eny nobi e nyinga ka giwacho ni, ‘An e Kristo,’ kendo ginimi ji mang’eny lal. i 6 Unuwinj wach lwenje kod humb lwenje. Kik uluor, nimar gigi nyaka timre, kata kamano, giko to podi. j 7 “Nikech oganda noked gi oganda kendo pinyruoth

24

h Mar 13:5, 6 Luk 21:8

i Mat 24:24 j Mar 13:7 Luk 21:9

23:38 1 Kata nyalo bedo, “odong’ gunda.” 23:39 1 Som Apendiks A5. 24:3 2 Kata, “chenro mar ndaloni.” Som Tiend Weche.

1571 noked gi pinyruoth, a bende chiemo nobed manok b kendo yiengni mag piny nobedie kamoro bang’ machielo. c 8 Magi duto gin chakruok mag masiche malit ka muoch ma kecho. 9 “Eka ji nochiwu mondo osandu, d mi gininegu, e kendo ogendni duto nosin kodu nikech nyinga. f 10 Bende, ji mang’eny nochwanyre, mi ginindhogre kendo ginibed gi sigu e kindgi. 11 Jonabi mang’eny mag miriambo nosiek kendo ginimi ji mang’eny lal; g 12 kendo nikech timbe maricho nomedre, hera mar ji mang’eny nobed mang’ich. 13 To ng’at motimo kinda1 nyaka giko ibiro resi. h 14 Kendo wach maber mar Pinyruoth ibiro yal1 e piny mangima mondo obed ranyisi2 ne ogendni duto, i eka giko nobi. 15 “Kuom mano, mana kaka janabi Daniel nokoro, ka uneno gima kwero ma kelo kethruok kochung’ ka maler j (jasomo mondo oti gi rieko), 16 eka jo ma ni Judea mondo ochak ringo ka gidhi e gode. k 17 Ng’at man e tat ot kik olor piny mondo okaw gik manie ode 18 kendo ng’at man e puodho kik dog mondo okaw nangane ma oko. 19 Yaye nobed malit ne mon ma yach kod mago ma dhodho nyithindo e ndalono! 20 Sikuru kulamo mondo

SULA 24 a Fwe 6:4 b Tic 11:28 Fwe 6:6

c Mar 13:8 Luk 21:10, 11

d Joh 15:20 Tic 11:19 Fwe 2:10

e Joh 16:2 Tic 7:59 Tic 12:1, 2 Fwe 6:11

f Mat 10:17, 22 Mar 13:9, 13 Luk 21:12, 13 Luk 21:17 Joh 15:21 2Ti 3:12

g Mat 7:15 1Ti 4:1 2Pe 2:1

h Mat 10:22 Mar 13:13 Luk 21:19 Hib 10:36

i Mat 9:35 Mat 28:19, 20 Mar 13:10 Fwe 14:6

j Dan 9:27 Dan 11:31 Dan 12:11 Mar 13:14-18 Luk 21:20

k Luk 21:21-23

 Kolam mar 2 a Luk 21:23 Fwe 7:14

b Dan 12:1 Mar 13:19

c Mar 13:20 d Mat 24:5 e Mar 13:21-23 f Mat 7:15 2Pe 2:1

g Mat 7:22, 23 2Th 2:9

h Luk 17:23 i Luk 17:24 j Luk 17:37 k Joe 2:31 l Mar 13:24, 25

24:13 1 Kata, “monano.” 24:14 1 Kata, “landi.” 2 Kata, “ochiw neno.”

MATHAYO 24:8-30 kindeu mar ringo kik bed e ndalo koyo kata chieng’ Sabato; 21 nikech kindeno masira maduong’ a nobedie ma pok ne otimore a chakruok piny nyaka sani, bende ok nochak otimre kendo. b 22 Adier dine bed ni ndalogo ok ong’ad machuok, onge ng’ato ma doresi; to nikech jo moyier, ndalogo ibiro ng’ad machuok. c 23 “Ka ng’ato owachonu ni, ‘Neuru! Eri Kristo ni ka,’ d kata ni, ‘En kacha!’ kik uyie gi wachno. e 24 Nimar jo ma wuondore ni gin Kristo gi jonabi mag miriambo f nosieki kendo ginitim honni madongo miwuoro mondo gilal ji, g ma ka nyalore, to gimi kata mana jogo moyier olal. 25 Neuru! Asesiemou motelo. 26 Kuom mano, ka ji wachonu ni, ‘Neuru! En e thim,’ kik udhi; kata ni, ‘Neuru! En e udi ma iye,’ kik uyie mano. h 27 Nimar mana kaka mil polo wuok yo wuok-chieng’ to orieny nyaka yo podho-chieng’, e kaka nobedi e ndalo ma Wuod dhano nitie.1i 28 Ka ma gimoro othoe, kanyo e ma achudhe chokoree. j 29 “Mapiyo bang’ masira ma ndalogo, ibiro lok wang’chieng’ obed mudho k kendo dwe ok norieny, mi sulwe biro lwar koa e polo, nikech ibiro yieng teko mag polo. l 30 Ranyisi mar Wuod dhano nonenre e polo, kendo dhoudi duto nobed gi kuyo maduong’, m mi ginine Wuod

Luk 21:25, 26

m Fwe 1:7

24:27 1 Som Tiend Weche.

MATHAYO 24:31–25:2 dhano a ka biro e boche polo ka en gi teko kod duong’ malich. b 31 Eka obiro oro malaikene gi dwol maduong’ mar turmbeta kendo ginichok joge moyier ka giwuok e tunge1 ang’wen mag piny, a e tung’ polo konchiel nyaka e tung’ machielo. c 32 “Koro puonjreuru kuom ranyisi mar yadh ng’owo: Mapiyo ka obokene oseloth, ung’eyo ni kinde oro chiegni. d 33 Kamano bende, sa ma uneno gigi duto ka timore, ng’euru ni Wuod dhano chiegni e dhoot. e 34 Adier awachonu ni, tieng’ni ok norum ngang’ ka pok gigi duto otimore. 35 Polo gi piny biro kalo, to wechena ok nokal ngang’. f 36 “Chieng’no kod sano, onge ng’at mong’eyo, g kata malaike manie polo kata Wuod Nyasaye, to mana Wuora. h 37 Nikech mana kaka notimre e ndalo Noa, i e kaka notimre bende e ndalo ma Wuod dhano nitie.1j 38 Nimar mana kaka e ndalogo ka Ataro ne podi, ji ne chiemo kendo ne gimetho, chwo ne kendo to mon ne ikendo, nyaka e chieng’no ma Noa nodonjo e yie, k 39 to ne ok gidewo nyaka Ataro nobiro moyweyogi giduto, l mano e kaka notimre e ndalo ma Wuod dhano nitie.1 40 E ndalogo ji ariyo nobed e puodho; achiel nokaw to 24:31 1 Tiende sie en “yembe ang’wen.” 24:37, 39 1 Som Tiend Weche.

SULA 24 a Dan 7:13 b Mat 26:64 Mar 13:26 Luk 21:27

c Mar 13:27 d Mar 13:28-31 Luk 21:29-33

e Jak 5:8, 9 f Luk 21:33 g 1Th 5:1, 2 h Mar 13:32 Tic 1:7

i Cha 6:11-13 j Luk 17:26, 27 k Cha 7:7 Hib 11:7 1Pe 3:19, 20 2Pe 2:5

l Cha 7:23 2Pe 3:6

 Kolam mar 2 a Luk 17:35 b Mat 25:13 Mar 13:33 Luk 21:36

c 1Th 5:2 2Pe 3:10

d Luk 12:39, 40 e Mar 13:35 f Luk 12:42-44 g Fwe 16:15 h Luk 12:45, 46 i Mat 25:13 j Mat 13:42

 SULA 25 k Luk 12:35 Fil 2:15

l Joh 3:28, 29 Fwe 19:7

1572 machielo nowe. 41 Noyud mon ariyo ka rego;1 achiel nokaw to machielo nowe. a 42 Kuom mano, sikuru ka uneno nikech ok ung’eyo ni en chieng’ mane ma Ruodhu biroe. b 43 “To ng’euru wachni: Ka dine bed ni wuon ot ong’eyo ni jakuo dhi biro sa adi, c dine osiko korito kendo dine ok oweyo otur ode mi donjie. d 44 Nikech mano, un bende beduru moikore e nikech e sa ma ok upar ni e en, e ma Wuod dhano biroe. 45 “Ng’ano ma kuom adier e jatich mogen kendo mariek, ma ruodhe noketo e wi joode mondo omigi chiembgi e kinde mowinjore? f 46 Jatijno nobed mamor ka ruodhe obiro mi oyude kotimo kamano! g 47 Adier awachonu ni, obiro kete e wi gige duto. 48 “To ka po ni jatich marach owacho e chunye ni, ‘Ruodha odeko,’ h 49 mi ochako goyo jotich wetene, kendo ochako chiemo gi metho gi jomer, 50 ruodh jatijno nobi chieng’ ma ok opar kendo e sa ma ok ong’eyo, i 51 mi nomiye kum mager moloyo, kendo noyud pok gi jo ma wuondore. Kanyo e ka ma ywagruok kod muodo lak nobedie. j “Pinyruodh polo inyalo pim gi nyiri apar ma silili ma nokawo teynigi k mondo gidhi girom ne wuon kisera. l 2 Abich nofuwo to

25

24:41 1 Kata, “e pong’ lwedo.”

1573 abich ne riek. a 3 Mofuwogo nokawo teyinigi to ne ok giting’o mafuta 4 to mariek noting’o mafuta e chupni gi teyinigi. 5 Ka ne wuon kisera odeko, nindo noterogi giduto. 6 E dier otieno tir koko moro nowuok niya: ‘Wuon kisera osechopo! Wuoguru uromne.’ 7 Eka nyirigo duto noa malo mi giiko teynigi. b 8 Mofuwo nowacho ne mariek ni, ‘Konywauru gi mafuta ma un-go nikech teyniwa chiegni tho.’ 9 To mariekgo nodwokogi niya: ‘Nenore ni ma wan-go ok bi romowa kodu. Kuom mano, dhiuru ir jo ma uso mafuta mondo ung’iew meku.’ 10 Sa ma ne gidhi ng’iewo mafuta, wuon kisera nochopo. Nyiri ma noseikore nodonjo kode e nyasi mar kend, c kae to ne olor dhoot. 11 Bang’e, nyiri mamokogo bende nobiro ka gisayo niya: ‘Jaduong’, Jaduong’, yawnwae!’ d 12 En nodwokogi ni, ‘Awachonu adier, ok ang’eyou.’ 13 “Omiyo, sikuru ka uneno e nikech ok ung’eyo chieng’no kata sano. f 14 “Nikech en mana kaka ng’at ma ne chiegni dhi wuoth e piny moro mabor ma noluongo wasumbnine kae to noketo gige e lwetgi. g 15 Achiel kuomgi ne omiyo talanta1 abich, machielo ariyo, to machielo ne omiyo achiel, kendo moro 25:15 1 Talanta mar Jo-Grik ne romre gi kilo 20.4. Som Apendiks B14.

SULA 25 a Mat 7:24, 26

b Luk 12:35

c Fwe 19:9

d Luk 13:25, 27

e 1Th 5:6 1Pe 5:8

f Mat 24:42, 50 Mar 13:33

g Luk 19:12, 13

 Kolam mar 2 a Luk 19:15

b Luk 19:16, 17

c Luk 16:10

d Hib 12:2

e Luk 19:18, 19

MATHAYO 25:3-24 ka moro nomiyo kaluwore gi nyalone, eka nodhi wuoth. 16 Gikanyono, misumba ma nomi talanta abich nodhi moloko ohala kendo noyudo abich momedore. 17 Kamano bende misumba ma nomi ariyo noyudo ariyo momedore. 18 To misumba ma nomi achiel nodhi mokunyo bur e lowo kendo nopando pesa ma ruodhe nomiye. 19 “Bang’ ndalo mang’eny, ruodh wasumbnigo nobiro mondo onon kwan pesago kodgi. a 20 Omiyo, misumba ma nomi talanta abich nobiro mokelo talanta abich momedore kowacho ni, ‘Ruodha, ne imiya talanta abich, to, aseyudo abich momedore.’ b 21 Ruod he nowachone kama: ‘Itimo maber, in misumba maber kendo mogen! Isebedo ng’at migeno kuom gik manok. Abiro keti e wi gik mang’eny. c Donj e mor mar ruodhi.’ d 22 Bang’ mano, misumba ma nomi talanta ariyo nobiro kendo nowacho ni, ‘Ruodha, ne imiya talanta ariyo to aseyudo ariyo momedore.’ e 23 Ruodhe nowachone niya: ‘Itimo maber, in misumba maber kendo mogen! Isebedo ng’at migeno kuom gik manok. Abiro keti e wi gik mang’eny. Donj e mor mar ruodhi.’ 24 “Gikone, misumba ma ne omi talanta achiel nobiro kendo nowacho kama: ‘Ruodha, ne ang’eyo ni in

MATHAYO 25:25-44 ng’at ma chuno gik moko, ma keyo ka ma ok nochuoyoe kendo ma choko cham ka ma ok nopiethoe. a 25 Omiyo, ne abedo maluor mi ne adhi ma apando talanta mari e lowo. Erigo, aduokonigo.’ 26 Ruodhe nodwoke niya: ‘In misumba marach kendo ma jasamwoyo, donge ne ing’eyo ni akayoga cham ka ma ok achuoyoe kendo ni achokoga cham ka ma ok apiethoe? 27 Kare dine ikano pesana e bengi mondo bang’ biro dine ayudo pesana gi ohala e wiye. 28 “‘Kuom mano, kawuru talanta ma en-gono kendo umi jal ma nigi talanta apar. b 29 Nimar ng’at ma nigo, nomedne kendo nobedgo mogundho. To ng’at ma ongego, kata mana ma en-go nomaye. c 30 Omiyo, wituru misumba manononi oko e mudho. Kanyo e ka ma ywagruok kod muodo lak nobedie.’ 31 “Ka Wuod dhano d obiro e duong’ne, kendo ka malaike duto ni kode, e eka nobed e kom-lochne ma nigi duong’. 32 Ibiro chok ogendni duto e nyime, eka obiro pogo ji koketogi e kidienje ariyo mana kaka jakwath pogo rombe gi diek. 33 Kendo noket rombe f e bade korachwich to diek koracham. g 34 “Eka Ruoth nowach ne jo ma ni e bade korachwich niya: ‘Biuru, un jo ma Wuora oseguedho, yuduru pok mar Pinyruoth moseiknu a

SULA 25 a Luk 19:20-23

b Luk 19:24-26

c Mat 13:12 Mar 4:25 Luk 8:18 Joh 15:2

d Dan 7:13

e Mat 16:27

f Joh 10:14

g Mat 25:41

 Kolam mar 2 a Hib 13:2 3Jo 5

b Jak 2:15, 16

c 2Ti 1:16

d Mat 10:42

e Nge 19:17 Mat 10:40 Mar 9:41 Hib 6:10

f Mat 7:23

g Mat 18:8, 9

h Fwe 12:9 Fwe 20:10

1574 chakruok mar piny. 35 Nimar ka ne adenyo ne umiya chiemo; ka ne an gi riyo ne umiya gima ne anyalo madho. Kata obedo ni ne an wendo, ne urwaka; a 36 ka ne an duk,1 ne umiya nanga. b Ka ne atuo, ne ukonya. Ka ne an e jela, ne ulima.’ c 37 Eka jo makare nopenje niya: ‘Ruoth, karang’o ma ne wanenie ka idenyo mi wamiyi chiemo, kata ka in gi riyo mi wamiyi gimoro mondo imadhi? d 38 Karang’o ma ne in wendo to warwaki, kata ne in duk mi wamiyi nanga? 39 Karang’o ma ne wanenie kituo kata ka in e jela mi walimi?’ 40 To Ruoth biro dwokogi niya, ‘Adier awachonu ni, e okang’ ma ne utimogo gigi ne ng’at matinie mogik kuom owetenagi, nutimona.’ e 41 “Eka obiro wacho ne jo ma ni e bade koracham kama: ‘Auru kuoma, f un jo ma osekuong’ mondo odhi e mach ma nyaka chieng’ g moseik ne Jachien kod malaikene. h 42 Nimar ka ne adenyo, ne ok umiya chiemo; kendo ka ne an gi riyo, ne ok umiya gima damadh. 43 Ka ne an wendo, ne ok urwaka; ka ne an duk, ne ok umiya nanga; ka ne atuo kendo ka ne an e jela, ne ok ukonya.’ 44 Eka gin bende ginipenje niya: ‘Ruoth, karang’o ma ne wanenie kidenyo, kata ka in gi riyo, kata ka in wendo, kata ka 25:36 1 Kata, “aonge gi lewni moromo.”

1575 in duk, kata kituo, kata ka in e jela, to ne ok wakonyi?’ 45 Eka nodwokgi kama: ‘Adier awachonu ni, e okang’ ma ok nutimogo gigi ne achiel kuom jo matindoe mogikgi, ok nutimona.’ a 46 Jogi biro dhi e kethruok mochwere b to jo makare biro donjo e ngima ma nyaka chieng’.” c Koro ka Yesu nosetieko wechego duto, nowacho ne jopuonjrene niya: 2 “Ung’eyo ni chakre sani odong’ odiechienge ariyo to Pasaka timore, d kendo ibiro chiw Wuod dhano mondo onege e yath.” e 3 Eka jotend-jodolo kod jodongo mag oganda nochokore e laru mar jadolo maduong’ ma ne nyinge Kayafa, f 4 kendo ne giriwo paro g mondo gimak Yesu ka gitiyo gi wuond mariek mondo ginege. 5 To ne giwacho kama: “Ok e kinde sawo di po ka koko obetie e kind oganda.” 6 Ka ne Yesu ni Bethania e od Simon jadhoho, h 7 dhako moro ma ne nigi chupa mar alabasta moting’o mo ma nigi suya mamit, kendo ma nengone tek ahinya, nobiro mochako olo morno e wi Yesu sa ma nochiemo. 8 Ka ne jopuonjrene oneno mano, ne gibedo gi mirima mi ne gipenjo niya: “Morni kethore kama nang’o? 9 Nimar dine ous morni pesa mang’eny mondo omi jo ma odhier.” 10 Kong’eyo mano, Yesu no-

26

SULA 25 a Zek 2:8 Tic 9:4, 5

b 2Pe 2:9 c Rum 2:6, 7

 SULA 26 d Wuo 12:14 Mar 14:1, 2 Luk 22:1, 2 Joh 13:1

e Mat 16:21 Mat 20:18, 19 Mat 27:26 Mar 15:15 Joh 19:16

f Mat 26:57 Luk 3:2 Joh 11:49 Joh 18:13, 24

g Za 2:2 h Mar 14:3-9 Joh 12:1-8

 Kolam mar 2 a Rap 15:11 b Mar 14:7 c Mar 14:8 Joh 12:7

d Mar 14:9 e Mat 10:2, 4 Joh 13:2

f Mar 14:10, 11 Luk 22:3-6

g Joh 11:57 h Wuo 21:32 Zek 11:12 Mat 27:3

i Wuo 12:18 Wuo 23:15 Luk 22:1

j Mar 14:12-16 Luk 22:7-13

k Rap 16:6 l Mar 14:17-21 Luk 22:14

MATHAYO 25:45–26:21 penjogi kama: “Ang’o momiyo uchando dhakoni? Osetimona tim maber. 11 Nimar kinde duto un gi jo ma odhier, a an to ok ubi bedo koda kinde duto. b 12 Sa ma dhakoni ne oolo mo ma nigi suya mamitni e denda, ne otimo kamano mondo oika ne yik. c 13 Adier awachonu ni kamoro amora ma wach maberni ibiro landie e piny duto, gima dhakoni osetimoni bende nowach kaka rapar mare.” d 14 Eka achiel kuom ji Apar Gariyoka, miluongo ni Judas Iskariot, e ne odhi ir jotend-jodolo f 15 mi nopenjogi kama: “Ang’o ma ubiro miya mondo andhognugo?” g Ne gisingone fedha 30. h 16 Omiyo, chakre kanyo nosiko komanyo thuolo maber mar ndhoge. 17 E odiechieng’ mokwongo mar sawo mar Makate ma Ok Oketie Thowi, i jopuonjre Yesu nobiro ire mi gipenje kama: “Idwaro ni wadhi waikni kanye mondo ichamie Pasaka?” j 18 Nodwokogi niya: “Donjuru e dala ir Ng’ane-ng’ane kendo uwachne ni, ‘Japuonj owacho kama: “Kinde ma noketna chiegni; abiro timo Pasaka gi jopuonjrena e odi.”’” 19 Omiyo, jopuonjre notimo kaka Yesu nochikogi, mi ne giiko gik Pasaka. 20 Koro ka nosechopo odhiambo, k nobet e mesa gi jopuonjrene apar gariyo. l 21 Sa ma ne gichiemo,

MATHAYO 26:22-40 nowacho kama: “Adier awachonu ni ng’at achiel kuomu biro ndhoga.” a 22 Nikech wachno ne litnegi ahinya, ne gichako penje niya: “Ruoth, dobed an, koso?” 23 Nodwokogi kama: “Jal ma luto lwete koda e bakul e jalno ma biro ndhoga. b 24 Adier, Wuod dhano dhi tho mana kaka nondik kuome, to yaye nobed malit c ne ng’atno ma Wuod dhano indhogo kokalo kuome! d Dine obedo maber moloyo ka dine ok onyuol ng’atno.” e 25 Judas, jal ma ne chiegni ndhoge nopenjo kama: “Rabi, dobed an, koso?” Yesu nodwoke niya: “In iwuon isewacho.” 26 Sa ma ne gidhi nyime gi chiemo, Yesu nokawo makate kendo bang’ guedho, nong’ingo, f eka nomiyo jopuonjrene kowacho niya: “Kawuru ucham. Mani ochung’ ne ringra.” g 27 Kendo nokawo okombe mi ogoyo erokamano, kae to nomiyogi kowacho niya: “Madheuru uduto, h 28 nimar mani ochung’ ne ‘remba i mar singruok’ j ma biro chuer mondo owe ne ji mang’eny richogi. k 29 To awachonu niya: Ok anachak amadh divai mar olemb mzabibuni nyaka chop chieng’no ma abiro madhee kodu kendo e Pinyruodh Wuora.” l 30 Gikone, bang’ wero wende mag pak,1 ne giwuok mi gidhi e Got Zeituni. m 26:30 1 Kata, “zaburi.”

SULA 26 a Luk 22:21-23 Joh 6:70 Joh 13:21, 22

b Za 41:9 Mar 14:20 Luk 22:21 Joh 13:26

c Rap 27:25 d Luk 22:22 Joh 17:12

e Mar 14:21 f 1Ko 10:16 g Mar 14:22 Luk 22:19 1Ko 11:23-26

h Mar 14:23 Luk 22:20

i 1Ko 10:16 j Wuo 24:8 Jer 31:31 Hib 7:22

k Mat 20:28 Mar 14:24 Ef 1:7 Hib 9:20, 22

l Mar 14:25 Luk 22:18

m Luk 22:39 Joh 18:1

 Kolam mar 2 a Zek 13:7 Mar 14:27, 28 Joh 16:32

b Mat 28:7 Mat 28:16

c Mar 14:29-31 d Mar 14:30 Luk 22:34 Joh 13:38

e Luk 22:33 f Joh 18:1 g Mar 14:32-36 Luk 22:40

h Isa 53:3 i Mar 14:34 j Hib 5:7 k Mat 20:22 Joh 18:11

l Mar 14:36 Luk 22:42 Joh 5:30 Joh 6:38 Hib 10:9

1576 31 Eka Yesu nowachonegi niya: “E otienoni, uduto ubiro chwanyoru nikech an, nimar ondik kama: ‘Abiro goyo jakwath kendo rombe mag kueth biro ke.’ a 32 To ka osechiera, abiro telonu Galili.” b 33 To Petro nodwoke niya: “Kata ka jogi duto ochwanyore nikech in, an to ok abi chwanyora ngang’!” c 34 Yesu nowachone kama: “Adier awachoni ni, e otienoni, ka pok thwon-gweno okok, ibiro kwer nyadidek ni ok noing’eya.” d 35 Petro dwoke niya: “Kata kochuno ni atho kodi, ok abi kwer ngang’ ni ok ang’eyi.” e Jopuonjrene mamokogo duto bende nowacho mana kamano. 36 Eka Yesu nochopo kodgi nyaka kama iluongo ni Gethsemane, f mi nowacho ne jopuonjrene niya: “Beduru piny kae sa ma an adhi kacha mondo alem.” g 37 Eka nokawo Petro gi yawuot Zebedi ariyo modhigo, mi nochako bedo gi kuyo ka chunye chandore ahinya. h 38 Mi nowachonegi niya: “An gi kuyo maduong’ ma anyalo kata mana tho. Beduru kae kendo sikuru ka uneno koda.” i 39 To ka nosedhi mabor matin, nopodho auma, mi nolemo j kama: “Wuora, ka nyalore to gol okombeni k oa kuoma. Kata kamano, ok kaka adwaro to kaka in idwaro.” l 40 Noduogo ir jopuonjrene kendo monwang’ogi ka

1577 ginindo, mi nopenjo Petro niya: “Ok unyal neno ka urito koda kata mana kuom sa achiel kende? a 41 Sikuru ka uneno b kendo lemuru kinde duto, c mondo kik udonj e tem. d En adier ni chuny dwaro, to ringruok e ma nyap.” e 42 Nodhi kendo mar ariyo molemo niya: “Wuora, ka ochuno ni nyaka amadhe, to dwaroni e ma mondo otimre.” f 43 Mi noduogo kendo moyudogi ka ginindo nimar nindo nohewogi. 44 Omiyo, noweyogi kendo, mi nodok lemo kendo mar adek, kowacho mana wecheka. 45 Eka noduogo ir jopuonjrene mowachonegi niya: “E sa ma kama unindo kendo uyueyo! Neuru! Sa midhi ndhogie Wuod dhano e lwet joricho osechopo. 46 Auru malo, wadhiuru. Neuru! Jandhokna osechopo.” 47 Ka pod nowuoyo, Judas, achiel kuom ji Apar Gariyoka, nobiro ka en gi oganda mang’ongo moting’o ligengni gi arunge ka oorgi gi jotend-jodolo gi jodongo mag oganda. g 48 Koro noyudo jandhokne osemiyogi ranyisi moro kowachonegi kama: “Ng’at ma abiro nyodho, mano e en; makeuru.” 49 Kendo nodhi moriere nyaka ir Yesu mowacho niya: “Misawa Rabi!” kae to nonyodhe. 50 To Yesu nopenje kama: “Omera, ang’o mokeli ka?” h Eka ne gisudo nyime kendo ne gimako Yesu mondo gidhi kode. 51 To achiel

SULA 26 a Mar 14:37-42 Luk 22:45

b Mar 13:33 1Pe 5:8 Fwe 16:15

c Luk 18:1 Rum 12:12 Ef 6:18 1Pe 4:7

d Mat 6:13 Luk 22:46

e Mar 14:38 Rum 7:23

f Mat 6:10 Joh 12:27

g Mar 14:43-47 Luk 22:47-51 Joh 18:3

h Za 41:9

 Kolam mar 2 a Mar 14:47 Luk 22:50 Joh 18:10

b Joh 18:11 c Cha 9:6 d 2Ru 6:17 Dan 7:10 Mat 4:11

e Luk 19:47 Joh 18:20

f Mar 14:48, 49 Luk 22:52, 53

g Za 22:16-18 Isa 53 Dan 9:26

h Zek 13:7 Mar 14:50 Joh 16:32

i Joh 18:13 j Mar 14:53, 54 Luk 22:54, 55

k Joh 18:16 l Mar 14:55-59 m Za 27:12 Za 35:11

MATHAYO 26:41-61 kuom jo ma ne nigi Yesu nowuodho liganglane mochadhogo it misumba mar jadolo maduong’. a 52 Eka Yesu nowachone niya: “Duok liganglani kare, b nimar jogo duto ma tiyo gi ligangla notho tho ligangla. c 53 Koso iparo ni ok anyal sayo Wuora mondo oorna gie sani ogendni mag lweny mokalo 12 mag malaike? d 54 Ka en kamano, ere kaka Ndiko nyalo chopo ma nyiso ni nyaka timre e yo ma kama?” 55 E sano, Yesu nowacho ne oganda niya: “Ere gimomiyo ubirona ka uting’o ligengni gi arunge ka jo ma dhi mako jamecho? Pile ne apuonjo e hekalu, e to ne ok umaka. f 56 To magi duto osetimore mondo weche ma jonabi nondiko ochopi.” g Eka jopuonjre duto ne ojwang’e mi giringo. h 57 Jo ma nomako Yesu notere ir Kayafa, i jadolo maduong’, kama jondiko gi jodongo ne ochokoree. j 58 To Petro noluwo bang’gi gi chien matin nyaka e laru mar jadolo maduong’, kendo bang’ donjo iye, nobet gi jotich mag ot mondo one gima ne dhi timore. k 59 Koro jotend-jodolo gi buch Sanhedrin duto ne manyo wach mar miriambo ma ne ginyalo donjonego Yesu mondo ginege. l 60 To ne ok giyudo wach moro amora kata obedo ni joneno mang’eny mag miriambo nobiro. m Bang’e, ji ariyo nobiro 61 mi ne

MATHAYO 26:62–27:6 giwacho kama: “Ng’atni ne jawacho ni, ‘Anyalo goyo hekalu mar Nyasaye piny kendo gere gi ndalo adek.’” a 62 Eka jadolo maduong’ ne ochung’ mopenje niya: “Ionge dwoko? En wach mane ma jogi donjonigo?” b 63 To Yesu ne oling’ thi! c Omiyo, jadolo maduong’ nowachone niya: “Kuong’ri e nyim Nyasaye mangima ka be in Kristo Wuod Nyasaye!” d 64 Yesu nokone kama: “In iwuon e miwacho. To awachonu niya: Chakre sani ubiro neno Wuod dhano e kobet e bat korachwich ma nigi teko, f kendo kobiro e boche polo.” g 65 Eka jadolo maduong’ noyiecho lepe ma oko mowacho kama: “Oseyanyo Nyasaye! Ere tiende medo luongo joneno? Neuru! Koro usewinjo ayanyno. 66 Uneno nade?” Ne gidwoko niya: “Jali owinjore gi tho.” h 67 Eka ne ging’ulo olaw e wang’e i kendo ne gigoye adhong’. j Moko nothale k 68 ka giwacho kama: “Kornwae wach, in Kristo. En ng’ano mogoyi?” 69 Koro Petro nobet oko e laru, kendo jatich moro ma nyako nobiro ire mowachone niya: “In bende ne in gi Yesu ma Ja-Galili!” l 70 To nokwer e nyimgi giduto kowacho kama: “Ok ang’eyo gima iwachono.” 71 Ka nowuok oko e dho rangach, nyako machielo nonene mowacho ne jo ma ne ni kanyo niya: “Ng’at-

SULA 26 a Mat 27:39, 40 Joh 2:19 Tic 6:14

b Mar 14:60-65 c Isa 53:7 Tic 8:32

d Luk 22:67-71 e Dan 7:13 Joh 1:51

f Za 110:1 Luk 22:69

g Mar 14:62 Fwe 1:7

h Law 24:16 Joh 19:7

i Isa 50:6 j Luk 22:63, 64 k Isa 53:3 l Mar 14:66-72 Luk 22:54-62 Joh 18:15-17

 Kolam mar 2 a Joh 18:25-27 b Mat 26:34 Mar 14:30 Joh 13:38

 SULA 27 c Mar 15:1 Luk 22:66

d Za 2:2 Mat 20:18, 19 Luk 23:1 Joh 18:28 Tic 3:13

e Mat 26:14, 15 Mar 14:10, 11

f Tic 1:16, 18

1578 ni ne nigi Yesu Ja-Nazareth.” a 72 Ne okwer kendo kokuong’ore niya: “Ok ang’eyo ng’atno!” 73 Matin bang’e, jo ma noyudo ochung’ kanyo nobiro kendo ne giwacho ne Petro kama: “Kuom adier, in bende in achiel kuomgi nimar kit wuoyoni1 nyiso mano.” 74 Eka nokuong’ore niya: “Ok ang’eyo ng’atno!” To gikanyono, thwon-gweno nokok. 75 Eka Petro noparo wach ma Yesu nosewacho kama: “Ka pok thwon-gweno okok, ibiro kwer nyadidek ni ok ing’eya.” b Kendo nowuok oko mi noywak malit ahinya. Ka ne piny oru, jotend-jodolo duto gi jodong-oganda noriwo paro mondo gineg Yesu. c 2 Bang’ tueye, ne gitere mi gichiwe e lwet Pilato ma ne en gavana. d 3 Ka ne Judas jandhokne oneno ni oseng’ad ne Yesu buch tho, nowinjo malit moduoko ne jotend-jodolo gi jodongo fedha 30 ma ne omiyeka, e 4 kowachonegi kama: “Ne atimo richo kuom ndhogo remo ma onge ketho.” Ne gidwoke kama: “Mano ok obadhowa. Mano wachni!” 5 Omiyo, nowito pesago e hekalu mi oa kanyo. Eka nodhi mi odere. f 6 To jotend-jodolo nokawo pesago mi giwacho niya: “Ok en gima owinjore gi chik mondo waketgi e kar keno maler nikech gin

27

26:73 1 Kata, “yo miwuoyogo.”

1579 pes remo.” 7 Bang’ riwo paro, ne gitiyo gi fedhago e ng’iewo puoth jachue agulni mondo obed kar yiko welo. 8 Kuom mano, oseluong puodhono ni Puoth Remo a nyaka chil kawuono. 9 Eka wach ma janabi Jeremia nokoro nochopo niya: “Kendo ne gikawo fedha 30, ma gin nengo ma noket e wi ng’atno, ng’at ma nyithind Israel moko noketo nengo kuome, 10 kendo ne gichiwo pesago ne puoth jachue agulni kaka Jehova1 nosechika.” b 11 Koro Yesu ne ochung’ e nyim gavana, e ka nopenje kama: “In e Ruodh Jo-Yahudi, koso?” Yesu nodwoke niya: “In iwuon isewacho.” c 12 To sa ma jotend-jodolo gi jodongo ne donjone, ne ok odwoko. d 13 Eka Pilato nopenje kama: “Be iwinjo weche mang’eny ma gidonjonigo?” 14 To ok nodwoke kata wach achiel, mi gavana nowuoro ahinya. 15 Koro e kinde sawo ka sawo, gavana ne jagonyo ne oganda ng’at ma ne gidwaro. e 16 Gie kindeno, noyudo otue ng’at moro miluongo ni Baraba ma timbene ne richo ahinya. 17 Omiyo, ka ne gichokore, Pilato nopenjogi niya: “En ng’ano mudwaro ni agonynu? Baraba, koso Yesu miwacho ni en Kristo?” 18 Pilato nong’eyo ni nyiego e ma nomiyo gichi27:10 1 Som Apendiks A5.

SULA 27 a Tic 1:19

b Zek 11:12, 13

c Mar 15:2-5 Luk 23:3 Joh 18:33, 37

d Isa 53:7 Mat 26:63 Joh 19:9

e Mar 15:6-10 Joh 18:39

 Kolam mar 2 a Luk 23:18 Joh 18:40 Tic 3:14

b Mar 15:11-14

c Luk 23:21

d Luk 23:23 Tic 3:13

e Tic 5:27, 28 1Th 2:14, 15

f Luk 18:33 Joh 19:1

g Mar 15:15 Luk 23:25

h Mar 15:16-20

MATHAYO 27:7-28 wo Yesu e lwete. 19 E wi mano, ka noyudo obet e kom-bura, chiege ne oorone wach niya: “Kik idonjri e wach ng’at ma onge kethono nimar kawuono nachandora ahinya e lek nikech ng’atno.” 20 Kata kamano, jotend-jodolo gi jodongo nojiwo oganda mondo gikwa Baraba, a to mondo oneg Yesu. b 21 Gavana nopenjogi kama: “En ng’a kuom ji ariyogi mudwaro ni agonynu?” Ne gidwoke niya: “Baraba.” 22 Pilato nopenjogi niya: “Kare ang’o monego atim gi Yesu miwacho ni en Kristo?” Giduto ne gidwoke kama: “Gure e yath!” c 23 Nopenjogi kama: “Nikech ang’o? En ketho mane mosetimo?” Pod ne gimedo kok matek niya: “Gure e yath!” d 24 Ka Pilato noneno ni ok onyal loko pach jogo, to koko e ma ne medore, nokawo pi mologo e nyim oganda kowacho niya: “Aonge ketho kuom remb ng’atni. Mano en wachu uwegi.” 25 Eka ji duto nodwoko kama: “Rembe mondo obed e wiwa kendo e wi nyikwawa.” e 26 Eka nogonyonegi Baraba kae to nochiko mondo ochwad Yesu f mi ne ochiwe mondo gigure e yath. g 27 Eka askeche mag gavana nokawo Yesu mi gitere e od gavana kendo ne gichoko kidieny mangima mar askeche mi gilwore. h 28 Ne gilonyo lepe ma oko mi girwakone kandho

MATHAYO 27:29-51 makwar mapichni, a 29 kendo ne giloso osimbo mar kuthe mi gisidho e wiye. Bende, ne giketo odundu e lwete ma korachwich. Eka ne gigoyo chonggi piny e nyime ka gijare niya: “Misawa, in Ruodh Jo-Yahudi!” 30 Bende, ne ging’ulo olaw kuome b mi gigoyo wiye gi odunduno. 31 Gikone, ka ne gisejare, ne gilonyo kandhone mi girwakone lepe ma oko, kendo ne gitere mondo ogure e yath. c 32 Sa ma ne gidhi, ne giyudo Ja-Kirene moro ma nyinge Simon kendo ne gichune mondo oting’ yath1 ma ne idhi gurie Yesu. d 33 To ka ne gichopo kama iluongo ni Golgotha , tiende ni, Kar Hanga Wich, e 34 ne gimiyo Yesu divai mokik gi kedhno1 mondo omadhi. f Bang’ bile, notamore madhe. 35 Ka ne gisegure e yath, ne gipogore lepe ma oko kuom goyo ombulu, g 36 kendo ne gibet kanyo ka girite. 37 Bende, ka wiye ne gindiko wach ma ne odonjnego niya: “Mani en Yesu Ruodh Jo-Yahudi.” h 38 Jomecho moko ariyo bende ne ogur e yien e bathe, achiel e bade korachwich to machielo e bade koracham. i 39 To jo ma kadho ne jare j kendo ne kino1 wigi, k 40 ka giwacho niya: “In ma nidhi goyo hekalu piny kendo gere gi nda27:32, 40, 42 1 Som Tiend Weche. 27:34 1 Kata, “pi makech.” 27:39 1 Kata, “yiengo.”

SULA 27 a Joh 19:2, 3 b Isa 50:6 Mat 26:67

c Isa 53:7 Mat 20:18, 19

d Mar 15:21 Luk 23:26

e Mar 15:22-24 Luk 23:33 Joh 19:17

f Za 69:21 g Za 22:18 Mar 15:24 Luk 23:34 Joh 19:23, 24

h Mar 15:26 Luk 23:38 Joh 19:19

i Isa 53:12 Mar 15:27 Luk 23:33 Joh 19:18

j Luk 18:32 Hib 12:3

k Za 22:7 Za 109:25

 Kolam mar 2 a Mat 26:60, 61 Joh 2:19

b Mar 15:29-32 c Luk 23:35 d Joh 1:49 Joh 12:13

e Za 22:8 f Mar 14:62 Joh 5:18 Joh 10:36

g Luk 23:39 h Mar 15:33 Luk 23:44

i Za 22:1 Isa 53:10 Mar 15:34

j Mar 15:35, 36 k Za 69:21 Luk 23:36 Joh 19:29

l Mar 15:37 Luk 23:46 Joh 19:30

m Wuo 26:31-33

1580 lo adek, a kare resri ane iwuon! Ka in wuod Nyasaye, lor ane iwuog e yadh-sandno!”1b 41 Kamano bende e kaka jotend-jodolo, jondiko, gi jodongo nochako jare ka giwacho kama: c 42 “Noreso jomoko; en to ok onyal resore! En Ruodh Israel; d kare koro olor ane oa e yadh-sandno1 eka wanayie kuome. 43 Oseketo genone kuom Nyasaye; Nyasaye mondo orese ane ka odware, e nimar nowacho ni, ‘An Wuod Nyasaye.’” f 44 Kamano bende e kaka jomecho ma nogur e yien e bathe koni gi koni ne jare. g 45 Chieng’no, mudho noimo piny chakre sa auchiel odiechieng’ nyaka sa ochiko. h 46 Kar sa ochiko, Yesu nokok gi dwol maduong’ niya: “Eli, Eli, lama sabakthani?” tiende ni, “Nyasacha, Nyasacha, iweya nang’o?” i 47 Ka ne giwinjo mano, moko kuom jo ma ne ochung’ kanyo nowacho kama: “Ng’atni luongo Elija.” j 48 Eka gikanyono achiel kuomgi noringo mokawo sponj kendo nonyume e divai mawach, mi nokete e odundu kae to nomiye mondo omadh. k 49 To jomamoko kuomgi nowacho kama: “Weyeuru! Wane ane ka be Elija dhi biro mondo orese.” 50 Yesu nokok kendo gi dwol maduong’ kae to otho.1l 51 Eka pasia mar hekalu m nobarore ariyo n a malo

Hib 9:3

n Hib 10:19, 20

27:50 1 Kata, “much ngima norumone.”

1581 nyaka piny, a kendo piny noyiengni mi lwendni nobarore. 52 Liete noyawore kendo ringre mang’eny mag jo maler ma ne osenindo e tho nothulore oko 53 (kendo ji ma ne owuok kar lietego ka nosechiere nodonjo e dala malerno), mi ne ginenore ne ji mang’eny. 54 To ka jatend-jolweny1 kod jo ma ne ni kode ka girito Yesu noneno yiengni mar piny kod gik ma ne timore, luoro nomakogi ahinya mi giwacho niya: “Adier, jali ne en Wuod Nyasaye.” b 55 Kendo ne nitie mon mang’eny ma ne ng’icho gi mabor matin, to noyudo gia Galili gi Yesu mondo gitine; c 56 moko kuomgi ne gin Maria Magdalina,1 gi Maria min Jakobo gi Jose, kod min yawuot Zebedi. d 57 Ka ne ochopo odhiambo, jamwandu moro ma nyinge Josef ma Ja-Arimathea nobiro. En bende nosebedo japuonjre Yesu. e 58 Ne odhi ir Pilato mokwaye ringre Yesu. f Eka Pilato nochiko mondo omiye. g 59 Josef nokawo ringreno moboyo e law kitani maler kendo maber ahinya, h 60 mi nokete e liel ma mare i ma nosekunyo e lwanda. Kendo bang’ ng’ielo kidi maduong’ e dho liel, noa kanyo. 61 To Maria Magdalina kod Maria ma27:54 1 Jatelo achiel ne bedo gi jolweny 100 e bwoye. 27:56; 28:1 1 Kata, ‘Maria Nya-Magdala.’ Pim gi weche moler piny e Mat 15:39.

SULA 27 a Mar 15:38 Luk 23:45

b Mar 15:39

c Mar 15:40, 41 Luk 8:2, 3

d Mat 20:20 Joh 19:25

e Mar 15:42, 43 Luk 23:50-53

f Rap 21:22, 23

g Mar 15:45-47 Joh 19:38

h Joh 19:40, 41

i Isa 53:9

 Kolam mar 2 a Luk 23:55

b Mar 15:42 Luk 23:54 Joh 19:14

c Mat 12:40 Joh 2:19

d Mat 28:12, 13

 SULA 28 e Mar 16:1 Luk 24:1 Luk 24:10 Joh 20:1

f Mar 16:4, 5 Luk 24:2, 4

g Tic 1:10

MATHAYO 27:52–28:5 chielono nodhi nyaka kanyo mi gibet e nyim liel. a 62 Odiechieng’ ma noluwo, ma ne en bang’ chieng’ Ikruok mar Sabato, b jotendjodolo gi Jo-Farisai nochokore e nyim Pilato 63 ka giwacho niya: “Ruoth, waparo kaka jawuondno nowacho ka pod ongima ni, ‘Bang’ odiechienge adek ibiro chiera.’ c 64 Omiyo, gol chik mondo orit liel nyaka e odiechieng’ mar adek, po nono jopuonjrene dibi mi gikwale d kae to giwach ne oganda ni, ‘Osechiere!’ Eka wuond ma achienno biro bedo marach moloyo mokwongo.” 65 Pilato nowachonegi niya: “Unyalo keto jarit. Dhiuru urite kaka un uwegi ung’eyo.” 66 Omiyo, mondo girit liendno motegno, ne gidhi mi gilore gi kidi kendo ne giketo jarit. Bang’ Sabato, odiechieng’ mokwongo mar juma, Maria Magdalina1 kod Maria machielo nobiro limo liel ka piny nochako yawore. e 2 To piny ne oyiengni matek nimar malaika mar Jehova1 noa e polo mong’ielo kidi tenge kendo nobetie. f 3 Malaikano ne chal gi mil mar polo kendo lepe ne rachar ka pe. g 4 Jorit nokirni mi gibedo mana ka jo motho nikech ne giluore. 5 Kata kamano, malaikano nowacho ne mon-go niya: “Kik uluor nikech ang’eyo ni umanyo Yesu ma nogur e

28

28:2 1 Som Apendiks A5.

MATHAYO 28:6– MARIKO Weche Mantie yath. a 6 Oonge kae nimar SULA 28 osechiere mana kaka nowa- a Mar 16:6 cho. b Biuru une ka ma ne b Mat 16:21 oketee. 7 Dhiuru mapiyo Mat 17:22, 23 mondo unyis jopuonjrene ni 1Ko 15:3, 4 osechiere kendo osetelonu c Mat 26:32 28:16 Galili. c Kuro e ma ubiro ne- Mat Mar 14:28 nee mana kaka asewachod Mar 16:7 nu.” d 8 Kuom mano, ne giwuok e Mar 16:8 kanyo ng’wech ka gin gi luo- Luk 24:9 ro kod mor maduong’ mi gi- f Mat 27:65 dhi nyiso jopuonjrene. e  9 To Yesu noromo kodgi mi Kolam mar 2 omosogi kama: “Misa- a Mat 27:64 wauru!” Ne gisudo ire mi b Mat 26:32 gimako tiende ka gikulorene. 10 Eka Yesu nowacho- c 1Ko 15:6 negi niya: “Kik ubed gi luo- d Ef 1:20, 21 ro! Dhiuru unyis owetena Fil 2:9 mondo gidhi Galili kendo gi- e Tic 1:8 Rum 10:18 biro yudo kuno.” Rum 11:13 11 Ka ne gin e yo, moko Fwe 14:6 kuom jorit f nodonjo e dala f Tic 2:38 kendo ne ginyiso jotend-jo- Tic 8:12 dolo gik moko duto ma no- g Tic 20:20 setimore. 12 Eka jogo no- 1Ko 11:23 3:1, 2 chokore gi jodongo mi gi- 2Pe 1Jo 3:23 riwo paro kendo ne 13:39 gimiyo askeche fedha mo- h Mat Mat 13:49 gundho 13 mi ne giwa- Mat 24:3

1582 chonegi kama: “Wachuru ni, ‘Jopuonjrene nobiro gotieno mi gikwale ka wanindo.’ a 14 To ka wachno ochopo e it gavana, wabiro lerone. Omiyo, kik chunyu chandre.” 15 Kuom mano, ne gikawo fedhago mi gitimo kaka nochikgi, kendo wachno oselandore ahinya e kind Jo-Yahudi nyaka kawuononi. 16 Kata kamano, jopuonjrene apar gachiel nodhi Galili b e got ka ma Yesu nochano mondo giromie. c 17 Ka ne ginene, ne gikulorene to moko kuomgi ne nigi kiawa. 18 Yesu nosudo mowachonegi niya: “Osemiya teko duto e polo gi piny. d 19 Kuom mano, dhiuru e ogendni duto mondo ulok ji obed jopuonjrena, e kubatisogi f e nying Wuoro, gi Wuoyi, gi roho maler, 20 kendo kupuonjogi timo gik moko duto ma asechikou. g To neuru! An kodu kinde duto nyaka e giko mar ndalo.” h

INJILI MAR

M A R I KO WECHE MANTIE

1 Johana Jabatiso yalo (1-8) Batiso mar Yesu (9-11) Satan temo Yesu (12, 13) Yesu chako yalo Galili (14, 15) Oluong jopuonjre mokwongo (16-20)

Ogol jachien kuom ng’ato (21-28) Yesu chango ji mang’eny Kapernaum (29-34) Yesu lemo ka ma ji ongee (35-39) Ochang jadhoho (40-45)

1583

2 Yesu chango jatuo mar abach (1-12) Yesu luongo Lawi (13-17) Penjo e wi tueyo chiemo (18-22) Yesu ‘e Ruodh Sabato’ (23-28) 3 Ochang ng’at ma lwete oner (1-6) Oganda mang’ongo e dho nam (7-12) Joote 12 (13-19) Chayo roho maler (20-30) Min Yesu kod owetene (31-35) 4 NGECHE MAG PINYRUOTH (1-34) Jachuoyo (1-9) Gimomiyo Yesu ne tiyo gi ngeche (10-12) Ilero ngero mar jachuoyo (13-20) Ok ket taya e bwo okapu (21-23) Rapim mupimogo (24, 25) Jachuoyo ma nindo (26-29) Koth karadali (30-32) Tiyo gi ngeche (33, 34) Yesu kueyo yamo mager (35-41) 5 Yesu oyie ne jochiende odonj ei anguche (1-20) Nyar Jairo; dhako moro omulo nanga Yesu ma oko (21-43) 6 Ji otamore rwako Yesu e gweng’gi (1-6) Ichiko ji Apar Gariyo kaka onego gilend (7-13) Johana Jabatiso otho (14-29) Yesu pidho ji 5,000 (30-44) Yesu wuotho e wi pi (45-52) Ochang ji Genesaret (53-56) 7 Oel timbe kod chike dhano (1-13) Gik manie chuny e ma miyo dhano bedo ma ok ler (14-23) Yie mar Nya-Foinike (24-30) Ochang ng’at ma ite odino (31-37) 8 Yesu pidho ji 4,000 (1-9) Ikwayo Yesu mondo ochiw ranyisi (10-13)

MARIKO Weche Mantie

9

10

11

12

Thowi mar Jo-Farisai kod Herode (14-21) Ochang ng’at ma muofu Bethsaida (22-26) Petro ofwenyo Kristo (27-30) Ikoro tho mar Kristo (31-33) Bedo japuonjre Yesu madier(34-38) Kaka kit Yesu ne olokore (1-13) Ochang wuowi ma nigi jachien (14-29) Gik moko duto nyalore kuom ng’at ma nigi yie (23) Okor tho mar Yesu kendo (30-32) Jopuonjre yware e wi ng’at maduong’ie moloyo e kindgi (33-37) Ng’at ma ok kwedwa en ng’atwa (38-41) Gik ma kelo chwanyruok (42-48) “Beduru gi chumbi e iu” (49, 50) Kend kod ketho kend (1-12) Yesu guedho nyithindo (13-16) Penjo mar jamwandu moro (17-25) Gik ma ji weyo nikech Pinyruoth (26-31) Okor tho mar Yesu kendo (32-34) Kwayo mar Jakobo kod Johana (35-45) Yesu en rawar ne ji mang’eny (45) Ochang Batimeo ma ne en muofu (46-52) Ji rwako Yesu gi mor maduong’ (1-11) Okuong’ yadh ng’owo (12-14) Yesu riembo jo ohala e hekalu (15-18) Puonj e wi yadh ng’owo ma ne oner (19-26) Ikwedo ratiro ma Yesu nigo (27-33) Ngero mar jopur ma jonek (1-12) Nyasaye kod Kaisar (13-17)

MARIKO Weche Mantie –1:11

1584

Penjo e wi chier (18-27) Chike ariyo madongoe moloyo (28-34) Be Kristo en wuod Daudi? (35-37a) Inyiso ji ni gitang’ gi jondiko (37b-40) Pesa ma mingli ariyo mag chi liel modhier (41-44) 13 GIKO MAR NDALO (1-37) Lwenje, yiengni mag piny, nok mar chiemo (8) Wach maber ibiro yal (10) Masira maduong’ (19) Biro mar Wuod dhano (26) Ngero mar yadh ng’owo (28-31) Sikuru ka uneno (32-37) 14 Jodolo chano mondo gineg Yesu (1, 2)

e chakruok mar 1 Ma wach maber e wi Yesu

Kristo, Wuod Nyasaye: 2 Mana kaka ondik e bug janabi Isaya niya: “(Ne! Aoro jaotena e nyimi, ma biro ikoni yo.) a 3 Nitie dwol ma kok e thim kama: ‘Ikuru ne Jehova1 yo! Miuru yorene obed moriere tir.’” b 4 Johana Jabatiso ne ni e thim koyalo wach batiso ma en gima nyiso ni ji oloko chunygi mondo owenegi richogi. c 5 Ji duto ma nodak e alwora mar Judea kod Jerusalem nodhi ire, mi nobatisogi1 e Aora Jordan kendo ne gihulo richogi ayanga. d 1:3 1 Som Apendiks A5. 1:5 1 Kata, “nonyumogi; nolutogi.”

Ool mo ma nigi suya mamit kuom Yesu (3-9) Juda ondhogo Yesu (10, 11) Pasaka mogik (12-21) Chakruok mar Chiemo Modhiambo mar Ruoth (22-26) Ikoro ni Petro dhi kwer ni ok ong’eyo Yesu (27-31) Yesu lemo Gethsemane (32-42) Imako Yesu (43-52) Iyale e nyim Sanhedrin (53-65) Petro kwer ni ok ong’eyo Yesu (66-72) 15 Yesu ni e nyim Pilato (1-15) Ji jaro Yesu (16-20) Igure e yath Golgotha (21-32) Tho mar Yesu (33-41) Yik mar Yesu (42-47) 16 Ichiero Yesu (1-8)

SULA 1 a Mal 3:1 Mat 3:1, 3 Mat 11:10 Luk 3:2-6 Luk 7:27

b Isa 40:3 Joh 1:23

c Mat 3:1, 2 Tic 13:24 Tic 19:4

d Mat 3:5, 6

 Kolam mar 2 a 2Ru 1:8 b Mat 3:4 c Luk 3:16 Joh 1:26, 27 Tic 13:25

d Joe 2:28 Tic 2:1, 4 Tic 11:16 1Ko 12:13

e Mat 3:13 Luk 3:21, 22

f Isa 42:1 Mat 3:16 Joh 1:32-34

6 Johana ne rwako law molos gi yie ngamia kendo ne otueyo msip mar pien e nungone. a Chiembe ne en detbonyo kod mor kich manie bungu. b 7 Noyalo kowacho niya: “Nitie ng’at moro ma nigi teko moloya ma biro bang’a kendo ok awinjora kulora mondo agony tond wuochene. c 8 An nabatisou gi pi, to en obiro batisou gi roho maler.” d 9 E ndalogo, Yesu nobiro koa Nazareth man Galili kendo Johana nobatiso Yesu e Jordan. e 10 Ka ne Yesu owuok e pi, gikanyono noneno ka polo yawore kendo roho nobiro kuome e kit akuru. f 11 Dwol moro

1585 bende noa e polo ka wacho niya: “In Wuoda ma ahero; amor kodi.” a 12 Eka gikanyono roho nomiyo odhi nyaka e thim. 13 Omiyo, nobet e thim kuom ndalo 40 ka Satan teme. b Ne en kuno gi le mag bungu, kendo malaike ne tiyone.1c 14 Ka nosemak Johana, Yesu nodhi Galili d koyalo wach maber mar Nyasaye e 15 kowacho niya: “Kinde ma noket osechopo, kendo Pinyruodh Nyasaye osekayo machiegni. Lokuru chunyu ua e richo f kendo ubed gi yie kuom wach maber.” 16 Ka noyudo owuotho e bath Nam Galili, noneno Simon gi Andrea g owadgi ka gibolo gognigi e nam h nikech ne gin jolupo. i 17 Yesu nowachonegi niya: “Biuru uluwa, kendo anatimu joywa ji.” j 18 Eka gikanyono ne giweyo gognigi mi giluwe. k 19 Bang’ sudo matin, noneno Jakobo wuod Zebedi gi Johana owadgi ka giloso gognigi e yiegi, l 20 mi noluongogi sano sano. Omiyo, ne giweyo Zebedi wuon-gi e yie gi jotich mondiki, kendo ne giluwe 21 mi gidhi Kapernaum. Ka ne Sabato ochakore, nodonjo e sunagogi mochako puonjo. m 22 Ji ne ohum gi yo ma nopuonjogo, nikech nopuonjogi kaka ng’at ma nigi teko,1 to ok kaka 1:13 1 Kata, “konye.” 1:22 1 Tiende ni, “ng’at ma wechene oa kuom Nyasaye.”

SULA 1 a Za 2:7 Mat 3:17 Luk 3:22 2Pe 1:17

b Mat 4:1-10 Luk 4:1-13

c Mat 4:11

d Mat 4:12

e Luk 4:14, 15 Luk 8:1

f Mat 4:17

g Mat 10:2

h Luk 5:4

i Mat 4:18

j Mat 4:19, 20

k Mat 19:27 Luk 5:11

l Mat 4:21, 22

m Luk 4:31-37

 Kolam mar 2 a Mat 7:28, 29

b Mat 8:28, 29

c Jak 2:19

d Mat 8:14, 15 Luk 4:38, 39

e 1Ko 9:5

f Mat 8:16 Luk 4:40, 41

g Isa 53:4

MARIKO 1:12-34 jondikogi. a 23 To ne nitie ng’at moro e sunagogi kanyo ma jachien ne chando kendo nokok niya: 24 “En wach mane ma in-go kodwa, Yesu Ja-Nazareth? b Ibiro mondo ikethwa, koso? Ang’eyo malong’o ni in e Ng’at Maler mar Nyasaye!” c 25 To Yesu nokwere kama: “Ling’ thi, kendo wuog kuome!” 26 Ka jachiendno nosemiyo ng’atno ogwecho matek kendo oywak gi dwol maduong’, noa kuome. 27 Oganda nohum ahinya mi gichako penjore niya: “Ma to ang’o? En puonj manyien, koso? Ochiko kata mana jochiende to giwinje!” 28 Omiyo, humbe nolandore mapiyo e alwora duto mar Galili. 29 Eka ne giwuok e sunagogi mi gidhi e dala Simon kod Andrea. Nodhi gi Jakobo kod Johana bende. d 30 Koro noyudo min chi Simon e onindo nikech ne en gi tuo mar midhusi, kendo ne ginyiso Yesu wach tuoneno mapiyo. 31 Bang’ dhi ire, Yesu nomako lwete mochunge malo kendo midhusino noweye kae to nochako tiyonegi. 32 Ka nosechopo odhiambo kendo ka wang’-chieng’ nosepodho, ji nokelone jogo duto ma ne tuo kod jo ma ne nigi jochiende; f 33 kendo jodalano duto nochokore e dho ot. 34 Omiyo, nochango ji mathoth ma ne nigi midekre mopogore opogore g kendo nogolo jochiende

MARIKO 1:35–2:10 mang’eny. Ne ok oyie ne jochiendego wuoyo, nimar ne ging’eyo ni en Kristo.1 35 Gokinyi mang’ich ka piny ne pod olil, nodhi kamoro kar kende mochako lemo kanyo. a 36 To Simon kod jo ma ne ni kode ne manye 37 kendo ne giyude mi giwachone niya: “Ji duto manyi.” 38 To nodwokogi kama: “Wadhiuru kama chielo e gwenge man machiegni mondo ayal kuro bende nikech mano e momiyo nabiro.” b 39 Eka nodhi koyalo e sunagokegi e Galili duto kendo kogolo jochiende. c 40 Kanyo bende jadhoho moro nobirone ka saye, mi jalo nogoyo chonge piny bende ka wachone niya: “Kidwaro, to mi abed maler.” d 41 Nikech mano, ne okeche morieyo bade momulego kowachone kama: “Ee, adwaro! Bed maler.” e 42 Gikanyono, dhohono noa kuome mobedo maler. 43 Nochike matek kae to oweye mondo odhi. 44 Nowachone niya: “Ne ni ok inyiso ng’ato wachni, to dhi inyisri e nyim jadolo. To nikech koro iler, dhi ichiw gik ma Musa nochiko f mondo mano ochiwnegi neno.” g 45 To bang’ dhi, ng’atno nolando wachno kendo nokeyo wachno kamoro amora. Kuom mano, Yesu koro ne ok nyal donjo ayanga e dala moro amora,

SULA 1 a Mat 14:23 Mar 14:32 Luk 4:42 Hib 5:7

b Isa 61:1 Luk 4:43 Joh 17:4

c Mat 4:23 d Mat 8:1, 2 Luk 5:12

e Mat 8:3 Luk 5:13

f Law 14:3, 4 Law 14:10, 11 Rap 24:8

g Mat 8:4 Luk 5:14

 Kolam mar 2 a Luk 5:15

 SULA 2 b Mat 4:13 Mat 9:1

c Isa 61:1 Ef 2:17 Hib 2:3

d Luk 5:18, 19 e Tic 14:9, 10 f Isa 53:11 Mat 9:2 Luk 5:20 Luk 7:47, 48

g Mat 9:3-8 Luk 5:21-26

h Isa 43:25 i Mat 9:4 Luk 6:8 Fwe 2:23

j Dan 7:13

1:34 1 Kata nyalo bedo, “ne ging’eyo ni en ng’a.”

k Isa 53:11

1586 to ne obet kuonde ma ji ne ongee. Kata kamano, ji ne siko ka biro ire ka giwuok kuonde duto. a Koro bang’ ndalo moko, Yesu noduogo Kapernaum kendo wach nolandore ni en e dalano. b 2 Omiyo, ji mang’eny nochokore ma onge thuolo ma ne odong’ kata mana e dhoot, kae to nochako yalonegi wach. c 3 Ne okelne jatuo mar abach ka ji ang’wen oting’e. d 4 To ne ok ginyal kele achiel kachiel ir Yesu nikech oganda ne thoth, omiyo ne gielo tado e wi kama Yesu ne nitie, kendo bang’ powo otuchi moro ne giloro otanda ma ja abachno nonindoe. 5 Ka Yesu noneno yiegi, e nowacho ne jatuono kama: “Nyathina, richoni oweni.” f 6 Koro moko kuom jondiko nobet kanyo kendo ne gipenjore e chunygi niya: g 7 “Ere gimomiyo jali wuoyo kama? Ng’atni ochayo Nyasaye. En ng’ano ma nyalo weyo ne ji richo ma ok mana ng’at achiel, ma en Nyasaye?” h 8 To gikanyono, ka Yesu nofwenyo ni ne gipenjore kamano e kindgi, nopenjogi kama: “Ang’o momiyo upenjoru wechegi e chunyu? i 9 Mane mayot? Wacho ne ja abachno ni, ‘Richoni oweni,’ koso wacho ni, ‘Chung’ mondo ikaw otandani kendo iwuothi’? 10 To mondo mi ung’e ni Wuod dhano j nigi teko mar weyo ne ji richo e piny—” k nowacho ne ja-

2

1587 tuono kama: 11 “Awachoni ni chung’ ikaw otandani kendo idhi dalani.” 12 Gikanyono, noa malo mokawo otandane, kendo nowuotho e nyimgi giduto. Omiyo, giduto ne gihum kendo ne gimiyo Nyasaye duong’ ka giwacho niya: “Pok ne waneno gima kama ngang’!” a 13 Ne odok kendo e bath nam to oganda duto ne siko ka biro ire, kendo nopuonjogi. 14 To sa ma nokalo, noneno Lawi wuod Alfayo kobet e ofis mar osuru mowachone niya: “Bed jalupna.” Eka noa malo mi noluwe. b 15 Bang’e, Yesu ne odhi chiemo e od Lawi kendo josol osuru mang’eny kod joricho ne chiemo kode gi jopuonjrene, nimar ne nitie ji mang’eny kuomgi ma ne luwe. c 16 To ka jondiko mag Jo-Farisai noneno kochiemo gi joricho kod josol osuru, ne gichako penjo jopuonjrene niya: “Ang’o momiyo japuonju chiemo gi josol osuru kod joricho?” 17 Ka Yesu nowinjo mano, nokonegi kama: “Jo mangima ok dwar laktar, to jo matuo e ma dwaro. Ne abiro luongo joricho, to ok jo makare.” d 18 Koro jopuonjre Johana kod Jo-Farisai ne jotueyo chiemo. Omiyo, ne gibiro mi gipenje niya: “Ang’o momiyo jopuonjre Johana kod jopuonjre mag Jo-Farisai tueyo chiemo to jopuonjreni to ok tue?” e 19 Yesu nodwokogi niya: “Kinde ma

SULA 2 a Mat 9:33 Joh 7:31 Joh 9:32

b Mat 9:9 Luk 5:27, 28

c Mat 9:10, 11 Luk 5:29, 30

d Isa 61:1 Mat 9:12, 13 Luk 5:31, 32 Luk 19:10 1Ti 1:15

e Mat 9:14, 15 Luk 5:33-35

 Kolam mar 2 a Mat 22:2 2Ko 11:2 Fwe 19:7

b Luk 17:22

c Mat 9:16, 17 Luk 5:36-38

d Mat 12:1-8 Luk 6:1-5

e 1Sa 21:1-6

f 1Sa 22:20

g Wuo 25:30 Law 24:5-9

h Wuo 20:9, 10

i Mat 12:8 Luk 6:5

MARIKO 2:11-28 wuon kisera a ni kod osiepene, onge gimomiyo osiepenego onego otue, donge? Ka wuon kisera pod ni kodgi ok ginyal tueyo. 20 To ndalo biro ma ibiro gol wuon kisera kuomgi, b eka e ndalono ginitue. 21 Onge ng’at ma bawo law manyien e nanga moti. Kotimo kamano, rabaw manyienno biro ywayo nangano mi yieche moloyo. c 22 Bende, onge ng’at ma keto divai manyien e chupni pien moti. Kotimo kamano, to chupnigo biro barore mi divai pukre. Ji keto divai manyien e chupni mag pien manyien.” 23 Koro ka noyudo okadho e puothe cham chieng’ Sabato, jopuonjrene nochako jako wiye cham. d 24 Omiyo, Jo-Farisai nopenje niya: “Ang’o momiyo gitimo gima chik odagi chieng’ Sabato?” 25 To nopenjogi kama: “Pok usomo gima Daudi notimo ka ne en gi dwaro, kendo ka en kaachiel gi joge ne gidenyo? e 26 Ok ung’eyo kaka ondik e sigand Abiathar f jatend-jodolo, ni Daudi nodonjo e od Nyasaye mi ochamo makate miketo e nyim Nyasaye kendo moko bende nomiyo jo ma ne ni kode, ma en gima chik ok oyie ne ng’ato chamo, to mana jodolo kende?” g 27 Eka nowachonegi niya: “Ne oket Sabato ne dhano, h to ok dhano ne Sabato. 28 Omiyo, Wuod dhano en Ruodh Sabato bende.” i

MARIKO 3:1-23 Nodonjo e sunagogi moro kendo, to ne nitie ng’ato kanyo ma lwete oner.1a 2 Omiyo, ne ging’iye ahinya mondo gine ka be nodhi chango ng’atno chieng’ Sabato eka mondo gidonjne. 3 Nowacho ne ng’at ma lwete ne onerno1 niya: “A malo mondo ibi diere kae.” 4 Eka nopenjogi kama: “Be chik oyie ne ng’ato timo gima ber chieng’ Sabato koso timo gima rach? Reso ngima koso neko?” b To ne giling’. 5 Bang’ ng’iyo koni gi koni ka en gi mirima, nowinjo malit ahinya nikech chunygi ne tek c mowacho ne ng’atno niya: “Rie lweti.” Mi norieyo lwete kendo lweteno nochango. 6 Eka Jo-Farisai nowuok kendo ne giluongo bura gi jolup Herode d mondo ginege. 7 Yesu nodhi e nam gi jopuonjrene kendo oganda mang’ongo moa Galili gi Judea noluwe. e 8 Bende, oganda mang’ongo mowuok Jerusalem gi Idumea gi loka Jordan kod alwora mar Tiro gi Sidon nobiro ire nikech ne giwinjo gik mang’eny ma notimo. 9 Nowacho ne jopuonjrene ni gidwarne yie moro matin ma nonyalo idho mondo oganda kik thung’e. 10 Nikech ne ochango ji mang’eny, jogo duto ma ne tuore malit ne rire mondo gimule. f 11 Kata mana jochiende g ka ne onene, ne gipodho piny

3

3:1 1 Kata, “ong’ol; otal.” 3:3 1 Kata, “ong’olno; otalno.”

SULA 3 a Mat 12:9-14 Luk 6:6-11

b Luk 14:1-3

c Joh 12:39, 40

d Mat 22:16 Mar 12:13

e Mat 12:15

f Mat 9:20, 21 Mar 5:27, 28 Mar 6:56

g Mat 8:31

 Kolam mar 2 a Mar 1:23, 24 Mar 5:7 Luk 4:41

b Mat 12:15, 16 Mar 1:25

c Joh 15:16

d Luk 6:12, 13

e Mat 10:1

f Mat 10:2-4 Luk 6:14-16 Tic 1:13

g Joh 1:42

h Luk 9:54

i Joh 7:5

j Mat 9:34 Mat 10:25 Mat 12:24-29 Luk 11:15 Joh 8:48

1588 e nyime ka gikok niya: “In e Wuod Nyasaye!” a 12 To nyading’eny nokwerogi matek ni kik ginyis ji ni en ng’a. b 13 Noidho got moro mi noluongo jo ma nodwaro, c kendo ne gidhi ire. d 14 Eka noyiero ji 12 ma bende nomiyo nying ni joote. Jogo e ma ne dhi wuotho kode kendo nodhi orogi mondo giyal 15 kendo ne gidhi bedo gi teko mar golo jochiende. e 16 To ji 12 f ma noyierogo ne gin Simon ma bende nomiyo nying ni Petro, g 17 gi Jakobo wuod Zebedi, kod Johana owadgi Jakobo (gin bende nomiyogi nying ni Boanaje, ma tiende en ni “Yawuot Mor Polo”), h 18 gi Andrea, gi Filipo, gi Bathlomeo, gi Mathayo, gi Thoma, gi Jakobo wuod Alfayo, gi Thadayo, gi Simon ma jakinda, 19 kod Judas Iskariot, ma bang’e ne ondhoge. Eka nodonjo e ot moro, 20 to oganda nochokore kendo, ma ne ok ginyal kata mana chiemo. 21 To ka wedene nowinjo wachno, ne gidhi mondo gimake nikech ne giwacho kama: “Wiye osekethore.” i 22 Bende, jondiko ma ne olor koa Jerusalem ne wacho niya: “En gi Belzebub1 kendo ogolo jochiende kotiyo gi teko mar jatend jochiende.” j 23 Omiyo, bang’ luongogi ire, nowuoyo kodgi gi ngeche kama: “Ere kaka Satan 3:22 1 Nying miluongogo Satan.

1589 nyalo golo Satan? 24 Ka pinyruoth obedo gi ywaruok e kinde owuon, pinyruodhno ok nyal chung’; a 25 kendo ka ot nigi ywaruok ok obi chung’. 26 Bende, ka Satan kedo e kinde owuon mobedo gi ywaruok, ok onyal chung’, to ochomo e gikone. 27 Kuom adier, onge ng’at ma nyalo donjo ei od ng’at ma ratego mi oyak gige mak mana ka okwongo otueyo ng’atno. Bang’ mano eka onyalo yako ode. 28 Adier awachonu ni, gik moko duto ma nyithind dhano otimo, ibiro wenegi, kata bed ni gin richo mage kata ayany manade. 29 To ng’at ma chayo roho maler ok nowene nyaka chieng’, b to obedo gi richo mochwere.” c 30 Nowuoyo kamano nikech ne giwacho niya: “En gi jachien.” d 31 Koro min mare gi owetene e nobiro mi gichung’ oko, kae to ne gioro ng’ato mondo oluonge. f 32 Nikech oganda nobet kolwore, ne giwachone niya: “Minu kod oweteni ni oko gidwari.” g 33 To nodwokogi kama: “Minwa en ng’a kendo owetena gin ng’a gini?” 34 Eka kong’iyo jo ma nobet kolwore nowachonegi niya: “Neuru, minena kod owetena! h 35 Ng’at ma timo dwach Nyasaye, mano e owadwa gi nyamera kod minwa.” i Nochako puonjo kendo e dho nam, to oganda mang’ongo nochokore bute. Omiyo, noidho yie mi obetie

4

SULA 3 a Luk 11:17, 18 b Mat 12:31, 32 Luk 12:10

c Hib 6:4, 6 Hib 10:26

d Joh 7:20 Joh 10:20

e Mat 13:55 Joh 2:12 Tic 1:14

f Mat 12:46-50 Luk 8:19-21

g Mar 6:3 h Mat 12:49 Hib 2:11

i Mat 12:50 Luk 8:21 Joh 15:14

 Kolam mar 2  SULA 4 a Mat 13:1, 2 Luk 8:4

b Mat 13:34 c Mat 13:3-9 Luk 8:5-8

d Mar 4:14 e Mar 4:16, 17 f Mar 4:18, 19 g Mar 4:20 h Nge 1:5 Mat 11:15 Luk 8:8

i Mat 13:10 Luk 8:9

j Ef 1:9, 10 Kol 1:26, 27

k Mat 13:11 Luk 8:10

l Isa 6:9, 10 Mat 13:13, 14 Joh 12:40 Tic 28:26

MARIKO 3:24–4:12 gi ka ma ochwalore gi dho wath, to ogandano duto ne ni e dho wath. a 2 Nopuonjogi gik mang’eny kotiyo gi ngeche, b kendo sa ma nopuonjo, nowachonegi niya: c 3 “Winjuru! Jachuoyo moro nowuok mondo ochuo. d 4 To sa ma nochuoyo, kodhi moko ne olwar e bath yo kendo winy nobiro mochamogi. 5 Moko ne olwar e lwanda ka ma ne onge lowo moromo, to mapiyo nono ne gitwi nimar lowo ne ok tut. e 6 To ka chieng’ nowuok, ne girewore mi giner nikech ne gionge mise. 7 Kodhi moko ne olwar e kuthe kendo kuthego nodongo mothung’ogi mi ne ok ginyak. f 8 To moko ne olwar e lowo maber kendo bang’ twi mi gidongo, ne gichako nyago olemo, kendo ne ginyago olemo momedore, moro nyadi 30, moro nyadi 60, kendo moro nyadi 100.” g 9 Eka nomedo niya: “Ng’at ma nigi it ma winjo mondo owinji.” h 10 Koro ka ne en kende, jo ma ne ni bute kaachiel gi ji Apar Gariyoka nochako penje e wi ngechego. i 11 Nodwokogi niya: “Un osemiu wach maler moum j mar Pinyruodh Nyasaye, to kuom jomamoko, weche duto gin mana ngeche, k 12 mondo kata ka gineno, ginen to gibed ka jo ma ok nen, kendo kata ka giwinjo, giwinj to wach kik donjnegi; kendo kik gilokre ngang’ mondo owenegi richogi.” l

MARIKO 4:13-34 13 E wi mano, nopenjogi kama: “Ka ok ung’eyo ngeroni, ere kaka ubiro winjo tiend ngeche mamoko duto? 14 “Jachuoyo chuoyo wach. a 15 Mago ma ne ochuo e bath yo e jo ma ka osewinjo wach, to mapiyo Satan biro b kendo golo wach ma ne ochuo kuomgi. c 16 Kamano bende, mago ma ne ochuo e lwanda e jo ma kosewinjo wach, to mapiyo girwake gi mor. d 17 To nikech gionge gi mise, gibetie mana kuom kinde; to mapiyo ka chandruok kata sand obiro nikech wachno, gichwanyore. 18 Nitie moko ma ne ochuo e kuthe. Magi e jo ma kosewinjo wach, e 19 to parruok f mag pinyni,1 gi galruok ma mwandu kelo, g kod gombo h mag gik mamoko duto donjo e igi, kendo thung’o wach mi ok onyag olemo. 20 Mogik, ma ne ochuo e lowo maber e jo ma winjo wach kendo girwako maber, kae to ginyago olemo momedore, moko nyadi 30, moko nyadi 60, kendo moko nyadi 100.” i 21 Bende, nowachonegi kama: “Taya ok ket e bwo okapu kata e bwo otanda, koso? Donge ikete e wi gir chungo taya? j 22 Nimar onge gima opandi ma ok bi el; bende, onge gima oum ma ok bi ng’ere. k 23 Ng’at ma nigi it ma winjo mondo owinji.” l

SULA 4 a Mat 13:18 Luk 8:11 1Pe 1:25

b 1Pe 5:8

c Mat 13:19 Luk 8:12

d Mat 13:20, 21 Luk 8:13

e Mat 13:22 Luk 8:14

f Mat 6:25 Mat 24:38, 39

g Nge 23:4, 5 Mar 10:23 Luk 18:24 1Ti 6:9 2Ti 4:10

h 1Jo 2:16

i Mat 13:23 Luk 8:15

j Mat 5:15 Luk 8:16, 17 Luk 11:33

k Mat 10:26 Luk 12:2

l Nge 1:5 Mat 11:15 Fwe 2:7

 Kolam mar 2 a Luk 8:18 Jak 1:25

b Mat 25:23

c Mat 13:12 Luk 8:18 Luk 19:26

d Mat 13:31, 32 Luk 13:18, 19

4:19 1 Kata, “chenro mar ndaloni.” Som Tiend Weche.

e Za 78:2

1590 24 Kendo nomedo konegi niya: “Keturu chunyu kuom gik ma uwinjo a nikech rapim mupimogo, e ma ibiro pimnugo, kendo nomednu moko. 25 Nikech ng’at ma nigo ibiro medi, b to ng’at ma ongego, kata mana ma engo ibiro maye.” c 26 Nodhi nyime wacho niya: “E yo ma kama, Pinyruodh Nyasaye chal gi sa ma ng’ato kiro kodhi e lowo. 27 Onindo gotieno kendo ochiew gokinyi, to kodhigo twi kendo gidongo mi gibed maboyo, to kaka mano timore ok ong’eyo. 28 Lowo e ma nyagogi mos mos, mokwongo gigolo ite, kae to tiang’, eka bang’e cham moyo. 29 To mapiyo ka gisenyak, ong’adogi gi pand keyo nikech keyo osechopo.” 30 Nodhi nyime penjo niya: “Wanyalo pimo Pinyruodh Nyasaye gang’o, kata wanyalo lere ka watiyo gi ngero mane? 31 Ochal gi koth karadali ma kinde ma ipidhe e lowo, en kodhi matinie mogik kuom kodhi mamoko duto manie piny. d 32 To ka osepidhe, odongo mi obed maduong’ moloyo yiend alode mamoko duto mi ogol bede madongo, kendo winy mag polo yudo kar dak e bwo tipone.” 33 Nopuonjogi kotiyo gi ngeche e mang’eny ma chal gi mago kaluwore gi nyalogi mar winjo. 34 Kuom adier, ne ok owuo kodgi ma ok otiyo gi ngeche, to no-

1591 jalero gik moko duto ne jopuonjrene kar kendgi. a 35 Chieng’no godhiambo, nokonegi niya: “Wadhiuru e wath ma lokacha.” b 36 Omiyo, ka ne gisegonyo oganda, ne giidho kode yie,1 kendo yiedhi mamoko bende nodhi kodgi. c 37 Eka yamo maduong’ mager nosieko kendo apaka ne goyo yie, mi pi ne chiegni imo yie. d 38 To en nonindo e wi raten wich ma ne ni chien e yie. Omiyo, ne gichiewe ka giwachone niya: “Japuonj, in ok idew ni wachiegni tho?” 39 Eka noa malo mochogo yamono, kendo nowacho ne nam niya: “Kue mos! e Ling’ thi!” Mi yamono norumo, kendo nam nokue thi. 40 Omiyo, nopenjogi kama: “Ang’o momiyo uluor kamano? Pod uonge gi yie, koso?” 41 To ne gibedo gi luoro sidang’ mi ne gipenjore e kindgi niya: “Jali en ng’a gadier? Kata mana yamo kod nam winje!” f Bang’e, ne gichopo loka nam e gweng’ mar JoGerasi. g 2 Ka Yesu nosewuok e yie, ng’at moro ma ne jachien chando nowuok kar liete mi oromo kode. 3 Nodak kar liete kendo nyaka chop kindeno, onge ng’at ma ne nyalo tueye matek kata mana gi nyororo. 4 Ne itueyega gi rateke kod nyoroche nyading’eny, to ne ojachodo nyorochego kendo turo rateke. Omiyo, onge

5

4:36 1 Grik, “e yie, mana kaka ne en.”

Luk 8:32-34

MARIKO 4:35–5:15 ng’at ma ne nigi teko ma loye. 5 Kendo ndalo duto odiechieng’ gotieno, nosiko kokok matek kar liete gi gode, kendo ne ojang’adore gi kite. 6 To ka noneno Yesu gi ku ma bor, noringo mokulorene. a 7 Eka nokok gi dwol maduong’ niya: “En wach mane ma in-go koda Yesu, Wuod Nyasaye Mamalo Chutho? Kuong’ri gi nying Nyasaye ni ok ibi sanda.” b 8 Nimar noyudo Yesu osewacho ne jachiendno kama: “Wuog ia kuom ng’atno, in jachien.” c 9 To Yesu nopenje niya: “Nyingi ng’a?” Mi nodwoke kama: “Nyinga en Lijion,1 nimar wang’eny.” 10 Kendo nosiko kosayo Yesu ni kik oriemb jochiende oa e pinyno. d 11 Koro ne nitie kanyo kueth maduong’ mar anguche e ma ne kwayo e got. f 12 Omiyo, jochiendego nosaye niya: “Yienwa wadhi ir angucheka mondo wadonj kuomgi.” 13 Kuom mano, ne oyienegi. Omiyo, jochiendego nowuok modonjo e anguchego, kendo kuethno noringo matek nyaka e geng nam mi ne ginyumore e nam kargi 2,000 kama, mi ne githo. 14 Jokwadh anguchego noringo mi ne gitero wachno e dala kod gwenge mokiewo kode, kendo ji nobiro mondo gine gima notimore. g 15 Omiyo, ne gibiro ir Yesu mi gineno

g Luk 8:35-37

5:9 1 Lijion ne en kidieny maduong’ie moloyo e oganda lweny mar Rumi. Ka eri ochung’ ne kwan mang’ongo.

SULA 4 a Mat 13:11 Mat 13:34, 35 Mar 4:11

b Mat 8:18

c Mat 8:23 Luk 8:22

d Mat 8:24-27 Luk 8:23-25

e Za 89:9

f Joh 6:19

 SULA 5 g Mat 8:28 Luk 8:26, 27

 Kolam mar 2 a Luk 8:28-30

b Mat 8:29 Jak 2:19

c Tic 16:17, 18

d Luk 8:31

e Law 11:7, 8 Rap 14:8

f Mat 8:30-33

MARIKO 5:16-35 ng’at ma ne jachien chando ma yande ne nigi lijion.1 Ne ginene ka koro oserwakore mobedo piny kendo pache bende ne long’o, mi luoro nomakogi. 16 Bende, jo ma ne oneno honono nonyisogi gima ne otimore ne ng’at ma ne nigi jachienno kod gima ne otimore ne angucheka. 17 Omiyo, ne gichako sayo Yesu ni oa e alworagi. a 18 Koro sa ma Yesu ne idho yie, ng’at ma yande nigi jachienno nosaye ni mondo odhi kode. b 19 To ne ok oyiene, mi nowachone niya: “Dhi pacho ir wedeni kendo inyisgi gik moko duto ma Jehova1 osetimoni kod kaka osekechi.” 20 Ng’atno nodhi mochako lando e Dekapoli1 gik moko duto ma Yesu notimone kendo ji duto nowuoro. 21 Ka Yesu noseng’ado nam kendo, modok e wath ma loka machielo, oganda mang’ongo nochokore ire ka en e bath nam. c 22 Jairo ma ne en jatelo e sunagogi nobiro, kendo bang’ neno Yesu nopodho piny e tiende. d 23 Nosaye nyading’eny niya: “Nyara matin tuo marach.1 Akwayi ni idhi iket lweti kuome e mondo ochangi kendo obed mangima.” 24 Eka Yesu nodhi 5:15 1 Lijion ne en kidieny maduong’ie moloyo e oganda lweny mar Rumi. Ka eri ochung’ ne kwan mang’ongo. 5:19 1 Som Apendiks A5. 5:20 1 Kata, “Gweng’ Moting’o Mier Apar.” 5:23 1 Kata, “chiegni tho.”

SULA 5 a Mat 8:34

b Luk 8:38, 39

c Luk 8:40

d Mat 9:18 Luk 8:41, 42

e Luk 4:40

 Kolam mar 2 a Law 15:25

b Mat 9:20-22 Luk 8:43, 44

c Mat 14:36 Mar 6:56

d Mat 9:21

e Luk 5:17 Luk 6:19

f Luk 8:45-48

g Luk 7:50 Luk 8:48

h Mat 9:22

1592 kode, to oganda mang’ongo ne luwe ka thung’e koni gi koni. 25 Koro ne nitie dhako moro ma rembe nosebedo ka chuer a kuom higni 12. b 26 Nosechandore ahinya e lwet jothieth mathoth kendo nosetiyo gi mwandune duto, to kar chango, tuone ne medore ameda. 27 Ka nowinjo humb Yesu, nobiro gi ka ng’e Yesu ei oganda momulo nangane ma oko, c 28 nimar nosiko kowacho kama: “Ka amulo kata mana nangane ma oko to abiro chango.” d 29 Remo ma nosebedo ka wuok kuome nochok gikanyono, kendo nofwenyo e dende ni nosechange kuom tuone malitno. 30 Gikanyono, Yesu nofwenyo ni teko e ne owuok kuome, mi nolokore kochomo oganda mopenjo niya: “En ng’ano moa mulo nangana?” f 31 To jopuonjrene nowachone niya: “Ineno oganda ka othung’i kama to ipenjo ni, ‘En ng’ano momula?’” 32 To ne ong’iyo koni gi koni mondo one ng’at ma notimo mano. 33 Luoro nomako dhakono kendo nokirni nikech nong’eyo gima nosetimorene. Nosudo mopodho piny e nyime kendo nowachone adiera duto. 34 Yesu nokone kama: “Nyarwa, yieni osechangi. Dhi gi kuwe g kendo ichang kuom tuoni malitno.” h 35 Ka pod nowuoyo, jomoko nobiro koa e dala ja-

1593 telono mi giwachone kama: “Nyari osetho! Be pod onego idhi nyime chando Japuonj?” a 36 To Yesu ka nowinjo wechegigo, nowacho ne jatelono niya: “Kik iluor, nyis mana ni in gi yie.” b 37 Koro ne ok oyie ne ng’ato mondo oluwe mak mana Petro gi Jakobo kod Johana owadgi Jakobo. c 38 Omiyo, ne gichopo e od jatelono kendo noyudo ka ot ochacho gi koko mar jo ma ywak kod jo ma goyo nduru matek. d 39 Ka ne osedonjo e ot, nokone gi kama: “Ang’o momiyo uywak kendo ukelo chochni? Nyathini ok otho, to onindo.” e 40 Eka ne gichako nyiere ka gijare. To bang’ chikogi giduto mondo giwuog oko, nokawo wuon nyathino gi min mare kod jo ma ne ni kode, mi nodonjo kodgi iye ka ma nyathino ne nitie. 41 Eka bang’ mako lwet nyathino, nowachone niya: “Talitha kumi,” ma kolok to tiende en ni: “Nyako matin, awachoni ni, ‘A malo!’ ” f 42 Gikanyono, nyakono ne ochung’ mochako wuotho. (Ne en jahigni 12.) Ne gimor gi mor maduong’. 43 To nochikogi1 nyadinwoya ni kik ng’at moro amora ng’e wachno, g kae to nowacho ni omi nyakono gimoro mondo ocham. Yesu noa kanyo modhi e gweng’gi h kendo jopuonjrene noluwe. 2 Ka Sabato nochopo, nochako

6

5:43 1 Kata, “nokwerogi matek.”

SULA 5 a Luk 8:49 b Luk 8:50 Joh 11:39, 40

c Mat 17:1 Mat 26:36, 37

d Mat 9:23-26 Luk 8:51-56

e Luk 8:52 Joh 11:11

f Mat 9:25 Luk 7:14 Luk 8:54 Tic 9:40

g Mar 1:42-44 Mar 7:35, 36

 SULA 6 h Luk 4:16

 Kolam mar 2 a Joh 6:42 Joh 7:15

b Mat 13:54-58 c Isa 53:2 d Joh 6:42 e Gal 1:19 f Mar 3:31 g Mat 13:57 Luk 4:24 Joh 4:44

h Mat 9:35 Luk 13:22

i Luk 10:1 j Mat 10:1 Luk 9:1-6

k Mat 10:9, 10 l Mat 10:11 m Mat 10:14 Luk 10:10, 11 Tic 13:50, 51

MARIKO 5:36–6:12 puonjo e sunagogi kendo thoth jo ma ne winje nohum mi gipenjore kama: “Ng’atni nogolo wechegi kanye? a Ang’o momiyo nomiye riekogi, kendo ang’o momiyo otimo honnigi? b 3 Donge jali en fundi c bao ma wuod Maria, d kendo owetene gin Jakobo, e gi Josef, gi Judas, kod Simon, f koso? To donge kata nyiminene ni kodwa kae?” Omiyo, ne gichwanyore nikech en. 4 To Yesu nowachonegi kama: “Janabi imiyo duong’ kuonde duto mak mana e gweng’gi, e kind wedene, kod e ode owuon.” g 5 Omiyo, ne ok onyal timo honni kanyo, mak mana keto lwete kuom ji manok ma ne tuo mondo ochanggi. 6 Nowuoro kaka jogo ne onge yie kendo nolworo gwengego kopuonjo. h 7 Noluongo ji Apar Gariyoka mi oorogi ji ariyo ariyo i kendo nomiyogi teko e wi jochiende. j 8 Bende, nochikogi ni giting’ mana luth kende sa ma gin e wuoth. To kik giting’ makate, kata ofuk chiemo, kata pesa1 e msibegi. k 9 Girwak wuoche to kik girwak lewni ariyo. 10 E wi mago, nokonegi niya: “Ka udonjo e ot moro, beduru kanyo nyaka ua. l 11 To ka ma ok orwakue kata ok owinjue, sa ma uwuok kanyo, teng’uru buch tiendeu mondo mano ochiwnegi neno.” m 12 Eka ne giwuok mi giyalo mondo ji 6:8 1 Grik, “mula.”

MARIKO 6:13-31 olok chunygi a 13 kendo ne gigolo jochiende mang’eny, b mi ne giwiro ji mathoth ma ne tuo gi mo kendo ne gichangogi. 14 Koro Ruoth Herode nowinjo wachno, nimar nying Yesu nong’ere ahinya kendo ji ne wacho niya: “Osechier Johana Jabatiso kendo mano e momiyo otimo honnigi.” c 15 To jomoko ne wacho kama: “En Elija.” To pod moko ne wacho niya: “En janabi mana kaka jonabi mamoko machon.” d 16 Kata kamano, ka Herode nowinjo mano, nowacho kama: “Johana ma ne ang’ado wiyecha osechier.” 17 Nimar noyudo Herode ogolo chik mondo omak Johana kendo ne otueye e jela nikech Herodia chi Filipo owadgi ma nokendo. e 18 Nikech Johana nosebedo ka nyiso Herode niya: “Ok en gima owinjore gi chik mondo ikaw chi owadu.” f 19 Omiyo, Herodia nomako sadha kode kendo nodwaro nege, to ne ok onyal. 20 Herode noluoro Johana kendo nong’eye kaka ng’at makare kendo maler, g omiyo norite maber. Nojawinje, to ok nong’eyo gima dotim, to pod nodhi nyime winje gi mor. 21 Kata kamano, chieng’ mowinjore nochopo ka Herode noloso nyasi mar chiemo modhiambo e odiechieng nyuolne. h Ne oloso nyasino ne jotije madongo gi jotelo madongo

SULA 6 a Tic 2:38 Tic 3:19

b Luk 10:17

c Mat 14:1-5 Luk 9:7-9

d Mat 16:14 Mar 8:28

e Luk 3:19, 20

f Law 18:16 Law 20:21

g Mat 11:11 Mat 21:26

h Cha 40:20-22

 Kolam mar 2 a Mat 14:6-12

b Mat 14:8

c Luk 9:10

1594 mag lweny1 kod jo ma ne nigi huma ahinya e Galili. a 22 Eka nyar Herodia nobiro mi omiel kendo nomoro Herode kod jo ma ne chiemo kode. Ruoth nowacho ne nyakono niya: “Kwaya gimoro amora midwaro to abiro miyigo.” 23 Ee, nokuong’orene kama: “Gimoro amora ma ikwaya anamiyigo, kata mana nus pinyruodha.” 24 Omiyo, nyakono ne odhi oko mopenjo min mare kama: “Ang’o monego akwa?” Nodwoke niya: “Kwa wi Johana Jabatiso.” 25 Gikanyono, nyakono noringo mapiyo modhi ir ruoth kendo nochiwo kwayone niya: “Adwaro ni imiya wi Johana Jabatiso e san mana sani.” b 26 Kata obedo ni ruoth nokuyo ahinya nikech mano, ne ok odwar tame nikech kuong’ruok ma nosetimo kendo nikech wende. 27 Omiyo, ruoth nooro jarit moro kendo nochike mondo okel wi Johana. Eka jaritno ne odhi mong’ado wiye e jela 28 mokelo wiyeno e san. Nomiyo nyakono kae to nyakono nomiyo min mare. 29 Ka jopuonjre mag Johana nowinjo wachno, ne gibiro mi gikawo ringrene kendo ne giyike e liel. 30 Joote nolworo Yesu koni gi koni, mi ne giwachone gik moko duto ma ne gisetimo kendo puonjo. c 31 Eka nokonegi niya: “Biu6:21 1 Jatelo achiel ne bedo gi jolweny 1,000 e bwoye.

1595 ru kar kendu ka ma onge ji mondo uyue matin.” a Ji mang’eny ne biro to moko a ma kata thuolo mar yueyo kata chiemo ne giongego. 32 Omiyo, ne giidho yie mi gidhi ka ma ji ongee. b 33 Kata kamano, ji nonenogi ka gidhi, mi ng’eny ji nong’eyo mano. Kendo ji nowuok e miergo duto mi giringo gi tiendgi, kendo ne gikwongonegi kuno. 34 Ka nowuok e yie, noneno oganda mang’ongo mi nokechogi, c nikech ne gichal kaka rombe ma onge jakwath. d Omiyo, nochako puonjogi gik mang’eny. e 35 Gie sechego koro sa nolewo, kendo jopuonjrene nobiro ire mi giwachone niya: “Wan mabor gi mier kendo sa koro olewo. f 36 Nyisgi gidhi e gwenge gi mier man machiegni mondo ging’iew gima ginyalo chamo.” g 37 Nodwokogi kama: “Migiuru gima ginyalo chamo.” Eka ne gipenje niya: “Ka wang’iewo makate mag dinari1 200 mi wamiyogi, be diromgi?” h 38 En nopenjogi kama: “Un gi makate adi? Dhi ung’i!” To bang’ ng’iyo ne gidwoke niya: “Makate abich gi rech ariyo.” i 39 Eka nochiko oganda duto mondo obed piny e lum mang’ich e kidienje-kidienje. j 40 Mi ne gibet piny e kidienje mag 100 kod mag 50. 41 Eka nokawo makate abichgo kod rech ariyogo, mi 6:37 1 Som Apendiks B14.

SULA 6 a Mat 11:29 Mat 14:13

b Joh 6:1, 2

c Mat 14:14 Hib 4:15

d 1Ru 22:17 Isa 53:6 Eze 34:5, 8 Mat 9:36

e Isa 61:1 Luk 9:11

f Mat 14:15-21 Luk 9:12-17

g Joh 6:5

h 2Ru 4:42-44 Mat 15:33 Joh 6:7

i Joh 6:9

j Joh 6:10-13

 Kolam mar 2 a Mar 8:6 Luk 24:30 Tic 27:35

b Mat 14:20 Luk 9:17 Joh 6:13

c Mat 14:22

d Mat 6:6 Mat 14:23 Mar 1:35 Luk 6:12

e Mat 14:24-33 Joh 6:16-21

f Mat 14:27 Joh 6:20

MARIKO 6:32-52 nong’iyo malo e polo kendo noguedho gigo. a Bang’e, nong’ingo makatego mochako miyogi jopuonjrene mondo giketgi e nyim ji, kendo nopogo rech ariyogo ne jogo duto. 42 Omiyo, ji duto nochiemo mi giyieng’ 43 kendo ne gichoko ng’injo mag makate mopong’o okepni 12, ka ok okwan mag rech. b 44 Jo ma nochamo makatego ne gin chwo 5,000. 45 Gikanyono, nochiko jopuonjrene mondo giidh yie gitelne loka nam ka gichomo Bethsaida, ka en to pod nogonyo oganda. c 46 To bang’ goyonegi oriti, nodhi e got moro mondo olem. d 47 Ka nochopo odhiambo, yie ne ni e dier nam to en ne en kende oko. e 48 Omiyo, ka noneno ka kwang’o yie ne bedonegi matek nikech yamo ne ochomogi tir e arita mar ang’wen gotieno,1 nobiro irgi kowuotho e wi pi. To ka nochopo irgi, nochalo ka gima odwaro kadhogi. 49 Ka ne ginene kowuotho e wi pi, ne gipenjore kama: “En ni waleko, koso?” Mano nomiyo gikok matek. 50 Nimar giduto ne ginene mi gibwok. To gikanyono nowuoyo kowachonegi niya: “Beduru gi chir! En an; kik uluor.” f 51 Eka noidho yie, kendo yamono norumo. Mano nomiyo gihum nono 52 nimar pod ne ok 6:48 1 Tiende ni, kar sa ochiko otieno nyaka sa 12 okinyi ka chieng’ wuok.

MARIKO 6:53–7:18 giwinjo tiend wach makate. Kata kamano, chunygi pod ne odinore. 53 Ka ne ging’ado loka mi gichopo Genesaret, ne gigowo kanyo. a 54 To mapiyo ka ne gisewuok e yie, ji ne ofwenye. 55 Ne gidhi kuonde duto e alworano mi giting’o jotuo e otendni nyaka ka ma ne giwinjo ni entieree. 56 To e gwenge kata mier ma nodonjoe, ji ne keto jo matuo e chirni, kendo ne gisaye mondo gimulie mana riak nangane ma oko kende. b Kendo jogo duto ma nomulo nangane, nochango. Koro Jo-Farisai kod moko kuom jondiko ma noa Jerusalem nochokore kolwore. c 2 Kendo ne gineno jopuonjrene moko ka chiemo gi lwedo ma ok ler, tiende ni, ma ok gilogo.1 3 (Nimar Jo-Farisai gi Jo-Yahudi duto ok chiem ka pok gilogo nyaka e okumbo nikech gimakore gi timbe kod chike mag jo machon, 4 kendo ka giwuok e chiro ok gichiem ka pok gilwokore. Nitie timbe mang’eny ma pod gimakorego, kaka batiso mag okombe, gi agulni, kod gik molos gi mula.) d 5 Omiyo, Jo-Farisai kod jondikogo nopenje niya: “Ang’o momiyo jopuonjreni ok luw timbe kod chike mag kwere, to gin gichiemo gi lwedo ma ok ler?” e 6 Nodwokogi kama: “Isaya ne ni kare ka nokoro wach

7

7:2 1 Tiende ni, lwedo ma ok opwodh kaluwore gi tim Jo-Yahudi.

SULA 6 a Mat 14:34-36

b Mat 9:20 Mar 5:25-28 Luk 8:43, 44 Tic 19:11, 12

 SULA 7 c Mat 15:1

d Mat 23:25 Luk 11:38, 39

e Mat 15:2

 Kolam mar 2 a Mat 15:7-9

b Isa 29:13

c Gal 1:14 Kol 2:8

d Mat 15:3-6

e Wuo 20:12 Rap 5:16 Ef 6:2

f Wuo 21:17 Law 20:9 Nge 20:20

g 1Ti 5:8

h Mat 15:6

i Mar 7:3

j Mat 15:10

k Mat 15:11 Tit 1:15

l Mat 15:15-20

1596 kuomu un jo ma wuondore, kaka ondik ni, ‘Jogi miya luor mana gi dhogi to chunygi bor ahinya koda. a 7 Gilama kayiem nono nikech gipuonjo chike dhano ka gima gin chike Nyasaye.’ b 8 Uweyo chik Nyasaye kae to umakoru gi timbe dhano.” c 9 E wi mano, nokonegi niya: “Ulony e ketho chik Nyasaye mondo umakru gi timbeu. d 10 Kuom ranyisi, Musa nowacho ni, ‘Luor wuoru gi meru,’ e kendo ni, ‘Ng’at ma yanyo wuon-gi kata min-gi to mondo onege.’ f 11 To un uwacho ni, ‘Ng’at mowacho ne wuongi kata min-gi ni: “Kony ma dine iyudo kuoma en korban (tiende ni, mich mowal ne Nyasaye),”’ 12 ok uyiene mondo ochiw kony ne wuon mare kata min mare. g 13 Kuom mano, utimo wach Nyasaye doko kayiem nono nikech timbeu kod chikeu ma usepuonjo jo ma oluwo bang’u, h kendo utimo gik mang’eny ma chal gi mago.” i 14 Noluongo oganda ire kendo mowachonegi niya: “Chikuru itu uduto mondo uwinj tiend wach. j 15 Onge gima donjo ei dhano ma nyalo miyo obed ma ok ler; to gik ma wuok ei dhano e ma miyo dhano bedo ma ok ler.” k 16 1—— 17 Koro ka nosedonjo e ot moro kama oganda ne ongee, jopuonjrene nopenje tiend ngerono. l 18 Omiyo, 7:16 1 Som Apendiks A3.

1597 nowachonegi kama: “Un bende pok uwinjo tiend ngerono kaka gin? Ok ung’eyo ni onge gima donjo ei dhano ma nyalo miyo obed ma ok ler, 19 nikech ok odonj ei chuny, to odonjo e ich kae to igole oko e cho?” Omiyo, gima ne owacho en ni chiemo duto ler. 20 E wi mano, nowacho niya: “Gima wuok e i dhano e ma miyo dhano bedo ma ok ler. a 21 Nimar chuny dhano e ma paro b maricho wuokie kaka: terruok,1 kuo, nek, 22 chode,1 ich-lach, timbe njore, wuond, tim wang’-teko,2 ichlit, ng’awruok, kod fuwo. 23 Gik marichogo duto wuok ei dhano kendo gimiyo obedo ma ok ler.” 24 Nowuok kanyo mi odhi e alwora mar Tiro gi Sidon. c Kuro nodonjo e ot moro to ne ok odwar ni ng’ato ong’e mano, to ji non g ’eyo. 25 G i ka nyono, dhako moro ma nyare matin ne nigi jachien nowinjo wachne, mi nobiro mopodho piny e tiende. d 26 Dhakono ne en Nya-Grik moa1 Sirofoinike; kendo nosiko kohombe mondo ogol jachien kuom nyare. 27 To nowachone kama: “Kwong iwe nyithindo oyieng’ mondi nimar ok en gima owinjore kawo chiemb nyithindo kendo witogi ne nyithi guogi.” e 7:21 1 E dho Grik en porneia. Som Tiend Weche. 7:22 1 E dho Grik, wach molok kae ni ‘chode,’ en sama dichwo kata dhako manie kend oterore gi ng’at ma ok jaode. 2 E dho Grik en aselgeia. Som Tiend Weche. 7:26 1 Kata, “monyuol Sirofoinike.”

SULA 7 a Mat 15:18

b Cha 6:5 Cha 8:21 Jer 17:9

c Mat 15:21

d Mat 15:22-28

e Mat 10:5, 6 Mat 15:26 Rum 9:4 Ef 2:12

 Kolam mar 2 a Mat 15:28

b Joh 4:49-51

c Mat 15:29

d Mat 9:32, 33 Luk 11:14

e Mar 8:23 Joh 9:6

f Isa 35:5 Mat 11:5 Mat 15:30

g Isa 42:2 Mat 8:3, 4 Mar 5:42, 43

h Mar 1:43-45

i Tic 14:11

j Isa 35:5, 6 Mat 15:31

MARIKO 7:19-37 28 Kata kamano, dhakono nodwoke niya: “Ee, ruoth, to e ma pod guogi manie bwo mesa bende chamoga ng’injo mag chiemb nyithindo.” 29 Eka nokone niya: “Nikech isewacho mano, dhiyo; jachiendno osewuok kuom nyari.” a 30 Omiyo, nowuok mi odhi dalane moyudo ka nyathi matinno onindo e otanda kendo jachien nosewuok kuome. b 31 Ka Yesu noduogo koa e alwora mar Tiro kodhi Nam Galili, nokalo Sidon gi alwora mar Dekapoli.1c 32 Kanyo ne gikelone ng’at moro ma ite odino kendo ma ok ne nyal wuoyo maler, d mi ne gisaye mondo oket lwete kuome. 33 Notero ng’atno tenge eka noketo lith lwetene e ite. Nong’ulo olaw kae to omulo lew ng’atno. e 34 Mi nong’iyo malo e polo, mogamo muya matek kendo wachone niya: “Efatha,” tiende ni, “Yawri.” 35 Eka ite noyawore f kendo lewe ne ogonyore, mi nochako wuoyo maler. 36 Bang’ mano, nochikogi matek ni kik gihul ne ng’ato wachno. g To kaka nomedo chikogi, e kaka ne gimedo lando wachno moloyo. h 37 Kuom adier, ne gihum matamre gi nono i mi giwacho niya: “Osetimo gik moko duto maber. Omiyo, kata mana jo ma itgi odino winjo kendo momni bende wuoyo.” j 7:31 1 Kata, “Gweng’ Moting’o Mier Apar.”

MARIKO 8:1-21 E kindeno, oganda mang’ongo nochokore kendo, to ne gionge gi gima ne ginyalo chamo. Omiyo, noluongo jopuonjrene mowachonegi kama: 2 “Akecho ogandani a nimar koro gisebedo koda ka kuom odiechienge adek to gionge gima ginyalo chamo. b 3 Ka po ni agonyogi gi kech mondo gidog e miechgi, gibiro podho e yo, to moko kuomgi oa mabor.” 4 To jopuonjrene nodwoke niya: “Wan mabor gi mier, ere kama dwayudie makate ma romo ogandani?” 5 Omiyo nopenjogi niya: “Un gi makate adi?” Ne gidwoke ni: “Abiriyo.” c 6 Nochiko oganda mondo obed piny. Kae to nokawo makate abiriyogo kendo nogoyo erokamano, mi nong’ingogi, mochako miyogi jopuonjrene mondo gimi ji, mi ne gimiyo oganda. d 7 Bende, ne gin gi rech manok matindo kendo bang’ guedho rechgo, nokonegi mondo gimi oganda. 8 Omiyo, ne gichiemo mi giyieng’ kendo ne gichoko ng’injo ma ne odong’ mi gipong’o okepni madongo abiriyo. e 9 Ne nitie chwo ma dirom 4,000. Bang’e, nogonyogi mi gidhi. 10 Gikanyono, noidho yie gi jopuonjrene modonjo e alwora mar Dalmanutha.1f 11 Kanyo Jo-Farisai nobiro mi gichako mino kode

8

8:10 1 Nyalo bedo ni mani en nying machielo mar Magadan. Som Mat 15:39.

SULA 8 a Mat 14:14 Mar 6:34

b Mat 15:32-38

c Mar 6:38

d Mar 6:41

e Mat 15:37

f Mat 15:39

 Kolam mar 2 a Mat 16:1-3

b Mat 12:38 Joh 6:30

c Mat 16:4

d Mat 16:5-12

e Mat 16:6 Luk 12:1

f Mar 6:38

g Mat 14:20 Mar 6:43 Luk 9:17 Joh 6:13

h Mat 15:37

1598 wach ka gidwaro teme ni omigi ranyisi moa e polo. a 12 Omiyo, nogamo muya matek mowacho niya: “Ang’o momiyo tieng’ni manyo ranyisi? b Adier awachonu ni, onge ranyisi ma nomigi.” c 13 Eka noweyogi mi noidho yie kendo, kae to nodhi e wath ma loka nam. 14 Kata kamano, wigi nowil ma ok giting’o makate, to ne gionge gi gimoro e yie mak mana makate achiel. d 15 Mi nosiemogi matek niya: “Yawuru wang’u; tang’uru gi thowi mar Jo-Farisai kod thowi mar Herode.” e 16 Omiyo, ne gichako bedo gi mbaka matek e kindgi nikech ne gionge makate. 17 Ka nofwenyo mano, nopenjogi kama: “Ang’o momiyo ubedo gi mbaka matek nikech uonge makate? Pok wach odonjonu muwinjo tiend gik ma timore? Pod chunyu odinore kuom ng’eyo tiend weche, koso? 18 ‘Marang’o un gi wang’, to ok unen? Kendo un gi it, to ok unyal winjo?’ Bende, ok unyal paro 19 ni ka ne ang’ingo makate f abich ne chwo 5,000, ne uchoko okepni adi ma ne opong’ gi ng’injo?” Ne gidwoke niya: “Apar gariyo.” g 20 Nomedo penjogi kama: “Ka ne ang’ingo makate abiriyoka ne chwo 4,000, ne uchoko okepni adi madongo mopong’ gi ng’injo?” Ne gidwoke niya: “Abiriyo.” h 21 Eka nokonegi kama: “Pod ok ung’eyo tiend wachni?”

1599 22 Koro, ne gigowo Bethsaida. Kanyo ji nokelone ng’at moro ma muofu, kendo ne gisaye mondo omule. a 23 Nomako lwet muofuno kendo notere oko mar dalano. To ka noseng’ulo olaw e wang’e, b noketo lwetene kuome mopenje niya: “Be ineno gimoro amora?” 24 Ng’atno nong’iyo malo mowacho kama: “Aneno ji to gichal gi yien ma wuotho koni gi koni.” 25 Noketo lwetene kendo e wang’ ng’atno mi jalo noneno maler. Wang’e nochango kendo koro nonyalo neno gik moko duto kaka kitgi obet adier. 26 Omiyo, noweye mondo odhi pacho kowachone kama: “Kik idonj ei gweng’no.” 27 Yesu kod jopuonjrene noa kanyo mondo gidhi e gwenge mag Kaisaria-Filipi, to ka ne gin e yo, nopenjo jopuonjrene niya: “Ji wacho ni an ng’a?” c 28 Ne gidwoke kama: “Johana Jabatiso, d to moko ni Elija, e to pod moko wacho ni in achiel kuom jonabi.” 29 Nopenjogi niya: “Un to uwacho ni an ng’a?” Petro nodwoke kama: “In e Kristo.” f 30 Eka nochikogi matek ni kik gihul ne ng’ato ni en ng’a. g 31 Bende, nopuonjogi kowacho ni Wuod dhano nyaka kal e sand mang’eny, kendo jodongo, gi jotend-jodolo, kod jondiko biro kwede, kendo ibiro nege, h kae to obiro chier bang’ ndalo adek. i 32 Nowacho weche-

SULA 8 a Mar 6:56 b Mar 7:32, 33 Joh 9:1, 6

c Mat 16:13-15 Luk 9:18, 19

d Mat 14:1, 2 Mar 6:14

e Mar 9:11 f Mat 16:16 Luk 9:20 Joh 1:40, 41 Joh 6:68, 69

g Mat 16:20 Mar 9:9 Luk 9:21, 22

h Mat 26:2 i Mat 16:21 Mat 17:22, 23

 Kolam mar 2 a Mat 16:22 b Mat 16:23 c Mat 10:38 Mat 16:24 Luk 9:23 Luk 14:27

d Mat 10:39 Mat 16:25 Luk 9:24 Joh 12:25 Fwe 12:11

e Mat 16:26 Luk 9:25

f Za 49:8 g Mat 10:33 Luk 9:26 Luk 12:9 2Ti 1:7, 8

h Mat 16:27 Mat 25:31 2Th 1:7

 SULA 9 i Mat 16:28 Luk 9:27

MARIKO 8:22–9:2 go ayanga. Eka Petro notere tenge mochako kwere. a 33 Nolokore mong’iyo jopuonjrene kendo nokwero Petro niya: “Dog e ng’eya, Satan! Nikech ok in gi paro mag Nyasaye, to mag dhano.” b 34 Koro noluongo oganda ire gi jopuonjrene mowachonegi kama: “Ka ng’ato dwaro luwa, to mondo okwerre owuon kendo oting’ yadhsandne,1 kae to odhi nyime luwa. c 35 Nimar ng’at ma dwaro reso ngimane nolal ngimane, to ng’at molalo ngimane nikech an kendo nikech wach maber, biro reso ngimane. d 36 Kuom adier, ere ber ma ng’ato biro yudo konwang’o piny duto to olalo ngimane? e 37 Kata ere gima ng’ato nyalo chiwo mondo okaw kar ngimane? f 38 Ka ng’ato wiye kuot koda gi wechena e tieng’ marach kendo ma teroreni,1 Wuod dhano bende wiye nokuod kode g e kinde ma nobi e duong’ mar Wuon mare ka en gi malaike maler.” h E wi mano, nokonegi kama: “Adier awachonu ni, nitie moko kuom jo ma ochung’ kae ma ok notho ka pok gineno Pinyruodh Nyasaye ka biro gi teko.” i 2 Ndalo auchiel bang’e, Yesu nokawo Petro gi Jakobo kod Johana, modhi kodgi e wi got moro mabor kar kendgi. Eka kit Yesu

9

8:34 1 Som Tiend Weche. 8:38 1 Tiende ni, joma ok omakore motegno gi Nyasaye.

MARIKO 9:3-23 re e nyimgi; a 3 lepe nochako rieny, mi ne gibedo ma rachar ahinya moloyo kaka jalwok lewni moro amora ne nyalo miyo gibed ma rachar. 4 Bende, Elija kod Musa nofwenyorenegi, to ne giwuoyo gi Yesu. 5 Eka Petro nowacho ne Yesu niya: “Rabi, otimore maber ni wan kae. Omiyo, we wager hembe adek, achiel mari, achiel mar Musa, to machielo mar Elija.” 6 En adier ni ne ok ong’eyo gima dowachnegi nikech ne giluor ahinya. 7 Kendo bor polo nochokore moumogi, mi dwol moro b nowuok e bor polono ka wacho niya: “Ma Wuoda ma ahero. c Winjeuru.” d 8 Eka apoya nono ne ok gineno ng’ato e kindgi kendo, mak mana Yesu. 9 Sa ma ne gia e got, nosiemogi matek ni kik giwach ne ng’ato gima ne gisenenono e nyaka bang’ ka Wuod dhano osechier. f 10 Ne giketo wachno e chunygi,1 to pod ne giwuoyo e kindgi e wi tiend chierne a kuom jo motho. 11 Ne gichako penje niya: “Ang’o momiyo jondiko wacho ni Elija g nyaka bi mokwongo?” h 12 Nodwokogi kama: “Elija biro mokwongo mi oduok gik moko duto kaka ne gin. i To ang’o momiyo ondik e wi Wuod dhano ni nyaka okal e sand mang’eny j mi timne timbe mag achaya? k 13 Kata kamano, awachonu 9:10 1 Kata nyalo bedo, “ne ok ginyiso ng’ato wachno.”

SULA 9 a Mat 17:1-8 Luk 9:28-36

b Luk 3:22 Joh 12:28

c Za 2:7 Isa 42:1 Mat 3:17 2Pe 1:17

d Rap 18:15 Mat 17:5 Luk 9:35 Tic 3:22, 23

e Mat 12:15, 16 Mar 8:29, 30

f Mat 17:9 Luk 9:36

g Mal 4:5, 6 Mar 8:27, 28

h Mat 17:10

i Mat 17:11

j Dan 9:26

k Za 22:6, 7 Isa 50:6 Isa 53:3 Luk 23:11

 Kolam mar 2 a Mat 11:13, 14 Luk 1:13, 17

b Mat 17:12

c Luk 9:37

d Mat 17:14-17 Luk 9:38-42

e Rap 32:20

f Mat 17:17 Luk 9:41

1600 ni, adier, Elija a osebiro to ne gitimone kaka ne gidwaro mana kaka nondik kuome.” b 14 Koro ka ne gibiro ir jopuonjre mamokogo, ne gineno oganda mang’ongo kolworogi kod jondiko ka mino kodgi wach. c 15 Ka ne ogandano duto noneno Yesu, ne gimor kendo ne giringo ka gidhi ire mondo gimose. 16 Omiyo, nopenjogi niya: “En ang’o momiyo umino kodgi wach?” 17 Mi achiel kuom jo ma ne ni e ogandano nodwoke kama: “Japuonj, ne akelo wuoda iri nikech en gi jachien ma momo. d 18 Sa asaya ma jachiendno omake, ogore piny kae to buoyo wuok e dhoge kendo omuodo lekene mi tekone rum. Ne akwayo jopuonjreni mondo gigole, to ne otamogi.” 19 Nodwokogi kama: “Yaye un tieng’ ma onge yie, e anabed kodu nyaka karang’o? Abiro nano kodu nyaka karang’o? Kelnagouru kae.” f 20 Omiyo, ne gitero wuoyino ire, to ka jachiendno noneno Yesu, nomiyo nyathino ogwecho matek. Bang’ podho piny, nong’ielore ong’ielore kendo buoyo ne wuok e dhoge. 21 Eka Yesu nopenjo wuon wuoyino niya: “Ma osebedo ka time kuom ndalo ma romo nade?” Nodwoke niya: “Chakre tinne, 22 kendo nyading’eny ojawite e mach kata e pi kodwaro nege. To ka inyalo timo gimoro, kechwa kendo ikonywa.” 23 Yesu nowachone

1601 kama: “Ang’o momiyo iwacho ni, ‘Ka inyalo’? Gik moko duto nyalore ne ng’at ma nigi yie.” a 24 Gikanyono, wuon nyathino nokok niya: “An gi yie! Konya kama aremie e yie!” b 25 Koro ka Yesu noseneno oganda ka reto kochomo irgi, nokwero jachiendno kama: “In jachien ma momo kendo ma ite odino, achiki ni iwuog ia kuome, kendo kik ichak idonj kuome!” c 26 Eka bang’ kok kendo gwecho nyading’eny, jachiendno nowuok kuome mi nyathino ne oling’ ka ng’at motho, kendo mano nomiyo thoth ji owacho kama: “Otho!” 27 To Yesu nomako lwete mochunge malo. 28 Omiyo, bang’ ka nosedonjo e ot moro, jopuonjrene nopenje kar kendgi niya: “Ang’o momiyo gole ne otamowa?” d 29 Nodwokogi kama: “Jachien ma chal kama nyalo mana wuok kuom lamo.” 30 Ne giwuok kanyo mi gikalo e piny Galili, to ne ok gidwar ni ng’ato ong’e mano. 31 Nimar nopuonjo jopuonjrene kowachonegi kama: “Wuod dhano idhi ndhogi mi chiwe e lwet ji, kendo gininege, e to kata konege obiro chier bang’ ndalo adek.” f 32 Kata kamano, ne ok giwinjo tiend gima nowachono kendo ne giluor penje. 33 Eka nodonjo Kapernaum. Koro ka ne en e ot nopenjogi kama: “Ang’o mo-

SULA 9 a Mat 17:20 Mar 11:23 Luk 17:6 Joh 11:40 Tic 14:9, 10

b Luk 17:5

c Mat 17:18 Mar 1:23-25 Luk 4:34, 35 Tic 10:38

d Mat 17:19, 20

e Mat 26:2

f Mat 16:21 Mat 17:22, 23 Mar 8:31 Luk 9:44, 45

 Kolam mar 2 a Mat 18:1-5 Luk 9:46-48 Luk 22:24

b Mat 20:26-28 Mar 10:43-45 Fil 2:8, 9

c Luk 18:16

d Mat 10:40 Luk 9:48 Joh 13:20

e Luk 9:49

f Luk 9:50

g Mat 25:40

h Mat 10:42

i Mat 18:6 Luk 17:1, 2

MARIKO 9:24-42 miyo ne uywaru e yo?” a 34 Ne giling’ nikech ne gisebedo ka giyware ni ng’ano maduong’ moloyo e kindgi. 35 Omiyo, nobet piny moluongo ji Apar Gariyoka kendo nowachonegi niya: “Ka ng’ato dwaro ni mondo otel, nyaka odwokre chien mogik kendo oti ne ji duto.” b 36 Eka nokawo nyathi moro matin, mi nochunge e diergi; kendo bang’ keto bedene kuome, nowachonegi kama: 37 “Ng’at ma rwako achiel kuom nyithindo matindo c kaka mae nikech nyinga, orwaka an bende; kendo ng’at ma rwaka, ok orwaka an kenda, to orwako bende Jal ma ne oora.” d 38 Johana nowachone niya: “Japuonj, ne waneno ng’at moro ka golo jochiende kotiyo gi nyingi, mi ne watemo geng’e nikech ok osebedo ka oluwowa.” e 39 To Yesu nowacho kama: “Kik utem geng’e nikech onge ng’at ma biro timo tich moro amora maduong’ e nyinga kae to mapiyo bang’e owacho gimoro marach kuoma. 40 Nimar ng’at ma ok kwedwa en ng’atwa. f 41 Kendo ng’at ma miyou pi mondo umodh nikech un mag Kristo, g adier awachonu ni, ng’atno ok nolal pokne ngang’. h 42 To ng’at ma chwanyo achiel kuom jo matindo ma keto yie kuomagi, dibed maber moloyo ka otue pong’ ma punda rundo e ng’ute kae to inyumego e nam. i

MARIKO 9:43–10:17 43 “Ka po ni lweti miyo ichwanyori, ng’ade oko. Ber mondo idonj e ngima ka irang’ol moloyo dhi gi lweteni ariyo e mach ma ok tho e Gehena .1 a 44 1—— 45 To ka tiendi miyo ichwanyori, ng’ade oko. Ber mondo idonj e ngima ka in puth moloyo owiti e Gehena1 ka in gi tiendeni ariyo. b 46 1—— 47 Kendo ka wang’i miyo ichwanyori, wite mabor. c Ber mondo idonj e Pinyruodh Nyasaye ka in gi wang’ achiel moloyo owiti e Gehena1 ka in gi wengeni ariyo, d 48 kama kute ok thoe kendo ok negie mach. e 49 “Nikech ng’ato ka ng’ato nyaka twon gi chumbi e mach. f 50 Chumbi ber, to ka chumbi olalo ndhadhu, ibiro ti kode e twono ang’o? g Beduru gi chumbi e iu, h kendo urit kuwe e kindu.” i Noa kanyo modhi e gwenge mokiewo gi Judea man loka Jordan, mi oganda nochokore kendo ka ma ne entie. To kaka nojatimo, nopuonjogi kendo. j 2 Kae to Jo-Farisai nobiro temo Yesu mi ne gipenje ka be chik oyie mondo ng’ato oketh kend gi chiege. k 3 Nodwokogi kama: “Musa nochikou nade?” 4 Ne giwacho niya: “Musa noyie ni ng’ato nyalo ndiko barua1 mar riembo chiege kendo ketho kend kode.” l

10

9:43, 45, 47 1 Som Tiend Weche. 9:44, 46 1 Som Apendiks A3. 10:4 1 Kata, “satifiket.”

SULA 9 a Mat 5:30 Mat 18:8 Kol 3:5

b Mat 10:28 Mat 23:33 Luk 12:5

c Gal 5:24 d Mat 5:29 Mat 18:9 Rum 8:13

e Isa 66:24 f Luk 17:29 g Mat 5:13 Luk 14:34, 35

h Kol 4:6 i Rum 12:18 Ef 4:29 1Th 5:13 Hib 12:14

 SULA 10 j Mat 19:1, 2 k Mat 19:3 l Rap 24:1 Mat 5:31 Mat 19:7

 Kolam mar 2 a Rap 9:6 Tic 13:18

b Mat 19:8 c Cha 1:27 Cha 5:2 Mat 19:4

d Mat 19:5 e Cha 2:24 Ef 5:31

f Mat 19:6 g Mat 5:32 Mat 19:9 Luk 16:18

h Rum 7:3 i Mat 19:13 Luk 18:15

j Mat 18:4 Mat 19:14 Luk 18:16 1Pe 2:2

k Mat 18:3 Luk 18:17

l Mar 9:36

1602 5 To Yesu nodwokogi niya: “Nondikonu chikno a nikech chunyu matek. b 6 Kata kamano, kar chakruok mar chuech, ‘Nochueyogi dichwo gi dhako. c 7 Nikech mano, dichwo nowe wuon-gi gi min-gi, d 8 kendo ji ariyogo nobed ringruok achiel.’ e Omiyo, koro ok gin ji ariyo kendo, to gin ringruok achiel. 9 Kuom mano, gima Nyasaye oseriwo, dhano moro amora kik opogi.” f 10 Ka ne gin e ot kendo, jopuonjre nopenje wachno. 11 Nowachonegi kama: “Ng’at ma ketho kend gi chiege, mi okendo machielo, ochodo, g kendo otimone richo, 12 to ka po ni bang’ ketho kend gi chwore, dhako otedo ne ng’at machielo, dhakono chodo.” h 13 Ji koro nokelone nyithindo matindo mondo omulgi, to jopuonjrene nogeng’ogi. i 14 Ka Yesu noneno mano, nobedo gi mirima mi nokonegi niya: “Weuru nyithindo matindogi obi ira; kik utem geng’ogi nimar Pinyruodh Nyasaye en mar jo ma kamago. j 15 Adier awachonu ni, ng’at ma ok rwak Pinyruodh Nyasaye kaka nyathi matin, ok nodonjie ngang’.” k 16 Noting’o nyithindogo e bedene, mochako guedhogi koketo lwetene kuomgi. l 17 Sa ma nowuok, ng’at moro noringo ire mogoyo chonge piny e nyime kendo penje niya: “Japuonj Maber, en ang’o ma nyaka atim

1603 eka ayud ngima mochwenodwoke re?” a 18 Yesu kama: “Ang’o momiyo iluonga ni ng’at maber? Onge ng’at maber mak mana ng’at achiel, ma en Nyasaye. b 19 Ing’eyo chike: ‘Kik ineki, c kik ichodi, d kik ikwel, e kik ichiw neno mar miriambo, f kik iti gi wuond e mayo jowadu, g luor wuoru gi meru.’” h 20 Ng’atno nowachone kama: “Japuonj, mago duto aserito chakre tinna.” 21 Yesu nong’iye mi nohere mowachone ni, “Gimoro achiel e ma oremi: Dhi ius gik ma in-go kendo imigi jo ma odhier eka inibed gi mwandu e polo; kae to ibi ibed jalupna.” i 22 To nowinjo lit nikech dwokono, mi nodhi ka okuyo nikech ne en gi mwandu mang’eny. j 23 Bang’ ng’iyo koni gi koni, Yesu nowacho ne jopuonjrene niya: “Mano kaka donjo e Pinyruodh Nyasaye nobed matek ne jo ma nigi pesa!” k 24 To jopuonjrene nohum gi wechenego. Mi Yesu nokonegi kama: “Nyithinda, mano kaka donjo e Pinyruodh Nyasaye nobed matek! 25 Yot mondo ngamia okal e wang’ sandan moloyo jamwandu donjo e Pinyruodh Nyasaye.” l 26 To e ma pod ne gimedo wuoro ka giwachone1 niya: “Ka en kamano, kare en ng’a minyalo resi?” m 27 Yesu no10:26 1 Kata nyalo bedo, “ne giwuoyo e kindgi.”

SULA 10 a Mat 19:16 Luk 18:18

b Za 86:5 Mat 19:17 Luk 18:19

c Wuo 20:13 Rap 5:17 Mat 5:21 1Jo 3:15

d Wuo 20:14 Rap 5:18

e Wuo 20:15 Rap 5:19

f Wuo 20:16 Rap 5:20

g Law 19:13 h Wuo 20:12 Rap 5:16 Ef 6:2

i Mat 19:21 j Luk 18:23 k Jer 9:23 1Ti 6:17

l Mat 19:24 Luk 18:25

m Mat 19:25, 26 Luk 18:26, 27

 Kolam mar 2 a Ayu 42:2 b Mat 19:27 Luk 18:28

c Mat 10:37 Mat 19:29 Luk 18:29, 30

d Mat 5:11 Tic 14:22

e Mat 19:30 Mat 20:16 Luk 13:30

f Mat 20:17-19 Mar 8:31 Mar 9:31 Luk 9:22 Luk 18:31-33

MARIKO 10:18-34 ng’iyogi tir mokonegi kama: “Mano en gima ok nyalre ne dhano, to ok en kamano kuom Nyasaye, nimar gik moko duto nyalore kuom Nyasaye.” a 28 Petro nowachone niya: “Waseweyo gik moko duto mi waluwi.” b 29 Yesu nowachonegi kama: “Adier awachonu ni, onge ng’at moweyo ode, kata owetene, kata nyiminene, kata min-gi, kata wuongi, kata nyithinde, kata puothene, nikech an kendo nikech wach maber, c 30 ma ok bi yudo nyadi 100 momedore gie ndalogi—ute gi owete gi nyimine gi mine gi nyithindo kod puothe kaachiel gi sand d—kendo e ndalo ma biro,1 ngima mochwere. 31 Ji mang’eny mokwongo nobed ma achien, to jo ma achien nobed mokwongo.” e 32 Koro ka ne gin e yo ka giidho gidhi Jerusalem, Yesu ne otelo e nyim jopuonjrene ma noyudo hum nono kendo jo ma ne luwogi nochako luor. Nokawo kendo ji Apar Gariyoka moterogi tenge, mi nowachonegi gik ma ne chiegni timorene niya: f 33 “Neuru! Waidho wadhi Jerusalem, kendo Wuod dhano ibiro chiw e lwet jotend-jodolo gi jondiko. Gining’adne buch tho kendo ginichiwe e lwet ogendni mamoko, 34 kendo jogo biro jare, gibiro ng’ulo olaw kuome, gibiro chwade, kendo gibiro nege, 10:30 1 Som Tiend Weche.

MARIKO 10:35–11:2 to bang’ ndalo adek obiro chier.” a 35 Jakobo gi Johana, ma gin yawuot Zebedi, b nobiro ire mi giwachone kama: “Japuonj, dwaher kwayi mondo itimnwae gimoro.” c 36 Nopenjogi niya: “Ang’o ma udwaro ni atimnu?” 37 Ne gidwoke niya: “Yienwa wabi wabed kodi e pinyruodhi. Ng’at achiel e badi korachwich, to machielo e badi koracham.” d 38 To Yesu nowachonegi kama: “Ok ung’eyo gima ukwayo. Be unyalo madho okombe ma amadhoni, to be inyalo batisu gi batiso kaka ma ibatisagoni?” e 39 Ne gidwoke niya: “Wanyalo.” Eka Yesu nowachonegi niya: “Okombe ma amadhoni ubiro madho, kendo batiso ma ibatisagoni ibiro batisougo. f 40 Kata kamano, an ok e ma ayier jo ma bet e bada korachwich kata koracham, to nochiw kuondego ne jo ma oseiknegi.” 41 Ka jopuonjre apar mamokogo nowinjo wachno, mirima nomakogi gi Jakobo kod Johana. g 42 To Yesu noluongogi ire mowachonegi niya: “Ung’eyo ni joloch timore ruodhi e wi ji kendo gisando ji. h 43 Mano ok e kaka onego obed e kindu; to ng’at ma dwaro bedo maduong’ e kindu nyaka bed jatiju, i 44 kendo ng’at ma dwaro bedo mokwongo e kindu nyaka bed misumba jomamoko duto. 45 Nikech kata mana Wuod dhano no-

SULA 10 a Tic 10:40 1Ko 15:3, 4

b Mat 10:2 c Mat 20:20, 21 d Mat 19:28 e Mat 20:22, 23 Luk 12:50 Joh 18:11 Rum 6:3

f Tic 12:2 Fwe 1:9

g Mat 20:24 h Mat 20:25 Luk 22:25 1Pe 5:2, 3

i Mat 20:26, 27 Mar 9:35 Luk 9:48 Luk 22:26

 Kolam mar 2 a Joh 13:14 Fil 2:7

b Isa 53:10 Dan 9:24 Mat 20:28 Gal 3:13 Tit 2:13, 14

c Mat 20:29-34 Luk 18:35-43

d Jer 23:5 Rum 1:3

e Mat 9:27 Mat 15:22

f Mat 9:20, 22 g Isa 35:5 Isa 42:7 Mar 8:25

 SULA 11 h Joh 11:18 i Mat 21:1-3 Luk 19:29-34

1604 biro, ok ni mondo ji otine, to mondo oti ne ji a kendo mondo ochiw ngimane owar ji mang’eny.” b 46 Eka ne gidonjo Jeriko. To sa ma ne giwuok Jeriko ka en gi jopuonjrene kod oganda moro buora, Batimeo (wuod Timeo) ma ne en jakuecho ma muofu, nonwang’o obet e bath yo. c 47 Ka nowinjo ni mano ne en Yesu Ja-Nazareth, nokok niya: “Yesu, Wuod Daudi, d kecha!” e 48 Ji mang’eny nokwere matek ni oling’, to en nomedo kok matek niya: “Wuod Daudi, kecha!” 49 Omiyo, Yesu ne ochung’ mowacho niya: “Luongeuru.” Mi ne giluongo muofuno ka giwachone niya: “Bed gi chir! Chung’; echa oluongi.” 50 Bang’ wito nangane ma oko, nochung’ piyo modhi ir Yesu. 51 Koro Yesu nopenje kama: “Ang’o midwaro ni atimni?” Muofuno nodwoke niya: “Raboni,1 yaw wengena onen kendo.” 52 Mi Yesu nowachone kama: “Dhiyo. Yieni osechangi.” f Eka gikanyono wengene noyawore, g kendo noluwo Yesu. Koro ka ne gin machiegni gi Jerusalem gi Bethfage kod Bethania h but Got Zeituni, nooro jopuonjrene ariyo i 2 kowachonegi kama: “Dhiuru e gweng’ ma uneno e nyimucha to ka uchopo, ubiro yudo nyathi punda

11

10:51 1 Tiende ni, “Japuonj.”

1605 motue ma ng’ato pok noidho nyaka nene. Gonyeuru kendo ukele kae. 3 To ka ng’ato openjou ni, ‘Ang’o momiyo utimo mae?’ dwokeuru ni, ‘Ruoth dware kendo obiro duoke kae mapiyo.’” 4 Omiyo, ne gidhi mi giyudo nyathi pundano kotue e dho rangach e bath yo, mi ne gigonye. a 5 Kata kamano, jomoko ma ne ochung’ kanyo nopenjogi niya: “Ang’o momiyo ugonyo nyathi pundano?” 6 Ne gidwokogi mana kaka Yesu noyudo osewachonegi, omiyo jogo noweyogi mi gidhi. 7 Mi ne gikelo nyathi pundano b ir Yesu kendo ne giketo lepgi ma oko e ng’eye, mi Yesu nobet kuome. c 8 Bende, ji mang’eny nopedho lepgi ma oko e yo to moko nong’ado oboke e puothe. d 9 To jo ma notelo e nyime kod ma ne luwo bang’e ne siko ka kok niya: “Rese, wakwayi! e Ng’at moguedhi en ng’at ma biro e nying Jehova!1f 10 Oguedh Pinyruoth ma biro mar wuonwa Daudi! g Rese, wakwayi, in man malo mogik!” 11 Nochopo Jerusalem modonjo ei hekalu, mi nong’iyo gik moko duto koni gi koni, to nikech sa koro nolewo ahinya, nowuok kodhi Bethania kod ji Apar Gariyoka. h 12 Kinyne sa ma ne giwuok Bethania, nowinjo ka kech kaye. i 13 Noneno 11:9 1 Som Apendiks A5.

SULA 11 a Mat 21:6

b 1Ru 1:33 Zek 9:9

c Mat 21:7, 8 Joh 12:14, 15

d Luk 19:36 Joh 12:13

e Mat 21:15

f Za 118:25, 26 Mat 21:9 Luk 19:37, 38 Joh 12:13

g Zek 9:9 Luk 1:32

h Mat 21:10

i Mat 21:18

 Kolam mar 2 a Mat 21:19 Mar 11:20

b Mat 21:12 Luk 19:45, 46 Joh 2:14-16

c 1Ru 8:43 Isa 56:7

d Jer 7:11 Mat 21:13 Luk 19:46 Joh 2:16

e Mar 14:1 Luk 20:19

f Luk 19:47, 48

g Mat 21:19, 20

h Mar 11:14

MARIKO 11:3-23 yadh ng’owo ma ne nigi oboke gi ka ma bor mi nodhi ng’iyo ka be nonyalo yudo olemo kuome. To ka nochopo, ne ok oyudo olemo mak mana oboke nikech ne ok en ndalone mar nyago olemo. 14 Omiyo, nowacho ne yadhno niya: “Ng’ato kik chak cham olemo mowuok kuomi kendo ngang’.” a To jopuonjrene ne winjo mano. 15 Koro ne gichopo Jerusalem. Kanyo nodonjo e hekalu moriembo jo ma ne uso kod ma ne ng’iepo, kendo noloko mese mag jowil pesa ataro kod kombe jo ma ne uso akuche, b 16 kendo ne ok oyie mondo ng’ato oting’ gimoro kong’adogo dier hekalu. 17 Ne opuonjogi kowachonegi kama: “Donge ondik ni, ‘Ibiro luong oda ni od lamo mar ogendni duto’? c To un useloke rogo mar jomecho.” d 18 Ka jotend-jodolo gi jondiko nowinjo mano, ne gichako manyo kaka ne ginyalo nege; e to ne giluore nikech oganda duto ne hum gi puonjne. f 19 Ka piny koro noseyuso, ne giwuok oko mar dala. 20 To sa ma ne gikalo gokinyi mang’ich machiegni gi yadh ng’owono, ne gineno ka osener oduto. g 21 Petro noparo yadh ng’owono mowacho ne Yesu niya: “Rabi, nee! yadh ng’owo ma nyoro ikuong’ocha osener.” h 22 Yesu nodwokogi kama: “Beduru gi yie kuom Nyasaye. 23 Adier awachonu ni ng’at ma

MARIKO 11:24–12:11 wacho ne godni ni, ‘Mukri idhi inyumri e nam,’ ma ok oriwo gi kiawa, kendo ka en gi yie ni gima owachono dhi timore, mano biro timore. a 24 Mano e momiyo awachonu ni, gik moko duto mukwayo Nyasaye, beduru gi yie ni useyudogi, to unuyudgi. b 25 Kendo ka uchung’ mondo ulem, ng’wonneuru ng’ato wach ma un-go kode mondo Wuonu manie polo bende owenu kethou.” c 26 1—— 27 Ne giduogo kendo Jerusalem. To sa ma nowuotho e hekalu, jotend-jodolo gi jondiko kod jodongo nobiro 28 mi ne gipenje niya: “Itimo gigi gi ratiro mane? Kata en ng’a momiyi ratiro mar timo gigi?” d 29 Yesu nodwokogi kama: “Abiro penjou penjo achiel. Dwokauru eka abiro wachonu ni atimo gigi gi ratiro mane. 30 Batiso mar Johana e noa e polo koso kuom dhano? Dwokauru.” f 31 Omiyo, ne gipenjore kama: “Ka wadwoke ni, ‘Ne en moa e polo,’ obiro penjowa ni, ‘Kare ang’o momiyo ne ok uyie kuome?’ 32 To nade ka wadwoke ni, ‘Ne en moa kuom dhano’?” Ne giluoro oganda nimar oganda duto ne oyie ni Johana en janabi adier. g 33 Omiyo, ne gidwoko Yesu kama: “Ok wang’eyo.” Yesu nowachonegi niya: “An bende ok abi wachonu ni atimo gigi gi ratiro mane.” 11:26 1 Som Apendiks A3.

SULA 11 a Mat 17:20 Mat 21:21 Luk 17:6

b Mat 7:7 Mat 18:19 Mat 21:22 Luk 11:9 Joh 14:13 Joh 15:7 Joh 16:24

c Za 103:10-12 Mat 6:12, 14 Ef 4:32 Kol 3:13

d Mat 21:23-27 Luk 20:1-8

e Mar 1:4 f Mat 21:25 Luk 20:4

g Mat 3:1, 5 Mat 14:3, 5 Mar 6:20

 Kolam mar 2  SULA 12 a Isa 5:7 b Isa 5:2 c Mat 21:33-41 Luk 20:9-16

d Hib 11:32, 37 e Za 2:7 Gal 4:4 1Jo 4:9

f Za 2:8 Hib 1:2

g Tic 2:23 h Mat 21:41, 43 i Mat 21:42 Luk 20:17 Tic 4:10, 11 Ef 2:20 1Pe 2:7

1606 Kendo nowuoyo kodgi kotiyo gi ngeche niya: “Ng’at moro nopidho mzabibu a mogero chiel molwore kendo nokunyo bur mar biyo divai, mi nogero kar ng’icho. b Eka noketo puodhono e lwet jopur ma chule, kae to nodhi wuoth e piny moro mabor. c 2 Ka kinde ma olemo chiekie nochopo, nooro misumba moro mondo odhi okel olemo e puotheno. 3 To jopur ne omake mi gigoye, kendo ne giriembe gi lwete nono. 4 Nooro kendo misumba machielo irgi, to mano ne gigoyo lero kendo ne gitimone timbe achaya. d 5 Eka nooro misumba machielo, to en ne ginege, kendo nooro mamoko mang’eny, moko kuomgi ne gigoyo, to moko ne ginego. 6 To wuode mohero kende e ma nodong’go. e Ne oore irgi kowacho niya, ‘Gibiro miyo wuoda luor.’ 7 To jopurgo nowacho e kindgi kama, ‘Mani e jal ma puodhoni biro dong’ne. f Biuru, wanegeuru mondo eka puodhoni obed marwa.’ 8 Omiyo, ne gimake mi ginege kendo ne giwite oko mar puoth mzabibuno. g 9 Ang’o ma wuon puoth mzabibuno biro timo? Enobi mi noneg jopurgo kae to omiyo jomamoko puoth mzabibuno. h 10 Ok ne usomo wach manie Ndiko ma wacho ni: ‘Kidi ma jogedo ne odagi osebedo kidi moriwo kor ot. i 11 Mani osetimore kokalo kuom Je-

12

1607 hova1 kendo en gima ber miwuoro e wang’wa’?” a 12 Nikech mano, ne gidwaro make to ne giluoro oganda, nimar ne ging’eyo ni gin e ma nowuoyo kuomgi e ngerono. Omiyo, ne giweye mi gidhi. b 13 Bang’ mano, ne giorone moko kuom Jo-Farisai kod jolup Herode mondo gimake gi wechene. c 14 Ka jogo nochopo, ne giwachone kama: “Japuonj, wang’eyo ni in ja adier kendo ni ok iluoro wang’ ng’ato nimar ok ing’i dhano gi kaka onenore gi oko to ipuonjo yor Nyasaye gadier. Be chulo osuru ne Kaisar owinjore gi chik, koso? 15 Be onego wachul osuru, koso ok onego wachul?” Nikech nong’eyo wuondruokgi, nokonegi niya: “Ang’o momiyo utema? Kelnauru dinari.”1 16 Ne gikelone dinari achiel mopenjogi kama: “Kido gi ndiko man kuomegi gin mag ng’a?” Ne gidwoke niya: “Gin mag Kaisar.” 17 Eka Yesu nowachonegi kama: “Chuluru Kaisar gige Kaisar, d to gige Nyasaye ne Nyasaye.” e Mi ne gihum nono. 18 Koro Jo-Sadukai ma wacho ni chier onge f nobiro ire mi gipenje niya: g 19 “Japuonj, Musa nondikonwa ni ka ng’ato otho moweyo chiege ka onge nyathi, owadgi onego okaw chiegeno mondo onyuolnego nyithindo. h 20 Koro, ne 12:11, 29, 30 1 Som Apendiks A5. 12:15 1 Som Apendiks B14.

SULA 12 a Za 118:22, 23

b Mat 21:45, 46 Luk 20:19

c Mat 22:15-22 Luk 20:20-26

d Rum 13:7 Tit 3:1 1Pe 2:13

e Mal 3:8 Mat 22:21 Luk 20:25

f Tic 23:8

g Mat 22:23-28 Luk 20:27-33

h Cha 38:7, 8 Rap 25:5, 6

 Kolam mar 2 a Mat 22:29

b Mat 22:30 Luk 20:34-36

c Wuo 3:2, 6 Mat 22:31 Luk 20:37

d Mat 22:32 Luk 20:38

e Mat 22:34-36

MARIKO 12:12-30 nitie owete moko abiriyo. Mokwongo nokendo, to notho ma ok onyuol. 21 Mar ariyo ne okendo dhakono, to ne otho ma ok onyuol kode, kendo mar adek bende kamano. 22 Owete abiriyogo ok nonyuolo nyathi gi dhakono. Gikone, dhakono bende ne otho. 23 E chier, dhakono nobed chi ng’a? Nimar owete abiriyogo duto nokende.” 24 Yesu nodwokogi niya: “Donge ma e momiyo parou ok ni kare, nimar ok ung’eyo Ndiko kata teko mar Nyasaye? a 25 Nikech e kinde ma ginichier a kuom jo motho, chwo ok kend, kendo mon bende ok kendi, to gibedo kaka malaike e polo. b 26 To kuom wach chiero jo motho, donge usesomo e bug Musa e sigand bungu mar kuthe, ni Nyasaye nowachone ni: ‘An e Nyasach Ibrahim, Nyasach Isaka, kendo Nyasach Jakobo’? c 27 En Nyasach jo mangima, to ok Nyasach jo motho. Parou ok ni kare chuth.” d 28 Achiel kuom jondiko ma nobiro mowinjo ka gimino wach kode, nong’eyo ni osedwokogi e yo maber, mi nopenjo Yesu niya: “En chik mane mokwongo1 ne mamoko duto?” e 29 Yesu nodwoko kama: “Mokwongo en ni, ‘Winjuru, A Israel, Jehova1 Nyasachwa en Jehova1 achiel, 30 kendo nyaka iher Jehova1 Nyasachi 12:28 1 Kata, “maduong’ moloyo.”

MARIKO 12:31–13:2 gi chunyi duto, gi ngimani duto, gi pachi duto, kendo gi tekoni duto.’ a 31 Mar ariyo e ma, ‘Nyaka iher wadu kaka iherori iwuon.’ b Onge chik machielo maduong’ moloyo ariyogi.” 32 Jandikono nowachone niya: “Japuonj, iwacho kare kaluwore gi adiera, ‘Nyasaye en Achiel, kendo onge machielo mak mana en’; c 33 kendo wacho ni ng’ato ohere gi chunye duto, gi ng’eyone duto, kod gi tekone duto, kendo wacho ni ng’ato oher wadgi kaka oherore owuon, en gima duong’ moloyo chiwo duto miwang’o pep kod misengni duto.” d 34 Eka Yesu ka noseng’eyo ni jalo nodwoko maber, nokone kama: “Ok ibor gi Pinyruodh Nyasaye.” To onge ng’at ma ne nigi chir mar penje wach moro kendo. e 35 Kata kamano, sa ma Yesu ne dhi nyime gi puonjo e hekalu nowacho niya: “Obet nade ni jondiko wacho ni Kristo en wuod Daudi? f 36 Kokalo kuom roho maler, g Daudi owuon noluwo kama, ‘Jehova1 nowacho ne Ruodha niya: “Bed e bada korachwich nyaka chop aket wasiki e bwo tiendi.”’ h 37 Ka Daudi owuon luonge ni Ruoth, ere kaka onyalo bedo wuode?” i Kendo oganda mang’ongo ne winje gi ilo. 38 Eka nodhi nyime puonjo kowacho niya: “Tang’uru gi jondi12:36 1 Som Apendiks A5.

SULA 12 a Rap 6:4, 5 Jos 22:5 Mat 22:37 Luk 10:27

b Law 19:18 Mat 22:39, 40 Rum 13:9 Gal 5:14 Jak 2:8

c Rap 4:39 Rap 6:4 Isa 45:21

d Rap 6:5 1Sa 15:22 Hos 6:6

e Mat 22:46 f Mat 22:42-45 Luk 20:41-44 Joh 7:42

g 2Sa 23:2 2Ti 3:16 2Pe 1:21

h Za 110:1 Tic 2:34, 35 1Ko 15:25 Hib 1:13

i Rum 1:3 Fwe 22:16

 Kolam mar 2 a Luk 20:45-47 b Mat 23:6, 7 Luk 11:43

c 2Ru 12:9 d Luk 21:1 e Luk 21:2 f Luk 21:3 2Ko 8:12

g Luk 21:4

 SULA 13 h Mat 24:1 Luk 21:5

1608 ko ma wuotho koni gi koni ka girwako kandho mondo ji omosgi ka dhialogi e chirni, a 39 kendo ma dwaro kombe man nyime1 e sunagoke kod kuonde moyiedh mogik e nyasi. b 40 Giyako ute1 mond liete, kendo gilamo lamo maboyo mana ni mondo ji onegi. Jogi noyud kum magerie2 moloyo.” 41 Eka nobet piny kama nonyalo nenoe sanduge mag keno, c mi nong’iyo kaka oganda ne luto pesa e sanduge mag kenogo, to jomwandu mang’eny ne luto pesa mang’eny ma mingli. d 42 Koro chi liel moro modhier nobiro kendo noluto pesa ma mingli ariyo ma nigi nengo matin ahinya.1e 43 Omiyo, noluongo jopuonjrene ire mowachonegi niya: “Adier awachonu ni, chi liel modhierni oseluto moloyo jogi duto ma a oluto pesa e sanduge mag kenogo. f 44 Nikech giduto giluto koa kuom gigegi momedore, to en, kata obedo ni odhier,1 oseluto duto ma dokonyrego e ngimane.” g Sa ma nowuok e hekalu, achiel kuom jopuonjrene nowachone niya: “Japuonj, nee kaka kitegi kod utegi beyo miwuoro!” h 2 Kata kamano, Yesu nokone kama: “Ineno ute madongogi? Onge kidi ma biro

13

12:39 1 Kata, “mabeyo mogik.” 12:40 1 Kata, “mwandu.” 2 Kata, “malitie; mapekie.” 12:42 1 Grik, “lepton ariyo, ma romre gi kuadran achiel.” Som Apendiks B14. 12:44 1 Kata, “en jachan.”

1609 dong’ e wi kidi wadgi ma ok nowit piny.” a 3 Sa ma nobet e Got Zeituni ka ma hekalu ne nyalo nenoree, Petro gi Jakobo gi Johana kod Andrea nopenje kar kendgi niya: 4 “Wachnwae, gigi biro timoree karang’o, to en ranyisi mane ma biro nyiso kinde ma gigi duto nochop e giko?” b 5 Omiyo, Yesu nowachonegi kama: “Tang’uru mondo kik ng’ato mi ulal. c 6 Ji mang’eny nobi e nyinga ka giwacho kama, ‘An e en,’ kendo ginimi ji mang’eny lal. 7 E wi mano, ka uwinjo wach lwenje kod humb lwenje, kik uluor; gigi nyaka timre, kata kamano, giko to podi. d 8 “Oganda noked gi oganda kendo pinyruoth noked gi pinyruoth; e yiengni mag piny nobedie kamoro bang’ machielo; chiemo bende nobed manok. f Magi gin chakruok mag masiche malit ka muoch ma kecho. g 9 “To un, beduru motang’. Ji noteru e utegi mag ng’ado bura h kendo ibiro gou e sunagoke i kendo ji nochungu e nyim jotelo gi ruodhi nikech an, mi unuchiwnegi neno. j 10 Bende, nyaka kwong yal wach maber e ogendni duto. k 11 Ka giteru e ute ng’ado bura, kik uparru kuom gima duwachi; to wachuru gima ibiro miu gie sano, nimar roho maler e ma wuoyo to ok un. l 12 E wi mano, ng’ato nondhog owadgi mondo onege, wuo-

SULA 13 a Law 26:31 Mat 24:2 Luk 19:44 Luk 21:6

b Mat 24:3 Luk 21:7

c Mat 24:4, 5 Luk 21:8

d Mat 24:6 Luk 21:9

e Fwe 6:4 f Mat 24:7 Luk 21:10, 11 Fwe 6:6, 8

g Mat 24:8 h Tic 4:15 i Mat 10:17 Joh 16:2

j Mat 24:9 Luk 21:12, 13 2Ti 3:12 Fwe 2:10

k Mat 24:14 Rum 10:18 Fwe 14:6

l Wuo 4:12 Mat 10:19, 20 Luk 12:11, 12 Luk 21:14, 15 Tic 4:8 Tic 6:9, 10

 Kolam mar 2 a Mik 7:6 Mat 10:21 Luk 21:16 2Ti 3:1, 3

b Luk 21:17 c 2Ti 4:7 Hib 3:6

d Mat 10:22 Mat 24:13 Luk 21:19 Fwe 2:10

e Dan 9:27 Dan 11:31

f Mat 24:15-20 Luk 21:20-23

g Luk 21:23 Luk 23:28

h Fwe 7:14 i Dan 12:1 Mat 24:21

j Mat 24:22

MARIKO 13:3-22 ro nolokre gi nyathine, kendo nyithindo nolokre gi jonyuolgi kendo ginimi neggi. a 13 Ji duto nosin kodu nikech nyinga. b To ng’at motimo kinda1 nyaka giko c ibiro resi. d 14 “Kata kamano, ka uneno gima kwero ma kelo kethruok e kochung’ ka ma ok onego obedie (jasomo mondo oti gi rieko), eka jo ma ni Judea mondo ochak ringo ka gidhi e gode. f 15 Ng’at man e tat ot kik lor piny kata donjo e ode mondo okaw gimoro; 16 kendo ng’at man e puodho kik dog pacho e gik moweyo chien mondo okaw nangane ma oko. 17 Yaye, nobed malit ne mon ma yach kod mago ma dhodho nyithindo e ndalono! g 18 Sikuru ka ulamo mondo mano kik timre e ndalo koyo; 19 nikech kindeno nobed kinde masira h ma pok ne otimore nyaka ne Nyasaye chue piny nyaka sani, to ok nochak otimre kendo. i 20 Kuom adier, dine bed ni Jehova1 ok ong’ado ndalogo machuok, onge ng’ato ma dine oresi. To nikech jo moyier ma osewalo, oseng’ado ndalogo machuok. j 21 “Bende ka ng’ato owachonu ni, ‘Neuru! Eri Kristo ni ka,’ kata ni, ‘Neuru! En kacha!’ kik uyie gi wachno. k 22 Nimar jo ma wuondore ni gin Kristo gi jonabi

k Mat 24:23, 24 Luk 17:23 Luk 21:8 1Jo 4:1

13:13 1 Kata, “monano.” 13:20 1 Som Apendiks A5.

MARIKO 13:23–14:5 mag miriambo nosieki a kendo ginitim honni madongo gi gik miwuoro mondo gimi ji orweny, ma ka nyalore, to gimi kata mana jogo moyier olal. 23 E momiyo un to beduru motang’. b Asewachonu gigi duto motelo. 24 “To e ndalogo, bang’ masirano, ibiro lok wang’chieng’ obed mudho kendo dwe ok nochiw ler mare c 25 kendo sulwe biro lwar koa e polo kendo ibiro yieng teko manie polo. 26 Eka ginine Wuod dhano d ka biro e boche polo ka en gi teko mang’eny kod duong’. e 27 Kendo eka obiro oro malaikene mi ginichok joge moyier ka giwuok e tunge ang’wen1 mag piny, a e tung’ piny nyaka e tung’ polo. f 28 “Koro puonjreuru kuom ranyisi mar yadh ng’owo: Mapiyo ka obokene oseloth, ung’eyo ni kinde oro chiegni. g 29 Kamano bende, sa ma uneno gigi ka timore, ng’euru ni Wuod dhano chiegni e dhoot. h 30 Adier awachonu ni, tieng’ni ok norum ngang’ ka pok gigi duto otimore. i 31 Polo gi piny biro kalo, j to wechena ok nokal ngang’. k 32 “Kuom wach chieng’no kata sano, onge ng’at mong’eyo, kata malaike manie polo, kata Wuod Nyasaye, to mana Wuora. l 33 Sikuru ka utang’, sikuru ka uneno, m nimar ok ung’eyo ni kinde moket 13:27 1 Tiende ni, yembe ang’wen.

SULA 13 a Mat 7:15 b Mat 24:42 Ef 6:18 2Pe 3:17

c Mat 24:29 Luk 21:25, 26

d Dan 7:13 e Mat 24:30 Luk 21:27 Fwe 1:7

f Mat 24:31 g Mat 24:32 Luk 21:29-33

h Mat 24:33 i Mat 24:34 Luk 21:32

j Isa 51:6 k Jos 23:14 Isa 40:8 Mat 24:35

l Mat 24:36 Tic 1:7

m Rum 13:11 1Th 5:6

 Kolam mar 2 a Mat 25:13 Luk 21:34

b Mat 25:14 c Luk 12:35, 36 d Mat 24:42 e Luk 21:36 f Mat 25:5 g Hab 2:3

 SULA 14 h Wuo 12:3, 6 Law 23:5

i Law 23:6 j Joh 13:1 k Mat 26:2-5 Luk 22:1, 2

l Mat 26:6-9 Joh 12:2-5

1610 en karang’o. a 34 En kaka ng’at moro ma nodhi wuoth e piny mabor, moweyo ode, kendo nomiyo wasumbnine teko, b moro ka moro gi tichne, kendo nochiko jaritdhoot mondo orit ka oneno. c 35 Kuom mano, sikuru ka uneno nikech ok ung’eyo ni wuon ot biro karang’o, d ka be obiro godhiambo kata e dier otieno kata ka gwen pok okok, kata osirawende, e 36 mondo ka obiro apoya kik oyud kunindo. f 37 To gima awachonu awacho ne ji duto niya: Sikuru ka uneno.” g Koro Pasaka h kod Sap Makate ma Ok Oketie Thowi i ne dhi timore odiechienge ariyo bang’e. j Kendo jotend-jodolo gi jondiko ne manyo yore mopondo ma ne ginyalo makego nikech ne gidwaro nege; k 2 nimar ne giwacho kama: “Ok e kinde sawo; di po ka koko obetie e kind oganda.” 3 To ka ne en Bethania kochiemo e od Simon jadhoho, dhako moro nobiro gi chupa mar alabasta moting’o mo ma nigi suya mamit, mor nad madier, ma en mo ma nengone ne tek ahinya. Noyawo dho chup alabastano mi ochako olo morno e wi Yesu. l 4 Nikech mano, jomoko nowacho e kindgi ka gin gi mirima niya: “Ang’o momiyo mo ma nigi suya mamitni iketho kama? 5 Nimar dine ous mo ma nigi suya mamitni e ne-

14

1611 ngo mokalo dinari1 300 mondo omi jo ma odhier pesago!” Omiyo, ne gisin kode2 ahinya. 6 Kata kamano, Yesu nowachonegi niya: “Wereuru kode. Ang’o momiyo uchande? Osetimona tim maber. a 7 Nimar kinde duto un gi jo ma odhier, b kendo unyalo timonegi maber samoro amora ma udwaro. An to ok unubed koda kinde duto. c 8 Osetimo gima onyalo; oseolo mo ma nigi suya mamit e denda mondo oika motelo ne yik. d 9 Adier awachonu ni kamoro amora ma wach maberni ibiro landie e piny duto, e gima dhakoni osetimoni bende nowach kaka rapar mare.” f 10 To Judas Iskariot, ma ne en achiel kuom ji Apar Gariyoka nowuok modhi ir jotend-jodolo mondo ondhog Yesu. g 11 Ka ne giwinjo mano, ne gimor mi gisingone fedha. h Omiyo, nochako manyo thuolo mar ndhoge. 12 Koro e odiechieng’ mokwongo mar sawo mar Makate ma Ok Oketie Thowi, i chieng’ ma ne gichiwoga misango mar Pasaka, j jopuonjrene nopenje niya: “Idwaro ni wadhi waikni kanye mondo ichamie Pasaka?” k 13 Eka nooro jopuonjrene moko ariyo kowachonegi kama: “Donjuru e dala, kendo ng’at moro moting’o agulu mar pi biro 14:5 1 Som Apendiks B14. 2 Kata, “ne giwuoyo kode ka igi owang’.”

SULA 14 a Mat 26:10 Joh 12:7

b Rap 15:11

c Mat 26:11 Joh 12:8

d Mat 26:12 Joh 12:7

e Mat 24:14

f Mat 26:13

g Mat 26:14-16 Luk 22:3-6

h Zek 11:12

i Wuo 12:15, 18 Wuo 23:15

j Luk 22:1, 7

k Kwa 9:2 Mat 26:17-19

 Kolam mar 2 a Luk 22:10-13

b Mat 26:20 Luk 22:14

c Za 41:9 Mat 26:21, 22 Luk 22:21, 23 Joh 13:21, 22

d Mat 26:23

e Luk 22:22

f Mat 26:24

g Mat 26:26 Luk 22:19 1Ko 11:23, 24

h Mat 26:27 1Ko 10:16 1Ko 11:25

MARIKO 14:6-24 romo kodu. Uluwe, a 14 kendo ka modonjoe wachuru ne wuon odno ni, ‘Japuonj penjo kama: “Ere od welo kama dachamie Pasaka gi jopuonjrena?”’ 15 To obiro nyisou ot malach man malo moseikie gik moko. Kanyo e ma mondo uiknwa.” 16 Omiyo, jopuonjre nowuok mi gidonjo e dalano kendo ne giyudo mana kaka nosewachonegi, mi ne giiko gik Pasaka. 17 Ka nosechopo odhiambo, nobiro gi ji Apar Gariyoka. b 18 To sa ma ne gibet e mesa ka gichiemo, Yesu nowacho kama: “Adier awachonu ni, ng’at achiel kuomu, ma chiemo koda, biro ndhoga.” c 19 Ne gichako winjo malit mi ng’ato ka ng’ato ne openje niya: “Dobed an, koso?” 20 Nowachonegi kama: “En ng’at ma luto lwete koda e bakul kuomu d un ji Apar Gariyo. 21 Nimar Wuod dhano dhi tho mana kaka nondik kuome, to nobed malit ne ng’atno ma Wuod dhano indhogo kokalo kuome! e Dine obedo maber moloyo ka dine ok onyuol ng’atno.” f 22 To sa ma ne gidhi nyime gi chiemo, nokawo makate, noguedho, nong’ingo, mi nomiyogi kowacho niya: “Kawuru; mani ochung’ ne ringra.” g 23 Kendo nokawo okombe mi ogoyo erokamano, kae to nomiyogi, mi giduto ne gimethoe. h 24 Mi nokonegi niya: “Mani ochung’ ne

MARIKO 14:25-44 ‘remba a mar singruok,’ b ma biro chuer nikech ji mang’eny. c 25 Adier awachonu ni, ok anachak amadh divai mar olemb mzabibuni kendo nyaka chop chieng’no ma abiro madhee manyien e Pinyruodh Nyasaye.” 26 Gikone, bang’ wero wende mag pak,1 ne giwuok mi gidhi e Got Zeituni. d 27 Eka Yesu nowachonegi niya: “Uduto ubiro chwanyoru nimar ondik kama: ‘Abiro goyo jakwath e kendo rombe biro ke.’ f 28 To ka osechiera, abiro telonu Galili.” g 29 To Petro nodwoke niya: “Kata ka jogi duto ochwanyore, an to ok abi chwa nyora .” h 30 Ni kech mano, Yesu nowachone kama: “Adier awachoni ni, e otieno ma kawuononi, ka pok thwon-gweno okok nyadiriyo ibiro kwer nyadidek ni ok ing’eya.” i 31 To nomedo ramo kowacho niya: “Kata kochuno ni atho kodi, ok abi kwer ngang’ ni ok ang’eyi.” Bende, jomamokogo duto nochako wacho mana kamano. j 32 Eka ne gichopo kama iluongo ni Gethsemane, mi nowacho ne jopuonjrene niya: “Beduru piny kae sa ma alemo.” k 33 Kendo nokawo Petro gi Jakobo kod Johana modhi kodgi, l mi nochako bedo gi kuyo kendo chunye ne chandore ahinya. 34 Nowachonegi niya: “An gi kuyo maduong’ m ma anyalo kata mana tho. Beduru 14:26 1 Kata, “zaburi.”

SULA 14 a Wuo 24:8 Law 17:11 Hib 9:22

b Jer 31:31 Hib 7:22 Hib 9:15

c Isa 53:12 Mat 26:28 Luk 22:20

d Mat 26:30 Luk 22:39 Joh 18:1

e Isa 53:5 Dan 9:26

f Zek 13:7 Mat 26:31-33 Mat 26:56 Mar 14:50 Joh 16:32

g Mar 16:7 h Luk 22:31-33 Joh 13:37

i Mat 26:34 Luk 22:34 Joh 13:38

j Mat 26:35 k Mat 26:36, 37 Luk 22:39-41 Joh 18:1

l Mar 9:2 m Joh 12:27

 Kolam mar 2 a Mat 26:38 b Rum 8:15 Gal 4:6

c Mat 26:39 Luk 22:42 Joh 6:38 Hib 5:7

d Mat 26:40 Luk 22:45

e Mat 6:13 Luk 11:4 Luk 22:46

f Mat 26:41 Rum 7:23

g Mat 26:42-46 h Joh 13:1 i Joh 18:2 j Mat 26:47-51 Luk 22:47-51 Joh 18:3

1612 kae kendo sikuru ka uneno.” a 35 Ka nosedhi mabor matin, nogoyo chonge piny mochako lemo ni ka nyalore to sano okal. 36 Eka nowacho niya: “Abba ,1 Wuora, b gik moko duto nyaloreni; gol okombeni oa kuoma. Kata kamano, ok kaka adwaro to mana kaka idwaro.” c 37 Noduogo monwang’ogi ka ginindo mi nopenjo Petro kama: “Simon, inindo? Ionge gi teko mar neno ka irito kata mana kuom sa achiel? d 38 Sikuru ka uneno kendo lemuru kinde duto mondo kik udonj e tem. e En adier ni chuny dwaro, to ringruok e ma nyap.” f 39 Mi nodok mondo olem kendo, kowacho mana wecheka. g 40 Kendo noduogo moyudogi ka ginindo nimar nindo nohewogi, omiyo ne ok ging’eyo gima ne ginyalo dwoke. 41 Mi noduogo mar adek mowachonegi niya: “E sa ma kama unindo kendo uyueyo! Oromo! Sa osechopo! h Neuru! Indhogo Wuod dhano e lwet joricho. 42 Auru malo, wadhiuru. Neuru! Jandhokna osechopo.” i 43 Eka gikanyono ka pod nowuoyo, Judas, ma ne en achiel kuom ji Apar Gariyoka nochopo gi oganda moting’o ligengni gi arunge. Ne oorgi gi jotend-jodolo gi jondiko kod jodongo. j 44 Koro noyudo jandhokne osemiyogi ranyisi 14:36 1 En dho Hibrania kata dho Aram ma tiende en “A Wuora.”

1613 ma ne giwinjoree kowacho kama: “Ng’at ma abiro nyodho, mano e en; makeuru kendo utere ka en e bwo arita maber.” 45 Nobiro ire tir mowacho ni, “Rabi!” kae to ne onyodhe. 46 Omiyo, ne gimake mondo gidhi kode. 47 Kata kamano, achiel kuom jo ma ne ochung’ kanyo nowuodho liganglane mi nochadhogo misumba mar jadolo maduong’ kendo nong’ado ite oko. a 48 To Yesu nopenjogi kama: “Ere gimomiyo ubirona ka uting’o ligengni gi arunge ka jo ma dhi mako jamecho? b 49 Pile ka pile ne an kodu e hekalu ka apuonjo c to ok ne umaka. Kata kamano, mani en ni mondo Ndiko ochop.” d 50 Eka giduto ne gijwang’e mi giringo. e 51 To rawera moro ma ne orwakore mana gi law kitani maber kende nochako luwe machiegni to ne gitemo mondo gimake. 52 Kata kamano, noweyo nanga mar kitanino mi noringo duk.1 53 Koro ne gitero Yesu ir jadolo maduong’ f kendo jotend-jodolo gi jodongo kod jondiko duto nochokore. g 54 To Petro noluwe ka en mabor matin nyaka e laru mar jadolo maduong’; kendo nobet gi jotich mag ot ka ooyo mach ma ne bebni. h 55 Koro jotend-jodolo gi buch Sanhedrin duto ne manyo wach moro ma ne 14:52 1 Kata, “ka en gi law ma iye kende.”

SULA 14 a Mat 26:51 Luk 22:50 Joh 18:10

b Mat 26:55, 56 Luk 22:52, 53

c Luk 19:47 Joh 18:20

d Za 22:6 Isa 53:7 Dan 9:26 Luk 22:37

e Zek 13:7 Mat 26:31 Joh 16:32

f Joh 18:13 g Mat 26:57 Luk 22:54, 55

h Mat 26:58 Joh 18:15

 Kolam mar 2 a Mat 26:59, 60 b Za 35:11 c Mat 26:61 Mar 15:29 Joh 2:19

d Mat 26:62, 63 e Isa 53:7 1Pe 2:23

f Dan 7:13 g Za 110:1 Ef 1:20 Kol 3:1

h Mat 24:30 Mat 26:64 Luk 21:27 Fwe 1:7

i Mat 26:65, 66 j Law 24:16 Joh 19:7

k Isa 50:6 Isa 53:3 Mat 26:67, 68

MARIKO 14:45-65 ginyalo donjonego Yesu mondo ginege, to ne ok giyudo wach moro amora. a 56 Adier ji mang’eny ne chiwo neno mar miriambo e wiye, b to neno ma ne gichiwogo ne opogore. 57 Bende, nitie jomoko ma ne chung’ to gichiwo neno ma miriambo e wiye ka giwacho kama: 58 “Ne wawinjo kowacho ni, ‘Abiro goyo hekalu ma nolos gi lwedoni piny, kendo abiro gero machielo ma ok olos gi lwedo, mana gi ndalo adek.’” c 59 To kata mana e wechego, neno ma ne gichiwo ne opogore. 60 Eka jadolo maduong’ ne ochung’ e diergi mopenjo Yesu niya: “Ionge dwoko? En wach mane ma jogi donjonigo?” d 61 To ne oling’ thi kendo ne ok odwoko wach moro amora. e Eka jadolo maduong’ nopenje kendo niya: “Be in e Kristo Wuod Ng’at Moguedh?” 62 Yesu nodwoko kama: “Ee, e an; kendo ubiro neno Wuod dhano f kobet e bat korachwich g ma nigi teko kendo kobiro gi boche polo.” h 63 Mi jadolo maduong’ noyiecho lepe kowacho niya: “Ere tiende medo luongo joneno? i 64 Usewinjo ayanyno. Ung’ado nang’o?” Giduto ne ging’ado ni owinjore otho. j 65 Kendo jomoko nong’ulo olaw kuome, k kendo ne giumo wang’e mi gigoye adhong’ ka giwachone kama: “Kor ane wach!” Eka ne githale,

MARIKO 14:66–15:15 kae to jorit mag od bura nokawe. a 66 Koro sa ma Petro ne ni mwalo oko e laru, achiel kuom jotich ma nyiri mag jadolo maduong’ nobiro. b 67 Ka noneno Petro ka oyo mach, nong’iye tir mowachone kama: “In bende ne in gi Yesu ma Ja-Nazarethno.” 68 To ne okwer kowacho niya: “Ok ang’eye, to bende ok awinj tiend gima itemo wacho,” eka nodhi kochomo yo rangach. 69 Kanyo, jatich ma nyako nonene mowacho ne jo ma ne ochung’ kanyo kama: “Ng’atni en achiel kuomgi.” 70 Petro ne okwer kendo. To bang’ kinde machuok, jo ma ne ochung’ kanyo nowacho ne Petro kama: “Kuom adier, in achiel kuomgi nimar adier in Ja-Galili.” 71 Kata kamano, nokuong’ore koramo niya: “Ok ang’eyo ng’at ma uwuoyo kuomeni!” 72 Gikanyono, thwon-gweno ne okok mar ariyo c kae to Petro noparo wach ma Yesu nosewachone kama: “Ka pok thwon-gweno okok nyadiriyo, ibiro kwer nyadidek ni ok ing’eya.” d Eka nowinjo malit mi nochako ywak. Ka ne piny chiegni ru, jotend-jodolo, gi jodongo, kod jondiko, tiende ni Sanhedrin duto, noriwo paro, kae to ne gitueyo Yesu mi gitere kendo gichiwe e lwet Pilato. e 2 Pilato nopenje niya: “In e Ruodh JoYahudi, koso?” f En nodwoke kama: “In iwuon isewacho.” g

15

SULA 14 a Luk 22:63-65 b Mat 26:69-75 Luk 22:55-62 Joh 18:25, 26

c Joh 18:27 d Mat 26:34 Mar 14:30 Luk 22:34 Joh 13:38

 SULA 15 e Za 2:2 Mat 27:1, 2 Luk 22:66 Joh 18:28 Tic 3:13 Tic 4:26

f Joh 18:33, 37 g Mat 27:11-14 Luk 23:3

 Kolam mar 2 a Mat 26:62 b Joh 19:9, 10 c Isa 53:7 d Mat 27:15-18 Joh 18:39

e Luk 23:16 f Mat 21:38 g Mat 27:20-23 Tic 3:14

h Luk 23:20-25 i Joh 19:6 j Tic 3:13 Tic 13:28

k Joh 19:1 l Mat 27:24, 26

1614 3 To jotend-jodolo ne donjone gi weche mang’eny. 4 Koro Pilato nochako penje kendo niya: “Ionge dwoko ma dichiw? a Ne ane kaka gidonjoni gi weche mang’eny.” b 5 To Yesu ok nomedo dwoke, mi Pilato nowuoro wachno. c 6 Koro e kinde sawo ka sawo, nojagonyonegi ng’at achiel. d 7 Gie kindeno ne nitie ng’at miluongo ni Baraba ma ne otue e jela gi jo ma nong’anyo ne sirkal kendo ma ne oneko. 8 Omiyo, oganda nobiro mi gikwayo Pilato mondo otimnegi kaka ne ojatimonegi. 9 Nopenjogi niya: “Udwaro ni agonynu Ruodh Jo-Yahudi, koso?” e 10 Pilato nong’eyo ni nyiego e ma nomiyo jotend-jodolo ochiwo Yesu e lwete. f 11 To jotend-jodolo nojiwo oganda ni gikwa mondo ogonynegi Baraba, kar gonyo Yesu. g 12 Eka Pilato nopenjogi kendo niya: “Kare ang’o monego atim gi jal muluongo ni Ruodh Jo-Yahudini?” h 13 Ne gikok kendo kama: “Gure e yath!”1i 14 To Pilato nodhi nyime penjogi niya: “Nikech ang’o? En ketho mane mosetimo?” Pod ne gimedo kok matek niya: “Gure e yath!”1j 15 To nikech Pilato ne dwaro moro oganda, nogonyonegi Baraba; kendo bang’ chiko mondo ochwad Yesu, k ne ochiwe mondo gigure yath. l 15:13, 14 1 Kata, “nege e yath.”

1615 16 Koro askeche notere e laru mar od gavana kendo ne gichoko kidieny mangima mar askeche. a 17 Mi ne girwakone kandho ma rajamna kendo ne giloso osimbo mar kuthe mi gisidhone; 18 Eka ne giwachone kama: “Misawa, in Ruodh Jo-Yahudi!” b 19 Bende, ne gigoyo wiye gi odundu, ne ging’ulo olaw kuome, kendo ne gigoyo chongegi piny ka gikulorene. 20 Gikone, ka ne gisejare, ne gilonyone nanga ma rajamnano, mi girwakone lepe ma oko. Kendo ne gitere mondo gigure e yath. c 21 Bende, ne gichuno ng’at moro ma ne kalo mondo oting’ yath1 ma ne idhi gurie Yesu, d ng’atno ne iluongo ni Simon ma Ja-Kirene ma noa e gweng’ moro kendo ne en wuon Aleksanda kod Rufas. 22 Omiyo, ne gikele kama iluongo ni Golgotha, ma kolok tiende en ni, “Kar Hanga Wich.” e 23 Kanyo, ne gitemo miye divai moruw gi manemane f to notamore madho. 24 Mi ne gigure e yath kendo ne gipogore lepe ma oko kuom goyo ombulu mondo ging’e gima ng’ato ka ng’ato nonego okaw. g 25 Koro sa adek okinyi, e sa ma ne gigure e yath. 26 Kendo wach ma nodonjnego nondik kama: “Ruodh Jo-Yahudi.” h 27 E wi mano, ne giguro jomecho ariyo e bathe, achiel 15:21, 30, 32 1 Som Tiend Weche.

SULA 15 a Mat 27:27-31 b Joh 19:3 c Joh 19:16 d Mat 27:32 Luk 23:26

e Mat 27:33-37 Luk 23:33 Joh 19:17 Hib 13:12

f Za 69:21 g Za 22:18 Joh 19:23, 24

h Mat 27:29, 37 Luk 23:38 Joh 19:19

 Kolam mar 2 a Mat 27:38 b Za 22:7 Za 109:25 Isa 53:3

c Mat 27:39-42 Mar 14:58

d Luk 23:35 e Mat 16:4 f Mat 27:44 1Pe 2:23

g Mat 27:45 Luk 23:44

h Za 22:1 Mat 27:46-49

i Za 69:21 Joh 19:29

j Za 31:5 Mat 27:50 Luk 23:46 Joh 19:30

k Wuo 26:31-33 Hib 6:19

l Mat 27:51 Luk 23:45 Hib 10:19, 20

MARIKO 15:16-38 e bade korachwich to machielo e bade koracham. a 28 1—— 29 Kendo jo ma ne kalo ne jare, ka giyiengo wigi b kendo ne giwacho kama: “He hee! In ma ne idhi goyo hekalu piny kendo gere gi ndalo adek, c 30 resri ane iwuon, ilor e yadh-sandno.”1 31 E yo ma kamano bende, jotend-jodolo gi jondiko ne jare ka giwacho kama: “Noreso jomoko; to en owuon ok onyal resore! d 32 Kristo Ruodh Israel mondo olor ane koa e yadhsandno1 eka wane mondo wayie kuome.” e Kata mana jo ma ne ogur e yien e bathe koni gi koni ne jare. f 33 Ka nochopo sa auchiel odiechieng’, mudho noimo pinyno duto nyaka sa ochiko. g 34 Kendo ka nochopo sa ochiko, Yesu ne okok gi dwol maduong’ niya: “Eli , Eli , lama sabakthani? ” ma tiende kolok en ni: “Nyasacha, Nyasacha, iweya nang’o?” h 35 Eka bang’ winjo mano, moko kuom jo ma ne ochung’ machiegni nowacho kama: “Neuru! Oluongo Elija.” 36 Kae to ng’at moro noringo monyumo sponj e divai mawach, mi nokete e odundu kendo nomiye mondo omadhi i kowacho niya: “Weyeuru! Wane ane ka be Elija dhi biro mondo olore.” 37 Eka Yesu nokok gi dwol maduong’ kae to notho. j 38 Kendo pasia mar hekalu k nobarore ariyo a malo nyaka piny. l 15:28 1 Som Apendiks A3.

MARIKO 15:39–16:8 39 Koro ka jatend-jolweny1 ma ne ochung’ ka ng’iye noneno ni nosetho e yo ma kamano, nowacho kama: “Adier, jali ne en Wuod Nyasaye.” a 40 Bende, ne nitie mon moko ma ne ng’icho gi mabor matin, moko kuomgi ne gin Maria Magdalina,1 kaachiel gi Maria min Jakobo Matin gi Jose, kod Salome, b 41 ma gin mon ma ne hinyo wuotho kode ka gikonye c ka ne en Galili. Kanyo bende ne nitie mon mamoko mang’eny ma noyudo osebiro kode nyaka Jerusalem. 42 Koro nikech nosechopo odhiambo, to ne en chieng’ Ikruok, tiende ni chieng’ motelo ne Sabato, 43 Josef moa Arimathea, jal ma omi luor ma ne ni e bura mar Sanhedrin, ma bende nosebedo ka rito Pinyruodh Nyasaye, ne obiro. Nobedo gi chir mi nodhi ir Pilato kendo nokwaye ringre Yesu. d 44 To Pilato nowuoro ka be nyaka chop sano ne inyalo yud ka osetho, kendo bang’ luongo jatend-jolweny, nopenje ka be Yesu nosetho. 45 Ka noseyudo wach gadier kuom jatelono, noyie mondo omi Josef ringreno. 46 Bang’ mano, Josef nong’iewo law kitani maber, kendo ne oloro Yesu piny moboye e law kitani maber15:39 1 Jatelo achiel ne bedo gi jolweny 100 e bwoye. 15:40 1 Kata, ‘Maria NyaMagdala.’ Pim gi weche moler piny e Mat 15:39.

SULA 15 a Mat 27:54 Luk 23:47

b Mat 27:55, 56 Luk 23:49

c Luk 8:2, 3

d Rap 21:22, 23 Mat 27:57, 58 Luk 23:50-52 Joh 19:38

 Kolam mar 2 a Isa 53:9

b Mat 27:59, 60 Luk 23:53 Joh 19:40

c Mat 27:61 Luk 23:55

 SULA 16 d Wuo 20:8, 9

e Mat 28:1

f Luk 23:55, 56

g Luk 24:1 Joh 20:1

h Luk 24:2, 3

i Luk 24:4

j Mar 8:31 Luk 18:33 Tic 4:10

k Mat 28:5, 6

l Mat 26:32 Mar 14:28

m Mat 28:7

n Mat 28:8 Luk 24:9

1616 no, kendo nokete e liel a ma nokuny e lwanda; eka nong’ielo kidi e dho liendno. b 47 To Maria Magdalina kod Maria min Jose nodhi nyime ng’iyo kama noseketeeno. c Omiyo, ka Sabato d noserumo, Maria Magdalina gi Maria e min Jakobo, kod Salome, nong’iewo modhi man gi suya mamit mondo giwirgo ringre Yesu. f 2 To gokinyi mang’ich e odiechieng’ mokwongo mar juma, ne gidhi e liel g ka chieng’ nosewuok. 3 Ne gipenjore niya: “Ng’ano ma biro ng’ielonwa kidi oko e dho liel?” 4 Kata kamano, ka ne ging’icho, ne gineno ka kidino oseng’iel tenge kata obedo ni ne ong’ongo ahinya. h 5 Ka ne gidonjo e liel, ne gineno ng’at moro ma rawera kobet gi korachwich korwakore gi kandho ma rachar, mi ne gibwok. 6 Ng’atno nokonegi kama: “Kik ubwog. i Ang’eyo ni umanyo Yesu Ja-Nazareth ma noneg e yath. Osechiere. j Oonge kae. Neuru, kae e ka ma ne giketee. k 7 To dhiuru uwach ne jopuonjrene kod Petro ni, ‘Osetelonu Galili. l Kuro e ma ubiro nenee mana kaka nowachonu.’” m 8 Omiyo, ka ne giwuok e liel, ne giringo ka gihum nono, kendo ne ok giwacho ne ng’ato gimoro nimar ne giluor.1n

16

16:8 1 Ka luwore gi buge machon migeno, Injili mar Mariko rumo gi weche ma yudore e kwan matindo 8. Som Apendiks A3.

INJILI MAR

LU K A WECHE MANTIE

1 Iwuoyo gi Theofilo (1-4) Gabriel okoro nyuol mar Johana Jabatiso (5-25) Gabriel okoro nyuol mar Yesu (26-38) Maria limo Elizabeth (39-45) Maria miyo Jehova duong’ (46-56) Inyuolo Johana kendo imiye nying (57-66) Weche ma Zekaria nokoro (67-80) 2 Inyuolo Yesu (1-7) Malaike fwenyore ne jokwath (8-20) Itero Yesu nyangu kendo ipwodhe (21-24) Simeon neno Kristo (25-35) Ana wuoyo e wi nyathi ma Yesu (36-38) Gidok Nazareth (39, 40) Yesu ni e hekalu ka en jahigni 12 (41-52) 3 Johana chako tije (1, 2) Johana yalo wach batiso (3-20) Ibatiso Yesu (21, 22) Anyuola mar Yesu Kristo (23-38) 4 Jachien temo Yesu (1-13) Yesu chako yalo Galili (14, 15) Jo-Nazareth kwedo Yesu (16-30) Yesu ni e sunagogi man Kapernaum (31-37) Ochang mar Simon kod jomamoko (38-41) Oganda yudo Yesu kamoro ma ji ok odakie (42-44) 5 Omak rech e yor hono; jopuonjre mokwongo (1-11) Ochang jadhoho (12-16)

Yesu chango ng’at ma nigi tuo mar abach (17-26) Yesu luongo Lawi (27-32) Penjo e wi tueyo chiemo (33-39) 6 Yesu “e Ruodh Sabato” (1-5) Ochang ng’at ma lwete oner (6-11) Joote 12 (12-16) Yesu puonjo kendo chango ji (17-19) Mor kod lit (20-26) Hero wasigu (27-36) Weuru ng’ado bura (37-42) Yath ing’eyo gi olemo monyago (43-45) Ot moger maber; ot ma onge mise motegno (46-49) 7 Yie ma jatend-askeche moro nonyiso (1-10) Yesu chiero wuod chi liel e dala mar Nain (11-17) Opak Johana Jabatiso (18-30) Bura oloyo tieng’ ma odagi winjo wach (31-35) Owe ne dhako moro richone (36-50) Ngero mar jogowi (41-43) 8 Mon ma ne wuotho gi Yesu (1-3) Ngero mar jachuoyo (4-8) Gimomiyo Yesu ne tiyo gi ngeche (9, 10) Ilero ngero mar jachuoyo (11-15) Taya ok um gi gimoro (16-18) Min Yesu kod owetene (19-21) Yesu okueyo yamo mager (22-25) Yesu oyie ne jochiende mondo odonj e anguche (26-39) 1617

LUKA Weche Mantie

Nyar Jairo; dhako moro mulo nanga Yesu ma oko (40-56) 9 Onyis ji Apar Gariyo kaka onego gilendi (1-6) Herode parore nikech Yesu (7-9) Yesu pidho ji 5,000 (10-17) Petro fwenyo Kristo (18-20) Ikoro tho mar Yesu (21, 22) Bedo japuonjre Yesu madier (23-27) Kit Yesu lokore (28-36) Ochang wuoyi ma nigi jachien (37-43a) Ikoro tho mar Yesu kendo (43b-45) Jopuonjre yware e wi ng’at maduong’ie moloyo (46-48) Ng’at ma ok kwedwa en ng’atwa (49, 50) Jogweng’ moro e Samaria odagi rwako Yesu (51-56) Kaka ng’ato nyalo bedo jalup Yesu (57-62) 10 Yesu ooro ji 70 (1-12) Masira biro yudo mier modagi loko chunygi (13-16) Ji 70 oduogo (17-20) Yesu opako Wuon mare kuom guedho joma obolore (21-24) Ngero mar Ja-Samaria (25-37) Yesu limo Maritha kod Maria (38-42) 11 Kaka onego walem (1-13) Lamo mar Ruoth (2-4) Igolo jochiende gi lwet Nyasaye (14-23) Jachien oduogo (24-26) Mor madier (27, 28) Ranyisi mar Jona (29-32) Taya mar del (33-36) Nobed malit ne jodin ma wuondore (37-54)

1618

12 Thowi mar Jo-Farisai (1-3) Luoruru Nyasaye, to ok dhano (4-7) Ng’at ma hulo ni oyie kuom Kristo (8-12) Ngero mar jamwandu mofuwo (13-21) Weuru bedo gi parruok (22-34) Kueth matin (32) Beduru kurito (35-40) Jarit mogen kod jarit ma ok ogen (41-48) Ok kuwe, to pogruok (49-53) Dwarore ni wanon kinde (54-56) Loso ywaruok (57-59) 13 Lokuru chunyu, nono to ibiro kethu (1-5) Ngero mar yadh ng’owo ma ok nyag olemo (6-9) Ichango dhako ma ong’ol chieng’ Sabato (10-17) Ngero mar koth karadali kod thowi (18-21) Kinda dwarore mondo ng’ato odonj e dhoot madiny (22-30) Oluong Herode ni ‘bwe’ (31-33) Yesu ywago Jerusalem (34, 35) 14 Ichango ng’at ma dende kuodo pi chieng’ Sabato (1-6) Bed wendo ma bolore (7-11) Gwel joma ok nyal chuli (12-14) Ngero mar welo ma norendore (15-24) Ting’ mar bedo japuonjre Yesu (25-33) Chumbi molalo ndhadhu (34, 35) 15 Ngero mar rombo ma ne olal (1-7) Ngero mar pesa ma ne olal (8-10) Ngero mar wuoyi ma ne olal (11-32) 16 Ngero mar jarit ma ok kare (1-13)

1619

“Ng’at migeno kuom gima tinie mogik igeno bende kuom gik mang’eny” (10) Chik kod Pinyruodh Nyasaye (14-18) Ngero mar jamwandu kod Lazaro (19-31) 17 Chwanyruok, weyo ne ng’ato, kod yie (1-6) Wasumbni ma kayiem nono (7-10) Ochang jodhoho apar (11-19) Biro mar Pinyruodh Nyasaye (20-37) Pinyruodh Nyasaye “ni e dieru” (21) ‘Par chi Lut’ (32) 18 Ngero mar chi liel ma ne ok ool gi kwayo kony (1-8) Ja-Farisai gi jasol osuru (9-14) Yesu kod nyithindo (15-17) Penjo mar jatelo moro ma jamwandu (18-30) Ikoro tho mar Yesu kendo (31-34) Muofu ma jakwecho wang’e yawore (35-43) 19 Yesu limo Zakayo (1-10) Ngero mar mina apar (11-27) Ji orwako Yesu gi mor maduong’ (28-40) Yesu ywago Jerusalem (41-44) Yesu opwodho hekalu (45-48) 20 Okwed ratiro ma Yesu nigo (1-8) Ngero mar jopur ma jonek (9-19) Nyasaye kod Kaisar (20-26) Penjo e wi chier (27-40) Be Kristo en wuod Daudi? (41-44) Kik uluw jondiko (45-47) 21 Pesa ma mingli ariyo mag chi liel modhier (1-4)

LUKA Weche Mantie

RANYISI MAG GIK MA BIRO TIMORE (5-36) Lwenje, yiengni madongo mag piny, tuoche, nok mar chiemo (10, 11) Jolweny goyo kambi kolworo Jerusalem (20) Kinde moket mag ogendni (24) Biro mar Wuod dhano (27) Ngero mar yadh ng’owo (29-33) Sikuru ka uneno (34-36) Yesu puonjo e hekalu (37, 38) 22 Jodolo chano nego Yesu (1-6) Ikruok ne Pasaka mogik (7-13) Chakruok mar Chiemo Modhiambo mar Ruoth (14-20) “Jandhokna ni koda e mesa” (21-23) Ywaruok e wi ng’at maduong’ie moloyo (24-27) Singruok ma Yesu notimo e wi pinyruoth (28-30) Okor ni Petro ne dhi kwer ni ok ong’eyo Yesu (31-34) Ikruok dwarore; ligengni ariyo (35-38) Yesu lemo e Got Zeituni (39-46) Imako Yesu (47-53) Petro kwer ni ok ong’eyo Yesu (54-62) Ijaro Yesu (63-65) Iyale e nyim Sanhedrin (66-71) 23 Yesu e nyim Pilato gi Herode (1-25) Ogur Yesu gi joketho ariyo e yath (26-43) “Inibed koda e Paradiso” (43) Yesu tho (44-49) Iyiko Yesu (50-56) 24 Ochier Yesu (1-12) Ka gidhi Emau (13-35) Yesu fwenyore ne jopuonjrene (36-49) Yesu dhi e polo (50-53)

LUKA 1:1-21 Ji mang’eny osetemo chano weche mag adiera ma wan bende wayiego, a 2 mana kaka ne ochiwnwagi kokalo kuom jo ma nyaka a chakruok noneno wechegi gi wang’gi b kendo ne gibedo jorit mag wechego. c 3 An bende nikech asenono gik moko duto nyaka a chakruokgi adimba, aseng’ado mondo andiknigi e yo mochanore maler in Theofilo, jaduong’ moluor moloyo, d 4 mondo eka ing’e chuth adiera mag gik mosepuonji. e 5 E kinde Herode1f ruodh Judea, ne nitie jadolo moro ma nyinge Zekaria moa e kidieny mar Abija. g Chiege ne iluongo ni Elizabeth moa e dhood Harun. 6 Ji ariyogo ne gin jo makare e nyim Nyasaye, kendo ne giwuotho ma onge ketho kaluwore gi chike duto kod gik ma Jehova1 ne dwaro. 7 To ne gionge nyathi nikech Elizabeth ne en migumba kendo giduto koro hikgi noseniang’. 8 Koro e sa ma Zekaria ne tiyo tij dolo e migawo mar kidienyne h e nyim Nyasaye 9 kaluwore gi tim mar jodolo, sane nochopo mar chiwo ubani, i mi nodonjo e hekalu mar Jehova.1j 10 Kendo oganda duto ne lemo oko e sa mar chiwo ubani. 11 Malaika mar Jehova1 ne ofwenyorene e dir kendo mar ubani korachwich. 12 To chuny Zekaria nochandore bang’

1

1:5 1 Som Tiend Weche. 1:6, 9, 11, 15-17 1 Som Apendiks A5.

SULA 1 a Joh 20:30, 31 b Joh 15:27 1Pe 5:1 2Pe 1:16

c Hib 2:3 d Tic 1:1 e Joh 20:30, 31 f Mat 2:1 g 1We 24:3, 10 h 1We 24:1, 19 2We 8:14 2We 31:2

i Wuo 30:7, 8 j Wuo 40:5

 Kolam mar 2 a Luk 1:59, 60 b Luk 1:57, 58 c Luk 7:28 d Kwa 6:2, 3 Mat 11:18

e Jer 1:5 Rum 9:10-12

f Mal 4:6 g Mat 11:13, 14 Mat 17:10-12

h Mal 4:5, 6 i Isa 40:3 Mal 3:1

j Dan 8:16 Dan 9:21 Luk 1:26, 27

k Hib 1:7, 14

1620 nene, kendo luoro nomake ahinya. 13 Kata kamano, malaikano nowachone niya: “Kik iluor in Zekaria, nimar Nyasaye osewinjo kwayoni, kendo Elizabeth chiegi biro nyuoloni nyathi ma wuoyi, mi inichake ni Johana. a 14 Ibiro bedo gi mor maduong’, mi ji mang’eny bende nobed mamor nikech nyuolne b 15 nimar obiro bedo gi duong’ e wang’ Jehova.1c To ok obi madho divai ngang’ kata kong’o, d kendo roho maler biro pong’e kata ka pok onyuole, e 16 kendo obiro duoko ng’eny nyithind Israel ir Jehova1 Nyasachgi. f 17 Bende, obiro telo e nyim Nyasaye gi chuny kod teko mar Elija g mondo oduok chuny wuone ir nyithindgi, h kendo olok jo ma tamore winjo wach mondo giluw rieko mar jo makare, mondo olos jo ma oikore tiyo ne Jehova.”1i 18 Zekaria nopenjo malaikano kama: “Ere kaka anyalo bedo gadier gi wachni? Nimar aseti kendo chiega koro hike oseniang’.” 19 Malaikano nodwoke niya: “An Gabriel, j ma jachung’ e nyim Nyasaye, k kendo oseora ni awuo kodi mondo alandni wach maberni. 20 To ibiro bet momo, kendo ok ibi wuoyo nyaka chop chieng’ ma gigi biro timoree, nikech ne ok iyie kuom wechena ma biro chopo e kinde moseketi.” 21 Gie sechego, ji ne rito Zekaria kendo ne giwuoro

1621 kaka nodeko ahinya e hekalu. 22 Sa ma nowuok oko, ne ok onyal wuoyo kodgi, omiyo ne gifwenyo ni oseneno hono moro e hekalu. Notiyo mana gi lwetene e wuoyo kodgi, to nosiko ka en momo. 23 Koro ka ndalo mag tichne e hekalu norumo, nodok dalane. 24 Bang’ odiechienge moko, Elizabeth chiege nomako ich, kendo nosiko kar kende kuom dweche abich kowacho kama: 25 “Mani e kaka Jehova1 osetimona e ndalogi. Osepara mondo ogolna wich-kuot e kind ji.” a 26 Ka ne Elizabeth nigi ich mar dweche auchiel, Nyasaye nooro malaika Gabriel b nyaka Nazareth man Galili. 27 Noore ir nyako moro ma silili c ma nosetimo singruok mar kend gi dichwo ma nyinge Josef moa e dhood Daudi, to nying nyakono ne en Maria. d 28 Ka malaikano nodonjo, nowacho ne nyakono kama: “Misawa, in ng’at moguedhi ahinya, Jehova1 ni kodi.” 29 Kata kamano, chunye nochandore ahinya kuom wechenego kendo notemo mondo ong’e tiend mos ma kamano. 30 Omiyo, malaikano nokone niya: “Kik ibed maluor Maria, nimar Nyasaye oseyie kodi. 31 To inimak ich, kendo ninyuol wuoyi, e mi inimiye nying ni Yesu. f 32 Jali nobed gi duong’ g kendo enoluonge ni Wuod Ng’at Mamalo h Chu1:25, 28, 32, 38 1 Som Apendiks A5.

SULA 1 a Cha 30:22, 23 1Sa 1:10, 11

b Dan 8:16 Luk 1:19

c Isa 7:14

d Mat 1:18

e Gal 4:4

f Mat 1:21-23 Luk 2:21

g Fil 2:9-11 1Ti 6:15

h Mat 27:54 Joh 1:49

 Kolam mar 2 a 2Sa 7:8, 12 Za 132:11 Isa 9:7 Isa 11:1, 10 Jer 23:5 Mat 1:1

b Dan 2:44 Dan 7:13, 14 Hib 1:8

c Isa 7:14 Mat 1:24, 25

d Mat 1:18, 20

e Joh 6:68, 69

f Mat 14:33 Joh 1:32, 34 Joh 20:31

g Cha 18:14 Mat 19:26

LUKA 1:22-44 tho, kendo Jehova1 Nyasaye biro miye kom-loch mar Daudi wuon mare, a 33 kendo obiro locho kaka Ruoth e wi od Jakobo nyaka chieng’, kendo Pinyruodhe ok norum.” b 34 To Maria nopenjo malaikano kama: “Mano biro timore nade to pok ne anindo gi dichwo?” c 35 Malaikano nodwoke niya: “Roho maler nobi kuomi d kendo teko mar Ng’at Mamalo Chutho biro umi. Kendo nikech mano, jal mibiro nyuolono noluong ni maler, e Wuod Nyasaye. f 36 Elizabeth ma watni, dhako ma ji luongo ni migumba bende osemako ich mar nyathi ma wuoyi kata obedo ni oseti, kendo mani en dweye mar auchiel; 37 nikech weche Nyasaye duto nyaka timre.” g 38 Eka Maria nowacho niya: “An misumba mar Jehova!1 We mondo otimrena kaka isewacho.” Bang’ mano, malaikano nodhi. 39 Omiyo, e ndalogo Maria nowuok modhi mapiyo e piny motimo gode, e dala moro mar Juda 40 kendo nodonjo e od Zekaria mi nomoso Elizabeth. 41 Sa ma Maria mosomo Elizabeth nyathi ma ne nie iye notugo, kendo roho maler nopong’e 42 mi nokok gi dwol maduong’ niya: “In ng’at moguedhi e kind mon, kendo nyathi manie iyi oguedhi! 43 Koro, an to an ng’a momiyo min Ruodha obiro lima? 44 Nimar sa ma

LUKA 1:45-69 ne imosa amosa ni i, nyathi manie iya ne otugo gi mor. 45 En mor bende ne nyakono moseyie nimar weche duto mosewachne koa kuom Jehova1 biro chopo.” 46 Eka Maria nowacho kama: “Chunya miyo Jehova1 duong’, a 47 kendo ok anyal weyo bedo gi mor mogundho kuom Nyasaye ma Jawarna b 48 nimar oseparo misumbane ma nyako ma jachan. c Kendo chakre sani tienge duto biro kwana kaka ng’at mamor d 49 nikech Jal ma nigi teko osetimona gik madongo kendo nyinge iluongo ni maler, e 50 kendo e tienge duto kechne bedo kuom jo ma oluore. f 51 Osetimo gik madongo gi bade; osekeyo jo ma ng’awore. g 52 Osegolo jo ma nigi teko a e kombegi mag loch, h kendo oseting’o malo jo ma ngimagi ni piny; i 53 oseyieng’o chuth jo ma kech kayo gi gik mabeyo j kendo oseriembo jo ma ne nigi mwandu mi gia gi lwetgi nono. 54 Osekonyo Israel jatichne kuom paro kechne k 55 mana kaka nosingo ne kwerewa, ne Ibrahim kod nyaka chieng’.” kothe l 56 Maria nodak kode kuom dweche adek kama eka nodok korgi. 57 Kinde koro nochopo ma Elizabeth ne onego nyuolie, mi nonyuolo nyathi ma wuoyi. 58 Kendo jo ma nodak machiegni kode 1:45, 46, 58, 66, 68 1 Som Apendiks A5.

SULA 1 a 1Sa 2:1

b 2Sa 22:3 Isa 43:3 Hab 3:18 Tit 1:3 Juda 25

c 1Sa 1:10, 11

d Luk 11:27

e Za 71:19 Za 111:9

f Za 103:17

g 2Sa 22:28

h Ayu 12:19

i 1Sa 2:7

j 1Sa 2:5 Za 34:10 Za 107:9

k Za 98:3 Isa 41:8, 9

l Cha 17:19 Mik 7:20 Gal 3:16

 Kolam mar 2 a Luk 1:14

b Cha 17:10, 12 Law 12:2, 3

c Luk 1:13

d Luk 1:20

e 1Ru 1:48 Za 41:13 Za 72:18 Za 106:48

f Za 111:9 Luk 7:16

1622 kod wedene nowinjo ni Jehova1 ne osekecho Elizabeth e yo maduong’, mi ne gimor kode. a 59 E odiechieng’ mar aboro, ne gibiro mondo giter nyathi matinno nyangu, b kendo ne gidwaro miye nying mar Zekaria wuon-gi. 60 Eka min-gi nowachonegi niya: “Ooyo! nyinge en Johana.” 61 Mi ne giwachone niya: “Onge watni miluongo gi nyingno.” 62 Eka ne gidhi penjo wuon-gi nying ma nodwaro ni oluongego, to ne gitimo kamano ka gitiyo gi ranyisi mag lwetegi. 63 Omiyo, nokwayo bao moro mi nondikoe niya: “Nyinge en Johana.” c Mano nomiyo ji duto ohum nono. 64 Gikanyono, dhoge noyawore kendo lewe nogonyore mi nochako wuoyo, d kopako Nyasaye. 65 Kendo luoro nomako ji duto ma nodak e alworagi, mi wechego nolandore e piny Judea mangima, ma en piny motimo gode. 66 Eka ji duto ma nowinjo noketo wachno e chunygi, kendo ne gipenjore niya: “Nyathino nobed ng’at manade?” Nimar lwet Jehova1 ne ni kode adier. 67 Eka roho maler nopong’o Zekaria wuon mare, mi nokoro wach niya: 68 “Opak Jehova,1 Nyasach Israel e nimar oseparo joge, kendo osekelonegi resruok. f 69 Osechungonwa tung’1 1:69 1 Kata, “jawar ma ratego.” Som Tiend Weche, “Tung’.”

1623 mar warruok a e od Daudi jatichne, b 70 mana kaka nosewacho gi dho jonabine maler chakre chon, c 71 ni obiro warowa e lwet wasikwa, kendo e lwet ji duto ma mon kodwa; d 72 mondo okechwa nikech kwerewa kendo opar singruokne maler, e 73 ma en kuong’ruok ma notimo ne Ibrahim kwarwa f 74 mondo omiwa thuolo mar tiyo tij Nyasaye ma onge luoro, ka oseresowa e lwet wasigu, 75 ka wamakore kode kendo ka watimo timbe makare e nyime ndalo duto. 76 To in, nyathi matin, ibiro luongi ni janabi mar Ng’at Mamalo Chutho, nimar ibiro telo ne Jehova1 mondo iik yorene, g 77 mondo ikony joge ng’eyo wach warruok kuom weyonegi richogi, h 78 nikech Nyasachwa osekechowa. Kokalo kuom kechno, ler mar ru piny biro limowa koa malo 79 mondo ochiw ler ne jo ma obet e mudho kod tipo mar tho, i kendo mondo ota tiendewa e yo mar kuwe.” 80 Kendo nyathi matinno nodongo mi pache notegno, kendo nosiko e thim nyaka chieng’ ma nonyisore e lela ne Israel. Koro e ndalogo, Kaisar Augusto nogolo chik mondo ondik nying ji e piny mangima. 2 (Okang’ mar ndiko nying ji mokwongono notimore ka Kwirinio e

2

1:76; 2:9 1 Som Apendiks A5.

SULA 1 a 1Sa 2:10 b Za 132:17 c Jer 23:5 Dan 9:24

d Za 106:10 e Cha 17:7 Law 26:42 Za 106:45, 46

f Cha 22:15-18 Za 105:8, 9 Mik 7:20

g Isa 40:3 Mal 3:1 Mat 3:3

h Mar 1:4 i Za 107:10 Isa 9:2 Mat 4:16

 Kolam mar 2  SULA 2 a Mat 1:16 b 1Sa 16:1 Mik 5:2 Mat 2:6

c Luk 1:26, 27 d Mat 1:18 e Mat 1:25 f Isa 53:2 g Isa 9:6 h Tic 2:36 Fil 2:11

i 1Sa 20:6 j Dan 7:10 Fwe 5:11

LUKA 1:70–2:14 ma ne en gavana e Siria.) 3 Kendo ji duto nodhi thuchegi mondo ondik nyinggi. 4 Josef a bende nowuok Nazareth man Galili modhi Judea nyaka e dala Daudi ma iluongo ni Bethlehem, b nikech ne en ja dhood Daudi. 5 Nodhi mondo ondik nyinggi kaachiel gi Maria ma noyudo osekendo kaka ne gisesingore, c to koro ne ochiegni nyuol. d 6 Ka ne gin kuro, kindene mar nyuol nochopo. 7 Nonyuolo wuode makayo, e kendo noboye gi nanga mi nopiele e sanduk mimiyoe dhok chiemo f nikech ne onge od bworo ma ne ginyalo betie. 8 E alworano, ne nitie jokwath ma ne odak oko e pewe, kendo ne girito kuethgi gotieno. 9 Apoya nono, malaika mar Jehova1 ne ochung’ e nyimgi, kendo duong’ mar Jehova1 norienynegi koni gi koni mi ne giluor ahinya. 10 Kata kamano, malaikano nokonegi kama: “Kik uluor, nimar neuru! ahulonu wach maber mar mor maduong’ ma ji duto biro bedogo. 11 Nikech kawuono osenyuolnu jawar g ma en Kristo Ruoth h e dala Daudi. i 12 Kendo ma e ma nobednu ranyisi: Ubiro yudo nyathi mayom ma obo gi nanga ka onindo e sanduk mimiyoe dhok chiemo.” 13 Apoya nono, oganda maduong’ mar malaike mag polo j ne oriwore gi malaikano ka gipako Nyasaye kama: 14 “Duong’

LUKA 2:15-35 obed ne Nyasaye man malo kendo kuwe obed e wi piny e kind jo ma oyiego.” 15 Omiyo, ka malaikego nosedok e polo, jokwath nowacho e kindgi niya: “Wadhiuru Bethlehem mondo wane gima osetimore, ma Jehova1 osemiyo wang’eyo.” 16 Eka ne gidhi mapiyo kendo ne giyudo Maria gi Josef kod nyathi mayomno ka opiele e sanduk mimiyoe dhok chiemo. 17 Ka ne gineno mano, ne giwacho wach ma nosewachnegi e wi nyathino. 18 Kendo jogo duto ma nowinjo nowuoro gik ma jokwathgo nowachonegi, 19 to Maria nokano wechego duto, koparo tiendgi e chunye. a 20 Eka jokwath nodok ka gimiyo Nyasaye duong’ kendo pake nikech duto ma ne gisewinjo kendo neno mana kaka nosewachnegi. 21 Bang’ odiechienge aboro, ka kinde nochopo mar tere nyangu, b ne ochake ni Yesu, ma en nying ma malaika nomiye ka pok nomak ichne. c 22 Bende, ka kinde nochopo mar pwodhe kaluwore gi Chik Musa, d ne gitere nyaka Jerusalem mondo gichiwe ne Jehova1 23 mana kaka ondik e Chik Jehova1 niya: “Yawuoyi duto makayo nyaka luong ni maler mar Jehova.”1e 24 Kendo ne gichiwo misango kaluwore gi Chik Jehova1 ma wacho 2:15, 22-24, 26 1 Som Apendiks A5.

SULA 2 a Luk 2:51

b Cha 17:10, 12 Law 12:2, 3

c Mat 1:20, 21 Luk 1:30, 31

d Law 12:2, 4

e Wuo 13:2, 12 Wuo 22:29 Kwa 3:13 Kwa 8:17

 Kolam mar 2 a Law 12:6, 8

b Isa 40:1 Isa 49:13

c Law 12:6, 7

d Cha 46:30

e Isa 52:10 Luk 3:4, 6 Tic 4:12

f Isa 40:5

g Isa 9:2 Mat 4:16

h Isa 11:10 Isa 42:6 Isa 49:6 Tic 13:47 Tic 26:23

i Isa 8:14

j 1Ko 1:23, 24

k Tic 28:22 1Pe 2:7, 8

l Joh 19:25

1624 niya: “Akuche ariyo madongo kata akuche ariyo matindo.” a 25 Ne nitie ng’at moro Jerusalem ma nyinge Simeon, ne en ng’at makare moluoro Nyasaye, kendo norito kinde hoch mar Israel. b Ne en gi roho maler. 26 E wi mano, Nyasaye noseelone kokalo kuom roho maler ni ok nodhi tho ka pok oneno Kristo mar Jehova.1 27 Simeon nobiro e hekalu kitaye gi roho maler sa ma jonyuol Yesu nokele e hekalu mondo gitimne kaka ne itimoga kaluwore gi Chik. c 28 Noting’o nyathino e bade mi nopako Nyasaye kowacho niya: 29 “Wuon Loch Duto, eri koro iseyie mondo misumbani odhi gi kuwe d kaluwore gi kaka ne isewacho. 30 Nimar wang’a oseneno yori mar kelo warruok e 31 ma iseiko e wang’ ji duto, f 32 ler g mar golo gima geng’o wang’ ogendni, h kendo ma kelo duong’ ne jogi Israel.” 33 Wuon nyathino gi min mare nomedo wuoro gik ma ne iwacho kuome. 34 Bende, Simeon noguedhogi kendo nowacho ne Maria min nyathino kama: “Nyathini oseket mondo omi ji mang’eny e Israel olwar i kendo ochung’, j kendo mondo obed ranyisi ma ibiro wuo kuome marach k 35 (ee, nitie ligangla moro mabor mibiro chwoyigo), l mondo mi paro manie chuny ji mang’eny oelre.”

1625 36 Koro ne nitie janabi moro ma nyinge Ana, ma nyar Fanuel ma dhood Asher. Dhakoni hike noseniang’ kendo nodak gi chwore mana kuom higni abiriyo bang’ kend margi. 37 Ne en chi liel ma koro ne jahigni 84 kendo ne ok obarega e hekalu kotiyo tij Nyasaye odiechieng’ gi otieno, kotueyo chiemo, kendo lemo kosayo. 38 E sa nogono, nobiro machiegni mochako goyo erokamano ne Nyasaye kendo nowuoyo e wi nyathino gi ji duto ma ne kiyo resruok mar Jerusalem. a 39 Omiyo, ka ne gisetimo gigo duto kaluwore gi Chik Jehova,1b ne gidok Nazareth c man Galili. 40 Nyathino nodhi nyime dongo kobedo motegno, ka riekone medore ameda, kendo Nyasaye ne oyie kode. d 41 Koro higa ka higa, jonyuolne ne dhiga Jerusalem e sawo mar Pasaka. e 42 To ka noromo jahigni 12, ne gidhi Jerusalem mana kaka ne itimoga sawono. f 43 Ka ndalo mag sawono norumo kendo koro ne gidok dala, rawera ma Yesu nodong’ chien Jerusalem to jonyuolne ne ok ofwenyo. 44 Ne giparo ni ne en gi jo ma ne giwuothogo, kendo ne gitieko wuodh odiechieng’ achiel, eka ne gichako manye e kind wedegi kod osiepegi. 45 To ka ne ok giyude, ne gidok Jerusalem 2:39 1 Som Apendiks A5.

SULA 2 a Isa 52:9 Mar 15:43 Luk 2:25

b Law 12:6

c Mat 2:23 Luk 1:26

d Luk 2:52

e Wuo 23:14, 15 Rap 16:16

f Wuo 34:23

 Kolam mar 2 a Za 119:99 Mat 7:28 Mar 1:22 Joh 7:15

b Joh 2:16

c Wuo 20:12 Rap 5:16 Ef 6:1 Kol 3:20

d Luk 2:19

 SULA 3 e Mat 14:1 Luk 23:6, 7

f Mat 26:57 Joh 18:13 Joh 18:24 Tic 4:5, 6

g Joh 1:6

h Luk 1:80

LUKA 2:36–3:2 kendo ne gimanye gi kinda ahinya. 46 Eka bang’ ndalo adek ne giyude e hekalu kobet e dier jopuonj, kowinjogi kendo kopenjogi penjo. 47 To jogo duto ma ne winje ne siko ka wuoro riekone mar ng’eyo tiend weche kod kaka ne odwoko. a 48 Koro ka jonyuolne nonene, ne gihum, kendo min mare nopenje niya: “Nyathina, isetimonwa kama nang’o? An kod wuoru wasechandore ahinya ka wamanyi.” 49 To nodwokogi niya: “Ang’o momiyo ne umanya? Ne ok ung’eyo ni nyaka abed e od Wuora?” b 50 Kata kamano, ne ok giwinjo tiend gima nowachonegi. 51 Eka ne olor kodgi mi gidok Nazareth, kendo nodhi nyime luwo kaka ne gichike. c Bende, min-gi nokano wechego duto e chunye. d 52 Yesu ne dongo ka riekone medore ameda kendo Nyasaye kod ji ne omedo bedo mamor kode. E higa mar 15 mar loch Tiberio Kaisar, ka ne Pontio Pilato en gavana mar Judea, to Herode1e ne en jaloch mar Galili, ka Filipo owadgi to ne en jaloch mar piny Iturea kod Trakoniti, kendo Lusania ne en jaloch mar Abilene, 2 e ndalo ma Anas kod Kayafa f ne gin jotend-jodolo, wach Nyasaye nobiro ne Johana g wuod Zekaria ka en e thim. h

3

3:1 1 Tiende ni, Herode Antipas. Som Tiend Weche.

LUKA 3:3-19 3 Kuom mano, nodhi e alwora duto mar Jordan koyalo wach batiso ma en gima nyiso ni ji oloko chunygi mondo owenegi richogi, a 4 mana kaka ondik e buk moting’o weche janabi Isaya niya: “Nitie dwol ma kok e thim kama: ‘Ikuru ne Jehova1 yo! Miuru yorene obed moriere tir. b 5 Hoho ka hoho nyaka bug, kendo gode gi pidhe duto nyaka ket obed mopie; yore mogondore nyaka bed moriere tir, kendo yore motimo gogni1 nobed mapoth; 6 kendo ji duto none warruok mar Nyasaye.’” c 7 Omiyo, Johana nowacho ne oganda ma ne biro mondo obatisgi niya: “Un koth thuonde, ng’ano ma osenyisou ni unyalo ringo mi utony ne mirima ma biro? d 8 Omiyo, nyaguru olemo ma nyiso ni useloko chunyu. Kik uchak wacho e chunyu ni, ‘Wan nyithind Ibrahim.’ Nimar awachonu ni Nyasaye nyalo chueyo ne Ibrahim nyithindo koa e kitegi. 9 Adier, oseket le e tiend yien. Kuom mano, yien duto ma ok nyag olemo mabeyo ibiro tong’ mi witgi e mach.” e 10 To oganda ne penje kama: “Kare en ang’o monego watim?” 11 En to nodwokogi niya: “Ng’at ma nigi nengni ariyo mondo opog ne jal ma onge3:4 1 Som Apendiks A5. 3:5 1 Kata, “moyuothore.”

SULA 3 a Mat 3:1, 2 Mar 1:4 Luk 1:76, 77

b Mat 3:3 Mar 1:3 Joh 1:23

c Isa 40:3-5 Luk 2:30 Tic 28:28

d Mat 3:7-10 Mat 23:33

e Mat 7:19

 Kolam mar 2 a 1Ti 6:18 Jak 2:15, 16 1Jo 3:17

b Mat 21:32 Luk 7:29

c Luk 19:8

d Wuo 23:1, 7 Law 19:11

e Joh 1:25

f Joh 1:26, 27

g Mat 3:11, 12 Mar 1:7, 8 Tic 2:1, 4

1626 go, kendo ng’at ma nigi chiemo bende otim kamano.” a 12 Kata mana josol osuru nobiro mondo obatisgi b kendo ne gipenje niya: “Japuonj, en ang’o monego watim?” 13 Nokonegi kama: “Kik usol gimoro mokalo chudo moket mar osuru.” c 14 Bende, jo ma ne tiyo e lweny ne penje niya: “En ang’o monego watim?” Eka nowachonegi kama: “Kik uthag ng’ato kata donjo ne ng’ato e yor miriambo, d to gik1 ma uyudo mondo oromu.” 15 Koro ji ne kiyo biro mar Kristo, kendo ji duto ne penjore e chunygi kuom Johana ni, “Be dibed ni ma e Kristo?” e 16 Johana nodwoko kowacho ne ji duto niya: “An to abatisou gi pi, to ng’at ma nigi teko moloya biro, ma an to ok awinjora gonyo tond wuochene. f En obiro batisou gi roho maler kendo gi mach. g 17 Rapiedh cham ni e lwete mondo oywe ka modinoe cham ma dong’ maler chuth. Obiro choko ngano mi okan e dero, to mihudhi obiro wang’o gi mach ma ok nyal tho.” 18 Johana bende nopuonjo weche mamoko mang’eny, kendo nodhi nyime lando ne ji wach maber. 19 To Johana nokwero Herode ma ne en jatelo mar alworano e wach Herodia chi owadgi, kendo e wi ti3:14 1 Kata, “chudo.”

1627 mbe maricho duto ma notimo. 20 Omiyo, Herode notimo kendo gima rachni: Ne otueyo Johana e jela. a 21 Koro ka nosebatis ji duto, ne obatis b Yesu bende. Sa ma nolemo, polo noyawore c 22 kendo roho maler nobiro kuome e kit akuru, mi dwol moro noa e polo ka wacho niya: “In Wuoda ma ahero; amor kodi.” d 23 Ka ne Yesu e ochako yalo, ne en jahigni 30 kama. f Ji nong’eye kaka, wuod Josef, g ma wuod Heli, 24 wuod Mathat, wuod Lawi, wuod Melki, wuod Janai, wuod Josef, 25 wuod Matathia, wuod Amos, wuod Nahum, wuod Esli, wuod Nagai, 26 wuod Math, wuod Matathia, wuod Semein, wuod Josek, wuod Joda, 27 wuod Joanan, wuod Resa, wuod Zerubabel, h wuod Shealtiel, i wuod Neri, 28 wuod Melki, wuod Adi, wuod Kosam, wuod Elmada, wuod Er, 29 wuod Yesu, wuod Eliezer,

SULA 3 a Mat 14:3-5 Mar 6:17-20

b Mat 3:16 Mar 1:9, 10

c Mat 3:13

30

d Za 2:7 Mat 3:17 Mat 17:5 Mar 1:11 Joh 1:32-34

e Mat 1:1-17 f Kwa 4:2, 3

31

g Mat 1:16 Mat 13:55 Luk 4:22 Joh 6:42

h Ezr 3:2 i 1We 3:17 Mat 1:12



32

Kolam mar 2 a 2Sa 5:13, 14 1We 3:5

b 1Sa 16:13 1Sa 17:58 Mat 1:6

33

c Isa 11:1 d Rut 4:17 e Rut 4:13 f Rut 4:21 g 1We 2:11 h Rut 4:12 Rut 4:18, 19 1We 2:4, 5

34

i Cha 29:35 1We 2:1

j Cha 25:26 k Cha 21:2, 3 l 1We 1:28

35

m Cha 11:24 Cha 11:26, 27

n Cha 11:22 o Cha 11:20 p Cha 11:18 q Cha 11:16 r Cha 11:14

36

1We 1:25

s Cha 11:12 t Cha 11:10 u Cha 5:32 v Cha 5:29 w Cha 5:25 x Cha 5:21 y Cha 5:19 z Cha 5:12, 16 a Cha 5:9 1We 1:2

37

LUKA 3:20-37 wuod Jorim, wuod Mathat, wuod Lawi, wuod Simeon, wuod Judas, wuod Josef, wuod Jonam, wuod Eliakim, wuod Melea, wuod Mena, wuod Matatha, wuod Nathan, a wuod Daudi, b wuod Jesse, c wuod Obed, d wuod Boaz, e wuod Salmon, f wuod Nashon, g wuod Aminadab, wuod Ani, wuod Hezron, wuod Perez, h wuod Juda, i wuod Jakobo, j wuod Isaka, k wuod Ibrahim, l wuod Tera, m wuod Nahor, n wuod Serug, o wuod Reu, p wuod Peleg, q wuod Eber, r wuod Shela, s wuod Kainan, wuod Apaksad, t wuod Shem, u wuod Noa, v wuod Lamek, w wuod Methusela, x wuod Enok, wuod Jared, y wuod Mahalalel, z wuod Kainan, a

LUKA 3:38–4:21 38 wuod Enos, a wuod Seth, b wuod Adam, c wuod Nyasaye. Eka Yesu nowuok Jordan kopong’ gi roho maler, kendo roho nomiyo odhi e thim d 2 kuom ndalo 40 ka Jachien teme. e Ne ok ochamo gimoro e ndalogo duto, omiyo ka ndalogo noserumo, kech nokaye. 3 Eka Jachien nowachone kama: “Ka in wuod Nyasaye, nyis ane kidini mondo olokre chiemo.” 4 To Yesu nodwoke niya: “Ondik ni, ‘Dhano ok bed mangima mana kuom chiemo kende.’” f 5 Eka Jachien notere malo mi nonyise ka diemo wang’ pinjeruodhi duto mag piny. g 6 Jachien nowachone kama: “Abiro miyi loch e wi pinjeruodhigi duto kod duong’gi nikech osemiyagi, h kendo ng’at ma adwaro to amiyogi. 7 Omiyo, in, kigoyo chongi piny milama,1 magi duto biro bedo meki.” 8 Yesu nodwoke kama: “Ondik niya: ‘Jehova1 Nyasachu e ma onego ulam kendo en kende e ma onego utine.’” i 9 Notere Jerusalem mi nokete malo e wi hekalu e tado1 molwor gi ohinga kendo nowachone niya: “Ka in wuod Nyasaye, dirri ane piny kiwuok kae j 10 nimar ondik ni, ‘Enochik malaike-

4

4:7 1 Kata, “milama mana dichiel.” 4:8, 12, 18, 19 1 Som Apendiks A5. 4:9 1 Kata, “osuch hekalu.”

SULA 3 a Cha 4:26 Cha 5:10

b Cha 5:7

c Cha 5:1, 4 1We 1:1

 SULA 4 d Mat 4:1-4 Mar 1:12, 13

e Hib 2:18

f Rap 8:3

g Mat 4:8-10

h Joh 12:31 Joh 14:30 Ef 2:2

i Wuo 20:3 Rap 6:13 Rap 10:20

j Mat 4:5-7

 Kolam mar 2 a Za 91:11, 12

b Rap 6:16 1Ko 10:9

c Mat 4:11 Hib 4:15

d Mat 4:12 Joh 4:3

e Mat 2:23

f Tic 17:1, 2

g Mat 12:20

h Isa 61:1, 2

1628 ne nikech in, mondo gimiyi arita maber,’ 11 kendo ‘Giniting’i e lwetgi mondo kik igo tiendi e kidi.’” a 12 Yesu nodwoke kama: “Ne owach ni, ‘Kik item Jehova1 Nyasachi.’” b 13 Omiyo, ka Jachien nosetieko tembego duto, nowere kode nyaka kinde machielo mowinjore. c 14 Koro Yesu noduogo Galili d ka opong’ gi roho kendo weche mabeyo ma notimo nolandore kuonde duto e pinyno. 15 Bende, nochako puonjo e sunagokegi kendo ji duto ne miye duong’. 16 Eka nodhi Nazareth e ka ma nodongoe kendo kaluwore gi kaka nojatimo chieng’ Sabato, nodonjo e sunagogi f kendo ne ochung’ mondo osom. 17 Kuom mano, nomiye bug1 janabi Isaya kendo noyawo bugno moelo ka ma ne ondikie niya: 18 “Roho mar Jehova1 ni kuoma nikech nowira mondo aland wach maber ne jo ma odhier. Ne oora mondo aland ne jo moter e tuech ni koro gin thuolo, kendo wach yawo wenge muofni, mondo agony jo ma isando, g 19 mondo ayal higa ma Jehova1 oyiego.” h 20 Bang’ mano, nodolo bugno mi nodwoke ne jakonytich kae to nobet piny; kendo ji duto e sunagogi nochomo wang’gi tir kuome. 21 Eka nowachonegi niya: 4:17 1 Buge ma kamago ne gin midolo e kede, to ne ilosogi gi pien kata gi gik mamoko.

1629 “Kawuononi, wach moa ei Ndiko ma ua winjoni ochopo kare.” a 22 Ji duto nochiwo neno maber kuome kendo ne gihum nikech weche mang’won ma ne wuok e dhoge, b kendo ne gipenjore kama: “Donge ma en wuod Josef, koso?” c 23 Kuom mano, nokonegi niya: “Onge kiawa ni ubiro tiyo gi wachni kuoma, ‘Laktar, changri ane iwuon. Tim ane e gweng’u kae bende gik ma wasewinjo ni itimo Kapernaum.’” d 24 Omiyo, nowacho kama: “Adier awachonu ni, onge janabi ma irwako e gweng’gi. e 25 Kuom ranyisi, awachonu adier niya: Ne nitie mond liete mang’eny e Israel e kinde Elija, ka ne koth ok ochue kuom higni adek gi dweche auchiel, mi mano nomiyo kech mager okwako pinyno duto. f 26 To e ma pod ok ne oor Elija ir mongo, to mana ir chi liel ma ne ni Zarefath e piny Sidon. g 27 Bende, ne nitie jodhoho mang’eny e Israel e kinde janabi Elisha; to onge kata achiel kuomgi ma ne obedo maler,1 mak mana Naaman, Ja-Siria.” h 28 Koro ji duto ma ne winjo wechego e sunagogi ne opong’ gi mirima, i 29 mi ne gia malo kendo ne gigole mapiyo nyaka oko mar dala, mi ne gitere nyaka e geng got ka ma ne ogerie dalagino mondo giwite piny. 4:27 1 Kata, “ne ochangi.”

SULA 4 a Mat 5:17

b Za 45:2 Isa 50:4

c Mat 13:54 Mar 6:2 Joh 6:42

d Mat 4:13

e Mat 13:57 Mar 6:4 Joh 4:44

f 1Ru 18:1

g 1Ru 17:9, 10

h 2Ru 5:1, 14

i Luk 2:34

 Kolam mar 2 a Joh 8:59 Joh 10:39

b Mar 1:21, 22

c Mat 7:28 Joh 7:46

d Mar 1:23-28

e Mat 2:23

f Mat 8:29 Luk 4:41 Luk 8:28 Jak 2:19

g Mat 8:14, 15 Mar 1:29-31

LUKA 4:22-40 30 Kata kamano, nopasore e diergi mi odhi. a 31 Eka ne olor kodhi Kapernaum e dala mar Galili. Kendo nopuonjogi e chieng’ Sabato, b 32 mi ne gihum gi yo ma nopuonjogo c nikech wechege ne nigi teko. 33 Koro ne nitie ng’at moro ma ne nigi jachien e sunagogi, kendo nokok gi dwol maduong’ niya: d 34 “Yaye! En wach mane ma in-go kodwa, Yesu Ja-Nazareth? e Ibiro mondo ikethwa, koso? Ang’eyo malong’o ni in e Ng’at Maler mar Nyasaye.” f 35 To Yesu nokwere kama: “Ling’ thi, kendo wuog kuome.” Omiyo, ka jachiendno nosegoyo ng’atno piny e diergi, nowuok kuome ma ok ohinye. 36 Kuom mano, ji duto nowuoro mi ne giwacho e kindgi niya: “Magi weche manade mowachogi? Okwero jochiende gi teko maduong’ kendo giwuok oko!” 37 Omiyo, humbe nomedo landore kamoro amora e pinyno. 38 Bang’ wuok e sunagogi, nodonjo e od Simon. Koro min chi Simon ne nigi midhusi mager, mi ne gikwaye mondo okonye. g 39 Omiyo, Yesu ne ochung’ e bathe kendo nokwero midhusino, mi tuono noweye. Gikanyono, noa malo kae to nochako tiyonegi. 40 To ka ne chieng’ podho, ji duto ma ne nigi jo ma tuore gi tuoche mopogore opogore nokelogi ire. Noketo lwete e wi moro ka

LUKA 4:41–5:14 moro kuomgi mochangogi. a 41 Jochiende bende ne wuok kuom ji mang’eny ka gikok niya: “In e Wuod Nyasaye!” b To nokwerogi ma ok oyienegi wuoyo, c nimar ne ging’eyo ni en Kristo. d 42 Ka ne piny oru, nowuok modhi kamoro ma ji ok ne odakie. e To oganda nochako manye mi ne gidhi oko nyaka ka ma ne entie, kendo ne gitemo geng’e mondo kik owegi. 43 Eka nowachonegi kama: “Nyaka aland wach maber mar Pinyruodh Nyasaye e mier mamoko bende nikech mano e momiyo ne oora.” f 44 Omiyo, nodhi nyime yalo e sunagoke man Judea. Chieng’ moro ka noyudo ochung’ e bath nam Genesaret,1 oganda nothung’e koni gi koni ka giwinjo wach Nyasaye. g 2 Eka noneno yiedhi ariyo ma nosegowo e bath nam, to jolupo nosewuok e igi kendo ne gilwoko gognigi. h 3 Noidho achiel kuom yiedhigo, ma ne en mar Simon, mi nokwaye ni ochwale gi ka i nam matin. Eka nobet piny mochako puonjo oganda ka en e yie. 4 Ka nosetieko wuoyo, nonyiso Simon niya: “Chwalri gi iye kama tut kendo ubol gogniu mondo umak rech.” 5 To Simon nodwoke kama: “Japuonj, ne wachandore otieno mangima to ne ok wamako gimoro. i Kata kamano, nikech

5

5:1 1 Tiende ni, Nam Galili.

SULA 4 a Mat 8:16, 17 Mar 1:32-34

b Mat 8:28, 29 Mar 3:11

c Tic 16:17, 18

d Mar 1:23-25 Mar 3:11, 12 Luk 4:33-35

e Mar 1:35-38

f Mat 4:23 Luk 8:1

 SULA 5 g Mat 4:18 Mar 1:16

h Mat 4:21

i Joh 21:3

 Kolam mar 2 a Joh 21:6

b Mat 4:21 Mar 1:19

c Mat 4:19 Mar 1:17

d Mat 4:20 Mat 6:33 Mat 19:27 Mar 1:20 Luk 18:28 Fil 3:8

e Mat 8:2 Mar 1:40-45

f Mat 8:3 Mar 1:41

g Law 14:2-4 Law 14:10, 20

1630 iwacho, abiro bolo gogni.” 6 Ka ne gitimo mano, ne gimako rech mang’eny ahinya. Kendo gognigi nochako yiech. a 7 Omiyo, ne gifwayo ne jowetegi ma ne ni e yie machielo mondo obi okonygi, mi ne gibiro kendo ne gipong’o yiedhi ariyogo mi yiedhigo nochako nimo. 8 Bang’ neno mano, Simon Petro nogoyo chonge piny e nyim Yesu kowacho niya: “Ruoth, a kuoma, nikech an jaricho.” 9 En kaachiel gi ji duto ma ne ni kode ne gihum nikech rech ma ne gimako. 10 Kamano bende e kaka nobedo kuom Jakobo gi Johana yawuot Zebedi b ma noriwo ohandgi mar mako rech gi Simon. To Yesu nowacho ne Simon kama: “Kik iluor. Chakre sani ibiro mako ji ka gingima.” c 11 Omiyo, ne giduoko yiedhigo e dho wath mi giweyo gik moko duto, kendo ne giluwe. d 12 Chieng’ moro Yesu ne ni e dala moro ma ne nitie ng’at moro ma dhoho osaso dende. Ka noneno Yesu, nopodho piny auma kosaye niya: “Ruoth, kidwaro, to mi abed maler.” e 13 Omiyo, norieyo bade momule kowachone kama: “Ee, adwaro! Bed maler.” Gikanyono, dhoho noa kuome. f 14 Nochiko jalo ni kik owach ne ng’ato wachno to nokone niya: “Dhi inyisri e nyim jadolo, kendo nikech koro iler, ichiw gik ma Musa nochiko g mondo mano ochiwnegi

1631 neno.” a 15 Humbe nomedo mana landore, kendo oganda maduong’ ne chokorega mondo giwinje, kendo mondo ochangnegi tuochegi. b 16 Kata kamano, nojadhi e thim mondo olem. 17 Chieng’ moro ka nopuonjo, Jo-Farisai gi jopuonj mag Chik ma noyudo obiro koa e gwenge duto mag Galili gi Judea kod Jerusalem nobet kanyo; kendo Jehova1 nomiye teko mondo ochang ji. c 18 Jomoko noting’o ng’at moro ma ne nigi tuo mar abach e otanda, kendo ne gitemo rwake e ot mondo gikete e nyim Yesu. d 19 To ka ne ok giyudo yo ma ginyalo donjogo iye nikech oganda ne thoth, ne giidho malo e wi tado, mi bang’ walo kamoro e tado, ne gilore ka en e otanda e kind jo ma ne ni e nyim Yesu. 20 Ka Yesu noneno yiegi, nowacho kama: “Omera, richoni oweni.” e 21 Eka jondiko gi Jo-Farisai nopenjore ka giwacho niya: “Ng’atni en ng’at manade mochayo Nyasaye kama? En ng’ano ma nyalo weyo ne ji richo mak mana Nyasaye?” f 22 Nikech Yesu nong’eyo pachgi, nodwokogi kama: “Ang’o mupenjoru ei chunyu? 23 Mane mayot? Wacho ni, ‘Richoni oweni,’ koso wacho ni, ‘Chung’ mondo iwuothi’? 24 Kata kamano, mondo mi ung’e ni Wuod dhano nigi teko e piny 5:17 1 Som Apendiks A5.

SULA 5 a Mat 8:4

b Mat 4:24, 25 Mar 3:7, 8 Joh 6:2

c Mar 2:1, 2

d Mat 9:2 Mar 2:3-12

e Mat 9:2-8

f Za 103:2, 3 Za 130:3, 4 Isa 43:25

 Kolam mar 2 a Joh 5:6-9

b Mat 9:9 Mar 2:14

c Mat 9:10-13 Mar 2:15-17

d Luk 15:1, 2

e Isa 53:4 Mat 9:12 Mar 2:17

f Mat 9:13 1Ti 1:15

LUKA 5:15-33 mar weyo ne ji richo—” nowacho ne jatuono niya: “Awachoni ni, Chung’ ikaw otandani kendo idhi dalani.” a 25 Eka jatuono noa malo e nyimgi, mokawo otandane, mi nodhi e dalane komiyo Nyasaye duong’. 26 Kendo mor gi ilo nomakogi giduto, mi ne gipako Nyasaye kendo luoro nomakogi ka giwacho niya: “Kawuononi waseneno gik miwuoro!” 27 Bang’ mano, nowuok moneno jasol osuru moro ma nyinge Lawi kobet e ofis mar osuru, mowachone kama: “Bed jalupna.” b 28 Jalo noweyo gik moko duto chien, moa malo kendo nochako luwe. 29 Eka Lawi noloso ne Yesu nyasi maduong’ e ode, kendo ne nitie oganda maduong’ moriwo josol osuru kod jomoko ma ne ni kodgi ka gichiemo. c 30 Nikech mano, JoFarisai kod jondiko maggi ne ong’ur ne jopuonjrene niya: “Ang’o momiyo uchiemo kendo umetho gi josol osuru kod joricho?” d 31 Yesu nodwokogi kama: “Jo mangima ok dwar laktar, to jo matuo e ma dwaro. e 32 Asebiro mondo aluong, ok jo ma kare, to joricho mondo mi gilok chunygi.” f 33 Ne giwachone niya: “Jopuonjre Johana ne tueyoga chiemo kendo lamo ka gisayo matek, kendo mano e kaka jopuonjre mag Jo-Farisai bende jotimo, to

LUKA 5:34–6:14 jopuonjreni to chiemo kendo gimetho.” a 34 Yesu nodwokogi kama: “Ok unyal miyo osiepe wuon kisera otue chiemo ka pod wuon kisera ni kodgi, be mano nyalore? 35 To ndalo biro ma ibiro gol wuon kisera b oa kuomgi; eka e ndalogo ginitue.” c 36 Bende, nogoyonegi ngero moro kama: “Onge ng’at ma ng’ado nanga manyien kae to obawogo nanga moti. Kotimo kamano, to law manyienno biro yieche, kendo rabaw moa e nanga manyienno ok bi winjore gi nanga motino. d 37 Bende, onge ng’at ma keto divai manyien e chupni pien moti. Kotimo kamano to divai manyien biro baro chupnigo kendo pukore. 38 To divai manyien nyaka ket e chupni pien manyien. 39 Onge ng’at ma kosemadho divai machon to obiro dwaro manyien, nimar owacho ni, ‘Machon e ma ber moloyo.’” Koro chieng’ sabato ka nokadho e puothe cham, jopuonjrene ne jako cham kendo ne gidunyogi e lwetegi e kae to gichamo. f 2 Nikech mano, Jo-Farisai moko nopenjo kama: “Ang’o momiyo utimo gima chik odagi chieng’ Sabato?” g 3 To Yesu nodwokogi niya: “Pok usomo gima Daudi notimo ka en kaachiel gi joge ne gidenyo? h 4 Kaka nodonjo e od Nyasaye mi nomiye makate miketo e nyim Nyasaye mochamo, kae to nochiwo

6

SULA 5 a Mat 9:14, 15 Mar 2:18-20 Luk 7:34

b Mat 22:2 2Ko 11:2 Fwe 19:7

c Joh 16:19, 20

d Mat 9:16, 17 Mar 2:21, 22

 SULA 6 e Mat 12:1-8 Mar 2:23-28

f Rap 23:25

g Wuo 20:9, 10 Rap 5:13, 14 Joh 5:9, 10

h 1Sa 21:1-6

 Kolam mar 2 a Law 24:5-9

b Mat 12:8 Mar 2:27, 28

c Luk 13:14 Joh 9:16

d Mat 12:9-14 Mar 3:1-6

e Luk 5:22 Joh 2:24, 25

f Mat 12:11 Mar 3:4 Joh 7:23

g Mat 6:6 Mar 3:13

h Mat 14:23

i Mat 10:2-4 Mar 3:14-19 Tic 1:13

1632 moko ne jo ma ne ni kode, ma en gima chik ok oyie ne ng’ato chamo, to mana jodolo kende?” a 5 Eka nowachonegi kama: “Wuod dhano e Ruodh Sabato.” b 6 Chieng’ sabato machielo, c nodonjo e sunagogi mochako puonjo. To ne nitie ng’ato kanyo ma lwete korachwich ne oner.1 d 7 Jondiko gi Jo-Farisai koro ne ng’iyo Yesu ahinya mondo gine ka be nodhi chango ng’ato chieng’ Sabato eka mondo giyud yo ma ne ginyalo donjonego. 8 Kata kamano, en nong’eyo pachgi, e omiyo nowacho ne ng’at ma lwete ne onerno1 niya: “A malo kendo ichung’ diere ka.” Mi jalo noa malo mochung’ kanyo. 9 Eka Yesu nokonegi kama: “Apenjou, be chik oyie ne ng’ato timo gima ber chieng’ Sabato koso timo gima rach? Reso ngima koso neko?” f 10 Bang’ ng’iyogi giduto koni gi koni, nowacho ne ng’atno niya: “Rie lweti.” Mi notimo kamano kendo lweteno nochango. 11 Kata kamano, ne gibedo gi mirima mi gichako paro gima ne ginyalo timo ne Yesu. 12 Chieng’ moro, nowuok modhi e got mondo olem, g kendo nosiko kuno otieno mangima kolamo Nyasaye. h 13 Ka piny ne oru, noluongo jopuonjrene ire kendo noyiero 12 kuomgi, ma bende nomiyo nying ni joote: i 14 Ne gin Simon, ma bende 6:6 1 Kata, “ong’ol; otal.” 6:8 1 Kata, “ong’olno; otalno.”

1633 nomiyo nying ni Petro, gi Andrea owadgi, gi Jakobo, gi Johana, gi Filipo, a gi Bathlomeo, 15 gi Mathayo, gi Thoma, b gi Jakobo wuod Alfayo, gi Simon miluongo ni “jakinda,” 16 gi Judas wuod Jakobo, kod Judas Iskariot ma bang’e nolokore ja andhoga. 17 Mi ne olor kodgi kendo ne ochung’ kama opie, to ne nitie jopuonjrene mathoth kod oganda maduong’ ma nowuok Judea duto gi Jerusalem kod gwenge mag Tiro gi Sidon ma ne chiegni gi nam. Jogo nobiro winje kendo mondo ochanggi. 18 Kata mana jo ma jochiende ne chando, ne ochango. 19 To oganda duto ne manyo kaka ne ginyalo mule nimar teko ne wuok kuome c kendo changogi giduto. 20 Nong’iyo jopuonjrene mochako wacho niya: “Jo mamor gin un jo ma odhier, nimar Pinyruodh Nyasaye d en maru. 21 “Jo mamor gin un ma kech kayou sani, nikech ibiro yieng’u. e “Jo mamor gin un ma uywak sani, nikech ununyier. f 22 “Un jo mamor ka ji mon kodu, g kendo ka ji riembou h kendo gikwedou, kendo giketho nyingu nikech Wuod dhano. 23 Beduru mamor chieng’no kendo chikreuru gi ilo, nimar pok maru duong’ e polo. Gik ma kamago e ma kweregi ne jotimo ne jonabi. i

SULA 6 a Joh 14:8 b Joh 11:16 c Mar 5:30 d Mat 5:2, 3 Jak 2:5

e Za 107:9 Isa 55:1 Jer 31:25 Mat 5:6

f Isa 61:3 Fwe 21:4

g Mat 5:10, 11 Joh 17:14 1Pe 3:14

h Joh 16:2 i 2We 36:16 Mat 5:12 Luk 11:47 Tic 7:52

 Kolam mar 2 a Jak 5:1 b Mat 6:2 c Isa 65:13 d Jak 4:4 1Jo 4:5

e Wuo 23:4 Nge 25:21 Mat 5:44 Rum 12:20

f Tic 7:59, 60 Rum 12:14

g Mat 5:39, 40 1Ko 6:7

h Rap 15:7, 8 Nge 3:27 Nge 21:26 Mat 5:42

i Mat 7:12 j Mat 5:46, 47 k Law 25:35, 36 Rap 15:7, 8 Mat 5:42

LUKA 6:15-34 24 “To yaye nobednu malit un jo ma nigi mwandu, a nikech useyudo hoch maru chuth. b 25 “Yaye nobednu malit un jo ma yieng’ sani, nikech unubed gi kech. “Yaye nobednu malit, un jo ma nyiero sani, nikech ubiro kuyo kendo ywak. c 26 “Yaye nobednu malit ka ji duto wuoyo maber kuomu, d nimar mano e kaka kweregi notimo ne jonabi mag miriambo. 27 “To un jo ma chiko itgi awachonu niya: Dhiuru nyime hero wasiku, ka utimo maber ne jo ma sin kodu, e 28 ka uguedho jo ma kuong’ou, ka ulamo ne jo ma yanyou. f 29 Ka ng’ato othalo lembi konchiel, lokne machielo bende; kendo ka ng’ato okawo nangani ma oko, kik itame kawo nangani ma iye bende. g 30 Mi ji duto ma kwayi gigi, h to ng’at ma kawo gigi, kik ikwa mondo oduokni. 31 “Bende, mana kaka udwaro ni ji otimnu, un bende timnegiuru kamano. i 32 “Ka uhero jo ma oherou kende, ere ber muyudo? Nimar kata mana joricho ohero jo moherogi. j 33 Kendo ka utimo maber ne jo ma timonu maber, ere ber muyudo? Kata mana joricho timo kamano. 34 Bende, ka uholo giu1 mana ne jo ma ugeno ni biro chulou, ere ohala muyudo? k Donge kata mana joricho 6:34 1 Tiende ni, maonge ohala.

LUKA 6:35-49 bende holo joricho ka gigeno ni ibiro duoknegi duto ma ne gichiwo, koso? 35 Kar mano, dhiuru nyime hero jowasiku, kendo utim maber, kendo uhol ji ma ok ugen yudoe gimoro; a to pok maru biro bedo maduong’, mi unubed nyithind Ng’at Mamalo Chutho, nikech ong’won gi jo ma ok go erokamano kod jo maricho. b 36 Dhiuru nyime bedo jo ma kecho ji, mana kaka Wuonu bende kecho ji. c 37 “Bende, weuru ng’ado ne ji bura, eka ok nong’adnu bura ngang’; d kendo weuru keto ne ji bura, eka ok noketnu bura ngang’. Dhiuru nyime weyo ne ji kethogi, to un bende nowenu. e 38 Beduru jochiwo, to ji biro chiwonu. f Giniol e ofuke mag lepu gik mopim maber, modin, motiel, kendo mopong’ thich ma o oko. Nikech rapim ma upimogo, mano bende e ma ibiro pimnugo.” 39 Eka nogoyonegi ngero niya: “Be muofu nyalo tayo muofu wadgi? Donge giduto gibiro lwar e bur? g 40 Japuonjre ok duong’ moloyo japuonjne, to ng’ato ka ng’ato mosepuonj malong’o chuth biro bedo kaka japuonjne. 41 Kare ang’o momiyo ing’iyo pilni yath e wang’ owadu to ok ine yath maduong’ e wang’i iwuon? h 42 Ere kaka inyalo wacho ne owadu ni, ‘Owadwa, we agolni pilni yath manie wang’i,’ ka koni to in iwuon ok ine yath maduong’ ma-

SULA 6 a Wuo 22:25 Law 25:37 Rap 23:20 Za 37:25, 26

b Mat 5:45 Tic 14:17

c Mat 5:48 Ef 5:1, 2 Jak 2:13

d Mat 7:1, 2 Rum 14:10

e Mat 6:14 Mar 11:25

f Nge 19:17

g Mat 15:14

h Mat 7:3-5

 Kolam mar 2 a Mat 7:16-18

b Mat 12:33

c Mat 12:34, 35

d Mat 7:21 Luk 13:24 Rum 2:13 Jak 1:22

e Mat 7:24-27

f Za 125:1

g Jak 1:23, 24

1634 nie wang’i? In ng’at ma wuondore! Kwong igol yath maduong’ e wang’i eka ibiro neno maler kaka inyalo golo pilni yath manie wang’ owadu. 43 “Nimar onge yath maber ma nyago olemo motop, kendo onge yath motop ma nyago olemo maber. a 44 Nikech yath ka yath ing’eyo kuom olembe owuon. b Kuom ranyisi, ji ok pon olemb ng’owo kuom kuthe, kata ng’ado mzabibu kuom yadh kudho. 45 Ng’at maber golo gik mabeyo koa e mwandu mabeyo manie chunye, to ng’at marach golo gik maricho koa e mwandune maricho; nimar gik mogundho e chuny ng’ato e ma dhoge wacho. c 46 “Kare ang’o momiyo uluonga ni ‘Ruoth! Ruoth!’ to ok utim gik ma awacho? d 47 Ng’at ma biro ira kendo ma winjo wechena kendo ma timogi, we anyisu ng’at mochalgo: e 48 Ochal gi ng’at ma ka ne dwaro gero ot, nokunyo lowo modhi piny nyaka e wi lwanda eka noketo mise. Omiyo, ka ohula nobiro, pi nogoyo odno to pigno ne onge gi teko mar yienge nikech ne ogere maber. f 49 Mopogore gi mano, ng’at ma winjo to ok otim gimoro, g ochal gi ng’at ma nogero ot e wi lowo ma onge mise. Pi nogoyo odno mi gikanyono nolwar, kendo ne okethore marach.”

1635 Ka nosetieko wacho ne ji wechego duto, nodhi Kapernaum. 2 Ne nitie misumba jatend-jolweny1 moro ma ne tuo ahinya kendo ne chiegni tho. a Jatelono ne ohere ahinya. 3 Ka jatelono nowinjo humb Yesu, nooro jodongo moko mag Jo-Yahudi ire ni gikwaye mondo obi ochangne misumbane. 4 Ne gibiro ir Yesu mi ne gisaye gi sinani kama: “Jalo en ng’at mowinjore mondo itimne kamano 5 nikech ohero ogandawa kendo nogeronwa sunagogi.” 6 Omiyo, Yesu nowuok mi odhi kodgi. To ka nochiegni chopo e odno, jatend-jolwenyno1 noyudo oseoro osiepene mondo owachne niya: “Ruoth, kik ichandri nimar ok an ng’at mowinjore ma dibi e oda. b 7 Mano e momiyo ne aneno ni ok awinjora biro iri. Kata kamano, wach awacha gimoro mondo jatija ochangi. 8 Nimar an bende an e bwo jomamoko, bende an gi askeche moko e bwoya, kendo anyalo wacho ne moro ni, ‘Dhi!’ to odhi, kendo wacho ne machielo ni, ‘Bi!’ to obiro, kendo wacho ne misumbana ni, ‘Tim mae!’ to otimo.” 9 Ka ne Yesu owinjo wechego, nohum gi ng’atno, mi nolokore kong’iyo oganda ma ne luwe mowachonegi niya: “Awachonu ni, kata mana e Israel pok ayudoe yie maduong’

7

SULA 7 a Mat 8:5, 6

b Mat 8:8, 9

 Kolam mar 2 a Mat 8:10

b Mat 8:13

c 1Ru 17:17 Luk 8:41, 42

d Hib 4:15

e Luk 8:52 Joh 11:33

f 1Ru 17:21, 22 Luk 8:52-54 Joh 11:43 Tic 9:40

g 1Ru 17:23 2Ru 4:36

h Rap 18:15 Joh 4:19 Joh 6:14 Joh 7:40

i Luk 1:68

j Mat 11:2-6

k Za 40:7

7:2, 6 1 Jatelo achiel ne bedo gi jolweny 100 e bwoye.

Za 118:26 Zek 9:9 Mat 3:11

LUKA 7:1-19 ma chal kama.” a 10 Ka jo ma ne oorgo nodok e odno, ne giyudo misumbano ka ngima. b 11 Mapiyo bang’ mano, nodhi nyaka e dala miluongo ni Nain to jopuonjrene kod oganda maduong’ ne wuotho kode. 12 Ka nochiegni gi dho ranga dalano, ne nitie ng’at motho ma ne oting’ kitero oko. Ne en wuoyi achiel kende, kendo min-gi ne en chi liel. c Oganda moro buora moa e dalano bende ne ni kode. 13 Ka Ruoth noneno dhakono, ne okeche d mi nowachone niya: “We ywak.” e 14 Bang’ mano, nosudo momulo gima noting’ie wuoyi mothono, mi joting’o ne ochung’ kar tiendgi. Eka nowacho kama: “Rawera, awachoni ni, a malo!” f 15 Eka ng’at ma nothono nobet mi ochako wuoyo, kendo Yesu ne ochiwe ne min mare. g 16 Koro luoro nomako ogandano duto kendo ne gimiyo Nyasaye duong’ ka giwacho niya: “Osechung janabi maduong’ e dierwa,” h kendo ni, “Nyasaye oseparo joge.” i 17 Gima notimono nolandore e Judea duto kod alwora duto mar pinyno. 18 Koro jopuonjre Johana nodhi mowacho ne Johana wechego duto. j 19 Omiyo, Johana noluongo ariyo kuomgi mi noorogi ir Ruoth mondo gidhi gipenje niya: “Be in e Jal Mabiro, k koso onego warit ng’at machielo mopogore?”

LUKA 7:20-38 20 Ka ne gibiro ire, jogo nowachone kama: “Johana Jabatiso oseorowa iri mondo wapenji kama, ‘Be in e Jal Mabiro, koso onego warit ng’at machielo mopogore?’” 21 E sa nogono, nochango ji mang’eny ma ne nigi tuoche gi midekre malich, a kendo nogolo jochiende, kendo noyawo wenge muofni mang’eny. 22 Kae to nodwokogi niya: “Dhiuru mondo unyis Johana gik ma useneno kendo ma usewinjo: Muofni koro neno, b pudhe wuotho, jodhoho bedo maler, jo ma itgi odino winjo, c jo motho ichiero, kendo jo ma odhier iwachonegi wach maber. d 23 Ng’at mamor en ng’atno ma ok chwanyre nikech an.” e 24 Ka jo ma Johana nooro ne osea, Yesu nopenjo oganda e wi Johana niya: “Ang’o ma ne udhi neno e thim? Odundu ma yamo yiengo, koso? f 25 Kare ang’o ma nudhi neno? Ng’at morwako lewni mayom, koso? g Jo ma rwako lewni mabeyo ahinya kendo modak e ngima mayom yudore e ute ruodhi. 26 Kuom adier, kare ang’o ma ne udhi neno? Janabi? Adier, awachonu ni ne udhi neno ng’at moloyo kata janabi gi duong’. h 27 En e ma ne ondik wachne niya: ‘Ne! Aoro jaotena e nyimi ma biro ikoni yo.’ i 28 Akonu ni, kuom jo ma mon onyuolo, onge ng’at maduong’ moloyo Johana, to ng’at mati-

SULA 7 a Isa 53:4

b Isa 42:7

c Isa 29:18 Isa 35:5, 6

d Isa 61:1 Luk 4:18 Jak 2:5

e Isa 8:14 Luk 2:34 Joh 6:66

f Mat 11:7-11

g Mar 1:6

h Mar 1:2 Luk 1:67, 76

i Isa 40:3 Mal 3:1 Luk 1:16, 17 Joh 1:23

 Kolam mar 2 a Mat 11:11

b Mat 3:5, 6 Luk 3:12

c Tic 13:46 Rum 10:2, 3

d Mat 11:16-19

e Kwa 6:2, 3 Mat 3:4 Luk 1:13, 15

f Mat 11:19 Luk 5:30

g Joh 10:37, 38

h Mat 26:6, 7 Mar 14:3 Joh 12:3

1636 nie mogik e Pinyruodh Nyasaye duong’ moloye.” a 29 (Ka ji duto kod josol osuru nowinjo mano, ne giwacho ni, Nyasaye en ng’at makare, nimar noyudo osebatisgi gi batiso mar Johana. b 30 To Jo-Farisai kod jo ma ne olony gi Chik nochayo dwaro mar Nyasaye, c nikech Johana ne ok obatisogi.) 31 “Kuom mano, anapim tieng’ni gi ng’a, to gichal gi ng’a? d 32 Gichal gi nyithindo matindo mobet e chiro to giluongore ka giwacho niya: ‘Ne wagoyonu asili to ne ok umiel; ne wagoyo nduru to ne ok uywak.’ 33 Kamano bende, Johana Jabatiso osebiro ka ok ochiem kendo ka ok omadh divai, e to uwacho kama: ‘En gi jachien.’ 34 Wuod dhano osebiro kochiemo kendo kometho, to uwacho ni: ‘Neuru! Ng’at ma iye lach kendo ma jamadh divai, osiep josol osuru gi joricho!’ f 35 Kata kamano, rieko ng’ere ni en kare kokalo kuom nyithinde duto.”1g 36 Koro, achiel kuom JoFarisai nosiko ka kwaye mondo odhi ochiem kode. Omiyo, nodonjo e od Ja-Farisaino mi nobet e mesa.’ 37 Dhako moro ma ne ong’ere e dalano kaka jaricho nowinjo ni Yesu ne chiemo e od Ja-Farisaino, mi nokelo chupa mar alabasta moting’o mo ma nigi suya mamit. h 38 Eka bang’ 7:35 1 Kata, “gik motimo.”

1637 dhi gi ka ng’e Yesu e tiende, noywak mi pi wang’e oton e tiende Yesu, kendo noyweyogi gi yie wiye. Bende, nonyodho tiendene mi nooloe mo ma nigi suya mamitno. 39 Bang’ neno mano, Ja-Farisai ma noyudo ogwele nowacho e chunye kama: “Ka dine bed ni ng’atni en janabi adier, dine ong’eyo ni dhako momuleno en ng’a kendo ni en jaricho.” a 40 To Yesu nodwoke niya: “Simon, an gi wach moro ma adwaro wachoni.” Nokone kama: “Japuonj, wachnago!” 41 “Nitie ji ariyo ma ne nigi gop jaholo moro; achiel ne nigi gowi mar dinari1 500, to machielo dinari 50. 42 Ka ne gionge gi gima digichulego, noweyonegi ma onge wach moro. Kuom mano, en ng’ano kuomgi ma biro here moloyo?” 43 Simon nodwoke kama: “Aparo ni en jalno ma noweyone gowi mang’eny.” Yesu nowachone niya: “Ing’ado wach kare.” 44 Bang’ mano, nolokore ir dhakono mowacho ne Simon kama: “Ineno dhakoni? Sa ma ne adonjo e odi, ne ok imiya pi mar lwoko tiendena. To dhakoni osechwero pi wang’e e tiendena kendo oseyweyogi gi yie wiye. 45 In ne ok inyodha, to dhakoni, chakre sa ma nende adonjo ka, pok oweyo nyodho tiendena. 46 In ne ok iolo mo e wiya, to dhakoni oseolo mo ma 7:41 1 Som Apendiks B14.

SULA 7 a Luk 15:2

 Kolam mar 2 a Za 32:1 Za 51:1 Za 103:2, 3 Isa 1:18 Isa 43:25 Isa 44:22

b Mat 9:2 Mar 2:5

LUKA 7:39–8:5 nigi suya mamit e tiendena. 47 Nikech mano awachoni ni, kata obedo ni richone ng’eny,1 osewene a nikech herane mogundho. To ng’at ma iwene manok, e ma herane nok.” 48 Eka nowacho ne dhakono niya: “Richoni oweni.” b 49 Jo ma nobet kode e mesa nowacho e kindgi niya: “Ma en ng’at manade ma weyo ne ji kata mana richo?” c 50 To nowacho ne dhakono kama: “Yieni oseresi; d dhi gi kuwe.” Kinde matin bang’e, nowuotho e dala ka dala kod gweng’ ka gweng’ koyalo kendo kolando wach maber mar Pinyruodh Nyasaye. e To ji Apar Gariyoka ne ni kode, 2 kaachiel gi mon moko ma ne osechang ka ne ogol jochiende kod tuoche kuomgi. Mon-go ne gin: Maria ma niluongo ni Magdalina,1 ma jochiende abiriyo nowuok kuome; 3 Joana f ma chi Chuza, jal ma ne ochung’ ne od Herode; Susana; kod mon mamoko mang’eny ma ne tiyonegi gi gigegi. g 4 Koro ka oganda mang’ongo nochokore moriwo jo ma ne odhi ire kowuok e dala ka dala, nowuoyo kotiyo gi ngero niya: h 5 “Jachuoyo moro nowuok mondo ochuo kodhi. To sa ma nochuoyo, moko ne olwar e bath yo mi ne onyon-gi kendo winy mag polo

8

c Mar 2:7 Luk 5:21

d Mat 9:22 Luk 8:48

 SULA 8 e Mat 9:35 Luk 4:43

f Luk 24:9, 10

g Mat 27:55 Mar 15:40, 41

h Mat 13:1-3 Mar 4:1, 2

7:47 1 Kata, “dongo.” 8:2 1 Kata, ‘Maria Nya-Magdala.’ Pim gi weche moler piny e Mat 15:39.

LUKA 8:6-24 nochamogi. a 6 Moko ne olwar e lwanda to bang’ twi ne gitwo nikech lowo ne ok ng’ich. b 7 Moko ne olwar e kuthe, kendo kuthe ma nodongo kodgigo nothung’ogi. c 8 Moko to ne olwar e lowo maber kendo bang’ twi, ne ginyago olemo nyadi 100.” d Sa ma nowacho wechegi, nokok niya: “Ng’at ma nigi it ma winjo mondo owinji.” e 9 Jopuonjrene nopenje tiend ngerono f 10 mi nodwokogi niya: “Un osemiu rieko mar ng’eyo weche moum mag Pinyruodh Nyasaye, to kuom jo modong’, wechego gin mana ngeche, g mondo eka kata gineno to ginen kayiem nono, kendo kata ka giwinjo, to wach kik donjnegi. h 11 Koro tiend ngerono e ma: Kodhi en wach Nyasaye. i 12 Mago ma ne olwar e bath yo e jogo mosewinjo wach kae to Jachien biro, kendo ogolo wachno ei chunygi eka mondo kik giyie mi oresgi. j 13 Mago ma ne olwar e lwanda e jo ma kosewinjo wachno, girwakogo gi mor, to gionge gi mise. Giyie kuom kinde to e ndalo tem, gilwar. k 14 To mago ma ne olwar e kuthe, magi e jo ma kosewinjo wach, to parruok, gi mwandu, l kod mor mag ngimani m galogi, kendo gigo thung’ogi chuth ma ok ginyag gimoro motegno maber. n 15 To mago ma ne olwar e lowo maber, e jo ma bang’ winjo wachno gi

SULA 8 a Mat 13:3-9 Mar 4:3-9 Luk 8:12

b Luk 8:13 c Luk 8:14 d Luk 8:15 e Mat 11:15 Mat 13:9 Mar 4:9

f Mat 13:10 Mar 4:10

g Za 78:2 Mat 13:34, 35 Mar 4:34

h Isa 6:9, 10 Mat 13:11, 13 Mar 4:11, 12

i Mat 13:18-23 Mar 4:14-20

j Mat 13:19 Mar 4:15 2Ko 4:3, 4

k Mat 13:20, 21 Mar 4:16, 17

l Mat 19:23 1Ti 6:9

m 2Ti 4:10 n Mat 13:22 Mar 4:18, 19

 Kolam mar 2 a Tic 16:14 b Mat 13:23 Mar 4:20 Hib 10:36

c Mat 5:15 Mar 4:21 Luk 11:33 Fil 2:15

d Mat 10:26 Mar 4:22 Luk 12:2

e Mat 25:23 f Mat 13:12 Mat 25:29 Mar 4:24, 25 Luk 19:26

g Mat 13:55 Joh 7:5 Tic 1:14

h Mat 12:46, 47 Mar 3:31, 32

i Mat 12:48-50 Mar 3:33-35 Joh 15:14

j Mat 8:18, 23 Mar 4:35, 36

k Mat 8:24-27 Mar 4:37-41

1638 chuny malong’o kendo maber, a gisiko kode kendo ginyago olemo ka ginano. b 16 “Onge ng’at ma kosemoko taya to oume gi gimoro kata okete e bwo otanda. Kar mano, okete e wi gir chungo taya mondo jo ma donjo one ler. c 17 Nimar onge gima opandi ma ok bi fwenyore, kata gima oum ma ok bi ng’ere kendo ma ok bi wuok e lela. d 18 Kuom mano, chikuru itu maber mondo uwinj gima iwachonu nikech ng’at ma nigo ibiro medi, e to ng’at ma ongego, kata mana moparo ni engono ibiro maye.” f 19 Koro min mare gi owetene nobiro ire, g to ne ok ginyal chopo machiegni kode nikech oganda ne thoth. h 20 Omiyo, ne oorne wach niya: “Minu kod oweteni ochung’ oko ka gidwaro neni.” 21 En nodwokogi kama: “Minena kod owetena gin jogi eki ma winjo wach Nyasaye kendo timo.” i 22 Chieng’ moro, ne odonjo e yie ka en kod jopuonjrene mokonegi kama: “Wadhiuru loka nam.” Omiyo, ne giwuok. j 23 To sa ma ne gin e yie gidhi, nindo notere. Eka yamo maduong’ mager nobiro e nam kendo pi nochako pong’onegi yie, mi ne gin e masira. k 24 Omiyo, ne gidhi ire mi gichiewe ka giwachone niya: “Japuonj, Japuonj, wachiegni tho!” Eka ne oa malo mochogo yamono kod apaka mi ne gichok kendo nam

1639 ne okue. a 25 Eka nopenjogi kama: “Ere yieu?” To ne gibedo maluor ahinya mi gihum nono ka giwacho e kindgi niya: “Jali en ng’a gadier? Nimar ochiko kata mana yamo kod pi to giwinje.” b 26 Eka ne gigowo e gweng’ mar Jo-Gerasi c man loka momanyore gi Galili. 27 Sa ma Yesu nowuok e yie, ng’at moro ma ne nigi jochiende noa e dalano moromo kode. Kuom ndalo mogwaro, ne pok orwako law, kendo ne odak kar liete to ok e ot. d 28 Ka noneno Yesu, nokok mi opodho piny e nyime mowacho gi dwol maduong’ niya: “En wach mane ma in-go koda, Yesu Wuod Nyasaye Mamalo Chutho? Asayi kik isanda.” e 29 (Nimar Yesu nosebedo ka chiko jachiendno mondo oa kuom ng’atno. Jachiendno nosebedo ka make matek nyading’eny1f kendo nosetue ng’atno nyadinwoya gi nyororo kod rateke ka irite. To nojaturo gik motueyego kae to jachiendno miyo odhi kuonde mabor gi kama ji odakie.) 30 Yesu nopenje niya: “Nyingi ng’a?” Nodwoko kama: “Lijion,”1 nimar jochiende mang’eny noyudo osedonjo kuom ng’atno. 31 Kendo ne gisiko ka gisaye ni kik ochikgi mondo gidhi gidonj e bur matut ma 8:29 1 Kata nyalo bedo, “nosechande kuom kinde malach.” 8:30 1 Lijion ne en kidieny maduong’ie moloyo e oganda lweny mar Rumi. Ka eri ochung’ ne kwan mang’ongo.

SULA 8 a Za 89:9

b Mat 8:27 Mar 4:41

c Mar 5:1

d Mat 8:28, 29 Mar 5:2-10

e Mar 1:23, 24

f Mar 9:20, 21

 Kolam mar 2 a Fwe 20:2, 3

b Law 11:7, 8 Rap 14:8

c Mat 8:30-34 Mar 5:11-17

d Mar 5:18-20

LUKA 8:25-39 onge giko.1a 32 Koro ne nitie kueth moro maduong’ mar anguche b ma ne kwayo kanyo e got, omiyo ne gisaye mondo oyienegi gidhi gidonj e anguchego, mi noyienegi. c 33 Eka jochiendego nowuok kuom ng’atno mi ne gidonjo e anguchego kendo kuethno noringo matek nyaka e geng nam mi ne ginyumore e nam kendo ne githo ei pi. 34 To ka jokwath noneno gima nosetimoreno, ne giringo mi gitero wach e dala kod gwenge mokiewo kode. 35 Eka ji nowuok e dalano mondo gine gima nosetimore. Ne gibiro ir Yesu mi giyudo ng’at ma jochiende nosea kuomeno ka koro oserwakore, pache long’o kendo obet e tiend Yesu, mi luoro nomakogi. 36 Jo ma noseneno mano noluwonegi kaka nosechang ng’at ma ne nigi jachienno. 37 Omiyo, oganda duto moa e alwora mar Jo-Gerasi nosayo Yesu mondo owuog oa e kindgi nikech ne gin gi luoro maduong’. Eka noidho yie mondo odhi. 38 Kata kamano, ng’at ma jochiende nosea kuomeno ne siko ka saye mondo kik oweye, to nokwero ng’atno niya: d 39 “Dog pacho, kendo idhi nyime wacho gik ma Nyasaye osetimoni.” Omiyo, nodhi kolando kuonde duto e dalano mangima gik ma Yesu nosetimone. 8:31 1 Kata, “abiso.” Som Tiend Weche.

LUKA 8:40–9:5 40 Ka Yesu noduogo, oganda norwake e yo mang’won nimar giduto ne girite. a 41 To ng’at moro ma nyinge Jairo nobiro; ng’atno ne en jatelo ma ne tayo e sunagogi. Nopodho e tiend Yesu kendo nosaye mondo odhi e ode b 42 nikech nyare achiel kende1 ma ne hike dirom 12 ne chiegni tho. Sa ma Yesu ne dhi, oganda ne othung’e koni gi koni. 43 Koro ne nitie dhako moro ma rembe nosebedo ka chuer c kuom higni 12, to pok noyudo chang kuom ng’ato ang’ata. d 44 Nodhi ir Yesu gi ka ng’eye kendo nomulo riak nangane ma oko e mi gikanyono remo ma ne osebedo ka wuok kuome ne ochok. 45 Omiyo, Yesu nopenjo kama: “En ng’ano momula?” Giduto ne gikwer, to Petro nodwoko niya: “Japuonj, oganda olwori kendo githung’i koni gi koni.” f 46 To Yesu nowacho kama: “Nitie ng’at momula nimar afwenyo ni teko g owuok kuoma.” 47 Ka dhakono noneno ni osefwenye, nosudo kokirni mopodho e nyim Yesu, kendo nohulo e nyim ji duto gimomiyo nomulo Yesu kod kaka nochango gikanyono. 48 To Yesu nokone niya: “Nyarwa, yieni osechangi. Dhi gi kuwe.” h 49 Ka pod nowuoyo, ng’at moro ma noa e dala jatelono nobiro ka wacho niya: “Nyari osetho; kik idhi 8:42 1 Kata, “nyathine achiel kende.”

SULA 8 a Mar 5:21 b Mat 9:18, 19 Mar 5:22-24

c Law 15:25 d Mat 9:20-22 Mar 5:25-29

e Kwa 15:38, 39 f Mar 5:30-34 g Luk 5:17 h Mat 9:22 Luk 7:50

 Kolam mar 2 a Mar 5:35-37 b Joh 11:25 Rum 4:17

c Luk 7:12, 13 d Mat 9:23-26 Mar 5:38-43 Joh 11:11 Tic 7:60 Tic 13:36

e Mar 5:41 Luk 7:14 Joh 11:43

f Cha 2:7 Ekl 3:19 Isa 42:5

g Mar 5:42 h Mar 7:35, 36

 SULA 9 i Mar 6:7 j Mat 10:1 k Mat 10:9, 10 Mar 6:8, 9 Luk 10:4

l Mat 10:11 Mar 6:10 Luk 10:5, 7

1640 nyime chando Japuonj.” a 50 Bang’ winjo mano, Yesu nodwoke kama: “Kik iluor, nyis mana ni in gi yie, to ibiro res nyari.” b 51 Ka nochopo e ot, ne ok oyie mondo ng’ato odonj kode mak mana Petro, gi Johana, gi Jakobo, kod wuon nyakono, gi min mare. 52 To ji duto ne ywak ka gigoyo korgi ka gikuyo. Omiyo, Yesu nowacho kama: “Weuru ywak c nimar ok otho, to onindo.” d 53 Eka ne gichako nyiere ka gijare nikech ne ging’eyo ni nosetho. 54 To nomako lwet nyakono mowachone niya: “Nyathi, a malo!” e 55 Eka muche1 f noduogo kendo noa malo gikanyono, g mi Yesu nochiko mondo omiye gimoro ocham. 56 Jonyuolne ne mor sidang’, to nochikogi ni kik gihul ne ng’ato gima nosetimore. h Kendo noluongo ji Apar Gariyoka mi omiyogi teko mar golo jochiende i duto kod nyalo mar chango tuoche. j 2 Eka noorogi mondo giyal wach Pinyruodh Nyasaye kendo gichang ji, 3 mi nowachonegi niya: “Kik uting’ gimoro ne wuoth, kata luth, kata ofuk chiemo, kata makate, kata pesa; bende kik ubed gi lewni ariyo. k 4 To ka udonjo e ot moro, beduru kanyo nyaka ua. l 5 To ka ma ji ok orwakoue, sa ma uwuok e dalano, teng’uru buch tiendeu mo-

9

8:55 1 Kata, “much ngimane.”

1641 ndo mano ochiwnegi neno.” a 6 Eka ne giwuok mi gichako wuotho e gwenge duto mag alworano ka gilando wach maber kendo ka gichango ji. b 7 Koro, Herode1 ma ne en jatelo mar alworano nowinjo wach gik moko duto ma ne timore, mi noparore ahinya nimar jomoko ne wacho ni Johana ne osechier, c 8 to jomoko ne wacho ni Elija ofwenyore, moko to ne wacho ni achiel kuom jonabi machon osechier. d 9 Herode nowacho kama: “Nang’ado wi Johana. e Kare ng’at ma iwuoyo kuomeni en ng’a?” Omiyo, nomanyo kaka nonyalo neno Yesu. f 10 Ka joote noduogo, ne giwacho ne Yesu gik moko duto ma ne gisetimo. g Eka nokawogi modhi kodgi kar kendgi e dala miluongo ni Bethsaida. h 11 Kata kamano, oganda noluwe nikech ne ging’eyo wachno. Norwakogi mang’won mochako puonjogi e wi Pinyruodh Nyasaye, kendo nochango jo ma ne tuore. i 12 Koro piny nochako yuso. Omiyo, ji Apar Gariyoka nobiro mowachone niya: “Gony oganda mondo gidhi e gwenge gi mier man machiegni eka giyud kar nindo kod gik ma dwarore, nimar kae wan mabor gi kama ji odakie.” j 13 En to nowachonegi kama: “Migiuru gima gi9:7 1 Tiende ni, Herode Antipa. Som Tiende Weche.

SULA 9 a Mat 10:14 Mar 6:11 Luk 10:10, 11 Tic 13:50, 51

b Mat 11:1 Mar 6:12, 13

c Mat 14:1, 2 Mar 6:14-16

d Mar 8:27, 28 Luk 9:18, 19

e Mat 14:3, 10 f Luk 23:8 g Mar 6:30 h Mat 14:13 i Mat 14:14 Mar 6:34 Joh 6:2

j Mat 14:15-21 Mar 6:35-44 Joh 6:5-13

 Kolam mar 2 a 2Ru 4:42-44 b Mat 14:20 Mar 6:43 Joh 6:13

c Mat 16:13-16 Mar 8:27-30

d Luk 9:7, 8 e Mat 16:16 Mar 8:29 Joh 1:41 Joh 6:68, 69

f Mat 16:20 g Isa 53:5, 8 Luk 17:25

h Mat 16:21 Mar 8:31

LUKA 9:6-23 nyalo chamo.” a Ne gidwoke niya: “Wan mana gi makate abich kod rech ariyo kende, mana ka po ni wadhi mi wang’iewo chiemo ne jogi duto.” 14 Ne nitie chwo 5,000 kama. To nowacho ne jopuonjrene niya: “Nyisgiuru gibed piny ji piero abich-abich.” 15 Ne gitimo kamano mi ji duto nobet piny. 16 Koro nokawo makate abichgo kod rech ariyogo, mi nong’iyo malo e polo kendo noguedhogi. Eka nong’ingogi mochako miyogi jopuonjrene mondo gimi oganda ocham. 17 Omiyo, ji duto nochiemo mi giyieng’ kendo ne gichoko okepni 12 mag ng’injo ma nodong’. b 18 Bang’e ka noyudo olemo ka en kende, jopuonjrene nobiro ire mi nopenjogi niya: “Oganda wacho ni an ng’a?” c 19 Ne gidwoke kama: “Johana Jabatiso, to moko ni Elija, to pod moko wacho ni in achiel kuom jonabi machon mosechier.” d 20 Eka nopenjogi niya: “Un to uwacho ni an ng’a?” Petro nodwoke kama: “In e Kristo mar Nyasaye.” e 21 Eka nokwerogi matek ni kik ginyis ng’ato wachno, f 22 kae to nowacho kama: “Wuod dhano nyaka kal e sand mang’eny, kendo jodongo, gi jotend-jodolo, kod jondiko biro kwede, kendo ibiro nege g kae to e odiechieng’ mar adek ibiro chiere.” h 23 Eka nomedo wachonegi giduto niya: “Ka ng’ato dwaro luwa, to okwerre

LUKA 9:24-42 owuon a kendo oting’ yadhsandne1 pile ka pile, kae to odhi nyime luwa. b 24 Nimar ng’at ma dwaro reso ngimane nolal ngimane, to ng’at molalo ngimane nikech an, mano e ng’at ma biro reso ngimane. c 25 Kuom adier, ere ber ma ng’ato biro yudo konwang’o piny duto to olalo ngimane kata ohinyore? d 26 Nimar ka ng’ato wiye kuot koda gi wechena, Wuod dhano bende wiye nokuod kode e kinde ma nobi e duong’ne kod mar Wuon mare gi mar malaike maler. e 27 To adier awachonu ni nitie moko kuom jo ma ochung’ kae ma ok notho ka pok gineno Pinyruodh Nyasaye.” f 28 Kuom adier, chiegni ndalo aboro bang’ wacho wechego, nokawo Petro gi Johana kod Jakobo mi oidho kodgi malo e got mondo olem. g 29 To ka noyudo olemo, kit wang’e nolokore kendo nangane nobedo rachar ma rieny. 30 Ne nitie ji ariyo ma ne wuoyo kode; ne gin Musa gi Elija. 31 Ji ariyogo nofwenyore gi duong’ kendo ne gichako wuoyo kuom wuokne e piny, ma ne chiegni timorene Jerusalem. h 32 Koro nindo nohewo Petro kod jo ma ne ni kode, to ka ne pachgi oduogo maber, ne gineno duong’ne. i Bende, ne gineno ji ariyo kochung’ kode. 33 To sa ma ji 9:23 1 Som Tiend Weche.

SULA 9 a Fil 3:7, 8 b Mat 10:38 Mat 16:24 Mar 8:34 Luk 14:27

c Mat 16:25 Mar 8:35 Joh 12:25 Tic 20:24 Fwe 2:10

d Mat 16:26 Mar 8:36

e Mat 10:33 Mar 8:38 2Ti 2:12

f Mat 16:28 Mar 9:1

g Mat 17:1-8 Mar 9:2-8

h Luk 9:22 Luk 13:33

i 2Pe 1:16

 Kolam mar 2 a Luk 3:22 Joh 12:28

b Za 2:7 Isa 42:1 Mat 3:17 2Pe 1:17

c Rap 18:15 Mat 17:5 Mar 9:7 Tic 3:22, 23

d Mat 17:9 Mar 9:9

e Mar 9:14, 15 f Mat 17:14-16 Mar 9:17, 18

g Rap 32:5 h Mat 17:17, 18 Mar 9:19-27

1642 ariyogo ne were kode, Petro nowacho ne Yesu niya: “Japuonj, otimore maber ni wan kae. Omiyo, we wager hembe adek, achiel mari, achiel mar Musa, to machielo mar Elija.” Kata kamano, ok nong’eyo gima nowacho. 34 Ka noyudo owacho wechegi, bor polo nochokore mochako umogi. To ka bor polono noumogi, ne gibedo maluor. 35 Eka dwol moro a nowuok e bor polono ka wacho niya: “Ma Wuoda, jal ma oseyier. b Winjeuru.” c 36 Sa ma dwolno nowuoyo, ne gineno ka Yesu ni kende. Kata kamano, ne giling’ kendo ne ok gihulo ne ng’ato e ndalogo wach moro e wi gik ma ne gineno. d 37 Kinyne ka ne gisea e got, noromo gi oganda mang’ongo. e 38 Ng’at moro nokok matek ei ogandano niya: “Japuonj, asayi mondo ikony wuoda nimar en nyathina achiel kende. f 39 Jachien moro makega kae to apoya nono oywak kendo ogwecho matek ka buoyo wuok e dhoge, kendo ok oweyega ka pok ohinye. 40 Ne asayo jopuonjreni mondo gigole, to ne ok ginyal.” 41 Yesu nodwoko kama: “Yaye un tieng’ ma onge yie kendo mobam, g anabed kodu kendo nano kodu nyaka karang’o? Kel wuodino kae.” h 42 To kata mana sa ma wuoyino ne sudo machiegni, jachiendno ne ogoye piny kendo nomiyo ogwecho matek. Kata kamano, Yesu nokwero jachiend-

1643 no mi nochango wuoyino, kae to oduoke ne wuon mare. 43 Omiyo, giduto ne gihum nikech teko malich mar Nyasaye. Sa ma giduto pod ne gihum gi gik moko duto ma Yesu ne timo, nokone jopuonjrene niya: 44 “Chikuru itu malong’o kendo upar wechegi nimar Wuod dhano idhi ndhogi mi chiwe e lwet ji.” a 45 To ne ok giwinj tiend gima nowacho nikech ne oumnegi wachno mondo kik giwinj tiende. Omiyo, ne giluor penje wachno. 46 Eka ne gichako yware ka gidwaro ng’eyo ni ng’ano maduong’ e kindgi. b 47 Nikech Yesu nong’eyo paro manie chunygi, nokawo nyathi moro matin mochunge e bathe, 48 kae to nowachonegi kama: “Ng’at ma rwako nyathini nikech nyinga, orwaka an bende; kendo ng’at ma rwaka, orwako bende Jal ma ne oora. c Nikech ng’at ma duokore piny e kindu, ng’atno e ng’at maduong’.” d 49 Johana nodwoko kama: “Japuonj, ne waneno ng’at moro ka golo jochiende kotiyo gi nyingi, kendo ne watemo geng’e nikech ok owuoth kodwa.” e 50 To Yesu nowachone niya: “Kik utem geng’e, nimar ng’at ma ok kwedu en ng’atu.” 51 Kaka ndalo ne medo kayo1 machiegni mondo odhi e polo, f noramo ni 9:51 1 Grik, “ndalone ne chiegni rumo.”

SULA 9 a Mat 17:22, 23 Mar 9:31, 32 Luk 18:31-33

b Mat 18:1-5 Mar 9:33-37 Luk 22:24

c Mar 9:37 Joh 12:44

d Nge 18:12 Mat 18:4, 5 Mat 23:11, 12

e Mar 9:38-40

f Tic 1:1, 2 1Ti 3:16

 Kolam mar 2 a Joh 4:9

b Mar 3:17

c 2Ru 1:10

d Mat 8:20

e Mat 8:21

f Ef 2:1

g Mat 8:22

h Cha 19:17

i Mat 10:37 1Ko 9:24 Fil 3:13

LUKA 9:43-62 nyaka to odhi Jerusalem. 52 Omiyo, nooro jomoko mondo otelne kuno. Eka ne gidhi mi gidonjo e gweng’ moro mar Jo-Samaria mondo giikne gik moko. 53 Kata kamano, ne ok girwake a nimar noramo ni nyaka to odhi Jerusalem. 54 Ka jopuonjre ma gin Jakobo gi Johana b noneno mano, ne gipenje kama: “Ruoth, idwaro ni waluong mach oa e polo mondo otiekgi, koso?” c 55 To Yesu nolokore mokwerogi. 56 Omiyo, ne gidhi e gweng’ mopogore. 57 Koro sa ma ne gin e yo ka gidhi, ng’at moro nowachone niya: “Abiro luwi kamoro amora midhiye.” 58 To Yesu nowachone kama: “Bwe nigi buchegi kendo winy manie polo nigi utegi, to Wuod dhano onge gi kama dopielie wiye.” d 59 Eka nowacho ne ng’at machielo niya: “Bed jalupna.” Ng’atno nowachone kama: “Ruoth, yiena mondo adhi ayik wuora mondi.” e 60 To Yesu nodwoke niya: “We jo motho f oyik joggi motho, to in dhi iland Pinyruodh Nyasaye kuonde duto.” g 61 To e ma pod ng’at machielo nowacho kama: “Abiro luwi Ruoth, to yiena adhi ago ne jodalawa oriti mondi.” 62 Yesu nokone kama: “Ng’at moseketo lwete e kwe-dhiang’ kae to ong’iyo gik man chien, h ng’atno ok owinjore gi Pinyruodh Nyasaye.” i

LUKA 10:1-21 Bang’ mago duto, Ruoth noyiero ji 70 mamoko mi noorogi ji ariyoa ariyo mondo gitelne dala ka dala kod kuonde duto ma en owuon nobiro dhiyoe. 2 Eka nowachonegi niya: “Adier, tij keyo duong’, to jotich e ma nok. Omiyo, kwauru Ruodh keyo mondo oor jotich e keyone. b 3 Neuru! Aorou kaka nyirombe e kind ondiegi. c 4 Kik uting’ ofuk pesa kata ofuk chiemo kata wuoche, d kendo kik umos1 ng’ato e yo. 5 Ka udonjo e ot moro, chakuru ka uwacho niya: ‘Odni mondo obed gi kuwe.’ e 6 To ka ng’at mohero kuwe ni kanyo, kuwe maru biro bedo kuome. To ka onge, kuwe maru biro duogonu. 7 Omiyo, beduru e odno, f ka uchamo kendo umadho gik ma gimiyou, g nimar jatich owinjore gi chudone. h Kik ubed jo ma siko dar kuonde morwakue. 8 “Bende, ka udonjo e dala moro mi girwakou, chamuru gik ma giketo e nyimu 9 kendo changuru jo matuo ka uwachonegi niya: ‘Pinyruodh Nyasaye osebiro machiegni kodu.’ i 10 To ka udonjo e dala moro to ok girwakou, wuoguru oko e yorene madongo kendo wachuru kama: 11 ‘Kata mana buru momako tiendewa koa e dalau, wateng’onu. j To ng’euru wachni, ni Pinyruodh

10

SULA 10 a Mar 6:7 b Mat 9:37, 38 1Ko 3:9 2Th 3:1

c Mat 10:16 d Mat 10:9, 10 Luk 9:3

e Mat 10:12, 13 f Mat 10:11 Luk 9:4

g Gal 6:6 h Mat 10:9, 10 1Ko 9:11, 14 1Ti 5:18

i Mat 3:1, 2 Luk 9:2

j Mat 10:14 Luk 9:5 Tic 13:50, 51

 Kolam mar 2 a Mat 11:24 b Mat 11:21-23 c Mat 10:40 Mar 9:37 Joh 13:20

d Joh 5:23 Joh 12:48 Joh 15:23

e Tic 16:17, 18 f Joh 12:31 Joh 16:11 Hib 2:14 Fwe 12:7-9

g Za 91:13 h Wuo 32:32

10:4 1 Kata, “kik ukwak ng’ato ka umose.”

Dan 12:1 Fil 4:3 Fwe 3:5

1644 Nyasaye osebiro machiegni.’ 12 Awachonu ni, kum mar Sodom nobed maber berie e chieng’no moloyo mar dalano. a 13 “Yaye nobedni malit in Korazin! Yaye nobedni malit in Bethsaida! nikech ka dine bed ni tije madongo mosetimore e miechugi notimore Tiro gi Sidon, dikoro giseloko chunygi chon mi girwako lep gunia ka gibet e buru. b 14 Nikech mano, kum mar Tiro gi Sidon nobed maber berie moloyo maru e chieng’ bura. 15 To in Kapernaum, be dibed ni noting’i malo e polo, koso? Inilor piny e Liel!1 16 “Ng’at ma winjou, owinja, c kendo ng’at ma chayou, ochaya an bende. To ng’at ma chaya, ochayo bende ng’at ma noora.” d 17 Eka ji 70 ma ne ooroka noduogo gi mor ka giwacho niya: “Ruoth, kata mana jochiende timo kaka wachikogi ka watiyo gi nyingi.” e 18 Bang’ mano, nowachonegi kama: “Aneno Satan koselwar f mana ka mil polo. 19 Neuru! Asemiyou teko mar nyono thuonde gi thomoni kendo mar loyo teko mar jowasigu duto, g kendo onge gima biro hinyou. 20 Kata kamano, kik ubed mamor mana nikech jochiende luwo kaka uchikogi, to moruru nikech nyingeu osendik e polo.” h 21 E sanogo, roho maler nomiyo obedo gi mor mogundho mowacho 10:15 1 Grik, “Hades.” Som Tiend Weche.

1645 niya: “Apaki e nyim ji duto Wuora, Ruodh polo gi piny, nimar iseumo wechegi ne jo mariek gi jo ma osomo, a kendo iseelogi ne nyithindo matindo. En kamano Wuora, nimar mano e kaka idwaro. b 22 Wuora oseketo gik moko duto e lweta, kendo onge ng’at mong’eyo Wuoyi mak mana Wuoro. Bende, onge ng’at mong’eyo Wuoro, mak mana Wuoyi c kod ng’at ma Wuoyi dwaro elone.” d 23 Bang’ mano, nowuoyo gi jopuonjrene kar kendgi kowacho niya: “Wenge mamor gin wenge ma neno gik ma unenogi. e 24 Nimar awachonu ni, jonabi gi ruodhi mang’eny nogombo neno gik ma sani uneno to ok ne gineno, f kendo ne gigombo winjo gik ma sani uwinjo, to ok ne giwinjo.” 25 Koro ng’at moro molony e Chik ne ochung’ ka dwaro teme mopenje niya: “Japuonj, en ang’o ma dwarore ni atim eka ayud ngima mochwere?” g 26 Nowachone kama: “Ondik nang’o e Chik? Kisome to owacho nang’o?” 27 En nodwoke niya: “‘Nyaka iher Jehova1 Nyasachi gi chunyi duto, gi ngimani duto, gi tekoni duto, kendo gi pachi duto,’ h kendo ‘iher wadu2 kaka iherori iwuon.’” i 28 Yesu nokone kama: “Idwoko kare; dhi nyime timo kamano to iniyud ngima.” j 10:27 1 Som Tiende Weche. 2 Kata, “jirandi.”

SULA 10 a 1Ko 1:19 1Ko 2:6

b Mat 11:25, 26

c Joh 10:15

d Mat 11:27 Joh 1:18 2Ko 4:6

e Mat 13:16, 17

f 1Pe 1:10, 11

g Mat 19:16 Mar 10:17 Luk 18:18

h Rap 6:5 Rap 10:12 Jos 22:5 Mar 12:30

i Law 19:18 Mat 19:19 Rum 13:9 Gal 5:14 Jak 2:8

j Law 18:5 Joh 17:3

 Kolam mar 2 a Luk 16:15

b Joh 4:9

c Mat 19:19

d Nge 14:21

e Luk 6:36 Joh 13:17 Ef 4:32

LUKA 10:22-37 29 Nikech ng’atno ne dwaro nyisore ni en ng’at makare, a nopenjo Yesu niya: “Wadwa1 en ng’a?” 30 Yesu nodwoko kama: “Ng’at moro ne lor koa Jerusalem kodhi Jeriko, to noromo gi jomecho moko ma ne ogoye, olonye, kendo omaye gige duto kae to ne oweye kochiegni tho. 31 Koro jadolo moro bende ne lor e yorno, to ka noneno ng’atno, nokalo e bath yo komachielo. 32 Kamano bende, Ja-Lawi moro ka nochopo kanyo moneno ng’atno, nokalo e bath yo komachielo. 33 To Ja-Samaria b moro ma ne wuotho e yorno nochopo ir ng’atno, to ka ne onene, ne okeche. 34 Omiyo, nodhi ire motueyo kuonde mohinyore, kendo noolo mo kod divai kuondego. Eka nokete e pundane owuon kendo notere nyaka e od bworo morite maber. 35 Kinyne notero dinari1 ariyo, mi nomiyogi jarit od bworono kowacho kama: ‘Rite maber, kendo gimoro amora mitiyogo mokalo mago, abiro chuli ka aduogo.’ 36 Kuom ji adekgo, en ng’a miparo ni ne otimo gima nyiso ni en wadgi1 c ng’at ma ne olwar e lwet jomechono?” 37 Nodwoko kama: “En ng’at ma ne okecheno.” d Yesu nokone ni, “Dhiyo, kendo itim kamano in bende.” e 10:29 1 Kata, “Jiranda.” 10:35 1 Som Apendiks B14. 10:36 1 Kata, “jirand.”

LUKA 10:38–11:15 38 Koro sa ma ne gidhi, nodonjo e gweng’ moro. Kanyo, dhako moro ma nyinge Maritha a norwake e ode. 39 Dhakono bende ne nigi nyamin-gi miluongo ni Maria, ma nobet e tiend Ruoth kendo nomedo winjo gik ma Ruoth ne wacho. 40 Maritha to ne timo tije mang’eny ma ne gale. Omiyo, nobiro ir Yesu mowachone niya: “Ruoth, ok idew ni nyamera oweya ka an e ma atimo gik moko kenda? Nyise ni obi okonya.” 41 Ruoth nodwoke kama: “Maritha, Maritha, iparori kendo ichandori gi gik mang’eny. 42 Gik manok e ma dwarore, to kata mana achiel. Maria oseyiero gima ber, b kendo ok nomaye.” Koro noyudo en kamoro kolemo, to ka notieko, achiel kuom jopuonjrene nowachone niya: “Ruoth, puonjwae kaka dwalem, mana kaka Johana bende nopuonjo jopuonjrene.” 2 Omiyo, nowachonegi kama: “Ka ulemo, wachuru niya: ‘Wuonwa, nyingi mondo obed maler.1c Pinyruodhi mondo obi. d 3 Miwa chiembwa modiechieng’ kaluwore gi dwarowa mapile. e 4 Wenwa richowa, f nimar wan bende waweyo ne ji duto ma nigi gopewa; g kendo kik iterwa e tem.’” h 5 Eka nokonegi niya: “Wawach ni achiel kuomu nigi osiepne moro, to odhi ire e dier otieno ke-

11

11:2 1 Kata, “omi luor; omi duong’.”

SULA 10 a Joh 12:2

b Mat 4:4 Mat 6:33

 SULA 11 c Law 22:32 Isa 5:16 Eze 36:23

d Dan 2:44 Dan 7:13, 14 Mat 6:9-13

e Za 37:25

f Za 79:9 Dan 9:19

g Mar 11:25 Ef 4:32 Kol 3:13

h Luk 22:46 1Ko 10:13 Jak 1:13 Fwe 3:10

 Kolam mar 2 a Luk 18:5

b Rum 12:12

c Mat 7:7, 8

d Mar 11:24 Joh 15:7 Jak 1:6 1Jo 3:22 1Jo 5:14

e Mat 7:9, 10

f Mat 7:11 Jak 1:17

g Mat 12:22

h Mat 9:32-34

1646 ndo kwaye ni, ‘Osiepna, holae makate adek 6 nimar wendo moro obworo e oda, to aonge gima anyalo miye.’ 7 Eka osiepneno dwoke gi ei ot kama: ‘We chanda. Oselor dhoot kendo an gi nyithinda e otanda, ok anyal chung’ mondo amiyi gimoro.’ 8 Awachonu ni, kata ka ok obi chung’ kendo miye gimoro kaka osiepne. Kuom adier, nikech jalo siko ka kwaye gi kinda, a obiro chung’ kendo miye gik modwaro. 9 Omiyo, awachonu ni, sikuru ka ukwayo, b to nomiu; sikuru ka umanyo, to unuyudi; sikuru ka udwong’o, to noyawnu. c 10 Nikech ng’at ma kwayo imiyo, d to ng’at ma manyo yudo, kendo ng’at ma dwong’o ibiro yawne. 11 Kuom adier, en wuoro ma ne e kindu ma ka wuode okwaye rech to obiro miye thuol kar miye rech? e 12 Kata en ng’a ma ka wuode okwaye tong’ to obiro miye thomoni? 13 Kuom mano, ka un, kata obedo ni un jo maricho ung’eyo chiwo mich mabeyo ne nyithindu, donge Wuonu manie polo to biro chiwo roho maler e okang’ malach moloyo ne jo ma kwaye?” f 14 Bang’e, nogolo jachien ma nomiyo ng’at moro obedo momo. g Ka jachiendno nosewuok, momono nowuoyo kendo oganda nohum nono. h 15 To jomoko kuomgi nowacho niya: “Jali golo jochiende kotiyo

1647 gi teko Belzebub,1 jatend jochiende.” a 16 To mondo giteme, jomoko noramo ni mondo omigi ane ranyisi b moa e polo. 17 Nikech nong’eyo gima ne giparo, c nokonegi niya: “Pinyruoth ma nigi ywaruok, kethore, kendo ot ma nigi ywaruok, podho. 18 Kamano bende, ka Satan nigi ywaruok e kinde owuon, ere kaka pinyruodhe biro chung’? Nimar uwacho ni agolo jochiende ka atiyo gi teko mar Belzebub. 19 Ka agolo jochiende ka atiyo gi teko mar Belzebub, un to jou gologi gi teko mar ng’a? Mano e momiyo gining’adnu bura. 20 To ka agolo jochiende ka atiyo gi lwet d Nyasaye, adier, Pinyruodh Nyasaye osebironu kukia. e 21 Ka ng’at ma ratego momanore gi gige lweny rito ode, onge ng’at ma ketho gige. 22 To ka ng’at ma ratego moloye obiro mi omonje kendo loye, ng’atno maye gige duto mag lweny ma nyocha ogeno, kae to opogo ji gik moseyako kuome. 23 Ng’at ma ok ni kora, kedo koda, to ng’at ma ok chok ji koda, keyogi. f 24 “Ka jachien owuok kuom ng’ato, okalo kuonde ma onge pi komanyo kar yueyo, to ka ok oyudo, owacho ni, ‘Abiro dok e oda kama nawuokie.’ g 25 To bang’ chopo, oyudo ka oseyweye maler mobidhe. 26 Kae to odhi oluongo jochiende mamoko abi11:15 1 Nying miluongogo Satan.

SULA 11 a Mat 12:24-30 Mar 3:22-27

b Mat 12:38 Mar 8:11

c Joh 2:24, 25

d Wuo 8:19

e Mat 12:28 Luk 17:21

f Mat 12:30

g Mat 12:43-45

 Kolam mar 2 a Luk 1:46-48

b Rap 29:9 Za 1:1, 2 Za 112:1 Za 119:2 Mat 7:21 Jak 1:25

c Mat 12:38-42 Mat 16:4

d Jon 1:17

e 1Ru 10:1 2We 9:1

f Mat 12:42

g Jon 3:5

h Mat 5:15 Mar 4:21 Luk 8:16

LUKA 11:16-33 riyo maricho moloye, to bang’ donjo e odno, gidak kanyo. Omiyo, ngima ng’atno bedo marachie moloyo kaka chon.” 27 Koro sa ma nowacho wechegi, dhako moro noting’o dwonde e oganda mowachone niya: “Mano kaka oguedh1 ich ma ne oting’i kod thunde ma ne idhodho!” a 28 To nodwoko kama: “Ooyo, kar mano, jo mamor1 gin jogo ma winjo wach Nyasaye kendo timo!” b 29 Ka oganda ne chokore, nowacho niya: “Tieng’ni en tieng’ marach kendo omanyo ranyisi, to onge ranyisi ma ibiro miye mak mana mar Jona. c 30 Nimar mana kaka Jona d nobedo ranyisi ne Jo-Nineve, e kaka Wuod dhano nobed ranyisi ne tieng’ni. 31 Ruoth ma dhako ma noa yo milambo e ibiro chier e kinde bura gi tieng’ni, mi enonyis ni gin jo ma bura oloyo, nikech nowuok e tung’ piny mondo obi owinj rieko mar Solomon. To neuru! ng’at maduong’ moloyo Solomon ni kae. f 32 Jo-Nineve biro chier e kinde bura gi tieng’ni, mi gininyis ni tieng’ni bura oloyo, nikech Jo-Nineve noloko chunygi ka Jona noyalonegi. g To neuru! Ng’at maduong’ moloyo Jona ni kae. 33 Bang’ moko taya, ng’ato kete, ok kama opondo kata e bwo okapu, to okete e wi gir chungo taya h 11:27 1 Kata, “mor.” 11:28 1 Kata, “oguedhi.”

LUKA 11:34-51 mondo jo ma donjo one ler. 34 Taya mar del en wang’. Ka wang’i ochomo kamoro achiel,1 dendi duto bende bet gi ler,2 to ka wang’i rach,3 dendi bende bet mudho. a 35 Kuom mano, neuru ni ler man kuomu ok en mudho. 36 Omiyo, ka dendi duto ler ma onge kamoro amora ma nigi mudho, obiro bet maler mana kaka taya ma rieny ka chiwoni ler.” 37 Ka nosewacho mano, Ja-Farisai moro nokwaye mondo odhi ochiem kode. Omiyo, nodonjo e ode mobedo kode piny e mesa. 38 Kata kamano, Ja-Farisaino nowuoro bang’ neno ni ok nologo1 ka pok ochiemo. b 39 To Ruoth nokone niya: “Un Jo-Farisai, ulwoko ng’e okombe kod ng’e san to iu opong’ gi ich-lach kod gik maricho. c 40 Un jo ma pachgi ok ni kare! Ng’at ma noloso ng’eye, donge noloso iye bende, koso? 41 Chiwuru mich mag konyo jochan kowuok e chunyu to ubiro bet maler e gik mamoko duto. 42 Yaye nobednu malit un Jo-Farisai, nimar uchiwo achiel kuom apar mar mint,1 kod rue,2 gi 11:34 1 Kata, “wang’i ler.” Grik, “wang’i yot.” 2 Kata, “pong’ gi ler.” 3 Grik, “nigi ich-lit.” 11:38 1 Tiende ni, lwoko lwedo kaluwore gi tim Jo-Yahudi. 11:42 1 Mint, dil, kod kumin gin kit yien moko ma chalo alode ma ji pidho e puothe matindo kae to itiyo kodgi e medo ndhadhu e chiemo. 2 ‘Rue’ en ‘peganon’ e dho Grik. En kit yath moro ma chalo alot, to itiyo kode e thieth kod medo ndhadhu e chiemo.

SULA 11 a Mat 6:22, 23

b Mat 15:2

c Mat 23:25, 26

 Kolam mar 2 a Law 27:30

b Mat 23:23, 24 Joh 7:24

c Mat 23:6, 7

d Mat 23:27, 28

e Mat 23:2, 4

f Mat 23:29-31

g Tic 7:52 Hib 11:32, 37

h Fwe 18:21, 24

i Cha 4:8, 10

j 2We 24:20-22

1648 kit alode mamoko duto, a to usejwang’o tim makare kod hero Nyasaye! Nonego utim gigo, to ok ni koro ujwang’ gik mamokogo. b 43 Yaye nobednu malit un Jo-Farisai nikech uhero kombe ma nyime1 e sunagoke kod mos midhialougo e chirni! c 44 Yaye nobednu malit nikech uchal gi liete ma ok nenre d ma ji wuothoe ka ok ging’eyo!” 45 Achiel kuom jo molony e Chik nodwoke niya: “Japuonj, sa ma iwacho wechego, wan bende iyanyowa.” 46 Eka nowacho kama: “Yaye nobednu malit un bende ma ulony e Chik nikech uketo ne ji ting’ mapek, to un uwegi ok umulgi kata gi lith lwetu achiel! e 47 “Yaye nobednu malit nikech ugero liete jonabi, to kwereu e ma nonegogi! f 48 Kuom adier, un joneno mag timbe kwereu, to e ma pod uyie kodgi, nimar ne ginego jonabi g to un ugero lietegi. 49 Mano e momiyo rieko mar Nyasaye nenore ka nowacho kama: ‘Abiro oronegi jonabi kod joote, mi ginineggi kendo ginisand moko kuomgi 50 mondo eka remb jonabi duto ma ne ochuer nyaka a chakruok piny obed e wi tieng’ni, h 51 chakre gi remb Abel i nyaka remb Zekaria, ma ne oneg e kind kendo mar misango kod ot.’1j Ee, awacho11:43 1 Kata, “mabeyo moloyo.” 11:51 1 Kata, “hekalu.”

1649 nu ni, ibiro ket rembgi e wi tieng’ni. 52 “Yaye nobednu malit un ma ulony e Chik nikech ne umayo ji ofungu mar ng’eyo Nyasaye. Un uwegi ne ok udonjo, to jo ma dwaro donjo bende ugeng’onegi!” a 53 Koro ka noa kanyo, jondiko gi Jo-Farisai nochako chande ahinya kendo thung’e gi penjo mang’eny 54 ka gikiye mondo gimake kuom gima nonyalo wacho. b Gie kindeno, ka ne ji gana gi gana osechokore ma koro ne ginyonore giwegi, nowuoyo kowacho ne jopuonjrene niya: “Beduru motang’ gi thowi mar Jo-Farisai, ma en wuondruok. c 2 To onge gima oum ma ok bi fwenyore, kendo onge wach maling’ ling’ ma ok bi ng’ere. d 3 Omiyo, gima uwacho e mudho ibiro winj e ler, to gima ukuodho e uteu kar kendu ibiro yal e tat udi. 4 E wi mano, un osiepena e awachonu ni, kik uluor jo ma nego ringruok to bang’ mano ok ginyal timo gimoro mokalo kanyo. f 5 To abiro nyisou ng’at monego uluor: Luoruru Ng’atno ma bang’ nego ng’ato, en gi nyalo mar wite e Gehena.1 g Ee, awachonu ni, luoruru Ng’atno. h 6 Donge oyundi abich ing’iewo mana gi pesa ma mingli ariyo,1 koso? To e ma pod onge achiel kuomgi ma wi

12

12:5 1 Som Tiend Weche. 12:6 1 Grik, “asarion.” Som Apendiks B14.

SULA 11 a Mat 23:13 1Th 2:14-16

b Luk 20:20

 SULA 12 c Mat 16:6 Mar 8:15

d Mat 10:26, 27 Mar 4:22 Luk 8:17

e Joh 15:14 f Tic 20:24 g Mat 10:28 h Isa 8:13 Hib 10:31 1Pe 2:17 Fwe 14:7

 Kolam mar 2 a Mat 10:29 b Mat 10:30 Luk 21:18

c Mat 10:31 Luk 12:24

d Rum 10:9 e Mat 10:32, 33 f Mar 8:38 Luk 9:26 2Ti 2:12 1Jo 2:23

g Mat 12:31, 32 Mar 3:28, 29

h Mat 10:19, 20 Mar 13:11 Luk 21:14, 15

i Wuo 4:12 Tic 6:8, 10

j Wuo 20:17 Rap 5:21 Kol 3:5

k 1Ti 6:7

LUKA 11:52–12:17 Nyasaye wilgo. a 7 To un, kata mana yie wiu duto osekwan. b Kik uluor; un nengou duong’ ahinya moloyo oyundi mang’eny. c 8 “Awachonu ni, ng’at ma hulo e nyim ji ni ong’eya, d Wuod dhano bende nohul e nyim malaike mag Nyasaye ni ong’eye. e 9 To ng’at ma kwer e nyim ji ni ok ong’eya, abiro kwer e nyim malaike mag Nyasaye ni ok ang’eye. f 10 Kendo ng’at ma chayo Wuod dhano, ibiro wene, to ng’at ma chayo roho maler ok nowene. g 11 Ka giterou e nyim ji mang’eny,1 kata ir jo sirkal kata e nyim joloch, kik uparru kuom kaka ubiro dwoko weche modonjnugo, kata kuom gima ubiro wacho h 12 nimar roho maler biro puonjou e sanogono gik monego uwachi.” i 13 Eka ng’at moro ei oganda nowacho niya: “Japuonj, nyis owadwa mondo opogna mwandu ma wuonwa ne oweyo.” 14 Nopenje kama: “Omera, en ng’a moseketa jang’ad bura kata jathek e kindu ji ariyo?” 15 Kae to nowachonegi niya: “Yawuru wang’u kendo utang’ gi yore duto mag ichlach,1j nimar kata ka ng’ato nigi gik mogundho, ngimane ok otenore kuom gik ma en-go.” k 16 Eka nogoyonegi ngero moro niya: “Puoth ng’at moro ma jamwandu ne onyak maber. 17 Omiyo, noparore e chunye kama, 12:11 1 Kata, “e nyim sunagoke.” 12:15 1 Kata, “gombo.”

LUKA 12:18-37 ‘Nikech koro aonge gi kama dakanie chamba, ang’o ma abiro timo?’ 18 Eka nong’ado niya, ‘Ma e gima abiro timo: a Abiro muko utega mag keno kae to agero madongo moloyo, kendo kanyo anakanie chamba duto kod giga duto, 19 eka abiro wacho ne chunya kama: “Chunya, in gi gik mabeyo mang’eny misekano ne higni mang’eny ma biro; koro yue mos, chiem, imethi, kendo ibed mamor.”’ 20 To Nyasaye nowachone kama, ‘In ng’at mofuwo, e otienoni gidwaro ngimani. Kare gik misekanogo biro dong’ ne ng’a?’ b 21 Mano e gima timore ne ng’at ma kano mwandu ne en owuon, to ok en jamwandu e wang’ Nyasaye.” c 22 Eka nowacho ne jopuonjrene niya: “Mano e momiyo awachonu ni, weuru bedo gi parruok e wi ngimau kuom gima ubiro chamo, kata kuom gima ubiro rwako. d 23 Nimar ngima oloyo chiemo kendo del oloyo lewni. 24 Nonuru winj agak: Ok gichuo kata keyo, gionge gi deche kata ute keno; to pod Nyasaye pidhogi. e Donge un nengou duong’ ahinya moloyo winy? f 25 En ng’a kuomu ma kuom parruok nyalo medo bor mar ngimane kata mana gi bat1 achiel? 26 Omiyo, ka ok unyal timo gima tin kamano, ang’o momiyo uparoru e wi gik ma12:25 1 Som Apendiks B14.

SULA 12 a Jak 4:13-16 b Za 49:16-19 Nge 27:1

c Ekl 11:9 Mat 6:20 1Ti 6:17-19 Jak 2:5

d Mat 6:25-30 Fil 4:6

e Ayu 38:41 Za 147:9

f Mat 6:26 Luk 12:7

 Kolam mar 2 a Mat 6:34 b 1Ru 10:4-7 c Mat 6:31, 32 d 2We 16:9 Fil 4:19

e Za 34:10 Mat 6:33 1Ti 4:8

f Joh 10:14 g Dan 7:27 Luk 22:28-30 Hib 12:28 Jak 2:5 Fwe 1:6

h Mat 19:21 Luk 18:22 Tic 2:45 Tic 4:34, 35

i Mat 6:20, 21 Luk 16:9 1Ti 6:18, 19

j Ef 6:14 1Pe 1:13

k Mat 25:1 Fil 2:15

l Mar 13:35 m Mat 25:5

1650 moko modong’go? a 27 Nonuru kaka maua dongo: Ok gichandre gi tich kendo ok gitwang’ lewni; to awachonu ni, kata mana Solomon e ber mar duong’ne duto, ok norwakore kaka achiel kuom maupego. b 28 Koro ka Nyasaye rwako yien ayiena manie papgo kamano, ma gin gik ma betie kawuono to kiny iwitogi e mach, mano kaka obiro rwakou moloyo, un jo ma nigi yie matin-gi! 29 Omiyo, weuru bedo gi parruok ahinya kuom gima ducham kod gima dumadhi; c 30 nikech mago duto e gik ma ogendni mag piny laworego gi kinda, to Wuonu ong’eyo ni udwaro gigo duto. d 31 Kar mano, sikuru ka udwaro Pinyruodhe kendo gigo duto ibiro mednu. e 32 “Un kueth matin, f kik ubed maluor nimar Wuonu oseyie miyou Pinyruoth. g 33 Usuru giu kendo uchiw mich mag konyo jochan. h Losuru ofuke mag pesa ma ok kethre, ma gin mwandu ma ok rum e polo, i kama jakuo ok chopie kendo kudni ok chamgie. 34 Nimar kama mwandu magu nitie, kanyo bende e kama chunyu nobedie. 35 “Rwakreuru kendo ubed moikore, j bende teyni magu obed ka liel. k 36 Beduru ka jo ma rito ruodhgi monego oduog l koa e nyasi mar kend, m mondo sa ma obiro mi odwong’o, to giyawone mapiyo. 37 Wasumbni mamor gin mago ma ka

1651 ruodhgi obiro to yudogi ka gineno. Adier awachonu ni, obiro rwakore owuon ne tich kendo miyo gibed piny e mesa kae to odhi irgi mondo otinegi. 38 To ka obiro e arita mar ariyo,1 kata mana e mar adek,2 moyudogi ka giikore, gin jo mamor! 39 To ng’euru wachni, ni ka wuon ot nyalo ng’eyo ni jakuo dhi biro e sa mane, ok dowe mondo otur ode. a 40 Un bende beduru moikore, nikech e sa ma ok upar ni nyalore, e ma Wuod dhano biroe.” b 41 Eka Petro nopenjo kama: “Ruoth, be wan e ma igoyonwa ngeroni kendwa, koso ne ji duto bende?” 42 To Ruoth nowacho niya: “En ng’a ma kuom adier e jarit1 mogen, kendo mariek, mochung’ ne mwandu mag ruodhe, ma ruodhe biro keto e wi jotije duto mondo odhi nyime miyogi chiembgi e kinde mowinjore? c 43 Misumba mamor en mano ma ruodhe kobiro to yude kotimo kamano! 44 Adier awachonu ni, obiro kete e wi gige duto. 45 To ka misumbano nyalo wacho e chunye ni, ‘Ruodha odeko,’ mi ochako goyo jotich ma chwo kod ma mon, kendo ochako chiemo, gi metho, kendo mer, d 46 ruodh misumbano biro chopo e chieng’ ma ok opar kendo e sa ma ok 12:38 1 Kar sa adek otieno nyaka sa auchiel otieno. 2 Chakre sa auchiel otieno nyaka gimoro sa ochiko otieno. 12:42 1 Kata, “jatich mochung’ ne ot.”

SULA 12 a Mat 24:43 1Th 5:2 2Pe 3:10 Fwe 16:15

b Mat 24:44 Mat 25:13 Fwe 3:3

c Mat 24:45-47

d Mat 24:48-51

 Kolam mar 2 a Jak 1:22 Jak 4:17

b Mat 25:29 Joh 15:2

c Joh 12:27

d Mat 10:34-36 Joh 7:41, 43 Joh 9:16

e Mik 7:6

LUKA 12:38-55 ong’eyo, kendo obiro miye kum magerie moloyo, kae to omiye pok gi jo ma ok oyie. 47 Eka misumba ma nong’eyo maber dwaro mar ruodhe to ne ok oikore kata timo gima ruodhe nowachone, ibiro chwade del mang’eny. a 48 To mano ma ne ok ong’eyo maber to notimo gik mowinjore gi chwat, ibiro chwade del manok. Kuom adier, ng’at momi mang’eny, nodwar kuome mang’eny, kendo ng’at ma oket e wi gik mang’eny, nodwar kuome mang’eny mokadho mapile. b 49 “Ne abiro moko mach e piny, to ang’o machielo ma dadwar ka osemoke? 50 Kuom adier, an gi batiso ma ibiro batisago, to mano kaka chunya chandore nyaka chop otimre! c 51 Be uparo ni ne abiro kelo kuwe e piny? Ooyo, awachonu ni, kar mano, ne abiro kelo pogruok. d 52 Nikech chakre sani, ji abich manie ot achiel nobed gi pogruok, ka ji adek dok konchiel, to ariyo komachielo. 53 Ginipogre, wuoro gi wuode, kendo wuoyi gi wuon-gi, miyo gi nyare, kendo nyako gi min-gi, min wuoyi kod chi wuode, kendo chi wuoyi gi min chwore.” e 54 Eka nowacho bende ne oganda kama: “Ka uneno bor polo koting’ore yo imbo, gie sano uwacho ni, ‘Kodh yamo mager biro,’ to timore kamano. 55 To ka uneno ka yamb milambo kudho,

LUKA 12:56–13:16 uwacho ni, ‘Piny biro bedo maliet ahinya,’ to timore. 56 Un jo ma wuondore, ung’eyo nono kaka kit piny gi polo chal, to obet nade ni ok ung’eyo nono kinde ma sani? a 57 Ang’o momiyo un uwegi ok upog bende gik makare? 58 Kuom ranyisi, sa ma udhi ir jatelo gi ng’at modonjoni e bura, chak loso ywaruok manie kindu ka pod un e yo mondo kik oteri e nyim jang’ad bura kae to jang’ad bura keti e lwet jatij od bura, to bang’e jatij od burano witi e jela. b 59 Awachonu ni, adier, ok ibi wuok kanyo ngang’ nyaka chop ichul pesa1 duto ma dwarore.” Gie kindeno, jomoko ma ne ni kanyo nokelone wach e wi Jo-Galili ma Pilato noruwo rembgi gi misengni ma ne gichiwo. 2 En nodwokogi kama: “Be uparo ni Jo-Galiligo ne gin joricho ma loyo Jo-Galili mamoko duto nikech ne giyudo sandruok ma kamano? 3 Awachonu ni ooyo; ka ok uloko chunyu, to uduto ibiro kethu kamano. c 4 Kata ji 18 ma ot ma rabora nopodho kuomgi Siloam kendo negogi. Be uparo ni ne gin joketho moloyo jomamoko duto modak Jerusalem? 5 Awachonu ni ooyo; ka ok uloko chunyu, to uduto ibiro kethu kaka gin.” 6 Eka nodhi nyime goyo ngero kama: “Ng’at moro

13

12:59 1 Grik, “lepton ma idong’go.” Som Apendiks B14.

SULA 12 a Mat 16:2, 3 Luk 19:42

b Mat 5:25, 26

 SULA 13 c Tic 3:19

 Kolam mar 2 a Mat 21:19 Mar 11:13

b 2Pe 3:9

c Isa 61:1 Luk 4:18

d Wuo 20:9, 10 Wuo 35:2 Rap 5:13, 14

e Mat 12:10 Mar 3:2 Joh 5:15, 16

f Mat 23:27, 28 Luk 12:1

g Luk 14:5

1652 nopidho yadh ng’owo e puothe mar mzabibu, kendo nobiro manyo olemo kuome to ok noyudo. a 7 Nowacho ne jatij puoth mzabibu ni, ‘Sani koro en higa mar adek ma asebedo ka abiro manyo olemo e ng’owoni, to ok ayud gimoro. Tong’e! Marang’o oketho lowo nono?’ 8 To en nodwoke ni, ‘Ruodha, yie iweye ane higa achiel mondo adoye kendo aketne manyiwa.1 9 Ka onyago olemo e kinde ma biro, mano nobed maber; to ka ok onyago eka initong’e.’” b 10 Koro noyudo opuonjo e sunagogi moro chieng’ Sabato. 11 To ne nitie dhako moro kanyo ma jachien ne osemiyo odolore kuom higni 18 kendo ne ok onyal chung’ tir kata matin. 12 Ka Yesu nonene, nowachone kama: “Dhako, osegonyi kuom tuoni.” c 13 Kendo noketo lwete kuome, mi gikanyono noriere tir mochako miyo Nyasaye duong’. 14 To jatelo ma tayo e sunagogi nobedo gi mirima nikech Yesu nochango ng’ato chieng’ Sabato mi nowacho ne oganda niya: “Nitie odiechienge auchiel ma ji onego otiyee; d omiyo biuru e odiechiengego mondo ochangu, to ok e chieng’ Sabato.” e 15 To Ruoth nodwoke niya: “Un jo ma wuondore, f donge ng’ato ka ng’ato kuomu jagonyo ruadhe kata pundane kogole e kul kendo otere modho? g 16 Koro 13:8 1 Kata, “mbolea.”

1653 dhako ma nyar Ibrahimni, ma Satan osetueyo kuom higni 18, donge ber ka ogonye kuom gima osetueyeni kata ka en chieng’ Sabato, koso?” 17 Eka ka nowacho wechego, jogo duto ma ne kwede wigi nokuot, to ogandano duto nobedo mamor gi honni ma notimo. a 18 Omiyo, nodhi nyime wacho kama: “Pinyruodh Nyasaye chal gi ang’o, kendo anyalo pime gang’o? 19 Ochal gi koth karadali ma ng’ato nokawo mopidho e puothe, mi kodhino nodongo mobedo yath kendo winy mag polo nodak e bedene.” b 20 Nowacho kendo niya: “Anyalo pimo Pinyruodh Nyasaye gang’o? 21 Ochal gi thowi ma dhako moro nokawo moruwogo mogo agulni adek madongo,1 nyaka mogono duto nokuot.” c 22 Eka nowuotho e dala ka dala kod gweng’ ka gweng’ kopuonjo sa ma nodhi Jerusalem. 23 Koro ng’at moro nopenje kama: “Ruoth, be jo manok e ma ibiro resi?” Nodwokogi kama: 24 “Keduru matek mondo udonj e dhoot madiny, d nikech awachonu ni, ji mang’eny nodwar donjo to ok gininyal. 25 Ka wuon ot ochung’ mi oloro dhoot, ubiro chung’ oko kudwong’o dhoot kendo kusayo niya, ‘Ruoth, yawnwae.’ e To nodwoku kama: ‘Ok ang’eyo ka 13:21 1 Grik, “sea.” Sea achiel ne romo lita 7 kama. Som Apendiks B14.

SULA 13 a Luk 9:43

b Mat 13:31, 32 Mar 4:30-32

c Mat 13:33

d Isa 55:6 Mat 7:13, 14 Fil 3:12-14 1Ti 6:12

e Luk 6:46

 Kolam mar 2 a Mat 7:22, 23

b Mat 8:11, 12

c Mat 19:30 Mar 10:31

d Mat 16:21

e 2We 24:20, 21 Neh 9:26

LUKA 13:17-34 ma uwuokie.’ 26 Eka unuchak wacho kama, ‘Ne wachiemo kendo ne wametho e nyimi, bende ne ipuonjo ji e wang’ yorewa madongo.’ a 27 To obiro dwokou ni, ‘Ok ang’eyo ka ma uwuokie. Auru e nyima, un duto ma timbeu ok ni kare!’ 28 Kanyo e ka ma unuywagie kendo unumuodie lekeu, e kinde mubiro nenoe Ibrahim, gi Isaka, gi Jakobo, kod jonabi duto e Pinyruodh Nyasaye, ka un to osewitu oko. b 29 E wi mano, ji nobi kowuok yo wuok-chieng’ gi yo podho-chieng’ kod nyandwat gi milambo, kendo ginibed e mesa e Pinyruodh Nyasaye. 30 To nitie jo ma achien ma nobed mokwongo, to nitie jo mokwongo, ma nobed ma achien.” c 31 E sa nogono, Jo-Farisai moko nobiro mowachone niya: “Wuog ia kae nimar Herode dwaro negi.” 32 To Yesu nokonegi kama: “Dhiuru uwach ne bweno1 niya: ‘Agolo jochiende kendo achango ji kawuono gi kiny, to e odiechieng’ mar adek noyud ka asetieko.’ 33 Kata kamano, nyaka adhi nyime gi wuodha kawuono gi kiny kod orucha, nimar ok owinjore1 oneg janabi oko mar Jerusalem. d 34 Jerusalem, Jerusalem, in janeg jonabi kendo jachiel jo ma oor iri gi kite. e Mano kaka nyading’eny ne adwaro 13:32 1 E Israel, ne ji kawo bwe kaka le ma nigi riekni maling’ ling’. 13:33 1 Kata, “ok nyalre.”

LUKA 13:35–14:17 choko nyithindi mana kaka gweno choko nyithinde e bwo buombene! To un ne ok udwar. a 35 Neuru! Odu osejwang’nu. b Awachonu ni, ok ununena kendo, nyaka chop uwach kama: ‘Ng’at moguedh en ng’at ma biro e nying Jehova!’”1c Kinde moro nodhi chiemo e od jatend Jo-Farisai moro chieng’ Sabato, kendo ne ginono ahinya gik ma notimo. 2 To e nyime ne nitie ng’at moro ma ne nigi tuo ma miyo del kuodo pi. 3 Omiyo, Yesu nopenjo jo ma ne olony e Chik kod Jo-Farisai niya: “Be chango ng’ato chieng’ Sabato en gima owinjore gi chik, koso?” d 4 To ne giling’ thi. Kae to noketo lwete kuome mochange eka noweye mondo odhi. 5 Nopenjogi niya: “En ng’a kuomu ma ka wuode kata ruadhe olwar e soko e chieng’ Sabato, to ok obi gole oko gikanyono?” f 6 To ne ok ginyal dwoke wachno. 7 Eka nogoyo ngero moro ne welo ma nogwel, bang’ neno kaka ne giyiero kuonde moyiedh mogik. g Nowachonegi niya: 8 “Ka ng’ato ogweli e nyasi mar kend, kik idhi ibed kama oyiedhi ahinya. h Di po ka ng’atno osegwelo jal machielo modhial moloyi. 9 Eka onyalo biro mowachni niya: ‘We mondo jali e ma obed kanyo.’ Eka iniwuog kanyo gi wich-kuot

14

13:35 1 Som Apendiks A5.

SULA 13 a Mat 23:37

b Law 26:31 1Ru 9:7, 8 Jer 12:7 Jer 22:5

c Za 118:26 Mat 23:38, 39

 SULA 14 d Luk 6:9 Joh 7:23

e Wuo 23:5 Rap 22:4

f Mat 12:11 Luk 13:15

g Mat 23:2, 6 Luk 11:43 Luk 20:46

h Nge 25:6, 7

 Kolam mar 2 a Nge 15:33 Jak 4:10 1Pe 5:5

b Nge 29:23 Mat 23:12 Luk 18:14 Jak 4:6

c Ayu 31:16, 22 Nge 3:27, 28

d Joh 5:28, 29 Joh 11:24 Tic 24:15

e Mat 22:2

1654 kidhi bet kama ni piny mogik. 10 To ka ogweli kamoro, dhi ibed kama ni piny mogik mondo ka ng’at mogweli obiro, enowachni ni, ‘Osiepa, dhi ane malo kacha.’ Eka iniyud duong’ e nyim welo weteni duto. a 11 Nimar ng’ato ma ng’awore malo, noduoke piny, to ng’at ma duokore piny, nong’awe malo.” b 12 Nowacho bende ne ng’at ma ne ogweleno kama: “Ka iloso chiemb odiechieng’ kata modhiambo, kik iluong osiepeni, kata oweteni, kata wedeni, kata joweteni momew. Di po ka kinde moro gin bende gigweli, kae to mano bedo ka gima gichuli. 13 To ka iloso nyasi, gwel jo ma odhier, gi jo ma ong’ol, gi pudhe, kod muofni; c 14 kendo inibed mamor nimar gionge gima ginyalo chuligo. Nikech ibiro chuli e kinde chier d mar jo makare.” 15 Bang’ winjo wechego, achiel kuom welo wetene nowachone niya: “Ng’at mamor1 en ng’atno ma chiemo e nyasi mar Pinyruodh Nyasaye.” 16 Yesu nokone kama: “Ng’at moro noloso nyasi maduong’ godhiambo, e mi nogwelo ji mang’eny. 17 Ka seche nosechopo, nooro misumbane mondo odhi owach ne jo ma nogwel ni, ‘Biuru, nikech koro gik moko duto oseiko14:15 1 Kata, “moguedhi.”

1655 re.’ 18 To giduto ne girendore. a Ng’at mokwongo nowachone ni, ‘Eka aa ng’iewo puodho moro, to adwaro ni adhi anene; akwayi, ng’wonna.’ 19 Machielo nowacho ni, ‘Eka aa mana ng’iewo dhok moromo tiyo gi jok abich,1 kendo adwaro ni adhi atemgi ane; akwayi, ng’wonna.’ b 20 To pod machielo nowacho ni, ‘Eka aa mana kendo, omiyo ok anyal biro.’ 21 Omiyo, misumbano noduogo mowacho wechego ne ruodhe. Eka wuon ot nobedo gi mirima mi nowacho ne misumbane ni, ‘Wuog idhi mapiyo e wang’ yore madongo gi yore mag dala, kendo ikel kae jo ma odhier, gi jo ma ong’ol, gi muofni, kod pudhe.’ 22 Bang’ kinde, misumbano nowacho kama, ‘Ruodha, osetim kaka ne ichiko, to thuolo pod nitie.’ 23 Omiyo, ruoth nowacho ne misumbano ni, ‘Wuog idhi e yore madongo gi matindo, kendo ichun-gi gibi mondo oda opong’. c 24 Nimar awachonu ni, onge ng’ato kuom jo ma ne ogwel ma biro bilo chiemo e nyasina.’” d 25 Koro, oganda mang’ongo ne wuotho kode kendo nolokore mowachonegi kama: 26 “Ka ng’ato biro ira to ok osin1 gi wuon-gi, gi min-gi, gi chiege, gi nyithinde, gi owetene, kod nyiminene, ee, to kata

SULA 14 a Mat 22:3

b Mat 22:5

c Mat 22:9, 10

d Mat 21:43 Mat 22:8

 Kolam mar 2 a Fwe 12:11

b Mat 10:37 Luk 18:29, 30 Joh 12:25

c Mat 16:24 Mar 8:34 Luk 9:23

d Mat 19:27 Luk 9:62 Fil 3:7, 8

e Mat 5:13 Mar 9:50 Kol 4:6

f Mat 13:43 Mar 4:9 Fwe 2:29

 SULA 15 g Mat 9:10, 11

14:19 1 Kata, “dhok apar.” 14:26 1 Kata, “ohero mana matin.”

Mar 2:15, 16 Luk 5:29, 30 1Ti 1:15

LUKA 14:18–15:2 mana gi ngimane owuon, a ok onyal bedo japuonjrena. b 27 Ng’at ma ok ting’ yadh-sandne1 kendo luwa, ok onyal bedo japuonjrena. c 28 Kuom ranyisi, en ng’a kuomu ma ka dwaro gero ot ma rabora to ok obi bet piny mondi kendo kwano nengo mondo one ka be onyalo tieko odno? 29 Nono to onyalo keto mise mar odno kae to tieke tame, eka ji duto ma neno mano chako jare 30 niya: ‘Ng’atni nochako gedo to tieko otame.’ 31 Kata, ere ruoth ma ka dhi kedo e lweny gi ruoth machielo, ok obi bet piny mondi mi ong’ad paro ka be onyalo tiyo gi jolweny 10,000 e kedo gi jal ma birone gi jolweny 20,000? 32 Ka kuom adier ok onyal kedo kode, obiro oro joote mondo gidhi gilos kuwe gi ng’atno ka pod ng’atno ni mabor. 33 E yo ma kamano, ng’euru ni onge ng’ato kuomu ma nyalo bedo japuonjrena ka ok owere gi gik moko duto ma en-go. d 34 “Kuom adier, chumbi ber. To ka chumbi olalo ndhadhu, ibiro ti kode e twono ang’o? e 35 Obedo gima ok owinjore ne lowo kata manyiwa. Ji wite oko. Ng’at ma nigi it ma winjo mondo owinji.” f Koro josol osuru duto kod joricho ne ochokore machiegni kode mondo giwinje. g 2 Jo-Farisai

15

14:27 1 Som Tiend Weche.

LUKA 15:3-22 gi jondiko ne ng’ur ka wacho niya: “Ng’atni rwako joricho kendo ochiemo kodgi.” 3 Eka nogoyonegi ngero moro kama: 4 “En ng’a kuomu ma ka nigi rombe 100 to olalo achiel kuomgi, ok obi weyo 99 chien e thim, kae to odhi manyo achiel molalno nyaka oyude? a 5 To bang’ yude, okete e goke kendo obedo mamor. 6 Kochopo pacho, ochoko osiepene gi jo ma odak machiegni kode, kowachonegi niya: ‘Moruru koda, nimar aseyudo rombona ma nolal.’ b 7 Awachonu ni, kamano bende e kaka mor mang’eny bedo e polo nikech jaricho achiel moloko chunye, c moloyo jo ma kare 99 ma ok dwarre ni olok chunygi. 8 “Kata, ka dhako moro nigi drakma1 apar to achiel olalne, donge obiro moko taya kendo yweyo ode ka omanye adimba nyaka oyude? 9 Kendo bang’ yude, oluongo osiepene2 kod jo ma odak machiegni kode kowachonegi ni, ‘Moruru koda, nimar aseyudo drakma1 ma nolalna.’ 10 Kamano bende, awachonu ni, malaike mag Nyasaye bedo mamor kuom jaricho achiel moloko chunye.” d 11 Kae to nowacho niya: “Ng’at moro ne nigi yawuoyi ariyo. 12 To wuoyi matin nowacho ne wuon-gi 15:8, 9 1 Som Apendiks B14. 15:9 2 Kata, “osiepene ma mon.”

SULA 15 a Eze 34:11, 16 Mat 18:12, 13 Luk 19:10

b Mat 18:14 Rum 12:15 1Pe 2:25

c Eze 33:11 Luk 5:32

d Mat 9:13 Mar 2:17

 Kolam mar 2 a Law 11:7, 8

b 2We 7:14 Za 32:5 Za 51:4 Nge 28:13 Luk 18:13 1Jo 1:9

1656 ni, ‘Wuora, pogna mwandu monego obed maga.’ Omiyo, nopogo mwandune ne yawuote ariyogo. 13 Odiechienge manok bang’e, wuoyi matinno nochoko gige duto, mi nodhi e piny moro mabor, kendo kuro nokethoe mwandune kuom dak e ngima mar anjawo. 14 Ka nosetieko gik moko duto, kech maduong’ nosieko e pinyno mangima, kendo nochako chandore. 15 Eka nodhi nyaka ir achiel kuom jopinyno, mi jalo noore mondo odhi okwa anguche e pewene. a 16 Kendo wuoyino nogombo chamo opokla ma anguchego ne chamo, to onge ng’at ma ne omiye gimoro amora. 17 “Ka pache noduogo, nowacho kama, ‘Gin ji adi ma wuora ondiko tich kendo ma nigi chiemo mogundho, to an kech nega kae! 18 Abiro dok ir wuora mi awachne niya: “Wuora, asetimo richo ne polo kendo ne in bende. 19 Ok awinjora koro mondo oluonga ni wuodi. Keta abed achiel kuom jotichni.”’ 20 Omiyo, noa malo modok ir wuon-gi. To ka pod ne en gi kama bor, wuon-gi nonene, mi ne okeche, kendo noringo mokwako wuodeno kendo nonyodhe gi mor. 21 Eka wuode nokone ni, ‘Wuora, asetimo richo ne polo kendo ne in bende. b Ok awinjora koro mondo oluonga ni wuodi.’ 22 To wuon mare nowacho ne wasumbnine kama, ‘Ti-

1657 muru piyo! keluru kandho maberie moloyo mondo urwakne kendo uket tere e lith lwete kendo urwakne wuoche e tiende. 23 Bende, keluru nyaruath machwe mondo uyang’ kae to wachiemuru kendo wabed mamor 24 nimar wuodani nosetho to koro ongima kendo; a nolal to koro oseyude.’ Omiyo, ne gibedo mamor. 25 “Koro wuode maduong’ ne ni oko e puodho, to sa ma noduogo mochopo machiegni gi ot, nowinjo koko mar thum gi miel. 26 Omiyo, noluongo achiel kuom jotich, mi nopenje gima ne timore. 27 Nodwoke kama, ‘Owadu oduogo kendo wuonu oseyang’o nyaruath machwe nimar oduogo ka ongima maber.’ 28 To mirima nomake kendo ne ok odwar donjo e ot. Eka wuon-gi nowuok oko mochako saye. 29 En nodwoko wuon-gi kama, ‘Kuom higni mang’enygi asebedo ka atiyoni mana ka misumba, kendo pok akethoga chikni kata mana dichiel, to e ma pok imiyaga nyadiel kata mana dichiel mondo amorgo gi osiepena. 30 To mapiyo bang’ ka wuodini ochopo, jal moseketho mwanduni gi mon ma chodo, iyang’one nyaruath machwe.’ 31 Eka nokone ni, ‘Wuoda, kinde duto isebedo koda, kendo giga duto gin meki. 32 To nyaka ne wabed mamor kendo moil nikech owadu nosetho to

SULA 15 a Rum 6:13 Ef 2:4, 5

LUKA 15:23–16:7 koro ongima; nolal to koro oseyude.’” Eka nowacho bende ne jopuonjrene niya: “Jamwandu moro ne nigi jarit1 mochung’ ne mwandune, kendo nokelne wach ni jaritno ketho gige. 2 Omiyo, noluonge mopenje ni, ‘En wach mane ma awinjo kuomini? Chiw ane kwan mag gik misebedo kirito, nimar koro ok inyal dhi nyime chung’ ne mwandu manie dalana.’ 3 Kae to jaritno nopenjore kama, ‘En ang’o ma abiro timo nikech koro ruodha ero maya tich? Aonge gi teko ma dapurgo kendo ok anyal kuecho nikech aluoro wich-kuot. 4 Koro ang’eyo gima abiro timo mondo kosegola e tij chung’ ne mwandu ruodha, to ji biro rwaka e utegi.’ 5 Eka noluongo moro ka moro kuom jogop ruodhe, mi nopenjo mokwongo niya: ‘In gi gop ruodha ma romo nade?’ 6 Ne odwoke ni, ‘Mor zeituni moromo agulni mia achiel.’1 Nokone ni, ‘Kaw barupi mar winjruok ma ne undikorugo kendo ibed piny, kae to indikie mapiyo ni in gi 50.’ 7 Bang’ mano, nopenjo machielo ni, ‘In to in gi gowi ma romo nade?’ Nodwoko ni, ‘Ngano ma romo agulni madongo mia achiel.’1 Nowachone ni,

16

16:1 1 Kata, “jatich mochung’ ne ot.” 16:6 1 Kata, “bath.” Bath achiel ne romo lita 22. Som Apendiks B14. 16:7 1 Kata, “kor” e dho Grik. Kor ne romre gi lita 220. Som Apendiks B14.

LUKA 16:8-23 ‘Kaw barupi mar winjruok ma nundikrugo kae to indikie ni in gi 80.’ 8 Eka ruodh jaritno ne opwoye nikech kata obedo ni ne ok en ng’at makare, notiyo gi rieko; nimar nyithind ndaloni1 ong’eyo tiyo e yo mariek gi jowetegi moloyo kaka nyithind ler a timo. 9 “Bende, awachonu niya: Losuru osiep kutiyo gi mwandu ma ok kare b mondo ka mwandugo orumo, ginirwaku e kuonde dak ma nyaka chieng’. c 10 Ng’at migeno kuom gima tinie mogik igeno bende kuom gik mang’eny, to ng’at ma ok kare kuom gima tinie mogik ok en ng’at makare bende kuom gik mang’eny. 11 Kuom mano, ka pok unyiso uwegi ni un jo ma igeno kuom wach mwandu ma ok kare, en ng’a ma biro ketou e wi mwandu madier? 12 Kendo ka pok unyiso uwegi ni un jo ma igeno kuom gir ng’at machielo, en ng’a ma biro miyou giru uwegi? d 13 Onge jatich ma nyalo bedo misumba ruodhi ariyo, nimar obiro sin gi moro to ohero machielo, kata obiro makore gi moro to ochayo machielo. Ok unyal bedo wasumbni mag Nyasaye kendo mag Mwandu.” e 14 Koro Jo-Farisai ma gin jo ma nohero pesa ahinya, ne winjo wechego duto, 16:8 1 Kata, “chenro mar ndaloni.” Som Tiend Weche.

SULA 16 a Joh 12:36 Ef 5:8 1Th 5:5

b Mat 19:21 1Ti 6:17

c Mat 25:34 Luk 12:20, 21

d Luk 12:48

e Mat 6:24

 Kolam mar 2 a Isa 53:3

b Mat 6:2 Mat 23:27, 28 Luk 18:9

c 1Sa 16:7 1We 28:9 2We 6:30

d 1Pe 5:5

e Mat 11:12, 13

f Mat 5:17, 18

g Mat 5:32 Mat 19:9 Mar 10:11, 12

1658 omiyo ne gichako jare. a 15 Eka nokonegi kama: “Uketoru ni un jo ma kare e nyim ji, b to Nyasaye ong’eyo chunyu. c Nikech gima dhano kawo kaka gima duong’ ahinya, en gima nono e wang’ Nyasaye. d 16 “Ne oland Chik kod weche Jonabi nyaka e ndalo Johana. Chakre kanyo ka dhi nyime, Pinyruodh Nyasaye e ma ilando kaka wach maber kendo ji moa e ogendni mopogore opogore kedone matek. e 17 Kuom adier, yot moloyo mondo polo gi piny okal, kar mondo nyukta achiel mar Chik okal ma ok ochopo. f 18 “Ng’at ma ketho kend gi chiege kae to okendo machielo, ochodo, kendo ng’at ma kendo dhako ma chwore okethogo kend, ng’atno chodo. g 19 “Ne nitie jamwandu moro ma ne jarwakore gi lewni ma rajamna kod lewni mag kitani, kendo nodak maber pile ka pile. 20 Bende, ne nitie jakuecho moro ma nyinge Lazaro ma adhonde nopong’o dende kendo ji ne ketega e dho ranga ng’atno. 21 Nogombo chamo ng’injo ma ne lwar koa e mesa mar ng’at ma jamwanduno. Kata mana guogi ne biroga to nang’o adhondene. 22 Koro bang’ kinde, jakuechono ne otho mi malaike noting’e motere nyaka e bath Ibrahim. “Jamwanduno bende ne otho, mi ne oyike. 23 Eka

1659 ka en e Liel,1 noting’o wang’e nikech nosandore, kendo noneno Ibrahim gi ka mabor kod Lazaro e bathe. 24 Omiyo, noluongo kowacho ni, ‘Wuonwa Ibrahim, kecha kendo ior Lazaro olut lith lwete e pi mondo obi okuego lewa nikech an gi rem malit e mach magerni.’ 25 To Ibrahim nodwoke ni, ‘Nyathi, parie kaka ne ijayieng’ gi gik mabeyo e kinde ma ne ingima, to Lazaro ne yudo gik maricho. Kata kamano, koro sani oyudo hoch kae, ka in to iwinjo rem malit. 26 To e wi mago duto, hoho mang’ongo oseket e kindwa kodu, mondo jo ma dwaro ng’ado ka gia koni ka gibiro iru kik nyal, bende mondo ji kik ng’ad koa kono nyaka irwa.’ 27 Eka nowacho ni, ‘Kare ka en kamano wuonwa, akwayi ni iore odhi e od wuora, 28 mondo odhi ochiw ne owetena abich neno e okang’ malong’o chuth, mondo gin bende kik gibi kar sandni.’ 29 To Ibrahim nowacho kama, ‘Gin gi Musa kod Jonabi; we giwinjgi.’ a 30 Eka nowacho ni, ‘Ooyo ngang’, Ibrahim wuonwa, ka ng’at moa kuom jo motho odhi irgi, gibiro loko chunygi.’ 31 To Ibrahim nodwoke ni, ‘Ka ok ginyal winjo Musa b kod Jonabi, ok gibi winjo kata mana ng’at moa kuom jo motho.’” 16:23 1 Grik, “Hades.” Som Tiend Weche.

SULA 16 a Rap 18:18 Luk 24:25-27

b Joh 5:46

 Kolam mar 2  SULA 17 a Mat 18:6 Mar 9:42

b Nge 17:10

c Law 19:17 Mat 18:15

d Isa 55:7 Mat 6:12 Mat 18:21, 22 Kol 3:13 1Pe 4:8

e Mar 9:23, 24 Hib 12:2

f Mat 17:20 Mat 21:21 Mar 11:23

LUKA 16:24–17:10 Eka nowacho ne jopuonjrene niya: “En adier ni gik ma miyo ji donjo e richo nyaka bi, to yaye nobed malit ne ng’at ma miyo jomoko donjo e richo! 2 Dibed maber moloyo ka otue kidi mar pong’ e ng’ute kendo wite e nam, kar mondo ochwany achiel kuom jo ma tindogi. a 3 Ritreuru uwegi. Ka owadu otimo richo, kwere matek, b to ka oloko chunye, wene. c 4 Kata ka otimoni richo nyadibiriyo e odiechieng’ achiel mi oduogo iri nyadibiriyo kowacho ni, ‘Ayie kethona,’ nyaka to iwene.” d 5 Koro joote nokwayo Ruoth kama: “Medwae yie.” e 6 Eka Ruoth nodwokogi niya: “Ka dine bed ni un gi yie ma rom gi koth karadali, dine uwacho ne yadh onungani kama: ‘Pudhri ia kae idhi ipidhri e nam!’ to dine owinjou. f 7 “En ng’a kuomu ma ka nigi misumba ma purone kata ma ritone kueth, to onyalo wacho ne misumbano koduogo oa e puodho ni, ‘Bi kae mapiyo kendo ibed e mesa mondo ichiem’? 8 Kar mano, donge obiro wachone ni, ‘Ikna chiemba modhiambo kendo rwak law tich mondo itina nyaka chop atiek chiemo gi metho, eka bang’ mano inyalo chiemo kendo metho’? 9 Ok obi pwoyo misumbano nikech otiyo tije ma omiye, donge? 10 Kamano bende,

17

LUKA 17:11-31 ka usetimo tije duto momiu, wachuru niya: ‘Wan mana wasumbni ma kayiem nono. Gik ma wasetimo e gik ma nonego watim.’” a 11 Sa ma noyudo odhi Jerusalem, nokalo e kind Samaria gi Galili. 12 To sa ma nodonjo e gweng’ moro, jodhoho apar noromo kode, to ne gichung’ mabor matin. b 13 Eka ne gikok niya: “Yesu, Japuonj, kechwa!” 14 Ka nonenogi, nokonegi niya: “Dhiuru mondo unyisru e nyim jodolo.” c Eka sa ma ne gin e yo ka gidhi, ne gichango.1d 15 Ka achiel kuomgi noneno ni nosechange, noduogo kopako Nyasaye gi dwol maduong’. 16 Mi nopodho auma e tiend Yesu kogoyone erokamano. Jalo ne en Ja-Samaria. e 17 Nikech mano, Yesu nopenjo niya: “Donge ji apar duto nodoko maler, koso? To kare jomamoko ochikoka ni kanye? 18 Onge kata ng’ato achiel kuomgi moseduogo mondo omi Nyasaye duong’, mak mana jal moa e oganda machieloni?” 19 Eka nowacho ne jalo niya: “A malo mondo idhi; yieni osechangi.” f 20 Ka Jo-Farisai nopenje kinde ma Pinyruodh Nyasaye ne dhi biroe, g nodwokogi kama: “Pinyruodh Nyasaye ok bi e yo ma nenore malich; 21 kata ji ok bi wacho ni, ‘Neuru en ka!’ kata ni, ‘En kacha!’ Nikech Pinyruodh Nyasaye ni e dieru.” h 17:14 1 Kata, “ne gibedo maler.”

SULA 17 a 1Ko 9:16

b Law 13:45, 46

c Law 14:2-4 Rap 24:8 Mat 8:3, 4 Luk 5:13, 14

d 2Ru 5:1, 14

e 2Ru 17:24 Joh 4:9

f Mat 9:22 Mar 5:34 Luk 7:50

g Mat 24:3

h Mat 12:28 Mat 21:5

 Kolam mar 2 a Mat 24:23 Mar 13:21 Luk 21:8 1Jo 4:1

b Dan 7:13

c Mat 24:27

d Mar 8:31 Mar 9:31 Luk 9:22

e Cha 6:5

f Mat 24:37-39

g Cha 7:7

h Cha 7:17, 21

i Cha 19:15

j Cha 19:24, 25

k 1Ko 1:7 2Th 1:7, 8

1660 22 Eka nowacho ne jopuonjrene kama: “Kinde biro ma unugomb nenoe ndalo1 mag Wuod dhano, to ok ununene. 23 Kendo ji nowachnu ni, ‘Neuru, en kacha!’ kata ni, ‘En ka!’ kik uwuog oko kata lawo bang’gi. a 24 Nikech mana kaka mil polo rieny koa konchiel e polo nyaka komachielo, kamano e kaka odiechieng Wuod dhano b nobedi. c 25 Kata kamano, Wuod dhano nyaka kadh e sand mang’eny mokwongo, kendo tieng’ni nokwede. d 26 E wi mano, mana kaka notimore e ndalo Noa, e e kaka nobed e ndalo mag Wuod dhano: f 27 ji ne chiemo, ne gimetho, chwo ne kendo, mon ne ikendo, nyaka e chieng’ono ma Noa nodonjo e yie, g mi Ataro nobiro mokethogi giduto. h 28 Kamano bende e kaka ne otimore e ndalo Lut: i ji ne chiemo, ne gimetho, ne ging’iepo, ne giuso, ne gichuoyo, kendo ne gigedo. 29 To chieng’ ma Lut nowuok Sodom, mach gi salfa1 ne ochue koa e polo mokethogi giduto. j 30 Kamano e kaka nobed e chieng’ono ma Wuod dhano nofwenyree. k 31 “Chieng’no, ng’at manie tat ot to gige ni e ot, kik olor piny mondo okawgi. Kamano bende, ng’at man oko e puodho kik dog ne 17:22 1 Kata, “chieng’ achiel.” 17:29 1 Ma en kit poda moro ma mako mach mapiyo ahinya, kendo sa ma oliel ogolo tik mager kendo marach.

1661 gik moweyo chien ngang’. 32 Paruru chi Lut. a 33 Ng’at ma dwaro reso ngimane nolale, to ng’at molalo ngimane, biro reso ngimane. b 34 Awachonu ni, e otienono ji ariyo nobed e otanda achiel; achiel nokaw to machielo nowe. c 35 Mon ariyo nobed ka rego e pong’ achiel; moro nokaw to machielo nowe.” 36 1—— 37 Kuom mano, ne gipenje kama: “Ruoth, mano notimre kanye?” Nodwokogi niya: “Ka ma gimoro othoe, kanyo e ma achudhe chokoree.” d Eka nogoyonegi ngero ma nyiso gimomiyo dwarore ni gilem ma chunygi ok onyosore. e 2 Nowacho niya: “E dala moro ne nitie jang’ad bura ma ne ok oluoro Nyasaye kata ng’ato ang’ata. 3 Ne nitie bende chi liel moro e dalano ma ne siko dhi ire ka kwaye niya, ‘Ne ni ong’adna bura makare e kinda gi jal ma an-go gi wach.’ 4 Kuom kinde, ne ok odwar timo kamano, to bang’e noparore e chunye kama, ‘Kata obedo ni ok aluoro Nyasaye kata ng’ato ang’ata, 5 to nikech chi lielni siko chanda, abiro neno ni ong’adne bura kare mondo kik osik kochanda.’” f 6 Eka Ruoth nowacho niya: “Winjuru ane gima jang’ad-burano nowacho kata obedo ni en ng’at ma ok kare! 7 Kuom adier, donge Nyasaye biro neno ni

18

17:36 1 Som Apendiks A3.

SULA 17 a Cha 19:17, 26

b Mat 10:39 Mat 16:25 Mar 8:35 Luk 9:24 Joh 12:25

c Mat 24:40, 41

d Mat 24:28

 SULA 18 e Rum 12:12 Ef 6:18 Fil 4:6 Kol 4:2 1Th 5:17

f Luk 11:7, 8

 Kolam mar 2 a Fwe 6:9, 10

b 2Pe 3:9

c Mat 23:23

d Za 51:1-3

e Isa 66:2 Mat 21:28-31

f Isa 2:11 Mat 23:12 Jak 4:6 1Pe 5:5

LUKA 17:32–18:15 ong’ad ne joge moyier bura makare, ma gin jo ma ywakne odiechieng’ gi otieno, a kendo Nyasaye nano kodgi pile? b 8 Awachonu ni, obiro neno ni giyudo bura makare mapiyo. Kata kamano, ka Wuod dhano ochopo, be adier obiro yudo yie ma kama e piny?” 9 Nogoyo ngeroni bende ne jo ma ne paro ni gin jo ma kare moloyo jomamoko, kendo ma ne kawo jomamoko ka nono: 10 “Ji ariyo nodhi e hekalu mondo gilem, achiel ne en Ja-Farisai to machielo ne en jasol osuru. 11 Ja-Farisai ne ochung’ molemo kowacho e chunye niya: ‘A Nyasaye, agoyoni erokamano ni ok achal gi jomamoko duto kaka: jomecho, gi jo ma ok kare, gi jochode, kata mana gi jasol osuruni. 12 An atueyo chiemo diriyo e juma, bende achiwo achiel kuom apar mar gik moko duto ma anwang’o.’ c 13 To jasol osuru noyudo ochung’ gi kama ochwalore matin, kendo ne ok odwar kata mana ting’o wang’e kochomo polo, to nosiko kogoyo kore kowacho niya: ‘A Nyasaye, kecha an jaricho.’ d 14 Awachonu ni, jali ne odok e dalane kikwane ng’at makare moloyo Ja-Farisaino. e Nikech ng’at ma ng’awore malo, noduoke piny, to ng’at ma duokore piny, nong’awe malo.” f 15 Koro ji ne kelone bende nyithindgi mondo

LUKA 18:16-36 omulgi, to bang’ neno mano jopuonjrene nogeng’ogi. a 16 Yesu to noluongo nyithindogo ire kowacho niya: “Weuru nyithindo matindogi obi ira, kendo kik utem geng’ogi nimar Pinyruodh Nyasaye en mar jo ma kamago. b 17 Adier awachonu ni, ng’at ma ok rwak Pinyruodh Nyasaye kaka nyathi matin, ok nodonjie ngang’.” c 18 Kendo achiel kuom jotelo nopenje niya: “Japuonj Maber, en ang’o ma nyaka atim eka ayud ngima mochwere?” d 19 Yesu nodwoke kama: “Ang’o momiyo iluonga ni ng’at maber? Onge ng’at maber mak mana ng’at achiel, ma en Nyasaye. e 20 Ing’eyo chike ma wacho ni, ‘Kik ichodi, f kik ineki, g kik ikwel, h kik ichiw neno mar miriambo, i luor wuoru gi meru.’” j 21 Eka ng’atno nowacho niya: “Mago duto aserito chakre tinna.” 22 Bang’ winjo mano, Yesu nowachone kama, “Pod nitie gimoro moremi: Dhi ius gigi duto, kendo ipoggi jo ma odhier eka inibed gi mwandu e polo; kae to ibi ibed jalupna.” k 23 Ka nowinjo mano, nokuyo ahinya nimar ne en gi mwandu mang’eny. l 24 Yesu nong’iye mowacho kama: “Mano kaka donjo e Pinyruodh Nyasaye nobed matek ne jo ma nigi pesa! m 25 Kuom adier, yot mondo ngamia okal e wang’ sandan mar tweng’o moloyo jamwandu donjo e Piny-

SULA 18 a Mat 19:13-15 Mar 10:13-16

b 1Pe 2:2 c Mat 18:3 Mar 10:15

d Mat 19:16-22 Mar 10:17-22 Luk 10:25-28

e Mat 19:17 Mar 10:18

f Wuo 20:14 Rap 5:18

g Wuo 20:13 Rap 5:17

h Wuo 20:15 Rap 5:19

i Wuo 20:16 Rap 5:20

j Wuo 20:12 Rap 5:16 Rum 13:9 Ef 6:2

k Mat 6:20 Mat 19:21 Mar 10:21 Luk 12:33 1Ti 6:18, 19

l Mat 19:22 Mar 10:22

m Nge 11:28 Mat 19:23 Mar 10:23, 24 1Ti 6:9

 Kolam mar 2 a Mat 19:24 Mar 10:25

b Mat 19:25 c Mat 19:26 Mar 10:27

d Mat 19:27 e Mat 19:28, 29 Mar 10:29, 30

f Fwe 2:10 g Mat 16:21 Mat 20:17-19 Mar 10:32-34

h Mat 27:2 Tic 3:13

i Za 22:7 j Isa 50:6 k Isa 53:5, 7 l Mar 10:33, 34 Luk 9:22

m Mat 20:29-34 Mar 10:46-52

1662 ruodh Nyasaye.” a 26 Jo ma ne owinjo mano nopenjo kama: “Kare en ng’a minyalo resi?” b 27 Nodwoko kama: “Gik ma ok nyalre kuom dhano, nyalore kuom Nyasaye.” c 28 To Petro nowachone niya: “Waseweyo giwa mi waluwi.” d 29 Nodwokogi kama: “Adier awachonu ni, onge ng’at moseweyo ode, kata chiege, kata owetene, kata jonyuolne, kata nyithinde nikech Pinyruodh Nyasaye, e 30 ma ok nonwang’ mang’eny moloyo e ndalogi, kendo e ndalo ma biro,1 ngima mochwere.” f 31 Eka nokawo ji Apar Gariyoka moterogi tenge kendo nowachonegi niya: “Neuru! Koro waidho wadhi Jerusalem kendo weche duto ma jonabi nondiko kuom Wuod dhano biro chopo. g 32 Kuom ranyisi, ibiro chiwe e lwet ogendni mamoko, h mi ginijare, i ginitimne timbe mag achaya, kendo gining’ul olaw kuome. j 33 Eka gininege bang’ chwade, k to e odiechieng’ mar adek obiro chier.” l 34 Kata kamano, wechego ne ok odonjonegi, nimar ne opandnegi kendo ne ok giwinjo tiend gik ma ne owachogo. 35 Koro ka Yesu ne chiegni gi Jeriko, ng’at moro ma muofu noyudo obet e bath yo ka okuecho. m 36 Nikech nowinjo koko mar ji mang’eny ka kadho, nopenjo gima ne dhi nyime. 18:30 1 Som Tiend Weche.

1663 37 Ne gidwoke kama: “Yesu Ja-Nazareth e ma kadho!” 38 Omiyo, nokok niya: “Yesu, Wuod Daudi, kecha!” 39 Jo ma notelo nyime nokwere matek mondo oling’, to en nomedo kok matek niya: “Wuod Daudi, kecha!” 40 Eka Yesu ne ochung’, kendo nochiko mondo okelne ng’atno. Ka ng’atno nochopo ir Yesu, nopenje niya: 41 “Ang’o midwaro ni atimni?” Nodwoke kama: “Ruoth, yaw wengena onen kendo.” 42 Omiyo, Yesu nowachone niya: “Wang’i mondo onen kendo; yieni osechangi.” a 43 Eka gikanyono, wengene noyawore, kendo noluwo Yesu b komiyo Nyasaye duong’. Ka ji duto noneno mano, ne gipako Nyasaye. c Eka nodonjo Jeriko kendo noyudo okalo. 2 Ne nitie ng’at moro kanyo ma nyinge Zakayo ma ne en jatend josol osuru kendo ne en jamwandu. 3 Nodwaro neno Yesu. Nikech ne en nyadundo to oganda ne thoth, ne ok onyal nene. 4 Omiyo, noringo motelo nyime mi noidho yadh ng’owo moro mondo one Yesu, nimar Yesu ne chiegni kalo e yorno. 5 Ka Yesu nochopo kanyo, nong’iyo malo mowachone niya: “Zakayo lor piny mapiyo nimar kawuono nyaka abi e odi.” 6 Eka ne olor piny mapiyo kendo norwake gi mor. 7 Ka ne oganda oneno mano, giduto ne gi-

SULA 18 a Luk 7:50 Luk 17:19

b Mat 20:34

c Luk 5:26

 Kolam mar 2  SULA 19 a Mat 9:11 Luk 5:30 Luk 15:2

b Wuo 22:1 Law 6:4, 5

19

c Eze 34:16 Mat 9:13 Mat 15:24 Luk 15:4 Rum 5:8 1Ti 1:15

d Tic 1:6

e Mat 25:14 Mar 13:34 Joh 18:36

f Mat 25:15

LUKA 18:37–19:15 ng’ur niya: “Odhi bedo wendo e od ng’at ma jaricho.” a 8 Zakayo ne ochung’ mowacho ne Ruoth kama: “Ruoth, ne! adhi chiwo nus mar giga ne jo ma odhier, kendo gima namayo ng’ato abiro duoko nyading’wen.” b 9 Omiyo, Yesu nowacho kama: “Kawuononi warruok osebiro e odni nikech jali bende en wuod Ibrahim. 10 Nimar Wuod dhano nobiro mondo omany jo ma ne olal, kendo mondo oresgi.” c 11 Sa ma ne pod gidhi nyime winjo wechegi, nogoyonegi ngero machielo nikech noyudo en machiegni gi Jerusalem, kendo ne giparo ni Pinyruodh Nyasaye ne dhi fwenyore gikanyono. d 12 Omiyo, nowacho kama: “Ng’at moro moa e anyuola ma nigi huma nodhi wuoth e piny moro mabor e mondo okete kaka ruoth eka oduogi. 13 Bang’ luongo wasumbnine apar, nomiyogi mina1 apar kendo nowachonegi ni, ‘Lokuru ohala nyaka chop aduogi.’ f 14 Kata kamano, jopinye nosin kode mi ne gioro joote moko oluw bang’e mondo giwach ni, ‘Ok wadwar ni ng’atni obed ruoth e wiwa.’ 15 “Gikone, ka noduogo bang’ bedo ruoth, noluongo wasumbni ma nosemiyo pesago1 mondo ong’e yuto ma ne gisenwang’o bang’ loko 19:13 1 Mina mar Jo-Grik ne romre gi gram 340 kendo ne oromre gi drakma 100. Som Apendiks B14. 19:15 1 Grik, “fedhago.”

LUKA 19:16-38 ohala. a 16 Omiyo, misumba mokwongo nobiro ire mowacho ni, ‘Ruoth, mina ma ne imiya osenyuolo mina apar.’ b 17 Nokone ni, ‘Itimo maber, in misumba maber! Nikech isenyiso ni in ng’at migeno e wach matin ahinya, bed gi loch e wi mier apar.’ c 18 Koro mar ariyo nobiro ka wacho ni, ‘Ruoth, mina ma ne imiya ne onyuolo mina abich.’ d 19 Nowacho bende ne misumbano ni, ‘In bende bed gi loch e wi mier abich.’ 20 To machielo nobiro ka wacho ni, ‘Ruoth, eri mina mari ma napando ei nanga. 21 Nimar ne aluori, nikech in ng’at marach; ijakawo gik ma ne ok ikano, kendo ijakayo gik ma ne ok ichuoyo.’ e 22 Nowachone ni, ‘Misumba marachni, ang’adoni bura kuom weche moa e dhogi iwuon. Donge ne ing’eyo ni an ng’at marach, ni ajakawo gik ma ne ok akano, kendo ni ajakayo gik ma ne ok achuoyo? f 23 Kare ang’o momiyo ne ok iketo pesana1 e bengi? Eka dine ayudo ohala moro e wiye ka aduogo.’ 24 “Eka nowacho ne jo ma ne ochung’ machiegni ni, ‘Kawuru mina ma engono kendo umi jal ma nigi mina apar.’ g 25 To ne giwachone ni, ‘Ruoth, donge en gi mina apar?’— 26 ‘Awachonu ni, ng’at ma nigo, ibiro mede, to ng’at ma ongego, kata mana 19:23 1 Grik, “fedhana.”

SULA 19 a Mat 25:19

b Mat 25:20, 21

c Luk 16:10

d Mat 25:22, 23

e Mat 25:24

f Mat 25:26, 27

g Mat 25:28

 Kolam mar 2 a Mat 13:12 Mat 25:29 Mar 4:25 Luk 8:18

b Tic 1:12

c Mat 21:1-3 Mar 11:1-6

d Mat 21:6, 7

e Zek 9:9 Mar 11:7-10 Joh 12:14, 15

f Mat 21:8

1664 ma en-go ibiro maye. a 27 E wi mano, kelnauru jowasika ma ne ok dwar ni abed ruoth e wigi kendo uneggi e nyima kae.’” 28 Ka nosewacho wechego, nomedo wuotho kochomo Jerusalem. 29 To ka nochopo machiegni gi Bethfage kod Bethania, e got miluongo ni Got Zeituni, b nooro jopuonjrene ariyo c 30 kowachonegi kama: “Dhiuru e gweng’ man nyimucha kendo ubiro yudo nyathi punda motue ma ng’ato pok noidho. Gonyeuru kendo ukele kae. 31 To ka ng’ato openjou ni, ‘Ang’o momiyo ugonye?’ dwokeuru ni, ‘Ruoth dware.’” 32 Omiyo, jo ma ne oorgo nowuok kendo ne giyudo mana kaka nosewachonegi. d 33 To sa ma ne gigonye, weg pundano nopenjogi niya: “Ang’o momiyo ugonyo pundano?” 34 Ne gidwokogi kama: “Ruoth dware.” 35 Eka ne gitere nyaka ir Yesu, mi ne gibolo lepgi ma oko e ng’e pundano kendo ne giketo Yesu mondo oidhe. e 36 Kaka nomedo sudo, ji ne pedho lepgi ma oko e yo. f 37 To mapiyo ka nochiegni chopo e yo mawuok Got Zeituni, oganda duto mar jopuonjre nobedo mamor, kendo ne gipako Nyasaye gi dwol maduong’ nikech tije madongo duto ma ne giseneno, 38 ka giwacho kama: “Ng’at moguedhi en ng’at ma biro kaka

1665 Ruoth e nying Jehova!1 Kuwe mondo obed e polo kendo duong’ obed kuonde man malo mogik!” a 39 To Jo-Farisai moko ei oganda nowachone niya: “Japuonj, kwer jopuonjreni.” b 40 En nodwokogi kama: “Awachonu ni, ka jogi oling’, kite nyalo wuoyo gi dwol maduong’.” 41 Koro ka nochopo machiegni, nong’iyo Jerusalem mi ne oywage c 42 kowacho niya: “Yaye, ma dine bed ni kawuononi iseng’eyo gik ma kelo kuwe—en mana ni osepandgi mondo kik inegi. d 43 Nikech ndalo biro ma wasiki noger chiel gi yiende ma wiyegi bitho kendo ginilwori ka gichandi koni gi koni. e 44 Ginitieki chuth kaachiel gi nyithindi, f mi ok giniwe kidi moro ka oluowore e wi wadgi g nikech ne ok ifwenyo kinde minonie.” 45 Eka nodonjo e hekalu mi noriembo jo ma ne uso gik moko ma ogologi oko h 46 kowachonegi kama: “Ondik ni, ‘Oda nobed od i lamo,’ to un useloke rogo mar jomecho.” j 47 Nodhi nyime puonjo pile ka pile e hekalu. Jotend-jodolo, gi jondiko, kod jotelo ne dwaro nege, k 48 to ne ok giyudo yo moro amora mar timo kamano nimar ji duto ne winje. l Chieng’ moro ka nopuonjo e hekalu kendo olando wach maber, jotend-jodolo gi jondiko kod

20

19:38 1 Som Apendiks A5.

SULA 19 a Za 118:26 Mat 21:9 Mar 11:9

b Mat 21:15 Joh 12:19

c Joh 11:35 d Isa 6:9, 10 Mat 13:14

e Rap 28:52 Dan 9:26 Luk 21:20

f Luk 23:28, 29 g Mat 24:2 Mar 13:2 Luk 21:6

h Mat 21:12 Mar 11:15, 16

i Isa 56:7 j Jer 7:11 Mat 21:13 Mar 11:17 Joh 2:16

k Mar 11:18 l Mar 12:37 Luk 21:38

 Kolam mar 2  SULA 20 a Mat 21:23-27 Mar 11:27-33

b Luk 7:29 c Isa 5:7 d Mat 21:33-41 Mar 12:1-9

e 2Ru 17:13, 14 2We 36:15, 16 Tic 7:52 Hib 11:36, 37

LUKA 19:39–20:13 jodongo nobiro ire 2 mi ne gipenje niya: “Wachnwae, itimo gigi gi ratiro mane? To en ng’a momiyi ratirono?” a 3 En nodwokogi kama: “An bende abiro penjou penjo moro, kendo udwoka: 4 Batiso mar Johana noa e polo koso kuom dhano?” 5 Eka ne giwacho e kindgi niya: “Ka wadwoke ni, ‘Ne en moa e polo,’ obiro penjowa ni, ‘Kare ang’o momiyo ne ok uyie kuome?’ 6 To ka wadwoke ni, ‘Ne en moa kuom dhano,’ oganda duto biro chielowa gi kite nimar giyie ni Johana en janabi.” b 7 Omiyo, ne gidwoke ni ne ok ging’eyo ka ma ne batisono oaye. 8 Yesu nowachonegi niya: “An bende ok abi wachonu ni atimo gigi gi ratiro mane.” 9 Eka nogoyo ne ji ngero niya: “Ng’at moro nopidho mzabibu c moketo puodhono e lwet jopur ma chule, kae to nodhi wuoth e piny mabor kuom ndalo mogwaro. d 10 Ka kinde ma olemo nyakie nochopo, nooro misumba moro ir jopurgo mondo gimiye moko kuom olemo mag puoth mzabibuno. Kata kamano, jopurgo nogoye ma giriembe gi lwete nono. e 11 To nooro misumba machielo. Mano bende ne gigoyo mi gitimone timbe achaya, kendo ne giriembe gi lwete nono. 12 Kendo nooro mar adek; mano bende ne gihinyo mi giwito oko. 13 Omiyo, wuon puoth mzabibuno nowacho ni, ‘En ang’o monego

LUKA 20:14-35 atim? Abiro oro wuoda ma ahero. a Di po ka gimiye luor.’ 14 Ka jopurgo noneno wuodeno, ne giwacho kama, ‘Mani e jal ma puodhoni biro dong’ne. Wanegeuru mondo puodhoni odong’nwa.’ 15 Mi ne giwite oko mar puoth mzabibu kendo ne ginege. b Omiyo, en ang’o ma wuon puoth mzabibuno biro timonegi? 16 Enobi mi noneg jopurgo kae to omiyo jomamoko puoth mzabibuno.” Bang’ winjo ngerono, ji nowacho kama: “Mano kik timre ngang’!” 17 To nong’iyogi tir mowacho niya: “Kare ere tiend wach mondik ni, ‘Kidi ma jogedo ne odagi osebedo kidi moriwo kor ot’? c 18 Ng’ato ma olwar e kidino biro tur matindo tindo. d To ng’at ma kidino olwar kuome, kidino biro rege ka buru.” 19 Eka jondiko gi jotendjodolo nomanyo kaka ne ginyalo make e sa nogono nimar ne ging’eyo ni nogoyo ngerono kuomgi, to ne giluoro ji. e 20 Kendo bang’ nono ahinya gik ma notimo, ne gioro jomoko ma ne gisechulo ling’ ling’ mondo gidhi giwuondre ka jo makare, eka gimake gi wechene f kae to gikete e lwet jotelo kendo e lwet gavana. 21 Eka jogo nopenje kama: “Japuonj, wang’eyo ni iwuoyo kendo ipuonjo kare, bende ok iluoro wang’ ng’ato, to ipuonjo yor Nyasaye gadier: 22 Be chulo osuru

SULA 20 a Mat 17:5 Joh 3:16

b Tic 3:15

c Za 118:22 Isa 28:16 Mat 21:42, 44 Mar 12:10, 11 Tic 4:11 1Pe 2:7

d Isa 8:14, 15

e Mat 21:45, 46 Mar 12:12

f Mat 22:15-22 Mar 12:13-17

 Kolam mar 2 a Rum 13:7 Tit 3:1 1Pe 2:13

b Mat 22:21 Mar 12:17

c Tic 23:8

d Mat 22:23-28 Mar 12:18-23

e Cha 38:7, 8 Rap 25:5, 6

1666 ne Kaisar owinjore gi chik, koso?” 23 Kata kamano, nofwenyo wuondruokgi mowachonegi kama: 24 “Nyisauru ane dinari.1 Kido gi ndiko man kuomegi gin mag ng’a?” Ne gidwoke niya: “Gin mag Kaisar.” 25 Nowachonegi kama: “Kare chuluru Kaisar a gige Kaisar, to gige Nyasaye ne Nyasaye.” b 26 Omiyo, ne ok ginyal make gi gima owacho e nyim ji, to ne gihum nono gi dwokone mi giling’ thi. 27 To Jo-Sadukai ma gin jo ma wacho ni chier onge c nobiro ire mi gipenje kama: d 28 “Japuonj, Musa nondikonwa niya: ‘Ka ng’ato otho kendo oweyo chiege, to ne ok onyuolo nyathi, owadgi onego okaw chiegeno mondo onyuolnego nyithindo.’ e 29 Koro ne nitie owete moko abiriyo. Mokwongo nokendo, to ne otho ma onge nyathi. 30 Mar ariyo 31 gi mar adek bende nokendo dhakono. Ne obet kamano nyaka e mar abiriyo; ne githo ma ok giweyo nyithindo chien. 32 Gikone, dhakono bende ne otho. 33 Nikech mano, e chier, dhakono nobed chi ng’a kuomgi? Nimar owete abiriyogo duto nokende.” 34 Yesu nodwokogi niya: “Nyithind ndaloni1 kendo, bende ikendogi, 35 to jo ma osekwan ni owinjore donjo e ndalo ma biro ke20:24 1 Som Apendiks B14. 20:34 1 Kata, “chenro mar ndaloni.” Som Tiend Weche.

1667 ndo owinjore gi chier, ok kendi, to bende ok kendgi. a 36 Kuom adier, bende ok ginyal tho kendo, nimar gichal malaike, kendo gin nyithind Nyasaye kuom bedo nyithind chier. 37 To kuom wach chiero jo motho, kata mana Musa nowacho mano e sigand yiend kudho, ka noluongo Jehova1 ni, ‘Nyasach Ibrahim, Nyasach Isaka, kendo Nyasach Jakobo.’ b 38 En Nyasach jo mangima to ok Nyasach jo motho, nimar e wang’e jogo duto ngima.” c 39 Jondiko moko nodwoke niya: “Japuonj, iwacho kare.” 40 Koro ne gionge gi chir mar penje kata wach achiel. 41 Eka nopenjogi niya: “Obet nade ni ji wacho ni Kristo en wuod Daudi? d 42 Nimar Daudi owuon wacho e bug Zaburi ni, ‘Jehova1 nowacho ne Ruodha niya: “Bed e bada korachwich 43 nyaka chop aket wasiki obed raten tiemano, ndi.”’ e 44 Kuom Daudi luonge ni Ruoth; omiyo ere kaka onyalo bedo wuode?” 45 Eka nowuoyo gi jopuonjrene ka ji duto winjo kowacho kama: 46 “Tang’uru gi jondiko mohero wuotho koni gi koni ka girwako kandho kendo mohero ni ji omosgi ka dhialogi e chirni kendo mohero kombe ma nyime1 e sunagoke kod kuonde moyiedh mogik 20:37, 42 1 Som Apendiks A5. 20:46 1 Kata, “mabeyo moloyo.”

SULA 20 a Mat 22:29, 30 Mar 12:24, 25

b Wuo 3:2, 6 Mat 22:31-33 Mar 12:26, 27

c Mat 22:32

d Mat 22:41-46 Mar 12:35-37

e Za 110:1 Tic 2:34, 35

 Kolam mar 2 a Mat 23:2, 6, 7 Mar 12:38-40

 SULA 21 b Mar 12:41

c Mar 12:42

d Mar 12:43, 44 2Ko 8:12

e Mat 22:37

f Mat 24:1, 2 Mar 13:1, 2

g Luk 19:44

h Mat 24:3 Mar 13:4

i 2Ti 3:13 1Jo 4:1 Fwe 12:9

j Mat 24:4, 5 Mar 13:5, 6

LUKA 20:36–21:9 e nyasi, a 47 kendo giyako ute1 mond liete, kendo gilamo lamo maboyo mana ni mondo ji onegi. Jogi noyud kum magerie2 moloyo.” Koro ka noting’o wang’e, noneno jomwandu ka luto michgi e sanduge mag keno. b 2 Eka noneno chi liel moro modhier ka luto pesa ma mingli ariyo ma nigi nengo matin ahinya,1 c 3 mi nowacho kama: “Adier awachonu ni, chi liel modhierni oseluto moloyo jogi duto. d 4 Nimar giluto mich ma gigolo kuom mwandugi momedore, to en, kata obedo ni odhier, oseluto duto ma dokonyrego e ngimane.” e 5 Bang’e, sa ma jomoko ne wacho kaka obidh hekalu gi kite mabeyo kod gik mowal ne Nyasaye, f 6 nowacho kama: “Kuom gik ma unenogi, ndalo biro ma onge kidi ma biro dong’ e wi wadgi ma ok nowit piny.” g 7 Eka ne gipenje niya: “Japuonj, gigi biro timore karang’o, to en ranyisi mane ma biro nyiso kinde ma gigi onego otimree?” h 8 Nodwoko kama: “Tang’uru mondo kik ng’ato mi ulal, i nimar ji mang’eny nobi gi nyinga ka giwacho kama, ‘An e en,’ kendo ni, ‘Kinde ma ne oket chiegni.’ Kik uluw bang’gi. j 9 E wi mano, ka uwinjo wach lwenje kod tungni, kik uluor.

21

20:47 1 Kata, “mwandu.” 2 Kata, “malitie; mapekie.” 21:2 1 Grik, “lepton ariyo.” Som Apendiks B14.

LUKA 21:10-32 Nikech gigi nyaka timre mokwongo, kata kamano, giko to podi.” a 10 Eka nokonegi niya: “Oganda noked gi oganda, b kendo pinyruoth noked gi pinyruoth. c 11 Yiengni madongo mag piny nobedie, bende chiemo nobed manok kamoro bang’ machielo kendo tuoche ma landore nobedie. d Gik ma kelo luoro nonenre, kendo ranyisi madongo noa e polo. 12 “To ka pok magi duto otimore, ji nomaku kendo ginisandu e ka gichiwou e sunagoke kod ute tuech. Noteru e nyim jotelo gi ruodhi nikech nyinga. f 13 Mano nomiu thuolo mar chiwo neno. 14 Kuom mano, kik uparru kuom gima ubiro wacho, g 15 nimar abiro miyou weche kod rieko ma onge ja akwede kata achiel ma nyalo tamore, kata kwedo. h 16 E wi mano, kata mana jonyuolu gi oweteu gi wedeu kod osiepeu nondhogu kendo ginineg moko kuomu, i 17 mi ji duto nosin kodu nikech nyinga. j 18 To onge kata mana achiel kuom yie wiu ma biro lal. k 19 Ubiro reso ngimau ka unano.1l 20 “Kata kamano, ka uneno jolweny ka ogoyo kambi kendo gilworo Jerusalem, m eka ng’euru ni kethruok mare osekayo machiegni. n 21 Eka jo ma ni Judea mondo ochak ringo ka gidhi e gode, o jo ma ni Jerusalem owuogi, kendo jo ma ni e 21:19 1 Kata, “timo kinda.”

SULA 21 a Mat 24:6 Mar 13:7

b Fwe 6:4 c Mat 24:7 Mar 13:8

d Tic 11:28 Fwe 6:8

e Joh 16:2 f Mat 10:17, 18 Mat 24:9 Mar 13:9 Tic 25:23 Fwe 2:10

g Luk 12:11, 12 h Mar 13:11 Tic 6:8, 10

i Mik 7:6 Mar 13:12, 13 Tic 7:59

j Mat 10:22 Mat 24:9

k Mat 10:29, 30 Luk 12:6, 7

l Mat 24:13 Rum 5:3, 4 Hib 10:36 2Pe 1:5, 6

m Luk 19:43 n Dan 9:26 Mat 23:37, 38 Mat 24:15, 16

o Mar 13:14

 Kolam mar 2 a Mat 24:19 Mar 13:17 Luk 23:28, 29

b Rap 28:64 Dan 9:26

c Dan 4:25 d Mat 24:29 Mar 13:24, 25

e Dan 7:13 f Mat 24:30 Mar 13:26 Fwe 1:7

g Mat 24:32, 33 Mar 13:28, 29

h Mat 24:34 Mar 13:30

1668 gwenge mokiewo kode kik donj e dalano, 22 nikech mago gin ndalo kum mondo eka gik moko duto mondiki ochopi. 23 Yaye, nobed malit ne mon ma yach kod mago ma dhodho nyithindo e ndalono! a Nikech masira maduong’ nobi e wi pinyni kendo mirima noyudgi. 24 Mi noneggi gi ligangla kendo notergi e tuech e ogendni duto, b kendo ogendni mamoko biro nyono Jerusalem nyaka chop kinde ma ne oket ne ogendnigo orum. c 25 “Bende, ranyisi madongo nonenre e wang’chieng’ gi dwe kod sulwe, d kendo ogendni mag piny nobed gi chandruok malit, mi ginidhier nono nikech apaka kod wuo mar nam. 26 Chuny ji biro a nikech luoro kendo nikech gik ma biro timore e piny, nimar ibiro yieng teko mag polo. 27 Eka ginine Wuod dhano e ka biro e bor polo ka en gi teko kod duong’ malich. f 28 To sa ma gigi ochako timore, chung’uru tir kendo uting’ wiu malo nikech resruoku okayo machiegni.” 29 Nogoyo ngero moro kama: “Nonuru yadh ng’owo kod yien mamoko duto. g 30 Sa ma uneno ka giloth, un uwegi ung’eyo ni koro kinde oro chiegni. 31 Kamano bende, sa ma uneno gigi ka timore, ng’euru ni Pinyruodh Nyasaye chiegni. 32 Adier awachonu ni, tieng’ni ok norum ngang’ ka pok gigi duto otimore. h

1669 33 Polo gi piny biro kalo, to wechena ok nokal ngang’. a 34 “Tang’uru ahinya mondo chunyu kik pong’ gi ichlach, gi metho ahinya, b kod parruok mag ngima, c mi chieng’no chopnu apoya 35 kaka obadho. d Nikech chieng’no nobi kuom ji duto modak e piny mangima. 36 Kuom mano, sikuru ka uneno e kendo ka usayo kinde duto f mondo ubi utony e gigo duto ma nyaka timre kendo uchung’ e nyim Wuod dhano.” g 37 Omiyo, godiechieng’ nojapuonjo e hekalu to gotieno nodhiga e got miluongo ni Got Zeituni. 38 Ji duto ne biroga ire gokinyi mondo giwinje kopuonjo e hekalu. Koro Sawo mar Makate ma Ok Oketie Thowi, ma nong’ere kaka Pah saka, ne okayo machiegni. i 2 Jotend-jodolo gi jondiko ne manyo yo ma ne ginyalo negego j nikech ne giluoro ji. k 3 Eka Satan nodonjo kuom Judas ma bende ne iluongo ni Iskariot, ma ne en achiel kuom ji Apar Gariyoka, l 4 kendo nodhi monyiso jotend-jodolo kod jotendjorit hekalu yo ma nonyalo ndhogogo Yesu. m 5 Ne gibedo mamor gi wachno kendo ne giyie miye fedha. n 6 Omiyo, noyie kendo nochako manyo thuolo maber mar ndhoge ka oganda onge machiegni. 7 Chieng’ sawo mar Makate ma Ok Oketie Tho-

22

SULA 21 a Mat 24:35 Mar 13:31

b Isa 5:11, 12 Rum 13:13

c Nge 11:4 Mat 6:25 1Ti 6:8

d 1Th 5:2, 3 2Pe 3:10

e Mat 25:13 Mar 13:33 1Ko 16:13 1Pe 5:8

f Rum 12:12 Ef 6:18 1Pe 4:7

g Mat 24:42 Mar 13:35 Fwe 6:16, 17 Fwe 16:15

 SULA 22 h Law 23:5-8 Luk 22:7 Joh 13:1

i Wuo 12:3, 6 j Luk 9:22 k Mat 21:45, 46 Mat 26:3-5 Mar 14:1, 2 Luk 20:19

l Mat 26:14-16 Mar 14:10, 11 Joh 6:70 Joh 13:2, 27 Tic 1:16, 17

m Joh 13:18 n Zek 11:12

 Kolam mar 2 a Wuo 12:14, 18 Rap 16:1, 2 Mat 26:17 Mar 14:12

b Wuo 12:8 c Mat 26:18, 19 Mar 14:13-16

d Mat 26:20 Mar 14:17

e Wuo 12:8

LUKA 21:33–22:19 wi koro nochopo, ma ne en chieng’ ma nyaka ne chiwie misango mar Pasaka. a 8 Omiyo, Yesu nooro Petro gi Johana kowachonegi niya: “Dhiuru uiknwa Pasaka.” b 9 Ne gipenje niya: “Idwaro ni wadhi waike kanye?” 10 Nodwokogi kama: “Ka udonjo e dala, ng’at moro moting’o agulu mar pi biro romo kodu. Luweuru nyaka e ot modonjoe. c 11 Kendo uwach ne wuon odno ni, ‘Japuonj penjo kama: “Ere od welo kama dachamie Pasaka gi jopuon jrena?”’ 12 Eka ng’atno biro nyisou ot malach man malo mosepang maber. Kanyo e ma uiknwae Pasaka.” 13 Omiyo, ne gidhi mi giyudo mana kaka nosewachonegi, kendo ne giiko gik Pasaka. 14 Koro ka sa nochopo, nobet e mesa gi jootene. d 15 Nowachonegi kama: “Asegombo ahinya chamo Pasakani kodu ka pok osanda; 16 nimar awachonu ni, ok abi chame kendo nyaka weche duto motudore kode ochop e Pinyruodh Nyasaye.” 17 Nokawo okombe mi ogoyo erokamano kowacho niya: “Kawuru mae mondo umi ng’ato ka ng’ato kuomu, 18 nimar awachonu ni, chakre sani, ok abi madho divai mar olemb mzabibu kendo, nyaka Pinyruodh Nyasaye bi.” 19 Bende, nokawo makate e mogoyo erokamano, kendo nong’ingo mi omiyogi kowacho kama: “Mani

LUKA 22:20-40 ochung’ ne ringra a ma idhi chiw nikech un. b Sikuru ka utimo ma mondo uparago.” c 20 Notimo kamano bende gi okombe ka ne gisechamo chiemo modhiambo kowacho niya: “Okombeni ochung’ ne singruok manyien d nikech remba e ma biro chuernu. f 21 “To neuru! lwet jandhokna ni koda e mesa. g 22 Nimar adier Wuod dhano dhi tho mana kaka nosekor. h To yaye nobed malit ne ng’at ma dhi ndhoge!” i 23 Omiyo, ne gichako penjore e kindgi ni en ng’a kuomgi ma dibed ni ne chiegni timo gima kamano. j 24 Kata kamano, ne gichako yware ka gidwaro ng’eyo ni ng’ano maduong’ e kindgi. k 25 To nokonegi niya: “Ung’eyo ni jotelo mag ogendni timore ruodhi e wi ji kendo jo ma nigi duong’ iluongo ni Jochiw-Kony. l 26 Kata kamano, un ok onego ubed kamano. m To ng’at ma dwaro bedo maduong’ e kindu nyaka bed matinie mogik, n kendo ng’at ma dwaro telo e kindu mondo obed jatiju. 27 Nimar en ng’a ma duong’ie moloyo? Be en jalo mobet ka chiemo, koso en jal ma tiyo? Donge en jal mobet ka chiemo, koso? To an e kindu kaka jal ma tiyonu. o 28 “Kata kamano, un e jo ma osemakore koda p e masichena. q 29 Omiyo, atimo kodu singruok mana kaka Wuora osetimo koda singruok ne pinyruoth, r 30 mo-

SULA 22 a 1Ko 10:16 b Hib 10:10 1Pe 2:24

c Mat 26:27, 28 Mar 14:23, 24 1Ko 11:23-25

d Jer 31:31 Hib 7:22 Hib 8:8

e Wuo 24:8 f Hib 9:13, 14 1Pe 1:18, 19

g Za 41:9

h i j k l m n o p q r

Mat 26:21 Mar 14:18 Joh 13:21 Isa 53:7, 8 Dan 9:26 Tic 4:27, 28 Mat 26:24 Mat 26:22 Mar 14:19 Joh 13:22 Mar 9:34 Luk 9:46 Mat 20:25-27 Mar 10:42-44 1Pe 5:2, 3 Luk 9:46-48 Mat 20:28 Joh 13:3-5 Fil 2:5-7 Joh 6:67, 68 Hib 4:15 Dan 7:27 Luk 12:32 2Ti 2:12 Hib 12:28 Jak 2:5 Fwe 1:6

 Kolam mar 2 a Luk 13:29 Joh 17:24

b 1Ko 6:2

c d e f g h

i j k l

Fwe 2:26, 27 Fwe 3:21 Fwe 20:6 Mat 19:28 Mat 26:31 Mar 14:27 1Pe 5:8 Joh 17:15 Hib 12:12 Mat 26:33 Mar 14:29 Joh 13:37 Mat 26:34 Mar 14:30 Luk 22:61 Joh 13:38 Mat 10:9, 10 Mar 6:7-9 Luk 9:2, 3 Isa 53:12 Luk 18:31 Mat 26:30 Mar 14:26 Joh 18:1

1670 ndo uchiem kendo umeth e mesana e Pinyruodha, a kendo ubed e kombe ruodhi b mondo ung’ad bura ne dhoudi 12 mag Israel. c 31 “Simon, Simon, Satan osekwayo mondo opiedhu uduto mana ka ngano. d 32 Kata kamano, asesayonu mondo yieu kik tho; e to in, bang’ kiseduogo, iteg oweteni.” f 33 Eka Petro nowachone niya: “Ruoth, aikora mar dhi kodi e jela kendo e tho.” g 34 To en nodwoke kama: “Petro, awachoni ni, thwon-gweno ok bi kok kawuono ka pok ikwer nyadidek ni ok ing’eya.” h 35 Bende, nowachonegi niya: “Ka naorou mondo udhi ma ok uting’o ofuk pesa, kod ofuk chiemo, gi wuoche, i be nuchando gimoro amora?” Ne gidwoke niya: “Ooyo!” 36 Eka nowachonegi kama: “To koro ng’at ma nigi ofuk pesa mondo oting’e, bende oting’ ofuk chiemo, kendo ng’at ma onge gi ligangla ous nangane ma oko mondo ong’iewgo ligangla. 37 Nikech awachonu ni wach ma okor kuoma ni, ‘Ne okwana e kind jo maricho,’ j nyaka timre. Nimar gigo chopo kuoma.” k 38 Eka ne giwacho kama: “Ruoth, ligengni ariyo ni ka.” Nowachonegi niya: “Oromo.” 39 Ka nowuok, nodhi e Got Zeituni kaka nojatimo kendo jopuonjre bende noluwe. l 40 To ka nochopo kanyo, nowachonegi niya: “Sikuru ka ulamo mondo kik

1671 udonj e tem.” a 41 Eka nochwalore matin kama borne dirom diroe kidi, mi nogoyo chonge piny mochako lemo 42 kowacho niya: “Wuora, kidwaro to gol okombeni oa kuoma. Kata kamano, dwacha kik e ma timre, to dwachi e ma mondo otimre.” b 43 Eka malaika moro noa e polo mobiro ire kendo nomiye teko. c 44 To chunye nochandore malit ahinya mi nodhi nyime lemo gi kinda; d kendo luche nobedo kaka remo maton. 45 Ka noa malo bang’ lemo modhi ir jopuonjre, noyudo ka nindo oterogi nikech ne gikuyo. e 46 Nopenjogi niya: “Ang’o momiyo unindo? Auru malo kendo lemuru ma ok uwe mondo kik udonj e tem.” f 47 Ka pod nowuoyo, oganda moro nosieko ka Judas, ma ne en achiel kuom ji Apar Gariyoka otelonegi. Nodhi ir Yesu mondo onyodhe. g 48 To Yesu nopenje niya: “Judas, indhogo Wuod dhano gi nyoth?” 49 Ka jo ma ne ni kode noneno gima ne chiegni timore, ne gipenje kama: “Ruoth, wachadhgi gi ligangla?” 50 To bende achiel kuomgi ne ochadho misumba mar jadolo maduong’ mi nong’ado ite ma korachwich oko. h 51 To Yesu nodwoko kama: “Mano oromo.” Nomulo it misumbano mi nochange. 52 Kae to Yesu nopenjo jotend-jodolo gi jotend-jorit hekalu kod jodongo ma nobiro make niya: “Ere gimomiyo ubirona ka uting’o li-

SULA 22 a Mat 26:41 Mar 14:38 Luk 22:46

b Mat 6:10 Mat 26:39 Mar 14:36 Joh 5:30 Joh 6:38

c 1Ru 19:5, 7 Dan 10:18, 19 Mat 4:11

d Joh 12:27 Hib 5:7

e Mat 26:40 Mar 14:37

f Mat 26:41 Mar 14:38 Luk 22:40

g Mat 26:47-50 Mar 14:43-46 Joh 18:2, 3

h Mat 26:51, 52 Mar 14:47 Joh 18:10, 11

 Kolam mar 2 a Mat 26:55, 56 Mar 14:48, 49

b Luk 19:47 c Joh 7:30 d Joh 19:11 e Isa 53:7 Tic 8:32

f Mat 26:57, 58 Mar 14:53, 54 Joh 18:15

g Mat 26:69-75 Mar 14:66-72 Joh 18:18

h Joh 18:25-27 i Mat 26:75 Mar 14:72

j Za 22:7 k Isa 50:6 Isa 53:5 Mat 26:67, 68 Mar 14:65

LUKA 22:41-64 gengni gi arunge ka jo ma dhi mako jamecho? a 53 Ka ne an kodu e hekalu pile ka pile, b ne ok umaka. c Kata kamano, ma e sau kendo en loch mudho.” d 54 Eka ne gimake mi gidhi kode e kendo ne gitere nyaka e od jadolo maduong’; to Petro ne luwogi gi chien matin. f 55 Ka ne gimoko mach e dier laru kendo bet piny, Petro nodhi mobet kodgi. g 56 To jatich moro ma nyako nonene e ler mar majno, mi nong’iye mowacho niya: “Ng’atni bende a ni kode.” 57 To nokwer kowacho niya: “Nyarwa, ok ang’eye.” 58 Bang’ kinde manok, ng’at machielo nonene mowacho kama: “In bende in achiel kuomgi.” To Petro nodwoko niya: “Omera, ok an.” h 59 Kendo bang’ sa achiel kama, ng’at machielo noramo niya: “Kuom adier, jali bende ne ni kode, nimar en Ja-Galili!” 60 To Petro nowacho kama: “Omera, ok ang’eyo gima iwachono.” Eka gikanyono ka pod nowuoyo, thwon-gweno nokok. 61 Mi Ruoth nolokore mochomo wang’e tir kong’iyo Petro, eka Petro noparo wach ma Ruoth nosewachone kama: “Ka pok thwon-gweno okok kawuono, ibiro kwer nyadidek ni ok ing’eya.” i 62 Nowuok oko mi noywak malit ahinya. 63 Koro jo ma nomako Yesu nochako jare j kendo goye; k 64 eka bang’ umo

LUKA 22:65–23:18 wang’e, ne gisiko ka gipenje niya: “Kor ane wach! En ng’a mogoyi?” 65 Kendo ne giwacho weche mamoko mang’eny ma gijarego. 66 To ka ne piny oru, jotend-oganda gi jodong-jodolo kod jondiko nochokore, a kendo ne gitere nyaka e od romo mar Sanhedrin ka giwacho niya: 67 “Ka in e Kristo, wachnwa.” b Nodwokogi kama: “Kata ka po ni awachonu, ok ubi yie mano kata matin. 68 Bende, ka apenjou, ok ubi dwoka. 69 Kata kamano, chakre sani, Wuod dhano c biro bet e bad Nyasaye korachwich ma nigi teko.” d 70 Nikech mano, giduto ne gipenje kama: “Kuom mano, in e Wuod Nyasaye, koso?” Nodwokogi niya: “Un uwegi usewacho ni an e en.” 71 Ne giwacho kama: “Ere tiende medo luongo joneno? Nimar en owuon osewacho mi wawinjo.” e Oganda duto noa malo mi ne gitere ir Pilato. f 2 Eka ne gidonjone g niya: “Ne wayudo ka ng’atni wuondo ogandawa, kokwero ji mondo kik chul osuru ne Kaisar, h kendo owacho owuon ni en e Kristo ruoth.” i 3 Koro Pilato nopenje kama: “In e Ruodh Jo-Yahudi, koso?” Nodwoke kama: “In iwuon isewacho.” j 4 Eka Pilato nowacho ne jotend-jodolo kod oganda niya: “Ok ayudo ketho kuom giramo ng’atni.” k 5 Ne niya: “Okelo tungni e oga-

23

SULA 22 a Za 2:2 Mat 27:1 Mar 15:1 Tic 4:26

b Mat 26:63 Mar 14:61

c Dan 7:13 d Za 110:1 Mat 26:64 Mar 14:62 Tic 2:32, 33 Tic 7:55 Rum 8:34 Kol 3:1 Hib 1:3

e Mat 26:65 Mar 14:63

 SULA 23 f Mat 27:2 Mar 15:1 Joh 18:28

g Za 35:11 h Mar 12:17 i Joh 18:36 j Mat 27:11 k Joh 18:38 Hib 7:26 1Pe 2:21, 22

 Kolam mar 2 a Luk 3:1 b Mat 14:1 Mar 6:14 Luk 9:7-9

c Isa 53:7 d Isa 53:3 e Za 22:7 f Joh 18:38 g Mat 27:26 Joh 19:1

1672 nda kopuonjo e Judea duto. Nochako Galili kendo koro en kae.” 6 Ka Pilato owinjo mano, nopenjo ka be en Ja-Galili. 7 Bang’ ng’eyo ni ne owuok e alwora ma ne ni e bwo Herode, a notere ir Herode, ma bende ne ni Jerusalem e ndalogo. 8 Ka Herode noneno Yesu, nomor ndi. Nikech nosebedo kodwaro nene bang’ winjo weche mang’eny kuome, b kendo nogeno neno honni motimo. 9 Omiyo, nopenjo Yesu weche mang’eny, to ok nochiwo dwoko moro amora. c 10 Kata kamano, jotend-jodolo gi jondiko ne siko ka chung’ malo kendo donjone gi mirima. 11 Eka Herode gi askechene notimone timbe achaya, d kendo Herode ne ojare e kuom rwakone nanga moro maber, kae to ne oduoke ir Pilato. 12 Herode gi Pilato nobedo osiepe chieng’no, nimar ne gin-ga gi sigu e kindgi. 13 Eka Pilato noluongo jotend-jodolo kod jotelo gi oganda 14 mi nowachonegi niya: “Ne udonjo ne ng’atni ni ojiwo ji mondo ong’any. Koro neuru! asenone e nyimu to ok ayudo ketho kuome. f 15 To adier, kata mana Herode ok oyudo ketho kuome nimar oseduoke irwa. Onge gima otimo mowinjore gi tho. 16 Omiyo, abiro kume g kae to agonye.” 17 1—— 18 To oganda duto nokok matek niya: 23:17 1 Som Apendiks A3.

1673 “Neg ng’atni, to igonynwa Baraba!” a 19 (Ma en jal ma ne osewit e jela nikech tim ng’anyo ne sirkal ma nosetimore e dalano kendo nikech nek.) 20 Pilato nowuoyo kodgi kendo, nikech nodwaro gonyo Yesu. b 21 Eka ne gigoyo koko matek niya: “Gure e yath! Gure e yath!” c 22 To nopenjogi mar adek kama: “Nikech ang’o? En ketho ma ne ma ng’atni otimo? Ok ayudo ketho kuome mowinjore gi tho. Kuom mano abiro kume kae to agonye.” 23 Ne giramo matek ni mondo onege. Ne gigoyo koko ahinya d 24 mi Pilato nong’ado ni otimnegi kaka ne gidwaro. 25 Omiyo, ne ogonyonegi ng’at ma ne gidwaro ma noyudo nie jela nikech ng’anyo ne sirkal kendo nikech nek. Kae to nomiyogi Yesu mondo gitimne kaka ne gidwaro. 26 Koro sa ma ne gidhi kode, ne gimako Simon ma Ja-Kirene ma noa e gweng’ moro mokiewo gi kanyo, kendo ne gimiye yadh-sand1 mondo oting’ koluwo bang’ Yesu. e 27 Oganda mang’ongo ne luwe, moriwo nyaka mon ma ne siko ka goyo korgi gi kuyo kendo ka gigoyo nduru nikech en. 28 Yesu nolokore mong’iyo mon-go mowacho niya: “Nyi Jerusalem, weuru ywak nikech an, to ywaguru nikech un uwegi kendo nikech nyithindu; f 29 nimar neuru! ndalo biro ma ji nowach ni, 23:26 1 Som Tiend Weche.

SULA 23 a Mat 27:20, 21 Mar 15:11 Joh 18:40

b Mat 27:22-26 Mar 15:12-15 Joh 19:12

c Joh 19:6

d Joh 19:15, 16

e Mar 15:21 Joh 19:17

f Mar 13:17

 Kolam mar 2 a Mat 24:19 Luk 21:23

b Hos 10:8

c Isa 53:12 Mat 27:38

d Mat 27:33

e Joh 19:17, 18

f Za 22:18 Mat 27:35 Mar 15:24 Joh 19:24

g Za 22:7, 8 Mat 27:42, 43 Mar 15:31

h Za 69:21

i Mat 27:37 Mar 15:26 Joh 19:19

j Mat 27:44 Mar 15:32

LUKA 23:19-40 ‘Mon mamor gin mon ma migumba, gi iye ma ne ok onyuol, kod thunde ma ne ok odhodhi!’ a 30 Eka ginichak wacho ne gode madongo ni, ‘Podhuru kuomwa!’ kendo ne gode matindo ni, ‘Umwauru!’ b 31 Ka gitimo gigi e kinde ma yath pod numu, ang’o ma biro timore ka yath oner?” 32 Ji ariyo moko ma ne oyudo oseketho chik bende ne itero mondo odhi oneg kode. c 33 To ka ne gichopo ka ma iluongo ni Hanga Wich, d ne gigure e yath but jo ma noketho chikgo, achiel e bade korachwich to machielo e bade koracham. e 34 To Yesu ne lemo kama: “Wuora, wenegi nimar ok ging’eyo gima gitimo.” E wi mano, ne gigoyo ombulu mondo gipogre lepe. f 35 Kendo ji ne ochung’ ka ng’icho. To jotelo ne jare ka wachone niya: “Noreso jomoko; koro oresre ane owuon, ka en e Kristo mar Nyasaye, ma e Jal Moyier.” g 36 Kata mana askeche ne obiro jare kendo ne gimiye divai mawach h 37 ka giwacho niya: “Ka in e Ruodh Jo-Yahudi, resri ane iwuon.” 38 Bende, ne nitie ndiko moro gi ka wiye ma wacho kama: “Mani e Ruodh Jo-Yahudi.” i 39 Eka achiel kuom joketho ma nogur kanyo nowachone e yor achaya j niya: “In e Kristo, koso? Resri ane iwuon kod wan bende!” 40 Jaketho machielo

LUKA 23:41–24:6 to nokwero nyawadgino niya: “Ok diluorie kata Nyasaye kineno ni bura mong’adni e bura mong’ad ne ng’atni bende? 41 Wan oseng’adnwa bura kare, nimar wayudo gima owinjore gi gik ma ne watimo; to ng’atni ok notimo gimoro marach.” 42 Eka nowacho niya: “Yesu, iparae e kinde midonjo e Pinyruodhi.” a 43 Yesu nodwoke niya: “Adier awachoni kawuononi, inibed koda e Paradiso.” b 44 Koro ne en kar sa auchiel odiechieng’, to e ma mudho noimo pinyno duto nyaka sa ochiko odiechieng’, c 45 nimar ler mar wang’-chieng’ ne olal; eka pasia mar hekalu d nobarore mopogore diere. e 46 Kendo Yesu nokok gi dwol maduong’ niya: “Wuora, aketo ngimana e lweti.” f Ka nosewacho kamano, ne otho. g 47 Bang’ neno gima notimoreno, jatend-jolweny1 nomiyo Nyasaye duong’ kowacho niya: “Kuom adier, ng’atni ne en ng’at makare.” h 48 To ka oganda duto ma noyudo ochokore kanyo noneno gik ma notimore, ne gidok pacho ka gigoyo korgi nikech kuyo. 49 Kendo ji duto ma ne ong’eye ne ochung’ gi chien. Bende, mon ma noluwe koa Galili ne ni kanyo kendo ne gineno gigo. i 50 Ne nitie ng’at moro ma nyinge Josef ma ne ni e 23:47 1 Jatelo achiel ne bedo gi jolweny 100 e bwoye.

SULA 23 a Luk 1:32, 33 b Isa 11:6 Isa 35:1 Isa 65:17 Tic 24:15 Fwe 21:1

c Mat 27:45 Mar 15:33

d Wuo 26:31-33 e Hib 10:19, 20 f Za 31:5 g Mat 27:50 h Mat 27:54 i Mat 27:55, 56 Mar 15:40, 41 Luk 8:2, 3

 Kolam mar 2 a Mat 27:57-60 Mar 15:43-46 Joh 19:38

b Rap 21:22, 23 c Isa 53:9 d Mar 15:42 Joh 19:42

e Wuo 20:9, 10 Rap 5:13, 14

f Mat 27:61 Mar 15:47

g Wuo 16:29 Wuo 20:9, 10 Wuo 31:15 Rap 5:12

 SULA 24 h Mat 28:1 Mar 16:1, 2 Joh 20:1

i Mat 28:2 Mar 16:4

j Mar 16:5 k Mat 28:5-7 Mar 16:5-7

1674 bura mar Sanhedrin, kendo ne en ng’at maber kendo makare. a 51 (Ng’atno ok nogoyo ombulu koriwo lwedo chenrogi marach kod timgi.) Ne owuok Arimathea, ma en dala moro e piny Jo-Juda, kendo nosebedo korito Pinyruodh Nyasaye. 52 Nodhi ir Pilato kendo nokwaye ringre Yesu. 53 Ne olore piny b kendo ne oboye gi law kitani maber, kae to ne okete e liel moro ma ne okuny e i lwanda c ka ma ne pok oketie ng’ato ang’ata. 54 Koro ne en chieng’ Ikruok d kendo Sabato e ne chiegni chakore. 55 To mon ma noyudo osebiro kode ka gia Galili noluwe mi ne gineno liel kod kaka noket ringrene, f 56 eka ne gidok mondo giik yedhe kod modhi ma nigi suya mamit. Kata kamano, ne giyueyo chieng’ Sabato g kaka chik ne dwaro. To e odiechieng’ mokwongo mar juma, ne gimondo gokinyi mang’ich e liel, kendo ne gitero modhi miwiro ma ne giseiko. h 2 To ne giyudo ka kidi oseng’iel tenge, i 3 kendo ka ne gidonjo, ne ok giyudo ringre Ruoth Yesu. j 4 Sa ma pod ne giwuoro wachni, ji ariyo morwako lewni ma pichni ne ochung’ butgi. 5 Mon-go nobedo maluor kendo ne gikulo wigi piny, omiyo jogo nowachonegi kama: “Ang’o momiyo umanyo jal mangima e kind jo motho? k 6 Ose-

24

1675 chiere, oonge kae. Paruru kaka nowachonu ka ne pod en Galili, 7 ni Wuod dhano ne nyaka chiw e lwet joricho kendo ne idhi nege e yath to ne odhi chier e odiechieng’ mar adek.” a 8 Eka ne giparo wechenego, b 9 mi ne giwuok e liel mi gidok, kendo ne gitero wechego duto ne ji Apar Gachielka kod jomamoko duto ma nodong’. c 10 Mon-go ne gin Maria Magdalina,1 gi Joana, kod Maria min Jakobo. Mon mamoko ma ne ni kodgi bende nowacho ne joote wechego. 11 To wechego ne chalnegi mana ka oyuma kendo ne ok giyie gi weche mon-go. 12 Petro noa malo moringo nyaka e liel, eka ka nokulore, noneno mana law ma ne obogo Yesu. Omiyo, noa kanyo kowuoro gima nosetimore. 13 Chieng’onogo, ji ariyo kuomgi ne wuotho ka gidhi e gweng’ miluongo ni Emau, chiegni kilomita 11 kowuok Jerusalem, 14 to ne gigoyo mbaka e wi weche duto ma nosetimore. 15 Koro sa ma ne giwuoyo e wi wechego, Yesu nosudo machiegni mochako wuotho kodgi, 16 to nogeng’ wengegi mondo kik gifwenye. d 17 Nopenjog i niya: “Magi gin weche mage ma uwuoyegi?” To ne gichung’ kar tiendgi ka gin gi kuyo. 18 Achiel kuomgi 24:10 1 Kata, ‘Maria Nya-Magdala.’ Pim gi weche moler piny e Mat 15:39.

SULA 24 a Jon 1:17 Mat 16:21 Mar 8:31 Luk 9:22

b Joh 2:22

c Mat 28:8

d Joh 20:14 Joh 21:4

 Kolam mar 2 a Mat 2:23 Mat 21:11

b Rap 18:18 Luk 7:15, 16 Joh 3:2 Joh 6:14 Tic 2:22

c Luk 23:1 Tic 3:13 Tic 13:27, 28

d Tic 1:6

e Mat 28:1, 8 Luk 24:9-11

f Luk 24:12 Joh 20:3

g Za 22:16-18 Isa 53:7-9 1Ko 15:3

h Fil 2:9-11 Hib 2:9 1Pe 1:11

i Joh 1:45 Tic 10:43 Tic 26:22

LUKA 24:7-27 ma nyinge Kleopa nodwoke niya: “Obet nade ni idak Jerusalem to ikia gik ma otimore e iye? Dibed ni in wendo, koso?”1 19 Nopenjogi kama: “Gik mage?” Ne gidwoke niya: “Weche motudore gi Yesu Ja-Nazareth, a janabi ma ne timo honni kendo ma wechene ne nigi teko e nyim Nyasaye kendo e nyim ji duto; b 20 kod kaka jotend-jodolo gi jotelo nochiwe mondo ong’adne buch tho, c mi ne gigure e yath. 21 To ne wageno ni ng’atni e ma ne dhi reso Israel. d Ee, kendo e wi mago duto, sani koro ndalo adek osekalo nyaka ne gigo timre. 22 E wi mano, mon moko e kindwa bende ne obwogowa gi wach, nimar ne gimondo e liel, e 23 to ok giyudo ringrene. Ne giduogo ka giwacho ni, malaike bende nofwenyorenegi monyisogi ni ongima. 24 Jomoko kuomwa nodhi e liel f to ok ginene mana kaka mon-go nosewacho.” 25 Omiyo, nokonegi niya: “Yaye, un jo ma onge rieko, ma kawo kinde ka pok uyie gi gik moko duto ma jonabi nokoro! 26 Donge ne dwarore ni Kristo oyud sandgo duto g kendo donjo e duong’ mare?” h 27 Mi kochako gi Musa kod weche Jonabi duto, i ne oleronegi tiend weche manie Ndiko duto motudore kode. 24:18 1 Kata nyalo bedo, “In kendi e wendo e Jerusalem ma ok ong’eyo gik ma osetimore kuno e ndalogi koso?”

LUKA 24:28-53 28 Gikone ka ne gichiegni gi gweng’ ma ne gidhiye, notimore ka ng’at ma pod ne dhi nyime gi wuoth. 29 To ne gijiwe ka gisaye kama: “Bed kodwa kae, nimar koro en odhiambo kendo piny oseyuso.” Eka nodonjo mondo obed kodgi. 30 To sa ma ne gibet ka gichiemo, nokawo makate, noguedho, mong’ingo, kendo nochako miyogi. a 31 Eka wengegi noyepo, mi ne gifwenye; to nolal e wang’gi. b 32 Ne giwacho e kindgi niya: “Donge a chunywa oil ahinya sa ma ne owuoyo kodwa e yo ka oelonwa1 tiend Ndiko?” 33 Eka e sa nogono ne gia malo mi gidok Jerusalem, kendo ne giyudo ji Apar Gachielka kod jo ma ne ochokore kodgi, 34 mi giwacho niya: “Kuom adier osechier Ruoth kendo osenenore ne Simon!” c 35 Eka ne giwacho gik ma notimore ka gin e yo kod kaka ne gifwenye ka nong’ingo makate. d 36 Ka ne pod giwuoyo kuom wechego, Yesu ne ochung’ e diergi mowachonegi niya: “Okuweuru.” e 37 To nikech ne gibwok kendo ne giluor, ne giparo ni gileko. 38 Omiyo, nopenjogi niya: “Ang’o momiyo chunyu chandore, kendo ang’o momiyo un gi kiawa? 39 Neuru lwetena kod tiendena mondo ung’e ni en an. Mulauru mondo une nimar gima ng’ato leko ok di24:32 1 Kata, “oleronwa.”

SULA 24 a Mat 14:19 Mat 15:36 Mar 6:41

b Joh 20:19

c 1Ko 15:3, 5

d Luk 24:30, 31

e Joh 20:21

 Kolam mar 2 a Mat 16:21 Luk 9:22

b Luk 24:27

c Joh 12:16

d Isa 53:5 Mar 9:31

e Gal 3:14

f Tic 5:31

g Tic 4:1, 2 Tic 5:27, 28

h Joh 15:26, 27 Tic 1:8

i Joe 2:28 Joh 14:16 Tic 1:4, 5 Tic 2:1, 4

j Tic 1:9

k Joh 16:22 Tic 1:12

l Tic 2:46, 47

1676 bed gi ringruok kod choke.” 40 Sa ma nowacho wechego, notang’onegi lwetene kod tiendene. 41 To sa ma pok ne giyie nikech mor mogundho kod wuoro, nokonegi niya: “Be un gi gimoro kanyo minyalo cham?” 42 Omiyo, ne gimiye rech mothol, 43 mi nokawo, kendo nochamo ka giduto gineno. 44 Eka nowachonegi kama: “Magi gin wechena ma nawachonu ka ne pod an kodu, a ni gik moko duto mondik kuoma e Chik Musa kod weche Jonabi gi Zaburi nyaka timre.” b 45 Eka noyawo pachgi mondo giwinj tiend Ndiko, c 46 kendo nowachonegi niya, “Ondik kama: Kristo ne dhi yudo sand kendo ne odhi chier e odiechieng’ mar adek, d 47 to kuom nyinge, ne idhi yal ne ji e ogendni duto e mondo gilok chunygi giwe richo f—kochakore gi Jerusalem. g 48 Unubed joneno mag gigo. h 49 Aoronu gima Wuora nosingo. Un to beduru e dalani nyaka chop teko moa malo nobi kuomu.” i 50 Eka nodhi kodgi nyaka Bethania kendo noting’o lwetene malo moguedhogi. 51 To sa ma noguedhogi, ne ogole kuomgi moidho malo e polo. j 52 Ne gikulorene kae to ne gidok Jerusalem ka gin gi ilo maduong’. k 53 Eka ne gidhi nyime bedo e hekalu ka gipako Nyasaye. l

INJILI MAR

JO HANA WECHE MANTIE

1 Wach nobedo ringruok (1-18) Neno ma Johana Jabatiso nochiwo (19-28) Yesu e Nyarombo mar Nyasaye (29-34) Jopuonjre Yesu mokwongo (35-42) Filipo kod Nathaniel (43-51) 2 Nyasi mar kend Kana; olok pi obedo divai (1-12) Yesu pwodho hekalu (13-22) Yesu ong’eyo gima nie chuny dhano (23-25) 3 Yesu kod Nikodemo (1-21) Nyuol manyien (3-8) Nyasaye nohero piny (16) Neno mogik ma Johana nochiwo e wi Yesu (22-30) Ng’at mowuok malo (31-36) 4 Yesu kod Nya-Samaria (1-38) Lam Nyasaye “kuom roho kod adiera” (23, 24) Jo-Samaria mang’eny oyie kuom Yesu (39-42) Yesu chango wuod jatij ruoth moro (43-54) 5 Ochang ng’at moro ma tuo Bethzatha (1-18) Wuon Yesu e ma miye teko mar timo gik moko (19-24) Jo ma otho biro winjo dwond Yesu (25-30) Ichiwo neno e wi Yesu (31-47) 6 Yesu pidho ji 5,000 (1-15) Yesu wuotho e wi pi (16-21) Yesu e “makate mar ngima” (22-59) Ji mang’eny chwanyore nikech weche Yesu (60-71) 7 Yesu odhi e Sawo mar Kiche (1-13) Yesu puonjo e sawo (14-24)

8

9

10

11

12

1677

Paro mopogore opogore e wi Kristo (25-52) Wuoro chiwo neno e wi Yesu (12-30) Yesu e “ler mar piny” (12) Nyithind Ibrahim (31-41) “Adiera noketu thuolo” (32) Nyithind Jachien (42-47) Yesu kod Ibrahim (48-59) Yesu chango ng’at ma ne onyuol muofu (1-12) Jo-Farisai nono ng’at ma ochangno (13-34) Jo-Farisai gin muofni (35-41) Jakwath kod kund rombe (1-21) Yesu e jakwath maber (11-15) “An gi rombe mamoko” (16) Jo-Yahudi kwedo Yesu e Sawo mar Walo Hekalu (22-39) Jo-Yahudi mang’eny otamore yie (24-26) “Rombena winjo dwonda” (27) Wuoyi ni e winjruok achiel gi Wuon mare (30, 38) Ji mang’eny oyie kuom Yesu loka Jordan (40-42) Lazaro tho (1-16) Yesu hoyo Maritha kod Maria (17-37) Yesu chiero Lazaro (38-44) Ichano mondo oneg Yesu (45-57) Maria oolo mo e tiende Yesu (1-11) Ji rwako Yesu gi mor maduong’ (12-19) Yesu koro thone (20-37) Jo-Yahudi onge yie; gichopo weche ma ne okor (38-43) Yesu nobiro reso piny (44-50)

JOHANA Weche Mantie –1:3

1678

13 Yesu lwoko tiende jopuonjrene (1-20) Yesu nyiso ni Judas e jandhokne (21-30) Chik manyien (31-35) “Ka un gi hera e kindu uwegi” (35) Okor ni Petro dhi kwer ni ok ong’eyo Yesu (36-38) 14 Yesu kende e yo mar chopo ir Wuoro (1-14) “An e yo, kendo an e adiera, kendo an e ngima” (6) Yesu singo ni odhi oro roho maler (15-31) “Wuora duong’ moloya” (28) 15 Ngero mar yadh mzabibu madier (1-10) Chik mar nyiso hera mar Kristo (11-17) ‘Onge hera maduong’ ma loyo ma’ (13) Piny sin gi jopuonjre Yesu (18-27) 16 Inyalo neg jopuonjre Yesu (1-4a) Tij roho maler (4b-16) Lit mar jopuonjre biro lokore mor (17-24) Yesu oloyo piny (25-33) 17 Lamo mogik mar Yesu ka en gi jootene (1-26) Ng’eyo Nyasaye kelo ngima ma nyaka chieng’ (3) Jokristo ok gin mag piny (14-16) “Wachni en adiera” (17)

chakruok Wach ne 1 Kar nitie, kendo Wach ne a

b

nigi Nyasaye, bende Wach ne en nyasaye.1c 2 Jali ne nigi Nyasaye kar chak1:1 1 Kata, “ne chal gi Nyasaye.”

“Asemiyo ging’eyo nyingi” (26) 18 Judas ndhogo Yesu (1-9) Petro tiyo gi ligangla (10, 11) Oter Yesu ir Anas (12-14) Petro okwer ni ok ong’eyo Yesu, mokwongo (15-18) Yesu ni e nyim Anas (19-24) Petro okwer ni ok ong’eyo Yesu, mar ariyo gi mar adek (25-27) Yesu ni e nyim Pilato (28-40) “Pinyruodha ok en mar pinyni” (36) 19 Ichwado Yesu kendo ijare (1-7) Pilato nono Yesu kendo (8-16a) Iguro Yesu e yath Golgotha (16b-24) Yesu timo chenro ne min-gi (25-27) Yesu tho (28-37) Iyiko Yesu (38-42) 20 Liel ni nono (1-10) Yesu fwenyore ne Maria Magdalina (11-18) Yesu fwenyore ne jopuonjrene (19-23) Thoma riwo gi kiawa to bang’e oyie (24-29) Gimomiyo ondik bugni (30, 31) 21 Yesu fwenyore ne jopuonjrene (1-14) Petro nyiso ni pod ohero Yesu (15-19) “Pidh rombena matindo” (17) Gima biro timore ne japuonjre ma Yesu ohero (20-23) Weche mogik (24, 25)

SULA 1 a Kol 1:15 Fwe 19:11, 13

b Nge 8:22, 30 c Isa 9:6 Joh 1:18 Fil 2:5, 6

ruok. 3 Gik moko duto nobedoe kokalo kuome, a kendo ka ok en, onge kata mana gimoro achiel ma dobetie. Kolam mar 2 a Joh 1:10.

1679 4 Ngima nobedoe kokalo kuome, kendo ngimano ne en ler mar ji. a 5 Kendo ler rieny e mudho, b to mudho ok oseloye. 6 Ng’at moro nobiro ma Nyasaye nooro; nyinge ne en Johana. c 7 Ng’atni nobiro kaka janeno, mondo ochiw neno e wi ler d eka mondo ji mopogore opogore duto obed gi yie. 8 Ne ok en lerno, e to nonego ochiw neno e wi lerno. 9 Ler madier ma chiwo ler ne ji mopogore opogore duto ne chiegni biro e piny. f 10 Ne en e piny, g kendo piny nobedoe kokalo kuome, h to piny ne ok ong’eye. 11 Nobiro ir joge owuon, to joge ne ok orwake. 12 Kata kamano, nomiyo ji duto ma ne orwake thuolo mar bedo nyithind Nyasaye, i nimar ne giketo yie e nyinge. j 13 Ne onyuolgi, ok kuom remo kata kuom dwaro mar ringruok kata kuom dwaro mar dhano, to kokalo kuom Nyasaye. k 14 Omiyo, Wach nobedo ringruok l mi nodak e kindwa, kendo ne waneno duong’ne, ma en duong’ kaka ma wuoyi ma miderma m yudo kuom wuon mare; kendo nopong’ gi ng’wono mogundho mar Nyasaye kod adiera. 15 (Johana nochiwo neno kuome, ee, nokok kama: “Mani e jal ma nawacho kuome ni, ‘Ng’atno ma biro bang’a osetelo e nyima, nimar ne entie ka pok nabe-

SULA 1 a Joh 8:12 b Joh 3:19 c Mat 3:1 Luk 3:2

d Mat 3:11 e Joh 1:19, 20 f Mat 4:16, 17 Joh 3:19 Joh 12:46 1Jo 2:8

g Joh 1:14 h Cha 1:26 1Ko 8:6 Kol 1:16 Hib 1:2

i Rum 8:14, 16 2Ko 6:18 Ef 1:5 1Jo 3:1

j Gal 3:26 k Joh 3:3 1Pe 1:23 1Jo 3:9

l Fil 2:7 1Ti 3:16 Hib 2:14

m Joh 3:16 1Jo 4:9

 Kolam mar 2 a Joh 8:58 b Wuo 31:18 c Rum 3:23, 24 Ef 1:5, 6

d Joh 8:31, 32 Joh 14:6 Joh 18:37

e Wuo 33:17, 20 Joh 6:46

f Joh 1:1 g Nge 8:22, 30 h Mat 11:27 i Luk 3:15 j Mal 4:5 k Rap 18:15 Joh 6:14, 15 Joh 7:37, 40 Tic 3:22

l Isa 40:3

JOHANA 1:4-26 tie.’”) a 16 Nimar ne opong’ gi ng’wono mogundho, waduto wayudo ng’wono mogundho ma ok rum. 17 Nikech ne ochiw Chik kokalo kuom Musa, b ng’wono mogundho c kod adiera nobiro kokalo kuom Yesu Kristo. d 18 Onge dhano moseneno Nyasaye e kinde moro amora; e to mana nyasaye ma en wuoyi ma miderma f kendo manie bath1 Wuon mare g e ma oselere. h 19 Ma e neno ma Johana nochiwo ka Jo-Yahudi nooro jodolo gi Jo-Lawi moa Jerusalem ire mondo gipenje niya: “In e ng’a?” i 20 To ne odwokogi ratiro kama: “An ok an Kristo.” 21 Eka ne gipenje niya: “To kare in ng’a? In Elija, koso?” j Nodwoko kama: “Ok an Elija.” “Be in e Janabi?” k Nodwoko niya: “Ooyo!” 22 Omiyo, ne gipenje kama: “To kare in ng’a? Nyiswa mondo wadwok wach ne jo ma oorowa. In iwuon iwacho ni in ng’a?” 23 Nodwokogi niya: “An ng’at ma dwonde kok e thim kama, ‘Losuru yo moriere tir ne Jehova,’1l mana kaka janabi Isaya nokoro.” m 24 Jo-Farisai e ma ne ooro jogo. 25 Omiyo, ne gipenje niya: “To kare ang’o momiyo ibatiso ji ka ok in e Kristo, kata Elija, kata Janabi?” 26 Johana nodwokogi niya: “Abatiso ji gi pi. Nitie ng’at mochung’ e kindu ma

m Mat 3:1, 3 Mar 1:3 Luk 1:67, 76 Luk 3:3, 4 Luk 7:27, 28

1:18 1 Mae nyiso ng’at ma nigi migawo makende ahinya. 1:23 1 Som Apendiks A5.

JOHANA 1:27-48 ok ung’eyo. 27 En ng’at ma biro bang’a, to ok awinjora gonyo tond wuochene.” a 28 Gigo notimore e Bethania loka Jordan, kama Johana ne batisoe ji. b 29 Kinyne Johana noneno Yesu ka biro ire mi nowacho kama: “Neuru, Nyarombo c mar Nyasaye ma golo richo d mar piny! e 30 Ma e ng’at ma nawacho kuome niya: ‘Nitie ng’at ma biro bang’a to osetelo e nyima nimar ne entie ka pok nabetie.’ f 31 To bende ne ok ang’eye, to gimomiyo ne abiro ka abatiso ji gi pi ne en ni mondo ng’atno ong’ere maler ne Israel.” g 32 Bende, Johana nochiwo neno kowacho niya: “Ne aneno roho ka lor piny koa e polo kaka akuru, mopiyo kuome. h 33 Bende, ne ok ang’eye, to Jal ma noora mondo abatis ji gi pi e ma nowachona ni, ‘Ng’at ma inine ka roho olor kendo obet kuome, i ma e ng’atno ma batiso ji gi roho maler.’ j 34 Kendo aseneno mano, mi asechiwo neno ni jali e Wuod Nyasaye.” k 35 Kinyne Johana noyudo ochung’ gi jopuonjrene moko ariyo, 36 to ka noneno Yesu ka kalo, nowacho niya: “Neuru, Nyarombo l mar Nyasaye!” 37 Ka jopuonjre ariyogo nowinje kowacho kamano, ne giluwo Yesu. 38 Ka Yesu nolokore monenogi ka giluwe, nopenjogi niya: “En ang’o ma umanyo?” Ne gidwoke kama: “Rabi (ma kolok to tiende en, “Japuonj”), idak kanye?”

SULA 1 a Mat 3:11 b Mat 3:1, 6 c Tic 8:32, 35 1Pe 1:18, 19 Fwe 5:6

d Isa 53:7, 11 1Ko 15:3 Hib 9:13, 14 1Pe 2:24 1Jo 3:5

e Joh 6:51 1Jo 2:1, 2 1Jo 4:14

f Joh 1:15 g Tic 19:4 h Mat 3:16 Mar 1:10 Luk 3:22

i Mat 3:16 j Mat 3:11 Tic 1:5 Tic 2:1, 4

k Mat 3:17 l Fwe 5:12

 Kolam mar 2 a Mat 4:18 b Dan 9:25 c Mat 10:2 Tic 15:14

d Mat 16:18 e Mat 10:2, 3 f Mat 10:2, 3 Luk 6:13, 14

g Mat 1:16 Mat 13:55 Luk 2:4

h Joh 2:24, 25

1680 39 Nowachonegi niya: “Biuru mondo une.” Omiyo, ne gidhi mi gineno kama nodakie, kendo ne gibet kode chieng’no; to sechego ne en kar sa apar odhiambo. 40 Andrea a owadgi Simon Petro ne en achiel kuom ji ariyo ma nowinjo gima Johana nowacho mi noluwo Yesu. 41 Mokwongo noyudo Simon owadgi, mi nowachone kama: “Waseyudo Mesia” b (ma kolok to tiende en, “Kristo”), 42 kendo notere ir Yesu. Ka Yesu nong’iye nokone niya: “In Simon c wuod Johana; ibiro luongi ni Kefa” (ma kolok to en “Petro”). d 43 Kinyne Yesu ne dwaro dhi Galili. Nonwang’o Filipo e mowachone kama: “Bed jalupna.” 44 Koro Filipo ne en Ja-Bethsaida, taon ma Andrea gi Petro ne wuokie. 45 Filipo nonwang’o Nathaniel f mowachone niya: “Waseyudo jal ma Musa nondiko kuome e Chik kendo mondik wachne e weche Jonabi: en Yesu ma wuod Josef, g ma wuok Nazareth.” 46 To Nathaniel nopenje kama: “Be nitie gima ber ma nyalo wuok Nazareth?” Filipo nodwoke niya: “Bi mondo ine.” 47 Ka Yesu noneno Nathaniel ka biro ire, nowacho kama: “Neuru, Ja-Israel ma kuom adier, onge wuondruok kuome.” h 48 Nathaniel nopenje niya: “Ing’eya nade?” Yesu nowachone kama: “Ne aneni ka ibet e tiend ng’owo sa ma Filipo ne pok oluo-

1681 ngi.” 49 Nathaniel nodwoke niya: “Rabi, in e Wuod Nyasaye, in Ruodh Israel.” a 50 Yesu nowachone kama: “Iyie mana nikech awachoni ni ne aneni e tiend ng’owo? Ibiro neno gik madongo moloyo magi.” 51 Kae to nowachone kama: “Adier akonu ni, ubiro neno polo koyawore, kendo ka malaike mag Nyasaye idho kendo lor ir Wuod dhano.” b Koro e odiechieng’ mar adek, nyasi moro mar kend ne timore Kana man Galili, kendo min Yesu ne ni kanyo. 2 Yesu gi jopuonjrene bende ne ogwel e nyasino. 3 Ka ne divai chiegni rumo, min Yesu nowachone niya: “Gionge divai.” 4 To Yesu nodwoke niya: “Wachno omakowa nade? Sana pok ochopo.” 5 Min mare nowacho ne jo ma ne konyo tich kama: “Timuru gimoro amora mowachonu.” 6 Koro kaluwore gi chik pwodhruok mar Jo-Yahudi, c ne nitie agulni auchiel mag pi kanyo, ne olosgi gi kidi kendo moro ka moro ne nyalo ting’o lita ma dirom 44 kata 66. 7 Yesu nokonegi niya: “Pong’uru agulnigo gi pi.” Ne gipong’ogi thich. 8 Eka nowachonegi niya: “Koro tuomuru moko mondo uter ne jal ma tayo nyasi.” Ne gitimo kamano. 9 Ka jal ma ne tayo nyasino nobilo pi ma koro ne oselok divai, nikech ne ok nong’eyo kama divaino nowuokie (jo-

2

SULA 1 a Mat 27:11 Luk 1:31, 32 Joh 12:13

b Cha 28:10, 12 Za 104:4 Dan 7:13 Mat 4:11 Luk 22:43

 SULA 2 c Mar 7:3

 Kolam mar 2 a Isa 9:1, 2 Joh 1:14

b Mat 4:13

c Mat 13:55 Mar 3:31 Luk 8:19 Tic 1:14

d Wuo 12:14 Kwa 28:16 Rap 16:1 Joh 11:55

e Law 1:14

f Mat 21:12 Mar 11:15, 16 Luk 19:45

g Jer 7:11 Mat 21:13 Mar 11:17 Luk 19:46

h Za 69:9

i Mat 12:38 Mat 16:1 Joh 4:48 Joh 6:30

JOHANA 1:49–2:18 tich ma ne otwomo pigno to nong’eyo), noluongo wuon kisera 10 kendo nowachone niya: “Pile ji kwongo golo divai maberie moloyo, to ka ji osemer eka gigolo ma ok ber ahinya. In to ikano divai maber moloyo nyaka sani.” 11 Yesu notimo honono ka en Kana e piny Galili. Mano e hono ma nokwongo timo, kendo nomiyo duong’ne onenore ayanga, a mi jopuonjrene noketo yiegi kuome. 12 Bang’ mano, ne gilor mi gidhi Kapernaum, b ka en gi min-gi, kod owetene, c gi jopuonjrene, to ne ok gibet kuno kuom ndalo mang’eny. 13 Koro Pasaka d mar JoYahudi ne chiegni, kendo Yesu noidho kodhi Jerusalem. 14 Nodonjo ei hekalu monwang’o jo ma ne uso dhok, gi rombe, gi akuche. e Jowil pesa bende nobet e kombegi. 15 To bang’ mino tonde molosogo del, noriembo jogo duto ma ne nigi rombe kod dhok kogologi oko mar hekalu, kendo nopuko pesa mag jowil pesago, mi noloko mesnigi ataro. f 16 Eka nowacho ne jo ma ne uso akuche kama: “Goluru gigi kae! Weuru loko od Wuora od ohala!”1g 17 Jopuonjre noparo weche ma ne ondik niya: “Kinda ma an-go ne odi biro tieka.” h 18 Kuom mano, Jo-Yahudi nopenje kama: “En hono mane ma inyalo timonwa i 2:16 1 Kata, “chiro.”

JOHANA 2:19–3:15 mondo wang’e ni in gi ratiro mar timo gigi?” 19 Eka Yesu nodwokogi kama: “Mukuru hekaluni, to abiro gere gi ndalo adek.” a 20 Mi JoYahudi nopenje niya: “Hekaluni noger kuom higni 46, to in digere gi ndalo adek nade?” 21 Kata kamano, hekalu ma ne owuoyo kuome, ne en dende. b 22 To ka nosechiere, jopuonjrene noparo kaka nojawacho mano, c mi ne giketo yie e Ndiko kendo e wach ma Yesu nosewacho. 23 Kata kamano, ka ne en Jerusalem e sawo mar Pasaka, ji mang’eny noketo yie e nyinge ka ne gineno honni ma notimo. 24 To Yesu ne otang’ kodgi nimar nong’eyogi giduto, 25 kendo ne ok ochuno ni ng’ato onyise weche e wi dhano nimar nong’eyo gima ni e chuny dhano. d Ne nitie Ja-Farisai moro ma nyinge Nikodemo, e ma bende ne en jatend Jo-Yahudi. 2 Nodhi ir Yesu gotieno f mowachone niya: “Rabi, g wang’eyo ni in japuonj moa ka Nyasaye, nimar onge ng’at ma nyalo timo honni mitimogi h mak mana ka Nyasaye ni kode.” i 3 Yesu nodwoke kama: “Adier awachoni ni, ka ok onyuol ng’ato gi nyuol manyien,1j ok onyal neno Pinyruodh Nyasaye.” k 4 Nikodemo nopenje kama: “Ere kaka inyalo nyuol ng’ato ko-

3

3:3 1 Kata nyalo bedo, “nyuol moa malo.”

SULA 2 a Mat 26:59-61 Mat 27:39, 40 Mar 14:57, 58

b Mat 16:21 c Luk 24:6-8 d Mat 9:3, 4 Mar 2:6-8 Joh 1:47, 48 Joh 6:64 Fwe 2:23

 SULA 3 e Joh 7:50, 51 Joh 19:39

f Joh 12:42 g Joh 1:38 h Joh 2:11 i Joh 14:11 Tic 2:22 Tic 10:38

j Joh 1:12, 13 1Pe 1:3, 23 1Jo 3:9

k 1Ko 15:50

 Kolam mar 2 a Mat 28:19 Tic 8:36 Tic 10:47

b Mat 3:11 Tic 1:5 Tic 10:45 Tic 19:5, 6

c Rum 8:14, 16 d Tic 2:34 e Joh 6:38 Joh 8:23, 42

f Kwa 21:8, 9 g Joh 8:28 Gal 3:13

h Joh 3:36 Joh 20:31

1682 sebedo ng’at maduong’? Ok onyal donjo kendo ei min mare mi chak nyuole kendo, koso?” 5 Yesu nodwoke kama: “Adier awachoni ni, ka ok onyuol ng’ato kuom pi a gi roho, b ok onyal donjo e Pinyruodh Nyasaye. 6 Gima osenyuol kuom ringruok en ringruok kendo gima osenyuol kuom roho en roho. 7 Kik iwuor nikech asewachonu kama: Nyaka nyuolu manyien. 8 Yamo kudho kochomo kama odwaro kendo uwinjo kaka okudho, to ok ung’eyo kama owuokie kata kama odhiye. E kaka ng’ato ka ng’ato mosenyuol kuom roho chal.” c 9 To Nikodemo nopenje kama: “Gigi nyalo timore nade?” 10 Yesu nodwoke niya: “Obet nade ni in japuonj e Israel, to ok ing’eyo wechegi? 11 Adier, adier, akoni ni, gik ma wang’eyo wawacho, kendo gik ma waseneno wachiwo nendgi, to un ok urwak neno ma wachiwo. 12 Ka asewachonu gik manie piny to e ma pod ok uyie, ere kaka ubiro yie ka awachonu gik manie polo? 13 E wi mano, onge ng’at ma oseidho malo e polo, d mak mana jal ma ne olor koa e polo, e ma en Wuod dhano. 14 To mana kaka Musa nong’awo thuol malo e thim, f e kaka Wuod dhano bende nyaka ng’aw malo, g 15 mondo ng’ato ka ng’ato ma keto yie kuome obed gi ngima ma nyaka chieng’. h

1683 16 “Nimar Nyasaye nohero piny ahinya mi nochiwo Wuode ma miderma, a mondo ng’at ma nyiso yie kuome kik kethi, to obed gi ngima ma nyaka chieng’. b 17 Nikech Nyasaye nooro Wuode e piny, ok ni mondo ong’ad ne piny bura, to mondo ores piny kokalo kuome. c 18 Ng’at ma nyiso yie kuome ok bi ng’adne bura. d Ng’at ma ok nyis yie, bura oseloyo nimar ok osenyiso yie e nying Wuod Nyasaye ma miderma. e 19 Koro ma e gimomiyo ibiro ng’ad bura: nimar ler osebiro e piny, f to ji osehero mudho kar hero ler, nikech timbegi richo. 20 Nimar ng’at mong’iyo gi timo gik maricho, osin gi ler kendo ok obi e ler mondo kik kwer1 timbene. 21 To ng’at ma timo gik madier biro e ler g mondo timbene onenre ayanga ni gik motimo luwore gi dwach Nyasaye.” 22 Bang’ mano, Yesu gi jopuonjrene nodhi e gweng’ moro mar Judea. Ka en kuno, nokawo kinde moko kodgi kendo nobatiso ji.1h 23 Johana bende ne batiso ji e Aenon machiegni gi Salim nikech kanyo ne nitie pi mang’eny i kendo ji ne siko dhi kuno to ibatisogi; j 24 nimar ne pok otue Johana e jela. k 25 Koro jopuonjre Johana nobedo gi ywaruok gi 3:20 1 Kata, “el.” 3:22 1 Nenore ni Yesu e ma ne chiko joma ne batiso ji. Pim gi Joh 4:2.

SULA 3 a Rum 5:8 Rum 8:32 1Jo 4:9, 10 1Jo 4:19

b Joh 6:40 Joh 20:31 Rum 6:23 2Ti 3:15 1Jo 5:13

c Luk 19:10 Joh 12:47 1Ko 15:22 2Ko 5:18, 19 1Ti 1:15 1Jo 2:1, 2 1Jo 4:14

d Joh 5:24 e Mat 10:33 Hib 10:29

f Joh 1:9 Joh 8:12 Joh 9:5 Joh 12:46

g Joh 12:36, 46 1Jo 1:7

h Joh 4:2 i Mar 1:10 Tic 8:38

j Mat 3:1, 5, 6 k Mat 14:3 Luk 3:19, 20

 Kolam mar 2 a Joh 1:33, 34 b Joh 1:19, 20 c Mat 11:7, 10 Luk 1:13, 17

d 2Ko 11:2 Ef 5:25 Fwe 21:9

e Joh 8:23 f Mat 3:11 g Joh 8:26 Joh 15:15

h Joh 1:11 Joh 3:11

i 1Jo 5:10 j Joh 7:16 k Joh 5:20 Joh 15:9, 10

l Mat 11:27 Luk 10:22

JOHANA 3:16-36 Ja-Yahudi moro e wi wach pwodhruok. 26 Omiyo, ne gibiro ir Johana kendo wachone niya: “Rabi, ng’at ma ne ni kodi loka Jordan ma ne ichiwo neno kuomecha, a koro batiso ji kendo ji duto dhi ire.” 27 Johana nodwokogi kama: “Ng’ato ok nyal yudo gimoro amora, mak mana ka omiye koa e polo. 28 Un uwegi un joneno ma nowinjo ka awacho ni, ‘Ok an Kristo, b to oseora mondo atelne.’ c 29 Ng’at ma nigi miaha e wuon kisera. d To ka osiep wuon kisera ochung’ kendo winje, obedo mamor ahinya nikech dwond wuon kisera. Omiyo, morna osepong’ chuth. 30 Ng’atno nyaka sik ka medore, an to nyaka asik ka adok chien.” 31 Ng’at ma owuok malo e ni e wi jomamoko duto. Ng’at ma owuok e piny, owuok e piny, kendo owuoyo e wi gik manie piny. Ng’at ma owuok e polo ni e wi jomamoko duto. f 32 Ochiwo neno e wi gik moseneno kendo mosewinjo, g to onge ng’at ma rwako neno mochiwo. h 33 Ng’at moserwako neno mochiwo oseyie chuth ni Nyasaye wacho adier. i 34 Nikech ng’at ma Nyasaye nooro wacho weche mag Nyasaye, j nimar Nyasaye chiwo rohone ma ok opim. 35 Wuoro ohero Wuode k kendo oseketo gik moko duto e lwete. l 36 Ng’at ma nyiso yie kuom

JOHANA 4:1-22 Wuod Nyasaye nigi ngima ma nyaka chieng’; a to ng’at ma ok winj Wuoyi ok none ngima, b to mirimb Nyasaye siko kuome. c Ka Ruoth noseng’eyo ni Jo-Farisai nosewinjo ni oloko ji mang’eny moloyo Johana mondo obed jopuonjrene kendo obatisogi d— 2 kata obedo ni Yesu owuon ne ok batis ji to jopuonjrene e ma ne batiso ji— 3 nowuok Judea modok Galili. 4 Kata kamano, ne dwarore ni oluw Samaria. 5 Omiyo, nochopo e dala moro mar Samaria miluongo ni Sika, machiegni gi puodho ma Jakobo nomiyo Josef wuode. e 6 To soko mar Jakobo ne nitie kanyo. f Koro Yesu nool nikech wuodhno, omiyo nobet e sokono. Ne en kar sa auchiel odiechieng’. 7 Dhako moro ma NyaSamaria nobiro umbo mi Yesu nowachone niya: “Miya ane pi amodhi.” 8 (Nimar noyudo jopuonjrene osedhi e dala mondo ging’iew chiemo.) 9 Omiyo, dhako ma Nya-Samariano nopenje kama: “Obet nade ni in JaYahudi to ikwaya pi modho, to an Nya-Samaria?” (Nimar Jo-Yahudi ne ok riwre gi Jo-Samaria.) g 10 Yesu nodwoke kama: “Ka da bed ni ing’eyo mich ma Nyasaye chiwo nono, h kendo ni en ng’a ma wachoni ni, ‘Miya pi amodhi,’ dikoro isekwaye, kendo dikoro osemiyi pi mangima.” i 11 No-

4

SULA 3 a Joh 3:16 Joh 6:47 Rum 1:17 Hib 5:9

b 2Th 1:7, 8 1Jo 5:12

c Ef 5:5, 6 Hib 10:26, 27

 SULA 4 d Joh 3:22

e Cha 33:18, 19 Jos 24:32

f Joh 4:12

g 2Ru 17:24 Tic 10:28

h Ef 2:8

i Joh 7:37

 Kolam mar 2 a Joh 6:35

b Joh 7:38 Rum 6:23 1Jo 5:20

c Luk 7:16 Joh 9:17

d Rap 12:5, 6 1Ru 9:3 2We 7:12 Za 122

e 2Ru 17:29, 33

1684 wachone niya: “Ruoth, ionge kata mana ndowo mar twomo pi, to soko tut. Kare pi mangimano idhi golo kanye? 12 Koso iduong’ moloyo kwarwa Jakobo ma nomiyowa sokoni, kendo en kaachiel gi yawuote kod jambe ne gimodho pi sokoni?” 13 Yesu nodwoke kama: “Ng’ato ang’ato ma modho pigni riyo biro mako kendo. 14 To ng’at ma modho pi ma abiro miye, riyo ok bi make ngang’, a to pi ma abiro miye nobedne kaka soko mar pi ma bubni ka chiwo ngima ma nyaka chieng’.” b 15 Dhakono nowachone niya: “Miya pigno, mondo riyo kik maka kendo, bende mondo kik asik ka abiro twomo pi kae.” 16 Nokone kama: “Dhi, iluong chwori kendo ubi kae.” 17 Dhakono nodwoke kama: “Aonge gi dichwo.” Yesu nowachone niya: “In kare kuom wacho ni, ‘Aonge gi dichwo.’ 18 Nimar isebedo gi chwo abich, kendo dichwo ma in-go sani ok en chwori. Gima isewacho en adier.” 19 Dhakono nodwoke kama: “Ruodha, aneno ni in janabi. c 20 Kwerewa ne lemo e godni, to un uwacho ni Jerusalem e kama ji onego olemie.” d 21 Yesu nowachone kama: “Dhako, adier awachoni ni, sa biro ma ok ubi lamo Wuoro e godni kata e Jerusalem. 22 Un ulamo gima ok ung’eyo; e wan to walamo gima wang’eyo, nimar warruok chakore gi

1685 Jo-Yahudi. a 23 Kata kamano, sa biro, kendo en sani, ma jo ma lamo gadier biro lamo Wuoro kuom roho kod adiera, nimar jo ma kamago e ma Wuoro manyo mondo olame. b 24 Nyasaye en Roho c kendo jo ma lame nyaka lame kuom roho kod adiera.” d 25 Dhakono nowachone niya: “Ang’eyo ni Mesia biro, miluongo ni Kristo. E kinde ma jalo nobi, obiro hulonwa weche duto ayanga.” 26 Yesu nodwoke kama: “An ma awuoyo kodini, an e en.” e 27 Eka gie sechego jopuonjrene nochopo kendo ne giwuoro nimar nowuoyo gi dhako. To onge ng’at ma nopenje ni: “En ang’o midwaro?” kata ni, “Ang’o momiyo iwuoyo gi dhakoni?” 28 Omiyo, dhakono noweyo ndope mi nodhi e dalano kendo nowacho ne ji niya: 29 “Biuru mondo une ng’at mosewachona duto ma asetimo. Dibed ni jali e Kristo, koso?” 30 Ji nowuok e dalano mi gidhi ire. 31 Gie kindeno, jopuonjrene ne saye niya: “Rabi, f chiem.” 32 To nodwokogi kama: “An gi chiemo monego acham ma un ok ung’eyo.” 33 Omiyo, jopuonjre nopenjore niya: “Dibed ni ng’ato osekelone chiemo, koso?” 34 Yesu nowachonegi kama: “Chiemba en timo dwaro mar ng’at ma ne oora g kendo mondo atiek tichne. h 35 Donge uwacho ni, pod odong’ dweche ang’wen to

SULA 4 a Isa 2:3 Rum 9:4

b 2We 16:9

c 2Ko 3:17 1Ti 1:17 Hib 11:27

d Rum 12:1

e Joh 9:35-37

f Joh 1:38

g Joh 6:38

h Joh 5:30, 36 Joh 17:4 Joh 19:30

 Kolam mar 2 a Mat 9:37

b 1Ko 3:8

c Joh 4:29

d Mat 1:21 Joh 1:29 1Ti 1:15 1Jo 4:14

e Mat 13:57 Mar 6:4 Luk 4:24

f Joh 2:23

g Rap 16:16

JOHANA 4:23-45 keyo chopo? Neuru! Awachonu niya: Ting’uru wang’u mondo une puothe, kaka gisechiek kendo giromo keyo. a Koro 36 jakeyo yudo pokne kendo ochoko olemo mar ngima mochwere, omiyo jachuoyo kod jakeyo bedo mamor kanyachiel. b 37 Nimar kaluwore gi mano, wachni en adier: Ng’at achiel en jachuoyo to machielo en jakeyo. 38 Naorou mondo uka gik ma ne ok utiyone. Jomoko ne otiyo matek to un uyudo ber mar tijgi.” 39 Thoth Jo-Samaria ma nowuok e dalano noketo yie kuome nikech wach dhakono. Dhakono nochiwo neno kama: “Osewachona gik moko duto ma asetimo.” c 40 Omiyo, ka Jo-Samaria nobiro ire, ne gikwaye ni mondo osik kodgi, mi nobedo kanyo kuom ndalo ariyo. 41 Kuom mano, ji mang’eny noyie nikech gik ma nowacho, 42 kendo ne giwacho ne dhakono niya: “Koro ok wayie mana nikech gik ma niwacho; nimar wan wawegi wasewinjo kendo wang’eyo ni adier ng’atni e jawar mar piny.” d 43 Bang’ ndalo ariyogo noa kanyo modhi Galili. 44 Kata kamano, Yesu nochiwo neno konyiso ni ji ok mi janabi duong’ e gweng’gi owuon. e 45 Ka nochopo Galili, Jo-Galili norwake, nimar ne giseneno gik moko duto ma notimo Jerusalem e kinde sawo, f nikech gin bende ne gin e sawono. g

JOHANA 4:46–5:13 46 Eka nodok Kana man Galili kendo, kama nolokoe pi mobedo divai. a Koro ne nitie jatij ruoth moro ma wuode ne tuo Kapernaum. 47 Ka ng’atno nowinjo ni Yesu nosewuok Judea mi odonjo Galili, nodhi ire kendo nokwaye ni olor mwalo mondo odhi ochang wuode nikech wuode ne chiegni tho. 48 To Yesu nowachone niya: “Un ka pok uneno ranyisi kod honni, ok ubi yie ngang’.” b 49 Jatijno nowachone niya: “Ruoth, lor mwalo ibi ka pok nyathina matin otho.” 50 Yesu nokone kama: “Wuog idhi; wuodi koro ngima.” c Ng’atno noyie kuom gima Yesu nowachone mi nowuok odhi. 51 To sa ma ne pod en e yo, wasumbnine noromone mondo ginyise ni wuode ngima.1 52 Omiyo, nopenjogi sa sie ma wuodeno nochako winjoe maber. Ne gidwoke niya: “Midhusi nyoro oweye sa abiriyo odiechieng’.” 53 Wuon mare nong’eyo ni mano e sa sie ma Yesu nowachonee ni: “Wuodi koro ngima.” d Eka en gi joode duto ne gibedo gi yie. 54 Mano ne en hono mar ariyo e ma Yesu notimo ka nodonjo Galili kowuok Judea. Bang’ mano, ne nitie sawo moro f mar JoYahudi, omiyo Yesu noidho nyaka Jerusalem. 2 Koro e Jerusalem, e Ranga Rombe, g ne nitie yawo mo-

5

4:51 1 Kata, “osechango.”

SULA 4 a Joh 2:1-11

b Mat 16:1 1Ko 1:22

c Mat 8:13 Mar 7:29, 30

d Mat 8:13

e Joh 2:11

 SULA 5 f Wuo 12:14 Rap 16:1, 16 Joh 2:13 Joh 6:4

g Neh 3:1

 Kolam mar 2 a Isa 53:3

b Mat 9:6 Mar 2:10, 11 Luk 5:24

c Wuo 20:9, 10 Mat 12:2 Luk 6:2

1686 ro miluongo ni Bethzatha e dho Hibrania. Yawono ne nigi agolni1 abich molwore. 3 Jotuo mang’eny, gi muofni, gi pudhe, kod jo ma tiendegi gi lwetegi ne oner,1 ne onindo kuondego. 4 1—— 5 To ne nitie ng’ato kanyo ma nosebedo ka tuo kuom higni 38. 6 Ka noneno ng’atno konindo kanyo, kendo ng’eyo ni nosebedo kotuo kuom ndalo mathoth, Yesu nopenje niya: “Be idwaro chango?” a 7 Ng’at ma ne tuono nodwoke kama: “Ruoth, onge ng’at ma diketa e yawo ka pi otugore, to sa ma adhi donjoe to ng’at machielo kwongona.” 8 Yesu nowachone niya: “A malo! Kaw piendeni kendo iwuoth.” b 9 Ng’atno nochango gikanyono kendo nokawo piendene mochako wuotho. Chieng’no ne en Sabato. 10 Omiyo, Jo-Yahudi nowacho ne ng’at ma nochangno niya: “En Sabato, kendo chik ok oyie mondo iting’ piendeni.” c 11 To nodwokogi kama: “Ng’at ma ne ochanga e ma nowachona ni, ‘Kaw piendeni kendo iwuoth.’” 12 Ne gipenje niya: “En ng’at mane mowachoni ni, ‘Ikawe kendo iwuoth’?” 13 To ng’at ma nochangno ok nong’eyo ni jalo en ng’a, nimar Yesu nosekikore gi oganda ma ne ni kanyo. 5:2 1 Magi gin kuonde miluwo ma nigi sirni molworogi kod tado e wigi. 5:3 1 Kata, “ong’ol; otal.” 5:4 1 Som Apendiks A3.

1687 14 Bang’ mano, Yesu noyudo ng’atno e hekalu mokone niya: “Ne, koro isechango. Kik itim richo kendo, mondo gima rach moloyo kik timreni.” 15 Ng’atno nodhi mowacho ne Jo-Yahudi ni Yesu e ma ne ochange. 16 Mano e momiyo Jo-Yahudi ne sando Yesu nimar notimo gik ma kamago chieng’ Sabato. 17 To nodwokogi niya: “Wuora osebet ka tiyo nyaka sani, an bende pod atiyo.” a 18 Ma e momiyo Jo-Yahudi notemo matek mondo ginege, nimar ne gineno ni ok noketh mana Sabato kende, to bende noluongo Nyasaye ni Wuon mare, b koketre ni orom gi Nyasaye. c 19 Kuom mano, Yesu nodwokogi kama: “Adier, adier, awachonu ni, Wuod Nyasaye ok nyal timo kata gimoro achiel kuom dwache owuon, to mana gik moneno ka Wuon mare timo. d Nikech gima Jalno timo, e ma Wuode bende timo. 20 Nimar Wuoro ohero Wuode, e kendo onyise weche duto ma en owuon otimo, kendo obiro nyise tije madongo ma loyo magi, mondo eka uhum nono. f 21 Nikech mana kaka Nyasaye Wuoro chiero jo motho kendo omiyo gibedo mangima, g e kaka Wuode bende miyo ng’at modwaro obed mangima. h 22 Nimar Wuora ok ng’ad ne ng’ato bura ngang’, to oseketo tije duto mag ng’ado bura e lwet Wuode, i 23 mondo ji duto omi Wuode duong’

SULA 5 a Joh 9:4 Joh 14:10

b Joh 14:28 c Fil 2:5, 6 d Joh 5:30 Joh 8:28 Joh 12:49

e Mat 3:17 Joh 3:35 Joh 10:17 2Pe 1:17

f Luk 8:25 Joh 6:10, 11 Joh 6:19

g 2Ru 4:32-34 Hib 11:35

h Luk 7:12, 14 Luk 8:52-54 Joh 11:25

i Tic 10:42 Tic 17:31 2Ko 5:10 2Ti 4:1

 Kolam mar 2 a Luk 10:16 b Joh 3:16 Joh 6:40 Joh 8:51

c 1Jo 3:14 d Za 36:9 Tic 17:28

e Joh 11:25 f Joh 5:22 2Ti 4:1

g Dan 7:13 h Ayu 14:13 Isa 25:8 Isa 26:19

i Fwe 20:12, 15 j Isa 11:4 k Mat 26:39 Joh 4:34 Joh 6:38

l Rap 19:15

JOHANA 5:14-32 mana kaka gimiyo Wuon mare duong’. Ng’at ma ok mi Wuod Nyasaye duong’, ok mi Wuon mare ma noore duong’. a 24 Adier, adier, awachonu ni, ng’at ma winjo wachna kendo ma yie kuom Jal ma ne oora nigi ngima ma nyaka chieng’, b kendo ok bi ng’adne bura, to osea e tho modonjo e ngima. c 25 “Adier, adier, awachonu ni, sa biro, kendo en sani, ma jo motho biro winjo dwond Wuod Nyasaye, kendo jo ma osewinjo wachne biro bedo mangima. 26 Nimar mana kaka Wuoro nigi nyalo mar chiwo ngima, d e kaka osemiyo Wuode bende nyalo mar chiwo ngima. e 27 Kendo osemiye teko mar ng’ado bura f nikech en e Wuod dhano. g 28 Kik uwuor wachni nikech sa biro ma ji duto manie liete1 nowinj dwonde h 29 mi giniwuog oko, jo ma notimo gik mabeyo e chier mar ngima, to jo ma notimo gik maricho e chier mar bura. i 30 Ok anyal timo kata gimoro achiel kuom dwacha awuon. Mana kaka asewinjo e kaka ang’ado bura, kendo bura ma ang’ado en makare, j nimar ok adwar timo dwacha awuon, to dwaro mar jal ma ne oora. k 31 “Ka achiwo neno kuoma awuon, neno mara ok en adier. l 32 Nitie 5:28 1 E dho Grik, wach molok kae ni ‘liete,’ en wach ma nyiso ni rapar mar joma ni e lietego, wich ok owilgoD

JOHANA 5:33–6:9 ng’at machielo ma chiwo neno kuoma, kendo ang’eyo ni neno mochiwo kuoma en adier. a 33 Useoro ji ir Johana kendo osechiwo neno e wi adiera. b 34 Kata kamano, ok ayie gi neno moa kuom dhano, to awacho wechegi mondo eka oresu. 35 Ng’atno ne en taya ma liel kendo ma rieny, nimar kuom kinde machuok ne udwaro bedo gi mor maduong’ e lerne. c 36 To an gi neno maduong’ ma loyo mar Johana, nimar tije sie ma Wuora nomiya mondo achop, ma e tije ma atimogi, chiwo neno ni Wuora ne oora. d 37 Kendo Wuora ma ne oora osechiwo neno kuoma. e Pok uwinjo dwonde e kinde moro amora kata neno kaka kite chal, f 38 kendo wachne ok odak e iu nikech ok uyie kuom jal ma ne ooro. 39 “Unono Ndiko g kuparo ni unyalo yudo ngima ma nyaka chieng’ kuomgi; to mago e gik1 ma chiwo neno kuoma. h 40 To e ma pod ok udwar biro ira i mondo ubed gi ngima. 41 Ok arwak duong’ moa kuom dhano, 42 to ang’eyo malong’o ni ok uhero Nyasaye ei chunyu. 43 Asebiro e nying Wuora, to ok urwaka. Ka dine bed ni ng’at machielo e mobiro e nyinge owuon, dine urwako jalo. 44 Ere kaka unyalo bedo gi yie, kurwako duong’ moa kuomu uwegi, to ok umany duong’ 5:39 1 Tiende ni, Ndiko.

SULA 5 a Mat 3:17 Mar 9:7 Joh 12:28-30 1Jo 5:9

b Joh 1:15, 32 c Mat 3:1, 5, 6 Mar 6:20

d Mat 11:5 Joh 3:2 Joh 7:31 Joh 10:25

e Mar 1:11 Joh 8:18

f Rap 4:11, 12 Joh 1:18 Joh 6:46

g Luk 11:52 h Rap 18:15 i Isa 53:3 Joh 1:11

 Kolam mar 2 a Joh 12:42, 43 b Rap 31:26, 27 Joh 7:19

c Rap 18:15 Luk 24:44 Joh 1:45

 SULA 6 d Mat 14:13 Luk 9:10

e Mar 6:33 f Luk 9:11 g Joh 2:13 Joh 5:1

h Mat 14:14-17 Mar 6:35-38 Luk 9:12, 13

i 2Ru 4:42-44

1688 moa kuom Nyasaye makende? a 45 Kik upar ni abiro donjonu ir Wuora; nitie ng’at ma donjonu, ma en Musa, b ma useketo geno maru kuome. 46 Adier, dine uyie gi Musa dikoro uyie kuoma, nimar jalo nondiko weche kuoma. c 47 To ka ok uyie gi weche ma nondiko, ere kaka ubiro yie gi weche ma awacho?” Bang’ mano, Yesu nowuok modhi loka Nam Galili, ma bende iluongo ni Tiberia. d 2 To oganda moro mang’ongo ne luwe, e nimar ne gineno honni ma notimo kochango jo matuo. f 3 Omiyo, Yesu noidho malo e got moro, kendo nobet piny kanyo gi jopuonjrene. 4 Koro Pasaka, g ma en sawo mar Jo-Yahudi, ne chiegni. 5 Ka Yesu noting’o wang’e moneno oganda mang’ongo ka biro ire, nopenjo Filipo niya: “Ere ka ma wabiro ng’iewoe makate ne jogi mondo gicham?” h 6 To nowacho kamano mondo otemego, nimar owuon nong’eyo gima nochiegni timo. 7 Filipo nodwoke kama: “Makate mag dinari1 200 ok nyal romogi kata matin.” 8 Achiel kuom jopuonjrene, ma en Andrea owadgi Simon Petro, nowachone niya: 9 “Eri nitie wuoyi moro matin kae ma nigi makate abich mag shairi kod rech ariyo matindo. Kata kamano, be magi dirom ji mang’eny kama?” i

6

6:7 1 Som Apendiks B14.

1689 10 Yesu nowacho niya: “Nyisuru ji mondo obed piny.” Nikech ne nitie lum mang’eny kanyo, ji ne obetie, chiegni chwo ma dirom 5,000. a 11 Yesu nokawo makatego kendo bang’ goyo erokamano, nopogo ne jo ma nobet kanyo. Notimo kamano bende gi rech matindogo, kendo ne gichiemo mi giyieng’. 12 To ka ne giseyieng’, nowacho ne jopuonjrene niya: “Chokuru ng’injo modong’ mondo kik gimoro amora kethre.” 13 Omiyo, ne gichokogi mi gipong’o okepni 12 gi ng’injo mag makate abich mag shairi ma ne ji oweyo. 14 Ka ji noneno honni ma nosetimo, ne giwacho niya: “Adier, jali e Janabi ma nonego obi e piny.” b 15 Ka Yesu nong’eyo ni ne gichiegni biro make mondo gikete ruoth, noa kanyo c mi odok e got kar kende. d 16 Ka nochopo odhiambo, jopuonjrene ne olor nyaka e nam, e 17 kendo bang’ idho yie, ne ging’ado loka nam mondo gidhi Kapernaum. Koro piny noseyuso, to Yesu ne pok obiro irgi. f 18 Bende, nam nochako bedo gi apaka nimar yamo mager ne kudho. g 19 Kata kamano, ka ne gisekwang’o yie kilomita ma dirom abich kata auchiel kama, ne gineno Yesu ka wuotho e wi pi ka obiro machiegni gi yie, mi ne gibedo maluor. 20 To nowachonegi niya: “En an; kik uluor!” h

SULA 6 a Mat 14:19-21 Mar 6:39-44 Luk 9:14-17

b Rap 18:15, 18

c Joh 17:16 Joh 18:36

d Mat 14:23 Mar 6:45

e Mat 14:22

f Mar 6:47-51

g Mat 8:24 Mat 14:24-33

h Mat 14:27 Mar 6:50

 Kolam mar 2 a Mat 14:34

b Joh 1:38

c Joh 6:11

d Joh 4:14 Joh 17:3 Rum 6:23

e Mat 3:17 Tic 2:22 2Pe 1:17

f Tic 16:31 1Jo 3:23

g Mat 12:38 Mar 8:12 Joh 2:18 1Ko 1:22

JOHANA 6:10-30 21 Eka koro ne giyie rwake e yie, kendo gikanyono yie nochopo ka ma ne gidhiye. a 22 Kinyne, oganda ma nodong’ loka nam noneno ni onge yie kanyo mak mana moro matin, kendo ni Yesu ok noidho yie gi jopuonjrene, to jopuonjrene nodhi kendgi. 23 Kata kamano, yiedhi moa Tiberia nochopo machiegni gi ka ma ne gichamoe makate bang’ ka Ruoth nosegoyo erokamano. 24 Omiyo, ka oganda noneno ni Yesu kata jopuonjrene ne onge kanyo, ne giidho yiedhigi mi gidhi Kapernaum mondo gimany Yesu. 25 Ka ne giyude loka nam, ne gipenje niya: “Rabi, b ne ichopo kae sa adi?” 26 Yesu nodwokogi kama: “Adier, adier, awachonu ni, umanya ok nikech nuneno honni ma atimo, to nikech ne uchamo makate mi uyieng’. c 27 Tiuru, ok ne chiemo ma tow, to ne chiemo ma siko nyaka chieng’, d ma Wuod dhano biro miyou; nimar kuom jalo, Nyasaye Wuoro owuon oseketoe alama ma nyiso ni oyie kode.” e 28 Omiyo, ne gipenje niya: “Ang’o ma nyaka watim mondo wati ne Nyasaye?” 29 Yesu nodwokogi kama: “Tich ma Nyasaye dwaro ni utim e ma, ni unyis yie kuom Jal ma nooro.” f 30 Mi ne gipenje niya: “Kare en ang’o ma itimo kaka ranyisi, g eka mondo wane kendo wayie

JOHANA 6:31-53 kuomi? En tich mane ma itimo? 31 Kwerewa nochamo manna e thim a kaka ondik niya: ‘Ne omiyogi makate moa e polo mondo gicham.’” b 32 Eka Yesu nodwokogi niya: “Adier, adier, awachonu ni, Musa ne ok omiyou makate moa e polo, to Wuora miyou makate madier moa e polo. 33 Nimar makate mar Nyasaye e mano ma lor koa e polo kendo ochiwo ngima ne piny.” 34 Omiyo, ne giwachone kama: “Ruoth, miwa makateno kinde duto.” 35 Yesu nowachonegi niya: “An e makate mar ngima. Ng’at ma biro ira ok nobed gi kech ngang’, kendo ng’at ma nyiso yie kuoma riyo ok nomake ngang’. c 36 To kaka asewachonu, un usenena to e ma pod ok uyie. d 37 Jogo duto ma Wuora miya, nobi ira, to ok abi riembo ngang’ ng’at mobiro ira; e 38 nimar asewuok e polo f mondo abi atim, ok dwacha awuon, to dwach ng’at ma noora. g 39 Dwach ng’at ma noora en ni kik alal ng’ato kuom jogo duto mosemiya, to achiergi h e chieng’ giko. 40 Nikech dwach Wuora en ni ng’ato ka ng’ato mong’eyo Wuod Nyasaye kendo ma nyiso yie kuome, onego obed gi ngima ma nyaka chieng’, i kendo abiro chiere j chieng’ giko.” 41 Eka Jo-Yahudi nong’ur gi Yesu nimar nowacho ni: “An e makate ma ne olor

j Joh 6:31

1690 koa e polo.” a 42 Ne gipenjore kama: “Donge ma en Yesu wuod Josef, ma wuon mare kod min mare wang’eyo? b Obet nade ni sani owacho ni, ‘Awuok e polo’?” 43 Yesu nodwokogi kama: “Weuru ng’ur e kindu. 44 Onge ng’at ma nyalo biro ira mak mana ka Wuora ma noora e ma oywaye, c kendo abiro chiere chieng’ giko. d 45 Ondik e weche Jonabi niya: ‘Jehova1 biro puonjogi giduto.’ e Ng’ato ang’ata mosewinjo Wuora kendo mosepuonjore, biro ira. 46 Onge dhano moseneno Wuoro, f mak mana jalo moa kuom Nyasaye. Jalo e ma oseneno Wuoro. g 47 Adier, adier, awachonu ni, ng’at ma yie kuoma nigi ngima ma nyaka chieng’. h 48 “An e makate mar ngima. i 49 Kwereu nochamo manna e thim to e ma pod ne githo. j 50 Ma e makate ma lor koa e polo mondo ng’at ma chame kik tho. 51 An e makate ma ne olor koa e polo. Ka ng’ato ochamo makateno, obiro dak nyaka chieng’; to kuom adier makate ma abiro chiwo mondo piny obed gi ngima, en ringra.” k 52 Jo-Yahudi ne oyware e kindgi ka gipenjore niya: “Ere kaka ng’atni nyalo miyowa ringrene mondo wacham?” 53 Omiyo, Yesu nodwokogi kama: “Adier, adier, awachonu ni, ka ok

k Hib 10:10

6:45 1 Som Apendiks A5.

SULA 6 a Wuo 16:15 Kwa 11:7

b Za 78:24 Za 105:40

c Joh 4:14 Joh 7:37 Fwe 22:17

d Joh 6:64 e Mat 11:28, 29 Joh 17:6

f Joh 3:13 Joh 8:23, 42

g Mat 26:39 Joh 5:30

h Joh 5:28, 29 Rum 6:5

i Joh 10:27, 28 j Joh 11:24 Tic 17:31 1Th 4:16 Fwe 20:12

 Kolam mar 2 a Joh 6:33 b Mar 6:3 c Joh 6:65 d Joh 11:24 e Isa 54:13 f Wuo 33:17, 20 g Mat 11:27 Luk 10:22 Joh 1:18

h Joh 3:16 i Joh 6:33

1691 uchamo ringre Wuod dhano kendo ka ok umadho rembe, uonge ngima kuomu uwegi. a 54 Ng’at ma chamo ringra kendo madho remba nigi ngima ma nyaka chieng’, kendo abiro chiere b chieng’ giko; 55 nikech ringra en chiemo madier kendo remba en math madier. 56 Ng’at ma chamo ringra kendo madho remba, osiko e winjruok achiel koda, kendo asiko e winjruok achiel kode. c 57 Mana kaka Wuora mangima noora kendo an angima nikech Wuora, e kaka jalo bende ma chamo ringra biro bet mangima nikech an. d 58 Ma e makate ma ne olor koa e polo. Ok en kaka makate ma kwereu nochamo to pod ne githo. Ng’at ma chamo makateni biro dak nyaka chieng’.” e 59 Nowacho wechego sa ma nopuonjo e sunagogi Kapernaum. 60 Ka ne giwinjo mano, thoth jopuonjrene nowacho niya: “Wechego bwogo ji; en ng’a ma nyalo winjogi?” 61 Bang’ ng’eyo ni jopuonjrene ne ng’ur nikech mano, Yesu nopenjogi kama: “Dibed ni wachno chwanyou? 62 To kare, biro bet nade ka uneno Wuod dhano ka idho nyaka ka ma ne entieree motelo? f 63 Roho mar Nyasaye e ma chiwo ngima; g ringruok onge tich kata matin. Weche ma asewachonu gin moa kuom roho maler kendo gikelo ngima. h 64 To nitie jomoko kuomu

SULA 6 a Joh 6:33 b Joh 6:40 1Ko 15:51, 52 1Th 4:16

c Joh 15:4 d Joh 5:26 1Ko 15:22

e Joh 6:51 f Joh 3:13 Joh 6:38 Joh 8:23 Tic 1:9

g Gal 6:8 h Rap 8:3 Mat 4:4

 Kolam mar 2 a Mat 9:3, 4 Joh 2:24, 25 Joh 13:11

b Joh 6:44 c Luk 9:62 d Mat 16:16 Mar 8:29

e Joh 6:63 Joh 17:3

f Luk 9:20 g Luk 6:13 h Luk 22:3 Joh 13:18

i Mat 26:14, 15 Joh 12:4

 SULA 7 j Joh 5:18 k Law 23:34 l Mat 12:46 Mar 6:3 Luk 8:19 Joh 2:12 Tic 1:14 Gal 1:19

JOHANA 6:54–7:4 ma onge yie.” Nimar nyaka a chakruok, Yesu nong’eyo jo ma ne onge yie kod ng’at ma ne dhi ndhoge. a 65 Nomedo wacho kama: “Ma e momiyo asewachonu ni, onge ng’at ma nyalo biro ira mak mana ka Wuora e ma oyiene.” b 66 Nikech mano, thoth jopuonjrene nodok e gik ma ne giweyo chien c kendo ne ok gidhi nyime wuotho kode. 67 Omiyo, Yesu nopenjo ji Apar Gariyoka niya: “Un bende udwaro dhi, koso?” 68 Simon Petro nodwoke kama: “Ruoth, en ng’a ma dwadhi ire? d In gi weche mag ngima ma nyaka chieng’. e 69 Wayie kendo wang’eyo ni in e Ng’at Maler mar Nyasaye.” f 70 Yesu nodwokogi kama: “Donge nayierou ji apar gariyo, koso? g To achiel kuomu en jaketh-nying.”1 h 71 Kuom adier, nowuoyo kuom Judas wuod Simon Iskariot, nimar jali ne dhi ndhoge kata obedo ni ne en achiel kuom ji Apar Gariyoka. i Bang’ mano, Yesu nodhi nyime wuotho e Galili nikech ne ok odwar wuotho e Judea, nimar Jo-Yahudi ne dwaro nege. j 2 Kata kamano, Sawo mar Kiche k mar Jo-Yahudi ne chiegni. 3 Omiyo, owetene l nowachone kama: “Wuog kae idhi Judea eka jopuonjreni bende one gik mitimo. 4 Nimar ng’at ma dwaro ni ji ong’eye ok tim gik moko

7

6:70 1 Kata, “jachien.”

JOHANA 7:5-27 ling’ling’. Ka itimo gigi, nyisri iwuon ne piny.” 5 To adier, owetene ne ok nyis yie kuome. a 6 Omiyo, Yesu nodwokogi niya: “Sana pok ochopo, b un to unyalo timo kamano sa asaya. 7 Onge tiende mondo piny osin kodu, an to piny osin koda, nimar achiwo neno kuome ni timbene richo. c 8 Un dhiuru e sawono; an pod ok adhi, nimar sana pok ochopo e wang’e.” d 9 Bang’ wachonegi wechego, ne odong’ Galili. 10 To ka owetene nosedhi e sawo, en bende nodhi ling’ling’ to ok ayanga. 11 Omiyo, Jo-Yahudi nochako manye e sawono ka gipenjo niya: “Ng’atcha ni kanye?” 12 Kendo ne nitiere weche moko ma ji ne kuodho kuome e kind oganda. Jomoko ne wacho niya: “En ng’at maber.” To moko ne wacho kama: “Ok en ng’at maber. Olalo oganda.” e 13 To adier, onge ng’at ma ne wuoyo kuome e lela nikech ne giluoro Jo-Yahudi. f 14 Ka sawo nosechopo e diere, Yesu nodhi e hekalu kendo nochako puonjo. 15 To Jo-Yahudi nowuoro ka gipenjore niya: “Ere kaka ng’atni ong’eyo Ndiko g kama to pok opuonjore e skunde?”1h 16 Yesu to nodwokogi niya: “Weche ma apuonjo ok gin maga, to gin mag ng’at ma ne oora. i 17 Ka ng’ato gombo timo dwach 7:15 1 Tiende ni, skunde Jo-rabi.

SULA 7 a Mar 3:21

b Joh 2:4 Joh 7:30

c Joh 3:19 Joh 15:19

d Joh 8:20

e Joh 9:16

f Joh 9:22 Joh 12:42 Joh 19:38

g Luk 4:16, 17

h Mat 13:54 Mar 6:2 Luk 2:46, 47 Tic 4:13

i Joh 8:28 Joh 12:49 Joh 14:10

 Kolam mar 2 a Joh 8:47

b Joh 5:41 Joh 8:50

c Wuo 24:3

d Mat 12:14 Mar 3:6

e Law 12:2, 3

f Cha 17:9, 10

g Joh 5:8, 9

h Isa 11:3, 4 Mat 23:23

i Joh 5:18

1692 Ng’atno, obiro ng’eyo ka be puonjgo oa kuom Nyasaye a kata ka gik ma awacho gin moa kuoma awuon. 18 Ng’at ma wacho wechene owuon dwaro duong’ne owuon; to ng’at ma dwaro ni ng’atno ma oore oyud duong’, b jali en ja adier kendo onge tim ma ok kare kuome. 19 Donge Musa nomiyou Chik, c koso? To onge ng’ato kuomu ma timo kaka Chik dwaro. Ang’o momiyo udwaro nega?” d 20 Oganda nodwoko kama: “In gi jachien. En ng’a ma dwaro negi?” 21 Yesu nodwokogi kama: “Ne atimo mana gimoro achiel, to uduto uwuoro. 22 Nikech mano, Musa osemiyou tim tero nyangu e—ok ni en tim mowuok kuom Musa, to owuok kuom kwere f —kendo un utero ng’ato nyangu chieng’ sabato. 23 Ka ng’ato itero nyangu chieng’ sabato mondo eka kik keth Chik Musa, nang’o ubedo gi mirima mager koda nikech ne achango ng’ato chieng’ sabato? g 24 Weuru ng’ado bura gi kaka uneno ng’ato gi oko, to ng’aduru bura makare.” h 25 Eka moko kuom jo ma nodak Jerusalem nochako wacho kama: “Donge ng’atni e jal ma gidwaro nego, koso? i 26 To neuru! pod owuoyo e lela, to onge gima giwachone. Dibed ni jotelo pok ong’eyo ni kuom adier ng’atni e Kristo, koso? 27 Mopogore gi mano, wa-

1693 ng’eyo kama ng’atni owuokie; a to ka Kristo obiro, onge ng’at ma biro ng’eyo kama owuokie.” 28 Sa ma Yesu ne puonjo e hekalu, nokok niya: “Ung’eya kendo ung’eyo ka ma awuokie. Ok abiro kuom dwacha awuon, b to Ng’atno ma ne oora en ng’at ma nitie adier, to un ok ung’eye. c 29 An ang’eye, d nimar abiro e loye, kendo Ng’atno e ma ne oora.” 30 Omiyo, ne gichako manyo kaka ne ginyalo make, e to onge ng’at ma noketo lwete kuome nikech sane pok nochopo. f 31 To pod thoth ji noketo yie kuome g kendo ne giwacho niya: “Ka Kristo obiro, be obiro timo honni mang’eny moloyo ma ng’atni osetimo, koso?” 32 Jo-Farisai nowinjo ka oganda kuodho wechego e wi Yesu, omiyo jotend-jodolo kod Jo-Farisai nooro askeche mondo omake. 33 Eka Yesu nowacho niya: “Abiro bet kodu kuom kinde matin ka pok adhi ir Ng’at ma ne oora. h 34 Ubiro manya, to ok ununwang’a, kendo ka ma antie ok unyal biroe.” i 35 Omiyo, Jo-Yahudi nopenjore kama: “Ng’atni chano dhi kanye ma ok wabi nwang’ee? Dibed ni ochano dhi ir Jo-Yahudi mosekere e kind Jo-Grik mondo opuonj Jo-Grik, koso? 36 Wach ma owacho ni, ‘Ubiro manya, to ok ununwang’a, kendo kama antie ok unyal biroe,’ tiende en ang’o?”

SULA 7 a Mat 13:55 b Joh 8:42 c Joh 8:54, 55 d Mat 11:27 Joh 1:18 Joh 10:15

e Mar 11:18 Luk 19:47

f Joh 8:20 g Joh 2:23 Joh 8:30 Joh 10:40, 42 Joh 11:45

h Joh 13:33 Joh 16:16

i Joh 8:21, 22

 Kolam mar 2 a Joh 7:2 b Joh 4:14 Joh 6:35

c Wuo 17:6 Kwa 20:8 Joh 4:14

d Joe 2:28 Joh 16:7 Tic 2:17

e Joh 12:16 Joh 13:31, 32 1Ti 3:16

f Rap 18:18 Joh 6:14

g Joh 4:40, 42 Joh 6:68, 69

h Joh 1:46 Joh 7:52

i 2We 13:5 Za 89:3, 4 Za 132:11 Jer 23:5

j Mik 5:2 Luk 2:4

k 1Sa 16:1 l Mat 7:28, 29 Luk 4:22

JOHANA 7:28-48 37 E odiechieng’ mogik ma ne en chieng’ maduong’ mar sawo, a Yesu ne ochung’ mokok niya: “Ka ng’ato nigi riyo, to obi ira mondo omodhi. b 38 Ng’at ma keto yie kuoma, notimrene mana kaka Ndiko osewacho ni, ‘Aoche mag pi mangima biro mol koa e chunye ma iye.’” c 39 Kata kamano, nowacho mano kowuoyo kuom roho maler ma jo ma noketo yie kuome ne chiegni yudo; nikech nyaka chop kanyo ne pok giyudo roho maler, d nimar ne pok omi Yesu duong’. e 40 Jomoko ma ne ni e oganda ma nowinjo wechego nochako wacho niya: “Adier, jali e Janabi.” f 41 Moko ne wacho kama: “Mani e Kristo.” g To moko ne penjore niya: “Be Kristo onego obed Ja-Galili? h 42 Donge Ndiko nowacho ni Kristo biro wuok e koth Daudi i kendo wuok Bethlehem, j ma en gweng’ ma Daudi ne nitie?” k 43 Omiyo, ywaruok nobetie e kind oganda nikech en. 44 Moko kuomgi ne dwaro make, to onge ng’at ma noketo lwete kuome. 45 Eka askeche nodok ir jotend-jodolo gi Jo-Farisai mi ne gipenjo askechego kama: “Ang’o momiyo ok ukele?” 46 Askechego nodwoko niya: “Onge ng’at ma osegawuoyo kamano ngang’.” l 47 To Jo-Farisai nopenjogi kama: “Dibed ni un bende osewuondu, koso? 48 Onge jatelo moro

JOHANA 7:49–8:28 kata Ja-Farisai moseketo yie kuome, koso? a 49 To oganda ma ok ong’eyo chikni gin jo ma osekuong’.” 50 Ja-Farisai ma nyinge Nikodemo ma noyudo osebiro ire motelo, nowachonegi niya: 51 “Chikwa ok ng’ad ne ng’ato bura ka pok owinje mi ong’e gima osetimo, koso?” b 52 Gin ne gidwoke kama: “Dibed ni in bende in Ja-Galili? Non ane, to ibiro neno ni onge janabi ma ne dhi wuok Galili.”1 12 Yesu nowachonegi kendo niya: “An e ler mar piny. c Ng’at ma luwa ok bi wuotho e mudho ngang’, to obiro bedo gi ler d mar ngima.” 13 Omiyo, Jo-Farisai nowachone kama: “In ichiwo neno kuomi iwuon; nendi ok en adier.” 14 Yesu nodwokogi kama: “Kata ka achiwo neno kuoma awuon, nenda en adier, nikech ang’eyo ka ma nawuokie kod ka ma adhiye. e To un ok ung’eyo ka ma ne awuokie kod ka ma adhiye. 15 Un ung’ado bura kaluwore gi ringruok;1f an to ok ang’ad ne dhano moro amora bura kata matin. 16 To e ma pod ka ang’ado bura, bucha en madier, nikech ok an kenda, to Wuora ma ne oora ni koda. g 17 Bende, ondik e Chiku uwegi niya: ‘Neno mar ji ariyo en madier.’ h 18 An achiwo neno

8

7:52 1 Buge moko machon migeno ahinya onge gi kwan matindo 53 nyaka sula 8 kwan matindo 11. 8:15 1 Kata, “pach dhano.”

SULA 7 a Joh 12:42 Tic 6:7

b Rap 1:16, 17

 SULA 8 c Isa 9:2 Isa 49:6 Mat 4:16 Joh 1:5 Joh 12:35

d Joh 12:46 1Pe 2:9 1Jo 2:8

e Joh 7:28 Joh 13:3 Joh 16:28

f Joh 7:24 g Joh 14:10 h Rap 17:6 Rap 19:15

 Kolam mar 2 a Joh 5:37 2Pe 1:17 1Jo 5:9

b Joh 16:3 c Mat 11:27 Joh 14:7

d Mar 12:41 e Joh 7:30 f Joh 8:24 g Joh 7:34 Joh 13:33

h Joh 3:31 Joh 16:28

i Joh 18:19, 20 j Kwa 21:8, 9 Dan 7:13 Mat 26:64 Joh 3:14 Joh 12:32, 33 Gal 3:13

k Mat 27:54

1694 kuoma awuon, kendo Wuora ma ne oora chiwo nenda.” a 19 Eka ne gipenje niya: “Wuoru ni kanye?” Yesu nodwokogi kama: “Ok ung’eya, bende ok ung’eyo Wuora. b Ka da bed ni ung’eya, dikoro ung’eyo Wuora bende.” c 20 Nowacho wechego sa ma ne opuonjo e kar keno d mar hekalu. To onge ng’at ma nomake, nikech sane pok nochopo. e 21 Omiyo, nowachonegi kendo niya: “An adhi, unumanya, to e ma pod unutho e richou. f Ka ma adhiye ok unyal bire.” g 22 Eka Jo-Yahudi nochako penjore kama: “Odwaro dere, koso? Nikech owacho ni, ‘Ka ma adhiyoe ok unyal biroe.’” 23 Nomedo wachonegi niya: “Un ua mwalo; an aa malo. h Un ua e pinyni; an ok aa e pinyni. 24 Mano e momiyo ne awachonu niya: Ubiro tho e richou. Nikech ka ok uyie ni an e en, ubiro tho e richou.” 25 Omiyo, ne gipenje niya: “In ng’a?” Yesu nodwokogi kama: “Ang’o momiyo aketho seche kodu? 26 An gi weche mang’eny monego awach kuomu, kendo monego ang’adie bura. Kuom adier, Ng’at ma ne oora en ja adier kendo weche sie ma ne awinjo kuome e ma awacho e piny.” i 27 Ne ok ging’eyo ni nowuoyo kodgi e wi Wuon mare. 28 Yesu nowacho niya: “Bang’ kuseng’awo Wuod dhano malo, j eka unung’e ni an e en, k kendo ni onge gima atimo gi

1695 dwacha awuon; a to awacho gigi mana kaka Wuora nosepuonja. 29 To Ng’at ma ne oora ni koda; ne ok ojwang’a, nikech kinde duto atimo gik ma more.” b 30 Ji mang’eny noketo yie kuome sa ma nowacho wechego. 31 Eka Yesu nomedo wacho ne Jo-Yahudi ma noyie kuome niya: “Ka usiko e wachna, un jopuonjrena adier, 32 kendo ubiro ng’eyo adiera, c mi adiera noketu thuolo.” d 33 Ne gidwoke kama: “Wan koth Ibrahim kendo pok ne wabedoga wasumbni ng’ato ngang’. Obet nade ni iwacho ni, ‘Unubed thuolo’?” 34 Yesu nodwokogi niya: “Adier, adier, awachonu ni, ng’at ma timo richo en misumba richo. e 35 E wi mano, misumba ok sik e od ruodhe nyaka chieng’; wuod ruoth to siko nyaka chieng’. 36 Omiyo, ka Wuod Nyasaye ketou thuolo, ubiro bedo thuolo gadier. 37 Ang’eyo ni un koth Ibrahim. To udwaro nega, nikech wechena ok bed gi dongruok kuomu. 38 Gik ma aseneno ka an gi Wuora e ma awacho, f to un utimo gik musewinjo kuom wuonu.” 39 Ne gidwoke kama: “Wuonwa en Ibrahim.” Yesu nowachonegi niya: “Ka da un nyithind Ibrahim, g dikoro utimo gik ma Ibrahim notimo. 40 To sani udwaro nega, an ma asewachonu adiera ma ne awinjo kuom Nyasaye. h Ibrahim ok noti-

SULA 8 a Joh 5:19, 30

b Joh 4:34 Joh 14:10 Hib 1:9

c Joh 17:17 Joh 18:37

d Rum 6:14, 22 Jak 1:25

e Rum 6:6, 16 Rum 7:14

f Joh 5:19

g Rum 2:28, 29 Rum 9:7, 8 Gal 3:7, 29

h Joh 8:26

 Kolam mar 2 a Joh 16:27 1Jo 5:1

b Joh 3:16 Joh 5:19, 30

c Cha 3:15

d 1Jo 3:8

e Cha 3:4 2Ko 11:3 Fwe 12:9

f Joh 18:37

g Joh 10:26 1Jo 4:6

h Joh 4:9

i Mat 12:24 Joh 7:20 Joh 10:20

j Joh 5:41 Joh 7:18

JOHANA 8:29-50 mo kamano. 41 Un utimo tije mag wuonu.” Ne giwachone niya: “Wan ne ok onyuolwa kuom terruok;1 wan gi Wuonwa achiel, ma en Nyasaye.” 42 Yesu nodwokogi niya: “Ka da bed ni Nyasaye e Wuonu, dikoro uhera, a nimar nawuok ir Nyasaye, to koro an kae. Ne ok abiro kuom dwacha awuon, to Nyasaye e ma ne oora. b 43 Obet nade ni ok ung’eyo tiend gima awacho? En nikech ok unyal winjo wachna. 44 Un ua kuom wuonu Jachien, kendo udwaro timo gombo mag wuonu. c Ng’atno ne en janek a chakruok, d kendo ne ok ochung’ motegno e adiera, nikech adiera onge e iye. Sa ma owacho miriambo, owacho mana kaka kite owuon obet, nimar en jamiriambo kendo wuon miriambo. e 45 An to nikech awachonu adier, ok uyie kuoma. 46 Ng’ano kuomu ma nyalo nyiso ni an gi richo? Ka awacho adiera, obet nade ni ok uyie kuoma? 47 Ng’at Nyasaye winjo weche Nyasaye. f Mano e momiyo un ok uwinji, nikech ok un jo Nyasaye.” g 48 Jo-Yahudi nopenje kama: “Donge wan kare e wacho ni, ‘In Ja-Samaria h kendo ni in gi jachien’?” i 49 Yesu nodwoko niya: “Aonge gi jachien, to amiyo Wuora duong’, un to uchaya. 50 Kendo ok amany duong’ ma mara awuon; j 8:41 1 Grik, porneia. Som Tiend Weche.

JOHANA 8:51–9:12 nitie Ng’at ma dwaro miya duong’, kendo en e ma ong’ado bura. 51 Adier, adier, awachonu ni, ng’at ma mako wachna, ok bi tho ngang’.” a 52 Jo-Yahudi nowachone niya: “Koro to wang’eyo ni in gi jachien. Ibrahim ne otho, jonabi bende ne otho, to in iwacho ni, ‘Ka ng’ato omako wachna, ok nobil tho ngang’.’ 53 Be iduong’ moloyo wuonwa Ibrahim ma ne otho, koso? Jonabi bende ne otho. Itemo wacho ni in ng’a?” 54 Yesu nodwoko kama: “Ka amiyora duong’ awuon, duong’ mara en ka nono. Wuora e ma miya duong’, b en e Wuoro ma uwacho ni en Nyasachu. 55 To e ma pod ok ung’eye, c to an to ang’eye. d Kendo ka anyalo wacho ni ok ang’eye to abiro chalo kodu, abiro bedo jamiriambo. An ang’eye kendo amako wachne. 56 Ibrahim wuonu ne nigi mor maduong’ kogeno neno ndalona, kendo nonenogo, mi nobedo mamor.” e 57 Eka Jo-Yahudi nopenj