I martirii di s. Teodoto e di s. Ariadne 8821001601, 9788821001604

Citation preview

STUDI

E

TESTI.

©.

PIO FRANCHI DE’ CAVALIERI SCRITTORE ONORARIO DELLA BIBLIOTECA VATICANA

I MARTIRII DI

S. TE0D0T0 E DI S. ARIADNE con un’ appendice

SUL TESTO O R IG IN A L E DEL M A R T IR IO DI

S. ELEUTERIO

$

ROM A TIPOGRAFIA VATICANA

1901

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STUDI

E

TESTI.

6 .

PIO FRANCHI DE’ CAVALIERI SCRITTORE ONORARIO DELLA BIBLIOTECA VATICANA

I MARTIRII DI

S. TE0D0T0 E DI S. ARIADNE con u n ’ a p p e n d ic e

SUL TESTO O R IG IN A LE DEL M A R T IR IO DI

S. ELEUTERIO

ROMA TIPOGRAFIA VATICANA

1901

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Ristampa anastatica Tipo-Litografia Dini s.n.c. - Modena 1996

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

CARIS MEIS QVIESCENTIBUS IN CHRISTO S. KAL. MOV. MDCCCCI.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IL MARTIRIO DI S. TEODOTO ANCIRANO.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IL MARTIRIO RI S. TEODOTO ANCIRANO

Ristampando il bellissimo Martirio di s. Teodoto ancirano, io mi sono proposto 1° di renderlo più facilmente accessibile nel suo testo originale, 2° di metterne meglio in luce il valore, per mio giu­ dizio non abbastanza precisato dagli storici e dagli archeologi. È un fatto, che il testo greco della Passione di s. Teodoto viene letto e consultato da pochissimi \ Non solo quei dotti, come il Mazzocchi 2, il Le Blant 3, il Lightfoot *, il Belser 5, ai quali non accade di riferire se non l’ uno o l’altro passo del documento; ma quelli eziandio che, come lo Stokes 6, o l’Allard 7, si trovano 1 Naturalmente non mancano delle eccezioni, come e. g. l’Abel negli Orphica (fr. 378) e lo Hunziker in uno scritto che menzionerò in seguito. Cosi pure il Tille— mont (Mémoires V 189 sqq.; 661-662) consultò direttamente l’originale, quantunque non intendendolo sempre a dovere, sia per difetto della edizione, sia per disattenzione pro­ pria, sia fors'anche per suggestione della traduzione latina. 2 Commentarli in vet. marmor. Neapolit. eccl. halendarium pp. 328 col. 2 ; 329 col. 1. 3 Les Actes des martyrs, Paris 1882, p. 78. 4 The apostolic Fathers I, London 1889, p. 614 nota 2. 5 Zur dioclelianischen Christenverfolgung, Tübingen 1891, pp. 81. 88 nota. 0 In Smith - W a ce A diclionary o f Christian biography IV, London 1887,624-625; 980-981, vv. Theodotus e Sexten martyrs o f Ancyra. 7 Hist, des pers. IV *, Paris 1900, p. 331-346. Due sole volte l'AUard cita il greco (pp. 331 not. 1 ; 332 not. 3) e la seconda volta inesattamente, facendo supporre al let­ tore che nel Martyr. s. Theodoti c. 8 si legga il termine φιλοκάίκαρ, comunissimo nelle iscrizioni, ma non cosi nei documenti agiografici. In realtà il nostro testo ha, tanto al c. 8 quanto al c. 23, φίλοϊ των βασιλέων. - Esclusivamente basato sulla traduzione è il racconto della storia di Teodoto ap. Ceillier Hist, des auteurs sacrès 111, Paris 1732, p. 473-480 e ap. Orsi Storia ecclesiastica IV, Roma 1836, p. 61-76. Le storie popolari del Beaufort (V ie de s. Thèodote cabaretier, Paris 1863) e del Buez (St Theodot patron ann hostisien, Quimper 1873) mi sono rimaste inaccessibili.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IO

x.

IL MARTIRIO DI S. TEODOTO ANCIRANO.

a doverlo riassumere e commentare, o che, come il Mason ', impren­ dono a tradurlo per intiero, non sogliono guardare più in là della versione latina del Papebrocli ( Acta Sanctorum iv maii 149-165), la quale, benché eseguita con maggior cura di quella del Sirleto 1 2, anzi qualche volta proprio in virtù di questa cura, è notevolmente inesatta. Una così strana noncuranza del testo originale nasce sopra tutto dalla sua poca accessibilità, pochi studiosi trovandosi fortu­ nati possessori degli Acta SS. Bollatici, o della Bibliotheca Patrum del Gallandi 3, mentre tutti hanno alla mano gli Acta sincera del Ruinart, dove il testo greco non è ristampato. A

questa causa

principale se ne ha da aggiungere probabilmente una seconda - oltre la difficoltà della lingua - ed è che l’unica edizione greca, tipogra­ ficamente non bella, criticamente imperfettissima, ritrae perfino i più interessati da una lettura, la quale dovrebbe per sé riescire delle più facili e dilettevoli. Clic poi il valore del documento non sia stato posto sufficien­ temente in rilievo, basta a provarlo, mi sembra, la facilità con cui esso è potuto sfuggire al Preuschen 4 nel compilare la lista degli Atti genuini dei martiri. Sfuggire ho detto, perchè io non so per­ suadermi che il Preuschen abbia soppresso a disegno il Martirio di s. Teodoto in un elenco, il quale non è il risultato di una nuova

1 The persecution o f Dioclelian, Cambridge 1876, p. 354-373. Inutile il dire che anche la versione italiana del Luchini (Atti sinceri dei primi mari, della Chiesa catt. Ili, Roma 1778, p. 273-313) è condotta puramente sulla ristampa della versione Papebrocbiana fatta dal Ruinart (Acta sinc. p. 295-310 ed. Veron.). 2 Si legge nell’ autografo Vaticano 6188. È falso che questa versione si trovi anche stampata nel voi. VII del Lipomanno e nel Surio al 18 di maggio, come si afferma in Fabricius Bibl. graeca X 337 Harles. Nella edizione torinese del Surio (V, 1876, p. 514 sqq.) fu inserita senz’ altro la versione del Papebroch. 3 Nella quale (IV 114-130) è riprodotta integralmente la edizione dei Bollandisti. 4 Ap. Harnack Geschichte d. altchristl. Liti. I, Leipzig 1893, p. 816-824. La omissione della Pass. Theodoti ap. Kriiger, Geschichte d. altchristl. Liti, in d. erslen d.rei Jahrhunderten, Freiburg i. B. 1895, p. 237-245, dipende dal Preuschen, come la omissione stessa ap. BatiffoI, Anciennes Littèratures chrétiennes, La liti, grecque, Paris 1897, p. 228-229, dipende dal Kriiger. - Del resto, molto prim i del Preuschen, la storia del taverniere di Ancira, fu completamente trascurata dal Lequien Oriens christianus I 457 e dal Robiou Histoires des Gaulcis d' 0 rient p. 288, come rileva l’ AlIard (p. 346 not. 1) con giusta meraviglia. Nè senza qualche meraviglia si trova taciuto il nostro martire dal Gorres nell'art. Chrislenverfolgungen ap. Kraus ItealEncyclopcidie etc. I 243 sqq.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IL MART. FU SCRITTO NELLA PATRIA DEL SANTO.

11

rigorosa classificazione dei testi agiografici sinceri (ce n’ è più d’uno che male resisterebbe a una critica solo mediocremente severa), ma poco più di uno spoglio del Ruinart. Nè a giudicare diversamente mi costringe il trovar poi notata la Passione di Teodoto fra gli Atti spurii o dubbii, essendo capitato anche un’altra volta al dotto tedesco di registrare - forse per illusione del mutato titolo - un medesimo scritto fra gli autentici e fra gli apocrifi *. D ’ altra parte l’autorità dello scritto che ci occupa non è stata impugnata da alcuno in questi ultimi tempi, almeno per quanto io ho potuto vedere. Le uniche difficoltà sono ancora quelle poche raccolte non senza stu­ dio dal Tillemont 1 2 e da lui stesso dichiarate insufficienti per revocar in dubbio la sincerità della relazione. Del rimanente queste obiezioni ed altre, forse più gravi, saranno esaminate nelle pagine che seguono, dove con un’analisi scrupolosa ed imparziale mi sforzerò di stabi­ lire il preciso valore del Martirio dell’ oste ancirano.

Che la storia di Teodoto sia stata scritta nella città di cui egli fu cittadino e dove, come leggiamo al c. 34, egli ebbe la casa la famiglia i beni, si raccoglie con piena certezza dai non pochi particolari topografici. L ’agiografo menziona - come edifizi non meno noti a lui di quello che ai suoi lettori - un μαρτύρω ν των πατέρων poco discosto dalle mura della città ed un μαρτύρω ν τω ν π ατριάρχω ν (appa­ rentemente non lontano dall’altro), di cui accenna (c. 16) all’abside ο κσγχη.

Disgrazia per noi, ch’ egli non abbia pensato alla diffi­

coltà che i tardi lettori avrebbero trovato ad indovinare chi pre­ cisamente fossero codesti patriarchi e, ancor più, codesti padri. Rispetto ai primi, sembra lecito pensare col Papebroch (p. 158, not. c) ad A bram o, Isacco e Giacobbe commemorati tutti insieme dalla 1 La Passio ss. Mariani et lacobi a p. 820 è fra le genuine, a p. 823 fra le sospette (cf. Mercati Di alcuni nuovi sussidi per la critica del testo di s. Cipriano, Roma 1899, p. 87 nota 3). - 11 Preuschen potrebbe benissimo non aver riconosciuto il Martirio di s. Teodoto d'Ancira in una intestazione da lui stesso cosi malconcia: « Theotocus (!), Thecusa (!), Alexander (1. Alexandria) ». 2 Mémoires V 660-662.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

12

I. -

MART. DI S. TEODOTO. -

I PADRI, S. SOSANDRO.

chiesa greca il primo decembre. Ma circa i così detti padri (oi

λεγόμενοι π ατερες c. 18) i quali compariscono una volta a Teodotó in sembianza di due vecchi venerandi dalle lunghe e candide barbe" (c. 18), non saprei dir nulla di positivo. Non li crederei col lodato Bollandista due celebri martiri locali, perchè in questo caso difficilmente si sarebbe taciuto, ricordandoli, il titolo principale della loro gloria '. Ad ogni modo dovrebbe trattarsi di personaggi già antichi nel iv secolo, anzi quasi completamente perduti nella caligine del tempo, tanto da ignorarsene perfino i nomi. Se così non fosse, per darsi a conoscere a Teodoto, essi verosimilmente avrebbero decli­ nato I propri nomi, anziché dire εσμεν ημείς oi λεγόμενοι π α τέ­

ρες. Non a torto forse un mio dòtto amico si sentiva tentato a ravvisare in codesti padri le tracce di un antico culto pagano 1 2, trasformato in quello degli anonimi fondatori della chiesa locale, Poco diverso è il caso del martire Sosandro, il quale apparisce nel mezzo di una bufera cinto d’armi folgoreggianti, per mettere in isbaraglio le guardie e proteggere l’impresa di alcuni cristiani avviati a seppellire le spoglie di sette vergini. Sosandro dovette essere per 10 meno un martire antichissimo, la cui vera storia era caduta in obliò, ed a cui non altro che il nome aveva fatto assegnare dal popolo la qualità di guerriero e l’ ufficio d’incutere terrore ai nemici. Comunque, è difficile non riconoscere sotto la veste dell’ eroe cristiano i tratti di una divinità mitologica. In vicinanza dell’oratorio dei patriarchi lo scrittore ricorda (e. 20) un monumento sepolcrale (μνημεΐον), ch e, dentro separate tombe (θηκαι), accolse per poche ore i corpi delle vergini sopra accennate. Similmente vicino a quell’ oratorio pone la casetta (Βωμά1 Dal fatto che i padri avevano un μαρτύριαν non può cavarsi un argomento in appoggio della sentenza del Papebroch, poiché ιιη μαρτύρων l’avevano anche i patriarchi. Quel termine neH’ uso comune designava (a quanto pare) ogni oratorio o memoria senza riguardo alla sua destinazione. In un’antica stoffa conservata nel Kunstgewerbemuseum di Berlino e riprodotta in parte da 1. Strzygowski Orient oder Rom, Leipzig 1901, p. 97, troviamo rappresentato perfino un μαρτύρων τον άγιου Μιχαήλ (Μιχαήροε!), come c'insegna l’iscrizione apposta. 2 Ricorda il culto dei rptro-n-aropes in Atone (Hesych. Suid. s. v.; Phot. Lece. 11 227 Naber; Eiym. M. 768, 1) e più ancora le dee siciliane Ss κάλονσι parépas (Plut. M arceli. 20; Diod. Sic. IV 79, 7. 80; Kaibel Inscrìpt. graecae Sic. et lt. 2407, 7). Di questi confronti sono grato al prof. G. De Sanctis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IL CAMPO DELLE ESECUZIONI PRESSO ANCIRA. t ìo v

,

κβλλίον) di un povere cristiano di nome Teocaride

13

dalla

quale mosse P animoso gruppo di fedeli al rapimento dei sette cada­ veri (cc. 1 5 , 17) fatti sommergere dal preside nel lago prossimo alla città (c. 14 ή πλησίον λίμνη) -

forse la Cenaxis palus del­

l’ Itinerario gerosolimitano (p. 15, 5 ed. Geyer) 8. Per giungere alla riva del lago i cristiani sono costretti ad attraversare il campo delle esecuzioni, dove nessuno ardiva di porre il piede dopo tramontato il sole. Quivi infatti, dice l’ agiografo, oi

κακούργοι άπβτέμνοντο ras κβψαλαε καί άνβσκόλοπίζοντο καί πυρί έκαίοντο. È strano a vedere come questo passo così chiaro sia stato franteso dal Papebroch, dal Tillemont e da tutti gli altri che lo tradussero. Si è voluto far dire all’autore che in quel luogo i rei venivano decapitati e poi le loro teste infitte in cima a dei pali 3. Invece egli non fa che toccare i tre generi di supplizio più comuni presso i Romani: la decapitazione, la crocifissione ( άνασκολοπίζβ -

σθαι ) 4, l’abbruciamento (delle fiere naturalmente non parla, perchè la condanna a questa terribile morte veniva eseguita nell’anfiteatro). Vero è che i miseri avanzi dei decollati, dei crocifissi, degli arsi vivi si hanno da supporre disseminati orridamente per la funerea campagna, a quel modo che Orazio ci descrive l’Esquilino (Sat. i 8, 16 albis informeni... ossibus agrumi) 5. 1 II Papebroch p . 158 not. a osserva che il nostro scrittore talvolta usa il geni­ tivo θεοχαρίδους, quasi sit nominalivus θεοχαρίδηε; tal altra il dativo θεοχαρίϊδι, quasi θεοχαριίς nominativus fo r et; tal altra in fine Taccile, θεοχάρίδα, sicque esset nominativus ò θεόχαρίε feminae quam viro aptius nomen (!). Di fatto il nome è declinato regolarmente cosi θεοχαρίδης, θεοχαρίδους, θεοχαρίδεi (qualche volta, per causa della pronunzia, θεοχαρίδι), θεοχαρίδη (una volta θεοχαρίδι). 2 Vedi Raifisay The historical geography o f Asia Minor, London 1890, p. 243. 3 Ciò che del resto non nego essersi usato in molti casi dagli autichi Romani (cf. e. g. Cass. Dio fr. 109, 4 ras κεφαλάς του τε Δαμασίππου καί των συνεξετασθέντων αύτψ... άνεσκολότησε) e dai Greci (basti rammentare il noto luogo di Omero Σ 176-177 κεφαλήν δε è θυμός ανώγει | Trijirai άνά ακολόπεσσι), come lo si usa ancora adesso dai selvaggi. 4 È appena necessario rammentare che il significato di άνασκόλοπίζω è appunto quello d’ infiggere il condannato sullo σκόλοφ, ossia σταυρός, fin già negli scrittori del­ l’ età classica (p. es. Herod. I 128; III 132. 159), sia inchiodandolo, sia impalandolo addirittura. Negli scrittori dell’elà romana è molto più frequente nel primo senso (cf. Eus. Π. e. II 25, 5 ; III 1, 2 ; V ili 8 etc.) per quanto sembri che eziandio presso i Romani non fosse del tutto inusitato l’impalamento (cf. Seneca cons. ad Marc. 20, 3). 5 Mi piace di chiamare anche a confronto una poesiola ritrovata, non è molto, in Egitto e pubblicata prima in Egypt exploration Fund, Graeco-Roman Branch, Fayum towns

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Η

I. -

MART. DI S. TEODOTO. -

LAVANDA DI ARTEMIDE.

Di l à 1 dal tetro campo, non possiamo dire a quale distanza, giaceva il lago, nelle cui acque venivano ogni anno portati a lavare con gran pompa gl’ idoli di Atena e di Artemide. Questa solenne

lavatio degl’idoli è una cerimonia di origine frigia 2, passata poi in uso nella Grecia ed a Roma, come c’insegnano i λ ουτρά di Pallade nell’Inaco - celebri per l’ inno di Callimaco - ed il bagno

della

Magna Mater nell’Almone fuori della porta Capena 3. La vivezza con cui l’ autore del Martirio di Teodoto ci descrive la processione che conduce i due idoli al lago, va congiunta a un mirabile carattere di verità. Egli ci parla delle donne danzanti dinanzi ai carri con le chiome disciolte, a guisa di menadi, al suono assordante dei cem­ bali e dei flauti, suono che anche in Roma accompagnava la Magna Mater all’annua lavanda (Ovid. Fast. 4, 341-42). I due idoli ave­ vano un carro per ciascheduno ed erano preceduti da un terzo, in cui il preside avea fatto salire nude le sette vergini cristiane da lui destinate ad entrar in acqua con le statue, in qualità di sacer­ dotesse. Non crederei andar lontano dal v e r o , ritenendo che le inservienti delle dee, destinate a bagnarsi con gli ξόανα e a lavarli 4, dovessero per regola 5 comparire più o meno nude nella processione, and their Papyri by Grenfell a. Hunt 1900, poi nuovamente dal W eil nel Journal des savants, janvier 1901, |> 2'i: Τόπον ήλθε τον o v [ t ] i[ s έπηλθ εκών ' | έφοβεΐτο' φόβος γόνυ Sei ’|_κ]φοβο[ν ' | κατά πάσαν έτύχχανε σώματ[α. |πολλοί Se κάνες περί τους νεκρούς θοίνης χάριν ησαν αφημένοι... | dyavès yàp έκειτ[ο τάό]>)ν πέριζ \ δάπεδον γόμον αίνομό­ ρων νεκρών | πελεκιζομένων, σταυρουμένων ' | λυγρά σώματα δ ’[ ”στ]αθ 'υπερθε γί)ϊ τετραχηλοκοπημ[έ]να προσφάτως' έτεροι πάλιν έσκολοπισμένοι | έκρέμαντο, τρόπαια πίκρας τύχης. Il Crusius, giustamente combattuto dal W ilamowitz in Gòtt. gel. Anzeigen 1901 p. 35 nota 1, crede descritto dal poeta l'inferno, anziché un campo di giustizia! Io ritengo però con i primi edd. che probabilmente gli έσκολοπισμένοι non siano diversi dagli σταυρούμενοι e i σώματα τετραχηλοκοπημένα dai πελεκιζόμενοι. 1 Di là s’ intende per chi muoveva dalla capanna di Teocaride, non per chi usciva dalla città. 2 Cf. F. Lenormant in Revue archéologique nouv. sér. 28, 1874, p. 303 not. 3. Marquardt Le culte chez les Romains II 73 not. 4. 3 È troppo noto il bagno di Atena Polias nel mare presso al Falero (cf. Daremberg-Saglio Dictionnaire des antiquités IV 801 s. v. Rallyntevia). Una simile ceri­ monia aveva luogo a Paros per Atena Ilias (1. c.) e in Cartagine per Berecintia (Aug. De civ. Dei 2, 4 p. 63 Hoffmann). 4 Tali inservienti avevano in alcuni luoghi dei nomi speciali, come p. es. θαλάσσιαι, πλυντρίδες, λουτρίδες (cf. Marquardt Cyzicus u. sein Gebiet, Berlin 1836, p. 100). Secondo Esichio, le donzelle incaricate di lavare la statua di * Hpa si nominavano ηρεσίδες. 5 E per regola forse dovevano esser vergini, come le ηρεσίδες. Il celibato era frequenemtente richiesto in Grecia sopra tutto nei sacerdozi delle dee vergini, quali Atena ed

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LA FONTE DI MARONE.

15

come probabilmente svestiti e disadorni 1 incedevano sui carri gli

ξόανα. Nota ch’ esse andavano sopra un carro come gl’idoli, ritte in piedi come gl’id oli, e avevano a bagnarsi nel lago

κατα

rb

ίσον σχήμα degl’idoli. L ’ indecente spettacolo conviene benissimo al carattere orgiastico della cerimonia ed in genere al culto dell’Artemide asiatica 2 del tutto opposto a quello dell’ austera vergine greca 3. Quindi è che un inno 4 celebra l’ Artemide Efesia come

μαινάδα

θυάδα

φοιβάδα

λυσσάδα, richiamando alla mente il

corteo descritto dal nostro agiografo e composto, come vedemmo, di donne abbigliate a modo di baccanti, ώσπερ μαινάδεε 5. Quanto ad Atena venerata insieme ad Artemide, essa è Minerva Serecynthia, secondo rileva il Marquardt ( Culte n 73

not. 4), ossia la Madre

degli dei 6. Un altro particolare topografico si nasconde forse nel capo 33, là dove Frontone, pregato da una guardia a volergli empire la coppa μαρωνίου άκρατου, per fargli così dimenticare certe busse toccate pochi giorni innanzi, a causa delle vergini involate dal lago, risponde:

’Α γνοώ άσπερ Xéyeis yvvaiKas, το υ δε Màpoivos

ή κρήνη αυτή υπάρχει ή πλησίον. Sembra infatti che il prete (ignorante dei miti per davvero o per finzione) a sentir parlare del Maronio, credesse, o volesse mostrar di credere, che si trattasse di una ben nota fontana situata presso le mura di Ancira e denoArtemide, ma non soltanto in questi. Per ès. a licion e volevasi vergine niente meno che la sacerdotessa di Afrodite (Paus. II 10, 4). Si sa poi che dove il sacer­ dozio esigeva il celibato, per solito si eleggevano donne di età provetta, πρβσβύπδΐε (Plut. Num. 9; Paus. VI 20, 2). 1 Lo ξόανον di Atena Polias in Atene veniva spogliato - per l'annua lavandadelle sue vesti e dei suoi ornamenti e ravvolto in un velo (Plut. Alcib. 34). 3 Cf. Pauly-W issowa Real-Encyclop. d. klass. Altertumswissenschaft III 1372 sq. 3 II carattere orgiastico di certe feste di Artemide in Grecia si spiega con l'in­ flusso appunto dei culti orientali e col fatto non raro dell'unione del culto di codesta dea con quello di Dioniso. (Pauly-W issowa op. cit. Ili 1353). 4 Poetae lyr. graeci ed. Bergli·* 3,620. 5 Ricordo, a solo titolo di curiosità, che una menade (almeno cosi pare) si vede figurata in una moneta ancirana (Imhoof-Blumer Monnaies grecques, Paris 1883, p. 415 num. 171). 6 II culto di Atena in Ancira è attestato, oltre che dalla sua immagine im­ pressa nelle monete, dal nome della XIII tribù Καλαθηναία (cf. C. Cavedoni in Annali dell'lnstituto 1847 p. 145). Per la sfrenata licenza della festa di Berecintia cf. Aug. De ciò. Dei 2, 4.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

16

I. -

MART. DI S. TEODOTO. -

minata appunto di Marone

IL VILLAGGIO DI MALOS.

Una spiegazione però altrettanto, o

quasi altrettanto, plausibile delle parole di Frontone, è che questi voglia indicare con l’ espressione κρήνη το υ Mapwvos l’ otre da cui viene spillando il vino. Al qual proposito mi sia lecito richiamare un passo del

Ciclope di Euripide, dove Sileno, sentendo promettersi

da Ulisse una grande misura di buon vino ricevuto in dono proprio da Marone (v. 141), esclama: καλήν j e

κρήνην

enras ήδβΐάν

τ ’έμοί (ν. 148). Non solo le immediate vicinanze della città conosce l’agiografo, ma eziandio alcuni luoghi piuttosto remoti. Egli discorre con precisione del villaggio di Malos - presso a quaranta σημβΐα dalla metropoli - e del

martyrium di Teodoto, eretto in un posto di cui, nonché insegnare la distanza da quel villaggio, egli sa ritrarre perfino la tranquilla bellezza in un quadretto che rivela in lui un vero sentimento della natura, sentimento raro a cogliersi nelle pagine degli antichi autori cristiani 2. Sorgeva il Martyrium all’ incirca due stadii più giù del villaggio 3, sopra un’ altura ombreggiata da cedri e ginepri, donde si vedeva scendere 4 da Est il vorticoso fiume Halys. Gl’ interpreti, a cominciare dal Sirleto (cod. Yat. 6188 f. 24v), hanno mutata l’altura * Noi conosciamo un’ altra fontana di Ancira, quella detta di Mida (κρήνη Μίδου καλούμενη, Paus. I 4, 3), il quale ne avrebbe fatte mescolare le acque con molto vino per accalappiare Sileno (cf. J. G. Frazer Paasanias' s description o f G reece II, Lon­ don 1898, p. 74. Sileno comparisce talvolta nelle monete di quella città, Eckhel Doctrina numorum III 177). Del resto è noto che le figure del ciclo bacchico forma­ rono presso i Romani uno degli ornamenti preferiti delle fonti (v. Daremberg-Saglio Dictionnaire etc. II 2, 1236), e quanto a Marone in particolare, sappiamo da Properzio II 32, 14 che la sua immagine ornava in Roma una fontana presso il portico di Pompeo (cf. Die E legien des S. Propertius erklärt von M. Rothstein, Berlin 1898, p. 339 nota). 2 Come nota in proposito lo Stokes in Smith Diction. o f Christian biography IV 980. Cf. Boissier Fin du paganisme I 2 p. 314. 3 Non vedo nessuna ragione di prendere qui στάδιοι nel senso di miglia, come congettura il Ramsay op. cit. p. 251. 4 Καταπτνεται. Teocrito X V 133 adopera il verbo πτνέιν per indicare lo spumeg­ giare delle onde sulla spiaggia : κύματ ‘ επ ’ aìóvi πτύοντα. Probabilmente però καταπτύεσθαι è usato nel nostro passo come semplice sinonimo di καταρρείν (verbo molto appro­ priato al correre dei fiumi; cf. Hippol. Philosophum. 8, 4 p. 562, 9 Diels καταρρευσάντων ποταμών), senza alcuna allusione allo spumare delle acque (Niceph. Greg. XII 16 p. 626, 13 Bonn Ss [ποτα/iòs]... αποπτύει το ρείθροv eis τα του Αιγαίου πέλαγους κράσπεδα, cf. ρ. 661, 6) per quanto l’agiografo accenni altrove alle συστροφ αί dell’Halys (c. 10) in cui erano state gittate a perdersi le reliquie di un martire. L ’ Halys era infatti un fiume pieno di vortici, come ricorda anche Ovidio IV Pont. 10, 48 crebro vortice tortus Halys.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

17

LA PATRIA DI S. TEODOTO FU ANCIRA.

(σκοπιά i. e. specula, non specus) in una caverna rivolta ad oriente, dal cui seno sarebbe sboccato il fiume, senza ricordarsi che questo nasce a una distanza dalla metropoli della Galazia ben maggiore di quaranta σημέΐα\ Se ne ricordò, sembra, l’AIlard (p. 333), il quale peraltro invece di accertarsi della esattezza della versione, amò sup­ porre che lo scrittore confondesse Γ Halys con un suo affluente. Come non temè egli di affibbiare un errore così grossolano a persona pra­ tica dei luoghi e d’ ordinario tanto precisa nell’ esprimersi ? Ma alla metamorfosi di un’ altura in una caverna il Papebroch ha aggiunto un’ altra non piccola inesattezza - ancor essa passata generalmente inavvertita -

convertendo una specie di cipressi o di cedri ( δένδρα

βοράτινα da βόρατον) 1 in alberi da frutto (da βορά ο βορρά edu-, lium) e dei ginepri (δ. άρκβύθινα) in semplici alberi boschivi. Ho nominato poco addietro la metropoli della Galazia. Ora, che la città in cui il nostro storico compose il Martirio e eh’ egli nel corpo della narrazione chiama sempre ήμβτέρα π arpis (c. 4),

ήμβτέρα nóXis (c. 7), η nokis senz’ altro - cosa naturalissima in chi parla della propria città ai propri concittadini - sia per l’ appunto la μητρόπολη 2 (così la designa una volta c. 12) della Galazia, lo impariamo dal titolo, della cui antichità non v ’ è motivo di dubi­ tare. Nel cod. Vat. 655, sul quale fu fatta la edizione Bollandiana, esso suona Μ αρτύρω ν το υ

άγιου

θεοδότου

AjKÓpas, ma nel

molto migliore Vat. 1667, di cui l’ altro è senza alcun dubbio una tarda copia, in origine stava scritto θ ε ο δ ό τ ο υ àyKupiavoO. È vero che una mano più recente, grattate le ultime lettere ptavoD, corresse,

’AyKvpas ; m a, all’ infuori dello i , nulla, secondo m e, si doveva correggere. L ’ aggettivo àjKvpavós, così frequente nelle iscrizioni 3, sta molto meglio del sostantivo A yw p a s, anzi, se non erro, questo genitivo è contrario all’ uso più antico. Altra cosa sarebbe qualora 1 Vedi Diod. Sic. II 49, 4 KeSpos κα'ι άρκευθος κα'ι το καλούμενον βόρατον. Gloss. Gr. Med. p. 41 βοράτη (seu βόρατον) κédpos μεγάλη κα'ι άγρια κιπιάρισaros. Symm. Ps. 103, 17 (Migne Ρ. G. 16*, 1121) τψ ϊκτΐνι βόρατον οΊκηtris (àXKos, ai κνπάριετσοι: aWos, ή άρκευθοε). Aquil. Cani. 1, 17 (Migne 162, 1572) βορατίναι (Vulg. cypressina). 2 Cosi è generalmente chiamata Ancira nelle iscrizioni, nelle monete ed altrove. Cf. Allard p. 335 not. 1. 3 Agli esempi citati nell’ Onomastico del Pape-Benseler se ne potrebbero ora aggiungere moltissimi; v. e. gr. Corpus inscr. Att. 2735-2741. - Lo i nel nostro titolo si deve probabilmente ad una svista dello scriba. 2

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

18

I. - MART. DI S. TEODOTO. - IL TAVERNIERI') I’ ATRONUS DEI CRISTIANI.

Teodoto fosse stato vescovo di Andrà '. Ma vescovo non fu egli se non nella fantasia di alcuni trascrittori di Menei 1 2 e (fra i moderni) nell’ opinione del Mason 3, a cui fecero inganno, forse, la espres­ sione al c. 3 ή καπηλεία... επισκοπηε epyov έπληρου - eh’ egli voltò male dal latino - e Tesser il martire qualificato dal preside

π ροστά τη ε dei cristiani (cf. Vettio Epagato chiamato a Lione loro παράκλητο5, EuS. H. e. V 1, 9), con una espressione che il Tillemont (p. 197) rese ‘ c h e f’ , ma che più propriamente andrebbe tradotta patronus, protettore 4. Questo titolo, che in Galazia divenne ben presto ufficiale come sinonimo di ¡¡kSikos ( =

lat. defensor), si

addiceva egregiamente all’ eroico tavernaio, il quale tanto aveva tra­ vagliato per proteggere i cristiani nella fuga, per visitarli nelle carceri, per fornirli di viveri, per onorarli di sepoltura. Testimonio dell’ essere il titolo di π ρ οσ t ó t i j s divenuto ufficiale,

è

la soscrizione

di Ciriaco, π ρ ο σ τ ά τ η appunto di Andrà, in una professione di fede dell’ anno 376

(Epiphan. Adv. Inaer. II 2, haer. 72, 11 ap.

Migne P. G. 42, 387) 5. Insomma

è

certo che il Martirio di Teodoto fu scritto nella

sua città natale e che questa città, devota d’Artemide 6,

è

Andra,

la metropoli della Galazia. 1 Cf. i titoli Μαρτύριαν Κλήμεντος Αγκυρας, Ανδρέου Κρήτης eis το γενέσιον της Θεοτόκου etc. Era infatti dell'uso comune dire Λιβέριος Ρώμης, "Ο σιος Κουδρουβης etc., sottintendendo πάπα, αρχιεπίσκοπος, επίσκοπος. Non cosi, mi pare, Βονίφάτίος 'Ρώμης, Μαρία Αίγυπτου, θεοκτίστη Λέσβου in luogo di ό 'Ρωμαίος, ή Αιγύπτια, ή Λεσβία etc. Ma non vorrei insistere troppo su questa osservazione. 2 Cf. Tillemont Mémoires V 662-663. 3 The persecutión o f Diocletìan p. 379. 4 Mi basti citare un esempio relativo alla Galazia e ad Ancira : A. Φάβιον Keiλωνα τον λαμπρότατου έπαρχον ' Ρώμης... ή μητρόπολις τής Γαλατίας "Αγκυρα τον èαυ­ τής προστάτην (Kaibel Inscript, rjraecae Sic. et Italiae 10781· 5 Anche negli Atti di s. Sebastiano si narra che egli fu fatto defensor civitatis. Ma questo documento non sembra anteriore alla fine del V secolo (Dufourcq Etude sur les gesta martyrum romaihs, Paris 1900, p. 301-302), quando il titolo di defensor (il cui più antico esempio occorre in un rescritto di Valentiniano I, dell’ a. 368) divenne assai comune (cf. Migne P. L. 63, 476. 507). Del resto vedi gli esempi citati dal F orcellini s. v. e in Migne P. G. 42, 397 ad Epiphan. Her. 72, 11. - Non so se l ’ au­ tore del Martyr. s. Sabini II 7 (Archiv f. slav. Philol. 18 p. 183), facendo chiamare dai pagani il martire ταφής μετά

θάνατον άζιωθήναι ημάς, έχετε ούν τον κύριον ημών Ίησοΰν

Χριστόν χάριτας άποδιδοΰντα ύμίν μεγάλας ύπερ ημών, ταΰτα ή π ρ εσ β υ ­ τέρα φθεγζαμένη προς τον

νέον μετά δακρύων καί τό

περίδεμα βραχύ

άνασύρασα, τάς πολιάς τής κεφαλής έδείκνυεν λέγουσα αύτώ ' r Ο τέκνον, αίδέσθητι ταΰτα ' ίσως καί συ πολιάν μητέρα έχεις, ήνπερ άντί ημών εις 30 δυσώπησιν άγομεν, είτε περίεστιν είτε καί τέθνηκεν’ ημών τών

άθλιων

νόμισαν είναι τά δάκρυα... την δε αμοιβήν τής χάριτος έλπιζε απόλαβεΐν παρά τού σωτήρος ημών ’ Ιησού Χ ριστού, ού γάρ έστιν ήμΐν διάκενος ή εις αυτόν έλπίς. ταΰτα τής αγίας Τεκούσης είπούσης ευθέως οί νεανίσκοι

2 άνεχώρησε V ' 2-3*causa non est cur orationem ante ¿>s ν π ο -σ υ σ τ ρ ε φ ό ­ hiatu laborare suspicemur e οφθαλμόν V ' 9 (ά σ)εβ η σ V cum rasura; scri­ bere coeperat ap (scii, αρχών) post άσω τία ( V ex άσωτεία ) excidit, ni fallor, Siεφ θαρpevois (ef. p. 55) 15 έλαβον add. V in marg. 19-20 fj Troias κτλ. subaudi έσται ύμίν όφελοε 24-22 δαδαττανημένοισ V 23 in V ante υττάρχ. o lineola delet. 24μικρών l 31 άχωμεν V V , sed ia V superscr. o 32 post δάκρυα librarium v. haec fere Trjs μητρόε σου δάκρυα omisisse puto homoioteleuto deceptum 34 εύθέωε add. V in marg. μενα

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

70

MARTYRIUM S. THEODOTI.

τής μέν ερωτικής αϊτέστη σαν μανίας, π λ εΐσ τα δε δακρύσαντες έπι τή των ■παρθένων συμπάθεια άνεχώρουν.

14.

Ταΰτα άκούσας ό θεότεκνος και γνούς δτι ούκ έφθάρησαν ai

88 παρθένοι, ένοχληθήναι | μεν αύτάς αισχρός ένεκεν ηδονής ονκ έπέτρεψεν, έκέλευσεν δε αύτας τής Άρτέμιδος και τής

Αθήνας ίερείας γενέσθαι. ονσης 5

δε σννηθείαΞ airrois e ν τη πλησίον λίμνη κατά eros \oveiv τά ξόανα, fjv Se κ α τ ’αυτήν την ημέραν αύτοΐς τής άπολούσεως ό καιρός και των ειδώ­ λων. έχρήν οΰν έκαστον αύτων έπ'όχήματι

έπιτίθεσθαι.

έκέλενσεν γοΰν

και τας παρθένους έπι την λίμνην άπάγεσθαι, όφειλούσας και αύτας λούσασθαι μετά των ξόανων κατά το ίσον σχήμα, ήχον οΰν αύτάς διά μέσον 10 τής πόλεως γεγυμνωμένας το ΐς σώμασιν, όρθάς έστώ σας έπϊ το ΐς όχήμασιν προς άσχημοσύνην και χλεύην, ήγοντο δε και τά ολίγον των παρθένων προηγουμένων,

ξόανα όπισθεν

συνεξήλθεν δε καί το πλήθος τής

πόλεως π ό σ η ς έπι τή θεωρία των γινομένων, αυλών γάρ και κυμβάλων ήχος έθεωρεΐτο και γυναικών όρχισμοι λελυμένονς έχουσών τούς πλοκάμους

15

ώ σπ ερ μαινάδες, και κτύπος άπό των ποδών έγίνετο πολύς κατακρονόντων τ ο έδαφος, και πολλά δέι μουσικά μ εθ’εαυτών εΐχον. και ούτως απήγον τά

ξόανα,

πολλώ

και διά

ταΰτα

δε πλέον διά το

αύτών τ ο

μεν πολύ πάθος τών

πλήθος τής παρθένων,

πόλεως

τών

συνέδραμεν,

μεν ο ’ικτειρούντων

γήρας, τινών δε έκπληττομένων την καρτερίαν, οι δε άνευφή- 20

μουν το κόσμιον, και απλώς πάντες οι θεωροΰντες αύτάς ύπο τών μαστίγων καταπεπονημένας έδάκρυον. συνεξήλθεν δε τούτοις και το

γέννημα

τού

δράκοντος, θεότεκνος ό ήγεμών.

88ν

15. Ό δε τίμιος μάρτυς του θεού θεό δ ο το ς | έν πολλή ήν άθυμία δεδιώς υπέρ έκάστης τών παρθένων μή, όπερ άπό γυναικός ήν ύποπτεϋσαι, ύποσυρή τις αύτών προς τούς κινδύνους όκλάσασα.

25

πολλάς οΰν δεήσεις

υπέρ αύτών π ρος τον θεόν άνέπεμφεν συνεργήσαι αύταίς προς την άθλησιν τοΰ καλού, ήν δέ εαυτόν έν δωματίω κατακρύψας μικρώ πλησίον τού μαρ­ τυρίου τών πατριαρχών πενιχρού τίνος θεοχαρίδους καλουμένου, συνόντος αύτω και Πολυχρονίου άνεψιοΰ

Τεκούσης τής μάρτυρος τυγχάνοντος και

30

άλλου θεο δ ό το υ μικρού ανεψιάς τοΰ μάρτυρος υιού, συνήσαν δέ αύτω και άλλοι Χριστιανοί έν τώ σύν το ΐς

κελλίψ. πεσών οΰν εις προσευχήν έπι πρόσω πον

συνοΰσιν αύτω, άπό

πρωί έως ώρας έκτης διεκαρτέρει έν τή

δεήσει. περί δέ ώραν έκτην ε ’ισελθόν τό γύναιον τού θεοχαρίδους ά π ή γγειλεν τών παρθένων έν τώ βυθω καταπεποντώσθαι τά σώματα, τό τε δή

3 Τ αΰτα: Τα V' 5 eiceXevae V' οσ τη σ V- 54 τον θεοχαρϊδι V; τον θεοχάριδι V fors, τψ νεανισκφ (cf. ρ. 68 lin. 9-10) 17 ασιτοι V F’; an άσειστοι '( ήκονημένας cum ι supra η V' 17 τραχειΚων V 18 συνέβη ex συνέβει V 2|-22άνεσκοΧωπίζοντο V ■ 25 έ-κεφάνει V 28ante προσεύζ. addend, προς το, aut scribend. προς ζτάί)1 εΰξ. 31 κα1 infra lin. add. V 33 εϊσ βοήθ. add. V in marg.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

35

MARTYRIUM S. THEODOTI.

73

έγραψεν το όνομά σου μετά των μαρτύρων, ήκουσε γάρ τ fjs έν δάκρυσι -προσευχής σου', ών έξέχεας ένεκα τής των σωμάτων άνευρέσεως.

ά π ε-

στάλμεθα δε παρά του δεσπότου Χριστού συναντιλαβέσθαι σοι, εσμεν δε ήμεΐς οί λεγόμενοι πατέρες, γενόμενος δε επί της λίμνης θεάση τον άγιον Σώσανδρον

ένοπλον

πολύν παρέχοντα

φόβον

το ΐς

φυλάσσουσιν.

ούκ

5

ώφειλες δε μετά σου έπάγεσθαι το»/ προδότην.

19. Ακολουθούντες οΰν τώ φανέντι αύτοΐς φωτ'ι παρεγένοντο εν τη λίμνη, παρέμεινεν δε αύτοΐς το φως μέχρις ου όνε κόμισαν τα άγια λείψανα, αστραπών

δε

έπιγενομένων πολλών καί βροντών κα'ι ύετών καί

άνεμων

καταρραγέντων σφοδρών και προσπεσόντω ν... ώστε τούς στρατιώτας φυγή 10 χρήσασθαι τούς φυλάσσοντας τα σώματα, οι) γά ρ μόνον δια τον χειμώνα τού

ύετού

καί της χαλάζης

έφυγαν,

άλλα κα'ι οπτασίαν

εΐδον, άνδρα

υπερμεγέθη ώπλισμένον, έχοντα άσπίδα καί θώρακα καί περικεφαλαίαν καί

■91 δόρυ, άτ iva έλαμπαν | ώ σπερ πυρ. ουτος δε ην ό άγιος καί π ανένδοτος, μάρτυς Σώσανδρος. τούτον ίδόντες οί φυλάσσοντες έφυγον εις τάς εγγύς

15

καλύβας, το δε ύδωρ υπό τού σφοδροτάτου ανέμου έφυγεν εις τον αίγιαλον τον άντιπέρα, ώστε το έδαφος της λίμνης ξηρόν φανήναι καί τα τών παρθένων λείψανα θεωρηθηναι. άπέκοψαν δε τα σχοινιά τα ΐς δρεπάναις καί ούτως άνελόμενοι τα

λείψανα, έπέθηκαν ΰποζυγίοις. κομίσαντες

ούν

αύτά έθαψαν έν μνημείω πλησίον τών πατριαρχών. τα δε ονόματα τών παρθένων έστίν τούτα ' Τέκουσα,

20

Αλεξάνδρεια, Φαεινή (ταύτας οί ά π ο -

τακτηται λέγουσιν Ιδίας είναι, κατά αλήθειαν δε... είσιν), Κλαυδία, €ύφ ρα σία, Ματρώνα καί Ίουλίττα. 20.

Ημέρας δε γενομένης π ά σα πόλις έφλέγετο έπί τη κλοπή τών

σωμάτων, ούτω γάρ ή φήμη ταχέως πάσιν άπήγγείλεν. ευθέως ούν ει που

25

έφαίνετο Χριστιανός, συνηρπάζετο. πλειόνων δε συλληφθέντων καί ώς ύπο θηρίων άγριων άναλισκομένων, άπηγγέλη τώ όσίω το πράγμα, ό δε β ο υ λόμενος εαυτόν παραδούναι έκωλύθη ύπο τών άδελφών. ό δε Πολυχρόνιος άλλάξας

το

σχήμα καί εις άγροικον εαυτόν ποιήσας, άπήλθεν εις την

άγοράν ώς οφειλών π άσαν μάθεΐν την αλήθειαν, άπελθόντος δε αυτού,

30

συνελήφθη ύπό τινων και προσήχθη τώ άρχοντι. ώς δε έπήνεγκαν αύτώ πληγείς καί έδειξαν αύτώ το ξίφ ος γυμνόν άπειλοΰντες τον θάνατον, φ οβη-

91ν θείς ώμολόγησεν τά λείψανα | τών παρθένων καί τον έκ τής λίμνης άνακομίσαντα αύτά θεόδοτον, καί τον τόπ ον δε κατεμήνυσεν αύτοΐς, έν ώ έκρυψαν αύτά. λαβόντες ούν έκ τών θηκών τά άγια λείψανα, κατέκαυσαν4 * 35

4 ημέΐσ- cum η ex οι V Θβάσβι VV' (sed V ei mutavit in η) 10 σφοδρών: malim σφοδρωΞ post προσπθσόντωv aliquid intercidisse apparet velut τοσοϋτοΞ èyev€to χβιμών 13 όπΧισμενον VV' 13 περικβφαΧδαν V; πΕρικβφαΧαίαν V\ sed suprascr. e 17 άντ lirepet VV' 22 post Se lacunam significavi; particulam excidisse οϋκ coniecit Tillemont, recte opinor (cf. p. 38 sq.) 25 οντω σ V sed cum σ delet. 27 ¿7iriyyéXei V; άττη'γ'γέλΧβι J ' ?n πάσα Jrr 33 Χ'ιμνησ cori*, in V ex Χνμνησ άνακομησαντα V,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

74

MARTYRIUM S. THEODOTI.

αντα. τό τε έγνωμεν τον -προδότην είναι τον Πολυχρόνιον, -περί ου εΐπον οί φανέντες τώ άγΐω ' μάρτυρι τα

κατά

Φυλάσσου τον προδότην, Απήγγειλαν δε τινες τώ

τον

Πολυχρόνιον και ότι τα

λείψανα των παρθένων

έκάησαν.

21. ' 0 δε καλλίνικος τον Χρίστου μάρτυς θεό δ ο το ς το ΐς άδελφοΐς 5 συνταξάμενος, έντειλάμενος μη άμελείν το ν προσεύχεσθαι, άλλα τον θεόν αίτείσθαι υπέρ αυτόν τυχεΐν αύτόν τον έποίει πρός τά ς μαστίχας,

στεφάνου,

και εαυτόν

έτοιμον

έστησαν ονν εις προσευχήν άμα τώ μάρτυρι.

Κύριε Ιη σού Χριστέ, ή ελπίς των απελ­ πισμένων, δός μοι τελείως τον της άθλήσεως δραμεΐν δρόμον καί την τού ίο

επί πολύ δε ευχόμενος έλεγεν'

έμοΰ αίματος έκχυσιν άντί σπονδής καί θυσίας π ροσδέξα σθα ι υπέρ πάν­ των των διά σ ε θλιβομένων. τό βάρος αντοΐς έπικούφισον καί παΰσον τον χειμώνα τούτον, όπως άνέσεως τύχωσιν καί γαλήνης βαθείας πάντες οί επί σοί πεποιθότες.

ταΰτα μετά δακρύων προσευξαμένου τού

μάρτυρας

των αδελφών πολύς έγένετο θρήνος μετά δακρύων άσπαζομένων αύτόν καί

15

λεγόντω ν ' Σώζου, ώ γλυκύς τής εκκλησίας φωστήρ θεόδοτε. άλλα σε μεν μετά την τών έντεϋθεν κακών άπαλλαγήν ουράνιοι φωστήρες έκδέξονται,

92 αγγέλων τε καί | αρχαγγέλων δόξαι διάφοροι καί πνεύματος άγιου δόξα άμύθητος καί ό κύριος ημών

Ιησούς Χ ριστός έκ δεξιών τού π ατρός καθή-

μενος. τούτων γάρ σοι τών αγαθών ό καλλίνικος καί μέγας τού μαρτυρίου 20 π ρόξενος έσται άγων, ήμΐν δε το ΐς έν τή πλάνη ούδέν έσται έτερον ή θρήνος καί κλαυθμός καί όδυρμός ή σή έκ τού βίου μετάθεσις. τοιαύτα τών άδελφών όδυρομένων ό όσιος έκαστον αυτών άσπασάμενος, έκέλευσεν επί μνήμης έχειν, είπερ παραγένηται ό π απ άς Φρόντων άπό Μαλού έπικομιζόμενος μεθ εαυτού τον δακτύλιον, δυνηθεΐεν

αύτά

ύποκλέψαι.

ταΰτα

έκείνω δοθήναι τά

είπών

καί τό

λείψανα, είπερ 25

σημεΐον τού σταυρού

ποιήσας κ α θ’όλου τού σώματος, ώρμησεν άμεταστρεπτί έπι τον δρόμον.

22. Άπιόντι δε αύτώ δύο τινές συναντήσαντες τών πολιτών, έκέλευον ύποστρέφειν συντόμως [τάχιον] λέγοντες ' Σώσον σεαυτόν. ήσαν δέ ούτοι τώ μάρτυρι γνώριμοι καί φίλοι, πάνυ χειν. Ο ί τε γά ρ

νομίζοντες αύτώ χάριν π α ρέ-

ίερεΐς, φησίν, τής Άθηνάς καί τής

30

Αρτέμιδος συν το ΐς

όχλοις κατηγοροΰσίν σου έπι τού άρχοντας, ότι πάντας Χριστιανούς άναπείθεις

λίθοις

άψύχοις μη προσέχειν,

καί άλλα

δέ

πολλά

κατα

σου

λέγουσι καί τής κλοπής δέ τών σωμάτων σ έ αίτιον είναι ό Πολυχρόνιος λέγει,

ώς οΰν έστι καιρός, σώζε

σεαυτόν, ώ θεόδοτε, άναισθησίας γάρ

4 ίκαυσαν V , sed in marg. corr. έκάησαν 9-10 augmentum verbo απελπισμένων consulto non adhibui (cf. p. 67, 1; 80, lin. 1) 11 σπονέήσ ex σπονέεΤσ V; σπουοησ V 13 τούτων V V , sed V in τούτον immutavit 18 δόξαι add. in V supra lin. 1 m. 25 τά λείψανα : εαυτού aut "δια subaudias, non addas 29 τάχιον (τάχειον V ; τάχυον V ) inclusi 31 corrigas ψασίν, sed cf. p. 81 lin. 32 et Krumbacher Theodos. p. 267 32 κατη•γορούσι V 33 άλλα V 35 ώ add. V supra lin.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

354

MARTYRIUM S. THEODOTI.

75

έστιν έργον τό εαυτόν παραδοΰναι τιμωρίαις. και ό páprvs έφη ’ € i δοκ€ΐτε φίλοι είναι και έμο'ι χάριν παρέχειν, άφετε μη άποκαμεΐν και κατολιγωρησαι τοΰ πόθου, άλλα μάλλον είσελθόντες είπατε to Ís άρχουσιν' θ ε ό δοτον ον κατηγοροΰσιν oi ιερείς και πά σα ή πόλις, π ρο των θυρών τοΰ πραιτωρίου έστηκεν. και ταΰτα είπων έμπροσθεν αύτών

έπορεύετο, και

μελλόντων αύτών κατηγορείν παρέστη. έκέλευσαν δε οί άρχοντες παρα στηναι αυτόν, είσελθόντος δε αύτοΰ έπι τοΰ βήματος παρέστη τεθαρρηκώς και μειδιώντι τω προσώπω, μηδενι των κολαστηρίων καταπλαγείς. ην yáp και πυρ άναπτόμενον κα'ι λέβητες ύποκαιόμενοι και τροχοί και έτερα είδη κολαστηρίων πολλά ηύτρεπισμένα. ταΰτα ίδών ό μάρτυς έμειδίασεν, ακα-

10

τάπληκτον έχων τον λογισμόν.

23.

θεασάμενος ουν ό θεότεκνος το παράστημα του μάρτυρας λέγει'

Ούδενός των προκειμένων κολαστηρίων πειραθήση, είπερ πεισθεις ευγνώ­ μων φανείς καί θύσεις, ελεύθερός τε

έση πάντων των εγκλημάτων ών ή

πόλις τε όλη και oi ιερείς έπι ημών κατά σου εΐπον, και της ήμετέρας δε προ

15

πάντων άναπολαύσεις φιλίας και τών καλλινίκων δε βασιλέων έση

φίλος,

όπως

και γραμμάτων

άξιωθηση

παρ'αύτών

τιμής

σόι μεγίστης

ένεκεν και γράφης αύτοΐς δτε χρεία καλέση, είγε Ίησοΰν άρνηση, ou έπι της Ίουδαίας ό προ ημών έσταύρωσεν Πιλάτος, σωφρονησαι ουν θέλησαν, ώ θεόδοτε, άπό πάσης μανίας, έοικας γάρ άνδρ'ι πάσαν έγνωκότι όκολου-

20

F. 93 θίαν, ίδιον γάρ άνδρός φρονί- \μου τό έκαστα μετά άκριβείας και σκέχ/τεως

ποιεΐν.

άπαλλάγηθι

ουν, ώ θεόδοτε, πάσης φλυαρίας και τούς

άλλους

μάλλον Χριστιανούς της αύτης άπάλλαξαν μανίας, άρξεις δε της πόλεως καταστάς άρχιερεΰς τοΰ ’Α πόλλωνος τοΰ μεγίστη ν έχοντος έν το ΐς θεοΐς εξουσίαν και τάς μεγάλας π α ρ ’αυτού ένεργείας ήμΐν έπιδεικνύντος έν τε

25

τώ προλέγειν διά μαντείας τά μέλλοντα και νοσημάτων τά πάθη διά της ίατρείας ίάσθαι. και διά σοΰ μεν ιερέων έσονται χειροτονίαι, διά σοΰ δέ άξιωμάτων προαγωγαί, διά σοΰ δέ προστασίαι προς τούς άρχοντας υπέρ της πατρίδος και πρεσβεΐαι

προς βασιλέας υπέρ τών όλων πραγμάτων,

και μετά άρετης πλούτος και προστασίαι τοΰ γένους καί μεγάλοι τιμαι

30

και δόξης λαμπρότης. εί δέ και χρημάτων παραντίκα χρηζεις καί σοι φίλον αύτών μεταλαμβάνειν άφθόνως, έτοιμος ημών ή χειρ προς μετάδοσιν. ταΰτα λέγοντος τοΰ θεοτέκνου έπαινοι μϋρίοι παρά τοΰ πλήθους έγίνοντο

και

τον θεόδοτον έμακάριζον παρήνουν τε αύτώ τάς διδομένας δωρεάς δέχεσθαι.1 1 οοκεΐται V V 2 άφεται V, suprascr. ε; post άφετε intercidisse suspicor με 2-3 κατοΧεγορΐσαι V; κατη^ορησαι V 5 εστηκε V * μηβειωντι V 10 ε'ώων VV' 13 (κολα)στηρίων V ia rasura, scribere coeperat proximum ν. πειραζβήσηβ πειραθήση cum e i ex i V; -πειραθείση V' εύγνώμνων V' 14 θύσεισ ΘΧ θήσεισ V' 17 άζιωθείση V' τιμήσσοι V; τιμηθήση V' 18 yράφεισ VV' 19 πηλάτοσ V *9-21 άκολονθε'ιαν V; άκοΧοθιαν V' 21 φρονήμου VV' 23 μανίασ iii rasura V, fuerat θρησκείασ 26 τψ : τό V' μαντίασ V πάθη in litura ¡^scripserat, ut vid., μέρη 29 πρε­ σβεία V' βασιΧέασ V' cum β οχ λ 30 προστασίαι: fort. προστασία 34 όορεάσ VV'.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

76

MARTYRIUM S. THEODOTI.

24. Λεχθέντων χάριν τα ρ ά

δέ τούτων

ό

μάρτνς εΐπεν ' Πρώτην τούτην αιτώ

τον δεσπότου μου Ίησοΰ Χριστού, ôv άρτίως tbs άνθρωπον

ehras ψιλόν, όπως καί τα της πλάνης των θεών διελέγξω καί τα περί τών θαυμάτων τού κυρίου μου Ίησοΰ Χ ριστού καί της αυτού ένανθρωπήσεως βραχέα τι να διέλθωμεν. άναγκαΐον οΰν έστιν, ώ θεότεκνε, καί έργω r>

93ν και λόγω την εις αυτόν πληρώσαι ομολογίαν επί πολλών μαρτύρων. \ τα μέν γά ρ υπό τών θεών σου πραχθέντα καί λέγειν αισχρόν υπάρχει, όμως προς αισχύνην υμών είπω. δν λέγετε Αίαν πάντων τών θεών υμών είναι μείζονα εις τε μοιχείας καί παιδοφθορίας ηύρηται καί δτι εκείνος άρχη πάντων τών κακών καί πέρας έστιν ' Ό ρφ εύς γά ρ

ό ύμέτερος ποιητης ίο

λέγει δτι Ζευς τον Κρόνον τον

ίδιον πατέρα έφόνευσεν καί έσχεν την

ιδίαν μητέρα την

αυτών γεννάται

'Ρέαν καί έ ξ

ή Περσεφόνη,

ην καί

αύτην έμίανεν, έσχεν δε καί την ’ιδίαν αδελφήν "Ηραν γυναίκα, καί ’Α π όλ­ λων δε την ιδίαν αδελφήν έσχεν Άρτεμιν, ην και έμίανεν έν Δηλω παρά τω βωμω, καί ό 'Αρης δε την Άφροδίτην καί ό "Ηφαιστος την ’Α θήναν, 15 οί άδελφοί τάς άδελφάς. βλέπεις, ύπατικέ, π ό σ ο ς παρά τ oîs θεοίς υμών μιασμός. ούχ'ι et τις ανθρώπων τα εκείνων ποιήσειεν έργα, τούτον οι νόμοι κολάζουσιν ; εί δε ύμεΐς επί τοιαύτη άσωτία τών θεών υμών καυχάσθε καί ούκ

α'ιδεΐσθε

παιδομανεΐς

καί

μοιχούς

καί

φαρμακούς

προσκυνοΰντες,

ταΰτα γάρ ώς καυχώμενοι οί ποιηται ε ’ιρήκασιν.

20

25. Περί δέ της κυρίου ημών Ίησοΰ Χ ριστού δυνάμεως καί τών θαυ­ μάτων αυτού καί της οικονομίας καί της ένανθρωπησεως πολλά μέν oi π ρ ο φηται προειρήκασιν καί πνευματοφόροι άνδρες φανερώς καί καθαρώς π ρ ο κατηγγειλαν, μαρτυρούντες ώς έπ ’ έσχάτων τών

χρόνων εις ανθρώπους έ ξ

ουρανών παραγινομένου, θαυματουργίαις παραδόζοις καί άπορρητοις δυνά- 25

. 9 4 μεσι θεραπεύοντος τών άρρωστούντων τας νόσους \ καί τούς ανθρώπους της τών ουρανών άζιοϋντος βασιλείας, καί άκριβώς οι προφηται έγραψαν περ'ι της ένανθρωπησεως αυτού καί τού θανάτου καί τού πάθους αυτού καί της έκ νεκρών άναστάσεως. καί τούτων μάρτυρες Χαλδαΐοι καί μάγοι, καί οί Περσών λογιώτατοι έκ της κινήσεως τών άστρων όδηγηθέντες καί 30

Toy χρόνον της κατά σάρκα γεννησεως αύτοΰ έγνωσαν καί πρώτοι θεόν αυτόν έπιγνόντες ώς θεω δώρα

προσήφερον. πολλά

δε καί παράδοξα

έποίησεν θαύματα ' πρώτον μέν γά ρ ύδωρ εις οίνον μετέβαλεν καί έκ πέντε άρτων καί δύο ιχθύων πεντακισχιλίους έ π ’ έρημίας έκόρεσεν καί λόγω τούς

1 είπε V' 4- 5 ένανθρωπίσεωε V 8 Xeyerai V, sed e corr. in marg. 1 m. δίαν V V ; Papebroch sine aequa causa (cf. p. 55) corr. Δια 9 ευριται V 11 έφόνενσε V 12 'Ρέαν corr. Papebroch, ήραν VV' 13 εσχε V ήραν cum psilosi V V 49 μοχονε V cum i suprascr. φαρμάκουσ VV' 20 καυχάμενοι V' scripsisse vid. 23 προηρηκασιν V, suprascr. ei 25 7rapayivoμενών V; παραγινόμβνον V corr. Papebr. 20 άρρωστουντοσ VV' τ οΐσ άνθρώποισ V V , correxi 28 ένανθρωπίσεω8 V 32 έ/κιηνωντεσ VV' ττροσ~ηφεpov ( V V ) consulto in προσέφ. non immutavi (cf. p. 56) 33 έττοίησε V 34 έκόρεσε V .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

77

MARTYRIUM S. THEODOTI.

άρρώστουε ίάσατο καί τήν θάλασσαν δέ ώε ζηράν έπέζενσεν. τούτου την δεσποτείαν καί φύσιε έπέγνω πυρόε καί κελεύσματι αύτοΰ οι άπυθανέντεε ήγείροντο, τυφλοί ε γάρ

εκ γεννητήε παρέσχεν λόγω το φώε καί χωλούε

ταχυτάτουε έπειργάζ,ετο καί έτέρουε δε τεθαμμένουε διττό τεσσάρων ήμερων άνέστησεν

λόγω,

καί τίε

δυνήσεται

έξειπεΐν

δσα

παράδοξα

έποίησεν 5

σημεία, άτινα θεόν καί ού φίλον άνθρωπον αυτόν άποδεικνύουσιν;

20. Είπόντοε δε ταΰτα τού μάρτυροε, άπαν το πλήθοε των είδωλομανών έκυμαίνετο ώσπερ

θάλασσα ύπό

μένη, των τε ιερέων διαρρηγνύντων τα σόντων

καί τούε

στεφάνουε

σφοδροτάτου άνεμου τα ρ α σ σ ο -

ίμάτια καί τάε κόμαε διασπαρασ-

διασπώντων

καί τοΰ

πλήθουε άναβοώντοε ίο

μεγάλα καί τον ηγεμόνα θεότεκνον αίτιουμένου ώε ού δικαίωε πεποιηκότα

94ν άνθρώπω | ύποκειμένω μάστιγαε καί θάνατον, κατά τήε των θεών εύμενείαε τοσαΰτα βλασφημήσαντι καί έπίδειξιν πεποιηκότι ρητορικήε μετά το σ α ύ τηε άδείαε, δν έχρήν έκ πρώτηε τώ ξύλω κρεμασθέντα τοίε θεοΐε αυτόν διδόναι δίκην, έτι οΰν καί μάλλον παροξυνθείε ό θεότεκνοε, ύπερζέσαε τώ 15 θυμώ έκελευσεν τοΐε δορυφόροιε μετά σπουδήε τον όσιον τώ ξύλω π ρ ο σ αγαγεΐν.

συνεχέστερον οΰν

ό

θεότεκνοε από τήε μανιάε άνεπήδα τοΰ

θρόνου βουλόμενοε δι’ εαυτού τούτον κολάζειν. θορυβούμενου δε καί τοΰ πλήθουε καί τών * όχλων * έτοιμαζόντων τούε δνυχαε καί τών κηρύκων έπιβοώντων καί μιάε έκ πάντων γινομένηε συγχύσεω ε, ό γενναΐοε μόνοε ήρεμαία τή γνώμη, ώ σπερ

όθλητήε

20

έπ αλλαν τινά καί ούκ έ π ’αύτόν κακών

τοσαύτηε κεκινημένηε πλημμύραε.

27.

Ούδέν οΰν τών τιμωρητικών οργάνων λοιπόν ήσύχαζεν, ού πύρ, ού

σίδηροε, ούκ όνυχεε' αλλά άλλοε άλλαχόθεν περιστάντεε καί την έσθήτα περιρρήξαντεε, τώ ξύλω άνήρτησαν καί άποδιαστάντεε τάε πλευράε αυτού 25 τοΐε όνυξιν διεσπάραττον, έκαστοε όσον εΐχεν δυνάμεωε, ούκ ένεγκόντεε τον κάματον, ό δε μάρτυε προσεμειδία τούε τύπτονταε

τερπόμενοε καί

δίχα θορύβου την πείραν έκαστου τών κολαστηρίων έδέχετο, μήτε την μορφήν τοΰ προσώ που διαστρέφων, μήτε ύποστελλόμενοε την τοΰ τυράν­ νου ωμότητα (εΐχεν γάρ τον κύριον ήμών Ίησούν Χριστόν βοηθόν ), έωε 30 . 95 οΰ άπέκαμον οι τύπτοντεε. | άτονησάντων οΰν εκείνων έτεροι π ρο σ ελ θόντεε διεδέχοντο τούε προτέρουε. ό δε καλλίνικοε άγωνιστήε τοΐε μεν2

2 άποθανέντεσ corr. V' ex άποθανόντεσ 3 παρέσχε V' 8 έκοιμαίνετο VV' 9 διαρηηννντων V; Stappvyvvντων V' 10 διασπόντων VV' 11 αίτιουμενον (— αίτιωμ.) scripsi; αίτουμένου VV' πεποιηκότα corr. Papebroch, πεποιηκότι VV' 14 άδε'ιασ ex αίδείασ V' supra Iin. 10 εκελευσε V' δοροιφόροισ V 19 τών όχλων: exspe­ ctamus τών δημίων 19- 20 έπιβοόντων V' 2η γενομένησ V' 91 post povos sive subaudias sive addas ην aut παρίστατο -¡vioμη in rasura V, fuerat φωνή άλλον ex άλλων V επαυτόν V ex επαυτων 1 m. 23 λοιπόν add. V in marg. 2,1 περιρήξαντεσ VV' r‘ κάματον corr. V ex θάνατον 30 είχε V' 31 έπέκαμον V' 32 διεχοντο V, δέ suprascr.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

78

MARTYRIUM S. THEODOTI.

δημι'ois ώ σπερ άλλότριον τό σώμα irpcs έλκυσμον κα'ι σπαραγμόν π α ρεδίδου και τον λογισμόν στρεπ τόν

εΐχεν π pos τον

απάντων

δεσπότην,

έκέλευσεν δε ό θ ε ό τ εκνος ό ζο ν s δριμυτάτου * ραίνεσθαι τ às π λευράς at)τού κα'ι λαμπάδας πυρός αύτώ προσφέρεσθαι. δριμυχθείς δε ό όσιος άπό του όζους, άμα δε κα'ι τών πλευρών αύτοΰ καιομένων, κνίσα τις έγένετο. όθεν

5

αίσθόμενος της κνίσης τών σαρκών αύτοΰ όπτωμένων, δυσχεράνας διέστρεφεν τους μυκτήρας αύτοΰ. ίδών δε ό θεότεκνος και μετά σπουδής άναπηδήσας τοΰ θρόνου ε ίπ ε V όρώ γά ρ

Ποΰ το τών λόγων σου γενναίον, ώ θεό δ ο τε ;

σ ε προς τάς βασάνους συντόμως ήττώμενον.

ε ’ι μη γάρ τους

θεούς έβλασφήμησας, αλλά προσεκύνεις της δεσποτείας αύτών το βέβαιον, 10 ούκ αν ήφαντό σου ai βάσανοι. πείσω δε σ ε οίνοπώλην όντα και άνθρω­ πον

εύτελή

τοιαΰτα

κατά

άρχόντων μη λέγειν

έχόντων

εξουσίαν

τοΰ

αίματός σου. ό δε μάρτυς είπεν ' Μη θαυμάσης, ΰπατικε, ότι αίσθόμενος της κνίσης τών πλευρών μου διέστρεφα ras ρίνάς μου ' επ ίτα σσε δε μάλ­ λον r o is δορυφόροις πάση π ρ ο σ τά ζει σου καθυπουργείν, αισθάνομαι γάρ άτονήσαντας

αύτούς '

15

συ δε επινοεί κολαστήρια και πάσης μηχανής έζεύ-

ρεσιν, όπως μάθης καρτερίαν άθλητοΰ, γνώση δε τον κύριόν μου

Ιησοϋν

F. 95ν βοηθούντά μοι. όθεν ώς άνδραπόδω σοι διαλέγομαι κα'ι τών βασιλέων | σου

άσεβούντων καταφρονώ, τοσαύτην μοι δίδωσιν ό δεσπότης Χριστός την φροντίδα, ει μεν γά ρ άσεβοΰντά με λαβών έκόλαζες, εΐχεν αν σου καί 20 παρρησίαν ό φόβος ’ νυνί δε ού δέδοικά σου τάς άπειλάς, υπέρ τής εις Χριστόν μου πίστεως πάντα πάσχων. ταΰτα είπόντος τοΰ μάρτυρας

ό

θεότεκνος έκέλευσεν το ΐς δορυφόροις λίθοις αύτοΰ τάς σιαγόνας τύπτειν καί τούς όδόντας έκφέρειν. ό δε τίμιος μάρτυς είπεν ' έκκόφειάς μου, θέοτεκνε, καί τα

€ ί καί την γλώτταν

τής φωνής πάντα άφέλοις όργανα, καί

25

σιωπώντων άκούει ό θεός τών Χριστιανών ' τον γάρ εύσεβή λογισμόν έχω άμετάθετον. 28.

Αποκαμόντων δε τών δημίων προς τό

διασπάν καί σπαράττειν

τό σώμα, έκέλευσεν αύτόν κατενεχθέντα άπό τοΰ ζύλου εις τό δεσμωτήριον άποτεθείναι φυλαχθησόμενον εις έτέράν έζέτασιν. ώς δε ήγον αύτόν διά μέσης τής

αγοράς

συγκεκομμένον τό

30

σώμα καί έκ τών τραυμάτων

αύτών την νίκην έπιδεικνύοντα, πλήθος δε πολιτών περί αύτόν πολύ ώς επί θέαν συνδεδραμηκότων, πάσιν αύτοΐς μετά παρρησίας την δύναμιν τοΰ Χριστού έπεδείκνυεν έκ τών οικείων παθημάτων λέγων ' τής δυνάμεως τοΰ Χριστού μου τό

' Οράτε πάντες

παράδοξον, όπως τ oís

υπέρ αύτοΰ

καταδεζαμένοις πάσχειν, την άπάθειαν αύτοΐς παραυτίκα χαρίζεται καί την τοΰ σώματος ασθένειαν εύτονοτέραν πυρός απεργάζεται καί παρασκευάζει 1 έλκυσμον V cam psilosi et sic p. 82 lin. 26 2 είχε V 3 έκέλενσβ V fort. ’ / όζους δριμυτάτου V ex δρυμυτ. ρένεσθαι (ρ ΘΧ σ V) V V 8 eme V 9 ήττόμενον V 1,1 προιτεκύνησ V V (sed V η mutavit in ei) 11 οίνοπόλην V V iri enre V 20 om. γάρ V 23 έκέλευσε V 26 σιωπόντων V V 8η άποτεθείναι V V 33 συνδεδραμικότων V V .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

35

MARTYRIUM S. THEODOTI. t o Íjs

ε υ τ ε λ ε ίς κ α τ α φ ρ ο ν ε ίν ά ρ χ ο ν τικ ώ ν ά π ειλ ώ ν \ και β α σ ιλ ικ ώ ν π ρ ο σ τ α γ ­

μ ά τω ν

νομ οθ ετού ντω ν

d éos τ ο ύ τ ο

ά σ έ β ε ια ν , και áirXws

π ά σ ιν ό τω ν

όλω ν

δεσπ ότη ς

-παρέχει, δ υ σ γ ε ν έ σ ι ν δ ο ύ λ ο ις έλ ευθ έρ οις β α ρ β ά ρ ο υ , τ ο ι α ϋ τ α ο ν ν

π α ρ α ιν ώ ν και t oi s

79

τ ύ π ο υ ς ύπ οδεικ νί/s a ih o ís

tovs

eis τ ο ν κ ύριον

ήμών

φ έρ ειν Ovalas, o la s

καί

τω ν τρ α υ μ ά τω ν έ λ ε γ ε ν ' Χ ρή

Ί η σ ο ΰ ν Χ ρ ι σ τ ό ν π ε π ι σ τ ε υ κ ό σ ι T oia vra s π ρ ο σ ήμ είς

π ροσφ έρομ εν,

π ρώ τος

yáp

αυτός

5

υπ έρ

έ κ ά σ τ ο υ ήμών τ ο ια ϋ τ α ή ν έ σ χ ε τ ο π α θ ε ΐν . 29. r /js

Η μ ερώ ν δέ -π έντε δ ιε λ θ ο υ σ ώ ν ά κ ρ ο α τή ρ ιο ν

7roA ew s

φ όροι

π ροσέτα ξεν

γενέσθαι

τον

έκ έΧ ευσεν ό

θ εό τεκ νο ς άναμ έσον

έν έπ ισ ή μ ω τ ό π ο ι ά γ ε ιν τ ε τ o ís

μ ά ρ τυ ρ α ,

και μ ε τ ά

σ τ το υδ ή ς ήχ θ η .

δορυ­

έ λ θ ό ν τ ο ς δέ ίο

α υ τ ο ύ ό Θ εότεκ ν0 5 έ φ η ' Π λ η σ ίο ν ήμών έλθέ, θ ε ό δ ο τ ε , μ α νθ ά νω y a p β ε λ τ ίο ν ά σ ε

γενέσθα ι

κ ενο δ ο ξία ^

β α σ ά ν ο ν 5 κ αί

τ τερ

φ ιλ όνεικ ον και και τ ώ ν

σ ω φ ρ ο ν ισ θ έ ν τ α

π ε π α ΰ σ θ α ι' ήμών

π ρ ώ τ ο ι , και τ ή ς π ρ ο τ έ ρ α 5 σ ο υ

εΐλ κ υσα 5

μή β ο υ λ ο μ έν ω ν .

έ π ίγ ν ω θ ι τ η ν

ή μ ετέρ ω ν

τ o ís

yap

ά λ ογ ο«

δω ρεώ ν

άλλα

δ ε σ π ο τε ία ν

ά ιτ ο λ α ύ σ η ς ,

έ τ oí/ íws έχ ω π α ρ α σ χ ε ΐ ν θ ύ σ α ν τ ί σ ο ι

τώ ν

as

t o Fs

κ α τά

σα ντοΰ

τοσ α ύτα ς

νυν ά φ ε ς σ ο υ τ ό ώ μ ον π α ντοδυνά μ ω ν

π ρ ώ η ν μ έν

θεώ ν,

και

όπ ω ς

15

ϋ π ε σ χ ό μ η ν , νυ ν δέ

θ ε ο ΐς. σ κ έ φ α ι ο ΰ ν τ ό

συμ φ έρον

σ ο ι, και y á p και π υ ρ η ύ τ ρ ε π ισ μ έ ν ο ν , ít>s o p a s, και σ ίδ η ρ ο ς ήκονημένθ5 κα'ι θηρίω ν

στόμ α τα

Χ α β όντα

τά

π pos

π ρ ώ τα

σπ αραγμόν σκ ιά

ή νεω γ μένα,

φ α ν ή σ ε τ α ι.

ώ στε

τα ϋτα

F. 96ν μ ά ρ τυ 5 θ ε ό δ ο τ ο 5 , μ ηδέν δ ειλ ιά σ α ς ε ΐ π ε ν ' \ Και τι, κ α θ ’ήμών

μ ε ϊζ ο ν , δ π ε ρ

Ιη σ ο ύ Χ ρ ι σ τ ο ύ από

τώ ν

κ α ρτερία 5 όπόσην

δ υ ν ή σ ε τ αι

δύναμ ιν,

τού

π ε ίρ α ν Χ ρ ι σ τ ο ύ 20

τη ν

τού

κ υρίου

μ ου

π λ ή ν όμ ω ς ε ’ι κα'ι τ ό σ ώ μ ά μ ο υ ό λ ο ν δ ια λ έλ υτα ι ώς o p a s ;

κα'ι π ρ ό σ φ ε ρ ε

σ ώ μ α τ ί μ ο υ δ ια φ ό ρ ο υ ς

π pos

τούτω ν ό

ώ θ ε ό τ ε κ ν ε , ε π ιν ο ή σ ε ιs

κ α τ α γ ω ν ίσ α σ θ α ι

π ρ ώ τ ω ν μ α σ τ ίγ ω ν , έχ ει

σε

άικούσα5

τώ

υπ ομ ονή ν

ε ύ το ν ία ν

π ά λ ιν τούτο

Χ ά μ β α νε μου

π ε ίρ α ν

βα σά νους,

τ ό σώ μα

τή ε έμής ινα

ίδης 25

δ π ε ρ άρτίω 5

ή φ ά ν ισ τα ι. 3 0 . Ταΰτα

ε ’ι π ó v r o s

τού

άγιου

έκέΧευσεν

ό

θεότεκνος

τώ

ξύλω

πάλιν αυτόν προσάγειν. οι δέ δήμιοι ώσπερ Θήρες περιστάντεε τ a ís πλευp a ís αυτού έ ξ

έκατέρου μέρους, έξεον έπ'ι

Tas

π p u n a s πληγάς τραυμά-

30

των ets βάθος μετά τών ονύχων ενρήσσοντεε. και έτι μάλλον μεγάλη τή φ ω νή ό

ko XXÍvikos

μάρτνε ώμολόγει την ευσέβειαν, ios δέ εΐδεν ό θεότεκνος

εαυτόν ματαιοπονοϋντα και τους βασανίζοντας διαλελυμένουε τώ καμάτω, έκέΧευσεν άπό τού ξύλου κατενεχθέντα αυτόν έπιτεθήναι όστράκοιε,

ά τ τερ

πεπυρωμένοιε

μέχρι τών έγκάτων αυτού διήλθον. α ’ι σθό μένος δέ δεινό-

35 1

1 βασίλεικων V 4 έλεγε V V 8 πέντε: sine aequa causa Papebroch corri­ gendum coni, πεντεκα’ώεκα 9 άκροτήριον V V , correxi 16 Sopeáv V 18 εντρεπισμένοσ V V είκονημένοσ V; ήκονιμένοσ V 10 ήνεογμένα V; cf. ρ. 56 21 είπε V 22 καταγωνίσασθαι ex καταγωνήσ. V 23 είόησ V 29 περιστάνταισ V 31 ένρησοντεσ V , add. supra lin. ait. σ μάλλον το V , sed το lineola del. 32 ώμολόγει ex ώμολόγη V 35 όστράκοισ cum spiritu aspero V V .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

80

MARTYRIUM S. THEODOTI.

T ατού

-πόνου, προσηύχετο λίγων

'

Κύριε

Ιησού Χρίστε', ή των Απελπισ­

μένων έλπίε, ή των άβοηθητων βοήθεια, το φώε των έν σκότει, ή έινάστασιε των τεθανατωμένων, είσάκουσον τήε προσευχήε μου και κούφισαν τον πόνον τούτον, ότι διά τό όνομά σου το άγιον ταΰτα πάσχω , ώε δε εΐδεν ό θεότεκνοε και την τ ω ν οστράκων άπρακτον ούσαν πείραν πρόε την 07 εαυτού βουλήν, έκέλευσεν αύτ ο ν

πάλιν τ ω

5

ξύλω π ροσάγεσθαι | καί τοΐε

όνυξιν άναξέειν τα τραύματα, ούδεμίαν δε αϊσθησιν ό μάρτυε τού Χριστού εΐχεν τού σώματοε και παίζειν αύτούε μάλλον μόνη δε ή γλ ω σ σ ά άσεβειε

σωαν

ήπερ

σπουδάζειν έδόκει.

αυτού ήν υγιήε υμνούσα τον κύριον, ήνπερ τό τε οί

πρόε

άρνησιν έφύλαξαν,

έλαθον

δε

έαυτούε

ότι

πρόε 10

βεβαίωσιν μάλλον όμολογίαε ταύτην φυλάττουσιν.

31.

Ωε

δε

εΐδεν ό

θεότεκνοε

άποροΰντα

εαυτόν

πρόε τάε των

βασάνων έπινοΐαε και τούε κολάζονταε δημίουε άτονήσανταε τό καθόλου και μηδέν δυναμένουε,

τον δε μάρτυρα τη προθέσει άκμαιότερον υπάρ­

χοντα, έδωκεν την άπόφασιν είπών ' θεό δ ο το ν τον π ροστάτην των Γιλιλαίων, των δε θεών εχθρόν, όντιπίπτοντα

15

τοΐε π ροστάγμασι τ ω ν άηττή-

των βασιλέων, καταφρονήσαντα δε κάμοΰ, κελεύει ή έμή εξουσία την διά τού ξίφουε ύποστήναι τιμωρίαν και μετά τό άποτμηθήναι τ ο σώμα αύτοϋ πυρι καυθήναι, όπωε μη οί Χριστιανοί λαβόντεε αυτό θάφωσιν. λαβόντοε δε αύτοϋ την άπόφασιν π ά σα ή πόλιε άνδρών τε καί γυναικών συνεξήλ- 20 θον αύτ ω ίδεΐν τό τέλοε. γενομένων δε αυτών έν τ ω ό μάρτυε λέγων ' Κύριε

τόπ ω

π ροση ύξα το

Ιησού Χριστέ, ό ποιητήε ουρανού καί γήε, ό μή

εγκαταλιμπάνων τούε έπί σοί πεποιθόταε, ευχαριστώ σοι ότι έποίησάε με άξιον πολίτην τήε έπουρανίου σου πόλεωε καί συμμέτοχου τήε σήε β α σ ι97ν λείαε, ευχαριστώ σοι ότι ήξίωσάε με νικήσαι τ ο ν δράκοντα καί σ υν- \τρίφαι

25

αύτοϋ την κεφαλήν, δόε άνεσιν το ΐε δούλοιε σου, μέχριε έμοϋ στή σα ε τ ω ν έχθρών την έπ α νά στα σιν,

δόε είρηνεύειν την έκκλησίαν

αυτήν έκ τήε τού διαβόλου τυραννίδοε. καί τελέσαντοε

σου, ρυσάμενοε αύτοϋ τό

στραφείε καί ίδών τούε άδελφούε κλαίονταε, εΐπεν αύτοΐε'

αμήν

Μή κλαίετε,

άδελφοί, άλλα δ ο ξά σ α τε τ ο ν κύριον ημών Ίησοϋν Χριστόν τ ο ν ποιήσαντα

30

τελείωε το ν δρόμον δραμεΐν καί νικήσαι τόν εχθρόν ' έσομαι γά ρ έν π α ρ­ ρησία έν το ΐε ούρανοΐε, υπέρ υμών άδιαλείπτωε έντνγχάνων τω θεώ. τ α ΰ τ α δε αύτοϋ είπόντοε έδέξατο τό ξίφοε χαίρων.

32. "Αφαντεε οΰν πυράν μεγίστην οί δήμιοι, έβαλον τό λείφανον τού άγιου μάρτυροε περιθέντεε

ξύλα πολλά, κατ'οικονομίαν δε τήε τού θεού

φιλανθρωπίαε αιφνίδιου φαίνεται αύτοΐε υπέρ τήν πυράν

φώε κυκλόθεν5

5 οστράκων cum spir. aspero V άπρακτον add. V in rnarg. s εϊπερ VV' 15 εδωκε V ' 1β εχθρόν ex εχθρών V 17 καταφρονήσαντα correxi; καταφρονησαντ ο σ VV' 2Ό ειδών V 30 post ποιήσαντα inserend. fort, με 34 άψαντεσ cum spir. 1. V εβαΧον: conicias επέβάΧον aut ενεβαΧον, sed cf. Usener Theodosios p. 141 ™ φιΧανθρωπίασ in litura Vy scribere coeperat oiKov(oplas). 3r> κυκΧώθεν VV'.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

35

JfARTYRIÜM S. THEODOTI.

81

περιαστράπτον, ώστε μη τολμάν τοΰε ύποκαίονταε προσεγγίσαι. έσωθεν οΰν έμενεν το τίμιον του μάρτυροε λείψανον άβλαβέε. απήγγειλαν δέ τά γινόμενα οί ύπηρέται τω θεοτέκνω, ό δέ έκέλευσεν παραμένειν αύτοΰε και φυλάσσειν τδ λείψανον έπί τω τόπ ω ένθα την κεφαλήν άπέθετο. π α ρέμενον οΰν κατο κελενσθέν αύτοΐε οί στρατιώται φυλάσσοντεε το λείψανου τού άγιου, παρεγένετο δέ κατά τάε συνθήκαε ό πρεσβύτεροε

5

Φρόντων

άπδ του κτήματοε Μαλοΰ, έπικομίζων τον δακτύλιον του άγιου μάρτυροε, όνπερ αύτω δέδιηκεν των λειψάνων ένεκα, έχων μ εθ’εαυτού και ύποζύγιον, F. 98 δπερ \ οίνον έφόρτωσεν

παλαιού, γεωργεϊ γάρ

ό τόπ οε πάνυ δόκιμον.

φθάσαε οΰν την πόλιν όψίαε ούσηε, κατά βούλησιν τήε τού θεού π ρ ο - ίο νοίαε ή >>vos επί τον τόπ ον έξέκλινεν, ένθα έκειτο το λείψανον τού άγιου μάρτυροε.

ώε οΰν εΐδον οί τηρούντεε την όνον, έπέδραμον καί προε τον

πρεσβύτερον ε ΐπ ο ν ' Πού πορεύει, ξένε, όψίαε ούσηε βαθείαε; έλθέ μάλ­ λον, μείνον μεθ ημών καί ή όνοε σου δαψίλώε τραφήσεται, καί γάρ καί χόρτοε πολύε, ώε ό ρα ε' εί δέ καί είε τάε σπορίμονε χώραε βουληθήε, is ούδείε έστιν ό κωλύσων. καί σοι γάρ αύτω άνεκτότερον έσται το μεθ ημών μείναι ή διοχληθήναι πανδοχική άιγνωμοσύνρ.

33.

Καί ό πρεσβύτεροε άποκλίναε τήε όδοϋ την όνον, άφνώε επί

την καλύβην ώρμησεν, ήν ήσαν αύτοί δι’ εαυτών ποιήσαντεε έν τή προ ταύτηε ημέρα, κλώναε εγείρω ν καί ιτεών περιστήσαντεε καί δεσμάε έξωθεν

2

ό

περισυνθέντεε καλάμων, πλησίον δέ τήε καλύβηε έκειτο το λείψανον τού μάρτυροε

κλάδων

επικειμένων καί χόρτου, ήν δέ καί πΰρ

άναπτόμενον

πλησίον τήε καλύβηε καί δεΐπνον ηύτρεπισμένον, καί οί πρώτοι αυτών άπό λουτρού έλθόντεε προε την καλύβην, έπινον άναπεσόντεε είε το έδαφοε ταπήτων αύτοΐε ήπλωμένων καί χόρτου, ώε οΰν εκείνοι τον πρεσβύτερον 25 πιεΐν

συν αύτοΐε προετρέποντο, αίτήσαε σκεύοε έκεΐνοε την όνον ά π ε-

φόρτωσεν, καί τού οίνου πλήσαε τού ίδιου, ε ΐπ ε ν ' Γ-,ύσασθε καί μάθετε F. 98ν τήε οίνου τούτου ποιότητοε, \ ΐσωε γάρ ού φαΰλοε ύμΐν φανήσεται. ταΰτα

είπών ό πρεσβύτεροε καί ήρέμα προε εαυτόν μειδιάσαε, μεστόν αύτοΐε τό σκεύοε τού

οίνου έπεδίδου.

οί δέ θαυμάσαντεε τήν τε εύωδίαν καί την 30

γεΰσιν, έπυνθάνοντο όσων άν εΐεν ετών ό οινοε' ό δέ πέντε εΐπεν ύπ άρχειν έτών αύτον. καί φησιν' Συντόμωε άφεε πίωμεν, πάνυ γά ρ άπό τού καμάτου καταπεπονήμεθα ύπό τήε δίψηε. είπόντοε δέ τούτο τού π ρ ε σ β υ - 1

1 7Γ6ριαστράπτων VV' 3 e/ceXeucre V' 5 κατο V (cf. ρ. 56); κατά το V' ' κτήματοσ ex κτίμ. V μαλοΰ corr. supra liη. ex λάλου V' 8 ¿Je'cWe V' 9 ¿φόρ­ τωσε V' τόπ οσ V\ τό V' δόκιμον: subaudias οίνον 13 -πορεύει V; πορεύη V' 15 βουληθεύσ V V ; an βουληθβ'! 10 σοι: συ VV' 15 τον VV (sed corr. V την) 10 ώρμησεν cum spir. 1. V 20 vocabuli έγεΐρων duae litterae extremae in litura V, scri­ pserat, ni fallor, έ-γείραντεσ 21 πλησίον cum o ex ω V 28 άναπτόμενον cum o ex ω V 25 ταπίτων VV' τον θχ των V 26-27 άπεφόρτωσε V' 27 eñre V’ 23 πιότη τοσ V' Γσοσ V 30 θαυθμάσαντεσ V , sed 0 sec. del. εύοδίαν V 31 €7τονθάνοντο V όσων F; 7τόσων V' 32 φησί V'*, cf. ρ. 74 lin. 31 πιομεν VV .

0

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

82

MARTYRIUM S. THEODOTI.

re μου ' Χαριέντως απολαύσατε

όσ ο ν

δύνασθε πιεΐν, αποκρίνεται Μ ητρό-

γελάσας ' Ούκ αν λαθεϊν δύναμαι èv δλω

δωρός τ is, των νεανίσκων e is,

τω χρόνιο, ούδ’ αν πιω ¿κείνο το

πόμα δπερ λέγουσιν είναι τής λήθης'

ούδε y à p πάντες όμοΰ oi Χριστιανοί έλαβον τοιαύτας πληγάς, oía s èyà) πρώην κατέπιον διά

ra s

γυναίκας r a s έκ τής λίμνης κλαπείσας.

νΰν 5

άλλα

δαψιλές παράσχες, ώ ξένε, καταχέας έκ το ν μαρωνίου άκρατου, όπως p oi λήθην των άλγηδόνων εκείνων * πορίσωνται. * καί ό Φράντων ' ’Α γνοώ y à p άσπ ερ λέγεις γυναίκας, νεανίσκε, το ύ δε Μάρωνος ή κρήνη αυτή υπάρχει ή πλησίον, ύπολαβώ ν δε των

νεανίσκων τ is έτερος όνόματι

Απολλώνιος

προς τον Μητρόδωρον λέγει' "O p a μή σοι τού Μάρωνος δ λέγεις πόμα ίο ovai άνεπιτήδειον έσται προς άσφάλειαν τον χαλκού ν τούτον φυλάσσοντι, τον καί τάς γυναίκας à s λέγεις άπο τής λίμνης κλέψαντα.

34.

Καί πρεσβύτερος είπ εν'

ώδε μ εθ ’εαυτού κομισάμενος,

os

"Ημαρτον, ώς έοικεν, μή καί έρμηνέα

των ν φ ’νμών λεγομένων έρμήνευσέν μοι

.99 άπαντα, ούδεν γα ρ άρτίως των νφ ' υμών λαλουμέ- | νων έπίσταμαι. τίνες is μεν ai γυναίκες, as άπ’δ τής λίμνης έκλεψαν; τις δέ ό χαλκούς ύμϊν,

or

λέγετε φυλάσσειν ; ή τάχα άνδριάντα φυλάττετε ποθεν άρτίως κομισθέντα, ή όντως παραβολας φ θέγγεσθε καταγελώντες τής άγροικίας μου; μέλλον­ τος δε τού Μητροδώρου φ θέγξα σθα ι, προλαβών άλλος τών νεωτέρων, òs έκαλείτο Γλαυκέντιος, είπεν' " Ω ξένε, μηδέν παρά τών εταίρων μου άκούων

20

παράδοξον ήγοΰ, χαλκοϋν γα ρ όνομάζοντες άνδρα ούδεν ξένον, περί αυτού λέγουσιν, καν τε χαλκοϋν αυτόν καλούσιν, κάν τε σιδηροϋν, καί γα ρ καί χαλκού καί σιδήρου καί πάσης φύσεως οΐδαμεν ημείς κρείττονα καί σ τ ε ρ ρότερον τούτον, χαλκός γα ρ καί σίδηρος πυρί ε ΐξ ε καί τέχνη κατεπονήθη, καί αυτόν δν λέγουσιν άδάμαντα και τέχνη καί έπινοίαις ήττήθη ' τούτοι δε

25

και πϋρ καί σίδηρος καί έλκυσμοί προσαχθέντες πάντα έμειναν άργά. καί ό

πρεσβύτερος

είπ εν '

Αληθώς περί

άνθρώπου

λέγετε, ή περί άλλου

τινός; ού γα ρ μανθάνω σαφώς, και ό Γλαυκέντιος είπ εν ' Α πορώ, ώ ξένε, την έκείνου φύσιν έξηγήσασθαι,

έάν τε γα ρ

άνθρωπον αυτόν ονομάσω,

ούκ άνθρωπος τοιαΰτα ήγωνίσατό π οτέ, δτι μεν γα ρ ήν πολίτης ήμέτερος καί έστίν αύτοΰ ό οίκος ένταΰθα και γένος καί κτήματα, τούτο έπίστανται '

δτι δε άνθρώπου φύσιν ούκ εΐχεν, τούτο

30

πάντες

φανερώς δια

τώ ν

έργων άπέδειξεν, καί γα ρ μαστιζόμενος και τεμνόμενος καί τα μέλη πάντα

99ν ΰπδ

πυράς

κατοπτώμενος, ύ π ’ούδενός τών

ένοχλούντων τον | λογισμόν

μετετέθη, ά λ λ ’έμεινεν έπί τής πρώτης κρίσεως ήσφαλισμένος την γνώμην,

1 χαριεντωσ V ιηεΐν in rasara V 2 τω,ν νεανί)σκων in rasura V 7 ιτορίσονται VV'\ aut scribendum est cum Papebroch -πορίσωμαι, aut aliquid desideratur 9 τών νεανίσκων V' in τον νεανίσκον ineptissime mutavit 11 άνεπιτήδιον V 16 τίσ ex Tir V 18 φθέγγεσθαι VV' (sed V' suprascr. e) 20 ετέρων VV' 21 (παρ'άδοξον V in rasura 22 καν eg o; ή civ VV' 23 κρίττονα V 23-2,< στερότερον V' 26 έλκυσ­ μοί VV' 32 είχε V' 33 άπέδειξε V .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

35

MARTYRIUM S. THEODOTI.

83

(ijs πέτρα inτο κυμάτων όχλουμένη και παντελώς μένει άτίνακτος. θεόδοτος μεν το

όνομα αύτοϋ ήν, Χριστιανός δε την θρησκείαν, τοϋ λογισμού δε

την κρίσιν ύπό παντός πράγματος άμετάθετος. παρθένους δε έν τη πλη­ σίον λίμνη καταβυθισθείσας τινάς, επτά τον αριθμόν και κελευσθείσας έναπομένειν τω ύδατι, λάθρα αυτός άνελόμενος παρέδωκεν ταφή, καί επειδή 5 πάλιν πολλούς

Χριστιανούς συναρπασθέντας

έμαθεν καί το ΐς άρχουσιν

προς τιμωρίαν δοθέντας, φοβηθείς μη την εαυτών θρησκείαν άρνήσωνται, εαυτόν το ΐς άρχουσι κατεμηνυσεν καί τό έαυτοΰ έργον ώμολόγησεν, ώστε μη άλλους άντ 'εκείνου κολάζεσθαι. του δε άρχοντος ύπισχνουμένου αύτω μύρια χρημάτων πλήθη καί άζιώματα καί τιμάς καί των θεών * αρχιερέα *, ε’ι 10 αύτοΐς θυσιάσας τών Χριστιανών άρνήσοιτο την θρησκείαν, αύτός δε διαχλευάσας τους άρχοντας καί σκώφας καί τους θεούς λοιδορήσας καί τών νόμων τών βασιλέων καταπαίξας, ουδέ ήξίωσε τω άρχοντι δούναι άπόκρισιν. έπειδή οΰν μαστιχθείς καί παντοίαις έγκαρτερήσας κολάσεσιν

ουδέ ν

έκ τών μαστίγων έδόκει πάσχειν τοιοϋτον, όποια ημάς διέθηκεν διά τών

15

λόγων (καί γάρ καί τοΐς τύπτουσιν αυτόν έσκωπτε μετά γέλωτος ώς άπό

100 ατονίας έκλυθέντας, καί τω άρχοντι δε ώς άτίμω \ άνδραπόδω διελέγετο, καί τών τιίπτόντων άπϋκαμνόντων αύτός ύμνοις έμελώδει ώς ύπό τών μαστί­ γων μάλλον ρωννύμενος), τό τελευταΐον άποκεφαλισθείς έκελεύσθη κατακαήναι 7τυρί, ήμεΐς ούν εύρέθημεν οί τρισάθλιοι καί οί περί τούτου τάς

20

τιμωρίας πάλιν άναδεχόμενοι, τής γάρ πυράς άναφθείσης κρείττονα λόγου θαύματα περί τον... έγένετο ' είδομεν κύκλω υπερμεγέθη φώς, καί ούχ ήφατο τό πϋρ τού θεοδότοϋ. έκελεύσθημεν ούν τηρεΐν αύτόν διά τούς Χριστια­ νούς. καί έδειξεν τω πρεσβυτέριο τον τόπ ον όπου έκειτο τό λείψανον.

3δ. Γνους ούν ό πρεσβύτερος αύτόν είναι τον άγιον θεόδοτον, ηύχα-

25

ρίστησεν τω θεω καί τή αύτοϋ άγαθότητι παρεκάλει συνεργήσαι αύτψ τής τών λειψάνων άναιρέσεως. χαρείς ούν ό πρεσβύτερος, έτι μάλλον καί μάλ­ λον τοϋ οίνου μετεδίδου αύτοΐς δαφίλέστερον έμφορηθήναι. π ιόντων ούν αύτών επί

πολύ

καί εις μέθην τραπέντων

ύπνω βα ρεΐ κατεσχέθησαν.

άναστάς ούν ό πρεσβύτερος καί άράμενος τό τίμιον λείψανον, έπέθηκεν τή όνω είπών ’

30

Υπαγε, ώ μάκαρ, πλήρωσον τάς συνθήκας ας συνέθου μοι,

1 και superscr. 1 m. V. 2 θρησκείαν ex θρησκείασ V; θρησκίαν V 5 παρέδωκε V 6 άρχουσι V 1 δωθέντασ V cum ο supra scripto (έαυ)τών in rasura V, scribere coeperat θρ{ησκείαν) θρησκείαν corr. V ex θρισκίαν 10 αρχιερέα V V , for­ tasse άρχιερεία(ν) 41 θρησκείαν ex θρησκίαν V 13 ηξίωσεν V, sed ν lineola delet. 14 έπειδέί V 15 διέθηκε V 16 post μετά rasura in V 18 τυπτόμενων scripserat V , sed corr. έμελώδει V cum ei ex η i9-w κατακαηναι corr. V infra lin. ex κατακαεΐναι 21 άναφθείσησ corr. V ex άναφθήσησ κρίττονα V 22 post τον spatium vacuum relictum in V ; desideratur νεκρόν aut θ εό δ ο το ν, nisi corrigend. «(aii/Tor ίδομεν V V , corrigebam 24 έδειξε V υπερμεγέθη φώς: exspectes ύπερμέχεθες, sed cf. p. 56 27 όναιρέσ.·. V coniecit in marg. άνευρέσεωσ 28 δαμψιλέστερον V , sed μ lineola dei. 29 βαρύ V 30 έπέθηκε V .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

84

MARTYRIUM S. THEODOTI.

7Γρόσθείς καί τον δακτύλιον τοΰ μάρτνρος τ ots λειψάνοις. Tolis κλώνας δε καί τον χ όρτον τον έπικείμενον τώ λειψάνω συνέθηκεν καθά ήν, ware μη ύπονοήσαι τ ovs φυλάσσοντας ότι άπώλεσαν το λείψανον. (porros Se έπ ιγενομένου και τής ημέρας διαυγασθείσης, άναστάς ό π ρεσβύτερος έξήτει F. 100τ Την QVOV ¿ s ήήη άπολωλνΐαν καί πολΰν | èiroiei θόρυβον τ as χεΐρας

5

συγκρούων, κλαίων καί λόγων ' Άττώλεσα την όνον μου. èνόμισαν οΰν οί φ υλάσσονres ασφαλώς λέγειν αύτόν, μη έγνωκότες τα γεγονότα, ένόμισαν γά ρ virò το ν χόρτον κεΐσθαι καί τα λείψανα, ή δε ôvos οδηγηθείσα ύπο αγίου άγγελον δι’ άνυττότττων τόπων άπήλθεν eis την Μαλον καί έκοιμήθη εν τώ τόπψ , μετά τοΰ φόρτου αυτής, ένθα àpTt'ws έστί το μαρτύριον τοΰ 10 άγιου καί ενδόξου μάρτνρος θεοδότον. παραγενόμενοι δε rives τής κώμης απήγγειλαν τώ πρεσβυτέρια ότι

Η όνος μόνη καθ'έαυτήν άπεκόμισε τα

άγια λείψανα καί μένει σε έν τώ τόπω. ό μεν οΰν πρεσβυτέρας όντως επί την Μαλον άνεχώρησεν νομισθείς άπολωλέναι την όνον, οί δε φυλάσσοντες τ ο σώμα τοΰ μάρτνρος έτι τώ τόπ ω παρέμενον, ύπολαμβάνοντες υπό

15

το ν χ όρ τον κεΐσθαι το άγιον λείψανον. τούτον τον τρόπ ον το λείψανον τοΰ ενδόξου μάρτνρος θεοδότου επί την Μαλον μετετέθη, θαυμαστήν οικο­ νομίαν ποιήσαντος τοΰ αγαθού θεού καί τον αγώνα τετιμηκότος τοΰ μάρ­ τυρας.

36. Ταΰτα πάντα εγώ Νείλος ταπεινός έξέδωκα νμΐν, μετά πάσης

20

ακρίβειας, ro ts θεοφιλέσιν όδελφοΐς, os καί έν τή φυλακή συνών αύτώ καί έκαστα γνους ά καί eis γνώσιν ήγαγον πανταχοϋ τής άληθείας φροντίσας, όπως καί υμείς μετά πάσης πίστεως καί πληροφορίας άκονοντες σχοίητε μέρος μετά τοΰ άγιον και ενδόξου μάρτνρος άγιων

τών

υπέρ

θεο δ ό το ν καί πάντων τών

εύσεβείας άγωνισαμένων έν Χριστώ

Ίησοΰ

τώ κυρίω

ημών, ω ή δ ό ξα καί το κράτος άμα τώ πατρί καί τώ άγίω πνενματι εις τους αιώνας, άμήν.

* σννέθηκε V * όιαγασθεϊιτησ V V , correxi 6 σιr/κρούον V> sed siiperscr. ω άπόλεσα V V 9 Μαλον ego (cf. linn. 14. 17); μάλώ V V 10 μετά τοΰ τόπου φ όρτον V , sed τόπου del.; ν. μετά-αυτής post εκοιμηθη collocanda existimes, sed cf. lin. 20-21 u όνον coir, ex όνων V 18 τετιμηκότα V V , correxi *2 S : S ίχοντι Τετάρτην (i. e. 27 sett-). 3 Vedi Acta SS. 1 novemb, p. 200-201. * Cf. Basii, in Gordium mari. (ap. Migne P. G. 31, 493 sqq.) con Pass. s. Mennae in Anal. Bolland. 3, 1884, p. 258 sqq. 5 La celebre storia del drago, senza di cui non possiamo immaginarci la figura di s. Giorgio, si legge con tutti i suoi particolari nel Martirio di s. Teodoro ap. Anal. Bolland. 2, 1883, p. 359 sqq.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IL M ARTIRIO ACCOZZAMENTO DI PA R T I DIVERSE P E R TEMPO E V ALO RE.

93

di s. Martina e di s. Taziana 1 etc. A indurre a credere che tale possa essere altresì il caso di Ariadne e di Maria concorre forse la circostanza che tanto nel testo Baluziano quanto nel compendio edito dal Mombrizio si vede taciuto il luogo del martirio ripetutamente espresso nella Passione greca. Del resto, se la versione latina del nostro Martirio non si allon­ tana nel suo complesso dal testo greco originale, presenta per altro numerose divergenze nei particolari, le quali provano che l’ inter­ prete ebbe dinanzi una redazione notevolmente diversa e che non seppe o non volle rendere con mano così fedele, come per solito è elegante, alcuni dei luoghi più caratteristici. Quindi è che solo il greco originale ci permette di analizzare a modo il documento e di· apprezzarlo al suo giusto valore.

*

*

*

Chi scorre il breve testo, anche senza farne l ’ oggetto di uno studio accurato e profondo, rimane assai perplesso. Da un lato sembra di dover riconoscere che quello che ci sta dinanzi è un puro romanzo, una bizzarra invenzione dell’ età della pace ; dall’altro certi passi oifrono una tale naturalezza, hanno un tal sapore d’antico, che assolutamente ripugna supporli inventati da un agiografo lon­ tano dai fatti e così sfornito, com’ egli si dimostra, del senso della realtà delle cose. Sono codesti i passi che colpirono, pure attraverso della versione latina inesatta ed incompleta, il van Hooff, l’ Allard (Hist. des pers. I 2, Paris 1892, p. 229 sqq.), il Le Blant (Actes

des martyrs p. 180 sqq.) e, molto prima, il Tillemont (Mémoires II 279) ed il Baluze. Yien fatto pertanto di pensare ad un testo veramente antico, interpolato e rimaneggiato, al pari di tanti altri, in tempi più tardi. Ed invero, se io non m’ inganno del tutto, l’ attento esame dell’ori­ 1 Cf. Le Blant Les Actes des martyrs p. 28 sqq. Per le Passioni latine, cf. gli esempi accennati da Delehaye S. Anastase martyr de Salone in Anal. Bolland. 16, 1897, p. 496.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

94

XI. - LEGGENDA DI S. ARIADNE - i/ULTIMO EPISODIO PRESO D’ALTRONDE.

ginale greco conduce a distinguere con sufficiente precisione una parte assai antica ed autorevole da altre posteriori. È innegabile in primo luogo che l’ ultimo episodio della Passione, superlativamente fantastico ed inverosimile, contrasta con la schietta gravità di quanto precede, di maniera che non parrebbe ragione­ vole ascriverlo alla stessa mano. Senza dire che dove la storia del processo 1 di Arianna -

salvo un tratto che discuteremo poi - è

fra i testi agiografici originalissima, la parte invece di cui ci stiamo occupando ora, si rivela subito come ispirata da un altro testo, anzi quasi toltane di peso con singolare goffaggine. La santa, cui è stata concessa una dilazione di tre giorni, in luogo di attendere con animo sereno la gloriosa condanna, si dà alla fugà. Inseguita e già vicina ad esser raggiunta, domanda a Dio -

con una preghiera non dissimile dalla commendano animae 1 2 -

che la liberi dai suoi persecutori. Detto fatto ; una roccia apre il suo seno, a guisa di amorosa nutrice (ώ σ π ε ρ ri0>jvós) 3, e non sì tosto Ariadne vi si è lanciata dentro, si richiude saldamente, lasciando le guardie deluse e sbalordite. Non si potrebbe immaginare morte più ingloriosa per una eroina della fede, nè miracolo - a dir poco - più strano, miracolo la cui mercè Ariadne viene a perdere la fulgida corona di martire ! Il fatto si spiega con questo, che l’ agiografo credette lecito di appli­ care all’ ancella di Tertulio la leggenda della morte di Tecla o piut­ tosto di qualche altra santa ritrovatasi nelle medesime circostanze di lei. Ma s’ ingannò a partito! Tecla (cf. Migne P. G. 115, 844 D) veniva incalzata da malandrini che volevano attentare al suo pudore, ed è quindi naturalissimo che, vedendosi alle brutte, ella pregasse il Signore a camparla dalle loro mani. Nè in tali circostanze appare 1 Dico solo: del processo, pei· escludere la narrazione precedente, nella quale troveremo delle curiose somiglianze con altri testi. 2 La preghiera di Ariadne non si allontana neppure gran fatto da quella di Ripsima minacciata di violenza dal re d’ Armenia ap. Agatangelo S. Gregorii vita 73 (ed. de Lagarde p. 39). 3 L’ aprirsi dello scoglio è descritto con espressioni che potrebbero essere state tolte (non dico già che lo siano!) da un inno o da altro componimento poetico. Non solo infatti vi trovi delle immagini del tutto poetiche, ma finanche degli emistichìi: νεύματι 0eí(¡> ■ άνοίξασα iruKas. L’ espressione stossa ττροσεδύξατο την Χρίστου νύμφην si direbbe derivata da un προσ. την θβόνυμφον.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

l ’ u l t im o

e p iso d io

d ’ onde

preso

in

p r e s t it o .

95

ingiustificato il prodigio operato dal Cristo per serbare intatto il candore della sua colomba. Ma niente di ciò troviamo nella storia di Ariadne, nessuna minaccia vien fatta alla sua verginità, da null’ altro essa si può supporre atterrita che dal pensiero della tortura e della morte violenta. Che il nostro agiografo non abbia avuto dinanzi proprio la leggenda di s. Tecla ', ma un’ altra somigliante 1 23 , lo ricavo da alcuni particolari che in quella non occorrono e che d’ altronde, almeno per mio giudizio, non è agevole ritenere inventati dal com­ pilatore del Martirio di s. Ariadne, dove stanno troppo a pigione. Il preside informato del prodigio, ordina al capo dei vecofcd-

poi 3 (ossia aeditui, custodi del tempio) di sviscerare il masso, nel cui seno ha trovato salvezza la giovine cristiana. Costui fa invitare il popolo a raccolta. Cittadini, grida l’ araldo, adunatevi tutti alla vendetta della nostra dea! 4 Dal tempio, in cui era indetta la riu­ nione, la moltitudine, armata dei necessari attrezzi, muove verso la prossima rupe col vewKÓpos alla testa. Ma un improvviso tempo­ rale, con l’ intervento di due terribili angeli, disperde la folla che fugge a dirotta verso la città, lasciando sul terreno morti e feriti a migliaia. Il vewicópos casca morto aneli’ egli presso la soglia del sozzo idolo, che poco dopo è percosso dal fulmine ed incenerito. Perchè mai il preside dà l’ ordine di abbattere la rupe pro­ prio al vewKÓpos ? Che vendetta della dea è quella a cui l’ araldo chiama i cittadini? E di che dea si parla e di quale tempio? I precedenti della storia e del processo di Ariadne non ci sommini­ 1 Non ostante certo coincidenze, fra cui principalissima quella del velo rimasto, nella leggenda di s. Tecla fra le mani dei persecutori (Migne P. G. 115, 845) e nel Martirio di Ariadne, pendente dallo scoglio. 2 11 pr odigio dell'aprirei di uno scoglio dovette ricorrere in più leggende. Notis­ sima è quella, invero assai tarda, di s. Barbara (W irtli Panne in christl. Legenden, W ien 1892, 107, 59 sqq.). La fonte comune, del resto, come il lettoro avrà già avver­ tito da sè, è la favola di Dafne, che secondo un’ antica versione abbastanza nota (Am an. ap. Eustath. ad Dion. Perieg. 916 [G'GM. II 378]; Serv. ad Aen. Ili 91) non sarebbe stata tramutata dalla madre Terra in lauro, ma inghiottita dal suolo apertosi alla sua preghiera ( Scriptores poet. hist. graeci ed. Westermann p. 367 ή Sè Γη Sι αν ο ί ξ α σ α t o Ùs ¿αυτοί κόλπους è Set; a r o την παΐSa. Cf. p. 369). 3 Nella versione latina c. 16 ( Acta SS. novemb. 1 p. 205) costui è divenuto il principalis N eocor enarurn (o Neocorensium) civitatis! 4 Questo invito dell’araldo manca nella versione latina.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

96

II. - LEGGENDA DI S. ARIADNE. - PUNTO D’ INNESTO DELL’ ULTIMA PARTE.

strano alcun dato per rispondere a queste domande. Il giudice ha bensì imposto ad Ariadne di sacrificare (θΰσον), ma non ha fatto il nome di nessun dio nè dea. Che se è lecito pensare a qualche particolare divinità, convien ritenere, mi sembra, che si trattasse della divinità degli imperatori ', dei

σ εβ α σ το ί,

nel cui tempio

(σ εβ α σ τείον ) 1 23 sedeva il magistrato. Dal canto suo Ariadne nel rispondere al giudice non si è scagliata contro nessuna dea, anzi nessuna dea ha nominato. Si ha dunque fondatissima ragione di con­ chiudere che il nostro agiografo ha desunto la disgraziata ultima parte del suo racconto da un testo, in cui si parlava di una dea e di offese recatele da una cristiana. Circa il punto preciso dell’ innesto della parte ora esaminata alla narrazione più antica, noi possiamo dire soltanto questo, che la mano interpolatrice si rivela fino dall’ abbandonare che Ariadne fa il tribunale. Narra invero il Martirio come, ascoltata la deci­ sione del preside, ή μακαρία pàprvs κατβλθοϋσα άπο το ΰ ξύλου

καί σφ ρα ^ ίσα σα ¿αυτήν,... εσπ ευσεν επί τ ο ττροκβίμενον αύτί} τ e\os τ ο ΰ μαρτυρίου. Ora l’ ordine fu bensì impartito dal preside di mettere Ariadne alla tortura, ma l’ immediato intervento del popolo non diede tempo ad eseguirlo. Poiché, contrariamente a quello che asseriscono la versione latina e i Menei greci, la martire non fu torturata; lo si desume con certezza dal passo έττετρει/rev (ó ύγεμών) μη άφασθαι 3 αύτίjs. Vero è che Tesser sollevato sullo £υλον non costituiva propriamente la tortura, ma il precedente immediato di essa (cf. Acta Karpi, Papyli et Agathonices 23 εκελευσεν αυτόν κρβμασθέντα ξέβσθαι, Martyr. Pionii 20, 1-2 Πιο-

νίω... κρβμασθέντι ¿λέχθη ' θύβιε; άπβκρίνατο ‘ Ο ύ. πάλιν β α σ α νισθέντι αύτω ονυξιν έλύχθη κτλ. Martyr. Zoes 7 ap Acta SS. maii I 740 τι έκρέμασαε παώία καί ού προσφύρβιε αύτοΐε τ as βα σά ν ο υ ί ;). Onde il comando

del giudice di non toccarla può

1 Cf. Plin. ep. 96 ad Traianum: quum praeeunte me deos appellarint et ima­ gini tuae, quam propter hoc iusseram cum simulacris numinum adferri, ture ac vino supplicarent. 2 Sui σεβάστεια (templi eretti in onore degli Augusti) vedi p. es. Beurlier Le culte imperial, Paris 1891, p. 166. 3 V. Pass. s. Bonifacii 8 Ruin. p. 252 πρ'ιν η άψωμαι των πλευρών σου... θΰσον. Pass. Tarachi 3 Ruin. p. 379 θύμε πριν η άψάμενόε σου άπολέσω σε. Cf. c. 7 p. 385.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IL PR IN C IPIO

97

D E LLA LEGGENDA TOLTO ANCH’ ESSO IN PR ESTITO.

rifeiirsi soltanto alle unghie di ferro, anzi, secondo me, deve. Quel comando infatti era stato preceduto dall’ altro : άναρτήσατβ αυτήν, e tutto induce a credere che Γ intervento del popolo fosse cagio­ nato appunto dalla vista della giovine levata in alto sullo ξύλον. Comunque, nelle parole κατβλθοΰσα

òtto

του ξύλου si manife­

sta l’ interpolatore, poiché dallo ξύλον non si scendeva, ma si era deposti, onde nqi Martirii si legge sempre καθαιρ€θήναι άπο τού

ξύλου, κατεν€χθήναι άτνό τού ξύλου, mai κατβλθβΐν. Quello da cui in realtà si scendeva -

dopo deposti dallo ξύλον - era la

catasta ο βήμα. Io ritengo pertanto che o tutto il passo ή μακα-

pia etc. è di quella mano a cui dobbiamo l’ inserzione dell’ ultima parte, o che per lo meno sono sue le parole dirò το ύ ξύλου. Certo il verbo κατέρχβσθαι e simili erano usati s e n z ’ a l t r o nel senso di scender dalla catasta (Acta Karpi 36

καί

κ α τ e p χ ό μ β ν ο ι, β σ π β υ δ ο ν [gli stessi verbi della leggenda di Ariadne!]... èm τ ο άμφιθέατρον, ottws ταχέως άπαλλαγώσιν το ύ κόσμου. Pass, s. Perp. 6 hilares descendimus, tr. gr. χαίροντβς κατίημβν).

*

*

*

Ciò che abbiamo detto della fine del Martirio di Ariadne fa mestieri ripeterlo dell’ esordio. Esso è un’ aggiunta posteriore. Lo ritroviamo quasi ad luterani in testa al Martirio ancora inedito di s. Teodoro tirone, come appare dal sequente specchietto. M a r ty r , s. A ria d n es.

M a r ly r . s. T h e o d o r ì K

Άδριανδε και Άντωνΐνοε β α σ ι X e î s έ ζ α π ό σ τ Ε ι Χαν e i s π ά ­ σ α ν την υποτΕταημόνην avroîs

Ma^ipiavòs και Ma^ipTvos οί β α σ ι λ Ε ΐ Ξ δόημα ό ζ α π έ σ τ Ε ί Χ α ν e i s π ά σ α ν γην την ουσαν υπό την βασι ΧΕί αν αυτών, ώστΕ πάν­ τα έθνη τα πιστΕυοντα τη ΕυσΕβ ε ΐ ΘρησκΕΐα τ ω ν Χ ρ ι σ τ ι α ν ώ ν [επί το] τ ώ ν μ ι α ρ ώ ν άι n y e o σ α μ ό ν ou s βρωμάτων σ ώ ζ Ε σ θ α ι , τ ο υ s δ e ά ν τ i X é y ο ν τ as τ oTs δικαστηρίου παραδίδοσθαι.

β a σ ιΧ e ί a ν,

ώστΕ πάνταε

tous

θρησκΕυονταε τ η ν ε ύ σ β β η τ ο υ Χ ρ ί σ τ ο υ θ ρ η σ κ Ε ΐ α ν μΕταβαίveiv αύτουε το ν νόμον καί μ ι α ρ ώ ν ά π ο γ Ε υ σ α μ ό ν ο υ ε όδΕσμάτων σ ώ ζ θ σ θ a ι, τ ο υ s Se ά ν τ ι Χ ό -

γ ο Vτ a s τ ο î s δ ι κα σ τ η ρ ίο is παραδίδοσθαι.1

1 Secondo il cod. Vat. gr. 679 fol. 19, confrontato con l’Ottobon. 92 fol. 181v. La versione latina fu edita dal Surio al 9 di novembre. 7

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

98

II. - LEGGENDA DI S. ARIADNE - IL PRINCIPIO TOLTO IN PRESTITO.

Io non pretendo di sostenere che il redattore del Martirio di s. Ariadne abbia copiato P esordio di quello di s. Teodoro. Anzi quest’ ultimo avrebbe, quando mai, l’ apparenza di un rimaneggia­ mento infelice dell’ altro ; nota l’ aggiunta superflua di δόγμα, l’espres­ sione π άσαν yrjv οΰσαν ύπο την βασιλείαν αυτών, metafrasi di

π άσαν την ύποτεταγμεν^ν

aùrois

βασιλείαν, l’ intruso έπι τ ό

e il participio mascolino àiτογευσαμε'νοι« che suppone un 7rdvras tous

θρησκ€υοντα8 piuttostochè un neutro τ α

έθνη. Ma ciò che

io credo di poter asserire francamente, è che l’ esordio del nostro testo fu tolto in prestito d’ altronde, come lo fu quello del Mar­ tirio di s. Teodoro, come lo furono quelli di tante altre Passioni, o per dir meglio, che si tratta di un roV os 1 suggerito da un docu­ mento relativo alla persecuzione di Decio od a quella di Massimino. E invero fu Decio il primo ad imporre espressamente nell’ editto (il quale è alla sua volta il primo editto universale per tutto l’impero) che ogni cittadino, uomo donna o fanciullo, gustasse degli idolothyta (cf. τών μιαρών άπογευσαμένονε εδεσμάτων) alla presenza di una commissione costituita all’ uopo. La espressione τών θυσιών γεύε-

σθαι si legge nei due libelli originali di libellatici giunti sino a noi *, e sopra un tal atto, considerato quasi più indispensabile dello stesso sacrificare, insistono i documenti contemporanei, quali le opere 1 Di esordì, se non identici, almeno assai somiglianti ai due sopra citati, l’agio­ grafia greca ce ne offre un buon numero. Vedi p. es. Acta Vari ap. Acta SS. Octob. V ili 428 άπεστάΧη πρόσταγμα... ώ σ τ ε navras tou s Χριστιανούς έπιθύειν t o Îs θεοΐς καί άποΧύεσθαι, tous Sè άντιΧέγοντας τ oîs ηροσνάγ patri... ζίφει καί πυρ'ι άναιρεΐσθαι. Acta eiusd. ap. Migne P. G. 115, 1141 Μαξιμιανοΰ... τ ό ... àvà πάσαν σχεδόν την οικουμένην έκδόνtos διάταγμα... eus η πάντα s τους... Χριστιανούς των μιαρών άπογεύεσθαι Θυσιών κα'ι την εαυτών έζόμνυσθαι πίστιν, η... του ζην άπάΧΧάττεσθαι. Martyr, s. Terentii ap. Migne loc. cit. 961 έζαπέστειΧεν (Δεκιos) eis πάσαν την ΰποτεταγμένην (male ap. Migne ΰποτεταμλ avrai βασιΧείαν προστάγματα έγγράφως, ώ στε navras tous έπικαΧουμένους το όνομα του Χρίστου καθεΧκύσαι eis την μιαρόν προσκύνησιν τών είδώΧων ' ε ’ι Sé rives άντιΧέγοιεν, τούτους τώ δικαστηρίω παραδίδοσθαι. Martyr, s. Sabini 1, 1 {Architi f. slav. Philol. 18 p. 182) δόγμα έξαπεστάΧη... καθ 'δΧης της οικουμένης, ώστε navras τους μη πεισομένους τοίς α υ τ ο ύ (ΔιοκΧητιανοΰ) Θεσπίσμασι... κακήν κακώς μεταΧλάττειν τον βίον. 2 Ai due libelli pubblicati, l’ uno del Krebs (in Sitzungsberichte d. h. Pr. Ahadernie d. Wissensch. 1893, p. 1007-1014), l ’ altro dal W essely (K. Akademie d. Wissensch. in Wien 1894, p. 3-9; cf. Nuovo Bull, di archeol. crisi. I, 1895, p. 68-33 con tav. V ili, articolo riprodotto in Bardenhewer Les Pères de V Eglise ed. française par P. Godet et C. Verscbaffel I, Paris 1898, p. 390-393) se ne aggiunge ora un terzo pre­ sentato al II congresso di archeol. cristiana dal prof. Botti, direttore del museo d’Alessandria in Egitto. Spererei di vederlo pubblicato fra poco.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IL PRETESO EDITTO DI ADRIANO E DI A. PIO.

99

di s. Cipriano 1 e il Martirio di s. Pionio 1 2. L ’ editto di Decio fu, almeno in parte, riprodotto verbalmente da Massimino, come ha dimostrato lo Harnack 3, e invero non solo Eusebio (M. P. 9, 2) cui dobbiamo il tenore dell’ editto massiminiano, ma altresì i testi agiografici - compresi quelli di mediocre valore storico 4 -

i quali

trattano di quella persecuzione, tutti ricordano l’ ingiunzione di gu­ stare gl ’ idolothyta. Ora perchè sembra necessario ammettere che l’ esordio del nostro Martirio è una inserzione posteriore? Perchè qualora l’ autore del­ l’ esordio fosse altresì l’ autore del processo, dovrebbe ritornare sul particolare degl 'idolothyta qualche altra volta. Invece non ne parla più affatto e, cosa notevolissima, non ne parla neppure là dove pre­ tende di riferire per disteso l’ editto imperiale.

Questo editto, della cui versione latina il Baluze ( Misceli. I 75) non temè di scrivere: videtur esse vetus et disciplinam sapit illorum temporum, senza però azzardarsi di dichiararlo genuino, è ritenuto generalmente falso, dietro il severo giudizio datone dal Tillemont

(Mémoires II 587). Tuttavia, non molti anni sono, il p. van Hooff prese a difenderne arditamente T antichità, ravvisandovi errato, o meglio corrotto per colpa di amanuensi, il solo titolo.

1 De laps. 10. 15. 22. 24; 25. Epp. 16, 2 ; 20, 2 ; 3 1 ,7 ; 51, 14; 59, 12. 13; ep. Romana ap. Cyprian. 30, 3. 2 Capp. 2, 4 ; 3, 1 p. 158 ed. Gebhardt in Archiv f. slav. Philol. 18. Cf. Acta Kodrati (ibid. p. 172) συναρτασθέντων Χριστιανών èv τοΐς καιροΐς Δεκίου... κα'ι πάσρ ασφαλεία τηρούμενων εις άκρόασιν, iva, εί βονλοιντο μιαροφαχήσαι, χωρίς βασάνων άπολνθε'ντες κτλ. 3 In Theologische Litteraturzeitung 19, 1894, coll. 41. 163. * Come e. g. il Martyrium Luciani (dove nella ed. ap. Migne 114 si trova sem­ pre il nome Μαξιμιανός, ma una recensione più antica da me scoperta legge correttamente Μαξιμΐνος ; cf. Di un frammento di una vita di Costantino, Roma 1897, p. 22). Al § 7 col. 404: προσφέρειν έκελευεν αντοΐς (ό ΜαξιμΤνος) των παρ 'αύτων θαμάτων... έφ ψτε άποχεύεσθαι κα'ι κακών άτναθεΐς μεΐναι. E poco prima al § 6: μη δυνατός ην (ά Μαζιμΐνος) πείθειν αντονς άπογεύεσθαι των τοΐς δαίμοσι θυόμενων. Luciano stesso muore di fame per non toccare gl' idolothyta. Vedi anche la Passio antiquior Sergii et Bacchi 1. 4 (Anal. Bolland. 14, 1895, pp. 375. 378).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

100

II. - LEGGENDA DI S. ARIADNE. -

l’

EDITTO È UNA FALSIFICAZIONE.

È ben noto, egli scrive, che nè Adriano nè Antonino Pio pub­ blicarono editti contro i cristiani. Ma da un frammento di Melitone presso Eusebio (H . e. IV 26, 5) si raccoglie che al tempo di Marco Aurelio correvano per l’Asia dei καινά δόγμ ατα contro i cristiani, δόγμ α τα di una estrema ferocia e dei quali approfitta­ vano specialmente i delatori avidi della roba altrui. E di cosiffatta persecuzione si duole anche Atenagora nel lib. pro Christianis 8 (p. 2 ed. Schwartz). Ora, conclude il van Hooff, l’ editto inserito nella Passione di Maria ancella (Ariadne)

incoraggia appunto la

delazione e la premia. Dunque noi abbiamo dinanzi con ogni pro­ babilità il preteso editto di Marco Aurelio, i καινά δόγμ α τα di cui si lagna Melitone. Non c’ è altro da cambiare che il titolo, di Maxi­

mianus, Adrianus et Antoninus facendo M(arcus) A(urelius) Anto­ ninus (Acta SS. nov. I p. 195). Temo che l’ egregio Bollandista sia corso un po’ troppo. Anzi tutto non è indubitato che nei καινά δόγμ α τα si debba riconoscere un falso editto imperiale, pare anzi evidente che vi si abbiano a rico­ noscere dei decreti proconsolari od ordinanze di polizia '. Un editto imperiale falso messo in corso dai magistrati stessi nel II secolo, ai migliori tempi dell’ impero, avrebbe dell’ inverosimile. Ma dato e non concesso che una tale falsificazione fosse stata fatta, sarebbe mai essa identificabile

col documento riferito nella

leggenda di Ariadne? Riflette questo documento l’ epoca degli Anto­ nini, almeno nella forma? Nell’ intestazione dell’ editto il van Hooff non trovava nulla che l’ offendesse, ad eccezione dei nomi degl’ imperatori ; e, avendo avuto dinanzi la sola versione latina, egli è in gran parte scusa­ bile. Non è però scusabile del credere facilmente possibile nei codici il passaggio da Marcus Aurelius Antoninus a Maximianus Hadria­

nus et Antoninus. Del resto il nome di Massimiano manca nel greco e la sua introduzione si spiega assai plausibilmente con l’ ipotesi che un amanuense, solito a cominciare con Maximianus et Maxi­ minus - personaggi, nella letteratura agiografica, senza paragone1

1 Cf. Hardy Christianity and thè roman Government, London 1894, p. 151; Allard Le christianisme et l'Em pire romain, Paris 1897, p. 56.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

I,’ EDITTO È UNA FALSIFICAZIONE.

più frequenti di Adriano e di A. Pio -

101

abbia inavvertitamente

scritto quel nome e poi trascurato di cancellarlo. C’ è inoltre la difficoltà di Adriano e di Antonino Pio promul­ ganti insieme l’ editto contro i cristiani. Nè possiamo attribuire l’ errore ad un semplice scriba ingannato dal doppio nome, come vorrebbe il van Hooff, perchè non solo il documento è scritto in prima per­ sona plurale (i documenti autentici di Adriano, di Antonino Pio, di Marco Aurelio non sogliono avere il plurale maiestatis), ma in un luogo si dice a chiare note τ ο κράτοε ημών έδογμάτισβν κ ο ι ν ή γνώμ/j (cf. per la espressione Eus. H. e. IX 9, 12 μια βουλή καί

'γνώμμ νόμον διατυποΰνται (Κωνσταντΐνοε και Λικιννιοε]). Dun­ que lo sdoppiamento di Αδριανοε Αντωνΐνοε in Adriano ed AntoT nino risale alla mano di chi compose l’ editto, o di chi gli diede la forma che oggi ha. Un’ altra

difficoltà si trova

nell’ accoppiamento

dei

termini

βασιλβΐε ed αύτοκράτορβε, accoppiamento di cui non credo che ci forniscano alcun esempio le iscrizioni ed i documenti del II secolo. Le iscrizioni e le lettere imperiali di quel tempo cominciano o con il solo αύτοκράτορβε o con κύριοι και αύτοκράτορβε o con άρχιβ-

peis καί αύτοκράτορβε, mai, per quanto so, con i due sinonimi βασιλβΐε καί αύτοκράτορβε. Nè questo è tutto.

Anche il titolo

τροπαιοΰχοι

accusa un

tempo posteriore : io almeno non ne conosco esempi, nelle iscrizioni imperiali, prima del cadere del secolo IV '. Ancora: l’ espressione figurata τοΐε

ύπ ασπ ισταΐε nel senso,

come pare, di ά ρ χ ο υ σ ιν, ossia governatori delle provincie, sa di un’ epoca molto bassa, ed io vorrei trovarla in qualche testo note­ volmente anteriore alla Passio antiquior Sergii et Bacchi (Aitai. Bol­

lami. 14 p. 383) — dove ricorre nella intestazione di una pretesa lettera di Massimiano - e degli Atti di s. Eliconide (Ada SS. maii V I 7 38) -

dove sta in capo all’ editto, preteso anch’ esso, di

Filippo e Gordiano. Questo editto (è bene notarlo) riproduce inte­ gralmente l’indirizzo di quello di Adriano ed Antonino : -¡τάσι τοΐε * * Vedi C 1 G. 1086, add. 1340 f k; 3992. 4350. 5187. 8619. 8621. 8636. 8637. Inscript. Graeciae sepl. 24. Le più antiche di queste iscrizioni sono del tempo di Valen­ tiniano e di Arcadio, ai quali del resto si riferiscono quasi tutte.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

102

II. - LEGGENDA DI S. ARIADNE. - L’ EDITTO È DNA FALSIFICAZIONE.

κατά την οικουμένην ύπ α σπ ιστα ΐς καί εύνοϊκώε έχουσιν προς την θρησκείαν τω ν θεών. Da ultimo non pare tanto facile che l’ idea di un editto uni­ versale (πάσι tols ύπασπισταΐς) potesse venire in mente ad un falsario quando un editto universale non era stato ancora mai pub­ blicato. Passando al contenuto del documento, mi sembra agevole dimo­ strare che esso, almeno come ora è, non può in nessuna guisa pre­ tendere all’ antichità attribuitagli dal van Hoòff. Cominciamo dal distinguere due parti dell’ editto:

l’ una dal

principio alle parole ζώα ρέμβεσθαι e da et δε φωραθη alla fine, l’ altra che comprende il tratto et tis ουν - τετρακόσια. Quella tradisce subito nella forma una mano molto posteriore al II secolo. Il principio Ε πειδή ηλθεν eis tcis άκοαε ημών περί

έτεροδιδασκαλούντων άθρόωε άναφνσώντων κτλ. ricorre e. gr. in Basii. 1, 1, 3 : ’ (Επειδή... ηλθεν eis r a s εύσεβεΐε ημών à/coas, (Ss τινες διδασκαλίας τινας συνέγραφ αν κτλ. Senza dire che del termine έτεροδιδασκαλονντες non si hanno, a quanto so, esempi di scrittori pagani, e che non si vede com’ esso possa essere adoperato a designare tutta la massa del popolo cristiano, contro cui è diretto, senza distinzioni di sorta, il βασιλικόν δόγμα. E poi come poteva A. Pio parlare dei cristiani - già notissimi a Traiano - quasi di una novità ? Queste osservazioni tolgono ogni valore al confronto, cui si potrebbe forse pensare, del passo

έτεροδιδασκαλούντων

άθρόως

άναφυσώντων 1 παρα το ν θεσμόν τώ ν μεγίστω ν θεών καί τ α έθη τώ ν ιερών καταλύειν θελόντων con quello del Martirio di s. Policarpo coronato appunto sotto A. P io: Ο ΰτός εστιν ò της ’Α σίας διδάσκαλος, ó πολλούς διδάσκων μη θύειν μηδέ προσκυyéiv (c, 12 Funk ρ. 296). Aggiungasi che la espressione τ ο κράτος ημών si comincia a trovare soltanto in iscritti relativamente tardi, e. g. nel falso editto inserito nella Passione dei quarantacinque mar­ tiri di Nicopoli (Migne P. G. 115, 324 δια τ ο ύ το κελεύει τ ο ημέ-

τερον κράτος, cf. Acta SS. maii V I 738 τ ο ύ τ ο ν χάριν π ρ ο σ τά σ σει τ ο ημέτερον κράτος), la qual Passione anche nell’ esordio si 1

Cf. il falso editto nel Martyr. s. Heliconidis έπειΰή

-rives είσιν o !

àvauTovvres

την à-πασαν γην κτλ.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LA SECONDA PARTE DEL FALSO EDITTO DERIVA FORSE DA DN VERO DECRETO. 1 0 3

avvicina di· molto alla nostra. La conclusione, da ultimo, θελομεν

δε 7Γàvras άνθρώπους rfj φιλανθρωπία μίαν exovras θρησκείαν 1 ουτωε εξευμενίζεσθαι τ ο θειον καί μη ώδ αλ όγα ζωα ρεμβεσθαι 1 2, mi ha l’ aria d’ essere ispirata da un qualche editto degl’ impe­ ratori cristiani. Cf. per es. Basii. 1, 1, 1 7τανταδ roìis dq/jous...

εν τοιαύτη βουλόμεθα θρησκεία άναστρεφεσθαι 3. L ’ unico luogo, fra tanti indizi di tempi tardi, che non manca di sorprendere a prima giunta, è questo :

t ovs

σημαινομενουε ήμΐν

η θύειν η το υ βίου άπαλλάττεσθαι 45 . Preso infatti per sè, esso parrebbe richiamare il principio di Traiano (si d e f e r a n t u r puniendi

sunt), seguito da Adriano, A. Pio e M. Aurelio. Ma la favorevole impressione è distrutta, non foss’ altro, da quel che segue et Se φωραθίί 5 τΐδ κτλ., dove, non che tollerata, viene ingiunta, contro il celebre conquirendi non sunt di Traiano, la ricerca dei fedeli. Resta ad esaminare la seconda parte dell’ editto, la quale ha l’ apparenza di una interpolazione, inserita come si trova in un posto che non le conviene punto. Contenendo essa infatti la spie­ gazione delle parole et δε φωραθη

δικαστηρίου

v ó p o is

t is

σκεπόμενοε

-

ro T s

του

καταδικασθησεται , dovrebbe seguire queste

parole, non precederle. Non è però inverosimile che la trasposizione abbia avuto origine dalla svista di un amanuense, il cui occhio sia sorvolato da et de' ad et

t is .

Quello che è certo si è che la parte

in esame ha una proprietà di linguaggio e una precisione troppo rare a trovarsi negli editti inventati di sana pianta. Chi celerà un cristiano, vi si dice, o uomo o donna, o vecchio o fanciullo, subirà 1 Cf. il falso editto di Diocleziano nella Pass. s. Ephysii (Anal. Bollanti. 3 p. 363): Nolumus enim varios sacrificiorum ritus fieri... una erit omnibus lex et cultura, una doctrina atque religio una. 2 Per una semplice curiosità noto che άλογα ζφα ritorna più volte nelle M e­ morie di M. Aurelio (6, 23; 8, 12; 9, 8) e che una volta vi si legge altresì il v. ρε'μβεσθαι (2, 7). 3 Per il τfi φιλανθρωπία cf. Basii. 1. C. oSs της ημετέρας φιλανθρωπίας ιθύνει το κράτος. * Cf. Acla Karpi 36 étnrevtSov όπως ταχέως άπαλλαγωσιν του κόσμον. Martyr. Polyc. 3 του... βίου... άπάΚλαγησαι. - È pure curioso il confronto fra le parole del nostro editto τα όθη των ιερών καταλύειν θελόντων καί t Òs έορτάς con Plin. ep. 96 satis constai prope iam desolata tempia coepisse celebravi et sacra solemnia diu intermissa repeti. 5 Cf. Dittenberger Sylloge inscr. graec . 2 533, 28 et με’ντοι τις φ ω ρ α θ ε ί η (φ)υτεύσας κτλ.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

104

II. - LEGGENDA DI S. ARIADNE. - SECONDA PARTE DELL’ EDITTO

la pena capitale (ξίφβι τιμωρησβται) e avrà confiscati i beni (ή

υ π ό σ τα σ ή

α ύτοΰ

τ oís το υ ταμβίον Xóyois βίσκομισθησβται) :

quegli poi che rivelerà al tribunale gli averi del denunziato (τα

χρήματα τ ο ν μηνυθέντos) avrà iure domimi (έκ τ ίτ λ ο ν ) quattrocento denari.

δεσποτικοϋ

La ferocia di questo ordine non può meravigliare.

Noi sap­

piamo positivamente da s. Giovanni Crisostomo 1 che nell’ editto generale di Diocleziano esistette l’ ingiunzione di tradire alle auto­ rità i cristiani di propria conoscenza ; e s. Atanasio ricorda d’ aver inteso raccontare come dei pagani di Alessandria rei d’ aver genero­ samente nascosto alcuni fedeli, non che soffrir negli averi, ebbero ad affrontare persino la carcere 1 2. Ma anche prima di Diocleziano, anzi a cominciar da Nerone, i cristiani furono considerati quali nemici dell’ im­ pero e quindi praticamente trattati alla pari dei ladroni e dei briganti, come nota il Mommsen (Strafrecht p. 308) 3. Ora v’ era la legge che i ricettatori dei ladroni dovessero subire la sorte dei ladroni stessi (Paul. 5, 3, 4 receptores adgressorum itemque latronum eadem

poena adfiàuntur qua ipsi latrones. Cf. Ulpian. Dig. 1, 18, 1 3 ; Mommsen op. cit. p. 715). Se io inclino a ritenere che il passo accennato del nostro editto sia desunto da un documento autentico, non pretendo però di vederci un editto imperiale di A. Pio, sì bene un semplice ordine proconso­ lare. Che verso il tempo di Antonino Pio

dei magistrati abbiano

promulgate disposizioni somiglianti alla nostra, non può sorprendere. I cristiani non dovevano (è vero) esser cercati, eppure documenti supe­ riori ad ogni eccezione, ci mostrano i διωχμΐται, o prosecutore^, lanciati alla caccia dei fedeli, come di altrettanti assassini, per ordine espresso delle autorità. Διωγμιται e soldati a cavallo muovono alla ricerca di s. Policarpo (Martyr. 6. 7) a Smirne; a Lione pochi anni dopo (a. 177) il preside ordina di scovare tutti i cristiani (Eus. H. e. 1 D e ss. B eren ice et P rosd oce 5 (Migne P . G. 50, 636) έτπταγματα πονηρά παντα χ ο ύ κατεπέμπετο πολληε yépovra τυραννίδες... oì yàp οικείοι τ ovs οικείους παραδιδότω σα ν, φησίν, ctvSpes ra s yvvaÌKas, πατέρες τα τέκνα, τέκνα τους πατέρας, αδελφοί τους αδελφούς, φίλοι το υ ς φίλους. S’ intende che il sacrò oratore non vuol riportare ad verbum l’ editto.

* H istoria A rianorum 64 (Migne P. G. 25, 769 b). 3 Cf, Semeria 11 p rim o sangue cristiano, Roma 1901, p. 80 sq.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

DESUNTA FORSE DA UN VERO DECRETO. -

STORIA

DI AR IA D N E .

105

V 1, 14 éfce'Aeυσβν ό iyyepwv άναζητβΐσθαι iràvras ημάς). Qual meraviglia se a Primnesso nell’ Asia, per meglio riescire nell’ intento, il magistrato di suo arbitrio avesse pubblicata un’ ordinanza come quella che ci riferisce il Martirio di Ariadne? E cosa sarà stato in fondo quel decreto che accenna Melitene con le parole

καινόν

διάτ αγμα, δ μηδ'β κατά βαρβάρων πρέπβι πολεμίων (Eus. Η. e. ΙΥ 26, 6 )? Pertanto, se l’ editto di Adriano ed Antonino è insostenibile (al pari di quelli che si leggono nel Martirio dei 45 martiri di Nicopoli, nella Passione di Sergio e Bacco, in quella di Efisio, in quella di Eliconide, in quella di Trofimo etc.), non però è inve­ rosimile l’ esistenza di

un decreto

locale

ordinante, sotto pena-

di m orte, la delazione dei fedeli, decreto promulgato o precisamente al tempo di A. Pio, od in epoca posteriore ’. Insomma la rovina dell’ editto imperiale non porta con sè necessariamente quella di tutto il Martirio di Ariadne (il quale suppone un decreto non diverso dal preteso editto), nè per conseguenza ci libera da ogni ulteriore esame. Esaminiamo dunque il corpo della leggenda.

*

*

*

Ariadne, giovine schiava di Tertulio, πρώτοε della città di Primnesso 1 2 nella Frigia Salutare, digiuna occultamente il giorno in cui la casa celebra con solenni banchetti e sacrifizi il natale di un figliuolo del padrone. Una compagna, che se ne avvede, corre a denunziarla alla padrona, e mentre questa, fattala venire a sè, tenta invano con le minacce d’ indurla a prender cibo, sopraggiunge Ter1 Si potrebbe notare che il termine ìmócrrams = sostanze sembra conve­ nire solo ad un’ epoca posteriore. Però, quantunque viróa-rcuris nel senso accennato occorra s p e c i a l m e n t e in tempi tardi (cf. Malal. p. 439, 21; 444, 15; Theoph. Antecess. I 6, 1 ; Grenfell a. Hunt Greek papyri II ser., Oxford 1897, nn. 86, 17; 87, 35; 90, 18; Oxyrhynchus papyri I, London 1898, nn. 138, 26. 31; 139, 28), se ne ha un esempio in un papiro della fine del I see. ( O xyr. pap. II 270 p. 312) ed un altro fin già presso i L X X ( Iob 22, 20). Il plurale di imocrrda-eis nel senso di documenti rela­ tivi ai beni si trova nella petizione di Dionisia dell’ anno 186 ap. Oxyr. pap. II n. 237 col. 8, 26. 34. 42. 2 Sulla precisa posizione di Primnesso v. Ramsay The historical geography a f Asia Minor p. 139.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

106

tulio.

IJ. -

LEGGENDA DI S. ARIADNE. -

L’ ACCUSA.

Sommariamente informato dalla sua donna, egli ordina che

Ariadne venga flagellata e poi rinchiusa in fondo alla casa, dove le verrà somministrato uno scarsissimo cibo, quanto basti a tenerla in vita. Dopo un buon mese la notizia dell’ accaduto arriva alle orecchie di alcuni delatori i quali non tardano ad informare il pre­ side come Tertullo π ρ ώ τ ο ς della città nasconde in casa una cristiana. Il domani Tertullo è citato a comparire in tribunale. Nulla fin qui -

nella sostanza -

che per sè dia luogo a seria

difficoltà. È ben credibile che una schiava cristiana sia stata accu­ sata da una sua conserva presso la signora. I servi denunziati ai padroni dai loro compagni di servitù non devono essere stati più rari dei padroni denunziati alle autorità dai propri schiavi, come accadde, fra gli altri, al Celebre Apollonio Romano. La padrona di Ariadne conosceva già, secondo ricavasi dal pro­ cesso, ch’ ella professava il cristianesimo. Ma ciò non pare inconci­ liabile colla punizione inflittale solo dopo la denunzia della schiava. La signora poteva far le viste d’ ignorare la religione di Ariadne, ma dopo l’ accusa proseguire a tollerare una tal professione di cri­ stianesimo, avrebbe costituito un serio pericolo per lei, stante 1’ or­ dine di tradire alle autorità i fedeli. Di più si comprende a qual segno potesse irritare l’ animo di una superba pagana il rifiuto a par­ tecipare alle feste del natale di suo figlio. Ma allora perchè non rimettere subito Ariadne nelle mani dell’ autorità ? Forse la padrona aveva per lei - nata in sua casa - dell’ affezione; forse Tertullo sospettò che la denunzia non fatta subito dopo promulgato il decreto avrebbe potuto .trascinarlo in un processo, forse credette che a domare la serva bastassero pochi giorni di carcere? La descrizione del natale èv aùXots καί κ υ μ β ά λ ο υ καί ώδαΐς ά τ ά κ τ ο ις καί ή χοις αλαλαγμών, è classica. 1 cembali ed i flauti ci

ricordano che siamo in Frigia, la patria delle scomposte feste cele­ brate al suono di quegli istrumenti '. Gli αλαλαγμοί erano grida di fausta acclamazione, come pure si nota nel lessico di Esichio : α λ α X a y p o s èm viKios ύμνος η βϋφημος β ο ή (cf. Aristoph. Lys. 1 2 9 1 ; 1

1 II cembalo era usato anche dai Romani nelle danze oscene, nei conviti lascivi, nei Baccanali. V. Cic. iti L. Pis. 9. 10; Tit. Liv. 39, 8. 10.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LA NARRAZIONE D E LL’ ACCUSA FU RITOCCATA OD AGGIUNTA

107

Av. 1763). Con sacrifizi e banchetti si solennizzava il natalizio così in Grecia come in Roma (v. le numerose citazioni del van Hooff). Parimente pieno di verosimiglianza è nella sua sprezzante fero­ cia il contegno di Tertullo che, senza neppur degnarsi d’ interro­ gare Ariadne (άνε^ετάστωδ) ', la fa flagellare e seppellire nel car­ cere domestico \ Era questa la punizione ordinaria degli schiavi (Plaut. Aulul. 346 comprehendite, Vìncite, verberate, in puteum con­

dite), sebbene molte volte al carcere si sostituisse il pistrinum, come in Roma, così anche in Grecia (p. es. Lys. I 18 μαστί'/ωθβΐσαν

eìs μυλωνά έμπβσβΐν) 3. Senonchè due difficoltà saltano facilmente all’ occhio del lettore nel tratto ora riassunto. L ’ una, che gl’ idoli sono chiamati βδελύ γ-

ματα, con un termine il quale ritorna soltanto nell’ ultima parte, opera certamente dell’ epoca della pace. Non è questo un indizio, si domanda, che il corpo della narrazione e la fine uscirono dalla stessa mano e quindi che tutto il documento è una falsificazione? Si può rispondere che indizio grave sarebbe solo nel caso che la parola

βΜλυ^μα fosse molto rara, laddove nella S. Scrittura essa ricorre piuttosto spesso 4. D ’ altra parte chi ci assicura che colui il quale aggiunse al documento la fine e il principio, non rimaneggiasse qua e là anche il resto (come certo fece là dove inserì il falso editto), intro­ ducendo diversi particolari? Come una di tali aggiunte dovrebbe essere1 1 Cf. A cta Agathonici 3 (Anal. Bollanti. 2, 1883, p.,101) ανε^ετάστωβ άποκτα’κων.

2 11 testo

dice έκβλβυσβν αυτήν φραγελλοΰσθαι καί έ ζ οφθαλμών ποιήσας πάντων (espressione di sapore classico, cf. Herod. 5, 106 ί ξ οφθαλμών σφ ί yevópevos, Xenoph. H ier. 6, 13 ηδίστ αν ν ζ οφθαλμών σου γενοιτο) τώ ν èv τ β οικία, βραχβΐαν έκεΧευσεν αΰτβ τροφ ή (il cod. dice proprio cosi, ne occorre pensare a un errore dell'amanuense, cf. sopra p. 55) δίδοσθαι. Nel latino questo passo appare oggi stranamente corrotto (A cta SS. I nov. p. 198) iussit afflictam diutino v erb ere in abdita m em bri pa rte, detrudi in ca rcerem . In origine dovette leggersi in abdita domus (o aedium ) p a rte detrudi senz’ altro. La caduta del vocabolo domus fu la causasse non erro, della introduzione di m em bri e di in ca rcerem (queste ultime parole mancano di fatti in alcuni mss.). Il van Hooff non si avvide del guasto. Eppure T espressione abdita m em bri p a rte non ha in discreto latino il senso da lui attribuitole, anzi non dà nessun senso soddisfacente. Con che non nego essersi a volte usate delle barbare flagellazioni poco dissimili da quella che il van Hooff vedeva accennata nel passo in esame. 3 Cf. Marquardt Vie p riv ée des Romains I 211. 214. 4 Cf. Vigouroux Dictionnaire de le B ible III 816 sqq. s. v. Id o le e Sophocles G reeh lex ico n o f thè rom an and byzantine p eriod s s. v. | θδέλυγμα. Pass. Tarachi 7 Ruin. p. 385 oóre toTs βδβλΰγμασί σου προσκυνώ.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

108

II. - LEGGENDA DI S. ARIADNE. -

riguardata la indicazione

Trjs

IL PROCESSO.

0 p v rylas laXovTapias, la quale forma

la seconda delle sopra accennate difficoltà, tale denominazione di Salutare non apparendo, come è ben noto, se non dopo la prima metà del secolo IV Devo confessare però che non solo io non saprei trovare argo­ menti decisivi contro chi inclinasse a giudicare tutta la prima parte del Martirio, fino al processo di Tertullo e di Ariadne, una rico­ struzione del IV secolo ricavata dal processo stesso, ma che tale ipotesi mi sembra quasi la più plausibile. Certo è che un episodio molto somigliante al nostro , di cristiani traditisi nell’ occasione di un natalizio, ritorna anche nel Martirio di Zoe e compagni, uccisi bensì in Panfilia 8, ma nativi pur essi della Frigia. Non sarà stato questo del natalizio un

tottos

di qualche officina agiografica?

* * * Ora il processo. Nel σεβαστβΐον di Primnesso siede pro tribu­

nali {προ τ ο ν βήματοε) il preside Gordio, cui fanno corona il βουλβυτηριον (il proconsole aveva sempre un consiglio) 3 ed il Srjpos. Il tribunale alzato nel tempio degli Augusti non ha nulla di singolare. Ivi troviamo alle volte adunati i decurioni per deliberare intorno agli affari municipali, ivi si raccolgono le corporazioni per segnare i loro decreti (cf. Boissier La religion romaine I 4, 1892, p. 159). 1 Occorre per la prima volta in un rescritto di Costante a Costanzio inviato al senato nel 359-361. Vedi sull’ uso della denominazione Phrygia Salutaris, divenuta gene­ rale alla fine del IV e al principio del quinto secolo, Ramsay T he cities and bischoprics o f Piiry ;ia I, Oxford 1895, p. 81 sq.; cf. T h e h istorical geograph y o f A sia M inor pp. 151; 436-437. s II Martirio di Zoe è di molto inferiore al nostro, in quanto non ha nulla di cosi incontrastabilmente buono, come il processo di Tertullo e di Ariadne. Il tratto che qui m’ interessa di ettaro è il seguente del c. 6 ( A cta SS. I maii p. 740); έγεννήθη Se τω Κάτλω viòs καί μιαρά γενέθλια έξετέλουν θΰοντεε τίί Τύχη Tris πόλεως. A una mutua dipendenza dei due testi non panni che convenga pensare, quantunque anche la risposta di Ariadne του σώματός μου κυρία εΐ, οΰ της ψυχής ritorni in sostanza al C. 4 del Martirio di Zoe (καλώς ήλθες, δέσποτα των θεωρουμένων ημών σωμάτων, των Uè ψυχών ημών δεσπότης έστιν ’/. X.) θ l’ epoca del martirio sia la medesima. 3 In un papiro del tempo appunto di Antonino Pio leggiamo /cu]ì κ·[α]βημένων έν συμβουλΐω εν τώ ιτραιίτωρίω του κρατίστου ψγίεμόνος.., seguono i nomi dei consi­ glieri ( A egyptisch e U rkunden aus den königlichen M useen zu B erlin 288).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LA DIFESA DI TERTULLO.

109

Del resto era in facoltà del magistrato di rizzar tribunale dove più gli talentasse (cf. Le Blant Les pers. et les martyrs p. 276). Pren­ dendo la parola, Gordio, alquanto imbarazzato, si vede, di proce­ dere contro un personaggio del grado e della popolarità di Tertullo, dice: Cosa posso farci io? Non mi è lecito andar contro il sacro decreto (θειον θέσπισμα). Il βουλευτήpiov risponde pregando il preside ad ascoltare benignamente \ Si presenta allora Tertullo, accompagnato da un suo cugino di nome Nicagora, a cui la famiglia e lo stesso βουλευτήριον hanno affidata la difesa. Sorprende un poco il vedere come i parenti di Tertullo non temano per la sua vita, sì bene che egli non riesca a cavarsela senza qualche disonore: μη μωμόν riva δεξηται. Forse essi confidavano nei grandi meriti dell’ accusato e nello straordinario favore che godeva nella città. D’ altro canto le parole del preside poco dopo : ου yap ò τι^ ώ ν

αύτω

kivSwos

επίκειται parlano,

mi sembra, assai chiaro. Gordio comanda che il dibattimento sia fatto giudizialmente,

εγγρ ά φ ω ς , cioè stenografato dai notarli. L ’ avverbio

èyypàipws

(lat. apud acta) si trova anche nel Martirio genuino di Pionio (9, 1 επηρώτησεν èyypàipws), dove è rettamente spiegato da una glossa :

Ύράφοντο5 του νοταρίου πάντα. Ad esso si oppone, com’ è notis­ simo, 1’ avverbio àypàtyws , di cui, fra gli altri, ci dà un esempio s. Dionisio d’Alessandria ap. Eus. JET. e. V II 1 1 , 6 : AìpiXiavòs

διε'πων την ηγεμονίαν είπε ' Καί àypàtyws ΰμΐν διελεχθην 2. Dopo ciò Nicagora da vero retore (σ^ Ό λαστι/cds) 3 e da vero greco del suo tempo, comincia la difesa con una serie di smaccate adulazioni al preside (πρύτανις Trjs επαρχίαε) i, le quali il lettore1 1 Άξιονμεν την ανυπέρβλητόν σου φιλανθρωπίαν pera ηπιότητος άκονσθηναι ημάς. Qualche cosa di simile dice Tertullo a Felice ap. A cta App. 24, 4 παρακαλώ άκονσαί σε ημών συντόμως ri? ση έπιεικεία. 2 Cf. Mommsen Róm Strafrech t p. 518 con la nota 3 ; cf. altresì A cta A pollon ii 11. 12 (ed. Klette p. 100; cf. p. 18 nota 2): εΐπεν (fìepévvios)’ Ά ναχνω σθέτω rà azera Ά πολλώ... ò Se ΆτroXXàzs erzrev' Méveiv με θεοσεβή (σνννβούλευσα) καθώς èv roTs άκτοις λογισά/ieros ημάς ώ ρισας. 3 Tale credo che sia qui il senso di σχολαστικός, non, come nei tempi poste­ riori, sinonimo di avvocato, per quanto in seguito venga denominato sempre όικολόγος. 4 επαρχία = provincia, come e. gr. in A cta K a rp i etc. 32 (p. 448, 10 Harnack): εν πάση επαρχία zcal πόλει.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

1 1 0 II. - LEGGENDA DI S. ARIADNE. - CARATTERI DI GENUINITÀ NELLA DIFESA.

potrà vedere da sè nel testo. Poi passa ad enumerare i benefizi fatti da Tertullo alla città e le alte cariche sostenute. Qui non c’è proprio nulla che tema il confronto con le iscrizioni onorarie dei primi secoli dell’ impero, nulla che sappia di bizantino. Tertullo è uomo di nobile nascita (εύγενης). sacerdote degli Augusti ( άρχιερεύς των Σεβαστώ ν, cf. Dittenberger Sylloge inscr.

graecar. 2 3 6 3 , 2 ; 3 7 2 , 1 ; 3 7 6 , 2 7 ; 3 9 3 , 3), vero demiurgo per la città (δημιουργός rjj πόλει), che colmò di doni e di be­ nefizi, tra cui l’ essere andato

ambasciadore e l’ aver ornato le

terme di marmo frigio (ovrtvos [βαλανει'ου] els τον κόσμον λίθον

Φ ρύγιον ποικίλας καί χαριτώ σας μεγάλως επεμεληθη : per que­ sto ultimo verbo cf. Ditt. ind. varia s. v.). Egli ha ereditato il sacerdozio dai suoi maggiori (άρχιερεύς εκ προγόνων, cf. Lebas

Voy. arch. Ili® partie 2 1 0 8 ; Dittenb. 395, 2 άρχιερεύς άπό π ρο­ γόνων) ed è stato ginnasiarca (carica questa, a cui si soleva dare la più alta importanza)

Insomma Tertullo è, sotto ogni riguardo,

καλός καί άγαθός. Ha fatto sacrifizi a sue spese (έπιτελεσας θυσίας εκ τω ν ιδίων υπ αρχόντω ν; cf. Ditt. 342, 11 ra s θυσίας επετελεσεν 2 e per ύπάρχοντα 226, 164. 165. 1 7 8 ; 248, un uomo

5) tanto agli dei patrii (rois θεοΐς πατρωοις, cf. Ada Tarachi 1. 3 Ruin. pp. 377. 378 sq.) 3, quanto alla vergine Artemide (divinità veneratissima in tutta 1’ Asia). Ha convitato gli Augusti, i cittadini, la γερουσία, gli stranieri (Ditt. 522, 9 εστία ν δε τούς τ ε πολί-

τα ς καί ούς ή πόλις κεκληκεν καί τούς μετοίκους καί τούς άπελευθερους, cf. 420, 30

έστιάσαντες...

πάντας βουλευτας

καί

πολίτας). Si è mostrato sempre devoto agli dei e alla divinità degl’ imperatori ( εύσεβώς διακείμενος πρός τ ε τούς os δε ό ’ Ελευθέ- 15

pios, έπέθηκε

tos

χείραε έπ ’αυτόν.

3. ’ Ε ζελθόντεε δε έπορεύοντο άμφότεροι έπί την 'Ρώμην συν π αντί τώ

στρατεΰματι.

έλθόντων

δε

αυτών

έν

τό π ω

ναίοντι

ΰδωρ δαφιλέε,

1 έν Se - τeτeληκώs : έν Se τώ ετη α ύ τοΰ τώ εικοστώ Β\ èv Se τ ώ εικοστώ ετει 23om. Β α υτόν 1 επισκοπήν Β αυτόν εν 7λλ.: αύτώ τ α ύλλυρικά Β 3 αΐτουμ. - όντω ν : αίτησαμένων αυτόν τώ ν εν σιρμίω Β (cf. ρ. 142 η. 1); αίτησαμένων αυτώ ν τώ ν ιλλυρικών Ρ έκεΐσαι Ο 4 Τ ό τ ε : ό Sè Ρ om. έπιδημ. τη (εν τη Ρ ) *Ρώμη Β ηκουσεν : άκ ούσασ Β ; κα'ι άκ ούσασ Ρ τ α κατ ’αυτόν : περί αύτοΰ Ρ 5 άπέστβιλεν Β Ρ (-e Ρ) φίληκα B P omm. αύτοΰ Β Ρ σ τρ α τιο τώ ν Β 5- 6 om. διακοσίων Ρ 6 συλλαβέσθαι ΒΡ\ om. έκέλ. τ ο ν ’ θλευθ.ι τ ο ν μακάριον Β ; αύτον Ρ 6-7 ό Se φ ιλ .ευρων : τ ο ΰ Se φίληκοσ έλ θ όντοσ έπί Ρ 7 εύρών τ ο ν : εύρεν το ν ά γιώ τα τον Β 7-8 έν α ύ το ΰ Ρ

τρ -το ΰ βεία σ Β

θεοΰ έσιώπ.: διδάσκοντα εν τη αγία τ ο ΰ Θεοΰ εκκλησία τ ο ν λόγον τ η σ εύσεδιδάσκοντα - Se : ετι διδάσκοντοσ τ ο ΰ ελευθερίου τ ο ν λόγον τ η σ εύσεβείασ Ρ

8 εΐπεν - Φίλικα: και εΐπεν αύτώ θεασάμενοσ αύτον ό έλευθέριοσ Β φιληκα Ρ 9 φ ίλ η ξ Ρ et ita semper το σ α ύ τη σ : π άσησ Β έπεισηλθεσ ημΐν: ηλθεσ έ φ ’ ημάσ Ρ 9-11 έπεισηλθες - θυμόν σ ου : ηλ θεσ π ρ ό σ ημασ έν τα ύτη τη δυνάμει ισχυρών ύμών ό ν τω ν ’ ο κύριοσ έ ζ απαλών ονύχων π α ριστάμ ενοσ τ ο ΐ σ δούλοισ αύτοΰ. α ύ το σ κα\ νυν το ν θυμόν σου κατασβέσει Β

10* δυνάμει ύμών Ρ

om. ημών Ρ

post Xpurròs Ρ inserit ό

έ£ απαλών ονύχων πα ριστώ ν τ ο ΐσ δούλοισ αύτοΰ α ύ το σ και νυν καταπραΰνει τ ο ν δούλον αύτοΰ 44 Φ ίλιξ -(- τα ΰ τα Β εφ η : εΐπεν Ρ ; εΐπεν αύτώ Β εφη (en rev Ρ ): εΐπεν δε αύτώ ό έλευθέριοσ Β £γνων κταγώ Β

121 * ό δε *6λ. 3 αυτόν: yàp Β

13 ην yàp - Φίλ. άκου σα ς τ ο ν s λόyoυs : έπεί δη και π νεύμ ατοσ ay ίου πληρησ ύπηρχεν ’ λ ό γ ο υ σ τ ο ύ τ ο υ σ ύπό Β om. άγιου Β σκεπόμ.: κινουμενοσ ό έλευθέριοσ Ρ άκ ούσασ ό φ ίλ η ξ τ ο ΰ σ λ ό γ ο υ σ το ύ τ ο υ σ Ρ 44 κάμοί : καί έμοί (καμοί Ρ) έχειν Β Ρ 45 ψ : ώ σ ΰ Β Ρ έξάμ ενοσ Β 16*έπέθηκεν έ π ’αύτον τ α σ χ ε ΐρ α σ αύτοΰ Β έπ ’αυτόν : αύτώ Ρ 17 καί έξελ θ ό ντε σ Ρ, om. Se δε άμφότεροι Ρ έπί την Ρώμην : ev τη ρώμη Ρ 18 στρατεΰμ α τι : σ τρ α τώ τ ο ΰ φίλικοσ Β έν τό π ω τινί V ; ev τινι τόπ ω Β Ρ ναίοντι ΰδωρ δαψιλές : έν ώ ΰδωρ ύπηρχεν ΒΡ\ όπου

τ ό τ ε άκ ούσασ ό Φίλ. τ ο ΰ σ

ύπηρχεν ΰδωρ V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

MARTYRIUM S. ELEUTHERII.

.

eiTrev ό

Φ ί λ ι ξ τώ

’

έ π èpe καί

ets τ α

ε ΐχ ο ν

Ε λβυθβρίω

eis τ ο

χ ά λ α σ ό ν pe

είδωλα, ό δε

'

Κόριβ

ύδω ρ

επ ίσ κ ο π ε,

,

σα ντος

έ π ίθ ε ς

τη ν

χ είρ ά

σου

ό π ω ς ά π ό λ ο ΰ σ ω μ α ι τ η ν ά νομ ία ν, ην

έπ ίσ κ ο π ο ς

’ Ε λ β υ θέρ ιο ς

β ό μ έ ν ο ς τ η ς χ ε ιρ ο ς α υ τ ο ύ } , έ χ ά λ α σ ε ν όνόμ α τι

151

α υ τ ό ν εν

εύξά μ ενοΞ

τω

(κ α ί έ π ίλ α -

ύ δα τι λ έ γ ω ν '

Ε ν τω

Ιη σ ο ύ Χ ρ ι σ τ ο ύ τ ο ύ φ ω τ ίσ α ν τ ο ς τ α κ ρ υ π τ ά τ η ς καρδίας καί φ ω τ ίτον

ευ ν ο ύ χ ο ν

τον

διά

Φ ιλ ίπ π ο υ

τού

ά π οστόλ ου

5

β α π τισ θ έ ν τα ,

α υ τ ό ς καί νΰν τ ο ν σ ο ν δούλ ο ν Φ ιλικά ά ν ά δ ε ιζο ν π ί σ τ ε ι κατακεκοσμημένον. καί

ούτω ς ( το ύ τω ν

Ρ ώ μην π ρ ο ς 4. φ ούς

Ο

α υτού

θ ερ ίο υ ,

καί

γενομε'νων, π ρ ο θ ύ μ ω ς ) ε π ο ρ ε ύ ο ν τ ο ά μ φ ό τερ ο ι

δε

Φ ίλ ιξ

έά σα ς

τον

μηνύων

α ύ τ ο ΐς

π ά ντα

τα

έχάρησαν

χαράν

π α λ α τ ίω καί έδηλώ θη τ ω σα ντος τού

μ εγά λ η ν.

Ε λ ευ θ έρ ιο ν , ά π η λ θ ε ν π ρ ο ς -γ ε γ ο ν ό τα ό

δε

θ ρ η σ κ εία

Ε λ ε υ θ έ ρ ιο ς

ύπό

τού

τ ο ια ύ τ η ς σέβη σ ιω π ή ν

τούς όδελ Ε λ ευ ­

ηχθη

έν

τω

Α δρ ια νω π ε ρ ί α υ το ύ , τ ό τ ε ε ’ι σ η γ α γ ο ν α υ τό ν , κελεύ-

Ά δ ρ ια ν ο ϋ ή τοιμ α σ θη να ι τ ρ ιβ ο υ ν ά λ ιο ν . και ώς η χ θη

και

τ ό ν λέγω ν'

α ύ τω

’ Ε λ ευ θ έρ ιο ς

ρ ιο ς ύ π ο τ ω ν π ρ ο τ ικ τ ό ρ ω ν , έ π ε ρ ώ τ η σ ε ν α υ τ ό ν ό θ έ ρ ιε , π ώ ς

ε π ί τη ν

Ά δ ρ ια ν ο ν τ ο ν β α σ ιλ έ α .

ελ ευ θερία ς θ εό ν , άσκώ ν

τυγχάνω ν

δ σ τις

ύπο

είστήκει.

Ε λ ευ θέρ ιε, ά π ο κ ρ ίνο υ

έξέδ ω κ α ς

θν η τώ ν π ά λ ιν

προς

ά

ό

ό

’Ε λ ε υ θ έ ­

Α δ ρ ια ν ό ς λ έ γ ω ν '

Ε λευ-

ανθρώ πω ν Α δ ρ ια ν ό ς

άνηλώθη ;

ό δε

έ π ε ρ ώ τ η σ ε ν αυ­

έπ ε ρ ω τ ή θ η ς. ό δε

Ε λ ευ θέρ ιο ς

ί èiràyayé σου την χεϊρα (τη ν χείρά σου Ρ) Β Ρ ύδατι JBP άττολούσομαι V : άιτολουσάμενοσ εκδύσωμαι Β

επέμε Β Ρ ; επεμο'ι Ο 2 εν τώ άνομίαν : άνοιαν Β', άνφμίαν μου V

ην: ην V cum duplici accentu

ό δε (τό τε ò Ρ ) επ. Έ λ. εύζάμ.'

εύζάμενοσ ουν ό ελευθέριοσ Β

3 eis OB\ π ρ όσ V

15

εα υ τό ν μ α νιω δ εσ τά τη

3- 4 om. κα'ι έπιλ.-αύτοϋ Ο

4 omm. P V αυτόν τω ι V 5 φ ω τη σ α ντο σ Ο καί : του κα'ι Β 5-6 και φ ω τίσαντοε om. V; φ ω ­ τ η σ α ν το σ Ο 6 το υ εύνούχου V omm. το ν post εύνοϋχ. B P V om. β απ τισθέντα ΒΟ ; βαπ τίζω κα'ι λβγω Ρ 7 om. αύτόε V; Om. aùròs καί νυν Ρ νυν -f- β α π τίσ α σ V το ν

sic cum t adscripto

σο ν - κατακεκοσμ.: άνάδειξον κύριε (δέσποτα Β ) πίστει κεκοσμημένον (κατακεκ. Ρ) το ν σον

8 οντω V omm. το ύτω ν γον>ομ. ΒΡ\ om. τούτω ν γενομ. προθύOm. άμφότεροι V 8-9 εν τη ρώμη P V 9 Om. Β πρόεβασιΧεα 40 φίλι£ δε Β τον-}- άγιον Β 41 om. αύτοϋ Ρ μηνύον Β ; μηνοίων Ο αύτοΊε : α ύτη σ Β\ α υ τούσ Ρ γεγονώτα Ο; γ εηενημενα Β Ρ α ύτω : είσ αύ'ζόν Β\ om. Ρ ’ Ελευθερίου: μακαρίου Β -}- οΤ κα'ι άκούσαντεσ εχάρισαν Β 12 ηχθη : δοΰλον φίληκα B P V

μωσ Ο

εισηχθη Ρ λώθη Β α υ το ύ -το υ

εύπροθύμωσ Ρ

12-13ό

δε-εδη λώ θη : είσα χθ εντοσ ουν το υ ελευθερίου εν τώ παλατίω εδη-

13 περί : τ α περ'ι Ρ

τό τ ε βίσηγαγον: κα'ι ότε rjyayov Ρ

13-14 περί

'Αδριανοϋ : υπό τω ν στρ α τιω τώ ν πάντα τ ά περ'ι αύτοϋ. κα'ι ότι ¿τμώχασιν αυτόν,

44 ητοιμάσ... βουνάλιον Ρ. Γθ11. abscissa membrana desideκαι ώε ηχθη ό Έ λ.: καί... χθη ό ελευθ... είσα χθ εντοσ δε αύτοϋ Ρ\ κα'ι καθησασ εποίησεν άχθηναι α ύ τ ό ν ’ είσα χθ εντοσ δε αύτοϋ Β 15 προτηκτόρων Β επερώτισεν Ο; ηρώτα B ì om. αυτόν ; ηρώτησεν Ρ 16 om. πώε Β ελευθερίαε : βυγενιασ Β εξεδ.: π ώ σ εξεδ. Β αύτόν Ο; σεαυτόν Β Ρ ; εαύτόν V 17 θρισκεία Ο omm. θνη­ τώ ν B P V άνειλώθη Ο; εσταυρώθη Β 18 ασκών : άσκησασ Β ιστηκει O V ; είστηκει Β 7ταλιν ό : πάλιν ουν Β επηρωτησεν V\ ηρώτα Β Ρ 19 ΟΙΏ. ’ Ελευθέριε V άποκρίνου μοι (om. μοι Ρ ) π ρ όσ ά επερωτώ σε PV\ άποκρ. π ρ όσ ά επερωτίθηε Ο ; π ρ ό σ ά ερωτώ σε άποκρίνου Β ό δε : τό τ ε ό Ρ. εκέλευσεν ουν ό άδριανόσ Β

rantur

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

ίο

152

MARTYRIUM S. ELEUTHERII.

ά ν α β λ έ φ α ς eis τ ό ν ο υ ρ α νό ν καί irο ιή σ α ς τ η ν έν Χ ρ ισ τ ώ σ φ ρ α γ ί δ α , η ρ ξ α τ ο X éyeiv '

Ε λ ευ θ ερ ία

καί yfjs,

τον

έσ τ ιν

π ά ντα

7ΐ-ρ ό σ ε λ θ ε

toìs

π α ρ ’έμοί.

π ά λ ιν

0 € θ ΐς ό

α ύτη ,

το

γινώ σκ ειν

δεδη μ ιουρ γη κ ότα . καί

μ ε γ ίσ τ ω ν

Ε λ ε υ θ έ ρ ιο ς

τον

π ο ιη τή ν

ο ύ ρ α νο ϋ

τε

Α δ ρ ια ν ο ς ε ΐ π ε ν ' Π ε ίσ θ η τ ί μοι καί τιμ ώ ν

καί

ά π ε κ ρ ίν α τ ο '

π ικρίας είσι μ ε σ τ ά , έμ β ρ ιθ ή ς δε γ εν ό μ εν ο ς ό

Τα

ε ξ ο υ σ ιώ ν ρή μ α τά

μ έτο χος σου

δό λ ο υ

γίν ρ και 5

Α δ ρ ια ν ο ς έκ έλ ευ σ εν ένεχ θή να ι

κ ρ ά β α τ ο ν χ α λ κ ο ϋ ν καί ά π ο δ υ θή να ι τ ο ν μακάριον νεανίαν και κ α τ α τ ε ίν ε σ θ α ι έκ τ ε σ σ ά ρ ω ν έ π ί τ ο σ ο ϋ τ ο ν , ώ σ τ ε φ ε ρ ά α ύ τ ο ν μέλη, π ά σ α σ τ ο ΰ έβόα

'

π υ ρ ά ύπ εστρω μ ένη

α υτόν

λυθήναι, νομ ίσ α ς

ίάσεις)

καί

ότι

Ά νδρες

Π αύλ ος έ ν θ ά δ ε , δ ι ’ ού

έ π ε τ έ λ ε σ α ν καί τ ό ν

είδω λα

και έ ξ α ρ μ ό σ α ι έ π ί τ η θέα

τοΰ

τα τρυ ­ ά γ ω ν ι-

ά π έφ υ ξεν,

ήν y à p

ά λ ά σ τ ο ρ α Σίμω να

τα ΰτα , ά π ερ σ έβ ετα ι

' Ρ ω μαίοι, μ έ γ α ς ό θ ε ό ς

καί δυνάμεις

το»'

μ άγον

Α δ ρ ια ν ο ς, κ α τ ή σ χ υ ν α ν ,

ό σ α ς δυνάμεις ένδείκνυται τ ο ΐ ς ά γ α π ώ σ ι ν

έ έ π ο ίη σ α ν καί τόν

σεβόμ ενον

καί νΰν δε ό ρ α τ ε

α υ τ ό ν .1

1 έν Χ ρ ισ τ ώ : έν κυρίω Β 2 \eyeiv ο ν τω σ V ; XaXeTv Ρ αΰτη έσ τίν Β γινώ σκειν: προσκυνεΐν V 2-3 7ΤΟΙηΤην ούρανοϋ re (omm. τ ε

τ ο : τώ Ρ ; τ ο ΰ Ρ

Β Ρ ) και γησ. το ν πάντα (και τω ν πάντων Β ; κα\ πάντα Ρ ) δεδημιουργικώτα (δημιουρ­ γώ ν Ρ ; δήμιουργησαντα Ρ ) Β Ο Ρ ; ποιησαντα ούρανόν και γην και δημιουργό σα ντα τ α πάντα V

ίο

καί

υ π ο κ ά τ ω α υ τ ο ύ , ό δε νεανίας ά ν α σ τ ά ς π ε ρ ιε π ά τ ε ι έ ν ώ -

α υ τ ο ύ , καί έκτείνας τ η ν χ ε ί ρ α ε ΐ π ε ν '

ο ν έ κ ή ρ υ ξε Π έ τ ρ ο ς

τα

έξα ρ θρ ή σ α ί τε

'Ρώ μη σ υ ν α χ θ ε ί σ α

Ε ίτ/εν ή καί σ ο φ ό ν νεανίαν ά ν ελ εΐν κελεύει ό β α σ ιλ ε ύ ς , ώ ρ α ς δε

δ ιελ θ ο ύ σ η ς έκ έλ ευ σεν

π ιο ν

δε ή

4-Ό π ρ ό σ ε Χ θ ε -π α ρ ’έμοί: και προσεΧθών θνσον rots Θεοΐε (πρόσεΧθε τ oTs

Θ. και θΰσον P ‘, πρόσεΧθε, om. και θ ϋ σ ον, Β) και ποιήσω σε (σαι Β ) μ εγιστάνον (μεγι­ σ τά να τω ν Β ; μ έγιστον Ρ ) εν τώ παΧατίω μου B P V

5 πάλιν ό ’ GX. άπεκρ.: και 6 μ εστά έσ τιν V\ omm. είσι Β Ρ έμβριμηθειε Ρ ; έμβρηθε\σ P V γενόμ ε...ρια νδσ εκεΧεν... θηναι Ρ , Γ θ ΐ ΐ . abscissa charta periere 7 κράβατον το ν χαΧκοϋν V ; χαΧκδν κράβαττον V ; κράβατον Ρ, χαλκ. periit νεανίαν : έΧευθεριον Ρ ; om. Β τ- 8 κατατείνεσθαι εκ τεσσά ρ ω ν : ταθηναι eis τε σ σ α ρ α Β\ εκτείνεσθαι υπό τεσσά ρ ω ν Ρ 8 omm. Β Ρ έτη το σ ο ϋ το ν εξαρθρησαι-τά : έξαρμησαι α ύτόϋ τ α Β εζαρμώσαι Ο 8-9 έζαρθρησαι-μεΧη : έκ τω ν αρμών γενέσθαι τ α τρυφ ερά τώ ν μεΧών α ύτοϋ άρθρα Ρ 9 μέΧη : τώ ν μεΧών άρθρα Β δε: τ ε Β συναχθησα Β Ο : συνηχθη Ρ έπι τη θέα : π ρ ό σ την θέαν Β ; έν τη θέα Ρ 9-40 άγων ισ τού -fέΧευθερίου Ρ 10 έβόα : και κατεβόα τ ο πΧηθοσ άπαν Ρ ; Και έβόησαν π ά ντεσ Ρ άνεΧεΐν κεΧ.: άνερησαι (άναιρεΊσθαι Ρ ) θέΧει Β Ρ 44 έκέΧευσε Χυθηναι τό ν έΧευθεριον Ρ νομησασ Ο : ώ σ νομίζων Ρ; νομίσασ Β ά π έψ υξεν : ηδη έζέφ υ Β ; ηδη άπέφ. Ρ και: και η Β 11-12 ήν yap - αύτοϋ: ην γά ρ πάνυ στρωμμένη πυρά V 42 omm. ύποκάτω αύτοϋ P V ό δέ νεανίαε: ό οΰν μακάριοσ έΧευθεριοσ Β περιεπάτη Ο : άνεπάτει P V ; om. Β 48 αύτοϋ : άδριανοϋ τ ο ΰ βασιΧέωσ Β\ τ ο ΰ άδριανοϋ P V έκτείναε: έφ απΧ ώσασ Β την χ . -)- αύτοϋ Ρ ; τά ε χ είρ α σ αύτοϋ V εΐπεν: ό έΧευθεριοσ εΐπεν Ρ μ έγa s: μ. έσ τιν B P V 44 παϋΧοσ και π έ τρ ο σ Ρ ένθάδε: ένταΰθα Β (post ον) V έκηρυζαν Β δι * ο ύ : διών Β 44- l;> om. έποίησαν κ. ίάσειε Ο ίάσειε ποΧΧάε V 45 άΧάστωρα σημωνα Ο *, άΧάστορα σίβονα Β V 46 σέβεται ΰν V om. νϋν V ; omm. δε Β Ρ όράται Β Ο 17 ο σ α ε: οιασ B P V , άποκριθε'ισ έΧευθεριοσ εΐπεν B Y ’, έΧευθεριοσ εΐπεν Ρ

δώΧου Β

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

is

MARTYRIUM S. ELEUTHERII.

A op ia vos οΰν π ά λ ιν έκ έλ ευ σεν ένεχ θή να ι έ σ χ ά ρ α ν και ύ π ο σ τ ρ ω θ ή ν α ι

5.

πυράν

και έπ ιχ εθή ν α ι

μά τ ο ν μ έγα ν ίδιου. σου

153

Ή λ ιο ν

Ε λ ευ θ έρ ιο ς

ελαιον. και κα'ι τ ο υ ς

λ έγει

θεο ύ ς

ε ΐ π ε ν ’ Λ ύκε τ ή ς

τώ

Ε λ ευ θερία)'

Τ ίμ η σ ο ν

ά π α ντα ς, ά ντέχομ α ί σ ο υ

’Α ρ α β ία ς, έ σ τ ω

τα

εα υ τό ν,

ώς

ρ ή μ α τά

τέκ νου

σου

εις κ ρίσιν. εμέ δε ού μ ετα β ά λ λ εις ά π ό τ ή ς διανοίας μ ου, ή σ π ε ρ

μ ετά έκτη-

ς

σ ά μ η ν έκ ν ε ό τ η τ ά ς μ ου, φ ο β ε ί σ θ α ι τ ο ν κύριον, τ ό τ ε έκ ελ ευ σ εν ό Ά δ ρ ια ν ό ς ά π ολ υ θέντα το ν καί ευ θέω ς

το

’Ε λ ευ θ έρ ιο ν υ π ό τ ω ν δ ο ρ υ φ ό ρ ω ν ά χθή να ι ε π ί τ η ν έ σ χ ά ρ α ν .

πΰρ

έσβέσθη

καί ό μ ό λ ιβ δ ο ς

καί ο ύ τω ς π ά λ ιν μή φ έρ ω ν ό ένεχ θή να ι π ίσ σ α ν

τή γα νο ν

καί

κηρόν

Α δ ρ ια ν ο ς

τη ν

έ ψ υ χ ρ ά ν θ η σ υ ν τή_ έ σ χ ά ρ α . ϋ β ρ ιν

καί

ά ναφ θήναι

πυράν,

καί

σ τ έα ρ.

δε δ ο ρ υ φ ό ρ ο ι

οί

τού

έμ βληθήναι

π α ιδ ό ς, δε

θάττον

έν

έκ ελ ευ σεν τηγάνω

τώ

ίο

δέοντος τ ο

του

έ ρ γ ο ν έ ξ ε τ έ λ ο υ ν . θ ε ω ρ ή σ α ς δέ ό μακάριος νεανίας τ η ν φ λ ό γ α σ φ ο δ ρ ά ν , ώς νέα ν μεν ά γ ω ν τ η ν ηλικίαν, γ η ρ α λ α ΐο ν μ ένος, ευ θέω ς ά ν α π η δ ή σ α ς π α ύ ετο ώς δέ

τώ

έπ ί

δρόσον

Α δ ρ ια ν ώ "

έπ ί

τη ν

Τ ύ ρα ννε,

α ίμ α τ ο ς , ά π ο λ ά μ β α ν ε

τό

δέ τ ο

τήγανον

φ ρόνημ α

έ ζ ου ρ α νού κ α τ α β α ίν ο υ σ α ν τά φ ε

άνεω γμ ένε,

τ η ν μερίδα μ ετά τ ο ύ

π ρ ο ς θ εό ν

βρ α σμ ού δντος

εί

σαρκώ ν

κ εκ τη -

μ εγ ά λ ο υ ά ν ε -

έ π ί χ λ ό η ν , ε ΐπ ε ν χ ρ εία ν

έχ εις

ίο

καί

π α τ ρ ό ς σ ο υ το ύ σα τα νά .

1 πάλιν οΰν ο άδριανοσ εκελ. Β ; πάλιν ο άδριανοσ κελεύει {εκελευσεν Ρ ) Ρ Υ ύποστροθηναι Β 2 πυράν: πυρ Β επιχεθηναι ε λ α ιο ν: ελαιον ύποβληθηναι Β ; επιβληθηναι ελεον V εαυτόν (-[- ελευθεριε Β) Β Ο : σε αυτόν (σεαύτόν V ) PV 3 p éyav : μακάριον Ρ ; yap δεσπότην V άντέχομαί σου ws τέκνου ίδιου: τε ω σ αίσχάραν V

άνεχωμαι σου ώ σ τ . ίδ. Β ; άντεχόμενόσ σ ου ώ σ τέκνου παραινώ σαι V

4 Έ λευθεριοσ:

4-5 τά ρήματά σου τα ΰτα . έστω συν σοί είσ απώ­ λειαν Β\ έσ τω τ ά ρήματά σου τα ΰ τα (omm. τα ΰ τα O V) μετά σοΰ είσ κρίσιν O P V 5 δε : yáp Β Ρ μεταβάλησ Β διανοίας μου : π ίσ τε ω σ Β\ om. μου Ρ ^ 5~6 εκτισάμην Ο β νεώ τη το σ Ο μ ο υ : μου. δι η σ εμαθον Β φοβεΐσθε Β κύριον: Ίησοΰν Χ ριστόν Β ; τον θεόν Ρ άδριαν. εκελ. Β Ρ 7 άπολνθ. τον ’ Ελευθ.: αυτόν άπολυθεντα (άπολ. αυτόν Ρ ) πάλιν Β Ρ δωρυφόρων Β άχθηναι: είσενεχθηναι και επιτεθηναι Β επί Ρ\ ύπο Ο; είσ Β 8 καί εύθ.: εύθ. δε Β Ρ ό μόλιβδος: η εσχάρα (iϊσχάρα Β , suprascr. lecerli, ni. è) B P omm. συν τη εσχ. Β Ρ 9ο άδριανοσ prf φόρων Ρ\ άδριανοσ δε μη φερων Β, om. πάλιν om. του παιδός Β εκε­ λευσεν: εποίησεν Β 1(ϊ άφθηναι V εμβληθ. δε: και εμβληθηναι B P V 44 om. καί ante κηρόν Β οι δε: καί εύθεωσ οί Β δωρυφόροι B V θ ά ττον του λβγοντοσ V; om. Β H-1 2 τ ό epyov è ζ e r ελουν : τούτο εζετελουν τ ό epyov Β 42 θεωρίσασ Β Ο ; θεασάμενοσ V νεανίας: ελευθεριοσ Β Ρ om. μακάριος et τη ν φλόya σφοδράν V; omni, την φλ. σ φ . Β Ρ ώ ς: ό σ Ρ ; o V ; om. Β 13 το: τ ό π ρ ό σ Χ ριστόν Β πρός θεόν: π ρ ό σ Χ ρισ τόν Ρ ; εις X. V\ om. Β 14 άναπιδησασ Ο; άνεπηδησεν V ; om. Β επί τ ό τηγανον : εν τώ τηγάνω Β\ επί τώ τηγάνω Ρ ; εν τώ ι τιjyàvwi \ cum ι adscr. β ρασμοΰ: ßρυyμoΰ Β ό ντω σ V ì4- io άνεπαύετο: καί άνεπαύετω Β ; άνεπ. δε V 45- 16 enrev δε: καί εΐπεν P V 46 τύραννε καί V àveoypevai Ο ; ηνεατγμεν€ V σαρκών : σαρ B t sed in marg. add. κών 16- 17 καί αίματος : των εμών Ρ ; om. V 17 omm. την μερίδα Β Ρ μ ε τ ά - τ ο ΰ σ α τα νά : καθώσ καί ό πατήρ σου ο σ α τα ν ά σ (||||τανασ V ) B P V σα τα νά σ μ ε θ ’ ού καί την μαρίδα εχεισ Β. ό δε μακάριοσ ελ. εΐπεν αύτώ Ρ

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

154

MARTYRIUM S. ELEUTHERII. Τ ό Te ό Α δ ρ ια ν ο ς θυμ ω θείς σ φ ο δ ρ ά , ήλλοιώ θη τ ο π ρ ό σ ω π ο ν α ύ το ΰ .

6.

και π ρ ο σ ε λ θ ώ ν εγνω μ εν ότι

ό

Κ ορεβώ ρ ό ύ π α ρ χ ο ς

ά π ο λ έ σ η ς τ ο ν νεανίαν αυτόν,

ό

δε

κ λ ίβ α ν ο ν

τούτον,

εγώ

Α δ ρ ια ν ο ς π ε ρ ι χ α ρ ή

χαλκονν

και

στήσω

yà p

λ έγ ει

α ύ τώ '

νΰν ο ν ν μη σ ε έ ζ η ΰ ρ ο ν π ο ια

Α ύτοκ ρά τορ ,

θ ρ ο ε ίτω τ ο π ώ ς κ ο λ ά σ ει ά ναΧ ώ σω

έ γ έ ν ε τ ο , ε ΐ π ε ν γ α ρ ό Κ ο ρ ε β ώ ρ ' Π οιή σω

ο β ε λ ί σ κ ο ι ό ξ ε ΐ ς καί -ποιήσω

καί μ ο λ ιβ ίσ κ ο υ ς έκ δ ε ξιώ ν και ε ζ T o ls

αύτοΰ,

ύ π ο τ έ τ α κ τ α ί σ ο ι π α ν έθ ν ο ς.

εύωνύμων, καί

5

τ ρ ο χ ιλ ίσ κ ο υ ς

ο ύ τω ς κ α τα ν α λ ώ σ ω α υ τ ό ν

τ ρ ο χ ιλ ίσ κ ο ις εν τ ώ κλιβάνω , έκ χεώ γ α ρ καί ελα ιον καί π υ ρ ώ σ ω α υ τ ό ν

σφ οδρά, ό Χ ρ ίσ τε , τ ο

δε

Ε λ ε υ θ έ ρ ιο ς

φως

ά τ ε ν ίσ α ς εις τ ο ν ο υ ρ α νό ν ε ΐ π ε ν '

η μ ώ ν, ή χ α ρ ά ή καθημερινή

δίαις τ ώ ν ά γ α π ώ ν τ ω ν

σ ε , και

νυν μη

ήμών

συγχω ρήσης

ή

Κ ύριε

Ιη σ ο ύ

ο ύ σ α εν τ α ι ς

με ή ττη θή να ι

καρ-

ίο

τ ω π ε ι­

ρ α σ μ ό ) ύ π ο τ η ς τ ο ύ τ ω ν ισ χ ύ ο ς , ή σ π ε ρ ε χ ο υ σ ι π ρ ό σ κ α ιρ ο υ ,

7.

Κ αί π ά λ ιν π ρ ο σ ε λ θ ώ ν ό Κ ο ρ ε β ώ ρ , έκ δ ευ τέ ρ ο υ λ έγει τ ώ β α σ ιλ ε ύ '

Ιδού ά π η ρ τ ί σ θ η τ ο έ ρ γ ο ν τ ο γ ε γ ο ν ό ς δε

αδικίαν

λ ώ σ η ς;

ό

τώ

δε

κ ρ ά τει σ ο υ Α δ ρ ια ν ο ς

π ροσή γα γεν βλοσυρώ

1 θνμωθε'ισ ό άδριανόσ σφ οδρά Β

π ρ ο ς ά ν ά λ ω σ ιν τ ο ΰ π α ι δ ό ς ' π ο ια ν ό νεανίας, ίνα

όμ μ ατι

έμ βλ έψ α ς

ο ύ τω ς α υ τ ό ν a v a α ύτον

λ έγει'

Μη

ηΧΧοιώθη - α ύ τ ο ΰ : ένηλλαξεν τ ο π ρόσ. Β ;

ηΧΧοίωσεν τ ό πρόσω π ον Ρ; ηΧΧοιοΰτο τώ π ρ (οσω / π ω V

2 και -(- εγβνετο V qui hoc ν. abrumpitur; - \ - eyevero έμβρηθησ ώσει βρχτγμοϋ Χ έοντοσ Ρ ; ¿y ενετό η καρδία αύτοΰ ώσει βριτγμδσ Χ έοντοσ Β (ν. P rov. 19, 12) προσεΧθών δε Β Ρ ο Κορεβώρ: κορεβων Ρ, encom. ύπαρχοε Ο , encom.; επ α ρχ οσ Β Ρ α ύ τψ ΐ τώ άδριανώ Β Ρ 3 εγνωμεν: έ^νώκαμεν Β παν έθ νο σ ύπόκ. σοι Β νυν ούν: και νυν Ρ 3-1 τό πώε άπο \.: τώ μη άνάΧώσε Β ; τό άναΧώσαι Ρ 4 νεανία Ο εγώ γάρ εξ.: νυν yap εγνων εγώ Β ; νυν yap εγώ έξεΰρον Ρ άναΧόσω Ο; εύρησασ (α σ in rasura alia m.) αναλώσω Β 5 *A8piavos περιχαρέΐσ eydvero Ο ; άδριανοΰ δε περιχαρ'ισ 'γενομενου Β κορεβώρ εΐπεν Β , om. γαρ; εΐπ. γ. αύτώ κορεβων ο επ α ρχ οσ Ρ Π οιήσω : ποίησον Β 6 χάΧκέον Β κα'ι pr. iteravit Ο om. ofeTs- τ ροχιΧ. Β ; om. τροχιΧ . κα'ι μοΧ. Ρ 7 εκ δεξιών και ε ξ εύωνύμων : δεξιά τ ε κα'ι εύώνυμα Β ; ante και ε ξ εύων. Ρ scripserat κα'ι ε ξ τώ ν om. κα'ι ante οντω ε Β 7-8 κατανάΧώσω (καταναΧόσω Ο ; καταχαΧάσω το ν νεανίαν τροχηΧίσκοισ Ρ ) - κλιβάνω: ούτω ε εν τώ κΧιβάνω άναΧώσω Β 8 πυρόσω Ο αυτό Ο ; αυτόν Β Ρ 9 σφόδρα: σ το δ ρ ώ σ ΒΡ\ post σφ όδρα Ρ inserit κα'ι ηρεσαν οι λόγοι ενώπιον το ΰ βασιΧεωσ δε: δε α·γιοσ Β ά τ ε ν ίσ α σ : έ σ τ ώ σ ητενιζεν... κα'ι εΐπεν Ρ 10 φι3s ημών: φ . τ ο ημέτερον Β η χα ρά -η μ ώ ν : η χαρμονη ημών Β om. ημών Ρ 11 ά'γαπόντων σε ΒΟ\ ημών Ρ σιτγχωρ ίσ εισ Β Ο μ ε: με τ ο ν μικρόν J9; με το ν μειρακίσκον Ρ 11-12 om. τψ πειρ. Β 12 τού­ των πρόσκαιρου ισχύ ο σ η σ παρέχουσιν Ρ ; τουτ. ίσχ. η εχουσι πρόσκαιρον Ρ . 13 Και πάΧιν π ροσ.: προσεΧθών δε Β ; και προσηΧθεν Ρ ο Κορ.: ό επ αρχ οσ κορεβώρ Β ; κορεβων ό έπ. Ρ λεγων τώ άδριανώ Ρ, om. (1. 14) Ιδ ο ύ 14 yεyovώ σ ΒΟ παιδόε -\τουτου* κα'ι πάΧιν ό επ α ρχ οσ εΐπεν τώ άδριανώ Ρ 15 om. δε Ρ 11-16 παιδόΞ -άναΧώση (προση'γα'γε τώ σώ κράτει ό νεανίασ ούτοσ . Γνα ο ύ τω σ άναΧώσαι αυτόν θέλη­ ση σ Ρ ) : άφνω δε φρονηματι π ίσ τε ω σ έκ τ η σ εύχησ τ ο ΰ αγ/ου μεταβληθε'ισ είσ εύσέβειαν. προ τ η σ άπ οκρίσεω σ τ ο ΰ βασιΧεωσ. ο κορεβώρ εΐπεν * ποιαν yap πεποίηκεν άδικίαν τώ κράτει σ ο υ ο ύ τ ο σ ο νέοσ ό τι ο ύ τ ο σ αυτόν άναΧίσκεισ Β 16 om. ό δε Β βΧωσυρώ Ο 16 βΧοσυρώ - Xέyει: χοΧ έσα σ π ρ οσ (sic) αυτόν εΐπεν αύτώ Β\ άντώπισεν αύτώ κα'ι εΐπεν Ρ.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

15

MARTYRIUM S. ELEUTHERII.

155

χ ρ υ σ ίο ν -παρά τ fjs μ η τp b s α ύ τ ο ϋ λ α β ώ ν έ π ε ίσ θ η ς τ ο ν inrep α ύ τ ο ν λ ό γ ο ν π ο ι ή σ α σ θ α ι ; ο ύ χ ϊ έ γ ώ σ ο ι έδωκα τ η ν έ ζ ο ν σ ί α ν π ε ρ ιε π ε ιν τ ω ν υ π ά ρ χ ω ν ; ό σ ο ν άν βούλη χ ρ υ σ ό ν λ ά βε

7 rap

’έμοί και κ τή μ α τα ό σ α

αν

α ίτ η σ η .

ό δε Κ ο ρ ε β ω ρ

ό ύ π α ρ χ ο ς ά ν ε β ό η σ ε φωνή μ εγά λ η λ ε γ ω ν ' Α ν τ η ή τιμή σ ο υ ή -π ρ όσκ α ιρ ος το υ κόσμον

τούτου

ειη

εις

α π ώ λ εια ν

σου,

έγώ

γ ά ρ β ούλ ομ α ι

ζώ ντι θεω

5

δουλεύειν. ά γ α γ ε δε ένα τ ω ν σ τ ρ α τ ι ω τ ώ ν σ ο υ και β ά λ ε α ύ τ ο ν έν τ ώ π υ ρ ί, ή

τω

ζ ίφ ε ι

άναιρεθήναι

κ έλ ευ σ ο ν,

και

εάν

ίσ χ ύ σ ω σ ι ν

oi

θεο'ι τ ο ν ζ ω ο -

π ο ιή σ α ι α υ τ ό ν , π ι σ τ ε ύ σ ω μ ε ν α ν τ ο ΐ ς ό τι είσ ίν δυ νατοί, εί δε μή, π ι σ τ ε ν σ ω μ εν

τω

θ εω

τω

διά

Ε λ ευ θ ερ ίο υ

κ η ρ ν σ σ ο μ έν ω ,

ότι π ολ λ ά

ισ χύ ει και έκ

π ο λ λ ώ ν θ α ν ά τ ω ν ρ ύ ετα ι τ ο υ ς φ ο β ο ύ μ εν ο υ ς α υ τό ν , νυν ουν, β α σ ιλ ε ύ

Ά δ ρ ια νέ,

ίο

( ο ύ γ ιν ώ σ κ ε ις ) ό τ ι π ά ν τ α τ ά έθνη επ ίκ ειντα ί σ ο ι και έτο ιμ ά ε'ισιν π ρ ο ς τ ό π ο λ ε μ ε ΐν σ ε , και σ ύ ε ν τ α ύ θ α κ α θ εζη υ π ό ενός μειράκιου ή ττώ μ ενο ς. θυμω θείς δε ό Ά δ ρ ια ν ό ς έκ έλ ευ σ εν α υ τ ό ν β λ η θή ν α ι έν τ ω κλιβάνω ό ν α ύ τ ό ς κ α τ ε σ κ ε ύ α σ ε ν . ό δε Κ ο ρ ε β ω ρ β α λ λ ό μ εν ο ς έν τ ω κλιβάνω έ λ ε γ ε ν φ ω νή μ εγά λ η ’

Ε λ ευ ­

θέριε, ε ϋ ξα ι τ ω θεω ημών σ φ ο δ ρ ώ ς καί δός μοι τ η ν έν Χ ρ ι σ τ ώ σ φ ρ α γ ίδ α , ήν

15

έδω κας Φ ίλικι τ ω σ τ ρ α τ η λ ά τ η , ό π ω ς κ ά γώ λ ά β ω τ η ν χ ά ρ ιν καί τ η ν δ ύ ν α μιν τ ο ύ κυρίου ημών

’Ιη σ ο ύ

Χ ρ ισ το ύ ,

ήν γ ά ρ π λ η σ θ ε ίς ό Κ ο ρ ε β ω ρ

π ν ε ύ -1 3 2

1 χρυσίον παρά rfjs μητρόδ αύτον λαβών: χ . λαβών πολύ παρά τ η σ το ύ τ ο ν μ ητροσ Β : χ ρ υ σ ό ν λαβών παρά τη σ μ η τροσ το υ παιδόσ τ ο ύ τ ο υ Ρ

επ ίσθεισ Β

αύτοϋ ' το ύ το υ Β

2 εδωκά σοι εγώ B P (om. Ρ εγώ) την εζουσ. περιεπ. (διεπειν Ρ ) το ν ύπαρχον (τον έπαρ­ χ ο ν Ρ ) ΟΡ; την έπαρχων διεπειν εξουσίαν Β δσα εάν Ρ qui praem. cum Β καί νυν 3 βούλει Ο Ρ χ ρ υ σ ό ν: άργύριον η χρυσίον Ρ ; χ ρ υ σ όν η άργυρον Ρ εμού Ρ άν: εάν Ρ α ίτη ση σ P ‘, άητησει Ο ό δε επ αρχοσ κορεβων Ρ 4 om. ό ύπ. Β Αύτη : είτω Ρ 5 om. εϊη Β άπολιάν Ο 4-5 Αύτη - σ ου : ητοσοι η το υ κόσμου το ύ τ ο υ τιμή η πρόσκαιροσ είσ απώλιαν Β 5 βούλωμαι Ο 5- 6 εγώ γάρ - δουλεύειν : εί δε βούλει γνώναι την δύναμιν τω ν Θεών σου (om. τη ν-σ ου Β) ά γα γε (ποίησον Β ) ενα Β Ρ 7 ίσχύσω σιν : βοηθησωσιν αύτώ Β Ρ 6-8 και βάλε - ζωοποιησαι α υ τ ό ν : άχθηναι καί εμβληθηναι αύτον εν τώ πυρί. και βοηθησω σιν αύτώ οί Θεοί σου το υ ζοωποιησαι. και πιστεύσω μεν Β 7-8 pm. το υ ζωοπ. αύτον Ρ 8-9 ει δε μη - κηρύσσωμένω (sic Ο),ό τ ι: πιστεύσω μεν ουν τώ θεώ τώ κηρυττωμενω υπό ελευθερίου ότι Β 9 διά : ύπο Β Ρ ίσχύη Ο 10-11 ν υ ν -ό τ ι (om. ού γινώσκεΐδ Ο) πάντα : συ δε άδριανε βασιλεύ (βασιλεύων Β ) νυν. ού γινώσκεισ .; (ούκ οΐδασ Β) ότι πάντα Β Ρ 11επίκεινταί σ ο ι: κατεπίκειται Β κατεπίκεινταί σε Ρ 11-12 το πολε­ μεΐν : πόλεμον Β Ρ 12 σε : σοι Ο ύπο ενόδ μηρακίου ηττόμενοσ Ο : και τά χ α η βασί­ λεια σου ύπο ενο σ μιρακίσκου ηττωμενη νικαται Β 13 ό Αδριανόδ: 6 άδριανοσ (om. ò b ) σφ οδρά Β Ρ κλιβάνω: κλιβ. ύπο τώ ν δορυφόρων Β Ρ , quiomm. όν-κατεσκ. 14 ελε-, γ ε ν : άνεφώνησεν... λεγων Β ò δ ε-μ εγά λ η : και άνεβόησε λεγων κορεβων ό επ αρχοσ Ρ 14-15 ’ θλευΘεριε Β post θεψ, om. ημών; ODQ. Έ λευθ. ημών Ρ 15 εύξε Ο Χ ρισ τ ψ : κυρίω Β ην: ηνπερ Ρ 16 Φίλικι: καί φίληκι Ρ λ ά β ω : λαβών Ρ 16-17 την χάριν - Χ ρ ίσ το υ : την δύναμιν κα'ι την χάριν το υ κυρίου (om. το υ κυρ. Β) ίησοϋ χ ριστού, νικήσω τ ο υ άντικειμενου (άντικιμ. Β ) τυράννου την (την Β το υ ) δύναμιν Β Ρ 17 γ ά ρ : γάρ και Β πλησθε'ισ (πλεισθησ Ο) 6 κορεβωρ (κορεβων Ρ ) Ο Ρ ’, ό κορεβωρ

iu

et

in

ante

π λησθείσ Β .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

156

MARTYRIUM S. ELEUTHERII.

ματοε άγιου. έμβληθέντοε τοΰ δε αγίου έΧευθ. έμβΧ. Ρ 5 α ύ τφ : τώ κΧιβάνω ώ κατεσκεύασεν κορέβων (ό κορέβωρ Β) ό έπαρχοσ (οΐϊΐ. ό έπ. Β ) Β Ρ η φΧδξ έσβέσθη: εύθέωσ η θέρμη έ. Β ; εύθέωε η φΧδξ τοΰ πυρδε έ. Ρ έστράφ. - άπεσπάσθ.: έστράφησαν (άπεστράφησαν Ρ) κα\ οι τρόχηΧίσκοι [τροχίσκοι Ρ) άπεσπ άσθησαν Β Ρ όβεΧεΐσκοι Β έφανίσθησαν: άφανείσ έγένοντο Β Ρ 7 ο γ ώ . θεωρ. τοΰ Άδρ. Β 7-8 θεωροϋντοε-θεφ: θεωροΰντοσ ουν τοΰ άδριανοΰ και πάσηε της ρώμησ τά γινόμενα, πάντεσ ρωμαίοι έδωκαν δόξαν τώ θεώ Ρ 7-9 κα\ πάντεε-παρέχοντι: θεώρησαντεσ δε οι ρωμαίοι πάντα τά γενώμενα ύπο άδριανοΰ. δόξαν έδωκαν τώ θεώ τώ παρασχόντι δύναμιν τοιαύτην Β 10 θυμοϋ δε πΧ. ό Άδρ.: θυμωθέϊσ δε ό άδρ. Β ; αλογισθε'ισ δε ό »άδριανδσ κα\ θυμωθε'ισ σφόδρα διά την φωνήν τών ρωμαίων, κα'ι ότι ην ηττώμενοσ ύπδ τοΰ παιδδσ Ρ 10-11 έμβριμώμενοσ Ρ, Ο ίη. έαυτώ-παιδόε 12 συμβουΧίασ Ο 12-14 κα'ι καΧέσαε - ύπάρχοντοε: έκάΧεσε δε τοΰε στρατηΧάταε αύτοΰ συμβουΧείασ χάριν. τδ πώσ άναΧώσει τδν μακάριον έΧευθέριον * έν φρουρά δε δντοσ τοΰ μακαρίου έΧευθερίου Ρ 10_13 ¿ Άδριανδε- νεανίαν τούτον : ό άδριανδσ κα'ι Χυπηθεΐσ σφοδρώσ ηττόμενοσ ύπδ τοΰ μακαρίου, κα'ι είσεπίδησεν έν τώ παΧατίω έμβριμούμενοσ τη εαυτού προαιρέσει διότι ηττηθη ' έκάΧεσε ν δε το ΰ σ εαυτού στρατηΧάτασ συμβουΧίασ χάριν σκεπτόμενοσ. πώσ άναΧώσιν τδν νέον * έν φρουρά δε δντωσ τοΰ μακαρίου έΧευθερίου Β 14 ημέρασ ποΧΧάσ Β 13-14 δεξαμένου : γευσαμένουΡ 1ο οαιαι. αύτοΰ Β Ρ τροφήν: τροφήν τινά Β ηνεγκεν: απηνεγκεν Β Ρ ώ στε: ώ σ Β 16 ούτωε οπι. Β εΐπεν: ηρξατο ούτω Χέγειν Β εύΧογητώσ Ο Οίη. εΐ Β . 1; οηι. με Β νεώτητοα Ο μου : τουε άγαπώνταε σε Β προφητι Ο.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

MARTYRIUM S. ELEUTHERII.

ό άποστείλας

τροφήν ev λάκκο) λεόντων

157

τώ Δανιήλ, έκόρεσάς με τής

επιγείου σου τροφής και τής ουρανίου σου χάριτος, καί διά τούτο δοξάζω σε

ε'ις τους

αιώνας,

άμήν.

εκελευσεν δε

ό

Άδριανος

άχθήναι

πώλους

άγριους και άρμα και ' ζευχθήναι αύτουε τω άρματι και γενεσθαι αύτοΐε τρύπανίσκουε ό ξεΐε πεπυρωμενουε, ϊνα προσδεθεντοε τω άρματι του μακα-

5

ρίου παιδόε, βίαια δυνάμει έξα ρπ ά σω σιν αυτόν διά ερήμου όδοΰ και διέλωσι τα

τρυφερά του

έπελάβετο του

σώματος αύτου μέλη, ευθέως ούν άγγελος κυρίου

Ελευθερίου κα'ι λύσας αυτόν έκάθισεν έπ'ι τοΰ άρματος,

οι δε πώλοι άπήγαγον αυτόν έπ'ι τοΰ όρους τοΰ υψηλού καί ή χάρις τοΰ θεοΰ ήν συνακολουθούσα αύτω. κατελθόντος δε αύτοΰ άπό τοΰ άρματος, ίο ευθέως αί κηρίαι των πώλων άπ εσπ άσθησαν. κα'ι καθίσας έ φ ' υψηλού τόπ ου τίνος έδίδασκεν τον λόγον τής αλήθειας, ώ στε

θαυμάζειν π ά ντες, ού μήν,

άλλα και συναχθήναι πάντα τά άγρια ζώα, έλαφοί τε κα'ι σύαι άγριαι, λέοντες και παρδάλεις. και ά π α ξ άπλώς παν άγριον ζώον φωνή τον έπαινον άποδοΰναι μη δυνάμενον, έκαστον τον δεξιόν πόδα έπαΐρον ηύλόγει τον θεόν. 15

Pag. 15 β 17- 1573 άττοιττείλας-άμήν: άττοστείλαιτ τροφήν τώ ήλία [ήλία τροφήν Β) εν όρεσι διά πετεινοΰ ( - ών Β qui add. κα'ι τώ δανιηλ τροφήν εν Χάκκω λεόντων) και νυν ούχ ύπερίδεσ [ό μη ύπεριδών èpe Β) τον δοϋΧον σου. αλλά εκόρεσάσ pe (κορεσασ Β) τη σ επουρανίου τροφησ και χάριτοσ (τηa σησ ενάρετου χάριτοσ κα\ ποιησασ τη σ επουρανίου τροφ ησ άπολαύσαντα Β). κα'ι κατηζίωσάσ pe (om. Β) δούναι αίνον τώ δντι (τώ εύλογημενω Β) θεώ eia τουσ αίώνασ των αιώνων Β) άμην Β Ρ 3 σε : σαι Ο 7τόλουσ Ο 3-5 άχθηναι- άρματι: πώλουσ άγρίουσ άχθηναι κα'ι ζευχθηναι άρμα Β 4 om. αύτοΐς Β 5 όζεις: óf. κα'ι Β πεπυρομενουσ Ο; πεπυρομενουσ προσαχθηναι τοΐσ πώλοισ Β ϊνα : όπωσ Β Γ>-6 om. του μακαρίου παιδός Β 3-7 post άρην Ρ ita pergit συμβούλων δε λαβών ο βασιλεΰσ μετά των στρατηλατών, èκèλeυσev ενεχθηναι πώλουσ άγρίουσ κα'ι άρματι ζευχθήναι. ίνα προσδεθέντοσ τοΰ ελευθερίου βία κα'ι δυνάμει εζαρπάσαντεσ οι πώλοι άποκτείνωσιν αυτόν' προσδεθεντρσ δε τοΰ μακα­ ρίου τουσ τρυπανίσκουσ προσηγαγον τοΐσ πώλοισ. όπωσ εζαρπάσαντεσ διάναπώνάγρίων. διέλωσιν τα τρυφερά αύτοΰ μέλη Ρ 6-7 βιαίφ - μέλη : βία. ώ σ άρπάσωσιν τον μακά­ ριον ελεύθερων * προσδεθεντοσ δε αύτοΰ όπισθάγκωνα. κα'ι των τρυπανίσκων προσαχθεντων τοΐσ πώλοισ. όπωσ δια νάπων άγριων διέλωσιν τα τρυφερά αύτοΰ μέλη Β 7 ουν: δε Ρ, om. Β κυρίου: θεοΰ Β 8 επελάβετο: επ'ίλαβόμενοσ Β τον μακάριον ελεύθερων Ρ εκάθησεν ΒΟ 9 πώλοι (πόλοι Β ) -f- μετά πραΰτητοσ Ρ άπηγαγον - ύφηλοΰ : είσ την έρημον άπηγαγον αυτόν πράωσ ώ σ επ'ι θρόνου ύφηλοΰ Β όρουσ ύφ. Ρ, om. του 9- 10 ην post κα'ι Β ; ην δε Ρ 10 om. δε Β κατελθόντοε - άπό : κα'ι κατελθόντοσ τοΰ ελευθερίου άπό Ρ 11 al κηρίαι των πώλων (πόλων Ο) άπεσπ.: al κ. ελύθησαν άπό των πώλων Β\ al κηρεαι των ποδών άπεσπάσθησαν Ρ καθησασ ΒΟ ε φ ’ύφηλοΰ τόπου: έπ'ι θρόνου ύφηλοΰ Ρ, om. Ρ 12 άληθείας: εύσεβείασ Β πάντα σ Ο 12-13 ώστε-συναχθηναι: ώστε συναχθήναι πρόσ αυτόν τη κελεύσει τοΰ θεοΰ Ρ ; om. θαυμάζειν - άλλά κα'ι Ρ 13-14 ελαφοι - παρδάλεις : λεοντεσ (λέοντασ κα'ι Ρ) παρδάλεισ. ελάφουσ τε κα'ι συάγρουσ Β Ρ 14-15 κα'ι άπαζ-θεόν : καί άκούειν τον λόγον του θεοΰ τοΰ κτησαντοσ τά πάντα' κα'ι τά μεν άγρια ζώα μη δυνάμενα φωνήν δοΰναι τον έπαινον, ειτεροντα τον δεζών πόδα ηύλόγη. κα'ι τοΰ σεβουσ τον έπαινον εδίδου Β ; τά δε άγρια ζώα φωνή τον αίνον δοΰναι μη δυνάμενα. έκαστον επάραν τον δεζών πόδα. εύλόγουν τον πεποιηκότα τον ουρανόν και την γην κα'ι πάντα τά εν αύτοΐσ Ρ 1ο ηύλογη Ο·

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

158

MARTYRIUM S. ELEUTHERII.

9.

Α πέστείλεν δε ό

Aêpiavos θηράσαι λέοντας έν rois

κυνηγίοις

Ρώμης, ohives π ρ οσεγγίσα ντες τώ ôpei έθεώρουν τον μακάριον 'Ελευθέ­ ριον καθεζόμενον τα τε -πάντα άγρια ζώα π αρεστώ τα αύτω. και καταπηδήσαντες eis την -πάλιν, άπήγγειλαν ά ΐδον. 'Aêpiavos δε άπέστειλεν σ τ ρ α τιώτας ξιφήρεις σύλλαβεΐν τον Ελευθέριον, ότι ού μόνον την των ανθρώπων

5

φύσιν έποΐησεν πιστεύειν τώ θεώ αύτοΰ, άλλα κα'ι την των άγριων ζώων προαίρεσιν μετήγαγε σέβεσθαι τον αύτοΰ θεόν, έλθόντες δε οί α π εστα λ­ μένοι στρατηλαται ύπο τοΰ Αδριανοϋ έκύκλασαν το όρος ' και πάντα τα âypia ζώα ώρμησαν eis αυτούς, ό δε Ελευθέριος κατεπράϋνεν αυτά λέγων ' Εν τώ όνόματι ίδιον μηδένα

Ίησοΰ Χριστού πορεύεσθε έκαστον εις τον τό π ο ν τ ο ν

βλάφαντα.

το ις

δε

άποσταλεΐσιν

εΐπεν '

Αδελφοί,

ίο

ούχι

μεθ υμών eiui άδιαλει'πτως; τ ΐ ουν ήλθατε έ π ’έμε μετά ξίφους ώς άδικήσαντός μου τινά ; νυν ουν π είσθητέ μοι και π ιστεύσα τε τώ όνόματι τοΰ θεού μου, ού τώ έμώ όνόματι. ε ’ι yàp αδικία τις γένηται έ ξ έμοΰ, δήλον ότι ό θεός μου τοιούτους ούκ αγαπά, άλλα τη Ιδία χειρι έπιθάλπει, εύφραίνει, 15 κατακοσμεΐ, εύεργετεί, eis οδόν ειρήνης ιστών τα διαβήματα τών πιστευόντων

1 Ò δε άδριανοσ άπέστειλε θηράσθαι Ρ

κυνηγείοισ Β ; κεινηγίοισ Ο

2 οίτι-

ves - έθεώρουν : π ρόσ άνάλωσιν τοΰ μάρτυροσ καί άπέστειλην έπαύτόν ' άπελθόντεσ δε οι

έν τώ δρει άποσταλέντεσ ¿θεάσαντο Β

προσελθόντεε P

om. μακάριον Ρ

3 -πάντα post αύτφ Β ; καί τα πάντα Ρ 3-1 καί καταπιδήσαντεσ 0 ; καί έκπηδήσαντεσ Β ; καταπηδήσαντεσ δε Ρ 4 orara, eis την πάλιν Β Ρ άπήγγειλαν 5 ίδον: απήγγειλαν τώ άδριανώ πάντα όσα ΐδον Β ; απήγγειλαν άπαντα ñ ΐδον Ρ Άορ. δε: ò δε άδρ. Β 4- 3 στρατιώ ταε: στρατηλάτασ Β 5 συλλαβέσθαι Β ; έπ'ι το συλλαβεσθαι Ρ τον ’6λ. : τον μακάριον έλευθ, Ρ ότι : λέγων ότι Β Ρ ° φύσιν - αύτοΰ : προαίρεσιν επεισεν" τώ ϊδίω θεώ πιστεύειν B ¡ φύσιν επεισεν πιστεύειν τώ ίδίω θεώ Ρ . ΟΠ). την post κα'ι Β 7 προαίρεσιν: την φύσιν Β μετ. σέβεσθαι τον αύτοΰ θ.: μετ. τον ΐδιον αύτοΰ θεόν σέβεσθαι Β\ μετήγαγεν είσ τον ίδιον θεόν τοΰ σέβεσθαι αυτόν Β έλθόντεε: άπελθόνTes Β Ρ 7-8 άπεσταλμένοι στρατηλάται : ο! στρατιφται οί άποσταλέντεσ παρά τοΰ άδριανοΰ Ρ 8 έκύκλωσαν τώ Β ; έκύκλωσαν άπαν το Ρ 8-9 τα · δε ζώα άπαντα Β ; τα δε άγρ. ζ. Ρ ° όρμησαν Ο Ρ ; ώρμησεν Β είε : έπ ’ Β Ρ δε: δε άγιοσ Β 10 πορεύε­ σθ ε: πορενθήτω Β\ πορεύθητε Ρ 10-11 ei’s τον τόπον τον ίδ. μηδένα (μήδ ενα 0 ) βλάφ.: έν τώ ίδίω τόπω μη βλάφαντα τινά Β ; είσ τον ίδιον τόπον κα'ι μη βλάφητε τινά Ρ 11 άποσταλησιν 0 12 είμή άδιαλήπτωσ 0 11-13 rots δε - τινά : τοΐσ δε στρατιώταισ εΐπεν ό μακάριοσ έλευθέριοσ (καί το ΐσ άπεσταλμενοισ ήρξατο λέγειν Β ) ’ τεκνία μου (οπα. μου Β ) ούχι (ού Β ) μ ε θ ’ υμών ήμην (ήμιν Β) ώ σ μυΐα (μυΐα 3 ) μικρά; τι ουν (νΰν Β) μετά ξιφών έπήλθετέ μοι (άπήλθατε Β, om. μοι) ώ σ άδικήσαντόσ (άδικίσ. Β) μου τινά (τί Β ) Β Ρ 13 πίσθηται Β ; πείσθηται 0 13-14 τώ θεώ μου Β, οηι. οϋ τω έμώ όνόματι 14 ού: οΰ^ί Ρ τω έμω όνόματι : τώ όνόματι μου. άλλα τη δυνάμει τοΰ θεού Ρ et : εί μεν Β γένηται: γεγένητai Ρ ότι -(- και (compendio ser.) Ρ 1,1άλλα τη ίδια χειρ'ι: ίδια δε χάριτι Ρ 11-10 έ ξ έμοΰ-οδόν: έξ έμοΰ γέγωνεν κα'ι διατοΰτο διώκεται με. δηλόν έστιν ότι καί ό θεόσ μου τοιούτουσ ούκ αγαπά, αύτοσ δε τη ίδια χάριτι παντ α σ ήμάσ τρέφει, θάλπει, όδιγεΐ. συνετίζει, ύπέρμάχεται κα'ι κατευθύνει είσ οδόν Β 16 om. ιστών et (ρ. 159) 1) αύτφ Ρ.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

MARTYRIUM S. ELEUTHERII.

159

αύτώ. κα'ι ύμεϊς πιστβνσατβ τώ θεώ και μακάριοι εσεσθε. όμως έφ ’ώ ήλθατε

7Γορενθωμεν. καταβαινόντων δε αυτών έπ'ι την

Ρώμην, ττιστεύσαντεΞ έβα-

7ττίσθησαν στρατιώται ώε πεντακόσιοι και έάσαντες τοί/δ στρατηλάταε τόνε έτττπορευομένονε έττι τον

’Ελευθέριον άπήλθον έττι την ’Ρώμην, ησαν δε και

οι άπό των στρατηλατών ττιστευσαντεε άνδρεε τρεΐε οι ηγούμενοι αυτών.

10.

Έδηλώθη δέ Άδριανώ δτι ηχθη ό

5

Έλευθέριοε. έκέλευσεν δε ό

Αδριανοε άχθηναι λοσώριον και έτταχθηναι τον Ελευθέριον, έιτεισαχθέντοε δέ αυτού

έκέλευσεν

άπολυθήναι

αύτώ λέαιναν,

ή δέ

λέαινα βρυχομενη

έπιγνοΰσα τον άνθρωπον τού θεού, έζελθούσα ττροσέδραμεν ττροε τούε ττόδαε αυτού κυλιομένη. καί πάλιν έκέλευσεν ό

Αδριανοε άπολυθήναι αύτώ ίο

λέοντα παμμεγέθη, δε και έν τώ ζωγρώ ών βρυγμον μέγαν έζηρεν, ώστε φοβηθήναι π άσαν την 'Ρώμην, άπολυθέντοε οΰν αυτού, εύθέωε πρ'οε τον άγιον έζέδραμεν και άπεδίωζε την λέαιναν άπδ τών ποδών αυτού καί άναπηδησαε περιεπλέκετο τώ

’ Ελευθερίω κα'ι το αέν στόμα αυτού έπέθηκεν

έπ'ι τον τράχηλον αυτού, τώ δέ πόδι στοΰ. πάντων δέ τών

έζέμ α σσε το ν ιδρώτα τού άγωνι- ΐ5

Ρωμαίων άπελθόντων έπ'ι την θέαν οι μέν έλεγον δτι

φαρμακόε έστιν, άλλοι έλεγον δτι ό θεόε

τών Χριστιανών ό βοηθησαε

Πέτρω αύτδε βοηθεΐ κα'ι ’ Ελευθερίω. δισταζόντων δέ αύτών, συνέβη άναλωθηναι έ ζ αυτών τών διστασάντων πλήθη ικανά κατασπαθισθέντων ύπδ τού όχλου κα'ι υπό τού λέοντοε. 1 νμεΐσ ονν τεκνία ΡΒ τώ θεώ : αντφ Β έσεσθαι ΒΟ και δμωσ Ρ έφ 'ω : έφ οΐσ Ρ ηΧθατε: πάρεστε Β Ρ 2 πορενθώμεν: πορ. την οδόν (-}- ημών Β) Β Ρ 1 καταβαινόντων: κατιόντων Β 3 στρατ. ώσε'ι ττεντ. Β ; ώσε'ι πεντακόσιοι στρατιώται Ρ στρατιΧάτα σ Β 3-4 κα'ι έάσαντεσ - έπιπορενομ.: κα'ι άπηΧασαν το ν σ πορενθέντασ Ρ 4 έπιπορενομενουε: πορενθεντασ Β έπ'ι την *Ρώμην: προσ τόνε άδεΧφονσ έπ'ι την ρώμην Β Ρ εΐσαν Ο 5 οι Β αίιίθ π ιστεύ σ ; οπι. Ρ άνδρεε τρεΐε οι ηγούμενοι αύτών: ανδρεσ (οπι. Β) ηγούμενοι τρεΐσ Β Ρ 6 δέ: ονν Β ηχθη : είσηΧθεν Ρ έκέΧ. δέ: κα'ι έκέΧ. ΒΡ, οπι. ο Αδριανοε 7ά *9 χθηναι: είσαχθηναι Ρ Χονσώριον Β ; άύτόν Ρ Οίη. κα'ι έπαχθ. τον '£Χενθ. εισαχθέντοσ Β Ρ ^ α ύ τ ο ν ν π ό τών δορνφόρων Ρ έκέΧ. "Ι­ ό άδριανόσ Ρ Χέαιναν βρνχομένην Ρ η δέ Χέαινα: η δέ X. έζήΧθεν Β ; οηι. Ρ 9 και έπιγνονσα Β Ρ το ν θεόν άνθρωπον Β ; τον θεόν Ρ οηαιη. έζεΧθονσα ΒΡ πρόε: έπ'ι Β 10* κνΧιωμένη ΟΡ\ ένκνΧιομένη Β έκέΧ. ονν πάΧιν Β\ δεύτερον δέ πάΧιν έκέΧ. Ρ 11 παμμεγέθει 0\ παμμεγεθέστατον Β Ρ δε: όστισ Β Ρ Οΐϊΐΐϊι. ών Β Ρ έξήρεν : έρρηξεν Ρ 11-12 μέγαν - 'Ρώμην: έπεμπε μέγαν. ώσ πάντασ το ν σ ρωμαίονσ φωβηθηναι Β 12-13 ¿ποΧνθέντοε - άγιον: άποΧνθε'ισ δέ ο λβωι\ εύθέώσ προσέδραμεν (έδραμεν Β) προσ τον νεανίαν (μάρτυρα Β) Β Ρ 13 άπεδίωζεν Β κα'ι βθΟ.: α ντόσ δέ Ρ 13-14 άναπιδησασ Ο αύτη δέ άποπηδησασα περιεπΧάκει Β 14 έπέ­ θηκεν : έπίγαγεν Β ; έπηγαγεν Ρ 15*π όδι: ποδει Β ; ποδ\ τώ δεζιώ Ρ έξέμασσε: περί έμασσεν Β ; κατέμασσεν Ρ 15-16 αγωνιστον έΧενθερίον Ρ 16-17 πάντων δέ-αΧΧοι έΧεγον: πάντων μέν ρωμαίων κα'ι αύτών δισταζόντων. και τών μέν Χεγόντων φαρμάκοσ έστ'ιν. άΧΧων δέ Χεγόντων Ρ 18 βοιθεΐ Ο ούπ. δισταζόντων δέ αύτών Ρ 18-20 άνα­ Χωθηναι-Χέοντοε: δέ άναΧωθηναι από τών δισταζόντων. έννέα ανδρασ από δννάμεωσ θεόν Ρ 16-20 πάντων δέ - Χέοντοε: κα'ι Χοιπόν πάντεσ οι ρωμαίοι άνιΧον έαντονσ. τών μέν Χεγώντων δτι ο θεόσ τών χριστιανών βοηθησασ πέτρω. αντόσ βοηθεΐ κα'ι έΧενθερίω' τώ ν δέ δισταζόντων ώ σ άναΧωθηναι φ νχ ά σ άπαντών πεντακισχιΧίασ Β.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

MARTYRIUM S. ELEUTHERII.

160

11.

Τότε

Άδριανός μη έχων τ ί ποιήσαι αύτώ, εΐττε προς αύτόν *

Ελευθέριε, έως π ό τε άντιποιούνταί σου οι θεοί και ού πειθαρκεΐε α ύτοΐς; ό δε

Ελευθέριος άναβοήσας φωνή μεγάλη εΐπεν αύτώ ' Βδέλυγμα τής έρη-

μώσεως, ρομφαία σαρκοφάγε, ηύδόκησεν ό θεός συγχω ρήσαί μοι του ζην έως Ttjs δεΰρο, ίνα σου την άντικειμένην δύναμιν ηττήσω" ήδη yàp ό θεός

5

περιαιρεΐταί σου την βασιλείαν ζκαϊ δίδωσιν έτέρω). και σταθείς ό άγιος Ελευθέριος και άπλώ σας τα ς χεΐρας εΐπ εν '

Ίησοΰ Χριστέ, ό της ευεργε­

σίας και π ά ση ς ειρήνης χορηγός, ό π ρ ο εωσφόρου ώι> π ρος τον πατέρα, δι ’ ου έκτισεν ό θεός τα πάντα, αύτός εύδόκησον του μη έξελθεΐν με ά σ τ ε π τ ο ν έκ το ϋ σταδίου τούτου, αλλά καταξίωσαν τάχιον τής χάριτός σου μετά- ίο δούναι μοι. και έξελθόντος αυτού άπ ό τού σταδίου επί τούς άβακας και ποιησαμένου την εν Χριστώ σφραγίδα, προσήλθον αύτώ δύο κομφέκτορες κελεύσαντος τού Άδριανού καί έσ φ α ξα ν αύτόν. και φωνή έ ξ ουρανού έγένετο λέγουσα' Δεύρο, ’ Ελευθέριε, άνεωγασίν σοι ai πύλαι τής πόλεως τής έπ ουρανίου καί οί άγγελοι τού θεού έστώ τές είσιν έκδεχόμενοί σ ε τού άναδήσασθαι το ΐς σ ο ΐς κροτάφοις το ν στέφανον τής δικαιοσύνης, ώ στε άκοϋσαι πολλούς καί θαυμάσαι λέγοντας ότι ό θεός των Χριστιανών έλάλησεν αύτώ. ίδοϋσα δε την τελείωσιν τού αγίου

Ελευθερίου ή μήτηρ αύτοΰ Άνθία, ήτις

και αυτή πολλά έρωτηθεΐσα παρά τού

Άδριανού και πολλά παθοϋσα,

* μη εχων τ ί : μηδέν δυνάμει>οσ Ρ Τότε-ττοιησαι: άδριανός δε μη ισχύων τ ί ποιήσει Β είπε προς αύτόν : καΧέσασ αύτόν εΐπεν αύτω Β Ρ 2 αντιποιούντο σοι Β θεοί ήμων Β 3 ό δε: τό τε ό άγιοσ Ρ άναβοήσασ (βοήσασ Ρ)... εΐπεν αύτω (οπ). αντφ Ρ ): άνεβάησεν... Χέγών αύτω Β * ηύδόκησεν: γίνωσκε ότι ηύδόκησεν Β 4-5 συγχω ρ ή σα ι-τη ς: καί συγχωρεΐ (συγχώρησε Β) μοι (με Β) τ ο (om. τ ο Β) ζην μέχρι τοΰ (άχρισ το υ Β) Β Ρ 5 δεύρω ΒΟ 6 καί δίδωσιν έτέρφ addidi ex Β ; καί δώσει αύτην έτέρω Ρ ; Om. Ο om. άγιος Ρ 7 καί άπλώσασ - εΐπεν : ήπΧωσεν τ ά σ χεΐρασ καί εΐπεν Ρ 5-7 ’ να σου-εΐπεν : ?να ηττήσω την δύναμιν σου την άντικιμένην ' σου yàp ήδη ό θεοσ άφερείται την βασιλείαν καί δίδωσιν έτέρω ' καί ταυτα είπών ό μακάριοσ έΧευθέριοσ ήπΧωσε τ ά σ χεΐρασ αύτοΰ είσ τον ούρανον καί εΐπεν Β 7 Ίησοΰ: κύριε ίησοΰ Ρ 7-8 εύεργεσίασ ν'ιοσ Β Ρ 8 χΛρηγοσ Ο; θεράπων Ρ ; om. Ρ ό π ρο: ό Χόγοσ ό προ Ρ om. ών Ρ 3 έκτη σε ν Β πάντα -J- καί τα προγενέστερα Ρ εύδόκησον δέσποτα, μη νικηθέντα με έξεΧθεΐν Β ; εύδ. το ΰ μη με άστεπτον έξεΧθεΐν Ρ 10 pm. τούτου Ρ αλλά καταξίωσον : καταξ. δε Ρ τάχειον ΟΡ\ το τεΧίωμα Β 10-11 μεταδοΰναι : άποδοΰναι Β 12 ποιησαμένου : ποιήσασ Ρ 13 om. κεΧευσ. τοΰ άδριανοΰ Ρ 13-14 φωνή Χέγονσα : φωνή έκ των ούρανών μεγάλη έγένετο Ρ 14 om. σοι Ρ 14-15 έπουρανίου : έν το ΐσ ούρανοΐσ Ρ 15 τοΰ θεοΰ - είσιν : έκ των ούρανων Ρ τοΰ άναδήσ.: οπωσ άναδήση Ρ 16 τον στέφανον : τα στέμματα Ρ 16-17 ακούσαι... καί : άκούσαντασ Ρ 11-17 έξεΧθόντος - λέγοντας ότι : μήδέ τω σώματι ήττηθείσ έξήλθεν άπο τοΰ σταδίου, καί εστη έπί tous άβακας καί ώ σ έποίησεν τήν έν κυρίω σφραγίδα. προσηΧθον αύτω κομφέκτορεσ δύο καί έσφαξαν αύτόν συγχωροΰντοσ τοΰ θεοΰ. καί εύθέωσ φωνή έκ των ούρανον έγένετο μεγάλη ' δεύρω (sic et Ο) έΧευθέριε άνέωγέν σοι ή πύΧη τή σ πόΧεώσ σου τοΐσ ëv ούρα­ νοΐσ οπωσ το ΐσ σοΐσ κροτάφοισ άναδήση τά στέμματα τη σ νίκησ' οί δέ άκούσαντεσ τή σ φωνήσ οί δχΧοι έθαύμαζον Χέγοντεσ ότι Β 18-19 1§0^}σα - κα\ ποΧΧά : άκουσασα δέ ή (-(- μακαρία 3 ) μήτηρ αύτοΰ ποΧΧάκισ γάρ (ποΧΧά Β) καί αύτή έρωτηθεΐσα νπο τοΰ άδριανοΰ καί πολλά Β Ρ 10 έρωτιθήσα Ο.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

ΐ5

161

MARTYRIUM S. ELEUTHERII. έ π α ν ε π α ύ σ α τ ο ètri τ ο ν ττρ οσελ θόντες

δυο

τ τίσ τ ε ω ς άττέδωκαν

12. μ εΐναι έν

ras ψ υ χ ά ς

' 0 δε

τώ

τ ρ ά χ η λ ο ν τ ο ΰ νίοΰ

κ ο μ φ εκ το ρ ες

καί

καί

ημών καί τ ή ς

τ ο ΰ κυρίου

δε έ λ θ ό ν τ ε ς οί Ρώμη

-π ά σ α

καλλινίκων μ α ρ τ ύ ρ ω ν '

α ύ τ ο ΰ μ η τρ ό ς. καί

ημών

καί

ο ύ τω ς

μ ετά

τ ώ θεω . σ ώ μ α τ α τ ω ν ά γιω ν μ α ρ τύ ρ ω ν

’ Ιλλυρικοί έκ λ εψ α ν τ α σ ώ μ α τ α

ήττόρει τ ο τ ΐ γ έ γ ο ν ε τ α

ό κ ο ύ σ α ν τ ε ς δε

Ίλ λ νρ ικ ώ έ δ ή λ ω σ α ν α ύ τ ο ΐ ς δ τ ι Π α ρ ’ήμ ίν είσ ιν

έττρ ά χ θ η δε τ α ΰ τ α έν

fjv ¿ σ φ α γ μ έ ν ο ς , καί

α υτή ν,

Ά δ ρ ια ν ο ς έκ έλ ευ σεν ώ σ τ ε τ α

τόττω . νυκ τος

τ ω ν ά γιω ν μ α ρ τύ ρ ω ν, ή δε τ ω ν ά γιω ν

ojs

α υ τή ς,

έσ φ α ζα ν

ούτως των

οί

τα τε τ ο ύ

ά δελ φ οί οί έν

τώ

ά γ ιο υ έτεισκότεου

Ρωμαίων έ τ τα ύ σ α τ ο

ό θυμ ός,

Ρώμη μηνί δεκεμβρίω ττεντεκ α ιδεκ ά τη , β α σ ιλ ε ύ ο ν τ ο ς

Ιη σ ο ύ

Χ ρ ι σ τ ο ύ , ω. ή δ ό ζ α

εις

τούς

5

σ ώ μ α τα

ίο

αιώνας τ ώ ν αιώνων,

άμήν.

1 έπανεπ. : άνεπαύσατο Β ; ¿λθοϋσα èiravenavero Ρ τράχηλον ¿σφ αγμένου Β qui omittit, ws ην εσφαγμένοε 1-2 κα\ π ροσελθ.: προσελθ. ουν Β ; προσελθ. Se Ρ 2 δύο : οι Ρ 3 π lare ws : π ίσ τ. κα\ μ αρτνρίασ οι άμφότεροι Β άιτέδωκαν ras φ . τψ Θεψ: το τέλειον τ η σ φ υ χ η σ άπέδωκεν Ρ

4-9 τα ΰ τα (του Β) Se άδριανοϋ κελεύσαντοΞ.

ώστε (om. ώστε Β) τα σώ ματα αυτών (om. Β ) με?ναι ¿ν τώ τόπ ω (έπ\ το ν τόπ ον Β). νυκ τοσ Se (om. Se Β) π ρ οσελ θόντεσ οι ιλλυρικοί (¡ΧΧΰριοι Β). έκλεψαν τα λείψανα τώ ν καλλινίκων μαρτύρων (αυτά Β)' ητε ρώμη πάσα άνεβόησε φωνή μεγάλη ¿π\ την έωθεν λ έ γ ο ν τεσ ( οι Se ρωμαΐοι άπ αντεσ υπό την εω κaτeßόwv λ έ γο ντεσ Β )* τ ί γέγονεν (γέγω νε Β) τα λείψανα (σώματα Β ) τώ ν καλλινίκων μαρτύρων * και ο ύ τω σ οι άδελφοί οι ό ν τε σ εν τώ ίΧΧυρικώ (om. Β ο ι - ίλλ.) ¿δήλωσαν α ύ τοΐσ ότι παρ *ημΐν ¿στιν (αυτών είσιν Β) τ α λείψανα (ληψ. Β ) το υ τε άγιου ¿πισκόπου ελευθερίου καί τ η σ τ ο ύ τ ο υ μ ητροσ άνθίασ (τώ ν αγίων μαρτύρων Β ) Β Ρ 9 ό Θυμοσ ¿παύσατο Ρ 9-12 καί ακόυσαν τεσ οι ρωμαίοι έπράϋναν το ν Θυμόν

¿τeXeιώΘησav Se ημέρα πέμπτη, ώρα èßSόμη ¿ν τη μεγάλη ρώμη

β α σίλ εύοντοσ àSpiavod * κατά Se ημΐν β ασιλ εύοντοσ αίωνίωσ ίησοϋ χ ρ ισ το ύ το υ κυρίου ημών, ώ η δόξα κα\ το κ ρά τοσ συν τώ πατρι καί τώ άγίω πνεύματι είσ aίώvwv.

to Ìis

aiwvas τώ ν

10-12 ¿πρ άχθη - άμην *. ¿πρ άχθη Se τα ΰ τα εν ρώμη επί βασίλέω σ άδριανοϋ. ημών

Se β ασιλ εύοντοσ το ΰ

κυρίου ημών ίησοΰ χρ ισ τού ,

το ΰ

όντοσ

ευλογημένου

είσ τ ο ΰ σ

αίώνασ τώ ν αιώνων άμην * έτελειώθη ό μακάριοσ έλευθέριοσ κάΐ η το ύ τ ο υ μητηρ άνθία. προ δεκατεσσάρων κaλavSώv μαΐω. μηνί άρτεμισίω κζ'. ημέρα πέμπτη, ώρα εβδόμη. w η δ όξα είσ τ ο ΰ σ αίώνασ τώ ν αιώνων άμην Ρ.

11

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

INDEX

VERBORUM IN

M A R T Y R IU M

Α βοήθη τος: αβοήθητων βοήθεια 80, 2. άγαθύτης τού θεόν 83, 26. αγάπης έν Χριστίρ άλλήλοις μεταδοΰναι 68, 7. άγγελος 63, 25; = angelus 74, 18; 84, 9. άγειν ( = introducere) 79, 9. 10. Αγκυρανός 61, 2. αγνωμοσύνη πανδοχική 81, 17. αγορά 73, 30; 78, 31. αγροικία 82, 18. άγροικον, εις, εαυτόν ποιείν 73, 29. αγχόνη 66, 33. αγών τοΰ μαρτυρίου μέγας και καλλίνικος 74, 20-21; ά. πάμμαχος 63, 8 ; ά. τελευταίος 62, 7 ; άγω να καί κάματον εχειν 64, 29-30. άγωνίζεσθαί τι 82, 3 0 ; υπέρ εύσεβείας 84, 25. αγώνισμα 67, 10. αγωνιστής 63, 7 ; 77, 32. άδάμας 82, 25. άδεια 77, 14. άδελφοί 67, 20 ; 68, 21. 21-22. 2 4 ; 73, 28; 74, 5. 15. 2 3 ; 80, 29 ; 84, 21. άδιαλείπτως έντυγχάνειν τω θεψ 80, 32. άδιάφορος βίος 61, 20-21. άδικία 66, 26. άηδών 67, 31. άήττητοι βασιλείς V. βασιλείς. Αθήνα 70, 5 ; 71, 10; 74, 31; 76, 15. άθλησις 6 1 ,5 ; ά. τοΰ καλοΰ 70, 27-28; άθλήσεως δρόμος 69, 1 ; 74, 10. άθυμίιι, έν, είναι 70, 24 ; eis άθυμίαν καταφέρεσθαι 71, 20-21. α'ιγιάλός 73, 16-17. αίσθάνεσθαι 7 1 ,2 9 ; 7 8 ,6 . 13. 15; 79,35. αίσθησιν ούδεμίαν εχειν τοΰ σώματος 80,7-8.

S. T H E O D O T I

αισχύνην, πρός, 76, 8. άκαταγνώστως 69, 14. άκατάπληκτος 75, 10-11. ακμαίος 80, 14. ακολασία 66, 25 ; virò άκολασίας διαφθείρεσθαι 62, 19-20. ακόλαστος 63, 1; 64, 13; 69, 15; άκολα(Γτάτατος 69, 17-18; cf. νέοι, άκολουθεΐν 66, 24-25 ; 73, 7. άκολουθία 75, 20-21. άκρατον μαρώνιον 82, 6 ; α. της κακίας (ex coni.) 64,4. άκριβείας, μετά, 62, 23 ; 75, 21; 84, 20-21. άκροατήριον 79, 9. άκτημοσύνη 63, 4. άλγηδόνες 82, 7. άλέίφειν 66, 16. ’Αλεξάνδρειά 73, 21. άλλάττειν το σχήμα 73, 29. άλογως 79, 13. ’ Αλυς 67, 15. 18. άμαθές, τό, της παιδείας 61, 14-15. άμαξα : λίθος ον ούκ αν κινήσειεν άμαξα 71,23. άμαρτάνειν 82, 13. άμείβεσθαι 61, 6 ; 67, 21. άμετάθετος 66, 35-36; ά. γνώμη 66, 19; ά. λογισμός 78, 26-27 ; α. την κρίσιν 83, 3. άμεταστρεπτί 74, 27. άμοιβή της χάριτος 69, 32. άμφίβολος 67, 8. 9. άμφιεννύναι’. ήμφιεσμένος 72, 36. άναβοάν μεγάλα 77, 10-11. άνόγκαι 68, 24. άναδεικνύειν 62, 10.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

164

INDEX VERBORUM

άναφεΐσθαι V. πόλεμος, αναισθησία 74, 35. άνακομίζειν 73, 8. 33-34. αναλάμβανειν ras ουσίας εις τον δημόσιον 63, 32. άνάλωσιν, πρός, 64, 33; 66, 14. άναμέσον 68, 36; 79, 8. άναξέειν τα τραύματα 80, 7. άναπείθειν μη πρόσεχε ιν τοΐς λίθοις 74, 33. άναπέμπειν δεήσεις 70, 26-27. αναπηδάν του θρόνον 77, 17-18; 78, 7-8. άναπίπτειν εις το έδαφος 81, 24. άναπολαύειν φιλίας 75, 16. άνάπτειν πυράν 83, 21. άνασκολοπίζειν 72, 21-22. άνάστασις τω ν τεθανατωμένων 80, 2-3; α. έκ νεκρών 76, 29. άνασύρειν 69, 29. ανατολικόν μέρος 67, 17-18; 72, 26. άναφορά 65, 17-18. όναφράσσειν ( = obstruo) τα μαρτύρια («. e. memorias) 71, 25. 28. άναχωρεΐν 70, 2 ; 71, 30; 72, 5. 12; 84, 14. άνδράποδον 78, 18; α. άτιμον 83, 17. άνδριάς 82, 17. άνεκτότερον ado. 81, 16. άνεκτότητι, έν, είναι 64, 23-24. άνεμος 7 3 ,9 ; α. σφοδρότατος 73, 16; 77, 8. άνεπιτήδειον πρός άσφάλειαν 82, 11. άνεσις 74, 13; 80, 26. άνεύρεσις σωμάτων 72, 8 ; 73, 2. άνευφημεΐν 70, 20-21. άνέχεσθαι 66, 24; 68, 22; ήνέσχετο παθεΐν 79, 7. άνήμερον, τό , 63, 27. άνοιγνόναι: ήνειργμένος 79, 19. άνομοι 64, 18. 32. άνταλλάττεσθαι τον ουρανόν 62, 26. άντειπεΐν 64, 7. 8. άντιλέγειν τοΐς προστάγμασιν 63, 31-32. αντίπαλος 62, 8-9. άντιπέρα 73, 17. άντιπίπτειν τοΐς προστάγμασιν 80, 16. ανύποπτος 65, 5 ; τόποι άνύποπτοι 84, 9. άζιονν 67, 28; ά. τους άνθρώπους της βασι­ λείας των ουρανών 76, 26-27; άξιοΰσθαι λόγων 62, 5-6 ; άξιοΰν cum infin. 83, 13. αξιώματα 75, 28; 83, 10. άπάθεια 78, 36. απαλλαγή των εντεύθεν κακών 74, 17.

άπαλλάττειν τινά τίνος 62, 36; 75, 23; τινά άπό τίνος 62, 27 ; άπάλΧάττεσθαί τίνος 75, 22. άπανθρωπία 63, 28. άπαταν 66, 30. άπειλα'ι άρχοντικαί 79, 1. άπεκδέχεσθαι 72, 4. άπελπισμένοι, οι, 74, 9 ; 80, 1-2. άπλοΰσθαι: δρόμος σωτηρίας ήπλωται 68, 23-24. άποβλέπε ιν 67, 18. άπογράφεσθαι διά 7. X. 63, 5-6. άποδεικνύειν τι διό των έργων 82, 32-33. άποδιίσθαι 77, 25. άποθνήσκειν ταΐς μάστιξιν 67, 7-8; άποθανείς 77,2 (cf. Krumbacher Theodosios ρ. 267). άποκάμνειν 75, 2 ; 83, 18 ; ά. πρός τι 78, 28. άποκεφαλίζεσθαι 83, 19. άποκλίνειν: άποκλίνας την όνον της όδοΰ 81, 18. άπακρίνεσθαι — respondere 82, 1. άπόκρισιν δούναι 83, 13-14. άπολανσιν τω ν ηδονών μεταδιώκειν 61, 21. απολαύει»« 82, 1 ; α. δωρεών 79, 16. Απόλλων 66, 4 ; 76, 13-14; Απόλλωνος άρχιερεύς 75, 24. Απολλώνιος 82, 9. άπόλουσιβ των ειδώλων 70, 7-8. άπορεΤν 80, 12; 82, 28. άπόρρητοι δυνάμεις 76, 25-26. αποσοβούν τους κϋνας 68, 5-6. άποστάτης τής εύσεβείας 63, 15. άποστελλειν επί τό cum infin. 72, 11. άποτακτήτης 73, 21-22. άποτέμνεσθαι την κεφαλήν 72, 21 ; (subaud. την κεφ.ι 65, 12; 80, 18. άποτινάσσειν κόνιν άπό ποδων 63, 26. άποτίθεσθαι ci. δεσμωτήριον, τόπος, άπόφασιν διδόναι 80, 15; λαμβάνειν 80,19-20. άποφορτοΰν 81, 26-27. άπρακτος 80, 5. άπτειν πυράν 80, 34; άπτεσθαι : πυρ ούχ ήφατο του θεοδότου 83, 22-23; cf. βάσανος. αργύρια τριάκοντα 66, 30. Ά ρ η ς 76, 15. άρκεύθινος 67, 30. άρνεΐσθαι την ευσέβειαν 63, 31; 67, 6-7; Ίησουν 75, 18; την θρησκείαν των Χρι­ στιανών 83, 11 ; τήν έαυτοΰ θρησκ. 83, 7.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IN MARTYRIUM S. THEODOTI. άργός 82, 26. άρνησις 80, 10. άρ·παγήν, πρός, έξέκειντο αί υπάρξεις 64, 18. άρπάζειν 64, 6 ; 66, 2. άρρωστος 77, 1. άρρωστοΰντες, οι, 62, 35; οί άρ. τα σώματα 65, 7-8. Ά ρτεμις 66, 3. 4;. 72, 13; ο/'. βωμός, εορτή, ιερείς. άρτίως 82, 17. άρτος 65, 17; 76, 34. αρχάγγελος 74, 18. άρχειν πόλεως 63, 17; χώρας 63, 19-20. αρχή καί πέρας πάντων κακών 76, 9-10; την αρχήν έπιτρέπεσθαι της πατρίοος 63, 13; έ ξ άρχής 62, 3-4. άρχιερεία (?) των θεών 83, 10. άρχιερεύς ’Απόλλωνος 75, 24. αρχοντικός V . άπειλαί. άρχων 73, 31; 74, 32; 83, 13. 17; άρχοντες 67, 25; 75, 3. 6. 28 ; 78, 12; 83, 6. 8. 12; 6ΐπ του άρχοντος κατηγορε'ιν τίνος 74, 32. ασέβεια 63, 19; 66, 26; 79, 2 ; τό της ασέ­ βειας συνέδριον 64, 1. άσεβεΤν 69, 8 ; 78, 20. ασεβής 69, 9 ; οί ασεβείς 64, 11 ; 66, 2. 15; 71, 25; 72,13; 80,10; ασεβέστατος 69,7. ασέλγεια των θεών 66, 6. ασελγής 63, 14, ασθένεια του σώματος 78, 37. ασιτία 64, 19; ασιτίας βάρος 64, 21. άσιτος 72, 16. άσκεΐσθαι 69, 5 ; α. πολιτείαν σεμνότητας 65, 9-10. άσκησις 71, 34; άσκήσεως καρποί 62, 12. άσμα 67, 32. άσπάζεσθαι 67, 21; 68, 21; 74, 15. 23. άσπιλος ν . παρθενία. άσπίς 73, 13. αστέρες 72, 18. άστραπή πυράς 72, 26; άστραπαί 73, 9. άστρων κίνησις 76, 30. άσφαλίζεσθαι έν τοΐς δεσμωτηρίοις 64, 30; ήσφαλισμένος τήν γνώμην 82, 35. άσφαλώς 84, 7. άσχημοσΰνη 70, 12. άσωτία 69, 10; ά. των θεών 76, 18. αταξία 1). κατηγορία, άτιμία 62, 24.

165

άτιμος ν . άνδράποδον. άτίνακτος 83, 1. άτονεΐν 77, 3 1 ; 78, 16; 80, 13. ατονία 83, 17. αύλα'ι των βασιλέων 66, 10. αύλίζεσθαι έν νάπαις 68, 20. αυλός 70, 14. αυτός abund. ών έκαστον αυτών 71, 22-23. άφανίζεσθαι 66, 13; 79, 26-27. άφανισμός 65, 25-26 (de diluvio); ά. οίκου

66, 12. άφήγησις 63, 9. άφθόνως 75, 32. άφίημι: άφες 79, 14; 81, 32; άφετε (με) μή άποκαμεΐν 75, 2. Αφροδίτη 76, 15. άφυώς 81, 18. άχείμαστος λιμήν εύσεβείας 65, 3. Βάθος, εις, 79, 31. βα θύς: βαθέΐα γαλήνη 74, 13; β. όφία 81, 13. βάλλειν ρΐ'Ο έμβάλλειν 80, 34. βάρβαρος 79, 3. βάρος ν. ασιτία, βαρύς ύπνος υ. ύπνος, βασανίζοντες, οί, 67, 5-6; 79, 33. βάσανος 65, 10-11; 66, 36 ; 69, 7. 21; 78, 9. 11 ; 79, 14. 25; βασάνων επίνοια 80, 13. βασιλεία των ουρανών 76, 27; Χρίστου 80, 24. βασιλεύς 63, 18; βασιλείς 66, 10; 75, 29; 83,13; βασιλείς αήττητοι 80, 16-17; καλ­ λίνικοι 75, 16; άσεβεΐς 78, 18—19. βασιλικός ν. πρόσταγμα, βεβαίωσις ομολογίας 80, 11. βέβηλος υ. λόγος. βήμα : επί του βηματοε εστώτεε 65, 11; επί του β. παραστηναι 75, 7. βίαιοε 63, 14. βιάζεσθαι 66. 5. Βίκτωρ 66, 1. 4. 8. 15. 22. 27. 35; 67, 5. 7. βίου σεμνότηε 66, 18; cf. άδιάφοροε. βιωτικη ν. εΐδοε. βλάβαε 7τροστρίβεσθαι 61, 18. . βλάσφημε?ν κατά των θεών εύμενείαε 7 7 , 12-13. βόθρον 66, 28. βοράτινοε 67, 30. βορρά == βορά 72, 3. βοτάναι 64, 24.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

166

INDEX VERBORUM

β ο ύ λ η σ ιν , κ α τά , τ ή ς

του

θ εο ύ π ρ ο νο ία ς

81,

10- 11. τι (subaud. ά γε ιν τι) »1, 15. 61, 9. β ρ α δ υ τ ή ς τ ο ν λόγου 61, 14. β ρ α χ ύ ς : accus, mase, β ρ α χ ύ 67, 4 ; τό β ρ α χ ύ τ η ς διανοΐας 61, 16; β ρ α χ έ α διελθεΐν π ερί τ ίν ο ς 76, 5. β ρ ο ν τ ή 73, 9. β υ θ ό ς : év τ φ β υθ ψ (τ η ς λίμνης) κ αταβαίνειν 72, 17-18. β ω μ ό ς Ά ρ τέ μ ιδ ο ς 67,25; β . έν Δήλφ 66,4-5; 76, 14-15; β ω μ ο ίς π ρ ο σ ά γ ε σ θ α ι 63, 30; ef. κ α τ α σ τ ρ έ φ ε ιν .

β ο ύλ ο μ α ι εις

β ρ α δ ύ ς π p o s τη ν νόη σιν

74, 13. — Χ ρ ισ τ ια ν ο ί 80, 15-16. νόμιμος 61, 22.

Π α λή νη

Γαλιλαίοι •γάμος

•γέννημα δ ρ ά κ ο ντα ς ν . δράκων. Ι η σ ο ύ X . κ α τά σά ρ κ α 76, 31. (θ ε ο δ ό τ ο υ ) 82, 31. γ ε ύ ε σ θ α ι 81, 27. γ ε ΰ σ ι ς (ο ίν ο υ ) 81, 31. γ ε ω ρ γ ε ίν : ό τό-iros ο ίνον γ ε ώ γ ε ΐ 81, 9. γ έ ν ν η σ ις •γένος

•γήρας: geu. χ ή ρ ο υ ς 69, 21.

62, 11. 82, 20. 28. Γ λ υκ έ ρ ιο ς 72, 14. γνώ μ η ν, π α ρ ά , 71, 33-34 ; η σ φ α λ ισ μ έ ν ο ς τη ν γνώ μ η ν 82, 35. γνώσιν, eis, ό γ ε ιν τ ι 65, 14; 84, 22; τι τινί 61, 10. γ ο ν ε ίς 71, 34. γ ό ν υ κλίνειν π ρ ο σ ε ύ ξ α σ θ α ι 72 , 27-28; ότι των γονάτων εΐναι 71, 1-2. γ ρ α μ μ ά τ ω ν ά ξ ιο ΰ σ θ α ι π α ρ ά β α σ ιλ έω ν 75, 17. γ ρ ά φ ε IV toÎs β α σ ιλ ε ύ σ ιν 75, 18; ό κύριος

•γίγνεσθαι : μή γ έ ν ο ιτ ο Γ λ α ν κ έ ν τιο ς

έ γ ρ α φ ε ν τ ο ό νο μ ά σ ο υ μ ε τ ά τ ω ν μ α ρ τύ ­

73, 1. γυμνάζειν 66, 17 ; γ υ μ ν ά ζ ε σ θ α ι 63, 8. γυ μ ν ο ΰ ν : γεγυμ νω μ ένα ι τ ο ΐ ς σ ώ μ α σ ιν 70, 11. γυνή : γυναικι συ μ β ιο ύ ν 61, 21 ; γυνα ίκ ες ε ύ γ ε νίδες 64, 13; γυναικών ό ρ χ ισ μ ο ί 70, 15. γΰναιον = uxor 70, 34. ρων

Α α κ ρ ύ ε ιν

70, 1.

71, 4; δ. ρ ύ σ ις 71, 2-3. 68, 35 ; 74, 25 ; 81, 7 ; 84, 1. δ α π α νά σ θ α ι 69, 21-22. δα ψ ιλές 82, 6 ; -ω ς 81, 14; -έ σ τ ε ρ ο ν 83,28. δακ ρύω ν ίκ χ υ σ ις δ α κ τύ λ ιο ς

δεήσει, εν, διακαρτερεΐν 70, 33-34. δείδειν 70, 25. δειλιάζειν 79, 21. δειλίας, υπό, κρατεΐσθαι 62, 19. δεΤπνον ηύτρεπισμένον 81, 23. δένδρον V. άρκεύθινον, βοράτινον. δέον 68, 24. δεσμα'ι καλάμων 81, 20-21. δεσμοίς πεισθήναι 63, 34-35; εκ δεσμών ρύεσθαί τινα 67, 26-27. δεσμωτήριον, εις τό, άποτίθεσθαι 78, 29-30; τφ δεσμ. άποτίθεσθαι 64, 9-10; ev τφ δ. άγεσθαι 65, 10; δεσμωτηρίοις έναποτίθεσται 63, 33. δεσποτεία 77, 2. δέχεσθαι τό ξίφος 80, 33; cf. πείραν. Δήλος 66, 4 ; 76, 14. δήμιος 78, 1. 28; 79, 29; 80, 13. 34. δημοσία 64, 11. δημόσιος (aerarium public.) 63, 32-33. δημοσίως 65, 19. διαδέχεσθαι 77, 32. διαλέγεσθαι 66, 15 ; 78, 18. διαλύεσθαι καμάτφ 79 , 3 3 ; από μαστίγων 79, 23-24. διαπρέπειν εν ταίς αύλαίς των βασιλέων 66,

10- 11. διαρπάζειν 64, 12. διαρρηγνύειν τά ¡μάτια 77, 9. διασήπεσθαι 66, 32. διασπάν 78, 28; c f στεφάνους, διασπαράττειν τας πλευράς τοΐς όνυξιν 77, 25-26. διάστημα 67, 19. διαστρέφειν μορφήν προσώπου 77, 29; μυ­ κτήρas 78, 6-7; τάς ρίνας 78, 14. διατάγματα 63, 28; άσεβή 64, 9. διατιθέναι τι διά λόγων 83, 15-16. διαυγασθείσης ημέρας 84, 4. διάφορος υ. δόξα, διαχλευάζειν 83, 11-12. διδασκαλία 63, 5. διδάσκαλος 65, 8-9. 13; 67, 1. διδαχή 62, 30. δίδοσθαι τοΐς άρχουσι υ. τιμωρία, διελέγχειν 76, 3. διεξέρχεσθαι 63, 10. δικαίως ποιεΐν τινι 77, 11-12. δίκην διδόναι 77, 15. διόρθωσις 65, 21.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IN MARTYRIUM S. THEODOTI.

167

διοχλεΐσθαι 81, 17. δίχα 77, 28. δίψη 81, 33. διωγμός (54, 1; 65, 6 ; ó ampos τον διωγμού 67, 13. διώκεσθαι: οί διωκόμενοι 64, 28. δόξα αμύθητος .τοι'ι ayíov πνεύματος 74, 1819; δόξης λαμπρότης 75, 31; υπό δ. ήττάσθαι 62, 18; δόξαν κτάσθαι 62, 24; δόξαι διάφοροι αγγέλων και αρχαγγέλων 74, 18, δόρυ 73, 14. δορυφορΐα, €ΐ% τρέφειτθαι 64, 23. δορυφόρος 77, 16; 78, 15. 23; 79, 9-10. δόσις ο. χρήματα, δούλοι τού Χριστού 80, 26. δουλούν εαυτόν ηδοναϊς 62, 11; τω δικαίψ πάντα δεδονλωται 62, 20. δράκων = διάβολος 80, 20; τον δράκοντας γέννημα 70, 22-23. δρεπάναι 73, 18; 3. ηκονημέναι 72, 16. δριμνσσεσθαι από οξους 78, 4-5. δριμύτατον οξος 78, 3. δρόμος σωτηρίας 68,23-24 ; δρόμον της άθλησεως δραμεΐν 74, 10; δ. δ. τελείως 80, 31 ; δρόμον άθλησεως τελεσαι 69, 1. δνναμις Χριστού 78, 33-34. δυσαποσπάστως έχειν 63, 3. δνσγενης 79, 3. δυσθηρατος 66, 20. δύσις ήλιου V, ήλιος δυσμαι ήλιον V. ήλιος, δυ&χεραίνειν 78, 6. δυσώπησιν^ εις, άγειν τινά 69, 30-31. δωμάτΊον 65, 29 ; 70, 28. δώρα προσφερειν Θεώ άμόλνντα 65, 20; cf. 76, 32. δωρεών άπολανειν 79, 16; δωρεάς δέξασθαι

' είδη της βιωτικης 65, 17. , είδωλόθυτον ν. μιαίνειν. είδωλομανής 77, 7-8. είδωλον 70, 7-8. j είκειν: σίδηρος ειξε πνρί 82, 24. ί είπεΐν: εΐπας 76, 3. j είωθεν 61, 17; impers. 64, 5. έκβασις τού μαρτυρίου 67, 8. ; έκδέχεσθαι 63, 38. εκκλησία 62, 3 1 ; 63, 18. 22. 37; 64, 14; 74, 16; 80, 27 ; εκκλησίαν συν το is θνσιαστηρίοις 63, 29-30: εκκλησίας πρό­ θυρα 64, 17 ; εκκλησίαν εξέρχεσθαι 68, 4. I έκκλίνειν έπι τον τόπον 81, 11. ! εκκόπτειν γλώσσαν 78, 24-25. έκλύεσθαι άπό ατονίας 83, 16-17. έκπληξις 63, 24. εκπληττεσθαι 72, 26. έκφέρειν τούς όδόντας (toi'menti genus) 78, 24. εκχειν δάκρυα 73, 2. έκχνσις αίματος 74, 11. ελέους τυχειν 64, 21. ελεύθερος subst. 64, 23; 79, 3 ; adi. 75, 14. ελκυειν καθ *εαυτού βασάνους 79, 13-14. ελκνσμός 78, 1 ; 82, 26. *€λλην — paganus 62, 30; 66, 5. 8. ελπίς ού διάκενος 69, 33-34. εμβιβάζειν Ttvà πλοιαρίφ 71, 13-14. εμπορενεσθαι 68, 8. έμφοβος 72, 23. έμφορεισθαι 83, 28. εναλλάττειν 62, 31-32. ένανθρώπησις 76, 4-5. 22. 28. έναπομένειν 83, 4-5. ενέργεια 75, 25. ένεργείσθαι υπό τ ω ν άνομων 64, 31-32. 75, 34. ένοπλος 73, 5. ενοχλεΐσθαι 70, 4 ; τά ¿νο^λοΰντα 82, 34. ένρησσειν ( πλευράς) μετά των ονυχών 79ι (Εγειρεσθαι 77, 3. 31. έγκαρτερεΐν ταΐς βασάνοις 66, 36 ; παντοίαις κολάσεσιν 83, 14; τη πενία 62, 17. ένστασις 61, 15; cf. χαννότερος. έγκατα, τα, 79, 35. έντέλλεσθαι 74, 6. ενυπνίου 68, 11. έγκαταλιμπάνειν 80, 23. έξαίφνης 72, 35. έγκαταλείπειν 66, 24. εξέτασις ν. φνλάττειν. έγκλημα 66, 2. 7; 75, 14. έξεύρεσις 78, 16-17. εγκράτεια 62, 14. 22. έξορμάν 72, 15. έγχειρησις 61, 13. εξουσία 63, 29; εξουσίαν έχειν 75, 24-25; έδαφος {της λίμνης) 73, 17; cf. καταφέρεβ. έχ. το ν αίματος 78, 12-13: λαμβάνειν σθαι.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

168

INDEX VERBORDM

τι 7rpos εξουσίαν 69, 15; ή έμή εξουσία κελεύει 80, 17. εορτή ( Άρτέμιδος) 72, 13. έπαινείν 61, 5 ; έπαινέθη 67, 1. έπαινος 75, 33. έπαίρειν εαυτόν από εδάφους 71, 1. ¿πανάστασις 80, 27. έπεισέρχεσθαι 64, 5. έπιβοαν de praeconibus 77, 19-20. ότι ·πολν εΰχεσθαι 74, 9 ; επί τή προσευχή ’ προσκαρτερείν 71, 26-27. έπιγίγνεσθαι: έπιγενάμενος 72, 33. έπιγιγνώσκειν θεόν Χριστόν 76, 32; την δε­ σποτείαν θεών 79, 15. ■ επίδειξιν ρητορικής ποιείν 77, 13. ¿πιζεύειν την θάλασσαν 77, 1. έπιθυμίαι σαρκικοί 62, 9. έπικουρεΐν 68, 24. έπικουφίζειν 74, 12. επινοεΐν: έπενόησεν ώστε τό καπηλεΐον γενέσθαι/λιμήν 64, 28-29. επίνοια χαλεπωτάτη 65, 20. επίσημος βίος 62, 2 ; τόπος 79, 9. 67τΙσΚ€ψΐ3 67; 5. επισκοπής έργον πληρούν 62, 32. έπιτελεΐν εορτήν 72, 13. έπιτηδεϋειν μεγάλα προς αρετήν 65, 21-22. έπιτρέχειν τινί 68, 5 ; 71, 29; absol. 81, 12. έπιφαίνειν 72, 18; έπεφάνη φανερΰς 72, 25. έπιχειρεΐν μείζοσιν νποθέσεσιν 61, 16. ερασθήναι σωμάτων 69, 24. ¿ρείδειν 72, 32. ερημιά 63, 2 2 ; 64, 19; 67, 33 ; 76, 34. έρμηνεύειν 82, 14. ■ ερμηνεύς 82, 13. έρχεσθαι διά μαστίγων καί πυράς 67, 14; επ ί τ η ν αρχήν· τ ή ς ν π ο θ έ σ ε ω ς 63, 12. ε σ θ ή ς λευκή (sacerdotum Athenae?) 71, 11; εσθήτα περιρρηγνύναι 77, 24-25. εσπέρα 71, 16. 23; 72, 15. έσχατοι χρόνοι V. χρόνοι, εταίρος 67, 35 ; 82, 20. έτοιμος προς ωμότητα 63, 14; χειρ έτοιμος προς μετάδοσιν 75, 3 2 ; έτοιμον εαυτόν ποιεΐν προς ras μάστιγας 74, 7 -8 ; έτοίμως έχω 79, 17. ευγνώμων 75, 13-14. ευεξία σωματική 62, 2 1. ευεργεσία 61, 4. ευημερία 64, 3.

ευκτήριος V. οίκος, οχύρωμα, εύλογείν 68, 2. εύμένεια 77, 12. εύοχείσθαι 67. 28. εύοχία 64, 1. εύποιία 67, 23. εϋπορεΐν τι 61, 8. εύρεσιν των πραγμάτων ύποδεικνύειν 63, 11. ευσέβεια 63, 7. 15. 31;. 6 4 , -13; 65, 3. 9. 34; 66, 16. 19; 67, 7 ; 68, 17; 69, 9 ; 79, 32; έ. προς τό θειον 66, 26. ευσεβείς, ο!, 63, 21. 23; 64, 10-11. 30-31. εντελής άνθρωπος 78,11-12; οι εύτελεΐς 79,1. εύτονία προς υπομονήν 79, 26. εντονότερος πυράς 78, 37. εύτρεπίζειν τ ά λείψανα 68, 29-30. €ύφρασία 73, 22-23. ευχαριστείν 71, 3 ; 80, 23; εύ. θεφ 83,25-26. εύχαριστίαις άμείβεσθαί τινα 67,. 21. ευχερές έστι τού çum infin. 71, 21. εΰχεσθαι 74, 9, εύωδία άνθέων 67, 31; οίνου 81, 30. έχεσθαι τής πορείας ν. πορεία. εχθρός 80, 16. 27; ό e, = διάβολος 80, 3\. έως ου 77, 30-31. Ζ,ι-ύγννσθαι γάμου (corrigend. fort, γάμιρ aut διά γάμον) 61, 22. Ζεύς 76, 11 ; accus. Δίαν 76, 8. Ή γεμώ ν 66 ,9. 11; 69, 25 ; 7 0 ,2 3 ; 71, 12; 77, 11. ηδονή αισχρά 70, .4; ηδονών enτόλανσιε ν. άττόλανσιν. ηλικία νεαρά 61, 11-12; 69, 4: εκ ττρώτηε ήλικίαε 62, 12. ήλιον δνσιε 72, 2 0 ; δυσμαί 71, 18. ήμεραε ^ενομενηε 72, 9 ; 73, 24 ; η. διαυ^ασθείσηε 84, 4. 9 Ηρα 76, 13. ήρεμα 81, 29. ήσνχάζειν 77, 23. ήσυχιοε, ο» 62, 19. ήττασθαι τεχνμ 82, 25. 9Ηφαιστοε 76, 15. ηχοε κυμβάλων 70, 14-15. θ ά ν α τ ο ε ωριστο 64, 34 ; θ. αιωνιοε 66, 34 ; θ. του Χριστού 76, 28; θάνατον άττειλεΐν 73, 32.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IN MARTYRIUM S. THEODOTI. Θάλασσα ταρασσομένη 77, 8-9. θαλαττεύεσθαι 65; 27. θάπτειν 64, 34; 65, 1; 73, 20; 80, 19. Θαρρε7ν 72, 23. 37. θαυματουργίαι παράδοξοι 76, 25. θε7ον, τό, ν. ευσέβεια. θεοσέβεια 65, 2. GeoSoros passim. GeoSoTos μικρός 70, 31. Georeicvos 63, 13. 20; 65, .16; 70, 3. 23; 71, 8. 19; 75* 12. 33; 76, 5 ; 77, 11. 15. 17; 78, 3. 7. 23; 79, 8. 11. 28. 32; 80, 5. 12; 81; 3. Θεοφιλής 61, 10. θεοχαρίδης 7 0 ,2 9 .3 4 ; 71, 17. 30; 72, 11. 14. Θεράπαινα accus. 62, 21. θεραπεύειν 72, 1. 2. θεωρε7σθαι: έθεωρεΊτο ήχος κυμβάλων 70, 15. θεωρία 70, 14. Θηκη ( = sepulcrum) 73, 35. θήραμά τίνος γίγνεσθαι 64, 11. Θηρία άγρια 73, 27. Θησαυρός 68, 12. 14. 15. Θλιβόμενοι, οι, 67, 22; 74, 12. θόρυβον ποιε7ν 84, 5. θρήνος 74, 15. Θρησκεία 83, 2. 7. θρόνος ν. άποπηδάν. Θύειν 63, 31 ; 75, 14; 79, 17; 83, 11. Θύραι του πραιτωρίου 75, 4-5. θυρεόν 62, 15. Θυσία καί σπονδή 74, 11; cf. προσφέρειν. Θυσιαστήριον 63, 30; 64, 16; 65, 30. Θώραξ 73, 13. Ίάσθαι 75, 27; 77, 1. ιατρεία 75, 27. ιδίαν, κ α τ’, 69, 17. ίερατεύειν το7ς δαίμοσιν 71, 11-12. ίέρειαι ΆΘηνάς καί Άρτέμιδος 7 0 ,5 ; 71,10. ίερε7ς Christiani 63, 30; 65, 30; ίερε7ς pa­ gani 75, 4. 15. 27 ; 77, 9 ; ί. Αρτέμιδος 66, 3 ; ΑΘηνάς καί Άρτέμιδος 74, 31; της πλάνης 65, 19. ίμάτια διαρρηγνύειν 77, 9. Ίουδαία 75, 19. Ιουδαίοι 62, 31; 66, 29. Ιούδας ό προδότης 66, 29. 32. Ίουλίττα 73, 23.

169

ΐστα σθ α ι: έστησαν εις προσευχήν υ. προ­ σευχή. ίτεαι 81, 20. ιχθύς 76, 34. Καθαρώς προ κατάγγελλε ιν 76, 23-24. καθυπουργε7ν 78, 15. * καίεσθαι 74, 4 ; 78, '5 ; κ. πυρι 72, 2 2 ; 80, 19. καιρόν αίτε7ν προς έπίσκεφιν 67, 4. κακουχε7σθαι ύπ ένδειας 65, 8. κακοηχ ία 62, 16; 69, 20. καλάμων δεσμαί 81, 20-21. καλλίνικος 63, 7 ; 64, 25; 74, 20; 77, 32; 79, 32; cf. βασιλε7ς. καλύβη 73, 16; 81, 19. 21. 23. 24. καλύπτεσθαι τω διωγμφ ώσπερ κύματι 63, 38 sq. καπηλεία 62, 31 ; 65, 4 ; καπηλείαν μετέρχεσθαι 64, 26-27; καπηλείας κέρδη 65, 32; κ. πράγμα 61, 12; κ. μέθοδον έμπορεύεσθαι 61, 22. καττηλε7ον 64, 28; 65, 3. 24. 29; τό κ. της εύσεβείας 65, 34. κάπηλος 65, 2. καρποί λάμποντες άσκησεως 62, 12. καρτερία 62, 5 ; 70, 20; 78, 17; 79, 25. καταβαίνειν 72, 17-18. καταβάλλειν τα δύο λεπτά 61, 9-10. καταβυθίζεσθαι 71, 5 ; 83, 4. καταγελάν 82, 18. καταγώγιον 65, 30; 71, 30. καταγωνίζεσθαι 79, 22. καταδεχεσθαι πάσχειν 78, 36. κατάδυσις 64, 20. κατακαίειν 73, 35; κ. 7τυρί 83, 19-20. κατακλίνεσθαι 67, 29. 34. κατακλυσμός 65, 24. κατακρούειν τό έδαφος 70, 16-17. κατακρύπτειν έαττόν 70, 28. καταλαμβάνειν την πόλιν 69, 2 ; την μητρόπολιν 68, 22-23; κατάλαβούσης εσπέρας 71, 23 ; 72, 15. καταμηνύειν 73, 34; 83, 8. καταπαίζειν 8Γ 13. καταπίνειν πληγάς 82, 4-5. καταπληττεσθαι 75, 8. καταπονε7σθαι υπό της δίφης 81,32-33 ; ύπό των μαστίγων 70, 21-22; σίδηρος τέχνη κατεπονηθη 82, 24.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

170

INDEX VERBORUM

καταποντοΰσθαι έν βυθώ 70, 3δ. καταπτΰεσθαι: τό ρεύμα τον ’ Αλυος καταπτΰεται 67, 18. καταρρήγνυσθαι de ventis 73, 10. καταφέρειν τάς εκκλησίας eis έδαφος 63, 2 9 -3 0 ; οργή μέλλουσα καταφέρεσθαι έξ ουρανών 63, 24. καταφρονεΐν τίνος 80, 17; βασιλέων 78, 1819; θανάτου παντοίων θανάτων 63,6-7. καταχέειν 82, 6. κατέχεσθαι 66, 2 ; cf. ΰπνψ. κατηγορεΐν τίνος 66, 3 ; 74, 3 2; τι ros τι 66, 7 -8 ; τι»ά 75, 4. κατηγορία αταξίας κα'ι στάσεως 64, 8. κατο = κατά το 81, 5. κατολιγωρήσαι τον πόθου 75, 2-3. κατοπταν: τά μέλη κατοπτώμενος 82, 33-34. καυχασθαι 76, 18. κέλευσμα 77, 2, κελλίον 70, 32. κενοδοξία 79, 13. κενοΰσθαι: τό πλήθος της εκκλησίας έκενώθη 63, 21-22. κέρδους ένεκα 64, 27 ; πολύ κέρδος νομίζειν τι 67, 27 ; cf. καπηλεία, κήρυξ 77, 19. κιβωτός Νώε 65, 24. 27. κίνδυνους περάναι 64, 26. κινέΐσθαι 77, 22. κίνησις ν. άστρων, κλάδοι 81, 22, κλαίειν 84, 6. Κλανδία 73, 22. κλέπτειν 82, 12. 16. κλοπή 74, 34. κλύδωνι, έν, και σάλια 63,' 37. icXaives 84, 1 ; κ. έγείρων 81, 20. κνίσα 78, 5 ; σαρκών όπτωμένων 78, 6 ; των πλευρών 78, 14. κοιμάσθαι 71, 3 2 ; 84, 9. κοινός βίος 61, 20-21. κολάζειν 66, 14; 77, 18; 78, 2 0 ; 83, 9 ; οί νόμοι κολάζουσιν 76, 17-18 ; δήμιοι κολάζοντες 80, 13. κολακεΰειν 66, 8-9. κόλασις 64, 18. 34; - eis 64, 32-33; 6 6 , 11-12; cf. έγκαρτερεΐν. κολαστήρια 75, 8. 10. 13; 77, 28 ; 78, 16. κόγχη (== absis) 71, 26. κόμας διασπαράσσειν 77, 9-10.

κομίζεσθαι ν. μισθόν, στέφανον, κόμισις 68, 29. κορεννύναι 76, 34. κοσμεΐν t o Ts τελευταίοις τ ό πρώτα 6 2 , 2 - 3 (cf. S. Theodosii encom. a. Theodoro p. 53, 13 Usener κοσμεί τοΐς δευτέροις τά πρώτα), κόσμιον, τό, 7 0 , 2 1 . κουφίζειν 8 0 , 3. κρεμάσθαι ξύλψ 77, 14. . κρίσις 82, 3 5 ; κ. τοδ λογισμού 83, 2 - 3 . Κρόνος 7 6 , 11. κτήμα Μαλοΰ 81, 7; κτήματα (θ εοδότου) 82, 31. κτησις 66, 20. κτίσμα 6 8 , 3 0 . κυκλόθεν 8 0 , 3 6 .

κΰμα

6 3 , 3 8.

κυμαίνεσθαι 7 7 , 8 . κύμβαλο ν 70, 14. κωλύειν 7 3 , 28 ; 81, 16. κώμη 67, 34; 68, 17; 84, 11. κώμος 64, 2. /\άθρα 83, 5. λαλβιν 82, 15. λαμπάς πυράς 72, 35 λαμπάδες πυράς (tor­ menti genus) 78, 4. λαμπρότης δόξης ν. δόξα, λέβητες ΰπσκαίόμενοι 75, 9. λ είφανον 80, 3 4 ; 81, 2. 4. 5. 11. 2 1 ; 83, 24. 30 ; 84, 2. 3. 16 bis· λείψανα 67, 15; 6 8 , 27. 29. 30. 32. 34. 37; 7 3 , 8. 18. 19. 33. 35; 74, 3. 25 ; 81, 8 ; 83, 27 ; 84, 1. 8. λήθης, τό πόμα της, 82, 3; ύπό τής λ, ήττάσθαι .65, 14; λήθην πορίζεσθαι 82, 7. λίθος άψυχος 74, 33 ; λίθος ον οΰκ αν κινήσειεν άμαξα 71, 23; λίθοις σιαγόνας τύπτειν (tormenti genus) 78, 23; λίθους κρεμασθήνάι έν τοΐς τραχήλοις 71, 13. λιμήν εύορμότατος 65, 34 ; λ. σωτηρίας 64, 28; cf. άχείμαστος. λίμνη 70, 6 ; 7 1 , 6. 8. 14. 21; 72, 4. 16; 73, 4. 8. 17. 20. 33; 82, 5. 12; 83, 4; cf. reì^os. λογισμός άκατάπληκτος 75, 10-11 ; άτρεπτος 7 8 ,2 ; ρυπαρός 62, 11. 2 9 ; τον λογισμόν μετετέθη 82, 34-35 ; cf. κρίσις. λόγοι άγιοι 62, 6 ; άπατηλο'ι κα'ι βέβηλοι 66,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IN MARTYRIUM S. THEODOTI.

23; λόγοι τον θεοΰ 66, 17; λόγου νηοστηρίζειν τινά V. υποστήριζαν ·, ερχφ κα\ λόγω 76, 5-6; μη μόνον λόγ is, άλλα και epyois 61, 5-6; λόγφ ίασθαι αρρώστους 76, 34 sq.: λ. τυφλοίς παρέχειν τό φως 77, 3; Τ6 θαμμένους άνόστησςν λόχψ (ο

XpioTosl 77, 4-5; cf. ^ωλόβ. λοιδορείν τους θεούς 83, 12. λοιμώδης νόσος 67, 27. Χοντρόν 81, 24. λύεσθαι: χυναΐκες λελυμένους έχουσαι τους πλοκάμους 70, 15.

Αφαγοι 76, 29. μαινάδες 70, 16. μαινόμενοι, ο!, 64, 5. μάκαρ 83, 31. μακάριζειν τινά 75, 34. Μαλός 67, 10; 69, 2; 74, 24; 81, 7·, 84, 9.

171

Μηδικωνες (nomen fort, corruptum) 67, 14. μητρόπολις 68, 23. Μητρ 0 8 ( i ) p O S 82, 1-2. 10. 19. μηχανή 78, 16. μιαίνειν 76, 13. 14; μ. τι. είδωλοθύτοις 65,

16-17.

.

μιαροί, οι, 66, 23. μιασμός 76, 17. μικρού δείν 65, 14; μ. πρός 67, 11. μισθόν κομίζεσθαι 66, 33; μ. άποφέρειν 63,

17. μνημέΐον 73, 20, μνήμης, έπί, έχειν 74, 24. μοιχεία 76, 9. μοιχός 76, 19. μόνος τα πάντα γίγνεσθαι τινι 65, 6-7. μορφή προσώπον υ. διαστρέφειν. μουσικόν, τό, 70, 17. μυκτήρ V. διαστρέφειν.

14. 17. μανία 75. 20. 23; μ. ερωτική 70, 1. μαντείας, διά, πpoXέyειv τά μέλλοντα 75, 26. μαρτύριον των πατριάρχων 70, 28-29 ; 71, 24-25 ; 73, 20; των πατέρων 71,27-28; του θεοδότον 84, 10-11. μάρτνς — testis 68, 36 ; 76, 6. μαρώνιος cf. άκρατον. Μάρωνος κρήνη 82, 8 ; πόμα 82, 10. μαστίζειν = βασανίζειν 67,6; 82, 33; 83, 14. μάστιξ 62, 25; 63, 6. 34; 67, 7-8.14; 70,21 ;

74, 8; 77, 12; 79, 24: 83, 15. 18-19. ματαιοπονεΐν 79, 33. ματαιοϋν 71, 4. Ματρώνα 73, 23. μέθης, άπό, άποστρέφειν 63, 2 ; eis μέθην τρέπεσθαι 83, 29. μέθοδος 62, 31; 65, 26. μειδιάν 68, 9. 26 ; 75, 10; 81,29; μειδιωντι τω προσώπιρ 75, 8. μέλλειν — cunctari 75, 6. μελωδείν ύμνους 83, 18. μέμφεσθαι 68, 28. μεταβάλλειν : ύδωρ εις οίνον μετέβαλεν 76, 33. μεταγαγείν προς άσέβειαν 63, 19. μεταδιδόναι ν. άγάπης. μετάθεσις έκ του βίου 74, 22. μεταλαμβάνειν τροφής 68, (1). 2. 25. μετάμελος 67, 5. μεταφέρειν τον λόγον 65, 36. μετέρχεσθαι καπηλείαν V. καπηλεία.

Νάπαι 68, 20.

ναυαγέιν 65, 34. ναυτικός 65, 31. νεανίσκος 69, 34 ; 72, 14 ; 82, 2. 8. 9. Νείλος 84, 20.

νε'οι ακόλαστοι 69, 8-9. νεώτερος 82, 19. νηστεία 62, 21 ; 69, 21. νίκην δεικνΰειν έκ των τραυμάτων 78, 31-32. νοθρόν, τό, της γνώσεως 61, 14. νόμιμα θεία 64, 25-26. νόμοι Cf. κολάζειν, καταπαίζειν. νομοθετείν άσέβειαν 79, 2. Νωε 65, 24. έειν 79, 30. ξένος subst. 81, 13; 82, 20. 28; adi. 82, 21. ξηρά, ή, 65, 27 ; ξηρόν έδαφος λίμνης 73, 17. ξίφος γυμνόν 73, 32 ; cf. δέχεσθαι. ξόανον 70, 6. 10. 12. ξυλον: ξύλιρ προσάχειν τινά 77, 16-17; 79, 28-29 ; 80, 6 ; άναρτήσαι 77, 25 ; κρεμασθήναι 77, 14; του ξύλου κατενεχθήναι 78, 29; 79, 34 ; ξύλα περιτίθεσθαι 80, 35.

Ογκωθ^ναι 66, 32. όδηχείν 66, 34; 76, 30; 84, 8. όδόντας έκφέρειν 78, 24. όδύρεσθαι 74, 23. όδυρμός 74, 22.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

172

INDEX VERBORÜM

οικία .64, 6. οικοδομάν ν. οίκος. οικονομία του Χρίστου 76, 2 2 ; οίκ. της θεοΰ φιλανθρωπίας 80, 35-36; του θεοΰ θαυ­ μαστήν ποιήσαντος οικονομίαν 84, 17-18. οΐκος 64, 12; 65, 2; 82, 31; οΐκ. ευκτήριος 65, 29; oiicov οίκοδομείν 68, 32; e!s οίκον 7ταρακαλείν τινα 68, 21; cf. σκύλοι, οίκτειρείν 70, 19. οίνοττώλης 78, 11. οΐνος 65, 17; 76, 33; 81, 27. 28. 30. 31 ; πάνυ δόκιμος 81, 9; παλαιός 81, 9; ού φαύλος 81, 28; οίνον ποιότης 81, 28; cf. ευωδία, γεΰσις. οινοχόος 65, 8. όκλάζειν 70, 26. όλισθον παρέχειν τινί 72, 31-32. ομόλογεΓι< 73, 33; 83, 8; ο. την ευσέβειαν

79, 32. ομολογίαν εις Χριστόν πληρωσαι έπ'ι πολλών μαρτύρων 76, 6 ; cf. βεβαίωσις. ονείρων όπτασίαι 68, 10-11. όνος, ή, 81, 11. 12. 14. 18. 26; 83, 31; 84,

5. 6. 8. 12. 14. όνυχες (tormenti genus) 77, 19. 24. 26; 79,

31; 80, 7. όξος 78, 3. 5. όπλίζεσθαι 73, 13. όποια adverb. 83, 15. οπτασία 68, 11; 72, 7; 73, 12. όργανα της φωνής 78, 25; ό. τιμωρητικά 77,

23. οργή μέλλουσα καταφέρεσθαι εξ ούράνών 63,

24. όρθρος 67, 32. όρμαν έπ'ι Toy δρόμος 74, 27; β-ττί καλύβην 81, 18-19; e-iri την οδόν 72, 29. όρον φθάνειν 63, 20. όρος 63, 23; 67, 33. Ό ρφ εύς 76, 10. όρχισμοι γεναικών 70, 15. όστρακα πεπυρωμένα {tormenti genus) 79, 34-35; οστράκων πείρα 80, 5. Ούάλης 67, 13. ούτως in apod. 67, 28 (cf. Usener Theodo­ sios p. 126 sq.). οφθαλμών, π ρό, εχειν τον φόβον του θεοΰ

69, 6. όχημα 70, 8. 11-12. όχλείσθαι 62, 29; 65, 6; 68, 5 ; 83, 1.

όχλοι fort, corrigend. δήμιοι 77, 19. οχύρωμα εύκτήριον 65, 4. όψεσιν θεάσθαι 62, 4-5. άφία βαθεΐα 81, 13. όφοποιός 65, 7. Πάθη τω ν νοσημάτων ν. νόσημα, πάθημα 78, 34. 7Γάθοε του Χρίστου 76, 28. παιδομανηε 76, 19. παιδοφθορία 76, 9. παίζειν 80, 8. πάμμαχοε ν. άγων. παμμίαρος τω τρόπω 63, 16. 7ravreXc3s 83, I. παντοδύναμοι θεοί 79, 15. 7ravrós = όμοϋ 65, 29. πάνυ 63, 8 ; 74, 30 ; 8 1 , 9. 7TcnrSs 68, 33 ; 74, 24. παραβλάπτειν 61, 16. πapapoXas φθόγγβσθαι 82, 18. παραδοΰναι 64,12; π. τ ο σώμα 7rpòs ελκυσμόν 78, 1-2 ; π. èαυτόν 73, 28 ; π. εαυτόν τι­ μωρίαν 75, 1 ; παραδίδοσθαι προς τιμω­ ρίαν 67 , 24-25 ; véois eis φθοράν 69, 9. παράδοξον : παράδοξα θαύματα 76, 32-33 ; 7Γ. σημεία 77, 5-6 ; παράδοξον 63, 9 ; 78, 35; 82, 21. παραθαρρύνείν τινα επί τι 65, 10-11. παραινεΐν 71, 33 ; 75, 34. παραίνεσν 62, 30 ; 71, 33. παρακαλεΐν πολλά 71, 8; cum infin. 68, 21; π. τIVι 83, 26 ; παρακεκλησο 68, 32. παραμενειν 71, 19. 2 2 ; 72, 15; 81, 3 .4 -5 ; 84, 15. παρασκευάζειν cum infin. 62, 2 ; 78, 37; fort. 64, 31. παράστημα 75, 12. παραυτίκα 78, 36. 7rap ’ αύτοΰ 75, 25. παραφυλακη 64, 10. παρθενίαν άσπιλον φυλάττειν 69, 12-13. παρθε'νοε 64, 13 ; 69, 4 ; 70, 2. 4. 9. 13. 19. 25. 3 5 ; 71, 5 ; 72, 17; 73, 18. 21. 33; 74, 3 ; 83, 3. παρίστασθαι (ante tribunal) 75, 6. 6-7. 7. παροινία 64, 2, παροξύνεσθαι 77, 15. 7Γαρρησίαε, μετά, 78, 33 ; εν παρρησία 80, 31-32.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IN MARTYRIUM S. THEODOTI. πατήρ: οι λεγόμενοι πατέρες 73, 4; των πα­ τέρων μαρτύρων, V. ματύριον. πατριάρχων, των, μαρτύρων ν. μαρτύρων. πατρίς 63, 14. 21 ; 68, 12; 75, 29. παύεσθαι του μαστίζεσθαι 67, 6 ; της κενο­ δοξίας 79, 13; παΰσον τον χειμώνα 74, 12-13. Παύλος apostolus 65, 6. πείραν λαμβάνειν 61, 4 ; 79, 19-20 ; 81, 24; π. δέχεσθαί τίνος 77, 2 8 ; cf. όστρακον. πειράσθαι κολαστηρίων 75, 13. πειρασμός 62, 25. πενία 62, 17; π. ύπερβάλλονσα 62, 25. πενιχρός 70, 29. πεπιστεν κότες, οι, εις Ιησού ν 79, 5. περιαιρεισθαι 68, 35. περιαστράπτων 81, 1. περιβάλλεσθαι σιδηρω 64, 10. περίδεμα = velum 69, 28. περίδρομοι 67, 26. περιεΐναι — vivere 69, 31. περιίστημι 78, 21; περιίστασθαι 77,24; 79,29. περικεφαλαία 73, 13. περωραν 72, 2. περιουσία και πλούτος 62, 24-25. περιπίπτειν νοσημασι 62, 35-36. περιρρηγνύναι έσθητα ν. έσθητα. περιστέλλειν 64, 32. περισυντιθέναι 81, 21. περιχαρής 72, 27. Περσεφόνη 76, 12. Περσών, οι λογιώτατοι, 76, 30. πέτρα 83, 1. πηλός 72, 31. Πιλάτος 75, 19. πιστεύειν ν. πεπιστευκότες. πίστις εις Χριστόν 78, 22. πλανάσθαι 64, 19; οι πλανώμενοι εν τρ φνγμ 64, 31. πλάνη των θεών 76, 3 ; της πλάνης ιερεΤς 65, 19; οί έν τρ πλάνρ 74, 21. πλέθρον 71, 14. πλεονέκτημα 65, 33. πληγαί τραυμάτων 79, 31 ; πληγάς έπιφερειν τινί 73, 31-32; cf. καταπιεΐν. πλημμύρα κακών 77, 21-22. πληροφορία 84, 23. πληρούν τάς συνθηκας 83, 31. πλοιάρων μικρόν 71, 13. πλοίο ν 63, 37.

173

πλόκαμοι λελυμένοι 70, 15. πνεύμα τό άγιον 74, 18; 84, 26. πνευματοφόροι άνδρες 76, 23. ποθεΊν 63, 4. ποιεΐν εαυτόν εις άγροικον ν. άγροικον; τό σημε'ίον τού σταυρού καθ ’ όλου τού σώ­ ματος 74, 26-27. ποιότης ν. οΐνος. πολεμεΐν τινα 63, 18. πόλις 63, 17; 67, 11; 70, 11. 18; 7 3 ,2 4 ; 75, 4. 15. 2 3 ; 79, 9 ; 81, 10; ημετέρα π. 65, 28; πάσα η π. άνδρών τε κα'ι γυ­ ναικών 80, 20; π. έπουράνως 80, 24. πόλεμος 62, 9. πολιάι της κεφαλής 69, 29. πολιός την κεφαλήν και τον πώγωνα 72, 36-37. πολιτεία όρθη 66, 18; π. σεμνότητος 65, 9. πολίτης 74, 28; 78, 32; 82, 30; π. έπούρανίον πόλεως 80* 24. Πολυχρόνιος 70, 30; 71, 17; 73, 28 ; 74, 1. 3. 34. πόμα V. ληθη. Trovos = dolor 80, 1 .4 . πορείας έχεσθαι 67, 28: η πρόσω πορεία 72, 32. πραιτώρων 75, 5. πραΰνειν 62, 28. πρεσβεΐαι προς τούς βασιλέας 75, 29. πρεσβύτερος 67, 35; 68, 2-3. 4. 8-9. 17-18. 26. 27 ; 81,6. 13. 25. 29 .33; 82, 13. 27; 83, 24. 25. 27. 3 0 ; 84, 4. 12. 13. πρεσβυτέρα, η, 69, 16. 27-28. προβάλλεσθαι εγκράτειαν άντι θυρεού 62, 15. προδότης 72, 5 ; 73, 6 ; cf. Ιούδας, προθυμεΐσθαι 63, 10. προθυμία 69, 14. πρόθυρα της έκκλησίας ν. έκκλησία. προκαταγγελλειν 76, 23-24. προκαταπληττειν 63, 21. προλαμβάνειν 82, 19. wpoXéyeιν 75, 26. πρόνοια Θθία 67, 20; το ν Oeov 81, 10. προπόμπβιν τινα βύχαίς 68, 1-2. προατάγειν τη έκκλησίμ 62, 31 ; τφ αρχοντι 73, 31. προσεγιίζειν 81, 1. προίτευχεσθαι 69, 16; 80, 1. 21 ; μη άμελεΤν τοΰ π. 74, 6 ; μετά δακρύων π. 74, 14.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

174

INDEX VERBORUM

πρόστυχη ώρας έκτης 68, 4-5 ; προσ. έν δάκρνσιν 73, 1-2 ; eis πρόστυχην ΐστασθαι 72, 33-34; 74, 8; €7Γί προσ. πίπτειν 70, 32: τη πρόστυχη προσκαρτερείν 71, 26; αϊτό πρόστυχης άναστηναι 72, 28-29. προσέχειν λίθοις 74,33; οίνω πολλώ 63,2; τη ρύσε ι τω ν δακρύων 71, 2-3. προσκαρττρτίν ν. προσευχή, προσκομιδή 65, 23. προσκυντΐν το βέβαιον τής δεσποτείας των θεών 78, 10. προσμειδιάν 77, 27. προσπΐπττιν de ventis 73, 10. πρόσταγμα 63, 32 ; βασιλικά προστάγματα

79, 1-2. προστασία 75, 28. 30. προστάτης των Γαλίλαίων 80, 15. προσφέρτιν : imperf. προσήφτρον 76, 32. π. αναφοράν τψ θεφ 65, 18 ; βασάνους τφ σώματι 79, 25; δώρα 65, 20. 30-31; 76, 32; θυσίας 79, 5-6; λαμπάδας ·πυράς τινι

78, 4. προσχήματι, èv εύτελεΐ, 62, 32. προτρέπτσθαι 81, 26. πρόφασις 64, 6; 65, 5; 66, 3. προτίθτσθαι de imperatorum edicto 64, 9. προφήτης 76, 22-23. πρώτοι, οι, (των στρατιωτών) 81, 23. πτωχός 63, 4. πΰρ (tormentum ) 75, 9; 77, 23; 79, 18; 82, 26; υπό πυρος κατοπτώμενος 82, 34; cf. εντονότερος. πυρά 80, 34. 36; 83, 21, πώγων 72, 37. Ραθυμείν 68, 27. ραθυμία 68, 28. ραίνειν τ ί τίνος (an ζμετά/τινοςί) 78, 3. 'Ρέα e x Papebrochii coni. 76, 12. ρητορική 77, 13. ρίζα 64, 24. ρίνας διαστρέφειν 78, 14. ρίπτειν κυσ'ι τη σώματα 64, 33; 66, 14. ρύσις δακρύων V. προσέχειν. φ, έν, χειμαζόμενου πλοίον 63, 37. σελήνη 72, 18. σεισμός 69, 2. σεμνύνεσθαι 66, 6. σημείο ν του σταυρού του Χριστού κατά τού

μετώπου χαράσσειν 72, 24-25 ; cf. ποιείν ; σημείον — lapis 67, 11. σίδηρος (tormenti penus) 77, 24 ; 82. 26; σ. ήκονημένος 79, 18. σίδηρους 82, 22. σιτοποιός 65, 8. ι'κάφην κατάγειν 65, 31. σ.ιέπτεσθαι 71, 16-17. 18; 79, 17. σκεύος = ποτήριον 81, 26. 30. σκέφις 75, 21. σκιά φανήσεται 79, 20. σκοπιά 67, 17. σκοτία 72, 18. 30. σκότος 72, 33; cf. φως. σκύλαι τινά οίκάδε 68, 19. σκώπτειν 83, 12. 16.

tnrdvios 66, 20. σπαραγμός 78, 1 ; 79, 19. σπαράττειν 78, 28. σπήλαιον 64, 20. σπονδή καί θυσία 74, 11. σπόριμος ν. χώραι. σπουδάζειν 80, 8. σπουδή 69, 13; 77, 16; 79, 10. στάδιος 67, 19. στάσις ν. κατηγορία. σταυρός ν. σημεΐον; σταυρού επιφάνεια 72,

27. σταυροΰν 75, 19. trrevdfeiv πικρώς 69, 10-11. στερρός 82, 23-24. στεφάνου τυχείν 74, 7 ; στέφανον κομίζεσθαι 67, 3-4; στεφάνους διασπάν 77,10; προσφέρειν 71, 10-11. στολή λαμπρά 72, 36. στόματα των θηρίων ήνεψγμένα 79, 19. στρατιώτης 71, 19. 22; 72, 9. 12; 73, 10;

81, 5. στρέφεσθαι 80, 29. συγγενείς 67, 23. συγκάμνειν άσθενούσιν 62, 33. συγκόπτεσθαι : συγκεκομμένος το σώμα 78,

31, συγκρουειν ν. χειρ. συγκυρία 67, 12. σύγχυσις 77, 20. συκοφαντείν 64, 12-13. συλλαμβάνεσθαι 64, 21; 69, 6; 73, 26. 31. συμβιοΰν γυναικί 61, 22. σύμβολα πονηριάς 63, 25-26.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IN MARTYRIUM S. THEODOTI. συμμάχεσθαι 62, 33. συμμερίζεσβαι τά πάθη τοΐ$ πάσχουσιν 62, 34. συμμέτοχοε 80, 24. συμπάθεια 70, 2. συμπάσχειν 72, 7. συμφέρον* τό, 79, 17. σύμφωνα ν. άσματα, συναντάν 74, 28. συναντιλαμβάνεσθαί τινι 73, 3 ; τινι προσευχάΐε 63, 10. συναρπάζειν 73, 26; 83, 6. συνέδριον Ttjs άσεβείαε 64, 1. συνεζέρχεσθαι 70, 13; 80, 20-21. συνεργέω τινι τινοε 83, 26-27; 7rpos τ£ 70, 27. συνεχέστερον 77, 17. συνθηκαε V. συντιθέναι. συνθΧΙβεσθαι θΧιβομένοιs 62, 33-3>4. συντάσσεσθαι 74, 6. συντόμωε 74, 29; 78, 9 ; 81, 32. συντρέχειν έπ\ θέαν 78, 33συντρίβειν την -κεφαΧην του δράκον^ε 80, 25-26. συνωνεΐσθαι 65, 22 bis. σύρειν γυναικαε άσέμνωε 64, 13-14. συστροφαι ύδάτων "AXvos 67, 15. σχήμα, κατά τδ ’ίσον, 70, 10. σχοινίον 73, 18. σχόΐvos 72, 17. σώζου — vale 74, 16. Σώσανδροε 73, 5. 15. σωφρονεΐν 63, 1*, 75, 19. σωφρονιζεσθαι 79, 12. σωφροσύνη 69, 5. Ταμιείω, τω, προσκυροθησεται τά χρήματα

66, 12-13. ταπεινοΞ 84, 20. τάπηε 81, 25. ταραχώδηε 63, 14. ταφή 66, 31 ; ταφηε άξιοϋσθαι 69, 26; ταφρ παραδιδόναι τινά 83, 5. τάχει, έν, 68, 36. τάχιον 68, 34; 69, 1; 74, 29. τεΐχοε (τηε Χίμνηε) 71, 6. τε’κνον 71, 32. Τέκουαα 69, 16. 34; 70, 30; 71, 9. 31; 73,

.

21

τεΧείοΰΰτθαΐ 64, 32.

175

τελευταία, τά, του δρόμου 67, 2. τέμνεσθαι τα μεΧη 82, 33. τερπεσθαι 77, 27. τερπνά, τά, 67, 33. τεττι£ 67, 31. τεχνμ χρήσασϋαι 64, 27-28. τέωε 65, 5 ; 66, 35. τηρεΐν 83, 2 3 ; οί τηροΰντεε 81, 12. τιμαί 75, 30 ; 83, 10· τιμάν 84, 18.

τιμωρίαν, την διά του ξίφου, ύποστηναι 80, 18; 7Γρόs τιμωρίαν φνΧάττεσθαι 63, 3334; 7rpos τ. δοθηναί 83, 7 ; παραδοθηναι 67, 24-25; τ ιμωρίαε άναδέχεσθαι 83, 21. τόπψ, εν τψ, 80, 21; 84, 13; τψ τόπψ παραμένειν 84, 15; tottos εν.'ψ ό ί κακούρ­ γοι έκοΧάζοντο 72, 19-20. τρέπεσθαι eis μέθην 83, 28. τρέφεσθαι 64, 2 3 ; 81, 14. τρισάθΧιοε 83, 20. τροφή V. μεταΧαμβάνειν. τροχοί 75, 9. τρυφή 62, 15. 2L τύποι των τραυμάτων 79, 4. τύπτειν — ζέειν όνυζιν i. e. ungulis pulsare: οι τύπτοντεε 77, 27. 31 ; 83, 16. 18; τ. Χίθοιε τάε σιαγόναε 78, 23. τυρανν\ε τοΰ διαβόΧου 80, 28. τύραννοε 67, 4; 69, 7; 77, 29-30. ' Υβρίζειν 71, 9. 12 ; ύ. ευσέβειαν 69, 9. ύγιαίνειν 62, 28. ύετόε 72, 30; 73, 9. ύμνεΐν 80, 9. ύπαγε 83, 31. ύπάρξειε, ai, 64, 17. ύπατικόε 76, 16; 78, 13. ύπερβοΧη Ttjs κακίαε 64, 3-4. ύπερζέσαε τω θυμψ 69, 8; 77, 15-16. υπερμεγέθη neutr. sing. 83, 22. ύπερνηχεσθαι τω βάθει 'Ttjs άπωΧείαε 64, 2. ύπηρέτηε 81, 3. ύπros: καθ ύπνον 71, 31; ύπνψ βαρεΐ κατεχεσθαι 83, 29. υ7τνοΰν 71, 30-31. υποδοχή Χειφάνων 68, 27. ύποζύγιον 73, 19; 81, 8. ύπόθεσιε 61, 16, 17; 63, 12. ύποκαίοντεε, οι, 81, 1 ; ύποκαιομενοι Χεβητεε

75, 9.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

176

INDEX VERBORÜM

υποκείμενος μάστιγας και θάνατον 77, 12. ύποκλέπτειν 74, 26. ϋπολαμβάνειν 72, 12; 84, 15; = respondere

82, 9. υπομίμνησκαν 67, 22. υπομονή 79, 26. ύπονοεΐν 65, 2; 84, 3. ϋποπτενειν 70, 25. ύποσύρεσθαι 70, 26. νποστηρίζειν 66, 35. υπόστρεφειν 71, 30; 74, 29. υπουργός τό ΰ διαβόλου 65, 16. ύποφώνησις 67, 1.’ φ α εινή 73, 21. φαίνεσθαι 71, 31; 72, 7. φανερόν , ets τό, 64, 12. φ ά ρα γξ 64, 20. φαρμακός 76, 19. φέρειν, ού, τό βάρος της ασιτίας 64, 20-21 ; τον κάματον 77, 26-27; τό μέγεθος της ευημερίας 64, 3. φήμη 63, 36; φήμαι 63, 21 ; ή φ. διέδραμε 63, 36; ή φ. άπήγγειλεν 73, 25. φησίν pro φασίν 74, 31; 81, 32; έφησεν 71, 7; εφησαν 68, 15. φθέγγεσθαι 69, 28; 82, 18. 19; cf. παρα­ βολή. φθείρεσθαι de virgin. 70, 3. φθορά 69, 9. φιλανθρωπία του θεοιι 80, 35-36. φιλάνθρωπος 62, 34-35. φιλόνεικον, τό, 79, 15. φίλος τω ν βασιλέων 66, 10; 75, 16-17. φλέγεσθαι επί τινι 73, 24. φλυαρία 75, 22. φόβος του θεοΰ 69, 6; ο φόβος παρρησίαν έχει 78,20-21; φόβψ σννέχεσθαι 72, 22. φονεύειν 76, 11. φόνοις χαίρειν καί αίμασιν 63, 15. φ όρτος 84, 10. φ ορτόω τινά τίνος 81, 9. φροντίζειν τι 68, 36-37; τινός 84, 22. φροντίς 78, 20. Φράντων 68, 9 ( voc. Φρόντον); 74, 24; 81,

6;'82, 7. φυγή χρήσασθαι 73, 10-11. φυλακή 84, 21.

φυλάττειν 72, 4; 80, 10; οι φυλάσσον res 73, 5. 15; 84, 3. 7. 14-15; φυλάττεσθαι 63,

34; 78, 30. φύσις 67, 33 ; 82,23; φ. άνθρωπον 82,32; πυράς 77, 2. φως 83, 22; φ . των έν σκόTet 80, 2; φω­ τός έπιγενομένου (SCil. της ημέρας) 84, 3-4. φωστηρ της έκκλησίας 74, 16; φωστήρες ούράνιοι 74, 17. Χαίρειν προσειπέίν 68, 6. χάλαζα 73, 12. Χαλδαΐοι 76, 29. χάλκός 82, 23. 24. χαλκούς 82, 11. 16. 21. 22. χαράσσειν ν. σημεΐον. χαριέντως 82, 1. χαρίζεσθαι 78, 36. χάριν αίτεΐν παρά Ίησον 76, 1-2; χ. παρέχειν τινί 74, 30-31 ; 75, 2; χάριτας άποδιδόναι 69, 27. χαυνότερος γίγνεσθαι τον λογισμόν 63, 35. χειμάζεσθαι 63, 37; 65, 32. χειμών 73, 11; de persecutione 74, 13. χέϊρας εις ουρανόν άνατείνειν 71, 2; έκτείνειν 69, 11; έπιτίθεσθαι 62, 36; συγκροΰειν 84, 5-6. χειραγωγεΐν 71, 34. χειροτονίαι τω ν ιερέων 75, 27. χήρα accus. sing. 61, 9. χλεύη 70, 12. χλόη 67, 29. χλορός 67, 34. χ άρτος 67,30; 81, 15. 22. 25 ; 84, 2. 8. 16. χρεία, ότε, καλέση 75, 18. χρόνος της ζωής 69, 22; έν δλψ τφ χρόνφ (subaud, τής ζωής) 82, 2-3; έσχατοι χρό­ νοι 76, 24. χρημάτων δόσεις 67, 26; εμπορία 62, 22; συλλογή 62, 1 ; 64, 27. χωραι σπόριμοι 81, 15. χωρίον 67, 11. 12. 17. 19; 68, 3. ψ ιλός άνθρωπος 76, 2-3; 77, 6. Ο ιδαί όρνέων 67, 32. ώρας έκτης προσευχή 68, 4-5; έως έκτης ώρας διακαρτερεΊν έν τή δεήσει 70, 33-34.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IN D E X

VERBORUM IN

M A R T Y R I U M

’Ά γ ε ιν ημέραν των γενεθλίων 123, 2, 1 ; άγεσθαι ( = induci) 124, 2, 27. άγια, ή, του θεόν 123, 2, 8 ·, η ά. μάρτυς 124, 2, 5. άγνότης 124, 1, 10. άγοράζεσθαι 128, 1, 14. άγώνες καισάρειοι πενταετηρικοί 127, 2, 5-7; ά. της ομολογίας 123, 1, 19-20. άγωνοθετήοας αγώνων 127, 2, 4. αδίκως 129, 2, 18. 18-19. Άνοιανòs καί Άντωνίνος 123, 1, 3 ; 125, 1, 7-8. αήττητοι βασιλείς 126, 2, 2-3; ά. Σεβαστοί 130, 1, 6-7. αιτία 130, 2, 10. άκατάπαυστος βοή 129, 2, 10-11. ακατάσχετος οργή 132, 1, 28-29. άκίνδυνον, το 124, 2, 19. άκοαί 125, 1, 17-18. άκολουθεΐν 130, 1, 3. αλαλαγμός 124, 1, 7-8. άλογα ζφα 125, 2, 7. αμνός του Χρίστου 123, 1, 18. αμύθητα δάκρυα 129, 2, 9-10. ανάγειν τινί περί τίνος 124, 1, 26-27. άναγιγνώσκειν 125, 2, 29. άναγκά^ειν 123, 2, 23. άναλίσκειν τινά βασάνοις 130, 2, 3-4. άναλΰσαί τ iva του βίου 129, 1, 20-21 ; έκ τοΰ κόσμου 129, 1, 15-16. άναρίθμητος 126, 2, 30 sq. άναρτάν 129, 2, 6. άνατολαί 132, 2, 27.

S.

A R I A D N E S

άναφυσάν 125, 1, 20. άνέγκλητος 127, 2, 29-30; 130, 2, 8. άνεξετάστως 124, 1, 28-29. άνε'σει, έν, είναι 130, 2, 27-28. άνεφιός 126, 1, 14. άντίλέγοντες, ο!, 123, 1, 14. άντιπράττειν 126, 1, 4. Άντωνΐνος ν. Άδριανός. ανυπέρβλητος 126, 1, 6-7. άνύειν 128, 2, 4-5. άξιοΰν 126, 1, 5-6 ; 129,2, 13; 130,.1, 1314; 2, 7. άπαλλάττεσθαι τοΰ βίου 125, 2, 1-2. άπλοΰν 132, 1, 7. άπογεύεσθαι μιαρών εδεσμάτων 123, 1, 12-13. άποδείκνυσθαι 126, 2, 26. άποθνήσκειν 124, 1,20. άποκρίνεσθαι 127, 2, 22; 128, 1, 6-7. 11. 17. 24; 130, 2, 20. άπολϋεσθαι 130, 2, 8-9. 12. άποπνεύειν 133, 1, 6. άποφαίνεσθαι κατά τίνος 130, I, 12-13. άπόφασις 130, 1, 10-11. άφασθαι 129, 2, 27. άργυρώνητος 128, 1, 10-11. Άρεάδνη 123, 1, 2. 19; 2, 8. 18 et passim. "Αρτεμις παρθένος 127, 1, 15. άρχηγύς 126, 1, 29 ; 2, 23. άρχιερευς έκ προγόνων 127, 1, 6-7; των Σε­ βαστών 126, 2, 9-10. άρχιερευσάμενος των Σεβαστών 127, 2, 2-3. άρχων 129, 2, 22; ά. της επαρχίας 130, 1, 5-6. 12

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

178

INDEX VERBORUM

αστραπή aíro ανατολών 132, 2, 26-27. άσυλος δικαιοσύνη 127, 1, 16. άτακτος 124, 1, 7. αυλός 124, 1, 5. αύτοκράτωρ 125, 1, 6-7. αυτός nbund. 123, 1, 10-11. αυχένα διαίρειν 131, 1, 6-8. άψυχος πέτρα 132, 1, 5. άφνω 132, 2, 26. Βαλανείον 126, 2, 18. βασανίζειν 129, 2, 16. 19. βασανιστήρια 129, 1, 25. βάσανος 129, 1 , 18. 22; 130, 2, 3 ; -όνους έπιτείνειν 128, 2, 5-6; —ous irαρέχειν 128, 2, 1- 2 . βασιλεία 123, 1, 6 -7 ; 125, 1, 13. βασιλεύς 123, 1, 4 ; 125, 1, 6 ; 126, 2, 2 ; 129, 2, 3 0 ; 130, 1, 3. βασιλικός: υ. πρόσταγμα. βαστάζειν 132, 2, 16. βδέλυγμα 123, 2, 4-5 ; 132, 2, 14-15; 133,

δημιουργός τή πόλει 126, 2, 10-11. δήμος 1 2 4 ,2 ,3 0 ; 129, 2, 114; δήμοι 129,2, 28. δηνάριον 125, 2, 23. διαβάλλεσθαι 123, 2, 11. διαιωνίζειν 129, 1, 22-23. διακεΐσθαι ενσεβως προς τους θεούς 127, 1, 23-24; ευσεβής διακείμενος περ'ι τους θ. 128, 1, 21-23. δικαστήριον 123, 1, 15; 125, 1, 1 ; 2, 18-19; ο! νόμοι του δικαστηρίου 125,2, 27-28. δικαστής 127, 2, 28; 129, 2, 15. δικολόγος 127, 2, 19. 26; 128, 1 ,6 ; 28-29. διορία (i. e- διωρία) τριήμερος 130, 1, 24-25. διωγμός 133, 2, 9. δόγμα των βασιλέων 125, 1, 3-4. δογματίζειν 125, 1, 27-28. δύνασθαι, ού, πρός τι 124, 1, 2-3. δυσσεβεία 128, 1, 25. δώμα 130, 2, 15. δωρεά 126, 2, 17; 127, 2, 15; -a i 126, 2, 13; 127, 1, 3 ; 128, 2, 22; 130, 2, 16.

1, 11. βήμα 124, 2, 25. βο5ν 131, 2, 1 ; 132, 2, 8. βουλεντήριον 124, 2 ,3 0 ; 126, 1, 5. 17; 128, 2, 14-15. βροντή 132, 2, 28. Γίνεθλίων ημέρα 123, 2, 1. γερουσία 127, 1, 19. γεύεσθαι 123, 2, 23-24. γνώμη κοινή 125, 1, 29. γνωστοί» γίγνεσθαι 124, 2, 12-13. γονείς 123, 2, 2 1 ; 128, 1, 16. Γόρδιος 124, 2, 14; 125, 1, 2-3. γυμνάζειν ». μονομάχους, γυμνασίαρχος 127, 1, 8. γυνή = uxor 128, 1, 5. Δαιμόνιου 123, 2, 5. Δανοίλ 131, 2, 11. δεΐσθαι: δέομαι σου 128, 1,7-8. 18-19; δεόμεθα της σής φιλανθρωπίας 126, 2, 6-7. δεξιά τω ν κατερραγμένων 126, 1, 26-27. δέσποινα 123, 2, 10. 13. δεσπότης 130, 2, 9 ; οι δεσπόται τής οικου­ μένης 126, 1, 30, sq. δεσποτικός ο. τίτλου. δέχεσθαι υ. μώμον.

(Εγγράφως λέγειν 126, 1, 10-11. έγκαλεΐσθα ι 127, 2, 30. έγκλημα 130, 2, 13-14. έγκολποΰμαι (ένκολπ. cod.) 128, 2, 21-22. έθη των ιερών 125, 1, 22-23. «Γίωλον μιαρόν 133, 1, 14; - α 133, 1, 18. είσκομίζεσθαι 125, 2, 17. έκβοάν 129, 2, 17. έκδίκησις 132, 2, 11. έκκρεμασθαι 132, 1, 18-19. έκλυμαίνεσθαι 132, 2, 20-21 (υ. Corrigenda). έκπλήττεσθαι 129, 2, 21. έλεος 131, 2, 28. έλευθέρα = uxor 128, 1, 2 (cf. Athen. XIII 571 D ai ελεύθεροι γυναίκες κα'ι αί παρ­ θένοι et Sophocles Lexicon s. υ.). ελευθερία 130, 2, 17. 22. έμμένειν τρ όμολογίρ 124, 2, 9-10. έμπροίκιος 128, 1, I. έμπυρίζειν 133, 1, 16-17. ενδιδόναι 129, 2, 13; 130, 1, 14. 22. 24. 28. ένεστός πράγμα 127, 2, 23-24. έξαποστέλλειν 123, 1, 4. έξευμενίζειν τό θειον 125, 2, 5·6. έξιλεοΰν 133, 2, 2. εορτή 124, 1, 2. 3. 8. 14; 125, 1, 26-27; επουράνιος 123, 2, 25-26.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IN MARTYRIUM S. ARIADNES.

132, 2, 22-23. 125, 1, 1-2, 6παρχία 126, 1, 24; 130, 1, 6. έπε ρω τάν 128, 1, 15. 19. επιβαίνω 132, 2, 2. έπικεΐσθαι 127, 2, 25-26. έπιμελεΤσθαι 126, 2, 21-22. έπιμένειν rois a iτοΐς 130, 2, 2. €7mrXeÌOK 132, 2, 30. έπακολουθεΐν

ίπαναγιγνώσκω

179

129, 2, 29. 123, 1, 9-10; 125, 2, 5; 128, 1, 21 ; 2, 3. 8; θ. τω ν θεών 125, 1, 15-16; θ. ασεβής 132, 1, 13-14. θρησκεύοντες, ο'ι, την Χ ρίστον θρησκείαν 123, θορύβους ποιεΐν

θρησκεία

1, 8- 10.

125, 2, 1; 129, 1, 17; 130, 1, 10. 12, 133, 1, 10. θυσίαν έπιτελεΐν 123, 2, 6 ; -α ς 127,1, 11-12. θύε,ν

θΰραι το υ ναού

έττιτελεΤν υ. θυσίαν.

129, 2, 26-27. 132, 2, 16. έρωταν 130, 2, 7. εσταυρωμένος, ό, 128, 1, 27-28. έστιαν tou s Σ εβ α στούς icat το υ ς πολίτας 127, 1, Π. έτεροδιδασκαλοΰντες 125, 1, 18-19. sùytvns 126, 2, 8; 128, 1, 4. ευγνώμων 128, 2, 25. ευδόκιμος 128, 2, 23. ευεργεσία 126, 2, 15. 28-29. εύεργε τεΤν την iróXtv 126, 2, 15-16. ευεργέτημα 127, I, 2-3. εΰνοϊκΰς έχειν περ'ι την θρησκείαν 125, 1, 14-16. ευσεβής 125, 1, 9; cf. διακεΐσθαι. ευταξίας δρόμος 131 , 1, 2-3. έφ ιππος 133, 1, 1. εω σφ όρος 126, 1, 25. έπιτρέπειν εργαλείου

Ιωνάς

131, 2, 13-14.

130, 1, 2L. 123, 1, 27-28. καιρός 123, 1, 17; καιρόν ούδένα παραλείπειν 127, 1, 27-28. Καισαρεία, τά , μεγάλα κα) Ιερά 127, 2, 5-6. κακιγκάκως 129, 1, 19-20. καλός καί άγαθός 127, 1, 9. καταδικάζεσθαι 125, 2, 28. καταδιώκειν 131, 1, 28; καταδιώκοντες 131, 1,24. καταισχύνεσθαι 132, 1, 27-28. κατασκάπτειν 132, 2, 5. κ αταστροφ ή 132, 2, 17. κατάσχεσιν, πρός, είναι 131, 1, 30. κατατίθεσθαι 128, 2, 14. κατέρχεσθαι άπο τ ο ν ξύλου 130, 2, 30 sq.

Κ α θ οσ ίω σ ις

καθώς γέγραπ ται

κατέχεσθαι ν. νάρκη, Ζ ψ ο ν άλογον

125, 2, 7 ; ζώων θηριομαχίαι

127, 2, 9.

κηρυξ

132, 2, 7.

127, 2,25-26. 123, 2, 24-26. κόλπος (π έτρα ς) 132, 1, 8. κοράσιον 128, 1, 16. κόρη 127, 2, 29. κράζειν 129, 2, 11. κράτος, τ ό , ημών 125, 1, 28-29. κρείττονος, του, έχεσθαι 130, 1, 27. κρίνειν 129, 2, 18. κροσσός (το υ μαφορίον) 132, 1, 23. κτίστης της οικουμένης 125, 1, 10-11. κύμβαλου 124, 1, 6. κυρία 123, 2, 22. 29; 124, 1, 16.

κίνδυνος ού τυχ ώ ν έπίκειταί τινι κλήτωρ εορτής έπουρανίον

124, 2, 13-14; 126, 1, 1. 9. 23; 127, 2, 21; 128, 1, 4. 8; 2, 11; 129, 1, 16-17. 26. 30 ; 2, 5. 12; 130, 1, 17. 28; 2, 11. 26; 132, 1, 25. 27. ηλικίας, από πρώτης, 127, 1, 22-23. ήπιότης 126, 1, 8; 130, 1, 7-8, ήχοι αλαλαγμών 124, 1, 7-8. Ή γε μ ώ ν

128, 1, 30; 2, 15-16. 132, 2, 12. θειον, τό , 125, 2, 6. θεοί πατρψοι 127, 1, 14. θεσμός 125, 1, 21, θέσπισμα θεΐον 126, 1, 3; τά θεσπίσματα έκ προγόνω ν 125, 1, 25-26. θεωρία 127, 2, 7. θηριομαχία 127, 2, 9. θ α υ μ α σ ιώ τ α τ ο ς

θεά

133, 1, 4. 126, 2, 25. λίθος Φρύγιος 126, 2, 19-20. λιμην εΰ8ιος 126, 1, 28 ; 2, 4-5. λυσιτελές, τό , 127, 2, 17. /\αμπάς

λαμπρός

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

180

INDEX VERBORDM

/tyd t o Iis θεούς 130, 1, 30 sq. μακαρία άμνάς 123, 1, 18; μ. μάρτνς 130,2, 29. μαρτυρείν 133, 2, 10. μαστίζεσθαι 124, 1, 19. μαφόριον 132, 1, 20-21. μεσίτης 131, 2, 29. μεταβαίνειν τον νόμον (cod. των νόμων) 123,

παραδείσου πύλαι 131, 1, 22-23. παραδίδοσθαι τοΐς δικαστηρίοις 123, 1, 15-16. παραδρομή, έν, 126, 1, 12. παρακαλέίσθαι 130, 1, 20. παραλείπειν ν. καιρός, παρασκευάζεσθαι 129, 2, 2. 3. παρεπιδημεΐν V. ξένοι, παρρησία 124, 1, 1. 17-18. 1, 10- 11. πάταγος 132, 2, 29. μετανοεΐν 130, 1, 17. πατρίς 127, 1, 26-27; 128, 2, 28-29. μηνΰειν τ ι τψ δικαστηρίφ 125, 2,18-19; ό μηπείθει ν 130, 1, 18; πειθεσθαι 128, 2, 29. νυθείς 125, 2, 20. πέτρα 132, 1, 18; cf. κόλπος, μονομάχους τη τέχνη γυμνάζειν 127,2, 11-12. πικροτέρως 132, 2, 20. μώμον δέχεσθαι 126, 1, 22. ποιόν τι να έ ξ οφθαλμών πάντων 124, 2, 1-2; ποιεί ο θέλεις 124, 1, 21-22. Ν αός 132, 2, 14; 133, 1, 11. 17. ποικίλλειν 126, 2, 20. νάρκη κατέχεσθαι 131, 1, 25. πολίτης 127, 1, 1 8 ; πολεΐται 132, 2, 10. νεανίσκοι τρεις έν Βαβυλώνι 131, 2, 3-6. πολύπλοκοι βάσανοι 130, 2, 3-4. νεωκόρος 133, 1, 12; πρώτος των νεωκόρων πρεσβείας πρεσβεύειν 127, 2, 14-15. 132, 2, 1. πρεσβεύειν 126, 2, 16-17; cf. πρεσβεία, νηστεία 124, 1, 9-10; νηστείαις πρόσεχειν προγεγραμμένοι, οι, 125, 2, 26. 1 2 3 ,2 ,7 . προειρημένος, ό, 126, 1, 15. 20-21 ; 2, 22. νηστεύειν 123, 2, 15. 19-20. προθεσμία 130, 1, 15. Νικάγορος (aut ,Νικαγόρας) 126, 1, 13-14. προκαθησθαι προ βήματος 124, 2, 24-25. νόμος 123, 1, 11 ; 126, 2, 3 ; νόμοι του δικα­ προσάγεσθαι 128, 1, 2-3. στηρίου 125, 2 , 27-28. προσκαρτερείν 128, 2, 9. νυμφίος 123, 2, 27. προσπ(ε)λάζεσθαι 133, 1, 12-13. προσσχείν θε'κρ νεύματι 132, 1, 6; cf. νηστεία, έΖένοι παρεπιδημουντές 127, 1, 20-21. πρόσταγμα 130, 1, 2; π. βασιλικόν 125, 2, gvXov 129, 2, 7 ; 131, 1, 1. 30. προστάττειν 130, 1, 8 ; 132, 1, 30 ; 2, 15. Ο ικία 124, 1, 26 ; 2, 3. 17. προτρέπεσθαι 126, 1, 17-18. οίκογενής 128, 1, 9-10. 12. πρόχειρος 132, 2, 18. οικουμένη, ή, 125, 1, 11; 126, 2, I. Πρυμνησεϋς 129, 2, 14. όκνασθαι 129, 1, 26. Πρυμνησσός 123, 1, 24. Όκτώμβριος μην εχων Τετάρτην 133, 12-14. πρντανις της επαρχίας 126, 1, 24-25. όνομα — (persona) 133, 1, 23-24. πρωτεύων ( = πρώτος της πόλεως) 126, 2, οργή συνέχεσθαι 132, 1, 29. 23-24. òpivòs (pro όρειν.) τόπος 132, 1, 16. πρώτος: πρώτος της πόλεως 123, 1, 23; όρος 131, 1, 19. 124, 2, 15-16; έν πρώτοις 123, 2, 19. όχλος 129, 2, 7. 23. ττνλεών 133, 1, 13. πύλη 132, 1, 11 ; cf. παράδεισος. Παιδίσκη 123, 2, 9-10; 128, 1, 9. παίειν 133, 1, 5. πανηγυρίζειν 124, 1, 13-14. πανήγυρις 127, 2, 8. παντός, διά, 124, 2, 7-8. παρά τον θεσμόν 125, 1, 20-2 1; παρά τους νόμους 129, 2, 19-20. παραγγε\ία 132, 2, 6.

Ρέμβεσθαι 125, 2, 8. ρύεσθαι 131, 2, 7. 10. 12. Σεβαστέίον 124, 2, 25-26. Σεβαστοί 124, 2, 22-23; 125, 1 , 8 - 9 ; 126, 2, 10; 127, 1, 17. 25 ; 2, 3 ; 128, 2, 27; 130, 1 ,7 .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IN MARTYRIUM S. ARIADNES.

σέβειν τον έσταυρωμένον 128, 1, 27-28. σεισμοί 132, 2, 29. σημαίνεσθαι 125, 1, 30. σιρομάστης 133, 1, 3. σκεπάζειν 125, 2, 9. 25. σκέψις 128, 2, 12. συγκατέρχεσθαι 131, 2, 3. σύγκλητος 128, 2, 20. συγχωρεΐσθαι 130, 2, 5. συμβούλια 128, 2, 12, συναθροίζεσθαι 124, 2, 28-29. συνεπιβοάν 129, 2, 26. συνηγορεΐν 126, 1, 19-20. σννίστασθαι 128, 2, 24. σφράγιζειν εαυτόν 131, 1, 1-2. σχολαστικός 126, 1, 13. σώζεσθαι 123, 1, 13. σωτηρες κα'ι κτΐσται της οικουμένης 125, 1, 10- 11.

σωφροσύνη 124, 1, 11. Ταμείου λόγοι 125, 2, 16. τέλος του μαρτυρίου 13), 1, 5-6. ΤέρτυΧλος 123, 1, 22; 2, 2; 124, 1,25; 2, 14-15. 27-28; 126, 1, 16. 21; 127, 2, 21; 128, 1, 5. 12. 18. 24; 2, 16. τέταρτη (scii, ημέρα) 133, 2, 13— 14· τιθηνός 132, 1, 9. τιμάς άπονέμειν 128, 2, 17-18. τιμωρεΐσθαι ζίφει 125, 2, 14. τίτλου, έκ δεσποτικοΰ, 125,2,21; τίτλοι — inscriptiones 128, 2, 30. τόιτος κυριακός 133, 2, 1. τρέπεσθαι εις οίκτον 129, 2, 8. τριήμερος Ιωνάς 131, 2, 15; cf. διορία.

181

τροπαιοΰχος 125. 1, 9-10. τροφή βραχεία 124, 2, 3-4. τύγχανειν έλευθερίας 130, 2, 17-18. τύπος 125, 1, 5. Υπάρχοντα, τά, 127, 1, 13. υπασπιστής 125, 1, 13-14. υπερβαλλόντως 128, 2, 6-7. ύποβάλλεσθαι 130, 1, 11. ύπόστασις 125, 2, 15. ύποτεταγμένη, βασιλεία, τοΐς Σεβαστοίς 123, 1, 5-7. ύφασμα 132, 1, 19-20. Φαιδρύνεσθαι 123, 1, 19-20. φανεροΰν 125, 2, 10-11. φθάνειν τι 131, 1, 19. φιλανθρωπία 125, 2, 4; 126, 1, 7; 2, 7. φιλάνθρωπος 127, 2, 28. Φιλόκωμος 132, 1, 30. φιλοτιμία 127, 1, 30. φοβεροειδής 133, 1, 1-2. φόβιμ δείδειν 124, 2, 20-21. φραγελλοΰσθαι 124, 1, 30. φρουρίζεσθαι 130, 2, 26-27. Φρυγία Σαλουταρία 123, 1, 24-25; cf. λίθος, φωράν 125, 2, 24. Χαράς πίμπλασθαι 131, 1, 20. χαρίζεσθαι 130, 2, 22-23. χαριτοΰν 126, 2, 20-21. χρήματα 125, 2, 19-20. Πιδή: ψδα\ άτακτοι 124, 1, 6-7; ψ. πνευ­ ματικοί 124, 1, 11-12.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. - lüfcfcl TìfiiiiiiÌi i .

ADDENDA

Nota alla p. 11. Non sarà discaro al lettore che ai dati topografici relativi alle adiecenze di Ancira, fornitici da Nilo, io ne aggiunga ancora un altro dalla Passione di s. Platone. E questa certamente una leggenda, ma non perciò abbiamo motivo di rigettare come fantastiche le sue indi­ cazioni locali. Anche molte delle storie dei martiri romani sono leggendarie al più alto grado, eppure notoriamente i dati topografici che esse con­ tengono si ritrovano sempre esattissimi. Ora il Martirio di s. Platone (c. 20 ap. Migne P. G. 115, 425) ci racconta che il santo fu menato a decol­ lare t fjs iróXews ( ’Ayicvpas) èv t ó > t óirtp èmXeyopévtp Káfiir. Gli antichi Bollandisti seguirono la lezione del cod. Bodecense (Acta SS. V iulii 230. 235) ad locura qui vocatur Campus amoenus, come più pre­ cisa. Ma, se i codici greci sono concordi nel leggere Kapiup senz’ altro, io credo che convenga riguardare l'epiteto amoenus come l’ aggiunta di un correttore, il quale non seppe rendersi ragione di quella denominazione, in apparenza troppo generica. In realtà essa non è punto generica; poiché sappiamo che le grandi città dell’ impero, ad imitazione di Roma, avevano presso le porte un luogo principalmente destinato agli esercizi militari e denominato Campus Martius o Campus simpliciter (cf. Ducange Lexicon med. et inf. lat. II 69 ed. Faure s. v. ; Daremberg-Saglio Dictionnaire des antiquitès s. v.). Campus era anche il luogo destinato alle esecu­ zioni capitali, onde duci ad campum valeva quanto duci ad supplicium (v. Augustin. Contra epist. Parmeniani 18 ap. Migne P. L. 43, 43) *. A p. 48 nota 2 aggiungi in fine: Le guardie però non parlano a Frontone della meschinità degli alberghi, sì bene della birbanteria degli albergatori (-rravSoxucri àyvwfioavvt]), non punto migliori in Ancira, che in

1 11 Ramsay ( The historical Geography o f Asia Minor p. 243), parlando di Ancira, ricorda anche il monastero di vergini denominato Petrin, di cui è menzione nella Vita s. Theodori Syceotae 25 (Acta SS. April. Ili 38. L'originale greco in Theophilus Ioannis Mvtjp. àyio\. 361 sqq.).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

184

ADDENDA.

tutto il resto del mondo (cf. Daremberg-Saglio Dictionnaire des antiquitès I 2 p. 973 s. y. Caupona). A p. 96. Dicendo che Tesser sollevato sullo ξνλον non costituiva propriamente la tortura, ma il suo precedente immediato, non ho preteso di sostenere che quella sospensione non fosse già di per sè molto inco­ moda e dolorosa. Il κρεμασθαι τω ξύλω però che precede la tortura con le unghie di ferro, con le faci, con le lamine, deve generalmente distin­ guersi dalle sospensioni per i piedi o per i pollici delle mani, le quali costituivano senz' altro una delle torture più barbare (v. Studi e testi 3 p. 35 nota 1). A p. 97. Il Martirio greco di s. Teodoro tirone si legge anche nel cod. Barberin. Ili 37 fol. 108 sqq. Ne trascrivo qui il principio, differendo alquanto dai due codd. Yat. Ma^ipiavòs και Μαζιμΐνοε βασίΚείε έξαπέστέιλαν διατάγματα eís πάσαν την οικουμένην, ώστε -πάντα τον (evidente­ mente corrotto da τα έθνη) θρησκεΰοντα την ευσεβή θρησκείαν μιαρών

εδεσμάτων άποτγευομένουε σώζεσθαι, ρίου παραδίδοσθαι.

tovs

δε άντιλέγονταε τ o ís δικαστη­

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

INDICE G EN E R ALE

I.

Il Martirio di s. Teodoto Ancirano. — Introduzione.................................... pag. 1. Testo greco del Martirio di s. T e o d o t o .................................................... » 2. Compendio greco del medesimo....................................................................>

9 61 85

II.

La leggenda di s. Ariadne. — Introduzione..........................................................» 91 Testo greco del Martirio di s. A r i a d n e ..................... .............................. » 1 2 3

III. Appendice — Del testo originale della leggenda di s. Eleuterio. . . . » Testo greco del Martirio di s. Eleuterio........................... . . »

137 149

Index verborum in Martyrium s. T h eodoti................................... » Index verborum in Martyrium s. A riadn es................................................................... »

163 177

A d d e n d a ............................................................. ' . . . . » C o r r i g e n d a ............................................................................................................................ »

183 185

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IM P R IM A T U R : Fr. A lbertus L epidi , 0 . P., S. P. A. Magister.

I osephus Ceppetelli Archiep, Myr., Yicesgerens.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

C O R R IG E N D A

Pag. 35 nota 4, 1 σκύλα i corr. σκύλα i — 38 lin. 5 Ματρώνα corr. Ματ ρω va — 49 nota 1, 4 εΐξε corr. εΐξε — 51 nota 2, 3 Notizie corr. Note — novembre corr. dicembre — 64, 17 έκκλεσίαε corr. εκκλησίας — 65, 11 ècrr¿ras corr. έστώταε — 65, 22 σννονοΰμενοε corr. συνωνούμενοε — 67, 14 in app. crii. add. Μηδικωσιν corruptum suspicor — 69, 9 in app. crit. add. Φρόντον ( V V r) consulto in Φρόντων non immu­ tavi — 70, 15 in app. crit λελουμένων corr. λελυμένων et adde quod fors. restituend. — 71, 16-17 in app. crit. σκειν- |τόμενοε corr. σκε- | πτόμεvos — 78, 3 in app. crit. έκελευσε V' fort. corr. έκέλευσε V' fori. — 78, 5 in app. crit. add. κνίσα: rectam graphiam κνίσα consulto neglexi (cf. Etym. M. 522, 21 sq. ed. Gaisford) — 78, 36 χαρίζεται corr. χαρίζεται — 96, 5; 130 I 7 σεβαστοί corr. Σεβαστοί — 97, 6 ab imo άπιγευσαμένουε corr. άττογευσαμε'νουε — 109, 6 decreto corr. precetto — 123 I 17 in app. crit. κατεκεΐνον καιρόν corr. κατεκεΐνον καιρόν — 132 col. I I 11 in app. crit. linn. 11-23 corr. linn. 9-23 — 129, 1, 14-15. 20-21 άναλύσαι corr. άναλύσαι — 130 I*5 in app. crit. add. rectam graphiam διωρίαν consulto neglexi — 132 1 16 in app. crii. add. όρινψ consulto in όρεινφ non immutavi — 132 II20 λυμαινόμενοε corr. έκλυμαινόμενοε — 140 lin. u lt.-141 lin. 1 Prudenzio ci presenterebbe così corr. Nella prima di queste ipotesi Prudenzio ci pre­ senterebbe — 141, 9 ματρώνα corr. ματρώνα— 142 not. 1, 5 il Sirmio corr. Sirmio — 149, 5 in app. crit. add. ω corr. in O ex o m. recent. — 155, 15; 160, 12 σφραγίδα corr. σφραγίδα.

A pag. 30 linea 10-13 sopprimasi la citazione di Dionisio d’ Alessandria.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Cod. Vat. gr. 1853.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.