Sosyal Antropoloji Açısından İnsan ve Dünyası [1 ed.]

Citation preview

Calvin Wells Sosyal

ntropol ji açısında

•

i

• •

VE

remzi kitabevi

VE

iNSAN DÜNYASI

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1i

Calvin Wells

VE

iNSAN DÜNYASI ( MAN IN

ms WORLD)

Çeviren: ERZEN ONUR .

REMZİ

KİTABEVİ

Ankara Caddesi, 93 - ıSTANBUL

BüYÜK FiKiR KiTAPLARI rxzısı, 17 Birinci

©

Basım

-

Ekim 1972

Calvin Wells -

1971

Bu kitap JOHN BAKER PUBLlSHED LTD. 5 RoyalOpera Arcade, Pall Mali, London S.W. 1 tarafından 1971 yılında ilk defa ingilizce olarak· yayınlanmış; Türkçe yayın hakkı REMZi KİTABEVi tarafından satın alınmıştır.

lJlzgı, baskı, cilt, kapak ve kitap ,düzeni:

Yükselen

Matbaacılık

Limited

Şirketi, Cağaloğlu-c-lstanbul

SA TRA, RICHARD ve

CAT~ERINE'e

Kızım Satra'ya, bu kitabın resimlerini çizdiği, m üsveddelerimi dak- . tilo ettiği ve . adını bir dil örneği olarak kullanmama izin verdiği için teşekkür borçluyum.

İç

in.dek il e r

1. ANTROPOLO]1. Antropoloji Neyi Anlatır? 2.

9

EVRtM. İnsanın Doğuşu

12

3. IRK.. İnsanlar Arasındaki

Fiziksel Farklar

'28

4. KÜLTüR. İnsan Yaşamının Zenginliği

5.

BEŞERt

. . . .

37

COGRAFYA. ve İnsanların Beslenmesi . .

Beşeri Coğrafya

6. TOPLUM Bir Arada 7. 8.

54

(I). Yaşayan İnsanlar.

TOPLUM (II). Bir Arada Yaşamanın

Diğer

. . . . . .

Yönleri

72

95

DİN

VE BÜYü. Çaresizlik İçindeki

İnsanların Dayanağı

'., . . 108

9. HUKUK. İnsanlar Nasıl

10.

İçinde Yaşar?

Ahenk

. . . . 121

LİSAN.

Dillerin

Yeteneği.

. . . . . . ., . . . 130

11. SANAT. İnsanın Güzele Yarma

Çabası

. . . . . . 145

12. MODERN TOPLUMLAR. Modern Toplumlar ve Antropolojinin DİZİN

Sahaları.

157 163

ı.

ANTROPOLOJİ

Antropoloji Neyi Anlatır? Bu sorunun Antropoloji

kısa cevabı

"bizi"dir. yani bizleri Konu edinen bir ilim dalıdır; oluşumumuz, yaptıklarımız ayrıca ne zaman ve nerede yaşamış veya yaşıyor olursa olsun bütün insan ırkları, antropolojinin kapsamı içinde incelenir. İnsanları;.buluşları,davranışları, tnapçları ve . . gör\inüşleriyle sahip . ·oldukları .binlerce çeşitli açıdan inceGezege~iınizcl~yaşamış olan ilk insanın, nasıl ve ne zaman vüciif bulmuş olduğunu, dünyayı antik çağlarda yönetmiş olan insanların özelliklerini ve bugünkü bizlerden farklarını bulmaya çalışır. İnsanların nasıl beslenip nasıl giyindiğini, çocukların nasıl oynadı­ ğını, erkek ve kadınların nasıl evlendiğini aşiret sihirbazlarının nasıl büyü yaptıklarını öğrenmek için yabancı toprakları ve bilinmeyen aşiretleri araştırır, inceler. Tarihe karışmış uygarlıkların ticaret yollarını ve bugünkü modern endüstrinin sendika faaliyetlerinin temelini araştırır.· En önemlisi, insan davranışlarının nedenini bulmaya çalışır. İnsanoğlunun, yaşamı ve adetlerine ilişkin hiç bir konu, antropolojinin araştırma sahasının dışında kalmaz. İşte bunun içindir ki antropoloji, son derece çekici ve heyecan verici bir konu olma özelliğine sahiptir. İlgilerimiz ne kadar değişik olursa olsun, antropolojide her birimizi çekecek bir yön mutlaka bulunacaktır. !i.~et .ke... şiş~~rjve . onların yaşantılarından tutunuz da, pop müziğinin anla- , ·~~na kadar öğrenmek istediğimiz hiç bir şey hakkında antropoloji bizi cevap~ız bırakmayacaktır. . Insanoğullarını.

Ter.

Böylesine geniş bir konunun bir kimse tarafından bütün ayrın­ tılarıyle bilinebilmesi olanaksızdır. Bu nedenden ötürü antropologlar, bu konunun başlıca çalışma sahalarından biri üzerinde ihtisaslaşmayı yeğ tutarlar. ..İnsanın evrimi bize insanoğlunu en çok andıran eski insan ve hayvanların -maymun ve şebeklerin- fosil kalıntılarının gelişi­ minden söz eder. ,fizikiantropoloji, günümüz ırklarının, geçmişteki ırklarla iliş­ kisinl'ele alır. Çeşitli ırkların anatomi ve fizyonomilerini, bedenlerinin biçimlerini, kanlarının farklarını, fiziksel yetenek ve sınırla-

10

İNSAN VE D'ONYASI

rını, kalıtsalolan temel çizgileri ve bunların birbirleriyle ilişkilerini inceler. Arkeoloji ve tarih öncesi, yazılı belgeler öncesi eski insanların gÔçve başarılarının hikayesidir. İndus vadisinin Mohenjo Daro'su gibi eski kayıp uygarlıkların, yüksek Ant Dağları'ndaki Macmu Picchu gibi unutulmuş şehirlerin kalıntılarının dillerinden anlamayı başardığımızda, bize anlatacak ve hayranbırakacak pek çok meraklı hikayeleri vardır.

Sosyal ,ve .kültürel antropoloji, . ilkel aşiret ya da uygar uluslar birlikte .yaşayan insanlardan kurulu günümüz .t oplumIarımnyaşama kalıplarını inceler. Sık sık, "ilkel toplumlar'tdan söz edeceğimizden, insan toplumlarına uygulandığında, "ilkel" teriminden ne kastedildiğinin tanımını yapmamız her halde uygun olacaktır. Bu, gerçi göreli bir terimdir; fakat bu terimin burada anatomik, ya da biyolojik değil de, tamamenkültürel bir anlam taşıdı­ ğını öncelikle belirtelim. İlk~l kültürler, geniş 'bir şekilde tanım­ landığınd~;a.) yazılı olmayan" b} düşük ölçüde teknikbaşarısı ola11, c},toplum~iı~ büyük şehir ya da mill~t şekillerinden çok, klanlar ve · ···· 'aşiretler şeklinde organize edildiği,S)' aile,ve yaşanılan yere bağlı olan sosyal ilişkilerin üstünlük kazandığı.vd)' kıyaslama yapıldığında, sosyal davranış ve iş alanında bizlere oranla çok az ihtisaslaşmış kültürlerdir. Bu sayılan özellikler, bütün gruplara ayırt edilmeksiziri uygulanmaması gereken kaba ve hazır ayraç (criteria) lardır. İnsan, sosyal bir hayvandır ve bu konunun dalları, insanların, içinde yaşadıkları çeşitli toplumlardabirbirlerine davranış şekillerini inceler. Lingustik, dilleri inceleyenbirdaldı!" Diller, kültürel kalıtımı.mazıri bir parçası olduğundan; bir' toplumun fertlerini, çevrelerini kuşatan dünyayı nasıl idrak ettiklerini, düşünce ve görüşlerini belirtmek için kullandıkları çeşitli yolları, yani dillerini bilmeden anoluşturarak

layamayız.

Antropolojinin başka alt bölümleride vardır. Psikoloji, bireyin ve grubun davranışlarını, motiflerini ve vaziyet alışlarını araştıran ilim dalıdır. Etnografya, değişik aşiretler ya da birbirinden ayrı ya.§9cyan cemaat (komunote) lere ilişkin olayları ve bilgileri toplar..Etnoloji, etnologun materyelini analiz edip açıklamak çabasindayken, etnografya, gözlem altında tutulabilecek şeylerie:y:ı:}ntılarıyle., kaydeden çok lüzumlu ve betimleyici bir konudur. Sosyolbji, insan toplumunun doğuşu, tabiatı, yasaları ile ilgilenen bir bilimdir. Sosyal anlamda, var olmanın temel prensiplerine dair fikirler ortaya koyar.ı.Suç, uyuşturucu madde alışkanlığı, sınıf farkları ve ırklara ait önyargı gibi pratik sorunları inceler ve insan hayatının top-

ANTROPOLOJİ

_lJlmqg,kLalıJgk.ve

II

yönelimlerinin değeriyle ilgilenen sosyal felsefe .Ile bağıntılıclır.Ş.psyoloji, tıpkı antropolojide olduğu gibi, insanlar arası ilişkileri deeİealmakİa beraber, tarihi nedenlerden ötürü. araş­ 4.ırm-aıafinıcİa.lıa çok karmaşık yapılı Batı toplumları üzerinde -y,ü~ .):::titi-)E.S~s:yal antropoloji ve sosyoloji arasındaki' te