So Kamus a basa Arab ago basa Mranaw. الْقَامُوسُ الْعَرَبِيُّ الْمْرَانَاوَيُّ 8717666124

Citation preview

‫ي‬ ُّ ‫وس ال َْع َري ُِّب ال ْْم َر َاَن يو‬ ُ ‫الْ َق ُام‬

So Kamus a basa Arab ago basa Mranaw

Inisorat i

Alim, Hassanor M. Alapa Al Murshid Al Am

Rabitah Al Insan Al Islamiyyah Philippines

So Kamus a basa Arab ago basa Meranao By Alim, Hassanor Maka Alapa

Copyright 2006 Al-Hassan Resources. Inc.

1

Published and distributed by AL-HASSAN RESOURCES Islamic Research, Translation, and Publishing Srevices 012- Narra Street, Payatas B. Litex Road, Quezon City, Philippines Telfax: (632) 4314474 E-mail: [email protected] First Edition, 2006 ISBN 871-76-6612-4 All rights reserved. No part of this book may be repruduced in any form or by any means, except brief qoutations for a review, without permission in writing from the Publisher. Cover Design by Mosab Abdulgani Alawi

Printed in the Philippines

Pamkasan Giyangkai a mapontok a qamus ko basa Arab ago so basa Mranaw, na pindiyator ami sa panagontaman ago panamar sa kalokalo na makaogop ko manga morit a pphamaganad ko basa Arab sa ingd a Pilimpinas, sa kalbod a kapkhasabota iran ko manga maana o basa Arab ko kandidiyorobasai ron sa basa Mranaw. Giyangkai a qamus, na aya bo’ a tiyagoon na so manga kalimah ko basa Arab a mlagilagid sa batang, a aya bo a giiran kambidabidaan na so baris o batang a Aynul Fi’l ko galbk a miyaipos (mādhī) ago sii ko galbk a kapapantagan odi na phakatalingoma (mudhāri’), sabap sa oman maalin so baris iyan na maalin so

2

maana a mitotoro iyan. Sa kadaklan ko manga morit ko basa Arab a di ran khabarisan angkanan a dowa a batang ko kapmbatiyaa iran on a pkhasabapan sa kapkharibat o maana amay ka mtad siran sa katharo ko basa Arab. Aya ibarat anan na so katharo a labisa ago so labasa, a aya bo a mbidaan iran na so paganay na dibawa so aynul fi’l a so “ba” na sii ko ika dowa na diatas, a mbidaanan sa maana ka so labisa a ititimbang ko fa’ila, na aya maana niyan na minditar, na so labasa a ititimbang ko fa’ala, na aya maana niyan na somiyaog odi na lomiyook, sabap ko di san katatanodi na adn a mimaana ko katharo o ِ ‫ والَ تَلْبِسوا ا ْْل َّق ِِبلْب‬sa oba niyo pakinditarn Allāh a: wa lā talbisul haqqa bil bātili, )2::2( ‫اط ِل‬ َ َ ُ َ ko bnar so batal, aya kiyasabotaniyan ko talbisu na kanditar, a kna o ba giyoto i maana niyan, ka aya thito a maana niyan na: Go oba niyo saogn so bnar ko batal, sabap sa so talbisu na sii phoon ko labasa, kna o basii ko labisa yalbasu a maana a kanditar. So kaknala san na khipatoray niyan ko taw a phaganad on a kapangolad iyan matiya ko katao a Sarf, ka ron iyan khasabot angkanan a bandingan sa maliwanag. Ogaid na kna o ba langowan a miyangindaw san na ba niyan miyasowa ka mataan a mangingindaw anan sa tanod a mabagr ago knal a malathos ago barasa a lalayon, sa odi anan maadn na ba dn matag tontot sa miyasowa so katao ogaid na da kadadanglisi ko kamataani ron. So ilmo a sarf na aya bandingan iyan na so pkhasowasowa o satiman a kalimah ko kapkhaalinalin o baris o ayin o fi’l iyan ko kititimbangn on ko tlo a batang a fa’ala, ََ ‫ فَ َعل‬a tlo a batang a fa’, ayin, ago lām, na so batang a mipapantag ko fa, na aya kabthowa on na fa’ o fa’ala, na so batang a mipapantag ko ayin na aya katharo a on na ayin o fa’ala na so mipapantag on ko batang a lām na lām o fa’ala. Sa giyanan i timbangan o langowan a kalimah angkanan a tlo a batang o fa’ala. Sa madibawa madiatas so baris o ayin iyan na ipthimbang on mambo so ayin o batang a initimbang on sa phakadatarn on sa baris. Pd a galbk o sarf so kapkhasambii ko manga batang o kalimah ago so kapkhibowang iyan ko sabaad a btad, ago pphayagn iyan so manga batang a sakit ago so manga kokoman iyan, ago so batang a hamzah, ago so manga kokoman iyan. Matitins so galbk o sarf ko petharoon a tasrif, kapkhaalinalin o manga batang o kalimah. So pman so ilmo a Nahu, na aya pindirogod iyan na so katanor o maana o matitimo a manga kalimah sa mabaloy a katharo a phakabgay sa sabot (jumla mufidah) ago so kabarisi ko manga kaposan iyan, a giyanan so bithowan sa I’rāb. Amay ka rk o Sarf so tasrīf na rk mambo o Nahu so i’rāb, a giyanan i onayan a kakhaimpit o basa Arab, sa odi anan masowa o taw, na di phakapiya so kapagosara niyan ko basa Arab, nggolalan sa katharo antaa ka kasorat antaa ka kabatiya.

3

Aya kakhagdama ko kipapatoray angkaya a katao na sii ko masa a so taw na ptharo sa basa Arab odi na zorat, antaa ka ba mbatiya, ka khaoma niyan a amay ka di biyaksa ko kapkhaalinalin o timbangan o manga kalimah ko Basa Arab, na khitaloga dn ko karibat ko kaphmaana niyan ago so kambaris iyan. Di bo dn pirapira i pipikirn iyan a panggaway ko basa Arab, ogaid na amay ka initadi iyan so kinggolalann on na pphangababalawag so manga baris iyan ago so maana niyan, sa di niyan maggdam odi ron tharoa o makatatanod on a pphakang on. Mapiya so mamponay a biyaksa sangkaya a basa na adn dn a kapkhapangka iyan ko sabaad a manga masa, sabap sa so basa Arab na oway dn ka ana ibbtad a lgawan iyan ogaid na adn a manga kalimah a somosopak sangkanan a manga timbangan sa di ron pnggolalan, sa aya khaonotan na so kiyaosara on o miyangaoona a manga Arab sa aya pkhaonotan na so kiyapakanggolalana iran on ko giiran katharo. Sa aya kakhasowaa san na mangolad matiya so taw ko manga katao ko basa Arab, ka phangababaak iyan angkanan a manga kalimah. Aya mapiya na ibgay tano so sabaad a timbangan ko katao ko Sarf, sa payagn tano so oman i maana o isa a timbangan ka an mabaloy a panaks tano ko manga pd a kalimah ko basa Arab a khisabap on na phakaliwanag rki tano so manga maana a mapag’ns ko oman i kalimah ko kapkhaalin o timbangan iyan ago so baris iyan.

SO KIPZORATN KO BASA MRANAW SA KAAT A LATIN So basa Mranaw na pd ko basa a makababangnsa ko basa a Malayu, a skaniyan na ipzorat ko pakaasal iyan sa kaat a kirim, a kaat a Arab, (so basa a kirim na basa a Malayu a makatotoro sa kazorat ago kapakawit sa sorat odi na nganin) so kababaloy o basa Mranaw a ipzorat sa kaat a Arab na karina ago kilala sa so bangnsa Mranaw na bangnsa a Islam, sabap ko kaat o basa niyan a so dn so kaat o Qur’ān. Gowani a domayamang so kaat a Latin sa Pilimpinas, ipoon ko kiaagawa on o manga Ispaniyol, na lagaday ko kiapakasambi o manga Mirikano, sa lomiankap ko manga Mranaw so kiapaganad sa katao a English, na minipatoray ran sa ginawa iran so kipzoratn ko basa Mranaw sa kaat a Latin, sa datar dn o manga basa a salakaw a kiapraradan ankai a kaat. 4

Na miaadn so ptharoon a Minadrasa a pianarankoni a Dansalan College, a inisorat iran so Darangn a basa Mranaw sa kaat a Latin sii sankoto a bithowan iran a kasorat sa minadrasa na kinowa iran so batang a U, a baris sa patay, sabap sa so kaat a Latin na aya ipmbaris iyan na batang a datar o A, E, I, O, U, na so pakaasal o basa Mranaw a ipzorat sa kaat a kirim na aya baris iyan na kna o ba batang, ka ba dn manga toos a pthagoon ko kaporoan o batang igira diatas, dapan, ago patay, ago sii ko atag iyan igira dibawa, sa datar dn o kapmbarisi ko kaat a Arab, a so diatas na goris a makaiindag ko atag o batang na so dapan na maito a talipko a datar o batang a waw a pkhatago ko kaporoan o batang na so patay na titik a ipmbatog ko batang, na so dibawa na goris a makaiindag a datar o baris a diytas ogaid na sii pkhatago ko atag o batang a babarisan on. Sabap san na zalisayin tano so bandingan sankai a kipzoratn ko Mranaw sa kaat a Latin, ka an tano maimpit phorong so atoran iyan sa mabaloy a lgawan ago padoman o langowa a panonorat ko basa Mranaw.

SO ALIPBA O BASA A MRANAW So Alipba o batang a Mranaw na da niyan langon kowaa so manga batang o Latin, ko kipzoratn on sankanan a kaat, go da niyan pn kowaa so langowan a batang o basa Arab, ogaid na mizamili on sa sii niyan piyakaayon ko manga sowara o kapkhilapiat o basa niyan, sa katii so manga batang o basa Mranaw, a inosar o manga kadaandaan ko kinisoratn iran ko manga darangn iran ago so manga salsila iran sa kaat a kirim. A a, Bb, Kk, Dd, Oo, Pp, Rr,

Ii, Gg, Ss, Tt,

Hh, Ww,

Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Yy, Z z, Ee, NG ng,

Gianan i manga batang o kirim ko pakaasal iyan ko kaat a Arab, sa initogalin tano sa kaat a Latin. So manga batang o Latin a: C, E, Q, U, V, X, na da anan ko kaat o pakaasal a basa Mranaw. Apiya so batang a H ago J, na di pagosarn o andang a kaat a Mranaw ka pzambian iran sa batang a K ago D, sa so hadji na kadi, sii bo sankai a masa a marani i kiaosara on o basa Mranaw. So Saginsing o sowara o sabaad a batang igira tiyago ko salakaw ron a batang: 5

So batang a H, na igira miatondog iyan so batang a K, P, T, na phakadagng so kambalsa on ka datar o: khan, khowa, khokot, thabid, thawag, phatay, phamono (kan, kowa, kokot, tabid, tawag, patay, bono). So kowit sa poro (apostrophe (’)) na gophoon sold ko batang a N, a aya matotondog iyan na batang a G, na khapatay so N, ago khabals so G, datar o BAN’G ko lawas igira biyadasan, amay ka daa ba on apostrophe, na makaphagpda so kambalsa ko N, ago so G, ka datar o BANG o Bilal ko masjid, go phoon matago so batang a N ko pagltan o dowa a NG na khatagoan sa apostrophe sa khabals so N, ka datar o pangn’ngkn a patot a mabals so N ko pagltan o dowa a NG, Amay pman ka sii miyatago so apostrophe ko kaposan o kalimah na so kambalsa on na phakadkho’, ka datar o: soso’ (panndaan) ka an mibida ko soso a angawta o lawas, go so boko’ ka an mibida ko boko o kayo, go so kaka’ (rdit) ka an mibida ko kaka a pagari, go so papa’ (kayo a dalog) ka an mibida ko papa a kkhb a aso. So patay a alip a kabalsa on ko poonan o kalimah o Mranaw na aya dn a kathagoon a toos na so batang a E a adn a apostrophe niyan ka aya on kakhabalsa ka datar o:

e’e’natn so pangn’ngkn. Thanodan:

So basa Mranaw na missnggay a basa a tanto a madakl a batang iyan a patay a maririnkit ago makathotondotondog, sabap roo na aya dn a kaontol iyan na di dn pamarisan sa batang sa aya bo a ipanorat na so manga batang iyan sa so kambalsa on na palaya dn phamatayin, ka an mabals phorong, sa di dn barisan sa batang a salakaw. So basa Mranaw na basa a langowan a batang iyan na palaya pmbalsn, sabap roo na di khapakay o ba so isa ko batang iyan na balowin a toos ko isaa batang a salakaw, inonta bo so batang a H, ka khatondog iyan so batang a K, P, T, sa phakadagng so kambalsa on, a datar o: kh, (khorisk) ph, (phamono) th, (thawag). Go so batang a N, na amay ka matondog iyan so batang a K, na khabals sa NG. sa piokas am iron dn ko kipzoratn on so batang a G, ka pangilay ko kapphakakmpt o kalimah o basa Mranaw a gioto i kapia niyan, datar o katharo a PANGKATAN a inisorat ami sa PANKATAN, pd san so kisoratn ko PIYANA, PIYOKAW, PAYITAW, a inipamowang ami so batang a Y, ka an makakmpt, sa mimbaloy a: PIANA, PIOKAW, PAITAW. Sa ithaks san so salakaw ron. 6

Ogaid na adn a matatabia san igira sii matatago so batang ko kaposan o kalmia, ka datar o MANOSIYA sa da ami bowangn so Y, go so manga sambi a ngaran a datar o; Niyan, Iyan, a da ami dn bowangn so batang a Y ka kagia kalimah a mababa ago pakaasal iyan so batang iyan..

So Manga Pizatagaan (kalimah) o Basa Mranaw a Palaya Patay Ago so Kabarisi Ron Tanto kami a somiagad sa margn ko kiandirogoda ko kabarisi ko batang a Mranaw a patay sa batang a salakaw, sabap sa aya pakaasal o basa Mranaw na ipzorat sa kaat a kirim a kaat a Arab, na so kinisoratn on sa kaat a Latin, na miaadn so mala a awid a akal ko kambarisi ron, sa adn a manga panonorat a aya kinowa iran a baris ko patay a batang o Mranaw na so batanga U, so sakn on na aya inosar akn ko paganay a kapanorat akn na so batang a E, sabap ko adn a manga basa sa doniya a gioto i inosar iran, ogaid na so kiapakadalma mi ko dirogod ami makapantag roo na aya kiaayonan ami na so tindg sa so patay a batang o Mranaw na aya dn a ontol na di barisan sa pd a batang, sabap sankai a manga gona a alowin tano: a. An di makaphangonotonot so basa Mranaw sa salakaw a basa, sa khada so pakaasal a waraan iyan ko kipzoratn on sa kirim. b. Igira so kaat na initogalin sa salakaw a kaat na patoray a aya kaayonan o bago a kaat a tiyogalinan na so atoran o pakaasal o kaat o basa a initogalin, ka an on di khapokas so waraan iyan a pakaasal. c. Aya kapiya o basa ago aya kabagr iyan na so kababaloy niyan a manga kkmpt i kalimah, ka magaan so kipzoratn on ago so kapmbatiaa on. Na so basa Mranaw na amay ka pamarisan so manga patay niyan na sabap ko kadakl o manga batang iyan a palaya patay na phakatonay sa kaphakatastas iyan a gioto na di mapiya ko basa a mangingindaw sa kisalawo’ ago kapakamaradika. Aya ibarat iyan na so katharo a: kkngkngn, a walo i batang na o barisi so manga patay niyan sa batang a E, na pmbaloy a: kekengkengen, na pmbaloy a sapolo ago dowa i 7

batang, datar oto mambo o barisi so patay niyan sa batang a U, a:

kukungkungun,

d. Aya giiplalawanaan o manga basa sa doniya imanto na andamanayai kapphakakmpt o manga kalimah niyan, sa giyanan i sabap a so basa English na lomalankolob ko langowan a basa ko kaphagosara on sabap sankanan a waraan iyan a manga kkmpt i kalimah. e. So kakmpt o kalimah o basa na phakaogop ko kagaan a kaphagozor iyan, ago so kaphagosara on ko manga katao a bago ko Science ago Technology a lomalankap sankai a masa a kapapantagan. f. So manga basa a manga atas i kalimah na phagawaan ago lalayon di pagosarn sabap ko kapphakakowa niyan sa mala a kotika ko kipzoratn on ago so kapmbatiaa on. Na so doniya na mimbaropa sa langowan a kaokhaog on na madilapt ago magaan, sa kaphagosara ko langowan a okit a bago a kapandayan a kiasawaan o knal o manosiya, sa so kalombat o galbk na karina sa kaoori ago kibabagak. Sabap san, na aya bo a miapnto a batang a baris ko basa Mranaw sankai a okit tano ko kasorat na so tlo a batang a siran so: A. I, O, sii anan ko manga batang a diatas, dibawa, dapan, sa da on so patay, na so salakaw kiran na manga batang a ron siran ipmbaris, na gophoon matondog o batang so isa sankoto a tlo a batang a A, I, O, na khibaris on ko kababaloy niyan a diatas, dibawa, dapan, na o mapokas on na so batang na patay sa mbalsn ko kapapatay niyan, sa katatan so manga ibarat iyan sa kababaan a matatalasay ron. bkhs, bbkhzn, bkn, bbknn, bbknan, bntl, bbntln, brn, bbrnn, bbnarn, bbntln, bbkarn, bbntayin, bbnkasn, bang, ban’g, baban’gan. Dkt, ddktn, drs, ddrsn,ddmpasn, ddrangan, ddktan, ddkhaan. gps, ggpsan, gntng, gns, ggnsn, ggntngn, gnggn, ggnggnn, ggnkan, ggphaan, glat, gglatan, nglatan, gtan, ggtanan, gps, ggpsn. kds, kkdsn, pkhdssn, krk, kkrkn, pkrkn, kmpl, kkmpln, pkmpln, krs, kkrsn, kkhb, kkkhbn, kkhm, kkkhmn, pkkhmn, kkrangn. 8

lkb, llkbn, plkbn, llkban, lpt, llptn, plptn, lmk, llmkn, plmkn, lns, llnsn. rpd, rrpdn, prpdn, prk, pprkn, rkt, rrktn, prktn, rrndngan, rrzaan, rrnkapan, rrndann, rrditn, prditn, rrndingn, rrngitn. Snsr, ssnsrn, psnsrn, sbt, ssbtn, psbtn, sdp, ssdpn, srot, ssrotn, psrotn. tps, ttpsn, ptpsn, tthr, ttthrn, ptthrn, tkhs, ttkhsn, ptkhsn, tps, ttpsn, tndk, ttndkn, pthndkn, tpr, ttprn, ptprn, trn, ttrnn, tphd, tthphdn, tgl, ttgln, pthgln. zkd, zzkhdn, pzkhdn.

Manga Pananago’ So manga timbangan a nm o manga batang o Fi’l a tarotop a tlo i batang (thulathi mujarrad) ………….. …….. 01 Pinto 1 ………………………………………………… 01 Pinto 2 ………………………………………………… 01 Pinto 3 ………………………………………………… 02 Pinto : ………………………………………………… 02 Pinto 5 …………………………………………………. 02 Pinto 6 ………………………………………………… 03 Onayan 1 ……………………………………………… 03 Onayan 2 ……………………………………………… 07 So kapkhasalin o maana o Fi’l igira kiyaomanan so batangiyan a pakaasal a tlo sa pd a batang a isa odi na dowa anta ka tlo a batang ………………………..………... 08 So Fa’ala ‫………………………………………… فَ َّع َل‬... 08 So Fā’ala ‫اع َل‬ َ َ‫ ………………………………………… ف‬10 So Af’ala ‫ْع َل‬ َ ‫……………………………………… أَف‬... 11

So Tafa’ala ‫ …………………………………………تَ َف َّع َل‬1: So Tafā’ala ‫اع َل‬ َ ‫………………………………………تَ َف‬... 17

9

So Ifta’ala ‫……………………………………… ايفْتَ َعل‬... So Infa’ala ‫……………………………………… اينْ َف َع َل‬. .. ‫ي‬ َّ ‫ْع‬ So If’ālla ‫ال‬ َ ‫………………………………………… اف‬.. So Istaf’ala ‫……………………………………… اي ْستَ ْف َع َل‬. ‫ي‬ So If’aw’ala ‫ْع ْو َع َل‬ َ ‫…………………………………… اف‬... ‫ي‬ ‫ي‬ َّ ‫ْع‬ So If’awwalla ago so If’ālla ‫ال‬ َ ‫ْع َو َّل َو اف‬ َ ‫…………… اف‬..

19 20 21 22 23 2:

So Tafa’lala ‫ ……………………………………… تَ َف ْعلَ َل‬2: ‫ي‬ ‫ي‬ So If’alalla ago so If’anlala ‫ْعنْ لَل‬ َ ‫ْعلَ َّل َو اف‬ َ ‫……………… اف‬. 25 Thanodan …………………………………………… 25 So Batang a ‫ ………………………………………… ا‬27

So Batang a ‫………………………………………… ب‬.. :5 So Batang a ‫………………………………………… ت‬. 68

So Batang a ‫………………………………………… ث‬.. 71 So batang a ‫………………………………………… ج‬.. 77

So Batang a ‫………………………………………… ح‬. 100 So Batang a ‫………………………………………… خ‬.

So Batang a ‫………………………………………… ذ‬. So Batang a ‫………………………………………… د‬. So Batang a ‫………………………………………… ر‬ So Batang a ‫………………………………………… ز‬ So Batang a ‫……………………………………… س‬.. So Batang a ‫……………………………………… ش‬.. So Batang a ‫……………………………………… ص‬..

So Batang a ‫…………………………………… ض‬.…. So Batang a ‫……………………………………… ط‬.. So Batang a ‫……………………………………… ظ‬.. So Batang a ‫……………………………………… ع‬..

So Batang a ‫………………………………………… غ‬ So Batang a ‫………………………………… ف‬...…… So Batang a ‫…………………………………… ك‬.….

So Batang a ‫…………………………………… ق‬.….

So Batang a ‫…………………………………… ل‬..… So Batang a ‫……………………………………… م‬..

So Batang a ‫……………………………………… ن‬..

10

So Batang a ‫……………………………………… و‬.. So Batang a ‫……………………………………… ه‬.

So Batang a ‫……………………………………… ي‬.

So manga timbangan a nm o manga batang o fi’l a tarotop a tlo i batang (thulāthī mujarrad) Pinto 1 Fa’âla Yaf’ûlu ‫ فَ َع َل يَ ْفعُ ُل‬: aya toos iyan na diatas so âyin (‫ (ع‬o Fa’âla ko mādhī niyan (galbk a miyaipos), na dapan ko mudhāri’ iyan (galbk a kapapantagan ago phakata-lingoma). Aya ititimbang on a manga fi’l ‫ فِ ْعل‬na katii siran. nasara yansuru nasran ‫صًرا‬ ْ َ‫صُر ن‬ ُ ‫صَر يَْن‬ َ َ‫ن‬ dakhala yadkhulu dukhūlan ً‫َد َخ َل يَ ْد ُخ ُل ُد ُخوال‬ kataba yaktubu kitābatan ً‫ب كِتَابَة‬ ُ ُ‫ب يَكْت‬ َ َ‫َكت‬ radda yaruddu raddan ‫َرَّد يَُرُّد َرًّدا‬ qāla yaqūlu qawlan ً‫ول قَ ْوال‬ ُ ‫ال يَ ُق‬ َ َ‫ق‬ âdā ya’dū âd’wan ‫َع َدا يَ ْع ُدو َع ْد ًوا‬

samā yasmū sumuwwan ‫ََسَا يَ ْس ُمو َُسَُّوا‬ Pinto 2 Fa’ala Yaf’ilu ‫فَ َع َل يَ ْف يع ُل‬: aya toos iyan na diatas so âyin ko mādhī na dibawa ko mudhāri’. Aya ititimbang on a manga fi’l ‫ فِ ْعل‬na katii: dharaba yadhribu dharban ‫ض ْرًِب‬ ْ َ‫ب ي‬ َ ‫ب‬ َ ُ ‫ض ِر‬ َ ‫ضَر‬ ِ Jalasa yajlisu julūsan ‫وسا‬ ‫ل‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫َي‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫ج‬ ُ َ َ ً ُ ُ ْ َ َ Bā’â yabī’û bay’ân ‫يع بَْي ًعا‬ َ ‫َِب‬ ُ ِ‫ع يَب‬ Wa’âda ya’îdu wa’dan ‫َو َع َد يَعِ ُد َو ْع ًدا‬ Ramā yarmī ram’yan ‫َرَمى يَ ْرِمي َرْميًا‬ Pinto 3

11

Fa’âla Yaf’âlu ُُ‫فَ َع َل يَ ْف َعل‬: aya toos iyan na diatas so âyin ko mādhī na diatas pn ko mudhāri’. Aya ititimbang on na katii: Fataha yaftahu fat’han ‫فَتَ َح يَ ْفتَ ُح فَ ْت ًحا‬ qata’â yaqta’û qat’ân ‫قَطَ َع يَ ْقطَ ُع قَطْ ًعا‬ khadha’â yakhdha’û khudhū’ân ‫وعا‬ ُ ‫ض ُع ُخ‬ َ َْ‫ض َع َي‬ َ ‫َخ‬ ً ‫ض‬ Pinto 4 Fa’îla yaf’âlu ُُ ‫فَ يع َل يَ ْف َعل‬: aya toosiyan na dibawa so âyin iyan ko mādhī na diatas ko mudhārī’. Aya ititimbang on a manga fi’l ‫ فِ ْعل‬na katii: ťariba yaťrabu ťaraban ‫ب طََرًِب‬ ُ ‫ب يَطَْر‬ َ ‫طَ ِر‬ fahima yaf’hamu fahman ‫فَ ِه َم يَ ْف َه ُم فَ ْه ًما‬ salima yaslamu salāmatan ً‫َسلِ َم يَ ْسلَ ُم َسالََمة‬ ِ sadiya yasdā sadan ‫ص ًدى‬ ْ َ‫ي ي‬ َ ‫ص َدى‬ َ َ ‫صد‬ Pinto 5 Fa’ûla yaf’ûlu ‫فَ ُع َل يَ ْف ُع ُل‬: aya toosiyan na dapan so âyin iyan ko mādhī ago so mudhāri’. Aya ititimbangon a manga fi’l ‫ فِ ْعل‬na katii: ďarufa yaďrufu ďarāfatan ً‫ف ظََرافَة‬ ُ ‫ف يَظُْر‬ َ ‫ظَُر‬ sahula yas’hulu suhūlatan ً‫َس ُه َل يَ ْس ُه ُل ُس ُهولَة‬

Pinto 6 ‫َ ي‬: aya toosiyan na dibawa so âyin iyan ko mādhī agoso Fa’îla yaf’îlu ‫فع َل يَ ْف يع ُل‬ mudhāri’. Aya ititimbang on a manga fi’l ‫ فِ ْعل‬na katii: ِ ِ hasiba yahsibu hisbānan ‫اًن‬ ً َ‫ب ِح ْسب‬ ُ ‫ب ََْيس‬ َ ‫َحس‬ warima yarimu waraman ‫َوِرَم يَِرُم َوَرًما‬ wathiqa yathiqu thiqatan / wuthuqn ‫َوثِ َق يَثِ ُق ثَِقةً َوُوثُوقًا‬ Sa maito a pkhatoon a manga fi’l ‫ فِ ْعل‬a pkhitimbang sa ngkanan a timbangan a ika nm.

12

ِ ‫ فَتَ َح يَ ْفَت ُح‬/ ‫ فَ َع َل يَ ْف َع ُل‬-3 ‫ب‬ ْ َ‫ب ي‬ َ / ‫ فَ َع َل يَ ْفع ُل‬-2 ُ ‫ض ِر‬ َ ‫ضَر‬ ِ ِ ِ ِ ‫ب‬ ُ ‫ب ََْيس‬ َ ‫ َحس‬/ ‫ فَع َل يَ ْفع ُل‬-6 ‫ َس ُه َل يَ ْس ُه ُل‬/ ‫ فَ ُع َل يَ ْف ُع ُل‬-5

‫صُر‬ ُ ‫صَر يَْن‬ َ َ‫ ن‬/ ‫ فَ َع َل يَ ْف ُع ُل‬-1 ‫ فَ ِه َم يَ ْف َه ُم‬/ ‫ فَعِ َل يَ ْف َع ُل‬-4

Onayan 1 So masdar (gerund) o fi’l na skaniyan so phkhaadn a ika tlo ko kapthasrifa ko fi’l, datar o fa’ala yaf’ulu fa’lan ً‫ فَ َع َل يَ ْف ُع ُل فَ ْعال‬, na so fa’lan ً‫ فَ ْعال‬na skaniyan i masdar a skaniyan i ika tlo a tasrīf, a aya maana niyan na skaniyan i pkhapoonan o fi’l, a so kapmaanai ron sa Mranaw na giimakaphoonan sa (ka). Datar o masdar o kharaja (lominiyo a sakataw a mama) a khurūj ‫ ُخُروج‬a aya maana niyan na kaliyo, so qatala ‫( قَتَ َل‬miyono’ a sakataw a mama) na aya masdar iyan na qatlun ‫ قَتْل‬a kapamono’ a maana niyan. So masdar o fi’l a tlo i batang a tarotop na da a mibbtad a satiman a timbanganiyan, ogaid na adn a manga timbangan a madakl a aya kakhatokawi ron na nggolalan sa sima’ miyang ko manga Arab ko kiyaosara iran on. Aya kalilid a timbanganiyan na katii: 3 ِ na aya 1. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana a galbk (hirfah ‫)ح ْرفَة‬ timbangan o masdar iyan na fi’ālatun ‫ فِ َعالَة‬, ka datar o zirā’âtun ‫اعة‬ َ ‫( ِزَر‬zara’â ‫ع‬ tijāratun ‫( ِِتَ َارة‬tajara ‫ َِتََر‬mindagang) hiyākatun ‫( ِحيَا َكة‬hāka ‫اك‬ َ ‫َح‬ َ َ ‫زَر‬mimbasok) miyamanai). Giyanan na manga maana a makatotoro sa galbk.

2. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana a kasangka, na ithimbang ko fi’ālun ‫ فِ َعال‬, ka datar o jimāhun ‫( ِِجَاح‬jamaha ‫ َِجَ َح‬rominikor) ibā’un ‫( إِ َِبء‬abā ‫أ َََب‬ somiyangka) shirādun ‫( ِشَراد‬sharada ‫ َشَرَد‬gomiyaga maana a rominikor). Palaya anan makatotoro sa maana a kasangka.

3. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana a kasasagala ago kagogokt

ِ (idhtirābun ‫ض ِطَراب‬ ْ ‫ ) ا‬na ithimbang ko fa’alānun ‫ فَ َعالَن‬ka datar o galayānun ‫( َغلَيَان‬galā ‫ َغلَى‬dominidi’) jawalānun ‫( َج َوالَن‬jāla ‫ال‬ َ ‫ َج‬milibta sa miyagnba) khafaqānun ‫( َخ َف َقان‬khafaqa ‫ َخ َف َق‬mikhipakipal so pandi’).

4. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana a sakit na ithimbang ko fu’ālun

ِ somiyakit a olo niyan) zukāmun ‫ُزَكام‬ ‫ فُ َعال‬ka datar o sudā’un ‫ص َداع‬ َ ‫صد‬ ُ (sudi’a ‫ع‬ ُ (zakama ‫ َزَك َم‬liyomasa) duwārun ‫( ُد َوار‬dāra ‫ َد َار‬miyagiling a kailay niyan sa kabrg).

13

5. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana a kalalakaw, na ithimbang ko fa’īlun ‫ فَعِيل‬ka datar o rahīlun ‫( َرِحيل‬rahala ‫ َر َح َل‬lomiyalakaw sa tomimbng) đamīlun ‫( َذ ِميل‬đamala ‫ َذ َم َل‬mingga-gaan lomalakaw).

6. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana

a sowara (lagam) na ِ ithimbang ko fu’ālun ‫ فُ َعال‬ago faīlun ‫ فَعيل‬ka datar o surākhun ‫صَراخ‬ ُ (sarakha ِ ‫صَر َخ‬komiorisek) za’īrun ‫( َزئري‬zaara‫ َزأ ََر‬miyamisenga). َ

7. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana a warna na ithimbang ko َِ rominiga) zurqatun ‫ُزرقَة‬ fu’latun ‫ فُ ْعلَة‬kadatar o humratun ‫ُحَُْرة‬ (hamira ‫ُحَر‬ ْ ِ (zaraqa ‫ َزَر َق‬miyakabiro) khudhratun ‫ضَرة‬ ‫خ‬ (khadhira ‫ر‬ ‫ض‬ ‫خ‬ miyakagadong). ْ ُ َ َ

Aya pakaasal ago taks a komakalilid sii ko manga timbangan o manga masdar o manga galbk a tlo i batang a tarotop ( thulāthīl mujarrad ‫ ) ثُالَثِي ُُمََّرد‬na so: Amay ka Fa’âla ‫ فَ َع َل‬a diatas so âyin iyan na aya timbangan o masdar iyan na Fa’lan ً‫ فَ ْعال‬sa patay so baris o âyin iyan amay ka so fi’l ‫ فِ ْعل‬na muta’âddi ‫( ُمتَ َع ِدي‬pphakatana sa mamantk – transitive). Amay pman ka fi’l ‫ فِ ْعل‬a lāzim ٌ‫( الَ ِزم‬di phakatana sa mamantk - intransitive) na aya timbangan o masdar iyan na Fu’ûlan ً‫فُ ُعوال‬. Aya ibaratanan na katii: (pinto a paganay) nasara yansuru nasran (muta’âddī) ‫صًرا‬ ْ َ‫صُر ن‬ ُ ْ‫صَر يَن‬ َ َ‫ن‬ qa’âda yaq’ûdu qu’ūdan (lāzim) ‫ودا‬ ً ‫قَ َع َد يَ ْق ُع ُد قُ ُع‬ (pinto a ika dowa) dharaba yadhribu dharban (muta’âddī) ‫ض ْرًِب‬ ْ َ‫ب ي‬ َ ‫ب‬ َ ُ ‫ض ِر‬ َ ‫ضَر‬ ِ jalasa yajlisu julūsan (lāzim) ‫وسا‬ ً ُ‫س ُجل‬ ُ ‫س ََْيل‬ َ َ‫َجل‬ (pinto a ika tlo) qaťa’â yaqťa’û qat’ân (muta’âddī) ‫قَطَ َع يَ ْقطَ ُع قَطْ ًعا‬ khadha’â yakhdha’û khudhū’ân (lāzim) ‫وعا‬ ُ ‫ض ُع ُخ‬ َ َْ‫ض َع َي‬ َ ‫َخ‬ ً ‫ض‬ Amay ka so fi’l na timbangan o Fa’îla Yaf’âlu ‫ فَعِ َل يَ ْف َع ُل‬, dibawa so âyin ko mādhī na diatas ko mudhāri’ na aya masdar iyan na Fa’lun ٌ‫ فَعْل‬amay ka so fi’l na muta’âddī, na amay ka lāzim na aya timbangan o masdar iyan na Fa’âlun ‫ فَ َعل‬a diatas so âyin iyan. Aya ibaratiyan na: Faĥima yaf’ĥamu faĥman (muta’âddī) ‫فَ ِه َم يَ ْف َه ُم فَ ْه ًما‬

14

ťariba yaťrabu ťaraban (lāzim) ‫ب طََرًِب‬ ُ ‫ب يَطَْر‬ َ ‫طَ ِر‬ Amay ka so Fi’l na timbangan o Fa’ula ٌ‫ فَ ُعل‬a dapan so ayin iyan ko mādhī, na aya timbangan o masdar iyan na: Fa’ālatan ٌ‫ فَ َعاَلة‬odi na Fu’ūlatan ً‫فُ ُعولَة‬, odi na

.

Fi’âlan ً‫ فِ َعال‬Ogaid na so timbangan a Fa’ālatan na aya komakalilid a timbangan iyan. Aya ibarat iyan na so: ďarufa yaďrufu ďarafatan ً‫ف ظََرافَة‬ ُ ‫ف يَظُْر‬ َ ‫ظَُر‬ saĥula yas’ĥulu suĥulatan ً‫َس ُه َل يَ ْس ُه ُل ُس ُهولَة‬ âdhuma ya’dhumu îdhaman ‫َعظُ َم يَ ْعظُ ُم ِعظَ ًما‬ Giyanan i onayan a timbangan ko manga masdar o galbk a tlo i batang a tarotop. So pman so manga masdar a da a bitikan a taks a minibtad on na aya dn a khaonotan na so kiyanga on ko kiyaosara on o manga Arab a miyangaoona, a aya kakhasowaa on na nggolalan sa ilangag, ka da a timbangan iyan a khataksan on. Sa so kakhowaa ko masdar a (simā’ī) maana a ba dn miyang na maphakaona a di so kakowaa ko masdar a adn a timbangan iyan sa aya bo a kakhakowaa san na amay ka da a miyang ko manga Arab a ba iran inosar sa salakaw. Onayan 2 So manga pinto a paganay ago so ika dowa ago so ika tlo, na di khasanaan so baris o âyin iyan ko mādhī sa ba giyoto i timbangan iyan ko baris o âyin iyan ko mudhāri’ sabap sa giimakambidabida so baris iyan ko mudhāri’, a tatap sii ko mādhī niyan. Sa patoray dn a matndo so baris o âyin ko mudhāri’. So pman so pinto a ika pat ago so ika lima na khapakay a aya dn a taks na so baris o âyin ko mādhī ko katokawi ko baris o âyin iyan ko mudhāri’, ka kagiya so fi’l a Fa’ila a dibawa so âyin iyan na aya mudhāri’ iyan na Yaf’alu, a diatas so âyin iyan sa da a ba on khaalin. Ka so kapkhatimo o fa’ila a dibawa so âyin iyan ko mādhī ago sii ko mudhāri’ na Yaf’ilu na maito a pkhatimbangan on, ago so fa’ila a dibawa ko mādhī ago so Yaf’ulu a dapan ko mudhāri’ na maito mambo a pkhatimbangan on. Aya mudhāri’ o Fa’ula a dapan so âyin na so Yaf’ulu a dapan mambo so âyin iyan. So langowan a fi’l a mudhāri’ a dapan so âyin iyan ago dibawa na aya dn a baris o âyin iyan ko mādhī niyan na diyatas sa di dn khaalin. Ka datar o Yansuru ago so Yadhribu, a aya mādhī ran na Nasara ago dharaba a palaya dn diatas so âyin iran.

15

So pman so manga fi’l a kiyalawanan so tlo a batang a tarotop na aya dn a kalilid na mibbtad so manga timbangan iyan sa malbod a sabotn ka giyabo a kipthaksn on. So pman so Fi’l a adn a misosoln on a batang a wāw odi na yā’ a di ron mapapayag ka kasasambian sa alif maqsūr ago mamdūd, na aya kakhatokawi ron na isompat on so sambi a ngaran o giitharo (dhamīr mutakallim) sa phakagmaw so mapag’ns on a batang, aya ibaratiyan na so: Gazā ago so ramā a anda dn i kasold on o (tu-‫ت‬ ُ ) a sambi o ngaran o giitharo (dhamīr mutakallim) na phakagemaw so batang a mapag’ns on ka so Gazā ‫ َغَزا‬, na pmbaloy a Gazawtu ‫ت‬ ُ ‫ َغَزْو‬sa miyakagmaw so wāw a misosoln sa aya pakaasal iyan ko kitimbang iyan ko Fa’ala na so gazawa ‫ َغَزَو‬, so mambo so ramā ‫ َرَمى‬na pmbaloy a ramaytu ‫ت‬ ُ ْ‫ َرَمي‬sa gomimawso yā’ a misosoln, sa aya fa’ala niyan na ramaya ‫ َرَم َي‬. Aya datar anan na so mudhaâf a fi’l maana a adn a misosoln on a isa a batang a ba on dn tatasdidn a anda dn i kasold on o (tuَُ-‫ )ت‬a dhamīr mutakallim na phakagmaw so batang a thatapok aya ibaratiyan na so: ŝadda ‫ص َّد‬ ُ ‫ص َد ْد‬ َ a pmbaloy a ŝadadtu ‫ت‬ َ , gomimaw so dāl a mitatapok sa aya fa’ala ِ niyan na ŝadada َ‫ص َدد‬ َّ ‫ َم‬a pmbaloy a masistu ‫ت‬ ُ ‫ َمس ْس‬a gomimaw so َ . Go so massa ‫س‬ isa a sīn a thatapok, na aya fa’âla niyan na masasa ‫س‬ َ ‫َم َس‬

So Kapkhasalin o Maana o Fi’l igira kiyaomanan so batang iyan a pakaasal a tlo sa pd a batang a sobra Fa’âla ‫فَ َّع َل‬

Gophoon mitimbang so Fi’l a tlo i batang a tarotop ko timbangan o fa’âla ‫ فَ َّع َل‬a tatasdidn so âyin iyan, na makapnggonanao sa ngka i a manga maana: 1. Pmbaloy so fi’l a lāzim a muta’âddī, ka datar o katharo a fad-dhaltu Zaydan ‫ت َزيْ ًدا‬ َّ َ‫( ف‬piyakalbi akn si Zayd) ago far’rahtu Ûmaran ‫ت ُع َمًرا‬ ُ ْ‫ضل‬ ُ ‫فَ َّر ْح‬

16

(piyakapiya ko a ginawa i Ûmar sa miyababaya skaniyan) a so pakaasal iran na lāzim a so fariha ‫ِح‬ َ َ‫ ف‬. َ ‫ فَر‬ago so padhala ‫ض َل‬

2. Makapnggonanao so maana sa madakl a kinitana o galbk, amay ka so pakaasal iyan na mutaâddi, sa so kinitimbangn on ko fa’âla na khatakp so kababaloy niyan a muta-âddī sa phakadakl a kaphakatana iyan, datar o: qatta’tul habla ‫ت ا ْْلَبْ َل‬ ُ ‫( قَطَّ ْع‬pizapotol akn so tali) aya pakaasal iyan na qata’tul habla ‫ت ا ْْلَْب َل‬ ُ ‫( قَطَ ْع‬piyotol akn so tali). So kazapotol na makatotoro sa madakl a kinitana o kapotol kna o ba miyakaisaisa. 3. So kibangnsaan ko kiyatanaan o galbk (maf’ul biĥi) sii ko pakaasal o galbk, ka datar o: kaffartuĥu ُ‫ َكف َّْرتُه‬, (kiyapir akn skaniyan, sa inibangesa ko skaniyan ko kakakapiri), a so kakakapiri na aya pn pakaasal o fi’l a so kafara ‫( َك َفَر‬mikhapir ago somiyangka), na ayako biyaloy a galbk (fi’l) a aya miyakatana rkaniyan. 4. Makapnggonanao sa kalowas (kalodas), ka datar o: qas-shartul mawza ‫ت ال َْم ْوَز‬ ُ ‫قَش َّْر‬, (inopisan ko so saging) liyowas akn on so opis iyan, na so opis ( qishrun ‫ ) قِ ْشر‬na aya pakaasal o fi’l a qas-shara ‫ قَشََّر‬. 5. So kabaloy o fi’l a makapoon ko ngaran, ka datar o katharo a: khayyamal qawmu ‫( َخيَّ َم الْ َق ْوُم‬mimbarombarong so pagtaw) a so baromba-rong khīmah ِ ‫يمة‬ َ ‫ خ‬na aya biyaloy a fi’l ( khayyama ‫ ) َخيَّ َم‬a initimbang ko fa’âla.

Fā’âla ‫اع َل‬ َ َ‫ف‬ Gophoon san mitimbang so fi’l na makapnggonanao so maana niyan sangkai a phakatalingoma:

1. Makapnggonanao sa so galbk na kiyapagpdaan o dowa a minggalbk on, sa palaya siran minggalbk ago palaya siran kiyatanaan o galbk iran a dowa, ka datar o: dhāraba Zaydun Âmran ‫ب َزيْد َع ْمًرا‬ َ (mimbasala si َ ‫ض َار‬ Zayd ago si Ûmar) sa palaya siran miyasal na palaya siran kiyatanaan o basal o oman i isa kiran. Datar pn o shātama Zaydun wa Ŝālihun ‫َش َاَتَ َزيْد‬

‫صالِح‬ َ ‫( َو‬mizintai si Zayd ago si Ŝālih), datar pn o ŝāfaha Ûmaru wa Âliyyun ‫صافَ َح ُع َمُر َو َعلِ ٌّي‬ َ (miyagamong si Ûmar ago si Âli)

2. Khaadn so maana o fi’l a makapnggonanao sa madakl a kiyanggalbka on a datar o fa’âla, ka datar o dhā’âfa ‫ف‬ َ a makatotoro sa maana a َ ‫اع‬ َ‫ض‬ mithaktakp sa kadakl a datar sa maana o dha’âfa ‫ف‬ َ a timbang o fa’âla. َ ‫ض َع‬

17

3. Phakatoro sa maana a datar o maana o fi’l a ititimbang ko af’âla, ka datar o âfākalllāhu ُ‫اك هللا‬ َ َ‫( َعاف‬piyakapiya ka o Allāh) a aya maana niyan na a’fākallāhu ُ‫اك هللا‬ َ ‫ أ َْع َف‬a so a’fā na ititimbang ko af’âla. Go so katharo a: bā’âdtuĥu ُ‫( َِب َع ْدتُه‬inipakawatan akn skaniyan) a aya maana niyan na ab’âdtuĥu ُ‫ أَبْ َع ْدتُه‬a ititimbang ko af’âltuĥu ُ‫ أَفْ َعلْتُه‬a phoon ko af’âla.

4. Adn pn a masa a khabaloy so maana o fā’âla a datar dn o maana o fa’âla a tlo i batang a tarotop, ka datar o: sāfara Zaydun ‫َسافَ َر َزيْد‬ (milayalayag si Zayd) a so sāfara ‫ َسافَ َر‬na datar dn sa maana o safara ‫س َفَر‬. َ Go so katharo a: qātalaĥullāĥu ُ‫( قَاتَلَهُ هللا‬biyono skaiyan o Allāh) a so qātala ‫قَاتَ َل‬na aya maana niyan na datar o qatala ‫ قَتَ َل‬a tlo i batang a tarotop.

Af’âla ‫ْع َل‬ َ ‫أَف‬ Gophoon mitimbang so fi’l sangkanan a timbangan na phakatoro so maana niyan ko isa sangkai: 1. Pmbaloy so fi’l a lāzim a muta’âddi, ka datar o: Akrama ‫ أَ ْكَرَم‬a timbangan o af’ala a aya maana niyan na somiyakaw, a so pakaasal iyan na karuma ‫َكُرَم‬ a lāzim, akramtu ar-rasūla ‫ول‬ َ ‫الر ُس‬ َّ ‫ت‬ ُ ‫( أَ ْكَرْم‬siyakaw akn so sogo’) akhrajtul māla ‫ال‬ َ ‫ت ال َْم‬ ْ ‫( أ‬iniliyo akn so tamok) so akhraja ‫َخَر َج‬ ْ ‫ أ‬a ititimbang ko af’āla na ُ ‫َخَر ْج‬ aya pakaasal iyan na kharaja ‫ َخَر َج‬a lāzim. 2. Phakatoro so maana niyan ko kapphakasold ko shayi, ka datar o: Amsā Zaydun ‫( أ َْم َسى َزيْد‬miyanigabi si Zayd, maana a miyakasold ko masa a magabi) so amsā ‫ أ َْم َسى‬na phoon ko masā’un ‫َم َساء‬ a giyoto so masa a ipoon ko kapolid o alongan na taman ko kasdp iyan. amsaytu ‫ت‬ ُ ‫أ َْم َسْي‬ (miyanigabi ako) asbahtu ‫ت‬ ْ ‫( أ‬miyangapipita ako) asraytu ‫ت‬ ُ ‫َصبَ ْح‬ ُ ْ‫َسَري‬ ْ‫أ‬ (miyanglm ako ko kagagawii) 3. Phakatoro so maana o galbk sa kasong ko darpa ago so kabantaka on, ka datar o: Ahjaza Ûmaru ‫َح َجَز عُ َمُر‬ ْ ‫( أ‬mihijaz si Ûmar, aya maana niyan na somiyong sa Hijāz) ka so fi’l a Ahjaza ‫َح َجَز‬ ْ ‫ أ‬a ititimbang ko af’âla na ِ kinowa ko katharo a Hijāz ‫ ح َجاز‬a ngaran a ingd, datar pn o A’raqa Ûsthmānu ‫( أ َْعَر َق ُعثْ َما ُن‬miyagiraq si Ûthmān, somiyong sa Iraq, odi na biyantak iyan a Iraq) na so A’raqa ‫ أ َْعَر َق‬na phoon ko ngaran a Iraq. Amsara Âmrun ‫صَر َع ْمرو‬ َ ‫( أ َْم‬mimisir si Âmrun, somiyong sa Misir) so ِ amsara ‫صَر‬ ْ ‫ م‬na initimbang ko af’ala. َ ‫ أ َْم‬na kinowa ko ngaran a Misru ‫صُر‬

18

4. So kaaadn o nganin a sipik on so galbk sii ko pakaasal iyan, ka datar o: ِ athmarati as-shajaratu ُ‫َّجَرة‬ َ ‫( أ َْْثََرت الش‬mionga so kayo a so galbk a kiyaonga na phoon ko katharo a onga thamaratun ‫ ْثَََرة‬a biyaloy a galbk a initimbang ko af’ala a skaniyan na sagintas bo ko kayo a skaniyan pn i minggalbk on ka skaniyan i mionga. Go so katharo a awraqa as-shajaru ‫َّجُر‬ َ ‫أ َْوَر َق الش‬ (miraon so kayo, a so awraqa na sii sipik ko waraq a makapmamaana sa raon a skaniyan na sagintas ko kayo ago aya on minggalbk). 5. So kapakatotoro sa minitaralo so kinitana o galbk o minggalbk on (mubālagah) ka datar o: ashgaltu Zaydan ‫ت َزيْ ًدا‬ ُ ْ‫ أَ ْشغَل‬sindod akn si Zayd sa galbk a di niyan khaganatan ka minipatoray ron. So ashgala na ititimbang ko af’âla a phoon ko shagala a tlo i batang a tarotop. 6. So kapkhowaa ko fi’l a sii makapopoon ko sifat o shayi, ka datatar o: a’dhamaĥu ُ‫( أ َْعظَ َمه‬pimasla iyan skaniyan) sa miyatoon iyan a skaniyan na masla, ago so ahmadaĥu ُ‫َُحَ َده‬ (biyantog iyan skaniyan) ago so ْ‫أ‬ akbaraĥu ُ‫( أَ ْكبَ َره‬piyakala iyan skaniyan) a giyangkoto a manga galbk a initimbang ko af’âla a so a’dhama ‫ أ َْعظَ َم‬ago so ahmada ‫َُحَ َد‬ ْ ‫ أ‬ago so akbara ‫أَ ْكبَ َر‬ na manga sifat oto ko pakaasal iyan a âdhīm ‫( َع ِظيم‬masla) ago so mahmūd ‫( َمَْ ُمود‬babantogn) ago so kabīr ‫ َكبِري‬a mala.

7. So kapakatotoro o galbk sa kapkhabaloy (sayrūrah) ka datar o: aqfaral baladu ‫( أَقْ َفَر الْبَ لَ ُد‬mimbaloy so ingd a kiyaawasan sa da a miyalamba on a pakaig ago kawiyagan ago taw) so aqfara ‫ أَقْ َفَر‬na phoon ko qafrun ‫ قَ ْفر‬a ngaran a makatotoro sa kaaawasan, na initimbang ko af’ala na mimbaloy a aqfara. 8. So kapakatotoro sa kaparada ago kadolon ‫ َع ْرض‬ârdhun), ka datar o: âbā’âl âb’da ‫ع ال َْعْب َد‬ َ ‫( أ ََِب‬inipangayag iyan so oripn sa phamasa on) so fi’l a ‘abā’â na phoon ko ngaran a bayi’ ‫ بَْيع‬a kaphasa a maana niyan na initimbang ko af’âla na mimbaloy a abā’â. 9. So kapakatotoro’ sa kalowas ago kapkhada’ o shayi ‫ب‬ َّ (as’salab) ka ُ ْ‫السل‬ datar o: ashfal marīdhu ‫يض‬ ُ ‫( أَ ْش َفى ال َْم ِر‬miyada so kapipiya o pkhasakit, maana a miyasakit odi na miyarokat pharoman) so ashfā na fi’l a kinowa ko ngaran a shifā’ ‫ ِش َفاء‬a kapipiya a maana niyan na so kinitimbangn on ko af’ala sa mimbaloy a ashfā na miyakatoro sa miyada so maana a kapipiya sa miyaadn so sakit ko pkhasakit.

19

10. So kapakatotoro’ sa miyakarani so masa o shayi, ka datar o: Ahŝada Azzar’û ُ‫الزْرع‬ َّ ‫ص َد‬ ْ ‫( أ‬raragonn so inimbasok, maana a miyakarani dn so َ ‫َح‬ kaphragona on) so ahŝada a ititimbang ko af’âla na phoon ko katharo a haŝād ‫صاد‬ ْ ‫ أ‬na skaniyan so َ ‫ َح‬a kapragon a maana niyan, na so ahŝada ‫ص َد‬ َ ‫َح‬ kiyapakarani o masa a kaphragona ko ibabasok. 11. So kapakatotoro’ o maana o fi’l a af’âla sa datar o maana niyan ko fa’âla, ka datar o: aqaltul bay’â ‫ت الْبَ يْ َع‬ ُ ْ‫( أَقَل‬biyarngkas akn so kiyaphasai) a so aqāla ‫ال‬ َ َ‫ أَق‬a ititimbang ko af’âla na datar dn sa maana o qāla ‫ال‬ َ َ‫ ق‬a ititimbang ko fa’âla a tlo i batang. Kna o ba giyanan so qāla ‫ال‬ َ َ‫ ق‬a mitharo ka aya pakaasal anan na so qawala ‫قَ َوَل‬, na so miyaona a qāla ‫ال‬ َ َ‫ ق‬na aya pakaasal iyan na qayala ‫قَيَ َل‬, a inibowang so yā’ na siyambian sa alif, a datar mambo o qawala a inibowang so wāw na siyambian sa alif, sa makazasangay siran a dowa ogaid na mbida siran sa maana sabap ko kambida o pakaasal o tlo a batang o fi’l iran.

Tafa’âla ‫تَ َف َّع َل‬ Gophoon mitimbang so fi’l ko tafa’âla na makapnggonanao so maana niyan sangkai a phangaaaloy: 1. Phakatoro so maana niyan sa phagonot ago rarad o galbk a ititimbang ko fa’âla ‫ فَ َّع َل‬, aya ipmbetho ron na mutāwa’ah ‫مطَ َاو َعة‬, ُ aya maana o mutāwa’ah na so kaadn o rarad anda i kapakatana o galbk a muta’addi ko khatanaan iyan a shayi, ka datar o: kassartus zujāja fatakassara ‫اج‬ ُّ ‫ت‬ ُ ‫َك َّس ْر‬ َ ‫الز َج‬ ‫( فَتَ َك َّسَر‬siyasa akn so katiya na miropropt) na so kiyapropropt o katiya na rarad o kiyasasaa ko ron, sa oda ko sasaa na di phropropt, giyoto i maana o mutāwa’ah, a skaniyan so fatakassara ‫ فَتَ َك َّسَر‬a miyakatondog ko galbk a kassara ‫ َك َّسَر‬a paganay sa mimbaloy skaniyan a rarad o paganay a galbk sa oda mitana na di skaniyan khitana. 2. Phakatoro so maana o galbk sa takalluf ‫تَ َكلُّف‬, aya ptharoon a takalluf na so kipaliyogatn o taw sa ginawa niyan ko kanggalbka niyan ko shayi a di niyan pkhababayaan nggalbk sa paganay ago kna o ba niyan sifat, ka datar o tashajja’a Âmrun ‫( تَ َش َّج َع َع ْمرو‬mikhawaraw si Âmrun) aya maana niyan na talaw skaniyan na initgl iyan a kabaloy niyan a mawaraw, sa so tashajja’a na kinowa ko fi’l a shaju’a ‫ َش ُج َع‬na so kinitimbangn on ko tafa’âla ‫ تَ َش َّج َع‬sa mimbaloy a tashajja’â na miyakanggonanao sa

20

mikhawaraw a skaniyan na talaw sa pakaasal na initgl iyan a kabaloy niyan a mawaraw, sa aya karina on na so kinitimbangn ko fi’l sa tafa’âla ‫ نَ َف َّع َل‬a makanggogonanao sa takalluf (kapatorayi ko ginawa ko di niyan pkhababayaan). ta’âbbada ‫( تَ َعبَّ َد‬mimbarasimba) aya pakaasal iyan na di zimba, ogaid na initgl iyan sa ginawa niyan a kabaloy niyan a barasimba, aya karina on na so fi’l na takalluf ka initimbang ko tafa’âla a aya pakaasal iyan na âbada ‫عبَ َد‬, َ taqawwala ‫( تَ َق َّوَل‬miyanaro sa di bnar, miyanarang-koni sa katharo a di bnar sa inipatoray niyan sa ginawa niyan a kna o ba niyan olaola sa miyaona). 3. So kakowaa o fā’il (minggalbk ko galbk) ko pakaasal o fi’l a aya niyan balowin a khatanaan o galbk (maf’ul bihi) ka datar o katharo a: tabannaytu Yūsufa ‫ف‬ َ ‫وس‬ ُ ‫( تَبَ ن َّْي‬pimbabawata akn si Yūsuf, kinowa ko ُ ُ‫ت ي‬ skaniyan a wata akn) samanan na so minggalbk ko fi’l ago so galbk iyan a kambabawata na miyakatana ki Yūsuf a skaniyan dn i mimbaloy a wata o kiyambabawata a giyoto so galbk o minggalbk, a so tabanna ‫تَبَ ََّّن‬ na initimbang ko tafa’âla a phoonoto ko ibnun ‫ اِبْن‬a makatotoro sa wata. 4. Phakatoro so maana sa kiyadarkti ko galbk ago so kiyalalayona on (mujanabatul fi’li ََُُ ‫) ُُمَانَبَةُ َُ الْ ِف ْع ِل‬, ka datar o katharo a: tahajjada Âmīrun ‫تَ َه َّج َد‬ ‫( أ َِمري‬mithoday si Âmīr sa liyalayon iyan so kathoday) go so ta-atthama Ûmarun ‫( ََتَََّّثَ ُع َمر‬mimbaradosa si Ûmar, sa liyalayon iyan so kandosa). 5. Phakatoro so maana o galbk sa kapkhabaloy (ŝayrūrah‫ورة‬ َ ) ka datar o َ ‫صْي ُر‬ ِ َ‫( ََتَََّّي‬miyabaloy so babay a tibayo a da katharo a ta-ayyamatil mar’atu ُ‫ت ال َْم ْرأَة‬ a karoma niyan) aya ptharoon a ayimun ‫ أ َْْي‬na so babay a da a karoma niyan, na so ta-ayyamat ‫ت‬ ْ َ‫ ََتَََّّي‬na kinowa ko ayimun sa initimbang ko tafa’âla na mimbaloy a taayyama. 6. Phakatoro so maana o galbk sa pkhaparoli sa giimazaginton sa maitomaito, ka datar o katharo a: tajarra’tul ka’sa‫س‬ ُ ‫( َِتََّر ْع‬piyagintos َ ْ‫ت الْ َكأ‬ akn so baso sa kasirop oriyan iyan na kasirop sa da matimbl sa miyakaisaisa ko mainom). 7. Phakatoro so maana o galbk sa panontot a pangni (ťalabun ‫ ) طَلَب‬ka datar o katharo a: ta’ajjaltus shayi’aَ‫َّيء‬ ُ ْ‫( تَ َع َّجل‬pinggagaanan akn so shayi, sa ْ ‫ت الش‬ piyangni akn so kagaan iyan), so ta’âjjala ‫ تَ َع َّج َل‬a initimbang ko tafa’âla na phoon ko katharo a âjalatun ‫ َع َجلَة‬a kanggagaan, go datar oto so: tabayyantul khabara ‫ت ا ْْلَبَ َر‬ ُ ْ‫( تَبَ يَّ ن‬piyangamad akn so thotol, sa tiyontot akn so thito a miyasowa iyan). So tabayyana ‫ّي‬ َ َّ َ‫ تَب‬a initimbang ko tafa’âla ‫تَ َف َّع َل‬ na phoon ko katharo a bayānun ‫ بَيَان‬a makatotoro sa marinayag.

21

8. Phakatoro so maana o galbk sa so fi’l na phoon ko ngaran, ka datar o: tawassadtul khashaba (piyagolona akn so watang a kayo, sa kinowa ko skaniyan a olona), a so olona na wisādatun ‫ ِو َس َادة‬a arab iyan a ron kinowa so fi’l a tawassada ‫ تَ َو َّس َد‬sa initimbang ko tafa’âla, na mimbaloy a tawassada. 9. Phakatoro so maana o galbk sa kabangnsa ago kataalok (intisābun) ka datar o katharo a: tabaddā Âmrun (miyagonayonay si Âmrun, miyaling sa pagonayan) a so pagonayan na aya basa Arab iyan na bādiyatun ‫ َِب ِديَة‬, na sipik on so fi’l a tabaddā ‫ تَبَدَّى‬a initimbang ko tafa’âla. Tafā’âla ‫اع َل‬ َ ‫تَ َف‬ Gophoon timbangn so fi’l a tlo i batang a tarotop sangkanan a timbangan a tafā‘âla na makapnggonanao so maana niyan sa ngkai: 1. Phakatoro so maana o galbk sa kiyapagpda (mushārakah - ُ‫ال ُْم َش َارَكة‬,) ka datar o katharo a: tasālahal qawmu ‫صا ََلَ الْ َق ْوُم‬ َ َ‫( ت‬miyamagompiyai so pagtaw). So taŝālaha َ‫صا ََل‬ َ َ‫ ت‬na kinowa ko sulhun a kapasada ko rido na initimbang ko tafā’âla na mimbaloy a taŝālaha a makatotoro sa kiyapagompiyai o dowa makambabala. Go so katharo a tashāraka ar’rajulāni ‫الر ُجالَ ِن‬ َّ ‫( تَ َش َارَك‬miyagpda so dowa kataw a mama odi na mithompok siran), na so tashāraka na phoon ko sharaka ‫ َشَرَك‬a makatotoro sa maana a mipd, na initimbang ko tafā’âla na mimbaloy a tashāraka ‫تَ َش َارَك‬ . 2. Phakatoro so maana niyan sa phagonot (mutāwa’âh) ko fi’l a fa’âla, ka datar o katharo a: bā’adtu shay-an fatabā’âda ‫ت َشيْ ئًا فَتَ بَاعَ َد‬ ُ ‫َِب َع ْد‬ (piyakakhawatana akn so shayi na mikhawa-tana) so kiyakhawatana o shayi na rarad o kiyapakakhawatana a ko kiran, sa o da ko siran pakakhawatanaa na di siran khawatana, na so tabā’âda na mionot ago rarad o paganay a galbk a so bā’âdtu a ititimbang ko fā’âltu. 3. Phakatoro so maana o galbk sa kathararan, sa phayagn iyan so shayi a so kamataani ron na di ron misosogat, ka datar o katharo a: tamāradha Ŝālihun ‫صالِح‬ َ ‫( َتََ َار‬mizakisakit si Ŝālih, mithararan sa pkhasakit a kna o ba َ ‫ض‬ pkhasakit) na so tamāradha na initimbang ko tafā’âla a phoon ko katharo a maradhun ‫ َمَرض‬a makatotoro sa sakit. Go so tabākā Zaydun ‫تَبَا َكى َزيْد‬ (minggogoragoraok si Zayd sa mithararan gomoraok) 4. Phakatoro so maana o galbk sa pkhitana sa maitomaito a giimazaginton (al-uqū’u tadrījiyyan) ‫وع تَ ْد ِر َِييًّا‬ ُ ُ‫ ال ُْوق‬ka datar o katharo a: tawāradal qawmu ‫تَ َو َارَد‬ ‫( الْ َق ْوُم‬mizosonoay so pagtaw ko kiyapakaoma ko pakaig, sa da sira

22

makaprngregan), so tawārada na phoon ko katharo a wurūdun ‫ ُوُرود‬a initimbang ko tafā’âla na mimbaloy a tawārada ‫ تَ َو َارَد‬. 5. Pkhaadn so tafāâla a aya dn a maana niyan na so maana o fa’âla a tlo i batang a tarotop, ka datar o katharo a: ta’ālā ‫( تَ َع َال‬miphaporo) ago so tasāmā ‫تَ َس َامى‬ miyangimporoan) a phoon siran ko tlo a batang a timbangan o fa’âla a so ‘alā َ‫ َعال‬ago so samā ‫ ََسَا‬. Ifta’âla ‫ايفْتَ َع َل‬ Gophoon mitimbang so fi’l a tlo i batang a tarotop ko ifta’ala na so maana niyan na makapnggonanao ko phakatalingoma: 1. Phakatoro so maana niyan sa phagonot (mutāwaâh) ko maana o faâla a tlo i batang a tarotop, ka datar o: jama’tul ganama fajtama’â ‫اجتَ َم َع‬ ْ َ‫ت الْغَنَ َم ف‬ ُ ‫َِجَ ْع‬ (tinimo akn so kambing na mithimo-timo) so kiyathimotimo iran na rarad o kiyatimoa ko kiran, sa oda ko siran timoa na di siran pthimotimo, na so kiyathimotimo iran a giyoto so ijtamaâ ‫ اِ ْجتَ َم َع‬na mionot ko pakaasal a fi’l a so jama’a ‫ َِجَ َع‬a ititimbang ko faâla, na so ijtama’â na ititimbang ko iftaâla. 2. Phakatoro so maana o galbk sa kinowa skaniyan ko ngaran ka datar o: ikhtabaza Zaydun ‫( اِ ْختَ بَ َز َزيْد‬miyagapang si Zayd) a so kiyapagapang na kinowa ko katharo a khubzun‫ُخْب ز‬ a apang sa biyaloy a galbk a initimbang ko iftaâla na mimbaloy a ikhtabaza ‫ اِ ْختَ بَ َز‬. 3. Phakatoro so maana o galbk sa somindad so kiyanggalbka on ِ (mubālagah) ka datar o: iktasaba Samīrun‫ب ََِسري‬ َ ‫( ا ْكتَ َس‬miyanginokat si Samīr ِ sa miyanamar sa kapakasokat iyan), so iktasaba ‫ب‬ َ ‫ ا ْكتَ َس‬na phoon ko kasaba ‫ب‬ َ ‫ َك َس‬a mizokat, na initimbang ko iftaâla na mimbaloy a iktasaba. 4. Phakatoro so maana o galbk sa kathontot ago kaploba (talabun - ‫)طَلَب‬, ka datar o katharo a: iktadda fulanan ‫( اِ ْكتَ َّد فُالَ ًًن‬piyakapanagontaman iyan si polan, piyangni niyan on a manamar ago managontaman) so iktadda ‫اِ ْكتَ َّد‬ na phoon ko katharo a kadda ‫ َك َّد‬a kapanamar. Na initimbang ko iftaâla na mimbaloy a iktadda ‫ اِ ْكتَدَّى‬. 5. Phakatoro so maana o galbk sa datar dn o maana o faâla, ka datar o ِ katharo a: ijtadabal habla ‫ب ا ْْلَْب َل‬ َ ‫( ا ْجتَ َذ‬gomiyamit, giyandr iyan so tali) so ِ ijtadaba ‫ب‬ َ ‫ ا ْجتَ َذ‬na phoon ko jadaba ‫ب‬ َ ‫ َج َذ‬a tlo i batang a tarotop na

23

ِ initimbang ko ifta’ala na mimbaloy a ijtadaba ‫ب‬ َ ‫ ا ْجتَ َذ‬ogaid na mlagid siran sa maana agomiyamit odi nagomiyandr. 6. Phakatoro so maana o galbk sa datar o maana o tafāâla, ka datar o ِ katharo a: ikhtasama ‫ص َم‬ َ َ‫( ا ْخت‬miyakikharido) a giyanan na datar sa maana o takhasama ‫اص َم‬ َ َ‫ ََت‬a timbangan o tafā’âla a makatotoro sa maana a mikharido siran a dowa, sa mizkata siran sa kabnar. Infa’âla ‫اينْ َف َع َل‬ Gophoon mitimbang so fi’l a tlo i batang a tarotop ko timbangan o infa’âla na makapnggonanao sa ngkai a maana: Phagonot so infa’âla ko fa’âla a tlo i batang a tarotop, ka datar o katharo a: kasartuĥu fankasara ‫( َك َس ْرتُهُ فَانْ َك َسَر‬pisaakn skaniyan na miyapsa, sa so kiyapsa iyan na rarad o kiyapsaa ko ron, sa oda ko psaa na di khapsa. Di phakambowat so ifta‘âla a ba pagonot ko timbangan o af’âla inonta a kainotan, ka datar o katharo a: ‘aj’âjtuhu fanja’âja ‫( َع ْز َع ْجتُهُ فَانْ َز َع َج‬rinimorng akn skaniyan na miririmorng) sa kainotan anan. So galbk a pananagombalain ko timbangan o infa’ala na aya lalayon a mitotoro o maana niyan na so giikaprarad a kagdam a kazasariat ‫ اِنِْف َعال َو ََتَثُّر‬so manga galbk a adn a kagdam on a kazasariat na ron anan lalayon pkhaosar. ‫ي‬ َّ ‫ْع‬ If’âlla ‫ال‬ َ ‫اف‬ Gophoon mitimbang so fi’l a tlo i batang a tarotop sangkanan a timbangan na makapnggonanao so maana niyan ko isa sangkai: 1. So kapakatotoro ko kiyasold ko ropaan (ŝifah) ka datar o katharo a: ihmarra al busru ‫( اِ ُْحَ َّار الْبُ ْسُر‬miyakariga so onga a korma a gadong) aya maana niyan na miyakasold ko warna a mariga a giyoto i mimbaloy a sifat iyan. So ihmarra na phoon ko ahmar ‫َُحَر‬ ْ ‫ أ‬a warna a mariga, na so ِ َّ ‫ اِفْ َع‬na kiyambaloy niyan a ihmārra ‫ ا ُْحَ َّار‬a initimbang ko if’âlla ‫ال‬ miyakanggonanao sa miyakasold ko warna a mariga. 2. Phakatoro so maana niyan sa somindad ko pithamanan a zndadan iyan (mubālagah) ka datar o katharo a: iswaddal laylu ‫( اِ ْس َوَّد اللَّْي ُل‬lominibolibotng so kagagawii, sa miyangi rngkirm sa kalibotng) sa so iswadda ‫ اِ ْس َوَّد‬na phoon ko katharo a aswad ‫َس َود‬ ْ ‫ أ‬a makatotoro sa maana a maitm. Giyangkanan a timbangan na sii lalayon pkhaadn ko manga warna ago so manga sifat a paawing. Istaf’âla ‫اي ْستَ ْف َع َل‬ Gophoon san mitimbang so fi’l na makapnggonanao so maana niyan ko isa sangkai:

24

1. Phakatoro so maana niyan sa kathontot a pangni, ka datar o katharo a: istagfara ‫( اِ ْستَ ْغ َفَر‬miyangni sa kasapngan so dosa niyan) ka so istagfara na phoon ko gafara ‫ َغ َفَر‬a aya maana niyan na somiyapng, na so istagfara na so kapangniya o taw sa sapngan o Allāh so dosa niyan, gioto i kiyatharoa on sa kathawbat ago kapamangni sa rila so istigfār. 2. So kakhaadn o kiyatanaan o galbk (maful bihi) a khaadn sa ropaan (sifat), ka datar o katharo a: ista’dhamal amra ‫( اِ ْستَ ْعظَ َم اْأل َْمَر‬piyakala iyan so btad, maana a iniitong iyan sa skaniyan a btad na mala) na so ista’dhama ‫ اِ ْستَ ْعظَ َم‬na phoon ko âdhim ‫ َع ِظيم‬a makatotoro sa maana a mala’. ِ Datar pn oto so istahsana as-shay-a َ‫َّيء‬ ْ ‫( ا ْستَ ْح َس َن الش‬piyakapiya niyan so shayi) aya maana niyan na iniitong iyan sa mapiya, a so istahsana ‫ اِ ْستَ ْح َس َن‬na phoon ko katharo a hasanun ‫ َح َسن‬a makatotoro sa mapiya a initimbang ko istaf’âla na mimbaloy a istahsana. 3. Phakatoro so maana niyan sa kabangkiring ago kazalin (tahawwul ‫)َتَُّول‬ َ ِ ِ ka datar o katharo a: istahjara at-tinu ‫ّي‬ ُ ‫( ا ْستَ ْح َجَر الط‬miyagatorator so lipaw) aya maana niyan na mimbaloy so lipaw a ator sa miyasalin so ropaan iyan. So istahjara ‫ اِ ْستَ ْح َجَر‬na phoon ko hajarun ‫ َح َجر‬a makatotoro sa maana a ator, na so kinitimbangn on ko istahjara a timbang o istaf’âla na miyakatoro sa kiyapagatorator. 4. Phakatoro so maana niyan sa kathomgl a kapatoray (takalluf ‫ )تَ َكلُّف‬ka datar o katharo a: istajra’a َ‫( اِ ْستَ ْجَرأ‬miphrprs) a so istajra’a na phoon ko jur’ah ‫ ُج ْرأَة‬a makatotoro sa maana a kaprs, na initimbang ko istaf’âla na mimbaloy a istajra’a َ‫اِ ْستَ ْجَرأ‬. 5. Phakatoro so maana niyan sa phagonot (mutāwa’âh ‫)مطَ َاو َعة‬ ُ ka datar o katharo a: arāhaĥu fastarāha ‫اح‬ ْ َ‫احهُ ف‬ َ ‫( أ ََر‬piyakadkha iyan na domikha) so َ ‫استَ َر‬ ِ istarāha ‫اح‬ َ ‫ ا ْستَ َر‬na mionot ko arāha ‫اح‬ َ ‫ أ ََر‬a timbangan o af’âla.

6. Pkhasalak a so maana o istaf’âla na datar dn sa maana o fa’âla a tlo i batang a tarotop, ka datar o katharo a: istaqarra ‫( اِ ْستَ َقَّر‬mithakna mimbkn) a datar dn sa maana o qarra ‫ قَ َّر‬a mithakna ago mimbkn, so qarra na ititimbang ko fa’âla na so istaqarra na ititimbang ko istaf’âla. ‫ي‬ If’aw’âla ‫ْع ْو َع َل‬ َ ‫اف‬ Gophoon mitimbang so fi’l ko if’aw’âla na makapng-gonanao so maana niyan sangkai:

25

1. Phakatoro sa maana a somindad so kapakato-toro iyan ko maana niyan ِ (mubalagah) ka datar o katharo a: ihqawqafa ‫ف‬ َ َ‫( ا ْح َق ْوق‬mizikosiko’ ago miphikopiko) a so ihqawqafa a ititimbang ko if’aw’ala na phoon ko haqafa ‫ف‬ َ ‫َح َق‬ 2. Phakatoro so maana niyan sa datar dn o maana o tlo i batang a fi’l a fa’ala, ka datar o katharo a: ihlawla at-tamru ‫( اِ ْحلَ ْوَل الت َّْمُر‬miyakamis so onga a korma a gango) so ihlawla ‫ اِ ْحلَ ْوَل‬a ititimbang ko if’aw’âla ‫ اِفْ َع ْو َع َل‬na datar dn sa maana o halā َ‫ َحال‬a ititimbang ko fa’ala ‫ فَ َع َل‬a tlo i batang a tarotop a aya maana niyan na miyakamis. ‫ي‬ ‫ي‬ َّ ‫ْع‬ If’awalla ago if’alla ‫ال‬ َ ‫ْع َو َّل َو اف‬ َ ‫اف‬ Gophoon san mitimbang so fi’l na makapnggonanao sa somindad so maana ِ niyan ko bontal iyan (mubālagah ‫)مبَالَغَة‬ ُ ka datar o katharo a: ijlawadda َّ‫ا ْجلََوذ‬ (minggagaan malalagoy sa piykathaman iyan so kagaan iyan). Go so katharo a ihmarra ‫( اِ ُْحَ َّار‬rominigariga so warna niyan) so ihmarra ‫ اِ ُْحَ َّار‬na ititimbang ko َّ ‫ اِفْ َع‬, giyangkanan a if’alla na sii bo pthimbangn ko manga galbk a if’alla ‫ال‬ makatotoro sa manga warna ago manga paawing o lawas. Tafa’lala ‫تَ َف ْعلَ َل‬ So tafa’lala na pphakapoon ko fa’lala a pat i batang a tarotop (ruba-i mujarrad ‫ُرَِب ِعي‬ ‫)ُمََّرد‬ ُ ago phagonot on (mutawa’ah) ka datar o katharo a ja’jatuhu fataja’ja’a ُ‫َز ْعَز ْعتُه‬ ‫ع‬ َ ‫( فَتَ َز ْعَز‬pithongatonga akn skaniyan na mithongatonga) so ja’ja’a na ititimbang ko fa’lala, na so fataja’ja’a na ititimbang ko tafa’lala. Giyangkanan a timbangan na maito a kapkhaosara on sabap sa maito a basa Arab a ititimbang san. ‫ي‬ ‫ي‬ If’alalla ago if’anlala ‫ْعنْ لَل‬ َ ‫ْعلَ َّل َو اف‬ َ ‫اف‬ Gophoon san timbangn so fi’l na makatotoro sa maana a somindad (mubālagah) ka datar o katharo a: iqsha’arra jilduĥu ُ‫( اِقْ َش َعَّر ِجلْ ُده‬piyananabad so ِ ‫( اِحرْْنم‬mihtimotimo so manga onta sa kobal iyan) ago so ihranjamatil ibilu ‫ت اْ ِإلبِ ُل‬ ََ َْ mirorompira siran ago mimbabawai siran), so iqsha’arra ‫ اِقْ َش َعَّر‬na ititimbang ko if’alalla ‫ اِفْ َعلَ َّل‬na so ihranjama ‫ اِ ْحَرْْنَ َم‬na ititimbang ko if’anlala ‫اِفْ َعنْ لَ َل‬ Thanodan: Giyanan i manga timbangan a kalilid so kipphanaksn on o manga ulama ko basa Arab, ogaid na langowan a bitikan na adn a matatabiya on, ago kna o ba langowan a fi’l na ithaks on angkanan a manga panaks a piyangaloy tano ko kapkhaomani ko batang o fi’l a tlo i batang a tarotop, ago so manga maana a

26

mitotoro iran, sa aya kaphangndodan na so kiyanga on ko manga Arab ko kiyambasaa iran on, oway dn ka adn a ibbtad a bitikan a onayan (qa’idah) ogaid na so kadaklan ko kokoman o basa Arab na miokit sa simā’i ba dn miyang ko manga arab ko kiyaosara iran on sa aya kaphangonotan. So taw a pangindaw niyan so kapangolad ko basa Arab ago so kapangsb on, na patoray ron a pakaoladn iyan so batiya iyan ka an iyan maoma a ngkanan a manga bitikan a inosay tano, ko oriyan o kilaharn iyan sangkanan a manga maana a mitotoro iran, sa khasarabantang iyan sa akal iyan amay ka makaolad so batiya iyan a giyangkanan a manga maana na bnar dn ka phangababaak iyan so manga tasrif o fi’l ago so kapkhaalin o manga timbangan iyan. Amay pman ka di mangolad matiya na mapiya niyan minilaĥar angkanan a manga bitikan, na kagiya aya bo a makokowa niyan na so kasangkapan na da niyan maosar ko pagosaran on, ka so bitikan o basa na matag kasangkapan ko katao na aya ptharoon a katao na so plng a khakowa ko oriyan o kaosara ko kasangkapan iyan. So taw a mapoposai sa pangbar a da niyan pamongkaln ko lopa na da a khakowa niyan a rowar sa ating ago dokaw sa kapoposa iya niyan on, sa da a ba niyan kharagon a ibabasok. Sa datar anan so bitikan o basa a amay ka di ipamatiya ko manga katao na da a bali niyan ka di khisokat ko katao a madadalm ko manga pandangan, a aya khitogs on na giyangkanan a inosay tano a manga maana ago bitikan. Sa amay ka milahar ka nan na pamatiyaan ka dn ko manga sorat a basa arab ka phangatotoon ka bo so gona niyan, ago phakadalm so sabot ka on, sa dn sa mamtad sa maana ko basa arab a korang so sabot iyan ko katao a Sarf, na tangkd a kharibat so kaphmaana niyan ago phakasilay so sabot iyan ko biyatiya iyan odi na inisorat iyan. So Sarf na katao a aya pindagidayan iyan na so sataga a katharo (kalimah) ko kapkhaalinalin o manga batang iyan ago so baris iyan a bithowan sa Tasrif. So pman so Nahu na katao a aya pindagidayan iyan na so kabarisi ko manga kalimah a matitimo ago so kaator o maana niyan phorong a bithowan sa I’rab, samanan na makaphapantag so ptharoon a tasrif ago so i’rab a palaya dn patoray so kasabota on ka giyoto i kakhasabota ko basa Arab sa mapiya.

27

‫أبد‬

‫أ‬

‫ودا‬ ً ُ‫أَبَ َد ََيْبُ ُد أُب‬ ِِ ِ miyaling ko darpa sa da on pagikaika ‫ح‬ ْ ‫ أَقَ َام به َوََلْ يَْب َر‬:‫أَبَ َد ِِبلْ َم َكان‬ ‫ي‬ miyakaila ‫ش‬ َ ‫ تَ َو َّح‬:‫أَب َد ََيْبَ ُد أَبَ ًدا‬ ِ ِ ‫الو ْح‬ binatang a maila ‫ش‬ َ ‫أ ََواب ُد‬ tiyatap iyan so shayi ‫أَبَّ َد الشَّيء‬ َ so btad a piyakammsa ُ‫اآلبِ َدة‬ kiyaawasan so darpa a da a bolayoka on ‫ن‬ ُ ‫ََتَبَّ َد الْ َم َكا‬ ِ ‫ الد‬:ُ‫اآلبِدة‬ so btad a mapnd a pkhitkaw ko manosiya ُ‫َّاهيَة‬ َ ِ ِ ِ so manga pansb a katharo, manga basa a di kalalayaman a ُ‫غرائِبُه‬ َ َ ‫ َع َجائبُهُ َو‬:‫أ ََواب ُد الْ َكالَم‬ mikhomadn ko darpa

madalm i randiyar,

‫أ ََوابِ ُد الطَِّْري‬ ِ ِ‫فَرس قَيد األَواب‬ koda a lagod a di praotn malalagoy ‫د‬ َ ُْ ُ َ so masa a tatap sa dayon sa dayon ‫َّهر‬ ُ ْ ‫ الد‬:‫األَبَ ُد‬ ِ ُّ ِ ِ ِ ِ ٍ ُ ‫ ظَر‬:‫أَبَ ًدا‬ dayon sa dayon, masa a makatotoro sa tatap ago ‫ستِ ْمرا ِر‬ ْ َ ْ ‫ف َزَمان لال ْست ْقبَال يَ ُدل َعلَى اال‬ manga iila a papanok

lalayon

so tatap sa dayon sa dayon ‫ي‬ ُّ ‫األَبَ ِد‬

‫الْ ُم َؤبَّ ُد‬ so kakalaboso a tnday o omor ‫اْلَْبس الْم َؤبَّ ُد‬ ُ ُ ْ ‫ي ي‬ miyalagoy ‫ب‬ َ ‫ َهَر‬:‫أَبَ َق ََيْب ُق إ ََبقًا‬ oripn a miyalagoy ko dato iyan ‫عْبد آبِق‬ َ ‫ي‬ siyangka iyan ago inangiyasan iyanُ‫كرهُ وتَبَ َّرأَ ِمْنه‬ َ َ َ ْ‫ أَن‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ ََتَبَّ َق الش‬:‫أَب َق ََيْبَ ُق أَبَ ًقا‬ so tatatapen sa dayon sa dayon

28

miyangayam sa onta ً‫إي ََبلَة‬

‫أَبَ َل ََيْبُ ُل‬ ‫َح َس َن ِر َعايَةَ ا ِإلبِ ِل‬ ْ ‫ أ‬:‫أَبَ َل فُالَن‬

miyagonta, miyangayam sa onta

ً‫أ َُبُ َل ََيْبُ ُل أ َََبلَة‬ mirongorongot, mimbarasimba,‫ فَ ُهو أَبِيل‬, ‫ك‬ َ ‫ب َوتَنَ َّس‬ َ ‫تَ َرَّه‬ َ ِ َّ ‫أَبل‬ tiyawarang o mama so kalawasi niyan ko karoma niyan sa masa a ‫امرأَتِِه‬ َ ْ ‫الر ُج ُل م ِن‬ ََ mimbarasimba

mattndo’ sabap ko manga rata a ginawa niyan

inimboko o Adam so wata iyan a miabono’ sa di

ِ ِ ِ ‫ََتَبَّل‬ ِ ِ َ َ َ‫يب َح َّواء‬ ُ ‫آد ُم م ِن ابْنه الْ َم ْقتُول الَ يُص‬ niyan plawasan so Hawwā’

ِ ‫ات‬ ْ :‫يل‬ َ ‫اْلَ َم‬ ُ ‫اع‬ ُ ‫األ ََِبب‬ ‫اْلُْزَمةُ ِم َن األ َْع َو ِاد َوََْن ِوَها‬ ْ :ُ‫ا ِإل َِبلَة‬

so zasarnkap a manga papanok so sabkhs a gioray,

ago so datar iyan,

ِ sakhkhm sa sabkhs ‫علَى إِ َِبلَ ٍة‬ َ ‫ ض ْغث‬:‫َوالْ َمثَ ُل‬ so onta a mama ago babay ‫آِبل‬ ْ :‫ا ِإلبِ ُل‬ ُ ‫اْلَ َم‬ ُ ‫ال َوالن‬ َ )‫ُّوق (ج‬ somianka’; gomiaga ً‫ َوإي ََب َءة‬, ً‫َْب إي ََبء‬ َ ‫أ َََب ََي‬ ِ somiyangka’; mithaongkir ‫صى‬ َ ‫ا ْستَ ْع‬ ٍ ‫ تَرفَّع فَهو‬:ُ‫أ َََب َعْنه‬ siyangka iyan; diyapay niyan ‫آب‬ َُ َ َ da niyan pangzma; da niyan kabayai koman ‫ََب‬ ً ‫َِب ََي ََْب أ‬ َ ‫أي‬

ُ‫َعافَهُ فَ ْامتَ نَ َع َعنْه‬ ِ ِ siyangka iyan; rinikoran iyan ‫صى‬ َ ‫ ا ْستَ ْع‬:‫ََت َََّب َعلَْيه‬ ِ ‫ عا ِرض ََيعل‬:‫األُِبء‬ papata a sakit a khapasmo so taw a khasogat ‫اب‬ َ َُ َ ُ َْ َ ‫صاحبَهُ ََيْ ََب الطَّ َع َام َوالشََّر‬ inikagowad iyan sa da niyan paroliya

iyan sa di khabaya koman ago minom

ِ َ ‫ تَب َع‬:ً‫أَثَ َر ََيْثُ ُر أَثْ ًرا َوأ َََث َرة‬

kidg iyan so paza iyan, rarad iyan, tiyondog iyan so inokitan ُ‫أَثَره‬

iyan

ِ ْ ‫أَثَر‬ ِْ ‫ نَ َقلَهُ ورواهُ َع ْن َغ‬:‫يث‬ initogalin iyan so hadīth ago piyanothol iyan ِ‫ريه‬ َ ‫اْلَد‬ َََ َ ِ ِ ِ ِ ِ ‫ فَضَّل نَ ْفسهُ َعلَْيه ِِف النَّص‬:‫أَثر َعلَْيه‬:‫أًثيَر ََيْثَ ُر أَثَ َرًة‬ piyakaadiyadi niyan a ginawa niyan a di ‫يب‬ َ َ َ skaniyan ko kipantag

َّ َ‫ اِ ْختَ َارهُ َوف‬:‫آثَ َر يُوثيُر إييثَ ًارا‬ ُ‫ضلَه‬ ِِ ِ ِ َّ kiyabalngan iyan; kiyararadan iyan ‫يه أَثَرا‬ ً ‫ تَ َرَك ف‬:‫أَث َر فيه‬ ِ so salphoyo (bra) a ipzalod o babay sa soso niyan ka an di matatayothon ‫إل ََثر‬ ُ ‫ا‬ piniliiyan ago tiyaralbi niyan

29

‫اآل ََث ُر‬ toos; papata ago so malalamba ko shayi‫العالَ َمةُ وبَِقيَّةُ الشَّي ِء‬ َ َ :ُ‫األَ ََث َرة‬ ْ ِ َّ ‫ لَمعا ُن‬:‫األَثْر أَ ِو ا ِإلثْر‬ so komilang o pdang;ُ‫ف ورْونَ ُقه‬ ََ ُ َ َ ‫السْي‬ ُ

so manga paza; manga rarad a paninggalan o miyangaoona so

so sindaw niyan

so

miyakaoma a matotondog iyan ‫ع ِقبِ ِه‬ ُ ‫َويُ َق‬ َ ‫ ِِف‬:ِ‫ال َجاءَ ِِف إِثْ ِره‬ so rarad a toos, papata ُ‫العالَ َمة‬ َ :‫األَثَُر‬ so paninggalan a minibagak o miyangaoona ‫ن‬ َ ‫السابُِقو‬ َّ ُ‫ َما َخلَّ َفه‬:‫األَثَُر‬ sabdan a minithanan a pphanotholn, sosonan a ‫السنَّةُ البَاقِيَةُ (ج) آ ََثر‬ ْ :‫األَثَُر‬ ُّ ‫اْلَبَ ُر الْ َم ْرِو‬ ُّ ‫ي َو‬ lalan a tatap

ِ ِ َّ ‫األَثَر‬ ِ so rarad a kambasowi, ُ‫ص ُدوره‬ ْ ‫ ِِف التَّ ْش ِري ِع ُه َو َسَرَي ُن ال َقانُون َعلَى الْ ُمدَّة الَِِّ َسبَ َق‬:‫الر ْجع ُّي‬ َ ُ ‫ت‬ ُ

giyoto so kapakanggolalana ko kokoman o kitab ko btad a minitana ko da pen kaadn angkoto a kitab so mama a pphakaadiyadin iyan a ginawa niyan ko

‫ يَ ْستَأْثُِر َعلَى َغ ِْريهِ ِِب ْْلَِْري‬:‫ َر ُجل أَثِر‬:‫األَثُِر‬ salakaw ron

so pangkatan ُ‫الْمْن ِزلَة‬

َ :ُ‫األَثََرة‬ tiyarongko iyan ago inrn iyan ُ‫حبَسهُ وَمنَ َعه‬ ْ ‫ْج ُل أ‬ َ ‫َج َل ََي‬ َ‫أ‬ َ َ َ :ً‫َجال‬ ‫ي‬ tomiyaalik; miyakaori; mitad sa diyandi ‫َخر‬ َ ‫ْج ُل أ‬ َ ‫أَج َل ََي‬ َ َّ ‫ ََت‬:ً‫َجال‬ ِ ِ so matataalik; so pkhaori; ُ‫اآلخرة‬ َ :ُ‫اآلجلَة‬ so alongan a Qiyāmah

ٍ ‫جو‬ oway; dawaari ‫كنَ َعم‬ َ ‫اب‬ َ

ُ ‫ َح ْر‬:‫َج ْل‬ َ‫أ‬ َ ‫ف‬ so taalik a masa ‫ ُم َّدةُ الشَّي ِء‬:‫َجل‬ ُ َ ‫األ‬ ْ ٍ ْ‫ الْمؤ َّجل إِ َل وق‬:‫األ َِجيل‬ so tataalikn sa masa a mattndo’ ‫ت‬ َ ُ َُ ُ ِ ِ miyasmo ko ‫علَْي ِه‬ ْ ‫َج َم ََي يْج ُم أ‬ َ ‫ َملَّهُ م َن الْ ُم َد َاوَمة‬:‫َْجًا‬ َ‫أ‬ ْ

kalalalayon iyan, biyolong ko katatatap iyan

‫ي‬ ‫ت َعلَى‬ َ ‫ْج ُم أ‬ َ ‫ َس َك‬:‫َْجًا‬ َ ‫أَج َم ََي‬ ِ ِ miyarmbis so ig sa ُ‫حتُه‬ َ ‫ تَغَيَّ َر لَ ْونُهُ َوطَ ْع ُمهُ َوَرائ‬:ُ‫أَج َم الْ َماء‬

ٍ ‫َغي‬ tomtrn a makanggagani‫ظ‬ ْ

miyabaroba so warna niyan ago so taam iyan ago so baw niyan

‫َج َج َها‬ َّ ‫ أ َْوقَ َد َها َوأ‬:‫َّار‬ َّ ‫أ‬ َ ‫َج َم الن‬ mithaon so arimaw somiyold ko lowak iyan; milowak so ‫َِجَتِ ِه‬ َّ ‫ََت‬ َ ‫ َد َخ َل ِِف أ‬:‫َس ُد‬ َ ‫َج َم األ‬

piyakasorazab iyan so apoy, piyakalagindab iyan so apoy

arimaw

mariphs i kayo kalasan a marimng a

30

‫آجام‬ ُّ َ‫َّجُر الْ َكثِريُ الْ ُم ْلت‬ َ ‫األ‬ َ )‫ف (ج‬ َ ‫ الش‬:ُ‫َِجَة‬

so mapapasmo ‫لِلشَّي ِء‬

ْ

ِ ُ ُ‫ الْمل‬:‫األَجوم‬ ُ‫يد الْ َكَر ِاهيَة‬ ُ ‫ول الشَّد‬ َ ُ ُ

a bobokln a magogowad ko nganin

ِ َ ِ‫ َدقَّهُ ليُبَي‬:‫َجنًا‬ ْ ‫ْج ُن أ‬ ُ ‫ي َُأ‬ َ‫أ‬ ُ‫ضه‬ َ ‫َج َن‬ ِ ‫ تَغيَّر طَعمه ولَونُه ورائِحته فَهو أ‬:‫َجن َيْجن أَجنا‬ ‫ي‬ miyaosang sa mimbaropa so taam iyan ago ‫َجن‬ َ ُ ُ َُ ََ ُ ْ َ ُ ُ ْ َ َ ً َ ُ َ َ َ ‫أ‬ piyakang iyan ka an makapoti so pphipian iyan

so warna niyan ago so baw niyan

ِ so palanggana a ‫اب‬ ُ َ‫الثي‬

‫ إِ ًَنء تُ ْغ َس ُل فِ ِيه‬:ُ‫ا ِإل َّجانَة‬

pphamipian sa nditarn

ُ‫َجنَة‬ َ ‫األ‬ so pakang o pamimipi’ sa nditarn ‫صا ِر‬ َّ ‫ ِم َدقَّةُ الْ َق‬:ُ‫الْ ِمْئ َجنَة‬ kinowa niyan; piyaroli niyan ُ‫صلَه‬ َّ ‫ َح َازهُ َو َح‬:‫ْخ ُذ أَ ْخ ًذا‬ ُ ‫َخ َذ ََي‬ َ‫أ‬ so rompi a iphropt sa matgas

ً‫ُخو َذة‬ ُ ‫َخ َذ ََيْ ُخ ُذ أ‬ ُ‫أ‬ miyakapld so gatas; miyakapait‫ب‬ َُ َّ‫َخ َذ الل‬ ُ‫أ‬ siniksa iyan sabap ko dosa niyan ‫آخ َذهُ بِ َذنْبِ ِه‬ َ kinowa niyan a wata iyan; pimbabawata iyan ‫اِ ََّتَ َذهُ ولَ ًدا‬ َ so lopa a pikhipantag o taw ُ‫خا َذة‬ َ ‫ا ِإل‬ so litag a iphtogs ُ‫ُخ َذة‬ ْ ‫األ‬ ِ ‫ األ‬:‫َخي ُذ‬ ِ ‫األ‬ so dakp; so biyag ‫َسري‬ ِ ‫ (ج) م‬:‫الْمأْخ ُذ‬ paawing; insoya ‫آخذ‬ َ َ َ ِ ِ ِ ِ so darpa a totogsan ko papanok ‫صْيده‬ َ ‫أ ََماك ُن‬:‫َمآخ ُذ الطَِّْري‬ ‫أ ََد ي‬ miyagana ‫ب أَ ْد ًَب‬ ُ ‫ب ََيْد‬ َ ِ ِ ِ tiyawag iyan siran ko pagana niyan ‫اهم إ َل َمأْ ُدبَته‬ ْ ُ ‫َد َع‬ miyabilangataw ‫َد ًَب‬ َ‫ب أ‬ ُ ‫ب ََي ُْد‬ َ ‫أ َُد‬ miyabilangataw si polan ‫ب فَالَن‬ َ ‫أ َُد‬ mimbilangataw, mizipat sa kabilangataw ‫ب‬ َ ‫ََت ََّد‬ ِ ِ :‫اآلدب‬ so miyagana ‫احب الْمأْ ُدبَِة‬ َ ُ َ ُ ‫ص‬ so kabilangataw ‫ب‬ ُ ‫األ ََد‬ so kabilangataw, so manga katao ko kambilangataw, datar o katao ko thotol ago ‫اب‬ َ ُ ‫اآلد‬ miyakapld

so katao ko ongangn (philosophy) so kaphagingd ago so bitikan

31

‫ب‬ ُّ ِ‫األ ََد‬ ِ so taw a maongangn ‫َديب‬ ُ ‫األ‬ so kazinanad, so kapakambilangatawa ko taw a miyaribat sa miyakanggolaola sa ‫التَّأْ ِديب‬ ُ so rahasiyan, kna o ba barandiya a pkhagdam

kasalaan

‫ي‬ miyakingginawai, miompiya ‫ف‬ َ َّ‫صلَ َح َوأَل‬ ْ َ‫ أ‬:‫أ ََد َم ََيْد ُم أَ ْد ًما‬ tiyagoan i polan sa palino’ so roti ‫ْلُْب َز‬ ْ ‫ََ َد َم فُالَ ُن ا‬ َ‫أ‬ ِ ‫ي‬ miyakailm i warna so kobal iyan ُ‫َّت َسُْرتُه‬ َ ْ ‫ ا ْشتَد‬:‫أَد َم ََي َْد ُم أ ََد ًما‬ miyakailm i bontal; mimbontal sa warna a lopa ً‫ومة‬ َ ‫أ َُد َم ََي ُْد ُم أ ُُد‬ ‫َ ي‬ miyakikhalayama, miompiya; ‫ف‬ َ َّ‫َصلَ َح َوأَل‬ ْ ‫ أ‬:‫آد َم يُ ْؤد ُم إيي َد ًاما‬ miphalino si polan; komiyan sa roti a lilinoan sa palino ‫ أَ َك َل ُخْب َزهُ ِِب ِإل َد ِام‬:‫اِئْ تَ َد َم فُالَن‬ so Adam, aya maana o Adam na taw a mailm i bontal a makadadatar ko ‫ش ِر‬ َ َ‫الْب‬ warna o lopa

‫ أَبُو‬:‫آد ُم‬ َ

‫اآلد ِم ُّي‬ َ so palino’; so dilota ‫ُدم‬ ُ ‫ (ج) أ‬:‫ا ِإل َد ُام‬ so lawlawk ko pagltan o sapo ago so kobal, ُ‫َد َمة‬ َ ‫األ‬ so kobal ‫اْلِْل ُد‬ ْ :ُ‫األ َِدْي‬ ِ ٍ ِ so liyawaw niyan ُ‫اهره‬ ُ َ‫ ظ‬:‫أَدْيُ ُك ِل َش ْيء‬ ِ ‫أ َِدْيُ األ َْر‬ so liyawao o lopa ‫ض‬ gominikb ago minilot ُ‫كمه‬ ُ ‫ب ََيْ ير‬ َ ‫أ ََر‬ ْ ‫ َع َق َدهُ َوأ‬:‫ب أ ََرًَب‬ َ َ ‫َح‬ miotas; gomipd; miyotol; gomitas; ‫ع‬ ُ ‫ب ََي َْر‬ َ ‫أَ ير‬ َ َ‫ قَط‬:‫ب أ ََرًَب‬ ِ ‫أَ ِرب ِِف الشَّي ِء و أَ ِرب ِِبلش‬ ِ miyabatak ko shayi miyakapasang on ‫اهرا‬ َ :‫َّيء‬ َ َ ْ َ ً ‫ص َار َم‬ ْ taw a baraakal; biyaksa; panday ‫أَ ِرب وأَ ِريب‬ َ ٍ ِ baraakal; malantas i pikir; mapasangi ‫ن َذا َد َهاء وفطْنَ ِة فَ ُهو أَ ِريب‬ َ ‫ َكا‬:‫ب أ ََرابَةً َوإي ْرًَب‬ ُ ‫ب ََي ُْر‬ َ ‫أ َُر‬ َ َ so manosiya a ibabangnsa ko Adam,

kandirogod ago kapaginantangan

‫ص‬ َ ‫َّأر‬ َ ‫ َش َّح َو َح ِر‬:‫ب‬ ِ َّ ‫أَ ِرب‬ giyapa iyan so siyombali;‫ قَطَّ َع َها إِْرًِب إِ ْرًِب‬:َ‫يحة‬ َ َ ‫الذب‬ miyanogon; miligto’

pizapotol iyan sa gapaan a maroni, so akal a malathos

so ongaya, kabaya, pangindaw, simalaw

32

َ ‫ الد‬:‫ب‬ ُ ‫األ َْر‬ ُ‫َّهاء‬ ْ :‫ب‬ ُ‫اجة‬ ُ ‫ا ِإل ْر‬ َ َ‫اْل‬

‫الع ْق ُل‬ َ :‫ب‬ ُ ‫ا ِإل ْر‬ so kabaya, ُ‫ البُ ْغيَة‬:‫ب‬ ُ ‫األ ََر‬ so palot a di khaboka’ ُ‫ العُ ْق َدة‬:ُ‫ُربَة‬ ْ ‫األ‬ ِ‫ا‬ so kabaya ko manga babay َِ ‫ الْبُغْيَةُ ِِف النِساء‬:ُ‫إل ْربَة‬ َ ِ ‫ َم ِدينَة ِِف اليَ َم‬:‫ب‬ bandaran sa Yaman ‫ن‬ ُ ‫َمأْ ِر‬ so kabaya, so pangindaw, ُ‫ البُ ْغيَة‬: ‫ (ج) َمآ ِرب‬:‫ب‬ ُ ‫الْ َمأْ َر‬ somiyaog; lomiyook :‫جا‬ ً ‫يج أ َْر‬ ُ ‫ج ََيْر‬ َ ‫أ ََر‬ ِ somiyaog; piyakazaog iyan so ُ‫خلَطَه‬: ْ ‫أ ََر َج‬ َ ‫اْلَ َّق ِِبلْبَاط ِل‬ so akal; so pamikiran

batal ago so benar

‫اح‬ ُ ‫يج ََي َْر‬ َ ‫أَر‬ َ َ‫ف‬:‫ج أ ََر ًجا َوأَ يرجيًا‬ ِ ‫ اِنْت َشر فِ ِيه‬:‫أرِج الْم َكا ُن‬ miyakamot so darpa, ‫الطيب‬ َ َ ُ َ َ ِ mimbaw so lana mamot, somipot so kanayo o borok ‫أَرِج الطيب‬ َ ُ piyakasorazab iyan so apoy ‫أرج النَّار‬ َ َ َّ so baw a mamot; so kanayo a mamot, ‫ (ج) أَرائِج‬:ُ‫األَ ِرَيَة‬ َ komiyalot, tomiyalbo ً‫ح ْفرة‬ َ ُ ‫ َج َع َل ََلَا‬:‫أ ََرا ََي ُْرو أ َْرًوا‬ ِ ‫ أ ََرى‬:‫أ ََرى ََيْ يري أ َْرًًي‬ inibayog o ndo’ so gabon ‫اب‬ َّ ‫يح‬ َ ‫الس َح‬ ُ ‫الر‬ ِ minggola so tamaing ‫العسل‬ ْ ‫أ ََرى الن‬ َ َ َ ‫ َعم َل‬:‫َّح ُل‬ minggola so tamaing ‫ع ِمل الْ َعسل‬ ْ ‫ََت ََّرى الن‬ َ َ َ َ :‫َّح ُل‬ so gola’ a tnb ‫العسل‬ ُ ‫األ َْر‬ ُ َ َ :‫ي‬ sosonan a bangnsa pakatopo (Arian Race) ‫ ِجْنس اآل ِري‬:‫اآل ِري‬ ُ ِ ٍ ِ kombaan a apoy ago so‫َن ِوَها‬ ‫و‬ ‫ة‬ ‫ر‬ ‫ف‬ ‫ح‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫َّا‬ ‫ن‬ ‫ال‬ ‫ َم ْو ِض ُع‬:ُ‫ا ِإل َرة‬ َْ َ َ ْ ُ ْ

mimbaw; somipot so kanayo iyan; mimbaw so kamot iyan

datar iyan

‫ال‬ َ ‫ َجَرى َو َس‬:‫ب أَ ْزًَب‬ ُ ‫ب ََيْ يز‬ َ ‫أ ََز‬ romiyagiray so ig, tomiyorabis so ig, tomiyoga so ig ‫ب الْماء‬ ُ َ َ ‫أََز‬ miyanathab so binatang a kabobokaan:‫َزًَب‬ َ‫ب أ‬ ُ ‫ب ََي َْز‬ َ ‫أَ يز‬ ِ ‫ت الْم‬ ِ ِ kabobokaan so onta da pn ka ‫ِتتَ َّر‬ َْ ْ‫ ََل‬:ُ‫اشيَة‬ َ َ‫أَزب‬ tomiyorabis, tomiyoga,

ikti sa ba pkhatonda

ِ َ ‫ََتَزَّبُوا الْ َم‬ ُ‫ اقْ تَ َس ُموه‬:‫ال بَْي نَ ُه ْم‬ so taw a maligt a masingit ‫ اللَّئيِم‬:‫ب‬ ُ ‫ا ِإل ْز‬ ُ

pinggomon iran so tamok

33

ِ ِ ‫اب (ج) مآ ِزب‬ ُ ‫اب َوالْم َيز‬ ُ ‫الْمْئ َز‬ minggagaan, mindilapt ‫ع‬ َ ‫َسَر‬ ً ‫يج أ ُُز‬ ْ ‫ أ‬:‫وجا‬ ُ ‫ج ََيْز‬ َ ‫أ ََز‬ ِ ‫وأَزج ع ِن الش‬ milombat ago mithanggaori ‫ف‬ َ َّ‫ تَثَاقَ َل َوََتَل‬:‫َّيء‬ َ ََ َ ْ so sandayong ko atp

miyakarabong ‫جا‬ ً ‫أ ََز‬

‫ج‬ ُ ‫يج ََي َْز‬ َ ‫أَز‬ miyakarabong so otan ‫ال فهو أَزِج‬ َ َ‫ ط‬:‫ب‬ ُ ‫ِج‬ َ ‫أَز‬ ُ ‫الع ْش‬ taragombalay a maporo a balitok i atp ‫َزج‬ ُ َ ‫األ‬ miyakabagr ‫ قَ ِوي‬:‫ْزُر أَ ْزًرا‬ ُ ‫أ ََزَر ََي‬ َ

:‫أَ يزَر ََي َْزُر أ ََزًرا‬ ِ mimbangkadan so koda miyakapoti ‫ن‬ ُ ‫صا‬ َ ‫أَ ِزَر ا ْْل‬ mimbangkadan;

i warna so mbala a pitot iyan

‫ي‬ َّ َ‫ اِلْت‬:ُ‫الزْرع‬ َّ ‫َآزَر‬ َ ‫ف َوقَ ِو‬ ِ pizalindangan iyan si polan; ‫إل َزار‬ َ ‫ أَلْبَ َسهُ ا‬:‫أزََّر فُالَ ًًن‬ miyakarabong so ibabasok

piyakanditar iyan sa salindang si polan

ِ ِ ‫س ا ِإل َز َار‬ َ ‫ لَب‬:‫ائْ تَ َزَر‬ ِ so nditarn a salindang ‫إل َزار‬ ُ ‫ا‬ ِ ِ ‫يف ا‬ taw a pindiyara, da a paawing iyan ‫إل َزا ِر‬ ُ ‫فُالَن َعف‬ mizalindang

ago pangnsi

so bagr ُ‫ال ُق َّوة‬

:‫األ َْزُر‬ ِ ‫ِِف ال ُقر‬ somangn ka skaniyan ko bagr akn ‫ش ُد ْد بِِه أ َْزِري‬ ْ ُ‫ ا‬:‫آن‬ ْ ِ ِ so salindang ‫ اإل َزار (ج) َمآزر‬:‫الْ ِمْئ َزر‬ ُ ُ ‫ي‬ ‫ي‬ miniyag; domiyakep ‫ارا‬ ْ ‫َس َر ََيْس ُر أ‬ َ‫أ‬ ً ‫َس ًرا َوإ َس‬ biniyag iyan si polan; ُ‫ قَيَّ َده‬:‫َسر فُالَ ًًن‬ ََ ‫أ‬ diyakp iyan sa piyatong iyan

ِ ‫ي‬ ‫س فَ ُه َو أ َِسُر‬ َ ‫ْس ُر أ‬ َ ‫أَس َر ََي‬ ْ :‫ أَسَر الْبَ ْو ُل‬:‫َس ًرا‬ َ َ‫احتَب‬ ِ ِ biniyag iyan, diyakp iyan ‫َسريا‬ َ ‫ أ‬:ُ‫ا ْستَأْ َسَره‬ ً ‫َخ َذهُ أ‬ so patong ‫ُسر‬ ْ ‫ا ِإل َس ُار (ج) أ‬ so kiyabinsa ko kiyapangadn ‫اْلَْل ِق‬ ْ ُ‫ ِش َّدة‬:‫َسُر‬ ْ ‫األ‬ َّ binins o Allāh so kiyaadna niyan on sa pimbaibaitan iyanُ‫َسره‬ َ ْ ‫شد هللاُ أ‬ katanantanan iyan; kalangolangon iyan ُ‫كلُّه‬ ُ :ُ‫َسُره‬ ْ‫أ‬ ِ ‫األ‬ so di kapakatiti’ sa matarongko ‫حتِبَاس الْبَ وِل‬ ْ ْ ُ ْ ‫ ا‬:‫ُسُر‬ tinigr iyan so titi iyan

so titi’ ko lawas o taw

34

ُ‫ُسَرة‬ ْ ‫األ‬ ِ so taw a miyabiyag sa kathidawa’ ‫َسارى‬ ْ ‫ (ج) أ‬:‫األَس ُري‬ َ َ ‫َسَراء َوأ‬ ‫ي‬ tinimo iyan ago piyakazaog iyan‫خلَطَ َها‬ َ ‫ أ‬:‫ب أَ ْشبًا‬ َ ‫ َِجَ َع َها َو‬:َ‫ب األَ ْشيَاء‬ ُ ‫ب ََيْش‬ َ ‫أَ َش‬ َ ‫َش‬ piyamaawing iyan ‫عابَهُ بِ ِه‬ َ :‫ب أَ ْشبًا‬ ُ ‫ب ََيْ ُش‬ َ ‫أَ َش‬ ‫ي‬ miyakarimng; mirimpoong ‫شبًا‬ َ َ‫ب أ‬ ُ ‫ب ًَيْ َش‬ َ ‫أًش‬ ِ ‫ اِ ْشت َّد الْتِ َفافُه وَكثُر ح ََّّت الَ َُماز فِ ِيه فَهو أ‬:‫أ َِشب الشَّجر‬ mindiyorangnan so kayo, ‫َشب‬ َ َُ َ ََ َ َ َُ َُ so pamiliya, pagprn

miyakarimpoong sa da a zoraakan on, ka miyakarimng mithimotimo so pagtaw ago ‫اختَ لَطُوا‬ ْ‫و‬

َ ‫ َِتَ َّمعُوا‬:‫َّب الْ َق ْوُم‬ َ ‫ََتَش‬ mizaog siran

ِ ‫ُشابَةُ ِم َن الن‬ :‫َّاس‬ َ ‫األ‬ ِ ‫ُشابَةُ ِمن الْ َكس‬ so sokatan a kiyasaogan sa haram ‫َشائِب‬ َ ‫ َما خاَلَطَهُ ا ْْلََر ُام (ج) أ‬:‫ب‬ ْ َ َ ‫األ‬ giyabas iyan so kayo ‫شب‬ ْ ‫ أ َِشَر‬:‫أَ َش َر ََيْ ُش ُر أَ ْش ًرا‬ َ َ َ‫اْل‬ ‫أي‬ miyasablao ago miyakakasag َ َ ‫ َمرِح َونَ ِش‬:‫َش َر ََيْ َش ُر أَ َش ًرا‬ َ‫ط‬ ِ ‫ ب ِطر واستكْب ر فَهو أ‬:‫أ َِشر‬ mithakabor, milaolanda ‫َشر‬ َ ُ ََ َ ْ َ َ َ lomiyagindab so kilat ‫ق‬ ُ ‫أ َِشَر الْبَ ْر‬ so pagagabas sa kayo ُ‫ النَّشَّارة‬:ُ‫ُشارة‬ َ َ َ ‫األ‬ ِ so insarat ُ‫شارة‬ َ َ ‫اإل‬ so kalagnasi ko ngipn sa pakagarangn ago tampadan‫َشر‬ ُ ُ ‫األ‬ so ngipn o nganin ُ‫شرة‬ َ ْ ُ‫األ‬ ِ so gipn o garab odi na gabas ‫ج ِل‬ َ ْ‫أُ ْشَرةُ الْمن‬ so sagorompong a manga taw a mithimotimo ‫ط‬ ُ َ‫َخال‬ ْ ‫األ‬

ً‫َصال‬ ْ ‫ْص ُل أ‬ ُ ‫َص َل ََي‬ َ‫أ‬ ِ miyaniyasal; piyakadalm iyan so ُ‫َصلَه‬ َ ‫صى ََْبثَهُ َح ََّّت َعَر‬ ْ ‫فأ‬ َ ‫ا ْستَ ْق‬ miyaniyasal; miyangitado

pangamad ko nganin taman sa minigpa iyan ago kiyasawaan iyan.

ً‫َصالَة‬ َ ‫ْص ُل أ‬ ُ ‫َص َل ََي‬ ُ‫أ‬ miyakabagr; mithakna’ ‫ت وقَ ِوي‬ َ َ َ َ‫ثَب‬ miyakalantas so pamikiran ‫الرأي‬ ُ‫أ‬ ُ َّ ‫َص َل‬ mithngr so bagnsa; miyakaporo’; mipharanakan ‫َصل النَّسب‬ ُ َ َُ ‫أ‬ ‫ي‬ miyanigabi ً‫يصال‬ َ ‫آص َل يُ ْؤص ُل إي‬ َ ِ ِ ِ ‫َد َخ َل ِِف َوقْت األَص‬ somiyold ko masa a kagabigabi, anda i kapakabinaning o sindaw o ‫يل‬ mimbkn,

alongan ko kapagasar iyan

35

َّ ‫أ‬ َ‫َّيء‬ ْ ‫َص َل الش‬ ِ inarat iyan so shayi ko onayan iyan, kaathoan iyan ‫َصلِ ِه‬ ْ ‫ نََز َعهُ ِِب‬:َ‫َّيء‬ َ ْ‫ا ْستَأ‬ ْ ‫ص َل الش‬ ِ ْ‫الرأ‬ so kassndad o kapamimikiran; so kalantas o pikir ‫ي‬ َّ ‫َصالَةُ ِِف‬ َ ‫األ‬ so pakaasal o shayi; so itado o shayi ‫َصل الشَّي ِء‬ ْ ُْ‫أ‬ ِ so nipay a phanoka’a mabisa ‫خبِيثَة‬ َ ‫ َحيَّة قَص َرية‬:ُ‫َصلَة‬ َ ‫األ‬ so manga panagayanan; so manga tomadng, onayan, ‫ول‬ ُ ‫ُص‬ ُ ‫األ‬ ِ so kagabigabi ‫َصائِل‬ ُ ‫آص‬ َ )‫يل (ج‬ ُ َ ‫ال َوأ‬ ُ ‫األَص‬ ِ ‫ أ‬:ُ‫َصيلَة‬ ِ ‫األ‬ so tamok a tatap a di mipthotogalin ‫ت‬ َّ ُ‫َصيلَة‬ ُ ِ‫ َمالُهُ الثَّاب‬:‫الر ُج ِل‬ ‫ي‬ ِ ‫ س َكت علَى ما ِِف نَ ْف‬:‫ْطم أُطُوما‬ tomirn sa ginawa niyan; piyagns iyan so maggdam ‫س ِه‬ َ َ َ َ ً ُ ‫أَطَ َم ََي‬ biyaloy niyan so shayi a onayan ago panagayanan

iyan

ِ ‫ي‬ tominigr sa titi’ ago ta’i sa da niyan pagawaanُ‫ازه‬ َ ‫س بَ ْولَهُ أ َْو بَِر‬ َ َ‫ ا ْحتَ ب‬:‫أَط َم ََيْطَ ُم أَطَ ًما‬ ِْ ‫أطَّم‬ mimbalay sa kota a maporo i panglban ُ‫ رفَ َع بِنَاءه‬:‫صن‬ َ َ ْ ‫اْل‬ َ َ ِ so kota’ ‫ام‬ ْ :‫األُطُ ُم‬ ْ ‫اْل‬ ُ َ‫ص ُن (ج) آط‬ so pawikan sa ragat ‫وم‬ ُ ُ‫األَط‬ ‫ي‬ siyayawan iyan so ridoay niyan ِ‫ع ُد ِوه‬ َ ‫ب ِِف‬ ً ُ‫أَفَ َر ََيْف ُر أَفْ ًرا َوأُف‬ َ َ‫ َوث‬:‫ورا‬ somibo so didi’ o kodn ُ‫غلَيَانُه‬ َ ‫ اِ ْشتَ َّد‬:‫أَفَ َر ال يْق ْد ُر‬ miyakakasag; miyabisig ‫ط‬ َ ‫ نَ ِش‬:‫أَفي َر ََيْفَ ُر أَفَ ًرا‬ ِ ‫اْله‬ ِ ِ miyagolit ko oriyan o kiyapagnos ‫د‬ ْ َْ ‫ ََس َن بَ ْع َد‬:‫أَفَر‬ ِ َ‫ ضرب ِِف اآلف‬:‫أَفَ َق َبْفي ُق أَفْ ًقا‬ mindalakaw ko kalopaan ‫اق‬ َ َ ََ ِ miyakaombaw; miphaporo sa pangkatan ‫تفوق‬ َّ :‫أَفَ َق فُالَ ًًن َوأَفَ َق َعلَْيه‬ ِ ‫ي‬ ِ ِ somindad ko kaporo i kasakao ago katao ‫كرم والْعِْل ِم‬ َ َ َ ْ‫بَلَ َغ الن َهايَةَ ِف ال‬:‫أَف َق ََيْفَ ُق أَفَ ًقا‬ so taw a mapasang i kandalakaw ko kalopaan :‫اق‬ ُ َّ‫األَف‬ ِ ‫ الن‬:‫األُفُق‬ sabala a katampar; kaomag ُ‫َّاحيَة‬ ُ so kawangkawangan a mbalabala ko langit a datar o kobo a tomatana ‫ (ج) آفاق‬:‫ق‬ ُ ُ‫األُف‬ ko mbalabala a katampar

‫األُفُِق ُّي‬ ِ ‫ي‬ miyamokhag; miyamrak ‫علَْي ِه‬ ُ ‫ك ََيْفي‬ َ َ‫أَف‬ َ ‫ب‬ َ ‫ َكذ‬:‫ك أَفْ ًكا َوإفْ ًكا‬ ِ ‫ي‬ miyangantang sa di bnar a katharo; miyanarangkoni ‫ب فَ ُهو آفِك‬ ُ َ‫ك ََيْف‬ َ ‫أَفي‬ َ َ ‫ َكذ‬:‫ك أَفَ ًكا َوإفْ ًكا‬ so goris a (barat) balawag a sopaka o goris a lndo

sa kabokhag

ِ ِ ِ :‫ات‬ ndo’ a mbarambarang i sanbr‫ف َم َهابُّ َها‬ ُ ‫الرَي ُح ََنْتَل‬ ُ ‫الْ ُم ْؤتَف َك‬ 36

ٍ ُ‫ م َدائِن قَوِم ل‬:‫الْمؤتَِف َكات‬ ‫وط الَِِّ قَلَبَ َها هللا َعلَى قَ ْوِم ِه‬ ُْ ْ ُ َ ُ ‫ي‬ lominimpang; miyakal :‫أَلَس ََيْلس أَلْسا‬ ً ُ َ inakal iyan si polan; linimpang iyan, ُ‫غشَّه‬ َ :‫س فُالَ ًًن‬ َ َ‫أَل‬ ‫ي‬ miyabong sabap ko kiyaribat o akal iyan ‫ع ْقلُهُ فَ ُهو َمأْلُوس‬ َ َ‫ اِ ْختَ ل‬:‫َسا‬ َ ‫ط‬ ً ‫َس أَل‬ َ ُ ‫س ََيْل‬ َ ‫أَل‬ miyangakal; mililimpang ً‫آلَس يُ َؤاليس ُم َؤالَسة‬ َ ُ َ inakal iyan si polan, linimpang iyan ُ‫غشَّه‬ َ :‫س فُالَ ًًن‬ َ َ‫آل‬ ِ ‫ ال َقلِيل ِمن الطَّع‬:‫األَلُوس‬ so maito a pd sa pangnngkn ‫ام‬ َ َ ُ ُ ‫ي‬ mizanggibo ‫ف أَلْ ًفا‬ ُ ‫َف ََيْل‬ َ ‫أَل‬ bigan iyan sa sanggibo ‫َعطَاهُ أَلْ ًفا‬ ْ ‫ أ‬:‫ف فُالَ ًًن‬ َ َ‫أَل‬ domiyayo’; miyakikhalayama ‫َف إيلْ ًفا َوإيلَفًا‬ ُ ‫ف ََيْل‬ َ ‫أَلي‬

so ingd o Lūt a biyangkit o Allāh

kiyalayaman iyan si polan sa ‫أَلَ َفاء‬

ِِ ِ‫ أَن‬:‫أَلِف فُالَ ًًن‬ )‫َحبَّهُ فهو آلِف (ج) أَالَّف أَلِيف (ج‬ َ َ ‫س به َوأ‬ َ inindayo iyan

‫ِجَ َع‬: َ ‫ف بَْي نَ ُه ْم‬ َ َّ‫أَل‬ ِ inisorat iyan so kitab ‫اب‬ َ َّ‫أَل‬ َ َ‫ف الْكت‬ tiyarotop iyan so bilangan sa sanggibo ‫ك َّملَهُ أَلْ ًفا‬ َ :‫ف الْ َع َد َد‬ َ َّ‫أَل‬ ِ ‫ائ ت لَف الن‬ mithitmotimo so manga taw ‫جتَم ُعوا‬ َ ْ ‫ ا‬:‫َّاس‬ ُ َ َْ giyawi iyan si Polan, liyayam iyan ‫ف فُالَ ًًن‬ َ َّ‫ََتَل‬ ِ ‫الع ْه ُد يُ ْؤ َخ ُذ لِتَأِْم‬ ٍ ‫ض إِ َل أ َْر‬ ٍ ‫ُّجا ِر ِم ْن أ َْر‬ kasoratan a misasarig o .‫ض‬ ِ ‫ّي ُخُر‬ َّ ‫وج الت‬ ُ َ‫ا ِإلال‬ َ ‫ األ ََما ُن َو‬:‫ف‬ tinimo iyan siran sa kanggiginawai

manga padagang ko giiran kathotogalin ko manga ingd

‫ف‬ ُ ْ‫ا ِإلل‬ so sanggibo ‫ف‬ ُ ْ‫األَل‬ ِ ِ ‫االجتِم‬ ِ so kakhakalayama o manga taw ‫ام‬ ُ َ ْ :ُ‫األُلْ َفة‬ ُ َ‫اع َوااللْتئ‬ so mapasang i kapakikhakalayama ‫وف‬ ُ ُ‫األَل‬ ِ so mabolayoka’; so malbod mikhalayama ‫يف‬ ُ ‫األَل‬ so kitab a misosorat ‫ف‬ ُ َّ‫الْ ُم َؤل‬ ِ so taw a panonorat sa kitab ‫ف‬ ُ ‫الْ ُم َؤل‬ ‫ي‬ sominimba sa Tuhan ‫عبَ َد‬ َ ‫أَلَهَ ََيْلَهُ إيلَ َهةً َوأُل‬ َ : ً‫ُوهةً َوأُلُوهيَّة‬ so kakhalayama

‫أَلَهَ فُالَ ًًن‬ miyagapas on; miyanarig on ‫أَلَهَ إِلَْي ِه‬

piyakasarig iyan si Polan ago piyakaapas iyan

37

‫أَليهَ ََيْلَهُ أَ ََلًا‬ miyalglg si Polan ‫ ََتَيَّر‬:‫أَلِهَ فالن‬ َ ِ ِ ِ ِ miyaling ko darpa’ ‫ام فيه‬ َ َ‫ أَق‬:‫أَلهَ ِِبلْ َم َكان‬

miyalglg; miyaparampang; mikhomadn

kinowa niyan a tuhan iyan

َُ ‫أ َََّلَه‬

‫ك َوتَ َعبَّ َد‬ َ ‫ تَنَ َّس‬:َ‫ََتَلَّه‬ ِ ُ‫ َّادعى األُل‬:‫ََتَلَّه‬ miyangintohan; tiyontot iyan a kabaloy niyan a katuhanan َ‫وهيَة‬ َ َ ِ ِ‫ا‬ so katuhanan ‫إللَهُ (ج) آَلَة‬ ِ ُّ so kabnar a katotohani o dato (divine right of the King) tiontot anan o manga ‫ي‬ ُّ ‫اْلق اإل ََل‬ mimbarasimba

dato sa Auropa ko miyaona a masa a so kiyadato iran na kabaya kon o Tuhan sa di siran khalowasan o pagtaw sa kadato, ka so Allāh i domiyato kiran.

ِ ُ‫التَّأْليه‬ so ALLĀH :‫هللا‬

kapangintuhan; so katharoa sa adn a Tuhan a giimamaapaar

ya, Allāh

:‫اللَّ ُه َّم‬

َ‫صَر َوأَبْطَأ‬ َّ َ‫ ق‬:‫أَلَ ََيْلُو أَل ًْوا َوأُل َُّوا‬ da a ipndaraynon akn rka a thoma ‫حا‬ َ ُ‫الَ آل‬ ْ ُ‫وك ن‬ ً‫ص‬ da ako ndaraynon sa panamar ‫ج ْه ًدا‬ ُ ْ‫َوََل‬ ُ ‫آل‬ miyakala so witan iyanُ‫ت أَلِيَ تُه‬ ْ ‫ َعظُ َم‬:‫َِل ََي ََْل أَلْيًا َوأ ًََل‬ َ ‫أي‬

mindaraynon; domiyapay

‫أَلْيَان‬ babay a mala i witan ‫أَلْيَا وأَلْيَاء‬ ُ َ ‫ي‬ mizapa’ ‫ أَقْسم‬:‫آَل يُ ْؤيِل إيالَ ًء‬ َ ََ ِ ِ mizapa’; miyananapaan ‫ف‬ َ ‫ َحل‬:‫ائْ تَ لَى‬ so manga limo’ ‫ النِ َعم‬:‫اآلالَء‬ ُ ُ so witan ‫األَلِيَةُ (ج) أَالَ َي‬ ِ َ‫ َكثِري األََّْي‬:‫َِل‬ taw a barasapa’ ‫ان‬ ُ ُّ ِ‫األ‬ ِ ِ so sapa’; so samaya’‫ّي (ج) أَالَ َي‬ ُ ‫ اليَم‬:ُ‫األَليَة‬ mama a kawitanan

‫أ ََم َر ََي ُْم ُر أ َْم ًرا‬ ‫ َكلََّفهُ َشْي ئًا‬:ُ‫أ ََمَره‬

somiyogo’; miyando’ pialiyogatan iyan sa nganin;

siyogo iyan sa nganin inisogo iyan on

38

‫أ ََمَرهُ بِِه‬

‫أ يَم َر ََي َْم ُر‬ ِ mimbaloy a amir ‫َمريا‬ َ ً ‫ص َار أ‬ ِ mindakl so nganin ‫كثُر وََنَا‬ َ َ َ :ُ‫َّيء‬ ْ ‫أَمَر الش‬ ِ‫أ‬ shayi a madakl; nganin a matakar ‫َمر‬ ‫ي‬ miyangni sa mosawir a sogoan; ً‫ام َرة‬ َ ‫آم َر يُ َؤام ُر ُم َؤ‬ َ miyagolowan; miyagamir ً‫ارة‬ َ ‫إي َم‬

miyakikhonsi sa galbk a masoln

miyakatindg sa toos ً‫عالَ َمة‬ َ

‫ب‬ َ َ‫ ن‬:ً‫أ ََمَر أ ََم َارة‬ َ‫ص‬ ِ diyato iyan si polan; biyaloy niyan a amir ‫أمريا‬ َ :‫أ ََّمَر فُالَ ًًن‬ ً ُ‫صيَّ َره‬ miyangongonotan ko inisogoon; ‫اِئْ تَمر‬ ََ ininggolalan iyan so sogoan

‫اِئْ تَ َمَر ال َق ْوُم‬ mikhonsikonsi siran; miyagopakat siran ‫ََت َمروا‬ ُ ِ piyagolowanan iyan so pagtaw ‫علَى ال َقوم‬ َ ‫ََت ََّمَر‬ ْ ِ miyangni ron sa sogoan ُ‫ستَأْ َمره‬ َ ْ‫ا‬ ِ ِ ِ panoratan ko pangadapan a adn a ipzorat on a manga amadan a ُ‫ستِمارة‬ َ َ ْ ‫اال ْستْئ َم َارةُ َواال‬ miyamagodasa so pagtaw sa kapagopakat

kataw a mattndo’

ُ‫األ ََم َارة‬ ِ ngaran o parinta o Amīr; so darpa a ndadatoan o Amīr ُ‫إل َمارة‬ َ ‫ا‬ so sogoan; so pandoan ‫َمر‬ ُ ْ ‫األ‬ ِ ْ :‫األَمر‬ so btad a pekhitekao ‫ُمور‬ ُ ‫اْلَادثَةُ (ج) أ‬ ُْ so moway menda; so manga ulama ‫َم ِر‬ ْ ‫أُولُو األ‬ so papata’; so toos; so tagotao; so padoman

ago so manga dato’,

‫ الْ ُمْن َكُر‬:‫ا ِإل ْمُر‬ so giikandato o amīr; so kadato o amīr َ‫إل ْمرة‬ ُ َ ِ‫ا‬ ِ so taw a paonotonot ko salakaw ron a da a thkhs iyan sa ginawa niyan a malmk i ‫إل َّمر‬ ُ ‫ا‬ so piyakasisingay a marata a galbk

tindg

ِ ُ‫األَمري‬ so kalilimod a kapamagodasa ‫الْم ْؤَتََر‬ ُ ُ so komikibir ko parinta; so sosogoon ‫الْمأْ ُمور‬ ُ َ so dato a ggraran sa Amīr

a adn a pnggalbkn iyan

romink on sa miyakindayo on

39

ِ ‫ي‬ ْ َ‫ َس َك َن إِلَْيه َوذَ َهب‬:ً‫سة‬ ُ‫ت َو ْح َشتُه‬ َ َ‫سا َوأَن‬ ً َ‫س أَن‬ ُ َ‫س ََيْن‬ َ ‫أَن‬

miyakikhalayama;‫أَنِيس‬

ِ ْ‫أَنُس َيْنُس أُن‬ ‫س فَ ُه َو‬ ً ُ َ َ َ ‫ أَن‬:‫سا‬

parangay niyan so kapakikhalayama, mabolayoka a malbod kalayaman o salakaw ron

‫ي‬ َ َ‫س ُم َؤان‬ َ ‫ الَطََفهُ َوأ ََز َال‬:ً‫سة‬ ُ ‫س يُ َؤان‬ َ َ‫آن‬

miyakikhalayama on sa miyada so kaaandama niyan ُ‫شتَه‬ َ ‫و ْح‬

on

miyagdam iyan so shayi ‫س بِِه‬ َّ ‫َح‬ َ ‫ أ‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫س الش‬ َ َ‫آن‬ ِِ miyailay akn a apoy ‫ت ًَنرا‬ َ ْ‫ أَب‬:‫س‬ ً ُ ‫ (إّن آنَ ْس‬miyailay niyan ‫صَر‬ َ َ‫آن‬ ِ ‫ت الْم‬ ِ miyanathab so kambing ko ُ‫اشيَة‬ ُ ُ‫ف ََيْن‬ َ َ‫أَن‬ َ ‫أَنَ َف‬:‫ف أَنْ ًفا‬ tathaba a masilm

inisampay so ig sa ngirong i polan sa migagald on ُ‫أَنْ َفه‬

‫ بَلَ َغ‬:‫ف الْ َماءُ فُالَ ًًن‬ َ َ‫أَن‬ kiyasakitan ‫ف أَنَ ًفا‬ ُ َ‫ف ََيْن‬ َ ‫أَني‬ ِْ ‫ وِجع أَنْ ُفه ِمن‬:‫أَنِف الْبعِري‬ kiyasakitan so onta ko kakang iyan sa ngirong ‫ام ِة‬ َ ‫اْلَز‬ َ ُ َ َ ُ َ َ ِ ْ ‫أَنِف‬ kiraring so maogat sa di khabaya koman ‫امل‬ َ ُ َ‫اْل‬ ِ ِ inikagowad iyan sa inangiyasan iyan ُ‫ك ِرَهه‬ َ‫ تَنَ َّزَه َعْنهُ َو‬:ُ‫ف مْنه‬ َ ‫أَن‬ ِ inphoonan iyan so shayi; inidayon ُ‫ اِبْتَ َدأَه‬:‫ف الشَّيء‬ َ ْ َ َ‫ا ْستَأْن‬ iyan so shayi ko oriyan o kinitareg iyan

inibolos iyan so kokoman ko pangkat ‫اْلُكْم‬ ْ

َ

ِ ‫ف‬ َ َ‫ا ْستَأْن‬

a maporo a pangongokom

okit a katokasi ko kokoman o mababa a kokoman sa iphanon iyan ko maporo

ِ ‫اف‬ ُ َ‫اال ْستِْئ ن‬

a kokoman so inibtad a kokom o mababa a kokoman sa pantag sa kaalin iyan odi na kitaplk iyan

ِ ‫ الْم‬:‫اآلنِف‬ ‫اضي‬ َ ُ kagiya; da mathay a masa a kiyaipos iyan ‫ قَ ِريبًا‬:‫آنًِفا‬ miyailay akn skaniyan kagiya ‫رأَيْتُهُ آنًِفا‬ َ ٍ ِ ِ so poonan iyan; so ketodan iyan; so tephali iyan; so todao niyan ُ‫َولُه‬ َّ ‫اآلن َفةُ م ْن ُك ِل َش ْيء أ‬ so taw a kangirongan; mala i ngirong ‫ِف‬ ُّ ِ‫األ ًَُن‬ so ngirong a pekhibao ‫ف‬ ُ ْ‫األَن‬ ِ minisaonek ko bayanek so ngirong ‫ ذَ َّل‬:ُ‫غم أَنْ ُفه‬ َ ‫َر‬ kagiya ; so miyaipos a btad sa da mathay ‫ال َق ِريب‬

ُ

iyan maana a miyakadapanas, miyakarondan miyatay sa da okit sa kabono’ ‫أَنْ ِف ِه‬

‫ف‬ َ ‫ات َحْت‬ َ ‫َم‬ ِ miyapayag so kaporo o palao ‫ْلَبَل‬ َ ‫أَن‬ ُ ْ‫فا‬ ِ miyabataw so pagtaw sa miyagolowan ‫آًنف‬ َ ‫ف ال َق ْوُم (ج) أُنُوف َو‬ َ ‫أَن‬ 40

ِ ْ :‫األُنُف‬ ‫يد‬ ُ ‫اْلَد‬ ُ ِ ِ so andisan a bagr, maratabat ُ‫اْلَميَّة‬ ْ ‫ الْعَّزةُ َو‬:ُ‫األَنَ َفة‬ so bago

‫ تَ َزَّو َج‬:ً‫أ ََه َل ََي ُْه ُل أ َْهالً َوأ ُُهول‬ piyagetawan so darepa’; biyalingan ً‫ُهوال‬ ُ ‫أ ََه َل الْ َم َكا ُن أ‬ miyangaroma

a manga taw so darepa’

ً‫أ ََه َل فُالَنَة‬ ِ ‫ أَنِس فَهو أ‬:ً‫أ يَهل َيْهل أَهال‬ miyagetaw; miyalayam ‫َهل‬ َ ُ ََ َ َُ َ biyalingan a taw so darepa; piyagetawan so darepa ko kiyabaling on o taw ‫ن‬ ُ ‫أ ُِه َل الْ َم َكا‬ piyangaroma niyan si polanah

ron

ِِ piyakabolos iyan; piyakadayon iyan ‫حب‬ َ َّ ‫ َر‬:‫أ ََّه َل به‬ ِ piyagtaw niyan si polan ko btad; biyaloy niyan on a patot on ُ‫َهالً لَه‬ ْ ‫صيَّ َرهُ أ‬ َ :‫أ ََّه َل فُالَ ًًن لأل َْم ِر‬ miyangaroma; miphamiliya ‫ تَ َزَّوج‬:‫َهل‬ َ َ َّ ‫ََت‬ ِ ِ ِ‫ األَل‬:‫اآلهل‬ ِ ‫اْلي و‬ so binatang a tagam ‫ان‬ ُ َ ََْ ‫يف م َن‬ ُ ِ‫ا‬ so palino’ ُ‫إل َهالَة‬ ِ ِ ِ ‫الزي‬ langowan a kinowa a palino’ ‫ت‬ َّْ ‫َّح ِم َو‬ ْ ‫ُك ُّل َما اتُد َم بِه َكالش‬ datar o sibo’ ago so lana

‫األ َْه ُل‬ so karoma a babay ُ‫جة‬ َّ :‫األَ ْه ُل‬ َ ‫الزْو‬ ِ ِ‫ األَل‬:‫األَهلِي‬ ِ ‫اْلي و‬ so binatang a talaingd a ‫ان‬ ُ ُّ ْ َ ََْ ‫يف م َن‬ so taw; so lolot a madazeg

layam ago tagam, sopaka o maila

ِ َ‫الصال‬ so kapapatot ko nganin; so kaatawi ُ‫حيَة‬ َّ

:ُ‫األ َْهلِيَّة‬

ko taw ko nganin sa khapakay ron

:‫ود أ َْو ًدا َوإي ًَي ًدا‬ ُ ‫آد يَ ُؤ‬ َ ِ ِ ِ ِ ِ miyapeko o shayi so likod o ‫حنَاهُ م ْن ث َقله‬: َ َ ُ‫َّيءُ َحاملَه‬ ْ ‫آد الش‬ miko’; miyalitok ‫ف‬ َ َ‫َعط‬

maawid on sabap ko kapened iyan

‫ج‬ َّ ‫ اِ ْع َو‬:‫أَ يو َد ََي َْو ُد أ ََو ًدا‬ balitok; peko’ ‫أَ ِود‬ piyakatitho niyan so kabebekhog iyan ُ‫َو َده‬ ْ ‫أَقَ َام أ‬ iniren iyan so kaoyagoyagُ‫ك رَم َقه‬ َ َ ‫ أ َْم َس‬:ُ‫أَقَ َام أ َْوَده‬ miyabalitok; miyabekhog

iyan sa di masokar

piko iyan so shayi ago lipi iyan; ُ‫وثَنَاه‬

َ ُ‫ َعطََفه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫أ ََّوَد الش‬

41

biyalitok iyan

‫ تَ َع َّو َج تَثَ ََّّن‬:‫ََت ََّوَد‬ ‫ي‬ romiyondan ago mithapapay, domiyapanas ‫ع‬ َ ‫ ذَ َّل َو َخ‬:‫سا‬ َ‫ض‬ َ ً ْ‫يس أَي‬ ُ ‫آس يَئ‬ miyabekhog ago miyalepi

tigel iyan si plan sa piges iyan ُ‫قَ َهره‬

َ َ :‫آس فُالَ ًًن‬ ِ ‫ي‬ ‫ي‬ inidapelak; inikopay sa kiyadaan sa panginam ُ‫اؤه‬ ُ ‫ انْ َقطَ َع َر َج‬:‫سا َوإ ًَي ًسا‬ ُ ‫س يَ ْيأ‬ ً ْ‫َس أَي‬ َ َ‫أ‬ idadapelak; ikokopay ‫آيِس وأَيْس‬ َ ِ so taphek; masa a matetendo a khada so ‫إل َيس‬ ُ ‫ا‬ kapekhaogat o babay ago so kapekhakail iyan, a papata sa kiniraot ko omor a kiyagenek mbawata

) ‫(ب‬

kiyadoanan; miyaromasay; ‫ش ِقي‬ َ

َ

‫ي‬ :‫ْسا َو بُ ْؤ ًسا‬ ً ‫َس ََب‬ ُ ‫س يَ ْبأ‬ َ ‫بَئ‬ kiyadaan sa ontong

ِ َ :‫س‬ َ ‫بَئ‬ miyakabagr; miyakategas ‫شتَ َّد‬ ْ ‫ي َوا‬ ً ‫ُس ََب‬ ُ ‫س يَ ْبأ‬ َ ‫بَ ُؤ‬ َ ‫ قَ ِو‬:ًُ ‫ْسا َو ََب َسة‬ mabagr; mabaseng ‫بَئِيس‬ miyakawarao; miyakategas; miyakabaseng ‫ع‬ َ ‫ َش ُج‬:‫س‬ َ ‫بَ ُؤ‬ galbk a makatotoro’ sa marata; miyakaratarata’ ‫بِْئس‬ َ ِْ ‫ ا‬:‫اِب تأَس‬ َِ ‫َب َو َح‬ miyakamboko’; miyakasangingi ‫ن‬ ‫ز‬ ‫أ‬ ‫ت‬ ‫ك‬ َ َ َ َْ miyamermer; kiyadoanan ‫افْ تَ َقر‬

sa rata a ginawa

ِ ‫ِِبلْبُ ْؤ‬ mithararan sa kadodoanan ‫س‬

‫اهَر‬ َ َ‫ تَظ‬:‫س‬ َ َ‫تَبَاء‬ ِ :‫الْبأْس‬ so maliteng a btad; so bagr ُ‫الش َّدة‬ ُ َ ِ da a marata on; da a maregen on ‫الَ َِبْس بِه‬ َ َّ so mapitel a btad; so kambonoay ‫ب‬ ْ ‫ الْ َم َشقةُ َو‬:ُ‫الْبَأْ َساء‬ ُ ‫اْلَْر‬ so karoromasay ‫الش َقاء‬ ُ َّ :‫س‬ ُ ‫البُ ْؤ‬ ِ ‫ت بت‬ َّ َ‫ب‬ miyapotol, miyagetas ‫ع‬ ً ُُ ُّ ‫ت يَبي‬ َ َ‫ انْ َقط‬:‫وًت‬ ِ ْ‫ت ب تَّةً وب تَ ًاًت قَطَعه مستَأ‬ َّ َ‫ب‬ gitas iyan sa itado; ً‫صال‬ َ َ َ ُّ َ‫ت يَب‬ ْ ُ َُ piyotol iyan sa papek sa da a siyama iyan on

ِ ِ‫ف‬ di ko penggolaolaan sa getas sa da dn a kakasoy ron ‫يه‬

َ‫َي قَطْ ًعا الَ َر ْج َعة‬ ً َ‫الَ أَفْ َعلُهُ بَت‬ ْ ‫ أ‬:‫اًت‬ gitas iyan so btad ُ‫حسمه‬ َّ َ‫ب‬ َ َ َ :‫ت األ َْمَر‬ ِ inikopay sa dokao so gi-imelayalayag ‫ت‬ َّ َ‫اِنْب‬ ْ َ‫ َج ِه َد َدابَّتُهُ َح ََّّت أ َْعي‬:‫ت الْ ُم َسافُر‬ 42

ِ ‫الْب ي‬ so kaymanan ko walay ‫ت‬ َْ

ُ‫ َمتَاع‬:‫ات‬ ُ َ‫البَ ت‬ ِ igagama o tometembeng ‫از الْمسافِ ِر‬ ُ َ‫البَ ت‬ َ ُ ُ ‫ ج َه‬:‫ات‬ ٍ ‫ كِساء َغلِيظ ِمن‬:‫ت‬ so nditaren a makapal a phoon sa gapas odi na bombol a ‫َو وبَ ٍر‬ ُ ْ َ ْ ‫صوف أ‬ َ ُّ َ‫الْب‬ binatang

so getas; so potol ‫قَطْ ًعا‬

:ُ‫الْبَ تَّة‬ miyotol; miyabis :‫بَتَ َر يَ ْب تُ ُر بَ ْت ًرا‬

piyotol iyan; inabis iyan ُ‫قَطَ َعه‬ piyotol iyan so galbk sa

:ُ‫بَتَ َره‬ da niyan tarosen, ‫بَتَ ر الْ َعمل‬ ََ َ

ko oriyan o kiyaphooni niyan on

miyagtas; miyapos sa da a tonas iyan ‫بَتَ ًرا‬

‫ي‬ ‫ِت يَ ْب تَ ُر‬ َ َ‫ب‬

a moriyataw

skaniyan na mama a magegetas da a tonas iyan ‫أَبْتَ ر‬

ُ ‫فَ ُه َو‬ skaniyan na babay a magegetas ‫فَ ِهي بَْت راء (ج) بُْت ر‬ َُ َ da a tonas iyan

َّ so binatang a potol i ikog ‫الذنَب‬

ُ‫ الْ َم ْقطُوع‬:‫األَبْتَ ُر‬ so taw a da a tonas iyan; so mama ‫األَبْتَ ر‬ ُ ُ

a da a wata iyan a mama a phakawaris on

ِ ِ‫ف‬ so taw a da a mapiya niyan ‫يه‬

‫ َم ْن الَ َخْي َر‬:‫األَبْتَ ُر‬ ِ ‫السي‬ ِ ِ so kampilan a magarang ‫وف‬ ُ ُّ ‫الْبَاتُر م َن‬ so kampilan a phamitas ‫ف الْبَ تَّار‬ َّ :‫َّار‬ ُ ُ ‫السْي‬ ُ ‫الْبَ ت‬ so osiyat a magegetas a da on maaloy ‫اْلُطْبَةُ الْبَ ْت راء‬ ْ َُ so bantog ko Allāh

ً‫بَتَ َل يَ ْبتي ُل بَ ْتال‬ piyotol iyan; inabis iyan ُ‫ قَطَ َعه‬:ُ‫بَتَ لَه‬ ِْ ‫صلَهُ ِم ْن َغ‬ inabis iyan ko salakao ron ِ‫ريه‬ َ َ‫ ف‬:ُ‫بَتَ لَه‬ ِ ‫ ب ع َد ب ّي مْن‬:ً‫بتيل ي ب تل ب تال‬ miyakariberang so mbala ‫كبَ ْي ِه‬ َ َ ْ َ ُ َ ََ ُ َ ْ َ َ َ miyabis

a waga niyan

‫أَبْتَ ُل‬ babay a mareberabg i waga ‫بَْتالَء (ج) بُْتل‬ ُ ِ ِ inipagikhlas iyan so galbk iyan ko Allāh ُ‫صه‬ ْ ‫ أ‬:‫َّل َع َملَهُ َّّلِل‬ َ َ‫َخل‬ َ ‫بَت‬ ِ ِ َ ‫ تَ َفَّر‬:ِ‫تَب تَّل إِ َل هللا‬ tomiyordo ko kasimba a ko Allāh ‫ادتِِه‬ َ َ‫غ لعب‬ َ َ mama a mareberabg i waga

43

َ ‫َّل َع ِن‬ َ ‫تَبَ ت‬ ِ ‫الْب ْت لَةُ ِمن الن‬ ِ ‫َّخ‬ so inabis ko to’ o korma ‫يل‬ َ َ ِ ِ ِ ُ ‫الب ت‬ so babay a da katamaki ‫الع ْذراء‬ َُ ُ َ َ :‫ول م َن الن َساء‬ so bai a Maryam a da katamaki ُ‫ َمرَْي‬:‫ول‬ ْ ُ ُ‫البَ ت‬ ِ ِ‫البت‬ َّ so matatayothon a onga; ُ‫ت ِْثَاره‬ َ ‫يل م َن الش‬ ُ ْ ‫ َما تَ َدل‬:‫َّج ِر‬ ُ َ miyakawatan ko kapangaroma ‫اج‬ ِ ‫الزو‬ َّ

pingiya a matatayothon

‫ََبَ َر يَ ْب َح ُر ََْب ًرا‬ binsad iyan so lopa’‫َّها‬ َ ‫ض‬ َ ‫ََبََر األ َْر‬ َ ‫شق‬: piyakaolad iyan so kalot ‫س َع َها‬ ْ ‫ََبََر‬ َّ ‫ َو‬:َ‫اْلُْفَرة‬ inopak iyan a tangila o babay a onta, ‫ق أُذُنَ َها‬ َّ ‫ َش‬:َ‫ََبََر النَّاقَة‬ minsad

adat anan o manga Arab a jāhiliyyah

ُ‫البَ ِح َرية‬ ِ ‫ رأَى الْبحر فَ َف ِر َق‬:‫َيَبر ي بحر ََبرا‬ kiyailaya niyan on inikalk iyan a ragat ko ‫ش‬ َ َ ‫وده‬ َ ْ َ َ ًَ ُ َ َْ َ ِ miyalglg; miyaparampang ‫ ََتَيَّر‬:‫َبر‬ َ ََ ِ miragaragat si polan ‫ ركِب البحر‬:‫َبر فُالَن‬ َ َ ََ miyakaloag so darpa ‫ن‬ ُ ‫تَبَ َّحَر الْ َم َكا‬ mikhalodan so katao i polan ‫حر فُالَن‬ َ َّ َ‫تَب‬ so olan ‫ ال َقمر‬:‫احور‬ ُ َ ُ ُ َ‫الب‬ ِ ‫الص‬ so taralo a kayao o pangolaon ‫يف‬ َّ ‫ ِش َّدةُ ا ْْلَِر ِِف‬:‫ور‬ ُ َ‫الب‬ ُ ‫اح‬ so kapragaragat sa kalodan ُ‫حارة‬ َ َ َ‫الب‬ so taw a pararagat ‫ الْمالَّح‬:‫حار‬ ُ َ ُ َّ َ‫الب‬ so ragat ‫حر‬ ُ ْ َ‫الب‬ ِ َ ‫ الو ِاسع ِِف ال‬:‫الرج ِال‬ ِ so mama a mikhalodan i kasakaw odi na katao ‫كرم أَ ِو الْعِْل ِم‬ ُ َ َ ِ ‫البَ ْحُر م َن‬ َ ِ ‫ داء يسبِب ِش َّد َة الظَّمأِ وشرب الْم‬:‫الْبحر‬ sakit a pkhasogat ‫اء‬ َ َ ُْ َ َ ُ َ ُ َ َُ َ so babay a onta a oopakn i tangila

a kawaw so pkhasakit on

so ronda o parinta sa ragat, ‫ح ِر‬ ْ َ‫الْب‬

‫ ُع َّدةُ الد َّْولَ ِة ِِف‬:ُ‫الْبَ ْح ِريَّة‬

a manga lansa ago manga bapor

so ranaw ُ‫حْي رة‬ َ ُ‫الْب‬

َ somipot :‫ارا‬ ً َ‫ََبََر يَ ْب َخ ُر ََبًْرا َوَُب‬ ِ somipot so baw o pananagoay ‫إل ًَنء‬ ُ ‫ََبََر ا‬ 44

:‫َيَب َر يَ ْب َخ ُر ََبًَرا‬ ِ somingaw so ngari sa mado’ ‫َبر الْ َفم‬ ُ ََ mama a mado i sngaw ‫ََبَر‬ ْ‫أ‬ babay a mado’ i sngaw ‫ََبْراء (ج) َُبْر‬ َ ِ somipot so bonag ‫السائل‬ ُ َّ ‫ََبََر‬ mimborok sa borok a bakhur ‫ تَطَيَّب‬:‫خوِر‬ ُ َ‫تَبَ َّخَر ِِبلْب‬ َ ِ so padaw a mala’; so kapal; so bapor ُ‫اخرة‬ َ َ‫الْب‬ so spot ‫خار‬ ُ َ ُ‫الْب‬ so sngaw a mado’ ‫خر‬ ُ َ َ‫الْب‬ so borok a mamot a pthotongn na mamot so bl iyan ‫خور‬ ُ ُ َ‫الْب‬ somingaw sa sngaw a mado’

miyota; romisok sa mata ‫صا‬ ً ْ‫ََب‬

‫ص‬ ُ ‫ص يَ ْب َخ‬ َ َ‫ََب‬ inirsok iyan a mata niyan ‫َها‬ َ ‫ فَ َقأ‬:ُ‫ص َعْي نَه‬ َ َ‫ََب‬ ِ ‫ي‬ inthoan a sapo’ so poro’ a mata niyan odi’ na so baba’ iyan a ‫جل‬ َّ ‫ص‬ ً َ‫ص ََب‬ ُ ‫ص يَ ْب َخ‬ َ ‫ََب‬ َ ‫ ََب‬:‫صا‬ ُ ُ ‫الر‬ datar o onga a marinaot

so mama a inthoan a sapo’ sa poro’ a mata ‫ََبَص‬ ْ‫أ‬

so babay a inthoan a sapo’ sa poro’ a mata odi’ na sa baba’ ‫َُبْص‬

)‫صاءُ (ح‬ َ ْ‫ََب‬ ‫ي‬ miligto :ً‫خل ََبَالً َوَُبْال‬ ُ َ ‫ََب َل يَ ْب‬ inipligto iyan so matatago on ُ‫ن ِِبَا عِْن َده‬ َّ ‫ض‬ َ mimbaloy a maligt :ً‫خل ََبَالً َوَُبُالً َوَُبُول‬ ُ ُ ‫ََبُ َل يَ ْب‬ (waraan iyan)

)‫ََِبيل (ج‬ biyaloy niyan a maligt ُ‫ََبَلَه‬ ْ‫أ‬ timpowan iyan sa kaligt ُ‫ََبَّلَه‬ iniitong iyan sa maligt skaniyan ُ‫خلَه‬ َ ‫استَ ْب‬ ْ ِ so shayi a khasabapan sa kapligto’; so phakasogo sa kapligto’ ‫خ ِل‬ ْ ُ‫ َما ََْيم ُل َعلَى الْب‬:ُ‫الْ َمْب َخلَة‬ so wata na pkhasabapan sa kapligeto ago katatalaw (o ama iyan) sabap ‫ُمبَ نَة‬ َْ ‫الولَ ُد َمْب َخلَة‬ َ mama a maligt, pikto’ ‫َُبَالَء‬

ko anogon iyan on o ba di makadaya sa oriyan mithaong sa da a riyawat iyan ko ‫عا‬ ً ‫بَ ْد‬

ُ‫بَ َدعَ يَ ْب َدع‬

kiyambaal iyan

‫أَنْ َشأَهُ َعلَى َغ ِْري ِمثَ ٍال َسابِ ٍق فَ ُه َو بَ ِديع‬ 45

:‫وعا‬ ً ‫اعةً َوبُ ُد‬ َ ‫ع بَ َد‬ ُ ‫ع يَ ْب ُد‬ َ ‫بَ ُد‬ ِ ‫ الْمب‬:‫الْب ِديع‬ so barataong, so Allāh a mithaong ko ُ‫دع‬ ُْ ُ َ

mithaong sa mimbaloy a sipat iyan so kathaong sa nganin

kaadn a da a riyawat iyan ko kiyapangadn iyan

‫ع‬ َ ‫أَبْ َد‬ mimbabago ko agama sa di ron pd ‫ع‬ َ ‫أَبْ َد‬

mithaong; miphanday sa nganin a piyakammsa

a piyanarangkoni iyan

ِ mimbabago ko agama sa di ron pd; ‫ع‬ َ ‫ابْتَ َد‬ miyanarangkoni sa nganin

ِ ُ‫ا ْستَ ْب َد َعه‬ ِ‫ا‬ so kapasang ko kathaong sa nganin a di makamomoayan sa miyaona ُ‫إلبْ َداع‬ ِ ‫االبتِ َد‬ ِ tindg a aya antap iyan na so kapagndod koُ‫اعيَّة‬ ْ iniitong iyan so nganin sa pithaong a da a datar iyan

waraan a pakaasal sa aya pakalawann na so kagdam ago so ranon san ko akal ago so pamikiran.

so bidai; so galbk a mibibida ko miyaonaan ُ‫الْبِ ْدع‬ iyan a datar iyan

so pimbago ko agama a di ron pd sa pakaasal so pithaong odi’ na kapandayan a pimbaibaitan a mapiya i paras a da a datar

ُ‫الْبِ ْد َعة‬ ِ ‫يع‬ ُ ‫الْبَد‬

iyan

‫ي‬ ً‫بَ َذأَ يَ ْب َذأُ بَ ْذ ًءا َوب َذاء‬ piyagitoito iyan si polan, piyamaawing iyan si polan ‫بَ َذأَ فُالَ ًًن‬ ‫ي‬ miratarata’, minggolaola sa piyakasisingay ‫ش‬ َ ‫بَذ‬ َ ‫ فَ ُح‬:‫ئ يَ ْب َذأُ بَ َذ ًءا‬ mizipat sa marata a parangay ‫ش‬ َ ‫ فَ ُح‬:ً‫بَ ُذ َؤ يَ ْب َذ ُؤ بَ َذاءَ ًة َوبَ َذاء‬ ِ‫ب‬ piyakasisingay a sipat ‫ذيء‬ َ miyagitoito’

‫بَ َذ َر يَ ْب ُذ ُر بَ ْذ ًرا‬ inisaod iyan so oniin; miyamola sa ibabasok‫ب‬ ْ ‫بَ َذ َر‬ َّ َ‫اْل‬ inikayambr iyan so tamok iyan; inithabowakar iyan so tamok iyan sa daa gona ُ‫بَ َذر َمالَه‬ َ somiyaod sa oniin

niyan

‫ َزَكا َوََنَا‬:‫بَ يذ َر يَ ْب َذ ُر بَ ْذ ًرا‬ mitho sa sominilm so ibabasok ُ‫الزْرع‬ َّ ‫بَ ِذ َر‬ inikhayor iyan so tamok iyan sa da agona niyan; mithabowakar nggasto sa ‫ال‬ َ ‫بَ َّذ َر الْ َم‬ mitho’ ago sominilm

ilang

so oniin a od a pphamolaan odi’ na ipzaod ko lopa’ ‫الْبَ ْذر‬

ُ

46

‫َّس ُل‬ ْ ‫ الن‬:‫الْبَ ْذ ُر‬ miadn ‫وءا‬ ً ‫بَ َرأَ يَ ْب َرأُ بَ ْر ًءا َو بُ ُر‬ inadn o Allāh so kaadn ‫ق‬ ْ ُ‫بََرأَ هللا‬ َ ‫اْلَْل‬ miyapiya ko sakit ‫ش ِفي‬ َ ‫بَ ير‬ َ ُ :‫ئ يَ ْب َرءُ بَ ْر ًءا َوبُ ْر ًءا‬ inangiyasan iyan si polan sa kaangiyas sa initolak iyan ً‫ئ ِم ْن فُالَ ٍن بَراءة‬ َ ‫بَِر‬ ََ so kapakaaangiyas ُ‫الْبَ راءة‬ ََ so taw a makaaangiyas; da a missndit on a marata ‫بَ ِريء‬ ِ ِ ِ miyangiyas; da a ba on missndit ‫ُّهم ِة فَ ُهو بَِريء‬ ً ‫بَ ُرَؤ يَ ْب ُرُؤ بُ ْر ًءا َوبُ ُر‬ َ َ ْ ‫ َخالَ م َن الْ َعْيب أَو الت‬:‫وءا‬ piyokasan i polan si polan sa kapakaaako (bayadan) ‫أَبْرأَ فُالَن فُالَ ًًن‬ َ ِ ِ piyakaangiyas iyan ko pawing‫ُّهم ِة‬ ‫الت‬ ‫و‬ ‫ب‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫َه‬ َ ْ َ َْ ْ َ ُ ‫بََّرأ‬ so moriyataw o taw

ago so sndit

ِ ُ‫تَبَ َّرأَ منْه‬ ِ ْ‫اِ ْستَ ْب َرأَ ِم َن الدَّي‬ miyangni sa kapakaangiyas iyan ko bayadan; miphokas ko bayadan‫ن‬ ِ so taw a angiyas a da a kasalaan iyan ‫َبيء‬ ُ َ ْ‫ ال‬:ُ‫البَ َراء‬ ِ ‫االعتِم‬ ِ so kabnar a pipharo niyan ko Qunsul a manggalbk iyan so galbk iyan ko ‫اد‬ َ ْ ُ‫بََراءَة‬ inangiyasan iyan

ingd a sosogoan on sabap ko idin angkoto a ingd a bobolosan angkoto a Qunsul

ِ so kabnar a kitab a ibbgay ko taw a adn a miyaadn iyan a kapandayan a da ‫اع‬ ِ ‫اال ْخِ َِت‬

ُ‫بََراءَة‬

a riyawatan iyan on sa da a makapkhabnar on a rowar rka niyan

‫ َز َال‬:‫وحا َوبَ ْر ًحا‬ ً ‫ح بُ ُر‬ ُ ‫ح يَ ْب ُر‬ َ ‫بَ َر‬ َّ tomiyarapas so saladng ago papanok phoon sa kawanan na somiyangor ‫ِب والطَّائِر‬ ُ َ ُّ ِ‫بََر َح الظ‬ miyawa, miphokas

sa diwang o phagilay ron, rimaran oto a marata a pananaonn o manga Arab miyawa, miphokas‫ال‬ َ ‫َز‬

:‫احا‬ ً ‫ح بَ َر ًحا َوبَ َر‬ ُ ‫يح يَ ْب َر‬ َ ‫بَر‬

‫َما بَر َِح‬ miyapayag so pagns‫َمر‬ َ ‫ َو‬:ُ‫ِح ا ْْلََفاء‬ َ ‫بَر‬ ُ ْ ‫ض َح األ‬ inawaan iyan so darpa iyan ُ‫كانَه‬ َ ‫ِح َم‬ َ ‫بَر‬ inawaan iyan so darpa ‫ن‬ َ ‫َِب َر َح الْ َم َكا‬ piyakaotl iyan so kiyaprang; domiyang sa mabasng‫ب‬ َ ‫بََّر َح الض َّْر‬ so kagai ُ‫حة‬ َ ‫الْبَا ِر‬ ِ ‫َّس ُع ِم َن األ َْر‬ so blangan o lopa a maolad ‫ض‬ ُ ‫الْبَ َر‬ َ ‫ الْ ُمت‬:‫اح‬ ِ :‫الْب رح‬ so kabands; kayilot o kagdamُ‫الش َّدة‬ ُ َْ miyatatap; domiyarkt

47

so kayilot; so kabasng ‫َّدائِ ُد‬ َ ‫الش‬

ِ :‫يح‬ ُ ‫التَّبَار‬ ِ ِ so katataroy o gagaw ago so ranon ُ‫عتُهُ و ِش َّدتُه‬ ُ ‫تَبَار‬ َ َ ‫ لَْو‬:‫يح الش َّْوق‬

:‫َّبر يربُّ ًّبرا‬ ِ ‫ب َّر بِوع‬ tiyoman iyan so kapasadan iyan diyandi iyan ِ‫ده‬ َْ َ tiyarima o Allāh so hadji iyan ُ‫جه‬ َّ ‫بََّر هللاُ َح‬ miyangongonotan si polan ko Kadnan iyan ُ‫بََّر فُالَن ربَّه‬ َ inonotan iyan so mbala a loks iyan ‫بََّر والِ َديْ ِه‬ َ so maonotn ‫َِب ٌّر‬ tomiyarima ‫ قَبِل‬:‫برا‬ َ ًّ ُّ‫َّبر يرب‬ biyaloy niyan so hadji iyan a matatarima ُ‫جه‬ َّ ‫بََّر َح‬ tiyoman iyan so samaya iyan ُ‫بََّر ََّيِينَه‬ miphiyapiya si polan ‫بََّر فُالَن‬ taw a mapiya i olaola ‫بر (ج) أَبْرار‬ ٌّ َ taw a giinggolaola sa mapiya ‫ِبر (ج) بَررة‬ ٌّ ََ tiyoman iyan so samaya iyan ُ‫أبر ََّيِينَه‬ َّ tiyarima o Allāh so sapa iyan ُ‫أَبََّر هللا قَسمه‬ ََ ُ piyakay niyan so galbk iyan sa pitharo iyan a so kiyanggolaolaa niyan on na da ُ‫عملَه‬ َ َ ‫بََّرَر‬ tomiyoman ‫ق‬ َ ‫ص َد‬ َ

a miaysopak iyan a bitikan

so kalopaan ‫الْبَ ُّر‬ so mapiya ‫َب‬ ُّ ِْ‫ال‬ so bantad ‫الْبُ ُّر‬

ِِ‫اْلََو‬ ‫اّن‬ ْ ‫ف‬ ْ :ُّ‫الْبَ َرِاّن‬ ُ َ‫اْلَا ِرِج ُّي َوُه َو ِخال‬

so kapayagan a sopaka o misosoln

sa taw a ompiyaan iyan so pagns iyan na ompiyaan on o ُ‫بَرانِيَّ تَه‬

ِ ْ ‫َصلَ َح َج َوانيَّتَهُ أ‬ ْ ‫َم ْن أ‬ َ ُ‫َصلَ َح هللا‬ Allāh so payagan iyan

‫ي‬ َّ :ُ‫الْ ََِبيَّة‬ ُّ ‫الص ْحَراءُ (ج) بََرا ِر‬ ِ ‫ َْثَر األَر‬:‫الْ َِبير‬ so onga o kayo a Arak ‫اك‬ َ ُ َُ ِ ِ so darpa a katatagoan ko mapiyaَ ‫ع الَِْب‬ ُ ‫ َم ْوض‬:ُ‫الْ َمبَ َّرة‬ ٍ ‫ ظَهر ب عد خف‬:‫ب رز ي ب رز ب روزا‬ miyapayag; gomimaw ‫اء‬ َ َ َ ْ َ َ َ ً ُ ُ ُ ُ َْ َ َ َ piphayagan iyan sabap ko kapmbatalo iran ُ‫خرج لِيُ نَا ِزلَه‬ َ َ َ :ُ‫بََرَز لَه‬ so landap a lopa a kabagabagas

48

ُ‫ ََتَّ َع ْقلُهُ َوَرأْيُه‬:ً‫بَ ُرَز يَ ْب ُرُز بَ َر َازة‬ mikhasad so mama ko akal ago pamikiran ‫جل‬ َّ ‫بَُرَز‬ ُ ُ ‫الر‬ ِ somiyawa so babay sa sapng; mimbinayar ko manga mama ‫ت الْمرأَةُ فَ ِهي بَرَزة‬ ْ َ ْ َ ‫بَُرَز‬ piyayag iyan so shayi; inigmaw niyan ‫أَبْرَز الشَّيء‬ َْ َ inimbatalo iyan sa kaphdanga ً‫َِبرَزهُ ُمبَارَزة‬ َ َ miyodo ‫تَبَ َّرَز‬ ِ ْ ‫ الْ َفضاء الو ِاسع‬:‫الْب راز‬ so maolad a kalamalama a mamamayas a da a kayo ‫َّج ِر‬ ُ ََ َ ‫اْلَ ِال م َن الش‬ ُ َ َُ mikhasad so pamikiran iyan

ron

‫الِْ ََب ُاز‬ so kambatalo o dowa kataw ُ‫الْمبَارَزة‬ َ ُ so tai

miyakapasang sa miyakabinta ko manga datar iyan a manga

َ َ‫ ف‬:‫وعا‬ ً ‫ع بُ ُر‬ ُ ‫ع يَ ْب َر‬ َ ‫بَ َر‬ ُ‫اق نُظََراءَه‬ izan iyan

miyakaombaw;

miyakalawan sa kapiya odi na ‫ق فَ ُهو َِب ِرع وبَ ِريع‬ َ ‫ع بَ َر‬ ُ ‫ع يَ ْب ُر‬ َ ‫بَ ُر‬ َ َ َ ‫ تَ َف َّو‬:ً‫اعة‬ kapasang

tomiyabang sa tamok ‫ع‬ َ ‫تَبَ َّر‬

‫ بَ َدا‬:‫بَ َر َق يَ ْب ُر ُق بَ ْرقًا َوبَ يري ًقا‬ ِ mikhilat so langit ‫سماء‬ ُ َ َّ ‫بََرقَت ال‬ kominilat so shayi ‫ق الشَّيء‬ ُ ْ َ ‫بََر‬ miyakalangas so robosan iyan, paras iyan ‫ج ِه ِه‬ ْ َ‫بََرق‬ ْ ‫َسا ِر ُير َو‬ َ‫تأ‬ kominilat :‫ق بَ َرقًا‬ ُ ‫بَ ير َق يَ ْب َر‬ ِ minisandng so kailay ‫صر‬ ُ َ َ‫بَر َق الْب‬ ِ mikhilat so langit ‫السماء‬ ُ َ َّ ‫أَبْ َرقَت‬ mithiligram si polan ‫ق فُالَن‬ َ ‫أَبْ َر‬ biyolandang iyan so kailay niyan ُ‫صره‬ َ َ َ‫بََّر َق ب‬ so darpa kawatoran ago adn a lopa ‫ق‬ ُ ‫األَبْ َر‬ sominimag; kominilat

on ago pthad a makazasaozaog

‫يق‬ ُ ‫ا ِإلبْ ِر‬ so Burak a phikodaan o Nabī ko ‫اق‬ ُ ‫الْبُ َر‬ so kndi’

kiyapakapanglma on

so kilat ‫ق‬ ُ ‫الْبَ ر‬

49

ْ ِ so telegram ُ‫الْبَ رقيَّة‬ ْ

kiyandong iyan so tali sa binines ُ‫فَتَ لَه‬

:‫بَ َرَم يَ ْب ُرُم بَ ْرًما‬

iyan ago inilot iyan

‫بََرَم ا ْْلَْب َل‬ ginikb iyan so shayi, binins iyan ‫بَرَم الشَّيء‬ َْ َ ِ miyasmo, biyolong, diopal ‫سئمه‬ َ َ :‫بَ يرَم يَ ْب َرُم بَ َرًما‬ miyasmo ko shayi ‫بَ ِرَم ِِبلشَّي ِء‬ ْ binins iyan so tali ‫اْلَْبل‬ َ ْ ‫أَبْ َرَم‬ simo niyan so mama ‫جل‬ َّ ‫أَبْ َرَم‬ َ ُ ‫الر‬ inilot iyan so kokoman ‫اْلُكْم‬ َ ْ ‫أَبْ َرَم‬ ِ ‫ سئِمه و‬:‫تَب َّرم ِِبلشَّي ِء‬ miyasmo ko shayi sa biyolong ‫جر بِ ِه‬ َ َ َُ َ ْ ََ َ ‫ض‬ binins iyan so tali

on sa diyopal on

so barina a iphllbo ُ‫امة‬ َ ‫الْبَ َّر‬

so taw a di phamangpd ko kandarmt

‫الْبَ َرُم‬

sabap ko kaligt iyan

ِ ِ ِ so kodn a pd sa ator ‫جارةِ (ج) بُرم و بِرام‬ َ َ ‫ الق ْد ُر م َن اْل‬:ُ‫البُ ْرَمة‬ َ َ َ َِ ْ‫ال‬ so kodn a pd sa ator ُ‫َبْي‬ so kasangkapan a iphagaol ‫ الْ ِمغْ َزُل (ج) َمبَا ِرم‬:‫الْ ِمْب رُم‬ َ ِ binatang a pkhaoyag sa gilopa ago sa ig ‫ي‬ ُّ ‫بَْرَمائ‬ domiyogar, gomimaw ‫ طَلَ َع فَ ُهو َِب ِزل‬:ً‫بَ َز َل يَ ْب ُز ُل بُ ُزول‬ َ inthoan a panayaw so onta ُ‫ طَلَ َع ًَنبُه‬:‫بََزَل الْبَعِري‬ ُ ِ miyakathito ago miyagikb ‫كم‬ ْ ‫ ا ْستَ َق َام َو‬:ً‫بَ ُز َل يَ ْب ُز ُل بَ َزالَة‬ َ َ ‫استَ ْح‬ miyakalantas so pamikiran ago miyakalambt ‫الرأْي‬ ُ َّ ‫بَُزَل‬ miyanarisi so shayi’; miyangabbngkag ‫َّق‬ َ ‫ تَ َشق‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫تَبَ َّزَل الش‬ so barina a ipphamso ‫ال‬ ُ ‫الْبَِز‬ ِ ِ ِ ‫ص َفاةُ الشَّر‬ so sara o panginginomn ‫اب‬ ْ ‫ م‬:ُ‫الْمْب َزلَة‬ َ

‫َّت‬ َ ‫ تَطَ َاو َل َوتَلَف‬:‫بَ َزا يَ ْب ُزو بَ ْزًوا‬ minitokiyap a rarb iyan na minilampiyak a tiyan iyan ُ‫خل بَطْنُه‬ َ ‫ َخَر َج‬:‫ي يَ ْب َزى بَ ًّزا‬ َ ‫بَ يز‬ َ َ ‫ص ْد ُرهُ َوَد‬ taw a dpo i rarb a lampiyak i tiyan ‫أَبْ َزى‬ mindarayo; somiyayan sa banog ‫شبَّهَ ِِبلْبَا ِزي‬ َ َ‫ ت‬:‫تَبَ َازى‬ so banog; so darayo ‫الْبَا ِزي‬ lomiyangkaw sa miyaningidingil sa miyabintng a lig iyan

50

‫ أَلَِفهُ َوَمَر َن‬:‫وءا‬ ً ‫س‬ ُ ُ‫سأُ بَ ْسئًا َوب‬ َ ‫سأَ يَ ْب‬ َ َ‫ب‬ ‫ي‬ miyalayam ‫ أَنِس‬:ً‫سئ يَ ْبسأُ بَسأ‬ َ َ َ َ‫ب‬ َ mimbaroba sa miyabinasa ‫ تَغَيَّ ر وفَس َد‬:ً‫بَسل يَ ْبسل بُسول‬ ُ ُُ ََ َ ََ miyaosang so pangnngkn ‫ام‬ ُ ‫بَ َس َل الطَّ َع‬ tiyarongko iyan so shayi ً‫بَسل الشَّيء بَسال‬ ْ َْ ََ ِ ِ ِ ِ mimbatalo sa ‫ْلَرب فَ ُهو َِبسل (ج)بُسل وبَواسل‬ َ َ‫سالً َوب‬ َ َ‫س ُل ب‬ ُ ‫س َل يَ ْب‬ ُ َ‫ب‬ ْ ْ ‫س عْن َد ا‬ َ ْ َ َ َ‫ َش ُج َع َو َعب‬:ً‫سالَة‬ kiyalayaman iyan sa miyabarasa on‫علَْي ِه‬ َ

miyakawaraw

ِ ‫اْلر‬ ِ ‫ب‬ َْْ ‫َِب َسلَهُ ِف‬ piyakarimng iyan so paras iyan ko ُ‫ج َهه‬ ْ ‫بَ َّس َل َو‬

miyakimbatalo on ko kathidawa

giikathidawa

‫اِ ْستَ ْب َس َل‬ ِ so arimaw ‫َس ُد‬ َ ‫ األ‬:‫الْبَاس ُل‬ ِ ْ ‫ اللَّب الْ َك ِريه الطَّعم‬:‫اسل‬ ِ ‫ض‬ َُ ُ َ‫الْب‬ ُ ‫اْلَام‬ ُْ ُ

miyakithidawa sa mabasng

so gatas a miyarmbis a miyakapld i taam

‫ فَر َِح‬:‫ش ُر بُ ْش ًرا‬ ُ ‫ش َر يَ ْب‬ َ َ‫ب‬ inikababaya i polan so btad ‫َم ِر‬ ْ ‫بَ َشَر فُالَن ِِبأل‬ ِِ ‫ فَر‬:‫شر بي ْشرا‬ ‫ي‬ miyababaya; miyasonor ‫س َّر‬ ُ ‫ِح به َو‬ َ ً ُ َ ‫بَش َر يَ ْب‬ ِ ِ ‫ب ِشر ِِبلش‬ inikababaya iyan so shayi ‫شر بِِه‬ َ َ ‫ ا ْستَ ْب‬:‫َّيء‬ َ َ ْ miyakalangas; miyakapiya; miyakataid ‫ِجُل‬ َ َ‫ش ُر ب‬ ُ ‫ش َر يَ ْب‬ ُ َ‫ب‬ َ َ ‫ َح ُس َن َو‬:ً‫ش َارة‬ ِ so taw a masosonor ‫شراء‬ َ َ ُ‫بَشري (ج) ب‬ so masosonor a babay‫شائِر‬ َ َ‫َوبَ ِش َرية (ج) ب‬ ِ lomiyonaw so lopa sa miyakasilm a magagadong ‫َو َل نَْبتِ َها‬ َّ ‫ت أ‬ ْ ‫َخَر َج‬ ْ ‫ أ‬:‫ض‬ ُ ‫أَبْ َشَرت األ َْر‬ lomiyangas so mama sa miyababaya ‫ فَرِح‬:‫جل‬ َّ ‫أَبْ َشَر‬ َ ُ ُ ‫الر‬ miyailang; miyadadas ‫اعا‬ َ ‫ب‬ ً َ‫ضي‬ َ ‫بَطَ َل يَ ْبطُ ُل بُطْالً َوبُطْالَ ًَن ذَ َه‬ ِ ‫ط حكْمه فَهو ِب‬ miyabatal miyada so‫طل‬ َ َ ُ ُ ُ ُ َ ‫ فَ َس َد َو َس َق‬:‫بَطَ َل‬ miyababaya, miyasonor

kiyabiyaan so gomagalbk ‫بَطَّال‬

kokoman iyan

‫ تَ َعطَّ َل فَ ُه َو‬:ً‫بَطَ َل الْ َع ِام ُل بِطَالَة‬ sa da a galbk iyan

ِ ‫ هزَل فَهو ب‬:ً‫ب يطل ي بطَل بطَالَة‬ miyagnos, minirondan ‫طل‬ َ ُ َْ َ َ َ َ ُ ََ so lawas iyan,

miyatalo, miyakawaraw

51

‫ َش ُج َع فَ ُه َو بَطَل (ج) أَبْطَال‬:ً‫بَطُ َل يَ ْبطُ ُل بُطُولَة‬

ِ ‫ِِبلْب‬ initalingoma niyan so batal ‫اط ِل‬ َ

َ‫ َجاء‬:‫أَبْطَ َل‬ biyarngkas iyan so kokoman ‫اْلُكْم‬ َ ْ ‫أَبْطَ َل‬ ِ ‫ص عْنه (ج) أَِب‬ ِ so manga kabokhagan a da a moayan iyan a ‫طيل‬ َ َ‫ َما الَ ثَب‬:ُ‫األُبْطُولَة‬ ُ َ ِ ‫ات لَهُ عْن َد الْ َف ْح‬ َ amadan

ِ ِ so binasa; so batal ‫اْلَ ِق‬ ْ ‫يض‬ ُ ‫ نَق‬:‫الْبَاط ُل‬ somiyoln; lomimbak ‫وَن‬ ً ُ‫بَطَ َن يَ ْبطُ ُن بُط‬ somiyoln so shayi ‫خ ِفي‬ ْ ‫بَطَ َن الش‬ َ َ :ُ‫َّيء‬ ِ limbakan iyan so balintad ُ‫سطَه‬ َّ ‫ تَ َو‬:‫ي بَطْنًا‬ َ ‫بَطَ َن الْ َواد‬ ِ ‫ف ِب‬ siyarsban iyan so btad sa inamad iyan sa tarotop a pangamad ُ‫طنَه‬ َ َ ‫ َخبَ َرهُ َو َعَر‬:‫بَطَ َن اْأل َْمَر‬ ِ ‫ أَصابه مرض اْلبطْ ِن فَهو ب‬:‫ب يطن ي بطَن بطَنًا‬ gomidam sa sakit a tiyan ‫طن‬ َ ُ َْ َ َ َ َ ُ َ ُ َ َ َُ َ ‫ َعظُ َم بَطْنُهُ فَ ُه َو بَ ِطّي‬:ً‫بَطُ َن يَ ْبطُ ُن بَطَانَة‬ kiyatiyanan; mimbinayok

‫ب‬ َ ‫بَطَّ َن الث َّْو‬ ِ َّ limbakan iyan so balintad ko kiyaokit iyan on ‫ادي‬ َ ‫تَبَط َن الْ َو‬ ِ siyarsban iyan so btad i polan sa inamad iyan ‫َمر فُالَ ٍن‬ َ ْ ‫ا ْستَ ْبطَ َن أ‬ ِ piyagns iyan so btad sa ginawa niyan ‫َمر‬ َ ْ ‫ا ْستَ ْبطَ َن األ‬ ِ so Masoln, ingaran o Allāh ‫اطن‬ ُ َ‫الْب‬ ِ ‫اخلُه (ج) ب و‬ ِ ٍ ِ ِ ‫اطن‬ ُ ‫ َد‬:‫الْبَاط ُن م ْن ُك ِل َش ْيء‬ ََ

liyapisan iyan so nditarn sa manipis a dinis sa sold

so sold iyan a misosoln

so babay a isosoln o mama ُ‫س ِريرتُه‬: َّ َ ‫الر ُج ِل‬

َ

ِ ‫الْب‬ ‫اطنَةُ ِم َن‬ َ

a karoma niyan

ِ ‫الْب‬ sagorompong a manga taw a aya paratiyaya iran na so Qur’ān na adn a maana ُ‫اطنِيَّة‬ َ niyan a mapayag ago masoln, sa siran kon i kominal ko maana niyan a masoln, pd siran ko sagorompong a pmbethowan sa Sī’ah.

ِ ‫أَب‬ so sambitan a ipmbabd ‫طنَة‬ ْ

)‫ ِحَزام يُ َش ُّد َعلَى الْبَطْ ِن (ج‬:‫الْبِطَا ُن‬ ko tiyan ka an mathtkhs

‫الْبِطَانَةُ (ج) بَطَائِن‬ ٍ ِ so pizmbaan; so sold o tiyan ُ‫جوفُه‬ ْ َ : ‫الْبَطْ ُن م ْن ُك ِل َش ْيء‬ ‫ فَ ْرع ِمْن َها‬:‫الْبَطْ ُن ِم َن ال َقبِيلَ ِة‬ isa ka loks ko bangnsa a madakl ‫(ج) بُطُون‬ so taw a odasa sa masoln

a kiyabarmbadan on

sakit a tiyan

52

‫ض الْبَطْ ِن‬ ُ ‫ َمَر‬:‫الْبَطَ ُن‬

ِ ِ :ُ‫الْبِطْنَة‬ ‫يد ِم َن‬ ُ ‫اال ْمتِالَءُ الشَّد‬ miyalaklak; miyasokar; miyasiyasiya ‫ك‬ َ َ‫ َهل‬:‫بَ يع َد يَ ْب َع ُد بَ َع ًدا‬ ِ miyakawatan ‫ب‬ َ ‫ ض ُّد قَ ُر‬:‫بَ ُع َد يَ ْب ُع ُد بُ ْع ًدا‬ mawatan ‫بَعِيد (ج) بُ َع َداء‬ miyakawatan si polan ‫أَبْ َع َد فُالَن‬ lomiyomang ko btad sa piyangsban iyan ‫َم ِر‬ ْ ‫أَبْ َع َد ِِف األ‬ inipakawatan iyan so shayi ’‫أَبْ َع َد الشَّيء‬ َْ ِ ‫ي‬ piyakawatan iyan ‫يدا‬ ً ‫ َج َعلَهُ بَع‬:‫ادا‬ ً ‫اع َدةً َوب َع‬ َ َ‫ََب َع َدهُ ُمب‬ piyakawatan iyan; iniawat iyan ُ‫بع َده‬ َّ ِ miyakawatan; miyawat ‫َتَ َع َد‬ ْ‫ا‬ َ‫ب‬ miyakawatan; miyakikhawatana’‫اع َد‬ َ َ‫تَب‬ ِ iniitong iyan sa mawatan ‫يدا‬ ً ِ‫ َعدَّهُ بَع‬:‫ا ْستَ ْب َع َد‬ ِ oriyan (sopaka) o onaan ‫يض قَ ْبل‬ ُ ُ ‫ نَق‬:‫بَ ْع ُد‬ aya pman a oriyan iyan na: aya oriyan oto na ‫َما بَ ْع ُد‬ َّ ‫أ‬ aya oriyan iyan na ‫َما بَ ْعد‬ َّ ‫ ِِبَْع ََّن أ‬:‫َوبَ ْع ُد‬ so kawatan ‫الْبُ ْع ُد‬ so mawatan; so mitatawg ‫يد‬ ُ ِ‫الْبَع‬

so kiyapno’ o tiyan a pangn’ngkn a di mapaparo so taw‫الطَّعاَِم‬

kiyararangitan iyan so shayi; inikasisingay niyan so ُ‫َم َقتَه‬

:َ‫َّيء‬ ً ‫ض بُ ْغ‬ ُ ُ‫ض يَ ْب غ‬ َ َ‫بَغ‬ َ َ‫ بَغ‬:‫ضا‬ ْ ‫ض الش‬ shayi’

‫َِب ِغض َوبَغُوض‬ ikagogowad; pkhaoolgan a kasisisingay ‫َمْب غُوض بَغِيض‬ mimbaloy a ikagogowad ‫وها‬ َ ‫اضةً َوبي ْغ‬ ً ‫ص َار َمَْ ُق‬ َ َ‫ض بَغ‬ ُ ُ‫ض يَ ْب غ‬ َ ُ‫بَغ‬ ً ‫وًت َمكُْر‬ َ :ً‫ضة‬ inikasisingay niyan; kiyararangitan iyan ُ‫ضه‬ َ َ‫أَبْغ‬ piyakikagowad iyan on; piyakikararangitan iyan on ‫َّضهُ إِلَْي ِه‬ َ ‫بَغ‬ so rarangit; so kagowad ‫ضاء‬ ُ َ ‫الْبَ ْغ‬ sinisi iyan, bingkag iyan ُ‫شقَّه‬ َ :‫بَ َق َر يَ ْب يق ُر بَ ْق ًرا‬ binsi iyan so tiyan ‫بَ َقر الْبَطْن‬ َ َ siyagomparak o morka so pagtaw ‫بَ َقر الْ ِفْت نَةُ الْ َقوَم‬ ْ َ sinisi iyan so lopa, kiyakaran iyan ‫ض‬ َ ‫بَ َقَر األَْر‬ masisisingay; magoolop

53

‫ اِنْ َش َّق‬:‫بَيق َر يَ ْب َق ُر بَ ْق ًرا‬ mimbkar, ‫اِنْبَ َقر‬ َ ِ ِ ِ ِ so maolad i katao agomgpa ‫ع ِف الْع ْلم‬ ُ ‫ الت ََّو ُّس‬:‫الْبَاقُر‬ so grar o Abū Ja’far Muhammad Bin Alī Zaynal Abidīn Bin Al Hussain a isa ko ‫الْبَاقِر‬ ُ miyasisi’, miyaopak

apo’ o Rasūlullāh 

‫الْبَ َقُر‬ so mama a pasasapi’ ‫الْبَ قَّار‬ ُ so babay a sinisi a tiyan iyan ko kapmbawata iyan ‫الْبَ ِقري‬ ُ ِ ِ ِ so nditarn a sisisiin ‫ك َّم ّْي‬ ُ َ‫س بال‬ ُ َ‫ ثَ ْوب يُ َش ُّق فَيُلْب‬:ُ‫الْبَقري‬ so sapi’

a da a ba niyan barokan ko kasosolota on

‫ قَ َّل َم ُاؤَها‬:‫بَ َكأَ يَ ْب َكأُ بَ ْكئًا‬ ِ ‫ب َكأ‬ kiyatiyan so paridi’ ‫َت الْبِْئ ر‬ َ ُ kiyamaraan sa gatas so binatang a kagatasan‫وب‬ ْ ‫بَ َكأَ ا ْْلَيَ َوا ُن‬ ُ ُ‫اْلَل‬ mimbaloy a di lalayon ptharo ُ‫كالَ ُمه‬ َ ‫ قَ َّل‬:‫بَ ُك َؤ يَ ْب ُك ُؤ بَ َكاءَ ًة‬ taw a di mataro’ ‫كاء‬ َ ِ‫بَ ِكئ (ج) ب‬ komiyapanay; komiyabalaga‫ورا‬ ً ‫بَ َك َر يَ ْب ُك ُر بُ ُك‬ miyati so ig iyan

‫ع‬ َ ‫َسَر‬ ْ ‫ أ‬:‫بَ َكَر‬ ِ ‫ي‬ komiyabalaga ‫جل‬ َ ‫ َع‬:‫بَك َر يَ ْب َك ُر بَ َك ًرا‬ komiyabalaga lomiyo sa walay ko kiyalalakaw ‫كر‬ َ َ ْ‫أَب‬ inonaan iyan ko kiyapangabalaga; kiyabalagaan iyan ُ‫كره‬ َ َ ‫َِب‬ ِ mimbaal miphanday sa bago a kapandayan a da a siyayanan iyan on sa miyaona ‫كر‬ َ َ َ‫ابْت‬ ِ pimbago niyan so shayi ‫كر الشَّيء‬ َ ْ َ َ َ‫ابْت‬ ِ so kapangabalaga ko kapipita ‫كار‬ ُ َ ْ‫اإلب‬ so kapanay; kabalaga ‫الْبَاكِر‬ ُ so paganay a onga o pamomolan; ُ‫كورة‬ َ ُ ‫ور َوالْبَا‬ ُ ‫الْبَا ُك‬ miyamakot; minggagaan; komiyabalaga

so paganay a pasad a kitab o panonorat

ُ‫الْبَ َك َارة‬ so todo a mama a onta ‫كر‬ ُ ْ‫الْبَكُْر (ج) أَب‬ ِ ِ kamonaan o shayi; ktod a paganay ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ أ ََّو ُل ُكل‬:‫الْبكُْر‬ ‫ أ ََّو ُل َولَ ِد األَبَ َويْ ِن ذَ َكًرا أ َْو أُنْثًى‬:‫الْبِكُْر‬ so maror o raga (virginity)

54

so wata a mama odi na babay a popaw sa lawas paganay a wata o kharomai

ُ‫الْبَكَْرة‬ so paganay a kapipita a da pn sbang so alongan ُ‫الْبُكْرة‬ َ so raga a da katamaki, da mabrat so maror iyan (virginity)‫ الْ َع ْذراء‬:‫الْبِكْر‬ َُ ُ ِ ِ miyapngaw ً‫كالَم خ ْل َقة‬ َ ْ‫ َع َجَز َع ِن ال‬:‫بَ يك َم يَ ْب َك ُم بَ َك ًما‬ mama a pngaw ‫كم‬ َ ْ‫أَب‬ babay a pngaw ‫بَكْماء (ج) بُكْم‬ َ ِ ِ ِ miphngapngaw ‫َو تَ َع ُّم ًدا‬ ْ ‫ انْ َقطَ َع َعن الْ َكالَم َج ْهالً أ‬:ً‫بَ ُك َم يَ ْب ُك ُم بَ َك َامة‬ ِ‫ب‬ mama a giiphngapngaw ‫كيم (ج) بُكْمان‬ َ َ ‫ي‬ miyabis; miyotol; :‫ت بَلْتًا‬ ُ ‫ت يَ ْبل‬ َ َ‫بَل‬ inabis iyan so shayi’ ُ‫ قَطَ َعه‬:‫ت الشَّيء‬ َ ْ َ َ‫بَل‬ tomirn; da dn tharo’ :‫ت بَلَتًا‬ ُ َ‫ت يَ ْب ل‬ َ ‫بَلي‬ ِ tomirn so mama sa da dn tharo ‫جل‬ َّ ‫ت‬ َ ‫بَل‬ ُ ُ ‫الر‬ piyakatrn iyan so mama sa da niyan pakatharoa ‫جل‬ َّ ‫ت‬ َ َ‫أَبْل‬ َ ُ ‫الر‬ lominiwanag; mikhoyakas sa maliwanag ‫وجا‬ ً ُ‫ج بُل‬ ُ ُ‫بَلَ َج يَ ْب ل‬ lominiwanag so kapitapita ‫الصْبح‬ ُ ُّ ‫بَلَ َج‬ miyapayag so bnar ‫ق‬ ْ ‫بَلَ َج‬ ُّ َ‫اْل‬ inikayang iyan so pinto’ ‫اب‬ َ َ‫بَلَ َج الْب‬ ‫ي‬ miliwanag ‫جا‬ ً َ‫بَل َج يَ ْب لَ ُج بَل‬ ِ miyakaliwanag so paras iyan ُ‫ج ُهه‬ ْ ‫بَل َج َو‬ ِ kiyaliwanagan a rarb iyan ُ‫ص ْدره‬ ُ َ ‫بَل َج‬ ِ ِ ِ ِ miyakablang so pagltan o kiray niyan ‫جاء‬ َ َ‫ تَب‬:‫بَل َج ا ِإلنْ َسا ُن‬ َ ْ َ‫اع َد ب‬ ُ َ ْ‫ّي َحاجبَ ْيه فَ ُه َو أَبْلَج َوه َي بَل‬ lominiwanag, mikhoyakas so maliwanag ‫َس َفر‬ َ ‫ أ‬:‫أَبْلَ َج‬ َ ْ ‫َضاءَ َوأ‬ piyakarinayag iyan so btad ُ‫حه‬ َ ‫أَبْلَ َج األ َْمَر أ َْو‬ َ‫ض‬ piyakapiya niyan a ginawa i polan ُ‫س َّره‬ َ :ً‫أَبْلَ َج فُالًَن‬ ِ ِ ُّ ‫ ضوء‬:ُ‫الْب ْلجة‬ so liwanag o kapitapita ko kapmbkar o pamorawag ‫ج ِر‬ ْ ‫الصْب ِح عْن َد انْص َد ِاع الْ َف‬ ُ َْ َ َ ‫ي‬ mimbabal, miyakalobay so akal iyan ُ‫اؤه‬ ُ ‫ف ذَ َك‬ َ :‫بَل َد يَ ْب لَ ُد بَلَ ًدا‬ َ ‫ض ُع‬ kiyalobayan sa kabagr ago akal ‫ بَلِ َد‬:ً‫د بَالَ َدة‬ ُ ُ‫بَلُ َد يَ ْب ل‬ inikopay sa kiyalobayan ُ‫شاطُه‬ َ َ‫ قَ َّل ن‬:‫بَلُ َد‬ so kayo a bagolong a adn a smba niyan

55

ِ َ‫ ل‬:‫أَب لَ َد‬ ‫ص َق‬ ْ ِ mimbabal ‫يدا‬ ً ‫ص َار بَل‬ َ :‫أَبْلَ َد‬ ِ ‫أَب لَ َد ِِبلْم َك‬ miyagingd ko darpa ‫ اِ ََّتَ َذهُ بَلَ ًدا‬:‫ان‬ ْ َ َّ inikopay sa kiyadaan sa bagr ‫بَل َد‬ ِ ‫ض ِمن الض َّْع‬ ِ َ ‫ س َق‬:‫ب لَّ َد‬ minikopay ko lopa sa kalolobayan ‫ف‬ َ َ َ ِ ‫ط إ َل األ َْر‬ ِ mimbabal; mimbaloy a babal ‫يدا‬ ً ‫ص َار بَل‬ َ :‫تَبَ لَّ َد‬ mimbabal; mithararan sa skaniyan َ‫َّع الْبَالَ َدة‬ َ َ‫ ت‬:‫تَبَ لَّ َد‬ َ ‫صن‬ ِ ‫ِِبأل َْر‬ somiyaonk ko lopa sa kalobay ‫ض‬

na babal; mithararan sa babal i otk so ingd ُ‫والْبَ ْل َدة‬

َ ‫الْبَ لَ ُد‬ ِ َ‫الْب ل‬ so atoran a parinta a komikibir ko btad ُ‫ديَّة‬ َ o ingd kampong

ِ so taw a babal i otk ‫يد‬ ُ ‫الْبَل‬ inisampay ‫بُلُوغًا‬

miyakatoa so kayo sa

‫بَلَ َغ يَ ْب لُ ُغ‬ ِ‫حا َن اِ ْدر ُاك َْثَِره‬: َ ‫بَلَ َغ الش‬ َ َ ‫َّجُر‬

rrbasn so onga niyan

mikhasad so bagowa mama sa kiyabaligan ‫الْغُالَ ُم‬

‫بَلَ َغ‬ somindad so btad; minisampay ko btad iyan ‫َمر‬ ُ ْ ‫بَلَ َغ األ‬

‫ص َح َو َح ُس َن‬ ُ َ‫ ف‬: ً‫بَلُ َغ يَ ْب لُ ُغ بَالَغَة‬ taw a masagogod i katharo’ ‫بَلِيغ (ج) بُلَغَاء‬ inisampay niyan on ُ‫أَبْلَغَه‬ ِ ِ‫ِبلَ َغ ف‬ miyanagontaman on; piyakataman iyan on ‫يه‬ َ ِ ِ ِ lomiyata so mapoti a bok ko olo niyan ‫َّيب ِف رأْسه‬ َ ُ ْ‫بَلَ َغ الش‬ ِ so kapanampay ‫يغ‬ ُ ‫ الت َّْبل‬:ُ‫الْبَالَغ‬ ِ ‫ حسن الْب ي‬:ُ‫الْبالَ َغة‬ so kapiya o katharo’ a somsndad so maana niyan a ongangn ‫ان‬ ََ ُ ْ ُ َ so diyangka a phakaampl ko ongaya sa ُ‫الْبُ ْلغَة‬

miyakaliwanag so katharo iyan ago miyakasagogodُ‫بَيَانُه‬

da a sobra niyan

so kisampay ko omor a matetendo; so kisampay ko apeta odi na darepa a ُ‫الْبُ لُوغ‬ matetendo’

‫الْ َمْب لَ ُغ‬ ِ ‫ ِم ْق َدار ِمن الْم‬:‫الْمب لَ ُغ‬ so diyangka a pirak ‫ال‬ َْ َ َ ‫ي‬ miyapiya, miyakabagr ‫ح‬ َّ ‫ص‬ َ ‫ بََرأَ َو‬:ً‫بَ َّل يَب ُّل بَالًّ َوبُلُول‬

so darpa a khasampayan; so pangkatan a khasampayan

56

ِ ‫مر‬ miyapiya ko sakit iyan ‫ض ِه‬ َ

ِ َ ‫بَ َّل م ْن‬ miyabasa; miyarams; miyaoramg, ً‫ل بَالًّ َوبَلَال‬ ُّ ُ‫بَ َّل يَب‬ biyasa iyan ُ‫ نَدَّاه‬:ُ‫بَالَّه‬ biyasa iyan so nditarn ‫ب‬ َ ‫بَلَّ َل الث َّْو‬ ِ miyabasa so nditarn ‫ب‬ ُ ‫ابْتَ َّل الث َّْو‬ so ig a iphrames ko bakrng ‫الْبِالَ ُل‬ so namog a ig ‫َّدى‬ َ ‫ الن‬:ُ‫الْبُالَلَة‬ so kakawasaan ko oriyan o kamrmr ‫ الْغِ ََّن بَ ْع َد الْ َف ْق ِر‬:ُ‫الْبَ لَّة‬ so mapiya ago so kapipiya ginawa ُ‫ْلَْي ر والْ َعافِيَة‬ َ ُ ْ ‫ ا‬:ُ‫الْبُلَّة‬ so bantad a inatasan oriyan iyan naُ‫الْبَلِيلَة‬ inrban na initinda

tomipng; tominioba; tomiyokaw; :ً‫َوبَالَء‬

‫بَالَ يَ ْب لُو بَل ًْوا‬

tipngan iyan si polan; tiniyoba iyan; timbo iyan ‫بَالَ فُالَ ًًن‬ inidaplak o lalakaw so manosiya ‫ن‬ َ ‫ا ِإلنْسا‬

َّ َ‫بَال‬ َ ‫الس َفُر‬ miyagogor; miyarombay; miyardak ‫ث‬ َّ ‫ َر‬:‫بَلي َي يَ ْب لَى بيلًى‬ ِ ‫بلِي الد‬ miyagogor so walay ‫ت‬ ْ َ‫ فَني‬:‫َّار‬ ُ ََ ِ ِ ِ miromasay ko btad sa miyanagontaman on ‫غ‬ َ َ‫ ا ْجتَ َه َد فيه َوَِبل‬:‫أَبْلَى ِِف األ َْم ِر‬ ِ riyombay niyan so nditarn; ridak iyan ُ‫َخلَ َقه‬ ْ ‫ أ‬:‫ب‬ َ ‫بَل َي الث َّْو‬ iniawid iyan a akal si polan ‫ اِ ْهتَ َّم بِِه‬:‫َِب َل فُالَ ًًن‬ tinioba iyan; tipngan iyan; timbo iyan ُ‫اِبْتَالَه‬ ِ ِ so morka; so tiyoba; so rido’ ُ‫حنَة‬ ْ ‫ الْم‬:ُ‫الْبَالَءُ َوالْبَلْ َوى َوالْبَليَّة‬ tomikaw; tomiyalmba; :‫بَ ْهتًا‬

‫ت‬ ُ ‫ت يَ ْب َه‬ َ ‫بَ َه‬ tiyalmba skaniyan o ُ‫حيَّ ره‬ َ َ ‫ أ َْد َه َشهُ َو‬: ُ‫َّيء‬ ْ ‫بَ َهتَهُ الش‬ shayi sa miyalglg; miyaparampang iyan

tomiyokas; tomimpo‫اَن‬ ً َ‫َوبُ ْهت‬

‫ت بَ ْهتًا‬ ُ ‫ت يَ ْب َه‬ َ ‫بَ َه‬ ِ ‫قَ َذفَه ِِبلْب‬ tiyokasan iyan sa kabokhag; timpowan ‫اط ِل‬ َ ُ iyan sa di bnar

mama a panonokas sa kabokhag ‫بُ ْهت‬

)‫بَ ُهوت (ج‬ ِ ِ ِ ِ kiyabnaran ko giikandngga sa tindg na miyamansi ُ‫حب لَونُه‬ ُ ‫ت يَ ْب َه‬ َ ‫ََبي‬ ْ َ ‫ أُخ َذ ِب ْْلُ َّجة فَ ُش‬:‫ت بَ َهتًا‬ so paras iyan sa tanda sa kiyalmkan

57

ِ ِ ‫ب‬ َ :‫ت اللَّ ْو ُن‬ َ ‫ض ُع‬ َ ‫ََب‬ َ ‫ف َو َشح‬ warna a malogaw ‫لَون َِب ِهت‬ ْ ِ nditarn a malogaw i randang ‫ثَوب َِبهت‬ ْ ِ ِ kiyabnaran so mama sa miyamansi ‫ش‬ َّ ‫ت‬ َ ‫َُب‬ َ ‫ ُده‬:‫الر ُج ُل‬ miyakalogao so warna

so paras iyan

ِ َ‫ اِستَ ْقب لَه ِِبلْب هت‬:‫ِبهت فُالَ ًًن‬ siyarongangat iyan a kaytoan, kahinaan si polan ‫ان‬ ُْ ُ َ ْ َ ََ ِ so kabokhag a thotol ‫ب‬ ُ ‫الْبَ ْه‬ ُ ‫ الْ َكذ‬:‫ت َوالْبُ ْهتَا ُن‬ miyasonor; miyasablaw; miyababaya’‫جا‬ ً ‫ج بَ ْه‬ ُ ‫بَ َه َج يَ ْب َه‬ miyasonor skaniyan o shayi ago miyalilini niyan ‫الشَّيء‬

ُ ْ ُ‫بَ َه َجه‬ ‫ي‬ miyakapiya ago miyakasilm ago miyakalangas ‫ضر‬ ُ ‫ََب َج يَ ْب َه‬ َ ُ َ‫ َح ُس َن َون‬:ً‫ج بَ َه ًجا َوبَ ْه َجة‬ ِ miyasonor miyababaya si polan ‫س َّر‬ ُ ‫ِح َو‬ َ ‫ فَر‬: ‫ََب َج فُالَن‬ ِ sominilm so lopa sabap ko mangngtho on a masilm i lonaw ‫ض‬ ُ ‫أَبْ َه َجت األ َْر‬ miyababaya; miyasonor ‫اِبْتَ َهج‬ َ miyakasilm so obarobar ago miyabagombar so daog iyanُ‫كثُر نَوره‬ َّ ‫اه َج‬ ُ َ‫ ن‬:‫ض‬ َ َ‫تَب‬ ُ ‫الرْو‬ ُ ْ َ َ‫ضَر َو‬ ِ miyababaya; miyasonor; miyalilini ‫ستَ ْب َهج‬ َ ْ‫ا‬ :ً‫بَ َه َل يَ ْب َه ُل بَ ْهال‬ inipamaninta iyan si polan; inithawap iyan si polan ‫بَ َهل فُالَ ًًن‬ َ pimorkaan iyan; inithawap iyan sa sinta ُ‫ لَ َعنَه‬:ُ‫بَ َهلَه‬ ِ َ ‫ م‬:ً‫ََبيل يَ ْب َهل بَ َهال‬ miyatatap a da a galbk iyan ‫عم ٍل‬ َ َ َ َ‫ضى بال‬ ُ َ ِ ِ mithibayo so babay sa da a karoma niyan ُ‫ت الْمرأَة‬ ْ َ َ‫ََبل‬ mindaraynon ‫َهَل‬ ْ‫أ‬

َ

ago da wata iyan

‫َِب ِهل َوَِب ِهلَة‬ pimorkaan o sabaad kiran so sabagi; miyamangni siran sa tanaan a ‫ضا‬ ً ‫ض ُه ْم بَ ْع‬ ُ ‫َِب َه َل بَ ْع‬ babay a tibayo a da a karoma ago wata

morka so sabaad kiran ko sabagi

miyangangarapan; miyamangni ‫اِبْتَ َهل‬

َ so ibobowang a di sisiyapn ‫الْبَ ْهل‬ ُ ِ‫ الْ َقل‬:‫الْب هل‬ so maito a da a bali niyan ‫ْلَِقري‬ ‫ا‬ ‫يل‬ ْ ُ ُ ُ َْ ِ so mama a lomilimod ko parangay a mapiya ago bilangataw, mama a ‫ول (ج) الْبَ َهاليل‬ ُ ُ‫الْبُ ْهل‬ ُ masandag a pkhakayad iyan so salakaw ron so biyaksa ko kaphapakaradiyaan

58

‫الْبَ ْهلَ َوا ُن‬

‫ي‬ ‫ َح ُس َن َو َِجُ َل‬:‫اء‬ ً ‫ََب َى يَ ْب َهى بَ ًها َوبَ َه‬ mama a bilangataw ‫بٍَه‬ raga a manisan; matarintis ‫ََبِيَّة‬ miyakapiya ago miyakataid ‫ِجُل‬ َ ‫بَ ُه َو يَ ْب ُهو بَ َهاءً َوبَ َه‬ َ َ ‫ َح ُس َن َو‬: ً‫اءة‬ mangoda a bilantadi ‫ََبِيَاء‬ ْ ‫ََبِ ٌّي (ج) أ‬ ِ babay a manisan; malano’ ‫اي‬ َ ‫ََبيَّة (ج) بَ َه‬ ِ miyakablang so darpa’ ‫ع‬ َ ‫َّس‬ َ ‫ ات‬: ‫بَ ُه َو الْ َم َكا ُن‬ miyakiplawana on sa bantogan ُ‫اخره‬ َ َ َ‫ ف‬:ُ‫َِب َهاه‬ miyagandisana so pagtaw; milalawana siran sa bantogan ‫اخروا‬ َ َ‫تَب‬ ُ َ ‫ تَ َف‬: ‫اهى الْ َق ْوُم‬ ِ ِ ِ so maolad ko oman i shayi ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ الْ َواس ُع م ْن ُكل‬:‫الْبَ ْه ُو‬ ِ ‫الساحةُ ِِف م َقدَِّم الْب ي‬ so kalamalama o walay ‫ت (ج) أَبْ َهاء‬ َْ ُ َ َّ :‫الْبَ ْه ُو‬ miyakatanos; miyakataid

‫ت‬

‫ك‬ َ َ‫ َهل‬:‫تَبَ َر يَ ْت بُ ُر تَ ْب ًرا‬ bininasa niyan so shayi ُ‫كه‬ َ َ‫ أ َْهل‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫تَبَ َر الش‬ ‫ي‬ miyasokar; minitaman; minitandoray ‫ك‬ َ َ‫ َهل‬:‫رب يَ ْت بَ ُر تَبَ ًرا َوتَبَ ًارا‬ َ َ‫ت‬ ِ ِ ِ ‫الذ َه‬ َّ ‫ات‬ bolawan odi na pirak ko da on pn ‫غا‬ َ ‫صا‬ ُ َ‫ فُت‬:‫التْب ُر‬ َ ُ‫ب أَ ِو الفضَّة قَ ْب َل أَ ْن ي‬ miyabinasa; miyagba; minitaman

so ropt o

kaszala

:‫ورا‬ ُّ ‫تَ َّر يَي‬ ً ‫ِت تَ ًّرا َوتُ ُر‬ miyaabis so anggawta iyan ‫ع‬ ْ ‫الع‬ ُ ‫تَ َّر‬ َ َ‫ َِب َن َوانْ َقط‬:‫ض ُو‬ ِ َ‫تَ َّر فُالَن عن ب ل‬ miyakawatan ko ingd iyan ‫ بَ ُع َد‬:ِ‫ده‬ َ َْ ِ mimblag ko pagtaw niyan ‫ انْ َفرَد‬:‫ن قَوِم ِه‬ ْ ْ ‫تَ َّر َع‬ َ mimbalsik so od, minipsik so od ‫ت‬ ْ َ‫ َوثَب‬:ُ‫تَ َّر الن ََّواة‬ miyamno i lawas ُ‫ اِ ْمتَألَ ِجسمه‬:ً‫ارة‬ َ ‫تَ َّر يَتَ ُّر تَ َر‬ ُْ mama a pno’ i lawas ‫ًَت ٌّر‬ ‫تَ َرَز يَ ْي‬ lomiyobd; lomiyamps; :‫ِت ُز تَ ْرًزا‬ inilamps iyan si polan ُ‫عه‬ َ ‫صَر‬ َ :‫تَ َرَز فُالَ ًًن‬ mimbathik; tomigas; milamit; :‫تَ يرَز يَ ْت َرُز تَ ْرًزا‬ َّ ِ tomigas so sapo’ ‫صلُب‬ َ َ :‫تَرَز الل ْح ُم‬ mimbathik so ig ‫ِجَ َد‬ َ :‫تَ ِرَز الْ َماءُ تَ ْرًزا‬ minipsik; mimbalsik; miyabis;

59

‫ط‬ ْ :‫ي‬ ُ ‫اْلَيَّا‬ ُّ ‫الت َّْرِز‬ َّ ‫ط َوأ‬ minigpha sa minisaonk a paras iyan‫ج ِه ِه‬ َ ‫ َعثَ َر فَ َس َق‬:‫سا‬ ْ ‫ب َعلَى َو‬ ً ‫س تَ ْع‬ َ ‫َك‬ ُ ‫س يَ ْت َع‬ َ ‫تَ َع‬ ِ ‫ك فَهو ًَت‬ miyabinasa ‫عس‬ َ ُ َ َ‫ َهل‬:‫س‬ َ ‫تَ َع‬ ‫ي‬ kiyadoanan; miyalaklak ‫ش ِقي‬ ً ‫س تَ َع‬ ُ ‫س يَ ْت َع‬ َ ‫تَع‬ َ َ :‫سا‬ kadodoanan a malalaklak ‫تَعِس وتَعِيس‬ َ ِ ِ kiyasikotan si polan miyaantiyor ‫ك فَ ُهو َمْت ُعوس‬ َ َ ‫ أ ُْهل‬: ‫س فُالَن‬ َ ‫تَع‬ piyakargnan iyan sa kiyadoanan ‫وسا‬ ً ُ‫ َج َعلَهُ َمْت ع‬:ُ‫أَتْ َع َسه‬ so marata; so kasokar ‫َّر‬ ُّ‫ الش‬:‫س‬ ُ ‫الت َّْع‬ kiyamorkaan (sinta) ‫علَْي ِه‬ َ ‫ ُد َعاء‬:ُ‫تَ ْع ًسا لَه‬ ‫ي‬ domiyoda’, tomiyophris ‫ق‬ َ‫ص‬ َ َ‫ ب‬:ً‫تَ َف َل يَ ْتف ُل يَ ْت ُف ُل تَ ْفال‬ initophris iyan so ig ُ‫ َُمَّه‬: ‫تَ َفل الْماء‬ ََ َ miyarmbis, miyaosang: ً‫تَ يفل يَ ْت َفل تَ َفال‬ ُ َ ِ ِ miyaalin so baw niyan ‫حتُهُ فَ ُهو تَفل‬ َ َ ‫تَغَيَّ َر َرائ‬ so lako ‫َّعلَب‬ ُ ْ ‫ الث‬:‫الت ُّْت ُف ُل والت َّْت ُف ُل‬ so doda’ ‫اق‬ ُ ‫التُّ َف‬ ُ ‫ص‬ َ ُ‫ الْب‬:‫ال والتُّ ْف ُل‬ so didi’; so borabora, so koyapr ‫الزبَ ُد‬ َّ :‫التُّ ْف ُل‬ so maito‫ الْ َقلِيل‬:‫التِ ْفل‬ ُ ُ ‫ي‬ miyagangkal; miphosaka; miyamboway :‫ودا‬ ً ُ‫تَلَ َد يَ ْتل ُد تُل‬ miphosaka so shayi sa miyamboway sa miyathay a olg ‫ قَ ُد َم‬: ‫تَلَ َد الشَّيء‬ ُْ ِ ِ ِ ِ ِ mithngr so mama ko ‫ام فيه فَ ُهو ًَتلد‬ َّ ‫تَلَ َد‬ َ َ‫ أَق‬: ‫الر ُج ُل ِبلْ َم َكان‬ َ so pamamanai sa nditarn

darpa sa miyaling on

‫تَلي َد يَ ْت لَ ُد تَلَ ًدا‬ mithalaingd so mama ‫ام فَ ُهو تَلِيد (ج) تُلَ َداء‬ َّ ‫تَلِ َد‬ َ َ َ‫ أَق‬:‫الر ُج ُل‬ ٍ ِ‫ َكا َن ذَا م ٍال ًَتل‬:‫الرجل‬ miyamosaka so mama sa‫د‬ َ ُ ُ َّ ‫أَتْ لَ َد‬ domiyarkt; mikhomadn; mithatap

tamok a mapiya

‫ َمال قَ ِدْي‬:‫َمال ُمْت لَد‬ ِ ‫ال األَصلِي الْ َق‬ ِ so posaka a tamok ُ‫دْي‬ ُ ‫التِالَ ُد َوالتَّل‬ ُّ ْ ُ ‫ الْ َم‬:‫يد‬ tiyondog iyan; diyoyog iyan; ‫ اِتَّبَ َع‬:ً‫تَالَ يَ ْت لُو تُلُ ًّوا َوتيالَ َوة‬ tamok a posaka’; tamok a angkal

biyatiya iyan

ِ ِ tiyondog iyan sa siyowa iyan ko‫عملِ ِه‬ َ َ ‫ تَب َعهُ ِف‬:‫تَالَ فُالَ ًًن‬ 60

galbk iyan

ِ ُ‫ قَ َرأَه‬:‫اب‬ َ َ‫تَالَ الْكت‬ ‫ي‬ mindorat; mithalimbagak; milikhod; ‫ف‬ َ َّ‫ ََتَل‬:‫تَل َي يَ ْت لَى تَلًى‬ ِ piyakatondog iyan si polanُ‫ج َعلَهُ ًَتلِيًا لَه‬ َ ‫َّمهُ َو‬ َ ‫ تَ َقد‬:‫تَل َى فُالَ ًًن‬ lomiyamba ko shayi’; somiyama’ ko shayi’ً‫ أَبْ َقى ِمْنهُ بَِقيَّة‬: ‫ وِمن الشَّي ِء‬, ‫تَلِى الشَّيء‬ ْ َ َ َْ َ tiyondog iyan ko galbk iyan ُ‫كه‬ َ‫ ًَتبَ َعهُ َو َش َار‬:‫ًَتالَهُ ِِف َع َملِ ِه‬ tiyondog iyan so shayi ُ‫ تَبِ َعه‬: ‫تَلَّى الشَّيء‬ َْ ِ mithondotondog so manga btad; mizasaloyana so manga btad‫ت‬ ْ ‫ تَتَابَ َع‬:‫ور‬ ُ ‫تَتَالَت األ ُُم‬ ِْ ‫ الْبَ ِقيِةُ ِمن الدَّيْ ِن و َغ‬:‫التَّلِ ُّي‬ so miyalamba ko bayadan a da pn kabayadi ِ‫ريه‬ َ َ so phakatondog; so phakasalono’ ‫التِْلو‬ ُ ِ ِ ِ ْ‫ الْبَقيَّةُ م َن الدَّي‬: ُ‫التَّلِيَّة‬ so miyalamba ko bayadan a da pn kabayadi ‫ن‬ biyatiya iyan so kitab

‫ ث‬

:‫ثَ َج َر يَثْ ُج ُر ثَ ْج ًرا‬ siyaogan iyan so gango a korma sa mailaw a da makatoa ‫خلَطَهُ بِتُ ْف ِل الْبُس ِر‬ َ :‫ثَ َجَر الت َّْمَر‬ ْ miyakapnd ago miyakablang‫ض‬ َ ُ‫ َغل‬:‫ثَ يج َر يَثْ َج ُر ثَ َج ًرا‬ َ ‫ظ َو َعُر‬ kiyayat iyan ago piyakaoladُ‫س َعه‬ َّ ‫ضهُ َوَو‬ َ ‫ َعَّر‬:َ‫ثَ َّجَر الشَّيء‬ somiyaog ; lomiyamk;

iyan so shayi’

so lmbak o shayi ‫ط الشَّي ِء‬ ْ ‫الث‬ ْ ُ ‫ َو َس‬:ُ‫ُّجَرة‬ so bolinsong ‫جر‬ ْ ‫الث‬ َ ُ‫ُّجَرةُ (ج) ث‬ ِ so tmk o shayi’ a datar o tmk o anggor ‫َّجري‬ ُ ‫الث‬ biyangkiring iyan sa magaan ‫ع ٍة‬ َ ‫صَرفَهُ ِِف ُس ْر‬ َ :‫ثَ َج َم يَثْ ُج ُم ثَ ْج ًما‬ ِ ‫ي‬ mimbangkiring sa magaan ‫عا‬ َ ‫صَر‬ ً ‫ف ُم ْس ِر‬ َ ْ‫ ان‬:‫ثَج َم يَثْ َج ُم ثَ َج ًما‬ tomingkayos sa minggagaan

ِ ‫أَثْجم‬ َّ ‫ت‬ َ ‫َسَر‬ ْ ‫ أ‬: ُ‫الس َماء‬ َ ‫ع َمطَُرَها‬ ََ

romigs so oran sa ‫ام‬ َ ‫وَد‬

lomiyamoyot

‫ثَ َدا يَثْ ُدو َويَثْ يدي ثَ ْد ًوا‬ biyasa iyan; inoramg iyan; riyams iyan a ig ُ‫ بَلَّه‬: ُ‫ثَ َداه‬ ‫ي‬ miyabasa; miyaoramg َّ‫ اِبْتَل‬:‫ي يَثْ َدى ثَ ْد ًًي‬ َ ‫ثَد‬ ِ ِ piyamonolan so babay sa minidpo ُ‫ت الْمرأَة‬ ْ َ َ‫ثَدي‬ romiyams; miyasa’ :‫َوثَ ْد ًًي‬

so soso niyan

61

ِ ‫الث‬ so soso ‫ي‬ ُّ ‫َّد‬

ِ ‫ اِنْ َكسر‬:‫ثَرم ي ثْ يرم ثَرما‬ ْ ََ ًْ ُ َ ََ ُ‫ت سنُّه‬ ِ َ‫ س َقط‬:‫الس ُّن‬ ِ ‫ثَرم‬ miyarbang so ngipn ‫َصلِ َها‬ ْ َ ْ ‫ت م ْن أ‬ ََ so mama a rbang ‫أَثْرم‬ َ so babay a rbang ‫ثَرَماء (ج) ثُرم‬ ْ ُ ْ mirbang i ngipn; mimbaloy a rbang i ngipn‫اِنْثَرَم‬ َ kiyarbangan sa ngipn

ً‫ثَ َرا يَثْ ُرو ثَ َراء‬ mitho so tamok sa mindakl ‫ ََنَا‬:‫ال‬ ُ ‫ثََرا الْ َم‬ mindakl so pagtaw ‫كثُروا‬ ُ َ :‫ثََرا الْ َق ْوُم‬ biyasa iyan; riyams iyan ُ‫ نَدَّاه‬:‫ثَ َرى يَثْ يري ثَ ْرًًي‬ mindakl; mitho’sa miozor

inoramg o oran so bayank ُ‫نَدَّاه‬

:‫اب‬ َ ‫ثََري الْ َمطَُر الت َُّر‬

sa piyakaoml iyan

‫ َكثَُر‬:ً‫ي يَثْ َرى ثَ َراء‬ َ ‫ثَ ير‬ kawasa ‫ي‬ ٌّ ‫ثٍَر َوثَِر‬ ِ ِ miyakasibokar so lopa; miyakaoml ago miyaoramg a ig‫ت‬ ْ َ‫ت َوالَن‬ ْ َ‫ نَدي‬: ‫ض ثًَرا‬ ُ ‫ثَِريَت األ َْر‬ mikhawasa ُ‫كثُر َمالُه‬ َ َ :‫أَثْ َرى‬ so lopa; so bayank ‫ض‬ ُ ‫ األ َْر‬:‫الث ََّرى‬ ِ ‫ َكثْ رةُ الْم‬: ‫الثَّراء‬ so kakhakawasa; so kadakl o tamok ‫ال‬ َ َ َُ so tamok a kakawasaan ُ‫الثَّروة‬ َْ miyakararas; miyakapasang;miyabarasa’‫ف ثَ َق ًفا‬ ُ ‫ف يَثْ َق‬ َ ‫ثَيق‬ ِ ِ ‫ثَِق‬ َّ ِ ِ َ َ‫وضتُهُ ف‬ miyakazm so torsi sa mimbaloy a ‫اعا فَ ُهو ثَِقيف‬ َ ُ‫َّت ُُح‬ ْ ‫ ا ْشتَد‬:‫ف ا ْْل ُّل‬ َ َ ً ‫ص َار حري ًفا لَذ‬ mikhawasa; mindakl so tamok iyanُ‫َمالُه‬

mararas a marangka

ِ ‫ثَِقف الْعِْلم و‬ :َ‫الصنَا َعة‬ ََ َ ِ miyaparoli niyan so shayi; miyadaag iyan ‫ ظَِفر بِ ِه‬:َ َ ‫ثَق‬ َ َ َ‫َّيء‬ ْ ‫ف الش‬

miyabarasa ko katao ago so kapandayan‫ح َذقَ ُهما‬ َ

َ

ً‫ف ثَ َقافَة‬ ُ ‫ف يَثْ ُق‬ َ ‫ثَ ُق‬ ِ َ‫ صار ح ِاذقًا ف‬:‫ثَ ُقف فُالَن‬ mimbaloy a biyaksa a mapasang ‫طنًا‬ َ َ ََ ِ َّ ‫ أَقَام الْمعو‬: ‫ثَقَّف الشَّيء‬ piyakatitho niyan so shayi, inimpit iyan sa makathito ُ‫س َّواه‬ َ ‫ج مْنهُ َو‬ َْ ُ َ َ ْ َ ِ َ ‫ثَق‬ َّ piyakambilangataw niyan so manosiya ago piyangndao ُ‫علَّمه‬ َ َ ‫ أ ََّدبَهُ َوَهذبَهُ َو‬:‫َّف اإلنْ َسا َن‬ miyakathito; minimpit; miyakapasang

miyaganad; miyabilangataw ‫تَ َعلَّم‬

َ

62

niyan

:‫َّف‬ َ ‫تَثَق‬

‫ُمثَقَّف‬ ِ ْ ‫ف والْ ُفنو ُن الَِِّ يطْلَب الْعِْلم َِبا و‬ so manga katao ago manga ‫يها‬ ُ َ ُ ‫وم َوالْ َم َعا ِر‬ َ ‫اْلَ ْذ ُق ف‬ ُ ُ‫ الْ ُعل‬: ُ‫الثَّ َقافَة‬ َ َ ُ ُ ُ so taw a miyabilangataw sabap ko katao niyan

kapandayan a pphaganadn a ikhabilangataw o pphaganad on

so kasangkapan a kayo odi na potaw a ‫اف‬ ُ ‫الثَّ َق‬ ipphakathito ko bangkaw

ً‫ثَ َق َل يَثْ ُق ُل ثَ ْقال‬ pind iyan so shayi ُ‫ قَدَّر ثِْقلَه‬: ‫ثَ َقل الشَّيء‬ َ َْ َ ‫ي‬ miyakapnd ُ‫جح وْزنُه‬ َ َ َ ‫ َر‬:ً‫ثَ ُق َل يَثْ ُق ُل ث َقالً َوثَ َقالَة‬ miyakargn so btad; miyakapnd so btad ‫ق‬ َّ ‫ َش‬:‫ثَ ُق َل األ َْمُر‬ kiyaisgan so pkhasakit ‫يض‬ ُ ‫ثَ ُق َل الْ َم ِر‬ ِ َ‫أَثْ َقل‬ kiyatiyanan so maogat a babay ‫َْلُ َها‬ ‫ اِ ْستَ بَا َن ُح‬:‫اْلَ ِام ُل‬ ْ ‫ت‬ babay a maogat a katitiyanan ‫ُمثْ ِقل‬ piyakapnd iyan ً‫ج َعلَهُ ثَِقيال‬ َ :ُ‫ثَ َّقلَه‬ so timbang a kapnd ‫ن‬ ُ ‫ الْ َوْز‬:‫الثِ ْق ُل‬ so pagigimo; kaymanan ُ‫ الْمتَاع‬:‫الثَّ َقل‬ َ ُ ِ ‫ الشَّيء الن‬:‫الثَّ َقل‬ so nganin a mala i arga ago gona ‫َّفيس اْلْطَِري‬ ُ ُْ ُ ُ ِ ِ ِ ِ so dowa a mapnd so Qur’ān ‫السنَّة‬ ُّ ‫اب هللا َو‬ ُ َ‫ كت‬:‫الثَّ َقلَّي‬ mind; gidam iyan so kapnd iyan

ago so Sunnah

ِ ِ so manosiya ago so Jinn ‫ن‬ ْ ‫س َو‬ ُّ ِ‫اْل‬ ُ ْ‫ اإلن‬:‫الثَّ َقلَ ّْي‬ so timbang a kapened o shayi ’‫ال (ج) َمثَاقِيل‬ ُ ‫الْ ِمثْ َق‬ ُ ِ ِ so manga pepened a paliyogat ‫يف‬ ُ ‫ التَّ َكال‬:‫يل‬ ُ ‫الْ َمثَاق‬ minggiyaw; miyagilo ‫ بَرَد‬:‫وجا‬ ُ ُ‫ثَلَ َج يَثْ ل‬ َ ً ُ‫ج ثُل‬ miyagilo so ig sa tominggaw ‫ثَلَج الْماء‬ َُ َ ِ َّ ‫ َرضي َواطْ َمأ‬: ُ‫ص ْد ُره‬ miyasoat sa kiyadnggawan ‫َن‬ َ ‫ثَلَ َج‬ َ a rarb iyan

‫ثَلي َج يَثْ لَ ُج ثَلَ ًجا‬ miyakatnggaw so ig, miyagilo ‫ بَرَد‬: ‫ثَلِج الْماء‬ ُ َُ َ ig a ilo; ig a giyaw/diyaw ‫ثَلِج‬ tominggaw

minggiyaw so langit, mioran sa giyaw/ilo

63

ِ ‫ أَمطَر‬: ‫السماء‬ ِ ‫ت الثَّ ْل َج‬ َ ْ ُ َ َّ ‫أَثْلَ َجت‬ so ilo ‫الثَّ ْلج‬ ُ

ُ‫الثَّالَّ َجة‬ ‫ي‬ lomibo, gomioang, somipo’ sa garangan ‫ْما‬ ً ‫ثَلَ َم يَثْل ُم ثَل‬ ِ ‫ أَحد‬:‫اْلِدار‬ libo niyan so klb, giyoangan ‫شقًّا‬ َ ‫ث ف ِيه‬ َ َ ْ َ َ ْ ‫ثَلَ َم‬ so kasangkapan a pphamakatnggaw

iyan so klb

ِ ْ ‫ َك َسَر‬: ُ‫ثَلَ َم اإل ًَنء‬ thiphol iyan so pdang ‫ف‬ َّ ‫ثَلَ َم‬ َ ‫السْي‬ kiyaspoan, miyatphol ‫ثَلي َم يَثْ لَ ُم ثَلَ ًما‬ ِ ِ ‫ثَلِم الشَّيء صار‬ kiyaspoan so shayi, odi na miyatphol ‫يه ثُْلمة‬ ْ ََ ُْ َ َ ‫تف‬ ِ ِ ِ kiyaspoan so glat, miyathpol so glat ‫ّي‬ ُ ‫ثَل َم السك‬ lomiti’, mimbngkag ‫اِنْثَلَم‬ َ so lti’, so bngkag ُ‫الثُّ ْلمة‬ َ ‫ي‬ miyagiyasa’, miloba’ ‫ََثَ َد يَثْم ُد َثَْ ًدا‬ ِ ِ ِ ِ ِ ‫اْلو‬ piyagiyasa iyan ‫يه الْماء‬ َْْ ‫ َهيَّأَهُ َك‬:‫َْثَ َد الْ َم َكا ُن‬ ُ َ ‫ض ليَ ْجتَم َع ف‬ kiyaspikan so bibir (ngingi) o pananagoayُ‫حرفَه‬ َ

so darpa’ a datar o liong ka an katimoi sa ig

ِ ‫ اِ ْستَ ْن بَطَهُ ِم َن األ َْر‬:َ‫َْثَ َد الْ َماء‬ ‫ض‬ linganan iyan sa tamok si polan sa da a ‫َْثَ َد فُالَ ًًن‬

pikhalot iyan so ig sa didalm a lopa

miyalamba on

‫ قَّ َّل‬:‫ََثي َد يَثْ َم ُد ََثَ ًدا‬ minos i kadkl; maito i bilangan ‫َْثِد‬ ِ ِ‫ َكحلَها ِِبْ ِإل ْْث‬:‫أَْْثَد الْعّي‬ pithiyalokan iyan so mata sa ‫د‬ َ َ ََْ َ mikhorang sa kadakl; miyaminos

taalok a ithmid

‫اْ ِإل ْْثِ ُد‬ ِِ ِ so liong a pkhatingkongan ko ig ‫يه الْماء (ج) أَْْثَاد وِْثَاد‬ َ ُ َ ‫ الْ َم َكا ُن ََْيتَم ُع ف‬:‫الث َّْم ُد َوالث ََّم ُد‬ so pagtaw a Thamūd a inantiyor siran o Allāh‫ود‬ ُ ُ‫َْث‬ so shayi a giiithialok

‫استَ َقَّر‬ ْ ‫ أَقَ َام َو‬:ً‫ََل يَثْ ُم ُل َثَْالً َوَثُُول‬ َ ‫َث‬ mithakna ko walay niyan ِ‫َْثَل ِِف َدا ِره‬ َ ِ ِ ‫اْلَْو‬ miyatingkong so ig ko liong ‫ بَقي‬:‫ض‬ ْ ‫َْثَ َل الْ َماءُ ِِف‬ َ ِ ‫ سكِر ِمن الشَّر‬:ً‫ََثيل يَثْمل ََثَال‬ miyaibg ko pakabrg ‫اب‬ َُ َ َ َ َ َ

mithakna ago mithampat

a ininom iyan

mabbrg; maoobog ‫َْثِل‬ miyaibg o panginginomn si polan

64

ْ ‫ أ‬:‫اب فُالَ ًًن‬ ُ‫َس َكَره‬ ُ ‫أَْْثَ َل الشََّر‬

liyompiyowan iyan so pananagoay sa kinowa niyan on so tanng ُ‫ُْثَالَتَه‬

‫َخَر َج‬ ْ ‫ أ‬: َ‫أَْْثَ َل اْ ِإل ًَنء‬ iyan

‫َّعهُ َح ََّّت‬ َ ‫ نَق‬:‫اب‬ َ ‫َْثَّ َل الشََّر‬ so apasa a pzarindongan ‫اث‬ ُ ‫الث َُّم‬ ُ َ‫ الْ َم ْل َجأُ َوالْغِي‬:‫ال‬ ِ skaniyan i apasa o pagtaw niyan ‫ال قَوِم ِه‬ ْ ُ َ‫ُه َو ْث‬ ِ ٍ ‫َس َف ِل اْ ِإل ًَن ِء ِمن َشر‬ so malalamba a maito ko ‫اب‬ ْ ‫ الْبَقيَّةُ ِِف أ‬:ُ‫الث َُّمالَة‬ َ ْ

piyakabisa niyan so panginginomn a pakabrg sa miyarembis ‫اختَمر‬ ْ

ََ

panginginomn ko pananagoay; so titis o panginginomn ko pananagoay

‫الر ْغ َوةُ (ج) ُْثَال‬ َّ :ُ‫الث َُّمالَة‬ ِ ‫الر‬ ِ ِ ِ ‫ الْبِنَاء فُ ِرش وهيِئ‬:ُ‫الث َِّميلَة‬ so walay a llmbaan sa khadkhaan a madaya’ ‫َّع ِة‬ ْ َ َُ َ ُ َ ‫احة َوالد‬ َ َّ ‫ت فيه َو َسائ ُل‬ so didi’; so borabora; so koyapr

‫ََن يَثْ ُم ُن َثَْنًا‬ َ ‫َث‬ kinowa niyan so ika walo bagi ko shayi ُ‫َخ َذ ُْثُنَه‬ َ ‫ أ‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َْثَ َن الش‬ ‫َث ي‬ mimbawalo skaniyan ‫ن َثَْنًا‬ ُ ‫ََن يَثْم‬ َ ِ inwalo an iyan so pagtaw; kiyadnan iyan sa ika walo skaniyan ko ‫ن ََثمنَ ُهم‬ َ ‫ َكا‬:‫َْثَ َن الْ َق ْوَم‬ ْ kominowa sa walo

bilangan

mimbararega; miyagarega’ً‫َثََانَة‬

‫َُن يَثْ ُم ُن‬ َ ‫َث‬ miyagarga’ so shayi’ ُ‫ غَالَ َْثَنُه‬:‫َْثُن الشَّيء‬ ُْ َ miyakala i arga’ ُ‫شأْنُه‬ َ َ‫ َعال‬:‫َْثُ َن‬ mala i arga’ ‫َْثِّي‬ ِ ‫ت‬ ِ َ‫أَْْثَن‬ miyagarga so dagangan ُ‫الس ْل َعة‬ mithimo so pagtaw sa mbawalo kataw ً‫صاروا َْثَانِيَة‬ ُ َ :‫أَْْثَ َن الْ َق ْوُم‬ inarga iyan so shayi ‫َْثَّن الشَّيء‬ َْ َ so arga’ ‫الثَّمن‬ َُ so isa ko walo bagi ‫ن‬ ُ ‫الث ُّْم ُن – الث ُُّم ُن (ج) أَْْثَا‬

 ‫ج‬

ْ ‫ َرفَ َع‬:‫َجأ ََر َْجيأ َُر َجأ ًَرا‬ ِ miyangangarapan ko Allāh ‫ع‬ َ َ‫ ت‬:‫َجأ ََر إِ َل هللا‬ َ ‫ضَّر‬ ‫ي‬ biyakgan, linikgan:‫ْرا‬ ً ‫َجئ َر َْجيئَ ُر َجأ‬ biyakgan sa rarb, linikgan ِ‫ص ْد ِره‬ َّ ُ‫غ‬ َ ‫ص ِِف‬

miyamosanggok, miyamisnga, ُ‫صوتَه‬ َ

65

so kanggowa ago kapagodo a pkhisogat ko manosiya ‫ن‬ َ ‫اْ ِإلنْسا‬

َ

‫ال ََيْ ُخ ُذ‬ ْ ُ ‫ قَ ْيء َوإِ ْس َه‬:‫اْلَُؤ ُار‬ (sakit)

ِ ‫اْلَأْ ُر ِم َن‬ ‫َّخ ُم‬ ْ ْ ‫ الض‬:‫الر َج ِال‬ miyamisnga so arimaw ‫َس ُد‬ َ ‫َجأ ََر اْأل‬ komikhb, miyapa :‫ًْي‬ ً ‫َجأَى َْجيأَى َجأ‬ ِ kikhb iyan, piyapa iyan, siyamit iyan ‫ض‬ َّ ‫ع‬: َ ‫َجأَى َعلَْيه‬ tomiyarongko’, komiyalabosoُ‫كه‬ َ ‫ َحبَ َسهُ َوأ َْم َس‬:‫َجأَى الشَّيءَ َجأْ ًوا َو َجأْ ًي‬ ‫ي‬ mirothm i warna ً‫ج ُؤَّوة‬ ُ ‫َجئ َي َْجيأَى َجأًى َو‬ ِ mirothm so warna o koda’ sa so mariga’ na ِ‫ك ْدرة‬ َ :‫س‬ ْ َ‫ضَرب‬ َ ُ ْ‫ت ُحَُْرتُهُ إ َل ال‬ ُ ‫َجأَى الْ َفَر‬ so mala’, militilitig a mama

miyakarothm

‫َجأَى‬ ْ‫أ‬ babay a koda a marothm ‫جأْواء‬ ََ ِ so kobal a pmbthadan ko kodn; so lakal a kobal a pmbtadan sa kodn‫اْلِئَاوةُ (ج) جئَاء‬ َ ْ ‫ي‬ gomitas, miotol, tomiphd ‫ع‬ ُّ ُ‫ب َجي‬ َّ ‫َج‬ َ َ‫ قَط‬:‫ب َجبَّا َوجبَ ًاَب‬ so Islam na pnggtasn iyan so miyaonaan iyan, maana a anday ُ‫ب َما قَ ْب لَه‬ ُّ ُ‫ا ِإل ْسالَ ُم ََي‬ mama a koda a marothm

kapagislam o taw na miyada so manga dosa niyan ko da niyan pn kapagislam sa di niyan dn maphanawbat ka di ron iziksa

:‫ب َجبَ بًا‬ ُّ َ‫ب َجي‬ َّ ‫َج‬ ِ ِ َّ ‫ج‬ onta a mapopotol i batobato ‫ب‬ ُّ ‫َج‬ َ ‫ انْ َقطَ َع َسنَ ُامهُ فَ ُه َو أ‬:‫ب الْبَع ُري‬ َ ِ babay a dampnas i rarb a di pamomonolan sa soso ‫ص ْدرَها وثَ ْد َي َها‬ َ ُ َ ‫ الَ يَ ْعظُ ُم‬: ‫ا ْمَرأَة َجبَّاء‬ ِ َّ َ‫اِ ْجت‬ minditar sa Jubbah nditarn a kayokos َ‫اْلُبَّة‬ ْ ‫س‬ َ ‫ لَب‬:‫ب‬ binsad iyan so shayi, piyotol iyan ُ‫ قَطَ َعه‬:‫الشيء‬ َّ َ‫اِ ْجت‬ َ ْ َّ ‫ب‬ ِ ِ ُّ ‫اْل‬ paridi odi na bowalan a madalm i kalot ago maolad ‫َجبَاب وِجبَاب‬ ُْ َ ْ ‫ الْبْئ ُر الْ َواس َعةُ (ج) أ‬:‫ب‬ ِ ْ ِ ‫صرةِ ي ْنسبو َن إِ َل أَِب َعلِ ِي َُمَ َّم ٍد بْ ِن َعْب ِد الْوَّه‬ sagorompong a manga taw a ‫ي‬ ِ ِ‫اْلُبَائ‬ ْ ‫اب‬ ُ َ ُ َ ْ َ‫ ُم ْعتَ ِزلَةُ الْب‬:ُ‫اْلُبَائيَّة‬ َ miyotol, minsad

Mu’tazilah sa Basra a ibabangnsa siran ko Mohammad Bin Abdil Wahhāb Al Jubāī a aya iran imām ko tindg iran ko agama so nditarn a jubbah, ‫وِجبَاب‬

ْ َ ‫ الد َّْرعُ (ج) ُجبَب‬:ُ‫اْلُبَّة‬ so nditarn a rabn

tominimo’ ً‫اوة‬ َ َ‫َو َجب‬

‫َجبَا َْجيبُوا َج ْب ًوا‬ tinimo iyan so bois a miyaragon ko lopa ُ‫ِجَ َعه‬ ْ ‫َجبَا‬ َ :‫اج‬ َ ‫اْلََر‬ ‫ي‬ minili, tominimo’‫جبَا‬ َ :ً‫َج ََب َْجييِب َج ْب يًا َوجبَايَة‬ 66

ِ ِ ُ‫ ا ْختَ َاره‬:ُ‫ا ْجتَ بَاه‬ so giimanimo ko tamok datar o zakāt ‫جبَاة‬ ْ ُ )‫اْلَ ِاب (ج‬ ٍ ‫اْلابِيةُ (ج) جو‬ so mala a kodn odi na kawa’ a pthindaan ‫اب‬ َ َْ ََ tinindos iyan, pinili iyan

‫ب‬ ُُ ‫َب َْجي‬ ََ ‫َج‬ َ َّ‫ تَ َهي‬:‫َب ُج ْب نًا‬ mithalaw; milingkap ‫ب‬ ُُ ‫َب َْجي‬ َُ ‫َج‬ َُ ‫ َج‬:ً‫َب ُج ْب نًا َو َجبَانَة‬ talaw, lingkap, la-o ‫جبَّان‬ ِ ُْ‫اْل‬ mimbathik so gatas ‫ب‬ ْ ‫ص َار َك‬ َُ َّ‫ب الل‬ َ َّ َ‫َِت‬ َ :‫ب‬ so talaw, so lingkap ‫جبَ نَاء‬ ْ ُ )‫اْلَبَا ُن (ج‬ so lbnga, pkhoboran sa miyatay ‫ الْم ْقبَ رة‬:ُ‫اْلَبَّانَة‬ ْ َ َ so lominintad a gatas sa mimbathik ‫ب‬ ْ ُ ُْ‫اْل‬ so bnng ‫ّي‬ ْ ُ ِ‫اْلَب‬ so nganin a pkhasabapan sa katatalaw ُ‫جبَ نَة‬ ْ ‫الْ َم‬

miyalk, tiyalaw, liningkap

somiyarongangat:‫ج ْب ًها‬ َ

ُ‫َجبَهَ َْجيبَه‬ siyarongangat iyan si polan sa ُ‫ قَالَهُ ِِبَا يَكْره‬:‫جبَهَ فُالَ ًًن‬ َ َ tiyalmba o shayi si polan ُ‫يَتَ َهيَّأَ لَه‬

katahro a marata

‫ فَ َجأَهُ قَ ْب َل أَ ْن‬:‫َّيءُ فُالَ ًًن‬ ْ ‫َجبَهَ الش‬ ِ ‫ي‬ miyakablang so bnng iyan ُ‫جْب َهتُه‬ ْ ‫َّس َع‬ َ ‫ت‬ َ ‫ ات‬:‫َجبهَ َْجيبَهُ َجبَ ًها‬

‫َجبَه‬ ْ‫أ‬ babay a mimbn’ng sa mablang ‫جْبه‬ ُ )‫َجْب َهاء (ج‬ piyakarondan iyan sa ُ‫جْب َهتَه‬ ْ ‫ أ‬:ُ‫َجبَ َهه‬ َ ‫س‬ َ ‫َخَزاهُ فَنَ َك‬ mama a mimbn’ng sa mablang

minisondong iyan a bn’ng iyan

so panmpang, so bnng ُ‫اْلَْب َهة‬ ْ

‫اعةُ الْ ُم َؤلََّفةُ ِم َن‬ ْ :ُ‫اْلَْب َهة‬ ْ َ ‫اْلَ َم‬ somiyangka ‫حودا‬ ُ ‫َج َح َد َْجي َح ُد َج ْح ًدا َو ُج‬ siyangka iyan so btad / sogoan ُ‫كره‬ َ َ ْ‫ أَن‬:‫َح َج َد األ َْمَر‬ ‫ي‬ kiyasikotan sa tamok ‫ح ًدا‬ َ ‫َجح َد َْجي َح ُد َج‬ ‫قَ َّل َخْي ُرهُ لَِف ْق ٍر أ َْو َُبْ ٍل فَ ُه َو َج ِحد‬ miyarawas so tamok iyan sa miyamrmr ‫حد‬ ْ ‫َو َج‬ ِ ِ gomiyangkil so lopa’ ko da on kaorani ‫ض‬ ُ ‫َجح َدت األ َْر‬

ِ ‫الن‬ so lompokan o manga taw‫َّاس‬

67

ِ ‫اق َوا ْشتَ َّد‬ َ ‫ض‬ َ :‫ش‬ ُ ‫َجح َد الْ َعْي‬ miyamoplis, miyarawas so tamok iyan ُ‫ َذ َهب َمالُه‬:‫ح َد‬ ْ‫أ‬ َ ‫َج‬ َ ِ ‫ نُكْرا ُن الْمعر‬:‫اْلحود‬ so kasangka’, so kadapaya ko mapiya ‫وف‬ ُ ْ َ َ ُ ُ ُْ minilo’, miyagikot ‫حنًا‬ ْ ‫َج َح َن َْجي َح ُن َج‬ ِِ ِ piniloan iyan so pamiliya niyan sa kamrmr odi na kaligt ً‫َو َُبْال‬ َ ْ ‫ضيَّ َق َعلَى عيَاله فَ ْقًرا أ‬ ‫ي‬ mirotig sabap ko di kapiya o pkhakan iyanُ‫اؤهُ وبَطَُؤ َُنُُّوه‬ َ ُ ‫َجح َن َْجي َح ُن َج َحنًا َو َج َحانَةً َساءَ َغ َذ‬ ِ‫ج‬ ta a rotig a kontg ‫حن‬ َ ِ ِ ِ piyakasimpitan iyan sa pagpr so ‫علَى عيَاله‬ َ ‫َح َج َن‬ ْ‫أ‬ miyakasimpit so kaoyagan iyan

pamiliya niyan sa kaligt odi na kamrmr

‫ي‬ ‫ب‬ ُ ‫ب َْجيد‬ َ ‫َج َد‬ piyaawing iyan so shayi ُ‫عابَهُ وذَ َّمه‬ َ ‫َج َد‬ َ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫ب الش‬ ‫ي‬ lomiyaon, miyagangkil, miyamara ‫ج ْد ًَب يَبَس‬ ُ ‫ب َْجي َد‬ َ ‫َجد‬ َ ‫ب‬ َ ِ kiyamaraan so darpa ko da on kaorani ً‫ج ُدوبَة‬ َ ‫َجد‬ ُ ‫ب الْ َم َكا ُن‬ miyagangkil so darpa ko da on kaorani ‫ن‬ ُ ‫ب الْ َم َكا‬ ْ‫أ‬ َ ‫َج َد‬ ِ ِ ‫أَج َدب‬ lomiya-on so ragon sa da dn oran ‫ج ْدب‬ َّ ‫ت‬ َ :ُ‫السنَة‬ َ ‫ص َار َبَا‬ َ ْ ِ ِ ِ ِ so darpa a kamamaraan ‫ الْيَابس‬: ‫َمكنَة‬ ْ ‫ب م َن األ‬ ْ ‫األ‬ ُ ‫َج َد‬ ُ miyamaawing ‫ج ْد ًَب‬ َ

sabap sa di pagoranan

‫ي‬ ‫ص َار َذا َح ٍظ‬ َ ‫َج َّد َجي ُّد َجدًّا‬ miyakabagr si polan sa da kalobayi ‫ ََلْ يَ ْه َزْل‬:‫ج َّد فُالَن ِجدًّا‬ َ ِ ِ ِ miyanagontaman ko btad ٌّ‫جاد‬ َ ‫ ا ْجتَ َه َد فَ ُه َو‬:‫َج َّد ِف األ َْمر‬ ِ ‫ حدث ب عد أَ ْن ََل ي ُكن فَهو ج‬:‫ج َّد الشَّيء ِج َّد ًة‬ miyaadn so shayi ko oriyan o di niyan ‫ديد‬ َ َُ ْ َ ْ َ َْ َ َ َ َ ُْ mikhawasa, miyanamok

kapakamomoayan sa miyaona sa skaniyan na maadn a bago; mimbago so shayi sa babago a kiyaadn iyan

‫ادا‬ ً ‫َج َّد َجيُ ُّد َجدًّا َو يج َد‬ piyotol iyan so shayi, gitas iyan ُ‫ قَطَ َعه‬:‫ج َّد الشَّيء‬ َ َْ ribas iyan so korma sa piyamotol iyan so manga talintang o onga ُ‫ع َْثَره‬ ْ ‫َج َّد الن‬ َ َ َ‫ قَط‬:‫َّخ َل‬ miotol; somipi’; miyabis

niyan

‫َج َّد َجيَ ُّد َجدًّا‬ ِ َِْ‫ت ِِب ْْل‬ miyaparolingka so mapiya ‫ري‬ َ ‫َجد ْد‬ ٍ ‫ صار َذا ِج ٍد واجتِه‬:‫أَج َّد فُالَن‬ miyanamar si polan ‫اد‬ َْ َ َ ََ ِ biyago niyan so shayi‫يدا‬ ً ‫ صيَّ َرهُ َجد‬:َ‫َّد الشَّيء‬ َ ‫َجد‬ miyaparoli niyan ُ‫ًَنلَه‬

68

َّ ِ َ ‫األ‬ ‫َّه ُار‬ َ ‫يل والن‬ ُ ‫ الل‬:‫َج َدان‬ ِ ‫ط الطَِّر‬ so lmbak o lalan ‫يق‬ َّ َ‫اْل‬ ْ ُ ‫ َو َس‬:ُ‫ادة‬ so mala a lalan, mala a karsada ‫َعظَم‬ َّ َ‫اْل‬ ْ ُ ‫ الطَّ ِر‬:ُ‫ادة‬ ُ ْ ‫يق األ‬ ِْ so masa a kaprbasa ko onga ‫َّخ ِل‬ ْ ‫ أ ََوا ُن قَطْ ِع َْثَِر الن‬:‫اْل َد ُاد‬ so gagawii ago so daondaw

o korma a phamotoln so manga talintang o lpaan iyan

ِ ‫ أَبو األ‬:ُّ‫اْلد‬ )‫َب َوأَبُو األَمَّ(ج‬ ُ َْ so kala ago so pangkatan ‫ْلَالَ ُل‬ ْ ‫ الْ َعظَ َمةُ َوا‬:ُّ‫اْلَد‬ ْ ِ :ُّ‫اْلَد‬ so rizki ‫ق‬ ْ ُ ‫الرْز‬ ُّ َ‫اْل‬ so okor, so kipantag ‫ج ُدود‬ ْ :ُّ‫اْلَد‬ ْ ْ ‫ظ (ج) أ‬ ُ ‫َج َداد َو‬ ِ ِ ِْ so panagontaman, so panamar ‫اد‬ ُ ‫ اال ْجت َه‬:ُّ‫اْلد‬ ِ‫ع‬ tanto a mala’; mala a tanto ‫ظيم ِجدًّا‬ َ ِ so thbaan o lawas a ig ‫َج َداد‬ ْ ْ ‫ شاَطيءُ الن َّْه ِر (ج) أ‬:ُّ‫اْلُد‬ so lopa a pantar a kayat ُ‫ض الْمستَ ِويَة‬ ْ ْ ُ ُ ‫ األ َْر‬:‫اْلَ َد ُد‬ ِ َ‫ب ِِف طَل‬ sa taw a mokit ko pantar a lopa na ‫العافِيَ ِة‬ ْ ‫ك‬ ْ ُ‫ ي‬:‫اْلَ َد َد أ َِم َن الْعِثَ َار‬ َ َ‫ َم ْن َسل‬:‫الْ َمثَ ُل‬ َ ‫ب‬ ُ ‫ضَر‬ so ama a dato’ ‫َج َداد‬ ْ‫أ‬

makalidas ko kitarpang

‫اْلَدَّاءُ ِم َن ا ِإلبِ ِل‬ ْ ِ so lalan ko langit ago sii ko palaw ‫اْلَبَ ِل‬ ْ ‫الس َماء َو‬ ْ َّ ‫يق ِِف‬ ُ ‫ الطَّ ِر‬:‫اْلُ َد ُد‬ ِ َ ‫اْل ِد‬ so gagawii ago so daondaw ‫َّهار‬ َْ ُ َ ‫ اللَّْي ُل َوالن‬:‫يد ًَتن‬

so kambing odi na onta a inabis so tangila niyan

mitho’; lomiyonaw; mialad;‫ج ْد ًرا‬ َ

‫َج َد َر َْجي ُد ُر‬ lomiyonaw so mangngtho ‫ت‬ ُ ‫َج َد َر الن َّْب‬ piyagalad iyan so shayi a alad ُ‫ح َّوطَه‬ َ :‫َّيءَ َج ْد ًرا‬ ْ ‫َج َد َر الش‬ ِ ‫ي فَهو ج‬ ‫ي‬ miyasogat a sakit a judari ‫در‬ ْ ُ‫َصابَه‬ َ ‫ أ‬:‫َجد َر َْجي َد ُر َج َد ًرا‬ َ َ ُ ُّ ‫اْلُ َد ِر‬ miyapatot; miyataralbi ‫خلِي ًقا بِ ِه‬ َ ‫ص َار‬ َ ‫َج ُد َر َْجي ُد ُر َج َد َارًة‬ ِ patot, ‫ج َدراء‬ َ ُ )‫َجدير (ج‬ miyasogat a sakit a judari so mama ‫ي‬ ْ ُ‫َصابَه‬ ُّ ‫اْلُ َد ِر‬ َّ ‫ُج ِد َر‬ َ ‫ أ‬:‫الر ُج ُل‬ lomiyonaw so mangngtho ‫ت‬ ُ ‫َج َد َر الن َّْب‬ ْ‫أ‬ mionga so kayo a pamomolan ‫َّجر‬ ْ‫أ‬ ُ َ ‫َج َد َر الش‬ ِ miyanglb, miyagalad ‫جتَ َدر‬ َ ْ‫ا‬ so alad, so klb ‫ج ُدر‬ ْ :‫اْلِ َد ُار‬ ْ ُ ِ‫اْلَائ‬ ُ )‫ط (ج‬ 69

‫ ُُحًّى ُم ْع ِديَة‬:‫ي‬ ْ ُّ ‫اْلُ َد ِر‬ ِْ so kodal a pd sa ator ُ‫ديرة‬ َ َ‫اْل‬ somiyamping, miyotol, ‫عا قَطَ َع‬ ً ‫ع َْجي َدعُ َج ْد‬ َ ‫َج َد‬ so sakit a Judari

miyabis sa ngirong

‫ع َْجي َدعُ َج َد ًعا‬ َ ‫َج يد‬ ِ ‫ قُ ِط َع أَنْ ُفهُ أ َْو طََرف ِم ْن أَطَْرافِ ِه‬: ‫ع فُالَن‬ َ ‫ُجد‬ somiyamping

siyampingan sa

ngiron si polan

mama a samping i ngiron ‫َج َدع‬ ْ‫أ‬

‫َج ْد َعاءُ (ج) ُج ْدع‬ miyatingangn lomalakaw ً‫ج ُدول‬ ُ ‫َج ُد َل َْجي ُد ُل‬ ِ ‫ قَ ِوي وتَبِع أ َُّمه فَهو ج‬:‫جد َل الْغالَم‬ miyatingangn lomalakaw so bagowa mama‫ادل‬ َ َُ ُ َ َ َ ُ ُ ُ َ miyakatgas so shayi ‫صلُب‬ َ َ :ُ‫َّيء‬ ْ ‫َج ُد َل الش‬ ‫ي‬ komiyandong, minins sa tali ً‫ج ْدل‬ َ ‫َج َد َل َْجيد ُل‬ kiyandong iyan so tali, binins iyan so kandong iyan ‫ُم ُدول‬ ْ ‫َج َد َل‬ َْ ‫َح َك َم فَ ْت لَهُ فَ ُه َو‬ ْ ‫ أ‬:‫اْلَْب َل‬ ِ ‫ اِ ْشتدَّت خصومته فَهو ج‬miyamawal ً‫ج يد َل َجي َد ُل ج َدل‬ minitaralo so giiniyan ‫دل‬ َ ْ َ َ َ ُ ُ َُ ُ ُ ْ َ babay a samping i ngirong

kapakiphawala

ِ ‫أ‬ ْ ‫ َم َش‬:ُ‫َج َدلَت الظَّبِيَّة‬ ْ َ ‫ت َم َع َها‬

piyakaonot o saladng so wata iyan a maito agopn ‫ولَ ُد َها‬

miyatingangn lomalakaw

ً‫َج َادلَهُ ُُمَ َادلَة‬ inibadas iyan sa miyapatay niyan ُ‫عه‬ َ ‫صَر‬ َ :ُ‫َج َّدلَه‬ ِ ‫الص ْقر (ج) أَج‬ so darayo ‫ادل‬ ْ ‫األ‬ َ ُ َّ :‫َج َد ُل‬ so kapakithindga sa pamikiran ‫اْلَ َد ُل‬ ْ ِ ‫صغِ ٍري يُ َش ُّق ِِف األ َْر‬ so maito a kakar a phagokitan a ig‫لس ْقيَا‬ ْ ُّ ِ‫ض ل‬ َ ‫ َُْمَرى‬:‫اْلَ ْد َو ُل‬ so pat i rogo a panoratan a dadaptaran ‫اْلَ ْدو ُل‬ َ ْ iniphawala iyan sa tindg a pamikiran

sa manga sorat

ِ ِْ so kakandongn a tali a pd sa kobal odi na bok ‫ش ْع ٍر‬ ُ ُ‫ ال ِزَم ُام الْ َم ْفت‬:‫يل‬ َ ‫ول ِم ْن أَدٍم أ َْو‬ ُ ‫اْلَد‬ ِْ so nditarn a salindang o babay ‫شاح‬ ُ َ ‫ الْ ِو‬:‫يل‬ ُ ‫اْلَد‬ ِ ‫اْل‬ so solapid a bok o babay ُ‫ديلَة‬ َْ lomitho ko manga kmer iyan ‫ج ْذ ًوا‬ َ ‫َج َذا َْجي ُذو‬ ِ tominindg sa aya idadapo iyan na so manga poro o kmer iyan ‫َصابِعِ ِه‬ َ ‫ قَ َام َعلَى أَطَْراف أ‬:‫َج َذا‬ miyamno a sapo so batobato o onta ‫َّحم‬ َّ ‫َج َذا‬ َ ْ ‫ َُحَ َل الش‬:‫السنَ ُام‬ 70

mirn; somiyapar ‫ج ْذ ًًي‬ َ

inrn iyan si polan ُ‫َمنَ َعه‬

‫َج َذا َْجي يذي‬

:‫َج َذا فُالَ ًًن‬ inrn iyan skaniyan sa siyaparan iyan ُ‫ َمنَ َعه‬:‫ن‬ َ ‫َج َذى ا ِإلنْ َسا‬ ْ‫أ‬ inalidan iyan so ator sa iniporo iyan ُ‫ رفَ َعه‬:‫جر‬ ْ ‫َج َذى‬ ْ‫أ‬ َ َ َ َ‫اْل‬ miyalid so pagtaw sa ator ka an iran miporo ُ‫شبَةً لِيَ رفَعُوه‬ ْ َ ‫ أ َْد َخلُوا ََْتتَهُ َخ‬:‫َِتَا َذى ال َق ْوُم َح َجًرا‬ ِ ‫اْل‬ so babay a onta a mikhorang i gatas ko ُ‫اذيَة‬ َْ kiyambawata iyan

ِْ )‫اْل َذاةُ (ج‬ َْ ُ‫اْل َذاء‬ so waga a apoy ُ‫اْلَ ْمرة‬ ْ َ ْ :ُ‫اْلَ ْذ َوة‬ َِّْ‫ِ ُْم َذاء الط‬ so toka o papanok ‫ري‬ ُ ِ ِ da a baraybon ko lawas iyan‫َّع ِر‬ ْ ‫َج ير َد َْجي َر ُد َج ْر ًدا َخالَ ج ْس ُمهُ م َن الش‬ mama a da a baraybon iyan‫جرد‬ ْ‫أ‬ ْ ُ )‫َجَرد (ج‬ kiyaawasan so darpa sa mangngetho ‫ن‬ ُ ‫َج ِرَد الْ َم َكا‬ lopa a mamamayas ‫جرَداء‬ ْ َ ‫أ َْرض‬ tiyarapan so ibabasok sa da ‫اد‬ ْ ُ‫َصابَه‬ َّ ‫ُج ِرَد‬ ُ ‫اْلََر‬ َ ‫ أ‬:ُ‫الزْرع‬ so itado o mala a kayo

a miyalamba on

ِ ‫أَرض ُمرودة َكثِريةُ ا ْْلر‬ lopa a madakl a tarapan on ‫اد‬ ََ َ َ ُ َْ ْ inopisan iyan, liyowasan iyan ُ‫شره‬ َ َ َ‫ ق‬:ُ‫َجَّرَده‬ ِ ‫السيف ِمن ِغم‬ binindas iyan so pdang ko tanggoban iyan ِ‫ده‬ ْ ْ َ ْ َّ ‫َجَّرَد‬ lomikas ‫ تَ َع َّرى‬:‫اِ ْْنَرَد ِم ْن ثَوبِِه‬ ْ َ ِ ِ ِ lomikas, mithalandiyang ‫ تَ َع َّرى‬:‫ن ثَوبه‬ ْ ْ ‫َِتََّرَد م‬ poso a maliwanag ‫َجا ِرد‬ ٌّ ‫س فِيِه ِغلٌّ َوالَ ِغ‬ ْ ‫قَ ْلب أ‬ َ ‫ش (ج) أ‬ َ ‫ لَْي‬:‫َجَرُد‬ daa dngki niyan

so tarapan ‫اد‬ ْ ُ ‫اْلَر‬

َ ‫الص ْحَر ُاء‬ : ‫اء‬ ‫د‬ ‫ر‬ ْ َّ ُ َ َْ‫اْل‬ so klong ‫ التُّرس‬:‫اْلَرُد‬ ُ ْ ْْ ِ ْ ‫ الثَّوب‬:‫اْلرد‬ so nditarn a miyarombay ‫جرد‬ ُ ْ ُ َْْ ُ ُ )‫اْلَل ُق (ج‬ ِ ‫الص‬ so payagan ko oman gawii (news paper)ُ‫حي َفةُ الْيَ وِميَة‬ ْ َّ : ُ‫يدة‬ َ ‫اْلَِر‬ ْ ِ ‫ ما ي ْدرُك ِِب‬:‫الْمجَّرد‬ ِ ‫اْلََو‬ so rahasiyan nganin a di khagdam ogaid na raraotn o ‫اس‬ ْ ‫لذ ْه ِن ُدو َن‬ َُ َ َُُ so lopa a landap a kabagabagas

akal

71

‫َج يرَز َْجي َرُز‬ ِ mimbaloy so lopa a taos ‫ض‬ ُ ‫َج ِرَزت األ َْر‬ komiyan sa magaan ‫ك ِل‬ ْ َ‫يع األ‬ َ ‫ َكا َن َس ِر‬: ً‫َج ُرَز َْجي ُرُز َج َر َازة‬ ِ ‫أ‬ kiyataosan so lopa ‫ض‬ ُ ‫َجَرَزت األ َْر‬ ْ ِ ِ ِ so pdang a phamitas ‫ع‬ ْ ُّ ‫اْلَُر ُاز م ََن‬ ُ ‫ ال َقاط‬: ‫السيُوف‬ ِ ‫السنةُ الْمج‬ so ragon a tawn; so ragon a sikot ُ‫دبَة‬ ْ ْ ُ َ َّ :‫اْلََرُز‬ so bombol ‫ ال َفرو‬:‫اْلِرُز‬ ْْ ُْ ِ ‫ األَرض الْمج‬:‫اْلرز‬ so lopa a taws a mamamayas ُ‫دبَة‬ ْ ُ ُ ْ ُ ُُْ mithaos so lopa’; miyamayas so lopa’‫ج َرًزا‬ َ

a daa pakaig on

miotol; somipi’; romibas; minggolaola sa dosa‫ع‬ َ َ‫قَط‬

,‫ب‬ َ َ‫ أَ ْذن‬:‫َج َرَم َْجي يرُم َج ْرًما‬

‫الر ُج َل‬ َّ ‫َجَّرَم‬ ْ ‫َجَرَم الن‬ ُ‫ َج ََّن َْثََره‬:‫َّخ َل‬

piyakandosa niyan so mama ribas iyan so onga o korma sa piyamotol iyan so talintang o onga

niyan

ْ ‫ َعظُ َم‬: ً‫َج ُرَم َْجي ُرُم َج َر َامة‬ mindosa ‫َجرَم‬ َْ ‫أ‬ َّ ‫اِ ْجتَ رَم‬ pinggolaola niyan so dosa ‫الذنْب‬ َ َ ِ miyaipos; miyapopos ‫ضى‬ َ ‫ انْ َق‬:‫َِتََّرَم‬ so gramos ‫ام‬ ْ ُ ‫اْلَْر‬ ِ ‫ط ِمن التَّم ِر‬ ِْ so miyaroro ko onga ‫عْن َد قَطْعِ ِه‬ ْ َ َ ‫ َما َس َق‬:ُ‫اْلَر َامة‬

minggolaola sa mala adosa ُ‫جرُمه‬ ُ

ko kiyarbasa on

َ‫ الَ بُ َّد َوالَ ََمَالَة‬:‫الَ َجَرَم‬ ِْ so lawas a adn a liks iyan ‫اْلَس ُد‬ َ ْ :‫اْل ْرُم‬ so dosa; so kasalaan ‫اْلُرُم‬ ْْ so ribas a onga sapad ُ‫اْلَ ِرْي‬ ْ komitas; miotol; miyantk ‫ع‬ َ ‫َج َز‬ َ َ‫ قَط‬:‫ع َْجي َزعُ َج ْز ًعا‬ ِ ‫جز‬ kitas iyan so balintad sa rinipag iyan ko barat iyan kna o ba sii ko ‫ضا‬ ً ‫ قَطَ َعهُ َع ْر‬:‫ي‬ َ ََ َ ‫ع الْ َواد‬ tangkd, di dn dowadowa

lndo niyan

ِ ‫جز‬ sipikan iyan ko tamok iyan ُ‫ قَطَ َع لَهُ ِمْنه‬:‫ن َمالِ ِه‬ َ ََ ْ ‫ع لَهُ م‬ ِِ ِ ْ ‫ ََل ي‬:‫يع َْجي َزعُ َج َز ًعا‬ da makasabar ko tiyoba a ‫ج ُزوع‬ َ ‫َجز‬ َ ‫ص َْب َعلَى َما نََزَل به فَ ُه َو َج ِزع َو َجا ِزع َو‬ َْ

minisogat on; kiyatkawan ko tiyoba a minitalmba on sa mindadangin ka da makasabar so sagintas ko kagagawii‫اللَّْي ِل‬

72

ِ :ُ‫اْلِزعة‬ ‫القطْ َعةُ ِم َن‬ َْْ

ً‫َج َز َل َْجي يز ُل َج ْزل‬ piyotol iyan; inabis iyan; gipikan iyan ُ‫ قَطَ َعه‬:ُ‫ج َزلَه‬ َ ِ ‫ي‬ ‫ي‬ ِ ‫ي‬ biyagian iyan ko tamok iyan ً‫َعطَاهُ مْنهُ قطْ َعة‬ ْ ‫ أ‬: ً‫َج َزلَهُ م ْن َماله َج ْزلَة‬ ِ ِ ِ َ ‫ الْ َكثِ ُري‬:‫اْلَْزُل‬ so kalaan ko oman i shayi ‫شي ٍء‬ ْ ْ َ ‫العظ ُيم م ْن ُكل‬ so satbi; so sagpik; so saabis ُ‫ الْ ِقطْ َعة‬:ُ‫اْلِْزلَة‬ ْ ِْ so madakl; so matakar ‫كثِري‬ ُ َ ْ‫ ال‬:‫يل‬ ُ ‫اْلَز‬ lomiyawas; milawas; mimbadan ‫س ًدا‬ ْ ‫س ُد َج‬ ُ ‫س َد َْجي‬ َ ‫َج‬ liyawasan iyan bintol iyan s alawas ُ‫جس َده‬ َ :ُ‫َج َس َده‬ َ ‫ضَر‬ ََ ‫ب‬ ‫ي‬ mimbathik sa miyamara ‫جس ًدا‬ َ َ ‫س ُد‬ َ ‫َجس َد َْجي‬ ِ mimbathik so rogo’ ‫ يَبَس‬:‫َّم‬ َ ُ ‫َجس َد الد‬ ِ ِ ِ minidkt on ‫ق‬ َ ‫ لَص‬:‫َجس َد بِه‬ ِ ‫ صب غه ِِب ْْلِس‬: ‫أَجسد الثَّوب‬ riyandang iyan so nditarn a jisad ‫اد‬ َ ُ َ ََ َ ْ َ َ ْ mimbolawas; miyapayag sa adn a lawas iyan ‫س َد‬ َّ َ‫َِت‬ ِْ so rogo’ a mimbathik a miyamara ‫َّم الْيَابِس‬ ُ ‫اْل َس‬ ُ ‫ الد‬:‫اد‬ ُ ِْ so za’faran ‫ن‬ َّ :‫اد‬ ُ ‫الز ْع َفَرا‬ ُ ‫اْل َس‬ ِ ْ‫اْلَ َس ِد َوالْبَط‬ so sakit a lawas ago tiyan ‫ن‬ ْ ‫ َو ْجع ََيْ ُخ ُذ ِِف‬:‫اد‬ ْ ُ ‫اْلُ َس‬ ِْ : ‫اْلس ُد‬ so lawas; so badan‫َجساد‬ َ ْ ‫اْل ْس ُم (ج) أ‬ َ َْ miyotol; miyabis; somipik

miphoyot; mimbathik so bonag ‫يَبَس‬

َ

:‫س ًّوا‬ ُ ‫سو َج ْس ًوا‬ ُ ‫وج‬ ُ ‫سا َْجي‬ َ ‫َج‬

miphoyot so ig; mimbathik so ig ‫ِجَ َد‬ َ

:ُ‫َج َسا الْ َماء‬ ‫ي‬ mimbathik; miphoyot; tomigas ‫جسا‬ ً ‫س ًّوا َو َج‬ َ ‫سى ُج‬ َ ‫َجس َي َْجي‬ َ َ :‫سا‬ rinido iyan ُ‫اداه‬ َ ‫ َع‬:ُ‫اساه‬ َ ‫َج‬ tomiyapong; miyowayo‫شبًا‬ ْ ‫ب َج‬ ُ ‫ب َْجي‬ َ ‫َج‬ ُ‫ش‬ َ‫ش‬ biyowayo niyan so od ُ‫حنَه‬ ْ ‫ب‬ َّ َ‫اْل‬ َ َ‫ ط‬: ‫ب‬ َ ‫َج َش‬ ‫َج ي‬ mizikot; kiyargnan sa kawiyagan ‫شبًا‬ َ ‫ب َج‬ َ ‫ش َُب َْجي‬ ُ‫ش‬ ِ miyakakrang so kakan iyan, maana kiyargnan ko oyagan ‫شن‬ َ ُ‫ غَل‬:‫الر ُج ُل‬ َّ ‫ب‬ َ ُ ‫ظ َمأْ َكلُهُ َو َخ‬ َ ‫َجش‬ sa ginawa

ِ mimbaloy a ‫شب‬ َ ‫شوبَةً َو َج‬ ُ ‫ب ُج‬ ُ ‫ب َْجي‬ ُ ‫َج‬ ُ‫ش‬ َ‫ش‬ َ ‫ َج‬:ً‫شابَة‬ kiyasikotan ko pagpr

miyakarata so katharo’

73

‫ َج َفا َو َخ ُش َن‬:‫ب الْ َكالَ ُم‬ َ ‫َج ُش‬

‫ورا‬ ُ ‫ش ُر ُج‬ ُ ‫ش َر َْجي‬ َ ‫َج‬ ً‫ش‬ mikhoyakas so kapitapita ‫ق‬ ُّ ‫َج َشَر‬ َ َ‫ طَلَ َع َوانْ َفل‬:‫الصْب ُح‬ iniliyoniyan sa kodal so bintang ‫ي‬ ِ ‫َخَر َج َها لِ َّلر ْع‬ َّ ‫َّو‬ ْ ‫ أ‬:‫اب‬ َ ‫َج َشَر الد‬ tomigas; miyamara‫ش ًرا‬ َ ‫ش ُر َج‬ َ ‫َج يش َر َْجي‬ ‫ي ي‬ miyakarzik so pananagoay ‫خ‬ َ ‫َّس‬ َ ‫ ات‬:ُ‫َجش َر اإل ََنء‬ ‫الس ي‬ ِ ‫اْلَ َج ِر‬ ْ ‫س َك‬ َّ ‫َج يش َر‬ َ ‫ش ًرا َو َج‬ َ ‫اح ُل َج‬ َ َ‫ َخ ُش َن طينُهُ َويَب‬:ً‫ش َارة‬ somibang; lominiwanag

miyamara so pagilidan o ragat sa tomigas

ِ ٌّ ‫َصابَهُ ُس َعال َج‬ ‫اف‬ َ ‫ أ‬:‫ُجشَر‬ inibagak iyan ُ‫كه‬ َ‫ تََر‬:ُ‫َجشََّره‬ ِ ‫اْل‬ so masa a karamigi ko kagagawii ‫حر‬ َّ :ُ‫اش ِريَّة‬ َْ ُ َ ‫الس‬ so taw a pphakatorog ko darpa a ‫شر‬ ْ ُ َ َ‫اْل‬ gomidam sa lgt a kamara

pphagonongan iyan sa kambing

ًّ ‫َج‬ miyowayo; somiyasa :‫شا‬

‫ش‬ ُّ ُ‫ش َجي‬ َّ ‫َج‬ ِ ‫ جر َشه فَهو َُْم ُشوش وج‬:‫ب‬ biyowayo niyan so ‫شيش‬ ْ ‫ش‬ َّ ‫َج‬ ََ َ ُ ُ َ َ َّ َ‫اْل‬ od sa kiyadaan sa okap

َّ ‫َج‬ ُ‫ َكنَ َسهُ َونَظََّفه‬:‫ش الْ َم َكا َن‬ liyompiyowan iyan so tabay ‫َّاها‬ َّ ‫َج‬ َ ‫ نَق‬:‫ش الْبِْئ َر‬ َّ ‫شا َو ُج‬ tomigas; miyakabasng :ً‫شة‬ ُّ َ‫ش َجي‬ َّ ‫َج‬ ً‫ش‬ َ ‫ش َج‬ miyakatgas so lagam ‫ظ‬ َ ُ‫ اِ ْشتَ َّد َو َغل‬:‫ت‬ َّ ‫ش‬ َّ ‫َج‬ ُ ‫الص ْو‬ ِ ‫أ‬ miyakarimng so lopa sa kiyapakarabong o mangngtho on‫ف نَْب تُ َها‬ َّ َ‫ اِلْت‬:‫ض‬ ُ ‫َجشَّت األ َْر‬ َ biyowayo niyan so od ka an kaopisi ‫ش َها‬ ْ ‫ش‬ َّ ‫َج‬ َّ َ‫اْل‬ َ ‫ َجَر‬:‫ب‬ َ‫أ‬ mithamparasa; mimbasa sa basa a diyanggal ‫ح‬ ٍ ‫اْلَياَءَ َوتَ َكلَّ َم بُِقْب‬ ْ ‫ تَ َرَك‬:‫وعا‬ ً ُ‫َجلَ َع َْجيلَ ُع ُجل‬ ِ somiyawa so babay sa mimbinayar ‫ت‬ ْ ‫ َس َفَر‬:ُ‫َجلَ َعت الْ َم ْرأَة‬ ْ ‫ت َوتَبَ َّر َج‬ babay a somasawa a mbibinayar ‫جالِع‬ َ siyawaan iyan so shayi; ُ‫ش َفه‬ َ ‫ َك‬:‫َّيءَ َجلْ ًعا‬ ْ ‫َجلَ َع الش‬ inoginasan iyan so darpa sa piyayopasan iyan

biyongkarasan iyan

ُ‫ َخلَ َعه‬:‫ب‬ َ ‫َجلَ َع الث َّْو‬ ‫ي‬ mimbaloy a diyanggal i katharo a matamparasaan ‫ع‬ َ َ‫ َجل‬:ً‫َجل َع َْجيلَ ُع َجلَ ًعا َو َجالَ َعة‬ ِ taw a matamparasaan ‫جالِع‬ َ ‫َجلع َو‬ ِ ‫جلَع‬ ِ َّ ‫ت‬ miyalonggis so mbala a ‫ض َّما‬ َ ‫صتَا فَلَ ْم تَْن‬ َ َّ‫ تَ َقل‬:‫الش َفتَان‬ ََ liyowas iyan so nditarn

modol sa di makapndmt

74

mizosongkai siran sa manga pagrg a katharo’

ِ ‫ تَنَ َازعُوا َوَِتَ َاوبُوا ِِبلْ ُف ْح‬:‫َِتَالَعُوا‬ ‫ش‬

ُ ُ‫ف َْجيل‬ َ َ‫َجل‬ ُ‫ قَ َشَرهُ َوَك َشطَه‬:‫ف َجلْ ًفا‬ inirat iyan sa itadoُ‫صلَه‬ ْ ‫ قَلَ َعهُ َو‬:ُ‫َجلَ َفه‬ َ ْ‫استَأ‬ ِ َّ ‫ف‬ liyodasan iyan sa kobal so siyombali ‫خ َها‬ َ َ‫َجل‬ َ َ‫ َسل‬:َ‫يحة‬ َ ‫الذب‬ tomiyaon; mizikot ‫ج ْل ًفا‬ ُ َ‫ف َْجيل‬ َ ‫َجلي‬ َ :ً‫ف َجلَ ًفا َو َجالَفَة‬ َ ‫ص َار‬ ِ َّ ‫ف‬ tiyaon o masa si polan, ‫علَى َمالِِه‬ َ ‫َجل‬ َ ‫ أَتَى‬:‫الد ْهُر فُالَ ًًن‬

liyodasan iyan; inopisan iyan

sinikotan o taon si polan

ِ ‫السنَةُ الَِِّ تَ ْذهب ِِبلْم‬ so ta-on a kharawas iyan so tamok, sabap ko da a khakan‫ال‬ ْ َّ :ُ‫اْلَالَِفة‬ َ ُ َ ِ ‫اْلو‬ ِْ ‫َّجةُ الَِِّ تُ َق ِشر‬ ِ ِ so pali’ a miyakalowas sa kobal ago ‫ف‬ ْ َّ ‫ الش‬:ُ‫اْلَالَِفة‬ َْْ ‫اْل ْل َد َم َع اللَّ ْح ِم َوالَ تَص ُل إ َل‬ ُ sapo’ ogaid na da makalsb ko pizmbaan

ِ ُ َ‫اْلِال‬ ‫ّي‬ ْ ُ ‫ الط‬:‫ف‬ ِْ so siyombali a lolowasan sa kobal ‫ف‬ ُ ‫اْل ْل‬ ِْ so taw a bong ‫ق‬ ْ ‫ األ‬:‫ف‬ ُ ‫اْل ْل‬ ُ َ‫َُح‬ ِْ ِ ِ ِ so satbi, so sagintas, so sagpik ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ القطْ َعةُ م ْن ُكل‬:ُ‫اْل ْل َفة‬ lomiyangon, kinowa niyan so kalangowan o shayi’ ًّ‫جال‬ َ ‫َج َّل َجيُ ُّل‬ kinowa niyan so kalaan ko shayi ُ‫َي ُم ْعظَمه‬ َ ‫ أ‬: َ‫َّيء‬ َ ْ ‫َخ َذ ُجلَّهُ أ‬ ْ ‫َج َّل الش‬ siyapngan iyan so onta sa bongkos‫ل‬ َّ ُ‫ أَلْبَ َس َها ا ْْل‬:َ‫َج َّل الدَّابَّة‬ ‫ي‬ miyakala so pangkatan iyan‫عظُم‬ َ َ :ً‫َج َّل َجي ُّل َجالَلً َو َجالَلَة‬ mama a mala i kadar )‫جلِيل (ج‬ َ ‫َجلٌّ َو‬ ِ ‫أ َِجلَّة وأ‬ babay a mala i pangkatan ago daradat ‫َجالَّء‬ َ ِ miyabarasa sa minitolod ago ginikb skaniyan o kala o sima ‫ب‬ ْ ‫َس َّن َوأ‬ ُ ‫َّجار‬ َ ‫َح َك َمْتهُ الت‬ َ ‫ أ‬:‫َج َّل‬ so lapot, so bayanek

ago tpng ko manga btad

ِ ْ‫الَ َُي‬ so bo’ so Allāh i di kharibat; Tuhan so di kharibat ‫طئ‬

‫َج َّل َم ْن‬ inipagawa iyan so nganin sa mizoti ron َ‫ تَنَ َّزه‬:ُ‫عْنه‬ َ ‫َج َّل‬ ِ ‫ج َّل عن وطَنِ ِه ومو‬ miyawa ko ingd iyan ‫ال‬ َ ‫ َجالَ َوَز‬:‫ضعِ ِه‬ ََْ َ ْ َ َ miyakala i pangkatan si polan ‫عظُم وقَ ِوي‬ َ‫أ‬ َ َ َ َ :‫َج َّل فُالَن‬ sila iyan si polan ُ‫عظَّمه‬ َ‫أ‬ َ َ :‫َج َّل فُالَ ًًن‬ َّ piyakalangkap iyan so shayi; piyakala ُ‫ع َّمه‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫َجل َل الش‬ ُ

iyan so shayi’

siyapngan iyan ُ‫غطَّاه‬ َ

75

:ُ‫َجلَّلَه‬

َّ ‫َجلَّ َل‬ ‫اْلُ َّل‬ ْ ‫ أَلْبَ َس َها‬:َ‫الدابَّة‬ َّ َ‫َِت‬ minitolod si polan ko omor ago ‫كَِب‬ َ ‫ أ‬:‫ال فُالَن‬ َ َ‫َس َّن َو‬

siyapngan iyan so koda sa bongkos

miyakatoa

ِ ‫الت‬ :ُ‫َّجلَّة‬ so kala o pangkatan ُ‫ الْ َعظَمة‬:‫اْلَالَ ُل‬ ْ َ ِ ِ ْ so kalaan ko shayi ُ‫ ُم ْعظَمه‬:‫شي ٍء‬ ُ ْ َ ‫اْلُالَ ُل م ْن ُكل‬ so sapng, so sapng o koda’ ‫ الْغِطَاء‬:‫اْلِالَ ُل‬ ْ ُ so ipzapng ko likod o koda’ ُ‫ َما تُغَطَّى بِِه الدَّابَّة‬:‫ل‬ ْ ُّ َ‫اْل‬ ِ ‫ف‬ so mala’ sopaka o maito’ ‫الد ِق‬ ْ ُ َ‫ الْ َكبِريُ ِخال‬:‫اْلِ ُّل‬ so shayi a mala’ ‫كبِري‬ ْ ُ َ ْ‫َّيءُ ال‬ ْ ‫ الش‬:‫اْلَلَ ُل‬ so ta-i o binatang ‫ث‬ ْ َّ ‫ الْبَ ْعُر َو‬:ُ‫اْلِلَّة‬ ُ ‫الرْو‬ so Allāh a lbi a Mala’ ‫اْلَلِيل‬ ُ ْ ِ so payagan a panoratan ‫اب‬ ُ َ‫ الْكت‬:ُ‫الْ َم َجلَّة‬ so kazlasla’ ‫جالَ ُل‬ ْ ‫ا ِإل‬

somiyawa, mimayamayas ‫ف‬ َ ‫ َك َش‬:‫َجل ًْها‬

ُ‫َجلَهَ َْجيلَه‬ ِ ِ ‫جعلَه الَ ِب‬:‫جلَه الب يت‬ bilasan iyan sa klb so ‫يه والَ ِسْت ر‬ َ َ ُ َ َ َ َْ َ َ َ َ ‫بف‬ walay sa da a pintoan iyan ago da a rnding iyan

‫ي‬ َّ ‫ت َجْب َهتُهُ َو ََت‬ ْ ‫َخَر‬ َ :‫َجلهَ ََْبلَهُ َجلَ ًها‬ ْ ‫ض ُخ َم‬ ُ ِ‫ت َمنَاب‬ َ ‫ت َش ْع ِر‬

ِ ‫رأ‬ miyakaolad i bnng a karoropawan sa ‫ْس ِه‬

tampar sa ombonombonan

‫َجلَه‬ ْ‫أ‬ babay a kabn’ngan ‫ج ْل َهاء‬ َ ِ ِ ُ‫الصخرة‬ so mala a lakongan a matiboronُ‫ظيمةُ الْمستَديرة‬ ْ َ َ ْ َّ :ُ‫اْلَْل َهة‬ َ ْ ُ َ ‫الع‬ ِ ‫ إِحدى حافَِّ الو‬:ُ‫اْل ْلهة‬ so isa ko thbaan o balintad ‫ادي (ج) ِجالَه‬ َ ْ َ َ َ ْ َ َْ miyagangkil sa tomigas ‫صلُب‬ ْ َ‫ َذ َهب‬:‫سا‬ ً ْ‫س َْج‬ َ َ ‫ت ُرطُوبَتُهُ َو‬ ُ ‫س َْجي ُم‬ َ َ‫َْج‬ miyagangkil so otan a mangngtho ‫ت‬ ُ ‫س الن َّْب‬ َ َ‫َِج‬ mama a kabn’ngan

‫ َِجَ َد‬:‫وسا‬ ً ُ‫س ُْج‬ ُ ‫س َْجي ُم‬ َ ُ‫َْج‬ mimbathik so sibo’ ‫الس ْمن‬ ُ َّ ‫س‬ َ ُ‫َِج‬ so karabaw ‫اموس‬ ْ ُ ُ َ‫اْل‬ so onga a korma a miyagango‫ُْس‬ ‫ الت َّْمَرةُ اليَابِ َسةُ (ج) ِج‬:ُ‫اْلَ ْم َسة‬ ْ tominimo sa mipapayapat a nganin ‫ن تَ َف ُّرٍق‬ ْ ‫ َِجَ َعهُ َع‬:ً‫َْجَ َل َْجي ُم ُل َْجْال‬ mimbathik, mithiman

miyakatanos, miyakataid

76

ُ‫ َح ُس َن ُخلُ ُقه‬:ً‫َْجُ َل َْجي ُم ُل َْجَال‬

َِ ‫ِجيل (ج) ُِجَالَء‬ َِ mataid a babay, manisan a babay‫ِجَائِل‬ َ )‫ِجيلَة (ج‬ ِ َ‫َِجَل ِِف الطَّل‬ lomiyanat ko giikazokat sa pagpr ‫اعتَ َد َل‬ ْ ‫ََّد َو‬ َ ‫ اَت‬:‫ب‬ َ ْ‫أ‬ tinimo iyan so shayi; tinimbl iyan ُ‫ِجَ َعه‬ ْ‫أ‬ َ :ََ َ‫َّيء‬ ْ ‫َِجَ َل الش‬ mataid a mama, manisan a mama

so shayi sa tinimo iyan

ِْ ‫َِجل‬ ‫اب‬ َ ‫اْل َس‬ َ َْ ‫أ‬ tinimbl iyan so katharo, riyangkom iyan so lalag‫كالَ َم‬ َ ْ‫َِجَ َل ال‬ ْ‫أ‬ ِ َّ ‫َِجل‬ mipharangay sa mapiya َ‫يعة‬ َ ‫الصن‬ َ َْ ‫أ‬ ِ ‫ َع َاملَهُ ِِب ْْلَ ِم‬:ُ‫َج َاملَه‬ inindolona iyan sa mapiya; ‫يل‬ tinimbl iyan so itongan, tinins iyan so isipan

pithaotaowan iyan

ُ‫َِجَّلَه‬ mithatanosan, mithais, mithaid ‫َِتَ َّمل‬ َ َِ ‫ عدَّه‬:‫َِستَجمل الشَّيء‬ piyakapiya niyan so shayi, iniitong iyan sa matanosً‫ِجيال‬ ُ َ َْ َ َْ ْ ِ ِْ ِ ‫يع ِمن ا‬ so sagorompong a manga onta a ‫إلبِ ِل‬ َ ُ ‫ ال َقط‬:‫اْلَام ُل‬ piyakataid iyan, biyaloy niyan a mapiya i paras

pd iyan so komikibir on

so kataid, so kalano’ ‫ال‬ ْ ُ ‫اْلَم‬

َ ِ ِ ‫ الْ َكبِري من ا‬:‫اْلَمل‬ so onta a mala‫إلبِ ِل‬ َ ُ ُ َْ so mala a kiyandong a tali ‫ظ‬ ْ : ‫اْلَ َم ُل‬ ْ ُ ‫اْلَْب ُل اْلغَلِي‬ ِ َ َ‫ َِج‬:ُ‫اْلُ ْملَة‬ so kiyatimoan ko shayi ‫شي ٍء‬ ْ ْ َ ‫اعةُ ُكل‬ so katharo a kiyasabotan ُ‫اْلُ ْملَة‬ ْ so taw a pangangayam sa onta ‫ال‬ ْ ُ ‫اْلَ َّم‬ so mala a kiyandong a tali ‫ظ‬ ْ ُ ‫ ا ْْلَْب ُل الْغَلِي‬:‫اْلُ َّم ُل‬ so matitimbl ‫جمل‬ ُ َ ْ ‫الْ ُم‬ ِ ‫ج َّم َجي ُّم َْجًّا و ُْج‬ mithakar; mindakl ‫كثُر‬ ُ َ ًُ َ َ َ‫ ا ْجتَ َم َع َو‬:‫وما‬ ِ domikha so taw ago so koda ‫ن والْ َفرس‬ ُ َ َ ُ ‫َج َّم اإلنْ َسا‬ pino iyan so pananagoay ago so ‫ال‬ َ َ‫َج َّم ا ِإل ًَنءَ َوالْ ِمكْي‬ asada sa miniborasa

ُ‫ َكثَُر َْلْ ُمه‬:‫َج َّم َجيَ ُّم َْجَ ًما‬ mimbanglos so kibas ‫ن ََلُما قَرن‬ ُ ‫َج َّم الْ َكْب‬ ْ َ ْ ‫ ََلْ يَ ُك‬:ُ‫ش َوالن َّْع َجة‬ kiyaolitan

ago so kambing; mimbaloy a da a panga niyan mama a kaolit

77

‫َج ٌّم‬ َ‫أ‬

babay a kaolit ‫ِجَّاء‬ َ

‫ َد ًَن َو َحا َن‬:‫َج َّم األ ْمُر‬ َ‫أ‬ ِ ِْ ‫ك وأ‬ pakadkhaangka a ginawa ngka ‫َِج ْم َها‬ َ َ ‫أَج َّم نَ ْف َس‬ ِ ‫ِجَّم النَّب‬ miyabagombar so mangngtho‫شر‬ ُ َ ََ َ َ َ‫ انْت‬:‫ات‬ ِ miyatimo ago mindakl‫كثُر‬ َ َ‫ َِتَ َّم َع َو‬:‫ا ْستَ َج َّم‬ ِ ِ lomiyonaw so lopa‫خرج نَْب تُ َها‬ ُ ‫ا ْستَ َج َّمت األ َْر‬ َ َ َ :‫ض‬ ِ ‫ اِست راح و َذه‬:‫اِستجم ا ِإلنْسان والفرس‬ domikha so taw ُ‫اؤه‬ ُ َ‫ب ا ْعي‬ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ miyakarani so btad

ago so koda sa komiyasoy so bagr iran

ْ ‫اْلَ َم ُام َو‬ ْ َّ :ُ‫اْلَ َم َامة‬ ُ‫احة‬ َ ‫الر‬ ِ ِ ِ so kalaan ko oman i shayi ‫شي ٍء‬ ْ ْ َ ‫ الْ َكث ُري م ْن ُكل‬:‫اْلَ ُّم‬ so lompokan a matitimo a madakl ‫ن‬ ْ َ ‫ الْ ُم ْجتَ ِم ُعو َن الْ َكثِريُو‬:ُ‫اْلَ ُّم الْغَ ِفري‬ ِ ِ ِ ِ so matitimo a madakl ko oman i nganin‫شي ٍء‬ ْ ْ َ ‫ الْ َكثريُ الْ ُم ْجتَم ُع م ْن ُكل‬:‫اْلَ َم ُم‬ so rarb ‫الص ْدر‬ ْ ُ َّ :‫اْلَ َم ُم‬ ِ ‫ ما رجع ِمن مائِها ب عد األَخ‬:‫َِجَّةُ الْبِْئ ِر‬ so sama a ig ko tabay ُ‫ذ ِمْنه‬ ْ َ َْ َ َ ْ َ َ َ َ so kiyadkha

ko oriyan o kiyalimasi ron

ِ ‫ ُُْمتَمع َشع ِر ًَن‬:‫ان‬ ِ ‫اْل َّمةُ ِمن ا ِإلنْس‬ so tandongan; so marabong a bok ko ombonombonan ‫صيَتِ ِه‬ ْ َُ َ َ ُْ ِ ْ ‫اْلموم و‬ ِ ِ ِ so kadaklan ko langowan a shayi ‫شي ٍء‬ َ ُ ُ َْ ْ َ ‫ الْ َكثريُ م ْن ُكل‬:‫اْلَم ُيم‬ so rarb ‫الص ْدر‬ ُ َّ :‫الْ َم َج ُّم‬ miyanangga; romiyapo :ً‫جنَابَة‬ َ ‫ب‬ ُ ُ‫ب َْجين‬ َ َ‫َجن‬ miyolos kiran sa romarapo; tomiyaros kiran sa ‫غ ِريبًا‬ َ ‫ نََزَل فِي ِه ْم َجنِيبًا‬:‫ب فُالَن‬ َ َ‫َجن‬ somiyambr so ndo’ a phoon sa pagotaraan odi na ‫إِلَْي ِه‬

mananangga

ِ َّ‫ هب‬:‫الريح جنُوِب‬ ِ ُ‫اْلن‬ ‫وب أ َْو‬ ْ َ ً َ ُِ ‫ب‬ َْ ‫ت م َن‬ َ َ‫َجن‬

inawat iyan so shayi; piyananggilaan ُ‫عْنه‬ َ

ron somiyambr

‫ بَ ُع َد‬:َ‫َّيء‬ َ َ‫َجن‬ ْ ‫ب الش‬ iyan so shayi

ِ tiyonda iyan so koda sa kikilidan iyan ‫جْنبِ ِه‬ َ ‫ قَ َادهُ إ َل‬:‫س‬ َ َ‫َجن‬ َ ‫ب الْ َفَر‬ ‫ي‬ gomidam sa sakit sa kilid :‫جنَ بًا‬ َ ‫ب‬ ُ َ‫ب َْجين‬ َ ‫َجن‬ ِ ِ somiyakit a kilid i polan; ُ‫جْن بَه‬ َ ‫ ا ْشتَ َكى‬:‫ب فُالَن‬ َ ‫َجن‬ gomidam sa kilid (sakit)

ِ ‫ال إِ َل َجْنبِ ِه‬ َ ‫ َم‬:‫ب‬ َ ‫َجن‬ ِ somiyambr so ndo sa kaomag sa ‫الريح‬ ُِ ‫ب‬ َ ‫َجن‬ miyakasailang sa kilid

pagotaraan odi na ron miyakapoon

78

ِ ‫ص َار ُجنُبًا‬ َ :‫ب فُالَن‬ َ ‫َجن‬ gomidam sa sakit sa kilid ‫جنِب‬ َ ُ miyakawatan; miyawat sa kominowa ‫اع َد‬ َ َ‫ تَب‬:‫ب‬ ْ‫أ‬ َ َ‫َجن‬ miyadiyonob si polan

sa sabala a katampar

kinilidan iyan; lomiyalakaw sa tatamparan iyan sa kilidُ‫جانَبَه‬ َ

ِ miyananggila; kominowa sa sabala ‫جتَ نَب‬ ْ‫ا‬ َ

a katampar; miyawat

ِ َ َ‫ا ْجتَ ن‬ ََ ‫ب‬ ِ inawat iyan so shayi; piyananggilaan iyan ُ‫جتَ نَ بَه‬ ْ ‫ ا‬: َ‫َّيء‬ َ ‫َِتَن‬ ْ ‫َّب الش‬ so miyakaawagawag a lolot; so tonganay a di madazg a tanto ‫ك ِِف ال َقرابَِة‬ ُ ِ‫ البَع‬:‫ب‬ َ ْ‫يد ِمن‬ ْ ‫األ‬ ُ َ‫َجن‬ َ tiyonda iyan so koda sa tatamparan iyan sa kilid ‫ال َفرس‬

ko bangnsa

so taw a da a mmntl iyan ko nganin:

‫ب‬ ُّ َِ‫َجن‬ ْ ‫ األ‬:‫ِب‬ ْ ‫األ‬ ُ َ‫َجن‬

da a gpaan iyan on

so taw a rapo; so mananangga ko ‫ِب‬ ُّ َِ‫َجن‬ ْ ‫األ‬ ingd a di ron tngr a taw

ِ ‫ ِش ُّق ا ِإلنْس‬:‫اْلانِب‬ ‫ان‬ ُ َْ َ ِ ‫ الن‬:‫اْلانِب‬ so kaomag; so katampar; so kilid ُ‫َّاحيَة‬ ُ َْ so kalamalama o walay ‫ فِنَاء الدَّا ِر‬:‫اْلَانِب‬ ُ ُ ْ ِ ‫ الن‬:‫اْلنَاب‬ so katampar; so kaomag ُ‫َّاحيَة‬ ُ َْ ِ ِ so siyap i polan ُ‫عايَتُه‬ َ ‫ َكنَ ُفهُ َوِر‬:‫اب فُالَن‬ ُ َ‫جن‬ ِ ِ َ‫اْلِن‬ ِ ِ ِ ‫فُالَن رح‬ so taw a maginawa ‫ي‬ ْ ‫يب‬ ٌّ ‫ َسخ‬:‫اب‬ ُ ‫ب ا ْْلنَاب َو َخص‬ ُ َْ so kilid

ago baramora

so sakit sa baga’‫اب‬ ْ ُ َ‫اْلُن‬

ِ ِ ‫الصب ي‬ so kanggagakowai o manga wata ‫ان‬ َْ

ْ ‫اْلُنَ َاَب َو‬ ْ ُ‫ لُ ْعبَة‬:ُ‫اْلُنَ َاِبء‬ so kadiyonob ُ‫اْلَنَابَة‬ ْ so mawatan; so miyakaawagawag a lolot ‫يد‬ ْ ُ ِ‫ الْبَع‬:‫ب‬ ُ ُ‫اْلُن‬ so mananangga a mabobolos ‫ الغَ ِريب النَّا ِزُل ِِف ِجوا ِرَك‬:‫اْلُنُب‬ ُ ُ ْ َ rka a dokapila aka

so katampar sa pagotaraan ‫وب‬ ْ ُ ُ‫اْلَن‬

so koda a totoyokn sa kilid

79

ِْ ِ ‫ود إِ َل ا ْْلَْن‬ ‫ب‬ ُ ‫س الْ َم ُق‬ ُ ‫اْلَن‬ ُ ‫ ال َفَر‬:‫يب‬ ِ so klong ‫ التُّرس‬:‫جنَب‬ ُ ْ ُ ْ ‫الْم‬

so panmpang o ronda (sondaro) odi na so mbala a ُ‫احه‬ ُ َ‫َجن‬

ِ ‫اْلَْي‬ ‫َّمةُ أ َْو‬ ْ ‫الْ ُم َجنَّبَةُ ِم َن‬ َ ‫ الْ ُم َقد‬: ‫ش‬

papak iyan

ِ ‫ي‬ somiyoln; rominirong; miyagma ‫ستَ تَ ر‬ َ ْ ‫ ا‬:‫َج َّن َجي ُّن َجنًّا‬ lominibotng; mikhnm; mirimon; mininm; mizakp ‫ أَظْلَم‬:‫جنًّا َو يجنًّا‬ َ ‫َج َّن َجيُ ُّن‬ َ mizakp so kagagawii; ‫ن اللَّْيل‬ ُ َّ ‫َج‬ ِ minikolambo so malibotng; mizakp so malibotng ‫شتَ َّد‬ ْ ‫ ا‬:‫َج َّن الظَّالَ ُم‬ siyapngan iyan so shayi ُ‫ستَ ره‬ َ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫َج َّن الش‬ ‫ج َّن جنُ ً ي‬ bithang; miyabong; ُ‫ع ْقلُه‬ َ ‫ َز َال‬:ً‫وَن َوجنَّة‬ ُ ُ kiyasapngan so akal iyan

piyagns iyan so shayi; siyapngan iyan ُ‫ستَ ره‬ َ

َ‫أ‬ َ : َ‫َّيء‬ ْ ‫َج َّن الش‬ kiyapan iyan so bangkay; biyongkosan ُ‫ك َفنَه‬ َ :‫ت‬ َ ‫َج َّن الْ َمْي‬ َ‫أ‬ iyan sa kapan

ginns iyan so shayi sa darm iyan; tiyongkop iyan so shayi sa rarb ُ‫كنَّه‬ َ َ‫ أ‬:ِ‫ص ْد ِره‬ َ ‫َّيءَ ِِف‬ َ‫أ‬ ْ ‫َج َّن الش‬ iyan

ِ َّ ‫اِج‬ rominirong; mithapok; somiyoln ‫ستَ تَ ر‬ َْ َ ْ ‫ ا‬:‫َت‬ ِ َّ َ‫َِت‬ mimbthabthang; mimbonbong; mithararan sa pmbthangn ‫ْلُنُون‬ ْ ‫اهَر ِِب‬ َ َ‫ تَظ‬:‫ان َوَِتَانَ َن‬ ُّ َ‫اْل‬ so Jinn a aya maana niyan na ‫ن‬ ْ :‫ان‬ ْ bithang; miyabon’g; miyaliwat‫ ُج َّن‬:‫َّن‬ ُّ ِ‫اْل‬ َ ‫َِتَن‬ romirirong a di khailay

ِ َّ‫اْلي‬ so nipay a di phangbot‫ات‬ َْ

ُّ َ‫اْل‬ ‫ض ْرب ِم َن‬ ْ َ :‫ان‬ ٍ ِ ْ so sold iyan; so smba niyanُ‫جوفُه‬ ْ َ ‫اْلَنَا ُن م ْن ُك ِل َش ْيء‬ so poso’; so hati; so darm ‫ ال َق ْلب‬:‫ن‬ ْ ُ ‫اْلَنَا‬ ُ so kapangirngkirm o kagagawii; so kiyalibotng o kagagawii ‫ ِش َّدةُ ظُْلمتِ ِه‬:‫ن اللَّْي ِل‬ ُ ‫َجنَا‬ َ so Jinn ‫ن‬ ْ ُّ ِ‫اْل‬ ِ so sakataw a mama a Jinn ‫ن‬ ٌّ ِ ‫ج‬ so sakataw a babay a Jinn ‫جنِيَّة‬ َ ِ ِ so katatabowi ko kangoda;ُ‫عْن ُفوانُه‬ َ ُ :‫ج ُّن الشَّبَاب‬ so kababagombar o kakhakasad o kangoda

ِ ِ ُ‫ َزْهُرهُ َونَ ْوُره‬:‫ج ُّن النَّبَات‬ ِ َّ :‫اْلنَن‬ so sapng; ‫َجنَان‬ ْ ‫الساتُر (ج) أ‬ ُ َْ ِ ‫اْل‬ so sapadan; so asinda ُ‫دي َقة‬ ْ َْ :ُ‫اْلَنَّة‬ ِ ِ ِ so Sorga’ ِ‫اآلخرة‬ ْ َ ‫ َد ُار النَّع ُيم ِف‬: ُ‫اْلَنَّة‬

so obarobar o mangngtho

80

‫اْلُنُو ُن‬ ْ :ُ‫اْلِنَّة‬ ْ so rnding; so pangalang ُ‫السْت رةُ والْ ِوقَايَة‬ ْ َ َ ُّ :ُ‫اْلُنَّة‬ so powasa na rnding ko kandosa ‫جنَّة‬ َّ ُ ‫الص ْوُم‬ so kabthang; so kaliwat ‫ن‬ ْ ُ ‫اْلُنُو‬ ِْ so kasasapngan; so mapagns ‫ الْمستُور‬:‫ّي‬ ُ ْ َ ُ ‫اْلَن‬ ِ‫الر‬ ِْ so ikaogat ko kandangan o ina (bithowan sa Janīn) ka kagiya di ‫حم‬ َّ ‫ اْ َلولَ ُد ِِف‬:‫ّي‬ ُ ‫اْلَن‬ so kabthang; so kaliwat; so kabong

khailay ka kasasapngan ko tiyan

ِ ُ ْ :‫الْم َج ُّن‬ ِ so salindang ‫شاح‬ ُ َ ‫ الْ ِو‬:‫الْم َج ُّن‬ ِ so klong ‫ التُّرس‬:ُ‫جنَّة‬ َ ‫الْم‬ ُْ ِ ِ‫ض الْ َكثِ َريةُ ا ْْل‬ so lopa a ndadaklan a Jinn ‫ن‬ ُ ‫ األ َْر‬:ُ‫الْ َم َجنَّة‬ so pmbethangn; so maliliwat ‫ن‬ ُ ‫الْ َم ْجنُو‬ miyapayag; miphayag ‫ ظَ َهر‬:‫ج ْه ًرا‬ َ ‫َج َه َر َْجي َه ُر‬ َ ِ ِ piyakatanog iyan so katharo ‫َعلَن‬ َ ْ ‫ أ‬:‫َج َهَر ِبلْ َكالَم‬ ِ ‫الصو‬ ِ matanog i sowara ‫ت‬ ْ َّ ‫َجه ُري‬ miyabngang o shayi si polan‫ج َهر الشَّيء فُالَ ًًن‬ ُْ َ َ ِ ٍ tinibowa iyan so pagtaw ko kapitapita sa pankaw‫علَى غ َّرة‬ َ ‫صبَّ َح ُه ْم‬ َ :‫َج َهَر ال َق ْوَم‬ sinirang :‫ج َه ًرا‬ َ ‫َج يه َر َْجي َه ُر‬ ِ ‫ ََتيَّر ب‬:‫ج ِهر ا ِإلنْسا ُن‬ ِ ِ ‫َّم‬ sinirang so manosiya ko sindaw o alongan sa di ‫صر‬ ََ ََ َ َ َ ْ ‫صُرهُ م َن الش‬ ْ ‫س فَلَ ْم يُْب‬ so klong ‫التُّرس‬

phakailay

ِ ‫ج ِهر‬ ‫ت‬ َ َ mama a sisirangn ‫َج َهر‬ ْ‫أ‬ ‫ (ج) ُج ْهر‬babay a sisirangn ُ‫َج ْهَراء‬ ِ miniporo sa miyakatanog ‫ع‬ َ ‫َج ُه َر َْجي ُه ُر ُج ُه‬ َ ‫ ا ْرتَ َف‬:ً‫ورةً َو َج َه َارة‬ miyakatanog so sowara ‫ت‬ َّ ‫َج ُهَر‬ ُ ‫الص ْو‬ ِ mikhasad si polan sa miyabilantadi ‫ج ِهري‬ َ ‫ ََتَّ ج ْس ُمهُ َو َح ُس َن َمْنظَُرهُ فَ ُه َو‬:‫َج ُهَر فُالَن‬ romininayag ago miyakalangkap‫َعلَن وأَظْ َهر‬ ْ‫أ‬ َ َ َ ْ ‫ أ‬:‫َج َهَر‬ ِ ‫الصو‬ ِ mimbaloy si polan a kalagaman a matanog i sowara ‫ت‬ ْ ‫ أ‬:‫َج َهَر فُالَن‬ ْ‫أ‬ ْ َّ ‫َصبَ َح َجه َري‬ piyangonaan iyan ko kapridoay ‫ ِبََدأَهُ َِبَا‬:ِ‫اهرهُ ِِبلْ َع َداوة‬ َ َ َ ‫َج‬ sinirang so mata ‫ّي‬ ُ ْ ‫الع‬ َ

81

‫َج ْه َوَر فُالَن‬ so kasasandngan o mata; ‫ن‬ ْ ُ ‫ الْعِيَا‬:‫اْلِ َه ُار‬

miyakatanog i lagam si polan

so pkhailay sa mapayag

ْ ُ‫اْلَ ْهَراء‬ so mapayag, ُ‫اْلَ ْهرة‬ َ ْ ِ ِْ so mapayag; ِ‫ضاءة‬ َ َ ‫الو‬ َ ‫ ظَاهُر‬:‫اْلَه ُري‬ so kapayagan a di mapag’ns ُ‫اْلَ ِهرية‬ َ ْ ِ so mama a kalagaman a matanog i sowara ‫ج َهار‬ ُ ْ ‫الْم‬ ِ so tarompong a mapphakala iyan so maito a nganin ‫ج َهر‬ ُ ْ ‫الْم‬ ِ ‫ ََت ِرَكت وَهَّت ِِبلْب َك‬:‫شا‬ miyagdam iyan a phakagoraok ‫اء‬ َ ‫ش َج َه‬ ُ ‫ش َْجي َه‬ َ ‫َج َه‬ ُ ْ َ ْ َ ً ‫ش ًاَن َو َج ْه‬ miyagdam iyan a phakagowa ‫ت ِِبلْ َقي ِء‬ ً ‫ت إِلَْي ِه نَ ْف ُسهُ ُج ُه‬ ْ ‫َج َه َش‬ ْ ْ َّ‫ َه‬:‫وشا‬ miyagapas; miyanarig ‫ع‬ ً ‫ش َج َه‬ َ ‫ فَ ِز‬:‫شا َو ُج ُهو ًشا‬ ُ ‫ش َْجي َه‬ َ ‫َج يه‬ ِ ‫الصِِب إِ َل أ‬ miyagapas so wata a maito ko ina iyan sabap ko kapphangilala niyan ‫ُم ِه‬ ُّ َّ ‫ش‬ َ ‫َج ِه‬ so lopa a pantar a mamamayas a da a pamomolan on

sa salakaw

ِ ‫ ه َّم ِِبلْب َك‬:‫أَجهش‬ miyakaotantang gomoraok ‫اء‬ ُ َ َ َْ ِ ٍ ‫ است ْقب لَه بِوج ٍه َك ِر‬:‫جهم َْجيهم ج ْهما‬ siyarmpang iyan a paras a makasasangingi sa kagogwad ‫يه‬ ْ َ ُ َ َْ ً َ ُ َ َ َ َ pimbabasaan iyan sa mapnd a katharo ُ‫ج َهمه‬ َ َ ِ ِ mithaibi i paras ‫جه‬ َ ‫َج ُه َم َْجي ُه ُم َج َه َامةً َو ُج ُه‬ ْ ‫الو‬ َ :ً‫ومة‬ َ ‫س‬ َ ‫ص َار َعاب‬ mama a taibi i paras ‫ج ْهم‬ َ ِ romiyogarm so langit; lominibotng so langit ‫السماء‬ ْ‫أ‬ ُ َ َّ ‫َج َه َمت‬ ِ ِ so miyold ko kapkhalibabas o malibotng ko kapitapita ‫اْلُ ْهم ِة‬ َ ْ ‫ َد َخ َل ِف‬:‫ا ْجتَ َه َم‬ siyarmpang iyan a paras a somasangingiُ‫َِتَ َّهمه‬ َ so gabon a da a oran iyan ‫ام‬ ْ ُ ‫اْلَ َه‬ ِ ُ‫ ظُْلمة‬:ُ‫اْلهمة‬ so malibotng ko khapita ‫آخ ِر اللَّْي ِل‬ َ َ ْ ُْ

‫ح‬

:‫ورا‬ ً ُ‫َحبَ َر ََْيبُ ُر ُحب‬ piyakapiya niyan a ginawa i polan ُ‫س َّره‬ َ :‫َحبَ َر فُالَ ًًن‬ pipharasan iyan so nditaren sa parayasan a mapiyaُ‫شاُه وَزيَّنَه‬ َ َّ ‫ َو‬:‫َحبَ َر الْبُ ْرَد َحْب ًرا‬ ِ ‫ي‬ miyakapiya i paras; miyakalangas i paras sa miyasonor ‫ضر‬ َ ‫َح‬ َ ُ َ‫ ابْتَ َه َج َون‬:‫رب ََْيبَ ُر َحبَ ًرا‬ miyasonor; miyababaya

82

‫ح‬ ْ ‫َحِ ََب‬ ُ ‫اْلُْر‬ ِ ِ miyakabinaning so ngipn ko di ron kapagonasi ‫ت‬ ْ ‫ص َفَّر‬ ْ ‫ ا‬:‫َسنَا ُن‬ ْ ‫َحِ ََبت األ‬ ِ ‫أ‬ miyakasilm so lopa ‫ض‬ ُ ‫َحبَ َرت األ َْر‬ ْ pipharasan iyan so shayi ‫حبَّ ر الشَّيء‬ َْ َ َ pino iyan a dawat so tagoay sa dawat َ‫حبَّ ر الدَّواة‬ َ ََ ِ inisorat iyan so kitab sa dawat ُ‫كتَ بَه‬ َ :‫اب‬ َ َ‫َحبَّ َر الْكت‬ soson a papanok a matas i ski ago toka ‫اْلُبَارى‬ َ ْ miyapiya so pali’

a datar o kagingking

ِ ‫َحبَار‬ ْ ْ ‫ الْ َعاَلُ (ج) أ‬:‫اْلَْب ُر‬ ِ ِْ so dawat ‫اد‬ ُ ‫ الْم َد‬:‫اْلْب ُر‬ soson a nditarn a maoml a pasad sa Yaman ُ‫اْلَبَ رة‬ َْ so kabinaning o gipn sabap ko lod iyan ُ‫اْلَبَ رة‬ َْ so panggaway ko katao

ko di ron kapagonasi

‫اْلَبِ ُري‬ ْ ِ ‫السحاب ذُو األَلْو‬ so gabon a ana warna niyan ‫ان‬ ْ ُ َ َّ : ‫اْلَبِ ُري‬ َ ِ so tagoay sa dawat ُ‫حبَ رة‬ َ ْ ‫الْم‬ so nditarn a bobordaan sa paramata niyan

minikt sa tali ً‫ح ْبال‬ َ

‫َحبَ َل ََْيبُ ُل‬ iniktan iyan a tali; tiyalian iyan sa tali ‫ْلَْب ِل‬ ْ ‫ َشدَّهُ ِِب‬:ُ‫َحبَ لَه‬ ِْ ‫ نَصب لَه‬:‫الصي َد‬ ُ َ َ ْ َّ ‫َحبَ َل‬ ُ‫ص َاده‬ َ ‫اْلبَالَةَ َو‬ siyampirotan iyan so totogsn a sampirot a tali ‫َِبَا‬ miyarimbit; miyaogat ً‫ح ْبال‬ َ ‫َحبي َل ََْيبَ ُل‬ ِ miyaogat so babay; miyarimbit so babay‫ت‬ ْ َ‫ َُحَل‬:‫َحبِلَت األُنْثَى‬ milimbgas so saway o ibabasok; ُ‫الزْرع‬ َّ ‫َحبِ َل‬ miyamno so od iyan

‫اِ ْحتَ بَ َل‬ ِ ِ miyapatong so ‫اْلَْب ِل‬ ْ ‫ت قَ َوائِ ُم َها ِِف‬ ْ َ‫ نَشب‬:ُ‫ََتَلَّبَت الدَّابَّة‬ siyampirotan iyan so totogsn ‫الصْي َد‬ َّ

kamonamona o binatang ko tali sa mipoporo’

ِ )‫صيَ َدةُ (ج‬ ُ ُ‫ُحب‬ ْ ‫ الْم‬:ُ‫ُحبُولَة‬ ْ ‫ول َواأل‬ ْ ‫األ‬ so palilitag; so pananampirot ‫ْلِبَالَ ِة‬ ْ ‫الصائِ ُد ِِب‬ ْ َّ :‫اْلَابِ ُل‬ ِ ْ ِ‫ ا‬:‫اْلابِل ِِبلنَّابِ ِل‬ mizaog so palilitag ago so pamamana, maana a ‫ُمور‬ َ َ‫اِ ْختَ ل‬ ُ ُ ‫ضطََربَت األ‬ ُ َْ ‫ط‬ so litag a sampirot a ipthogs sa totogsn‫َحابِيل‬ َ‫أ‬

ُ

miyasagala so btad

83

so kolambit a ipthabid ko korma ‫حوابِيل‬ َ

ْ ُ ُ‫اْلَاب‬ ُ َ )‫ول (ج‬ ago so niyog

ْ ُ‫اْلِبَالَة‬ ِ :ُ‫اْلبَّالَة‬ so pangngmbaal sa sampirot ‫اْلِبَالَ ِة وَِبئِ ُع َها‬ َ َْ َ ْ ‫صان ُع‬ so tali a sampirot

ago so padagang on

so tali; so sampirot ‫اْلَْبل‬ ْ

ُ ِ so ogat ko lig a phagokitan o napas ‫حْبل الْوِريد‬ َ ُ َ ِ so kapasadan; so kasarigan; ‫ن‬ ْ ُ ‫ الْ َع ْه ُد َوالذ َّمةُ َواأل ََما‬:‫اْلَْب ُل‬ so kaaako

so ikaogat; so langowan a shayi a matotongkop ko salakaw ron a ron matatago, so ‫اْلَبَل‬ ْ

ُ

wata na ikaogat o tiyan, so montiya na ikaogat o gtik, so panginginomn na ikaogat o katiya a tatanglan on so kayo a anggor ‫كرُم‬ َ ْ‫ال‬

ْ ْ : ُ‫اْلَْب لَة‬ ِ َّ :‫الْمحبِل‬ so kandangan o babay ‫حم‬ ُ ‫الر‬ ُ َْ so bngawan o babay ‫ الْم ْهبِل‬:‫حبِل‬ ُ َ ُ ْ ‫الْ َم‬ miyangkaw :‫ح ْرًَب‬ َ

‫ب‬ ُ ‫ب ََْي ُر‬ َ ‫َح َر‬ ِ biyangkawan iyan a bangkaw ‫ْلَربَِة‬ ْ ْ ‫ طَ َعنَهُ ِب‬:ُ‫َحَربَه‬ ِ ِ liyowas iyan on a ‫ك‬ ُ ‫يع َما َّيَْل‬ َ ‫ َسلَبَهُ َِج‬:‫َحَربَهُ َح ْرًِب‬ langowan a milik iyan

ِ ِ kinowa on so langowan a tamok iyan ‫يع َمالِِه‬ ُ ‫ب ََْي َر‬ َ ‫َح ير‬ ُ ‫ أُخ َذ َِج‬:‫ب َح َرًَب‬ ِ ‫ح ِر‬ mimbaragani ُ‫ضبُه‬ َ ‫ ا ْشتَ َّد َغ‬:‫ب‬ َ َ mindaliday so korma; ُ‫حربَه‬ ْ ‫ أ‬:‫َّخ ُل‬ ْ ‫ب الن‬ ْ‫أ‬ َ ‫َحَر‬ ْ َ ‫َخَر َج‬ ِ ‫ لَقَّحهُ ِِب ْْلر‬:‫َّخل‬ inisaog o mama so kolpong o daliday o korma ko onga ‫ب‬ َّ ‫ب‬ ْ‫أ‬ َ ‫َحَر‬ َْ َ َ ْ ‫الر ُج ُل الن‬ niyan ka an makakharik

ُ‫ قَاتَلَه‬:ً‫َح َاربَهُ َُمَ َاربَة‬ giyarang iyan so garangan o bangkaw ُ‫َحدَّه‬ َّ ‫ب‬ َ ‫َحَّر‬ َ ‫ أ‬:‫السنَا َن‬ piyakaperangit iyan si polanُ‫ضبَه‬ َ ‫ أَ ْغ‬:‫ب فُالَ ًًن‬ َ ‫َحَّر‬ piyangondoy niyan si polan ki polan ka an siran ‫علَْي ِه‬ َ ‫ َحَّر‬:‫ب فُالَ ًًن َعلَى فُالَ ٍن‬ َ ُ‫ضه‬ َ ‫َحَّر‬ giyarobat iyan sa kathidawa

makathidawa

‫اِ ْحتَ َربُوا‬ mithitidawa siran ‫ََتَاربُوا‬ َ ِ so kathidawa; so kapholang ‫ال‬ ْ ُ َ‫ الْقت‬:‫ب‬ ُ ‫اْلَْر‬ mipholang siran

84

so kathidawa a matnggaw, maana a pagosarn o isa a ingd so akal iyan sa ُ‫الْبَا ِرَدة‬

‫ب‬ ْ ُ ‫اْلَْر‬

katabana niyan ko salakaw ron sa di nggolalan sa kathidawa a gomaan (cold war) so kaantiyor ‫وا َْلَالَ ُك‬

ْ ُ ‫اْلََر‬ َ ‫ الْ َويْ ُل‬:‫ب‬ hay so kaantiyor, katharo a kandoandan !!ُ‫احرَِبه‬ ْ َ ‫َو‬ so maito a binatang a datar o lako a maito i olo a monot ko snang a lalangagn ‫اْلِرَِبء‬ ُ ْْ iyan

so bangkaw ُ‫اْلَربَة‬ ْ

ْ ِ ‫اْلر‬ ِ َ‫السل‬ ِْ so taban a tamok ko giikathidawa ‫ب‬ َْْ ‫ب ِف‬ ُ َّ :ُ‫اْلَريبَة‬ ِ so darpa o Imām ko masjid; odi na ‫اب‬ ُ ‫الْم ْحَر‬ so issnggay a darpa a pakallbin ko walay mizibasibay

‫ودا‬ ً ‫َح َر َد ََْي ير ُد ُح ُر‬

tomiyawarang si polan ko pagtaw niyan‫قَوِم ِه‬

ْ ‫َحَرَد فُالَن َع ْن‬ mirangit ‫ح ْر ًدا‬ َ ‫َح ير َد ََْي َر ُد‬ ِ ِ ِ kiyararangitan iyan ‫ضب‬ َ ‫ َغ‬: ‫َحرَد َعلَْيه‬ minggani; mirangit ‫ح ِرَد‬ َ minggagaan ko kaphlalakaw ‫ع‬ َّ ‫َحَرَد ِِف‬ َ ‫َسَر‬ ْ ‫ أ‬:‫الس ِْري‬ ْ‫أ‬ inisibay niyan si polan ُ‫ََّاه‬ ‫ أَفْ َرَدهُ َوَن‬:‫َحَرَد فُالَ ًًن‬ ْ‫أ‬ milawig si polan; miyaling sa lawig ‫وخ‬ ٍ ‫ أ ََوى إِ َل ُك‬:‫َحَّرَد فالن‬ bikhog iyan so shayi; piko’ iyan so shayiُ‫جه‬ َ ‫ َع َّو‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َحَّرَد الش‬ sominibay; tomiyawarang; mitharambisa ‫ اِنْ َفرَد‬:‫اِ َْنَرَد‬ َ َ sominibay sa darpa ‫حى‬ ‫ن‬ ‫ت‬ : ‫د‬ َّ ََ َ‫ََتََّر‬ َِ :‫رجل أَحرد‬ mama a maligt; mama a pikto ’‫َبيل لَئِيم‬ َْ ُ َ ِ ِ ‫ ُم ْعتَ ِزل َع ِن الن‬:‫َر ُجل َح ْرد‬ mama a giizibasibay ‫ح (ج) حراد‬ ٍ َ‫َّاس ُمْن ت‬ َ ko manga taw

so sakit a pkhisogat ko binatang na pkhamara

‫اْلََرُد‬ ْ

so ogat iyan na di phakalalakaw sa mapiya

‫يد (ج) ِحَراد َو َح ْرَداء‬ ْ ُ ‫اْلَِر‬ ‫ي‬ mikhayaw :ً‫ارة‬ َ ‫َح َّر ََي ُّر َح َر‬ miyakayaw so ig ‫ح َّر الْماء‬ َُ َ mikhayaw ‫خن‬ َ ُ ‫ َس‬:‫َح َّر ََيُ ُّر َح ًّرا‬ ‫ي‬ miyawaw :ً‫ارة‬ َ ‫َح َّر ََيَ ُّر ح َّرةً َو َح َر‬

so taw a gi izibasibay

85

ِ miyawao so mama ‫ش‬ َ ‫َعط‬

:‫الر ُج ُل‬ َّ ‫َحَّر‬ mama a pkhawaw ‫ح َّران‬ َ babay a pkhawaw ‫ح َّرى‬ َ mikhayaw ‫ارا‬ ًّ ‫ص َار َح‬ َ :‫َحَّر‬ َ‫أ‬ piyakayaw niyan so shayi; inipakayaw niyanَ َ َ‫َّيء‬ َ‫أ‬ ْ ‫َحَّر الش‬ pimaradika iyan skaniyan ُ‫َعتَ َقه‬ ْ ‫ أ‬:ُ‫َحَّرَره‬ ِ liyompiyo niyan so kitab sa inator iyan ‫اب‬ َ َ‫َحَّرَر الْكت‬ so kisosorat iyan

‫ََتََّرَر اْ َلعْب ُد‬ miyakamaradika so pagtaw‫َّعب‬ ُ ْ ‫ََتََّرَر الش‬ ِ ِ miyakabasng so kiyambonoay sa ‫شتَ َّد‬ ْ ‫ ا‬:‫ا ْستَ َحَّر الْ َقْت ُل‬ miyakamaradika so oripn

madakl a miyatay ron

ِ ‫الس‬ so mayaw so magaranaw‫اخن‬ َّ

:‫اْلَ ُّار‬ ْ ُ so kayawُ‫خونَة‬ ْ ُّ :ُ‫اْلََر َارة‬ ُ ‫الس‬ so kayaw‫حرور‬ ْ ُ ُ )‫ ا ْْلََر َارةُ (ج‬:‫اْلَُّر‬ ِ ْ :‫اْلُّر‬ ِ ِ‫ص ِمن الشَّوائ‬ so linang a da a saog iyan ‫ب‬ ُْ َ َ ُ ‫اْلَال‬ so maradika ko kaooripn ‫َحرار‬ َ ْ ‫ا ْْلُُّر (ج) أ‬ so padagang sa sotra ago so phagmbaal on ُ‫صانِعُه‬ ْ ‫ َِبئِ ُع‬:‫اْلََّر ُار‬ ْ َ ‫اْلَِري ِر َو‬ so darpa a adn a manga ator on a lakaw apoy; so darpa sa Madīnah a kawatoran a ُ‫اْلََّرة‬ ْ komba sa apoy

so maradika’ a babay ُ‫اْلَُّرة‬ ْ so kamamaradika ُ‫اْلُِريَّة‬ ْ

ِ ‫َّم‬ so bansayan sa alongan; so masosogat ‫س‬ ْ ‫الش‬

‫ َحُّر‬:‫ور‬ ْ ُ ‫اْلَُر‬

o ranti o alongan

ِ :‫ور‬ ‫يح‬ ْ ُ ‫الر‬ ُ ‫اْلَُر‬ so apoy; so naraka a apoy ‫حرائِر‬ ْ ُ ‫اْلَُر‬ َ َ )‫ النَّاُر (ج‬: ‫ور‬ so sotra a phoon ko ayog o tataro ‫اْلَ ِرير‬ ُ ْ so tapong a phramsn a gatas na ipethinda ُ‫اْلَ ِريرة‬ َ ْ ِ :‫ي‬ so taw a pangngmbaal saُ‫اْلَ ِري ِر وَِبئِعُه‬ ْ َ ُّ ‫اْلَِري ِر‬ َ ْ ‫صان ُع‬ so ndo’ a mayawُ‫ارة‬ ْ َّ َ‫اْل‬

sotra ago so padagang on

ِ so pangaras a ipphantar ko taws a ‫ح ُّر‬ َ ‫الْم‬ 86

babasoka a pthondaan a sapi’

sominiyap; miyalihara; tomiyago:‫ح ْرًزا‬ َ

‫َح َرَز ََْي ُرُز‬ siniyap iyan; piyalihara iyan; tiyago iyan ُ‫صانَه‬ َ : ُ‫َحَرَزه‬ ِ miyananggila ُ‫عه‬ ُ ‫ ا ْشتَ َّد َوَر‬:‫َح يرَز ََْي َرُز َح َرًزا‬ ِ lominindong; mikhota’; ‫صن‬ َ َّ َ‫ ا ْمتَ نَ َع َوََت‬:ً‫َح ُرَز ََْي ُرُز َح َر َازة‬ miyangali

kinowa niyan sa siniyap iyan; ُ‫ازه‬ َ ‫َح‬

:ُ‫َحَرَزه‬ ْ‫أ‬

phikipantag iyan; piyananamokan iyan

miyakhipantag iyan so kiyaona

‫السْب ِق‬ َّ ‫ب‬ ْ َ‫َحَرَز ق‬ ْ‫أ‬ َ‫ص‬

(ko nganin) a di so salakaw ron

inimbts iyan so tamok ‫إِلَْي ِه‬

ِ ْ‫ اِ َّدخره لِوق‬:‫حرز مالَه‬ ‫اج ِة‬ ْ ‫ت‬ َ َ‫اْل‬ َ َُ َ ُ َ َُ َ iyan ko masa a sikot

ِ ‫ِح ْف‬ tiyago iyan so shayi sa piyakaporongan iyan‫ظ ِه‬

‫ َِبلَ َغ ِِف‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َحَّرَز الش‬ ِ piyananggilaan iyan; linikayan iyan ُ‫ تَوقَّاه‬: ُ‫حتَ رَز ِمْنه‬ َ َ ْ‫ا‬ ِ ِ piyangalian iyan sa inawat iyan; ‫حتَ رَز‬ َ ْ ‫ ا‬:ُ‫ََتََّرَز مْنه‬ piyananggilaan iyan

maiipat a kapoporongan ‫الَ يُ ْدرُك‬

َ

‫ َمنِيع‬:‫ِح ْرز َحا ِرز‬

a di khakowa

ِ ِ‫ظ ف‬ ِ ْ ‫ ال ِوعاء‬:‫اْلِرز‬ so pananagoay a pphaliharaan ko shayi a ana arga iyan ‫يه الشَّيء‬ ُ ‫ّي َُْي َف‬ ُ ‫اْلَص‬ ُْ ُ َ ُْ ْ ِ ِْ so darpa a kababagran a ‫جأُ إِلَْي ِه‬ َ ْ‫يع يُل‬ ُ ‫ الْ َم َكا ُن الْ َمن‬: ‫اْل ْرُز‬ pphagapasan; so kota a panarigan

so lindongan; so adimat ‫َِبَا‬

ِْ ُ‫العو َذةُ الَِِّ يُتَ َع َّوذ‬ ُ : ‫اْل ْرُز‬

a lindongan ko marata a shaytan

‫ َما َُْيَرُز‬:‫اْلََرُز‬ ْ ِ ْ :‫اْل ِريز‬ so malilinding; so maiipat a kakhokotaan ‫ّي‬ ُ ‫اْلَص‬ ُ َْ ِ ِ ‫ ما الَ ي باع لِنَ َف‬:ُ‫اْل ِريزة‬ so tamok a pakapoporongan sabap ko arga iyan sa di ‫حرائِز‬ َ ُ َُ َ َ َْ َ َ )‫استه (ج‬ so shayi a pphananamokann

pagarogann ka aanogonan

‫ش‬ ُ ‫ش ََْي ير‬ َ ‫َح َر‬ kiyaros iyan ُ‫شه‬ َ ‫ َخ َد‬:ُ‫َحَر َشه‬ thiphiiyan so ayam ka an makanggagaan َ‫ش الدَّابَّة‬ َ ‫َحَر‬ ِ ‫ هيَّجه لِي‬:‫الصي َد‬ siyozog iyan so totogsn ُ‫يده‬ َ‫ص‬ َ ‫َحَر‬ َ ُ َ َ ْ َّ ‫ش‬ komiyaros; komiyokay ‫شا‬ ً ‫َح ْر‬

ka an iyan matogs

komirang; gomiyarngkang

87

‫ش َح َر ًشا‬ ُ ‫ش ََْي َر‬ َ ‫َح ير‬

‫ َخ ُش َن‬: ُ‫َّيء‬ َ ‫َح ِر‬ ْ ‫ش الش‬ makrang (mamamaan) ‫َحرش‬ َْ ‫أ‬ makrang (bababayin)‫حرش‬ ْ ُ )‫َح ْر َشاء (ج‬ mimbaloy a makrang ‫شن‬ ُ ‫ش ََْي ُر‬ َ ‫َح ُر‬ َ ُ ‫ َخ‬:ً‫ش ُح ُرو َشة‬ komirang so shayi

piyangondoy niyan siran (ko kambobono’)‫أَفْس َد‬

َ ‫َحُر‬ َ :‫ش بَْي نَ ُه ْم‬ ِ َ ‫َحر‬ piyakakharangit iyan so taw ago so binatang ka an siran ُ‫ أَ ْغراه‬:‫ن‬ َ َ ‫ش اإلنْ َسا َن َوا ْْلَيَ َوا‬ ُ makambolang

ِ ُ‫ َِجَ َعه‬:َ‫َّيء‬ َ ‫ا ْحتَ َر‬ ْ ‫ش الش‬ piyangondoy niyan; piyakakharangit iyan ‫ش بِ ِه‬ َ ‫ََتََّر‬ ِ so otan a khardal ‫يش‬ ْ ‫ي (ج) ُح ْرش‬ ْ : ُ‫اْلَْر َشاء‬ ْ ُ ‫اْلَِر‬ ُ ‫اْلَْرَد ُل الْبَر‬ ِ ِ so panipit; so soko’ a adn a banowit iyan ko poro iyan a ‫جن (ج) ََمَا ِريش‬ ُ ‫الْم ْحَر‬ ُ َ ‫ الْم ْح‬:‫اش‬ tinimo iyan

ipzipit sa nganin

‫ َك َّل َوأ َْعيَا‬:‫وضا‬ ً ‫ض ُح ُر‬ ُ ‫ض ََْي ُر‬ َ ‫َح َر‬ ِ َ‫ف علَى ا َْلال‬ kiyalobayan sa mararani khitandoray‫ك‬ َ َ َ ‫ أَ ْشَر‬:‫ض‬ َ ‫َحَر‬ bininasa niyan so shayi ُ‫ أَفْس َده‬: ‫ض الشَّيء‬ َ َ ْ َ ‫َحَر‬ miyarombay ‫ضا‬ ً ‫ض َح َر‬ ُ ‫ض ََْي َر‬ َ ‫َح ير‬ inikopay sa kiyalobayan

miyarombay so sagayadan o nditarn ‫ب‬ ُ ‫الثَّو‬

َ ‫َحَر‬ ْ ‫ض‬

sa miyarodot

‫ أَ َذابَهُ ا َْلَُّم‬:‫ض فُالَن‬ َ ‫َح ِر‬ sa rndam si polan ko ُ‫ش َقاه‬ ْ ‫ض‬ ُّ ُ‫اْل‬ ْ َ‫ أ‬:‫ب فُالَ ًًن‬ َ ‫َحَر‬ ْ‫أ‬

kiyalobayan si polan ko awid a akal iyan riyomasay o kabaya si polan; domikt

kabaya iyan (ko marano iyan)

inioyat iyan on so shayi; ‫علَْي ِه‬ َ

ِ ‫حرضه علَى الش‬ َ َُ َ ُ‫ َحثَّه‬: ‫َّيء‬ ْ

iniskat iyan on sa mabasng a pangoyat

miyamagoyata siran on; inoyatan ‫علَْي ِه‬ َ

‫ضوا‬ ُ ‫ََتَ َار‬

o sabagi so sabaad

so warna o patiyar a iphrandang ‫ص ُفر‬ ْ ُ‫الْع‬

ُ

:‫يض‬ ُ ‫ا ِإل ْح ِر‬

ko dinis ka an katagoi sa warna a mariga

so kombaan ُ‫اضة‬ ْ َ ‫اْلََّر‬

ِ ‫ض‬ ْ ُ ‫ الشَّد‬:‫ض‬ ُ ‫يد الْ َمَر‬ ُ ‫اْلََر‬ ِ ِ َ‫يف الَّ ِذي الَ ي ْقوى َعلى الْ ِقت‬ so malobay a di phakagaga sa kathidawa ‫ال‬ ْ ُ ‫ الضَّع‬: ‫ض‬ ُ ‫اْلََر‬ ََ َ ِ ِ ‫اْلر‬ ِ so sagayadan o nditarn‫َحراض‬ ُ ََْ َ ْ ‫ َحاشيَتُهُ َوطَُّرتُهُ (ج) أ‬: ‫ض م َن الث َّْوب‬ so kaotl o sakit

88

ِ ‫ْال َِ ِج‬ so ator a kapga a mapoti a giimbaloy‫ري‬

‫ َح َجُر‬:‫ض‬ ْ ُ ‫اْلُْر‬

a bata igira tiyapong ago basaan a ig

‫ف َح ْرفًا‬ ُ ‫ف ََْي ير‬ َ ‫َح َر‬ sinilayan iyan; tiyangkisan iyan ‫ع َد َل‬ َ ‫ َم‬:ُ‫ف َعنْه‬ َ ‫َحَر‬ َ ‫ال َو‬ mizokat sa pantag ko pamiliya niyan; ‫ف لِعِيَالِ ِه‬ َ ‫َحَر‬ sominilay; minggalbk

minggalbk sa misokat iyan sa pantag ko pamilya niyan

ِ َ ‫َحَر‬ َ :‫َّيءَ َع ْن َو ْج ِهه‬ َ َ ُ‫صَرفَه‬ ْ ‫ف الش‬

piyakasilay niyan so ُ‫غيَّ ره‬ َ‫و‬

shayi ago inalin iyan

ُ ‫ف ََْي ُر‬ َ ‫َح ُر‬ ً‫ف َح َرافَة‬ ِ ‫ صار الَ ِذعا لِْل َف ِم واللِس‬: ‫ف الشَّيء‬ miyakararas so shayi ‫ان‬ ً َ َ ُ ْ َ ‫َحُر‬ َ َ piyakasilay niyan so shayi; piyakasailang ُ‫َمالَه‬ َ ‫َحَّر‬ َ ‫ أ‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ف الش‬ miyakararas; miyakaloya

iyan so shayi’

ِ ِ‫معان‬ piyakasilay niyan so katharo ‫يه‬ ََ

‫صَرفَهُ َع ْن‬ َ ‫َحَّر‬ َ ‫ َغيَّ َرهُ َو‬:‫ف الْ َكالَ َم‬ ِ َّ ِ َ ‫اِحت ر‬ kominowa sa galbk iyan ً‫حرفَة‬ ْ ‫ اَتَ َذ‬:‫ف‬ ََ ْ ِ ِ ِ ِ mizokat sa pagpr o pamilya niyan ‫كتَسب‬ َ ‫ا ْحتَ َر‬ َ َ ْ ‫ ا‬:‫فِ أل َْهله‬ ِ sominilay; miyanilay ‫ف‬ َ ‫ا َْنََر‬ ِ romiyampi ki polan; inampilan iyan si polan; romiyamig ki polan‫ال إِلَْي ِه‬ َ ‫ َم‬:‫ف إِ َل فُالَ ٍن‬ َ ‫ا َْنََر‬ ِ ٍ ِ iniwaan iyan si polan; tiyawarang ‫ف‬ َ ‫صَر‬ َ ‫ا َْنََر‬ َ ْ‫ ان‬:‫ف َع ْن فُالَن‬ iyan si polan

‫ ِجدَّة ِِف‬:ُ‫اْلََرافَة‬ ْ ِ ِ ِ َّ ‫اْلِ ِر‬ so shayi a mararas ago maloya ‫حرافَة‬ ُ ْ َ َ ‫ الذي فيه‬:‫يف‬ so poro’ odi na kilid ‫اْلَانِب‬ ْ ُ ‫ الطََّر‬:‫ف‬ ُ ‫اْلَْر‬ ُ ْ ‫ف َو‬ ِ ‫وف ا َْلِج‬ ِ ِ so manga batang a 28 a alifba o basa ‫اء‬ ُ ‫ُحُر‬ َ َ ‫ الث ََّمانيَةُ َوالْع ْشُرو َن َح ْرفًا تُ َس َّمى ُحُر‬:‫وف الْ َمبَ ِاّن‬ so kararas ‫الطُّ ْع ِم‬

Arab

ٍ ‫وف الَِِّ تَ ُد ُّل علَى مع‬ so ‫ قَ ْد‬,‫ ِِف‬,‫ َهل‬:‫كالَِم ِمثْل‬ ْ :‫وف الْ َم َع ِاّن‬ َ ْ‫َجَز ِاء ال‬ ُ ُ‫ان ِِف َغ ِْريَها َوتَ ْرب‬ ُ ‫اْلُُر‬ ُ ‫ُحُر‬ َ ْ َ‫ط ب‬ ْ ‫ّي أ‬ ََ َ ْ ُ manga batang a adn a maana niya igira minisompat ko salakaw ron a kalimah

ِِ ْ ُ ‫اْلُْر‬ َ ‫ ُك ُّل َما فيه َحَر َارة‬:‫ف‬

langowan a adn a kararas ‫ولَ ْذع‬

iyan a nganin

ِ so galbk aya phagosarn on na so ‫حرف‬

ِْ َ )‫اْل ْرفَةُ (ج‬

bagr a lawas kna o ba so pamikiran, datar o kaphanday kapangmbaal sa kasangkapan so taw a pagalbkan; so taw a matordo i kanggalbk

89

‫ِف‬ ْ ُّ ِ‫اْلِْر‬

ِ ُ ‫الْمحار‬ َ ُ ‫ ض ُّد‬:‫ف‬ ََُ

so taw a di ookorn, a sopaka ‫الْمبَارُك‬

o taw a ookorn

ِ ُ ‫الْ ِمحر‬ ِ َ ‫ الْم ْسبَ ُار (ج) ََمَاريف‬:‫اف‬ َْ komiyadg; tomiyotong ‫ح ْرقًا‬ َ ‫َح َر َق ََْي ُر ُق‬ ِ َ‫حرق‬ komiyadg so apoy; tomiyotong so apoy ‫ت النَّار‬ ُ ََ piyakagalikt iyan so songay niyan sa rarangit; piyakalagit iyan a ngipn ‫حرقًا‬ ْ َ ُ‫َحَر َق أَنْيَابَه‬ so maito a pansom a iptkhad ko kadalm o pali ‫وََمَا ِرف‬

iyan sa gani

‫َح ير َق ََْي َر ُق‬ ِ ‫ تَ َقطَّع ِمن الد‬:‫ح ِر َق الثَّوب‬ miyarotab so nditarn ko kiyapamakanga on ‫َّق‬ ُ ْ َ َ َ ِ miyaroro so bok ‫َّعر‬ ُ ْ ‫َحر َق الش‬ ِ ‫َح ِر َق‬ miyaroro so lawi odi na tomaps odi na mombol ‫يش‬ ُ ‫الر‬ ِ َ‫أَحرق‬ tiyotong o apoy so shayi ‫ت النَّار الشَّيء‬ َْ ُ َْ ِ ِ tiyotong iyan a apoy ‫َحرقَهُ ِبلنَّار‬ َْ ‫أ‬ ِ َ‫حَّرق‬ tiyotong o apoy so shayi; riyarab ‫ت النَّار الشَّيء‬ َ َْ ُ miyarodot; miyaondot; miyarotab ‫ح َرقًا‬ َ

o apoy so shayi

ِ ُ ْ ‫ا ْحتَ َر َق‬ ِ komiyarab so apoy; lomiyagindab so apoy ‫ت‬ ْ ‫ تَ َوقَّ َد‬:‫َّار‬ ُ ‫ََتََّرقَت الن‬ so ogat ko itado o bobon ُ‫اْلَا ِرقَة‬ ْ so bawk a ipmbiyag ko apoy a pd sa tiyabas odi na popot a makadgُ‫اْلَُّراقَة‬ ْ ‫اق و‬ ْ ُ ‫اْلَُّر‬ so padaw a adn a timbak iyan a kadg a phakatotong ُ‫اْلََّراقَة‬ ْ so lowis; so rarad o apoy ‫حروق‬ ْ ُ ُ )‫اْلَْر ُق (ج‬ ِ so totong o apoy ko nditarn, odi na so rotab o ‫صا ِر‬ ْ َّ ‫ب ِم َن النَّا ِر أ َْو َد ِق الْ َق‬ َ ‫يب الث َّْو‬ ُ ‫ أَثَُر يُص‬:‫اْلََر ُق‬ miyatotong so shayi ‫الشَّيء‬

nditarn ko kiyapamakanga on o pamimipi’ so kayaw; so totong ُ‫اْلَرارة‬ ْ

ْ َ َ :ُ‫اْلُْرقَة‬ ِ ُ‫اْل‬ so kararas o taam, odi ‫ْلُْز ِن‬ ْ ‫ب أَ ِو ا‬ ْ ‫ لَ ْذ َعةُ الطَّ ْع ِم أَ ِو‬:ُ‫اْلُْرقَة‬ ْ na so kasakit o kabaya ago so kapakamboko’

so kasosokhayaw o apoy ago so kakakarab iyan

ِ ‫اْل ِر‬ ‫ض ِطَر ُام النَّا ِر َوََتَُّرقُ َها‬ ْ ‫ ا‬:‫يق‬ ُ َْ

miniprgo niyan a waga ُ‫كه‬ َ‫َحا ِر‬ gomidam so taw sa sakit sa waga

90

‫ َش َكا‬: ‫َح َر َك ََْي ُر ُك َح ْر ًك‬ niyan (sakit)

ُ‫اب َحا ِرَكه‬ َ ‫ أ‬:‫َحَرَك ا ِإلنْ َسا ُن‬ َ ‫َص‬

mihkaokaog ً‫كة‬ َ‫َو َحر‬

َ

‫َح ُر َك ََْي ُر ُك َح ْرًكا‬

kiyaog iyan; piyakakhaokaog iyan;ُ‫كه‬ َ‫َحَّر‬

mikhaokaog; miyagalin ko kakadnan iyan ‫ََتََّرَك‬

ِ ‫الْ َك‬ so waga a lima‫اه ِل‬

‫ أ َْعلَى‬:‫اْلَا ِرُك‬ ْ so kakhaokaog ُ‫كة‬ ْ َ‫ ا ْْلََر‬:‫اْلََر ُاك‬ ِ َّ :‫اْل ِرُك‬ so mapasang a baraakal ‫ي‬ ُّ ‫الذك‬ َْ so kakhaokaog ُ‫كة‬ ْ َ‫اْلََر‬ so baris o sorat ُ‫كة‬ ْ َ‫اْلََر‬ so karokar a ipkhayar ko waga o apoy ‫اك‬ ُ ‫الْ ِم ْحَر‬ ِ so itado o lig sa tampar sa olo ُ‫َعالَه‬ ْ ‫العنُ ِق م ْن أ‬ ْ ‫ أ‬:‫الْ َم ْحَرُك‬ ُ ‫َص ُل‬ miyakawiswis ‫اَن‬ ً ‫َح َرَم ََْي يرُم يح ْرَم‬

َ‫َّيء‬ ْ ‫َحَرَم فُالَ ًًن الش‬ miyaharam; minisapar ً‫ح ْرَمة‬ ُ ‫َح ُرَم ََْي ُرُم‬ miyaharam so shayi sa di khapakay a pamarolin ‫حرَم الشَّيء‬ ُْ َُ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ somiyold so mama sa haram, odi na sii ‫ْلَرام‬ ْ ‫اْلََرم أَو الْبَلَد‬ ْ ‫ َد َخ َل ِف‬:‫الر ُج ُل‬ َّ ‫َحَرَم‬ ْ ‫اْلََرام أ َْو ِف الش‬ ْ‫أ‬ َ ْ ‫َّهر ا‬ inowiswisan iyan si polan ko shayi

sa lopa a haram, odi na sii ko olanolan a haram

ِ‫لصالَة‬ َّ ‫َحَرَم ِِب‬ ْ‫أ‬ ِ ْ‫أ‬ somiyolot sa ihram ko hadjji odi na umrah ِ‫ج والْ ُع ْمرة‬ َ َ ِ َ‫َحَرَم ِب ْْل‬ hiyaram iyan so shayi ‫ح َّرَم الشَّيء‬ َ َْ siyakaw niyan; sila iyan ُ‫ك َّرَمه‬ َ :ُ‫اِ ْحتَ َرَمه‬ ٍ ِ ِ inangiyasan iyan;lominindong on ‫َّع‬ َ ‫ ََتَ َّمى َوََتَن‬:‫ََتََّرَم مْنهُ َبُْرَمة‬ ِ hiyaram iyan so shayi, iniitong iyan sa haram ‫حرَم الشَّيء‬ َْ َ ْ َ‫ا ْست‬ so haram; so isasapar so kanggolaolaa on ‫ام‬ ْ ُ ‫اْلََر‬ so walay a sasakaon ‫ام‬ ْ ‫ت‬ ُ ‫الْبَ ْي‬ ُ ‫اْلََر‬ ِ ‫ أ‬:‫حرام هللاِ الَ أَفْ عل َك َذا‬ samaya ko Allāh sa di ko aya pnggolaolaanِ‫ّي هللا‬ ُ ‫َي ََّي‬ ُ ََ ْ َُ َّ ‫ َحرُم َم‬:‫اْلَرُم‬ giya lopa a haram َ‫كة‬ َ َْ ِ ‫ م َّكةُ والْم‬:‫ان‬ ِ ْ so dowa a haram, Makkah ago Madīnah ُ‫دينَة‬ َ َ َ ‫اْلََرَم‬ so warisan o mama ‫ج ِل‬ َّ ‫َحَرُم‬ ُ ‫الر‬ so kahaharam ُ‫اْلُرَمة‬ ْْ somiyold ko sambayang

91

ْ ُ‫ الْ َم ْرأَة‬:ُ‫اْلُْرَمة‬ so mnag; so piyakasmsm a sipat o taw ‫حرم‬ ْ َ ُ )‫ الْ َم َهابَةُ (ج‬:ُ‫اْلُْرَمة‬ so pagaadatan a di khapakay o ba sayatn so rnding iyan ‫ك‬ ْ ُ ‫ َما ُح ِرَم فَالَ يُْن تَ َه‬:ُ‫اْلَِرْي‬ so oganapa o walay ُ‫ َمرافِ ُقه‬:‫ح ِرْيُ الدَّا ِر‬ َ َ ِ ِ ِ so oganapa o masjid ‫حرْيُ الْمسجد‬ َْ َ ِِ ِ so oganapa o tabay, paridi ‫َحرام‬ َ ْ ‫َحرْيُ الْبْئر (ج) أ‬ so olanolan a Muharram ‫ح َّرُم‬ َ ‫الْ ُم‬ so madazg a babay odi na mama a di ‫حرُم‬ َ ْ ‫الْ َم‬ so babay a warisan

khapakay o ba siran makakharomai

‫ َما َحَّرَمهُ هللاَ (ح) ََمَا ِرم‬: ‫الْ ُم َحَّرُم‬ so langowan a isasapar so kasopaka ُ‫حرَمة‬ ُ ْ ‫الْ َم ْحَرَمةُ َوالْ َم‬

so langowan a hiyaram o Allāh

on a pd sa kapasadan odi na ako a diyandi

ِ َّ ِ ِ ُ ‫الْ َم ْحُر‬ ُ ‫ الشَّق ُّي الذي الَ يُص‬:‫وم‬ ً ‫يب‬

so taw a kawiwiswisan ‫خْي را‬ َ

a da a khakowa niyan a mapiya; so taw a miskin a da a tamok iyan a khasanaan iyan

‫َح َرا ََْي ُرو َح ًرا‬ ِِ ِِ miyapatot on ‫ج ُدر‬ َ َ ‫ َخلُ َق به َو‬: ‫َحَرا به‬ patot a domadait (mamamaan)‫ي‬ ٌّ ‫َح ِر‬ patot a domadait (bababayin)‫اي‬ َ ‫َح ِريَّة (ج) َحَر‬ ِ ْ ‫ما أ‬ sayana on anan a patot a domadait ‫َج َدرهُ بِِه‬ َ َ ْ ‫ َما أ‬: ‫َحَراهُ ب َك َذا‬ miyantak; miminos; miloba ‫ح ْرًًي‬ َ ‫َح َرى ََْي يري‬ miyaminos so shayi ‫ص‬ َ ‫ نَ َق‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َحَرى الش‬ َّ ِ ‫حرى الش‬ biyantak iyan so shayi; siyangoran iyan ُ‫َنوه‬ َ َْ َ‫ اِتَه‬:َ‫َّيء‬ ََ ْ ِ kalokalo a maadn oto ‫عسى‬ َ ‫َحَرى أَ ْن يَ ُكو َن َذل‬ ْ ‫ أ‬:‫ك‬ َ َ ‫َي‬ mizamili ko btad; philoba iyan so lbi a mapiya‫ضلَ َها‬ َ ْ‫ص َد أَف‬ َ َ‫ ق‬:‫ََتََّرى ِِف األ ُُموِر‬ piloba iyan so shayi; biyantak iyan so shayi sa kaploloba’‫ََتََّرى الشَّيء‬ َْ ِ ِ ِ ِ pingganot iyan; philoba iyan; phiniyataan iyan i kanggmao niyan‫جتَ َه َد ِف طَلَبه‬ ْ ‫ ا‬:ُ‫ََتََّرى َعنْه‬ so patot; so taralbi‫َج َدر‬ َ ْ‫ األَف‬:‫َحَرى‬ ْ ‫األ‬ ُ ْ ‫ض ُل َواأل‬ mikhs; miyabd ‫ح ْزًما‬ َ ‫َح َزَم ََْي يزُم‬ bikhs iyan a gakot; biyabd iyan a gakot ‫ْلَِزِام‬ ْ ‫ َشدَّهُ ِِب‬:ُ‫َحَزَمه‬ miyapatot

92

bikhs iyan so shayi ‫الشَّيء‬

َ ْ ‫َحَزَم‬ thikhe iyan so pamikiran iyan odi ُ‫َمره‬ َ ْ ‫َحَزَم َرأْيَهُ أ َْو أ‬ na so btad iyan

‫َحا ِزم (ج) َحَزَمة‬ biyakgan; linikgan ‫ح َزًما‬ َ ‫َح يزَم ََْي َزُم‬ ِ ‫صة ِِف حي ز‬ biyakgan si polan, ‫وم ِه‬ َّ ُ‫َصابَْتهُ غ‬ َُْ َ ‫ أ‬:‫َح ِزَم فُالَن‬ mama a thkhs i pamikiran

miyasogat a bakg ko rarb iyan

ً‫َح ُزَم ََْي ُزُم َح َز َامة‬ mama a thkhs i tindg ‫ح َزَماء‬ ُ )‫َح ِزْي (ج‬ bikhes iyan sa mailotُ‫ح ْزَمه‬ َ ‫ أ َْوثَ َق‬:ُ‫َحَّزَمه‬ mizabitan ‫ْلَِزِام‬ ْ ‫ َش َّد َو َسطَهُ ِِب‬:‫ََتََّزَم‬ ِ miyangilokilot ko btad sa tominikhs ko kapnggalbka niyan on‫استَ َع َّد‬ ْ ‫ تَ َش َّمَر لَهُ َو‬:‫ََتََّزم لأل َْم ِر‬ tomikhs ko btad iyan sa miyamimikiran ِ‫َم ِره‬ ْ ‫ََتََّزَم ِِف أ‬ tomikhs ko tindg iyan

sa malantas

‫اْلَِز ُام‬ ْ ِ so lmbak o lalan ُ‫سطُه‬ َ ‫ َو‬:‫حَز ُام الطَّ ِر ِيق‬ so bakg sa rarb ‫الص ْد ِر‬ ْ َّ ُ‫صة‬ َّ ُ‫ غ‬:‫اْلََزُم‬ so sabkhs; so sakhkm; so sababd ‫ح َزم‬ ْ ُ )‫اْلُْزَمةُ (ج‬ so rarb ‫الص ْدر‬ ْ ُ َّ : ُ‫اْلَِزْي‬ so rarb ‫الص ْدر‬ ْ ُ ‫اْلَْي ُز‬ ُ َّ : ‫وم‬ ِْ :ُ‫الْ ِمحزم والْ ِمحزمة‬ so gakot a ipmbabd; so sambitan ‫ام‬ ُ ‫اْلَز‬ ََ ْ َ ُ َ ْ so sambitan; so abt; so babd a gakot

‫َح َز َن ََْي ُز ُن ُح ْزًَن‬ makamboboko’ ‫َم ُزون‬ َْ mboboko’ ‫ح ِزين‬ َ ‫ي‬ miyakaawid a akal iyan ‫ح ْزًَن‬ ُ ‫َحز َن ََْي َز ُن َح َزًَن َو‬ miyakaawid a akal o mama ‫ اِ ْغتَم‬:‫جل‬ َّ ‫َح ِز َن‬ ُ ُ ‫الر‬ mama a makaaawid a akal iyan ‫ح ِزن‬ َ mama a makamboboko’ sa awid akal ‫ج َزًَنء‬ ُ )‫َح ِزين (ج‬ mimboko’

mama a makamboboko’ sa awid akal miyakakrang; miyakargn

93

‫ان‬ َ ‫َح ْزًَنن (ج) َحَز‬ ً‫َح ُز َن ََْي ُز ُن ُح ُزونَة‬

ََ

‫ َخ ُش َن َو َغلُظ‬:‫َحُز َن الْ َمكاَ ُن‬ darpa a margn lalakaon ‫ح ْزن‬ َ ِ ‫ص َار ِِف األ َْر‬ somiyong si polan ko ‫ض الْغَليِظَ ِة‬ ْ‫أ‬ َ ‫َي‬ ْ ‫ أ‬:‫َحَز َن فُالَن‬ miyakargn so darpa

darpa a margn okitan ka di madaya

ُ‫ َغ َّمه‬:‫َحَز َن األَ ْمُر فُالَ ًًن‬ ْ‫أ‬ ِ minimboko’ iyan ‫ع‬ َ ‫ تَ َو َّج‬:‫ََتََّز َن َعلَْيه‬ ِ ‫اْلَْز ُن ِم َن األ َْر‬ so lopa a margn lalakaon ka di madaya ‫ظ‬ ْ َ ُ‫ َما َغل‬:‫ض‬ ‫حسب ََيس ي‬ minitong; minisip ‫اَن‬ ً َ‫س ًاَب َو ُح ْسب‬ ُ ُْ َ ََ َ‫بح‬ initong iyan so tamok; inisip iyan so tamok; binilang iyan so tamok ُ‫ع َّده‬ َ ‫ب الْ َم‬ َ :‫ال‬ َ ‫َح َس‬ diniyangka iyan ُ‫ قَدَّره‬:َ‫حسبَه‬ َ ََ ‫ي‬ piyanggal ‫حسبًا‬ ُ‫س‬ َ ‫َحس‬ ََ ‫ب‬ َ ‫ب ََْي‬ ِ ِ ‫َّت ِج ْل َدتُهُ ِم ْن َد ٍاء‬ ْ ‫ ابْيَض‬: ‫ب فُالَن‬ َ ‫َحس‬ piyakaawid a akal o btad si polan

piyanggal si polan, miyakapoti so kobal iyan sa sakit

mama a pphanggaln ‫َحسب‬ ْ‫أ‬

َ babay a pphanggaln ‫حسب‬ ْ ُ )‫َح ْسبَاء (ج‬ ‫ي‬ ‫ي‬ miyangantap; minitong sa pangantap ‫اَن‬ ً َ‫ب يح ْسب‬ ُ ‫ب ََْيس‬ َ ‫َحس‬ ِ inantap iyan so shayi; inanib iyan so shayi ُ‫ ظَنَّه‬:‫سب الشَّيء‬ َ ْ َ ‫َح‬

‫سبًا‬ ُ‫س‬ َ‫س‬ َ ‫ب َح‬ ُ ‫ب ََْي‬ ُ ‫َح‬ miniporo’ so pangkatan i polan ‫ف‬ َ ‫ َشُر‬:‫ب فُالَن‬ َ ‫َح ُس‬ ِ mama a ana pangkatan iyan ‫حسبَاء‬ َ ُ )‫َحسيب (ج‬ mihtiyokop so shayi; miyampel so shayi ‫ك َفى‬ َ : ُ‫َّيء‬ ْ‫أ‬ َ ‫َح َس‬ ْ ‫ب الش‬ tiniyokopan i polan si polan sa pammgayan taman sa ‫حسِِب‬ َ َ‫ب فُالَن فُالَ ًًن َح ََّّت ق‬ ْ‫أ‬ ْ َ ‫ال‬ َ ‫َح َس‬ miphangkatan

miyatharo iyan a ampl dn

bigan iyan sa taman sa kiyatiyokopan‫العطَاء‬ َ

ُ‫َجَزَل لَه‬ ْ ‫ أ‬:‫ب‬ ْ ‫أ َْعطَاهُ فَأ‬ َ َ ‫َح َس‬ ‫ي‬ ‫ي‬ minisip; somiyomariya :‫اَب‬ َ َ‫ب ُُم‬ َ ‫َح‬ ً‫س‬ ُ ‫ب َُيَاس‬ َ ‫اس‬ َ ‫اسبَةً َوح‬ ِْ ‫ ًنَقَ َشه‬:‫حاسبه‬ siyomariya niyan sa isipan ‫اب‬ ُ ُ ََ َ َ ‫اْل َس‬ ِ piyangangaloy niyan so manga bantogan iyanُ‫َّد َمنَاقبَه‬ َ ‫اع َح َسبَهُ َو َعد‬ َ َ‫ أَذ‬:ُ‫َح َّسبَه‬ ِ kiyatiyokopan ‫كتَ َفى بِ ِه‬ ْ ِ‫ ا‬:‫ب‬ َ ‫ا ْحتَ َس‬ ِ ِ ِ inimbetes iyan so balas ko Allāh ُ‫خره‬ ْ ‫ب األ‬ َ ‫ا ْحتَ َس‬ َ َ ‫ ا َّد‬:‫َجَر َعلَى هللا‬ miyagisipa siran a dowa ‫اسبَا‬ َ َ‫ََت‬ 94

ِْ so isipan; so itongan ‫اب‬ ُ ‫اْلس‬

َ ِ ِْ ِ ‫ الْ َكثري الْ َك‬:‫اب‬ so madakl a phakaampl ‫اِف‬ ُ ‫اْل َس‬ ُ ِ ِ ِْ ‫ي وم‬ so gawii a kapagisip ‫ام ِة‬ ُ َْ َ َ‫ يَ ْوُم الْقي‬:‫اْل َساب‬ ِ ٍ ِ katharo a aya maana ‫كاف‬ َ ‫ ا ْسم ِبَْع ََّن‬: ‫ب‬ ُ ‫َح ْس‬ niyan na: ampl dn

ِ siyagadan ko a mama a ampl rka a mama‫يك‬ َ ‫ َكاف‬:‫ك ِم ْن َر ُج ٍل‬ َ ُ‫ت بَِر ُجلٍ َح ْسب‬ ُ ‫َمَرْر‬ ِ َ‫ اِسم فِ ْع ٍل ِِبَْعَّن ا ْكت‬: ‫ك‬ ngaran a galbk a aya ‫ف بِِه‬ َ ُ ْ َ ُ‫َح ْسب‬ maana niyan na: thangka ka kadn

‫الع َد ُد‬ ْ َ ‫ ال َق ْد ُر َو‬:‫ب‬ ُ ‫اْلَ َس‬ so itongan ‫ الْ َع ُّد‬:‫ن‬ ْ ُ ‫اْلُ ْسبَا‬ ِْ :ُ‫اْلِسبة‬ so isipan; so itongan ‫اب‬ ُ ‫اْل َس‬ َْ ْ ِ ِ‫ َحسن التَّ ْدب‬: ‫اْلِسبَ ِة‬ si polan na mapiya i kanggiragiray‫ري‬ ْ ْ ‫فُالَن َح َس ُن‬ َُ so kadato’ ko parinta Islāmiyyah a papatorayan so komikibir on ko katitikayi ko ُ‫اْلِسبَة‬ ْْ so diyangka, so bilangan, so pangkatan

btad a langkap a datar o katitikayi ko arga ko padian ago so manga kambilangataw

ِ ِْ ‫ب‬ ُ ‫ الْ ُم َحاس‬:‫يب‬ ُ ‫اْلَس‬ ِ ِ َّ so taw a komikibir ko ‫ْلِسبَ ِة‬ ْ ْ‫با‬ َ ‫ َم ْن يَتَ َول َمْنص‬: ‫ب‬ ُ ‫الْ ُم ْحتَس‬ so pagiisip; so panonomariya

kadato a Hisbah ko parinta Islāmiyyah

‫ي‬ ُ ‫س ُر ََْيس ُر‬ ُ ‫س َر ََْي‬ َ ‫َح‬ ِ ‫حسر الش‬ somiyawa; mikhoyakas; mimblas ‫ف‬ َ ‫ انْ َك َش‬:ُ‫َّيء‬ ْ ََ َ ِ ِ ‫حسر‬ ِ siyawaan o babay so rantam iyan ko paras iyan ‫جه َها‬ ْ ‫ت‬ ْ ‫اْلَا ِريَةُ ِخَ َارَها َع ْن َو‬ ََ َ ِ‫ح‬ babay a somasawa sa rantam ‫اسر‬ َ ‫ي‬ mimboko ‫حس ًرا‬ َ َ ‫س ُر‬ َ ‫َحس َر ََْي‬ ِ ِ mimboko’ si polan ‫ف‬ َ ‫ أَس‬: ‫َحسَر فُالَن‬ ِ ‫ح ِسر علَى الش‬ inimboko iyan so shayi sa kiyada iyan ‫ف‬ َ ‫ تَلَ َّه‬:‫َّيء‬ َ َ َ ْ mama a makazsndit ‫حسران‬ َْ َ babay a makazsndit ‫حسرى‬ َْ َ somiyawa; mimbelas ‫ورا‬ ً ‫ُحس‬

ً‫س َارة‬ َ ‫س ُر َح‬ ُ ‫س َر ََْي‬ ُ ‫َح‬ inikopay so kailay sa inpkan sa tara a di phakanono‫ل‬ َّ ‫ َك‬: ‫صُر‬ َ َ‫َح ُسَر الْب‬ ِ‫ح‬ mama a ikokopay i kailay ‫سري‬ َ piyakamboko iyan si polan; biyaloy niyan a makazsndit ‫سر فُالَ ًًن‬ َ َّ ‫َح‬ inikopay so kailay niyan

95

ِ ِ ‫ف‬ َ ‫ انْ َك َش‬:‫ا َْنَ َسَر‬ mitharotos so ig sa lomitaw so lopa ‫اِ َْنَسر الْماء‬ ُ َ ََ romiyoro so papanok sa bombol ‫اِ َْنَسر الطَّْي ر‬ ُ ََ

somiyawa; mikhoyakas; mitharotos

a andang na pimbagoan

‫َّي ِء‬ ْ ‫لى الش‬ َ ‫ََتَ َّسَر َع‬ ِ inikopay a dokaw sa limkan ‫ تَعِب وَمل‬:‫حسر‬ َ َ َ َ ْ َ‫ا ْست‬ ِ ْ so babay a somasawa a da a sapng o olo ‫اسر‬ ُ َ‫اْل‬

inimboko iyan so shayi a miyada on

niyan ago so lima niyan

ِ ‫ا ْْلن‬ so sondaro a da a rabn iyan ago ‫ود‬ ُُ

ِ ‫اْل‬ ‫اسُر ِم َن‬ َْ

da a hilmit iyan

so kamboko’; so kazndit ُ‫اْلَسرة‬ ْ

َْ miyono ; minimatay ‫سا‬ ًّ ‫س َح‬ ُّ ُ‫س ََي‬ َّ ‫َح‬ ِ ‫حس الش‬ piyonas iyan so shayi sa daa ُ‫صلَه‬ َ ْ‫ ا ْستَأ‬:َ‫َّيء‬ ْ َّ َ liyamba iyan on

َّ ‫َح‬ ُ‫ قَتَلَه‬:‫س فُالَ ًًن‬ gidam iyan so shayi ‫س الشَّيء‬ َ ْ َّ ‫َح‬ gomidam; ‫سا‬ ًّ ‫س َح‬ ُّ ‫س َيَي‬ َّ ‫َح‬ ِِ inikapdi iyan sa mirarad on so maggdam iyan ‫علَْي ِه‬ َّ ‫َح‬ َ َ‫ ََتَََّلَِ ألَلَمه َو َعط‬:ُ‫س لَه‬ َ ‫ف‬ miyagdam iyan so shayi ‫ش ُعر بِِه‬ َّ ‫َح‬ َ‫أ‬ َ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫س الش‬ miyagdam iyan skaniyan ُ‫س ِمْنه‬ َّ ‫َح‬ َ‫أ‬ piyangamad iyan so thotol ُ‫ تَطَلَّب َم ْع ِرفَتَه‬:‫اْلَبَ ر‬ َ َْ ‫س‬ َ ‫ََتَ َّس‬ ِ ‫ََتَ َّس‬ piyangamad iyan so btad o pagtaw ‫َن ال َقوِم‬ ْ َ‫س م‬ َ so kagdam; so anggaota a pkhigdam ‫حواس‬ ْ َّ َ‫اْل‬ َ َ )‫اسةُ (ج‬ َّ ُّ ‫الس ْم ُع والش‬ so kagdam a lima; so kailay so kapakang so ‫ق واللَّ ْمس‬ ْ ‫اس‬ ْ َ َ‫ الْب‬:‫س‬ َ َّ ‫صُر َو‬ ُ ‫اْلََو‬ ُ َ ُ ‫ُّم َوالذ ْو‬ ُ ‫اْلَ ْم‬ biyono iyan si polan

kapakabaw so kapakataam so kagdam sa nggolalan sa kazkho’

‫اس‬ ْ ُ ‫اْلَ َس‬ so roro; so phopog o nganin a miyaropt ‫اْلُ َذاذُ ِمن الشَّي ِء‬ ْ : ‫اس‬ ْ ُ ‫اْلُ َس‬ ْ َ ِ ‫ال‬ so kapagaidaw; ‫عْن َد األَََِل‬ ُ ‫ َكلِ َمة تُ َق‬:‫س‬ ٌّ ‫َح‬ so kagdam ‫س‬ ْ ُّ ِ‫اْل‬ ِ ‫اْلِ ِس ُّي ِض ُّد الْ َم ْعنَ ِو‬ so maggdam a sopaka o rahasiyan ‫ي‬ ْ so ganot; so kagdama ko nganin

a di khagdam

96

ِْ ‫اْلَِف ُّي‬ ْ ‫ت‬ َّ :‫يس‬ ُ ‫الص ْو‬ ُ ‫اْلَس‬ ِْ ِ ‫ي ا ِإل ْح َس‬ so taw a mabagr i gdam‫اس‬ ُّ ‫ قَ ِو‬:‫يس‬ ُ ‫اْلَس‬ so sorod; so sikat a iphesorod ko bombol ُ‫سة‬ َّ ‫الْ ِم َح‬

so garikis; so rapandas; so garokot

o ayam ka an on mada so bayank

so maggdam ‫حسوس‬ ْ ‫الْم‬

ُ ُ َ romigs; mithimo’ ‫ش ًدا‬ ْ ‫ش َد ََْي يش ُد َح‬ َ ‫َح‬ ِ ‫حش َد‬ ِ َُ َّ‫ َغُزر الل‬:ُ‫ت النَّاقَة‬ romigs so gatas o onta ‫ضرعِ َها‬ ََ ْ َ ‫ب ِف‬ َ ko soso niyan

mithimo so pagtaw

‫ َِتَ َّمعُوا‬:‫َح َش َد الْ َق ْوُم‬

milimod ‫ش ًدا‬ ْ ‫َح‬

‫ش ُد‬ ُ ‫ش َد ََْي‬ َ ‫َح‬ linimod iyan so pagtaw; tinimo iyan siran ‫ِجَ َع ُهم‬ ْ َ :‫َح َش َد ال َق ْوَم‬ ِ ِ milimod siran ‫جتَم ُعوا‬ َ ْ ‫ ا‬:‫ا ْحتَ َش ُدوا‬ ِ ‫اْل‬ so matitimoa madakl a taw ‫اش ُد‬ َْ so malilimod a madakl a taw ُ‫اعة‬ ْ :‫اْلَ ْش ُد‬ ْ َ ‫اْلَ َم‬

‫ش ُر َح ْش ًرا‬ ُ ‫ش َر ََْي‬ َ ‫َح‬ linimod iyan siran ‫ِجَ َع ُهم‬ ْ َ :‫َح َشَرُه ْم‬ tominimo; lominindg ‫ش ًرا‬ َ ‫ش ُر َح‬ َ ‫َح يش َر ََْي‬ lominindg so shayi ‫ لَزِج‬:‫شر الشَّيء‬ َ ُ ْ َ َ ‫َح‬ ِ ِ miyakarzik ‫خ‬ َ ‫َّس‬ َ ‫ ات‬:‫َحشَر‬ ِ‫ح‬ marmo’; di lompiyo ‫شر‬ َ ِ so phlimod sa taw ‫اْلَاشر‬ ُ ْ ِ ْ so giimanimo ko bois ‫اشر‬ ُ َ‫اْل‬ so malilimod a madakl a taw ُ‫اعة‬ ْ :‫اْلَ ْشُر‬ ْ َ ‫اْلَ َم‬ ِ ِ ِ so kaphlimod ko alongan a maori ‫ام ِة‬ ْ ُ ‫ ا ْجت َم‬:‫اْلَ ْشُر‬ َ َ‫اع ا ْْلَْل ِق يَ ْوَم الْقي‬ so mranaranap ُ‫شرة‬ ْ َ َ َ‫اْل‬ so darpa a phlimodan ‫شر‬ ُ َ ‫الْ َم ْح‬ mithimo’ ‫كا‬ ً‫شو‬ ُ ‫ك ُح‬ َ ‫َح‬ ُ ‫ك ََْي يش‬ َ‫ش‬ ِ mithimo so pagtaw‫ش ُدوا‬ َ َ‫ ا ْحت‬: ‫ك الْ َق ْوُم‬ َ ‫َح َش‬ ِ mikharik so korma ُ‫َّخلَة‬ ْ ‫َح َش َكت الن‬ tominimo’; lominimod

97

‫ك‬ َ ‫ك ََْي‬ ُ‫ش‬ َ ‫َح يش‬ ritb o binatang so kakang iyan َ‫كة‬ ْ ‫ض َم‬ ْ ‫ك‬ َ ‫اْلَ ِشي‬ َ ‫َح ِش‬ َ َ‫ ق‬:‫اْلَيَ َوا ُن‬ so kakang a sokong ُ‫كة‬ ْ َ ‫اْلَ ِشي‬ so sagorompong a matitimo’ُ‫اعة‬ ْ :ُ‫اْلَ َش َكة‬ ْ َ ‫اْلَ َم‬ so bantad ‫ الشَّعِري‬:ُ‫كة‬ ْ َ ‫اْلَ ِشي‬ ُ piyakamamala niyan; ‫ش ًما‬ ْ ‫ش َم ََْي يش ُم َح‬ َ ‫َح‬ romitb ‫كا‬ ً‫ش‬ َ ‫َح‬

َ ‫َخ َجلَهُ َوأَ ْغ‬ ْ ‫ أ‬:‫َح َش َم فُالَ ًًن‬ ُ‫ضبَه‬ miyamamala; miyaya’‫ش ًما‬ َ ‫ش ُم َح‬ َ ‫َح يش َم ََْي‬ ِ ِ miyamamala si polan ‫جل‬ َ ‫ َخ‬:‫َحش َم فُالَن‬ ِ ِ miyaya’; miyamamala ‫حيَا‬ ْ َ‫ ا ْست‬:‫ا ْحتَ َش َم‬ ِ ‫ََتش‬ inikamamala niyan; inikaya iyan ‫حيَا‬ ْ َ‫است‬ ْ :ُ‫َّم مْنه‬ َ َ so madazg o mama a ampila iyan ‫شم‬ ْ ُ ْ َ‫اْل‬ ِْ so kamamala; so kaya ’‫اْلَيَاء‬ ُ ْ :ُ‫اْل ْش َمة‬ ِ ِْ so taw a mala i kaya; mala i kamamala ‫شم‬ ُ َ‫ الْ ُم ْحت‬:‫اْلَش ُيم‬ ‫ي‬ lomibad sa maito a ator; somiyarg ‫صبًا‬ ْ ‫ب َح‬ َ ‫َح‬ ُ ‫ب ََْيص‬ َ‫ص‬ ِ ‫ رماه ِِب ْْلصب‬:‫حصبه‬ libad iyan a maroni a ator ‫اء‬ َ ْ َ ُ ََ ُ ََ َ inatoran iyan so darpa, dimpasan ‫ن‬ َ ‫ب الْ َم َكا‬ َ ‫َح‬ َ‫ص‬ piyakakhaya iyan si polan

iyan sa maroni a ator

ِ َ‫ِِب ْْلَط‬ siyargan iyan so apoy sa itagon‫ب‬

‫َّار‬ َ ‫َح‬ َ ‫ب الن‬ َ‫ص‬ piyokasan iyan si polan sa nganin ‫ك َذ ا‬ َ ‫ب فُالَ ًًن َع ْن‬ َ ‫َح‬ َ‫ص‬ ‫ي‬ mikhayaw (sakit) ‫صبًا‬ َ ‫ب َح‬ َ ‫ب ََْي‬ ُ‫ص‬ َ ‫َحص‬ ِ ‫ص‬ ِ mikhayaw so wata (sakit) ُ‫صبَة‬ ْ َ‫َصابَْتهُ ا ْْل‬ َ ‫ أ‬:‫ب الط ْف ُل‬ َ ‫َح‬ so wata agomgdam sa mayaw ‫صوب‬ ُ ‫ََْم‬ ِ‫ص‬ miyakatorog so hadji sa Al Muhassab‫ب‬ ْ ‫ب‬ َّ ‫ ًَن َم ِِبلْ ُم َح‬:‫اج‬ َّ ‫َح‬ ُّ َ‫اْل‬ َ‫ص‬ ِ ْ so darpa a kawatoran sa maroni a ator ‫اصب‬ ُ َ‫اْل‬ ِ ْ so sobosobo a ndo’ a pzambr sa maroni ‫اصب‬ ُ َ‫اْل‬ a ator ago bayank

ِ :‫اْلصب‬ ‫صغَ ُار ا ْْلِ َج َارة‬ ُ َ َْ so itagon; so sarg ko apoy ‫ْلَطَب‬ ْ َ َ‫اْل‬ ُ ْ ‫ ا‬:‫ب‬ ُ‫ص‬ ِ so maroni a atorَ

98

ْ ُ‫صبَة‬ ْ َ‫اْل‬ ِ ‫ أَرض َمصبة َكثِريةُ ا ْْلصب‬:‫الْمحصبة‬ so lopa a kawatoran sa maroni a ator‫اء‬ َ ْ َ َ َ َ َْ ْ ُ َ َ ْ َ ِ so phrontaran sa Mina a aya ngaran iyan na Al ‫اْلِما ِر ِِف ِم ََّن‬ َّ ‫الْ ُم َح‬ َ ْ ‫ َم ْوض ُع َرْم ِي‬:‫ب‬ ُ‫ص‬ so sakit a mayaw

Muhassab

‫حص َد ََْيص ُد ََْي ي‬ gomiyarab; romiyagon ‫ص ًدا‬ ْ ‫ص ُد َح‬ ُ َ َ giyarab iyan so ibabasokُ‫ قَطَ َعه‬:‫ع‬ َّ ‫ص َد‬ َ ‫الزْر‬ َ ‫َح‬ magagarab; marrbas; mararagon ‫صود‬ ُ ‫ََْم‬ ِ‫ح‬ magagarab; marrbas ‫صيد‬ َ ِ ِ phirmpas iyan so pagtaw a pdang ‫لسْيف‬ َّ ‫ص َد ال َق ْوَم ِب‬ َ ‫َح‬ ‫ي‬ minilot komandong sa tali ‫ص ًدا‬ َ ‫ص ُد َح‬ َ ‫َحص َد ََْي‬ ِ ْ ‫صد‬ miyailot so kandong o tali ُ‫شتَ َّد فَ ْت لُه‬ ْ ‫ ا‬:‫اْلَْب ُل‬ َ ِ ‫َح‬ ِ‫ح‬ tali a kiyandong ‫صد‬ َ miyakatoa so ibabasok; ُ‫اده‬ َّ ‫ص َد‬ ُ‫ص‬ ُ ‫الزْر‬ ْ‫أ‬ َ ‫ َحا َن َح‬: ‫ع‬ َ ‫َح‬ raragonn so ibabasok

kiyandong iyan so tali ‫اْلَْبل‬ ْ

ْ‫أ‬ َ ‫َح‬ َ ‫ص َد‬ so masa a kaprangon; masa a kagarab; ‫ص ُد‬ ْ :‫اد‬ ْ ُ‫ص‬ ْ َ‫اْل‬ َ َ‫اْل‬ masa a karbas

ِ ‫ اِ ْشتِ َداد الْ َفْتل‬:‫اْلص ُد‬ so kiyailot o kandong o taliَ ُ َ َْ ِ ‫اْل‬ so raragonn; so gagarabn ‫ود‬ َّ :‫يد‬ ُ‫ص‬ ُ‫ص‬ ُ ‫الزْر‬ ُ ‫ع الْ َم ْح‬ َْ ِ ‫اْل‬ so raragonn; so imbabasoka ‫صائِد‬ َ‫ص‬ َ ‫يدةُ (ج) َح‬ َْ a giipragonan

ِ so garab; so agani a ipnggarab ko ibabasok ‫جل‬ َ ‫الْمْن‬

ِ :‫ص ُد‬ َ ‫الْم ْح‬ ُ ِ ِ ‫يد التَّ ْف ِك‬ so taw a lantasan i kapamimikiran; ‫ري‬ ُ ‫ َسد‬:‫ص ُد‬ َ ‫الْ ُم ْح‬ so taw a malambt i dirogod

‫ص ًرا‬ ْ ‫ص ُر َح‬ ُ ‫ص َر ََْي‬ َ ‫َح‬ ِ liniyot iyan si polan;‫ط بِِه‬ َ ‫َحا‬ َ :‫صَر فُالَ ًًن‬ َ ‫َح‬ َ ‫ضيَّ َق َعلَْيه َوأ‬

lominiyot; lominibot; tomiyangkal

tiyangkalan iyan si polan

ُ ‫صَرهُ الْ َمَر‬ َ ‫َح‬ ْ ‫ض أَ ِو‬ ِ ‫ََْمصور وح‬ mama a matatarongko; mama a katatangkalan ‫صري‬ ََ ُ inisip iyan so shayi; pimbilang iyan so shayi ُ‫صاه‬ ْ ‫ أ‬:َ‫َّيء‬ َ ‫َح‬ َ ‫َح‬ ْ ‫صَر الش‬ piyatong iyan so onta; tiyaliyan iyan so onta ‫صر الْبَعِري‬ َ َ َ ‫َح‬

tiyarongko skaniyan o sakit odi na kalk ko ridoay ‫ف‬ ُ ‫ا ْْلَو‬

99

‫ي‬ ‫ص ُر‬ َ ‫َحص َر ََْي‬ ِ kiyasimpitan si polan ُ‫ص ْدره‬ َ‫ض‬ َ :‫َحصَر فُالَن‬ ُ َ ‫اق‬ ِ ِ miligto’ ‫َبل‬ َ َ :‫َحصَر‬ ِ gomidam sa tgan si polan; di niyan khaodo so matatago sa tiyan iyan ‫صر فُالَن‬ َ ‫ُح‬ tiyarongko iyan si polan; liniyot iyan si ُ‫حبَسه‬ ْ‫أ‬ َ ‫َح‬ َ َ :‫صَر فُالَ ًًن‬ kiyasimpitan ‫ص ًرا‬ َ ‫َح‬

polan sa di phakaliyo

ً‫اصَرة‬ َ َ‫اصَرهُ َُم‬ َ ‫َح‬ ِْ so tali o onta ‫ قَ ْي ُد الدَّابَِّة‬:‫صار‬ ُ َ ‫اْل‬ ِْ so darpa a katatangkalan ko taw sa di ron phakaliyo ‫صار‬ ُ َ ‫اْل‬ ِ ‫ سور الْ َق ْلع ِة أَ ِو الْم‬:‫اْلِصار‬ so pagalad o kota odi na so ingd ‫دينَ ِة‬ َ ُُ َُ ْ َ so mama a pindiyara ko manga ‫صور‬ ْ ُ ُ َ‫اْل‬ tiyangkalan iyan sa di niyan phakaliyon

babay sa di phangabaya

ِ ‫اْل‬ so magigimpis a rareb iyan; kasisimpitan ‫صري‬ َْ

ُ ِ ِ ِ ْ so maligt a mala i anogon sa tamok ‫ك‬ ُ ‫يل الْ ُم ْمس‬ ُ ‫ الْبَخ‬:‫اْلَص ُري‬ ِ ‫اْل‬ so riyara a dmpas ‫ط‬ ُ ‫ الْبِ َسا‬:‫ص ُري‬ َْ miyakalagod ‫صا‬ ًّ ‫ص َح‬ ُّ ُ‫ص ََي‬ َّ ‫َح‬ ِ ‫ص الْفر‬ miyakalagod so koda’ ‫ع ٍة‬ َ ‫ ا ْشتَ َّد َع ْد ُوهُ ِِف ُس ْر‬: ‫س‬ ُ َ َ َّ ‫َح‬ sa di praotn

ًّ ‫َّعَر َح‬ َّ ‫َح‬ ْ ‫ص الش‬ ُ‫ َحلَ َقه‬:‫صا‬ ِ َّ ‫ح‬ inopawan o hilmit so olo niyan, ُ‫ْسه‬ َ ‫صت الْبَ ْي‬ َ ‫ضةُ (اْلَْو َذةُ) َرأ‬ َ inopao niyan so bok

sabap ko lalayon iyan sosolotn

ِ َّ ‫َح‬ َ ‫ص فُالَ ًًن قَ ْدر م َن‬

ِ ‫الْم‬ kiyabagian si polan sa sagintas ‫ال‬

a pd sa tamok

miyaroro; miyapophog ‫صا‬ ً‫ص‬ َ ‫َح‬

‫ص‬ ُّ َ‫ص ََي‬ َّ ‫َح‬ miyaroro so bok ‫ط‬ َ َ‫ تَ َساق‬:‫َّعُر‬ َّ ‫َح‬ ْ ‫ص الش‬ romiyoro sa bombol so papanok ‫ص الطَّائِر‬ َّ ‫َح‬ ُ ِ َ‫ أ َْعطَاه ن‬:‫صه‬ biyagian iyan skaniyan sa kipantagُ‫صيبَه‬ ُ َّ ‫َح‬ ُ َ‫أ‬ ‫ي‬ ِ ‫اَسه فَأَخ َذ ُك ُّل و‬ ِ َ‫اح ٍد ن‬ biyagian iyan sa kipantagُ‫صيبَه‬ َّ ‫َح‬ ً ‫ص‬ َ ‫اصةً َوح‬ َ َ‫اصهُ ُُم‬ َ ُ ََ َ‫ ق‬:‫اصا‬ َ ِ piyamagi iyan so shayi sa ‫صا‬ َّ ‫َح‬ ً‫ص‬ َ ‫ َج َعلَهُ ح‬:َ‫َّيء‬ َ ‫ص‬ ْ ‫ص الش‬ manga kipantag a bagian

so mama a di pagthoan a bok

100

‫ص‬ ُّ ‫َح‬ َ ‫األ‬

ُ ُ‫ الَ يَط‬:‫ص‬ ٌّ ‫َح‬ ُ‫ول َش ْعُره‬ َ ‫َر ُجل أ‬ ِ ٌّ ‫ي وم أَح‬ ِ ِ‫يد الْب رِد الَ سحاب ف‬ gawii a matnggaw ‫يه‬ َ َ َ َ َ ُ ‫ َشد‬:‫ص‬ َ َْ ِ so sakit a pkharoro a bok o masosogat iyan‫َّعر‬ ْ َّ َ‫اْل‬ ُ ْ ‫ َداء يَتَ نَاثَُر مْنهُ الش‬:ُ‫اصة‬ so wars a iphrandang ‫غ بِ ِه‬ ْ ُّ ُ‫اْل‬ ُ َ‫صب‬ ْ ُ‫س ي‬ ُ ‫ الْ َوْر‬:‫ص‬ so otan a Za’faran ‫ن‬ ْ َّ :‫ص‬ ُّ ُ‫اْل‬ ُ ‫الز ْع َفَرا‬ ِ ِ so kipantag; so bagian ‫صص‬ ْ َّ ِ‫اْل‬ َ ‫يب (ج) ح‬ ُ ‫ النَّص‬:ُ‫صة‬ ِْ ِ ْ‫ الْم َّدةُ ِمن الْوق‬:ُ‫صة‬ so masa a mattndo’ ‫ت‬ َ َ ُ َّ ‫اْل‬ ‫حي‬ gomidam sa sakit a kobal ‫ص ًفا‬ ُ ‫ص‬ َ ‫ص‬ َ ‫ف َح‬ َ ‫ف ََْي‬ َ ِ miyasogat a sakit sa kobal so mama ‫ف‬ ْ ُ‫َصابَه‬ َّ ‫ف‬ ُ ‫ص‬ َ ‫َحص‬ َ َ‫اْل‬ َ ‫ أ‬:‫الر ُج ُل‬ ِ‫ح‬ mama agomgdam sa sakit sa kobal ‫صيف‬ َ mama a di phakatas so bok iyan

ً‫صافَة‬ ُ ‫ص‬ َ ‫ص‬ َ ‫ف َح‬ ُ ‫ف ََْي‬ ُ ‫َح‬ ِ ِ‫ َكا َن َُْم َكما الَ خلَل ف‬:‫حصف الشَّيء‬ miyagikb so shayi sa ‫يه‬ ُْ َ ُ َ َ َ ً minggikb; lomiyapat

da a snagan iyan agoang

miyakalantas so akal

ِ َ ‫ص‬ ُ‫ ا ْستَ ْح َك َم َع ْقلُهُ َو َج َاد َرأْيُه‬: ‫ف فُالَن‬ ُ ‫َح‬ i polan sa miyagikb

ِ‫ح‬ ‫صيف‬ َ َ ‫ص‬ ُ‫َح َك َمه‬ ْ ‫ أ‬: َ‫َّيء‬ ْ‫أ‬ َ ‫َح‬ ْ ‫ف الش‬

mama a baraakal ginikb iyan so shayi; liyapat

iyan so shayi

ِ َ ‫ص‬ َ ‫ا ْستَ ْح‬ َ ‫ َج َاد‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫ف الش‬ ‫حصى ََْي ي‬ lomibad sa maito a ator ‫صيًا‬ ْ ‫صي َح‬ َ َ libad iyan a maito a ator ‫َو رَماهُ بِ ِه‬ َ :‫صى‬ َ َ‫ضَربَهُ ِِب ْْل‬ َ َ‫صاهُ ِِب ْْل‬ َ ‫َح‬ َ ْ ‫صى أ‬ ‫ي‬ riyagndang; miyagator ‫صى‬ ً ‫صى َح‬ َ ‫َحص َي ََْي‬ ِ ِ riyagndang so lopa; mindakl ‫اها‬ َ‫ص‬ ُ ‫َحصيَت األ َْر‬ َ ‫ َكثَُر َح‬:‫ض‬

minggikb so shayi ago miyalapat ‫كم‬ َ ‫استَ ْح‬ ْ‫و‬

َ

gomidam so mama sa ator ko kidney niyan; tiyagitik so ‫صى‬ ْ َ َ‫اْل‬

a ator on a maroni

ِ‫ح‬ َّ ‫ص َي‬ ُ‫َصابَْتهُ ِعلَة‬ َ ‫ أ‬:‫الر ُج ُل‬ ُ mama

َ ‫ َعَر‬:َ‫َّيء‬ ْ‫أ‬ ُ‫ف قَ ْد َره‬ َ ‫َح‬ ْ ‫صى الش‬ ِ inilahar iyan so kitab; inilangag ُ‫ح ِفظَه‬ ْ‫أ‬ َ ‫َح‬ َ َ‫صى الْكتا‬ َ :‫ب‬ inisip iyan so shayi

iyan so kitab

ِ so maroni a ator; so grabas; ِ‫جارة‬ َ ‫ا ْْل‬ َ

ِ :‫اْلصى‬ ‫صغَ ُار‬ َ َْ

so ragndang a ator

101

ِ ِ ُ‫ طَالَقَتُه‬:‫صاةُ الل َسان‬ َ ‫َح‬ ِ ِ ْ so baraakal ‫يد الْ َع ْقل‬ ُ ُ ‫ الشَّد‬:‫اْلَص ُّي‬ so darpa a kawatoran sa ragndang ُ‫صاة‬ َ ‫الْ َم ْح‬ lopa a kawatoran sa ragndang ‫صاة‬ َ ‫أ َْرض ََْم‬ ‫ي‬ miyangitagon ‫حطْبًا‬ َ ‫ب‬ ُ ‫ب ََْيط‬ َ َ‫َحط‬ tinimo iyan so tamok ‫ال‬ َ ‫ب الْ َم‬ َ َ‫َحط‬ ِ ‫ت الْم‬ ِ tiyathab o kambing so rasaas ُ‫عْته‬ ْ ُ‫اشيَة‬ َ ‫ َر‬:‫ب‬ َ َ‫َحطَب‬ َ َ‫اْلَط‬ so katompis o katharo’

a gango

ِ si polan na balaola a soroyan, langowan a khang iyan na giiniyan ‫اطب لَْي ٍل‬ ُ ‫فُالَن َح‬ izoroyan ka an maadn so rido’

‫ي‬ ‫ب َحطَبًا‬ ُ َ‫ب ََْيط‬ َ ‫َحط‬ ِ initagon so darepa; mindakl so itagon on; riyasaas so darpaُ‫حطَبُه‬ َ ‫ َكثَُر‬:‫ب الْ َم َكا ُن‬ َ ‫َحط‬ ِ ِ riyayor si polan; tanto a piyagti si ُ‫شتَ َّد ُه َزالُه‬ ْ ‫ ا‬:‫ب فُالَن‬ َ ‫َحط‬ miyangintagon, miyanimo sa rasaas

polan; riyakowag si polan

ِ َ ‫َحطب‬ ِ miyangitagon; tominimo sa rasaas a gango ‫حتَطَب‬ َ ْ‫ا‬ so itagon; so rasaas a gango; langowan a otan ‫اْلَطَب‬ ُ ْ

mama a rangkiyang; mama a phrakowagn; mama a pphagtin ‫َحطَب‬ ْ ‫وأ‬

a gangkil na pmbethowan sa hatab

‫اب‬ ْ ُ َّ‫اْلَط‬ ‫ي‬ romiyopt; gomiyopk; somiyasa ‫ْما‬ ً ‫َحطَ َم ََْيط ُم َحط‬ giyopk iyan so shayi; riyothk iyan so shayi; tiyapong iyan so shayi َ َ َ‫َّيء‬ ْ ‫َحطَ َم الش‬ ِ tiyapong skaniyan o kaloks ‫كبَ ر‬ ُ ْ‫َحطَ َمهُ ال‬ inikayontong skaniyan o ndo’‫الريح‬ ُ ِ ُ‫َحطَ َمه‬ ٍ ‫ ُه ِزَل ِم ْن كِ ٍََب أ َْو َمَر‬:‫َح يط َم ََْيطَ ُم َحطَ ًما‬ riyakowag sa kaloks ago sakit; piyagti ko kaloks ago ‫ض‬ so taw a pangingitagon; so taw a pararasaas

sakit

ِ‫ح‬ mama a rakowag ko kiyaloks ‫طم‬ َ

minggaropt so lopa; miyakadakl ‫ض‬ ُ ‫األ َْر‬

ِ ‫أَحطَم‬ ‫ت‬ َ ْ

a maroropt on a nganin

so ragon a sikot a tawn a phakarothk ‫وم‬ ْ ُ ُ‫اْلَاط‬ sa tiyan ko kada a khakan

so phophog o shayi a ropt; ‫ام‬ ْ ُ َ‫اْلُط‬

102

ِ ‫النَّب‬ so miyagangkil ko otan ‫ات‬ َ

‫ُحطَ ُام‬ so kakayaan ko doniya langowan a tamok on ‫ام الدُّنْيَا‬ ُ َ‫ُحط‬ ِ ُ ‫اعي الْعس‬ ِ ‫الر‬ so talaonong a mabasng ‫يف‬ ْ َّ :‫اْلُطَ ُم‬ ُ ‫وف الْ َعن‬ َُ ِ ْ ِ ‫ م‬:‫اْلب ِل‬ so masimpit a lalan ko palaw ُ‫ضي ُقه‬ َ ََْ ‫اْلُطَ ُم م َن‬ ِ ُ ‫اعي الْعس‬ ِ ‫الر‬ so talaonong sa ayam a mabasng ‫يف‬ ْ َّ :ُ‫اْلُطَ َمة‬ ُ ‫وف الْ َعن‬ َُ ِ so apoy a phakarothk ُ‫يدة‬ ْ َ ‫َّار الشَّد‬ ُ ‫ الن‬:ُ‫اْلُطً ًمة‬ so rabn a mabagr a phakasarisa sa pdang ُ‫اْلُطَ ِميَّة‬ ْ ِْ so darpa ko kilid a Ka’bah ‫طيم‬ ُ َ‫اْل‬ ً‫َح َف َل ََْي ُف ُل ُح ُفول‬ ِ miyamno so gatas ko soso ‫ع‬ َُ َّ‫َح َف َل الل‬ َ ‫ ا ْجتَ َم‬:‫ب ِِف الض َّْرِع‬ ِ mithimo’ so pagtaw’ milimod so pagtaw ‫ش ُدوا‬ َ َ‫ ا ْحت‬:‫َح َف َل الْ َق ْوُم‬ miyamlpl so shai ko isa a shayi ‫ اِ ْمتَألَ بِِه‬:‫ح َفل الشَّيء ِِبلشَّي ِء‬ ُْ َ َ ْ miyamlpl; miyapno’; miyatimo’

ً‫َح َف َل ََْي ُف ُل َح ْفال‬ inirngd iyan so shayi sa siniyap iyan ‫ح َفل الشَّيء‬ َْ َ َ inonasan iyan so shayi sa piyakakindat iyan ُ‫حسنَه‬ ْ ُ ‫ َجالَّهُ َوأَظْ َهَر‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َح َف َل الش‬ ِ ‫اِحت فل الش‬ miyamlpl so shayi; miyatimo sa miyamno ’‫جتَم َع‬ َ ْ ‫ ا‬:ُ‫َّيء‬ ْ َ ََْ ِ ‫اِحتَ َفل الْ َقوم ِِف الْم َك‬ mithimo so pagtaw ko darpa ‫ان‬ َ ُْ َ ْ ِ ‫اِحت َفل الْو‬ miyamlpl so balintad َ‫ اِ ْمتَأل‬:‫ادي‬ َ َ َْ ِ ِ ِ ِ inirngd iyan so btad sa siniyap iyan; ‫ع ِن بِه‬ َ ُ :‫ا ْحتَ َف َل ِبأل َْمر‬ romingd

iniawid iyan a akal

ِ ٍ siyakaw niyan si polan ‫اهتَ َّم بِ ِه‬ ْ ‫ أَ ْكَرَمهُ َو‬:‫ا ْحتَ َف َل بُِفالَن‬ ago inirngd iyan

ْ ُ‫اْلَافِلَة‬ so matitimo’ ; so kalilimod; ‫اْلَْفل‬ ُ ْ ِ so matitimo a madakl a taw ‫ظيم‬ ْ :‫اْلَْف ُل‬ ْ ُ ‫اْلَ ْم ُع الْ َع‬ madakl a matitimo ’‫كثِري‬ َ :‫َح ْفل َحافِل‬ ِ :ُ‫اْلَْفلَة‬ so lmba’; so parayasan a kalilimod ُ‫الزينَة‬ ْ ِ ِ ُ ‫االحتِ َف‬ ِ so karngd; so kasiyapa ko nganin ‫ام‬ ْ ُ ‫ اال ْهت َم‬:‫ال‬ ِْ so madakl a matitimo’‫كثِري‬ ُ َ ْ‫ ال‬:‫يل‬ ُ ‫اْلَف‬ so mala a trak a phagdaan a datar o Bus

103

ِ ‫ م َكا ُن‬:‫الْمح ِفل‬ ‫اال ْجتِ َم ِاع‬ َ ُ َْ ِ ِ ِ ‫س (ج) ََمَافل‬ ُ ‫ الْ َم ْجل‬:‫الْ َم ْحف ُل‬

so kalimodan; so darpa a giiplimodan so kalilimod; so darpa

a giithimoan

somiyakaw

‫َح َفا ََْي ُفو َح ْف ًوا‬

ُ‫ أَ ْكَرَمه‬:ُ‫َح َفاه‬ inopaw niyan so sompa iyan sa modol ُ‫شا ِربَه‬ َ ‫َح َفى‬ ٍ ‫ م َشى بِالَ نَ ْع ٍل والَ ُخ‬:‫َح يفي ََْي َفى َح ًفا‬ mithiniil; lomiyalakaw a da’ a bakiya iyan ago ‫ف‬ َ َ َ siyakaw niyan skaniyan; siyalamat iyan

talompa

ٍ ‫ح‬ ‫اف‬ َ ِ ٍ so babay a tiniil ‫حواف‬ َ َ )‫َحافيَة (ج‬ lomimk so palo ko kiyathay a kaphlalakw niyan ‫ح ِفي الْ َق َد ُم‬ َ َ ِ piyonas iyan so shayi sa ُ‫صلَه‬ ْ‫أ‬ َ ْ‫ ا ْستَأ‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َح َفى الش‬ so taw a tiniil ‫(ج)ح َفاة‬ ُ

daaliyamba iyan on

ُ‫َح َفى َشا ِربَه‬ ْ‫أ‬ miyangl ko kapamalad; miyangl mamangni ‫ال‬ َ ‫الس َؤ‬ ُّ ‫َح َفى‬ ْ‫أ‬ ِ siyakaw niyan si polan; inirngd iyan si polan ‫حتَ َفى فُالَ ًًن‬ ْ‫ا‬ ِ ‫االحتِف‬ so taw a lbi a masakaw a maramora ‫اء‬ ْ َ ْ ِ ‫ الْ ُمبَالِ ُغ ِِف‬:‫اْلَ ِاِف‬ ِ ْ ‫ الْ َعا ِري الْ َق َد َم‬:‫اْلَ ِاِف‬ so taw a tiniil‫ّي‬ ْ so kathiniil; so kalalakaw a da a bakiya ko ‫اْلََفا‬ ْ inopao niyan so sompa iyan sa modol

palad a ski ago da a talompa on

ْ ُ‫اْلََف َاوة‬ ِْ so taw a somsndad so kataw niyan ‫ي‬ ُّ ‫اْلَف‬ َِّ ‫ اللَّ ِطيف‬:‫اْل ِفي‬ so taw a mananaw a maoml ‫يق‬ ُ ُّ َْ ُ ‫الرق‬ so kazakasakaw

‫ب َح ْقبًا‬ ُ ‫ب ََْي ُق‬ َ ‫َح َق‬ miyawid sa kabila’ ‫ُحَلَ َها‬ ْ ‫ب‬ َ :َ‫اْلَِقيبَة‬ َ ‫َح َق‬ ‫ي‬ tominigr ‫ح َقبًا‬ َ ‫ب‬ ُ ‫ب ََْي َق‬ َ ‫َحق‬ ِ ِ di mliyo so shayi ‫حتَ بَس‬ َ ‫َحق‬ َ ْ ‫ ا‬: ُ‫َّيء‬ ْ ‫ب الش‬ piyakasgd iyan so mama ko kakhokoda ’ُ‫ أ َْرَدفَه‬:‫جل‬ َّ ‫ب‬ ْ‫أ‬ َ ‫َح َق‬ َ ُ ‫الر‬ ِ inizgd iyan so shayi ko likod ُ‫ أ َْرَدفَه‬:‫حتَ َقب الشَّيء‬ َْ َ ْ‫ا‬ mikhabila’; miyawid sa kabila’

iyan ko kakhokoda’

inikholokhog i polan so dosa

104

ِ ِ ُ‫ ا ْرتَ َكبَه‬:َ‫ب فُالَن ا ِإل َّْث‬ َ ‫ا ْحتَ َق‬

odi’ na kasalaan

ِْ ‫ب‬ ُ ‫اْلَاق‬ ِْ so abt o babay sa kasadan a pmbitinan iyan sa garingking ‫اب‬ ُ ‫اْل َق‬ so abt a ipnggakot ko kabila ‫اْلََقب‬ ُ ْ so abt o onta a ipnggakot ko tiyan iyan ‫اْلََقب‬ ُ ْ so taw a tomitigr sa kaodo

ka an di khaolog so roran iyan

ِ ِ so malndo a masa ‫َح َقاب‬ ْ ْ ‫ الْ ُم َّدةُ الطَّ ِويلَةُ م َن الد‬:‫ب‬ ْ ‫َّه ِر (ج) ح َقاب َوأ‬ ُ ‫اْلُْق‬ ِْ so kabila’; so pananagoay a phrambitn ‫ح َقائِب‬ َ )‫اْلَقيبَةُ (ج‬ miyagitoito’ ً‫ُم َق َرة‬ َْ ‫َح َق َر ََْي يق ُر َح ْق ًرا َو َح َق َارةً َو‬ ِ ‫حقر الش‬ inilang iyan so shayi da niyan pagongowi sabap sa da agona niyan ‫ن بِِه‬ َ ‫ ا ْستَ َها‬:َ‫َّيء‬ ْ ََ َ on

nganin a da agona niyan mimbaloy a da agona niyan; da a bali niyan; ‫وذَ َّل‬

‫ََْم ُقور َو َح ِقري (ج) ِح َقار‬

َ ‫ َها َن‬:ً‫َح ُق َر ََْي ُق ُر َح ْق ًرا َو َح َق َارة‬ miyakarondan

‫َح ِقري‬ piphapakaito iyan skaniyan ُ‫ح َّقره‬ ََ ِ piyakaito iyan; piyagokhapokhap iyan ُ‫حتَ َقره‬ َ ْ‫ا‬ ِ iniitong iyan sa mababa a da a bali niyan ُ‫ح َقره‬ َ ْ َ‫ا ْست‬ so nganin a khasabapan sa kapagitoito; so kapagitoito’ ‫ح َقرةُ (ج) ََمَاقِر‬ َ ْ ‫الْ َم‬ ‫ي‬ mimbnar; mizangat; mimataan ‫ح ُقوقَا‬ ُ ‫َح َّق ََي ُّق َح ًّقا َو‬ miyatangkd so btad; miyabnar so btad; miyatoman so btad ‫ق‬ َ ‫ص َد‬ َ َ‫ص َّح َوثَب‬ َ ‫ت َو‬ َ :‫َح َّق األ َْمُر‬ ِ miyapatot rka so ‫ك‬ َ ‫ب َعلَْي‬ َ ‫ََِي ُّق َعلَْي‬ ُ ‫ ََي‬:‫ك أَ ْن تَ ْف َع َل َك َذا‬ makarorondan a da a arga iyan

kanggolaola a san

ِ‫ج‬ patot; ‫دير‬ َ

tomiyangkd; minar ‫ح ًّقا‬ َ

:‫َح ِقيق‬

‫َح َّق ََيُ ُّق‬ tiyangkd iyan so btad; binar iyan so btad ُ‫ تَيَ قَّنَه‬:‫َمر‬ َ ْ ‫َح َّق األ‬ binar iyan so btad ُ‫ص َدقَه‬ َ :‫َح َّق األ َْمَر‬ inilot iyan so palot; thikhs iyan so gakot ‫َّها‬ َ ‫َح َك َم َشد‬ ْ ‫ أ‬:‫َح َّق الْ ُع ْق َد َة‬ tiyanto niyan so shayi; tiyangkd iyan so shayi ُ‫ تَيَ قَّنَه‬:‫َمر‬ َ‫أ‬ َ ْ ‫َح َّق األ‬ inilot iyan so shayi; ginikb ُ‫كمه‬ ْ ‫ أ‬:َ‫َّيء‬ َ‫أ‬ َ َ ‫َح‬ ْ ‫َح َّق الش‬ iyan; biyagr iyan so shayi

105

miyakikhabnara ko pd iyan; mizkata

َّ ‫َح‬ ‫اق ُُمَاقَةً َو يح َقاقًا‬

siran sa kabnar

tiyangkd iyan so btad; tiyanto ُ‫ص َّدقَه‬ َ‫و‬

َ ‫َحق‬ َ ُ‫ أَثْبَتَه‬:‫َّق األ َْمَر‬ niyan so btad

‫َّق ا ْْلَبَ َر‬ َ ‫ََتَق‬ ِ ‫اِستح َّق الش‬ pikhabnar iyan so shayi; iniitong iyan soshayi sa kabnar iyan ُ‫جبَه‬ َ ‫ ا ْستَ ْو‬:َ‫َّيء‬ َ َْ ْ ِ ِ miyapatot on so kasalaan sa pnggolalan on ُ‫ع ُقوبَتُه‬ ْ َ‫ َو َجب‬:َ‫ا ْستَ َح َّق ا ِإل َّْث‬ ُ ‫ت َعلَْيه‬ so phanangkd; so phamnar ‫حواق‬ َ َ )‫ا ْْلَاقَّةُ (ج‬ so bnar; so kabnar; ingran o Allāh a ska ‫ق‬ ْ ُّ َ‫اْل‬ inamad iyan i kabbenar o thotol

niyan so Bnar

ِ ‫اْلِ ُّق وا ْْلَِّقةُ ِم ََن ا‬ so onta a miyakasold so omor ‫إلبِ ِل‬ َ ْ iyan sa pat ragon

ِْ ِ ‫يب‬ ُ ‫ النَّص‬:ُ‫اْل َّقة‬ ِ ْ :‫اْل ِقيق‬ so patot ‫دير‬ ُ َْ ُ َ‫اْل‬ so kamataanan; so bnar; so thitho ُ‫اْلَِقي َقة‬ ْ ِ so kamamataani ko btad ‫َم ِر‬ ْ ‫َحقي َقةُ األ‬ ِ َّ ُ‫ الْم ْغل‬:‫وق‬ kiyakhokom sa ‫ق‬ ْ ‫ب َعلَْي ِه‬ ُّ َ‫اْل‬ ُ َ ُ ‫الْ َم ْح ُق‬ َ ‫وب الذي َو َج‬ so kipantag

so taw a kiyabnaran ko

miyaromag on so kabayadi ko kabnar o salakaw ron

‫َح َقا ََْي ُقو َح ْق ًوا‬ ِ ‫ أَص‬:‫ح َقاه‬ miyasogat a sakit sa kasadan َ‫ح ْقوه‬ َ َ ُ َ َ ‫اب‬ ِ inirampay ron sa kasadan ُ‫ بَلَ َغ ح ْقوه‬:‫ح َقا الْماء فُالَ ًًن‬ َُ َ َ gomidam sa sakit sa kasadan

kiyasadanan o ig si polan, maana a

ko solapay niyan

ِ ‫ي‬ ِ ُ‫ ا ْشتَ َكى ح ْق َوه‬:‫َحق َي ََْي َقى َح ًقا‬ taw agomgdam sa sakit sa kasadan ‫ح ٍق‬ َ ِ ِ miyasogat a sakit sa kasadan ُ‫كا ح ْقوه‬ َ َ ‫ َش‬:‫ُحق َي‬ ِْ so tinambed a dinis odi na so kasadan a pethambedan on ُ‫َو َم ْع ِق ُده‬ ْ ‫ ا ِإل َز ُار أ‬:ُ‫اْل َقاء‬ so kasadan ‫صر‬ ْ ُ ْ َ‫ ا ْْل‬:‫اْلَْق ُو‬ so itado o pala ; so bibir o palao sa itado ُ‫حه‬ ْ ‫َح ْق ُو‬ ُ ‫ َس ْف‬:‫اْلَبَ ِل‬ miyondo; tominimo; lomiyalim ‫ك ًرا‬ َ ‫َح َك َر ََْي يك ُر َح‬ liyalim iyan skaniyan ُ‫ ظَلَمه‬:ُ‫كره‬ َ َ َ ‫َح‬ ِ ‫ح َكر‬ inipondo niyan so daganagan ka an makala i arga’ َ‫السلْ َعة‬ َ َ gomidam sa sakit s akasadan

106

‫َح يك َر ََْي َك ُر‬ domiyarkt si polan ko tindg iyan sa di phamaking َّ‫ل‬ َ :‫َح ِكَر فُالَن‬ ِ ِ ِ inigakd iyan so pamikiran iyan sa di phakimosawir‫ستَ بَ َّد‬ ْ ‫ ا‬:‫َحكَر بَِرأْيِه‬ ِ ‫اِحت َكر‬ inipamondo niyan so dagangan َ‫السلْ َعة‬ َ َْ so lopa a issnggay ko kilid o walay ُ‫كورة‬ ْ َ ُ ‫اْلَا‬ gomiyakd; mimbisa ‫ك ًرا‬ َ ‫َح‬

a phamolaan sa kayo

ِْ ‫وس‬ ُ ُ‫ الْ َع َق ُار الْ َم ْحب‬:‫اْلكُْر‬ mikhips; tomigas ‫ض‬ ً ‫ش َح ْك‬ ُ ‫ش ََْي ُك‬ َ ‫َح َك‬ َ َّ‫ تَ َقب‬:‫شا‬ tinimo iyan so shayi ُ‫ِجَ َعه‬ َ :َ‫َّيء‬ َ ‫َح َك‬ ْ ‫ش الش‬ ‫ي‬ mimbisa sa lalag iyan َّ‫ل‬ َ :‫شا‬ ً ‫ش َح َك‬ ُ ‫ش ََْي َك‬ َ ‫َحك‬ ِ‫ح‬ mama a pagakd i lalag a di phakimosawir ‫كش‬ َ so kanggitagita a kapanalibat sa mala a ator ُ‫ْشة‬ ْ َ ‫اْلُك‬ so bangon a issnggay

‫َح َك َم ََْي ُك ُم ُح ْك ًما‬ komiyokom ‫ضى‬ َ َ‫ ق‬:‫َح َك َم ِِبأل َْم ِر‬ piyakakhaabnar iyan ko kokoman ُ‫كم لَه‬ َ َ ‫َح‬ piyakanggolalan iyan on so kokoman sa kiyabnaran ‫علَْي ِه‬ َ ‫َح َك َم‬ kiyokom iyan so lt iran; ‫كم بَْي نَ ُهم‬ ْ َ َ ‫َح‬ gomitas sa kokoman

piyasad iyan siran ko karido’

‫س‬ َ ‫َح َك َم الْ َفَر‬ ِ miyagongangn‫كيما‬ َ :‫َح ُك َم ََْي ُك ُم ُح ْك ًما‬ ً ‫ص َار َح‬ kiyakangan iyan so koda’‫كم الْ َفرس‬ ْ‫أ‬ َ َ َ َ ‫َح‬ inimpidan iyan so shayi; ginikb iyan so shayi ‫كم الشَّيء‬ ْ‫أ‬ َ ْ َ َ ‫َح‬ ِ ِ ginikb o tpng ‫كيما‬ ْ‫أ‬ ُ ‫َّجا ِر‬ َ ‫َح َك َمت الت‬ ً ‫ َج َعلَْتهُ َح‬:‫ب فُالَ ًًن‬ kiyakangan iyan so koda’

si polan sa miyabarasa

inikhokom iyan skaniyan ُ‫كمه‬ َ ‫َحا‬

siyomariya niyan so kassnditan sa

َ ‫َّه َم‬ َ ‫َحا َك َم الْ ُمت‬

nggolalan sa manga pakaiza

‫َح َّك َم فُالَ ًًن‬ ِ miyagikb so shayi sa miyathkhs ‫كم الشَّيء‬ ُ ْ َ َ َ‫ا ْحت‬ ِ ِ ‫اْلَصم‬ mikhokom so dowa a marirido’ ‫ان‬ َ ْ ْ ‫ا ْحتَ َك َم‬

piyakakokom iyan si polan; biyaloy niyan a pangongokom

107

ِ ِ‫ف‬ pinggiragiray niyan so shayi; ‫يه‬

ِ ‫اِحت َكم ِِف الش‬ ‫ف‬ َ ‫صَّر‬ َ َ‫ ت‬: ‫َّيء‬ َ َْ ْ

iniphaapaar iyan so shayi

mizkata siran sa kabnar ko kokoman; ‫كما‬ َ ‫ََتَا‬

َ

mikhokom siran a dowa ko kokoman

ِ mimbisa sa tindg; miphaapaar sa tindg ‫ستَ بَ َّد‬ ْ‫ا‬

:‫ََتَ َّك َم‬ ِ miyagikb so shayi sa daa ‫كما‬ َ :ُ‫َّيء‬ ً َ ‫ص َار َُْم‬ ْ ‫ا ْستَ ْح َك َم الش‬ znagan iyan

so dato’; so pangongokom; so pamamasad sa rido’ ‫اْلَاكِم‬ ْ

ُ ِ ‫ُّه‬ ‫ق‬ ‫ف‬ ‫الت‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫ل‬ ‫ا‬ : ْ ُ َ َّ َ ُ ْ ْ ‫ْم‬ ُ ‫اْلُك‬ so ongangn ُ‫اْلِكْمة‬ ْ َ ْ :‫اْلَ َك َم‬ so pangongokom; so kokoman ‫كم‬ ْ ُ َ َ‫اْل‬ so ongangn a katao ُ‫ الْعِْلم والتَّ َفقُّه‬:ُ‫اْلِكْمة‬ َُ َ ْ so sabap o kokoman; so ongangn ُ‫ الْعِلَّة‬:ُ‫اْلِكْمة‬ َ ْ

so katao ago so sabot ko agama

a antap ko kokoman

ِْ so ongangn a mapontok a katharo’ na ‫كم‬ َ ‫ الْ َكالَ ُم الَّ ِذي يَِق ُّل لَ ْفظُهُ َوََيُ ُّل َم ْعنَاهُ (ج) ِح‬:ُ‫ْمة‬ َ ‫اْلك‬ maolad i snad a maana

ِ ‫اللِج‬ so kakang a potaw a pthagoon ‫ام‬ َ

ْ ُ‫ َح َك َمة‬:ُ‫اْلَ َك َمة‬

ko ngari o ayam

ِ ‫اْل‬ so ingaran o Allāh a so magigikeb a ongangen ‫كيم‬ َْ

ُ ِْ ِ َّ so maongangen ago so panggaway ‫وف والطبيب‬ َ ُ ‫ الْ َفْي لَ ُس‬:‫اْلَك ُيم‬ ُ ko kapamolong

so magigikb a kayimpidan‫الْمْت َقن‬

ُ ُ :‫الْ ُم ْح َك ُم‬ ِ ‫الْمح َكم ِمن الْ ُقر‬ so maana a magigikb a mapayag i lapiyat ko Qur’ān a di dn ‫آن‬ ْ َ ُ ُْ maphamimikiran so maana niyan

ُ‫الْ َم ْح َك َمة‬ mithimotimo’ ‫وَب‬ ً ُ‫ب َحلْبًا َو ُحل‬ ُ ُ‫ب ََْيل‬ َ َ‫َحل‬ ِ ِ mithimotimo’ so pagtaw a ‫ج ٍه‬ ْ ‫ ا ْجتَ َمعُوا م ْن ُك ِل َو‬:‫ب الْ َق ْوُم‬ َ َ‫َحل‬

so kokoman; so darpa a giikhokoman ko manga kabnar

phoon ko pithibarang a darpa

‫حلَ ي‬ ‫ب‬ ُ ‫ب ََْيل‬ َ َ ِ ِ ِ ٍ ِ pinggatasan iyan so kambing odi na onta‫ن لَ َب‬ َ ‫ ا ْستَ ْخَر َج َما ِف‬: َ‫ب الشَّاة‬ ْ ‫ض ْرع َها م‬ َ َ‫َحل‬ ِ so taw a pagagatas ‫حلَبَة‬ َ )‫َحالب (ج‬ mithimotimo’ so pagtaw ‫القوم‬ ْ‫أ‬ ُ ‫ب‬ َ َ‫َحل‬ minggatas ‫حلْبَا‬ َ

108

ُ‫ب أ َْهلَه‬ ْ‫أ‬ َ َ‫َحل‬ َّ minggatagatas so bonag sa tomiyoga’‫ال‬ َ ‫ َس‬:‫ب الْ َمائِ ُع‬ َ ‫ََتَل‬ َّ tomiyoga so ating sa inidogayas ‫ال‬ َ ‫ َس‬:‫ب الْ َعَر ُق‬ َ ‫ََتَل‬ ِ pinggatasan iyan so kambing /onta َ‫حتَ لَب الشاة‬ َ ْ‫ا‬ ِ ِ piyakatoga iyan so shayi ُ‫ستَ َد َّره‬ ْ ‫ ا‬: َ‫َّيء‬ َ َ‫ا ْستَ ْحل‬ ْ ‫ب الش‬ ِ siyosop iyan so bolong sa ininom iyan ُ‫صه‬ َّ َ‫ اِ ْمت‬: َ‫َّواء‬ َ ‫ب الد‬ َ َ‫ا ْستَ ْحل‬ so dowa a ogat a phagokitan o titi’ phoon ‫اْلَالِب‬ ُ ْ ininggatas iyan so pamiliya niyan

ko kidney na pthana ko pkhatanglan ko titi’(bladder)

ِْ :‫ب‬ ُ َ‫اْلال‬ ِ ُ َ‫اْلِال‬ so pananagoay a pthanglan ko gatas ‫إل ًَنء‬ ْ ُ ‫ ا‬:‫ب‬ so gatas ‫ب‬ ْ َُ َّ‫ الل‬:‫ب‬ ُ َ‫اْلَل‬ ِ َ َّ‫ات الل‬ so binatang a kagatasan ‫ب‬ ْ ُ ‫ َذ‬:ُ‫اْلَْلبَاة‬ onta a gagatasan a giikhodaan ‫كبَاة‬ ْ‫ًَنقَة َح ْلبَاة َر‬ ِِ ِ ‫لسب‬ so maitimo’ a manga pangoya a koda’ ‫اق‬ ْ َ ‫ َخْيل ُِْت َم ُع ل‬:ُ‫اْلَْلبَة‬ ِ ‫اق ا ْْلي ِل ومكاَ ُن الْم‬ ِ ِ so maydan a ‫كم ِة‬ ْ َ ُ َ َ َْ َ‫ َمْي َدا ُن سب‬:ُ‫اْلَْلبَة‬ َ َ َ‫ص َار َعة َوالْ ُمال‬ so gatas ‫ب‬ َُ َّ‫الل‬

giikhoyaan s akoda (pasoay) ago so darpa a giiplobedan antaa ka gii mbataloan sa kazontoka

ِ so kapipita ago so kagabi, a masa ‫ي‬ ُّ ‫والْ َعش‬

ْ َ ُ‫ الْغَ َداة‬:‫اْلَْلبَ تَا َن‬

a dowa a giikanggatas

ِ ‫ب‬ ْ ُ‫اعتُه‬ ْ َ َ‫ َم ْن صن‬:‫ب‬ ُ َّ‫اْلَال‬ ُ ‫اْلَْل‬ so binatang a kagatasan; so binatang ُ‫اْلَلُوبَة‬ ْ ‫وب َو‬ ْ ُ ُ‫اْلَل‬ so taw a pagagatas

a giinggatasan

so gatas ‫اْلَلِيب‬ ْ

ُ ِ ِ so pethanglan ko gatas; so giiinggatas a kasangkapan ‫حلَب (ج) ََمَالب‬ ُ ْ ‫الْم‬ miopis; limiyowas ‫ْزا‬ ً ‫َحلَ َز ََْيلُ ُز َحل‬ ِ ‫حلَز اْأل‬ liyodas iyan so kobal; liyonit iyan so kobal َ‫َدْي‬ ََ ‫ي‬ mimboko sa mithagorar ko poso ‫ح ْزًًن‬ ُ ُ‫ تَ َو َّج َع قَلْبُه‬:‫َحل َز ََيْلَ ُز َحلَ ًزا‬ َّ kiyasakitan so poso’ ko kiyamboko’ iyan ‫اْلُْز ِن‬ ْ ‫ب ِعْن َد‬ ُ ْ‫ََتَلَز الْ َقل‬ poso’ a kasasakitan sa book ’‫حالِز‬ َ ‫قَ ْلب‬ mama a mboboko’ sa kasasakitan a poso’ iyan ‫حالِز‬ َ ‫َر ُجل‬ so soso’; so boyokong ‫ن‬ ْ َ ‫اْلَلَُزو‬ 109

ِ ‫الشك‬ soso’ i bontal; boriks i bontal a‫ْل‬ َّ ُّ‫َحلَُز ِوّن‬ datar o soso’ (spiral)

ْ ُّ‫اْلَلَُز ِوّن‬ sominiya; somiyapng ‫حلْسا‬ ً َ ‫س‬ ُ ُ‫س ََيْل‬ َ َ‫َحل‬

sinoso’ i bontal; ibabangnsa ko bontal a boyokong

َ‫س الدَّابَّة‬ َ َ‫َحل‬ ‫ي‬ domiyarkt ‫حلَسا‬ ً َ ‫س‬ ُ َ‫س ََْيل‬ َ ‫َحل‬ ِ ‫حلِس ِِبلْم َك‬ domiyarkt ko darpa sa di ron phagikaika’ُ‫ لَ ِزَمه‬:‫ان‬ َ َ َ ِ ِ ِ ِ ِ ِ‫حل‬ diyarktan iyan so shayi; tiyatap iyan so giiniyan on kanggolaolaa ‫ُول َع به‬ ْ ‫ أ‬:‫َّيء‬ ْ ‫س ِبلش‬ َ َ tiyagoan iyan sa siya’ so koda’/ binatang ‫حلَس َها‬ ْ‫أ‬ َ َ :َ‫س الدَّابَّة‬ َ َ‫َحل‬ ِ bigan iyan si polan sa siya’ ‫ح ْلسا‬ ْ‫أ‬ ً ُ‫ أ َْعطَاه‬:‫س فُالَ ًًن‬ َ َ‫َحل‬ ِ linimpang iyan si polan ko kiyaphasai; liyapis iyan si polan ko ُ‫غبَ نَه‬ َ :‫س فُالًَنً ِِف الْبَ ْي ِع‬ َ ‫َحل‬ siniyaan iyan so koda’

kiyaphasai

diyarktan iyan skaniyan sa di niyan ُ‫الََزَمه‬

:ُ‫َحالَ َسه‬

pagawaan

ِ ‫س‬ َ َ‫ا ْستَ ْحل‬ so siya’; so langowan a ipzapeng ko likod ‫اْلِْلس‬ ُ ْ

kiyaolitan so batobato sa miyamno sa sibo’ ‫ام‬ َّ ُ َ‫السن‬

o koda ko da on pn kabangikili

so dmpas; so riyara a pndmpasn ko walayِ‫َن ِوه‬ َْ‫و‬

ِ ِ ِ ‫اْلِْل‬ ٍِ َ ‫ ب َسا ُط الْبَ ْيت م ْن َحصري‬:‫س‬ ُ ْ ِ ِ ‫رجل ِح ْل‬ mama a tarongko o walay niyan sa di ron mliyo; mama a ُ‫حه‬ ُ ‫ الَ يَْب َر‬:‫س بَْيته‬ َُ ُ domadarkt sa walay

so taw a mala i anogon ko shayi sa di niyan iphagawa’ُ‫علَى الشَّي ِء الْمالَ ِزُم لَه‬ ْ َ ‫يص‬ ُ ‫ ا ْْلَِر‬:‫وس‬ ُ ْ ُ ُ‫اْلَل‬ ٍ ‫س و أ ُُّم ُحلَْي‬ ٍ ‫أ ُُّم ِح ْل‬ ngaran a iphagilano’ ko ‫ًَت ِن‬ َ ‫ ُكْن يَةُ األ‬:‫س‬ babay a himar

‫ف َحلي ًفا َو َح ْل ًفا‬ ُ ‫ف ََْيلي‬ َ َ‫َحل‬ mizapa’ so mama ‫ أَقْسم‬:‫جل‬ َّ ‫ف‬ َ َ‫َحل‬ َ َ ُ ُ ‫الر‬ ِ mama a barasapa’; mama a mapasang i kazapa’ ‫حالَّف‬ َ ‫َحالف َو‬ mizapa’

ً‫ف َحالَفَة‬ ُ ُ‫ف ََْيل‬ َ ُ‫َحل‬ miyakagarang so shayi ‫ف الشَّيء‬ ُ ْ َ ُ‫َحل‬ miyakagarang so kampilan ago so ‫َّصل‬ َّ ‫ف‬ ُ ‫السْي‬ َ ُ‫َحل‬ ُ ْ ‫ف َوالن‬ miyakagarang sa phamitas

sbat sa phamitas

miyakasaraw so dila’ sa giizinta sa manga‫ن‬ ُ ‫اللِسا‬

َ

‫ف‬ َ ُ‫َحل‬

sasakit a katharo’

110

ِ ‫أَحلَ َف‬ ‫ت‬ ْ iniphasada iyan sa kapthabanga iran sa ُ‫اه َده‬ َ ‫ َع‬:ُ‫َحالََفه‬

mindakl ko lopa so otan a dawis i kapraon‫ض‬ ُ ‫األ َْر‬

makhap mapnd

ُ‫َحلَّ َفه‬ mithatambda siran sa kapasadan ‫اه ُدوا‬ َ ‫ تَ َع‬:‫ََتَالَُفوا‬ piyakazapa iyan skaniyan

a kapatay kawiyag

ِ piyangniyan iyan sa sapa; piyakazapa iyanُ‫حلَ َفه‬ ْ َ‫ا ْست‬

ِْ ُ ‫اْل ْل‬ ُ :‫ف‬ so otan a dawis (tarm) i kaperaon a phagtho ko phznpan o pakaig ‫اْلَْل َفاء‬ ُ ْ so taw a barasapa’; so taw a mawaraw sa sapa’‫ف‬ ْ ُ َّ‫اْلَال‬ ِْ ِ so lopa a ‘’thoan o otan a Halfā ’‫اْلَلْ َفاء‬ ُ ‫ األ َْر‬:ُ‫اْلَل َفة‬ ُ ْ ُ‫ض الْ َكث َرية‬ ِْ so taw a mabbgay sa kapasadan ‫يف‬ ُ ‫اْلَل‬ ‫ي‬ miyapakay; miyahala ً‫حالَل‬ َ ‫َح َّل ََي ُّل‬ miyahalal so shayi; miyapakay so shayi ‫احا‬ َ :ُ‫َّيء‬ ً َ‫ص َار ُمب‬ ْ ‫َح َّل الش‬ halal; mapapakay ‫حالَل‬ َ ‫َحلٌّ َو‬ ِ miyapakay a pangaromaan so babay sa kapopokasan sa manga ‫ج َها‬ ُ ‫ َج َاز تَ َزُّو‬:ُ‫َحلَّت الْ َم ْرأَة‬ so kaphasada sa kapthabanag ko makhap mapnd a btadُ‫اه َدة‬ َ ‫الْم َع‬

pangalang

mimbngkas so magiihram, maana a khapakay a ‫ح ِرُم‬ ْ ‫الْم‬

ُ ‫َح َّل‬

nggolaolaan iyan so isasapar on ko kasosolot iyan sa ihram

‫ت أ ََدائِِه‬ ُ ْ‫ َجاءَ َوق‬:ً‫َح َّل الدَّيْ ُن ُحلُوال‬ ِ ‫ح َّل َغض‬ tomiyana; tomiyomparak so rarangit o Allāh ko manga ‫ نََزَل‬:ِ‫صاة‬ َ ‫الع‬ ُ ‫ب هللا َعلَى‬ ُ َ َ

miyatonay so bayadan miyaoma so masa a kambayadi ron

baradosa

mikar sa ikt; miyoka’ sa palot’ ًّ‫حال‬ َ

‫َح َّل ََيُ ُّل‬ َّ َ‫ ف‬:َ‫َح َّل الْ ُع ْق َدة‬ bikar iyan so palot ‫ك َها‬ ِ ‫اْل‬ tiyonag iyan so timan a mbabathik ُ‫ أَ َذابَه‬:‫ام َد‬ َْ ‫َح َّل‬ diyarpaan iyan so darpa’‫ نََزَل بِِه‬:‫ن‬ َ ‫َح َّل الْ َم َكا‬ biyalingan iyan so walay; diyarpaanُ‫كنَه‬ َ ‫ َس‬:‫ت‬ َ ‫َح َّل الْبَ ْي‬ iyan so walay

so taw a mababaling ko darpa’

ٌّ ‫َح‬ ‫ َساكِن‬:‫ال‬

bitog ً‫حلَال‬ َ

111

‫َح َّل ََيَ ُّل‬

lomimk so ski o onta ko kiyathay a kaphlalakaw niyan; bitog so ski ‫اْلَلَل‬ ْ

ُ

ِ ُ‫َصابَه‬ َ ‫ أ‬:ُ‫َح َّل الْبَعري‬ o onta

onta a bbtogn ٌّ‫َحل‬ َ‫أ‬

‫ َخَر َج ِم ْن إِ ْحَر ِام ِه‬:‫َح َّل‬ َ‫أ‬ ٍ ‫ أَخرج نَ ْفسه ِمن تَبِع ٍة أَو عه‬:‫أَح َّل ِمنْه‬ miphokas ko patoray ron odi na kapasadan ‫د‬ َْ ْ َ ْ َُ َ َْ ُ َ piyakay niyan so shayi; hiyalal ُ‫حه‬ َ ‫ أ ََِب‬:َ‫َّيء‬ َ‫أ‬ ْ ‫َح َّل الش‬ mimbngkas ko kapagiihram

iyan so shayi

ِ َ‫ رجعه علَى عن‬:‫حلَّل الشَّيء‬ bingkas iyan so shayi sa ِ‫اص ِره‬ َ َ َُ َ َ ْ َ َ siyoriman iyan so manga saktan iyan a pakaasal

ِ ‫ َج َعلَ َها‬:‫ّي‬ َ ‫َحلَّ َل الْيَم‬ َّ piyakay niyan so shayi; hiyalal iyan so shayi ُ‫حه‬ َ ‫ أ ََِب‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َحل َل الش‬ ِ diyarpaan iyan so darpa sa inagaw :‫ن‬ َ ‫ا ْحتَ َّل الْ َم َكا‬

mimbngkas ko sapa iyan sa mikhiparatٍ‫كفَّارة‬ َ ِ‫َحالَالً ب‬

َ

niyan ko salakaw ron

ِ ِ ُ‫الع ْق َدة‬ ُ ‫ا َْنَلَّت‬ ِِ ِ miphokas ko ako niyan ‫ص ِمْن َها‬ َ َّ‫ ََتَل‬:‫ََتَلَّ ِل م َن التَّب َعة‬ ِ piyamakay niyan so shayi; ً‫حالَال‬ َ ُ‫ َعدَّه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْستَ َح َّل الش‬

mimbokakas so palot; mimbkar so patong

initong iyan a halāl

ِ so kaagawa o isa a pndato ko kawali ‫حتِالَ ُل‬ ْ ‫اال‬

o salakaw ron sa piyagingdan iyan sa minggolalan sa tgl a sandiyata sa da okit sa kitab

ِ ِ ‫يل‬ ُ ‫اإل ْحل‬ ِ ‫الت‬ so khibngkas ko samaya a datar o kiparat ُ‫َّحلَّة‬ ِ ‫التَّحلِيل النَّ ْف‬ so kandirogoda ko ginawa o ‫سي‬ ُ ْ so pso a phagokitan o titi’ ko bngawan

manosiya pantag sa kasawai ko manga kagdam iyan darm iyan pamikiran iyan, a sapak anan o katao ko piratas (psychology) a aya ipmbetho ron na (psychoanalysis) so halāl; so mapapakay ‫الْمبَاح‬

ْ ُ ُ :‫اْلَالَ ُل‬ ِْ so mapapakay; so halal ‫ الْمبَاح‬:‫ل‬ ُ ُ ُّ ‫اْل‬ ِْ so liyo a haram sa Makkah a khapakay a nggolaolaan on so di ‫اْلَرَم‬ َ ْ ‫ َما َج َاوَز‬:‫اْل ُّل‬ khapakay anggolaolaan sa sold a Haram ko kapanganop ago so kapamotol sa kayo odi’ na otan ago so salakaw ron

so pananagoay a pthagoan sa pangnngkn; ُ‫اْلَلَّة‬ ْ so kodn a mala a pthindaan sa pangnngkn

112

so babalingan o manga taw; so matitimo’ a sagorompong a manga taw‫الْ َقوِم‬

ِْ ْ ‫ َمْن ِزُل‬:ُ‫اْللَّة‬ so nditarn; so soyaw; so zphng‫ْلَيِ ُد‬ ْ‫با‬ ْ ُ ‫ الث َّْو‬:ُ‫اْلُلَّة‬ ِ ِ ٌّ َّ ِ so paratiyaya sa so Allāh na somosook ko langowan ‫شي ٍء‬ ْ ُ ُ‫اْلُل‬ ْ َ ‫ الْ َق ْو ُل ِبَن هللاَ َحال ِف ُكل‬:‫ول‬

taman a kaadn

so sagorompong a manga taw

ِ ِ ‫ فِرقَة ِمن الْمت‬:ُ‫اْللُولِيَّة‬ ِ ُ‫اْلل‬ a pd ko manga ‫ول‬ َ َُ َ ْ ُْ ‫ب‬ ُْ َ ‫ص ِوفَة تَ ْعتَق ُد َم ْذ َه‬ Sūfī a paratiyaya iran so ptharoon Hulūl

‫(ج)حالَئِل‬ َّ :ُ‫ا ْْلَلِيلَة‬ ُ‫الزْو َجة‬ َ so darpa a pkhadnan ‫ل‬ ُّ ‫الْ َم َح‬ ِ so masa a taalik ago so darpa iyan ‫َجل‬ ُ َ ‫ األ‬:ُّ‫الْ َمحل‬ so karoma a babay

a thonayan on

ِ ُ‫َجلُه‬ َ ‫ أ‬:‫ََم ُّل الدَّيْ ِن‬ ِ so masa ago so darpa a zombalian ko binatang a Hadyi a giyoto ‫َّح ِر ِبِِ ََّن‬ ْ ‫ يَ ْوُم الن‬:‫ََم ُّل ا َْلَْد ِي‬ so taalik a kambayadi ko bayadan

so gawii a kapanombali sii sa Minā o nomanaik

ٌّ َ‫ََم‬ so darpa a babalingan o manga taw‫ال‬

)‫ َمْن ِزُل الْ َق ْوِم (ج‬:ُ‫الْ َم َحلَّة‬

‫َحلَ َم ََْيلُ ُم ُحل ًْما َو ُحلُ ًما‬ mithataginp so mama ‫ رأَى ِِف نَوِم ِه رْؤًي‬:‫جل‬ َّ ‫َحلَ َم‬ ُ ْ َ ُ ُ ‫الر‬ ِ ‫الرج‬ mithataginp so bagowa mama. maana a kiyabaligan ko ‫ال‬ َّ ‫َحلَ َم‬ ُّ ِ‫الص‬ َ ِ ‫ بَلَ َغ َمْب لَ َغ‬:‫ِب‬ mithaginp; mithataginp

kiyathaginp iyan sa adn a phlawasan iyan a babay

َ‫َّيء‬ ْ ‫َحلَ َم الش‬ ‫ي‬ miyakaintad sa miyakananaw ‫ْما‬ ً ‫َحلُ َم ََْيلُ ُم حل‬ ِ ٍ‫ض‬ miyakaintad so mama sa miyakompn iyan a ٍ‫ب َم َع قُ ْدرةٍ وقُ َّوة‬ َّ ‫ ََت‬:‫الر ُج ُل‬ َّ ‫َحلُ َم‬ َ ‫َن َو َس َك َن عْن َد َغ‬ َ َ pithaginp iyan so shayi

ginawa niyan ko kapkhararangiti ron a skaniyan na mabagr mikhasad so akal iyan ‫ع َقل‬ َ

َ :‫َحلُ َم‬ kiyabaligan so bagowa mama ko ‫ِب‬ َّ ‫اِ ْحتَ لَ َم‬ ُّ ِ‫الص‬

mithararan sa matigr a maintad a di bnar o ba niyan oto sipat ‫بِِه‬

kiyathataginp iyan

ِ ِ ِ َ َ‫ تَظ‬:َ‫ََتَا ََل‬ ‫س‬ َ ‫اهَر ِب ْْل ْلم َولَْي‬ inithomgl iyan a kabaloy niyan ‫اْلِْلم‬ َ َّ‫ تَ َكل‬:‫ََتَلَّ َم‬ َْ ‫ف‬ a mikhasad a maintad

‫وم‬ ْ ُ ُ‫اْلَال‬ so taginpn ‫َحالَم‬ ْ ْ ‫اْلُْل ُم (ج) أ‬

so gatas a mimbathik sa tomigas

113

ِْ ‫ط‬ ُ ‫ضْب‬ َ ‫ األ ًََنةُ َو‬:‫اْل ْل ُم‬ so akal ‫ الْ َع ْقل‬:‫اْلِْلم‬ ُ ْ ُ ِ َ‫َحالَ ُم ُه ْم َِبَذا‬ ْ ‫أ َْم ََتْ ُمُرُه ْم أ‬ ‫ِِف ال ُق ْرآن‬

ِ ‫النَّ ْف‬ so kapantag so kananaw ago so kakompna ko ginawa‫س‬ si ko Qur’ān na pitharo o Allāh a: antaa ka ba kiran

pzogoon o manga akal iran angkai

so amama a soso’ o babay, so matiboron on a pkhambowatan o gatas a phlalpn o ُ‫اْلَلَمة‬ ْ

َ

wata a maito

‫ََحَأَ ََْي َمأُ ََحْئًا‬ milapot so paridi’ sa kiyalbogan‫َْأَتَ َها‬ ‫َخَر َج ُح‬ ْ ‫ أ‬:‫َُحَأَ الْبِْئ ُر‬ ‫َي‬ milapot; milbog ً‫َحَأ‬ َ ُ‫َح َئ ََْي َمأ‬ ِ ‫اْلمأَةُ فَت َكدَّر وتَغَيَّر‬ ِ ِ ‫ َكثُر‬: ‫ُحئ الْماء‬ ِ milbog so ig sabap ko kiyatagoon o lipaw a ُ‫حتُه‬ ْ َ َ َ َ ْ َْ ‫ت فيه‬ َْ َُ ََ َ ‫ت َرائ‬ milapot

mado’ i baw

ِ ٍ ِ ‫ب‬ َ ‫ َغض‬:‫َُح َئ فُالَن َعلَى فُالَن‬ ِ ِ so lipaw a maitm a mado’ i baw ‫َت‬ ْ ُ ‫َس َوُد الْ ُمْن‬ ُ ‫ الط‬:ُ‫اْلَ َمأ‬ ْ ‫ّي األ‬ ِ so sagepik a lipaw ِ‫اْلَمأ‬ ْ َ ْ ‫ ال ْقطَ َعةُ م َن‬:ُ‫اْلَ ْمأَة‬

kiyararangitan i polan si polan

‫ََحََر ََْي ُم ُر ََحْ ًرا‬ inopisan iyan so shayi ُ‫شره‬ َ َ َ‫ ق‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َُحََر الش‬ kaoopisan ‫َممور‬ ُ َْ ‫َي‬ mimbtor; miririga; miyagorandang ‫َحًَرا‬ َ ‫َح َر ََْي َم ُر‬ ِ ِ ِ‫ اِ َُِّتم ِم ْن أَ ْك ِل الشَّع‬:‫ُحر الْ َفرس‬ miyabtor so koda ko kiyaosog iyan koman sa lobaba a ‫ري‬ َ ُ َ ََ miopis

bantad

َِ ‫ ََتََّر َق‬:‫ُحَر فُالَن‬ piyakariga iyan so shayi; riyandang ‫ُحَّر الشَّيء‬ َْ ََ

miririga si polan ko kapkhararangiti ron‫ضبًا‬ َ َ ََ ‫غ‬

iyan a mariga so shayi

pinirito niyan so sapo sa taman sa miyakariga ’‫حم‬ ْ َّ‫الل‬

َ ‫َُحََّر‬ ِ rominiga so shayi sa kazaginton ‫ار الشَّيء‬ ُ ْ َّ َ‫ا ُْح‬ ِ miyakariga ’‫ُحََّر‬ ْ‫ا‬ ِ ‫َُحر (ج) ُحر وأَح‬ so warna a mariga ’‫امر‬ َ َ ُْ َُ ْ ‫األ‬ ِ ‫الز ْع َفر‬ َّ so dowa a mariga so bolawan ‫ان‬ ْ ‫األ‬ ُ ‫ الذ َه‬:‫َُحََرا ُن‬ َ َّ ‫ب َو‬ ago so Za’faran

‫اْلِ َم ُار‬ ْ ِ ِ ‫الو ْح‬ so koda a torisan i lawas ‫ش‬ َ ‫ُحَ ُار‬ so himar

114

so babay a himar ُ‫اْلِمارة‬ ْ

ََ so korma a phoon sa India; so papanok a humar ‫اْلُمر‬ َُ ْ so kayaw o paniyotho o alongan ِ‫ ِش َّدةُ الظَّ ِهرية‬:‫اْلَ ْمراء‬ َ َُ ْ ِ so ragon a sikot / taon ُ‫يدة‬ ْ َّ :ُ‫اْلَ ْمَراء‬ َ ‫السنَةُ الشَّد‬ so grar o manga bangnsa ‫ج ِم‬ ْ َ ‫ب الْ َع‬ ُ ‫ لََق‬: ُ‫اْلَ ْمَراء‬ a kna o ba Arab

‫َُحَ ِر‬ ْ ْ ‫ لَ ْو ُن األ‬:ُ‫اْلُ ْمَرة‬ ٍ ‫ي مع‬ ِ ِ so sakit a mariga’ a phltaw ko kobal ‫د‬ ْ ْ ُ ٌّ ‫ َمَرض ج ْلد‬:ُ‫اْلُ ْمَرة‬ so taw a komikibir ko himar ‫اْلَ َّمار‬ ُ ْ soson a pd sa maroni a papanokَ ْ ُ ‫اْلَ َّمر‬ ilano o Bai a A’ishah َ‫شة‬ ْ َ ِ‫ف َعائ‬ ُ ‫ص‬ ْ ‫ َو‬:ُ‫اْلُ َمْي َراء‬ so warna a mariga’ ‫َُحَر‬ ُ ‫الْيَ ْح ُم‬ ُ ْ ‫ األ‬:‫ور‬ miyakararas; ‫َحْ ًزا‬ َ ‫ََحََز ََْي يم ُز‬ ِ ِ miyakararas so panginginomn a malipds sa dila’ ‫عا‬ ً ‫ص َار ح ِري ًفا الَذ‬ َ :‫اب‬ ُ ‫َُحََز الشََّر‬ ِ somiyagompot so awid a akal; miyakalipds ‫شتَ َّد‬ ْ ‫ ا‬:‫َُحََز ا َْلَُّم‬ giyarang iyan so pdang; diyayap iyan so pdang ‫ف‬ َ ‫َُحََز ال َّسْي‬ ِ ‫َُحز الشَّر‬ riyarasan o panginginomn so dila’ ُ‫عه‬ َ ‫ لَ َذ‬:‫اب الل َسا َن‬ ُ َ ََ ِ miyakabasng ago miyakatgas ‫صلُب‬ َ َ ‫ ا ْشتَ َّد َو‬:ً‫ََحَُز ََْي ُم ُز ََحَ َازة‬ ِ‫ح‬ mabasng a matgas ‫امز‬ َ ِ ِ so katgas o arimaw ago so ‫صالَبَتُه‬ َ ‫ ش َّدتُهُ َو‬:‫َسد‬ َ ‫ُحََْزةُ األ‬ so kariga’ o warna

kabasng iyan

minirito; somindag a adn a lana niyan‫َحْسا‬ َ

‫س‬ ُ ‫س ََْي ُم‬ َ َ‫ََح‬ َّ َ‫َُح‬ pinirito niyan so sapo ’‫حم‬ َ ْ ‫س الل‬ َ ‫َي‬ miyanamar; miyakabasng ‫شتَ َّد‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ب‬ ‫ل‬ ‫ص‬ :‫ا‬ ‫س‬ ‫َح‬ ‫س‬ ‫م‬ ‫َي‬ ‫س‬ ْ َ َ ُ َ ً ََ ُ َ َْ َ ‫َح‬ ِ ِ mimbara agama so mama sa ‫َّد‬ َّ ‫س‬ َ ‫ تَ َشد‬:‫الر ُج ُل ِِف الديْ ِن‬ َ ‫َُح‬ ً

inilalo niyan

ِ ِ ‫ُحس ِِبلش‬ ِ inithomgl iyan so shayi sa ‫ع بِِه‬ َ ‫ أ ُْول‬:‫َّيء‬ ْ َ َ kiyababayaan iyan

mama a mananamar ‫َُحَس‬ ْ‫أ‬

115

babay a mananamar ‫ُْس‬ ‫ُح‬

)‫ُحَْ َساء (ج‬

‫ َش ُج َع‬:ً‫اسة‬ َ َ‫س ََح‬ ُ ‫س ََْي ُم‬ َ ُ‫ََح‬ ِ mama a mawaraw ‫ُحَساء‬ َ ُ )‫َُحيس (ج‬ piyakakharangit iyan ُ‫ضبَه‬ ْ‫أ‬ َ ‫ أَ ْغ‬:ُ‫َُحَ َسه‬ piyangondoy niyan si polan sa makaprangit; piyangoyagan iyan sa ُ‫ج َعه‬ َّ ‫ َش‬:‫س فُالَ ًًن‬ َ َّ‫َُح‬ miyakatgas ago miyakawaraw

kawaraw si polan; piyangoyatan iyan sa kakhawaraw niyan

mimbasnga so pagtaw ago mithidawa siran‫واقْ تَ تَ لُوا‬

ُّ ‫ تَ َش‬:‫س الْ َق ْوُم‬ َ ‫ادوا‬ َ ‫ََتَ َام‬ mithgatgas; miyangraw sa taling ‫ع‬ َ ‫ تَ َش َّج‬:‫س‬ َ ‫ََتَ َّم‬ ِ ِ‫ اِ ْشتدَّت ر ْغب ته ف‬:‫ََت َّمس لِألَم ِر‬ miyanamar ko btad; ‫يه‬ ُ َُ َ ْ َ ْ َ َ kiyalawat iyan so btad

ِ ْ ‫اس َو‬ ْ َ ‫اْلَ َم‬ َ ُ‫ الش َّدة‬:ُ‫اسة‬ ُ ‫اْلَ َم‬

so kapmatgas; ُ‫اعة‬ َ ‫َّج‬ َ ‫والش‬

so kakhawaraw ; so kabasng

ِ ‫اْل ِم‬ ِ so sapo’ a miyaloto’ ko kinitindaan on ‫ُحَائِس‬ َ )‫يجةُ (ج‬ َ ‫ النَّض‬:‫يسةُ م َن اللَّ ْح ِم‬ َ َْ miyangondoy; miyangoyat; miyamoday ‫شا‬ ً ْ‫ش ََح‬ ُ ‫ش ََْي ُم‬ َ َ‫ََح‬ piyakazokhayaw niyan so rarangit i polan; piyakanggani niyan si ُ‫ضبَه‬ َ ‫ َهيَّ َجهُ َوأَ ْغ‬:‫ش فُالَ ًًن‬ َ َ‫َُح‬ polan

‫ي‬ ‫شا‬ ً َ‫ش ََح‬ ُ ‫ش ََْي َم‬ َ ‫ََح‬ ِ mikhampis a ski i polan ‫ش فُالَن‬ َ ‫َُح‬ ِ ِ kiyararangitan si polan; mirangit si polan ‫ضب‬ َ ‫َُح‬ َ َ‫ غ‬:‫ش فُالَن‬ siyargan iyan so apoy; ‫ أَ َْلبَ َها‬:‫ش النَّار‬ ْ‫أ‬ َ َ َ‫َُح‬ mikhampis a ski niyan

piyakalagindab iyan so apoy

‫ أَ َذابَهُ ِِبلنَّا ِر‬:‫َّح َم‬ ْ ‫ش الش‬ َ َّ‫َُح‬ ِ َ‫ضهم َعلَى الْ ِقت‬ piyangondoy niyan so pagtaw sa kathitidawa iran; ‫ال‬ َ َّ‫َُح‬ ْ ُ َ ‫ َحَّر‬:‫ش ال َق ْوَم‬ tiyonao niyan so sibo’ sa apoy

piyangoyatan iyan so pagtaw sa kthitidawa iran

piyakasorazab iyan so apoy; ago tiyonaw niyan so sibo’ ka an mabonag‫َّحم‬ ْ ‫والش‬

َ َّ‫َُح‬ َ ‫ش الن‬ َ ‫َّار‬ ‫َي‬ miyabong ‫َحَ ًقا‬ َ ‫َح َق ََْي َم ُق‬ ِ miyabong si polan ُ‫ع ْقلُه‬ َ َّ‫ قَل‬:‫َُح َق فُالَن‬ mama a mabonbong; maokhapokhap; malalolalong ‫َُحَق‬ ْ‫أ‬ babay a maokhapokhap; babay a bong ‫ُْق‬ ‫ُحَْ َقاء (ج) ُح‬ mimbonbong somiyayan sa bong‫اْلَ ْم َقى‬ ْ ‫ فَ َع َل فِ ْع َل‬:ً‫ََحُ َق ََْي ُم ُق َُحْ ًقا َو ََحَاقَة‬ taw a bong; da a lalag iyan ‫َُحَق‬ ْ‫أ‬ َ

116

‫َُحَ َق فُالَ ًًن‬ ْ‫أ‬ piyakambonbong iyan ‫اْلُ ْم ِق‬ ْ ‫ نَ َسبَهُ إِ َل‬:ُ‫َُحََّقه‬ ِ romiyompak sa da dn pamimikiran ‫ اِنْ َدفَ َع بِالَ رِويٍَّة‬:‫ق‬ َ ‫ا َْنَ َم‬ َ ِ َ َ‫ تَظ‬:‫ََتَام َق‬ mithararan sa bong; piyakisino niyan a malalolalong ‫ْلَماقَ ِة‬ َ َ ْ ‫اهَر ِب‬ ِ initong iyan si polan sa bong ‫ق‬ ْ ‫ َو َج َدهُ أ‬:‫ا ْستَ ْح َم َق فُالَ ًًن‬ َ َ‫َُح‬ so taw a bobongn; taw a pkhamiamiat a ُ‫اْلَموقَة‬ ُْ biyong iyan si polan

daa lalag iyan

miyakayaw; miniyag sa mayaw ‫َحًّا‬ َ

‫َح َّم ََيُ ُّم‬ piyakakadg iyan so kombaan ُ‫َوقَ َده‬ ْ ‫ أ‬:‫ُّور‬ َ ‫َح َّم التَّن‬ inipakayaw niyan so igُ‫خنَه‬ َّ ‫ َس‬:َ‫َح َّم الْ َماء‬ mikhayaw, lomiyangga ‫َحَ ًما‬ َ

‫َح َّم ََيَ ُّم‬ mikhayaw so ig; miyagaranaw so Ig ‫خن‬ َ ُ ‫ َس‬:ُ‫َح َّم الْ َماء‬ ِ ‫ح َّم الش‬ miyagombiombi so warna o shayi ‫سو َّد‬ َ َ ْ ‫ إ‬:ُ‫َّيء‬ ْ gomidam sa sakit a mayaw ‫اْلُ َّمى‬ ْ ُ‫َصابَْته‬ َ ‫ أ‬:‫ُح َّم ُُحَ ًاما‬ ِ ‫ت األَر‬ ِ َّ‫َُح‬ siyakit sa mayaw so lopa; miyabmbar on so sakit a mayaw‫اْلُ َّمى‬ ْ ‫ت فِ َيها‬ َ‫أ‬ ْ ‫ انْتَ َشَر‬:‫ض‬ ُ ْ mikhayaw si polan (sakit)‫اْلُ َّمى‬ ْ ُ‫َصابَه‬ َ ‫ أ‬:‫َح َّم فُالَن‬ َ‫أ‬ inipakayaw niyan so ig; piyakayaw niyan so igُ‫خنَه‬ َّ ‫ َس‬:َ‫َح َّم الْ َماء‬ َ‫أ‬ ِ ‫ َغسل ِجسمه ِِبلْم‬:‫الط ْفل‬ ِ ‫أَح َّم‬ piyaygoan iyan so wata sa ig ‫اء‬ َ َ َُْ َ َ َ piyakanggolalan o Allāh so okoran iyanُ‫ضاهُ وقَ َدره‬ َ َ َ َ‫ ق‬:‫اَ َح َّم هللاُ َك َذا‬ ِ miphaygo’‫ اِ ْغتَسل‬:‫ح َّم‬ َ َ‫ا ْست‬ ََ so limokn; so marapatik; so pagapak ‫ام‬ ْ ُ ‫اْلَ َم‬ ِ ‫الز‬ so marapatik a pphakaawidn sa ‫اج ِل‬ َّ ‫َُحَ ُام‬ sorat ko mawatan a darpa’

ِ ِْ َ َ‫ ق‬:‫اْل َم ُام‬ ُ َ ‫ضاءُ الْ َم ْوت‬ satiman a marapatik; satiman a pagapak ُ‫امة‬ ْ َ ‫اْلَ َم‬ ِ ِ ِ so kayaw o kaotho o alongan ‫ح ِرَها‬ َ ُ‫ ش َّدة‬:‫َح ُّم الظَّه َرية‬ so oring ‫حم‬ ْ ُ ْ ‫ الْ َف‬:‫اْلُ َم ُم‬ so ombi, go langowan a miyatotong sa apoy‫ق ِمن النَّا ِر‬ ْ َّ : ‫اْلُ َم ُم‬ ُ ‫الرَم‬ ْ ‫اد َوُك َّل َما‬ َ َ ‫احتَ َر‬ so sakit a mayaw ‫اْلُ َّمى‬ ْ si kapatay ُ‫وقَ َدره‬

117

so papaygoay a langkap ‫ام‬ ْ ُ ‫اْلَ َّم‬

ِ :‫اْلم ِامي‬ ‫اْلَ َم ِام‬ ْ ‫ب‬ َ ُّ َ َْ ُ ‫صاح‬ so bowalan a magaranaw a bolong ٍ‫ارة‬ ْ َّ ‫ّي َم ِاء َح‬ ُ ْ ‫ َع‬:ُ‫اْلَ َّمة‬ so pphangayam sa marapatik

ko sabaad a manga sakit

‫ ا ْْلُ َّمى‬:ُ‫اْلُ َّمة‬ ْ so kapatay ‫ الْمنِيَّةُ (ج) ُِحَم‬: ُ‫اْلِ َّمة‬ ْ َ so ig a lbi a mayaw ‫ار‬ ْ ُ‫ الْ َماء‬:‫اْلَ ِم ُيم‬ ْ ُّ َ‫اْل‬ ِ ‫ الْق ِريب (ج) أ‬: ‫اْل ِميم‬ so madazg a giingginawai ‫َُحَّاء‬ ُ َ ُ َْ so darpa a giiphigoan ‫ح ُّم‬ َ َ‫الْ ُم ْست‬ ِ so lbi a mayaw ago so bl a maitm a tanto a ‫ار‬ ْ ‫ُّخا ُن األ َْو َس َوُد‬ ْ ‫يد‬ ُّ َ‫اْل‬ ُ ‫ الشَّد‬:‫وم‬ َ ‫اْلََر َاراةُ َوالد‬ ُ ‫الْيَ ْح ُم‬ so sakit a mayaw

mayaw

‫ََحَا ََْي ُمو َُحًُّوا‬ ِ ‫ اِ ْشتَ َّد َحُّرَها‬:‫س‬ ْ ‫َُحَت الش‬ ُ ‫َّم‬

mikhayaw; lomiyangga miyangdkhdg so alongan

sa karanti

sominiyap; lomininding ً‫َحْيًا َو يَحَايَة‬ َ ‫ََحَى ََْي يمي‬ lininding iyan si polan ُ‫عْنه‬ َ ‫ َمنَ َعهُ َوَدفَ َع‬:‫َُحَى فُالَ ًًن‬ sa inipanapar iyan

piyanizakit iyan so di phakarag; ‫يض‬ َ ‫الْم ِر‬

َ ‫َُحَى‬

siniyap iyan so pkhasakit

‫و َي‬ mikhayaw; lomiyangga ‫َحيًا‬ َ

‫َي‬ ‫َح َي ََْي َمى ََحْيًا‬ ِ ِ mikhayaw so alongan; romiyanti so alongan‫َّمس‬ ُ ْ ‫َُحيَت الش‬ ِ ‫ اِ ْشتد‬:‫ُحي الْو ِطيس‬ mikhayaw so giikathidawa;‫ب‬ ْ ‫َّت‬ َ ُ َ َ َِ ُ ‫اْلَْر‬ so miyagompot so kathidawa

ِ lomiyangga so btad; ‫ضطَرَم‬ ْ‫ا‬ َ

َِ :‫ُح َي األ َْمُر‬

somiyokhayaw so btad

piyakakhayaw niyan so shayi; ُ‫خنَه‬ َّ ‫َس‬

:َ‫َّيء‬ ْ‫أ‬ ْ ‫َُحَى الش‬

sibowan iyan so shayi

: َ‫َح َامى َعنْهُ َُمَ َاماةً َوُِحَاء‬ ِ ‫الْمح‬ so abogado a giithindg ko kabnar‫امي‬ َُ so galbk a giikithindgn o abogado ُ‫اماة‬ َ ‫الْ ُم َح‬

inipanindg iyan skaniyan ‫ع‬ َ َ‫َداف‬

ko manga kabnar

ِ miyanarig ‫حتَمى‬ ْ‫ا‬ َ

118

‫ َْلَأَ إِلَْي ِه‬:‫اِ ْحتَ َمى بِِه‬ piyananggilaan iyan skaniyan ُ‫ َِتَنَّبَه‬:ُ‫اماه‬ َ َ‫ََت‬ ِ ْ‫اْلَ ِامي ِمن ا‬ so onta a miyasiyap iyan a likod ‫إلبِ ِل‬ ْ َ miyanarig on; miyagapas on

iyan sa di kapkhodaan ago di kharoranan, giyanan so onta a mimbawata sa sapolo sa giithalonn o manga Arab a Jahiliyyah ko manga tathaba’

ِ ِ ْ َّ :ُ‫اْلَ ِاميَة‬ ْ ‫الر ُج ُل ََْيمي أ‬ ْ ‫َص َحابَهُ ِف‬

ِ ‫اْلر‬ so mama a pphagipat ‫ب‬ َْ

ko manga pd iyan a sondaro ko giikathidawa

so panogangan o babay ‫َُحَاء‬ ْ‫أ‬

)‫ أَبُو َزْوِج َها (ج‬:ِ‫َُحَا الْ َم ْرأَة‬

a mama so ama o karoma niyan

so panogangan iyan a babay ‫ُحَوات‬ َ

َّ ُّ‫ أُم‬: ُ‫َُحَاة‬ َ )‫الزْو ِج (ج‬

a ina o karoma niyan

so salakob a aaladn a di phakisoldan sa salakaw‫اْلِمى‬ ْ

َ ِْ ِ so shayi a pagaadatan ‫ي‬ ُّ ‫َّيءُ الْ َم ْحم‬ ْ ‫ الش‬: ‫اْل َمى‬ a di phakisoldan

aya salakob o Allāh na so manga ُ‫ََمَا ِرُمه‬

:ِ‫ُِحَى هللا‬

inisapar iyan o banggolaolaa

ِ ‫الس‬ ‫اق‬ ْ َّ ُ‫ضلَة‬ َ ‫ َع‬:ُ‫اْلَ َماة‬ ِ ‫ إِبْرةُ الع ْقر‬:ُ‫اْلمة‬ so pangbot o orang ago so lapindig ‫الزنْبُوِر‬ َّ ‫ب َو‬ َ َ َ َ ُْ ِ ‫َّم‬ so kayaw o alongan ‫ح ُّرَها‬ َ :‫س‬ ْ ‫ُحَْ ُو الش‬ ِ so alal o masakit ‫سورتُ َها‬ َ ْ َ :‫ُُحَُّوةُ األَََل‬ ِْ so maratabatَ ُ ‫ األَنَ َفة‬: ُ‫اْلَميَّة‬ so tolan o ski; so tolan o pamosoan

miyakatoa ‫حنُوطًا‬ ُ

miyakatoa so ibabasok;

‫ط‬ ُ ُ‫ط ََْين‬ َ َ‫َحن‬ ِ َ‫ ن‬:‫الزرع‬ ‫ض َج‬ َ َ‫َحن‬ ُ ْ َّ ‫ط‬

raragonn so ibabasok

‫ اِ ُْحََّر‬: ُ‫ط األ َِدْي‬ َ َ‫َحن‬ mimborongosan ‫حنَطًا‬ ُ َ‫ط ََْين‬ َ ‫َحني‬ َ ‫ط‬ ِ ‫ عظُمت‬:‫الرجل‬ mimborongosan so mama; ُ‫ْلْيَ تُه‬ َ ِ‫َحن‬ ْ َ َ ُ ُ َّ ‫ط‬ rominiga so kobal

miyakala so sompa iyan ago miyakarabong

mama a borongosan ‫َحنَط‬ ْ‫أ‬

tiyagoan iyan sa borok so bangkay para di magaan a ‫ط‬ ْ َ ‫اْلَنُو‬

119

‫ج َع َل َعلَْي ِه‬: َ َّ‫َحن‬ َ ‫ط الْ َمْي‬ َ ‫ت‬ kakhado’ iyan

ِ )‫ الْ َقمح (ج‬:ُ‫اْلِْنطَة‬ so bantad ‫حنَط‬ ْ ُْ

ْ ُ ِ‫ َم ْن َُيَن‬:‫اْلَنَّا ُط‬ َْ ‫ط‬

so taw a pphanago sa borok ko ‫الْموتَى‬

bangkay o miyatay

‫ط‬ ْ ُ ‫اْلَنُو‬ ِ ْ so padagang sa borok a Hanūt َ ُ ‫اْلَنُوطي‬ so kaboroki ko bangkay o miyatay sa pithibarang a borok ka an di khardak sa ‫ط‬ ُ ‫َّحنِي‬ ْ ‫الت‬ so borok a pthagoon ko bangkay o miyatay

magaan

‫ال‬ َ ‫ َم‬:‫ف َح ْن ًفا‬ ُ ‫ف ََْيني‬ َ َ‫َحن‬ miyabalitok a palo niyan (sadir) ‫حنَ ًفا‬ ُ َ‫ف ََْين‬ َ ‫َحني‬ َ ‫ف‬ ِ ِ miyabalitok a palad a ski o mama ُ‫ت قَ َد ُمه‬ َّ ‫ف‬ ْ ‫ ا ْع َو َّج‬:‫الر ُج ُل‬ َ ‫َحن‬ mama a balitok i palad a ski ‫َحنَف‬ ْ‫أ‬ ski a balitok ‫حْنف‬ ُ )‫ِر ْجل َحْن َفاء (ج‬ ِ َ ‫ََتَن‬ romiyampi ko shayi ;‫ال إِلَْي ِه‬ َ ‫ َم‬:‫َّي ِء‬ ْ ‫َّف إ َل الش‬ mizoramig; romiyampi’; minindag

romiyamig ko shayi

miyawat si polan ko

ِ ‫اْل‬ ِ ْ ‫ اِ ْعتَزَل عِب َادةَ األ‬:‫َّف فُالَن‬ ‫اهلِيَّ ِة‬ َ ‫ََتَن‬ َْ ‫َصنَام ِِف‬ َ َ

kasimba sa barahala ko masa a Jāhiliyyah

miyagabuhanifah; pikhpitan iyan so kpit o Imām Abū َ‫حنِي َفة‬ َ

ِ ‫ اِنْتَسب إِ َل َم ْذ َه‬:‫َّف‬ ‫ب أَِب‬ َ َ َ ‫ََتَن‬ Hanīfah

ِْ so taw a khkpit ko kpit o Abū Hanīfah‫ي‬ ٌّ ‫اْلَنَف‬

so sagorompong a manga taw ‫َحنَاف‬ ْ‫أ‬

)‫اْلَنَ ِفيَةُ (ج‬ ْ

a khkpit ko kpit o Abū Hanīfah

ْ ُ‫اْلَنَ ِفيَة‬ ِ َّ :‫اْلنِيف‬ so kararampi ko Agama Islām‫سالَِم‬ ُ َْ ْ ‫يح الْ َمْي ُل إِ َل ا ِإل‬ ُ ‫الصح‬ ِ ِ so agama a maontol a romarampi ko bnar ‫يف‬ ُ ‫ين ا ْْلَن‬ ُ ‫الد‬ ِ ‫ الن‬:‫ا ْْلنِيف‬ so taw a barasimba; ‫حنَ َفاء‬ ُ ‫َّاس‬ ُ َ ُ )‫ك (ج‬ so giripo; so tobo a phagokitan a ig

so taw a baratapa sa amal

so sagorompong a manga Arab ko masa ‫اْلُنَ َفاء‬ ْ

ُ

a Jāhiliyyah a da siran simba sa barahala a pd kiran si Uamayyatu Bin Abi As Salt

so manga taw a thatalimbagak ko agama ‫اْلُنَ َفاء‬ ْ

ُ

o Ibrāhīm ko masa a Jāhiliyyah

ْ ُ‫ ِملَّة‬:ُ‫اْلَنِ ِيفيَّة‬ komiyapdi’; ‫حنُ ًّوا‬ ُ ‫َحنَا ََْينُو‬ ِ inikapdi iyan; ‫ف‬ َ َ‫ َعط‬:‫َحنَا َعلَْيه‬

so agama Islām ‫سالَِم‬ ْ ‫ا ِإل‬

120

miyalitok; miko’ً‫َو يحنَايَة‬

‫َح ََن ََْي يِن َح ْن يًا‬ tiyalipko iyan so badas; ُ‫ ثَنَاه‬:‫ود‬ َ ‫الع‬ ُ ‫َح ََّن‬ biyalitok iyan so badas

‫ لََّو َاها‬:‫الر ُج ِل‬ َّ ‫َح ََّن يَ َد‬ inikapdi iyan skaniyan ‫علَْي ِه‬ َ ‫َح ََّن‬ ْ‫أ‬ miyabalitok; miyapko’; domiyozong‫اِ َْنَ ََّن‬ ٍ inipangapdi iyan si polan; inipanalinggagaw niyan si polan‫ف وََتَنَّن‬ َ َ َ َّ‫ تَ َعط‬:‫ََتَ ََّّن َعلَى فُالَن‬ so taw a sakong a bongkoga i likod; so taw a mappko’ a likod iyan‫ب‬ ْ ‫ األ‬:‫َح ََّن‬ ْ ‫األ‬ ُ ‫َح َد‬ so phaginoman sa pakabrg‫اْلَ َّما ِر‬ ْ ‫ت‬ ْ ُ ‫ بَْي‬:ُ‫اْلَانَة‬ ُّ :‫وت‬ so tinda ‫ن‬ ْ ُ ‫الد َّكا‬ ُ ُ‫اْلَان‬ ِ ُ‫اْلان‬ ِ :‫اْل ِاّن‬ so khirk ko tinda ‫وت‬ َ َْ ‫ب‬ َْ ُ ‫صاح‬ so mababalitok a datar o gosok o taw ‫اْلِْن و‬ ُ ْ so lawag o pana’ a balitok ‫ الْ َقوس‬:ُ‫اْلَنِيَّة‬ ْ ُ ْ so makaiiris a pikoan ‫ف‬ ُ َ‫ الْ ُمْن َعط‬:‫الْ ُمْن َح ََّن‬ binibid iyan a lima o mama

‫ َر َج َع‬:‫ورا‬ ً ُ‫ور َح ْوًرا َو ُحئ‬ ُ ُ‫َح َار ََي‬ mizaringkrng so bakg ُ‫صة‬ َّ ُ‫َح َار الْغ‬ ِ ‫حار الْماء ِِف اْلغ‬ komiyasoy so ig ko tangl / ‫دي ِر‬ َ َُ ََ

mimbasowi’; mizaringkrng

ranaranaw a maito

miyaparampang ko btad iyan sa da sa ِ‫َم ِره‬ ْ‫أ‬

‫َح َار ِِف‬

zorong na da sa di’

‫َح يوَر ََْي َوُر‬ ِ ‫ت الْع‬ ِ ‫اض َها َو َس َو ُاد َها‬ ُ َ‫ ا ْشتَ َّد بَي‬:‫ّي‬ ُ ْ َ ‫َح ِوَر‬ mithiyalok ‫ح َوًرا‬ َ

mithiyalok so mata sa miyakapoti so mapoti on na

miyakaloto i kaitm so maitm on

ِ ‫ح ِور‬ ُ‫ت الظَّبِيَّة‬ ََ so thitiyalok so mata niyan sa ‫حور‬ ُ )‫َح ْوَراء (ج‬ miyakaitm so mata o saladng

makaloloto’ ko kaitm ago kapoti’

mithiyalok so mata o onta miyakaitm ُ‫النَّاقَة‬

ِ ‫أَحار‬ ‫ت‬ ََ

ago miyakapoti

‫ي‬ َ :‫َح َاوَرهُ ُُمَ َاوَرًة َوح َو ًارا‬ iniphawala iyan sa kambitiyarai ُ‫ادلَه‬ َ ‫ َج‬:ُ‫َح َاوَره‬ ِ piyakapoti iyan so tapong ُ‫ بَيَضَّه‬:‫ب‬ َ ‫َح َّوَر الدَّق‬ َ ‫يق أَ ِو الث َّْو‬ inizmbaga iyan sa bitiyara ُ‫جاوبَه‬ َ

121

ago so nditarn

so thitiyalok so mata niyan (mamamaan)‫َحور‬ ْ‫أ‬

َ ِ so mapoti a maomel / maink ‫ض النَّاعم‬ ُّ ‫َح َوِر‬ ُ َ‫ األَبْي‬:‫ي‬ ْ ‫األ‬ ُ so mapaparampang a da sa ‫ الْمتَ رِد ُد‬:‫اْلَائِر‬ َُ ُ ْ zorong na da sa di’

so wata o babay a onta ipoon‫اْلَوار‬ ْ

َُ

ko kimbawataan on na taman ko kapakagnka on somoso sa blagn ko ina iyan

‫اْلَِو ُار‬ ْ so da a saninsaning iyan ‫ي‬ ْ ُّ ‫اْلََوا ِر‬ ِ َّ : ‫ي‬ so bolayoka’; so inampda a sasarigan; so taw a pamimipi’ ‫ن‬ ْ ُّ ‫اْلََوا ِر‬ َ ‫ب (ج) َح َوا ِريُّو‬ ُ ‫الصاح‬ so kazambi sa lalag a kambitiyarai

sa nditarn ka kagiya mapphakapoti iyan; so manga bolayoka o Nabī Isā

so kathitiyalok o mata a makaloloto’ ‫اْلَور‬ ْ

َُ

so maitm on ago so mapoti on

so babay a mapoti i lawas; so midadari ‫اْلَوراء‬ ْ

ُ َْ

a thitiyalok i mata

so babay a mataid a pkhailay ko manga ُ‫اْلُوِريَّة‬ ْ

ranaranaw odi na sii ko kalasan (panarima a di bnar)

ِ ْ ُ ْ :ُ‫اْلُوريَّة‬ so gtik; so tipay ُ‫الص َدفَة‬ َّ :ُ‫الْ َم َح َارة‬ ِ so onayan a phliyotn o salakaw ron; ‫حور‬ ُ َ ْ ‫الْم‬ so mataid a babay ‫اْلَسنَاء‬ ْ

so pansar a potaw a kaoonayan ko tirikan a ron pthado lomiyangkap; domiyayamang ‫سا‬ ً ‫َح ْو‬

‫وس‬ ُ ُ‫اس ََي‬ َ ‫َح‬ ِ ِ ‫ح‬ lomiyangkap so gobat / tibowa o ridoay ‫ت‬ ْ ‫ انْتَ َشَر‬:ُ‫است الْغَ َارة‬ َ َ ِ ِ liyagosak o pagtaw so ingd sa phizorondayong iran‫عاثُوا فيه‬ َ :‫اس الْ َق ْوُم الْبَ لَ َد‬ َ ‫َح‬ miyasogat siran a tiyoba a marata sa miyabinasa ‫ نََزَل َبِِم وََتَلَّل ِد َيرَهم‬:‫ك ِريه‬ َ ‫اس ُه ْم َخطْب‬ َ ‫َح‬ ُ َ َ َْ niyan so ingd iran

ُ ‫س ََْي َو‬ َ ‫َح يو‬ َ ‫ َجُرَؤ‬:‫س َح َو ًسا‬ ِ domiyarkt ko darpa iyan sa da niyan makowa so antap ُ‫غايَتَه‬ َ ‫ت ِِف َم َكانِِه َح ََّّت يَْب لُ َغ‬ َ َ‫ ثَب‬:‫س‬ َ ‫َحو‬ miyakaprs; miyakawaraw; miyakatgas‫ع‬ َ ‫و َش ُج‬

iyan

‫َح َوس‬ ْ‫أ‬ babay a matigr ko margn a‫حوس‬ ُ )‫َح ْو َساء (ج‬

mama a matigr ko margen a thatana i kawaraw

so giimananawag ko giikathidawa sa ‫ن‬ ُ َ‫َيفُال‬

122

thatana i kawaraw

ِ َّ ِ ‫اْلر‬ ِ ِ ‫ب َي فُالَ ُن‬ ْ َْْ ‫ الذي يُنَادي ِف‬: ‫اس‬ ُ ‫اْلََّو‬

hay polan, hay polan

miyanangkir; miyamanai ‫صا‬ ً ‫َح ْو‬ piyamanai niyan so nditarn;

‫وص‬ ُ ُ‫اص ََي‬ َ ‫َح‬ ُ‫ َخاطَه‬:‫ب‬ َ ‫اص الث َّْو‬ َ ‫َح‬

piyanangkir iyan so nditarn

piyakaligt iyan so pagltan ‫ق‬ َ َ َّ‫ضي‬

ِ ْ َ‫ّي الشَّْي ئ‬ :‫ّي‬ َ ْ َ‫اص ب‬ َ ‫َح‬ o dowa a shayi

‫ َح َام‬:ُ‫اص َح ْولَه‬ َ ‫َح‬ ِ َ ‫ ض‬:‫ح يوص ََْيوص حوصا‬ miyapirot so kaposan ‫عْينِ ِه‬ َ ً ََ ُ َ َ َ َ ‫اق ُم َؤخُر‬ liniyot iyan so mlilibta on

o mata niyan

‫َح َوص‬ ْ‫أ‬ babay a pirot i mata ‫حوص‬ َ ‫َح ْو‬ ُ )‫صاء (ج‬ siniri iyan; sinilg iyan ُ‫صه‬ َ ‫َح َاو‬ mama a pirot i mata

ُ ُ‫ال ََي‬ َ ‫َح‬ ً‫ول َح ْول‬ mithmg so saragon ‫ضى‬ ْ ‫ال‬ َ ‫َح‬ َ ‫ ََتَّ َوانْ َق‬:‫اْلَْو ُل‬ mimbaropa so shayi; miyagalin sa btad ‫ تَغَيَّر‬:‫ال الشَّيء‬ َ ُ ْ َ ‫َح‬ mimbaropa so warna; ‫ن‬ َ ‫َح‬ ُ ‫ال اللَّ ْو‬ ِ ْ َ‫ّي الشَّْي ئ‬ inalangan iyan so ‫ج َز بَْي نَ ُهما‬ َ ‫َح‬ َ ْ َ‫ال ب‬ َ ‫ َح‬:ً‫ّي َحْي لُولَة‬ َ mithakimg; mithmg

dowa shayi; inltan iyan so dowa a shayi

‫َح يو َل ََْي َو ُل‬ binilg iyan so mata niyan; ُ‫عْي نَه‬ َ ‫َح َّو َل‬

miyabilg; miyabira; miyailang a mata niyanً‫ح َول‬ َ

binira niyan so mata niyan;

mama a bilg; mama a ilang i mata ‫َحول‬ ْ‫أ‬

َ babay a bilg; babay a ilang i mata ‫حول‬ ُ )‫َح ْوالَء (ج‬ miyabilg; miyabira ‫ََتَ َّو َل‬ ِِ ِ ِ pithmgan ko darpa ko ً‫حوال‬ ْ‫أ‬ ْ َ ‫ أَقَ َام به‬:‫َح َو َل ِبلْ َم َكان‬ kababaling iyan on

binilg iyan a mata niyan;ُ‫عْي نَه‬ َ

‫َح َو َل‬ ْ‫أ‬

giniling iyan so mababayad on َ‫الْغَ ِرْي‬

‫ال‬ َ ‫َح‬ َ‫أ‬

binira niyan a mata niyan

sa salakaw a somskat

biyangkiring iyan so ‫ ًَنطَهُ بِِه‬: ‫ال الْ َعمل إِ َل فُالَ ٍن‬ َ‫أ‬ َ َ َ ‫َح‬ galbk ki polan sa inisana niyan on

pipharoparo niyan so btad

123

ً‫َح َاو َل األ َْمَر َُمَ َاولَةً َو ِح َواال‬

َ‫َّيء‬ ْ ‫َح َّو َل الش‬ pinggalbkan iyan so lopa sa isa ka thmg ‫ض‬ َ ‫َح َّو َل األ َْر‬

biyangkiring iyan so shayi; inalin iyan so shayi

na biniyaan iyan sa isa ka thmg

‫ال فُالَن‬ َ َ‫اِ ْحت‬ miyagalin sa darpa’ ‫ تَنَ قَّل‬:‫ََتَ َّو َل‬ َ ِ mimbaropa so shayi; miyagalin sa btad ‫ ََتَ َّو َل‬:‫ال الشَّيء‬ ُ ْ َ ‫ا ْستَ َح‬ mimbaloy a mustahil ً‫صار َُمَاال‬ َ ‫اِ ْستَ َح‬ َ َ :‫ال‬ so btad; so maoolaola ُ‫اْلَالَة‬ ْ ‫ال َو‬ ْ ُ َ‫اْل‬ so mlilibta ‫اْلَوانِب‬ ْ ُ َ ْ : ‫اْلََو ُال‬ ِ ْ :‫اْلِو ُال‬ ِ ْ َ‫ّي الشَّْي ئ‬ so lt o dowa a shayi ‫ّي‬ َ ْ َ‫اْلَاجُز ب‬ َْ so kagilinga ko bayadan sa itogalin so mababayad sa salakaw a phankat sa ُ‫اْلَوالَة‬ َْ miyagakal si polan sa okit a mapiya

khapokas ko paganay a babayadan iyan so saragon; so isa ka thmg ُ‫السنَة‬ َّ

:‫اْلَْو ُل‬ ْ ِ ‫اْلُو ُل ِم َن‬ so baraakal a mama ‫ال‬ ُ َ‫ الْ ُم ْحت‬:‫الر َج ِال‬ َْ so kapantas o akal; so kalambt o kapharoparo ko btad ‫اْلِو ُل‬ َْ ِ so pankaw o masa ُ‫جائِبُه‬ ْ ‫ح َو ُل الد‬ َ ‫ َع‬:‫َّه ِر‬ so kabira; so kabilg; so kailang o mata ‫اْلَو ُل‬ َْ so ig a pkhabobos a maooto o wata a inimbawata ’‫اْلِوالَء‬ ُ َْ so manga pankaw o masa ُ‫جائِبُه‬ ْ ‫ُح َوالَءُ الد‬ َ ‫ َع‬:‫َّه ِر‬ so nganin a giitmgan a kazaragona ‫ِل‬ ْ ُّ ِ‫اْلَْو‬ so mapasang ikapagakal; mapasang ‫اْلَُّو ُل‬ ْ i kapharoparo ko btad

‫اْلََّو ُال‬ ْ so mawatan a di patoto o ba maparo‫ال‬ ُ ‫الْ ُم َح‬ so paro; so akal ُ‫اْلِيلَة‬ ْ :ُ‫الْ َم َحالَة‬ riyangkom iyan; tiyago iyan ً‫ح َوايَة‬ َ ‫َح َوى ََْي يوي‬ riyangkom iyan so shayi sa inipaar iyan ago minilik iyanُ‫كه‬ َ َ‫ اِ ْستَ ْوَل َعلَْي ِه َوَمل‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َح َوى الش‬ ِ riyangkom iyan ago kinowa niyan ُ‫ض َّمنَه‬ َ َ‫ ََشلَهُ َوت‬:ُ‫َح َواه‬ mikhaombi ً‫ح َّوة‬ ُ ‫ي ََْي َوى َح ًوى َو‬ َ ‫َح يو‬ so maito a pariyop a phagokitan o ig

124

miyangirngkirm so warna o shayi sa miyakalotoloto’ a ‫ضرة‬ ْ ‫ُخ‬

َ

ْ َ‫ َخالَط‬:ُ‫ي الشيء‬ ُ‫ت َس َو َاده‬ َ ‫َح ِو‬ kagagadong iyan; mikhaombi so shayi

ِ‫ إِسوَّد ِمن ِشدَّة‬:‫ح ِوي النَّبات‬ ْ َْ ُ َ َ َ so nganin a makaloloto i kaitm ago kagagadong (mamamaan); so mikhaombi sa ‫َحوى‬ َْ ‫أ‬ sominilm so otan sa miyangirngkirm sa kagagadongِ‫َّضارة‬ َ ‫الن‬

َ

kapakaiitm

so nganin a makaloloto i kaitm ago kagagadong (bababayin)‫ح َّواء‬ َ

‫استَ َد َار‬ ْ ‫ َِتَ َّم َع َو‬:‫ََتَ َّوى‬ ِ ْ ‫ الَّ ِذي ي رقَي‬:‫اْلا ِوي‬ so mama a pamamakos sa nipay a padadakp on ‫َيمعُ َها‬ َْ َْ َ َْ‫اْلَيَّات َو‬ ِ so mama a salamangkiro ‫غ ِريبَ ٍة‬ ْ َ ‫وم ِِب َْع َم ٍال‬ َّ :‫اْلَا ِوي‬ ُ ‫الر ُج ُل الَّذي يَ ُق‬ ِ ِْ so darpa a pthag-an sa shayi ‫َي ِوي الشَّيء‬ َْ ‫ الْ َم َكا ُن الَّذي‬:ُ‫اْل َواء‬ َْ so Hawwā’ a karoma o Adam ‫ش ِر‬ َ َ‫آد َم أ ُُّم الْب‬ َ ‫ َزْو ُج‬:ُ‫َح َّواء‬ mimboriks; mithiboron

a ina o manosiya

so olona a ampido ko batobato o onta ُ‫اْلَ ِويَّة‬ ْ a phagontodan o babay

so paawi a datar o olona a ipmbatog ko

ْ ُ‫اْلَ ِويَّة‬

olo igira magoto sa mapnd; so ampido a lalalkan

ُ‫ أ َْم َع ُاؤه‬:‫َح ِويَّةُ الْبَطْ ِن‬ so pananago’; so tago’; ‫حتَ وى‬ َ ْ ‫الْ ُم‬

so sold a tiyan a datar o manga tinai

so matitimo’ a manga walay ko bibir o pakaig

ِ َّ‫ا ْْلي‬ lopa’ a ninipain; lopa a madakl a kagba on a manga girb a nipay ‫ات‬ َ so totok a adn a gling iyan

ُ‫ َكثِ َرية‬:‫أ َْرض ََْم َواة‬ a igira ipthotok na pthingrn a togis kna o ba ‫ي‬ ُّ ‫الْ ُم َح ِو‬ pmbakbaka

‫يف َح ْي ًفا‬ َ ‫َح‬ ُ ‫اف َيَي‬ ِ َ ‫ح‬ lyalim iyan skaniyan;‫جار وظَلَم‬ َ َ َ َ َ : ‫اف َعلَْيه‬ lomiyalim; mizoramig

da niyan paginontolanen

mizoramig so ama ko kiyabgi niyan ko manga wata iyan sa da niyan siran ‫َب‬ ُ ‫األ‬

‫اف‬ َ ‫َح‬

pakaplagilagida

ِ َ ‫َحائف(ج) َحافَة‬

so ama a soramig i kambagibagi ‫حيَّف‬ ُ‫و‬

ko manga wata iyan

‫ف‬ ُ َ‫ف ََْيي‬ َ ‫َحي‬ liyaonan so darpa sa da dn orani ‫ن‬ ُ ‫ف الْ َم َكا‬ َ ِ‫َحي‬ binibiran iyan so shayi ko kiyalbati niyan on; piyanbian iyan so shayi ko ‫ف الشَّيء‬ َ ْ َ َّ‫ََتَي‬ lomiyaon; kiyamaraan ‫حيَ ًفا‬ َ

manga kilid iyan

125

so bibir; so tinggay; ‫ْلَوانِب‬ ْ ‫وا‬

ِ ْ ُ َ َ ُ‫ النَّاحيَة‬:ُ‫اْلَافَّة‬

so mlilibta ko bibir o shayi

‫خ‬ milagod malalagoy

‫ َع َدا‬:‫ب َخبًّا َو َخبَ بًا َو َخبييبًا‬ ُّ ُ‫ب ََي‬ َّ ‫َخ‬

‫س‬ َّ ‫َخ‬ ُ ‫ب الْ َفَر‬ ‫ع‬ َّ ‫َخ‬ َ ‫َسَر‬ ْ ‫ أ‬:‫ب فُالَن ِِف األ َْم ِر‬ ‫ب‬ َّ ‫َخ‬ ْ ‫اج َو‬ َ ‫اضطََر‬ َ ‫ َه‬:‫ب الْبَ ْحُر‬

miyalalagoy so koda sa miyakalagod minggagaan si polan ko btad miyabaklid so ragat a bagl

ُّ َ‫ب ََي‬ َّ ‫َخ‬ َ ‫ َخ َد‬:‫ب َخبًّا‬ َ‫ع‬ mama a tagakal; mama a palilimpang ‫ب‬ ٌّ ‫ِخ‬ ِ ‫اْل ِد‬ Sii ko Hadīth na: Da’ a phakasold ko Sorga a .‫خائِن‬ ْ ‫ الَ يَ ْد ُخ ُل‬:‫يث‬ ٌّ ‫اْلَنَّةَ ِخ‬ َ َ‫ب َوال‬ َْ ‫ِِف‬ miyangakal; miyangikmat; milimpang‫ش‬ َّ ‫و َغ‬

tangakal go da pn a donsiyan

‫َخبَ َر ََيْبُ ُر ُخ ْب ًرا‬ tipngan iyan so shayi; ُ‫حنَه‬ َ َ‫ بَالَهُ َو ْامت‬:ً‫َّيءَ ُخْب َرةً َوَمَْبَ َرة‬ ْ ‫َخبَ َر الش‬ tomipng; tomimbo’

timbo iyan

inamad iyan ko kamamataani ron ‫ح ِقي َقتِ ِه‬ َ ‫ َعَر‬:ُ‫َخبَ َره‬ َ ‫ف َخبَ َرهُ َعلَى‬ mama a pangangamad; mama a pannmbo’ ‫خابِر‬ َ disomala a amadn akn i btad ka ‫خْب رَك‬ ْ ‫ََأل‬ َ ُ ‫َخبُ َر َّن‬ ‫ي‬ sominibokar; mimbowakan so lopa ‫خبَ ًرا‬ َ ‫رب ََيْبَ ُر‬ َ ‫َخ‬ ِ miyakasibokar so lopa ‫خبَارَها‬ ُ ‫َخِ ََبت األ َْر‬ ُ َ ‫ َكثَُر‬:‫ض‬ mizibokar so darpa ‫ن‬ ُ ‫َخِ ََب الْ َم َكا‬ ِ pilng iyan so shayi; kinal iyan so shayi ُ‫علِمه‬ َ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫َخ ََب الش‬ gomipa’; miyakalai katao ago sima; ‫ورا‬ ً ُ‫َخبُ َر ََيْبُ ُر ُخب‬ minggpaan so mama; mimbaloy ‫خبِريا‬ َّ ‫َخبُ َر‬ َ :‫الر ُج ُل‬ ً َ ‫ص َار‬ a mala i gpa’ ko nganin

‫َخبُ َر ِِبأل َْم ِر‬ pindagidayan iyan; piyanothol iyan ُ‫ أَنْبَأَه‬:ُ‫َخبَ ره‬ َ ْ‫أ‬ inipagogopa iyan ko lopa iyanً‫عهُ َُمَابَرة‬ َ َ ‫ َز َار‬:ُ‫َخابََره‬

gipa iyan so btad; kinal iyan so amadan o btad;

sa kambasok

inithotola iyan;‫َخبَار‬ ْ ‫األ‬

َ

ُ‫ ِبََدلَه‬:ُ‫َخابََره‬

inindomana iyan sa thotol

126

ُ‫َخبَّ َره‬ ِ inamad iyan so shayi; timbo iyan so shayi;‫ختَ بَ ر الشَّيء‬ َْ َ ْ‫ا‬

piyanothol iyan on; pindagidayan iyan on so thotol

tipngan iyan so shayi

piyangamad iyan so thotol; ‫اْلَبَر‬ ْ

َ

‫ََتَبَّ َر‬

tiyontayan iyan so thotol

ِ inamadan iyan skaniyan ko thotol; ُ‫خبَ ره‬ ْ َ‫ا ْست‬ َ

piyangni niyan on a panotholn iyan on so thotol so panonothol ‫خ‬ ُ ‫الْم َؤِر‬

ُّ ‫َخبَا ِر‬ ْ ‫األ‬ ُ :‫ي‬ ِ ‫ التُّراب الْمجتَ ِمع ِِب‬:‫اْلَبار‬ so mawink a lopa a pthabidn iyan so itado o ‫َّج ِر‬ ُ ُ ْ ُ ُ َ ُ َْ َ ‫ُصول الش‬ pamomolan

so thotol; so dagidayan; ‫ْلَبَ ر‬ ْ‫ا‬

ُ so loto’ o giimlayalayag ُ‫اْلُْب رة‬ َْ so gomgpa’; so Allāh a gomgpa ko ‫اْلَبِري‬ ُ ْ langowan taman

so kibgan o mama ko lopa iyan ko isa a mama sa mbasokan iyan na adn a ُ‫خابَرة‬ َ ‫الْم‬

َ

ُ

missnggay a kipantag o khirk ko kharagon iyan a khapakay a ika tlo bagi ika pat bagi ago so salakaw ron

so taw a giimanonotholan ko manga pagnes; ‫خَِب‬ ْ ‫الْم‬

ُ ُ

so manoriman a pmbgay sa thotol ko parinta; so pmbegay sa manga thotol ko payagan a langkap

ً‫َخبَ َل ََيْبي ُل َخ ْبال‬ mindaraynon si polan‫صر‬ َ َّ َ‫ ق‬:‫َخبَ َل فُالَن‬ bininasa niyan a akal i polan ُ‫اده‬ َ ‫ب فُ َؤ‬ َ ‫ أَفْ َس َد َع ْقلَهُ َوأَ ْذ َه‬:‫َخبَ َل فُالَ ًًن‬ bithang skaniyan o boko’ ago so kabaya’ ago so masa‫َّهر‬ ْ ‫َخبَ لَهُ ا ْْلُْز ُن َو‬ ُّ ُ‫اْل‬ ُ ْ ‫ب َوالد‬ minisasa; lomiyaga

miyabinasa so akal

‫ فَ َس َد َع ْقلُهُ َو ُج َّن‬:ً‫َخبَ َل ََيْبَ ُل َخ ْبالً َو َخبَال‬ iyan sa bithang

:‫اِ ْختَ بَ َل‬ so kaantiyor; so kabinasa ‫ ا َْلَالَ ُك‬:‫ال‬ ْ ُ َ‫اْلَب‬ so kabinasa o akal; so kabthang ‫الع ْق ِل‬ ْ ُ ‫ فَ َس‬:‫اْلَبَ ُل‬ َ ‫اد‬ ِ ‫ الْفساد ِِف األَعض‬: ‫اْلب لَة‬ so kabinasa ko anggaota ‫اء أَ ِو الْ َع ْق ِل‬ َْ ُ َ َ ُ ُْْ bithang; miyabong ‫ن‬ َّ ‫ُج‬

odi na so akal

miyakarata; mimbaloy a di mapiya

127

ُّ ‫ت َيَي‬ َّ ‫َخ‬ ‫س َوَرُد َؤ‬ َّ ‫ َخ‬:‫ت َختًّا‬

‫َختِيت‬ ُّ ُ‫ت ََي‬ َّ ‫َخ‬ somiyokhar sa marsrs ‫ختًّا‬ َ ‫ت‬ giyonongan iyan si polan a bangkaw sa madakl ‫ح طَ ْعنًا ُمتَ تَابِ ًعا‬ ِ ‫ طَ َعنَهُ ِِب ُّلرْم‬:‫ت فُالَ ًًن‬ َّ ‫َخ‬ ُّ َ‫ت ََي‬ َّ ‫َخ‬ inikopay so lawas iyan ُ‫ فَتَ ر بَ َدنُه‬:‫ختَ تًا‬ َ ‫ت‬ َ miyakalobay a miyakarondan ‫ض َع و َذ َّل‬ َّ ‫َخ‬ َ‫أ‬ َ َ ‫ َخ‬:‫ت‬ miyangamong; miyangaroma ‫ تَ َزَّوج‬:ً‫ختُونَة‬ ُ ‫وَن َو‬ ً ُ‫َت ُخت‬ ُ ‫َت ََيْي‬ ََ ‫َخ‬ َ miyabis; miyotol ‫اَن‬ ً َ‫َت َخ ْت نًا َو يخت‬ ُ ‫َت ََيْي‬ ََ ‫َخ‬ tiyori iyan so bagowa mama ‫خْت نًا‬ َّ ‫َت‬ ََ ‫َخ‬ َ ‫ِب‬ َ ْ ‫الص‬ ِ mama a matotori’ ‫ختِّي‬ َ ‫َخاتن َوَمَْتُون َو‬ so kathori’ ‫ن‬ ْ ُ ‫اْلِتَا‬ so kapanori o panonori’ ُ‫اْلِتَانَة‬ ْ so kinamonga ko katampar o babay ka datar ‫َت‬ ْ ََُ‫اْل‬ marata’; di mapiya

o ama iyan, laki niyan, so karoma o wata a babay ago so karoma o pagari a babay inikopay; kiyalobayan ‫ورا‬ ً ُ‫َو ُخث‬

‫َخثَ َر ََيْثُ ُر َخثْ ًرا‬ miyagowad sa minggowa ‫ت‬ ْ ‫َخثَ َر‬ ْ َ‫اختَ لَط‬ ْ َ‫ غَث‬:ُ‫ت نَ ْف ُسه‬ ْ ‫ت َو‬ inidaplak si polan sa kiyadaan sa bagr ‫س ِر‬ ُّ ‫س قَلِيالً ِم َن الْ ُفتُوِر َوالتَّ َك‬ َّ ‫َح‬ َ ‫ أ‬:‫َخثَ َر فُالَن‬ ِ ‫َخاثُِر النَّ ْف‬ lomlmek so ginawa niyan ‫س‬ tomikha; mimbathik sa tomigas ً‫ورة‬ َ ُ‫َخثُ َر ََيْثُ ُر َخثَ َارةً َو ُخث‬ mimbathik so gatas; minira’ ‫ظ‬ َ ُ‫ ثَ ُخ َن َو َغل‬:‫ب‬ َُ َّ‫َخثَُر الل‬ so gatas sa tomigas; tomikha so gatas

gatas a mbabathik a tomitgas; gatas a tomikha‫خثِري‬ َ‫و‬

ِ َ ‫َخاثر‬ piyakatkha niyan so gatas; ‫خثِريا‬ ََ َّ‫َخث ََّر الل‬ ً َ ُ‫ َج َعلَه‬:‫ب‬ piyakambathik iyan so gatas

‫ اِ ْستَ تَ َر‬:‫َخ َد َر ََيْ ُد ُر َخ ْد ًرا‬ ِ mimbilik so babay; so miyold ko bilik iyan ُ‫ت الْمرأَة‬ ْ َ ‫َخ َد َر‬ ِ ‫خ َدر ِِبلْم َك‬ tomiyarg ko darpa sa miyaling on ‫ان‬ َ َ َ siyapngan iyan so shayi; piyagns iyan so shayi َ َ َ‫َّيء‬ ْ ‫َخ َد َر الش‬ ِ binilik iyan so babay ko bilik iyan ‫خ ْدرَها‬ َ ‫ أَلَْزَم َها‬:َ‫َخ َد َر الْ َم ْرأَة‬ ِ ‫ عراه فُتُور و‬:‫َخ يدر ََبْ َدر َخ َدرا‬ inikopay sa diyokawan ‫خاء‬ َ ‫اس ِْت‬ َْ ُ ََ ً ُ َ somiyoln

128

ِ ْ ‫َخد َر‬ ُ‫ت ِر ْجلُه‬ ِ ِ miyamngkgan so kayaw o gawii sa da dn a zagozob a ُ‫سيمه‬ ُ َ‫ ا ْشتَ َّد َحُّرهُ َو َس َك َن ن‬:‫َخد َر الْيَ ْوُم‬ bitog so ski niyan; liyolayan so ski niyan

ndo’

‫اْلِ ْد َر‬ ْ ‫ لَ ِزَم‬:‫َخ َد َر‬ ْ‫أ‬ ِ ‫أَخ َدر ِِبلْم َك‬ mikhomadn ko ingd’; ‫ان‬ َ َ ْ

mimbilik; domiyarkt ko bilik iyan

miyaling ko ingd’ tomiyarg ko darpa’ binilik iyan so babay َ‫الْمرأَة‬

ْ‫أ‬ ْ َ ‫َخ َد َر‬ ِ miyaibg skaniyan o panginginomn odi na so bolong ‫اب أَ ِو الدَّواء‬ ُ ‫َخد َرهُ الشََّر‬ َُ ِ ‫خ ِدرتْه الْم َق‬ bind skaniyan o ontoda ko kiyathay a ‫اع ُد‬ َ َُ َ kaoontod iyan on

‫ اِ ْستَ تَ َر‬:‫َّر‬ َ ‫ََتَد‬ ِ ‫الت‬ so kakowaa ko kagdam ko lawas; okit a kapamolong a pmbndn so kagdam ka ‫دير‬ ْ ُ ‫َّخ‬ mithapok; somiyoln; minggibon

an di khagdam so masakit ko kaphalii ko lawas o taw

ِْ ‫َخ َدار‬ ْ ‫اْل ْد ُر (ج) ُخ ُدور َوأ‬

so gibon a totongkopan ko raga ko walay; so bilik o babay ko sold

o walay niyan adat anan o manga Arab a pzltan iran on so manga babay para di mabibinayar

ِ so kabnd a maito; so di kapakagdam o lawas ko sabaad a masa‫يف‬ ُ ‫ا ْْلَف‬

‫الشلَ ُل‬ َّ :‫اْلَ َد ُر‬ ْ ِ ِ so phamnd ko kagdam; so panginginomn a phakabaroba ko kagdam ‫درات‬ َ َ‫الْ ُم َخد ُر (ج) َُم‬ ago so akal (narcotic)

‫َخ َذ َم ََيْ يذ ُم‬ milagod so binatang; miyakagaan i kapalalagoy ‫ع‬ ْ ‫َخ َذ َم‬ َ ‫َسَر‬ ْ ‫ أ‬: ‫اْلَيَ َوا ُن‬ ِِ ‫ ضر‬:‫الص ْقر‬ so miyayab so banog; ‫خلَبِ ِه‬ ْ ‫ب ِب‬ َ َ َ ُ َّ ‫َخ َذ َم‬ minggagaan ‫اَن‬ ً ‫َخ َذ َم‬

somiyayakhot so darayo

gitas iyan so shayi; piyotol ‫بِسرعَ ِة‬

ْ ْ ُ‫ قَطَ َعه‬:‫َّيءَ َخ ْذ ًما‬ ْ ‫َخ َذ َم الش‬

iyan sa madilapt so shayi

‫َخ يذ َم ََيْ َذ ُم‬ ِ ِ ِ ‫ب النَّ ْف‬ ‫س‬ َ ‫ َكا َن َسَْ ًحا طَي‬:‫َخذ َم فُالَن‬

minggarang; miyakapiya i ginawa‫خ َذ ًما‬ َ miyakananaw si

polan; mimbaloy a padadapay si polan a makapdiin

ِ miyakagarang so shayi; ‫يدا‬ ً ‫َحد‬

ِ ‫ كاَ َن م‬:‫خ ِذم الشَّيء‬ ‫اضيًا‬ َ ُْ َ َ mindayap so shayi

‫َخ ِذ َم‬ miyakabrg so panginginomn‫كر‬ ْ‫أ‬ ْ ‫ أ‬:‫اب‬ ُ ‫َخ َذ َم الشََّر‬ َ َ ‫َس‬ miyakagarang so pdang; ‫ف‬ َّ ُ ‫السْي‬

129

inompiyaan iyan so tali o bakiya iyan‫ِشس َع َها‬

‫َصلَ َح‬ ْ‫أ‬ ْ ‫ أ‬:‫َخ َذ َم الن َّْع َل‬ piyagotas iyan; pizatphd iyan; pizapotol iyan ُ‫ قَطَّ َعه‬:ُ‫خ َّذ َمه‬ َ siyamping iyan so tangila niyan; ُ‫خ َّذ َم أُذُنَه‬ َ ْ

inabis iyan so tangila niyan

so saabis; so satbi a inabis; so sabool ‫الشَّي ِء‬

‫ الْ ِقطْ َعةُ ِم َن‬:ُ‫اْلُ َذ َامة‬ ْ ِ so pdang a phamitas; ‫ع‬ َّ :‫الْ ِم ْخ َذ ُم‬ ُ ‫السْي‬ ُ ‫ف الْ َقاط‬ ْ

so pdang a saragonting

‫ب َخ ْرًَب‬ ُ ‫ب ََيُْر‬ َ ‫َخ َر‬ tiyoriyokan iyan so shayi; libowan iyan so shayi; giyoangan iyan so ُ‫ ثَ َقبَه‬:‫ب الشَّيء‬ َ ْ َ ‫َخَر‬ miso; gomiyoang; lomibo

shayi

ِ ِِ ‫خرب الشَّيء وخر‬ piyamankhaw ُ‫سرقَه‬ َ ََ َ َ ْ َ ََ َ َ :ً‫ َخ ْرًِب َوخَرابَة‬, ‫ب به‬ miyabinasa; miyalaga‫تَ َعطَّل‬

niyan so shayi

:‫ب َخ َرًَب َو َخ َر ًاَب‬ ُ ‫ب ََيَْر‬ َ ‫َخ ير‬ kiyaawasan so darpa; miyablas so darpa َ‫خال‬ َ :‫ب الْ َم َكا ُن‬ َ ‫َخ ِر‬ ِ darpa a migogobar; darpa a miyabinasa ‫خراب‬ َ َ ‫َخرب َو‬ miyaopak so tangila o binatang ‫وق األُذُ ِن‬ ْ ‫ب‬ َ ‫ص َار َم ْش ُق‬ َ :‫اْلَيَ َوا ُن‬ َ ‫َخ ِر‬ binatang a opak i tangila (mamamaan) ‫َخرب‬ َْ ‫أ‬ binatang a opak i tangila (bababayin) ‫خرب‬ ْ ُ )‫َخ ْرَِبء (ج‬ giba iyan; inigobar iyan; initalas iyan ‫اِب‬ ْ‫أ‬ َ :ُ‫َخَربَه‬ ً ‫صيَّ َرهُ َخَر‬ giba iyan; initalas iyan; ُ‫َخربَه‬ َ ْ ‫ أ‬:ُ‫َخَّربَه‬ so lomzad a papanok a Hubara a datar o kaginggking ‫ب‬ ْ ُ ‫اْلََر‬ ِ ِ so goang a maolad a matitiboron ُ‫ديرة‬ ْ َ َ‫ الثُّ ْقبَةُ الْ َواس َعةُ الْ ُم ْست‬:ُ‫اْلُْربَة‬ so darpa a migogobar; so migogobar; so midadaropar ُ‫اْلَ ِربَة‬ ْ so soson a kayo a pembethowan sa kharub‫وب‬ ْ ُ ‫اْلَُر‬ lominiyo; miphayag; mimbinayar ِ‫ بَرَز ِم ْن َم َق ِره‬:‫وجا‬ ُ ‫ج ََيُْر‬ َ ‫َخ َر‬ َ ً ‫ج ُخ ُر‬ komikhang si polan ko bayadan iyan; miyakabayad si polan ko bayadan ‫خرج فُالَن ِم ْن َديْنِ ِه‬ َ ََ َ

iyan

ِ َ‫الس ْلط‬ lominiyo ko kadato o dato; di phangongonotan ko parinta o dato ‫ان‬ ُّ ‫َخَر َج َعلَى‬ ِ ِ َ‫الصن‬ ِ ‫خرج فُالَن ِِف الْعِْل ِم أَ ِو‬ miyabarasa si polan ko katao a odi na so kapandayan‫يها‬ َ َ ‫ نَبَ َغ ف‬:‫اعة‬ َ ََ mimbortikan so warna niyan ‫جا‬ ً ‫ج َخ َر‬ ُ ‫يج ََيَْر‬ َ ‫َخر‬ 130

َ َ‫ َخال‬:ً‫ِج النِ َع ُام ُخ ْر َجة‬ َ َ‫ط بَي‬ َ ‫َخر‬ َ ُ‫اضه‬

mikharatan so manok a Ni’amah; mizaog so warna niyan ‫سواد‬ َ

a mapoti ago maitm

‫َخَرج‬ ْ‫أ‬ gopoan a karatan; gopoan a bortikan ‫خرج‬ ْ ُ )‫َخ ْر َجاء (ج‬ iniliyo niyan so shayi ‫َخرج الشَّيء‬ َ ْ َ َْ ‫أ‬ ِ ْ ‫أَخرج‬ piyakambowat iyan so Hadīth, initogalin iyan sa minggolalan ko manga ‫يث‬ َ ‫اْلَد‬ َ َْ lomzad a karatan; lomzad a bortikan

sanday niyan a mapiya (so miyamanothol on ko kaphoon iyan ko Rasūl )

ِْ piyakambowat iyan so Hadīth, initogalin iyan sa minggolalan ko manga ‫يث‬ َ ‫اْلَد‬

‫َخَّر َج‬

sanday niyan a mapiya (so miyamanothol on ko kaphoon iyan ko Rasūl )

ِِ ِ َ َ ُ‫ َد َّربَه‬:‫َخَّر َجهُ ِف اْلع ْلم‬

biyarasa iyan skaniyan ko katao ُ‫علَّمه‬ َ‫و‬

ago piyangndao niyan

bitadan iyan so lopa sa apin a pkhibgay

‫ض‬ َ ‫َخَّر َج اْأل َْر‬

o giiron mbasok ko oman makapragon

mizasangana so pagtaw sa oman i isa kiran na mliyo sa tamok a datar o ipliyo ‫الْ َقوُم‬

ْ ‫ََتَ َار َج‬

o pd iyan

miliyowana so thompotompok ko oman i tamok iran sa nggolalan sa ‫كاء‬ َ‫الشُّر‬

ُ َ

‫ََتَ َار َج‬

kaphasa; datar o kabgay o oman i isa sa kipantag sa imbgay ran ko isa a pd iran a phakawaris sa di dn mambo phangpd ko kaphangwaris ko kiyakowaa niyan ko tamok a inibgay ron

ِ miyakapasad si polan ko kiyapaganad iyan sa katao ko ‫يها‬ َ‫ف‬

ِ ٍِ ُ‫استَه‬ َ ‫ أ َََتَّ د َر‬:‫ََتََّر َج فُالَن ِِف ُكليَّة‬

pompongan a katao sa kiyabgan skaniyan sa pakayan a dataradat a saksi ko kiyapakapasad iyan

ِ piyakambowat iyan so shayi; ُ‫ستَ ْن بَطَه‬ ْ‫ا‬

ِ :َ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْستَ ْخَر َج الش‬ so liyo a sopaka o sold ‫اْلَارِج‬ ُ ْ ِ ْ so mama a liminiyo ko kadato o dato; so mama a ‫ي‬ ُّ ‫اْلَا ِرج‬

lominiyo ko kiyaopakatan ko sagorompong; so mama a pd ko lompokan a Khawārij. so pangadapan ko parinta a komikibir ko gii kindolonaan ko manga parinta

‫اْلَا ِرِجيَّ ِة‬ ْ ُ‫ِوَز َارة‬

a salakaw sii sa doniya so bois o lopa; so diyangka a tamok a matatangkd a pkhakowa ko lopa ko giiron

‫اج‬ ْ ُ ‫اْلََر‬

kambasoki

ِ ‫اْلر‬ so ingd a tiyaban o parinta Islāmiyyah sa da nggolalan sa kathidawa ogaid ُ‫اجيَة‬ ْ

ِ َ ‫الْبالَ ُد‬

na minggolalan sa kaphasada, sa inibagak so lopa on sa giikambasokan o manga taw ron sa adn a mattndo a pkhibgay ran a bois ko oman saragon ko parinta Islāmiyyah so dana’ a pphakapoon ko pali ko lawas

131

‫اج‬ ْ ُ ‫اْلَُر‬

‫َّخ ِل‬ ْ ُ َ‫ ِخال‬:‫اْلَْر ُج‬ ْ ‫ف الد‬

so gasto a lominiyo a sopaka

o tamok a somiyold

so bois a pmbayadan ko )ُ‫(الض ِريبَة‬ َّ

ْ َّ ُ‫ ا ِإل ًَت َوة‬:‫اْلَْر ُج‬ ُ‫السنَ ِويَّة‬

oman saragon ko parinta

so lompokan a lominiyo siran ko kadato o ‫اْلَوارِج‬ ْ

ُ َ

Alī Bin Abī Tālib sa da siran ayon ko kapphasada a Tahkīm ago so Muāwiyah. so itopang; so lalan a pagokitan ko ‫ََمَارِج‬

)‫ج (ج‬ ُ ‫الْ َم ْخَر‬

kapliyo ko darpa’

ِ miyamokhag; miyamrak; miyamagakal ‫ب‬ ً ‫ص َخ ْر‬ ُ ‫ص ََيُْر‬ َ ‫َخ َر‬ َ ‫ َكذ‬:‫صا‬ ِ َّ‫ قَد ََّرهُ ِِبلظ‬: َ‫ص الشَّيء‬ inipagarangan iyan do siyangka o shayi; dominiyangka sa ‫ن‬ ْ َ ‫َخَر‬ kapagarangan

diniyangka iyan so onga o korma a mailaw ko timbang iyan ko onga a ‫َّخل‬ ْ ‫الن‬

َ

‫ص‬ َ ‫َخَر‬

korma a gango sa minggolalan sa kakharangan a pamikiran

‫ص‬ ُ ‫ص ََيَْر‬ َ ‫َخ ير‬ َِ ِ‫ فَس َد َع ْقلُهُ ِمن الْك‬:‫ف فُالَن‬ miyamongaw si polan ko kiyaloks‫َب‬ َ ‫َخ ِر‬ َ َ miyasogat agotm ago pannggaw si polan; piyangasangan si ‫اْلُوعُ والْبَ رُد‬ َ ‫ أ‬: ‫ص فُالَن‬ َ ‫َخ ِر‬ َ َ ْ ُ‫َصابَه‬ piyangasangan a ongos ‫صا‬ ً ‫َخ َر‬

polan sa riyaot a ongosongos

‫َخ ِرص‬ ِ ِ miyamokhag; miyamrak‫ب‬ َ ‫ َكذ‬:‫ص‬ َ ‫ا ْختَ َر‬ ِ miyangantang sa katharo a kabokhag ُ‫ اِفْ تَ َعلَه‬:‫ص الْ َقو َل‬ ْ َ ‫ا ْختَ َر‬ ِ ‫ب ِِبلْب‬ ِ mimbokhag; ‫اط ِل‬ َ ‫ تَ َك َّذ‬:‫ص‬ َ ‫ََتََّر‬ ِْ :‫اْلرص‬ so pangkil; so baskit; so mamargasa; so poyo’ ‫اب‬ ُ ‫اْلَر‬ ُ ُْْ ِ ‫ب والْ ِفض‬ ِ َّ ِ ْ :‫ص‬ so saglang a bolawan ‫َّة‬ ْ ُ ‫اْلُْر‬ َ ‫اْلَلَ َقةُ م َن الذ َه‬ mama a piyangasangan a ongos

odi na pirak

ِ ‫اْلبَّ ِة الْو‬ so pamarang a isa i tayoton a daporanِ‫اح َدة‬ ْ ُ ‫اْلُْر‬ َ َْ ‫ ال ُق ْر ُط ذُو‬:‫ص‬ minsad; miopak; sominisi’ ‫عا‬ ً ‫ع ََيَْرعُ َخ ْر‬ َ ‫َخ َر‬ binsad iyan so shayi; inopak iyan so shayi ُ‫شقَّه‬ َ :ََ َ‫َّيء‬ َ ‫َخَر‬ ْ ‫ع الش‬ miyakalobay; ً‫اعة‬ َ ‫َو َخ َر‬

miyakalobay so shayi; ‫ف‬ َ‫و‬ َ ‫ض ُع‬

‫يع ََيَْرعُ َخ َر ًعا‬ َ ‫َخر‬

َ ‫َخ ِر‬ َ ‫ الَ َن‬: ُ‫َّيء‬ ْ ‫ع الش‬

lomimk so shayi

ِ ‫ش‬ َ ‫َخ ِر‬ َ ‫ َده‬:‫ع فُالَن‬ mama a kalolobayan a kattkawan ‫خ ِريع‬ َ ‫َخ ِرع َو‬

kiyatkawan si polan sa kiyalobayan

132

: ً‫وعة‬ َ ‫اعةً َو ُخ ُر‬ َ ‫ع ََيُْرعُ َخ َر‬ َ ‫َخ ُر‬ ِ ‫اِخت رع الش‬ pimbaas iyan so shayi; pimbaalan ‫عه‬ َ ‫ ابْتَ َد‬:َ‫َّيء‬ ْ َ ََ ْ mimbaloy a malobay ‫ع‬ َ ‫َخ ِر‬

iyan so shayi sa daa riyawat iyan

miyakalobay so mama ago

ِ ‫ف‬ َّ ‫ع‬ َ ‫ ذَل َو‬:‫الر ُج ُل‬ َ ‫ض ُع‬ َ ‫ا َْنََر‬

miyakalmk so btad iyan

‫ف َخ ْرفًا‬ ُ ‫ف ََيُْر‬ َ ‫َخ َر‬ ِ ‫اْلَِر‬ ribas iyan so onga ko musim ‫يف‬ ْ ‫ َجنَاهُ ِِف‬:‫ف الث ََّمَر‬ َ ‫َخَر‬ romibas ko masa a kharīf

a kharīf

‫ف‬ ُ ‫ف ََيَْر‬ َ ‫َخ ير‬ mama a bongaw ‫خ ِرف‬ َ babay a bongaw ‫خ ِرفَة‬ َ biyongaw ‫ف‬ ُ ‫ف ََيُْر‬ َ ‫َخ ُر‬ َ ‫ َخ ِر‬:ً‫ف َخ َرفًا َو َخ َرافَة‬ ِ ‫اْلَِر‬ so miyold so mama ko ‫يف‬ ْ ‫ َد َخ َل ِِف‬:‫الر ُج ُل‬ َّ ‫ف‬ َ ‫َخَر‬ ْ‫أ‬ miyamongaw ‫خ َرفًا‬ َ

ِ ‫ا ْْلَِر‬ mimbawata so binatang ‫يف‬ ِ ‫اْلَِر‬ mikhomadn so ‫يف‬ ْ

masa a kharīf

‫ت ِِف‬ َ ‫َخَر‬ ْ ‫ َولَ َد‬:ُ‫ف الدَّابَّة‬ ْ‫أ‬

ko musim a kharīf

َ‫ أَقَ ُاموا فِ ِيه ُم َّدة‬:‫ف الْ َق ْوُم ِِبَكاَ ٍن‬ َ ‫َخَر‬ ْ‫أ‬

pagtaw sa isa a darpa ko tnday o musim a kharīf

ِ َ ‫أَخر‬ َْ َ ‫ف الْكبَ ُر‬ ِ ِ piyakapamongaw niyan skaniyan; ‫اْلَرف‬ َ ْ ‫ نَ َسبَهُ إ َل‬:ُ‫َخَّرفَه‬ biyongaw o kaloks so mama‫جل‬ َّ ُ ‫الر‬

iniitong iyan skaniyan a bobongaw on

so thotol a kabokhagan a da a amadan ُ‫اْلُرافَة‬ ْ

َ

Iyan, a di benar

so ribas a onga ko musim a kharīfُ‫اْلُرفَة‬ ْ

ْ so mama a bilibili ‫وف‬ ْ ُ ‫اْلَُر‬ ِ ِ so babay a bilibili ‫خرفَان‬ ْ ْ ‫اْلَُروفَةُ (ج) خَراف َوأ‬ ْ ‫َخ ِرفَة َو‬ so musim a kharīf a masa a zosokod so mayaw ‫يف‬ ْ ُ ‫اْلَِر‬ ago matenggaw a anda i kapos iyan na zambi so musim a pangolaon

‫ الْبُ ْستَا ُن (ج) َمَاَ ِرف‬:ُ‫الْ َم ْخَرفَة‬ minsi’; mizakisi; mizardit ‫خ ْرقًا‬ َ ‫َخ َر َق ََيْ ير ُق َوََيُْر ُق‬ so asinda

pizakisi iyan so shayi; pizardit ُ‫وَم َّزقَه‬

َ ُ‫ َشقَّه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َخَر َق الش‬

133

iyan so shayi

bithas iyan so lmbak o ‫اها‬ َ‫ص‬ َ ْ‫أَق‬

‫ َجابَ َها َح ََّّت بَلَ َغ‬:‫ض‬ َ ‫َخَر َق اْأل َْر‬

kalopaan sa taman sa miyaktas iyan

َ‫َّيء‬ ْ ‫َخَر َق الش‬ miyamong; ‫ق‬ َ ُ‫ َُح‬:‫َخ ير َق ََيَْر ُق َخ َرقًا‬ taw a bong ‫خ ِرق‬ َ ِ ِ ِ ِ ِ taw a korang sa katao ago akal‫َخرق‬ َ ْ ‫ َجهلَهُ َوََلْ َُْيس َن َع َملَهُ أ‬:‫َّيء‬ ْ ‫َخر َق ِبلش‬ miyabong ‫ق‬ َ ُ‫ َُح‬:‫َخ ُر َق ََيُْر ُق ُخ ْرقًا‬ pizakisi iyan so nditarn; pizaglang ُ‫شقَّه‬ َ ‫ َو َّس َع‬:‫ب‬ َ ‫َخَّر َق الث َّْو‬ tiyontot iyan so shayi sa kabokhag

ِ َ ‫ َم‬:‫ا ْختَ َر َق الْ َق ْوَم‬ َ ‫ضى‬

siyogabor iyan so pagtaw ko lmbak iran; binsad iyan so lmbak o ‫سطَ ُهم‬ َ‫و‬

ْ

iyan so nditarn

pagtaw; sominimbor ko lmbak o pagtaw

‫اِ ْختَ َر َق‬ ِ ‫الر‬ ِ ِ somiyagozob sa mabagr so ndo’; somiyambr so ndo’ sa mabagr‫شتَ َّد ُهبُوبُ َها‬ ْ ‫ ا‬:‫يح‬ ُ ِ ‫ا َْنََرقَت‬ ِ so phamitas a magarang ‫ع‬ ْ ُ ‫ ال َقاط‬:‫اْلَا ِر ُق‬ so piyakammsa a rinayagan a sopak ko kalalayaman a di ‫خوا ِرق‬ ْ َ َ‫ َما َخال‬:‫اْلَا ِر ُق‬ َ َ )‫ف الْ َع َادةَ (ج‬ bithas iyan so lopa; tiyarapas iyan so kalopaan ‫ض‬ َ ‫اْأل َْر‬

khaosay o sabap

ِْ ‫يق‬ ُ ‫اْل ِر‬ so kapantaran a lalayon sasagozobn o ndo’‫اْلَرقَاء‬ ُ ْْ so tiyabas a sardit a dinis; ُ‫اْلِرقَة‬ ْْ so taw a malantas i kapamimikiran ko ‫اق‬ ُ ‫الْ ِم ْخَر‬

so mangoda a bilangataw a malantas i pikir

manga btad a malitng

miso; tomiyoriyok; lomibo

‫َخ َرَم ََيْ يرُم َخ ْرًما‬

ُ‫ ثَ َقبَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َخَرَم الش‬ ِ piyolang o sakit so pagtaw ‫اهم‬ َ ْ‫ ا ْستَأ‬:‫َخَرَم الْ َوَِبءُ الْ َق ْوَم‬ ْ ُ َ‫صلَ ُه ْم َوأَفْ ن‬

libowan iyan so shayi; pisowan iyan so shayi

da silay so padoman ko ُ‫عنْه‬ َ

sa da a liyamba iyan kiran

ِ ‫ َما َع َد َل‬:‫يل َع ِن الطَّ ِر ِيق‬ ُ ‫َما َخَرَم الدَّل‬ lalan a kkdgn

ِ miyaopak a tangila niyan ُ‫َّت أُذُنُه‬ ْ ‫ انْ َشق‬:‫َخ يرَم ََيَْرُم َخ َرًما‬ binatang a opak i tangila (mamamaan) ‫َخرم‬ َْ ‫أ‬ binatang a opak i tangila (bababayin)‫خرَماء‬ َْ ِ inopak iyan so shayi; binsad iyan so shayi ُ‫شقَّه‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫َخرَم الش‬ 134

ِ ُ‫ا ْختَ َرَمْتهُ الْ َمنِيَّة‬ ِ ِ mimbnsad; miyaopak; miyasisi’ ‫ق وانْثَ َقب‬ َ َ َّ ‫ انْ َش‬: ‫ا َْنََرَم‬ ِ miyaipos so ragon; ‫ضى‬ َ ‫ب َوانْ َق‬ َ ‫ َذ َه‬:‫ا َْنََرَم الْ َع ُام‬ sininggaot skaniyan o kapatay

tomiyalikhod so ragon; lominimpa so masa

ِ ِ ‫اب‬ ُ َ‫ا َْنََرَم الْكت‬ mimbnsad; miyakaka’; miyaopak ‫َّق‬ َ ‫ تَ َشق‬:‫ََتََّرَم‬ so mama a malobay i akal ‫َخرُم‬ َ ْ ‫األ‬ so kasangkapan a giipllbo sa karatas ُ‫امة‬ ْ َ ‫اْلََّر‬ so lbo; so pso; so goang‫ الثَّ ْقب‬:‫اْلَرُم‬ ْْ ُ

kiyagalatan so pandangan o kitab

sominiri’; ‫خ َزًرا‬ َ

‫َخ َزَر ََيُْزُر‬ siniri iyan so mama ‫جل‬ َّ ‫َخَزَر‬ َ ُ ‫الر‬ miyapirot ‫خ َزًرا‬ َ ‫َخ يزَر ََيَْزُر‬ ِ ِ ‫ صغُرت وضاقَت‬: ‫ت الْعّي‬ miyapirot so mata sa ً‫خلْ َقة‬ ْ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ ‫َخ ِزَر‬ dalm a kandang

ِ ‫ت‬ ْ َ‫ َح ِول‬:‫ّي‬ ُ ْ ‫َخ ِزَرت الْ َع‬ mama a bilg; mama a pirot ‫َخ َزر‬ ْ‫أ‬ babay a bilg; babay a pirot ‫خ ْزراء‬ ََ ِ pinirot iyan a mbala a mata niyan ‫عْي نَ ْيه‬ َ ‫َخَّزَر‬ so kiyaklid o mata sabap ko kabilg sa datar o khilpot ُ‫اْلُْزرة‬ َْ ِ ‫اْلَي زور‬ so bntong; so tring; so bakayawa; so nanap; so tamlang; so rbok ‫ان‬ َ ُْ ْ ِ ُ‫ ِريح ا ْْلن‬:‫اْلَْزرج‬ so ndo a pzambr sa kaomag sa pagotaraan ‫وب‬ َ ُ َُ ْ bangnsa o manga Arab a miyagingd sa Yaman na tomiyogalin so sabaad on sa ‫اْلَْزرج‬ َُ ْ miyabilg so mata; miyabira so mata

Madīnah a kiyabmbaran ko Aws ago so Khazraj

‫َخ َّز ََيُُّز َخ ًّزا‬ giyonongan iyan a pana a magarang sa miyamosaposa on ‫خ َّزهُ بِس ْه ٍم‬ َ َ ِ ِ ِ sinilg iyan a mata a magarang ‫صره‬ َ َ‫َخَّزهُ بب‬ inalad iyan so pagalad a sorok ka an di khatabid ‫ط‬ ْ ‫َو َخَّز‬ َ ِ‫اْلَائ‬ somiyokhar; gomiyonong

‫َخ َّز ََيَُّز َخ ًّزا‬ miyakapld so onga a korma ‫َّمر‬ ُ ْ ‫َخَّز الت‬ miyakapld

135

ِ ‫اْلَُّز ِمن الثِي‬ ‫اب‬ َ َ ْ ِ َ‫ ذَ َكر األ َْرن‬:‫اْلَُزُز‬ so mama a arnab ‫ب‬ ْ ُ ِ :‫اْلَّزاز‬ so pangangawl sa sotra ago so ُ‫اْلَ ِز وَِبئِعُه‬ َ ُ َْ َ ْ ‫صان ُع‬

so inawl a sotra ago dinis a bayobayog

padagang on

‫َخ َز َل ََيْ يز ُل‬ piyotol iyan so shayi; gitas iyan so shayi ُ‫ قَطَ َعه‬: ‫خ َزَل الشَّيء‬ َ َْ ِ ِ inalangan iyan si polan ko ُ‫ع َّوقَه‬ َ :‫اجته‬ َ ‫َخَزَل فُالَ ًًن َع ْن َح‬ miyotol; gomips ً‫خ ْزل‬ َ

ongaya iyan

ُ‫ َعابَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َخَزَل الش‬ miyalpo a bkhokhong iyan ً‫خ َزل‬ َ ‫َخ يز َل ََيَْز ُل‬ miyasogat a bkhokhong iyan a kalpo ‫جل‬ َّ ‫َخ ِزَل‬ ُ ُ ‫الر‬ piyamaawing iyan so shayi

sa miyasarisa so tolan on

‫َخَزل‬ ْ‫أ‬ ِ َ‫خ ِزل‬ mizadoratan so babay; ‫شيَتِ َها‬ ْ ‫ت الْ َم ْرأَةُ ِِف ِم‬ َ mama a sarisa i bkhokhong

mikhinikini’ so babay

‫َخ ْزالَء (ج) ُخ ْزل‬ ِ mimbisa sa pamikiran ‫ اِنْ َفرَد‬:‫ختَ َزَل بِرأْيِ ِه‬ َ َ ْ‫ا‬ ِ pizatbi iyan so shayi; kominowa ُ‫ اِقْ تَطَ َعه‬:‫ختَ َزَل الشَّيء‬ ْ‫ا‬ َْ babay a pasasadoratan i kalalakaw

on sa sagpik

ِ piyakakmpt iyan so katharo;ُ‫صره‬ َ َ‫ا ْخت‬ َ

:‫اِ ْختَ َزَل الْ َكالَ َم‬

piyakababa iyan so katharo

miyapotol; miyarpd; miyagonting ‫اِنْ َقطَ َع‬ mikhompn; ‫خ ْزًوا‬ َ

pinggiragiray niyan si polan

:‫اِ َْنََزَل‬

‫َخ َزا ََيُْزو‬

ُ‫اسهُ َوقَ َهَره‬ َ ‫ َس‬:‫َخَزا فُالَ ًًن‬ sa inipaar iyan

َ ‫ َملَّ َك َها َوَكف‬:ُ‫َخَزا نَ ْف َسه‬ َ ‫َّها َع ْن‬

kiyompn iyan a ginawa ‫اها‬ َ ‫َهو‬

niyan ko kabaya iyan sa da niyan botawani

‫ي‬ ٍِ ِ َ ‫َخ يز‬ َ ‫ َوقَ َع ِف بَليَّة َو َش ٍر‬:ً‫ي ََيَْزى َخ ًزى َوخ ْزيَة‬

ِ ُ‫وافْ ت‬ miyadiyaman; miyadiyampa ko kaitoan; ‫ضح‬ َ

miyakowa a pagrg

ِ ‫ اِ ْستَ ْحيَا‬:‫ي فُالَن‬ َ ‫َخز‬ kinowa niyan a pagrg sa piyakadapanas iyan ُ‫َهانَه‬ ْ‫أ‬ َ ‫ أ‬:ُ‫َخَزاه‬ ُّ :‫ي‬ so pagrg a kaitoan; ‫ن (ج) ََمَا ٍز‬ ْ ُّ ‫اْلِ ِز‬ ُ ‫الذ ُّل َوا َْلََوا‬ miyaya si polan sa kaitoan

136

ْ ُ‫اْلِْزيَة‬ so pagrg; so kaitoan; so kapakadapanas ‫ي‬ ُّ ‫ ا ْْلِ ِز‬:ُ‫الْ َم ْخَزاة‬ ِ ْ َ‫اْل‬ so parangay a pagrg a marata ُ‫يحة‬ ْ :ُ‫الْ ُم ْخ ِزيَة‬ َ ‫صلَةُ الْ َقب‬ ‫ي‬ miyalogi ‫اَن‬ ً ‫س َارةً َو ُخ ْس َر‬ َ ‫س َر ََيْس ُر َخ ْس ًرا َو َخ‬ َ ‫َخ‬ ِ miyalapis so padagang; miyalogi so padagang ‫َّاجر‬ ُ ‫َخ َسَر الت‬ ‫ي‬ miyalapis; miyalogi ‫اَن‬ ً ‫س َارًة َو ُخ ْس َر‬ َ ‫س ُر َخ ْس ًرا َو َخ‬ َ ْ‫َخس َر ََي‬ ِ ِ miyalapis so padagang ‫ب ِِف ِِتَارتِِه‬ َ ُِ‫ غ‬:‫َخسَر التَّاجُر‬ َ ِ ‫خ ِسر وخ‬ mama a lapis; mama a logi ‫اسر‬ ََ َ ِ ِ miyalogi so dagangan iyan ُ‫ت ِتَارتُه‬ َ ْ ‫َخسَر‬ ِ miyalaklak si polan sa miyaantiyor ‫سر فُالَن‬ َ ‫َخ‬ liyapis iyan so shayi; kiyorangan iyan so shayi ‫سر الشَّيء‬ َ ْ َ َّ ‫َخ‬ kiyorangan iyan so shayi; ُ‫صه‬ ْ‫أ‬ َ ‫ نَ َق‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َخ َسَر الش‬ so parangay a phamagrgan

libatan iyan so arga iyan

kiyorangan iyan so asada ago so

‫َخ َسَر الْ َكْي َل َوالْ ِم َيزا َن‬ ْ‫أ‬

timbangan sa kaplilimpang

‫َر ُجل َمُْ ِسر‬ liyapis iyan ko dagangan iyan sa ‫َخسرهُ ِِف ِِتَارتِِه‬ َ ََ ْ ‫أ‬ mama a palilimpang sa dagangan

linimpang iyan

ُ‫صه‬ َ ‫ نَ َق‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َخ َّسَر الش‬ domiyapanas ‫سا‬ ًّ ‫س َخ‬ ُّ ُ‫س ََي‬ َّ ‫َخ‬ ِ ْ ‫ فَعل‬:‫الرجل‬ miyakadapanas so mama; ‫سيس‬ َّ ‫َخ‬ َ َ ُ ُ َّ ‫س‬ َ َ‫اْل‬

liyapis iyan so shayi sa kiyorangan iyan

miyakaito so mama

ِ َّ ‫خ‬ ‫ قَ َّل‬:‫يب‬ َ ُ ‫س النَّص‬ ‫ي‬ ‫ي‬ mirondan; miyakadapanas ً‫اسة‬ َّ ‫س خ‬ ُّ ‫س ََي‬ َّ ‫َخ‬ َ ‫س‬ َ ‫سةً َو َخ‬ miyakarondan so mama sa ‫ح ُقر ورذُ َل‬ َّ ‫س‬ َّ ‫َخ‬ َ َ َ َ :‫الر ُج ُل‬ kiyakorangan so kipantag

miyakarata i olaola

mama a makarorondan ‫ساء‬ َّ ‫أ َِخ‬

)‫َخ ِسيس (ج‬ ِ babay a makarorondan ‫خسائِس‬ َ َ )‫يسة (ج‬ َ ‫َخس‬ ِ kiorangan iyan so kipantag ُ‫ قَلَّلَه‬:‫َّصيب‬ َ ‫س الن‬ َ ‫َخ َّس‬ ِ ِ piyakaito iyan; iniitong iyan sa maito ‫سيسا‬ ً ‫ َعدَّهُ َخ‬:ُ‫ا ْستَ َخ َّسه‬ so btad a iphakaito; so kapakaito ُ‫اسة‬ ْ َ ‫اْلَ َس‬ 137

so kamo a pitchy ‫س‬ ْ ُّ َ‫اْل‬

ِ ِ ِْ ُ‫يل التَّافه‬ ُ ‫ الْ َقل‬:‫يس‬ ُ ‫اْلَس‬ ‫ي‬ somiyaog; lomiyook sa nganin ُ‫خلَطَه‬ َ ‫َخ‬ َ :‫ب َخ ْشبًا‬ ُ ‫ب ََيْش‬ َ‫ش‬ inisaog iyan so shayi sa isa a shayi ‫شب الشَّيء ِِبلشَّي ِء‬ َ ْ َ َ ‫َخ‬ ْ ‫ي‬ miyakargn ago miyakakrang ‫شن‬ َ ُ‫ َغل‬:‫شبًا‬ َ ‫ب َخ‬ َ ْ‫ب ََي‬ ُ‫ش‬ َ ‫َخش‬ َ ُ ‫ظ َو َخ‬ miyakapitl so kapphagintaw sa kiyapiloan ko langowan taman‫ش‬ ُ ‫ب الْ َعْي‬ َ ‫َخ َش‬ biyaloy niyan so shayi a datar o kayo ‫خشَّب الشَّيء‬ َْ َ َ ِ mirongorongot so kapphagintaw i polan sa kiyapiloan ko langowan ‫شب فُالَن‬ َ َ ‫ا ْخ َش ْو‬ so daa bali niyan a tamok a maito i arga

taman

so tarakayo; so kayo a piyanarakayo‫شب‬ ْ َ َ‫اْل‬

ُ

ko oriyan o kiyapata iyan

so mama pananarakayo; so mama ‫اب‬ ْ ُ ‫اْلَ َّش‬ a pananabla sa kayo

ِْ ‫يب‬ ُ ‫اْلَش‬ miatas; lomiyompiyo; miyagaraw ‫ش ًرا‬ ْ ‫ش َر ََيْ يش ُر َخ‬ َ ‫َخ‬ inarawan iyan so shayi kinowa niyan on so marata on َ‫شارة‬ ْ ُ‫ نَ َفى َعْنه‬:ََ َ‫َّيء‬ َ َ ُ‫اْل‬ ْ ‫َخ َشَر الش‬ kaaarawan; kalolompiyowan ‫شور‬ ُ َْ‫َم‬ mimbosaw; mindalo ’َ‫ش ِره‬ َ ‫ش ُر َخ‬ َ ْ‫َخ يش َر ََي‬ َ :‫ش ًرا‬ ِ miyalagoy sa kalk; miyalagoy sa katatalaw ‫جْب نًا‬ َ ‫ َهَر‬:‫َخشَر‬ ُ ‫ب‬ ِ َّ :ُ‫اْلشارة‬ ِ ِ so marata ko langowan a shayi a misasaog ko mapiya on; ‫شي ٍء‬ َ َ ُْ ْ َ ‫الردىءُ الدُّو ُن م ْن ُكل‬ so makrang a margn a btad

so okap

so sama ko lamisaan a kiyananan; so odod o pangnngkn ko lamisaanِ‫شارةُ الْمائِ َدة‬ َ َ َ ‫ُخ‬ ِ ِ so ngipn o garab; so tinga ngipn o again ُ‫َسنَانُه‬ ْ ‫ أ‬:‫ََمَاشُر الْمْن َج ِل‬ lomiyatka; mithk ‫ت‬ َ ‫شوفًا َو َخ‬ ُ ‫ف ُخ‬ ُ ‫ف َوََيْ يش‬ ُ ‫س‬ َ ‫ش‬ َ ‫َخ‬ َ ‫ص َّو‬ َ :‫ش َف ًاَن‬ ُ ْ‫ف ََي‬ gomiyarikis so ilo ko kiyalalakawa on ‫ف الثَّ ْلج‬ ُ َ ‫َخ َش‬ pinggonanao o tagotao so pagtaw ‫ َد ََّلُم‬:‫ف الدَّلِيل ِِبلْ َقوِم‬ َ ‫َخ َش‬ ْ ُ ْ ko lalan iran

‫ش ًفا‬ َ ‫ف َخ‬ ُ ‫ش‬ َ ْ‫ف ََي‬ َ ‫َخ يش‬ ِ miyagango so shayi ‫ يَبَس‬: ‫ف الشَّيء‬ ُ ْ َ ‫َخش‬ َ gango; gangkil ‫شف‬ َ ‫َخ‬ ْ‫أ‬ lomiyatka so gasa o pana kagiya makasogat ‫الس ْهم‬ َ ‫َخ‬ َ ‫اش‬ ُ َّ ‫ف‬ gomiyangkil; miyagango; miyamara

138

ٍ ِ ‫ع إِلَْي ِه‬ َ ‫َخش‬ َ ‫ َس َار‬:‫ف إِ َل َش ْيء‬ so panginginomn a phoon sa anggor ago ‫اف‬ ْ ُ ‫اْلُ َش‬ minggagaan sa shayi

tīn ko oriyan o kiyatmka on

‫ َولَ ُد الظَّبِيَّ ِة أ ََّو َل َما‬:‫ف‬ ْ ُ ‫اْلُ ْش‬ ِ ْ ‫ الثَّ ْلج‬:‫اْل َشف‬ so ilo a makrang‫ف‬ ُ ‫اْلَش‬ ُ َْ ُ so latka; so rapandas; so kaokhaog ‫وت‬ ْ َّ ‫ ا ْْلََرَكةُ َو‬:ُ‫اْلَ ْش َفة‬ ُ ‫الص‬ so taw a maprs a di khawan ‫ْلَِريء‬ ْ ُ ‫اْلَ ُش‬ ُ ْ ‫ ا‬:‫وف‬ ِ ‫السيف الْم‬ so pdang a phamitas ‫اضي‬ ْ ُ ‫اْلَ ُش‬ َ ُ ْ َّ :‫وف‬ ِ ْ ‫ الثَّ ْلج‬:‫اْل ِشيف‬ so ilo a makrang ‫شن‬ ُ َْ ُ ُ َ‫اْل‬ ِ so tagotao a mapasang; so palatiko ‫ف‬ ُ ‫الْم ْخ َش‬

so wata o saladng ko kinimbawataan on‫يُولَ ُد‬

a mapasang i kalalakaw

‫وصا‬ ُّ ُ‫ص ََي‬ َّ ‫َخ‬ ً ‫ص‬ ُ ‫ص ُخ‬ miyatndo so shayi sa sominggay ‫اصا‬ ًّ ‫ َكا َن َخ‬:ُ‫َّيء‬ َّ ‫َخ‬ ْ ‫ص الش‬ inisnggay niyan si polan sa ‫كثِريا‬ َّ ‫َخ‬ ً َ ‫ أ َْعطَاهُ َشْي ئًا‬:‫ص فُالَ ًًن‬ mithndo; tomindo

piyakaadiyadi niyan sa madakl

so taw a pakaaadiyadin sa pakalalawann‫خواص‬ َ

َّ ‫اص َو َخ‬ ٌّ ‫َخ‬ َ )‫اصة (ج‬ miyamrmr; miyamiskin‫ اِفْ تَ َقر‬:ً‫اصة‬ ُّ َ‫ص ََي‬ َّ ‫َخ‬ َ ‫ص‬ َ ‫اصا َو َخ‬ ً ‫ص‬ َ ‫ص َخ‬ َ inisnggay niyan si polan ko shayi sa kipantag iyan ‫ص فُالَ ًًن ِِبلشَّي ِء‬ َّ ‫َخ‬ َ ‫ص‬ ْ inisnggay niyan so shayi a pantag ki polan ‫ص الشَّيء لُِفالَ ٍن‬ َ ْ َّ ‫َخ‬ inigakd i polan so shayi sa pikhipantag iyan a di ron pd so salakaw ‫ص فُالَن ِِبلشَّي ِء‬ َّ َ‫اِ ْخت‬ ْ ron

ِ ‫ص الش‬ ِ tinindos iyan so shayi sa ُ‫اختَاره‬ ْ ‫ ا‬:َ‫َّيء‬ َ ْ ‫صطََفاهُ َو‬ ْ َّ َ‫ا ْخت‬ pantag sa ginawa niyan

gomiyakd; inisibay niyan so shayi ‫اِنْ َفرَد‬

َّ َ‫ََت‬ َ ‫ص‬ َ :‫ص‬ sa rk iyan

ِ tomiyoros sa katao a aya niyan‫ع ْل ٍم‬

‫ص ِِف‬ َّ َ‫ََت‬ َ ‫ص‬

phaganadn

so katndo odi na katoros sa isa a blangan ‫ص‬ ُّ ‫َّخ‬ َ ‫الت‬ ُ ‫ص‬ a katao a ron phangolad maganad so taw

ِ ِ so missnggay a manga kabnar ‫اص‬ َ ‫اال ْخت‬ ُ ‫ص‬

a khakokom o kokoman a di ron pd so salakawron a kokoman o ba niyan makokom so mattndo a missnggay ُ‫امة‬ َّ ‫الْ َع‬

139

‫ف‬ ْ َّ َ‫اْل‬ ُ َ‫ ِخال‬:ُ‫اصة‬

a sopaka o lomalangkap

ِ ‫أ‬ so pakallbin o mama sa ginawa ُ‫اؤه‬ ُ َ‫َصدق‬ ْ

:‫الر ُج ِل‬ َّ ‫َخ‬ َّ ُ‫اصة‬

niyan a datar o bolayoka iyan

ِ ‫الص َف‬ ِ so paratobowan o shayi a khibida iyan skaniyan ko ‫ات‬

‫ َما َّيَُيُِزهُ ِم َن‬:‫َّي ِء‬ َّ ‫َخ‬ ْ ‫اصةُ الش‬ salakaw ron

ِ ‫اْل‬ so paratobowan a sipat a kissnggay ُ‫اصيَّة‬ َْ o shayi ko salakaw ron

ْ ‫ الْ َف ْقُر َو‬:ُ‫اصة‬ ْ ُ‫اجة‬ َ ‫ص‬ َ َ‫اْل‬ َ َ‫اْل‬ ٍ ِ ْ ‫ الْ ُفرجةُ أَ ِو‬:ُ‫اْلَصاصة‬ ِْ ‫ب و َغ‬ so goang odi na ilag ko klb ago so salakaw ronِ‫ريه‬ َْ َ َ ْ َ ‫اْلَلَ ِل ِف َِب‬ so mattndo a sopaka o lomalangkap ‫وم‬ ْ ُ َ‫ ِخال‬:‫وص‬ ُ ‫ف الْ ُع ُم‬ ُ ُ‫اْل‬ ُ ‫ص‬ ِ ‫الص َفةُ الَِِّ َُتَيِز الشَّيء وَُت‬ ِ :ُ‫صيصة‬ ِ ْ so paratobowan a ُ‫د ُده‬ َ ََْ ُ َ َ‫اْل‬ so kamrmr ago so ongaya

waraan a khisnggay niyan so shayi ko salakaw ron

‫ف ََيْ ي‬ ‫ف‬ ُ ‫ص‬ َ ‫ص‬ َ ‫َخ‬ piyamanai niyan so bakiya a kobal ‫َّعل‬ َ ‫ص‬ َ ‫َخ‬ َ ْ ‫ف الن‬ ِ ِ َ ‫ و‬:‫ف الْور َق علَى ب َدنِِه‬ inisapng iyan so ‫ِت بِِه‬ َ ‫َخ‬ َ َ‫ض َعهُ ليَ ْست‬ َ َ َ ََ َ ‫ص‬ miyamanai sa bakiya ‫ف‬ ً ‫ص‬ ْ ‫َخ‬

raon sa lawas iyan

ِ ‫الرم‬ ‫َخ ي‬ mikhaombi so ‫اد‬ ُ ‫ص‬ َ ‫ص‬ ْ ‫ف َخ‬ َ ْ‫ف ََي‬ َ َّ ‫ أَ ْشبَهَ لَ ْونُهُ لَ ْو َن‬:‫ص ًفا‬ warna niyan

‫صف‬ ْ‫أ‬ َ ‫َخ‬ makakaombi i warna (bababayin) ‫صف‬ ْ ‫ص َفاء (ج) ُخ‬ ْ ‫َخ‬ ِ so pamamanai sa bakiya; so pangngmbaal sa bakiya ‫ال‬ ْ َ ‫ف النِ َع‬ َّ َ‫اْل‬ ُ ‫ص‬ ُ ‫ َم ْن ََيْص‬:‫اف‬ so bokhag a mapasang i kapangantang ‫اب‬ ْ َّ َ‫اْل‬ ُ ‫ص‬ ُ ‫ الْ َك َّذ‬:‫اف‬ makakaombi i warna (mamamaan)

sa katharo

ِ ِِ ‫ قِطْعة َِمَّا َُتْص‬:ُ‫اْلص َفة‬ so satbi a iphlapis ko bakiya‫صاف‬ ُ َ ْ َْ َ ‫ف به الن َّْع ُل (ج) خ‬ َ ِ ْ so ombi ‫اد‬ َّ :‫يف‬ ُ ‫الرَم‬ ُ ‫اْلَص‬ ِ ِ ‫اْل‬ ِ ْ ِ ْ ‫ّي ُُْمتَ ِم َع‬ ِ ْ َ‫ ُك ُّل ِذي لَون‬:ُ‫صي َفة‬ so bortikan; so matitimo a ‫اض‬ َّ ‫ك‬ َ ‫ّي َوأَ ْكثَ ُر َذل‬ َْ ‫يف َو‬ ُ ‫اْلَص‬ ُ َ‫الس َو ُاد َوالْبَ ي‬ ْ dowa a warna a aya kalilid na mapoti ago maitm

ِ ْ ُ ‫اْلَص‬ َ ‫ الن َّْع ُل‬:‫يف‬

so bakiya a kalalapisan ُ‫صوفَة‬ ُ ‫الْم ْخ‬

a mapamamanai

ِ َ‫ الْ ِمخرز (ج) ََم‬:‫الْ ِمخصف‬ so kasangkapan a‫اصف‬ َُ ْ ُ َ ْ iphphamanai ago iphlapis sa bakiya

‫ي‬ ‫ض ًاَب‬ ْ ‫ب َخ‬ َ ‫ضبًا َو يخ‬ َ ‫َخ‬ ُ ‫ب ََيْض‬ َ‫ض‬ ِ ِ ‫ض‬ riyandang iyan so shayi ‫اب‬ َ ‫ غَيَّ َر لَ ْونَهُ ِِب ْْل‬:َ‫َّيء‬ َ ‫َخ‬ َ‫ض‬ ْ ‫ب الش‬ romiyandang; miwarna

140

sa warna

ِ ‫خ‬ pararandang a mama ‫اضب‬ َ

ِ ‫خو‬ pararandang a babay ‫اضب‬ َ

ِ َ )‫َخاضبَة (ج‬ ‫ي‬ somilm; minggadong ‫وَب‬ ْ ‫ب َخ‬ ُ ‫ضبًا َو ُخ‬ َ ْ‫ب ََي‬ ً‫ض‬ ُ‫ض‬ َ ‫َخض‬ ِ ‫ضب الش‬ ِ minggadong so kayo sa kiyasilm‫ض َّر‬ َ ‫ ا ْخ‬:‫َّجُر‬ َ َ ‫َخ‬ ِ ‫أَخ‬ sominilm so lopa ko ‫ضر‬ َ ْ ْ ‫ طَلَ َع نَْب تُ َها أ‬:‫ض‬ ُ ‫ضبَت األ َْر‬ َ َ ‫َخ‬ kiyatho o otan on a magagadong

ِ ‫ تَلَ َّو َن‬:‫ب‬ َ َ‫ا ْخت‬ َ‫ض‬ ِ ‫ اِختضب ِِب ْْلِن‬:‫ََتضَّب‬ mirandang sa warna a Hinā’ (patiyar)‫اء‬ َ َ َ َْ َ َ ِ ِ miniphaygo iyan so rogo’; ‫خ‬ َ َّ‫ تَلَط‬:‫َّب ِِبلد َماء‬ َ ‫ََتَض‬ ِ ِ ‫ض‬ mirandang sa warana a Khidhāb‫اب‬ َ ‫ِِب ْْل‬

miyasalapot a rogo’

ِْ ‫ب بِِه‬ َ ْ‫ َما َُي‬:‫اب‬ َ ‫اْل‬ ُ ‫ض‬ ُ‫ض‬ ِ ‫ضرةُ الشَّج ِر عِْن َد ابتِ َد ِاء ا ِإلي ر‬ so kasilm o kayo ‫اق‬ ْ ْ َ‫اْل‬ ْ َ ُ‫ض‬ َْ َ ْ ‫ ُخ‬:‫ب‬ so iphrandang; so iphagwarna

igira somiyambi sa raon a bago

ِ ْ :‫اْلضب‬ ‫يد ِم َن‬ ُ ‫اْلَد‬ ُ ْ ُْ

ِ ‫النَّب‬ so silm o otan ko paganay ‫ات‬ َ

a katho iyan

ِ َ‫ ا ِإلجانَةُ تُ ْغسل فِيها الثِياب (ج) ََم‬:ُ‫الْ ِمخضب والْ ِمخضبة‬ so palanggana a pthanglan sa ‫اضب‬ ُ َ َ َُ َ ََ ْ َ ُ َ ْ pipipian

romiyopt; misa’; somiyasa’

‫ض َد ََيْ ي‬ ‫ض ًدا‬ ْ ‫ض ُد َخ‬ َ ‫َخ‬

‫ َك َسَرهُ ِم ْن َغ ِْري‬: َ‫َّيء‬ َ ‫َخ‬ ْ ‫ض َد الش‬ siyagisikan iyan so kayo sa sorok ُ‫عْنه‬ َ ‫َخ‬ َ ‫ع الش َّْو َك‬ َ ‫ نََز‬:‫َّجَر‬ َ ‫ض َد الش‬ ٍ siyagisik iyan so bagr i ُ‫كسر ِج َّدتَه‬ َ ‫َخ‬ َ َ َ :‫ض َد َش ْوَكةَ فُالَن‬

riyopt iyan so shayi sa da makamblablag‫ص ٍل‬ ْ َ‫ف‬

polan sa diyaag iyan

ِ ‫وخ‬ kayo a kasasagisikan sa sorok; mama a kasasagisikan sa bagr‫ضيد‬ َ

ُ َْ‫َم‬ َ ‫ضود‬ ‫َخ ي‬ mikhips ‫ض ًدا‬ َ ‫ض ُد َخ‬ َ ْ‫ض َد ََي‬ ِ mikhips so onga sa miyapko ’‫ضمر وانْ َزوى‬ َ َ َ ُ َ :‫َخض َد الث ََّمُر‬ ِ mizarinsing so pamomolan sa miyakalobay‫ف ووَهن‬ َ :‫ت‬ ُ ‫َخض َد الن َّْب‬ َ َ َ َ ‫ض ُع‬ ِ‫خ‬ pamomolan a sarinsing ‫ضد‬ َ ِ mikhips so shayi; mithalipko so shayi ko oriyan o kiyagango‫ تَثَ ََّّن‬:‫ض َد الشَّيء‬ َ َ‫ا ْخت‬ ُْ ِ ِ ِ miyaropt sa da mitabog; ‫ص ٍل‬ َ َ‫ا َْن‬ ْ َ‫ انْ َك َسَر م ْن َغ ِْري ف‬:‫ض َد‬ miyapsa sa da makamblablag

ٍ ‫بِالَ َشو‬ so kayo a maloway a da a sorok iyan‫ك‬ ْ

141

‫ َش َجر ِر ْخو‬:‫اد‬ ْ َ َ‫اْل‬ ُ‫ض‬

‫ال َو ْاَنَ ََّن‬ َ ‫ َم‬:‫وعا‬ ْ ‫ض ُع َخ‬ ُ ‫ض ًعا َو ُخ‬ َ ْ‫ض َع ََي‬ َ ‫َخ‬ ً ‫ض‬ ِ miphasiyonot; miyangalimbabaan‫اد‬ َ ‫َخ‬ َ ‫ انْ َق‬:‫ض َع‬ piyakananaw niyan so katharo; piyakaoml iyan so katharo’ ُ‫كالَ َمه‬ َ ‫ أَالَ َن‬:‫ض َع ِِبلْ َق ْوِل‬ َ ‫َخ‬ ‫حي‬ ُّ ‫ َر ِضي ِِب‬:‫ض َعا‬ romiyondan sa bayabaya iyan ‫لذ ِل‬ َ ‫ض ُع َخ‬ َ ْ‫ض َع ََي‬ َ mama a romorondan ‫ضع‬ َ ‫َخ‬ ْ‫أ‬ babay a romorondan ‫ضع‬ ْ ‫ض َعاء (ج) ُخ‬ ْ ‫َخ‬ piyakarondan iyan si polan; ‫ض َع فُالَ ًًن‬ َ ‫َخ‬ ْ‫أ‬

so miyondong; miyangalimbabaan; mithapapay

piyakapangalimbabaan iyan si polan

domiyozong so darayo ko kazayab ‫الص ْقر‬ َّ

ُ

ِ ‫ض َع‬ َ َ‫ا ْخت‬

iyan odi na kazayakhot iyan

miyangalimbabaan ‫ع‬ َ َ‫ت‬ َ ‫ضَّر‬

:‫َّع‬ َ ‫ََتَض‬ so taw a pphakasondongn iyan so pd iyan ُ‫ض َعة‬ ْ َ ُ‫اْل‬ so kapangalimbabaan; so karondan; so kathapapay; ُ‫ضوع‬ ْ ُ ُ‫اْل‬ so kapakaomla ko katharo’ ago so kibabaan on

‫َخطََر ََيْ يط ُر َخط ًْرا‬ mizalibantog ko kaphlalakaw niyan sa miyamagolaola‫شيِ ِه‬ ْ ‫َخطََر ِِف َم‬ ِ ‫خاطَر (ج) خو‬ mama a salibantog ‫اطر‬ َ ََ ِ ِ ٍ ِ ِ minititik so btad sa pikir i polan; minigdi’ so btad sa pikir i ‫ وقَ َع فيه‬:‫َمر ببَال فُالَن‬ َ ُ ْ ‫َخطََر األ‬ mizalibantog sa koat a kalalakaw

polan

َ ُ‫ورا َو ُخط‬ ً ُ‫َخطَُر ََيْطُُر َخطًَرا َو ُخط‬ ُ ‫ َعظُ َم َو ْارتَ َف َع‬: ً‫ورة‬ ِ‫خ‬ btad a mala ago maporo’; btad a piligro ‫طري‬ َ ِ ِ ِ inigdi iyan so shayi sa pikir i polan; ‫َخطَر الشَّيء ببَال فُالَن‬ َْ َ ْ‫أ‬

miyakala so btad iyan sa miniporoُ‫قَ ْدره‬

piyakitadman iyan so shayi sa pikir i polan

‫َخطََر َعلَْي ِه‬ ْ‫أ‬ piyakipikir iyan on a shayi ‫َخطَرهُ بِِه‬ َ ْ‫أ‬ inisombo niyan a ginawa niyan ko piligro ‫خطَ ٍر‬ َ ‫ َج َاز‬:‫َخاطََر بِنَ ْف ِس ِه‬ َ ‫ف َوأَ ْش َق‬ َ ‫اها َعلَى‬ inindarmt iyan si polan; inipaganggana ُ‫اهنَه‬ ْ‫أ‬ َ ‫ َر‬:‫َخطََر فُالَ ًًن‬ inigdi iyan on a shayi

iyan si polan

‫ تَ َر َاهنَا‬:‫ََتَاطََرا‬ ِ ‫ب ِمن أَم ٍر (ج) خو‬ ِ ِ ْ ‫اطر و‬ ِ ْ so gdi a atay; ‫اطر‬ ْ ْ ِ ‫ ماَ ََيْطُر ِِبْل َق ْل‬:ُ‫اْلَاطَرة‬ َ ُ َ‫اْل‬ ََ miyaganggana siran sa kandarmt

so pkhititik sa darm

142

ِ َ‫ا َْلال‬ so piligro a khasabapan sa ‫ك‬ َ

‫اف َعلَى‬ ْ ُ ‫ ا ِإل ْشَر‬:‫اْلَطَُر‬ kaantiyor

ِ :‫اْلَطَر‬ ‫الرَها ُن‬ ُ ْ ِْ so mama a salibantog i kalalakaw ُ‫خِِت‬ ْ َ‫ الْ ُمتَب‬:‫اْلَطُر‬ ِ ْ‫ َما ََيْ ِطر ِِف الْ َقل‬:ُ‫اْلَطْرة‬ so gdi a atay; so titik sa darm ‫ب‬ ُ َ ْ so bangkaw ‫الرْمح‬ ْ ُ ُّ :‫اْلَطَّ ُار‬ so kapiligro; so kala o btad o shayi ُ‫اْلُطُورة‬ َ ْ ِْ so maporo i btad ago pangkatan; ‫طري‬ ُ َ‫اْل‬ so anggan

so piyakalklk a btad

ِ ‫الْمخ‬ so darpa a katatagoan ko piyakalklk a piligro; ‫اطر‬ َ ُ

َ

so darpa a katatagoan ko mala a btad

‫ف َخطْ ًفا‬ ُ ‫ف ََيْ يط‬ َ َ‫َخط‬ sininggawt iyan so shayi sa madilapt ‫ع ٍة‬ َ َ‫َخط‬ َ ‫َخ َذهُ بِ ُس ْر‬ َ ‫ َج َذبَهُ َوأ‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ف الش‬ ِ sininggawt iyan sa magaan ُ‫اختَ لَسه‬ َ ْ ‫ ا ْستَ لَبَهُ َو‬:ُ‫َخطََفه‬ sininggawt o kilat so kailay sa ‫صر‬ َ َ‫َخط‬ َ َ َ‫ف الْبَ ْر ُق الْب‬ somininggawt sa madilapt

miyapadng iyan

ِ َّ ‫ف‬ َ َ‫َخط‬ ُ‫ ا ْستَ َرقَه‬:‫الس ْم َع‬ somininggawt sa madilapt‫ف‬ ُ َ‫ف ََيْط‬ َ ‫َخ يط‬ َ َ‫ َخط‬:‫ف َخطًَفا‬ ِ sininggawt iyan so shayi ‫ف الشَّيء‬ َ ْ َ ‫َخط‬ miyamaking sa masoln;

‫وعا‬ ً ‫َخ َف َع ََيَْف ُع َخ ْف ًعا َو ُخ ُف‬ ٍ ‫وع أ َْو َمَر‬ kiyalobayan si polan sa kaor odi na sakit ‫ض‬ ٍ ‫ف ِم ْن ُج‬ َ : ‫َخ َف َع فُالَن‬ َ ‫ض ُع‬ ِ ‫خ َفع م َف‬ miyakaoml so manga anggawta iyan; miyatanggayak so manga anggawta ُ‫اصلُه‬ ََ َ kiyalobayan

iyan

‫ي‬ ِ kiyalobayan ‫خم‬ َ : ‫َخف َع ََيَْف ُع َخ َف ًعا‬ َ ‫ض ُع‬ َ ‫ف َوَو‬ mama a kalolobayan ‫َخ َفع‬ ْ‫أ‬ ِ ‫ اِنْ َقلَع‬:ُ‫ت النَّخلَة‬ ِ ‫اِ َْنََفع‬babay a kalolobayan ‫خ ْفعاء (ج) خ ْفع‬ miyaandot so korma; ‫ُصوَِلَا‬ َْ ْ ُ ُ ‫ت م ْن أ‬ َ َ َ miyaarat ko itado niyan

ِ َ :‫ا َْنََف َع فُالَن‬ َ ‫ض ُع‬ َ ََ ‫ف‬

ِ ‫وو‬ kiyalobayan si polan, kiyada-an sa bagr ko kala a miyakan iyan sa ‫خم‬

miyabetor a tiyan iyan sominimag; sominila’

‫َخ َفا ََيُْفو ُخ ْف ًوا‬

sominimag so kilat; ‫ع‬ َ ‫لَم‬

َ :‫َخ َفا الْبَ ْر ُق‬

143

‫َخ يف َي ََيَْفى‬ ِ ‫خ ِفي الش‬ rominirong so shayi; somiyoln so shayi ‫ستَ تَ ر‬ َ ْ ‫ ا‬:ُ‫َّيء‬ ْ َ َ ِ somiyoln on; rominirong on ‫علَْي ِه‬ َ ‫َخف َي‬ ِ ٍ romirirong (mamamaan) ‫ي‬ ٌّ ‫َخاف َو َخف‬ ِ ِ romirirong (bababayin) ‫اي‬ َ ‫َخافيَة َو َخفيَّة (ج) َخ َف‬ piyagma iyan so shayi; rinirongan iyan so shayi; tiyago iyan so shayi ‫َخ َفى الشَّيء‬ ْ‫أ‬ َْ ِ pithapokan iyan skaniyan; ُ‫ختَ َفى ِمْنه‬ ْ‫ا‬ somiyoln; rominirong ً‫خ َفاء‬ َ

rinirongan iyan skaniyan

‫ََتَفَّى‬ ِ mithapok; miyagma; tomiyapok sa shayi’‫خ َفى‬ ْ َ‫ا ْست‬ ٍ ‫اْلافِيةُ (ج) خو‬ so lawi o papanok a pkhabindas igira ‫اف‬ َ َْ ََ

mizolnsoln; mithapotapok; miyagma; rominirong

kiyayat iyan a papak iyan na pkhalkn igira kidt iyan a papak iyan sa di kailay

so pagns; so mapag’ma’; so matatago a misosoln ‫اْلََفاء‬ ْ

ُ miphayag so pagns; ‫َمر‬ ْ ‫بََر َح‬ َ ‫ َو‬:ُ‫اْلََفاء‬ ُ ْ ‫ض َح األ‬

miyakarayag so btad

so nditarn a babay a iphlapis iran ko nditarn iran a datar o Abaya‫َخ ِفيَة‬ ْ‫أ‬

)‫اْلَِفاءُ (ج‬ ْ ِ ‫أ‬ so totongkopan ko sindaw odi na palitaan a pagalongan; so korom a ُ‫امه‬ ْ ُ ‫ أَ ْك َم‬:‫َخفيَةُ النُّوِر‬ pagalongan o solo’

‫ب َخلْبًا‬ ُ ُ‫ب ََيْل‬ َ َ‫َخل‬ ِ َ‫َخ َذهُ ِِبلْ ِم ْخل‬ kimr iyan so shayi; kiyaros iyan so shayi a pangaros a kmr‫ب‬ َ ‫ أ‬:َ‫َّيء‬ َ َ‫َخل‬ ْ ‫ب الش‬ kiyaros iyan a kmr so kobal (sii ko papanok); kiyaros iyan a ِ‫شهُ بِظُْف ِره‬ ْ ‫ب‬ َ ‫ َخ َد‬:‫اْلِْل َد‬ َ َ‫َخل‬ komimr; komiyaros sa kmr

inakal iyan si polan sa minggolalan sa katharo a ُ‫قَ ْلبَه‬

kanoko so kobal

ِ ‫َت‬ ََ َ‫ َخ َد َعهُ َوف‬:ً‫ب فُالَ ًًن َخ ْلبًا َوخالَبَة‬ َ َ‫َخل‬

malinank; piyakaonot iyan sa ayog si polan sa inakal iyan

‫َخالِب (ج) ُخلَبَاء َو َخلَبَة‬ mama a tangakal a malinank i katharo ‫خالَّب‬ َ ِ ِ babay a tangakal a malinank i katharo ‫خوالب‬ َ َ )‫َخالبَة (ج‬ ‫ي‬ ِ miyabong i akal ‫عملِ ِه‬ ُ َ‫ب ََيْل‬ َ ‫َخل‬ َ َ ‫ َُحُ َق ِف‬:‫ب َخلَبًا‬ mama a bong i akal ‫َخلَب‬ ْ‫أ‬ babay a bong i akal ‫خ ْلب‬ ُ )‫َخ ْلبَاء (ج‬

so mama a malinank i katharo a tangakal

144

ِ ‫اْل ِد‬ so kapangakal sa nggolalan sa ‫يث‬ َْ

‫اْلَ ِد َيعةُ بَِرقِ ِيق‬ ْ :ُ‫اْلِالَبَة‬ ْ

malinank a katharo’

ِْ ‫ الظُّْفُر‬:‫ب‬ ُ ‫اْل ْل‬ ِ ِ‫ب والْ َكب‬ ِ َ ْ َ‫ ِح َجاب َما ب‬:‫اْلِْلب‬ so rnding ko pagltan o poso’ ago so atay ‫د‬ َ ‫ّي الْ َق ْل‬ ُ ْ ِ ِ sii ko iringa na: Ska na matotongkop ko pagltan o ‫َخالَب‬ ْ ‫ّي َكبِدي َوخ ْلِِب (ج) أ‬ َ ْ َ‫ت ب‬ َ ْ‫ أَن‬:‫ِِف الْ َمثَ ِل‬ so kmr o papanok; so kanoko

poso akn ago so rnding akn, maana a skaniyan na taw a pakatatayaan iyan a mala sa ginawa niyan

ِ ِ َّ ْ َّ :‫ب‬ ُ ‫ض بَْرقُهُ َح ََّّت يُْر َجى َمطَُرهُ َُّثَّ َُيْل‬ ُ ‫اب يُوم‬ ُ ‫الس َح‬ َ‫ف‬ ُ ‫اْلُل‬

so gabon a giikhilat sa iinamn so ‫َّع‬ ُ ‫ويَتَ َقش‬

oran iyan oriyan iyan na mindorat sa mikhoyakas sa da bo oran kilat a baradorat (a di bo phakabgay sa oran) ‫خلَّب‬ ُ

‫بَْرق‬ ِ so kmer o darayo; so kmr o banog; ‫خلَب‬ ُ ْ ‫الْم‬ so kmr o arimaw; so pangaros iyan

gomiyandr; mikhaokaog ‫اَن‬ ً ‫َو َخلَ َج‬

‫ي‬ ‫وجا‬ ً ُ‫ْجا َو ُخل‬ ً ‫َخلَ َج ََيْل ُج َخل‬

‫ب‬ ْ ‫ ََتََّرَك َو‬:ُ‫َّيء‬ َ ‫اضطََر‬ ْ ‫َخلَ َج الش‬ miyatingr a mata ko’ ‫ن‬ ْ ‫َخلَ َج‬ َّ ِ ‫ت َعْي‬ giyandr iyan so shayi;ُ‫عه‬ َ ‫ َج َذبَهُ َوانْتَ َز‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َخلَ َج الش‬

mikhaokaog so shayi

giyamit iyan so shayi; giyandrot iyan so shayi; gininsing iyan so shayi

ُ‫ َحَّرَكه‬:ُ‫َخلَ َجه‬ miyagataat sa masakit ko lawas iyan ‫ي‬ ٍ ‫ اِ ْشتَ َكى أَلَ ًما ِِف ِج ْس ِم ِه ِم ْن َع َم ٍل أ َْو َم ْش‬:‫َخلي َج ََيْلَ ُج َخلَ ًجا‬ kiyaog iyan; kiyoyong iyan

sabap sa galbk odi na kiyalalakaw

ِْ ‫خلِج‬ ‫ت‬ ْ ‫ فَ َس َد‬:ُ‫اْلبَاء‬ َ َ miyabinasa so bibir o walay a barombarong ‫َخلَج‬ ْ‫أ‬

ِ ‫ًَن‬ miyabinasa so bibir o walay a barombarongُ‫حيَ تُه‬

(mamamaan)

miyabinasa so bibir o walay a barombarong ‫خ ْلج‬ ُ

)‫َخ ْل َجاء (ج‬

(bababayin)

ِ ‫ال َِب‬ miyamalalagoy sa pikir i polan so btad; minigdi sa pikir i polan ِ‫اط ِره‬ َ َ ‫ َج‬:‫َخا َلَ اْأل َْمُر فُالَ ًًن‬ so btad

ِ ‫ ََتََّرَك‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْختَ لَ َج الش‬ ِ ِ‫ خطَر ف‬:‫اِخت لَج ِِف ص ْد ِري‬ miyamalalagoy sa pikir akn; ‫يه‬ َ َ َْ َ َ

mikhaokaog so shayi; miyagalin so shayi

minigdi sa pikir akn

komiyalot sa kalot

145

ِ ِ ُ‫ َح َفَره‬:‫يجا‬ ً ‫ا ْختَ لَ َج َخل‬

ininggandra iyan; iniprdot iyan; iningginsinga iyan skaniyan; ُ‫عه‬ َ ‫وتَنَ َاز‬

َ ُ‫ َِتَاذَبَه‬:ُ‫ََتَا َْلَه‬

ininggarotaya iyan skaniyan

ِْ ُ ‫اْلَل‬ َ ‫يج (ج) ُخلُج‬ ‫َخلَ ي‬ somininggawt sa madilapt ‫خلْسا‬ ً َ ‫س‬ ُ ‫س ََيْل‬ َ ِ sininggawt iyan sa masoln so shayi ُ‫ستَ لَبَه‬ ْ ‫ ا‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫س الش‬ َ َ‫َخل‬ sowara a phakalinggang ‫خالِس‬ َ ‫ص ْوت‬ َ ‫ي‬ miyakailm i kobal; mimagalimba i kobal ‫ََسَر اللَّو ِن‬ ْ َ ْ ‫ َكا َن أ‬:‫سا‬ ً َ‫س َخل‬ ُ َ‫س ََيْل‬ َ ‫َخل‬ mama a magalimba; mama a mailm ‫َخلَس‬ ْ‫أ‬ babay a mailm; babay a magalimba ‫خ ْلس‬ ُ )‫َخ ْل َساء (ج‬ miyasaog a mapoti so bok iyan ‫اض‬ َ َ‫ َخال‬:ُ‫س َش ْعُره‬ ْ‫أ‬ ُ َ‫ط َس َو َادهُ الْبَ ي‬ َ َ‫َخل‬ ِ mama a zisinmbor so bok iyan ‫خلِيس‬ َ ‫َمُْلس َو‬ sininggawt iyan so shayi sa masoln ً‫خالَس الشَّيء َُمَالَسة‬ َ َْ َ َ ِ sininggawt iyan so shayi sa masoln ُ‫خلَسه‬ َ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫س الش‬ َ َ‫ا ْختَ ل‬ ِ ِْ so binatang a wata o kharomai a mapoti ‫ي‬ ُّ ‫اْلالَس‬ so soyok a ragat odi na ranaw ‫جان‬ َ ‫و َخ ْل‬

i warna ago maitm

‫س‬ ْ ُ َ‫ َما َُيْتَ ل‬:ُ‫اْلُْل َسة‬ so mapontok a kotika; so mababa a masa ُ‫صة‬ ْ َ ‫ ال ُف ْر‬:ُ‫اْلُْل َسة‬ ِْ ِ َّ ‫وت قَ ْب َل أَ ْن تُ َذ‬ so binatang a dakp o isa a binatang a ‫كى‬ َّ ‫س ِم َن‬ ُ ‫السبُ ِع فَتَ ُم‬ َ ‫ ال َفر‬:ُ‫يسة‬ َ ‫اْلَل‬ ُ َ‫يسةُ تُ ْستَ ْخل‬ so shayi a pzinggaotn sa madilapt

inagaw ron na miyatay ko da on pn kasombalia

ِْ ‫ َما يُ ْؤ َخ ُذ َسلَبًا‬:ُ‫يسة‬ َ ‫اْلَل‬ miyadot; somipo’ sa ngipn; miyarat; lomiyowas; minda sa nditarn ‫ْعا‬ ً ‫َخلَ َع ََيْلَ ُع َخل‬ liyowas iyan so shayi ُ‫عه‬ َ ‫ نََز‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َخلَ َع الش‬ ِ inndaan iyan on so nditarn iyan sa inibgay niyan on ُ‫َعطَاهُ إِ َّيه‬ ْ ‫ أ‬:ُ‫َخلَ َع َعلَْيه ثَ ْوبَه‬ ِ ُّ ِ‫خلَع الْو‬ liyowasan o dato so gomagalbk sa galbk ُ‫ع َزلَه‬ َ :‫اِل الْ َعام َل‬ َ َ َ ِ liyowasan o pagtaw so dato sa kadato; piyakaawa o ‫عر ِش ِه‬ َ ‫ب الْ َمل‬ ْ ‫َخلَ َع الش‬ ْ َ ‫ أَنْ َزلَهُ َع ْن‬:‫ك‬ ُ ‫َّع‬ so sininggawt a shayi sa madilapt

pagtaw so dato ko kadato iyan

ِ ْ ‫ تَ َرَك‬:ُ‫َخلَ َع ِع َذ َاره‬ ُ‫ب َه َواه‬ َ ‫اْلَيَاءَ َوَرك‬ kiyapamagrgan (mimbaloy a ُ‫اْلَيَاء وركِب َهواه‬ َ َ َ َ َ ْ ‫ تَ َرَك‬:ً‫َخلُ َع ََيْلُ ُع َخالَ َعة‬

mikhowaa diyaman sa piyayag iyan so pagrg mikhowa a diyaman sa

adapt iyan)

mama a makokowa a pagrg

146

‫َخلِيع‬

mithndana so kharomai sa tiyalak o mama so karoma niyan sa sambi a mimbngkasa sa kapasadan ‫بَْي نَ ُهم‬

ْ

ِ ‫الزوج‬ ‫ان‬ َ ْ َّ ‫ََتَالَ َعا‬ tamok

‫ضوا الْ َع ْه َد‬ ُ ‫ نَ َق‬:‫ََتَالَ َع الْ َق ْوُم‬ so pagtaw

‫ك‬ َ ‫ تَ َف َّك‬:‫ََتَلَّ َع‬ ِ liyowas iyan so shayi; biyadot iyan so shayi ُ‫خلَ َعه‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْختَ لَ َع الش‬ ٍ َ ‫اِختَ لَع م‬ kinowa niyan so tamok i polan ُ‫َخ َذه‬ َ ‫ أ‬:‫ال فُالَن‬ ََ ْ so kiyaalin o anggawta ko darpa iyan sa ‫ع‬ ْ ُ ‫اْلَْل‬ miyakamblablag ko oriyan o katitimo iyan

Da on mablag datar o kinibibay o tolan ko kiyalepo;

so katalaka ko babay sa nggolalan sa ‫ع‬ ْ ُ ‫اْلُْل‬

tomindan sa tamok ko kamblaga on o karoma niyan

so inndaan a nditarn ُ‫اْلِْل َعة‬ ْ

ِ ‫اْلَليِع ِمن الثِي‬ ‫اب‬ َ َ ُ ْ ِْ so taw a ipapayag iyan so galbk ‫ع‬ ُ ‫اْلَلي‬

so miyarombay a nditarn a inilbad

iyan a pagrg sa makokowa a diyaman

ِْ so taw a inipilak o manga lolot iyan sa inibowang ‫يع‬ ُ ‫اْلَل‬ iran sa o mabono’ na di ran phanontotn so diyat iyan miyadn

‫َخلَ َق ََيْلُ ُق َخ ْل ًقا‬

ُ‫صنَ َعهُ َوأَبْ َد َعه‬ َ :َ‫َخلَ َق هللاُ الْ َعا ََل‬ miyarombay; miyardak ‫خلَ ًقا‬ َ ‫َخلي َق ََيْلَ ُق‬ ِ miyarombay so nditarn ‫ بَلِي‬:‫ب‬ َ ُ ‫َخل َق الث َّْو‬ ِ miyakaoml so shayi ‫ق الشَّيء‬ ُ ْ َ ‫َخل‬ so shayi a maoml (mamamaan) ‫َخلَق‬ ْ‫أ‬ so shayi a maoml (bababayin) ‫خ ْلق‬ ُ )‫َخ ْل َقاء (ج‬

indn o Allāh so doniya

miyapatot; domiyait ً‫خالَقَة‬ َ

‫َخلُ َق ََيْلُ ُق‬ ِ miyapatot si polan sangkanan domiyait on ‫ج ُدر‬ َ َ :‫َخلُ َق فُالَن ب َك َذا‬ ِ patot; domadait ‫خلَ َقاء‬ ُ )‫َخليق (ج‬ sayana on a domadait; sayana on a patot ُ‫َج َدره‬ ْ ‫َما أ‬ َ ْ ‫ َما أ‬:ُ‫َخلَ َقه‬ miyarombay so nditarn; miyaronot so nditarn ‫ب‬ ْ‫أ‬ ُ ‫َخلَ َق الث َّْو‬ ِ ُ‫ طَيَّبه ِِب ْْلل‬:‫خلَّ َقه‬ biyorokan iyan sa borok a Khaluq‫وق‬ َ َُ ُ َ 147

inantang iyan so katharo sa di bnar; piyanarangkoni iyan so katharo a ُ‫اِفْ تَ راه‬

ِ َ :‫ا ْختَ لَ َق الْ َق ْو َل‬ di bnar

‫ََتَلَّ َق‬ ِ miyakarani; maito bo’‫ب‬ َ ‫ قَ َار‬:‫ا ْخلَ ْولَ َق‬ ِ ِ ‫اِخلَولَ َق‬ marani dn so kapagoran o gabon ‫طر‬ َّ ‫ت‬ ْْ َ ُْ‫الس َحابَةُ أَ ْن َت‬ so manga paparangayan ‫ق‬ ُ َ‫َخال‬ ْ ‫األ‬ ِ ‫األ‬ so parangay a makaaayon ko dadabiatan‫ي‬ ُّ ‫َخالَق‬ ْ mithararan sa mapiya i parangay sa di bnar

o ingd a matatarima’

‫اْلَالِ ُق‬ ْ ِ ُّ َ‫اْل‬ so kipantag; so okor ‫ظ‬ ْ ‫يب َو‬ ْ ُ ‫ النَّص‬:‫اْلَالَ ُق‬ so da a lawan iyan a mapasang i kapangadn a so Allāh‫ق‬ ْ ُ َّ‫اْلَال‬ so kaadn ‫وق‬ ْ ُ ُ‫ الْ َم ْخل‬:‫اْلَْل ُق‬ so pasad a kapandayan a da a riyawatan on o mimbaal on‫ن‬ ْ ُّ ِ ‫اْلَْل ُق الْ َف‬ ِ ِ ِ so miyarombay a nditarn; so miyaronot; so miyananayakan a ِ‫اب وََنْ ِوه‬ ْ َ َ‫ الْبَ ِاِل م َن الثي‬:‫اْلَلَ ُق‬ so pphangadn a so Allāh; so giimbaas sa kapandayan

nditarn

‫اْلُلُ ُق‬ ْ so waraan a kiyaadna ko kaadn;ُ‫ الْ ِفطْرة‬:ُ‫اْلِْل َقة‬ ْ َ so paparangayan; so dadabiatan

so bontal a kiyaadna ko kaadn

so borok a mamot a phoon ko Za’farān ‫وق‬ ْ ُ ُ‫اْلَل‬

ِْ ‫ات‬ ُ َ‫ الْ َم ْخلُوق‬:ُ‫اْلَلي َقة‬ miyaya’; miyamamala ‫َخْ ًرا‬ َ ‫ََخََر ََيْ ُم ُر‬ ِ ِ inikaya iyan skaniyan ُ‫حيَا ِمْنه‬ ْ َ‫ ا ْست‬:ُ‫َِخََر مْنه‬ piyakainom iyan sa pakabrg a Kham’r‫اْلَ ْمر‬ َ ْ ُ‫ َس َقاه‬:ُ‫َِخََره‬ siyapngan iyan so shayi ُ‫ستَ ره‬ َ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫َِخََر الش‬ ِ ِِ tiyapayan iyan so tapong a bobonaon ‫اْلَ ِمري‬ َ ‫َِخََر الْ َعج‬ َ ْ ‫ َج َع َل فيه‬:‫ّي‬ ‫ي‬ miyaibg a pakabrg; miyabrg a pakabrg; miyalangot a pakabrg‫اْلُمار‬ َ ‫ أ‬:‫ََخ َر ََيْ َم ُر ََخًَرا‬ ُ َ ْ ُ‫َصابَه‬ َِ mama a langot sa pakabrg; maoobog sa pakabrg ‫ِخر‬ ِ miyabrg sa kiyapaginom sa pakabrg ‫ِخَار‬ ُ ُ‫َصابَه‬ َ ‫ أ‬:‫ُِخَر‬ maoobog sa pakabrg ‫َْمور‬ ُ ‫َم‬ siyapngan iyan so shayi ُ‫ستَ ره‬ ْ‫أ‬ َ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫َِخََر الش‬ so kaadn; so inadn

148

piyagns iyan so btad; inisoln ُ‫َضمره‬ ْ‫أ‬

ََ

:‫َِخََر األ َْمَر‬ ْ‫أ‬

iyan so btad

ِ tiyapayan iyan so tapong a ‫ّي‬ َ ‫الْ َعج‬

‫َِخََر‬ ْ‫أ‬

bobonaon ka an makakmbang

pinggalbk iyan so shayi; pinggolima ُ‫سه‬ َ ‫َمار‬

َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫َخ َامَر الش‬

niyan so shayi

miyasogat skaniyan o sakitَ ُ

‫َخ َامَرهُ الدَّاء‬ miyasogat a sangkaan ‫َّك‬ ُّ ‫َخ َامَرهُ الش‬ siyapngan iyan so shayi; piyagma iyan so shayi ‫ِخَّر الشَّيء‬ َ ْ ََ ِ ِ ‫ت الْمرأَةُ رأ‬ siyapngan o babay sa salimot ‫ْلِما ِر‬ َ َ ْ َ ‫َِخََّر‬ َ ْ ‫ْس َها ِب‬ a olo niyan;

ِ ِ ِ mirantam so babay sa rantam ‫ْلِما ِر‬ َ ْ ‫ا ْختَ َمَرت الْ َم ْرأَةُ ِب‬ so langowan a ipzapng sa nganin ‫اْلِمار‬ ُ َْ so kombong a ipzapng o babay sa olo niyan; ‫اْلِمار‬ ُ َْ so rantam a ipzapng o babay sa paras iyan

ْ ‫اْلَ ْمُر َو‬ ْ ُ‫اْلَ ْمَرة‬ so kaprantam; so kazapng ُ‫اْلِ ْمرة‬ َ ْ so warna a masasaog a warna a kham’r a marigariga ’‫ي‬ ْ ُّ ‫اْلَ ْم ِر‬ so padagang sa kham’r‫اْلَ ْم ِر‬ ْ ‫ َِبئِ ُع‬:‫اْلَ َّم ُار‬ ْ ِ ‫ مو ِضع ُشر‬:ُ‫اْلَ َّمارة‬ so darpa a phaginoman sa pakabrg‫اْلَ ْم ِر‬ ْ ‫ب‬ ْ ُ َْ َ ْ so taw a talainom sa pakabrg; so talaobog a taw ‫اْلِ ِمري‬ ُ ْ so tapay; so pakmbang sa tapong; ‫اْلَ ِمري‬ ُ ْ so pakabrg a Kham’r

so tatapayan a tapong a bobonaon ka an makakmbang sa mala

‫وصا‬ ً ُ‫ص َاو َُخ‬ ً ْ‫ص ََخ‬ ُ ‫ص ََيْ ُم‬ َ َ‫ََخ‬ kominips a tiyan iyan sa kaor َ‫جوفَه‬ ْ ‫ص‬ ُ ُ‫اْل‬ َ َ‫َِخ‬ ْ َ ‫ أ َْد َخ َل بَطْنَهُ ِِف‬:‫وع‬ َِ mama a malalampiyak a tiyan iyan sa kaor ‫ِخيص (ج) ِِخَاص‬ ِ babay a lampiyak i tiyan ‫ِخَائِص‬ َ ‫يصة (ج) ِِخَاص َو‬ َ ‫َِخ‬ milampiyak a tiyan iyan sa kaor

sabap sa kaor

‫ي‬ ‫ص‬ ُ ‫ص ََيْ َم‬ َ ‫ََخ‬ ِ kominips a tiyan iyan sa kaor‫ضمر‬ َ ‫َِخ‬ َ ُ َ ‫ َخالَ َو‬: ُ‫ص بَطْنُه‬ mama a kips i tiyan sa kaor ‫صان‬ َ َْ‫ِخ‬ minilampiyak a tiyan iyan ‫صا‬ ً َ‫ََخ‬

149

babay a kips i tiyan sa kaor ‫صانَة‬ َ َْ‫ِخ‬

miyaliyak so palad a ski sa somiyold so look

ِ ِ ‫ اِْرتَ َف َع َِب ِطنُ َها ِم َن األ َْر‬: ‫ص الْ َق َد ُم‬ ‫ض فَالَ َّيََ ُّس َها‬ َ ‫َِخ‬ iyan sa di kizkho ko lopa igira domapadapo’

palad a ski a malalampiyak (mamamaan)‫َِخَص‬ ْ‫أ‬ palad a ski a malalampiyak (bababayin)‫صاء‬ َ َْ‫ِخ‬

‫ص‬ ْ ‫األ‬ ُ َ‫َِخ‬ so kaor; so gotm; so kamrmr ُ‫اعة‬ َ ‫ الْ َم َج‬: ُ‫صة‬ َ ‫الْ َم ْخ َم‬ ‫َخنَ ي‬ somiyoln; rominirong ‫ف ووتَوارى‬ ً ُ‫سا َو ُخن‬ ً ‫س َخ ْن‬ َ َ َ َ َ َّ‫ ََتَل‬:‫وسا‬ ُ ‫س ََيْن‬ َ somidp so bitoon ‫كب‬ ُ َ‫س الْ َك ْو‬ َ َ‫َخن‬ ِ so bitoon a da sa sombang na da sa somidp ‫خنَّس‬ ُ )‫َخانس (ج‬ ِ ‫خنيس ََيْنس خن‬ mindaplas i ngirong ‫صبَةُ أَنْ ِف ِه‬ َ ‫ ا َْنََف‬:‫سا‬ ْ‫ض‬ َ َ‫ت ق‬ ً ََ ُ َ َ َ ِ miphantar so palad a ski niyan ‫ص َها‬ َ ‫ اِنْبَ َس‬:‫س الْ َق َد ُم‬ ْ‫طأ‬ ُ َ‫َِخ‬ َ ‫َخن‬ mama a damplas i palad a ski a igira ‫َخنَس‬ ْ‫أ‬ so palad a ski a lampiyak

domiyapo’ na palaya pthana ko lopa

‫َخْن َساء (ج) ُخْنس‬ ِ ‫ الْب َقرةُ الْوح‬:‫اْلْنساء‬ so sapi a talon a maila ُ‫شيَّة‬ ْ َ َ َ ُ َ َْ so shaytan a romirirong ‫ن‬ ْ ُ ‫ الشَّْيطَا‬:‫َّاس‬ ُ ‫اْلَن‬ so bitoon a da sa somidp na da sa sombang ‫كب‬ ْ ُ َ‫ الْ َك ْو‬:‫َّس‬ ُ ‫اْلُن‬ babay a damplas i palad a ski

‫د‬

‫ورا‬ ً ُ‫َدبَ َر يَ ْدبُ ُر ُدب‬ ِ somiyambr so ndo a pngganat sa sdpan ‫الريح‬ ُ ِ ‫َدبََرت‬ miyadadas so shayi ‫َدبَر الشَّيء‬ ُْ َ miyadadas so btad iran ‫َمرُهم‬ ْ ُ ْ ‫َدبََر أ‬ kiyaopisan sa likod so ayam ‫َدبيَر يَ ْدبَ ُر َدبَ ًرا‬ ِ kiyaopisan a likod o binatang ‫وح‬ ٍ ‫يب ظَ ْهُرهُ بُِقُر‬ ْ ‫َدبَِر‬ َ ‫ أُص‬:‫اْلَيَ َوا ُن‬ tomiyalikhod so btad so btad sa miyadadas ‫َمر‬ ُ ْ ‫أ َْدبَر األ‬ linikod iyan so shayi ُ‫خ ْل َفه‬ َ ُ‫ َج َعلَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫أ َْدبََر الش‬ ِ inopisan o roran so likod o onta ُ‫جرح ظَ ْهره‬ ُ َ‫َدبََّر ال َقت‬ َ َ َ َ :‫ب البَع َري‬ somiyambr so ndo’

150

ُ‫اسه‬ َ ‫ َس‬:‫َدبََّر األ َْمَر‬ mithatalikhoda so pagtaw‫اد ْوا وتَ َقاطَ ُعوا‬ َ َ ‫ تَ َع‬:‫تَ َدابََر الْ َق ْوُم‬ pinggiragiray niyan so btad

sa miriridoay siran ago mithotolaka siran piyaginantang iyan so btad ‫َمر‬ ْ ‫األ‬

‫تَ َدبََّر‬ so kanggiragiray ko btad ‫التَّ ْدبِري‬ ُ ِ ِ so tomotondog; so phagonot ‫ع‬ ُ ‫ التَّاب‬:‫الدَّابُر‬ َ

a tomatampar sa oriyan

ِ ٍِ ِ ُ‫ آخُره‬:َ‫الدَّابُِر م ْن ُك ِل َش ْيء‬ ِ ‫ أَفْ نَاهم عن‬:‫قَطَع هللا دابِرهم‬ gitas o Allāh so tonas iran sa da a thontokan sa ganot iran ‫آخ ِرِهم‬ َْ ُْ ْ ْ َُ َ ُ َ so oriyan: so matatampar sa oriyan: so kaposan ُ‫الدَّابِرة‬ َ ِ ِ so kamorimori o binatang ‫اْلَيَ وان‬ َ ْ ُ‫َدابَرة‬ so kaantiyor ‫ ا َْلَالَ ُك‬:‫َِّبر‬ ُ َ ‫الد‬ ِ ٍ ِ ‫الد‬ so oriyan; so kaposan ُ‫آخره‬ َ ُ :‫َِّب ُر م ْن ُك ِل َش ْيء‬ ِ mizambayang ko kiyaipos o waqto niyan‫ت‬ َّ ‫أَتَى‬ ُ ‫ بَ ْع َد َما يَ ُف‬:‫الصالَةَ د َِب ًرا‬ ُ ْ‫وت الْ َوق‬ ِ so talikhodan; so oriyan ‫خ ْلف‬ َ :‫الدبْ ُر‬ so likod; so odowan; ‫ الظُّ ْهر‬:‫الدُّبُر‬ ُ ُ ِ ِ ِ َّ ِ so aya kapphakaoma niyan na igira miyapasad so ‫اج ِة‬ ‫اْل‬ ‫ات‬ ‫و‬ ‫ف‬ ‫د‬ ‫ع‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ري‬ ‫َخ‬ ‫أ‬ ‫ىء‬ ‫َي‬ ‫ي‬ ‫ذ‬ ‫ل‬ ‫ا‬ : ‫ي‬ ‫ر‬ ُّ َ‫الدَّب‬ َ َْ َ َ َ ْ َ ً ْ ُ َ so kaposan; so polimposan

galbk a di dn pangindaw

ِ ِ ِ َّ :‫ي‬ ُّ ‫الدبَِر‬ َ ‫الصالَةُ ِف آخ ِر‬

so sambayang ko kaposan ‫وقْتِ َها‬

a masa niyan

so ndo a pzambr sa polo a Arabia a pphakapoon sa kaomag sa Magrib (sdpan) ‫الدَّبُور‬

ُ miyoln sa parkat; miyatri ‫م َد ْْسًا‬ ُ ‫َد َس َم يَ ْد ُس‬ ِ ِ ِ ‫لدس‬ inoln iyan so shayi a disam ‫ام‬ َ ‫ َسدَّهُ ِب‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َد َس َم الش‬ piyarkat iyan so opak o katiya; َ‫سم ال َقرورة‬ َ ُ َ َ ‫َد‬ inoln iyan so katiya

‫َد يس َم يَ ْد َس ُم‬ ِ milana so shayi; mizibo so shayi ‫س ٍم‬ َ ‫ َكا َن ذَا َد‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َدس َم الش‬ ِِ َّ tiyagoan iyan sa sibo’ so pangn’ngkn ‫َّسم‬ َ َ ‫ َج َع َل فيه الد‬:‫َد َّس َم الط َع َام‬ ِ mimbaloy a lana so pangn’ngkn; mizibo’ so pangn’ngkn ‫صار َدَسًا‬ َ َ :‫تَ َد َّس َم الطَّ َع ُام‬ ِ so oln o katiya; so poor o ِ‫ َما يُس ُّد بِ ِه رأْس الْ َقارورة‬:‫ام‬ ُ ‫الد َس‬ َُ ُ َ َ mizibo’; milana ‫ْسًا‬ َ ‫َد‬

katiya a iphagoln on

151

‫َّح ِم‬ ْ ‫ ُد ْه ُن اللَّ ْح ِم َوالش‬:‫َّس ُم‬ َ ‫الد‬ َّ َ ‫الد‬ so sapo’ ago so sibo’ ‫َّحم‬ ُ ْ ‫ الل ْح ُم َوالش‬:‫َّس ُم‬ ِ ‫السق‬ so poor a iphagoln ko lbo o kalongkong a pthagoan sa ig‫اء‬ ْ ‫الد‬ َ ِ ‫ َما يُ َس ُّد بِِه َخ ْر ُق‬:ُ‫َُّسَة‬ miyakalbod ‫ث َد َمثًا‬ ُ ‫ث يَ ْد َم‬ َ ‫َد يم‬ miyakalbod so darpa sa miyakananaw ‫ن‬ َ َ‫ َس ُه َل َوال‬:‫ث الْ َم َكا ُن‬ َ ‫َد ِم‬ darpa a mloag a mananaw ‫َد ِمث‬ so lana o sapo ago so sibo’

ُ ‫ث يَ ْد ُم‬ َ ‫َد ُم‬ ُ‫ َس ُه َل ُخلُ ُقه‬:ً‫ث َد َماثَةً َو ُد ُموثَة‬ taw a bilangataw a mananaw i parangay ‫َد ِميث‬ lopa a malbod lalakaon a madaya ‫أ َْرض َد ِميثَة‬ piyakaoml iyan so shayi ُ‫ لَيَّ نَه‬:‫ث الشَّيء‬ َ ْ َ ‫َد َّم‬ piyakaoml iyan so igaan sa riniparado niyanُ‫ َم َّه َدهُ ووطَّأَه‬:‫ج َع‬ ْ ‫ث الْ َم‬ َ ‫َد َّم‬ َ‫ض‬ ََ tomikaw; tomiyalmba’‫م َد ْْهًا‬ ُ ‫َد َه َم يَ ْد َه‬ tikaw skaniyan a btad; tiyalmba ُ‫جأَه‬ َ َ‫ ف‬:‫َد َهَهُ أ َْمر‬ miyakananaw i parangay

skaniyan a btad

ِ ‫َغ‬ kiyolambowan iyan; siyapngan iyan; liyangkoloban iyanُ‫شيَه‬

:ُ‫َد َهَه‬ ِ ‫ي‬ miyakaite i warna ‫سو َّد‬ َ ْ ‫ ا‬: ً‫َده َم يَ ْد َه ُم ُد ْْهَة‬ maitm (mamamaan) ‫َد َهم‬ ْ‫أ‬ maitm (bababayin) ‫َد ْهَاء (ج) ُد ْهم‬ ِ ‫ت الن‬ ِ ‫د َه‬ piyakaitm o apoy so kodn ‫س َّو َدتْ َها‬ ََ َ :‫َّار الْق ْد َر‬ ُ ِ ِ miyangintkintm ‫سو َّد‬ َ ْ ‫ ا‬:‫ا َّد َه َم‬ so patong ‫ الْ َقْي ُد‬:‫َد َهم‬ ُ ْ ‫األ‬ ِ ‫ عاََّمةُ الن‬:ُ‫َّهَاء‬ so kalangkapan a pagetaw‫َّاس‬ ْ ‫الد‬ so maitm; so kaitm o warna ‫اد‬ ْ ‫الد‬ َّ :ُ‫ُّهَة‬ ُ ‫الس َو‬ lomiyawlaw; lomiyandap ً‫َد َهى يَ ْد َهى َد ْهيًا َو يد َهايَة‬ ِ ‫ أَصابه بِد‬:‫دهاه‬ tikaw niyan a pankaw a makalawlaw‫اهيَ ٍة‬ َ َُ َ ُ َ َ antonaa i miyakasogat rka a pankaw?‫ك‬ َ ‫َما َد َه‬ َ َ‫َصاب‬ َ ‫اك؟ َما أ‬ ‫ي‬ ِ ُ ‫ ب‬: ‫اءةً َو َد ْهيًا‬ miyakalantas i akal ago pandapatُ‫اد رأْيُه‬ َ ‫اء َو َد َه‬ ً ‫َده َي يَ ْد َهى َد َه‬ َ َ َ ‫صَر ِبأل َْم ِر َو َج‬ mama a baraakal ‫َداهٍ (ج) ُد َهاة‬ mimbaraakal ً‫َد َهاء‬

152

‫َد ُه َو يَ ْد ُهو‬

ِ mimbaloy a baraakal ‫ُموِر‬ ُ ‫ِبأل‬

ِ ‫ صار ب‬:‫الرجل‬ ‫ص ًريا‬ َ َ َ ُ ُ َّ ‫َد ُه َو‬

a malantas i pandapat

ِ ِ ُ‫َدهي (ج) أ َْدهيَاء‬ ‫َصابَهُ بِ َد ِاهيَ ٍة‬ َ ‫ أ‬:ُ‫َد َّهاه‬

mama a malantas i pandapat tikaw niyan skaniyan a pankaw

a phakaantiyor

ِ ِ ‫ األَمر الْمْن َكر‬:ُ‫َّاهية‬ so pankaw a btad a phakaantiyor ‫ظيم‬ َ ُ ُ ُ ْ َ ‫الد‬ ُ ‫الع‬ ِ ِ ِ mama a biyaksa ko kapagakal ago kaphandapat‫ُموِر‬ ُ ‫ بَصري ِبأل‬:‫َر ُجل َداهيَة‬ ِ ِ ‫َّهر‬ so manga pankaw o masa a phakaantiyorَ ْ ‫َد َواهي الد‬ ِ ‫الرأْ ِي والْبص ِر ِِبألُمور‬ so akal ago pandapat a malantasَ َ ‫الد‬ َ َ َ َّ ُ‫ َج ْوَدة‬:ُ‫َّهاء‬ ُ

‫ذ‬

‫ب َذ ْرًَب‬ ُ ‫ب يَ ْذ ُر‬ َ ‫َذ َر‬ giyarang iyan so pdang; diyayap iyan so pdang’ kiyamanga niyan so ُ‫َحدَّه‬ َّ ‫ب‬ َ ‫السْي‬ َ ‫ذَ َر‬ َ‫أ‬:‫ف‬ gomiyarang; domiyayap; komiyamanga

pdang

ً‫ب ذَ َرََب َوذَ َرابَة‬ ُ ‫ب يَ ْذ َر‬ َ ‫ذَ ير‬ ِ ِ ‫يدا م‬ minggarang so pdang; mimbaloy so pdang a phamitas‫اضيًا‬ َّ ‫ب‬ ُ ‫السْي‬ َ :‫ف‬ َ ‫َذ ِر‬ َ ً ‫ص َار َحد‬ ِ ‫َذ ِر‬ ٍ miyakatompis so dila i ‫ص ٍر‬ َ ‫ص َح بَ ْع َد َح‬ ُ َ‫ ف‬:‫ب ل َسا ُن فُالَن‬ َ miyakagarang a phamitas

polan ko oriyan o kabobodbod iyan

‫ذَ ِرب (ج) ذُ ْرب‬ babay a maliwanag i katharo ‫َذ ِربَة‬ َّ so sakit a kapagodowa ‫ب‬ ُ ‫الذ َر‬ ِ so dila’ ‫ن‬ ُ ‫ اللِ َسا‬:‫ب‬ ُ ‫الْم ْذ َر‬ miyakagarang; miyakatompis ً‫ُق ذَلَقَة‬ ُ ‫َق يَ ْذل‬ َ ‫ذَل‬ miyakagarang so dila; ‫ادا طَلْ ًقا‬ ًّ ‫ َكا َن َح‬:‫َذلَ َق اللِ َسا ُن‬ mama a maliwanag i katharo

miyakatompis so katharo

ِ ِ َ ‫َذلَ َق السك‬ ُ‫َحدَّه‬ َ ‫ أ‬:‫ّي‬ miyakagarang; mimbaloy a magarang ‫َق ذَلَ ًقا‬ ُ ‫ذَلي َق يَ ْذل‬ ِ ِ ِ miyakagarang so bangkaw ago so dila’‫ب‬ َ ‫ َذ ِر‬: ‫َذل َق السنَا ُن َوالل َسا ُن‬ so magarang ‫أَ ْذلَق (ج) ذُلْق‬ ِ ‫ف ِمنْه علَى الْمو‬ ِ َ‫ذَلِ َق ِم َن الْ َعط‬ miyatay a kawaw ‫ت‬ ْ َ َ ُ َ ‫ أَ ْشَر‬: ‫ش‬ giyarang iyan so glat; diyayap iyan so glat

sa maito bo’ na aya niyan ipatay

153

‫أَ ْذلَق‬ babay a maatay a kawaw ‫َذلِ َقة‬

mama a maatay a kawaw

ً‫ُق ذَلَقَة‬ ُ ‫ُق يَ ْذل‬ َ ‫ذَل‬ ِ miyakagarang so dila; miyakatompis ‫ق‬ َ َ‫ ذَل‬:‫ذَلُ َق الل َسا ُن‬ dila’ a magarang a matompis ‫لِسان ذلْق‬ َ ِ ِ ِ ُّ so dila a magarang a ‫يغ‬ ْ ‫ الل َسا ُن‬:‫الذلَ ُق‬ ُ ‫اْلَد‬ ُ ‫يد الْبَل‬ miyakatompis; miyakagarang

maongangen i katharo

da makapankhaid sabap ko kabasngً‫ذَ ْهال‬

‫ذَ َه َل يَ ْذ َه ُل‬

o btad; miyakalipat

da niyan mapankhaid so btad; kiyalipatan‫َمر‬ ْ ‫األ‬

َ

‫َذ َه َل‬

iyan so btad

ِ da niyan mapankhaid do btad; kiyalipatan iyan so btad ُ‫عْنه‬ َ ‫ نَسيَهُ َو َغ َف َل‬:‫َذ َه َل َع ِن األ َْم ِر‬ da makapankhayd sa kiyatkawi ron ً‫ذَ يهل يَ ْذ َهل ذُ ُهول‬ ُ َ ‫ َج َعلَهُ يَ ْذ َه ُل‬:‫أَ ْذ َهلَهُ األ َْمَر‬ piyakilipatan iyan ki polan so btad; ‫َم ِر‬ ْ ‫أَ ْذ َه َل فُالَ ًًن َع ِن األ‬ piyakilipatan iyan on so btad

da niyan pakipankhaydn ki polan so btad ko kiyatkawi ron

‫ر‬

ُ ‫َف يَ ْرأ‬ َ ‫َرأ‬ ً‫َف َرأْفَة‬ ِ ِ ‫رأ‬ inikapdi iyan; inikalimo iyan ‫علَْي ِه‬ َ َ َ َ‫ َرُحَهُ َو َعط‬: ‫َف بِه‬ َ ‫ف‬ mama a makapdiin ‫رائِف‬ َ mimbaloy a mala i kapdi ً‫ف َرأْفَةً َوَرآفَة‬ ُ ‫ف يَ ْرُؤ‬ َ ‫َرُؤ‬ ِِ َ ‫رُؤ‬ inikapdi iyan ‫َف‬ َ ‫رأ‬: َ ‫ف به‬ َ mama a makapdiin ‫رُؤوف‬ َ mikhakapdiay siran ‫اُحُوا‬ ‫ر‬ ‫ت‬ :‫ا‬ ‫و‬ ‫ف‬ ‫اء‬ ‫ر‬ َ َ َ ُ َ َ َ‫ت‬ inipangapdi iyan skaniyan ‫لرأْفَ ِة‬ َّ ‫ َع َاملَهُ ِِب‬:‫ف بِِه‬ َ َّ‫تَ َرأ‬ ِ miyangangampdian; miyamangni sa ikapdi ‫َف‬ َ ‫ا ْستَ ْرأ‬ komiyapdi

‫َربَ َد يَ ْربُ ُد َربْ ًدا‬ ِ mikhomadn ko darpa; miyaling ko darpa ‫ام‬ َ َ‫ أَق‬:‫َربَ َد ِِبلْ َم َكان‬ ِ ‫ خزنَه ِِف الْ ِمرب‬:‫ربد التَّمر‬ inagag iyan so korma ko agaga’ ‫د‬ ُ َ َ َ ْ َ ََ َْ mikhomadn ko darpa’

154

miyakaitm a masasaogٍ‫ك ْدرة‬ ُ ِ‫ب‬

َ

َ َ‫ اِ ْختَ ل‬:ً‫َربي َد يَ ْربَ ُد ُربْ َدة‬ ُ‫ط َس َو ُاده‬ a warna a marothm

marothm a warna a maitm (mamamaan) ‫أ َْربَد‬

marothm a warna a maitm (bababayin) ‫ربْد‬

ُ )‫َربْ َداء (ج‬ ِ ِ ِ ِ‫ض‬ rominiga a paras i polan ko kapkhararangiti ron ‫ب‬ َ َ‫ ا ُْحََّر ُحَُْرةً ف َيها َس َواد عْن َد الغ‬:‫أ َْربَ َد َو ْجهُ فُالَ ٍن‬ ِ ‫أَرب َد‬ milkp so langit; minggabon so langit ‫ت‬ َّ ‫ت‬ ْ ‫ تَغَيَّ َم‬:ُ‫الس َماء‬ َْ ِ so pthagoan ko manga kitab ago so ‫يدةُ (ح) رَِبئد‬ َّ َ ِ‫الرب‬ َ manga panoratan

ِ ِ ُ ِ‫ موق‬:‫الْ ِمرب ُد‬ so kodal a onta ‫َْبِس َها‬ ْ َ َْ ُ ‫ف اإلب ِل َوَم‬ ِ ِ ِ ِ so agaga sa korma; so phagagagan‫َّمر (ج) َمرابد‬ ُ ‫ َما َُيَف‬:‫الْم ْربَ ُد‬ َ ُ ْ ‫َّف فيه الت‬ somiyaog; lomiyook; lomiyamk ‫كا‬ ً ْ‫ك َرب‬ ُ ُ‫ك يَ ْرب‬ َ َ‫َرب‬ siyaogan iyan so shayi; inisaog iyan so shayiُ‫خلَطَه‬ َ َ‫َرب‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫ك الش‬ siyaogan iyan so biyobog a solabay ُ‫خلَطَه‬ َ ‫ك الثَِّر‬ َ َ‫َرب‬ َ :‫يد‬ inimbaal iyan sa pangn’ngkn ُ‫س َّواه‬ َ َ‫َرب‬ َ :‫ك لَهُ طَ َع ًاما‬ َ ‫صنَ َعهُ َو‬ sa liyoto iyan

ِ َ َ‫ اِخت ل‬:‫ك رب ًكا‬ kiyarimbotan sa miyaparampangُ‫َمره‬ َ ‫َربي‬ َْ ََ ُ َ‫ك يَ ْرب‬ ُ ْ ‫ط َعلَْيه أ‬ mama a karirimbotan ‫ربِك وربِيك‬ ََ َ ِ ِ ِ kiyarimbotan ko btad sa miyaparampang ‫ط‬ َ َ‫ ا ْختَل‬:‫ك األ َْمُر َعلَْيه‬ َ َ‫ا ْرتَب‬ ِ kiyarimbotan ko btad; ‫َم ِر‬ َ َ‫ا ْرتَب‬ ْ ‫ك ِِف األ‬ kiyatangkalan ko btad sa di niyan khabolongan

ِ ْ ‫يف‬ َّ ُ‫اْلِيلَة‬ ُ ِ‫الرب‬ ُ ‫ الضَّع‬:‫ك‬ miyozor; miyamagoman ‫َرََب يَ ْربُو َربْ ًوا َوُربُ ًّوا‬

so mama a rimbot i pikir a korang i akal

‫ ََنَا َوَز َاد‬:ََ ُ‫َّيء‬ ْ ‫َرَِب الش‬ miniporo’; minigayaw ‫ع‬ َ ‫ َعالَ َو ْارتَ َف‬:‫َرَِب‬ ِ َّ ‫ ص‬:‫الس ِويق‬ mimbkar so biyobog ko kiyaomani ron sa ig ‫خ‬ َ ‫ب َعلَْيه الْ َماءُ فَانْتَ َف‬ ُ ُ َّ ‫َرَِب‬ miyagintaw ‫َريِب يَ ْرََب َربْ ًوا َوُربُ ًّوا‬ َ ِ ٍ ِ ِ‫ر‬ miyagoyagoyag ko mbwataan i polan sa sii kiran miyakala ‫شأَ في ِهم‬ ْ َ َ‫ ن‬: ‫َب ِف بَِن فُالَن‬ ََ mitho’ so shayi; mithobo’ so shayi

somiyobra; miyoman ‫اد‬ َ ‫َز‬

:‫أ َْرََب‬ rinitan iyan skaniyan; sininanad iyan ko kaito iyan ُ‫شأَه‬ َ َ‫ ن‬:ُ‫َرَِّبه‬ miyagintaw; miyaganad; somiyombak ‫َّف‬ َ ‫ تَنَ َّشأَ َوتَثَق‬:‫تَ َرََّب‬ 155

ِ َّ ِ ‫اارتَ َف َع ِم َن األ َْر‬ ‫ض‬ ْ ‫ َم‬:ُ‫الرابيَة‬ ِ ‫ضل َو‬ ِ so tobo’; so lawan; so sobra ُ‫الزَي َدة‬ ُ ْ ‫ ال َف‬:‫الرَِب‬ so sakit a tibi; so sakit a lalay; so sakit a kandoda sa rogo’ ‫الربُو‬ َّ so bobong; so panggao a lopa ‫الرابِيَةُ (ج) رًَب‬ َّ :ُ‫الربْ َوة‬ َّ ُ so giyaling a onga sapad a ipephalino ko ‫الْمرََّب‬ َُ so bobong; so panggaw a lopa’

kapekhan sa roti

miyatri; miyoln ‫َرتْ ًقا‬

‫َرتَ َق يَ ْرتُ ُق‬ inoln iyan so shayi; piyatri iyan so shayi; tiniman iyan so shayiُ‫ْلَمه‬ َ َ ‫ َسدَّهُ أ َْو‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َرتَ َق الش‬ inompiyaan iyan so shayi ُ‫حه‬ ْ ‫ أ‬:َ‫َّيء‬ َ َ‫َصل‬ ْ ‫َرتَ َق الش‬ ‫ي‬ mindmt; miyagoln ‫ق َرتَ ًقا‬ ُ َ‫َرت َق يَ ْرت‬ ِ ‫رتِق الش‬ mindmt so shayi; mipatri so shayi ‫َم‬ َ ‫ انْ َس َّد َواْلتَأ‬:ُ‫َّيء‬ ْ ََ nddmt; thitiman (mamamaan)‫أ َْرتَق‬ nddmt; thitiman (bababayin) ‫رتْ َقاء‬ َ ِ ِ mindmt so shayi; mithiman so shayi ‫َم‬ َ ‫ انْ َس َّد َواْلتَأ‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْرتَتَ َق الش‬ so matitiman; so nddkt ‫وق‬ ُ ُ‫ الْ َم ْرت‬:‫الرتْ ُق‬ َّ siyasa iyan sa ngirong ‫َر ََثَ يَ ْريَثُ َرَْثًا‬ siyasa iyan a ngirong iyan ُ‫َد َماه‬ ْ ‫ َك َّسَرهُ َح ََّّت أ‬:ُ‫َرََّثَ أَنْ َفه‬ ِ ‫ت الْمرأَةُ أَنْ َفها ِِب‬ ِ ِ ‫لط‬ pikhamotan o babay a ngirong iyan ‫يب‬ َ ْ َ َ‫َرَْث‬ biyodbod i katharo ‫َريَثَ يَ ْر ََثُ َرَثًَا‬ ِ biyodbod i katharo si polan ‫كالَ ُمهُ آلفَ ٍة ِِف لِسانِِه‬ َ‫ب‬ ْ َِ‫ ََلْ ي‬:‫َرَّثَ فُالَن‬ َ mama a bodbod i katharo’‫أ َْرََّث‬ babay a bodbod i katharo’‫رْْثَاء (ج) رَّْث‬ ُ َ ِ ‫ األَنف (ج) مر‬:‫الْ ِمرََّث‬ so ngirong ‫اَّث‬ ُ ْ ُْ ََ dominidaw sa miyatay sa miyangangaloy ً‫َرثَى يَ ْرثيي َرثْ يًا َويرََثءً َوَم ْرََثة‬ ِ ‫ ب َكاه ب ع َد موتِِه وعدَّد ََم‬:‫رثَى الْميت‬ dinidaw niyan so miyatay sa piyangangaloy niyan so ُ‫اسنَه‬ َ َ َ َ َْ َْ ُ َ َ َْ َ manga pipiya niyan a parangay

‫ َر َّق ِْلَالِِه‬:ُ‫َرثَى لَه‬ ‫ي‬ kiyalmkan sa ikokopay ‫ض ْعف وفُتُور‬ َ ‫ أ‬:‫َرث َي يَ ْرثَى َرثْ يًا َوَرثًى‬ َ َ ُ‫َصابَه‬ so kalmk ago so kopay ‫ف والْ ُفتُور‬ َّ ُ َ ُ ‫ الض َّْع‬:ُ‫الرثْيَة‬ inikapdi iyan so btad iyan

156

ِ ‫ب أَ ِو األَطْر‬ ِ ‫ وجع الْم َف‬:‫الرثْية‬ ِ ‫الرَك‬ )‫وماتِي ِزْم‬ ُّ ‫اف‬ ُّ ‫اص ِل أَ ِو‬ َ ‫(الر‬ َ ُ ْ َ َ َّ َ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِْ ‫ت م ْن ش ْع ٍر و َغ‬ so ipndidaw ko miyatay a pd sa bayok ‫ريه (ج) َمراث‬ َ ‫ َما يُْرثَى بِه الْ َمْي‬:ُ‫الْ َم ْرََثةُ َوالْ َم ْرثيَة‬ َ َ so sakit a olag

ago so salakaw ron

miyalap; miyasm; miyabngang ‫جبًا‬ ْ ‫َر‬ inikalk iyan si polan; inikasm iyan si polan; inikabngan iyan

‫ب‬ ُ ‫ب يَ ْر ُج‬ َ ‫َر َج‬ َ ُ‫ َخافَهُ َوَهابَه‬:‫ب فُالَ ًًن‬ ُ‫وعظَّ َمه‬ َ ‫َر َج‬ si polan

miradiyab so mama

ِ ‫ي‬ miyaya’ ; miyamamala ‫حيَا‬ ْ َ‫ ا ْست‬:‫ب َر َجبًا‬ ُ ‫ب يَ ْر َج‬ َ ‫َرج‬ ِ kiyatekawan; miyawan; ‫ع‬ َ ‫ فَ ِز‬:‫ب‬ َ ‫َرج‬ ِ ‫اْل‬ ِ ِ ٍ ‫الذبِيحةَ ِِف رج‬ ِ ‫اهلِيَّ ِة‬ َّ ‫ب‬ َ ‫ب عْن َد‬ َْ ‫صنٍَم َوُه َو م ْن نُ ُسك‬ َ َ َ َّ ‫ ذَبَ َح‬:‫الر ُج ُل‬ َ ‫َر َّج‬

somiyombali sa korban ko barahala ko Rajab a pd anan ko simba o Arab a Jāhiliyyah

‫ب ا ِإلنْ َسا َن‬ َ ‫َر َّج‬ siyolay niyan so korma ka an di khaotang; bikhs iyan so manga raon o korma َ‫َّخلَة‬ ْ ‫ب الن‬ َ ‫َر َّج‬ pimasla iyan so manosiya

ko talintang iyan ka an di kitaloga o ndo’

so manga anggawta ‫َصابِ ِع‬ َ ‫األ‬

ِ َّ ِ ‫ م َف‬:‫الرو ِاجب‬ ‫اص ُل‬ َ ُ َ َّ )‫الراجبَةُ (ج‬

o manga kmr; so zoosooran o manga kmr

so olanolan a Rajab a sslaan a olanolan ‫جب‬ َ‫ر‬

َ

a isasapar on so kathidawa

ِ ُّ ْ ‫ َما يُ ْد َع ُم بِه الن‬:ُ‫الر ْجبَة‬ ُ )‫َّخ ُل (ج‬

so solay o korma; ‫جب‬ َ‫ر‬

so somang o korma

ِ َّ ِ ِ ِ ‫الرس‬ ٍ ‫ول ِِف ر َج‬ so kalaawiya sa Madīnah ko olanolan a Rajab‫ب‬ ُ َّ ‫ ِزَي َرةُ َمدينَة‬:ُ‫الرجيبَة‬ َ domiyagdb ‫جسا‬ ً ْ ‫س َر‬ ُ ‫س يَ ْر ُج‬ َ ‫َر َج‬ domiyagdb so dalndg sa magogokt so bto niyan ‫عظُم‬ َ َ‫ اِ ْختَل‬:‫الر ْع ِد‬ َّ ‫ت‬ ُ ‫ص ْو‬ َ ‫س‬ َ َ ‫ط َو‬ َ ‫َر َج‬ ِ miyagasokasok so onta; ‫يدا‬ ً ‫ َه َد َر َشد‬:ُ‫س الْبَعِري‬ َ ‫َر َج‬ mizowara sa mabasng

‫ي‬ ً ‫س‬ ُ ‫س َويَ ْرج‬ ُ ‫س يَ ْر ُج‬ َ ‫َر َج‬ ِ inalangan iyan si polan ko btad; ُ‫حبَسه‬ َ َ ‫ َع َّوقَهُ َو‬:‫س فُالَ ًًن َع ِن األ َْمر‬ َ ‫َر َج‬ miyalang; ‫جسا‬ ْ ‫َر‬

biyalambanan iyan si polan ko btad

mirzik; ‫جسا‬ ْ ‫ِر‬

ً

‫ي‬ ‫ أَتَى‬:ً‫اسة‬ َ ‫سا َوَر َج‬ ً ‫س َر َج‬ ُ ‫س يَ ْر َج‬ َ ‫َرج‬ mama a giimrzik ‫رِجس‬ َ ِ babay a giimrzik ‫رجسة‬ َ َ

ً‫اسة‬ َ ‫س َر َج‬ ُ ‫س يَ ْر ُج‬ َ ‫َر ُج‬ miyakarzik so shayi‫ قَ ُذر‬:‫جس الشَّيء‬ َ ُ ْ َ ُ ‫َر‬ miyakarzik

157

ِ َ ‫ َعم َل‬:‫س فُالَن‬ َ ‫َر ُج‬ ِ tiyagther so taragombalay ‫ف‬ َ ‫ َر َج‬:ُ‫س الْبِنَاء‬ َ َ‫ا ْرَِت‬ ِ so sowara a marsrs; ‫يد‬ َّ :‫س‬ َّ ُ ‫ت الشَّد‬ ُ ‫الص ْو‬ ُ ‫الر ْج‬

ِ minggolaola si polan sa marata; mirzik si polan ‫يحا‬ ً ‫َعمالً قَب‬

so sowara a matanog

ِ ‫ ال َق ِذ ُر‬:‫س‬ ُ ‫الر ْج‬ ِ ِ so piyakasisingay a galbk ‫الف ْعل الْ َقبِيح‬ ُ ُ :‫س‬ ُ ‫الر ْج‬ ِ so haram a marata a marzik ‫ام‬ ْ :‫س‬ ُ ‫اْلََر‬ ُ ‫الر ْج‬ ِ ِ so waswas o shaytan; ‫جاس‬ َ ‫ َو ْس َو َستُهُ (ج) أ َْر‬:‫س الشَّْيطَان‬ ُ ‫ر ْج‬ so marzik

so gogo’ o shaytan

so parato; so ator a pthagoon ko poro o tali a pthayothonn ko paridi ka aniyan

ِ ‫اس‬ ُ ‫الْم ْر َج‬

kalbogi oriyan iyan na limasan ka an on mada so lipaw a mado’

ً‫َر َج َل يَ ْر ُج ُل َر ْجال‬ siyogat iyan sa ski: sikiyan iyan ُ‫جلَه‬ ْ ‫اب ِر‬ َ ‫ أ‬:ُ‫َر َجلَه‬ َ ‫َص‬ ‫ي‬ mindilalag ً‫جلَة‬ ْ ‫َرج َل يَ ْر َج ُل َر َجالً َوُر‬ ِ ‫ قَ ِوي علَى الْم‬:‫رِجل فُالَن‬ mindilalag si polan‫شي‬ َ َ َ َ َ mama a palalalag ‫جل‬ َ ‫أ َْر‬ babay a palalalag ‫جل‬ ْ ‫َر ْجالَءُ (ج) ُر‬ siyalday niyan so bok ُ‫س َّواهُ وَزيَّنَه‬ ْ ‫َر َّج َل الش‬ َ َ :‫َّعَر‬ ِ ِ mithinampakan tharo;‫عهُ بِالَ رِويٍَّة‬ َ ‫ ابْتَ َد‬:‫ا ْرَِتَ َل الْ َكالَ َم‬ َ

mizki; inilalakaw niyan a ski niyan

mitharo sa da niyan thalia

ِ َّ ‫تَر َّجل‬ ‫ب‬ ُ ‫الراك‬ َ َ ِ mithamama so babay; somiyayan ُ‫جلَت الْمرأَة‬ َّ ‫تَ َر‬ َْ

tomipad so khokoda’ sa lomiyalag

so babay sa mama

‫الر ِاج ُل‬ َّ ِ ِ ِ ُ َ‫ خال‬:‫الراجل‬ so sondaro a ‫جالَة‬ َّ ‫س (ج) ِر َجال َوَر‬ ُ ‫ف الْ َفار‬ ُ َّ so mama a phlalag

phlalag a sopaka o komokoda

‫الر ْج ُل‬ َّ ِ so ski ipoon ko itado o bobon na taman ko kmr ‫جل‬ ُ ْ ‫الر‬ so mama ‫جل‬ َّ ُ ُ ‫الر‬ so kamamamai ُ‫جولَة‬ ُّ ُ ‫الر‬ nditarn a totoladan sa manga mama ‫جل‬ َّ ‫ثَ ْوب ُمَر‬ so matitimo a phlalag

158

ِ ‫ُّح‬ so kodn a lopa odi na galang‫اس‬ َ ‫الن‬ somiyagompot so rarangit iyan

ِ ِ ‫الق ْدر ِمن‬ ِ ِ ‫الط‬ ‫ّي أَ ِو‬ َ ُ :‫الْم ْر َج ُل‬ ِ ِ َ ‫َج‬ َ ‫ ا ْشتَ َّد َغ‬:ُ‫ت َمَراجلُه‬ ْ ‫اش‬ ُ‫ضبُه‬

‫َر َدأَ يَ ْر َدأُ َر ْد ًءا‬ siyomang iyan so klb ka an di khigobar ُ‫عمهُ وقَ َّواه‬ ْ َ‫َرَدأ‬ َ ِ‫اْلَائ‬ َ َ َ ‫ َد‬:‫ط‬ mikharata; mikhorang ‫ض َع وفَس َد‬ َ َ ُ ‫ َو‬:ً‫َر ُد َؤ يَ ْر ُد ُؤ َر َداءَة‬ nganin a korang i gona ago arga ‫رِديء‬ َ ِ ِ ِ so somanga; so ogopa; so tabanga ‫ّي والنَّاصر‬ ُ َ ُ ‫ الْ ُمع‬:ُ‫الرْدء‬ ِ ِ so bagr; so polaos ‫اد‬ ُ ‫ ال ُق َّوةُ َوالْع َم‬:ُ‫الرْدء‬ ِ َّ ِ ْ ‫اس ُد و‬ ِ so nganin a korang i arga ago mababa i btad‫سيس (ج) أ َْرِد ََئء‬ َ ‫ ال َف‬:ُ‫الرديء‬ ُ َ‫اْل‬ somiyolay; somiyomang; miyagr

tominimbang sa kapnd ‫َر ْزًَن‬

iniporo iyan so shayi ka

‫َرَز َن يَ ْرُز ُن‬ ِ َ ‫ َرفَ َعهُ لِيَ ْع ِر‬:َ‫َّيء‬ ُ‫ف َوْزنَهُ أ َْو ث َقلَه‬ ْ ‫َرَز َن الش‬

an iyan katokawii timbang iyan; tinika iyan so shayi i kapnd iyan

‫وَن‬ ً ‫َرُز َن يَ ْرُز ُن َرَزانَةً َوُرُز‬ miyakaintad si polan sa bilangataw‫كن‬ َ َ ‫ َوقُ َر َو َحلُ َم َو َس‬:‫َرُز َن فُالَن‬ ِ ِ‫تَرَّز َن ِِف َُْمل‬ mimbkn ko darpa iyan ‫ تَوقَّر‬:‫س ِه‬ ََ َ ِ ِ ِ so babay a maintad ‫ الوقُور من النساء‬:‫ن‬ َّ َ َ ُ َ ُ ‫الرَزا‬ so kaintad ‫ الْوقَار‬:ُ‫الرَزانَة‬ َّ ُ َ ِ so mapnd i timbang ‫ الثَّقيل‬:‫الرِزين‬ ُ َّ ُ ِ َّ so thatana a ‫الساكِن‬ ُ ِ‫ الثَّاب‬:‫ين‬ ُ َّ ‫ت‬ ُ ‫الرز‬ miyakaintad a miyabilangataw

mbbkn

miyatoro; ‫ اِ ْهتَ َدى‬:‫ش ًدا‬ ْ ‫َر َش َد يَ ْر ُش ُد ُر‬ ِ‫ر‬ mama a matotoro’ i parangay ‫اشد‬ َ ‫ي‬ ‫ َر َش َد‬:‫ادا‬ ً ‫َرش َد يَ ْر َش ُد َر َش ًدا َوَر َش‬ mama a mikhasad i kapamimikiran ‫ر ِشيد‬ َ ِ piyakatitho niyan so btad iyan ُ‫َمره‬ َ ْ ‫َرش َد أ‬ pinggonanao niyan; tiyoro iyan skaniyan ُ‫ َه َداهُ و َدلَّه‬:ُ‫ش َده‬ َ ‫أ َْر‬ َ pinggonanao niyan skaniyan ُ‫ش َده‬ َ ‫َرش‬ َ ‫ أ َْر‬:ُ‫َّده‬ ِ ‫ قَضى بِر ْش‬: ‫الصِب‬ ِ َ ‫رش‬ kiyokom o kali so wata sa mikhasad a mangoda sa ِ‫ده‬ َ ُ َ َ ْ َّ ‫َّد الْ َقاض ُي‬ kiyabaligan

159

ِ ِ َ‫ طَل‬:‫َِاست ر َش َد فُالَ ًًن‬ ُ‫ب مْنهُ أَ ْن يُْرش َده‬ َْْ َ ِ ِ ‫يد ا‬ so kaatora ko kanggasto sa di kaola o tamok ‫إلنْ َفاق‬ ُ ‫تَ ْرِش‬

miyangni sa toroan ki polan

so magiinontolan a komkdg ُ‫عْنه‬ َ

sa da a bali niyan

ِ ‫يد‬ َّ ُ ‫ الْ ُم ْستَق ُيم َعلَى طَ ِر ٍيق الَ ََِي‬:‫الر ِاش ُد‬

ko lalan a mathito sa di ron zilay

so manga Khalīfah a kipagiinontolan ‫ن‬ َ ‫الر ِاش ُدو‬ َّ

ْ ُ‫اْلُلَ َفاء‬ so kiyakhasad o taw sa makapenggiragiray sa skaniyan dn sa miyapokas ko ‫ش ُد‬ ُّ ْ ‫الر‬ kawawatai

so ingaran o Allāh a giinggonanao ‫يد‬ َّ ُ ‫الرِش‬ a pthoro ko manga kaadn iyan

so taw a mikhasad i pamikiran a mapiya ‫يد‬ َّ ُ ‫الرِش‬ i kanggiragiray;

ِ ‫الو‬ so taw a giinggonanao; so pphangosiyat a pphamando; so olowan o polis a ‫ظ‬ ُ ‫اع‬

ِ َ :‫الْ ُم ْرش ُد‬

tomitikay; so giimangolin ko kapal ko kapzagad iyan ko karang ko kalodan miyator; miyagator

‫ص ًفا‬ ُ ‫ص‬ َ ‫ص‬ ْ ‫ف َر‬ ُ ‫ف يَ ْر‬ َ ‫َر‬

َّ ‫ َر‬:َ‫َّيء‬ َ ‫ص‬ ُ‫صه‬ َ ‫َر‬ ْ ‫ف الش‬ ِ ‫رصف ا ْْلِجارةَ ِِف الْبِن‬ piyagator iyan so ator ko kiyambalay ‫اء‬ َ ََ َ ََ minggikb sa miyaator ‫كما‬ ُ ‫ص‬ َ ‫ص‬ َ ‫ف َر‬ ُ ‫ف يَ ْر‬ ُ ‫َر‬ َ :ً‫صافَة‬ ً َ ‫ص َار َْْم‬ piyagator iyan so shayi sa miyagikb ‫حكاٍَم‬ َّ ‫ َر‬:َ‫ف األَ ْشيَاء‬ َّ ‫َر‬ َ ‫ص‬ ْ ِِ‫ص َها ِب‬ ِ ُ ‫الرص‬ so pagator a ator ُ‫صوفَة‬ ُ ‫ ا ْْل َج َارةُ الْ َم ْر‬:‫اف‬ َِ ٍ ‫ض سو‬ ِ ٍ so maolad a lopa a babasoka ‫اد‬ ُّ َ ‫الر‬ َ َ ِ ‫ ُك ُّل َمْن بَت ِب َْر‬:ُ‫صافَة‬ isa a darpa sa Bagdād a ibabangnsa on so pababayok a si Ma’rūf Ar ‫اد‬ ُّ َ ‫ ََمَلَّة بِبَ ْغ َد‬:ُ‫صافَة‬ َ ‫الر‬ piyagator iyan so shayi

ِ َّ so pagator ‫ّي‬ ُ ‫الرص‬

Rusāfī

ِ َّ :‫يف‬ ُ ‫الرص‬ ِ ِ ِ ٍ ُ ‫ر ِص‬ taw a pzayanan iyan si ‫عملِ ِه‬ َ َ َ ‫ َُيَاكيه ِف‬:‫يف فُالَن‬ polan ko goagoay niyan

ِ َّ so phagampiran o kapal odi na so potpot a maolad a babataan a pndapoan o ‫يف‬ ُ ‫الرص‬ manga taw ko pantalan

miyakato-a so onga a korma

‫وَب‬ ً ُ‫ب َرطْبًا َوُرط‬ ُ ُ‫ب يَ ْرط‬ َ َ‫َرط‬

a gadong sa miyakariga

‫ب‬ ُّ ُ‫ أَطْ َع َمه‬:‫ب فُالَ ًًن‬ َ َ‫الرط‬ َ َ‫َرط‬ ‫ي‬ tiyagithim; miyaoramg ً‫ب ُرطُوبَةً َوَرطَابَة‬ ُ َ‫ب يَ ْرط‬ َ ‫َرط‬ ِ ِ tiyagithim so shayi; miyaoramg soَّ‫دي وابْتَل‬ َ َ َ‫ ن‬:ُ‫َّيء‬ َ ‫َرط‬ ْ ‫ب الش‬

piyakakan iyan si polan sa onga a korma a miyakariga

160

shayi; miyabasa so shayi

miyakariga so onga a korma ً‫َرطَابَة‬

‫ب‬ ُ ُ‫ب يَ ْرط‬ َ ُ‫َرط‬ miyakariga so gadong a onga a korma ‫صار رطَبًا‬ ُ َ َ :‫ب الْبُ ْسُر‬ َ ُ‫َرط‬ miyagating so ndo’ sa ‫خا ِر‬ َ ُ‫ تَ َشبَّ َع ِِبلْب‬:ً‫ب ا َْلََواءُ ُرطُوبَة‬ َ ُ‫َرط‬ masasaog a mawasa

‫ الَ َن َونَ ُع َم‬:‫ص ُن‬ ْ ُ‫ب الْغ‬ َ ُ‫َرط‬ ِ ‫رطْب ور‬ sapak a maloway ‫طيب‬ ََ َ َّ miyakariga so gadong a onga a korma ‫صار رطَبًا‬ : ‫ر‬ ‫س‬ ُ َ َ ُ ْ ُ‫ب الْب‬ َ ‫َرط‬ riyams iyan so shayi; biyasaiyan so shayi ُ‫ بَلَّلَه‬:‫رطَّب الشَّيء‬ َْ َ َ ِ َّ‫ت رط‬ miyagating; mimbasa; miyagig ‫ل‬ َّ َ‫ ابْت‬:‫ب‬ َ ََ ِ ِ so kiyapakariga o gadong a onga a ‫ نَضيج الْبُس ِر قَ ْبل أَ ْن يَصري َتَْرا (ج) أ َْرطَاب وِرطَاب‬:‫لرطَب‬ َ ُ ُّ ‫ا‬ ً َ َ ْ ُ miyakaloway so sapak

korma ko da niyan pn kambaloy a tam’r (so busr na igira gadong so onga o korma, so rutab, na igira miyakariga a miyakamis, na so tam’r na igira miyagango a miyakamismis dn)

ِ ‫ ُك ُّل ما أُكِل ِمن النَّب‬:ُ‫الرطْبة‬ ‫ات َغضَّا طَ ِرًّي (ج) ِرطَاب‬ َ َ َ َ َ َّ ِ َّ so maoml; so maloway ‫ّي‬ ُ ْ َّ‫ الل‬:‫يب‬ ُ ‫الرط‬ ِ ‫عيش ر‬ kaoyagoyag a mananaw; kapagintaw a maoml‫طيب‬ َ َْ

so kinilaw a mailaw a otan a lthaan a maoml

‫َصابَْتهُ َر ْع َشة‬ ً ‫ش َر ْع‬ ُ ‫ش يَ ْر َع‬ َ ‫َر َع‬ َ ‫ أ‬:‫شا َوُر َعا ًشا‬ ‫ي‬ mithabkhr; mithagthr; ‫شة‬ ً ‫ش َر َع‬ َ ‫َصابَْتهُ ِر ْع‬ ُ ‫ش يَ ْر َع‬ َ ‫َرع‬ َ ‫ أ‬:‫شا‬

mithabkhr; mithagthr

mithabadok

‫َر ِعش‬ babay a tatabadn ‫شة‬ َ ‫َر ِع‬ ِ piyakathabkhr yan skaniyan; piyakathabadok iyan ‫ش‬ ُ ‫ َج َعلَهُ يَْرتَع‬:ُ‫أ َْر َع َشه‬ piyakathabkhr iyan; piyakathabadok iyan skaniyanُ‫شه‬ َ َّ‫َرع‬ ِ ِ mithabadok; piyananabad ‫ش‬ َ ‫ َرع‬:‫ش‬ َ ‫ا ْرتَ َع‬ so tabkhr ‫اش‬ ُّ ُ ‫الر َع‬ ِ ُّ so sakit a kathabadok ‫ي‬ ُّ ‫الر َعاش‬ mama a tatabadn; mama a tatabkhrn

tomigl; ‫غ ًما‬ ْ ‫َر‬

‫َرغَ َم يَ ْرغَ ُم‬ tigl iyan si polan sa piyakarondan iyan ُ‫سرهُ وأَ َذلَّه‬ َ َ َّ َ‫ ق‬:‫َر َغ َم فُالَ ًًن‬ ِ َ‫ ل‬:‫ر يغم ي رغَم رغَما‬ ِ ‫ص َق ِِبلتُّر‬ minisaonk ko bayank ‫اب‬ ً َ ُ َْ َ َ َ ِ miyakadapanas; miyakarondan ‫ ذَ َّل‬:‫غم‬ َ ‫َر‬ 161

ُ‫أ َْر َغ َمه‬ inisaonk iyan a ngirong iyan ko bayank, ilat ko kapakadapanas; piyakadapanas ُ‫غم أَنْ َفه‬ َ َ ‫أ َْر‬ tigl iyan; piyakarondan iyan ska niyan

iyan skaniyan

ِ َ :‫الر َغ ُام‬ ِ ‫أَلْ َقاهُ ِِف‬ inisombo niyan ko bayank, piyakadapanas iyan skaniyan ُ‫َهانَه‬ َ ‫ أَذَلَّهُ َوأ‬:‫الر َغ ِام‬ ِ :‫الر ْغم‬ ِ so bayank ‫ام‬ ُ ‫الر َغ‬ ُ pinggalbk iyan sa mittgl on ‫علَى ر ْغ ِم ِه‬ َ َ ُ‫فَ َعلَه‬ mittgl on ُ‫الر ْغ ِم ِمْنه‬ َّ ‫َعلَى‬ tgl on ُ‫عنْه‬ َ ‫َر ْغ ًما‬ minsampn mataan a skaniyan na: ُ‫ر ْغم أَنَّه‬ َ ُ so apasa; so lindonga; so kaloag a khatkasan ko margn a ‫ع‬ ُ ‫َّس‬ َ ‫ الْ َم ْل َجأُ َوالْ ُمت‬:‫الْ ُمَرا َغ ُم‬ so bayank ‫اب‬ ُ ‫التُّر‬

mambbtad

miyoro’ ; miyayaw ‫َرفْ ًعا‬

‫َرفَ َع يَ ْرفَ ُع‬ iniporo iyan so taragombalay; piyakaporo iyan so taragombalay ُ‫َعالَه‬ ْ ‫ أ‬:َ‫َرفَ َع الْبِنَاء‬ inawidan iyan so shayi ُ‫ُحَلَهُ ونَ َقلَه‬: َ َ َ‫َّيء‬ ْ ‫َرفَ َع الش‬ biyokaan iyan so shayi sa da niyan pamaroliyana ‫ف‬ َّ ‫ َك‬:‫َرفَ َع يَ َدهُ َع ْن َش ْي ٍء‬ ِ ِ‫َّمهُ ِِف الْ َم ْجل‬ piyakaona niyan si polan ko darpa’ ‫س‬ َ ‫ قَد‬:‫َرفَ َع فُالَ ًًن‬ iniporo iyan so sowara niyan; piyakatanog iyan so lagam iyan ‫ج َهر بِ ِه‬ َ ‫َرفَ َع‬ َ َ :ُ‫ص ْوتَه‬ iniphanon iyan so btad iyan ko kokoman‫كا إِلَْي ِه‬ ْ ‫َرفَ َع أ َْمَرهُ إِ َل‬ َ ‫ َش‬:‫اْلَاكِ ِم‬ inipakarani niyan so shayi ُ‫ قَ َّربَه‬:‫اًن‬ ً ‫َّيءَ ُرفْ َع‬ ْ ‫َرفَ َع الش‬ ِ ‫صلَه بِسن‬ ِ ِ ْ ‫رفَع‬ initompok iyan so thotol ko mitharo-on sa inaloy niyan ‫دهِ إِلَْي ِه‬ َ َ ُ َّ ‫ َو‬:‫يث إِ َل قَائِل ِه‬ َ ‫اْلَد‬ ََ so piyangasasandayan on

ِ ‫ أ ََزا ََلَا‬:َ‫الع ُقوبَة‬ ُ ‫َرفَ َع َع ْن فُالَن‬ miyakaoml; miyakananaw; miyakaink ً‫اعة‬ َ َ‫َرفُ َع يَ ْرفُ ُع َرف‬ َّ ‫ َر َّق َوَد‬:‫ب‬ miyakaoml so nditarn ‫ق‬ ُ ‫َرفُ َع الث َّْو‬ ِ ‫رفع فالن ِرفْ عة وِرف‬ miyakaporo so ‫ف‬ َ ‫ ا ْرتَ َف َع قَ ْد ُرهُ َو َشُر‬:ً‫اعة‬ َ َ َ ً َ َ ُ َ َُ

inangkat iyan ki polan so sikesa sa piyokas iyan on

pangkatan i polan

miniporo; minigayaw; minibangkowat;‫َّم‬ َ ‫َعالَ وتَ َقد‬

َ

:‫اِْرتَ َف َع‬

miyaangkat; miyapayong; minikayontong

‫ اِنْتَ َق َل َوَز َال‬:ُ‫اِْرتَ َف َع َعْنه‬ ِ ِ ِ ْ ‫ان إِ َل‬ ِ ‫اْلَصم‬ mikhokom so dowa a marirido’ ko kokoman ‫كما إِلَْي ِه‬ َ َ َ‫ ا ْحت‬:‫اْلَاكم‬ َ ْ ْ ‫تَ َرافَ َع‬ miyaangkat on; miyapokas on

162

ِ miniporo’; miyaangkat ‫ع‬ َ ‫ا ْرتَ َف‬

:‫تَ َرفَّ َع‬ inangiyasan iyan; inawat iyan; diyapay niyan َ‫ تَنَ َّزه‬:ُ‫عْنه‬ َ ‫تَ َرفَّ َع‬ ِ so kapkhiporo; so kipoporo’; so kaaangkat ُ‫اال ْرتَِفاع‬ ِ ِ ِ ِ ِ َّ so ingaran o Allāh a ‫اْلُس ََّن‬ ْ ْ ‫ ا ْس ُم م ْن أ ََْسَاء هللا‬:‫الراف ُع‬ makanggogonanao sa skaniyan i pmbgay sa kaporo ago pangkatan so kasangkapan a pphamoro’ ‫الشَّيء‬

ُْ

‫ آلَة يُْرفَ ُع َِبَا‬:ُ‫الرافِ َعة‬ َّ sa nganin

so timbak ko kazbang o pidiyar a tagotao sa di dn khapakay so kainom ago so ‫ع‬ َّ ُ ْ‫الرف‬ kakan o giiphowasa

ِ ُ ‫ الشَّر‬:ُ‫الرفْ عة‬ so pangkatan o taw ‫اع ال َق ْد ِر والْمْن ِزلَ ِة‬ ُ ‫ف َو ْارت َف‬ َِ َ َ َ okit a giikakhokom o marirido ko isa a mattndo a kokoman; so manga okit a ُ‫الْمرافَ َعة‬ َُ atoran ko kaphlalakaw o giikakhokom ko kokoman ago so manga bitikan iyan

so baris a dadapann ko Nahū ago so sarf; ُ‫الْمرفُوع‬

َْ

so kibangnsaan ko hadīth ko Rasūlullāh  ً‫فِ ْعال‬

so shayi a ipoporo’

ِ ِ ِ ْ ‫الْمرفُوع ِمن‬ ‫َِّب قَ ْوالً أ َْو‬ ِ ِ‫يف إِ َل الن‬ َ ‫ َما أُض‬: ‫اْلَديث‬ َ ُ َْ

sa alowin so manga sanday niyan ko kiyapanothola on o miyamanothol on

‫َرفَ َق يَ ْرفُ ُق يرفْ ًقا َويم ْرفَ ًقا َوَم ْرفَ ًقا‬ ِ ِِ inikapdi iyan skaniyan sa miyatona on a bago niyan ُ‫صنِيعُه‬ َ ‫ الَ َن لَهُ َجانبُهُ َو َح ُس َن‬:‫َرفَ َق به‬ ِ mithangka ko kaphlalakaw sa di magaan na di pman malombat; ‫ص َد‬ َّ ‫َرفَ َق ِِف‬ َ َ‫ اقْ ت‬:‫الس ِْري‬ komiyapdi; kiyanonoowan

mizokod ko kaphlalakaw niyan

‫ص َار َرفِي ًقا‬ َ :ً‫َرفُ َق يَ ْرفُ ُق َرفَاقَة‬ ٍ ِ a tarapika i polan; miyaadn a ko a inampda i ‫حبَتِ ِه‬ ُ ‫ُكْن‬ ْ‫ص‬ ُ ‫ ِِف‬: ‫ت ِِف َرفَاقَة فُالَن‬ miyonot;

miyaadn a ko

polan

‫َرفِيق (ج) ُرفَ َقاء‬ so babay a inampda’ tarapika ‫رفِي َقة (ج) رفَائِق‬ َ َ ِ ِ ِ ِ ‫أ َْرفَ َق الش‬ inioman iyan so shayi ko isa a shayi; initapi iyan so shayi ko isa ‫َْلََقهُ به‬ ْ ‫ أ‬:‫َّيء‬ ْ ‫َّيءَ ِبلش‬ ْ so mama a inampda

inipagonota iyan skaniyan; ‫وِرفَاقًا‬

a shayi

َ ً‫َرافَ َقهُ ُمَرافَ َقة‬

initharapika iyan ska niyan

ِ pinggonaan iyan skaniyan; iniganap ‫ع‬ َ ‫انْتَ َف‬

:‫اِْرتَ َف َق بِِه‬

iyan skaniyan

ِ ْ ‫ا ْرتَ َف َق‬ miyagonota siran a dowa kataw; mitharapika ‫تَرافَ َقا‬ َ

miyamagonota so pagtaw; mithatarapika so pagtaw ‫ال َقوُم‬

163

siran a dowa kataw

‫ َرفَ َق‬:‫تَ َرفَّ َق بِِه‬ ِ miyangangampdian ska niyan on; piyangni ُ‫ستَ رفَ َقه‬ ْ ْ‫ا‬ inikapdi iyan skaniyan

niyan on a ikapdi iyan

ِ ْ :ُ‫الرفْ َقة‬ ُّ ‫الرفْ َقةُ َو‬ َ ‫اْلَ َم‬ َ ُ‫اعة‬ َِّ so onota; so inampda ; so tarapika ‫يق‬ ُ ‫الرف‬ َِّ ِ ِ so taw a phagingd ko ‫ي‬ ُّ ‫ الْ ُم َواط ُن ِِف الْ ُم ْجتَ َم ِع الشُّيُوع‬:‫يق‬ ُ ‫الرف‬

so sagorompong a mamagonota; so kapamagonota’ُ‫حبَة‬ ُّ ‫و‬ ْ ‫الص‬

parinta a Komonista

‫الْ ُمَرافِ ُق‬ so nganin a giinggonaan a oganapa o nganin a salakaw ron, datar o tolang a ‫ق‬ ُ ‫الْ ُم ْرتَ َف‬ so onota’; so inampda; so tarapika’

oganapa o walay a di ron khablag

‫الْ َم ْرفِ ُق‬ ِ ‫مرافِق الْم‬ so oganapa o bandaran a di ron khapokas a datar o manga lalan iyan so ‫دينَ ِة‬ َ ُ ََ so oganapa o nganin a giinggonaan a di ron khapokas

manga solo’ iyan so manga kakar iyan so manga pakaig iyan, ago so salakao ron

ِ so siko o lima ‫ق‬ ُ ‫الْمرف‬

ِ ْ َ :‫الْم ْرفَ ُق‬ ِ so oganapa o walay datar o tolang iyan so lalan iyan so manga tampadan iyan ‫ق الدَّا ِر‬ ُ َ‫م ْرف‬ so kalamalama niyan ago so manga kasangkapan iyan

ِ ‫اب نِ ْع َمةً َو َس َعةً ِم َن‬ ‫الرْزِق‬ ً ُ‫َرفَهَ يَ ْرفَهُ َرفْ ًها َوُرف‬ َ ‫ أ‬:‫وها‬ َ ‫َص‬ mama a makadadaya sa tamok ‫رافِه‬ َ ِ babay a makadadaya sa tamok ‫راف َهة‬ َ ِ miyakaloag so kaoyagoyag iyan sa miyakananaw ‫ن‬ َ َ‫َّس َع َوال‬ َ ‫ ات‬:ُ‫َرفَهَ َعْي ُشه‬ ‫رفُه ي رفُه رفَاهةً ورفَ ي‬ mimbaloy a maloag i kapphagintaw َ‫ رفَه‬:ً‫اهيَّة‬ َ َ َ َ ُ َْ َ َ َ taw a makadadaya ko kapephagintaw ‫رفِيه‬ َ ٍ ِ piyakadaya iyan skaniyan ko kapphagintaw ‫اهة‬ َ َ‫ َج َعلَهُ ِف َرف‬:ُ‫َرفَّ َهه‬ piyakasawit iyan a ginawa niyan sa kapakadaya ‫ نَعَّم َها‬:ُ‫رفَّهَ نَ ْفسه‬ َ َ َ mindayadaya sa kaloag a kapphagintawَ‫ رفَه‬:َ‫تَرفَّه‬ َ َ ِ ِ so darpa a pphanmbatmbangan a katatagoan sa manga gitagita a ‫ي‬ ُّ ‫الْ َم َكا ُن الت َّْرفيه‬

miyakadaya sa kaloag a pagpr ago tamok

pkhadkaan o ginawa ko karorobasa on ko sabaad a manga masa

ِ ِ ُ‫ش َو ِس َعة‬ ِ ‫العْي‬ ‫الرْزِق‬ َّ َ َ‫الرف‬ َ ‫ َرغ ُد‬:ُ‫اهة‬ ِ َ‫الرف‬ so kapakadadaya ko kaloag o kapephagintaw sabap ko kaaadn o tamok a ُ‫اهة‬ َّ :ُ‫اهيَة‬ َّ َ َ‫الرف‬ so kapakadadaya ko kaloag a kapephagintaw

kakayaan

miokir; gomiyaang sa mipharas

164

‫شا‬ ً ْ‫ش َرق‬ ُ ُ‫ش يَ ْرق‬ َ َ‫َرق‬

inokiran iyan so nganin sa pipharasan iyan sa manga gaang ُ‫وَزيَّنَه‬

َ ُ‫ نَ َق َشهُ َوَز ْخَرفَهُ َو َح َّسنَه‬:ُ‫َرقَ َشه‬ pipharasan o soroyan so katharo iyan; piphandaraan o toriro so katharo ُ‫كالَ َمه‬ َ ‫َّم ُام‬ َّ ‫ش الن‬ َ َ‫َرق‬ iyan a di bnar

‫ي‬ ِِ َ ْ‫شا َوُرق‬ ً َ‫ش َرق‬ ُ َ‫ش يَ ْرق‬ َ ‫َرق‬ َ ‫ َكا َن به‬: ً‫شة‬ bontal a gagaangan a okir a mapiya i paras (mamamaan) ‫أ َْرقَش‬ bontal a gagaangan a okir a mapiya iparas (bababayin) ‫شاء (ج) رقْش‬ َ ْ‫َرق‬ ُ inokiran iyan; pipharasan iyan; giyaangan iyan sa parayasan a mapiya i paras ُ‫شه‬ َ َ‫ َرق‬:ُ‫َرقَّ َشه‬ mimbontal sa mapiya i paras ‫ف وتَ َزيَّن‬ َ َّ‫تَ َرق‬ َ َ َ ‫ تَ َز ْخَر‬:‫ش‬ ِ mithatanosan so babay; mitha-is so babay sa ithatanosan ُ‫ت الْمرأَة‬ ْ َ ‫تَ َرقَّ َش‬ ِ ‫اْليَّةِ لرقْش ِة ِج ْل‬ so nipay a bortikan i warna a datar o phaparasan, odi na so ‫د َها‬ ُّ َ َ َْ :ُ‫الرقْ َشاء‬ mipharas sa minggaang ‫شة‬ َ ْ‫رق‬

kakrang o kobal iyan

ٍ ِِ so warna a gagaangan sa manga ‫َن ِوَها‬ ُّ َْ‫اختِالَ ُط األَلْ َو ِان ِم ْن ُك ْد َرةٍ َو َس َواد َو‬ ْ ‫ لَ ْون فيه نُ ُقوش أَ ِو‬:ُ‫الرقْ َشة‬ okir; odi na so kambobortikan o warna sabap ko warna a maitm a kasasaogan sa marothm a salakaaw a warna tomiyapi’ miyanapi; ً‫ْعة‬ َ ‫َوَرق‬

‫ْعا‬ ً ‫َرقَ َع يَ ْرقَ ُع َرق‬

‫ب‬ َ ‫َرقَ َع الث َّْو‬ inompiyaan iyan so btad iyan ‫ح َها‬ ْ ‫ أ‬:ُ‫َرقَ َع أ ُُم َوره‬ َ َ‫َصل‬ tiyapian iyan so nditarn

‫ َُحُ َق‬:ً‫اعة‬ َ َ‫َرقُ َع يَ ْرقُ ُع َرق‬ mama a bon’g ‫رقِيع (ج) رقَ َعاء‬ ُ َ ِ ِ babay a bon’g ‫يعة (ج) رقَائع‬ َ ‫َرق‬ َ piyanapian iyan ُ‫ رقَ َعه‬:ُ‫رقَّ َعه‬ َ َ ِ so kapanapi sa rdit a nditarn; so kaolna a kobal ko pali ko lawas a miya abis on ‫يع‬ ُ ‫الت َّْرق‬ so kabobon’g so kakhokorang o akal ُ‫اْلَماقَة‬ َّ َ َ‫الرق‬ َ ْ :ُ‫اعة‬ ِ so tiyabas a ipthapi ko lbo o nditarn ‫ق‬ ْ ‫ َما يُْرقَ ُع بِه‬:ُ‫الرقْ َعة‬ ُ ‫اْلَْر‬ ُّ so sardit a karatas odi na kobal a pzoratan ُ‫الرقْ َعة‬ ُّ ِ :‫ض‬ ِ ‫الرقْ َعةُ ِم َن األ َْر‬ so sagintas ko lopa’ ُ‫القطْ َعة‬ ُّ so papanan o satoran a pat i rogo a kayo ‫ج‬ َّ ُ‫ُرقْ َعة‬ ِ ْ‫الشطَْرن‬ ُّ ‫َخ‬ so soson a kazorat ko basa Arab ‫الرقْ َع ِة‬ ُّ ‫ط‬ َِّ so taw a bon’g i pamikiran ‫ق‬ ْ ‫ األ‬:‫يع‬ ُ َ‫َُح‬ ُ ‫الرق‬ so tiyapian’ so tapi’ ko nditarn; so mama a mala i sima ko langowan taman a ‫ع‬ ُ َّ‫الْ ُمَرق‬ miyabon’g

skaniyan na miyabarasa

165

ُ‫الْ ُمَرقَّ َعة‬ ‫اًن لِتَ ْم ِز ِيق ِدينِنَا فَالَ ِدينُنَا يَْب َقى َوالَ َما نَُرقِ ُع‬ َ َ‫نَْرقَ ُع ُدنْي‬

so tatapian a nditarn a giinditarn o manga Sūfī pthapian tano so doniya tano sa giikazakisi

o agama tano…. na da malamba so agama tano ago da pn so pphanapian tano, maana sa taw a ilangn iyan so agama niyan sa arap ko doniya iyan na palaya iyan dn oto mapakada sa da a manggona niyan on

‫َرقَا يَ ْرقُو َرق ًْوا‬ ِ miyangalaothowan so papanok; miyangimporoan so papanok ‫ارتَ َف َع‬ ْ ‫ ََسَا َو‬:‫َرقَا الطَّائُر‬ miyamotar ً‫َرقيي يَ ْرقيي َرقْيًا َوُرقْيًا َوُرقْيَة‬ َ ِ ِ piyamotaran iyan so pkhasakit ُ‫ع َّوذَه‬ َ :‫يض‬ َ ‫َرق َي الْ َمر‬ ‫ي‬ miphaporo; miyanik; miyamanik ‫صعِ َد‬ َ :ً‫َرق َي يَ ْرقَى َرقْيًا َوُرقْيًا َوُرقْيَة‬ ِ ِ ِ ِ ِ miyamanik ko pondiyong ‫ع إِلَْي َها‬ َ ‫ ا ْرتَ َف‬:‫َرق َي إ َل الق َّمة‬ ِ miyamanik ko palaw ‫اْلَبَل‬ َ ْ ‫َرق َي‬ ِ miyanik ko towak ‫السلَّم‬ َ ُّ ‫َرق َي‬ ِ ‫رقَّى‬ piyakaozor iyan so pangkatan o gomagalbk ‫امل‬ َ َ َ ‫الع‬ ِ ِ miyamanik; miphaporo’ ‫ع‬ َ ‫ ا ْرتَ َف‬:‫ا ْرتَ َقى‬ ِ miphantaw ko panggaw sa siyolot ‫ك‬ َ ‫ تَ َوَّل الْ ُم ْل‬:‫ش‬ َ ‫الع ْر‬ َ ‫ا ْرتَ َقى‬ miyangimporoan

iyan so kadato

‫اِْرتَ َقى إِ َل الْ َم ْج ِد‬ miyamanik; miyakaporo’‫ اِْرتَ َقى‬:‫تَرقَّى‬ َ ِ miyakaozor so pangkatan o gomagalbk ‫العامل‬ ُ َ ‫تَ َرقَّى‬ so potar; so tawar ُ‫الرقِيَّة‬ ُّ so kasangkapan a ipphamanik; so towak ُ‫الْ ِمرقَاة‬ ْ miphaporo ko bantogan

a maakina a ipphoro iyan so taw; so sapangkat

ِ ْ َ‫ِمرقَت‬ miyanik ako sa sapangkat odi na ‫ّي‬

ِ ‫صعِ ْد‬ ُ َ ْ ‫ت م ْرقَا ًة أ َْو‬ dowa pangkat

‫وَن‬ ً ‫َرَك َن يَ ْرَك ُن َرْكنًا َوُرُك‬ ِ ِ َ ‫ م‬:‫رَكن إِلَي ِه‬ miyampil on; miyanarig on ‫كن‬ َ ْ َ َ َ َ ‫ال إلَْيه َو َس‬ ِ ِ ِ miyanarig on; somiyana on ‫علَْيه‬ َ ‫ ا ْعتَ َم َد‬:‫َرَك َن إِلَْيه‬

miyampil; romiyamog; romiyampi’

َ َ َ ‫ َرُز َن‬:ً‫َرُك َن يَ ْرُك ُن َرَكانَةً َوُرُكونَة‬ mama a mabkn a thatana’ ‫ركِّي‬ َ ِ babay a mabkn a thatana ‫ركينَة‬ َ

mithakna; mimbkn; minintad ‫ووقُر‬

166

‫الرْك ُن‬ ُّ so onayan o shayi a pd ko lawas iyan ‫كن‬ ُّ ُ ْ‫الر‬ ِ so onayan o sambayang ‫الصالَة‬ َّ ‫ُرْك ُن‬ ِ ‫ص‬ ِ َ‫ جانِب ِمن ب ر ِام ِج ا ِإلذ‬:‫الرْكن‬ ٍ َّ ‫وع ُم َع‬ so sasoko ko payagan o radiyo a ‫ّي‬ ٍ‫ض‬ ُ ‫ص ل َم ْو‬ َ َ ُ ُّ ُ َّ َ‫اعة َُي‬ ََ ْ so rogo’ o shayi; so katampar a sabala

missnggay so bandingan on

ِ ‫ا ْْلَْي‬ so pangkat a kadato ko kazondaro a maporo; so taw a minisampay ko ‫ش‬

‫ ُرتْ بَة ِِف‬:‫الرْك ُن‬ ُّ

pangkat a maporo ko katao ko kazondaro a datar o ptharoon a (General ko army)

‫َرَوى يَ ْر يوي َرًًّي‬ ِ piyamakaigan iyan so pagtaw inipanagb iyan siran sa ig‫ستَ َقى ََلُم الْماء‬ ْ ‫ ا‬:‫َرَوى ال َق ْوَم‬ ََ ُ ِ ْ ‫روى‬ ِ ِ piyanothol iyan so Hadīth ُ‫ُحَلَهُ ونَ َقلَه‬ َ ‫اْلَد‬ َ َ :ً‫يث أَ ِو الش ْعَر رَوايَة‬ ََ piyamakaigan iyan so ibabasok ُ‫س َقاه‬ َّ ‫َرَوى‬ َ ‫الزْر‬ َ :‫ع‬ miyamakaig; mininom‫ي يَ ْرَوى َرًًّي َويرًًّي َويرًوى‬ َ ‫َر يو‬ ِ َ ‫ َش ِر‬:‫رِوي ِمن الْم ِاء‬ mininom sa ig; miyaglb sa ig ‫ع‬ َ ‫ب َو َشب‬ َ َ َ َ miyakasilm so kayo ‫ تَنَ عَّم‬:‫ت‬ ُ ‫َّجُر َوالن َّْب‬ َ ‫ي الش‬ َ ‫َرِو‬ َ miyanothol; miyamakaig

ago so mangngtho

ِ ْ ‫أَروى فُالَ ًًن‬ piyamanothol iyan so manga Hadīth i polan sa initogalin ‫علَى ِروايَتِ ِه‬ َ ‫اْلَد‬ َ َ ُ‫ َُحَلَه‬:‫يث‬ َْ ِِ ِ َ ‫ نَظََر فيه‬:‫َرَّوى فُالَن ِف األ َْم ِر‬

َّ ‫وتَ َف‬ miyamimikiran si polan ‫كر‬ َ

iyan

ko btad a pindirogod iyan

ِ ‫ي‬ َ ‫ َرِو‬:‫ا ْرتَ َوى‬ miyamakaig ‫رِوي‬:‫تَرَّوى‬ َ َ َ mindirogod ko btad sa kapamimikiran‫َم ِر‬ ‫أل‬ ْ ‫تَ َرَّوى ِِف ا‬ ِ ‫ أُنْثَى الو ُع‬:ُ‫األَرِوية‬ so babay a saladng‫ول‬ َْ ُ so kapamakaig ُ‫التَّرِويَة‬ ْ ِ ِ ِ ِ ِ so gawii a ika walo ko Dul Hijjah‫جة‬ َّ ‫ اليَ ْوُم الثَّام ُن م ْن ذي ا ْْل‬:ُ‫الت َّْرِويَة‬ so panonothol ‫الرا ِوي‬ َّ so taw a mapasang i kapanothol ُ‫ت ِروايَتُه‬ َّ َ ْ ‫ َم ْن َكثَُر‬:ُ‫الرا ِويَة‬ so pangingilain a mapiya ‫اْلَسن‬ ُّ ُ َ ْ ‫ الْ َمْنظَُر‬:ُ‫الرَواء‬ ِ ِ so kapanothol sa thotol; so thotol a matasَ َّ ‫ الق‬:ُ‫الرَوايَة‬ ُ ‫صةُ الطَّ ِويلَة‬ miyamakaig; mininom

‫ب التَّا ُم‬ ًّ :‫ي‬ ُّ ‫الرِو‬ َّ ُ ‫الش َُ ْر‬ mininom ako sa ikainom a phakadnggaw ‫شرًِب رِوًّي‬ ُ ْ‫َش ِرب‬ َ ُْ ‫ت‬ so kainom sa tarotop

167

‫ النظَُر َوالتَّ ْف ِكريُ ِِف األ ُُموِر‬:ُ‫الرِويَّة‬ َّ so baw a mamot; so manayo a baw; so ndo’ a mapiya a pakarnggayُ‫ ال ِريح الطَّيِبَة‬:‫الرَّي‬ َّ ُ َِ :‫فَرس رَّي ُن الظَّه ِر‬ koda a maoml i likod sabap ko ‫َسّي‬ ْ َ َ so kandirogod ko btad

kaooliti ron

ِ paras a mammno; robosan a mbobolanaw ‫ح ِم‬ ْ َّ‫ َكثريُ الل‬:‫َو ْجه َرَّين‬ mammlpl i katao; mala i sowa ‫ َمُْتَلِىء‬:‫رَّين ِمن العِْل ِم‬ َ َ ِ so kakar a maito a phagokitan a ig a ipphamakaig ko ُ‫الزْرع‬ َّ ‫ ال َقنَاةُ يُ ْس َقى مْن َها‬:‫الْ َم ْرَوى‬ ibabasok

‫ز‬

‫َزَر َق يَ ْزُر ُق َزْرقًا‬ ِ ِ ِ inirapirik o papanok so tai niyan ‫ رَمى بِ ِه‬:‫ح ِه‬ َ ‫َزَر َق الطَّائُر ب َس ْل‬ ِ ِ ِ َّ ‫زر َق‬ biyangkawan iyan so totogsn sa bangkawo a mababa ‫ رَماهُ بِِه أَْو طَ َعنَهُ بِِه‬:‫اق‬ َ ‫الصْي َد ِبلْم ْزَر‬ ََ mimbiro i warna ‫ق‬ َ ‫ َكا َن أ َْزَر‬:ً‫َزير َق يَ ْزَر ُق َزَرقًا َوُزْرقَة‬ ِ ِ ‫اِنْزر َق ِِف الش‬ somiyold ko shayi ‫خل‬ ََ َ َ ‫ َد‬:َ‫َّيء‬ ْ ِ miyamirobiro ‫ق‬ َ ‫ص َار أ َْزَر‬ َ :‫ا ْزَر َّق‬ sagorompong a manga taw a pd ko Khawārij a ibabangnsa ُ‫َزا ِرقَة‬ َ ‫األ‬ miyodo; romiyapirik sa tai

siran ko Nāfi’ Bin Al Azraq, a kiyapir iran so Alī ago so manga pd iyan ago so da pakithidawa ko kiphapantagn iran ko Mu’āwiyah, sa piyakay ran so kapamonoa kiran ago so kathabana ko manga karoma iran

so warna a biro ‫ق‬ ُ ‫األ َْزر‬

َ so padaw; so awang a pphoraan ‫ق‬ َّ ُ ‫الزْوَر‬ ِ so bangkaw a mababa i tadaran‫صري‬ ُّ :‫اق‬ ُ ‫الْ ِم ْزَر‬ ُ ‫الرْم ُح ال َق‬ miyanganib; miyangantap ‫ن‬ َّ َ‫ ظ‬:‫َز َع َم يَ ْز ُع ُم َز ْع ًما‬ tiyangkd iyan a pamikiran ‫ اِ ْعتَ َق َد‬:‫عم‬ َ َ ‫َز‬ ِ ِ piyagolowanan iyan so pagtaw ‫َمر‬ َ َّ ‫ ََت‬:ً‫َز َع َم َعلَى ال َق ْوم ز َع َامة‬ ِ‫ز‬ olowan; nakoda ‫عيم‬ َ

‫َس‬ َ ‫ َس َاد َوَرأ‬:ً‫َز ُع َم يَ ْز ُع ُم َز َع َامة‬ piyagolowanan iyan so pagtaw‫َس ُهم‬ ْ َ ‫ َرأ‬:‫تَ َزعَّ َم ال َق ْوَم‬ ِ :ُ‫الز َع َامة‬ ِ so kapagolowan; so kapnakoda’ ُ‫سة‬ َ ‫الرَي‬ ِ َّ so olowan; so nakoda’‫ ال َّرئِيس‬:‫عيم‬ ُ ‫الز‬ ُ

miyagolowan; minakoda

168

‫ور َزْوًرا َويزًَي َرةً َوَم َز ًارا‬ ُ ‫َز َار يَ ُز‬ ِ ِِ ِ ْ‫ أ ًََته ِِف دا ِرهِ لِألُن‬:‫زاره‬ binisita niyan skaniyan ‫اج ِة‬ َ ُ َُ َ َ ‫س به أ َْو ل ْل َح‬ mimbongkog a rarb iyan ‫َز يوَر يَ ْزَوُر َزَوًرا‬ ِ minibongkog so sabala ko rarb i polan ‫اآلخ ِر‬ َ ‫ أَ ْشَر‬:‫َزِوَر فُالَن‬ َ ‫ص ْد ِرهِ َعلَى‬ َ ‫َح ُد َجان َ ِْب‬ َ‫فأ‬ mama a bongkog i sabala a rarb ‫أ َْزور‬ َ babay a bongkog i sabala a rarb ‫َزْوراء‬ َ siyayanan iyan so katharo’ ُ‫ َم َّوَهه‬:‫كالَ َم‬ َ ْ‫َزَّوَر ال‬ ِ kiyokom o kali sa so saksi o ‫َّها ُزور‬ َ ‫ َح َك َم ِِبَن‬:َ‫َّه َادة‬ َ ‫َزَّوَر ال َقاض ُّي الش‬ miyamisita; lomiyaawi

mizaksi na kabokhag

mimbibisitai so manga taw ‫النَّاس‬

‫تَ َز َاوَر‬ ِ piyangni niyan on a pamisitaan iyanُ‫ستَ َزاره‬ َ ْ‫ا‬ tiyangkisan iyan skaniyan; ‫ف‬ َ ‫ َم‬:ُ‫اِْزَوَّر َعْنه‬ َ ‫ال َو ْاَنََر‬ ُ

inawaan iyan skaniyan

so kapamnd; so kathimotimo a giithagongko‫ار‬ َّ ُّ ‫الز‬

a taw ka an makapalagoy so sakit a domadansal ko ingd

ِ ِ ‫ب‬ ُّ ُ ‫ البَاط ُل َوالْ َكذ‬:‫ور‬ ُ ‫الز‬ so kasiri; so kasilg o mata ‫الزور‬ ُ َ َّ so mawatan ُ‫يدة‬ َّ َ ِ‫ البَع‬:ُ‫الزْوَراء‬ ِ isa a bandaran sa Bagdād‫اد‬ َّ َ ‫ َمدينَة ِِف بَ ْغ َد‬:ُ‫الزْوَراء‬ katharo a kabokhag ‫ق‬ ْ ‫ ُم ْع َو َّجة َع ِن‬:‫َكلِ َمة َزْوَراء‬ َّ َ‫اْل‬ Munarah a makaiindag ‫ َمائِلَة‬:‫َمنَارة َزْوراء‬ َ َ ِ ِ ِ so kapamisita sa makaisa ‫ الْم َّرةُ من الزَيرة‬:ُ‫الزْورة‬ َ َ َ َ َّ so mapasang i kapamisita ko salakaw ron‫الزَّوار‬ ُ َّ ِ so omoy a lopa a pthagoan sa ig‫الزير‬ ُ so pphamisitaan a pthonayan sa ‫الْم َزار‬ ُ َ so kabokhag

‫س‬

samaya a pd ko koba o manga Awliya

‫َس َح َر يَ ْس َح ُر يس ْح ًرا‬ kiyataowan iyan si polan ‫حر فُالَ ًًن‬ َ َ ‫َس‬ miyaibg iyan si polan a malinankُ‫سلَب لُبَّه‬ َ َ :‫َس َحَر فُالَ ًًن‬ miyangalintao; mizalamangkiro

169

a katharo sa miyaakal iyan

‫ بَ َّكَر‬:‫َس يح َر يَ ْس َح ُر َس َح ًرا‬ komiyabalaga so pagtaw ‫ح ِر‬ َّ ‫ص ُاروا ِِف‬ ْ‫أ‬ َ :‫َس َحَر ال َق ْوُم‬ َ ‫الس‬ komiyapanay ko kapitapita

lomalakaw ko kapitapita

‫الس ُح َور‬ َّ ‫َّم إِلَْي ِه‬ َ ‫ قَد‬:‫َس َّحَر فُالَ ًًن‬ ِ somiyold so pagtaw ko kapitapita ‫حروا‬ ْ ‫ أ‬:‫ا ْستَ َحَّر ال َق ْوُم‬ ُ َ ‫َس‬ miphowasa ko kapitapita, kiyan iyan so ipopowasa niyan a ‫حور‬ َّ ‫ أَ َك َل‬:‫تَ َس َّحَر‬ َ ُ ‫الس‬ piyakakan iyan si polan ko ipopowasa

pangn’ngkn

ِ ‫الس ْحُر‬ ِ so masa a khapita ko magaan dn kazbang o ‫ج ِر‬ ُّ ‫الس َحُر َو‬ َّ ْ ‫ آخُر اللَّْي ِل قُبَ ْي َل ال َف‬:ُ‫الس ْحَرة‬ so pangalintaw; so katao; so salamangkiro

pamorawag a pidiyar

so pangnngkn a pkhn ko kapitapita o

‫ور‬ َّ ُ ‫الس ُح‬

giiphowasa

‫َس َح َق يَ ْس َح ُق َس ْح ًقا‬ tiyapong iyan; riyothk iyan sa miyagombiyombi ُ‫ َدقَّه‬:ُ‫ح َقه‬ َ ‫َس‬ tomiyapong; romiyothk

ُ‫ أ َْهلَ َكه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َس َح َق الش‬ inilang o Allāh si polan; diyadas o ُ‫ أَبْ َع َده‬:‫ق هللا فُالَ ًًن‬ ُ َ ‫َس َح‬

riyopet iyan so shayi sa bininasa niyan

Allāh si polan

‫َش َّد الْبُ ْع ِد‬ َ ‫ بَ ُع َد أ‬:‫َس يح َق يَ ْس َح ُق ُس ْح ًقا‬ ِ‫س‬ tanto a mawatan (mamamaan) ‫حيق‬ َ ِ tanto a mawatan (bababayin)‫سحي َقة‬ َ miyardak; miyaronot; miyagogor ‫ بَلِي‬:ً‫حوقَة‬ ُ ‫َس ُح َق يَ ْس ُح ُق َس َحاقَةً َو ُس‬ َ miyakawatan si polan; minibowang si polan ‫ بَ ُع َد‬:‫ق فُالَن‬ َ ‫َس ُح‬ ِ َّ ‫ اِنْ َد‬:ُ‫َّواء‬ mithapotapong so bolong ‫ق‬ َ ‫انْ َس َح َق الد‬ ِ miyarombay so nditarn ‫ بَلِي‬:‫ب‬ َ ُ ‫انْ َس َح َق الث َّْو‬ ِ so kawatan; so kinibowang ‫يد‬ ُّ ُ ‫ الْبُ ْع ُد الشَّد‬:‫الس ْح ُق‬ so matas; so malndo ُ‫ الطَّ ِويلَة‬:‫وق‬ ُ ‫الس ُح‬ َّ korma a maporo; korma a malndo; ‫حوق‬ ُ ‫ََنْلَة َس‬ miyakawatan

korma a kotayog

‫وق‬ ُ ُ‫ الْ َم ْدق‬:‫وق‬ ُ ‫الْ َم ْس ُح‬ mikhayaw ‫خنًا‬ َ ‫َس يخ َن يَ ْس َخ ُن َس‬

so matatapong a mawink a datar o bdak

170

ِ ‫ص َار َح ًّارا‬ َ :ُ‫َّيء‬ ْ ‫َسخ َن الش‬ ِ mikhayaw so mata ‫ّي‬ ُ ْ ‫الع‬ َ ‫َسخ َن‬

mikhayaw so shayi

mimbaloy a mayaw; mimbaloy a magaranawً‫خانَة‬ َ ‫َو َس‬

ً‫َس ُخ َن يَ ْس ُخ ُن ُس ُخونَة‬ mikhayaw so shayi ‫خن الشَّيء‬ ُ ْ َ ُ ‫َس‬ ِ ِِ ِ ْ ‫َن دموع‬ piyakakhayaw o ُ‫عْي نَه‬ َ ُ‫ أَقَ َّر هللا‬:ُ‫ْسه‬ َ ُ ُ َّ ‫ أَنْ َزلَهُ َما يُْبكيهِ أل‬:ُ‫َس َخ َن هللاُ َعْي نَه‬ ْ‫أ‬ ُ ‫اْلُْزن تَ ُكو ُن َساخنَة َو َعك‬ Allāh so mata niyan, tiyoronan iyan sa khigoraok iyan kagiya so lo’ o kamboko’ na mayaw a aya sopaka iyan na so: piyakatnggaw o Allāh so mata niyan, ka so lo’ a kapipiya ginawa na matnggaw

َ‫َّيء‬ ْ ‫َس َّخ َن الش‬ ِ ‫الس‬ so mayaw; so khakayaw‫ار‬ ْ :‫اخ ُن‬ ُّ َ‫اْل‬ َّ so kasangkapan a ipphamakayaw ‫ن‬ ُ ‫الس َّخا‬ َّ so mayaw; so kayaw ‫ار‬ ْ :‫الس ْخ ُن‬ ُّ َ‫اْل‬ ُّ so pangkat o kayaw o lawas ُ‫خونَة‬ ُّ ُ ‫الس‬ ِ ‫الس‬ so pangn’ngkn a phoon ko tapong ُ‫خينَة‬ َّ piyakakhayaw niyan so shayi

a di tanto mawink

‫ َج َاد‬:ً‫َس َخا يَ ْس ُخو َس َخاء‬ mimbaloy a maginawa; mimbaloy a baramora ‫ك ِرَّيًا‬ َ ‫ص َار َج َّو ًادا‬ َ :ً‫َس ُخ َو يَ ْس ُخو َس َخ َاوة‬ ِ mama a maginawa ‫ي‬ ٌّ ‫َسخ‬ ِ‫س‬ babay a maginawa ‫خيَّة‬ َ ‫ي‬ mimbaramora; ‫ك ِرَّيًا‬ َ ‫ َكا َن َج َّو ًادا‬:‫َسخ َي يَ ْس َخى َس ًخا‬ miyammgay; mimora

miyakaginawa sa kapammgay

‫َس َد َر يَ ْس يد ُر َس ْد ًرا‬ lomiyalakaw si polan sa miphantwepantwek ‫س َدر فُالَن‬ َ َ sinisi iyan so nditarn ُ‫شقَّه‬ َ :‫ب‬ َ ‫َس َد َر الث َّْو‬ ‫ي‬ miyalglg a mata niyan sabap ko kabasng o ‫ْلَِر‬ ْ ‫صُرهُ ِم ْن ِشدَّةِ ا‬ َ َ‫ ََتَيَّ َر ب‬:ً‫َسد َر يَ ْس َد ُر َس َد ًرا َو َس َد َارة‬ mindalakaw’ miopak; sominisi

mayaw

ِ ِ miromparompak sa da dn a ingat iyan ko pzowaan iyan‫ع‬ َ ‫ ََلْ يَ ْهتَ َّم َوََلْ يُبَال َما‬:‫َسد َر‬ َ َ‫صن‬ ِ ‫س ِادر وس‬ mama a da a ingat iyan ‫در‬ ََ َ ِ mitharo sa kathinampakan a di zopozophon ‫سادرا‬ ً َ ‫تَ َكلَّ َم‬ ِ so kayo a sidr ‫َّب ِق‬ ْ ‫ َش َجَرةُ الن‬:‫الس ْد ُر‬ ِ ‫ َشجرة ِِف ا ْْلن‬:‫ِس ْدرةُ الْمْن ت هى‬ so kayo sa Sorga a giithamanan o manga Malāikat ‫َّة‬ ََ ُ َ َ ََ 171

so kaoladan a karimpoongan ko asinda a korma

ِ ‫َّخ ِل‬ ْ ‫َسد ُير الن‬

‫ َخَر َج‬:‫وَب‬ ُ ‫ب يَ ْس ُر‬ َ ‫َس َر‬ ً ‫ب ُس ُر‬ ِِ ِ ‫ب ِِف األ َْر‬ lomiyalakaw ko lopa sa miyamamantk on ‫يها‬ َ ‫ب َعلَى َو ْج ِهه ف‬ َ ‫َسَر‬ َ ‫ ذَ َه‬:‫ض‬ mama a phlalakaw ko lopa ‫سا ِرب‬ َ lomitos ‫س َرًَب‬ ُ ‫ب يَ ْس َر‬ َ ‫َس ير‬ َ ‫ب‬ lomitos so ig; tomiyoga so ltos o ig‫ال‬ َ ‫ َس‬:ُ‫ب ْال َْ َماء‬ َ ‫َس ِر‬ ltos o ig ‫س ِرب‬ َ piyakaltos iyan so ig; piyakatoga iyan so ig ُ‫َسالَه‬ َ ‫َسَّر‬ َ ‫ أ‬:َ‫ب الْ َماء‬ phironi niyan so shayi mamakawit; pizarngkap iyan so shayi ً‫سلَهُ قِطْ َعةً قِطْ َعة‬ َ ‫َسَّر‬ َ ‫ أ َْر‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ب الش‬ lomiyalakaw sa tomingkayos

mamakalayog

ِ ‫ال‬ َ ‫ َس‬:ُ‫ب الْ َماء‬ َ ‫انْ َسَر‬ ِِ ِ َ ‫اِنْسر‬ somiyold ko girb iyan‫خل‬ ََ َ َ ‫ َد‬:‫ب ِف ُج ْحره‬ ِ lomitos; lomiyabak so ig‫ب‬ َ ‫ انْ َسَر‬:‫ب‬ َ ‫تَ َسَّر‬ ِ ِ ‫ب ال َقوُم ِِف الطَّ ِر‬ mizonosono so pagtaw ko lalan ‫ تَتَابَعُوا‬:‫يق‬ ْ َ ‫انْ َسَر‬ so alongalong a datar o ig a pkhailay ‫اب‬ َّ ُ ‫السَر‬ lomitos so ig; tomiyoga so ltos o ig

ko landap a lopa igira maranti so alongan a mayaw

so paksol ko didalm a lopa; so girb ‫ب‬ َّ ُ ‫السر‬

َ

ko didalm a lopa

‫ط‬ ْ ُ‫اْلَْوفَاءُ الَِِّ تَ ْد ُخ ُل ِمْن َها الْ َماء‬ ْ ُ‫ ال َقنَاة‬:‫ب‬ َ ِ‫اْلَائ‬ َّ ُ ‫السَر‬ ِ so sarngkap a papanok odi na binatang ‫ب‬ ُ ‫الس ْر‬ ِ ‫ الْم‬:‫السرب‬ so salompok a manga ayam ‫كلُّ َها‬ ُ ُ‫اشيَة‬ َ ُ ْ َّ so lalan ago so antap ُ‫ج َهة‬ َّ ْ ‫يق َوال ِو‬ ُ ‫ الطَّ ِر‬:‫ب‬ ُ ‫الس ْر‬ so rarb ‫الص ْدر‬ َّ ُ ‫الس ْر‬ ُ َّ :‫ب‬ ِ ِ miyagontong sopaka o kiyadoanan ‫شقي‬ ً ‫َس َع َد يَ ْس َع ُد َس ْع ًدا َو ُس ُع‬ ُ ‫ نَق‬:‫ودا‬ َ َ ‫يض‬ inipangalimo o Allāh si polan sa ُ‫ وفَّ َقه‬:‫س ْع ًدا‬ َ َ ‫َس َع َد هللاُ فُالَ ًًن‬

so pariyop a phagokitan o ig ko klb

bigan iyan sa kapago-ontong

‫َم ْس ُعود‬ miyagokor sa mapiya ‫س َع َد‬ َ ‫َس يع َد يَ ْس َع ُد َس َع‬ َ :‫اد ًة‬ magookor sa mapiya ‫سعِيد‬ َ bigan skaniyan o Allāh sa mapiya a okor ُ‫ وفَّ َقه‬:‫َس َع َدهُ هللا‬ ْ‫أ‬ َ ُ taw a magoontong

172

‫ُم ْس َعد‬ inogopan iyan skaniyanُ‫عاونَه‬ َ ‫َس‬ َ َ :ُ‫اع َده‬ ِ ‫الس‬ so pamaklawan ‫اع ُد‬ َّ so kapagoontong ُ‫ادة‬ َّ َ ‫الس َع‬ so sorok o korma ‫َّخ ِل‬ َّ ْ ‫ َش ْو ُك الن‬:‫الس ْع َدا ُن‬ so kayo a sorokn ‫ن‬ ُ ‫الس ْع َدا‬ َّ ِ ِ ِ ِ ‫الس َواد َح ْو َل َحلَ َمة الثَّ ْد‬ so maitm a matiboron a makalilibt ko amama o ‫ي‬ َّ ‫استَ َد َار م َن‬ َّ ْ ‫ َما‬:ُ‫الس ْع َدانَة‬ taw a ookorn sa mapiya

soso

ٍ ‫ إِسعادا لَك ب عد إِسع‬:‫سعديك‬ katharo a pangni aaya bantak iyan na rk ka so ‫اد‬ َ ْ َ َْ َ ً َ ْ َ ْ َ ْ َ kapagoontong

ِ ‫ سعود النُّج‬:‫السعود‬ sarngkap a manga bitoon ko langit a ‫وم‬ ُ ُ ُ ُ ُ ُ ُّ oman i isa on na pmbthowan sa Sa’d

‫ي‬ ‫ورا‬ ً ‫َس َف َر يَ ْسف ُر ُس ُف‬ miyapayag so btad ‫ف‬ َ ‫ َو‬:‫َس َفَر األ َْمُر‬ َ ‫ض َح َوانْ َك َش‬ ِ somiyawa so babay ‫ج ِه َها‬ ْ ‫ َك َش َف‬:ُ‫َس َفَرت الْ َم ْرأَة‬ ْ ‫ت َع ْن َو‬ ‫ي ي‬ miyasad sa rido o dowa a marirido’ ً‫ارة‬ َ ‫َس َف َر يَ ْس ُف ُر َويَ ْسف ُر س َف‬ ِ piyasad iyan so karido o pagtaw ‫َصلَح‬ َ ْ َ‫َس َفَر ب‬ َ ْ ‫ أ‬:‫ّي ال َق ْوم‬ mama a pamamasad sa rido’‫س ِفري‬ َ miyapayag ago kiyasawaan; mikhoyakas so malibotng sa ‫ف‬ َ ‫ َو‬:‫َس َفَر‬ َ ‫ض َح َوانْ َك َش‬ ْ‫أ‬ somiyawa

lominiwanag

ِ َ‫ خرج لِ ِالرَِت‬:‫سافَ ر مسافَ رةً و يس َفارا‬ lomiyayag; tomimbng‫ال‬ ْ َ ََ ً َ َ َ ُ َ َ piyakaplayalayag iyan skaniyan; piyakalalakaw niyan ُ‫سفَّره‬ ََ ِ so montiya a biro i warna (Sapphire) ‫ق‬ ُ ‫وت األ َْزَر‬ َّ ُ ُ‫ الْيَاق‬:‫الساف ُري‬ ِ so galbk o sosogoon a ambassador ُ‫الس َفارة‬ َ ko isa a ingd ago so darpa a kakadnan iyan

‫الس َفُر‬ َّ so sagorompong a giimelayalayag ‫ن‬ َ ‫ الْ ُم َسافُِرو‬:‫الس ْفُر‬ َّ ِ ِ so kitab a mala; so sagintas ko kitāb a Tawrāh ‫كبِري‬ ُ َ‫ الْكت‬:‫الس ْفُر‬ ُ َ ْ‫اب ال‬ so pangn’ngkn a loto o ‫ع لِْلمسافِر‬ ُّ ْ ُ‫ طَ َعام ي‬:ُ‫الس ْفَرة‬ َ ُ ُ َ‫صن‬ so kaplayalayag; so kalalakaw; so katmbng

giimlayalayag; so tatagoan ko loto o lomalayag

173

‫ الْ َمائِ َدةُ َوَما َعلَْي َها ِم َن الطَّ َع ِام‬:ُ‫الس ْفَرة‬ ُّ so sogo a ambassador ‫ول‬ ُ ‫الر ُس‬ َّ :‫فري‬ َّ ُ ‫الس‬ so taw a mapasang i kaplayalayag‫الس َف ِر‬ ُّ ‫ ال َق ِو‬:‫الْ ِم ْس َف ُار‬ َّ ‫ي َعلَى‬ ِ miyaba َ‫عال‬ َ ‫ ض ُّد‬:ً‫َس َف َل يَ ْس ُف ُل ُس ُفولً َو َس َفالَةً َو ُس َفالَة‬ miyakarondan; miyakadapanas ‫س وذَ َّل‬ َ َّ ‫ َخ‬: ً‫َس ُف َل يَ ْس ُف ُل َس َفالَة‬ ِ inibaba iyan skaniyan; ‫َس َفل‬ َ ‫ َخ َف‬:ُ‫َس َّفلَه‬ َ ْ ‫ضهُ َوأَْر َسلَهُ إ َل أ‬

so lamisaan ago so idang on a pangn’ngkn

siyogo iyan sa kababaan

َّ َ‫ اِ َْن‬:‫تَسفَّل‬ ‫ط‬ َ َ so kababaan; so baba’ ‫َس َفل‬ ُ ْ ‫األ‬ so katampar sa baba ‫السافِل‬ ُ َّ ِ ِ ‫الس ِفلَةُ م َن الن‬ so sagorompong a manga bababa ko pagtaw; ‫َّاس‬ َّ miyangalimbabaan; miyadarodos

so kalilid a taw

‫َسلَ َخ يَ ْسلَ ُخ َويَ ْسلُ ُخ َس ْل ًخا‬ ِْ ‫سلَخ‬ liyonit iyan so kobal; liyowas ُ‫عه‬ َ ‫ َك َشطَهُ َونََز‬:‫اْل ْل َد‬ َ َ

lomiyonit; lomiyowas; komiyobal

iyan so kobal

ُ‫صلَه‬ َ َ‫ َك َش َفهُ َوف‬:‫َسلَ َخ يَ ْسلَ ُخ َس ْل ًخا‬ pimbasaan iyan si polan‫كالَِم ِه‬ َ ِ‫ آذَاهُ ب‬:‫َسلَ َخ فُالَ ًًن‬

siyawaan iyan ago gitas iyan

sa marata a daora

ِ ِ ‫ف‬ َ ‫ انْ َك َش‬:‫انْ َسلَ َخ‬ ِ ِ‫َّث مع جل‬ miyangamnggi manonotholan ago so pd iyan ً‫يس ِه لَْيال‬ َ َ َ َ ‫ ََتَد‬:‫َْسََر يَ ْس َم ُر ْسَْ ًرا‬ ِ‫س‬ mama a panonothol ko kagagawii ‫امر‬ َ ‫ي‬ miyakailm i bontal ً‫ُْ َرة‬ ‫َْس َر يَ ْس َم ُر ْس‬ ِ miyakailm si polan ‫َسر فُالَن‬ ََ mama a mailm‫ََسَر‬ ْ‫أ‬ babay a magalimba ‫َسَْراء‬ َ inithotola iyan ko kagagawii ُ‫امره‬ َ َ ‫َس‬ tiyotok iyan so kayo; piyansar iyan so kayo ‫شب‬ ْ ‫ََسََّر‬ َ َ َ‫اْل‬ mithotola siran ko kagagawii ‫امرا‬ َ َ ‫تَ َس‬ ِ miyakailm i warna ‫َسََّر‬ ْ‫ا‬ so mailm ‫ََسَر‬ ُ ْ ‫األ‬ somiyawa; miyaipos; mikhoyakas

174

‫الس ِامُر‬ َّ ِ manga Israel sa piyakasimba ‫ي‬ ُّ ‫السام ِر‬ َّ

so giithototola ko kagagawii si Sāmirī a taw sa As Sāmirah a diyadag iyan so

sapi’ niyan siran sa

ِ ْ :‫السمر‬ ‫يث ِِبللَّْي ِل‬ ُ ‫اْلَد‬ ُ َ َّ so kayo a samurah ‫السمر‬ ُ ُ َّ so kailm; so warna a mailm ُ‫الس ْمرة‬ َ ُّ ِ so giiithotola ko kagagawii ‫ الْمسامر‬:‫الس ِمري‬ ُ َ ُ ُ َّ so totok; so pansar ‫الْ ِمسمار‬ ُ َْ so manga thotol a domana a phakatmbang ‫ات‬ ُ ‫الْ ُم َس َامَر‬ so kapanothol ko kagagawii

‫َسنَا يَ ْسنُو َسنًا‬ lominindaw so kilat ‫َضاء‬ َ َ ‫ أ‬:‫َسنَا البَ ْر ُق‬ ِ ‫س يِن يسَن سن‬ miniporo’ ‫ع‬ ً ََ َ ْ َ َ َ َ ‫ ا ْرتَ َف‬:‫اء‬ maporo’ (mamamaan) ٌّ‫س ِن‬ َ ِ maporo’ (bababayin) ‫سنيَّة‬ َ ِ piyoroan iyan sa pammgayan’ diyawagan iyan sa pirmiyoَ‫اْلَائ َزة‬ ْ ُ‫َس ََّن لَه‬ ْ‫أ‬ miyakalbod on so btad َ‫سر وتَ َهيَّأ‬ َ َ َّ َ‫ تَي‬:‫تَ َس ََّّن لَهُ األ َْمُر‬ so panabo’; so pakaig a pphakapoon ko ُ‫الساقِيَة‬ َّ :ُ‫السانِيَة‬ َّ lominindaw

tabay a pthayothonan sa tali so sindaw ‫الضَّوء‬

َّ ُ ْ :‫السنَا‬ ِ ِ so kaporo’ ُ‫العلُ ُّو واال ْرت َفاع‬ َّ َ ُ :ُ‫السنَاء‬ so ragon ُ‫السنَة‬ َّ so plit a ig ko lawas a ig a adn a mangagoang iyan a pkhaokitan o ig ko ُ‫الْمسنَّاة‬ َُ kapagosara on

somiyambr; somiyagozob ‫كا‬ ً‫ُس ُهو‬

‫ك‬ ُ ‫ك يَ ْس َه‬ َ ‫َس َه‬ ِ ‫سه َك‬ ِ ‫ت‬ somiyambr so ndo’; somiyagozob ‫ت‬ ْ ‫ص َف‬ َ ‫ َع‬:‫يح‬ ََ ُ ‫الر‬ so ndo’

‫ك‬ ُ ‫ك يَ ْس َه‬ َ ‫َس يه‬ ِ َ‫ َكان‬:‫ك الشَّيء‬ ِ mimbaw so shayi sa baw a mado’ً‫يهة‬ ْ َ ‫ت َرائ َحتُهُ َك ِر‬ ُ ْ َ ‫َسه‬ ِ َّ :ُ‫السه َكة‬ so baw a mado’ُ‫يهة‬ ْ َّ َ ‫الرائ َحةُ الْ َك ِر‬ mimbaw sa mado ‫كا‬ ً ‫َس َه‬

‫ش‬ 175

miyapayag sa alonganglong; miyanaytan

‫َشبَ َح يَ ْشبَ ُح َش ْب ًحا‬

‫ بَ َدا َغْي ُر َجلِ ٍي‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َشبَ َح الش‬ ِْ ‫َشبح‬ binintng iyan so kobal ko pagltan o pask sa makakayat ‫َو ًَت ٍد‬ َ ْ َ‫ َمدَّهُ ب‬:‫اْل ْل َد‬ ْ ‫ّي أ‬ ََ piyakatitho niyan so krg ُ‫ضه‬ َ ‫ َس َّواهُ َو َعَّر‬:‫ود‬ َ ‫َشبَ َح الْ ُع‬ miphayag so shayi sa alongalong

‫احا‬ ً َ‫َشبُ َح يَ ْشبُ ُح َشب‬ ِ ‫ اِمتأل‬:‫الرجل‬ mikhasad so mama sa miyamno a lima niyan ago ‫ّي َمْنكِبَ ْي ِه‬ ْ َ ْ ُ ُ َّ ‫َشبُ َح‬ َ ‫َت ذ َر‬ َ ْ َ‫اعاهُ َوبَ ُع َد ب‬ miyagolit

rominibrang a waga niyan

ِ ‫م ْشب‬ ِ ْ ‫اع‬ ‫ّي‬ َ ‫وح الذ َر‬ ُ ُ َ ِ minitolod a idad‫ح ّْي‬ َ َ‫َس َّن َح ََّّت َرأَى الشَّبَ َح َشب‬ َ ‫ أ‬:‫َشبَّ َح فُالَن‬ mama a mammno i pamaklawan

i polan sa di makanonono ko kiyaloks

‫الس َؤ ِال‬ ُّ ‫ أَ ََلَّ ِِف‬:‫َشبَّ َح فُالَن‬ ٍ ‫ ما بدا لَك شخصه َغي ر جلِ ٍي ِمن ب ع‬:‫الشَّبح‬ so bontal a alongalong a pkhailay ko malo ‫د‬ ْ ُ ْ َ َ ْ ُ ُ ْ َ َ ََ َ ُ َ miyangl mamangni si polan

mawatan; so shaytan a pkhailay sa alongalong

ِ ِ ِ ‫َشبح الش‬ ُ‫ ظلُّهُ َو َخيَالُه‬:َ‫َّيء‬ ْ َُ ِ so shaytan o miyatay a pkhailay a alongalong ‫شبَاح‬ ْ َ‫َشبَ ُح الْ َم ْوت (ج) أ‬ miyotol; gomitas ‫ش ْت ًرا‬ َ ُ‫َشتَ َر يَ ْشيِت‬ piyotol iyan; gitas iyan ُ‫ قَطَ َعه‬:ُ‫شتَ ره‬ ََ ِ ‫ي‬ miyaklid so takb a mata niyan ‫عْينِ ِه‬ َ ‫ب َج ْف ُن‬ َ ‫َش‬ َ َ‫ انْ َقل‬:‫ِت يَ ْشتَ ُر َشتَ ًرا‬ miyaklid so takb a mata niyan ُ‫عْي نُه‬ ْ ‫َشِ َِت‬ َ ‫ت‬ mama a klid i takb a mata ‫شتَ ر‬ ْ َ‫أ‬ babay a klid i takb a mata ‫َشْت َراء (ج) ُشْت ر‬ so along o shayi

‫ش ُّج َش ًّجا‬ َ َ‫َش َّج ي‬ ‫ َش َّق ِج ْل َد َرأ ِْس ِه أ َْو َو ْج ِه ِه‬:ُ‫َش َّجه‬

miyali sa olo; miyali sa paras

piyalian iyan skaniyan sa olo

bithas o lansa a look a ragat; ُ‫شقَّتْه‬ َ

odi na sa paras

ِ ‫َش َّج‬ :‫الس ِفينَةُ الْبَ ْحَر‬ َّ ‫ت‬

kitas o padaw a kalodan

ِ َّ ‫ تَب َّّي أَثَر الش‬:‫ش ُّج َشججا‬ kiyapalian sa olo ‫جبِينِ ِه‬ َ َ‫َش َّج ي‬ َ ‫َّجة ِِف‬ ُ ََ ًَ mama a kapapalian sa olo odi na paras ‫ج‬ ٌّ ‫َش‬ َ‫أ‬ babay a kapapalian sa olo odi na paras ‫ج‬ ٌّ ‫َش َّجاء (ج) ُش‬ ِ ِ ِ ‫الرأ‬ so pali sa olo ‫جاج‬ ْ :ُ‫َّجة‬ َّ ‫الش‬ َّ ‫ح ِِف‬ َ ‫ْس أَ ِو الْ َو ْجه (ج) ش‬ ُ ‫اْلُْر‬ odi na paras

176

‫وَن‬ ً ‫َش َج َن يَ ْش ُج ُن ُش ُج‬ ِ َ‫َشجن‬ miyagonioniya so marapatik ‫صوتَ َها‬ ْ ‫ت‬ ْ ‫ َرَّد َد‬:ُ‫اْلَ َم َامة‬ َ َْ ‫ت‬ piyakaawid a akal ُ‫شغَلَه‬ َ ‫ أ ََهَّهُ َو‬:‫َش َج َن األ َْمُر فُالَ ًًن َش ْجنًا‬ mirongrong; miyagidayda

o btad si polan

ُ‫َحَزنَه‬ ْ ‫ أ‬:ُ‫َش َجنَه‬ mimboko’‫ن‬ َ ‫ َح ِز‬:‫َش يج َن يَ ْش َج ُن َش َجنًا‬ ِ‫ش‬ mama a makamboboko ‫جن‬ َ miyakazosolapida so manga ُ‫وعه‬ ْ ‫ تَ َشابَ َك‬:‫أَ ْش َج َن ال َك ْرُم‬ ُ ‫ت فُ ُر‬ piyakamboko iyan skaniyan

miyamalampak so anggor sa

sapak iyan

ُ‫َحَزنَه‬ ْ ‫ أ‬:‫أَ ْش َج َن األ َْمُر فُالَ ًًن‬ so sapak a miyakazosolapida ‫ك‬ ُ ِ‫ص ُن الْ ُم ْشتَب‬ ْ ُ‫ الغ‬:‫َّج ُن‬ َ ‫الش‬ so oman i salompok ko nganin; so sagintas ko nganin ‫َّجن‬ ُ َ ‫الش‬ ‫ ا َْلَُّم َوا ْْلُْز ُن (ج) أَ ْش َجان‬:‫َّج ُن‬ َ ‫الش‬ so awid a akal; so boko’‫جون‬ ُ ‫َو ُش‬ piyakamboko o btad si polan

mimboko; ‫ج ًوا‬ ْ ‫َش‬

‫َش َجا يَ ْش ُجو‬

ُ‫ َحَزنَه‬:ُ‫َش َجاه‬ ِ ْ ‫ش جا‬ miyasonor o thotol si polan ُ‫ أَطْربَه‬:‫يث فُالَ ًًن‬ ُ ‫اْلَد‬ ََ َ ِ biyongkatan skaniyan o pananadm ko kiyakhalayama ُ‫ح ْزنَه‬ ُ ‫ َش َّوقَهُ َوَهيَّ َج‬:‫َش َجاهُ تَ َذ ُّكُر ا ِإللْف‬ piyakamboko iyan skaniyan

mizaringkrng so ‫حلْ ِق ِه‬ َ

sa somiyagompot so boko’ iyan

ِ ‫ي‬ ‫َّجا ِِف‬ َ ‫ ا ْعتَ َر‬:‫َشج َي يَ ْش َجى َش ًجا‬ َ ‫ض الش‬ bakg ko bakrng iyan

‫ اِ ْهتَ َّم َو َح ِز َن‬:‫َش ِج َي‬ ِ ِ ‫ اِهت‬:‫ش ِجي‬ kiyabongkatan sa ranon ago pananadm ‫كرى‬ َ َْ َ َ َ ْ ‫اج للذ‬ mama a kabobongkatan sa ranon ‫ج‬ ٌّ ‫َش‬ ِ‫ش‬ babay a kabobongkatan sa ranon ‫جيَّة‬ َ biyongkatan iyan sa ranon na gagaw ُ‫جاه‬ َ ‫ َش‬:ُ‫أَ ْش َجاه‬ ِ so nganin a minibakg ko bakrng a pd sa tolan ِ‫َن ِوه‬ َّ ْ ‫ب ِِف‬ َْ ‫اْلَلْ ِق ِم ْن َعظٍْم أ َْو‬ َ ‫ َما ْاعتَ َر‬:‫الش َجا‬ َ ‫ض َونَش‬ mimboko’

ago so datar iyan

‫اْلُْز ُن‬ ْ ‫ ا َْلَُّم َو‬:‫َّج ُو‬ ْ ‫الش‬ ِ so taw a kabobongkatan sa gagaw ago ‫جاهُ ا َْلَُّم‬ َ ‫ َم ْن َش‬:‫الشَّج ُّي‬ so boko’ ago so waid a akal

177

pananadm; so taw a kabobongkalan sa rata a ginawa

‫َش َح َن يَ ْش َح ُن َش ْحنًا‬ ِ َّ ‫شحن‬ riyoranan iyan so lansa sa pino iyan ‫َها‬ َ ‫ َُحَّلَ َها َوَمأل‬:َ‫السفينَة‬ ََ َ pinoiyan so pananagoay; tiyagoan iyan َ َ َ‫َش َح َن ا ِإل ًَنء‬ romiyoran; mino’; minsk

so pananagoay

‫َش يح َن يَ ْش َح ُن َش َحنًا‬ ِ ِ riniit iyan skaniyan; dingki niyan skaniyan ‫ح َق َد‬ َ :‫َشح َن َعلَْيه‬ rinido iyan skaniyan; inikhararangita iyan skaniyan ُ‫اداه‬ َ ‫ َِب َغ‬:ُ‫احنَه‬ َ ‫ضهُ َو َع‬ َ ‫َش‬ miriridoay siran; ‫اد ْوا‬ ُ ‫ تَبَا َغ‬:‫احنُوا‬ َ ‫ضوا َوتَ َع‬ َ ‫تَ َش‬ domingki; sominiig; rominiit

mikhakararangita siran

ِ ْ ‫الش‬ َ ‫ ا ْْل ْق ُد َو‬:ُ‫َّحنَاء‬ َ ُ‫الع َد َاوة‬

so dngki; so kapriridoay; ‫ضاء‬ َ ‫والبَ ْغ‬

ُ

so kakhakararangita

ِ َّ ‫ ما تُ ْشحن بِِه‬:ُ‫الشَّحنة‬ ِ so roran a phrorann ko padaw odi na kapal‫حن‬ َ ‫السفينَةُ (ج) ش‬ ُ َ َ َْ ِ َّ so lansa a mammlpl a roran ُ‫حونَة‬ ُ ‫السفينَةُ الْ َم ْش‬ so bagr a phagawidan o korinti ُ‫ك ْهرَِبئِيَّة‬ ْ ‫الش‬ ُ َ ْ‫َّحنَةُ ال‬ a apoy go so diyangka iyan

‫َش َر َق يَ ْش ُر ُق َش ْرقًا‬ ِ somibang so alongan ‫ت‬ ْ ‫ طَلَ َع‬:‫س‬ ْ ‫َشَرقَت الش‬ ُ ‫َّم‬ biyakgan; mizaringkrng ‫ش َرقًا‬ َ ‫َش ير َق يَ ْش َر ُق‬ biyakgan si polan sa ig ‫ص‬ َّ ‫ َغ‬: ‫َش ِر َق فُالَن ِِبلْ َم ِاء‬ ِ ‫ش ِر َق بِ ِر‬ mizaringkrng so ayog iyan; biyakgan ‫يق ِه‬ َ somibang

ko ayog iyan

ِ ُ‫صت بِوق‬ ِ ِ linitkaan so maakina ko ‫ود َها‬ َ ْ َّ َ‫ غ‬:ُ‫َشرقَت اآللَة‬ gasolina niyan

ِ kiyamaraan a so lopa ko ‫الري‬ َّ ‫َّت ِم ْن َع َدِم‬ ْ ‫ َجف‬:‫ض‬ ُ ‫َش ِرقَت األ َْر‬ da on kapamakaigi

‫َش ِرق‬ kamamaraan (bababayain) ‫ش ِرقَة‬ َ ِ somibang so alongan ‫َّمس‬ ُ ْ ‫أَ ْشَرقَت الش‬ miyakalangas a paras iyan ُ‫ج ُهه‬ ْ ‫أَ ْشَر َق َو‬ biyakgan iyan si polan ُ‫صه‬ َّ ‫ أَ َغ‬:‫أَ ْشَر َق فُالَ ًًن‬ miyanginsbangan; somiyong sa katamapar sa sbangan‫ش ِرِق‬ ْ ‫َخ َذ ِِف ًنَ ِحيَ ِة الْ َم‬ َ ‫ أ‬:‫َشَّر َق‬ kamamaraan (mamamaan)

178

ِ ‫ت‬ ْ َ‫َج َدب‬ ُ ‫َشَّرقَت األ َْر‬ ْ ‫ أ‬:‫ض‬ َّ tiyapa niyan so sapo ka an magango ‫حم‬ َ ْ ‫َشَّر َق الل‬ so kapzalindaw o katao ko doniya a di maggdam ‫اق‬ ُ ‫ا ِإل ْشَر‬ ِ ‫أ ََّي ُم التَّ ْش ِر‬ so tlo gawii ko oriyan o gawii a Nahr ko nomanaik‫يق‬ so lopa a di praotn o ig a Nayl a masibokar igira pimbasokan a kiyapakaigan ‫الشَّراقِي‬ َ ِ ِ ِ ‫َّم‬ so sbangan ‫س‬ ْ ‫ ج َهةُ ُشُروق الش‬:‫الش َّْر َق‬ ِ ‫صة ِِبلْم‬ so bakg a ig ‫اء‬ َ ُ َّ ُ‫ الغ‬:ُ‫الش َّْرقَة‬ so manga taw sa kaomag sa sbangan ‫ش ِرِق‬ ْ ‫ أ َْه ُل الْ َم‬:ُ‫الْ َم َشا ِرقَة‬ ِ ِ ِ ‫َّم‬ so sbangan ‫س‬ ْ ‫ ج َهةُ ُشُروق الش‬:‫الْ َم ْش ِر ُق‬ ِ ِ ْ ‫ البِالَ ُد ا ِإل ْسالَِميَّةُ ِِف َشرِق‬:‫الْم ْش ِر ُق‬ so ingd a Islam a sbangan a lopa a Arabia‫العربِيَّ ِة‬ ْ َ َ َ ‫اْلَز َيرة‬ so sbangan ago so sdpan ‫ن‬ ُ ‫الْ َم ْش ِرقَا‬ miopak; mingkag ‫ش ْرًما‬ َ ‫َش َرَم يَ ْش يرُم‬ ِ bingkag iyan so shayi ko kilid iyan ‫جانِبِ ِه‬ َ ‫ َشقَّهُ م ْن‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َشَرَم الش‬ mabbngkg sa kilid ‫ش ِرْي‬ َ ‫َم ْشُروم َو‬ mimbngkag ‫ش َرًما‬ َ ‫َش يرَم يَ ْش َرُم‬ ِ mimbngkag so shayi ‫ق‬ َّ ‫ اِنْ َش‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َشرَم الش‬ mabbngkag (mamamaan) ‫شرم‬ َ ْ َ‫أ‬ mabbngkag (bababayin) ‫شرم‬ ْ ُ )‫َش ْرَماء (ج‬ bingkag iyan ُ‫ش َّق َقه‬ َ :ُ‫َشَّرَمه‬ ٍ ِ‫ ُك ُّل َش ٍق َغي ر ًَنفِ ٍذ ِِف جب ٍل أَو حائ‬:‫الشَّرم‬ so bngkag a di makatataros ko palaw odi na ‫ط‬ ُْ َ ْ ََ ُْ mikhamara so lopa

pagalad

ِ so sogod o ragat; so soyok o ragat ُ‫خلِيج ِمْنه‬ َ :‫الش َّْرُم م َن الْبَ ْح ِر‬ miyamasa; miphasa ‫ش يري يش ًرى‬ ْ َ‫َش َرى ي‬

ُ‫ َِب َعه‬:ُ‫َشَراه‬ ٍ ْ‫َشَرْوهُ بِثَ َم ٍن ََب‬ piphasa iran skaniyan (a Yūsuf) sa arga a logi (lapis) )‫س (القرآن‬ liyataan a ibol ‫ش ًرى‬ َ ‫ي يَ ْش َرى‬ َ ‫َش ير‬ ِْ ‫َش ِري‬ piyangthoan a mariga ‫علَْي ِه الشَّرى‬ َ ‫ َخَر َج‬:‫اْل ْل ُد‬ َ َ piyamasa niyan

a ibol so kobal

kobal a e’thoan a ibol a mariga

179

‫َش ٍر‬

ِ ُ‫ َِبيَ َعه‬:ً‫َش َاراهُ ُم َش َاراةً َوشَراء‬ miyakiphawala on sa mabasng ‫لَّ ِِف ِج َدالِِه‬ َ :ُ‫َش َاراه‬ ِ ٍ ‫َخ َذهُ بِثَ َم‬ piyamasa niyan skaniyan ‫ن‬ َ ‫ أ‬:ُ‫ا ْشتَ َراه‬ ِ lomiyangkap so marata ‫عظُم وتَ َفاقَم‬ َ َ َ َ :ُ‫ا ْستَ ْشَرى الشَُّّر َوالدَّاء‬ iniphasai niyan skaniyan

ago so sakit

ِ ِ so miyamasa; so miphasa ‫شراة‬ َ ُ )‫ الْ ُم ْش َِتي (ج‬:‫الشَّاري‬ َّ ِ ِ ‫ بُثُور ُحُْر َكالد‬:‫الشَّرى‬ so ibol a mariga a datar o plata a magatl a masakit ‫ك ِة ُم ْؤلِم ٍة‬ َ َ َ ‫َّراهم َحكا‬ َ ِ ‫ مو ِضع َكثِري األَس‬:‫الشَّرى‬ so darpa a ndadaklan a arimaw ‫د‬ َ ُ َْ َ ِ ِ so datar o shayi ُ‫ مثْ لُه‬:‫شروى الشَّيء‬ ََْ ْ ِ ‫ مع‬:‫الَ َّيَْلِك شروى نَِق ٍري‬ da a rk iyan a timbang a koray a od a korma, maana a ‫دم‬ ُْ َْ َ ُ kawiwiswisan sa tamok

‫الش ْرَي ُن (ج) َشَرايِّي‬ َّ َِ ‫الْم ْش‬ so mala a bito-on a makabenges (Jupiter)‫ِتى‬ ُ ‫ي‬ gomidam; mimbayok ‫ش ُع ُر ش ْع ًرا‬ ْ َ‫َش َع َر ي‬ ِ َ َ‫ ق‬:‫َشعر فُالَن‬ tomiyontol si polan sa bayok ‫الش ْعر‬ َ ‫ال‬ ََ ِ ِ ِ ِ َّ ‫ أَح‬:‫َشعر بِه‬ gidam iyan; miyagdam iyan ‫علم‬ َ َ َ ‫س به َو‬ ََ mimbaloy a pababayok ‫ش ُع ُر يش ْع ًرا‬ ْ َ‫َش ُع َر ي‬ ِ ِ miyagonor si polan, mimbaloy a mapasang sa ُ‫اده‬ َ ‫َج‬ َ ‫ب َملَ َكةَ الش ْع ِر فَأ‬ َ ‫ ا ْكتَ َس‬:‫َش ُعَر فُالَن‬

so dowa a mala a ogat a phagokitan o rogo ko kaphoon iyan ko poso’

kambayok

ritian so bagowa mama, maana a kiyabaligan sa inthoan a bok so sabaad ko ‫الغُالَ ُم‬

‫أَ ْش َعَر‬

lawas iyan

ُ‫ أ َْعلَ َمهُ إِ َّيه‬:‫األمر‬ َ ‫أَ ْش َعَر فُالَ ًًن‬ ِ ‫ إِ َّدعى أَنَّه َش‬:‫تَ َشاعر‬ mithararan sa pababayok a mapasang ‫اعر‬ ُ َ ََ ِ pinggdagdam iyan so shayi ‫ش َعر الشَّيء‬ َ ْ َ ْ َ‫ا ْست‬ sagorompong a manga taw a pd ko Ahlu As Sunnah a ُ‫ش َع ِريَّة‬ ْ َ‫األ‬ piyakitokawan iyan ki polan so btad

ibabangnsa siran ko Abul Hassan Al Ash’arī

ِ ‫الش‬ ‫َّاعُر‬ ِ ِ ‫ ما وِِل جس َد ا ِإلنْس‬:‫الشعار‬ ِ ‫ان ُدوََنَا ِسواه ِمن الثِي‬ so barot a lapis a nditarn a mirororad ko ‫اب‬ َ َ َُ َ ََ ََ َ َُ so pababayok

kobal o ndiditar on

so toos; so tagotao; so papata’; so missngay a toos o oman i ingd ago ُ‫العالَ َمة‬ َ

ِ :‫الش َع ُار‬

parinta

so bayok

180

ِ ‫الش ْعُر‬

‫َّعُر‬ ْ ‫الش‬ ِ so bitoon a masigay a pzbang ko musim a ‫الش ْعرى‬ َ so bok

pangolaon

ِ ‫ َغي ر النَّابِِه ِمن الش‬:‫الشَّعرور‬ ِِ so taw a pababayok a di tanto ‫ن الشُّويْعِ ِر‬ َ َ َ َ ‫ُّعَراء َوُه َو فَ ْو َق الْ ُمتَ َشاعر َوُدو‬ ُ ْ ُ ُْ biyaksa a kaporoan o giimbabayobayok, na kababaan o biyaksa a pababayok

ُ‫َّع ِريَّة‬ ْ ‫الش‬ so kagdam ‫ُّعور‬ ُ ُ ‫الش‬ so bantad ‫الشَّعِري‬ ُ so simba a isosogo o agama ُ‫الشَّعِرية‬ َ ِ so kagdam o taw ‫شاعر‬ ُ َ ‫الْ َم‬ ِ َ‫ من‬:‫اْل ِج‬ ِ so manga simba ko Hadjiُ‫كه‬ ُ ‫اس‬ َ َْ ‫َم َشاعُر‬ ِ َ‫ مو ِضع من‬:‫الْم ْشعر‬ ِ ‫اس‬ so darpa o manga simba ko Hadji ‫ج‬ ِ َ‫اْل‬ ْ ‫ك‬ َ ُ ْ َ َُ َ ِ giya Muzdalifah ُ‫ الْم ْزَدل َفة‬:‫ام‬ ُ ُ ‫الْ َم ْش َعُر ا ْْلََر‬ so pansit ko langon a soson iyan

tomiyaroy so kabaya ‫ش ْع ًفا‬ َ

‫ف‬ ُ ‫ف يَ ْش َع‬ َ ‫َش َع‬ tiyotong o kabaya si polan ُ‫ق قَ ْلبَه‬ ْ ‫ف‬ ُّ ُ‫اْل‬ َ ‫َحَر‬ َ ‫َش َع‬ ْ ‫ أ‬:‫ب فُالَ ًًن‬ miyangabaya ‫ش َع ًفا‬ َ ‫ف‬ ُ ‫ف يَ ْش َع‬ َ ‫َش يع‬ ِِ ِ‫َشع‬ kiyabayaan iyan sa inikalalong iyan ‫شغِل بِِه‬ َ َ ‫ أ‬:‫ف به‬ َ ُ ‫َحبَّهُ َو‬ ٍ ِ so poro iyan ُ‫َعالَه‬ ْ ‫ أ‬:‫َّع َفةُ م ْن ُك ِل َش ْيء‬ َ ‫الش‬ so poro’ o palaw ‫اْلَبَ ِل‬ ْ ُ‫َش َع َفة‬ ِ ‫َش َع َفةُ الْ َق ْل‬ so liawaw o poso’ ‫ب‬ so taw a thatadayan o kabaya a malalalong ‫وف‬ ُ ‫الْ َم ْش ُع‬ miyatong; minikt ً‫كال‬ ْ ‫َش‬

‫ك ُُ ُل‬ ُ ‫َش َك َل يَ ْش‬ ِ ‫ قَيَّ َدهاَ ِِب‬:َ‫َش َكل الدَّابَّة‬ ِ ‫لش َك‬ piyatong iyan so onta a tali ‫ال‬ َ ِ ِ piyatong iyan a tali so manga ski niyan ‫ش َّد قَوائِم َها‬ : ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ه‬ َ َ‫َش َكل‬ َ َ َ ِ ِ ‫لشك‬ biyarisan iyan so kitab ‫ْل‬ َّ ‫ضبَطَهُ ِِب‬ َ :‫اب‬ َ َ‫َش َك َل الْكت‬ mimbortikan so warna ً‫كال‬ َ ‫َش يك َل يَ ْش َك ُل َش‬ َّ ِ mizaog so warna sa salakaw a warna ُ‫غْي ره‬ ُ َ ‫ َخالَطَهُ لَ ْون‬:‫َشك َل الل ْو ُن‬ ِ ِ rominiga so mata ‫ُْرة‬ َ َ‫ َخال‬:‫ّي‬ َ َ‫ط بَي‬ ُ ْ ‫الع‬ َ ‫َشكلَت‬ َ‫اض َها ُح‬ mama a mariga i mata ‫كل‬ َ ‫َش ِكل َو أَ ْش‬ 181

‫َش ِكلَة َو َش ْكالَء‬ miyakarimbot so btad ‫ اِلْتَ بَس‬:‫َمر‬ ُ ْ ‫أَ ْش َك َل األ‬ َ ِ biyarisan iyan so kitab ‫اب‬ َ َ‫أَ ْش َك َل الْكت‬ siyayanan iyan skaniyan; ُ‫شابَ َهه‬ َ :ُ‫َشا َكلَه‬ babay a mariga i mata

diyatar iyan skaniyan

َ‫َش َّك َل الدَّابَّة‬ َّ initolad iyan so shayi; ُ‫ص َّوره‬ َ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫َشك َل الش‬ piyatong iyan so ayam

iniropa niyan so shayi

ُ‫الْ ُفنُو ُن التَّ ْش ِكيلِيَّة‬ َّ ٍ ‫ص َار ذَا َشك‬ mimbontal so shayi; miyaniyaropa so shayi ‫ْل‬ َ ‫ص َّوَر َو‬ َ َ‫ ت‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫تَ َشك َل الش‬ ِ miyakarimbot so btad sa margen a pamimikirann ‫َمر‬ ُ ْ ‫ا ْستَ ْش َك َل األ‬ so karimbot o shyi ‫ال‬ ُ ‫ا ِإل ْش َك‬ ِ َّ :ُ‫الشَّاكِلَة‬ so parangay; so olaola a waraan ‫ع‬ ُ ‫السجيَّةُ َوالطَّْب‬ ِ so kilid; so katampar ‫اْلَانِب‬ ُ ْ :ُ‫الشَّاكلَة‬ ِ so patong ‫ الْ َقْي ُد‬:‫ال‬ ُ ‫الش َك‬ ِ ‫ هي ئة الش‬:‫الشكْل‬ so bontal o shayi; so baris o sorat ُ‫صورتُه‬ َ ُ ‫َّيء َو‬ ْ ُ َ ْ َ ُ َّ ِ so datar; so saginda; so lagid ُ‫الشبِيه‬ َّ ‫ الْ ِمثْ ُل َو‬:‫ْل‬ ُ ‫الشك‬ so kapakaplalagid; so kapakandadatar ُ‫ الْمماثَلَة‬:ُ‫كلَة‬ َ ُ َ ‫الْ ُم َشا‬ ِ so nganin a pakarimbot ‫ الْملْتَبِس‬:‫كل‬ ُ ُ ُ ‫الْ ُم ْش‬ ‫ي‬ mibaw; miyakabaw ‫يما‬ ُ َ‫ش ُّم َوي‬ َ َ‫َش َّم ي‬ ً ‫ش ُّم ََشًّا َو ََش‬ ِ inbaw niyan; miyabaw niyan ُ‫حتَه‬ َ ‫ أ َْد َرَك َرائ‬:ُ‫ََشَّه‬ kiyasarzban iyan so thotol ُ‫َدرَك طَرفَه‬ ْ ‫َش َّم‬ َ َ ْ ‫ أ‬:‫اْلَبَ َر‬ ِ tiyokaw niyan so btad ُ‫ختَ بَ ره‬ َ ْ ‫ ا‬:‫َش َّم األ َْمَر‬ َ ‫ش ُّم‬ mikholayogan sa kaporo’‫َشَ ًما‬ َ َ‫َش َّم ي‬ ِ ِ miyakaporo so taragombalay; mikholayogan sa kaporo so ُ‫َعالَه‬ ْ ‫ ا ْرتَ َف َع أ‬:ُ‫َش َّم اْلبنَاء‬ so kapandayan a kapanolad

taragombalay

ِ ُ‫ ََشَّه‬:ُ‫ا ْشتَ َّمه‬ piyamagbawbaw niyan sa malanat ‫َشَّهُ ِِف ُم ْهلَ ٍة‬ َ :ُ‫تَ َش َّم َمه‬ piyanarzban iyan so btad ُ‫ اِلْتَمسهُ وتَطَلَّبَه‬:‫َمر‬ َ َ َ َ ْ ‫تَ َش َّم َم األ‬ ِ so maporo’ ‫ع‬ َ ‫األ‬ ُ ‫ الْ ُم ْرتَف‬:‫َش ُّم‬ piyangebao niyan skaniyan

182

so maporo’ (bababayin) ‫َشَّاء‬ َ

‫َش ٌّم‬ َ ‫َجبَل أ‬ ngirong a maporo’ ‫َش ٌّم‬ َ ‫أَنْف أ‬ so kapakabaw ‫ح‬ ِ ِ‫الرَوائ‬ َّ ‫ إِ ْد َر ُاك‬:‫َّم‬ ُّ ‫الش‬ ِ :‫الشَّمم‬ so kaporo’ o nganin ُ‫اال ْرتَِفاع‬ َُ so dagita a mapoti a mamis (water melon) ‫ام‬ َّ ‫الش‬ ُ ‫َّم‬ palaw a maporo’

‫َش َه َق يَ ْش َه ُق ُش ُهوقًا‬ ِ miyakaporo so taragombalay sa kaothowan ُ‫اعه‬ ُ ‫ َعظُ َم ْارت َف‬:ُ‫َش َه َق الْبِنَاء‬ ِ ‫اهق (ج) شو‬ ِ‫ش‬ maporo’ ‫اهق‬ َ ََ ِ ِ ِ ‫ي‬ ‫ي‬ miyananggisagominawa‫ع‬ َ ‫س ِِف َح ْلقه َو َُس‬ ُ ‫ تَ َرَّد َد النَّ ْف‬:‫َشه َق يَ ْش َه ُق َشهي ًقا‬ miyananggisa gomoraok ِ‫ص ْد ِره‬ َ ‫ َرَّد َد الْبُ َكاءَ ِِف‬:‫َش ِه َق‬ ِ inilk iyan so napas iyan sa rarb iyan ِ‫ص ْد ِره‬ َ ‫ب ا َْلََواء إِ َل‬ َ ‫ َج َذ‬:‫َش ِه َق‬ ِ so sowara a kapananggisa a matanog ‫يد‬ َّ َّ :‫يق‬ ُ ‫ت الشَّد‬ ُ ‫الص ْو‬ ُ ‫الش ِه‬ ِ ْ َ‫الرئَت‬ ِ ‫س إِ َل‬ ِ ‫ال النَّ ْف‬ so kailka ko napas sa mabasng ‫ّي‬ َّ ُ ‫ إِ ْد َخ‬:‫يق‬ ُ ‫الش ِه‬ miyangalaothowan sa kaporo’

mikharata i paras ‫ش ْو ًها‬ َ

ُ َ‫َشاهَ ي‬ ُ‫شوه‬ mikharata i bontal ‫ قَبُح‬:‫اه الشَّيء‬ َ ُ ْ َ ‫َش‬ ِ ‫َش‬ sinta a makatotoro sa miyakaratarata ُ‫جوه‬ َ ُ ‫اهت الْ ُو‬ so manga paras

ُ‫َش يو َه يَ ْش َوه‬ mikharata i paras so shayi ‫ قَبُح‬:‫ش ِوَه الشَّيء‬ َ َ ُْ bontal a marata i paras (mamamaan)‫شوه‬ َ ْ َ‫أ‬ bontal a marata i paras (bababayin) ‫شوَهاء‬ َْ liyamang iyan, ُ‫حه‬ َ َّ‫ قَب‬:ُ‫َش َّوَهه‬

mimbaloy a marata i bontal a malalamang ‫ش َو ًها‬ َ

biyaloy niyan a marata i paras

so taw a sadir sabap ko kiyasogat iyan a sakit sa ُ‫خ ْل َقه‬ َ

ٍ ‫ُصيب بِع‬ ِ ‫ت‬ ْ ‫اهة َغيَّ َر‬ َ َ َ ‫ َم ْن أ‬:ُ‫الْ ُم َش َّوه‬

miyaalin iyan so paratobowan o lawas iyan

so babay a kambing; bilibili; sapi; onta; saladng‫و ِشيَاه‬

َ ‫الشَّاةُ (ج) َشاء‬ ِ so dato ‫ك‬ ُ ‫ الْ َمل‬:ُ‫الشَّاه‬ ِ ِ ِ ُ‫ك الْمل‬ so dato o manga dato’‫وك‬ ُ ُ ‫ َمل‬:ُ‫َشاهْن َشاه‬

183

so lopa a ndadaklan a kambing ِ‫الشَّيَاه‬

ُ‫ أ َْرض َكثِ َرية‬:ُ‫اهة‬ َ ‫الْ َم َش‬

odi na manga ayam a salakaw

miyagamasamas milay riyantaw niyan milay so gabon o andaon ُ‫َمطَره‬

ُ

‫َش ي‬ ‫يم َش ْي ًما‬ َ ُ ‫ام يَش‬

ِ ‫َّق أَيْ َن يَ ُكو ُن‬ َّ ‫َش َام‬ ُ ‫ نَظََر إِلَْيه يَتَ َحق‬:‫اب‬ َ ‫الس َج‬ pagoran

piyagamasamas iyan so paratobowan o shayi ‫ تَطَلَّ َع إِلَْي َها ُمتَ رقِبًا‬:‫ام ََمَايِل الشَّي ِء‬ َ ْ َ َ ‫َش‬ miyagila; mimbalk; mimbalng‫امة‬ َّ ‫ت بِِه َش‬ ْ َ‫ َكان‬:‫َشي َم يَ ْشيَ ُم َشيَ ًما‬ mama a magiila ‫شيَم‬ ْ َ‫أ‬ babay a magiila ‫شْيماء‬ ََ ِ ِ so ila; so balng; ِ‫شرة‬ َّ ‫الش‬ ُ ‫ َعالَ َمة ِِف الْبَ َدن َُيَال‬:ُ‫َّامة‬ َ َ َ‫ف لَْونُ َها لَ ْو َن الْب‬ ِ so parangay ‫ق (ج) ِشيَم‬ ْ :ُ‫يمة‬ ُ ُ‫اْلُل‬ َ ‫الش‬ ِ so inayanan o wata a inimbawta ُ‫شيمة‬ َ ‫الْ َم‬

‫ص‬

‫صغْ ًرا‬ ْ َ‫صغَ َر ي‬ َ ‫صغُُر‬ َ ِ ِ ِ ِ ِ miyaari niyan skaniyan so omor iyan na maito a di so omor ‫ت سنُّهُ أَقَّل م ْن سنه‬ ْ َ‫ َكان‬:ُ‫صغََره‬ َ َ miyatampar sa ari

iyan

ِ ‫صغُر ي ْ ي‬ َََ ُ‫ قَ َّل َح ْج ُمهُ أ َْو سنُّه‬:‫صغُُر صغَ ًرا‬ ِ miyakaito ko kala ago so omor‫صغِري (ج) صغَار‬ َ ِ ِ ِ romiyondan sa kabayabaya iyan ‫َّعة‬ َ ‫ َرض َي ِِب ُّلذل َوالض‬:‫صغَ ًارا‬ َ ‫صغَُر‬ َ ِ taw a makarorondan ‫صاغر‬ َ biyaloy niyan a maito skaniyan ُ‫صغَّره‬ ََ َّ piphapakaito iyan skaniyanُ‫حقَّرهُ وأَذَله‬ َ َ َ َ :ُ‫صغََّره‬ mimamaito a wata si polan ‫غر فُالَن‬ َ َ‫ت‬ َ َ ‫صا‬ ِ miyakarondan on sa kapakadapanasً‫عْينِ ِه ذُالًّ وَم َهانَة‬ ْ ‫صغَُر‬ َ ‫ت ِِف‬ َ :ُ‫صا َغَر إِلَْيه نَ ْف ُسه‬ َ َ‫ت‬ َ ِ kiyatiyokopan ko maito ‫صغَر‬ َ ْ َ‫ا ْست‬ ِ phimamaito iyan so shayi; iniitong iyan sa maito ‫صغِريا‬ ْ َ‫ا ْست‬ ً َ ُ‫ َعدَّه‬:ََ َ‫َّيء‬ ْ ‫صغََر الش‬ so maito a di so salakaw ron; so ari a di so ‫َصغَر‬ ُ ْ ‫األ‬ salakaw ron ko omor

ِ ِ َّ َّ so maroni a dosa‫صغَائِر‬ َ )‫يل (ج‬ ُ ْ‫ الذن‬:ُ‫الصغ َرية‬ ُ ‫ب الْ َقل‬ romiyamig; mithampolid ‫ال‬ َ ‫ َم‬:‫صغْ ًوا‬ ْ َ‫صغَا ي‬ َ ‫صغُو‬ َ 184

ِ ‫لِلْغُر‬ mithampolid so alongan ko kazedp‫وب‬

ِ ْ َ‫ َمال‬:‫س‬ َ ْ ‫صغَت الش‬ ُ ‫ت‬ ُ ‫َّم‬ ِ ِ َ miyayon skaniyan ko pagtaw, ‫ن َهواهُ َم َع ُهم‬ ْ َ َ ‫ َكا‬:‫صغَا إ َل الْ َق ْوم‬ sa pd iran so kabaya iyan

ِْ ‫َغ‬ da niyan ayoni so kabaya o pagtaw, sa sii aayon ko ‫ريِهم‬ ْ

‫ َكا َن َه َواهُ َم َع‬:‫صغَا َعلَى الْ َق ْوِم‬ َ

salakaw kiran (sabap ko kiyasold o batang a Ala sangkanan a katharo)

‫ال‬ َ ‫ َم‬:‫صغًى‬ ْ َ‫ص يغ َي ي‬ َ ‫صغَى‬ َ ِ ِ ِ ٍ piyamakin’g iyan si polan sa matolangd‫ع إِلَْيه‬ َ ‫َح َس َن اال ْست َما‬ ْ‫أ‬ ْ ‫ أ‬:‫َصغَى إِ َل فُالَن‬ ‫ص َفر يص يفر ي‬ miyamopoy; miyamito ‫ت بَِف ِم ِه‬ َ ُ َََْ َ ‫ص َّو‬ َ :‫ريا‬ ً ‫صف‬ piyopoyan iyan; pinitowan iyan a ngari ‫ص َفر بِِه‬ ََ minindag; miyamakin’g; miyangontaling

sa tiyalowan iyan

kiyaawasan sa da dn a َ‫خال‬ َ

‫ي‬ :‫ورا‬ ْ َ‫صف َر ي‬ ُ ‫ص َف ًرا َو‬ َ ‫ص َف ُر‬ َ ً ‫ص ُف‬ lamba on a mlk bo’

ِ ‫ت ِم َن الْ َمتَ ِاع‬ ُ ‫صفَر الْبَ ْي‬ َ ِ ِ ِ ِ kiyaawasan so pananagoay sa panginginomn ‫صفر اإل ًَنء من الشَّراب‬ َ َ ُ ََ ِ ِ kiyaawasan sa tamok ‫ت يَ ُدهُ ِمن الْمال‬ ْ ‫صفَر‬ َ َ َ ِ mama a da dn a tangan iyan a tamok ‫صفر‬ َ ِ ‫لص ِف‬ piyopoyan iyan skaniyan; pinitowan iyan a ngari sa tiyalowan iyan; ‫ري‬ َّ ‫ َد َعاهُ ِِب‬:ُ‫صفََّر لَه‬ َ kiyaawasan so walay sa pagigimo

sinirbatowan iyan skaniyan

ِ ِ‫لص ْفرة‬ َ َ ُّ ‫ لََّونَهُ ِب‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫صفََّر الش‬ ِ ِ miyaminaningan so warna niyan ‫َص َفر اللَّون‬ ْ‫ا‬ َ :‫ص َفَّر‬ ْ َ ْ ‫ص َار أ‬ ِ miyakariga so ibabasok sa miyakatoa a raragonn ُ‫الزْرع‬ َّ ‫ص َفَّر‬ ْ‫ا‬ ibabasok a miyakatoa (mamamaan) ‫َص َفر‬ ْ‫أ‬ ibabasok a miyakatoa (bababayin) ‫ص ْفر‬ ُ )‫ص ْفَراء (ج‬ َ َّ :‫َص َفر‬ so bolawan, sabap ko kabinaning iyan i warna ‫الذ َهب‬ ُ ُ ْ ‫األ‬ so manga taw sa Rūm a ndadato sa sbangan sa Qustantiniyyah ‫وم‬ ُّ :‫َص َف ِر‬ ْ ‫بَنُو األ‬ ُ ‫الر‬ َّ ِ ْ ‫األ‬ so bolawan ago so Za’farān ‫ن‬ َّ ‫ب َو‬ ُ ‫الز ْع َفَرا‬ ُ ‫ الذ َه‬:‫َص َفَران‬ ِ ْ‫ودةُ الْبَط‬ so lowati ko tiyan; so barirang ko tiyan ‫ن‬ ُّ َ ‫ ُد‬:‫الص َف ُار‬ so olanolan a Safar ‫ص َفر‬ َ so galang a binaning ‫َص َفر‬ ُّ ُ ‫ النُّ َح‬:‫الص ْفُر‬ ُ ْ ‫اس األ‬ ِ ِ َ‫اْل‬ so awas a da dn a lamba on; so Zero ‫اِل‬ ْ :‫الص ْفُر‬ piyakabinanin’g iyan so warna o shayi

185

so kotika a pnto’; so mattndo a masa a anda i kaoma niyan na ithalmba so

ِ ُ‫ساعة‬ ‫الص ْف ِر‬ َ َ

pankaw a galbk a pagns

ِ ِ ‫ داء ي‬:‫الص َفر‬ ُ‫صفُر مْنهُ الْ َو ْجه‬ َ ُ ُ َ ُ َّ َّ :‫الص ْفراء‬ so bolawan ‫الذ َهب‬ ُ ُ َ َّ so pito a phagiyopn kaan makabgay sa sowara a matanog; so sirbato o trak a ُ‫الصفَّارة‬ َ َّ so sakit a kapaminaningan

phagoni

‫ص َف َق ي ي‬ mindaopay sa matanog ‫ص ْف ًقا‬ َْ َ َ ‫صف ُق‬ tiphi iyan so shayi sa kiyangan sa latpik ‫صوت‬ َ ُ‫ضَربَه‬ َ :َ‫َّيء‬ َ ْ َ ُ‫ض ْرًِب يُ ْس َم ُع لَه‬ ْ ‫ص َف َق الش‬ ِ ِ َّ iniparapak o papanok so papak iyan ‫ك ُهما‬ َ َ َ‫ص َف َق الطائُر َجن‬ َ َ‫ َحَّر‬:‫احْيه‬ initangb iyan so pinto sa lomiyatka ُ‫ رَّده‬:‫اب‬ َ َ َ َ‫ص َف َق الْب‬ siyaogan iyan so panginginomn ُ‫جه‬ َ َ ‫ص َف َق الشََّر‬ َ ‫ َمَز‬:‫اب‬ ِ‫ت العرب إِ َذا أَرادوا إِنْ َفا َذ الب ي ِع ضرب أَحد ُها يده علَى يد‬ ِ َ ‫ أ َْم‬:‫ص َف َق الْبَ ْي َع‬ ُ َ ُ ََ َ‫ضاهُ َوَكان‬ َ َ َ ُ ََ َ ُ َ َ ََ َْ ِ ِ ِ piyakanggolalan iyan so kaphasai, adat o manga Arab a igira miphasai siran na ‫صاحبه‬ َ phagamongn o isa so pd iyan sa lima a tanda sa miyagtas so kiyaphasai, sabap roo na bithowan sa Safaqah, so giikathphiay o dowa a lima o miyamasa ago so miphasa mikhapal; mikhararatan ً‫ص َفاقَة‬ َ

‫ص ُف ُق‬ ْ َ‫ص ُف َق ي‬ َ mikhapal so kiyabins o inawl a dinis ُ‫جه‬ َ ُ‫ َكث‬:‫ب‬ َ ُ ‫ص ُف َق الث َّْو‬ ُ ‫ف نَ ْس‬ mikhararatan so paras; ‫ قَبُح‬:ُ‫جه‬ ْ ‫ص ُف َق الْ َو‬ َ َ miyakarata i paras so robosan

‫ص ِفيق‬ َ ِ mindaopay sa matanog ‫َّق بِيَ َديْه‬ َ ‫صف‬ َ ِ ِ mithagthr so shayi; ‫ب وََتََّرَك‬ ْ ‫ ا‬:ُ‫َّيء‬ ْ‫ا‬ َ َ ‫ضطََر‬ ْ ‫صطََف َق الش‬ robosan a kararatan

miyasagala so shayi

ِ ِ ‫ أ َْْنََز البَ ْي َع‬:‫ي‬ َ َ‫ت‬ ُ ‫صافَ َق البَائ ُع َوالْ ُم ْش َِت‬ so kibasaln o isa sa lima niyan ُ‫الص َف َقة‬ َّ

miphasai so miphasa ago so miyamasa

ko palad a lima o pd iyan sa karina sa kiyapagayon ko kiyaphasai

‫ص َق ًعا‬ ْ َ‫ص َق َع ي‬ َ ‫ص َق ُع‬ َ ِ ِ ِ miyagnba ko manga ingd ‫ ذَ َهب‬:‫ص َق َع ِف الْبالَد‬ َ َ biyasal iyan si polan; thiphi iyan si polan ُ‫ضربَه‬ َ َ َ :‫ص َق َع فُالَ ًًن‬ ‫ي‬ miyasogat a pannggaw a ilo ‫الص ِقي ِع‬ َّ ‫َصابَهُ أَذَى‬ ْ َ‫صق َع ي‬ َ ‫ص َق ُع‬ َ َ ‫ أ‬:‫ص َق ًعا‬ miyagnba

186

ِ َّ miyagilo so lopa sa kiyabongkosan iyan ‫يع‬ ُ ‫الصق‬

ِ ِ ‫ نََزَل َعلَْي َها‬:‫ض‬ ُ ‫صق َعت األ َْر‬ َ ِ so katampar; so kaomag ُ‫ النَّاحيَة‬:‫ع‬ ُّ ُ ‫الص ْق‬ ِ so ilo a makapal a pkhikolob ko lopa ‫اْلَليِ ُد‬ ْ :‫يع‬ َّ ُ ‫الصق‬ ِ so taw a maongangn i katharo ‫غ‬ ُ ِ‫ الْبَلي‬:‫ص َق ُع‬ ْ ‫الْم‬ ‫ص ُقل ص ْقالً و ي‬ lominimbas; mionas ً‫ص َقال‬ َ َ َ ُ ْ َ‫ص َق َل ي‬ linimbasan iyan; kiyamanga niyan ُ‫جالَّه‬ َ َ :ُ‫ص َقلَه‬ linimbasan iyan so pdang; kiyamanga niyan so pdang; inonasan iyan so ‫ف‬ َّ ‫ص َق َل‬ َ ‫السْي‬ َ pdang

inirmasan iyan so katharo iyan ُ‫ َه َّذبَهُ وََنََّقه‬:ُ‫كالَ َمه‬ َ ‫ص َق َل‬ َ َ ‫ي‬ miyakakindat; ً‫ص ُقوال‬ ْ َ‫صق َل ي‬ َ ‫ص َق ُل‬ َ ْ ‫س َم‬ َ َ‫ َكا َن أ َْمل‬:ً‫ص َقال‬ mimbaloy a pangilakilatan

ِ :‫ال‬ ُ ‫الص َق‬ ُ ِ َّ so kalilimbasan a masinaw; ‫جلو‬ ُ ْ ‫ الْ َم‬:‫يل‬ ُ ‫الصق‬

so kakindat o limbas; so kalimbas‫الص ْقل‬ َّ

so makakamanga a matiyaya

pdang a kalilimbasan a komikindat somiyola; miyangasang so sakit ‫صلْبًا‬ َ

‫ص ِقيل‬ َ ‫َسْيف‬

‫ب‬ ْ َ‫ب ي‬ َ ُ ُ‫صل‬ َ َ‫صل‬ ِ ِ ‫صلَب‬ miyangasang so ‫ت‬ ْ ‫ت‬ ْ ‫ ا ْشتَد‬:‫اْلُ َّمى َعلَى فُالَ ٍن‬ ْ َ‫َّت َوطَال‬ ََ mayaw ki polan

siyola iyan so lawas ‫اْلِسم‬ ْ

‫ب‬ َ َ َ‫صل‬ siyola skaniyan o mayaw ‫ْلَُّر‬ ْ ‫صلَبَهُ ا‬ َ tiyopal skaniyan o alongan sa mayaw ‫َّمس‬ َ ُ ْ ‫صلَبَ ْتهُ الش‬ ِ ِ tomigas; mithiman ‫شتَ َّد وقَوي‬ ْ َ‫ب ي‬ َ ‫ب‬ َ ُ ُ‫صل‬ َ ُ‫صل‬ َ َ ْ ‫ ا‬:ً‫صالَبَة‬ ِ ِ َّ َّ َ mizalay sa kros so nasrani ‫صليبًا‬ ْ ‫ب الن‬ َ ‫ اَتَ َذ‬:ُ‫َّصَرِاّن‬ َ ‫صل‬ piyakatgas iyan so shayi ka an makabagr ُ‫ قَ َّواه‬:‫صلَّب الشَّيء‬ َْ َ َ َّ َ َ‫ت‬ mithgas; mimatgas ‫َّد وتَ َق َّوى‬ َ َ ‫ تَ َشد‬:‫ب‬ َ ‫صل‬ َّ َ َ‫ت‬ tomigas so ogat sa miyada so ُ‫ فَ َق َد لِينَه‬:‫ن‬ ُ ‫ب الش َّْرَي‬ َ ‫صل‬ َْ

kaoml iyan

ِ ِ‫ تَ َشدَّد ف‬:‫الرأْ ِى‬ َّ َ َ‫ت‬ mithgas ko tindg iyan sa di ron magawa ‫يه‬ َّ ‫ب ِِف‬ َ َ ‫صل‬ so katgas; ُ‫الصالَبَة‬ َّ ِ so matgas ‫ي‬ ُّ ُّ ‫يد الْ َق ِو‬ ُ ‫ الشَّد‬:‫ب‬ ُ ‫الص ْل‬ so bkhokong; so tolan ko likod a onayan ‫ فَ َقار الظَّ ْه ِر‬:‫الص ْلب‬ ُ ُ ُّ 187

so kros ‫الصلِيب‬ َّ

ُ so manga Nasrani sa Aurupa a giyobat iran so manga Muslim sa sbangan a ‫ن‬ َّ َ ‫الصلِيبِيُّو‬ thatanda siran sa Kros ko pagltan o Qarn a 11th na taman ko 13th.

‫صالَ ًحا‬ ْ َ‫صلَ َح ي‬ َ ‫ح‬ َ ُ ُ‫صل‬

miompiya; miniya

َ ُ‫َّيء‬ ْ ‫صلَ َح الش‬ mithagompiya ‫اد‬ ْ َ‫صلُ َح ي‬ ُ ‫ َز َال َعْنهُ الْ َف َس‬:‫صالَ ًحا‬ َ ‫ح‬ َ ُ ُ‫صل‬ inompiyaan iyan so shayi ‫َصلَح الشَّيء‬ َْ َ ْ ‫أ‬ piyasad iyan so lt iran a dowa ko karido iran ‫َصلَح بَْي نَ ُهما‬ َ َ ْ‫أ‬ iniphasada iyan; inipliwanaga iyan skaniyan ُ‫صافَاه‬ َ :ُ‫صا َْلَه‬ َ ِ ٍ ِ ِ miphapasada so pagtaw sa da dn a rido iran ‫ال َما بَْي نَ ُهم م ْن خالَف‬ َ ‫ َز‬:‫صطَلَ َح ال َق ْوُم‬ ْ‫ا‬ ْ miyamagompiyai siran ‫ْلُوا‬ َ ‫صا‬ َ َ‫ت‬ ِ inompiyaan iyan so shayi ُ‫حه‬ ْ ِ‫ب إ‬ ْ َ‫ا ْست‬ َ َ‫صال‬ َ َ‫ طَل‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫صلَ َح الش‬ ٍ ٍ ِ ُ ‫ اِتَِف‬:‫االص ِطالَح‬ ِ ٍ ‫ص‬ so kaopakat o sagorompong sa isa a nganin‫وص‬ ُ َْ‫اق طَائ َفة َعلَى َش ْيء َم‬ ُ ْ ِ ِ so kathatagompiya ُ‫امة‬ َّ َ ‫ اال ْست َق‬:‫الصالَ ُح‬ ِ َ‫الصال‬ so pakayan a o matago ko nganin na ُ‫حيَة‬ َّ mithagompiya so shayi

khapakay skaniyan ko salakaw ron

‫وم ِة‬ ُّ ُ ُ‫ إِنْ َهاءُ ا ْْل‬:‫الص ْل ُح‬ َ‫ص‬ so piyagayonayonan a imbtho ko nganin, ‫صطَلَح‬ ُ ْ ‫الْ ُم‬ so kaphasada ko simokt

sii ko isa a blangan a katao

so kamapiyaan ُ‫الْمْن َف َعة‬

ْ ‫الْ َم‬ َ :ُ‫صلَ َحة‬ ِ ِ ِ ِ sasoko ko pangadapan ko parinta a adn a missnggay a ٍ‫ن وَزارة‬ ْ ‫الْ َم‬ َ َ ْ ‫ َهْي ئَة إ َداريَة فَ ْرعيَّة م‬:ُ‫صلَ َحة‬ galbk iyan a sakodo ko kalangkapan a pagtaw

‫صلَى ي ي‬ ‫صلْيًا‬ َْ َ َ ‫صلي‬ iniyaw niyan so shayi ko apoy ‫ أَلْ َقاهُ ِِف النَّا ِر‬:‫صلَى الشَّيء‬ َ َْ ‫ي‬ somiyombo ko apoy ‫صلًى‬ ْ َ‫صل َي ي‬ َ ‫صلَى‬ َ ِ ‫صلِي الن‬ ِ siyombowan iyan so apoy sa ‫يها‬ َ ‫ ا ْحتَ َر َق ف‬:‫َّار‬ َ َ َ miniyaw

miyarobrob on

ِ ‫اِصطَلَى الن‬ miyamapaig ko apoy; ‫ستَ ْدفَأَ َِبَا‬ ْ ْ ‫ ا‬:‫َّار‬ َ miyamakayaw ko apoy

ِ ‫ان‬ َ ‫ َع‬:‫صطَلَى ِِبأل َْم ِر‬ ْ‫ا‬ ِ ‫ ِم َد ُّق‬:ُ‫الصالَية‬ ِ ‫الط‬ ‫يب‬ َ َّ

miyaromasay ko btad ُ‫ِش َّدتَه‬ so bowayowa sa borok

188

mioln; lomikhb; miyoor

‫ص ًّما‬ َ ‫ص ُّم‬ ُ َ‫ص َّم ي‬ َ

inoln iyan so katiya; piyooran‫َّها‬ َ ‫َسد‬

:َ‫ص َّم ال َق ُار َورة‬ َ

iyan so katiya

ُ‫ َو َعاه‬:‫س‬ َ َ ‫ص َّم الد َّْر‬ miyabiso; miyabngl ُ‫ ذَ َهب َسَْعُه‬:‫ص َم ًما‬ َ ‫ص ُّم‬ َ َ‫ص َّم ي‬ َ َ miyabiso so tangila niyan ‫َّت‬ ْ ‫ ُسد‬:ُ‫ت أُذُنُه‬ ْ ‫ص َّم‬ َ ِْ ‫ص َّم‬ mithiman so lawas sa daa ‫صمتًا‬ ُ ‫ َكا َن‬:‫اْل ْس ُم‬ َ َ ْ ‫ص ْلبًا ُم‬ siyabot iyan so ndao

smba niyan

timan a da a smba niyan ‫صماء‬ َّ

‫َص َّم‬ َ‫أ‬ ٍ ‫ص َّمم ِف‬ tomiyangkd ko shayi sa pnggolaolaan iyan dn ‫شيء‬ َ َ ِ mithararan sa bngl a di niyan khang so thotol ‫يث‬ ْ َّ‫صام‬ َ ‫اْلَد‬ َ َ‫ت‬ so biso ; so bngl ‫َص ُّم‬ َ ‫األ‬ so timan a matgas a da a smba niyan ‫ت‬ ُّ :‫َص ُّم‬ ُ ‫ص َم‬ ْ ‫ب الْ ُم‬ َ ‫األ‬ ُ ْ‫الصل‬ so olanolan a Rajab a daa ba on ‫جب‬ ْ ‫الش‬ َ ‫َّهُر األ‬ َ ‫ َر‬:‫َص ُّم‬ miyabiso; miyabngl

kathidawa ko manga Arab

ِ :‫الصمام‬ ِ ‫الس َد ُاد‬ َُ ِ َّ ِ inoln iyan so katiya ‫اما‬ َ ً ‫ اَتَ َذ ََلَا ص َم‬:َ‫ص َّم َم ال َق ُار َورة‬ so kabiso; so kabngl ‫الصمم‬ ُ َ َّ so piyaganakanakan; so lmbak; so look o nganin ‫الص ِميم‬ ُ َّ so taw a tomthkhs ko pnggolaolaan iyan ‫ص ِمم‬ ُ َ ‫الْ ُم‬ so oln; so poor

sa di dn tharg

‫ص َهبًا‬ ْ َ‫ب ي‬ َ ‫ب‬ َ ُ ‫ص َه‬ َ ‫ص يه‬ َِ ٍ َ‫ضا ِرًِب إِ َل ُحَُْرةٍ َوبَي‬ mimbinaning i warna a masasaog a warna a ‫اض‬ َ ‫َص َفَر‬ ْ ‫ َكا َن أ‬:‫ب اللَّ ْو ُن‬ َ ‫صه‬ mikhalawag i warna

mimbinaning i warna ‫ص ِهب‬ َ

mariga ago mapoti

:‫ص َهبًا‬ ْ َ‫ب ي‬ َ ‫ص ُهوبَةً َو‬ ُ ‫ب‬ َ ُ ‫ص ُه‬ َ ‫ص ُه‬ َ ِ ِ ِ ِ ِ ِ َّ ِ َ‫اْلُ ْمَرة َوالْبَي‬ so warna a mabibinaning a kasasaogan ‫اض‬ ْ ‫َص َفر الضَّارب إ َل‬ ْ ‫ ذُو الل ْون األ‬: ‫ب‬ ْ ‫األ‬ ُ ‫َص َه‬ sa mariga ago mapoti

warna a mabinaning ‫ص ْهب‬ ُ

)‫ص ْهبَاء (ج‬ َ so pakabrg ‫اْلَ ْمر‬ َّ ُ ْ : ُ‫الص ْهبَاء‬

189

ِ ْ ‫ب إِ َل‬ ُّ ْ َ‫ص ْفَرة ت‬ ُ :ُ‫الص ْهبَة‬ ُ ‫ض ِر‬ َ ‫اْلُ ْمَرة‬

ِ َ‫والْبَ ي‬ so warna a mabinaning a masasaog a mariga ago ‫اض‬

mapoti

 ‫ض‬

‫ض ْبطًا‬ ُ ُ‫ضب‬ ُ ‫ضبي‬ َ َ‫ضب‬ ْ َ‫ط َوي‬ ْ َ‫ط ي‬ َ ‫ط‬ َ inimpit iyan ago inipir iyan sa siniyap iyan ُ‫ح ِفظَه‬ َ َ :ُ‫ضبَطَه‬ inipir iyan ago ginikb iyan sa ُ‫كمهُ وأَتْ َقنَه‬ َ ْ ‫ أ‬: ُ‫ضبَطَه‬ َ َ َ ‫َح‬

minimpit;miyator; komiyompn; gominggn

siniyap iyan

‫ط الْبِالَ َد‬ َ َ‫ضب‬ َ ِ َ ‫ضب‬ inimpit iyan so kitab sa ُ‫كلَه‬ ْ ‫َصلَ َح َخلَلَهُ َو َش‬ ْ ‫ أ‬:‫اب‬ َ َ‫ط الْكت‬ ََ inimpit iyan so ingd sa inator iyan

biyarisan iyan ago inator iyan

َ َ‫ضب‬ َ َ‫ قَب‬:‫َّه َم‬ َ ُ‫ضه‬ َ ‫ط الْ ُمت‬ ِ ِِ ِ ِ mithimbang so‫ك َعمل ِه بِيَ ِمينِ ِه‬ ُ َ‫ضب‬ َ ‫ضبي‬ ْ َ‫ط ي‬ َ ‫ط‬ َ َ َ ‫ َعم َل بيَ َساره‬:‫ضبَطًا‬ diyakp iyan so kassnditan

galbk iyan

‫َضبَط‬ ْ‫أ‬ babay a thitimbang i galbk ‫ضْبط‬ ُ )‫ضْبطَاء (ج‬ َ ِ miphorong sa miyaator so nganin ‫ضبُوطًا‬ َ َ‫ضب‬ ْ ‫ص َار َم‬ َ ْ‫ان‬ َ :‫ط‬ ِ ِ so impit a langkap a ipndayag on so manga gintasan ‫ج ْزئِيَاتِِه‬ ُ ِ‫الضَّاب‬ ُ ‫ ُحكْم ُكل ٌّي يَنْطَب ُق َعلَى‬:‫ط‬ mama a thitimbang i galbk

iyan

ِ so komikibir ko sondaro ‫ش والشُّرطَِة‬ ُ ِ‫الضَّاب‬ ْ َ ِ ‫ لََقب ِف ا ْْلَْي‬:‫ط‬ odi na polis a pkhaonotan so lalag iyan

‫ي َش ِديد‬ ٌّ ‫ قَ ِو‬:‫ضابِط‬ َ ‫َر ُجل‬ ِْ ‫ ِس ِجلٌّ ي َد َّو ُن فِ ِيه ما ي َقع ِِف ِج ْلس ٍة ر‬:ُ‫ضبطَة‬ so daptaran ko ‫َسيَّ ٍة‬ ُ َ َ ُ َ ْ ‫الْ َم‬ َ َ mama a mabagr a matgas

kiyanggolalan o kiyapamagodasa

piyapa iyan a bagang; kikhb iyan manamar piyapa iyan so shayi sa giya bagang iyan i inikkhb iyan on;

‫ض ْر ًسا‬ ْ َ‫س ي‬ َ ‫س‬ َ ُ ‫ض ير‬ َ ‫ض َر‬

‫َضَر ِاس ِه‬ ْ ‫ َعضَّهُ ِِب‬:َ‫َّيء‬ َ َ ‫ضَر‬ ْ ‫س الش‬

biyagangan iyan komkhb

‫ اِ ْشتَ َّد َعلَْيه‬:‫الزَما ُن فُالَ ًًن‬ َّ ‫س‬ َ َ ‫ضَر‬ ِ ‫اْلَ ِام‬ miyangingilo so ngipn iyan ko mazm ‫ض‬ ْ ‫ث ِم ْن تَنَ ُاوِل‬ ْ َ‫س ي‬ َ ‫س‬ َ َ َّ‫ َكل‬:‫ض َر ًسا‬ ُ ‫ض َر‬ َ ‫ض ير‬ َِ miyakabasng i parangay si polan ‫ش ِرس‬ َ :‫س فُالَن‬ َ ‫ص ُع‬ َ َ ‫ب ُخلُ ُقهُ َو‬ َ ‫ضر‬ ِ ْ ‫َضرسه‬ miyangilo skaniyan o mazm ‫ض‬ ُ ‫اْلَام‬ ُ َ َْ ‫أ‬ ِ riyomasay o masa si polanَ

190

so kibbtad o liyawaw lopa ko manga bobongan iyan ago so manga ‫َّضا ِريس‬ َ ‫الت‬

ُ

kapantaran iyan

ِ ‫س‬ ُ ‫الض ْر‬ ِ so ngipn a panask a aya kaphagtho iyan na igira mikhasad so taw (wisdom ‫الع ْق ِل‬ َ ‫س‬ ُ ‫ض ْر‬ so ngipn a bagang

tooth)

‫وعا‬ ْ َ‫ع ي‬ ُ ‫ع‬ َ ً ‫ض ُر‬ ُ ‫ض َر‬ َ ‫ض َر‬ ِ ِ ِ somiyoso so maito a wata; liyalp ‫ع أُمه‬ َّ ‫ع‬ َ ‫ تَنَ َاو َل‬:‫يع‬ َ َ ‫ض ْر‬ َ ‫ضَر‬ ُ ‫الرض‬ somiyoso; lomiyalp

o pzoso so soso o ina iyan

ً‫اعة‬ ْ َ‫يع ي‬ َ ‫ض َر ًع َاو‬ َ ُ‫ض َرع‬ َ َ ‫ض َر‬ َ ‫ضر‬ ِ ‫ض ِر‬ domiyapanas on; romiyondan on ‫ع‬ َ ‫ ذَ َّل َو َخ‬:‫ع إِلَْيه‬ َ َ َ‫ض‬ mama a domadapanas ‫َضرع‬ َْ ‫أ‬ babay a romorondan ‫عاء‬ َ َ ‫ض ْر‬ ِ piyakapangalimbabaan iyan si polan sii rkaniyan; ُ‫ض َعهُ وأَذَلَّه‬ ْ‫أ‬ ْ ‫ أ‬:‫ع فُالَ ًًن إِلَْيه‬ َ ‫َضَر‬ َ َ ‫َخ‬

mithapapay; domiyapanas; romiyondan; miyangalimbabaan

piykadapanas iyan si polan sii rkaniyan

َ ُ‫ َشابَ َهه‬:ُ‫ض َار َعه‬ mizayana siran; milagid siran; mindatar siran; miyagizan siran; mizapowa ‫شابَ َها‬ َ َ‫ ت‬:‫ض َار َعا‬ َ َ‫ت‬ siyayanan iyan skaniyan

siran sa bontal ago langka’

‫ تَ َذلَّ َل‬:‫ع إِلَْي ِه‬ َ َ‫ت‬ َ ‫ضَّر‬ miyangangarapan ko Allāh sa ِ‫ع إِ َل هللا‬ َ َ‫ت‬ َ ‫ضَّر‬ mirondarondan on

miyangalimbabaan on

‫ضُروع‬ ُ )‫الض َّْرعُ (ج‬ da a ibabasok iyan ago da a ‫ضرع‬ ْ َ َ‫َمالَهُ َزْرع َوال‬

so soso a phagmbowatan o gatas

gatas iyan, ilat ko kamrmr

‫ضنًا‬ ْ َ‫ضنَا ي‬ َ ‫ض ْن ًوا َو‬ َ ‫ضنُو‬ َ ِ miyabarmbad so babay sa ‫كثُر نَسلُ َها‬ َ ْ َ َ :ُ‫ضنَت الْ َم ْرأَة‬ mimbarmbad; miyababad

mindakel i moriyataw

ِ kiyapasangan ُ‫ح ََّّت ََنَل ِجسمه‬ ْ َ‫ِن ي‬ َ ‫ض ََن‬ َ ُ ‫ ا ْشتَ َّد َمَر‬:‫ض ًَن‬ َ َ‫ضه‬ ُْ َ َ ‫ضي‬ ko sakit sa riyayor so lawas iyan

ٍ‫ض‬ mama a rarayorn a sakit ‫ن‬ َ

‫ضنِيَّة‬ َ inirondan skaniyan o sakit sa riyayor ُ‫ أَثْ َقلَه‬:‫ض‬ ْ‫أ‬ ُ ‫َضنَاهُ الْ َمَر‬ ِ so sakit a maotl a mabasng ‫يد‬ ُ ‫ض الشَّد‬ ُ ‫ الْ َمَر‬:‫ََّّن‬ َ ‫الض‬ babay a rarayorn a sakit

191

romiyamig; romiyampi ‫ض يوًًي‬ ُ ‫َو‬

‫ضيًّا‬ ْ َ‫ض َوى ي‬ َ ‫ض يوي‬ َ ِ romiyampi on sa tomiyapi on ‫ض َّم‬ َ ‫ َم‬:‫ض َوى إِلَْيه‬ َ ْ‫ال َوان‬ َ initapiiyan on si polan; ُ‫ض َّمه‬ َ :‫ض َوى فُالَ ًًن إِلَْيه‬ َ

inirampi iyan on si polan; initaalok iyan on si polan

‫ف َوُه ِزَل‬ ْ َ‫ي ي‬ َ ‫ض َوى‬ َ َ :‫ض ًوى‬ َ ‫ض ُع‬ َ ‫ض يو‬ ٍ ِ miyakalobay i manga ‫يف‬ ْ‫أ‬ َ ‫َي‬ َ ‫ أَتَى بَِولَد أ َْو نَ ْس ٍل‬:‫َض َوى‬ ُ ‫ضع‬ ْ ‫ضا ٍو أ‬

miyakalobay ago riyangkiyang

moriyataw a manga balisakitn ago da a manga otk iyan

ِ ِ ‫اْل ِد‬ ِ ٍ ِ ْ ُ‫ ا ْغ َِِتبُوا الَ ت‬:‫يث‬ َْ ‫ِِف‬ ْ ْ ‫ي‬ َ ‫ تَ َزَّو ُجوا َغريبَات ليُ َق ِو‬:‫ض ُووا‬

sii ko Hadīth na pitharo o Nabī  a: ‫كم‬ ُ ُ‫نَسل‬

Pangaroma kano sa miyakaawagawag, ka an makabagr so manga moriyataw niyo, ka so kapangaroma a ko tanto a madazg na pkhawarisan on so manga sakit sa so moriyataw na di mapiya i kambobolawas ago korang i manga otk

ِ َ ‫ َم‬:‫ض َوى إِلَْي ِه‬ َ ْ‫ان‬ َ ‫ال‬

romiyampi skaniyan sii rkaniyan sa tomiyapi on ago tomiyaalok ‫ض َّم‬ َ ْ‫وان‬

on

‫ط‬

‫ف طَْرفًا‬ ُ ‫ف يَطْ ير‬ َ ‫طََر‬ minirk so mata sa miyakaog ُ‫ج ْفنَاه‬ َ ‫طََر‬ َ َ‫ف الْب‬ َ ‫ ََتََّرَك‬:‫صُر‬ minirk; pinirk iyan a mata niyan

a takb a mata niyan

ِ َ ‫طَر‬ pinirk iyan a mbala a mata niyan‫ج ْفنَ ْي ِه‬ َ ‫ َحَّرَك‬:‫ف َعْي نَ ْيه‬ َ pinirk o tamok so mata niyan sa da niyan mailay so bnar; ‫ق‬ ْ ‫ أ َْع َماهُ َع ِن‬:ُ‫ال َعْي نَه‬ ُ ‫ف الْ َم‬ َّ َ‫اْل‬ َ ‫طََر‬ kiyapilsan o tamok so mata niyan

‫ص َار طَ ِري ًفا‬ ُ ‫ف يَط ُْر‬ َ ‫طَُر‬ َ :ً‫ف طََرافَة‬ minitalingoma niyan so mapiya ‫ أَتَى بِطُرفَ ٍة‬:‫ف‬ َ ‫أَطَْر‬ ْ miyakapiya i paras

i paras a pammgayan

bigan iyan so mama sa ً‫طُرفَة‬

َّ ‫ف‬ َ ‫أَطَْر‬ ْ ُ‫ أ َْعطَاه‬:‫الر ُج َل‬

pammgayan a mapiya

ٍ ُ‫ أ ََْتَ َفه‬:‫أَطَْرفَهُ بِ َش ْيء‬ tiyampar iyan so shayi sa kaposan ‫ج َعلَهُ طَرفًا‬ َ ‫طََّر‬ َ :َ‫َّيء‬ َ ْ ‫ف الش‬ ِ ِ pipharasan o babay so manga kanoko niyan ‫َو َزيَّنَ ْت َها‬ ْ ‫ َخضَّبَ ْت َها أ‬:‫طََّرفَت الْ َم ْرأَةُ أ ًََنملَ َها َوأَظْ َف َارَها‬ bigan iyan sa pammgayan a mapiya

ago so manga kmr iyan

mizoramig sa sabala a kilid; ‫ف‬ َ ‫الطَّر‬

َ

‫ أَتَى‬:‫ف‬ َ ‫تَطََّر‬

komiyadn sa poro sa da zokod

piyakapiya niyan; iniitong iyan ‫طَ ِري ًفا‬

192

ِ ُ‫ َرآه‬:ُ‫ا ْستَطَْرفَه‬

oto sa mapiya

ُ‫ُّح َفة‬ ْ ‫ الْ ُملْ َحةُ َوالت‬:ُ‫األُطُْروفَة‬ so kapharasi ko manga kmr ago so kanoko ‫يف‬ ُ ‫التَّطْ ِر‬ so tamok a miyaparoli a kna o ba tamok ‫ف‬ ُ ‫الطَّا ِر‬ so pammgayan a sakasakaw

a posaka a miyathay

:‫ف‬ َ ‫الطَّْر‬ ِ so poro’; so kaposan; so sokot ‫شي ٍء‬ ُ ‫الطََّر‬ ْ َ ‫ ُمْن تَ َهى ُكل‬:‫ف‬ so taw a lbi a masakaw ‫ف‬ ُ ‫الطَّْر‬ so nganin a piyakalilini ‫حسن ويُستَ ْملَح‬ ُ ْ َ ُ َ ْ َ‫ َما يُ ْست‬:ُ‫الطَّ ِري َفة‬ so kaprk; so mata ‫ّي‬ ُ ْ ‫الع‬ َ

a mapiya i paras

mimbinasa; mirata

‫ح طَالَ ًحا‬ ُ َ‫طَلَ َح يَطْل‬

mirata si polan ‫فَس َد‬

َ :‫طَلَ َح فُالَن‬ ‫ي‬ siyorok; miwangay ‫حا‬ ً َ‫ح طَل‬ ُ َ‫طَل َح يَطْل‬ ِ mizorok so darpa, mindakl on ُ‫حه‬ ُ ‫ َكثَُر طَْل‬:‫طَل َح الْ َم َكا ُن‬ so kayo a sorokn

ِ ِ ِ so phakabinasa; so marata ‫الصالِح‬ ُ َّ ُ‫ الفَّاس ُد َويُ َقابلُه‬:‫الطَّال ُح‬ a soranga o mapiya

ِ ِ‫ شجر عِظَام ِمن شج ِر الع‬:‫الطَّْلح‬ َ ُ‫ضاه تَ ْر َعاه‬ ََ ْ ََ ُ so kayo o saging ‫ الْموُز‬:‫الطَّْلح‬ َْ ُ lomiyamang; mionas ‫طَلَس يَطْليس طَلْسا‬ ً ُ َ

ِ‫ا‬ so kayo a sorokn a pthataben o onta ‫إلبِل‬ ُ

ُ‫ طَ َم َسهُ َوََمَاه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫س الش‬ َ َ‫طَل‬ ِ liyamang iyan so sorat o kitab ُ‫خطَّه‬ َ َ‫ َش َّوه‬:‫اب‬ َ َ‫س الْكت‬ َ َ‫طَل‬ ِ ‫السو‬ ‫ي‬ ِ mirothm so warna niyan a ‫اد‬ َ :ً‫ْسة‬ َ ‫سا َوطُل‬ ً َ‫س طَل‬ َ َّ ‫س أ َْو َكا َن أَ ْغبَ َر إ َل‬ ُ َ‫س يَطْل‬ َ ‫طَل‬ َ َ‫ص َار أَطْل‬ piyonas iyan so shayi

romaramig sa maitm

milamang; miphona’‫اِنْطَلَس‬

َ ِ ِ ِ so warna a romorothm sa maitm ‫ َما ِف لَونه ظُْلمة‬:‫األَطْلَس‬ ْ َ ُ arimaw a marothm i warna ‫ِذئْب أَطْلَس‬ ِ ِ so inaol a sotra ‫ح ِري ٍر‬ َ ‫ نَسيج م ْن‬:‫س‬ ُ َ‫األَطْل‬ ِ ‫السو‬ ِ ُّ so warna a marothm a maitm ‫اد‬ َ َّ ‫ الغُْب َرةُ إ َل‬:ُ‫الط ْل َسة‬ so tiyabas a ipphonas ko sorat ُ‫سة‬ َ َّ‫الطَّال‬ so nditarn a di mapapamanaii a iphlapis ‫ن‬ ُ ‫الطَّْي لَ َسا‬ 193

ko salakaw ron a nditarn a makaiibarat sa salindang a ipzambir ko waga

 ‫ع‬

‫َعتَ َق يَ ْعتي ُق َع ْت ًقا َو َعتَاقًا‬ ِ ‫ َخر َج ِم َن‬:‫َعتَ َق ا َلعْب ُد‬ miyamaradika so oripn ‫الرِق‬ َ ِ oripn a maradika ‫عتَ َقاء‬ ُ )‫َعتيق (ج‬ ‫ي‬ miyathay so masa niyan sa miyagandang‫ قَ ُد َم‬:ً‫عتَاقَة‬ َ ‫َعتُ َق يَ ْعتُ ُق ع ْت ًقا َو‬ miyakasakaw ‫كرَم‬ ُ َ :‫َعتُ َق‬ taw a masakaw ‫عتِيق‬ َ pimaradika iyan so oripn ُ‫ح َّرره‬ َ ‫أ َْعتَ َق‬ َ َ :‫العْب َد‬ ِ ِ tiyago iyan so pakabrg ‫طيب‬ ْ ‫َّق‬ َ ‫َعت‬ ُ َ‫ تََرَك َها لتَ ْق ُد َم َوت‬:‫اْلَ ْمَر‬ miyamaradika

sa miyathay ka an makabisa sa phakaibg

‫العاتِ ُق‬ َ ِ ِ so andangandang a nganin ُ‫ ال َقدْي‬:‫يق‬ ُ ‫العت‬ َ ِ so masakaw ُ‫ك ِرْي‬ َ ‫ ال‬:‫يق‬ ُ ‫العت‬ َ ِ so walay a andangandang a giya Ka’bah a miyaona mbalain ko lopa a ُ‫ك ْعبَة‬ َ ‫ ال‬:‫يق‬ ُ ‫الْبَ ْي‬ ُ ‫العت‬ َ ‫ت‬ so waga (anggawta o lawas)

pzimbaan ko Allāh

biyasal iyan si polan a badas na

‫َع َج َر يَ ْع يج ُر‬ ِ ‫ ضر‬:‫عجر فُالَ ًًن ِِبلعصا‬ ِ ‫ف ََ ََ ََ ََ ََ ََ ََ َخ مو ِضع الضَّر‬ ‫ب‬ َ َ‫ب َبَا فَانْت‬ َ ََ َ َ ْ ُ َْ ََ َ mintol sa badas ‫ج ًرا‬ ْ ‫َع‬

lomibag so miyasogat iyan

َ ُ‫ غَل‬:‫َع يج َر يَ ْع َج ُر َع َج ًرا‬ َ َ‫ظ‬ mama a magoolit ‫جر‬ َ ‫أ َْع‬ babay a magoolit ‫جر‬ ْ ُ‫َع ْجَراء (ج) ع‬ ِ ِِ inikokos o mama sa olo niyan so dinis sa mimbaloy a tobaw niyan‫ام ِة‬ َ ‫ا ْعتَ َجَر فُالَن ِبلع َم‬ ِ ِ ِ ِ ‫ اِختمر‬: ُ‫ت الْمرأَة‬ pizalimot o babay so salimot‫جا ِر‬ ْ َََْ َ ‫ت ِبلع‬ ْ َ ‫ا ْعتَ َجَر‬ ِ ‫ ثَوب تَلُفُّه الْمرأَةُ علَى استِ َدارةِ رأ‬:‫العِجار‬ so salimot a ipkhokos o babay sa olo niyan‫ْس َها‬ ْ َُ َ َ ْ َ َْ ُ imithigr sa da pangzm ‫جوفًا‬ ُ ‫ف يَ ْع يج‬ َ ‫َع َج‬ ُ ‫ف َع ْج ًفا َو ُع‬ ِ ‫ف نَ ْفسه َع ِن الطَّع‬ pithigran iyan so pangn’ngkn sa da niyan paroliya ka inipagtd ‫ام‬ ُ َ َ ‫َع َج‬ َ َِ ‫و‬ miyagolit‫َسن‬

iyan ko salakaw ron

piyagti; miyagnos

194

‫ ُه ِزَل‬:‫ف َع َج ًفا‬ ُ ‫ف يَ ْع َج‬ َ ‫َع يج‬

‫أ َْع َجف‬ ‫َع ْج َفاء (ج) ُع ْجف‬

mama a pagti babay a pagti

‫ ُه ِزَل‬:‫ف َع َج ًفا‬ ُ ‫ف يَ ْع ُج‬ َ ‫َع ُج‬ ِ pagti ‫ج َفى‬ ْ ‫َعجيف (ج) َع‬ so pagti ‫ ا َْلَِزيل‬:‫ف‬ ُ ‫األ َْع َج‬ ُ ِ ‫ الَ نَب‬:‫أَرض عج َفاء‬ َ َ َْ ْ َ‫ات ف َيها َوالَ َماء‬

piyagti

lopa

a awasawas a da a otan on ago da a ig on miyariksa; tomiyokaw ‫ج ًما‬ ْ ‫َع‬

‫َع َج َم يَ ْع ُج ُم‬ ِ ‫عجم الش‬ piyariksa iyan so shayi ُ‫ختَ بَ ره‬ َ ْ ‫ ا ْمتَ َحنَهُ َوا‬:َ‫َّيء‬ ْ ََ َ miyakilo so katharo iyan ً‫ج َمة‬ ْ ‫َع ُج َم يَ ْع ُج ُم ُع‬ miyakilo si polan ko katharo iyan ‫ن ِِف لِسانِِه لَكْنَة‬ َ ‫ َكا‬:‫َع ُج َم فُالَن‬ َ mama a kilo i katharo ‫جم‬ َ ‫أ َْع‬ babay a kilo i katharo ‫جم‬ ْ ُ‫َع ْج َماء (ج) ع‬ ِ ِ miyatimpalas so katharo sa di maliwanag ‫يحا‬ ً ‫ إ َذا ََلْ يَ ُك ْن فَص‬:‫َع ُج َم الْ َكالَ ُم‬ biyaloy niyan so katharo a di marinayag ُ‫ أَبْ َهمه‬:‫كالَ َم‬ َ ْ‫أ َْع َج َم ال‬ َ ِ ِ tinitikan iyan so kitab sa ُ‫امه‬ َ َ‫أ َْع َج َم الْكت‬ َ ‫ أ ََز َال إبْ َه‬:‫اب‬ liyompiyo niyan so manga baris iyan

ِ ِ ِ َ ‫ َخف َي‬:‫ا ْستَ ْع َج َم ال َكالَ ُم َعلَْيه‬

miyakarimbot on so ‫استَ ْب َهم‬ ْ‫و‬

َ

katharo sa di ron marinayag

ِ ‫ال َف‬ so taw a di maliwanag i katharo‫يح‬ ِ‫ص‬

ُ‫ َغري‬:‫األ َْع َج ُم‬ ِ so taw a di maliwanag i katharo sa basa Arab ‫جم‬ ُ َ ‫ األ َْع‬:‫األ َْع َجم ُّي‬ ِ ِ dila a di matao tharo sa bas Arab ‫ي‬ ُّ ‫ل َسان أ َْع َجم‬ ِ ِ ‫ف العر‬ so taw a kna o ba Arab; so taw sa ‫ب‬ َ َ َ ُ َ‫ خال‬:‫الع َج ُم‬ Firsiya (Iran)

so binatang ُ‫البَ ِهيمة‬

:ُ‫الع ْج َماء‬ َ so payagan ko manga maana o katharo ‫جم‬ ُ َ ‫الْ ُم ْع‬ َ

a datar o Qamus

‫ال‬ َ ‫ َم‬:ً‫َع َد َل يَ ْع يد ُل َع ْدلً َو ُع ُدول‬ sominilay ko lalan; ‫اد‬ َ ‫ َح‬:‫َع َد َل َع ِن الطَّ ِر ِيق‬

sominilay; mimbangkiring

miyangampaw ko lalan

ِِ َ :‫َع َد َل إلَْيه‬

mimbalingan on ‫ع‬ َ ‫ر َج‬

195

‫ اِ ْستَ َق َام‬:ِ‫َع َد َل ِِف أ َْم ِره‬ mimbaloy a maontol ً‫ع ْدال‬ َ ‫ َكا َن‬:ً‫َع ُد َل يَ ْع ُد ُل َع َدالَةً َوعُ ُدولَة‬ ِ ْ َ‫ّي الشَّْي ئ‬ piyakathimbang iyan so dowa a shayi ‫ن‬ َ ‫ َو َاز‬:‫ّي‬ َ ْ َ‫َع َاد َل ب‬ piyakathito niyan so shayi ُ‫س َّواه‬ َ ‫َعد‬ َ ‫ أَقَ َامهُ َو‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َّل الش‬ ِ inibtad iyan sa maontol so saksi ً‫ع ْدال‬ َ ‫َعد‬ َ ُ‫ َعدَّه‬:‫َّل الشَّاه َد‬ mithimbang; mizokod ‫ط‬ َ ‫ تَ َو َّس‬:‫اِ ْعتَ َد َل‬ miyakathimbang siran a dowa ‫ تَساوَي‬:َ‫ادال‬ َ َ َ ‫تَ َع‬ ِ ِ ْ‫ الوق‬:‫االعتِد ُال‬ ِِ so kapthimbang o kagagawii ago so ‫العا ََِل‬ َ ِْ ُ َ َ ‫َّه ُار ِِف أ َْر َجاء‬ َ ‫ت الَّذي يَتَ َس َاوى فيه اللَّْي ُل َوالن‬ miyaginontolan ko btad iyan

kadaondaw ko masa iran sa doniya

ُ‫الع َدالَة‬ َ so kaontol; so kakadn sa sokhodan ‫اف‬ ُ ‫ص‬ َ ْ‫ ا ِإلن‬:‫الع ْد ُل‬ َ ِ so sanggar; so sambi ‫ الف َداء‬:‫الع ْد ُل‬ َ ُ ِ ِ ِ so datar; so lagid; so izik; so timbang ‫ الْمثْل والنَّظري‬:‫الْع ْد ُل‬ ُ َُ ِ ِ ِْ ‫ نِصف‬:‫العِ ْد ُل‬ ِ ‫َحد َجْن ِب الْبَع‬ so isa ko bangkil a ibabatog ko mbala a likod o ‫ري‬ ُ ْ َ ‫اْل ْم ِل يَ ُكو ُن َعلَى أ‬ َ so kapaginontolan; so kaontol

koda odi na onta

ِ ِ ِ َ ُ‫ الْمثْ ُل َوالنَّظري‬:‫يل‬ ُ ‫العد‬ ِ ِ ِ ِ ِ so idas o mama, so karoma ‫امرأَته‬ َّ ‫يل‬ ْ ‫ َزْو ُج أ‬:‫الر ُجل‬ َ ْ ‫ُخت‬ ُ ‫َعد‬ so datar; so timbang

o pagari a babay o karoma niyan

ُ‫الْ ُم َع َادلَة‬ ِ ‫الْمعت‬ so sozokod a musim ُ‫دلَة‬ َْ ُ lmabak o itongan o ibbtad ‫اب‬ ْ ‫ط‬ ُ ‫الْ ُم َعد‬ ُ ‫ الْ ُمتَ َو ِس‬:‫َّل‬ ُّ ِ ‫اْلِ َس‬

so kapakathitimbang o dowa shayi sa makaplalagid

a taks odi na tamana

‫وجا‬ ً ‫ج ُع ُر‬ ُ ‫ج يَ ْع ُر‬ َ ‫َع َر‬ ِ miyanik ko towak َ‫عال‬ ُّ ‫َعَر َج ِِف‬ َ ‫ ا ْرتَ َف َع َو‬:‫السلَِّم‬ miyatimpang‫شيء ِِف ِرجلِ ِه فَغَم َز َِبَا‬ ُ ‫يج يَ ْع َر‬ َ ‫َعر‬ َ ‫ أ‬:‫ج َع َر ًجا َو َع َر َج ًاَن‬ َ ْ َ ُ‫َصابَه‬ mama a timpang ‫َعرج‬ َْ ‫أ‬ babay a timpang ‫عرج‬ ْ ُ )‫َع ْر َجاء (ج‬ siyagadan iyan; piyanizagadan iyan ‫ َم َّر بِ ِه‬:‫علَْي ِه‬ َ ‫َعَّر َج‬ pinggogoris iyan so shayi a goris a manga bkhog ‫ع َّرج الشَّيء‬ َْ َ َ ِ ‫اِنْعرج ال َقوم ع ِن‬ ِ ‫الط ِر‬ miyanilay so pagtaw ko lalan ‫يق‬ َ ُ ْ َ ََ miyanik; miyangimporoan

196

َ‫ َحا َكى ِم ْشيَة‬:‫تَ َع َار َج‬ ِ miyanilay ko lalan ‫ال‬ َ ‫ف َوَم‬ َ َ‫ انْ َعط‬:‫تَ َعَّر َج‬ ِ َ ‫الت‬ so manga pikoan ko lalan a masisilid ‫ات‬ ُ ‫ الْ ُمْن َعطََف‬:‫يج‬ ُ ‫َّعار‬ ِ ‫الْ ِمعر‬ so towak a ipphamanik sa poro’‫السلَّم‬ ْ ‫ الْم‬:‫اج‬ ُ َْ ُ ُّ ‫ص َع ُد َو‬ so kiyapamanik o Rasūlullāh  sa langit a ‫الْ ِم ْعراج‬ َُ

mithimpang sa somiyayan sa timpang‫ج‬ ِ‫األ َْعر‬

َ

phoon sa Baytul Maqdis

miphayag; mirinayag; mimbinntay

‫ضا‬ ً ‫ض َع ْر‬ ُ ‫ض يَ ْع ير‬ َ ‫َع َر‬

‫ف‬ َ ‫ ظَ َهَر َوأَ ْشَر‬:ُ‫َّيء‬ َ ‫َعَر‬ ْ ‫ض الش‬ adn a minibalang on a btad ‫َمر‬ َ ‫َعَر‬ ْ ‫ض لَهُ أ‬ adn a minisogat on a papata ‫اْلُ َّمى‬ ْ ‫ض لَهُ َعا ِرض ِم َن‬ َ ‫َعَر‬ mimbinntay so shayi

inidolon iyan so shayi; piyayag ُ‫وأَبْرَزه‬

a sakit a mayaw

َ ‫َعَر‬ َ َ ُ‫ أَظْ َهَره‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ض الش‬ iyan so shayi

ِ ٍ ‫ قَرأَهُ َع ْن ظَ ْه ِر قَ ْل‬:‫اب‬ biyatiya iyan so kitab sa ilalangag iyan kna o ba niyan ‫ب‬ َ ‫َعَر‬ َ َ َ‫ض الْكت‬ pmbatiyaa ko kisosoratn on

iniodok iyan so kasangkapan ‫لِلْبَ ْيع‬ piyaki ilay niyan on so shayi ُ‫إِ َّيه‬

‫اع‬ َ َ‫ض الْ َمت‬ َ ‫َعَر‬

sa kaphasa niyan

ِ َ ‫َعَر‬ ُ‫ أ ََراه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ض َعلَْيه الش‬ sa iniado niyan on

ً‫اضة‬ َ ‫ضا َو َع َر‬ ً ‫ض يع َر‬ ُ ‫ض يَ ْع ُر‬ َ ‫َع ُر‬ ِ miyakablang so papanan o shayi sa mikhawatana ُ‫ضه‬ ُ ‫َّس َع َع ْر‬ َ َ‫ تَب‬:ُ‫َّيء‬ َ ‫َعُر‬ َ ‫اع َدا َحاشيَ تَاهُ َوات‬ ْ ‫ض الش‬ miyakablang so papanan iyan

so mbala a kilid iyan

‫َع ِريض (ج) ِعَراض‬ ِ ‫ِِف ال ُقر‬ ٍ ‫ َوإِذَا َم َّسهُ الشَُّر فَ ُذو ُد َع ٍاء َع ِر‬:‫آن‬ Sii ko Qur’ān na: Igira miyasogat skaniyan o marata ‫يض‬ ْ so makakayat a ana blangan iyan

na kaadnan na pangni a mablang (madakl)

‫ص َّد َوَوَّل‬ َ ‫أ َْعَر‬ َ :ُ‫ض َعْنه‬ ِ ِ ‫ض َو ََنَى ِِبَانِبِ ِه‬ َ ‫ َوإِ َذا أَنْ َع ْمنَا َعلَى ا ِإلنْ َسان أ َْعَر‬ :‫ِِف ال ُق ْرآن‬

siyangka iyan sa tiyalikhodan iyan Sii ko Qur’ān na: Igira inipangalimo

ami so manosiya na somangka a tomalikhod sa ipakawatan iyan a ginawa iyan

ِ َ‫ض الْ ِكتَاب ِِبلْ ِكت‬ ‫ قَابَلَهُ بِِه‬:‫اب‬ َ ‫َع َار‬ َ ِ َ َ‫ ًَنق‬:‫ض فُالَ ًًن‬ siyangka iyan si polan ko katharo iyan ago inrn iyanُ‫كالَِم ِه وقَاوَمه‬ َ ‫َع َار‬ َ َ َ ‫ضهُ ِف‬ ِ ‫صبَهُ ِِب َلع ْر‬ piyakablang iyan so shayi; iniparada niyan so ‫ض‬ ً ‫ َج َعلَهُ َع ِر‬:َ‫َّيء‬ َ ‫َعَّر‬ َ َ‫يضا أ َْو ن‬ ْ ‫ض الش‬

inidayag iyan so kitab ko isa a kitab sa piyakathaksa iyan

shayi ago iniodok iyan ko kaphasa niyan

197

piyangilatan iyan sa katharo ‫بِ ِه‬

ِ ‫ص ِر ْح‬ َ ‫َعَّر‬ َ ُ‫ ََلْ ي‬:‫ض لَهُ ِِبلْ َق ْول‬ sa da niyan bathka

ِ ‫ضا‬ ً ‫ص َار َعا ِر‬ َ ‫ا ْعتَ َر‬ َ :ُ‫َّيء‬ ْ ‫ض الش‬

mipharakr so shayi;

mimbalawag so shayi

ِ ‫ال‬ َ ‫ َح‬:ُ‫ض ُدونَه‬ َ ‫ا ْعتَ َر‬ ِ inrn iyan skaniyan sa siyaparan iyan ُ‫ َمنَ َعه‬:ُ‫ض لَه‬ َ ‫ا ْعتَ َر‬ ِ ِ siyangka iyan so katharo iyan ُ‫َو فِ ْعلَه‬ َ ‫ا ْعتَ َر‬ ْ ‫ أَنْ َكَر قَ ْولَهُ أ‬:‫ض َعلَْيه‬ mizopaka siran a dowa; ‫اآلخر‬ َ ‫ َع َار‬:‫ض‬ َ ‫تَ َع َار‬ َ‫ضأ‬ َ َ ‫َح ُد ُهَا‬ inalangan iyan skaniyan

miyagrna siran a dowa

piphayagan iyan so shayi sa inrn iyan ‫صدَّى‬ َ َ‫ت‬

:‫ض‬ َ ‫تَ َعَّر‬

ago inatangan iyan

ِ ‫تَعَّر‬ ِ َ َ َ َ‫ ت‬:‫ض ل ْل َم ْعُروف‬ َ ُ‫صدَّى لَه‬

piloba iyan so mapiya sa ُ‫وطَلَبَه‬

tiyontot iyan

piyakaprinayag o olowan so ‫اْلُْن َد‬ ْ

ِ ‫ض ال َقائِ ُد‬ َ ‫ا ْستَ ْعَر‬

manga sondaro sa parada

so tontot ko kokoman sa phangnin on a so makamimilik ko ‫ض‬ ُ ‫َّعُّر‬ َ ‫الت‬ nganin na kabokaan iyan sa kabnar o tomiyontot

ِ ‫السح‬ so pkhirnding ko kawang sa pkhaalangan iyan so ‫اب‬ َ َّ ‫فَسدَّهُ َك‬

ِ ِ َ ‫ااعتَ ر‬ ُ ‫العا ِر‬ َ َ ‫ض ِف األُفُق‬ َ ْ ‫ َم‬:‫ض‬

sindaw o alongan a datar o gabon

:‫ض‬ ُ ‫العا ِر‬ َ ِ ِ ِ ‫ َه َذا َعارض َمُْطُرًَن‬ ‫ِِف ال ُق ْرآن‬

so gabon; so lkp; so likobong‫اب‬ َّ ُ ‫الس َح‬

sii ko Qur’ān na: Katan so gabon a pagoranan tano niyan

‫اْلَ ِد‬ ْ ُ‫ص ْف َحة‬ ُ ‫العا ِر‬ َ :‫ض‬ َ ِ ِ ْ :‫العا ِرض‬ so maalang; so phaparakr; ‫ع‬ ُ َ ُ ‫اْلَائ ُل َوالْ َمان‬ so pamayabasn ko paras

so mbabalawag

ِ ‫اْلشبةُ الع ْليا الَِِّ يد‬ so amoran o paitaw ‫اب‬ َ ‫العا ِر‬ َ ُ َ‫ور ف َيها الْب‬ َ ُ َ َ َْ :ُ‫ضة‬ ُ َُ a ron phliyot ko kalka iron ago so kalkhbi ron

mabagr i ‫كالَِم‬ َ ْ‫ال‬

ٍ ِ ‫ي العا ِر‬ ‫صَر َام ٍة َوقُ ْد َرةٍ َعلَى‬ َ َ ُّ ‫قَ ِو‬ َ ‫ ذُو َجلَد َو‬:‫ضة‬ smpang ko giikatharo sa lalag

so babay a giiniyan nditarn so manga bago a sapo a nditarn na iphlalag ‫َزَي ِء‬ ْ ‫األ‬

ُ‫ضة‬ َ ‫َعا ِر‬

iyan sa hadapan o manga taw ka an iran mapamasa angkoto a manga nditarn

‫ف‬ ُ َ‫ ِخال‬:‫ض‬ ُ ‫الع ْر‬ َ ‫وض‬ ُ ‫ الث ََّم ُن الْ َم ْعُر‬:‫ض‬ ُ ‫الع ْر‬ َ

so blang a sopaka o lndo; so barat o shayi a sopaka o lndo niyan ‫ول‬ ُ ُ‫الط‬ so arga a idodolon a mapayag

198

ِ so dagangan a giiphasaan a mapapayag so manga arga iyan ِ‫جارة‬ َ ‫الت‬ so kaparada a bala o kapamasa

‫وض‬ ُ ‫ُعُر‬ َ َّ ِ ُ ‫الع ْر‬ ‫ب‬ َ ُ َ‫ يُ َقابلُهُ الطل‬:‫ض‬

(supply and demand)

ِ ‫اْل‬ so kasoratan a panon a iphalad ko khikapaar on sa pantag sa karna ko ‫ال‬ َْ

‫ض‬ ُ ‫َع ْر‬

kabinasaan, odi na so kaparoliya ko kamapiyaan sa makowa o taw a khirk ko panon so kambinayar o sondaro sa pharada siran ago ‫ي‬ ُّ ‫الْ َعس َك ِر‬

ْ

‫ض‬ ُ ‫الع ْر‬ َ

somagad siran ko hadapan o maporo a olowan ko parinta

ِ ‫ ما َّيُْ َدح وي َذ ُّم ِمن ا ِإلنْس‬:‫العِرض‬ ‫ان‬ َ َ َُ ُ َ ُ ْ ِ ‫ جانِبه و ًَن‬:‫عرض الشَّي ِء‬ so bibir o shayi; so kilid o shayi ُ‫حيَ تُه‬ َ ُ ُ َ ْ ُ ُْ so itado o palaw ُ‫حه‬ ْ ‫ض‬ ُ ‫ُع ْر‬ ُ ‫ َس ْف‬:‫اْلَبَ ِل‬ so lmbak o lawas a ig ُ‫سطُه‬ ُ ‫ُع ْر‬ َ ‫ َو‬:‫ض الن َّْه ِر‬ inibadas iyan so shayi ko lawag o alad, maana a ُ‫َهَلَه‬ ْ ‫ض‬ ْ ‫ أ‬:‫اْلَائِ ِط‬ َ َ ‫ب ِِبأل َْم ِر ُع ْر‬ َ ‫ضَر‬

so maratabat o taw; so andisan o taw; so mnang o taw

inipanalipnda iyan

ٍ ‫ول ِم ْن َمَر‬ ‫ض‬ ُ ‫ َما يَطَْرأُ َويَُز‬:‫ض‬ ُ ‫العَر‬ َ so tamok ko doniya; so kakayaan ko doniya; so parayasan ko doniya ‫اع الدُّنْيَا‬ ُ َ‫ َمت‬:‫ض‬ ُ ‫العَر‬ َ ِ ِ sii ko Qur’ān na: Kagiya  phlobaan iyo so kakayaan ko ‫اْلَيَاة الدُّنْيَا‬ ْ ‫ض‬ َ ‫ لتَ ْب تَغُوا َعَر‬ ‫ِِف ال ُق ْرآن‬ so papata a sakit a pkhapayag ko taw ago pkhada on

kaoyagoyag ko doniya

ٍ ‫ بِالَ قَص‬:‫جاء ه َذا األَمر عرضا‬ minitkaw a btad anan sa da thibabaa‫د‬ ً ََ ُ ْ ْ َََ so shayi a giiphantasan; ‫صبَهُ لَهُ َه َدفًا‬ َ ‫الع ْر‬ َ َ‫ ن‬:ُ‫ضة‬ ُ so shayi a giithindoan

َّ so poripaw a sopaka o didalm‫الذ ِات‬

ِ ُ‫ َما يُ َقابِلُه‬:‫العَرضي‬ َ

(odi na lawas)

ِ ‫مسأَلَة عر‬ ‫ضيَة‬ ََ ْ َ so katao ko kapthimbanga ko atoran o bayok ‫وض‬ ُ ‫العُر‬ َ mas’ala a liyawaw, kna o ba onayan

ko basa Arab, inisorat i Khalīl Bin Ahmad Al Farāhīdī

so tontot a isosorat a iphalad ko pakasasangoran on, pantag sa karna ko marata ُ‫يضة‬ َ ‫الع ِر‬ َ odi na kaparoliya ko kamapiyaan

ِ ‫القض‬ so kasangkaa ko kokoman o kali sa pangnin so kaalin iyan odi na so ‫اء‬ ََ

‫ضةُ ِِف‬ َ ‫الْ ُم َع َار‬

kitaplkn on

ِ ِ so kapangilat ko katharo, ‫السْت ر‬ ْ ‫ الت َّْوِريَةُ َوالْ َف ْح َوى أ‬:‫اض‬ ُ ‫الْم ْعَر‬ ُ ُ‫َصلُه‬ sa sasapngan so mapayag a bantak

ِ ‫ِِف َم َعا ِر‬ ‫يض َكالَِم ِه‬ ِ ‫ م َكان عامٌّ ت عرض فِ ِيه ب عض األَ ْشي‬:‫الْمع ِرض‬ so darpa a kalangkapan a ipaparada on so ‫اء لِْلبَ ْي ِع‬ َ ُ ْ َ ُ َْ ُ َ َ ُ َْ sii ko manga ilat o katharo iyan

manga nganin sa pantag sa kaphasa niyan

199

‫ف يع ْرفَ ًاَن‬ ُ ‫ف يَ ْع ير‬ َ ‫َع َر‬ ِ ‫اس ٍة ِمن حو‬ ِ miyaknal iyan so shayi sa kiyatokawan iyan sa ‫اس ِه‬ َ ‫َعَر‬ َ َ ْ َّ َ‫ أ َْد َرَكهُ َب‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ف الش‬ kominal; tomiyokaw; milng

minggolalan ko kagdam iyan

miyaknal iyan ko Allāh so kalbihan ُ‫ضلَه‬ ْ َ‫ف‬

ِ‫ف َِّّلِل‬ َ ‫َعَر‬

iyan so limo iyan

‫َعا ِرف َو َعُروف‬ mimbaloy a mataw a kominal ‫عالِما ِِبلشَّي ِء‬ ُ ‫ف يَ ْع ُر‬ َ ‫َع ُر‬ َ :ً‫ف َع َرافَة‬ ً َ ‫ص َار‬ ْ ٍ َ‫ وقَ ُفوا بِعرف‬:‫اْل َّجاج‬ miyagarafah so manga Hadji; miyokop sa Arafah so manga ‫ات‬ َ ‫َعَّر‬ َ ُ ُْ ‫ف‬ ََ mama a makknal iyan so Allāh; taw a kominal

Hadji

piyakamot iyan so shayi; biyorokan iyan so shayi sa ُ‫وَزيَّنَه‬

َ ‫َعَّر‬ َ ُ‫ طَيَّبَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ف الش‬

sii ko Qur’ān na: Go izold



pithatanosanan iyan

ِ ‫ِِف ال ُقر‬ ْ ‫ َويُ ْد ِخلُ ُه ُم‬ :‫آن‬ ْ ‫اْلَنَّةَ َعَّرفَ َها‬ ْ

siran o Allāh ko Sorga a ‫ََلُم‬

pithatanosanan iyan kiran (ka an siran on makadrang)

biyaloy niyan skaniyan sii kiran a somisiyap ka an ‫شئُونَ ُهم‬ ُ

ْ

‫ف‬ َ ‫ أَقَ َامهُ لِيَ ْع ِر‬:‫ف َعلَْي ِه ْم َع ِري ًفا‬ َ ‫َعَّر‬

iyan masodiyot so btad iran

‫ َو ََسَهُ بِِه‬:‫ف فُالَ ًًن بِ َك َذا‬ َّ َ ‫عر‬ piyakikilala niyan ki polan so btad, sa piyakitokawan iyan onُ‫َعلَمهُ إِ َّيه‬ َ ‫َعَّر‬ َ ْ ‫ أ‬:‫ف فُالَ ًًن األ َْمَر‬ ِ pikompabliyan iyan so shayi; ‫ أَقَ َّر بِ ِه‬:‫ف ِِبلشَّي ِء‬ َ ‫ا ْعتَ َر‬ ْ initoos iyan ki polan angkai

piyagikralan iyan sa tiyarima iyan

tiyarima iyan so dosa niyan; ‫بِ َذنْبِ ِه‬

ِ ‫ف‬ َ ‫ا ْعتَ َر‬

piyagikralan iyan so kasalaan iyan

mithotokawa siran; mikhknala i siran; ‫تَ َعارفُوا‬

َ

mikhikilalai siran

‫ف إِ َل فُالَ ٍن‬ َ ‫تَ َعَّر‬ so pagalad a miilt ko Sorga ago so Naraka’‫اف‬ ُ ‫األ َْعَر‬ so knalan o shayi; so osayan o shayi ‫يف‬ ُ ‫الت َّْع ِر‬ so panoratan a tatamanan iyan so manga ُ‫َّع ِري َفة‬ ْ ‫الت‬

miyakikhilalai ki polan; miyakithokawa ki polan

arga odi’ na diyangka o manga shayi

ِ َِ َ )‫ اإل ْح َسا ُن (ج‬:ُ‫العارفَة‬ ِ ‫ ِحرفَةُ العَّر‬:ُ‫العِرافَة‬ so giikaprimar o paririmar; ‫اف‬ َ ْ َ so kakhapiyaan; ‫عوا ِرف‬ َ

so giikapangantok o pangangantok

ِ ‫الْمن‬ so taw a paririmar; so taw a pangangantok a pamimitoon; so pangingilay ‫جم‬ َ

ُ ‫العَّر‬ َ ُ ُ :‫اف‬ sa koris

so baw, lalayon phagosarn ko baw a mamot

200

َّ :‫ف‬ ُ ‫الع ْر‬ ُ‫الرائِ َحة‬ َ

‫ف الْ ُمْن َك ِر‬ ُ َ‫وف َوُه َو ِخال‬ ُ ‫ الْ َم ْعُر‬:‫ف‬ ُ ‫الع ْر‬ ُ ِِ ِِ ِ ِ ‫ف َعلَْيه الن‬ so kiyalayaman a adat o manga taw ko giiran ‫امالَِتم‬ َ ‫ َما تَ َع َار‬:‫ف‬ ُ ‫الع ْر‬ ُ ْ َ ‫َّاس ِف َع َاداِت ْم َوُم َع‬ ُ so mapiya a sopaka o marata

ِ ِ ‫الد‬ so pagang; giyoto so sapo a mikkntay ko olo o ‫يك‬

kandodolona

ِ ‫ َْلْ َمة ُم ْستَ ِطيلَة ِِف أ َْعلَى َرأ‬:‫ف‬ ‫ْس‬ ُ ‫الع ْر‬ َ

manok odi na so pd a binatang

ٍ ‫بَ ْع‬ miyakaoma so pagtaw a thotondotondog siran ko ‫ض‬

ُ ‫ بَ ْع‬:‫َجاءَ ال َق ْوُم ُع ْرفًا‬ َ‫ض ُه ْم َوَراء‬ kaphlalakaw iran

ِ ِ ُ ‫عرفَات وي َق‬ ُ َ ََ َ :‫ال فيه‬ so kokoman a aya mangongondato na so sondaro, kna o ba so kitaban o ‫ِف‬ ْ ُّ ِ‫الع ْر‬ ُ ‫ْم‬ ُ ‫اْلُك‬ giya Arafah ‫عرفَة‬ َ

bandaran (civil law), sa pkhitaplk so sabaad a manga kabnar o rabray a phagingd (martial law)

ِ ِ ِ ِ ِ ُ ‫الع ِر‬ َ َ )‫ القَّي ُم ِب َْمر ال َق ْوم َو َسي ُد ُه ْم (ج‬:‫يف‬

so olowan ko pagtaw a sasanaan kiran ko btad iran; ‫عُرفَاء‬

isa a pangkat a kadato ko kazondaro

ِ ‫ مو ِضع العر‬:ُ‫الْمعرفَة‬ ‫ف‬ َْ ُ ْ َ َ ْ َ so mapiya a sopaka o marata’‫ك ِر‬ َ ‫ف الْ ُمْن‬ ُ َ‫ ِخال‬:‫وف‬ ُ ‫الْ َم ْعُر‬

so darpa a e’thoan o pagang ko olo

miyangitit sa tolan ‫ع ْرقًا‬ َ

‫َع َر َق يَ ْع ُر ُق‬ ِِ piyangititan iyan so tolan, ‫ح ِم‬ ْ َّ‫ أَ َك َل َما َعلَْيه م َن الل‬:‫العظْ َم‬ َ ‫َعَر َق‬ sa kiyan iyan so domdkt on a sapo’

ِ ‫يل اللَّ ْح ِم‬ ُ ‫ قَل‬:‫فُالَن َم ْعُروق‬ miyagating; inatingan ُ‫شح ِج ْل ُده‬ َ َ ‫ َر‬:‫َع ير َق يَ ْع َر ُق َع َرقًا‬ ِ ‫أَعرق الش‬ ِ ‫َّت ُعُروقُهُ ِِف األ َْر‬ mimbkaw so kayo sa romiyandiyar ko lopa ‫ض‬ ْ ‫ ا ْمتَد‬:‫َّجُر‬ َ َ َْ miyagating ‫ق‬ َ ‫تَ َعَّر‬ riyasay skaniyan o margn a tiyoba ُ‫ت ِمْنه‬ ْ ُ‫تَ َعَّرقَ ْته‬ ْ َ‫ ًَنل‬:‫وب‬ ُ ُ‫اْلَط‬ so smpo a pakaasal; so katotongkay a taw ُ‫َصالَة‬ َ ‫ األ‬:ُ‫العَراقَة‬ َ ٍ ِ so smpo’ a pakaasal o taw ‫َعراق‬ ْ ‫ أ‬:‫الع ْر ُق‬ َ ْ ‫َص ُل ُك ِل َش ْيء (ج) أ‬ ِ ‫اْلس‬ ِ ِِ so ogat a phagokitan ‫د‬ َ َْ ‫ َُْمَرى الدَّم ِف‬:‫الع ْر ُق‬ si polan na di kasapoan sa papagtin

o rogo’ ko lawas

ِ ‫ خشبة طَ ِويلَة ي عر‬:‫العِر ُق‬ ِ ُ ‫ش َبَا َس ْق‬ ُ َْ ُ ََ َ ْ ُ )‫ف الْبَ ْيت (ج‬

so mirag o walay ko kapagatpi ron odi na ‫عُروق‬

so manga rantar iyan

ِ ‫اْلس‬ ِ ِ so ating a pzpot ko manga garawang o lawas ‫د‬ َ َ َْ ‫ َم َار َش َح م ْن َم َسام‬:‫العَر ُق‬ ِ so arak a pakabrg a panginginomn ‫شرب ُمسكر‬ َ ْ ْ ُ :‫العَر ُق‬ ِ ِ so sokay o gomagalbk ‫العام ِل‬ ْ ‫ أ‬:‫العَر ُق‬ َ ‫َجُر األَج ِري أَ ِو‬ َ 201

ِ ‫األ‬ so paranakan i bangnsa;‫َصيل‬ ُ

ُ‫ ال َك ِرْي‬:‫يق‬ ُ ‫الع ِر‬ َ

so shayi a phoon ko pakaasal a mapiya a tongkay mama a maporo i bangnsa koda a phoon ko topo’ a mapiya

‫َر ُجل َع ِريق‬ ‫فَ َرس َع ِريق‬

‫َع َر َك يَ ْع ُر ُك َع ْرًكا‬ piyamsl iyan so kobal ُ‫كه‬ ْ ‫َعَرَك‬ َ َ‫ َدل‬:‫اْلِْل َد‬ kiyagis iyan so shayi ُ‫ح ََّّت ََمَاه‬ َ ُ‫ َح َّكه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َعَرَك الش‬ miyamsl sa lawas

taman sa miyapona

liyobk siran o kathidawa ‫علَْي ِهم‬ ْ ‫َعَرَكْت ُه ُم‬ ْ ‫ َد َار‬:‫ب‬ ُ ‫اْلَْر‬ ْ َ ‫ت‬ biyarasa skaniyan o masa ُ‫َدبَه‬ َّ ‫ َحنَّ َكهُ َوأ‬:‫َّهُر‬ ْ ‫َعَرَكهُ الد‬ miyabatalo ko kapakithidawa ‫كا‬ ً‫َع ير َك يَ ْع َر ُك َع َر‬ ِ ِ ‫اْلر‬ ِ ِ ْ‫يد البَط‬ miyabatalo si polan ko kapakithidawa sa maydan ‫ب‬ َ ‫ َكا َن َشد‬:‫َع ِرَك فُالَن‬ َْْ ‫ش ِف‬ mama a batalo i kapakithidawa ‫ع ِرك‬ َ ‫ي‬ miyakithidawa on; ُ‫ قَاتَلَه‬:‫كةً َوع َراقًا‬ َ‫َع َارَكهُ ُم َع َار‬ miyakimbonoay ron

ِ minggogomigta siran‫ُحُوا‬ َ ‫ا ْزَد‬

:‫اِ ْعتَ َرُكوا‬ ِ ‫ت ا ِإلبِل علَى الْم‬ ِ ‫اِ ْعتَ رَك‬ milonsolonson so onta ko pakaig sa minggogomigta siran on ‫اء‬ َ َ ُ َ ِ ِ ِ ِ ِ ِ so giikaplonsolonson ‫علَى الْماء‬ َ َ ‫ ا ْزد َح ُام اإلب ِل‬:‫العَر ُاك‬ o manga onta ko pakaig a phaginoman iran

ِ ‫ الْمَّرةُ ِمن‬:ُ‫العرَكة‬ ‫القتَ ِال‬ َ َ َْ َِّ َِ so waraan; so parangay a olaola ‫يعةُ والنَّ ْفس‬ ُ َ َ ‫ الطب‬:ُ‫العري َكة‬ ِ skaniyan na mananaw i waraan ‫سلِس ُمْن َقاد‬ ُ َِ‫ُه َو ل‬ َ ‫ّي‬ َ :‫الع ِري َكة‬ ِ ِ ِ ‫اال ْعِِت‬ so darpa a giinggogomigtaan;‫اك‬ َ ‫ َم ْوض ُع‬:‫الْ ُم ْعتَ َرُك‬ so isa a kathidawa

so darpa a giithitidawaan

ِ ِ ِ‫القت ِال الَّ ِذي ي ع ِِتُكو َن ف‬ so maydan a ‫يه (ج) َم َعا ِرك‬ َ ‫ َم ْو ِض ُع‬:ُ‫الْ َم ْعَرَكة‬ ََْ giithidawaan; so darpa a giimbonoayan; so giikathidawa ko darpa a mattndo’

ً‫َع َّز يَ يع ُّز يع ًّزا َو يع َّزة‬ ُّ ‫ قَ ِوي و َسلِم ِمن‬:‫َعَّز فُالَن‬ miyakabgr si polan sa ‫الذ ِل‬ َ َ ََ mingg’s; miyakabagr

kiyaombawan i polan si polan sa kasakaw ago kapiya ‫علَْي ِه‬ َ

kiyatagoan sa g’s

‫ َكُرَم‬:‫َعَّز فُالَن َعلَى فُالَ ٍن‬ miyakainot so shayi; pithorak so ‫ قَلَّ ونَ َدر‬:‫ع َّز الشَّيء‬ َ َ َ ُْ 202

shayi sa di ndadakl

ِ ‫ب‬ َ :‫َعَّز األ َْمُر َعلَْيه‬ َ ‫ص ُع‬ ‫ َش َّق َعلَ َّي‬:‫َعَّز َعلَ َّي أَ ْن تَ ْف َع َل َك َذا‬

miyakargn on so btad miyakargn rakn o

sayana rakn anan ‫ي‬ َّ َ‫َعل‬

bangkanan nggolaolaa

ِ ‫ ما أ‬:‫أَع ِزز علَي بِ َذلِك‬ ‫ك‬ َ َ َ َّ َ ْ ْ َ ‫َش َّق ذَل‬ a maregen ago masakit

pithorak; sangat; mainot a di ndadakl; ‫ع ِزيز‬ َ masakit sa ginawa a pakatatayaan

ُ‫ َغلَبَهُ َوقَ َهَره‬:ُ‫ َعَّزه‬:‫َع َّز يَ ُع ُّز َع ًّزا‬ biyagr iyan sa piyakabagr iyan ‫ع ِزيزا‬ َ ُ‫ قَ َّواهُ َو َج َعلَه‬:ُ‫أ ََعَّزه‬ kiyababayaan iyan; piyakataya iyan ُ‫كرَمه‬ َ ‫ أ‬:ُ‫أ ََعَّزه‬ َ ْ َ‫َحبَّهُ َوأ‬ siyomang iyan; biyagr iyan ُ‫َّدهُ وقَ َّواه‬ َ َ ‫ َشد‬:ُ‫َعَّزَزه‬ inipagandisan iyan; iniphaporo iyan; inimbagr iyan ‫اِ ْعتَ َّز بِِه‬ so lbi a mabagr a so Allāh‫يز‬ َ ‫األ‬ ُ ‫ الْ َع ِز‬:‫َعُّز‬ so barahala a phzimbaan o sabaad ko manga Arab a Jāhiliyyah, skaniyan na ‫العَُّزى‬ diyaag iyan; tiyaban iyan; pigs iyan

barahala ago kayo a Samur a pimbalayan iran sa walay sa pzimbaan o mbawataan o Gatafān, so barahala on na pezimbaan o Banū Kinānah ago so Quraysh, na siyogo o Rasūlullāh so Khālid Bin Al Walīd na tiyotong iyan so kayo ago giba iyan so walay

‫ت الظَّبِيَّ ِة‬ ُ ‫ بِْن‬:ُ‫العَّزة‬ َ ِ so bagr; so andisan ُ‫ ال ُق َّوةُ والْغَلَبَة‬:ُ‫الع َّزة‬ َ ِ so maratabat; so bagr; so g’s ُ‫اْلَ ِميَّةُ واألَنَ َفة‬ َ ْ : ُ‫العَّزة‬ ِ ِ ِ ِ ْ‫َخ َذتْهُ الْعَِّزةُ ِِب‬ ِ igira pitharoon a kalkn ‫إل َِّْث‬ َ ‫يل لَهُ ات َِّق هللاَ أ‬ َ ‫ َوإ َذا ق‬ :‫ِف ال ُق ْرآن‬ so wata a babay o saladng

Sii ko Qur’ān na: Go

ka so Allāh sa singgaotn skaniyan o maratabat ko kandosa

‫الع ِز ُيز‬ َ ‫ي‬ miyangesa; tomiyaalok ‫ع ْزًًي‬ َ ‫َع َزا يَ ْع ُزو َويَ ْعزي َع ْزًوا َو‬ inibangnsa niyan si polan ki polan ‫ نَسبَهُ إِلَْيه‬:‫ع َزا فُالَ ًًن إِ َل فُالَ ٍن‬ َ َ ِ ِ ِ siyanday niyan so thotol ‫َسنَ َدهُ إِلَْيه‬ ْ ‫َعَزا‬ ْ ‫ أ‬:‫صاحبِه‬ َ ‫اْلَبَ َر إِ َل‬ so sangat a mabagr a so Allāh

ko khirk on

miphantang ko ُ‫ًَنبَه‬

‫صبَ َر َعلَى َما‬ َ :‫اء‬ ً ‫ي يَ ْع َزى َع َز‬ َ ‫َع يز‬ minisogat on a margn

‫ي‬ ٌّ ‫َع ٍز َو َع ِز‬ phirinarinawan iyan sa piyakapanginsabar iyan ko kiyapantag iyan a rido’ a ُ‫صبَّره‬ َ َ :ُ‫َعَّزاه‬ mama a phapantang ko margn a misosogat on

adn a miyatay a madazg iyan

203

ِ ٍ ِ ِ ‫ب‬ َ ‫ انْتَ َس‬:‫ا ْعتَ َزى إ َل فُالَن‬ mithitibawa so pagtaw; phirinarinawan o pagtaw so pd iyan ‫ضا‬ ً ‫ض ُه ْم بَ ْع‬ ُ ‫ َعَّزى بَ ْع‬:‫تَ َع َازى ال َق ْوُم‬ miyanginsabar si polan ko boko iyan ‫صبَّر‬ َ َ َ‫ ت‬:‫تَ َعَّزى فُالَن‬ ِ :ُ‫العِزة‬ ِ ‫الف ْرقَةُ ِم َن الن‬ so sagorompong ‫ن‬ َ ‫َّاس (ج) عًِزى َو ِعُزو‬ َ miyangnsa skaniyan sii ki polan‫إِلَْي ِه‬

a manga taw

ِِ ِ ‫اب‬ ُ ‫ االنْت َس‬:ُ‫الع ْزَوة‬ so darpa a giiprinarinawan ‫َّع ِزيَِة‬ ْ ‫ َم َكا ُن الت‬:‫الْ َم ْعَزى‬ so kabangnsa

ko mapapantag a rido’

‫ي‬ ‫س ًرا‬ َ ‫س ُر َع‬ َ ‫َعس َر يَ ْع‬ miyakargn so btad ago so masa ‫شتَ َّد‬ َّ ‫َع ِسَر األ َْمُر َو‬ ْ ‫ب َوا‬ َ :‫الزَما ُن‬ َ ‫ص ُع‬ ِ‫ع‬ sikot; margn ‫سر‬ َ ِ ِ ِ miphadiwangan ‫ن الَ يَ ْعمل إِالَّ بِيَده اليُسرى‬ َ ‫ َكا‬:‫َعسَر فُالَن‬ َْ َُ miyakapitl; miyakargn; miyakasikot

si polan

mama a padiwangan ‫َعسر‬ ْ‫أ‬

َ babay a padiwangan ‫عسر‬ ْ ُ )‫َع ْسَراء (ج‬ mimbaloy a margn; masikot ً‫ارة‬ َ‫س‬ َ ‫س ُر ُع ْس ًرا َو َع‬ ُ ‫س َر يَ ْع‬ ُ ‫َع‬ miyakasikot so btad; miyakargn ‫شتَ َّد‬ ْ ‫ب َوا‬ َ :‫َع ُسَر األ َْمُر‬ َ ‫ص ُع‬ mizikot so masa; miyakargn so masa ‫ن‬ َّ ‫َع ُسَر‬ ُ ‫الزَما‬ ِ‫ع‬ margn; masikot ‫سري‬ َ ِ kiyasikotan si polan sa ُ‫حالُه‬ َ‫ض‬ َ ‫ افْ تَ َقَر َو‬:‫أ َْع َسَر فُالَن‬ َ ‫اق‬ daa kawiyagan iyan

ِ ‫ت‬ ْ ‫ َع ُسَر‬:ُ‫أ َْع َسَرت الْ َم ْرأَة‬ ِ piyakargn iyan so btad ‫سريا‬ ً ‫ َج َعلَهُ َع‬:‫َع َّسَر األ َْمَر‬ ِ ‫الزوج‬ mirgna so kharomai sa da siran pagayon ‫ان‬ َ ْ َّ ‫اسَر‬ َ ‫تَ َع‬ mizikot so btad sa miyakargn ‫شتَ َّد‬ ْ ‫ب َوا‬ َ :‫تَ َع َّسَر األ َْمُر‬ َ ‫ص ُع‬ so mama a padiwangan i kapanayontayong ‫َعسر‬ ُ َ ْ ‫األ‬ ِ ‫ات الْي‬ ِ ِ so kasikot o btad sa da a kawiyagan ‫د‬ ُ ‫ ض‬: ُ‫الع ْسَرة‬ ُ َ َ‫يق ذ‬

kiyarrgnan so babay ko kiyambawata‫ِوالَ َدتُ َها‬

ago tamok

ِ ْ‫الوفَ ِاء ِِبلدَّي‬ so kargn o btad a da a khibayad ko manga bayadan‫ن‬ َ :ُ‫الع ْسَرة‬ ُ َ ‫الع ْجُز َع ِن‬ ِ ِ ِ so sondaro o sikot ko kiyathidawa sa Tabuk ‫وك‬ َ ُ‫ّي ِِف َغ ْزَوة تَب‬ َ ‫ش الْ ُم ْسلم‬ ُ ‫ َجْي‬:ِ‫الع ْسَرة‬ ُ ‫ش‬ ُ ‫َجْي‬ ِ ‫ات الْي‬ ِ ِ so kasikot o btad a da a ‫د‬ ُ ‫ ال َف ْقُر َوض‬:ُ‫الْ َم ْع َسَرة‬ َ َ‫يق ذ‬ 204

kakakaptan o lima a tamok

‫شو َع ْش ًوا‬ ُ ‫شا يَ ْع‬ َ ‫َع‬ ِ ‫عشا ع ِن الش‬ diyapay niyan so shayi ُ‫عْنه‬ َ ‫ َغ َف َل‬:‫َّيء‬ َ ََ ْ ِ ِ َ‫الر ُْح‬ sii ko Qur’ān na: Sa taw  ‫ن‬ َّ ‫ش َع ْن ِذ ْك ِر‬ ُ ‫ َوَم ْن يَ ْع‬ :‫ِِف ال ُق ْرآن‬ domiyapay; da niyan lilingaya

a di niyan lilingayin so katadmi ko Makalimoon

kiyakaw so kailay niyan; so sakit a di kapakailay ً‫لَْيال‬

َ ‫شا َو َع‬ ً ‫شى َع‬ َ ‫َع يش َي يَ ْع‬ َ :ً‫ش َاوة‬ َ ُ‫ضع‬ ُ‫صُره‬ َ َ‫ف ب‬ igira gagawii

mama a pkhakaon ‫شى‬ َ ‫أ َْع‬

‫َع ْش َواء (ج) ُع ْشو‬ piyakagabi niyan ‫شاء‬ َ ُ‫ أَطْ َع َمه‬:ُ‫َعشَّاه‬ َ َ ‫الع‬ gomiyabi ‫تَ َعشَّى‬ so khn ko kagabi; so inggabi a pangnngkn ‫شاء‬ َ ُ َ ‫الع‬ ِ so waqto a aysha ‫شاء‬ ُ َ ‫الع‬ so malibotng ko kagagawii ُ‫ الظُّْلمة‬:‫شواء‬ َ َ ُ َ ْ ‫الع‬ ِ ِ ِ parompak sa da a ‫خطىء ويُصيب‬ َ ‫ط َخْب‬ ُ ِ‫ََيْب‬ ُ َ ُ ْ ُ‫ يَ ْع َم ُل َعلَى َغ ْري ُه َدى فَي‬:َ‫ط َع ْش َواء‬ babay a pkhakaon

giimrom

mababantak iyan; so taw a giinggalbk sa kapanarbak

ِ ِ ِ ‫ت ِمن َزو ِال الشَّم‬ َ ‫العش ُّي َو‬ َ ْ َ ‫س إ َل‬ َ ْ ُ ْ‫الوق‬ َ :ُ‫الع ْشيَة‬

ِ ‫الْم ْغ ِر‬ so kagabigabi ipoon ko kapolid o alongan ‫ب‬

na taman ko kasdp o alongan

ِ ُ‫صالَة‬ َ َ َ ‫ الظُّ ْهُر‬:‫العش ِي‬ miko’; ً‫صال‬ ْ ‫ص ُل َع‬ ُ ‫ص َل يَ ْع‬ َ ‫َع‬ piko’ iyan so krg ُ‫جه‬ َ ‫الع‬ ُ ‫ص َل‬ َ ‫َع‬ َ ‫ َع َّو‬:‫ود‬ ‫ي‬ miyapko ً‫صال‬ َ ‫ص ُل َع‬ َ ‫َعص َل يَ ْع‬ ِ ِ miyasangkalang i ski‫صالَبٍَة‬ ْ ‫ ا ْع َو َّج‬:ُ‫ت َساقُه‬ ْ َ‫َعصل‬ َ ‫ت ِِف‬ sangkalang i ski ‫صل‬ ْ ‫صالَء (ج) ُع‬ ْ ‫َع‬ ‫ي‬ miyasarisa a panga niyan ‫ضبًا‬ ْ ‫ب َع‬ َ ‫ب يَ ْع‬ ُ‫ض‬ َ ‫َعض‬ ِ ِ ِ miyasarisa so panga ُ‫كسر قَرنُه‬ ْ َ َ َ ْ‫ ان‬: ‫ب ذُو ال َق ْرن‬ َ ‫َعض‬

so sambayang a Lohor ago Asar‫صر‬ ْ ‫الع‬ َ‫و‬

ُ

miyapko’ a ski niyan;

o phapanga a binatang

‫ضب‬ َ ‫أ َْع‬ babay a binatang a ropt i panga ‫ضب‬ ْ ‫ضبَاء (ج) ُع‬ ْ ‫َع‬ mama a binatang a ropt i panga

miyakagarang; mindayap ً‫ضوبَة‬ ُ ُ‫َوع‬

‫وَب‬ ُ ُ‫ب ع‬ ُ ‫ب يَ ْع‬ ُ ‫َع‬ ً‫ض‬ ُ‫ض‬ َ‫ض‬ ِ َ‫ صار ق‬:‫السيف‬ miyakagarang so pdang ‫اط ًعا‬ ُ ‫َع‬ َ َ ُ ْ َّ ‫ب‬ َ‫ض‬ 205

pdang a magarang ‫ضب‬ ْ ‫َع‬

‫َع َف َر يَ ْع يف ُر‬ ِ ِ‫ مَّر َغه ِِف الْع َف ِر أَو د َّسه ف‬:‫ع َفره‬ inisaonk iyan ko bayank; liyozg iyan ko bayank ‫يه‬ ُ َ ْ َ ُ َ َُ َ rominiga so warna niyan ‫ع َف ًرا‬ َ ‫َع يف َر يَ ْع َف ُر‬ ِ mimbontal so saladng sa marigariga a datar o ‫الع َف ِر‬ َ َ‫ َخال‬:‫ِب‬ َ َ‫ط بَي‬ ُّ َِّ‫َعفَر الظ‬ َ ‫ص َار لَْونُهُ َك‬ َ َ‫اضهُ ُحَُْرة ف‬ biyayankan iyan; ‫ع ْف ًرا‬ َ

bayank

saladng a marigariga (mama)‫َع َفر‬ ْ‫أ‬

saladng a marigariga (babay)‫عُ ْفر‬

)‫َع ْفَراء (ج‬ ٍ ‫يد ما ي َقع علَي ِه ِمن حشر‬ ِ ِِ biyolongan iyan so ibabasok sa doti ‫ات‬ َّ ‫َعفََّر‬ َ ‫الزْر‬ َ َ َ ْ ْ َ ُ َ َ َ ‫ أَلْ َقى َعلَْيه ذَ ُر ًورا َس ًّاما ليُب‬:‫ع‬ ka an mamatay so manga mrat iyan a old

‫الع َفُر‬ َ ُ‫َصابَه‬ َ ‫ أ‬:‫تَ َعفََّر‬ so bayank ‫َع َفار‬ ْ ‫اب (ج) أ‬ َ ُ ‫ الت َُّر‬:‫الع َفُر‬ ِ ِ ِ ِ so warna a mapoti a masasaog a mariga a datar o ‫الع َفر‬ َ ‫ بَيَاض َُتَالطُهُ ُحَُْرة فَيَص ُري َكلَ ْون‬:ُ‫الع ْفَرة‬ ُ mimbayank; miririga a paras iyan sa rarangit

bayank

ِ ‫ ب ْذر ا ْْلب‬:‫ع الع ِف ِري‬ ِ ‫وب ِِف اْأل َْر‬ ‫ض قَ ْب َل‬ ُُ ُ َ َ ُ ‫َزْر‬ ِ so saladng ‫الع َف ِر (ج) يَ َعافِري‬ َ ‫ ظَِِب لَ ْونُهُ َكلَ ْون‬:‫ور‬ ُ ‫اليَ ْع ُف‬ ُ

so kasaodi ko lopa sa od ko da on pn kapakaigi ‫س ْقيِ َها‬ َ

a marigariga i warna

‫َع َق َر يَ ْع يق ُر َع ْق ًرا‬ ِ ِ ِِ ِْ ‫ط وي تم َّكن ِمن َذ‬ ِ ِ piyotol iyan so isa ko ski o onta ka an ‫َب ِه‬ ْ َ َ ََ َ َ ‫ قَطَ َع إ ْح َدى قَ َوائمه ليَ ْس ُق‬:‫َع َقَر البَع َري‬ somiyombali

maothang sa kadayaan iyan somombali

siyombali iyan so binatangُ‫ذَ ََبَه‬

:‫َع َقَر ا ْْلَيَ َوا َن‬ kikhb o aso so wata ُ‫عضَّه‬ َ :‫ب الْ َولَ َد‬ ُ ‫َع َقَر الْ َك ْل‬ ‫ي‬ mimbalk ‫ع ِقم‬ َ َ : ‫َعق َر يَ ْع َق ُر َع َق ًرا‬ miyagintos sa pakabrg sa diyarktan iyan‫علَْي َها‬ ْ ‫َعاقَ َر‬ َ ‫ الََزَم َها َوَد َاوَم‬:‫اْلَ ْمَر‬ ِ :‫العاقِر‬ ِ so balk a di pmbawata ً‫امرأَة‬ َ ُ َ َ ْ ‫العق ُيم َر ُجالً َكا َن أَو‬ mama babay

so bangon; so tamok a di mipthotogalin a tatap ko katatagan on‫الع َقار‬ َ

ُ so pakabrg; so pakaibg ‫اْلَ ْمر‬ ُ ُ ْ :‫الع َق ُار‬ so lmbak o walay ‫سطُ َها‬ َ ‫ َو‬:‫ُع ْقُر الدَّا ِر‬ so pakaasal o saktan o bolong ‫ الدَّواء‬:‫العقَّار‬ َُ ُ َ

206

‫َك ْلب َع ُقور‬ so sowara; so lagam ‫ت‬ َّ :ُ‫الع ِق َرية‬ ُ ‫الص ْو‬ َ ِ iniporo iyan a lagam iyanُ‫عقريتَه‬ َ َ ‫َرفَ َع‬ aso a tangkhb

biyalk iyan (so babay) ‫ع ْق ًما‬ ُ ‫َو‬

‫َع َق َم يَ ْع ُق ُم َع ْق ًما‬

biyalk o Allāh so babay; biyaloy niyan

‫َع َق َم هللاُ الْ َم ْرأََة‬

so babay a balk

ِ ِ ِ sii ko Qur’an na: Go mbalowin o Allāh so taw a ‫يما‬ ً ‫ َوََْي َع ُل َم ْن يَ َشاءُ َعق‬ :‫ِف ال ُق ْرآن‬ khabayaan iyan a balk

‫َع يق َم يَ ْع َق ُم َع َق ًما‬ ِ ِ mimbalk so babay ُ‫ت الْمرأَة‬ ْ َ ‫َعق َم‬ mama a balk ‫ع ِقيم (ج) عُ َقماء‬ َ َ ِ babay a balk ‫ع َقائِم‬ َ )‫َعقيم (ج‬ ِ ْ‫ ََل ََت‬:‫ِريح ع ِقيم‬ ndo’ a kamara a da a oran iyan ‫ت ِِبَطَ ٍر‬ َ ْ ِ ِ ِ ِ ِ liyompiyo niyan so shayi sa piyamono iyan so ‫َّارة‬ ْ ‫ أ ََِب َد َما فيه م َن‬:َ‫َّيء‬ َّ ‫اْلََر ِاَّث الض‬ َ ‫َعق‬ ْ ‫َّم الش‬ mimbalk; kiyamaraan;

matatagoon a maroni a old

ig a malolompiyo ko maroni a old a matatago on ‫ُم َعقَّم‬

‫َماء‬ sakit a da ambolongan on ُ‫ الَ يُْب رأُ ِمْنه‬:‫ع َقام‬ ُ ‫َداء‬ َ so kabalk ‫الع ْقم‬ ُُ ‫ي‬ miyapayag; lomiyangkap ‫وَن‬ ً ُ‫َعلَ َن يَ ْعل ُن عُل‬ miyapayag so btad; ‫اع وظَ َهر‬ َ َ َ ‫ َش‬:‫َعلَ َن األ َْمُر‬ lomiyangkap so btad

‫َعلي َن يَ ْعلَ ُن َعلَنًا‬ ِ miphayag so btad ‫َمر‬ ُ ْ ‫َعل َن األ‬ ِ btad a mapayag ‫علِّي‬ َ ‫َعلن َو‬ piyayag iyan; piyakalangkap iyan ُ‫ أَظْ َهره‬:ُ‫َعلَنَه‬ ْ‫أ‬ َ ِ piyaliyogatan o kokoman si polan sa kadarpa iyan ko ‫ضور‬ َ ُ ُ‫ َكلََّفْتهُ ا ْْل‬:‫أ َْعلَنَت الْ َم ْح َك َمةُ فُالَ ًًن‬ miphayag ً‫عالَنييَّة‬ َ ‫َو‬

kalilimod iyan

‫ا ِإل ْعالَ ُن‬ so mapayag ُ‫العالَنِيَة‬ َ

so kalangkapan a phakisabotan

miphaporo’ ‫علُ ًّوا‬ ُ

207

‫َعالَ يَ ْعلُو‬ ِ ‫عال الش‬ miniporo’ so shayi ‫ع‬ َ ‫ ا ْرتَ َف‬:ُ‫َّيء‬ ْ ََ

‫َع ٍال‬ miniporo’ a alongan ‫َّهار‬ ُ َ ‫َعالَ الن‬ ِ ‫َعالَ فُالَن ِِف األ َْر‬ miyangalandada si polan ko‫كبَّر وَِتَبَّر‬ َ َ َ َ َ‫ ت‬:‫ض‬ maporo’

lopa sa miyangakowala

ِ ِ‫ اِرتَ َفع قَ َدره ف‬:‫عالَ َكعبه ِِف العِْل ِم‬ miniporo’ so pangkatan ‫يه‬ ُ ُْ َ ُُ َ ْ iyan ko kataw

ِ َّ ‫َعالَ فُالَ ًًن ِِب‬ tinidaw niyan si polan a pdang ‫ضربَهُ بِ ِه‬ َ َ :‫لسْيف‬ ‫ي‬ miniporo’; miphaporo’ ً‫عالَء‬ َ ‫َعل َي يَ ْعلَى‬ ِ ِ ِ miniporo’ sii ko pangkatan ‫ع‬ َ ‫ ا ْرتَ َف‬:‫َعل َي ِِف الشََّرف‬ ِ taw a maporo i pangkatan ‫ي‬ ٌّ ‫َعل‬ iniporo iyan so shayi ُ‫ رفَ َعه‬:‫علَّى الشَّيء‬ َ َ َْ ِ ِ miphaporo’ so shayi ‫ع‬ َ ‫ ا ْرتَ َف‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْعتَ لَى الش‬ ِ miyamanik ko palaw sa ُ‫صعِ َده‬ ْ ‫اِ ْعتَ لَى‬ َ ‫ َرقيَهُ َو‬:‫اْلَبَ َل‬ liniyawawan iyan

‫ اِْرتَ َف َع‬:‫ال فُالَن‬ َ ‫تَ َع‬ miyangiyas ago somiyangka َ‫ تَرفَّ َع وتَنَ َّزه‬:‫ال‬ َ َ َ ‫تَ َع‬ songka sii (kapananalo) ‫ أَقْبِل‬:‫ال َي َه َذا‬ َ ‫تَ َع‬ ْ ِ miphaporo’ so shayi ‫ع‬ َ ‫ ا ْرتَ َف‬:ُ‫تَ َع َّل الشيء‬ ِ ‫ تَ َد َّرج ِِف‬:‫تَعلَّى فُالَن‬ miyagozorozor si polan ko ‫اع‬ ِ ‫اال ْرتَِف‬ َ َ miphaporo’ si polan

kiniporo iyan

ِ miniporo so snang ‫ع‬ َ ‫ا ْرتَ َف‬

ِ :‫َّه ُار‬ َ ‫ا ْستَ ْعلَى الن‬ :‫ال‬ ُ ‫ ِِبَْع ََّن فَ ْو َق يُ َق‬:‫َع ِل‬ ِ ِ somiyong ako ron a‫ع ِل‬ َ ‫جْئ تُهُ م ْن‬ pho on ako sa poro’

ِ :َ‫العال‬ ‫ف‬ ُ ‫الرفْ َعةُ َوالشََّر‬ ُ ِ ِ :ُ‫العالََوةُ والعالََوة‬ so pangoman; so sobra; so omanُ‫الزَي َدة‬ َ so kaporo’ o pangkatan

o sokay o gomagalbk; so oman o roran o onta a ipmbatog ko liyawao o miyaona on maroran

so bilik ko poro’ o walay; so lamin ko poro’ o ٌّ‫عالَِِل‬ َ

ِ )‫الع ْليَا ِم َن الدَّا ِر (ج‬ ً ‫ الغُْرفَةُ ِِف الطَّبَ َقة‬:ُ‫العلَيَّة‬ ُ walay

ٍ ‫ أ َْعلَى م َك‬:‫العِلِي‬ so maporo’ a drpa odi’ na pangkatan ‫ن‬ َ ‫ان أ َْو َد َر َج ٍة (ج) ِعلِيُّو‬ ُّ َ ِ ِ so kaporo’ ُ‫ اال ْرت َفاع‬:‫العلُ ُّو‬ ُ 208

‫َّجبُّ ُر‬ َ :‫العلُ ُّو‬ ُ َ ‫العظَ َمةُ َوالت‬ َّ ُ so maporo; so mipoporo a adn a ‫غْي رَها‬ َ َ ‫ ال ِِ تَ ْعلُو‬:‫العلْيَا‬

so pangkatan ago so kapangakowala

kaoombawan iyan a isa a shayi

ٍ ُ ‫ الشََّر‬:ُ‫العلْيَاء‬ َ ْ ‫ف َوُك ُّل َش ْيء‬

so pangkatan a maporo; ago so langowan a shayi a ‫ُمرتَِف ٍع‬

phapaporo

ِ ِ ِ )‫الرفِيع ال َق َد ِر (ج‬ so maporo; so sslaan a mala i pangkatan‫علِيَة‬ َ ُ َّ ‫ َو‬, ‫ الْ ُم ْرتَف ُع‬:‫العل ُّي‬ ِ ِ so manga ala ko pagtaw ‫علِيَةُ ال َقوم‬ ْ َِّ ‫ الدَّرجات‬:‫الْمع ِاِل‬ so pangkatan a maporo’‫يعةُ ُم ْفرُد َها َم ْعالَة‬ ُ ََ ََ َ َ ‫الرف‬ ِ ِ ‫ب الْ َم َع‬ grar o manga Ulama a khirk ko pangkatan a maporo’; hay khirk ko ‫اِل‬ َ ُ ‫صاح‬ pangkatan a maporo’

ِ ‫لُِفالَ ٍن‬ ِ َّ ُ ‫الق ْد‬ rk i polan so kipantag a mala’‫َّصيب الوافِر‬ ُ َ ُ ‫ الن‬:‫ح الْ ُم َعلى‬ miyagomor ‫ع ْم ًرا‬ َ ‫َع َم َر يَ ْع ُم ُر‬ miyagomor so mama; ً‫اش َزَمنًا طَ ِويال‬ َّ ‫َع َمَر‬ َ ‫ َع‬:‫الر ُج ُل‬ miyamboway so mama

ِِ ِ biyalingan so walay ‫وًن َبِِم‬ ْ ً ‫ َكا َن َم ْس ُك‬:‫َع َمَر الْ َمْن ِزُل ِب َْهله‬ o taw niyan

ِ‫ع‬ walay a babalingan ‫امر‬ َ

َ َ‫ أَبْ َقاهُ َوأَط‬:‫َع َمَر هللاُ فُالَ ًًن‬ ُ‫ال َحيَاتَه‬ pimbalay i polan so walay sa ‫اها فَ ِهي َم ْعمورة‬ َ ُ َ َ َ‫ بَن‬:‫َّار‬ َ ‫َع َمَر فُالَ ُن الد‬ inmboway o Allāh si polan

matatragombalay

pitharombalay o pagtaw so ُ‫كنُوه‬ َ ‫َس‬

:‫َع َمَر ال َق ْوُم الْ َم َكا َن‬

darpa sa biyalingan iran

ً‫َع ُم َر يَ ْع ُم ُر َع َم َارة‬ mindakl so tamok ‫كثِريا وافِرا‬ ُ ‫َع ُمَر الْ َم‬ َ :‫ال‬ َ َ ً َ ‫ص َار‬ tamok a madakl ‫ع ِمري‬ َ piyakitharombalay niyan ki ُ‫ج َعلَهُ يَ ْعمره‬ َ :‫أ َْع َمَر فُالَ ًًن الْ َم َكا َن‬ ُُ mindakl; mithakar

piyakapagomor o Allāh si polan sa malndo; inmboway o Allāh si ُ‫ع ْمره‬ ُ

َ

polan so darpa

‫ال‬ َ َ‫ أَط‬:‫عمَر هللاُ فُالَ ًًن‬ َّ polan

ِ َ‫الع ْمَرة‬ ُ ‫ أ ََّدى‬:‫ا ْعتَ َمَر‬ ِ ِ piyakitharagombalay niyan ُ‫ج َعلَهُ يَ ْعمره‬ َ :‫ا ْستَ ْع َمَرهُ ِِف الْ َم َكان‬ ُُ miyagomrah

on so darpa

pitharombalay niyan so lopa; inagao niyan ‫ض‬ َ ‫األ َْر‬

209

‫اِ ْستَ ْع َمَر‬

so lopa na pindatoan iyan sa pitharombalay niyan

ِ ِ ِ ‫اْلَر‬ ‫اب‬ ُ ‫ نَق‬:ُ‫الع َم َارة‬ َ ْ ‫يض‬ so taragombalay ‫ن‬ ُ ‫ الْبُ ْن يَا‬:ُ‫العِ َم َارة‬ so sasoko ko isa ka loks ‫ش ْعبَة ِمن ال َقبِيلَ ِة‬ ُ :ُ‫العِ َم َارة‬ َ so galbk a kaphanday sa manga walay ِ‫ن العِمارة‬ َ َ ُّ َ‫ف‬ so kazapa’ ‫ ال َقسم‬:‫الع ْمر‬ َُ ُ َ pzapa ako rka ko Allāh َ َ َ‫َع ْمَرَك هللا‬ ِ ‫ أ‬:‫لَعمرَك‬ ibt ko kaoyagoyag ka ‫ك‬ َ ِ‫َي ْلَيَات‬ ْ َُْ ِ so omor; so kaoyagoyag ‫َعمار‬ ْ ُ‫ ُم َّدة‬:‫الع ْمُر‬ ُ َ ْ ‫اْلَيَاة (ج) أ‬ so katharagombalay; so manga taragombalay ‫ن‬ ُ ‫ الْبُ ْن يَا‬:‫الع ْمَرا ُن‬ ُ ِ ِ ِ ِ ِ so kataw ko kaphagingd; so kataw ko ‫اع‬ ِ ‫ ع ْل ُم اال ْجت َم‬:‫الع ْمَران‬ ُ ‫ع ْل ُم‬

so mathataragombalay a sopaka o migogobar

bandaran sii ki Ibn Khaldūn

so kapagumrah ُ‫الع ْمرة‬ ُ

َ so darpa a inagaw o isa ka pndato sa pitharagombalay niyan ُ‫الْمستَ ْعمرة‬ ََ ْ ُ ِ ِ ِ ِ ِ ِ َّ ِ ِ so taw a panggaway ko katao ko kambalay sa ‫ الْم َهْندس الذي َّيَُارس م ْهنَةَ العمارة‬:‫ي‬ ََ ُ ُ ُ ُّ ‫الْم ْع َمار‬ manga walay

miyantak sa maana ً‫ع ْن يًا َو يعنَايَة‬ َ ‫َع ََن يَ ْع يِن‬ ِ biyantak iyan ko katharo so giyaya ُ‫ص َده‬ َ َ‫ أ ََر َادهُ َوق‬:‫َع ََّن ِِبلْ َق ْول َك َذا‬ piyakaawid a akal o btad si polan; ُ‫َهَّه‬ َ ‫ أ‬:‫َع ََّن األ َْمُر فُالَ ًًن َعْن يَا‬ ٍ ِ ِ minirgn on so btad i polan ُ‫َمره‬ ُ ْ ‫َع ََّن ِب َْمر فُالَن َو َعنَاهُ أ‬ inikopay; diyokawan ‫ تَعِب‬:‫اء‬ َ ً َ‫ِن يَ ْع ََن َعنًا َو َعن‬ َ ‫َع ي‬ ِ ِ ِ ِ‫ع‬ inigagt iyan so btad ‫شغِل بِِه‬ َ ُ ‫ ا ْهتَ َّم َو‬:‫ن ِبأل َْمر‬ َُ riyomasay niyan; inipromasay niyan ُ‫كابَ َده‬ َ‫اساهُ َو‬ َ ‫َع‬ َ َ‫ ق‬:ُ‫اًنه‬ iniparotay niyan on so margn a khapndan on‫علَْي ِه‬ َ ‫ َكلَّ ُفهَ َما يَ ُش ُّق‬:ُ‫عنَّاه‬ ِ inigagt i polan so btad sa ‫ اِ ْهتَ َّم بِ ِه‬:‫َم ِر‬ ْ ‫ا ْعتَ ََّن فُالَن ِِبأل‬ iniawid a akal iyan

ِ َ‫ن‬ mindokadokaw so mama; ‫صب‬ َ

:‫الر ُج ُل‬ َّ ‫تَ َع ََّّن‬

miromasay so mama

ِ َِ ُ‫ األَسري‬:‫العاّن‬ so siyap; so romasay ُ‫العِنَايَة‬ so maana; so bantak ‫الْم ْع ََّن‬ َ

so biyag; so dakp

210

َِ so katao ‫ ِم ْن ُعلُ ِوم الْبَالَ َغة‬:‫ِع ْل ُم الْ َم َع ِاّن‬

ko katharo a sasoko ko katao ko Balāgah

:‫َم ْعنَاةُ الْ َكالَِم‬ ِ ‫ف الْم‬ so rahasiyan a sopaka o barandiya; so btad a di khagdam ogaid na ‫ادي‬ ُّ ‫الْ َم ْعنَ ِو‬ َ ُ َ‫ َخال‬:‫ي‬ so maana o katharo’ُ‫َم ْعنَاه‬

pkhasabot so maana niyan

‫ َر َج َع‬:‫وج َع ْو ًجا‬ ُ ‫اج يَ ُع‬ َ ‫َع‬ ِ ‫عاج ِِبلْم َك‬ mikhomadn ko darpa; tomiyarg kodarpa ‫ نََزَل‬:‫ان‬ َ َ َ ‫ع يوج ي عو ي‬ mimbkhog; mimbalitok; mithalipko ‫جا‬ ً ‫ج ع َو‬ ُ ََْ َ َ miyabkhog ‫اَنَ ََّن‬ ْ ‫ال َو‬ َ ‫ َم‬:‫ود‬ ُ ‫الع‬ ُ ‫َع ِو َج‬ ِ ‫ع ِوج الش‬ mimbkhog so shayi ‫ف‬ َ ‫ ا َْنََر‬:ُ‫َّيء‬ ْ َ َ piko iyan so krg; bikhog iyan so lilit ُ‫حنَاه‬ َ ‫الع‬ ُ ‫َع َّو َج‬ َ :‫ود‬ miyapko’; miyabkhog ‫ اِ َْنَ ََّن‬:‫تَ َع َّوج‬ َ ِ ِ mithalipko so shayi; miyabalitok so shayi ‫ ا َْنَ ََّن‬:‫ج الشَّيء‬ ُ ْ َّ ‫ا ْع َو‬ ِ ‫ ًَنب‬:‫العاج‬ ِ ‫الف‬ so songay a Alpanti ‫يل‬ ُ ُ َ mindod; mimbalingan

miyada ko kapangingindawa on ‫ع ْوًزا‬ َ

‫وز‬ ُ ‫َع َاز يَ ُع‬ miyagalat on so shayi sa ‫َمتَاج إِلَْيه‬ َّ ُ‫َع َازه‬ ُْ ‫ ََلْ ََِي ْدهُ َوُه َو‬:ُ‫الش ْيء‬

da niyan makowa a pangindaw niyan a makowa niyan

‫َع يوَز يَ ْع َوُز‬ ِ ‫ َعَّز َوََلْ يُ ْو َج ْد‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َعوَز الش‬ mithorak so shayi sa da matoon ko kapangingindawa on ‫اج ِة إِلَْي ِه‬ ْ ‫َم َع‬ َ َ‫اْل‬ ِ miyakapagongaya so mama ko kabibinasa o btad iyanُ‫حالُه‬ َّ ‫َع ِوَز‬ ْ َّ‫اختَ ل‬ ْ ‫اج َو‬ َ ‫ت‬ َ َ‫ ا ْحت‬:‫الر ُج ُل‬ mama a magoongaya ‫َعوز‬ َْ ‫أ‬ babay a magoongaya ‫عوز‬ ُ )‫َع ْوَزاء (ج‬ ِ piyakapagongaya o shayi si polan sa biyaloy niyan a ‫حتَاج إِلَْي ِه‬ َ ْ ‫ ا‬:‫َّيءُ فُالَ ًًن‬ ْ ‫أ َْع َوَز الش‬ mithorak; miyakainot sa di ndadakl ‫ع َوًزا‬ َ

makapphagino

ِ piyakapagongaya o masa si polan ko kiyargni ron ko ‫العوَز‬ ْ ‫أ َْع َوَز الد‬ َ َ ‫ أ َْد َخ َل َعلَْيه‬:‫َّهُر فُالَ ًًن‬ pangindaw niyan

ِ ‫اْلاجةُ و‬ ِ ‫اْل‬ so kapagoongaya ago so ‫ال‬ ْ َ َ َْ :‫الع َوُز‬ َ َْ ‫اختالَ ُل‬ kasasanaat o btad

so iringa na: maito a nganin a phakaampl َ‫اجة‬ ْ ‫ب لِْل َقليِ ِل يَ ُس ُّد‬ ْ ُ‫ ي‬:‫ ِس َداد ِم ْن َع َوٍز‬:‫َوِِف الْ َمثَ ِل‬ ُ ‫ضَر‬ َ َ‫اْل‬ sa ongaya, ilat ko maito a shayi a miyakaamplampl

211

‫غ‬

‫ضى‬ َ ‫ َم‬:‫ورا‬ ً ُ‫غَبَ َر يَ ْغبُ ُر غُب‬ ‫ي‬ mimbayank ً‫رب يَغْبَ ُر غَبَ ًرا َوغُْب َرة‬ َ َ‫غ‬ ِ mimbayank so shayi sa ‫كلَو ِن الْغُبَا ِر‬ َ :ُ‫َّيء‬ ْ َ ُ‫ص َار لَ ْونُه‬ ْ ‫َغ ََب الش‬ miyaipos; lominimpa

mimbaloy so warna niyan a datar o bayank a lopa

‫أَ ْغبَر‬ mbabayank (bababayin) ‫غْب ر‬ ُ )‫َغْب َراء (ج‬ inikayontong iyan so bayank ‫ أَ ََثر الغُبَار‬:‫غبَّ ر‬ َ َ ََ biyayankan iyan so shayi ‫خهُ ِِبلْغُبَا ِر‬ َ َ‫ لَط‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َغبَّ َر الش‬ ِ mimbayank so shayi ‫عالَهُ الْغُبَار‬ َ :ُ‫َّيء‬ ُ ْ ‫ا ْغبَ َّر الش‬ miyagabog so gawii ‫اِ ْغبَ َّر الْيَ وُم‬ ْ ِ so miyaipos a masa ‫ الْماضي‬:‫الغَابِر‬ َ ُ ِ so masa a tomiyalikhod ‫الزَمن الْغَابر‬ ُ ُ َّ so bayank ‫الغُبَار‬ ُ so bayank ‫ الغُبَار‬:‫الغَبَ ر‬ ُ ُ so katatatap; so kalalamba ‫ الْبَ َقاء‬:‫الغَبَ ر‬ ُ ُ ِ ِ ٍ ِ so pamari ko kamalaging o onta (sakit)َ ‫خف البَعري‬ ُ ‫ َداء ِف‬:‫الغَبَ ُر‬ so lopa ‫ض‬ ُ ‫ األ َْر‬:ُ‫الغَْب َراء‬ so bayank ‫ الْغُبَار‬:ُ‫الغَبَ رة‬ ُ َ mbabayank (mamamaan)

komiyapanay lomalakaw

‫ب ُغ ْد َوًة‬ َ ‫ َذ َه‬:‫غَ َدا يَ ْغ ُدو غُ ُد ًّوا‬ ko kapitapita

‫ب َوانْطَلَ َق‬ َ ‫ ذَ َه‬:‫َغ َدا فُالَن‬ awaiako ngka ‫ع ِن‬ َ ‫اُ ْغ ُد‬ َّ ِ kiyabalagaan iyan skaniyan ‫كر‬ َ َ‫ ب‬:‫َغ َدا َعلَْيه‬ ِ ِ‫ َشرع ف‬:‫َغ َدا ي ْفعل َك َذا‬ miphoon a giiniyan anan nggalbkn ‫يه‬ ََ َُ َ ِ َّ ‫َغ َدا‬ ِ mikhasad so bagowa mama ‫صار‬ َ َ :‫الصغ ُري َكب ًريا‬ ‫ي‬ miphita komabalaga ‫كل الغَ َداء‬ َ ‫غَد‬ َ َ َ َ‫ أ‬:ً‫ي يَ ْغ َدى غَ َداء‬ lomiyalakaw komabalaga si polan

mama a mipitha komabalaga

babay a miphita komabalaga

212

‫َغ ْد َين‬ ‫َغ ْد َينَة‬

َ‫ أَطْ َع َمهُ الغَ َذاء‬:ُ‫َغدَّاه‬ miphita’ komabalaga ‫كل الغَ َذاء‬ َ َ َ َ‫ أ‬:‫تَغَدَّى‬ ٍ ‫السحابةُ تَْنشأُ فَتم ِطر ُغ ْدوًة (ج) َغو‬ ِ so gabon a pkhatimo na phagoran ko kapitapita ‫اد‬ َ ُ ْ ُ َ َ َ َّ :ُ‫الغَاديَة‬ َ ِ so mapita; so amag ‫ك‬ َ ‫ اليَ ْوُم الَّذي بَ ْع َد يَ ْوِم‬:‫الغَ ُد‬ so phakatalingoma a gawii a mawatan ‫يد‬ ُ ِ‫ب الْبَع‬ ُ َّ‫ اليَ ْوُم الْ ُمتَ َرق‬:‫الغَ ُد‬ ِ َ‫ إِ َّن َغ ًدا لِن‬:‫وِِف الْمثَ ِل‬ sii ko iringa na: mataan a so masa a mawatan na sii ko ‫اظ ِرهِ قَ ِريب‬ َ َ piyakapitha iyan skaniyan

domadara on na marani

so pangn’ngkn a ipipita’ِ‫الغُ ْدوة‬

َ ‫ طَ َع ُام‬:ُ‫الغَ َداء‬ ِ ‫ أَ ْكلَةُ الظَّ ِهريةِ (ج) أَ ْغ‬:‫الغداء‬ so kapaniyotho ko kaotho o alongan ‫ديَة‬ َ ُ ََ so masa a ipoon ko ko pidiyar na taman ko ‫غ َدوات‬ َ َ )‫الغَ َداةُ (ج‬ kasbang o alongan

so kapitapita

‫ الغَ َداةُ (ج) ُغ ًدا َو ُغ ُدو‬:ُ‫الغُ ْد َوة‬

somidp; rominirong; domiyalong ‫وَب‬ ً ‫غُ ُر‬

‫ب‬ ُ ‫ب يَغْ ُر‬ َ ‫غَ َر‬ ِ ‫ت الشَّم‬ ِ ‫َغرب‬ somidp so alongan ‫ت ِِف َمغْ ِرَِبَا‬ ْ ‫ ا ْختَ َف‬:‫س‬ ََ ُ ْ inawaan iyan skaniyan; pithapokan iyan ‫حى‬ َّ َ‫ تَن‬:ُ‫ب َعْنه‬ َ ‫َغَر‬ awai ako ngka ‫ع ِن‬ َ ‫ب‬ ْ ‫اُ ْغُر‬ miyanangga si polan; ‫ع ْن وطَنِ ِه‬ َ ‫َغَر‬ َ َ ‫ بَ ُع َد‬:‫ب فُالَن َغ ْرًِب‬ miyabintad si polan ko ingd

romiyapo; miyanangga ً‫غُ ْربَة‬

‫ب‬ ُ ‫ب يَ ْغ ُر‬ َ ‫غَ ُر‬ ِ ِِ miyabintad ko ingd iyan ُ‫عْنه‬ َ ‫ ابْتَ َع َد‬:‫ب َع ْن َوطَنه‬ َ ‫َغُر‬ mama a mabibintad ko mawatan a ingd ‫غ ِريب (ج) غُرَِبء‬ َ َ ِ babay a mabibintad ko mawatan a ingd ‫غرائِب‬ َ َ )‫َغريبَة (ج‬ miyakarimbot so katharo ‫خ ِفى‬ َ ‫ َغ َم‬:ً‫ب الْ َكالَ ُم َغَرابَة‬ َ ‫َغُر‬ َ َ ‫ض َو‬ sa di zabotn

so katharo a di zabotn; so basa a di maliwanag ‫غ ِريب‬ َ mitharo sa di ‫ال َف ْه ِم‬

so maana niyan

ِ ِ‫يب الْبع‬ ِِ ِ ‫يد َع ِن‬ َ ‫أَ ْغَر‬ َ ِ ‫ أَتَى ِبلْغَ ِر‬:‫ب ِِف َكالَمه‬ zabotn so maana niyan

ِ ‫ب ِِف اْأل َْر‬ ‫ أ َْم َع َن فِ َيها فَ َسافَ َر‬:‫ض‬ َّ َ ‫غر‬ ِ miyangsb ko lopa sa lomiyomang on sa kiyawatanan ‫يدا‬ ً ‫َس َفًرا بَع‬ ِ ‫ َذ َهبوا ًَن ِحيةَ الْم ْغ ِر‬:‫َغَّرب ال َقوم‬ miyanginsdpan so pagtaw ‫ب‬ ُ ُْ َ َ َ 213

inibowang iya si polan; initawg ُ‫ََّاه‬ ‫وَن‬

َ ‫َغَّر‬ َ ُ‫ أَبْ َع َده‬:‫ب فُالَ ًًن‬ iyan si polan

ِ َ ‫ا ْغتَ َر‬ َ ‫ نََز َح َع ِن‬:‫ب‬ ِ ‫ تَزَّوج ِِف َغ ِْري األَقَا ِر‬:‫اِ ْغتَ رب فُالَن‬ lomiyakad si polan sa bakal ko kiyapangaroma; ‫ب‬ ََ َ َ ِ َ‫الوط‬ miyanangga ko isa a ingd‫ن‬

miyangamong sa mawatan a di niyan madazg

‫ نََز َح َع ِن الْ َوطَ ِن‬:‫ب‬ َ ‫تَغََّر‬ ِ initong iyan so shayi a di ‫غ ِريبًا‬ َ ُ‫ َعدَّه‬:َ‫َّيء‬ َ ‫ا ْستَ ْغَر‬ ْ ‫ب الش‬

romiyapo ko mawatan a ingd

mapayag i maana

ِ ‫ الْ َك‬:‫الغا ِرب‬ ‫اه ُل‬ ُ َ ِ ُ ‫ اِ ْذهب حي‬:‫ك‬ so tali ngka na sii sa waga ngka, ilat ko kamamaradika ‫ت‬ َ ُ‫َحْب ل‬ َ ‫ث شْئ‬ ْ َ ْ َ َ ِ‫ك َعلَى َغا ِرب‬ so waga

iyan apiya anda zong

‫ أ َْعلَى ُك ِل َش ْي ٍء ٍَ (ج) َغ َوا ِرب‬:‫ب‬ ُ ‫الغَا ِر‬ ِ so poro’ o bagl ko pamarisay niyan‫اِل َموِج ِه‬ ُ ‫َغ َوا ِر‬ ْ ِ ‫ أ ََع‬:‫ب الْ َماء‬ so papanok a kakowak ‫اب‬ ُ ‫الغَُر‬ so sdpan ‫ب‬ ُ ‫الغَْر‬ so kabibintad; so kararapo ‫ النَّوى والْبُ ْع ُد‬:ُ‫الغُربَة‬ ْ َ َ so kibabangnsa sa kaomag sa sdpan ‫ب‬ ُّ ِ‫الغَْر‬ so mananangga; so romarapo ‫الغَ ِريب (ج) غُرَِبء‬ ُ َ so sdpan ‫ب‬ ُ ‫الْ َم ْغ ِر‬ so manga ingd sa kaomag sa sdpan a Misir; ‫ب‬ ُ ‫الْ َم ْغ ِر‬ so poro’ o nganin

giya ingd a Magrib (Morocco)

ِ ‫ب َوالْ َم ْش ِر ُق‬ ُ ‫ الْ َم ْغ ِر‬:‫الْ َم ْغ ِرَِبن‬ ِ ‫ مثل يضرب لِلش‬:‫ال عْن قاء مغْ ِرب‬ so domadalong a da a moayan iyan, ُ‫ود لَه‬ َ ‫َّيء الَ ُو ُج‬ ُ ‫الْ ُم ْغ ِر‬ ُ َ َ ُ ‫ يُ َق‬:‫ب‬ ْ ُ َ ْ ُ ََ so sdpan ago so sbangan

datar o katharo ko iringa a: Papanok a miyawa a da a khatoonan on, ilat ko shayi a di makamomoayan ago di khaadn sa dayon sa dayon da phlng ً‫يغ َّرة‬

‫غَ َّر يَ يغ ُّر‬ ِ ‫َغَّر‬ da phlng so mama ‫عْن َها‬ َ ‫ َج ِه َل األ ُُم َور َو َغ َف َل‬:‫الر ُج ُل‬ mama a di phlng ‫غر‬ ٌّ minikmat; miyakal ‫ورا‬ ً ‫غَ َّر يَغُُّر غُ ُر‬ ِ ‫ خ َدعه وأَطْمعه ِِبلْب‬:‫َغَّر فُالَ ًًن‬ inikmat iyan si polan; piyakainam iyan sa di bnar sa giyogo ‫اط ِل‬ َ َُ َ َ َُ َ iyan

214

inakal skaniyan o shaytan; giyogo ‫ن‬ ُ ‫الشَّْيطَا‬

ُ‫َغَّره‬

skaniyan o shaytan

‫َغَّرتْهُ الدُّنْيَا‬ pangingikmat; shaytan a pangingikmat ‫غرور‬ َُ taw a maiikemat; taw a magogogo’‫غ ِرير‬ َ ‫َم ْغُرور َو‬ ِ ‫ َكرم‬:‫غَ َّر ي يغ ُّر غَررا‬ miyakala ago miyakasakaw ‫ت‬ َ ‫ت ف َعالُهُ َوات‬ ْ ‫َّض َح‬ ْ َُ ً َ َ mala ago masakaw (mamamaan) ‫غٌّر‬ َ َ‫أ‬ mala ago masakaw (bababayin)‫غٌّر‬ َ )‫غراء (ج‬ َّ ٍ mimbaloy so mama a ُ‫ت فِطْنَ تُه‬ َّ ‫َغَّر‬ ْ َّ‫ َكا َن ذَا َغ ْفلَة َوقَل‬:‫الر ُج ُل‬ inikmat skaniyan o doniya sa binirayi iyan

balilipatn a di biyaksa

ِ mama a balilipatn ‫غٌّر‬

inakal iyan sa inisombo niyan ‫ك ِة‬ َ َ‫لِْل َهل‬

ِ َ ‫ َعَّر‬:‫َغَّرَر بِه‬ ُ‫ضه‬

ko kaantiyor

ِ َ :‫ا ْغتَ َّر فُالَن‬ ِ ِ miyaikmat skaniyan angkai ‫ع بِه‬ َ ‫ ُخد‬:‫ا ْغتَ َّر بِ َك َذا‬ so maporo so btad iyan ِ‫ ذُو الغَُّرة‬:‫غ ُّر‬ َ َ‫األ‬ gawii a mala ‫غٌّر‬ َ َ‫يَ ْوم أ‬ gagawii a mala ‫غ َّراء‬ َ ‫لَْي لَة‬ ِ ِ ِ so parao (kalongkong) a pthagoan ko garangan o bangkaw ‫ال‬ ُ‫ص‬ ْ ُ‫ب ي‬ َ ‫ب َعلَْيه الن‬ ُ ‫ضَر‬ ُ َ‫ ال َقل‬:‫الغَر ُار‬ ٍ ‫اح‬ ِ ‫ضرب نِصالَه علَى ِغرا ٍر و‬ inalosod iyan so garangan iyan ko tagoay a satiman ‫د‬ َ َ َ ُ َ َ ََ ِ siyayanan iyan so olaola niyan ُ‫جه‬ َ ‫ نَ َه َج نَ ْه‬:ِ‫َس َار َعلَى غَرا ِره‬ ِْ ‫ ال َقلِيل ِمن النَّوِم و َغ‬:‫الغِرار‬ so sasarop a torog ِ‫ريه‬ َُ َ ْ َ ُ ِ ِ da ako toroga inonta a sasarop ‫ت النَّوَم إالَّ غرارا‬ ْ ُ ْ‫َما ذُق‬ ًَ ِ ُ‫ ح َداثَة‬:ُ‫الغَرارة‬ ِ ‫الس‬ so kangoda o omor ‫ن‬ َ ََ ِ ِ so pananagoay a pthagoan sa od a ibabasok ‫غرائر‬ َ َ )‫الغَر َارةُ (ج‬ ِ ‫ من ي نْخ‬:‫الغُِّر‬ so taw a malbod magogo’ُ‫دع‬ َ َ َْ babay a malbod magogo’‫ (ج) أَ ْغرار‬:ُ‫الغَِّرة‬ َ papanok a matas i kazki a mapoti i olo a maitm i lawas a lalayon pkhatoon ‫ نَوعُ طَائِ ٍر‬:‫الغُُّر‬ ْ lominipat domiyapay si polan‫غ َفل‬ َ

ko manga ranaranaw odi na manga pakaig

so di mattndo so btad iyan

215

‫ ا ْْلَطَُر‬:‫الغََرُر‬

ِ ‫ ب يع ما ََيهلُه الْمتُبايِع‬:‫ب يع الغَرِر‬ ‫ان‬ َ َ ُ ُ َ ْ َ ُ َْ َ ُ َْ ِ ِِ ِ ِ ِ so kaphasai a di mattndo so waraan o piphasa, ‫السمك ِِف الْماء‬ َ َ َّ ‫ َكبَ ْي ِع‬, ‫أ َْو َما الَ يُوثَ ُق بتَ ْسليمه‬ odi na di matatangkd so kamimiliki ron o miphasa on kadatar o sda sa ig ko da on pen katogsa

ِ ِ َ ‫ بَيَاض ِف َجْب َهة‬:ُ‫الغَُّرة‬ ِ so saribolan o olanolan a paganay a kazbang o olan ‫استِ ْهالَ ِل ال َقم ِر‬ ْ ‫الغَُّرةُ م َن الش‬ ْ ُ‫ لَْي لَة‬:‫َّه ِر‬ َ so paganay a kazbang o olan ُ‫ طَْل َعتُه‬:‫الغَُّرةُ ِمن ا َْلِالَ ِل‬ َ so paras; so robosan ‫غرر‬ َّ ‫الغَُّرةُ ِم َن‬ َُ )‫ َو ْج ُههُ (ج‬:‫الر ُج ِل‬ so pankaw a di matatago sa ginawa ‫ الغَ ْفلَةُ أَثْنَاء اليَ َقظَِة‬:ُ‫الغَِّرة‬ َ sininggaot iyan skaniyan ko di ronٍ‫علَى غِ َّرة‬ َ ُ‫َخ َذه‬ َ‫أ‬ ِ ‫ال َفر‬ so mapoti a warna ko bnng o koda ‫س‬

kapipikira; tiyalmba iyan sa pankaw

ٍ so langowan a phakaikmat a phakabirayi a pd ِ‫َن ِوه‬ َْ‫ ُك ُّل َما َغَّر ا ِإلنْ َسا َن ِم ْن َم ٍال أ َْو َجاه َو‬:‫ور‬ ُ ‫الغَُر‬ mangoda a da a sima iyan; mangoda a di biyaksa ‫وأَغِ َّراء‬

sa tamok ago kakayaan

ِ ُ ‫ الش‬:‫الغَ ِر ُير‬ َ ‫َّاب الَ َِْت ِربَةَ لَهُ (ج) أَغَّرة‬ ago di phlng

‫غَ َز َل يَغْ يز ُل‬ inawl iyan so gapas sa biyaloy niyan a tinikr ko ‫خيُوطًا ِِبلْ ِم ْغ َزِل‬ ُّ ‫َغَزَل‬ َ ‫الص‬ ُ ُ‫ فَتَلَه‬:‫وف أَ ِو ال ُقطْ َن‬ miyawl ً‫غَ ْزل‬

awla

ِ ‫ف ِِبُ َح َادثَِة النِ َس ِاء َوالت ََّوُّد ِد إِلَْي ِه َّن‬ َ ‫ ُشغ‬:ً‫غَ يز َل يَغْ َز ُل غَ َزل‬ mama a padadaong sa babay ‫غ ِزل‬ َ diyaongan iyan so babay َ‫ازَل الْمرأَة‬ ْ َ َ ‫َغ‬ iniropa niyan so kataid o bagowa taw ِ‫تَغََّزَل ِِبلْمرأَة‬ َْ so saladng ‫ال‬ ُ ‫الغََز‬ so babay a saladng ُ‫الْغََزالَة‬ so inawl ‫ول‬ ُ ‫ الْ َم ْغُز‬:‫الغَْزُل‬ so darpa a phagawlan‫ن الغَْزِل‬ ُ ‫ َم َكا‬:‫الْ َم ْغ ِزُل‬ so kasangkapan a iphagawl; ‫وف أَ ِو الْ ُقطْن‬ ُّ ‫ َما يُغَْزُل بِِه‬:‫الْ ِم ْغَزُل‬ ُ ‫الص‬ ُ

mimbaloy a padadaong sa babay

so awla

‫غَلَ َق يَغْلي ُق‬ kilban iyan so pinto’; giyalidan iyan so pinto ُ‫ص َده‬ َ ‫ أ َْو‬:‫اب‬ َ َ‫َغلَ َق الب‬ lominigt; mithilang ‫ق غَلَ ًقا‬ ُ َ‫غَلي َق يَغْل‬ miyanglb; gomiyalid ‫غَ ْل ًقا‬

216

ِ َ‫ض‬ َ :‫َغل َق فُالَن‬ َ ‫اق‬ ُ ‫ص ْد ُرهُ َوقَ َّل‬ ِ ِ‫ نَ ِشب ف‬:َِ ‫َغلِق الشَّيء ِِف الشَّي ِء‬ mithilang so shayi ko isa a shayi sa di ron khablagُ‫يه فَلَ ِزَمه‬ َ ُْ َ ْ giyalidan iyan so pito ُ‫كم إِ ْغالَقَه‬ ْ ‫ أ‬:‫اب‬ َ َ‫أَ ْغلَ َق الب‬ َ َ ‫َح‬ pinggagalidan iyan so pito’ sa piyakapasangan iyan gomalid‫غ ِِف إِ ْغالَقِ ِه‬ َ َ‫ َِبل‬:‫اب‬ َ َ‫َغلَّ َق الب‬ ِ lominitng so pinto sa di khalkaan ‫ف انْ َفتَح‬ ُ َ‫تَغَلَّ َق الب‬ َ ُ َ‫ خال‬:‫اب‬ ِ ِ minggikb so mas’ala sa ‫عسر فَ ْهم َها‬ ُ َ ُ َ :ُ‫ا ْستَ ْغلَ َقت الْ َم ْسأَلَة‬ miligt a rarb i polan ُ‫صْب ره‬ َ

miyaipng so mama ‫كلَّم‬ َ َ‫يَت‬

ْ

margn a rikimn

ِ ‫ تَ َع َّذ َر َعلَْي ِه الْ َكالَ ُم فَلَ ْم‬:‫الر ُج ُل‬ َّ ‫ا ْستَ ْغلَ َق‬ sa di makaptharo’

so galid; so kandado ‫ق‬ ُ َ‫الْ ِم ْغال‬

‫غَ َم َر يَ ْغ ُم ُر غَ ْم ًرا‬ liyangkoloban iyan so shayi sa ُ‫ستَ ره‬ َ َ ‫ َعالَهُ َو‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َغ َمَر الش‬ komiyolob; lomiyangkolob

siyapngan iyan

inangkosan i polan si polan ‫ضلِ ِه‬ ْ ‫ َغطَّهُ بَِف‬: ‫َغ َمَر فُالَن فُالَ ًًن‬ sa pangalimo

ً‫غَ ُم َر يَ ْغ ُم ُر غُ َم َارة‬ lominikapaw so ig sa miyakadalm ُ‫ستَ ر َم َق َّره‬ َ َ ‫ َكثَُر َح ََّّت‬:ُ‫َغ ُمَر الْ َماء‬ ِ da phlng so mama‫ُمور‬ َّ ‫َغ ُمَر‬ َ ُ ‫ ََلْ َُيَ ِرب األ‬:‫الر ُج ُل‬ mama a di phlng korang i sima ‫غُ ْمر‬ ِ ِ‫ رمى بِن ْف ِس ِه ِِف الشَّدائ‬:‫َغامر فُالَن‬ riyompakan i polan so ‫د‬ َ َ ََ ََ lominikapaw so ig

manga rrgn a btad

ِ َ‫مغ‬ mama a maprs ko manga rrgn ‫امر‬ ُ ago manga lilitng (adventurer)

somiyald ko ig sa lominggm on ‫اِنْغَمس‬

ِ ِ ِ َ َ :‫انْغَ َمَر ِف الْ َماء‬ ِ ‫ف الع‬ ِ ِ ‫الغَ ِامر ِمن األَر‬ so lopa a kabibiyaan a di pmbasokan sabap ko ragndang odi ‫ام ِر‬ َ ُ َ‫ض خال‬ ْ َ ُ na kaigan a daa magthoon a pr

ِ ‫ِغ َم ُار الن‬ ‫َّاس‬ so mala a ig a nngn’ngan a sopaka o mababaw‫َّح ِل‬ ُ َ‫ ِخال‬:‫الغَ ْمُر ِم َن الْ َم ِاء‬ ْ ‫ف الض‬ ِ :‫ب‬ ِ ‫الغَمر ِمن الثَّو‬ so nditarn a maloag ‫الساتِر‬ ْ َ ُْ َ ُ َّ ‫الواس ُع‬ so madakl a matitimo a manga taw a nggogomigt

a makasasapng

ِ ِ ِ ِ ِ ‫رجل َغمر‬ mama a malowag i kanditar, maana a ‫غمور وأَ ْغمار‬ َ َ ُ ُ )‫ َكث ُري الْ َم ْعُروف َسخ ٌّي (ج‬:‫الرَداء‬ ُْ ُ َ masakaw a baramora

217

ko salakaw ron

ِ ُ‫ الْ َماءُ ال َكثري‬:ُ‫الغَ ْمَرة‬ ِ :ُ‫الغَمرة‬ so malitng; so mabasng; so margn ُ‫الش َّدة‬ َْ ِ ‫َغمرات الْمو‬ so manga rrgn ko kapatay;‫ت‬ ْ َ ُ ََ so ig a mala a lomlndb

so malitng ko kapatay

ِ ِ ‫الْم ْغمور ِمن‬ َ ‫ َغْي ُر‬:‫الر َجال‬ َ ُُ َ

so taw a di makikilala a adn a pangkatan iyan a mala ‫ش ُهور‬ ْ ‫الْم‬

ُ

‫ف‬

‫شا‬ ً ‫ش فُ ْح‬ ُ ‫ش يَ ْف ُح‬ َ ‫فَ َح‬ miyanobra so btad ُ‫حدَّه‬ َ ‫فَ َح‬ َ ‫ َج َاوَز‬:‫ش األ َْمُر‬ ِ َ‫ف‬ manonobra sa karata’ ‫احش‬

miyanobra; mikharata’;

mimbaloy a piyakasisingay ً‫شة‬ َ ‫َوفَ َحا‬

‫شا‬ ً ‫ش فُ ْح‬ ُ ‫ش يَ ْف ُح‬ َ ‫فَ ُح‬

sa karata’

ِ ِ miyanobra so karata o ُ‫حه‬ َ ‫فَ ُح‬ ُ ‫ ا ْشتَ َّد قُْب‬:‫ش ال َق ْو ُل أَ ِو الف ْع ُل‬ katharo odi na so galbk

ِ ‫ أَتَى ِِبل ُف ْح‬:‫ش‬ ‫ش‬ َ ‫أَفْ َح‬ piyayag iyan so marata; miratarata ’‫ش‬ َ ‫ أَظْ َهَر ال ُف ْح‬:‫ش‬ َ ‫اح‬ َ ‫تَ َف‬ ِ somiyobra so karata o btad ُ‫حه‬ َ ‫اح‬ ُ ‫ ا ْشتَ َّد قُْب‬:‫ش األ َْمُر‬ َ ‫تَ َف‬ ِ ُ ‫ مؤن‬:ُ‫اح َشة‬ ِ ‫الْ َف‬ so nganin a piyakasisingay ‫ش‬ َُ ُ ‫َّث الْ َفاح‬ minggolaola sa piyakasisingay

a lomiyawan sa karata’

so piyakasisingay

ِ ِ ِ ‫يع ِم ْن قَ ْوٍل أ َْو فِ ْع ٍل‬ ُ ‫يح الشَّن‬ ُ ‫ ال َقب‬:ُ‫ال َفاح َشة‬ a pd sa katharo odi na galbk

ِ so piyakasisingay‫يع‬ ُ ‫الشَّن‬

so marata a piyakasisingay

ِ ُ ‫ال ُف ْح‬ ‫يح‬ ُ ‫ القب‬:‫ش‬ ‫ش‬ ُ ‫ ال ُف ْح‬:ُ‫ال َف ْح َشاء‬

riyagaw; piyaos ‫ح ًما‬ ْ َ‫ف‬

‫فَ َح َم يَ ْف َح ُم‬ ِ ‫ اِنْقطَع ن فسه وصوته ِمن ِشدَّةِ الْب َك‬:‫الصِِب‬ piyaos so wata ‫اء‬ ُ ْ ُ ُ ْ َ َ ُ ُ َ َ َ َ ُّ َّ ‫فَ َح َم‬ ko kiyagoraok iyan

miyagoring ‫وما‬ ً ‫فُ ُح‬

‫فَ ُح َم يَ ْف ُح ُم‬ ِ ‫فحم الش‬ miyagoring so shayiَ َ ‫ ا ْس َود‬:ُ‫َّيء‬ ْ َُ َ ِ َ‫احم وف‬ ِ magooring sa kaitm ‫حيم‬ َ َ‫ف‬ ِ ‫ دخلُوا ِِف فَحم ِة الْعِش‬:‫أَفْحم القوم‬ miyanglm so pagtaw ko kalibotng o kagagawii‫اء‬ َ َْ َ َ َُْ َ َ piyagaw o kagoraok so wata’ ُ‫صوتَه‬ َّ ُ‫أَفْ َح َم الْبُ َكاء‬ َّ ِ‫الص‬ ْ َ ‫ قَطَ َع نَ َف َسهُ َو‬:‫ِب‬ 218

piyakatrn iyan so karido iyan sa ُ‫كتَه‬ َ ‫َس‬ ْ‫أ‬

:‫ص َم‬ ْ ‫أَفْ َح َم‬ ْ َ‫اْل‬

da dn a taroon iyan; inpkan sa tara’ so karido sa da a maptharo iyan a sabto bo a solo’

‫ َج َعلَهُ فَ ْح ًما‬:‫ب‬ ْ ‫فَ َّح َم‬ َ ‫اْلَ َش‬ inoringan iyan so shayi sa ‫ح ِم‬ ْ ‫ َس َّوَدهُ ِِبلْ َف‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫فَ َّح َم الش‬ piyagoring iyan so kayo

piyakaitm iyan

ِ ِ ‫ال َف‬ ‫الس َو ُاد‬ َّ ‫يد‬ ُ ‫ الشَّد‬:‫اح ُم‬ ِ َ‫أَسود ف‬ maitm a magooring ‫احم‬ َْ ِ ِ so tagoring odi na so padagang on ‫شتَغِل بِِه‬ َّ ُ ْ ‫ َِبئ ُع ال َف ْحم َوالْ ُم‬:‫الفح ُام‬ so oring ‫حم‬ ُ ْ ‫ال َف‬ ِ َ‫الْ َف ْحم النَّب‬ so oring o mangngtho ’ُّ‫ات‬ ُ so oring a ator a mina a pkhalotn sa lopa ‫ي‬ ُّ ‫الْ َف ْح ُم ا ْْلَ َج ِر‬ so piniro a dkht sa kalibotng ko kagagawii‫ادا‬ َ ‫ َس َو ُادهُ َوظُْل َمتُهُ أ َْو أ‬:‫ فَ ْح َمةُ اللَّْي ِل‬:ُ‫ال َف ْح َمة‬ ً ‫َشدُّهُ َس َو‬ ِ ‫ الع‬:‫الْم ْفحم‬ so taw a da a maptharo iyan ko ‫ج ِة‬ ْ ‫اجُز أ ََم َام‬ َّ ُ‫اْل‬ َ َُ ُ so miyangintkntm sa kaitm

giikandngga sa tindg

ِ ‫ي (ج) م َف‬ so darpa a madakl a oring on a mina ‫احم‬ ْ ‫ض يَكْثُُر فِ َيها الْ َف ْح ُم‬ ُّ ‫اْلَ َج ِر‬ ُ ‫ أ َْر‬:ُ‫الْ َم ْف َح َمة‬ َ ‫فَ رس ي ْف ير ي‬ miphiratas; ً‫اسة‬ َ ‫س ف َر‬ ُ َََ ِ ِ‫الصائ‬ inantok iyan so btad sa minggolalan sa piratas a ‫ب‬ َّ ‫ أ َْد َرَك َِب ِطنَهُ ِِبلظَّ ِن‬:‫س األ َْمَر‬ َ ‫فَ َر‬ madalm

taw a biyaksa ko kapihiratas ‫فَا ِرس‬

‫فَ رس ي ْفرس فَ راسةً وفُر ي‬ ‫َح َك َم ُرُكوبَ َها‬ ْ ‫ َح َذ َق أ َْمَر‬:ً‫وسيَّة‬ ْ ‫اْلَْي ِل َوأ‬ ُ َ ََ ََُُُ mama a barasa ko kakhoda’ ‫فَا ِرس‬ ِ ِ mimbaloy a malantas i piratas si polan ko manga btad‫ُموِر‬ َ :‫س فُالَن‬ ُ ‫ص َار ذَا َرأْ ٍي َوع ْل ٍم ِبأل‬ َ ‫فَ ُر‬ ِ ‫ َغالَبه ِِف الْ ُفر‬:‫فَارسه م َفارسةً وفِراسا‬ inikhoya niyan sa kakhoda; iniphaso iyan ‫وسيَ ِة‬ َُ ً َ َ َ َ ُ َُ َ ُ ِ َ ‫اِفْ تَ رس األ‬ kiyadas o arimaw so dakp ‫اد َها وقَتَ لَ َها‬ َ :ُ‫يستَه‬ َ َ‫ص‬ ََ َ ‫َس ُد فَر‬ miyabatalo ko kakhoda sa koda

iyan a binatang

miphiratas ko shayi sa pindirogod iyan ago rinikim iyan sa

ِ ِ ‫تَ َفَّرس ِِف الش‬ ‫ت‬ َ َّ‫ نَظََر َوتَثَب‬:َ‫َّيء‬ َ ْ matolangd

َِْ‫ رأَى فِ ِيه ََمَايِل ا ْْل‬:‫تَ َفَّرس فِ ِيه ا ْْلَْي ر‬ inantokan iyan sa mapiya; phiphiratasan iyan sa ‫ري‬ َ َ َ َ khakowa a mapiya

ِ ِ ‫اهر ِِف رُك‬ ِ ِ ْ ‫وب‬ ْ َ ‫اْلَْي ِل (ج) فَ َوارس‬ ُ ‫ال َفار‬ ُ ُ ‫ الْ َم‬:‫س‬

so batalo ko kakhoda’‫سان‬ َ ‫وفُر‬

219

ِ ِ ِ َ ‫ أ َُّمةُ ال ُف ْر ِس َوبالَ ُد ال ُف ْر ِس َوه َي اآل َن‬:‫فَارس‬

so manga taw sa Paris ago so ingd iran, a Iran ‫ن‬ ُ ‫إِيرا‬

imanto a ngaran iyan

‫الفَّا ِرِس ُّي‬ ِ ‫ لُغَةُ الْ ُف ْر‬:ُ‫ال َفا ِرِسيَّة‬ so basa o manga taw sa Paris ‫س‬ ِ ‫اط ِن األُموِر ِمن ظَو‬ ِ ِ ِ ‫ف بو‬ ِ so kaphiratas; ‫اه ِرَها‬ َ ‫الفَر‬ َ ْ ُ َ َ ‫ الْ َم َه َارةُ ِف تَ َعُّر‬:ُ‫اسة‬ so taw a mababangnsa sa Persia

so kapangantok sa gaib

ِ ‫ و‬:‫ال َفرس‬ ْ ‫اح ُد‬ َ َُ َ )‫اْلَْي ِل (ج‬ ٍ datar siran o dowa a koda a thatapad a di makapmbintai sa kalagod; so ‫سي ِرَهان‬ ْ َ ‫ُهَا َك َفَر‬ so koda ’‫أَفْ راس‬

mlagid a magizan a da makaplogiya

so pilandok; so sda sa ragat a datar ‫ح ِر‬ ْ َ‫الْب‬

‫س‬ ُ ‫فَ َر‬

o koda so olo niyan

ِ ‫يسة‬ َ ‫ال َفر‬

so dakp o bintang a datar iyan bo a binatang َ ُ miyaliogat; miyatoray

‫ضا‬ ً ‫ض فَ ْر‬ ُ ‫ض يَ ْف ير‬ َ ‫فَ َر‬

inipaliyogat iyan so btad ُ‫جبَه‬ َ ‫أ َْو‬

:‫ض األ َْمَر‬ َ ‫فَ َر‬

(sogoan) inipatoray niyan so sogoan

‫ َكتَبَهُ َعلَْي ِه‬:‫ضهُ َعلَْي ِه‬ َ ‫فَ َر‬ inisnggay niyan a rk iyan a kipantag ‫صهُ بِِه‬ َّ ‫ َخ‬:ُ‫ضهُ لَه‬ َ ‫فَ َر‬ ِ َ‫ قَدَّر لَه ن‬:‫فَرض لَه ِِف الْعطَ ِاء‬ biyagian iyan sii ko pammgayan sa kipantag a mattndo’ ‫صيبًا‬ ُ َ َ ُ َ َ inipatoray niyan on

ً‫اضة‬ َ ‫ض فَ َر‬ ُ ‫ض يَ ْف ُر‬ َ ‫فَ ُر‬ ِ miyakatoa so binatang ‫ن‬ ْ ‫ض‬ َّ ‫َس‬ َ ‫فَ ُر‬ َ ‫ َك ََب َوأ‬:‫اْلَيَ َوا ُن‬ binatang a matoa ‫فَا ِرض‬ ِ ‫ ) إِنَّها ب َقرة الَ فَا ِرض والَ بِكْر عوان ب‬:‫آن‬ ِ ‫ِِف ال ُقر‬ sii ko Qur’ān  na: Skaniyan na sapi’ a di ‫ك‬ َ ‫ّي ذَل‬ َ َْ ََ ْ َ ََ َ miyakatoa; miyakaidad; mithodo

matoa i omor na di pman kangodaan a katatangkaan so omor iyan sangkoto a dowa a omor

ِ َ ‫افْ تَ َر‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫ض الش‬

inipatoray niyan so shayi; inibtad iyan sa arangan so shayi sa ُ‫ضه‬ َ ‫فَر‬

minggolalan sa “ opama o giyaya, odi na ibtad ta sa datar aya”

ِ ‫الْب‬ mitad sa arangan so matao a giimangolad ko katao ko sabaad a btad sa ‫ث‬ ُ ‫اح‬ َ

‫ض‬ َ ‫افْ تَ َر‬

kathagoi ron sa smbag

so parail; so kambagibagia ko tamok a minibagak o miyatay sa nggolalan sa

ِ ‫ض‬ ُ ‫ال َفَرائ‬ parail

‫ض‬ ُ ‫ال َف ْر‬ ِ ‫ال ُفر‬ ‫ب الْ َم ِاء‬ َْ ُ ‫ َم ْشَر‬:‫ضةُ م َن الن َّْه ِر‬

so paliyogat; so arangan a imbtad a smbag ko pakaisa so phaginoman sa ig

220

ِ ‫الس ُف‬ so pantalan a dongkoay o manga kapal; so ampiran o manga ‫ن‬ ُّ

ُّ َ‫ ََم‬:‫ضةُ ِم َن البَ ْح ِر‬ ‫ط‬ َ ‫ال ُف ْر‬ kapal

so paliyogat a patoray o Allāh;ُ‫يضة‬ َ ‫ال َف ِر‬

ٍ ُ‫معل‬ so ontong a missnggay a rk o manosiya a adn ‫وم‬ َْ

so kipantag a mattndo;

ٍ ‫وضةُ علَى إِنْس‬ ‫ان بَِق َد ٍر‬ ْ :ُ‫يضة‬ َّ ِ‫اْل‬ َ ‫ال َف ِر‬ َ َ ‫صةُ الْ َم ْفُر‬ َ a diyangka iyan a katawan.

ِ so taw a panggaway ko katao a parail a ‫ي‬ ُّ ‫ال َفرض‬ َ

giimbagibagi ko tamok a minibagak o miyatay

ً‫اعة‬ َ ‫ع يَ ْف َرعُ فَ َر‬ َ ‫فَ َر‬ miyakaporo so shayi’ miyakatas so shayi َ‫عال‬ َ َ‫ ط‬:ُ‫َّيء‬ َ ‫ال َو‬ َ ‫فَ َر‬ ْ ‫ع الش‬ maporo’; malndo ‫فَا ِرع‬ piphaporoan iyan so shayi; liniyawawan iyan so shayi; inombawan ُ‫عالَه‬ َ :‫َّيءَ فَ ْر ًعا‬ َ ‫فَ َر‬ ْ ‫ع الش‬ miyakaporo;; miyakalndo

iyan so shayi

miphaporoan iyan so pagtaw niyan sa bantogan a pangkatan‫شرفًا‬ َ‫و‬

َ ‫فَ َر‬ َ ‫ َعالَ ُه ْم َو َج‬:ُ‫ع قَ ْوَمه‬ َ َ ً‫اهة‬ mikhapal so bok iyan ُ‫ش ْعره‬ ُ ‫يع يَ ْف َر‬ َ ‫فَر‬ ُ َ ‫ َغُزَر‬:‫ع فَ َر ًعا‬ mama a marabong i kapagbok ‫أَفْ رع‬ َ babay a mapakal i kapagbok ‫عاء‬ َ ‫فَ ْر‬ ِ ‫فَ َّر‬ piyakazapak iyan so mas’ala phoon ko pakaasal iyan sa ‫َص ِل الْمسائِل‬ َ َ َ َ ْ ‫ع م َن اْأل‬ piyakablang iyan

si polan a mapiya i kapagosay sa mapphakablang iyan so bandingan ‫التَّ ْف ِري ِع‬

‫فُالَن َح َس ُن‬ ِ ِ pimbkasan (tiyamakan iyan) so raga sa birit iyan so maror iyan ko ‫َّها‬ َ ‫افْ تَ َر‬ َ ‫ افْ تَض‬:‫ع الْبِكَْر‬ kiyapangaromaa niyan on (defloration)

ِ ِ َ ‫افْ تَ َر‬ ُ‫ ابْتَ َدأَه‬:‫ع اْأل َْمَر‬ mizapasapak so shayi; ‫وع‬ ٍ ‫ص َار ذَا فُ ُر‬ َ ‫تَ َفَّر‬ َ :ُ‫َّيء‬ ْ ‫ع الش‬

pimbkasan iyan so btad sa piphoonan iyan

miraaraang so shayi

ِ ‫ت‬ ْ ‫ َكثَُر‬:‫صا ُن‬ َ ‫تَ َفَّر َعت اْألَ ْغ‬ ِ ِ mizapasapak so mas’ala; miraaraang so masala sa miyakadakl a ‫ت‬ ْ َ‫ تَ َش َّعب‬:‫تَ َفَّر َعت الْ َم َسائ ُل‬ mizapasapak so manga sapak o kayo

phamimikirann on sa miyakarimbot

‫َّعُر‬ ُ ‫األَفْ َر‬ ْ ‫ الْغَ ِز ُير الش‬:‫ع‬ ِ ‫ الْ َع‬:ُ‫الْ َفا ِرع‬ so maporo’; so mikholayogan sa kaporo’ ‫اِل‬ ِ ُ‫ع الط‬ lomalawan i kaporo’ ‫ول‬ ُ ‫فَا ِر‬ so poro’; so sapak ُ‫الْ َفرع‬ ْ so mama a marabong i kapagbok

221

‫فَ َر َق يَ ْف ُر ُق فَ ْرقًا َوفُ ْرقَ ًاَن‬ ِ ِ ْ َ‫ّي الشَّْي ئ‬ ginintas iyan so pagltan o dowa shayi ‫آلخ ِر‬ َ ْ َ‫فَ َر َق ب‬ َ ْ‫َح َد ُهَا م َن ا‬ َ َ‫ ف‬:‫ّي‬ َ ‫ص َل َوَميَّ َز أ‬ ِ pizakntal o Allāh so kitab sa piyakarinayag iyan so manga ُ‫صلَهُ وبَيَّ نَه‬ َ َ‫فَ َر َق هللاُ الْكت‬ َ َ َ‫ ف‬:‫اب‬

miyagi’; miyakamblag; gominintas; mizalisay; miosay; mizakntal

maana niyan

َ ‫ َجَز‬:‫فَ ير َق يَ ْف َر ُق فَ َرقًا‬ ُ‫ع َوا ْشتَ َّد َخ ْوفُه‬ taw a lalaolaon; taw a maalk; taw a sasawann ‫فَ ِرق‬ inikalk iyan; piyangandam iyan; inarim iyan; piyangilam iyan ُ‫ق ِمْنه‬ َ ‫فَ ِر‬ ِ inimblag iyan skaniyan; inipagawata iyan skaniyan; giyanatan ُ‫ع َده‬ َ ‫ َِب‬:‫فَ َارقَهُ ُم َف َارقَةً َوفَراقًا‬ tiyalaw; liyaolao; miyalk; siyawan;

iyan sa tiyawarang iyan skaniyan

siyagomparak iyan so lt o pagtaw;‫الْ َقوِم‬

َ ْ َ‫فَ َّر َق ب‬ ْ ‫ّي‬

piyakamblag iyan so pagtaw

ِ ِ ْ ‫الزْو َج‬ ‫ّي‬ َّ ‫ّي‬ َ ْ َ‫فَ َّر َق الْ َقاض ُي ب‬ ِ mimblablag so pagtaw ‫ق الْ َقوُم‬ ْ َ ‫افْ تَ َر‬ minggaganata so pagtaw ‫ق الْ َقوُم‬ ْ َ ‫تَ َف َار‬ minikayor so shayi; miyasarowaki so shayi ‫َّد‬ َ ‫ تَبَد‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫تَ َفَّر َق الش‬ miyabngkas so mtitimo’ a taw sa ‫ع‬ ْ ‫تَ َفَّر َق‬ ُ ‫اْلَ ْم‬ piyakamblag o kali so kharomai

mimblablag siran

ِ ‫ت فاريق الش‬ ُ‫َجَز ُاؤهُ الْ ُمتَ َف ِرقَة‬ ْ ‫ أ‬:‫َّيء‬ ْ ُ َ ََ so mbida’; so di zagit; so zopaka ’‫ق‬ ُ ‫الْ َفا ِر‬ so giimakamblag ko bnar ago so ribat; ‫وق‬ ُ ‫الْ َف ُار‬

so manga gintas o shayi a mikakayor

so gerar o Umar Bin Al Khattāb

ِ ‫اق‬ ُ ‫الفَر‬ so isa ko dowa a shayi a miyabagi ‫ق‬ ُ ‫الْ ِف ْر‬ so sagorompong a misisibay ko salakaw ron; ُ‫الْ ِفرقَة‬ ْ so kamblag o dowa a magpda’

so salompok; so sagorompong a matitimo’

so kapakaznggaya o mapiya san ko marata’; so Qur’ān a piyakaznggaya iyan so

‫الْ ُف ْرقَا ُن‬

bnar ago so ribat; so tanda a maliwanag a phakatoro’ ko taw; so kitab a initoron ko Mūsā a tagotao ko mapiya ago so marata

ُ‫الْ ُف ْرقَة‬ so sagorompong; so sasoko ko ronda a sondaro a zasagorompong; so matitimo’ a ‫يق‬ ُ ‫الْ َف ِر‬ so kangganata’; so kamblag

salompok

so kassrayan ko bok ko olo o taw sa tampar sa poro’; so ombonombonan a ‫ق‬ ُ ‫الْم ْف ِر‬

َ

kassrayan ko bok

222

so kiyazombasombakan o lalan a ron ‫ق‬ ُ ‫الْم ْف ِر‬

َ

makapmblablag so manga izilay niyan ko sabaad a manga katampar komiyoso; komiyarokhod; kominisng

‫فَ َر َك يَ ْف ُر ُك فَ ْرًكا‬

َّ ‫َح‬ kiyagis iyan so shayi; kiyarokhod iyan so shayi; kiyoso niyan so shayi; ُ‫كه‬

:َ‫َّيء‬ ْ ‫فَ َرَك الش‬

kinisng iyan so shayi

kiyoso niyan so nditarn ‫ب‬ َ ‫الثَّو‬

ْ ‫فَ َرَك‬ miyagowad sa minggani (siinan lalayon phagosara ko gani o ‫ض‬ َ َ‫ َك ِرَه َوأَبْغ‬:‫فَ ير َك يَ ْف َر ُك فَ َرًكا‬ kharomai ko koroma niyan)

‫فَا ِرك‬ miyakatoa so saway a khapakay dn a arorn sa bowayon‫كا‬ ً ‫ص َار فَ ِري‬ ُّ ‫أَفْ َرَك‬ َ :‫السْن بُ ُل‬ ِ minikayor so shayi sa miyaroro ‫َّت‬ َ ‫ تَ َفت‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫انْ َفَرَك الش‬ taw a magogowad a pkhararangitan

so manga bayank a middkt on

so bantad a sindag (inaror) oriyan iyan na ‫يك‬ ُ ‫الْ َف ِر‬ bowayon sa itinda so margas iyan

so pangn’ngkn o manga taw sa rindib a Misir a ُ‫كة‬ َ‫الْم ْفرو‬

َُ

phoon ko lobaba o kamais a phramsn a lana ago so mimbathik a gatas sa ipthinda

‫فَ َرى يَ ْف يري فَ ْرًًي‬ inopak iyan so shayi; binsad iyan so shayi ُ‫شقَّهُ وفَتَّتَه‬ َ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫فَ َرى الش‬ ِ ‫ي‬ miyatkaw sa miyalglg ‫ت وََتَيَّر‬ َ ‫فَ ير‬ َ َ َ ‫ َُب‬:‫ي يَ ْف َرى ف ًرى‬ ِ ِ inantang iyan so katharo’ sa kabokhag; miyanarangkoni sa kabokhag a ُ‫ختَ لَ َقه‬ ْ ‫ ا‬:‫افْ تَ َرى الْ َق ْو َل‬ minsad; miopak; sominisi; romiyopt

katharo’

ِ ‫اِنْفرى الش‬ mimbngkag so shayi; mimbkar so shayi sa miyaopak ‫ع‬ َ َ‫ انْ َش َّق َوانْ َقط‬:ُ‫َّيء‬ ََ ْ miyanarisi so shayi; miyangaoopak ‫َّق‬ َ ‫ تَ َشق‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫تَ َفَّرى الش‬ so shayi sa mimbbkar

‫ الْ ِك ْذبَةُ (ج) فًِرى‬:ُ‫الْ ِف ْريَة‬ so inantang a katharo a di bnar ‫ق‬ ُّ ‫الْ َف ِر‬ ُ َ‫ الْ ُم ْختَل‬:‫ي‬ ِ so piyakammsa a btad a di kalalayaman; so pagrg a piyakayaya a ‫جيب‬ ُّ ‫الْ َف ِر‬ ُ ‫ اْأل َْمُر الْ َع‬:‫ي‬ so kabokhag; so kapamrak

btad a pphagmaan a kaytoan o katokawi ko manga taw

‫ع يَ ْف َزعُ فَ ْز ًعا‬ َ ‫فَ َز‬ kiyatkawan si polan sa miyalk ‫ع فُالَن‬ َ ‫فَ َز‬ kiyatkawan sa miyalk

223

)‫فَا ِزع (ج‬ ‫صَرُه ْم‬ َ ‫فَ َز‬ َ َ‫ أَ َغاثَ ُه ْم َون‬:‫ع الْ َق ْوَم‬

taw a kattkawan a maalk‫عة‬ َ ‫فَ َز‬ siyabt iyan so pagtaw sa

tiyabangan iyan siran

‫اف َوذُعَِر‬ َ ‫ َخ‬:‫يع يَ ْف َزعُ فَ َز ًعا‬ َ ‫فَز‬ taw a kaalkan a sasawann ‫فَ ِزع‬ ِ ‫فَ ِز‬ miyagapas on sa miyanarig on ‫اث‬ َ َ‫استَ غ‬ َ ْ ‫ َْلَأَ َو‬:‫ع إِلَْيه‬ piyakatkawan iyan skaniyan sa miyalk; piyangangalk iyan skaniyan sa ُ‫عه‬ َ ‫َخافَهُ َوَرَّو‬ َ ‫ أ‬:ُ‫أَفْ َز َعه‬ kiyalkan sa liyaolao

kiyatkawan

ِِ ِ ُ‫ نَبَّ َهه‬:‫أَفْ َز َعهُ م ْن نَ ْومه‬ piyakatkawan iyan skaniyan ُ‫عه‬ َ ‫ أَفْ َز‬:ُ‫فَ َّز َعه‬ ِ romink sa miyada so kaalk‫ع وأُ ِزيل‬ َ ‫ ُكش‬:ُ‫ع َعْنه‬ َ ‫فُ ِز‬ َ َ ُ ‫ف َعْنهُ الْ َفَز‬ piyokaw niyan ko katototoroga on

iyan; miyakasarig sa miyada so kaalk iyan

sii ko Qur’ān na: Taman sa 

amay ko romink so manga ‫قُلُوَبِِم‬

ْ

ِ ‫ع َع ْن‬ َ ‫ َح ََّّت إِ َذا فُ ِز‬ :‫ِِف الْ ُق ْرآن‬

poso iran, sa mapokas kiran so sawan, odi na amay ka kasawaan kiran so sapng iran sa mailay ran so bnar a giyoto so sasangkaan iran

ُّ ‫ف و‬ ‫الذ ْعُر‬ َ ُ ‫ ا ْْلَْو‬:ُ‫الْ َفَزع‬ so panabang ko kasasagad o margn ُ‫غاثَة‬ َ ‫ اْ ِإل‬:ُ‫الْ َفَزع‬ ِ ‫ وتُِقلُّو َن‬, ‫ إِنَّ ُكم لَتكْثِرو َن عِْن َد الْ َفزِع‬:‫يث ِِف َشأْ ِن اْألَنْصا ِر‬ ِ ‫اْل ِد‬ sii ko Hadīth, ‫عْن َد الطَّم ِع‬ َ َْ ‫َوِِف‬ َ َ َ ُ ُ ْ so kalk ago so kawan

makapantag o ropaan o manga Ansār na: Mataan a giikanondakl ko masa a kapangongogopan, na pphakaito kano i bilangan ko masa a kabosaw sa tamok, manga taw a pphakaadiyadin iran so salakaw kiran a di giya ginawa iran so taw a pphakitabang ‫يث‬ ُ ِ‫الْمستَغ‬

ْ ُ :ُ‫الْ َف ِزع‬ ِ ‫ من ي ْلجأُ إِلَي ِه ِعْن َد نُز‬:ُ‫الْم ْفزع‬ ِ ْ‫اْلَط‬ so taw a apasa ko masa a kasasagad o kangt‫ب‬ ْ ‫ول‬ ْ َ ُ َْ َ َ ُ lomiyoag; gominikas; domiyaya ‫حا‬ ً ‫ح فَ ْس‬ ُ‫س‬ َ ‫س َح يَ ْف‬ َ َ‫ف‬ ِ ِ ِِ ginikasan iyan kaan makaontod ‫جلِس‬ َ ْ َ‫ َو َّس َع لَهُ لي‬:‫فَ َس َح لَهُ ِف الْ َم ْجلس‬ inidinan skaniyan ُ‫ن لَه‬ َ ‫ أ َِذ‬:‫الس َف ِر‬ َّ ‫فَ َس َح لَهُ األ َِمريُ ِِف‬ o dato ko kaphlalakaw

ُ‫ بَ َسطَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫فَ َس َح الش‬ miyakaloag; miyakadaya ً‫احة‬ َ ‫س‬ ُ‫س‬ َ َ‫ح ف‬ ُ ‫س َح يَ ْف‬ ُ َ‫ف‬ ِ miyakaloag so darpa ‫ع‬ َ ‫َّس‬ َ ‫ ات‬:‫فَ ُس َح الْ َم َكا ُن‬ ِ َ‫ف‬ darpa a maloag ‫سيح‬ ِ lomiyoag so darpa sa miyakadaya ‫ اِتَّس َع‬:‫ن‬ َ ُ ‫انْ َف َس َح الْ َم َكا‬

kiyayat iyan so shayi; dimpas iyan so shayi

224

ِ ‫ اِنْ َشَر َح‬:ُ‫ص ْد ُره‬ َ ‫انْ َف َس َح‬ lomiyoag so darpa sa miyakadaya ‫ اِنْ َفسح‬:‫ن‬ ُ ‫تَ َف َّس َح الْ َم َكا‬ ََ ِ ‫ طَلَب الْ ُفسحةَ ِِف الْم َك‬:‫تَ َف َّسح فُالَن‬ miyangni sa kaloag si polan; odi na miyangni sa masa ‫ان‬ َْ َ َ َ lomiyoag a rarb iyan sa kiyaliwanagan

a makadkha on

so kaloag; so kadkha sa di mathay ُ‫الس َعة‬ َّ

:ُ‫اْل ُف ْس َحة‬ miyamola sa lonaw a sipik ko ina iyan ً‫سال‬ ْ َ‫س ُل ف‬ ُ ‫س َل يَ ْف‬ َ َ‫ف‬ ِ piyamola niyan so lonaw a sipik ko ina iyan ُ‫سه‬ َ ‫ َغَر‬:‫يل‬ َ ‫فَ َس َل الْ َفس‬ mirata ago mithalaw; mimbgok sa ً‫فَسل يَ ْفسل فَسالَة‬ َ ُُ َُ kiyadaan sa bali

َّ ‫فَ ُس َل‬ َ ‫ب َو‬ َ ‫ض ُع‬ َُ ‫ َج‬:‫الر ُج ُل‬ ُ‫ف َو َساءَ َرأْيُه‬ ٍ ِ so langowan a shayi a da a kapiya niyan a da ‫الرِديء (ج) فُسول‬ ُ َّ ‫ الَّرْذ ُل‬:‫الْ َف ْس ُل م ْن ُك ِل َش ْيء‬ ُ mimbgok so mama sa mithalaw ago kiyalobayan

mama a da a kapiyaan iyan, ُ‫لَه‬

agona niyan

َ‫ الَ ُمُروءَة‬:‫َر ُجل فَ ْسل‬

sa kiyadaan sa marowang; mama a bgok a da a okhad iyan

ِِ ِ ِ َّ ُ‫ النَّخلَة‬:ُ‫الْ َف ِسيلَة‬ ْ َ ‫الصغ َريةُ تُ ْقطَ ُع م َن اْألُم لتُ ْغَر‬ َ )‫س (ج‬

so lonaw a tmbad a sipik ko korma a ‫فَسائِل‬

m’tho’ sa phamolaan; so lonaw a sipik ko pakaasal iyan a kayo a phamolaan

ً‫ضال‬ ْ َ‫ض ُل ف‬ ُ ‫ض َل يَ ْف‬ َ َ‫ف‬ lomibi so shayi sa kiyalambaan ‫اج ِة‬ ْ ‫ َز َاد َعلَى‬:ُ‫َّيء‬ َ َ‫ف‬ َ َ‫اْل‬ ْ ‫ض َل الش‬ lomibi; lomiyamba’ ‫ بَِقي‬:‫ضل‬ َ َ َ َ‫ف‬ lomibi si polan ko salakaw ron ‫ض ِل‬ ْ ‫ َغلَبَهُ ِِبلْ َف‬:ِ‫ض َل فُالَن َعلَى َغ ِْريه‬ َ َ‫ف‬ ِ lomlbi; lomalawan; moominta ‫ضالَء‬ َ ُ‫فَاضل (ج) ف‬ lomibi; milamba’; lomiyawan; somiyobra

ً‫ضول‬ ُ ُ‫ض ُل ف‬ ُ ‫ض َل يَ ْف‬ ُ َ‫ف‬ ِ ‫ اِتَّصف ِِبلْ َف‬:ُ‫فَضل الْمرأ‬ lomibi so taw ‫ضيلَ ِة‬ َ َ َْ َ ُ ِ ِ inipangalimo iyan; ‫َحسن إِلَْيه‬ َ ْ‫أَف‬ َ َ ْ ‫ أ‬:‫ض َل َعلَْيه‬

mimbaloy a lomalawan; mimbaloy a lomlbi

Inipanalinggagaw niyan

lomiyamba ko shayi; ً‫بَِقيَّة‬

ِ ‫أَفْضل ِمن الش‬ ِ ُ‫ أَبْ َقى مْنه‬:‫َّيء‬ ْ َ ََ somiyama ko shayi

ِ ِ ‫اْلَس‬ ِِ kiyalbiyan iyan sa bantogan ago pangkatan‫علَْي ِه‬ َ ْ‫أَف‬ َ ‫ َز َاد‬:‫ب َوالشََّرف‬ َ ْ ‫ض َل َعلَْيه ِف‬ iniplbiya iyan sa kalbihan‫ض ِل‬ ْ ‫ َغالَبَهُ ِِف الْ َف‬:ُ‫اضلَه‬ َ َ‫ف‬ ِ ْ َ‫ّي الشَّْي ئ‬ piyakaplbiya iyan so dowa a shayi ‫ّي‬ َ َ‫ف‬ َ ْ َ‫اض َل ب‬ ِْ ‫ضلَهُ َعلَى َغ‬ piyakalbi niyan ko salakaw ron ِ‫ريه‬ َّ َ‫ف‬ 225

millbiya so pagtaw ‫الْ َقوُم‬

َ ‫تَ َف‬ ْ ‫اض َل‬ ِ pikhapiyaanan iyan ‫َحسن إِلَْي ِه‬ َ َ ْ ‫ أ‬:‫َّل َعلَْيه‬ َ ‫تَ َفض‬ ِ ‫ت فض‬ lomibi ko salakaw ron ‫علَْي ِه‬ ْ ‫ ا َّد َعى الْ َف‬:‫َّل‬ َ ‫ض َل‬ َ ََ ِ ‫ال َف‬ so malalawan a di ‫اج ِة‬ ْ ‫ البَاقِي َزائِ ًدا َعلَى‬:‫اض ُل‬ َ َ‫اْل‬ mapagoongaya so kaosara on; so malalamba a lawan ko kailangan

ِ ِ ‫َّي ِء‬ َ ‫الْ ُف‬ ْ ‫ الْبَقيَّةُ م َن الش‬:ُ‫ضالَة‬ so kalbihan; so kapakallbi ُ‫ الْ ِم ْزيَة‬:‫ضل‬ ُ ْ ‫ال َف‬ so kapiyaan; so panalinggagaw ‫ن‬ ُ ‫ اْ ِإل ْح َسا‬:‫ض ُل‬ ْ ‫الْ َف‬ ِ ‫الزيدةُ علَى اْ ِالقْتِص‬ so malalawan ko kawiyagan ‫اد‬ ْ ‫الْ َف‬ َ َ َِ :‫ض ُل‬ َ so lamba; so sama’; so lawan ‫ الْبَ ِقيَّةُ ِمن الشَّي ِء‬:ُ‫ضلَة‬ ْ ‫الْ َف‬ ْ َ so mipphagawa a ِ‫َن ِوه‬ ْ ‫ َما ََيُْر ُج ِم َن‬:ُ‫ضلَة‬ ْ ‫الْ َف‬ َْ‫اْلِ ْس ِم ِم ْن بَ ْوٍل َو‬

so lamba’; so sama’; so malalawan

phoon ko lawas a datar o titi ago so tai

ِ ِ‫ف‬ so nganin a da a rarantk iyan; ‫يه‬

ُ‫ض‬ َ‫ َما الَ فَائِ َدة‬:‫ول‬ ُ ‫الْ ُف‬

so nganin a da agona niyan

ِ ِ‫ص فِيما الَ ي عن‬ so kapphanginophon o taw ko nganin a da a ‫يه‬ ُ‫ض‬ ُ ‫الْ ُف‬ ْ ‫ تَ َد ُّخ ُل الش‬:‫ول‬ ْ َ َ ِ ‫َّخ‬ kimamaniya iyan on

ِ‫ض‬ so kapasadan a inadn o manga Quraysh ko kathabangi ran ko taw a liyalim ‫ول‬ ُ ‫الْ ُف‬

ِ ‫ف‬ ُ ‫ح ْل‬

so kabnar iyan sii sa Makkah a miyakamasa on so Rasūlullāh.

so taw a lalayon mizosophon ko ‫وِل‬ ُّ ِ ‫ض‬ ُ ‫ال ُف‬ daa kimamaniya iyan on a nganin

ِ َّ ُ‫َّر َجة‬ ُ‫الرفِ َيعة‬ َ ‫ الد‬:ُ‫الْ َفضيلَة‬ ِ ُ‫ ِمزي تُه أَو و ِظي َفتُه الَِِّ ق‬:‫الشي ِء‬ ِ ,ُ‫ص َد ِمْنه‬ ُ َ ْ ُ َ ْ ْ َّ ُ‫فَضيلَة‬

so pangkatan; so kalbihan so milalawan o shayi

ِ َ‫ظ‬ miphotos sa daa sakit iyan a mapayag a ٍ‫اهرة‬ َ

ago so gona niyan a babantakn on

‫ي‬ ‫ات ِم ْن َغ ِْري ِعلَّ ٍة‬ َ ‫ َم‬:‫وسا‬ ً ُ‫ْسا َوفُط‬ ً ‫س فَط‬ ُ ‫س يَ ْفط‬ َ َ‫فَط‬ aya niyan inipatay

ِ َ‫فَ يطس ي ْفطَس فَط‬ mindampnas i ngirong ‫صبَةُ أَنْ ِف ِه‬ َ ‫ ا َْنََف‬:‫سا‬ ْ‫ض‬ َ َ‫ت ق‬ ً ُ ََ mama a dampnas i ngirong ‫أَفْطَس‬ babay a dampnas i ngirong ‫فَطْساء (ج) فُطْس‬ َ so kibababa’ o ngirong sa maadaُ‫الْ َفطَسة‬ َ on so bkhokhong iyan

mimbkhokhong ‫فَ ْق ًرا‬

miyapotol a bkhokhong o mama

226

‫فَ َق َر يَ ْف ُق ُر‬ ِ‫ َكسر فَ َقار ظَ ْه ِره‬:‫الر ُجل‬ ُ َ َ ُ َّ ‫فَ َقَر‬

ِ ‫ي‬ ِ ٍ َ ‫ ا ْشتَ َكى فَ َق َارهُ م ْن َك ْسر أ َْو‬:‫فَق َر يَ ْف َق ُر فَ َق ًرا‬ taw a gomgdam sa sakit sa bkhokhong ‫فَ ِقر‬ biyaloy o Allāh si polan a mrmr ‫ج َعلَهُ فَ ِقريا‬ َ :‫أَفْ َقَر هللاُ فُالَ ًًن‬ ً ِ kiyamrmran’ mimbaloy a mrmr ‫صار فَ ِقريا‬ ً َ َ :‫افْ تَ َقَر‬ ِ ِ ِ miyapangindaw niyan so btad ‫حتَاج‬ َ ْ ‫ ا‬:‫افْ تَ َقَر إ َل اْأل َْم ِر‬ ِ ‫ الد‬:ُ‫ال َفاقِرة‬ so makalawlaw a pankaw a btad ‫َّاهيَةُ (ج) فَواقِر‬ َ َ so saglang ko mariringkit a tolan o bkhokhong ُ‫ال َف َقارة‬ َ so kamrmr; so kapakapagoongaya ُ‫اجة‬ ْ ‫الع َوُز َو‬ َ :‫ال َف ْقُر‬ َ َ‫اْل‬ so saglang ko mariringkit a tolan o bkhokhong ُ‫ ال َف َقارة‬:ُ‫الْ ِف ْقرة‬ َ َ ِ ِ ِ ِ ِ ِ so sagintas a pd sa katharo; odi na ‫شطْ ٍر م ْن ش ْع ٍر‬ ٍ‫ض‬ َ ‫وع أ َْو‬ ُ ‫ أ َْو ُج ْزء م ْن َم ْو‬, ‫ ِجُْلَة م َن الْ َكالَم‬:ُ‫الف ْقَرة‬ ٍ ‫َمر‬ gomidam sa sakit a bkhokhong‫ض‬

sasoko ko bandingan, odi na sabagi ko titayan o bayok

‫ال َف ِقريُ (ج) فُ َقَراء‬ so bontal o kamrmr ‫الْم َفاقِر‬ ُ َ ‫ي‬ miyakambibaya a baka iyan ‫م فَ َق ًما‬ ُ ‫فَق َم يَ ْف َق‬ miyakakhibaya a baka’ o mama ‫جل‬ َّ ‫فَ ِق َم‬ ُ ً ‫الر‬ mama a makakhikibaya i baka’ ‫أَفْ َقم‬ babay a makakhikibaya i baka’‫فَ ْقماء (ج) فُ ْقم‬ َ

so mrmr; so pobri; so makapagoongaya

miyanagompot sa kargn ‫وما‬ ً ‫َوفُ ُق‬

ً‫فَ ُق َم يَ ْف ُق ُم فَ َق َامة‬ ِ miyakargn so karata o btad ُ‫ش ُّره‬ َ ‫ ا ْشتَ َّد‬:‫فَ ُق َم اْأل َْمُر‬ miyamagoman sa kargn ‫ فَ ُقم‬:‫تَ َفاقَم‬ َ َ so baka’ a mbala’ ‫ك‬ ُّ ‫ الْ َف‬:‫الْ َف ْق ُم‬ somiyabot sa matolangd ‫فَ يقهَ يَ ْف َقهُ فَ َق ًها َوفي ْق ًها‬ ِ siyabot iyan so btad ‫كه‬ َ ‫َح َس َن إِ ْد َرا‬ ْ ‫ أ‬:‫َمر‬ َ ‫فَقهَ اْأل‬ siyabot iyan on so katharo’ ُ‫ فَ ِهمه‬:‫كالَ َم‬ َ ْ‫فَ ِقهَ َعنْهُ ال‬ َ ِ mimbaloy a malantas i sabot ‫يها‬ َ ‫فَ ُقهَ يَ ْف ُقهُ فَ َق‬ ً ‫ص َار فَق‬ َ :ً‫اهة‬ ِ biyaloy niyan a malantas i sabot; ‫يها‬ ً ‫صيَّ َرهُ فَق‬ َ :ُ‫َّهه‬ َ ‫فَق‬ piyakasabot iyan

piyakisabotan iyan on so btad sa kiyatokawan iyanُ‫إِ َّيه‬

227

ُ‫ أ َْعلَ َمه‬:‫َّههُ اْأل َْمَر‬ َ ‫فَق‬

‫ص َار فَِق ًيها‬ َ :َ‫تَ َفقَّه‬

miyanagontaman sa kabaloy niyan a mala i sabot ko katao a Fiq’hi;

mithomgl sa kabaloy niyan a mala i sabot

ُ‫ الْ َف ْه ُم َوالْ ِفطْنَة‬:ُ‫اهة‬ َ ‫الْ َف َق‬ so kapakasabot ago so kapasang ُ‫ الْ َف ْهم والْ ِفطْنَة‬:ُ‫الْ ِف ْقه‬ َُ so taw a malantas i sabot; so taw a alim ko katao a Fiq’hi ُ‫ال َف ِقيه‬ kominowa; minsad; mikhipantag ‫ ظَ ِفر‬:‫ْجا‬ ً ‫فَ لَ َج يَ ْفلُ ُج فَ ل‬ َ ِ ِ ْ ‫ص َف‬ binsad iyan so shayi sa dowa opak ‫ّي‬ ْ ‫ َشقَّهُ ن‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫فَلَ َج الش‬ ‫ي‬ miphta; mimblag; ً‫جة‬ َ َ‫ج فَلَ ًجا َوفَل‬ ُ َ‫فَل َج يَ ْفل‬ ِ ِ ‫ تَباع َد ما ب ّي ساقَي ِه أَو ي َدي ِه أَو أَسنَانِِه‬:‫الرجل‬ mizangkalang so mama sa miyakawatan ً‫خ ْل َقة‬ ْ ْ ْ َ ْ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ ‫فَل َج‬ so kalantas o sabot ago so kapasang

so pagltan o dowa ski niyan , odi na o dowa lima niyan, odi na miyakadlag so sinogi o manga ngipen iyan

ِ ُ ‫فَل َج‬

miyakadlag so sinogi niyan, so pagltltan ُ‫ثَغْره‬

o manga ngipn iyan

ِ ‫ت‬ ْ ‫فَل َج‬ mama a madlag i ngipn ‫أَفْ لَج‬ babay a madlag i ngipn ‫جاء (ج) فُ ْلج‬ َ ‫فَ ْل‬ miyasogat so mama a sakit a Falij ‫ج‬ ِ ِ‫َصابَهُ َداءُ الْ َفال‬ َّ ‫فَلِ َج‬ َ ‫ أ‬:‫الر ُج ُل‬ mama agomgdam sa sakit a Falij ‫َم ْفلُوج‬ ِ miyakadlag so manga ngipn ‫ن‬ ُ ‫َسنَا‬ ْ ‫تَ َفلَّ َجت اْأل‬ so sakit a pkhadaan sa kagdam so saopak ko lawas ‫الْ َفالِج‬ ُ so lopa a babasoka’ ُ‫وجة‬ َ ُّ‫الْ َفل‬ miyakadaag; miyakaapas ‫ ظَِفر ِِبَا يُِريد‬:‫حا‬ ً َ‫فَ لَ َح يَ ْفلَ ُح فَال‬ َ binsad iyan so shayi; inopak iyan so shayi ُ‫شقَّه‬ َ :‫َّيءَ فَلْ ًحا‬ ْ ‫فَلَ َح الش‬ ِ ‫فَلَح اْألَر‬ biyongkal iyan so lopa sa ‫اع ِة‬ َ ‫ض ل ِلزَر‬ َ ْ َ

miyakadlag so manga ngipn iyan sa di makandadaidairُ‫َسنَانُه‬ ْ‫أ‬

kaphamomolaani ron

miyasisi so modol ‫الس ْفلَى‬ ُّ

ِ ‫ي‬ ْ ‫ انْ َشق‬:‫ح فَلَ ًحا‬ ُ‫َّت َش َفتَه‬ ُ َ‫فَل َح يَ ْفل‬ iyan sa baba’

mama a sisi i modol sa baba’ ‫أَفْ لَح‬

‫فَ ْل َحاء (ج) فُ ْلح‬ ِ domiyaag; miyakataban; mimbatas ‫يد‬ ُ ‫ ظَفَر ِِبَا يُِر‬:‫أَفْ لَ َح‬ babay a sisi i modol sa baba’

228

‫ ال َف ْوُز‬:‫الْ َفالَ ُح‬ ِ so kapamongkal ko lopa’ sa kambasok ُ‫حة‬ َ َ‫الْفال‬ so pamomongkal k lopa’; so taribasok; ‫الْ َفالَّح‬ ُ so kapadaag; so kapagontong

so pagalbkan sa lopa’

‫فَ َاه يَ ُفوهُ فَ ْو ًها‬ ِ biyals iyan so katharo’; mitharo’‫ق بِ ِه‬ َ َ‫ نَط‬:‫فَ َاه ِِبلْ َق ْول‬ giyai na btad a da ko ngaria; ُ‫ ََلْ أَقُ ْله‬:‫ت بِ ِه‬ ُ ‫َه َذا أ َْمر َما فُ ْه‬ mingari’; mitharo’

giya i na btad a da ko tharoa

ِ ُ‫َّس َع فَ ُمه‬ َ ‫ ات‬:‫فَ يوهَ يَ ْف َوهُ فَ َو ًها‬ mama a maolad i ngari’ ‫أَفْ وه‬ َ babay a maolad i kapngari’ ‫فَوَهاء (ج) فُوه‬ ْ ِ ِ َّ ِ biyawingan iyan so ‫ طَيَّ بَهُ ِبألَفَاويه‬:‫ام‬ َ ‫فَ َّوَه الط َع‬

miyakaolad i ngari’

pangn’ngkn sa palapa’

so borok; so mamot ُ‫الْ ُفوه‬

‫الْ ُفوهُ (ج) أَفَا ِويه‬ ِ mingari sa katharo’; pitharo iyan so katharo’ ‫ق‬ َ َ‫ نَط‬:‫تَ َف َّوَه ِِبلْ َكالَم‬ so ngari’ ‫ ال َفم‬:ُ‫ال ُفوه‬ ُ ِ ِ so maolad i ngari’; so kangarian‫ الواس َعةُ الْ َفم‬:‫الْ َفوَهاء‬ َ ُ ْ ٍ ِ so ngari’; so bngawan ُ‫ فَمه‬:‫شيء‬ ُ ْ َ ‫الْ َف ْوَهةُ م ْن ُك ِل‬ ِ ‫فَوَهةُ الطَّ ِر‬ so lmbak o lalan ‫يق‬ ْ ِ ‫فَوهةُ الْب رَك‬ go gimowa o bolkino; so goang o bolkino ‫ان‬ ُْ َ ْ so mapasang i katharo sa lalag a maongangn ُ‫الْم َف َّوه‬ ُ so bawing; so palapa’ o pangn’ngkn

(‫)ق‬

kiyawiswisan ko mapiya

‫قَ بَ َح يَ ْقبَ ُح قَ ْب ًحا‬

‫ أَبْ َع َدهُ ِم ْن ُك ِل َخ ٍْري‬:‫قَبَ َح هللاُ فُالَ ًًن‬ taw a da a okor iyan a lalaklakn o Allāh ‫َم ْقبُوح‬

liyaklak o Allāh si polan

ً‫احة‬ َ َ‫قَ بُ َح يَ ْقبُ ُح قُ ْب ًحا َوقَ ب‬ ِ mikharata i bontal so shayi ‫حسن‬ َ ُ َ ‫ ض ُّد‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫قَبُ َح الش‬ marata i bontal ‫قَبِيح‬ ِ َ :ُ‫قَبَّحه‬ piyakarata iyan; biyaloy niyan ‫يحا‬ ً ‫صيَّ َرهُ قَب‬ َ mikhararatan i bontal

229

a marata i bontal

piyakarata iyan on so galbk ُ‫حه‬ َ ‫قُْب‬

ِِ ‫ّي‬ َ َّ َ‫ ب‬:ُ‫قَبَّ َح َعلَْيه ف ْعلَه‬

iyan sa inaloy niyan on so karata iyan

ِ ُ‫ َعدَّه‬:ُ‫ا ْستَ ْقبَ َحه‬ ِ ‫اْلَ َس‬ so kararatan; so karata o bontal ‫ن‬ ْ ‫ ِض ُّد‬:‫ال ُقْب ُح‬ miyalaklak skaniyan (sinta’) ُ‫ بُ ْع ًدا لَه‬:ُ‫حا لَه‬ ً ‫قُْب‬ ِ ِ ‫اْلَ َس‬ so marata a ipkhagowad ‫ن (ج) قِبَاح‬ ْ ‫ ِض ُّد‬:‫يح‬ ُ ‫ال َقب‬ ِ so marata’ a ikagogowad o waraan ‫يحةُ (ج) قَبَائِح‬ َ ‫ال َقب‬ ِ so marata’ a parangay; ‫َخالَ ِق‬ ْ ‫ َما يُ ْستَ ْقبَ ُح م َن اْأل‬:‫الْ َم َقابِ ُح‬

ِ piyakarata iyan; iniitong iyan sa marata’‫يحا‬ ً ‫قَب‬

so papaawingan a parangay miona

‫وما‬ ً ‫قَ َد َم يَ ْق ُد ُم قَ ْد ًما َوقُ ُد‬

‫َّام ُه ْم‬ َ َ‫ َسبَ َق ُه ْم ف‬:‫قَ َد َم ال َق ْوَم‬ َ ‫ص َار قُد‬ ‫ي‬ miyakaoma ‫وما‬ ً ‫قَد َم يَ ْق َد ُم قُ ُد‬ ِ ِ miyakaoma ko kiyalayag iyan ‫ع‬ َ ‫ َر َج‬:ِ‫قَد َم م ْن َس َف ِره‬ ِ minisampay ko ingd; miyakaoma ko ingd ‫خلَ َها‬ َ ‫ َد‬:‫قَد َم الْبَ لَ َد‬ ِ َ‫ق‬ so taw a makaooma ‫ادم‬ miyalanggay; miyathay ‫قَ ُد َم يَ ْق ُد ُم قي َد ًما‬ ِ ‫ مضى علَى وج‬:‫قَدم الشَّيء‬ miyagandang so shayi sa miyathay a olg; miphosaka ‫ودهِ َزَمن طَ ِويل‬ ُ ُ َ َ َ ُ ْ َُ inonaan iyan so pagtaw

sa miyathay a masa

ِ َ ‫قَدْي (ج) قُ َد َماء‬

andang andang so masa niyan; ‫امى‬ َ ‫وقُ َد‬

miphosaka sa miyathay

‫َّم‬ َ ‫ تَ َقد‬:‫أَقْ َد َم فُالَن‬ ٍ ُّ‫ع ِِف إِ ْْنَا ِزهِ ُدو َن تَوق‬ miyangonakona ko galbk sa tiyordo niyan‫ف‬ َ ‫َسَر‬ ْ ‫ أ‬:‫أَقْ َد َم َعلَى الْ َع َم ِل‬ َ piyakaona niyan skaniyan ‫َّاما‬ ً ‫ َج َعلَهُ قُد‬:ُ‫َّمه‬ َ ‫قَد‬ ِْ ‫َّم الشَّيء إِ َل َغ‬ inidawag iyan so shayi ko salakaw ron; inibgay niyan so shayi’ ُ‫ قَ َّربَهُ ِمْنه‬:ِ‫ريه‬ َ ْ َ ‫قَد‬ miyangonakona si polan

ko salakaw ron

‫ال َعلَْي ِه‬ َ َ‫ قَ ُد َم َوط‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫تَ َق َاد َم الش‬ miona si polan; miyangonaan si polan; miyangonakona si polan; domiyawag ‫َّم فُالَن‬ َ ‫تَ َقد‬ miyathay so shayi sa miyamboway‫َم ُد‬ َ ‫اْأل‬

si polan

ِ ِ ‫تَ َقد‬ miobay ron; miyakarani ron; domiyazg on ُ‫ب ِمْنه‬ َ َ ‫ تَ َقَّر‬:‫َّم إلَْيه‬ ٍِ ِ َ ‫تَ َقد‬ piyangni niyan ki ُ‫َمرهُ بِِه وطَلَبَهُ ِمْنه‬ َ َ َ ‫ أ‬:‫َّم إ َل فُالَن ب َك َذا‬ polan angkai

230

kiyaonaan iyan so ‫الرتْ بَ ِة‬ ُّ

ِ ‫ سب َقهم ِِف الشَّر‬:‫تَ َقدَّم ال َقوم‬ ‫ف أَ ِو‬ ْ ُ ََ َ ْ َ َ

pagtaw sa bantogan ago pangkatan

ِ ‫ب‬ َ َ‫ طَل‬:‫ا ْستَ ْق َد َم فُالَ ًًن‬ ِ ُ‫التَّ َقادم ِِف الْ َقان‬ so masa a tindo o kitab a anda i kaipos ‫ون‬ ُُ

piyangni niyan a kapakaoma i polan ُ‫ومه‬ َ ‫قُ ُد‬

iyan na miyada so kathontota ko shayi odi na so gona niyan

ِ ‫الق‬ ُ‫َّاد َمة‬ ِ ِ ‫قُد‬ onaan; kasasangoran; hadapan ‫ام‬ َ ‫ َكل َمة ِبَْع ََّن أ ََم‬:‫َّام‬ َ ِ ِ ِ so kaaandang andangَ ‫الزَمان الْ َقدْي‬ َّ ‫ ِِف‬:‫الْ ِق ْد ُم‬ ِ ‫ ظَرف ِِبَْعَّن إِ َل اْألَم‬:‫قُ ُدم‬ sa onaan ‫ام‬ َ َ ْ tomingkayos sa onaan sa miyamantk ‫ضى قُ ُد ًما‬ َ ‫َم‬ so palad o ski ‫ال َق َد ُم‬ َِْ‫اْل‬ so kiyaona ko kanggalbk ‫ري‬ ْ ‫السْب ُق ِِف‬ َّ ‫ُّم َو‬ ُ ‫ التَّ َقد‬:‫الْ َق َد ُم‬ so maoona ko lawi ko papak o papanok

sa mapiya

‫لُِفالَ ٍن قَ َدم ِِف الْعِْل ِم‬ ِ ‫قَ َدم‬ bantogan a minipangonakona ‫ص ْد ٍق‬ ُ ِ ِ ِ ِ so panaks a dowa i baka’ ‫ م ْقيَاس من الْم ْعدن‬:ُ‫الْ َق َد َمة‬ َ َ

adn a rk i polan a kiyaona ko katao

a pkhaalin so isa on na tatap so isa on sa pkhkbn iyan so nganin a thaksen on

ِ ْ ‫ آلَة للن‬:‫وم‬ ُ ‫الْ َق ُد‬ َ ‫َّج ِر‬

ِ ‫والنَّح‬ so pangbar a ipthangawang ‫ت‬ ْ

ko kayo

ِ ُ‫ال َقدْي‬ ِ ‫ب (ج) م َق‬ ِ ‫ الْ َكثِري اْ ِإلقْ َدام َعلَى الْع ُد ِو ا ْْل ِريء ِِف ا ْْلر‬:ُ‫الْ ِم ْق َدام والْ ِم ْق َدامة‬ so taw a maprs a ‫ادْي‬ ُ َ َ َْ ُ َ َ َُ ُ so andang a miyathay so masa niyan

phrompakan iyan so ridoay sa maydan

ِ ‫الْم َق‬ so pmbegay sa kapakaona a pd anan ‫د ُم‬ ُ

ko ingaran o Allāh

so pakaoonaan; isa a pangakat ko ‫َّم‬ ُ ‫الْم َقد‬

ُ

kadato ko sondaro

so pangonaan a katharo’ ko kitab; so pamkasan a katharo’; so

ِ ُ‫َّمة‬ َ ‫الْ ُم َقد َمةُ والْ ُم َقد‬ pakaoonaan

‫ب‬ ُ ‫ب يَ ْق َر‬ َ ‫قَ ير‬ ِ diyazg iyan so shayi; inobay niyan so shayi’ُ‫ َد ًَن ِمْنه‬:‫ب الشَّيء‬ َ ْ َ ‫قَر‬ siyopg iyan; inobay niyan ُ‫شره‬ َ َ ‫ َِب‬:ُ‫قَ َربَه‬ domiyazg; miobay; miyakarani; somiopg ‫قُ ْرًَب‬

231

ً‫ب قَ َرابَةً َوقُ ْرًَب َوَم ْق َربَةً َوَم ْق ُربَة‬ ُ ‫ب يَ ْق ُر‬ َ ‫قَ ُر‬ miyakarani so shayi; somiyopg so shayi ‫ َد ًَن‬:‫ب الشَّيء‬ ُ ْ َ ‫قَ ُر‬ marani; madazg ‫قَ ِريب‬ ِ ِ ِ mizokod si polan ko btad iyan sa da lawanَ‫ص َد وتَرَك الْمبَالَغَة‬ َ ‫قَ َار‬ ُ َ َ َ َ‫ اقْ ت‬:‫ب فُالَن ِف أ َْم ِره‬ siyopg iyan so piligro ُ‫ َد ًَنه‬:‫اْلَطَر‬ َ ‫قَ َار‬ َ ْ ‫ب‬ inipakarani niyan so shayi’; ُ‫َد ًَنه‬ ْ ‫ أ‬:َ‫َّيء‬ َ ‫قَ َّر‬ ْ ‫ب الش‬ inisopg iyan so shayi

ُ‫َّمه‬ َ ‫قَ َّر‬ َ ‫ قَد‬:‫ب الْ ُق ْرَِب َن‬ ِ miyakasopg so btad; miyakarani so btad ‫ َد ًَن‬:‫َمر‬ َ ‫اقْ تَ َر‬ ُ ْ ‫ب اْأل‬ ِ miyakarani ron; somiyopg on; miobay ron ُ‫ب ِمْنه‬ َ ‫اقْ تَ َر‬ ِ ِ ‫تَ َقَّر‬ miphapakarani ron; ُ‫ب ِمْنه‬ َ ‫ َح َاو َل الْ ُق ْر‬:‫ب إلَْيه‬ َ ِ ِ ‫تَ َقَّر‬ biyaloy niyan skaniyan a okit ko ‫سل إِلَْي ِه‬ َ َ َّ ‫ تَ َو‬:‫ب إلَْيه‬

mikhorban sa korban; migay sa korban

kapakarani niyan on

ِ ‫تَ َقَّرب إِ َل هللاِ ِِبَعم ِال ص‬ biyaloy niyan so manga pipiya a galbk a okit iyan ko ‫اْلٍَة‬ َ َْ َ kapakarani ko Allāh

ِ ُ‫ َعدَّه‬:ُ‫ا ْستَ ْقَربَه‬ so padaw; so awang‫ق‬ َّ :‫ب‬ ُ ‫الزْوَر‬ ُ ‫ال َق َار‬ ِ ِ ِ so mala a kawa a pkhanan a datar o ‫يها (ج) قَوا ِرب‬ َ ‫ص ْف َحة َعلَى َهْي ئَة الْ َق َارب يُ ْؤَك ُل ف‬ َ :‫ب‬ ُ ‫ال َق َار‬ َ piyakarani niyan; initong iyan oto sa marani ‫قَ ِريبًا‬

padaw a bontal iyan

ِ ‫الْ ِقر‬ ِ ‫السي‬ ‫ف (ج) قُ ُرب‬ ْ َّ ‫ غ ْم ُد‬:‫اب‬ ُ َ so kathonganaya ُ‫ال َقرابَة‬ َ so karani o diyangka ko salakaw ron; so makararani ron sa diyangka ُ‫ب قَ ْدره‬ ‫ار‬ ‫ق‬ ‫ا‬ ‫م‬ : ‫ة‬ ‫اب‬ ‫ر‬ َ َ َ َ َ َُ َ‫ال ُق‬ ُّ :‫ب‬ so karani‫الدنُو‬ ُ ‫ال ُق ْر‬ adn ko lt akn ago so lt iyan a karani ‫بَْي ِن وبَْي نَهُ قُرب (ج) أَقْ راب‬ ْ َ َ so kathonganaya sa bangnsa ُ‫ ال َقرابَة‬:‫ال ُقرََب‬ ْ َ so kapakarani; so korban a iphakarani ko Allāh ‫ن‬ ُ ‫ال ُق ْرَِب‬ so kadazg o kathonganaya’ُ‫ ال َقرابَة‬:ُ‫ال ُقربَة‬ ْ َ ٍ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ so kalongkong a kobal a pthagoan sa ig‫ وعاء م ْن ج ْلد يُستَ ْعمل ْل ْفظ الْميَاه‬:ُ‫القربَة‬ َ ْ َُ ْ ِ ‫ الد‬:‫ال َق ِريب‬ so tonganay; so madazg )‫َّاّن (أَقْ ِرَِبء‬ ُ so kathonganaya ُ‫الْ َق ِريبَة‬ so tanggoban o pdang

232

so sagintas ko pananaroon o Arab; so g-iphapakarani‫ب‬ ُ ‫الْمتَ َقا ِر‬

ُ ِ ِ ِ so lomlmbak so waraan iyan a di tanto mapiya na di pman ‫الرديء‬ ْ ‫ّي‬ ُ ‫ الْ َو َس‬:‫ب‬ َّ ‫اْلَيِد َو‬ َ ْ َ‫ط ب‬ ُ ‫الْ ُم َقا ِر‬ so kathonganaya’‫َم َقا ِرب‬

tanto marata’

)‫ ال َقَرابَةُ (ج‬:ُ‫الْ َم ْقَربَة‬ ِ romiyagirng sa sowara a satiman ‫ك َّررا‬ ُّ ‫قر‬ َّ َ ‫ص َّو‬ َ ‫ت‬ َ :‫يقر قَ ير ًيرا‬ ً َ ‫ص ْو ًًت ُمتَ َماثالً ُم‬ tominggaw ‫قَ َّر يَيق ُّر قَ َّرا‬ tominggaw so gawii ‫ بَرَد‬:‫قَ َّر الْيَ وُم‬ َ ْ ِ mithakna ko darpa’‫ام‬ َ َ‫ أَق‬:‫قَ َّر ِِبلْ َم َكان قَ َر ًارا َوقُ ُروًرا‬ َّ ‫ َس َك َن َواطْ َمأ‬:‫قَ َّر‬ mithakna sa mikhomadn ‫َن‬ َ : ‫قَ َّر يَ َق ُّر قَ ًّرا‬ ِ ْ ‫ َسَّر ور ِضي قَ ِرير الْ َع‬:ُ‫قَ َّر َعْي نُه‬ tominggaw so mata niyan sa ‫ّي‬ َ َ ََ tominggaw ‫بَرَد‬

kapipiya ginawa

initenggaw a mata niyan angkai a btad, aya maana niyan na ‫عْي نًا‬ َ

‫قَ َّر َِبَ َذا اْأل َْم ِر‬

inipakapiya a ginawa niyan

tiyangkd iyan so kabnar

ِ َ ‫ اِعت ر‬:‫أَقَ َّر ِِب ْْل ِق‬ ُ‫ف بِه َوأَثْبَ تَه‬ َ َْ َ

piyakatnggaw o Allāh so mata niyan, maana a piyakapiya ‫سرورا‬ ُ

sa tiyarima iyan

ً ُ ُ‫ أَبْ َرَد َد ْم َعتَه‬:ُ‫أَقَ َّر هللاُ َعْي نَه‬ niyan a ginawa niyan

ِ َ ‫ َرضيَهُ َوأ َْم‬:‫قَ َّرَر اْأل َْمَر‬ ُ‫ضاه‬ َّ ‫قَ َّرَر الْ َم ْسأَلَةَ أَ ِو‬ ُ‫َّحهُ َو َح َّق َقه‬ َ ‫ َوض‬:‫ْي‬ َ ‫الرأ‬

tiyangkd iyan so btad ago miyasoat on rininayag iyan so mas’ala

ago tiyangkd iyan

ِ ‫ت‬ َ َ‫ ا ْستَ َقَّر َوثَب‬:‫تَ َقَّرَر اْأل َْمُر‬ ِ َّ ِ ِ mithampat ko darpa sa ‫كن‬ َ َ ‫ َتََك َن َو َس‬:‫ا ْستَ َقَّر ِبلْ َم َكان‬

mithakna so btad sa miyatangkd

mithakna on

so mala a kalopaan ko doniya a sasoko ron ko ُ‫ارة‬ َّ ‫ال َق‬ kiyapamagia on

ِ ِِ ِ so balintad a ‫يه الْماء‬ ُ ‫ الْ َم َكا ُن الْ ُمْن َخف‬:‫ال َقَر ُار‬ ُ َ ‫ض ََْيتَم ُع ف‬ pkhatanglan ko ig

ِ ِ ُْ‫الرأْي َّي‬ ُ ‫ض ِيه َم ْن َّيَْل‬ َ ‫ك ْام‬ ُ‫ضاءَه‬ ُ َّ :‫ال َقَر ُار‬

so tiyangkd a btad odi na pamikiran a ipnggolalan o sasanaan on

ِ ‫ض‬ ُ ‫ الْ َم َكا ُن الْ ُمْن َخف‬:َُ ُ‫ال َقَر َارة‬ ِ ِ ِ so matnggaw ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ الْبَارُد م ْن ُكل‬:‫ال َقُّر‬

so balintad a giithampatan

233

so matenggaw ‫الْبَ رُد‬

ْ :‫ال ُقُّر‬ ِ so matnggaw ‫ الْبَ رُد‬:ُ‫الق َّرة‬ ْ ِ ‫ لِما ي ر ِضي وي‬:‫ّي‬ so katnggao o mata, ‫س ُّر‬ ُ َ ُْ َ ِ ْ ‫قُ َّرةُ الْ َع‬ a ilat ko kapipiya ginawa

so thatana’; so matatangked; so tampata’‫وت‬ ُ ُ‫والثُّب‬

َ ‫ ال َقَر ُار‬:‫الْ ُم ْستَ َقُّر‬ ٍ ِ langowan a thotol na ana amadan iyan; langowan a thotol na ُ‫غايَة وِِنَايَة‬ َ َ :‫ل ُك ِل نَبَأ ُم ْستَ َقٌّر‬ ana tampata iyan a kaposan iyan

ِ so darpa a tampata’‫ستِ ْقرا ِر‬ ْ ‫اْال‬

‫ َم ْو ِض ُع‬:‫الْ َم َق ََ ُّر‬ so taw a iphopowakil on so kaphakalangkapa ko kiyaopakatan ko sagorompong ‫الْم َق ِرر‬ ُ ُ َ

ko kiyamapagodasa iran; so taw a pthangkd ko nganin

so matatangkd a matatarima’‫بِِه‬

‫ ََثبِت ُم ْعتَ َرف‬:‫ أ َْمر ُم َقَّرر‬:‫الْ ُم َقَّرُر‬ ِ so tindo a manga kitab a iphangndao ko manga pangkatan a katao ko ‫ي‬ ُّ ‫الْ ُم َقَّرُر الْ َم ْد َرس‬ paganadan a mattndo’

‫ َِب ِرد‬:‫ يَ ْوم َم ْقُرور‬, ‫ور‬ ُ ‫الْ َم ْقُر‬ piyakatnggawan iyan sa mabasng ‫سا‬ ً ‫س قَ ْر‬ ُ ‫س يَ ْق ير‬ َ ‫قَ َر‬ ِ piyakapasangan skaniyan o matnggaw ‫شتَ َّد بِ ِه‬ ْ ‫ ا‬:‫قَ َر َسهُ الْبَ ْرُد‬ lomiyabaw sa katnggaw ‫سا‬ ً ‫س َق َُ َر‬ ُ ‫س يَ ْق َر‬ َ ‫قَ ير‬ ِ ِ lomiyabaw so matnggaw sa phakatabad ‫شتَ َّد‬ ْ ‫ ا‬:‫س الْبَ َرُد‬ َ ‫قَر‬ ِ ‫ ش‬:‫ ب رد قَا ِرس‬, ‫ال َقا ِرس‬ so phakatabad a matnggaw ‫ديد‬ َ َْ ُ ‫ي‬ domiyayag; tomiyapi ‫اَن‬ ً ‫قَ َر َن يَ ْق ُر ُن قَ ْرًَن َوق َر‬ ِ ‫قَر َن الشَّيء ِِبلشَّي ِء‬ initapi iyan so shayi ko isa a shayi sa di makapmblag; piyakaprapga َ َْ َ ْ so gawii a matnggaw so masa niyan

iyan so dowa a shayi; piyakandayaga iyan so dowa a shayi tomiyapi; mipd ‫اَن‬ ً ‫َوقي َر‬

‫قَ َر َن يَ ْق ير ُن قَ ْرًَن‬ tinimo iyan so shayi ‫ع‬ َ َ‫ َِج‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫قَ َر َن الش‬ mindmt; minayona ‫ن قَ َرًَن‬ ُ ‫قَ ير َن يَ ْق َر‬ ِ ‫ اِلْت َقى طَرفَا ح‬:‫قَ ِر َن فُالَن‬ mindmt so poro o kiray niyan ‫اجبَ ْي ِه‬ َ َ َ mama a nddmt i kiray ‫أَقْ رن‬ َ babay a nddmt i kiray ‫قَرًَنء (ج) قُرن‬ ْ ْ ِ ِ romiyapg si polan sa dowa a shayi odi na dowa a galbk ‫عملَ ّْي‬ َ ْ َ‫ َِجَ َع ب‬:‫أَقْ َر َن فُالَن‬ َ َ ‫ّي َشْي ئَ ّْي أ َْو‬ sa palaya iyan pinggalbk

‫ي‬ inithambda iyan sa di niyan iphagawa ‫ن بِِه‬ َ ‫احبَهُ َواقْ تَ َر‬ َ :‫قَ َارنَهُ ُم َق َارنَةً َوق َر ًاَن‬ َ ‫ص‬ 234

ِ ‫قاَر َن الشَّيء ِِبلش‬ ُ‫ َو َازنَه‬:‫َّيء‬ َ َْ ْ so katao a pakandadayagaan ‫ن‬ ُ ‫ب الْ ُم َق َار‬ ُ ‫اْأل ََد‬ so kitab a pakandadayagaan ‫ن‬ ُ ‫ال َقانُو ُن الْ ُم َق َار‬ ِِ ‫ اِت‬:ِ‫اِقْ ت ر َن الشَّيء بِغَ ِريه‬ minikoyapt so shayi ko salakaw ronُ‫احبَه‬ ْ ُْ َ ‫َّص َل به َو‬ َ َ ‫ص‬ ََ ِ َ‫تَ َقار َن الشَّي ئ‬ miyakathambda so dowa a shayi sa di makapmblag‫ تَالََزَما‬:‫ان‬ ْ َ ِ ِ ِ ِِ so katimoa ko ihram a Hadji ago so Umrah‫حرام‬ ْ ‫ّي‬ ْ :‫القَرا ُن‬ َ ْ َ‫اْلَ ْم ُع ب‬ َ ْ ‫اْلَ ِج َوالْ ُع ْمَرة ِف اْإل‬ ِ so kapangaroma ‫اج‬ ِ ‫الزَو‬ َّ ‫ َع ْق ُد‬:‫القَرا ُن‬ so panga ‫ن‬ ُ ‫ال َق ْر‬ ِ ُ‫ أ ََّو ُل ما ي ب زغُ عِنْ َد طُل‬:‫س‬ ِ ِ ‫َّم‬ so paganay a kakhabngkas o sinar o alongan ko ‫وع َها‬ ُ َْ َ ْ ‫ال َق ْر ُن م َن الش‬

piyakandayaga iyan so dowa a shayi sa piyakathimbang iyan ‫بِِه‬

kasbang iyan

ِ ِ َّ ‫ال َقر ُن ِمن‬ so magatos ragon ‫سنَ ٍة‬ َ ُ‫ مائَة‬:‫الزَمان‬ َ ْ so inampda; so datar o taw sa timbang ago pangkatan‫ن (ج) أَقْ ران‬ ُ ‫الْ ِق ْر‬ َ ِ ‫اْلبل ي ْقر ُن بِِه الْبعِري‬ so tali a iphagikt ko dowa a onta‫ان‬ َ َ َ ُ ُ َْْ :‫الْ َقَر ُن‬ ِ َّ ‫ الْم َقا ِر ُن و‬:‫ال َق ِرين‬ so inampda a di ipmblag;‫احب‬ َ ُ ُ ُ ‫الص‬ so tagpda sa lalayon

‫الزْو ُج (ج) قُ َرًَنء‬ َّ :‫ين‬ ُ ‫ال َق ِر‬ so karoma a babay ُ‫جة‬ َّ :ُ‫ال َق ِرينَة‬ َ ‫الزْو‬ ِ ‫اْلر‬ ِ ِ ‫اْلَ َشبَةُ تُ َش ُّد َعلَى َرأ‬ so kokoong a ipthambd ko dowa a sapi igira ‫ث‬ ْ :‫الْ ِم ْقَر ُن‬ َْْ ‫ْس الث َّْوَريْ ِن عْن َد‬ so karoma a darodopa’

giindado

‫س َم يَ ْق يس ُم قَ ْس ًما‬ َ َ‫ق‬ biyagiiyan so shayi’ُ‫ج َّزأَه‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫قَ َس َم الش‬ ِ ِ ْ ‫ص َف‬ biyagi iyan sa dowa bagi’‫ّي‬ ْ ‫ َج َعلَهُ ن‬:ُ‫قَ َس َمه‬ ِ َ‫ أ َْعطَى ُكالًّ ن‬:‫قَسم ب ّي ال َقوِم‬ biyagian iyan so pagtaw ُ‫صيبَه‬ ْ َ َْ َ َ ‫ي‬ milano; mithais so kinitadi iyan ‫اما‬ ً‫س‬ َ ‫س َامةً َوق‬ َ َ‫س ُم ق‬ ُ ‫س َم يَ ْق‬ ُ َ‫ق‬ miyakalano so robosan; miyakataid ‫حسن‬ َ ُ َ :ُ‫قَ ُس َم الْ َو ْجه‬ miyagi’; miyaad

so paras sa mapiya a kinitadi iyan

ِ ُ )‫قَسيم (ج‬ mizapa’ ‫ف‬ َ َ‫ َحل‬:‫أَقْ َس َم‬ mimbagi si polan ago ُ‫ل ِمْن ُهما قِسمه‬ َ ‫ أ‬:‫اس َم فُالَن فُالَ ًًن‬ َ َ‫ق‬ َ ْ َ ُّ ‫َخ َذ ُك‬ robosan a mapiya a kinitadi iyan ‫قُسم‬

piyamagi iyan so shayi’ sa ‫َج َزاء‬ ْ‫أ‬

ً

235

so pd iyan

ُ‫ َجَّزأَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫قَ َّس َم الش‬

bagian a madakl

ِ ْ ‫اقْ تَ َس َم‬ ِ mimbagi so shayi’ sa manga bagian ‫َج َزاء‬ ً ْ ‫ َِتََّزأَ أ‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫انْ َق َس َم الش‬ mithatanbda so pagtaw sa mizasapai siran ‫ ََتَالَُفوا‬:‫اسم الْ َقوُم‬ ْ َ َ ‫تَ َق‬ mizasapai siran ko Allāh ‫ ََتَالَ ُفوا‬:ِ‫اَسُوا ِِبهلل‬ َ ‫تَ َق‬ ِ piyangni niyan so bagi iyan; tiyontot ُ‫ طَلَب قِسمه‬:‫ستَ ْقسم‬ َْ َ ََ ْ ‫ا‬ mimbagibagi so pagtaw ‫الْ َقوُم‬

iyan so kipantag iyan

ِ ِ so kaprimara o taw ko ibabagion a okoran a khakowa niyan ‫ام‬ ُ ‫اْال ْستس َق‬

ْ so kapiya o kinitadi o kataid o taw‫ال‬ ْ ‫اْلُ ْس ُن ْو‬ ْ :ُ‫ال َق َس َامة‬ ُ ‫اْلَ َم‬ ِ ُّ ْ :‫ال َقسم‬ so kipantag; so bagian; so okor; ‫َّصيب‬ ُ ‫اْلَظ َوالن‬ ُْ so ontong

ِ َ )‫الق ْس ُم (ج‬ ِ so kazapa’ ‫ّي‬ ُ ‫ الْيَم‬:‫ال َق َس ُم‬ ِ ِِ so kambagibagi’‫ام الشَّي ِء‬ ْ ُ ‫ اقْت َس‬:ُ‫الق ْس َمة‬ ِ ِ so bagian; so kipantag ko kiyambagibagi’‫َّصيب (ج) قِسم‬ ُ ‫ الن‬:ُ‫الق ْس َمة‬ َ ِ so paratobowan o ‫ج ِه (ج) قَسمات‬ ْ ‫ َمالَم ُح الْ َو‬:ُ‫ال َق َس َمة‬ ََ so sagintas; so sabagi; so bagian‫أَقْسام‬

kinitadi o paras

ِ ‫ من ي َق‬:‫ال َق ِسيم‬ ‫اس ُم َغْي َرهُ َشْي ئًا‬ ُ َْ ُ ِ so kasoratan a mattndo’ a phagosarn ُ‫سيمة‬ َ ‫ال َق‬

so taw a ipmbai ko mbagiin

sa madakl a antap (coupon)

so darpa’ a pmbagibagian

ِ ‫ م َكا ُن ال َقس ِم (ج) م َق‬:‫الْم ْق ِسم‬ ‫اسم‬ َ َ ُ َ َ ko mbagiin

‫ورا‬ ُ ُ‫ص ُر ق‬ ُ ‫ص َر يَ ْق‬ َ َ‫ق‬ ً‫ص‬ da niyan magaga so btad ُ‫عْنه‬ َّ ‫ َع َجَز َوَك‬:‫صَر َع ِن األ َْم ِر‬ َ ‫ف‬ َ َ‫ق‬ ِ ‫السهم ع ِن ا َْل َد‬ da masogat o gasa so pantasan ُ‫ ََلْ يَْب لُ ْغه‬:‫ف‬ َ َ ُ ْ َّ ‫صَر‬ َ َ‫ق‬ kiyasar iyan so sambayang sa biyaloy َ‫الصالَة‬ َّ ‫صَر‬ َ َ‫ق‬ kiyalobayan sa da makagaga

niyan so pat rakaat a dowa rakaat

tiyaman iyan so shayi ko ‫إِلَْي ِه‬

ُ‫ َرَّده‬:‫َّيءَ َعلَى اْأل َْم ِر‬ َ َ‫ق‬ ْ ‫صَر الش‬

btad sa da niyan on pokasa

tiyarongko iyan ُ‫حبَسه‬ َ

َ َ‫ق‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫صَر الش‬ tiyarongko iyan a ginawa niyan sangkaiُ‫علَْي ِه وأَلَْزَم َها إِ َّيه‬ َ َ‫ق‬ َ َ ‫ َحبَ َس َها‬:‫صَر نَ ْف َسهُ َعلَى َك َذا‬ 236

ْ َ‫ب ق‬ َ َ‫صًرا َوق‬ َ َ‫ق‬ َ ‫صَر الث َّْو‬ َ ُ‫ َدقَّه‬:ً‫ص َارة‬

pinipian iyan so nditarn sa piyamakang iyan ka an ُ‫ضه‬ َ َّ‫وبَي‬

makapoti

‫ي‬ miyakapontok; miyakababa ‫ارا‬ ْ َ‫ص ُر ق‬ َ ‫ص ًرا َوق‬ ُ ‫ص َر يَ ْق‬ ُ َ‫ق‬ ً‫ص‬ miyakapontok so shayi; ‫ال‬ َ َ‫ ِض ُّد ط‬:ُ‫َّيء‬ ُ َ‫ق‬ ْ ‫صَر الش‬ miyakababa so shayi’

ِ mapontok; mababa ‫صار‬ َ‫ق‬

ِ َ‫ق‬ )‫صري (ج‬ ِ ِ َ ْ‫أَق‬ tiyargan iyan so shayi sa da niyan pankhayda a ‫علَْي ِه‬ َّ ‫ َك‬:‫َّي ِء‬ َ ‫ع َعْنهُ َوُه َو يَ ْقد ُر‬ َ ‫ف َونََز‬ ْ ‫صَر َعن الش‬ khagaga niyan

‫ تَ َه َاو َن فِ ِيه‬:‫صَر فُالَن ِِف اْأل َْم ِر‬ َّ َ‫ق‬ ِ ‫م َق‬ taw a madaraynonn ‫صر‬ ُ ِ so kandaraynon ‫التَّ ْقصري‬ ُ ِ piyakapontok iyan so shayi; ‫صيَّ رهُ قَصريا‬ َّ َ‫ق‬ ً َ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫صَر الش‬

mindaraynon si polan ko btad

piyakababa iyan so shayi’

َّ َ‫ق‬ َ ‫صَر الث َّْو‬ َ ُ‫ َدقَّه‬:‫ب‬

piyamakang iyan so nditarn ُ‫ضه‬ َ َّ‫وبَي‬

ka an makapoti’

ِ ‫م َق‬ pamamakanang sa nditarn ‫صر‬ ُ

ِ ِ ‫اِقْ تصر علَى الش‬ ِِ َ ََ َ َ ‫ ا ْكتَ َفى به‬:‫َّيء‬ ْ

mithaman ko shayi sa siyanaan iyan sa da niyan ُ‫وََلْ َُيَا ِوْزه‬

lawani

‫ف َعْنهُ َوعَ َجَز‬ َّ ‫ َك‬:‫اصَر َع ِن األ َْم ِر‬ َ ‫تَ َق‬ ِ ِ piyakapontok iyan; initong iyan sa mapontok ‫صريا‬ َ ‫ا ْستَ ْق‬ ً َ‫ َعدَّهُ ق‬:ُ‫صَره‬ ِ ‫الر ْش‬ ِ ‫الْ َق‬ so taw a da pn kabaligi ‫د‬ ُّ ‫ َم ْن ََلْ يَْب لُ ْغ ِس َّن‬:‫اصُر‬ ِ ِ ِ ِ so babay a mapontok i kailay, ‫حيَّيَة‬ َ ‫ َخجلَة‬:‫ا ْمَرأَة قَاصَرةُ الطَّْرف‬

tiyargan iyan so btad sa da niyan pankhayda

maana a mala i kaya’

ِ ‫ال َق‬ ‫الر ْش ِد‬ ُّ ‫ الْ َفتَاةُ ََلْ تَْب لُ ْغ ِس َّن‬:ُ‫اصَرة‬ ampl rka ago ‫ك‬ َ ُ‫ك َو َغايَت‬ َ ُ‫ك َوكِ َفايَت‬ َ ُ‫ َح ْسب‬:‫ص َار َاك أَ ْن تَ ْف َع َل َك َذا‬ َ ُ‫ق‬

so bagowa raga a da pn kabaligi

tangka rka

‫صُر‬ ْ ‫الْ َق‬ ِ ‫ إِزالَةُ اللَّو ِن ِمن أَلْي‬:‫ال َقصر‬ so kapakadaa ko warna o odi na so ُ‫َو ََتْ ِفي ُفه‬ ِ ‫اف النَّ ِس‬ ْ ‫يج أ‬ َ ْ ْ َ ُْ so mala a torogan

kapakalogawa ko warna niyan malololon a dinis,

ِ ‫لِلثِي‬ so pamimipi’ a mapasang i ‫اب‬ َ

‫ض‬ َّ ‫ال َق‬ ُ ِ‫ الْ ُمبَي‬:‫ص ُار‬

kapamakang sa nditarn

ِ ِ ِ so pakang; so badas o pamamakang a ipphakang ‫اب‬ َّ ‫صا ال َق‬ َ ‫ َع‬:ُ‫صَرة‬ َ ‫الْم ْق‬ َ َ‫صا ِر الَِِّ يَ ُد ُّق َبَا الثي‬ iyan ko nditarn

237

so babay a bibilikn sa lamin a ‫لِتَ ْعمل‬

ََ

ِ ٍ ُ ‫ص َور‬ ُ‫ الن َساءُ الْ ُمنَعَّ َمةُ ِِف بَْيت الَ تَْت ُرُكه‬:‫ات‬ ُ ‫ص َورةُ (ج) الْ َم ْق‬ ُ ‫الْ َم ْق‬

aangkosan ko pagpr iyan a di phakaliyo sa pantag sa ba pnggalbk

ُ‫صونَةُ الْ ُم َخد ََّرة‬ ُ ‫ الْ َم‬:ُ‫ص َورة‬ ُ ‫الْ َم ْق‬ ِ ِ ‫ف الْمجا ِورةِ فَو َق الطَّب َق ِة اْألَر‬ so lamin; so bilik a isisibay ‫ضيَ ِة‬ َّ ‫ ُح ْجَرة َخ‬:ُ‫ص َورة‬ ُ ‫اصة َم ْف‬ ُ ‫الْ َم ْق‬ ْ َ ْ َ َ ُ ‫صولَة َع ِن الْغَُر‬ so bibilikn a lalaminn

ko poro o walay a ron lalamina so manga raga

ٍ ‫دري‬ so bayok ko basa Arab a aya kaposan o ‫د‬ ُْ

ِ ِ ِ ِ َ‫ ق‬:ُ‫الْم ْقصورة‬ َ‫ص‬ ُ ‫يدة قَافيَ تُ َها أَلف لَيِنَة َومْنهَ َم ْق‬ َ ‫ص َورةُ ابْ ِن‬ َُ َ

batang iyan na alif, a datar o pananaroon o Ibn Durayd

‫قَ َم َر يَ ْق ُم ُر قَ ْم ًرا‬ ٍ َ ‫ضلَهُ ِِف ُم َف‬ tiyabanan iyan si polan ko kiyandarmt a adn a anggan ٍ‫َو ُمبَاراة‬ َ َ‫ ف‬:‫قَ َمَر فُالَ ًًن‬ َ ْ ‫اخَرة أ‬ mindarmt; miyanggan

iyan

‫قَ يم َر يَ ْق َم ُر‬ ِ ِ miyamotayag so olan o kagagawii‫ت بِنُوِر الْ َقم ِر‬ ْ َ‫َضاء‬ َ ‫ أ‬:ُ‫قَمَرت اللَّْي لَة‬ َ ِ ِ sinirang si polan o sindaw o olan sa di ‫صر‬ ْ ‫ور الْ َق َم ِر عَْي نَهُ فَ َح َار َوََلْ يُْب‬ ُ ُ‫ بَ َهَر ن‬: ‫قَمَر فُالَن‬ miyagolan ‫قَ َم ًرا‬

phakanono

ِ ‫ص َار قَ َمًرا‬ َ :‫أَقْ َمَر ا َْلالَ ُل‬ ِ miyamotayag so olan o kagagawii ‫ت بِنُوِر الْ َقم ِر‬ ْ َ‫َضاء‬ َ ‫ أ‬:ُ‫أَقْ َمَرت اللَّْي لَة‬ َ piyamotayagan o olan so pagtaw; somiyold so pagtaw ko sinda ‫علَْي ِهم الْ َقمر‬ ُ َ ُ َ ‫ طَلَ َع‬:‫أَقْ َمَر الْ َق ْوُم‬ mimbiring so olan sa miyatarotop

o olan

‫ الَ َعبَهُ الْ ِق َم َار‬:‫قَ َام َرهُ ُم َق َام َرةً َوقي َم ًارا‬ paras a malangas ‫شبِيه ِِبلْ َقم ِر (ج) قُ ْمر‬ َ ‫ ُم ْش ِرق‬:‫َو ْجه أَقْ َمر‬ َ

inindarmt iyan skaniyan

a mandn so olan

ِ ‫الق َم ُار‬ so olan ‫ال َقمر‬ َُ so alongan ago so olan ‫َّمس والْ َقمر‬ ُ َ َ ُ ْ ‫ الش‬:‫ال َق َمَرا ُن‬ so ragon a aya phagitongn koُ‫السنَةُ الْ َقم ِريَّة‬ َ َّ so kandarmt

manga olanolan iyan ago so gawii niyan na so itongan a olan (lunar year)

so kapamomotayag o olan ‫ال َق ْمراء‬

َُ ِ gagawii a mamomotayag ‫ ُم ْقمرة‬:‫لَْي لَة قَ ْمراء‬ َ َ on so sindaw o olan

ِ َ‫ ِش َّدةُ الْبَ ي‬:ُ‫ال ُق ْمَرة‬ ‫اض‬ so papanok a datar o marapatik ‫ي (ج) قُ ْمر‬ ُّ ‫ال ُق ْم ِر‬

so kitataralo o kapoti o warna

a mapiya i sowara

238

so papanok a datar o marapatik ‫ي‬ ٌّ ‫قَما ِر‬

َ )‫قُ ْم ِريَّةُ (ج‬

a mapiya i sowara (babay a papanok)

‫قَ يم َن يَ ْق َم ُن قَ َمنًا‬ ‫ َج ُد َر بِِه َو َخلُ َق‬:‫قَ ِم َن بِ َك َذا‬

miyapatoto; domiyait miyapatot sangkanan

ً‫قَ ُم َن يَ ْق ُم ُن قَ َمانَة‬ ِ mimbaloy ron a patot on ‫ق‬ َ ُ‫ َج ُد َر بِه َو َخل‬:‫قَ ُم َن بِ َك َذا‬ ِ ْ ‫اْللِيق و‬ ِ so kapapatot ‫دير‬ َ ُ َْ :‫ال َقم ُن‬ ُ َ‫اْل‬ ِ ْ :‫ال َق ِمّي‬ so mapapatot ko shayi ’‫دير ِِبلشَّي ِء (ج) قُمنَاء‬ ُ َ ُ َ‫اْل‬ ْ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ َّ so kombaan a pthotongan ko ‫آج ًّرا (ج) قَمائن‬ ُّ ‫ الْ َم ْوض ُع الذي يَُر‬:‫ّي‬ ُ َّ‫ص فيه الل‬ ُ ‫ال َقم‬ ُ ‫ب َوَُْيَر ُق ليَص َري‬ َ miyapatot; domiyait

lipaw a lopa’ ka an makatgas a giipagatorn a panglban a walay miyamalad sa kapamangni ‫وعا‬ ً ُ‫قُن‬

‫قَ نَ َع يَ ْقنَ ُع‬ ِ ‫ سأ ََل النَّاس اْ ِإلحسا َن ر‬:‫قَنَع فُالَن‬ ِ ِ‫اضيًا ِِبلْ َقل‬ miyamalad si polan; miyamangni si polan ‫يل‬ َ َ َ َْ َ ِ ِ ِ miyanginsokor sa ‫ُعطي‬ َ َ‫قَني َع يَ ْقنَ ُع قَ نَ ًعا َوقَ ن‬ َ ْ ‫ َرض َي ِبَا أ‬:ً‫اعة‬ miyasoat ko inibagi on

‫قَانِع (ج) قُْنع‬ iniporo i polan a lima niyan ko sambayang sa miyamangni ko ِ‫الصالَة‬ َّ ‫أَقْ نَ َع فُالَن بِيَ َديْ ِه ِِف‬ manginginsokor a masosoat ko inibagi on

Allāh

َ ‫ أ َْر‬:‫َّيءُ فُالَ ًًن‬ ُ‫ضاه‬ ْ ‫أَقْ نَ َع الش‬ ِ piyakaphils iyan so babay ‫اع‬ َ َ‫ أَلْبَ َس َها الْقن‬:‫َّع الْ َم ْرأََة‬ َ ‫قَن‬ miyanginsokor sa inipatoray niyan َ‫اعة‬ َ َّ‫ تَ َكل‬:‫َّع‬ َ َ‫ف ال َقن‬ َ ‫تَ َقن‬ miyasoat o shayi’ si polan

sa ginawa niyan

ِ ِ ِ ‫تَ َقن‬ miphils so babay;‫اع‬ َ َ‫ لَبِ َست الْقن‬:ُ‫َّعت الْ َم ْرأَة‬ َ mirantam so babay

‫ قَنِ َع‬:‫اِقْ تَ نَ َع‬ ِ َّ ‫ قَبِلَهُ َواطْ َمأ‬:‫الرأْ ِي‬ kiyasanangan ko pamikiran sa tiyarima iyan ‫َن إِلَْي ِه‬ َّ ‫اقْ تَ نَ َع ِِبلْ ِفكَْرةِ َو‬ ِ ِِ ِ so sapng a ipzapng o babay sa olo niyan; so salimot a ‫ْس َها‬ َ ‫ َما تُغَطى به الْ َم ْرأَةُ َرأ‬:ُ‫القنَاع‬ miyasoat; miyanginsokor

ipzapng o babay sa olo niyan

ِ ‫ َما يُ ْستَ ُر بِِه الْ َو ْجهَ (ج) أَقْنِ َعة‬:ُ‫القنَاع‬

so ompils a ipzapng ko paras

ِ ‫ِِبلْيَ ِس‬ so taw a pkhasoat ko maito; so taw a pkhatiyokopan ko maito’‫ري‬

‫ضى‬ َ ‫ َم ْن يَْر‬:‫ال ُقْن َعا ُن‬ ِ ‫ ما ي ر ِضي ِمن اآلر‬:‫الْم ْقنع‬ so nganin a phakasanang a pd sa manga pamikiran ‫اء‬ َ َ ُْ َ ُ َ َ so phipils ُ‫ج ُهه‬ ْ ‫ور َو‬ ُ ‫الْ ُم َقن‬ ُ ُ‫ الْ َم ْست‬:‫َّع‬ 239

ِ ‫ا ْْل ِد‬ so zasayap sa hilmit a potaw‫يد‬ َ

ِ ‫الْم َقن‬ ِِ ُ‫ضة‬ َ ‫ الَّذي َعلَى َرأْسه بَْي‬:‫َّع‬ ُ ُ miyakaloto so warna a mariga’‫قَ نَا يَ ْقنُو قُ نُ ًّوا‬ ِ ‫ق نا لَون الش‬ rominiga so warna o shayi’‫ُحََّر‬ ْ ‫ ا‬:‫َّي ِء‬ ْ ُ ْ ََ ٍ َ‫ق‬ mariga’ a maloto’‫ان‬ miyananamokan ‫قَ نَا يَ ْق يِن قَ ْن يًا‬

ُ‫ َك َسبَه َو َِجَ َعه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫قَنَا الش‬ ِِ ِ ِ ِ َّ ِ kinowa niyan so kambing a piyananamokan iyan kna o ba ٍ‫جارة‬ َ َ ‫ اَتَ َذ َها لنَ ْفسه الَ لت‬:‫قَنَا الْغَنَ َم‬ piyananamokan iyan so shayi

niyan phlabai sa kandagang

ُ‫ لَ ِزَمه‬:َ‫قَنَا فُالَن ا ْْلَيَاء‬ miyablitok; domiyozong ‫قَيِن يَ ْق ََن قَ نًا‬ َ ِ ِ ِ ِ miyakaporo’ so ngirong ‫صبَته‬ ُ ‫ ا ْرتَ َف َع َو َس‬:‫ف‬ ُ ْ‫ن اْألَن‬ َ َ‫ط ق‬ َ َ‫ق‬ mama a maporo’ i ngirong ‫أَقْ ََّن‬ babay a maporo’ i ngirong ‫قَ ْن واء‬ َ bigan iyan si polan sa ‫َعطَاهُ َما يُ ْقتَ ََّن‬ ْ ‫ أ‬:‫أَقْ ََّن فُالَ ًًن‬

mimbaloy a balikayaan si polan

maphananamokan iyan

ِ ُ‫ قَنَاه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْق َْتَ ََّن الش‬ mitharo’ ‫كلَّم‬ ُ ‫ال يَ ُق‬ َ َ‫ق‬ َ َ َ‫ ت‬:ً‫ول قَ ْولً َوَم َقالً َوَم َقالَة‬ so taw a giitharo’ ‫قاَئِل (ج) قاَلَة‬ ُ pitharo iyan on angkai ُ‫ح َّدثَه‬ :‫ا‬ ‫ذ‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫ل‬ َ َ‫ق‬ َ َ َ ُ َ ‫ال‬ piyangantangan iyan sa katharo’ a di bnar‫ اِفْ تَ رى‬:‫علَْي ِه‬ َ َ‫ق‬ َ ‫ال‬ َ miyanothol sa makapantag on‫َخبَ ر‬ َ َ‫ق‬ َ ْ ‫ أ‬:ُ‫ال َعْنه‬ ِ ِِ َ ‫ق‬ mitharoon sa piyaginantang iyan ‫جتَ َه َد‬ َ ْ ‫ ا‬:‫ال فيه‬ ِ ِ َ َ‫ق‬ mitharoon sa phoon sa pamikiran iyan ‫ْي‬ َ ‫ َرآهُ َرأ‬:‫ال به‬ iniphawala iyan sa katharo makapantag ko btad ُ‫ادلَه‬ َ ‫ فَ َاو‬:‫قَ َاولَهُ ِِف اْأل َْم ِر‬ َ ‫ضهُ َو َج‬ ِ ‫ أ َْعطَاه الْعمل م َقاولَةً َعلى تَع ُّه ٍد ِمنْه ِِبلْ ِقي‬:‫قَاولَه‬ bigan iyan sa ‫ام بِ ِه‬ َُ َ َ َ ُ َ ََ ُ َ ُ piyananamokan iyan so shayi’

galbk a minggolalan sa kapasadan a mattndo’ a adn a manga sarat iyan

ِ ‫اِخت لَ َقه َك‬ miyanaro on sa katharo’ a kabokhag‫ذ َِب‬ ُ َْ

:ً‫تَ َق َّو َل َعلَْي ِه قَ ْوال‬ ِ ِ ُ ‫الْ َق‬ ِ‫ض‬ so katharo a da a rarantk iyan ‫ول الْ َقوِل‬ ُ ‫ ا ْسم ل ُف‬:‫ال‬ ْ ِ ‫ الْ َقو ُل الْ َف‬:ُ‫الْ َقالَة‬ ِ ‫اشي ِِف الن‬ so kalalayaman a katharo’ a romarabray ko ‫ش َّرا‬ َ ‫َّاس َخْي ًرا َكا َن أ َْو‬ ْ pagtaw mapiya sa marata’

240

so katharo’ ‫كالَ ُم‬ َ ْ‫ال‬

:‫الْ َق ْو ُل‬ so pamikiran ago paratiyaya a giitharoon ‫الرأْي والْم ْعتَ َق ُد‬ ُ َ ُ َّ :‫الْ َق ْو ُل‬ ِ so katharo’ ‫ الْ َقو ُل‬:‫القيل‬ ْ ُ so katharo’ ‫ الْ َقو ُل‬:ُ‫الْم َقالَة‬ ْ َ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ so katharo’ a isosorat a katao odi na ‫صحي َفة‬ َ ‫ ََْبث قَصري ِف الْع ْلم أَو اْأل ََدب يُْن َشُر ِف‬:ُ‫الْ َم َقالَة‬ ongangn a pphakalangkapn ko panoratan

so taw a giinggalbk sa nggolalan sa ‫الْم َقا ِو ُل‬

ُ

kapasadan a mattndo’

so galbk a giinggolalan sa kapasadan a adn a manga sarat iyan a mattndo’ُ‫الْم َقاولَة‬

َ ُ ِ ِ so taw a brak a mapasang i katharo’ ‫كثري الْ َقو ُل‬ ْ ُ َ ْ‫ ال‬:‫الْم ْق َو ُال‬ so dila’‫ن (ج) َم َقا ِول‬ ُ ‫ اللِ َسا‬:‫الْ ِم ْق َو ُل‬ ‫قَ َ ي‬ miyakatorog ko kaotho o alongan ‫َّها ِر‬ َ ‫ ًَن َم َو َس‬:ً‫يل قَ ْيال‬ َ ‫ط الن‬ ُ ‫ال يَق‬ taw a makatotorog ko kaotho o alongan ‫قَائِل (ج) قُيَّل وقُيَّال‬ َ inirila on o Allāh so dosa niyan ‫عْنهُ وَِتَاوَز‬ َ َ‫أَق‬ َ :ُ‫ال هللاُ َعثْ َرتَه‬ َ َ َ ‫ص َف َح‬ ِ ِِ ِ kinowaan iyan sa galbk si polan sa siksa onُ‫عْنه‬ َ َ‫أَق‬ َ ‫ أَ ْع َفاهُ مْنهُ َوَنََّاُه‬:‫ال فُالَ ًًن م ْن َع َمله‬ miyakatorog ko masa a kaotho o alongan‫ ًَن َم ِِف الْ َقائِلَ ِة‬:‫تَ َقيَّل‬ َ piyangni niyan a pokasn ko galbk sa mitoman on so manga kabnar ‫ال‬ َ ‫اب أَ ْن يُ َق‬ َ ‫اِ ْستَ َق‬ َ َ‫ ط‬:‫ال‬ iyan ko da pn kaoma o masa a kaphakagnk iyan nggalbk

ُ‫ الظَّ ِه َرية‬:ُ‫الْ َقائِلَة‬ ِ so katharo’ ‫ الْ َقو ُل‬:‫القيل‬ ْ ُ ِ ِ‫ف النَّها ِر أَ ِو اْ ِالسِِتاح ِة ف‬ ِ ِ‫ص‬ so kadkha ko kaotho o alongan ago so kapakatorog ‫يه‬ ْ ‫ نَ ْوَمةُ ن‬:ُ‫ال َقْي لُولَة‬ َ ََْ so maotho a alongan

on

ِ ِ so darpa a ddkhaan ko kaotho o alongan ‫ع الْ َقْي لُولَ ِة‬ ُ ‫ َم ْوض‬:‫يل‬ ُ ‫الْ َمق‬

(‫)ك‬

‫َكبَ َري ْكبُ ُر َك ْب ًرا‬ ِِ ِ kaka niyan ko idad ‫يها‬ َ ‫ َز َاد َعلَْيه ف‬:‫َكبَ َرهُ ِِف الس ِن‬ ‫ي‬ miyakatoa ko idad ‫كبَ ُر كيبَ ًرا‬ ْ َ‫رب ي‬ َ ‫َك‬ ِ ‫ طَعن ِِف‬:‫الرجل‬ ِ ِ ‫الس‬ miyakatoa so mama sa minitolod i idad ‫ن‬ َ َ ُ ُ َّ ‫َك ََب‬ ِ ِ mama a matoa i idad ‫كبَ راء‬ َ ُ‫َكبري (ج) كبَار َو‬ mikhaka; miyaona sa idad;

241

‫ َعظُ َم َو َج ُس َم‬:ً‫َكبُ َر يَ ْكبُ ُر كيبَ ًرا َوَكبَ َارة‬ mala’ ‫كبِري وكِبَار (ج) كِبَار‬ َ َ mama a mala’ ‫كبَار‬ ُ ‫َر ُجل‬ ِ miyakapnd on so btad ‫ق وثَ ُقل‬ َ َ َّ ‫ َش‬:‫َكبُ َر َعلَْيه اْأل َْم ُر‬ piyakala iyan so shayi’; initong iyan sa mala so shayi’ ‫كبِريا‬ ً َ ُ‫ َرآه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫أَ ْكبَ َر الش‬ phimasla iyan so shayi; piyakala ‫كبِريا‬ ً َ ُ‫ َج َعلَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َكبَّ َر الش‬ miyakala’

iyan so shayi

َ َ‫ ق‬:‫َكبَّ َر فُالَن تَ ْكبِ ًريا‬ ُ ُ‫ هللا‬:‫ال‬ ِ ‫ أَرى ِمن نَ ْف ِس ِه أَنَّه َكبِري الْ َق ْد ِر أَ ِو‬:‫تَ َكاب ر فُالَن‬ ِ ‫الس‬ piyaliilay i polan a kaka skaniyan ko omor, odi ‫ن‬ ْ َ ُ ُ ََ tomiyakbir si polan; pitharo iyan so Allāhu Akbar ‫كبَ ر‬ ْ َ‫أ‬

na mala i pangkatan

ِ ‫ تَعظَّم وامتَ نَع َع ِن قَب‬:‫تَ َكبَّر‬ mithakabor; pimasla iyan a ginawa niyan sa da niyan ً‫اْلَ ِق ُم َعانَ َدة‬ ْ ‫ول‬ ُ َ َْ َ َ َ tarimaa so bnar sa kasangka’

ِ ‫ اِمتَ نَع َعن قَب‬:‫اِستَكْب ر‬ ‫ول‬ ُ ْ َ ْ ََ ْ ِ ِ ِ pimasla iyan so shayi’ sa aya kiyailaya niyan on na mala’ُ‫عظُم عنْ َده‬ َ َ ‫ َرآهُ َكب ًريا َو‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْستَكْبَ َر الش‬ si polan i mala i ‫كابِر‬ َ َ‫ أَقْ َربُ ُه ْم إِ َل الْ َم ْج ِد (ج) أ‬:‫ فُالَن أَ ْكبَ ُر قَ ْوِم ِه‬so lebi a mala’ a so Allāh ‫اْألَ ْكبَ ُر‬ miyanakabor sa siyangka iyan so bnar o ba niyan ratimaa ‫ْلَ ِق‬ ْ‫ا‬

pangkatan ko pagtaw niyan

ِ ِ ُ‫ الْ َكبري‬:‫الْ َكابُر‬ kiyawarisan akn so bantogan sa‫كابِ ٍر‬ َ ‫ت الْ َم ْج َد َكابًِرا َع ْن‬ ُ ْ‫َوِرث‬ so mala’

phoon ko apo akn a phoon ko apo iyan so lomalawan sa kala’‫العِظَم‬

ِ ُ ‫ الْ ُم ْفر ُط‬:‫الْ ُكبَّ ُار‬ ِ so kathakabor ‫َّجبُّر‬ ُ َ ‫ الْ َعظَ َمةُ َوالت‬:‫الْكْب ُر‬ ِ ِ so mala’ a dosa ‫كبِري‬ ُ َ ْ‫ اْإل َّْثُ ال‬:‫الْكْب ُر‬ ِ ‫ الْعظَمةُ والتَّجبُّر والتَّرفُّع ع ِن اْ ِالنِْقي‬:‫الْ ِك َِبيء‬ so kapmamaslaa sa ginawa a di phangongonotan ‫اد‬ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َ َُْ َ ِ ِ ْ ‫ ِمن أ‬:‫الْ َكبِري‬ so lbi a mala’ a ingaran o Allāh‫اْلُس ََّن‬ ْ ُ ْ ْ ‫ََسَاء هللا‬ ِ ِ ِ so mala’ a dosa ‫كبري‬ ُ َ ْ‫ اْإل َّْثُ ال‬:ُ‫الْ َكب َرية‬ so takabor ‫كَِب‬ ُ َ َ‫الْ ُمت‬ ِ ِ ْ ‫ ِمن أ‬:‫الْمت َكَِب‬ so mmamasla’ a so Allāh‫اْلُس ََّن‬ ْ ُ َُ ْ ْ ‫ََسَاء هللا‬ domiyakl; mithakar; mindakl‫كثْ ًرا‬ َ ‫َكثَ َر يَ ْكثُ ُر‬ ِ inombawan iyan sa kadakl ِ‫كثْ رة‬ َ َ ْ‫ َغلَبَهُ ِف ال‬:ُ‫َكثَ َره‬ moombaw sa kadakl ‫كاثِر‬ َ mindakl ً‫كثْ رة‬ َ‫و‬

َ َ ‫َكثُ َر يَ ْكثُ ُر ُكثْ ًرا‬

242

‫ف‬ ُ َ‫ ِخال‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َكثَُر الش‬ madakl; matakar ‫كثِري‬ َ mikhawasa so mama sa ُ‫كثُر َمالُه‬ َّ ‫أَ ْكثَ َر‬ َ َ :‫الر ُج ُل‬ mindakl so shayi’‫ل‬ َّ َ‫ق‬

miyakadakl i tamok

‫ َج َعلَهُ َكثِ ًريا‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫أَ ْكثَ َر الش‬ ِ pakandakln rkami o Allāh so datar ka ‫ك‬ َ َ‫أَ ْكثَ َر هللاُ فينَا ِمثْل‬ ِ iniplawana iyan sa kadakl ِ‫كثْ رة‬ َ َ ْ‫ َغالَبَهُ ِبل‬:ُ‫َكاثََره‬ piyakadakl iyan so shayi ‫كثِريا‬ ً َ ُ‫ َج َعلَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫كث ََّر الش‬ mindakl so tamok iyan ‫ت‬ ْ ‫ َكثَُر‬:ُ‫ت أ َْم َوالُه‬ ْ ‫تَ َكاثََر‬ ِ َ ‫ تَ َف‬:‫تَ َكاثَر الْ َقوم‬ miyamagombawa so‫كثْ رةِ الْ َع َد ِد‬ ُْ َ َ َ ‫اخُروا ب‬ piyakandakl iyan so shayi

pagtaw sa kadakl i bilangan

mindakl skaniyan ko shayi, ُ‫ِمْنه‬

ِ ‫ أَ ْكثَ َر‬:‫َّي ِء‬ ْ ‫تَ َكث ََّر م َن الش‬

sa madakl a kinowa niyan on

piyakadakl iyan so shayi ‫كثِريا‬ َ ُ‫َعدَّه‬

ً

ِ :َ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْستَكْثَ َر الش‬

sa initong iyan a madakl

ِ ِ‫ ر ِغب ِِف الْ َكث‬:‫اِ ْستَكْثَر ِمن الشَّي ِء‬ tiyontot iyan a ُ‫ري ِمْنه‬ َ َ ْ َ َ kadaklan ko shayi a makowa niyan on

ُ‫ اْألَ ْغلَبِيَّة‬:ُ‫األَ ْكثَ ِريَة‬ ِ ‫ معظَم الش‬:‫الْ ُكث ر‬ so kalaan ko shayi ago so ُ‫كثَره‬ ُ ْ َ‫َّيء َوأ‬ ْ ُ ْ ُ ُْ so kadaklan

kadaklan on

ِ ِ so kadaklan ko tamok‫كثِري‬ ُ َ ْ‫ ال‬:‫ال ُكثْ ُر م َن الْ َمال‬ da a tamok iyan ‫كثْ ر‬ ُ َ‫َما لَهُ قَلٌّ َوال‬ so kandakl ‫لع َد ِد‬ َ ْ‫ ََنَاءُ ا‬:ُ‫الْ َكثْ َرة‬ ِ ِ ِ ِ‫يض الْ َقل‬ so madakl; so matakar‫يل‬ ُ ‫ نَق‬:‫الْ َكث ُري‬ lalayon akn giinggolaolaan ‫كثِريا َما أَفْ َعل‬ ً َ ُ ِ madakl a kiya pamisitaa ko rka ‫ك وََلْ تَ ُزْرِّن‬ َ َ ُ‫َكث ًريا َما ُزْرت‬ na da akongka mapamisita

so lawas a ig a mala’ i pakaig ‫َّهر‬ ْ ‫الن‬

ُ :‫الْ َك ْوثَُر‬ so bilangan a madakl ‫كثِري‬ ُ َ ْ‫ الْ َع َد ُد ال‬:‫الْ َك ْوثَُر‬ so rakorayan a madakl i katharo’‫كالَِم‬ َ ْ‫ الْ ِم ْه َذ ُار الْ َكثِ ُري ال‬:‫الْ ِمكْثَ ُار‬ mama ago babay a rakorayan‫امرأَة ِمكْثَار‬ َ ْ ‫َر ُجل َو‬ ِ َّ ِ so giimanamok ُ‫كثُر َمالُه‬ َ َ ‫ الذي‬:‫الْ ُم َكثُر‬ 243

mithiyalok ً‫حال‬ ْ ‫يَ ْك َحل َك‬

‫َك َح َل‬ ُ ِ ‫ و‬:‫َكحل الْعّي‬ pithiyalokan iyan so mata ‫حل‬ َ َ ََْ َ َ َ ْ ‫ض َع ف َيها الْ ُك‬ ِ ‫مكْحولَة وَك‬ mata a thitiyalokan ‫حيلَة‬ َ ُ َ pithiyalokan o kapangamnggi ‫َصابَهُ أَرق‬ ُّ ‫َك َح َل‬ ُ ‫الس َه‬ َ َ ‫ أ‬:ُ‫اد َعْي نَه‬ so mata niyan, maana a inolg sa da a initorog on

ً‫َك يح َل يَ ْك َح ُل َك َحال‬ ِ ‫ اِسوَّدت أَج َفانُها‬:‫ت الْعّي‬ ِ ِ mithiyalok so mata sa miyakaitm so takb iyan sa ً‫خ ْل َقة‬ َ ْ ْ َ ْ ُ ْ َ َ‫َكحل‬ mithiyalok so mata

pakaasal

mama a tiyalok i mata sa da niyan mbagowa ‫حل‬ َ ‫أَ ْك‬

‫َر ُجل‬ ِ babay a thitiyalok i mata sa da niyan mbagowa ‫حالَء‬ ْ ‫ا ْمَرأَة َك‬ pithiyalokan iyan so mata ‫حلَ َها‬ َ ْ ‫َك َّح َل الْ َع‬ َ ‫ َك‬:‫ّي‬ ِ ِ mithiyalok so babay ُ‫ت الْمرأَة‬ ْ َ َ‫ا ْكتَ َحل‬ ٍ ‫ن بِغُ ْم‬ da dn makathiyalok so mata ko sa sapdng bo’, ilat ko da on ‫َن‬ َْ ‫ ََلْ أ‬:‫ض‬ ْ َ‫َما ا ْكتَ َحل‬ َّ ِ ‫ت َعْي‬ dn katoroga

ِ ْ َ ‫تَ َك َّحلَت‬ ِ ‫ وِريد ِِف وس ِط‬:‫اْألَ ْكحل‬ so ogat a matatago ko barokan ‫اع‬ ِ ‫الذ َر‬ ََ َ َُ so tiyalok ‫حل‬ ُ ْ ‫ال ُك‬ ِ ِ ْ ‫يدةُ َسو ُاد الْ َع‬ so kitataralo o kaitm o mata ‫ّي‬ َ َ ‫ الشَّد‬:ُ‫الْ َك ْحالَء‬ ِ so pangngmbaal sa tiyalok ‫حل‬ ْ َ‫ َم ْن ي‬:‫الْ ُك ْحل ُّي‬ َ ْ ‫صنَ ُع الْ ُك‬ ِ ‫السو‬ ِ ‫ اْأل َْزر ُق الضَّا ِر‬:‫الْ ُك ْحلِ ُّي ِمن اْألَلْو ِان‬ so warna a tiyalok na so biro a romaramig sa ‫اد‬ ُ َ َ َّ ‫ب إ َل‬ َ َ miyaniyalok so babay ُ‫الْمرأَة‬

maitm

so alkohol ‫ول‬ ُ ‫الْ ُك ُح‬

ِ ‫ الْ ِم ْرَوُد‬:‫ْح ُل‬ َ ‫الْمك‬ ِ ‫ ال ِوعاء الَّ ِذي فِ ِيه الْ ُكحل (ج) م َك‬:ُ‫الْمكْحلَة‬ so payraan a tatagoan ko tiyalok ‫احل‬ َ َ ُ َُ ُْ milbog ‫ك َد ًرا‬ َ ‫َك يد َر يَ ْك َد ُر‬ ٍ ‫ صار َغي ر ص‬:‫َك ِدر الْماء‬ lomibog so ig ‫اف‬ َ َْ َ َ ُ َ َ ِ ‫َك‬ ig a lbog ‫در‬ ِ milbog so kaoyagoyag iyan sa di mapiya ُ‫شه‬ ُ ‫َكد َر َعْي‬ ِ mirimorng so ginawa niyan ُ‫ت نَ ْفسه‬ ُ ْ ‫َكد َر‬ ِ ‫السو‬ ِ َ ‫ م‬:‫َك ِدر اللَّو ُن‬ miyakarothm so warna ‫اد‬ َ ْ َ َ َّ ‫ال إ َل‬ so kasangkapan a giiithiyalok

244

warna a romaramig sa maitm (mamamaan)‫ك َدر‬ ْ َ‫أ‬

warna a romaramig sa maitm (bababayin) ‫ك ْدراء‬ َ

َ mimbaloy a lbog ً‫ورة‬ َ ‫َك ُد َر يَ ْك ُد ُر َك َد َراةً َوُك ُد‬ ٍ ‫ صار َغي ر ص‬:‫َك ُدر الْماء‬ milbog so ig ‫اف‬ َ َْ َ َ ُ َ َ ِ ‫َك‬ ig a lbog ‫دير‬ ِ philbogan iyan so ig ;‫درا‬ ً ‫ َج َعلَهُ َك‬:َ‫َّر الْ َماء‬ َ ‫َكد‬ piyakalbog iyan so ig

ُ‫َّر َعْي َشه‬ َ ‫َكد‬ piyakaawid iyan a akal i polan ُ‫غ َّمه‬ َ :‫َّر فُالَ ًًن‬ َ ‫َكد‬ ِ ِ miyatatak so manga bitoon ‫ت‬ ْ ‫ تَنَاثََر‬:‫وم‬ ُ ‫ُّج‬ ُ ‫انْ َك َد َرت الن‬ milbog so ig ‫ك ُدر‬ َ َ :ُ‫َّر الْ َماء‬ َ ‫تَ َكد‬ mikharata so kaoyagoyag i polan ‫يشةُ فُالَ ٍن‬ َ ِ‫ت َمع‬ ْ ‫َّر‬ َ ‫تَ َكد‬ so tanng o kodn ko‫َس َف ِل الْ ِق ْد ِر‬ ْ ‫الع َك َارةُ ِِف أ‬ َ :ُ‫الْ ُك َد َارة‬ rinimorng iyan so kaoyagoyag iyan

ampas iyan

ِ ‫السو‬ ِ ِ‫ اللَّو ُن ََّي‬:ُ‫ال ُك ْدرة‬ so warna a marothm‫اد‬ َ َّ ‫يل إ َل‬ ُ ْ َ ‫ي‬ miyagowad ً‫ك َراهيَّة‬ َ‫َك يرهَ يَ ْك َرهُ ُك ْرًها َوَك َر َاهةً َو‬ ِ inikagowad iyan so shayi’ ُ‫َحبَّه‬ ُ َ‫ ِخال‬:َ‫َّيء‬ َ‫فأ‬ ْ ‫َكرَه الش‬ ikagogowad ‫ك ِريه‬ َ ikagogowad ‫َمكْروه‬ ُ ‫َكره ي ْكره َكراهةً وَكر ي‬ mikhatara i bontal ً‫اهيَّة‬ َ َ َ َ ُُ َ َُ mikhararatan so bontal ‫ قَبُح‬:‫كرَه الْمْنظَر‬ َ ُ َ َُ kararatan i bontal ‫ك ِريه‬ َ ِ initgl iyan on so btad a ‫علَْيه‬ َ ُ‫ قَ َهَره‬:‫أ َْك ََ َرَههُ َعلَى اْألَ ْم ِر‬ di niyan kabaya

ِ ‫َّضهُ إِلَْي ِه‬ َ ‫ بَغ‬:‫َكَّرَه إِلَْيه اْأل َْمَر‬ inikagowad iyan so shayi’ ُ‫ك ِرَهه‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫تَ َكَّرهَ الش‬ ِ so margn; so katgl ُ‫كراه‬ َ ْ ‫ الْ َم َش َّقةُ َواْإل‬:ُ‫ال َك ْرهُ َوالْ ُك ْره‬ so kathidawa a ikagogowad ‫كرائِه‬ ْ :ُ‫الْ َك ِر َيهة‬ ُ ‫اْلَْر‬ َ َ )‫ب (ج‬

piyakikagowad iyan on so btad

so ikhagowad o manosiya ago phakargn on‫كا ِره‬ َ ‫َم‬

245

o waraan

)‫ َما يَكَْرُههُ اْ ِإلنْ َسا ُن َويَ ُش ُّق َعلَْي ِه (ج‬:ُ‫الْ َمكَْره‬

‫س ًحا‬ ُ‫س‬ َ ‫ح َك‬ َ ‫س َح يَ ْك‬ َ ‫َك‬ ِ ‫َكسح‬ ِ ‫ت‬ inikayontong ‫اب‬ ْ َ‫ أ ََزال‬:‫ض‬ َ ‫يح اْأل َْر‬ َ ‫ت َعْن َها الت َُّر‬ ََ ُ ‫الر‬ miyayog; komiyayontong

o ndo’ so lopa

‫ي‬ miyabrn so ‫جلَْي ِه‬ ْ َ‫ بَطَل‬:‫احا‬ ً ‫س‬ ْ ‫ت َحَرَكةُ ِر‬ ُ‫س‬ َ ‫س ًحا َوُك‬ َ ‫ح َك‬ َ ‫َكس َح يَ ْك‬ ski niyan sa kiyadaan sa kagdam

‫أَ ْك َسح‬ babay a di phakagdam so ski niyan ‫حاء‬ َ ‫َك ْس‬ ِ ‫اِ ْكتَسح‬ ِ ‫ت‬ inibayog oendo’ so bayank ُ‫َزالَتْه‬ َ ‫ أ‬:‫اب‬ َ ‫يح الت َُّر‬ ََ ُ ‫الر‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ giyorapi iyan so ‫ن َموقعه‬ ْ ْ ‫ َهَزَمهُ َوَنََّاُه م‬:‫ا ْكتَ َس َح َع ُد َّوهُ ِف الْ َم ْعَرَكة‬ mama a di phakagdam so ski niyan

ridoay niyan ko kiyathidawa sa diyaag iyan

ِ ‫يب الْعِظَ َام ِِف‬ ُ ‫الْ ُك َس‬ ُ ‫ َمَرض يُص‬:‫اح‬ ِ so gomgdam ko sakit a ‫اح‬ ِ ‫اب ِِبلْ ُك َس‬ َ ‫ الْ ُم‬:‫يح‬ ُ ‫ص‬ ُ ‫الْ َكس‬

ِ ‫اْألَطْ َف‬ so sakit a pkhasogat iyan so tolan ko maroni a wata’‫ال‬

di phakagdam so ski niyan

so gomgdam ko sakit a di ‫اح‬ ِ ‫ِِبلْ ُكس‬

َ

‫اب‬ َ ‫ الْ ُم‬:‫الْ ُم َك َّس ُح‬ ُ ‫ص‬

phakagdam so eki niyan

minditar; somiyapng ‫س ًوا‬ ْ ‫يَ ْكسو َك‬

ُ ‫سا‬ َ ‫َك‬ pinditaran iyan si polan sa nditarn ُ‫َعطَاهُ إِ َّيه‬ ْ ‫ أ‬:‫َك َسا فُالَ ًًن ثَ ْوًِب‬ piyakanditar iyan ُ‫ أَلْبَسه‬:ُ‫كساه‬ َ ََ ِ ِ ‫َك يسي يَ ْكسى َك‬ minditar sa nditarn a sapng َ‫كسوة‬ ً َ َ َ ْ ْ‫س ال‬ َ ‫ لَب‬:‫سا‬ ٍ ‫َك‬ so taw a ndiditar ‫اس‬ ِ ِ ِ minditar sa nditarn َ‫كسوة‬ َ ْ ْ‫س ال‬ َ ‫ لَب‬:‫ا ْكتَ َسى‬ ِ ِ ِ kiyasapngan so lopa’ sa mangngtho’‫ت بِِه‬ ْ َّ‫ تَغَط‬:‫ض ِِبلنَّبَات‬ ُ ‫ا ْكتَ َست اْأل َْر‬ ِ ‫ ما يكْتسى بِِه (ج) أَ ْك‬:‫الْ ِكساء‬ so nditarn; so zphng ‫سيَة‬ ََ ُ َ ُ َ ِ ِ ِ َّ so nditarn a ipzapng ‫كسا‬ ُ ‫ الث َّْو‬:ُ‫الْك ْس َوة‬ ً ُ )‫ب يُ ْستَ تَ ُر به َويُتَ َحلى (ج‬ piyagpr iyan sa otan so ayam ‫كلْ ًفا‬ َ‫ف‬ ُ ‫ف يَ ْكلي‬ َ َ‫َكل‬ ِ piyakakan iyan so binatang sa otan ‫علَ َف َها‬ َ َ‫َكل‬ َ :َ‫ف الْ َماشيَة‬ tiyongay so paras iyan ‫كلَ ًفا‬ َ‫ف‬ ُ َ‫ف يَ ْكل‬ َ ‫َكلي‬ ِ tiyongay so paras iyan ‫ف‬ ُ َ‫َصابَهُ الْ َكل‬ َ ‫َكل‬ َ ‫ أ‬:ُ‫ف َو ْج ُهه‬ mama a pthongain ‫كلَف‬ ْ َ‫أ‬ babay a pthongain ‫ك ْلف‬ ُ )‫َك ْل َفاء (ج‬ ِِ ِ‫َكلِف الشَّيء وَكل‬ kiyababayaan iyan so shayi ‫ع بِ ِه‬ َ ََْ َ ُ َ‫َحبَّهُ َوأ َْول‬ َ ‫ أ‬:‫ف به‬ 246

‫َكلِف‬ piyatorayan iyan sa sogoan ‫علَْي ِه‬ َ ُ‫ أ َْو َجبَه‬:‫َكلَّ َفهُ أ َْمًرا‬ ِ ِ‫ تَعَّرض لِما الَ ي عن‬:‫تَ َكلَّف‬ mithomgl ko da a kimamaniya iyan on ‫يه‬ َْ َ َ َ َ ٍ ‫ َِتشَّمه علَى م َشق‬:‫تَ َكلَّف اْألَمر‬ inipatoray niyan sa ginawa ‫َّة‬ َ َ ُ َ َ َْ َ taw a pkhababayaan iyan so shayi

niyan so btad

ِ ِ so kipatorain ko sogoan ko taw a phakagaga ‫وم بِ ِه‬ َ ‫ فَ َر‬:‫يف ِِبْأل َْم ِر‬ ُ ‫التَّكْل‬ َ ‫يع أَ ْن يَ ُق‬ ُ ‫ضهُ َعلَى َم ْن يَ ْستَط‬ on

ِ so patoray a margn ُ‫ش َّقة‬ َ ‫ الْ َم‬:ُ‫التَّكْل َفة‬ ِ ِ‫ ِسعر الَ ِربح ف‬:‫ِسعر التَّكْلِ َف ِة‬ so arga a da a ba on liyawan a laba ko kiyaphasa a on ‫يه‬ ْ َْ ُْ so tongay; so balng َ‫جه‬ ُ َ‫الْ َكل‬ ْ ‫ ََنَش يَ ْعلُو الْ َو‬:‫ف‬ a pkhapayag ko paras

ٍ ‫صيلِ ِه ِمن م ٍال أَو جه‬ ِ ‫ ما ي ْن َفق علَى الشَّي ِء لِتَح‬:ُ‫ال ُك ْل َفة‬ so gasto o shayi ko kapharoliya on a pd sa ‫د‬ َ ُ ُ َ ُْ ْ َ ْ ْ ْ tamok odi na panamar a galbk

so taw a pphakakan ko binatang sa manga otan‫وتَربِيَتِ َها‬

ِ ِ ِ ِ ‫ من ي ُق‬:‫ف‬ ُ َ ْ َ ُ َّ‫الْ َكال‬ ْ َ ‫وم ب َع ْلف الْ َماشيَة‬ ِ ِ ِ so romirirong a‫ح ِقي َقتِ َها‬ ُ ‫الْ ُمتَ َكل‬ َ ‫ الَّذي يُظْهُر نَ ْف َسهُ َعلَى َغ ِْري‬:‫ف‬ giithararan

so taw a piyaliyogatan; so taw a inisampay ko omor a piyaliyogatan o agama ko ‫ف‬ ُ َّ‫الْم َكل‬

ُ

so kambagibagia ko lopa ko ‫ع‬ ِ‫لِْلمَزا ِر‬

manga simba

ِ ‫يع اْأل َْر‬ ُ ‫ تَ ْوِز‬:ُ‫الْ ُم َكلَّ َفة‬ ُ ‫ض‬ manga taribasok

romiyothm; mimbaropa so warna niyan

‫َك َم َد يَ ْك ُم ُد َك ْم ًدا‬

ُ‫ص َف ُاؤه‬ َ ‫ب‬ َ ‫ تَغَيَّ َر َو َذ َه‬:ُ‫َك َم َد لَ ْونُه‬ ِ ‫َك‬ warna a maoopis a miyalma’ ‫امد‬ mimbaloy a marothm ‫ك َم ًدا‬ َ ‫َك يم َد يَ ْك َم ُد‬ mimbaropa so warna o shayi ُ‫ تَغَيَّ ر لَونُه‬:‫كم َد الشَّيء‬ ْ َ ُْ ََ ِ piyagns o mama so boko’ iyan, odi na ‫يدا‬ َّ ‫َك َم َد‬ ً ‫ َكتَ َم ُح ْزنَهُ أ َْو َح ِز َن ُح ْزًًن َشد‬:‫الر ُج ُل‬ mirothm so warna niyan

miyakamboko’ sa mala’

‫َك ِامد‬ piyakaawid a akal o boko’ si polan ُ‫غ َّمه‬ ْ ‫أَ ْك َم َد‬ َ :‫اْلُْز ُن فُالَ ًًن‬ ِ diyasag iyan so anggawta ِ‫ادة‬ ْ ُ‫َك َّم َد الع‬ َ ‫ َس َّخنَهُ ِِبلْك َم‬:‫ض َو‬ mama a mboboko’

a mayaw a dinis

ِ ‫ ِخرقة تس َّخن وتوضع علَى‬:‫الْ ِكمادة‬ ِ so sardit a dinis a pphakayaon a ipmbtad ‫ج ِع‬ َ ‫الو‬ َ ‫الوَرم أ َْو َم ْوض ِع‬ َ َ ُ َ َُ ُ َ ُ َْ ُ َ َ ko

247

masakit ko lawas odi na sii ko lbag

so giikambaropa o warna‫ص َفائِِه‬ َ

ِ ‫اب‬ ُ ‫ تَغَيُّ ُر اللَّ ْون َو َذ َه‬:ُ‫الْ ُك ْم َدة‬

ago so kaphrothm iyan

miyadiyangka; miyatarotop;ً‫ك ُمول‬ ُ ‫يَ ْك ُمل‬

ُ

‫َك َم َل‬

miyasamporna

ِ ‫ ََتَّت أَجز ُاؤه و‬:‫َكمل الشَّيء‬ miyatarotop so shayi’ sa miyadiyangka’ ُ‫ص َفاتُه‬ َ ُ َْ ْ ُ ْ َ َ mizaribolan so olanolan sa miyatarotop َُ ‫ ََتَّ َد ْوُره‬:‫َّهر‬ ُ ْ ‫َك َم َل الش‬ ِ ‫َك‬ olanolan a tarotop ‫امل‬ ِ ‫ ثَب تَت فِ ِيه‬:ً‫َكمل ي ْكمل َكمال‬ ِ ‫ص َفات الْ َكم‬ mimbaloy a tarotop ‫ال‬ ْ َ َ ُُ ََُ َ ُ tiyarotop iyan so shayi’ُ‫ أَََتَّه‬:‫كمل الشَّيء‬ َ ْ َ َ ْ َ‫أ‬ piyanarotop iyan so shayi’ُ‫كملَه‬ َ ْ َ‫ أ‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َك َّم َل الش‬ ِ mindiyangka so shayi sa miyatarotop ‫كمل‬ َ َ َ :ُ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْكتَ َم َل الش‬ miyakanggaganapa so shayi sa‫شْي ئًا‬ َ َ‫ َك َم َل َشْي ئًا ف‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫تَ َك َام َل الش‬ miyatarotop

‫ضا‬ ً ‫ض َها بَ ْع‬ ُ ‫ َك َم َل بَ ْع‬:ُ‫تَ َك َام َل اْألَ ْشيَاء‬ ِ ‫التَّك‬ so panarotop ُ‫ْملَة‬ ِ ْ ‫ب‬ ِ ِ‫اْلَ ِام ُع لِْلمنَاق‬ so mama a tarotop i kabilangataw ‫كملَة‬ ْ :‫الر ُج ِل‬ َّ ‫الْ َك ِام ُل ِم َن‬ َ َ )‫اْلَ َسنَة (ج‬ َ ِ ‫ ََبر ِمن َُبوِر‬:‫الْ َك ِامل‬ so sasoko ko titayan o bayok ko basa Arab ‫الش ْع ِر‬ ُ ْ ْ ُ minggaganapa so manga shayi’

(‫) ل‬

miyatri’;miyakandmt; tominimo

‫َُأل ََم يَأل َُمَ ألْ ًما‬

ْ ‫ أ‬:َ‫َّيء‬ ُ‫َصلَ َحه‬ ْ ‫ََأل ََم الش‬ ِ ْ َ‫ّي الشَّْي ئ‬ piyatri iyan so dowaa‫ق‬ َ ْ َ‫ََأل ََم ب‬ َ َّ‫ َِجَ َع بَْي نَ ُه َما َوَوف‬:‫ّي‬

piyatri iyan so shayi sa inompiyaan iyan

shayi sa piyakathapi iyan

piyakandmt iyan so pali’

ْ ‫ََأل ََم‬ َّ ‫اْلَْر َح َو‬ َ ‫الص ْد‬ ُ‫ َسدَّه‬:‫ع‬ ago so lti’

ً‫آلمة‬ َ َُ ‫ل َُؤ َم يَل ُْؤ ُم ل ُْؤًما َو‬ mimbaloy a marata i ُ‫ت نَ ْفسه‬ ْ ‫ َدنُ َؤ أ‬:‫لَُؤَم فُالَن‬ ُ ْ ‫َصلُهُ َو َش َّح‬

miyakarata i parangay sa miyakaliget

parangay si polan ago miyakaligt

taw a masingit a maligt ‫لَئِيم‬

ِ ‫يمة (ج) لِئَام‬ َ ‫لَئ‬ ُ‫ َوافَ َقه‬:‫الَءَ َمهُ اْأل َْمُر‬

babay a maligt ago masingit inayonan skaniyan o btad

248

ُ‫ َوافَ َقه‬:‫الَءَ َم فُالَ ًًن‬ ِ ْ َ‫ّي الشَّْي ئ‬ piyatri iyan so dowa a ‫ق‬ َ ْ َ‫الَءَ َم ب‬ َ َّ‫ َِجَ َع بَْي نَ ُه َما َوَوف‬:‫ّي‬ inayonan iyan si polan;

shayi sa miyaisaisa; piyakapagayon iyan so dowa a shayi

ِ ‫اِلْتأَم الش‬ ‫ص َق‬ َ ْ‫ ان‬:ُ‫َّيء‬ َ َ‫ض َّم َوالْت‬ ْ ََ ِ ِ mindmt; miphatriay; miyatimo’‫صلَح‬ َ َ ‫ ا ْجتَ َم َع َو‬:‫الْتَأ ََم‬ ِ miyagayon so dowa a mama ‫ اِتَّ َف َقا‬:‫جالَ ِن‬ َّ ‫الْتَأ ََم‬ ُ ‫الر‬ ِ ِ mindkta so dowa a shayi sa miyakaphatriayَ‫َّصال‬ َ ‫ ا ْجتَ َم َعا َوات‬:‫تَالَءَ َم الشَّْي ئَان‬ ِ miyaator so katharo’ ‫ق وانْتَظَم‬ َ َ َ ‫َّس‬ َ ‫ ات‬:‫تَالَءَ َم الْ َكالَ ُم‬ ِ ِ ُّ ‫اْلْن ِد‬ miphakaks so sondaro; pinditar o sondaro so pakaks iyanُ‫ْمتَه‬ َ ‫سَ أل‬ ُْ ‫ا ْستَأل ََم‬ َ ‫ لَب‬:‫ي‬ so kaligt; so karata o parangay :‫اللُّ ْؤُم‬ ِ ِ ِ ْ ُ‫ أَداة‬:ُ‫الَّألْمة‬ ٍ ‫ض ٍة وِم ْغ َف ٍر وسي‬ so pakaks agomaan sa kathidawa a ‫ع‬ ٍ‫ف َوِد ْر‬ َ َ َْ َ َ َ ‫اْلَْرب ُكل َها م ْن ُرْم ٍح َوبَْي‬ mindkt so shayi sa miphatriay

datar o bangkaw ago so hilmit so klong so pdang so rabn

‫ف الْ َك ِرِْي (ج) لِئَام‬ ُ َ‫ ِخال‬:‫اللَّئِ ُيم‬ ‫ي‬ lomiyook; somiyaog ‫َبسا‬ ً ْ‫س ل‬ ُ ‫س يَ ْلب‬ َ َ‫لَب‬ ‫ف‬ َ ‫ َخلَطَهُ َعلَْي ِه َح ََّّت الَ يَ ْع ِر‬:‫س َعلَْي ِه األ َْمُر‬ َ َ‫ََب‬ miyakarimbot on so btad sa ُ‫ح ِقي َقتَه‬ َ

so taw a maligt a masingit

di niyan mapakapznggaya

‫ي‬ ً ‫س‬ ُ َ‫س يَلْب‬ َ ‫لَب‬ ِ ‫لَبِس الثَّو‬ pinditar iyan so nditarn ‫ستَ تَ ر بِِه‬ َْ َ َ ْ ‫ ا‬:‫ب‬ ِ ِ miyakarimbot on so btad ‫ط‬ َ َ‫اختَ ل‬ ْ ‫ ا ْشتَبَهَ َو‬:‫س َعلَْيه اْأل َْمُر‬ َ َ‫أَلْب‬ piyakanditar iyan ُ‫ج َعلَهُ يَ ْلبَسه‬ َ ‫س فُالَ ًًن الث َّْو‬ َ :‫ب‬ ُ َ َ‫أَلْب‬ minditar; mizoyaw ‫ُبسا‬ ْ‫ل‬

si polan sa nditarn

siyaogan iyan sa minitompok on ‫َّصل بِِه‬ َ َ ‫ َخالَطَهُ َوات‬:ُ‫الَبَ َسه‬ minggalbk sa galbk a dataraya ُ‫ َزاولَه‬:‫ك َذا‬ َ ‫س َع َم َل‬ َ َ َ‫الَب‬ ِ rinimbotan iyan on so btad sa di niyan maphakarinayagُ‫خلَطَه‬ َ :‫بس َعلَْيه اْأل َْمَر‬ َ َ‫ل‬ ِ mizaog so shayi; miyakaprimbota so shayi‫ط‬ َ َ‫ اِ ْختَ ل‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫س الش‬ َ َ‫الْتَ ب‬ ِ ِ miyakarimbot on so btad ‫ط‬ َ َ‫اختَ ل‬ ْ ‫ أَ ْش َك َل َو‬:‫األمر‬ ُ ‫س َعلَْيه‬ َ َ‫الْتَ ب‬ ِ َّ‫تَلَب‬ inizaog iyan so shayi; ‫ط‬ َ َ‫ َخال‬:‫َّي ِء‬ ْ ‫س ِبلش‬ َ inikolokhog iyan so shayi’

ِ minipkt so pangn’ngkn ‫ق‬ َ ‫الْتَ َز‬

:‫س الطَّ َع ُام ِِبلْيَ ِد‬ َ َّ‫تَلَب‬

ko lima sa minisalapot on ago domikt on

249

ِ )‫اْلِ ْس َم (ج‬ ْ ‫ َما يَ ْستُ ُر‬:‫اس‬ ُ َ‫اللب‬ ِ so kalokop o daliday;‫الزْه ِر‬ َّ ُ‫ ِغطَاء‬:‫اس الن َّْوِر‬ ُ َ‫لب‬

so nditarn; so zphng ‫أَلْبِسة‬

َ

so bongkos o obarobar

so panoso’ o talompa a

ِ ‫اْلِ َذ‬ ِ ‫ أ ََداة يُ ْستَعاَ ُن َِبَا َعلَى لُْب‬:ُ‫اسة‬ iphagangit ko palo igira ‫اء‬ ْ ‫س‬ َ َّ‫اللَّب‬ zolotn

ِ ‫س (ج) لَبُوس‬ ُ َ‫ َما يُْلب‬:‫س‬ ُ ‫اللْب‬ ِ so bongkos a Ka’bah; so kokos a Ka’bah;‫ كِسوتُ َها‬:‫ك ْعبَ ِة‬ َ ْ‫س ال‬ َْ ُ ‫لْب‬ so nditarn; so mankt; so zphng

so sapng a Ka’bah

ُّ ‫وح‬ ِ‫ض‬ ُ ‫ الشُّْب َهةُ َو َع َد ُم الْ ُو‬:‫س‬ ُ ‫اللْب‬ so rimbot a di marayag ُ‫ُّب َهة‬ ْ‫ الش‬:ُ‫اللُّْب َسة‬ so nditarn ‫ ِما يُْلبَس‬:‫اللَّبُوس‬ ُ ُ َّ so rabn a sapng o lawas ُ‫َّرع‬ ْ ‫ الد‬:‫وس‬ ُ ُ‫اللب‬ ِ َ‫ َكثِ ُري اللِب‬:‫َر ُجل لَبُوس‬ mama a madakl i nditarn ‫اس‬ َّ so bolong a phagalosodn ko bngawan sa ‫وب‬ ُ ‫ َد َواء يُ ْد َخ ُل ِِف الش َّْرِج أَ ِو الْ َم ْهبِ ِل فَيَ ُذ‬:‫وس‬ ُ ُ‫اللب‬ so rimbot a di marayag

pkhatno on

ِ َِّ so nditarn a miyarombay sabap ko lalayon on ‫ق (ج) لُبُس‬ ْ ‫ب قَ ْد أُ ْكثَر لُْب ُسهُ فَأ‬ َ َ‫َخل‬ ُ ‫ الث َّْو‬:‫يس‬ ُ ‫اللب‬ kapzolota

‫س (ج) َمالَبِس‬ ُ َ‫ َما يُْلب‬:‫س‬ ُ َ‫الْ َم ْلب‬ ٍِ ِ ٍ ِ so od a ‫اْلَْلوى‬ َ ْ ‫ لَ ْوَزة أ َْو ََْن ُوَها تُ ْغ َشى بطَبَ َقة َيب َسة م َن‬:‫س‬ ُ َّ‫الْ ُملَب‬ so nditarn

logasing a bobongkosan sagola a mamis ago so datar iyan

‫ْح ُم ََلْ ًما‬ ُ ‫ََلَ َم يَل‬ piyatri iyan so shayi sa piyakandmt iyan ُ‫َمه‬ َ ‫َ أل‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َْلَ َم الش‬ ginikb iyan so btad sa piyatri iyan ُ‫حه‬ ْ ‫َح َك َمهُ َوأ‬ ْ ‫ أ‬:‫َْلَ َم اْأل َْمَر‬ َ َ‫َصل‬ ‫ي‬ komiyoyapt; mikhomadn sa tatap; domiyarkt‫َلَ ًما‬ َ ‫ْح ُم‬ َ ‫ََل َم يَل‬ ِ ِ ِ ِ do miyarkt ko darpa ‫شب‬ َ َ‫ ن‬:‫َْل َم ِبلْ َم َكان‬ ِ ِ‫ اِ ْشت هى اللَّحم وا ْشتدَّت ر ْغب ته ف‬:‫الرجل‬ ِ miyadali somda ‫يه‬ ُ َُ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ َّ ‫َْل َم‬ miyatri’; miyakandmt

sa sapo’ so mama

‫َْلِم‬ miyagolit; pizapoan; mimbinayok ko ً‫امة‬ َ َ‫ْح ُم ََل‬ ُ ‫ََلُ َم يَل‬ mama a madadali somda sa sapo’

kiyaoliti ron

miyagolit si polan sa miyakala‫ْلْم بَ َدنِِه‬ ُ َ ‫ َكثَُر‬:‫َْلَُم فُالَن‬ so sapo’ ko lawas iyan

250

mama a kasapoan ‫ْلِيم‬ َ

babay a kasapoan ‫ْلِيمة‬ َ

َ binins iyan so nditarn sa mapiya a kiyaawla niyan onُ‫جه‬ ْ‫أ‬ َ ‫َْلَ َم الث َّْو‬ َ ‫ أَ ْك َم َل نَ ْس‬:‫ب‬ piyatri iyan so lti’ ُ‫َمه‬ َّ ‫الَ َح َم‬ َ ‫الص ْد‬ َ ‫َ أل‬:‫ع‬ ِ ْ َ‫ّي الشَّْي ئ‬ piyatri iyan so dowa a shayi sa piyakandkt iyan‫أَلَْزقَهُ بِ ِه‬:‫ّي‬ َ ْ َ‫الَ َح َم ب‬ mapapatri’ ‫حم‬ َ َ‫ُمال‬ ِ ْ ‫اِلْتحم‬ mindmt so pali’‫َم‬ َ ‫ الْتَأ‬:‫اْلَْر ُح‬ ََ َ ِ ِ mizmbor so dowa a ronda ko kathidawa ‫اختَ لَطَا‬ ْ ‫ ا ْشتَبَ َكا َو‬:‫الْتَ َح َم ا ْْلَْي َشا ُن‬ ِ ‫ تَض َّامت وتَالَءمت ب ع َد أَ ْن َكانَت مْن َف‬:‫ت اْألَ ْشياء‬ ِ ‫تَالَ َُح‬ mindkdkt so manga shayi sa ً‫صلَة‬ َ ْ َ ْ ََ َ ْ َ ُ َ ُ ْ miyasatiman

ِ ‫تَالَ َُح‬ َّ ‫ت الش‬ َ َ ‫ تَالَءَ َم َْلْ ُم َها‬:ُ‫َّجة‬ ِ ِ ِ ِ ‫اْلي و‬ َّ so binatang a pkhan‫ان (ج) لَواحم‬ َ َ ََْ ‫ َما ََيْ ُك ُل الل ْح َم م َن‬:‫الالَّح ُم‬

mindmt so mala a pali’ sa miyatiman so sapo iyan ‫ت‬ ْ َ‫وبَِرئ‬

sa sapo’ a datar o arimaw

‫ادةُ يُلْ َح ُم َِبَا‬ َّ ‫ الْ َم‬:‫اللِ َح ُام‬ ِ ‫ ِحرفَةُ اللَّ َّح‬:ُ‫اللَّ َّحامة‬ so galbk a kapamatri’ ‫ام‬ ْ َ ِ so padagang sa sapo’ ‫ح ِم‬ ْ َّ‫ َِبئ ُع الل‬:‫اللَّ َّح ُام‬ ِ ‫ من ِصناعتهَ ألْم الْمع‬:‫اللَّ َّحام‬ so taw a aya galbk iyan na kapamatri’‫اد ِن‬ َ َ ُ ُ َُ َ ْ َ ُ َّ so sapo’ ‫حم‬ ُ ْ ‫الل‬ kiyan iyan so sapo’ i polan maana a piyamaganta iyanُ‫ اِ ْغتَابَه‬:‫ْلْم فُالَ ٍن‬ َ َ ‫أَ َك َل‬ ِ ِ so sagrt a sapo’; so saabis a sapo’ ‫ح ِم‬ ْ َّ‫ الْقطْ َعةُ م َن الل‬:ُ‫اللَّ ْح َمة‬ ُّ so kathonganaya ُ‫ ال َقرابَة‬:ُ‫حمة‬ َ َ ْ ‫الل‬ ٍ ‫بَْي نَ ُهم ُْلْمةُ نَس‬ adn a kathonganaya iran a bangnsa ‫ْلَم‬ ُ )‫ب (ج‬ َ َ ْ ِ ِ so pali’ ko olo ‫الرأْس‬ َّ ‫ الش‬:ُ‫الْ ُمتَالَ ُِحَة‬ َّ ‫َّجةُ ِف‬ ِ ِ ‫يدةُ ومو‬ so kathidawa a kathayaka ‫ضعُ َها‬ ْ :ُ‫الْ َم ْل َح َمة‬ ُ ‫اْلَْر‬ ْ َ َ َ ‫ب الشَّد‬ so nganin a ipphatri’

sa sapo’

ِ ِ ُّ ‫صيدة طَ ِويلَة تَ ُق‬ ٍ ٍ ُ‫ُسل‬ ِ ‫وب فَ ْخ ٍم َك ِإللْيَا َذ َة ِعْن َد ا ِإل ْغ ِر‬ So .‫يق‬ َ ِ َ‫ ق‬:ُ‫الْ َم ْل َح َمة‬ ْ ‫ص َحادثَةً َجليلَةً َوبُطُوالَت َخا ِرقَةً ِِف أ‬ darangn a thotolan ko kathitidawa a da a moayan iyan a bnar

mimbasa sa basa; milagalagam sa mapiya‫َلْنًا‬ َ

‫ْح ُن‬ َ ‫ََلَ َن يَل‬ pimbasa o mama so basa niyan ‫كلَّم بِلُغَتِ ِه‬ َّ ‫َْلَ َن‬ َ َ َ‫ ت‬:‫الر ُج ُل‬ ٍ ِ pimbasa niyan so basa o isa ka loks a salakaw‫كلَّم بِلُغَتِ ِهم‬ ْ َ َ َ‫ ت‬:‫َْلَ َن بلَ ْح ِن بَِن فُالَن‬ 251

ِْ ‫َغ‬ pimbasaan iyan sa basa a siran bo i ِ‫ريه‬

‫ال لَهُ قَ ْوالً يَ ْف َه ُمهُ َعْنهُ َوََيْ َفى َعلَى‬ َ َ‫ ق‬:‫َْلَ َن لَهُ َْلْنًا‬

pphakasabot on sa di zabotn o pd a pphakang kiran

‫الَ ِحن‬ ِِ ِ ‫اب ِِف اللُّغَ ِة وا ِإل ْعر‬ ِ ‫الصو‬ miyaribat ko katharo iyan sa ‫اب‬ َ َ‫اب َو َخال‬ ْ ‫ أ‬:‫َْلَ َن ِِف َكالَمه‬ َ ‫َخطَأَ ا ِإل ْعَر‬ َ َّ َ‫ف َو ْجه‬ َ َ mama a pababasa sa di zabotn o salakaw ron

miyasopak iyan so okit a kabaris ko basa Arab

mama a pkharibat so basa niyan ‫وْلَّان‬

‫الَ ِحن‬

ko kabaris ko basa arab

siyabot iyan so katharo’ُ‫فَ ِهمه‬

َ :ُ‫َْلَ َن ال َق ْو َل َعْنه‬ ‫ي‬ miyakapasang i kadaawa ko katharo’ ‫َلَنَا‬ َ ‫ْح ُن‬ َ ‫ََل َن يَل‬ ِ ِ ِ miyakapasang si polan i kaosay ko tindg iyan sa datar o ba ‫جتِ ِه وانْتَ بَهَ ََلَا‬ َ َّ ُ‫ فَط َن ْل‬:‫َْل َن فُالَن‬ bnar so manga katharo iyan

ِ َ :ُ‫َْل َن قَ ْولَه‬ mama a mapasasng i kasabot ko atharo’ ‫ْلِن‬ َ ِْ ‫ َكلَّمهُ بِ َكالٍَم يَ ْف َهمهُ وََيْ َفى َعلَى َغ‬:ُ‫الَ َحنَه‬ pimbasaan iyan sa katharo a siran bo i pphakasabot ِ‫ريه‬ َ ُ َ siyabot iyan so katharo’ iyan ُ‫فَ ِهمه‬

on

ِِ ِ ٍ ‫َْل‬ ِ ِ milagalagam ko batiya iyan sa saginsing a mapiya ‫ان‬ َْ ‫ َغَّرَد ف َيها ِب‬:‫َْلَّ َن ِِف قَراءَته‬ ِ َ‫وس ِيقيًّا من‬ ِ ‫ وضع ََلا صو ًًت م‬:َ‫َْلَّن األُ ْغنِية‬ bitadan iyan so idaida sa okit a kiphlagamn ‫اسبًا تُغَ ََّّن بِِه‬ ُ ُ َْ َ َ َ َ َ َ rinibat iyan si polan ko ‫كالَِم‬ َ ْ‫ال‬

on

‫ َخطَّأَهُ ِِف‬:‫َْلَّ َن فُالَ ًًن‬

kiyambasa niyan

so basa ُ‫اللُّغَة‬

:‫اللَّ ْح ُن‬ ِ so saginsing o katharo’; so maana o katharo ُ‫حواه‬ َ ْ َ‫ ف‬:‫َْلْ ُن ال َق ْول‬ so manga antoka’; so manga ‫كاألَلْغَا ِز‬ َ ‫ َم َسائِل‬:‫الْ َمالَ ِح ُن‬ padail a katharo’

‫ف لُطْ ًفا‬ ُ ُ‫ف يَ ْلط‬ َ َ‫لَط‬ inikapdi iyan; inikatona a atay niyan skaniyan ‫َف‬ َ ‫ َرفَ َق بِِه َوَرأ‬:‫ف بِِه‬ َ َ‫لَط‬ ِ َ‫ل‬ makapdiin; mala i gagaw ‫طيف (ج) لُطََفاء‬ miyanalinggagaw;

komiyapdi’;

miyakananaw; miyakaoml; miyakainkً‫َولَطَافَة‬

‫ف لُطْ ًفا‬ ُ ُ‫ف يَ ْلط‬ َ ُ‫لَط‬ miyakananaw so shayi’; ‫ن‬ َ َ‫ َر َّق َوال‬:ُ‫َّيء‬ َ ُ‫لَط‬ ْ ‫ف الش‬ miyakaoml so shayi

‫لَ ِطيف‬ ‫ا َْلََواءُ ِج ْسم لَ ِطيف (ج) لِطَاف‬

mananaw; maoml; mawink so ndo; na lawas a mananaw

252

‫لَ ِطي َفة (ج) لِطَاف َولَطَائِف‬ ِ bigan iyan si polan sa ُ‫ََتَ َفهُ وبََّره‬ َ َ‫أَلْط‬ َ ْ ‫ أ‬:‫ف فُالَ ًًن ب َك َذا‬ mananaw; mawink

pammmgayan a datarai

inikapdi iyan skaniyan sa miyakananaw ron‫بِِه‬

‫َح َس َن إِلَْي ِه َوَرفَ َق‬ ْ ‫ أ‬:ُ‫الَطََفه‬ piyakaomlan iyan sa ‫ن لَهُ الْ َقو َل‬ َ َ‫ أَال‬:ُ‫الَطََفه‬ ْ katharo’ a mananaw

ِ َ‫ل‬ piyakananaw niyan so shayi; ‫طي ًفا‬

َ َّ‫لَط‬ ُ‫ َج َعلَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ف الش‬

piyakaoml iyan so shayi

ٍ ‫بِبَ ْع‬ millboda so pagtaw sa minggiginawai siran‫ض‬

‫ض ُه ْم‬ ُ ‫ف بَ ْع‬ َ َ‫ أَلْط‬:‫ف الْ َق ْوُم‬ َ َ‫تَالَط‬ ِ َّ‫تَلَط‬ ِ ِِ milbolbod skaniyan ‫ق‬ َ َ َّ‫ تَ َرف‬: ‫ بِه‬...‫فيه َو‬...‫ف لأل َْم ِر َو‬ ko btad sa piyakananaw niyan

miyakananaw ki poplan

ِ ٍ ِ َّ‫ت لَط‬ َّ sa taman sa kiyasarzban ِ‫َسرا ِره‬ َ َ َ ْ ‫ ا ْحتَالَهُ َح ََّّت اطلَ َع َعلَى أ‬:‫ف ب ُفالَن‬ iyan so manga pagns iyan

ِ َ‫ل‬ inibtad iyan so shayi sa ‫طي ًفا‬

ِ َ َ‫ا ْستَ ْلط‬ ُ‫ َعدَّه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ف الش‬

mananaw a maoml

ِ so manga pammmgayan; ‫ف‬ ُ ‫الطَّرائ‬ َ

:‫اف‬ ُ َ‫األَلْط‬

so manga pipiya a katharo a datar o ongngn a manga popontok a iringa

‫ ا َْلَ ِديَّةُ (ج) أَلْطَاف‬:‫ف‬ ُ َ‫اللَّط‬ ِ ِ ِ ‫اللَّ ِط‬ so makapdiin a mananaw isa ko manga ingaran o Allāh a 99. ‫اْلُس ََّن‬ ُ ْ ْ ‫ م ْن أ ََْسَاء هللا‬:‫يف‬ ِ ِ ِ ِْ so soson a mananaw a ‫ن النِساء‬ ُ ‫س اللَّط‬ َ ِ ‫ كنَايَة َع‬:‫يف‬ ُ ‫اْلْن‬ so pammgayan a mapiya

so manga babay

ِ :‫اْلِص ِر‬ ِ raga a mains i kasadan a tanda ko kataid ago so kapiya ‫امرتُهُ (ج) لَطَائِف‬ َ ْ ْ ُ‫فَتَاة لَطي َفة‬ َ ‫ض‬ o arog a lawas iyan

‫م‬

ً‫َمثَ َل َيَْثُ ُل ُمثُول‬ ِ َ‫ قَام ب ّي ي َدي ِه مْن ت‬:‫الرجل ب ّي ي َدي فُالَ ٍن‬ minggagayan so mama sa hadapan i polan sa ‫صبًا‬ ُ ْ َ َ َْ َ ْ َ َ ْ َ ُ ُ َّ ‫َمثَ َل‬ minibarat; minggagayan a tomitindg

tomitindg a mbabatang

ً‫َمثُ َل َيَْثُ ُل ُمثُول‬ ِ َ‫ قَام مْن ت‬:‫الرجل‬ minggagayan so mama ‫صبًا‬ ُ َ ُ ُ َّ ‫َمثُ َل‬ makamamasa a tomitindg ‫َمثِيل‬ siyayanan iyan so shayi; siyagindaan ُ‫شابَ َهه‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫َماثَ َل الش‬ minggagayan a tomitindg

iyan so shayi

253

ِ diniyaman iyan si polan sa bininasa niyan so bangkay niyan ‫خلْ َقتِ ِه‬

‫ نَ َّك َل بِِه بِتَ ْش ِو ِيه‬:‫َّل بُِفالَ ٍن‬ َ ‫مث‬

sa okit a miyaalin so kibbtad o manga anggaota iyan

ِ ‫مثَّل الشَّيء ِِبلش‬ ُ‫ َشبَّ َهه‬:‫َّيء‬ َْ َ َ ْ ِ ٍ ِ ٍ ِ ِ iniibarat iyan so shayi sii ki polan sa iniropa niyan ‫غ ْريَها‬ َ ‫ص َّوَرهُ لَهُ بكتَابَة أ َْو‬ َ :‫َّل الشَّيءَ ل ُفالَن‬ َ ‫َمث‬ inidatar iyan so shayi ko isa a shayi

on sa datar o ba niyan pkhailay

initindg iyan so pagtaw niyan ko isa a parinta odi ‫عْن ُهم‬ َ

ْ

ٍ ِ َ ‫مثَّل قَومه‬ ‫ب‬ َُْ َ َ َ ‫ ًَن‬:‫فَي َد ْولَة أ َْو ُم ْؤَتٍََر‬

na kalilimod sa inakilaan iyan siran

ِ َ ‫ َعَر‬:َ‫َّل الْ َم ْسَرحيَّة‬ َ ْ َ ‫ض َها َعلَى‬ َ ‫َمث‬

inikhoat iyan so galbk ko pantaw a marg (rantawn) sa ‫ح‬ ِ‫الْمسر‬

malalangkaw o makamamasa

ِ ‫ص َّوَرَها‬ َ :‫يل‬ َ ‫َّل الت ََّماث‬ َ ‫َمث‬ ِ inonotan iyan so sogoan iyan ُ‫احتَ َذاه‬ َ َ‫ أَط‬:ُ‫ا ْمتَ ثَ َل أ َْمَره‬ ْ ‫اعهُ َو‬ inonotan iyan so lalan iyan‫ تَبِ َع َها فَلَم يَ ْع ُد َها‬:ُ‫اِ ْمتَ ثَل طَ ِري َقتَه‬ ْ َ

ِ ‫ِِبلنَّح‬ gomiyaang sa manga barahala ‫ت‬ ْ

sa da niyan liyowa

ِ َ‫َتََاثَل الشَّي ئ‬ :‫ان‬ ْ َ ِ ‫َتََاثَل‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ َّ miraranag so pkhasakit sa datar o ‫يح‬ ِ ‫لصح‬ َّ ‫ص َار أَ ْشبَهَ ِب‬ َ َ‫ب الْبُ ْرءَ ف‬ َ َ َ ‫ قَ َار‬:‫يل م ْن علته‬ ُ ‫العل‬ mindatar so dowa a shayi‫شابَ َها‬ َ َ‫ت‬

miyakapiya

inipropa niyan so shayi sa ُ‫ص َّور ِمثَالَه‬ َ َ َ‫ ت‬:َ‫َّيء‬ َ ‫َتََث‬ ْ ‫َّل الش‬

diyatar iyan sa bontal sa datar o ba skaniyan dn

ِ ‫َتََث‬ ً‫ َج َعلَهُ َمثَالً أ َْو ِمثَاال‬:‫َّي ِء‬ َ ْ ‫َّل ِبلش‬ ِ ِ giyai na ibarat a zayanan ‫ ونَتَمثَّل به‬, ُ‫َه َذا َمثَل نَتَمثَّلُه‬ َ ُ َ َ

kinowa niyan a ibarat so shayi

tano skaniyan

so lbi a mapiya a zayanan‫ضل‬ َ ْ‫األَف‬

:‫األ َْمثَ ُل‬ ُ ِ ِ ِِ ‫ ما ي تمث‬:ُ‫األُمثُولَة‬ ِْ ‫ات و َغ‬ so iringa a pd sa pananaroon a pthontoln ka an ‫ريَها‬ ْ َ َ‫َّل به م َن األَبْي‬ ُ َ َُ َ

makowa a ibarat

so barahala ‫ال‬ ُ َ‫التِ ْمث‬

so giikikhoatn ko btad a miyaipos saُ‫َّمثِيلِيَّة‬ ْ ‫الت‬

iphropa sa datar o ba skaniyan dn ko kinitana iyan

‫ال‬ ُ َ‫الْ ِمث‬ so diyangka ‫ الْ ِم ْق َدار‬:‫ال‬ ُ َ‫الْ ِمث‬ ُ ِِ ِ ِ َّ ِ ‫ صورةُ الش‬:‫ال‬ ِ so ibarata; so saginda‫َمثِلَة وُمثُل‬ َ ُ ُ َ‫الْمث‬ َ ْ ‫َّيء ال ِِ َُتَث ُل ص َفاته (ج) أ‬ ْ ِ ‫ وصف لِ ُك ِل ما هو َك‬:‫الْ ِمثَ ِاِل‬ so ladiyawan a rawatn ‫امل ِِف َِببِ ِه‬ َْ َُ َ so ibarat; so saginda; so lagid; so datar; so sapo

ko kapiya niyan

so pangngmbaal sa barahala

254

‫صانِ ُع الت ََّماثِ ِيل‬ ُ ‫املث‬ َ :‫َّال‬

ِ so saginda; so datar ُ‫الشْبه‬

:‫الْ ِمثْ ُل‬ so iringa a katharo odi na tobathobad ‫الْمثَل‬ ُ َ so thotol a iringa a da a moayan iyan َ‫و ِد ْمنَة‬

a pananaroon a madalm i maana

ِ ِ ٍ ٍ ِ ِ ْ ‫ األ‬:‫الْ َمثَ ُل‬ َ َ‫ُسطُ َورةُ عَلَى ل َسان َحيَ َوان أ َْو َِجَاد َكأ َْمثَال َكليلَة‬

a bnar a piyakanggolalan ko katharo o manga binatang odi na so kaadn a salakaw ron a adn a hikmah ko kapephanothola on

ِ ‫والتَّ ْن‬ so siksa’ ‫كيل‬

َ ُ‫ العُ ُقوبَة‬:ُ‫الْ َمثُلَة‬ ُ ِ ِ so makallbi ‫اضل (ج) ُمثَالَء‬ ُ ‫ ال َف‬:‫يل‬ ُ ‫الْ َمث‬ so taw a barakoat a ipthindg iyan so‫الْممثِل‬ ُ َُ

btad sa pzayanan iyan so minggalbk on sa paganay sa datar dn o ba skaniyan (actor) lomiyaon ً‫ُمال‬ َْ

‫َُمَ َل َيَْ َح ُل‬ liyaonan so darpa’ sa da dn orani ‫ب‬ ْ ‫ أ‬:‫ََمَ َل الْ َم َكا ُن‬ َ ‫َج َد‬ mimbaloy a kabagabagas so lopa ً‫حل َُمَالَة‬ ُ ُ َْ‫َُمُ َل َي‬ sabap ko da on kaorani

liyaonan so darpa sa kiyamaraan‫ََمَل‬

َ :‫ََمُ َل الْ َم َكا ُن‬ minggangkil so darpa’ sa liyaonan ‫ب‬ ْ ‫ أ‬:‫أ ََْمَ َل الْ َم َكا ُن‬ َ ‫َج َد‬ liyaonan so pagtaw sa da siran orani ‫علَْي ِهم الْمطَر‬ ْ ‫َج َدبُوا َو‬ ْ ‫ أ‬:‫أ ََْمَ َل الْ َق ْوُم‬ ُ َ ُ َ ‫س‬ َ َ‫احتَ ب‬ biyaloy o Allāh so lopa a liyaonan sa da dn oraniً‫َملَة‬ َْ ‫ َج َعلَ َها‬:‫ض‬ َ ‫أ ََْمَ َل هللاُ األ َْر‬ ِ ‫ اِلْتمس لَه‬:‫َتََ َّحل لِألَم ِر‬ pipharoparowan iyan so btad sa kabolongi ron; miphandapat ً‫حيلَة‬ ُ َ ََ ْ َ ko btad sa miyagakal on

ِ ِ ‫ب‬ ُ ‫ الْبَلَ ُد الْ ُم ْجد‬:‫الْ َماح ُل‬ so bagr ُ‫ ال ُق َّوة‬:‫ال‬ ُ ‫الْ ِم َح‬ so gasta a ikmat ‫كْي ُد‬ َ ْ‫ ال‬:‫ال‬ ُ ‫الْ ِم َح‬ ِ ُ ‫الْ ِمح‬ so siksa’ ‫اب‬ ُ ‫ الْع َق‬:‫ال‬ َ ِ ِ ِ ِ sii ko Qur’ān na: ‫حال‬ ُ ‫ َوُه َو َشد‬:‫ِِف ال ُق ْرآن‬ َ ‫يد الْم‬

so darpa a kamamaraan a da orani

Skaniyan a (Allāh) na mabasng i siksa’

ِ ُ َ‫ اِنِْقط‬:‫الْ َم ْحل‬ ‫س‬ ُ ُ ‫اع الْ َمطَر َويُْب‬ lopa agomagangkil sa laon ‫َمل‬ َْ ‫أ َْرض‬ ِ :‫الْمحل‬ so mabasng ُ‫الش َّدة‬ َُْ komiyaog sa marsrs ‫ضا‬ ً ْ‫ض ََم‬ ُ ‫ض َوَيَْ ُخ‬ ُ ‫ض َيَْ َخ‬ َ َ‫ََم‬ ِ kiyokhog iyan so shayi sa mabagr; kiyaog iyan sa mabagr ‫يدا‬ ً ‫ َحَّرَكهُ َشد‬:َ‫َّيء‬ َ َ‫ََم‬ ْ ‫ض الش‬ ِ ‫األ َْر‬ so pangolaon a da dn a oran‫ض‬

255

ْ ‫ أ‬:‫ب‬ ََ َّ‫ض الل‬ َ َ‫ََم‬ ُ‫َخَر َج ُزبْ َده‬ َِ gatas a tatapisn ‫َميض‬ َّ ‫الرأ‬ pindirogod iyan so pamikiran sa riyasam iyan phorong ُ‫عواقِبَه‬ َ َ‫ََم‬ َ َّ ‫ض‬ َ َ ‫ قَلبَهُ َوتَ َدبََّر‬:‫ْي‬ ‫ي‬ biyalilit ‫ضا‬ ً ْ‫ض ََم‬ ُ ‫ض َيَْ َخ‬ َ ‫ََم‬ ِْ ‫ت‬ ِ ‫ََِمض‬ biyalilit so maogat ‫ق‬ َ َ ‫ َد ًَن ِوالَ ُدهاَ َوأ‬:‫اْلَام ُل‬ ُ ‫َخ َذ َها الطَّْل‬ ِ ِ‫م‬ pmbalilitn ‫اخض (ج) َُمَّض وَمواخض‬ َ ََ ِ mithapis so gatas ko tapisa‫ض ِة‬ َ ‫ ََتََرَك ِِف الْم ْم َخ‬:‫ب‬ َُ َّ‫ض الل‬ َ ‫َتََ َّخ‬

tiyapis iyan so gatas ka an on mada so papar iyan a mbabathik

iyan sa miyabobos on

ِ ‫اْل‬ mimbalilit so maogat ‫امل‬ َْ

ِ ‫َتََ َّخض‬ ‫ت‬ َ ُ ِ ِ ِ piyakamabowat o masa so morka’ ‫َّهر ِبلْفْت نَة‬ َ ‫َتََ َّخ‬ ُ ْ ‫ض الد‬ so balilit ko kambawata’ ِ‫ع الْ ِوالَ َدة‬ ُ ‫الْ َم َخ‬ ُ ‫ َو ْج‬:‫اض‬ ِ ِ ِ ِ ِ َّ ‫ ما دخل ِِف‬:‫اض‬ ٍ َ‫ات ََم‬ ِ ‫ت الْ َم َخ‬ ِ ‫اِبْ ُن الْ َم َخ‬ so wata o onta a ‫اض‬ ُ َ‫السنَة الثَّانيَة م ْن أ َْوالَد ا ِإلبِ ِل (ج) بَن‬ ُ ‫اض َوبِْن‬ َََ َ ِ ََ‫َم‬ so tapisa a pzaraan on so gatas ka an on ‫اخض‬

miyakasold so omor iyan ko ika dowa ragon

ِ ِ َ َّ‫ض الل‬ ِ َْ‫ آلَةُ َم‬:ُ‫ضة‬ )‫الزبْ ُد (ج‬ ُّ ُ‫ب لِيَ ْخُر َج ِمْنه‬ َ ‫الْم ْم َخ‬ mada so papar iyan a mbabathik

‫َم َرأَ َيََْرأُ َم َراءَ ًة‬ miyakapiya i taam so pangn’ngkn َ‫ساغ‬ َ :‫َمَرأَ الطَّ َع ُام‬

miyakalano sa ayog a mananaw sa bakrng

sa mapiya a kasasagad iyan sa bakrng

‫َم ِرىء‬ liyano ako o pangn’ngkn ko ‫ام‬ ُ ‫َهنَأَِّن َوَمَرأَِّن الطَّ َع‬

so pangn’ngkn a mapiya a malbod linoon

taam iyan a mapiya

ً‫وءة‬ َ ‫َم ُرَؤ َيَُْرُؤ ُم ُر‬ miyakapiya i olaola si polan ‫صار ذَا ُمروءةٍ وإِنْسانِيَّ ٍة‬ َ َ َ ُ َ َ :‫َمُرَؤ فُالَن‬ ao a mapiya i ongar adn a marowang iyan ‫َم ِرئ‬ miyakalano so pangn’ngkn ‫صار َم ِريئًا‬ َ َ : ً‫َمُرَؤ الطَّ َع ُام َمَراءَة‬ so mama ‫جل‬ َّ :ُ‫الْ َم ْرأ‬ ُ ُ ‫الر‬ so ongar; so parangay a mapiya; so marowang ُ‫الْمروءة‬ َ ُُ ِ ِ ِ ِ ِ ِ so bakrng a phagokitan o pangn’ngkn ago ‫اْلُْل ُقوم إِ َل الْمع َدة‬ ْ ‫ َُْمَرى الطَّ َعام َوالشََّراب م َن‬:ُ‫الْ َم ِرىء‬ َ mipharangay sa mapiya

so inomn sa taman ko pizmbaan

pangn’ngkn a manayo sa ayog

256

َِ ‫ ه َِّنء‬:‫طَعام م ِرىء‬ ‫العاقِبَ ِة‬ ُ ‫ُح‬ َ َ ‫يد‬ َ َ

‫ت‬ ُ ‫ت َيَْ ير‬ َ ‫َم َر‬ inipo niyan so shayi sa pisl iyan ُ‫كه‬ َ َ‫ َدل‬:َ‫َّيء‬ َ ‫َمَر‬ ْ ‫ت الش‬ ِ ِ َّ ِ ِ so dowa a Malāikat a tomiyana sa Bābil ‫حر‬ ُ ‫وت َوَه ُار‬ ُ ‫َم ُار‬ َ ‫ َملَ َكان َهبَطَا ببَاب َل فَ َعل َما الن‬:‫وت‬ َ ْ ‫َّاس الس‬ misl; minipo ‫َم ْرًًت‬

(Irāq) a miyangndao ko okit a kapangatao somiyokhayaw a kadg‫وجا‬ ً ‫ُم ُر‬

‫ج‬ ُ ‫ج َيَُْر‬ َ ‫َم َر‬ َّ minigayaw so lagindab o apoy ‫ارتَ َف َع‬ ْ :‫ب‬ ُ ‫َمَر َج الل َه‬ biyokaan iyan so ayam ka an makapanathab ko tathaba’ ‫ج‬ ِ‫ أ َْر َسلَ َها تَ ْر َعى ِِف الْ َم ْر‬:َ‫َمَر َج الدَّابَّة‬ mirimbot ‫جا‬ ً ‫ج َم َر‬ ُ ‫يج َيََْر‬ َ ‫َمر‬ mizaog so shayi sa di makapznggaya ‫ط‬ َ َ‫ اِ ْختَ ل‬:ُ‫َّيء‬ َ ‫َمر‬ ْ ‫ِج الش‬ mikmbot so btad; mirimbot so btad ‫َمر‬ َ ‫َمر‬ ُ ْ ‫ِج األ‬ marimbot a di mapayag ‫َم ِريج‬ ِ ‫ط بِسو‬ ِ ِ َّ ُ‫ الشُّعلَة‬:‫الْمارِج‬ ِ َّ ِ ِ ِ َّ ‫ب‬ ِ ‫ات اللَّ َه‬ so kadg a pzorazab, odi ‫اد النَّا ِر‬ ُ َ‫الساط َعةُ ذ‬ ْ ُ َ َ َ ُ ‫الشديد أَو الل َهب الْ ُم ْختَل‬ na so kadg a masasaog a maitm a apoy

so kalopaan a maolad a adn a ‫ُمروج‬

ُ )‫الْ َم ْر ُج (ج‬

manga otan on a pthatabn o binatang

ِ so morka a kathitidawa ُ‫الفْت نَة‬

:‫الْ َمَر ُج‬ so montiya a Marjān a kayo a phagtho sa ragat (coral) ‫ن‬ ُ ‫الْ َم ْر َجا‬ ِ ‫السم‬ soson a pd sa sda a mariga i ‫ك‬ ُ ‫ نَ ْو‬:‫الْ َم ْر َجا ُن‬ َ َّ ‫ع‬ warna so nap iyan

‫يج‬ ُ ‫الْ َم ِر‬ milana sa lawas ‫خا‬ ً ‫خ َم ْر‬ ُ ‫خ َيََْر‬ َ ‫َم َر‬ liyanaan iyan a lawas iyan ‫وخ‬ ِ ‫ َد َهنَهُ ِِبلْ َمُر‬:ُ‫َمَر َخ َج َس َده‬ so btad a marimbot a di marinayag

sa lana a Marūkh

mama a mlalana sa Marūkh ‫َمارِخ‬ miphiya i lonaw; ‫خا‬ ً ‫َم َر‬

‫خ‬ ُ ‫يخ َيََْر‬ َ ‫َمر‬ miphiya i lonaw so Arfaj sa sominilm so raon iyan ago ُ‫يدانُه‬ َ ‫ت ِع‬ ْ َ‫اب َوَرقُهُ َوطَال‬ َ ‫َمر‬ َ ‫ِخ‬ َ َ‫ ط‬:‫الع ْرفَ ُج‬ miyakaporo so kayo niyan

miphaigo sa lana ُ‫خه‬ َ ‫َمر‬

ْ ‫ أَ ْكثَ َر‬:ُ‫َمَّر َخ َج َس َده‬ iniplana niyan so lana a Marūkh ‫ تَ َد َّهن بِِه‬:‫وخ‬ ِ ‫َتَََّر َخ ِِبلْ َمُر‬ َ ِ ِ soson a kayo a sorokn a phagtho sa pphakaporo a korang i manga ِ‫ضاه‬ َ ‫ َش َجر م َن الع‬:‫الْ َم ْر ُخ‬ sapak ago raon

257

ِ ‫يخ‬ ُ ‫الْم ِر‬ ِْ ‫ َما يُ ْد َهن بِِه الْبَ َد َن ِم ْن ُد ْه ٍن و َغ‬:‫وخ‬ so lana a iphlana ko lawas ِ‫ريه‬ ُ ‫الْ َمُر‬ َ ُ somiyagad; miokit ‫ورا َوَمًََّرا‬ ً ‫َم َّر َيَُُّر َم ًّرا َوُم ُر‬ so bitoon a Mirrīkh

somiyagad si polan

‫ضى‬ َ ‫ب َوَم‬ َ ‫ َج َاوَز َوذَ َه‬:‫َمَّر فُالَن‬

ً‫َم َّر َيََُّر َم َر َارة‬ miyakapait so shayi’ ‫صار ُم َّرا‬ َ َ :ُ‫َّيء‬ ْ ‫َمَّر الش‬ mapait (mamamaan)‫َم ِرير (ج) ِمرار‬ َ ِ mapait (bababayin) ‫َم ِريرة (ج) َمرائر‬ َ َ mitharo sa mapait a katharo; miyakasagad sa nganin ‫َم َّر‬ َ‫أ‬ da tharo si polan sa mapait ago da tharo sa mamis‫ح ْلوا‬ َ َ‫ َما ق‬:‫َحلَى‬ ْ ‫َما أ ََمَّر فُالَن َوَما أ‬ ً ُ َ‫ال ُمًّرا َوال‬ piyakasagad iyan skaniyan; ‫ج َعلَهُ َّيَُُّر‬ َ :ُ‫أ ََمَّره‬ miyakapait

piyakaokit iyan skaniyan

‫َّي ِء‬ ْ ‫أ ََمَّر يَ َدهُ َعلَى الش‬ piyakasagad iyan on so pansom ‫علَْي ِه ال َقلَم‬ َ ‫أ ََمَّر‬ َ inilot iyan so tali sa binins iyan ُ‫ فَتَ لَه‬:‫اْلَْبل‬ َ ْ ‫أ ََمَّر‬ piyakapait iyan so shayi’ ‫ج َعلَهُ ُم ًّرا‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫َمَّرَر الش‬ piyakaokit iyan skaniyan; piyakasagad iyan ‫ج َعلَهُ َّيَُُّر‬ َ :ُ‫َمَّرَره‬ ِ miyalalayon so shayi sa nggogolalan ‫ستَم َّر الشَّيء‬ َ ْ‫ا‬ ُْ ِ ‫األَمَّر‬ so dowa a mapait, ‫ ال َف ْقر وا َْلَرُم‬:‫ان‬ َ َ َُ

piyakasagad iyan a lima niyan ko shayi’

so kamrmr ago so kaloks

ُ‫الْ َمَر َارة‬ so mapait; so tka’ ‫اْلُْل ِو‬ ْ ‫ ِض ُّد‬:‫الْ ُمُّر‬ so miyakaisa ُ‫الْم َّرة‬ َ ِ so kailota ko katali sa kiyandong ‫ام ال َفْت ِل‬ ُ ‫ إِ ْح َك‬:ُ‫الْمَّرة‬ ِ so akal a pamikiran ‫الع ْقل‬ ُ َ :ُ‫الْمَّرة‬ ِ :ُ‫الْ ِمَّرة‬ so kabagr ago kabasng ُ‫الش َّدة‬ ِ so mapait a soranga o mamis ِ‫اْلُلْوة‬ َ ْ ‫ ض ُّد‬:ُ‫الْ ُمَّرة‬ so pdo a mapait

miyangalandada; miyangalakoala ‫ودا‬ ً ‫ُم ُر‬

‫َم َر َد َيَُْر ُد‬ mimalawanda so manosiya sa lomiyawan‫ طَغَى‬:‫ن‬ ُ ‫َمَرَد ا ِإلنْ َسا‬ 258

domiyarkt ko shayi sa biyarasa iyan on a ginawa niyan

ِ ‫مرد علَى الش‬ ‫استَ َمَّر َعلَْي ِه‬ َ َََ ْ ‫ َمَر َن َو‬:‫َّيء‬ ْ

mizompa sa manipis ritian a sompa’ sa modol so phmamangodaُ‫شا ِربُه‬ َ

‫َم َر َد َيََْر ُد َم َر ًدا‬

‫ت‬ َ َ‫ نَب‬:‫َمَرَد الْغُالَ ُم‬ mangoda a da pn zompa sa makapal ‫َمرد (ج) ُمرد‬ ْ َْ‫أ‬ ِ pimbaibaitan iyan so taragombalay ُ‫س َّواهُ وَملَّسهُ وطََّولَه‬ َ َ َ َ :َ‫َمَّرَد البنَاء‬ taragombalay a phaparasan ‫َمََُّرد‬ ِ ٍ ِ ِ َ ‫ َع‬:‫َتَََّرَد‬ mimalawanda sa miyangalandada ‫صرا ٍر‬ َ ْ ‫صى ِف عنَاد َوإ‬ ِ َّ‫ الط‬:‫الْما ِرد‬ so mangangalandada a giimangakoala ُ‫اغيَة‬ ُ َ ِ so militilitig sa kala’ ‫ق (ج) َمرَدة‬ ُ َ‫ الع ْمال‬:‫الْ َما ِرُد‬ َ ِ so maporo’‫ع‬ ُ ‫ الْ ُم ْرتَف‬:‫الْ َما ِرُد‬ taragombalay a maporo’ ‫بِنَاء َما ِرد‬ ِ ‫ َْثَر األَر‬:‫الْمرد‬ so onga o kayo a Arak ‫اك‬ َ ُ َُْ ِ so somosobra ko kapangalandada ‫يد العُتُ ُّو‬ ُ ‫ الشَّد‬:‫يد‬ ُ ‫الْ ِم ِر‬ ِ ِ so giimangalandada ‫الش ِرير‬ ْ :‫يد‬ ُ ‫الْ َم ِر‬ ُ ِ‫اْلَب‬ ُ ‫يث الْ ُمتَ َمرُد‬ ‫َم َّز َيَُُّز َم ًّزا‬ siyosop iyan so panginginomn ُ‫صه‬ َّ ‫ َم‬:‫اب‬ َ ‫َمَّز الشََّر‬ somiyosop; tomioli

ً‫َم َّز َيََُّز َم َز َازة‬ ِ ‫مَّز الشَّر‬ َ ُ‫َّت ُُح‬ ْ ‫ ا ْشتَد‬:‫اب‬ ُ‫وضتُه‬ ُ َ َ

miyakararas sa miyakapld

miyakararas so

panginginomn sa miyakapld

mararas a mapld ‫ُمٌّز‬

َ ‫ أَ َك َل أ َْو َش ِر‬:‫َتَََّزَز‬ ُ ‫ب‬

komiyan odi na mininom ‫الْم َّز‬

sa mapld a mararas

siyosop iyan so panginginomn; ُ‫صه‬ َّ ََ‫َت‬ َ‫ص‬

:‫اب‬ َ ‫َتَََّزَز الشََّر‬

tips iyan so panginginomn

‫الْ ُمُّز‬ miyamaloy ‫خا‬ ً ‫خ َم ْس‬ ُ‫س‬ َ َْ‫س َخ َي‬ َ ‫َم‬ ِ ْ ‫صورتَهُ إِ َل أ‬ ‫يح ٍة‬ َ ‫ُخَرى قَب‬ َ ُ ‫ َح َّو َل‬:ُ‫َم َس َخه‬

so maplpld a mararas a malo mamis i taam

liyamang iyan so bontal

iyan sa phirata iyan

‫َم َس َخهُ هللاُ قِْرًدا‬ ‫ِم ْسخ (ج) ُم ُسوخ َوَم ِسيخ‬

piyamaloy skaniyan o Allāh sa Amo’ so piyamaloy

259

ُ‫ أَ ْذ َهبَه‬:‫َم َس َخ طَ ْع َم َك َذا‬ kiyadaan sa taam ً‫اخة‬ َ ‫س‬ ُ‫س‬ َ ‫خ َم‬ ُ َْ‫س َخ َي‬ ُ ‫َم‬ kiyadaan sa taam ‫ك ْن لَهُ طَ ْعم‬ ُ َ‫ت َحالََوتُهُ أ َْو ََلْ ي‬ ْ َّ‫ قَل‬:‫َم ُس َخ الطَّ َع ُام‬ piyakada iyan so taam angkai

(rasa) so pangn’ngkn

‫ت َم ْقتًا‬ ُ ‫ت َيَُْق‬ َ ‫َم َق‬ ِ ‫َش َّد الْبُ ْغ‬ kiyararangitan iyan si polan ‫ض‬ َ ‫ضهُ أ‬ َ َ‫أَبْغ‬:‫ت فُالَ ًًن‬ َ ‫َم َق‬ taw a pkhararangitan o salakaw ron ‫َمَْ ُقوت‬ mimbaloy a pkhararangitan o salakaw ً‫ت َم َقاتَة‬ ُ ‫ت َيَُْق‬ َ ‫َم ُق‬ miyararangit; miyaoolg

ron sa ikagogowad iyan

ِ ipkhagowad skaniyan ko manga taw‫عْن َد ُهم‬

ِ ِ ‫ت إِ َل الن‬ ‫يضا‬ ً ‫ َكا َن بَغ‬:‫َّاس‬ َ ‫َم ُق‬ ِ ‫ قَبَّحه ِعْن‬:‫ِل‬ piyakikagowad iyan rakn so shayi ‫دي‬ َ ‫َمق‬ ُ َ ََّ ِ‫َّت الشَّيءَ إ‬ mikhakagowada i siran‫ضا‬ ً ‫ض ُه ْم بَ ْع‬ ُ ‫ت بَ ْع‬ َ ‫ َم ُق‬:‫َتََاقَتُوا‬ so kagowad; so rarangit ‫ت‬ ُ ‫الْ َم ْق‬ ْ

‫َمألَ َيَْألُ َملْئًا‬ pino iyan so shayi’ ‫َمألَ الشَّيء‬ َْ ِ miyapno’ َ‫ ا ْمتَأل‬:‫َمليئ َيَْألُ َملْئًا‬ َ mino’; pino’

mikhawasa ً‫َوَمالَ َءة‬

‫َملُ َؤ َيَْلُ ُؤ َمالَ ًء‬ ِ ‫ صار َكثِري الْم‬:‫ملُ َؤ فُالَن‬ mikhawasa si polan sa ‫ال‬ َ َ َ ََ miyakadakl i tamok

ِ َ ‫ َس‬: ً‫َماالَهُ َعلَى األ َْم ِر َمَُاالَةً َومالَء‬ َ َ ُ‫اع َده‬ miyamlpl so shayi sa miyapno’ ‫ أُفْعِم‬:‫اِ ْمتَألَ الشَّيء‬ َ ُْ ِ ِ pithampongan o pagtaw angkai sa pithatabangaan ‫علَْيه‬ َ ‫ ا ْجتَ َمعُوا َوتَ َع َاونُوا‬:‫َتََاألَ ال َق ْوُم َعلَى َك َذا‬ tiyabangan iyan skaniyan ko btadُ‫عاونَه‬ َ‫و‬

iran

mipno’ so shayi’ َ‫ اِ ْمتَأل‬:‫َتََألَ الشَّيء‬ ُْ ِ ِ ِ minditar so babay sa nditarn a mulā’ah a iphlapis ko nditarn a َ‫ لَبست الْمالَءة‬:ُ‫َت الْمرأَة‬ ْ َ ‫َتََأل‬ َ ُ َ

salakaw

so sagorompong; so manga ‫اف ال َقوِم‬ ْ :ُ‫الْ َمأل‬ َ ‫اْلَ َم‬ ْ ُ ‫اعةُ َوأَ ْشَر‬ olowan ko pagtaw

ِ ُ‫الْم ْلء‬ so nditarn o babay a iphlapis iyan ُ‫الْمالَءة‬ َ ُ so pno’; so bnsk

ko nditarn iyan a salakaw

260

)‫الس ِري ِر (ج‬ َّ ‫ش َعلَى‬ ُ ‫ َما يُ ْفَر‬:ُ‫الْ ُمالَءَة‬ so mammno’; so mappno’‫ الْم ْمتَلِئ‬:‫ن‬ ُ ُ ُ ‫الْ َمآل‬ so mappno’; so mammlpl ‫ الْم ْملُوء‬: ‫الْملِيئ‬ ُ َ ُ َ ِ so taw a kawasa a madakl i tamok ‫ال‬ ُ ‫ ال َكثِريُ الْ َم‬:‫يئ‬ ُ ‫الْ َمل‬

so dmpas o tilam ko bthal ‫ُمالَء‬

‫ْحا‬ ً ‫َملَ َح َيَْلَ ُح َمل‬ ِ tinimosan iyan so kodn ‫الق ْدر‬ َ ‫َملَ َح‬ ‫ي‬ miphalang ‫حا‬ ً َ‫َمل َح َيَْلَ ُح َمل‬ ِ miphalang so kibas ‫سواد‬ َ َ‫ َخل‬:‫ش‬ َ َ‫ط بَي‬ ُ ‫َمل َح الْ َكْب‬ َ َ ُ‫اضه‬ kibas a palang a mama ‫َملَح‬ ْ‫أ‬ kibas a babay a palang ‫حاء‬ َ ‫َم ْل‬ mithimos; miasin

miyakatimos ً‫وحة‬ َ ُ‫ُمل‬

‫َملُ َح َيَْلُ ُح‬ ِ mithimos so ig ‫حا‬ َ :ُ‫َملُ َح الْ َماء‬ ً ‫ص َار م ْل‬ ig a matimos; shayi a matimos ‫َمالِح‬ ُ‫ بَ ُه َج َو َح ُس َن َمْنظَُره‬:ً‫َّيءُ َمالَ َحة‬ ْ ‫َملُ َح الش‬ miyakapiya i paras so shayi ‫َملِيح (ج) ِمالَح‬ miyakatimos so ig ‫َملَح الْماء‬ ُ َ َ ْ‫أ‬ inipagayon iyan sa siyanaan iyanُ‫كلَه‬ َ ‫ َوا‬:ً‫َما َْلَهُ ِمالَ ًحا َوَمَُا َْلَة‬ ِ ‫ملَّح الش‬ mimbayok so pababayok sa ‫يح‬ ٍ ِ‫ أَتَى بِ َش ْي ٍء َمل‬:‫َّاعُر‬ َ َ bayok a mapiya

ِ tinimosan iyan so kodn ‫الق ْدر‬

َ ‫َملَّ َح‬ somiyayan si polan sa mataid a bilangataw ‫َتََلَّح فُالَن‬ َ ِ ِ piyakapiya niyan so shayi ‫يحا‬ ً ‫ َعدَّهُ َمل‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْستَ ْملَ َح الش‬ ِ so kapragaragat sa kalodan ُ‫حة‬ َ َ‫الْمال‬ so timos ‫الْ ِم ْلح‬ ُ so pkhababayaan a thotol ُ‫حة‬ َ ‫الْ ُم ْل‬ so padagang sa timos ‫ح‬ ِ ‫ َِبئِ ُع الْ ِم ْل‬: ‫ح‬ ُ َّ‫الْ َمال‬ so pthagoan sa timos ُ‫حة‬ َ َّ‫الْ َمال‬ so tagoay sa timos ُ‫حة‬ َ َ‫الْ َم ْمل‬ mirn; somiyapar; lomininding‫َم ْن ًعا‬

261

‫َمنَ َع َيَْنَ ُع‬

ُ‫ َحَرَمهُ إِ َّيه‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َمنَ َعهُ الش‬ ِ inrn iyan ko kabnar iyan sa da niyan on bgan ‫ح ِق ِه‬ َ ‫َمنَ َعهُ م ْن‬ lininding iyan so siringan iyan ُ‫ُحَاه‬ ْ ‫َمنَ َع‬ َ ‫َج َارهُ َو‬ َ ‫ أ‬:‫اْلَ َار‬ mimbaloy a mabagr ً‫اعة‬ َ َ‫َمنُ َع َيَْنُ ُع َمن‬ miyakabagr si polan sa adn ‫َم ِميًّا‬ َْ ‫صا َر َمنِ ًيعا‬ َ :‫َمنُ َع فُالَن‬

siyaparan skaniyan o shayi sa inrn iyan

a g’s iyan

ِ mirn so shayi sa di khaparoli ‫علَْي ِه‬ ُ‫ص‬ َ ‫ول‬ ُ ْ‫ تَ َع َّذ َر اْل‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْمنَ تَ َع الش‬ ِ ِ siyangka iyan so shayi sa da ُ‫عنْه‬ َّ ‫ َك‬:‫َّي ِء‬ َ ‫ف‬ ْ ‫ا ْمتَ نَ َع َعن الش‬ niyan paroliya

‫ اِْمتَ نَ َع‬:ُ‫َّيء‬ َ ‫َتََن‬ ْ ‫َّع الش‬ ِ ِِ ‫َتََن‬ miyanarig on ‫حتَمى‬ َ َ ْ ‫ ا‬:‫َّع به‬ ِ ِ somiyangka on sa da on pangongonotan ‫اع‬ َ َ‫ أَظْ َهَر اال ْمتن‬:ُ‫َّع َعْنه‬ َ ‫َتََن‬ ِ ِ so maligt a mala i anogon sa tamok ‫ك‬ ُ ‫ّي الْ ُم ْم ِس‬ ُ ‫ الضَّن‬:‫الْ َمان ُع‬ ِ ‫صانَةُ ِم َن الْ َمَر‬ so linding a pangrn sa ‫ض‬ َ َ‫الْ َمن‬ َ َ‫ ا ْْل‬:ُ‫اعة‬ mirn so shayi sa di kaparoli

di ron kisogat o sakit

ُ‫ العُِّز َوال ُق َّوة‬:ُ‫الْ َمْن َعة‬ ِ so somasangka a di pphasiyonot ‫ع‬ ُ ‫ الشَّد‬:ُ‫الْ َمنَّاع‬ ُ ‫يد الْ َمْن‬ ِ َّ so maligt a di niyan ppharon so mapiya niyan ko salakaw ron a taw ُ‫خْي ره‬ ُ ُ‫الْ َمن‬ َ َ ‫ الذي َّيَْنَ ُع‬: ‫وع‬ ِ so malilinding a di khasoldan ‫اع ِة‬ َ َ‫ ذُو الْ َمن‬:‫يع‬ ُ ‫الْ َمن‬ ِ ُّ ‫ ال َق ِو‬:‫الْمنِيع‬ so mabagr ‫يد‬ ُ ‫ي الشَّد‬ ُ َ so bagr ago so g’s

minggalbk; kominowa sa galbk iyan ‫َم ْهنًا‬

‫َم َه َن َيَْ ُه ُن‬ َّ ِ َّ ‫مهن‬ minggalbk so mama sa kapandayan ً‫صْن َعة‬ َ ‫ اَتَ َذ‬:‫الر ُج ُل‬ َ ََ

‫ف‬ َ :ًُ ‫َم ُه َن َيَْ ُه ُن َم َهانَة‬ َ ‫ض ُع‬ liyobayan iyan; piyakalmk iyan ُ‫َض َع َفه‬ ْ ‫ أ‬:ُ‫أ َْم َهنَه‬ kominowa sa galbk iyan ً‫ اِ ََّتَ َذ ِم ْهنَة‬:‫اِ ْمتَ َهن‬ َ ِ so galbk ‫العمل‬ ُ َ َ :ُ‫الْم ْهنَة‬ ‫مَ ي‬ romiyamig; romiyampi; minindag; somiyailang ‫استِوائِِه‬ َ ُ ‫ال ََي‬ َ ْ ‫ َز َال َع ِن‬:‫يل َم ْيالً َوَميَالَ ًَن‬ ِ ِ ِ ِ miyapolid so alongan ‫السماء‬ ْ َ‫ َزال‬: ‫س‬ ْ ‫َمالَت الش‬ َ َّ ‫ت َع ْن َكبد‬ ُ ‫َّم‬ َِِ‫م‬ romiyampi on; miyampil on ُ‫از لَه‬ َ َ‫َحبَّهُ َو ْاَن‬ َ ‫ أ‬:‫ال إلَْيه‬ َ ِ liyalim iyan skaniyan ‫جار وظَلَم‬ َ ‫َم‬ َ َ َ َ :‫ال َعلَْيه‬ kiyalobayan

262

‫َمي َل َيَْيَ ُل‬ ِ ً‫ َكا َن مائِال‬:‫ميِل الشَّيء‬ miyakasailang so shayi sa ً‫خ ْل َقة‬ َ ُْ َ َ minindag; somiailang ً‫َم ْيال‬

dalm a kandang a pakaasal iyan

so makasasailang a di mbabatang (mamamaan)‫َميَل‬ ْ‫أ‬

‫َمْيالَء‬ ِ ‫ئ ال ُقر‬ ِ َ ‫أ ََم‬ somiyailang so pababatiya sa Qur’ān sa miyatiya sa piyakapagagaw ‫آن‬ ْ ُ ‫ال قَار‬ so makasasailang a di mbabatang (bababayin)

niyan so baris a diyatas ago so dibawa

َ ‫أ ََم‬ ُ‫ َميَّلَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ال الش‬ piyakaindag iyan so shayi ً‫ج َعلَهُ َمائِال‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫َميَّ َل الش‬ mizangka ko dowa a shayi sa mimardod‫ تَرَّد َد‬:‫ن‬ َ ْ َ‫َميَّ َل ب‬ َ ِ ْ‫ّي األ َْمَري‬ ِِ ِ ِ mizadoratan ko kaphlalakaw‫ختَ ر‬ َ ْ َ‫ تَب‬:‫َتََايَ َل ِف م ْشيَته‬ piyakaindag iyan so shayi

niyan sa kazalibantog

:‫ال‬ َ ‫اِ ْستَ َم‬ ِ ِ‫ّي األَل‬ ِ ِ‫ نُطْق األَل‬:ُ‫ا ِإلمالَة‬ ‫ف َواليَ ِاء‬ َ ْ َ‫ف ب‬ ُ َ ِ abaris a diyatas ago dibawa, odi na so ِ‫كسرة‬ َ ْ َ ْ‫َوال َفْت َحة َكال‬ romiyamig sa minindag ‫ال‬ َ ‫َم‬

so kapakapagagawa ko dowa

batang a alif ago so ya’ sa sii balsa sa pagltan a di dibawa na di pman diyatas a tarotop

so kazoramig ‫الْمْيل‬

ُ َ ِ ِ ِ so diyangka a taks a kawatan a 1609 ko maitros amay )‫َبرًي‬ َْ ‫مْت ًرا‬1852 ‫ مْت ًرا بََّرا و‬1601( ‫الْ َمْي ُل‬ ka sii sa gilopa, na 1852 ka maitros amay ka sii sa ragat

so maito a pansom a giiithiyalok o ‫َميَال‬ ْ‫أ‬

)‫ح َوََْن َوهُ (ج‬ ْ ‫ َوأ ََداة يُ ْسبَ ُر َِبَا‬,‫ َما يُكْتَ َح ُل بِِه‬:‫الْ َمْي ُل‬ ُ ‫اْلُْر‬

babay sa mata niyan; so maito a pansom a ipethkhad ko kadalm o pali

ً‫نَبَ َل يَ ْن بُ ُل نَ ْبال‬ mimbaal sa gasa a pana’ ‫اد َها‬ َ ‫َح َس َن إِ ْع َد‬ ْ ‫صنَ َع َها َوأ‬ َ :‫نَبَ َل الن َّْب َل‬ mimbaal sa gasa a pana’

ُ َ ‫ َعظُ َم‬:ً‫نَبُ َل يَ ْن بُ ُل نُ ْبالً َونَبَالَة‬

miyabilangataw sa miyakaporo‫ف‬ َ ‫و َشر‬

so pangkatan iyan

ِ ِ ْ ‫ َكُرَم َح َسبُهُ َو ُُح َد‬:‫نَبُ َل فُالَن‬ ُ‫ت ََشَائلُه‬

miyabilangataw si polan sa miyabantog so parangay niyan a mapiya

‫نَبِيل (ج) نُبَالَء‬ ِ :‫النَّابِل‬ ِ ‫احب النَّب‬ so maawid sa gasa a pana’ ‫ال‬ َ ُ َ ُ ‫ص‬

mama a bilangataw a maporo i pangkatan

a ipphamana iyan

ِ ‫االض ِطر‬ ِ ِ ‫الصائِ ِد ِِب ْْلِب‬ ِ ِ َ َ‫اِ ْختَ ل‬ mizaog so ‫ال‬ َّ ‫الصائِ ُد ِِبلنِبَ ِال ِم َن‬ َّ ‫ف‬ ُ ‫يما بَْي نَ ُه ْم فَالَ يُ ْعَر‬ ُ َ ْ ‫ َوقَ َع‬:‫ط اْلْاَب ُل ِِبلنَّاب ِل‬ َ َ ‫اب ف‬ patogs sa litag ago so patogs sa pana’ giyanan na iringa a makatotoro’ sa kiyasagala

263

o btad sa di makapthndoay so mapiya ago so marata’

‫ف‬ ُ ‫َّجابَةُ َوالشََّر‬ َ ‫ الن‬:ُ‫النَّبَالَة‬ ِ ‫ صانِع النَّب‬:‫ال‬ so pangngmbaal sa gasa’ a pana’ ‫ال‬ َ ُ َ ُ َّ‫النَّب‬ ِ so gasa’ a pana’‫ام (ج) نِبَال‬ ُ ‫ الس َه‬:‫الن َّْب ُل‬ ِ so sawaro a gasa’ ‫َّب ِل‬ ْ ‫ َواح َدةُ الن‬:ُ‫الن َّْب لَة‬ lomiyodas sa opis ‫َنبًا‬ َْ ‫ب‬ ُ ‫ب يَ ْن ُج‬ َ َ‫ََن‬ ِ liyodas iyan so opis o kayo ‫ْلَاء َها‬ َ ‫ب الش‬ َ ‫ قَ َشَر‬:‫َّجَر‬ َ َ‫َْن‬ mimbaloy a mapasang i otk a di so salakaw ُ‫ن ِمثْ لَه‬ َ ‫ضلُهُ َعلَى َم ْن َكا‬ ْ َ‫ نَبُهَ َوَِب َن ف‬:ً‫ب ََنَابَة‬ ُ ‫ب يَ ْن ُج‬ َ ُ‫ََن‬ so kaporo o pangkatan ago so parangay

ron ko manga rza iyan

‫ ُولِ َد لَهُ َولَد‬:‫ب‬ َ َ‫أ َْْن‬ ِ ِ ِ mbawata sa manga wata a ‫ُّجبَاء‬ َ َ ‫ يَل َدان الن‬:‫َر ُجل أَ ِو ْامَرأَة مْن َجاب‬ َِ mimbawata sa wata a mapasang ‫ْنيب‬

mama odi na babay a gii

manga papasang

ِ so kapasang o wata a mioombaw niyan ko manga ‫علَى أَتْ رابِِه‬ ْ َ‫ور ف‬ َ َ‫ النَّب‬:ُ‫َّجابَة‬ َ ‫الن‬ ُ ‫اهةُ َوظُ ُه‬ َ َ ‫ض ِل الْ َولَد‬

rza iyan

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ so wata a mapasang a malantas i ‫َْنَاب وُْنَبَاء‬ َ ْ ‫ ال َفاض ُل َعلَى مثْله ِف نَ ْوعه (ج) أ‬:‫يب‬ ُ ‫النَّج‬ pamikiran

َِ wata a babay a mapasang ‫ْنيبَة (ج) َْنَائِب‬ minipanggao; miniporo; minoboto ‫ودا‬ ً ُ‫ََنَ َد يَ ْن ُج ُد َُن‬ ِ ‫َْند الش‬ miniporo’ so shayi; minigayaw;‫ع‬ َ ‫ ا ْرتَ َف‬:ُ‫َّيء‬ ْ ََ minipanggaw; miniboto

tiyabangan iyan si polan saُ‫صره‬ َ َ‫ون‬

َ َ ُ‫ أ ََعانَه‬:‫َْنَ َد فُالَ ًًن َْْن ًدا‬ inogopan iyan

‫ َش ُج َع‬:ً‫ادة‬ َ َ‫ََنُ َد يَ ْن ُج ُد ََْن َدةً َوََن‬ َِ‫َْْند و‬ mama a mawaraw a maprs ‫ْنيد‬ َ ٍ somiyong sa Najd; minajd ‫ْند‬ َْ ‫ب إِ َل‬ َ ‫ َذ َه‬:‫أ َْْنَ َد‬ tiyabangan iyan si polan ُ‫صره‬ َ َ َ‫ أ ََعانَهُ َون‬:‫أ َْْنَ َد فُالَ ًًن‬ tiyabangan iyan skaniyan; inithabangaُ‫صره‬ َ َ َ‫ أ ََعانَهُ َون‬:ُ‫ًَن َج َده‬

mimbaloy a mawaraw a maprs

iyan skaniyan

ٍ ‫ َزيَّنَهُ بِ ُستُوٍر َوفُ ْر‬:‫ت‬ limbaan iyan so walay sa manga rnding ago manga dmpas‫ش‬ َ ‫ْن‬ َ ‫ََّد الْبَ ْي‬ ِ liyalkan iyan so manga olona’ sa lalk a maoml ago piyamanai ‫خاطَ َها‬ َ ‫ْن‬ َ ‫ َح َش‬:‫ََّد الْ َو َسائ َد‬ َ ‫اها َو‬ niyan

264

miyangni sa tabang; miyangni sa masabt skaniyan ko margn a َ‫َّج َدة‬ ْ ‫الن‬

ِ ‫ب‬ َ َ‫ طَل‬:‫ا ْستَ ْن َج َد‬

misosogat on

ِ ِ َ ‫ ا ْستَ َعا َن‬:‫ا ْستَ ْن َج َد فُالَ ًًن‬ ِ ِ so taw a pphananabang ko margn ‫ّي‬ ُ ‫ الْ ُمع‬:‫الْ ُمنَاج ُد‬ ِ ‫ س ِريع النَّج َدةِ والغَو‬:‫رجل ِمْنجاد‬ ‫ث‬ َُ ْ َ ْ ُ َ َ ِ ِ mama a madilapt i katabang ‫(ج) َمنَاجد وَمنَاجيد‬ َ

miyangni sa tabang ki polan ‫اث‬ َ َ‫استَ غ‬ ْ‫و‬

ko manga rrgn

ِ ِ ُّ ‫ت ِِب‬ َ ‫ َم ْن يَُزيِ ُن الْبَ ْي‬:‫الْ ُمنَج ُد‬ ْ َ ‫لستُور‬

ِ ‫والْ ُفر‬ so taw a pallmba’ sa walay sa nggolalan sa manga ‫ش‬

rnding ago manga dmpas

ِ ‫ َُحَائِ ُل‬:‫اد‬ ُ ‫الن َج‬ ِ ‫ ِحرفَةُ الْمن ِج‬:ُ‫النَّجادة‬ kalmba sa manga rnding ‫د‬ َُ ْ َ َ ِ ‫السي‬ so tanggoban o pdang ‫ف‬ ْ َّ

so

ago manga dmpas

ِ ‫ َما ْارتَ َف َع ِم َن اْأل َْر‬:‫َّج ُد‬ so mipapanggaw a lopa’ ‫َْنُد‬ ْ ‫ب (ج) ُْنُود َوِْنَاد َوأ‬ ْ ‫الن‬ َ ‫ض َو‬ َ ُ‫صل‬ ِ ِ‫اْل ِزيرة‬ ِ ِ ِ ‫اْلِجا ِز والْعِر‬ so Najd na skaniyan so sabagi ko lopa a Arabia sa ‫اق‬ َ ْ َ‫العَربِيَّة ب‬ َ َ َْ ‫ ق ْسم م َن‬:‫َْْند‬ َ َ َ ْ ‫ّي‬ pagltan a Hijāz ago giya Irāq

ِ ِ َ‫القت‬ so kawaraw ago so kaprs ko kapakithidawa‫ال‬

‫اعةُ ِِف‬ َ ‫َّج‬ ْ ‫الن‬ َ ‫ الش‬:ُ‫َّج َدة‬ so kagaan a kapananabang ko margn ‫غاثَِة‬ َ ‫ ُس ْر َعةُ ا ِإل‬:ُ‫َّج َدة‬ ْ ‫الن‬ ِ ‫ فِْرقَة ِم َن الشَُّر ِط َس ِر َيعةُ التَّنَق‬:ِ‫َّج َدة‬ so ronda o polis a madilapt i kanggalbk ko ‫غاثَِة‬ َ ‫ُّل لِ ِإل‬ ْ ‫ُش ْرطَةُ الن‬ kapanabang

ً‫ََنَ َل يَ ْن ُج ُل ََْنال‬ mimoriyataw sa wata’ ‫َْنَل الْولَ َد‬ َ َ ‫ي‬ miyakaroyo’ so mata niyan sa miyakala’ ً‫جل ََنَال‬ ُ َ ‫ََن َل يَ ْن‬ ِ ِ miyakala so mata niyan sa miyakaroyo’ ago miyakalano’ ‫ت‬ ْ َ‫ت َو َح ُسن‬ ْ ‫َّس َع‬ ْ َ‫َْنل‬ َ ‫ ات‬:ُ‫ت َعْي نُه‬ ِ َّ ‫ت الش‬ ِ َ‫َِْنل‬ miyakaolad so pali’ ‫ت‬ ْ ‫َّس َع‬ َ ‫ ات‬:ُ‫َّجة‬ babay a maroyo i kapmata a mala’;‫ْنل‬ ُْ )‫َْْنالَء (ج‬ mimoriyataw; mimbawata; mikharitan

pali’ a mala

ِ piyakapanathab iyan so binatang ‫َّجيل‬ َ ‫ أ َْر َع‬:َ‫أ َْْنَ َل الدَّابَّة‬ َ ‫اها الن‬ ko otan a Najīl

ِْ ‫اْ ِإل‬ so kitab a Injīl a initoron ko Īsā ‫ْنيل‬

ُ ِ ِ so garab; so agani ‫جل (ج) َمنَاجل‬ ُ َ ‫الْمْن‬ ِ so klam a iphlopit ko giiphandayan ُ‫جلَة‬ َ ‫الْمْن‬ para mathkhs iyan

265

so wata’; so moriyataw ‫الْولَ ُد‬

ْ ‫الن‬ َ :‫َّج ُل‬ ِ so otan a pthatabn o ayam ٌّ‫شِِب‬ ْ ‫ نَبَات ُع‬:‫يل‬ ُ ‫النَّج‬ mizamaya; mizapa ‫َنبًا‬ َْ ‫ب‬ ُ ‫ب يَ ْن ُح‬ َ َ‫ََن‬ mizamaya si polan‫ نَ َذر نَ ْذرا‬:‫ََنَب فُالَن‬ ً َ َ ِ ‫ي‬ mindidiyagaw ‫كاء‬ َ ُ‫ أَ ْعلَ َن ِِبلْب‬:‫ب ََْنبًا َوََنيبًا‬ ُ ‫ب يَ ْن َح‬ َ َ‫ََن‬ gomoraok sa matanog

ِ ‫ب البَاكِي‬ َ ‫انْتَ َح‬ so lgt ‫ال‬ ُ ‫الس َع‬ ُّ :‫اب‬ ُ ‫ُّح‬ َ ‫الن‬ so samaya’; so sapa’ ‫ النَّ ْذر‬:‫َّحب‬ ُ ُ ْ ‫الن‬ ِ ‫ أَش ُّد الْب َك‬:‫النَّحب‬ so kagoraok sa mapasang; so kandidiyagaw ‫اء‬ ُ َ ُ ْ so masa ; so kotika’ ‫ت‬ ُ ْ‫ الْ ُم َّدةُ َوالْ َوق‬:‫ب‬ ْ ‫الن‬ ُ ‫َّح‬ so adiyal; so taalik a mattndo’‫َجل‬ ْ ‫الن‬ ُ ‫َّح‬ ُ َ ‫ اْأل‬:‫ب‬ miyatonay niyan so ajal iyan ُ‫َنبَه‬ َْ ‫ضى‬ َ َ‫ق‬ mindidiyagaw so pnggoraok

minaas ‫َنسا‬ َْ

ً ‫س‬ ُ ‫س يَ ْن َح‬ َ َ‫ََن‬ ِ ‫ جلَب َعلَي ِه الضَّرر وسوء ا ْْل‬:‫ََنَسه‬ niyaasan iyan sa miyasogat skaniyan a marata ago ‫ال‬ َ َ ُ َ ََ ْ َ َ ُ َ kabinasa

‫ي‬ ً َ‫س ََن‬ ً ‫ َكا َن‬:‫سا‬ ُ ‫س يَ ْن َح‬ َ ‫ََن‬ َِ mama a kananaasan ‫َنس‬ ِ kiyanaasan; miyasogat a naas ‫َّحس‬ َ ‫ أ‬:‫س‬ ُ ْ ‫َصابَهُ الن‬ َ ‫َُن‬ kananaasan ‫َمْنحوس‬ ُ ِ ِ minaas sa mikharata so btad iyan ‫ساء‬ َ َ ‫س َو‬ َ ‫ انْتَ َك‬:‫س‬ َ ‫انْتَ َح‬ so galang; so tombaga ‫ُّحاس‬ ُ َ ‫الن‬ ِ ‫ صانِع األَدو‬:‫َّحاس‬ ِ ‫ات الن‬ so panday sa galang ago so giiron ndagang ‫اسيَّ ِة وَِبئِ ُع َها‬ َ َ ‫ُّح‬ َ َ ُ َ ُ َّ ‫الن‬ ِ ‫َّح‬ so galbk o panday sa galang ‫اس‬ َّ ‫ ِم ْهنَةُ الن‬:ُ‫اسة‬ َّ ‫الن‬ َ ‫َّح‬ ِ ‫اْل‬ so naas; so panamaonn a marata’‫ال‬ ْ ‫الن‬ َْ ُ‫ الضُُّّر َو ُسوء‬:‫س‬ ُ ‫َّح‬ gawii a naas; gawii a marata’ ‫َنس‬ َْ ‫يَ ْوم‬ ِ ‫ ضمر‬:ً‫ف ََنَافَة‬ piyagti sa rza iyan sa dalm a kandang; magasa i ً‫خ ْل َقةً الَ ُه َزاال‬ ُ ‫ف يَ ْن ُح‬ َ ُ‫ََن‬ َُ َ kiyanaasan skaniyan ‫َنسا‬ َْ

kaplawas sa asal iyan

‫ض ُمَر‬ ُ ‫ف يَ ْن َح‬ َ ‫َيَن‬ َ :‫ف ََنَ ًفا‬ piyagti skaniyan o sakit odi na awid a akal sa riyangkiyang ُ‫َه َزلَه‬ ْ ‫ أ‬:‫ض أَ ِو ا َْلَُّم‬ ُ ‫أ ََْنَ َفهُ الْ َمَر‬ piyagti; miyagnos; riyangkiyang

266

so pagti; so rangkiyang

ِ ‫ول (ج) َُنَ َفاء‬ ُ ‫ الْ َم ْهُز‬:‫يف‬ ُ ‫النَّح‬

riyayor; riyangkiyang ً‫َُنُول‬

‫ََنَ َل يَ ْن ُح ُل‬ ِ riyayor o sakit si polan sa inirondan iyan a lawas iyan ُ‫َضنَاه‬ ْ ‫ أ َْهَزَل ج ْس َمهُ فَأ‬:‫ض فُالَ ًًن‬ ُ ‫ََنَ َل الْ َمَر‬ َِ‫ًَن ِحل و‬ mama a rayor a pagti ‫َنيل‬ َ ٍ ِ bigan iyan sa tamok sa kakhapiyaan‫شيء‬ َ ‫ تَبَ َّر‬:ً‫ََنَ َل يَ ْن َح ُل َُْنال‬ ْ َ ‫ع لَهُ ب‬ bitangan iyan so babay; inibgay niyan ko babay so mahar iyan ‫اها َم ْهرَها‬ َ َ َ‫ أ َْعط‬:َ‫ََنَ َل الْ َم ْرأَة‬ inibangnsa niyan so katharo ki polan a da niyan ‫ نَسبَهُ إِلَْي ِه ولَْيس بِ َقائِلِ ِه‬:ً‫َنال‬ َ َْ ‫ََنَ َل فُالَ ًًن الْ َق ْو َل‬ َ َ oto matharo’

‫ َد َّق َوَهُزَل‬:ً‫ََنُ َل يَ ْن ُح ُل َُنُول‬ َِ mama a rangkiyang; mama a pagti ‫َنيل‬ riyangkiyang skaniyan o sakit ‫ض‬ ُ ‫أ ََْنَلَهُ الْ َمَر‬ ِِ ِ bigan iyan skaniyan ko tamok iyan ‫َعطَاهُ ِم ْن َمالِِه‬ ْ ‫ أ‬:‫َنََّلَهُ م ْن َماله‬ ِْ َ‫ اِ َّد َعاهُ لِنَ ْف ِس ِه وُهو لِغ‬:‫اِنْتَ َحل الشَّيء‬ tiyontot iyan so shayi a ِ‫ريه‬ َْ َ َ َ riyangkiyang; piyagti; riyayor

rk iyan a di niyan oto rk

ِِ so kapamankhawa ko katao o salakaw sa ibangnsa niyan sa ginawa ‫ي‬ ُّ ‫الْع ْلم‬

‫ال‬ ُ ‫اْ ِالنْتِ َح‬

niyan, maana a somiyorat sa kitab sa inialat iyan so kitab o salakaw ron na pitharo iyan a rk iyan (plagiarism) miyangnsa sa isa a kpit sa ‫إِلَْي ِه‬

ِ ِ ‫ب‬ َ ‫ انْتَ َس‬:‫انْتَ َح َل َم ْذ َهبًا‬

aya niyan pikhpit

so kaayam sa tamaing pantag sa ‫َّح ِل‬ ْ ‫الن‬

َّ ‫الن‬ ُ‫ تَ ْربِيَة‬:ُ‫َّحالَة‬

so taw a maayam sa tamaing ‫َّح ِل‬ ْ ‫الن‬

‫ ُمَرِب‬:‫ال‬ ُ ‫َّح‬ َ ‫الن‬

kapakakowa sa tnb

odi na batiyokan

so tamaing; so batiyokan ‫حل‬ ْ َّ‫الن‬

ُ ِ so pammgayan a tamok ‫العطَاء‬ ُ َ :ُ‫الن ْحلَة‬ ِ so kipantag a mattndo’‫ض‬ ُ ‫ ال َف ْر‬:ُ‫الن ْحلَة‬ minili’; tominindos ‫َخ َذ َُنْبَةَ الشَّي ِء‬ َ ‫ أ‬:‫ب ََنْبًا‬ ُ ‫ب يَ ْن ُخ‬ َ َ‫ََن‬ ْ ‫ي‬ tiyalaw’; liyaolao ‫ب ََنَبًا‬ ُ ‫ب يَ ْن َخ‬ َ ‫ََن‬ ِ tiyalaw; liningkap ‫ب‬ َُ ‫ َج‬:ُ‫ب قَ ْلبُه‬ َ ‫ََن‬ َِ taw a talaw; taw a lingkap ‫َنب‬ ٍ ‫ جاء بِولَ ٍد جب‬:‫أ ََْنَب‬ mimbawata sa lingkap; ‫ان‬ ََ َ َ َ َ 267

mimbawata sa talaw

ِ ِ ُ‫ ا ْختَ َارهُ َوانْتَ َقاه‬:ُ‫انْتَ َخبَه‬ ِ ‫ من لَه ح ُّق التَّص ِو‬:‫الْمْن تَ ِخب‬ ِ ‫يت ِِف اْ ِالنْتِ َخ‬ so taw a phakapili; so taw a adn a kabnar iyan ko ‫اب‬ ْ َ ُ َْ ُ ُ pinili iyan; tinindos iyan

kapili sa dato ko masa a kaphamili sa olowan

‫ الْ ُم ْختَ ُار‬:‫ب‬ ُ ‫الْ ُمْن تَ َخ‬ ِ ِ so taw a pphili; so taw a pthindos ‫خب‬ ُ َ‫ الْ ُمْن ت‬:‫ب‬ ُ ‫النَّاخ‬ ِ ِ so miyatindos; so miyapili’ ‫شي ٍء‬ ْ ‫الن‬ ْ َ ‫ الْ ُم ْختَ ُار م ْن ُكل‬:ُ‫ُّخبَة‬ ِ ‫ ص َّوت َِبي‬: ‫ََنَر ي ْن يخر ََنْرا وَيَنريا‬ ِ ‫اش‬ sominigng; romiyasrok ‫يم ِه‬ ََ َ َ ً َ ً ُ َ َ miyardak sa miyaphopog‫خ ُر ََنًَرا‬ َ ‫َيَن َر يَ ْن‬ ِ ِ miyardak so shayi sa miyapophog‫َّت‬ َ ‫ بَل َي َوتَ َفت‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫ََنَر الش‬ َِ‫ًَن ِخر و‬ shayi a miyapophog sa kiyardak ‫َنر‬ َ ِ ِ ِ so pso o ngirong‫ ثَ ْقب األَنْف (ج) َمنَاخر‬:‫خَر‬ ُ َ ‫الْ َمْن‬ ُ ِ so pso o ngirong ‫خر‬ ُ ‫ الْ َمْن‬:‫الْ ُمْن ُخُر‬ ِ ِ ِ ِ ِ so tolan a zsmba a adn a lbo niyan‫يها ثُ ْقبَة‬ َ ‫ الْ ُم َج َّوفَةُ الَِِّ ف‬:‫النَّاخَرةُ م َن الْعظَام َوََْن ِوَها‬ ِ ‫الن‬ ِ ْ‫ت ِِبألَن‬ so rasrok o ngirong ‫ف‬ َّ :ُ‫َّخري‬ ُ ‫الص ْو‬ so miyapili’; so miyatindos

‫ب نَ ْد ًَب‬ ُ ‫ب يَ ْن ُد‬ َ ‫نَ َد‬ tindo iyan si polan ko ُ‫عاه‬ َ ‫ َد‬:‫ب فُالَ ًًن إِ َل اْأل َْم ِر‬ َ ‫نَ َد‬

tomindo sa akila; tomindo sa saliyanti

kapnggalbka ko btad

ِ ‫ََم‬ piyangangaloy niyan so manga bantogan o miyatay; diyaolat iyan ُ‫اسنَه‬ َ

‫َّد‬ َ ‫ َعد‬:‫ت‬ َ ِ‫ب الْ َمي‬ َ ‫نَ َد‬

so miyatay sa dinidaw niyan a manga bantogan

‫ي‬ ‫ب‬ ُ ‫ب يَ ْن َد‬ َ ‫نَد‬ ِ miyamara so pali ago mindmt sa miphonng‫َم‬ َّ ‫ َج‬:‫ح‬ ْ ‫ب‬ َ ‫ف َواْلتَأ‬ َ ‫نَد‬ ُ ‫اْلَْر‬ ِ ِ‫ ظَهرت ف‬:‫نَ ِدب ِجسمه‬ miphonng so lawas iyan ‫يه نُ ُدوب‬ ْ ََ ُ ُ ْ َ ِ َ‫نَ ِدب ون‬ taw a madakl i pon’ng ‫ديب‬ َ ِ ِ ِ ِ tomiyarima ko galbk ‫ع‬ َ ‫َسَر‬ ْ ‫اب َوأ‬ َ ‫ ا ْستَ َج‬:‫ب لأل َْمر‬ َ ‫انْتَ َد‬ miphonng; mimbalng‫نَ َد ًَب‬

sa pinggalbk iyan

ِ siyogo iyan si polan ko galbk ‫ نَ َدبَهُ إِلَْي ِه‬:‫َم ٍر‬ ْ ‫ب فُالَ ًًنِ أل‬ َ ‫انْتَ َد‬ lininggang ko kaphatay niyan ‫عا‬ ً ‫ع يَ ْنزيعُ نَ ْز‬ َ ‫نَ َز‬ ِ ‫ف علَى الْمو‬ lininggang so pkhasakit sa magaan dn mapandos a napas ‫ت‬ َ ‫نََز‬ ُ ‫ع الْ َم ِر‬ ْ َ َ َ ‫ أَ ْشَر‬:‫يض‬ iyan ko kaphatay

268

‫اق‬ َ َ‫ َح َّن َوا ْشت‬:‫ع إِ َل أ َْهلِ ِه‬ َ ‫نََز‬ tomiyaplk ko shayi sa ginkan iyan ‫ف وانْتَ َهى‬ َ ‫نََز‬ َ َّ ‫ َك‬:‫ع َع ِن األ َْم ِر‬ romiyampi on sa siyayanan iyan ُ‫شبَ َهه‬ ْ َ‫ أ‬:‫ع إِلَْي ِه‬ َ ‫نََز‬ ِِ ِ ‫نَزع الش‬ inarat iyan so shayi ko darpa iyan; liyowas iyan so shayi ُ‫ج َذبَهُ وقَلَ َعه‬ َ َ :‫َّيءَ م ْن َم َكانه‬ ْ ََ inikadali iyan so pamiliya niyan

ko darpa iyan sa giyandr iyan

ِ ِ mizoyokan so bok iyan ‫جْب َهتِ ِه‬ َ ‫نَز‬ َ ‫ ا َْنَ َسَر َش ْعُرهُ َع ْن َجان َِب‬:‫يع يَ ْن َزعُ نَ َز ًعا‬

‫أَنْ َزع‬ babay a soyokan i kapagbok ‫عاء‬ َ ‫نَْز‬ ِ ‫ تَض َّجر ِعْن َد إِ ْشرافِ ِه علَى الْمو‬: ‫ًَنزع الْم ِريض‬ lininggang so pkhasakit ko kakhapandos o napas ‫ت‬ َْ َ َ َ َ ُ َ ََ mama a soyokan i kapagbok

iyan ko kaphatay niyan

ِ miyaranon so ginawa niyan ‫ت‬ ْ َ‫ا ْشتَاق‬

ِ :‫َّي ِء‬ َ ‫ًَن َز‬ ْ ‫ع نَ ْف َسهُ إ َل الش‬

inikharido iyan si polan ُ‫اصمه‬ َ ‫َخ‬

ko shayi

:‫ع فُالَ ًًن‬ َ ‫ًَن َز‬ َ giyandr iyan ki polan so shayi sa inagaw niyan on ُ‫جاذَبَهُ إِ َّيه‬ َ ‫ًَن َز‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫ع فُالَ ًًن الش‬ ِ ‫ًنزعته ن ْفسه إِ َل الش‬ inisogoon o ginawa niyan a kakowa a niyan ko shayi ‫عْتهُ إِلَْي ِه‬ َ ‫ َد‬:‫َّيء‬ ُ ُ َ ُ َْ َ َ ْ ِ ِ miyaarat so shayi; miyapokas so shayi ko katatagoan on ‫ع‬ َ ‫انْتَ َز‬ َ َ‫ انْ َقل‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫ع الش‬ ِ inarat iyan so shayi sa giyandrot iyan iyan; sininggaot iyan so shayi sa ُ‫ اِقْ تَ لَ َعه‬:‫ع الشَّيء‬ َ ْ َ ‫انْتَ َز‬ giyamit iyan

ِ ِ ‫اِنْت زع ع ِن الش‬ initaplk iyan so shayi sa ginkan iyan nggolaola ‫ع‬ َ َ ََ َ َ‫ ا ْمتَ ن‬:‫َّيء‬ ْ ِ miyasobag so pagtaw sa mizosopaka siran ‫ختَ لَ ُفوا‬ ْ ‫ ا‬:‫ع ال َق ْوُم‬ َ ‫تَنَ َاز‬ ِ َّ‫ الْم َكا ُن ال‬:‫الْمْن زع‬ so darpa a apasa’ ُ‫ذي يُْن َزعُ ِمْنه‬ َ َُ َ so romarapo’; so di kalalayaman a mibabagowan ‫ الْغَ ِريب‬:ُ‫النَّا ِزع‬ ُ ِ ِ ِ ِ so kakhapandos o napas o taw a phatay ‫ضار الْمريض‬ َ ُ َ ‫ ا ْحت‬:ُ‫الن َّْزع‬ ِ ِ so soyokan ko olo a da a ba on m’tho a bok‫ْلَْب َه ِة‬ ْ ‫َّع ِر ِم ْن َجانِ َ ِْب ا‬ ْ ‫ َم ْوض ُع ْاَن َسا ِر الش‬:ُ‫الن ََّز َعة‬ so taw a madadali’ ko ingd iyan sabap ko kabibintad iyan ُ‫شتَاقُه‬ ْ َ‫ الَّ ِذي ََِي ُّن إِ َل َوطَنِ ِه َوي‬:ُ‫الن ُُّزوع‬ on; so kadali ko nganin a mapangingindaw so kakowaa on o taw a madadali on

ً‫سول‬ ُ ُ‫س ُل ن‬ ُ ‫س َل يَ ْن‬ َ َ‫ن‬ ِ ‫نسل الش‬ miyaroro so shayi sa ‫ط‬ َ ‫ص َل َع ْن َغ ِْريهِ َو َس َق‬ َ ‫ انْ َف‬:ُ‫َّيء‬ ْ َ ََ

miyaarat k e’thoan iyan sa miyaroro

miyablag ko pd iyan

‫يش الطَّائِِر‬ ُ ‫نَ َس َل ِر‬ ‫ي‬ mimoriyataw ً‫سال‬ ْ َ‫س َل يَ ْنس ُل ن‬ َ َ‫ن‬

miyaroro so bombol o papanok

269

mimomoriyataw si polan ُ‫نَسلُه‬

ْ ‫ َكثَُر‬:‫نَ َس َل فُالَن‬

sa miyakadakl so moriyataw niyan

ِ َ :‫نَ َس َل الْ َماش ُي‬

miyanizakay so phlalag;‫ع‬ َ ‫َسر‬ ْ‫أ‬

minggagaan so phlalakaw

ُ‫ َولَ َده‬:‫نَ َس َل الْ َولَ َد‬ ِ ِ َ‫ ف‬:‫نَسل الشَّيء‬ biyadot iyan so shayi ُ‫َس َقطَه‬ ْ ‫صلَهُ م ْن َغ ِْريه َوأ‬ َ َْ ََ mimbawata sa wata a mama

sa inolog iyan

‫أَنْ َس َل اْ ِإلنْ َسا ُن‬ mimomoriyataw so pagtaw ‫اسل ال َقوُم‬ ْ َ َ َ‫تَن‬ ِ ُّ ‫ط ِمن‬ so roro a bombol odi na bok ‫َّع ِر‬ ْ ‫الصوف أَ ِو الش‬ َ َ ‫ َما َس َق‬:ُ‫ُّسالَة‬ َ ‫الن‬ ُّ ‫ الْولَ ُد و‬:‫َّسل‬ so moriyataw ‫الذ ِريَّةُ (ج) أَنْسال‬ َ َ ُ ْ ‫الن‬ َ ِ ‫الن‬ so wata a moriyataw ‫ الْولَ ُد‬:ُ‫َّسيلَة‬ َ ِ ‫الن‬ so sombowan; so tali a maito a sombowan ُ‫ الْ َفتِيلَة‬:ُ‫َّسيلَة‬ mimoriyataw so manosiya

ً‫سو نَ ْس َوة‬ ُ ‫سا يَ ْن‬ َ َ‫ن‬ inibagak iyan so shayi ُ‫كه‬ َ‫ تََر‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫نَ َسا الش‬ ِ inibagak iran so Allāh sa da iran ‫سيَ ُهم‬ ْ َ‫نَ ُسوا هللاَ فَن‬ miyagak; miyawa’

paratiyaya a na linipatan iyan siran

‫ي‬ ً ‫سى‬ َ ‫نَس َي يَ ْن‬ ِ ِ minipagataat i polan so ogat iyan ُ‫كى نَساه‬ َ َ َ‫ ا ْشت‬:‫نَس َي فُالَن‬ mama a magaataat sa pzakit a ogat iyan ‫نِس‬ babay a magaataat sa pzakit a ogat iyan ‫نَسيَة‬ ْ ِ kiyalipatan iyan so shayi ‫ن‬ َّ ‫نَ ِس َي‬ ُ ‫الش ْيءَ ن ْسيَا‬ piyakilipatan iyan on so shayi ُ‫ج َعلَهُ يَْنساه‬ َ :َ‫َّيء‬ َ ْ ‫أَنْ َساهُ الش‬ piyakilipatan iyan on ُ‫ أَنْساه‬:ُ‫ساه‬ َّ َ‫ن‬ َ linipatan iyan so shayi sa ُ‫حاولَهُ أَ ْن يَْنساه‬ َ َ‫تَن‬ َ َ :َ‫َّيء‬ َ ْ ‫اسى الش‬ lominipat; miyakalipat ‫نَسى‬

da niyan lilingaya

ِ َ‫ن‬ mithararan sa kiyalipatan iyan omanta ُ‫سيَه‬

َ َ‫ تَظ‬:‫اسى‬ ُ‫اهَر أَنَّه‬ َ َ‫تَن‬ ِ ‫ ِجع امرأَةٍ ِمن غَ ِري لَ ْف‬:‫النِساء‬ so manga babay ‫ظ ِه‬ ْ ْ َ ْ ُ َْ ُ َ so manga babay ‫ النِساء‬:ُ‫النِسوة‬ َُ َْ ِ ِ so manga babay ‫ النساء‬:‫ن‬ ُ َ ُ ‫الن ْس َوا‬ so kapakalipat ‫ن‬ ُ ‫النِ ْسيَا‬

270

ِ ُ‫ن‬ so nganin a inilang sa ginawa a di dn pipikirn sabap ko daa gona niyan a ‫سي‬ َ

ِ ‫الن‬ ‫ َما‬:‫َّس ُّي‬

paganogonan

‫ورا‬ ُ ُ‫ش ُر ن‬ ُ ‫ش َر يَ ْن‬ َ َ‫ن‬ ً‫ش‬ miraon so kayo ‫ق‬ َ ‫ أ َْوَر‬:‫َّجُر‬ َ ‫نَ َشَر الش‬

miyoraon; miyombos; lomiyombay so raon iyan

komiyayar; miyagag; komiyayamber; miyayapat; somiyaod; ‫ش ًرا‬ ْ َ‫ن‬

‫ش ُر‬ ُ ‫ش َر يَ ْن‬ َ َ‫ن‬

somiyamborak

ُ‫ فَ َّرقَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫نَ َشَر الش‬ ِ َ َ‫نَ َشر الْكِت‬ kiyayat iyan so kitab odi na nditarn; inokab iyan so kitab ُ‫ بَسطَه‬:‫ب‬ َ َ ‫اب أَو الث َّْو‬ َ piyakalangkap iyan so thotol ُ‫اعه‬ ْ ‫نَ َشَر‬ َ َ‫ أَذ‬:‫اْلَبَ َر‬ ِ َّ ‫نَ َشر الْكِتاب أَ ِو‬ piyakalangkap iyan so kitab ko oriyan o kinitombok ‫وعا‬ ْ ‫ أ‬:َ‫الصحي َفة‬ ً ُ‫َخَر َجهُ َمطْب‬ َ َ َ kiyayar iyan so shayi; inikayambr iyan so shayi

giyabas iyan so kayo; piyapan iyan so kayo sa minggolalan sa gabas ‫َّها‬ َ ‫َشق‬

iyan

:َ‫اْلَ َشبَة‬ ْ ‫نَ َشَر‬ inoyag o Allāh so miyamatay sa biyagombar iyan siran‫ بَ َعثَ ُهم‬:‫شر هللا الْموتَى‬ ْ َ ُ َ َ َ‫ن‬ ْ lomiyowas sa miyakagmaw; lominiyo ‫شطًا‬ ُ‫ش‬ َ‫ش‬ ْ َ‫ط ن‬ َ ‫ط يَ ْن‬ َ َ‫ن‬ ِ َ ‫نَ َش‬ ِ gomimaw phoon ko darpa sa miphayag ‫خرج‬ َ َ َ :‫ط م َن الْ َم َكان‬ miyalot; somiyarimpokt ‫شطًا‬ ُ‫ش‬ َ‫ش‬ ْ َ‫ط ن‬ ُ ‫ط يَ ْن‬ َ َ‫ن‬ piyalot iyan so tali sa sampirot a malbod zalimboka‫شوطَ ٍة‬ ْ ‫ط‬ َ ‫نَ َش‬ ُ ْ‫ َع َق َدهُ ِِبُن‬:‫اْلَْب َل‬ miyakakasag ‫شاطًا‬ ُ‫ش‬ َ ‫نَ يش‬ َ َ‫ط ن‬ َ ‫ط يَ ْن‬ ِ ِ‫ف لَه وج َّد ف‬ ِ ِ َ ‫نَ ِش‬ miyakakhap on sa komiyasag on ‫يه‬ َ َ ُ َّ ‫ َخ‬:‫ط إلَْيه‬ ِ َ‫ صيَّره ن‬:‫ط فُالَ ًًن‬ piyakakasag iyan si polan ‫شيطًا‬ َ ‫أَنْ َش‬ َُ َ mikhasakasag ‫ط‬ َ ‫تَنَ َّش‬ ِْ ‫ ع ْق َدة يسهل‬:‫أُنْ ُشوطَة‬ so palot a balbod bokaan ‫اَنالَ َُلَا‬ ُ َُْ ُ ِ ِ so phakasogo sa kakasag sabap ko kapkhababayai ronُ‫ف إِلَْيه ويُ ْؤثَر ف ْعلُه‬ ُ ‫الْ َمْن َش‬ ُ َ ُّ َ‫ َما َُي‬:‫ط‬ so kakasag; so kasigal ‫ط‬ ُ ‫َّشا‬ َ ‫الن‬ ‫ي‬ miyakal; lomiyalong; minikmat ‫صبًا‬ ْ َ‫ب ن‬ َ َ‫ن‬ ُ ‫ب يَ ْنص‬ َ‫ص‬ inakal iyan skaniyan; liyalong iyan skaniyan‫ال‬ َ َ‫ اِ ْحت‬:‫ب َعلَْي ِه‬ َ َ‫ن‬ َ‫ص‬ piyakatindg iyan so shayi ُ‫امهُ ورفَ َعه‬ َ َ‫ن‬ َ َ َ َ‫ أَق‬:َ‫َّيء‬ َ‫ص‬ ْ ‫ب الش‬ piyakatindg iyan so pandi’ ‫صب الْ َعلَم‬ َ َ َ َ‫ن‬ giyarobat iyan a kathidawa; siyarongangat iyan a kathidawa ‫علَْي ِه‬ َ ‫َّها‬ َ ‫ َشن‬:‫ب لَهُ َح ْرًِب‬ َ َ‫ن‬ َ‫ص‬ ‫ي‬ diyokawan; inikopay ‫َعيَا وتَعِب‬ َ َ‫ب ن‬ َ ‫ب يَ ْن‬ ُ‫ص‬ َ ‫نَص‬ َ َ ْ ‫ أ‬:‫صبًا‬ 271

ِ َ‫ون‬ taw a ikokopay a dokaw ‫صب‬

ِ َ ‫ًَنصب‬ siyarongangat iyan ‫ام َها‬ ْ ‫صبَهُ الْ َع َد َاوَة أَ ِو‬ َ ‫ًَن‬ َ ‫اْلَْر‬ َ َ‫ أَظْ َهَرَها لَهُ َوأَق‬:‫ب‬ a gobat ago kathidawa

َِّ ‫صب‬ ُ‫ َوالَّه‬:‫يس فُالَ ًًن‬ َ َّ َ‫ن‬ ُ ‫الرئ‬ ِ ‫اِنْتص‬ tominindg; mimbangon a tomotokr sa poro’ ‫ع‬ َ ‫ ا ْرتَ َف‬:‫ب‬ َ ََ pimbagibagi iran so shayi ُ‫اَسُوه‬ َ ‫ تَ َق‬:َ‫َّيء‬ َ َ‫تَن‬ ْ ‫اصبُوا الش‬ ِ ‫ص‬ mithokr a mbabangon ‫ع‬ َ ‫ ا ْرتَ َف‬:‫ب‬ َ َّ َ‫تَن‬ ِ ‫ َعلَم ُجعِل َعلَى الطَِّر‬:ُ‫صوبَة‬ so pandi a tagotao ko lalan‫يق يُ ْهتَ َدى بِِه‬ ُ ْ‫اْألُن‬ َ ِ so kadato; so pangkatan; so grar ‫ام‬ ُ ‫ الْ َم َق‬:‫ب‬ ُ ‫الْ َمْنص‬ ِ so pakaasal; so panagayan ‫َصل‬ ُ ‫الْ َمْنص‬ ُ ْ ‫ اْأل‬:‫ب‬ ِ ِ so pakaasal; so ktodan; so pasodan ‫ع‬ ْ ‫ اْأل‬:‫اب‬ َ ‫الن‬ ُ ‫ص‬ ُ ‫َص ُل َوالْ َم ْرج‬ ِ ‫ م ْقبِض‬:‫النِصاب‬ ِ ‫الس ِك‬ so gamalan; so kapta’o glat ‫ّي‬ ُ َ ُ َ ِ َّ ‫اب‬ so diyangka a o maraot na ‫ الْ َق ْدر‬:ِ‫كاة‬ َ‫الز‬ َ‫ن‬ ُ ‫ص‬ ُ ِ ْ‫من‬ bigan o dato si polan sa kadato iyan ‫صبًا‬ َ

kapndiyakatan so tamok

ِ ِْ ‫ص ُّح بِِه ع ْق ُد‬ ِ ‫ الع َدد الَّ ِذي ي‬:‫النِصاب‬ so diyangka a kadakl a o ‫صب‬ ُ َ ُ َ َ ْ ِ‫اْل ْل َسة أ َْو إ‬ ُ ُ‫ص َدا ِر قَ َرا ٍر (ج) ن‬ َ malimod siran na khapakay a mamagodasa siran sa so khaopakatan kiran na rabray ko da makamasa ko kalilimod

ُ‫العالَ َمة‬ ْ ‫الن‬ َ :‫ب‬ ُ ‫َّص‬ ِ ِ ‫صب وعبِ َد ِمن د‬ so barahala a pakatitindgn a pzimbaan a ِ‫ون هللا‬ ُ ْ ُ َ َ ُ‫وب َوَما ن‬ ْ ‫الن‬ ُ ْ‫ الْ َمن‬:‫ب‬ ُ ‫ص‬ ُ ‫ُّص‬ so toos; so papata’; so tagotao

salakaw ko Allāh

so morka’ so balaola; so rido’‫والْبَالَء‬

so barahala a pzombalian sa korban ko masa a

ْ ‫الن‬ ُ َ ‫ الشَُّّر‬:‫ب‬ ُ ‫ُّص‬ ِ ‫اْل‬ ِِ ِ ‫اهلِيَّ ِة‬ ُ ‫الن‬ َْ ‫ َما َكا َن يُ ْذبَ ُح َعلَْيه م َن اْأل َْو ََثن ِِف‬:‫ب‬ ُ ‫ُّص‬ Jāhiliyyah

ِ ْ ‫صب الْ َع‬ :‫ّي‬ َ ْ ُ‫ن‬ so mama a tangakal;‫ال‬ ْ :‫اب‬ ُ َ‫اْلَدَّاءُ الْ ُم ْحت‬ َّ ‫الن‬ ُ ‫َّص‬

so mata banda; so bantak o mata ‫ام َها‬ َ ‫أ ََم‬

so mama a palalalong

ِ ُّ َ‫اْل‬ ‫ظ‬ ْ :‫يب‬ ُ ‫النَّص‬ miyakapiya i paras ‫ج ٍة‬ ْ َ‫ض ُر ن‬ ُ ‫ض َر يَ ْن‬ َ َ‫ن‬ َ ‫ َكا َن َذا َرْونَ ٍق َوبَ ْه‬:ً‫ض َرة‬ ِ ‫ًَن‬ mapiya i paras (mamamaan) ‫ضر‬ ِ mapiya i paras (bababayin) ‫ضرة‬ َ ‫ًَن‬ ‫نَ ي‬ miyakapiya i paras ‫ضر‬ َ َ‫ض ُر ن‬ َ ‫ض َر يَ ْن‬ َ َ َ‫ن‬: ً‫ض َارة‬ ِ َ‫ن‬ mapiya i paras (mamamaan) ‫ضري‬ so kipantag; so ontong

272

mapiya i paras (bababayin) ‫ضراء‬ ْ َ‫ون‬

ْ َ‫ن‬ َ َ ‫ضَرة‬ miyakapiya i paras (sa waraan iyan) ‫ضر‬ َ َ‫ض ُر ن‬ ُ ‫ض َر يَ ْن‬ ُ َ‫ن‬ َ َ َ‫ ن‬:ً‫ضا َرة‬ ِ َ‫ن‬ mapiya i paras (mamamaan)‫ضري‬ ِ biyaloy niyan a mapiya i paras ‫ضريا‬ ً َ‫ َج َعلَهُ ن‬:ُ‫نَضََّره‬ ِ ‫وجه ًَن‬ paras a makalalangas ‫ش ِرق‬ ْ ‫ َح َسن ُم‬:‫ضر‬ َْ ٍ ِ warna a matiyaya a masigay ‫ص َفاء‬ َ ‫ لَهُ بَِريق ِِف‬:‫لَ ْون ًَنضر‬ ِ ِ ُ ِ‫اْلَال‬ so linang a daa saninsaning iyan ‫شي ٍء‬ ْ :‫ُّض ُار‬ َ ‫الن‬ ْ َ ‫ص م ْن ُكل‬ so limo’ ُ‫ النِ ْعمة‬:ُ‫َّضرة‬ َ َ ْ ‫الن‬ so kapiya o bontal ‫ق‬ َّ :ُ‫َّضَرة‬ ْ ‫الن‬ ُ َ‫الرْون‬ ِ ِ so malangas; so masilm; ‫َّاضر‬ ُ ‫ الن‬:ُ‫النَّضري‬ ‫ي‬ ‫ي‬ somiyawit; miyababaya’‫يما‬ ً ‫نَع َم يَ ْن َع ُم نَ ْع َمةً َونَع‬ ِ ِ siyawitan iyan; inikababaya iyan ‫ع‬ ْ ‫ ُسَّر َو‬:‫نَع َم بِه‬ َ َ‫استَ ْمت‬ ِ ِ miyakaoml; miyakaink ‫عما‬ َ ُ‫نَ ُع َم يَ ْن ُع ُم نُع‬ َ : ً‫ومة‬ ً ‫ص َار لَينًا ًَن‬ ِ ‫ًَن‬ maoml; maink ‫عم‬ ِ ِ ِ ِ sayana a mapiya ‫يل الْمبَالَغَ ِة‬ ُ ِ ‫ ف ْعل يُ ْستَ ْع َم ُل ل ْل َم ْد ِح َعلَى َسب‬: ‫ن ْع َم‬ miphiya si polan; miyangalimo si polan; somiyawit si polan ‫اد‬ َ ‫َح َس َن َوَز‬ ْ ‫ أ‬:‫أَنْ َع َم فُالَن‬ ِ inipangalimo iyan on angkai ُ‫َعطَاهُ إِ َّيه‬ ْ ‫ أ‬:‫أَنْ َع َم َعلَْيه بِ َك َذا‬ sa inibgay niyan on

ِ ‫ًَن‬ piyakaoml iyan so shayi; ‫عما‬ ً

ُ‫ َج َعلَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫أَنْ َع َم الش‬

piyakawink iyan so shayi

tiyapong iyan so bolong sa miyakawink‫َدقِ ِه‬

‫ َِبلَ َغ ِِف‬:َ‫َّواء‬ َ ‫أَنْ َع َم الد‬ ِ َ َ‫ أَط‬:‫أَنْعم النَّظَر ِِف اْألَم ِر‬ ِ ِ‫الفكْرةَ ف‬ pindirogod iyan so btad ‫يه‬ ْ َ ‫ال‬ َ ََ sa rinikim iyan

ُ‫ َرفَّ َهه‬:‫نَ َّع َم فُالَ ًًن‬ piyakaoml iyan so shayi ‫نَعَّم الشَّيء‬ َْ َ somiyawit si polan sa minggayagomaya; miyangondaya si polan sa َ‫ تَرفَّه‬:‫تَنَ عَّم فُالَن‬ َ َ piyakadaya iyan si polan sa piyakasawit iyan

somiyawit

ِ ‫ الْعطَاء والْع‬:‫اْ ِإلنْعام‬ so kapangalimo’; so pammgayan ُ‫طيَّة‬ َ َُ َ َُ so mama a makadadaya sa kakayaan a khakawasa ‫ال‬ ْ ‫اْلَ َس ُن‬ ْ ‫ال‬ ُ َ‫اْل‬ ُ ‫ الْ َكثِ ُري الْ َم‬:‫الْ ُمنَ َّع ُم‬ shayi a makawiwink sabap ko kiyataponga on ‫ ُمبَالَغ ِِف َدقِ ِه‬:‫شيء ُمنَ عَّم‬ َْ 273

ِ ‫الن‬ ‫َّاع ُم‬ so mala a manok a manipis i ‫امةُ (ج) نِ َعام ونَ َعائِم‬ َ ‫الن‬ َ ‫َّع‬ َ so maoml; so mawink

so onta; so ayam a skaniyan so onta, sapi, ‫أَنْ َعام‬

bombol a di phakalayog

)‫اصةً أَ ِو ا ِإلبِ ُل َوالْبَ َقُر َوالْغَنَ ُم (ج‬ َّ ‫ ا ِإلبِ ُل َخ‬:‫َّع ُم‬ َ ‫الن‬ kambing

‫ال (ج) أَنْ ُعم‬ ُ ‫َّعةُ َوالْ َم‬ َ ‫ض َوالد‬ ُ ‫ ا ْْلَْف‬:ُ‫الن َّْع َماء‬ ِ ِ ‫يب الْ َعْي‬ so kapakadadaya ago so kapiya o kapphagintaw‫ش‬ َّ :ُ‫َّع َمة‬ َ َ‫الرف‬ َ ‫الن‬ ُ ‫اهةُ َوط‬ so limo’ ُ‫النِ ْعمة‬ َ so kaoml; so kananaw; so kawink; ُ‫ومة‬ ُ ‫الن‬ َ ‫ُّع‬

so limo a tamok a sabap a ipakadadaya o khirk on

so kangoda a da pn khasad so taw

gowani a maoml pn so manga ‫أَظْ َفا ِري‬

‫وم ِة‬ َ ‫ُمْن ُذ نُ ُع‬

kanoko akn, ilat ko kangoda a da pn khasad a mama

ِ ‫الْ َعْي‬ so dayaan a kakayaan ago‫ش‬

ِ ِِ ِ ‫ ما‬:‫النَّعِيم‬ ‫يب‬ ْ َ ُ ُ ‫استُ ْمت َع به َوط‬

kapiya a kapphagintaw

rominimorng; ‫صا‬ ً ْ‫نَغ‬

‫ص‬ ُ َ‫ص يَ ْن غ‬ َ َ‫نَغ‬ ِ rinimorng iyan ‫كدَّر‬ َ َ‫نَغ‬ َ َ :‫ص َعلَْيه‬ ‫ي‬ somiyokang ‫صا‬ ً َ‫ص نَغ‬ ُ َ‫ص يَ ْن غ‬ َ ‫نَغ‬ ِ miyasokang so btad sa da mabaloy ‫ ََلْ يَتِ َّم‬:‫َمر‬ َ ‫نَغ‬ ُ ْ ‫ص اْأل‬ ِ rinimorng iyan si polan sa di mapiya so kaoyagoyag iyan ُ‫شه‬ َ ‫َّر َعْي‬ َ ‫نَغ‬ َ ‫ َكد‬:‫ص فُالَ ًًن‬ mikharata’ so kapkhaoyag iyan ‫ت‬ َ ِ‫ت َمع‬ ْ ‫َّر‬ ْ ‫َّص‬ َ ‫تَنَ غ‬ َ ‫ تَ َكد‬:ُ‫يشتُه‬ ٍ ْ ‫َصابَهُ بِ َع‬ miyasogat a mata a dngki sa kiyasongkoran ‫ّي‬ َ ‫ أ‬:‫سا‬ ً ‫س نَ ْف‬ ُ ‫س يَ ْن ُف‬ َ ‫نَ َف‬ ‫نَيفس ي ْن َف ي‬ miyanipas ‫اسا‬ ً ‫س ن َف‬ ُ ََ ِ ِ miyanipas so babay sabap ko ‫ت‬ ْ ‫ َولَ َد‬:ُ‫نَف َست الْ َم ْرأَة‬ kiyambawata sa datar o phrogoan

ِ َ ‫نُ َف َساء (ج) نُ َف َس َاوات َون َفاس‬ ٍ ‫ن ِفس ِِبلش‬ ِ inipligto iyan so shayi ‫َبل‬ َ :‫َّيء‬ َ َ‫ض َّن َو‬ ْ َ َ mimbaraarga; miyakala i arga ً‫اسة‬ َ ‫س نَ َف‬ ُ ‫س يَ ْن ُف‬ َ ‫نَ ُف‬ ِ miyakala i arga so shayi ‫ظيم الْ ِقيم ِة‬ َ َ ‫ َكا َن َع‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫س الش‬ َ ‫نَ ُف‬ mala i arga’ ‫نَِفيس (ج) نَِفاس‬ ِ ‫ًنفَس ِِف الش‬ ِِ piyanontot iyan so shayi sa kiyababayaan iyan‫يه ورغَّب‬ َ َ َ ‫ َِبلَ َغ ف‬:‫َّيء‬ ْ َ َ ِ ِ‫ ساب َقه وِبراه ف‬:‫ًَنفَس فُالَ ًًن ِِف َك َذا‬ inorad iyan si polan ‫يه‬ ُ َََ ُ َ َ َ babay a maninipas ‫ونُ َفاس‬

274

sangkai; miyakipagagaw ki polan sangkai liyoagan iyan on ko margn ُ‫كربَتَه‬ ُ ُ‫َعْنه‬

ْ

‫َّس‬ َ ‫نَف‬

iyan a misosogat on

‫ تَ َسابَ ُقوا‬:‫س ال َق ْوُم‬ َ َ‫تَنَاف‬ minapas; gomininawa sa madalm ‫خل النَّ َفس إِ َل ِرئَتَ ْي ِه‬ َ َ ‫ أ َْد‬:‫َّس‬ َ َ ‫تَنَ ف‬ َّ mikhoyakas so kapipita’; ‫َس َفر‬ ُّ ‫َّس‬ َ ْ ‫ تَبَ ل َج َوأ‬:‫الصْب ُح‬ َ ‫تَنَ ف‬ mizasakoya so pagtaw

mimbngkas so maliwanag

so shayi a mala i arga’ً‫قِيمة‬

َ ‫ األ َْعظَ ُم‬:‫س‬ ُ ‫األَنْ َف‬ so ladiyawan a mapiya ‫َمثَل‬ ُ ْ ‫ األ‬:‫س‬ ُ ‫األَنْ َف‬ so kazasakoya; so kapagoradorad ‫التَّنَافُس‬ ُ so kapagorad; so kazasakoya ُ‫الْمنَافَسة‬ َ ُ so miyasogat a songkor a ‫ّي‬ ُ ْ ‫َصابَْتهُ الْ َع‬ َ ‫ َم ْن أ‬:‫وس‬ ُ ‫الْ َمْن ُف‬ tintngan o pangangatao na miyasogat skaniyan so napas; so niyawa’ so kaginawa ‫الروح‬ ُّ

ُ :‫س‬ ُ ‫النَّ َف‬ ِ ‫ ذَات الش‬:‫النَّفس‬ so lawas o shayi; so watang o shayi ُ‫عْي نُه‬ َ ‫َّيء َو‬ ْ ُ ُ َ ِ ْ‫الريح تَ ْد ُخل وََتْرج ِمن أَن‬ so napas a somook romowar a ipengginawa o ‫ي‬ ِ َ‫اْل‬ ْ ‫ف‬ ْ ُُ َ ُ ُ ِ :‫س‬ ُ ‫النَّ َف‬ oyagoyag

ِ ‫ ن ِسيم ا َْلو‬:‫النَّفس‬ so sagzng o ndo’‫اء‬ ََ ُ َ َ َ so madngki; so masiig ‫ود‬ ْ :‫وس‬ ُ ‫اْلَ ُس‬ ُ ‫النَّ ُف‬ ِ so mala i arga’ ‫َّفيس‬ ُ ‫الن‬ lomibo; gomioang ‫نَ ْقبًا‬

‫ب‬ ُ ‫ب يَ ْن ُق‬ َ ‫نَ َق‬ ِْ ‫اْلِْل َد و‬ libo niyan so kobal ago so klb ُ‫خ َّرقَه‬ َ : ‫اْل َد َار‬ َ ْ ‫ب‬ َ ‫نَ َق‬ ‫ي‬ komiyalot; tomiyoriyok ‫ب نَ َقبًا‬ ُ ‫ب يَ ْن َق‬ َ ‫نَق‬ ِ miyabnsad so shayi’ ; milbo so shayi ‫ق‬ َ ‫ ََتََّر‬:ُ‫َّيء‬ َ ‫نَق‬ ْ ‫ب الش‬ miyagolowan ً‫نَ َقابَة‬

‫ب‬ ُ ‫ب يَ ْن ُق‬ َ ‫نَ ُق‬ ِ ِ pinakodaan iyan so pagtaw ‫علَْي ِهم‬ َ :‫ب َعلَى ال َق ْوم‬ ْ َ ‫ص َار نَقيبًا‬ َ ‫نَ ُق‬ ِ ‫ َِبلَ َغ ِِف التَّ ْن ِق‬:‫نَقَّب‬ miyangalot ko lopa’ ‫يب‬ َ ِ ِ ِ َ ‫نَ ُق‬ pingganot iyan so shayi ‫يدا‬ ً ‫صا َشد‬ ً ‫ص َعْنهُ فَ ْح‬ َ ‫ فَ َح‬:‫َّيء‬ ْ ‫ب َعن الش‬ ِ ِ ِ mirantam so babay ‫ج ِه َها‬ ْ ‫اب َعلَى َو‬ َ ‫ َشدَّت الن َق‬:ُ‫تَنَ قَّبَت الْ َم ْرأَة‬ ِ ‫ َمو ِض ُع النَّ ْق‬:‫الْمْن َقب‬ so darpa a pphangalotan ko lopa’ ‫ب‬ ْ ُ َ ِ ِ so kasangkapan a ipphangalot ko lopa’‫ َما يُْن َقب به‬:‫الْ ِمْن َقب‬ ُ ُ 275

so bantogan ‫َمنَاقِب‬

ِ :ُ‫الْمْن َقبة‬ )‫الف ْع ُل الْ َك ِرْيُ َوالْ َم ْف َخَرةُ (ج‬ َ َ a parangay a mapiya

ِ ِ so rantam a ipzapng o babay ko paras iyan ‫علَى َما ِر ِن أَنْ ِف َها (ج) نُ ُقب‬ َ ُ‫اع َِْت َعلُهُ الْ َم ْرأَة‬ ُ َ‫ القن‬:‫اب‬ ُ ‫الن َق‬ so ompongan a sagorompong a manga taw a adn a mattndo a galbk iran, datar o ُ‫النِ َقابَة‬ ompongan o manga driver sa taxi, odi na so ompongan o manga komakamal ko parinta

so pangangalot sa mina; so pangangalot sa manga paninggalan a ‫التَّ ْن ِقيب‬

ُ

ِ ُ ‫النَّق‬ ُ‫ ال َكثري‬:‫َّاب‬

millbng ko lopa

so goang ko klb odi na sii ko kobal‫اْلِ َدا ِر (ج) أَنْ َقاب‬ ْ ‫اْلَْر ُق ِِف ا ْْلِْل ِد أَ ِو‬ ْ :‫ب‬ ُ ‫النَّ ْق‬ ِ so olowan ko ompongan a mattndo’ ‫ رئِيس النِ َقابَِة‬:‫َّقيب‬ ُ َ ُ ‫الن‬ ِ ِ ‫اْلَْي‬ so taw a adn a pangkat a kadato iyan ko askar odi na sii ko polis‫ش‬ ْ ‫ ُرتْبَة ِم ْن ُرتْ بَ ِة‬:‫يب‬ ُ ‫النَّق‬ ِ so waraan ago olaola o taw ُ‫يعتُه‬ َّ ُ‫نَِقيبَة‬ َ ِ‫ َسجيَّتُهُ َوطَب‬:‫الر ُج ِل‬ ِ ‫فُالَن ميمو ُن الن‬ si polan na mapiya i olaola a pkhabantog on ‫َّقيبَ ِة‬ ُ َْ da makakilala; da makasarino ‫ك ًرا‬ ْ َ‫نَ يك َر يَ ْن ُك ُر ن‬ ِ da niyan masarino so shayi ُ‫ج ِهلَه‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫نَكَر الش‬ romign; mirata’ ً‫ارة‬ َ ‫نَ َك َر يَ ْن ُك ُر نَ َك‬ mirgn so btad; militng so btad ‫شتَ َّد‬ ْ ‫ب َوا‬ َ :‫نَ َكَر اْأل َْمُر‬ َ ‫ص ُع‬ mirata’; mimbaloy a marata’‫كرا‬ َ :‫نَ َكَر‬ ً َ ‫ص َار ُمْن‬ da niyan masarino so shayi; ُ‫ج ِهلَه‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫أَنْ َكَر الش‬ da niyan makilala so shayi

siyangka iyan so kabnar iyan;ُ‫ح َده‬ َ ‫َج‬

:ُ‫أَنْ َكَر َحقَّه‬

diyapay niyan so kabnar iyan

ٍِ َ ُ‫ َعابَه‬:ُ‫أَنْ َكَر َعلَى فُالَن ف ْعلَه‬

diyaway niyan ki polan so ُ‫ونَ َهاه‬

galbk iyan sa siyangka iyan

inakal iyan skaniyan ُ‫عه‬ َ ‫و َخ َاد‬

َ ُ‫ َد َاهاه‬:ُ‫ًَن َكَره‬ َّ inalin iyan so taong ‫ف‬ ُ ‫ث الَ يُ ْعَر‬ ُ ‫ َغيَّ َرهُ َِبَْي‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫نَكَر الش‬ o shayi sa di khasarino o ba skaniyan oto

somiyayan si polan sa di makasasarino; mithararan si polan sa di niyan ‫اهل‬ َ َ‫َِت‬

َ

mizasangkai so pagtaw ‫ضا‬ ً ‫بَ ْع‬

katawan so shayi

‫ض ُه ْم‬ ُ ‫ تَ َع َاد ْوا َوأَنْ َكَر بَ ْع‬:‫تَنَا َكَر الْ َق ْوُم‬ sa miriridoay siran

diyapay niyan so btad sa di niyan katawan a giyoto na katawan ُ‫ج ْهلَه‬ َ

276

:‫تَنَا َكَر فُالَن‬

‫ اِ َّد َعى‬:‫تَنَا َكَر اْأل َْمَر‬ iyan

‫تَنَ َّكَر‬ َّ mikharata rakn i olaola si polan ko oriyan o kapiya niyan i parangay ‫كر ِِل فُالَن‬ َ َ‫تَن‬ ِ ِ piyakarata iyan so btad sa siyangka iyan ُ‫حه‬ َ َ‫ ا ْستَ ْقب‬:‫ا ْستَ ْن َكَر اْأل َْمَر‬ ِ ‫الذ‬ َّ ‫إِنْ َك ُار‬ ِ ‫ب الْغَِْري َوإَِر َادةُ ا ْْلَِْري لَهُ َوتَ ْق ِدَّيُهُ َعلَى النَّ ْف‬ so kapakawiswisi ko ginawa sa ‫س‬ ُّ ‫ ُح‬:‫ات‬ rominirong sa di khasarino so bontal iyan

pakaadiyadin so salakaw sa pantag ko mapiya

‫ األَقْ بَ ُح‬:‫األَنْ َكُر‬ so marata a ipkhagowad o ginawa ago so waraan ‫كر‬ ُ َ ‫الْ ُمْن‬ so di masasarino; so di makikilala ‫ول‬ ُ ‫ الْ َم ْج ُه‬:‫ور‬ ُ ‫الْ َمْن ُك‬ so kapasang a akal ‫َّهاء والْ ِفطْنَ ِة‬ َ ُ َ ‫ الد‬:‫النُّكُْر‬ ِ َ‫ داهٍ ف‬:‫رجل نُكْر‬ mama a mapasang a baraakal ‫طن‬ َ َُ so piyakasisingay ‫كر‬ ُ َ ‫ األ َْمُر الْ ُمْن‬:‫النُّكُْر‬ so ikagogowad a piyakasisingay ‫كر‬ ُ َ ‫ الْ ُمْن‬:ُ‫النَّكَْراء‬ so kasangka; so kadapay ‫ود‬ ُ ‫ ا ْْلُ ُح‬:‫النُّكَْرا ُن‬ so di makikilala; so ngaran a di mattndo’ a sopaka o ngaran a mattndo ko ilmo a ‫النَّكِرة‬ َ so piyakasisingay a ipkhagowad

Nahu

ِ ‫الن‬ ‫ ا ِإلنْ َكار‬:‫َّك ُري‬ ِ َّ ُ‫ الع ُقوبة‬:‫َّكري‬ ِ so siksa a phakarasng ُ‫عة‬ َ ‫الراد‬ َ ُ ُ ‫الن‬ ِ btad a margn ‫ص ُعب‬ َ َ :ُ‫أ َْمر نَكري‬ so kasangka; so kadapay

‫ف نَ ْك ًفا‬ ُ ‫ف يَ ْن ُك‬ َ ‫نَ َك‬ ِ ‫ف َع‬ siyangka iyan so shayi sa kapmaratabat ً‫ اِ ْمتَ نَ َع أَنَ َفة‬:‫ن الشَّي ِء‬ َ ‫نَ َك‬ ْ miyasogat a sakit a nukaf ‫ك َفتَ ْي ِه‬ َ َ‫َصابَهُ َمَرض ِِف ن‬ ُ ‫ف يَ ْن ُك‬ َ ‫نُ يك‬ َ ‫أ‬:‫ف نُ َكافًا‬ ٍ ‫ َعاوَده إِ َّيه ِِف ُعْن‬:‫ًَن َك َفه الْ َكالَم‬ piphasonga iyan sa katharo a ‫ف‬ ُ ُ ُ َ َ somiyangka

mabasng

ِ ‫اِست ْن َكف ِمن الش‬ siyangka iyan so sahyi sa kapmaratabat ‫امتَ نَ َع‬ َ َ‫ أَن‬:ُ‫ … َو َعْنه‬, ‫َّيء‬ ْ ‫ف َو‬ ْ َ َ َْ ٍ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ so sakit ‫يها‬ ْ ‫اف أَ ِو‬ ُ ‫النُّ َك‬ ْ ‫ الْت َهاب ُم ْعد ِِبلْغُدَّة النَّكْفيَّة َم‬:ُ‫اْلُ َّمى النَّكْفيَّة‬ َ ‫ص ُحوب َبُ َّمى َسبَ بُ َها فَ ْي ُروس َم َع تَ َوُّرم ف‬

a nukaf na skaniyan so kalbag a khaadn ko tampat o tba a nukaf ko lawas a masasareta a sakit a mayaw a aya sabap iyan na virus a sakit miyozor; mitho’

‫ََنَا يَ ْن ُمو ََنَاءً َوَُنَُّوا‬

‫ َز َاد َوَكثَُر‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫ََنَا الش‬ ِ ْ ‫ََنَا‬ ِ piyanothol iyan so thotol sa inilapoy niyan sa ‫ح‬ ِ َ‫صال‬ َ ‫اْلَد‬ ْ ‫َسنَ َدهُ َونَ َقلَهُ َعلَى َو ْجه اْ ِإل‬ ْ ‫ أ‬:‫يث‬ mitho; so shayi; mindakl so shayi

pantag sa

277

kapamasad sa rido’ sa mapiya

‫ََنَى يَ ْن يمي‬ ِ ْ ‫ََنَى‬ miyabagombar so thotol sa lomiyangkap; miyabasisa so thotol ‫اع‬ ُ ‫اْلَد‬ َ ‫ َش‬:‫يث‬ inibangnsa niyan si polan ki polan‫ نَسبَهُ إِلَْي ِه‬:‫ََنَى فُالَ ًًن إِ َل فُالَ ٍن‬ َ piyakatho iyan so shayi; ‫ج َعلَهُ ًَن ِميًا‬ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫أََْنَى الش‬ lomiyangkap; miyabasisa; ً‫ََنَاء‬

piyakandakl iyan so shayi

miyangnsa sangkai; ‫اِنْتَسب‬

َ َ

:‫اِنْتَ َمى إِ َل َك َذا‬

tomiyaalok sangkai

miyakarayag; miyokit; somiyoson ‫جا‬ ً ‫نَ ْه‬

‫ج‬ ُ ‫نَ َه َج يَ ْن َه‬ miyakarayag so okit; ‫ن‬ َ ‫استَ بَا‬ َ ‫ َو‬:‫يق‬ ْ ‫ض َح َو‬ ُ ‫نَ َه َج الطَِّر‬ miyakarayag so lalan

:‫يق‬ َ ‫نَ َه َج الطَِّر‬ tiyondog iyan so okit i polan ُ‫كه‬ َ َ‫ك َم ْسل‬ َ َ‫ َسل‬:‫نَ َه َج نَ ْه َج فُالَ ٍن‬ rininayag iyan so okit ُ‫ بَيَّنَه‬:‫يق‬ َ ‫نَ َه َج الطَِّر‬ ‫ي‬ miyananggisa ko kiyadokawi ron‫ك ِة‬ َ‫تَتَابَ َع نَ ْف ُسهُ ِم َن اْ ِإل ْعيَ ِاء أَ ِو ا ْْلََر‬:‫ج نَ َه ًجا‬ ُ ‫ََن َج يَ ْن َه‬ piyakapananggisa ‫ح ََّّت َِنِج‬ َ َ ُ‫أَتْ َعبَه‬:‫أَنْ َه َج الْ َع َم ُل فُالَ ًًن‬ kidg iyan so lalan; miokit ko lalan ُ‫كه‬ َ َ‫َسل‬

o galbk si polan

ِ ‫اِنْت هج الطَِّر‬ َ َ ََ َ ُ‫ ا ْستَ بَانَه‬:‫يق‬

piyakarinayag iyan so okit; ُ‫كه‬ َ َ‫و َسل‬

kidg iyan so lalan

ِ ِ َ َ‫ َسل‬:‫يل فُالَ ٍن‬ ْ ‫ك‬ َ ‫ا ْستَ ْن َه َج َسب‬ ِ ِ so sosonan; so lalan a marayag ‫اضح‬ ُ ‫ الطَّ ِر‬:‫اج‬ ُ ‫يق الْ َو‬ ُ ‫الْمْن َه‬ ِ so plano a itotolad a pagokitan ُ‫ومة‬ ْ :‫اج‬ َ ‫اْلُطَّةُ الْ َم ْر ُس‬ ُ ‫الْمْن َه‬ ِ ‫ِمْن ه‬ so sosonan a pagokitan ko kapaganad sa katao ‫اس ِة‬ َ ‫اج الد َر‬ ُ َ ِ ِ ِ ِ so sosonan a pagokitan ko ‫َّعليم (ج) َمنَاهج‬ ْ ‫اج الت‬ ُ ‫مْن َه‬ inokitan iyan so okit i polan ُ‫كه‬ َ َ‫َمسل‬

kapangndao

ِ ‫ الْ ِمْن هاج (ج) من‬:‫الْ ِمْن هج‬ so sosonan a pagokitan ‫اهج‬ ََ ُ َ َُ ِ َِّ so lalan a matitho ‫يق الْمستَقيم‬ ُ ْ ُ ُ ‫ الطر‬:‫الن َّْه ُج‬ miyaroli ً‫نَ ْولً َونَ َوال‬

‫ول‬ ُ ُ‫ََن َل يَن‬ miyaparoli niyan so shayi ‫علَْي ِه‬ َ ‫ص َل‬ َ ‫ َح‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ًَن َل الش‬ piyakiparoli niyan ki polan so shayi; inibgay niyan ki polan so ُ‫َعطَاهُ إِ َّيه‬ ْ ‫ أ‬:‫َّيءَ فُالَ ًًن‬ ْ ‫أ ًََن َل الش‬ shayi

inidawag iyan on so shayi sa kiyawa iyan

278

َ‫َّيء‬ ْ ‫ًَن َولَهُ الش‬

migay sa bayad odi na tndan‫ال‬ َ ‫النَّو‬

َ ‫ أ َْعطَى‬:‫نَ َّو َل‬ kiyawa iyan so shayi sa piyaroli niyan ُ‫َخ َذهُ وتَ َعاطَاه‬ َ َ ‫ أ‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫تَنَ َاو َل الش‬ so mapaparoli a makokowa ‫الْمتَ نَاو ُل‬ َ ُ so kasangkapan a iphagaol ‫ال‬ ُ ‫الْ ِمْن َو‬ ِ so okit a pzosonn o khirk on ‫وب‬ ْ ‫َّس ُق َواْأل‬ ُ ُ‫ُسل‬ َ ‫ الن‬:‫الْمْن َو ُال‬ ٍ ‫اح‬ ِ ‫هم علَى ِمْن و ٍال و‬ siran na matatago sa okit a satiman ‫د‬ َ ُْ َ َ so pammgayan ‫ الْ َعطَاء‬:‫ال‬ ُ ‫الن ََّو‬ ُ ِ ِ َّ ‫ جعل‬:‫النَّو ُل‬ so apin o padaw ago so sokay niyan‫َجرَها‬ ُ ْ ‫السفينَة َوأ‬ ُ ُْ ْ miyaroli ً‫نَ ْيال‬

‫ال‬ ُ َ‫ََن َل يَن‬ miyakowa niyan so shayi; miyaparoli niyan so shayiُ‫كهُ وبَلَغَه‬ َ َ‫ أ َْد َر‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ًَن َل الش‬ ِ ِ‫ سبَّه ووقَع ف‬:‫ًَن َل ِمن فُالَ ٍن‬ pindaoraan iyan si polan; ‫يه‬ َ ََ ُ َ ْ pimbabasaan iyan sa marata si polan

minisampay so shayi ki polan ‫إِلَْي ِه‬

‫ص َل‬ َ ‫ َو‬:‫َّيءُ فُالَ ًًن‬ ْ ‫ًَن َل الش‬ َّ ‫ َم‬:‫أ ًََن َل فُالَ ًًن‬ pipharo niyan ki polan a maparoli niyan ‫كنَهُ ِم ْن نَْيلِ ِه‬ ِ so pkhaparoli ‫ال و يُ ْدرُك‬ َ َ ُ َ‫ َما يُن‬:‫النَّائ ُل‬ so kaginawa mammgay; so kambaramora ‫ود‬ ْ :‫النَّائِ ُل‬ ُ ُ‫اْل‬ ِ ‫ الْع‬:‫النَّائِل‬ so pammgayan ُ‫طيَّة‬ َ ُ so lawasa ig a Nayl sa Misir; so kapakaparoli sa nganin ‫َّيل‬ ُ ْ ‫الن‬

 ‫ه‬

somiyold; somiyook ‫َه ْدفًا‬

‫ف‬ ُ ‫ف يَ ْه ُد‬ َ ‫َه َد‬ ِ ِ َ ‫ه َد‬ somiyold on ‫خل‬ َ َ َ ‫ َد‬:‫ف إلَْيه‬ ِ ِ mararani limapolo ragon ‫ قَاربَ َها‬:‫ّي‬ َ ‫َه َد‬ َ َ ‫ف فُالَن ل ْل َخ ْمس‬ a omor i polan

miyantak; somiyangor; miphantas; ‫َه ْدفًا‬

‫ف‬ ُ ‫ف يَ ْه يد‬ َ ‫َه َد‬ mithindo’

ِ َ ‫َه َد‬ َ َ‫ ق‬:َ‫َّيء‬ َ َ ‫ص َد‬ ْ ‫ف إ َل الش‬

biyantak iyan so shayi; ‫ع‬ َ ‫َسر‬ ْ ‫وأ‬

inantapan iyan so shayi

‫ َج َعلَهُ َه َدفًا‬:‫ف إِ َل اْأل َْم ِر‬ َ ‫َه َد‬ ِ َ ‫اِست هد‬ phirinayagan iyan so btad;‫ض‬ َ ْ َْ َ ‫ تَ َعَّر‬:‫ف لأل َْم ِر‬

biyantak iyan so btad ُ‫لَه‬

pimbinntayan iyan so btad

279

so makababantak; so maantap ‫ف‬ ُ ‫ا َْلَ ِاد‬

so taw a mathindo’ a pkhasogat iyan ‫َّاف‬ ُ ‫ا َْلَد‬

ِ so nganin a giithindoan ko kasogata on; so giiphantasan i ‫ام‬ ُ ‫الس َه‬

so giiphantasan

‫ض تُ َو َّجهُ إِلَْي ِه‬ ُ ‫ الْغَْر‬:‫ا َْلََدف‬ kasogata on

ِ so antap a ron pphakasolda‫كرةِ الْ َق َدِم‬ ُ ‫ا َْلََد‬ َ ُ ‫ الْ َم ْرَمى ِف‬:‫ف‬ so bola ko giiron kazipaa o manga barasola miyakanayo so pangn’ngkn ‫يَ ْهنَأُ َه ْن ئًا‬

َ‫َهنَأ‬ miyakapiya so pangn’ngkn ُ‫غ ولَ َّذ لَه‬ َ َ ‫ َسا‬:‫َهنَأَ الطَّ َع ُام‬ a ragiray sa bakrng

inipakapiya a ginawa niyan so shayi ُ‫َمتَ َعه‬ ْ ‫وأ‬

َ ُ‫ َسَّره‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َهنَّأَهُ الش‬ mimbaloy a mapiya a mnpnk sa dila ً‫َهنيئ يَ ْهنَأُ َهنَأ‬ َ ِ َّ َّ miyakapiya on i taam so pangn’ngkn ‫ساغَ ولَذ‬ َ َ :‫َهن َئ لَهُ الط َع ُام‬ kiyatiyokopan ko pangn’ngkn ‫شبِ َع‬ َ :‫َهنِ َئ ِم َن الطَّ َع ِام‬ sa miyaosog on

ِ ‫هنِئ ِِبلش‬ ‫ِح‬ َ ‫ فَر‬:‫َّيء‬ َ َ ْ mimbaloy a mapiya a manayo ً‫َهنُ َؤ يَ ْهنُ ُؤ َهنَاءَة‬ miyakapiya so shayi sa phakalilang ‫َمتَ َع‬ ْ ‫ َسَّر َوأ‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َهنُ َؤ الش‬ shayi a mapiya a manayo’ ‫َهنِئ‬ simang iyan si polan ko btad‫َم ِر‬ ْ ‫َهنَّأَ فُالَ ًًن ِِبْأل‬ siyawitan iyan so shayi ‫َّع بِِه‬ َ ‫ ََتَت‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫تَ َهنَّأَ الش‬ so kasosonor a kapipiya ginawa ‫السرور‬ ُ ُ ُّ :ُ‫ا َْلنَاء‬ so ragiray ko bakrng sasbap ko ‫غ‬ َّ :‫ا َْلَنِ ُئ‬ ُ ِ‫السائ‬ inikasonor iyan so shayi

kapiya niyan i taam

miniponsad; miyaolog ‫ُه يوًَّي‬

miyaolog so shayi sa ‫َس َفل‬ ْ‫أ‬

َ

‫َه َوى يَ ْه يوي‬

‫ط ِم ْن عُلُ ٍو إِ َل‬ َ ‫ َس َق‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َه َوى الش‬ landng a madalm

‫ي يَ ْه َوى‬ َ ‫َه يو‬ kiyabayaan i polan si polan ُ‫َحبَّه‬ َ ‫ أ‬:‫ي فُالَن فُالَ ًًن‬ َ ‫َه ِو‬ mama a pphangabaya’ ‫َه ٍو‬ babay a pphangabaya’ ‫َه ِويَة‬ miyabaya; miyangabaya’‫َه ًوى‬

280

ِ ‫أَهوى فُالَن بِي ِدهِ لِلش‬ ‫َّها‬ َ ‫ َمد‬:‫َّيء‬ َ َْ ْ piyozang iyan so shayi sa inolog iyan ُ‫ أَلْ َقاه‬:‫َهوى الشَّيء‬ َْ َْ‫أ‬ kiyabayaan iyan si polan ‫َهاوى فُالَ ًًن‬ َ ِ ِ ِ piyakarnggayan iyan so darpa sa tiyagoan iyan sa ‫ي‬ َّ ‫ أ َْد َخ َل إلَْيه ا َْلََواءَ النَّق‬:‫َه َّوى الْ َم َكا َن‬ kiyawa i polan so shayi

sagozob a ndo’

miyadozo so pagtaw sa miyaroro siran ‫الْ َقوُم‬

ْ ‫تَ َه َاوى‬ ِ miyabngang o shayi si polan sa inikalalong iyanُ‫شغَل َهواه‬ َ َ َ ‫ أ َْع َجبَهُ َو‬:‫َّيءُ فُالَ ًًن‬ ْ ‫ا ْستَ ْه َوى الش‬ so taw a adn a mattndo a galbk a pkhababayaan iyan a giiniyan on ‫ا َْلَا ِوي (ج) ُهواة‬ َ kanggolaolaa lalayon

:ُ‫ا َْلَا ِويَة‬ so baya a ginawa ‫ا َْلَوى‬ َ ِ so kabaya ko kapamagidaan ‫ق‬ ُ ‫ الْع ْش‬:‫ا َْلََوى‬ so ndo’ ‫ا َْلَواء‬ َُ so awasawas a da’ a tago iyan ُ‫ الْ َفا ِرغ‬:‫ا َْلَواء‬ َُ ِ so antina a pphakatindgn ko boongan o ‫ي‬ ُّ ‫ا َْلََوائ‬ so landng o Jahannam ‫ج َهنَّم‬ َ

ُ

walay ka an makaliwanag so mantabla o television ago an makaliwanag so sowara o radio

so kapkhababayai ko isa a mattndo a galbk o taw (hobby)ُ‫ا َْلِوايَة‬

َ

‫و‬

‫َوثي َق يَثي ُق ثيَقةً َوَم ْوثيًقا َوُوثُوقًا‬ ِ siyarigan iyan si polan ُ‫ اِئْ تَمنَه‬:‫ق بُِفالَ ٍن‬ َ ‫َوث‬ َ siyarigan iyan ‫ق بِِه‬ َ َ‫َواث‬ kasasarigan a skaniyan na bnar ‫َموثُوق بِِه‬ ْ ‫ي‬ miyakabagr; miyakapnd sa mabagr ً‫ق وََثقَة‬ ُ ُ‫َوثُ َق يَ ْوث‬ ‫ص َار َُْم َك ًما‬ َ َ‫ي َوثَب‬ َ ‫ت َو‬ َ ‫ قَ ِو‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َوثُ َق الش‬ mimbaloy a mabagr a mabkn‫وثِيق (ج) ِو ََثق‬ َ ِ ِ ِ piyatong iyan so biyag ko patonga‫شدَّهُ فيه‬ َ : ‫أ َْوثَ َق األَس َري ِِف الْ ِو ََث ِق‬ thikhs iyan so kapasadan ُ‫كمه‬ ْ ‫ أ‬:‫أ َْوثَ َق الْ َع ْه َد‬ َ َ ‫َح‬ somiyarig; miyatkhs; ً‫َوَوََثقَة‬

sa gitas iyan ago ginikb iyan

iniphasada iyan si polan ُ‫اه َده‬ َ ‫َع‬

281

:‫َواثَ َق فُالَ ًًن‬

‫ال فِ ِيه أَنَّهُ ثَِقة‬ َ َ‫ ق‬:‫َوثَّ َق فُالَ ًًن‬ tikhs iyan so btad ُ‫كمه‬ ْ ‫ أ‬:‫َوثَّ َق اْأل َْمَر‬ َ َ ‫َح‬ tiyangkd iyan so kapasadan sa biyagr iyan ‫ق الْ َع ْق َد‬ َ َّ‫َوث‬ so sarig ُ‫الثِ َقة‬ ِ so kapasadan ‫ الْ َع ْه ُد‬:‫ق‬ ُ ‫الْ َم ْوث‬ so kapasadan ‫ الْ َع ْه ُد‬:‫اق‬ ُ َ‫الْ ِميث‬ so patong; so sangkali ‫ق‬ ُ ‫الْ ِو ََث‬ so kasoratan a kapasadan ‫الوثِي َقةُ (ج) و ََثئِق‬ َ َ ‫ي‬ komimpt; miyakapontok ‫وزا‬ ً ‫َو َج َز َجي ُز َو ْج َزا َوُو ُج‬ piyakakmpt iyan so katharo;ُ‫صرهُ وقَلَّلَه‬ َ َ َّ َ‫ ق‬:‫َو َجَز الْ َكالَ َم‬

pitharo iyan a skaniyan na kasasarigan

piyakababa iyan so katharo’

ِ‫و‬ makmpt; mababa’; mapontok ‫اجز‬

َ miyakakmpt; miyakababa’ ً‫ازة‬ َ ‫َو ُج َز يَ ْو ُج ُز َو ْج ًزا َو يو َج‬ miyakakmpt so katharo’ ‫ل‬ َّ َ‫صَر َوق‬ ُ َ‫ ق‬:‫َو ُجَز الْ َكالَ ُم‬ makmpt; mapontok ‫وِجيز‬ َ َّ piyakakmpt iyan so katharo iyan ُ‫صره‬ ْ ‫ قَللَهُ َو‬:ُ‫أ َْو َجَز َكالََمه‬ َ َ َ‫اخت‬ ِ ‫ اِنْ َفرد بِنَ ْف‬:ً‫وح َد َيَي ُد يح َدةً ووح َدة‬ mimbothong; miyatibayo; ‫س ِه‬ ْ ََ ََ ََ biyothong iyan so shayi; inisa ُ‫ أَفْ رَده‬:‫ح ًدا‬ ْ ‫َّيءَ َو‬ َ ْ ‫َو َح َد الش‬ niyan so shayi

ِ َ ‫ادةً َوُو ُح‬ َ ‫َو ُح َد يَ ْو ُح ُد َو َح‬ َ ‫ بَق َي‬:ً‫ودة‬ ِ ِ ‫ ولَ َدت و‬:ُ‫ت الْمرأَة‬ mimbothong so babay sa mimbawata sa sasakataw na da dn ‫اح ًدا‬ َ ْ َ ْ َ ‫أ َْو َح َد‬ mimbothong; miyatibayo; ‫ُم ْفرًدا‬

karthoni

biyothong iyan so shayi; tinibayo niyan so shayi; biyaloy niyan so

ُ‫ أَفْ َرَده‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫أ َْو َح َد الش‬

shayi sa sasatiman

ُ‫ تََرُكوهُ َو ْح َده‬:‫َّاس فُالَ ًًن‬ ُ ‫أَْو َح َد الن‬ piyakaisaisa niyan so Allāh sa da niyan ُ‫حانَه‬ َ ‫َو َّح َد هللاَ ُسْب‬

initawg o manga taw si polan sa da dn a pd iyan

sakoton sa salakaw ron

ِ‫و‬ inisaisa niyan so shayi sa‫اح ًدا‬

َ ُ‫ َج َعلَه‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َو َّح َد الش‬ biyothong iyan

ِ ‫اِ ََّت َد‬ ِ ‫ صارت َشي ئا و‬:‫ت اْألَ ْشياء‬ ‫اح ًدا‬ َ َ ًْ ْ َ َ ُ َ mimbisa sa pamikiran ‫ تَ َف َّرَد بِِه‬:‫ح َد بِرأْيِِه‬ َ َّ ‫تَ َو‬

mithiman so manga shaya

282

‫اْأل َْو َح ُد‬ ِ ِِ si polan na bothong o masa ُ‫ظري لَه‬ َ َ‫ الَ ن‬:‫فُالَن أ َْو َح ُد َزَمانه‬ so isaisa a bothong

niyan sa da dn a saginda niyan ko kapasang

kna o ba sakn sa ‫بِ ِه‬

‫ص‬ ُّ ‫َخ‬ ُ ‫َولَ ْس‬ ُ ‫ الَ أ‬:‫ت ِِف َه َذا اْأل َْم ِر ِِب َْو َح َد‬ btadai na ba sakn bo’

‫يد‬ ُ ‫الت َّْو ِح‬ so kisisibay a da a pd iyan; skaniyan bo’ ُ‫اْلِ َدة‬ ْ ِ ‫الْو‬ so isa; so thitibayo; ‫اح ُد‬ َ ِ ِ ِ ِ ِ si polan na bothong o masa niyan, sa da a saginda niyan ‫ الَ َمثيل لَهُ والَ نَظري‬:‫فُالَن واح ُد َد ْهره‬ َ َ َ َ so kapakaisaisa a ko Allāh; so kapakaisaisa

ago da a iring iyan

ُ‫الو ْح َدانِيَّة‬ َ so kaisaisa ُ‫ح َدة‬ ْ ‫الو‬ َ ِ ‫وحدةُ النَّ ْق‬ so kapakaisaisa a ko pirak ko isa ka pndato’ ‫د‬ ََْ ِ ‫ الْمْن َف ِرد بِنَ ْف‬:‫يد‬ ِ so tibayo; so mbobothong; so thatawarang ‫س ِه‬ ُ ُ ُ ‫الوح‬ َ so kayisaisa o Allāh; so katitibayo; so kabobothong

miyagak; miyodas; ‫عا‬ ً ‫َو ْد‬

ُ‫ع يَ َدع‬ َ ‫َو َد‬ inawaan iyan so shayi; inibagak iyan so shayi ُ‫كه‬ َ‫ تََر‬:َ‫َّيء‬ َ ‫َوَد‬ ْ ‫ع الش‬ miyakaintad ago miyakananaw‫استَ َق َّر‬ َ ‫ع يَ ْو ُدعُ َد َعةً َوَو َد‬ َ ‫َو ُد‬ ْ ‫ َس َك َن َو‬:ً‫اعة‬ miyakadaya sa kakawasaan َ‫ تَرفَّه‬:‫ع‬ َ َ ‫َوُد‬ makadadaya a kaloloagan ‫و ِديع‬ َ initadin iyan ki polan so shayi ‫ع فُالَ ًًن الشَّيء‬ َ ‫أ َْوَد‬ َْ iniphasada i polan si polan sa da dn a karido iran ُ‫ادنَه‬ َ ‫ َسالَ َمهُ َوَه‬:‫ع فُالَن فُالَ ًًن‬ َ ‫َو َاد‬ ِ ِ ِ ِ ‫ حيَّوه س‬:‫وَّدع النَّاس الْمسافِر‬ inidolog o manga taw so phlayalayag saً‫عة‬ َ ‫ّي لَهُ َد‬ َ َ ُْ َ َ َ ُ ُ َ َ َ ‫اعةَ فَراقه ََلُْم ُمتَ َمن‬ inipamangni ran sa kapakaslang sa mapiya

miyamagompiyai so pagtaw sa mindodologa siran sa ‫ضا‬ ً ‫بَ ْع‬

‫ض ُه ْم‬ ُ ‫ع بَ ْع‬ َ ‫صا َْلُوا َوَوَّد‬ َ ‫تَ َو َاد‬ َ َ‫ ت‬:‫ع ال َق ْوُم‬ mapiya ko kiyanggaganata iran

ِ َ ‫ا ْستَ ْوَدعَ فُالَن‬ ِ ِ َّ‫ إِ ْع َفاء الْموظ‬:‫اع‬ ِ ‫ف ِم َن الْ َع َم ِل قَ ْبل ِس ِن الْ َم َع‬ so kapakadkhaa ko gomagalbk ko galbk ‫اش‬ َ ِ‫اال ْست‬ ُ ‫يد‬ َُ ُ َ ِ tomiyadin si polan sa tadin ً‫يعة‬ َ ‫ود‬

iyan ko da niyan pn kapakagnk nggalbk ko omor a mattndo’ ogaid na pkhakowa niyan so pagpr iyan a ipmbgay ron o parinta so katagoa ko tamok a phoon sa liyo o parinta

‫اْلَ َما ِر ِك‬ ْ ‫ضائِ ِع الْ ُم ْستَ ْوَرَدةِ ِِف ََمَا ِزِن‬ ْ ‫ َو‬:‫اع‬ َ ‫ا ِإل‬ َ َ‫ض ُع الْب‬ ُ ‫يد‬

ko pondowan o jumruk (costum) sabap ko kathndoa ko bayad iyan ko kizoldn on ko ingd

283

ُ‫الْ ُم ْستَ ْوَدع‬ ِ ِ ِ ‫الود‬ so kaodas; so kadolog ِ‫س َف ِره‬ ُ ََ َ ‫ ََتيَّةُ الْ ُم َساف ِر عْن َد‬:‫اع‬ so pondowa a pthagoan ko nganin

َّ ‫َم‬ so darpa sa Madīnah a ipndolog on so َ‫كة‬

ko taw a mlalakaw

ِ ‫ َم ْو ِضع ِِبلْ َم ِدينَ ِة َكا َن يُ َوَّدعُ فِ ِيه َم ْن يُ َسافُِر إِ َل‬:‫الوَد ِاع‬ َ ُ‫ثَنيَّة‬ taw a thebng sa Makkah

َِّ :‫الوِديع‬ ‫ئ الْ ُمطْ َمئِ ُّن‬ ُ ‫يق ا َْلَ ِاد‬ ُ ‫الرق‬ ُ َ ِ ِ so tadin; so insana ‫يعةُ (ج) و َدائع‬ َ ‫الود‬ َ َ ِ ‫ي‬ miyagolit ‫َسن‬ َ َ :‫َود َك يَ ْو َد ُك َو َد ًكا‬ kaolit ‫و ِدك‬ َ ِ mimbaloy a kaolit ‫َسن‬ َ َ :ً‫َو ُد َك يَ ْو ُد ُك َو َدا َكة‬ magoolit ‫و ِديك‬ َ ِ ِ َّ ِ َّ so sibo’ o sapo’ ُ‫خرج مْنه‬ َ ‫ الد‬:‫الو ْد ُك‬ ُ َ ْ َ‫َّس ُم أ َْو َد َس ُم الل ْحم َوُد ْهنُهُ الذي يُ ْست‬ َ ِ ِ ِ ِ ِ miyawid sa awid a mapnd a ‫شيَاء الْمثْقلَة‬ ُ ْ َ‫ َُحَ َل َما يُثْق ُل ظَ ْهَرهُ م َن اْأل‬:ً‫َوَزَر يَ يزُر َوْزًرا َوَوَزَرة‬ so maintad a magigimk

mibabakokoong on sa likod mindosa َ‫أََِّث‬

:‫َوَزَر‬ baradosa ‫وا ِزر‬ َ ِ ِ ٍ ِ ‫ي‬ ‫ي‬ timpowan sa marata a dosa‫ رمي بوْزر‬:‫وزُر وْزًرا‬ َ ُ‫ُوزَر ي‬ َ ُ ttmpowan ‫َموُزور‬ ْ siyorog iyan ko btad sa ُ‫َعانَهُ وقَ َّواه‬ َ َ ‫ أ‬:‫َو َازَرهُ َعلَى اْأل َْم ِر‬ tiyabangan iyan on

ِ َ :‫ات ََّزَر‬ ِ mizalindang َ‫ لَبِس الْ ِوْزرة‬:‫َّزر‬ َ َ َ َ ‫ات‬ mimbaloy a wazir iyan a odasa iyan‫صار وِزيرا‬ ً َ َ َ :ُ‫تَ َوزََّر لَه‬ ِ biyaloy niyan on a wazir iyan ‫ج َعلَهُ لَهُ وِزيرا‬ َ :ُ‫ا ْستَ ْوَزَره‬ ً َ mimbaradosa ‫أَ ْذنَب‬

(ogopa yan)

ِ ‫الوِزي ِر‬ ُ ‫ َمْنص‬:ُ‫ال ِوَز َارة‬ َ ‫ب‬ so pangadapan a sasoko ko parinta a so ُ‫الوَزراة‬ ََ so kadato a kawawziri

komikibir on na pthawagen a wazīr

ِ ‫الث‬ so awid a mapnd ‫َّقيل‬

‫اْلِ ْم ُل‬ ْ :‫ال ِوْزُر‬ َّ :‫ال ِوْزُر‬ so dosa ‫الذنْب‬ ُ ِ ‫وضع‬ inibtad o kambonoay so manga‫َوَزارَها‬ ْ ‫ت‬ ََ َ ُ ‫اْلَْر‬ َ ْ‫ب أ‬ ُ

284

ppnd iyan, maana a miyada so giikathidawa so apasa’ so lindonga’‫صم‬ َ َ‫الْملْ َجأُ والْم ْعت‬

ُ َ َ :‫الوَزُر‬ َ ِ ِ so nditarn a salindang ‫صغري‬ َ ‫ ك َساء‬:ُ‫ال ِوْزَرة‬ so wazīr a odasa o dato ‫الوِزير‬ َ tominimbang; ‫ن َوْزًَن‬ ُ ‫َوَز َن يَ يز‬ ُ

tominimbang so shayi sa miyakapnd ‫جح‬ َ‫ر‬

َ َ :ُ‫َّيء‬ ْ ‫َوَز َن الش‬ ِ ‫وز َن الش‬ tominimbang so kapnd ‫ن بِوْزنِِه‬ ََ َ َ ‫ َكا‬:‫َّيءُ د ْرَهًا‬ ْ o shayi sa timbang a dirham

‫ قَد ََّرهُ ِِبلْ ِم َيز ِان‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َوَز َن الش‬ ِ ِ َ ‫ رفَعه بِي ِدهِ لِي ع ِر‬:‫وزنَه‬ ْ َ َ ُ َ َ ُ ََ ُ‫ف ث َقلَهُ َوخفَّتَه‬

tinimbang iyan so shayi tinimbang iyan sa iniporo iyan ka an iyan katokawi i

kapnd iyan

diniyangka iyan; timbo iyan so diyangka iyan ُ‫قَدَّره‬

َ :ُ‫َوَزنَه‬ miphnd; kiyatagoan sa kapnd ‫ ثَ ُقل‬:ً‫ن َوَزانَة‬ ُ ‫َوُز َن يَ ْوُز‬ َ mapnd; adn a timbang iyan ‫وِزين‬ َ ِ ْ َ‫ّي الشَّْي ئ‬ piyakathimbanga iyan so dowa a shayi sa piyakandayaga iyan so pnd ‫ّي‬ َ ْ َ‫َو َاز َن ب‬

iran

tinimbang o shayi so kapnd o salakaw ron sa diyatar ‫الْوْز ِن‬

ِ َ ‫ َس َاواهُ َو َع َادلَهُ ِف‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َّيءُ الش‬ ْ ‫َو َاز َن الش‬ iyan

ِْ ‫اِتَّز َن‬ mithimbang so roran ko mbala a ‫علَى الدَّابَِّة‬ َ ‫اْل ْم ُل‬ َ takilidan o koda

ِ ‫ معت‬:‫فُالَن متَّ ِزن ِِف سلُوكِ ِه‬ si polan na thatangka ko ‫دل‬ َْ ُ ُ ُ olaola niyan

ِ ِ ِ َ ‫ تَ َس َاوَي ِف‬:‫ات ََّز َن الشَّْي ئَان‬

mithimbang so dowa a ‫الْوْز ِن‬

shayi sa kapnd

‫اْ ِالتَِزا ُن‬ ِِ so kapakathimbang o kakhawiyagan ‫ي‬ ُّ ‫ص ِاد‬ َ ‫الت ََّو ُاز ُن اْالقْت‬ so kathitimbang o kapnd o shayi

a galbk anan o parinta a mattndo’

ِ ‫ الْ َوْز ُن َوالْ َق ْد ُر‬:ُ‫الزنَة‬ so kapakathimbang o dowa a shayi ُ‫ازنَة‬ َ ‫الْ ُم َو‬ so timbangan ‫ن‬ ُ ‫الْ ِم َيزا‬ so taw a paninimbang ‫ن‬ ُ ‫ َم ْن ِح ْرفَتُهُ الْ َوْز‬:‫الْ َوزَّا ُن‬ ِِ ِ ِ ‫ وتَ ْق ِط‬, ‫ ال َق ْدر‬:‫الْوْز ُن‬ so timbang; so diyangka a ‫َوَزان‬ ْ ‫يع الش ْع ِر َعلَى تَ َفاع ِيل أ ََْبُ ِرهِ الْ ُم ْختَل َفة (ج) أ‬ ُ َ ُ َ so timbang; so diyangka a kapnd

timbang; so kapthimbanga ko bayok ko manga timabangan iyan a mattndo’

285

ِ ‫ موصوف بِرج‬:‫فُالَن ر ِاجح الْوْزِن‬ َ ‫احة‬ َ َ َ ُ َْ َ ُ َ َ ‫الع ْق ِل‬

ِ ْ‫الرأ‬ si polan na mapnd i timbang, maana a malantas ‫ي‬ َّ ‫و‬

i pikir

lomimbak; miyaginontolan; ‫سطًا‬ ُ ‫ط يَ يس‬ َ ‫َو َس‬ ْ ‫ط َو‬ ِ ‫ صار ِِف وس‬:‫ط الشَّيء‬ limbakan iyan so shayi ‫ط ِه‬ َ َ َ َ َ ْ َ ‫َو َس‬ lomlmbak ‫ط‬ ُ ‫َو ِاس‬ ِ piyagltan iyan so pagtaw sa kaontol; limbakan iyan so ‫ْلَ ِق والْ َع ْد ِل‬ َ ‫ تَ َو َّس‬:‫ط ال َق ْوَم‬ َ ‫َو َس‬ َ ْ ‫ط بَْي نَ ُه ْم ِب‬ pagtaw sa kaontol

ُ ‫ط يَ ْو ُس‬ َ ‫َو ُس‬ ً‫ط َو َساطَة‬ ِ ‫ صار َش ِري ًفا وح‬:‫الرجل‬ miniporo so pangkatan o mama‫سيبًا‬ َ ‫َو ُس‬ ََ َ َ ُ ُ َّ ‫ط‬ mama a maporo i pangkatan ‫و ِسيط‬ َ ِ biyaloy niyan skaniyan a pagaadatan a ana pangkatan iyan; biyaloy ‫ج َعلَهُ وسيطًا‬ َ َ :ُ‫َو َّسطَه‬ miphangkatan; mikhadar

niyan skaniyan a aya matatago sa pagltan o dowa makambabala

ِ ‫الْوس‬ tiyago iyan skaniyan sa lmbak;‫ط‬ َ

ِ َ ‫ َج َعلَهُ ِف‬:ُ‫َو َّسطَه‬

tiyagoiyan skaniyan sa look

ِ ‫الرِد‬ mithangka si polan sa mizokod sa da kowa sa tanto ‫ئ‬ َ ‫َخ َذ اْ َلو َس‬ َ ‫تَ َو َّس‬ َّ ‫ّي ا ْْلَيِ ِد َو‬ َ ْ َ‫ط ب‬ َ ‫ أ‬:‫ط فُالَن‬ a mapiya ago tanto a marata

komiyadn sa sokhodan ko lt iran ‫بَْي نَ ُهم‬

‫ط‬ َ ‫تَ َو َّس‬ so sokhodan ko dowa a shayi, sa di zosoramig ‫ط‬ ُ ‫اْأل َْو َس‬ ِ ‫ و‬:ُ‫الو ِاسطَة‬ so tayothon o salay a so mala ko manga montiya iyan a sii ُ‫اسطَةُ الْ ِقالَ َدة‬ َ َ ْ

matatago sa lmbak o rantay niyan

ِ ِِ َّ ‫ ما ي تَو‬:ُ‫الو ِاسطَة‬ ‫َّي ِء‬ َُ َ َ ْ ‫ص ُل به إ َل الش‬ ِ ْ‫ص‬ so kakadn sa zokodan ko let o dowa btad odi na taw‫ّي‬ ُ ‫ الت ََّو ُّس‬:ُ‫الو َساطَة‬ َ ْ َ‫ط ب‬ َ ‫ّي أ َْمَريْ ِن أ َْو َش ْخ‬ َ ِ َّ so pagltan ‫ّي‬ ُ ‫الْ َو ْس‬ ُ ‫ الظ ْر‬:‫ط‬ َ ْ َ‫ف ِبَْع ََّن ب‬ miontod ko zaronsarongan o pagtaw ‫ط الْ َقوِم‬ ْ َ ‫س َو ْس‬ َ َ‫َجل‬ so okit a khiokit ko shayi

so lmbak iran

so look; so lmbak ‫ط‬ ُ ‫الو َس‬

َ ‫الو ْسطَى‬ ُ so kmr a lomalabaw ‫سطَى‬ ْ ‫اْ ِإل‬ ْ ‫صبُ ُع الْ ُو‬ ِِ ِ ْ َ‫ّي َشْي ئ‬ ِ ْ َ‫ّي والْمتَ َع ِامل‬ ِ ْ َ‫اْل‬ )‫ّي (ج‬ ْ ‫ّي‬ ُ ‫ الْ ُمتَ َو ِس‬:‫ط‬ ُ ‫الو ِسي‬ َ ْ َ‫ّي َوالْ ُم ْعتَدل ب‬ َ ْ َ‫ط ب‬ ُ َ ْ ‫ص َم‬ َ so sokhodan ko dowa marirido a pphasad kiran; so matatago sa lmbak a di ‫سطَاء‬ َ ‫ُو‬ so lmbak; so look

zosoramig

miyangkos; rominibrang; miyamalampak ً‫س َعة‬ َ

286

‫ي‬ ‫س ُع‬ َ َ‫َوس َع ي‬

ِ ‫ ََل ي‬:‫و ِسع الشَّيء‬ ‫ض ْق‬ َْ ُْ َ َ ٍ ِ ِ inangkosan o limo o Allāh a langowan a shayi ُ‫َشلَْته‬ َ :‫ت َر ُْحَةُ هللاِ ُك َّل َش ْيء‬ ْ ‫َوس َع‬ miyakaloag so shayi ُ‫عْنه‬ َ

lomiyoag; miyakaolad ً‫اعة‬ َ ‫َو َس‬

‫َو ُس َع يَ ْو ُس ُع‬ ِ ‫ ََل ي‬:‫وسع الشَّيء‬ mimbaloy a maolad so shayi ‫ض ْق‬ َ ْ ُْ َُ َ maolad; mablang ‫و ِسيع‬ َ ِ ِ liyoagan on o Allāh so ُ‫كثَّرهُ وأَ ْغنَاه‬ َ َ َ‫ بَ َسطَهُ َو‬:ُ‫أ َْو َس َع هللاُ َعلَْيه رْزقَه‬ ِ‫و‬ piyakablang iyan so shayi; ‫اس ًعا‬

rizki niyan

َ :َ‫َّيء‬ َ ُ‫صيَّ َره‬ ْ ‫َو َّس َع الش‬

piyakaolad iyan so shayi

ِ ُ‫َّيء‬ َ ‫ات‬ ْ ‫َّس َع الش‬ ِ ِ ِ‫ تَ َف َّسحوا ف‬:‫س‬ ِ ِ‫َّس َع ال َق ْوُم ِِف الْ َم ْجل‬ gominikas so pagtaw ko ‫يه‬ ُ َ ‫ات‬ lomiyoag so shayi

darpa sa lomiyoag siran

ِ َ ُ‫ َو َج َده‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫ا ْستَ ْو َس َع الش‬

ِ‫و‬ piyakaolad iyan so shayi, ‫اس ًعا‬

sa initong iyan a maloag

ُ‫ الطَّاقَةُ َوالْ ُق َّوة‬:ُ‫الس َعة‬ َّ ِ ‫ُه َو ِِف َس َع ٍة ِم َن الْ َعْي‬ skaniyan na madadalm sa ‫ش‬ so gaga ago so bagr

kaloag a kawiyagan

‫َّس ُع‬ َ ‫الْ ُمت‬ so kitab a pakabblangn so manga osayan iyan a tatarotopan sa manga katao ُ‫وعة‬ َ ‫الْ َم ْو ُس‬ ِ ِ ِ ِ so makaangkos a ingaran o Allāh ‫اْلُس ََّن‬ ْ ْ ‫ م ْن أ ََْسَاء هللا‬:‫الواس ُع‬ َ so bagr ago so gaga ُ‫ الطَّاقَةُ والْ ُق َّوة‬:‫ع‬ ُ ‫الو ْس‬ َ ُ ‫ي‬ ‫ي‬ tominiyap; tomiyoos; miyalng ً‫م َو ْْسًا َوْسَة‬ ُ ‫َو َس َم يَس‬ ِ ِ‫ َكواه فَأَثَّر ف‬:‫وسم الشَّيء‬ tiniyapan iyan so shayi ‫يه بِ َعالَ َم ٍة‬ َ ُ َ َ ْ ََ َ ِ ِ initoos iyan ki polan angkai ‫ َميَّ َزهُ به‬:‫ك َذا‬ َ ِ‫َو َس َم فُالَ ًًن ب‬ ِ ‫ َِجل وحسن حسنًا و‬:ً‫وسم ي وسم وسامة‬ miyakataid; miyakatanos ‫ضيئًا ََثبِتًا‬ َ ْ ُ َ ُ َ َ َ ُ َ َ َ ُ ُ َْ َ ُ َ mataid (mamamaan) ‫و ِسم‬ َ ِ ِ malano’(bababayin) ‫سام‬ َ ‫يمة (ج) و‬ َ ‫َوس‬ ِ ِ mithoos; kominowa ‫ف َِبَا‬ َّ ‫ت لَهُ َسَة َخ‬ ُ ‫اصة يُ ْعَر‬ ْ ‫ص َار‬ َ :‫َّس َم‬ َ ‫ات‬ so maloag; so kapaparo

sa toos iyan

pikhakarndm iyan so shayi ُ‫َتَيَّ لَه‬: َ ‫َّيءَ فِ ِيه‬ ْ ‫تَ َو َّس َم الش‬

a matatago on; inantok iyan so shayi a matatago on

287

miyantok; miphiratas sa miyantok ‫تَ َف َّرس‬

َ :‫تَ َو َّس َم‬ ِ ِ ُ ‫ ما و ِسم بِِه اْلْي وا ُن ِمن‬:ُ‫السمة‬ so tiyap o ‫الصوِر‬ ْ ََ َ ُّ ‫ضُروب‬ َ ُ َ َ bintanga a phoon sa lowis a apoy

ِ ُ‫ الْ َعالََمة‬:ُ‫الس َمة‬ so mosim; so masa a mattndo’ ko kapeagad o manga olanolan ago so manga ‫الْمو ِسم‬ ُ َْ so toos; so papata’; so tagotaw

ragon

‫ الْ ُم َعلَّم‬:‫وم‬ ُ ‫الْ َم ْو ُس‬ so tiyap a ipthiyap a phagiyaon sa apoy ‫الْمْيسم‬ َُ َ ِ so tiyap; so toos ُ‫ السمة‬:‫ام‬ َ ُ ‫الْ ِو َس‬ ِ so salay a tanda ko kiyapakaombaw ko isa a ‫ام‬ ُ ‫الْ ِوَ َس‬ so katitiyapan; so katotoosan

kataw odi na galbk (medal)

‫اْلَ َم ِال‬ ْ ‫اْلُ ْس ِن َو‬ ْ ‫ أَثَُر‬:ُ‫ال ِو َس َامة‬ ِ so toos; so papata’ ُ‫السمة‬ َ :‫الو ْس ُم‬ َ ِ ِ ِ so paganay a oran ko olanolan‫َول‬ َّ ‫الربي ِع اْأل‬ َّ ‫ َمطَُر‬:‫الو َْس ُّي‬ َ so kataid; so kalano

a Rabi ul Awwal

‫وص ي‬ ‫ب‬ ُ ‫ب يَص‬ َ َ َ miyatatap so shayi ‫ت‬ َ َ‫ َد َام َوثَب‬:ُ‫َّيء‬ َ ‫َو‬ َ‫ص‬ ْ ‫ب الش‬ ِ‫و‬ thatana a tatap ‫اصب‬ َ ‫ي‬ ِ gomidam sa ‫ج ًعا‬ َ ‫ب َو‬ ُ ‫ب َويَ ْو‬ َ َ‫ب ي‬ َ ‫ َمر‬:‫صبًا‬ ُ‫ص‬ ُ‫ص‬ َ ‫َوص‬ َ ‫ض َوَو َج َد َو‬ mithakna; mimbagr ‫وَب‬ ُ ‫ُو‬ ً‫ص‬

sakit a lawas

‫َو ِصب‬ mithatap so shayi sa mithakna ‫ت‬ َ َ‫ َد َام َوثَب‬:ُ‫َّيء‬ َ ‫أ َْو‬ َ‫ص‬ ْ ‫ب الش‬ ِ mizakit si polan sa sakit a lawas ‫صب‬ َ ‫أ َْو‬ َ ‫ َو‬:‫ب فُالَن‬ َ‫ص‬ so masakit ago so sakit ‫ض‬ ُ ‫الو ْج ُع َوالْ َمَر‬ َ ‫الو‬ ُ‫ص‬ َ :‫ب‬ َ ِ so dokaw; so kopay; ‫صاب‬ َ ‫ور ِِف الْبَ َدن (ج) أ َْو‬ َ ‫ الت‬:‫ب‬ َ ‫الو‬ ُ ُ‫ب َوال ُفت‬ ُ ‫َّع‬ ُ‫ص‬ َ masasakit sa sakit a lawas a ikokopay

so lopay

‫ص ًفا و ي‬ ‫في ي‬ ً‫ص َفة‬ ُ ‫ص‬ َ ‫َو‬ َ َ ‫ص‬ َ ْ ‫ف َو‬ iniropa niyan so shayi ُ‫صافَه‬ َ ‫ص‬ َ ‫ ذَ َكَر أ َْو‬:َ‫َّيء‬ َ ‫َو‬ ْ ‫ف الش‬ iniropa o pamomolong so bolong a tabal ‫ف الطَّبِيب الدَّواء‬ َ ‫ص‬ َ ‫َو‬ ََ ُ iniropa o nditarn a maines odi na ‫اْلِسم‬ َ ‫ص‬ َ ‫َو‬ ُ ‫ف الث َّْو‬ َْ ْ ‫ب‬ romiyopa; miropa; mimbontal

phagalong so lawas

288

ً‫صافَة‬ ُ ‫ص‬ َ ‫ص‬ َ ‫ف َو‬ ُ ‫ف يَ ْو‬ ُ ‫َو‬ mikhasad so bagowa mama ‫اْلِ ْد َم ِة‬ ْ ‫ بَلَ َغ ِس َّن‬:‫ف الْغُالَ ُم‬ َ ‫ص‬ ُ ‫َو‬ ِ miropa so shayi sa mimbontal ‫صوفًا‬ َ ‫َّص‬ ُ ‫ص َار َم ْو‬ َ :ُ‫َّيء‬ َ ‫ات‬ ْ ‫ف الش‬ ٍ ‫ض ُه ْم لِبَ ْع‬ iniproropaan iran so shayi ‫ض‬ ُ ‫ص َفهُ بَ ْع‬ َ ‫ َو‬:َ‫َّيء‬ َ ‫تَ َو‬ ْ ‫اص ُفوا الش‬ ِ so ropaan ُ‫الص َفة‬ ِ piyakiropa niyan so bolong ‫ف الدَّواء‬ َ ‫ا ْستَ ْو‬ ََ َ ‫ص‬ so darpa a phropaan ko bolong a ‫ف‬ ُ ‫ص‬ َ ‫الْ ُم ْستَ ْو‬ mikhasad; miropaan

pphamolongan (klinik)

so ropaan; so karopa ُ‫اص َفة‬ َ ‫الْمو‬

َُ so paroropa ‫اف‬ َّ ‫الْ َو‬ ُ ‫ص‬ ِ ْ :‫صيف‬ ِ so kadam; so manalagad; so somasakodo (mama)‫ص َفاء‬ ُ ‫الو‬ َ ‫اْلَاد ُم (ج) ُو‬ َ ِ ِ ِ so kadam; so manalagad; so somasakodo (babay) ‫صائف‬ ْ :ُ‫الْ َوصي َفة‬ َ ‫اْلَاد َمةُ (ج) َو‬ mitad; minibaba; mimbawata; ً‫ض َعة‬ ْ ‫ض ُع َو‬ َ َ‫ض َع ي‬ َ ‫ض ًعا َو‬ َ ‫َو‬ ِ َّ ‫ ح‬:‫وضع فُالَن ِمن فُالَ ٍن‬ inibaba i polan so pangkatan i polan ‫جتِ ِه‬ َ ‫ط م ْن قَ ْد ِرهِ َوَد َر‬ َ ْ ََ َ ِ ِ ِ ِ ِ libatan iyan so ibabayad ‫شْي ئًا‬ َ ‫ص َمَّا لَهُ َعلَْيه‬ َ ‫َو‬ َ ‫ نَ َق‬:‫ض َع َع ْن َمدينه‬ on o mababayad on sa liyoagan iyan

ِ‫ي‬ inibtad iyan so shayi sa ِ‫ده‬ َ

‫ أَلْ َقاهُ ِم ْن‬:َ‫َّيء‬ َ ‫َو‬ ْ ‫ض َع الش‬ biyokaan iyan

ِ ‫ض َع الشَّيءَ إِ َل اْأل َْر‬ :‫ض‬ َ ‫َو‬ ْ ِ ِ‫ أَثْب ته ف‬:‫ان‬ ِ ‫ضع الشَّيء ِِف الْم َك‬ tikhs iyan so shayi ko darpa ‫يه‬ ُ ََ َ َ ْ َ َ ‫َو‬ initpad iyan so shayi sa lopa ُ‫أَنْ َزلَه‬

iyan sa tiyatap iyan on

ِ inantang iyan so katharo sa di bnar; piyanarangkoni iyan so ُ‫ختَ لَ َقه‬ ْ‫ا‬

:‫ض ًعا‬ ْ ‫ض َع الْ َكالَ َم َو‬ َ ‫َو‬

katharo sa kabokhag

ِْ ‫ت‬ ِ ‫وضع‬ ُ‫ َولَ َدتْه‬:‫اْلَام ُل َولَ َد َها‬ ََ َ romiyondan sa waraan iyan; ً‫اعة‬ َ ‫ض َعةً َوَو‬ َ ‫ض ُع‬ ُ ‫ض َع يَ ْو‬ ُ ‫َو‬ َ‫ض‬ miyakarondan so mama ‫صار َدنِيئًا‬ َّ ‫ض َع‬ ُ ‫َو‬ َ َ :‫الر ُج ُل‬ ِ ِ ِِ ِ miyalapis so mama ‫يها‬ َّ ‫ُو ِض َع‬ َ ‫ َخسَر ف‬:‫الر ُج ُل ِِف ِتَ َارته‬

inikharitan o maogat so wata iyan

ko dagangan iyan

‫ضوع ِِف ِِتَ َارتِِه‬ ُ ‫َم ْو‬ ِ ‫ض َع ِِف الش‬ minggagaan ko marata’ ‫ع‬ َ ‫أ َْو‬ َ ‫َسَر‬ ْ ‫ أ‬:‫َّر‬ ِ ِ miyakarondan si polan ‫يعا‬ َ ‫ات‬ ً ‫ص َار َوض‬ َ :‫َّض َع فُالَن‬ malalapis ko dagangan iyan

289

‫ تَنَ َّزَه َع ِن الْ ِك َِْب‬:‫اض َع فُالَن‬ َ ‫تَ َو‬ ِ miyagayon so pagtaw ko btad ‫علَْي ِه‬ َ ‫تَ َوا‬ َ ‫ اتَّ َف ُقوا‬:‫ض َع ال َق ْوُم َعلَى اْأل َْم ِر‬ ِ piyangni niyan ki polan a sgdan iyan ko awid iyan ُ‫عْنه‬ َ َ‫ َسأَلَهُ أَ ْن ي‬:َ‫َّيء‬ َ ‫ا ْستَ ْو‬ َ ُ‫ض َعه‬ ْ ‫ض َع فُالَ ًًن الش‬ miyangalimbabaan si polan

ka an iyan mibaba; piyangni niyan ki polan a korangan iyan on so bayadan iyan ko kambayadi niyan on

ِ ‫ف‬ ‫الرفْ َع ِة ِِف الْ َق ْد ِر‬ ُ َ‫ ِخال‬:ُ‫َّعة‬ َ ‫الض‬ ِْ :ُ‫الضَّعة‬ so kaligt ago so kababa o btad ‫سةُ واللُّ ْؤُم‬ َ َ َّ ‫اْل‬ ِ so darpa ‫ع‬ ُ ‫الْ َم ْوض‬ so bandingan a phamagosain ُ‫ضوع‬ ُ ‫الْ َم ْو‬ ِ ِ ْ ‫الْموضوع ِمن‬ so hadith a piyangantang a kabokhag ‫ق‬ ُ َ‫ الْ ُم ْختَ ل‬:‫اْلَديث‬ َ ُ ُ َْ so btad o shayi a katatagoan on ‫ع‬ ْ ‫الو‬ ُ‫ض‬ َ ِ ‫الو‬ ِ‫ الد‬:‫يع‬ so mababa i pangkatan ‫َّّنء‬ ‫ض‬ ُ َ ُ ِ ِ ‫الو‬ so kalapis ‫ضائع‬ ْ :ُ‫ض َيعة‬ َ ‫اْلَ َس َارةُ (ج) َو‬ َ ‫ي‬ domiyapo’; domiyada’; domiyasa’ ‫َوطئ يَطَ ُؤ َوطْئًا‬ َ ِ diyapoan iyan so shayi; diyasa iyan َ‫اسه‬ َ ‫ َد‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫َوط َئ الش‬ ِ pikhodaan iyan so binatang ‫ ركِبَ َها‬:َ‫طئ الدَّابَّة‬ َ ‫َو‬ َ miyakalbod; miyakananaw ً‫اءة‬ َ َ‫َوطَُؤ يَ ْوطُُؤ َوط‬ ِ miyakalbod so darpa ‫س ُهل‬ َ َ ‫ الَ َن َو‬:‫َوطَُؤ الْ َم ْوض ُع‬ piyakidapoan iyan ki polan so lopa ‫ج َعلَهُ يَطَُؤَها‬ َ ‫أ َْوطَأَ فُالَ ًًن اْأل َْر‬ َ :‫ض‬ inayonan iyan si polan ko btad ُ‫ وافَ َقه‬:‫َمر‬ َ َ ْ ‫َواطَأَ فُالَ ًًن اْأل‬ ِ ‫ صيَّره و‬:‫وطَّأَ الْمو ِضع‬ piyakalbod iyan so darpa’ ‫طيئًا‬ َ َُ َ َ ْ َ َ ِ piyakaoml iyan so igaan ُ‫ لَيَّنَه‬:‫اش‬ َ ‫َوطَّأَ الفَر‬ miyagayonayon so pagtaw ‫ تَوافَ ُقوا‬:‫تَواطَأَ ال َقوُم‬ َ ْ َ ِ ِ َ piyakaoml iyan so shayi sa ‫ج َدهُ وطيئًا‬ ‫و‬ : ‫ء‬ ‫َّي‬ ‫الش‬ ‫أ‬ ‫ط‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫س‬ َ َ َ َ ْ َ َْْ ‫ا‬ so kababa o btad; so kapakarorondan

initong iyan a mananaw

َّ ُ ُ ‫ الْ ُم َس َّه ُل‬:ُ‫الْ ُم َوطأ‬

so pakallbodn; so kitab o ‫سر‬ َّ َ‫الْمي‬

Imām Mālik a Al Muwatta’

ِ ِ ِ‫اْلَان‬ mama a malbod i kapakindolona a masakaw‫ب‬ ْ ‫ّي‬ ُ َِ‫ َك ِرْي ل‬:‫َر ُجل ُم َوطَّأُ اْألَ ْكنَاف‬ ِ so pndapo a somasagad ko lopa’‫ض‬ َ ‫ الْ َم َّارةُ يَطَُؤ َن األ َْر‬:ُ‫الواطئَة‬ َ ِ ‫ الْ ِمهاد الو‬:‫ال ِوطَاء‬ so igaan a maoml ‫طئ‬ ُ َ َُ ُ 290

ِ َّ :ُ‫الوطْأَة‬ ُ‫يدة‬ َ ‫َخ َذةُ الشَّد‬ ْ ‫الض ْغطَةُ َواأل‬ َ ِ ِ so mapapantar a mibababa’ ‫ض‬ ُ ‫ الْ ُمْن َخف‬:‫الوط ُئ‬ َ ِ َّ so maoml a mananaw ‫الس ْهل‬ ‫ّي‬ ‫ل‬ ‫ال‬ : ‫ئ‬ ‫ط‬ ‫الو‬ ُ َّ ُ ْ ُ َ miyakargn; waraan iyan so kiyapakargn ً‫ورة‬ َ ‫َو ُع َر يَ ْو ُع ُر ُو ُع‬

so gimpis a mabasng a pankaw

‫ب‬ َ :‫َو ُعَر الْ َم َكا ُن‬ َ ُ‫صل‬ ‫ي‬ miyakargn; mimbaloy a margn ‫ارًة‬ َ ‫َوع َر يَ ْو َع ُر َو َع ًرا َوَو َع‬ ِ miyakargn so darpa sa miyakatgas ‫صلُب‬ َ َ :‫َوعَر الْ َم َكا ُن‬ biyaloy niyan so darpa a ‫ج ْعلَهُ و ْعرا‬ ً َ َ :‫َوعََّر الْ َم َكا َن‬

miyakargn so darpa ago miyakatgas

margn a songowan

mirgn si polan sa mimbaloy a mabasng‫َّد‬ َ ‫تَ َشد‬

:‫تَ َوعََّر فُالَن‬ mirgn so darpa’ ‫صلُب‬ َ َ :‫تَ َو َّعَر الْ َم َكا ُن‬ ٍ mirgn so btad ki polan ‫سر‬ َ َّ ‫ تَ َع‬:‫تَ َوعََّر اْأل َْمُر َعلَى فُالَن‬ ِ piyakargn iyan so ‫ج َدهُ و ْعرا‬ َ ‫ا ْستَ ْو َعَر الطَّ ِر‬ ً َ َ ‫ َو‬:‫يق َوالْ َم َكا َن‬ lalan ago so darpa, sa initong iyan a margn

‫ب (ج) أ َْو َعار‬ ُّ ‫ الْ َم َكا ُن‬:‫الو ْعُر‬ ُ ‫الص ْل‬ َ ِ so darpa a margn ‫عار‬ َ ‫الو ْعُر (ج) أ َْو‬ َ :‫الوعُر‬ َ ‫ي‬ mindakl; mithakar; ‫َوفَ َر يَف ُر َوفْ ًرا‬ mindakl so shayi ‫ع‬ َ ‫َّس‬ َ ‫ َكثَُر َوات‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َوفَ َر الش‬ ِ miyakasakaw ‫كرَم‬ ُ ‫َوفَ َر ع ْر‬ ُ َ :ُ‫ضه‬ mindakl; mithakar ً‫ارة‬ َ َ‫َوفُ َر يَ ْوفُ ُر َوف‬

so darpa a margn

mindakl so shayi ‫وفَر‬

َ َ :ُ‫َوفُ َر الشَّيء‬ َّ piyakandakl iyan so shayi ُ‫كثَّره‬ َ َ :َ‫َّيء‬ ْ ‫َوف َر الش‬ iniyasaan iyan si polan ko ُ‫ك َّملَه‬ َ :ُ‫َوفَّ َر لُِفالَ ٍن طَ َع َامه‬ Pangn’ngkn iyan

ِ ِ ُ‫ ا ْستَ ْوفَاه‬:ُ‫َوفَّ َر َعلَْيه َحقَّه‬ mindakl so shayi ‫ وفُر‬:‫تَوافَر الشَّيء‬ َ َ ُْ َ َ ٍ ِ ِ ُ ‫ الت‬:‫ور‬ so tarotop a shayi a ndadakl ‫شيء‬ ُ ُ‫الْ َم ْوف‬ ْ َ ‫َّام م ْن ُكل‬ ِ ‫ الْ َكثِري‬:‫الوفْ ر‬ so madakl ‫ع‬ ُ ‫الواس‬ َ ُ َُ ِ so kakawasaan ‫ الْغ ََّن‬:‫الوفْ ر‬ َُ

initoman iyan on so kabnar iyan

291

‫َّام ِم ْن ُك ِل َش ْي ٍء (ج) ُوفُور‬ ُ ‫ الت‬:‫الْ َوفْ ُر‬ so kandadakl ُ‫كثْ رة‬ َ َ َ ْ‫ ال‬:ُ‫الوفْ َرة‬ ِ so tandongan a makapal a ‫حمةَ اْألُذُ ِن (ج) ِوفَار‬ ‫ش‬ ‫ز‬ ‫او‬ ‫ج‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫َو‬ ‫أ‬ , ‫ْس‬ ‫أ‬ ‫الر‬ ‫ى‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫ح‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫َّع‬ ‫الش‬ : ‫ة‬ ‫ر‬ ‫ف‬ ‫الو‬ َّ َ َ ُ َّ َ ُ ْ ُ ْ َُ ْ َ َ ْ َ ََ َ َ ْ so tarotop a ndadakl

bok ko olo odi na so malililay ron ko kababaan o tangila

‫َوقَ َر يَيق ُر‬ miyabngl so tangila niyan ‫ت‬ ْ ‫َوقَ َر‬ ْ ‫ص َّم‬ َ ‫ ثَ ُق َل َسَْعُ َها أ َْو‬:ُ‫ت أُذُنُه‬ mimbngl; mikhorang so kang iyan ‫ْرا‬ ً ‫َوق‬

sa di phakang

miyakaintad si polan sa miyabilangataw ‫ن‬ َ ‫رُز‬

َ :‫َوقَ َر فُالَن َوقَ ًارا‬ domiyarkt ko walay niyan ُ‫ لَ ِزَمه‬:ً‫وقَر ِِف بَْيتِ ِه وقْ را ووقُورة‬ َ َُ ً َ ََ ِ ِ ِ ِ mithampat so shayi ko ‫ت‬ َ َ‫ َس َك َن فيه َوثَب‬:‫َّيءُ ِِف قَ ْلبه َوقْ ًرا‬ ْ ‫َوقَ َر الش‬ poso iyan

‫ أَثْ َق َل َسَْ َع َها‬:ُ‫َوقَ َرهللاُ أُذُنَه‬ ‫ي‬ mimbiso; mimbngl ‫ْرا‬ ً ‫َوق َر يَ ْوقَ ُر َوق‬ ِ mimbngl so tangila niyan ‫ ثَ ُقل َسَْ ُع َها‬:ُ‫ت أُذُنُه‬ ْ ‫َوقَر‬ َ miyakaintad i parangay; ً‫ارة‬ َ َ‫َوقُ َر يَ ْوقُ ُر َوقَ ًارا َوَوق‬ miyakaintad si polan sa miyabilangataw ‫ت‬ َ َ‫ َرُز َن َوثَب‬:‫َوقُ َر فُالَن‬ maintad a bilangataw ‫وقُور‬ َ piyakapndan o bayadan si polan ُ‫ أَثْ َقلَه‬:‫َوقَر الدَّيْن فُالَ ًًن‬ ُ َ ْ‫أ‬ sila iyan si polan ُ‫عظَّمهُ وَِبَّلَه‬ َ َ َ :‫َوقَّ َر فُالَ ًًن‬ mizipat sa maintad ‫ بَ َدا عَلَْي ِه الْوقَار‬:‫تَوقَّر‬ ُ َ ََ ِ ِ ِ miyawid sa awid a mapnd ً‫ُحَل ُحْالً ثَقيال‬ َ َ :‫ا ْستَ ْوقَ َر‬ ِ َّ ‫ العاقِل‬:‫الْموقَّر‬ so baraakal a maintad ‫ّي‬ ُ ‫الرص‬ ُ َ ُ َُ ِ so kananaw ago so kaintad ‫اْل ْلم‬ َّ :‫الْ َوقَ ُار‬ ُ ْ ‫الرَزانَةُ َو‬ ِ ِْ :‫ال ِوقْ ر‬ so awid a mapnd ‫َّقيل‬ ُ ُ ‫اْل ْم ُل الث‬ ِ so bilangataw a maintad ‫ ذُو الوقَار‬:‫الوقُور‬ ُ َ َ ‫ي‬ tomiyondog; somiyono’ ‫َو ََل يَلي َولْيًا‬ tiyondog iyan; siyono iyan ُ‫جاء بَ ْع َده‬ َ َ :ُ‫َوالَه‬ tomiyondog; somiyalono; mikhapaar ‫َويِل يَليي َولْيًا‬ َ ِ siyono iyan ُ‫جاء بَ ْع َده‬ َ َ :ُ‫َوليَه‬ biniso o Allāh so tangila niyan

292

ِ ‫ك أ َْمَرهُ َوقَ َام بِِه‬ َ َ‫ َمل‬:ً‫َّيءَ ِوالَيَة‬ َ ‫َو‬ ْ ‫ِل الش‬ ِ pindatoan iyan so ingd ‫علَْي ِه‬ َ َّ‫ تَ َسل‬:‫ِل الْبَ لَ َد‬ َ ‫ط‬ َ ‫َو‬ ِ piyangondatoan iyan so pagtaw ‫ام بِِه‬ َ َ‫ َمل‬:‫ِل ال َق ْوَم‬ َ َ‫ك أ َْمَرُه ْم َوق‬ َ ‫َو‬ ٍ‫و‬ mangongondato; giimamaapaar ‫ال (ج) والَة‬ ُ َ ِ ِ piyakikhapaar iyan ki ‫علَْيه‬ َ ‫ َج َعلَهُ َواليًا‬:‫ألمر‬ َ ْ‫أ َْوَل فُالَ ًًن ا‬ inikhapaar iyan so shayi

polan so btad

pinggolaolaan iyan si polan sa mapiya ‫صنَ َعهُ إِلَْي ِه‬ َ :‫أ َْوَل فُالَ ًًن َم ْعُروفًا‬ khasokar si polan (sinta); ‫ك ِة‬ َ َ‫ َد َن ِم َن الْ َم ْهل‬:‫أ َْوَل لُِفالَ ٍن‬ miyalaklak si polan

‫ ًَتبَ َع‬:‫ّي اْأل َْمَريْ ِن‬ َ ْ َ‫َو َال ب‬ kiyabayaan iyan si polan ُ‫َحبَّه‬ َ ‫ أ‬:‫َو َال فُالَ ًًن‬ tiyabangan iyan skaniyan ُ‫صره‬ َ َ َ‫ ن‬:ُ‫َواالَه‬ َّ tomiyalikhod so shayi ‫َدبَر‬ َ ْ ‫ أ‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫َول الش‬ tomiyalikhod si polan sa taptap dn a poro’ iyan‫وَّل فُالَن َها ِرًِب‬ َ ِ ِ َّ tiyalikhodan iyan so shayi ‫عْنهُ و ََنَى‬ َ َ ‫ أ َْدبََر‬:‫َّيء‬ ْ ‫َول َعن الش‬ piyakathondog iyan so dowa a btad

sa inawat iyan

‫ اِ َِّتَهَ إِلَْي َها‬:َ‫َوَّل الْ َقبِيلَة‬ piyakikhapaar iyan ‫ج َعلَهُ والِيًا عَلَْي ِه‬ َ َ :‫َوَّل فُالَ ًَن اْأل َْمَر‬

inantapan iyan so isa ka loks

ki polan so btad

mizosonoay so shayi ;‫ع‬ َ َ‫تَتَاب‬

:ُ‫َّيء‬ ْ ‫تَ َو َال الش‬

mithondotondog so shayi

َّ ‫ أ َْدبََر‬:ُ‫َّيء‬ ْ ‫تَ َول الش‬ giyanatan iyan skaniyan sa inawaan iyan ُ‫كه‬ َ‫ض َوتََر‬ َ ‫ أ َْعَر‬:ُ‫تَ َوَّل َعْنه‬ َّ tiyabangan iyan si polan ُ‫صره‬ َ َ َ‫ ن‬:‫تَ َول فُالَ ًًن‬ kinowa niyan skaniyan a olowan iyan ‫ اِ ََّتَ َذهُ ولِيَّا‬:ُ‫تَوالَّه‬ َ َ ِ ِ pithandingan iyan so btad ‫ام به‬ َ َ‫ تَ َقلَّ َدهُ َوق‬:‫تَ َوَّل اْأل َْمَر‬ ِ ِ diyaag iyan sa pindatoan iyan ‫علَْي ِه‬ َ ‫ ظَ َهَر‬:‫ا ْستَ ْوَل َعلَْيه‬ ِ ‫ صار ِِف ي‬:‫اِست وَل علَي ِه‬ minikhapaar iyan skaniyan ِ‫ده‬ َ َ َ ْ َ َْْ so taralbi; so patot ‫َج َدر‬ َ ‫ األ‬:‫األَوَل‬ ُ ْ ‫َح ُّق َواأل‬ so kathabanga; so kapakathondotondog ُ‫الْمواالَة‬ َُ so kadnan ‫ب‬ ُّ ‫الر‬ َّ :‫الْ َم ْوَل‬ tomiyalikhod so shayi’

293

‫السيِ ُد‬ َّ :‫الْ َم ْوَل‬ so oripn ‫ الْ َعْب َد‬:‫الْموَل‬ َْ ِ so phagonot ‫ع‬ ُ ‫ التَّاب‬:‫الْ َم ْوَل‬ ِ ‫الق ِر‬ ِ ْ‫صبَ ِة َكالْ َع ِم َواب‬ so madazg ko katampar ko ama; a datar o bapa ago ‫ن الْ َع ِم‬ َ ‫يب م َن الْ َع‬ ُ َّ :‫الْ َم ْوَل‬ so olowan; so dato o oripn

so kathonganaya; so kathabanga’; so kangginawaiُ‫حبَّة‬ َ ‫والْم‬

so thngd a mama

ْ ‫ ال َقَرابَةُ َوالن‬:ُ‫الوالَء‬ َ َ ُ‫ُّصَرة‬ َ so kathonganaya’; so kapaar a kadato’‫ن‬ ُ ‫الس ْلطَا‬ ُّ ‫ ال َقَرابَةُ َو‬:ُ‫ال ِوالَيَة‬ so ingd a aya ndadatoon na wali (governor) ‫علَْي َها الْو ِاِل‬ ُ َّ‫ الْبِالَ ُد الَِِّ يَتَ َسل‬:ُ‫ال ِوالَيَة‬ َ ‫ط‬ َ ِ so phapaar ko btad ‫ام بِ ِه‬ ُّ ِ‫الْ َو‬ َ َ‫ِل أ َْمًرا أ َْو ق‬ َ ‫ ُك ُّل َم ْن َو‬:‫ِل‬ ِ َّ ‫ب و‬ ِ ِ ِ ُّ ِ‫الْو‬ so tabanga’; so ginawai a pkhababayaan; so maonotn ‫يع‬ ُ ‫الصد‬ ُ ‫يق َوالْ ُمط‬ َ ُّ ‫ النَّص ُري َوالْ ُمح‬:‫ِل‬ َ ِ ِ ِ so miyaratiyaya na dokapila o Allāh ‫ِل هللا (ج) أ َْوليَاء‬ ُّ ِ‫الْ ُم ْؤم ُن َو‬ ِ ُّ ِ‫و‬ ِ ‫ول إِلَي ِه ِوراثَةُ الْم ْل‬ so kalowasan ko kadato a Malakiyyah (kingdom), a anda ‫ك‬ ُ َ ْ ُ ‫ َم ْن تَ ُؤ‬:‫ِل الْ َع ْهد‬ َ i kapatay o Malik na skaniyan i phakasambi on

so phapaar ko babay ko kaphangaromaa on ِ‫الْمرأَة‬

ُّ ِ‫َو‬ ْ َ ‫ِل‬ so somisiyap ko wata a ilo ‫ِل الْيَتِي ِم‬ ُّ ِ‫َو‬ ‫ي‬ lomibod; miyaklbod ‫س ًرا‬ ْ َ‫س َر يَ ْيس ُر ي‬ َ َ‫ي‬ miyakalbod so shayi ‫س ُهل‬ َ َ :ُ‫َّيء‬ ْ ‫يَ َسَر الش‬ miyakalbod ‫اد‬ َ ‫ الَ َن َوانْ َق‬:‫يَ َسَر‬ libod iyan on so btad ‫ج َعلَهُ لَهُ َمْيسورا‬ َ :‫يَ َسَر لَهُ ِِف اْأل َْم ِر يُ ْسًرا َويَ َس ًارا‬ ًُ ِ ‫ي ِسر وي‬ malbod ‫سري‬ ََ َ ِ ِ ِ mindarmt; mirimar ko manga gasa’a rimaran‫اح‬ ِ ‫ب ِبلْق َد‬ َ ‫ب أ َْو‬ َ ‫ضَر‬ َ ‫ لَع‬:‫يَ َسَر‬ ‫يي‬ lomibod ‫س َر يَ ْيس ُر يَس ًرا‬ َ َ َ ِ mimbaloy so shayi a malbod ‫س ُهل‬ َ َ :ُ‫َّيء‬ ْ ‫يَسَر الش‬ ِ ‫ي ِسر وي‬ malbod ‫سري‬ ََ َ ِ ِ mikhawasa si polan ‫ستَ ْغ ََّن‬ ْ ‫ ا‬:‫يَسَر فُالَن يَ َس ًارا َويُ ْسًرا‬ milbod ً‫ارة‬ َ ‫َويَس‬

‫س ُر يُ ْس ًرا‬ ُ ‫س َر يَ ْي‬ ُ َ‫ي‬ mimbaloy so shayi a malbod ‫س ُهل‬ َ َ :ُ‫َّيء‬ ْ ‫يَ ُسَر الش‬ ِ‫ي‬ malbod ‫سري‬ َ ٍ kiyaloagan si polan sa mikhawasa‫صار ذَا يَسار‬ َ َ َ :‫أَيْ َسَر فُالَن‬ َ

294

‫َخ َذ ِِف ِج َه ِة الْيَ َسا ِر‬ َ ‫ أ‬: ‫َي َسَر‬ libodan iyan si polan ُ‫اهلَهُ والَيَنَه‬ َ َ ‫ َس‬:‫َي َسَر فُالَ ًًن‬ ِ piyakalbod iyan so shayi’‫َو َمْيسورا‬ ً ُ ْ ‫ َج َعلَهُ يَس ًريا أ‬:َ‫َّيء‬ ْ ‫يَ َّسَر الش‬ ِ milbolbod ‫ تَس َّهل‬:‫ستَ ْيسر‬ َ َ ََ ْ ‫ا‬ ِ so diwang ‫ف األََّْيَن‬ ُ ُ َ‫ خال‬:‫اْألَيْ َسُر‬ ِ ‫ الَّ ِذي ي عمل بِي‬:‫اْألَيسر‬ so padiwangan a aya ipphangapkapt iyan na diwang ‫دهِ الْيُسرى‬ َ ُ َ َْ َْ َُ ْ ِ ِ so kawasa ‫ ذُو الْيَسا ِر والْغ ََّن‬:‫وسر‬ َ َ ُ ‫الْ ُم‬ ِ ِ so kandarmt ‫القمار‬ ُ َ :‫الْ َمْيسُر‬ so kakawasa ‫ الْغِ ََّن والثَّراء‬:ُ‫الْمْيسرة‬ َُ َ ََ َ ِ so diwang; so katampar sa diwang‫ف الْمْيمنَة‬ َ َ ُ َ‫ خال‬:ُ‫الْ َمْي َسَرة‬ ِ ‫اْلَْي‬ so lompokan o sondaro a matatampar sa diwang ‫ش‬ ْ ُ‫َمْي َسَرة‬ so malbod ‫ الْيُسر‬:‫الْمْيسور‬ ُْ ُ ُ َ ِ ِ so kaloloagan a khakawasa ‫ ذُو الْيَسار (ج) َميَاسري‬:‫الْمْيسور‬ ُُ َ َ ِ so kakawasaan ُ‫ الْغ ََّن والثَّروة‬:‫الْيَسار‬ َُ َْ َ ِ ِ ِ ‫ف الْيَم‬ so diwang ‫ّي‬ ُ َ‫ خال‬:‫الْيَ َس ُار‬ so lompokan a pthawagn a tampar sa diwang (leftist) a mimbabala itran so ‫الْيَسا ِري‬ َ romiyampi sa diwang

lompokan a matatampar sa kawanan, sabap ko kaphagontod iran sa katampar sa diwang ko kalilimod ko parinta

‫ ِض ُّد الْ ُع ْس ِر‬:‫الْيُ ْسُر‬ so diwang a sopaka o kawanan ‫ف الْيُ ْم ََّن‬ ُ َ‫ ِخال‬:‫الْيُ ْسَرى‬ ِ so malbod ‫الس ْهل‬ ُ َّ :‫الْيَس ُري‬ ِ so maito’ ‫ الْ َقلِيل‬:‫سري‬ ُ َ‫الْي‬ ُ so malbod

295