So Kamus a basa Arab ago basa Mranaw. الْقَامُوسُ الْعَرَبِيُّ الْمْرَانَاوِيُّ 8717666124

Citation preview

‫ي‬ ُّ ‫وس ال َْع َري ُِّب ال ْْم َر َاَن يو‬ ُ ‫الْ َق ُام‬

So Kamus a basa Arab ago basa Mranaw

Inisorat i

Alim, Hassanor M. Alapa Al Murshid Al Am

Rabitah Al Insan Al Islamiyyah Philippines

So Kamus a basa Arab ago basa Meranao By Alim, Hassanor Maka Alapa

Copyright 2006 Al-Hassan Resources. Inc.

1

Published and distributed by AL-HASSAN RESOURCES Islamic Research, Translation, and Publishing Srevices 012- Narra Street, Payatas B. Litex Road, Quezon City, Philippines Telfax: (632) 4314474 E-mail: [email protected] First Edition, 2006 ISBN 871-76-6612-4 All rights reserved. No part of this book may be repruduced in any form or by any means, except brief qoutations for a review, without permission in writing from the Publisher. Cover Design by Mosab Abdulgani Alawi

Printed in the Philippines

Pamkasan Giyangkai a mapontok a qamus ko basa Arab ago so basa Mranaw, na pindiyator ami sa panagontaman ago panamar sa kalokalo na makaogop ko manga morit a pphamaganad ko basa Arab sa ingd a Pilimpinas, sa kalbod a kapkhasabota iran ko manga maana o basa Arab ko kandidiyorobasai ron sa basa Mranaw. Giyangkai a qamus, na aya bo’ a tiyagoon na so manga kalimah ko basa Arab a mlagilagid sa batang, a aya bo a giiran kambidabidaan na so baris o batang a Aynul Fi’l ko galbk a miyaipos (mādhī) ago sii ko galbk a kapapantagan odi na phakatalingoma (mudhāri’), sabap sa oman maalin so baris iyan na maalin so

2

maana a mitotoro iyan. Sa kadaklan ko manga morit ko basa Arab a di ran khabarisan angkanan a dowa a batang ko kapmbatiyaa iran on a pkhasabapan sa kapkharibat o maana amay ka mtad siran sa katharo ko basa Arab. Aya ibarat anan na so katharo a labisa ago so labasa, a aya bo a mbidaan iran na so paganay na dibawa so aynul fi’l a so “ba” na sii ko ika dowa na diatas, a mbidaanan sa maana ka so labisa a ititimbang ko fa’ila, na aya maana niyan na minditar, na so labasa a ititimbang ko fa’ala, na aya maana niyan na somiyaog odi na lomiyook, sabap ko di san katatanodi na adn a mimaana ko katharo o ِ َ‫ َو َال تَ ْل ِب ُسوا ال َْح َق بِالْب‬sa oba niyo Allāh a: wa lā talbisul haqqa bil bātili, )2::2( ‫اط ِل‬ pakinditarn ko bnar so batal, aya kiyasabotaniyan ko talbisu na kanditar, a kna o ba giyoto i maana niyan, ka aya thito a maana niyan na: Go oba niyo saogn so bnar ko batal, sabap sa so talbisu na sii phoon ko labasa, kna o basii ko labisa yalbasu a maana a kanditar. So kaknala san na khipatoray niyan ko taw a phaganad on a kapangolad iyan matiya ko katao a Sarf, ka ron iyan khasabot angkanan a bandingan sa maliwanag. Ogaid na kna o ba langowan a miyangindaw san na ba niyan miyasowa ka mataan a mangingindaw anan sa tanod a mabagr ago knal a malathos ago barasa a lalayon, sa odi anan maadn na ba dn matag tontot sa miyasowa so katao ogaid na da kadadanglisi ko kamataani ron. So ilmo a sarf na aya bandingan iyan na so pkhasowasowa o satiman a kalimah ko kapkhaalinalin o baris o ayin o fi’l iyan ko kititimbangn on ko tlo a batang a fa’ala, َ‫ ف ََعل‬a tlo a batang a fa’, ayin, ago lām, na so batang a mipapantag ko fa, na aya kabthowa on na fa’ o fa’ala, na so batang a mipapantag ko ayin na aya katharo a on na ayin o fa’ala na so mipapantag on ko batang a lām na lām o fa’ala. Sa giyanan i timbangan o langowan a kalimah angkanan a tlo a batang o fa’ala. Sa madibawa madiatas so baris o ayin iyan na ipthimbang on mambo so ayin o batang a initimbang on sa phakadatarn on sa baris. Pd a galbk o sarf so kapkhasambii ko manga batang o kalimah ago so kapkhibowang iyan ko sabaad a btad, ago pphayagn iyan so manga batang a sakit ago so manga kokoman iyan, ago so batang a hamzah, ago so manga kokoman iyan. Matitins so galbk o sarf ko petharoon a tasrif, kapkhaalinalin o manga batang o kalimah. So pman so ilmo a Nahu, na aya pindirogod iyan na so katanor o maana o matitimo a manga kalimah sa mabaloy a katharo a phakabgay sa sabot (jumla mufidah) ago so kabarisi ko manga kaposan iyan, a giyanan so bithowan sa I’rāb. Amay ka rk o Sarf so tasrīf na rk mambo o Nahu so i’rāb, a giyanan i onayan a kakhaimpit o basa Arab, sa odi anan masowa o taw, na di phakapiya so kapagosara niyan ko basa Arab, nggolalan sa katharo antaa ka kasorat antaa ka kabatiya.

3

Aya kakhagdama ko kipapatoray angkaya a katao na sii ko masa a so taw na ptharo sa basa Arab odi na zorat, antaa ka ba mbatiya, ka khaoma niyan a amay ka di biyaksa ko kapkhaalinalin o timbangan o manga kalimah ko Basa Arab, na khitaloga dn ko karibat ko kaphmaana niyan ago so kambaris iyan. Di bo dn pirapira i pipikirn iyan a panggaway ko basa Arab, ogaid na amay ka initadi iyan so kinggolalann on na pphangababalawag so manga baris iyan ago so maana niyan, sa di niyan maggdam odi ron tharoa o makatatanod on a pphakang on. Mapiya so mamponay a biyaksa sangkaya a basa na adn dn a kapkhapangka iyan ko sabaad a manga masa, sabap sa so basa Arab na oway dn ka ana ibbtad a lgawan iyan ogaid na adn a manga kalimah a somosopak sangkanan a manga timbangan sa di ron pnggolalan, sa aya khaonotan na so kiyaosara on o miyangaoona a manga Arab sa aya pkhaonotan na so kiyapakanggolalana iran on ko giiran katharo. Sa aya kakhasowaa san na mangolad matiya so taw ko manga katao ko basa Arab, ka phangababaak iyan angkanan a manga kalimah. Aya mapiya na ibgay tano so sabaad a timbangan ko katao ko Sarf, sa payagn tano so oman i maana o isa a timbangan ka an mabaloy a panaks tano ko manga pd a kalimah ko basa Arab a khisabap on na phakaliwanag rki tano so manga maana a mapag’ns ko oman i kalimah ko kapkhaalin o timbangan iyan ago so baris iyan.

SO KIPZORATN KO BASA MRANAW SA KAAT A LATIN So basa Mranaw na pd ko basa a makababangnsa ko basa a Malayu, a skaniyan na ipzorat ko pakaasal iyan sa kaat a kirim, a kaat a Arab, (so basa a kirim na basa a Malayu a makatotoro sa kazorat ago kapakawit sa sorat odi na nganin) so kababaloy o basa Mranaw a ipzorat sa kaat a Arab na karina ago kilala sa so bangnsa Mranaw na bangnsa a Islam, sabap ko kaat o basa niyan a so dn so kaat o Qur’ān. Gowani a domayamang so kaat a Latin sa Pilimpinas, ipoon ko kiaagawa on o manga Ispaniyol, na lagaday ko kiapakasambi o manga Mirikano, sa lomiankap ko manga Mranaw so kiapaganad sa katao a English, na 4

minipatoray ran sa ginawa iran so kipzoratn ko basa Mranaw sa kaat a Latin, sa datar dn o manga basa a salakaw a kiapraradan ankai a kaat. Na miaadn so ptharoon a Minadrasa a pianarankoni a Dansalan College, a inisorat iran so Darangn a basa Mranaw sa kaat a Latin sii sankoto a bithowan iran a kasorat sa minadrasa na kinowa iran so batang a U, a baris sa patay, sabap sa so kaat a Latin na aya ipmbaris iyan na batang a datar o A, E, I, O, U, na so pakaasal o basa Mranaw a ipzorat sa kaat a kirim na aya baris iyan na kna o ba batang, ka ba dn manga toos a pthagoon ko kaporoan o batang igira diatas, dapan, ago patay, ago sii ko atag iyan igira dibawa, sa datar dn o kapmbarisi ko kaat a Arab, a so diatas na goris a makaiindag ko atag o batang na so dapan na maito a talipko a datar o batang a waw a pkhatago ko kaporoan o batang na so patay na titik a ipmbatog ko batang, na so dibawa na goris a makaiindag a datar o baris a diytas ogaid na sii pkhatago ko atag o batang a babarisan on. Sabap san na zalisayin tano so bandingan sankai a kipzoratn ko Mranaw sa kaat a Latin, ka an tano maimpit phorong so atoran iyan sa mabaloy a lgawan ago padoman o langowa a panonorat ko basa Mranaw.

SO ALIPBA O BASA A MRANAW So Alipba o batang a Mranaw na da niyan langon kowaa so manga batang o Latin, ko kipzoratn on sankanan a kaat, go da niyan pn kowaa so langowan a batang o basa Arab, ogaid na mizamili on sa sii niyan piyakaayon ko manga sowara o kapkhilapiat o basa niyan, sa katii so manga batang o basa Mranaw, a inosar o manga kadaandaan ko kinisoratn iran ko manga darangn iran ago so manga salsila iran sa kaat a kirim. A a, Bb, Kk, Dd, Oo, Pp, Rr,

Ii, Gg, Ss, Tt,

Hh, Ww,

Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Yy, Z z, Ee, NG ng,

Gianan i manga batang o kirim ko pakaasal iyan ko kaat a Arab, sa initogalin tano sa kaat a Latin. So manga batang o Latin a: C, E, Q, U, V, X, na da anan ko kaat o pakaasal a basa Mranaw. Apiya so batang a H ago J, na di pagosarn o andang a kaat a Mranaw ka pzambian iran sa batang a K ago D, sa so hadji na kadi, sii bo sankai a masa a marani i kiaosara on o basa Mranaw. 5

So Saginsing o sowara o sabaad a batang igira tiyago ko salakaw ron a batang: So batang a H, na igira miatondog iyan so batang a K, P, T, na phakadagng so kambalsa on ka datar o: khan, khowa, khokot, thabid, thawag, phatay, phamono (kan, kowa, kokot, tabid, tawag, patay, bono). So kowit sa poro (apostrophe (’)) na gophoon sold ko batang a N, a aya matotondog iyan na batang a G, na khapatay so N, ago khabals so G, datar o BAN’G ko lawas igira biyadasan, amay ka daa ba on apostrophe, na makaphagpda so kambalsa ko N, ago so G, ka datar o BANG o Bilal ko masjid, go phoon matago so batang a N ko pagltan o dowa a NG na khatagoan sa apostrophe sa khabals so N, ka datar o pangn’ngkn a patot a mabals so N ko pagltan o dowa a NG, Amay pman ka sii miyatago so apostrophe ko kaposan o kalimah na so kambalsa on na phakadkho’, ka datar o: soso’ (panndaan) ka an mibida ko soso a angawta o lawas, go so boko’ ka an mibida ko boko o kayo, go so kaka’ (rdit) ka an mibida ko kaka a pagari, go so papa’ (kayo a dalog) ka an mibida ko papa a kkhb a aso. So patay a alip a kabalsa on ko poonan o kalimah o Mranaw na aya dn a kathagoon a toos na so batang a E a adn a apostrophe niyan ka aya on kakhabalsa ka datar o:

e’e’natn so pangn’ngkn. Thanodan:

So basa Mranaw na missnggay a basa a tanto a madakl a batang iyan a patay a maririnkit ago makathotondotondog, sabap roo na aya dn a kaontol iyan na di dn pamarisan sa batang sa aya bo a ipanorat na so manga batang iyan sa so kambalsa on na palaya dn phamatayin, ka an mabals phorong, sa di dn barisan sa batang a salakaw. So basa Mranaw na basa a langowan a batang iyan na palaya pmbalsn, sabap roo na di khapakay o ba so isa ko batang iyan na balowin a toos ko isaa batang a salakaw, inonta bo so batang a H, ka khatondog iyan so batang a K, P, T, sa phakadagng so kambalsa on, a datar o: kh, (khorisk) ph, (phamono) th, (thawag). Go so batang a N, na amay ka matondog iyan so batang a K, na khabals sa NG. sa piokas am iron dn ko kipzoratn on so batang a G, ka pangilay ko kapphakakmpt o kalimah o basa Mranaw a gioto i kapia niyan, datar o katharo a PANGKATAN a inisorat ami sa PANKATAN, pd san so kisoratn ko PIYANA, PIYOKAW, 6

PAYITAW, a inipamowang ami so batang a Y, ka an makakmpt, sa mimbaloy a: PIANA, PIOKAW, PAITAW. Sa ithaks san so salakaw ron. Ogaid na adn a matatabia san igira sii matatago so batang ko kaposan o kalmia, ka datar o MANOSIYA sa da ami bowangn so Y, go so manga sambi a ngaran a datar o; Niyan, Iyan, a da ami dn bowangn so batang a Y ka kagia kalimah a mababa ago pakaasal iyan so batang iyan..

So Manga Pizatagaan (kalimah) o Basa Mranaw a Palaya Patay Ago so Kabarisi Ron Tanto kami a somiagad sa margn ko kiandirogoda ko kabarisi ko batang a Mranaw a patay sa batang a salakaw, sabap sa aya pakaasal o basa Mranaw na ipzorat sa kaat a kirim a kaat a Arab, na so kinisoratn on sa kaat a Latin, na miaadn so mala a awid a akal ko kambarisi ron, sa adn a manga panonorat a aya kinowa iran a baris ko patay a batang o Mranaw na so batanga U, so sakn on na aya inosar akn ko paganay a kapanorat akn na so batang a E, sabap ko adn a manga basa sa doniya a gioto i inosar iran, ogaid na so kiapakadalma mi ko dirogod ami makapantag roo na aya kiaayonan ami na so tindg sa so patay a batang o Mranaw na aya dn a ontol na di barisan sa pd a batang, sabap sankai a manga gona a alowin tano: a. An di makaphangonotonot so basa Mranaw sa salakaw a basa, sa khada so pakaasal a waraan iyan ko kipzoratn on sa kirim. b. Igira so kaat na initogalin sa salakaw a kaat na patoray a aya kaayonan o bago a kaat a tiyogalinan na so atoran o pakaasal o kaat o basa a initogalin, ka an on di khapokas so waraan iyan a pakaasal. c. Aya kapiya o basa ago aya kabagr iyan na so kababaloy niyan a manga kkmpt i kalimah, ka magaan so kipzoratn on ago so kapmbatiaa on. Na so basa Mranaw na amay ka pamarisan so manga patay niyan na sabap ko kadakl o manga batang iyan a palaya patay na phakatonay sa kaphakatastas iyan a gioto na di mapiya ko basa a mangingindaw sa kisalawo’ ago kapakamaradika. Aya ibarat iyan na so katharo a: kkngkngn, a 7

walo i batang na o barisi so manga patay niyan sa batang a E, na pmbaloy a: kekengkengen, na pmbaloy a sapolo ago dowa i batang, datar oto mambo o barisi so patay niyan sa batang a U, a:

kukungkungun,

d. Aya giiplalawanaan o manga basa sa doniya imanto na andamanayai kapphakakmpt o manga kalimah niyan, sa giyanan i sabap a so basa English na lomalankolob ko langowan a basa ko kaphagosara on sabap sankanan a waraan iyan a manga kkmpt i kalimah. e. So kakmpt o kalimah o basa na phakaogop ko kagaan a kaphagozor iyan, ago so kaphagosara on ko manga katao a bago ko Science ago Technology a lomalankap sankai a masa a kapapantagan. f. So manga basa a manga atas i kalimah na phagawaan ago lalayon di pagosarn sabap ko kapphakakowa niyan sa mala a kotika ko kipzoratn on ago so kapmbatiaa on. Na so doniya na mimbaropa sa langowan a kaokhaog on na madilapt ago magaan, sa kaphagosara ko langowan a okit a bago a kapandayan a kiasawaan o knal o manosiya, sa so kalombat o galbk na karina sa kaoori ago kibabagak. Sabap san, na aya bo a miapnto a batang a baris ko basa Mranaw sankai a okit tano ko kasorat na so tlo a batang a siran so: A. I, O, sii anan ko manga batang a diatas, dibawa, dapan, sa da on so patay, na so salakaw kiran na manga batang a ron siran ipmbaris, na gophoon matondog o batang so isa sankoto a tlo a batang a A, I, O, na khibaris on ko kababaloy niyan a diatas, dibawa, dapan, na o mapokas on na so batang na patay sa mbalsn ko kapapatay niyan, sa katatan so manga ibarat iyan sa kababaan a matatalasay ron. bkhs, bbkhzn, bkn, bbknn, bbknan, bntl, bbntln, brn, bbrnn, bbnarn, bbntln, bbkarn, bbntayin, bbnkasn, bang, ban’g, baban’gan. Dkt, ddktn, drs, ddrsn,ddmpasn, ddrangan, ddktan, ddkhaan. gps, ggpsan, gntng, gns, ggnsn, ggntngn, gnggn, ggnggnn, ggnkan, ggphaan, glat, gglatan, nglatan, gtan, ggtanan, gps, ggpsn.

8

kds, kkdsn, pkhdssn, krk, kkrkn, pkrkn, kmpl, kkmpln, pkmpln, krs, kkrsn, kkhb, kkkhbn, kkhm, kkkhmn, pkkhmn, kkrangn. lkb, llkbn, plkbn, llkban, lpt, llptn, plptn, lmk, llmkn, plmkn, lns, llnsn. rpd, rrpdn, prpdn, prk, pprkn, rkt, rrktn, prktn, rrndngan, rrzaan, rrnkapan, rrndann, rrditn, prditn, rrndingn, rrngitn. Snsr, ssnsrn, psnsrn, sbt, ssbtn, psbtn, sdp, ssdpn, srot, ssrotn, psrotn. tps, ttpsn, ptpsn, tthr, ttthrn, ptthrn, tkhs, ttkhsn, ptkhsn, tps, ttpsn, tndk, ttndkn, pthndkn, tpr, ttprn, ptprn, trn, ttrnn, tphd, tthphdn, tgl, ttgln, pthgln. zkd, zzkhdn, pzkhdn.

Manga Pananago’ So manga timbangan a nm o manga batang o Fi’l a tarotop a tlo i batang (thulathi mujarrad) ………….. …….. 01 Pinto 1 ………………………………………………… 01 Pinto 2 ………………………………………………… 01 Pinto 3 ………………………………………………… 02 Pinto : ………………………………………………… 02 Pinto 5 …………………………………………………. 02 Pinto 6 ………………………………………………… 03 Onayan 1 ……………………………………………… 03 Onayan 2 ……………………………………………… 07 So kapkhasalin o maana o Fi’l igira kiyaomanan so batangiyan a pakaasal a tlo sa pd a batang a isa odi na dowa anta ka tlo a batang ………………………..………... 08 So Fa’ala َ‫………………………………………… ف ََعل‬... 08 So Fā’ala َ‫ ………………………………………… فَا َعل‬10

9

So Af’ala َ‫……………………………………… أَف َْعل‬... So Tafa’ala َ‫…………………………………………تَف ََعل‬ So Tafā’ala َ‫………………………………………تَفَا َعل‬... So Ifta’ala ‫……………………………………… ِافْتَ َعل‬...

11 1: 17 19

So Infa’ala َ‫……………………………………… ِانْف ََعل‬. .. 20 َ ‫………………………………………… ِاف َْع‬.. 21 So If’ālla ‫ال‬ So Istaf’ala َ‫……………………………………… ِا ْستَف َْعل‬. 22 So If’aw’ala َ‫…………………………………… ِاف َْع ْو َعل‬... 23 َ ‫…………… ِاف َْع َو َل َو ِاف َْع‬.. 2: So If’awwalla ago so If’ālla ‫ال‬ So Tafa’lala َ‫ ……………………………………… تَف َْعلَل‬2: So If’alalla ago so If’anlala ‫……………… ِاف َْعلَ َل َو ِاف َْعنْلَل‬. 25 Thanodan …………………………………………… 25 So Batang a ‫ ………………………………………… ا‬27

So Batang a ‫………………………………………… ب‬.. :5 So Batang a ‫………………………………………… ت‬. 68 So Batang a ‫………………………………………… ث‬.. 71 So batang a ‫………………………………………… ج‬.. 77 So Batang a ‫………………………………………… ح‬. 100 So Batang a ‫………………………………………… خ‬. So Batang a ‫………………………………………… ذ‬. So Batang a ‫………………………………………… د‬. So Batang a ‫………………………………………… ر‬ So Batang a ‫………………………………………… ز‬ So Batang a ‫……………………………………… س‬.. So Batang a ‫……………………………………… ش‬.. So Batang a ‫……………………………………… ص‬.. So Batang a ‫…………………………………… ض‬.…. So Batang a ‫……………………………………… ط‬.. So Batang a ‫……………………………………… ظ‬.. So Batang a ‫……………………………………… ع‬.. So Batang a ‫………………………………………… غ‬ So Batang a ‫………………………………… ف‬...…… So Batang a ‫…………………………………… ك‬.….

10

So Batang a ‫…………………………………… ق‬.…. So Batang a ‫…………………………………… ل‬..… So Batang a ‫……………………………………… م‬.. So Batang a ‫……………………………………… ن‬.. So Batang a ‫……………………………………… و‬.. So Batang a ‫……………………………………… هـ‬. So Batang a ‫……………………………………… ي‬.

So manga timbangan a nm o manga batang o fi’l a tarotop a tlo i batang (thulāthī mujarrad) Pinto 1 Fa’âla Yaf’ûlu ُ‫ ف ََعلَ يَف ُْعل‬: aya toos iyan na diatas so âyin (‫ ( َع‬o Fa’âla ko mādhī niyan (galbk a miyaipos), na dapan ko mudhāri’ iyan (galbk a kapapantagan ago phakata-lingoma). Aya ititimbang on a manga fi’l ‫ ِف ْعل‬na katii siran. nasara yansuru nasran ‫ن ََص َر يَنْ ُص ُر ن َْص ًرا‬ dakhala yadkhulu dukhūlan ‫َد َخلَ ي َ ْد ُخلُ ُد ُخو ًال‬ kataba yaktubu kitābatan ‫ب ِكتَاب َ ًة‬ ُ ُ‫َكتَ َب ي َ ْكت‬ radda yaruddu raddan ‫َر َد ي َ ُر ُد َر ًدا‬

ُ ‫َال يَق‬ َ ‫ق‬ qāla yaqūlu qawlan ‫ُول ق َْو ًال‬ âdā ya’dū âd’wan ‫َع َدا ي َ ْع ُدو َع ْد ًوا‬ samā yasmū sumuwwan ‫َس َما ي َ ْس ُمو ُس ُم َوا‬ Pinto 2 Fa’ala Yaf’ilu ُ‫ف ََعلَ ي َ ْف ِعل‬: aya toos iyan na diatas so âyin ko mādhī na dibawa ko mudhāri’. Aya ititimbang on a manga fi’l ‫ ِف ْعل‬na katii: dharaba yadhribu dharban ‫َض َر َب يَ ْض ِر ُب َض ْربًا‬ Jalasa yajlisu julūsan ‫وسا‬ ً ‫س ُج ُل‬ ُ ‫س يَ ْج ِل‬ َ ‫َج َل‬ Bā’â yabī’û bay’ân ‫يع بَيْ ًعا‬ َ َ‫ب‬ ُ ‫اع يَ ِب‬ Wa’âda ya’îdu wa’dan ‫َو َع َد يَ ِع ُد َو ْع ًدا‬

11

Ramā yarmī ram’yan ‫َر َمى يَ ْر ِمي َر ْميًا‬

Pinto 3 Fa’âla Yaf’âlu ُ‫ف ََعلَ يَف َْعل‬: aya toos iyan na diatas so âyin ko mādhī na diatas pn ko mudhāri’. Aya ititimbang on na katii: Fataha yaftahu fat’han ‫فَتَ َح يَ ْفتَ ُح فَتْ ًحا‬ qata’â yaqta’û qat’ân ‫ق ََط َع يَق َْط ُع ق َْط ًعا‬ khadha’â yakhdha’û khudhū’ân ‫َخ َض َع يَخْ َض ُع ُخ ُضو ًعا‬ Pinto 4 Fa’îla yaf’âlu ُ‫فَ ِعلَ يَف َْعل‬: aya toosiyan na dibawa so âyin iyan ko mādhī na diatas ko mudhārī’. Aya ititimbang on a manga fi’l ‫ ِف ْعل‬na katii: ťariba yaťrabu ťaraban ‫َط ِر َب يَ ْط َر ُب َط َربًا‬ fahima yaf’hamu fahman ‫فَ ِه َم يَف َْه ُم ف َْه ًما‬ salima yaslamu salāmatan ‫َس ِل َم يَ ْس َل ُم َسال ََم ًة‬ sadiya yasdā sadan ‫ص ًدى‬ َ ‫ص ِد َي يَ ْص َدى‬ َ Pinto 5 Fa’ûla yaf’ûlu ُ‫ف َُعلَ يَف ُْعل‬: aya toosiyan na dapan so âyin iyan ko mādhī ago so mudhāri’. Aya ititimbangon a manga fi’l ‫ ِف ْعل‬na katii: ďarufa yaďrufu ďarāfatan ‫َظ ُر َف يَ ْظ ُر ُف َظ َرافَ ًة‬ sahula yas’hulu suhūlatan ‫َس ُهلَ يَ ْس ُهلُ ُس ُهولَ ًة‬

Pinto 6 Fa’îla yaf’îlu ُ‫ َف ِعلَ ي َ ْف ِعل‬: aya toosiyan na dibawa so âyin iyan ko mādhī agoso mudhāri’. Aya ititimbang on a manga fi’l ‫ ِف ْعل‬na katii:

12

hasiba yahsibu hisbānan ‫َح ِس َب يَ ْح ِس ُب ِح ْسبَان ًا‬ warima yarimu waraman ‫َو ِر َم يَ ِر ُم َو َر ًما‬ wathiqa yathiqu thiqatan / wuthuqn ‫َو ِث َق يَ ِث ُق ِث َق ًة َو ُوثُوقًا‬ Sa maito a pkhatoon a manga fi’l ‫ ِف ْعل‬a pkhitimbang sa ngkanan a timbangan a ika nm. ِ ‫ فَتَ َح يَ ْفَت ُح‬/ ‫ فَ َع َل يَ ْف َع ُل‬-3 ‫ب‬ ْ َ‫ب ي‬ َ / ‫ فَ َع َل يَ ْفع ُل‬-2 ُ ‫ض ِر‬ َ ‫ضَر‬ ِ ِ ِ ِ ‫ب‬ ُ ‫ب ََْيس‬ َ ‫ َحس‬/ ‫ فَع َل يَ ْفع ُل‬-6 ‫ َس ُه َل يَ ْس ُه ُل‬/ ‫ فَ ُع َل يَ ْف ُع ُل‬-5

‫صُر‬ ُ ‫صَر يَْن‬ َ َ‫ ن‬/ ‫ فَ َع َل يَ ْف ُع ُل‬-1 ‫ فَ ِه َم يَ ْف َه ُم‬/ ‫ فَعِ َل يَ ْف َع ُل‬-4

Onayan 1 So masdar (gerund) o fi’l na skaniyan so phkhaadn a ika tlo ko kapthasrifa ko fi’l, datar o fa’ala yaf’ulu fa’lan ‫ ف ََعلَ يَف ُْعلُ ف َْع ًال‬, na so fa’lan ‫ ف َْع ًال‬na skaniyan i masdar a skaniyan i ika tlo a tasrīf, a aya maana niyan na skaniyan i pkhapoonan o fi’l, a so kapmaanai ron sa Mranaw na giimakaphoonan sa (ka). Datar o masdar o kharaja (lominiyo a sakataw a mama) a khurūj ‫ ُخ ُروج‬a aya maana niyan na kaliyo, so qatala َ‫( قَتَل‬miyono’ a sakataw a mama) na aya masdar iyan na qatlun ‫ قَتْل‬a kapamono’ a maana niyan. So masdar o fi’l a tlo i batang a tarotop na da a mibbtad a satiman a timbanganiyan, ogaid na adn a manga timbangan a madakl a aya kakhatokawi ron na nggolalan sa sima’ miyang ko manga Arab ko kiyaosara iran on. Aya kalilid a timbanganiyan na katii: 3 ِ na aya 1. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana a galbk (hirfah ‫)ح ْرفَة‬ timbangan o masdar iyan na fi’ālatun ‫ ِف َعالَة‬, ka datar o zirā’âtun ‫( ِز َرا َعة‬zara’â ‫ َز َر َع‬mimbasok) tijāratun ‫( ِت َج َارة‬tajara ‫ تَ َج َر‬mindagang) hiyākatun ‫( ِحيَا َكة‬hāka َ ‫ َح‬miyamanai). Giyanan na manga maana a makatotoro sa galbk. ‫اك‬

2. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana a kasangka, na ithimbang ko fi’ālun ‫ ِف َعال‬, ka datar o jimāhun ‫( جِ َماح‬jamaha ‫ َج َم َح‬rominikor) ibā’un ‫( ِإبَاء‬abā ‫أَبَى‬somiyangka) shirādun ‫( ِش َراد‬sharada ‫ َش َر َد‬gomiyaga maana a rominikor). Palaya anan makatotoro sa maana a kasangka.

3. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana a kasasagala ago kagogokt (idhtirābun ‫ ) ِا ْض ِط َراب‬na ithimbang ko fa’alānun ‫ ف ََعالَن‬ka datar o galayānun

13

َ ‫ َج‬milibta sa miyagnba) ‫( َغ َليَان‬galā ‫ َغ َلى‬dominidi’) jawalānun ‫( َج َوالَن‬jāla ‫ال‬ khafaqānun ‫( َخ َفقَان‬khafaqa ‫ َخف ََق‬mikhipakipal so pandi’).

4. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana a sakit na ithimbang ko fu’ālun ‫ ف َُعال‬ka datar o sudā’un ‫ص َداع‬ somiyakit a olo niyan) ُ (sudi’a ‫ص ِد َع‬ ُ zukāmun ‫( ُز َكام‬zakama ‫ َز َك َم‬liyomasa) duwārun ‫( ُد َوار‬dāra ‫ َد َار‬miyagiling a kailay niyan sa kabrg).

5. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana a kalalakaw, na ithimbang ko fa’īlun ‫فَ ِعيل‬

ka datar o rahīlun ‫( َر ِحيل‬rahala َ‫َر َحل‬ lomiyalakaw sa tomimbng) đamīlun ‫( ذَ ِميل‬đamala َ‫ ذَ َمل‬mingga-gaan lomalakaw).

6. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana

a sowara (lagam) na ithimbang ko fu’ālun ‫ ف َُعال‬ago faīlun ‫ فَ ِعيل‬ka datar o surākhun ‫ص َراخ‬ ُ (sarakha ‫ص َر َخ‬komiorisek) za’īrun ‫( َز ِئير‬zaara‫ َزأَ َر‬miyamisenga). َ

7. Amay ka so fi’l na makatotoro sa maana a warna na ithimbang ko fu’latun ‫ ف ُْع َلة‬kadatar o humratun ‫ُح ْم َرة‬ (hamira ‫ َح ِم َر‬rominiga) zurqatun ‫ُز ْرقَة‬ (zaraqa َ‫ َز َرق‬miyakabiro) khudhratun ‫( ُخ ْض َرة‬khadhira ‫ َخ ِض َر‬miyakagadong). Aya pakaasal ago taks a komakalilid sii ko manga timbangan o manga masdar o manga galbk a tlo i batang a tarotop ( thulāthīl mujarrad ‫ ) ثُ َال ِثي ُم َج َرد‬na so: Amay ka Fa’âla َ‫ ف ََعل‬a diatas so âyin iyan na aya timbangan o masdar iyan na Fa’lan ‫ف َْع ًال‬ sa patay so baris o âyin iyan amay ka so fi’l ‫ ِف ْعل‬na muta’âddi ‫( ُمتَ َع ِدي‬pphakatana sa mamantk – transitive). Amay pman ka fi’l ‫ ِف ْعل‬a lāzim ‫( َال ِزم‬di phakatana sa

mamantk - intransitive) na aya timbangan o masdar iyan na Fu’ûlan ‫ف ُُعو ًال‬. Aya ibaratanan na katii: (pinto a paganay) nasara yansuru nasran (muta’âddī) ‫ن ََص َر يَنْ ُص ُر ن َْص ًرا‬ qa’âda yaq’ûdu qu’ūdan (lāzim) ‫ودا‬ ً ‫ق ََع َد يَق ُْع ُد ق ُُع‬

(pinto a ika dowa) dharaba yadhribu dharban (muta’âddī) ‫َض َر َب يَ ْض ِر ُب َض ْربًا‬ jalasa yajlisu julūsan (lāzim) ‫وسا‬ ً ‫س ُج ُل‬ ُ ‫س يَ ْج ِل‬ َ ‫َج َل‬ (pinto a ika tlo) qaťa’â yaqťa’û qat’ân (muta’âddī) ‫ق ََط َع يَق َْط ُع ق َْط ًعا‬

14

khadha’â yakhdha’û khudhū’ân (lāzim) ‫َخ َض َع يَخْ َض ُع ُخ ُضو ًعا‬ Amay ka so fi’l na timbangan o Fa’îla Yaf’âlu ُ‫ فَ ِعلَ يَف َْعل‬, dibawa so âyin ko mādhī na diatas ko mudhāri’ na aya masdar iyan na Fa’lun ‫ فَعْل‬amay ka so fi’l na muta’âddī, na amay ka lāzim na aya timbangan o masdar iyan na Fa’âlun ‫ ف ََعل‬a diatas so âyin iyan. Aya ibaratiyan na: Faĥima yaf’ĥamu faĥman (muta’âddī) ‫فَ ِه َم يَف َْه ُم ف َْه ًما‬ ťariba yaťrabu ťaraban (lāzim) ‫َط ِر َب يَ ْط َر ُب َط َربًا‬ Amay ka so Fi’l na timbangan o Fa’ula َ‫ ف َُعل‬a dapan so ayin iyan ko mādhī, na aya timbangan o masdar iyan na: Fa’ālatan ‫ ف ََعاَل ًة‬odi na Fu’ūlatan ‫ف ُُعولَ ًة‬, odi na Fi’âlan ‫ِف َع ًال‬

. Ogaid na so timbangan a Fa’ālatan na aya komakalilid a timbangan iyan. Aya ibarat iyan na so: ďarufa yaďrufu ďarafatan ‫َظ ُر َف يَ ْظ ُر ُف َظ َرافَ ًة‬ saĥula yas’ĥulu suĥulatan ‫َس ُهلَ يَ ْس ُهلُ ُس ُهولَ ًة‬ âdhuma ya’dhumu îdhaman ‫َع ُظ َم يَ ْع ُظ ُم ِع َظ ًما‬

Giyanan i onayan a timbangan ko manga masdar o galbk a tlo i batang a tarotop. So pman so manga masdar a da a bitikan a taks a minibtad on na aya dn a khaonotan na so kiyanga on ko kiyaosara on o manga Arab a miyangaoona, a aya kakhasowaa on na nggolalan sa ilangag, ka da a timbangan iyan a khataksan on. Sa so kakhowaa ko masdar a (simā’ī) maana a ba dn miyang na maphakaona a di so kakowaa ko masdar a adn a timbangan iyan sa aya bo a kakhakowaa san na amay ka da a miyang ko manga Arab a ba iran inosar sa salakaw. Onayan 2 So manga pinto a paganay ago so ika dowa ago so ika tlo, na di khasanaan so baris o âyin iyan ko mādhī sa ba giyoto i timbangan iyan ko baris o âyin iyan ko mudhāri’ sabap sa giimakambidabida so baris iyan ko mudhāri’, a tatap sii ko mādhī niyan. Sa patoray dn a matndo so baris o âyin ko mudhāri’. So pman so pinto a ika pat ago so ika lima na khapakay a aya dn a taks na so baris o âyin ko mādhī ko katokawi ko baris o âyin iyan ko mudhāri’, ka kagiya so fi’l a Fa’ila a dibawa so âyin iyan na aya mudhāri’ iyan na Yaf’alu, a diatas so âyin iyan sa da a ba on khaalin. Ka so kapkhatimo o fa’ila a dibawa so âyin iyan ko

15

mādhī ago sii ko mudhāri’ na Yaf’ilu na maito a pkhatimbangan on, ago so fa’ila a dibawa ko mādhī ago so Yaf’ulu a dapan ko mudhāri’ na maito mambo a pkhatimbangan on. Aya mudhāri’ o Fa’ula a dapan so âyin na so Yaf’ulu a dapan mambo so âyin iyan. So langowan a fi’l a mudhāri’ a dapan so âyin iyan ago dibawa na aya dn a baris o âyin iyan ko mādhī niyan na diyatas sa di dn khaalin. Ka datar o Yansuru ago so Yadhribu, a aya mādhī ran na Nasara ago dharaba a palaya dn diatas so âyin iran. So pman so manga fi’l a kiyalawanan so tlo a batang a tarotop na aya dn a kalilid na mibbtad so manga timbangan iyan sa malbod a sabotn ka giyabo a kipthaksn on. So pman so Fi’l a adn a misosoln on a batang a wāw odi na yā’ a di ron mapapayag ka kasasambian sa alif maqsūr ago mamdūd, na aya kakhatokawi ron na isompat on so sambi a ngaran o giitharo (dhamīr mutakallim) sa phakagmaw so mapag’ns on a batang, aya ibaratiyan na so: Gazā ago so ramā a anda dn i kasold on o (tu-‫ ) ُت‬a sambi o ngaran o giitharo (dhamīr mutakallim) na phakagemaw so batang a mapag’ns on ka so Gazā ‫ َغ َزا‬, na pmbaloy a Gazawtu ‫ َغ َز ْو ُت‬sa miyakagmaw so wāw a misosoln sa aya pakaasal iyan ko kitimbang iyan ko Fa’ala na so gazawa ‫ َغ َز َو‬, so mambo so ramā ‫ َر َمى‬na pmbaloy a ramaytu ‫ َر َميْ ُت‬sa gomimawso yā’ a misosoln, sa aya fa’ala niyan na ramaya ‫ َر َم َي‬. Aya datar anan na so mudhaâf a fi’l maana a adn a misosoln on a isa a batang a ba on dn tatasdidn a anda dn i kasold on o (tu-ُ ‫ )ت‬a dhamīr mutakallim na phakagmaw so batang a thatapok aya ibaratiyan na so: ŝadda ‫ص َد‬ َ a pmbaloy a ŝadadtu ‫ص َد ْد ُت‬ َ , gomimaw so dāl a mitatapok sa aya fa’ala niyan na ŝadada ‫ص َد َد‬ َ . Go so massa ‫س‬ َ ‫ َم‬a pmbaloy a masistu ‫ َم ِس ْس ُت‬a gomimaw so isa a sīn a thatapok, na aya fa’âla niyan na masasa ‫س‬ َ ‫َم َس‬

So Kapkhasalin o Maana o Fi’l igira kiyaomanan so batang iyan a pakaasal a tlo sa pd a batang a sobra

16

Fa’âla َ‫ف ََعل‬ Gophoon mitimbang so Fi’l a tlo i batang a tarotop ko timbangan o fa’âla َ‫ ف ََعل‬a tatasdidn so âyin iyan, na makapnggonanao sa ngka i a manga maana: 1. Pmbaloy so fi’l a lāzim a muta’âddī, ka datar o katharo a fad-dhaltu Zaydan ‫( ف ََض ْل ُت َزي ْ ًدا‬piyakalbi akn si Zayd) ago far’rahtu Ûmaran ‫ف ََر ْح ُت ُع َم ًرا‬ (piyakapiya ko a ginawa i Ûmar sa miyababaya skaniyan) a so pakaasal iran na lāzim a so fariha ‫ فَ ِر َح‬ago so padhala َ‫ ف ََضل‬.

2. Makapnggonanao so maana sa madakl a kinitana o galbk, amay ka so pakaasal iyan na mutaâddi, sa so kinitimbangn on ko fa’âla na khatakp so kababaloy niyan a muta-âddī sa phakadakl a kaphakatana iyan, datar o: qatta’tul habla َ‫( ق ََط ْع ُت ال َْحبْل‬pizapotol akn so tali) aya pakaasal iyan na qata’tul habla َ‫( ق ََط ْع ُت ال َْحبْل‬piyotol akn so tali). So kazapotol na makatotoro sa madakl a kinitana o kapotol kna o ba miyakaisaisa.

3. So kibangnsaan ko kiyatanaan o galbk (maf’ul biĥi) sii ko pakaasal o galbk, ka datar o: kaffartuĥu ‫ َكف َْرتُ ُه‬, (kiyapir akn skaniyan, sa inibangesa ko skaniyan ko kakakapiri), a so kakakapiri na aya pn pakaasal o fi’l a so kafara ‫( َكف ََر‬mikhapir ago somiyangka), na ayako biyaloy a galbk (fi’l) a aya miyakatana rkaniyan. 4. Makapnggonanao sa kalowas (kalodas), ka datar o: qas-shartul mawza ‫ق ََش ْر ُت ال َْم ْو َز‬, (inopisan ko so saging) liyowas akn on so opis iyan, na so opis ( qishrun ‫ ) ِقشْ ر‬na aya pakaasal o fi’l a qas-shara ‫ ق ََش َر‬. 5. So kabaloy o fi’l a makapoon ko ngaran, ka datar o katharo a: khayyamal qawmu ‫َخيَ َم الْق َْو ُم‬ (mimbarombarong so pagtaw) a so baromba-rong khīmah ‫يمة‬ َ ‫ ِخ‬na aya biyaloy a fi’l ( khayyama ‫ ) َخيَ َم‬a initimbang ko fa’âla.

Fā’âla َ‫فَا َعل‬ Gophoon san mitimbang so fi’l na makapnggonanao so maana niyan sangkai a phakatalingoma:

1. Makapnggonanao sa so galbk na kiyapagpdaan o dowa a minggalbk on, sa palaya siran minggalbk ago palaya siran kiyatanaan o galbk iran a dowa, ka datar o: dhāraba Zaydun Âmran ‫ار َب َزيْد َع ْم ًرا‬ َ ‫( َض‬mimbasala si Zayd ago si Ûmar) sa palaya siran miyasal na palaya siran kiyatanaan o

17

basal o oman i isa kiran. Datar pn o shātama Zaydun wa Ŝālihun ‫َشاتَ َم َزيْد‬ ‫صا ِلح‬ َ ‫( َو‬mizintai si Zayd ago si Ŝālih), datar pn o ŝāfaha Ûmaru wa Âliyyun ‫صاف ََح ُع َم ُر َو َع ِلي‬ َ (miyagamong si Ûmar ago si Âli) 2. Khaadn so maana o fi’l a makapnggonanao sa madakl a kiyanggalbka on a datar o fa’âla, ka datar o dhā’âfa ‫َضا َع َف‬ a makatotoro sa maana a mithaktakp sa kadakl a datar sa maana o dha’âfa ‫ َض َع َف‬a timbang o fa’âla. 3. Phakatoro sa maana a datar o maana o fi’l a ititimbang ko af’âla, ka َ ‫( َعاف‬piyakapiya ka o Allāh) a aya maana niyan na datar o âfākalllāhu ُ‫َاك اهلل‬ َ ‫ أَ ْعف‬a so a’fā na ititimbang ko af’âla. Go so katharo a: a’fākallāhu ‫هلل‬ ُ ‫َاك ا‬ bā’âdtuĥu ‫( بَا َع ْدتُ ُه‬inipakawatan akn skaniyan) a aya maana niyan na ab’âdtuĥu ‫ أَب ْ َع ْدتُ ُه‬a ititimbang ko af’âltuĥu ‫ أَف َْع ْلتُ ُه‬a phoon ko af’âla. 4. Adn pn a masa a khabaloy so maana o fā’âla a datar dn o maana o fa’âla a tlo i batang a tarotop, ka datar o: sāfara Zaydun ‫َساف ََر َزيْد‬ (milayalayag si Zayd) a so sāfara ‫ َساف ََر‬na datar dn sa maana o safara ‫سف ََر‬. َ Go so katharo a: qātalaĥullāĥu ُ‫( قَاتَ َل ُه اهلل‬biyono skaiyan o Allāh) a so qātala َ‫قَاتَل‬na aya maana niyan na datar o qatala َ‫ قَتَل‬a tlo i batang a tarotop. Af’âla َ‫أَف َْعل‬ Gophoon mitimbang so fi’l sangkanan a timbangan na phakatoro so maana niyan ko isa sangkai: 1. Pmbaloy so fi’l a lāzim a muta’âddi, ka datar o: Akrama ‫ أَ ْك َر َم‬a timbangan o af’ala a aya maana niyan na somiyakaw, a so pakaasal iyan na karuma ‫َك ُر َم‬ َ َ ‫الر ُس‬ a lāzim, akramtu ar-rasūla ‫ول‬ َ ‫( أ ْك َر ْم ُت‬siyakaw akn so sogo’) akhrajtul َ ‫أَ ْخ َر ْج ُت ال َْم‬ māla‫ال‬ (iniliyo akn so tamok) so akhraja ‫ أَ ْخ َر َج‬a ititimbang ko af’āla na aya pakaasal iyan na kharaja ‫ َخ َر َج‬a lāzim. 2. Phakatoro so maana niyan ko kapphakasold ko shayi, ka datar o: Amsā Zaydun ‫( أَ ْم َسى َزيْد‬miyanigabi si Zayd, maana a miyakasold ko masa a magabi) so amsā ‫ أَ ْم َسى‬na phoon ko masā’un ‫َم َساء‬ a giyoto so masa a ipoon ko kapolid o alongan na taman ko kasdp iyan. amsaytu ‫أَ ْم َسيْ ُت‬ (miyanigabi ako) asbahtu ‫صبَ ْح ُت‬ ْ َ‫( أ‬miyangapipita ako) asraytu ‫أَ ْس َريْ ُت‬ (miyanglm ako ko kagagawii)

18

3. Phakatoro so maana o galbk sa kasong ko darpa ago so kabantaka on, ka datar o: Ahjaza Ûmaru ‫( أَ ْح َج َز ُع َم ُر‬mihijaz si Ûmar, aya maana niyan na somiyong sa Hijāz) ka so fi’l a Ahjaza ‫ أَ ْح َج َز‬a ititimbang ko af’âla na kinowa ko katharo a Hijāz ‫ ِح َجاز‬a ngaran a ingd, datar pn o A’raqa Ûsthmānu ُ‫( أَ ْع َرقَ ُعث َْمان‬miyagiraq si Ûthmān, somiyong sa Iraq, odi na biyantak iyan a Iraq) na so A’raqa َ‫ أَ ْع َرق‬na phoon ko ngaran a Iraq. Amsara Âmrun ‫( أَ ْم َص َر َع ْمرو‬mimisir si Âmrun, somiyong sa Misir) so amsara ‫ أَ ْم َص َر‬na kinowa ko ngaran a Misru ‫ ِم ْص ُر‬na initimbang ko af’ala. 4. So kaaadn o nganin a sipik on so galbk sii ko pakaasal iyan, ka datar o: athmarati as-shajaratu ‫الش َج َر ُة‬ َ ‫( أَث َْم َر ِت‬mionga so kayo a so galbk a kiyaonga

na phoon ko katharo a onga thamaratun ‫ ث ََم َرة‬a biyaloy a galbk a initimbang ko af’ala a skaniyan na sagintas bo ko kayo a skaniyan pn i minggalbk on ka skaniyan i mionga. Go so katharo a awraqa asshajaru ‫الش َج ُر‬ َ َ‫( أَ ْو َرق‬miraon so kayo, a so awraqa na sii sipik ko waraq a makapmamaana sa raon a skaniyan na sagintas ko kayo ago aya on minggalbk).

5. So kapakatotoro sa minitaralo so kinitana o galbk o minggalbk on (mubālagah) ka datar o: ashgaltu Zaydan ‫ أَ ْش َغ ْل ُت َزيْ ًدا‬sindod akn si Zayd sa galbk a di niyan khaganatan ka minipatoray ron. So ashgala na ititimbang ko af’âla a phoon ko shagala a tlo i batang a tarotop. 6. So kapkhowaa ko fi’l a sii makapopoon ko sifat o shayi, ka datatar o: a’dhamaĥu ‫( أَ ْع َظ َم ُه‬pimasla iyan skaniyan) sa miyatoon iyan a skaniyan na masla, ago so ahmadaĥu ‫( أَ ْح َم َد ُه‬biyantog iyan skaniyan) ago so akbaraĥu ‫( أَ ْكبَ َر ُه‬piyakala iyan skaniyan) a giyangkoto a manga galbk a initimbang ko af’âla a so a’dhama ‫ أَ ْع َظ َم‬ago so ahmada ‫ أَ ْح َم َد‬ago so akbara ‫أَ ْكبَ َر‬ na manga sifat oto ko pakaasal iyan a âdhīm ‫( َع ِظيم‬masla) ago so mahmūd ‫( َم ْح ُمود‬babantogn) ago so kabīr ‫ َك ِبير‬a mala. 7. So kapakatotoro o galbk sa kapkhabaloy (sayrūrah) ka datar o: aqfaral baladu ‫( أَقْف ََر الْبَ َل ُد‬mimbaloy so ingd a kiyaawasan sa da a miyalamba on a pakaig ago kawiyagan ago taw) so aqfara ‫ أَقْف ََر‬na phoon ko qafrun ‫ قَفْر‬a ngaran a makatotoro sa kaaawasan, na initimbang ko af’ala na mimbaloy a aqfara. 8. So kapakatotoro sa kaparada ago kadolon ‫ َع ْرض‬ârdhun), ka datar o: âbā’âl âb’da ‫اع ال َْعبْ َد‬ َ َ ‫( أَب‬inipangayag iyan so oripn sa phamasa on) so fi’l a ‘abā’â na

19

phoon ko ngaran a bayi’ ‫ بَيْع‬a kaphasa a maana niyan na initimbang ko af’âla na mimbaloy a abā’â. 9. So kapakatotoro’ sa kalowas ago kapkhada’ o shayi ‫الس ْل ُب‬ (as’salab) ka َ datar o: ashfal marīdhu ‫يض‬ ُ ‫( أَ ْشفَى ال َْم ِر‬miyada so kapipiya o pkhasakit, maana a miyasakit odi na miyarokat pharoman) so ashfā na fi’l a kinowa ko ngaran a shifā’ ‫ ِشفَاء‬a kapipiya a maana niyan na so kinitimbangn on ko af’ala sa mimbaloy a ashfā na miyakatoro sa miyada so maana a kapipiya sa miyaadn so sakit ko pkhasakit. 10. So kapakatotoro’ sa miyakarani so masa o shayi, ka datar o: Ahŝada Azzar’û ‫الز ْر ُع‬ َ ‫( أَ ْح َص َد‬raragonn so inimbasok, maana a miyakarani dn so kaphragona on) so ahŝada a ititimbang ko af’âla na phoon ko katharo a haŝād ‫ َح َصاد‬a kapragon a maana niyan, na so ahŝada ‫ أَ ْح َص َد‬na skaniyan so kiyapakarani o masa a kaphragona ko ibabasok. 11. So kapakatotoro’ o maana o fi’l a af’âla sa datar o maana niyan ko fa’âla, ka datar o: aqaltul bay’â ‫( أَقَ ْل ُت الْبَيْ َع‬biyarngkas akn so kiyaphasai) a so َ ‫ أَق‬a ititimbang ko af’âla na datar dn sa maana o qāla ‫َال‬ َ ‫ ق‬a aqāla ‫َال‬ َ ‫ ق‬a mitharo ititimbang ko fa’âla a tlo i batang. Kna o ba giyanan so qāla ‫َال‬ َ ‫ ق‬na aya ka aya pakaasal anan na so qawala ‫ق ََو َل‬, na so miyaona a qāla ‫َال‬ pakaasal iyan na qayala َ‫قَيَل‬, a inibowang so yā’ na siyambian sa alif, a datar mambo o qawala a inibowang so wāw na siyambian sa alif, sa makazasangay siran a dowa ogaid na mbida siran sa maana sabap ko kambida o pakaasal o tlo a batang o fi’l iran.

Tafa’âla َ‫تَف ََعل‬ Gophoon mitimbang so fi’l ko tafa’âla na makapnggonanao so maana niyan sangkai a phangaaaloy: 1. Phakatoro so maana niyan sa phagonot ago rarad o galbk a ititimbang ko fa’âla َ‫ ف ََعل‬, aya ipmbetho ron na mutāwa’ah ‫م َط َاو َعة‬, ُ aya maana o mutāwa’ah na so kaadn o rarad anda i kapakatana o galbk a muta’addi ko khatanaan iyan a shayi, ka datar o: kassartus zujāja fatakassara ‫اج‬ ُ ‫َك َس ْر ُت‬ َ ‫الز َج‬ ‫( فَتَ َك َس َر‬siyasa akn so katiya na miropropt) na so kiyapropropt o katiya na rarad o kiyasasaa ko ron, sa oda ko sasaa na di phropropt, giyoto i

20

maana o mutāwa’ah, a skaniyan so fatakassara ‫ فَتَ َك َس َر‬a miyakatondog ko galbk a kassara ‫ َك َس َر‬a paganay sa mimbaloy skaniyan a rarad o paganay a galbk sa oda mitana na di skaniyan khitana.

2. Phakatoro so maana o galbk sa takalluf ‫تَ َكلُف‬, aya ptharoon a takalluf na so kipaliyogatn o taw sa ginawa niyan ko kanggalbka niyan ko shayi a di niyan pkhababayaan nggalbk sa paganay ago kna o ba niyan sifat, ka datar o tashajja’a Âmrun ‫( تَشَ َج َع َع ْمرو‬mikhawaraw si Âmrun) aya maana niyan na talaw skaniyan na initgl iyan a kabaloy niyan a mawaraw, sa so tashajja’a na kinowa ko fi’l a shaju’a ‫ َش ُج َع‬na so kinitimbangn on ko tafa’âla ‫ تَشَ َج َع‬sa mimbaloy a tashajja’â na miyakanggonanao sa mikhawaraw a skaniyan na talaw sa pakaasal na initgl iyan a kabaloy niyan a mawaraw, sa aya karina on na so kinitimbangn ko fi’l sa tafa’âla َ‫ نَف ََعل‬a makanggogonanao sa takalluf (kapatorayi ko ginawa ko di niyan pkhababayaan). ta’âbbada ‫( تَ َعبَ َد‬mimbarasimba) aya pakaasal iyan na di zimba, ogaid na initgl iyan sa ginawa niyan a kabaloy niyan a barasimba, aya karina on na so fi’l na takalluf ka initimbang ko tafa’âla a aya pakaasal iyan na âbada ‫ َعبَ َد‬, taqawwala ‫( تَق ََو َل‬miyanaro sa di bnar, miyanarang-koni sa katharo a di bnar sa inipatoray niyan sa ginawa niyan a kna o ba niyan olaola sa miyaona).

3. So kakowaa o fā’il (minggalbk ko galbk) ko pakaasal o fi’l a aya niyan balowin a khatanaan o galbk (maf’ul bihi) ka datar o katharo a: tabannaytu Yūsufa ‫وس َف‬ ُ ُ‫( تَبَنَيْ ُت ي‬pimbabawata akn si Yūsuf, kinowa ko skaniyan a wata akn) samanan na so minggalbk ko fi’l ago so galbk iyan a kambabawata na miyakatana ki Yūsuf a skaniyan dn i mimbaloy a wata o kiyambabawata a giyoto so galbk o minggalbk, a so tabanna ‫تَبَنَى‬ na initimbang ko tafa’âla a phoonoto ko ibnun ‫ ِابْن‬a makatotoro sa wata. 4. Phakatoro so maana sa kiyadarkti ko galbk ago so kiyalalayona on (mujanabatul fi’li ‫ل‬ ُ ِ ‫) ُم َجان َبَ ُة الْ ِف ْع‬, ka datar o katharo a: tahajjada Âmīrun ‫تَ َه َج َد أَ ِمير‬ (mithoday si Âmīr sa liyalayon iyan so kathoday) go so ta-atthama Ûmarun ‫( تَأَث ََم ُع َمر‬mimbaradosa si Ûmar, sa liyalayon iyan so kandosa). 5. Phakatoro so maana o galbk sa kapkhabaloy (ŝayrūrah‫ورة‬ َ ) ka datar o َ ‫صيْ ُر‬ katharo a ta-ayyamatil mar’atu ‫( تَأَيَ َم ِت ال َْم ْرأَ ُة‬miyabaloy so babay a tibayo a da a karoma niyan) aya ptharoon a ayimun ‫ أَيْم‬na so babay a da a karoma niyan, na so ta-ayyamat ‫ تَأَيَ َم ْت‬na kinowa ko ayimun sa initimbang ko tafa’âla na mimbaloy a taayyama.

21

6. Phakatoro so maana o galbk sa pkhaparoli sa giimazaginton sa maitomaito, ka datar o katharo a: tajarra’tul ka’sa‫س‬ َ ْ‫( تَ َج َر ْع ُت الْ َكأ‬piyagintos akn so baso sa kasirop oriyan iyan na kasirop sa da matimbl sa miyakaisaisa ko mainom). 7. Phakatoro so maana o galbk sa panontot a pangni (ťalabun ‫ ) َط َلب‬ka datar o katharo a: ta’ajjaltus shayi’aَ‫الش ْيء‬ َ ‫( تَ َع َج ْل ُت‬pinggagaanan akn so shayi, sa

piyangni akn so kagaan iyan), so ta’âjjala َ‫ تَ َع َجل‬a initimbang ko tafa’âla na phoon ko katharo a âjalatun ‫ َع َج َلة‬a kanggagaan, go datar oto so: tabayyantul khabara ‫( تَبَيَنْ ُت الْخَ بَ َر‬piyangamad akn so thotol, sa tiyontot akn so thito a miyasowa iyan). So tabayyana ‫ تَبَيَ َن‬a initimbang ko tafa’âla َ‫تَف ََعل‬ na phoon ko katharo a bayānun ‫ بَيَان‬a makatotoro sa marinayag.

8. Phakatoro so maana o galbk sa so fi’l na phoon ko ngaran, ka datar o: tawassadtul khashaba (piyagolona akn so watang a kayo, sa kinowa ko skaniyan a olona), a so olona na wisādatun ‫ادة‬ َ ‫ ِو َس‬a arab iyan a ron kinowa so fi’l a tawassada ‫ تَ َو َس َد‬sa initimbang ko tafa’âla, na mimbaloy a tawassada. 9. Phakatoro so maana o galbk sa kabangnsa ago kataalok (intisābun) ka datar o katharo a: tabaddā Âmrun (miyagonayonay si Âmrun, miyaling ِ َ‫ ب‬, sa pagonayan) a so pagonayan na aya basa Arab iyan na bādiyatun ‫اديَة‬ na sipik on so fi’l a tabaddā ‫ تَبَ َدى‬a initimbang ko tafa’âla. Tafā’âla َ‫تَفَا َعل‬ Gophoon timbangn so fi’l a tlo i batang a tarotop sangkanan a timbangan a tafā‘âla na makapnggonanao so maana niyan sa ngkai: 1. Phakatoro so maana o galbk sa kiyapagpda (mushārakah - ‫ال ُْمشَ َار َك ُة‬,) ka datar o katharo a: tasālahal qawmu ‫( تَ َصال ََح الْق َْو ُم‬miyamagompiyai so pagtaw). So taŝālaha ‫ تَ َصال ََح‬na kinowa ko sulhun a kapasada ko rido na initimbang ko tafā’âla na mimbaloy a taŝālaha a makatotoro sa kiyapagompiyai o dowa makambabala. Go so katharo a tashāraka ar’rajulāni ‫الر ُجال َِن‬ َ ‫( تَشَ َار َك‬miyagpda so dowa kataw a mama odi na mithompok siran), na so tashāraka na phoon ko sharaka ‫ َش َر َك‬a makatotoro sa maana a mipd, na initimbang ko tafā’âla na mimbaloy a tashāraka ‫ تَشَ َار َك‬. 2. Phakatoro so maana niyan sa phagonot (mutāwa’âh) ko fi’l a fa’âla, ka datar o katharo a: bā’adtu shay-an fatabā’âda ‫َشيْئًا فَتَبَا َع َد‬ ‫بَا َع ْد ُت‬ (piyakakhawatana akn so shayi na mikhawa-tana) so kiyakhawatana o shayi na rarad o kiyapakakhawatana a ko kiran, sa o da ko siran

22

pakakhawatanaa na di siran khawatana, na so tabā’âda na mionot ago rarad o paganay a galbk a so bā’âdtu a ititimbang ko fā’âltu. 3. Phakatoro so maana o galbk sa kathararan, sa phayagn iyan so shayi a so kamataani ron na di ron misosogat, ka datar o katharo a: tamāradha Ŝālihun ‫صا ِلح‬ َ ‫( تَ َم َار‬mizakisakit si Ŝālih, mithararan sa pkhasakit a kna o َ ‫ض‬ ba pkhasakit) na so tamāradha na initimbang ko tafā’âla a phoon ko katharo a maradhun ‫ َم َرض‬a makatotoro sa sakit. Go so tabākā Zaydun ‫تَبَا َكى‬ ‫( َزيْد‬minggogoragoraok si Zayd sa mithararan gomoraok)

4. Phakatoro so maana o galbk sa pkhitana sa maitomaito a giimazaginton (al-uqū’u tadrījiyyan) ‫ُوع تَ ْدرِيجِ يًا‬ ُ ‫ ال ُْوق‬ka datar o katharo a: tawāradal qawmu ‫( تَ َو َار َد الْق َْو ُم‬mizosonoay so pagtaw ko kiyapakaoma ko pakaig, sa da sira makaprngregan), so tawārada na phoon ko katharo a wurūdun ‫ ُو ُرود‬a initimbang ko tafā’âla na mimbaloy a tawārada ‫ تَ َو َار َد‬. 5. Pkhaadn so tafāâla a aya dn a maana niyan na so maana o fa’âla a tlo i batang a tarotop, ka datar o katharo a: ta’ālā ‫( تَ َعالَى‬miphaporo) ago so tasāmā

‫تَ َس َامى‬

miyangimporoan) a phoon siran ko tlo a batang a

timbangan o fa’âla a so ‘alā ‫ َع َال‬ago so samā ‫ َس َما‬.

Ifta’âla َ‫ِافْتَ َعل‬ Gophoon mitimbang so fi’l a tlo i batang a tarotop ko ifta’ala na so maana niyan na makapnggonanao ko phakatalingoma: 1. Phakatoro so maana niyan sa phagonot (mutāwaâh) ko maana o faâla a tlo i batang a tarotop, ka datar o: jama’tul ganama fajtama’â ‫َاجتَ َم َع‬ ْ ‫َج َم ْع ُت الْ َغنَ َم ف‬ (tinimo akn so kambing na mithimo-timo) so kiyathimotimo iran na rarad o kiyatimoa ko kiran, sa oda ko siran timoa na di siran pthimotimo, na so kiyathimotimo iran a giyoto so ijtamaâ ‫ ِا ْجتَ َم َع‬na mionot ko pakaasal a fi’l a so jama’a ‫ َج َم َع‬a ititimbang ko faâla, na so ijtama’â na ititimbang ko iftaâla. 2. Phakatoro so maana o galbk sa kinowa skaniyan ko ngaran ka datar o: ikhtabaza Zaydun ‫( ِا ْختَبَ َز َزيْد‬miyagapang si Zayd) a so kiyapagapang na

kinowa ko katharo a khubzun‫ُخبْز‬ a apang sa biyaloy a galbk a initimbang ko iftaâla na mimbaloy a ikhtabaza ‫ ِا ْختَبَ َز‬.

23

3. Phakatoro so maana o galbk sa somindad so kiyanggalbka on (mubālagah) ka datar o: iktasaba Samīrun‫( ِا ْكتَ َس َب َس ِمير‬miyanginokat si Samīr sa miyanamar sa kapakasokat iyan), so iktasaba ‫ ِا ْكتَ َس َب‬na phoon ko kasaba ‫ َك َس َب‬a mizokat, na initimbang ko iftaâla na mimbaloy a iktasaba.

4. Phakatoro so maana o galbk sa kathontot ago kaploba (talabun - ‫) َط َلب‬, ka datar o katharo a: iktadda fulanan ‫( ِا ْكتَ َد فُ َالن ًا‬piyakapanagontaman iyan si polan, piyangni niyan on a manamar ago managontaman) so iktadda ‫ِا ْكتَ َد‬ na phoon ko katharo a kadda ‫ َك َد‬a kapanamar. Na initimbang ko iftaâla na mimbaloy a iktadda ‫ ِا ْكتَ َدى‬. 5. Phakatoro so maana o galbk sa datar dn o maana o faâla, ka datar o katharo a: ijtadabal habla َ‫( ِا ْجتَ َذ َب ال َْحبْل‬gomiyamit, giyandr iyan so tali) so ijtadaba ‫ ِا ْجتَ َذ َب‬na phoon ko jadaba ‫ َج َذ َب‬a tlo i batang a tarotop na initimbang ko ifta’ala na mimbaloy a ijtadaba ‫ ِا ْجتَ َذ َب‬ogaid na mlagid siran sa maana agomiyamit odi nagomiyandr. 6. Phakatoro so maana o galbk sa datar o maana o tafāâla, ka datar o katharo a: ikhtasama ‫( ِا ْختَ َص َم‬miyakikharido) a giyanan na datar sa maana o takhasama ‫اص َم‬ َ َ‫ تَخ‬a timbangan o tafā’âla a makatotoro sa maana a mikharido siran a dowa, sa mizkata siran sa kabnar. Infa’âla َ‫ِانْف ََعل‬ Gophoon mitimbang so fi’l a tlo i batang a tarotop ko timbangan o infa’âla na makapnggonanao sa ngkai a maana: Phagonot so infa’âla ko fa’âla a tlo i batang a tarotop, ka datar o katharo a: kasartuĥu fankasara ‫( َك َس ْرتُ ُه فَان ْ َك َس َر‬pisaakn skaniyan na miyapsa, sa so kiyapsa iyan na rarad o kiyapsaa ko ron, sa oda ko psaa na di khapsa. Di phakambowat so ifta‘âla a ba pagonot ko timbangan o af’âla inonta a kainotan, ka datar o katharo a: ‘aj’âjtuhu fanja’âja ‫( َع ْز َع ْجتُ ُه فَان ْ َز َع َج‬rinimorng akn skaniyan na miririmorng) sa kainotan anan. So galbk a pananagombalain ko timbangan o infa’ala na aya lalayon a mitotoro o maana niyan na so giikaprarad a kagdam a kazasariat ‫ ِان ْ ِف َعال َوتَأَثُر‬so manga galbk a adn a kagdam on a kazasariat na ron anan lalayon pkhaosar. َ ‫ِاف َْع‬ If’âlla ‫ال‬ Gophoon mitimbang so fi’l a tlo i batang a tarotop sangkanan a timbangan na makapnggonanao so maana niyan ko isa sangkai: 1. So kapakatotoro ko kiyasold ko ropaan (ŝifah) ka datar o katharo a: ihmarra al busru ‫( ِا ْح َم َار الْبُ ْس ُر‬miyakariga so onga a korma a gadong) aya maana niyan na miyakasold ko warna a mariga a giyoto i mimbaloy a

24

sifat iyan. So ihmarra na phoon ko ahmar ‫ أَ ْح َمر‬a warna a mariga, na so َ ‫ ِاف َْع‬na kiyambaloy niyan a ihmārra ‫ ِا ْح َم َار‬a initimbang ko if’âlla ‫ال‬ miyakanggonanao sa miyakasold ko warna a mariga. 2. Phakatoro so maana niyan sa somindad ko pithamanan a zndadan iyan َ ُ‫الليْل‬ (mubālagah) ka datar o katharo a: iswaddal laylu ‫ِا ْس َو َد‬ (lominibolibotng so kagagawii, sa miyangi rngkirm sa kalibotng) sa so iswadda ‫ ِا ْس َو َد‬na phoon ko katharo a aswad ‫ أَ ْس َود‬a makatotoro sa maana a maitm. Giyangkanan a timbangan na sii lalayon pkhaadn ko manga warna ago so manga sifat a paawing. Istaf’âla َ‫ِا ْستَف َْعل‬ Gophoon san mitimbang so fi’l na makapnggonanao so maana niyan ko isa sangkai: 1. Phakatoro so maana niyan sa kathontot a pangni, ka datar o katharo a: istagfara ‫( ِا ْستَ ْغف ََر‬miyangni sa kasapngan so dosa niyan) ka so istagfara na phoon ko gafara ‫ َغف ََر‬a aya maana niyan na somiyapng, na so istagfara na so kapangniya o taw sa sapngan o Allāh so dosa niyan, gioto i kiyatharoa on sa kathawbat ago kapamangni sa rila so istigfār. 2. So kakhaadn o kiyatanaan o galbk (maful bihi) a khaadn sa ropaan (sifat), ka datar o katharo a: ista’dhamal amra ‫( ِا ْستَ ْع َظ َم اْ َأل ْم َر‬piyakala iyan so btad, maana a iniitong iyan sa skaniyan a btad na mala) na so ista’dhama ‫ ِا ْستَ ْع َظ َم‬na phoon ko âdhim ‫ َع ِظيم‬a makatotoro sa maana a mala’. Datar pn oto so istahsana as-shay-a ‫الش ْي َء‬ َ ‫( ِا ْستَ ْح َس َن‬piyakapiya niyan so shayi) aya maana niyan na iniitong iyan sa mapiya, a so istahsana ‫ِا ْستَ ْح َس َن‬ na phoon ko katharo a hasanun ‫ َح َسن‬a makatotoro sa mapiya a initimbang ko istaf’âla na mimbaloy a istahsana. 3. Phakatoro so maana niyan sa kabangkiring ago kazalin (tahawwul ‫)تَ َح ُول‬ ِ ‫( ِا ْستَ ْح َج َر‬miyagatorator so lipaw) ka datar o katharo a: istahjara at-tinu ‫ين‬ ُ ‫الط‬

aya maana niyan na mimbaloy so lipaw a ator sa miyasalin so ropaan iyan. So istahjara ‫ ِا ْستَ ْح َج َر‬na phoon ko hajarun ‫ َح َجر‬a makatotoro sa maana a ator, na so kinitimbangn on ko istahjara a timbang o istaf’âla na miyakatoro sa kiyapagatorator.

4. Phakatoro so maana niyan sa kathomgl a kapatoray (takalluf ‫ )تَ َك ُلف‬ka datar o katharo a: istajra’a َ‫( ِا ْستَ ْج َرأ‬miphrprs) a so istajra’a na phoon ko

25

jur’ah ‫ ُج ْرأَة‬a makatotoro sa maana a kaprs, na initimbang ko istaf’âla na mimbaloy a istajra’a َ‫ ِا ْستَ ْج َرأ‬. 5. Phakatoro so maana niyan sa phagonot (mutāwa’âh ‫)م َط َاو َعة‬ ُ ka datar o katharo a: arāhaĥu fastarāha ‫اح‬ َ ‫( أَ َر‬piyakadkha iyan na domikha) so َ ‫َاستَ َر‬ ْ ‫اح ُه ف‬ istarāha ‫اح‬ َ ‫ ِا ْستَ َر‬na mionot ko arāha ‫اح‬ َ ‫ أَ َر‬a timbangan o af’âla. 6. Pkhasalak a so maana o istaf’âla na datar dn sa maana o fa’âla a tlo i batang a tarotop, ka datar o katharo a: istaqarra ‫( ِا ْستَق ََر‬mithakna mimbkn)

a datar dn sa maana o qarra ‫ ق ََر‬a mithakna ago mimbkn, so qarra na ititimbang ko fa’âla na so istaqarra na ititimbang ko istaf’âla.

If’aw’âla َ‫ِاف َْع ْو َعل‬ Gophoon mitimbang so fi’l ko if’aw’âla na makapng-gonanao so maana niyan sangkai: 1. Phakatoro sa maana a somindad so kapakato-toro iyan ko maana niyan (mubalagah) ka datar o katharo a: ihqawqafa ‫( ِا ْحق َْوق ََف‬mizikosiko’ ago miphikopiko) a so ihqawqafa a ititimbang ko if’aw’ala na phoon ko َ ‫َحق‬ haqafa ‫َف‬ 2. Phakatoro so maana niyan sa datar dn o maana o tlo i batang a fi’l a fa’ala, ka datar o katharo a: ihlawla at-tamru ‫( ِا ْح َل ْولَى التَ ْم ُر‬miyakamis so onga a korma a gango) so ihlawla ‫ ِا ْح َل ْولَى‬a ititimbang ko if’aw’âla َ‫ ِاف َْع ْو َعل‬na datar dn sa maana o halā ‫ َح َال‬a ititimbang ko fa’ala َ‫ ف ََعل‬a tlo i batang a tarotop a aya maana niyan na miyakamis. َ ‫ِاف َْع َو َل َو ِاف َْع‬ If’awalla ago if’alla ‫ال‬ Gophoon san mitimbang so fi’l na makapnggonanao sa somindad so maana niyan ko bontal iyan (mubālagah ‫)مبَالَ َغة‬ ُ ka datar o katharo a: ijlawadda ‫ِا ْج َل َو َذ‬ (minggagaan malalagoy sa piykathaman iyan so kagaan iyan). Go so katharo a ihmarra ‫( ِا ْح َم َار‬rominigariga so warna niyan) so ihmarra ‫ ِا ْح َم َار‬na ititimbang ko َ ‫ ِاف َْع‬, giyangkanan a if’alla na sii bo pthimbangn ko manga galbk a if’alla ‫ال‬ makatotoro sa manga warna ago manga paawing o lawas. Tafa’lala َ‫تَف َْعلَل‬ So tafa’lala na pphakapoon ko fa’lala a pat i batang a tarotop (ruba-i mujarrad ‫ُرب َ ِاعي‬ ‫)م َج َرد‬ ُ ago phagonot on (mutawa’ah) ka datar o katharo a ja’jatuhu fataja’ja’a ‫َز ْع َز ْعتُ ُه‬

‫( فَتَ َز ْع َز َع‬pithongatonga akn skaniyan na mithongatonga) so ja’ja’a na ititimbang

26

ko fa’lala, na so fataja’ja’a na ititimbang ko tafa’lala. Giyangkanan a timbangan na maito a kapkhaosara on sabap sa maito a basa Arab a ititimbang san. If’alalla ago if’anlala ‫ِاف َْعلَ َل َو ِاف َْعنْلَل‬ Gophoon san timbangn so fi’l na makatotoro sa maana a somindad (mubālagah) ka datar o katharo a: iqsha’arra jilduĥu ُ‫( ِاقْشَ َع َر جِ ْل ُده‬piyananabad so kobal iyan) ago so ihranjamatil ibilu ُ‫( ِا ْح َرن َْج َم ِت اْ ِإلبِل‬mihtimotimo so manga onta sa mirorompira siran ago mimbabawai siran), so iqsha’arra if’alalla ‫ ِاف َْع َل َل‬na so ihranjama ‫ ِا ْح َرن َْج َم‬na ititimbang ko if’anlala

‫ ِاقْشَ َع َر‬na ititimbang ko َ‫ِاف َْعنْلَل‬

Thanodan: Giyanan i manga timbangan a kalilid so kipphanaksn on o manga ulama ko basa Arab, ogaid na langowan a bitikan na adn a matatabiya on, ago kna o ba langowan a fi’l na ithaks on angkanan a manga panaks a piyangaloy tano ko kapkhaomani ko batang o fi’l a tlo i batang a tarotop, ago so manga maana a mitotoro iran, sa aya kaphangndodan na so kiyanga on ko manga Arab ko kiyambasaa iran on, oway dn ka adn a ibbtad a bitikan a onayan (qa’idah) ogaid na so kadaklan ko kokoman o basa Arab na miokit sa simā’i ba dn miyang ko manga arab ko kiyaosara iran on sa aya kaphangonotan. So taw a pangindaw niyan so kapangolad ko basa Arab ago so kapangsb on, na patoray ron a pakaoladn iyan so batiya iyan ka an iyan maoma a ngkanan a manga bitikan a inosay tano, ko oriyan o kilaharn iyan sangkanan a manga maana a mitotoro iran, sa khasarabantang iyan sa akal iyan amay ka makaolad so batiya iyan a giyangkanan a manga maana na bnar dn ka phangababaak iyan so manga tasrif o fi’l ago so kapkhaalin o manga timbangan iyan. Amay pman ka di mangolad matiya na mapiya niyan minilaĥar angkanan a manga bitikan, na kagiya aya bo a makokowa niyan na so kasangkapan na da niyan maosar ko pagosaran on, ka so bitikan o basa na matag kasangkapan ko katao na aya ptharoon a katao na so plng a khakowa ko oriyan o kaosara ko kasangkapan iyan. So taw a mapoposai sa pangbar a da niyan pamongkaln ko lopa na da a khakowa niyan a rowar sa ating ago dokaw sa kapoposa iya niyan on, sa da a ba niyan kharagon a ibabasok. Sa datar anan so bitikan o basa a amay ka di ipamatiya ko manga katao na da a bali niyan ka di khisokat ko katao a madadalm ko manga pandangan, a aya khitogs on na giyangkanan a inosay tano a manga maana ago bitikan. Sa amay ka milahar ka nan na pamatiyaan ka dn ko manga sorat a basa arab ka phangatotoon ka bo so gona niyan, ago phakadalm so sabot ka on, sa dn sa mamtad sa maana ko basa arab a korang so sabot iyan ko katao a Sarf, na tangkd a kharibat so kaphmaana niyan ago phakasilay so sabot iyan ko biyatiya iyan odi na inisorat iyan. So Sarf na katao

27

a aya pindagidayan iyan na so sataga a katharo (kalimah) ko kapkhaalinalin o manga batang iyan ago so baris iyan a bithowan sa Tasrif. So pman so Nahu na katao a aya pindagidayan iyan na so kabarisi ko manga kalimah a matitimo ago so kaator o maana niyan phorong a bithowan sa I’rab, samanan na makaphapantag so ptharoon a tasrif ago so i’rab a palaya dn patoray so kasabota on ka giyoto i kakhasabota ko basa Arab sa mapiya.

‫أبد‬

‫أ‬ ‫ودا‬ ً ُ ‫أَب َ َد يَأْب ُ ُد أُب‬ miyaling ko darpa sa da on pagikaika ‫ح‬ ْ ‫ أَق ََام ِب ِه َول َْم يَبْ َر‬:‫أَب َ َد بِال َْم َك ِان‬ miyakaila ‫ش‬ َ ‫ تَ َو َح‬:‫أَبِ َد يَأْب َ ُد أَب َ ًدا‬ mikhomadn ko darpa

‫الو ْح ِش‬ َ ‫أَ َوابِ ُد‬ tiyatap iyan so shayi َ‫الشيء‬ َ ‫أَب َ َد‬ binatang a maila

ُ‫اآلبِ َدة‬ kiyaawasan so darpa a da a bolayoka on ‫تَأَب َ َد ال َْم َكا ُن‬ so btad a mapnd a pkhitkaw ko manosiya ‫اهي ُة‬ َ :ُ‫اآلبِ َدة‬ َ ِ ‫الد‬ so btad a piyakammsa

28

so manga pansb a katharo, manga basa a di kalalayaman a ‫َوغَرا ِئب ُه‬

ُ َ

‫ َع َجا ِئبُ ُه‬:‫أَ َوابِ ُد الْ َك َال ِم‬

madalm i randiyar,

َ ‫أَ َوابِ ُد‬ ‫الطيْ ِر‬ َ ‫س قَيْ ُد ا‬ koda a lagod a di praotn malalagoy ‫أل َوابِ ِد‬ ُ ‫ف ََر‬ so masa a tatap sa dayon sa dayon ‫الد ْهر‬ ُ َ :‫ا َألب َ ُد‬ ِ ِ َ‫ َظ ْر ُف َز َم ٍان ِل ِال ْس ِتقْب‬:‫أَب َ ًدا‬ dayon sa dayon, masa a makatotoro sa tatap ‫س ِت ْمرا ِر‬ َ ْ ‫ال يَ ُد ُل َع َلى اال‬ manga iila a papanok

ago lalayon

so tatap sa dayon sa dayon ‫ي‬ ُ ‫ا َألب َ ِد‬

‫ال ُْم َؤب َ ُد‬ so kakalaboso a tnday o omor ‫س ال ُْم َؤب َ ُد‬ ُ ْ‫ال َْحب‬ miyalagoy ‫ب‬ َ ‫ َه َر‬:‫أَب َ َق يَأْبِ ُق ِإبَاقًا‬ oripn a miyalagoy ko dato iyan ‫َعبد آبِق‬ ْ َ َ ْ َ siyangka iyan ago inangiyasan iyan‫ أَن ْ َكر ُه َوتَبرأَ ِمنْ ُه‬:َ‫الشيء‬ ََ َ ْ َ ‫ تَأب َ َق‬:‫أبِ َق يَأب َ ُق أبَقًا‬ miyangayam sa onta ‫أَبَلَ يَأْبُلُ ِإبَالَ ًة‬ ‫ أَ ْح َس َن ِر َعايَ َة ا ِإلبِ ِل‬:‫أَبَلَ فُ َالن‬ so tatatapen sa dayon sa dayon

miyagonta, miyangayam sa onta

‫أَبُلَ يَأْبُلُ أَبَالَ ًة‬ َ ‫تَ َر َه َب َوتَنَ َس‬ mirongorongot, mimbarasimba,‫ ف َُه َو أَبِيل‬, ‫ك‬ َ tiyawarang o mama so kalawasi niyan ko karoma niyan sa masa a ‫امرأَ ِت ِه‬ َ ْ ‫الر ُجلُ ِم ِن‬ َ َ‫أبَل‬ mimbarasimba

mattndo’ sabap ko manga rata a ginawa niyan

inimboko o Adam so wata iyan a miabono’ sa di

ِ ُ‫آد ُم ِم ِن اب ْ ِن ِه ال َْم ْقت‬ ‫يب َح َو َاء‬ َ َ‫تَأَبَل‬ ُ ‫ول َال يُ ِص‬ niyan plawasan so Hawwā’

‫ات‬ ُ ‫ ال َْج َما َع‬: ُ‫ا َألبَابِيل‬ ِ ‫ ال ُْح ْز َم ُة ِم َن ا َأل ْع َو‬:‫ا ِإلبَالَ ُة‬ ‫اد َون َ ْح ِو َها‬

so zasarnkap a manga papanok so sabkhs a gioray,

ago so datar iyan,

‫ ِض ْغث َع َلى ِإبَالَ ٍة‬: ُ‫َوال َْمثَل‬ ُ ‫ ال َْج َم‬: ُ‫ا ِإلبِل‬ so onta a mama ago babay ‫ال َوالنُوقُ (ج) آبَال‬ somianka’; gomiaga ً‫ َو ِإبَاءَة‬, ً‫أَبَى يَأْبَى إِبَاء‬ sakhkhm sa sabkhs

somiyangka’; mithaongkir

29

‫ِا ْستَ ْع َصى‬

‫آب‬ ٍ ‫ تَ َرف ََع ف َُه َو‬:‫أَبَى َعنْ ُه‬ da niyan pangzma; da niyan kabayai koman ‫أَبِي يَأْبَى أَبًى‬ َ siyangka iyan; diyapay niyan

‫َعافَ ُه ف َْامتَنَ َع َعنْ ُه‬ siyangka iyan; rinikoran iyan ‫صى‬ َ ‫ ِا ْستَ ْع‬:‫تَأَبَى َع َليْ ِه‬ ِ ‫ص‬ َ ‫احبَ ُه يَأْبَى‬ papata a sakit a khapasmo so taw a ‫اب‬ َ ‫الط َع َام َو‬ َ ‫الش َر‬ َ ُ‫ َعا ِرض يَ ْج َعل‬:‫ا ُألب َ ُاء‬ inikagowad iyan sa da niyan paroliya

khasogat iyan sa di khabaya koman ago minom

َ َ ْ َ َ ‫ تَ ِب َع‬:ً‫أث ََر يَأث ُُر أث ًْرا َوأث ََارة‬

kidg iyan so paza iyan, rarad iyan, tiyondog iyan so inokitan ‫أَثَر ُه‬

iyan

‫ ن َ َق َل ُه َو َر َو ُاه َع ْن غَيْ ِر ِه‬:‫يث‬ َ ‫أَث ََر ال َْح ِد‬ ‫يب‬ ِ ‫ ف ََضلَ نَف َْس ُه َع َليْ ِه ِفي النَ ِص‬:‫أَ ِث َر َع َليْ ِه‬:ً‫أً ِث َر يَأْث َُر أَث ََرة‬

initogalin iyan so hadīth ago piyanothol iyan piyakaadiyadi niyan a ginawa niyan a di

skaniyan ko kipantag

‫ار ُه َوف ََضلَ ُه‬ َ َ‫ ِا ْخت‬:‫ارا‬ ً َ‫آث ََر يُو ِث ُر ِإيث‬ َ ‫ تَ َر‬:‫أَث ََر ِفي ِه‬ kiyabalngan iyan; kiyararadan iyan ‫ك ِفي ِه أَثَرا‬ ً

piniliiyan ago tiyaralbi niyan

‫ا ِإلث َُار‬ so manga paza; manga rarad a paninggalan o miyangaoona ‫َار‬ ُ ‫اآلث‬ ِ so toos; papata ago so malalamba ko shayi‫الشي ِء‬ َ :‫ا َألث ََار ُة‬ ْ َ ‫الع َال َم ُة َوبَقيَ ُة‬ َ ِ ْ‫السي‬ so komilang o pdang;‫ف َو َر ْون َ ُق ُه‬ َ ‫ ل ََم َعا ُن‬:‫ا َألث ُْر أ ِو ا ِإلث ُْر‬

so salphoyo (bra) a ipzalod o babay sa soso niyan ka an di matatayothon

so sindaw niyan

ُ ‫َويُق‬ ‫ ِفي َع ِق ِب ِه‬:‫َال َج َاء ِفي ِإثْ ِر ِه‬ rarad a toos, papata ‫ال َم ُة‬ َ ‫الع‬ َ :‫ا َألث َُر‬

miyakaoma a matotondog iyan so

‫السابِقُو َن‬ َ ‫ َما َخلَ َف ُه‬:‫ا َألثَ ُر‬ a pphanotholn, sosonan ‫ي َوالسنَ ُة البا ِقي ُة (ج) آثَار‬ ُ ‫ الْخَ بَ ُر ال َْم ْر ِو‬:‫ا َألث َُر‬ َ َ ُ

so paninggalan a minibagak o miyangaoona so sabdan a minithanan

a lalan a tatap

so rarad a ‫ور ُه‬ ُ َ ‫ص ُد‬

َ ِ ُ ‫ ِفي التَ ْش ِر ِيع ُه َو َس َريَا ُن القَان‬:‫الر ْج ِعي‬ ‫َت‬ ْ ‫ون َع َلى ال ُْم َد ِة الَ ِتي َسبَق‬ ُ َ ‫األث َُر‬

kambasowi, giyoto so kapakanggolalana ko kokoman o kitab ko btad a minitana ko da pen kaadn angkoto a kitab so mama a pphakaadiyadin iyan a ginawa niyan ko

‫ يَ ْستَأْ ِث ُر َع َلى غَيْ ِر ِه بِالْخَ يْ ِر‬:‫ َر ُجل أَ ِثر‬:‫ا َأل ِث ُر‬ salakaw ron

:‫ا َألث ََر ُة‬ ُ‫أَ َجلَ يَأْ َجل‬ ُ‫أَجِ لَ يَأْ َجل‬

so pangkatan ‫ال َْمنْ ِزلَ ُة‬

‫ َحبَ َس ُه َو َمنَ َع ُه‬:‫أَ ْج ًال‬ َ َ tomiyaalik; miyakaori; mitad sa diyandi ‫خر‬ َ َ ‫ تَأ‬:‫أ َج ًال‬ tiyarongko iyan ago inrn iyan

30

ِ so matataalik; so pkhaori; ُ‫اآلخرة‬ َ

:‫اآلجِ َل ُة‬

so alongan a Qiyāmah

‫اب‬ ٍ ‫ َح ْر ُف َج َو‬: ْ‫أَ َجل‬ َ so taalik a masa ‫الشي ِء‬ ْ َ ُ‫ ُم َدة‬: ُ‫األ َجل‬ ٍ ‫ ال ُْم َؤ َجلُ ِإلَى َوق‬: ُ‫ا َألجِ يل‬ so tataalikn sa masa a mattndo’ ‫ْت‬ miyasmo ko ‫او َم ِة َع َلي ِه‬ َ ‫ َم َل ُه ِم َن ال ُْم َد‬:‫أَ َج َم يَأْجِ ُم أَ ْج ًما‬ ْ oway; dawaari ‫َكنَ َع ْم‬

kalalalayon iyan, biyolong ko katatatap iyan

َ ْ َ ْ ‫ َس َك َت َع َلى‬:‫أجِ َم يَأ َج ُم أ َج ًما‬ miyarmbis so ig sa ‫حتُ ُه‬ َ ‫ تَ َغيَ َر ل َْون ُ ُه َو َط ْع ُم ُه َو َرا ِئ‬:‫أَجِ َم ال َْم ُاء‬

ٍ ‫غَي‬ tomtrn a makanggagani‫ظ‬

miyabaroba so warna niyan ago so taam iyan ago so baw niyan

‫ أَ ْوقَ َد َها َوأَ َج َج َها‬:‫ار‬ َ َ‫أَ َج َم الن‬ mithaon so arimaw somiyold ko lowak iyan; milowak so ‫خلَ ِفي أَ َج َم ِت ِه‬ َ ‫ َد‬:‫تَأَ َج َم ا َأل َس ُد‬ piyakasorazab iyan so apoy, piyakalagindab iyan so apoy

arimaw

‫آجام‬ َ :‫ا َأل َج َم ُة‬ َ )‫الش َج ُر الْ َك ِث ُير ال ُْم ْلتَ ُف (ج‬ ِ ِ َ ِ َ ‫ول‬ ُ ‫ ال َْم ُل‬:‫وم‬ so mapapasmo ‫لشي ِء‬ ُ ‫ا َأل ُج‬ ْ َ ‫الشدي ُد الْك َراهيَ ُة ل‬

mariphs i kayo kalasan a marimng a

a bobokln a magogowad ko nganin

‫ َدقَ ُه ِليُبَ ِي َض ُه‬:‫يأْ ُج ُن أَ ْجنًا‬ َ َ ‫أَ َج َن‬ miyaosang sa mimbaropa so taam iyan ‫حتُ ُه ف َُه َو أَجِ ن‬ َ ‫ تَ َغيَ َر َط ْع ُم ُه َول َْون ُ ُه َو َرا ِئ‬:‫أَجِ َن يَأْ َج ُن أَ َجنًا‬ piyakang iyan ka an makapoti so pphipian iyan

ago so warna niyan ago so baw niyan

ِ so palanggana a ‫اب‬ ُ ‫الثي‬ َ

‫ ِإنَاء تُ ْغ َسلُ ِفي ِه‬:‫ا ِإل َجان َ ُة‬

pphamipian sa nditarn

‫ا َأل َجنَ ُة‬ so pakang o pamimipi’ sa nditarn ‫َصا ِر‬ َ ‫ ِم َدقَ ُة الْق‬:‫ال ِْمئْ َجنَ ُة‬ kinowa niyan; piyaroli niyan ‫ص َل ُه‬ َ ‫ َحا َز ُه َو َح‬:‫أَ َخ َذ يَأْ ُخ ُذ أَ ْخ ًذا‬ َ ‫أَ ُخ َذ ي َأْ ُخ ُذ أُ ُخو‬ miyakapld ً‫ذة‬ َ ‫أَ ُخ َذ‬ miyakapld so gatas; miyakapait‫ن‬ ُ َ‫اللب‬ siniksa iyan sabap ko dosa niyan ‫آخ َذ ُه بِ َذن ْ ِب ِه‬ َ kinowa niyan a wata iyan; pimbabawata iyan ‫ِاتَخَ َذ ُه َولَ ًدا‬ so lopa a pikhipantag o taw ُ‫خاذَ ة‬ َ ‫ا ِإل‬ so litag a iphtogs ُ‫خ َذة‬ ْ ‫ا ُأل‬ so rompi a iphropt sa matgas

31

‫ ا َأل ِسير‬:‫ا َأل ِخي ُذ‬ ِ ‫ (ج) َم‬:‫ال َْمأْ َخ ُذ‬ paawing; insoya ‫آخذ‬ َ َ ‫آخ ُذ‬ ِ ‫َم‬ so darpa a totogsan ko papanok ‫صي ِد ِه‬ ْ َ ‫أ َم ِاك ُن‬:‫الطيْ ِر‬ miyagana ‫ب أ َ ْدبًا‬ ُ ‫أَ َد َب يَأْ ِد‬ tiyawag iyan siran ko pagana niyan ‫َد َعا ُه ْم ِإلَى َمأْ ُدب َ ِت ِه‬ miyabilangataw ‫ب أ َ َدبًا‬ ُ ‫أَ ُد َب يَأْ ُد‬ so dakp; so biyag

‫أَ ُد َب فَ َالن‬ mimbilangataw, mizipat sa kabilangataw ‫ب‬ َ ‫تَأَ َد‬ miyabilangataw si polan

ِ ‫ص‬ ِ ‫اح ُب ال َْمأْ ُدب َ ِة‬ َ :‫اآلد ُب‬ so kabilangataw ‫ب‬ ُ ‫ا َأل َد‬

so miyagana

so kabilangataw, so manga katao ko kambilangataw, datar o katao ko thotol ago ‫اب‬ َ ُ ‫اآلد‬ so katao ko ongangn (philosophy) so kaphagingd ago so bitikan

‫ا َأل َد ِب ُي‬ so taw a maongangn ‫يب‬ ُ ‫ا َأل ِد‬ so kazinanad, so kapakambilangatawa ko taw a miyaribat sa miyakanggolaola ‫يب‬ ُ ‫التَأْ ِد‬ so rahasiyan, kna o ba barandiya a pkhagdam

sa kasalaan

‫ص َل َح َوأَل ََف‬ ْ َ‫ أ‬:‫أَ َد َم يَأْ ِد ُم أَ ْد ًما‬ tiyagoan i polan sa palino’ so roti ‫ال ُن الْخُ ب َز‬ َ ُ‫أَ ََد َم ف‬ ْ َ ْ َ miyakailm i warna so kobal iyan ‫س ْمرتُ ُه‬ َ ُ ‫ ِا ْشتَ َد ْت‬:‫أ ِد َم يَأ َد ُم أ َد ًما‬ miyakailm i bontal; mimbontal sa warna a lopa ‫وم ًة‬ َ ‫أَ ُد َم يَأْ ُد ُم أُ ُد‬ َ ‫ص َل َح َوأَل‬ miyakikhalayama, miompiya; ‫َف‬ َ ْ َ‫ أ‬:‫آد َم ي ُ ْؤ ِد ُم إِي َد ًاما‬ miphalino si polan; komiyan sa roti a lilinoan sa palino ‫ أَ َكلَ ُخبْ َزهُ ِبا ِإل َد ِام‬:‫ِائْتَ َد َم فُ َالن‬ miyakingginawai, miompiya

َ َ َ ‫ أبُو‬:‫آد ُم‬

so Adam, aya maana o Adam na taw a mailm i bontal a makadadatar ko ‫ش ِر‬ َ ‫الْب‬ warna o lopa

so manosiya a ibabangnsa ko Adam,

‫اآلد ِم ُي‬ َ so palino’; so dilota ‫ (ج) أُ ُدم‬:‫ام‬ ُ ‫ا ِإل َد‬ َ ‫ا‬ so lawlawk ko pagltan o sapo ago so kobal, ‫أل َد َم ُة‬ 32

‫ الْجِ ْل ُد‬:‫ا َأل ِد ُيم‬ َ ٍ so liyawaw niyan ُ‫اهره‬ ُ ِ ‫ َظ‬:‫أ ِدي ُم ُك ِل َش ْيء‬ so liyawao o lopa ‫ض‬ ِ ‫أَ ِد ُيم ا َأل ْر‬ gominikb ago minilot ‫ح َك َم ُه‬ ْ َ‫ َع َق َد ُه َوأ‬:‫أَ َر َب يَأْ ِر ُب أَ َربًا‬ so kobal

‫ ق ََط َع‬:‫أَ ِر َب يَأْ َر ُب أَ َربًا‬ miyabatak ko shayi miyakapasang on ‫اهرا‬ َ ِ‫الش ْي ِء َو أَ ِر َب ب‬ َ ‫أَ ِر َب ِفي‬ َ :‫الش ْي ِء‬ َ ‫ص‬ ً ِ ‫ار َم‬ taw a baraakal; biyaksa; panday ‫أَ ِرب َوأَ ِريب‬ baraakal; malantas i pikir; mapasangi ‫ َكا َن ذَ ا َد َها ٍء َو ِف ْطنَ ِة ف َُه َو أَ ِريب‬:‫ب أ َ َراب َ ًة َو ِإ ْربًا‬ ُ ‫أَ ُر َب يَأْ ُر‬ miotas; gomipd; miyotol; gomitas;

kandirogod ago kapaginantangan

‫ص‬ َ ‫ َش َح َو َح ِر‬:‫َأر َب‬ َ ‫أَ ِر َب‬ giyapa iyan so siyombali;‫ ق ََط َع َها ِإ ْربًا ِإ ْربًا‬:‫يح َة‬ َ ِ‫الذب‬ miyanogon; miligto’

pizapotol iyan sa gapaan a maroni,

َ :‫ا َأل ْر ُب‬ ُ‫الد َهاء‬ so ongaya, kabaya, pangindaw, simalaw ‫اج ُة‬ َ ‫ ال َْح‬:‫ا ِإل ْر ُب‬ so akal; so pamikiran ُ‫الع ْقل‬ َ :‫ا ِإل ْر ُب‬ so kabaya, ‫ الب ْغي ُة‬:‫ب‬ َ ُ ُ ‫ا َأل َر‬ so palot a di khaboka’ ُ‫الع ْق َدة‬ ُ :‫ا ُأل ْرب َ ُة‬ so kabaya ko manga babay ِ‫النساء‬ َ ِ ‫ الْبُ ْغيَ ُة ِفي‬:‫ا ِإل ْرب َ ُة‬ bandaran sa Yaman ‫ َم ِدينَة ِفي الي َم ِن‬:‫ب‬ ُ ‫َمأْ ِر‬ َ so kabaya, so pangindaw, ‫ الب ْغي ُة‬: ‫ (ج) َمآ ِرب‬:‫ب‬ ُ ‫ال َْمأْ َر‬ َ ُ somiyaog; lomiyook :‫جا‬ ً ‫أَ َر َج يَأْ ِر ُج أَ ْر‬ somiyaog; piyakazaog iyan so ‫خ َل َط ُه‬ َ :‫أَ َر َج ال َْح َق بِالْبَ ِاط ِل‬ so akal a malathos

batal ago so benar

‫َاح‬ ً ‫أَ ِر َج يَأْ َر ُج أَ َر ًجا َوأَ ِر‬ َ ‫ف‬:‫يجا‬ ِ ‫ ِانْتَ َش َر ِفي ِه‬:‫أ ِر َج ال َْم َكا ُن‬ miyakamot so darpa, ‫يب‬ ُ ‫الط‬ ِ ‫أَ ِر َج‬ mimbaw so lana mamot, somipot so kanayo o borok ‫يب‬ ُ ‫الط‬

mimbaw; somipot so kanayo iyan; mimbaw so kamot iyan

‫ار‬ َ َ‫َأر َج الن‬ ‫ (ج) أَ َرا ِئج‬:‫يج ُة‬ َ ‫ا َأل ِر‬

piyakasorazab iyan so apoy so baw a mamot; so kanayo a mamot,

33

‫ َج َعلَ ل ََها ُحف َْر ًة‬:‫أَ َرا يَأْ ُرو أَ ْر ًوا‬ inibayog o ndo’ so gabon ‫اب‬ ِ ‫ أَ َرى‬:‫أَ َرى يَأْ ِري أَ ْريًا‬ َ ‫الس َح‬ ُ ‫الر‬ َ ‫يح‬ َ minggola so tamaing َ‫العسل‬ َ َ َ‫ َع ِمل‬: ُ‫أ َرى النَ ْحل‬ komiyalot, tomiyalbo

َ‫ َع ِملَ ال َْع َسل‬: ُ‫تَأَ َرى النَ ْحل‬ so gola’ a tnb ُ‫العسل‬ َ َ :‫ا َأل ْر ُي‬ sosonan a bangnsa pakatopo (Arian Race) ‫س اآل ِري‬ ُ ْ‫ جِ ن‬:‫اآل ِري‬ kombaan a apoy ago so‫ح ِو َها‬ ْ َ ‫ َم ْو ِض ُع النَا ِر ِم ْن ُحف َْر ٍة َون‬:ُ‫ا ِإل َرة‬ minggola so tamaing

datar iyan

َ ‫ َج َرى َو َس‬:‫أَ َز َب يَأْ ِز ُب أَ ْزبًا‬ ‫ال‬ romiyagiray so ig, tomiyorabis so ig, tomiyoga so ig ‫اء‬ ُ ‫أَ َز َب ال َْم‬ tomiyorabis, tomiyoga,

‫أَ ِز َب يَأْ َز ُب‬ ِ ‫أَ ِزب َ ِت ال َْم‬ kabobokaan so onta da pn ka ‫جتَر‬ َ ْ َ‫ ل َْم ت‬:‫اشيَ ُة‬

miyanathab so binatang a kabobokaan:‫أ َ َزبًا‬

ikti sa ba pkhatonda

َ ‫تَأَ َزبُوا ال َْم‬ ‫وه‬ ُ ‫ ِاقْتَ َس ُم‬:‫ال بَيْنَ ُه ْم‬ َ :‫ا ِإل ْز ُب‬ so taw a maligt a masingit ‫اللئ ِي ُم‬

pinggomon iran so tamok

‫اب (ج) مآ ِزب‬ ُ ‫اب َوال ِْمي َز‬ ُ ‫ال ِْمئْ َز‬ minggagaan, mindilapt ‫ع‬ َ ‫ أَ ْس َر‬:‫وجا‬ ً ‫أَ َز َج يَأْ ِز ُج أُ ُز‬ َ ‫ تَثَاقَلَ َوتَخَ َل‬:‫الش ْي ِء‬ milombat ago mithanggaori ‫ف‬ َ ‫َوأَ َز َج َع ِن‬ miyakarabong ‫جا‬ ً ‫أَ ِز َج يَأْ َز ُج أَ َز‬ so sandayong ko atp

َ ‫ َط‬:‫الع ْش ُب‬ ‫ال فهو أَ ِزج‬ ُ ‫أَ ِز َج‬ taragombalay a maporo a balitok i atp ‫ج‬ ُ ‫ا َأل َز‬ miyakabagr ‫ي‬ َ ‫ ق َِو‬:‫أَ َز َر يَأْ ُز ُر أَ ْز ًرا‬

miyakarabong so otan

:‫أَ ِز َر يَأْ َز ُر أَ َز ًرا‬ mimbangkadan so koda miyakapoti ‫صا ُن‬ َ ‫أَ ِز َر ال ِْح‬ mimbangkadan;

i warna so mbala a pitot iyan

‫ ِالْتَ َف َوق َِو َي‬:‫الز ْر ُع‬ َ ‫آ َز َر‬ pizalindangan iyan si polan; ‫ار‬ َ ‫ أَلْبَ َس ُه ا ِإل َز‬:‫َأز َر فُ َالنًا‬ miyakarabong so ibabasok

piyakanditar iyan sa salindang si polan mizalindang

34

‫ار‬ َ ‫س ا ِإل َز‬ َ ‫ لَ ِب‬:‫ِائْتَ َز َر‬

so nditarn a salindang ‫ار‬ ُ ‫ا ِإل َز‬ taw a pindiyara, da a paawing iyan ‫إل َزا ِر‬ ِ‫ا‬

ُ ‫فُ َالن َع ِف‬ ‫يف‬

ago pangnsi

:‫ا َأل ْز ُر‬ somangn ka skaniyan ko bagr akn ‫ُش ُد ْد بِ ِه أَ ْز ِري‬ ْ ‫ ا‬:‫ِفي الق ُْر ِآن‬ so salindang ‫ار (ج) َمآ ِزر‬ ُ ‫ ا ِإل َز‬:‫ال ِْمئْ َز ُر‬ miniyag; domiyakep ‫ارا‬ ً ‫أَ َس َر يَأْ ِس ُر أَ ْس ًرا َو ِإ َس‬ َ biniyag iyan si polan; ‫ قَي َد ُه‬:‫النًا‬ َ َ ُ‫أ َس َر ف‬ so bagr ُ‫الق َُوة‬

diyakp iyan sa piyatong iyan

‫س ف َُه َو أَ ِس ُر‬ ْ :‫ أَ ِس َر الْبَ ْو ُل‬:‫أَ ِس َر يَأْ َس ُر أَ َس ًرا‬ َ َ‫احتَب‬ ْ َ َ biniyag iyan, diyakp iyan ‫سيرا‬ ً ِ ‫ أ َخ َذ ُه أ‬:‫ِا ْستَأ َس َر ُه‬ so patong ‫سر‬ ُ ‫ا ِإل َس‬ ْ ُ‫ار (ج) أ‬ ِ :‫ا َأل ْس ُر‬ so kiyabinsa ko kiyapangadn ‫ش َد ُة الْخَ ْل ِق‬ َ binins o Allāh so kiyaadna niyan on sa pimbaibaitan iyanُ‫سره‬ َ َ ْ ‫شد اهللُ أ‬ َ katanantanan iyan; kalangolangon iyan ‫ ُك ُل ُه‬:‫سر ُه‬ ُ ْ ‫أ‬ so di kapakatiti’ sa matarongko ‫اس الْب ْو ِل‬ َ ُ َ‫ ِا ْح ِتب‬:‫ا ُأل ْس ُر‬ tinigr iyan so titi iyan

so titi’ ko lawas o taw

‫ا ُأل ْس َر ُة‬ so taw a miyabiyag sa kathidawa’ ‫ارى‬ َ ‫ (ج) أَ ْس َراء َوأَ َس‬:‫ا َأل ِس ُير‬ tinimo iyan ago piyakazaog iyan‫خ َل َط َها‬ َ ‫ َج َم َع َها َو‬:‫ أَ َش َب ا َأل ْشيَ َاء‬:‫أَ َش َب يَأْ ِش ُب أَ ْشبًا‬ ْ َ َ piyamaawing iyan ‫ َعاب َ ُه ِب ِه‬:‫شبا‬ ً ْ ‫أ َش َب يَأشُ ُب أ‬ ْ َ ً miyakarimng; mirimpoong ‫شبا‬ ً َ ‫أ ِش َب يًأشَ ُب أ‬ ِ َ‫ ِا ْشتَ َد الْ ِتفَافُ ُه َو َكثُ َر َحتَى َال َم َجا َز ِفي ِه ف َُه َو أ‬:‫الش َج ُر‬ mindiyorangnan so kayo, ‫شب‬ َ ‫أَ ِش َب‬ so pamiliya, pagprn

miyakarimpoong sa da a zoraakan on, ka miyakarimng

mithimotimo so pagtaw ago ‫اختَ َل ُطوا‬ ْ ‫َو‬

‫ تَ َج َم ُعوا‬:‫تَأَ َش َب الْق َْو ُم‬ mizaog siran

:‫اس‬ ِ َ‫ا ُأل َشاب َ ُة ِم َن الن‬ so sokatan a kiyasaogan sa haram ‫شا ِئب‬ َ َ‫ َما خاَل ََط ُه ال َْح َر ُام (ج) أ‬:‫ا ُأل َشاب َ ُة ِم َن الْ َك ْس ِب‬ giyabas iyan so kayo ‫ب‬ َ ‫ أَ ِش َر الْخَ َش‬:‫أَ َش َر يَأْ ُش ُر أَ ْش ًرا‬ َ ‫ َم ِرح َون َ ِش‬:‫أَ ِش َر يَأْ َش ُر أَ َش ًرا‬ miyasablao ago miyakakasag َ‫ط‬ ُ ‫ا َأل ْخ َال‬ so sagorompong a manga taw a mithimotimo ‫ط‬

35

‫استَ ْكبَ َر ف َُه َو أَ ِشر‬ ْ ‫ ب َ ِط َر َو‬:‫أَ ِشر‬ َ lomiyagindab so kilat ُ‫شر الْبرق‬ َْ َ ِ ‫أ‬ so pagagabas sa kayo ُ‫ارة‬ َ ‫ النَ َش‬:ُ‫ارة‬ َ ‫ا ُأل َش‬

mithakabor, milaolanda

so insarat ُ‫ارة‬ َ ‫ا ِإل َش‬ so kalagnasi ko ngipn sa pakagarangn ago tampadan‫شر‬ ُ ‫ا َأل‬

ُ so ngipn o nganin ُ‫شرة‬ َ ْ ‫ا ُأل‬ so gipn o garab odi na gabas ‫ج ِل‬ َ ْ‫أُ ْش َرةُ ال ِْمن‬ miyaniyasal; miyangitado ‫ال‬ ً ‫ص‬ ْ َ ‫صلُ أ‬ ُ ْ‫صلَ يَأ‬ َ َ‫أ‬ miyaniyasal; piyakadalm iyan so ‫صلَ ُه‬ ْ َ‫ِا ْستَق َْصى ب َ ْحثَ ُه َحتَى َع َر َف أ‬ pangamad ko nganin taman sa minigpa iyan ago kiyasawaan iyan.

‫صالَ ًة‬ َ َ ‫صلُ أ‬ ُ ْ‫صلَ يَأ‬ ُ َ‫أ‬ miyakabagr; mithakna’ ‫ي‬ َ ‫ثَبَ َت َوق َِو‬ miyakalantas so pamikiran ‫أي‬ ُ ‫الر‬ ُ َ‫أ‬ َ َ‫صل‬ mithngr so bagnsa; miyakaporo’; mipharanakan ‫ب‬ ُ َ‫أ‬ ُ ‫صلَ النَ َس‬ ِ ‫آصلَ ي ُ ْؤ‬ ً ‫يصا‬ miyanigabi ‫ال‬ َ ‫صلُ ِإ‬ َ somiyold ko masa a kagabigabi, anda i kapakabinaning o sindaw ‫يل‬ ِ ‫َد َخلَ ِفي َوق ِْت ا َأل ِص‬ mimbkn,

o alongan ko kapagasar iyan

‫الش ْي َء‬ َ َ‫صل‬ َ َ‫أ‬ inarat iyan so shayi ko onayan iyan, kaathoan iyan ‫ص ِل ِه‬ َ َ‫صل‬ ْ َ‫ ن َ َز َع ُه بِأ‬:َ‫الش ْيء‬ َ ْ‫ِا ْستَأ‬ so kassndad o kapamimikiran; so kalantas o pikir ‫صالَ ُة ِفي الرأْ ِي‬ َ ‫ا َأل‬ َ so pakaasal o shayi; so itado o shayi ‫الشي ِء‬ ْ َ‫أ‬ ْ َ ُ‫صل‬ so nipay a phanoka’a mabisa ‫خ ِبيثَة‬ َ ‫ َحيَة ق َِص َيرة‬:‫ص َل ُة‬ َ ‫ا َأل‬ ُ ‫ص‬ so manga panagayanan; so manga tomadng, onayan, ‫ول‬ ُ ‫ا ُأل‬ ُ ‫آص‬ so kagabigabi ُ‫صا ِئل‬ َ َ‫ال َوأ‬ َ )‫ا َأل ِصيلُ (ج‬ َ so tamok a tatap a di mipthotogalin ‫ت‬ ُ ‫ َمالُ ُه الثَا ِب‬:‫الر ُج ِل‬ َ ‫ أ ِصي َل ُة‬:‫ا َأل ِصي َل ُة‬ ِ ‫ َس َك َت َع َلى َما ِفي نَف‬:‫وما‬ tomirn sa ginawa niyan; piyagns iyan so maggdam ‫ْس ِه‬ ً ‫أَ َط َم يَأْ ِط ُم أُ ُط‬ biyaloy niyan so shayi a onayan ago panagayanan

iyan

َ َ ْ َ َ َ‫ ِا ْحتَب‬:‫أ ِط َم يَأ َط ُم أ َط ًما‬ َ ‫س ب َ ْولَ ُه أ ْو‬

tominigr sa titi’ ago ta’i sa da niyan pagawaanُ‫ِبرا َزه‬

36

َ ‫ َرف ََع بِنَ َاء ُه‬:‫أط َم ال ِْح ْص َن‬ َ )‫ ال ِْح ْص ُن (ج‬:‫ا ُأل ُط ُم‬ so kota’ ‫ام‬ ُ ‫آط‬ so pawikan sa ragat ‫وم‬ ُ ‫ا َأل ُط‬ siyayawan iyan so ridoay niyan ‫َب ِفي َع ُد ِو ِه‬ َ ‫ َوث‬:‫ُورا‬ ً ‫أَف ََر يَأْ ِف ُر أَف ًْرا َوأُف‬ somibo so didi’ o kodn ‫شتَ َد َغ َليان ُ ُه‬ ْ ‫ ِا‬:‫أَف ََر الْ ِق ْد ُر‬ َ َ ‫ ن َ ِش‬:‫أَ ِف َر يَأْف َُر أَف ًَرا‬ miyakakasag; miyabisig ‫ط‬ miyagolit ko oriyan o kiyapagnos ‫ْج ْه ِد‬ َ ‫ َس ِم َن ب َ ْع َد ال‬:‫أَ ِف َر‬ mindalakaw ko kalopaan ِ‫ب ِفي اآلفَاق‬ َ ‫ َض َر‬:‫أَف ََق بَأْ ِف ُق أَفْقًا‬ miyakaombaw; miphaporo sa pangkatan ‫تفوق‬ َ :‫أَف ََق فُ َالنًا َوأَف ََق َع َليْ ِه‬ ِ ‫ب َ َل َغ‬:‫أَ ِف َق يَأْف َُق أَفَقًا‬ somindad ko kaporo i kasakao ago katao ‫الن َهاي َ َة ِفي الْ َكر ِم َوالْ ِع ْل ِم‬ َ َ ‫ا‬ so taw a mapasang i kandalakaw ko kalopaan : ُ‫ألفَاق‬ sabala a katampar; kaomag ‫احي ُة‬ َ ِ َ‫ الن‬:‫ا ُألفُ ُق‬ mimbalay sa kota a maporo i panglban

so kawangkawangan a mbalabala ko langit a datar o kobo a tomatana

‫ (ج) آفاق‬:‫ا ُألف ُُق‬

ko mbalabala a katampar

‫ا ُألفُ ِق ُي‬ َ ْ َ miyamokhag; miyamrak ‫ب َع َلي ِه‬ ْ َ ‫ َك ِذ‬:‫أف ََك يَأ ِف ُك أفْ ًكا َو ِإفْ ًكا‬ miyangantang sa di bnar a katharo; miyanarangkoni ‫ب ف َُه َو آ ِفك‬ َ ‫ َك ِذ‬:‫أَ ِف َك يَأْف َُك أَفَ ًكا َو ِإفْ ًكا‬ so goris a (barat) balawag a sopaka o goris a lndo

sa kabokhag

ُ ‫اح ن َخْ تَ ِل‬ ndo’ a mbarambarang i sanbr‫ف َم َهاب ُ َها‬ ِ :‫ات‬ ُ ‫ال ُْم ْؤتَ ِف َك‬ ُ َ‫الري‬ ٍ ‫ َم َدا ِئ ُن ق َْو ِم ل‬:‫ات‬ so ingd o Lūt a biyangkit o Allāh ‫ُوط الَ ِتي قَ َلب َها اهلل َع َلى ق َْو ِم ِه‬ ُ ‫ال ُْم ْؤتَ ِف َك‬ َ ْ َ lominimpang; miyakal :‫س أَلْسا‬ ً ُ ‫أل ََس يَأ ِل‬ َ inakal iyan si polan; linimpang iyan, ‫َش ُه‬ َ ‫ غ‬:‫َس فُ َالنًا‬ َ ‫أل‬ َ َ ‫ ِا ْختَ َل‬:‫س يَأْل َُس أَل ًَسا‬ miyabong sabap ko kiyaribat o akal iyan ‫ط َع ْق ُل ُه ف َُه َو َمأْلُوس‬ َ ‫أ ِل‬ miyangakal; mililimpang ‫س ُم َؤالَس ًة‬ ُ ‫آل ََس ي ُ َؤا ِل‬ َ

‫ غ ََش ُه‬:‫َس فُ َالنًا‬ َ ‫آل‬ َ ‫ ال َق ِليلُ ِم َن‬:‫ُوس‬ so maito a pd sa pangnngkn ‫ام‬ ِ ‫الط َع‬ ُ ‫ا َألل‬ ُ ‫أَل ََف يَأْ ِل‬ mizanggibo ‫ف أَلْفًا‬ inakal iyan si polan, linimpang iyan

‫ أَ ْع َطاهُ أَلْفًا‬:‫أَل ََف فُ َالنًا‬ َ ِ‫أَ ِل َف يَأْل َُف إِلْفًا َوإ‬ domiyayo’; miyakikhalayama ‫الفًا‬ bigan iyan sa sanggibo

37

kiyalayaman iyan si polan sa ‫أَلَفَاء‬

َ َ )‫س بِ ِه َوأَ َحبَ ُه فهو آ ِلف (ج) أَالَف أَ ِليف (ج‬ َ ِ‫ أن‬:‫أ ِل َف فُ َالنًا‬ inindayo iyan

‫ َج َم َع‬:‫أَل ََف بَيْنَ ُه ْم‬ inisorat iyan so kitab ‫اب‬ َ َ‫أَل ََف ال ِْكت‬ َ ‫أَل‬ tiyarotop iyan so bilangan sa sanggibo ‫ َك َم َل ُه أَلْفًا‬:‫َف ال َْع َد َد‬ tinimo iyan siran sa kanggiginawai

mithitmotimo so manga taw

‫ ِا ْجتَ َم ُعوا‬:‫اس‬ ُ َ‫ائْتَ َل َف الن‬

‫تَأَل ََف فُ َالنًا‬ kasoratan a misasarig o .‫ض‬ ٍ ‫ض ِإلَى أَ ْر‬ ٍ ‫وج التُ َجا ِر ِم ْن أَ ْر‬ ِ ‫الع ْه ُد يُ ْؤ َخ ُذ ِلتَأْ ِم‬ َ ‫ ا َأل َما ُن َو‬:‫ا ِإلال َُف‬ ِ ‫ين ُخ ُر‬ giyawi iyan si Polan, liyayam iyan

manga padagang ko giiran kathotogalin ko manga ingd so kakhalayama so sanggibo

‫ا ِإلل ُْف‬ ‫ا َألل ُْف‬

‫اع َوا ِاللْ ِتئَ ُام‬ ُ ‫ ا ِال ْج ِت َم‬:‫ا ُأللْ َف ُة‬ so mapasang i kapakikhakalayama ‫ُوف‬ ُ ‫ا َألل‬ ُ ‫ا َأل ِل‬ so mabolayoka’; so malbod mikhalayama ‫يف‬

so kakhakalayama o manga taw

‫ال ُْم َؤل َُف‬ ُ ‫ال ُْم َؤ ِل‬ so taw a panonorat sa kitab ‫ف‬ ْ َ ُ ُ sominimba sa Tuhan ‫ َعب َد‬: ‫ُوهي ًة‬ َ ِ ‫ألَ َه يَألَ ُه ِإ َال َه ًة َوألُو َه ًة َوأل‬ َ piyakasarig iyan si Polan ago piyakaapas iyan ‫النًا‬ َ ُ‫أَلَ َه ف‬ so kitab a misosorat

‫أَلَ َه ِإلَيْ ِه‬ miyalglg; miyaparampang; mikhomadn ‫أ َ ِل َه يَأْلَ ُه أَل ًَها‬ َ miyalglg si Polan ‫حير‬ َ َ َ َ‫ ت‬:‫أ ِل َه فالن‬ miyaling ko darpa’ ‫َام ِفي ِه‬ َ ‫ أَق‬:‫أَ ِل َه بِال َْم َك ِان‬ miyagapas on; miyanarig on

kinowa niyan a tuhan iyan

ُ‫أَل ََهه‬

‫ تَنَ َس َك َوتَ َعبَ َد‬:‫تَأَلَ َه‬ miyangintohan; tiyontot iyan a kabaloy niyan a katuhanan ‫ُوهي َة‬ َ :‫تَأَلَ َه‬ َ ِ ‫اد َعى ا ُألل‬ so katuhanan ‫إللَ ُه (ج) آ ِل َهة‬ ِ‫ا‬ so kabnar a katotohani o dato (divine right of the King) tiontot anan o ‫الحق اإللَ ِهي‬ ُ ُ mimbarasimba

manga dato sa Auropa ko miyaona a masa a so kiyadato iran na kabaya kon o Tuhan sa di siran khalowasan o pagtaw sa kadato, ka so Allāh i domiyato kiran.

38

‫التَأْ ِلي ُه‬ so ALLĀH :‫اهلل‬

kapangintuhan; so katharoa sa adn a Tuhan a giimamaapaar

ya, Allāh

َ :‫الل ُه َم‬

َ‫ ق ََصر َوأَب ْ َطأ‬:‫أَ َال يَأْلُو أَل ًْوا َوأُل َُوا‬ َ َ ‫َال آل‬ da a ipndaraynon akn rka a thoma ‫حا‬ ً ‫ُوك ن ُ ْص‬ ُ ‫َول َْم‬ da ako ndaraynon sa panamar ‫آل ُج ْه ًدا‬ َ َ ْ َ miyakala so witan iyan‫ت أَ ِليتُ ُه‬ َ ْ ‫ َع ُظ َم‬:‫أ ِل َي يَألَى ألْيًا َوألًى‬ mama a kawitanan ‫أَلْيان‬ َ َ babay a mala i witan ‫اء‬ ُ َ‫أَلْيَا َوألْي‬ mizapa’ ‫ أَقْس َم‬:ً‫الء‬ َ ‫آلَى ي ُ ْؤ ِلي ِإي‬ َ َ ‫ َح ِل‬:‫ِائْتَ َلى‬ mizapa’; miyananapaan ‫ف‬ ِ :‫اآلال َُء‬ so manga limo’ ‫الن َع ُم‬ so witan ‫أل ِلي ُة (ج) أَالَيَا‬ َ َ ‫ا‬ ِ ‫ َك ِث ُير ا َأليْ َم‬:‫ا َأل ِلي‬ taw a barasapa’ ‫ان‬ ُ ِ ُ so sapa’; so samaya’‫ين (ج) أَالَيَا‬ ‫م‬ ‫الي‬ : ‫ة‬ ُ َ َ‫ا َأل ِلي‬ somiyogo’; miyando’ ‫أ َ َمر يَأْ ُمر أ َ ْمرا‬ ً ُ َ َ pialiyogatan iyan sa nganin; ‫شيئًا‬ ْ َ ‫ َك َل َف ُه‬:‫أ َم َر ُه‬

mindaraynon; domiyapay

siyogo iyan sa nganin

‫أَ َم َر ُه بِ ِه‬ miyagolowan; miyagamir ً‫ارة‬ َ ‫أَ ِم َر يَأْ َم ُر ِإ َم‬ mimbaloy a amir ‫ار أ َ ِميرا‬ َ ً َ ‫ص‬ inisogo iyan on

‫ َكثُ َر َون َ َما‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫أَ ِم َر‬ shayi a madakl; nganin a matakar ‫أَ ِمر‬ mindakl so nganin

miyangni sa mosawir a sogoan; ً‫امرة‬ َ ‫ُم َؤ‬

َ

‫َآم َر ي ُ َؤا ِم ُر‬

miyakikhonsi sa galbk a masoln

‫ ن َ َص َب‬:ً‫ارة‬ َ ‫أَ َم َر أَ َم‬ َ diyato iyan si polan; biyaloy niyan a amir ‫صير ُه أ ِميرا‬ ً َ َ َ :‫أ َم َر فُ َالنًا‬ miyangongonotan ko inisogoon; ‫ِائْتَ َمر‬ َ miyakatindg sa toos ‫ال َم ًة‬ َ ‫َع‬

ininggolalan iyan so sogoan

39

‫ِائْتَ َم َر الق َْو ُم‬ mikhonsikonsi siran; miyagopakat siran ‫آمروا‬ ُ َ َ‫ت‬ piyagolowanan iyan so pagtaw ‫تَأَ َمر َع َلى الق َْو ِم‬ َ miyangni ron sa sogoan ‫ستَ ْأ َمر ُه‬ َ ْ ‫ِا‬ panoratan ko pangadapan a adn a ipzorat on a manga amadan a ُ‫ارة‬ َ ‫ارةُ َوا ِال ْس ِت َم‬ َ ‫ا ِال ْس ِتئْ َم‬ miyamagodasa so pagtaw sa kapagopakat

kataw a mattndo’

ُ‫ارة‬ َ ‫ا َأل َم‬ ngaran o parinta o Amīr; so darpa a ndadatoan o Amīr ُ‫ارة‬ َ ‫ا ِإل َم‬ so sogoan; so pandoan ‫أل ْمر‬ ُ َ ‫ا‬ ِ ‫ ال َْح‬:‫ا َأل ْم ُر‬ so btad a pekhitekao ‫ادثَ ُة (ج) أُ ُمور‬ َ ‫أُولُو ا‬ so moway menda; so manga ulama ‫أل ْم ِر‬ so papata’; so toos; so tagotao; so padoman

ago so manga dato’,

‫ ال ُْمنْ َك ُر‬:‫ا ِإل ْم ُر‬ so giikandato o amīr; so kadato o amīr ُ‫إل ْمرة‬ َ ِ‫ا‬

so piyakasisingay a marata a galbk

so taw a paonotonot ko salakaw ron a da a thkhs iyan sa ginawa niyan a malmk i ‫إل َمر‬ ِ‫ا‬

ُ

tindg

‫ا َأل ِم ُير‬ so kalilimod a kapamagodasa ‫ال ُْم ْؤتَ َمر‬ ُ so komikibir ko parinta; so sosogoon ‫ور‬ ُ ‫ال َْمأْ ُم‬ so dato a ggraran sa Amīr

a adn a pnggalbkn iyan

ْ ِ‫أَن‬ ‫ َس َك َن ِإلَيْ ِه َوذَ َهبَ ْت َو ْح َشتُ ُه‬:‫س أَن َ ًسا َوأَن َ َس ًة‬ ُ َ ‫س يَأن‬ َ ْ َ َ ُ َ miyakikhalayama;‫س ف َُه َو أنِيس‬ َ ِ‫ أن‬:‫س أن ْ ًسا‬ ُ ُ ‫س يَأن‬ َ ُ ‫أن‬

romink on sa miyakindayo on

parangay niyan so kapakikhalayama, mabolayoka a malbod kalayaman o salakaw ron miyakikhalayama on sa miyada so kaaandama ‫شتَ ُه‬ َ ‫َو ْح‬

َ ‫ َال َط َف ُه َوأَ َز‬:‫س ُم َؤان َ َس ًة‬ ‫ال‬ ُ ِ‫س ي ُ َؤان‬ َ َ ‫آن‬ niyan on

َ ‫س بِ ِه‬ َ ‫س‬ َ ‫ أ َح‬:‫الش ْي َء‬ َ َ ‫آن‬ miyailay akn a apoy ‫ارا‬ ً َ ‫ ( ِإنِي آن َ ْس ُت ن‬miyailay niyan ‫ أَب ْ َص َر‬:‫س‬ َ َ ‫آن‬ َ َ ْ َ miyanathab so kambing ko ‫اشي ُة‬ َ ِ ‫أنَف َِت ال َْم‬:‫أن َ َف يَأن ُ ُف أنْفًا‬ miyagdam iyan so shayi

tathaba a masilm

inisampay so ig sa ngirong i polan sa migagald on ‫أَن ْ َف ُه‬

40

‫ بَلَ َغ‬:‫أَن َ َف ال َْم ُاء فُ َالنًا‬

‫أَنِ َف يَأْن َ ُف‬ kiyasakitan so onta ko kakang iyan sa ngirong ‫ام ِة‬ َ ‫ َوجِ َع أَن ْ ُف ُه ِم َن ال ِْخ َز‬:‫أَنِ َف الْبَ ِع ُير‬ kiraring so maogat sa di khabaya koman ُ‫ْحا ِمل‬ َ ‫أَنِ َف ال‬ kiyasakitan ‫أَنَفًا‬

‫ تَنَ َز َه َعنْ ُه َو َك ِر َه ُه‬:‫أَنِ َف ِمنْ ُه‬ ْ ِ inphoonan iyan so shayi; inidayon ‫ ِابْتَ َدأَ ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫ا ْستَأن َ َف‬

inikagowad iyan sa inangiyasan iyan

iyan so shayi ko oriyan o kinitareg iyan

inibolos iyan so kokoman ko pangkat ‫ْح ْك َم‬ ُ ‫ال‬

‫ِا ْستَأْن َ َف‬

a maporo a pangongokom

okit a katokasi ko kokoman o mababa a kokoman sa iphanon iyan ko maporo

‫اف‬ ُ َ‫ا ِال ْس ِتئْن‬

a kokoman so inibtad a kokom o mababa a kokoman sa pantag sa kaalin iyan odi na kitaplk iyan

ِ ‫ ال َْم‬:‫اآلنِ ُف‬ ‫اضي‬ kagiya; da mathay a masa a kiyaipos iyan ‫ قَ ِريبا‬:‫آنِفًا‬ ً miyailay akn skaniyan kagiya ‫َرأَيْتُ ُه آنِفًا‬

kagiya ; so miyaipos a btad sa da mathay ‫يب‬ ُ ‫ال َق ِر‬

so poonan iyan; so ketodan iyan; so tephali iyan; so todao niyan ‫أ َ َولُ ُه‬

‫اآلنِ َف ُة ِم ْن ُك ِل َش ْي ٍء‬ ُ so taw a kangirongan; mala i ngirong ‫ألنَا ِفي‬ ُ ‫ا‬ ُ ْ ‫ا َألن‬ so ngirong a pekhibao ‫ف‬ minisaonek ko bayanek so ngirong ‫ ذَ َل‬:‫َر ِغ َم أَن ْ ُف ُه‬ iyan maana a miyakadapanas, miyakarondan miyatay sa da okit sa kabono’ ‫أَن ْ ِف ِه‬

‫ات َحتْ َف‬ َ ‫َم‬ َ miyapayag so kaporo o palao ُ‫ْجبل‬ َ َ ‫أنِ َف ال‬ َ ‫أَ ِن‬ miyabataw so pagtaw sa miyagolowan ‫ف الق َْو ُم (ج) أُنُوف َوآنَاف‬ ‫ ال َْج ِدي ُد‬:‫ا ُألن ُ ُف‬ so andisan a bagr, maratabat ‫ْح ِمي ُة‬ َ َ ‫ الْ ِع َزةُ َوال‬:‫ا َألن َ َف ُة‬ miyangaroma ‫ج‬ َ ‫ تَ َز َو‬:‫أَ َهلَ يَأْ ُهلُ أَ ْه ًال َوأُ ُهو ًال‬ ً ‫أَ َهلَ ال َْم َكا ُن أُ ُهو‬ piyagetawan so darepa’; biyalingan ‫ال‬ so bago

a manga taw so darepa’

‫فُ َالن َ ًة‬ َ َ ْ miyagetaw; miyalayam ‫س ف َُه َو أَ ِهل‬ َ ِ‫ أن‬:‫يَأ َهلُ أ َه ًال‬ biyalingan a taw so darepa; piyagetawan so darepa ko kiyabaling on o taw ‫ال َْم َكا ُن‬ piyangaroma niyan si polanah

41

َ‫أَ َهل‬ َ‫أَ ِهل‬ َ‫أُ ِهل‬ ron

:‫أَ َهلَ بِ ِه‬ piyagtaw niyan si polan ko btad; biyaloy niyan on a patot on ‫ال لَ ُه‬ ً ‫صيَ َرهُ أَ ْه‬ َ :‫أَ َهلَ فُ َالنًا ِل َأل ْم ِر‬ miyangaroma; miphamiliya ‫ج‬ َ ‫ تَ َز َو‬: َ‫تَأَ َهل‬ piyakabolos iyan; piyakadayon iyan ‫ب‬ َ ‫َر َح‬

so binatang a tagam

ِ ُ ‫ ا َأل ِل‬: ُ‫اآلهل‬ ‫يف ِم َن ال َْحيَ َو ِان‬

‫ا ِإل َهالَ ُة‬ ِ ْ‫الزي‬ langowan a kinowa a palino’ ‫ت‬ َ ‫ُك ُل َما اتُ ِد َم بِ ِه َك‬ َ ‫الش ْح ِم َو‬ so palino’

datar o sibo’ ago so lana

ُ‫ا َأل ْهل‬ so karoma a babay ‫الز ْو َج ُة‬ َ : ُ‫ا َأل ْهل‬ ِ ‫يف ِم َن ال َْحيَ َو‬ ُ ‫ ا َأل ِل‬:‫ا َأل ْه ِل ُي‬ so binatang a talaingd a ‫ان‬ so taw; so lolot a madazeg

layam ago tagam, sopaka o maila

ِ ‫الص َال‬ so kapapatot ko nganin; so kaatawi ‫حي ُة‬ َ َ

:‫ا َأل ْه ِليَ ُة‬

ko taw ko nganin sa khapakay ron

:‫ادا‬ ً َ ‫آد ي َ ُؤو ُد أَ ْو ًدا َو ِإي‬ َ miyapeko o shayi so likod o ‫اه ِم ْن ِث َق ِل ِه‬ َ ‫آد‬ َ ُ َ‫ َحن‬:‫الش ْي ُء َحا ِم َل ُه‬ َ ‫َع َط‬ miko’; miyalitok ‫ف‬

maawid on sabap ko kapened iyan

‫ ِا ْع َو َج‬:‫أَ ِو َد يَأْ َو ُد أَ َو ًدا‬ balitok; peko’ ‫أَ ِود‬ piyakatitho niyan so kabebekhog iyan ‫َام أ َ ْو َد ُه‬ َ ‫أَق‬ miyabalitok; miyabekhog

iniren iyan so kaoyagoyag‫َر َم َق ُه‬

‫ أَ ْم َس َك‬:‫أَق ََام أَ ْو َد ُه‬

piko iyan so shayi ago lipi iyan; ‫اه‬ ُ َ‫َوثَن‬

‫ َع َط َف ُه‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫أَ َو َد‬

iyan sa di masokar

biyalitok iyan

‫ تَ َع َو َج تَثَنَى‬:‫تَأَ َو َد‬ romiyondan ago mithapapay, domiyapanas ‫ض َع‬ َ ‫ ذَ َل َو َخ‬:‫يس أَي ْ ًسا‬ َ ُ ‫آس ي َ ِئ‬ miyabekhog ago miyalepi

َ َ :‫آس فُ َالنًا‬ َ َ َ َ ‫ ِانْق‬:‫اسا‬ inidapelak; inikopay sa kiyadaan sa panginam ‫َط َع َر َجا ُؤ ُه‬ ُ ‫ِس يَيْأ‬ ً َ ‫س أي ْ ًسا َو ِإي‬ َ ‫أي‬ idadapelak; ikokopay ‫آيِس َوأَيْس‬ tigel iyan si plan sa piges iyan ُ‫ق ََهره‬

so taphek; masa a matetendo a khada so ‫اس‬ ُ َ‫ا ِإلي‬

kapekhaogat o babay ago so kapekhakail iyan, a papata sa kiniraot ko omor a kiyagenek mbawata

42

) ‫(ب‬ kiyadoanan; miyaromasay; ‫ش ِقي‬ َ

َ

:‫س بَأْ ًسا َو ب ُ ْؤ ًسا‬ ُ َ‫س يَبْأ‬ َ ‫ب َ ِئ‬ kiyadaan sa ontong

َ ‫ب َ ِئ‬ َ :‫س‬ ‫اشتَ َد‬ ْ ‫ ق َِو َي َو‬:ً ‫آسة‬ ُ ُ‫س يَبْأ‬ َ ‫ب َ ُؤ‬ َ َ ‫س بَأْ ًسا َوب‬ mabagr; mabaseng ‫ب َ ِئيس‬

miyamermer; kiyadoanan ‫افْتَقَر‬ miyakabagr; miyakategas

‫ َش ُج َع‬:‫س‬ َ ‫ب َ ُؤ‬ galbk a makatotoro’ sa marata; miyakaratarata’ ‫س‬ َ ْ‫بِئ‬ miyakamboko’; miyakasangingi ‫ح ِز َن‬ َ ‫ ِا ْكتَأَ َب َو‬:‫س‬ َ َ‫ِابْتَأ‬

miyakawarao; miyakategas; miyakabaseng

sa rata a ginawa

‫ تَ َظا َه َر‬:‫س‬ َ ‫تَبَ َاء‬ ِ :‫س‬ so maliteng a btad; so bagr ُ‫الش َدة‬ ُ ْ‫الْبَأ‬ da a marata on; da a maregen on ‫س ِب ِه‬ َ ْ‫َال بَأ‬ so mapitel a btad; so kambonoay ‫ب‬ ُ ‫ ال َْم َش َق ُة َوال َْح ْر‬:ُ‫الْبَأْ َساء‬ mithararan sa kadodoanan ‫س‬ ِ ‫بِالْب ْؤ‬

ُ

so karoromasay ُ‫الشقَاء‬ َ

َ ‫ِانْق‬ miyapotol, miyagetas ‫َط َع‬ gitas iyan sa itado;

:‫س‬ ُ ‫البُ ْؤ‬

:‫ب َ َت يَبِ ُت بُتُوتًا‬

‫ب َ َت يَب َ ُت بَتَ ًة َوبَتَاتًا ق ََط َع ُه ُم ْستَأْ ِص ًال‬

piyotol iyan sa papek sa da a siyama iyan on

‫ أَ ْي ق َْط ًعا َال َر ْج َع َة‬:‫َال أَف َْع ُل ُه بَتَاتًا‬ gitas iyan so btad ‫حس َم ُه‬ َ َ :‫ب َ َت ا َأل ْم َر‬ inikopay sa dokao so gi-imelayalayag ‫ت‬ ْ َ‫ َج ِه َد َدابَتُ ُه َحتَى أَ ْعي‬:‫ِانْبَ َت ال ُْم َسا ِف ُر‬

di ko penggolaolaan sa getas sa da dn a kakasoy ron ‫ِفي ِه‬

ُ َ‫ َمت‬:‫ات‬ ُ َ‫البَت‬ ْ َ ‫اع‬ igagama o tometembeng ‫ جِ َها ُز ال ُْمسا ِف ِر‬:‫ات‬ ُ َ‫البَت‬ َ ٍ ‫ص‬ so nditaren a makapal a phoon sa gapas odi na bombol ‫وف أَ ْو َوب َ ٍر‬ ُ ‫ ِك َساء َغ ِليظ ِم ْن‬:‫الْبَ ُت‬ ِ ‫الْبي‬ so kaymanan ko walay ‫ت‬

a binatang

so getas; so potol ‫ق َْط ًعا‬

:‫الْبَتَ ُة‬

:‫بَتَ َر يَبْتُ ُر بَتْ ًرا‬ piyotol iyan; inabis iyan ‫ ق ََط َع ُه‬:‫بَتَر ُه‬ َ miyotol; miyabis

43

َ‫بَتَ َر ال َْع َمل‬

piyotol iyan so galbk sa da niyan tarosen,

ko oriyan o kiyaphooni niyan on

ً ‫ب َ ِت َر يَبْتَ ُر‬

miyagtas; miyapos sa da a tonas iyan ‫بَتَرا‬

a moriyataw

skaniyan na mama a magegetas da a tonas iyan ‫أَبْتَر‬

ُ ‫ف َُه َو‬ skaniyan na babay a magegetas ‫اء (ج) بُتْر‬ ُ ‫فَ ِه َي بَتْ َر‬ da a tonas iyan

‫وع‬ ُ ‫ ال َْمق ُْط‬:‫ا َألبْتَ ُر‬ so taw a da a tonas iyan; so mama ‫ألبْتَر‬ ُ َ ‫ا‬

َ so binatang a potol i ikog ‫ب‬ ُ َ ‫الذن‬

a da a wata iyan a mama a phakawaris on so taw a da a mapiya niyan ‫ِفي ِه‬

‫ َم ْن َال َخيْ َر‬:‫ا َألبْتَ ُر‬ ِ ُ‫السي‬ so kampilan a magarang ‫وف‬ ُ ‫الْبَا ِت ُر ِم َن‬

ُ َ‫الْبَت‬ َ :‫ار‬ َ ‫السيْ ُف‬ so osiyat a magegetas a da on maaloy ‫اء‬ ُ ‫الْخُ ْطبَ ُة الْبَتْ َر‬ so kampilan a phamitas ‫ار‬ ُ َ‫الْبت‬

so bantog ko Allāh

‫بَتَلَ يَبْ ِتلُ بَتْ ًال‬ piyotol iyan; inabis iyan ‫ ق ََط َع ُه‬:‫بَتَ َل ُه‬ inabis iyan ko salakao ron ‫ن غَي ِر ِه‬ ْ ْ ‫ ف ََصلَ ُه ِم‬:‫بَتَ َل ُه‬ miyabis

miyakariberang so mbala ‫َمنْ ِكبي ِه‬

َْ

‫ ب َ ُع َد بَيْ َن‬:‫ب َ ِتلَ يَبْتَلُ بَتَ ًال‬ a waga niyan

ُ‫أَبْتَل‬ babay a mareberabg i waga ‫ال ُء (ج) بُتْل‬ َ ْ‫بَت‬ inipagikhlas iyan so galbk iyan ko Allāh ‫ص ُه‬ َ ‫ أَ ْخ َل‬:‫بَتَلَ َع َم َل ُه ِل َل ِه‬ tomiyordo ko kasimba a ko Allāh ‫اد ِت ِه‬ َ َ‫ تَف ََرغَ ِل ِعب‬:ِ‫تَبَتَلَ ِإلَى اهلل‬ mama a mareberabg i waga

‫تَبَتَلَ َع ِن‬ so inabis ko to’ o korma ‫يل‬ ِ ‫الْبَتْ َل ُة ِم َن النَ ِخ‬

miyakawatan ko kapangaroma ‫اج‬ َ ِ ‫الز َو‬

ِ ‫ول ِم َن‬ ُ ُ‫البَت‬ :‫الن َسا ِء‬ so bai a Maryam a da katamaki ‫ َمري َ ُم‬:‫ول‬ ْ ُ ُ‫البَت‬ so matatayothon a onga; ‫ار ُه‬ َ ‫البَ ِتيلُ ِم َن‬ ُ ‫ َما تَ َدلَ ْت ِث َم‬:‫الش َج ِر‬ so babay a da katamaki ُ‫الع ْذ َراء‬ َ

pingiya a matatayothon minsad

44

‫ب َ َح َر يَبْ َح ُر ب َ ْح ًرا‬

binsad iyan so lopa’‫شق ََها‬ َ :‫ض‬ َ ‫ا َأل ْر‬

‫ب َ َح َر‬ piyakaolad iyan so kalot ‫س َع َها‬ َ ‫ َو‬:َ‫ب َ َح َر ال ُْحف َْرة‬ inopak iyan a tangila o babay a onta, ‫ق أُذُ ن َ َها‬ َ ‫ َش‬:‫ب َ َح َر النَاقَ َة‬ adat anan o manga Arab a jāhiliyyah

‫البَ ِح َير ُة‬ inikalk iyan a ragat ko ‫ش‬ َ ‫ود ِه‬ َ َ‫ َرأَى الْبَ ْح َر فَ َف ِرق‬:‫ب َ ِح َر يَبْ َح ُر ب َ َح ًرا‬ miyalglg; miyaparampang ‫حير‬ َ َ َ َ‫ ت‬:‫ب َ ِح َر‬ so babay a onta a oopakn i tangila

kiyailaya niyan on

ِ :‫ب َ ِح َر فُ َالن‬ ‫رك َب‬ miyakaloag so darpa ‫حر ال َْم َكا ُن‬ َ َ َ‫تَب‬

miragaragat si polan ‫البحر‬

َ

mikhalodan so katao i polan ‫الن‬ َ ُ‫ف‬

‫تَبَ َح َر‬ so olan ‫ الق ََمر‬:‫ور‬ ُ َ‫الب‬ ُ ‫اح‬ ُ ِ ‫الص‬ so taralo a kayao o pangolaon ‫يف‬ َ ‫ ِش َدةُ ال َْح ِر ِفي‬:‫ور‬ ُ َ‫الب‬ ُ ‫اح‬ so kapragaragat sa kalodan ُ‫ارة‬ َ ‫الب َح‬

َ so taw a pararagat ‫ح‬ ُ ‫ ال َْم َال‬:‫ار‬ ُ ‫البَ َح‬ so ragat ‫حر‬ ُ ْ َ‫الب‬ ِ ‫الو‬ ِ ‫الر َج‬ so mama a mikhalodan i kasakaw odi na katao ‫اس ُع ِفي ال َكر ِم أَ ِو الْ ِع ْل ِم‬ ِ ‫البَ ْح ُر ِم َن‬ َ :‫ال‬ َ َ ‫ َداء يُ َس ِب ُب ِش َد َة‬:‫الْبَ َح ُر‬ sakit a pkhasogat ‫ب ال َْما ِء‬ َ ‫الظ َم ِأ َو ُش ْر‬ a kawaw so pkhasakit on

َ ُ‫ ُع َدة‬:‫الْبَ ْح ِريَ ُة‬ َ ‫الد ْولَ ِة ِفي‬

so ronda o parinta sa ragat, ‫ح ِر‬ ْ ‫الْب‬

a manga lansa ago manga bapor

so ranaw ‫حير ُة‬ َ ‫الْب‬

َْ ُ somipot :‫ارا‬ ً َ‫بَخَ َر يَبْخَ ُر بَخْ ًرا َوبُخ‬ somipot so baw o pananagoay ُ‫إلنَاء‬ ِ ‫بَخَ َر ا‬ somingaw sa sngaw a mado’ :‫خر يَبخَ ر بَخَ را‬ ً ُ ْ َ ِ َ‫ب‬ ‫ب َ ِخ َر الْف َُم‬ mama a mado i sngaw ‫أَبْخَ ر‬

somingaw so ngari sa mado’

)‫بَخْ َراء (ج‬ somipot so bonag ُ‫بَخَ ر السا ِئل‬ َ َ

babay a mado’ i sngaw ‫بُخْ ر‬

mimborok sa borok a bakhur

45

‫ تَ َطيَ َب‬:‫تَبَ َخ َر بِالْبَخُ و ِر‬

ِ َ‫الْب‬ ُ‫اخ َرة‬ so spot ‫ار‬ ُ َ‫الْبُخ‬

so padaw a mala’; so kapal; so bapor

so sngaw a mado’ ‫الْبخَ ر‬

ُ َ so borok a mamot a pthotongn na mamot so bl iyan ‫ور‬ ُ ُ‫الْبَخ‬ miyota; romisok sa mata ‫صا‬ ُ َ‫ص يَبْخ‬ َ َ‫بَخ‬ ً ْ‫ص بَخ‬ inirsok iyan a mata niyan ‫ فَ َقأَ َها‬:‫ص َعينَ ُه‬ ْ َ َ‫بَخ‬ inthoan a sapo’ so poro’ a mata niyan odi’ na so baba’ ُ‫ص الر ُجل‬ ُ َ‫ص يَبْخ‬ َ ‫ب َ ِخ‬ َ َ ‫ ب َ ِخ‬:‫ص بَخَ ًصا‬ iyan a datar o onga a marinaot

so mama a inthoan a sapo’ sa poro’ a mata ‫أَبْخَ ص‬

)‫بَخْ َص ُاء (ح‬ miligto :‫ال‬ ً ْ‫ب َ ِخلَ يَبْخَ لُ بَخَ ًال َوبُخ‬ inipligto iyan so matatago on ُ‫ض َن ِب َما ِعنْ َده‬ َ ً ‫بَخُ لَ يَبْخُ لُ بَخَ ًال َوبُخُ ًال َوبُخُ و‬ mimbaloy a maligt :‫ال‬

so babay a inthoan a sapo’ sa poro’ a mata odi’ na sa baba’ ‫بُخْ ص‬

(waraan iyan)

)‫ب َ ِخيل (ج‬ biyaloy niyan a maligt ‫أَبْخَ َل ُه‬ timpowan iyan sa kaligt ‫خ َل ُه‬ َ َ‫ب‬

mama a maligt, pikto’ ‫الء‬ َ َ‫بُخ‬

iniitong iyan sa maligt skaniyan ‫استَبخَ َل ُه‬ ْ

ْ so shayi a khasabapan sa kapligto’; so phakasogo sa ‫ح ِملُ َع َلى الْبخْ ِل‬ ْ َ‫ َما ي‬:‫ال َْمبْخَ َل ُة‬ ُ kapligto’

so wata na pkhasabapan sa kapligeto ago katatalaw (o ama iyan) sabap ‫جبنَة‬ ْ ‫َم‬

َ

‫الولَ ُد َمبْخَ َلة‬ َ

ko anogon iyan on o ba di makadaya sa oriyan mithaong sa da a riyawat iyan ko ‫ب َ ْد ًعا‬

‫ب َ َد َع يَب ْ َد ُع‬

kiyambaal iyan

ٍ َ‫أَن ْ َشأَ ُه َع َلى غَيْ ِر ِمث‬ ‫ال َسا ِب ٍق ف َُه َو ب َ ِديع‬

:‫ب َ ُد َع يَب ْ ُد ُع ب َ َدا َع ًة َوب ُ ُدو ًعا‬ so barataong, so Allāh a mithaong ko ‫ع‬ ُ ‫ ال ُْمبْ ِد‬:‫الْبَ ِد ُيع‬

mithaong sa mimbaloy a sipat iyan so kathaong sa nganin

kaadn a da a riyawat iyan ko kiyapangadn iyan

‫أَب ْ َد َع‬ mimbabago ko agama sa di ron pd ‫ع‬ َ ‫أَب ْ َد‬

mithaong; miphanday sa nganin a piyakammsa

a piyanarangkoni iyan

46

mimbabago ko agama sa di ron pd; ‫ع‬ َ ‫ِابْتَ َد‬ miyanarangkoni sa nganin

‫ِا ْستَبْ َد َع ُه‬ so kapasang ko kathaong sa nganin a di makamomoayan sa miyaona ‫اع‬ ُ ‫ا ِإلب ْ َد‬ ِ tindg a aya antap iyan na so kapagndod ko ‫اعي ُة‬ َ ِ ‫االب ْ ِت َد‬ iniitong iyan so nganin sa pithaong a da a datar iyan

waraan a pakaasal sa aya pakalawann na so kagdam ago so ranon san ko akal ago so pamikiran.

so bidai; so galbk a mibibida ko miyaonaan ‫ع‬ ُ ‫الْ ِب ْد‬ iyan a datar iyan so pimbago ko agama a di ron pd sa pakaasal so pithaong odi’ na kapandayan a pimbaibaitan a mapiya i paras a da a datar

‫الْ ِب ْد َع ُة‬ ‫الْبَ ِد ُيع‬ iyan

ً‫ب َ َذأَ يَبْ َذأُ ب َ ْذءًا َوبِ َذاء‬ piyagitoito iyan si polan, piyamaawing iyan si polan ‫النًا‬ َ ُ‫ب َ َذأَ ف‬ miratarata’, minggolaola sa piyakasisingay ‫ش‬ َ ‫ ف َُح‬:‫ب َ ِذ َئ يَبْ َذأُ ب َ َذءًا‬ mizipat sa marata a parangay ‫ش‬ َ ‫ ف َُح‬:ً‫ب َ ُذ َؤ يَب ْ َذ ُؤ ب َ َذاءَةً َوب َ َذاء‬ piyakasisingay a sipat ‫ب َ ِذيء‬ miyagitoito’

‫ب َ َذ َر يَبْ ُذ ُر ب َ ْذ ًرا‬ inisaod iyan so oniin; miyamola sa ibabasok‫ب‬ َ ‫ب َ َذ َر ال َْح‬ somiyaod sa oniin

inikayambr iyan so tamok iyan; inithabowakar iyan so tamok iyan sa daa gona ‫َمالَ ُه‬

‫ب َ َذ َر‬

niyan

‫ َز َكا َون َ َما‬:‫ب َ ِذ َر يَبْ َذ ُر ب َ ْذ ًرا‬ mitho sa sominilm so ibabasok ‫ع‬ ُ ‫الز ْر‬ َ ‫ب َ ِذ َر‬

mitho’ ago sominilm

َ ‫ال َْم‬ inikhayor iyan so tamok iyan sa da agona niyan; mithabowakar nggasto sa ‫ال‬

‫ب َ َذ َر‬

ilang

so oniin a od a pphamolaan odi’ na ipzaod ko lopa’ ‫الْب ْذ ُر‬

َ ْ so moriyataw o taw ُ‫ النَسل‬:‫الْبذ ُر‬ ْ َ ُ َ miadn ‫بَرأ يَبرأ بَرءًا َو بُروءًا‬ ُ ْ َْ َ inadn o Allāh so kaadn ‫ق‬ َ ‫ب َ َرأَ اهللُ الْخَ ْل‬ miyapiya ko sakit ‫ش ِفي‬ َ ُ :‫ب َ ِر َئ يَبْ َرءُ ب َ ْرءًا َوب ُ ْرءًا‬ inangiyasan iyan si polan sa kaangiyas sa initolak iyan ً‫اءة‬ َ ‫ب َ ِر َئ ِم ْن فُ َال ٍن ب َ َر‬ 47

so kapakaaangiyas ُ‫اءة‬ َ ‫الْبر‬

ََ so taw a makaaangiyas; da a missndit on a marata ‫ب َ ِريء‬ miyangiyas; da a ba on missndit ‫ب أَ ِو التُ ْه َم ِة ف َُه َو ب َ ِريء‬ ِ ْ‫ َخ َال ِم َن ال َْعي‬:‫ب َ ُر َؤ يَبْ ُر ُؤ ب ُ ْرءًا َوب ُ ُروءًا‬ piyokasan i polan si polan sa kapakaaako (bayadan) ‫النًا‬ َ ُ‫أَب ْ َرأَ فُ َالن ف‬ piyakaangiyas iyan ko pawing‫ب َوالتُ ْه َم ِة‬ ِ ْ‫ب َ َرأَ ُه ِم َن ال َْعي‬ ago so sndit

‫تَبَ َرأَ ِمنْ ُه‬ miyangni sa kapakaangiyas iyan ko bayadan; miphokas ko bayadan ‫الدي ْ ِن‬ َ ‫ِا ْستَبْ َرأَ ِم َن‬ so taw a angiyas a da a kasalaan iyan ُ‫ الْب ِريء‬:‫اء‬ َ ُ ‫البَ َر‬ ِ ‫ب َ َر َاءةُ ا ِال ْع ِت َم‬ so kabnar a pipharo niyan ko Qunsul a manggalbk iyan so galbk iyan ko ‫اد‬ inangiyasan iyan

ingd a sosogoan on sabap ko idin angkoto a ingd a bobolosan angkoto a Qunsul

so kabnar a kitab a ibbgay ko taw a adn a miyaadn iyan a kapandayan a ‫اع‬ ِ ‫ا ِال ْخ ِتر‬

َ

ُ‫ب َ َر َاءة‬

da a riyawatan iyan on sa da a makapkhabnar on a rowar rka niyan

َ ‫ َز‬:‫وحا َوب َ ْر ًحا‬ ‫ال‬ ً ‫ب َ َر َح يَبْ ُر ُح ب ُ ُر‬ َ ‫ب َ َر َح‬ tomiyarapas so saladng ago papanok phoon sa kawanan na ‫الطا ِئر‬ ُ َ ‫الظ ِب ُي َو‬ miyawa, miphokas

somiyangor sa diwang o phagilay ron, rimaran oto a marata a pananaonn o manga Arab

َ ‫َز‬ miyawa, miphokas‫ال‬

:‫احا‬ ً ‫ب َ ِر َح يَبْ َر ُح ب َ َر ًحا َوب َ َر‬

‫َما ب َ ِر َح‬ miyapayag so pagns‫أل ْمر‬ ُ َ ‫ َو َض َح ا‬:‫ب َ ِر َح الْخَ ف َُاء‬ inawaan iyan so darpa iyan ‫ح َم َكان َ ُه‬ َ ‫ب َ ِر‬ inawaan iyan so darpa ‫ح ال َْم َكا َن‬ َ ‫ار‬ َ َ‫ب‬ miyatatap; domiyarkt

piyakaotl iyan so kiyaprang; domiyang sa mabasng‫ب‬ َ َ ‫الضر‬

‫ب َ َر َح‬ so kagai ‫ح ُة‬ َ ‫الْبَا ِر‬ so blangan o lopa a maolad ‫ض‬ ِ ‫ ال ُْمتَ َس ُع ِم َن ا َأل ْر‬:‫اح‬ ُ ‫الْبَ َر‬ ِ :‫الْبَ ْر ُح‬ so kabands; kayilot o kagdamُ‫الش َدة‬ so kayilot; so kabasng ‫الش َدا ِئ ُد‬ َ :‫يح‬ ُ ‫التَبَا ِر‬ ْ

‫ ل َْو َعتُ ُه َو ِش َدتُ ُه‬: ِ‫الش ْوق‬ َ ‫يح‬ ُ ‫تَبَا ِر‬ tomiyoman َ‫ص َدق‬ َ :‫يبر ًبرا‬ ُ ‫َبر‬ tiyoman iyan so kapasadan iyan diyandi iyan ‫بَر ِب َو ْع ِد ِه‬ َ

so katataroy o gagaw ago so ranon

48

‫ب َ َر اهللُ َح َج ُه‬ miyangongonotan si polan ko Kadnan iyan ‫الن َرب َ ُه‬ َ ُ‫ب َ َر ف‬ inonotan iyan so mbala a loks iyan ‫بَر َوا ِل َدي ْ ِه‬ َ tiyarima o Allāh so hadji iyan

so maonotn ‫بَار‬ tomiyarima

َ‫ قَ ِبل‬:‫يبر ًبرا‬ ُ ‫َبر‬

‫ب َ َر َح َج ُه‬ tiyoman iyan so samaya iyan ‫بَر ي َ ِمينَ ُه‬ َ

biyaloy niyan so hadji iyan a matatarima

miphiyapiya si polan taw a mapiya i olaola ‫أَب ْرار‬

‫ب َ َر فُ َالن‬

َ )‫بر (ج‬ taw a giinggolaola sa mapiya ‫بار (ج) بَر َرة‬ َ tiyoman iyan so samaya iyan ‫أبر ي َ ِمينَ ُه‬ َ tiyarima o Allāh so sapa iyan ‫أَبَر اهللُ قَس َم ُه‬ َ َ piyakay niyan so galbk iyan sa pitharo iyan a so kiyanggolaolaa niyan on na ‫بَر َر َع َم َل ُه‬ َ da a miaysopak iyan a bitikan

so kalopaan ‫الْبر‬

َُ so mapiya ‫الْ ِبر‬ ُ so bantad ‫الْبر‬ ُُ ِ‫ الْخَ ارِجِ ي َو ُه َو ِخ َال ُف ال َْج َوان ِي‬:‫الْبَ َرانِي‬ ُ ُ

so kapayagan a sopaka o misosoln

ْ َ‫ص َل َح َج َوانِيَتَ ُه أ‬ ْ َ‫َم ْن أ‬ َ َ ُ‫ص َل َح اهلل‬

sa taw a ompiyaan iyan so pagns iyan na ompiyaan on ‫بَرانِيتَ ُه‬

o Allāh so payagan iyan

‫الص ْح َر ُاء (ج) ب َ َرا ِر ُي‬ َ :‫الْبَ ِريَ ُة‬ ِ ‫ ث ََم ُر ا َأل َر‬:‫الْبَ ِر ُير‬ so onga o kayo a Arak ‫اك‬ ِ ‫ َم ْو‬:ُ‫ال َْمبَ َرة‬ so darpa a katatagoan ko mapiyaِ ‫ض ُع الْ ِبر‬ miyapayag; gomimaw ‫خفَا ٍء‬ َ ‫ َظ َه َر ب َ ْع َد‬:‫ب َ َر َز يَب ْ ُر ُز ب ُ ُرو ًزا‬ piphayagan iyan sabap ko kapmbatalo iran ‫ج ِلينَا ِزلَ ُه‬ ُ َ ‫ َخ َر‬:‫ب َ َر َز لَ ُه‬ mikhasad so pamikiran iyan ‫ تَ َم َع ْق ُل ُه َو َرأْي ُ ُه‬:ً‫بَر َز يَبر ُز بَرا َزة‬ َ ُْ ُ mikhasad so mama ko akal ago pamikiran ُ‫بَر َز الر ُجل‬ َ ُ َ ِ ‫ب َ ُر َز‬ somiyawa so babay sa sapng; mimbinayar ko manga mama ‫ت ال َْمرأةُ فَ ِهي بَر َزة‬ ْ َ ْ so landap a lopa a kabagabagas

49

piyayag iyan so shayi; inigmaw niyan

‫الش ْي َء‬ َ ‫أَب ْ َر َز‬

ً‫ار َزة‬ َ َ‫ار َزهُ ُمب‬ َ َ‫ب‬ miyodo ‫تَبر َز‬ ََ

inimbatalo iyan sa kaphdanga

so maolad a kalamalama a mamamayas a da a ‫ج ِر‬ َ َ ‫الش‬

ِ ‫الو‬ ‫اس ُع الْخَ ا ِلى ِم َن‬ َ ‫ الْف ََض ُاء‬:‫الْبَ َرا ُز‬ kayo ron

‫الْ ِب َرا ُز‬ so kambatalo o dowa kataw ُ‫ار َزة‬ َ َ‫ال ُْمب‬ miyakapasang sa miyakabinta ko manga datar iyan a manga ‫اء ُه‬ َ ‫ فَاقَ ن ُ َظ َر‬:‫ب َ َر َع يَبْ َر ُع ب ُ ُرو ًعا‬ so tai

izan iyan

miyakaombaw; miyakalawan sa kapiya odi na ‫َوب َ ِريع‬

‫ تَف ََوقَ ف َُه َو بَا ِرع‬:‫ب َ ُر َع يَبْ ُر ُع ب َ َرا َع ًة‬ kapasang

tomiyabang sa tamok ‫ع‬ َ ‫تَبر‬

sominimag;

ََ kominilat ‫ ب َ َدا‬:‫بَرقَ يَبرقُ بَرقًا َوب َ ِريقًا‬ ْ ُْ َ mikhilat so langit ُ‫َت الس َماء‬ َ ِ ‫ب َ َرق‬

َ‫ب َ َرق‬ ْ َ miyakalangas so robosan iyan, paras iyan ‫سا ِرير َو ْج ِه ِه‬ ُ َ ‫ب َ َرق َْت أ‬ kominilat so shayi ُ‫الشيء‬ َ kominilat :‫بَرقًا‬

َ ُ‫ب َ ِرقَ يَب ْ َرق‬ minisandng so kailay ‫صر‬ ُ َ َ‫ب َ ِرقَ الْب‬ َ mikhilat so langit ُ‫َت الس َماء‬ َ ِ ‫أب ْ َرق‬ mithiligram si polan ‫الن‬ َ ُ‫أَب ْ َرقَ ف‬ biyolandang iyan so kailay niyan ‫صر ُه‬ َ َ َ ‫ب َ َرقَ ب‬ so darpa kawatoran ago adn a lopa ُ‫ألبْرق‬ َ َ ‫ا‬ on ago pthad a makazasaozaog

‫يق‬ ُ ‫ا ِإلب ْ ِر‬ so Burak a phikodaan o Nabī ko ُ‫الْبراق‬ َُ so kndi’

kiyapakapanglma on

ُ‫الْبَ ْرق‬ so telegram ‫الْبر ِقي ُة‬ َ َْ so kilat

kiyandong iyan so tali sa binines ‫فَتَ َل ُه‬

:‫ب َ َر َم يَب ْ ُر ُم ب َ ْر ًما‬

iyan ago inilot iyan

50

َ‫ب َ َر َم ال َْحبْل‬ ginikb iyan so shayi, binins iyan َ‫الشيء‬ ْ َ ‫ب َ َر َم‬ miyasmo, biyolong, diopal ‫س ِئ َمه‬ َ :‫ب َ ِر َم يَب ْ َر ُم ب َ َر ًما‬ binins iyan so tali

miyasmo ko shayi ‫الشي ِء‬ َ ‫ِب‬

‫ب َ ِر َم‬ ْ َ binins iyan so tali َ‫ْحبل‬ ْ َ ‫أب ْ َر َم ال‬ simo niyan so mama َ‫أَبْر َم الر ُجل‬ َ َ ْ inilot iyan so kokoman ‫ْحك َم‬ ُ ‫أَب ْ َر َم ال‬ ِ َ ِ‫تَبر َم ب‬ miyasmo ko shayi sa biyolong ‫ضجِ ر بِ ِه‬ َ َ ‫ َس ِئ َم ُه َو‬:‫الش ْيء‬ ََ on sa diyopal on

so barina a iphllbo ‫ام ُة‬ َ ‫الْبر‬ so taw a di phamangpd ko kandarmt

ََ ‫الْبَ َر ُم‬

sabap ko kaligt iyan

ِ ‫ ال ِق ْد ُر ِم َن‬:‫البُ ْر َم ُة‬ َ ‫الح َج‬ َ ‫ار ِة (ج) ب ُ َرم َو‬ so kodn a pd sa ator ‫يم‬ ُ ‫الْبَ ِر‬ so kasangkapan a iphagaol ‫ ال ِْم ْغ َز ُل (ج) َمبا ِرم‬:‫ال ِْمبر ُم‬ َ َْ binatang a pkhaoyag sa gilopa ago sa ig ‫بَر َما ِئي‬ ُ ْ ً ‫ب َ َز َل يَب ْ ُز ُل ب ُ ُزو‬ domiyogar, gomimaw ‫ َط َل َع ف َُه َو بَا ِزل‬:‫ال‬ inthoan a panayaw so onta ‫ َط َل َع نَاب ُ ُه‬:‫ب َ َز َل الْب ِعير‬ ُ َ

so kodn a pd sa ator ‫ِبرام‬

‫َام‬ َ ‫ ِا ْستَق‬:‫ب َ ُز َل يَب ْ ُز ُل ب َ َزالَ ًة‬ miyakalantas so pamikiran ago miyakalambt ‫ي‬ ُ ْ‫الرأ‬ َ ‫ب َ ُز َل‬ miyanarisi so shayi’; miyangabbngkag ‫َق‬ َ ‫تَبَ َز َل‬ َ ‫ تَ َشق‬:‫الش ْي ُء‬ ُ ‫الْ ِب َز‬ so barina a ipphamso ‫ال‬ so sara o panginginomn ‫اب‬ َ ُ‫ ِم ْصفَاة‬:‫ال ِْمبْ َزلَ ُة‬ ِ ‫الش َر‬

miyakathito ago miyagikb ‫ح َك َم‬ ْ َ‫است‬ ْ ‫َو‬

‫ تَ َط َاو َل َوتَ َلف ََت‬:‫ب َ َزا يَبْ ُزو ب َ ْز ًوا‬ ‫ص ْد ُر ُه َو َد َخلَ ب َ ْطنُ ُه‬ َ ‫ َخ َر َج‬:‫ب َ ِز َي يَبْ َزى ب َ ًزا‬

lomiyangkaw sa miyaningidingil sa miyabintng a lig iyan minitokiyap a rarb iyan na minilampiyak a tiyan

iyan

taw a dpo i rarb a lampiyak i tiyan

‫أَب ْ َزى‬

‫ تَ َشبَ َه‬:‫تَبَا َزى‬ so banog; so darayo ‫الْبا ِزي‬ َ

mindarayo; somiyayan sa banog ‫بِالْبا ِزي‬

َ

51

‫ أَ ِل َف ُه َو َم َر َن‬:‫ب َ َسأَ يَبْ َسأُ ب َ ْسئًا َوب ُ ُسوءًا‬ َ ً ُ miyalayam ‫س‬ َ ِ‫ أن‬:‫ب َ ِس َئ يَبْ َسأ ب َ َسأ‬

kiyalayaman iyan sa miyabarasa on‫َع َلي ِه‬

ْ

‫ تَ َغيَ َر‬:‫يَبْ ُسلُ ب ُ ُسو ًال‬ َ miyaosang so pangnngkn ‫ام‬ ُ ‫الط َع‬ tiyarongko iyan so shayi ‫ال‬ ً ‫الش ْي َء ب َ ْس‬ َ ِ ‫اسل (ج)ب ُ ْسل وب َ َو‬ ِ َ ‫س ِعنْ َد ال َْح ْر ِب ف َُه َو ب‬ mimbatalo sa ‫اسل‬ َ َ‫ َش ُج َع َو َعب‬:‫يَبْ ُسلُ ب َ َسا ًال َوب َ َسالَ ًة‬ mimbaroba sa miyabinasa ‫َوفَس َد‬

َ

َ‫ب َ َسل‬ َ‫ب َ َسل‬ َ‫ب َ َسل‬ َ‫ب َ ُسل‬

miyakawaraw

‫اسلَ ُه ِفي ال َْح ْر ِب‬ َ َ‫ب‬ piyakarimng iyan so paras iyan ko ‫بَسلَ َو ْج َه ُه‬ َ

miyakimbatalo on ko kathidawa

giikathidawa

َ‫ِا ْستَبْ َسل‬ ِ َ‫الْب‬ so arimaw ‫س ُد‬ َ ‫ ا َأل‬: ُ‫اسل‬ ِ َ‫الْب‬ َ ‫اللبَ ُن الْ َك ِري ُه‬ َ : ُ‫اسل‬ ‫ض‬ ُ ‫الط ْع ُم ال َْحا ِم‬

miyakithidawa sa mabasng

so gatas a miyarmbis a miyakapld i taam

‫ فَ ِر َح‬:‫ب َ َش َر يَبْ ُش ُر ب ُ ْش ًرا‬ َ ‫ب َ َش َر فُ َالن ِبا‬ inikababaya i polan so btad ‫أل ْم ِر‬ miyababaya; miyasonor ‫سر‬ َ ُ ‫ فَ ِر َح بِ ِه َو‬:‫ب َ ِش َر يَبْ َش ُر بِ ْش ًرا‬ ِ َ ِ‫ب َ ِشر ب‬ inikababaya iyan so shayi ‫شر بِ ِه‬ َ َ ْ‫ ِا ْستَب‬:‫الش ْيء‬ َ miyakalangas; miyakapiya; miyakataid َ‫حس َن َو َج ُمل‬ َ ‫ب َ ُش َر يَبْ ُش ُر ب َ َش‬ ُ َ :ً‫ارة‬ so taw a masosonor ‫شراء‬ َ َ ُ ‫ب َ ِشير (ج) ب‬ so masosonor a babay‫شا ِئر‬ َ َ ‫َوب َ ِش َيرة (ج) ب‬ lomiyonaw so lopa sa miyakasilm a magagadong ‫ت أَ َو َل نَب ِت َها‬ ُ ‫أَب ْ َش َر ِت ا َأل ْر‬ ْ ‫ أَ ْخ َر َج‬:‫ض‬ ْ َ lomiyangas so mama sa miyababaya ‫ح‬ َ ‫ فَ ِر‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫أب ْ َش َر‬ miyailang; miyadadas ‫ضيا ًعا‬ َ َ ‫ب َ َطلَ يَبْ ُطلُ ب ُ ْط ًال َوب ُ ْط َالنًا ذَ َه َب‬ ِ َ ‫ ف ََس َد َو َسق ََط ُح ْك ُم ُه ف َُه َو ب‬: َ‫ب َ َطل‬ miyabatal miyada so‫اطل‬ miyababaya, miyasonor

kokoman iyan

kiyabiyaan so gomagalbk ‫ب َ َطال‬

‫ تَ َع َطلَ ف َُه َو‬:‫ب َ َطلَ ال َْعا ِملُ بِ َطالَ ًة‬

miyagnos, minirondan ‫ب َ ِطل‬

52

sa da a galbk iyan

‫ َه َز َل ف َُه َو‬:‫ب َ ِطلَ يَبْ َطلُ ب َ َطالَ ًة‬ so lawas iyan,

‫ َش ُج َع ف َُه َو ب َ َطل (ج) أَب ْ َطال‬:‫ب َ ُطلَ يَبْ ُطلُ ب ُ ُطولَ ًة‬ ِ َ‫ َج َاء بِالْب‬: َ‫أَب ْ َطل‬ initalingoma niyan so batal ‫اط ِل‬ biyarngkas iyan so kokoman ‫ْح ْك َم‬ ُ ‫أَب ْ َطلَ ال‬

miyatalo, miyakawaraw

ِ َ ‫أَب‬ so manga kabokhagan a da a moayan ‫اطيل‬

)‫ص َعنْ ُه (ج‬ ِ ‫ات لَ ُه ِعنْ َد الْف َْح‬ َ َ‫ َما َال ثَب‬:‫ا ُألب ْ ُطولَ ُة‬ iyan a amadan

‫يض ال َْح ِق‬ ُ ‫ ن َ ِق‬: ُ‫الْبَ ِاطل‬ somiyoln; lomimbak ‫ن ب ُ ُطونًا‬ ُ ‫ب َ َط َن يَبْ ُط‬ somiyoln so shayi ‫خ ِفي‬ َ ‫ب َ َط َن‬ َ َ :ُ‫الش ْيء‬ ِ ‫ب َ َط َن ال َْو‬ limbakan iyan so balintad ‫س َط ُه‬ َ ‫ تَ َو‬:‫اد َي ب َ ْطنًا‬ so binasa; so batal

‫ َخبَ َرهُ َو َع َر َف ب َ ِاطنَ ُه‬:‫ب َ َط َن اْ َأل ْم َر‬ gomidam sa sakit a tiyan ‫ض اْلب ْط ِن ف َُه َو ب َ ِطن‬ َ َ‫ أ‬:‫ب َ ِط َن يَبْ َط ُن ب َ َطنًا‬ َ ُ ‫صاب َ ُه َم َر‬ ‫ َع ُظ َم ب َ ْطنُ ُه ف َُه َو ب َ ِطين‬:‫ب َ ُط َن يَبْ ُط ُن ب َ َطان َ ًة‬

siyarsban iyan so btad sa inamad iyan sa tarotop a pangamad

kiyatiyanan; mimbinayok

‫ب َ َط َن الثَ ْو َب‬ ِ ‫تَبَ َط َن ال َْو‬ limbakan iyan so balintad ko kiyaokit iyan on ‫ي‬ َ ‫اد‬ siyarsban iyan so btad i polan sa inamad iyan ‫ال ٍن‬ َ ُ‫ِا ْستَبْ َط َن أَ ْم َر ف‬ piyagns iyan so btad sa ginawa niyan ‫أل ْمر‬ َ َ ‫ِا ْستَبْ َط َن ا‬ so Masoln, ingaran o Allāh ‫ن‬ ُ ‫الْبَ ِاط‬ ِ ‫ َد‬:‫الْبَ ِاط ُن ِم ْن ُك ِل َشي ٍء‬ ‫اخ ُل ُه (ج) ب َ َو ِاطن‬ ْ

liyapisan iyan so nditarn sa manipis a dinis sa sold

so sold iyan a misosoln

َ ‫الْبَ ِاطنَ ُة ِم َن‬

so babay a isosoln o mama ‫س ِريرتُ ُه‬ َ :‫الر ُج ِل‬

َ

a karoma niyan

ِ ‫الْب‬ sagorompong a manga taw a aya paratiyaya iran na so Qur’ān na adn a maana ‫اط ِني ُة‬ َ

َ

niyan a mapayag ago masoln, sa siran kon i kominal ko maana niyan a masoln, pd siran ko sagorompong a pmbethowan sa Sī’ah. so sambitan a ipmbabd ‫أَب ْ ِطنَة‬

)‫ ِح َزام يُ َش ُد َع َلى الْبَ ْط ِن (ج‬:‫الْ ِب َطا ُن‬ ko tiyan ka an mathtkhs

‫الْ ِب َطان َ ُة (ج) ب َ َطا ِئن‬ ُ ِ ْ so pizmbaan; so sold o tiyan ‫ َج ْو ُف ُه‬: ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫الْبَط ُن م ْن ك ِل‬ ‫ ف َْرع ِمنْ َها‬:‫الْبَ ْط ُن ِم َن ال َق ِبيلَ ِة‬ so taw a odasa sa masoln

isa ka loks ko bangnsa a madakl

53

‫(ج) ب ُ ُطون‬

a kiyabarmbadan on

‫ض الْبَ ْط ِن‬ ُ ‫ َم َر‬:‫الْبَ َط ُن‬ َ ‫الش ِدي ُد ِم َن‬ so kiyapno’ o tiyan a pangn’ngkn a di mapaparo so taw‫الطعاَ ِم‬ َ ُ‫ ا ِال ْم ِت َالء‬:‫الْ ِب ْطنَ ُة‬ َ ‫ َه َل‬:‫ب َ ِع َد يَبْ َع ُد ب َ َع ًدا‬ miyalaklak; miyasokar; miyasiyasiya ‫ك‬ miyakawatan ‫ب‬ َ ‫ ِض ُد ق َُر‬:‫ب َ ُع َد يَبْ ُع ُد ب ُ ْع ًدا‬ mawatan ‫ب َ ِعيد (ج) ب ُ َع َداء‬ miyakawatan si polan ‫الن‬ َ ُ‫أَب ْ َع َد ف‬ sakit a tiyan

‫أَب ْ َع َد ِفي ا َأل ْم ِر‬ َ inipakawatan iyan so shayi ’َ‫الشيء‬ ْ َ ‫أب ْ َع َد‬ piyakawatan iyan ‫ َج َع َل ُه ب َ ِعي ًدا‬:‫ادا‬ ً ‫بَا َع َدهُ ُمبَا َع َدةً َوبِ َع‬

lomiyomang ko btad sa piyangsban iyan

‫َبع َد ُه‬ miyakawatan; miyawat ‫بتَ َع َد‬ َ ْ ‫ِا‬

piyakawatan iyan; iniawat iyan

miyakawatan; miyakikhawatana’‫تَبا َع َد‬

َ iniitong iyan sa mawatan ‫ َع َد ُه ب َ ِعي ًدا‬:‫ستَب َع َد‬ ْ ْ ‫ِا‬ oriyan (sopaka) o onaan ُ‫يض قَبل‬ ْ ُ ‫ ن َ ِق‬:‫ب َ ْع ُد‬ aya pman a oriyan iyan na: aya oriyan oto na ‫أَ َما ب َ ْع ُد‬ aya oriyan iyan na

‫ ِب َم ْعنَى أَ َما ب َ ْعد‬:‫َوب َ ْع ُد‬ so kawatan ‫الْب ْع ُد‬

so mawatan; so mitatawg kiyararangitan iyan so shayi; inikasisingay niyan so ‫َم َقتَ ُه‬

ُ ‫الْبَ ِعي ُد‬

:َ‫الش ْيء‬ َ ‫ض‬ َ ‫ ب َ َغ‬:‫ض ب ُ ْغ ًضا‬ ُ ‫ض يَبْ ُغ‬ َ ‫ب َ َغ‬ shayi’

‫ب َ ِاغض َوب َ ُغوض‬ ikagogowad; pkhaoolgan a kasisisingay ‫َمب ُغوض ب َ ِغيض‬ ْ masisisingay; magoolop

‫ار َم ْمقُوتًا َم ْك ُرو ًها‬ َ ‫ض ب َ َغ‬ ُ ‫ض يَبْ ُغ‬ َ ‫ب َ ُغ‬ َ :‫اض ًة َوبِ ْغ َض ًة‬ َ ‫ص‬ inikasisingay niyan; kiyararangitan iyan ‫ض ُه‬ َ ‫أَب ْ َغ‬

mimbaloy a ikagogowad

‫ب َ َغ َض ُه ِإلَيْ ِه‬ so rarangit; so kagowad ُ‫ضاء‬ َ ‫الْبَ ْغ‬ sinisi iyan, bingkag iyan ‫ش َق ُه‬ َ :‫بَق ََر يَبْ ِق ُر بَق ًْرا‬ binsi iyan so tiyan ‫بَقَر الْب ْط َن‬ َ َ

piyakikagowad iyan on; piyakikararangitan iyan on

54

‫بَق ََر الْ ِفتْنَ ُة الْق َْو َم‬ sinisi iyan so lopa, kiyakaran iyan ‫ض‬ َ ‫بَق ََر ا َأل ْر‬ miyasisi’, miyaopak ‫ق‬ َ ‫ ِان ْ َش‬:‫ب َ ِق َر يَبْق َُر بَق ًْرا‬

siyagomparak o morka so pagtaw

‫ِانْبَق ََر‬ so maolad i katao agomgpa ‫س ُع ِفي الْ ِع ْل ِم‬ ُ ‫ التَ َو‬:‫الْبَا ِق ُر‬ so grar o Abū Ja’far Muhammad Bin Alī Zaynal Abidīn Bin Al Hussain a isa ko ‫الْبا ِقر‬ ُ َ mimbkar,

apo’ o Rasūlullāh 

‫الْبَق َُر‬ so mama a pasasapi’ ‫َار‬ ُ ‫الْبَق‬ so babay a sinisi a tiyan iyan ko kapmbawata iyan ‫الْب ِقير‬ ُ َ so nditarn a sisisiin ‫ال ُك َمي ِن‬ ُ َ‫ ث َْوب يُ َش ُق فَيُ ْلب‬:‫الْبَ ِق ُير‬ ْ َ ِ‫س ب‬ so sapi’

a da a ba niyan barokan ko kasosolota on

‫ ق ََل َما ُؤ َها‬:‫ب َ َكأَ يَبْ َكأُ ب َ ْكئًا‬ ِ َ‫ب َ َكأ‬ kiyatiyan so paridi’ ‫ت الْ ِبئْر‬ ُ kiyamaraan sa gatas so binatang a kagatasan‫وب‬ ُ ‫ب َ َك َأ ال َْحيَ َوا ُن ال َْح ُل‬ mimbaloy a di lalayon ptharo ‫ال ُم ُه‬ َ ‫ ق ََل َك‬:ً‫ب َ ُك َؤ يَب ْ ُك ُؤ ب َ َكاءَة‬ taw a di mataro’ ‫ب َ ِكئ (ج) بِ َكاء‬ komiyapanay; komiyabalaga‫ورا‬ ً ‫ب َ َك َر يَبْ ُك ُر ب ُ ُك‬ miyamakot; minggagaan; komiyabalaga ‫ع‬ َ ‫ أَ ْس َر‬:‫ب َ َك َر‬ komiyabalaga َ‫ َعجِ ل‬:‫ب َ ِكر يَب َكر ب َ َكرا‬ ً ُ ْ َ komiyabalaga lomiyo sa walay ko kiyalalakaw ‫أَب ْ َكر‬ َ inonaan iyan ko kiyapangabalaga; kiyabalagaan iyan ‫بَا َكر ُه‬ َ miyati so ig iyan

mimbaal miphanday sa bago a kapandayan a da a siyayanan iyan on sa miyaona ‫ِابْتَ َكر‬

َ َ ِ pimbago niyan so shayi َ‫الشيء‬ ْ َ ‫ابْتَك َر‬ so kapangabalaga ko kapipita ‫ار‬ ُ ‫ا ِإلب ْ َك‬ so kapanay; kabalaga ‫اكر‬ ُ ِ َ‫الْب‬ so paganay a onga o pamomolan; ُ‫ورة‬ َ ‫ور َوالْبَا ُك‬ ُ ‫الْبَا ُك‬ so paganay a pasad a kitab o panonorat so maror o raga (virginity)

55

ُ‫ارة‬ َ ‫الْبَ َك‬

‫الْبَ ْك ُر (ج) أَب ْ ُكر‬ ُ ُ َ ْ kamonaan o shayi; ktod a paganay ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ أ َول ك ِل‬:‫الْ ِبك ُر‬ ‫ أَ َو ُل َول َِد ا َألب َ َويْ ِن ذَ َك ًرا أَ ْو أُنْثًى‬:‫الْ ِب ْك ُر‬ so todo a mama a onta

so wata a mama odi na babay a popaw sa lawas paganay a wata o kharomai

ُ‫الْبَ ْك َرة‬ so paganay a kapipita a da pn sbang so alongan ُ‫الْب ْكرة‬ َ ُ so raga a da katamaki, da mabrat so maror iyan (virginity)‫اء‬ ُ ‫ الْ َع ْذ َر‬:‫الْ ِب ْك ُر‬ so kayo a bagolong a adn a smba niyan

miyapngaw

‫ َع َج َز َع ِن الْ َك َال ِم ِخ ْل َق ًة‬:‫ب َ ِك َم يَب ْ َك ُم ب َ َك ًما‬ mama a pngaw ‫أَب ْ َكم‬

)‫ب َ ْك َماء (ج‬ miphngapngaw ‫ال أَ ْو تَ َع ُم ًدا‬ ً ‫ ِانْق ََط َع َع ِن الْ َك َال ِم َج ْه‬:‫ب َ ُك َم يَب ْ ُك ُم ب َ َك َام ًة‬ mama a giiphngapngaw ‫ب َ ِكيم (ج) ب ُ ْك َمان‬ babay a pngaw ‫ب ُ ْكم‬

‫بَلَ َت يَبْ ِل ُت‬ inabis iyan so shayi’ ‫ ق ََط َع ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫ب َ َل َت‬ tomirn; da dn tharo’ :‫ت بَلَتًا‬ ُ َ‫ب َ ِل َت يَبْل‬ miyabis; miyotol; :‫بَلْتًا‬

ُ‫الر ُجل‬ َ ‫ب َ ِل َت‬ َ piyakatrn iyan so mama sa da niyan pakatharoa َ‫ت الر ُجل‬ َ َ ‫أب ْ َل‬ lominiwanag; mikhoyakas sa maliwanag ‫وجا‬ ً ُ‫بَلَ َج يَبْلُ ُج بُل‬ lominiwanag so kapitapita ‫ح‬ ُ ‫ب َ َل َج‬ ُ ْ‫الصب‬ tomirn so mama sa da dn tharo

‫ب َ َل َج ال َْح ُق‬ inikayang iyan so pinto’ ‫اب‬ َ َ‫ب َ َل َج الْب‬ miliwanag ‫جا‬ ً ‫ب َ ِل َج يَبْلَ ُج ب َ َل‬ miyapayag so bnar

‫ب َ ِل َج َو ْج ُه ُه‬ kiyaliwanagan a rarb iyan ُ‫ص ْد ُره‬ َ ‫ب َ ِل َج‬ miyakablang so pagltan o kiray niyan ُ‫جاء‬ َ ‫ تَبَا َع َد بَيْ َن َحاجِ بَيْ ِه ف َُه َو أَب ْ َلج َو ِه َي ب َ ْل‬:‫ب َ ِل َج ا ِإلن ْ َسا ُن‬ َ َ َ lominiwanag, mikhoyakas so maliwanag ‫سفَر‬ َ ْ ‫ أ َضاءَ َوأ‬:‫أب ْ َل َج‬ piyakarinayag iyan so btad ‫ح ُه‬ َ ‫أَب ْ َل َج ا َأل ْم َر أَ ْو َض‬ َ piyakapiya niyan a ginawa i polan ‫سر ُه‬ َ َ :ً‫أب ْ َل َج فُ َالنا‬ miyakaliwanag so paras iyan

56

‫اع‬ ُ ُ‫ َض ْوء‬:‫الْبَ ْل َج ُة‬ ِ ‫الصبْ ِح ِعنْ َد ان ْ ِص َد‬ َ ‫ َض ُع‬:‫ب َ ِل َد يَبْلَ ُد بَلَ ًدا‬ mimbabal, miyakalobay so akal iyan ُ‫ف ذَ َكا ُؤه‬ kiyalobayan sa kabagr ago akal ‫ ب َ ِل َد‬:ً‫ال َدة‬ َ َ ‫ب َ ُل َد يَبْ ُل ُد ب‬

so liwanag o kapitapita ko kapmbkar o pamorawag ‫َج ِر‬ ْ ‫الْف‬

‫ ق ََل‬:‫ب َ ُل َد‬ somiyaonk ko lopa sa kalobay ‫ض‬ ِ ‫ ل َِص َق بِا َأل ْر‬:‫أَب ْ َل َد‬ mimbabal ‫ار ب َ ِلي ًدا‬ َ :‫أَب ْ َل َد‬ َ ‫ص‬ ِ ‫أَب ْ َل َد بِال َْم َك‬ miyagingd ko darpa ‫ ِاتَخَ َذ ُه بَلَ ًدا‬:‫ان‬ inikopay sa kiyadaan sa bagr ‫ب َ َل َد‬ ِ ‫الض ْع‬ minikopay ko lopa sa kalolobayan ‫ف‬ َ ‫ض ِم َن‬ ِ ‫ َسق ََط ِإلَى ا َأل ْر‬:‫ب َ َل َد‬ ُ ‫ن َ َش‬ inikopay sa kiyalobayan ‫اط ُه‬

mimbabal; mimbaloy a babal ‫ب َ ِلي ًدا‬

‫ار‬ َ :‫تَبَ َل َد‬ َ ‫ص‬ mimbabal; mithararan sa skaniyan َ‫ال َدة‬ َ َ‫ تَ َصنَ َع الْب‬:‫تَبَ َل َد‬ na babal; mithararan sa babal i otk so ingd ُ‫َوالْبلْ َدة‬

‫الْبَلَ ُد‬ so atoran a parinta a komikibir ko btad ‫الْبلَ ِدي َ ُة‬ َ َ

o ingd kampong

so taw a babal i otk ‫الْب ِلي ُد‬

miyakatoa so kayo sa

َ inisampay ‫بَلَ َغ يَبلُ ُغ بُلُوغًا‬ ْ ُ ‫ َحا َن ِا ْد َر‬:‫الش َج ُر‬ ‫اك ث ََم ِر ِه‬ َ ‫ب َ َل َغ‬ rrbasn so onga niyan

‫ب َ َل َغ‬ somindad so btad; minisampay ko btad iyan ‫أل ْمر‬ ُ َ ‫ب َ َل َغ ا‬ miyakaliwanag so katharo iyan ago miyakasagogod ‫حس َن بَيان ُ ُه‬ َ ُ َ ‫ ف َُص َح َو‬: ‫ب َ ُل َغ يَبْلُ ُغ ب َ َال َغ ًة‬ taw a masagogod i katharo’ ‫ب َ ِليغ (ج) ب ُ َل َغاء‬ inisampay niyan on ‫أَب ْ َل َغ ُه‬ mikhasad so bagowa mama sa kiyabaligan ‫ال ُم‬ َ ‫الْ ُغ‬

miyanagontaman on; piyakataman iyan on ‫ِفي ِه‬

‫بَا َل َغ‬ ِ ْ‫الشيْ ُب ِفي َرأ‬ lomiyata so mapoti a bok ko olo niyan ‫س ِه‬ َ ‫ب َ َل َغ‬ so kapanampay ‫ التَب ِلي ُغ‬: ُ‫الغ‬ َ َ‫الْب‬ ْ َ َ ‫ ُح ْس ُن‬:‫الْبَ َال َغ ُة‬ so diyangka a phakaampl ko ongaya sa ‫الْب ْل َغ ُة‬ ُ

ِ ‫الْبي‬ so kapiya o katharo’ a somsndad so maana niyan a ongangn ‫ان‬

57

da a sobra niyan so kisampay ko omor a matetendo; so kisampay ko apeta odi na darepa a

ُ‫الْبُلُوغ‬

matetendo’

‫ال َْمبْ َل ُغ‬ ِ ‫ ِم ْق َدار ِم َن ال َْم‬:‫ال َْمبْ َل ُغ‬ so diyangka a pirak ‫ال‬ miyapiya, miyakabagr ‫ح‬ َ ‫ ب َ َرأَ َو‬:‫ب َ َل يَبِ ُل ب َ ًال َوبُلُو ًال‬ َ‫ص‬ ِ ‫ب َ َل ِم ْن َم َر‬ miyapiya ko sakit iyan ‫ض ِه‬

so darpa a khasampayan; so pangkatan a khasampayan

miyabasa; miyarams; miyaoramg, ‫ال‬ ً َ‫َوبَل‬

‫ب َ َل يَب ُ ُل ب َ ًال‬ biyasa iyan ُ‫ ن َ َداه‬:‫ال ُه‬ َ َ‫ب‬

َ‫بَلَل‬ miyabasa so nditarn ‫ب‬ ُ ‫ِابْتَ َل الثَ ْو‬ so ig a iphrames ko bakrng ‫ال ُل‬ َ ‫الْ ِب‬ biyasa iyan so nditarn ‫ب‬ َ ‫الثَ ْو‬

:‫الْبُ َاللَ ُة‬ so kakawasaan ko oriyan o kamrmr ‫ الْ ِغنَى ب َ ْع َد الْ َف ْق ِر‬:‫الْب َل ُة‬ َ so mapiya ago so kapipiya ginawa ‫ الْخَ ير َوال َْعا ِفي ُة‬:‫الْب َل ُة‬ َ ُْ ُ ِ َ so bantad a inatasan oriyan iyan na‫الْبليل ُة‬ َ so namog a ig ‫النَ َدى‬

inrban na initinda

tomipng; tominioba; tomiyokaw; :ً‫الء‬ َ َ ‫َوب‬

‫ب َ َال يَبْلُو بَلْ ًوا‬

tipngan iyan si polan; tiniyoba iyan; timbo iyan ‫النًا‬ َ ُ‫ف‬

‫ب َ َال‬ inidaplak o lalakaw so manosiya ‫إلنْسا َن‬ َ ِ ‫السف َُر ا‬ َ ‫ب َ َال‬ miyagogor; miyarombay; miyardak ‫ث‬ َ ‫ َر‬:‫ب َ ِل َي يَبْلَى بِلًى‬ miyagogor so walay ‫ت‬ َ ‫ب َ ِل َي‬ ْ َ‫ فَ ِني‬:‫ار‬ ُ ‫الد‬ َ ‫أَب ْ َلى ِفي ا‬ miromasay ko btad sa miyanagontaman on ‫ ِا ْجتَ َه َد ِفي ِه َوبَالَ َغ‬:‫أل ْم ِر‬ riyombay niyan so nditarn; ridak iyan ‫خ َل َق ُه‬ ْ َ‫ أ‬:‫ب َ ِل َي الثَ ْو َب‬ iniawid iyan a akal si polan ‫ ِا ْهتَ َم بِ ِه‬:‫النًا‬ َ ُ‫بَالَى ف‬ tinioba iyan; tipngan iyan; timbo iyan ‫ال ُه‬ َ َ‫ِابْت‬

‫ ال ِْم ْحنَ ُة‬:‫الْبَ َال ُء َوالْبَ ْل َوى َوالْبَ ِليَ ُة‬ tomikaw; tomiyalmba; :‫ت ب َ ْهتًا‬ ُ ‫ب َ َه َت يَبْ َه‬ َ tiyalmba skaniyan o ‫حير ُه‬ َ ‫ب َ َهتَ ُه‬ َ َ َ ‫ أ ْد َه َش ُه َو‬: ُ‫الش ْيء‬

so morka; so tiyoba; so rido’

58

shayi sa miyalglg; miyaparampang iyan tomiyokas; tomimpo‫َوب ُ ْهتَانًا‬

‫ب َ َه َت يَبْ َه ُت ب َ ْهتًا‬ ِ َ‫قَ َذفَ ُه بِالْب‬ tiyokasan iyan sa kabokhag; timpowan ‫اط ِل‬ iyan sa di bnar

mama a panonokas sa kabokhag ‫ب ُ ْهت‬ kiyabnaran ko giikandngga sa tindg na ‫ل َْون ُ ُه‬

)‫ب َ ُهوت (ج‬

‫ أُ ِخ َذ بِال ُْح َج ِة ف َُش ِح َب‬:‫ب َ ِه َت يَبْ َه ُت ب َ َهتًا‬ miyamansi so paras iyan sa tanda sa kiyalmkan

َ ‫ب َ ِه َت‬ ‫ َض ُع َف َو َش ِح َب‬:‫الل ْو ُن‬ ِ َ ‫ل َْون ب‬ warna a malogaw ‫اهت‬ ِ َ ‫ث َْوب ب‬ nditarn a malogaw i randang ‫اهت‬

miyakalogao so warna

kiyabnaran so mama sa miyamansi ‫ش‬ َ ‫ُد ِه‬

: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫ب ُ ِه َت‬

so paras iyan

‫ ِا ْستَقْبَلَ ُه بِالْبُ ْهتَ ِان‬:‫بَا َه َت فُ َالنًا‬ so kabokhag a thotol ‫ب‬ ُ ‫ الْ َك ِذ‬:‫الْبَ ْه ُت َوالْبُ ْهتَا ُن‬

siyarongangat iyan a kaytoan, kahinaan si polan

miyasonor; miyasablaw; miyababaya’‫جا‬ ً ‫ب َ ْه‬

‫ب َ َه َج يَبْ َه ُج‬ miyasonor skaniyan o shayi ago miyalilini niyan ‫الشي ُء‬ ْ َ ‫ب َ َه َج ُه‬ miyakapiya ago miyakasilm ago miyakalangas ‫ضر‬ َ ُ َ ‫ َح ُس َن َون‬:‫ب َ ِه َج يَبْ َه ُج ب َ َه ًجا َوب َ ْه َج ًة‬

‫ فَ ِر َح َو ُس َر‬: ‫ب َ ِه َج فُ َالن‬ sominilm so lopa sabap ko mangngtho on a masilm i lonaw ‫ض‬ ُ ‫أَب ْ َه َج ِت ا َأل ْر‬ miyababaya; miyasonor ‫ج‬ َ ‫ِابْتَ َه‬ miyakasilm so obarobar ago miyabagombar so daog iyanُ‫ضر َو َكثُر ن َ ْو ُره‬ ُ ‫الر ْو‬ َ َ ُ َ ‫ ن‬:‫ض‬ َ ‫تَبَا َه َج‬ miyababaya; miyasonor; miyalilini ‫ج‬ َ ‫ِا ْستَبْ َه‬ mindaraynon َ‫ أ َ ْه َمل‬:‫ال‬ ً ‫ب َ َهلَ يَبْ َهلُ ب َ ْه‬ inipamaninta iyan si polan; inithawap iyan si polan ‫النًا‬ َ ُ‫ب َ َهلَ ف‬ pimorkaan iyan; inithawap iyan sa sinta ‫ ل ََعنَ ُه‬:‫ب َ َه َل ُه‬ miyasonor miyababaya si polan

‫ َم َضى بِ َال‬:‫ب َ ِهلَ يَبْ َهلُ ب َ َه ًال‬ ِ ‫ب َ ِه َل‬ mithibayo so babay sa da a karoma niyan ُ‫ت ال َْمرأَة‬ ْ miyatatap a da a galbk iyan ‫َع َم ٍل‬

ago da wata iyan

babay a tibayo a da a karoma ago wata

59

‫ب َ ِاهل َوب َ ِاه َلة‬

pimorkaan o sabaad kiran so sabagi; miyamangni siran sa tanaan a ‫ضا‬ ً ‫ب َ ْع‬

‫بَا َهلَ ب َ ْع ُض ُه ْم‬

morka so sabaad kiran ko sabagi

miyangangarapan; miyamangni

َ‫ِابْتَ َهل‬

ُ‫الْبَ ْهل‬ so maito a da a bali niyan ‫ْح ِقير‬ ُ َ ‫ الْ َق ِليلُ ال‬: ُ‫الْبَ ْهل‬ ُ ‫الْبُ ْه ُل‬ so mama a lomilimod ko parangay a mapiya ago bilangataw, mama ُ‫ول (ج) الْب َها ِليل‬ َ so ibobowang a di sisiyapn

a masandag a pkhakayad iyan so salakaw ron so biyaksa ko kaphapakaradiyaan

miyakatanos; miyakataid

‫الْبَ ْه َل َوا ُن‬

َ‫ َح ُس َن َو َج ُمل‬:ً‫ب َ ِه َى يَب ْ َهى ب َ ًها َوب َ َهاء‬ mama a bilangataw ‫ب َ ٍه‬

raga a manisan; matarintis ‫ب َ ِهية‬

َ

َ‫ َح ُس َن َو َج ُمل‬: ً‫ب َ ُه َو يَب ْ ُهو ب َ َهاءً َوب َ َهاءَة‬ mangoda a bilantadi ‫ب َ ِهي (ج) أَب ْ ِهياء‬ َ babay a manisan; malano’ ‫ب َ ِهية (ج) ب َ َهايَا‬ َ miyakablang so darpa’ ‫ ِاتَس َع‬: ‫ب َ ُه َو ال َْم َكا ُن‬ َ miyakiplawana on sa bantogan ُ‫َاخره‬ َ َ ‫ ف‬:‫بَا َه ُاه‬

miyakapiya ago miyakataid

: ‫تَبَا َهى الْق َْو ُم‬ ُ ُ ِ ِ so maolad ko oman i shayi ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ ال َْواس ُع م ْن ك ِل‬:‫الْبَ ْه ُو‬ ِ ْ‫اح ُة ِفي ُمق ََد ِم الْبَي‬ so kalamalama o walay ‫ت (ج) أَب ْ َهاء‬ َ ‫الس‬ َ :‫الْبَ ْه ُو‬

miyagandisana so pagtaw; milalawana siran sa bantogan ‫َاخروا‬ َ ‫تَف‬

‫ت‬

‫ َهلَ َك‬:‫تَبَ َر يَتْب ُ ُر تَبْ ًرا‬ bininasa niyan so shayi ‫ أَ ْه َل َك ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫تَبَ َر‬ َ َ‫ َهل‬:‫ارا‬ miyasokar; minitaman; minitandoray ‫ك‬ ً َ‫تَ ِب َر يَتْب َ ُر تَبَ ًرا َوتَب‬ ِ َ ‫ات‬ so ropt o bolawan odi na pirak ko da on pn ‫صاغَا‬ ُ َ‫ فُت‬:‫التبْ ُر‬ َ ُ‫الذ َه ِب أَ ِو الف َض ِة قَبْلَ أَ ْن ي‬ miyabinasa; miyagba; minitaman

kaszala

minipsik; mimbalsik; miyabis;

:‫ورا‬ ً ‫تَ َر ي َ ِت ُر تَ ًرا َوتُ ُر‬

‫ بَا َن َوانْق ََط َع‬:‫الع ْض ُو‬ ُ ‫تَ َر‬ miyakawatan ko ingd iyan ‫ ب َ ُع َد‬:‫الن َع ْن ب َ َل ِد ِه‬ َ ُ‫تَ َر ف‬

miyaabis so anggawta iyan

60

‫ ِانْف ََر َد‬:‫تَ َر َع ْن ق َْو ِم ِه‬ mimbalsik so od, minipsik so od ‫ت‬ ْ َ‫ َوثَب‬:ُ‫تَ َر النَ َواة‬ miyamno i lawas ‫أل جِ س ُم ُه‬ َ ‫تَ َر يَتَ ُر تَ َر‬ ْ َ َ‫ ِا ْمت‬:ً‫ارة‬ mimblag ko pagtaw niyan

mama a pno’ i lawas ‫تَار‬ lomiyobd; lomiyamps; :‫تَر ًزا‬

ْ ‫تَ َر َز يَتْ ِر ُز‬ inilamps iyan si polan ‫صر َع ُه‬ َ َ :‫تَ َر َز فُ َالنًا‬ mimbathik; tomigas; milamit; :‫تَ ِر َز يَتْر ُز تَر ًزا‬ ْ َ َ ‫تَ ِر َز‬ tomigas so sapo’ ‫ب‬ َ :‫الل ْح ُم‬ َ ‫ص ُل‬ mimbathik so ig ‫َج َم َد‬

:‫تَ ِر َز ال َْم ُاء تَ ْر ًزا‬

ُ َ‫ الْخَ ي‬:‫التَ ْر ِز ُي‬ ‫اط‬ minigpha sa minisaonk a paras iyan‫ب َع َلى َو ْج ِه ِه‬ َ ‫ َعثَ َر ف ََسق ََط َوأَ َك‬:‫س تَ ْع ًسا‬ ُ ‫س يَتْ َع‬ َ ‫تَ َع‬ ِ َ‫ َهلَ َك ف َُه َو ت‬:‫س‬ miyabinasa ‫اعس‬ َ ‫تَ َع‬ kiyadoanan; miyalaklak ‫ش ِقي‬ ُ ‫س يَتْ َع‬ َ ‫تَ ِع‬ َ َ :‫س تَ َع ًسا‬ kadodoanan a malalaklak ‫تَ ِعس َوتَ ِعيس‬ َ ‫ أُ ْه ِل‬: ‫س فُ َالن‬ kiyasikotan si polan miyaantiyor ‫ك ف َُه َو َمتْ ُعوس‬ َ ‫تَ ِع‬ piyakargnan iyan sa kiyadoanan ‫وسا‬ ً ‫ َج َع َل ُه َمتْ ُع‬:‫أَتْ َع َس ُه‬ so marata; so kasokar ‫الشر‬ ُ ‫التَ ْع‬ ُ َ :‫س‬ kiyamorkaan (sinta) ‫ ُد َعاء َع َلي ِه‬:‫تَ ْعسا لَ ُه‬ ْ ً domiyoda’, tomiyophris ‫ق‬ َ ‫ ب َ َص‬:‫تَفَلَ يَتْ ِفلُ يَتْفُلُ تَ ْف ًال‬ so pamamanai sa nditarn

‫ َم َج ُه‬: َ‫تَفَلَ ال َْماء‬ miyarmbis, miyaosang: ‫ال‬ ً ‫تَ ِفلَ يَتْفَلُ تَ َف‬ miyaalin so baw niyan ‫حتُ ُه ف َُه َو تَ ِفل‬ َ ‫تَ َغيَ َر َرا ِئ‬ so lako ‫ب‬ ُ ‫ الثَ ْع َل‬: ُ‫التُتْفُلُ والتَتْفُل‬ initophris iyan so ig

so doda’

ُ ‫التُف‬ ُ‫ الْبُ َصاق‬: ُ‫َال والتُفْل‬

: ُ‫التُفْل‬ ِ so maito ُ‫ الْ َق ِليل‬: ُ‫التفْل‬

so didi’; so borabora, so koyapr ‫الزب َ ُد‬ َ

‫تَلَ َد يَتْ ِل ُد‬ miphosaka so shayi sa miyamboway sa miyathay a olg ‫ قَ ُد َم‬: ‫الشي ُء‬ ْ َ ‫تَ َل َد‬ miyagangkal; miphosaka; miyamboway :‫ودا‬ ً ُ‫تُل‬

61

mithngr so mama ko ‫تَا ِلد‬

‫ أَق ََام ِفي ِه ف َُه َو‬: ‫الر ُجلُ بِال َْم َك ِان‬ َ ‫تَ َل َد‬ darpa sa miyaling on

‫تَ ِل َد يَتْلَ ُد تَلَ ًدا‬ mithalaingd so mama ‫َام ف َُه َو تَ ِليد (ج) تُ َل َداء‬ َ ‫ أَق‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫تَ ِل َد‬ َ ٍ ‫ َكا َن ذَ ا َم‬: ُ‫الر ُجل‬ miyamosaka so mama sa‫ال تَا ِل ٍد‬ َ ‫أتْ َل َد‬ domiyarkt; mikhomadn; mithatap

tamok a mapiya

‫ َمال ق َِديم‬:‫َمال ُمتْ َلد‬ ِ ُ ‫ ال َْم‬:‫الت َال ُد َوالتَ ِلي ُد‬ so posaka a tamok ‫يم‬ ْ ‫ال ا َأل‬ ُ ‫ص ِل ُي الْق َِد‬ tiyondog iyan; diyoyog iyan; ‫ ِاتَب َع‬:ً‫ال َوة‬ َ ‫تَ َال يَتْلُو تُلُ ًوا َو ِت‬ َ tamok a posaka’; tamok a angkal

biyatiya iyan

tiyondog iyan sa siyowa iyan ko‫َع َم ِل ِه‬

‫ تَ ِب َع ُه ِفي‬:‫تَ َال فُ َالنًا‬ galbk iyan

َ َ‫تَ َال ال ِْكت‬ ُ‫ ق ََرأَه‬:‫اب‬ َ ‫ تَخَ َل‬:‫تَ ِل َي يَتْلَى تَلًى‬ mindorat; mithalimbagak; milikhod; ‫ف‬ piyakatondog iyan si polan‫َد َم ُه َو َج َع َل ُه تَا ِليا لَ ُه‬ َ ‫ تَق‬:‫تَ ِل َى فُ َالنًا‬ ً ِ lomiyamba ko shayi’; somiyama’ ko shayi’ ‫ أَبْقَى ِمنْ ُه ب َ ِقي ًة‬: ‫الشي ِء‬ َ ‫تَ ِل َى‬ َ ْ َ ‫ َوم َن‬, ‫الش ْي َء‬ tiyondog iyan ko galbk iyan ‫ار َك ُه‬ َ ‫ تَاب َ َع ُه َو َش‬:‫تَاال َُه ِفي َع َم ِل ِه‬ tiyondog iyan so shayi ‫ تَ ِب َع ُه‬: ‫الشي َء‬ ْ َ ‫تَ َلى‬ mithondotondog so manga btad; mizasaloyana so manga btad‫ت‬ ْ ‫ تَتَاب َ َع‬:‫ور‬ ُ ‫تَتَال َِت ا ُأل ُم‬ biyatiya iyan so kitab

‫الديْ ِن َوغَيْ ِر ِه‬ َ ‫ الْبَ ِق ِي ُة ِم َن‬:‫التَ ِل ُي‬ ِ so phakatondog; so phakasalono’ ‫الت ْل ُو‬

so miyalamba ko bayadan a da pn kabayadi

so miyalamba ko bayadan a da pn kabayadi

‫ ث‬

‫الديْ ِن‬ َ ‫ الْبَ ِقيَ ُة ِم َن‬: ‫التَ ِليَ ُة‬

:‫ث ََج َر يَثْ ُج ُر ث َْج ًرا‬ siyaogan iyan so gango a korma sa mailaw a da makatoa ‫ْل الْبس ِر‬ ْ ُ ِ ‫ َخ َل َط ُه بِتُف‬:‫ث ََج َر التَ ْم َر‬ miyakapnd ago miyakablang‫ض‬ َ ‫ َغ ُل َظ َو َع ُر‬:‫ثَجِ َر يَثْ َج ُر ث ََج ًرا‬ somiyaog ; lomiyamk;

kiyayat iyan ago piyakaolad‫س َع ُه‬ َ ‫َو َو‬ so lmbak o shayi

‫ َع َر َض ُه‬:‫يء‬ َ ‫ث ََج َر‬ َ ‫الش‬

‫الش ْي ِء‬ َ ‫ َو َس ُط‬:ُ‫الثُ ْج َرة‬

so bolinsong

62

iyan so shayi’

‫الثُ ْج َرةُ (ج) ث َُجر‬

‫الثَجِ ُير‬ biyangkiring iyan sa magaan ‫سر َع ٍة‬ َ :‫ث ََج َم يَثْ ُج ُم ث َْج ًما‬ ْ ُ ‫ص َرفَ ُه ِفي‬ mimbangkiring sa magaan ‫ف ُمس ِر ًعا‬ ْ َ ‫ ِان ْ َص َر‬:‫ثَجِ َم يَثْ َج ُم ث ََج ًما‬ so tmk o shayi’ a datar o tmk o anggor

tomingkayos sa minggagaan

romigs so oran sa ‫ام‬ َ ‫َو َد‬

َ ‫ أَ ْس َر َع َم َط ُر َها‬: ‫الس َم ُاء‬ َ ‫أث َْج َم ِت‬ lomiyamoyot

‫ثَ َدا يَثْ ُدو َويَثْ ِدي ث َ ْد ًوا‬ biyasa iyan; inoramg iyan; riyams iyan a ig ‫ ب َ َل ُه‬: ‫اه‬ ُ ‫ثَ َد‬ َ َ‫ ِابْت‬:‫ث َِد َي يَثْ َدى ث َ ْديًا‬ miyabasa; miyaoramg ‫ل‬ ِ َ‫ث َِدي‬ piyamonolan so babay sa minidpo ُ‫ت ال َْمرأَة‬ ْ romiyams; miyasa’ :‫َوث َ ْديًا‬

so soso niyan

so soso ‫ي‬ ُ ‫الثَ ِد‬

‫ ِان ْ َك َس َر ْت ِسنُ ُه‬:‫ث ََر َم يَثْ ِر ُم ث َْر ًما‬ ِ ‫ث ََر َم‬ miyarbang so ngipn ‫ص ِل َها‬ ْ َ‫ َسق ََط ْت ِم ْن أ‬:‫الس ُن‬ so mama a rbang ‫أَثْرم‬ َ so babay a rbang ‫اء (ج) ثُرم‬ ُ ‫ث َْر َم‬ ْ mirbang i ngipn; mimbaloy a rbang i ngipn‫ِانْثَر َم‬ َ kiyarbangan sa ngipn

ً‫ث ََرا يَثْ ُرو ث ََراء‬ ُ ‫ث ََرا ال َْم‬ mitho so tamok sa mindakl ‫ ن َ َما‬:‫ال‬ mindakl so pagtaw ‫ َكثُروا‬:‫ثَرا الْق َْو ُم‬ ُ َ mindakl; mitho’sa miozor

ُ‫ ن َ َداه‬:‫ث ََرى يَثْ ِري ث َْريًا‬ inoramg o oran so bayank ‫اه‬ َ ‫ث ََري ال َْم َط ُر التُ َر‬ ُ ‫ ن َ َد‬:‫اب‬ biyasa iyan; riyams iyan

sa piyakaoml iyan

‫ َكثُ َر‬:ً‫ثَ ِر َي يَثْ َرى ث ََراء‬ kawasa ‫ثَ ٍر َوثَ ِري‬ miyakasibokar so lopa; miyakaoml ago miyaoramg a ig‫ت‬ ُ ‫ثَ ِريَ ِت ا َأل ْر‬ ْ َ ‫ ن َ ِديَ ْت َو َالن‬: ‫ض ث ًَرا‬ mikhawasa ‫ َكثُر َمالُ ُه‬:‫أَثْرى‬ َ َ so lopa; so bayank ‫ض‬ ُ ‫ ا َأل ْر‬:‫الثَ َرى‬ mikhawasa; mindakl so tamok iyan‫َمالُ ُه‬

so kakhakawasa; so kadakl o tamok

63

ِ ‫ َكثْ َر ُة ال َْم‬: ُ‫الثَ َراء‬ ‫ال‬

ُ‫الثَ ْر َوة‬ ُ ‫ثَ ِق َف يَثْق‬ miyakararas; miyakapasang;miyabarasa’‫َف ث َ َقفًا‬ ِ ‫ار‬ miyakazm so torsi sa mimbaloy a ‫ح ِريفًا ل ََذا ًعا ف َُه َو ثَ ِقيف‬ َ ‫ ِا ْشتَ َد ْت ُح ُم‬:‫ثَ ِق َف ال ِْخ ُل‬ َ ‫وضتُ ُه ف ََص‬ so tamok a kakawasaan

mararas a marangka

ِ ‫ثَ ِق َف الْ ِع ْل َم َو‬ :‫الصنَا َع َة‬ ِ miyaparoli niyan so shayi; miyadaag iyan ‫ َظ ِفر بِ ِه‬:‫الشي ََء‬ َ ْ َ ‫ثَق َف‬ ُ ‫ُف يَثْق‬ َ ‫ثَق‬ miyakathito; minimpit; miyakapasang ‫ُف ثَقَافَ ًة‬ ِ ‫ار َح‬ َ ‫ثَق‬ mimbaloy a biyaksa a mapasang ‫اذقًا ف َِطنًا‬ َ :‫ُف فُ َالن‬ َ ‫ص‬ َ ‫ثَق‬ piyakatitho niyan so shayi, inimpit iyan sa makathito ُ‫س َواه‬ َ ‫َف‬ َ ‫ أَق ََام ال ُْم ْع َو َج ِمنْ ُه َو‬: ‫الش ْي َء‬ َ ‫ثَق‬ piyakambilangataw niyan so manosiya ago piyangndao ‫ أَ َدب َ ُه َو َه َذب َ ُه َو َع َل َم ُه‬:‫إلنْسا َن‬ َ ِ ‫َف ا‬ miyabarasa ko katao ago so kapandayan‫ح َذق َُه َما‬ َ

niyan

so manga katao ago manga ‫يها‬ َ ‫ِف‬

miyaganad; miyabilangataw ‫تَ َع َل َم‬

َ ‫تَثَق‬ :‫َف‬

so taw a miyabilangataw sabap ko katao niyan

‫ُمثَقَف‬

ُ‫وم َوال َْم َعا ِر ُف َوالْ ُفنُو ُن الَ ِتي يُ ْط َل ُب الْ ِع ْل ُم بِ َها َوال َْحذْق‬ ُ ‫ ال ُْع ُل‬: ‫الثَقَافَ ُة‬

kapandayan a pphaganadn a ikhabilangataw o pphaganad on

so kasangkapan a kayo odi na potaw a ‫َاف‬ ُ ‫الثَق‬ ipphakathito ko bangkaw

‫يَثْ ُقلُ ثَ ْق ًال‬ pind iyan so shayi ‫ ق ََد َر ِث ْق َل ُه‬: َ‫الشيء‬ ْ َ miyakapnd ‫ح َو ْزن ُ ُه‬ َ ‫ َر َج‬:‫يَثْ ُقلُ ِث َق ًال َوثَقَالَ ًة‬ miyakargn so btad; miyakapnd so btad ‫ق‬ َ ‫ َش‬:‫ا َأل ْم ُر‬ mind; gidam iyan so kapnd iyan

َ‫ثَ َقل‬ َ‫ثَ َقل‬ َ‫ثَ ُقل‬ َ‫ثَ ُقل‬

‫يض‬ ُ ‫ثَ ُقلَ ال َْم ِر‬ kiyatiyanan so maogat a babay ‫ح ْم ُل َها‬ َ ‫ ِا ْستَبَا َن‬: ُ‫أَثْ َق َل ِت ال َْحا ِمل‬ babay a maogat a katitiyanan ‫ُمثْ ِقل‬ kiyaisgan so pkhasakit

‫ َج َع َل ُه ثَ ِقي ًال‬:‫ث ََق َل ُه‬ ِ so timbang a kapnd ‫ ال َْو ْز ُن‬: ُ‫الث ْقل‬ piyakapnd iyan

so pagigimo; kaymanan ‫اع‬ ُ َ‫ال َْمت‬

: ُ‫الثَ َقل‬

‫يس الخْ َط ِي ُر‬ َ : ُ‫الثَ َقل‬ ُ ‫الش ْيءُ النَ ِف‬ so dowa a mapnd so Qur’ān ‫اب اهللِ َوالسنَ ِة‬ ِ ‫الثَ َق َل‬ ُ َ‫ ِكت‬:‫ين‬ ُ

so nganin a mala i arga ago gona

ago so Sunnah

64

‫س َوالْجِ ُن‬ ُ ْ ‫ ا ِإلن‬:‫الثَ َق َليْ ِن‬ ُ ‫ال ِْمثْق‬ so timbang a kapened o shayi ’ ُ‫َال (ج) َمثَا ِقيل‬ ُ ‫ التَ َكا ِل‬: ُ‫ال َْمثَا ِقيل‬ so manga pepened a paliyogat ‫يف‬ so manosiya ago so Jinn

‫ ب َ َر َد‬:‫وجا‬ ً ُ‫ثَلَ َج يَثْلُ ُج ثُل‬ miyagilo so ig sa tominggaw ُ‫ج ال َْماء‬ َ ‫ثَ َل‬ ْ ‫ َر ِضي َو‬: ‫ص ْد ُر ُه‬ miyasoat sa kiyadnggawan ‫اط َمأَ َن‬ َ ‫ثَ َل َج‬ َ minggiyaw; miyagilo

a rarb iyan

‫ثَ ِل َج يَثْلَ ُج ثَلَ ًجا‬ ‫ ب َ ُر َد‬: ‫ثَ ِل َج ال َْم ُاء‬

tominggaw miyakatnggaw so ig, miyagilo

ig a ilo; ig a giyaw/diyaw ‫ثَ ِلج‬

َ ‫ أَ ْم َط َر ِت الثَ ْل َج‬: ُ‫الس َماء‬ َ ‫أثْ َل َج ِت‬ so ilo ‫ج‬ ُ ْ‫الثَل‬ so kasangkapan a pphamakatnggaw ‫ال َج ُة‬ َ َ‫الث‬ lomibo, gomioang, somipo’ sa garangan ‫ث َ َل َم يَثْ ِل ُم ث َ ْل ًما‬ libo niyan so klb, giyoangan ‫شقًا‬ َ ‫ث ِفي ِه‬ َ ‫ أَ ْح َد‬:‫ار‬ َ ‫ثَ َل َم الْجِ َد‬

minggiyaw so langit, mioran sa giyaw/ilo

iyan so klb

‫ َك َس َر‬: ‫ثَ َل َم ا ِإلن َ ُاء‬ َ ْ‫السي‬ thiphol iyan so pdang ‫ف‬ َ ‫ثَ َل َم‬ kiyaspoan, miyatphol ‫ث َ ِل َم يَثْلَ ُم ثَلَ ًما‬ kiyaspoan so shayi, odi na miyatphol ‫ت ِفي ِه ثُ ْل َمة‬ َ ‫ثَ ِل َم‬ ْ ‫ار‬ َ ‫الش ْي ُء‬ َ ‫ص‬ ِ ‫ثَ ِل َم‬ kiyaspoan so glat, miyathpol so glat ‫ين‬ ُ ‫الس ِك‬ lomiti’, mimbngkag ‫ِانْثَ َل َم‬ kiyaspikan so bibir (ngingi) o pananagoay ‫حرفَ ُه‬ َ

ْ

so lti’, so bngkag ‫الثُ ْل َم ُة‬

‫ث ََم َد يَثْ ِم ُد ث َْم ًدا‬ piyagiyasa iyan ُ‫جتَ ِم َع ِفي ِه ال َْماء‬ ِ ‫ َهيَأَ ُه َكال َْح ْو‬:‫ث ََم َد ال َْم َكا ُن‬ ْ َ‫ض ِلي‬ miyagiyasa’, miloba’

so darpa’ a datar o liong ka an katimoi sa ig

‫ض‬ ِ ‫ ِا ْستَنْبَ َط ُه ِم َن ا َأل ْر‬:َ‫ث ََم َد ال َْماء‬ linganan iyan sa tamok si polan sa da a ‫النًا‬ َ ُ‫ث ََم َد ف‬

pikhalot iyan so ig sa didalm a lopa

miyalamba on

65

‫ ق ََل‬:‫ث َِم َد يَثْ َم ُد ث ََم ًدا‬ minos i kadkl; maito i bilangan ‫ث َِمد‬ pithiyalokan iyan so mata sa ‫إلث ِْم ِد‬ ِ ْ‫ َك َح َل َها بِا‬:‫أَث َْم َد ال َْعيْ َن‬ mikhorang sa kadakl; miyaminos

taalok a ithmid

‫اْ ِإلث ِْم ُد‬ so liong a pkhatingkongan ko ig ‫جتَ ِم ُع ِفي ِه ال َْماءُ (ج) أَث َْماد َو ِث َماد‬ ْ َ‫ ال َْم َكا ُن ي‬:‫الثَ ْم ُد َوالثَ َم ُد‬ so shayi a giiithialok

so pagtaw a Thamūd a inantiyor siran o Allāh‫ود‬ ُ ‫ث َُم‬

‫استَق ََر‬ ْ ‫ أَق ََام َو‬:‫يَثْ ُملُ ث َْم ًال َوث ُُمو ًال‬ mithakna ko walay niyan ‫ِفي َدا ِر ِه‬ miyatingkong so ig ko liong ‫ ب َ ِقي‬:‫ض‬ ِ ‫ال َْماءُ ِفي ال َْح ْو‬ َ miyaibg ko pakabrg ‫اب‬ َ ‫ َس ِك َر ِم َن‬:‫يَثْ َملُ ث ََم ًال‬ ِ ‫الش َر‬

mithakna ago mithampat

َ‫ث ََمل‬ َ‫ث ََمل‬ َ‫ث ََمل‬ َ‫ث َِمل‬

a ininom iyan

mabbrg; maoobog ‫ث َِمل‬

‫ أَ ْس َك َر ُه‬:‫اب فُ َالنًا‬ َ ُ ‫الش َر‬ liyompiyowan iyan so pananagoay sa kinowa niyan on so tanng ‫ج ث َُمالَتَ ُه‬ َ ‫ أَ ْخ َر‬: ‫اْ ِإلن َ َاء‬ miyaibg o panginginomn si polan

َ‫أَث َْمل‬ َ‫أَث َْمل‬

iyan

piyakabisa niyan so panginginomn a pakabrg sa ‫اختَ َمر‬ ْ

َ

‫ نَق ََع ُه َحتَى‬:‫اب‬ َ َ‫ث ََمل‬ َ ‫الش َر‬ miyarembis

ُ ‫الثُ َم‬ ‫اث‬ ُ َ‫ ال َْملْ َجأُ َوالْ ِغي‬:‫ال‬ ُ ‫ُه َو ِث َم‬ skaniyan i apasa o pagtaw niyan ‫ال ق َْو ِم ِه‬ so malalamba a maito ko ‫اب‬ ٍ ‫ الْبَ ِقيَ ُة ِفي أَ ْسف َِل اْ ِإلنَا ِء ِم ْن َش َر‬:‫الثُ َمالَ ُة‬ so apasa a pzarindongan

panginginomn ko pananagoay; so titis o panginginomn ko pananagoay

‫الرغ َْوةُ (ج) ث َُمال‬ َ :‫الثُ َمالَ ُة‬ so walay a llmbaan sa khadkhaan a ‫الد َع ِة‬ َ ‫ الْ ِبنَاءُ فُ ِر‬:‫الثَ ِمي َل ُة‬ َ ‫اح ِة َو‬ َ ‫الر‬ َ ُ‫ش َو ُه ِيئَ ْت ِفي ِه َو َسا ِئل‬ so didi’; so borabora; so koyapr

madaya’

‫ث ََم َن يَثْ ُم ُن ث َْمنًا‬ kinowa niyan so ika walo bagi ko shayi ‫خ َذ ث ُُمنَ ُه‬ َ ‫ث ََم َن‬ َ َ‫ أ‬:‫الش ْي َء‬ mimbawalo skaniyan ‫ن ث َْمنًا‬ ُ ‫ث ََم َن يَثْ ِم‬ inwalo an iyan so pagtaw; kiyadnan iyan sa ika walo skaniyan ko ‫ َكا َن ثَا ِمنَ ُه ْم‬:‫ث ََم َن الْق َْو َم‬ kominowa sa walo

bilangan

66

mimbararega; miyagarega’‫ث ََمان َ ًة‬

‫ث َُم َن يَثْ ُم ُن‬ miyagarga’ so shayi’ ‫ال ث ََمنُ ُه‬ َ ‫ َغ‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫ث َُم َن‬ miyakala i arga’ ‫شأْن ُ ُه‬ َ ‫ َع َال‬:‫ث َُم َن‬ mala i arga’ ‫ث َِمين‬ ِ ‫أَث َْمنَ ِت‬ miyagarga so dagangan ‫الس ْل َع ُة‬ mithimo so pagtaw sa mbawalo kataw ‫اروا ث ََما ِني ًة‬ َ :‫أَث َْم َن الْق َْو ُم‬ ُ ‫ص‬ َ inarga iyan so shayi َ‫الشيء‬ ْ َ ‫ث ََم َن‬ so arga’ ‫الثَ َم ُن‬ so isa ko walo bagi ‫الثُ ْم ُن – الثُ ُم ُن (ج) أَث َْما ُن‬

 ‫ج‬

‫ َرف ََع‬:‫َجأَ َر ي َ ْجأَ ُر َجأَ ًرا‬ miyangangarapan ko Allāh ‫ع‬ َ ‫ تَ َض َر‬:ِ‫َجأَ َر ِإلَى اهلل‬ biyakgan, linikgan:‫جأْ ًرا‬ َ ‫َج ِئ َر ي َ ْجئَ ُر‬ biyakgan sa rarb, linikgan ‫ص ْد ِر ِه‬ َ ‫غ‬ َ ‫ُص ِفي‬ ْ ُ ‫ قَيء َو ِإ ْس َه‬:‫ار‬ so kanggowa ago kapagodo a pkhisogat ko manosiya ‫إلنْسا َن‬ َ ِ ْ‫ال يَأ ُخ ُذ ا‬ ْ ُ ‫ال ُْج َؤ‬ miyamosanggok, miyamisnga, ‫ص ْوتَ ُه‬ َ

(sakit)

ِ ‫الر َج‬ ‫الضخْ ُم‬ َ :‫ال‬ ِ ‫ال َْجأْ ُر ِم َن‬ miyamisnga so arimaw ‫س ُد‬ َ ‫َجأَ َر اْ َأل‬ komikhb, miyapa :‫جأْيًا‬ َ ‫َجأَى ي َ ْجأَى‬ kikhb iyan, piyapa iyan, siyamit iyan ‫ض‬ َ ‫ َع‬: ‫َج َأى َع َليْ ِه‬ ْ ْ tomiyarongko’, komiyalaboso‫حبس ُه َوأَ ْمس َك ُه‬ َ ‫َجأَى‬ َ ‫الش‬ َ َ َ َ :‫يء َجأ ًوا َو َجأيًا‬ mirothm i warna ً‫ج ُؤ َوة‬ ُ ‫َج ِئ َي ي َ ْجأَى َجأًى َو‬ mirothm so warna o koda’ sa so mariga’ na ‫ح ْمرتُ ُه ِإلَى الْ ُك ْد َر ِة‬ ُ ‫َجأَى الْف ََر‬ َ ُ ‫ َض َرب َ ْت‬:‫س‬ so mala’, militilitig a mama

miyakarothm

‫أَ ْجأَى‬ babay a koda a marothm ‫َجأْ َواء‬

mama a koda a marothm

so kobal a pmbthadan ko kodn; so lakal a kobal a pmbtadan sa kodn‫جِ ئَاء‬ gomitas, miotol, tomiphd

67

)‫الْجِ ئَ َاوةُ (ج‬

‫ ق ََط َع‬:‫َج َب ي َ ُج ُب َجبَا َوجِ بَابًا‬

so Islam na pnggtasn iyan so miyaonaan iyan, maana a anday ‫قَب َل ُه‬

ْ ‫ا ِإل ْس َال ُم يَ ُج ُب َما‬

kapagislam o taw na miyada so manga dosa niyan ko da niyan pn kapagislam sa di niyan dn maphanawbat ka di ron iziksa

:‫َج َب ي َ َج ُب َجبَبًا‬ onta a mapopotol i batobato ‫ب‬ ُ ‫ ِانْق ََط َع َسنَ ُام ُه ف َُه َو أَ َج‬:‫َج َب الْبَ ِع ُير‬ babay a dampnas i rarb a di pamomonolan sa soso ‫ص ْد ُر َها َوث َ ْديَا َها‬ َ ‫ َال يَ ْع ُظ ُم‬: ‫ِا ْم َرأَة َجبَاء‬ minditar sa Jubbah nditarn a kayokos ‫ْجب َة‬ َ ‫ لَ ِب‬:‫ِا ْجتَ َب‬ َ ُ ‫س ال‬ ِ binsad iyan so shayi, piyotol iyan ‫ ق ََط َع ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫ا ْجتَ َب‬ ِ ‫ الْ ِبئْ ُر ال َْو‬:‫ال ُْج ُب‬ paridi odi na bowalan a madalm i kalot ago ‫اس َع ُة (ج) أَ ْجباب َوجِ باب‬ َ َ miyotol, minsad

maolad

sagorompong a

‫اب ال ُْجبَا ِئ ِي‬ ِ ‫ ُم ْعتَ ِزلَ ُة الْبَ ْص َر ِة يُنْ َسبُو َن ِإلَى أَ ِبي َع ِل ِي ُم َح َم ٍد ب ْ ِن َعبْ ِد ال َْو َه‬:‫ال ُْجبَا ِئيَ ُة‬

manga taw a Mu’tazilah sa Basra a ibabangnsa siran ko Mohammad Bin Abdil Wahhāb Al Jubāī a aya iran imām ko tindg iran ko agama so nditarn a jubbah, ‫َوجِ باب‬

َ

‫الد ْر ُع (ج) ُجبَب‬ َ :‫ال ُْجبَ ُة‬ so nditarn a rabn

tominimo’ ً‫اوة‬ َ ‫َو َجب‬

َ

‫َجبَا ي َ ْجبُوا َجبْ ًوا‬

‫ َج َم َع ُه‬:‫اج‬ َ ‫َجبَا الْخَ َر‬ minili, tominimo’‫ َجبا‬:‫جبيا َوجِ باي َ ًة‬ َ َ ً ْ َ ‫َجبَى ي َ ْج ِبي‬ tinindos iyan, pinili iyan ُ‫اره‬ َ َ‫ ِا ْخت‬:‫ِا ْجتَبَ ُاه‬

tinimo iyan so bois a miyaragon ko lopa

‫ال َْجابِي (ج) ُجبَاة‬ so mala a kodn odi na kawa’ a pthindaan ‫اب‬ ٍ ‫ال َْجابِيَ ُة (ج) َج َو‬ miyalk, tiyalaw, liningkap ‫ب‬ َ َ‫ تَ َهي‬:‫َجبَ َن ي َ ْجبُ ُن ُجبْنًا‬ mithalaw; milingkap ‫ َجب َن‬:‫جبان َ ًة‬ ُ َ َ ‫َجبُ َن ي َ ْجبُ ُن ُجبْنًا َو‬ talaw, lingkap, la-o ‫جبان‬ َ َ ‫تَ َجبَ َن‬ mimbathik so gatas ‫ْجب ِن‬ َ :‫اللبَ ُن‬ َ ‫ص‬ ْ ُ ‫ار َكال‬ so giimanimo ko tamok datar o zakāt

َ )‫ال َْجبَا ُن (ج‬ ‫ ال َْمقْبَ َرة‬:‫ال َْجبَان َ ُة‬

so talaw, so lingkap ‫ُجبنَاء‬ so lbnga, pkhoboran sa miyatay

‫ال ُْجبْ ُن‬ so bnng ‫ين‬ ُ ‫ال َْج ِب‬ so nganin a pkhasabapan sa katatalaw ‫جبنَ ُة‬ َ ْ ‫ال َْم‬ so lominintad a gatas sa mimbathik

68

somiyarongangat:‫جب ًها‬ َ

ْ ‫َجبَ َه ي َ ْجبَ ُه‬ siyarongangat iyan si polan sa ‫ قَالَ ُه بِ َما ي َ ْكر ُه‬:‫النًا‬ َ ُ‫َجبَ َه ف‬ َ katahro a marata

tiyalmba o shayi si polan ‫َجأَ ُه قَبلَ أَ ْن يَتَ َهيأَ لَ ُه‬ َ ‫َجبَ َه‬ َ ْ َ ‫ ف‬:‫الش ْيءُ فُ َالنًا‬ miyakablang so bnng iyan ‫ت َجب َهتُ ُه‬ ْ ْ ‫ ِاتَ َس َع‬:‫َج ِب َه ي َ ْجبَ ُه َجبَ ًها‬ mama a mimbn’ng sa mablang ‫أَ ْجبه‬ َ babay a mimbn’ng sa mablang ‫َجب َهاء (ج) ُجبه‬ ْ ْ َ َ piyakarondan iyan sa ‫س َجب َهتَ ُه‬ ْ َ ‫ أ ْخ َز ُاه فَنَك‬:‫َجبَ َه ُه‬ minisondong iyan a bn’ng iyan

so panmpang, so bnng ‫ْجب َه ُة‬ َ ‫ال‬

ْ ِ so lompokan o manga taw‫اس‬ ِ َ‫ ال َْج َما َع ُة ال ُْم َؤلَ َف ُة م َن الن‬:‫ال َْجبْ َه ُة‬ ‫َج َح َد ي َ ْج َح ُد َج ْح ًدا َو ُج ُحودا‬ siyangka iyan so btad / sogoan ‫ أَن ْ َكر ُه‬:‫أل ْمر‬ َ َ َ ‫َح َج َد ا‬ kiyasikotan sa tamok ‫ح ًدا‬ َ ‫َج ِح َد ي َ ْج َح ُد َج‬ ‫ق ََل َخيْ ُر ُه ِل َف ْق ٍر أَ ْو بُخْ ٍل ف َُه َو َج ِحد‬ miyarawas so tamok iyan sa miyamrmr ‫حد‬ ْ ‫َو َج‬ gomiyangkil so lopa’ ko da on kaorani ‫ض‬ ُ ‫َج ِح َد ِت ا َأل ْر‬ miyakasimpit so kaoyagan iyan ‫اشتَ َد‬ ْ ‫ َضاقَ َو‬:‫ش‬ ُ ْ‫َج ِح َد ال َْعي‬ miyamoplis, miyarawas so tamok iyan ‫ب َمالُ ُه‬ َ ‫ ذَ َه‬:‫أَ ْج َح َد‬ somiyangka

so kasangka’, so kadapaya ko mapiya

ِ ‫ ن ُ ْك َرا ُن ال َْم ْع ُر‬:‫ود‬ ‫وف‬ ُ ‫ال ُْج ُح‬

‫َج َح َن ي َ ْج َح ُن َج ْحنًا‬ piniloan iyan so pamiliya niyan sa kamrmr odi na kaligt ‫ال‬ ً ْ‫َضيَ َق َع َلى ِعيَا ِل ِه فَق ًْرا أَ ْو بُخ‬ mirotig sabap ko di kapiya o pkhakan iyanُ‫ساءَ َغ َذا ُؤهُ َوب َ ُط َؤ ن ُ ُم ُوه‬ َ ‫َج ِح َن ي َ ْج َح ُن َج َحنًا َو َج َحان َ ًة‬ ta a rotig a kontg ‫َج ِحن‬ piyakasimpitan iyan sa pagpr so ‫ج َن َع َلى ِعيا ِل ِه‬ َ ‫أَ ْح‬ َ minilo’, miyagikot

pamiliya niyan sa kaligt odi na kamrmr

‫َج َد َب ي َ ْج ِد ُب‬ piyaawing iyan so shayi ‫ َعاب َ ُه َوذَ َم ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫َج َد َب‬ lomiyaon, miyagangkil, miyamara ‫س‬ َ َ‫َج ِد َب ي َ ْج َد ُب َج ْدبًا يَب‬ miyamaawing ‫ج ْدبًا‬ َ

69

‫َج ِد َب ال َْم َكا ُن ُج ُدوب َ ًة‬ miyagangkil so darpa ko da on kaorani ‫ب ال َْم َكا ُن‬ َ ‫أَ ْج َد‬ َ lomiya-on so ragon sa da dn oran ‫ار بِ َها َج ْدب‬ َ :‫السنَ ُة‬ َ ‫ص‬ َ ‫أ ْج َدب َ ِت‬ kiyamaraan so darpa ko da on kaorani

so darpa a kamamaraan

‫س‬ ُ ِ‫ الْيَاب‬: ‫ا َأل ْج َد ُب ِم َن ا َأل ْم ِكنَ ِة‬ sabap sa di pagoranan

ٍ ‫ار ذَ ا َح‬ mikhawasa, miyanamok ‫ظ‬ َ ‫َج َد يَجِ ُد َج ًدا‬ َ ‫ص‬ miyakabagr si polan sa da kalobayi ‫ ل َْم ي َ ْه َز ْل‬:‫الن جِ ًدا‬ َ ُ‫َج َد ف‬ َ ‫َج َد ِفي ا‬ miyanagontaman ko btad ‫ ِا ْجتَ َه َد ف َُه َو َجاد‬:‫أل ْم ِر‬ miyaadn so shayi ko oriyan o di niyan ‫ث ب َ ْع َد أَ ْن ل َْم ي َ ُك ْن ف َُه َو َج ِديد‬ َ ‫َج َد‬ َ ‫ َح َد‬:ً‫الش ْي ُء جِ َدة‬ kapakamomoayan sa miyaona sa skaniyan na maadn a bago; mimbago so shayi sa babago a kiyaadn iyan

‫ادا‬ ً ‫َج َد ي َ ُج ُد َج ًدا َوجِ َد‬ piyotol iyan so shayi, gitas iyan ‫ ق ََط َع ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫َج َد‬ ribas iyan so korma sa piyamotol iyan so manga talintang o onga ُ‫ ق ََط َع ث ََمره‬: َ‫َج َد النَخْ ل‬ َ miotol; somipi’; miyabis

niyan

miyaparoli niyan ‫نَالَ ُه‬

‫َج َد ي َ َج ُد َج ًدا‬ miyaparolingka so mapiya ‫ت بِالْخَ ي ِر‬ َ ‫َج ِد ْد‬ ْ ٍ ‫اج ِت َه‬ miyanamar si polan ‫اد‬ َ :‫أَ َج َد فُ َالن‬ ْ ‫ار ذَ ا جِ ٍد َو‬ َ ‫ص‬ biyago niyan so shayi‫ صير ُه َج ِدي ًدا‬:‫يء‬ َ ‫َج َد َد‬ َ ‫الش‬ ََ

‫ار‬ ُ ‫ اللَيلُ والنَ َه‬:‫ا َأل َج َد ِان‬ َ ‫ َو َس ُط‬:ُ‫ادة‬ so lmbak o lalan ‫يق‬ ِ ‫الط ِر‬ َ ‫ال َْج‬ َ ‫يق ا‬ َ :ُ‫ادة‬ so mala a lalan, mala a karsada ‫أل ْع َظ ُم‬ ُ ‫الط ِر‬ َ ‫ال َْج‬ so masa a kaprbasa ko onga ‫ أَ َوا ُن ق َْط ِع ث ََم ِر النَخْ ِل‬:‫اد‬ ُ ‫الْجِ َد‬ so gagawii ago so daondaw

o korma a phamotoln so manga talintang o lpaan iyan

so ama a dato’ ‫أ َ ْج َداد‬

)‫ أَبُو ا َأل ِب َوأَبُو ا َأل َم(ج‬:‫ال َْج ُد‬ so kala ago so pangkatan ‫ال ُل‬ َ ‫ ال َْع َظ َم ُة َوال َْج‬:‫ال َْج ُد‬

ُ‫الر ْزق‬ ِ :‫ال َْج ُد‬ so okor, so kipantag ‫ج َداد َو ُج ُدود‬ ْ َ‫ ال َْح ُظ (ج) أ‬:‫ال َْج ُد‬ so panagontaman, so panamar ‫اد‬ ُ ‫ ا ِال ْج ِت َه‬:‫الْجِ ُد‬ so rizki

70

‫َع ِظيم جِ ًدا‬ so thbaan o lawas a ig ‫ج َداد‬ ْ َ‫يء النَ ْه ِر (ج) أ‬ ُ ‫ شاَ ِط‬:‫ال ُْج ُد‬ so lopa a pantar a kayat ‫ض ال ُْمستَ ِوي َ ُة‬ ُ ‫ ا َأل ْر‬:‫ال َْج َد ُد‬ ْ sa taw a mokit ko pantar a lopa ‫العا ِفي ِة‬ َ َ‫ َم ْن َس َل َك ال َْج َد َد أَ ِم َن الْ ِعث‬: ُ‫ال َْمثَل‬ َ َ ‫ ي ُ ْض َر ُب ِفي َط َل ِب‬:‫ار‬ tanto a mala’; mala a tanto

na makalidas ko kitarpang

‫ال َْج َد ُاء ِم َن ا ِإلبِ ِل‬ ِ َ ‫يق ِفي‬ َ :‫ال ُْج َد ُد‬ so lalan ko langit ago sii ko palaw ‫ْجب ِل‬ ُ ‫الط ِر‬ َ َ ‫الس َماء َوال‬ َ :‫ال َْج ِدي َدتَ ِان‬ so gagawii ago so daondaw ‫ار‬ ُ ‫الليْلُ َوالنَ َه‬ so kambing odi na onta a inabis so tangila niyan

mitho’; lomiyonaw; mialad;‫ج ْد ًرا‬ َ

‫َج َد َر ي َ ْج ُد ُر‬ lomiyonaw so mangngtho ‫ت‬ ُ ْ‫َج َد َر النَب‬ piyagalad iyan so shayi a alad ‫ح َو َط ُه‬ َ ‫َج َد َر‬ َ :‫الش ْي َء َج ْد ًرا‬ miyasogat a sakit a judari ‫ي ف َُه َو َج ِدر‬ ُ ‫صاب َ ُه ال ُْج َد ِر‬ َ َ‫ أ‬:‫َج ِد َر ي َ ْج َد ُر َج َد ًرا‬ ‫ار َخ ِليقًا بِ ِه‬ َ ً‫ارة‬ َ ‫ص‬ َ ‫َج ُد َر ي َ ْج ُد ُر َج َد‬ patot, ‫َج ِدير (ج) ُج َد َراء‬ miyasogat a sakit a judari so mama ‫ي‬ ُ ‫صاب َ ُه ال ُْج َد ِر‬ َ َ‫ أ‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫ُج ِد َر‬ lomiyonaw so mangngtho ‫ت‬ ُ ْ‫أَ ْج َد َر النَب‬ mionga so kayo a pamomolan ‫جر‬ َ ‫أَ ْج َد َر‬ ُ َ ‫الش‬ miyanglb, miyagalad ‫ِا ْجتَ َد َر‬ ُ ‫ ال َْحا ِئ‬:‫ار‬ so alad, so klb ‫ط (ج) ُج ُدر‬ ُ ‫الْجِ َد‬ miyapatot; miyataralbi

‫ ُح ًمى ُم ْع ِديَة‬:‫ال ُْج َد ِر ُي‬ so kodal a pd sa ator ُ‫ْج ِديرة‬ َ َ ‫ال‬ somiyamping, miyotol, ‫ج ْد ًعا ق ََط َع‬ َ ‫َج َد َع ي َ ْج َد ُع‬ so sakit a Judari

miyabis sa ngirong

‫َج ِد َع ي َ ْج َد ُع َج َد ًعا‬ ‫ ق ُِط َع أَن ْ ُف ُه أَ ْو َط َرف ِم ْن أَ ْط َرا ِف ِه‬: ‫ُج ِد َع فُ َالن‬ somiyamping

siyampingan sa

ngiron si polan

mama a samping i ngiron ‫أَ ْج َدع‬

‫َج ْد َع ُاء (ج) ُج ْدع‬ ً ‫َج ُد َل ي َ ْج ُد ُل ُج ُدو‬ miyatingangn lomalakaw ‫ال‬

babay a samping i ngirong

71

‫ ق َِو َي َوتَ ِب َع أُ َم ُه ف َُه َو‬:‫َج ُد َل الْ ُغ َال ُم‬ miyakatgas so shayi ‫ب‬ َ ‫َج ُد َل‬ َ :‫الش ْي ُء‬ َ ‫ص ُل‬ ً ‫َج َد َل ي َ ْج ِد ُل َج ْد‬ komiyandong, minins sa tali ‫ال‬ kiyandong iyan so tali, binins iyan so kandong iyan ‫ج ُدول‬ ْ ‫ أَ ْح َك َم فَتْ َل ُه ف َُه َو َم‬: َ‫َج َد َل ال َْحبْل‬ minitaralo so giiniyan ‫ومتُ ُه ف َُه َو َج ِدل‬ َ ‫ ِا ْشتَ َد ْت ُخ ُص‬miyamawal ‫َج ِد َل ي َ ْج َد ُل َج َد ًال‬ ِ ‫َج‬ miyatingangn lomalakaw so bagowa mama‫ادل‬

kapakiphawala

piyakaonot o saladng so wata iyan a maito agopn ‫َولَ ُد َها‬

َ ‫أَ ْج َدل َِت‬ ‫ َم َش ْت َم َع َها‬:‫الظ ِبيَ ُة‬

miyatingangn lomalakaw

iniphawala iyan sa tindg a pamikiran

‫ادلَ ًة‬ َ ‫ادلَ ُه ُم َج‬ َ ‫َج‬

‫ص َر َع ُه‬ َ :‫َج َدلَ ُه‬ ِ ‫الصق ُْر (ج) أَ َج‬ so darayo ‫ادل‬ َ :‫ا َأل ْج َد ُل‬ so kapakithindga sa pamikiran ‫ْج َد ُل‬ َ ‫ال‬ so maito a kakar a phagokitan a ig‫ض ِللسقْيا‬ ِ ‫ص ِغي ٍر يُ َش ُق ِفي ا َأل ْر‬ َ ‫ َم ْج َرى‬:‫ال َْج ْد َو ُل‬ َ ُ so pat i rogo a panoratan a dadaptaran ‫ْج ْد َو ُل‬ َ ‫ال‬ inibadas iyan sa miyapatay niyan

sa manga sorat

ُ ُ‫ ال ِز َم ُام ال َْم ْفت‬: ُ‫ال َْج ِديل‬ ‫ول ِم ْن أَ ِد ٍم أَ ْو‬ so nditarn a salindang o babay ‫اح‬ ُ ‫ الْ ِو َش‬: ُ‫ال َْج ِديل‬ so solapid a bok o babay ‫ْج ِدي َل ُة‬ َ ‫ال‬

so kakandongn a tali a pd sa kobal odi na bok ‫ش ْع ٍر‬ َ

lomitho ko manga kmer iyan ‫ج ْذ ًوا‬ َ

‫َج َذا ي َ ْج ُذو‬ ِ ‫ ق ََام َع َلى أَ ْط َر‬:‫َج َذا‬ tominindg sa aya idadapo iyan na so manga poro o kmer ‫صابِ ِع ِه‬ َ َ‫اف أ‬ iyan

‫الش ْح َم‬ َ َ‫ َح َمل‬:‫السنَ ُام‬ َ ‫َج َذا‬ mirn; somiyapar ‫ج ْذيًا‬ َ ‫َج َذا ي َ ْج ِذي‬ inrn iyan si polan ‫ َمنَ َع ُه‬:‫النًا‬ َ ُ‫َج َذا ف‬ َ inrn iyan skaniyan sa siyaparan iyan ‫ َمنَ َع ُه‬:‫إلنْسا َن‬ َ ِ ‫أ ْج َذى ا‬ َ inalidan iyan so ator sa iniporo iyan ‫ َرف ََع ُه‬:‫جر‬ َ َ ‫أ ْج َذى ال َْح‬ َ miyalid so pagtaw sa ator ka an iran ُ‫شب ًة ِليرف َُعوه‬ ْ َ َ َ ‫ أ ْد َخ ُلوا تَ ْحتَ ُه َخ‬:‫تَ َجاذَ ى الق َْو ُم َح َج ًرا‬ miyamno a sapo so batobato o onta

miporo

ِ ‫ال َْج‬ so babay a onta a mikhorang i gatas ko ‫اذي َ ُة‬ kiyambawata iyan

72

‫ال َْج َذاةُ (ج) الْجِ َذ ُاء‬ so waga a apoy ُ‫ْج ْمرة‬ َ َ ‫ ال‬:ُ‫ال َْج ْذ َوة‬ so toka o papanok ‫الطي ِر‬ ْ َ ‫ِم ْج َذ ُاء‬

so itado o mala a kayo

‫َج ِر َد ي َ ْج َر ُد َج ْر ًدا َخ َال جِ ْس ُم ُه ِم َن‬ mama a da a baraybon iyan‫أَ ْجرد (ج) ُجرد‬ ْ َ kiyaawasan so darpa sa mangngetho ‫َج ِر َد ال َْم َكا ُن‬ lopa a mamamayas ‫أَ ْرض َجر َداء‬ ْ َ tiyarapan so ibabasok sa da ‫اد‬ َ ‫ُج ِر َد‬ ُ ‫صاب َ ُه ال َْج َر‬ َ ‫ أ‬:‫الز ْر ُع‬

da a baraybon ko lawas iyan‫الش ْع ِر‬ َ

a miyalamba on

lopa a madakl a tarapan on

ِ ‫ودة َك ِث َيرةُ ال َْج َر‬ ‫اد‬ َ ‫أَ ْرض َم ْج ُر‬

inopisan iyan, liyowasan iyan

‫ ق ََش َر ُه‬:‫َج َر َد ُه‬

‫السيْ َف ِم ْن ِغ ْم ِد ِه‬ َ ‫َج َر َد‬ lomikas ‫ تَ َعرى‬:‫جر َد ِم ْن ث َْوبِ ِه‬ َ َ َ ْ ‫ِان‬

binindas iyan so pdang ko tanggoban iyan

‫ تَ َع َرى‬:‫تَ َج َر َد ِم ْن ث َْوبِ ِه‬ َ َ ‫س ِف ِيه ِغل َو‬ poso a maliwanag ‫ال ِغش (ج) أَ َجا ِرد‬ َ ْ‫ لَي‬:‫قَ ْلب أ ْج َر ُد‬ lomikas, mithalandiyang

daa dngki niyan

so tarapan ‫اد‬ ُ ‫ال َْجر‬

َ so lopa a landap a kabagabagas ‫اء‬ َ :‫ال َْج ْر َد ُاء‬ ُ ‫الص ْح َر‬ so klong ‫س‬ ُ ‫ التُ ْر‬:‫ال َْج ْر ُد‬ so nditarn a miyarombay ‫ق (ج) ُجرد‬ ُ ‫ الثَ ْو ُب الْخَ ِل‬:‫ال َْج ْر ُد‬ ُ so payagan ko oman gawii (news paper)‫الص ِحي َف ُة الْي ْو ِمي ُة‬ َ : ُ‫ال َْج ِري َدة‬ َ َ so rahasiyan nganin a di khagdam ogaid na raraotn ‫اس‬ ِ ‫ال َْح َو‬

ِ ِ‫ َما يُ ْد َر ُك ب‬:‫ال ُْم َج َر ُد‬ ‫الذ ْه ِن ُدو َن‬ o akal

mithaos so lopa’; miyamayas so lopa’‫جر ًزا‬ َ

َ ‫َج ِر َز ي َ ْج َر ُز‬ mimbaloy so lopa a taos ‫ض‬ ُ ‫َج ِر َز ِت ا َأل ْر‬ َ ‫ َكا َن َس ِر َيع ا‬: ً‫َج ُر َز ي َ ْج ُر ُز َج َرا َزة‬ komiyan sa magaan ‫أل ْك ِل‬ kiyataosan so lopa ‫ض‬ ُ ‫أَ ْج َر َز ِت ا َأل ْر‬ ِ ‫ الق‬: ‫وف‬ ِ ُ‫السي‬ so pdang a phamitas ‫َاط ُع‬ ُ ‫ال ُْج َرا ُز ِمَن‬ so ragon a tawn; so ragon a sikot

73

‫السنَ ُة ال ُْم ْج ِدب َ ُة‬ َ :‫ال َْج َر ُز‬

‫ الف َْر ُو‬:‫الْجِ ْر ُز‬ so lopa a taws a mamamayas ‫ج ِدب َ ُة‬ ُ ‫ ا َأل ْر‬:‫ال ُْج ُر ُز‬ ْ ‫ض ال ُْم‬ so bombol

a daa pakaig on

miotol; somipi’; romibas; minggolaola sa dosa ‫ ق ََط َع‬, ‫ب‬ َ َ ‫ أَذْ ن‬:‫َج َر َم ي َ ْج ِر ُم َج ْر ًما‬ piyakandosa niyan so mama َ‫َجر َم الر ُجل‬ َ َ

‫ َجنَى ث ََم َر ُه‬: َ‫َج َر َم النَخْ ل‬

ribas iyan so onga o korma sa piyamotol iyan so talintang o onga

niyan

‫ َع ُظ َم‬: ‫َج ُر َم ي َ ْج ُر ُم َج َر َام ًة‬ mindosa ‫أَ ْجر َم‬ َ َ ‫ِا ْجتَ َر َم‬ pinggolaola niyan so dosa ‫ب‬ َ ْ ‫الذن‬ miyaipos; miyapopos ‫َضى‬ َ ‫ ِانْق‬:‫تَ َج َر َم‬

minggolaola sa mala adosa ‫ُجر ُم ُه‬

ْ

so gramos ‫ام‬ ُ ‫ال ْْجر‬

َ so miyaroro ko onga ‫ن التَ ْم ِر ِعنْ َد ق َْط ِع ِه‬ َ ‫ َما َسق ََط ِم‬:‫الْجِ َر َام ُة‬ ko kiyarbasa on

‫ َال ب ُ َد َو َال َم َحالَ َة‬:‫َال َج َر َم‬

tangkd, di dn dowadowa

‫ ال َْج َس ُد‬:‫الْجِ ْر ُم‬ so dosa; so kasalaan ‫ْجر ُم‬ ْ ُ ‫ال‬

so lawas a adn a liks iyan

‫ال َْج ِر ُيم‬ komitas; miotol; miyantk ‫ ق ََط َع‬:‫ج ْز ًعا‬ َ ‫َج َز َع ي َ ْج َز ُع‬ ِ ‫َج َز َع ال َْو‬ kitas iyan so balintad sa rinipag iyan ko barat iyan kna o ba sii ‫ضا‬ ً ‫ ق ََط َع ُه َع ْر‬:‫اد َي‬ so ribas a onga sapad

ko lndo niyan

‫ ق ََط َع لَ ُه ِمنْ ُه‬:‫َج َز َع لَ ُه ِم ْن َما ِل ِه‬ da makasabar ko tiyoba a ‫ص ِبر َعلَى َما ن َ َز َل بِ ِه ف َُه َو َج ِزع َو َجا ِزع َو َج ُزوع‬ ْ ْ َ‫ ل َْم ي‬:‫َج ِز َع ي َ ْج َز ُع َج َز ًعا‬ sipikan iyan ko tamok iyan

minisogat on; kiyatkawan ko tiyoba a minitalmba on sa mindadangin ka da makasabar

‫ ال ِق ْط َع ُة ِم َن‬:‫الْجِ ْز َع ُة‬ ً ‫َج َز َل ي َ ْج ِز ُل َج ْز‬ miyotol; miyabis; somipik ‫ال‬ piyotol iyan; inabis iyan; gipikan iyan ‫ ق ََط َع ُه‬:‫َج َزلَ ُه‬ biyagian iyan ko tamok iyan ‫اه ِمنْ ُه ِق ْط َع ًة‬ ُ ‫ أَ ْع َط‬: ‫َج َزلَ ُه ِم ْن َما ِل ِه َج ْزلَ ًة‬ َ so sagintas ko kagagawii‫اللي ِل‬ ْ

‫يم ِم ْن ُك ِل َش ْي ٍء‬ َ ‫ الْ َك ِث ُير‬:‫ال َْج ْز ُل‬ ُ ‫الع ِظ‬ so satbi; so sagpik; so saabis ‫ الْ ِق ْط َع ُة‬:‫الْجِ ْزلَ ُة‬

so kalaan ko oman i shayi

74

‫ الْ َك ِث ُير‬: ُ‫ال َْج ِزيل‬ lomiyawas; milawas; mimbadan ‫جس ًدا‬ ْ َ ‫َج َس َد ي َ ْج ُس ُد‬ liyawasan iyan bintol iyan s alawas ُ‫ب َجس َده‬ َ َ ‫ َض َر‬:‫َج َس َد ُه‬ mimbathik sa miyamara ‫جس ًدا‬ َ َ ‫َج ِس َد ي َ ْج َس ُد‬ mimbathik so rogo’ ‫س‬ َ ‫َج ِس َد‬ َ َ‫ يَب‬:‫الد ُم‬ minidkt on ‫ق‬ َ ‫ ل َِص‬:‫َج ِس َد بِ ِه‬ ِ ‫صبَ َغ ُه بِالْجِ َس‬ riyandang iyan so nditarn a jisad ‫اد‬ َ : ‫أَ ْج َس َد الثَ ْو َب‬ mimbolawas; miyapayag sa adn a lawas iyan ‫جس َد‬ َ َ َ‫ت‬ so rogo’ a mimbathik a miyamara ‫س‬ َ :‫اد‬ ُ ‫الْجِ َس‬ ُ ِ‫الد ُم الْيَاب‬ so za’faran ‫الز ْعفَرا ُن‬ ُ ‫الْجِ َس‬ َ َ :‫اد‬ ْ so sakit a lawas ago tiyan ‫ْجس ِد َوالْب ْط ِن‬ ُ ‫ال ُْج َس‬ َ َ ‫ َو ْجع يَأ ُخ ُذ ِفي ال‬:‫اد‬ َ so lawas; so badan‫ الْجِ س ُم (ج) أَ ْجساد‬: ‫ْجس ُد‬ َ ْ َ َ ‫ال‬ miphoyot; mimbathik so bonag ‫س‬ ُ ‫َج َسا ي َ ْج ُسو َج ْس ًوا‬ َ َ‫ يَب‬:‫وج ُس ًوا‬ so madakl; so matakar

:‫َج َسا ال َْم ُاء‬ mimbathik; miphoyot; tomigas ‫ َجسا‬:‫جسا‬ َ ً َ ‫َج ِس َي ي َ ْج َسى ُج َس ًوا َو‬ rinido iyan ُ‫اداه‬ َ ‫ َع‬:‫اس ُاه‬ َ ‫َج‬ tomiyapong; miyowayo‫شبا‬ ً ْ ‫َج َش َب ي َ ْج ُش ُب َج‬ biyowayo niyan so od ‫حنَ ُه‬ َ ‫ َط‬: ‫َج َش َب ال َْح َب‬ miphoyot so ig; mimbathik so ig ‫َج َم َد‬

‫َج ِشَب ي َ ْج َش ُب َج َشبًا‬ miyakakrang so kakan iyan, maana kiyargnan ko oyagan ‫ش َن‬ ُ ‫ َغلُ َظ َمأْ َك ُل ُه َو َخ‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫َج ِش َب‬ mizikot; kiyargnan sa kawiyagan

sa ginawa

mimbaloy a ‫ب‬ َ ‫َج ِش‬

:‫َج ُش َب ي َ ْج ُش ُب ُج ُشوب َ ًة َو َج َشاب َ ًة‬ kiyasikotan ko pagpr

‫ َجفَا َو َخ ُش َن‬:‫َج ُش َب الْ َك َال ُم‬ somibang; lominiwanag ‫ورا‬ ً ‫َج َش َر ي َ ْج ُش ُر ُج ُش‬ mikhoyakas so kapitapita ‫ق‬ َ ‫ َط َل َع َوان ْ َف َل‬:‫الصبْ ُح‬ ُ ‫َج َش َر‬ َ َ ‫الد َو‬ iniliyoniyan sa kodal so bintang ‫خر َج َها ِللر ْع ِي‬ َ ‫َج َش َر‬ َ َ ْ ‫ أ‬:‫اب‬ tomigas; miyamara‫شرا‬ ً َ ‫َج ِش َر ي َ ْج َش ُر َج‬ miyakarzik so pananagoay ‫خ‬ َ ‫ اتَ َس‬:‫َج ِش َر ا ِإلن َ ُاء‬ miyakarata so katharo’

75

ِ ‫الس‬ ‫س َكال َْح َج ِر‬ َ ‫احلُ َج َش ًرا َو َج َش‬ َ َ‫ َخ ُش َن ِطينُ ُه َويَب‬:ً‫ارة‬ َ ‫َج ِش َر‬ miyamara so pagilidan o ragat sa tomigas

‫صاب َ ُه ُس َعال َجاف‬ َ َ‫ أ‬:‫ُج ِش َر‬ inibagak iyan ‫ تَر َك ُه‬:‫شر ُه‬ َ َ َ ‫َج‬ ِ ‫ال َْج‬ so masa a karamigi ko kagagawii ‫حر‬ َ :‫اش ِريَ ُة‬ ُ َ ‫الس‬ gomidam sa lgt a kamara

so taw a pphakatorog ko darpa a

‫ال َْج َش ُر‬

pphagonongan iyan sa kambing miyowayo; somiyasa :‫شا‬ ً ‫َج‬

‫ش‬ ُ ‫ش ي َ ُج‬ َ ‫َج‬ biyowayo niyan so ‫شوش َو َج ِشيش‬ ُ ‫ َج َر َش ُه ف َُه َو َم ْج‬:‫ش ال َْح َب‬ َ ‫َج‬ od sa kiyadaan sa okap

‫ َكنَ َس ُه َون َ َظ َف ُه‬:‫ش ال َْم َكا َن‬ َ ‫َج‬ liyompiyowan iyan so tabay ‫ نَقَا َها‬:‫ش الْ ِبئْر‬ َ ‫َج‬ َ

inoginasan iyan so darpa sa piyayopasan iyan

tomigas; miyakabasng :‫ش ًة‬ َ ‫َو ُج‬

‫ش َج َش ًشا‬ ُ ‫ش ي َ َج‬ َ ‫َج‬ َ ‫ ِا ْشتَ َد َو َغ ُل‬:‫الص ْو ُت‬ miyakatgas so lagam ‫ظ‬ َ ‫َج‬ َ ‫ش‬ miyakarimng so lopa sa kiyapakarabong o mangngtho on‫ف نَبتُ َها‬ ُ ‫أَ َج َش ِت ا َأل ْر‬ ْ َ َ‫ ِالْت‬:‫ض‬ biyowayo niyan so od ka an kaopisi ‫ش َها‬ َ ‫ َج َر‬:‫ش ال َْح َب‬ َ ‫أَ َج‬ mithamparasa; mimbasa sa basa a diyanggal‫ح‬ ٍ ْ‫ تَ َر َك ال َْحياَ َء َوتَ َك َل َم بِقُب‬:‫َج َل َع ي َ ْجلَ ُع ُجلُو ًعا‬ somiyawa so babay sa mimbinayar ‫ت‬ ْ ‫ َسف ََر ْت َوتَبَ َر َج‬:ُ‫َج َل َع ِت ال َْم ْرأَة‬ babay a somasawa a mbibinayar ‫َجا ِلع‬ siyawaan iyan so shayi; ‫ش َف ُه‬ َ ‫َك‬

:‫الش ْيءَ َج ْل ًعا‬ َ ‫َج َل َع‬

biyongkarasan iyan

‫ َخ َل َع ُه‬:‫َج َل َع الثَ ْو َب‬ mimbaloy a diyanggal i katharo a matamparasaan ‫ َج َل َع‬:‫ال َع ًة‬ َ ‫َج ِل َع ي َ ْجلَ ُع َجلَ ًعا َو َج‬ taw a matamparasaan ‫َج ِلع َو َجا ِلع‬ liyowas iyan so nditarn

miyalonggis so mbala a ‫ض َما‬ َ ْ‫تَن‬

‫ تَق ََل َصتَا فَ َل ْم‬:‫الش َفتَ ِان‬ َ ‫َج َل َع ِت‬

modol sa di makapndmt

‫ تَنَا َز ُعوا َوتَ َج َاوبُوا بِالْف ُْح ِش‬:‫تَ َجال َُعوا‬ liyodasan iyan; inopisan iyan ‫ش َط ُه‬ َ ‫ ق ََش َر ُه َو َك‬:‫َجلَ َف ي َ ْجلُ ُف َجلْفًا‬ inirat iyan sa itado‫ص َل ُه‬ َ ْ‫استَأ‬ ْ ‫ قَ َل َع ُه َو‬:‫َج َل َف ُه‬

mizosongkai siran sa manga pagrg a katharo’

liyodasan iyan sa kobal so siyombali

76

َ ‫َج َل َف‬ ‫ َسلَخَ َها‬:‫يح َة‬ َ ‫الذ ِب‬

‫ار‬ َ :‫َج ِل َف ي َ ْجلَ ُف َجلَفًا َو َج َالفَ ًة‬ َ ‫ص‬ tiyaon o masa si polan, ‫ أَتَى َع َلى َما ِل ِه‬:‫النًا‬ َ ُ‫الد ْه ُر ف‬ َ ‫َج ِل َف‬

tomiyaon; mizikot ‫َج ْلفًا‬

sinikotan o taon si polan

‫السنَ ُة الَ ِتي تَ ْذ َه ُب‬ َ :‫ال َْجا ِل َف ُة‬ ِ ‫الل ْح ِم َو َال تَ ِصلُ ِإلَى ال َْج ْو‬ َ ‫الش َج ُة الَ ِتي تُق َِش ُر الْجِ لْ َد َم َع‬ so pali’ a miyakalowas sa ‫ف‬ َ :‫ال َْجا ِل َف ُة‬

ِ ‫بِال َْم‬ so ta-on a kharawas iyan so tamok, sabap ko da a khakan‫ال‬

kobal ago sapo’ ogaid na da makalsb ko pizmbaan

ِ :‫الْجِ َال ُف‬ ‫ين‬ ُ ‫الط‬ ُ ‫الْجِ ْل‬ so siyombali a lolowasan sa kobal ‫ف‬ so taw a bong ‫ق‬ ُ ‫ ا َأل ْح َم‬:‫ا ْلجِ ْل ُف‬ ُ ِ ْ ِ so satbi, so sagintas, so sagpik ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ القط َع ُة م ْن ك ِل‬:‫الْجِ ْل َف ُة‬ lomiyangon, kinowa niyan so kalangowan o shayi’ ‫ال‬ ً ‫َج َل ي َ ُج ُل َج‬ kinowa niyan so kalaan ko shayi ‫ي ُم ْع َظ َم ُه‬ َ ‫َج َل‬ ْ َ‫ أَ َخ َذ ُج َل ُه أ‬: ‫الش ْي َء‬ َ ‫ أَلْبَ َس َها ال ُْج‬:‫الداب َ َة‬ siyapngan iyan so onta sa bongkos‫ل‬ َ ‫َج َل‬ miyakala so pangkatan iyan‫ َع ُظ َم‬:‫اللَ ًة‬ َ ‫َج َل يَجِ ُل َج َال ًال َو َج‬ mama a mala i kadar )‫َجل َو َج ِليل (ج‬ babay a mala i pangkatan ago daradat ‫الء‬ َ ِ‫أَجِ َلة َوأَج‬ so lapot, so bayanek

miyabarasa sa minitolod ago ginikb skaniyan o kala o sima ‫ب‬ ُ ‫التَ َجا ِر‬

‫ أَ َس َن َوأَ ْح َك َمتْ ُه‬:‫َج َل‬

ago tpng ko manga btad

so bo’ so Allāh i di kharibat; Tuhan so di kharibat ‫ئ‬ ُ ‫يُخْ ِط‬

‫َج َل َم ْن َال‬

َ‫ تَنَ َزه‬:‫َج َل َعنْ ُه‬ َ ‫ َج َال َو َز‬:‫َج َل َع ْن َو َط ِن ِه َو َم ْو ِض ِع ِه‬ miyawa ko ingd iyan ‫ال‬ miyakala i pangkatan si polan ‫ي‬ َ ‫ َع ُظ َم َوق َِو‬:‫أَ َج َل فُ َالن‬

inipagawa iyan so nganin sa mizoti ron

‫ َع َظ َم ُه‬:‫أَ َج َل فُ َالنًا‬ piyakalangkap iyan so shayi; piyakala ‫ َع َم ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ َ‫َجلَل‬ sila iyan si polan

iyan so shayi’

َ‫غ‬ siyapngan iyan ُ‫َطاه‬

:‫َج َل َل ُه‬

‫ أَلْبَ َس َها ال ُْج َل‬:‫الداب َ َة‬ َ َ‫َجلَل‬ َ ‫تَ َج‬ minitolod si polan ko omor ago ‫س َن َو َك ِبر‬ َ َ‫ أ‬:‫ال فُ َالن‬ َ

siyapngan iyan so koda sa bongkos

miyakatoa

so kazlasla’ ‫ال ُل‬ َ ‫ا ِإل ْج‬

77

:‫التَجِ َل ُة‬

‫ ال َْع َظ َم ُة‬:‫ال َْج َال ُل‬ ُ ِ ُ so kalaan ko shayi ‫ ُم ْع َظ ُم ُه‬:‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ال ُْج َالل م ْن ك ِل‬ so sapng, so sapng o koda’ ُ‫ الْ ِغ َطاء‬:‫ال ُل‬ َ ِ‫الْج‬ so kala o pangkatan

‫الداب َ ُة‬ َ ‫ َما تُ َغ َطى ِب ِه‬:‫ال َْج ُل‬ ِ ‫ الْ َك ِب ُير ِخ َال ُف‬:‫الْجِ ُل‬ so mala’ sopaka o maito’ ‫الد ِق‬

so ipzapng ko likod o koda’

‫الش ْي ُء‬ َ : ُ‫ال َْجلَل‬ ُ so ta-i o binatang ‫ث‬ ُ ‫الر ْو‬ َ ‫ الْبَ ْع ُر َو‬:‫الْجِ َل ُة‬ so Allāh a lbi a Mala’ ُ‫ْج ِليل‬ َ ‫ال‬ so payagan a panoratan ‫اب‬ ُ َ‫ ال ِْكت‬:‫ال َْم َج َل ُة‬ so shayi a mala’ ‫الْ َك ِبير‬

:‫َج َل َه ي َ ْجلَ ُه َجلْ ًها‬ bilasan iyan sa klb so ‫ستْر‬ َ َ ‫ َج َع َل ُه َال ب‬:‫َج َل َه البَيْ َت‬ َ ِ ‫اب ِفي ِه َو َال‬ َ ‫َك َش‬ somiyawa, mimayamayas ‫ف‬

walay sa da a pintoan iyan ago da a rnding iyan

ِ ْ‫َرأ‬ miyakaolad i bnng a karoropawan ‫س ِه‬

‫ َضخُ َم ْت َجبْ َهتُ ُه َوتَأَ َخ َر ْت َمنَابِ ُت َش ْع ِر‬:‫َج ِل َه ب َ ْجلَ ُه َجلَ ًها‬ sa tampar sa ombonombonan

‫أَ ْج َله‬ babay a kabn’ngan ‫َج ْل َهاء‬ so mala a lakongan a matiboronُ‫يم ُة ال ُْمستَ ِديرة‬ َ :‫ال َْج ْل َه ُة‬ َ ُ‫الصخْ َرة‬ َ ‫الع ِظ‬ َ ْ ِ ‫الو‬ so isa ko thbaan o balintad ‫اله‬ َ ِ‫ادي (ج) ج‬ َ ‫ ِإ ْح َدى َحافَتَ ْي‬:‫ال َْج ْل َه ُة‬ miyagangkil sa tomigas ‫ب‬ َ ‫ ذَ َهبَ ْت ُر ُطوبَتُ ُه َو‬:‫س َج ْم ًسا‬ َ ‫ص ُل‬ ُ ‫س ي َ ْج ُم‬ َ ‫َج َم‬ miyagangkil so otan a mangngtho ‫ت‬ ُ ْ‫س النَب‬ َ ‫َج َم‬ mimbathik, mithiman ‫ َج َم َد‬:‫وسا‬ ً ‫س ُج ُم‬ ُ ‫س ي َ ْج ُم‬ َ ‫َج ُم‬ mama a kabn’ngan

mimbathik so sibo’ ‫ن‬ ُ ‫الس ْم‬

‫س‬ َ ‫َج ُم‬ so karabaw ‫وس‬ ُ ‫ال َْج ُام‬ so onga a korma a miyagango‫ج ْمس‬ ُ )‫ التَ ْم َرةُ اليَابِ َس ُة (ج‬:‫ال َْج ْم َس ُة‬ َ

ٍ‫ َج َم َع ُه َع ْن تَف َُرق‬:‫َج ْم ًال‬ miyakatanos, miyakataid ‫خ ُل ُق ُه‬ ُ ‫ َح ُس َن‬:‫َج َما ًال‬

َ‫َج َمل‬ َ‫َج ُمل‬ mataid a mama, manisan a mama ‫الء‬ َ ‫َج ِميل (ج) ُج َم‬ mataid a babay, manisan a babay‫َج ِمي َلة (ج) َج َما ِئل‬ َ ‫أَ ْج َملَ ِفي‬ lomiyanat ko giikazokat sa pagpr ‫ اتَأَ َد َوا ْعتَ َد َل‬:‫ب‬ ِ ‫الط َل‬

tominimo sa mipapayapat a nganin

78

ُ‫ي َ ْج ُمل‬ ُ‫ي َ ْج ُمل‬

tinimo iyan so shayi; tinimbl iyan ‫َج َم َع ُه‬

:َ‫الش ْي َء‬ َ َ‫أَ ْج َمل‬

so shayi sa tinimo iyan

‫اب‬ َ ‫ال ِْح َس‬ tinimbl iyan so katharo, riyangkom iyan so lalag‫ال َم‬ َ ‫الْ َك‬ mipharangay sa mapiya ‫يع َة‬ َ َ ‫الص ِن‬ tinimbl iyan so itongan, tinins iyan so isipan

inindolona iyan sa mapiya; ‫يل‬ ِ ‫بِال َْج ِم‬

َ‫أَ ْج َمل‬ َ‫أَ ْج َمل‬ َ‫أَ ْج َمل‬

‫ َع َام َل ُه‬:‫َج َام َل ُه‬

pithaotaowan iyan

piyakataid iyan, biyaloy niyan a mapiya i paras mithatanosan, mithais, mithaid

‫َج َم َل ُه‬ َ‫تَ َج َمل‬

‫ َع َد ُه‬:َ‫الش ْيء‬ َ َ‫ِْستَ ْج َمل‬ so sagorompong a manga onta a ‫إلبِ ِل‬ ِ ‫يع ِم َن ا‬ ُ ‫ الق َِط‬: ُ‫ال َْجا ِمل‬

piyakapiya niyan so shayi, iniitong iyan sa matanos‫ال‬ ً ‫َج ِمي‬

pd iyan so komikibir on

ُ ‫ال َْج َم‬ so kataid, so kalano’ ‫ال‬ ‫ الْ َك ِب ُير ِم َن‬: ُ‫ال َْج َمل‬ ُ ‫ ال َْحبْلُ اْل َغ ِل‬: ُ‫ال َْج َمل‬ so mala a kiyandong a tali ‫يظ‬ ُ so kiyatimoan ko shayi ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ َج َما َع ُة ك ِل‬:‫ال ُْج ْم َل ُة‬ so katharo a kiyasabotan ‫ْج ْم َل ُة‬ ُ ‫ال‬ so onta a mala‫إلبِ ِل‬ ِ‫ا‬

ُ ‫ال َْج َم‬ so taw a pangangayam sa onta ‫ال‬ ُ ‫ ال َْحبْلُ الْ َغ ِل‬: ُ‫ال ُْج َمل‬ ‫يظ‬ so matitimbl ُ‫ج َمل‬ ْ ‫ال ُْم‬ mithakar; mindakl ‫ ِا ْجتَ َم َع َو َكثُر‬:‫وما‬ ً ‫َج َم ي َ ُج ُم َج ًما َو ُج ُم‬ َ domikha so taw ago so koda ‫س‬ ُ ‫َج َم ا ِإلن ْ َسا ُن َوالْف ََر‬ َ َ‫َج َم ا ِإلن َ َاء َوال ِْم ْكي‬ pino iyan so pananagoay ago so ‫ال‬ so mala a kiyandong a tali

asada sa miniborasa

‫ َكثُ َر ل َْح ُم ُه‬:‫َج َم ي َ َج ُم َج َم ًما‬ mimbanglos so kibas ‫ ل َْم ي َ ُك ْن ل َُه َما قَرن‬:‫ج ُة‬ ُ ْ‫َج َم الْ َكب‬ َ ‫ش َوالنَ ْع‬ ْ kiyaolitan

ago so kambing; mimbaloy a da a panga niyan mama a kaolit

‫أَ َجم‬

babay a kaolit ‫َج َماء‬ miyakarani so btad

79

‫ َدنَا َو َحا َن‬:‫أَ َج َم األ ْم ُر‬

‫أَجِ َم نَف َْس َك َوأَ ْج ِم ْم َها‬ miyabagombar so mangngtho‫شر‬ ُ َ‫َج َم َم النَب‬ َ َ َ‫ ِانْت‬:‫ات‬

pakadkhaangka a ginawa ngka

َ ‫ تَ َج َم َع‬:‫ِا ْستَ َج َم‬ lomiyonaw so lopa‫ج نَبتُ َها‬ ُ ‫ِا ْستَ َج َم ِت ا َأل ْر‬ ْ َ ‫ َخ َر‬:‫ض‬ domikha so taw ‫ب ِا ْعيا ُؤ ُه‬ َ ‫ ِا ْستَ َر‬:‫س‬ ُ ‫ِا ْستَ َج َم ا ِإلن ْ َسا ُن َوالف ََر‬ َ َ ‫اح َوذَ َه‬ miyatimo ago mindakl‫َو َكثُر‬

ago so koda sa komiyasoy so bagr iran

‫اح ُة‬ َ ‫الر‬ َ :‫ال َْج َم ُام َوال َْج َم َام ُة‬ ُ ِ َِ so kalaan ko oman i shayi ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ الْكث ُير م ْن ك ِل‬:‫ال َْج ُم‬ so lompokan a matitimo a madakl ‫جتَ ِم ُعو َن الْ َك ِثيرو َن‬ ْ ‫ ال ُْم‬:‫ال َْج ُم الْ َغ ِف ُير‬ ُ َِ ُ ِ ِ so matitimo a madakl ko oman i nganin‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ الْكث ُير ال ُْم ْجتَم ُع م ْن ك ِل‬:‫ال َْج َم ُم‬ so rarb ‫الص ْد ُر‬ َ :‫ال َْج َم ُم‬ so sama a ig ko tabay ‫خ ِذ ِمنْ ُه‬ ْ ‫ َما َر َج َع ِم ْن َما ِئ َها ب َ ْع َد ا َأل‬:‫َج َم ُة الْ ِبئْ ِر‬ so kiyadkha

ko oriyan o kiyalimasi ron

ِ َ‫ن‬ so tandongan; so marabong a bok ko ‫اصي ِت ِه‬ َ

so kadaklan ko langowan a shayi

‫ ُم ْجتَ َم ُع َش ْع ِر‬:‫ال ُْج َم ُة ِم َن ا ِإلن ْ َس ِان‬ ombonombonan

‫ الْ َك ِث ُير ِم ْن ُك ِل َش ْي ٍء‬:‫يم‬ ُ ‫ال َْج ُم‬ ُ ‫وم َوال َْج ِم‬

‫الص ْد ُر‬ َ :‫ال َْم َج ُم‬ miyanangga; romiyapo :‫جنَاب َ ًة‬ َ ‫َجنَ َب ي َ ْجنُ ُب‬ miyolos kiran sa romarapo; tomiyaros kiran sa ‫ ن َ َز َل ِفي ِه ْم َج ِنيبا َغ ِريبا‬:‫الن‬ َ ُ‫َجنَ َب ف‬ ً ً so rarb

mananangga

somiyambr so ndo’ a phoon sa pagotaraan odi ‫وب أ َ ْو ِإلَي ِه‬ ِ ُ‫ َهبَ ْت ِم َن ال َْجن‬:‫يح َجنُوبًا‬ ِ ‫َجنَ َب‬ ُ ‫الر‬ ْ na ron somiyambr

inawat iyan so shayi; piyananggilaan ‫َعنْ ُه‬

‫ ب َ ُع َد‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫َجنَ َب‬ iyan so shayi

‫َاد ُه ِإلَى َجنْ ِب ِه‬ َ ‫ ق‬:‫س‬ َ ‫َجنَ َب الْف ََر‬ gomidam sa sakit sa kilid :‫جنَبا‬ ً َ ‫َج ِن َب ي َ ْجنَ ُب‬

tiyonda iyan so koda sa kikilidan iyan

somiyakit a kilid i polan; ‫َجنْب ُه‬

َ

‫ ِا ْشتَ َكى‬:‫َج ِن َب فُ َالن‬

gomidam sa kilid (sakit)

َ ‫ َم‬:‫َج ِن َب‬ ‫ال ِإلَى َجنْ ِب ِه‬ somiyambr so ndo sa kaomag sa ‫يح‬ ِ ‫َج ِن َب‬ ُ ‫الر‬ miyakasailang sa kilid

pagotaraan odi na ron miyakapoon

80

‫ار ُجنُبًا‬ َ :‫َج ِن َب فُ َالن‬ َ ‫ص‬ gomidam sa sakit sa kilid ‫ب‬ َ ‫ُج ِن‬ َ miyakawatan; miyawat sa kominowa ‫ تَبا َع َد‬:‫ب‬ َ َ َ‫أ ْجن‬ miyadiyonob si polan

sa sabala a katampar

kinilidan iyan; lomiyalakaw sa tatamparan iyan sa kilid ‫َجانَب ُه‬

َ miyananggila; kominowa sa sabala ‫ب‬ َ َ‫ِا ْجتَن‬ a katampar; miyawat

َ ‫ِا ْجتَنَ َب‬ inawat iyan so shayi; piyananggilaan iyan ‫ ِا ْجتَنَب ُه‬: َ‫الشيء‬ َ ْ َ ‫تَ َجنَ َب‬ َ ْ‫ البَ ِعي ُد ِمن‬:‫ا َأل ْجنَ ُب‬ so miyakaawagawag a lolot; so tonganay a di madazg a ‫ك ِفي القَراب َ ِة‬ َ tiyonda iyan so koda sa tatamparan iyan sa kilid ‫س‬ َ ‫الفَر‬

tanto ko bangnsa

so taw a da a mmntl iyan ko nganin:

‫ ا َأل ْجنَ ُب‬:‫ا َأل ْجنَ ِب ُي‬

da a gpaan iyan on

َ ‫ا‬ so taw a rapo; so mananangga ko ‫أل ْجنَ ِبي‬ ُ

ingd a di ron tngr a taw

‫ ِش ُق ا ِإلن ْ َس ِان‬:‫ال َْجانِ ُب‬ so kaomag; so katampar; so kilid ‫احي ُة‬ َ ِ َ‫ الن‬:‫ال َْجا ِن ُب‬ so kilid

‫الدا ِر‬ َ ‫ ِفنَ ُاء‬:‫ال َْجانِ ُب‬ so katampar; so kaomag ‫احي ُة‬ ُ َ‫ال َْجن‬ َ ِ َ‫ الن‬:‫اب‬ so siyap i polan ‫ َكنَ ُف ُه َو ِر َعايَتُ ُه‬:‫ال ِن‬ َ ُ‫اب ف‬ ُ َ‫جِ ن‬ ِ ‫ َس‬:‫اب‬ so taw a maginawa ‫خي‬ ِ َ‫يب الْجِ ن‬ ِ َ‫فُ َالن َر ْح ُب الْجِ ن‬ ُ ‫اب َو َخ ِص‬ so kalamalama o walay

ago baramora

so sakit sa baga’‫اب‬ ُ َ‫ال ُْجن‬

‫ ل ُْعبَ ُة‬:ُ‫ال ُْجنَابَى َوال ُْجنَابَاء‬ so kadiyonob ‫ْجنَاب َ ُة‬ َ ‫ال‬ so mawatan; so miyakaawagawag a lolot ‫ الْب ِعي ُد‬:‫ب‬ َ ُ ُ‫ال ُْجن‬ َ ‫يب النَا ِز ُل ِفي جِ َوا ِر‬ so mananangga a mabobolos ‫ك‬ ُ ‫ ال َغ ِر‬:‫ال ُْجنُ ُب‬

ِ ‫الصبي‬ ِ so kanggagakowai o manga wata ‫ان‬ َْ

rka a dokapila aka

so katampar sa pagotaraan ‫وب‬ ُ ُ‫ال َْجن‬ so koda a totoyokn sa kilid

81

‫ُود ِإلَى ال َْجنْ ِب‬ ُ ‫س ال َْمق‬ ُ ‫ال َْج ِن‬ ُ ‫ الف ََر‬:‫يب‬ so klong ‫س‬ ُ ‫ التُ ْر‬:‫ال ِْم ْجنَ ُب‬

so panmpang o ronda (sondaro) odi na so mbala a ‫اح ُه‬ ُ َ‫َجن‬

‫ ال ُْمق ََد َم ُة أَ ْو‬: ‫ال ُْم َجنَبَ ُة ِم َن ال َْجيْ ِش‬

papak iyan

‫ ِا ْستَتَ َر‬:‫َج َن يَجِ ُن َجنًا‬ lominibotng; mikhnm; mirimon; mininm; mizakp ‫ أَ ْظ َل َم‬:‫جنًا َوجِ نًا‬ َ ‫َج َن ي َ ُج ُن‬ mizakp so kagagawii; ُ‫الليل‬ ْ َ ‫َج َن‬ َ ‫َج َن‬ minikolambo so malibotng; mizakp so malibotng‫شتَ َد‬ ْ ‫ ِا‬:‫الظ َال ُم‬ somiyoln; rominirong; miyagma

َ ‫َج َن‬ ُ‫ َستَ َره‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫ َز‬:‫ُج َن ُجنُونًا َوجِ نَ ًة‬ bithang; miyabong; ‫ال َع ْق ُل ُه‬ siyapngan iyan so shayi

kiyasapngan so akal iyan

: ‫الش ْي َء‬ َ ‫أَ َج َن‬ kiyapan iyan so bangkay; biyongkosan ‫ َك َفنَ ُه‬:‫ت‬ َ ْ‫أَ َج َن ال َْمي‬

piyagns iyan so shayi; siyapngan iyan ‫ستَر ُه‬ َ

َ

iyan sa kapan

ginns iyan so shayi sa darm iyan; tiyongkop iyan so shayi sa ‫أ َ َكنَ ُه‬

:‫ص ْد ِر ِه‬ َ ‫أَ َج َن‬ َ ‫الش ْي َء ِفي‬ rarb iyan

‫ ِا ْستَتَ َر‬:‫ِا ْجتَ َن‬ ِ ُ‫ تَ َظا َه َر بِال ُْجن‬:‫ان َوتَ َجان َ َن‬ mimbthabthang; mimbonbong; mithararan sa pmbthangn ‫ون‬ َ ‫تَ َج‬ so Jinn a aya maana niyan na ‫ الْجِ ُن‬:‫ان‬ ُ ‫ ال َْج‬bithang; miyabon’g; miyaliwat‫ ُج َن‬:‫تَ َجنَ َن‬ rominirong; mithapok; somiyoln

romirirong a di khailay

ُ ‫ال َْج‬ َ ‫ َض ْرب ِم َن‬:‫ان‬ ُ ِ so sold iyan; so smba niyan‫شي ٍء َج ْوفُ ُه‬ ْ َ ‫ال َْجنَا ُن م ْن ك ِل‬ so poso’; so hati; so darm ‫ب‬ ُ ‫ ال َق ْل‬:‫ال َْجنَا ُن‬ ِ :‫الليْ ِل‬ َ ‫َجنَا ُن‬ so kapangirngkirm o kagagawii; so kiyalibotng o kagagawii ‫ش َدةُ ُظ ْل َم ِت ِه‬ ِ ‫ال َْحي‬ so nipay a di phangbot‫ات‬

so Jinn ‫الْجِ ُن‬

‫جِ ِني‬ so sakataw a babay a Jinn ‫َج ِنية‬ َ

so sakataw a mama a Jinn

so katatabowi ko kangoda; ‫ُعنْف َُوان ُ ُه‬

:‫اب‬ َ ‫جِ ُن‬ ِ َ‫الشب‬

so kababagombar o kakhakasad o kangoda

ِ َ‫جِ ُن النَب‬ ‫ َز ْه ُر ُه َون َ ْو ُر ُه‬:‫ات‬ ‫السا ِت ُر (ج) أَ ْجنَان‬ َ :‫ال َْجنَ ُن‬

so obarobar o mangngtho so sapng;

so sapadan; so asinda ‫ْح ِدي َق ُة‬ َ ‫ال‬

82

:‫ال َْجنَ ُة‬

ِ so Sorga’ ‫اآلخر ِة‬ َ

‫يم ِفي‬ ُ ‫ َد‬: ‫ال َْجنَ ُة‬ ُ ‫ار النَ ِع‬

so kabthang; so kaliwat; so kabong

‫ ال ُْجنُو ُن‬:‫الْجِ نَ ُة‬

ُ‫الستْ َرة‬ ُ :‫ال ُْجنَ ُة‬ so powasa na rnding ko kandosa ‫الص ْو ُم ُجنَة‬ َ so rnding; so pangalang ‫َوالْ ِوقَاي َ ُة‬

so kabthang; so kaliwat ‫ْجنُو ُن‬ ُ ‫ال‬

‫ور‬ ُ ‫ال َْج ِن‬ ُ ُ‫ ال َْم ْست‬:‫ين‬ ِ ‫الر‬ so ikaogat ko kandangan o ina (bithowan sa Janīn) ka kagiya di ‫حم‬ ُ ‫ال َْج ِن‬ َ ‫ ا‬:‫ين‬ َ ‫ْلولَ ُد ِفي‬ so kasasapngan; so mapagns

khailay ka kasasapngan ko tiyan

ْ :‫ال ِْم َج ُن‬ so salindang ‫اح‬ ُ ‫ الْ ِو َش‬:‫ال ِْم َج ُن‬ so klong ‫س‬ ُ ‫ التُ ْر‬:‫ال ِْم َجنَ ُة‬ so klong ‫س‬ ُ ‫التُر‬

‫ض الْ َك ِث َير ُة الْجِ ِن‬ ُ ‫ ا َأل ْر‬:‫ال َْم َجنَ ُة‬ so pmbethangn; so maliliwat ‫جنُو ُن‬ ْ ‫ال َْم‬ miyapayag; miphayag ‫ َظ َهر‬:‫ج ْهرا‬ َ ً َ ‫َج َه َر ي َ ْج َه ُر‬ piyakatanog iyan so katharo ‫ن‬ َ ‫ أَ ْع َل‬:‫َج َه َر بِالْ َك َال ِم‬ ِ ‫الص ْو‬ matanog i sowara ‫ت‬ َ ‫َج ِه ُير‬ miyabngang o shayi si polan‫النًا‬ َ ُ‫الش ْي ُء ف‬ َ ‫َج َه َر‬ tinibowa iyan so pagtaw ko kapitapita sa pankaw‫ح ُه ْم َع َلى ِغر ٍة‬ َ :‫َج َه َر الق َْو َم‬ َ َ ‫صب‬ َ so lopa a ndadaklan a Jinn

sinirang

:‫َج ِه َر ي َ ْج َه ُر َج َه ًرا‬

َ ‫ تَ َحيَ َر ب َ َص ُر ُه ِم َن‬:‫َج ِه َر ا ِإلن ْ َسا ُن‬ ْ ْ ‫الش ْم ِس فَ َل ْم‬

ِ ‫يُب‬ sinirang so manosiya ko sindaw o alongan sa ‫صر‬

di phakailay

‫َج ِه َر ِت‬ mama a sisirangn ‫أَ ْج َهر‬

sinirang so mata ‫العي ُن‬ َ

ْ

‫(ج) ُج ْهر‬

babay a sisirangn

‫َج ْه َر ُاء‬

‫ ِا ْرتَف ََع‬:ً‫ارة‬ َ ‫ورةً َو َج َه‬ َ ‫َج ُه َر ي َ ْج ُه ُر ُج ُه‬ miyakatanog so sowara ‫ت‬ ُ ‫الص ْو‬ َ ‫َج ُه َر‬ mikhasad si polan sa miyabilantadi ‫حس َن َمنْ َظر ُه ف َُه َو َج ِهير‬ ُ َ ‫ تَ َم جِ ْس ُم ُه َو‬:‫َج ُه َر فُ َالن‬ ُ romininayag ago miyakalangkap‫ أَ ْع َل َن َوأَ ْظ َهر‬:‫أَ ْج َهر‬ َ َ َ ِ ‫الص ْو‬ mimbaloy si polan a kalagaman a matanog i sowara ‫ت‬ َ ‫صبَ َح َج ِه َير‬ ْ ‫ أ‬:‫أَ ْج َه َر فُ َالن‬ miniporo sa miyakatanog

83

piyangonaan iyan ko kapridoay

‫ باَ َدأَ ُه بِ َها‬:‫َجا َه َر ُه بِال َْع َد َاو ِة‬

miyakatanog i lagam si polan

‫َج ْه َو َر فُ َالن‬

so kasasandngan o mata; ‫الْ ِعيا ُن‬

َ

:‫ار‬ ُ ‫الْجِ َه‬

so pkhailay sa mapayag so lopa a pantar a mamamayas a da a pamomolan on

‫ال َْج ْه َر ُاء‬

so mapayag, ُ‫ْج ْهرة‬ َ ‫ال‬

َ so mapayag; ‫اء ِة‬ َ ‫ َظ ِاه ُر‬:‫ال َْج ِه ُير‬ َ ‫الو َض‬ ‫ال َْج ِه َير ُة‬ so mama a kalagaman a matanog i sowara ‫ار‬ ُ ‫ال ِْم ْج َه‬ so tarompong a mapphakala iyan so maito a nganin ‫ج َهر‬ ُ ْ ‫ال ِْم‬ miyagdam iyan a phakagoraok ‫ت بِالْب َكا ِء‬ ُ ‫ش ي َ ْج َه‬ َ ‫َج َه‬ ُ ْ ‫ تَ َح ِر َك ْت َو َه َم‬:‫ش َج َه َشانًا َو َج ْه ًشا‬ miyagdam iyan a phakagowa ‫ت ِبالْقَي ِء‬ ً ‫َج َه َش ْت ِإلَيْ ِه نَف ُْس ُه ُج ُه‬ ْ ‫ َه َم‬:‫وشا‬ ْ miyagapas; miyanarig ‫ع‬ ً ‫ش َج َه ًشا َو ُج ُه‬ ُ ‫ش ي َ ْج َه‬ َ ‫َج ِه‬ َ ‫ فَ ِز‬:‫وشا‬ miyagapas so wata a maito ko ina iyan sabap ko kapphangilala ‫الص ِبي ِإلَى أُ ِم ِه‬ َ ‫َج ِه‬ ُ َ ‫ش‬ so kapayagan a di mapag’ns

niyan sa salakaw

miyakaotantang gomoraok siyarmpang iyan a paras a makasasangingi sa

‫ َه َم بِالْبُ َكا ِء‬:‫ش‬ َ ‫أَ ْج َه‬

‫ ِا ْستَقْبَ َل ُه بِ َو ْج ٍه َك ِري ٍه‬:‫َج َه َم ي َ ْج َه ُم َج ْه ًما‬ kagogwad

‫َج َه َم ُه‬ mithaibi i paras ‫الو ْج ِه‬ َ :‫وم ًة‬ َ ‫َج ُه َم ي َ ْج ُه ُم َج َه َام ًة َو ُج ُه‬ َ ‫ص‬ َ ‫س‬ َ ِ‫ار َعاب‬ pimbabasaan iyan sa mapnd a katharo

mama a taibi i paras ‫َج ْهم‬

َ ‫الس َم ُاء‬ َ ‫أ ْج َه َم ِت‬ so miyold ko kapkhalibabas o malibotng ko kapitapita ‫ْج ْه َم ِة‬ ُ ‫ َد َخلَ ِفي ال‬:‫ِا ْجتَ َه َم‬ romiyogarm so langit; lominibotng so langit

siyarmpang iyan a paras a somasangingi‫ج َه َم ُه‬ َ َ‫ت‬

‫ال َْج َه ُام‬ ِ ‫ ُظ ْل َم ُة‬:‫ال ُْج ْه َم ُة‬ َ ‫آخ ِر‬ ‫الليْ ِل‬

so gabon a da a oran iyan so malibotng ko khapita

‫ح‬

miyasonor; miyababaya

:‫ورا‬ ً ُ‫َحب َ َر ي َ ْحبُ ُر ُحب‬

piyakapiya niyan a ginawa i polan

84

‫ َس َر ُه‬:‫َحبَ َر فُ َالنًا‬

‫ َو َشاُه‬:‫َحبَ َر الْبُ ْر َد َحبْ ًرا‬ miyakapiya i paras; miyakalangas i paras sa miyasonor ‫ضر‬ َ ُ َ ‫ ِابْتَ َه َج َون‬:‫َحبِ َر ي َ ْحبَ ُر َحبَ ًرا‬ pipharasan iyan so nditaren sa parayasan a mapiya‫َو َزيَنَ ُه‬

‫َح ِب َر ال ُْج ْر ُح‬ miyakabinaning so ngipn ko di ron kapagonasi ‫ت‬ ْ ‫صف ََر‬ ْ ‫ ِا‬:‫َح ِب َر ِت ا َأل ْسنَا ُن‬ miyakasilm so lopa ‫ض‬ ُ ‫أَ ْحبَ َر ِت ا َأل ْر‬ pipharasan iyan so shayi َ‫الشيء‬ ْ َ ‫َحبَ َر‬ pino iyan a dawat so tagoay sa dawat َ‫الد َواة‬ َ ‫َحبَ َر‬ inisorat iyan so kitab sa dawat ‫ َكتَب ُه‬:‫اب‬ َ َ‫َحبَ َر ال ِْكت‬ َ miyapiya so pali’

soson a papanok a matas i ski ago toka ‫ارى‬ َ ‫ال ُْحب‬

َ

a datar o kagingking

‫ ال َْعا ِل ُم (ج) أَ ْحبَار‬:‫ال َْحبْ ُر‬ so dawat ‫اد‬ ُ ‫ ال ِْم َد‬:‫ال ِْحبْ ُر‬ soson a nditarn a maoml a pasad sa Yaman ُ‫ْحبرة‬ َ َ َ ‫ال‬ so panggaway ko katao

so kabinaning o gipn sabap ko lod iyan ُ‫ْحبرة‬ َ ‫ال‬

ََ

ko di ron kapagonasi

‫ال َْح ِب ُير‬ ِ ‫اب ذُ و ا َألل َْو‬ so gabon a ana warna niyan ‫ان‬ ُ ‫الس َح‬ َ : ‫ال َْح ِب ُير‬ so tagoay sa dawat ُ‫حبرة‬ َ َ ْ ‫ال ِْم‬ so nditarn a bobordaan sa paramata niyan

ْ ُ‫َحبَلَ ي َ ْحبُل‬ iniktan iyan a tali; tiyalian iyan sa tali‫ْحب ِل‬ ْ َ ‫ َش َد ُه بِال‬:‫َحبَ َل ُه‬ ‫اد ُه‬ َ ‫ص‬ َ ‫ ن َ َص َب لَ ُه ال ِْحبَالَ َة َو‬:‫الصيْ َد‬ َ َ‫َحبَل‬ minikt sa tali ‫ال‬ ً ‫َحب‬

siyampirotan iyan so totogsn a sampirot a tali

‫بِ َها‬

‫َحبِلَ ي َ ْحبَلُ َحب ْ ًال‬ miyaogat so babay; miyarimbit so babay‫ت‬ ْ ‫ َح َم َل‬:‫َح ِب َل ِت ا ُألنْثَى‬ milimbgas so saway o ibabasok; ‫ع‬ ُ ‫الز ْر‬ َ َ‫َح ِبل‬ miyarimbit; miyaogat

miyamno so od iyan

َ‫ِا ْحتَبَل‬ ْ miyapatong so ‫ْحب ِل‬ َ ‫تَ َح َلبَ ِت‬ ْ َ ‫ ن َ ِشبَ ْت ق ََوا ِئ ُم َها ِفي ال‬:‫الداب َ ُة‬ siyampirotan iyan so totogsn ‫الصي َد‬ َ

kamonamona o binatang ko tali sa mipoporo’

85

so litag a sampirot a ipthogs sa totogsn ُ‫حابِيل‬ َ َ‫أ‬

ُ ُ‫ا ُأل ْحب‬ )‫ ال ِْم ْصيَ َدةُ (ج‬:‫ول َوا ُأل ْحبُولَ ُة‬ so palilitag; so pananampirot ‫الصا ِئ ُد بِال ِْحبالَ ِة‬ َ : ُ‫ال َْحابِل‬ َ

mizaog so palilitag ago so pamamana, maana a ‫ور‬ ُ ‫ا ُأل ُم‬

‫ ِا ْض َط َرب َ ِت‬:‫ِا ْختَ َل َط ال َْحابِلُ بِالنَابِ ِل‬ miyasagala so btad

so kolambit a ipthabid ko korma

ُ ُ ‫ال َْحاب‬ ُ‫ول (ج) َح َوابِيل‬ ago so niyog

so tali a sampirot so pangngmbaal sa sampirot ‫َوبَا ِئ ُع َها‬

‫ال ِْحبَالَ ُة‬

‫صانِ ُع ال ِْحبَالَ ِة‬ َ :‫ال َْحبَالَ ُة‬

ago so padagang on

ُ‫ال َْحبْل‬ ِ ‫َحبْلُ ال َْو ِر‬ so ogat ko lig a phagokitan o napas ‫يد‬ ِ ‫ ال َْع ْه ُد َو‬: ُ‫ال َْحبْل‬ َ ‫الذ َم ُة َوا‬ so kapasadan; so kasarigan; ‫أل َما ُن‬ so tali; so sampirot

so kaaako

so ikaogat; so langowan a shayi a matotongkop ko salakaw ron a ron matatago, so

ُ‫ال َْحبَل‬

wata na ikaogat o tiyan, so montiya na ikaogat o gtik, so panginginomn na ikaogat o katiya a tatanglan on

ْ : ‫ال َْحبْ َل ُة‬ ‫الر ِح ُم‬ َ : ُ‫ال َْم ْح ِبل‬

so kayo a anggor ‫الْ َكر ُم‬ so kandangan o babay

ُ‫ ال َْم ْه ِبل‬: ُ‫ال َْم ْح ِبل‬ miyangkaw :‫حربًا‬ ْ َ ‫َح َر َب ي َ ْح ُر ُب‬ biyangkawan iyan a bangkaw ‫ْحرب َ ِة‬ ْ َ ‫ َط َعنَ ُه بِال‬:‫َح َرب َ ُه‬ ُ ‫يع َما يَ ْم ِل‬ liyowas iyan on a ‫ك‬ َ ‫ َس َلبَ ُه َج ِم‬:‫َح َرب َ ُه َح ْربًا‬ so bngawan o babay

langowan a milik iyan

‫يع‬ ُ ‫ أُ ِخ َذ َج ِم‬:‫َح ِر َب ي َ ْح َر ُب َح َربًا‬ mimbaragani ‫َضب ُه‬ ُ َ ‫ ِا ْشتَ َد غ‬:‫َح ِر َب‬ َ َ mindaliday so korma; ‫حرب َ ُه‬ ْ َ ‫ أ ْخ َر َج‬: ُ‫أ ْح َر َب النَخْ ل‬ َ inisaog o mama so kolpong o daliday o korma ko onga ‫ب‬ ِ ‫ لَق ََح ُه بِال َْح ْر‬: َ‫الر ُجلُ النَخْ ل‬ َ ‫أ ْح َر َب‬ kinowa on so langowan a tamok iyan ‫َما ِل ِه‬

niyan ka an makakharik

‫ قَاتَ َل ُه‬:‫ارب َ ًة‬ َ ‫ارب َ ُه ُم َح‬ َ ‫َح‬ giyarang iyan so garangan o bangkaw ُ‫ح َده‬ َ َ‫ أ‬:‫السنَا َن‬ َ ‫َح َر َب‬ َ piyakaperangit iyan si polan‫ْضب ُه‬ َ َ ‫ أغ‬:‫َح َر َب فُ َالنًا‬ giyarobat iyan sa kathidawa

86

piyangondoy niyan si polan ki polan ka an siran ‫َع َلي ِه‬

ْ

‫ َح َر َض ُه‬:‫َح َر َب فُ َالنًا َع َلى فُ َال ٍن‬ makathidawa

‫ِا ْحتَ َربُوا‬ mithitidawa siran ‫اربُوا‬ َ ‫تَ َح‬ ُ َ‫ الْ ِقت‬:‫ال َْح ْر ُب‬ so kathidawa; so kapholang ‫ال‬ mipholang siran

so kathidawa a matnggaw, maana a pagosarn o isa a ingd so akal iyan sa ُ‫الْبا ِر َدة‬

َ ‫ال َْح ْر ُب‬

katabana niyan ko salakaw ron sa di nggolalan sa kathidawa a gomaan (cold war)

ُ‫ ال َْويْل‬:‫ال َْح َر ُب‬ hay so kaantiyor, katharo a kandoandan !!‫اه‬ َ ‫َو‬ ُ َ ‫اح ْرب‬ so maito a binatang a datar o lako a maito i olo a monot ko snang a lalangagn ‫اء‬ ُ َ ‫ال ِْح ْرب‬ ُ ‫َوال َْه َال‬ so kaantiyor ‫ك‬

iyan

so bangkaw ‫ْحرب َ ُة‬ َ ‫ال‬

ْ so taban a tamok ko giikathidawa ‫ب‬ ِ ‫الس َل ُب ِفي ال َْح ْر‬ َ :‫ال َْح ِريبَ ُة‬ so darpa o Imām ko masjid; odi na ‫اب‬ ُ ‫ال ِْم ْح َر‬ so issnggay a darpa a pakallbin ko walay

‫ودا‬ ً ‫َح َر َد ي َ ْح ِر ُد ُح ُر‬ tomiyawarang si polan ko pagtaw niyan‫ن ق َْو ِم ِه‬ ْ ‫َح َر َد ُف َالن َع‬ mizibasibay

‫َح ِر َد ي َ ْح َر ُد َح ْر ًدا‬ ‫ غ َِض َب‬: ‫َح ِر َد َع َليْ ِه‬

mirangit kiyararangitan iyan

‫َح ِر َد‬ َ minggagaan ko kaphlalakaw ‫ع‬ َ ‫ أَ ْس َر‬:‫السيْ ِر‬ َ ‫أ ْح َر َد ِفي‬ inisibay niyan si polan ُ‫حاه‬ َ َ ‫ أَف َْر َدهُ َون‬:‫أَ ْح َر َد فُ َالنًا‬ milawig si polan; miyaling sa lawig ‫وخ‬ ٍ ‫ أَ َوى ِإلَى ُك‬:‫َح َر َد فالن‬ bikhog iyan so shayi; piko’ iyan so shayi‫ َع َو َج ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫َح َر َد‬ sominibay; tomiyawarang; mitharambisa ‫ ِانْفَر َد‬:‫حر َد‬ َ َ َ ْ ‫ِان‬ minggani; mirangit

‫ تَنَ َحى‬:‫تَ َح َر َد‬ َ mama a maligt; mama a pikto ’‫ ب َ ِخيل لَ ِئيم‬:‫حرد‬ َ ْ ‫َر ُجل أ‬ mama a giizibasibay ‫حراد‬ ِ َ‫ ُم ْعتَ ِزل َع ِن الن‬:‫َر ُجل َح ْرد‬ َ ِ )‫اس ُمنْتَ ٍح (ج‬ sominibay sa darpa

ko manga taw

so sakit a pkhisogat ko binatang na pkhamara

87

‫ال َْح َر ُد‬

so ogat iyan na di phakalalakaw sa mapiya

‫ال َْح ِري ُد (ج) ِح َراد َو َح ْر َداء‬ mikhayaw :ً‫ارة‬ َ ‫َح َر ي َ ِح ُر َح َر‬

so taw a gi izibasibay

miyakayaw so ig

‫َح َر ال َْم ُاء‬

‫ َسخُ َن‬:‫َح َر ي َ ُح ُر َح ًرا‬ miyawaw :ً‫ارة‬ َ ‫َح َر ي َ َح ُر ِح َرةً َو َح َر‬ miyawao so mama ‫ش‬ َ ‫ َع ِط‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫َح َر‬ mikhayaw

mama a pkhawaw ‫حران‬ َ

َ babay a pkhawaw ‫حرى‬ َ َ mikhayaw ‫ارا‬ َ :‫أَ َح َر‬ ً ‫ار َح‬ َ ‫ص‬ َ piyakayaw niyan so shayi; inipakayaw niyanَ‫الشي َء‬ ْ َ ‫أ َح َر‬ pimaradika iyan skaniyan ‫ أَ ْعتَ َق ُه‬:‫حر َر ُه‬ َ َ liyompiyo niyan so kitab sa inator iyan ‫اب‬ َ َ‫َح َر َر ال ِْكت‬ so kisosorat iyan

‫تَ َح َر َر ا َْلعبْ ُد‬ miyakamaradika so pagtaw‫ب‬ َ ‫تَ َح َر َر‬ ُ ‫الش ْع‬ miyakabasng so kiyambonoay sa ‫شتَ َد‬ ْ ‫ ِا‬: ُ‫ِا ْستَ َح َر الْ َقتْل‬ miyakamaradika so oripn

madakl a miyatay ron

ِ ‫الس‬ so mayaw so magaranaw‫ن‬ ُ ‫اخ‬

ُ ‫ال َْح‬ َ :‫ار‬ so kayaw‫ السخُ ون َ ُة‬:ُ‫ارة‬ َ ‫ال َْح َر‬ ُ

َ ‫ ال َْح َر‬:‫ال َْح ُر‬ ُ )‫ار ُة (ج‬ so linang a da a saog iyan ‫ب‬ َ ‫ص ِم َن‬ ِ ‫الش َوا ِئ‬ ُ ‫ الْخَ ا ِل‬:‫ال ُْح ُر‬ َ so maradika ko kaooripn ‫حرار‬ َ ْ ‫ال ُْح ُر (ج) أ‬ so padagang sa sotra ago so phagmbaal on ‫صانِ ُع ُه‬ َ ‫ بَا ِئ ُع ال َْح ِري ِر َو‬:‫ار‬ ُ ‫ال َْح َر‬ so kayaw‫حرور‬ ُ

so darpa a adn a manga ator on a lakaw apoy; so darpa sa Madīnah a kawatoran ُ‫ْحرة‬ َ ‫ال‬

َ

a komba sa apoy

so maradika’ a babay ُ‫ْحرة‬ ُ ‫ال‬

َ so kamamaradika ‫ْح ِري َ ُة‬ ُ ‫ال‬ so bansayan sa alongan; so masosogat ‫س‬ َ ‫ َح ُر‬:‫ور‬ ِ ‫الش ْم‬ ُ ‫ال َْح ُر‬ o ranti o alongan

88

‫يح‬ ِ :‫ور‬ ُ ‫الر‬ ُ ‫ال َْح ُر‬ ‫ النَاُر (ج) َح َرا ِئر‬: ‫ور‬ ُ ‫ال َْح ُر‬

so ndo’ a mayawُ‫ارة‬ َ ‫ال َْح‬ so apoy; so naraka a apoy

so sotra a phoon ko ayog o tataro ‫ْح ِرير‬ َ ‫ال‬

ُ so tapong a phramsn a gatas na ipethinda ‫ْح ِرير ُة‬ َ َ ‫ال‬ so taw a pangngmbaal sa‫ْح ِري ِر َوبَا ِئ ُع ُه‬ َ :‫ال َْح ِري ِر ُي‬ َ ‫صانِ ُع ال‬ sotra ago so padagang on

so pangaras a ipphantar ko taws a ‫حر‬ َ ‫ال ِْم‬

ُ

babasoka a pthondaan a sapi’

sominiyap; miyalihara; tomiyago:‫حر ًزا‬ َ

‫َح َر َز ي َ ْح ُر ُز‬ siniyap iyan; piyalihara iyan; tiyago iyan ‫صان َ ُه‬ َ : ‫َح َر َز ُه‬ miyananggila ‫شتَ َد َو َر ُع ُه‬ ْ ‫ ِا‬:‫َح ِر َز ي َ ْح َر ُز َح َر ًزا‬ lominindong; mikhota’; ‫ص َن‬ َ ‫ ِا ْمتَنَ َع َوتَ َح‬:ً‫َح ُر َز ي َ ْح ُر ُز َح َرا َزة‬ ْ

miyangali

kinowa niyan sa siniyap iyan; ُ‫حا َزه‬ َ

:ُ‫أَ ْح َر َزه‬

phikipantag iyan; piyananamokan iyan

miyakhipantag iyan so kiyaona

َ ‫السبْ ِق‬ َ ‫أ ْح َر َز ق َْص َب‬

(ko nganin) a di so salakaw ron inimbts iyan so tamok ‫ِإلَي ِه‬

َ ‫ ِا َد َخ َر ُه ِل َوق ِْت ال َْح‬:‫َح ُر َز َمالَ ُه‬ ْ ‫اج ِة‬ iyan ko masa a sikot

ِ tiyago iyan so shayi sa piyakaporongan iyan ‫حف ِْظ ِه‬

‫ بَالَ َغ ِفي‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫َح َر َز‬ piyananggilaan iyan; linikayan iyan ُ‫ تَ َوقَاه‬: ‫حتَر َز ِمنْ ُه‬ َ ْ ‫ِا‬ piyangalian iyan sa inawat iyan; ‫حتَر َز‬ ْ ‫ِا‬

َ

:‫تَ َح َر َز ِمنْ ُه‬

piyananggilaan iyan

ُ ‫ي ُ ْد َر‬ maiipat a kapoporongan ‫ك‬ so pananagoay a pphaliharaan ko shayi a ana arga ُ‫الشيء‬ َ

ْ

‫ َم ِنيع َال‬:‫ِح ْرز َحا ِرز‬ a di khakowa

‫ين يُ ْحف َُظ ِفي ِه‬ ِ :‫ال ِْح ْر ُز‬ ُ ‫الو َع ُاء ال َْح ِص‬ iyan

ُ ُ ‫ ال َْم َكا ُن ال َْم ِن‬: ‫ال ِْح ْر ُز‬ ْ ‫يع يُ ْل َجأ‬

so darpa a kababagran a ‫ِإلَي ِه‬

pphagapasan; so kota a panarigan so lindongan; so adimat ‫بِ َها‬

ُ‫العوذَ ةُ الَ ِتي يُتَ َع َوذ‬ ُ : ‫ال ِْح ْر ُز‬

a lindongan ko marata a shaytan

so shayi a pphananamokann

89

‫ َما يُ ْح َر ُز‬:‫ال َْح َر ُز‬

‫ين‬ ُ ‫ ال َْح ِص‬:‫ال َْح ِري ُز‬ so tamok a pakapoporongan sabap ko arga iyan sa di ‫حرا ِئز‬ ُ َ‫ َما َال يُب‬:ُ‫ال َْح ِري َزة‬ َ ‫اع ِلنَف‬ َ َ )‫َاس ِت ِه (ج‬ so malilinding; so maiipat a kakhokotaan

pagarogann ka aanogonan

komiyaros; komiyokay ‫شا‬ ً ‫َحر‬

ْ

‫ش‬ ُ ‫ش ي َ ْح ِر‬ َ ‫َح َر‬

‫ َخ َد َش ُه‬:‫َح َر َش ُه‬ thiphiiyan so ayam ka an makanggagaan ‫الداب َ َة‬ َ ‫َح َر‬ َ ‫ش‬ ِ َ‫ َهيَ َج ُه ِلي‬:‫الصيْ َد‬ siyozog iyan so totogsn ُ‫صي َده‬ َ ‫َح َر‬ َ ‫ش‬ kiyaros iyan

ka an iyan matogs

komirang; gomiyarngkang

‫ش َح َر ًشا‬ ُ ‫ش ي َ ْح َر‬ َ ‫َح ِر‬

‫ َخ ُش َن‬: ‫الش ْي ُء‬ َ ‫َح ِر‬ َ ‫ش‬ َ makrang (mamamaan) ‫حرش‬ َ ْ ‫أ‬

komirang so shayi

ْ )‫َح ْر َشاء (ج‬ mimbaloy a makrang ‫ن‬ ُ ‫ش ي َ ْح ُر‬ َ ‫َح ُر‬ َ ‫ش ُح ُر‬ َ ‫ َخ ُش‬:‫وش ًة‬ piyangondoy niyan siran (ko kambobono’) ‫ أَفْس َد‬:‫ش بَينَ ُه ْم‬ َ ْ َ ‫َح ُر‬ piyakakharangit iyan so taw ago so binatang ka an siran ُ‫ أَغْراه‬:‫ْحي َوا َن‬ َ ‫َح ُر‬ َ َ ‫ش ا ِإلن ْ َسا َن َوال‬ َ makrang (bababayin)‫حرش‬ ُ

makambolang

‫ َج َم َع ُه‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫ِا ْحتَ َر‬ َ ‫ش‬ piyangondoy niyan; piyakakharangit iyan ‫ش بِ ِه‬ َ ‫تَ َح َر‬ so otan a khardal ‫يش‬ ُ ‫ الْخَ ْر َد ُل الْبَ ِر ُي (ج) ُح ْرش ال َْح ِر‬: ‫ال َْح ْر َش ُاء‬ tinimo iyan

so panipit; so soko’ a adn a banowit iyan ko poro iyan a ‫حا ِريش‬ َ ‫َم‬

)‫ ال ِْم ْح َج ُن (ج‬:‫اش‬ ُ ‫ال ِْم ْح َر‬ ipzipit sa nganin

‫ َك َل َوأَ ْعيَا‬:‫وضا‬ ً ‫ض ُح ُر‬ ُ ‫ض ي َ ْح ُر‬ َ ‫َح َر‬ ِ ‫ أَ ْش َر َف َع َلى ال َْه َال‬:‫ض‬ kiyalobayan sa mararani khitandoray‫ك‬ َ ‫َح َر‬ bininasa niyan so shayi ُ‫ أَفْس َده‬: َ‫الشيء‬ َ ‫َح َر‬ َ ْ َ ‫ض‬ miyarombay ‫ضا‬ ً ‫ض َح َر‬ ُ ‫ض ي َ ْح َر‬ َ ‫َح ِر‬ inikopay sa kiyalobayan

miyarombay so sagayadan o nditarn ‫ب‬ ُ ‫الثَ ْو‬

‫ض‬ َ ‫َح َر‬

sa miyarodot

‫ أَذَ اب َ ُه ال َْه ُم‬:‫ض فُ َالن‬ َ ‫َح ِر‬ sa rndam si polan ko ‫َاه‬ َ ‫أَ ْح َر‬ ُ ‫ أَ ْشق‬:‫ض ال ُْح ُب فُ َالنًا‬

kiyalobayan si polan ko awid a akal iyan riyomasay o kabaya si polan; domikt

kabaya iyan (ko marano iyan)

90

inioyat iyan on so shayi; ‫َع َلي ِه‬

ْ

‫ َحثَ ُه‬: ‫الش ْي ِء‬ َ ‫َحر َض ُه َع َلى‬

iniskat iyan on sa mabasng a pangoyat miyamagoyata siran on; inoyatan ‫َع َلي ِه‬

ْ

‫ار ُضوا‬ َ ‫تَ َح‬

o sabagi so sabaad so warna o patiyar a iphrandang ‫صفُر‬ ْ ‫ال ُْع‬

ُ

:‫يض‬ ُ ‫ا ِإل ْح ِر‬

ko dinis ka an katagoi sa warna a mariga

so kombaan ‫اض ُة‬ َ ‫ال َْحر‬

َ so kaotl o sakit ‫ض‬ َ :‫ض‬ ُ ‫الش ِدي ُد ال َْم َر‬ ُ ‫ال َْح َر‬ ِ ُ ‫الض ِع‬ ِ َ‫لى الْ ِقت‬ so malobay a di phakagaga sa kathidawa ‫ال‬ َ :‫ض‬ ُ ‫ال َْح َر‬ َ ‫يف الَذي َال يَق َْوى َع‬ َ so sagayadan o nditarn‫حراض‬ ُ ‫ال َْح َر‬ َ ْ ‫ َحا ِشيَتُ ُه َو ُط َرتُ ُه (ج) أ‬: ‫ض ِم َن الثَ ْو ِب‬ ْ ‫ َح َج ُر‬:‫ض‬ so ator a kapga a mapoti a giimbaloy‫الِجِ ي ِر‬ ُ ‫ال ُْح ْر‬

a bata igira tiyapong ago basaan a ig

‫َح َر َف ي َ ْح ِر ُف َح ْرفًا‬ َ ‫ َم‬:‫َح َر َف َعنْ ُه‬ sinilayan iyan; tiyangkisan iyan ‫ال َو َع َد َل‬ mizokat sa pantag ko pamiliya niyan; ‫ف ِل ِعيا ِل ِه‬ َ َ ‫َح َر‬ sominilay; minggalbk

minggalbk sa misokat iyan sa pantag ko pamilya niyan piyakasilay niyan so ‫َوغَير ُه‬

ََ

‫ص َرفَ ُه‬ َ ‫َح َر َف‬ َ :‫الش ْيءَ َع ْن َو ْج ِه ِه‬ shayi ago inalin iyan

miyakararas; miyakaloya

ِ ‫َو‬ ِ ‫اللس‬ miyakararas so shayi ‫ان‬

‫َح ُر َف ي َ ْح ُر ُف َح َرافَ ًة‬

‫ار ال َِذ ًعا ِل ْلف َِم‬ َ ‫َح ُر َف‬ َ : ُ‫الش ْيء‬ َ ‫ص‬ piyakasilay niyan so shayi; piyakasailang ‫ أ َ َمالَ ُه‬:َ‫الشيء‬ ْ َ ‫َح َر َف‬ َ

iyan so shayi’

piyakasilay niyan so katharo ‫َم َعانِي ِه‬

‫ص َرفَ ُه َع ْن‬ َ ‫ غَيَ َر ُه َو‬:‫َح َر َف الْ َك َال َم‬ kominowa sa galbk iyan ‫حرفَ ًة‬ ْ ِ ‫ ِاتَخَ َذ‬:‫ِا ْحتَ َر َف‬ mizokat sa pagpr o pamilya niyan ‫ب‬ َ ‫ ِا ْكتَ َس‬:‫ِا ْحتَ َر َف ِ َأل ْه ِل ِه‬ sominilay; miyanilay ‫ف‬ َ ‫ِان ْ َح َر‬

romiyampi ki polan; inampilan iyan si polan; romiyamig ki ‫ِإلَي ِه‬

َ ‫ َم‬:‫ِان ْ َح َر َف ِإلَى فُ َال ٍن‬ ْ ‫ال‬ polan

iniwaan iyan si polan; tiyawarang ‫ف‬ َ ‫ِان ْ َصر‬

َ

:‫ِان ْ َح َر َف َع ْن فُ َال ٍن‬ iyan si polan

‫ جِ َدة ِفي‬:‫ال َْح َرافَ ُة‬ ُ ‫ال ِْح ِر‬ so shayi a mararas ago maloya ‫حرافَة‬ َ َ ‫ ال َِذي ِفي ِه‬:‫يف‬ ُ so kararas ‫الط ْع ِم‬

91

َ :‫ال َْح ْر ُف‬ ‫الط َر ُف َوال َْجا ِن ُب‬ so manga batang a 28 a alifba o ‫جا ِء‬ َ ‫ الثَ َمانِيَ ُة َوالْ ِع ْش ُرو َن َح ْرفًا تُ َس َمى ُح ُر‬:‫وف ال َْمبَانِي‬ ُ ‫ُح ُر‬ َ ‫وف الْ ِه‬ so poro’ odi na kilid

basa Arab

‫ قَ ْد‬,‫ ِفي‬, ْ‫ َهل‬: ُ‫وف الَ ِتي تَ ُد ُل َع َلى َم َع ٍان ِفي غَيْ ِر َها َوتَ ْرب ُ ُط بَيْ َن أَ ْج َزا ِء الْ َك َال ِم ِمثْل‬ ُ ‫ ال ُْح ُر‬:‫وف ال َْم َعانِي‬ ُ ‫ُح ُر‬ so manga batang a adn a maana niya igira minisompat ko salakaw ron a kalimah

langowan a adn a kararas ‫َولَ ْذع‬

‫ارة‬ َ ‫ ُك ُل َما ِفي ِه َح َر‬:‫ال ُْح ْر ُف‬ iyan a nganin

ِ so galbk aya phagosarn on na so ‫حرف‬ َ

)‫ال ِْح ْرفَ ُة (ج‬

bagr a lawas kna o ba so pamikiran, datar o kaphanday kapangmbaal sa kasangkapan

‫ال ِْح ْر ِف ُي‬ ُ ‫ار‬ so taw a di ookorn, a sopaka ‫ك‬ َ َ‫ ِض ُد ال ُْمب‬:‫ار ُف‬ َ ‫ال ُْم َح‬

so taw a pagalbkan; so taw a matordo i kanggalbk

o taw a ookorn

so maito a pansom a iptkhad ko kadalm o pali‫حا ِرف‬ َ ‫َو َم‬

‫ار (ج) َم َحا ِريف‬ ُ ‫ال ِْم ْح َر‬ ُ َ‫ ال ِْم ْسب‬:‫اف‬

ُ‫َح َرقَ ي َ ْح ُرق‬ komiyadg so apoy; tomiyotong so apoy ‫ار‬ ُ َ‫َح َرق َِت الن‬ َ piyakagalikt iyan so songay niyan sa rarangit; piyakalagit iyan a ngipn ‫حرقًا‬ ْ َ ‫َح َرقَ أنْيَاب َ ُه‬ komiyadg; tomiyotong ‫حرقًا‬ َ

ْ

iyan sa gani

َ ُ‫َح ِرقَ ي َ ْح َرق‬ miyarotab so nditarn ko kiyapamakanga on ‫الد ِق‬ َ ‫ تَق ََط َع ِم َن‬:‫َح ِرقَ الثَ ْو ُب‬ miyaroro so bok ‫الش ْعر‬ ُ َ َ‫َح ِرق‬ miyaroro so lawi odi na tomaps odi na mombol ‫يش‬ ُ ‫الر‬ ِ َ‫َح ِرق‬ tiyotong o apoy so shayi َ‫الشيء‬ ُ َ‫أَ ْح َرق َِت الن‬ ْ َ ‫ار‬ َ tiyotong iyan a apoy ‫حرقَ ُه بِالنَا ِر‬ َ ْ ‫أ‬ tiyotong o apoy so shayi; riyarab َ‫الشيء‬ ُ َ‫َح َرق َِت الن‬ ْ َ ‫ار‬ miyarodot; miyaondot; miyarotab ‫حرقًا‬ َ

o apoy so shayi

َ‫ِا ْحتَ َرق‬ ْ komiyarab so apoy; lomiyagindab so apoy ‫ت‬ ْ ‫ تَ َوقَ َد‬:‫ار‬ ُ َ‫تَ َح َرق َِت الن‬ so ogat ko itado o bobon ‫ْحا ِرقَ ُة‬ َ ‫ال‬ so bawk a ipmbiyag ko apoy a pd sa tiyabas odi na popot a makadg ‫ْحراقَ ُة‬ َ ُ ‫ال ُْح َراقُ وال‬ miyatotong so shayi ُ‫الشيء‬ َ

92

so padaw a adn a timbak iyan a kadg a phakatotong

‫ال َْح َراقَ ُة‬

‫ال َْح ْرقُ (ج) ُح ُروق‬ so totong o apoy ko nditarn, odi na so rotab ‫َصا ِر‬ َ ‫يب الثَ ْو َب ِم َن النَا ِر أَ ْو َد ِق الْق‬ ُ ‫ أَث َُر يُ ِص‬: ُ‫ال َْح َرق‬ so lowis; so rarad o apoy

o nditarn ko kiyapamakanga on o pamimipi’

َ :‫ال ُْح ْرقَ ُة‬ َ ‫ لَ ْذ َع ُة‬:‫ال ُْح ْرقَ ُة‬ so kararas o taam, odi ‫ْح ْز ِن‬ ُ ‫الط ْع ِم أَ ِو ال ُْح ِب أَ ِو ال‬ so kayaw; so totong ُ‫ارة‬ َ ‫ال َْحر‬

na so kasakit o kabaya ago so kapakamboko’

‫ ِا ْض ِط َر ُام النَا ِر َوتَ َح ُرق َُها‬:‫يق‬ ُ ‫ال َْح ِر‬ miniprgo niyan a waga ‫حا ِر َك ُه‬ َ ‫ َش َكا‬: ‫َح َر َك ي َ ْح ُر ُك َح ْر ًك‬

so kasosokhayaw o apoy ago so kakakarab iyan

niyan (sakit)

‫اب َحا ِر َك ُه‬ َ ‫ص‬ َ َ‫ أ‬:‫َح َر َك ا ِإلن ْ َسا ُن‬ mihkaokaog ‫حر َك ًة‬ َ َ ‫َح ُر َك ي َ ْح ُر ُك َح ْر ًكا َو‬ kiyaog iyan; piyakakhaokaog iyan; ‫حر َك ُه‬ َ َ

gomidam so taw sa sakit sa waga

َ ‫تَ َحر‬ mikhaokaog; miyagalin ko kakadnan iyan ‫ك‬ َ َ ِ ‫ أ ْع َلى الْ َك‬:‫ال َْحا ِر ُك‬ so waga a lima‫اه ِل‬ ُ ‫ال َْح َر‬ so kakhaokaog ‫ْحر َك ُة‬ َ َ ‫ ال‬:‫اك‬ so mapasang a baraakal ‫الذ ِكي‬ ُ َ :‫ال َْح ِر ُك‬ ‫ال َْح َر َك ُة‬ so baris o sorat ‫ْحر َك ُة‬ َ َ ‫ال‬

so kakhaokaog

ُ ‫ال ِْم ْح َر‬ ‫اك‬ so itado o lig sa tampar sa olo ُ‫اله‬ َ ‫العنُ ِق ِم ْن أَ ْع‬ ْ َ‫ أ‬:‫ال َْم ْح َر ُك‬ ُ ُ‫صل‬ miyakawiswis ‫حر َمانًا‬ ْ ِ ‫َح َر َم ي َ ْح ِر ُم‬ inowiswisan iyan si polan ko shayi َ‫الشيء‬ ْ َ ‫َح َر َم فُ َالنًا‬ so karokar a ipkhayar ko waga o apoy

miyaharam; minisapar

‫َح ُر َم ي َ ْح ُر ُم ُح ْر َم ًة‬

َ ‫َح ُر َم‬ ُ‫الش ْيء‬ َ somiyold so mama sa haram, ‫ام‬ َ ‫ َد َخلَ ِفي ال َْح َر ِم أَ ِو الْبَ َل ِد ال َْح َر ِام أَ ْو ِفي‬: ُ‫الر ُجل‬ ِ ‫الش ْه ِر ال َْح َر‬ َ ‫أ ْح َر َم‬ miyaharam so shayi sa di khapakay a pamarolin

odi na sii sa lopa a haram, odi na sii ko olanolan a haram

‫الص َال ِة‬ َ ِ‫أَ ْح َر َم ب‬ ‫أَ ْح َر َم بِال َْح ِج َوال ُْع ْم َر ِة‬

somiyold ko sambayang somiyolot sa ihram ko hadjji odi na umrah

93

hiyaram iyan so shayi َ‫الشيء‬ َ

‫َح َر َم‬ ْ siyakaw niyan; sila iyan ‫ َكر َم ُه‬:‫حتَر َم ُه‬ َ َ ْ ‫ِا‬ inangiyasan iyan;lominindong on ‫ح َمى َوتَ َمنَ َع‬ َ َ‫ ت‬:‫تَ َح َر َم ِمنْ ُه بِ ُح ْر َم ٍة‬ ِ hiyaram iyan so shayi, iniitong iyan sa haram َ‫الشيء‬ ْ َ ‫ا ْستَ ْح َر َم‬ so haram; so isasapar so kanggolaolaa on ‫ام‬ ُ ‫ال َْح َر‬ so walay a sasakaon ‫ام‬ ُ ‫الْبَيْ ُت ال َْح َر‬ samaya ko Allāh sa di ko aya pnggolaolaanِ‫ين اهلل‬ ُ ‫ أَ ْي يَ ِم‬:‫َح َر ُام اهللِ َال أَف َْعلُ َك َذا‬ giya lopa a haram ‫حر ُم َم َك َة‬ َ َ :‫ال َْح َر ُم‬ ِ ‫ال َْح َر َم‬ so dowa a haram, Makkah ago Madīnah ‫ َم َك ُة َوال َْم ِدينَ ُة‬:‫ان‬ so warisan o mama ‫الر ُج ِل‬

َ ‫َح َر ُم‬ so kahaharam ‫ْحر َم ُة‬ ْ ُ ‫ال‬ so babay a warisan ُ‫ ال َْمرأَة‬:‫ْحر َم ُة‬ ْ ْ ُ ‫ال‬

َ )‫ ال َْم َهاب َ ُة (ج‬:‫ال ُْح ْر َم ُة‬ ُ ‫ َما ُح ِر َم فَ َال يُنْتَ َه‬:‫ال َْح ِر ُيم‬ so pagaadatan a di khapakay o ba sayatn so rnding iyan ‫ك‬ so oganapa o walay ‫ َمرا ِف ُق ُه‬:‫الدا ِر‬ َ ‫َح ِر ُيم‬ َ so oganapa o masjid ‫يم ال َْمسجِ ِد‬ ُ ‫َح ِر‬ ْ َ so oganapa o tabay, paridi ‫حرام‬ َ ْ ‫َح ِر ُيم الْ ِبئْ ِر (ج) أ‬ so olanolan a Muharram ‫حر ُم‬ َ َ ‫ال ُْم‬ so madazg a babay odi na mama a di ‫حر ُم‬ َ ْ ‫ال َْم‬ so mnag; so piyakasmsm a sipat o taw ‫حرم‬ ُ

khapakay o ba siran makakharomai

so langowan a hiyaram o Allāh

‫ َما َح َر َم ُه اهللَ (ح) َم َحا ِرم‬: ‫ال ُْم َح َر ُم‬

so langowan a isasapar so kasopaka ‫حر َم ُة‬ ْ ‫َوال َْم‬

ُ

‫ال َْم ْح َر َم ُة‬

on a pd sa kapasadan odi na ako a diyandi

so taw a kawiwiswisan ‫خيرا‬ َ

ًْ

‫يب‬ َ :‫وم‬ ُ ‫الش ِق ُي ال َِذي َال يُ ِص‬ ُ ‫ال َْم ْح ُر‬

a da a khakowa niyan a mapiya; so taw a miskin a da a tamok iyan a khasanaan iyan

‫َح َرا ي َ ْح ُرو َح ًرا‬ miyapatot on ‫ق بِ ِه َو َج ُد َر‬ َ ‫ َخ ُل‬: ‫َح َرا بِ ِه‬ patot a domadait (mamamaan)‫ح ِري‬ َ miyapatot

94

َ )‫َح ِريَة (ج‬ َ sayana on anan a patot a domadait ‫ َما أَ ْج َد َرهُ بِ ِه‬: ‫حراهُ بِ َك َذا‬ َ ْ ‫َما أ‬ patot a domadait (bababayin)‫حرايَا‬ َ miyantak; miminos; miloba ‫حريًا‬ َ

ْ ‫َح َرى ي َ ْح ِري‬ miyaminos so shayi ‫َص‬ َ ‫َح َرى‬ َ ‫ نَق‬:‫الش ْي ُء‬ biyantak iyan so shayi; siyangoran iyan ‫ح َو ُه‬ َ ‫َح َرى‬ ْ َ ‫ ِاتَ َج َه ن‬:‫الش ْي َء‬ َ َ kalokalo a maadn oto ‫ي َعسى‬ َ ْ ‫ أ‬:‫َح َرى أ ْن يَ ُكو َن ذَ ِل َك‬ mizamili ko btad; philoba iyan so lbi a mapiya‫ْض َل َها‬ َ ‫ ق ََص َد أَف‬:‫تَ َح َرى ِفي ا ُأل ُمو ِر‬ piloba iyan so shayi; biyantak iyan so shayi sa kaploloba’َ‫الشيء‬ ْ َ ‫تَ َح َرى‬ pingganot iyan; philoba iyan; phiniyataan iyan i kanggmao ‫ ِا ْجتَ َه َد ِفي َط َل ِب ِه‬:‫حرى َعنْ ُه‬ َ َ َ‫ت‬ niyan

ُ‫ ا َألف َْضل‬:‫ا َأل ْح َرى‬

َ ‫َوا‬ so patot; so taralbi‫أل ْج َد ُر‬ mikhs; miyabd

‫َح َز َم ي َ ْح ِز ُم َح ْز ًما‬

‫ َش َد ُه بِال ِْح َز ِام‬:‫َح َز َم ُه‬ bikhs iyan so shayi َ‫الشيء‬ ْ َ ‫َح َز َم‬ thikhe iyan so pamikiran iyan odi ُ‫ح َز َم َرأْي َ ُه أَ ْو أَ ْمره‬ َ َ

bikhs iyan a gakot; biyabd iyan a gakot

na so btad iyan

mama a thkhs i pamikiran

‫َحا ِزم (ج) َح َز َمة‬

biyakgan; linikgan ‫ح َز ًما‬ َ

‫َح ِز َم ي َ ْح َز ُم‬ biyakgan si polan, ‫حي ُزو ِم ِه‬ َ ‫صابَتْ ُه غ‬ َ َ‫ أ‬:‫َح ِز َم فُ َالن‬ ْ َ ‫ُصة ِفي‬ miyasogat a bakg ko rarb iyan

tomikhs ko tindg iyan

‫َح ُز َم ي َ ْح ُز ُم َح َز َام ًة‬

‫َح ِزيم (ج) ُح َز َماء‬ bikhes iyan sa mailot‫ح ْز َم ُه‬ َ ‫ أَ ْوث ََق‬:‫َح َز َم ُه‬

mama a thkhs i tindg

‫ َش َد َو َس َط ُه بِال ِْح َز ِام‬:‫تَ َح َز َم‬ ko kapnggalbka niyan ‫استَ َع َد‬ ْ ‫ تَ َش َم َر لَ ُه َو‬:‫تَ َح َزم ِل َأل ْم ِر‬ mizabitan

miyangilokilot ko btad sa tominikhs

on

tomikhs ko btad iyan sa miyamimikiran ‫أَ ْم ِر ِه‬

‫تَ َح َز َم ِفي‬

sa malantas

‫ال ِْح َز ُام‬ َ ‫ِح َز ُام‬ ‫ َو َس ُط ُه‬:‫الط ِر ِيق‬

so sambitan; so abt; so babd a gakot so lmbak o lalan

95

‫الص ْد ِر‬ َ ‫ُص ُة‬ َ ‫ غ‬:‫ال َْح َز ُم‬ so sabkhs; so sakhkm; so sababd ‫ح َزم‬ ُ )‫ال ُْح ْز َم ُة (ج‬ so bakg sa rarb

so rarb ‫الص ْد ُر‬ َ

: ‫ال َْح ِز ُيم‬

‫الص ْد ُر‬ َ : ‫وم‬ ُ ‫ال َْحيْ ُز‬ ‫ ال ِْح َز ُام‬:‫ال ِْم ْح َز ُم َوال ِْم ْح َز َم ُة‬ so rarb

so gakot a ipmbabd; so sambitan

‫َح َز َن ي َ ْح ُز ُن ُح ْزنًا‬ makamboboko’ ‫ح ُزون‬ ْ ‫َم‬

mimboko’

mboboko’

‫َح ِزين‬

‫َح ِز َن ي َ ْح َز ُن َح َزنًا َو ُح ْزنًا‬ miyakaawid a akal o mama ‫ ِا ْغتَم‬: ُ‫ح ِز َن الر ُجل‬ َ َ miyakaawid a akal iyan

mama a makaaawid a akal iyan

‫َح ِزن‬

‫َح ِزين (ج) ُج َزنَاء‬ mama a makamboboko’ sa awid akal ‫ح َزانَى‬ َ )‫َح ْزنَان (ج‬ mama a makamboboko’ sa awid akal

‫َح ُز َن ي َ ْح ُز ُن ُح ُزون َ ًة‬ ‫ َخ ُش َن َو َغ ُلظ‬:‫َح ُز َن ال َْمكاَ ُن‬

miyakakrang; miyakargn

َ

miyakargn so darpa

darpa a margn lalakaon ‫ح ْزن‬ َ somiyong si polan ko ‫الْ َغل ِي َظ ِة‬

‫ض‬ ِ ‫ار ِفي ا َأل ْر‬ َ ‫ أَ ْي‬:‫أَ ْح َز َن فُ َالن‬ َ ‫ص‬

darpa a margn okitan ka di madaya

‫ غ ََم ُه‬:‫أَ ْح َز َن ا َأل ْم ُر فُ َالنًا‬ minimboko’ iyan ‫ تَ َو َج َع‬:‫ح َز َن َع َلي ِه‬ َ َ‫ت‬ ْ َ ‫ َما َغ ُل‬:‫ض‬ so lopa a margn lalakaon ka di madaya ‫ظ‬ ِ ‫ال َْح ْز ُن ِم َن ا َأل ْر‬ piyakaawid a akal o btad si polan

‫َح َس َب ي َ ْح ُس ُب ِح َسابًا‬ َ ‫َح َس َب ال َْم‬ initong iyan so tamok; inisip iyan so tamok; binilang iyan so tamok ‫ َع َد ُه‬:‫ال‬ minitong; minisip ‫حسبانًا‬ ُ ‫َو‬

َْ

:‫َح َسبَ َه‬ piyanggal ‫حسبا‬ ً َ َ ‫َح ِس َب ي َ ْح َس ُب‬ ‫ ِابْيَ َض ْت جِ لْ َدتُ ُه ِم ْن َدا ٍء‬: ‫َح ِس َب فُ َالن‬ diniyangka iyan ُ‫ق ََد َره‬

piyanggal si polan, miyakapoti so kobal iyan sa sakit

mama a pphanggaln ‫حسب‬ ْ َ‫أ‬ babay a pphanggaln

96

َ ‫َح ْسبَاء (ج) ُح ْسب‬

‫َح ِس َب ي َ ْح ِس ُب ِح ْسبَانًا‬ ِ inantap iyan so shayi; inanib iyan so shayi ‫ َظنَ ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫َحس َب‬ miyangantap; minitong sa pangantap

‫َح ُس َب ي َ ْح ُس ُب َح َسبًا‬ miniporo’ so pangkatan i polan ‫ف‬ َ ‫ َش ُر‬:‫َح ُس َب فُ َالن‬ mama a ana pangkatan iyan ‫حسباء‬ َ َ ُ )‫َح ِسيب (ج‬ َ mihtiyokop so shayi; miyampel so shayi ‫ َكفَى‬: ُ‫الشيء‬ ْ َ ‫أ ْح َس َب‬ َ ‫أَ ْح َس َب فُ َالن فُ َالنًا َحتَى ق‬ tiniyokopan i polan si polan sa pammgayan taman sa ‫حس ِبي‬ ْ َ ‫َال‬ miphangkatan

miyatharo iyan a ampl dn

‫ أَ ْج َز َل َل ُه‬:‫أَ ْع َط ُاه فَأَ ْح َس َب‬ ِ ‫اس َب ي ُ َح‬ minisip; somiyomariya :‫حسابًا‬ َ ‫اس ُب ُم َح‬ َ ‫َح‬ َ ِ ‫اسبَ ًة َو‬ siyomariya niyan sa isipan ‫اب‬ َ ‫ ناَق ََش ُه ال ِْح َس‬:‫اسبَ ُه‬ َ ‫َح‬ piyangangaloy niyan so manga bantogan iyan ‫حسب ُه َو َع َد َد َمنَا ِقب ُه‬ َ َ‫ أَذ‬:‫َح َسبَ ُه‬ َ َ َ َ ‫اع‬ kiyatiyokopan ‫ ِا ْكتَفَى بِ ِه‬:‫ب‬ َ ‫ِا ْحتَ َس‬ inimbetes iyan so balas ko Allāh ‫خر ُه‬ َ َ ‫ ِا َد‬:ِ‫ِا ْحتَ َس َب ا َأل ْج َر َع َلى اهلل‬ miyagisipa siran a dowa ‫اسبا‬ َ َ ‫تَ َح‬ so isipan; so itongan ‫اب‬ ُ ‫ال ِْح َس‬ bigan iyan sa taman sa kiyatiyokopanَ‫الع َطاء‬ َ

‫ الْ َك ِث ُير الْ َكا ِفي‬:‫اب‬ ُ ‫الْ ِح َس‬ so gawii a kapagisip ‫ام ِة‬ ِ ‫يَ ْو ُم ال ِْح َس‬ َ َ‫ يَ ْو ُم الْ ِقي‬:‫اب‬

so madakl a phakaampl

ٍ ‫َك‬ katharo a aya maana ‫اف‬

‫ ِا ْسم بِ َم ْعنَى‬: ‫َح ْس ُب‬

niyan na: ampl dn

َ ‫ َكا ِف‬:‫َر ُج ٍل‬ siyagadan ko a mama a ampl rka a mama‫يك‬

‫َم َر ْر ُت بِ َر ُجل ٍَح ْسبُ َك ِم ْن‬ ِ َ‫ ِا ْس ُم ِف ْع ٍل بِ َم ْعنَى ا ْكت‬: ‫َح ْسبُ َك‬ ngaran a galbk a aya ‫ف بِ ِه‬ maana niyan na: thangka ka kadn

‫الع َد ُد‬ َ ‫ ال َق ْد ُر َو‬:‫ال َْح َس ُب‬ so itongan ‫ ال َْع ُد‬:‫ْحسبا ُن‬ َ ْ ُ ‫ال‬ so isipan; so itongan ‫اب‬ ُ ‫ ال ِْح َس‬:‫ال ِْح ْسبَ ُة‬

so diyangka, so bilangan, so pangkatan

‫ َح َس ُن‬: ‫فُ َالن َح َس ُن ال ِْح ْسبَ ِة‬ so kadato’ ko parinta Islāmiyyah a papatorayan so komikibir on ko katitikayi ko ‫ال ِْحسب ُة‬ َْ si polan na mapiya i kanggiragiray‫التَ ْدبِي ِر‬

btad a langkap a datar o katitikayi ko arga ko padian ago so manga kambilangataw

97

ِ ‫ ال ُْم َح‬:‫يب‬ ‫اس ُب‬ ُ ‫ال َْح ِس‬ so taw a komikibir ko ‫ب ال ِْحسب ِة‬ َ ‫ َم ْن يَتَ َولَى َمنْ ِص‬: ‫ال ُْم ْحتَ ِس ُب‬ َْ so pagiisip; so panonomariya

kadato a Hisbah ko parinta Islāmiyyah

‫َح َس َر ي َ ْح ُس ُر ي َ ْح ِس ُر‬ َ ‫ ِان ْ َك َش‬:‫الش ْي ُء‬ somiyawa; mikhoyakas; mimblas ‫ف‬ َ ‫َح َس َر‬ siyawaan o babay so rantam iyan ko paras iyan ‫ار َها َع ْن َو ْج ِه َها‬ َ ‫َح َس َر ِت ال َْجا ِريَ ُة ِخ َم‬ ِ ‫َح‬ babay a somasawa sa rantam ‫اسر‬ mimboko ‫حسرا‬ ً َ َ ‫َح ِس َر ي َ ْح َس ُر‬ َ ‫ أَ ِس‬: ‫َح ِس َر فُ َالن‬ mimboko’ si polan ‫ف‬ َ ‫ تَ َل َه‬:‫الش ْي ِء‬ inimboko iyan so shayi sa kiyada iyan ‫ف‬ َ ‫َح ِس َر َع َلى‬ mama a makazsndit ‫حسران‬ َ ْ َ somiyawa; mimbelas ‫ورا‬ ً ‫ُحس‬

ُ

babay a makazsndit ‫حسرى‬ َ

َ ْ inikopay so kailay niyan ً‫ارة‬ َ ‫َح ُس َر ي َ ْح ُس ُر َح َس‬ َ ‫ َك‬: ‫َح ُس َر الْبَ َص ُر‬ inikopay so kailay sa inpkan sa tara a di phakanono‫ل‬ mama a ikokopay i kailay ‫ح ِسير‬ َ ‫َح َس َر فُ َالنًا‬ َ ‫ ِان ْ َك َش‬:‫ِان ْ َح َس َر‬ somiyawa; mikhoyakas; mitharotos ‫ف‬ mitharotos so ig sa lomitaw so lopa ُ‫حسر ال َْماء‬ َ َ َ ْ ‫ِان‬

piyakamboko iyan si polan; biyaloy niyan a makazsndit

َ romiyoro so papanok sa bombol ‫الطير‬ ُْ

‫ِان ْ َح َس َر‬

a andang na pimbagoan

‫الش ْي ِء‬ َ ‫لى‬ َ ‫تَ َح َس َر َع‬ ‫ تَ ِع َب َو َمل‬:‫ِا ْستَ ْح َس َر‬

inimboko iyan so shayi a miyada on inikopay a dokaw sa limkan

so babay a somasawa a da a sapng o olo

ِ ‫ال َْح‬ ‫اس ُر‬

niyan ago so lima niyan

ِ ُ‫ال ُْجن‬ so sondaro a da a rabn iyan ago ‫ود‬

ِ ‫ال َْح‬ ‫اس ُر ِم َن‬

da a hilmit iyan

so kamboko’; so kazndit ُ‫ْحسرة‬ َ ‫ال‬

َ ْ miyono ; minimatay ‫حسا‬ ُ ‫س ي َ ُح‬ َ ‫َح‬ ً َ ‫س‬ piyonas iyan so shayi sa daa ‫ص َل ُه‬ َ ‫س‬ َ ْ‫ ِا ْستَأ‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫َح‬ liyamba iyan on

98

‫ قَتَ َل ُه‬:‫س فُ َالنًا‬ َ ‫َح‬ gidam iyan so shayi َ‫الشيء‬ َ ‫َح‬ ْ َ ‫س‬ gomidam; ‫حسا‬ ُ ‫س ي َ ِح‬ َ ‫َح‬ ً َ ‫س‬ َ inikapdi iyan sa mirarad on so maggdam iyan ‫ف َع َلي ِه‬ َ ‫َح‬ ْ َ ‫ تَأل ََم ِ َألل َِم ِه َو َع َط‬:‫س لَ ُه‬ َ miyagdam iyan so shayi ‫ش ُعر بِ ِه‬ َ ‫س‬ َ ‫أ َح‬ َ َ :‫الش ْي َء‬ َ miyagdam iyan skaniyan ‫س ِمنْ ُه‬ َ ‫أ َح‬ piyangamad iyan so thotol ‫ب َم ْع ِرفَتَ ُه‬ َ ‫ تَ َط َل‬:‫س الْخَ بَ َر‬ َ ‫تَ َح َس‬ biyono iyan si polan

‫س ِمَن الق َْو ِم‬ َ ‫تَ َح َس‬ so kagdam; so anggaota a pkhigdam ‫ح َواس‬ َ )‫اس ُة (ج‬ َ ‫ال َْح‬ َ ‫الش ُم َو‬ so kagdam a lima; so kailay so ‫س‬ ُ ‫الس ْم ُع َو‬ ُ ‫ال َْح َو‬ ُ ‫الذ ْوقُ َوا َلل ْم‬ ُ ‫اس الْخَ ْم‬ َ ‫ الْبَ َص ُر َو‬:‫س‬ piyangamad iyan so btad o pagtaw

kapakang so kapakabaw so kapakataam so kagdam sa nggolalan sa kazkho’

‫اس‬ ُ ‫ال َْح َس‬ ِ so roro; so phopog o nganin a miyaropt ‫الشي ِء‬ ُ ‫ال ُْح َس‬ ْ َ ‫ ال ُْجذَاذُ م َن‬: ‫اس‬ َ ‫َال ِعنْ َد ا‬ ُ ‫ َك ِل َمة تُق‬:‫َحس‬ so kapagaidaw; ‫ألل َِم‬ so kagdam ‫س‬ ُ ‫ال ِْح‬ so ganot; so kagdama ko nganin

so maggdam a sopaka o rahasiyan ‫ال َْم ْعنَ ِو ِي‬

‫ال ِْح ِس ُي ِض ُد‬

a di khagdam

‫الص ْو ُت الْخَ ِف ُي‬ َ :‫يس‬ ُ ‫ال َْح ِس‬ so taw a mabagr i gdam‫اس‬ ِ ‫ ق َِو ُي ا ِإل ْح َس‬:‫يس‬ ُ ‫ال َْح ِس‬ so sorod; so sikat a iphesorod ko bombol ‫حس ُة‬ َ َ ‫ال ِْم‬

so garikis; so rapandas; so garokot

o ayam ka an on mada so bayank

so maggdam ‫وس‬ ُ ‫ال َْم ْحس‬

ُ romigs; mithimo’ ‫ش ًدا‬ ْ ‫َح َش َد ي َ ْح ِش ُد َح‬ َ ‫ َغ ُز َر‬:‫َح َش َد ِت النَاقَ ُة‬ romigs so gatas o onta ‫ضر ِع َها‬ ْ َ ‫اللبَ ُن ِفي‬ ko soso niyan

mithimo so pagtaw

‫ تَ َج َم ُعوا‬:‫َح َش َد الْق َْو ُم‬

milimod ‫ش ًدا‬ ْ ‫َح‬

‫َح َش َد ي َ ْح ُش ُد‬ linimod iyan so pagtaw; tinimo iyan siran ‫ َج َم َع ُه ْم‬:‫ش َد الق َْو َم‬ َ ‫َح‬ milimod siran ‫ ِا ْجتَ َم ُعوا‬:‫ش ُدوا‬ َ َ‫ِا ْحت‬ 99

ِ ‫ال َْح‬ so matitimoa madakl a taw ‫اش ُد‬ so malilimod a madakl a taw tominimo’; lominimod

‫ ال َْج َما َع ُة‬:‫ال َْح ْش ُد‬ ‫َح َش َر ي َ ْح ُش ُر َح ْش ًرا‬

:‫َح َش َر ُه ْم‬ tominimo; lominindg ‫شرا‬ ً َ ‫َح ِش َر ي َ ْح َش ُر َح‬ lominindg so shayi ‫ج‬ َ ‫َح َش َر‬ َ ‫ لَ ِز‬:‫الش ْي ُء‬ miyakarzik ‫خ‬ َ ‫ ِاتَ َس‬:‫َح ِش َر‬ linimod iyan siran ‫َج َم َع ُه ْم‬

marmo’; di lompiyo ‫ح ِشر‬ َ

ِ ‫ال َْح‬ ‫اش ُر‬ so giimanimo ko bois ‫اشر‬ ُ ِ ‫ال َْح‬ so malilimod a madakl a taw ‫ْج َما َع ُة‬ َ ‫ ال‬:‫ال َْح ْش ُر‬ so kaphlimod ko alongan a maori ‫ام ِة‬ ُ ‫ ِا ْج ِت َم‬:‫ال َْح ْش ُر‬ َ َ‫اع الْخَ ْل ِق يَ ْو َم الْ ِقي‬ so phlimod sa taw

so mranaranap ُ‫شرة‬ َ ‫ال َْح‬

َ so darpa a phlimodan ‫شر‬ ُ َ ‫ال َْم ْح‬ mithimo’ ‫شو ًكا‬ ُ ‫َح َش َك ي َ ْح ِش ُك ُح‬ mithimo so pagtaw‫ش ُدوا‬ َ َ‫ ِا ْحت‬: ‫َح َش َك الْق َْو ُم‬ ِ ‫َح َش َك‬ mikharik so korma ‫ت النَخْ َل ُة‬ romitb ‫ش ًكا‬ َ ‫َح ِش َك ي َ ْح َش ُك َح‬ ‫ ق ََض َم ال َْح ِشي َك َة‬:‫َح ِش َك ال َْحيَ َوا ُن‬ so kakang a sokong ‫ْح ِشي َك ُة‬ َ ‫ال‬

ritb o binatang so kakang iyan

:‫ال َْح َش َك ُة‬ so bantad ‫الش ِعير‬ ُ َ :‫ال َْح ِشي َك ُة‬ piyakamamala niyan; ‫ش ًما‬ ْ ‫َح َش َم ي َ ْح ِش ُم َح‬ َ َ piyakakhaya iyan si polan ‫ْضب ُه‬ َ َ ‫ أ ْخ َج َل ُه َوأغ‬:‫َح َش َم فُ َالنًا‬ miyamamala; miyaya’‫ش ًما‬ َ ‫َح ِش َم ي َ ْح َش ُم َح‬ miyamamala si polan َ‫خجِ ل‬ َ :‫َح ِش َم فُ َالن‬ miyaya’; miyamamala ‫حيا‬ َ ْ َ‫ ِا ْست‬:‫ِا ْحتَ َش َم‬ inikamamala niyan; inikaya iyan ‫حيا‬ ْ :‫تَ َح َش َم ِمنْ ُه‬ َ ْ َ‫است‬ so sagorompong a matitimo’‫ْج َما َع ُة‬ َ ‫ال‬

100

‫ال َْح ْش ُم‬ so kamamala; so kaya ’ُ‫ْحياء‬ َ َ ‫ ال‬:‫ال ِْح ْش َم ُة‬ so taw a mala i kaya; mala i kamamala ‫حتَ ِش ُم‬ ْ ‫ ال ُْم‬:‫يم‬ ُ ‫ال َْح ِش‬ lomibad sa maito a ator; somiyarg ‫صبا‬ ً ْ ‫َح َص َب ي َ ْح ِص ُب َح‬ libad iyan a maroni a ator ‫صبا ِء‬ َ ْ ‫ َر َم ُاه بِال َْح‬:‫َح َصبَ ُه‬ inatoran iyan so darpa, dimpasan ‫ب ال َْم َكا َن‬ َ ‫َح َص‬ so madazg o mama a ampila iyan

iyan sa maroni a ator

siyargan iyan so apoy sa itagon‫ب‬ ِ ‫بِال َْح َط‬

‫ار‬ َ َ‫َح َص َب الن‬ piyokasan iyan si polan sa nganin‫النًا َع ْن َك َذ ا‬ َ ُ‫َح َص َب ف‬ mikhayaw (sakit) ‫صبا‬ ً َ ‫َح ِص َب ي َ ْح َص ُب َح‬ ِ ‫َح ِص َب‬ mikhayaw so wata (sakit) ‫صب ُة‬ َ َ‫ أ‬: ُ‫الطفْل‬ َ ْ ‫صابَتْ ُه ال َْح‬ so wata agomgdam sa mayaw

‫َم ْح ُصوب‬

‫ ن َ َام‬:‫اج‬ ُ ‫َح َص َب ال َْح‬ ِ ‫ال َْح‬ so darpa a kawatoran sa maroni a ator ‫ب‬ ُ ‫اص‬ ِ ‫ال َْح‬ so sobosobo a ndo’ a pzambr sa maroni ‫ب‬ ُ ‫اص‬

miyakatorog so hadji sa Al Muhassab ‫ب‬ ِ ‫بِال ُْم َح َص‬

a ator ago bayank

‫ارة‬ َ ‫ار ال ِْح َج‬ ُ ‫ ِص َغ‬:‫ال َْح َص ُب‬ so itagon; so sarg ko apoy ‫ب‬ ُ ‫ ال َْح َط‬:‫ال َْح َص ُب‬ so maroni a atorِ

‫ال َْح ْصبَ ُة‬ َ so lopa a kawatoran sa maroni a ator ‫صبا ِء‬ َ ْ ‫ أ ْرض َم ْح َصبَة َك ِث َير ُة ال َْح‬:‫ال َْم ْح َصبَ ُة‬ ِ ‫ َم ْو‬:‫ال ُْم َح َص ُب‬ so phrontaran sa Mina a aya ngaran iyan na Al ‫ض ُع َر ْم ِي الْجِ َما ِر ِفي ِمنَى‬ so sakit a mayaw

Muhassab

‫َح َص َد ي َ ْح ُص ُد ي َ ْح ِص ُد َح ْص ًدا‬ giyarab iyan so ibabasok‫ ق ََط َع ُه‬:‫ع‬ َ ‫الز ْر‬ َ ‫َح َص َد‬

gomiyarab; romiyagon

magagarab; marrbas; mararagon ‫صود‬ ُ ‫َم ْح‬ magagarab; marrbas

‫َح ِصيد‬

‫السيْ ِف‬ َ ِ‫َح َص َد الق َْو َم ب‬ minilot komandong sa tali ‫ص ًدا‬ َ ‫َح ِص َد ي َ ْح َص ُد َح‬ miyailot so kandong o tali ‫شتَ َد فَتْ ُل ُه‬ ْ ‫ ِا‬: ُ‫َح ِص َد ال َْحبْل‬

phirmpas iyan so pagtaw a pdang

101

ِ ‫َح‬ tali a kiyandong ‫صد‬ miyakatoa so ibabasok; ُ‫اده‬ ُ ‫َح َص‬

‫ َحا َن‬: ‫الز ْر ُع‬ َ ‫أَ ْح َص َد‬

raragonn so ibabasok

َ‫أَ ْح َص َد ال َْحبْل‬ so masa a kaprangon; masa a kagarab; ‫ص ُد‬ ُ ‫ال َْح َص‬ ْ ‫ ال َْح‬:‫اد‬ kiyandong iyan so tali

masa a karbas

‫اد الْ َفتْل‬ ُ ‫ ِا ْش ِت َد‬:‫ال َْح َص ُد‬ so raragonn; so gagarabn ‫ود‬ َ :‫ال َْح ِصي ُد‬ ُ ‫الز ْر ُع ال َْم ْح ُص‬ so raragonn; so imbabasoka ‫صا ِئد‬ َ ‫ال َْح ِصي َدةُ (ج) َح‬ so kiyailot o kandong o taliِ

a giipragonan

so garab; so agani a ipnggarab ko ibabasok ُ‫جل‬ َ ْ‫ال ِْمن‬ so taw a lantasan i kapamimikiran; ‫التَف ِْكي ِر‬

:‫ال ِْم ْح َص ُد‬

‫ َس ِدي ُد‬:‫ال ُْم ْح َص ُد‬

so taw a malambt i dirogod lominiyot; lominibot; tomiyangkal liniyot iyan si polan;‫بِ ِه‬

‫َح َص َر ي َ ْح ُص ُر َح ْص ًرا‬

َ ‫ َضيَ َق َع َليْ ِه َوأَ َح‬:‫َح َص َر فُ َالنًا‬ ‫اط‬ tiyangkalan iyan si polan

‫ض أَ ِو‬ ُ ‫َح َص َر ُه ال َْم َر‬ ِ ‫َم ْح ُصور َو َح‬ mama a matatarongko; mama a katatangkalan ‫صير‬ inisip iyan so shayi; pimbilang iyan so shayi ُ‫صاه‬ َ ‫َح َص َر‬ َ ‫ أَ ْح‬:‫الش ْي َء‬ piyatong iyan so onta; tiyaliyan iyan so onta ‫صر الْب ِعير‬ َ َ َ َ ‫َح‬ kiyasimpitan ‫صرا‬ ً َ ‫َح ِص َر ي َ ْح َص ُر َح‬ kiyasimpitan si polan ُ‫ص ْد ُره‬ َ َ‫ َضاق‬:‫َح ِص َر فُ َالن‬ miligto’ َ‫ ب َ ِخل‬:‫صر‬ َ ِ ‫َح‬ gomidam sa tgan si polan; di niyan khaodo so matatago sa tiyan iyan ‫الن‬ َ ُ‫ُح ِص َر ف‬ َ tiyarongko iyan si polan; liniyot iyan si ‫حبس ُه‬ َ َ َ :‫أ ْح َص َر فُ َالنًا‬ tiyarongko skaniyan o sakit odi na kalk ko ridoay ‫ف‬ ُ ‫الْخَ ْو‬

polan sa di phakaliyo

ً‫اص َرة‬ َ ‫اص َر ُه ُم َح‬ َ ‫َح‬ so tali o onta ‫الداب َ ِة‬ َ ‫ قَيْ ُد‬:‫ار‬ ُ ‫ال ِْح َص‬ so darpa a katatangkalan ko taw sa di ron phakaliyo ‫ار‬ ُ ‫ال ِْح َص‬ so pagalad o kota odi na so ingd ‫ور الْ َق ْل َع ِة أَ ِو ال َْم ِدينَ ِة‬ ُ ‫ ُس‬:‫ار‬ ُ ‫ال ِْح َص‬ tiyangkalan iyan sa di niyan phakaliyon

102

so mama a pindiyara ko manga

‫ور‬ ُ ‫ال َْح ُص‬

babay sa di phangabaya

ِ ‫ال َْح‬ so magigimpis a rareb iyan; kasisimpitan ‫صير‬

ُ ُ ‫ الْبَ ِخيلُ ال ُْم ْم ِس‬:‫ال َْح ِص ُير‬ so maligt a mala i anogon sa tamok ‫ك‬ ُ ‫ الْ ِب َس‬:‫ال َْح ِص ُير‬ so riyara a dmpas ‫اط‬ miyakalagod ‫صا‬ ً ‫َح‬

‫ص‬ ُ ‫ص ي َ ُح‬ َ ‫َح‬ miyakalagod so koda’ ‫سر َع ٍة‬ َ ‫َح‬ ُ ‫ص الْف ََر‬ ْ ُ ‫ ِا ْشتَ َد َع ْد ُو ُه ِفي‬: ‫س‬ sa di praotn

‫ َح َل َق ُه‬:‫الش ْع َر َح ًصا‬ َ ‫ص‬ َ ‫َح‬ inopawan o hilmit so olo niyan, ‫س ُه‬ َ ْ‫َح َص ِت الْبَيْ َض ُة (الخَ ْوذَ ةُ) َرأ‬ inopao niyan so bok

sabap ko lalayon iyan sosolotn

ِ ‫ال َْم‬ kiyabagian si polan sa sagintas ‫ال‬

‫ص فُ َالنًا قَ ْدر ِم َن‬ َ ‫َح‬

a pd sa tamok

miyaroro; miyapophog ‫صا‬ ً ‫َح َص‬

‫ص‬ ُ ‫ص ي َ َح‬ َ ‫َح‬ َ ‫ تَ َساق‬:‫الش ْع ُر‬ miyaroro so bok ‫َط‬ َ ‫ص‬ َ ‫َح‬ romiyoro sa bombol so papanok ‫الطا ِئر‬ َ ‫َح‬ ُ َ ‫ص‬ َ َ biyagian iyan skaniyan sa kipantag ‫صيب ُه‬ َ ِ َ ‫ أ ْع َطاهُ ن‬:‫أ َح َص ُه‬ ِ ‫َاس َم ُه فَأَ َخ َذ ُك ُل َو‬ biyagian iyan sa kipantag‫صيب ُه‬ ً ‫اص ًة َو ِح َص‬ َ ‫اص ُه ُم َح‬ َ ‫َح‬ َ ‫ ق‬:‫اصا‬ َ ِ َ ‫اح ٍد ن‬ piyamagi iyan so shayi sa ‫صا‬ َ ‫ص‬ َ ‫َح َص‬ ً ‫ َج َع َل ُه ِح َص‬:‫الش ْي َء‬ manga kipantag a bagian

‫ص‬ ُ ‫ا َأل َح‬ ُ ‫ َال يَ ُط‬:‫َر ُجل أَ َحص‬ mama a di phakatas so bok iyan ‫ش ْعر ُه‬ ُ َ ‫ول‬ gawii a matnggaw ‫اب ِفي ِه‬ َ ‫ َش ِدي ُد الْبَ َر ِد َال َس َح‬:‫يَ ْوم أَ َحص‬ so sakit a pkharoro a bok o masosogat iyan‫الش ْعر‬ َ ‫ال َْح‬ ُ َ ‫ َداء يَتَنَاث َُر ِمنْ ُه‬:‫اص ُة‬ so wars a iphrandang ‫صب ُغ ِب ِه‬ ُ ‫ال ُْح‬ ُ ‫ ال َْو ْر‬:‫ص‬ َ ْ ُ‫س ي‬ so otan a Za’faran ‫الز ْعفَرا ُن‬ ُ ‫ال ُْح‬ َ َ :‫ص‬ so kipantag; so bagian ‫صص‬ َ ‫يب (ج) ِح‬ ُ ‫ النَ ِص‬:‫الْ ِح َص ُة‬ so mama a di pagthoan a bok

‫ ال ُْم َدةُ ِم َن ال َْوق ِْت‬:‫ال ِْح َص ُة‬ gomidam sa sakit a kobal ‫صفًا‬ َ ‫َح ِص َف ي َ ْح َص ُف َح‬ ُ ‫صاب َ ُه ال َْح َص‬ miyasogat a sakit sa kobal so mama ‫ف‬ َ َ‫ أ‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫َح ِص َف‬ so masa a mattndo’

103

‫َح ِصيف‬

mama agomgdam sa sakit sa kobal

‫َح ُص َف ي َ ْح ُص ُف َح َصافَ ًة‬ miyagikb so shayi sa ‫خلَلَ ِفي ِه‬ َ ‫َح ُص َف‬ َ ‫ َكا َن ُم ْح َك ًما َال‬:‫الش ْي ُء‬ minggikb; lomiyapat

da a snagan iyan agoang

miyakalantas so akal

‫اد َرأْيُ ُه‬ َ ‫ ِا ْستَ ْح َك َم َع ْق ُل ُه َو َج‬: ‫َح ُص َف فُ َالن‬ i polan sa miyagikb

‫َح ِصيف‬ ‫ أَ ْح َك َم ُه‬: ‫الش ْي َء‬ َ ‫أَ ْح َص َف‬

mama a baraakal ginikb iyan so shayi; liyapat

iyan so shayi

‫اد‬ َ ‫ِا ْستَ ْح َص َف‬ َ ‫ َج‬:‫الش ْي ُء‬ lomibad sa maito a ator ‫صيا‬ ً ْ ‫َح َصى ي َ ْح ِصي َح‬ libad iyan a maito a ator ‫صى أَ ْو َر َماهُ بِ ِه‬ َ ‫ َض َرب َ ُه بِال َْح‬:‫َح َص ُاه بِالْ َح َصى‬ riyagndang; miyagator ‫صى‬ ً ‫َح ِص َي ي َ ْح َصى َح‬ riyagndang so lopa; mindakl ‫صا َها‬ ُ ‫َح ِصيَ ِت ا َأل ْر‬ َ ‫ َكثُ َر َح‬:‫ض‬

minggikb so shayi ago miyalapat ‫ح َك َم‬ ْ َ‫است‬ ْ ‫َو‬

a ator on a maroni

gomidam so mama sa ator ko kidney niyan; tiyagitik so ‫صى‬ َ ‫ال َْح‬

‫صابَتْ ُه ِعلَ ُة‬ َ َ‫ أ‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫ُح ِص َي‬ mama

‫ َع َر َف قَ ْد َر ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫أَ ْح َصى‬ inilahar iyan so kitab; inilangag ‫ح ِف َظ ُه‬ َ :‫أَ ْح َصى الْك ِتاَ َب‬ inisip iyan so shayi

iyan so kitab

so maroni a ator; so grabas; ‫ار ِة‬ َ ‫ال ِْح َج‬

‫ار‬ ُ ‫ ِص َغ‬:‫ال َْح َصى‬

so ragndang a ator

ِ ُ‫َح َصاة‬ ‫ َط َالقَتُ ُه‬:‫الل َس ِان‬ so baraakal ُ‫الش ِدي ُد ال َْع ْقل‬ َ :‫ال َْح ِص ُي‬ so darpa a kawatoran sa ragndang ُ‫صاة‬ َ ‫ال َْم ْح‬ lopa a kawatoran sa ragndang ‫صاة‬ َ ‫أَ ْرض َم ْح‬ so katompis o katharo’

‫َح َط َب ي َ ْح ِط ُب َح ْطبًا‬ َ ‫َح َط َب ال َْم‬ tinimo iyan so tamok ‫ال‬ ِ ‫َح َطبَ ِت ال َْم‬ tiyathab o kambing so rasaas ‫ َر َعتْ ُه‬:‫ب‬ َ ‫اشيَ ُة ال َْح َط‬ miyangitagon

a gango

ْ ‫فُ َالن َح ِاط ُب‬

si polan na balaola a soroyan, langowan a khang iyan na giiniyan ‫لَي ٍل‬

izoroyan ka an maadn so rido’

104

‫َح ِط َب ي َ ْح َط ُب َح َطبًا‬ initagon so darepa; mindakl so itagon on; riyasaas so darpa ‫ح َطب ُه‬ ُ َ ‫ َكثُ َر‬:‫َح ِط َب ال َْم َكا ُن‬ riyayor si polan; tanto a piyagti si ‫شتَ َد ُه َزالُ ُه‬ ْ ‫ ِا‬:‫َح ِط َب فُ َالن‬ miyangintagon, miyanimo sa rasaas

polan; riyakowag si polan

mama a rangkiyang; mama a phrakowagn; mama a pphagtin ‫ح َطب‬ ْ َ‫َوأ‬ miyangitagon; tominimo sa rasaas a gango

‫َح ِطب‬ ‫ِا ْحتَ َط َب‬

so itagon; so rasaas a gango; langowan a otan

‫ال َْح َط ُب‬

a gangkil na pmbethowan sa hatab

‫اب‬ ُ ‫ال َْح َط‬ romiyopt; gomiyopk; somiyasa ‫ح ْط ًما‬ َ ‫َح َط َم ي َ ْح ِط ُم‬ َ giyopk iyan so shayi; riyothk iyan so shayi; tiyapong iyan so shayi ‫الشي ََء‬ ْ َ ‫َحط َم‬ tiyapong skaniyan o kaloks ‫ح َط َم ُه ال ِْكبر‬ َ َُ so taw a pangingitagon; so taw a pararasaas

‫َح َط َم ُه‬ riyakowag sa kaloks ago sakit; piyagti ko kaloks ‫ض‬ ٍ ‫ ُه ِز َل ِم ْن ِكبَ ٍر أَ ْو َم َر‬:‫َح ِط َم ي َ ْح َط ُم َح َط ًما‬ inikayontong skaniyan o ndo’‫يح‬ ِ ُ ‫الر‬

ago sakit

mama a rakowag ko kiyaloks ‫ح ِطم‬ َ minggaropt so lopa; miyakadakl ‫ض‬ ُ ‫ا َأل ْر‬

‫أَ ْح َط َم ِت‬

a maroropt on a nganin

ُ ‫ال َْح‬ so ragon a sikot a tawn a phakarothk ‫وم‬ ُ ‫اط‬ sa tiyan ko kada a khakan

so phophog o shayi a ropt; ‫ام‬ ُ ‫ال ُْح َط‬

ِ ‫النَب‬ so miyagangkil ko otan ‫ات‬

َ ‫ُح َط ُام‬ so kakayaan ko doniya langowan a tamok on ‫الدنْيا‬ َ ُ ‫ُح َط ُام‬ ُ ‫وف ال َْع ِن‬ so talaonong a mabasng ‫يف‬ ُ ‫الر ِاعي ال َْع ُس‬ َ :‫ال ُْح َط ُم‬ ِ ‫ َم‬:‫ال ُْح َط ُم ِم َن ال َْجبَ ِل‬ so masimpit a lalan ko palaw ‫ضي ُق ُه‬ ُ ‫وف ال َْع ِن‬ so talaonong sa ayam a mabasng ‫يف‬ ُ ‫الر ِاعي ال َْع ُس‬ َ :‫ال ُْح َط َم ُة‬ َ ‫ار‬ ُ‫الش ِدي َدة‬ ُ َ‫ الن‬:‫ال ُْح ًط ًم ُة‬ so rabn a mabagr a phakasarisa sa pdang ‫ْح َط ِمي ُة‬ َ ُ ‫ال‬ so darpa ko kilid a Ka’bah ‫يم‬ ُ ‫ال َْح ِط‬ so apoy a phakarothk

miyamlpl; miyapno’; miyatimo’

105

‫َحفَلَ ي َ ْحفُلُ ُحفُو ًال‬

َ َ‫َحفَل‬ ‫ ِا ْجتَ َم َع‬:‫الض ْر ِع‬ َ ‫اللبَ ُن ِفي‬ mithimo’ so pagtaw’ milimod so pagtaw ‫ش ُدوا‬ َ َ‫ ِا ْحت‬:‫َحفَلَ الْق َْو ُم‬ َ َ‫ ِا ْمت‬:‫الشي ِء‬ miyamlpl so shai ko isa a shayi ‫أل بِ ِه‬ َ َ‫َحفَل‬ ْ َ ِ‫الش ْي ُء ب‬ romingd ‫ال‬ ً ‫َحفَلَ ي َ ْحفُلُ َح ْف‬ inirngd iyan so shayi sa siniyap iyan ‫الشي َء‬ ْ َ َ‫َحفَل‬ َ inonasan iyan so shayi sa piyakakindat iyan ‫حسنَ ُه‬ َ َ‫َحفَل‬ ْ ُ ‫ َج َال ُه َوأ ْظ َه َر‬:‫الش ْي َء‬ ِ miyamlpl so shayi; miyatimo sa miyamno ’‫ ِا ْجتَ َم َع‬:‫الشي ُء‬ ْ َ َ‫ا ْحتَفَل‬ ِ ‫ِا ْحتَفَلَ الْق َْو ُم ِفي ال َْم َك‬ mithimo so pagtaw ko darpa ‫ان‬ ِ ‫ِا ْحتَفَلَ ال َْو‬ َ َ‫ ِا ْمت‬:‫ادي‬ miyamlpl so balintad ‫أل‬ َ ‫ِا ْحتَفَلَ بِا‬ inirngd iyan so btad sa siniyap iyan; ‫ ُع ِني بِ ِه‬:‫أل ْم ِر‬ َ miyamno so gatas ko soso

iniawid iyan a akal

siyakaw niyan si polan ‫بِ ِه‬

‫ أَ ْك َر َم ُه َوا ْهتَ َم‬:‫ِا ْحتَفَلَ ِب ُف َال ٍن‬ ago inirngd iyan

‫ال َْحا ِف َل ُة‬

so mala a trak a phagdaan a datar o Bus so matitimo’ ; so kalilimod;

ُ‫ال َْحفْل‬

so matitimo a madakl a taw ‫يم‬ ُ ‫ال َْع ِظ‬

‫ ال َْج ْم ُع‬: ُ‫ال َْحفْل‬ madakl a matitimo ’‫ َك ِثير‬:‫حا ِفل‬ َ ‫َحفْل‬ so lmba’; so parayasan a kalilimod ‫الزينَ ُة‬ ِ :‫ال َْح ْف َل ُة‬ ُ ‫ا ِال ْح ِتف‬ so karngd; so kasiyapa ko nganin ‫ام‬ ُ ‫ ا ِال ْه ِت َم‬:‫َال‬ so madakl a matitimo’‫الْ َك ِثير‬

: ُ‫ال َْح ِفيل‬ so kalimodan; so darpa a giiplimodan ‫اع‬ ِ ‫ َم َكا ُن ا ِال ْج ِت َم‬: ُ‫ال َْم ْح ِفل‬ so kalilimod; so darpa ‫حا ِفل‬ َ ‫س (ج) َم‬ ُ ‫ ال َْم ْج ِل‬: ُ‫ال َْم ْح ِفل‬ ُ

a giithimoan

‫َحفَا ي َ ْحفُو َحف ًْوا‬ siyakaw niyan skaniyan; siyalamat iyan ‫ أ َ ْكر َم ُه‬:‫َاه‬ َ ُ ‫َحف‬ somiyakaw

‫َحفَى َشا ِرب َ ُه‬ ٍ ‫ َم َشى بِ َال ن َ ْع ٍل َو َال ُخ‬:‫َح ِفي ي َ ْحفَى َحفًا‬ mithiniil; lomiyalakaw a da’ a bakiya iyan ago ‫ف‬ َ inopaw niyan so sompa iyan sa modol

talompa

so taw a tiniil ‫حفَاة‬ ُ )‫(ج‬

106

ٍ ‫َح‬ ‫اف‬

)‫َحا ِفيَة (ج‬ lomimk so palo ko kiyathay a kaphlalakw niyan ‫ح ِفي الْ َق َد ُم‬ َ َ piyonas iyan so shayi sa ‫ص َل ُه‬ َ ‫أَ ْحفَى‬ َ ْ‫ ِا ْستَأ‬:َ‫الش ْيء‬ ٍ ‫َح َو‬ so babay a tiniil ‫اف‬

daaliyamba iyan on

‫أَ ْحفَى َشا ِرب َ ُه‬ َ َ ‫الس َؤ‬ miyangl ko kapamalad; miyangl mamangni ‫ال‬ ُ ‫أ ْحفَى‬ siyakaw niyan si polan; inirngd iyan si polan ‫النًا‬ َ ُ‫ِا ْحتَفَى ف‬ inopao niyan so sompa iyan sa modol

‫ ال ُْمبَا ِل ُغ ِفي ا ِال ْح ِتفَا ِء‬:‫ال َْحا ِفي‬ so taw a tiniil‫ ال َْعا ِري الْ َق َد َمي ِن‬:‫ْحا ِفي‬ َ ‫ال‬ ْ

so taw a lbi a masakaw a maramora

so kathiniil; so kalalakaw a da a bakiya ko ‫ْحفَا‬ َ ‫ال‬ palad a ski ago da a talompa on

ُ‫َاوة‬ َ ‫ال َْحف‬ so taw a somsndad so kataw niyan ‫ْح ِفي‬ ُ َ ‫ال‬ َ :‫ال َْح ِف ُي‬ ُ ‫الل ِط‬ so taw a mananaw a maoml ‫يق‬ ُ ‫الر ِق‬ َ ‫يف‬ so kazakasakaw

‫َحق ََب ي َ ْحق ُُب َحقْبًا‬ miyawid sa kabila’ ‫ح َم َل َها‬ َ :‫َب ال َْح ِقيبَ َة‬ َ ‫َحق‬ tominigr ‫حقَبا‬ ً َ ‫َح ِق َب ي َ ْحق َُب‬ di mliyo so shayi ‫س‬ َ ‫َح ِق َب‬ َ َ‫ ِا ْحتَب‬: ‫الش ْي ُء‬ َ piyakasgd iyan so mama ko kakhokoda ’‫ أَ ْر َدفَ ُه‬: َ‫َب الر ُجل‬ َ َ ‫أ ْحق‬ inizgd iyan so shayi ko likod ‫ أَ ْر َدفَ ُه‬:َ‫الشيء‬ َ ‫ِا ْحتَق‬ ْ َ ‫َب‬ mikhabila’; miyawid sa kabila’

iyan ko kakhokoda’

inikholokhog i polan so dosa

‫ ِا ْرتَ َكبَ ُه‬:‫َب فُ َالن ا ِإلث َْم‬ َ ‫ِا ْحتَق‬ odi’ na kasalaan

so taw a tomitigr sa kaodo so abt o babay sa kasadan a pmbitinan iyan sa garingking

‫ال َْحا ِق ُب‬ ‫َاب‬ ُ ‫ال ِْحق‬

‫َب‬ ُ ‫ال َْحق‬ so abt o onta a ipnggakot ko tiyan iyan ‫َب‬ ُ ‫ال َْحق‬ so abt a ipnggakot ko kabila

ka an di khaolog so roran iyan

َ ‫ ال ُْم َدةُ ا‬:‫ْب‬ so malndo a masa ‫حقَاب‬ َ ‫لط ِوي َل ُة ِم َن‬ ْ َ‫الد ْه ِر (ج) ِحقَاب َوأ‬ ُ ‫ال ُْحق‬ so kabila’; so pananagoay a phrambitn ‫حقَا ِئب‬ َ )‫ال َْح ِقيبَ ُة (ج‬ 107

ً‫َارةً َو َم ْحق ََرة‬ َ ‫َحق ََر ي َ ْح ِق ُر َحق ًْرا َو َحق‬ inilang iyan so shayi da niyan pagongowi sabap sa da agona ‫ستَ َها َن بِ ِه‬ َ ‫َحق ََر‬ ْ ‫ ِا‬:‫الش ْي َء‬ miyagitoito’

niyan on

nganin a da agona niyan mimbaloy a da agona niyan; da a bali niyan; ‫َوذَ َل‬

‫َم ْحقُور َو َح ِقير (ج) ِحقَار‬

‫ َها َن‬:ً‫َارة‬ َ ‫َحق َُر ي َ ْحق ُُر َحق ًْرا َو َحق‬ miyakarondan

makarorondan a da a arga iyan

‫َح ِقير‬

‫َح َق َر ُه‬ ‫ِا ْحتَق ََر ُه‬

piphapakaito iyan skaniyan piyakaito iyan; piyagokhapokhap iyan iniitong iyan sa mababa a da a bali niyan so nganin a khasabapan sa kapagitoito; so kapagitoito’ ‫حا ِقر‬ َ ‫َم‬

‫ِا ْستَ ْحق ََر ُه‬

)‫ال َْم ْحق ََرةُ (ج‬ mimbnar; mizangat; mimataan ‫حقُوقَا‬ ُ ‫َح َق ي َ ِح ُق َحقًا َو‬ miyatangkd so btad; miyabnar so btad; miyatoman so btad َ‫ص َدق‬ َ ‫ص َح َوثَبَ َت َو‬ َ :‫َح َق ا َأل ْم ُر‬ َ ْ‫ يَجِ ُب َع َلي‬:‫يَ ِح ُق َع َليْ َك أَ ْن تَف َْعلَ َك َذا‬ miyapatot rka so ‫ك‬ kanggolaola a san patot; ‫َج ِدير‬

:‫َح ِقيق‬

tomiyangkd; minar ‫حقًا‬ َ

‫َح َق ي َ ُح ُق‬ tiyangkd iyan so btad; binar iyan so btad ‫ تَي َقنَ ُه‬:‫أل ْمر‬ َ َ َ ‫َح َق ا‬ binar iyan so btad ‫ص َدقَ ُه‬ َ :‫َح َق ا َأل ْم َر‬ inilot iyan so palot; thikhs iyan so gakot ‫ش َد َها‬ َ ‫ أَ ْح َك َم‬:َ‫َح َق ال ُْع ْق َدة‬ ‫ تَيَ َقنَ ُه‬:‫أَ َح َق ا َأل ْم َر‬ inilot iyan so shayi; ginikb ‫ح َك َم ُه‬ َ ‫أَ َح َق‬ ْ َ‫ أ‬:َ‫الش ْيء‬

tiyanto niyan so shayi; tiyangkd iyan so shayi

iyan; biyagr iyan so shayi

miyakikhabnara ko pd iyan; mizkata

َ ‫َح‬ ‫اق ُم َحاقَ ًة َو ِحقَاقًا‬ siran sa kabnar

tiyangkd iyan so btad; tiyanto ‫ص َدقَ ُه‬ َ ‫َو‬

‫ أَثْبَتَ ُه‬:‫َحق ََق ا َأل ْم َر‬ niyan so btad

‫تَ َحق ََق الْخَ بَ َر‬ pikhabnar iyan so shayi; iniitong iyan soshayi sa kabnar iyan ‫ستَ ْو َجب ُه‬ َ ‫ِا ْستَ َح َق‬ َ ْ ‫ ِا‬:‫الش ْي َء‬ miyapatot on so kasalaan sa pnggolalan on ‫ت َعلَي ِه ُعقُوبَتُ ُه‬ ْ ْ َ‫ َو َجب‬:‫ِا ْستَ َح َق ا ِإلث َْم‬ inamad iyan i kabbenar o thotol

108

so phanangkd; so phamnar

‫ال َْحاقَ ُة (ج) َح َواق‬

so bnar; so kabnar; ingran o Allāh a ska ‫ق‬ ُ ‫ال َْح‬ niyan so Bnar

so onta a miyakasold so omor ‫إلبِ ِل‬ ِ‫ا‬

‫ال ِْح ُق َوال ِْح َق ُة ِمَن‬

iyan sa pat ragon so kipantag so patot

‫يب‬ ُ ‫ النَ ِص‬:‫ال ِْح َق ُة‬ ‫ ال َْج ِد ُير‬:‫يق‬ ُ ‫ال َْح ِق‬

‫ال َْح ِقي َق ُة‬ ‫َح ِقي َق ُة ا َأل ْم ِر‬

so kamataanan; so bnar; so thitho so kamamataani ko btad so taw a kiyabnaran ko kiyakhokom sa ‫ق‬ ُ ‫ال َْح‬

‫وب ال َِذي َو َج َب َع َليْ ِه‬ ُ ُ‫ ال َْم ْغل‬: ُ‫ال َْم ْح ُقوق‬

miyaromag on so kabayadi ko kabnar o salakaw ron

‫َحقَا ي َ ْحقُو َحق ًْوا‬ ِ ‫اب‬ miyasogat a sakit sa kasadan ‫حق َْو َه‬ َ ‫ص‬ َ َ‫ أ‬:‫َحق َُاه‬ ِ ‫ بَلَ َغ‬:‫َحقَا ال َْم ُاء فُ َالنًا‬ inirampay ron sa kasadan ُ‫حق َْوه‬ gomidam sa sakit sa kasadan

kiyasadanan o ig si polan, maana a

ko solapay niyan

gomidam sa sakit s akasadan

‫ ِا ْشتَ َكى ِحق َْو ُه‬:‫َح ِق َي ي َ ْحقَى َحقًا‬

‫َح ٍق‬ ِ ‫ َش َكا‬:‫ُح ِقي‬ miyasogat a sakit sa kasadan ‫حق َْو ُه‬ َ so tinambed a dinis odi na so kasadan a pethambedan on ‫ار أ َ ْو َم ْع ِق ُد ُه‬ ُ ‫ ا ِإل َز‬:‫ال ِْحق َُاء‬ so kasadan ‫صر‬ ُ ْ َ‫ الْخ‬:‫ال َْحق ُْو‬ so itado o pala ; so bibir o palao sa itado ‫ْح ُه‬ ُ ‫ َسف‬:‫َحق ُْو ال َْجبَ ِل‬ miyondo; tominimo; lomiyalim ‫ح َكرا‬ ً َ ‫َح َك َر ي َ ْح ِك ُر‬ liyalim iyan skaniyan ‫ َظ َل َم ُه‬:‫ح َكر ُه‬ َ َ taw agomgdam sa sakit sa kasadan

ِ ‫َح َك َر‬ ‫الس ْل َع َة‬ gomiyakd; mimbisa ‫ح َكرا‬ ً َ ‫َح ِك َر ي َ ْح َك ُر‬ domiyarkt si polan ko tindg iyan sa di phamaking ‫َج‬ َ ‫ ل‬:‫َح ِك َر فُ َالن‬ ْ inigakd iyan so pamikiran iyan sa di phakimosawir‫ستَب َد‬ َ ْ ‫ ِا‬:‫َح ِك َر بِ َرأ ِي ِه‬ ِ ‫ِا ْحتَ َك َر‬ inipamondo niyan so dagangan ‫الس ْل َع َة‬ so lopa a issnggay ko kilid o walay ُ‫ورة‬ َ ‫ال َْحا ُك‬ inipondo niyan so daganagan ka an makala i arga’

a phamolaan sa kayo

109

‫وس‬ ُ ُ‫َار ال َْم ْحب‬ ُ ‫ ال َْعق‬:‫ال ِْح ْك ُر‬ mikhips; tomigas ‫ض‬ ُ ‫ش ي َ ْح ُك‬ َ ‫َح َك‬ َ َ‫ تَقَب‬:‫ش َح ْك ًشا‬ tinimo iyan so shayi ‫ َج َم َع ُه‬:‫الشي َء‬ َ ‫َح َك‬ ْ َ ‫ش‬ mimbisa sa lalag iyan ‫َج‬ ُ ‫ش ي َ ْح َك‬ َ ‫َح ِك‬ َ ‫ ل‬:‫ش َح َك ًشا‬ mama a pagakd i lalag a di phakimosawir ‫ح ِكش‬ َ so kanggitagita a kapanalibat sa mala a ator ‫ش ُة‬ َ ‫ال ُْح ْك‬ so bangon a issnggay

‫َح َك َم ي َ ْح ُك ُم ُح ْك ًما‬ komiyokom ‫َضى‬ َ ‫ ق‬:‫َح َك َم بِا َأل ْم ِر‬

gomitas sa kokoman

‫َح َك َم َل ُه‬ piyakanggolalan iyan on so kokoman sa kiyabnaran ‫ح َك َم َع َلي ِه‬ َ ْ kiyokom iyan so lt iran; ‫ح َك َم بَينَ ُه ْم‬ َ ْ piyakakhaabnar iyan ko kokoman

piyasad iyan siran ko karido’

‫س‬ َ ‫َح َك َم الْف ََر‬ miyagongangn‫يما‬ َ :‫َح ُك َم ي َ ْح ُك ُم ُح ْك ًما‬ َ ‫ص‬ ً ‫ار َح ِك‬ kiyakangan iyan so koda’‫س‬ َ ‫أَ ْح َك َم الْف ََر‬ َ َ inimpidan iyan so shayi; ginikb iyan so shayi َ‫الشيء‬ ْ َ ‫أ ْحك َم‬ ginikb o tpng ‫يما‬ ً ‫ َج َع َلتْ ُه َح ِك‬:‫أَ ْح َك َم ِت التَ َجا ِر ُب فُ َالنًا‬ kiyakangan iyan so koda’

si polan sa miyabarasa

inikhokom iyan skaniyan ‫حا َك َم ُه‬ َ siyomariya niyan so kassnditan sa

‫َحا َك َم ال ُْمتَ َه َم‬

nggolalan sa manga pakaiza

‫َح َك َم فُ َالنًا‬ َ ِ miyagikb so shayi sa miyathkhs ُ‫الشيء‬ ْ َ ‫ا ْحتَك َم‬ ِ ‫ِا ْحتَ َك َم الْخَ ْص َم‬ mikhokom so dowa a marirido’ ‫ان‬ pinggiragiray niyan so shayi; ‫ف ِفي ِه‬ َ ‫ تَ َص َر‬: ‫الش ْي ِء‬ َ ‫ِا ْحتَ َك َم ِفي‬

piyakakokom iyan si polan; biyaloy niyan a pangongokom

iniphaapaar iyan so shayi

mizkata siran sa kabnar ko kokoman; ‫حا َك َما‬ َ َ‫ت‬ mikhokom siran a dowa ko kokoman

mimbisa sa tindg; miphaapaar sa tindg ‫ستَب َد‬ ْ ‫ِا‬

:‫تَ َح َك َم‬ َ miyagikb so shayi sa daa ‫ح َك ًما‬ َ ‫ِا ْستَ ْح َك َم‬ َ :‫الش ْي ُء‬ ْ ‫ار ُم‬ َ ‫ص‬ 110

znagan iyan

ِ ‫ال َْح‬ so dato’; so pangongokom; so pamamasad sa rido’ ‫اك ُم‬ ‫ الْ ِع ْل ُم َوالتَف َُق ُه‬:‫ال ُْح ْك ُم‬ so ongangn ‫ ال ِْح ْك َم ُة‬:‫ْح َك َم‬ َ ‫ال‬ so pangongokom; so kokoman ‫ْح َك ُم‬ َ ‫ال‬ so ongangn a katao ‫ الْ ِع ْل ُم َوالتَف َُق ُه‬:‫ال ِْح ْك َم ُة‬

so katao ago so sabot ko agama

‫ الْ ِع َل ُة‬:‫ال ِْح ْك َم ُة‬

so sabap o kokoman; so ongangn

a antap ko kokoman

ِ so ongangn a mapontok a katharo’ na ‫ح َكم‬

)‫ الْ َك َال ُم ال َِذي يَ ِق ُل لَف ُْظ ُه َويَ ُج ُل َم ْعنَ ُاه (ج‬:‫ال ِْح ْك َم ُة‬ maolad i snad a maana

ِ so kakang a potaw a pthagoon ‫ام‬ ِ ‫الل َج‬

‫ َح َك َم ُة‬:‫ال َْح َك َم ُة‬

ko ngari o ayam

so ingaran o Allāh a so magigikeb a ongangen ‫يم‬ ُ ‫ال َْح ِك‬

َ ‫َو‬ so maongangen ago so panggaway ‫يب‬ ُ ‫الط ِب‬

‫وف‬ ُ ‫ الْفَيْ َل ُس‬:‫يم‬ ُ ‫ال َْح ِك‬ ko kapamolong

:‫ال ُْم ْح َك ُم‬ ِ ‫ال ُْم ْح َك ُم ِم َن الْق ُْر‬ so maana a magigikb a mapayag i lapiyat ko Qur’ān a di dn ‫آن‬ so magigikb a kayimpidan‫َن‬ ُ ‫ال ُْمتْق‬

maphamimikiran so maana niyan

‫ال َْم ْح َك َم ُة‬ mithimotimo’ ‫حلُوبًا‬ ُ ‫َح َل َب ي َ ْحلُ ُب َحلْبًا َو‬ mithimotimo’ so pagtaw a ‫ ِا ْجتَ َم ُعوا ِم ْن ُك ِل َو ْج ٍه‬:‫ب الْق َْو ُم‬ َ ‫َح َل‬

so kokoman; so darpa a giikhokoman ko manga kabnar

phoon ko pithibarang a darpa

َ ‫َحلَ َب ي َ ْح ِل ُب‬ pinggatasan iyan so kambing odi na onta‫ضر ِع َها ِم ْن لَب ٍن‬ َ ‫َح َل َب‬ َ ْ َ ‫ ِا ْستَخْ َر َج َما ِفي‬: َ‫الشاة‬ so taw a pagagatas ‫ح َلبة‬ َ َ )‫َحا ِلب (ج‬ mithimotimo’ so pagtaw ‫القوم‬ ‫أَ ْح َل َب‬ ُ ininggatas iyan so pamiliya niyan ‫ب أَ ْه َل ُه‬ َ ‫أَ ْح َل‬ minggatas ‫حلْبا‬ َ

:‫تَ َح َل َب ال َْما ِئ ُع‬ َ ‫ َس‬: ُ‫تَ َح َل َب ال َْع َرق‬ tomiyoga so ating sa inidogayas ‫ال‬ pinggatasan iyan so kambing /onta َ‫ب الشاة‬ َ ‫ِا ْحتَ َل‬

َ ‫َس‬ minggatagatas so bonag sa tomiyoga’‫ال‬

piyakatoga iyan so shayi

111

‫ ِا ْستَ َد َر ُه‬: َ‫الش ْيء‬ َ ‫ِا ْستَ ْح َل َب‬

‫ ِا ْمتَ َص ُه‬: َ‫الد َواء‬ َ ‫ِا ْستَ ْح َل َب‬ so dowa a ogat a phagokitan o titi’ phoon ‫ب‬ ُ ‫ال َْحا ِل‬

siyosop iyan so bolong sa ininom iyan

ko kidney na pthana ko pkhatanglan ko titi’(bladder)

َ :‫ال ِْح َال ُب‬ so pananagoay a pthanglan ko gatas ُ‫إلنَاء‬ ِ ‫ ا‬:‫ال ِْح َال ُب‬ َ :‫ال َْح َل ُب‬ so gatas ‫ن‬ ُ َ‫اللب‬ so binatang a kagatasan ‫اللب ِن‬ ُ َ‫ ذ‬:ُ‫ال َْح ْلبَاة‬ َ َ ‫ات‬ َ so gatas ‫اللب ُن‬

‫نَاقَة َح ْلبَاة َر ْكبَاة‬ so maitimo’ a manga pangoya a koda’ ِ‫لسباق‬ َ ِ ‫ َخيْل تُ ْج َم ُع ِل‬:‫ال َْح ْلبَ ُة‬ so maydan a ‫ال َك َم ِة‬ َ ‫ار َع ِة َوال ُْم‬ َ ‫ َميْ َدا ُن ِسبَاقِ الْخَ يْ ِل َو َمكاَ ُن ال ُْم َص‬:‫ال َْح ْلبَ ُة‬ onta a gagatasan a giikhodaan

giikhoyaan s akoda (pasoay) ago so darpa a giiplobedan antaa ka gii mbataloan sa kazontoka so kapipita ago so kagabi, a masa ‫َوال َْع ِشي‬

ُ

ُ‫ الْ َغ َداة‬:‫ال َْح ْلبَتَا َن‬

a dowa a giikanggatas

‫ َم ْن ِصنَا َعتُ ُه ال َْح ْل ُب‬:‫ال َْح َال ُب‬ so binatang a kagatasan; so binatang ‫ْح ُلوب َ ُة‬ ُ ‫ال َْح ُل‬ َ ‫وب َوال‬ so taw a pagagatas

a giinggatasan

so gatas ‫يب‬ ُ ‫ال َْح ِل‬ so pethanglan ko gatas; so giiinggatas a kasangkapan ‫حا ِلب‬ َ ‫َم‬

)‫ال ِْم ْح َل ُب (ج‬ miopis; limiyowas ‫ح ْل ًزا‬ َ ‫َحلَ َز ي َ ْحلُ ُز‬ liyodas iyan so kobal; liyonit iyan so kobal ‫يم‬ َ ‫َح َل َز اْ َأل ِد‬

‫ تَ َو َج َع قَ ْلبُ ُه‬:‫َح ِل َز ي َ ْحلَ ُز َحلَ ًزا‬ kiyasakitan so poso’ ko kiyamboko’ iyan ‫ْح ْز ِن‬ ُ ‫تَ َح َل َز الْ َق ْل ُب ِعنْ َد ال‬ poso’ a kasasakitan sa book ’‫حا ِلز‬ َ ‫قَ ْلب‬ mama a mboboko’ sa kasasakitan a poso’ iyan ‫حا ِلز‬ َ ‫َر ُجل‬ mimboko sa mithagorar ko poso ‫ح ْزنًا‬ ُ

so soso’; so boyokong ‫ْح َل ُزو َن‬ َ ‫ال‬ soso’ i bontal; boriks i bontal a ‫الش ْك ِل‬ َ

‫َح َل ُزو ِن ُي‬

datar o soso’ (spiral) sinoso’ i bontal; ibabangnsa ko bontal a boyokong

‫ال َْح َل ُزونِ ُي‬ sominiya; somiyapng ‫حلْسا‬ ُ ُ‫س ي َ ْحل‬ َ َ‫َحل‬ ً َ ‫س‬

112

‫الداب َ َة‬ َ ‫س‬ َ َ‫َحل‬ domiyarkt ‫حلَسا‬ ُ َ‫س ي َ ْحل‬ َ ‫َح ِل‬ ً َ ‫س‬ ِ ‫س بِال َْم َك‬ domiyarkt ko darpa sa di ron phagikaika’‫ لَ ِز َم ُه‬:‫ان‬ َ ‫َح ِل‬ diyarktan iyan so shayi; tiyatap iyan so giiniyan on kanggolaolaa ‫ أُ ْو ِل َع ِب ِه‬:‫الشي ِء‬ َ ‫َح ِل‬ ْ َ ِ‫س ب‬ َ tiyagoan iyan sa siya’ so koda’/ binatang ‫ح َلس َها‬ َ ‫س‬ َ َ‫أ ْحل‬ َ َ :‫الداب َ َة‬ َ َ bigan iyan si polan sa siya’ ‫ح ْلسا‬ َ َ‫أ ْحل‬ ً ِ ُ‫ أ ْع َطاه‬:‫س فُ َالنًا‬ linimpang iyan si polan ko kiyaphasai; liyapis iyan si polan ko ‫ غَبنَ ُه‬:‫الناً ِفي الْبي ِع‬ َ ُ‫س ف‬ َ ‫َح ِل‬ َْ َ siniyaan iyan so koda’

kiyaphasai

َ diyarktan iyan skaniyan sa di niyan ‫ال َز َم ُه‬

:‫َحال ََس ُه‬

pagawaan

‫س‬ َ َ‫ِا ْستَ ْحل‬ so siya’; so langowan a ipzapeng ko likod ‫س‬ ُ ‫ال ِْح ْل‬

kiyaolitan so batobato sa miyamno sa sibo’ ‫ام‬ ُ َ‫السن‬

َ

o koda ko da on pn kabangikili

so dmpas; so riyara a pndmpasn ko walay‫ح ِو ِه‬ ْ َ ‫َون‬

ُ ‫ بِ َس‬:‫س‬ ‫اط الْبَيْ ِت ِم ْن َح ِصي ٍر‬ ُ ‫ال ِْح ْل‬ mama a tarongko o walay niyan sa di ron mliyo; mama a ‫ح ُه‬ ُ ‫ َال يَبْ َر‬:‫س بَيْ ِت ِه‬ ُ ‫َر ُجل ِح ْل‬ domadarkt sa walay

so taw a mala i anogon ko shayi sa di niyan ‫لَ ُه‬

‫الش ْي ِء ال ُْم َال ِز ُم‬ َ ‫يص َع َلى‬ ُ ‫ ال َْح ِر‬:‫وس‬ ُ ‫ال َْح ُل‬ iphagawa’

ِ َ‫ ُكنْيَ ُة ا َألت‬:‫أُ ُم ِحلْ ٍس و أُ ُم ُح َليْ ٍس‬ ngaran a iphagilano’ ko ‫ان‬ babay a himar

‫َحلَ َف ي َ ْح ِل ُف َح ِلفًا َو َحلْفًا‬ mizapa’ so mama ‫ أَقْس َم‬: ُ‫ف الر ُجل‬ َ َ َ ‫َح َل‬ mama a barasapa’; mama a mapasang i kazapa’ ‫الف‬ َ ‫َحا ِلف َو َح‬ mizapa’

‫َحلُ َف ي َ ْحلُ ُف َح َالفَ ًة‬ miyakagarang so shayi ُ‫الشيء‬ ْ َ ‫َح ُل َف‬

miyakagarang sa phamitas

miyakagarang so kampilan ago so

ُ‫السيْ ُف َوالنَ ْصل‬ َ ‫َح ُل َف‬ sbat sa phamitas

ِ miyakasaraw so dila’ sa giizinta sa manga ‫اللسا ُن‬ َ

‫َح ُل َف‬

sasakit a katharo’ mindakl ko lopa so otan a dawis i kapraon‫ض‬ ُ ‫ا َأل ْر‬

‫أَ ْح َلف َِت‬

iniphasada iyan sa kapthabanga iran sa ‫َعا َه َد ُه‬

:‫َحالَ َف ُه‬

makhap mapnd

113

‫َح َل َف ُه‬ mithatambda siran sa kapasadan ‫ تَ َعا َه ُدوا‬:‫حالَفُوا‬ َ َ‫ت‬ piyakazapa iyan skaniyan

a kapatay kawiyag

piyangniyan iyan sa sapa; piyakazapa iyan‫ح َل َف ُه‬ ْ َ‫ِا ْست‬

:‫ال ِْح ْل ُف‬ so otan a dawis (tarm) i kaperaon a phagtho ko phznpan o pakaig ُ‫ْح ْلفَاء‬ َ ‫ال‬ so kaphasada sa kapthabanag ko makhap mapnd a btadُ‫ال ُْم َعا َه َدة‬

so taw a barasapa’; so taw a mawaraw sa sapa’‫ف‬ ُ ‫ال َْح َال‬

ُ‫ض الْ َك ِث َيرة‬ ُ ‫ ا َأل ْر‬:‫ال َْح ِل َف ُة‬ ُ ‫ال َْح ِل‬ so taw a mabbgay sa kapasadan ‫يف‬ ً ‫َح َل ي َ ِح ُل َح َال‬ miyapakay; miyahala ‫ال‬

so lopa a ‘’thoan o otan a Halfā ’ُ‫ْح ْلفَاء‬ َ ‫ال‬

miyahalal so shayi; miyapakay so shayi

‫احا‬ َ ‫َح َل‬ َ :ُ‫الش ْيء‬ ً َ‫ار ُمب‬ َ ‫ص‬

halal; mapapakay ‫الل‬ َ ‫َو َح‬

‫َحل‬ ِ ‫َح َل‬ miyapakay a pangaromaan so babay sa kapopokasan sa manga ‫ َجا َز تَ َز ُو ُج َها‬:ُ‫ت ال َْمرأَة‬ ْ pangalang

mimbngkas so magiihram, maana a khapakay a ‫ح ِر ُم‬ ْ ‫ال ُْم‬

‫َح َل‬

nggolaolaan iyan so isasapar on ko kasosolot iyan sa ihram miyatonay so bayadan miyaoma so masa a kambayadi ‫أ َ َدا ِئ ِه‬

‫ َج َاء َوقْ ُت‬:‫الديْ ُن ُحلُو ًال‬ َ ‫َح َل‬ ron

tomiyana; tomiyomparak so rarangit o Allāh ko manga ‫ن َ َز َل‬

:‫الع َصا ِة‬ ُ ‫َح َل غ ََض ُب اهللِ َع َلى‬ baradosa

mikar sa ikt; miyoka’ sa palot’ ‫ال‬ ً ‫َح‬ bikar iyan so palot tiyonag iyan so timan a mbabathik

‫َح َل ي َ ُح ُل‬

‫ ف ََك َها‬:َ‫َح َل ال ُْع ْق َدة‬ ‫ أَذَ اب َ ُه‬:‫َح َل ال َْجا ِم َد‬

diyarpaan iyan so darpa’‫بِ ِه‬

‫ ن َ َز َل‬:‫َح َل ال َْم َكا َن‬ biyalingan iyan so walay; diyarpaan‫س َكنَ ُه‬ َ :‫َح َل الْبَيْ َت‬ iyan so walay

so taw a mababaling ko darpa’

‫ َس ِاكن‬:‫َحال‬

bitog ‫ال‬ ً َ‫َحل‬

lomimk so ski o onta ko kiyathay a kaphlalakaw niyan; bitog so

‫َح َل ي َ َح ُل‬ ُ‫صاب َ ُه ال َْحلَل‬ َ َ‫ أ‬:‫َح َل الْبَ ِع ُير‬ ski o onta

onta a bbtogn ‫حل‬ َ َ‫أ‬

114

‫ َخ َر َج ِم ْن ِإ ْح َرا ِم ِه‬:‫أَ َح َل‬ َ َ miphokas ko patoray ron odi na kapasadan ‫ج نَفْس ُه ِم ْن تَ ِب َع ٍة أ َ ْو َع ْه ٍد‬ َ َ ‫ أ ْخ َر‬:‫أ َح َل ِمنْ ُه‬ piyakay niyan so shayi; hiyalal ‫اح ُه‬ َ ‫أَ َح َل‬ َ َ ‫ أَب‬:‫الش ْي َء‬ mimbngkas ko kapagiihram

iyan so shayi

ِ َ‫َعن‬ bingkas iyan so shayi sa ‫اص ِر ِه‬

‫ َر َج َع ُه َع َلى‬:‫الش ْيء‬ َ َ‫َحلَل‬

siyoriman iyan so manga saktan iyan a pakaasal mimbngkas ko sapa iyan sa mikhiparat‫َار ٍة‬ َ ‫بِ َكف‬

‫ َج َع َل َها َح َال ًال‬:‫ين‬ َ ‫َحلَلَ الْيَ ِم‬ piyakay niyan so shayi; hiyalal iyan so shayi ‫اح ُه‬ َ َ‫َحلَل‬ َ َ ‫ أَب‬:‫الش ْي َء‬ َ َ‫ِا ْحت‬ diyarpaan iyan so darpa sa inagaw :‫ل ال َْم َكا َن‬ niyan ko salakaw ron

ُ‫الع ْق َدة‬ ُ ‫ِان ْ َح َل ِت‬ miphokas ko ako niyan ‫ص ِمنْ َها‬ َ ‫ تَخَ َل‬:‫تَ َح َل ِل ِم َن التَ ِب َع ِة‬ ً ‫ َع َد ُه َح َال‬:‫الش ْي َء‬ piyamakay niyan so shayi; ‫ال‬ َ ‫ِا ْستَ َح َل‬

mimbokakas so palot; mimbkar so patong

initong iyan a halāl

so kaagawa o isa a pndato ko kawali ‫ال ُل‬ َ ‫ا ِال ْح ِت‬

o salakaw ron sa piyagingdan iyan sa minggolalan sa tgl a sandiyata sa da okit sa kitab

ُ‫ا ِإل ْح ِليل‬ so khibngkas ko samaya a datar o kiparat ‫التَ ِح َل ُة‬ ِ ‫التَ ْح ِليلُ النَف‬ so kandirogoda ko ginawa o ‫ْسي‬ so pso a phagokitan o titi’ ko bngawan

manosiya pantag sa kasawai ko manga kagdam iyan darm iyan pamikiran iyan, a sapak anan o katao ko piratas (psychology) a aya ipmbetho ron na (psychoanalysis)

َ :‫ال َْح َال ُل‬ so mapapakay; so halal ‫اح‬ ُ َ‫ ال ُْمب‬:‫ال ِْح ُل‬ so liyo a haram sa Makkah a khapakay a nggolaolaan on so di ‫ْحر َم‬ َ َ ‫ َما َج َاو َز ال‬:‫ال ِْح ُل‬ so halāl; so mapapakay ‫اح‬ ُ ‫ال ُْمب‬

khapakay anggolaolaan sa sold a Haram ko kapanganop ago so kapamotol sa kayo odi’ na otan ago so salakaw ron

so pananagoay a pthagoan sa pangnngkn; ‫ْح َل ُة‬ َ ‫ال‬ so kodn a mala a pthindaan sa pangnngkn

‫ َمنْ ِز ُل‬:‫ال ِْح َل ُة‬ so nditarn; so soyaw; so zphng‫ْج ِي ُد‬ َ ‫ الثَ ْو ُب ال‬:‫ال ُْح َل ُة‬

so babalingan o manga taw; so matitimo’ a sagorompong a manga taw‫الْق َْو ِم‬

115

so paratiyaya sa so Allāh na somosook ko ‫شي ٍء‬ َ

ْ

ِ ‫ال ُْح ُل‬ so sagorompong a manga taw a pd ko ‫ول‬

ُ ‫ال ُْح ُل‬ ‫ الْق َْو ُل بِأَ َن اهللَ َحال ِفي ُك ِل‬:‫ول‬ langowan taman a kaadn

‫ ِف ْرقَة ِم َن ال ُْمتَ َص ِوفَ ِة تَ ْعتَ ِق ُد َم ْذ َه َب‬:‫ال ُْح ُلو ِليَ ُة‬ manga Sūfī a paratiyaya iran so ptharoon Hulūl

so karoma a babay

‫الز ْو َج ُة (ج) َح َال ِئل‬ َ :‫ال َْح ِلي َل ُة‬

ُ ‫ال َْم َح‬ so darpa a pkhadnan ‫ل‬ so masa a taalik ago so darpa iyan

ُ‫ ا َأل َجل‬:‫ال َْم ِح ُل‬

a thonayan on

‫ أَ َج ُل ُه‬:‫الديْ ِن‬ َ ‫َم ِح ُل‬ so masa ago so darpa a zombalian ko binatang a Hadyi a ‫ح ِر بِ ِمنَى‬ ْ َ‫ يَ ْو ُم الن‬:‫َم ِح ُل ال َْه ْد ِي‬ so taalik a kambayadi ko bayadan

giyoto so gawii a kapanombali sii sa Minā o nomanaik

)‫ َمنْ ِز ُل الْق َْو ِم (ج‬:‫ال َْم َح َل ُة‬ mithaginp; mithataginp ‫ح ُل ًما‬ ُ ‫َح َل َم ي َ ْحلُ ُم ُح ْل ًما َو‬ mithataginp so mama ‫ َرأَى ِفي ن َ ْو ِم ِه ُر ْؤيًا‬: ُ‫ح َل َم الر ُجل‬ َ َ ِ ‫الر َج‬ mithataginp so bagowa mama. maana a kiyabaligan ko ‫ال‬ ِ ‫ ب َ َل َغ َمبْلَ َغ‬:‫الص ِب ُي‬ َ ‫َح َل َم‬ so darpa a babalingan o manga taw‫حال‬ َ ‫َم‬

kiyathaginp iyan sa adn a phlawasan iyan a babay

َ ‫َح َل َم‬ َ‫الش ْيء‬ ِ ‫َحلُ َم ي َ ْحلُ ُم‬ miyakaintad sa miyakananaw ‫حلْ ًما‬ miyakaintad so mama sa miyakompn ‫ب َم َع قُ ْد َر ٍة َوق َُو ٍة‬ َ ‫ تَ َأنَى َو َس َك َن ِعنْ َد غ‬: ُ‫الر ُجل‬ ٍ ‫َض‬ َ ‫َح ُل َم‬ pithaginp iyan so shayi

iyan a ginawa niyan ko kapkhararangiti ron a skaniyan na mabagr

َ‫ َع َقل‬:‫َح ُل َم‬ ِ kiyabaligan so bagowa mama ko ‫الص ِبي‬ ُ َ ‫ا ْحتَ َل َم‬ mikhasad so akal iyan

kiyathataginp iyan

mithararan sa matigr a maintad a di bnar o ba niyan oto ‫بِ ِه‬

‫س‬ َ ْ‫ تَ َظا َه َر بِال ِْح ْل ِم َولَي‬:‫تَ َحال ََم‬ sipat

inithomgl iyan a kabaloy niyan ‫ال ِْح ْل َم‬

‫ تَ َك َل َف‬:‫تَ َح َل َم‬

a mikhasad a maintad

‫ُوم‬ ُ ‫ال َْحال‬ so taginpn ‫الم‬ َ ‫ال ُْح ْل ُم (ج) أَ ْح‬

so gatas a mimbathik sa tomigas

116

‫ ا َألنَاةُ َو َضبْ ُط‬:‫ال ِْح ْل ُم‬ so akal ُ‫ ال َْع ْقل‬:‫ال ِْح ْل ُم‬ َ‫أَ ْم تَأْ ُم ُر ُه ْم أَ ْح َال ُم ُه ْم بِ َهذا‬ ‫ِفي الق ُْر ِآن‬

so kapantag so kananaw ago so kakompna ko ginawa‫ْس‬ ِ ‫النَف‬

si ko Qur’ān na pitharo o Allāh a: antaa ka ba kiran

pzogoon o manga akal iran angkai

so amama a soso’ o babay, so matiboron on a pkhambowatan o gatas a phlalpn o ‫ْح َل َم ُة‬ َ ‫ال‬ wata a maito

‫َح َمأَ ي َ ْح َمأُ َح ْمئًا‬ milapot so paridi’ sa kiyalbogan‫ح ْمأَتَ َها‬ َ ‫ أَ ْخ َر َج‬:‫َح َمأَ الْ ِبئْ ُر‬ milapot; milbog ً‫ح َمأ‬ َ ُ‫َح ِم َئ ي َ ْح َمأ‬ milbog so ig sabap ko kiyatagoon o ‫حتُ ُه‬ َ ‫ َكثُ َر ْت ِفي ِه ال َْح ْم َأةُ فَتَ َك َد َر َوتَ َغيَ َر ْت َرا ِئ‬: ‫َح ِم َئ ال َْم ُاء‬ milapot

lipaw a mado’ i baw

‫ غ َِض َب‬:‫َح ِم َئ فُ َالن َع َلى فُ َال ٍن‬ ِ :ُ‫ال َْح َمأ‬ so lipaw a maitm a mado’ i baw ‫س َو ُد ال ُْمنْ ِت ُن‬ ُ ‫الط‬ ْ ‫ين ا َأل‬ so sagepik a lipaw ‫ْح َم ِأ‬ َ ‫ الق َْط َع ُة ِم َن ال‬:ُ‫ال َْح ْمأَة‬ miopis ‫ح ْمرا‬ ً َ ‫َح َم َر ي َ ْح ُم ُر‬ inopisan iyan so shayi ‫َشر ُه‬ َ ‫َح َم َر‬ َ َ ‫ ق‬:‫الش ْي َء‬ kaoopisan ‫ح ُمور‬ ْ ‫َم‬ mimbtor; miririga; miyagorandang ‫ح َمرا‬ ً َ ‫َح ِم َر ي َ ْح َم ُر‬ miyabtor so koda ko kiyaosog iyan koman sa lobaba a ‫الش ِعي ِر‬ َ ‫ ِاتُ ِخ َم ِم ْن أَ ْك ِل‬:‫س‬ ُ ‫َح ِم َر الْف ََر‬ kiyararangitan i polan si polan

bantad

َ‫ تَ َح َرق‬:‫َح ِم َر فُ َالن‬ piyakariga iyan so shayi; riyandang ‫الشي َء‬ ْ َ ‫َح َم َر‬

miririga si polan ko kapkhararangiti ron‫َضبا‬ َ َ‫غ‬

ً

iyan a mariga so shayi

َ pinirito niyan so sapo sa taman sa miyakariga ’‫ح َم‬ ْ ‫الل‬

‫َح َم َر‬ rominiga so shayi sa kazaginton ُ‫الشيء‬ َ ‫ِا ْح َم‬ ْ َ ‫ار‬ miyakariga ’‫ح َمر‬ َ ْ ‫ِا‬ so warna a mariga ’‫حا ِمر‬ َ َ‫ا َأل ْح َم ُر (ج) ُح ْمر َوأ‬ ِ ‫الز ْعف ََر‬ َ :‫ا َأل ْح َم َرا ُن‬ so dowa a mariga so bolawan ‫ان‬ َ ‫الذ َه ُب َو‬

ago so Za’faran

so himar

117

‫ار‬ ُ ‫ال ِْح َم‬

‫الو ْح ِش‬ ُ ‫ِح َم‬ َ ‫ار‬ so babay a himar ُ‫ارة‬ َ ‫ال ِْح َم‬

so koda a torisan i lawas

‫ال ُْح َم ُر‬ so kayaw o paniyotho o alongan ‫الظ ِهير ِة‬ َ َ ُ‫ ِش َدة‬:‫ال َْح ْم َر ُاء‬ so ragon a sikot / taon ُ‫الش ِدي َدة‬ َ ‫السنَ ُة‬ َ :‫ال َْح ْم َر ُاء‬ so grar o manga bangnsa ‫ج ِم‬ َ ‫َب ال َْع‬ ُ ‫ لَق‬: ‫ال َْح ْم َر ُاء‬

so korma a phoon sa India; so papanok a humar

a kna o ba Arab

‫ ل َْو ُن ا َأل ْح َم ِر‬:ُ‫ال ُْح ْم َرة‬ ‫ َم َرض جِ لْ ِدي ُم ْع ٍد‬:ُ‫ال ُْح ْم َرة‬

so kariga’ o warna so sakit a mariga’ a phltaw ko kobal

‫ار‬ ُ ‫ال َْح َم‬ soson a pd sa maroni a papanokُ ‫ْح َمر‬ َ ‫ال‬ ilano o Bai a A’ishah ‫ش َة‬ َ ‫ص ُف َعا ِئ‬ ْ ‫ َو‬:‫ال ُْح َميْ َر ُاء‬ so taw a komikibir ko himar

‫ ا َأل ْح َم ُر‬:‫ور‬ ُ ‫الْيَ ْح ُم‬ miyakararas; ‫ح ْم ًزا‬ َ ‫َح َم َز ي َ ْح ِم ُز‬ ِ ‫ار‬ miyakararas so panginginomn a malipds sa dila’ ‫ح ِريفًا ال َِذ ًعا‬ َ ‫َح َم َز‬ ُ ‫الش َر‬ َ :‫اب‬ َ ‫ص‬ somiyagompot so awid a akal; miyakalipds ‫شتَ َد‬ ْ ‫ ِا‬:‫َح َم َز ال َْه ُم‬ so warna a mariga’

َ ‫السي‬ giyarang iyan so pdang; diyayap iyan so pdang‫ف‬

ْ َ ‫َح َم َز‬ riyarasan o panginginomn so dila’ ‫ لَ َذ َع ُه‬:‫اللسا َن‬ َ ‫َح َم َز‬ ُ ‫الش َر‬ َ ِ ‫اب‬ miyakabasng ago miyakatgas ‫ب‬ َ ‫ ِا ْشتَ َد َو‬:ً‫َح ُم َز ي َ ْح ُم ُز َح َما َزة‬ َ ُ‫صل‬ mabasng a matgas ‫حا ِمز‬ َ so katgas o arimaw ago so ‫البَتُه‬ َ ‫ص‬ َ ‫ ِش َدتُ ُه َو‬:‫َح ْم َزةُ ا َأل َس ِد‬ kabasng iyan

minirito; somindag a adn a lana niyan‫ح ْمسا‬ َ

‫س‬ ُ ‫س ي َ ْح ُم‬ َ ‫َح َم‬ َ ‫س‬ pinirito niyan so sapo ’‫ح َم‬ ْ ‫الل‬ َ ‫َح َم‬ miyanamar; miyakabasng ‫اشتَ َد‬ ْ ‫ص ُل َب َو‬ َ :‫س َح َم ًسا‬ ُ ‫س ي َ ْح َم‬ َ ‫َح ِم‬ ِ ‫الر ُجلُ ِفي‬ mimbara agama so mama sa ‫ش َد َد‬ َ َ‫ ت‬:‫الديْ ِن‬ َ ‫َح ِم‬ َ ‫س‬ ً

inilalo niyan

inithomgl iyan so shayi sa ‫بِ ِه‬

‫ أُ ْو ِل َع‬:‫الش ْي ِء‬ َ ِ‫س ب‬ َ ‫َح ِم‬

kiyababayaan iyan

118

mama a mananamar ‫ح َمس‬ ْ َ‫أ‬ babay a mananamar ‫ح ْمس‬ ُ

)‫َح ْم َساء (ج‬

‫ َش ُج َع‬:‫اس ًة‬ َ ‫س َح َم‬ ُ ‫س ي َ ْح ُم‬ َ ‫َح ُم‬ mama a mawaraw ‫ح َمساء‬ َ ُ )‫َح ِميس (ج‬ َ َ piyakakharangit iyan ‫ْضب ُه‬ َ َ ‫ أغ‬:‫أ ْح َم َس ُه‬ piyangondoy niyan si polan sa makaprangit; piyangoyagan iyan sa ‫ج َع ُه‬ َ ‫ َش‬:‫س فُ َالنًا‬ َ ‫َح َم‬ miyakatgas ago miyakawaraw

kawaraw si polan; piyangoyatan iyan sa kakhawaraw niyan

mimbasnga so pagtaw ago mithidawa siran‫َواقْتَتَ ُلوا‬

‫ادوا‬ ُ ‫ تَ َش‬:‫س الْق َْو ُم‬ َ ‫تَ َح َام‬

‫ تَ َش َج َع‬:‫س‬ َ ‫تَ َح َم‬ miyanamar ko btad; ‫ت َرغْبتُ ُه ِفي ِه‬ َ ‫تَ َح َم‬ َ ْ ‫ ِا ْشتَ َد‬:‫س ِل َأل ْم ِر‬ mithgatgas; miyangraw sa taling

kiyalawat iyan so btad

so kapmatgas; ‫جا َع ُة‬ َ ‫َو‬ َ ‫الش‬

ِ :‫اس ُة‬ ُ‫الش َدة‬ ُ ‫ال َْح َم‬ َ ‫اس َوال َْح َم‬

so kakhawaraw ; so kabasng

so sapo’ a miyaloto’ ko kinitindaan on ‫ح َما ِئس‬ َ

َ ‫يس ُة ِم َن‬ )‫يج ُة (ج‬ َ ‫ النَ ِض‬:‫الل ْح ِم‬ َ ‫ال َْح ِم‬

miyangondoy; miyangoyat; miyamoday piyakazokhayaw niyan so rarangit i polan; piyakanggani niyan

‫ش َح ْم ًشا‬ ُ ‫ش ي َ ْح ُم‬ َ ‫َح َم‬

‫ َهيَ َج ُه َوأَغ َْضبَ ُه‬:‫ش فُ َالنًا‬ َ ‫َح َم‬ si polan

‫ش َح َم ًشا‬ ُ ‫ش ي َ ْح َم‬ َ ‫َح ِم‬ mikhampis a ski i polan ‫الن‬ َ ُ‫ش ف‬ َ ‫َح ِم‬

mikhampis a ski niyan

‫ غ َِض َب‬:‫ش فُ َالن‬ َ ‫َح ِم‬ siyargan iyan so apoy; ‫ أَل َْهب َها‬:‫ار‬ َ ‫أَ ْح َم‬ َ َ‫ش الن‬ َ

kiyararangitan si polan; mirangit si polan

piyakalagindab iyan so apoy

‫ أَذَ اب َ ُه بِالنَا ِر‬:‫الش ْح َم‬ َ ‫ش‬ َ ‫َح َم‬ ِ َ‫ َح َر َض ُه ْم َع َلى الْ ِقت‬:‫ش الق َْو َم‬ piyangondoy niyan so pagtaw sa kathitidawa iran; ‫ال‬ َ ‫َح َم‬ tiyonao niyan so sibo’ sa apoy

piyangoyatan iyan so pagtaw sa kthitidawa iran

piyakasorazab iyan so apoy; ago tiyonaw niyan so sibo’ ka an ‫ح َم‬ َ ‫َو‬ ْ ‫الش‬

‫ار‬ َ ‫َح َم‬ َ َ‫ش الن‬ mabonag

‫َح ِم َق ي َ ْح َم ُق َح َمقًا‬ َ ‫ ق‬:‫َح ِم َق فُ َالن‬ miyabong si polan ‫َل َع ْقلُ ُه‬ mama a mabonbong; maokhapokhap; malalolalong ‫ح َمق‬ ْ َ‫أ‬ miyabong

119

babay a maokhapokhap; babay a bong mimbonbong somiyayan sa bong‫ْح ْمقَى‬ َ ‫ال‬

‫َح ْمقَاء (ج) ُح ْمق‬

َ‫ ف ََعلَ ِف ْعل‬:‫َح ُم َق ي َ ْح ُم ُق ُح ْمقًا َو َح َماقَ ًة‬ taw a bong; da a lalag iyan ‫ح َمق‬ ْ َ‫أ‬ biyong iyan si polan ‫النًا‬ َ ُ‫أَ ْح َم َق ف‬

‫ ن َ َسبَ ُه ِإلَى‬:‫َح َم َق ُه‬ romiyompak sa da dn pamimikiran ‫ال َر ِوي َ ٍة‬ َ ِ‫ ِان ْ َدف ََع ب‬:‫ِان ْ َح َم َق‬ mithararan sa bong; piyakisino niyan a malalolalong ‫ْح َماقَ ِة‬ َ ‫ تَ َظا َه َر بِال‬:‫تَ َح َام َق‬ initong iyan si polan sa bong ‫ق‬ َ ‫ َو َج َد ُه أَ ْح َم‬:‫ِا ْستَ ْح َم َق فُ َالنًا‬ piyakambonbong iyan ‫ْح ْم ِق‬ ُ ‫ال‬

so taw a bobongn; taw a pkhamiamiat a ‫ْح ُموقَ ُة‬ َ ‫ال‬

daa lalag iyan

miyakayaw; miniyag sa mayaw ‫ح ًما‬ َ

‫َح َم ي َ ُح ُم‬ piyakakadg iyan so kombaan ‫ أ َ ْوقَ َد ُه‬:‫ور‬ َ ُ‫َح َم التَن‬ inipakayaw niyan so ig‫خنَ ُه‬ َ ‫ َس‬:‫َح َم ال َْم َاء‬ mikhayaw, lomiyangga ‫ح َم ًما‬ َ

‫َح َم ي َ َح ُم‬ mikhayaw so ig; miyagaranaw so Ig ‫سخُ َن‬ َ :‫َح َم ال َْم ُاء‬ miyagombiombi so warna o shayi ‫س َو َد‬ َ ‫َح َم‬ ْ ‫ ِإ‬:‫الش ْي ُء‬ gomidam sa sakit a mayaw ‫ْح َمى‬ َ َ‫ أ‬:‫ُح َم ُح َم ًاما‬ ُ ‫صابَتْ ُه ال‬ siyakit sa mayaw so lopa; miyabmbar on so sakit a ‫ْح َمى‬ ُ ‫ال‬

‫ ِانْتَ َش َر ْت ِف َيها‬:‫ض‬ ُ ‫أَ َح َم ِت ا َأل ْر‬ mayaw

‫صاب َ ُه‬ َ َ‫ أ‬:‫أَ َح َم فُ َالن‬ inipakayaw niyan so ig; piyakayaw niyan so ig‫خنَ ُه‬ َ ‫ َس‬:‫أَ َح َم ال َْم َاء‬ ِ ‫أَ َح َم‬ piyaygoan iyan so wata sa ig ‫ غَسلَ جِ س َم ُه بِال َْما ِء‬: َ‫الطفْل‬ ْ َ piyakanggolalan o Allāh so okoran iyanُ‫َضاهُ َوقَ َد َره‬ َ ‫ ق‬:‫ا ََح َم اهللُ َك َذا‬ miphaygo’ َ‫ ِا ْغتَسل‬:‫ح َم‬ َ َ‫ِا ْست‬ َ mikhayaw si polan (sakit)‫ْح َمى‬ ُ ‫ال‬

so limokn; so marapatik; so pagapak ‫ام‬ ُ ‫ال َْح َم‬ so marapatik a pphakaawidn sa ‫الزاجِ ِل‬ َ

‫َح َم ُام‬

sorat ko mawatan a darpa’ si kapatay ُ‫َوقَ َد ُره‬

‫ ق ََض ُاء ال َْم ْو ِت‬:‫ال ِْح َم ُام‬

satiman a marapatik; satiman a pagapak

120

‫ال َْح َم َام ُة‬

so kayaw o kaotho o alongan

َ ‫َح ُم‬ ‫ ِش َدةُ َح ِر َها‬:‫الظ ِه َير ِة‬ so oring ‫َح ُم‬ ْ ‫الْف‬

:‫ال ُْح َم ُم‬

‫احتَ َرقَ ِم َن‬ ُ ‫الر َم‬ ْ ‫اد َو ُك َل َما‬ َ : ‫ال ُْح َم ُم‬ so sakit a mayaw ‫ْح َمى‬ ُ ‫ال‬ so papaygoay a langkap ‫ام‬ ُ ‫ال َْح َم‬ ِ ‫ص‬ so pphangayam sa marapatik ‫ام‬ َ :‫ال َْح َما ِم ُي‬ ِ ‫اح ُب ال َْح َم‬ so bowalan a magaranaw a bolong ‫ار ٍة‬ َ ‫ َعيْ ُن َما ِء َح‬:‫ال َْح َم ُة‬

so ombi, go langowan a miyatotong sa apoy‫النَا ِر‬

ko sabaad a manga sakit

‫ ال ُْح َمى‬:‫ال ُْح َم ُة‬ ِ )‫ ال َْم ِنيَ ُة (ج‬: ‫ال ِْح َم ُة‬ so kapatay ‫ح َمم‬ so ig a lbi a mayaw ‫ار‬ ُ ‫ ال َْم ُاء ال َْح‬:‫يم‬ ُ ‫ال َْح ِم‬ ِ َ‫يب (ج) أ‬ so madazg a giingginawai ‫ح َماء‬ ُ ‫ الْ َق ِر‬: ‫يم‬ ُ ‫ال َْح ِم‬ so sakit a mayaw

‫ال ُْم ْستَ َح ُم‬ so lbi a mayaw ago so bl a maitm a tanto ‫ار‬ َ :‫وم‬ ُ ‫اراةُ َو‬ ُ ‫الْيَ ْح ُم‬ ُ ‫الد َخا ُن ا َأل ْو َس َو ُد ال َْح‬ َ ‫الش ِدي ُد ال َْح َر‬ so darpa a giiphigoan

a mayaw

‫َح َما ي َ ْح ُمو ُح ُم ًوا‬ ‫ ِا ْشتَ َد َح ُر َها‬:‫س‬ َ ‫َح َم ِت‬ ُ ‫الش ْم‬

mikhayaw; lomiyangga miyangdkhdg so alongan

sa karanti

ِ ‫َو‬ sominiyap; lomininding ‫ح َماي َ ًة‬

‫َح َمى ي َ ْح ِمي َح ْميًا‬ lininding iyan si polan ‫ َمنَ َع ُه َو َدف ََع َعنْ ُه‬:‫النًا‬ َ ُ‫َح َمى ف‬ sa inipanapar iyan

piyanizakit iyan so di phakarag; ‫يض‬ َ ‫ال َْم ِر‬

‫َح َمى‬

siniyap iyan so pkhasakit

mikhayaw; lomiyangga ‫ح ِميا‬ َ ‫َو‬

‫َح ِم َي ي َ ْح َمى َح ْميًا‬ mikhayaw so alongan; romiyanti so alongan‫س‬ َ ‫َح ِميَ ِت‬ ُ ‫الش ْم‬ mikhayaw so giikathidawa;‫ب‬ ُ ‫ ِا ْشتَ َد ِت ال َْح ْر‬:‫يس‬ ُ ‫َح ِم َي ال َْو ِط‬ ً

so miyagompot so kathidawa

lomiyangga so btad; ‫ض َطر َم‬ ْ ‫ِا‬

َ

:‫َح ِم َي ا َأل ْم ُر‬

somiyokhayaw so btad

piyakakhayaw niyan so shayi; ‫خنَ ُه‬ َ ‫َس‬

:‫الش ْي َء‬ َ ‫أَ ْح َمى‬

sibowan iyan so shayi

121

: ‫َح َامى َعنْ ُه ُم َح َاماةً َو ِح َم َاء‬ so abogado a giithindg ko kabnar‫حا ِمي‬ َ ‫ال ُْم‬

inipanindg iyan skaniyan ‫َداف ََع‬

so galbk a giikithindgn o abogado ُ‫اماة‬ َ ‫ال ُْم َح‬ ko manga kabnar

miyanarig ‫حتَ َمى‬ ْ ‫ِا‬

‫ ل ََجأَ ِإلَيْ ِه‬:‫ِا ْحتَ َمى بِ ِه‬ piyananggilaan iyan skaniyan ‫جنَب ُه‬ َ َ َ‫ ت‬:‫تَ َح َام ُاه‬ so onta a miyasiyap iyan a likod ‫إلبِ ِل‬ ِ ْ‫ال َْحا ِمي ِم َن ا‬ miyanarig on; miyagapas on

iyan sa di kapkhodaan ago di kharoranan, giyanan so onta a mimbawata sa sapolo sa giithalonn o manga Arab a Jahiliyyah ko manga tathaba’ so mama a pphagipat ‫ب‬ ِ ‫ال َْحر‬

ْ

‫ص َحاب َ ُه ِفي‬ ْ َ‫الر ُجلُ يَ ْح ِمي أ‬ َ :‫ال َْحا ِميَ ُة‬

ko manga pd iyan a sondaro ko giikathidawa

so panogangan o babay ‫ح َماء‬ ْ َ‫أ‬

)‫ أَبُو َز ْوجِ َها (ج‬:‫َح َما ال َْم ْرأَ ِة‬

a mama so ama o karoma niyan

so panogangan iyan a babay ‫ح َم َوات‬ َ

)‫الز ْو ِج (ج‬ َ ‫ أُ ُم‬: ُ‫َح َماة‬

a ina o karoma niyan

so salakob a aaladn a di phakisoldan sa salakaw‫ال ِْح َمى‬ so shayi a pagaadatan ‫ح ِمي‬ ْ ‫ال َْم‬

ُ

‫الش ْي ُء‬ َ : ‫ال ِْح َمى‬

a di phakisoldan

aya salakob o Allāh na so manga ‫حا ِر ُم ُه‬ َ ‫َم‬

:ِ‫ِح َمى اهلل‬

inisapar iyan o banggolaolaa

so tolan o ski; so tolan o pamosoan

ِ‫الساق‬ َ ‫ َع َض َل ُة‬:ُ‫ال َْح َماة‬

‫الزنْبُو ِر‬ َ ‫العق َْر ِب َو‬ َ ُ‫ ِإب ْ َرة‬:‫ال ُْح َم ُة‬ so kayaw o alongan ‫حر َها‬ َ ‫َح ْم ُو‬ ُ َ :‫الش ْم ِس‬ so alal o masakit ‫س ْو َرتُ َها‬ َ :‫ُح ُم َوةُ ا َألل َِم‬

so pangbot o orang ago so lapindig

‫ ا َألنَفَة‬: ‫ال َْح ِميَ ُة‬ miyakatoa ‫حنُو ًطا‬ ُ ‫َحنَ َط ي َ ْحنُ ُط‬ miyakatoa so ibabasok; ‫ج‬ َ ‫َحنَ َط‬ َ ‫ ن َ ِض‬:‫الز ْر ُع‬ so maratabatُ

raragonn so ibabasok

rominiga so kobal

122

‫ ِا ْح َم َر‬: ‫َحنَ َط ا َأل ِد ُيم‬

‫َح ِن َط ي َ ْحنَ ُط‬ mimborongosan so mama; ‫حيتُ ُه‬ َ ْ ‫ َع ُظ َم ْت ِل‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫َح ِن َط‬ mimborongosan ‫حنَ ًطا‬ َ

miyakala so sompa iyan ago miyakarabong

mama a borongosan ‫حنَط‬ ْ َ‫أ‬

َ ُ‫ال َْحن‬ tiyagoan iyan sa borok so bangkay para di magaan a ‫وط‬

‫ َج َعلَ َع َليْ ِه‬: ‫َحنَ َط ال َْميْ َت‬ kakhado’ iyan

ِ so bantad ‫حنَط‬

)‫ الْق َْم ُح (ج‬:‫ال ِْحنْ َط ُة‬ ُ ‫ َم ْن يُ َح ِن‬:‫اط‬ ُ َ‫ال َْحن‬ so taw a pphanago sa borok ko ‫ط ال َْم ْوتَى‬ bangkay o miyatay

ُ ُ‫ال َْحن‬ ‫وط‬ ِ ُ‫ال َْحن‬ ُ ‫وطي‬

so borok a pthagoon ko bangkay o miyatay so padagang sa borok a Hanūt

ُ ‫التَ ْح ِن‬ so kaboroki ko bangkay o miyatay sa pithibarang a borok ka an di khardak sa ‫يط‬ magaan

َ ‫ َم‬:‫َحنَ َف ي َ ْح ِن ُف َحنْفًا‬ ‫ال‬ miyabalitok a palo niyan (sadir) ‫حنَفًا‬ َ ‫َح ِن َف ي َ ْحنَ ُف‬

mizoramig; romiyampi’; minindag

‫ ِا ْع َو َج ْت‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫َح ِن َف‬ mama a balitok i palad a ski ‫حنَف‬ ْ َ‫أ‬

miyabalitok a palad a ski o mama ‫قَ َد ُم ُه‬

ski a balitok ‫حنْف‬ ُ

)‫ِر ْجل َحنْفَاء (ج‬

َ ‫ َم‬:‫الشي ِء‬ ْ ‫ال‬ ْ َ ‫تَ َحنَ َف ِإلَى‬

romiyampi ko shayi ;‫ِإلَي ِه‬

romiyamig ko shayi

‫صنَ ِام ِفي ال َْج ِاه ِليَ ِة‬ َ َ‫ ِا ْعتَ َز َل ِعب‬:‫تَ َحنَ َف فُ َالن‬ ْ ‫ادةَ ا َأل‬

miyawat si polan ko

kasimba sa barahala ko masa a Jāhiliyyah miyagabuhanifah; pikhpitan iyan so kpit o Imām Abū ‫ح ِني َف َة‬ َ

‫ ِانْتَ َس َب ِإلَى َم ْذ َه ِب أَبِي‬:‫تَ َحنَ َف‬ Hanīfah

so taw a khkpit ko kpit o Abū Hanīfah‫ْحنَ ِفي‬ َ ‫ال‬ so sagorompong a manga taw ‫حنَاف‬ ْ َ‫أ‬

)‫ال َْحنَ ِفيَ ُة (ج‬

a khkpit ko kpit o Abū Hanīfah

‫ال َْحنَ ِفيَ ُة‬ ُ ‫ال َْح ِن‬ so kararampi ko Agama Islām‫ال ِم‬ َ ‫يح ال َْميْلُ ِإلَى ا ِإل ْس‬ َ :‫يف‬ ُ ‫الص ِح‬ ِ ُ ‫ين ال َْح ِن‬ so agama a maontol a romarampi ko bnar ‫يف‬ ُ ‫الد‬ ِ َ‫ الن‬:‫يف‬ ُ ‫ال َْح ِن‬ so taw a barasimba; ‫حنَفَاء‬ ُ )‫اس ُك (ج‬ so giripo; so tobo a phagokitan a ig

so taw a baratapa sa amal

123

so sagorompong a manga Arab ko masa ُ‫ْحنَفَاء‬ ُ ‫ال‬

a Jāhiliyyah a da siran simba sa barahala a pd kiran si Uamayyatu Bin Abi As Salt

so manga taw a thatalimbagak ko agama ُ‫ْحنَفَاء‬ ُ ‫ال‬ o Ibrāhīm ko masa a Jāhiliyyah

so agama Islām ‫ال ِم‬ َ ‫ا ِإل ْس‬

‫ ِم َل ُة‬:‫ال َْح ِني ِفيَ ُة‬

komiyapdi’; ‫حنُ ًوا‬ ُ

‫َحنَا ي َ ْحنُو‬ َ ‫ َع َط‬:‫َحنَا َعلَيْ ِه‬ inikapdi iyan; ‫ف‬ ِ ‫َحنَى ي َ ْح ِني َحنْيًا َو‬ miyalitok; miko’‫حنَاي َ ًة‬ :‫ود‬ َ ‫الع‬ ُ ‫َحنَى‬

tiyalipko iyan so badas; ‫اه‬ ُ َ‫ثَن‬

biyalitok iyan so badas

‫ ل ََوا َها‬:‫الر ُج ِل‬ َ ‫َحنَى ي َ َد‬ inikapdi iyan skaniyan ‫حنَى َع َلي ِه‬ ْ َ‫أ‬ ْ miyabalitok; miyapko’; domiyozong‫حنَى‬ َ ْ ‫ِان‬

binibid iyan a lima o mama

‫ تَ َع َط َف‬:‫تَ َحنَى َع َلى فُ َال ٍن‬ so taw a sakong a bongkoga i likod; so taw a mappko’ a likod iyan‫ب‬ ُ ‫ ا َأل ْح َد‬:‫ا َأل ْحنَى‬

inipangapdi iyan si polan; inipanalinggagaw niyan si polan‫حنَ َن‬ َ َ‫َوت‬

‫ بَيْ ُت‬:‫ال َْحان َ ُة‬ so tinda ‫الد َكا ُن‬ ُ :‫وت‬ ُ ُ ‫ال َْحان‬ ِ ‫ص‬ ِ ُ ‫اح ُب ال َْحان‬ so khirk ko tinda ‫وت‬ َ :‫ال َْحانِي‬ so mababalitok a datar o gosok o taw ‫ال ِْحنْ ُو‬

so phaginoman sa pakabrg‫الْخَ َما ِر‬

‫س‬ ُ ‫ الْق َْو‬:‫ال َْح ِنيَ ُة‬ ُ ‫ ال ُْمنْ َع َط‬:‫ال ُْمنْ َحنَى‬ so makaiiris a pikoan ‫ف‬ mimbasowi’; mizaringkrng ‫ َر َج َع‬:‫ورا‬ ً ُ‫ور َح ْو ًرا َو ُحئ‬ ُ ‫ار ي َ ُح‬ َ ‫َح‬ so lawag o pana’ a balitok

‫ار الْ ُغ َص ُة‬ َ ‫َح‬

mizaringkrng so bakg komiyasoy so ig ko tangl / ‫اْل َغ ِدي ِر‬

‫ار ال َْم ُاء ِفي‬ َ ‫َح‬

ranaranaw a maito miyaparampang ko btad iyan sa da sa ‫أَ ْم ِر ِه‬

‫ار ِفي‬ َ ‫َح‬

zorong na da sa di’

mithiyalok ‫ح َو ًرا‬ َ

mithiyalok so mata sa miyakapoti so mapoti on na

‫َح ِو َر ي َ ْح َو ُر‬ ‫اد َها‬ ُ َ‫ ِا ْشتَ َد بَي‬:‫َح ِو َر ِت ال َْعيْ ُن‬ ُ ‫اض َها َو َس َو‬ miyakaloto i kaitm so maitm on

124

َ ‫َح ِو َر ِت‬ ‫الظ ِبيَ ُة‬ so thitiyalok so mata niyan sa ‫حور‬ ُ )‫َح ْو َراء (ج‬ miyakaitm so mata o saladng

makaloloto’ ko kaitm ago kapoti’

mithiyalok so mata o onta miyakaitm ‫النَاقَ ُة‬

‫ار ِت‬ َ ‫أَ َح‬

ago miyakapoti inizmbaga iyan sa bitiyara ‫اوب َ ُه‬ َ ‫َج‬

:‫ارا‬ ً ‫َح َاو َرهُ ُم َح َاو َرةً َو ِح َو‬

‫اد َل ُه‬ َ ‫ َج‬:ُ‫َح َاو َره‬ piyakapoti iyan so tapong ‫ض ُه‬ َ َ‫ بَي‬:‫يق أَ ِو الثَ ْو َب‬ َ ‫َح َو َر‬ َ ‫الد ِق‬ iniphawala iyan sa kambitiyarai

ago so nditarn

so thitiyalok so mata niyan (mamamaan)‫ح َور‬ ْ َ‫أ‬

‫ض النَ ِاع ُم‬ ُ َ‫ ا َألبْي‬:‫ا َأل ْح َو ِر ُي‬ so mapaparampang a da sa ‫ ال ُْمتَر ِد ُد‬:‫ْحا ِئر‬ َ ُ َ ‫ال‬

so mapoti a maomel / maink

zorong na da sa di’

so wata o babay a onta ipoon‫ار‬ ُ ‫ال َْح َو‬

ko kimbawataan on na taman ko kapakagnka on somoso sa blagn ko ina iyan

‫ار‬ ُ ‫ال ِْح َو‬ so da a saninsaning iyan ‫ي‬ ُ ‫ال َْح َوا ِر‬ ِ ‫الص‬ so bolayoka’; so inampda a sasarigan; so taw a ‫ح َوا ِريُو َن‬ َ : ‫ال َْح َوا ِر ُي‬ َ )‫اح ُب (ج‬ so kazambi sa lalag a kambitiyarai

pamimipi’ sa nditarn ka kagiya mapphakapoti iyan; so manga bolayoka o Nabī Isā so kathitiyalok o mata a makaloloto’ ‫ْح َو ُر‬ َ ‫ال‬ so maitm on ago so mapoti on

so babay a mapoti i lawas; so midadari ُ‫ْح ْو َراء‬ َ ‫ال‬ a thitiyalok i mata

so babay a mataid a pkhailay ko manga ‫ْحو ِري َ ُة‬ ُ ‫ال‬

ranaranaw odi na sii ko kalasan (panarima a di bnar)

:‫ال ُْحو ِريَ ُة‬ ْ so gtik; so tipay ‫الص َدفَ ُة‬ َ :ُ‫ارة‬ َ ‫ال َْم َح‬ so onayan a phliyotn o salakaw ron; ‫ح َو ُر‬ ْ ‫ال ِْم‬ so mataid a babay ُ‫ْحسنَاء‬ َ ‫ال‬

so pansar a potaw a kaoonayan ko tirikan a ron pthado lomiyangkap; domiyayamang ‫سا‬ ً ‫َح ْو‬

‫وس‬ ُ ‫اس ي َ ُح‬ َ ‫َح‬ lomiyangkap so gobat / tibowa o ridoay ‫ت‬ ْ ‫ ِانْتَ َش َر‬:ُ‫ارة‬ َ ‫اس ِت الْ َغ‬ َ ‫َح‬ 125

liyagosak o pagtaw so ingd sa phizorondayong iran‫ِفي ِه‬ miyasogat siran a tiyoba a marata sa

‫ َعاثُوا‬:‫اس الْق َْو ُم الْبَلَ َد‬ َ ‫َح‬ ‫ار َه ُم‬ َ َ‫ ن َ َز َل بِ ِه ْم َوتَخَ لَلَ ِدي‬:‫اس ُه ْم َخ ْطب َك ِريه‬ َ ‫َح‬

miyabinasa niyan so ingd iran

‫ َج ُر َؤ‬:‫س َح َو ًسا‬ ُ ‫س ي َ ْح َو‬ َ ‫َح ِو‬ domiyarkt ko darpa iyan sa da niyan makowa so ‫حتَى يَبلُ َغ غَايَتَ ُه‬ َ ‫َح ِو‬ ْ َ ‫ ثَبَ َت ِفي َم َكانِ ِه‬:‫س‬ miyakaprs; miyakawaraw; miyakatgas‫ج َع‬ ُ ‫َو َش‬

antap iyan

mama a matigr ko margen a thatana i kawaraw babay a matigr ko margn a‫حوس‬ ُ

‫أَ ْح َوس‬

)‫َح ْو َساء (ج‬

thatana i kawaraw

so giimananawag ko giikathidawa sa ‫ال ُن‬ َ ُ‫يَاف‬

ِ َ‫ ال َِذي يُن‬: ‫اس‬ ‫ادي ِفي ال َْح ْر ِب يَا فُ َال ُن‬ ُ ‫ال َْح َو‬ hay polan, hay polan

miyanangkir; miyamanai ‫صا‬ ً ‫َح ْو‬ piyamanai niyan so nditarn;

‫وص‬ ُ ‫اص ي َ ُح‬ َ ‫َح‬ َ ‫ َخ‬:‫اص الثَ ْو َب‬ ‫اط ُه‬ َ ‫َح‬

piyanangkir iyan so nditarn piyakaligt iyan so pagltan ‫ق‬ َ ‫َضي‬

َ

:‫الشيْئَيْ ِن‬ َ ‫اص بَيْ َن‬ َ ‫َح‬ o dowa a shayi

‫ َح َام‬:‫اص َح ْولَ ُه‬ َ ‫َح‬ miyapirot so kaposan ‫خر َعي ِن ِه‬ ُ ‫ص ي َ ْح َو‬ َ ‫َح ِو‬ ً ‫ص َح َو‬ ْ ُ ِ ‫ َضاقَ ُم َؤ‬:‫صا‬ liniyot iyan so mlilibta on

o mata niyan

mama a pirot i mata babay a pirot i mata

‫أَ ْح َوص‬

‫صاء (ج) ُحوص‬ َ ‫َح ْو‬

‫ص ُه‬ َ ‫َح َاو‬ ُ ‫ال ي َ ُح‬ َ ‫َح‬ ً ‫ول َح ْو‬ mithakimg; mithmg ‫ال‬ َ ‫َح‬ mithmg so saragon ‫َضى‬ َ ‫ تَ َم َوانْق‬:‫ال ال َْح ْو ُل‬ siniri iyan; sinilg iyan

َ ‫َح‬ ‫ تَ َغيَ َر‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫ال‬ َ ‫َح‬ mimbaropa so warna; ‫ال اللَ ْو ُن‬ َ ‫َح‬ inalangan iyan so ‫ج َز بَينَ ُه َما‬ َ ‫ال بَيْ َن‬ ْ َ ‫ َح‬:‫الشيْئَيْ ِن َحيْ ُلولَ ًة‬

mimbaropa so shayi; miyagalin sa btad

dowa shayi; inltan iyan so dowa a shayi

‫َح ِو َل ي َ ْح َو ُل‬ binilg iyan so mata niyan; ‫ح َو َل َعينَ ُه‬ َ ْ

ً ‫َح َو‬ miyabilg; miyabira; miyailang a mata niyan ‫ال‬

binira niyan so mata niyan;

mama a bilg; mama a ilang i mata ‫ح َول‬ ْ َ‫أ‬

126

‫َح ْوالَء (ج) ُحول‬ miyabilg; miyabira ‫ح َو َل‬ َ َ‫ت‬ ً ‫ أَق ََام بِ ِه َح ْو‬:‫أَ ْح َو َل بِال َْم َك ِان‬ pithmgan ko darpa ko ‫ال‬

babay a bilg; babay a ilang i mata

kababaling iyan on

َ ْ ‫أ ْح َو َل‬

binilg iyan a mata niyan;‫َعينَ ُه‬

binira niyan a mata niyan giniling iyan so mababayad on ‫يم‬ َ ‫الْ َغ ِر‬

َ ‫أَ َح‬ ‫ال‬

sa salakaw a somskat

biyangkiring iyan so ‫بِ ِه‬

َ ‫أَ َح‬ َ َ ‫ ن‬: ‫ال ال َْع َملَ ِإلَى فُ َال ٍن‬ ‫اط ُه‬

galbk ki polan sa inisana niyan on

‫َح َاو َل ا َأل ْم َر ُم َح َاولَ ًة َو ِح َوا ًال‬ َ biyangkiring iyan so shayi; inalin iyan so shayi َ‫الشيء‬ ْ َ ‫َح َول‬ pinggalbkan iyan so lopa sa isa ka thmg ‫ض‬ َ ‫َح َو َل ا َأل ْر‬ pipharoparo niyan so btad

na biniyaan iyan sa isa ka thmg

َ َ‫ِا ْحت‬ ‫ال فُ َالن‬ miyagalin sa darpa’ َ‫ تَنَ َقل‬:‫ح َو َل‬ َ َ‫ت‬ َ ‫ِا ْستَ َح‬ mimbaropa so shayi; miyagalin sa btad ‫ح َو َل‬ َ ‫ال‬ َ َ‫ ت‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫ِا ْستَ َح‬ ً ‫ار ُم َحا‬ mimbaloy a mustahil ‫ال‬ َ :‫ال‬ َ ‫ص‬ ُ ‫ال َْح‬ so btad; so maoolaola ‫ْحالَ ُة‬ َ ‫ال َوال‬ ُ ‫ال َْح َو‬ so mlilibta ‫ب‬ ُ ِ‫ ال َْج َوان‬: ‫ال‬ ُ ‫ال ِْح َو‬ so lt o dowa a shayi ‫الشيئَي ِن‬ ْ ْ َ ‫ ال َْحاجِ ُز بَيْ َن‬:‫ال‬ miyagakal si polan sa okit a mapiya

so kagilinga ko bayadan sa itogalin so mababayad sa salakaw a phankat sa ‫ْح َوالَ ُة‬ َ ‫ال‬ khapokas ko paganay a babayadan iyan

َ :‫ال َْح ْو ُل‬ ُ َ‫ ال ُْم ْحت‬:‫ال‬ ِ ‫الر َج‬ so baraakal a mama ‫ال‬ ِ ‫ال ُْح َو ُل ِم َن‬ so kapantas o akal; so kalambt o kapharoparo ko btad ‫ال ِْح َو ُل‬ so pankaw o masa ‫جا ِئب ُه‬ َ ‫ِح َو ُل‬ ُ َ ‫ َع‬:‫الد ْه ِر‬ so saragon; so isa ka thmg ‫السنَ ُة‬

‫ال َْح َو ُل‬ so ig a pkhabobos a maooto o wata a inimbawata ’‫ال ِْح َوال َُء‬ so kabira; so kabilg; so kailang o mata

so manga pankaw o masa ‫جا ِئب ُه‬ َ ‫َع‬

ُ

127

:‫الد ْه ِر‬ َ ‫ُح َوال َُء‬

so nganin a giitmgan a kazaragona ‫ْح ْو ِلي‬ َ ‫ال‬

ُ

so mapasang ikapagakal; mapasang ‫ْح َو ُل‬ ُ ‫ال‬

i kapharoparo ko btad

ُ ‫ال َْح َو‬ ‫ال‬ ُ ‫ال ُْم َح‬ so mawatan a di patoto o ba maparo ‫ال‬ so paro; so akal ‫ ال ِْحي َل ُة‬:‫حالَ ُة‬ َ ‫ال َْم‬

so maito a pariyop a phagokitan o ig

‫َح َوى ي َ ْح ِوي َح َواي َ ًة‬ riyangkom iyan so shayi sa inipaar iyan ago minilik iyan‫ستَ ْولَى َع َلي ِه َو َملَ َك ُه‬ َ ‫َح َوى‬ ْ ‫ ِا‬:َ‫الش ْيء‬ ْ riyangkom iyan ago kinowa niyan ‫ض َمنَ ُه‬ َ َ‫ َش ِم َل ُه َوت‬:‫َح َو ُاه‬ riyangkom iyan; tiyago iyan

ً‫َح ِو َي ي َ ْح َوى َح ًوى َو ُح َوة‬ miyangirngkirm so warna o shayi sa miyakalotoloto’ ‫ضرة‬ َ ‫ َخال ََط ْت َس َو‬:ُ‫َح ِو َي الشيء‬ َ ْ ‫اد ُه ُخ‬ mikhaombi

a kagagadong iyan; mikhaombi so shayi

sominilm so otan sa miyangirngkirm sa kagagadong ‫ار ِة‬ َ ‫النَ َض‬

‫ ِإ ْس َو َد ِم ْن ِش َد ِة‬:‫ات‬ ُ َ‫َح ِو َي النَب‬ so nganin a makaloloto i kaitm ago kagagadong (mamamaan); so mikhaombi sa ‫ح َوى‬ ْ َ‫أ‬ kapakaiitm

so nganin a makaloloto i kaitm ago kagagadong (bababayin)‫ح َواء‬ َ

‫ار‬ َ ‫استَ َد‬ ْ ‫ تَ َج َم َع َو‬:‫تَ َح َوى‬ ِ َ‫ ال َِذي يَ ْرقَي ال َْحي‬:‫ال َْحا ِوي‬ so mama a pamamakos sa nipay a padadakp on ‫ج َم ُع َها‬ ْ َ ‫ات َوي‬ َ ُ ‫ الر ُجلُ ال َِذي يَ ُق‬:‫ال َْحا ِوي‬ so mama a salamangkiro ‫ال َغ ِريب ٍة‬ َ ٍ ‫وم بِأ ْع َم‬ َ ِ ِ َ so darpa a pthag-an sa shayi ‫الشي َء‬ ْ َ ‫ ال َْمكا ُن الَذي يَ ْح ِوي‬:‫الْح َو ُاء‬ so Hawwā’ a karoma o Adam ‫ش ِر‬ َ َ‫آد َم أُ ُم الْب‬ َ ‫ َز ْو ُج‬:‫َح َو ُاء‬ mimboriks; mithiboron

a ina o manosiya

so olona a ampido ko batobato o onta ‫ْح ِوي َ ُة‬ َ ‫ال‬ a phagontodan o babay

so paawi a datar o olona a ipmbatog ko

‫ال َْح ِويَ ُة‬

olo igira magoto sa mapnd; so ampido a lalalkan so sold a tiyan a datar o manga tinai

‫ أَ ْم َعا ُؤ ُه‬:‫َح ِويَ ُة الْبَ ْط ِن‬

so pananago’; so tago’; ‫حتَ َوى‬ ْ ‫ال ُْم‬

so matitimo’ a manga walay ko bibir o pakaig

ِ ‫ال َْحي‬ lopa’ a ninipain; lopa a madakl a kagba on a manga girb a ‫ات‬ َ

128

ُ‫ َك ِث َيرة‬:‫أَ ْرض َم ْح َواة‬ nipay

so totok a adn a gling iyan a igira ipthotok na pthingrn a togis kna o ba ‫ي‬ ُ ‫ال ُْم َح ِو‬ pmbakbaka

ُ ‫اف ي َ ِح‬ ‫يف َحيْ ًفا‬ َ ‫َح‬ lyalim iyan skaniyan;‫ار َو َظ َل َم‬ َ ‫َح‬ َ ‫ َج‬: ‫اف َع َليْ ِه‬ lomiyalim; mizoramig

da niyan paginontolanen

mizoramig so ama ko kiyabgi niyan ko manga wata iyan sa da niyan siran ‫ب‬ ُ ‫ا َأل‬

‫اف‬ َ ‫َح‬

pakaplagilagida so ama a soramig i kambagibagi ‫حيف‬ ُ ‫َو‬

َ

‫َحا ِئف(ج) َحافَة‬

ko manga wata iyan

lomiyaon; kiyamaraan ‫حيفًا‬ َ

َ

liyaonan so darpa sa da dn orani

‫َح ِي َف ي َ ْحيَ ُف‬ ‫َح ِي َف ال َْم َكا ُن‬

binibiran iyan so shayi ko kiyalbati niyan on; piyanbian iyan so shayi ko ‫الشي َء‬ َ

ْ

‫تَ َحيَ َف‬

manga kilid iyan

so bibir; so tinggay; ‫ب‬ ُ ِ‫َوال َْج َوان‬

ِ َ‫ الن‬:‫ال َْحافَ ُة‬ ‫احيَ ُة‬

so mlilibta ko bibir o shayi

‫خ‬ milagod malalagoy

‫ َع َدا‬:‫َخ َب يَخُ ُب َخبًا َو َخبَبًا َو َخ ِبيبًا‬ ‫س‬ ُ ‫َخ َب الْف ََر‬ ‫ أَ ْس َر َع‬:‫َخ َب فُ َالن ِفي ا َأل ْم ِر‬ ‫اض َط َر َب‬ ْ ‫اج َو‬ َ ‫ َه‬:‫َخ َب الْبَ ْح ُر‬

miyalalagoy so koda sa miyakalagod minggagaan si polan ko btad miyabaklid so ragat a bagl

‫ َخ َد َع‬:‫َخ َب يَخَ ُب َخبًا‬ ِ mama a tagakal; mama a palilimpang ‫خب‬ ِ ‫ِفي ال َْح ِد‬ Sii ko Hadīth na: Da’ a phakasold ko Sorga a .‫خا ِئن‬ َ ‫ َال يَ ْد ُخلُ ال َْجنَ َة ِخب َو َال‬:‫يث‬ miyangakal; miyangikmat; milimpang‫َش‬ َ ‫َوغ‬

tangakal go da pn a donsiyan

tomipng; tomimbo’ tipngan iyan so shayi; ‫حنَ ُه‬ َ َ‫َو ْامت‬ inamad iyan ko kamamataani ron

‫َخبَ َر يَخْ بُ ُر ُخبْ ًرا‬

‫ ب َ َال ُه‬:ً‫الش ْي َء ُخبْ َرةً َو َمخْ بَ َرة‬ َ ‫َخبَ َر‬ timbo iyan

‫ َع َر َف َخبَ َر ُه َع َلى َح ِقي َق ِت ِه‬:‫َخبَ َر ُه‬

mama a pangangamad; mama a pannmbo’ ‫خابِر‬ َ disomala a amadn akn i btad ka

129

‫َ َأل ْخبُ َر َن ُخبْ َر َك‬

sominibokar; mimbowakan so lopa ‫خبرا‬ َ

ً َ ‫َخ ِب َر يَخْ بَ ُر‬ miyakasibokar so lopa ‫ار َها‬ ُ ‫َخ ِب َر ِت ا َأل ْر‬ ُ َ‫ َكثُ َر َخب‬:‫ض‬ mizibokar so darpa ‫خ ِبر ال َْم َكا ُن‬ َ َ pilng iyan so shayi; kinal iyan so shayi ‫ َع ِل َم ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫َخ ِب َر‬ gomipa’; miyakalai katao ago sima;

‫ورا‬ ً ُ‫َخبُ َر يَخْ بُ ُر ُخب‬

‫ار‬ َ : ُ‫الر ُجل‬ َ ‫ص‬ َ ‫َخبُ َر‬

minggpaan so mama; mimbaloy ‫خ ِبيرا‬ َ

ً

a mala i gpa’ ko nganin gipa iyan so btad; kinal iyan so amadan o btad; pindagidayan iyan; piyanothol iyan inipagogopa iyan ko lopa iyanً‫ُمخَ ابَرة‬

َ

‫َخبُ َر بِا َأل ْم ِر‬ ‫ أَنْبَأَ ُه‬:‫أَ ْخبَ َر ُه‬

‫ار َع ُه‬ َ ‫ َز‬:ُ‫َخاب َ َره‬

sa kambasok

inithotola iyan;‫ار‬ َ ‫ا َأل ْخب‬

َ

‫ باَ َد َل ُه‬:‫َخاب َ َر ُه‬

inindomana iyan sa thotol

‫َخبَ َر ُه‬ ِ inamad iyan so shayi; timbo iyan so shayi;َ‫الشيء‬ ْ َ ‫ا ْختَبَ َر‬

piyanothol iyan on; pindagidayan iyan on so thotol

tipngan iyan so shayi

piyangamad iyan so thotol; ‫الْخَ بر‬

ََ

‫تَخَ بَ َر‬

tiyontayan iyan so thotol

inamadan iyan skaniyan ko thotol; ‫ستَخْ بر ُه‬ ْ ‫ِا‬

ََ

piyangni niyan on a panotholn iyan on so thotol so panonothol ‫خ‬ ُ ‫ال ُْم َؤ ِر‬ so mawink a lopa a pthabidn iyan so itado o ‫ج ِر‬ َ َ ‫الش‬

:‫ا َأل ْخبَا ِر ُي‬

ِ ‫ص‬ ‫ول‬ ُ ‫ التُ َر‬:‫ار‬ ُ ُ‫اب ال ُْم ْجتَ ِم ُع بِأ‬ ُ َ‫الْخَ ب‬ pamomolan

so thotol; so dagidayan; ‫الْخَ بر‬

َُ so loto’ o giimlayalayag ُ‫الْخُ برة‬ َْ so gomgpa’; so Allāh a gomgpa ko ‫الْخَ ِبير‬

ُ

langowan taman so kibgan o mama ko lopa iyan ko isa a mama sa mbasokan iyan na adn a ُ‫ال ُْمخَ ابَرة‬

َ

missnggay a kipantag o khirk ko kharagon iyan a khapakay a ika tlo bagi ika pat bagi ago so salakaw ron

so taw a giimanonotholan ko manga pagnes; ‫ال ُْمخْ ِبر‬

ُ

so manoriman a

130

pmbgay sa thotol ko parinta; so pmbegay sa manga thotol ko payagan a langkap

‫َخبَلَ يَخْ ِبلُ َخب ْ ًال‬ mindaraynon si polan‫َصر‬ َ َ ‫ ق‬:‫َخبَلَ فُ َالن‬ bininasa niyan a akal i polan ‫اد ُه‬ َ ‫ أَف َْس َد َع ْق َل ُه َوأَذْ َه َب فُ َؤ‬:‫َخبَلَ فُ َالنًا‬ bithang skaniyan o boko’ ago so kabaya’ ago so masa‫الد ْهر‬ ُ َ ‫َخبَ َل ُه ال ُْح ْز ُن َوال ُْح ُب َو‬ miyabinasa so akal ‫ن‬ َ ‫ ف ََس َد َع ْق ُل ُه َو ُج‬:‫َخبَلَ يَخْ بَلُ َخب ْ ًال َو َخبَا ًال‬ minisasa; lomiyaga

iyan sa bithang

: َ‫ِا ْختَبَل‬ ُ َ‫الْخَ ب‬ ‫ ال َْه َال ُك‬:‫ال‬

bithang; miyabong ‫ن‬ َ ‫ُج‬ so kaantiyor; so kabinasa

‫العق ِْل‬ ُ ‫ ف ََس‬: ُ‫الْخَ بَل‬ َ ‫اد‬ so kabinasa ko anggaota ‫ْل‬ ِ ‫اد ِفي ا َأل ْع َضا ِء أَ ِو ال َْعق‬ ُ ‫ الْف ََس‬: ‫الْخُ بْ َل ُة‬ so kabinasa o akal; so kabthang

odi na so akal

‫س َو َر ُد َؤ‬ َ ‫ َخ‬:‫َخ َت ي َ ِخ ُت َختًا‬ marata’; di mapiya ‫خ ِتيت‬ َ

miyakarata; mimbaloy a di mapiya

somiyokhar sa marsrs ‫ختًا‬ َ

‫َخ َت يَخُ ُت‬ giyonongan iyan si polan a bangkaw sa madakl ‫ َط َعنَ ُه ِبالر ْم ِح َط ْعنًا ُمتَتَا ِب ًعا‬:‫النًا‬ َ ‫َخ َت ُف‬ ُ inikopay so lawas iyan ‫ فَتَر ب َ َدن ُ ُه‬:‫ختَتًا‬ َ ‫َخ َت يَخَ ُت‬ َ miyakalobay a miyakarondan ‫ض َع َوذَ َل‬ َ ‫ َخ‬:‫أَ َخ َت‬ ‫ تَ َز َو َج‬:‫َختَ َن يَخْ ِت ُن ُختُونًا َو ُختُون َ ًة‬ ِ ‫َختَ َن يَخْ ِت ُن َختْنًا َو‬ miyabis; miyotol ‫ختَانًا‬ tiyori iyan so bagowa mama ‫ختْنًا‬ َ ‫الصبْ َي‬ َ ‫َختَ َن‬ mama a matotori’ ‫خ ِتين‬ َ ‫َخا ِتن َو َمخْ تُون َو‬ so kathori’ ‫ال ِْختَا ُن‬

miyangamong; miyangaroma

‫ال ِْختَان َ ُة‬ so kinamonga ko katampar o babay ka datar ‫ن‬ ُ َ‫الْخَ ت‬ so kapanori o panonori’

o ama iyan, laki niyan, so karoma o wata a babay ago so karoma o pagari a babay inikopay; kiyalobayan ‫ورا‬ ً ُ‫َو ُخث‬ miyagowad sa minggowa

131

‫َخثَ َر يَخْ ثُ ُر َخثْ ًرا‬

‫اختَ َل َط ْت‬ ْ ‫ َغثَ ْت َو‬:‫َخثَ َر ْت نَف ُْس ُه‬

َ ‫س قَ ِلي ًال ِم َن الْ ُفتُو ِر َوالتَ َك ُس ِر‬ َ ‫ أ َح‬:‫َخثَ َر فُ َالن‬ lomlmek so ginawa niyan ‫ْس‬ ِ ‫َخا ِث ُر النَف‬

inidaplak si polan sa kiyadaan sa bagr

ً‫ورة‬ َ ُ‫ارةً َو ُخث‬ َ َ‫َخثُ َر يَخْ ثُ ُر َخث‬ َ ‫ ثَخُ َن َو َغ ُل‬:‫اللبَ ُن‬ َ ‫َخثُ َر‬ mimbathik so gatas; minira’ ‫ظ‬

tomikha; mimbathik sa tomigas

so gatas sa tomigas; tomikha so gatas

gatas a mbabathik a tomitgas; gatas a tomikha‫خ ِثير‬ َ ‫َو‬ piyakatkha niyan so gatas; ‫خ ِثيرا‬ َ

ً

‫َخا ِثر‬

َ ‫َخثَ َر‬ ‫ َج َع َل ُه‬:‫اللبَ َن‬

piyakambathik iyan so gatas

‫ ِا ْستَتَ َر‬:‫َخ َد َر يَخْ ُد ُر َخ ْد ًرا‬ ِ ‫َخ َد َر‬ mimbilik so babay; so miyold ko bilik iyan ُ‫ت ال َْمرأَة‬ ْ ِ ‫َخ َد َر بِال َْم َك‬ tomiyarg ko darpa sa miyaling on ‫ان‬ somiyoln

‫الش ْي ََء‬ َ ‫َخ َد َر‬ ِ ‫ أَلْ َز َم َها‬:َ‫َخ َد َر ال َْم ْرأَة‬ binilik iyan so babay ko bilik iyan ‫خ ْد َر َها‬ inikopay sa diyokawan ‫خاء‬ َ ‫اس ِت ْر‬ ْ ‫ َع َر ُاه فُتُور َو‬:‫َخ ِد َر بَخْ َد ُر َخ َد ًرا‬ bitog so ski niyan; liyolayan so ski niyan ‫ت ِر ْج ُل ُه‬ ْ ‫َخ ِد َر‬ miyamngkgan so kayaw o gawii sa da dn a zagozob a ‫يم ُه‬ ْ :‫َخ ِد َر الْيَ ْو ُم‬ ُ ‫اشتَ َد َح ُر ُه َو َس َك َن ن َ ِس‬ siyapngan iyan so shayi; piyagns iyan so shayi

ndo’

‫ لَ ِز َم ال ِْخ ْد َر‬:‫أَ ْخ َد َر‬ ِ ‫أَ ْخ َد َر بِال َْم َك‬ mikhomadn ko ingd’; ‫ان‬

mimbilik; domiyarkt ko bilik iyan

miyaling ko ingd’ tomiyarg ko darpa’ binilik iyan so babay َ‫ال َْمرأَة‬

َ ْ ‫أ ْخ َد َر‬ miyaibg skaniyan o panginginomn odi na so bolongُ‫الد َواء‬ َ ُ‫َخ ِد َره‬ َ ‫اب أَ ِو‬ ُ ‫الش َر‬ ِ ‫َخ ِد َرتْ ُه ال َْم َق‬ bind skaniyan o ontoda ko kiyathay a ‫اع ُد‬ kaoontod iyan on

‫ ِا ْستَتَ َر‬:‫تَخَ َد َر‬ so kakowaa ko kagdam ko lawas; okit a kapamolong a pmbndn so kagdam ka ‫التَخْ ِدير‬ ُ mithapok; somiyoln; minggibon

an di khagdam so masakit ko kaphalii ko lawas o taw

so gibon a totongkopan ko raga ko walay; so bilik o babay ko ‫خ َدار‬ ْ َ‫َوأ‬

‫الْ ِخ ْد ُر (ج) ُخ ُدور‬

sold o walay niyan adat anan o manga Arab a pzltan iran on so manga babay para di mabibinayar

ُ ‫الْخَ ِف‬ so kabnd a maito; so di kapakagdam o lawas ko sabaad a masa‫يف‬ 132

ُ‫الشلَل‬ َ :‫الْخَ َد ُر‬

so phamnd ko kagdam; so panginginomn a phakabaroba ko ‫ُمخَ ِد َرات‬

)‫ال ُْمخَ ِد ُر (ج‬

kagdam ago so akal (narcotic)

‫َخ َذ َم يَخْ ِذ ُم‬ milagod so binatang; miyakagaan i kapalalagoy ‫ع‬ َ ‫ أَ ْس َر‬: ‫َخ َذ َم ال َْحيَ َوا ُن‬ so miyayab so banog; ‫ب بِ ِمخْ َل ِب ِه‬ َ ‫ َض َر‬:‫الصق ُْر‬ َ ‫َخ َذ َم‬ minggagaan ‫خ َذ َمانًا‬ َ

somiyayakhot so darayo

gitas iyan so shayi; piyotol ‫بِسر َع ِة‬

َ ‫َخ َذ َم‬ ْ ْ ‫ ق ََط َع ُه‬:‫الش ْي َء َخ ْذ ًما‬

iyan sa madilapt so shayi

‫َخ ِذ َم يَخْ َذ ُم‬ ‫ْس‬ ِ ‫ َكا َن َس ْم ًحا َط ِي َب النَف‬:‫َخ ِذ َم فُ َالن‬

minggarang; miyakapiya i ginawa‫خ َذ ًما‬ َ miyakananaw si

polan; mimbaloy a padadapay si polan a makapdiin miyakagarang so shayi; ‫ح ِدي ًدا‬ َ

ِ ‫ كاَ َن َم‬:‫الش ْي ُء‬ ‫اضيًا‬ َ ‫َخ ِذ َم‬ mindayap so shayi

ْ َ ‫َخ ِذ َم‬ َ ُ ‫الشر‬ َ miyakabrg so panginginomn‫س َكر‬ َ ْ ‫ أ‬:‫اب‬ َ َ ‫أ ْخ َذ َم‬ inompiyaan iyan so tali o bakiya iyan‫شس َع َها‬ ْ َ‫ أ‬: َ‫أَ ْخ َذ َم النَ ْعل‬ ْ ِ ‫صلَ َح‬ piyagotas iyan; pizatphd iyan; pizapotol iyan ‫ ق ََط َع ُه‬:‫خ َذ َم ُه‬ َ siyamping iyan so tangila niyan; ‫خ َذ َم أُذُ ن َ ُه‬ َ ُ ‫السي‬ miyakagarang so pdang; ‫ف‬

inabis iyan so tangila niyan

so saabis; so satbi a inabis; so sabool ‫الشي ِء‬ َ

‫ الْ ِق ْط َع ُة ِم َن‬:‫الْخُ َذ َام ُة‬ ِ ‫السيْ ُف الْق‬ so pdang a phamitas; ‫َاط ُع‬ َ :‫ال ِْمخْ َذ ُم‬ ْ

so pdang a saragonting

‫َخ َر َب يَخْ ُر ُب َخ ْربًا‬ tiyoriyokan iyan so shayi; libowan iyan so shayi; giyoangan iyan so ‫ ثَقَب ُه‬:َ‫الشيء‬ َ ْ َ ‫َخ َر َب‬ miso; gomiyoang; lomibo

shayi

piyamankhaw ‫سرقَ ُه‬ َ

َ

:‫ َخ ْربًا َو ِخ َراب َ ًة‬, ‫الش ْيءَ َو َخ َر َب بِ ِه‬ َ ‫َخ َر َب‬ niyan so shayi

:‫َخ ِر َب يَخْ َر ُب َخ َربًا َو َخ َرابًا‬ kiyaawasan so darpa; miyablas so darpa ‫ال‬ َ ‫ َخ‬:‫َخ ِر َب ال َْم َكا ُن‬ miyabinasa; miyalaga َ‫تَ َع َطل‬

darpa a migogobar; darpa a miyabinasa

133

‫َخ ِرب َو َخ َراب‬

‫ار َم ْش ُقوقَ ا ُألذُ ِن‬ َ :‫َخ ِر َب ال َْحيَ َوا ُن‬ َ ‫ص‬ َ binatang a opak i tangila (mamamaan) ‫خرب‬ َ ْ ‫أ‬

miyaopak so tangila o binatang

‫َخ ْربَاء (ج) ُخ ْرب‬ giba iyan; inigobar iyan; initalas iyan ‫خرابًا‬ َ :‫أَ ْخ َرب َ ُه‬ َ َ ‫صيَ َر ُه‬ َ giba iyan; initalas iyan; ‫خرب َ ُه‬ َ ْ ‫ أ‬:‫َخ َرب َ ُه‬ so lomzad a papanok a Hubara a datar o kaginggking ‫ب‬ ُ ‫الْخَ َر‬ ِ ‫ الثُقْبَ ُة ال َْو‬:‫الْخُ ْرب َ ُة‬ so goang a maolad a matitiboron ُ‫اس َع ُة ال ُْمستَ ِديرة‬ َ ْ binatang a opak i tangila (bababayin)

‫الْخَ ِرب َ ُة‬ so soson a kayo a pembethowan sa kharub‫وب‬ ُ ‫الْخَ ُر‬ lominiyo; miphayag; mimbinayar ‫ن َمق َِر ِه‬ ْ ‫ ب َ َر َز ِم‬:‫وجا‬ ً ‫َخ َر َج يَخْ ُر ُج ُخ ُر‬ so darpa a migogobar; so migogobar; so midadaropar

komikhang si polan ko bayadan iyan; miyakabayad si polan ko ‫َدي ْ ِن ِه‬

‫َخ َر َج فُ َالن ِم ْن‬

bayadan iyan

‫الس ْل َط ِان‬ ُ ‫َخ َر َج َع َلى‬ ِ ‫َخ َر َج فُ َالن ِفي الْ ِع ْل ِم أَ ِو‬ miyabarasa si polan ko katao a odi na so ‫يها‬ َ ‫ نَبَ َغ ِف‬:‫الصنَا َع ِة‬

lominiyo ko kadato o dato; di phangongonotan ko parinta o dato

kapandayan

‫َخ ِر َج يَخْ َر ُج َخ َر ًجا‬ ِ ‫َخ ِر َج‬ mikharatan so manok a Ni’amah; mizaog so warna ‫س َواد‬ َ َ‫ َخال ََط بَي‬:‫الن َع ُام ُخ ْر َج ًة‬ َ ‫اض ُه‬ mimbortikan so warna niyan

niyan a mapoti ago maitm

‫أَ ْخ َرج‬

lomzad a karatan; lomzad a bortikan

‫َخ ْر َجاء (ج) ُخ ْرج‬ َ iniliyo niyan so shayi ‫الشي َء‬ ْ َ ‫أ ْخ َر َج‬ piyakambowat iyan so Hadīth, initogalin iyan sa minggolalan ko manga ‫يث‬ َ ‫أَ ْخ َر َج ال َْح ِد‬ gopoan a karatan; gopoan a bortikan

sanday niyan a mapiya (so miyamanothol on ko kaphoon iyan ko Rasūl )

piyakambowat iyan so Hadīth, initogalin iyan sa minggolalan ko manga ‫يث‬ َ ‫ال َْح ِد‬

‫َخ َر َج‬

sanday niyan a mapiya (so miyamanothol on ko kaphoon iyan ko Rasūl ) biyarasa iyan skaniyan ko katao ‫َو َع َل َم ُه‬

‫ َد َرب َ ُه‬:‫َخ َر َج ُه ِفي اْل ِع ْل ِم‬

ago piyangndao niyan

bitadan iyan so lopa sa apin a pkhibgay

‫ض‬ َ ‫َخ َر َج اْ َأل ْر‬

o giiron mbasok ko oman makapragon mizasangana so pagtaw sa oman i isa kiran na mliyo sa tamok a datar o ‫الْق َْو ُم‬

‫ار َج‬ َ َ‫تَخ‬

ipliyo o pd iyan

134

miliyowana so thompotompok ko oman i tamok iran sa nggolalan sa ُ‫الشر َكاء‬ ُ

َ

‫ار َج‬ َ َ‫تَخ‬

kaphasa; datar o kabgay o oman i isa sa kipantag sa imbgay ran ko isa a pd iran a phakawaris sa di dn mambo phangpd ko kaphangwaris ko kiyakowaa niyan ko tamok a inibgay ron miyakapasad si polan ko kiyapaganad iyan sa katao ‫يها‬ َ ‫ِف‬

‫استَ ُه‬ َ ‫ أَتَ َم ِد َر‬:‫تَخَ َر َج فُ َالن ِفي ُك ِليَ ٍة‬

ko pompongan a katao sa kiyabgan skaniyan sa pakayan a dataradat a saksi ko kiyapakapasad iyan piyakambowat iyan so shayi; ‫ستَنْب َط ُه‬ ْ ‫ِا‬

:‫الش ْي َء‬ َ ‫ِا ْستَخْ َر َج‬ so liyo a sopaka o sold ‫ج‬ ُ ‫الْخَ ا ِر‬ َ

so mama a liminiyo ko kadato o dato; so mama a ‫الْخَ ارِجِ ي‬

ُ

lominiyo ko kiyaopakatan ko sagorompong; so mama a pd ko lompokan a Khawārij. so pangadapan ko parinta a komikibir ko gii kindolonaan ko manga

‫ارةُ الْخَ ارِجِ يَ ِة‬ َ ‫ِو َز‬

parinta a salakaw sii sa doniya so bois o lopa; so diyangka a tamok a matatangkd a pkhakowa ko lopa ko

‫اج‬ ُ ‫الْخَ َر‬

giiron kambasoki so ingd a tiyaban o parinta Islāmiyyah sa da nggolalan sa kathidawa ‫الخْ راجِ ي ُة‬

َ َ

‫الْ ِب َال ُد‬

ogaid na minggolalan sa kaphasada, sa inibagak so lopa on sa giikambasokan o manga taw ron sa adn a mattndo a pkhibgay ran a bois ko oman saragon ko parinta Islāmiyyah

‫اج‬ ُ ‫الْخُ َر‬ ‫الد ْخ ِل‬ َ ‫ ِخ َال ُف‬:‫الْخَ ْر ُج‬

so dana’ a pphakapoon ko pali ko lawas so gasto a lominiyo a sopaka

o tamok a somiyold so bois a pmbayadan ko )‫الض ِريب ُة‬ َ (

َ

‫السنَ ِويَ ُة‬ َ ُ‫ ا ِإلتَ َاوة‬:‫الْخَ ْر ُج‬

oman saragon ko parinta

so lompokan a lominiyo siran ko kadato o ‫ج‬ ُ ‫الْخَ َوا ِر‬

Alī Bin Abī Tālib sa da siran ayon ko kapphasada a Tahkīm ago so Muāwiyah. so itopang; so lalan a pagokitan ko ‫َمخَ ا ِرج‬

)‫ال َْمخْ َر ُج (ج‬

kapliyo ko darpa’

‫ َك ِذ َب‬:‫صا‬ ُ ‫ص يَخْ ُر‬ َ ‫َخ َر‬ ً ‫ص َخ ْر‬ َ ِ‫ ق ََد َر ُه ب‬: َ‫الشيء‬ inipagarangan iyan do siyangka o shayi; dominiyangka sa ‫الظ ِن‬ َ ‫َخ َر‬ ْ َ ‫ص‬ miyamokhag; miyamrak; miyamagakal

kapagarangan

diniyangka iyan so onga o korma a mailaw ko timbang iyan ko onga a

َ‫ص النَخْ ل‬ َ ‫َخ َر‬

korma a gango sa minggolalan sa kakharangan a pamikiran piyangasangan a ongos ‫صا‬ ً ‫َخر‬

َ

135

‫ص‬ ُ ‫ص يَخْ َر‬ َ ‫َخ ِر‬

miyamongaw si polan ko kiyaloks‫ال ِْكب ِر‬

َ ‫ ف ََس َد َع ْق ُل ُه ِم َن‬:‫َخ ِر َف فُ َالن‬ miyasogat agotm ago pannggaw si polan; ‫وع َوالْبر ُد‬ َ ‫َخ ِر‬ َ َ‫ أ‬: ‫ص فُ َالن‬ َ َ ُ ‫صاب َ ُه ال ُْج‬ piyangasangan si polan sa riyaot a ongosongos

‫َخ ِرص‬ miyamokhag; miyamrak‫ب‬ َ ‫ َك ِذ‬:‫ص‬ َ ‫ِا ْختَ َر‬ miyangantang sa katharo a kabokhag ‫ ِافْتَ َع َل ُه‬:‫ص الْق َْو َل‬ َ ‫ِا ْختَ َر‬ mama a piyangasangan a ongos

ِ ‫بِالْب‬ mimbokhag; ‫اط ِل‬

‫ تَ َك َذ ِب‬:‫ص‬ َ ‫تَخَ َر‬ so pangkil; so baskit; so mamargasa; so poyo’ ‫اب‬ ُ ‫ الْجِ َر‬:‫ص‬ ُ ‫الْخُ ْر‬ َ ‫ ال َْح َل َق ُة ِم َن‬:‫ص‬ so saglang a bolawan ‫ض ِة‬ َ ‫الذ َه ِب َوالْ ِف‬ ُ ‫الْخُ ْر‬ َ

odi na pirak

ِ ‫ال َْو‬ so pamarang a isa i tayoton a daporan‫اح َد ِة‬

‫ الق ُْر ُط ذُ و ال َْحبَ ِة‬:‫ص‬ ُ ‫الْخُ ْر‬ minsad; miopak; sominisi’ ‫خر ًعا‬ ْ َ ‫َخ َر َع يَخْ َر ُع‬ binsad iyan so shayi; inopak iyan so shayi ‫ش َق ُه‬ َ :َ‫الش ْي َء‬ َ ‫َخ َر َع‬ miyakalobay; ‫خرا َع ًة‬ َ َ ‫َخ ِر َع يَخْ َر ُع َخ َر ًعا َو‬ َ ‫َو َض ُع‬ miyakalobay so shayi; ‫ف‬

‫ َال َن‬: ‫الش ْي ُء‬ َ ‫َخ ِر َع‬

lomimk so shayi

‫ش‬ َ ‫ َد ِه‬:‫َخ ِر َع فُ َالن‬ mama a kalolobayan a kattkawan ‫خ ِريع‬ َ ‫َخ ِرع َو‬

kiyatkawan si polan sa kiyalobayan

: ‫َخ ُر َع يَخْ ُر ُع َخ َرا َع ًة َو ُخ ُرو َع ًة‬ ِ pimbaas iyan so shayi; pimbaalan ‫ ِابْتَ َد َعه‬:َ‫الشيء‬ ْ َ ‫ا ْختَ َر َع‬ mimbaloy a malobay ‫ع‬ َ ‫َخ ِر‬

iyan so shayi sa daa riyawat iyan

miyakalobay so mama ago

‫ ذَ ل َو َض ُع َف‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫ِان ْخَ َر َع‬

miyakalmk so btad iyan romibas ko masa a kharīf

ِ ‫الْخَ ِر‬ ribas iyan so onga ko musim ‫يف‬

‫َخ َر َف يَخْ ُر ُف َخ ْرفًا‬

‫ َجنَاهُ ِفي‬:‫َخ َر َف الثَ َم َر‬ a kharīf

miyamongaw ‫خرفًا‬ َ

َ

‫َخ ِر َف يَخْ َر ُف‬

mama a bongaw ‫خ ِرف‬ َ babay a bongaw ‫خ ِرفَة‬ َ biyongaw ‫ف‬ َ ‫َخ ِر‬

136

:‫َخ ُر َف يَخْ ُر ُف َخ َرفًا َو َخ َرافَ ًة‬

ِ ‫الْخَ ِر‬ so miyold so mama ko ‫يف‬

َ ‫ َد َخلَ ِفي‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫أ ْخ َر َف‬ masa a kharīf

ِ ‫الْخَ ِر‬ mimbawata so binatang ‫يف‬

‫ َولَ َد ْت ِفي‬:‫الداب َ ُة‬ َ ‫أَ ْخ َر َف‬

ko musim a kharīf

ِ ‫الْخَ ِر‬ mikhomadn so ‫يف‬

َ‫ أَق َُاموا ِفي ِه ُم َدة‬:‫أَ ْخ َر َف الْق َْو ُم بِ َمكاَ ٍن‬

pagtaw sa isa a darpa ko tnday o musim a kharīf

َ َ ‫أ ْخ َر َف ال ِْكبَ ُر‬ ِ ‫ ن َ َسبَ ُه ِإلَى الْخَ َر‬:‫َخ َرفَ ُه‬ piyakapamongaw niyan skaniyan; ‫ف‬ biyongaw o kaloks so mama َ‫الر ُجل‬

iniitong iyan skaniyan a bobongaw on

so thotol a kabokhagan a da a amadan ‫الْخُ رافَ ُة‬

َ

Iyan, a di benar so ribas a onga ko musim a kharīf‫الْخُ رفَ ُة‬

so babay a bilibili

ْ so mama a bilibili ‫وف‬ ُ ‫الْخَ ُر‬ ‫الْخَ ُروفَ ُة (ج) ِخ َراف َوأَ ْخ ِرفَة َو ِخ ْرفَان‬

so musim a kharīf a masa a zosokod so mayaw

ُ ‫الْخَ ِر‬ ‫يف‬

ago matenggaw a anda i kapos iyan na zambi so musim a pangolaon so asinda

‫ الْبُ ْستَا ُن (ج) مخَ اَ ِرف‬:‫ال َْمخْ َرفَ ُة‬

‫يَخْ ِرقُ َويَخْ ُرقُ َخ ْرقًا‬ pizakisi iyan so shayi; pizardit ‫ش َق ُه َو َم َزقَ ُه‬ َ :‫الش ْي َء‬ َ minsi’; mizakisi; mizardit

َ‫َخ َرق‬ َ‫َخ َرق‬

iyan so shayi

bithas iyan so lmbak o ‫ْصا َها‬ َ ‫أَق‬

‫ َجاب َ َها َحتَى ب َ َل َغ‬:‫ض‬ َ ‫َخ َرقَ اْ َأل ْر‬

kalopaan sa taman sa miyaktas iyan

‫الش ْي َء‬ َ َ‫َخ َرق‬ miyamong; ‫ق‬ َ ‫ َح ُم‬:‫َخ ِرقَ يَخْ َرقُ َخ َرقًا‬ taw a bong ‫خ ِرق‬ َ َ ِ َ ِ‫َخ ِرقَ ب‬ taw a korang sa katao ago akal‫خرق‬ َ ْ ‫ َج ِه َل ُه َول َْم يُ ْح ِس َن َع َم َل ُه أ‬:‫الش ْيء‬ miyabong ‫ق‬ َ ‫ َح ُم‬:‫َخ ُرقَ يَخْ ُرقُ ُخ ْرقًا‬ pizakisi iyan so nditarn; pizaglang ‫ش َق ُه‬ َ ‫ َو َس َع‬:‫َخ َرقَ الثَ ْو َب‬ tiyontot iyan so shayi sa kabokhag

iyan so nditarn

siyogabor iyan so pagtaw ko lmbak iran; binsad iyan so ‫س َط ُه ْم‬ َ ‫َو‬

‫ َم َضى‬:‫ِا ْختَ َرقَ الْق َْو َم‬

lmbak o pagtaw; sominimbor ko lmbak o pagtaw

137

َ‫ِا ْختَ َرق‬ somiyagozob sa mabagr so ndo’; somiyambr so ndo’ sa ‫شتَ َد ُهبوب ُ َها‬ ْ ‫ ِا‬:‫يح‬ ِ ‫ِان ْخَ َرق َِت‬ ُ ‫الر‬ ُ bithas iyan so lopa; tiyarapas iyan so kalopaan ‫ض‬ َ ‫اْ َأل ْر‬

mabagr

ِ ‫ الق‬: ُ‫الْخَ ا ِرق‬ ‫َاط ُع‬ so piyakammsa a rinayagan a sopak ko kalalayaman ‫خ َوا ِرق‬ َ )‫ادةَ (ج‬ َ ‫ َما َخال ََف ال َْع‬: ُ‫الْخَ ا ِرق‬ so phamitas a magarang

a di khaosay o sabap

‫يق‬ ُ ‫ال ِْخ ِر‬ so kapantaran a lalayon sasagozobn o ndo’ُ‫الْخَ رقَاء‬ ْ so tiyabas a sardit a dinis; ‫ال ِْخرقَ ُة‬ ْ so taw a malantas i kapamimikiran ko ُ‫ال ِْمخْ راق‬ َ

so mangoda a bilangataw a malantas i pikir

manga btad a malitng

miso; tomiyoriyok; lomibo

‫َخ َر َم يَخْ ِر ُم َخ ْر ًما‬

‫ ثَقَبَ ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫َخ َر َم‬ piyolang o sakit so pagtaw ‫ص َل ُه ْم َوأَفْنَا ُه ْم‬ َ ْ‫ ِا ْستَأ‬:‫َخ َر َم ال َْوب َ ُاء الْق َْو َم‬

libowan iyan so shayi; pisowan iyan so shayi

sa da a liyamba iyan kiran

da silay so padoman ko ‫َعنْ ُه‬

َ ‫الد ِليلُ َع ِن‬ ‫ َما َع َد َل‬:‫الط ِر ِيق‬ َ ‫َما َخ َر َم‬ lalan a kkdgn

miyaopak a tangila niyan ‫أُذُ ن ُ ُه‬

‫َت‬ ْ ‫ ِان ْ َشق‬:‫َخ ِر َم يَخْ َر ُم َخ َر ًما‬ َ binatang a opak i tangila (mamamaan) ‫خرم‬ َ ْ ‫أ‬ binatang a opak i tangila (bababayin)‫خر َماء‬ َ

ْ inopak iyan so shayi; binsad iyan so shayi ‫ش َق ُه‬ َ :‫َخ ِر َم ال َش ْي َء‬ sininggaot skaniyan o kapatay ‫ختَر َمتْ ُه ال َْم ِني ُة‬ َ َ ْ ‫ِا‬ mimbnsad; miyaopak; miyasisi’ ‫َب‬ َ ‫ ِان ْ َش َق َوانْثَق‬: ‫ِان ْخَ َر َم‬ miyaipos so ragon; ‫َضى‬ َ ‫َوانْق‬

‫ ذَ َه َب‬:‫ِان ْخَ َر َم ال َْع ُام‬

tomiyalikhod so ragon; lominimpa so masa

‫اب‬ ُ َ‫ِان ْخَ َر َم ال ِْكت‬ mimbnsad; miyakaka’; miyaopak ‫َق‬ َ ‫ تَ َشق‬:‫تَخَ َر َم‬ so mama a malobay i akal ‫خر ُم‬ َ ْ ‫ا َأل‬

kiyagalatan so pandangan o kitab

so kasangkapan a giipllbo sa karatas so lbo; so pso; so goang‫ْب‬ ُ ‫الثَق‬

138

‫الْخَ َر َام ُة‬

:‫الْخَ ْر ُم‬

sominiri’; ‫خ َز ًرا‬ َ

‫َخ َز َر يَخْ ُز ُر‬ siniri iyan so mama َ‫خ َز َر الر ُجل‬ َ َ miyapirot ‫خ َز ًرا‬ َ ‫َخ ِز َر يَخْ َز ُر‬ ِ ‫ص ُغ َر ْت َو َضاق َْت‬ miyapirot so mata sa ‫خ ْل َق ًة‬ َ : ‫َخ ِز َر ِت ال َْعيْ ُن‬ dalm a kandang

‫ َح ِول َْت‬:‫َخ ِز َر ِت ال َْعيْ ُن‬ mama a bilg; mama a pirot ‫خ َزر‬ ْ َ‫أ‬ babay a bilg; babay a pirot ‫خ ْز َراء‬ َ pinirot iyan a mbala a mata niyan ‫خ َز َر َعينَي ِه‬ َ ْ ْ

miyabilg so mata; miyabira so mata

ُ‫الْخُ ْز َرة‬ ِ ‫ور‬ so bntong; so tring; so bakayawa; so nanap; so tamlang; so rbok ‫ان‬ َ ‫الْخَ يْ ُز‬ so kiyaklid o mata sabap ko kabilg sa datar o khilpot

‫يح‬ ُ ‫ ِر‬:‫الْخَ ْز َر ُج‬ bangnsa o manga Arab a miyagingd sa Yaman na tomiyogalin so sabaad on sa ‫ج‬ ُ ‫الْخَ ْز َر‬ so ndo a pzambr sa kaomag sa pagotaraan ‫وب‬ ِ ُ‫ال َْجن‬

Madīnah a kiyabmbaran ko Aws ago so Khazraj somiyokhar; gomiyonong

‫َخ َز يَخُ ُز َخ ًزا‬

giyonongan iyan a pana a magarang sa miyamosaposa on ‫بِس ْه ٍم‬

َ ‫َخ َز ُه‬ sinilg iyan a mata a magarang ‫ص ِر ِه‬ َ َ‫َخ َز ُه بِب‬ َ ‫َو َخ َز ال َْحا ِئ‬ inalad iyan so pagalad a sorok ka an di khatabid ‫ط‬ miyakapld

‫َخ َز يَخَ ُز َخ ًزا‬

‫َخ َز التَ ْم ُر‬ ِ ‫الْخَ ُز ِم َن‬ so inawl a sotra ago dinis a bayobayog ‫اب‬ ِ َ‫الثي‬ so mama a arnab ‫ب‬ ِ َ ‫ ذَ َك ُر ا َأل ْرن‬:‫الْخُ َز ُز‬ so pangangawl sa sotra ago so ‫صانِ ُع الْخَ ِز َوبَا ِئ ُع ُه‬ َ :‫الْخَ َزا ُز‬ miyakapld so onga a korma

padagang on

‫َخ َز َل يَخْ ِز ُل‬ َ piyotol iyan so shayi; gitas iyan so shayi ‫ ق ََط َع ُه‬: َ‫الشيء‬ ْ َ ‫َخ َزل‬ inalangan iyan si polan ko ‫ َع َوقَ ُه‬:‫اج ِت ِه‬ َ ‫َخ َز َل فُ َالنًا َع ْن َح‬ ً ‫َخ ْز‬ miyotol; gomips ‫ال‬

ongaya iyan

piyamaawing iyan so shayi

139

‫ َعاب َ ُه‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫َخ َز َل‬

‫َخ ِز َل يَخْ َز ُل َخ َز ًال‬ miyasogat a bkhokhong iyan a kalpo ُ‫خ ِز َل الر ُجل‬ َ َ miyalpo a bkhokhong iyan

sa miyasarisa so tolan on

mama a sarisa i bkhokhong mizadoratan so babay; ‫شي ِت َها‬ ْ ‫ِم‬

َ

‫أَ ْخ َزل‬

‫َخ ِزل َِت ال َْم ْرأَةُ ِفي‬

mikhinikini’ so babay

‫َخ ْزالَء (ج) ُخ ْزل‬ mimbisa sa pamikiran ‫ ِانْفَر َد‬:‫ختَ َز َل ِبرأْ ِي ِه‬ ْ ‫ِا‬ َ َ

babay a pasasadoratan i kalalakaw

pizatbi iyan so shayi; kominowa ‫ِاقْتَ َط َع ُه‬

on sa sagpik

piyakakmpt iyan so katharo;‫صر ُه‬ َ َ‫ِا ْخت‬

َ

:‫الش ْي َء‬ َ ‫ِا ْختَ َز َل‬ :‫ِا ْختَ َز َل الْ َك َال َم‬

piyakababa iyan so katharo

َ ‫ِانْق‬ miyapotol; miyarpd; miyagonting ‫َط َع‬ mikhompn; ‫خ ْز ًوا‬ َ pinggiragiray niyan si polan

:‫ِان ْخَ َز َل‬

‫َخ َزا يَخْ ُزو‬

‫اس ُه َوق ََه َر ُه‬ َ ‫ َس‬:‫َخ َزا فُ َالنًا‬ sa inipaar iyan

kiyompn iyan a ginawa ‫َه َوا َها‬

‫ َم َل َك َها َو َكف ََها َع ْن‬:‫َخ َزا نَف َْس ُه‬

niyan ko kabaya iyan sa da niyan botawani

miyadiyaman; miyadiyampa ko kaitoan; ‫ح‬ َ ‫َوافْتُ ِض‬

‫ َوق ََع ِفي ب َ ِليَ ٍة َو َش ٍر‬:‫َخ ِز َي يَخْ َزى َخ ًزى َو ِخ ْزي َ ًة‬ miyakowa a pagrg

‫ ِا ْستَ ْحيَا‬:‫َخ ِز َي فُ َالن‬ kinowa niyan a pagrg sa piyakadapanas iyan ‫ أ َ َهان َ ُه‬:‫اه‬ ُ ‫أَ ْخ َز‬ ُ :‫ال ِْخ ِز ُي‬ so pagrg a kaitoan; ‫الذ ُل َوال َْه َوا ُن (ج) َمخَ ا ٍز‬ so parangay a phamagrgan ‫ال ِْخ ْزي َ ُة‬ so pagrg; so kaitoan; so kapakadapanas ‫ي‬ ُ ‫ ال ِْخ ِز‬:ُ‫ال َْمخْ َزاة‬ miyaya si polan sa kaitoan

‫يح ُة‬ َ ‫ الْخَ ْص َل ُة الْ َق ِب‬:‫ال ُْمخْ ِزيَ ُة‬ miyalogi ‫خسرانًا‬ َ ‫َخ َس َر يَخْ ِس ُر َخ ْس ًرا َو َخ َس‬ َ ْ ُ ‫ارةً َو‬ miyalapis so padagang; miyalogi so padagang ‫خسر التَاجِ ر‬ ُ َ َ َ miyalapis; miyalogi ‫خسرانًا‬ َ ‫َخ ِس َر يَخْ َس ُر َخ ْس ًرا َو َخ َس‬ َ ْ ُ ‫ارةً َو‬ so parangay a pagrg a marata

miyalapis so padagang

140

‫ار ِت ِه‬ َ ‫ ُغ ِب َن ِفي ِت َج‬:‫َخ ِس َر التَاجِ ُر‬

mama a lapis; mama a logi miyalogi so dagangan iyan

ِ ‫َخ ِسر َو َخ‬ ‫اسر‬ ‫ارتُ ُه‬ َ ‫َخ ِس َر ْت ِت َج‬ ‫َخ ِس َر فُ َالن‬

miyalaklak si polan sa miyaantiyor

َ ‫َخ َس َر‬ َ‫الش ْيء‬ kiyorangan iyan so shayi; ‫َص ُه‬ َ ‫أَ ْخ َس َر‬ َ ‫ نَق‬:‫الش ْي َء‬

liyapis iyan so shayi; kiyorangan iyan so shayi

libatan iyan so arga iyan

kiyorangan iyan so asada ago so

‫أَ ْخ َس َر الْ َكيْلَ َوال ِْمي َزا َن‬

timbangan sa kaplilimpang

‫َر ُجل ُمخْ ِسر‬ liyapis iyan ko dagangan iyan sa ‫ار ِت ِه‬ َ ‫أَ ْخ َس َر ُه ِفي ِت َج‬ mama a palilimpang sa dagangan

linimpang iyan

‫ نَق ََص ُه‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫َخ َس َر‬ domiyapanas ‫خسا‬ ُ ُ‫س يَخ‬ َ ‫َخ‬ ً َ ‫س‬ miyakadapanas so mama; ‫يس‬ َ ‫ ف ََعلَ الْخَ ِس‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫َخ‬ َ ‫س‬

liyapis iyan so shayi sa kiyorangan iyan

miyakaito so mama

‫ ق ََل‬:‫يب‬ ُ ‫س النَ ِص‬ َ ‫َخ‬ mirondan; miyakadapanas ‫اس ًة‬ َ ‫س ِخ َس ًة َو َخ َس‬ ُ ‫س ي َ ِخ‬ َ ‫َخ‬ miyakarondan so mama sa ‫حقُر َو َرذُ َل‬ َ ‫َخ‬ َ َ : ُ‫الر ُجل‬ َ ‫س‬ kiyakorangan so kipantag

miyakarata i olaola

ِ َ‫أ‬ mama a makarorondan ‫خساء‬

َ )‫َخ ِسيس (ج‬ babay a makarorondan ‫خسا ِئس‬ َ َ )‫يسة (ج‬ َ ‫َخ ِس‬ kiorangan iyan so kipantag ‫ ق ََل َل ُه‬:‫يب‬ َ ‫س النَ ِص‬ َ ‫َخ َس‬ piyakaito iyan; iniitong iyan sa maito ‫خ ِسيسا‬ ً َ ُ‫ َع َده‬:‫ِا ْستَخَ َس ُه‬ so btad a iphakaito; so kapakaito

‫اس ُة‬ َ ‫الْخَ َس‬

so kamo a pitchy ‫س‬ ُ َ‫الْخ‬

‫ الْ َق ِليلُ التَا ِف ُه‬:‫يس‬ ُ ‫الْخَ ِس‬ somiyaog; lomiyook sa nganin ‫خ َل َط ُه‬ َ :‫َخ َش َب يَخْ ِش ُب َخ ْشبًا‬ inisaog iyan so shayi sa isa a shayi ‫الشي ِء‬ َ ‫َخ َش َب‬ ْ َ ِ‫الش ْي َء ب‬ miyakargn ago miyakakrang ‫ش َن‬ ُ ‫ َغ ُل َظ َو َخ‬:‫َخ ِش َب يَخْ َش ُب َخ َشبًا‬

so daa bali niyan a tamok a maito i arga

miyakapitl so kapphagintaw sa kiyapiloan ko langowan taman‫ش‬ ُ ‫ال َْعي‬

ْ

141

‫َخ َش َب‬

َ ‫َخ َش َب‬ َ‫الش ْيء‬ mirongorongot so kapphagintaw i polan sa kiyapiloan ko langowan ‫الن‬ َ ُ‫ِا ْخ َش ْو َش َب ف‬ biyaloy niyan so shayi a datar o kayo

taman

so tarakayo; so kayo a piyanarakayo‫ب‬ ُ ‫الْخَ َش‬ ko oriyan o kiyapata iyan

so mama pananarakayo; so mama ‫اب‬ ُ ‫الْخَ َش‬ a pananabla sa kayo

‫يب‬ ُ ‫الْخَ ِش‬ miatas; lomiyompiyo; miyagaraw ‫شرا‬ ً ْ ‫َخ َش َر يَخْ ِش ُر َخ‬ inarawan iyan so shayi kinowa niyan on so marata on َ‫ارة‬ َ ‫َخ َش َر‬ َ ‫ نَفَى َعنْ ُه الْخُ َش‬:ََ‫الش ْيء‬ so makrang a margn a btad

‫َمخْ ُشور‬ mimbosaw; mindalo ’َ‫ش ِره‬ َ :‫َخ ِش َر يَخْ َش ُر َخ َش ًرا‬ miyalagoy sa kalk; miyalagoy sa katatalaw ‫ب ُجبنًا‬ ْ َ ‫ َه َر‬:‫َخ ِش َر‬ kaaarawan; kalolompiyowan

so marata ko langowan a shayi a misasaog ko mapiya ‫شي ٍء‬ َ

ْ

‫الدو ُن ِم ْن ُك ِل‬ ُ ‫ىء‬ َ ‫الْخُ َش‬ ُ ‫الر ِد‬ َ :ُ‫ارة‬ on; so okap

so sama ko lamisaan a kiyananan; so odod o pangnngkn ko lamisaan‫ال َْما ِئ َد ِة‬

‫ار ُة‬ َ ‫ُخ َش‬ ِ َ‫َمخ‬ so ngipn o garab; so tinga ngipn o again ‫سنَان ُ ُه‬ ْ َ‫ أ‬:‫اش ُر ال ِْمنْ َج ِل‬ lomiyatka; mithk ‫ت‬ َ ‫ص َو‬ َ :‫َخ َش َف يَخْ ُس ُف َويَخْ ِش ُف ُخ ُشوفًا َو َخ َشفَانًا‬ gomiyarikis so ilo ko kiyalalakawa on ‫ج‬ ُ ‫َخ َش َف الثَ ْل‬ pinggonanao o tagotao so pagtaw ‫ َدل َُه ْم‬:‫الد ِليلُ بِالْق َْو ِم‬ َ ‫َخ َش َف‬ ko lalan iran

‫َخ ِش َف يَخْ َش ُف َخ َشفًا‬ miyagango so shayi ‫س‬ َ ‫َخ ِش َف‬ َ َ‫ يَب‬: ‫الش ْي ُء‬ gango; gangkil ‫شف‬ َ ‫أَ ْخ‬

gomiyangkil; miyagango; miyamara

‫الس ْه ُم‬ َ ‫َخ‬ َ ‫اش َف‬ minggagaan sa shayi ‫ع ِإلَي ِه‬ َ ‫ َس‬:‫َخ ِش َف ِإلَى َش ْي ٍء‬ ْ َ ‫ار‬ so panginginomn a phoon sa anggor ago ‫اف‬ ُ ‫الْخُ َش‬

lomiyatka so gasa o pana kagiya makasogat

tīn ko oriyan o kiyatmka on

َ ‫ َولَ ُد‬:‫الْخُ ْش ُف‬ ‫الظ ِبيَ ِة أَ َو َل َما‬ ُ ‫ الثَ ْل ُج الْخَ ِش‬:‫الْخَ َش ُف‬ so ilo a makrang‫ف‬

so wata o saladng ko kinimbawataan on‫يُولَ ُد‬

142

‫وت‬ ُ ‫الص‬ َ ‫ ال َْح َر َك ُة َو‬:‫الْخَ ْش َف ُة‬ so taw a maprs a di khawan ‫يء‬ ُ ‫الْخَ ُش‬ ُ ‫ ال َْج ِر‬:‫وف‬ ِ ‫السيْ ُف ال َْم‬ so pdang a phamitas ‫اضي‬ ُ ‫الْخَ ُش‬ َ :‫وف‬ ُ ‫الْخَ ِش‬ so ilo a makrang ‫ج الْخَ ِش ُن‬ ُ ‫ الثَ ْل‬:‫يف‬

so latka; so rapandas; so kaokhaog

ُ ‫ال ِْمخْ َش‬ so tagotao a mapasang; so palatiko ‫ف‬ a mapasang i kalalakaw

‫وصا‬ ُ ُ‫ص يَخ‬ َ ‫َخ‬ ً ‫ص ُخ ُص‬ miyatndo so shayi sa sominggay ‫اصا‬ َ ‫ص‬ َ ‫َخ‬ ً ‫ َكا َن َخ‬:‫الش ْي ُء‬ َ inisnggay niyan si polan sa ‫شيئًا َك ِثيرا‬ َ ‫َخ‬ ْ َ ‫ أ ْع َط ُاه‬:‫ص فُ َالنًا‬ ً mithndo; tomindo

piyakaadiyadi niyan sa madakl

so taw a pakaaadiyadin sa pakalalawann‫خ َواص‬ َ

)‫اصة (ج‬ َ ‫َخاص َو َخ‬

miyamrmr; miyamiskin‫ِافْتَقَر‬

:‫اص ًة‬ ُ َ‫ص يَخ‬ َ ‫َخ‬ َ ‫اصا َو َخ َص‬ ً ‫ص َخ َص‬ inisnggay niyan si polan ko shayi sa kipantag iyan ‫الشي ِء‬ َ ‫َخ َص‬ ْ َ ‫ص ُف َالنًا ِب‬ inisnggay niyan so shayi a pantag ki polan ‫ال ٍن‬ َ ‫الش ْي َء ِل ُف‬ َ ‫ص‬ َ ‫َخ‬ inigakd i polan so shayi sa pikhipantag iyan a di ron pd so salakaw ‫الشي ِء‬ َ َ‫ِا ْخت‬ ْ َ ِ‫ص فُ َالن ب‬ َ

ron

tinindos iyan so shayi sa ‫ار ُه‬ ْ ‫َو‬ َ َ‫اخت‬

‫ص َطف َُاه‬ َ ‫ص‬ َ َ‫ِا ْخت‬ ْ ‫ ِا‬:‫الش ْي َء‬

pantag sa ginawa niyan

gomiyakd; inisibay niyan so shayi ‫ِانْفَر َد‬

َ

tomiyoros sa katao a aya niyan‫ِع ْل ٍم‬

:‫ص‬ َ ‫تَخَ َص‬

sa rk iyan

‫ص ِفي‬ َ ‫تَخَ َص‬

phaganadn

so katndo odi na katoros sa isa a blangan ‫ص‬ ُ ‫التَخَ ُص‬ a katao a ron phangolad maganad so taw

so missnggay a manga kabnar ‫اص‬ ُ ‫ا ِال ْخ ِت َص‬

a khakokom o kokoman a di ron pd so salakawron a kokoman o ba niyan makokom so mattndo a missnggay ‫ام ُة‬ َ ‫ال َْع‬

‫ ِخ َال ُف‬:‫اص ُة‬ َ َ‫الْخ‬

a sopaka o lomalangkap

so pakallbin o mama sa ginawa ُ‫ص ِدقَا ُؤه‬ ْ َ‫أ‬

:‫الر ُج ِل‬ َ ‫َخ‬ َ ‫اص ُة‬

niyan a datar o bolayoka iyan

ِ ‫الصف‬ ِ so paratobowan o shayi a khibida iyan skaniyan ko ‫َات‬

‫ َما يُ َم ِي ُزهُ ِم َن‬:‫الش ْي ِء‬ َ ‫اص ُة‬ َ ‫َخ‬ salakaw ron

143

ِ َ‫الْخ‬ so paratobowan a sipat a kissnggay ‫اصي ُة‬ َ

o shayi ko salakaw ron

‫اج ُة‬ َ ‫الْخَ َص‬ َ ‫ الْ َفق ُْر َوال َْح‬:‫اص ُة‬ َ so goang odi na ilag ko klb ago so salakaw ron‫اب َوغَي ِر ِه‬ َ ‫الْخَ َص‬ ْ ٍ َ ‫ الْف ُْر َج ُة أ ِو الْخَ َل ِل ِفي ب‬:‫اص ُة‬ so mattndo a sopaka o lomalangkap ‫وم‬ ُ ‫الْخُ ُص‬ ُ ‫ ِخ َال ُف ال ُْع ُم‬:‫وص‬ ِ :‫يص ُة‬ so paratobowan a ‫ح ِد ُد ُه‬ َ ‫الص َف ُة الَ ِتي تُ َم ِي ُز‬ َ ‫الْخَ ِص‬ َ ُ‫الش ْي َء َوت‬ so kamrmr ago so ongaya

waraan a khisnggay niyan so shayi ko salakaw ron

ً ‫َخ ْص‬ miyamanai sa bakiya ‫ف‬

‫َخ َص َف يَخْ ِص ُف‬

َ‫َخ َص َف النَ ْعل‬ inisapng iyan so ‫ض َع ُه ِليستَ ِتر بِ ِه‬ َ ‫ َو‬:‫َخ َص َف ال َْو َرقَ َع َلى ب َ َدنِ ِه‬ َ َْ piyamanai niyan so bakiya a kobal

raon sa lawas iyan

َ َ ‫ أ ْشبَ َه ل َْون ُ ُه ل َْو َن‬:‫َخ ِص َف يَخْ َص ُف َخ ْصفًا‬

ِ ‫الر َم‬ mikhaombi so ‫اد‬

warna niyan

makakaombi i warna (mamamaan) makakaombi i warna (bababayin) ‫صف‬ ْ ‫ُخ‬

‫أَ ْخ َصف‬

)‫َخ ْصفَاء (ج‬

ِ ‫ َم ْن يَخْ ِص ُف‬:‫اف‬ َ ‫الن َع‬ ‫ال‬ ُ ‫الْخَ َص‬ so bokhag a mapasang i kapangantang ‫اب‬ ُ ‫الْخَ َص‬ ُ ‫ الْ َك َذ‬:‫اف‬

so pamamanai sa bakiya; so pangngmbaal sa bakiya

sa katharo

so satbi a iphlapis ko bakiya‫صاف‬ َ ‫ِخ‬

so bortikan; so

)‫ ِق ْط َعة ِم َما تُخْ َص ُف بِ ِه النَ ْعلُ (ج‬:‫الْخَ ْص َف ُة‬ ُ ‫الْخَ ِص‬ so ombi ‫اد‬ ُ ‫الر َم‬ َ :‫يف‬ َ ُ ‫ا ْلخَ ِص‬ ‫اض‬ ُ َ‫اد َوالْبَي‬ ُ ‫الس َو‬ َ ‫ ُك ُل ِذي ل َْونَيْ ِن ُم ْجتَ ِم َعيْ ِن َوأ ْكثَ ُر ذَ ِل َك‬:‫يف َوالْخَ ِصي َف ُة‬ matitimo a dowa a warna a aya kalilid na mapoti ago maitm

so bakiya a kalalapisan ‫صوفَ ُة‬ ُ ْ‫ال َْمخ‬

ُ‫ النَ ْعل‬:‫يف‬ ُ ‫الْخَ ِص‬

a mapamamanai

ِ َ‫َمخ‬ so kasangkapan a‫اصف‬

)‫ ال ِْمخْ َر ُز (ج‬:‫ال ِْمخْ َص ُف‬

iphphamanai ago iphlapis sa bakiya

‫َخ َض َب يَخْ ِض ُب َخ ْضبًا َو ِخ َضابًا‬ riyandang iyan so shayi ‫اب‬ َ ‫َخ َض َب‬ ِ ‫ غَيَ َر ل َْون َ ُه بِال ِْخ َض‬:َ‫الش ْيء‬ romiyandang; miwarna

sa warna

ِ ‫َخ‬ pararandang a mama ‫اضب‬ ِ ‫َخ َو‬ pararandang a babay ‫اضب‬ 144

ِ ‫َخ‬ )‫اضبَة (ج‬

‫َخ ِض َب يَخْ َض ُب َخ ْضبًا‬ minggadong so kayo sa kiyasilm‫ضر‬ َ ‫َخ ِض َب‬ َ َ ‫ ِا ْخ‬:‫الش َج ُر‬ َ sominilm so lopa ko ‫ضر‬ ُ ‫أَ ْخ َضبَ ِت ا َأل ْر‬ َ َ ‫ َط َل َع نَبْتُ َها أ ْخ‬:‫ض‬ somilm; minggadong ‫ضوبًا‬ ُ ‫َو ُخ‬

kiyatho o otan on a magagadong

mirandang sa warana a Khidhāb‫اب‬ ِ ‫بِال ِْخ َض‬

‫ تَ َل َو َن‬:‫ِا ْختَ َض َب‬ mirandang sa warna a Hinā’ (patiyar)‫ب بِال ِْحنَا ِء‬ َ ‫ ِا ْختَ َض‬:‫تَخَ َض َب‬ ِ ِ‫تَخَ َض َب ب‬ miniphaygo iyan so rogo’; ‫خ‬ َ ‫ تَ َل َط‬:‫الد َما ِء‬ miyasalapot a rogo’

‫ َما يُخْ َض ُب بِ ِه‬:‫اب‬ ُ ‫ال ِْخ َض‬ ِ‫الش َج ِر ِعنْ َد اب ْ ِت َدا ِء ا ِإليْ َراق‬ َ ُ‫ ُخ ْض َرة‬:‫الْخَ ْض ُب‬

so iphrandang; so iphagwarna so kasilm o kayo

igira somiyambi sa raon a bago

ِ ‫النَب‬ so silm o otan ko paganay ‫ات‬ َ

ِ َ‫َمخ‬ so palanggana a pthanglan sa ‫اضب‬

‫ ال َْج ِدي ُد ِم َن‬:‫الْخُ ْض ُب‬ a katho iyan

ِ ‫ ا ِإل َجان َ ُة تُ ْغ َسلُ ِف َيها‬:‫ال ِْمخْ َض ُب َوال ِْمخْ َضبَ ُة‬ )‫اب (ج‬ ُ َ‫الثي‬ pipipian

‫َخ َض َد يَخْ ِض ُد َخ ْض ًدا‬ riyopt iyan so shayi sa da makamblablag‫َص ٍل‬ َ ‫َخ َض َد‬ ْ ‫ َك َس َر ُه ِم ْن غَيْ ِر ف‬: ‫الش ْي َء‬ َ ‫الش ْو‬ siyagisikan iyan so kayo sa sorok ‫ك َعنْ ُه‬ َ ‫ ن َ َز َع‬:‫الش َج َر‬ َ ‫َخ َض َد‬ siyagisik iyan so bagr i ‫ َكسر جِ َدتَ ُه‬:‫ال ٍن‬ َ ُ‫َخ َض َد َش ْو َك َة ف‬ َ َ romiyopt; misa’; somiyasa’

polan sa diyaag iyan

ِ ‫َو َخ‬ kayo a kasasagisikan sa sorok; mama a kasasagisikan sa bagr‫ضيد‬

‫َمخْ ُضود‬ mikhips ‫ض ًدا‬ َ ‫َخ ِض َد يَخْ َض ُد َخ‬ mikhips so onga sa miyapko ’‫ض ُمر َوان ْ َز َوى‬ َ َ :‫َخ ِض َد الثَ َم ُر‬ َ ‫ َض ُع‬:‫َخ ِض َد النَبْ ُت‬ mizarinsing so pamomolan sa miyakalobay‫ف َو َو َه َن‬ ِ ‫َخ‬ pamomolan a sarinsing ‫ضد‬ ِ mikhips so shayi; mithalipko so shayi ko oriyan o kiyagango‫ تَثَنَى‬:ُ‫الشيء‬ ْ َ ‫ا ْختَ َض َد‬ miyaropt sa da mitabog; ‫َص ٍل‬ ْ ‫ ِان ْ َك َس َر ِم ْن غَيْ ِر ف‬:‫ِان ْخَ َض َد‬ miyapsa sa da makamblablag

ٍ ‫َش ْو‬ so kayo a maloway a da a sorok iyan‫ك‬

‫ َش َجر ِر ْخو ِب َال‬:‫اد‬ ُ ‫ا ْلخَ َض‬ َ ‫ َم‬:‫َخ َض َع يَخْ َض ُع َخ ْض ًعا َو ُخ ُضو ًعا‬ so miyondong; miyangalimbabaan; mithapapay ‫حنَى‬ َ ْ ‫ال َوان‬ miphasiyonot; miyangalimbabaan‫َاد‬ َ ‫ ِانْق‬:‫َخ َض َع‬ 145

‫ أَ َال َن َك َال َم ُه‬:‫َخ َض َع بِالْق َْو ِل‬ ُ ِ‫ َر ِضي ب‬:‫َح ِض َع يَخْ َض ُع َخ َض َعا‬ ‫الذ ِل‬ mama a romorondan ‫ضع‬ َ ‫أَ ْخ‬

piyakananaw niyan so katharo; piyakaoml iyan so katharo’ romiyondan sa bayabaya iyan

‫َخ ْض َعاء (ج) ُخ ْضع‬ piyakarondan iyan si polan; ‫النًا‬ َ ُ‫أَ ْخ َض َع ف‬ babay a romorondan

piyakapangalimbabaan iyan si polan

domiyozong so darayo ko kazayab ‫الصقْر‬ َ

‫ِا ْختَ َض َع‬

miyangalimbabaan ‫ع‬ َ ‫تَ َضر‬

:‫تَخَ َض َع‬

ُ

iyan odi na kazayakhot iyan

َ

so taw a pphakasondongn iyan so pd iyan

‫الْخُ َض َع ُة‬

so kapangalimbabaan; so karondan; so kathapapay; ‫وع‬ ُ ‫الْخُ ُض‬ so kapakaomla ko katharo’ ago so kibabaan on

‫َخ َط َر يَخْ ِط ُر َخ ْط ًرا‬ mizalibantog ko kaphlalakaw niyan sa miyamagolaola‫ش ِي ِه‬ ْ ‫َخ َط َر ِفي َم‬ ِ ‫اطر (ج) َخ َو‬ َ ‫َخ‬ mama a salibantog ‫اطر‬ mizalibantog sa koat a kalalakaw

minititik so btad sa pikir i polan; minigdi’ so btad sa pikir i ‫ِفي ِه‬

ِ َ‫َخ َط َر ا َأل ْم ُر ِبب‬ ‫ َوق ََع‬:‫ال فُ َال ٍن‬ polan

‫ارتَف ََع‬ ْ ‫ َع ُظ َم َو‬: ً‫ورة‬ َ ‫ورا َو ُخ ُط‬ ً ‫َخ ُط َر يَخْ ُط ُر َخ َط ًرا َو ُخ ُط‬ btad a mala ago maporo’; btad a piligro ‫خ ِطير‬ َ ِ َ‫الش ْي َء بِب‬ inigdi iyan so shayi sa pikir i polan; ‫ال ِن‬ َ ُ‫ال ف‬ َ ‫أَ ْخ َط َر‬

miyakala so btad iyan sa miniporoُ‫قَ ْد ُره‬

piyakitadman iyan so shayi sa pikir i polan

‫أَ ْخ َط َر َع َليْ ِه‬ َ piyakipikir iyan on a shayi ‫خ َطر ُه بِ ِه‬ َ ْ ‫أ‬ َ ‫َخ‬ inisombo niyan a ginawa niyan ko piligro ‫خ َط ٍر‬ َ ‫ َجا َز َف َوأَ ْشقَا َها َع َلى‬:‫اط َر بِنَف ِْس ِه‬ inindarmt iyan si polan; inipaganggana ‫ َرا َهنَ ُه‬:‫النًا‬ َ ُ‫أَ ْخ َط َر ف‬ inigdi iyan on a shayi

iyan si polan

َ َ‫تَخ‬ ‫ تَ َرا َهنَا‬:‫اط َرا‬ ِ ‫ ماَ يَخْ ِط ُر بِاْل َق ْل ِب ِم ْن أَ ْم ٍر (ج) َخ َو‬:‫الْخَ ِاط ُر َوالْخَ ِاط َر ُة‬ so gdi a atay; ‫اطر‬ miyaganggana siran sa kandarmt

so pkhititik sa darm

ِ ‫ال َْه َال‬ so piligro a khasabapan sa ‫ك‬ 146

‫اف َع َلى‬ ُ ‫ ا ِإل ْش َر‬:‫الْخَ َط ُر‬ kaantiyor

‫الر َها ُن‬ ِ :‫الْخَ َط ُر‬ so mama a salibantog i kalalakaw ‫ ال ُْمتَبخْ ِتر‬:‫الْخَ ِطر‬ ُ َ ُ so gdi a atay; so titik sa darm ‫ب‬ ِ ‫ َما يَخْ ِط ُر ِفي الْ َق ْل‬:ُ‫الْخَ ْط َرة‬ so anggan

‫الر ْم ُح‬ ُ ‫الْخَ َط‬ ُ :‫ار‬ so kapiligro; so kala o btad o shayi ُ‫ورة‬ َ ‫الْخُ ُط‬ so maporo i btad ago pangkatan; ‫ا ْلخَ ِطير‬ ُ so bangkaw

so piyakalklk a btad

ِ َ‫ال َْمخ‬ so darpa a katatagoan ko piyakalklk a piligro; ‫اطر‬ ُ

so darpa a katatagoan ko mala a btad

‫َخ َط َف يَخْ ِط ُف َخ ْطفًا‬ sininggawt iyan so shayi sa madilapt ‫خ َذ ُه بِسر َع ٍة‬ َ ‫َخ َط َف‬ َ َ‫ َج َذب َ ُه َوأ‬:‫الش ْي َء‬ ْ ُ sininggawt iyan sa magaan ‫اختَ َلس ُه‬ َ ْ ‫ ِا ْستَ َلبَ ُه َو‬:‫َخ َط َف ُه‬ somininggawt sa madilapt

sininggawt o kilat so kailay sa ‫صر‬ َ ‫الْب‬

َ َ

ُ‫َخ َط َف الْبَ ْرق‬

miyapadng iyan

‫ ِا ْستَ َرقَ ُه‬:‫الس ْم َع‬ َ ‫َخ َط َف‬ َ ‫ َخ َط‬:‫َخ ِط َف يَخْ َط ُف َخ َطفًا‬ somininggawt sa madilapt‫ف‬ ِ sininggawt iyan so shayi ‫الشي َء‬ ْ َ ‫َخط َف‬ miyamaking sa masoln;

‫َخف ََع يَخْ ف َُع َخف ًْعا َو ُخفُو ًعا‬ kiyalobayan si polan sa kaor odi na sakit ‫ض‬ ٍ ‫وع أَ ْو َم َر‬ ٍ ‫ َض ُع َف ِم ْن ُج‬: ‫َخف ََع فُ َالن‬ ِ ‫َخف ََع َمف‬ miyakaoml so manga anggawta iyan; miyatanggayak so manga anggawta ‫َاص ُل ُه‬ kiyalobayan

iyan

kiyalobayan

miyaandot so ‫صو ِل َها‬ ُ ُ‫أ‬

‫ َض ُع َف َو َو ِخ َم‬: ‫َخ ِف َع يَخْ َف ُع َخف ًَعا‬ mama a kalolobayan ‫خفَع‬ ْ َ‫أ‬

‫ ِان ْ َق َل َع ْت ِم ْن‬:‫ ِان ْخَ ف ََع ِت النَخْ َل ُة‬babay a kalolobayan ‫َخف َْعاء (ج) ُخفْع‬ korma; miyaarat ko itado niyan

ِ ‫َو َو‬ kiyalobayan si polan, kiyada-an sa bagr ko kala a miyakan iyan ‫خ َم‬

‫ َض ُع َف‬:‫ِان ْخَ ف ََع فُ َالن‬

sa miyabetor a tiyan iyan

sominimag; sominila’

‫َخفَا يَخْ فُو ُخف ًْوا‬

: ُ‫َخفَا الْبَ ْرق‬ somiyoln; rominirong ً‫خفَاء‬ َ ‫َخ ِف َي يَخْ فَى‬ sominimag so kilat; ‫ل ََم َع‬

147

‫ ِا ْستَتَ َر‬:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫َخ ِف َي‬ somiyoln on; rominirong on ‫خ ِفي َع َلي ِه‬ ْ َ َ ٍ ‫َخ‬ romirirong (mamamaan) ‫خ ِفي‬ َ ‫اف َو‬ romirirong (bababayin) ‫خفَايَا‬ َ )‫َخا ِفيَة َو َخ ِفيَة (ج‬ َ piyagma iyan so shayi; rinirongan iyan so shayi; tiyago iyan so shayi َ‫الشيء‬ ْ َ ‫أ ْخفَى‬ pithapokan iyan skaniyan; ‫ختَفَى ِمنْ ُه‬ ْ ‫ِا‬ rominirong so shayi; somiyoln so shayi

rinirongan iyan skaniyan

‫تَخَ فَى‬ mithapok; miyagma; tomiyapok sa shayi’‫ستَخْ فَى‬ ْ ‫ِا‬ ٍ ‫الْخَ ا ِفيَ ُة (ج) َخ َو‬ so lawi o papanok a pkhabindas igira ‫اف‬

mizolnsoln; mithapotapok; miyagma; rominirong

kiyayat iyan a papak iyan na pkhalkn igira kidt iyan a papak iyan sa di kailay

so pagns; so mapag’ma’; so matatago a misosoln ُ‫الْخَ فَاء‬

‫ َو َض َح‬:‫ب َ َر َح الْخَ ف َُاء‬

َ ‫ا‬ miphayag so pagns; ‫أل ْمر‬ ُ

miyakarayag so btad

so nditarn a babay a iphlapis iran ko nditarn iran a datar o Abaya‫خ ِفية‬ ْ َ‫أ‬

)‫ال ِْخف َُاء (ج‬ َ so totongkopan ko sindaw odi na palitaan a pagalongan; so korom a ‫ام ُه‬ ُ ‫ أَ ْك َم‬:‫أَ ْخ ِفيَ ُة النُو ِر‬ pagalongan o solo’

‫َخلَ َب يَخْ لُ ُب َخلْبًا‬ kimr iyan so shayi; kiyaros iyan so shayi a pangaros a kmr‫ب‬ َ ‫َخ َل َب‬ ِ ‫ أَ َخ َذ ُه ِبال ِْمخْ َل‬:َ‫الش ْيء‬ kiyaros iyan a kmr so kobal (sii ko papanok); kiyaros iyan a ‫ش ُه بِ ُظ ْف ِر ِه‬ َ ‫ َخ َد‬:‫َخ َل َب الْجِ لْ َد‬ komimr; komiyaros sa kmr

kanoko so kobal

َ ‫ َخ َد َع ُه َوفَتَ َن‬:‫َخ َل َب فُ َالنًا َخ ْلبًا َو ِخ َالب َ ًة‬

inakal iyan si polan sa minggolalan sa katharo a ‫قَلْب ُه‬

malinank; piyakaonot iyan sa ayog si polan sa inakal iyan

‫َخا ِلب (ج) ُخ َلبَاء َو َخ َلبَة‬ mama a tangakal a malinank i katharo ‫الب‬ َ ‫َخ‬ babay a tangakal a malinank i katharo ‫خ َوا ِلب‬ َ )‫َخا ِلبَة (ج‬ miyabong i akal ‫ق ِفي َع َم ِل ِه‬ َ ‫ َح ُم‬:‫َخ ِل َب يَخْ َل ُب َخ َلبًا‬ mama a bong i akal ‫خ َلب‬ ْ َ‫أ‬

so mama a malinank i katharo a tangakal

babay a bong i akal

148

‫َخ ْلبَاء (ج) ُخ ْلب‬

ِ ‫ال َْح ِد‬ so kapangakal sa nggolalan sa ‫يث‬

‫يق‬ ِ ‫ الْخَ ِد َيع ُة بِ َر ِق‬:‫ال ِْخ َالب َ ُة‬

malinank a katharo’

ُ :‫ال ِْخ ْل ُب‬ ‫الظف ُْر‬ so rnding ko pagltan o poso’ ago so atay ‫ب َوالْ َك ِب ِد‬ ِ ْ‫ ِح َجاب َما بَيْ َن الْ َقل‬:‫ال ِْخ ْل ُب‬ sii ko iringa na: Ska na matotongkop ko ‫الب‬ َ ‫ أَن ْ َت بَيْ َن َك ِب ِدي َو ِخ ْل ِبي (ج) أَ ْخ‬:‫ِفي ال َْمثَ ِل‬ so kmr o papanok; so kanoko

pagltan o poso akn ago so rnding akn, maana a skaniyan na taw a pakatatayaan iyan a mala sa ginawa niyan

so gabon a giikhilat sa iinamn ‫َش ُع‬ َ ‫َويَتَق‬

‫ض ب َ ْرقُ ُه َحتَى يُ ْر َجى َم َط ُر ُه ث َُم يُخْ ِل ُف‬ ُ ‫اب يُو ِم‬ ُ ‫الس َح‬ َ :‫الْخُ َل ُب‬

so oran iyan oriyan iyan na mindorat sa mikhoyakas sa da bo oran kilat a baradorat (a di bo phakabgay sa oran) ‫خ َلب‬ ُ

‫ب َ ْرق‬ so kmer o darayo; so kmr o banog; ‫ب‬ ُ ‫ال ِْمخْ َل‬ so kmr o arimaw; so pangaros iyan

‫وجا‬ ً ُ‫َخلَ َج يَخْ ِل ُج َخلْ ًجا َو ُخل‬ mikhaokaog so shayi ‫ب‬ َ ‫َخ َل َج‬ ْ ‫ تَ َح َر َك َو‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫اض َط َر‬ miyatingr a mata ko’ ‫ت َعي ِني‬ َ ْ ْ ‫َخ َل َج‬ giyandr iyan so shayi;‫ َج َذب َ ُه َوانْتَ َز َع ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫َخ َل َج‬

gomiyandr; mikhaokaog ‫جانًا‬ َ َ‫َو َخل‬

giyamit iyan so shayi; giyandrot iyan so shayi; gininsing iyan so shayi

‫ َح َر َك ُه‬:‫َخ َل َج ُه‬ miyagataat sa masakit ko lawas ‫ش ٍي‬ ْ ‫ ِا ْشتَ َكى أَل ًَما ِفي جِ ْس ِم ِه ِم ْن َع َم ٍل أَ ْو َم‬:‫َخ ِل َج يَخْ لَ ُج َخلَ ًجا‬ kiyaog iyan; kiyoyong iyan

iyan sabap sa galbk odi na kiyalalakaw

ِ َ‫ن‬ miyabinasa so bibir o walay a barombarong‫احيتُ ُه‬

‫ ف ََس َد ْت‬:ُ‫َخ ِل َج ال ِْخبَاء‬ miyabinasa so bibir o walay a barombarong ‫خ َلج‬ ْ َ‫أ‬ َ

(mamamaan) miyabinasa so bibir o walay a barombarong ‫خ ْلج‬ ُ

)‫َخ ْل َجاء (ج‬

(bababayin)

ِ َ‫بِخ‬ miyamalalagoy sa pikir i polan so btad; minigdi sa pikir i ‫اط ِر ِه‬

َ ‫ َج‬:‫َخال ََج اْ َأل ْم ُر فُ َالنًا‬ ‫ال‬ polan so btad

‫ تَ َح َر َك‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫ِا ْختَ َل َج‬ miyamalalagoy sa pikir akn; ‫خ َطر ِفي ِه‬ َ ‫ِا ْختَ َل َج ِفي‬ َ َ :‫ص ْد ِري‬

mikhaokaog so shayi; miyagalin so shayi

minigdi sa pikir akn

komiyalot sa kalot

149

‫ َحف ََر ُه‬:‫يجا‬ ً ‫ِا ْختَ َل َج َخ ِل‬

ininggandra iyan; iniprdot iyan; iningginsinga iyan skaniyan; ‫َوتَنَا َز َع ُه‬

‫ تَ َجاذَ ب َ ُه‬:‫تَخَ ال ََج ُه‬

ininggarotaya iyan skaniyan

‫يج (ج) ُخلُج‬ ُ ‫الْخَ ِل‬ somininggawt sa madilapt ‫خ ْلسا‬ ُ ‫س يَخْ ِل‬ َ َ‫َخل‬ ً َ ‫س‬ sininggawt iyan sa masoln so shayi ‫ستَ َلب ُه‬ َ ‫س‬ َ ‫َخ َل‬ َ ْ ‫ ِا‬:‫الش ْي َء‬ sowara a phakalinggang ‫خا ِلس‬ َ ‫ص ْوت‬ َ َ miyakailm i kobal; mimagalimba i kobal ‫س َمر اللَ ْو ِن‬ ُ َ‫س يَخْ ل‬ َ ‫َخ ِل‬ َ ْ ‫ َكا َن أ‬:‫س َخلَ ًسا‬ mama a magalimba; mama a mailm ‫خ َلس‬ ْ َ‫أ‬ babay a mailm; babay a magalimba ‫خ ْلس‬ ُ )‫َخ ْل َساء (ج‬ َ miyasaog a mapoti so bok iyan ‫اض‬ ُ َ‫ادهُ الْبَي‬ َ ‫ َخال ََط َس َو‬:ُ‫س َش ْع ُره‬ َ ‫أ ْخ َل‬ mama a zisinmbor so bok iyan ‫خ ِليس‬ َ ‫ُمخْ ِلس َو‬ sininggawt iyan so shayi sa masoln ‫الشي َء ُمخَ الَس ًة‬ َ ‫َخال‬ َ ْ َ ‫َس‬ sininggawt iyan so shayi sa masoln ‫خ َلس ُه‬ َ ‫س‬ َ َ‫ِا ْختَل‬ َ َ :‫الش ْي َء‬ ِ ِ so binatang a wata o kharomai a mapoti ‫سي‬ ُ ‫الْخ َال‬ so soyok a ragat odi na ranaw ‫جان‬ َ ‫َو َخ ْل‬

i warna ago maitm

‫س‬ ُ َ‫ َما يُخْ تَل‬:‫الْخُ ْل َس ُة‬ so mapontok a kotika; so mababa a masa ‫ص ُة‬ َ ‫ الف ُْر‬:‫الْخُ ْل َس ُة‬ so binatang a dakp o isa a binatang ‫وت قَبلَ أَ ْن تُ َذ َكى‬ ُ َ‫يس ُة تُ ْستَخْ ل‬ َ ‫س ِم َن‬ َ ‫ ال َف ِر‬:‫يس ُة‬ َ ‫الْخَ ِل‬ ْ ُ ‫السبُ ِع فَتَ ُم‬ so shayi a pzinggaotn sa madilapt

a inagaw ron na miyatay ko da on pn kasombalia

‫ َما يُ ْؤ َخ ُذ َس َلبًا‬:‫يس ُة‬ َ ‫الْخَ ِل‬ miyadot; somipo’ sa ngipn; miyarat; lomiyowas; minda sa nditarn ‫خلْ ًعا‬ َ ‫َخلَ َع يَخْ لَ ُع‬ liyowas iyan so shayi ‫ ن َ َز َع ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫َخ َل َع‬ inndaan iyan on so nditarn iyan sa inibgay niyan on ُ‫اه ِإيَاه‬ ُ ‫ أَ ْع َط‬:‫َخ َل َع َع َليْ ِه ث َْوب َ ُه‬ liyowasan o dato so gomagalbk sa galbk ‫ َع َزلَ ُه‬: َ‫خ َل َع ال َْوا ِلي ال َْعا ِمل‬ َ ُ ِ ‫ أَن ْ َزلَ ُه َع ْن َع ْر‬:‫الش ْع ُب ال َْم ِل َك‬ liyowasan o pagtaw so dato sa kadato; piyakaawa o ‫ش ِه‬ َ ‫َخ َل َع‬ so sininggawt a shayi sa madilapt

pagtaw so dato ko kadato iyan

ُ‫ تَ َر َك ال َْحيَاءَ َو َر ِك َب َه َواه‬:‫ار ُه‬ َ ‫َخ َل َع ِع َذ‬ kiyapamagrgan ُ‫ب َه َواه‬ َ ‫ تَ َر َك ال َْحيَ َاء َو َر ِك‬:‫َخلُ َع يَخْ لُ ُع َخ َال َع ًة‬

mikhowaa diyaman sa piyayag iyan so pagrg mikhowa a diyaman sa

(mimbaloy a adapt iyan)

150

mama a makokowa a pagrg

‫َخ ِليع‬

ِ ‫الز ْو َج‬ mithndana so kharomai sa tiyalak o mama so karoma niyan sa sambi a ‫ان‬ َ

‫تَخَ ال ََعا‬

tamok

ْ ‫ نَق َُضوا ال َْع ْه َد‬:‫تَخَ ال ََع الْق َْو ُم‬

mimbngkasa sa kapasadan ‫بَينَ ُه ْم‬

so pagtaw

‫ تَف ََك َك‬:‫تَخَ َل َع‬ liyowas iyan so shayi; biyadot iyan so shayi ‫خ َل َع ُه‬ َ ‫ِا ْختَ َل َع‬ َ :َ‫الش ْيء‬ َ ‫ِا ْختَ َل َع َم‬ kinowa niyan so tamok i polan ُ‫خ َذه‬ َ َ‫ أ‬:‫ال فُ َال ٍن‬ so kiyaalin o anggawta ko darpa iyan sa ‫الْخَ ْل ُع‬ miyakamblablag ko oriyan o katitimo iyan

Da on mablag datar o kinibibay o tolan ko kiyalepo;

so katalaka ko babay sa nggolalan sa ‫الْخُ ْل ُع‬

tomindan sa tamok ko kamblaga on o karoma niyan

so inndaan a nditarn ‫ال ِْخ ْل َع ُة‬

ِ ‫الْخَ ل ِي ُع ِم َن‬ ‫اب‬ ِ َ‫الثي‬ so taw a ipapayag iyan so galbk ‫الْخَ ل ِي ُع‬

so miyarombay a nditarn a inilbad

iyan a pagrg sa makokowa a diyaman

so taw a inipilak o manga lolot iyan sa inibowang ‫يع‬ ُ ‫الْخَ ِل‬ iran sa o mabono’ na di ran phanontotn so diyat iyan

‫َخلَ َق يَخْ لُ ُق َخلْقًا‬ indn o Allāh so doniya ‫صنَ َع ُه َوأَب ْ َد َع ُه‬ َ :‫َخ َل َق اهللُ ال َْعال ََم‬ miyarombay; miyardak ‫خلَقًا‬ َ ‫َخ ِل َق يَخْ لَ ُق‬ miyadn

‫ ب َ ِل َي‬:‫َخ ِل َق الثَ ْو ُب‬ ِ miyakaoml so shayi ُ‫الشيء‬ ْ َ ‫َخل َق‬ so shayi a maoml (mamamaan) ‫خ َلق‬ ْ َ‫أ‬ so shayi a maoml (bababayin)‫خ ْلق‬ ُ )‫َخ ْلقَاء (ج‬ miyarombay so nditarn

‫َخلُ َق يَخْ لُ ُق‬ miyapatot si polan sangkanan domiyait on ‫ َج ُد َر‬:‫الن بِ َك َذا‬ َ ُ‫َخ ُل َق ف‬ patot; domadait ‫خ َلقَاء‬ ُ )‫َخ ِليق (ج‬ sayana on a domadait; sayana on a patot ‫ َما أَ ْج َد َر ُه‬:‫خ َل َق ُه‬ ْ َ‫َما أ‬ miyapatot; domiyait ‫القَ ًة‬ َ ‫َخ‬

miyarombay so nditarn; miyaronot so nditarn

151

‫أَ ْخ َل َق الثَ ْو ُب‬

‫ َطيَبَ ُه‬:‫َخ َل َق ُه‬ inantang iyan so katharo sa di bnar; piyanarangkoni iyan so katharo a ُ‫ ِافْتَراه‬:‫ق الْق َْو َل‬ َ ‫ِا ْختَ َل‬ َ biyorokan iyan sa borok a Khaluq ِ‫بِالْخَ ُلوق‬

di bnar

‫تَخَ َل َق‬ miyakarani; maito bo’‫ب‬ َ ‫َار‬ َ ‫ ق‬:‫ِا ْخ َل ْول ََق‬ marani dn so kapagoran o gabon ‫حاب َ ُة أَ ْن تُ ْم ِطر‬ َ ‫الس‬ َ ‫ِا ْخ َل ْولَق َِت‬ َ so manga paparangayan ُ‫الق‬ َ ‫ا َأل ْخ‬ َ so parangay a makaaayon ko dadabiatan‫ال ِقي‬ ُ َ ‫األ ْخ‬ mithararan sa mapiya i parangay sa di bnar

o ingd a matatarima’

‫الْخَ ا ِل ُق‬ ‫يب َوال َْح ُظ‬ ُ ‫ النَ ِص‬: ُ‫الْخَ َالق‬

so pphangadn a so Allāh; so giimbaas sa kapandayan so kipantag; so okor

so da a lawan iyan a mapasang i kapangadn a so Allāh ُ‫الق‬ َ َ‫الْخ‬

ُ‫ ال َْمخْ لُوق‬:‫ا ْلخَ ْل ُق‬ so pasad a kapandayan a da a riyawatan on o mimbaal on‫ق الْف َِني‬ ُ ‫الْخَ ْل‬ ُ ِ ‫ الْبَا ِلي ِم َن‬:‫الْخَ َل ُق‬ so miyarombay a nditarn; so miyaronot; so miyananayakan ‫ح ِو ِه‬ ِ َ‫الثي‬ ْ َ ‫اب َون‬ so kaadn

a nditarn

‫الْخُ ُل ُق‬ so waraan a kiyaadna ko kaadn;ُ‫ الْ ِف ْطرة‬:‫ال ِْخ ْل َق ُة‬ َ so paparangayan; so dadabiatan

so bontal a kiyaadna ko kaadn

ُ‫الْخَ لُوق‬ so kaadn; so inadn ‫َات‬ ُ ‫ ال َْمخْ ُلوق‬:‫الْخَ ِلي َق ُة‬

so borok a mamot a phoon ko Za’farān

‫َخ َم َر يَخْ ُم ُر َخ ْم ًرا‬ inikaya iyan skaniyan ‫حيا ِمنْ ُه‬ َ ْ َ‫ ِا ْست‬:‫َخ َم َر ِمنْ ُه‬ miyaya’; miyamamala

ُ‫ َسقَاه‬:‫َخ َم َر ُه‬ ‫ َستَ َر ُه‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫َخ َم َر‬

piyakainom iyan sa pakabrg a Kham’r‫الْخَ ْمر‬

َ

siyapngan iyan so shayi

‫ َج َعلَ ِفي ِه الْخَ ِم َير‬:‫ين‬ َ ِ‫َخ َم َر ال َْعج‬ miyaibg a pakabrg; miyabrg a pakabrg; miyalangot a ‫ار‬ َ َ‫ أ‬:‫َخ ِم َر يَخْ َم ُر َخ َم ًرا‬ ُ ‫صاب َ ُه الْخُ َم‬ tiyapayan iyan so tapong a bobonaon

pakabrg

‫َخ ِمر‬ miyabrg sa kiyapaginom sa pakabrg ‫خ َمار‬ ُ ‫صاب َ ُه‬ َ َ‫ أ‬:‫ُخ ِم َر‬ mama a langot sa pakabrg; maoobog sa pakabrg

152

‫َمخْ ُمور‬ siyapngan iyan so shayi ُ‫ستَره‬ َ ‫أَ ْخ َم َر‬ َ َ :َ‫الش ْيء‬ َ َ piyagns iyan so btad; inisoln ‫ض َمر ُه‬ َ ْ ‫ أ‬:‫أ ْخ َم َر ا َأل ْم َر‬ maoobog sa pakabrg

iyan so btad

tiyapayan iyan so tapong a‫ين‬ َ ِ‫ال َْعج‬

‫أَ ْخ َم َر‬

bobonaon ka an makakmbang

pinggalbk iyan so shayi; pinggolima ‫س ُه‬ َ ‫َم‬ َ ‫ار‬

:‫الش ْي َء‬ َ ‫َخ َام َر‬

niyan so shayi

miyasogat skaniyan o sakitُ

‫الداء‬ َ ُ‫َخ َام َره‬

‫الش ُك‬ َ ‫َخ َام َر ُه‬

miyasogat a sangkaan

َ ‫َخ َم َر‬ َ‫الش ْيء‬ siyapngan o babay sa salimot ‫س َها بِال ِْخ َما ِر‬ َ ْ‫َخ َم َر ِت ال َْم ْرأَةُ َرأ‬

siyapngan iyan so shayi; piyagma iyan so shayi

a olo niyan;

ُ‫ِا ْختَ َم َر ِت ال َْم ْرأَة‬ so langowan a ipzapng sa nganin ‫ار‬ ُ ‫ال ِْخ َم‬ so kombong a ipzapng o babay sa olo niyan; ‫ار‬ ُ ‫ال ِْخ َم‬ mirantam so babay sa rantam ‫بِال ِْخ َما ِر‬

so rantam a ipzapng o babay sa paras iyan

ُ‫الْخَ ْم ُر َوالْخَ ْم َرة‬ so kaprantam; so kazapng ُ‫ال ِْخ ْمرة‬ َ

so pakabrg a Kham’r

so warna a masasaog a warna a kham’r a marigariga ’‫ي‬ ُ ‫الْخَ ْم ِر‬

‫ بَا ِئ ُع‬:‫ار‬ ُ ‫الْخَ َم‬ so darpa a phaginoman sa pakabrg‫ب الْخَ ْم ِر‬ ِ ‫ َم ْو ِض ُع ُش ْر‬:ُ‫ارة‬ َ ‫الْخَ َم‬ so taw a talainom sa pakabrg; so talaobog a taw ‫ال ِْخ ِمير‬ ُ so padagang sa kham’r‫الْخَ ْم ِر‬

so tapay; so pakmbang sa tapong; ‫الْخَ ِمير‬

ُ

so tatapayan a tapong a bobonaon ka an makakmbang sa mala

‫وصا‬ ُ ‫ص يَخْ ُم‬ َ ‫َخ َم‬ ً ‫ص َخ ْم ًص َاو ُخ ُم‬ kominips a tiyan iyan sa kaor ‫خلَ ب َ ْطنَ ُه ِفي َج ْوفَ َه‬ َ ‫ أَ ْد‬:‫وع‬ ُ ‫ص ال ُْج‬ َ ‫َخ َم‬ ِ )‫َخ ِميص (ج‬ mama a malalampiyak a tiyan iyan sa kaor ‫خ َماص‬ milampiyak a tiyan iyan sa kaor

babay a lampiyak i tiyan ‫خ َما ِئص‬ َ ‫َو‬

153

‫يصة (ج) ِخ َماص‬ َ ‫َخ ِم‬ sabap sa kaor

‫ص‬ ُ ‫ص يَخْ َم‬ َ ‫َخ ِم‬ kominips a tiyan iyan sa kaor‫ض ُمر‬ َ ‫َخ ِم‬ َ َ ‫ َخ َال َو‬: ‫ص ب َ ْطنُ ُه‬ mama a kips i tiyan sa kaor ‫صان‬ َ ‫َخ ْم‬ minilampiyak a tiyan iyan ‫صا‬ ً ‫َخ َم‬

babay a kips i tiyan sa kaor ‫صانَة‬ َ ‫َخ ْم‬ miyaliyak so palad a ski sa somiyold so

‫ض فَ َال يَ َم ُس َها‬ ِ ‫ ِا ْرتَف ََع ب َ ِاطنُ َها ِم َن ا َأل ْر‬: ‫ص الْ َق َد ُم‬ َ ‫َخ ِم‬ look iyan sa di kizkho ko lopa igira domapadapo’

palad a ski a malalampiyak (mamamaan)‫خ َمص‬ ْ َ‫أ‬ palad a ski a malalampiyak (bababayin)‫صاء‬ َ ‫َخ ْم‬

‫ص‬ ُ ‫ا َأل ْخ َم‬ so kaor; so gotm; so kamrmr ‫جا َع ُة‬ َ ‫ ال َْم‬: ‫ال َْمخْ َم َص ُة‬ somiyoln; rominirong ‫ارى‬ َ ‫ تَخَ َل َف َو َوتَ َو‬:‫وسا‬ ً ُ‫س َخنْ ًسا َو ُخن‬ ُ ‫س يَخْ ِن‬ َ َ‫َخن‬ somidp so bitoon ‫ب‬ ُ ‫س الْ َك ْو َك‬ َ َ‫َخن‬ so bitoon a da sa sombang na da sa somidp ‫خنَس‬ ُ )‫َخانِس (ج‬ mindaplas i ngirong ‫َصب ُة أَن ْ ِف ِه‬ ُ َ‫س يَخْ ن‬ َ ‫َخ ِن‬ َ َ ‫ ِان ْخَ ف ََض ْت ق‬:‫س َخنَ ًسا‬ miphantar so palad a ski niyan ‫ص َها‬ ُ ‫ ِانْبَ َس َط أَ ْخ َم‬:‫س الْ َق َد ُم‬ َ ‫َخ ِن‬ mama a damplas i palad a ski a igira ‫خنَس‬ ْ َ‫أ‬ so palad a ski a lampiyak

domiyapo’ na palaya pthana ko lopa

‫َخنْ َساء (ج) ُخنْس‬ so sapi a talon a maila ‫ح ِشي ُة‬ َ ْ ‫ الْبَق ََرةُ ال َْو‬:‫الْخَ نْ َس ُاء‬ so shaytan a romirirong ‫الشي َطا ُن‬ ُ َ‫الْخَ ن‬ ْ َ :‫اس‬

babay a damplas i palad a ski

so bitoon a da sa somidp na da sa sombang

‫ الْ َك ْو َك ُب‬:‫س‬ ُ َ‫الْخُ ن‬

‫د‬ ‫ورا‬ ً ُ ‫َدب َ َر ي َ ْدب ُ ُر ُدب‬ somiyambr so ndo a pngganat sa sdpan ‫يح‬ ِ ‫َدب َ َر ِت‬ ُ ‫الر‬ somiyambr so ndo’

َ ‫َدب َ َر‬ ُ‫الش ْيء‬ miyadadas so btad iran ‫َدبَر أَ ْمر ُه ْم‬ ُ َ kiyaopisan sa likod so ayam ‫َدبِر ي َ ْدبَر َدبَرا‬ ً ُ َ miyadadas so shayi

154

‫وح‬ َ ‫ أُ ِص‬:‫َدبِ َر ال َْحيَ َوا ُن‬ ٍ ‫يب َظ ْه ُر ُه بِق ُُر‬ َ tomiyalikhod so btad so btad sa miyadadas ‫أل ْمر‬ ُ َ ‫أ ْدبَر ا‬ linikod iyan so shayi ‫خ ْل َف ُه‬ َ ‫أَ ْدب َ َر‬ َ ‫ َج َع َل ُه‬:‫الش ْي َء‬ inopisan o roran so likod o onta ‫ح َظ ْهر ُه‬ َ َ ‫ َج َر‬:‫َدب َ َر ال َقتَ ُب البَ ِع َير‬

kiyaopisan a likod o binatang

‫اس ُه‬ َ ‫ َس‬:‫َدب َ َر ا َأل ْم َر‬ َ ‫اد ْوا َوتَق‬ mithatalikhoda so pagtaw‫َاط ُعوا‬ َ ‫ تَ َع‬:‫تَ َداب َ َر الْق َْو ُم‬ pinggiragiray niyan so btad

sa miriridoay siran ago mithotolaka siran

َ ‫ا‬ piyaginantang iyan so btad ‫أل ْمر‬

‫تَ َدب َ َر‬ so kanggiragiray ko btad ‫التَ ْدبِير‬ ُ so tomotondog; so phagonot ‫ التَابِ ُع‬:‫الدابِر‬ ُ َ َ

a tomatampar sa oriyan

ِ :‫الدابِ ُر ِم ْن ُك ِل َشي ٍِء‬ ‫آخ ُر ُه‬ َ ْ ِ ‫ أَ ْفنَا ُه ْم َع ْن‬:‫ق ََط َع اهللُ َدا ِب َر ُه ْم‬ gitas o Allāh so tonas iran sa da a thontokan sa ganot ‫آخ ِر ِه ْم‬ so kaposan; so polimposan

iran

‫الدابِ َر ُة‬ َ ِ ‫َدا ِب َر ُة ال َْحيَ َو‬ so kamorimori o binatang ‫ان‬ ُ ‫ ال َْه َال‬:‫ار‬ so kaantiyor ‫ك‬ َ ُ َ ‫الدب‬ ٍ so oriyan; so kaposan ‫آخر ُه‬ َ ُ َ ‫الدب‬ ُ ِ :‫ار ِم ْن ُك ِل َش ْيء‬ mizambayang ko kiyaipos o waqto niyan‫ْت‬ ُ ‫ُوت ال َْوق‬ ُ ‫ ب َ ْع َد َما يَف‬:‫ارا‬ َ ‫أَتَى‬ ً َ ‫الص َالةَ ِدب‬ so oriyan: so matatampar sa oriyan: so kaposan

ِ ‫ َخ ْلف‬:‫الدب ْ ُر‬ so likod; so odowan; ‫الظ ْهر‬ ُ ُ ُ :‫الدب ُ ُر‬ ِ ‫ىء أَ ْخ ًيرا ب َ ْع َد ف ََو‬ so aya kapphakaoma niyan na igira miyapasad ‫اج ِة‬ َ َ ‫ات ال َْح‬ ُ ِ‫ ال َِذي يَج‬:‫الدب َ ِر ُي‬ so talikhodan; so oriyan

so galbk a di dn pangindaw

so sambayang ko kaposan ‫َوقْ ِت َها‬

ِ ‫الص َالةُ ِفي‬ ِ ‫آخ ِر‬ َ :‫الدب َ ِر ُي‬ a masa niyan

so ndo a pzambr sa polo a Arabia a pphakapoon sa kaomag sa Magrib (sdpan) ‫ور‬ َ ُ ُ ‫الدب‬ miyoln sa parkat; miyatri

‫َد َس َم ي َ ْد ُس ُم َد ْس ًما‬

ِ ِ‫ َس َد ُه ب‬:‫الشي َء‬ ‫الد َس ِام‬ ْ َ ‫َد َس َم‬ piyarkat iyan so opak o katiya; َ‫ورة‬ َ ‫َد َس َم الق َُر‬

inoln iyan so shayi a disam

inoln iyan so katiya

155

‫َد ِس َم ي َ ْد َس ُم‬ milana so shayi; mizibo so shayi ‫س ٍم‬ َ ‫َد ِس َم‬ َ ‫ َكا َن ذَ ا َد‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫َد َس َم‬ tiyagoan iyan sa sibo’ so pangn’ngkn ‫س َم‬ َ ‫ َج َعلَ ِفي ِه‬:‫الط َع َام‬ َ ‫الد‬ ِ ‫ار َد‬ َ ‫تَ َد َس َم‬ mimbaloy a lana so pangn’ngkn; mizibo’ so pangn’ngkn ‫س ًما‬ َ :‫الط َع ُام‬ َ ‫ص‬ ِ so oln o katiya; so poor o ‫ور ِة‬ َ ‫َار‬ ُ ‫س الْق‬ ُ ْ‫ َما يُ َس ُد بِ ِه َرأ‬:‫الد َس ُام‬ mizibo’; milana ‫س ًما‬ َ ‫َد‬

katiya a iphagoln on

َ ‫ ُد ْه ُن‬:‫الد َس ُم‬ ‫الش ْح ِم‬ َ ‫الل ْح ِم َو‬ َ َ :‫الد َس ُم‬ so sapo’ ago so sibo’ ‫ح ُم‬ َ ‫الل ْح ُم َو‬ َ ْ ‫الش‬ ِ ُ‫ َما يُ َس ُد بِ ِه َخ ْرق‬:‫الد ْس َم ُة‬ so poor a iphagoln ko lbo o kalongkong a pthagoan sa ig ‫السقَا ِء‬ ُ miyakalbod ‫ث َد َمثًا‬ ُ ‫َد ِم َث ي َ ْد َم‬ so lana o sapo ago so sibo’

‫ َس ُهلَ َو َال َن‬:‫َد ِم َث ال َْم َكا ُن‬ darpa a mloag a mananaw ‫َد ِمث‬ miyakananaw i parangay ‫خ ُل ُق ُه‬ ُ َ‫ َس ُهل‬:‫َد ُم َث ي َ ْد ُم ُث َد َماثَ ًة َو ُد ُموثَ ًة‬ taw a bilangataw a mananaw i parangay ‫َد ِميث‬ lopa a malbod lalakaon a madaya ‫أَ ْرض َد ِميثَة‬

miyakalbod so darpa sa miyakananaw

‫ لَيَنَ ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫َد َم َث‬ piyakaoml iyan so igaan sa riniparado niyanُ‫ َم َه َدهُ َو َو َطأَه‬:‫ج َع‬ َ ‫َد َم َث ال َْم ْض‬ tomikaw; tomiyalmba’‫َد َه َم ي َ ْد َه ُم َد ْه ًما‬ tikaw skaniyan a btad; tiyalmba ‫َج َأ ُه‬ َ ‫ ف‬:‫َد َه َم ُه أَ ْمر‬ piyakaoml iyan so shayi

skaniyan a btad

ِ‫غ‬ kiyolambowan iyan; siyapngan iyan; liyangkoloban iyan ‫َشي ُه‬

َ :‫َد َه َم ُه‬ miyakaite i warna ‫س َو َد‬ ْ ‫ ِا‬: ‫َد ِه َم ي َ ْد َه ُم ُد ْه َم ًة‬ maitm (mamamaan) ‫أَ ْد َهم‬

)‫َد ْه َماء (ج‬ piyakaitm o apoy so kodn ‫س َو َدتْ َها‬ ُ َ‫َد َه َم ِت الن‬ َ :‫ار الْ ِق ْد َر‬ miyangintkintm ‫س َو َد‬ ْ ‫ ِا‬:‫ِا َد َه َم‬ maitm (bababayin) ‫ُد ْهم‬

‫ الْقَيْ ُد‬:‫ا َأل ْد َه ُم‬ so kalangkapan a pagetaw‫اس‬ َ ِ َ‫ عاَ َم ُة الن‬:‫الد ْه َم ُاء‬ so maitm; so kaitm o warna ‫اد‬ ُ ُ ‫الس َو‬ َ :‫الد ْه َم ُة‬ so patong

156

‫َد َهى ي َ ْد َهى َد ْهيًا َو ِد َهاي َ ًة‬ tikaw niyan a pankaw a makalawlaw‫اهي ٍة‬ َ َ‫ أ‬:ُ‫َد َهاه‬ َ ِ ‫صاب َ ُه بِ َد‬ َ َ ‫صاب‬ َ ‫َما َد َه‬ antonaa i miyakasogat rka a pankaw?‫ك‬ َ َ‫اك؟ َما أ‬ miyakalantas i akal ago pandapat‫اد َرأْي ُ ُه‬ َ ‫ ب َ ُص َر ِبا َأل ْم ِر َو َج‬: ‫َد ِه َي ي َ ْد َهى َد َهاءً َو َد َهاءَةً َو َد ْهيًا‬ mama a baraakal ‫َدا ٍه (ج) ُد َهاة‬ mimbaraakal ً‫َد ُه َو ي َ ْد ُهو َد َهاء‬ ُ ‫ار ب َ ِص ًيرا بِا‬ mimbaloy a baraakal ‫أل ُمو ِر‬ َ : ُ‫الر ُجل‬ َ ‫ص‬ َ ‫َد ُه َو‬ lomiyawlaw; lomiyandap

a malantas i pandapat

ُ‫َد ِهي (ج) أَ ْد ِهيَاء‬ ‫صاب َ ُه بِ َد ِاهيَ ٍة‬ َ َ‫ أ‬:ُ‫َد َهاه‬

mama a malantas i pandapat tikaw niyan skaniyan a pankaw

a phakaantiyor

‫يم‬ َ َ ‫ ا َأل ْم ُر ال ُْمنْ َك ُر‬:‫الد ِاهيَ ُة‬ ُ ‫الع ِظ‬ ُ ‫ ب َ ِصير بِا‬:‫َر ُجل َد ِاهيَة‬ mama a biyaksa ko kapagakal ago kaphandapat‫أل ُمو ِر‬ so manga pankaw o masa a phakaantiyorِ ‫الد ْهر‬ َ ‫َد َو ِاهي‬ ُ ‫الرأْ ِي َوالْبَ َص ِر بِا‬ so akal ago pandapat a malantasِ ‫أل ُمور‬ َ َ ُ‫ َج ْو َدة‬:‫الد َه ُاء‬ so pankaw a btad a phakaantiyor

‫ذ‬ ‫ذَربًا‬ ْ ‫ذَر َب ي َ ْذ ُر ُب‬ َ giyarang iyan so pdang; diyayap iyan so pdang’ kiyamanga niyan so ُ‫ح َده‬ َ َ‫ أ‬: ‫السيْ َف‬ َ ‫ذَ َر َب‬ gomiyarang; domiyayap; komiyamanga

pdang

‫ذَراب َ ًة‬ َ ‫ذَربَا َو‬ َ ‫ذَ ِر َب ي َ ْذ َر ُب‬ minggarang so pdang; mimbaloy so pdang a phamitas ‫اضيا‬ َ :‫السيْ ُف‬ َ ‫ص‬ ً ِ ‫ار َح ِدي ًدا َم‬ َ ‫ذَ ِر َب‬ miyakatompis so dila i ‫ص ٍر‬ َ ‫ ف َُص َح ب َ ْع َد َح‬:‫ذَ ِر َب ِل َسا ُن فُ َال ٍن‬ miyakagarang a phamitas

polan ko oriyan o kabobodbod iyan

mama a maliwanag i katharo

‫ذَ ِرب (ج) ذُ ْرب‬

‫ذَ ِربَة‬ َ so sakit a kapagodowa ‫ب‬ ُ ‫الذ َر‬ so dila’ ‫اللسا ُن‬ َ ِ :‫ال ِْم ْذ َر ُب‬ َ َ‫ذَ ل ََق ي َ ْذل ُُق ذ‬ miyakagarang; miyakatompis ‫القَ ًة‬ babay a maliwanag i katharo

157

miyakagarang so dila; ‫َط ْلقًا‬

ِ ‫ذَ ل ََق‬ ‫ادا‬ ً ‫ َكا َن َح‬:‫الل َسا ُن‬

miyakatompis so katharo

ِ ‫ذَ ل ََق‬ ‫ أَ َح َد ُه‬:‫ين‬ َ ‫الس ِك‬ َ ‫ذَ ِل َق ي َ ْذل َُق‬ miyakagarang; mimbaloy a magarang ‫ذلَقًا‬

giyarang iyan so glat; diyayap iyan so glat

ِ ‫السنَا ُن َو‬ ِ ‫ذَ ِل َق‬ : ‫الل َسا ُن‬ so magarang ‫أَذْ لَق (ج) ذُ لْق‬

miyakagarang so bangkaw ago so dila’‫ب‬ َ ‫ذَ ِر‬

ِ ‫ال َْم ْو‬ miyatay a kawaw ‫ت‬

‫ أَ ْش َر َف ِمنْ ُه َع َلى‬: ‫ذَ ِل َق ِم َن ال َْع َط ِش‬

sa maito bo’ na aya niyan ipatay

‫أَذْ لَق‬ babay a maatay a kawaw ‫ذَ ِلقَة‬

mama a maatay a kawaw

‫ذَ ل َُق ي َ ْذل ُُق ذَ َالقَ ًة‬ ِ ‫ذَ لُ َق‬ miyakagarang so dila; miyakatompis ‫َق‬ َ ‫ ذَ ل‬:‫الل َسا ُن‬ miyakatompis; miyakagarang

‫ِل َسان‬ ِ :‫الذل َُق‬ ُ so dila a magarang a ‫ْح ِدي ُد الْب ِلي ُغ‬ َ ‫الل َسا ُن ال‬ َ dila’ a magarang a matompis ‫ذلْق‬

maongangen i katharo

da makapankhaid sabap ko kabasng ‫ال‬ ً ‫ذَ ْه‬

ُ‫ذَ َهلَ ي َ ْذ َهل‬

o btad; miyakalipat

َ ‫ا‬ da niyan mapankhaid so btad; kiyalipatan‫أل ْمر‬ َ

َ‫ذَ َهل‬

iyan so btad

‫ ن َ ِسيَ ُه َو َغفَلَ َعنْ ُه‬:‫ذَ َهلَ َع ِن ا َأل ْم ِر‬ ِ ً ‫ذَهلَ ي َ ْذ َهلُ ذُ ُهو‬ da makapankhayd sa kiyatkawi ron ‫ال‬ َ piyakilipatan iyan on so btad ُ‫ َج َع َل ُه ي َ ْذ َهل‬:‫أل ْمر‬ َ َ ‫أذْ َه َل ُه ا‬ َ ‫أَذْ َهلَ فُ َالنًا َع ِن ا‬ piyakilipatan iyan ki polan so btad; ‫أل ْم ِر‬

da niyan mapankhaid do btad; kiyalipatan iyan so btad

da niyan pakipankhaydn ki polan so btad ko kiyatkawi ron

‫ر‬ ‫َرأَ َف ي َ ْرأَ ُف َرأْفَ ًة‬ َ inikapdi iyan; inikalimo iyan ‫ف َع َلي ِه‬ ْ َ ‫ َر ِح َم ُه َو َع َط‬: ‫َرأ َف بِ ِه‬ mama a makapdiin ‫َرا ِئف‬ mimbaloy a mala i kapdi ‫ف َرأْفَ ًة َو َرآفَ ًة‬ ُ ‫َر ُؤ َف ي َ ْر ُؤ‬ inikapdi iyan ‫ف‬ َ َ‫ َرأ‬: ‫َر ُؤ َف بِ ِه‬ komiyapdi

158

mama a makapdiin ‫َر ُؤوف‬

‫اح ُموا‬ َ ‫ تَ َر‬:‫تَ َر َاءفُوا‬ inipangapdi iyan skaniyan ‫ام َل ُه بِالرأْفَ ِة‬ َ ‫ َع‬:‫تَ َرأَ َف بِ ِه‬ َ miyangangampdian; miyamangni sa ikapdi ‫ف‬ َ َ‫ِا ْستَ ْرأ‬ mikhomadn ko darpa’ ‫َرب َ َد يَرب ُ ُد َرب ْ ًدا‬ ْ mikhomadn ko darpa; miyaling ko darpa ‫َام‬ َ ‫ أَق‬:‫َرب َ َد بِال َْم َك ِان‬ inagag iyan so korma ko agaga’ ‫خ َزن َ ُه ِفي ال ِْمرب َ ِد‬ َ :‫َرب َ َد التَ ْم َر‬ ْ miyakaitm a masasaog‫ادهُ بِ ُك ْد َر ٍة‬ ُ ‫ ِا ْختَ َل َط َس َو‬:ً‫َربِ َد ي َ ْرب َ ُد ُرب ْ َدة‬ mikhakapdiay siran

a warna a marothm

marothm a warna a maitm (mamamaan) ‫أَ ْربَد‬

)‫َرب ْ َداء (ج‬ rominiga a paras i polan ko ‫ب‬ ِ ‫ ِا ْح َم َر ُح ْم َر ًة ِف َيها َس َواد ِعنْ َد ال َغ َض‬:‫أَ ْرب َ َد َو ْج ُه فُ َال ٍن‬ marothm a warna a maitm (bababayin)‫ُربْد‬

kapkhararangiti ron

َ ‫ تَ َغيَ َم ْت‬:‫الس َم ُاء‬ َ ‫أ ْرب َ َد ِت‬ so pthagoan ko manga kitab ago so ‫الربِي َدةُ (ح) َربَا ِئد‬ َ

milkp so langit; minggabon so langit

manga panoratan

‫ َم ْو ِق ُف ا ِإلبِ ِل َو َم ْح ِب ُس َها‬:‫ال ِْم ْرب َ ُد‬ ُ ‫ َما يُ َجف‬:‫ال ِْم ْرب َ ُد‬ so agaga sa korma; so phagagagan‫َف ِفي ِه التَ ْمر (ج) َمرابِد‬ َ ُ ُ ُ ‫َرب َ َك ي َ ْرب‬ somiyaog; lomiyook; lomiyamk ‫ك َرب ْ ًكا‬ so kodal a onta

:َ‫الش ْيء‬ َ ‫َرب َ َك‬ siyaogan iyan so biyobog a solabay ‫خ َل َط ُه‬ َ :‫َرب َ َك الثَ ِري َد‬ inimbaal iyan sa pangn’ngkn ُ‫س َواه‬ َ :‫َرب َ َك لَ ُه َط َع ًاما‬ َ ‫صنَ َع ُه َو‬

siyaogan iyan so shayi; inisaog iyan so shayi‫خ َل َط ُه‬ َ

sa liyoto iyan

kiyarimbotan sa miyaparampang‫أَ ْمر ُه‬

ُ ‫ ِا ْختَ َل َط َع َليْ ِه‬:‫َربِ َك ي َ ْرب َ ُك َرب َ ًكا‬ mama a karirimbotan ‫َربِك َو َربِيك‬ َ ‫ ِا ْختَ َل‬:‫ِا ْرتَبَ َك ا َأل ْم ُر َعلَيْ ِه‬ kiyarimbotan ko btad sa miyaparampang ‫ط‬ َ ‫ِا ْرتَبَ َك ِفي ا‬ kiyarimbotan ko btad; ‫أل ْم ِر‬ kiyatangkalan ko btad sa di niyan khabolongan

so mama a rimbot i pikir a korang i akal

ُ ‫الض ِع‬ ‫يف ال ِْحي َل ُة‬ َ :‫الربِ ُك‬ َ

miyozor; miyamagoman

159

‫َربَا ي َ ْربُو َرب ْ ًوا َو ُرب ُ ًوا‬

‫اد‬ َ ‫َربَا‬ َ ‫ ن َ َما َو َز‬:ُ‫الش ْي َء‬ miniporo’; minigayaw ‫َع‬ َ ‫ارتَف‬ ْ ‫ َع َال َو‬:‫َربَا‬ mimbkar so biyobog ko kiyaomani ron sa ig ‫َخ‬ َ ‫ص َب َع َليْ ِه ال َْماءُ فَانْتَف‬ ُ ‫الس ِو‬ ُ :‫يق‬ َ ‫َربَا‬ mitho’ so shayi; mithobo’ so shayi

‫َربِ َي ي َ ْربَى َرب ْ ًوا َو ُرب ُ ًوا‬ miyagoyagoyag ko mbwataan i polan sa sii kiran miyakala ‫شأَ ِفي ِه ْم‬ َ َ ‫ ن‬: ‫َربِ َى ِفي ب َ ِني فُ َال ٍن‬ somiyobra; miyoman ‫اد‬ َ ‫ َز‬:‫أَ ْربَى‬ miyagintaw

rinitan iyan skaniyan; sininanad iyan ko kaito iyan

‫ ن َ َشأَ ُه‬:‫َرب َ ُاه‬

َ ‫ تَنَ َشأَ َوتَثَق‬:‫تَ َربَى‬ ‫َف‬ so bobong; so panggaw a lopa’ ‫ض‬ ِ ‫اارتَف ََع ِم َن ا َأل ْر‬ ْ ‫ َم‬:‫الرا ِبيَ ُة‬ َ so tobo’; so lawan; so sobra ُ‫ادة‬ ِ ‫ الف َْضلُ َو‬:‫الربَا‬ ِ َ َ‫الزي‬ miyagintaw; miyaganad; somiyombak

so sakit a tibi; so sakit a lalay; so sakit a kandoda sa rogo’ ‫الرب ُو‬

َ so bobong; so panggao a lopa ‫ الرابِي ُة (ج) ُربًى‬:ُ‫الرب ْ َوة‬ َ َ َ so giyaling a onga sapad a ipephalino ko ‫ال ُْمربَى‬ َ kapekhan sa roti

miyatri; miyoln ‫َرتْقًا‬

‫َرتَ َق ي َ ْرتُ ُق‬ inoln iyan so shayi; piyatri iyan so shayi; tiniman iyan so shayi ‫َح َم ُه‬ َ ‫َرتَ َق‬ َ ‫ َس َد ُه أَ ْو ل‬:‫الش ْي َء‬ inompiyaan iyan so shayi ‫ح ُه‬ َ ‫َرتَ َق‬ ْ َ‫ أ‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫ص َل‬ mindmt; miyagoln ‫ق َرتَقًا‬ ُ َ‫َر ِت َق ي َ ْرت‬ ِ mindmt so shayi; mipatri so shayi ‫ ِانْس َد َواْلتَأَ َم‬:‫الشي ُء‬ َ ْ َ ‫َرت َق‬ nddmt; thitiman (mamamaan)‫أَ ْرتَق‬ nddmt; thitiman (bababayin) ‫َرتْقَاء‬

‫ ِان ْ َس َد َواْلتَ َأ َم‬:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫ِا ْرتَتَ َق‬ so matitiman; so nddkt ُ‫ ال َْمرتُوق‬:‫ق‬ ُ ْ‫الرت‬ ْ َ siyasa iyan sa ngirong ‫َرث ََم يَر ِث ُم َرث ًْما‬ ْ َ َ siyasa iyan a ngirong iyan ُ‫حتَى أ ْد َماه‬ َ ‫ ك َس َر ُه‬:‫َرث ََم أَن ْ َف ُه‬ ِ ِ‫َرث ََم ِت ال َْم ْرأَةُ أَنْف ََها ب‬ pikhamotan o babay a ngirong iyan ‫يب‬ ِ ‫الط‬ biyodbod i katharo ‫َر ِث َم يَرث َُم َرث ًَما‬ ْ ِ ِ ِ ِ ٍ biyodbod i katharo si polan ‫ال ُم ُه آلفَة في لسانه‬ َ ‫ ل َْم يَ ِب ْن َك‬:‫َر ِث َم فُ َالن‬ َ mindmt so shayi; mithiman so shayi

160

mama a bodbod i katharo’‫أَ ْرثَم‬

)‫َرث َْماء (ج‬ ُ ْ ‫ ا َألن‬:‫ال ِْم ْرث َُم‬ so ngirong ‫ف (ج) َمرا ِثم‬ َ dominidaw sa miyatay sa miyangangaloy ً‫َرث َى يَر ِثي َرث ْيا َو ِرث َاءً َو َمرث َاة‬ ً ْ ْ ِ ِ ِ dinidaw niyan so miyatay sa piyangangaloy niyan ‫حاسنَ ُه‬ َ ‫ ب َ َك ُاه ب َ ْع َد َم ْوته َو َع َد َد َم‬:‫َرثَى ال َْميْ َت‬ babay a bodbod i katharo’‫ُرثْم‬

so manga pipiya niyan a parangay

‫ َر َق ِل َحا ِل ِه‬:‫َرثَى لَ ُه‬ kiyalmkan sa ikokopay ‫ض ْعف َوفُتُور‬ َ ‫صاب َ ُه‬ َ َ‫ أ‬:‫َر ِث َي ي َ ْرثَى َرثْيًا َو َرثًى‬ so kalmk ago so kopay ‫ور‬ َ :‫الرثْيَ ُة‬ ُ ُ‫الض ْع ُف َوالْ ُفت‬ َ َ ِ ‫ َو ْج ُع ال َْمف‬:‫الرثْية‬ ِ ‫الر َك ِب أَ ِو ا َأل ْط َر‬ so sakit a olag )‫وما ِتي ِز ْم‬ َ ‫الر‬ َ َ ُ ( ‫اف‬ ُ ‫َاص ِل أ ِو‬ ٍ ‫ َما يُ ْرثَى بِ ِه ال َْميْ َت ِم ْن ِش ْع ٍر َوغَيْ ِر ِه (ج) َم َر‬:‫ال َْم ْرثَاةُ َوال َْم ْر ِثيَ ُة‬ so ipndidaw ko miyatay a pd sa ‫اث‬ inikapdi iyan so btad iyan

bayok ago so salakaw ron

miyalap; miyasm; miyabngang ‫جبا‬ ْ ‫َر‬

ً ‫َر َج َب ي َ ْر ُج ُب‬ ‫ َخافَ ُه َو َهاب َ ُه و َع َظ َم ُه‬:‫َر َج َب فُ َالنًا‬

inikalk iyan si polan; inikasm iyan si polan; inikabngan

iyan si polan

‫ ِا ْستَ ْحيَا‬:‫َرجِ َب ي َ ْر َج ُب َر َجبًا‬ kiyatekawan; miyawan; ‫ع‬ َ ‫ فَ ِز‬:‫َرجِ َب‬ َ ‫ ذَ ب َ َح‬: ُ‫الر ُجل‬ ‫صنَ ٍم َو ُه َو ِم ْن ن ُ ُس ِك ال َْج ِاه ِليَ ِة‬ َ ‫يح َة ِفي َر َج ٍب ِعنْ َد‬ َ ِ‫الذب‬ َ ‫َر َج َب‬ miyaya’ ; miyamamala

miradiyab so mama

somiyombali sa korban ko barahala ko Rajab a pd anan ko simba o Arab a Jāhiliyyah

‫َر َج َب ا ِإلن ْ َسا َن‬ siyolay niyan so korma ka an di khaotang; bikhs iyan so manga raon o ‫ب النَخْ َل َة‬ َ ‫َر َج‬ pimasla iyan so manosiya

korma ko talintang iyan ka an di kitaloga o ndo’

ِ ‫ َمف‬:‫الر َواجِ ُب‬ ُ‫َاصل‬ َ )‫الراجِ بَ ُة (ج‬ َ

so manga anggawta ‫صابِ ِع‬ َ ‫ا َأل‬

o manga kmr; so zoosooran o manga kmr

so olanolan a Rajab a sslaan a olanolan ‫َر َجب‬ a isasapar on so kathidawa

so solay o korma; ‫ُر َجب‬ so kalaawiya sa Madīnah ko olanolan a Rajab‫ب‬ ٍ ‫َر َج‬

)‫ َما ي ُ ْد َع ُم بِ ِه النَخْ لُ (ج‬:‫الر ْجبَ ُة‬ ُ so somang o korma

ِ ‫الر ُس‬ ‫ول ِفي‬ َ َ‫ ِزي‬:‫الرجِ يبَ ُة‬ َ ‫ارةُ َم ِدينَ ِة‬ َ

domiyagdb ‫جسا‬ ْ ‫َر‬

ُ ‫س ي َ ْر ُج‬ َ ‫َر َج‬ ً ‫س‬ َ ‫ ِا ْختَ َل‬:‫الر ْع ِد‬ domiyagdb so dalndg sa magogokt so bto niyan ‫ط َو َع ُظ َم‬ َ ‫س‬ َ ‫َر َج‬ َ ‫ص ْو ُت‬ 161

‫ َه َد َر َش ِدي ًدا‬:‫س الْبَ ِع ُير‬ َ ‫َر َج‬

miyagasokasok so onta;

mizowara sa mabasng miyalang; ‫جسا‬ ْ ‫َر‬

ُ ِ‫س َوي َ ْرج‬ ُ ‫س ي َ ْر ُج‬ َ ‫َر َج‬ ً ‫س‬ inalangan iyan si polan ko btad; ‫حبس ُه‬ َ ‫َر َج‬ َ َ َ ‫ َع َوقَ ُه َو‬:‫س فُ َالنًا َع ِن ا َأل ْم ِر‬ biyalambanan iyan si polan ko btad

mirzik; ‫ِر ْجسا‬

ً

‫ أَتَى‬:‫اس ًة‬ َ ‫س َر َج ًسا َو َر َج‬ ُ ‫س ي َ ْر َج‬ َ ِ‫َرج‬ mama a giimrzik ‫َرجِ س‬ babay a giimrzik ‫َرجِ سة‬

َ miyakarzik ‫اس ًة‬ َ ‫س َر َج‬ ُ ‫س ي َ ْر ُج‬ َ ‫َر ُج‬ miyakarzik so shayi‫ قَ ُذ َر‬:ُ‫الشيء‬ َ ‫َر ُج‬ ْ َ ‫س‬ minggolaola si polan sa marata; mirzik si polan ‫يحا‬ ً ‫ َع ِملَ َع َم ًال قَ ِب‬:‫س فُ َالن‬ َ ‫َر ُج‬ tiyagther so taragombalay

‫ َر َج َف‬:‫س الْ ِبنَ ُاء‬ َ ‫ِا ْرتَ َج‬

so sowara a marsrs; ‫الش ِدي ُد‬ َ

‫الص ْو ُت‬ َ :‫س‬ ُ ‫الر ْج‬ َ

so sowara a matanog

‫ الق َِذ ُر‬:‫س‬ ِ ُ ‫الر ْج‬ so piyakasisingay a galbk ‫يح‬ ِ ُ ‫ ال ِف ْعلُ الْ َق ِب‬:‫س‬ ُ ‫الر ْج‬ so haram a marata a marzik ‫ام‬ ِ ُ ‫ ال َْح َر‬:‫س‬ ُ ‫الر ْج‬ so waswas o shaytan; ‫ستُ ُه (ج) أَ ْر َجاس‬ َ ‫س‬ َ ‫ َو ْس َو‬:‫الشيْ َط ِان‬ ُ ‫ِر ْج‬ so marzik

so gogo’ o shaytan

so parato; so ator a pthagoon ko poro o tali a pthayothonn ko paridi ka

‫اس‬ ُ ‫ال ِْم ْر َج‬

aniyan kalbogi oriyan iyan na limasan ka an on mada so lipaw a mado’

‫َر َجلَ ي َ ْر ُجلُ َر ْج ًال‬ siyogat iyan sa ski: sikiyan iyan ‫اب ِر ْج َل ُه‬ َ ‫ص‬ َ َ‫ أ‬:‫َر َج َل ُه‬ mindilalag ‫ج َل ًة‬ ْ ‫َرجِ لَ ي َ ْر َجلُ َر َج ًال َو ُر‬ mindilalag si polan‫ي َع َلى ال َْم ِشي‬ َ ‫ قَ ِو‬:‫َرجِ لَ فُ َالن‬ mama a palalalag ‫أَ ْر َجل‬

mizki; inilalakaw niyan a ski niyan

babay a palalalag

‫َر ْج َال ُء (ج) ُر ْجل‬

‫ َس َو ُاه َو َزيَنَ ُه‬:‫الش ْع َر‬ َ َ‫َر َجل‬ mithinampakan tharo;‫ال َر ِوي َ ٍة‬ َ ِ‫ ِابْتَ َد َع ُه ب‬:‫ِا ْرتَ َجلَ الْ َك َال َم‬ siyalday niyan so bok

mitharo sa da niyan thalia

162

‫الر ِاك ُب‬ َ َ‫تَ َر َجل‬ ِ ‫تَ َر َج َل‬ mithamama so babay; somiyayan ُ‫ت ال َْمرأَة‬ ْ

tomipad so khokoda’ sa lomiyalag

so babay sa mama

ُ‫الراجِ ل‬ َ

so mama a phlalag so sondaro a ‫َو َر َجالَة‬

‫س (ج) ِر َجال‬ ُ ‫ ِخ َال ُف الْفَا ِر‬: ُ‫الراجِ ل‬ َ phlalag a sopaka o komokoda so matitimo a phlalag

ُ‫الر ْجل‬ َ

so ski ipoon ko itado o bobon na taman ko kmr ُ‫الر ْجل‬ ِ so mama so kamamamai

ُ‫الر ُجل‬ َ

‫الر ُجولَ ُة‬ ُ

nditarn a totoladan sa manga mama ‫ُمر َجل‬

َ ‫ث َْوب‬ ِ ‫ ال ِق ْد ُر ِم َن‬: ُ‫ال ِْم ْر َجل‬ so kodn a lopa odi na galang‫اس‬ ِ ‫ين أَ ِو النُ َح‬ ِ ‫الط‬ somiyagompot so rarangit iyan ‫َضب ُه‬ َ ‫َج‬ ُ َ ‫ ِا ْشتَ َد غ‬:‫اش ْت َم َراجِ ُل ُه‬ somiyolay; somiyomang; miyagr ‫َر َدأ َ يَر َدأ ُ َر ْدءًا‬ ْ َ ‫َر َدأَ ال َْحا ِئ‬ siyomang iyan so klb ka an di khigobar ُ‫ َد َع َم ُه َوق ََواه‬:‫ط‬ mikharata; mikhorang ‫ض َع َوفَس َد‬ ُ ‫ َو‬:ً‫َر ُد َؤ ي َ ْر ُد ُؤ َر َداءَة‬ َ nganin a korang i gona ago arga ‫َر ِديء‬ ِ َ‫ين َوالن‬ ‫اص ُر‬ ِ ُ ‫ ال ُْم ِع‬:‫الر ْد ُء‬ so bagr; so polaos ‫اد‬ ِ ُ ‫ الق َُوةُ َوالْ ِع َم‬:‫الر ْد ُء‬ ِ ‫ الف‬:‫يء‬ so nganin a korang i arga ago mababa i btad‫يس (ج) أَ ْر ِدئَاء‬ ُ ‫الر ِد‬ ُ ‫َاس ُد َوالْخَ ِس‬ َ tominimbang sa kapnd ‫َر َز َن يَر ُز ُن َر ْزنًا‬ ْ iniporo iyan so shayi ka ‫ف َو ْزن َ ُه أ َ ْو ِث َق َل ُه‬ َ ‫ َرف ََع ُه ِليَ ْع ِر‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫َر َز َن‬ so somanga; so ogopa; so tabanga

an iyan katokawii timbang iyan; tinika iyan so shayi i kapnd iyan

‫َر ُز َن ي َ ْر ُز ُن َر َزان َ ًة َو ُر ُزونًا‬ miyakaintad si polan sa bilangataw‫س َك َن‬ َ ‫ َوق َُر َو َح ُل َم َو‬:‫َر ُز َن فُ َالن‬ mimbkn ko darpa iyan ‫ تَ َوقَر‬:‫ج ِل ِس ِه‬ ْ ‫تَ َر َز َن ِفي َم‬ َ miyakaintad a miyabilangataw

so babay a maintad

ِ ‫ُور ِم َن‬ ‫الن َسا ِء‬ ُ ‫الوق‬ َ :‫الر َزا ُن‬ َ

so kaintad

163

‫ ال َْوق َُار‬:‫الر َزان َ ُة‬ َ

so mapnd i timbang so thatana a ‫ن‬ ُ ‫الس ِاك‬

َ

ُ‫ الثَ ِقيل‬:‫ين‬ ُ ‫الر ِز‬ َ

‫ الثَابِ ُت‬:‫ين‬ ُ ‫الر ِز‬ َ mbbkn

‫ ِا ْهتَ َدى‬:‫َر َش َد ي َ ْر ُش ُد ُرشْ ًدا‬ ِ ‫َر‬ mama a matotoro’ i parangay ‫اشد‬ miyatoro;

‫ َر َش َد‬:‫ادا‬ ً ‫َر ِش َد ي َ ْر َش ُد َرشَ ًدا َو َر َش‬ ِ ‫َر‬ mama a mikhasad i kapamimikiran ‫شيد‬ ِ ‫َر‬ piyakatitho niyan so btad iyan ُ‫ش َد أَ ْمره‬ َ pinggonanao niyan; tiyoro iyan skaniyan ‫ َه َداهُ َو َدلَ ُه‬:‫ش َد ُه‬ َ ‫أَ ْر‬ ‫ أَ ْر َش َد ُه‬:ُ‫َر َش َده‬ ِ ‫َر َش َد الْق‬ kiyokom o kali so wata sa mikhasad a mangoda sa ‫ش ِد ِه‬ ْ ‫ ق ََضى بِ ُر‬: ‫الصبْ َي‬ َ ‫َاض ُي‬ pinggonanao niyan skaniyan

kiyabaligan

ُ‫ َط َل َب ِمنْ ُه أَ ْن يُ ْر ِش َده‬:‫ِاستَ ْر َش َد ُف َالنًا‬ ْ ِ so kaatora ko kanggasto sa di kaola o tamok ِ‫إلنْفَاق‬ ِ ‫تَ ْرشي ُد ا‬

miyangni sa toroan ki polan

sa da a bali niyan

so magiinontolan a komkdg ‫َعنْ ُه‬

ِ ‫الر‬ ‫يم َع َلى َط ِر ٍيق َال يَ ِحي ُد‬ ُ ‫ ال ُْم ْستَ ِق‬:‫اش ُد‬ َ

ko lalan a mathito sa di ron zilay

ِ ‫الر‬ so manga Khalīfah a kipagiinontolan ‫اش ُدو َن‬

َ ‫الْخُ َلف َُاء‬ so kiyakhasad o taw sa makapenggiragiray sa skaniyan dn sa miyapokas ko ‫ش ُد‬ ْ ‫الر‬ ُ

kawawatai

ِ ‫الر‬ so ingaran o Allāh a giinggonanao ‫شي ُد‬ َ

a pthoro ko manga kaadn iyan

ِ ‫الر‬ so taw a mikhasad i pamikiran a mapiya ‫شي ُد‬ َ

i kanggiragiray;

ُ ‫الو ِاع‬ so taw a giinggonanao; so pphangosiyat a pphamando; so olowan o ‫ظ‬ َ

:‫ال ُْم ْر ِش ُد‬

polis a tomitikay; so giimangolin ko kapal ko kapzagad iyan ko karang ko kalodan miyator; miyagator

‫صفًا‬ ْ ‫ص ُف َر‬ ُ ‫ص َف ي َ ْر‬ َ ‫َر‬

‫ص ُه‬ َ ‫ص َف‬ َ ‫ َر‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫َر‬ ‫ارةَ ِفي الْ ِبنَا ِء‬ َ ‫َر‬ َ ‫ص َف ال ِْح َج‬

piyagator iyan so shayi piyagator iyan so ator ko kiyambalay

‫ار ْم ْح َك ًما‬ َ :‫صافَ ًة‬ َ ‫ص ُف َر‬ ُ ‫ص َف ي َ ْر‬ ُ ‫َر‬ َ ‫ص‬ piyagator iyan so shayi sa miyagikb ‫حكاَ ٍم‬ َ ‫ َر‬:‫ص َف ا َأل ْشيَ َاء‬ َ ‫َر‬ ْ ‫ص َها بِ ِإ‬ minggikb sa miyaator

164

‫صوفَ ُة‬ ُ ‫ص‬ ِ ُ ‫ارةُ ال َْم ْر‬ َ ‫الر‬ َ ‫ ال ِْح َج‬:‫اف‬ ٍ ‫ض َس َو‬ ‫اد‬ ِ ‫ ُك ُل َمنْبَ ٍت بِأَ ْر‬:‫صافَ ُة‬ َ ‫الر‬ ُ

so pagator a ator so maolad a lopa a babasoka

َ ‫الر‬ َ ‫ َم َح َلة‬:‫صافَ ُة‬ ُ

isa a darpa sa Bagdād a ibabangnsa on so pababayok a si Ma’rūf Ar ‫اد‬ َ ‫بِب ْغ َد‬

Rusāfī

ُ ‫الر ِص‬ َ :‫يف‬ َ ِ ِ ِ ِ ِ ُ ‫َر ِص‬ taw a pzayanan iyan si ‫حاكيه في َع َمله‬ َ ُ‫ ي‬:‫يف فُ َال ٍن‬ so pagator ‫ين‬ ُ ‫الر ِص‬

polan ko goagoay niyan

so phagampiran o kapal odi na so potpot a maolad a babataan a pndapoan o

ُ ‫الر ِص‬ ‫يف‬ َ

manga taw ko pantalan miyakato-a so onga a korma

‫َر َط َب ي َ ْر ُط ُب َر ْطبًا َو ُر ُطوبًا‬

a gadong sa miyakariga

َ ‫الر َط َب‬ ُ ‫ أ ْط َع َم ُه‬:‫َر َط َب فُ َالنًا‬ tiyagithim; miyaoramg ‫ب ُر ُطوب َ ًة َو َر َطاب َ ًة‬ ُ ‫َر ِط َب ي َ ْر َط‬ َ َ‫ ن َ ِد َي َوابْت‬:‫الش ْي ُء‬ tiyagithim so shayi; miyaoramg so‫ل‬ َ ‫َر ِط َب‬

piyakakan iyan si polan sa onga a korma a miyakariga

shayi; miyabasa so shayi

miyakariga so onga a korma ‫َر َطاب َ ًة‬

‫َر ُط َب ي َ ْر ُط ُب‬ miyakariga so gadong a onga a korma ‫ار ُر َطبا‬ َ :‫َر ُط َب الْبُ ْس ُر‬ ً َ ‫ص‬ miyagating so ndo’ sa ‫شب َع بِالْبخَ ا ِر‬ ُ َ َ َ‫ ت‬:‫َر ُط َب ال َْه َو ُاء ُر ُطوب َ ًة‬ masasaog a mawasa

‫ َال َن َون َ ُع َم‬:‫َر ُط َب الْ ُغ ْص ُن‬ sapak a maloway ‫َر ْطب َو َر ِطيب‬ miyakariga so gadong a onga a korma ‫ار ُر َطبا‬ َ :‫َر َط َب الْبُ ْس ُر‬ ً َ ‫ص‬ َ riyams iyan so shayi; biyasaiyan so shayi ‫ ب َ َل َل ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫َرط َب‬ َ َ‫ ِابْت‬:‫تَ َر َط َب‬ miyagating; mimbasa; miyagig ‫ل‬ َ so kiyapakariga o gadong a onga a ‫صير تَ ْمرا (ج) أَ ْر َطاب َو ِر َطاب‬ ُ ‫ ن َ ِض‬:‫ا ُلر َط ُب‬ ً َ ِ َ‫يج الْبُ ْس ِر قَبْلَ أ ْن ي‬ miyakaloway so sapak

korma ko da niyan pn kambaloy a tam’r (so busr na igira gadong so onga o korma, so rutab, na igira miyakariga a miyakamis, na so tam’r na igira miyagango a miyakamismis dn) so kinilaw a mailaw a otan a lthaan a ‫ِر َطاب‬

ِ َ‫ ُك ُل َما أُ ِكلَ ِم َن النَب‬:‫الر ْطبَ ُة‬ )‫َضا َط ِريًا (ج‬ َ ‫ات غ‬ َ maoml

:‫يب‬ ُ ‫الر ِط‬ َ ِ kaoyagoyag a mananaw; kapagintaw a maoml‫َعيش َرطيب‬ ْ َ so maoml; so maloway ‫اللي ُن‬ ْ

165

‫صابَتْ ُه َر ْع َشة‬ ً ‫ش َر ْع ًشا َو ُر َع‬ ُ ‫ش ي َ ْر َع‬ َ ‫َر َع‬ َ َ‫ أ‬:‫اشا‬ mithabkhr; mithagthr; ‫شة‬ َ ‫صابَتْ ُه ِر ْع‬ ُ ‫ش ي َ ْر َع‬ َ ‫َر ِع‬ َ َ‫ أ‬:‫ش َر َع ًشا‬

mithabkhr; mithagthr

mithabadok

‫َر ِعش‬ babay a tatabadn ‫شة‬ َ ‫َر ِع‬ piyakathabkhr yan skaniyan; piyakathabadok iyan ‫ش‬ ُ ‫ َج َع َل ُه يَ ْرتَ ِع‬:‫أَ ْر َع َش ُه‬ piyakathabkhr iyan; piyakathabadok iyan skaniyan ‫ش ُه‬ َ ‫َر َع‬ mithabadok; piyananabad ‫ش‬ َ ‫ َر ِع‬:‫ش‬ َ ‫ِا ْرتَ َع‬ mama a tatabadn; mama a tatabkhrn

‫اش‬ ُ ‫الر َع‬ ُ ِ ُ so sakit a kathabadok ‫اشي‬ ُ ‫الر َع‬ tomigl; ‫ْما‬ ً ‫َرغ ََم ي َ ْرغ َُم َرغ‬ tigl iyan si polan sa piyakarondan iyan ‫ قَسر ُه َوأَذَ لَ ُه‬:‫النًا‬ َ ُ‫َرغ ََم ف‬ َ َ minisaonk ko bayank ‫اب‬ ِ ‫ ل َِص َق بِالتُ َر‬:‫َر ِغ َم ي َ ْرغ َُم َرغ ًَما‬ miyakadapanas; miyakarondan ‫ ذَ َل‬:‫َر ِغ َم‬ tigl iyan; piyakarondan iyan ska niyan ‫َم ُه‬ َ ‫أَ ْرغ‬ so tabkhr

inisaonk iyan a ngirong iyan ko bayank, ilat ko kapakadapanas; ‫أَن ْ َف ُه‬

‫أَ ْرغ ََم‬

piyakadapanas iyan skaniyan

ِ ُ ‫الرغ‬ َ :‫َام‬ inisombo niyan ko bayank, piyakadapanas iyan skaniyan ‫ أَذَ لَ ُه َوأَ َهان َ ُه‬:‫َام‬ ِ ‫أَلْق َُاه ِفي‬ ِ ‫الرغ‬ so bayank ‫َام‬ ِ :‫الرغ ُْم‬ ِ ُ ‫الرغ‬ pinggalbk iyan sa mittgl on ‫ف ََع َل ُه َع َلى َر ْغ ِم ِه‬ mittgl on ‫ْم ِمنْ ُه‬ ِ ‫الرغ‬ َ ‫َع َلى‬ so bayank ‫اب‬ ُ ‫التُر‬

tgl on ‫َعنْ ُه‬

‫َرغ ًْما‬

‫ُرغ َْم أَن َ ُه‬ so apasa; so lindonga; so kaloag a khatkasan ko margn a ‫جأُ َوال ُْمتَس ُع‬ َ ‫ ال َْم ْل‬:‫ال ُْم َراغ َُم‬ َ minsampn mataan a skaniyan na:

mambbtad

miyoro’ ; miyayaw ‫َرف ًْعا‬

‫َرف ََع ي َ ْرف َُع‬ iniporo iyan so taragombalay; piyakaporo iyan so taragombalay ‫ال ُه‬ َ ‫ أَ ْع‬:‫َرف ََع الْ ِبنَ َاء‬ inawidan iyan so shayi ‫ح َم َل ُه َون َ َقلَ ُه‬ َ ‫َرف ََع‬ َ :َ‫الش ْيء‬ 166

‫ َك َف‬:‫َرف ََع يَ َد ُه َع ْن َش ْي ٍء‬ piyakaona niyan si polan ko darpa’ ‫س‬ ِ ‫ ق ََد َم ُه ِفي ال َْم ْج ِل‬:‫َرف ََع فُ َالنًا‬ iniporo iyan so sowara niyan; piyakatanog iyan so lagam iyan ‫ َج َهر بِ ِه‬:‫ص ْوتَ ُه‬ َ ‫َرف ََع‬ َ iniphanon iyan so btad iyan ko kokoman‫ش َكا ِإلَي ِه‬ َ :‫َرف ََع أَ ْم َر ُه ِإلَى ال َْح ِاك ِم‬ ْ inipakarani niyan so shayi ‫ قَرب َ ُه‬:‫الشيءَ ُرف َْعانًا‬ َ ْ َ ‫َرف ََع‬ initompok iyan so thotol ko mitharo-on sa inaloy ‫ص َل ُه بِسنَ ِد ِه ِإلَي ِه‬ َ ‫َرف ََع ال َْح ِد‬ َ ‫ َو‬:‫يث ِإلَى قَا ِئ ِل ِه‬ ْ َ biyokaan iyan so shayi sa da niyan pamaroliyana

niyan so piyangasasandayan on

inangkat iyan ki polan so sikesa sa piyokas iyan on

‫ أَ َزال ََها‬:‫العقُوب َ َة‬ ُ ‫َرف ََع َع ْن فُ َال ِن‬

miyakaoml; miyakananaw; miyakaink miyakaoml so nditarn miyakaporo so ‫ف‬ َ ‫َو َشر‬

ُ

‫َرف َُع ي َ ْرف ُُع َرفَا َع ًة‬

‫ َر َق َو َد َق‬:‫َرف َُع الثَ ْو ُب‬

‫ ِا ْرتَف ََع قَ ْد ُر ُه‬:‫َرف َُع فُ َالن ِرف َْع ًة َو ِرفَا َع ًة‬ pangkatan i polan

miniporo; minigayaw; minibangkowat;‫َد َم‬ َ ‫َوتَق‬

‫ َع َال‬:‫ِا ْرتَف ََع‬

miyaangkat; miyapayong; minikayontong

َ ‫ ِانْتَ َقلَ َو َز‬:‫ِا ْرتَف ََع َعنْ ُه‬ ‫ال‬ mikhokom so dowa a marirido’ ko kokoman ‫حتَ َك َما ِإلَي ِه‬ ْ ‫ ِا‬:‫تَ َراف ََع الْخَ ْص َم ِان ِإلَى ال َْح ِاك ِم‬ ْ miniporo’; miyaangkat ‫َع‬ َ ‫ ِا ْرتَف‬:‫تَ َرف ََع‬ miyaangkat on; miyapokas on

‫ تَنَ َز َه‬:‫تَ َرف ََع َعنْ ُه‬ so kapkhiporo; so kipoporo’; so kaaangkat ‫َاع‬ ُ ‫ا ِال ْر ِتف‬

inangiyasan iyan; inawat iyan; diyapay niyan

so ingaran o Allāh a ‫ْحسنَى‬ ُ ‫ال‬

ْ

ِ‫ ِا ْس ُم ِم ْن أَ ْس َما ِء اهلل‬:‫الرا ِف ُع‬ َ

makanggogonanao sa skaniyan i pmbgay sa kaporo ago pangkatan so kasangkapan a pphamoro’ ُ‫الشيء‬ َ

ْ

‫ آلَة يُ ْرف َُع بِ َها‬:‫الرا ِف َع ُة‬ َ sa nganin

so timbak ko kazbang o pidiyar a tagotao sa di dn khapakay so kainom ago so ‫الرف ُْع‬

َ

kakan o giiphowasa

so pangkatan o taw ‫َوال َْمنْ ِزلَ ِة‬ okit a giikakhokom o marirido ko isa

‫َاع ال َق ْد ِر‬ َ :‫الرف َْع ُة‬ ِ ُ ‫ار ِتف‬ ْ ‫الش َر ُف َو‬ a mattndo a kokoman; so manga okit a ‫ال ُْمراف ََع ُة‬ َ

atoran ko kaphlalakaw o giikakhokom ko kokoman ago so manga bitikan iyan

so baris a dadapann ko Nahū ago so sarf; ‫ُوع‬ ُ ‫ال َْمرف‬

ْ

so shayi a ipoporo’

167

so kibangnsaan ko hadīth ko ‫ال‬ ً ‫ِف ْع‬

ِ ‫ُوع ِم َن ال َْح ِد‬ َ ‫ َما أُ ِض‬: ‫يث‬ ‫يف ِإلَى النَ ِب ِي ق َْو ًال أَ ْو‬ ُ ‫ال َْم ْرف‬

Rasūlullāh  sa alowin so manga sanday niyan ko kiyapanothola on o miyamanothol on

‫َرف ََق ي َ ْرف ُُق ِرفْقًا َو ِم ْرفَقًا َو َم ْرفَقًا‬ inikapdi iyan skaniyan sa miyatona on a bago niyan ‫يع ُه‬ َ ‫ َال َن لَ ُه َجا ِنبُ ُه َو َح ُس َن‬:‫َرف ََق بِ ِه‬ ُ ‫ص ِن‬ mithangka ko kaphlalakaw sa di magaan na di pman malombat; ‫ص َد‬ َ َ‫ ِاقْت‬:‫السيْ ِر‬ َ ‫َرف ََق ِفي‬ komiyapdi; kiyanonoowan

mizokod ko kaphlalakaw niyan

‫ار َر ِفيقًا‬ َ :‫َرف َُق ي َ ْرف ُُق َرفَاقَ ًة‬ َ ‫ص‬ a tarapika i polan; miyaadn a ko a inampda ‫حب ِت ِه‬ ُ ‫ ِفي‬: ‫ُكنْ ُت ِفي َرفَاقَ ِة فُ َال ٍن‬ َْ‫ص‬ miyonot;

miyaadn a ko

i polan

‫َر ِفيق (ج) ُرفَقَاء‬ so babay a inampda’ tarapika ‫َر ِفيقَة (ج) َرفَا ِئق‬ inioman iyan so shayi ko isa a shayi; initapi iyan so shayi ko ‫ْح َق ُه بِ ِه‬ َ ِ‫الش ْي َء ب‬ َ ‫أَ ْرف ََق‬ َ ‫ أَل‬:‫الش ْي ِء‬ so mama a inampda

isa a shayi

inipagonota iyan skaniyan; ‫َو ِرفَاقًا‬

‫َرا َف َق ُه ُم َرا َف َق ًة‬

initharapika iyan ska niyan

pinggonaan iyan skaniyan; iniganap ‫َع‬ َ ‫ِانْتَف‬

:‫ِا ْرتَف ََق بِ ِه‬

iyan skaniyan

‫ِا ْرتَف ََق‬ miyagonota siran a dowa kataw; mitharapika ‫تَرافَقَا‬ َ

miyamagonota so pagtaw; mithatarapika so pagtaw ‫الق َْو ُم‬

siran a dowa kataw

‫ َرف ََق‬:‫تَ َرفَ َق ِب ِه‬ miyangangampdian ska niyan on; piyangni ‫ستَرفَ َق ُه‬ ْ ْ ‫ِا‬ inikapdi iyan skaniyan

niyan on a ikapdi iyan

‫ ال َْج َما َع ُة‬:‫الرفْ َق ُة‬ ِ ُ ‫الرفْ َق ُة َو‬ so onota; so inampda ; so tarapika ‫يق‬ ُ ‫الر ِف‬ َ

so sagorompong a mamagonota; so kapamagonota’ ‫حب ُة‬ ُ ‫َو‬ ْ ‫الص‬

َ

ِ ‫الشي‬ so taw a phagingd ko ‫وعي‬ ُ ُ

ُ

‫ ال ُْم َو ِاط ُن ِفي ال ُْم ْجتَ َم ِع‬:‫يق‬ ُ ‫الر ِف‬ َ parinta a Komonista

‫ال ُْم َرا ِف ُق‬ so nganin a giinggonaan a oganapa o nganin a salakaw ron, datar o tolang a ‫َق‬ ُ ‫ال ُْم ْرتَف‬ so onota’; so inampda; so tarapika’

oganapa o walay a di ron khablag

so oganapa o nganin a giinggonaan a di ron khapokas

168

‫ال َْم ْر ِف ُق‬

so oganapa o bandaran a di ron khapokas a datar o manga lalan iyan so ‫ال َْم ِدينَ ِة‬

‫َم َرا ِف ُق‬

manga solo’ iyan so manga kakar iyan so manga pakaig iyan, ago so salakao ron so siko o lima ‫ق‬ ُ ‫ال َْمر ِف‬

:‫ال ِْم ْرف َُق‬ so oganapa o walay datar o tolang iyan so lalan iyan so manga tampadan ‫الدا ِر‬ َ ‫ِم ْرف َُق‬ ْ

iyan so kalamalama niyan ago so manga kasangkapan iyan

miyakadaya sa kaloag a pagpr ago tamok

ِ‫الر ْزق‬ ِ ‫اب نِ ْع َم ًة َو َس َع ًة ِم َن‬ َ ‫ص‬ َ َ‫ أ‬:‫َرفَ َه ي َ ْرفَ ُه َرف ًْها َو ُرفُو ًها‬ mama a makadadaya sa tamok ‫َرا ِفه‬ ‫َرا ِف َهة‬

babay a makadadaya sa tamok

‫ ِاتَ َس َع َو َال َن‬:‫َرفَ َه َعيْ ُش ُه‬ mimbaloy a maloag i kapphagintaw ‫ َرفَ َه‬:‫َاهي ًة‬ َ ِ ‫َرفُ َه ي َ ْرفُ ُه َرفَا َه ًة َو َرف‬ taw a makadadaya ko kapephagintaw ‫َر ِفيه‬

miyakaloag so kaoyagoyag iyan sa miyakananaw

piyakadaya iyan skaniyan ko kapphagintaw

‫ َج َع َل ُه ِفي َرفَا َه ٍة‬:‫َرف ََه ُه‬

piyakasawit iyan a ginawa niyan sa kapakadaya ‫ن َ َع َم َها‬

:‫َر َف َه نَف َْس ُه‬

:‫تَ َرفَ َه‬ so darpa a pphanmbatmbangan a katatagoan sa manga gitagita a ‫ال َْم َكا ُن التَر ِفي ِهي‬ ُ ْ mindayadaya sa kaloag a kapphagintaw‫َرفَ َه‬

pkhadkaan o ginawa ko karorobasa on ko sabaad a manga masa

ِ‫الر ْزق‬ ِ ‫العيْ ِش َو ِس َع ُة‬ َ ‫ َر ِغ ُد‬:‫الرفَا َه ُة‬ َ so kapakadadaya ko kaloag o kapephagintaw sabap ko kaaadn o tamok ‫ الرفَا َه ُة‬:‫َاهي ُة‬ َ ِ ‫الرف‬ َ َ so kapakadadaya ko kaloag a kapephagintaw

a kakayaan

miokir; gomiyaang sa mipharas inokiran iyan so nganin sa pipharasan iyan sa manga ‫َو َزيَنَ ُه‬

‫ُش َرق ًْشا‬ ُ ‫َش ي َ ْرق‬ َ ‫َرق‬

‫ نَق ََش ُه َو َز ْخ َرفَ ُه َو َح َسنَ ُه‬:‫َرق ََش ُه‬ gaang

pipharasan o soroyan so katharo iyan; piphandaraan o toriro so ‫ال َم ُه‬ َ ‫َك‬

‫َش النَ َم ُام‬ َ ‫َرق‬

katharo iyan a di bnar

‫ َكا َن بِ ِه‬: ‫َش َرق ًَشا َو ُرق َْش ًة‬ ُ ‫ش ي َ ْرق‬ َ ‫َر ِق‬ bontal a gagaangan a okir a mapiya i paras (mamamaan) ‫أَ ْرقَش‬ mipharas sa minggaang ‫ْشة‬ َ ‫َرق‬

bontal a gagaangan a okir a mapiya iparas (bababayin) ‫ُرقْش‬

)‫َرق َْشاء (ج‬

inokiran iyan; pipharasan iyan; giyaangan iyan sa parayasan a mapiya i ‫َش ُه‬ َ ‫َرق‬

:‫َرق ََش ُه‬

paras

‫ تَ َز ْخ َر َف َوتَ َزيَ َن‬:‫َش‬ َ ‫تَ َرق‬ ِ ‫تَ َرق ََش‬ mithatanosan so babay; mitha-is so babay sa ithatanosan ُ‫ت ال َْمرأَة‬ ْ mimbontal sa mapiya i paras

169

so nipay a bortikan i warna a datar o phaparasan, odi na so ‫جِ لْ ِد َها‬

‫ ال َْحيَة َِلرق َْش ِة‬:‫الرق َْش ُاء‬ ُ

kakrang o kobal iyan so warna a gagaangan sa ‫ح ِو َها‬ ْ َ ‫َون‬

ٍ ‫اخ ِت َال ُط ا َألل َْو ِان ِم ْن ُك ْد َر ٍة َو َس َو‬ ‫اد‬ ْ ‫ ل َْون ِفي ِه نُقُوش أَ ِو‬:‫الرق َْش ُة‬ ُ

manga okir; odi na so kambobortikan o warna sabap ko warna a maitm a kasasaogan sa marothm a salakaaw a warna tomiyapi’ miyanapi; ‫َو َرق َْع ًة‬

‫َرق ََع ي َ ْرق َُع َرق ًْعا‬

‫َرق ََع الثَ ْو َب‬ inompiyaan iyan so btad iyan ‫ح َها‬ ْ َ‫ أ‬:‫ور ُه‬ َ ‫ص َل‬ َ ‫َرق ََع أُ ُم‬ tiyapian iyan so nditarn

‫ َح ُم َق‬:‫َرق َُع ي َ ْرق ُُع َرقَا َع ًة‬ mama a bon’g ‫َر ِقيع (ج) ُرق ََعاء‬ babay a bon’g ‫يعة (ج) َرقَا ِئع‬ َ ‫َر ِق‬

miyabon’g

‫ َرق ََع ُه‬:‫َرق ََع ُه‬ so kapanapi sa rdit a nditarn; so kaolna a kobal ko pali ko lawas a miya abis on ‫يع‬ ُ ‫التَ ْر ِق‬ piyanapian iyan

so kabobon’g so kakhokorang o akal

‫ ال َْح َماقَ ُة‬:‫الرقَا َع ُة‬ َ

ُ‫ َما يُ ْرق َُع بِ ِه الْخَ ْرق‬:‫الرق َْع ُة‬ ُ so sardit a karatas odi na kobal a pzoratan ‫الرق َْع ُة‬ ُ ِ ِ َ so sagintas ko lopa’ ‫ الق ْط َع ُة‬:‫ض‬ ِ ‫الرق َْع ُة م َن األ ْر‬ ُ so papanan o satoran a pat i rogo a kayo ‫ج‬ َ ‫ُرق َْع ُة‬ ِ ْ ‫الش ْط َرن‬ so soson a kazorat ko basa Arab ‫ط الرق َْع ِة‬ ُ ُ ‫َخ‬ so taw a bon’g i pamikiran ‫ق‬ ُ ‫ ا َأل ْح َم‬:‫يع‬ ُ ‫الر ِق‬ َ

so tiyabas a ipthapi ko lbo o nditarn

so tiyapian’ so tapi’ ko nditarn; so mama a mala i sima ko langowan taman a

‫ال ُْم َرق َُع‬

skaniyan na miyabarasa so tatapian a nditarn a giinditarn o manga Sūfī pthapian tano so doniya tano sa

‫ال ُْم َرق ََع ُة‬

‫ن َ ْرق َُع ُدنْيَانَا ِلتَ ْم ِز ِيق ِدي ِننَا فَ َال ِدينُنَا يَبْقَى َو َال َما ن ُ َر ِق ُع‬

giikazakisi o agama tano…. na da malamba so agama tano ago da pn so pphanapian tano, maana sa taw a ilangn iyan so agama niyan sa arap ko doniya iyan na palaya iyan dn oto mapakada sa da a manggona niyan on

‫َرقَا ي َ ْرقُو َرق ًْوا‬ َ ‫َرقَا‬ miyangalaothowan so papanok; miyangimporoan so papanok ‫َع‬ َ ‫ارتَف‬ ْ ‫ َس َما َو‬:‫الطا ِئ ُر‬ miyamotar ‫َر ِقي يَر ِقي َرقْيا َو ُرقْيا َو ُرقْي ًة‬ َ ً ً ْ َ piyamotaran iyan so pkhasakit ُ‫ َع َوذَه‬:‫يض‬ َ ‫َر ِق َي ال َْم ِر‬ miyangimporoan

170

‫ص ِع َد‬ َ :‫َر ِق َي ي َ ْرقَى َرقْيًا َو ُرقْيًا َو ُرقْيَ ًة‬ miyamanik ko pondiyong ‫َع ِإلَي َها‬ ْ َ ‫ ِا ْرتَف‬:‫َر ِق َي ِإلَى ال ِق َم ِة‬ miyamanik ko palaw َ‫ْجبل‬ َ َ ‫َر ِق َي ال‬ miyanik ko towak ‫َر ِقي الس َل َم‬ ُ َ ِ piyakaozor iyan so pangkatan o gomagalbk َ‫العامل‬ َ ‫َرقَى‬ miyamanik; miphaporo’ ‫َع‬ َ ‫ ِا ْرتَف‬:‫ِا ْرتَقَى‬

miphaporo; miyanik; miyamanik

‫ تَ َولَى‬:‫ش‬ َ ‫الع ْر‬ َ ‫ِا ْرتَقَى‬

َ ْ‫ال ُْمل‬ miphantaw ko panggaw sa siyolot ‫ك‬

iyan so kadato

‫ِا ْرتَقَى ِإلَى ال َْم ْج ِد‬ miyamanik; miyakaporo’‫ ِا ْرتَقَى‬:‫تَرقَى‬ َ

miphaporo ko bantogan

ُ‫العا ِمل‬ َ ‫تَ َرقَى‬ so potar; so tawar ‫الر ِقي ُة‬ َ ُ

miyakaozor so pangkatan o gomagalbk

so kasangkapan a ipphamanik; so towak ُ‫ال ِْمرقَاة‬

ْ

a maakina a ipphoro iyan so taw; so sapangkat

َ َ ْ ْ ‫ص ِع ْد ُت ِم ْرقَاةً أ ْو‬

miyanik ako sa sapangkat odi na ‫ِمرقَتَي ِن‬

dowa pangkat

‫َر َك َن ي َ ْر َك ُن َر ْكنًا َو ُر ُكونًا‬ َ ‫ َم‬:‫َر َك َن ِإلَيْ ِه‬ miyampil on; miyanarig on ‫ن‬ َ ‫ال ِإلَيْ ِه َو َس َك‬ miyanarig on; somiyana on ‫ ِا ْعتَ َم َد َع َلي ِه‬:‫َر َك َن ِإلَي ِه‬ ْ ْ

miyampil; romiyamog; romiyampi’

‫ َر ُز َن‬:‫َر ُك َن ي َ ْر ُك ُن َر َكان َ ًة َو ُر ُكون َ ًة‬ mama a mabkn a thatana’ ‫َر ِكين‬

mithakna; mimbkn; minintad ‫َو َوقُر‬

َ

babay a mabkn a thatana ‫َر ِكينَة‬

‫الر ْك ُن‬ ُ ْ so onayan o shayi a pd ko lawas iyan ‫ن‬ ُ ‫الرك‬ ُ so onayan o sambayang ‫ال ِة‬ َ ‫الص‬ َ ‫ُر ْك ُن‬ so sasoko ko payagan o radiyo a ‫وع ُم َعي ٍن‬ ُ ‫ َجا ِنب ِم ْن ب َ َرا ِم ِج ا ِإلذَ ا َع ِة يُخَ َص‬:‫الر ْك ُن‬ َ ٍ ‫ص ِل َم ْو ُض‬ ُ so rogo’ o shayi; so katampar a sabala

missnggay so bandingan on

so pangkat a kadato ko kazondaro a maporo; so taw a ‫ش‬ ِ ‫ال َْجي‬

ْ

‫ ُرتْبَة ِفي‬:‫الر ْك ُن‬ ُ

minisampay ko pangkat a maporo ko katao ko kazondaro a datar o ptharoon a (General ko army)

171

‫َر َوى ي َ ْر ِوي َريًا‬ piyamakaigan iyan so pagtaw inipanagb iyan siran sa igَ‫ستَقَى ل َُه ُم ال َْماء‬ ْ ‫ ِا‬:‫َر َوى الق َْو َم‬ ِ ‫يث أَ ِو‬ piyanothol iyan so Hadīth ‫ح َم َل ُه َون َ َق َل ُه‬ َ ‫َر َوى ال َْح ِد‬ َ :‫الش ْع َر ِر َوايَ ًة‬ miyanothol; miyamakaig

piyamakaigan iyan so ibabasok ُ‫سقَاه‬ َ

:‫الز ْر َع‬ َ ‫َر َوى‬

miyamakaig; mininom‫َو ِر ًوى‬

‫َر ِو َي ي َ ْر َوى َريًا َو ِريًا‬ mininom sa ig; miyaglb sa ig ‫ش ِب َع‬ َ ‫ َش ِر َب َو‬:‫َر ِو َي ِم َن ال َْما ِء‬ miyakasilm so kayo ‫ تَنَ َع َم‬:‫ت‬ َ ‫َر ِو َي‬ ُ ْ‫الش َج ُر َوالنَب‬ ago so mangngtho

piyamanothol iyan so manga Hadīth i polan sa ‫ِر َواي َ ِت ِه‬

‫ َح َملَ ُه َع َلى‬:‫يث‬ َ ‫أَ ْر َوى فُ َالنًا ال َْح ِد‬ initogalin iyan

miyamimikiran si polan ‫َوتَف ََكر‬

َ

‫ ن َ َظ َر ِفي ِه‬:‫َر َوى فُ َالن ِفي ا َأل ْم ِر‬

ko btad a pindirogod iyan

‫ َر ِو َي‬:‫ِا ْرتَ َوى‬ miyamakaig ‫ي‬ َ ‫ َر ِو‬:‫تَ َر َوى‬ َ ‫تَ َر َوى ِفي ا‬ mindirogod ko btad sa kapamimikiran‫أل ْم ِر‬ ِ ‫الو ُع‬ so babay a saladng‫ول‬ ُ ‫ أُنْثَى‬:‫ا َأل ْر ِويَ ُة‬ miyamakaig; mininom

so kapamakaig ‫التَر ِوي َ ُة‬

ْ so gawii a ika walo ko Dul Hijjah‫ج ِة‬ َ ‫ اليَ ْو ُم الثَا ِم ُن ِم ْن ِذي ال ِْح‬:‫التَ ْر ِويَ ُة‬ so panonothol ‫الرا ِوي‬ َ so taw a mapasang i kapanothol ‫ت ِر َوايَتُ ُه‬ ْ ‫ َم ْن َكثُ َر‬:‫الرا ِويَ ُة‬ َ ‫ ال َْمنْ َظ ُر ال َْح َس ُن‬:‫الر َو ُاء‬ ُ ِ َ ‫ الق َص ُة‬:‫الر َوايَ ُة‬ so kapanothol sa thotol; so thotol a matasُ ‫الط ِوي َلة‬ ِ so pangingilain a mapiya

‫الش ُْر ُب التَا ُم‬ ً :‫الر ِو ُي‬ َ mininom ako sa ikainom a phakadnggaw ‫شربًا َر ِويًا‬ ْ ُ ‫َش ِرب ْ ُت‬ ُ ‫ الن َظ ُر َوالتَف ِْك ُير ِفي ا‬:‫الر ِويَ ُة‬ so kandirogod ko btad ‫أل ُمو ِر‬ َ so kainom sa tarotop

‫يح‬ ُ ‫ ال ِر‬:‫الريَا‬ َ َ َ ‫ف ََرس َريَا ُن‬ koda a maoml i likod sabap ko ‫س ِمين‬ َ :‫الظ ْه ِر‬

َ so baw a mamot; so manayo a baw; so ndo’ a mapiya a pakarnggay‫الط ِيب ُة‬

kaooliti ron

paras a mammno; robosan a mbobolanaw

172

َ ‫ َك ِث ُير‬:‫َو ْجه َريَان‬ ‫الل ْح ِم‬

‫ ُم ْمتَ ِلىء‬:‫َريَان ِم َن ال ِع ْل ِم‬ so kakar a maito a phagokitan a ig a ipphamakaig ko ‫ع‬ ُ ‫الز ْر‬ َ ‫ ال َقنَاةُ يُ ْسقَى ِمنْ َها‬:‫ال َْم ْر َوى‬ mammlpl i katao; mala i sowa

ibabasok

‫ز‬ ‫ي َ ْز ُرقُ َز ْرقًا‬ inirapirik o papanok so tai niyan ‫ َر َمى بِ ِه‬:‫الطا ِئر بِس ْل ِح ِه‬ َ ُ َ biyangkawan iyan so totogsn sa bangkawo a ‫اه بِ ِه أ َ ْو َط َعنَ ُه بِ ِه‬ َ ُ ‫ َر َم‬: ِ‫الصيْ َد بِال ِْم ْز َراق‬ miyodo; romiyapirik sa tai

َ‫َز َرق‬ َ‫َز َرق‬ َ‫َز َرق‬

mababa

َ‫ َكا َن أَ ْز َرق‬:‫َز ِرقَ ي َ ْز َرقُ َز َرقًا َو ُز ْرقَ ًة‬ somiyold ko shayi َ‫خل‬ َ ‫ِان ْ َز َرقَ ِفي‬ َ ‫ َد‬:‫الش ْي ِء‬ miyamirobiro َ‫ار أ َ ْز َرق‬ َ :‫ِا ْز َر َق‬ َ ‫ص‬ َ ‫ا‬ sagorompong a manga taw a pd ko Khawārij a ibabangnsa ‫أل َزا ِرقَ ُة‬ mimbiro i warna

siran ko Nāfi’ Bin Al Azraq, a kiyapir iran so Alī ago so manga pd iyan ago so da pakithidawa ko kiphapantagn iran ko Mu’āwiyah, sa piyakay ran so kapamonoa kiran ago so kathabana ko manga karoma iran

ُ‫ا َأل ْز َرق‬ so padaw; so awang a pphoraan ُ‫الز ْو َرق‬ َ so bangkaw a mababa i tadaran‫َصير‬ ُ ِ ‫الر ْم ُح الق‬ ُ : ُ‫ال ِْم ْز َراق‬ miyanganib; miyangantap ‫ َظ َن‬:‫َز َع َم ي َ ْز ُع ُم َز ْع ًما‬ tiyangkd iyan a pamikiran ‫ ِا ْعتَ َق َد‬:‫َز َع َم‬ piyagolowanan iyan so pagtaw ‫ تَأَ َمر‬:‫ام ًة‬ َ ‫َز َع َم َع َلى الق َْو ِم ِز َع‬ َ olowan; nakoda ‫َز ِعيم‬ miyagolowan; minakoda ‫س‬ َ ‫ َس‬:‫َز ُع َم ي َ ْز ُع ُم َز َع َام ًة‬ َ َ‫اد َو َرأ‬ piyagolowanan iyan so pagtaw‫س ُه ْم‬ َ َ‫ َرأ‬:‫تَ َز َع َم الق َْو َم‬ so warna a biro

:‫الز َع َام ُة‬ ِ so olowan; so nakoda’‫يس‬ َ ُ ‫الز ِع‬ ُ ‫ ال َر ِئ‬:‫يم‬

so kapagolowan; so kapnakoda’ ‫اس ُة‬ ِ َ َ‫الري‬

‫ارا‬ ً ‫ارةً َو َم َز‬ َ َ ‫ور َز ْو ًرا َو ِزي‬ ُ ‫ار ي َ ُز‬ َ ‫َز‬ ‫اج ِة‬ َ ‫ أَتَاهُ ِفي َدا ِر ِه ِل ُألن ْ ِس بِ ِه أَ ْو ِل ْل َح‬:ُ‫اره‬ َ ‫َز‬

miyamisita; lomiyaawi binisita niyan skaniyan

mimbongkog a rarb iyan ‫َز َو ًرا‬

173

‫َز ِو َر ي َ ْز َو ُر‬

minibongkog so sabala ko rarb i polan

‫اآلخ ِر‬ َ ‫ص ْد ِر ِه َع َلى‬ َ ‫ أَ ْش َر َف أَ َح ُد َجانِبَ ْي‬:‫َز ِو َر فُ َالن‬ mama a bongkog i sabala a rarb ‫أَ ْز َور‬ babay a bongkog i sabala a rarb

‫َز ْو َراء‬

‫ َم َو َه ُه‬:‫َز َو َر الْ َك َال َم‬ ِ ‫َز َو َر الق‬ kiyokom o kali sa so saksi o ‫ح َك َم بِأَن َ َها ُزور‬ َ ‫َاض ُي‬ َ ‫الش َه‬ َ :َ‫ادة‬ siyayanan iyan so katharo’

mizaksi na kabokhag

mimbibisitai so manga taw ‫اس‬ ُ َ‫الن‬

‫تَ َز َاو َر‬ piyangni niyan on a pamisitaan iyanُ‫اره‬ َ ‫ِا ْستَ َز‬ َ ‫ َم‬:‫ِا ْز َو َر َعنْ ُه‬ tiyangkisan iyan skaniyan; ‫ف‬ َ ‫ال َوان ْ َح َر‬ inawaan iyan skaniyan

so kapamnd; so kathimotimo a giithagongko‫ار‬ َ ُ ‫الز‬

a taw ka an makapalagoy so sakit a domadansal ko ingd

‫ البَ ِاطلُ َوالْ َك ِذ ُب‬:‫ور‬ ُ ُ ‫الز‬ so kasiri; so kasilg o mata ‫الز َو ُر‬ َ so mawatan ُ‫ الب ِعي َدة‬:ُ‫الز ْو َراء‬ َ َ isa a bandaran sa Bagdād‫اد‬ َ َ ‫ َم ِدينَة ِفي ب َ ْغ َد‬:ُ‫الز ْو َراء‬ katharo a kabokhag ‫ق‬ َ ‫ ُم ْع َو َجة َع ِن ال َْح‬:‫َك ِل َمة َز ْو َراء‬ Munarah a makaiindag ‫ َما ِئ َلة‬:‫ارة َز ْو َراء‬ َ َ‫َمن‬ so kabokhag

so kapamisita sa makaisa

‫ار ِة‬ ِ ‫ ال َْم َرةُ ِم َن‬:ُ‫الز ْو َرة‬ َ َ َ‫الزي‬

so mapasang i kapamisita ko salakaw ron‫ار‬ َ ُ ‫الز َو‬ so omoy a lopa a pthagoan sa ig‫الزير‬ ِ

ُ so pphamisitaan a pthonayan sa ‫ار‬ ُ ‫ال َْم َز‬

samaya a pd ko koba o manga Awliya

‫س‬ miyangalintao; mizalamangkiro

‫َس َح َر ي َ ْس َح ُر ِس ْح ًرا‬

‫َس َح َر فُ َالنًا‬ miyaibg iyan si polan a malinank‫ب لُب ُه‬ َ َ ‫ َس َل‬:‫َس َح َر فُ َالنًا‬ kiyataowan iyan si polan

a katharo sa miyaakal iyan

‫ ب َ َك َر‬:‫َس ِح َر ي َ ْس َح ُر َس َح ًرا‬ komiyabalaga so pagtaw ‫ح ِر‬ َ :‫أَ ْس َح َر الق َْو ُم‬ َ ‫الس‬ ُ ‫ص‬ َ ‫اروا ِفي‬ komiyapanay ko kapitapita

174

lomalakaw ko kapitapita

‫ور‬ َ ‫الس ُح‬ َ ‫ ق ََد َم ِإلَيْ ِه‬:‫َس َح َر فُ َالنًا‬ َ somiyold so pagtaw ko kapitapita ‫حروا‬ ُ َ ‫ أ ْس‬:‫ِا ْستَ َح َر الق َْو ُم‬ َ miphowasa ko kapitapita, kiyan iyan so ipopowasa niyan a ‫ور‬ َ ‫الس ُح‬ َ َ‫ أ َكل‬:‫تَ َس َح َر‬ piyakakan iyan si polan ko ipopowasa

pangn’ngkn

ِ ‫الس ْح ُر‬ ِ :ُ‫الس ْح َرة‬ َ ‫آخ ُر‬ so masa a khapita ko magaan dn kazbang o ‫َج ِر‬ ْ ‫الليْ ِل قُبَيْلَ الف‬ ُ ‫الس َح ُر َو‬ َ so pangalintaw; so katao; so salamangkiro

pamorawag a pidiyar

so pangnngkn a pkhn ko kapitapita o

‫ور‬ ُ ‫الس ُح‬ َ

giiphowasa tomiyapong; romiyothk

‫َس َح َق ي َ ْس َح ُق َس ْحقًا‬

‫ َدقَ ُه‬:‫َس َح َق ُه‬ riyopet iyan so shayi sa bininasa niyan ‫ أَ ْه َل َك ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫َس َح َق‬ inilang o Allāh si polan; diyadas o ‫ أَب ْ َع َد ُه‬:‫النًا‬ َ ُ‫َس َح َق اهللُ ف‬

tiyapong iyan; riyothk iyan sa miyagombiyombi

Allāh si polan

‫ ب َ ُع َد أَ َش َد الْبُ ْع ِد‬:‫َس ِح َق ي َ ْس َح ُق ُس ْحقًا‬ tanto a mawatan (mamamaan) ‫س ِحيق‬ َ

miyakawatan

tanto a mawatan (bababayin)‫س ِحيقَة‬ َ

‫ ب َ ِل َي‬:‫َس ُح َق ي َ ْس ُح ُق َس َحاقَ ًة َو ُس ُحوقَ ًة‬ miyakawatan si polan; minibowang si polan ‫ ب َ ُع َد‬:‫الن‬ َ ُ‫َس ُح َق ف‬ َ ‫ ِان ْ َد‬:ُ‫الد َواء‬ mithapotapong so bolong ‫ق‬ َ ‫ِان ْ َس َح َق‬ miyarombay so nditarn ‫ ب َ ِلي‬:‫ب‬ ُ ‫ِان ْ َس َح َق الثَ ْو‬ َ so kawatan; so kinibowang ‫الش ِدي ُد‬ َ ‫ الْبُ ْع ُد‬:‫الس ْح ُق‬ ُ َ : ُ‫الس ُحوق‬ so matas; so malndo ‫الط ِوي َل ُة‬ َ

miyardak; miyaronot; miyagogor

korma a maporo; korma a malndo; ‫حوق‬ ُ ‫َس‬

‫ن َخْ َلة‬

korma a kotayog

ُ‫ ال َْم ْدقُوق‬: ُ‫ال َْم ْس ُحوق‬ mikhayaw ‫سخَ نًا‬ َ ‫َس ِخ َن ي َ ْسخَ ُن‬

so matatapong a mawink a datar o bdak

‫ارا‬ َ ‫َس ِخ َن‬ َ :ُ‫الش ْيء‬ ً ‫ار َح‬ َ ‫ص‬ mikhayaw so mata ‫ن‬ ُ ْ‫العي‬ َ ‫َس ِخ َن‬

mikhayaw so shayi

175

mimbaloy a mayaw; mimbaloy a magaranaw‫سخَ ان َ ًة‬ َ ‫َو‬

‫َسخُ َن ي َ ْسخُ ُن ُسخُ ون َ ًة‬ mikhayaw so shayi ُ‫شيء‬ ْ َ ‫َسخُ َن ال‬ ِ ‫وع ال ُْح ْز ِن تَ ُكو ُن َس‬ ‫ أَق ََر اهللُ َعيْنَ ُه‬:‫اخنَة َو َع ْك ُس ُه‬ َ ‫ أَن ْ َزلَ ُه َما يُبْ ِكي ِه ِ َأل َن ُد ُم‬:‫أَ ْسخَ َن اهللُ َعيْنَ ُه‬

piyakakhayaw o Allāh so mata niyan, tiyoronan iyan sa khigoraok iyan kagiya so lo’ o kamboko’ na mayaw a aya sopaka iyan na so: piyakatnggaw o Allāh so mata niyan, ka so lo’ a kapipiya ginawa na matnggaw

َ ‫َس َخ َن‬ َ‫الش ْيء‬ ِ ‫الس‬ so mayaw; so khakayaw‫ار‬ ُ ‫ ال َْح‬:‫اخ ُن‬ َ so kasangkapan a ipphamakayaw ‫خا ُن‬ َ ‫الس‬ َ

piyakakhayaw niyan so shayi

so mayaw; so kayaw ‫ار‬ ُ ‫ال َْح‬

:‫السخْ ُن‬ ُ

so pangkat o kayaw o lawas ‫السخُ ون َ ُة‬ so pangn’ngkn a phoon ko tapong

ُ ِ ‫السخينَ ُة‬ َ

a di tanto mawink

‫اد‬ َ ‫ َج‬:ً‫َسخَ ا ي َ ْسخُ و َسخَ اء‬ mimbaloy a maginawa; mimbaloy a baramora ‫يما‬ ً ‫ار َج َو‬ َ :ً‫َسخُ َو ي َ ْسخُ و َسخَ َاوة‬ َ ‫ص‬ ً ‫ادا َك ِر‬ ِ ‫َس‬ mama a maginawa ‫خي‬ miyammgay; mimora

‫َس ِخيَة‬ mimbaramora; ‫يما‬ ً ‫ َكا َن َج َو‬:‫َس ِخ َي ي َ ْسخَ ى َسخً ا‬ ً ‫ادا َك ِر‬ babay a maginawa

miyakaginawa sa kapammgay

mindalakaw’ miopak; sominisi

‫َس َد َر ي َ ْس ِد ُر َس ْد ًرا‬

lomiyalakaw si polan sa miphantwepantwek

‫َس َد َر فُ َالن‬

‫ َش َق ُه‬:‫َس َد َر الثَ ْو َب‬ miyalglg a mata niyan sabap ko kabasng ‫ْح ِر‬ َ ‫ تَ َحيَ َر ب َ َص ُر ُه ِم ْن ِش َد ِة ال‬:ً‫ارة‬ َ ‫َس ِد َر ي َ ْس َد ُر َس َد ًرا َو َس َد‬ sinisi iyan so nditarn

o mayaw

ِ َ‫ ل َْم يَ ْهتَ َم َول َْم يُب‬:‫َس ِد َر‬ ‫ال َما‬ ِ ‫َس‬ mama a da a ingat iyan ‫س ِدر‬ َ ‫ادر َو‬

miromparompak sa da dn a ingat iyan ko pzowaan iyan‫صنَ َع‬ َ

ِ ‫َس‬ mitharo sa kathinampakan a di zopozophon ‫اد ًرا‬

‫تَ َك َل َم‬ ِ so kayo a sidr ‫جر ُة النَب ِق‬ ْ َ َ ‫ َش‬:‫الس ْد ُر‬ so kayo sa Sorga a giithamanan o manga Malāikat ‫ْجنَ ِة‬ َ ‫ َش َج َرة ِفي ال‬:‫ِس ْد َرةُ ال ُْمنْتَ َهى‬ so kaoladan a karimpoongan ko asinda a korma ‫س ِدير النَخْ ِل‬ ُ َ 176

‫ َخ َر َج‬:‫َس َر َب ي َ ْس ُر ُب ُس ُروبًا‬ lomiyalakaw ko lopa sa miyamamantk on ‫يها‬ ِ ‫َس َر َب ِفي ا َأل ْر‬ َ ‫ ذَ َه َب َع َلى َو ْج ِه ِه ِف‬:‫ض‬ lomiyalakaw sa tomingkayos

mama a phlalakaw ko lopa

‫َسا ِرب‬

lomitos ‫سربًا‬ َ

َ ‫َس ِر َب ي َ ْس َر ُب‬ َ ‫ َس‬:‫ال َْم ُاء‬ ْ ‫َس ِر َب‬ lomitos so ig; tomiyoga so ltos o ig‫ال‬ ltos o ig

‫َس ِرب‬

‫ أَ َسا َل ُه‬:‫َس َر َب ال َْم َاء‬ phironi niyan so shayi mamakawit; pizarngkap iyan so ‫س َل ُه ِق ْط َع ًة ِق ْط َع ًة‬ َ ‫َس َر َب‬ َ ‫ أَ ْر‬:‫الش ْي َء‬ piyakaltos iyan so ig; piyakatoga iyan so ig

shayi mamakalayog

َ ‫ َس‬:‫ِان ْ َس َر َب ال َْم ُاء‬ ‫ال‬ somiyold ko girb iyan َ‫خل‬ َ ‫ َد‬:‫ِان ْ َس َر َب ِفي ُج ْح ِر ِه‬ lomitos; lomiyabak so ig‫ب‬ َ ‫ ِان ْ َس َر‬:‫تَ َس َر َب‬ َ ‫ِان ْ َس َر َب الق َْو ُم ِفي‬ mizonosono so pagtaw ko lalan ‫ تَتَاب َ ُعوا‬:‫يق‬ ِ ‫الط ِر‬ lomitos so ig; tomiyoga so ltos o ig

so alongalong a datar o ig a pkhailay ‫اب‬ ُ ‫السر‬

َ َ

ko landap a lopa igira maranti so alongan a mayaw so paksol ko didalm a lopa; so girb ‫ب‬ ُ ‫السر‬

َ َ

ko didalm a lopa

‫ ال َقنَاةُ ال َْج ْوف َُاء الَ ِتي تَ ْد ُخلُ ِمنْ َها ال َْماءُ ال َْحا ِئ َط‬:‫الس َر ُب‬ َ ِ so sarngkap a papanok odi na binatang ‫ب‬ ُ ‫الس ْر‬ so salompok a manga ayam ‫اشي ُة ُك ُل َها‬ َ ِ ‫ ال َْم‬:‫الس ْر ُب‬ َ

so pariyop a phagokitan o ig ko klb

so lalan ago so antap

َ :‫الس ْر ُب‬ ‫الو ْج َه ُة‬ ِ ‫يق َو‬ ُ ‫الط ِر‬ َ

‫الص ْد ُر‬ َ :‫الس ْر ُب‬ َ miyagontong sopaka o kiyadoanan ‫ش ِقي‬ ُ ‫ ن َ ِق‬:‫ودا‬ ً ‫َس َع َد ي َ ْس َع ُد َس ْع ًدا َو ُس ُع‬ َ َ ‫يض‬ inipangalimo o Allāh si polan sa ‫ َوفَ َق ُه‬:‫س ْع ًدا‬ َ ‫َس َع َد اهللُ فُ َالنًا‬ so rarb

bigan iyan sa kapago-ontong

‫َم ْس ُعود‬ miyagokor sa mapiya ‫س َع َد‬ َ :ً‫َس ِع َد ي َ ْس َع ُد َس َعا َدة‬ magookor sa mapiya ‫س ِعيد‬ َ bigan skaniyan o Allāh sa mapiya a okor ‫ َوفَ َق ُه‬:ُ‫س َع َد ُه اهلل‬ ْ َ‫أ‬ taw a magoontong

177

taw a ookorn sa mapiya

‫ُم ْس َعد‬

:ُ‫َسا َع َده‬ ِ ‫الس‬ so pamaklawan ‫اع ُد‬ َ

inogopan iyan skaniyan‫اون َ ُه‬ َ ‫َع‬

ُ‫ادة‬ َ ‫الس َع‬ َ ُ ‫ َش ْو‬:‫الس ْع َدا ُن‬ so sorok o korma ‫ك النَخْ ِل‬ َ so kapagoontong

so kayo a sorokn ‫الس ْع َدا ُن‬

َ ِ ‫الس َو‬ so maitm a matiboron a makalilibt ko ‫ح َل َم ِة الثَ ْد ِي‬ َ ‫اد َح ْو َل‬ َ ‫استَ َد‬ ْ ‫ َما‬:‫الس ْع َدان َ ُة‬ َ ‫ار ِم َن‬ َ amama o soso

ٍ ‫ِإ ْس َع‬ katharo a pangni aaya bantak iyan na rk ka so ‫اد‬

‫ادا ل ََك ب َ ْع َد‬ ً ‫ ِإ ْس َع‬:‫َس ْع َديْ َك‬ kapagoontong

sarngkap a manga bitoon ko langit a

‫وم‬ ُ ‫ ُس ُع‬:‫ود‬ ُ ‫الس ُع‬ ِ ‫ود النُ ُج‬ ُ

oman i isa on na pmbthowan sa Sa’d

‫ُورا‬ ً ‫َسف ََر ي َ ْس ِف ُر ُسف‬ َ ‫ َو َض َح َوان ْ َك َش‬:‫َسف ََر ا َأل ْم ُر‬ miyapayag so btad ‫ف‬ somiyawa so babay ‫َت َع ْن َو ْج ِه َها‬ ْ ‫ َك َشف‬:ُ‫َسف ََر ِت ال َْم ْرأَة‬ miyasad sa rido o dowa a marirido’ ً‫َارة‬ َ ‫َسف ََر ي َ ْسف ُُر َوي َ ْس ِف ُر ِسف‬ piyasad iyan so karido o pagtaw ‫ح‬ ْ َ‫ أ‬:‫َسف ََر بَيْ َن الق َْو ِم‬ َ ‫ص َل‬ mama a pamamasad sa rido’‫س ِفير‬ َ َ ‫ َو َض َح َوان ْ َك َش‬:‫أَ ْسف ََر‬ miyapayag ago kiyasawaan; mikhoyakas so malibotng sa ‫ف‬ somiyawa

lominiwanag

ِ ‫ِل ِال ْر ِت َح‬ lomiyayag; tomimbng‫ال‬

‫ َخ َر َج‬:‫َارا‬ ً ‫َساف ََر ُم َساف ََرةً َو ِسف‬ piyakaplayalayag iyan skaniyan; piyakalalakaw niyan ُ‫سفَره‬ َ َ َ ‫ُوت ا‬ so montiya a biro i warna (Sapphire) ُ‫أل ْز َرق‬ ُ ‫ الْيَاق‬:‫السا ِف ُير‬ َ ِ so galbk o sosogoon a ambassador ُ‫َارة‬ َ ‫السف‬

ko isa a ingd ago so darpa a kakadnan iyan

‫السف َُر‬ َ so sagorompong a giimelayalayag ‫ ال ُْمسا ِفرو َن‬:‫السفْر‬ ُ َ ُ َ ِ ِ َ so kitab a mala; so sagintas ko kitāb a Tawrāh ‫اب الْك ِبير‬ ُ َ‫ الْكت‬:‫السف ُْر‬ ُ so pangn’ngkn a loto o ‫صنَ ُع ِل ْل ُمسا ِفر‬ ْ ُ‫ َط َعام ي‬:ُ‫السف َْرة‬ َ ُ so kaplayalayag; so kalalakaw; so katmbng

giimlayalayag; so tatagoan ko loto o lomalayag

178

َ ‫ ال َْما ِئ َدةُ َو َما َع َليْ َها ِم َن‬:ُ‫السف َْرة‬ ‫الط َع ِام‬ ُ ُ ‫الر ُس‬ so sogo a ambassador ‫ول‬ َ َ :‫فير‬ ُ ‫الس‬ so taw a mapasang i kaplayalayag‫ي َع َلى الس َف ِر‬ ُ ‫ الق َِو‬:‫َار‬ ُ ‫ال ِْم ْسف‬ َ

so lamisaan ago so idang on a pangn’ngkn

‫ ِض ُد َع َال‬:‫َسفَلَ ي َ ْسفُلُ ُسفُو ًال َو َسفَالَ ًة َو ُسفَالَ ًة‬ miyakarondan; miyakadapanas ‫س َوذَ َل‬ َ ‫ َخ‬: ‫َسفُلَ ي َ ْسفُلُ َسفَالَ ًة‬ inibaba iyan skaniyan; َ‫سفَل‬ ْ َ‫ َخف ََض ُه َوأَ ْر َس َل ُه ِإلَى أ‬:‫َس َف َل ُه‬ miyaba

siyogo iyan sa kababaan

‫ ِان ْ َح َط‬: َ‫تَ َسفَل‬ so kababaan; so baba’ ُ‫سفَل‬ ْ ‫ا َأل‬ so katampar sa baba ُ‫السا ِفل‬ َ

miyangalimbabaan; miyadarodos

so sagorompong a manga bababa ko pagtaw; ‫اس‬ ِ َ‫الن‬

‫الس ِف َل ُة ِم َن‬ َ

so kalilid a taw

‫َسلَ َخ ي َ ْسلَ ُخ َوي َ ْسلُ ُخ َسلْخً ا‬ liyonit iyan so kobal; liyowas ‫ش َط ُه َون َ َز َع ُه‬ َ ‫ َك‬:‫َس َل َخ الْجِ ْل َد‬

lomiyonit; lomiyowas; komiyobal

iyan so kobal

‫ َك َش َف ُه َوف ََصلَ ُه‬:‫َسلَ َخ ي َ ْسلَ ُخ َس ْلخً ا‬ pimbasaan iyan si polan‫ال ِم ِه‬ َ ‫ آذَ ُاه بِ َك‬:‫َس َل َخ فُ َالن ًا‬

siyawaan iyan ago gitas iyan

sa marata a daora

somiyawa; miyaipos; mikhoyakas

‫ ِان ْ َك َش َف‬:‫ِان ْ َس َل َخ‬

ِ ‫ث َم َع َج ِل‬ ‫يس ِه لَيْ ًال‬ َ ‫ تَ َح َد‬:‫َس َم َر ي َ ْس َم ُر َس ْم ًرا‬ mama a panonothol ko kagagawii ‫سا ِمر‬ َ miyakailm i bontal ً‫س ْمرة‬ َ ُ ‫َس ِم َر ي َ ْس َم ُر‬ miyakailm si polan ‫الن‬ َ ُ‫َس ِم َر ف‬ mama a mailm‫س َمر‬ ْ َ‫أ‬

miyangamnggi manonotholan ago so pd iyan

babay a magalimba

‫َس ْم َراء‬

inithotola iyan ko kagagawii ُ‫امره‬ َ ‫َس‬

َ

‫َس َم َر الْخَ َش َب‬ mithotola siran ko kagagawii ‫امرا‬ َ َ ‫تَ َس‬ miyakailm i warna ‫س َمر‬ َ ْ ‫ِا‬

tiyotok iyan so kayo; piyansar iyan so kayo

179

so mailm ‫س َمر‬ ْ ‫ا َأل‬

ُ

‫السا ِم ُر‬ َ manga Israel sa piyakasimba ‫ي‬ ُ ‫السا ِم ِر‬ َ

so giithototola ko kagagawii si Sāmirī a taw sa As Sāmirah a diyadag iyan so

sapi’ niyan siran sa

َ ِ‫يث ب‬ ‫الليْ ِل‬ ُ ‫ ال َْح ِد‬:‫الس َم ُر‬ َ so kayo a samurah ‫الس ُمر‬ ُ َ so kailm; so warna a mailm ‫الس ْمر ُة‬ َ ُ ِ so giiithotola ko kagagawii ‫ ال ُْمسامر‬:‫الس ِمير‬ ُ َ ُ َ so totok; so pansar ‫ار‬ ُ ‫ال ِْم ْس َم‬

so kapanothol ko kagagawii

‫ات‬ ُ ‫ال ُْم َس َام َر‬ lominindaw ‫سنًا‬ َ ‫َسنَا ي َ ْسنُو‬ lominindaw so kilat َ‫ضاء‬ َ َ‫ أ‬: ُ‫َسنَا البَ ْرق‬ miniporo’ ‫َع‬ َ ‫ ِا ْرتَف‬:ً‫َس ِن َي ي َ ْسنَى َسنَاء‬ maporo’ (mamamaan) ‫س ِني‬ َ maporo’ (bababayin) ‫س ِنية‬ َ َ piyoroan iyan sa pammgayan’ diyawagan iyan sa pirmiyoَ‫ْجا ِئ َزة‬ َ ‫أَ ْسنَى لَ ُه ال‬ so manga thotol a domana a phakatmbang

َ‫ تَيسر َوتَ َهيأ‬:‫تَسنَى لَ ُه ا َأل ْمر‬ َ َ ََ ُ َ ِ ِ so panabo’; so pakaig a pphakapoon ko ‫ الساقي ُة‬:‫الساني ُة‬ َ َ َ َ miyakalbod on so btad

tabay a pthayothonan sa tali so sindaw ُ‫الض ْوء‬ َ

so kaporo’ ‫َاع‬ ُ ‫َوا ِال ْر ِتف‬

:‫السنَا‬ َ

‫الع ُل ُو‬ ُ :ُ‫السنَاء‬ َ so ragon ‫السنَ ُة‬ َ so plit a ig ko lawas a ig a adn a mangagoang iyan a pkhaokitan o ig ko ُ‫ال ُْمسنَاة‬ َ kapagosara on

somiyambr; somiyagozob ‫س ُهو ًكا‬ ُ

‫َس َه َك ي َ ْس َه ُك‬ somiyambr so ndo’; somiyagozob ‫َت‬ ِ ‫َس َه َك ِت‬ ْ ‫ َع َصف‬:‫يح‬ ُ ‫الر‬ so ndo’

mimbaw sa mado ‫س َه ًكا‬ َ

‫َس ِه َك ي َ ْس َه ُك‬ mimbaw so shayi sa baw a mado’‫يه ًة‬ َ ‫َس ِه َك‬ َ ‫ َكان َ ْت َرا ِئ َحتُ ُه َك ِر‬:ُ‫الش ْيء‬ 180

so baw a mado’‫يه ُة‬ َ ‫الْ َك ِر‬

‫ش‬ miyapayag sa alonganglong; miyanaytan

‫الرا ِئ َح ُة‬ َ َ :‫الس ْه َك ُة‬

‫َشبَ َح ي َ ْشب َ ُح َشبْ ًحا‬

‫ ب َ َدا غَيْ ُر َج ِل ٍي‬:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫َشبَ َح‬ ٍ َ‫ َم َدهُ بَيْ َن أَ ْوت‬:‫َشبَ َح الْجِ لْ َد‬ binintng iyan so kobal ko pagltan o pask sa makakayat ‫اد‬ miphayag so shayi sa alongalong

‫ َس َو ُاه َو َع َر َض ُه‬:‫ود‬ َ ‫َشبَ َح ال ُْع‬ miyagolit ‫احا‬ ً َ‫َشبُ َح ي َ ْشب ُ ُح َشب‬ mikhasad so mama sa miyamno a lima niyan ‫ت ِذ َرا َعاهُ َوب َ ُع َد بَي َن َمنْ ِكبي ِه‬ ْ ‫ ِا ْمتَ َأل‬: ُ‫الر ُجل‬ َْ ْ َ ‫َشبُ َح‬ piyakatitho niyan so krg

ago rominibrang a waga niyan

ِ ‫وح‬ ‫الذ َرا َعيْ ِن‬ ُ ُ‫َم ْشب‬ minitolod a idad‫حي ِن‬ َ ‫ أَ َس َن َحتَى َرأَى‬:‫َشبَ َح فُ َالن‬ ْ َ َ‫الشبَ َح َشب‬ mama a mammno i pamaklawan

i polan sa di makanonono ko kiyaloks

َ ِ ‫الس َؤ‬ ‫ال‬ ُ ‫ أل ََح ِفي‬:‫َشبَ َح فُ َالن‬ so bontal a alongalong a pkhailay ko malo ‫ن ب ُ ْع ٍد‬ َ ْ ‫ َما ب َ َدا ل ََك َشخْ ُص ُه غَيْ َر َج ِل ٍي ِم‬:‫الشبَ ُح‬ miyangl mamangni si polan

mawatan; so shaytan a pkhailay sa alongalong

‫ ِظلُ ُه َو َخيَا ُل ُه‬:‫الش ْي ِء‬ َ ‫َشبَ ُح‬ َ so shaytan o miyatay a pkhailay a alongalong ‫شباح‬ َ ْ ‫َشبَ ُح ال َْم ْو ِت (ج) أ‬ miyotol; gomitas ‫شتْرا‬ ً َ ‫َشتَ َر ي َ ْش ِت ُر‬ so along o shayi

‫ ق ََط َع ُه‬:‫َشتَ َر ُه‬ miyaklid so takb a mata niyan ‫ْن َعي ِن ِه‬ ْ ُ ‫ ِان ْ َق َل َب َجف‬:‫َش ِت َر ي َ ْشتَ ُر َشتَ ًرا‬ miyaklid so takb a mata niyan ‫ت َعينُ ُه‬ ْ ْ ‫َش ِت َر‬ mama a klid i takb a mata ‫شتَر‬ ْ َ‫أ‬ piyotol iyan; gitas iyan

‫َشتْ َراء (ج) ُشتْر‬ miyali sa olo; miyali sa paras ‫جا‬ ً َ‫َش َج ي َ َش ُج ش‬ ِ ْ‫ َش َق جِ ْل َد َرأ‬:‫َش َج ُه‬ piyalian iyan skaniyan sa olo ‫س ِه أَ ْو َو ْج ِه ِه‬ babay a klid i takb a mata

odi na sa paras

bithas o lansa a look a ragat; ‫ش َقتْ ُه‬ َ

:‫الس ِفينَ ُة الْبَ ْح َر‬ َ ‫َش َج ِت‬

kitas o padaw a kalodan

‫الش َج ِة ِفي‬ َ ‫ تَبَيَ َن أَث َُر‬:‫َش َج ي َ َش ُج شَ َج ًجا‬ mama a kapapalian sa olo odi na paras ‫شج‬ َ َ‫أ‬

kiyapalian sa olo ‫َج ِبي ِن ِه‬

181

babay a kapapalian sa olo odi na paras so pali sa olo ‫جاج‬ َ ‫ِش‬

‫َش َجاء (ج) ُشج‬

)‫س أَ ِو ال َْو ْج ِه (ج‬ َ ِ ْ‫الرأ‬ َ ‫ ال ُْج ْر ُح ِفي‬:‫الش َج ُة‬

odi na paras

‫َش َج َن ي َ ْش ُج ُن ُش ُجونًا‬ miyagonioniya so marapatik ‫ص ْوتَ َها‬ َ ‫ َر َد َد ْت‬:‫َش َجنَ ِت ال َْح َم َام ُة‬ piyakaawid a akal ‫ش َغ َل ُه‬ َ ‫ أَ َه َم ُه َو‬:‫َش َج َن ا َأل ْم ُر فُ َالنًا َش ْجنًا‬ mirongrong; miyagidayda

o btad si polan

‫ أَ ْح َزن َ ُه‬:‫َش َجنَ ُه‬ mimboko’‫ح ِز َن‬ َ :‫َشجِ َن ي َ ْش َج ُن َش َجنًا‬

piyakamboko iyan skaniyan

‫َشجِ ن‬ َ miyakazosolapida so manga ‫ت فُرو ُع ُه‬ ُ ْ ‫ تَ َشاب َ َك‬:‫أ ْش َج َن ال َك ْر ُم‬ mama a makamboboko

miyamalampak so anggor sa

sapak iyan

‫ أَ ْح َزن َ ُه‬:‫أَ ْش َج َن ا َأل ْم ُر فُ َالنًا‬ ُ ‫ ال ُغ ْص ُن ال ُْم ْشتَ ِب‬:‫الش َج ُن‬ so sapak a miyakazosolapida ‫ك‬ َ

piyakamboko o btad si polan

‫الش َج ُن‬ َ ‫ ال َْه ُم َوال ُْح ْز ُن (ج) أَ ْش َجان‬:‫الش َج ُن‬ َ so awid a akal; so boko’‫جون‬ ُ ‫َو ُش‬

so oman i salompok ko nganin; so sagintas ko nganin

mimboko; ‫ج ًوا‬ ْ ‫َش‬

‫َش َجا ي َ ْش ُجو‬

‫ َح َزن َ ُه‬:‫َش َج ُاه‬ miyasonor o thotol si polan ‫ أَ ْطرب َ ُه‬:‫النًا‬ َ ُ‫يث ف‬ ُ ‫َش َجا ال َْح ِد‬ َ biyongkatan skaniyan o pananadm ko ‫ح ْزن َ ُه‬ ُ ‫ َش َوقَ ُه َو َهيَ َج‬:‫َش َج ُاه تَ َذ ُك ُر ا ِإلل ِْف‬ piyakamboko iyan skaniyan

kiyakhalayama sa somiyagompot so boko’ iyan

mizaringkrng so ‫ح ْل ِق ِه‬ َ

‫الش َجا ِفي‬ َ ‫ض‬ َ ‫ ِا ْعتَ َر‬:‫َشجِ َي ي َ ْش َجى شَ ًجا‬ bakg ko bakrng iyan

‫ ِا ْهتَ َم َو َح ِز َن‬:‫َشجِ َي‬ kiyabongkatan sa ranon ago pananadm ‫لذ ْكرى‬ َ َ‫ ِا ْهت‬:‫َشجِ َي‬ َ ِ ‫اج ِل‬ mama a kabobongkatan sa ranon ‫شج‬ َ mimboko’

‫َشجِ يَة‬ biyongkatan iyan sa ranon na gagaw ُ‫جاه‬ َ ‫ َش‬:ُ‫أَ ْش َجاه‬ babay a kabobongkatan sa ranon

182

so nganin a minibakg ko bakrng a pd sa ‫ح ِو ِه‬ ْ َ‫ن‬

‫ض َون َ ِش َب ِفي ال َْح ْل ِق ِم ْن َع ْظ ٍم أَ ْو‬ َ َ ‫ َما ا ْعتَ َر‬:‫الش َجا‬ tolan ago so datar iyan

so boko’ ago so waid a akal

‫ ال َْه ُم َوال ُْح ْز ُن‬:‫الش ْج ُو‬ َ

so taw a kabobongkatan sa gagaw ago ‫ال َْه ُم‬

‫ َم ْن َش َج ُاه‬:‫الشجِ ُي‬ َ

pananadm; so taw a kabobongkalan sa rata a ginawa

‫َش َح َن ي َ ْش َح ُن َش ْحنًا‬ َ ‫ َح َم َل َها َو َم‬:‫الس ِفينَ َة‬ riyoranan iyan so lansa sa pino iyan ‫أل َها‬ َ ‫َش َح َن‬ romiyoran; mino’; minsk

pinoiyan so pananagoay; tiyagoan iyan

َ‫َش َح َن ا ِإلن َ َاء‬

so pananagoay

‫َش ِح َن ي َ ْش َح ُن َش َحنًا‬ riniit iyan skaniyan; dingki niyan skaniyan ‫ح َق َد‬ َ :‫َش ِح َن َع َليْ ِه‬ rinido iyan skaniyan; inikhararangita iyan skaniyan ُ‫اداه‬ َ ‫ بَاغ ََض ُه َو َع‬:‫احنَ ُه‬ َ ‫َش‬ domingki; sominiig; rominiit

miriridoay siran; ‫اد ْوا‬ َ ‫َوتَ َع‬

‫َضوا‬ ُ ‫ تَبَاغ‬:‫احنُوا‬ َ ‫تَ َش‬

mikhakararangita siran

so dngki; so kapriridoay; ُ‫ضاء‬ َ ‫َوالب ْغ‬

َ

َ ُ‫الع َد َاوة‬ َ ‫ ال ِْح ْق ُد َو‬:ُ‫الش ْحنَاء‬ so kakhakararangita

)‫الس ِفينَ ُة (ج‬ َ َ ‫ َما تُ ْش َح ُن بِ ِه‬:‫الش ْحنَ ُة‬ so lansa a mammlpl a roran ‫حون َ ُة‬ ُ ‫الس ِفينَ ُة ال َْم ْش‬ َ

so roran a phrorann ko padaw odi na kapal‫حن‬ َ ‫ِش‬

so bagr a phagawidan o korinti

‫الش ْحنَ ُة الْ َك ْه ُربَا ِئيَ ُة‬ َ

a apoy go so diyangka iyan

‫َش َرقَ ي َ ْش ُرقُ شَ ْرقًا‬ somibang so alongan ‫ت‬ َ ‫َش َرق َِت‬ ْ ‫ َط َل َع‬:‫س‬ ُ ‫الش ْم‬ biyakgan; mizaringkrng ‫شرقُ شَ رقًا‬ َ َ ْ َ ‫َش ِرقَ ي‬ biyakgan si polan sa ig ‫َص‬ َ ‫ غ‬: ‫َش ِرقَ فُ َالن بِال َْما ِء‬ mizaringkrng so ayog iyan; biyakgan ‫ش ِرقَ بِ ِري ِق ِه‬ َ somibang

ko ayog iyan

ِ ‫بِ َوق‬ linitkaan so maakina ko ‫ُود َها‬

‫َص ْت‬ َ ‫ غ‬:‫َش ِرق َِت اآللَ ُة‬ gasolina niyan

ُ ‫َش ِرق َِت ا َأل ْر‬ َ ‫ َجف َْت ِم ْن َع َد ِم‬:‫ض‬

kiyamaraan a so lopa ko ‫الري‬

da on kapamakaigi

183

kamamaraan (mamamaan)

‫َش ِرق‬

kamamaraan (bababayain)

‫َش ِرقَة‬

‫س‬ َ ‫أَ ْش َرق َِت‬ ُ ‫الش ْم‬ َ miyakalangas a paras iyan ‫شرقَ َو ْج ُه ُه‬ َ ْ ‫أ‬ biyakgan iyan si polan ‫َص ُه‬ َ ‫ أَغ‬:‫أَ ْش َرقَ فُ َالنًا‬ miyanginsbangan; somiyong sa katamapar sa sbangan ِ‫ش ِرق‬ ْ ‫ أَ َخ َذ ِفي ناَ ِحيَ ِة ال َْم‬: َ‫َش َرق‬ mikhamara so lopa ‫ت‬ ُ ‫َش َرق َِت ا َأل ْر‬ ْ َ ‫ أَ ْج َدب‬:‫ض‬ َ َ‫َش َرق‬ tiyapa niyan so sapo ka an magango ‫ح َم‬ ْ ‫الل‬ so kapzalindaw o katao ko doniya a di maggdam ُ‫شراق‬ َ ْ ‫ا ِإل‬ so tlo gawii ko oriyan o gawii a Nahr ko nomanaik‫يق‬ ِ ‫أَيَ ُام التَ ْش ِر‬ somibang so alongan

so lopa a di praotn o ig a Nayl a masibokar igira pimbasokan a kiyapakaigan

‫الش َرا ِقي‬ َ

‫الش ْم ِس‬ َ ِ‫ جِ َه ُة ُش ُروق‬: َ‫الش ْرق‬ َ so bakg a ig ‫ص ُة بِال َْما ِء‬ َ َ ‫ ال ُغ‬:‫الش ْرقَ ُة‬ so manga taw sa kaomag sa sbangan ِ‫ش ِرق‬ ْ ‫ أَ ْهلُ ال َْم‬:‫ال َْم َشا ِرقَ ُة‬ so sbangan

‫الش ْم ِس‬ َ ِ‫ جِ َه ُة ُش ُروق‬: ُ‫ال َْم ْش ِرق‬ so ingd a Islam a sbangan a lopa a Arabia‫العر ِبي ِة‬ َ َ َ ‫ ال ِب َال ُد ا ِإل ْس َال ِميَ ُة ِفي َش ْرقِ ال َْج ِز َير ِة‬: ُ‫ال َْم ْش ِرق‬ so sbangan ago so sdpan ‫ش ِرقَا ُن‬ ْ ‫ال َْم‬ miopak; mingkag ‫ش ِر ُم شَ ر ًما‬ ْ َ ‫َش َر َم ي‬ ْ bingkag iyan so shayi ko kilid iyan ‫ن َجانِ ِب ِه‬ َ ‫َش َر َم‬ ْ ‫ َش َق ُه ِم‬:َ‫الش ْيء‬ so sbangan

mabbngkg sa kilid

‫َم ْش ُروم َو َش ِريم‬

‫َش ِر َم ي َ ْش َر ُم شَ َر ًما‬ mimbngkag so shayi ‫ق‬ َ ‫َش ِر َم‬ َ ‫ ِان ْ َش‬:ُ‫الش ْيء‬ َ mabbngkag (mamamaan) ‫شرم‬ َ ْ ‫أ‬ mabbngkag (bababayin) ‫شرم‬ ْ ُ )‫َش ْر َماء (ج‬ bingkag iyan ‫ش َق َق ُه‬ َ :‫َش َر َم ُه‬ ٍ ‫ ُك ُل َش ٍق غَيْ ُر نَا ِف ٍذ ِفي َجبَ ٍل أَ ْو َحا ِئ‬:‫الش ْر ُم‬ so bngkag a di makatataros ko palaw odi na ‫ط‬ َ mimbngkag

pagalad

so sogod o ragat; so soyok o ragat ‫ِمنْ ُه‬

‫ َخ ِليج‬:‫الش ْر ُم ِم َن الْبَ ْح ِر‬ َ miyamasa; miphasa ‫شرى‬ ً ِ ‫َش َرى ي َ ْش ِري‬ piyamasa niyan

184

‫ بَا َع ُه‬:‫َش َر ُاه‬

piphasa iran skaniyan (a Yūsuf) sa arga a logi (lapis)

)‫َش َر ْو ُه بِثَ َم ٍن بَخْ ٍس (القرآن‬

liyataan a ibol ‫شَ رى‬

ً ‫َش ِر َي ي َ ْش َرى‬ piyangthoan a mariga ‫الشرى‬ َ َ ‫ َخ َر َج َع َليْ ِه‬:‫َش ِر َي الْجِ لْ ُد‬ a ibol so kobal

‫َش ٍر‬ iniphasai niyan skaniyan ‫ بَاي َ َع ُه‬:‫اء‬ َ ‫ار ُاه ُم َش‬ َ ‫َش‬ ً ‫اراةً َو ِش َر‬ miyakiphawala on sa mabasng ‫َج ِفي جِ َدا ِل ِه‬ َ ‫ ل‬:‫ار ُاه‬ َ ‫َش‬ piyamasa niyan skaniyan ‫خ َذهُ بِثَ َم ٍن‬ َ َ‫ أ‬:‫ِا ْشتَ َر ُاه‬ lomiyangkap so marata ‫ َع ُظ َم َوتَفَاق ََم‬:‫اء‬ َ ‫ِا ْستَ ْش َرى‬ َ ‫الش ُر َو‬ ُ ‫الد‬ kobal a e’thoan a ibol a mariga

ago so sakit

‫ ال ُْم ْشتَ ِري (ج) ُش َراة‬:‫الشا ِري‬ َ so ibol a mariga a datar o plata a magatl a masakit ‫ح َكا َك ِة ُم ْؤ ِل َم ٍة‬ َ َ ‫ بُثُور ُح ْمر َك‬:‫الش َرى‬ َ ‫الد َر ِاه ِم‬ so darpa a ndadaklan a arimaw ‫س ِد‬ َ َ ‫ َم ْو ِضع َك ِث ُير ا َأل‬:‫الش َرى‬ so miyamasa; so miphasa

‫ ِمثْ ُل ُه‬:‫الش ْي ِء‬ َ ‫َش ْر َوى‬ korma, maana a ‫ ُم ْع ِدم‬:‫شر َوى ن َ ِقي ٍر‬ ْ َ ‫َال يَ ْم ِل ُك‬ so datar o shayi

da a rk iyan a timbang a koray a od a

kawiwiswisan sa tamok

so dowa a mala a ogat a phagokitan o rogo ko kaphoon iyan ko ‫شرايِين‬ َ

َ

)‫الش ْريَا ُن (ج‬ َ poso’

so mala a bito-on a makabenges (Jupiter)‫شتَ ِرى‬ ْ ‫ال ُْم‬

‫َش َع َر ي َ ْش ُع ُر ِش ْع ًرا‬ َ ‫ ق‬:‫َش َع َر فُ َالن‬ tomiyontol si polan sa bayok ‫الش ْعر‬ َ ِ ‫َال‬ َ gidam iyan; miyagdam iyan ‫س بِ ِه َو َع ِل َم‬ َ ‫ أ َح‬:‫َش َع َر بِ ِه‬ gomidam; mimbayok

‫َش ُع َر ي َ ْش ُع ُر ِش ْع ًرا‬ ِ ‫ ِا ْكتَ َس َب َم َل َك َة‬:‫َش ُع َر فُ َالن‬ miyagonor si polan, mimbaloy a mapasang sa ‫اد ُه‬ َ ‫الش ْع ِر فَأَ َج‬ mimbaloy a pababayok

kambayok

ritian so bagowa mama, maana a kiyabaligan sa inthoan a bok so sabaad ko ‫ال ُم‬ َ ‫ال ُغ‬

‫أَ ْش َع َر‬

lawas iyan

َ ُ‫ أَ ْع َل َم ُه ِإيَاه‬:‫األمر‬ َ ‫أ ْش َع َر فُ َالنًا‬ ِ ‫ ِإ َد َعى أَن َ ُه َش‬:‫تَ َشا َع َر‬ mithararan sa pababayok a mapasang ‫اعر‬ ِ pinggdagdam iyan so shayi َ‫الشيء‬ ْ َ ‫ا ْستَ ْش َع َر‬

piyakitokawan iyan ki polan so btad

185

sagorompong a manga taw a pd ko Ahlu As Sunnah a ‫ش َع ِري َ ُة‬ ْ ‫ا َأل‬ ibabangnsa siran ko Abul Hassan Al Ash’arī

‫الش ِاع ُر‬ َ ِ ‫ َما َو ِلي َج َس َد ا ِإلن ْ َس ِان ُدون َ َما ِس َو ُاه ِم َن‬:‫ار‬ ِ so barot a lapis a nditarn a mirororad ko ‫اب‬ ِ َ‫الثي‬ ُ ‫الش َع‬ َ so pababayok

kobal o ndiditar on

so toos; so tagotao; so papata’; so missngay a toos o oman i ingd ago ‫ال َم ُة‬ َ ‫الع‬ َ

ِ :‫ار‬ ُ ‫الش َع‬

parinta

ِ ‫الش ْع ُر‬ so bok ‫الش ْعر‬ ُ َ so bitoon a masigay a pzbang ko musim a ‫الش ْعرى‬ َ ِ so bayok

pangolaon

so taw a pababayok a di ‫الش َوي ْ ِع ِر‬ ُ

‫الش َع َرا ِء َو ُه َو ف َْوقَ ال ُْمتَ َش ِاع ِر َو ُدو َن‬ ُ ‫ غَيْ ُر النَا ِب ِه ِم َن‬:‫ور‬ َ ُ ‫الش ْع ُر‬

tanto biyaksa a kaporoan o giimbabayobayok, na kababaan o biyaksa a pababayok

‫الش ْع ِريَ ُة‬ َ so kagdam ‫ور‬ ُ ُ ‫الش ُع‬ so bantad ‫الش ِعير‬ ُ َ

so pansit ko langon a soson iyan

‫الش ِع َير ُة‬ َ so kagdam o taw ‫اعر‬ ُ ِ ‫ال َْم َش‬ ِ َ‫ َمن‬:‫َم َش ِاع ُر ال َْح ِج‬ so manga simba ko Hadji‫اس ُك ُه‬ so simba a isosogo o agama

ِ َ‫ َم ْو ِض ُع َمن‬:‫ال َْم ْش َع ُر‬ ‫اس ِك‬ giya Muzdalifah ‫ ال ُْم ْز َد ِل َف ُة‬:‫ام‬ ُ ‫ال َْم ْش َع ُر ال َْح َر‬

so darpa o manga simba ko Hadji ‫ج‬ ِ ‫ال َْح‬

tomiyaroy so kabaya ‫ش ْعفًا‬ َ

‫َش َع َف ي َ ْش َع ُف‬

‫ أَ ْح َرقَ قَ ْلبَ ُه‬:‫َش َع َف ال ُْح ُب فُ َالنًا‬ miyangabaya ‫ش َعفًا‬ َ ‫َش ِع َف ي َ ْش َع ُف‬ kiyabayaan iyan sa inikalalong iyan ‫ش ِغلَ ِب ِه‬ ُ ‫ أَ َحبَ ُه َو‬:‫َش ِع َف ِب ِه‬ so poro iyan ُ‫اله‬ َ ‫ أَ ْع‬:‫الش َع َف ُة ِم ْن ُك ِل َش ْي ٍء‬ َ tiyotong o kabaya si polan

‫َش َع َف ُة ال َْجبَ ِل‬ so liawaw o poso’ ‫ب‬ ِ ‫َش َع َف ُة الْ َق ْل‬ so taw a thatadayan o kabaya a malalalong ‫وف‬ ُ ‫ال َْم ْش ُع‬ miyatong; minikt ‫ال‬ ً ‫َش َكلَ ي َ ْش ُك ُُل َش ْك‬ so poro’ o palaw

186

ِ ِ‫ قَيَ َدهاَ ب‬:‫الداب َ َة‬ ِ ‫الش َك‬ ‫ال‬ َ َ‫َش َكل‬ piyatong iyan a tali so manga ski niyan ‫ش َد ق ََوا ِئ َم َها‬ َ :‫َش َك َل َها بِ ِه‬ biyarisan iyan so kitab ‫الش ْك ِل‬ َ ِ‫ َضبَ َط ُه ب‬:‫اب‬ َ َ‫َش َكلَ ال ِْكت‬ piyatong iyan so onta a tali

‫َش ِكلَ ي َ ْش َكلُ شَ َك ًال‬ َ َ‫َش ِكل‬ mizaog so warna sa salakaw a warna ‫خال ََط ُه ل َْون غَير ُه‬ َ :‫الل ْو ُن‬ ُْ rominiga so mata ‫ح ْمرة‬ َ َ‫ َخال ََط بَي‬:‫العيْ ُن‬ َ ‫َش ِك َل ِت‬ َ ُ ‫اض َها‬ mama a mariga i mata ‫ش َكل‬ ْ َ‫َش ِكل َو أ‬ mimbortikan so warna

‫َش ِك َلة َو َش ْك َالء‬ َ miyakarimbot so btad ‫س‬ َ َ‫ ِالْتَب‬:‫أ ْش َكلَ ا َأل ْم ُر‬ biyarisan iyan so kitab ‫اب‬ َ َ‫أَ ْش َكلَ ال ِْكت‬ siyayanan iyan skaniyan; ‫شاب َ َه ُه‬ َ :‫َشا َك َل ُه‬ babay a mariga i mata

diyatar iyan skaniyan

‫الداب َ َة‬ َ َ‫َش َكل‬ initolad iyan so shayi; ‫ص َو َر ُه‬ َ َ‫َش َكل‬ َ :َ‫الش ْيء‬ piyatong iyan so ayam

iniropa niyan so shayi

‫الْ ُفنُو ُن التَ ْش ِكي ِليَ ُة‬ mimbontal so shayi; miyaniyaropa so shayi ‫ش ْك ٍل‬ َ ‫ار ذَ ا‬ َ َ‫تَ َش َكل‬ َ ‫ تَ َص َو َر َو‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫ص‬ miyakarimbot so btad sa margen a pamimikirann ‫أل ْمر‬ ُ َ ‫ِا ْستَ ْش َكلَ ا‬ ُ ‫ا ِإل ْش َك‬ so karimbot o shyi ‫ال‬ so parangay; so olaola a waraan ‫الطب ُع‬ َ َ :‫الش ِاك َل ُة‬ ْ َ ‫السجِ يَ ُة َو‬ so kapandayan a kapanolad

‫ ال َْجانِ ُب‬:‫الش ِاك َل ُة‬ َ ِ ُ ‫الش َك‬ so patong ‫ الْقَي ُد‬:‫ال‬ ْ

so kilid; so katampar

‫ورتُ ُه‬ َ ‫ َهيْئَ ُة‬: ُ‫الش ْكل‬ َ ُ ‫الش ْي ِء َو‬ َ ‫ص‬ ِ so datar; so saginda; so lagid ‫الش ِبي ُه‬ َ ‫ ال ِْمثْلُ َو‬: ُ‫الش ْكل‬ so kapakaplalagid; so kapakandadatar ‫ ال ُْم َماث َ َل ُة‬:‫شا َك َل ُة‬ َ ‫ال ُْم‬ so nganin a pakarimbot ‫س‬ ُ ‫ ال ُْم ْلتَ ِب‬: ُ‫ال ُْم ْش ِكل‬

so bontal o shayi; so baris o sorat

‫يما‬ ً ‫َش َم ي َ َش ُم َوي َ ُش ُم َش ًما َو َش ِم‬ inbaw niyan; miyabaw niyan ‫حتَ ُه‬ َ ‫ أَ ْد َر َك َرا ِئ‬:‫َش َم ُه‬ mibaw; miyakabaw

kiyasarzban iyan so thotol

187

‫ أَ ْد َر َك َط َر َف ُه‬:‫َش َم الْخَ بَ َر‬

tiyokaw niyan so btad

‫ ِا ْختَبَ َر ُه‬:‫َش َم ا َأل ْم َر‬

mikholayogan sa kaporo’‫ش َم ًما‬ َ

‫َش َم ي َ َش ُم‬ miyakaporo so taragombalay; mikholayogan sa kaporo so ُ‫اله‬ َ ‫ ِا ْرتَف ََع أَ ْع‬:ُ‫َش َم اْ ِلبنَاء‬ taragombalay

‫ َش َم ُه‬:‫ِا ْشتَ َم ُه‬ piyamagbawbaw niyan sa malanat ‫ش َم ُه ِفي ُم ْه َل ٍة‬ َ :‫تَ َش َم َم ُه‬ piyanarzban iyan so btad ‫ ِالْتَ َمس ُه َوتَ َط َلب ُه‬:‫أل ْمر‬ َ َ َ َ ‫تَ َش َم َم ا‬ so maporo’ ‫ ال ُْمرتَ ِف ُع‬:‫ش ُم‬ َ ‫ا َأل‬ ْ piyangebao niyan skaniyan

so maporo’ (bababayin) ‫ش َماء‬ َ

‫َجبَل أَ َشم‬ ngirong a maporo’ ‫شم‬ َ َ‫أَنْف أ‬ palaw a maporo’

ُ ‫ ِإ ْد َر‬:‫الش ُم‬ ‫الر َوا ِئ ِح‬ َ َ ‫اك‬ so kaporo’ o nganin ‫َاع‬ َ ُ ‫ ا ِال ْر ِتف‬:‫الش َم ُم‬ so dagita a mapoti a mamis (water melon) ‫ام‬ َ ُ ‫الش َم‬ so kapakabaw

‫َش َه َق ي َ ْش َه ُق شُ ُهوقًا‬ miyakaporo so taragombalay sa kaothowan ‫ار ِتفَا ُع ُه‬ ْ ‫ َع ُظ َم‬:ُ‫َش َه َق الْ ِبنَاء‬ ِ ‫َش ِاهق (ج) َش َو‬ maporo’ ‫اهق‬ miyangalaothowan sa kaporo’

‫ْس ِفي َح ْل ِق ِه‬ ُ ‫ تَ َر َد َد النَف‬:‫َش ِه َق ي َ ْش َه ُق شَ ِهيقًا‬ miyananggisa gomoraok ‫ص ْد ِر ِه‬ َ ‫ َر َد َد الْبُ َك َاء ِفي‬:‫َش ِه َق‬ inilk iyan so napas iyan sa rarb iyan ‫ص ْد ِر ِه‬ َ ‫ َج َذ َب ال َْه َوا ِء ِإلَى‬:‫َش ِه َق‬

miyananggisagominawa‫س ِم َع‬ ُ ‫َو‬

‫الش ِدي ُد‬ َ ‫الص ْو ُت‬ َ ُ ‫الش ِه‬ َ :‫يق‬ ُ ‫ ِإ ْد َخ‬:‫يق‬ so kailka ko napas sa mabasng ‫الرئَتَي ِن‬ َ ُ ‫الش ِه‬ ِ ‫ال النَف‬ ْ ِ ‫ْس ِإلَى‬ mikharata i paras ‫ش ْو ًها‬ َ ُ‫َشاهَ ي َ ُشوه‬ so sowara a kapananggisa a matanog

‫ قَبُ َح‬:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫َش َاه‬ ِ ‫َشا َه‬ sinta a makatotoro sa miyakaratarata ُ‫ت ال ُْو ُجوه‬ mikharata i bontal

so manga paras

mimbaloy a marata i bontal a malalamang ‫ش َو ًها‬ َ

ُ‫َش ِوهَ ي َ ْش َوه‬ mikharata i paras so shayi ‫ح‬ َ َ‫َش ِوه‬ َ ُ‫ قَب‬:‫الش ْي ُء‬ bontal a marata i paras (mamamaan)‫ش َوه‬ ْ َ‫أ‬

188

bontal a marata i paras (bababayin) liyamang iyan,

‫َش ْو َهاء‬

‫ قَبَ َح ُه‬:‫َش َو َه ُه‬

biyaloy niyan a marata i paras so taw a sadir sabap ko kiyasogat iyan a sakit sa ‫خ ْل َق ُه‬ َ

‫يب بِ َعا َه ٍة غَيَ َر ْت‬ َ ‫ َم ْن أُ ِص‬:‫ال ُْم َش َو ُه‬ miyaalin iyan so paratobowan o lawas iyan

ِ ‫َو‬ so babay a kambing; bilibili; sapi; onta; saladng‫شياه‬

‫الشاةُ (ج) َشاء‬ َ ُ ‫ ال َْم ِل‬:‫الش ُاه‬ so dato ‫ك‬ َ َ

‫ َم ِل ُك‬:ُ‫َش ِاهنْ َشاه‬ َ so lopa a ndadaklan a kambing ‫الشيا ِه‬ َ َ ُ‫ أ ْرض َك ِث َيرة‬:‫ال َْم َشا َه ُة‬ ِ ‫ال ُْم ُل‬ so dato o manga dato’‫وك‬

odi na manga ayam a salakaw

miyagamasamas milay riyantaw niyan milay so gabon o andaon ‫َم َطر ُه‬

ُ

‫يم َشيْ ًما‬ ُ ‫َش َام ي َ ِش‬

‫ ن َ َظ َر ِإلَيْ ِه يَتَ َحق َُق أَيْ َن يَ ُكو ُن‬:‫اب‬ َ ‫الس َج‬ َ ‫َش َام‬ pagoran

‫ تَ َط َل َع ِإلَيْ َها ُمتَ َر ِقبًا‬:‫الش ْي ِء‬ َ َ‫َش َام َمخَ ا ِيل‬ miyagila; mimbalk; mimbalng‫امة‬ َ ‫ َكان َ ْت بِ ِه َش‬:‫َش ِي َم ي َ ْشيَ ُم َشيَ ًما‬ َ mama a magiila ‫شيم‬ َ ْ ‫أ‬

piyagamasamas iyan so paratobowan o shayi

babay a magiila ‫شي َماء‬ َ

ْ so ila; so balng; ‫شر ِة‬ َ َ َ َ‫ َع َال َمة ِفي الْبَ َد ِن يُخَ ا ِل ُف ل َْون ُ َها ل َْو َن الْب‬:‫الش َام ُة‬ ِ so parangay ‫شيم‬ َ ‫الش‬ َ ِ )‫ الْخُ ُل ُق (ج‬:‫يم ُة‬ so inayanan o wata a inimbawta ‫يم ُة‬ َ ‫ال َْم ِش‬

‫ص‬

‫ص ْغ ًرا‬ َ ‫ص َغ َر ي َ ْص ُغ ُر‬ َ ِ ‫ َكان َ ْت ِسنُ ُه أَقَلَ ِم ْن‬:‫ص َغ َر ُه‬ miyaari niyan skaniyan so omor iyan na maito a di so omor ‫س ِن ِه‬ َ miyatampar sa ari

iyan

‫ ق ََل َح ْج ُم ُه أَ ْو ِسنُ ُه‬:‫ص ُغ َر ي َ ْص ُغ ُر ِص َغ ًرا‬ َ ِ )‫ص ِغير (ج‬ miyakaito ko kala ago so omor‫ص َغار‬ َ ُ ِ‫ َر ِض َي ب‬:‫ارا‬ romiyondan sa kabayabaya iyan ‫الض َع ِة‬ َ ‫الذ ِل َو‬ َ ‫ص ُغ َر‬ َ ً ‫ص َغ‬ ِ ‫ص‬ taw a makarorondan ‫اغر‬ َ biyaloy niyan a maito skaniyan

189

‫ص َغ َر ُه‬ َ

piphapakaito iyan skaniyan‫َوأَذَ لَ ُه‬

‫ َحق ََر ُه‬:‫ص َغ َر ُه‬ َ

‫تَ َصاغ ََر فُ َالن‬ ً ُ‫ص ُغ َر ْت ِفي َعيْ ِن ِه ذ‬ miyakarondan on sa kapakadapanas‫ال َو َم َهان َ ًة‬ َ :‫تَ َصاغ ََر ِإلَيْ ِه نَف ُْس ُه‬ kiyatiyokopan ko maito ‫ص َغر‬ َ ْ َ‫ِا ْست‬ phimamaito iyan so shayi; iniitong iyan sa maito‫ص ِغيرا‬ َ ‫ِا ْستَ ْص َغ َر‬ ً َ ‫ َع َد ُه‬:َ‫الش ْي َء‬ so maito a di so salakaw ron; so ari a di so ‫ص َغر‬ ُ ْ ‫ا َأل‬ mimamaito a wata si polan

salakaw ron ko omor

so maroni a dosa‫ص َغا ِئر‬ َ

َ :ُ‫الص ِغ َيرة‬ )‫الذن ْ ُب الْ َق ِليلُ (ج‬ َ َ ‫ َم‬:‫ص ْغ ًوا‬ romiyamig; mithampolid ‫ال‬ َ ‫ص َغا ي َ ْص ُغو‬ َ mithampolid so alongan ko kazedp‫وب‬ َ ‫ص َغ ِت‬ ِ ‫ َمال َْت ِل ْل ُغ ُر‬:‫س‬ َ ُ ‫الش ْم‬ miyayon skaniyan ko pagtaw,

‫ َكا َن َه َو ُاه َم َع ُه ْم‬:‫ص َغا ِإلَى الْق َْو ِم‬ َ sa pd iran so kabaya iyan

da niyan ayoni so kabaya o pagtaw, sa sii aayon ko ‫غَي ِر ِه ْم‬

َ ْ ‫ َكا َن َه َو ُاه َم َع‬:‫ص َغا َع َلى الْق َْو ِم‬

salakaw kiran (sabap ko kiyasold o batang a Ala sangkanan a katharo)

َ ‫ َم‬:‫ص ًغى‬ ‫ال‬ َ ‫ص ِغ َي ي َ ْص َغى‬ َ َ ِ piyamakin’g iyan si polan sa matolangd‫ع ِإلَي ِه‬ ْ َ‫أ‬ ْ َ ‫ أ ْح َس َن اال ْس ِت َما‬:‫ص َغى ِإلَى فُ َال ٍن‬ miyamopoy; miyamito ‫ت بِف َِم ِه‬ َ ‫ص َو‬ َ :‫ص ِف ًيرا‬ َ ‫صف ََر ي َ ْص ِف ُر‬ َ piyopoyan iyan; pinitowan iyan a ngari ‫صفَر بِ ِه‬ َ َ minindag; miyamakin’g; miyangontaling

sa tiyalowan iyan

kiyaawasan sa da dn a ‫ال‬ َ ‫َخ‬

:‫ُورا‬ ُ ‫صف ًَرا َو‬ َ ‫ص ِف َر ي َ ْصف َُر‬ َ ً ‫صف‬ lamba on a mlk bo’

‫اع‬ َ ِ َ‫ص ِف َر الْبَيْ ُت ِم َن ال َْمت‬ kiyaawasan so pananagoay sa panginginomn ‫اب‬ َ ‫ص ِف َر ا ِإلن َ ُاء ِم َن‬ ِ ‫الش َر‬ َ ِ ‫ص ِف َر ْت يَ ُد ُه ِم َن ال َْم‬ kiyaawasan sa tamok ‫ال‬ َ kiyaawasan so walay sa pagigimo

mama a da dn a tangan iyan a tamok piyopoyan iyan skaniyan; pinitowan iyan a ngari sa tiyalowan

‫ص ِفر‬ َ

‫الص ِفي ِر‬ َ ِ‫ َد َعاهُ ب‬:‫صف ََر لَ ُه‬ َ

iyan; sinirbatowan iyan skaniyan

‫الصف َْر ِة‬ َ ‫صف ََر‬ ُ ‫ ل ََون َ ُه ِب‬:َ‫الش ْيء‬ َ َ ‫صف ََر‬ miyaminaningan so warna niyan ‫الل ْو ِن‬ ْ َ‫ار أ‬ َ :‫صف ََر‬ ْ ‫ِا‬ َ ‫ص‬ miyakariga so ibabasok sa miyakatoa a raragonn ‫ع‬ ُ ‫الز ْر‬ َ ‫صف ََر‬ ْ ‫ِا‬

piyakabinanin’g iyan so warna o shayi

190

‫صفَر‬ ْ َ‫أ‬

ibabasok a miyakatoa (mamamaan)

‫صفْر‬ ُ )‫صف َْراء (ج‬ َ َ :‫صف َُر‬ so bolawan, sabap ko kabinaning iyan i warna ‫ب‬ ْ ‫ا َأل‬ ُ ‫الذ َه‬ ibabasok a miyakatoa (bababayin)

‫وم‬ ْ ‫بَنُو ا َأل‬ ُ ‫الر‬ ُ :‫ص َف ِر‬ َ :‫صف ََر ِان‬ so bolawan ago so Za’farān ‫الز ْعفَرا ُن‬ ْ ‫ا َأل‬ َ َ ‫الذ َه ُب َو‬ so lowati ko tiyan; so barirang ko tiyan ‫ودةُ الْب ْط ِن‬ ُ ُ ‫الصف‬ َ َ ‫ ُد‬:‫َار‬

so manga taw sa Rūm a ndadato sa sbangan sa Qustantiniyyah

so olanolan a Safar ‫صفَر‬ َ

‫اس‬ ُ ُ ‫ النُ َح‬:‫الصف ُْر‬ so awas a da dn a lamba on; so Zero ‫ الْخَ ا ِلي‬:‫الصفْر‬ ُ ِ so galang a binaning ‫صفَر‬ ْ ‫ا َأل‬

ُ

ِ so kotika a pnto’; so mattndo a masa a anda i kaoma niyan na ithalmba so ‫الص ْف ِر‬

‫َسا َع ُة‬

pankaw a galbk a pagns

‫ َد ُاء يُ َص ِف ُر ِمنْ ُه ال َْو ْج ُه‬:‫الصف َُر‬ َ َ :‫الصف َْر ُاء‬ so bolawan ‫ب‬ َ ُ ‫الذ َه‬

so sakit a kapaminaningan

so pito a phagiyopn kaan makabgay sa sowara a matanog; so sirbato o trak a ُ‫َارة‬ َ َ ‫الصف‬ phagoni

mindaopay sa matanog

‫ص ْفقًا‬ َ ‫صف ََق ي َ ْص ِف ُق‬ َ

‫ص ْوت‬ َ ‫صف ََق‬ َ ‫ َض َرب َ ُه َض ْربًا يُ ْس َم ُع لَ ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ َ ‫صف ََق‬ iniparapak o papanok so papak iyan ‫حر َك ُه َما‬ َ َ َ‫الطا ِئ ُر َجن‬ َ َ :‫احيْ ِه‬

tiphi iyan so shayi sa kiyangan sa latpik

َ َ‫صف ََق الْب‬ َ ُ‫ َر َده‬:‫اب‬ siyaogan iyan so panginginomn ‫ َم َز َج ُه‬:‫اب‬ َ ‫صف ََق‬ َ ‫الش َر‬ َ ‫ادوا ِإنْفَاذَ البَيْ ِع َض َر َب أَ َح ُد ُه َما يَ َد ُه َع َلى يَ ِد‬ ُ ‫الع َر ُب ِإذَ ا أَ َر‬ َ َ ‫ أَ ْم َض ُاه َو َكان َ ِت‬:‫صف ََق الْبَيْ َع‬ ِ ‫ص‬ piyakanggolalan iyan so kaphasai, adat o manga Arab a igira miphasai siran na ‫اح ِب ِه‬ َ initangb iyan so pinto sa lomiyatka

phagamongn o isa so pd iyan sa lima a tanda sa miyagtas so kiyaphasai, sabap roo na bithowan sa Safaqah, so giikathphiay o dowa a lima o miyamasa ago so miphasa mikhapal; mikhararatan ‫صفَاقَ ًة‬ َ

‫صف َُق ي َ ْصف ُُق‬ َ mikhapal so kiyabins o inawl a dinis ‫ج ُه‬ َ ُ ‫ َكثُ َف ن َ ْس‬:‫صف َُق الثَ ْو ُب‬ َ ُ :‫صف َُق ال َْو ْج ُه‬

mikhararatan so paras; ‫ح‬ َ ‫قَب‬

miyakarata i paras so robosan robosan a kararatan

191

‫ص ِفيق‬ َ

‫صف ََق بِيَ َديْ ِه‬ َ َ ‫ ِا ْض َط َر َب َوتَ َح َر‬:‫الش ْي ُء‬ mithagthr so shayi; ‫ك‬ َ ‫ص َطف ََق‬ ْ ‫ِا‬ mindaopay sa matanog

miyasagala so shayi

َ miphasai so miphasa ago so miyamasa ‫ج َز البي َع‬ ْ َ َ ْ ‫ أن‬:‫تَ َصاف ََق البَا ِئ ُع َوال ُْم ْشتَ ِر ُي‬ so kibasaln o isa sa lima niyan ‫الص َف َق ُة‬ َ

ko palad a lima o pd iyan sa karina sa kiyapagayon ko kiyaphasai

‫صق ًَعا‬ َ ‫صق ََع ي َ ْصق َُع‬ َ miyagnba ko manga ingd ‫ب‬ َ َ ‫ ذَ َه‬:‫صق ََع ِفي الْ ِب َال ِد‬ biyasal iyan si polan; thiphi iyan si polan ‫ضرب َ ُه‬ َ َ َ :‫صق ََع فُ َالنًا‬ miyasogat a pannggaw a ilo ‫يع‬ َ ‫صاب َ ُه أَذَ ى‬ َ َ‫ أ‬:‫صق ًَعا‬ َ ‫ص ِق َع ي َ ْصق َُع‬ َ ِ ‫الص ِق‬ miyagilo so lopa sa kiyabongkosan iyan‫يع‬ ُ ‫ص ِق َع ِت ا َأل ْر‬ َ ‫ ن َ َز َل َع َليْ َها‬:‫ض‬ َ ُ ‫الص ِق‬ so katampar; so kaomag ‫احي ُة‬ ُ َ ِ َ‫ الن‬:‫الصق ُْع‬ miyagnba

so ilo a makapal a pkhikolob ko lopa so taw a maongangn i katharo

‫ ال َْجل ِي ُد‬:‫يع‬ َ ُ ‫الص ِق‬ ‫ الْبَل ِي ُغ‬:‫ال ِْم ْصق َُع‬

ِ ‫ص ْق ًال َو‬ ‫صقَا ًال‬ َ ُ‫ص َقلَ ي َ ْص ُقل‬ َ linimbasan iyan; kiyamanga niyan ُ‫اله‬ َ ‫ َج‬:‫ص َق َل ُه‬ َ lominimbas; mionas

َ ‫السي‬ linimbasan iyan so pdang; kiyamanga niyan so pdang; inonasan iyan so ‫ف‬ َْ

َ‫ص َقل‬ َ

pdang

‫ َه َذب َ ُه َون َ َم َق ُه‬:‫ص َقلَ َك َال َم ُه‬ َ َ ً ‫س َم ْصقُو‬ miyakakindat; ‫ال‬ َ ُ‫ص ِقلَ ي َ ْص َقل‬ َ َ ‫ َكا َن أ ْم َل‬:‫ص َق ًال‬

inirmasan iyan so katharo iyan

mimbaloy a pangilakilatan

ُ ‫الصق‬ ِ :‫َال‬ so kalilimbasan a masinaw; ‫لو‬ َ ُ ‫ ال َْم ْج‬: ُ‫الص ِقيل‬

so kakindat o limbas; so kalimbas ُ‫الص ْقل‬ َ

so makakamanga a matiyaya

‫ص ِقيل‬ َ ‫َسيْف‬ somiyola; miyangasang so sakit ‫صلْبا‬ َ ً َ ‫صلَ َب ي َ ْص ُل ُب‬ miyangasang so ‫َت‬ ْ ‫ ِا ْشتَ َد ْت َو َطال‬:‫ص َلبَ ِت ال ُْح َمى َع َلى فُ َال ٍن‬ َ pdang a kalilimbasan a komikindat

mayaw ki polan

‫ص َل َب‬ َ siyola skaniyan o mayaw ‫ْحر‬ َ ُ َ ‫ص َلبَ ُه ال‬ siyola iyan so lawas ‫الْجِ س َم‬

ْ

192

‫س‬ َ ‫ص َلبَتْ ُه‬ َ ُ ‫الش ْم‬ tomigas; mithiman ‫ي‬ َ ‫ ِا ْشتَ َد َوق َِو‬:‫ص َالب َ ًة‬ َ ‫صلُ َب ي َ ْصلُ ُب‬ َ mizalay sa kros so nasrani ‫ص ِليبا‬ َ ً َ ‫ ِاتَخَ َذ‬:‫ص َل َب النَ ْص َرانِ ُي‬ piyakatgas iyan so shayi ka an makabagr ُ‫ ق ََواه‬:‫الشي َء‬ َ ْ َ ‫ص َل َب‬ tiyopal skaniyan o alongan sa mayaw

‫ تَ َش َد َد َوتَق ََوى‬:‫تَ َص َل َب‬ tomigas so ogat sa miyada so ‫ فَ َق َد ِلينَ ُه‬:‫الشريَا ُن‬ ْ َ ‫تَ َص َل َب‬ mithgas; mimatgas

kaoml iyan

mithgas ko tindg iyan sa di ron magawa

‫ تَ َش َد َد ِفي ِه‬:‫الرأْ ِى‬ َ ‫تَ َص َل َب ِفي‬ so katgas; ‫الب َ ُة‬ َ ‫الص‬ َ

‫الش ِدي ُد‬ َ :‫الص ْل ُب‬ ُ َ ‫َار‬ so bkhokong; so tolan ko likod a onayan ‫الظ ْه ِر‬ ُ ُ ‫ فَق‬:‫الص ْل ُب‬ so kros ‫يب‬ َ ُ ‫الص ِل‬ so matgas ‫ي‬ ُ ‫الْ َق ِو‬

so manga Nasrani sa Aurupa a giyobat iran so manga Muslim sa sbangan a ‫الص ِلي ِبيو َن‬ َ

ُ

thatanda siran sa Kros ko pagltan o Qarn a 11th na taman ko 13th.

‫ص َال ًحا‬ َ ‫صلَ َح ي َ ْصلُ ُح‬ َ mithagompiya so shayi ُ‫الشيء‬ َ ْ َ ‫ص َل َح‬

miompiya; miniya

َ ‫ َز‬:‫ص َال ًحا‬ ‫ال َعنْ ُه‬ َ ‫صلُ َح ي َ ْصلُ ُح‬ َ inompiyaan iyan so shayi َ‫الشيء‬ ْ َ‫أ‬ ْ َ ‫ص َل َح‬ piyasad iyan so lt iran a dowa ko karido iran ‫ح بَينَ ُه َما‬ ْ َ‫أ‬ ْ َ ‫ص َل‬ mithagompiya ‫اد‬ ُ ‫الْفَس‬

َ

َ :‫صال ََح ُه‬ َ ُ‫صافَاه‬ ٍ ‫ال َما بَيْنَ ُه ْم ِم ْن ِخ َال‬ َ ‫ َز‬:‫ص َط َل َح الق َْو ُم‬ miphapasada so pagtaw sa da dn a rido iran ‫ف‬ ْ ‫ِا‬ iniphasada iyan; inipliwanaga iyan skaniyan

miyamagompiyai siran ‫َحوا‬ ُ ‫تَ َصال‬

‫ص َال َح ُه‬ َ ‫ِا ْستَ ْص َل َح‬ ْ ‫ َط َل َب ِإ‬:‫الش ْي َء‬ so kaopakat o sagorompong sa isa a nganin‫وص‬ ٍ ‫ ِا ِتفَاقُ َطا ِئ َف ٍة َع َلى َش ْي ٍء َمخْ ُص‬:‫ص ِط َال ُح‬ ْ ‫ا ِال‬ so kathatagompiya ‫َام ُة‬ َ َ ‫ ا ِال ْس ِتق‬:‫الص َال ُح‬ inompiyaan iyan so shayi

ِ ‫الص َال‬ so pakayan a o matago ko nganin na ‫حي ُة‬ َ َ

khapakay skaniyan ko salakaw ron

‫وم ِة‬ ُ َ ‫ ِإن ْ َه ُاء الْخُ ُص‬:‫الص ْل ُح‬ so piyagayonayonan a imbtho ko nganin, ‫ح‬ ُ ‫ال ُْم ْص َط َل‬ so kaphasada ko simokt

193

sii ko isa a blangan a katao

:‫ال َْم ْص َل َح ُة‬ sasoko ko pangadapan ko parinta a adn a missnggay ‫ار ٍة‬ َ ‫ َهيْئَة ِإ َدا ِريَة ف َْر ِعيَة ِم ْن َو َز‬:‫ال َْم ْص َل َح ُة‬ so kamapiyaan ‫ال َْمنْف ََع ُة‬

a galbk iyan a sakodo ko kalangkapan a pagtaw

‫صلْيًا‬ َ ‫صلَى ي َ ْص ِلي‬ َ iniyaw niyan so shayi ko apoy ‫َاه ِفي النَا ِر‬ َ ‫ص َلى‬ َ ُ ‫ أَلْق‬:‫الش ْي َء‬ somiyombo ko apoy ‫صلًى‬ َ ‫ص ِل َي ي َ ْصلَى‬ َ siyombowan iyan so apoy sa ‫يها‬ َ ‫ ِا ْحتَ َرقَ ِف‬:‫ار‬ َ َ َ‫ص ِل َي الن‬ miniyaw

miyarobrob on

miyamapaig ko apoy; ‫ستَ ْدفَأَ بِ َها‬ ْ ‫ِا‬ َ َ‫ص َط َلى الن‬ ْ ‫ ِا‬:‫ار‬ miyamakayaw ko apoy

ِ miyaromasay ko btad ‫ش َدتَ ُه‬ so bowayowa sa borok

‫ َعانَى‬:‫ص َط َلى بِا َأل ْم ِر‬ ْ ‫ِا‬ ِ ‫ ِم َد ُق‬:‫الص َاليَ ُة‬ ‫يب‬ ِ ‫الط‬ َ

mioln; lomikhb; miyoor

‫ص ًما‬ َ ‫ص َم ي َ ُص ُم‬ َ

inoln iyan so katiya; piyooran‫س َد َها‬ َ

:َ‫ورة‬ َ َ ‫َار‬ ُ ‫ص َم الق‬

iyan so katiya

siyabot iyan so ndao

‫ َو َع ُاه‬:‫س‬ َ ‫ص َم‬ َ َ ‫الد ْر‬

‫ ذَ َه َب َس ْم ُع ُه‬:‫ص َم ًما‬ َ ‫ص َم ي َ َص ُم‬ َ miyabiso so tangila niyan ‫ت‬ ْ ‫ ُس َد‬:‫ص َم ْت أُذُ ن ُ ُه‬ َ mithiman so lawas sa daa ‫ص َمتًا‬ ْ ‫ص ْلبًا ُم‬ ُ ‫ َكا َن‬:‫ص َم الْجِ ْس ُم‬ َ miyabiso; miyabngl

smba niyan

timan a da a smba niyan ‫صماء‬ َ

‫ص َم‬ َ َ‫أ‬ tomiyangkd ko shayi sa pnggolaolaan iyan dn ‫ص َم َم في شي ٍء‬ َ mithararan sa bngl a di niyan khang so thotol ‫يث‬ َ ‫تَ َص َام ال َْح ِد‬ so biso ; so bngl ‫ص ُم‬ َ ‫ا َأل‬ miyabiso; miyabngl

‫الص ْل ُب ال ُْم ْص َم ُت‬ ُ :‫ص ُم‬ َ ‫ا َأل‬ so olanolan a Rajab a daa ba on ‫ َر َجب‬:‫ص ُم‬ َ َ ‫الش ْه ُر ا َأل‬

so timan a matgas a da a smba niyan

kathidawa ko manga Arab

so oln; so poor

194

ِ :‫الص َم ُام‬ ِ ‫اد‬ ُ ‫الس َد‬

inoln iyan so katiya

‫ ِاتَخَ َذ ل ََها ِص َم ًاما‬:َ‫ورة‬ َ َ ‫َار‬ ُ ‫ص َم َم الق‬

‫الص َم ُم‬ َ so piyaganakanakan; so lmbak; so look o nganin ‫يم‬ َ ُ ‫الص ِم‬ so taw a tomthkhs ko pnggolaolaan iyan ‫ص ِم ُم‬ َ ‫ال ُْم‬ so kabiso; so kabngl

sa di dn tharg

‫ص َهبًا‬ َ ‫ص ِه َب ي َ ْص َه ُب‬ َ َ ‫ص ِه َب‬ mimbinaning i warna a masasaog a warna ‫اض‬ ٍ َ‫صف ََر َضا ِربًا ِإلَى ُح ْم َر ٍة َوبَي‬ ْ َ‫ َكا َن أ‬:‫الل ْو ُن‬ َ mikhalawag i warna

a mariga ago mapoti

:‫ص َهبًا‬ َ ‫ص ُهوب َ ًة َو‬ ُ ‫ص ُه َب ي َ ْص ُه ُب‬ َ َ ‫ ذُ و‬: ‫ص َه ُب‬ so warna a mabibinaning a ‫اض‬ َ ‫ص َف ِر‬ ِ َ‫الضا ِر ِب ِإلَى ال ُْح ْم َر ِة َوالْبَي‬ ْ ‫الل ْو ِن ا َأل‬ ْ ‫ا َأل‬ mimbinaning i warna ‫ب‬ َ َ ‫ص ِه‬

kasasaogan sa mariga ago mapoti

warna a mabinaning ‫ص ْهب‬ ُ

)‫ص ْهبَاء (ج‬ َ

: ‫الص ْهبَ ُاء‬ َ ُ so warna a mabinaning a masasaog a mariga ‫اض‬ ِ َ‫صف َْرة تَ ْض ِر ُب ِإلَى ال ُْح ْم َر ِة َوالْبَي‬ ُ :‫الص ْهبَ ُة‬ ُ so pakabrg ‫الْخَ ْمر‬

ago mapoti

‫ض‬ ‫َضبَ َط ي َ ْض ِب ُط َوي َ ْضبُ ُط َضبْ ًطا‬ inimpit iyan ago inipir iyan sa siniyap iyan ‫ح ِف َظ ُه‬ َ :‫َضبَ َط ُه‬ inipir iyan ago ginikb iyan sa ‫ح َك َم ُه َوأَتْ َقنَ ُه‬ ْ َ‫ أ‬: ‫َضبَ َط ُه‬

minimpit;miyator; komiyompn; gominggn

siniyap iyan

‫َضبَ َط الْ ِب َال َد‬ inimpit iyan so kitab sa ‫ش ْك َل ُه‬ َ ‫ص َل َح َخلَ َل ُه َو‬ َ َ‫َضبَ َط ال ِْكت‬ ْ َ‫ أ‬:‫اب‬ inimpit iyan so ingd sa inator iyan

biyarisan iyan ago inator iyan

‫ قَبَ َض ُه‬:‫َضبَ َط ال ُْمتَ َه َم‬ mithimbang so‫ َع ِملَ بِيسا ِر ِه َك َع َم ِل ِه بِي ِمي ِن ِه‬:‫ضب ًطا‬ َ ََ َ َ ‫َض ِب َط ي َ ْضبَ ُط‬ diyakp iyan so kassnditan

galbk iyan

‫أَ ْضبَط‬ babay a thitimbang i galbk ‫ضبط‬ ْ ُ )‫َضبْ َطاء (ج‬ miphorong sa miyaator so nganin ‫ضبو ًطا‬ َ :‫ِان ْ َضبَ َط‬ َ ‫ص‬ ُ ْ ‫ار َم‬ mama a thitimbang i galbk

195

so impit a langkap a ipndayag on so manga gintasan ‫ُج ْز ِئيا ِت ِه‬

‫ ُح ْكم ُك ِلي يَنْ َط ِب ُق َع َلى‬:‫الضابِ ُط‬ َ

َ

iyan

so komikibir ko sondaro ‫الشر َط ِة‬ ُ ‫َو‬

ْ

‫ لَقَب ِفي ال َْجيْ ِش‬:‫الضابِ ُط‬ َ

odi na polis a pkhaonotan so lalag iyan

‫ ق َِوي َش ِديد‬:‫َر ُجل َضابِط‬ so daptaran ko ‫س ِمي ٍة‬ َ ْ ‫ ِسجِ ل يُ َد َو ُن ِفي ِه َما يَق َُع ِفي جِ ْل َس ٍة َر‬:‫ال َْم ْضبَ َط ُة‬ mama a mabagr a matgas

kiyanggolalan o kiyapamagodasa

piyapa iyan a bagang; kikhb iyan manamar piyapa iyan so shayi sa giya bagang iyan i inikkhb iyan on;

‫س َض ْر ًسا‬ ُ ‫س ي َ ْض ِر‬ َ ‫َض َر‬

ِ ‫ َع َض ُه بِأَ ْض َر‬:َ‫الشيء‬ ‫اس ِه‬ َ ‫َض َر‬ ْ َ ‫س‬ biyagangan iyan komkhb

‫ ِا ْشتَ َد َع َليْه‬:‫الز َما ُن فُ َالنًا‬ َ ‫س‬ َ ‫َض َر‬ miyangingilo so ngipn iyan ko mazm ‫ض‬ ِ ‫ َك َل َث ِم ْن تَنَ ُاو ِل ال َْحا ِم‬:‫س َض َر ًسا‬ ُ ‫س ي َ ْض َر‬ َ ‫َض ِر‬ miyakabasng i parangay si polan ‫س‬ َ :‫س فُ َالن‬ َ ‫ص ُع َب ُخ ُل ُق ُه َو َش ِر‬ َ ‫َض ِر‬ miyangilo skaniyan o mazm ‫ض‬ ُ ‫أَ ْض َر َس ُه ال َْحا ِم‬ riyomasay o masa si polanِ

so kibbtad o liyawaw lopa ko manga bobongan iyan ago so manga ‫يس‬ ُ ‫التَ َضا ِر‬ kapantaran iyan

ِ ‫س‬ ُ ‫الض ْر‬ so ngipn a panask a aya kaphagtho iyan na igira mikhasad so taw (wisdom ‫ْل‬ ِ ‫العق‬ َ ‫س‬ ُ ‫ِض ْر‬ so ngipn a bagang

tooth)

‫َض َر َع ي َ ْض َر ُع ُض ُرو ًعا‬ somiyoso so maito a wata; liyalp ‫ع أُ ِم ِه‬ َ ‫ تَنَ َاو َل َض ْر‬:‫يع‬ ُ ‫الر ِض‬ َ ‫َض َر َع‬ somiyoso; lomiyalp

o pzoso so soso o ina iyan

‫َض ِر َع ي َ ْض َر ُع َض َر ًع َاو َض َرا َع ًة‬ domiyapanas on; romiyondan on ‫ض َع‬ َ ‫ ذَ َل َو َخ‬:‫َض ِر َع ِإلَيْ ِه‬ َ mama a domadapanas ‫ضرع‬ َ ْ ‫أ‬ babay a romorondan ‫ضر َعاء‬ ْ َ piyakapangalimbabaan iyan si polan sii rkaniyan; ‫ض َع ُه َوأَذَ لَ ُه‬ َ ‫ أَ ْخ‬:‫أَ ْض َر َع فُ َالنًا ِإلَيْ ِه‬

mithapapay; domiyapanas; romiyondan; miyangalimbabaan

piykadapanas iyan si polan sii rkaniyan

‫ َشاب َ َه ُه‬:‫ار َع ُه‬ َ ‫َض‬ mizayana siran; milagid siran; mindatar siran; miyagizan siran; mizapowa ‫شاب َ َها‬ َ َ‫ ت‬:‫ار َعا‬ َ ‫تَ َض‬ siyayanan iyan skaniyan

siran sa bontal ago langka’

mirondarondan on

196

َ‫ تَ َذلَل‬:‫تَ َض َر َع ِإلَيْ ِه‬

miyangangarapan ko Allāh sa

ِ‫تَ َض َر َع ِإلَى اهلل‬

miyangalimbabaan on so soso a phagmbowatan o gatas

‫الض ْر ُع (ج) ُض ُروع‬ َ

da a ibabasok iyan ago da a ‫ضرع‬ َ

ْ

‫َمالَ ُه َز ْرع َو َال‬

gatas iyan, ilat ko kamrmr

‫َضنَا ي َ ْضنُو َضنْ ًوا َو َضنًا‬ ِ َ‫َضن‬ miyabarmbad so babay sa ‫ َكثُر نَس ُل َها‬:ُ‫ت ال َْمرأَة‬ ْ َ ْ mimbarmbad; miyababad

mindakel i moriyataw

kiyapasangan ‫جِ س ُم ُه‬

ْ

َ‫ ِا ْشتَ َد َم َر ُض َه َحتَى ن َ َحل‬:‫َض ِن َي ي َ ْضنَى َضنًى‬ ko sakit sa riyayor so lawas iyan

mama a rarayorn a sakit ‫ض ٍن‬ َ

‫َض ِنيَة‬ inirondan skaniyan o sakit sa riyayor ‫ أَثْ َق َل ُه‬:‫ض‬ ُ ‫أَ ْضنَ ُاه ال َْم َر‬ so sakit a maotl a mabasng ‫الش ِدي ُد‬ َ ‫ض‬ ُ ‫ ال َْم َر‬:‫الضنَى‬ َ babay a rarayorn a sakit

romiyamig; romiyampi ‫ض ِويًا‬ ُ ‫َو‬

‫َض َوى ي َ ْض ِوي َضيًا‬ َ ‫ َم‬:‫َض َوى ِإلَيْ ِه‬ romiyampi on sa tomiyapi on ‫ض َم‬ َ ْ ‫ال َوان‬ initapiiyan on si polan; ‫ض َم ُه‬ َ :‫َض َوى ُف َالنًا ِإلَيْه‬

inirampi iyan on si polan; initaalok iyan on si polan

‫ َض ُع َف َو ُه ِز َل‬:‫َض ِو َي ي َ ْض َوى َض ًوى‬ ُ ‫ أَتَى ِب َول ٍَد أَ ْو ن َ ْس ٍل َضا ٍو أَ ْي َض ِع‬:‫أَ ْض َوى‬ miyakalobay i manga ‫يف‬

miyakalobay ago riyangkiyang

moriyataw a manga balisakitn ago da a manga otk iyan

ٍ َ‫ تَ َز َو ُجوا َغ ِريب‬:‫ ِا ْغتَ ِربُوا َال تُ ْض ُووا‬:‫يث‬ ِ ‫ِفي ال َْح ِد‬ ْ ‫ات ِليُق َِو َي‬

sii ko Hadīth na pitharo o Nabī  ‫نَس ُل ُك ْم‬

a: Pangaroma kano sa miyakaawagawag, ka an makabagr so manga moriyataw niyo, ka so kapangaroma a ko tanto a madazg na pkhawarisan on so manga sakit sa so moriyataw na di mapiya i kambobolawas ago korang i manga otk romiyampi skaniyan sii rkaniyan sa tomiyapi on ago tomiyaalok ‫ض َم‬ َ ْ ‫َوان‬

َ ‫ َم‬:‫ِان ْ َض َوى ِإلَيْ ِه‬ ‫ال‬ on

‫ط‬ ‫َط َر َف ي َ ْط ِر ُف َط ْرفًا‬ َ ‫ تَ َح َر‬:‫َط َر َف الْبَ َص ُر‬ minirk so mata sa miyakaog ُ‫ك َج ْفنَاه‬ minirk; pinirk iyan a mata niyan

a takb a mata niyan

197

pinirk iyan a mbala a mata niyan‫َج ْفنَي ِه‬

‫ َح َر َك‬:‫َط َر َف َعيْنَيْ ِه‬ ُ ‫َط َر َف ال َْم‬ pinirk o tamok so mata niyan sa da niyan mailay so bnar; ‫ق‬ َ ‫ أَ ْع َماهُ َع ِن ال َْح‬:‫ال َعيْنَ ُه‬ ْ

kiyapilsan o tamok so mata niyan

‫ار َط ِريفًا‬ َ :‫َط ُر َف ي َ ْط ُر ُف َط َرافَ ًة‬ َ ‫ص‬ minitalingoma niyan so mapiya ‫ أَتَى بِ ُطرفَ ٍة‬:‫ف‬ َ ‫أَ ْط َر‬ ْ miyakapiya i paras

i paras a pammgayan

َ َ ْ ‫ أ ْع َط ُاه‬: َ‫الر ُجل‬ َ ‫أ ْط َر َف‬

bigan iyan so mama sa ‫ُطرفَ ًة‬

pammgayan a mapiya

‫ أَتْ َح َف ُه‬:‫أَ ْط َرفَ ُه بِ َش ْي ٍء‬ َ tiyampar iyan so shayi sa kaposan ‫ َج َع َل ُه َطرفًا‬:‫الشي َء‬ َ ْ َ ‫ط َر َف‬ pipharasan o babay so manga kanoko niyan ‫ضبتْ َها أَ ْو َزيَنَتْ َها‬ َ ‫َط َرف َِت ال َْم ْرأَ ُة أَنَا ِم َل َها َوأَ ْظف‬ َ َ ‫ َخ‬:‫َار َها‬ bigan iyan sa pammgayan a mapiya

ago so manga kmr iyan

َ mizoramig sa sabala a kilid; ‫ف‬ َ ‫الطر‬ َ

‫ أَتَى‬:‫تَ َط َر َف‬

komiyadn sa poro sa da zokod piyakapiya niyan; iniitong iyan ‫َط ِريفًا‬

‫ َر ُآه‬:‫ِا ْستَ ْط َرفَ ُه‬

oto sa mapiya

‫ ال ُْم ْل َح ُة َوالتُ ْح َف ُة‬:‫ا ُأل ْط ُروفَ ُة‬ ُ ‫التَ ْط ِر‬ so kapharasi ko manga kmr ago so kanoko ‫يف‬

so pammgayan a sakasakaw

َ so tamok a miyaparoli a kna o ba tamok ‫ف‬ ُ ‫الطا ِر‬ a posaka a miyathay

َ ْ :‫الط ْر َف‬ ُ َ so poro’; so kaposan; so sokot ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ ُمنْتَ َهى ك ِل‬:‫الط َر ُف‬ َ so taw a lbi a masakaw ‫ف‬ ُ ‫الط ْر‬ so kaprk; so mata ‫ن‬ ُ ‫العي‬ َ

so nganin a piyakalilini ‫ح‬ ُ ‫َويُستَ ْم َل‬

ْ

َ ‫ َما يُ ْستَ ْح َس ُن‬:‫الط ِري َف ُة‬

a mapiya i paras

‫َطلَ َح ي َ ْطلَ ُح َط َال ًحا‬ mirata si polan ‫ فَس َد‬:‫الن‬ َ ُ‫َط َل َح ف‬ َ siyorok; miwangay ‫حا‬ ً َ‫َط ِل َح ي َ ْطلَ ُح َطل‬

mimbinasa; mirata

mizorok so darpa, mindakl on ‫ح ُه‬ ُ ‫َط ْل‬

‫ َكثُ َر‬:‫َط ِل َح ال َْم َكا ُن‬

so kayo a sorokn

so phakabinasa; so marata ‫ح‬ َ ُ ‫الصا ِل‬

198

ِ ‫ الف‬:‫الطا ِل ُح‬ َ ‫َاس ُد َويُقَابِ ُل ُه‬ a soranga o mapiya

so kayo a sorokn a pthataben o onta ُ‫إلبِل‬ ِ‫ا‬

َ ‫ َش َجر ِع َظام ِم ْن َش َج ِر ال ِع َضا ِه تَ ْر َع ُاه‬:‫الط ْل ُح‬ َ so kayo o saging ‫ ال َْم ْو ُز‬:‫ح‬ ُ ‫الط ْل‬ lomiyamang; mionas ‫س َطلْسا‬ ُ ‫س ي َ ْط ِل‬ َ َ‫َطل‬ ً

‫ َط َم َس ُه َو َم َح ُاه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫س‬ َ ‫َط َل‬ liyamang iyan so sorat o kitab ‫خ َط ُه‬ َ ‫ َش َو َه‬:‫اب‬ َ َ‫س ال ِْكت‬ َ ‫َط َل‬ َ َ َ‫ار أَ ْطل‬ ِ ‫الس َو‬ mirothm so warna niyan a ‫اد‬ َ :‫س َطلَ ًسا َو ُطلْ َس ًة‬ َ ‫ص‬ َ ُ َ‫س ي َ ْطل‬ َ ‫َط ِل‬ َ ‫س أ ْو َكا َن أغْبَ َر ِإلَى‬ piyonas iyan so shayi

romaramig sa maitm

milamang; miphona’‫س‬ َ ‫ِان ْ َط َل‬

‫ َما ِفي ل َْونِ ِه ُظ ْل َمة‬:‫س‬ ُ ‫ا َأل ْط َل‬ arimaw a marothm i warna ‫ِذئْب أَ ْطلَس‬

so warna a romorothm sa maitm

‫ ن َ ِسيج ِم ْن َح ِري ٍر‬:‫س‬ ُ ‫ا َأل ْط َل‬ ِ ‫الس َو‬ ُ so warna a marothm a maitm ‫اد‬ َ ‫ ال ُغبْ َر ُة ِإلَى‬:‫الط ْل َس ُة‬ َ so tiyabas a ipphonas ko sorat ‫س ُة‬ َ ‫الط َال‬ so inaol a sotra

so nditarn a di mapapamanaii a iphlapis

َ ‫الطيْ َل َسا ُن‬

ko salakaw ron a nditarn a makaiibarat sa salindang a ipzambir ko waga

 ‫ع‬ ‫َعتَ َق ي َ ْع ِت ُق َعتْقًا َو َعتَاقًا‬ miyamaradika so oripn ‫الر ِق‬ ِ ‫ َخ َر َج ِم َن‬:‫َعتَ َق ا َلعبْ ُد‬ oripn a maradika ‫َع ِتيق (ج) ُعتَقَاء‬ miyamaradika

:‫َعتُ َق ي َ ْعتُ ُق ِعتْقًا َو َعتَاقَ ًة‬ miyakasakaw ‫ َكر َم‬:‫ق‬ ُ َ ُ‫َعت‬ taw a masakaw ‫َع ِتيق‬ pimaradika iyan so oripn ُ‫حر َره‬ َ ‫أَ ْعتَ َق‬ َ َ :‫العبْ َد‬ tiyago iyan so pakabrg ‫يب‬ ُ ‫ تَ َر َك َها ِلتَ ْق ُد َم َوتَ ِط‬:‫َعتَ َق الْخَ ْم َر‬

miyathay so masa niyan sa miyagandang‫قَ ُد َم‬

sa miyathay ka an makabisa sa phakaibg

‫العا ِت ُق‬ َ so andangandang a nganin ‫يم‬ ُ ‫الع ِت‬ َ ُ ‫ الق َِد‬:‫يق‬ so masakaw ‫يم‬ ُ ‫الع ِت‬ َ ُ ‫ ال َك ِر‬:‫يق‬ so waga (anggawta o lawas)

199

so walay a andangandang a giya Ka’bah a miyaona mbalain ko lopa ‫ال َك ْعب ُة‬

َ

:‫يق‬ ُ ‫الع ِت‬ َ ‫الْبَيْ ُت‬

a pzimbaan ko Allāh

mintol sa badas ‫جرا‬ ْ ‫َع‬

ً ‫َع َج َر ي َ ْعجِ ُر‬ biyasal iyan si polan a badas na lomibag ‫ب‬ َ َ َ‫ َض َر َب بِ َها فَانْت‬:‫الع َصا‬ َ ‫ف ََخ َم ْو ِض ُع‬ ِ ‫الض ْر‬ َ ِ‫َع َج َر فُ َالنًا ب‬ so miyasogat iyan

‫ َغ ُل َظ‬:‫َعجِ َر ي َ ْع َج ُر َع َج ًرا‬ mama a magoolit ‫جر‬ َ ‫أَ ْع‬

miyagolit‫س ِم َن‬ َ ‫َو‬

)‫َع ْج َراء (ج‬ inikokos o mama sa olo niyan so dinis sa mimbaloy a tobaw niyan‫ام ِة‬ َ ‫ِا ْعتَ َج َر فُ َالن بِال ِع َم‬ pizalimot o babay so salimot‫جا ِر‬ َ ‫ ِا ْختَ َم َر ْت بِال ِع‬: ُ‫ِا ْعتَ َج َر ِت ال َْم ْرأَة‬ ِ ْ‫ار ِة َرأ‬ so salimot a ipkhokos o babay sa olo niyan‫س َها‬ َ ‫اس ِت َد‬ ُ ‫ال ِع َج‬ ْ ‫ ث َْوب تَ ُل ُف ُه ال َْم ْرأَةُ َع َلى‬:‫ار‬ imithigr sa da pangzm ‫جوفًا‬ ُ ‫َع َج َف ي َ ْعجِ ُف َع ْجفًا َو ُع‬ َ ‫َع َج َف نَف َْس ُه َع ِن‬ pithigran iyan so pangn’ngkn sa da niyan paroliya ka inipagtd ‫ام‬ ِ ‫الط َع‬ babay a magoolit ‫جر‬ ْ ‫ُع‬

iyan ko salakaw ron

piyagti; miyagnos

‫ ُه ِز َل‬:‫َعجِ َف ي َ ْع َج ُف َع َجفًا‬ mama a pagti ‫جف‬ َ ‫أَ ْع‬

babay a pagti piyagti

‫َع ْجفَاء (ج) ُع ْجف‬

‫ ُه ِز َل‬:‫َع ُج َف ي َ ْع ُج ُف َع َجفًا‬

)‫َعجِ يف (ج‬ ُ ‫ا َأل ْع َج‬ so pagti ُ‫ ال َْه ِزيل‬:‫ف‬ ‫ات ِف َيها َو َال َم َاء‬ َ َ‫ َال نَب‬:‫أَ ْرض َع ْجفَاء‬ pagti ‫جفَى‬ ْ ‫َع‬

lopa

a awasawas a da a otan on ago da a ig on miyariksa; tomiyokaw ‫ج ًما‬ ْ ‫َع‬

‫َع َج َم ي َ ْع ُج ُم‬ piyariksa iyan so shayi ‫ختَبر ُه‬ َ ‫َع َج َم‬ َ َ ْ ‫ ِا ْمتَ َحنَ ُه َوا‬:‫الش ْي َء‬ miyakilo so katharo iyan ‫ج َم ًة‬ ْ ‫َع ُج َم ي َ ْع ُج ُم ُع‬ miyakilo si polan ko katharo iyan ‫ َكا َن ِفي ِلسانِ ِه لَ ْكنَة‬:‫الن‬ َ ُ‫َع ُج َم ف‬ َ mama a kilo i katharo ‫جم‬ َ ‫أَ ْع‬ ‫َع ْج َماء (ج) ُع ْجم‬ miyatimpalas so katharo sa di maliwanag ‫يحا‬ ً ‫ ِإذَ ا ل َْم يَ ُك ْن ف َِص‬:‫َع ُج َم الْ َك َال ُم‬ babay a kilo i katharo

200

‫ أَب ْ َه َم ُه‬:‫أَ ْع َج َم الْ َك َال َم‬ َ ‫ أَ َز‬:‫اب‬ tinitikan iyan so kitab sa ‫ام ُه‬ َ َ‫أَ ْع َج َم ال ِْكت‬ َ ‫ال ِإب ْ َه‬

biyaloy niyan so katharo a di marinayag

liyompiyo niyan so manga baris iyan

miyakarimbot on so ‫استَب َه َم‬ ْ ‫َو‬

ْ

‫ َخ ِف َي‬:‫ِا ْستَ ْع َج َم ال َك َال ُم َع َليْ ِه‬

katharo sa di ron marinayag

‫َير‬ ُ ‫ غ‬:‫ا َأل ْع َج ُم‬ so taw a di maliwanag i katharo sa basa Arab ‫ج ُم‬ َ ‫ ا َأل ْع‬:‫ا َأل ْع َج ِم ُي‬ َ ِ dila a di matao tharo sa bas Arab ‫ج ِمي‬ ُ َ ‫ل َسان أ ْع‬ so taw a kna o ba Arab; so taw sa ‫ب‬ ِ ‫الع َر‬ َ ‫ ِخ َال ُف‬:‫الع َج ُم‬ َ so taw a di maliwanag i katharo‫يح‬ ِ ‫الف َِص‬

Firsiya (Iran)

َ َ :‫الع ْج َم ُاء‬ so payagan ko manga maana o katharo ‫ج ُم‬ َ ‫ال ُْم ْع‬ so binatang ‫يم ُة‬ َ ‫الب ِه‬

a datar o Qamus

َ ‫ َم‬:‫َع َد َل ي َ ْع ِد ُل َع ْد ًال َو ُع ُدو ًال‬ ‫ال‬ َ ‫َع َد َل َع ِن‬ sominilay ko lalan; ‫اد‬ َ ‫ َح‬:‫الط ِر ِيق‬

sominilay; mimbangkiring

miyangampaw ko lalan

:‫َع َد َل ِإلَيْ ِه‬ miyaginontolan ko btad iyan ‫َام‬ َ ‫ ِا ْستَق‬:‫َع َد َل ِفي أَ ْم ِر ِه‬ ً ‫ َكا َن َع ْد‬:‫َع ُد َل ي َ ْع ُد ُل َع َدالَ ًة َو ُع ُدولَ ًة‬ mimbaloy a maontol ‫ال‬ piyakathimbang iyan so dowa a shayi ‫ َوا َز َن‬:‫الشيئَي ِن‬ َ ‫َع‬ ْ ْ َ ‫اد َل بَيْ َن‬ piyakathito niyan so shayi ‫اه‬ َ ‫َع َد َل‬ ُ ‫ أَق ََام ُه َو َس َو‬:َ‫الش ْيء‬ ً ‫ َع َد ُه َع ْد‬:‫الش ِاه َد‬ inibtad iyan sa maontol so saksi ‫ال‬ َ ‫َع َد َل‬ mimbalingan on ‫َر َج َع‬

mithimbang; mizokod

‫ تَ َو َس َط‬:‫ِا ْعتَ َد َل‬

‫ تَ َس َاويَا‬:‫اد َال‬ َ ‫تَ َع‬ ُ ‫ا ِال ْع ِت َد‬ َ ‫الوق ُْت ال َِذي يَتَ َس َاوى ِفي ِه‬ so kapthimbang o kagagawii ‫العال َِم‬ َ ‫ار ِفي أَ ْر َجا ِء‬ ُ ‫الليْلُ َوالنَ َه‬ َ :‫ال‬ miyakathimbang siran a dowa

ago so kadaondaw ko masa iran sa doniya

‫الع َدالَ ُة‬ َ so kaontol; so kakadn sa sokhodan ‫اف‬ ُ ‫ ا ِإلن ْ َص‬:‫الع ْد ُل‬ َ so sanggar; so sambi ُ‫ ال ِف َداء‬:‫الع ْد ُل‬ َ so datar; so lagid; so izik; so timbang ‫ ال ِْمثْلُ َوالنَ ِظير‬:‫الْ ِع ْد ُل‬ ُ so kapaginontolan; so kaontol

201

َ َ ‫ نِ ْص ُف ال ِْح ْم ِل يَ ُكو ُن َع َلى أ َح ِد َجنْبَي‬:‫ال ِع ْد ُل‬

so isa ko bangkil a ibabatog ko mbala a ‫الْب ِعي ِر‬

likod o koda odi na onta

‫ ال ِْمثْلُ َوالنَ ِظ ُير‬: ُ‫الع ِديل‬ َ َ ُ so idas o mama, so karoma ‫امرأ ِت ِه‬ َ ْ ‫ َز ْو ُج أ ْخ ِت‬:‫الر ُج ِل‬ َ ُ‫َع ِديل‬ so datar; so timbang

o pagari a babay o karoma niyan

‫ادلَ ُة‬ َ ‫ال ُْم َع‬ so sozokod a musim ‫ال ُْم ْعتَ ِدلَ ُة‬

so kapakathitimbang o dowa shayi sa makaplalagid

lmabak o itongan o ibbtad ‫ال ِْحسا ِبي‬

ُ َ

‫ ال ُْمتَ َو ِس ُط‬:‫ال ُْم َع َد ُل‬

a taks odi na tamana

‫وجا‬ ً ‫َع َر َج ي َ ْع ُر ُج ُع ُر‬ miyanik ko towak ‫ال‬ َ ‫ ِا ْرتَف ََع َو َع‬:‫الس َل ِم‬ ُ ‫َع َر َج ِفي‬ miyatimpang‫شيء ِفي ِرج ِل ِه فَ َغ َم َز بِ َها‬ َ َ‫ أ‬:‫َع ِر َج ي َ ْع َر ُج َع َر ًجا َو َع َر َجانًا‬ ْ َ ‫صاب َ ُه‬ mama a timpang ‫أَ ْعرج‬ َ babay a timpang ‫َعر َجاء (ج) ُعرج‬ ْ ْ siyagadan iyan; piyanizagadan iyan ‫ َمر بِ ِه‬:‫ج َع َلي ِه‬ َ ْ َ ‫َع َر‬ miyanik; miyangimporoan

َ ‫َع َر َج‬ َ‫الش ْيء‬ ِ ‫ِان ْ َع َر َج الق َْو ُم َع ِن‬ miyanilay so pagtaw ko lalan ‫يق‬ ِ ‫الط ِر‬ mithimpang sa somiyayan sa timpang‫أل ْعر ِج‬ َ ‫تَ َع‬ َ َ ‫ َحا َكى ِم ْشيَ َة ا‬:‫ار َج‬ َ ‫ ِان ْ َع َط َف َو َم‬:‫تَ َع َر َج‬ miyanilay ko lalan ‫ال‬ pinggogoris iyan so shayi a goris a manga bkhog

:‫يج‬ ُ ‫التَ َعا ِر‬ so towak a ipphamanik sa poro’‫ص َع ُد َوالس َل ُم‬ ْ ‫ ال ِْم‬:‫اج‬ ُ ‫ال ِْم ْع َر‬ ُ so kiyapamanik o Rasūlullāh  sa langit a ‫اج‬ ُ ‫ال ِْم ْع َر‬

so manga pikoan ko lalan a masisilid‫َات‬ ُ ‫ال ُْمنْ َع َطف‬

phoon sa Baytul Maqdis

‫ض َع ْر ًضا‬ ُ ‫ض ي َ ْع ِر‬ َ ‫َع َر‬ mimbinntay so shayi ‫ف‬ َ ‫ َظ َه َر َوأَ ْش َر‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫ض‬ َ ‫َع َر‬ adn a minibalang on a btad ‫ض لَ ُه أَ ْمر‬ َ ‫َع َر‬ adn a minisogat on a papata ‫ْح َمى‬ َ ‫َع َر‬ ُ ‫ض لَ ُه َعا ِرض ِم َن ال‬ miphayag; mirinayag; mimbinntay

a sakit a mayaw

inidolon iyan so shayi; piyayag ُ‫ أَ ْظ َهر ُه َوأَبْر َزه‬:‫الشي َء‬ َ ‫َع َر‬ َ َ ْ َ ‫ض‬ iyan so shayi

202

‫ ق ََرأَ ُه َع ْن َظ ْه ِر‬:‫اب‬ َ ‫َع َر‬ َ َ‫ض ال ِْكت‬

biyatiya iyan so kitab sa ilalangag iyan kna o ba niyan ‫ب‬ ٍ ْ‫قَل‬

pmbatiyaa ko kisosoratn on iniodok iyan so kasangkapan ‫ِل ْلبيع‬

َ ‫َع َر‬ َ َ‫ض ال َْمت‬ ْ َ ‫اع‬

sa kaphasa niyan piyaki ilay niyan on so shayi ُ‫ِإيَاه‬

‫ أَ َر ُاه‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫ض َع َليْ ِه‬ َ ‫َع َر‬ sa iniado niyan on

‫اض ًة‬ َ ‫ض ِع َر ًضا َو َع َر‬ ُ ‫ض ي َ ْع ُر‬ َ ‫َع ُر‬ ِ ‫ تَبَا َع َدا َح‬:‫الشي ُء‬ miyakablang so papanan o shayi sa ‫ض ُه‬ ُ ‫اشيَتَ ُاه َواتَ َس َع َع ْر‬ َ ‫َع ُر‬ ْ َ ‫ض‬ miyakablang so papanan iyan

mikhawatana so mbala a kilid iyan

‫َع ِريض (ج) ِع َراض‬ Sii ko Qur’ān na: Igira miyasogat skaniyan o ‫يض‬ َ ‫ َو ِإذَ ا َم َس ُه‬:‫ِفي الق ُْر ِآن‬ ٍ ‫الش ُر فَ ُذو ُد َعا ٍء َع ِر‬ so makakayat a ana blangan iyan

marata na kaadnan na pangni a mablang (madakl)

‫ص َد َو َولَى‬ َ ‫أَ ْع َر‬ َ :‫ض َعنْ ُه‬ ‫ض َونَأَى بِ َجانِ ِب ِه‬ َ ‫ َو ِإذَ ا أَن ْ َع ْمنَا َع َلى ا ِإلن ْ َس ِان أَ ْع َر‬ :‫ِفي الق ُْر ِآن‬

siyangka iyan sa tiyalikhodan iyan Sii ko Qur’ān na: Igira

inipangalimo ami so manosiya na somangka a tomalikhod sa ipakawatan iyan a ginawa iyan

‫ قَاب َ َل ُه بِ ِه‬:‫اب‬ َ ‫ار‬ ِ َ‫اب بِال ِْكت‬ َ َ‫ض ال ِْكت‬ َ ‫َع‬ siyangka iyan si polan ko katharo iyan ago inrn iyan‫َاو َم ُه‬ َ ‫ار‬ َ ‫ نَاق ََض ُه ِفي َك َال ِم ِه َوق‬:‫ض فُ َالنًا‬ َ ‫َع‬ piyakablang iyan so shayi; iniparada niyan so ‫ض‬ َ ‫ض‬ ً ‫ َج َع َل ُه َع ِر‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫َع َر‬ ِ ‫الع ْر‬ َ ‫يضا أَ ْو ن َ َصبَ ُه ِب‬

inidayag iyan so kitab ko isa a kitab sa piyakathaksa iyan

shayi ago iniodok iyan ko kaphasa niyan

piyangilatan iyan sa katharo ‫بِ ِه‬

‫ ل َْم يُ َص ِر ْح‬:‫ض لَ ُه بِالْق َْو ِل‬ َ ‫َع َر‬ sa da niyan bathka

mipharakr so shayi;

‫ار َعا ِر ًضا‬ َ ‫ض‬ َ ‫ِا ْعتَ َر‬ َ :‫الش ْي ُء‬ َ ‫ص‬ mimbalawag so shayi

َ ‫ َح‬:‫ض ُدون َ ُه‬ ‫ال‬ َ ‫ِا ْعتَ َر‬ inrn iyan skaniyan sa siyaparan iyan ‫ َمنَ َع ُه‬:‫ض لَ ُه‬ َ ‫ِا ْعتَ َر‬ siyangka iyan so katharo iyan ‫ أَن ْ َكر ق َْولَ ُه أ َ ْو ِف ْع َل ُه‬:‫ض َع َلي ِه‬ ْ َ ‫ِا ْعتَ َر‬ َ َ َ ‫ار‬ mizopaka siran a dowa; ‫اآلخر‬ َ ‫ار‬ َ ‫ َع‬:‫ض‬ َ ‫تَ َع‬ َ َ ‫ض أ َح ُد ُه َما‬ inalangan iyan skaniyan

miyagrna siran a dowa

piphayagan iyan so shayi sa inrn iyan ‫ص َدى‬ َ َ‫ت‬

:‫ض‬ َ ‫تَ َع َر‬

ago inatangan iyan

piloba iyan so mapiya sa ‫َو َط َلب ُه‬

َ

203

ِ ‫ض ِل ْل َم ْع ُر‬ ‫ تَ َص َدى لَ ُه‬:‫وف‬ َ ‫تَ َع َر‬ tiyontot iyan

piyakaprinayag o olowan so ‫ْجنْ َد‬ ُ ‫ال‬

‫ض القَا ِئ ُد‬ َ ‫ِا ْستَ ْع َر‬

manga sondaro sa parada

so tontot ko kokoman sa phangnin on a so makamimilik ko ‫ض‬ ُ ‫التَ َعر‬

ُ

nganin na kabokaan iyan sa kabnar o tomiyontot

so pkhirnding ko kawang sa pkhaalangan ‫اب‬ ِ ‫َكالس َح‬

َ

‫ض ِفي ا ُألف ُِق ف ََس َد ُه‬ َ ‫ َماا ْعتَ َر‬:‫ض‬ ُ ‫العا ِر‬ َ iyan so sindaw o alongan a datar o gabon

ُ ‫العا ِر‬ َ َ :‫ض‬ ‫ َه َذا َعا ِرض ُم ْم ِط ُرنَا‬ ‫ِفي الق ُْر ِآن‬

so gabon; so lkp; so likobong‫اب‬ ُ ‫الس َح‬

sii ko Qur’ān na: Katan so gabon a pagoranan tano niyan

‫صف َْح ُة الْخَ ِد‬ ُ ‫العا ِر‬ َ :‫ض‬ َ so maalang; so phaparakr; ‫ْحا ِئلُ َوال َْمانِ ُع‬ ُ ‫العا ِر‬ َ ‫ ال‬:‫ض‬ َ so pamayabasn ko paras

so mbabalawag

ُ ‫ الْخَ َشبَ ُة‬:‫العا ِر َض ُة‬ َ ُ ‫الع ْليَا الَ ِتي ي َ ُد‬ َ ‫ور ِف َيها‬

so amoran o paitaw ‫اب‬ ُ ‫الْب‬

a ron phliyot ko kalka iron ago so kalkhbi ron mabagr i ‫ال ِم‬ َ ‫الْ َك‬

‫ص َر َام ٍة َوقُ ْد َر ٍة َع َلى‬ َ ‫ ذُ و َج َل ٍد َو‬:‫العا ِر َض ِة‬ َ ‫ق َِو ُي‬ smpang ko giikatharo sa lalag

َ ‫ا‬ so babay a giiniyan nditarn so manga bago a sapo a nditarn na iphlalag ‫أل ْزيَا ِء‬

‫َعا ِر َض ُة‬

iyan sa hadapan o manga taw ka an iran mapamasa angkoto a manga nditarn

ُ ‫الط‬ ُ so blang a sopaka o lndo; so barat o shayi a sopaka o lndo niyan ‫ول‬

‫ ِخ َال ُف‬:‫ض‬ ُ ‫الع ْر‬ َ

‫وض‬ ُ ‫ الثَ َم ُن ال َْم ْع ُر‬:‫ض‬ ُ ‫الع ْر‬ َ ِ ‫وض‬ so dagangan a giiphasaan a mapapayag so manga arga iyan ‫ار ِة‬ ُ ‫ُع ُر‬ َ ‫الت َج‬ َ ‫ يُقَابِ ُل ُه‬:‫ض‬ so kaparada a bala o kapamasa ‫ب‬ ُ ‫الع ْر‬ ُ َ‫الطل‬ َ so arga a idodolon a mapayag

(supply and demand)

ِ ‫ال َْح‬ so kasoratan a panon a iphalad ko khikapaar on sa pantag sa karna ko ‫ال‬

‫ض‬ ُ ‫َع ْر‬

kabinasaan, odi na so kaparoliya ko kamapiyaan sa makowa o taw a khirk ko panon so kambinayar o sondaro sa pharada siran ago ‫ي‬ ُ ‫ال َْعس َك ِر‬

ْ

‫ض‬ ُ ‫الع ْر‬ َ

somagad siran ko hadapan o maporo a olowan ko parinta

‫ َما يُ ْم َد ُح َويُ َذ ُم ِم َن ا ِإلن ْ َس ِان‬:‫ض‬ ُ ‫ال ِع ْر‬ so bibir o shayi; so kilid o shayi ‫احيتُ ُه‬ َ ‫ض‬ ُ ‫ُع ْر‬ َ ِ َ ‫ َجا ِنبُ ُه َون‬:‫الش ْي ِء‬ so itado o palaw ‫ْح ُه‬ ُ ‫ُع ْر‬ ُ ‫ َسف‬:‫ض ال َْجبَ ِل‬ so lmbak o lawas a ig ‫س ُط ُه‬ ُ ‫ُع ْر‬ َ ‫ َو‬:‫ض النَ ْه ِر‬

so maratabat o taw; so andisan o taw; so mnang o taw

204

inibadas iyan so shayi ko lawag o alad, maana a ‫أَ ْه َم َل ُه‬

:‫ض ال َْحا ِئ ِط‬ َ ‫َض َر َب بِا َأل ْم ِر ُع ْر‬ inipanalipnda iyan

ُ ‫ َما يَ ْط َرأُ َويَ ُز‬:‫ض‬ ‫ض‬ ُ ‫الع َر‬ ٍ ‫ول ِم ْن َم َر‬ َ so tamok ko doniya; so kakayaan ko doniya; so parayasan ko doniya ‫الدنْيا‬ ُ ‫الع َر‬ ُ َ‫ َمت‬:‫ض‬ َ َ ُ ‫اع‬ sii ko Qur’ān na: Kagiya  phlobaan iyo so ‫الدنْيا‬ َ ‫ ِلتَبْتَ ُغوا َع َر‬ ‫ِفي الق ُْرآن‬ َ ُ ‫ض ال َْحيَا ِة‬ so papata a sakit a pkhapayag ko taw ago pkhada on

kakayaan ko kaoyagoyag ko doniya

minitkaw a btad anan sa da thibabaa‫َص ٍد‬ ْ ‫ق‬

‫ بِ َال‬:‫َج َاء َه َذا ا َأل ْم ُر َع َر ًضا‬ so shayi a giiphantasan; ‫صب ُه لَ ُه َه َدفًا‬ ُ َ َ َ ‫ ن‬:‫الع ْر َض ُة‬ so shayi a giithindoan

َ so poripaw a sopaka o didalm‫الذا ِتي‬

‫ َما يُقَابِ ُل ُه‬:‫الع َر ِضي‬ َ

(odi na lawas)

‫َم ْسأَلَة َع َر ِضيَة‬ so katao ko kapthimbanga ko atoran o bayok ‫وض‬ ُ ‫الع ُر‬ َ mas’ala a liyawaw, kna o ba onayan

ko basa Arab, inisorat i Khalīl Bin Ahmad Al Farāhīdī

so tontot a isosorat a iphalad ko pakasasangoran on, pantag sa karna ko marata ‫يض ُة‬ َ ‫الع ِر‬ َ odi na kaparoliya ko kamapiyaan

so kasangkaa ko kokoman o kali sa pangnin so kaalin iyan odi na so ‫َضا ِء‬ َ ‫الق‬

‫ار َض ُة ِفي‬ َ ‫ال ُْم َع‬

kitaplkn on

ِ so kapangilat ko katharo, ‫الستْر‬ ُ

‫ص ُل ُه‬ ُ ‫ال ِْم ْع َر‬ ْ َ‫ التَ ْو ِريَ ُة َوالْف َْح َوى أ‬:‫اض‬

sa sasapngan so mapayag a bantak

‫يض َك َال ِم ِه‬ ِ ‫ِفي َم َعا ِر‬ so darpa a kalangkapan a ipaparada on ‫شيا ِء ِل ْلبي ِع‬ ُ ‫ض ِفي ِه ب َ ْع‬ ُ ‫ َم َكان َعام تُ ْع َر‬:‫ض‬ ُ ‫ال َْم ْع ِر‬ ْ َ َ ْ ‫ض ا َأل‬ sii ko manga ilat o katharo iyan

so manga nganin sa pantag sa kaphasa niyan

‫َع َر َف ي َ ْع ِر ُف ِع ْرفَان ًا‬ ِ ‫اس ٍة ِم ْن َح َو‬ miyaknal iyan so shayi sa kiyatokawan iyan sa ‫اس ِه‬ َ ‫َع َر َف‬ َ ‫ أَ ْد َر َك ُه ِب َح‬:‫الش ْي َء‬ kominal; tomiyokaw; milng

minggolalan ko kagdam iyan

miyaknal iyan ko Allāh so kalbihan ‫َض َل ُه‬ ْ ‫ف‬

‫َع َر َف ِللَ ِه‬

iyan so limo iyan mama a makknal iyan so Allāh; taw a kominal mimbaloy a mataw a kominal ‫الشي ِء‬ َ ِ‫ب‬

‫َعا ِرف َو َع ُروف‬

‫ار َعا ِل ًما‬ َ :‫َع ُر َف ي َ ْع ُر ُف َع َرافَ ًة‬ َ ‫ص‬ ٍ ‫ َوقَفُوا بِ َع َرف‬:‫اج‬ miyagarafah so manga Hadji; miyokop sa Arafah so manga ‫َات‬ ُ ‫َع َر َف ال ُْح َج‬ ْ

Hadji

205

piyakamot iyan so shayi; biyorokan iyan so shayi sa ‫َو َزيَنَ ُه‬

‫ َطيَبَ ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫َع َر َف‬

pithatanosanan iyan

sii ko Qur’ān na: Go izold



siran o Allāh ko Sorga ‫ل َُه ْم‬

‫ َويُ ْد ِخ ُل ُه ُم ال َْجنَ َة َع َرف ََها‬ :‫ِفي الق ُْر ِآن‬

a pithatanosanan iyan kiran (ka an siran on makadrang) biyaloy niyan skaniyan sii kiran a somisiyap ka an ‫شئُون َ ُه ْم‬ ُ

‫ أَق ََام ُه ِليَ ْع ِر َف‬:‫َع َر َف َعلَيْ ِه ْم َع ِريفًا‬

iyan masodiyot so btad iran

‫ َو َس َم ُه بِ ِه‬:‫عر َف فُ َالنًا بِ َك َذا‬ َ piyakikilala niyan ki polan so btad, sa piyakitokawan iyan on‫اه‬ ُ َ‫ أَ ْع َل َم ُه ِإي‬:‫َع َر َف فُ َالنًا ا َأل ْم َر‬ ِ pikompabliyan iyan so shayi; ‫ أَقَر بِ ِه‬:‫الشي ِء‬ َ ْ َ ِ‫ا ْعتَ َر َف ب‬ initoos iyan ki polan angkai

piyagikralan iyan sa tiyarima iyan

tiyarima iyan so dosa niyan; ‫بِ َذن ْ ِب ِه‬

‫ِا ْعتَ َر َف‬

piyagikralan iyan so kasalaan iyan

mithotokawa siran; mikhknala i siran; ‫ارفُوا‬ َ ‫تَ َع‬ mikhikilalai siran

‫تَ َع َر َف ِإلَى فُ َال ٍن‬ so pagalad a miilt ko Sorga ago so Naraka’‫اف‬ ُ ‫ا َأل ْع َر‬

miyakikhilalai ki polan; miyakithokawa ki polan

so knalan o shayi; so osayan o shayi

ُ ‫التَ ْع ِر‬ ‫يف‬

so panoratan a tatamanan iyan so manga ‫التَ ْع ِري َف ُة‬ arga odi’ na diyangka o manga shayi

)‫ ا ِإل ْح َسا ُن (ج‬:‫العا ِرفَ ُة‬ َ ِ ‫الع َر‬ so giikaprimar o paririmar; ‫اف‬ َ ‫ ِح ْرفَ ُة‬:‫ال ِع َرافَ ُة‬ so kakhapiyaan; ‫َع َوا ِرف‬

so giikapangantok o pangangantok

so taw a paririmar; so taw a pangangantok a pamimitoon; so ‫ال ُْمنَ ِج ُم‬

:‫اف‬ ُ ‫الع َر‬ َ

pangingilay sa koris

so baw, lalayon phagosarn ko baw a mamot

‫الرا ِئ َح ُة‬ َ َ :‫الع ْر ُف‬

‫وف َو ُه َو ِخ َال ُف ال ُْمنْ َك ِر‬ ُ ‫ ال َْم ْع ُر‬:‫الع ْر ُف‬ ُ so kiyalayaman a adat o manga taw ko ‫ال ِت ِه ْم‬ َ ‫ادا ِت ِه ْم َو ُم َع َام‬ َ ‫اس ِفي َع‬ ُ ُ َ‫ار َف َع َليْ ِه الن‬ َ ‫ َما تَ َع‬:‫الع ْر ُف‬ so mapiya a sopaka o marata

giiran kandodolona

ِ ِ ‫الد‬ so pagang; giyoto so sapo a mikkntay ko olo o ‫يك‬

‫س‬ ِ ْ‫ ل َْح َمة ُم ْستَ ِطي َلة ِفي أَ ْع َلى َرأ‬:‫الع ْر ُف‬ َ manok odi na so pd a binatang

miyakaoma so pagtaw a thotondotondog siran ko ‫ض‬ ٍ ‫ب َ ْع‬

‫ ب َ ْع ُض ُه ْم َو َر َاء‬:‫َج َاء الق َْو ُم ُع ْرفًا‬ kaphlalakaw iran

ُ ‫َع َرفَات َويُق‬ َ :‫َال ِفي ِه‬

giya Arafah ‫َعرفَة‬

206

so kokoman a aya mangongondato na so sondaro, kna o ba so kitaban o

‫الع ْر ِف ُي‬ ُ ‫ال ُْح ْك ُم‬

bandaran (civil law), sa pkhitaplk so sabaad a manga kabnar o rabray a phagingd (martial law)

َ ُ ‫الع ِر‬ َ َ )‫ الق َِي ُم بِأ ْم ِر الق َْو ِم َو َس ِي ُد ُه ْم (ج‬:‫يف‬

so olowan ko pagtaw a sasanaan kiran ko btad ‫ُعرفَاء‬

iran; isa a pangkat a kadato ko kazondaro

‫الع ْر ِف‬ َ ‫ َم ْو ِض ُع‬:‫ال َْم ْع َرفَ ُة‬ so mapiya a sopaka o marata’‫ف ال ُْمنْ َك ِر‬ ُ ‫ ِخ َال‬:‫وف‬ ُ ‫ال َْم ْع ُر‬

so darpa a e’thoan o pagang ko olo

ُ‫ي َ ْع ُرق‬ َ ‫ أَ َكلَ َما َع َليْ ِه ِم َن‬:‫الع ْظ َم‬ piyangititan iyan so tolan, ‫ح ِم‬ ْ ‫الل‬ َ miyangitit sa tolan ‫َعرقًا‬

ْ

َ‫َع َرق‬ َ‫َع َرق‬

sa kiyan iyan so domdkt on a sapo’

َ ُ‫ قَ ِليل‬:‫فُ َالن َم ْع ُروق‬ ‫الل ْح ِم‬ miyagating; inatingan ُ‫ح جِ ْل ُده‬ َ ‫ َر َش‬:‫َع ِرقَ ي َ ْع َرقُ َع َرقًا‬ mimbkaw so kayo sa romiyandiyar ko lopa ‫ض‬ َ َ‫أَ ْع َرق‬ ِ ‫ ِا ْمتَ َد ْت ُع ُروقُ ُه ِفي ا َأل ْر‬:‫الش َج ُر‬ si polan na di kasapoan sa papagtin

َ‫تَ َع َرق‬ riyasay skaniyan o margn a tiyoba ‫َت ِمنْ ُه‬ ْ ‫ نَال‬:‫وب‬ ُ ‫تَ َع َرقَتْ ُه الْخَ ُط‬ so smpo a pakaasal; so katotongkay a taw ‫صالَ ُة‬ َ ‫ ا َأل‬:‫الع َراقَ ُة‬ َ ُ ْ َ‫ أ‬: ُ‫ال ِع ْرق‬ so smpo’ a pakaasal o taw ‫شي ٍء (ج) أَ ْعراق‬ َ ْ َ ‫صلُ ك ِل‬ so ogat a phagokitan ‫ْجس ِد‬ َ ‫ َم ْج َرى ا‬: ُ‫ال ِع ْرق‬ َ َ ‫لد ِم ِفي ال‬ miyagating

o rogo’ ko lawas

ُ ‫ش ِب َها َسق‬ ُ ‫ َخ َشبَة َط ِويلَة يُ ْع َر‬: ُ‫ال ِع ْرق‬ ُ )‫ْف الْبَيْ ِت (ج‬

so mirag o walay ko kapagatpi ron ‫ُعروق‬

odi na so manga rantar iyan

so ating a pzpot ko manga garawang o lawas ‫ْجس ِد‬ َ ‫ال‬

‫ار َش َح ِم ْن َم َس ِام‬ َ َ ‫ َم‬: ُ‫الع َرق‬ so arak a pakabrg a panginginomn ‫شرب ُمس ِكر‬ َ ْ ْ ُ : ُ‫الع َرق‬ so sokay o gomagalbk ‫العا ِم ِل‬ َ ‫ أَ ْج ُر ا َألجِ ي ِر أَ ِو‬: ُ‫الع َرق‬ َ ِ ‫ ال َك ِر ُيم ا َأل‬:‫يق‬ so paranakan i bangnsa; ُ‫صيل‬ ُ ‫الع ِر‬ َ َ

so shayi a phoon ko pakaasal a mapiya a tongkay mama a maporo i bangnsa

‫َر ُجل َع ِريق‬

‫ف ََرس َع ِريق‬ miyamsl sa lawas ‫ك َعر ًكا‬ ْ ُ ‫َع َر َك ي َ ْع ُر‬ َ ‫َع َر‬ piyamsl iyan so kobal ‫ َدلَ َك ُه‬:‫ك الْجِ ْل َد‬

koda a phoon ko topo’ a mapiya

207

‫ َح َك ُه َحتَى‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫َع َر َك‬

kiyagis iyan so shayi ُ‫حاه‬ َ ‫َم‬

taman sa miyapona

‫ار ْت َعلَيْ ِه ْم‬ َ ‫ َد‬:‫َع َر َكتْ ُه ُم ال َْح ْر ُب‬ biyarasa skaniyan o masa ‫حنَ َك ُه َوأَ َدب َ ُه‬ َ ‫َع َر َك ُه‬ َ :‫الد ْه ُر‬ miyabatalo ko kapakithidawa ‫ك َعر ًكا‬ َ ُ ‫َع ِر َك ي َ ْع َر‬ miyabatalo si polan ko kapakithidawa sa maydan‫ب‬ ِ ‫ َكا َن َش ِدي َد البَ ْط ِش ِفي ال َْح ْر‬:‫َع ِر َك فُ َالن‬ liyobk siran o kathidawa

‫َع ِرك‬ ‫ قَاتَ َل ُه‬:‫ار َك ًة َو ِع َراقًا‬ َ ‫ار َك ُه ُم َع‬ َ ‫َع‬

mama a batalo i kapakithidawa miyakithidawa on;

miyakimbonoay ron

minggogomigta siran‫ح ُموا‬ َ ‫ِا ْز َد‬

:‫ِا ْعتَ َر ُكوا‬ milonsolonson so onta ko pakaig sa minggogomigta siran on ‫إلبِلُ َع َلى ال َْما ِء‬ ِ ‫ِا ْعتَ َر َك ِت ا‬ ُ ‫ال ِع َر‬ so giikaplonsolonson ‫إلبِ ِل َع َلى ال َْما ِء‬ ِ ‫ ِا ْز ِد َح ُام ا‬:‫اك‬ o manga onta ko pakaig a phaginoman iran

ِ َ‫ ال َْم َرةُ ِم َن ال ِقت‬:‫الع ْر َك ُة‬ ‫ال‬ َ َ :‫الع ِري َك ُة‬ so waraan; so parangay a olaola ‫ْس‬ َ ُ ‫الط ِب َيع ُة َوالنَف‬ skaniyan na mananaw i waraan ‫س ِلس ُمنْقَاد‬ َ ‫ُه َو ل َِي ُن‬ َ :‫الع ِري َك ِة‬ ِ ‫ َم ْو ِض ُع ا ِال ْع ِت َر‬:‫ال ُْم ْعتَ َر ُك‬ so darpa a giinggogomigtaan;‫اك‬ so isa a kathidawa

so darpa a giithitidawaan

so maydan a ‫َم َعا ِرك‬

ِ َ‫ َم ْو ِض ُع ال ِقت‬:‫ال َْم ْع َر َك ُة‬ )‫ال ال َِذي يَ ْعتَ ِر ُكو َن ِفي ِه (ج‬

giithidawaan; so darpa a giimbonoayan; so giikathidawa ko darpa a mattndo’

ً‫َع َز ي َ ِع ُز ِع ًزا َو ِع َزة‬ ُ ‫ ق َِو َي َو َس ِل َم ِم َن‬:‫َع َز فُ َالن‬ miyakabgr si polan sa ‫الذ ِل‬ mingg’s; miyakabagr

kiyatagoan sa g’s

kiyaombawan i polan si polan sa kasakaw ago kapiya ‫َع َلي ِه‬

‫ َك ُر َم‬:‫َع َز فُ َالن َع َلى فُ َال ٍن‬ َ ‫ ق‬:ُ‫الش ْيء‬ miyakainot so shayi; pithorak so ‫َل َون َ َد َر‬ َ ‫َع َز‬ ْ

shayi sa di ndadakl

‫ص ُع َب‬ َ :‫َع َز ا َأل ْم ُر َع َليْ ِه‬ ‫ َش َق َعلَ َي‬:‫َع َز َع َل َي أَ ْن تَ ْف َعلَ َك َذا‬

miyakargn on so btad miyakargn rakn o

bangkanan nggolaolaa

sayana rakn anan ‫َعلَي‬

َ

208

‫ َما أَ َش َق ذَ ِل َك‬:‫أَ ْع ِز ْز َعلَ َي بِ َذ ِل َك‬ a maregen ago masakit

pithorak; sangat; mainot a di ndadakl; ‫َع ِزيز‬ masakit sa ginawa a pakatatayaan

‫ َغ َلبَ ُه َوق ََه َر ُه‬:‫ َع َز ُه‬:‫َع َز ي َ ُع ُز َع ًزا‬ biyagr iyan sa piyakabagr iyan ‫اه َو َج َع َل ُه َع ِزيزا‬ ُ ‫ ق ََو‬:‫أَ َع َز ُه‬ َ َ kiyababayaan iyan; piyakataya iyan ‫حب ُه َوأَ ْكر َم ُه‬ َ َ َ ‫ أ‬:ُ‫أ َع َزه‬ siyomang iyan; biyagr iyan ‫اه‬ ُ ‫ َش َد َد ُه َوق ََو‬:‫َع َز َز ُه‬ inipagandisan iyan; iniphaporo iyan; inimbagr iyan ‫ِا ْعتَ َز بِ ِه‬

diyaag iyan; tiyaban iyan; pigs iyan

so lbi a mabagr a so Allāh‫ال َْع ِزي ُز‬

:‫ا َأل َع ُز‬

so barahala a phzimbaan o sabaad ko manga Arab a Jāhiliyyah, skaniyan na ‫الع َزى‬ ُ

barahala ago kayo a Samur a pimbalayan iran sa walay sa pzimbaan o mbawataan o Gatafān, so barahala on na pezimbaan o Banū Kinānah ago so Quraysh, na siyogo o Rasūlullāh so Khālid Bin Al Walīd na tiyotong iyan so kayo ago giba iyan so walay

َ ‫ بِنْ ُت‬:ُ‫الع َزة‬ ‫الظ ِبيَ ِة‬ َ so bagr; so andisan ‫ الق َُوةُ َوالْ َغ َلب ُة‬:ُ‫ال ِع َزة‬ َ َ so maratabat; so bagr; so g’s ‫ْح ِمي ُة َواألن َ َف ُة‬ َ َ ‫ ال‬: ُ‫ال ِع َزة‬ igira pitharoon a ‫إلث ِْم‬ ِ ْ‫ َو ِإذَ ا ِقيلَ لَ ُه اتَ ِق اهللَ أَ َخ َذتْ ُه الْ ِع َزةُ بِا‬ :‫ِفي الق ُْر ِآن‬ so wata a babay o saladng

Sii ko Qur’ān na: Go

kalkn ka so Allāh sa singgaotn skaniyan o maratabat ko kandosa

‫الع ِزي ُز‬ َ miyangesa; tomiyaalok ‫َع َزا ي َ ْع ُزو َوي َ ْع ِزي َع ْز ًوا َو َع ْزيًا‬ inibangnsa niyan si polan ki polan ‫ نَسب ُه ِإلَيه‬:‫ال ٍن‬ ْ َ َ َ ُ‫َع َزا فُ َالنًا ِإلَى ف‬ ِ ‫ص‬ siyanday niyan so thotol ‫سنَ َد ُه ِإلَي ِه‬ َ ‫َع َزا الْخَ بَ َر ِإلَى‬ ْ َ‫ أ‬:‫اح ِب ِه‬ ْ so sangat a mabagr a so Allāh

ko khirk on

miphantang ko ‫نَاب َ ُه‬

‫صبَ َر َع َلى َما‬ َ :ً‫َع ِز َي ي َ ْع َزى َع َزاء‬ minisogat on a margn

mama a phapantang ko margn a misosogat on phirinarinawan iyan sa piyakapanginsabar iyan ko kiyapantag iyan a rido’ a

‫َع ٍز َو َع ِزي‬

‫صبَ َر ُه‬ َ :‫َع َز ُاه‬

adn a miyatay a madazg iyan miyangnsa skaniyan sii ki polan‫ِإلَي ِه‬

ْ ‫ ِانْتَ َس َب‬:‫ِا ْعتَ َزى ِإلَى فُ َال ٍن‬ mithitibawa so pagtaw; phirinarinawan o pagtaw so pd ‫ضا‬ ً ‫ َع َزى ب َ ْع ُض ُه ْم ب َ ْع‬:‫تَ َعا َزى الق َْو ُم‬ iyan

‫ تَ َصبَ َر‬:‫تَ َع َزى فُ َالن‬ so sagorompong ‫اس (ج) ِع ًزى َو ِع ُزو َن‬ ِ َ‫ ال ِف ْرقَ ُة ِم َن الن‬:ُ‫ال ِع َزة‬ miyanginsabar si polan ko boko iyan

209

a manga taw

‫اب‬ ُ ‫ ا ِالن ْ ِت َس‬:‫ال ِع ْز َو ُة‬ so darpa a giiprinarinawan ‫ َم َكا ُن التَ ْع ِزي َ ِة‬:‫ال َْم ْع َزى‬ so kabangnsa

ko mapapantag a rido’

‫َع ِس َر ي َ ْع َس ُر َع َس ًرا‬ miyakargn so btad ago so masa ‫اشتَ َد‬ ْ ‫ص ُع َب َو‬ َ ‫َع ِس َر ا َأل ْم ُر َو‬ َ :‫الز َما ُن‬ sikot; margn ‫َع ِسر‬ miyakapitl; miyakargn; miyakasikot

َ ْ ُ ‫ َكا َن َال يَ ْع َملُ ِإ َال بِيَ ِد ِه‬:‫َع ِس َر فُ َالن‬

miphadiwangan ‫اليسرى‬

si polan

mama a padiwangan ‫أَ ْعسر‬

َ babay a padiwangan ‫َعسراء (ج) ُعسر‬ ْ َ ْ mimbaloy a margn; masikot ً‫ارة‬ َ ‫َع ُس َر ي َ ْع ُس ُر ُع ْس ًرا َو َع َس‬ miyakasikot so btad; miyakargn ‫اشتَ َد‬ ْ ‫ص ُع َب َو‬ َ :‫َع ُس َر ا َأل ْم ُر‬ ‫الز َما ُن‬ َ ‫َع ُس َر‬ margn; masikot ‫َع ِسير‬ kiyasikotan si polan sa ‫حالُ ُه‬ َ َ‫ ِافْتَق ََر َو َضاق‬:‫أَ ْع َس َر فُ َالن‬ mizikot so masa; miyakargn so masa

daa kawiyagan iyan

‫ َع ُس َر ْت‬:ُ‫أَ ْع َس َر ِت ال َْم ْرأَة‬ piyakargn iyan so btad ‫ َج َع َل ُه َع ِسيرا‬:‫أل ْمر‬ ً َ َ ‫َع َس َر ا‬ ِ ‫الز ْو َج‬ mirgna so kharomai sa da siran pagayon ‫ان‬ َ ‫اس َر‬ َ ‫تَ َع‬

kiyarrgnan so babay ko kiyambawata‫َدتُ َها‬ َ ‫ِوال‬

‫اشتَ َد‬ ْ ‫ص ُع َب َو‬ َ :‫تَ َع َس َر ا َأل ْم ُر‬ so mama a padiwangan i kapanayontayong ‫أل ْعسر‬ ُ َ َ ‫ا‬ so kasikot o btad sa da a kawiyagan ‫ات الْي ِد‬ ُ ‫ ِض‬: ُ‫الع ْس َرة‬ ُ َ ِ َ‫يق ذ‬ mizikot so btad sa miyakargn

ago tamok

‫الوفَا ِء‬ َ :‫الع ْس َر ُة‬ ُ َ ‫الع ْج ُز َع ِن‬ َ ُ‫ين ِفي َغ ْز َو ِة تَب‬ so sondaro o sikot ko kiyathidawa sa Tabuk ‫وك‬ ُ ْ‫ َجي‬:‫الع ْس َر ِة‬ ُ ْ‫َجي‬ َ ‫ش ال ُْم ْس ِل ِم‬ ُ ‫ش‬ so kasikot o btad a da a ‫ات الْي ِد‬ ُ ‫ ال َفق ُْر َو ِض‬:ُ‫ال َْم ْع َس َرة‬ َ ِ َ‫يق ذ‬ so kargn o btad a da a khibayad ko manga bayadan ‫الدي ْ ِن‬ َ ِ‫ب‬

kakakaptan o lima a tamok

‫َع َشا ي َ ْع ُشو َع ْش ًوا‬ ‫ َغفَلَ َعنْ ُه‬:‫الش ْي ِء‬ َ ‫َع َشا َع ِن‬

domiyapay; da niyan lilingaya diyapay niyan so shayi

210

ُ ‫ َو َم ْن يَ ْع‬ :‫ِفي الق ُْر ِآن‬ َ ‫ش َع ْن ِذ ْك ِر‬

sii ko Qur’ān na: Sa taw  ‫ح َم ِن‬ ْ ‫الر‬

a di niyan lilingayin so katadmi ko Makalimoon

ْ ‫ َض ُع َف ب َ َص ُر ُه‬:ً‫َع ِش َي ي َ ْع َشى َع ًشا َو َع َش َاوة‬

kiyakaw so kailay niyan; so sakit a di kapakailay ‫ال‬ ً ‫لَي‬

igira gagawii

mama a pkhakaon ‫شى‬ َ ‫أَ ْع‬

‫َع ْش َواء (ج) ُع ْشو‬ َ ‫ أَ ْط َع َم ُه‬:‫َع َش ُاه‬ َ‫الع َشاء‬

babay a pkhakaon piyakagabi niyan

gomiyabi

‫تَ َع َشى‬

َ ُ‫الع َشاء‬ so waqto a aysha ُ‫شاء‬ َ ‫ال ِع‬ ُ :‫الع ْش َو ُاء‬ so malibotng ko kagagawii ‫الظ ْل َم ُة‬ َ parompak sa da a ‫يب‬ ُ ‫ىء َويُ ِص‬ ُ ‫ يَ ْع َملُ َع َلى غَيْ ِر ُه َدى فَيُخْ ِط‬:‫يَخْ ِب ُط َخبْ َط َع ْش َو َاء‬ so khn ko kagabi; so inggabi a pangnngkn

giimrom

mababantak iyan; so taw a giinggalbk sa kapanarbak

so kagabigabi ipoon ko kapolid o ‫ب‬ ِ ‫ال َْم ْغ ِر‬

ِ ‫الوق ُْت ِم ْن َز َو‬ ‫الش ْم ِس ِإلَى‬ َ ‫ال‬ َ ‫الع ِش ُي َو‬ َ َ :‫الع ْشيَ ُة‬ alongan na taman ko kasdp o alongan

ُ :‫الع ِش ِي‬ ‫الظ ْه ُر‬ َ َ ُ‫ص َالة‬ miko’; ‫ال‬ ً ‫َع َصلَ ي َ ْع ُصلُ َع ْص‬ piko’ iyan so krg ‫ َع َو َج ُه‬:‫ود‬ َ ‫الع‬ ُ َ‫َع َصل‬ miyapko ‫ال‬ ً ‫َع ِصلَ ي َ ْع َصلُ َع َص‬ miyasangkalang i ski‫الب َ ٍة‬ َ ‫ص‬ َ ‫ ِا ْع َو َج ْت ِفي‬:‫َع ِص َل ْت َساقُ ُه‬

so sambayang a Lohor ago Asar‫صر‬ ْ ‫الع‬ َ ‫َو‬

ُ

miyapko’ a ski niyan;

)‫َع ْص َالء (ج‬ miyasarisa a panga niyan ‫ضبا‬ ً ْ ‫َع ِض َب ي َ ْع َض ُب َع‬ miyasarisa so panga ‫ ِان ْ َكسر قَرن ُ ُه‬: ‫ب ذُ و القَر ِن‬ َ ‫َع ِض‬ ْ َ َ ْ sangkalang i ski ‫صل‬ ْ ‫ُع‬

o phapanga a binatang

mama a binatang a ropt i panga babay a binatang a ropt i panga miyakagarang; mindayap ‫ضوب َ ًة‬ ُ ‫َو ُع‬

‫أَ ْع َضب‬

‫َع ْضبَاء (ج) ُع ْضب‬

‫َع ُض َب ي َ ْع ُض ُب ُع ُضوبًا‬ ِ ‫ار ق‬ miyakagarang so pdang ‫َاط ًعا‬ َ :‫السيْ ُف‬ َ ‫ص‬ َ ‫َع ُض َب‬ pdang a magarang ‫ضب‬ ْ ‫َع‬ biyayankan iyan; ‫َعفَر ي َ ْع ِفر َعفْرا‬ ً ُ َ 211

‫ َم َر َغ ُه ِفي ال َْع َف ِر أَ ْو َد َس ُه ِفي ِه‬:‫َعف ََر ُه‬ rominiga so warna niyan ‫َع ِفر ي َ ْعفَر َعفَرا‬ ً ُ َ

inisaonk iyan ko bayank; liyozg iyan ko bayank

mimbontal so saladng sa marigariga a datar ‫الع َف ِر‬ َ ‫َك‬

َ ‫َع ِف َر‬ ‫ار ل َْون ُ ُه‬ َ َ‫ َخال ََط بَي‬:‫الظ ِب ُي‬ َ ‫اض ُه ُح ْم َرة ف ََص‬ o bayank

saladng a marigariga (mama)‫أَ ْعفَر‬ saladng a marigariga (babay)‫ُعفْر‬

ٍ ‫َح َشر‬ biyolongan iyan so ibabasok ‫ات‬ َ

)‫َعف َْراء (ج‬

‫ورا َس ًاما ِليُ ِبي َد َما يَق َُع َعلَيْ ِه ِم ْن‬ َ ‫َعف ََر‬ ً ‫ أَلْقَى َع َليْ ِه ذَ ُر‬:‫الز ْر َع‬ sa doti ka an mamatay so manga mrat iyan a old

‫العف َُر‬ َ َ‫ أ‬:‫تَ َعف ََر‬ َ ‫صاب َ ُه‬ so bayank ‫اب (ج) أَ ْعفَار‬ ُ ‫ التُ َر‬:‫العف َُر‬ َ so warna a mapoti a masasaog a mariga a ‫الع َف ِر‬ َ ‫ بَيَاض تُخَ ا ِل ُط ُه ُح ْم َرة فَيَ ِص ُير َك َل ْو ِن‬:ُ‫العف َْرة‬ ُ mimbayank; miririga a paras iyan sa rarangit

datar o bayank

َ‫ض قَبْل‬ ِ ُ‫ ب َ ْذ ُر ال ُْحب‬:‫الع ِفي ِر‬ ِ ‫وب ِفي اْ َأل ْر‬ َ ‫َز ْر ُع‬

so kasaodi ko lopa sa od ko da on pn ‫س ْق ِي َها‬ َ

kapakaigi

so saladng ‫ي َ َعا ِفير‬

ُ

)‫الع َف ِر (ج‬ َ ‫ َظ ِبي ل َْون ُ ُه َك َل ْو ِن‬:‫ُور‬ ُ ‫اليَ ْعف‬ a marigariga i warna

‫َعق ََر ي َ ْع ِق ُر َعق ًْرا‬ َ ‫ ق ََط َع ِإ ْح َدى ق ََوا ِئ ِم ِه ِليَ ْسق‬:‫َعق ََر البَ ِع َير‬ piyotol iyan so isa ko ski o onta ka an ‫ُط َويَتَ َم َك َن ِم ْن ذَ ب ْ ِح ِه‬ somiyombali

maothang sa kadayaan iyan somombali

:‫َعق ََر ال َْحيَ َوا َن‬ kikhb o aso so wata ‫ض ُه‬ َ ‫ َع‬:‫َعق ََر الْ َك ْل ُب ال َْولَ َد‬ mimbalk ‫ َع ِق َم‬: ‫َع ِقر ي َ ْعقَر َعقَرا‬ ً ُ َ miyagintos sa pakabrg sa diyarktan iyan‫او َم َع َلي َها‬ ْ َ ‫ َال َز َم َها َو َد‬:‫َعاق ََر الْخَ ْم َر‬ َ so balk a di pmbawata ً‫امرأَة‬ َ :‫العا ِق ُر‬ َ ُ ‫الع ِق‬ َ ْ ‫يم َر ُج ًال َكا َن أ ِو‬ siyombali iyan so binatang‫ح ُه‬ َ َ ‫ذَ ب‬

mama babay

so bangon; so tamok a di mipthotogalin a tatap ko katatagan on‫َار‬ َ ُ ‫العق‬

‫ الْخَ ْم ُر‬:‫َار‬ ُ ُ ‫العق‬ so lmbak o walay ‫س ُط َها‬ َ ‫ُعق ُْر‬ َ ‫ َو‬:‫الدا ِر‬ so pakaasal o saktan o bolong ُ‫الد َواء‬ َ :‫َار‬ َ ُ ‫العق‬ aso a tangkhb ‫َك ْلب َعقُور‬ so pakabrg; so pakaibg

212

‫الص ْو ُت‬ َ :ُ‫الع ِق َيرة‬ َ iniporo iyan a lagam iyan‫َرف ََع َع ِقيرتَ ُه‬ َ so sowara; so lagam

biyalk iyan (so babay) ‫َو ُعق ًْما‬

‫َعق ََم ي َ ْعق ُُم َعق ًْما‬ biyalk o Allāh so babay; biyaloy niyan ‫َم اهللُ ال َْمرأَ َة‬ َ ‫َعق‬ ْ so babay a balk

sii ko Qur’an na: Go mbalowin o Allāh so taw a ‫يما‬ ً ‫ َويَ ْج َعلُ َم ْن يَ َشاءُ َع ِق‬ :‫ِفي الق ُْر ِآن‬ khabayaan iyan a balk

‫َع ِق َم ي َ ْعق َُم َعق ًَما‬ ِ ‫َع ِق َم‬ mimbalk so babay ُ‫ت ال َْمرأَة‬ ْ

mimbalk; kiyamaraan;

)‫َع ِقيم (ج‬ babay a balk ‫َع ِقيم (ج) َعقَا ِئم‬ ِ ْ‫ ل َْم تَأ‬:‫ِريح َع ِقيم‬ ndo’ a kamara a da a oran iyan ‫ت بِ َم َط ٍر‬ liyompiyo niyan so shayi sa piyamono iyan so ‫ار ِة‬ َ ‫َعق ََم‬ َ ‫اد َما ِفي ِه ِم َن ال َْج َرا ِث ِم‬ َ َ ‫ أَب‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫الض‬ mama a balk ‫ُعق ََماء‬

matatagoon a maroni a old

ig a malolompiyo ko maroni a old a matatago on ‫ُم َعقَم‬

‫َماء‬

‫ َال يُبْ َرأُ ِمنْ ُه‬:‫َداء ُعقَام‬ so kabalk ‫ْم‬ ُ ُ ‫العق‬ miyapayag; lomiyangkap ‫ن ُع ُلونًا‬ ُ ‫َع َل َن ي َ ْع ِل‬

sakit a da ambolongan on

miyapayag so btad; ‫َو َظ َهر‬

َ

‫اع‬ َ ‫ َش‬:‫َع َل َن ا َأل ْم ُر‬

lomiyangkap so btad

miphayag ‫النِي ًة‬ َ ‫َو َع‬

‫َع ِل َن ي َ ْعلَ ُن َعلَنًا‬ miphayag so btad ‫أل ْمر‬ ُ َ ‫َع ِل َن ا‬ btad a mapayag ‫َع ِلن َو َع ِلين‬ piyayag iyan; piyakalangkap iyan ‫ أَ ْظ َهر ُه‬:‫أَ ْع َلنَ ُه‬ َ َ َ piyaliyogatan o kokoman si polan sa kadarpa iyan ko ‫ور‬ َ ‫ كلَ َفتْ ُه ال ُْح ُض‬:‫أَ ْع َلنَ ِت ال َْم ْحك َم ُة فُ َالنًا‬ َ

kalilimod iyan

‫ا ِإل ْع َال ُن‬ so mapayag ‫النِي ُة‬ َ َ َ ‫الع‬

so kalangkapan a phakisabotan

miphaporo’ ‫ُعلُ ًوا‬ miniporo’ so shayi ‫َع‬ َ ‫ِا ْرتَف‬

213

‫َع َال ي َ ْعلُو‬

:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫َع َال‬

maporo’

ٍ ‫َع‬ ‫ال‬

‫ار‬ ُ ‫َع َال النَ َه‬ miyangalandada si polan ko‫جبر‬ ِ ‫َع َال فُ َالن ِفي ا َأل ْر‬ َ َ َ َ‫ تَ َكبَ َر َوت‬:‫ض‬ miniporo’ a alongan

lopa sa miyangakowala

miniporo’ so pangkatan ‫ِفي ِه‬

ُ‫ ِا ْرتَف ََع قَ َد ُره‬:‫َع َال َك ْعبُ ُه ِفي ال ِع ْل ِم‬ iyan ko kataw

‫ َض َرب َ ُه بِ ِه‬:‫السيْ ِف‬ َ ِ‫َع َال فُ َالنًا ب‬ miniporo’; miphaporo’ ً‫الء‬ َ ‫َع ِل َي ي َ ْعلَى َع‬ miniporo’ sii ko pangkatan ‫َع‬ َ ‫َع ِل َي ِفي‬ َ ‫ ِا ْرتَف‬:‫الش َر ِف‬ taw a maporo i pangkatan ‫َع ِلي‬ iniporo iyan so shayi ‫ َرف ََع ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫َع َلى‬ miphaporo’ so shayi ‫َع‬ َ ‫ِا ْعتَ َلى‬ َ ‫ ِا ْرتَف‬:ُ‫الش ْيء‬ miyamanik ko palaw sa ُ‫ص ِع َده‬ َ ‫ َر ِقيَ ُه َو‬: َ‫ِا ْعتَ َلى ال َْجبَل‬

tinidaw niyan si polan a pdang

liniyawawan iyan

‫ ِا ْرتَف ََع‬:‫تَ َعالَى فُ َالن‬ miyangiyas ago somiyangka َ‫ تَرف ََع َوتَنَ َزه‬:‫تَ َعالَى‬ َ َ َ ‫تَ َع‬ songka sii (kapananalo) ْ‫ أقْ ِبل‬:‫ال يَا َه َذا‬ miphaporo’ so shayi ‫َع‬ ‫تَ َع َل‬ َ ‫ ِا ْرتَف‬:‫الشيء‬ ُ miyagozorozor si polan ko ‫َاع‬ ِ ‫ تَ َد َر َج ِفي ا ِال ْر ِتف‬:‫تَ َع َلى فُ َالن‬ miphaporo’ si polan

kiniporo iyan

miniporo so snang ‫َع‬ َ ‫ِا ْرتَف‬

:‫ار‬ ُ ‫ِا ْستَ ْع َلى النَ َه‬

ُ ‫ بِ َم ْعنَى ف َْوقَ يُق‬:‫َع ِل‬ :‫َال‬ somiyong ako ron a‫جِ ئْتُ ُه ِم ْن َع ِل‬ pho on ako sa poro’

‫الش َر ُف‬ َ ‫الرف َْع ُة َو‬ ِ :‫الع َال‬ ُ so pangoman; so sobra; so omanُ‫ادة‬ ِ :ُ‫الع َال َوةُ وال ِع َال َوة‬ َ َ‫الزي‬ َ so kaporo’ o pangkatan

o sokay o gomagalbk; so oman o roran o onta a ipmbatog ko liyawao o miyaona on maroran

so bilik ko poro’ o walay; so lamin ko ‫ال ِلي‬ َ ‫َع‬

َ ‫ ال ُغ ْر َف ُة ِفي‬:‫الع َليَ ُة‬ )‫الدا ِر (ج‬ َ ‫الع ْليَا ِم َن‬ ً ‫الطبَ َق ِة‬ ُ poro’ o walay

ٍ ‫ أَ ْع َلى َم َك‬:‫ال ِع ِلي‬ so maporo’ a drpa odi’ na pangkatan ‫ان أَ ْو َد َر َج ٍة (ج) ِع ِليو َن‬ ُ ُ 214

‫َاع‬ ُ ‫ ا ِال ْر ِتف‬:‫الع ُل ُو‬ ُ so pangkatan ago so kapangakowala ‫جبر‬ َ :‫الع ُل ُو‬ ُ ُ ُ َ َ‫الع َظ َم ُة َوالت‬ so maporo; so mipoporo a adn a ‫ الَ ِتي تَ ْع ُلو غَير َها‬:‫الع ْليا‬ َ ُ َْ so kaporo’

kaoombawan iyan a isa a shayi

ٍ َ :ُ‫الع ْليَاء‬ َ ْ ‫الش َر ُف َو ُك ُل َش ْيء‬

so pangkatan a maporo; ago so langowan a shayi a ‫ُمرتَ ِف ٍع‬

phapaporo

so maporo; so sslaan a mala i pangkatan‫ِع ِلية‬

َ

)‫يع ال َق َد ِر (ج‬ َ ُ ‫الر ِف‬ َ ‫ َو‬, ‫ ال ُْم ْرتَ ِف ُع‬:‫الع ِل ُي‬ so manga ala ko pagtaw ‫ِع ِلي ُة الق َْو ِم‬ َ

‫الر ِف َيع ُة ُمف َْر ُد َها‬ َ :‫ال َْم َعا ِلي‬ ُ ‫الد َر َج‬ َ ‫ات‬ ِ ‫ص‬ grar o manga Ulama a khirk ko pangkatan a maporo’; hay khirk ko ‫ب ال َْم َعا ِلي‬ َ ُ ‫اح‬ so pangkatan a maporo’‫الة‬ َ ‫َم ْع‬

pangkatan a maporo’

rk i polan so kipantag a mala’‫الوا ِفر‬ َ

‫يب‬ ُ ‫ النَ ِص‬:‫ِل ُف َال ٍن ال ِق ْد ُح ال ُْم َع َلى‬ miyagomor ‫َع َمر ي َ ْع ُمر َع ْمرا‬ ً ُ َ miyagomor so mama; ‫ال‬ َ ‫ َع‬: ُ‫الر ُجل‬ ً ‫اش َز َمنًا َط ِوي‬ َ ‫َع َم َر‬ ُ

miyamboway so mama

biyalingan so walay ‫بِ ِه ْم‬

‫ َكا َن َم ْس ُكونًا‬:‫َع َم َر ال َْمنْ ِز ُل بِأَ ْه ِل ِه‬ o taw niyan

walay a babalingan ‫َعا ِمر‬

َ ‫ أَبْق َُاه َوأَ َط‬:‫َع َم َر اهللُ فُ َالنًا‬ ‫ال َحيَاتَ ُه‬ pimbalay i polan so walay sa ‫ورة‬ َ ‫َع َم َر فُ َال ُن‬ َ ‫ بَنَا َها فَ ِه َي َم ْع ُم‬:‫ار‬ َ ‫الد‬ inmboway o Allāh si polan

matatragombalay

pitharombalay o pagtaw so ُ‫س َكنُوه‬ َ

:‫َع َم َر الق َْو ُم ال َْم َكا َن‬

darpa sa biyalingan iran

ً‫ارة‬ َ ‫َع ُم َر ي َ ْع ُم ُر َع َم‬ ُ ‫َع ُم َر ال َْم‬ mindakl so tamok ‫ار َك ِثيرا َوا ِفرا‬ َ :‫ال‬ َ ً َ ‫ص‬ tamok a madakl ‫َع ِمير‬ piyakitharombalay niyan ki ‫ َج َع َل ُه ي َ ْع ُمر ُه‬:‫النًا ال َْم َكا َن‬ َ ُ‫أَ ْع َم َر ف‬ ُ mindakl; mithakar

polan so darpa

piyakapagomor o Allāh si polan sa malndo; inmboway o Allāh si ‫ُع ْمر ُه‬

َ

َ ‫ أَ َط‬:‫عم َر اهللُ فُ َالنًا‬ ‫ال‬ َ polan

‫الع ْم َر َة‬ ُ ‫ أَ َدى‬:‫ِا ْعتَ َم َر‬ ِ ‫ِا ْستَ ْع َم َر ُه ِفي ال َْم َك‬ piyakitharagombalay niyan ‫ َج َع َل ُه ي َ ْع ُمر ُه‬:‫ان‬ ُ miyagomrah

215

on so darpa pitharombalay niyan so lopa; inagao niyan ‫ض‬ َ ‫ا َأل ْر‬

‫ِا ْستَ ْع َم َر‬

so lopa na pindatoan iyan sa pitharombalay niyan

‫اب‬ ُ ‫ ن َ ِق‬:ُ‫ارة‬ ِ ‫يض الْخَ َر‬ َ ‫ال ِع َم‬ so taragombalay ‫ الْبنْيا ُن‬:ُ‫ارة‬ َ ُ َ ‫ال ِع َم‬ so sasoko ko isa ka loks ‫ن ال َق ِبي َل ِة‬ َ ‫ ُش ْعبَة ِم‬:ُ‫ارة‬ َ ‫ال ِع َم‬

so mathataragombalay a sopaka o migogobar

so galbk a kaphanday sa manga walay ‫ار ِة‬ َ ‫ال ِع َم‬

‫ف َُن‬ so kazapa’ ‫ القَس ُم‬:‫الع ْمر‬ َ ُ َ َ ‫َع ْم َر‬ pzapa ako rka ko Allāh َ‫ك اهلل‬ َ ‫ أَ ْي ِل َحيَا ِت‬:‫ل ََع ْم ُر َك‬ ibt ko kaoyagoyag ka ‫ك‬ so omor; so kaoyagoyag ‫ْحيا ِة (ج) أَ ْع َمار‬ ُ َ َ ‫ ُم َدةُ ال‬:‫الع ْم ُر‬ so katharagombalay; so manga taragombalay ‫ الْبنْيا ُن‬:‫الع ْمرا ُن‬ َ ُ َ ُ so kataw ko kaphagingd; so kataw ko ‫اع‬ ِ ‫ ِع ْل ُم ا ِال ْج ِت َم‬:‫الع ْم َر ِان‬ ُ ‫ِع ْل ُم‬ bandaran sii ki Ibn Khaldūn

so kapagumrah ُ‫الع ْمرة‬ ُ

َ so darpa a inagaw o isa ka pndato sa pitharagombalay niyan ‫ال ُْمستَ ْع َمر ُة‬ َ ْ ِ ِ ِ ِ ِ so taw a panggaway ko katao ko kambalay ‫ارة‬ َ ‫س م ْهنَ َة الع َم‬ ُ ‫س الَذي يُ َما ِر‬ ُ ‫ ال ُْم َهنْد‬:‫ال ِْم ْع َما ِر ُي‬ sa manga walay

‫َعنَى ي َ ْع ِني َعنْيًا َو ِعنَاي َ ًة‬ biyantak iyan ko katharo so giyaya ُ‫َص َده‬ َ ‫ أَ َر‬:‫َعنَى بِالْق َْو ِل َك َذا‬ َ ‫اد ُه َوق‬ piyakaawid a akal o btad si polan; ‫ أَ َه َم ُه‬:‫النًا َعنْيا‬ َ َ ُ‫َعنَى ا َأل ْم ُر ف‬ minirgn on so btad i polan ُ‫ال ٍن َو َعنَاهُ أَ ْمره‬ َ ُ‫َعنَى بِأَ ْم ِر ف‬ ُ inikopay; diyokawan ‫ب‬ َ ‫ تَ ِع‬:ً‫َع ِن َي ي َ ْعنَى َعنًا َو َعنَاء‬ inigagt iyan so btad ‫ش ِغلَ ِب ِه‬ ُ ‫ ِا ْهتَ َم َو‬:‫ُع ِن َي ِبا َأل ْم ِر‬ riyomasay niyan; inipromasay niyan ‫َاساهُ َو َكاب َ َد ُه‬ َ ‫ ق‬:‫َعان َ ُاه‬ iniparotay niyan on so margn a khapndan on‫ق َع َلي ِه‬ ْ ُ ‫ َك َل ُف َه َما يَ ُش‬:‫عنَ ُاه‬ َ ‫ِا ْعتَنَى فُ َالن بِا‬ inigagt i polan so btad sa ‫ ِا ْهتَ َم بِ ِه‬:‫أل ْم ِر‬ miyantak sa maana

iniawid a akal iyan

mindokadokaw so mama; ‫ب‬ َ ‫ن َ ِص‬

: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫تَ َعنَى‬

miromasay so mama

216

‫ ا َأل ِس ُير‬:‫العانِي‬ َ so siyap; so romasay ‫ال ِعنَاي َ ُة‬ so maana; so bantak ‫ال َْم ْعنَى‬ ِ so katao ‫وم الْبَ َالغَة‬ ِ ‫ ِم ْن ُع ُل‬:‫ِع ْل ُم ال َْم َعانِي‬ so biyag; so dakp

ko katharo a sasoko ko katao ko Balāgah so maana o katharo’ُ‫َم ْعنَاه‬

ِ ‫ال َْم‬ so rahasiyan a sopaka o barandiya; so btad a di khagdam ogaid ‫ادي‬

:‫َم ْعنَاةُ الْ َك َال ِم‬

‫ َخ َال ُف‬:‫ال َْم ْعنَ ِو ُي‬

na pkhasabot so maana niyan

‫ َر َج َع‬:‫وج َع ْو ًجا‬ ُ ‫اج ي َ ُع‬ َ ‫َع‬ ِ ‫اج بِال َْم َك‬ mikhomadn ko darpa; tomiyarg kodarpa ‫ ن َ َز َل‬:‫ان‬ َ ‫َع‬ mimbkhog; mimbalitok; mithalipko ‫جا‬ ً ‫َع ِو َج ي َ ْع َو ُج ِع َو‬ َ ‫ َم‬:‫ود‬ miyabkhog ‫حنَى‬ ُ ‫الع‬ َ ْ ‫ال َوان‬ ُ ‫َع ِو َج‬ mimbkhog so shayi ‫ف‬ َ ‫ ِان ْ َح َر‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫َع ِو َج‬ piko iyan so krg; bikhog iyan so lilit ُ‫حنَاه‬ َ ‫الع‬ َ :‫ود‬ ُ ‫َع َو َج‬ miyapko’; miyabkhog ‫حنَى‬ َ ْ ‫ ِان‬:‫تَ َع َو َج‬ mithalipko so shayi; miyabalitok so shayi ‫حنَى‬ َ ‫ِا ْع َو َج‬ َ ْ ‫ ِان‬:ُ‫الش ْيء‬ so songay a Alpanti ‫يل‬ ِ ‫اب ال ِف‬ ُ َ ‫ ن‬:‫اج‬ َ ُ ‫الع‬ mindod; mimbalingan

miyada ko kapangingindawa on ‫َع ْو ًزا‬

‫َعا َز ي َ ُعو ُز‬ miyagalat on so shayi sa ‫حتَاج ِإلَيه‬ َ ‫َعا َز ُه‬ ْ ‫ ل َْم يَجِ ْد ُه َو ُه َو ُم‬:‫الش ْي ُء‬ ْ da niyan makowa a pangindaw niyan a makowa niyan mithorak; miyakainot sa di ndadakl ‫َع َو ًزا‬

‫َع ِو َز ي َ ْع َو ُز‬ ‫ َع َز َول َْم يُ ْو َج ْد‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫َع ِو َز‬ mithorak so shayi sa da matoon ko kapangingindawa on ‫اج ِة ِإلَي ِه‬ ْ َ ‫َم َع ال َْح‬ ‫اختَ َل ْت‬ ْ ‫اج َو‬ َ َ‫ ِا ْحت‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫َع ِو َز‬ mama a magoongaya ‫أَ ْع َوز‬

miyakapagongaya so mama ko kabibinasa o btad iyan‫حالُ ُه‬ َ

‫َع ْو َزاء (ج) ُعوز‬ piyakapagongaya o shayi si polan sa biyaloy niyan a ‫اج ِإلَي ِه‬ َ ‫أَ ْع َو َز‬ ْ َ َ‫ ِا ْحت‬:‫الش ْيءُ فُ َالنًا‬ babay a magoongaya

makapphagino

piyakapagongaya o masa si polan ko kiyargni ron ko ‫الع َو َز‬ َ

217

‫ أَ ْد َخلَ َع َليْ ِه‬:‫الد ْه ُر فُ َالنًا‬ َ ‫أَ ْع َو َز‬ pangindaw niyan

ِ ‫ال َْح‬ so kapagoongaya ago so ‫ال‬ so iringa na: maito a nganin a ‫اج َة‬ َ ‫ال َْح‬

‫اخ ِت َال ُل‬ ْ ‫اج ُة َو‬ َ ‫ ال َْح‬:‫الع َو ُز‬ َ

kasasanaat o btad

‫ ي ُ ْض َر ُب ِل ْلقَل ِي ِل يَ ُس ُد‬:‫ ِس َداد ِم ْن َع َو ٍز‬:‫َو ِفي ال َْمثَ ِل‬

phakaampl sa ongaya, ilat ko maito a shayi a miyakaamplampl

‫غ‬ miyaipos; lominimpa

‫ َم َضى‬:‫ورا‬ ً ُ‫غَبَ َر ي َ ْغبُ ُر غُب‬

mimbayank ً‫َوغُبرة‬

َ ْ ‫َغ ِب َر ي َ ْغبَ ُر غَبَ ًرا‬ mimbayank so shayi sa ‫ار ل َْون ُ ُه َكلَ ْو ِن الْ ُغبا ِر‬ َ ‫َغ ِب َر‬ َ :‫الش ْي ُء‬ َ ‫ص‬ َ mimbaloy so warna niyan a datar o bayank a lopa

‫أَغْبَر‬ mbabayank (bababayin) ‫غَبراء (ج) غُبر‬ ْ َْ inikayontong iyan so bayank ‫ار‬ َ َ‫ أَث ََار ال ُغب‬:‫غَبَ َر‬ biyayankan iyan so shayi ‫ ل ََطخَ ُه بِالْ ُغبا ِر‬:‫الشي َء‬ َ ْ َ ‫غَبَ َر‬ mimbayank so shayi ‫ار‬ َ ‫ِاغْبَ َر‬ ُ َ‫ َع َال ُه الْ ُغب‬:ُ‫الش ْيء‬ miyagabog so gawii ‫ِاغْبر الْي ْو ُم‬ َ ََ ِ ‫ ال َْم‬:‫ال َغابِ ُر‬ so miyaipos a masa ‫اضي‬ mbabayank (mamamaan)

so masa a tomiyalikhod ‫الْ َغا ِبر‬

‫الز َم ُن‬ َ so bayank ‫ار‬ ُ َ‫ال ُغب‬ ُ

‫ار‬ ُ َ‫ ال ُغب‬:‫ال َغبَ ُر‬ so katatatap; so kalalamba ُ‫ الْبقَاء‬:‫ال َغبر‬ َ َُ so pamari ko kamalaging o onta (sakit)ِ ‫ف الب ِعير‬ َ ٍ ‫ َداء ِفي ُخ‬:‫ال َغبَ ُر‬ so lopa ‫ض‬ ُ ‫ ا َأل ْر‬:‫ال َغبْ َر ُاء‬ so bayank ‫ار‬ ُ َ‫ الْ ُغب‬:ُ‫ال َغبَ َرة‬ so bayank

komiyapanay lomalakaw

ً‫ ذَ َه َب ُغ ْد َوة‬:‫َغ َدا ي َ ْغ ُدو ُغ ُد ًوا‬ ko kapitapita

‫ ذَ َه َب َوان ْ َط َل َق‬:‫َغ َدا فُ َالن‬ awaiako ngka ‫اُ ْغ ُد َع ِني‬ kiyabalagaan iyan skaniyan ‫ ب َ َكر‬:‫َغ َدا َعلَي ِه‬ ْ َ miphoon a giiniyan anan nggalbkn ‫ع ِفي ِه‬ َ ‫ َش َر‬:‫َغ َدا يَف َْعلُ َك َذا‬ lomiyalakaw komabalaga si polan

218

‫ار‬ َ :‫الص ِغ ُير َك ِب ًيرا‬ َ ‫َغ َدا‬ َ ‫ص‬ َ‫ أَ َكلَ ال َغ َداء‬:ً‫غ َِد َي ي َ ْغ َدى َغ َداء‬

mikhasad so bagowa mama miphita komabalaga

‫َغ ْديَان‬ babay a miphita komabalaga ‫َغ ْديَانَة‬ piyakapitha iyan skaniyan َ‫ أَ ْط َع َم ُه ال َغ َذاء‬:ُ‫َداه‬ َ‫غ‬ miphita’ komabalaga َ‫ أ َ َكلَ ال َغ َذاء‬:‫تَ َغ َدى‬ mama a mipitha komabalaga

ٍ ‫غ ََو‬ so gabon a pkhatimo na phagoran ko ‫اد‬

ِ ‫ال َغ‬ )‫الس َحاب َ ُة تَنْ َشأُ فَتُ ْم ِط ُر ُغ ْد َوةً (ج‬ َ :‫اديَ ُة‬ kapitapita

‫ اليَ ْو ُم ال َِذي ب َ ْع َد يَ ْو ِم َك‬:‫ال َغ ُد‬ so phakatalingoma a gawii a mawatan ‫َب الْب ِعي ُد‬ َ ُ ‫ اليَ ْو ُم ال ُْمتَ َرق‬:‫ال َغ ُد‬ so mapita; so amag

sii ko iringa na: mataan a so masa a mawatan na sii ko ‫قَ ِريب‬

‫ ِإ َن َغ ًدا ِلنَ ِاظ ِر ِه‬:‫َو ِفي ال َْمثَ ِل‬

domadara on na marani so pangn’ngkn a ipipita’‫ال ُغ ْد َو ِة‬

‫ َط َع ُام‬:‫ال َغ َد ُاء‬ ِ ‫الظ ِه َير ِة (ج) أَغ‬ َ ‫ أَ ْك َل ُة‬:‫ال َغ َد ُاء‬ so kapaniyotho ko kaotho o alongan ‫ْديَة‬ so masa a ipoon ko ko pidiyar na taman ko ‫ال َغ َداةُ (ج) َغ َد َوات‬ kasbang o alongan

so kapitapita

‫ ال َغ َداةُ (ج) ُغ ًدا َو ُغ ُدو‬:ُ‫ال ُغ ْد َوة‬

somidp; rominirong; domiyalong ‫غُروبًا‬ somidp so alongan

ُ ‫غ ََر َب ي َ ْغ ُر ُب‬ ‫ ِا ْختَف َْت ِفي َم ْغ ِربِ َها‬:‫س‬ َ ‫غ ََرب َ ِت‬ ُ ‫الش ْم‬ ‫ تَنَ َحى‬:‫غ ََر َب َعنْ ُه‬ awai ako ngka ‫ب َع ِني‬ ْ ‫اُغ ُْر‬

inawaan iyan skaniyan; pithapokan iyan

miyanangga si polan; ‫َو َط ِن ِه‬

‫ ب َ ُع َد َع ْن‬:‫غ ََر َب فُ َالن غ َْربًا‬

miyabintad si polan ko ingd

romiyapo; miyanangga ‫غُرب َ ًة‬

ْ ‫غ َُر َب ي َ ْغ ُر ُب‬ miyabintad ko ingd iyan ‫ ِابْتَ َع َد َعنْ ُه‬:‫ب َع ْن َو َط ِن ِه‬ َ ‫غ َُر‬

‫َغ ِريب (ج) غ َُربَاء‬ babay a mabibintad ko mawatan a ingd ‫َغ ِريبة (ج) غَرا ِئب‬ َ َ mama a mabibintad ko mawatan a ingd

miyakarimbot so katharo ‫خ ِفى‬ َ ‫َو‬

َ

‫ض‬ َ ‫ غ ََم‬:‫غ َُر َب الْ َك َال ُم غ ََراب َ ًة‬ sa di zabotn

so katharo a di zabotn; so basa a di maliwanag ‫َغ ِريب‬

219

so maana niyan mitharo sa di ‫الف َْه ِم‬

‫يب الْبَ ِع ِيد َع ِن‬ ِ ‫ أَتَى بِالْ َغ ِر‬:‫أَغ َْر َب ِفي َك َال ِم ِه‬ zabotn so maana niyan

‫ أَ ْم َع َن ِف َيها ف ََساف ََر‬:‫ض‬ ِ ‫غر َب ِفي اْ َأل ْر‬ َ miyangsb ko lopa sa lomiyomang on sa kiyawatanan ‫سفَرا ب َ ِعي ًدا‬ ً َ ِ َ ‫ ذَ َهبُوا ن‬:‫غ ََر َب الق َْو ُم‬ miyanginsdpan so pagtaw ‫ب‬ ِ ‫احيَ َة ال َْم ْغ ِر‬ inibowang iya si polan; initawg ُ‫حاه‬ َ َ ‫ أَب ْ َع َدهُ َون‬:‫غ ََر َب فُ َالنًا‬ iyan si polan

‫ ن َ َز َح َع ِن‬:‫ِا ْغتَ َر َب‬ lomiyakad si polan sa bakal ko kiyapangaroma; ‫ب‬ ِ ‫ تَ َز َو َج ِفي غَيْ ِر ا َألقَا ِر‬:‫ِا ْغتَ َر َب فُ َالن‬ miyanangga ko isa a ingd‫الو َط ِن‬ َ

miyangamong sa mawatan a di niyan madazg

‫ ن َ َز َح َع ِن ال َْو َط ِن‬:‫تَ َغ َر َب‬ ِ initong iyan so shayi a di ‫ َع َد ُه َغ ِريبا‬:‫الشي َء‬ ً ْ َ ‫ا ْستَ ْغ َر َب‬

romiyapo ko mawatan a ingd

mapayag i maana

ُ‫ الْ َك ِاهل‬:‫ال َغا ِر ُب‬ so tali ngka na sii sa waga ngka, ilat ko ‫ت‬ َ ْ‫ ِاذْ َه ْب َحيْ ُث ِشئ‬:‫َحبْ ُل َك َع َلى غَا ِربِ َك‬ so waga

kamamaradika iyan apiya anda zong

‫ أَ ْع َلى ُك ِل َش ْي ٍء (ج) غ ََوا ِرب‬:‫ال َغا ِر ُب‬ so poro’ o bagl ko pamarisay niyan‫ أَ َعا ِلي َم ْوجِ ِه‬:‫ب ال َْما ِء‬ ُ ‫غ ََوا ِر‬ so poro’ o nganin

so papanok a kakowak ‫اب‬ ُ ‫ال ُغر‬

so kabibintad; so kararapo

َ so sdpan ‫ب‬ ُ ‫ال َغ ْر‬ ‫ النَ َوى َوالْبُ ْع ُد‬:‫ال ُغ ْرب َ ُة‬

‫ال َغ ْر ِب ُي‬ so mananangga; so romarapo ‫يب (ج) غُربَاء‬ ُ ‫ال َغ ِر‬ َ so sdpan ‫ب‬ ُ ‫ال َْم ْغ ِر‬ so manga ingd sa kaomag sa sdpan a Misir; ‫ب‬ ُ ‫ال َْم ْغ ِر‬ so kibabangnsa sa kaomag sa sdpan

giya ingd a Magrib (Morocco)

ُ‫ ال َْم ْغ ِر ُب َوال َْم ْش ِرق‬:‫ال َْم ْغ ِرب َ ِان‬ ُ ‫ يُق‬:‫ال ُْم ْغ ِر ُب‬ so domadalong a da a moayan ‫ود لَ ُه‬ َ ‫ َمثَل يُ ْض َر ُب ِل‬:‫َال َعنْقَاء ُم ْغ ِرب‬ َ ‫لش ْي ِء َال ُو ُج‬ so sdpan ago so sbangan

iyan, datar o katharo ko iringa a: Papanok a miyawa a da a khatoonan on, ilat ko shayi a di makamomoayan ago di khaadn sa dayon sa dayon

220

da phlng ً‫ِغرة‬

َ ‫غ ََر ي َ ِغ ُر‬ da phlng so mama ‫ور َو َغفَلَ َعنْ َها‬ ِ ‫غ ََر‬ َ ‫ َج ِهلَ ا ُأل ُم‬: ُ‫الر ُجل‬ mama a di phlng ‫غر‬ minikmat; miyakal ‫ورا‬ ً ‫غُر‬

ُ ‫غ ََر ي َ ُغ ُر‬ ِ َ‫ َخ َد َع ُه َوأَ ْط َم َع ُه بِالْب‬:‫غ ََر فُ َالنًا‬ inikmat iyan si polan; piyakainam iyan sa di bnar sa ‫اط ِل‬ giyogo iyan

inakal skaniyan o shaytan; giyogo ‫الشي َطا ُن‬ َ

ْ

‫غ ََر ُه‬

skaniyan o shaytan

‫الدنْيَا‬ ُ ‫غ ََرتْ ُه‬ pangingikmat; shaytan a pangingikmat ‫غَرور‬ ُ

inikmat skaniyan o doniya sa binirayi iyan

taw a maiikemat; taw a magogogo’‫َو َغ ِرير‬

‫َم ْغ ُرور‬ miyakala ago miyakasakaw ‫ت‬ ْ ‫ َك ُر َم ْت ِف َعالُ ُه َواتَ َض َح‬:‫غ ََر ي َ ِغ ُر غ ََر ًرا‬ mala ago masakaw (mamamaan) ‫أَغَر‬ mala ago masakaw (bababayin)‫غَر‬ mimbaloy so mama a ‫ِف ْطنَتُ ُه‬

)‫غراء (ج‬ َ

‫ َكا َن ذَ ا َغ ْفلَ ٍة َوق ََل ْت‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫غ ََر‬ balilipatn a di biyaksa

mama a balilipatn ‫ِغر‬ inakal iyan sa inisombo niyan ‫ِل ْل َه َل َك ِة‬

‫ َع َر َض ُه‬:‫غ ََر َر بِ ِه‬

ko kaantiyor

:‫ِا ْغتَ َر فُ َالن‬ miyaikmat skaniyan angkai ‫ع بِه‬ َ ‫ ُخ ِد‬:‫ِا ْغتَ َر بِ َك َذا‬ so maporo so btad iyan ‫ ذُ و ال ُغر ِة‬:‫ألغَر‬ َ ُ َ ‫ا‬ gawii a mala ‫ي َ ْوم أَغَر‬ lominipat domiyapay si polan َ‫َغفَل‬

‫لَيْ َلة غ ََراء‬ ِ ‫ ال َق َل ُب ي ُ ْض َر ُب َعلَيْ ِه‬:‫ار‬ ُ ‫الن َص‬ a pthagoan ko garangan o ‫ال‬ ُ ‫ال ِغ َر‬ gagawii a mala

so parao (kalongkong)

bangkaw

ِ ‫َو‬ inalosod iyan so garangan iyan ko tagoay a satiman ‫اح ٍد‬

‫َض َر َب نِ َصالَ ُه َع َلى ِغ َرا ٍر‬ siyayanan iyan so olaola niyan ‫ج ُه‬ َ ‫ ن َ َه َج ن َ ْه‬:‫ار َع َلى ِغ َرا ِر ِه‬ َ ‫َس‬ so sasarop a torog ‫ ال َق ِليلُ ِم َن النَ ْو ِم َوغَي ِر ِه‬:‫ار‬ ُ ‫ال ِغ َر‬ ْ da ako toroga inonta a sasarop ‫ارا‬ ً ‫َما ذُ ق ُْت النَ ْو َم ِإ َال ِغ َر‬ 221

ِ ‫ َح َداثَ ُة‬:ُ‫ارة‬ ‫الس ِن‬ َ ‫ال َغ َر‬ so pananagoay a pthagoan sa od a ibabasok ‫ارةُ (ج) غَرا ِئر‬ َ ‫ال ِغ َر‬ َ so taw a malbod magogo’‫ع‬ ُ ‫ َم ْن يَنْخَ ِد‬:‫ال ِغ ُر‬ babay a malbod magogo’‫ (ج) أَغْرار‬:‫ال ِغر ُة‬ َ َ ِ papanok a matas i kazki a mapoti i olo a maitm i lawas a lalayon ‫ع َطائ ٍر‬ ُ ‫ ن َ ْو‬:‫ال ُغ ُر‬ so kangoda o omor

pkhatoon ko manga ranaranaw odi na manga pakaig

‫ الْخَ َط ُر‬:‫ال َغ َر ُر‬ ‫ بَيْ ُع َما يَ ْج َه ُل ُه ال ُْمتُبَاي َِع ِان‬:‫بَيْ ُع ال َغ َر ِر‬ َ ِ ‫الس َم‬ so kaphasai a di mattndo so waraan o piphasa, ‫ك ِفي ال َْما ِء‬ َ ‫ َكبَيْ ِع‬, ‫أ ْو َما َال يُوث َُق بِتَ ْس ِل ِيم ِه‬ so di mattndo so btad iyan

odi na di matatangkd so kamimiliki ron o miphasa on kadatar o sda sa ig ko da on pen katogsa

َ ‫ بَيَاض ِفي َجبْ َه ِة‬:ُ‫ال ُغ َرة‬ so saribolan o olanolan a paganay a kazbang o olan‫ال ِل الق ََم ِر‬ َ ‫اس ِت ْه‬ َ ‫ال ُغ َرةُ ِم َن‬ ْ ‫ لَيْ َل ُة‬:‫الش ْه ِر‬ so paganay a kazbang o olan ‫ َط ْل َعتُ ُه‬:‫ال ِل‬ َ ‫ال ُغ َرةُ ِم َن الْ ِه‬ so paras; so robosan ‫ َو ْج ُه ُه (ج) غُرر‬:‫ال ُغرةُ ِم َن الر ُج ِل‬ َ َ َ َ ‫ ال َغ ْف َل ُة أَثْنَ َاء اليَق‬:‫ال ِغ َر ُة‬ so pankaw a di matatago sa ginawa ‫َظ ِة‬ sininggaot iyan skaniyan ko di ron‫خ َذ ُه َع َلى ِغر ٍة‬ َ َ‫أ‬ َ so mapoti a warna ko bnng o koda ‫س‬ ِ ‫الفَر‬

kapipikira; tiyalmba iyan sa pankaw

so langowan a phakaikmat a phakabirayi a ‫ح ِو ِه‬ ْ َ ‫َون‬

ٍ ‫ ُك ُل َما غ ََر ا ِإلن ْ َسا َن ِم ْن َم‬:‫ور‬ ‫ال أَ ْو َجا ٍه‬ ُ ‫ال َغ ُر‬ pd sa tamok ago kakayaan

mangoda a da a sima iyan; mangoda a di ‫ج ِرب َ َة لَ ُه (ج) أَ ِغرة َوأَ ِغراء‬ َ :‫ال َغ ِر ُير‬ ُ ‫الش‬ ْ َ‫اب َال ت‬ َ َ biyaksa ago di phlng

‫َغ َز َل ي َ ْغ ِز ُل‬ ً ُ‫ فَتَ َل ُه ُخي‬:‫وف أَ ِو الق ُْط َن‬ inawl iyan so gapas sa biyaloy niyan a tinikr ko ‫وطا بِال ِْم ْغ َز ِل‬ َ ‫الص‬ ُ ‫َغ َز َل‬ ً ‫َغ ْز‬ miyawl ‫ال‬

awla

ِ ‫ادثَ ِة‬ ‫الن َسا ِء َوالتَ َو ُد ِد ِإلَيْ ِه َن‬ َ ‫ ُش ِغ َف ِب ُم َح‬:‫َغ ِز َل ي َ ْغ َز ُل َغ َز ًال‬ mama a padadaong sa babay ‫َغ ِزل‬ diyaongan iyan so babay َ‫غَا َز َل ال َْمرأَة‬ ْ iniropa niyan so kataid o bagowa taw ‫تَ َغ َز َل بِال َْمرأَ ِة‬ ْ ُ ‫ال َغ َز‬ so saladng ‫ال‬

mimbaloy a padadaong sa babay

222

so babay a saladng ‫الْ َغ َزالَ ُة‬

ُ ‫ ال َْم ْغ ُز‬:‫ال َغ ْز ُل‬ ‫ول‬ so darpa a phagawlan‫ َم َكا ُن ال َغ ْز ِل‬:‫ال َْم ْغ ِز ُل‬ ْ ‫وف أَ ِو الْق‬ so kasangkapan a iphagawl; ‫ُط ُن‬ ُ ‫الص‬ ُ ‫ َما يُ ْغ َز ُل ِب ِه‬:‫ال ِْم ْغ َز ُل‬ so inawl

so awla

‫َغلَ َق ي َ ْغ ِل ُق‬ kilban iyan so pinto’; giyalidan iyan so pinto ُ‫ص َده‬ َ َ‫َغ َل َق الب‬ َ ‫ أَ ْو‬:‫اب‬ lominigt; mithilang ‫ق َغلَقًا‬ ُ ‫َغ ِل َق ي َ ْغ َل‬ miligt a rarb i polan ‫صبر ُه‬ َ َ‫ َضاق‬:‫َغ ِل َق فُ َالن‬ ُ ْ َ ‫ص ْد ُر ُه َوق ََل‬ miyanglb; gomiyalid ‫َغلْقًا‬

‫ ن َ ِش َب ِفي ِه‬:‫الش ْي ِء‬ َ ‫الش ْيءُ ِفي‬ َ ‫َغ ِل َق‬ giyalidan iyan so pito ‫القَ ُه‬ َ ‫ أَ ْح َك َم ِإ ْغ‬:‫اب‬ َ َ‫أَ ْغ َل َق الب‬ piyakapasangan iyan gomalid‫ال ِق ِه‬ َ ‫ بَالَ َغ ِفي ِإ ْغ‬:‫اب‬ َ َ‫غ ََل َق الب‬

mithilang so shayi ko isa a shayi sa di ron khablag‫فَ َل ِز َم ُه‬

pinggagalidan iyan so pito’ sa

‫ ِخ َال ُف ان ْ َفتَ َح‬:‫اب‬ ُ َ‫تَ َغ َل َق الب‬ ِ ‫ِا ْستَ ْغ َلق‬ minggikb so mas’ala sa ‫ َعسر ف َْه ُم َها‬:‫َت ال َْمسأَلَ ُة‬ ْ َ ُ

lominitng so pinto sa di khalkaan

margn a rikimn

miyaipng so mama ‫يَتَ َك َل ْم‬

‫ تَ َع َذ َر َع َليْ ِه الْ َك َال ُم فَ َل ْم‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫ِا ْستَ ْغ َل َق‬ sa di makaptharo’

ُ‫ال ِْم ْغ َالق‬ komiyolob; lomiyangkolob ‫َمرا‬ ً ْ ‫غ ََم َر ي َ ْغ ُم ُر غ‬ so galid; so kandado

liyangkoloban iyan so shayi sa ‫ستَر ُه‬ َ ‫َو‬

َ

inangkosan i polan si polan ‫َض ِل ِه‬ ْ ‫بِف‬

‫ َع َال ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫غ ََم َر‬

siyapngan iyan

‫ َغ َط ُه‬: ‫غ ََم َر فُ َالن فُ َالنًا‬ sa pangalimo

ً‫ارة‬ َ ‫غ َُم َر ي َ ْغ ُم ُر غ َُم‬ lominikapaw so ig sa miyakadalm ‫ستَر َمقَر ُه‬ َ َ َ ‫ َكثُ َر َحتَى‬:ُ‫غ َُم َر ال َْماء‬ da phlng so mama‫ور‬ َ ‫ ل َْم يُ َج ِر ِب ا ُأل ُم‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫غ َُم َر‬ lominikapaw so ig

mama a di phlng korang i sima riyompakan i polan so ‫الش َدا ِئ ِد‬ َ

‫غ ُْمر‬

‫ َر َمى بِنَف ِْس ِه ِفي‬:‫َام َر فُ َالن‬ َ ‫غ‬ manga rrgn a btad

mama a maprs ko manga rrgn ‫ُم َغا ِمر‬ ago manga lilitng (adventurer)

223

:‫ِان ْ َغ َم َر ِفي ال َْما ِء‬ so lopa a kabibiyaan a di pmbasokan sabap ko ragndang ‫العا ِم ِر‬ ِ ‫ال َغا ِم ُر ِم َن ا َأل ْر‬ َ ‫ض ِخ َال ُف‬ somiyald ko ig sa lominggm on ‫س‬ َ ‫ِان ْ َغ َم‬

odi na kaigan a daa magthoon a pr

‫اس‬ ِ َ‫ار الن‬ ُ ‫ِغ َم‬ so mala a ig a nngn’ngan a sopaka o mababaw‫ح ِل‬ َ ‫ ِخ َال ُف‬:‫ال َغ ْم ُر ِم َن ال َْما ِء‬ ْ ‫الض‬ ِ ‫الو‬ so nditarn a maloag ‫اس ُع السا ِتر‬ َ :‫ال َغ ْم ُر ِم َن الثَ ْو ِب‬ ُ َ so madakl a matitimo a manga taw a nggogomigt

a makasasapng

mama a malowag i kanditar, ‫ْمار‬ َ ‫َوأَغ‬

ِ ‫ َك ِث ُير ال َْم ْع ُر‬:‫الر َدا ِء‬ ‫وف َس ِخي (ج) غ ُُمور‬ ِ ‫َر ُجل غ َْم ُر‬ maana a masakaw a baramora ko salakaw ron

‫ ال َْماءُ ال َك ِث ُير‬:ُ‫ال َغ ْم َرة‬ ِ :ُ‫ال َغ ْم َرة‬ so malitng; so mabasng; so margn ُ‫الش َدة‬ ِ ‫ات ال َْم ْو‬ so manga rrgn ko kapatay;‫ت‬ ُ ‫غ ََم َر‬ so ig a mala a lomlndb

so malitng ko kapatay

so taw a di makikilala a adn a pangkatan iyan a mala‫ور‬ ُ ‫ال َْم ْش ُه‬

ِ ‫الر َج‬ ‫ غَيْ ُر‬:‫ال‬ ِ ‫ور ِم َن‬ ُ ‫ال َْم ْغ ُم‬

‫ف‬ ‫ش ف ُْح ًشا‬ ُ ‫ش يَف ُْح‬ َ ‫ف ََح‬ miyanobra so btad ُ‫ح َده‬ َ ‫ف ََح‬ َ ‫ َج َاو َز‬:‫ش ا َأل ْم ُر‬ ِ ‫ف‬ manonobra sa karata’ ‫َاحش‬

miyanobra; mikharata’;

mimbaloy a piyakasisingay ‫اش ًة‬ َ ‫َوف ََح‬

‫ش ف ُْح ًشا‬ ُ ‫ش يَف ُْح‬ َ ‫ف َُح‬

sa karata’

miyanobra so karata o ‫ح ُه‬ َ ‫ف َُح‬ ُ ْ‫ ِا ْشتَ َد قُب‬: ُ‫ش الق َْو ُل أَ ِو ال ِف ْعل‬ katharo odi na so galbk

‫ أَتَى بِالف ُْح ِش‬:‫ش‬ َ ‫أَف َْح‬ piyayag iyan so marata; miratarata ’‫ش‬ َ ‫ أَ ْظ َه َر الف ُْح‬:‫ش‬ َ ‫َاح‬ َ ‫تَف‬ somiyobra so karata o btad ‫ح ُه‬ َ ‫َاح‬ َ ‫تَف‬ ُ ْ‫ ِا ْشتَ َد قُب‬:‫ش ا َأل ْم ُر‬ ِ ‫ ُم َؤن َ ُث الْف‬:‫َاح َش ُة‬ ِ ‫الْف‬ so nganin a piyakasisingay ‫ش‬ ُ ‫َاح‬ minggolaola sa piyakasisingay

a lomiyawan sa karata’

so piyakasisingay

ِ ‫الف‬ ‫يع ِم ْن ق َْو ٍل أَ ْو ِف ْع ٍل‬ َ ‫يح‬ ُ ‫الش ِن‬ ُ ‫ ال َق ِب‬:‫َاح َش ُة‬

a pd sa katharo odi na galbk

224

so piyakasisingay‫يع‬ َ ُ ‫الش ِن‬ so marata a piyakasisingay

‫يح‬ ُ ‫الف ُْح‬ ُ ‫ الق ِب‬:‫ش‬ ‫ش‬ ُ ‫ الف ُْح‬:‫الف َْح َش ُاء‬

riyagaw; piyaos ‫َح ًما‬ ْ‫ف‬

‫ف ََح َم يَف َْح ُم‬ ِ ‫ص ْوتُ ُه ِم ْن‬ piyaos so wata ‫ش َد ِة الْب َكا ِء‬ َ ‫ ِانْق ََط َع نَف َُس ُه َو‬:‫الص ِب ُي‬ َ ‫ف ََح َم‬ ُ ko kiyagoraok iyan

miyagoring ‫وما‬ ً ‫ف ُُح‬

‫ف َُح َم يَف ُْح ُم‬ miyagoring so shayiَ ‫س َود‬ َ ‫ف َُح َم‬ ْ ‫ ِا‬:‫الش ْي ُء‬ ِ ‫ف‬ magooring sa kaitm ‫َاحم َوف َِحيم‬ miyanglm so pagtaw ko kalibotng o kagagawii‫شا ِء‬ َ ‫ َد َخ ُلوا ِفي ف َْح َم ِة الْ ِع‬:‫أَف َْح َم الق َْو ُم‬ ‫ص ْوتَ ُه‬ َ ‫ ق ََط َع نَف ََس ُه َو‬:‫الص ِب َي‬ َ ‫أَف َْح َم الْبُ َك ُاء‬ piyakatrn iyan so karido iyan sa ‫س َكتَ ُه‬ ْ َ‫ أ‬:‫أَف َْح َم الْخَ ْص َم‬

piyagaw o kagoraok so wata’

da dn a taroon iyan; inpkan sa tara’ so karido sa da a maptharo iyan a sabto bo a solo’ piyagoring iyan so kayo

‫ َج َع َل ُه ف َْح ًما‬:‫ف ََح َم الْخَ َش َب‬

inoringan iyan so shayi sa ‫َح ِم‬ ْ ‫بِالْف‬

‫ َس َو َد ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫ف ََح َم‬ piyakaitm iyan

ِ ‫الف‬ ‫اد‬ َ :‫َاح ُم‬ ُ ‫الس َو‬ َ ‫الش ِدي ُد‬ ِ ‫أَ ْس َود ف‬ maitm a magooring ‫َاحم‬ so tagoring odi na so padagang on ‫شتَ ِغلُ بِ ِه‬ ْ ‫ بَا ِئ ُع الف َْح ِم َوال ُْم‬:‫الفح ُام‬ َ so miyangintkntm sa kaitm

‫الف َْح ُم‬ ’‫َح ُم النَبا ِتي‬ ْ ‫الْف‬ ُ َ

so oring so oring o mangngtho

‫الْف َْح ُم‬ َ ‫ ف َْح َم ُة‬:‫الف َْح َم ُة‬ so piniro a dkht sa kalibotng ko ‫ادا‬ ً ‫اد ُه َو ُظ ْل َمتُ ُه أَ ْو أَ َش ُد ُه َس َو‬ ُ ‫ َس َو‬:‫الليْ ِل‬ so oring a ator a mina a pkhalotn sa lopa ‫ي‬ ُ ‫ال َْح َج ِر‬

kagagawii

so taw a da a maptharo iyan ko

‫العاجِ ُز أَ َم َام ال ُْح َج ِة‬ َ :‫ال ُْمف َْح ُم‬ giikandngga sa tindg

)‫ض يَ ْكثُ ُر ِف َيها الْف َْح ُم ال َْح َج ِر ُي (ج‬ ُ ‫ أَ ْر‬:‫ال َْمف َْح َم ُة‬ miphiratas; ‫اس ًة‬ ُ ‫س ي َ ْف ِر‬ َ ‫ف ََر‬ َ ‫س ِف َر‬ َ ِ‫ أَ ْد َر َك ب َ ِاطنَ ُه ب‬:‫س ا َأل ْم َر‬ inantok iyan so btad sa minggolalan sa piratas a ‫ب‬ ِ ‫الصا ِئ‬ َ ‫الظ ِن‬ َ ‫ف ََر‬

ِ ‫َمف‬ so darpa a madakl a oring on a mina ‫َاحم‬

madalm

taw a biyaksa ko kapihiratas ‫فَا ِرس‬

225

ِ ‫اس ًة َوف ُُر‬ ‫ َحذَقَ أَ ْم َر الْخَ يْ ِل َوأَ ْح َك َم ُر ُكوب َ َها‬:‫وسيَ ًة‬ ُ ‫س يَف ُْر‬ َ ‫ف َُر‬ َ ‫س ف ََر‬ mama a barasa ko kakhoda’ ‫فَا ِرس‬ ُ ‫ار ذَ ا َرأْ ٍي َو ِع ْل ٍم بِا‬ mimbaloy a malantas i piratas si polan ko manga ‫أل ُمو ِر‬ َ :‫س فُ َالن‬ َ ‫ص‬ َ ‫ف َُر‬

miyabatalo ko kakhoda sa koda

btad

ِ ‫الْفُر‬ inikhoya niyan sa kakhoda; iniphaso iyan ‫وسي ِة‬

‫ غَالَبَ ُه ِفي‬:‫اسا‬ َ ‫َار َس ُه ُمف‬ َ ‫ف‬ ً ‫َار َس ًة َو ِف َر‬ kiyadas o arimaw so dakp ‫اد َها َوقَتَ َل َها‬ َ ‫ص‬ َ :‫يستَ ُه‬ َ ‫ِافْتَ َر‬ َ ‫س ا َأل َس ُد فَ ِر‬ َ

ُ

iyan a binatang

miphiratas ko shayi sa pindirogod iyan ago rinikim iyan sa

‫ ن َ َظ َر َوتَثَبَ َت‬:‫الش ْي ِء‬ َ ‫س ِفي‬ َ ‫تَف ََر‬ matolangd

inantokan iyan sa mapiya; phiphiratasan iyan sa ‫ َرأَى ِفي ِه َمخَ ايِلَ الْخَ ي ِر‬:‫س ِفي ِه الْخَ ير‬ َ ‫تَف ََر‬ ْ َْ khakowa a mapiya

‫وب ا ْلخَ يْ ِل (ج) ف ََوا ِرس‬ ِ ‫ ال َْم ِاه ُر ِفي ُر ُك‬:‫س‬ ُ ‫الفَا ِر‬ so manga taw sa Paris ago so ingd iran, a ‫س َو ِهي اآل َن ِإيرا ُن‬ ِ ‫ أُ َم ُة الف ُْر ِس َوبِ َال ُد الف ُْر‬:‫فَا ِرس‬ َ َ so batalo ko kakhoda’‫سان‬ َ ‫َوفُر‬

ْ

Iran imanto a ngaran iyan

‫الفَا ِر ِس ُي‬ so basa o manga taw sa Paris ‫س‬ ِ ‫ لُ َغ ُة الْف ُْر‬:‫الفَا ِر ِسيَ ُة‬ ِ ‫ارةُ ِفي تَ َع ُر ِف ب َ َو ِاط ِن ا ُأل ُمو ِر ِم ْن َظ َو‬ so kaphiratas; ‫اه ِر َها‬ َ ‫ ال َْم َه‬:‫اس ُة‬ َ ‫ال ِف َر‬ so taw a mababangnsa sa Persia

so kapangantok sa gaib

so koda ’‫أَفْراس‬

ِ ‫ َو‬:‫س‬ ُ ‫الف ََر‬ َ )‫اح ُد الْخَ يْ ِل (ج‬ ٍ ‫ُه َما َكف ََر َسي ِر َه‬ datar siran o dowa a koda a thatapad a di makapmbintai sa kalagod; ‫ان‬ ْ so mlagid a magizan a da makaplogiya

so pilandok; so sda sa ragat a datar ‫ح ِر‬ ْ ‫الْب‬

ُ ‫ف ََر‬ َ ‫س‬

o koda so olo niyan

so dakp o bintang a datar iyan bo a binatang ُ

‫يسة‬ َ ‫ال َف ِر‬

‫ض ف َْر ًضا‬ ُ ‫ض ي َ ْف ِر‬ َ ‫ف ََر‬ inipaliyogat iyan so btad ‫ أَ ْو َجب ُه‬:‫أل ْمر‬ َ ‫ف ََر‬ َ َ َ ‫ضا‬ miyaliogat; miyatoray

(sogoan) inipatoray niyan so sogoan

‫ َكتَبَ ُه َعلَيْ ِه‬:‫ف ََر َض ُه َع َليْ ِه‬ inisnggay niyan a rk iyan a kipantag ‫ص ُه بِ ِه‬ َ ‫ َخ‬:‫ف ََر َض ُه لَ ُه‬ ِ biyagian iyan sii ko pammgayan sa kipantag a mattndo’ ‫صيبا‬ َ ‫ف ََر‬ ً ِ َ ‫ ق ََد َر لَ ُه ن‬:‫ض لَ ُه ِفي ال َْع َطاء‬ miyakatoa; miyakaidad; mithodo ‫اض ًة‬ َ ‫ض ف ََر‬ ُ ‫ض يَف ُْر‬ َ ‫ف َُر‬ miyakatoa so binatang ‫س َن‬ َ ‫ف َُر‬ َ َ‫ َك ِب َر َوأ‬:‫ض ال َْحيَ َوا ُن‬ inipatoray niyan on

226

‫فَا ِرض‬ َ ‫ ) ِإن َ َها بَق ََرة َال فَا ِرض َو َال بِ ْكر َع َوان بَيْ َن ذَ ِل‬:‫ِفي الق ُْر ِآن‬ sii ko Qur’ān  na: Skaniyan na sapi’ a ‫ك‬ binatang a matoa

di matoa i omor na di pman kangodaan a katatangkaan so omor iyan sangkoto a dowa a omor

َ ‫ض‬ َ ‫ِافْتَ َر‬ َ :‫الش ْي َء‬

inipatoray niyan so shayi; inibtad iyan sa arangan so shayi sa ‫ض ُه‬ َ ‫فَر‬

minggolalan sa “ opama o giyaya, odi na ibtad ta sa datar aya”

ِ ‫الْب‬ mitad sa arangan so matao a giimangolad ko katao ko sabaad a btad sa ‫ث‬ ُ ‫اح‬

َ ‫افْتَ َر‬ َ ‫ض‬

kathagoi ron sa smbag

so parail; so kambagibagia ko tamok a minibagak o miyatay sa nggolalan sa ‫ض‬ ُ ‫الفَرا ِئ‬

َ

parail

‫ض‬ ُ ‫الف َْر‬ so phaginoman sa ig ‫ب ال َْما ِء‬ ُ ‫ َم ْش َر‬:‫الف ُْر َض ُة ِم َن النَ ْه ِر‬ so pantalan a dongkoay o manga kapal; so ampiran o ‫ط السف ُِن‬ ُ ُ ‫ َم َح‬:‫الف ُْر َض ُة ِم َن البَ ْح ِر‬ so paliyogat; so arangan a imbtad a smbag ko pakaisa

manga kapal

so paliyogat a patoray o Allāh;‫يض ُة‬ َ ‫ال َف ِر‬ so kipantag a mattndo; so ontong a missnggay a rk o manosiya a ‫وم‬ ٍ ‫َم ْع ُل‬

‫وض ُة َعلَى ِإن ْ َس ٍان بِ َق َد ٍر‬ َ ‫ ال ِْح َص ُة ال َْمف ُْر‬:‫يض ُة‬ َ ‫ال َف ِر‬ adn a diyangka iyan a katawan.

ِ ‫الفَر‬ so taw a panggaway ko katao a parail a ‫ضي‬ ُ

َ

giimbagibagi ko tamok a minibagak o miyatay

‫ف ََر َع يَف َْر ُع ف ََرا َع ًة‬ َ ‫ َط‬:‫الشي ُء‬ miyakaporo so shayi’ miyakatas so shayi ‫ال‬ َ ‫ال َو َع‬ ْ َ ‫ف ََر َع‬ maporo’; malndo ‫فَا ِرع‬ miyakaporo;; miyakalndo

piphaporoan iyan so shayi; liniyawawan iyan so shayi; inombawan ‫ال ُه‬ َ ‫َع‬ miphaporoan iyan so pagtaw niyan sa bantogan a ‫شرفًا‬ َ ‫َو‬

َ

:‫الش ْيءَ ف َْر ًعا‬ َ ‫ف ََر َع‬ iyan so shayi

‫ َع َال ُه ْم َو َجا َه ًة‬:‫ف ََر َع ق َْو َم ُه‬ pangkatan

‫ َغ ُز َر َش ْع ُر ُه‬:‫فَ ِر َع يَف َْر ُع ف ََر ًعا‬ mama a marabong i kapagbok ‫أَفْرع‬ َ babay a mapakal i kapagbok ‫فَر َعاء‬ ْ piyakazapak iyan so mas’ala phoon ko pakaasal iyan sa َ‫ص ِل ال َْمسا ِئل‬ ْ ‫ف ََر َع ِم َن اْ َأل‬ َ mikhapal so bok iyan

piyakablang iyan

227

si polan a mapiya i kapagosay sa mapphakablang iyan so bandingan ‫يع‬ ِ ‫التَ ْف ِر‬

‫فُ َالن َح َس ُن‬ pimbkasan (tiyamakan iyan) so raga sa birit iyan so maror iyan ko ‫ض َها‬ َ َ‫ ِافْت‬:‫ِافْتَ َر َع الْ ِب ْك َر‬ kiyapangaromaa niyan on (defloration)

ُ‫ ِابْتَ َدأَه‬:‫ِافْتَ َر َع اْ َأل ْم َر‬ mizapasapak so shayi; ‫وع‬ َ ‫تَف ََر َع‬ َ :ُ‫الش ْيء‬ ٍ ‫ار ذَ ا ف ُُر‬ َ ‫ص‬

pimbkasan iyan so btad sa piphoonan iyan

miraaraang so shayi

‫ َكثُ َر ْت‬:‫ْصا ُن‬ َ ‫تَف ََر َع ِت اْ َألغ‬ mizapasapak so mas’ala; miraaraang so masala sa miyakadakl a ‫ت‬ ْ َ‫ تَ َش َعب‬: ُ‫تَف ََر َع ِت ال َْم َسا ِئل‬ mizapasapak so manga sapak o kayo

phamimikirann on sa miyakarimbot

‫الش ْع ُر‬ َ ‫ الْ َغ ِز ُير‬:‫ا َألف َْر ُع‬ so maporo’; so mikholayogan sa kaporo’ ‫ ال َْعا ِلي‬:‫ع‬ ُ ‫الْفَا ِر‬ ُ ‫فَا ِر ُع‬ ِ ‫الط‬ lomalawan i kaporo’ ‫ول‬ so mama a marabong i kapagbok

so poro’; so sapak ‫ع‬ ُ ‫الْفَر‬

ْ

‫يَف ُْرقُ ف َْرقًا َوف ُْرقَانًا‬ ginintas iyan so pagltan o dowa shayi ‫ْآلخ ِر‬ َ ‫بَيْ َن‬ َ ‫ ف ََصلَ َو َميَ َز أَ َح َد ُه َما ِم َن ا‬:‫الشيْئَيْ ِن‬ pizakntal o Allāh so kitab sa piyakarinayag iyan so manga ‫َص َل ُه َوبَينَ ُه‬ َ َ‫اهللُ ال ِْكت‬ َ ‫ ف‬:‫اب‬ َ

miyagi’; miyakamblag; gominintas; mizalisay; miosay; mizakntal

َ‫ف ََرق‬ َ‫ف ََرق‬ َ‫ف ََرق‬

maana niyan

‫اشتَ َد َخ ْوفُ ُه‬ ْ ‫ َج َز َع َو‬:‫فَ ِرقَ يَف َْرقُ ف ََرقًا‬ taw a lalaolaon; taw a maalk; taw a sasawann ‫فَ ِرق‬ inikalk iyan; piyangandam iyan; inarim iyan; piyangilam iyan ‫فَ ِرقَ ِمنْ ُه‬ inimblag iyan skaniyan; inipagawata iyan skaniyan; giyanatan ُ‫ بَا َع َده‬:‫َارقَ ًة َو ِفراقًا‬ َ ‫َارقَ ُه ُمف‬ َ ‫ف‬ َ tiyalaw; liyaolao; miyalk; siyawan;

iyan sa tiyawarang iyan skaniyan

siyagomparak iyan so lt o pagtaw;‫الْق َْو ِم‬

‫ف ََرقَ بَيْ َن‬

piyakamblag iyan so pagtaw

ِ ‫ف ََرقَ الْق‬ ‫الز ْو َجيْ ِن‬ َ ‫َاض ُي بَيْ َن‬ mimblablag so pagtaw ‫ِافْتَرقَ الْق َْو ُم‬ َ minggaganata so pagtaw ‫َارقَ الْق َْو ُم‬ َ ‫تَف‬

piyakamblag o kali so kharomai

‫ تَبَ َد َد‬:‫الش ْي ُء‬ َ miyabngkas so mtitimo’ a taw sa ‫ْج ْم ُع‬ َ ‫ال‬

minikayor so shayi; miyasarowaki so shayi

َ‫تَف ََرق‬ َ‫تَف ََرق‬

mimblablag siran

so manga gintas o shayi a mikakayor

228

‫ أَ ْج َزا ُؤ ُه ال ُْمتَف َِرقَ ُة‬:‫الش ْي ِء‬ َ ‫يق‬ ُ ‫َار‬ َ ‫تَف‬

so mbida’; so di zagit; so zopaka ’ ُ‫الْفَا ِرق‬ so giimakamblag ko bnar ago so ribat;

ُ‫َاروق‬ ُ ‫الْف‬

so gerar o Umar Bin Al Khattāb

ُ‫ال ِف َراق‬ so isa ko dowa a shayi a miyabagi ُ‫الْ ِفرق‬ ْ so kamblag o dowa a magpda’

so sagorompong a misisibay ko salakaw ron; ‫الْ ِفرقَ ُة‬

ْ

so salompok; so sagorompong a matitimo’ so kapakaznggaya o mapiya san ko marata’; so Qur’ān a piyakaznggaya iyan so

‫الْف ُْرقَا ُن‬

bnar ago so ribat; so tanda a maliwanag a phakatoro’ ko taw; so kitab a initoron ko Mūsā a tagotao ko mapiya ago so marata

‫الْف ُْرقَ ُة‬

so kangganata’; so kamblag

so sagorompong; so sasoko ko ronda a sondaro a zasagorompong; so matitimo’ a ‫يق‬ ُ ‫الْ َف ِر‬ salompok so kassrayan ko bok ko olo o taw sa tampar sa poro’; so ombonombonan a

ُ‫ال َْم ْف ِرق‬

kassrayan ko bok so kiyazombasombakan o lalan a ron

ُ‫ال َْم ْف ِرق‬

makapmblablag so manga izilay niyan ko sabaad a manga katampar

‫ف ََر َك يَف ُْر ُك ف َْر ًكا‬ kiyagis iyan so shayi; kiyarokhod iyan so shayi; kiyoso niyan so shayi; ‫ح َك ُه‬ َ ‫ف ََر َك‬ َ :‫الش ْي َء‬ komiyoso; komiyarokhod; kominisng

kinisng iyan so shayi

‫ف ََر َك‬ miyagowad sa minggani (siinan lalayon phagosara ko gani o ‫ض‬ َ ‫ َك ِر َه َوأَب ْ َغ‬:‫فَ ِر َك يَف َْر ُك ف ََر ًكا‬ kiyoso niyan so nditarn ‫ب‬ َ ‫الثَ ْو‬

kharomai ko koroma niyan)

‫فَا ِرك‬ َ miyakatoa so saway a khapakay dn a arorn sa bowayon‫ار فَ ِري ًكا‬ َ : ُ‫السنْبُل‬ َ ‫ص‬ ُ ‫أف َْر َك‬ minikayor so shayi sa miyaroro ‫ت‬ َ ‫ِانْف ََر َك‬ َ َ‫ تَفَت‬:‫الش ْي ُء‬ taw a magogowad a pkhararangitan

so manga bayank a middkt on

ُ ‫الْ َف ِر‬ so bantad a sindag (inaror) oriyan iyan na ‫يك‬ bowayon sa itinda so margas iyan so pangn’ngkn o manga taw sa rindib a Misir a ‫ال َْمفْرو َك ُة‬

ُ

phoon ko lobaba o kamais a phramsn a lana ago so mimbathik a gatas sa ipthinda

minsad; miopak; sominisi; romiyopt

229

‫ف ََرى ي َ ْف ِري ف َْريًا‬

‫ َش َق ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫ف ََرى‬ miyatkaw sa miyalglg ‫حير‬ َ َ َ َ‫ ب ُ ِه َت َوت‬:‫فَ ِر َي يَف َْرى ِف ًرى‬ inantang iyan so katharo’ sa kabokhag; miyanarangkoni sa kabokhag ‫ختَ َل َق ُه‬ ْ ‫ ِا‬:‫ِافْتَ َرى الْق َْو َل‬ inopak iyan so shayi; binsad iyan so shayi ‫َوفَتَتَ ُه‬

a katharo’

‫ ِان ْ َش َق‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫ِانْف ََرى‬ miyanarisi so shayi; miyangaoopak ‫َق‬ َ ‫تَف ََرى‬ َ ‫ تَ َشق‬:‫الش ْي ُء‬

َ ‫َوانْق‬ mimbngkag so shayi; mimbkar so shayi sa miyaopak ‫َط َع‬

so shayi sa mimbbkar

‫ ال ِْك ْذب َ ُة (ج) ِف ًرى‬:‫الْ ِف ْريَ ُة‬ so inantang a katharo a di bnar ‫ق‬ ُ ‫ ال ُْمخْ تَ َل‬:‫الْ َف ِر ُي‬

so kabokhag; so kapamrak

so piyakammsa a btad a di kalalayaman; so pagrg a piyakayaya a ‫يب‬ ُ ِ‫ال َْعج‬

‫ اْ َأل ْم ُر‬:‫الْ َف ِر ُي‬

btad a pphagmaan a kaytoan o katokawi ko manga taw kiyatkawan sa miyalk

‫فَ َز َع ي َ ْف َز ُع فَ ْز ًعا‬

kiyatkawan si polan sa miyalk

‫فَ َز َع فُ َالن‬

taw a kattkawan a maalk‫فَ َز َعة‬

)‫فَا ِزع (ج‬

siyabt iyan so pagtaw sa

‫ أَغَاث َُه ْم َون َ َص َر ُه ْم‬:‫فَ َز َع الْق َْو َم‬ tiyabangan iyan siran

‫اف َوذُ ِع َر‬ َ ‫ َخ‬:‫فَ ِز َع ي َ ْف َز ُع فَ َز ًعا‬ taw a kaalkan a sasawann ‫فَ ِزع‬ miyagapas on sa miyanarig on ‫اث‬ َ ‫استَ َغ‬ ْ ‫ ل ََجأَ َو‬:‫فَ ِز َع ِإلَيْ ِه‬ piyakatkawan iyan skaniyan sa miyalk; piyangangalk iyan skaniyan ‫خافَ ُه َو َر َو َع ُه‬ َ َ‫ أ‬:‫أَفْ َز َع ُه‬ kiyalkan sa liyaolao

sa kiyatkawan

‫ نَبَ َه ُه‬:‫أَفْ َز َع ُه ِم ْن ن َ ْو ِم ِه‬ piyakatkawan iyan skaniyan ‫ أَفْ َز َع ُه‬:‫ف ََز َع ُه‬ romink sa miyada so kaalk َ‫ع َوأ ُ ِزيل‬ ُ ‫ ُك ِش َف َعنْ ُه الْ َف َز‬:‫ف ُِز َع َعنْ ُه‬ piyokaw niyan ko katototoroga on

iyan; miyakasarig sa miyada so kaalk iyan

sii ko Qur’ān na: Taman sa 

amay ko romink so ‫قُ ُلوبِ ِه ْم‬

‫ َحتَى ِإذَ ا ف ُِز َع َع ْن‬ :‫ِفي الْق ُْر ِآن‬

manga poso iran, sa mapokas kiran so sawan, odi na amay ka kasawaan kiran so sapng iran sa mailay ran so bnar a giyoto so sasangkaan iran

ُ ‫ الْخَ ْو ُف َو‬:‫الْ َف َز ُع‬ ‫الذ ْع ُر‬ so panabang ko kasasagad o margn ‫إلغَاثَ ُة‬ ِ ْ‫ ا‬:‫الْ َف َز ُع‬ so kalk ago so kawan

230

َ sii ko Hadīth, ‫الط َم ِع‬

ِ ‫َو ِفي ال َْح ِد‬ ‫ َوتُ ِق ُلو َن ِعنْ َد‬, ‫ ِإن َ ُك ْم لَتُ ْك ِث ُرو َن ِعنْ َد الْ َف َز ِع‬:‫يث ِفي َشأْ ِن اْ َألن ْ َصا ِر‬

makapantag o ropaan o manga Ansār na: Mataan a giikanondakl ko masa a kapangongogopan, na pphakaito kano i bilangan ko masa a kabosaw sa tamok, manga taw a pphakaadiyadin iran so salakaw kiran a di giya ginawa iran so taw a pphakitabang ‫يث‬ ُ ‫ال ُْمستَ ِغ‬

ْ

so taw a apasa ko masa a kasasagad o kangt ‫ب‬ ِ ‫الْخَ ْط‬

:‫الْ َف ِز ُع‬

ِ ‫ َم ْن ي ُ ْل َجأُ ِإلَيْ ِه ِعنْ َد ن ُ ُز‬:‫ال َْم ْف َز ُع‬ ‫ول‬

‫ف ََس َح يَف َْس ُح ف َْس ًحا‬ ginikasan iyan kaan makaontod ‫س‬ َ ‫ َو َس َع لَ ُه ِليَ ْج ِل‬:‫ف ََس َح لَ ُه ِفي ال َْم ْج ِل ِس‬ inidinan skaniyan ‫ أ َ ِذ َن لَ ُه‬:‫أل ِمير ِفي الس َف ِر‬ َ ُ َ ‫ف ََس َح لَ ُه ا‬ lomiyoag; gominikas; domiyaya

o dato ko kaphlalakaw

kiyayat iyan so shayi; dimpas iyan so shayi miyakaloag; miyakadaya miyakaloag so darpa

‫ ب َ َس َط ُه‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫ف ََس َح‬ ‫اح ًة‬ َ ‫ف َُس َح يَف ُْس ُح ف ََس‬ ‫ ِاتَ َس َع‬:‫ف َُس َح ال َْم َكا ُن‬

‫ف َِسيح‬ lomiyoag so darpa sa miyakadaya ‫ ِاتَس َع‬:‫ح ال َْم َكا ُن‬ َ ‫ِانْف ََس‬ َ lomiyoag a rarb iyan sa kiyaliwanagan ‫ح‬ َ ‫ِانْف ََس َح‬ َ ‫ ِان ْ َش َر‬:‫ص ْد ُر ُه‬ lomiyoag so darpa sa miyakadaya ‫ح‬ َ ‫ ِانْف ََس‬:‫تَف ََس َح ال َْم َكا ُن‬ ِ ‫ َط َل َب الْف ُْس َح َة ِفي ال َْم َك‬:‫تَف ََس َح فُ َالن‬ miyangni sa kaloag si polan; odi na miyangni sa masa ‫ان‬ darpa a maloag

a makadkha on

َ :‫اْلف ُْس َح ُة‬ miyamola sa lonaw a sipik ko ina iyan ‫ال‬ ً ‫ف ََسلَ يَف ُْسلُ ف َْس‬ piyamola niyan so lonaw a sipik ko ina iyan ‫س ُه‬ َ ‫ َغ َر‬: َ‫ف ََسلَ الْف َِسيل‬ so kaloag; so kadkha sa di mathay ‫الس َع ُة‬

mirata ago mithalaw; mimbgok sa ‫فَسالَ ًة‬

َ ُ‫ف َُسلَ يَف ُْسل‬

kiyadaan sa bali

‫ َجبُ َن َو َض ُع َف َو َس َاء َرأْيُ ُه‬: ُ‫الر ُجل‬ َ َ‫ف َُسل‬ ٍ so langowan a shayi a da a kapiya niyan a da ‫يء (ج) فُسول‬ ُ ‫الر ِد‬ ُ َ ‫ ال َرذْ ُل‬:‫الْف َْسلُ ِم ْن ُك ِل َش ْيء‬ mimbgok so mama sa mithalaw ago kiyalobayan

agona niyan

mama a da a kapiyaan iyan, ‫لَ ُه‬

َ‫وءة‬ َ ‫ َال ُم ُر‬:‫َر ُجل ف َْسل‬

sa kiyadaan sa marowang; mama a bgok a da a okhad iyan

231

so lonaw a tmbad a sipik ko korma ‫فَسا ِئل‬

َ ‫ النَخْ َل ُة‬:‫الْف َِسي َل ُة‬ َ ‫الص ِغ َيرةُ تُق َْط ُع ِم َن اْ ُأل ِم ِلتُ ْغ َر‬ َ )‫س (ج‬

a m’tho’ sa phamolaan; so lonaw a sipik ko pakaasal iyan a kayo a phamolaan

‫ف ََضلَ يَف ُْضلُ ف َْض ًال‬ lomibi so shayi sa kiyalambaan ‫اج ِة‬ َ َ‫ف ََضل‬ َ ‫ َز‬:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫اد َع َلى ال َْح‬ lomibi; lomiyamba’ ‫ ب َ ِقي‬: َ‫َضل‬ َ ‫ف‬ َ lomibi si polan ko salakaw ron ‫َض ِل‬ ْ ‫ َغلَبَ ُه بِالْف‬:‫ف ََضلَ فُ َالن َع َلى غَيْ ِر ِه‬ ِ ‫ف‬ lomlbi; lomalawan; moominta ‫الء‬ َ ‫َاضل (ج) ف َُض‬ ً ‫ف َُضلَ يَف ُْضلُ ف ُُضو‬ mimbaloy a lomalawan; mimbaloy a lomlbi ‫ال‬ ِ ‫ ِاتَ َص َف بِالْف‬:ُ‫ف َُضلَ ال َْم ْرأ‬ lomibi so taw ‫َضي َل ِة‬ َ َ inipangalimo iyan; ‫حس َن ِإلَي ِه‬ ْ َ ْ ‫ أ‬:‫أف َْضلَ َع َليْ ِه‬ lomibi; milamba’; lomiyawan; somiyobra

Inipanalinggagaw niyan

َ َ ‫أَف َْضلَ ِم َن‬ َ ‫ أبْقَى ِمنْ ُه‬:‫الش ْي ِء‬

lomiyamba ko shayi; ‫ب َ ِقي ًة‬

somiyama ko shayi

‫اد‬ َ ‫أَف َْضلَ َع َليْ ِه ِفي ال َْح َس ِب َو‬ َ ‫ َز‬:‫الش َر ِف‬ iniplbiya iyan sa kalbihan‫َض ِل‬ ْ ‫ غَالَبَ ُه ِفي الْف‬:‫َاض َل ُه‬ َ ‫ف‬

kiyalbiyan iyan sa bantogan ago pangkatan‫َع َلي ِه‬

ْ

‫الشيْئَيْ ِن‬ َ ‫َاضلَ بَيْ َن‬ َ ‫ف‬ piyakalbi niyan ko salakaw ron ‫َض َل ُه َع َلى غَي ِر ِه‬ َ ‫ف‬ ْ millbiya so pagtaw ‫َاضلَ الْق َْو ُم‬ َ ‫تَف‬ َ pikhapiyaanan iyan ‫حس َن ِإلَي ِه‬ ْ َ ْ ‫ أ‬:‫تَف ََضلَ َع َليْ ِه‬ lomibi ko salakaw ron ‫َضلَ َع َلي ِه‬ ْ ‫ ِا َد َعى الْف‬: َ‫تَف ََضل‬ ْ

piyakaplbiya iyan so dowa a shayi

so malalawan a di ‫اج ِة‬ َ ‫ال َْح‬

ِ ‫الف‬ ‫ البَا ِقي َزا ِئ ًدا َع َلى‬: ُ‫َاضل‬

mapagoongaya so kaosara on; so malalamba a lawan ko kailangan

‫الش ْي ِء‬ َ ‫ الْبَ ِقيَ ُة ِم َن‬:‫الْف َُضالَ ُة‬ so kalbihan; so kapakallbi ‫ ال ِْم ْزي َ ُة‬: ُ‫َضل‬ ْ ‫الف‬

so lamba’; so sama’; so malalawan

‫ اْ ِإل ْح َسا ُن‬: ُ‫الْف َْضل‬ ِ ‫الزيَا َدةُ َع َلى اْ ِالقْ ِت َص‬ so malalawan ko kawiyagan ‫اد‬ ِ : ُ‫ا ْلف َْضل‬ ِ ِ so lamba; so sama’; so lawan ‫الشي ِء‬ ْ َ ‫ الْبَقيَ ُة م َن‬:‫الْف َْض َل ُة‬ so mipphagawa a ‫ح ِو ِه‬ ْ َ ‫ َما يَخْ ُر ُج ِم َن الْجِ ْس ِم ِم ْن ب َ ْو ٍل َون‬:‫الْف َْض َل ُة‬ so kapiyaan; so panalinggagaw

phoon ko lawas a datar o titi ago so tai

232

so nganin a da a rarantk iyan; ‫ِفي ِه‬

ُ ‫الْف ُُض‬ َ‫ َما َال فَا ِئ َدة‬:‫ول‬

so nganin a da agona niyan so kapphanginophon o taw ko nganin a da a ‫ي َ ْع ِني ِه‬

ُ ‫الْف ُُض‬ ‫يما َال‬ َ ُ‫ تَ َد ُخل‬:‫ول‬ ِ ْ‫الشخ‬ َ ‫ص ِف‬ kimamaniya iyan on

ِ ‫الْف ُُض‬ so kapasadan a inadn o manga Quraysh ko kathabangi ran ko taw a ‫ول‬

‫ِح ْل ُف‬

liyalim so kabnar iyan sii sa Makkah a miyakamasa on so Rasūlullāh. so taw a lalayon mizosophon ko ‫ُضو ِلي‬ ُ ‫الف‬

ُ

daa kimamaniya iyan on a nganin

‫الر ِف َيع ُة‬ َ :‫الْف َِضي َل ُة‬ َ ‫الد َر َج ُة‬ ِ ‫ ِم ْزيَتُ ُه أَ ْو َو ِظي َفتُ ُه الَ ِتي ق‬:‫الش ْي ِء‬ ,‫ُص َد ِمنْ ُه‬ َ ‫ف َِضي َل ُة‬

so pangkatan; so kalbihan so milalawan o shayi

ago so gona niyan a babantakn on

ِ ‫َظ‬ miphotos sa daa sakit iyan a mapayag a ‫اهر ٍة‬ َ

‫ات ِم ْن غَيْ ِر ِع َل ٍة‬ َ ‫ َم‬:‫وسا‬ ً ‫س ف َْط ًسا َوف ُُط‬ ُ ‫س يَف ِْط‬ َ ‫ف ََط‬ aya niyan inipatay

mindampnas i ngirong

‫ ِان ْخَ ف ََض ْت ق ََصبَ ُة أَن ْ ِف ِه‬:‫س ف ََط ًسا‬ ُ ‫س يَف َْط‬ َ ‫ف َِط‬ mama a dampnas i ngirong ‫أَف َْطس‬

‫ف َْط َساء (ج) ف ُْطس‬ so kibababa’ o ngirong sa maada‫َطس ُة‬ َ َ ‫الْف‬

babay a dampnas i ngirong

on so bkhokhong iyan

‫فَق ََر ي َ ْفق ُُر‬ miyapotol a bkhokhong o mama ‫َار َظ ْه ِر ِه‬ ُ ‫ َك َس َر فَق‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫فَق ََر‬ gomidam sa sakit a bkhokhong‫ض‬ ٍ ‫َار ُه ِم ْن َك ْس ٍر أَ ْو َم َر‬ َ ‫ ِا ْشتَ َكى فَق‬:‫فَ ِق َر ي َ ْفق َُر فَق ًَرا‬ taw a gomgdam sa sakit sa bkhokhong ‫فَ ِقر‬ biyaloy o Allāh si polan a mrmr ‫ َج َع َل ُه فَ ِقيرا‬:‫النًا‬ َ ُ‫أَفْق ََر اهللُ ف‬ ً kiyamrmran’ mimbaloy a mrmr ‫ار فَ ِقيرا‬ َ :‫ِافْتَق ََر‬ ً َ ‫ص‬ miyapangindaw niyan so btad ‫اج‬ َ َ‫ ِا ْحت‬:‫ِافْتَق ََر ِإلَى اْ َأل ْم ِر‬ so makalawlaw a pankaw a btad ‫اهي ُة (ج) ف ََوا ِقر‬ َ :ُ‫الفَا ِق َرة‬ َ ِ ‫الد‬ mimbkhokhong ‫فَقْرا‬

ً

ُ‫َارة‬ َ ‫ال َفق‬ so kamrmr; so kapakapagoongaya ‫اج ُة‬ َ ‫الع َو ُز َوال َْح‬ َ :‫ال َفق ُْر‬ so saglang ko mariringkit a tolan o bkhokhong ُ‫َارة‬ َ ‫ ال َفق‬:‫الْ ِفق َْر ُة‬ ِ ‫وع أَ ْو َش ْط ٍر ِم ْن‬ so sagintas a pd sa katharo; odi ‫ش ْع ٍر‬ ٍ ‫ أَ ْو ُج ْزء ِم ْن َم ْو ُض‬, ‫ ُج ْم َلة ِم َن الْ َك َال ِم‬:ُ‫ال ِفق َْرة‬ so saglang ko mariringkit a tolan o bkhokhong

na sasoko ko bandingan, odi na sabagi ko titayan o bayok

233

‫ال َف ِق ُير (ج) فُق ََراء‬ so bontal o kamrmr ‫ال َْمفَا ِقر‬ ُ

so mrmr; so pobri; so makapagoongaya

‫فَ ِق َم ي َ ْفق َُم‬ miyakakhibaya a baka’ o mama ُ‫فَ ِق َم الر ًجل‬ َ mama a makakhikibaya i baka’ ‫أَفْقَم‬ miyakambibaya a baka iyan ‫فَق ًَما‬

babay a makakhikibaya i baka’‫فُقْم‬

)‫فَق َْماء (ج‬

‫فَق َُم ي َ ْفق ُُم فَق ََام ًة‬ ‫ ِا ْشتَ َد َش ُر ُه‬:‫فَق َُم اْ َأل ْم ُر‬

miyanagompot sa kargn ‫ُوما‬ ً ‫َوفُق‬ miyakargn so karata o btad

miyamagoman sa kargn ‫ُم‬ َ ‫فَق‬

:‫تَ َفاق ََم‬

:‫الْ َفق ُْم‬ somiyabot sa matolangd ‫فَ ِق َه ي َ ْف َق ُه فَق ًَها َو ِفق ًْها‬ َ ‫فَ ِق َه اْ َأل‬ siyabot iyan so btad ‫حس َن ِإ ْد َرا َكه‬ َ ْ ‫ أ‬:‫مر‬ َ siyabot iyan on so katharo’ ‫ فَ ِه َم ُه‬:‫ال َم‬ َ ‫فَ ِق َه َعنْ ُه الْ َك‬ mimbaloy a malantas i sabot ‫يها‬ ً ‫ار فَ ِق‬ َ :‫فَ ُق َه ي َ ْف ُق ُه فَقَا َه ًة‬ َ ‫ص‬ biyaloy niyan a malantas i sabot; ‫يها‬ ً ‫صيَ َر ُه فَ ِق‬ َ :‫فَق ََه ُه‬ ُ ‫الْف‬ so baka’ a mbala’ ‫َك‬

piyakasabot iyan

‫ أَ ْع َل َم ُه‬:‫فَق ََه ُه اْ َأل ْم َر‬ miyanagontaman sa kabaloy niyan a mala i sabot ko katao a Fiq’hi; ‫يها‬ ً ‫ار فَ ِق‬ َ :‫تَف ََق َه‬ َ ‫ص‬ piyakisabotan iyan on so btad sa kiyatokawan iyanُ‫ِإيَاه‬

mithomgl sa kabaloy niyan a mala i sabot

‫ الْف َْه ُم َوالْ ِف ْطنَ ُة‬:‫الْ َفقَا َه ُة‬ so kapakasabot ago so kapasang ‫ الْف َْه ُم َوالْ ِف ْطنَ ُة‬:‫الْ ِف ْق ُه‬ so taw a malantas i sabot; so taw a alim ko katao a Fiq’hi ‫ال َف ِقي ُه‬ so kalantas o sabot ago so kapasang

‫ َظ ِف َر‬:‫فَلَ َج ي َ ْفلُ ُج فَلْ ًجا‬ binsad iyan so shayi sa dowa opak ‫صفَي ِن‬ َ ‫فَ َل َج‬ ْ ْ ِ‫ َش َق ُه ن‬:َ‫الش ْيء‬ miphta; mimblag; ‫ج ًة‬ َ َ‫فَ ِل َج ي َ ْفلَ ُج فَلَ ًجا َوفَل‬ ِ ‫ تَبَا َع َد َما بَيْ َن َساقَيْ ِه أَ ْو ي َ َديْ ِه أَ ْو أَ ْسنَانِ ِه‬: ُ‫الر ُجل‬ mizangkalang so mama sa ‫خ ْل َق ًة‬ َ ‫فَ ِل َج‬ kominowa; minsad; mikhipantag

miyakawatan so pagltan o dowa ski niyan , odi na o dowa lima niyan, odi na miyakadlag so sinogi o manga ngipen iyan

234

miyakadlag so sinogi niyan, so pagltltan ‫ثَ ْغر ُه‬

ُ

‫فَ ِل َج‬

o manga ngipn iyan

miyakadlag so manga ngipn iyan sa di makandadaidair‫سنَان ُ ُه‬ ْ َ‫أ‬

‫فَ ِل َج ْت‬ mama a madlag i ngipn ‫أَفْ َلج‬ babay a madlag i ngipn ‫جاء (ج) فُلْج‬ َ ‫فَ ْل‬ miyasogat so mama a sakit a Falij ‫ج‬ َ َ‫ أ‬: ُ‫الر ُجل‬ ِ ‫صاب َ ُه َداءُ الْ َفا ِل‬ َ ‫فَ ِل َج‬ ‫َم ْف ُلوج‬ miyakadlag so manga ngipn ‫سنَا ُن‬ ْ ‫تَف ََل َج ِت اْ َأل‬ so sakit a pkhadaan sa kagdam so saopak ko lawas ‫ج‬ ُ ‫الْفَا ِل‬ mama agomgdam sa sakit a Falij

so lopa a babasoka’ ‫وج ُة‬ َ ‫الْف َُل‬

‫ َظ ِف َر بِ َما يُ ِريد‬:‫فَلَ َح ي َ ْفلَ ُح فَ َال ًحا‬ binsad iyan so shayi; inopak iyan so shayi ‫ش َق ُه‬ َ :‫الش ْي َء فَ ْل ًحا‬ َ ‫فَ َل َح‬ biyongkal iyan so lopa sa ‫لز َرا َع ِة‬ َ ‫فَ َل َح اْ َأل ْر‬ ِ ‫ض ِل‬ miyakadaag; miyakaapas

kaphamomolaani ron

miyasisi so modol ‫الس ْف َلى‬

ُ

‫َت َش َفتَ ُه‬ ْ ‫ ِان ْ َشق‬:‫فَ ِل َح ي َ ْفلَ ُح فَلَ ًحا‬ iyan sa baba’

mama a sisi i modol sa baba’ ‫أَفْ َلح‬

‫فَ ْل َحاء (ج) فُ ْلح‬ domiyaag; miyakataban; mimbatas ‫ َظ ِفر بِ َما ي ُ ِري ُد‬:‫ح‬ َ ‫أَفْ َل‬ َ so kapadaag; so kapagontong ‫ الف َْو ُز‬:‫ح‬ ُ ‫الْ َف َال‬ so kapamongkal ko lopa’ sa kambasok ‫ح ُة‬ َ ‫الْ ِف َال‬ so pamomongkal k lopa’; so taribasok; ‫ح‬ َ ‫الْف‬ ُ ‫َال‬ babay a sisi i modol sa baba’

so pagalbkan sa lopa’

‫فَاهَ يَفُوهُ ف َْو ًها‬ biyals iyan so katharo’; mitharo’‫ق بِ ِه‬ َ ‫ ن َ َط‬:‫ف ََاه بِالْق َْو ِل‬ giyai na btad a da ko ngaria; ‫ ل َْم أَقُ ْل ُه‬:‫ت بِ ِه‬ ُ ‫َه َذا أَ ْمر َما ف ُْه‬ mingari’; mitharo’

giya i na btad a da ko tharoa

‫ ِاتَ َس َع ف َُم ُه‬:‫فَ ِوهَ يَف َْوهُ ف ََو ًها‬ mama a maolad i ngari’ ‫أَف َْوه‬

miyakaolad i ngari’

babay a maolad i kapngari’

235

‫ف َْو َهاء (ج) فُوه‬

َ ‫بِا‬ biyawingan iyan so ‫ألفَا ِوي ِه‬

َ ‫ف ََو َه‬ ‫ َطيَبَ ُه‬:‫الط َع َام‬

pangn’ngkn sa palapa’

so borok; so mamot ُ‫الْفُوه‬

‫ُوه (ج) أَفَا ِويه‬ ُ ‫الْف‬ mingari sa katharo’; pitharo iyan so katharo’ ‫ق‬ َ ‫ ن َ َط‬:‫تَف ََوهَ بِالْ َك َال ِم‬ so bawing; so palapa’ o pangn’ngkn

:‫ُوه‬ ُ ‫الف‬ ِ ‫الو‬ so maolad i ngari’; so kangarian‫اس َع ُة الْف َِم‬ َ :‫الْف َْو َه ُاء‬ ُ ِ so ngari’; so bngawan ‫ ف َُم ُه‬:‫شي ٍء‬ ْ َ ‫الْف َْو َه ُة م ْن ك ِل‬ َ ‫ف َْو َه ُة‬ so lmbak o lalan ‫يق‬ ِ ‫الط ِر‬ so ngari’ ‫َم‬ ُ ‫الف‬

‫ف َْو َه ُة الْبُ ْر َك ِان‬

go gimowa o bolkino; so goang o bolkino

so mapasang i katharo sa lalag a maongangn

ُ‫ال ُْمف ََوه‬

(‫)ق‬ kiyawiswisan ko mapiya

‫قَبَ َح يَقْبَ ُح قَبْ ًحا‬

‫ أَب ْ َع َد ُه ِم ْن ُك ِل َخيْ ٍر‬:‫قَبَ َح اهللُ فُ َالنًا‬ taw a da a okor iyan a lalaklakn o Allāh ‫َمقْبوح‬ ُ mikhararatan i bontal ‫اح ًة‬ َ َ‫قَبُ َح يَقْبُ ُح قُبْ ًحا َوقَب‬ mikharata i bontal so shayi ‫ن‬ َ ‫قَبُ َح‬ َ ‫ ِض ُد َح ُس‬:ُ‫الش ْيء‬

liyaklak o Allāh si polan

marata i bontal ‫قَ ِبيح‬ piyakarata iyan; biyaloy niyan ‫يحا‬ ً ‫قَ ِب‬

‫صيَ َر ُه‬ َ :‫قَبَ َح ُه‬

a marata i bontal

ْ ‫ بَيَ َن‬:‫قَبَ َح َع َليْ ِه ِف ْع َل ُه‬

piyakarata iyan on so galbk ‫ح ُه‬ َ ‫قُب‬

iyan sa inaloy niyan on so karata iyan

ُ‫ َع َده‬:‫ِا ْستَقْبَ َح ُه‬ so kararatan; so karata o bontal‫ْحس ِن‬ َ َ ‫ ِض ُد ال‬:‫القُبْ ُح‬

piyakarata iyan; iniitong iyan sa marata’‫يحا‬ ً ‫قَ ِب‬

‫ ب ُ ْع ًدا َل ُه‬:‫قُبْ ًحا لَ ُه‬ so marata a ipkhagowad ‫ْحس ِن (ج) ِقباح‬ ُ ‫ال َق ِب‬ َ َ ‫ ِض ُد ال‬:‫يح‬ َ so marata’ a ikagogowad o waraan ‫يح ُة (ج) قَبا ِئح‬ َ ‫ال َق ِب‬ َ so marata’ a parangay; ِ‫الق‬ َ ‫ َما يُ ْستَقْبَ ُح ِم َن اْ َأل ْخ‬:‫ال َْمقَابِ ُح‬ miyalaklak skaniyan (sinta’)

so papaawingan a parangay

236

miona

‫وما‬ ً ‫قَ َد َم ي َ ْق ُد ُم قَ ْد ًما َوقُ ُد‬

‫ار ق َُد َام ُه ْم‬ َ ‫ َسبَق َُه ْم ف ََص‬:‫قَ َد َم الق َْو َم‬ miyakaoma ‫وما‬ ً ‫ق َِد َم ي َ ْق َد ُم قُ ُد‬ miyakaoma ko kiyalayag iyan ‫ َر َج َع‬:‫س َف ِر ِه‬ َ ‫ق َِد َم ِم ْن‬

inonaan iyan so pagtaw

‫ َد َخ َل َها‬:‫ق َِد َم الْبَلَ َد‬ ِ ‫ق‬ so taw a makaooma ‫َادم‬

minisampay ko ingd; miyakaoma ko ingd

miyalanggay; miyathay miyagandang so shayi sa miyathay a olg; ‫َط ِويل‬

‫قَ ُد َم ي َ ْق ُد ُم ِق َد ًما‬

ِ ‫ َم َضى َع َلى ُو ُج‬:ُ‫الشيء‬ ‫ود ِه َز َمن‬ ْ َ ‫قَ ُد َم‬

miphosaka sa miyathay a masa andang andang so masa niyan; ‫امى‬ َ ‫َوقُ َد‬

‫ق َِديم (ج) قُ َد َماء‬

miphosaka sa miyathay

‫ تَق ََد َم‬:‫أَقْ َد َم فُ َالن‬ ٍ ‫ أَ ْس َر َع ِفي ِإن ْ َجا ِز ِه ُدو َن تَ َوق‬:‫أَقْ َد َم َع َلى ال َْع َم ِل‬ miyangonakona ko galbk sa tiyordo niyan‫ُف‬ piyakaona niyan skaniyan ‫اما‬ ً ‫ َج َع َل ُه ق َُد‬:‫ق ََد َم ُه‬ inidawag iyan so shayi ko salakaw ron; inibgay niyan so ‫ قَرب َ ُه ِمنْ ُه‬:‫الشي َء ِإلَى غَي ِر ِه‬ ْ َ ْ َ ‫ق ََد َم‬ miyangonakona si polan

shayi’ ko salakaw ron

َ ‫ قَ ُد َم َو َط‬:‫الشي ُء‬ ‫ال َع َليْ ِه‬ َ ‫تَق‬ ْ َ ‫َاد َم‬ miona si polan; miyangonaan si polan; miyangonakona si polan; domiyawag ‫الن‬ َ ُ‫تَق ََد َم ف‬ َ ْ‫ا‬ miyathay so shayi sa miyamboway‫أل َم ُد‬

si polan

miobay ron; miyakarani ron; domiyazg on ‫ِمنْ ُه‬

‫ تَق ََر َب‬:‫تَق ََد َم ِإلَيْ ِه‬ piyangni niyan ki ‫ أَ َمر ُه بِ ِه َو َطلَب ُه ِمنْ ُه‬:‫ال ٍن بِ َك َذا‬ َ ُ‫تَق ََد َم ِإلَى ف‬ َ َ polan angkai

َ َ ‫ َسبَق َُه ْم ِفي‬:‫تَق ََد َم الق َْو َم‬ َ ُ ‫الش َر ِف أ ِو‬

kiyaonaan iyan so ‫الرتْب ِة‬

pagtaw sa bantogan ago pangkatan

‫ َط َل َب‬:‫ِا ْستَ ْق َد َم فُ َالنًا‬ ِ ُ ‫َاد ُم ِفي الْقَان‬ so masa a tindo o kitab a anda i kaipos ‫ون‬ ُ ‫التَق‬

piyangni niyan a kapakaoma i polan ‫وم ُه‬ َ ‫قُ ُد‬

iyan na miyada so kathontota ko shayi odi na so gona niyan so maoona ko lawi ko papak o papanok

ِ ‫الق‬ ‫َاد َم ُة‬

‫ َك ِل َمة ِب َم ْعنَى أَ َم َام‬:‫ق َُد َام‬ ِ ‫الز َم‬ so kaaandang andangِ ‫ان الْق َِديم‬ َ ‫ ِفي‬:‫الْ ِق ْد ُم‬ sa onaan ‫ام‬ ِ ‫ َظ ْرف بِ َم ْعنَى ِإلَى اْ َأل َم‬:‫قُ ُدم‬

onaan; kasasangoran; hadapan

237

tomingkayos sa onaan sa miyamantk

‫َم َضى قُ ُد ًما‬

so palad o ski ‫ال َق َد ُم‬ so kiyaona ko kanggalbk ‫الْخَ ي ِر‬

ْ

‫السبْ ُق ِفي‬ َ ‫ التَق َُد ُم َو‬:‫الْ َق َد ُم‬ sa mapiya

‫ِل ُف َال ٍن قَ َدم ِفي الْ ِع ْل ِم‬ ِ ‫قَ َد ُم‬ bantogan a minipangonakona ٍ‫ص ْدق‬ so panaks a dowa i baka’ ‫ ِمقْياس ِم َن ال َْم ْع ِد ِن‬:‫الْ َق َد َم ُة‬ َ

adn a rk i polan a kiyaona ko katao

a pkhaalin so isa on na tatap so isa on sa pkhkbn iyan so nganin a thaksen on

ِ ‫َوالنَ ْح‬ so pangbar a ipthangawang ‫ت‬

‫ آلَة ِللنَ ْج ِر‬:‫وم‬ ُ ‫الْ َق ُد‬ ko kayo

‫الق َِد ُيم‬ ِ ‫يء ِفي ال َْح ْر ِب (ج) َمق‬ so taw a maprs a ‫َاديم‬ ُ ‫ الْ َك ِث ُير اْ ِإلقْ َد ُام َع َلى ال َْع ُد ِو ال َْج ِر‬:‫ال ِْم ْق َد ُام َوال ِْم ْق َد َام ُة‬ so andang a miyathay so masa niyan

phrompakan iyan so ridoay sa maydan

so pmbegay sa kapakaona a pd anan ‫ال ُْمق َِد ُم‬ ko ingaran o Allāh

so pakaoonaan; isa a pangakat ko ‫َد ُم‬ َ ‫ال ُْمق‬ kadato ko sondaro

so pangonaan a katharo’ ko kitab; so pamkasan a katharo’; so

‫ال ُْمق َِد َم ُة وال ُْمق ََد َم ُة‬ pakaoonaan

domiyazg; miobay; miyakarani; somiopg ‫قُربًا‬

ْ ‫قَ ِر َب يَق َْر ُب‬ diyazg iyan so shayi; inobay niyan so shayi’ ‫ َدنَا ِمنْ ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫قَ ِر َب‬ siyopg iyan; inobay niyan ُ‫اشره‬ َ َ َ ‫ ب‬:‫ق ََرب َ ُه‬ ‫ق َُر َب يَق ُْر ُب ق ََراب َ ًة َوق ُْربًا َو َمق َْرب َ ًة َو َمق ُْرب َ ًة‬

‫ َدنَا‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫ق َُر َب‬ marani; madazg ‫قَ ِريب‬ َ mizokod si polan ko btad iyan sa da lawan‫ك ال ُْمبالَ َغ َة‬ َ ‫ق‬ َ َ ‫ ِاقْتَ َص َد َوتَ َر‬:‫َار َب فُ َالن ِفي أ ْم ِر ِه‬ siyopg iyan so piligro ‫اه‬ ُ َ ‫ َدن‬:‫َار َب الْخَ َط َر‬ َ ‫ق‬ inipakarani niyan so shayi’; ُ‫ أَ ْدنَاه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫ق ََر َب‬ miyakarani so shayi; somiyopg so shayi

inisopg iyan so shayi

mikhorban sa korban; migay sa korban

238

‫ ق ََد َم ُه‬:‫ق ََر َب الْق ُْربَا َن‬

‫ َدنَا‬:‫ِاقْتَ َر َب اْ َأل ْم ُر‬ miyakarani ron; somiyopg on; miobay ron ‫ب ِمنْ ُه‬ َ ‫ِاقْتَ َر‬ miphapakarani ron; ‫ب ِمنْ ُه‬ َ ‫ َح َاو َل الْق ُْر‬:‫تَق ََر َب ِإلَيْ ِه‬

miyakasopg so btad; miyakarani so btad

biyaloy niyan skaniyan a okit ko ‫ِإلَي ِه‬

َ‫ تَ َو َسل‬:‫تَق ََر َب ِإلَيْ ِه‬

ْ

kapakarani niyan on

ِ ‫تَق ََر َب ِإلَى اهللِ بِأَ ْع َم‬ biyaloy niyan so manga pipiya a galbk a okit iyan ko ‫ح ٍة‬ َ ‫ال‬ َ ‫صا ِل‬ kapakarani ko Allāh

piyakarani niyan; initong iyan oto sa marani ‫قَ ِريبا‬

ً

‫ َع َد ُه‬:‫ِا ْستَق َْرب َ ُه‬

so padaw; so awang ُ‫الز ْو َرق‬ َ so mala a kawa a pkhanan a datar o ‫ق ََوا ِرب‬

:‫َار ُب‬ َ ‫الق‬

)‫َار ِب يُ ْؤ َكلُ ِف َيها (ج‬ َ :‫َار ُب‬ َ ‫صف َْحة َع َلى َهيْئَ ِة الْق‬ َ ‫الق‬ padaw a bontal iyan

so tanggoban o pdang

‫السيْ ِف (ج) ق ُُرب‬ ُ ‫الْ ِق َر‬ َ ‫ ِغ ْم ُد‬:‫اب‬ so kathonganaya ‫القَراب َ ُة‬

so karani o diyangka ko salakaw ron; so makararani ron sa

َ ُ‫ َما ق ََار َب قَ ْد َره‬:‫الق َُراب َ ُة‬ diyangka

:‫الق ُْر ُب‬ adn ko lt akn ago so lt iyan a karani ‫بَي ِني َوبَينَ ُه قُرب (ج) أَقْراب‬ ْ َ ْ ْ so karani‫الدنُو‬ ُ

‫ الق ََراب َ ُة‬:‫الق ُْربَى‬ so kapakarani; so korban a iphakarani ko Allāh ‫القُربَا ُن‬ ْ so kathonganaya sa bangnsa

َ :‫الق ُْرب َ ُة‬ so kalongkong a kobal a pthagoan sa ig‫ْظ ال ِْميا ِه‬ َ ِ ‫ َو ِعاء ِم ْن جِ لْ ٍد يُ ْستَ ْع َملُ ِل ِحف‬:‫ال ِق ْرب َ ُة‬ so tonganay; so madazg )‫الدانِي (أَقْ ِرب َاء‬ َ :‫يب‬ ُ ‫ال َق ِر‬ so kadazg o kathonganaya’‫القَراب َ ُة‬

so kathonganaya ‫الْ َق ِريب ُة‬

َ so sagintas ko pananaroon o Arab; so g-iphapakarani‫ب‬ ُ ‫ال ُْمتَقَا ِر‬ so lomlmbak so waraan iyan a di tanto mapiya na di ‫ْج ِي ِد َوالر ِدي ِء‬ َ ‫ ال َْو َس ُط بَيْ َن ال‬:‫ال ُْمقَا ِر ُب‬ َ pman tanto marata’

so kathonganaya’‫َمقَا ِرب‬ romiyagirng sa sowara a satiman

)‫ الق ََراب َ ُة (ج‬:‫ال َْمق َْرب َ ُة‬

‫ص ْوتًا ُمتَ َما ِث ًال ُم َك َر ًرا‬ َ ‫ص َو َت‬ َ :‫يقر قَ ِر ًيرا‬ ُ ‫قر‬ َ tominggaw ‫قَر ي َ ِقر قَرا‬ َ ُ َ َ :‫ق ََر الْيَ ْو ُم‬

tominggaw so gawii ‫بَر َد‬

239

mithakna ko darpa’‫َام‬ َ ‫أَق‬

:‫ارا َوق ُُرو ًرا‬ ً ‫ق ََر بِال َْم َك ِان ق ََر‬ ْ ‫ َس َك َن َو‬:‫ق ََر‬ mithakna sa mikhomadn ‫اط َمأَ َن‬

َ : ‫ق ََر يَق َُر ق ًَرا‬ tominggaw so mata niyan sa ‫ضي قَ ِرير ال َْعي ِن‬ ْ َ َ ِ ‫ َس َر َو َر‬:‫ق ََر َعيْنُ ُه‬ tominggaw ‫بَر َد‬

kapipiya ginawa

ْ ‫ق ََر بِ َه َذا اْ َأل ْم ِر‬

initenggaw a mata niyan angkai a btad, aya maana niyan na ‫َعينًا‬

inipakapiya a ginawa niyan tiyangkd iyan so kabnar

‫ ِا ْعتَ َر َف بِ ِه َوأَثْبَتَ ُه‬:‫أَق ََر ِبال َْح ِق‬ sa tiyarima iyan

piyakatnggaw o Allāh so mata niyan, maana a piyakapiya ‫ورا‬ ً ‫ُسر‬

ُ

‫ أَب ْ َر َد َد ْم َعتَ ُه‬:‫أَق ََر اهللُ َعيْنَ ُه‬

niyan a ginawa niyan

ُ‫ َر ِضيَ ُه َوأَ ْم َضاه‬:‫ق ََر َر اْ َأل ْم َر‬ َ َ ‫ َو َض َح ُه َو َح َق َق ُه‬:‫الرأْ َي‬ َ ‫ق ََر َر ال َْم ْسألَ َة أ ِو‬

tiyangkd iyan so btad ago miyasoat on rininayag iyan so mas’ala

ago tiyangkd iyan

‫ ِا ْستَق ََر َوثَبَ َت‬:‫تَق ََر َر اْ َأل ْم ُر‬ mithampat ko darpa sa ‫ن‬ َ ‫ تَ َم َك َن َو َس َك‬:‫ِا ْستَق ََر بِال َْم َك ِان‬

mithakna so btad sa miyatangkd

mithakna on

so mala a kalopaan ko doniya a sasoko ron ko ُ‫َارة‬ َ ‫الق‬ kiyapamagia on

so balintad a ُ‫الْ َماء‬

‫ض يَ ْجتَ ِم ُع ِفي ِه‬ ُ ‫ ال َْم َكا ُن ال ُْمنْخَ ِف‬:‫ار‬ ُ ‫الق ََر‬ pkhatanglan ko ig

ُ‫الرأْ ُي يُ ْم ِضي ِه َم ْن يَ ْم ِل ُك ْام َض َاءه‬ ُ ‫الق ََر‬ َ :‫ار‬

so tiyangkd a btad odi na pamikiran a ipnggolalan o sasanaan on

‫ض‬ ُ ‫ ال َْم َكا ُن ال ُْمنْخَ ِف‬:ُ‫ارة‬ َ ‫الق ََر‬ ُ ِ so matnggaw ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ الْبَا ِر ُد م ْن ك ِل‬:‫الق َُر‬ so matenggaw ‫ الْبر ُد‬:‫القُر‬ َْ ُ so matnggaw ‫ الْبر ُد‬:ُ‫ال ِقرة‬ َْ َ

so balintad a giithampatan

so katnggao o mata, ‫َوي ُ ِسر‬

ُ

‫ ِل َما يُ ْر ِضي‬:‫ق َُرةُ ال َْعيْ ِن‬

a ilat ko kapipiya ginawa

ُ ‫ الق ََر‬:‫ال ُْم ْستَق َُر‬ ُ ‫ار‬ langowan a thotol na ana amadan iyan; langowan a thotol na ‫ غَايَة َونِ َهاي َ ُة‬:‫ِل ُك ِل نَب ٍأ ُمستَقَر‬ ْ َ so thatana’; so matatangked; so tampata’‫وت‬ ُ ‫َوالثُب‬

ana tampata iyan a kaposan iyan

240

so darpa a tampata’‫س ِتقْرا ِر‬ ْ ‫اْ ِال‬

‫ َم ْو ِض ُع‬:‫ال َْم َق َُر‬ so taw a iphopowakil on so kaphakalangkapa ko kiyaopakatan ko sagorompong ‫ال ُْمق َِر ُر‬ َ

ko kiyamapagodasa iran; so taw a pthangkd ko nganin

‫ ثَابِت ُم ْعتَ َرف‬:‫ أَ ْمر ُمق ََرر‬:‫ال ُْمق ََر ُر‬ ِ so tindo a manga kitab a iphangndao ko manga pangkatan a katao ko ‫سي‬ ُ ‫ال ُْمق ََر ُر ال َْم ْد َر‬ so matatangkd a matatarima’‫بِ ِه‬

paganadan a mattndo’

so gawii a matnggaw so masa niyan

‫ بَا ِرد‬:‫ يَ ْوم َمق ُْرور‬, ‫ور‬ ُ ‫ال َْمق ُْر‬

‫س ق َْر ًسا‬ ُ ‫س ي َ ْق ِر‬ َ ‫ق ََر‬ piyakapasangan skaniyan o matnggaw ‫شتَ َد بِ ِه‬ ْ ‫ ِا‬:‫ق ََر َس ُه الْبَ ْر ُد‬ lomiyabaw sa katnggaw ‫سا‬ ُ ‫س يَق َْر‬ َ ‫قَ ِر‬ ً ‫س قَ ََر‬ lomiyabaw so matnggaw sa phakatabad ‫شتَ َد‬ ْ ‫ ِا‬:‫س الْبَ َر ُد‬ َ ‫قَ ِر‬ piyakatnggawan iyan sa mabasng

‫ َش ِديد‬:‫ ب َ ْرد قَا ِرس‬, ‫س‬ ُ ‫القَا ِر‬ domiyayag; tomiyapi ‫قَر َن يَقْر ُن قَرنًا َو ِقرانًا‬ َ ْ ُ َ

so phakatabad a matnggaw

initapi iyan so shayi ko isa a shayi sa di makapmblag; piyakaprapga ‫الشي ِء‬ َ ِ‫ب‬

ْ

َ ‫ق ََر َن‬ َ‫الش ْيء‬

iyan so dowa a shayi; piyakandayaga iyan so dowa a shayi tomiyapi; mipd ‫َو ِقرانًا‬

َ

tinimo iyan so shayi

‫ق ََر َن ي َ ْق ِر ُن ق َْرنًا‬ ‫ َج َم َع‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫ق ََر َن‬

mindmt; minayona ‫قَرنًا‬

َ ‫قَ ِر َن يَق َْر ُن‬ mindmt so poro o kiray niyan ‫حاجِ بي ِه‬ ْ َ َ ‫ ِالْتَقَى َط َرفَا‬:‫قَ ِر َن فُ َالن‬ mama a nddmt i kiray ‫أَقْرن‬ َ babay a nddmt i kiray ‫قَرنَاء (ج) قُرن‬ ْ ْ َ َ romiyapg si polan sa dowa a shayi odi na dowa a ‫شيئَي ِن أ ْو َع َم َلي ِن‬ ْ ْ ْ َ ‫ َج َم َع بَيْ َن‬:‫أق َْر َن فُ َالن‬ galbk sa palaya iyan pinggalbk

inithambda iyan sa di niyan iphagawa ‫ِب ِه‬

‫احبَ ُه َواقْتَ َر َن‬ َ :‫َارن َ ًة َو ِق َرانًا‬ َ ‫ص‬ َ ‫ق ََارن َ ُه ُمق‬ piyakandayaga iyan so dowa a shayi sa piyakathimbang iyan ‫ َوا َزن َ ُه بِ ِه‬:‫الشي ِء‬ َ ‫قاَ َر َن‬ ْ َ ِ‫الش ْيءَ ب‬ so katao a pakandadayagaan ‫َار ُن‬ َ ‫اْ َأل َد ُب ال ُْمق‬ ‫َار ُن‬ َ ‫القَانُو ُن ال ُْمق‬ minikoyapt so shayi ko salakaw ron‫احب ُه‬ َ ‫ِاقْتَ َر َن‬ َ ‫ ِاتَ َصلَ بِ ِه َو‬:‫الش ْي ُء بِ َغيْ ِر ِه‬ ََ ‫ص‬ miyakathambda so dowa a shayi sa di makapmblag‫ال َز َما‬ َ َ‫ ت‬:‫الشيْئَ ِان‬ َ ‫َار َن‬ َ ‫تَق‬ so kitab a pakandadayagaan

241

‫ ال َْج ْم ُع بَيْ َن ال َْح ِج َوال ُْع ْم َر ِة ِفي‬:‫ال ِق َرا ُن‬ so kapangaroma ‫اج‬ َ ‫ َع ْق ُد‬:‫ال ِق َرا ُن‬ ِ ‫الز َو‬

so katimoa ko ihram a Hadji ago so Umrah‫ام‬ ِ ‫اْ ِإل ْحر‬

َ

so panga ‫القَر ُن‬

ْ ِ ‫ أَ َو ُل َما يَبْ ُزغُ ِعنْ َد ُط ُل‬:‫الش ْم ِس‬ so paganay a kakhabngkas o sinar o alongan ko ‫وع َها‬ َ ‫الق َْر ُن ِم َن‬ kasbang iyan

so magatos ragon ‫سنَ ٍة‬ َ ‫الق َْر ُن ِم َن‬ َ ‫ ِمائَ ُة‬:‫الز َم ِان‬ so inampda; so datar o taw sa timbang ago pangkatan‫الْ ِقر ُن (ج) أَقْران‬ َ ْ

ِ ‫الْب ِعير‬ so tali a iphagikt ko dowa a onta‫ان‬

َ َ ‫ ال َْحبْلُ يُق َْر ُن بِ ِه‬:‫الْق ََر ُن‬ ِ ‫الص‬ so inampda a di ipmblag;‫ب‬ ُ ‫ال َق ِر‬ َ ‫ ال ُْمقَا ِر ُن َو‬:‫ين‬ ُ ‫اح‬ so tagpda sa lalayon

‫الز ْو ُج (ج) ق َُرنَاء‬ َ :‫ين‬ ُ ‫ال َق ِر‬ so karoma a babay ‫الز ْو َج ُة‬ َ :‫ال َق ِرينَ ُة‬ ِ ‫س الثَ ْو َريْ ِن ِعنْ َد ال َْح ْر‬ so kokoong a ipthambd ko dowa a sapi ‫ث‬ ِ ْ‫ الْخَ َشبَ ُة تُ َش ُد َع َلى َرأ‬:‫ال ِْمق َْر ُن‬ so karoma a darodopa’

igira giindado

‫ق ََس َم يَق ِْس ُم ق َْس ًما‬

miyagi’; miyaad

biyagiiyan so shayi’‫َج َزأَ ُه‬

:‫الش ْي َء‬ َ ‫ق ََس َم‬ biyagi iyan sa dowa bagi’‫صفَي ِن‬ ْ ْ ِ‫ َج َع َل ُه ن‬:‫ق ََس َم ُه‬ َ biyagian iyan so pagtaw ‫صيب ُه‬ َ ِ َ ‫ أ ْع َطى ُك ًال ن‬:‫ق ََس َم بَيْ َن الق َْو ِم‬ milano; mithais so kinitadi iyan ‫اما‬ ً ‫ق َُس َم يَق ُْس ُم ق ََس َام ًة َو ِق َس‬ miyakalano so robosan; miyakataid ‫حس َن‬ َ

ُ

:‫ق َُس َم ال َْو ْج ُه‬

so paras sa mapiya a kinitadi iyan

ُ )‫ق َِسيم (ج‬ َ ‫ َح َل‬:‫أَق َْس َم‬ mizapa’ ‫ف‬ ُ ‫ أَ َخ َذ ُك‬:‫َاس َم فُ َالن فُ َالنًا‬ mimbagi si polan ago ‫ل ِمنْ ُه َما ِقس َم ُه‬ َ ‫ق‬ ْ robosan a mapiya a kinitadi iyan ‫قُسم‬

so pd iyan

piyamagi iyan so shayi’ sa ‫اء‬ ً ‫أَ ْج َز‬

‫ َج َزأَ ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫ق ََس َم‬

bagian a madakl

‫ِاقْتَ َس َم‬ َ ‫ِانْق ََس َم‬ ً‫ تَ َج َزأَ أَ ْج َزاء‬:ُ‫الش ْيء‬

mimbagibagi so pagtaw ‫الْق َْو ُم‬ mimbagi so shayi’ sa manga bagian

mithatanbda so pagtaw sa mizasapai siran ‫حالَفُوا‬ َ َ‫ت‬

242

:‫َاس َم الْق َْو ُم‬ َ ‫تَق‬

‫ تَ َحالَفُوا‬:ِ‫َاس ُموا بِاهلل‬ َ ‫تَق‬ piyangni niyan so bagi iyan; tiyontot ‫ب ِقس َم ُه‬ ْ َ ‫ َط َل‬:‫ِا ْستَق َْس َم‬ mizasapai siran ko Allāh

iyan so kipantag iyan

so kaprimara o taw ko ibabagion a okoran a khakowa niyan ‫َام‬ ُ ‫اْ ِال ْس ِتسق‬

ْ ُ ‫ ال ُْح ْس ُن ْوال َْج َم‬:‫الق ََس َام ُة‬ so kapiya o kinitadi o kataid o taw‫ال‬ so kipantag; so bagian; so okor; ‫يب‬ ُ ‫ ال َْح ُظ َوالنَ ِص‬:‫الق َْس ُم‬ so ontong

so sagintas; so sabagi; so bagian‫أَقْسام‬

)‫ال ِق ْس ُم (ج‬ so kazapa’ ‫ين‬ ُ ‫ الْيَ ِم‬:‫الق ََس ُم‬ ِ ِ ِ so kambagibagi’‫الشي ِء‬ ْ َ ‫ اقْت َس ُام‬:‫الق ْس َم ُة‬ so bagian; so kipantag ko kiyambagibagi’‫يب (ج) ِقسم‬ ُ ‫ النَ ِص‬:‫ال ِق ْس َم ُة‬ َ so paratobowan o ‫ح ال َْو ْج ِه (ج) قَس َمات‬ ُ ‫ َم َال ِم‬:‫الق ََس َم ُة‬ َ َ

kinitadi o paras

ِ ‫ َم ْن يُق‬:‫يم‬ ‫َاس ُم غَيْ َرهُ َشيْئًا‬ ُ ‫الق َِس‬ so kasoratan a mattndo’ a phagosarn ‫يم ُة‬ َ ‫الق َِس‬

so taw a ipmbai ko mbagiin

sa madakl a antap (coupon)

so darpa’ a pmbagibagian

ِ ‫ َم َكا ُن الق ََس ِم (ج) َمق‬:‫ال َْمق ِْس ُم‬ ‫َاسم‬ ko mbagiin

‫ورا‬ ً ‫ق ََص َر يَق ُْص ُر ق ُُص‬ َ ‫ َع َج َز َو َك‬:‫ق ََص َر َع ِن ا َأل ْم ِر‬ da niyan magaga so btad ‫ف َعنْ ُه‬ ِ ‫الس ْه ُم َع ِن ال َْه َد‬ da masogat o gasa so pantasan ‫ ل َْم يَب ُل ْغ ُه‬:‫ف‬ َ ‫ق ََص َر‬ ْ kiyalobayan sa da makagaga

kiyasar iyan so sambayang sa biyaloy َ‫الة‬ َ ‫الص‬ َ

‫ق ََص َر‬

niyan so pat rakaat a dowa rakaat

tiyaman iyan so shayi ko ‫ِإلَي ِه‬

َ ‫ق ََص َر‬ ْ ُ‫ َر َده‬:‫الش ْي َء َع َلى اْ َأل ْم ِر‬

btad sa da niyan on pokasa

َ ‫ق ََص َر‬ َ َ :‫الش ْي َء‬ tiyarongko iyan a ginawa niyan sangkaiُ‫حبس َها َع َلي ِه َوأَلْ َز َم َها ِإي َاه‬ ْ َ َ َ :‫ق ََص َر نَف َْس ُه َع َلى َك َذا‬ tiyarongko iyan ‫حبس ُه‬ َ

َ ‫ق ََص َر الثَ ْو َب ق َْص ًرا َوق ََص‬ َ ‫ َدقَ ُه‬:ً‫ارة‬

pinipian iyan so nditarn sa piyamakang iyan ka an ‫ض ُه‬ َ ‫َوبَي‬

makapoti

‫ارا‬ ً ‫ق َُص َر يَق ُْص ُر ق َْص ًرا َو ِق َص‬ َ ‫ ِض ُد َط‬:‫الشي ُء‬ miyakapontok so shayi; ‫ال‬ ْ َ ‫ق َُص َر‬

miyakapontok; miyakababa

miyakababa so shayi’

243

mapontok; mababa ‫صار‬ َ ‫ِق‬

)‫ق َِصير (ج‬ tiyargan iyan so shayi sa da niyan ‫ع َعنْ ُه َو ُه َو يَق ِْد ُر َع َلي ِه‬ َ ‫أَق َْص َر َع ِن‬ َ ‫ َك َف َون َ َز‬:‫الش ْي ِء‬ ْ pankhayda a khagaga niyan

mindaraynon si polan ko btad

‫ تَ َه َاو َن ِفي ِه‬:‫ق ََص َر فُ َالن ِفي اْ َأل ْم ِر‬ ِ ‫ُمق‬ taw a madaraynonn ‫َصر‬ ِ ‫التَق‬ so kandaraynon ‫ْصير‬

ُ piyakapontok iyan so shayi; ‫َصيرا‬ َ ‫ق ََص َر‬ َ :‫الش ْي َء‬ ً ِ ‫صيَ َر ُه ق‬ piyakababa iyan so shayi’

َ ‫ َدقَ ُه‬:‫ق ََص َر الثَ ْو َب‬

piyamakang iyan so nditarn ‫ض ُه‬ َ ‫َوبَي‬

ka an makapoti’

ِ ‫ُمق‬ pamamakanang sa nditarn ‫َصر‬ mithaman ko shayi sa siyanaan iyan sa da niyan ُ‫جا ِو ْزه‬ َ ُ‫ي‬

‫ ِا ْكتَفَى بِ ِه َول َْم‬:‫الش ْي ِء‬ َ ‫ِاقْتَ َص َر َع َلى‬ lawani

‫ َك َف َعنْ ُه َو َع َج َز‬:‫َاص َر َع ِن ا َأل ْم ِر‬ َ ‫تَق‬ piyakapontok iyan; initong iyan sa mapontok ‫َصيرا‬ ً ِ ‫ َع َد ُه ق‬:‫ِا ْستَق َْص َر ُه‬ ِ ‫الْق‬ so taw a da pn kabaligi ‫ش ِد‬ ْ ‫الر‬ ُ ‫ َم ْن ل َْم يَبْ ُل ْغ ِس َن‬:‫َاص ُر‬ َ ‫َاص َر ُة‬ ِ ‫ِا ْم َرأَة ق‬ so babay a mapontok i kailay, ‫حيية‬ َ َ َ ‫ َخجِ َلة‬:‫الط ْر ِف‬

tiyargan iyan so btad sa da niyan pankhayda

maana a mala i kaya’

ِ ‫الق‬ ‫الر ْش ِد‬ ُ ‫ الْ َفتَاةُ ل َْم تَبْلُ ْغ ِس َن‬:ُ‫َاص َرة‬ َ ُ‫ َح ْسبُ َك َو ِكفَايَتُ َك َوغَايَت‬:‫اك أَ ْن تَف َْعلَ َك َذا‬ َ ‫ار‬ ampl rka ago ‫ك‬ َ ‫ق َُص‬

so bagowa raga a da pn kabaligi

tangka rka

‫الْق َْص ُر‬ ِ َ‫الل ْو ِن ِم ْن أَلْي‬ َ ‫ ِإ َزالَ ُة‬:‫الق َْص ُر‬ so kapakadaa ko warna o odi na so ‫يج أَ ْو تَخْ ِفي ُف ُه‬ ِ ‫اف النَ ِس‬ so mala a torogan

kapakalogawa ko warna niyan malololon a dinis,

so pamimipi’ a mapasang i ‫اب‬ ِ ‫ِل ِلثي‬

َ

‫ض‬ ُ ‫ ال ُْمبَ ِي‬:‫ار‬ ُ ‫الق ََص‬

kapamakang sa nditarn

ِ so pakang; so badas o pamamakang a ipphakang ‫اب‬ َ ‫الثي‬ َ

so babay a bibilikn sa

‫ َع َصا الق ََصا ِر الَ ِتي يَ ُد ُق ِب َها‬:‫ال ِْمق َْص َر ُة‬ iyan ko nditarn

ِ :‫ات‬ َ‫الن َس ُاء ال ُْمنَ َع َم ُة ِفي بَيْ ٍت َال تَتْ ُر ُك ُه ِلتَ ْع َمل‬ ُ ‫ور‬ َ ‫ورةُ (ج) ال َْمق ُْص‬ َ ‫ال َْمق ُْص‬

lamin a aangkosan ko pagpr iyan a di phakaliyo sa pantag sa ba pnggalbk so bibilikn a lalaminn

244

ُ‫ ال َْم ُصون َ ُة ال ُْمخَ َد َرة‬:ُ‫ورة‬ َ ‫ال َْمق ُْص‬

ِ ‫اْ َأل ْر‬ so lamin; so bilik a ‫ضي ِة‬ َ

َ َ‫اصة َمف ُْصولَة َع ِن الْ ُغ َر ِف ال ُْم َجا ِو َر ِة ف َْوق‬ ‫الطبَ َق ِة‬ َ ‫ ُح ْج َرة َخ‬:ُ‫ورة‬ َ ‫ال َْمق ُْص‬ isisibay ko poro o walay a ron lalamina so manga raga

so bayok ko basa Arab a aya ‫ُد َري ْ ٍد‬

‫ورةُ اب ْ ِن‬ َ ‫ ق َِصي َدة قَا ِفيَتُ َها أَ ِلف ل َِينَة َو ِمنْ َه َمق ُْص‬:ُ‫ورة‬ َ ‫ال َْم ْق ُص‬

kaposan o batang iyan na alif, a datar o pananaroon o Ibn Durayd mindarmt; miyanggan

‫ق ََم َر يَق ُْم ُر ق َْم ًرا‬

َ َ ‫ ف ََض َل ُه ِفي ُم َف‬:‫ق ََمر فُ َالنًا‬ َ ‫اخ َر ٍة أ ْو‬ َ

tiyabanan iyan si polan ko kiyandarmt a adn a anggan ‫ارا ٍة‬ َ ‫ُمب‬

iyan

ً ‫ق َِم َر يَق َْم ُر‬ َ ‫ق َِم َر ِت‬ miyamotayag so olan o kagagawii‫ت بِنُو ِر الْق ََم ِر‬ ْ ‫ أَ َض َاء‬:‫الليْلَ ُة‬ sinirang si polan o sindaw o olan sa di ‫صر‬ َ ‫ور الْق ََم ِر َعيْنَ ُه ف ََح‬ ُ ُ ‫ ب َ َه َر ن‬: ‫ق َِم َر فُ َالن‬ ْ ِ ْ‫ار َول َْم يُب‬ miyagolan ‫ق ََمرا‬

phakanono

‫ار ق ََم ًرا‬ َ :‫أَق َْم َر الْ ِه َال ُل‬ َ ‫ص‬ َ ‫أَق َْم َر ِت‬ miyamotayag so olan o kagagawii ‫ت بِنُو ِر الْق ََم ِر‬ ْ ‫ أَ َض َاء‬:‫الليْ َل ُة‬ piyamotayagan o olan so pagtaw; somiyold so pagtaw ko ‫ َط َل َع َع َلي ِه ُم الْق ََمر‬:‫أَق َْمر الْق َْو ُم‬ ْ ُ َ mimbiring so olan sa miyatarotop

sinda o olan

‫ار‬ َ ‫ َال َعبَ ُه الْ ِق َم‬:‫ارا‬ ً ‫ق ََام َرهُ ُمق ََام َرةً َو ِق َم‬ paras a malangas ‫ش ِبيه بِالْق ََم ِر (ج) ق ُْمر‬ َ ‫ ُم ْش ِرق‬:‫َو ْجه أَق َْمر‬

inindarmt iyan skaniyan

a mandn so olan

‫ار‬ ُ ‫ال ِق َم‬ so olan ‫الق ََمر‬ ُ

so kandarmt

‫س‬ َ :‫الق ََم َرا ُن‬ ُ ‫الش ْم‬ so ragon a aya phagitongn ko‫السنَ ُة الْق ََم ِري َ ُة‬ َ

so alongan ago so olan ‫َوالْق ََمر‬

ُ

manga olanolan iyan ago so gawii niyan na so itongan a olan (lunar year)

so kapamomotayag o olan ‫اء‬ ُ ‫الق َْمر‬

َ gagawii a mamomotayag ‫ ُمق ِْمرة‬:‫لَي َلة ق َْمراء‬ ْ َ َ on so sindaw o olan

‫اض‬ ِ َ‫ ِش َدةُ الْبَي‬:‫الق ُْم َر ُة‬ so papanok a datar o marapatik ‫ي (ج) ق ُْمر‬ ُ ‫الق ُْم ِر‬

so kitataralo o kapoti o warna

a mapiya i sowara

so papanok a datar o marapatik ‫ق ََما ِري‬

)‫ق ُْم ِريَ ُة (ج‬

a mapiya i sowara (babay a papanok)

245

‫ق َِم َن يَق َْم ُن ق ََمنًا‬ ‫ َج ُد َر بِ ِه َو َخ ُل َق‬:‫ق َِم َن بِ َك َذا‬

miyapatoto; domiyait miyapatot sangkanan

‫ق َُم َن يَق ُْم ُن ق ََمان َ ًة‬ mimbaloy ron a patot on ‫ق‬ َ ‫ َج ُد َر بِ ِه َو َخ ُل‬:‫ق َُم َن ِب َك َذا‬ so kapapatot ‫ْج ِدير‬ ُ ‫ الْخَ ِل‬:‫الق َِم ُن‬ ُ َ ‫يق َوال‬ ِ so mapapatot ko shayi ’‫الشي ِء (ج) ق َُمنَاء‬ ُ ‫الق َِم‬ ْ َ ِ‫ ال َْجد ُير ب‬:‫ين‬ َ ‫ص ِفي ِه‬ so kombaan a pthotongan ‫آجرا (ج) ق ََما ِئن‬ ُ ‫الق َِم‬ ُ ‫ ال َْم ْو ِض ُع ال َِذي يُ َر‬:‫ين‬ ً ُ ‫الل ِب ُن َويُ ْح َرقُ ِليَ ِص َير‬ miyapatot; domiyait

ko lipaw a lopa’ ka an makatgas a giipagatorn a panglban a walay miyamalad sa kapamangni ‫قُنُو ًعا‬

‫قَنَ َع ي َ ْقنَ ُع‬ ِ ‫اس اْ ِإل ْح َسا َن َر‬ miyamalad si polan; miyamangni si polan‫يل‬ ِ ‫اضيًا بِالْ َق ِل‬ َ َ‫ َسأَ َل الن‬:‫قَنَ َع فُ َالن‬ ِ miyanginsokor sa ‫ضي بِ َما أ ُ ْع ِطي‬ َ َ ِ ‫ َر‬:‫قَن َع ي َ ْقنَ ُع قَنَ ًعا َوقَنَا َع ًة‬ miyasoat ko inibagi on

‫قَانِع (ج) قُنْع‬ iniporo i polan a lima niyan ko sambayang sa miyamangni ko ‫ال ِة‬ َ ‫الص‬ َ ‫أَقْنَ َع فُ َالن بِيَ َديْ ِه ِفي‬ manginginsokor a masosoat ko inibagi on

Allāh

َ ‫أَقْنَ َع‬ ُ‫ أَ ْر َضاه‬:‫الش ْيءُ فُ َالنًا‬ piyakaphils iyan so babay ‫اع‬ َ َ‫ أَلْبَ َس َها الْ ِقن‬:َ‫قَنَ َع ال َْم ْرأَة‬ َ ‫ تَ َك َل‬:‫تَقَنَ َع‬ miyanginsokor sa inipatoray niyan ‫ف ال َقنَا َع َة‬ miyasoat o shayi’ si polan

sa ginawa niyan

miphils so babay;‫اع‬ َ َ‫الْ ِقن‬

‫ لَ ِب َس ِت‬:ُ‫تَقَنَ َع ِت ال َْم ْرأَة‬

mirantam so babay

‫ قَ ِن َع‬:‫ِاقْتَنَ َع‬ ْ ‫ قَ ِب َل ُه َو‬:‫الرأْ ِي‬ kiyasanangan ko pamikiran sa tiyarima iyan ‫اط َمأَ َن ِإلَي ِه‬ ْ َ ‫ِاقْتَنَ َع بِالْ ِف ْك َر ِة َو‬ so sapng a ipzapng o babay sa olo niyan; so salimot a ‫س َها‬ ُ َ‫ال ِقن‬ َ ْ‫ َما تُ َغ ِطى بِ ِه ال َْم ْرأَةُ َرأ‬:‫اع‬ miyasoat; miyanginsokor

ipzapng o babay sa olo niyan

‫ َما يُ ْستَ ُر بِ ِه ال َْو ْج َه (ج) أَقْ ِن َعة‬:‫اع‬ ُ َ‫ال ِقن‬ so ompils a ipzapng ko paras

so taw a pkhasoat ko maito; so taw a pkhatiyokopan ko maito’‫بِالْي ِسي ِر‬

َ ‫ َم ْن يَ ْر َضى‬:‫ال ُقنْ َعا ُن‬ so nganin a phakasanang a pd sa manga pamikiran ‫اآلرا ِء‬ َ ‫ َما يُ ْر ِضي ِم َن‬:‫ال َْم ْقنَ ُع‬ so phipils ‫ور َو ْج ُه ُه‬ ُ ُ‫ ال َْم ْست‬:‫ال ُْمقَنَ ُع‬ ِ ‫ ال َِذي َع َلى َرأْ ِس ِه بَيْ َض ُة ال َْح ِد‬:‫ال ُْمقَنَ ُع‬ so zasayap sa hilmit a potaw‫يد‬ 246

miyakaloto so warna a mariga’‫قُنُ ًوا‬

‫قَنَا ي َ ْقنُو‬ ِ َ ‫قَنَا ل َْو ُن‬ rominiga so warna o shayi’‫ح َمر‬ َ ْ ‫ ِا‬:‫الش ْيء‬ ٍ ‫ق‬ mariga’ a maloto’‫َان‬ miyananamokan ‫قَنَا ي َ ْق ِني قَنْيا‬ ً

‫ َك َسبَه َو َج َم َع ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫قَنَا‬ kinowa niyan so kambing a piyananamokan iyan kna o ‫ار ٍة‬ َ ‫ ِاتَخَ َذ َها ِلنَف ِْس ِه َال ِل ِت َج‬:‫قَنَا الْ َغنَ َم‬ piyananamokan iyan so shayi

ba niyan phlabai sa kandagang

‫ لَ ِز َم ُه‬:َ‫قَنَا فُ َالن ال َْحيَاء‬ miyablitok; domiyozong ‫قَ ِني ي َ ْقنَى قَنًا‬ َ ِ ِ ِ َ ُ miyakaporo’ so ngirong ‫َصبته‬ َ َ ‫ ا ْرتَف ََع َو َسط ق‬:‫قَ ِن َي اْألن ْ ُف‬ mama a maporo’ i ngirong ‫أَقْنَى‬ mimbaloy a balikayaan si polan

babay a maporo’ i ngirong ‫قَنْ َواء‬ bigan iyan si polan sa ‫ي ُ ْقتَنَى‬

‫ أَ ْع َط ُاه َما‬:‫أَقْنَى فُ َالنًا‬

maphananamokan iyan

َ ‫ِاقْ ْتَنَى‬ ُ‫ قَنَاه‬:‫الش ْي َء‬ ُ ‫َال يَق‬ َ ‫ق‬ ً ‫ُول ق َْو ًال َو َمقَا‬ mitharo’ ‫ تَ َكلَ َم‬:‫ال َو َمقَالَ ًة‬ so taw a giitharo’ ‫قاَ ِئلُ (ج) قاَلَة‬

piyananamokan iyan so shayi’

َ ‫ق‬ ‫ َح َدثَ ُه‬:‫َال لَ ُه َك َذا‬ piyangantangan iyan sa katharo’ a di bnar ‫ ِافْتَرى‬:‫َال َع َلي ِه‬ ْ َ ‫ق‬ َ َ َ ‫ق‬ miyanothol sa makapantag on‫خبر‬ َ َ ْ ‫ أ‬:‫َال َعنْ ُه‬ َ ‫ق‬ mitharoon sa piyaginantang iyan ‫ ِا ْجتَ َه َد‬:‫َال ِفي ِه‬ َ ‫ق‬ mitharoon sa phoon sa pamikiran iyan ‫آه َرأْيَا‬ ُ ‫ َر‬:‫َال بِ ِه‬ pitharo iyan on angkai

‫ادلَ ُه‬ َ ‫ ف ََاو َض ُه َو َج‬:‫ق ََاولَ ُه ِفي اْ َأل ْم ِر‬ bigan iyan sa ‫ام بِ ِه‬ َ ‫ أَ ْع َط ُاه ال َْع َملَ ُمق‬:‫ق ََاولَ ُه‬ ِ َ‫لى تَ َع ُه ٍد ِمنْ ُه بِالْ ِقي‬ َ ‫َاولَ ًة َع‬

iniphawala iyan sa katharo makapantag ko btad

galbk a minggolalan sa kapasadan a mattndo’ a adn a manga sarat iyan

miyanaro on sa katharo’ a kabokhag‫َك ِذبَا‬

‫ ِا ْختَ َل َق ُه‬:‫تَق ََو َل َع َليْ ِه ق َْو ًال‬ ُ ‫الْق‬ ِ ‫ ِا ْسم ِلف ُُض‬:‫َال‬ so katharo a da a rarantk iyan ‫ول الْق َْو ِل‬ َ ِ ‫ الْق َْو ُل الْف‬:‫الْقَالَ ُة‬ so kalalayaman a katharo’ a romarabray ko ‫شرا‬ ِ َ‫َاشي ِفي الن‬ َ َ ‫اس َخيْ ًرا َكا َن أ ْو‬ pagtaw mapiya sa marata’

247

:‫الْق َْو ُل‬ so pamikiran ago paratiyaya a giitharoon ‫ي َوال ُْم ْعتَ َق ُد‬ ُ ْ‫الرأ‬ َ :‫الْق َْو ُل‬ so katharo’ ‫ الْق َْو ُل‬: ُ‫ال ِقيل‬ so katharo’ ‫ال ُم‬ َ ‫الْ َك‬

so katharo’ ‫الْق َْو ُل‬

so katharo’ a isosorat a katao odi na ‫ص ِحي َف ٍة‬ َ

:‫ال َْمقَالَ ُة‬

‫ ب َ ْحث ق َِصير ِفي الْ ِع ْل ِم أَ ِو اْ َأل َد ِب يُنْ َش ُر ِفي‬:‫ال َْمقَالَ ُة‬ ongangn a pphakalangkapn ko panoratan

so taw a giinggalbk sa nggolalan sa ‫ال ُْمقَا ِو ُل‬ kapasadan a mattndo’

so galbk a giinggolalan sa kapasadan a adn a manga sarat iyan a mattndo’‫َاولَ ُة‬ َ ‫ال ُْمق‬

ُ ‫ال ِْمق َْو‬ ‫ الْ َك ِث ُير الْق َْو ُل‬:‫ال‬ so dila’‫اللسا ُن (ج) َمقَا ِول‬ َ ِ :‫ال ِْمق َْو ُل‬ َ ‫ق‬ َ ‫ ن َ َام َو َس‬:‫َال ي َ ِقيلُ قَيْ ًال‬ miyakatorog ko kaotho o alongan ‫ط النَ َها ِر‬ taw a makatotorog ko kaotho o alongan ‫قَا ِئل (ج) قُيل َوقُيال‬ َ َ َ ‫أَق‬ inirila on o Allāh so dosa niyan ‫او َز‬ َ :‫َال اهللُ َعثْ َرتَ ُه‬ َ ‫صف ََح َعنْ ُه َوتَ َج‬ َ ‫أَق‬ kinowaan iyan sa galbk si polan sa siksa on‫حاُه َعنْ ُه‬ َ َ ‫ أَ ْعف َُاه ِمنْ ُه َون‬:‫َال فُ َالنًا ِم ْن َع َم ِل ِه‬ miyakatorog ko masa a kaotho o alongan ‫ام ِفي الْقَا ِئ َل ِة‬ َ َ ‫ ن‬: َ‫تَقَيَل‬ َ ‫اب أَ ْن يُق‬ َ ‫ِا ْستَق‬ piyangni niyan a pokasn ko galbk sa mitoman on so manga kabnar ‫َال‬ َ ‫ َط‬:‫َال‬ so taw a brak a mapasang i katharo’

iyan ko da pn kaoma o masa a kaphakagnk iyan nggalbk

َ :‫الْقَا ِئ َل ُة‬ ُ‫الظ ِه َيرة‬ so katharo’ ‫ الْق َْو ُل‬: ُ‫ال ِقيل‬ so kadkha ko kaotho o alongan ago so ‫اح ِة ِفي ِه‬ َ ‫ ن َ ْو َم ُة نِ ْص ِف النَ َها ِر أَ ِو اْ ِال ْس ِت َر‬:‫القَيْ ُلولَ ُة‬ so maotho a alongan

kapakatorog on

so darpa a ddkhaan ko kaotho o alongan ‫الْقَي ُلولَ ِة‬

ْ

(‫)ك‬

‫ َم ْو ِض ُع‬: ُ‫ال َْم ِقيل‬

‫َكبَ َري ْكب ُ ُر َكبْ ًرا‬ ِ ‫َكبَ َر ُه ِفي‬ kaka niyan ko idad ‫يها‬ َ ‫ َز‬:‫الس ِن‬ َ ‫اد َع َليْ ِه ِف‬ miyakatoa ko idad ‫َك ِبر ي َ ْكبر ِكبرا‬ ًَ َُ َ ِ ِ miyakatoa so mama sa minitolod i idad ‫ َط َع َن في الس ِن‬: ُ‫َك ِبر الر ُجل‬ َ َ mikhaka; miyaona sa idad;

mama a matoa i idad

248

‫َك ِبير (ج) ِكبَار َو ُكبَ َراء‬

‫ َع ُظ َم َو َج ُس َم‬:ً‫ارة‬ َ َ‫َكبُ َر ي َ ْكب ُ ُر ِكبَ ًرا َو َكب‬ mala’ ‫َك ِبير َو ِكبار (ج) ِكبار‬ َ َ mama a mala’ ‫َر ُجل ُكبار‬ َ miyakapnd on so btad َ‫ق َوثَ ُقل‬ َ ‫ َش‬:‫َكبُ َر َعلَيْ ِه اْ َأل ْم ُر‬ piyakala iyan so shayi’; initong iyan sa mala so shayi’ ‫آه َك ِبيرا‬ َ ‫أَ ْكبَ َر‬ ً ُ ‫ َر‬:‫الش ْي َء‬ َ phimasla iyan so shayi; piyakala ‫ َج َع َل ُه َك ِبيرا‬:‫الشي َء‬ ً ْ َ ‫كبَ َر‬ miyakala’

iyan so shayi

tomiyakbir si polan; pitharo iyan so Allāhu Akbar ‫أ َ ْكبر‬

َ ‫ ق‬:‫َكبَ َر فُ َالن تَ ْك ِب ًيرا‬ ُ َ ُ‫ اهلل‬:‫َال‬ ِ ‫ أَ َرى ِم ْن نَف ِْس ِه أَن َ ُه َك ِب ُير الْ َق ْد ِر أَ ِو‬:‫تَ َكاب َ َر فُ َالن‬ piyaliilay i polan a kaka skaniyan ko omor, ‫الس ِن‬ odi na mala i pangkatan

mithakabor; pimasla iyan a ginawa niyan sa da ً‫ُم َعان َ َدة‬

ِ ُ‫ تَ َع َظ َم َو ْامتَنَ َع َع ِن قَب‬:‫تَ َكبَ َر‬ ‫ول الْ َح ِق‬

niyan tarimaa so bnar sa kasangka’

ِ ُ‫ ِا ْمتَنَ َع َع ْن قَب‬:‫ِا ْستَ ْكبَ َر‬ ‫ول‬ ْ ِ pimasla iyan so shayi’ sa aya kiyailaya niyan on na ُ‫ َرآهُ َك ِبيرا َو َع ُظ َم ِعنْ َده‬:‫الشي َء‬ ً ْ َ ‫ا ْستَكبَ َر‬

miyanakabor sa siyangka iyan so bnar o ba niyan ratimaa ‫ْح ِق‬ َ ‫ال‬

mala’

si polan i mala i ‫ج ِد (ج) أَ َكابِر‬ ْ ‫ أَق َْرب ُ ُه ْم ِإلَى ال َْم‬:‫ فُ َالن أَ ْكبَ ُر ق َْو ِم ِه‬so lebi a mala’ a so Allāh ‫اْ َأل ْكبَ ُر‬ pangkatan ko pagtaw niyan

‫ الْ َك ِب ُير‬:‫الْ َكابِ ُر‬ kiyawarisan akn so bantogan sa‫ج َد َكابِرا َع ْن َكابِ ٍر‬ ْ ‫َو ِرث ُْت الْ َم‬ ً so mala’

phoon ko apo akn a phoon ko apo iyan

so lomalawan sa kala’‫ال ِع َظ ُم‬

‫ ال ُْم ْف ِر ُط‬:‫ار‬ ُ َ‫الْ ُكب‬ so kathakabor ‫جبر‬ ُ ُ َ َ‫ ال َْع َظ َم ُة َوالت‬:‫ال ِْكبْ ُر‬ so mala’ a dosa ‫إلث ُْم الْ َك ِبير‬ ِ ْ‫ ا‬:‫ال ِْكبْ ُر‬ ُ

ِ ‫اْ ِالن ْ ِقي‬ so kapmamaslaa sa ginawa a di ‫اد‬ َ

‫ ال َْع َظ َم ُة َوالتَ َجبُ ُر َوالتَ َرف ُُع َع ِن‬:‫ال ِْكبْ ِريَ ُاء‬ phangongonotan

ِ‫ ِم ْن أَ ْس َما ِء اهلل‬:‫الْ َك ِب ُير‬ so mala’ a dosa ‫إلث ُْم الْ َك ِبير‬ ِ ْ‫ ا‬:ُ‫الْ َك ِب َيرة‬ ُ

so lbi a mala’ a ingaran o Allāh‫ْحسنَى‬ ُ ‫ال‬

ْ

‫ال ُْمتَ َك ِب ُر‬ َ so mmamasla’ a so Allāh‫ْحسنَى‬ ْ ُ ‫ ِم ْن أ ْس َما ِء اهللِ ال‬:‫ال ُْمتَ َك ِب ُر‬ domiyakl; mithakar; mindakl‫َكثَر ي َ ْكثُر َكثْرا‬ ً ُ َ inombawan iyan sa kadakl ‫ َغ َلب ُه ِفي الْ َكثْر ِة‬:‫َكثَر ُه‬ َ َ َ so takabor

249

moombaw sa kadakl ‫َكا ِثر‬

َ ‫َكثُ َر ي َ ْكثُ ُر ُكثْ ًرا‬ َ ‫ ِخ َال ُف ق‬:ُ‫الش ْيء‬ mindakl so shayi’‫َل‬ َ ‫َكثُ َر‬ madakl; matakar ‫َك ِثير‬ mikhawasa so mama sa ‫ َكثُر َمالُ ُه‬: ُ‫أَ ْكثَر الر ُجل‬ َ َ َ mindakl ً‫َو َكثْرة‬

miyakadakl i tamok

‫ َج َع َل ُه َك ِث ًيرا‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫أَ ْكثَ َر‬ َ ‫أَ ْكثَ َر اهللُ ِفينَا ِمثْ َل‬ pakandakln rkami o Allāh so datar ka ‫ك‬ iniplawana iyan sa kadakl ‫ غَالَب ُه بِالْ َكثْر ِة‬:‫َكاثَر ُه‬ َ َ َ piyakandakl iyan so shayi

‫ َج َع َل ُه َك ِث ًيرا‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫كثَ َر‬ mindakl so tamok iyan ‫ت‬ ْ ‫ َكثُ َر‬:‫تَ َكاث ََر ْت أَ ْم َوالُ ُه‬ miyamagombawa so‫َاخروا ِب َكثْر ِة ال َْع َد ِد‬ َ ُ َ ‫ تَف‬:‫تَ َكاث ََر الْ َق ْو ُم‬ piyakadakl iyan so shayi

pagtaw sa kadakl i bilangan

mindakl skaniyan ko shayi, ‫ِمنْ ُه‬

‫ أَ ْكثَ َر‬:‫الش ْي ِء‬ َ ‫تَ َكثَ َر ِم َن‬

sa madakl a kinowa niyan on piyakadakl iyan so shayi ‫َك ِثيرا‬

ً

‫ َع َد ُه‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫ِا ْستَ ْكثَ َر‬

sa initong iyan a madakl

tiyontot iyan a ‫ب ِفي الْ َك ِثي ِر ِمنْ ُه‬ َ ‫ِا ْستَ ْكثَ َر ِم َن‬ َ ‫ َر ِغ‬:‫الش ْي ِء‬ kadaklan ko shayi a makowa niyan on

‫ اْ َأل ْغ َل ِبيَ ُة‬:‫ا َأل ْكثَ ِريَ ُة‬ ُ َ so kalaan ko shayi ago so ‫الشي ِء َوأَ ْكثَر ُه‬ ُ ْ َ ‫ ُم ْعظ ُم‬:‫الْكثْ ُر‬ so kadaklan

kadaklan on

so kadaklan ko tamok‫الْ َك ِثير‬

ِ ‫ال ُكثْ ُر ِم َن ال َْم‬ :‫ال‬ َ ‫َما لَ ُه قَل َو‬ da a tamok iyan ‫ال ُكثْر‬ ُ

‫ ن َ َم ُاء ا َْلع َد ِد‬:ُ‫الْ َكثْ َرة‬ so madakl; so matakar‫يل‬ ُ ‫ ن َ ِق‬:‫الْ َك ِث ُير‬ ِ ‫يض الْ َق ِل‬ lalayon akn giinggolaolaan ُ‫َك ِثيرا َما أَف َْعل‬ ً َ ُ‫َك ِث ًيرا َما ُز ْرت‬ madakl a kiya pamisitaa ko rka ‫ك َول َْم تَ ُز ْرنِي‬ so kandakl

na da akongka mapamisita

ُ :‫الْ َك ْوث َُر‬ ‫ ال َْع َد ُد الْ َك ِث ُير‬:‫الْ َك ْوث َُر‬

so lawas a ig a mala’ i pakaig ‫النَ ْهر‬ so bilangan a madakl

250

‫ار الْ َك ِث ُير‬ ُ ‫ ال ِْم ْه َذ‬:‫ار‬ ُ َ‫ال ِْم ْكث‬ mama ago babay a rakorayan‫امرأَة ِم ْكثَار‬ َ ْ ‫َر ُجل َو‬ so giimanamok ‫ ال َِذي َكثُر َمالُ ُه‬:‫ال ُْم َك ِثر‬ َ ُ mithiyalok ‫ال‬ ً ‫َك َحلَ ي َ ْك َحلُ َك ْح‬ pithiyalokan iyan so mata َ‫حل‬ ْ ‫ َو َض َع ِف َيها الْ ُك‬:‫َك َحلَ ال َْعيْ َن‬ mata a thitiyalokan ‫حولَة َو َك ِحي َلة‬ ُ ‫َم ْك‬ pithiyalokan o kapangamnggi ‫صاب َ ُه أَ َرق‬ ُ ‫الس َه‬ َ َ‫ أ‬:‫اد َعيْنَ ُه‬ ُ َ‫َك َحل‬

so rakorayan a madakl i katharo’‫ال ِم‬ َ ‫الْ َك‬

so mata niyan, maana a inolg sa da a initorog on

‫َك ِحلَ ي َ ْك َحلُ َك َح ًال‬ ِ ‫ ِا ْس َو َد ْت أَ ْجفَان ُ َها‬:‫َك ِح َل ِت ال َْعيْ ُن‬ mithiyalok so mata sa miyakaitm so takb iyan sa ‫خ ْل َق ًة‬ mithiyalok so mata

pakaasal

mama a tiyalok i mata sa da niyan mbagowa ‫حل‬ َ ‫أَ ْك‬

‫َر ُجل‬ babay a thitiyalok i mata sa da niyan mbagowa ‫الء‬ َ ‫ِا ْم َرأَة َك ْح‬ pithiyalokan iyan so mata ‫ح َل َها‬ َ ‫ َك‬:‫َك َحلَ ال َْعيْ َن‬ ِ ‫ِا ْكتَ َح َل‬ mithiyalok so babay ُ‫ت ال َْمرأَة‬ ْ da dn makathiyalok so mata ko sa sapdng bo’, ilat ko da ‫ ل َْم أَن َ ْم‬:‫ض‬ ٍ ‫َما ا ْكتَ َح َل ْت َعيْ ِن َي بِ ُغ ْم‬ on dn katoroga

miyaniyalok so babay ُ‫ال َْمرأَة‬

ْ ‫تَ َك َح َل ِت‬ ِ ‫ َو ِريد ِفي َو َس ِط‬: ُ‫اْ َأل ْك َحل‬ so ogat a matatago ko barokan ‫اع‬ ِ ‫الذ َر‬ so tiyalok ُ‫حل‬ ْ ‫ال ُك‬ so kitataralo o kaitm o mata ‫اد ال َْعي ِن‬ َ :‫الْ َك ْح َال ُء‬ ْ ُ ‫الش ِدي َد ُة َس َو‬ so pangngmbaal sa tiyalok َ‫حل‬ ْ ‫ َم ْن يَ ْصنَ ُع الْ ُك‬:‫الْ ُك ْح ِل ُي‬ ِ ‫الس َو‬ so warna a tiyalok na so biro a romaramig ‫اد‬ َ ُ‫ اْ َأل ْز َرق‬:‫الْ ُك ْح ِل ُي ِم َن اْ َألل َْو ِان‬ َ ‫الضا ِر ُب ِإلَى‬ sa maitm

ُ ‫الْ ُك ُح‬ so alkohol ‫ول‬ ‫ ال ِْم ْر َو ُد‬: ُ‫ال ِْم ْك َحل‬ ِ ‫ ال ِو َع ُاء ال َِذي ِفي ِه الْ ُك ْحلُ (ج) َم َك‬:‫ال ُْم ْك َح َل ُة‬ so payraan a tatagoan ko tiyalok ‫احل‬ milbog ‫َك ِد َر ي َ ْك َد ُر َك َد ًرا‬ ٍ ‫ص‬ lomibog so ig ‫اف‬ َ ‫ار غَيْ َر‬ َ :‫َك ِد َر ال َْم ُاء‬ َ ‫ص‬ so kasangkapan a giiithiyalok

251

ig a lbog ‫َك ِدر‬

‫َك ِد َر َعيْ ُش ُه‬ mirimorng so ginawa niyan ‫ت نَفْس ُه‬ ُ ْ ‫َك ِد َر‬ ِ ‫الس َو‬ َ ‫ َم‬:‫الل ْو ُن‬ َ ‫َك ِد َر‬ miyakarothm so warna ‫اد‬ َ ‫ال ِإلَى‬ warna a romaramig sa maitm (mamamaan)‫أَ ْك َدر‬

milbog so kaoyagoyag iyan sa di mapiya

warna a romaramig sa maitm (bababayin) ‫َك ْد َراء‬

ً‫ورة‬ َ ‫َك ُد َر ي َ ْك ُد ُر َك َد َراةً َو ُك ُد‬ ٍ ‫ص‬ milbog so ig ‫اف‬ َ ‫ار غَيْ َر‬ َ :‫َك ُد َر ال َْم ُاء‬ َ ‫ص‬ ig a lbog ‫َك ِدير‬ philbogan iyan so ig ;‫ َج َع َل ُه َك ِد ًرا‬:‫اء‬ َ ‫َك َد َر ال َْم‬ mimbaloy a lbog

piyakalbog iyan so ig

‫َك َد َر َعيْ َش ُه‬ piyakaawid iyan a akal i polan ‫َم ُه‬ َ ‫ غ‬:‫َك َد َر فُ َالنًا‬ miyatatak so manga bitoon ‫ت‬ ْ ‫ تَنَاث ََر‬:‫وم‬ ُ ‫ِان ْ َك َد َر ِت النُ ُج‬ rinimorng iyan so kaoyagoyag iyan

:ُ‫تَ َك َد َر ال َْماء‬ mikharata so kaoyagoyag i polan ‫ال ٍن‬ َ ُ‫يش ُة ف‬ َ ‫تَ َك َد َر ْت َم ِع‬ so tanng o kodn ko‫َل الْ ِق ْد ِر‬ ِ ‫ار ُة ِفي أَ ْسف‬ َ :‫ار ُة‬ َ ‫الع َك‬ َ ‫الْ ُك َد‬ milbog so ig ‫َك ُد َر‬

ampas iyan

ِ ‫الس َو‬ so warna a marothm‫اد‬ َ ‫ اللَ ْو ُن يَ ِميلُ ِإلَى‬:ُ‫ال ُك ْد َرة‬ miyagowad ‫اهي ًة‬ َ ِ ‫َك ِرهَ ي َ ْك َرهُ ُك ْر ًها َو َك َرا َه ًة َو َك َر‬ َ inikagowad iyan so shayi’ ‫حب ُه‬ َ ‫َك ِر َه‬ َ َ ‫ ِخ َال ُف أ‬:َ‫الش ْيء‬ ikagogowad ‫َك ِريه‬ ikagogowad ‫َم ْكروه‬ ُ ِ mikhatara i bontal ‫َكرهَ ي َ ْكرهُ َكرا َه ًة َو َكراهي ًة‬ َ َ َ ُ ُ

‫ قَبُ َح‬:‫َك ُر َه ال َْمنْ َظ ُر‬ kararatan i bontal ‫َك ِريه‬ َ ْ‫أَ ْك ََر َه ُه َع َلى ا‬ initgl iyan on so btad a ‫ ق ََهر ُه َع َلي ِه‬:‫أل ْم ِر‬ ْ َ mikhararatan so bontal

di niyan kabaya

piyakikagowad iyan on so btad

252

‫ ب َ َغ َض ُه ِإلَيْ ِه‬:‫َك َر َه ِإلَيْ ِه اْ َأل ْم َر‬

‫ َك ِر َه ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫تَ َك َر َه‬ so margn; so katgl ُ‫إل ْكراه‬ َ ِ ْ‫ ال َْم َش َق ُة َوا‬:ُ‫ال َك ْرهُ َوالْ ُك ْره‬ so kathidawa a ikagogowad ‫ب (ج) َكرا ِئه‬ ُ ‫ ال َْح ْر‬:‫الْ َك ِر َيه ُة‬ َ inikagowad iyan so shayi’

o waraan

)‫ َما يَ ْك َر ُه ُه اْ ِإلن ْ َسا ُن َويَ ُش ُق َع َليْ ِه (ج‬:ُ‫ال َْم ْك َره‬ miyayog; komiyayontong ‫حا‬ ً ‫َك َس َح ي َ ْك َس ُح َك َس‬ inikayontong ‫اب‬ َ ‫يح اْ َأل ْر‬ ِ ‫َك َس َح ِت‬ َ ‫ أَ َزال َْت َعنْ َها التُ َر‬:‫ض‬ ُ ‫الر‬

so ikhagowad o manosiya ago phakargn on‫َم َكا ِره‬

o ndo’ so lopa

miyabrn so ‫ِر ْجلَي ِه‬

ْ

‫ ب َ َط َل ْت َح َر َك ُة‬:‫احا‬ ً ‫َك ِس َح ي َ ْك َس ُح َك َس ًحا َو ُك َس‬ ski niyan sa kiyadaan sa kagdam

‫أَ ْك َسح‬ babay a di phakagdam so ski niyan ‫حاء‬ َ ‫َك ْس‬ inibayog oendo’ so bayank ‫ أَ َزالَتْ ُه‬:‫اب‬ ِ ‫ِا ْكتَ َس َح ِت‬ َ ‫يح التُ َر‬ ُ ‫الر‬ giyorapi iyan so ‫حاُه ِم ْن َم ْو ِق ِع ِه‬ َ َ ‫ َه َز َم ُه َون‬:‫ِا ْكتَ َس َح َع ُد َوهُ ِفي ال َْم ْع َر َك ِة‬ mama a di phakagdam so ski niyan

ridoay niyan ko kiyathidawa sa diyaag iyan

ِ ‫اْ َأل ْطف‬ so sakit a pkhasogat iyan so tolan ko maroni a ‫َال‬

‫يب الْ ِع َظ َام ِفي‬ ُ ‫ َم َرض يُ ِص‬:‫اح‬ ُ ‫الْ ُك َس‬

wata’

so gomgdam ko sakit a ‫اح‬ ِ ‫بِالْ ُكس‬

‫اب‬ ُ ‫ ال ُْم َص‬:‫يح‬ ُ ‫الْ َك ِس‬

so gomgdam ko sakit a di ‫اح‬ ِ ‫بِالْ ُكس‬

‫اب‬ ُ ‫ ال ُْم َص‬:‫ال ُْم َك َس ُح‬

َ

di phakagdam so ski niyan

َ

phakagdam so eki niyan

ْ ‫َك َسا ي َ ْك ُسو‬ pinditaran iyan si polan sa nditarn ُ‫ أَ ْع َطاهُ ِإيَاه‬:‫النًا ث َْوبًا‬ َ ُ‫َك َسا ف‬ piyakanditar iyan ‫ أَلْبس ُه‬:‫اه‬ َ َ ُ ‫َك َس‬ minditar sa nditarn a sapng َ‫س ال ِْكس َوة‬ َ ‫ لَ ِب‬:‫َك ِس َي ي َ ْك َسى َك ًسا‬ ْ so taw a ndiditar ‫اس‬ ٍ ‫َك‬ minditar sa nditarn َ‫س ال ِْكس َوة‬ َ ‫ لَ ِب‬:‫ِا ْكتَ َسى‬ ْ ِ َ‫ض بِالنَب‬ kiyasapngan so lopa’ sa mangngtho’‫ت بِ ِه‬ ُ ‫ِا ْكتَ َس ِت اْ َأل ْر‬ ْ ‫ تَ َغ َط‬:‫ات‬ so nditarn; so zphng ‫ َما ي ُ ْكتَسى ِب ِه (ج) أ َ ْك ِسية‬:‫اء‬ ُ ‫ال ِْك َس‬ َ َ so nditarn a ipzapng ‫ح َلى (ج) ُكسا‬ َ َ‫ الثَ ْو ُب يُ ْستَتَ ُر بِ ِه َويُت‬:ُ‫ال ِْك ْس َوة‬ ً ُ ‫َكلَ َف ي َ ْك ِل‬ piyagpr iyan sa otan so ayam ‫ف َكلْفًا‬ minditar; somiyapng ‫َكس ًوا‬

253

ِ ‫َك َل َف ال َْم‬ ‫ َع َلف ََها‬:‫اشيَ َة‬ ُ َ‫َك ِل َف ي َ ْكل‬ tiyongay so paras iyan ‫ف َكلَفًا‬ ُ ‫صاب َ ُه الْ َك َل‬ tiyongay so paras iyan ‫ف‬ َ َ‫ أ‬:‫َك ِل َف َو ْج ُه ُه‬ mama a pthongain ‫أَ ْك َلف‬

piyakakan iyan so binatang sa otan

‫َك ْلفَاء (ج) ُك ْلف‬ َ kiyababayaan iyan so shayi ‫حب ُه َوأ َ ْول َُع بِ ِه‬ َ ‫َك ِل َف‬ َ َ ‫ أ‬:‫الش ْيءَ َو َك ِل َف بِ ِه‬ taw a pkhababayaan iyan so shayi ‫َك ِلف‬ piyatorayan iyan sa sogoan ‫ أ َ ْو َجب ُه َع َلي ِه‬:‫َك َل َف ُه أَ ْمرا‬ ْ َ ً َ ‫ض ِل َما‬ mithomgl ko da a kimamaniya iyan on ‫ال ي َ ْع ِني ِه‬ َ ‫ تَ َع َر‬:‫تَ َك َل َف‬ inipatoray niyan sa ginawa ‫ش َق ٍة‬ َ ‫ تَ َج َش َم ُه َع َلى َم‬:‫تَ َك َل َف اْ َأل ْم َر‬ babay a pthongain

niyan so btad

so kipatorain ko sogoan ko taw a phakagaga ‫ِب ِه‬

ُ ‫التَ ْك ِل‬ ‫ُوم‬ َ ‫يع أَ ْن يَق‬ ُ ‫ ف ََر َض ُه َع َلى َم ْن ي َ ْستَ ِط‬:‫يف بِاْ َأل ْم ِر‬ on

‫ ال َْم َش َق ُة‬:‫التَ ْك ِل َف ُة‬ so arga a da a ba on liyawan a laba ko kiyaphasa a on ‫ح ِفي ِه‬ َ ْ ‫ ِس ْعر َال ِرب‬:‫ِس ْع ُر التَ ْك ِل َف ِة‬ ُ ‫الْ َك َل‬ so tongay; so balng ‫ ن َ َمش ي َ ْع ُلو ال َْو ْج َه‬:‫ف‬ so patoray a margn

a pkhapayag ko paras

so gasto o shayi ko kapharoliya on a pd ‫ُج ْه ٍد‬

ٍ ‫الش ْي ِء ِلتَ ْح ِصي ِل ِه ِم ْن َم‬ ‫ال أَ ْو‬ َ ‫ َما يُنْف َُق َع َلى‬:‫ال ُك ْل َف ُة‬ sa tamok odi na panamar a galbk

so taw a pphakakan ko binatang sa manga otan‫َوتَربِي ِت َها‬

ِ ‫ُوم بِ َع ْل ِف ال َْم‬ ُ ‫ َم ْن يَق‬:‫الْ َك َال ُف‬ َ ْ ‫اشيَ ِة‬ so romirirong a‫ح ِقي َق ِت َها‬ َ ‫ ال َِذي يُ ْظ ِه ُر نَف َْس ُه َع َلى غَيْ ِر‬:‫ال ُْمتَ َك ِل ُف‬ giithararan

ُ ‫ال ُْم َك َل‬ so taw a piyaliyogatan; so taw a inisampay ko omor a piyaliyogatan o agama ‫ف‬ ko manga simba

so kambagibagia ko lopa ko ‫ع‬ ِ ‫ِل ْل ُم َزا ِر‬

‫ض‬ ِ ‫ تَ ْو ِز ُيع اْ َأل ْر‬:‫ال ُْم َك َل َف ُة‬ manga taribasok

‫َك َم َد ي َ ْك ُم ُد َك ْم ًدا‬ mirothm so warna niyan ‫صفَا ُؤ ُه‬ َ ‫ تَ َغيَ َر َوذَ َه َب‬:‫َك َم َد ل َْون ُ ُه‬ warna a maoopis a miyalma’ ‫َكا ِمد‬

romiyothm; mimbaropa so warna niyan

‫َك ِم َد ي َ ْك َم ُد‬ ‫ تَ َغيَ َر ل َْون ُ ُه‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫َك َم َد‬

mimbaloy a marothm ‫َك َم ًدا‬ mimbaropa so warna o shayi

254

piyagns o mama so boko’ iyan, odi na ‫ش ِدي ًدا‬ َ

‫ َكتَ َم ُح ْزن َ ُه أَ ْو َح ِز َن ُح ْزنًا‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫َك َم َد‬ miyakamboko’ sa mala’

‫َكا ِمد‬ piyakaawid a akal o boko’ si polan ‫َم ُه‬ َ ‫ غ‬:‫أَ ْك َم َد ال ُْح ْز ُن فُ َالنًا‬ diyasag iyan so anggawta ‫اد ِة‬ َ ‫ َس َخنَ ُه بِال ِْك َم‬:‫الع ْض َو‬ ُ ‫َك َم َد‬ mama a mboboko’

a mayaw a dinis

so sardit a dinis a pphakayaon a ‫الو َج ِع‬ َ ُ‫ ِخ ْرقَة تُ َس َخ ُن َوت‬:ُ‫ادة‬ َ ‫ال ِْك َم‬ َ ‫الو َر ِم أَ ْو َم ْو ِض ِع‬ َ ‫وض ُع َع َلى‬ ipmbtad ko masakit ko lawas odi na sii ko lbag

so giikambaropa o warna‫صفَا ِئ ِه‬ َ

َ ‫ تَ َغيُ ُر‬:ُ‫الْ ُك ْم َدة‬ ‫اب‬ ُ ‫الل ْو ِن َوذَ َه‬ ago so kaphrothm iyan

ً ‫ُك ُمو‬ miyadiyangka; miyatarotop;‫ال‬

ُ‫َك َملَ ي َ ْك ُمل‬

miyasamporna

‫ تَ َم ْت أَ ْج َزا ُؤ ُه َو ِصفَاتُ ُه‬:ُ‫الش ْيء‬ َ mizaribolan so olanolan sa miyatarotop ُ‫ تَ َم َد ْو ُره‬:‫الش ْهر‬ ُ َ

miyatarotop so shayi’ sa miyadiyangka’

َ‫َك َمل‬ َ‫َك َمل‬ olanolan a tarotop ‫َكا ِمل‬

ِ ‫َات الْ َك َم‬ ‫ال‬ ُ ‫ ثَبَتَ ْت ِفي ِه ِصف‬:‫َك ُملَ ي َ ْك ُملُ َك َما ًال‬ َْ tiyarotop iyan so shayi’‫ أَتَ َم ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ َ‫أك َمل‬ َ piyanarotop iyan so shayi’‫ أ َ ْك َم َل ُه‬:َ‫الشيء‬ ْ َ َ‫ك َمل‬ ِْ mindiyangka so shayi sa miyatarotop َ‫ َك َمل‬:‫الشي ُء‬ ْ َ َ‫اكتَ َمل‬ miyakanggaganapa so shayi sa‫َشيئًا‬ َ َ‫تَ َك َامل‬ ْ َ ‫ َك َملَ َشيْئًا ف‬:‫الش ْي ُء‬

mimbaloy a tarotop

miyatarotop

‫ َك َملَ ب َ ْع ُض َها ب َ ْع ًضا‬:ُ‫تَ َك َاملَ اْ َأل ْشيَاء‬ so panarotop ‫التَ ْك ِم َل ُة‬ so mama a tarotop i kabilangataw ‫ْحسنَ ِة (ج) َك َم َلة‬ َ َ ‫ ال َْجا ِم ُع ِل ْل َمنَا ِق ِب ال‬:‫الر ُج ِل‬ َ ‫الْ َكا ِملُ ِم َن‬ ِ ‫ ب َ ْحر ِم ْن ب ُ ُحو ِر‬: ُ‫الْ َكا ِمل‬ so sasoko ko titayan o bayok ko basa Arab ‫الش ْع ِر‬ minggaganapa so manga shayi’

(‫) ل‬ َ َ ‫َ َأل َم ي‬ ‫أل ُم َ ْأل ًما‬ piyatri iyan so shayi sa inompiyaan iyan ‫ح ُه‬ َ ‫َ َأل َم‬ ْ َ‫ أ‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫ص َل‬ piyatri iyan so dowaa‫َق‬ َ ‫َ َأل َم بَيْ َن‬ َ ‫ َج َم َع بَيْنَ ُه َما َو َوف‬:‫الشيْئَيْ ِن‬ miyatri’;miyakandmt; tominimo

shayi sa piyakathapi iyan

255

piyakandmt iyan so pali’

‫ َس َد ُه‬:‫الص ْد َع‬ َ ‫َ َأل َم ال َْج ْر َح َو‬ ago so lti’

‫َآلم ًة‬ َ ‫لَ ُؤ َم يَلْ ُؤ ُم لُ ْؤ ًما َو‬ mimbaloy a marata i ‫ت نَفْس ُه‬ ْ َ‫ َدن ُ َؤ أ‬:‫لَ ُؤ َم فُ َالن‬ ُ ْ ‫ص ُل ُه َو َش َح‬

miyakarata i parangay sa miyakaliget

parangay si polan ago miyakaligt

taw a masingit a maligt ‫لَ ِئيم‬

‫يمة (ج) ِلئَام‬ َ ‫لَ ِئ‬ ‫ َوافَ َق ُه‬:‫ال ََء َم ُه اْ َأل ْم ُر‬

babay a maligt ago masingit inayonan skaniyan o btad

‫ َوافَ َق ُه‬:‫ال ََء َم فُ َالنًا‬ piyatri iyan so dowa a ‫َق‬ َ ‫ال ََء َم بَيْ َن‬ َ ‫ َج َم َع بَيْنَ ُه َما َو َوف‬:‫الشيْئَيْ ِن‬ inayonan iyan si polan;

shayi sa miyaisaisa; piyakapagayon iyan so dowa a shayi

‫ ِان ْ َض َم َوالْتَ َص َق‬:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫ِالْتَأَ َم‬ mindmt; miphatriay; miyatimo’‫ح‬ َ ‫ ِا ْجتَ َم َع َو‬:‫ِالْتَأَ َم‬ َ ‫ص َل‬ َ miyagayon so dowa a mama ‫ ِاتَ َفقَا‬:‫ال ِن‬ َ ‫الر ُج‬ َ ‫ِالْتَأ َم‬ mindkta so dowa a shayi sa miyakaphatriay‫ال‬ َ ‫ ِا ْجتَ َم َعا َواتَ َص‬:‫الشيْئَ ِان‬ َ ‫تَ َال َء َم‬ miyaator so katharo’ ‫ق َوانْتَ َظ َم‬ َ ‫ ِاتَ َس‬:‫تَ َال َء َم الْ َك َال ُم‬ ْ َ‫س‬ miphakaks so sondaro; pinditar o sondaro so pakaks iyan‫أل َمتَ ُه‬ َ ‫ لَ ِب‬:‫ِا ْستَ َأل َم ال ُْجنْ ِد ُي‬ ُ so kaligt; so karata o parangay :‫الل ْؤ ُم‬ so pakaks agomaan sa ‫ع‬ ٍ ‫ أَ َداةُ ال َْح ْر ِب ُك ِل َها ِم ْن ُر ْم ٍح َوبَيْ َض ٍة َو ِم ْغ َف ٍر َو َسيْ ٍف َو ِد ْر‬:‫الَ ْأل َم ُة‬ mindkt so shayi sa miphatriay

kathidawa a datar o bangkaw ago so hilmit so klong so pdang so rabn

َ ‫ ِخ َال ُف الْ َك ِر ِيم (ج) ِلئَام‬:‫يم‬ ُ ‫الل ِئ‬ lomiyook; somiyaog ‫س لَبسا‬ َ َ ‫لَب‬ ً ْ ُ ِ‫س يَلْب‬ ‫ َخ َل َط ُه َع َليْ ِه َحتَى َال يَ ْع ِر َف‬:‫س َع َليْ ِه ا َأل ْم ُر‬ َ َ ‫َب‬ miyakarimbot on so btad sa ‫ح ِقي َقتَ ُه‬ َ

so taw a maligt a masingit

di niyan mapakapznggaya

ُ َ ‫س يَلْب‬ َ ِ‫لَب‬ ًْ ‫س‬ pinditar iyan so nditarn ‫ستَتَر بِ ِه‬ َ ‫لَ ِب‬ َ ْ ‫ ِا‬:‫س الثَ ْو َب‬ َ َ َ‫اختَل‬ miyakarimbot on so btad ‫ط‬ ْ ‫ ِا ْشتَبَ َه َو‬:‫س َع َليْ ِه اْ َأل ْم ُر‬ َ َ‫ألْب‬ َ piyakanditar iyan ‫ َج َع َل ُه ي َ ْلبس ُه‬:‫ب‬ َ ‫س فُ َالنًا الثَ ْو‬ َ َ‫ألْب‬ َُ minditar; mizoyaw ‫لُبسا‬

si polan sa nditarn

256

‫ َخال ََط ُه َواتَ َصلَ بِ ِه‬:‫الَب َ َس ُه‬ minggalbk sa galbk a dataraya ‫اولَ ُه‬ َ ‫ َز‬:‫س َع َملَ َك َذا‬ َ َ ‫الَب‬ rinimbotan iyan on so btad sa di niyan maphakarinayag‫خ َل َط ُه‬ َ :‫َبس َع َليْ ِه اْ َأل ْم َر‬ َ ‫ل‬ َ ‫ ِا ْختَ َل‬:‫الشي ُء‬ mizaog so shayi; miyakaprimbota so shayi‫ط‬ َ َ‫ِالْتَب‬ ْ َ ‫س‬ َ َ‫اختَل‬ miyakarimbot on so btad ‫ط‬ ْ ‫ أَ ْش َكلَ َو‬:‫األمر‬ َ َ‫ِالْتَب‬ ُ ‫س َع َليْ ِه‬ َ ‫ َخال‬:‫الشي ِء‬ inizaog iyan so shayi; ‫َط‬ َ َ‫تَ َلب‬ ْ َ ِ‫س ب‬ siyaogan iyan sa minitompok on

inikolokhog iyan so shayi’

minipkt so pangn’ngkn

َ ‫س‬ َ‫ ِالْتَ َزق‬:‫الط َع ُام بِالْيَ ِد‬ َ َ‫تَ َلب‬

ko lima sa minisalapot on ago domikt on so nditarn; so zphng ‫أَلْ ِبسة‬

ِ )‫ َما يَ ْستُ ُر الْجِ ْس َم (ج‬:‫اس‬ ُ َ‫اللب‬ so kalokop o daliday;‫الز ْه ِر‬ َ ‫ ِغ َط ُاء‬:‫اس النَ ْو ِر‬ ُ َ‫ِلب‬ َ

so bongkos o obarobar

so panoso’ o talompa a iphagangit ko palo igira ‫ال ِْح َذا ِء‬

َ ‫ أَ َداة يُ ْستَعاَ ُن بِ َها َع َلى لُبْ ِس‬:‫اس ُة‬ َ َ‫اللب‬ zolotn

ِ ‫س (ج) لَبُوس‬ ُ َ‫ َما يُ ْلب‬:‫س‬ ُ ْ‫اللب‬ so bongkos a Ka’bah; so kokos a Ka’bah;‫ ِكس َوتُ َها‬:‫س الْ َك ْعب ِة‬ ُ ْ‫ِلب‬ ْ َ so nditarn; so mankt; so zphng

so sapng a Ka’bah

ُ ‫وح‬ ُ :‫س‬ ِ ‫الشبْ َه ُة َو َع َد ُم ال ُْو ُض‬ ُ ْ‫اللب‬ ُ so rimbot a di marayag ‫الشب َه ُة‬ ْ ُ :‫اللبْ َس ُة‬ َ so nditarn ‫س‬ ُ ُ‫اللب‬ ُ َ‫ ِما يُ ْلب‬:‫وس‬

so rimbot a di marayag

َ ‫الد ْر ُع‬ َ :‫وس‬ ُ ُ‫اللب‬ ِ ‫ َك ِث ُير‬:‫َر ُجل لَبُوس‬ mama a madakl i nditarn ‫اس‬ ِ َ‫اللب‬ َ so bolong a phagalosodn ko bngawan sa ‫وب‬ َ ‫ َد َواء يُ ْد َخلُ ِفي‬:‫وس‬ ُ ‫الش ْر ِج أَ ِو ال َْم ْه ِب ِل فَيَ ُذ‬ ُ ُ‫اللب‬ so rabn a sapng o lawas

pkhatno on

َ so nditarn a miyarombay sabap ko lalayon on ‫ق (ج) لُبس‬ َ ‫ الثَ ْو ُب قَ ْد أُ ْك ِث َر لُبْ ُس ُه فَأَ ْخ َل‬:‫يس‬ ُ ‫الل ِب‬ ُ kapzolota

‫س (ج) َم َالبِس‬ ُ َ‫ َما يُ ْلب‬:‫س‬ ُ َ‫ال َْم ْلب‬ so od a ‫ْح ْل َوى‬ َ ‫ ل َْو َزة أَ ْو ن َ ْح ُو َها تُ ْغ َشى بِ َطبَ َق ٍة يَابِ َس ٍة ِم َن ال‬:‫س‬ ُ َ‫ال ُْم َلب‬ so nditarn

logasing a bobongkosan sagola a mamis ago so datar iyan

‫ل ََح َم يَلْ ُح ُم ل َْح ًما‬ َ َ :‫الشي َء‬ piyatri iyan so shayi sa piyakandmt iyan ‫أل َم ُه‬ ْ َ ‫ل ََح َم‬ miyatri’; miyakandmt

257

‫ص َل َح ُه‬ ْ َ‫ أَ ْح َك َم ُه َوأ‬:‫ل ََح َم اْ َأل ْم َر‬ komiyoyapt; mikhomadn sa tatap; domiyarkt‫َح ًما‬ َ ‫ل َِح َم يَلْ َح ُم ل‬ do miyarkt ko darpa ‫ب‬ َ ‫ ن َ ِش‬:‫ل َِح َم بِال َْم َك ِان‬

ginikb iyan so btad sa piyatri iyan

miyadali somda ‫ِفي ِه‬

َ ‫ ِا ْشتَ َهى‬: ُ‫الر ُجل‬ ‫اشتَ َد ْت َرغْبَتُ ُه‬ ْ ‫الل ْح َم َو‬ َ ‫ل َِح َم‬ sa sapo’ so mama

mama a madadali somda sa sapo’ miyagolit; pizapoan; mimbinayok ko ‫ام ًة‬ َ ‫ل ََح‬

‫ل َِحم‬

‫ل َُح َم يَلْ ُح ُم‬

kiyaoliti ron

miyagolit si polan sa miyakala‫ب َ َدنِ ِه‬

‫ َكثُ َر ل َْح ُم‬:‫ل َُح َم فُ َالن‬

so sapo’ ko lawas iyan

mama a kasapoan ‫ل َِحيم‬ babay a kasapoan ‫يمة‬ َ ‫ل َِح‬

َ َ ْ َ‫ أ ْك َمل‬:‫أل َْح َم الثَ ْو َب‬ َ َ :‫الص ْد َع‬ piyatri iyan so lti’ ‫أل َم ُه‬ َ ‫ال ََح َم‬ piyatri iyan so dowa a shayi sa piyakandkt iyan‫أَلْ َزقَ ُه بِ ِه‬:‫الشيئَي ِن‬ ْ ْ َ ‫ال ََح َم بَيْ َن‬ mapapatri’ ‫حم‬ َ ‫ُم َال‬ mindmt so pali’‫ ِالْتَأَ َم‬:‫ح‬ ُ ‫ِالْتَ َح َم ال َْج ْر‬ mizmbor so dowa a ronda ko kathidawa ‫اختَ َل َطا‬ ْ ‫ ِا ْشتَبَ َكا َو‬:‫ِالْتَ َح َم ال َْجيْ َشا ُن‬ ِ ‫ تَ َض َام ْت َوتَ َال َء َم ْت ب َ ْع َد أَ ْن َكان َ ْت ُمنْف‬:‫تَ َال َح َم ِت اْ َأل ْشيَ ُاء‬ mindkdkt so manga shayi sa ‫َص َل ًة‬ binins iyan so nditarn sa mapiya a kiyaawla niyan on‫ج ُه‬ َ ‫نَس‬

miyasatiman

‫ تَ َال َء َم ل َْح ُم َها‬:‫الش َج ُة‬ َ ‫تَ َال َح َم ِت‬ ِ ‫الل ْح َم ِم َن ال َْحيَ َو ِان (ج) ل ََو‬ َ ُ‫ َما يَأْ ُكل‬:‫الال ِح ُم‬ so binatang a pkhan‫احم‬ َ

mindmt so mala a pali’ sa miyatiman so sapo iyan‫ت‬ ْ َ‫َوب َ ِرئ‬

sa sapo’ a datar o arimaw

ِ ‫ادةُ ي ُ ْل َح ُم بِ َها‬ َ ‫ ال َْم‬:‫الل َح ُام‬ َ ‫ ِح ْرفَ ُة‬:‫الل َح َام ُة‬ َ so galbk a kapamatri’ ‫ام‬ ِ ‫الل َح‬ َ ‫ بَا ِئ ُع‬:‫الل َح ُام‬ َ so padagang sa sapo’ ‫ح ِم‬ ْ ‫الل‬

so nganin a ipphatri’

ِ ‫ال َْم َع‬ so taw a aya galbk iyan na kapamatri’‫اد ِن‬

َ ‫ َم ْن ِصنَا َعتُ ُه َ ْأل ُم‬:‫الل َح ُام‬ َ so sapo’ ‫ح ُم‬ ْ ‫الل‬ kiyan iyan so sapo’ i polan maana a piyamaganta iyan‫ ِا ْغتَاب َ ُه‬:‫ال ٍن‬ َ ُ‫أَ َكلَ ل َْح َم ف‬ َ ‫ الْ ِق ْط َع ُة ِم َن‬:‫الل ْح َم ُة‬ َ so sagrt a sapo’; so saabis a sapo’ ‫ح ِم‬ ْ ‫الل‬ 258

ُ َ :‫الل ْح َم ُة‬ adn a kathonganaya iran a bangnsa ‫ُحم‬ َ ‫ب َيْنَ ُه ْم ل ُْح َم ُة ن َ َس ٍب (ج) ل‬ so pali’ ko olo ‫س‬ َ :‫ال ُْمتَ َال ِح َم ُة‬ ِ ْ‫الرأ‬ َ ‫الش َج ُة ِفي‬ ِ ‫الش ِدي َد ُة َو َم ْو‬ so kathidawa a kathayaka ‫ض ُع َها‬ َ ‫ ال َْح ْر ُب‬:‫ال َْم ْل َح َم ُة‬ so kathonganaya ‫القَراب َ ُة‬

sa sapo’

ِ ‫ُص َح‬ .‫وب فَخْ ٍم َك ِإللْيَاذَ ةَ ِعنْ َد ا ِإل ْغ ِر ِيق‬ ٍ ‫ادثَ ًة َج ِلي َل ًة َوب ُ ُطوال ٍَت َخا ِرقَ ًة ِفي أُ ْس ُل‬ ُ ‫ ق َِصي َدة َط ِوي َلة تَق‬:‫ال َْم ْل َح َم ُة‬ So darangn a thotolan ko kathitidawa a da a moayan iyan a bnar

‫ل ََح َن يَلْ َح ُن‬ pimbasa o mama so basa niyan ‫ تَ َك َل َم بِ ُل َغ ِت ِه‬: ُ‫َح َن الر ُجل‬ َ‫ل‬ َ pimbasa niyan so basa o isa ka loks a salakaw‫ تَ َك َل َم ِب ُل َغ ِت ِه ْم‬:‫ال ٍن‬ َ ُ‫ل ََح َن ِب َل ْح ِن ب َ ِني ف‬ َ ‫ ق‬:‫ل ََح َن لَ ُه ل َْحنًا‬ ً ‫َال لَ ُه ق َْو‬ pimbasaan iyan sa basa a siran bo i ‫ال يَف َْه ُم ُه َعنْ ُه َويَخْ فَى َع َلى غَي ِر ِه‬ ْ mimbasa sa basa; milagalagam sa mapiya‫َحنًا‬ ْ‫ل‬

pphakasabot on sa di zabotn o pd a pphakang kiran mama a pababasa sa di zabotn o salakaw ron

miyaribat ko katharo ‫اب‬ ِ ‫َوا ِإل ْعر‬

َ

‫ال َِحن‬

ُ ‫اب ِفي‬ ‫الل َغ ِة‬ ِ ‫الص َو‬ َ ‫ أَ ْخ َطأَ ا ِإل ْع َر‬:‫ل ََح َن ِفي َك َال ِم ِه‬ َ ‫اب َو َخال ََف َو ْج َه‬ iyan sa miyasopak iyan so okit a kabaris ko basa Arab

mama a pkharibat so basa niyan ‫ولحان‬ َ

‫ال َِحن‬

ko kabaris ko basa arab

:‫ل ََح َن الق َْو َل َعنْ ُه‬ miyakapasang i kadaawa ko katharo’ ‫َحنَا‬ َ ‫ل َِح َن ي َ ْل َح ُن ل‬ siyabot iyan so katharo’‫فَ ِه َم ُه‬

miyakapasang si polan i kaosay ko tindg iyan sa datar o ‫ل ََها‬

‫ ف َِط َن ِل ُح َج ِت ِه َوانْتَبَ َه‬:‫ل َِح َن فُ َالن‬

ba bnar so manga katharo iyan

:‫ل َِح َن ق َْولَ ُه‬ mama a mapasasng i kasabot ko atharo’ ‫ل َِحن‬ siyabot iyan so katharo’ iyan ‫فَ ِه َم ُه‬

pimbasaan iyan sa katharo a siran bo i ‫غَي ِر ِه‬

ْ ‫ َك َل َم ُه بِ َك َال ٍم يَف َْه ُم ُه َويَخْ فَى َع َلى‬:‫ال ََحنَ ُه‬ pphakasabot on

‫ غ ََر َد ِف َيها ِبأَل َْح ٍان‬:‫ل ََح َن ِفي ِق َراءَ ِت ِه‬ ِ ‫ص ْوتًا ُم‬ bitadan iyan so idaida sa okit a ‫اسبا تُ َغنَى بِ ِه‬ َ ‫ َو َض َع ل ََها‬:‫ل ََح َن ا ُأل ْغ ِنيَ َة‬ ً ِ َ‫وسي ِقيًا ُمن‬

milagalagam ko batiya iyan sa saginsing a mapiya

kiphlagamn on

rinibat iyan si polan ko ‫ال ِم‬ َ ‫الْ َك‬

259

‫ َخ َطأَ ُه ِفي‬:‫ل ََح َن فُ َالنًا‬ kiyambasa niyan

so basa ‫اللُ َغ ُة‬

َ :‫الل ْح ُن‬

ُ‫ ف َْح َواه‬:‫ل َْح ُن الق َْو ِل‬ َ ‫ َم َسا ِئل َكا‬:‫ال َْم َال ِح ُن‬ so manga antoka’; so manga ‫أللْ َغا ِز‬

so saginsing o katharo’; so maana o katharo

padail a katharo’

‫ل ََط َف يَلْ ُط ُف ل ُْطفًا‬ inikapdi iyan; inikatona a atay niyan skaniyan ‫ف‬ َ َ‫ َرف ََق بِ ِه َو َرأ‬:‫ل ََط َف بِ ِه‬ makapdiin; mala i gagaw ‫ل َِطيف (ج) ل َُطفَاء‬ miyanalinggagaw;

komiyapdi’;

miyakananaw; miyakaoml; miyakaink‫َول ََطافَ ًة‬

‫ل َُط َف يَلْ ُط ُف ل ُْطفًا‬ َ ‫ َر َق َو‬:ُ‫الش ْيء‬ miyakananaw so shayi’; ‫ال َن‬ َ ‫ل َُط َف‬ miyakaoml so shayi

mananaw; maoml; mawink

‫ل َِطيف‬

‫ال َْه َو ُاء جِ ْسم ل َِطيف (ج) ِل َطاف‬ mananaw; mawink ‫ل َِطيفَة (ج) ِل َطاف َول ََطا ِئف‬ bigan iyan si polan sa ُ‫ح َف ُه َوبَره‬ َ ْ‫ أَت‬:‫أَل َْط َف فُ َالنًا بِ َك َذا‬ َ

so ndo; na lawas a mananaw

pammmgayan a datarai

‫ أَ ْح َس َن ِإلَيْ ِه َو َرف ََق‬:‫ال ََط َف ُه‬ َ َ‫ أ‬:‫ال ََط َف ُه‬ piyakaomlan iyan sa ‫ال َن لَ ُه الْق َْو َل‬

inikapdi iyan skaniyan sa miyakananaw ron‫بِ ِه‬

katharo’ a mananaw

piyakananaw niyan so shayi; ‫ل َِطيفًا‬

‫ َج َع َل ُه‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫ل ََط َف‬

piyakaoml iyan so shayi

َ َ ‫ أل َْط َف ب َ ْع ُض ُه ْم‬:‫تَ َال َط َف الْق َْو ُم‬ milbolbod skaniyan ‫َق‬ َ ‫ تَ َرف‬: ‫ بِ ِه‬...‫ ِفي ِه َو‬...‫تَ َل َط َف ِل َأل ْم ِر َو‬

millboda so pagtaw sa minggiginawai siran‫ض‬ ٍ ‫بِب ْع‬

ko btad sa piyakananaw niyan

miyakananaw ki poplan sa taman sa ‫سرا ِر ِه‬ ْ َ‫أ‬

َ

َ ‫ ِا ْحتَالَ ُه َحتَى‬:‫تَ َل َط َف بِ ُف َال ٍن‬ ‫اط َل َع َع َلى‬

kiyasarzban iyan so manga pagns iyan

inibtad iyan so shayi sa ‫ل َِطيفًا‬

‫ َع َد ُه‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫ِا ْستَ ْل َط َف‬

mananaw a maoml

َ ُ ‫الطرا ِئ‬ so manga pammmgayan; ‫ف‬ َ

:‫اف‬ ُ ‫ا َألل َْط‬

so manga pipiya a katharo a datar o ongngn a manga popontok a iringa

َ ‫ ال َْه ِديَ ُة (ج) أَل َْطاف‬:‫الل َط ُف‬ َ َ ُ ‫الل ِط‬ so makapdiin a mananaw isa ko manga ingaran o Allāh a ‫ْحسنَى‬ ْ ُ ‫ ِم ْن أ ْس َما ِء اهللِ ال‬:‫يف‬ so pammgayan a mapiya

99.

260

ِ so soson a mananaw a ‫النسا ِء‬

َ ‫س‬ ُ ‫الل ِط‬ ‫ ِكنَايَة َع ِن‬:‫يف‬ ُ ْ‫الْجِ ن‬

َ

raga a mains i kasadan a tanda ko kataid ago so ‫ل ََطا ِئف‬

so manga babay

)‫ َضا ِم َرتُ ُه (ج‬:‫فَتَاة ل َِطي َف ُة ال ِْخ ْص ِر‬ kapiya o arog a lawas iyan

‫م‬ ‫ي َ ْمثُلُ ُمثُو ًال‬ minggagayan so mama sa hadapan i polan sa ‫صبا‬ ً ِ َ‫ ق ََام بَيْ َن يَ َديْ ِه ُمنْت‬:‫الر ُجلُ بَيْ َن يَ َد ْي فُ َال ٍن‬ َ minibarat; minggagayan a tomitindg

َ‫َمثَل‬ َ‫َمثَل‬

tomitindg a mbabatang

‫ي َ ْمثُلُ ُمثُو ًال‬ minggagayan so mama ‫صبا‬ ً ِ َ‫ ق ََام ُمنْت‬: ُ‫الر ُجل‬ َ

َ‫َمثُل‬ َ‫َمثُل‬ makamamasa a tomitindg ‫َم ِثيل‬

minggagayan a tomitindg

siyayanan iyan so shayi; siyagindaan ‫شاب َ َه ُه‬ َ

:َ‫الش ْيء‬ َ َ‫َماثَل‬

iyan so shayi

ِ diniyaman iyan si polan sa bininasa niyan so bangkay ‫خ ْل َق ِت ِه‬

‫ ن َ َكلَ بِ ِه بِتَ ْش ِوي ِه‬:‫مثَلَ بِ ُف َال ٍن‬

niyan sa okit a miyaalin so kibbtad o manga anggaota iyan

‫ َشبَ َه ُه‬:‫الش ْي ِء‬ َ ِ‫الش ْي َء ب‬ َ iniibarat iyan so shayi sii ki polan sa iniropa ‫ص َو َر ُه لَ ُه بِ ِكتَاب َ ٍة أ َ ْو غَي ِر َها‬ َ َ :‫يء ِل ُف َال ٍن‬ َ ‫الش‬ ْ inidatar iyan so shayi ko isa a shayi

َ‫َمثَل‬ َ‫َمثَل‬

niyan on sa datar o ba niyan pkhailay

initindg iyan so pagtaw niyan ko isa a parinta odi ‫َعنْ ُه ْم‬

‫اب‬ َ َ ‫ ن‬:‫َمثَلَ ق َْو َم ُه َفِي َد ْولَ ٍة أَ ْو ُم ْؤتَ َم ٍر‬

na kalilimod sa inakilaan iyan siran

inikhoat iyan so galbk ko pantaw a marg (rantawn) sa ‫ال َْمسر ِح‬

َ ْ

‫ َع َر َض َها َع َلى‬:‫َمثَلَ ال َْم ْس َر ِحيَ َة‬

malalangkaw o makamamasa

‫ص َو َر َها‬ َ : َ‫َمثَلَ التَ َما ِثيل‬ inonotan iyan so sogoan iyan ُ‫احتَ َذاه‬ ْ ‫ أَ َطا َع ُه َو‬:‫ِا ْمتَثَلَ أَ ْم َر ُه‬ inonotan iyan so lalan iyan‫ تَ ِب َع َها فَ َل ْم ي َ ْع ُد َها‬:‫ِا ْمتَثَلَ َط ِري َقتَ ُه‬

ِ ‫بِالنَ ْح‬ gomiyaang sa manga barahala ‫ت‬

sa da niyan liyowa

:‫الشيْئَ ِان‬ َ َ‫تَ َماثَل‬ miraranag so pkhasakit sa datar o ‫يح‬ َ ِ‫ار أَ ْشبَ َه ب‬ َ َ‫تَ َماثَل‬ ِ ‫الص ِح‬ َ ‫ ق ََار َب الْبُ ْر َء ف ََص‬:‫الع ِليلُ ِم ْن ِع َل ِت ِه‬ mindatar so dowa a shayi‫شاب َ َها‬ َ َ‫ت‬

miyakapiya

inipropa niyan so shayi sa ‫ِمثَالَ ُه‬

‫ تَ َص َو َر‬:‫الش ْي َء‬ َ َ‫تَ َمثَل‬

diyatar iyan sa bontal sa datar o ba skaniyan dn

261

‫ َج َع َل ُه َمثَ ًال أَ ْو ِمثَا ًال‬:‫الش ْي ِء‬ َ ِ‫تَ َمثَلَ ب‬ giyai na ibarat a zayanan ‫ َونَتَ َمثَلُ بِ ِه‬, ‫َه َذا َمثَل ن َتَ َمثَلُ ُه‬

kinowa niyan a ibarat so shayi

tano skaniyan

: ُ‫ا َأل ْمثَل‬ so iringa a pd sa pananaroon a pthontoln ka an ‫ات َوغَي ِر َها‬ ْ ِ َ‫ َما يُتَ َمثَلُ ِب ِه ِم َن ا َألبْي‬:‫ا ُأل ْمثُولَ ُة‬ so lbi a mapiya a zayanan ُ‫ْضل‬ َ ‫ا َألف‬

makowa a ibarat

ِ ُ َ‫الت ْمث‬ so barahala ‫ال‬ so giikikhoatn ko btad a miyaipos sa‫التَ ْم ِثي ِلي ُة‬

َ

iphropa sa datar o ba skaniyan dn ko kinitana iyan

ُ َ‫ال ِْمث‬ ‫ال‬ ُ َ‫ال ِْمث‬ so diyangka ‫ار‬ ُ ‫ ال ِْم ْق َد‬:‫ال‬ ُ َ‫ال ِْمث‬ ِ ُ‫الش ْي ِء الَ ِتي تُ َم ِثل‬ so ibarata; so saginda‫صفَا ِت ِه (ج) أ َ ْم ِث َلة َو ُمثُل‬ َ ُ‫ورة‬ ُ :‫ال‬ َ ‫ص‬ so ladiyawan a rawatn ‫صف ِل ُك ِل َما ُه َو َكا ِمل ِفي بَابِ ِه‬ ْ ‫ َو‬:‫ال ِْمثَا ِلي‬ so ibarat; so saginda; so lagid; so datar; so sapo

ko kapiya niyan

ُ َ‫المث‬ ‫يل‬ ِ ‫صانِ ُع التَ َما ِث‬ َ :‫ال‬ so saginda; so datar ‫الشب ُه‬ ْ ِ : ُ‫ال ِْمثْل‬

so pangngmbaal sa barahala

so iringa a katharo odi na tobathobad

ُ‫ال َْمثَل‬

a pananaroon a madalm i maana

ٍ ‫ورةُ َع َلى ِل َس ِان َحيَ َو ٍان أَ ْو َج َم‬ ِ َ‫اد َكأَ ْمث‬ so thotol a iringa a da a ‫ال َك ِلي َل َة َو ِد ْمنَ َة‬ َ ‫ ا ُأل ْس ُط‬: ُ‫ال َْمثَل‬

moayan iyan a bnar a piyakanggolalan ko katharo o manga binatang odi na so kaadn a salakaw ron a adn a hikmah ko kapephanothola on

ُ‫العقُوب َ ُة َوالتَنْ ِكيل‬ ُ :‫ال َْمثُلَ ُة‬ ِ ‫ الف‬: ُ‫ال َْم ِثيل‬ so makallbi ‫الء‬ َ َ‫َاضلُ (ج) ُمث‬ so taw a barakoat a ipthindg iyan so ُ‫ال ُْم َم ِثل‬ so siksa’

btad sa pzayanan iyan so minggalbk on sa paganay sa datar dn o ba skaniyan (actor)

ُ‫ي َ ْم َحل‬ liyaonan so darpa’ sa da dn orani ‫ب‬ َ ‫ أَ ْج َد‬:‫ال َْم َكا ُن‬ mimbaloy a kabagabagas so lopa ‫حالَ ًة‬ َ ‫ي َ ْم ُحلُ َم‬ lomiyaon ‫ال‬ ً ‫َم ْح‬

َ‫َم َحل‬ َ‫َم َحل‬ َ‫َم ُحل‬

sabap ko da on kaorani

:‫َم ُحلَ ال َْم َكا ُن‬ minggangkil so darpa’ sa liyaonan ‫ب‬ َ ‫ أَ ْج َد‬:‫أَ ْم َحلَ ال َْم َكا ُن‬ liyaonan so darpa sa kiyamaraan َ‫حل‬ َ ‫َم‬

262

‫س َع َليْ ِه ُم ال َْم َط ُر‬ ْ ‫ أَ ْج َدبُوا َو‬:‫أَ ْم َحلَ الْق َْو ُم‬ َ َ‫احتَب‬ biyaloy o Allāh so lopa a liyaonan sa da dn orani‫ح َل ًة‬ َ ‫أَ ْم َحلَ اهللُ ا َأل ْر‬ ْ ‫ َج َع َل َها َم‬:‫ض‬ ِ ‫س لَ ُه‬ pipharoparowan iyan so btad sa kabolongi ron; ‫حي َل ًة‬ َ ‫ ِالْتَ َم‬:‫تَ َم َحلَ ِل َأل ْم ِر‬ liyaonan so pagtaw sa da siran orani

miphandapat ko btad sa miyagakal on

so darpa a kamamaraan a da orani

ِ ‫ال َْم‬ ‫ الْبَلَ ُد ال ُْم ْج ِد ُب‬: ُ‫احل‬ ُ ‫ال ِْم َح‬ so bagr ُ‫ الق َُوة‬:‫ال‬

ُ ‫ال ِْم َح‬ ‫ الْ َكيْ ُد‬:‫ال‬ ُ ‫ال ِْم َح‬ so siksa’ ‫َاب‬ ُ ‫ الْ ِعق‬:‫ال‬ ِ ‫ َو ُه َو َش ِدي ُد ال ِْم َح‬:‫ِفي الق ُْر ِآن‬ sii ko Qur’ān na: ‫ال‬ so gasta a ikmat

Skaniyan a (Allāh) na mabasng i siksa’

‫س‬ ُ ‫ ِان ْ ِق َط‬: ُ‫ال َْم ْحل‬ ُ ْ‫اع ال َْم َط ِر َويُب‬ lopa agomagangkil sa laon ‫حل‬ ْ ‫أَ ْرض َم‬ ِ : ُ‫ال َْم ْحل‬ so mabasng ُ‫الش َدة‬ komiyaog sa marsrs ‫ضا‬ ً ْ‫ض َمخ‬ ُ ُ‫ض َوي َ ْمخ‬ ُ َ‫ض ي َ ْمخ‬ َ َ‫َمخ‬ kiyokhog iyan so shayi sa mabagr; kiyaog iyan sa mabagr ‫ش ِدي ًدا‬ َ ‫ َح َر َك ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫ض‬ َ َ‫َمخ‬ َ ‫ض‬ tiyapis iyan so gatas ka an on mada so papar iyan a mbabathik ُ‫ج ُزب ْ َده‬ َ َ‫َمخ‬ َ ‫ أَ ْخ َر‬:‫اللبَ َن‬ gatas a tatapisn ‫َم ِخيض‬ ْ ‫ض‬ pindirogod iyan so pamikiran sa riyasam iyan phorong ‫ ق ََلب ُه َوتَ َدبَر َع َوا ِقب ُه‬:‫ي‬ َ َ َ َ ‫الرأ‬ َ َ َ‫َمخ‬ biyalilit ‫ضا‬ ً ْ‫ض َمخ‬ ُ َ‫ض ي َ ْمخ‬ َ ‫َم ِخ‬ َ ‫ َدنَا ِوال َُدهاَ َوأَ َخ َذ َها‬: ُ‫َم ِخ َض ِت ال َْحا ِمل‬ biyalilit so maogat ‫ق‬ ُ ‫الط ْل‬ so pangolaon a da dn a oran‫ض‬ ِ ‫ا َأل ْر‬

ِ ‫اخض (ج) ُم َخض َو َم َو‬ ِ ‫َم‬ ‫اخض‬ َ ‫ض‬ mithapis so gatas ko tapisa‫ض ِة‬ َ َ‫ تَ َح َر َك ِفي ال ِْم ْمخ‬:‫اللبَ ُن‬ َ ‫تَ َم َخ‬ pmbalilitn

iyan sa miyabobos on

mimbalilit so maogat

ُ‫تَ َم َخ َض ِت ال َْحا ِمل‬

‫الد ْه ُر بِالْ ِفتْنَ ِة‬ َ ‫تَ َم َخ‬ َ ‫ض‬ so balilit ko kambawata’ ‫َد ِة‬ ُ َ‫ال َْمخ‬ َ ‫ َو ْج ُع ال ِْوال‬:‫اض‬ so ‫اض‬ ٍ َ‫ات َمخ‬ ِ َ‫اض َوبِنْ ُت ال َْمخ‬ ِ َ‫ِاب ْ ُن ال َْمخ‬ ُ َ‫السنَ ِة الثَانِيَ ِة ِم ْن أَ ْوال َِد ا ِإلبِ ِل (ج) بَن‬ َ ‫ َما َد َخلَ ِفي‬:‫اض‬ piyakamabowat o masa so morka’

wata o onta a miyakasold so omor iyan ko ika dowa ragon

263

ِ ‫َم َم‬ so tapisa a pzaraan on so gatas ka ‫اخض‬

َ ‫ض‬ )‫الزب ْ ُد (ج‬ ِ ْ‫ آلَ ُة َمخ‬:‫ال ِْم ْمخَ َض ُة‬ ُ ‫اللبَ ِن ِليَخْ ُر َج ِمنْ ُه‬ an on mada so papar iyan a mbabathik

ً‫َم َرأَ ي َ ْم َرأُ َم َراءَة‬ َ َ‫َم َرأ‬ َ‫ َساغ‬:‫الط َع ُام‬

miyakalano sa ayog a mananaw sa bakrng miyakapiya i taam so pangn’ngkn

sa mapiya a kasasagad iyan sa bakrng

‫َم ِرىء‬ َ ‫َهنَأَ ِني َو َم َرأَنِي‬ liyano ako o pangn’ngkn ko ‫ام‬ ُ ‫الط َع‬

so pangn’ngkn a mapiya a malbod linoon

taam iyan a mapiya

ً‫َم ُر َؤ ي َ ْم ُر ُؤ ُم ُروءَة‬ miyakapiya i olaola si polan ‫وء ٍة َو ِإنْسانِي ٍة‬ َ :‫َم ُر َؤ فُ َالن‬ َ ‫ص‬ َ ‫ار ذَ ا ُم ُر‬ َ َ mipharangay sa mapiya

ao a mapiya i ongar adn a marowang iyan miyakalano so pangn’ngkn

‫َم ِرئ‬

َ ‫َم ُر َؤ‬ ‫ار َم ِريئًا‬ َ : ً‫الط َع ُام َم َر َاءة‬ َ ‫ص‬ so mama ُ‫ الر ُجل‬:ُ‫ال َْمرأ‬ َ ْ

‫وء ُة‬ َ ‫ال ُْم ُر‬ َ ‫ َم ْج َرى‬:‫ىء‬ so bakrng a phagokitan o ‫ُوم ِإلَى ال َْم ِع َد ِة‬ َ ‫الط َع ِام َو‬ ِ ‫الش َر‬ ِ ‫اب ِم َن ال ُْح ْلق‬ ُ ‫ال َْم ِر‬ so ongar; so parangay a mapiya; so marowang

pangn’ngkn ago so inomn sa taman ko pizmbaan

‫العا ِقبَ ِة‬ َ ‫ َه ِنىء َح ِمي ُد‬:‫َط َعام َم ِرىء‬ misl; minipo ‫ت َمرتًا‬ ْ ُ ‫َم َر َت ي َ ْم ِر‬ inipo niyan so shayi sa pisl iyan ‫ َدلَ َك ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫َم َر َت‬ ِ ‫اس‬ so dowa a Malāikat a tomiyana sa Bābil ‫حر‬ ُ ‫ار‬ ُ ‫ار‬ َ َ‫ َم َل َك ِان َهبَ َطا بِبَابِلَ ف ََع َل َما الن‬:‫وت‬ ُ ‫وت َو َه‬ ُ ‫َم‬ َ ْ ‫الس‬ pangn’ngkn a manayo sa ayog

(Irāq) a miyangndao ko okit a kapangatao somiyokhayaw a kadg‫وجا‬ ً ‫ُمر‬

ُ ‫َم َر َج ي َ ْم ُر ُج‬ َ ‫َم َر َج‬ minigayaw so lagindab o apoy ‫َع‬ َ ‫ارتَف‬ ْ :‫الل َه ُب‬ biyokaan iyan so ayam ka an makapanathab ko ‫س َل َها تَر َعى ِفي ال َْمر ِج‬ َ ‫َم َر َج‬ َ ‫ أَ ْر‬:‫الداب َ َة‬ ْ ْ tathaba’

mirimbot ‫جا‬ ً ‫َمر‬

َ ‫َم ِر َج ي َ ْم َر ُج‬ َ ‫ ِا ْختَ َل‬:‫الشي ُء‬ mizaog so shayi sa di makapznggaya ‫ط‬ ْ َ ‫َم ِر َج‬ mikmbot so btad; mirimbot so btad ‫أل ْمر‬ ُ َ ‫َم ِر َج ا‬ marimbot a di mapayag ‫َم ِريج‬ 264

so kadg a ‫النَا ِر‬

ِ ‫الل َه ِب ال ُْمخْ تَ ِل ُط بِ َس َو‬ َ ‫الش ِد ِيد أَ ِو‬ َ ‫ات‬ ‫اد‬ َ ‫الل َه ِب‬ ُ :‫ال َْما ِر ُج‬ ُ َ‫الس ِاط َع ُة ذ‬ َ ‫الش ْع َل ُة‬ pzorazab, odi na so kadg a masasaog a maitm a apoy

ُ )‫ال َْم ْر ُج (ج‬

so kalopaan a maolad a adn a ‫ُمروج‬

manga otan on a pthatabn o binatang so morka a kathitidawa ‫ال ِفتْنَ ُة‬

so montiya a Marjān a kayo a phagtho sa ragat (coral)

ِ ‫الس َم‬ soson a pd sa sda a mariga i ‫ك‬ َ

:‫ال َْم َر ُج‬

‫ال َْم ْر َجا ُن‬

‫ ن َ ْو ُع‬:‫ال َْم ْر َجا ُن‬

warna so nap iyan

‫يج‬ ُ ‫ال َْم ِر‬ milana sa lawas ‫خا‬ ً ‫َم َر َخ ي َ ْم َر ُخ َم ْر‬

so btad a marimbot a di marinayag

liyanaan iyan a lawas iyan ‫وخ‬ ِ ‫ِبال َْمر‬

ُ

‫ َد َهنَ ُه‬:‫َم َر َخ َج َس َد ُه‬

sa lana a Marūkh

mama a mlalana sa Marūkh ‫َما ِرخ‬ miphiya i lonaw; ‫خا‬ ً ‫َمر‬

َ ‫َم ِر َخ ي َ ْم َر ُخ‬ miphiya i lonaw so Arfaj sa sominilm so raon iyan ‫َت ِعي َدان ُ ُه‬ ْ ‫اب َو َرقُ ُه َو َطال‬ َ ‫ َط‬:‫الع ْرف َُج‬ َ ‫َم ِر َخ‬ ago miyakaporo so kayo niyan

َ ْ ‫ أ ْكثَ َر‬:‫َم َر َخ َج َس َد ُه‬ iniplana niyan so lana a Marūkh ‫ن بِ ِه‬ َ ‫ تَ َد َه‬:‫وخ‬ ِ ‫تَ َم َر َخ بِال َْم ُر‬ soson a kayo a sorokn a phagtho sa pphakaporo a korang i ‫ضا ِه‬ َ ‫ َش َجر ِم َن ال ِع‬:‫ال َْم ْر ُخ‬ miphaigo sa lana ‫خ ُه‬ َ ‫َمر‬

manga sapak ago raon

‫يخ‬ ُ ‫ال ِْم ِر‬ so lana a iphlana ko lawas ‫ َما ي ُ ْد َه ُن بِ ِه الْب َد َن ِم ْن ُد ْه ٍن َوغَي ِر ِه‬:‫وخ‬ ُ ‫ال َْم ُر‬ ْ َ so bitoon a Mirrīkh

somiyagad; miokit somiyagad si polan

‫ورا َو َم َم ًرا‬ ً ‫َم َر ي َ ُم ُر َم ًرا َو ُم ُر‬

‫ َج َاو َز َوذَ َه َب َو َم َضى‬:‫َم َر فُ َالن‬

ً‫ارة‬ َ ‫َم َر ي َ َم ُر َم َر‬ miyakapait so shayi’ ‫ار ُمرا‬ َ ‫َم َر‬ َ :ُ‫الش ْيء‬ َ َ ‫ص‬ mapait (mamamaan)‫َم ِرير (ج) ِمرار‬ َ miyakapait

‫َم ِر َيرة (ج) َم َرا ِئر‬ mitharo sa mapait a katharo; miyakasagad sa nganin ‫أَ َمر‬ َ mapait (bababayin)

265

da tharo si polan sa mapait ago da tharo sa ‫حلْ ًوا‬ ُ

َ ‫ َما ق‬:‫َما أَ َم َر فُ َالن َو َما أَ ْح َلى‬ ‫َال ُم ًرا َو َال‬ mamis

piyakasagad iyan skaniyan; ‫ي َ ُمر‬

ُ

‫ َج َع َل ُه‬:‫أَ َم َر ُه‬

piyakaokit iyan skaniyan

‫الش ْي ِء‬ َ ‫أَ َم َر يَ َد ُه َع َلى‬ piyakasagad iyan on so pansom ‫أَ َمر َع َلي ِه ال َق َل َم‬ ْ َ َ inilot iyan so tali sa binins iyan ‫ فَتَلَ ُه‬: َ‫ْحبل‬ ْ َ ‫أ َم َر ال‬ piyakapait iyan so shayi’ ‫ َج َع َل ُه ُمرا‬:‫الشي َء‬ ً ْ َ ‫َم َر َر‬ piyakaokit iyan skaniyan; piyakasagad iyan ‫ َج َع َل ُه ي َ ُمر‬:‫َمر َر ُه‬ ُ َ ِ miyalalayon so shayi sa nggogolalan ُ‫الشيء‬ ْ َ ‫ا ْستَ َم َر‬ ِ ‫ا َأل َم َر‬ so dowa a mapait, ‫ ال َفقْر َوال َْهر ُم‬:‫ان‬ َ ُ piyakasagad iyan a lima niyan ko shayi’

so kamrmr ago so kaloks

ُ‫ارة‬ َ ‫ال َْم َر‬ so mapait; so tka’ ‫ْح ْل ِو‬ ُ ‫ ِض ُد ال‬:‫ال ُْم ُر‬ so pdo a mapait

so miyakaisa ُ‫ال َْمرة‬

َ so kailota ko katali sa kiyandong ‫ام ال َفتْ ِل‬ ُ ‫ ِإ ْح َك‬:‫ال ِْم َر ُة‬ so akal a pamikiran ُ‫الع ْقل‬ َ :ُ‫ال ِْم َرة‬ ِ :ُ‫ال ِْم َرة‬ so kabagr ago kabasng ُ‫الش َدة‬ so mapait a soranga o mamis

‫ ِض ُد ال ُْح ْل َو ِة‬:ُ‫ال ُْم َرة‬

miyangalandada; miyangalakoala ‫ودا‬ ً ‫ُمر‬

ُ ‫َم َر َد ي َ ْم ُر ُد‬ mimalawanda so manosiya sa lomiyawan‫ َط َغى‬:‫إلنْسا ُن‬ َ ِ ‫َم َر َد ا‬ domiyarkt ko shayi sa biyarasa iyan on a ginawa niyan ‫استَ َمر َع َلي ِه‬ َ ‫َم َر َد َع َلى‬ ْ َ ْ ‫ َم َر َن َو‬:‫الش ْي ِء‬ mizompa sa manipis

‫َم َر َد ي َ ْم َر ُد َم َر ًدا‬

‫ نَبَ َت‬:‫َم َر َد الْ ُغ َال ُم‬ mangoda a da pn zompa sa makapal ‫أَ ْمرد (ج) ُمرد‬ ْ َ pimbaibaitan iyan so taragombalay ‫اه َو َم َلس ُه َو َط َولَ ُه‬ َ ُ ‫ َس َو‬:َ‫َم َر َد ال ِبنَاء‬ taragombalay a phaparasan ‫ُم َمرد‬ َ ٍ َ‫ َع َصى ِفي ِعن‬:‫تَ َم َر َد‬ mimalawanda sa miyangalandada ‫صرا ٍر‬ َ ْ ‫اد َو ِإ‬

ritian a sompa’ sa modol so phmamangoda ‫شا ِرب ُ ُه‬ َ

so mangangalandada a giimangakoala

266

َ :‫ال َْما ِر ُد‬ ‫الط ِاغيَ ُة‬

‫ ال ِع ْم َالقُ (ج) َم َر َدة‬:‫ال َْما ِر ُد‬ so maporo’‫ ال ُْمرتَ ِف ُع‬:‫ال َْما ِر ُد‬ ْ

so militilitig sa kala’

taragombalay a maporo’

‫بِنَاء َما ِرد‬

ِ ‫ ث ََم ُر ا َأل َر‬:‫ال َْم ْر ُد‬ ‫اك‬ so somosobra ko kapangalandada ‫العتُ ُو‬ ُ ‫ ال َش ِدي ُد‬:‫ال ِْم ِري ُد‬ so onga o kayo a Arak

ِ ‫يث ال ُْمتَ َم ِر ُد‬ ‫الش ِر ُير‬ ُ ‫ الْخَ ِب‬:‫ال َْم ِري ُد‬ somiyosop; tomioli ‫َم َز ي َ ُم ُز َم ًزا‬ siyosop iyan so panginginomn ‫ص ُه‬ َ ‫َم َز‬ َ ‫الش َر‬ َ ‫ َم‬:‫اب‬ miyakararas sa miyakapld ً‫َم َز ي َ َم ُز َم َزا َزة‬ miyakararas so ‫وضتُ ُه‬ َ ‫َم َز‬ َ ‫ ِا ْشتَ َد ْت ُح ُم‬:‫اب‬ ُ ‫الش َر‬

so giimangalandada

panginginomn sa miyakapld

mararas a mapld ‫ُمز‬ komiyan odi na mininom ‫ال ُْم َز‬

‫ أَ َكلَ أَ ْو َش ِر َب‬:‫تَ َم َز َز‬

sa mapld a mararas

siyosop iyan so panginginomn; ‫ص ُه‬ َ ‫تَ َم َص‬

:‫اب‬ َ ‫تَ َم َز َز‬ َ ‫الش َر‬

tips iyan so panginginomn

‫ال ُْم ُز‬ miyamaloy ‫خ َمسخً ا‬ ْ ُ ‫َم َس َخ ي َ ْم َس‬ ‫يح ٍة‬ ُ ‫ َح َو َل‬:‫َم َسخَ ُه‬ َ ‫ورتَ ُه ِإلَى أُ ْخ َرى قَ ِب‬ َ ‫ص‬

so maplpld a mararas a malo mamis i taam

liyamang iyan so bontal

iyan sa phirata iyan

‫َم َسخَ ُه اهللُ ِق ْر ًدا‬ so piyamaloy ‫ِمسخ (ج) ُمسوخ َو َم ِسيخ‬ ُ ْ َ piyakada iyan so taam angkai ‫ أذْ َهب ُه‬:‫خ َط ْع َم َك َذا‬ َ ‫َم َس‬ َ kiyadaan sa taam ‫اخ ًة‬ َ ‫َم ُس َخ ي َ ْم ُس ُخ َم َس‬ َ ‫َم ُس َخ‬ kiyadaan sa taam ‫ال َوتُ ُه أ َ ْو ل َْم ي َ ُك ْن لَ ُه َط ْعم‬ َ ‫ ق ََل ْت َح‬:‫الط َع ُام‬ piyamaloy skaniyan o Allāh sa Amo’

(rasa) so pangn’ngkn

‫َمق ََت ي َ ْمق ُُت َم ْقتًا‬ ‫ض‬ ِ ‫أَب ْ َغ َض ُه أَ َش َد الْبُ ْغ‬:‫َت فُ َالنًا‬ َ ‫َمق‬

miyararangit; miyaoolg kiyararangitan iyan si polan

taw a pkhararangitan o salakaw ron mimbaloy a pkhararangitan o salakaw

267

‫َم ْمقُوت‬

‫َمق َُت ي َ ْمق ُُت َمقَاتَ ًة‬

ron sa ikagogowad iyan ipkhagowad skaniyan ko manga taw‫ِعنْ َد ُه ْم‬

‫يضا‬ ً ‫ َكا َن ب َ ِغ‬:‫اس‬ ِ َ‫ُت ِإلَى الن‬ َ ‫َمق‬ piyakikagowad iyan rakn so shayi ‫ح ُه ِعنْ ِدي‬ َ ‫َت‬ َ ‫َمق‬ َ َ‫ قَب‬:‫الشيءَ ِإل ََي‬ mikhakagowada i siran‫ضا‬ ً ‫ُت ب َ ْع ُض ُه ْم ب َ ْع‬ َ ‫ َمق‬:‫تَ َماقَتُوا‬ so kagowad; so rarangit ‫ْت‬ ُ ‫الْ َمق‬ ُ ‫أل ي َ ْم‬ َ ‫َم‬ mino’; pino’ ‫أل َم ْلئًا‬ ‫َم َأل‬ َ َ‫ ِا ْمت‬:‫أل َملْئًا‬ ُ ‫َم ِل َئ ي َ ْم‬ miyapno’ ‫أل‬ mikhawasa ً‫الءَة‬ َ ‫َملُ َؤ ي َ ْملُ ُؤ َم َالءً َو َم‬ ِ ‫ار َك ِث َير ال َْم‬ mikhawasa si polan sa ‫ال‬ َ :‫َم ُل َؤ فُ َالن‬ َ ‫ص‬ pino iyan so shayi’ ‫الشي َء‬ َ

ْ

miyakadakl i tamok

‫ َسا َع َد ُه‬: ‫َماال َُه َع َلى ا َأل ْم ِر ُم َما َالةً َو ِم َال ًء‬ َ ِ miyamlpl so shayi sa miyapno’ ‫ أُ ْف ِع َم‬:‫الشي ُء‬ ْ َ ‫ا ْمتَأل‬ pithampongan o pagtaw angkai sa ‫اونُوا َعلَي ِه‬ َ ‫ ِا ْجتَ َم ُعوا َوتَ َع‬:‫تَ َما َأل الق َْو ُم َع َلى َك َذا‬ ْ tiyabangan iyan skaniyan ko btad‫اون َ ُه‬ َ ‫َو َع‬

pithatabangaan iran

َ َ‫ِا ْمت‬ mipno’ so shayi’ ‫أل‬

:‫الش ْي ُء‬ َ ‫تَ َم َأل‬ minditar so babay sa nditarn a mulā’ah a iphlapis ko nditarn a َ‫ال َءة‬ َ ‫ لَ ِب َس ِت ال ُْم‬:ُ‫تَ َم َأل ِت ال َْم ْرأَة‬

salakaw

so sagorompong; so manga ‫الق َْو ِم‬

‫اف‬ ُ ‫ ال َْج َما َع ُة َوأَ ْش َر‬:‫ال َْم ُأل‬ olowan ko pagtaw

ُ‫ال ِْملْ ء‬ so nditarn o babay a iphlapis iyan ُ‫ال َءة‬ َ ‫ال ُْم‬ so pno’; so bnsk

ko nditarn iyan a salakaw

)‫الس ِري ِر (ج‬ ُ ‫ َما يُف َْر‬:ُ‫ال ُْم َال َءة‬ َ ‫ش َع َلى‬ so mammno’; so mappno’‫ئ‬ ُ ‫ ال ُْم ْمتَ ِل‬:‫ال َْمآل ُن‬

so dmpas o tilam ko bthal ‫الء‬ َ ‫ُم‬

‫وء‬ ُ ‫ال َْم ِل‬ ُ ‫ ال َْم ْم ُل‬: ‫يئ‬ ُ ‫ ال َك ِث ُير ال َْم‬:‫يئ‬ so taw a kawasa a madakl i tamok ‫ال‬ ُ ‫ال َْم ِل‬ so mappno’; so mammlpl

‫َملَ َح ي َ ْملَ ُح َملْ ًحا‬ tinimosan iyan so kodn ‫ح ال ِق ْد َر‬ َ ‫َم َل‬ miphalang ‫حا‬ ً َ‫َم ِل َح ي َ ْملَ ُح َمل‬ mithimos; miasin

268

miphalang so kibas

‫اض ُه َس َواد‬ ُ ْ‫َم ِل َح الْ َكب‬ َ َ‫ َخ َل َط بَي‬:‫ش‬ kibas a palang a mama ‫أَ ْم َلح‬

‫َم ْل َحاء‬ miyakatimos ‫وح ًة‬ َ ُ‫َم ُل َح ي َ ْملُ ُح ُمل‬ mithimos so ig ‫حا‬ َ :‫َم ُل َح ال َْم ُاء‬ ً ‫ار ِم ْل‬ َ ‫ص‬ ig a matimos; shayi a matimos ‫َما ِلح‬ kibas a babay a palang

‫ ب َ ُه َج َو َح ُس َن َمنْ َظ ُر ُه‬:‫الش ْي ُء َم َال َح ًة‬ َ ‫َم ُل َح‬ miyakapiya i paras so shayi ‫الح‬ َ ‫َم ِليح (ج) ِم‬ miyakatimos so ig ُ‫ح ال َْماء‬ َ ‫أَ ْم َل‬ :‫َمال ََح ُه ِم َال ًحا َو ُم َمال ََح ًة‬ mimbayok so pababayok sa ‫يح‬ َ ‫َم َل َح‬ ٍ ‫ أَتَى بِ َش ْي ٍء َم ِل‬:‫الش ِاع ُر‬

inipagayon iyan sa siyanaan iyan‫َوا َك َل ُه‬

bayok a mapiya

tinimosan iyan so kodn ‫ال ِق ْد َر‬

‫َم َل َح‬ somiyayan si polan sa mataid a bilangataw ‫الن‬ َ ُ‫تَ َم َل َح ف‬ piyakapiya niyan so shayi ‫يحا‬ َ ‫ِا ْستَ ْم َل َح‬ ً ‫ َع َدهُ َم ِل‬:‫الش ْي َء‬ so kapragaragat sa kalodan ‫ح ُة‬ َ ‫ال ِْم َال‬ so timos ‫ح‬ ُ ‫الْ ِم ْل‬ so pkhababayaan a thotol ‫ح ُة‬ َ ‫ال ُْم ْل‬ so padagang sa timos ‫ح‬ ِ ‫ بَا ِئ ُع ال ِْم ْل‬: ‫ال َْم َال ُح‬ ‫ال َْم َال َح ُة‬ so tagoay sa timos ‫ح ُة‬ َ ‫ال َْم ْم َل‬

so pthagoan sa timos

mirn; somiyapar; lomininding‫َمنْ ًعا‬

‫َمنَ َع ي َ ْمنَ ُع‬ siyaparan skaniyan o shayi sa inrn iyan ُ‫حر َم ُه ِإيَاه‬ َ ‫َمنَ َع ُه‬ َ َ :ُ‫الش ْيء‬ inrn iyan ko kabnar iyan sa da niyan on bgan ‫ح ِق ِه‬ َ ‫َمنَ َع ُه ِم ْن‬ lininding iyan so siringan iyan ُ‫ح َماه‬ َ ‫ار ُه َو‬ َ ‫ أَ َج‬:‫ار‬ َ ‫َمنَ َع ال َْج‬ mimbaloy a mabagr miyakabagr si polan sa adn ‫ح ِميا‬ ْ ‫َم‬

ً

mirn so shayi sa di khaparoli

269

‫َمنُ َع ي َ ْمنُ ُع َمنَا َع ًة‬

‫صا َر َم ِن ًيعا‬ َ :‫َمنُ َع فُ َالن‬ a g’s iyan

ُ ‫الح ُص‬ ‫ول َعلَيْ ِه‬ َ ‫ِا ْمنَتَ َع‬ ْ ‫ تَ َع َذ َر‬:ُ‫الش ْيء‬

siyangka iyan so shayi sa da ‫َعنْ ُه‬

‫ َك َف‬:‫الش ْي ِء‬ َ ‫ِا ْمتَنَ َع َع ِن‬ niyan paroliya

‫ ِا ْمتَنَ َع‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫تَ َمنَ َع‬ miyanarig on ‫حتَ َمى‬ ْ ‫ ِا‬:‫تَ َمنَ َع بِ ِه‬ somiyangka on sa da on pangongonotan ‫اع‬ َ َ‫ أَ ْظ َه َر ا ِال ْم ِتن‬:‫تَ َمنَ َع َعنْ ُه‬ ُ ‫ين ال ُْم ْم ِس‬ so maligt a mala i anogon sa tamok ‫ك‬ َ :‫ال َْمانِ ُع‬ ُ ‫الض ِن‬ mirn so shayi sa di kaparoli

so linding a pangrn sa ‫ض‬ ِ ‫ال َْمر‬

َ

‫ ال َْح َصان َ ُة ِم َن‬:‫ال َْمنَا َع ُة‬

di ron kisogat o sakit

ُ‫ ال ِع ُز َوالق َُوة‬:‫ال َْمنْ َع ُة‬ so somasangka a di pphasiyonot ‫الش ِدي ُد ال َْمنْ ُع‬ َ :‫اع‬ ُ َ‫ال َْمن‬ so maligt a di niyan ppharon so mapiya niyan ko salakaw ron a ‫خير ُه‬ ُ ُ‫ال َْمن‬ َ ْ َ ‫ ال َِذي يَ ْمنَ ُع‬: ‫وع‬ so bagr ago so g’s

taw

so malilinding a di khasoldan ‫ال َْمنَا َع ِة‬

‫ ذُ و‬:‫يع‬ ُ ‫ال َْم ِن‬ so mabagr ‫الش ِدي ُد‬ َ ‫ الق َِو ُي‬:‫يع‬ ُ ‫ال َْم ِن‬

minggalbk; kominowa sa galbk iyan ‫َم ْهنًا‬

‫َم َه َن ي َ ْم ُه ُن‬ minggalbk so mama sa kapandayan ‫صنْ َع ًة‬ َ ‫ ِاتَخَ َذ‬: ُ‫الر ُجل‬ َ ‫َم َه َن‬

‫ َض ُع َف‬:ً ‫َم ُه َن ي َ ْم ُه ُن َم َهانَة‬ liyobayan iyan; piyakalmk iyan ‫ض َع َف ُه‬ ْ َ‫ أ‬:‫أَ ْم َهنَ ُه‬ kiyalobayan

kominowa sa galbk iyan ‫ِم ْهنَ ًة‬ so galbk

‫ ِاتَخَ َذ‬:‫ِا ْمتَ َه َن‬ ُ‫الع َمل‬ َ :‫ال ِْم ْهنَ ُة‬

َ ‫ َز‬:‫ال ي َ ِميلُ َميْ ًال َو َميَ َالنًا‬ َ ‫َم‬ ‫اس ِت َوا ِئ ِه‬ ْ ‫ال َع ِن‬ miyapolid so alongan ‫َت َع ْن َك ِب ِد الس َما ِء‬ َ ‫َمال َِت‬ ْ ‫ َزال‬: ‫س‬ ُ ‫الش ْم‬ َ َ ‫َم‬ romiyampi on; miyampil on ‫حا َز لَ ُه‬ َ ْ ‫ أَ َحبَ ُه َوان‬:‫ال ِإلَيْ ِه‬ َ ‫َم‬ liyalim iyan skaniyan ‫ار َو َظ َل َم‬ َ ‫ َج‬:‫ال َع َليْ ِه‬ minindag; somiailang ‫ال‬ ً ْ‫َم ِيلَ ي َ ْميَلُ َمي‬ ِ ‫ َكا َن َما ِئ ًال‬:ُ‫الشيء‬ miyakasailang so shayi sa ‫خ ْل َق ًة‬ ْ َ َ‫َم ِيل‬

romiyamig; romiyampi; minindag; somiyailang

dalm a kandang a pakaasal iyan

so makasasailang a di mbabatang (mamamaan)‫أَ ْميل‬ so makasasailang a di mbabatang (bababayin)

270

َ ‫َميْ َالء‬

ِ ‫ال ُقر‬ somiyailang so pababatiya sa Qur’ān sa miyatiya sa piyakapagagaw ‫آن‬ ْ

َ ‫أَ َم‬ ‫ال قَا ِر ُئ‬

niyan so baris a diyatas ago so dibawa

َ ‫أَ َم‬ ‫ َميَ َل ُه‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫ال‬ piyakaindag iyan so shayi ‫ال‬ ً ‫ َج َع َل ُه َما ِئ‬:َ‫الش ْيء‬ َ َ‫َميَل‬ mizangka ko dowa a shayi sa mimardod‫ تَر َد َد‬:‫أل ْمري ْ ِن‬ َ َ َ ‫َميَلَ بَيْ َن ا‬ mizadoratan ko kaphlalakaw‫ تَبخْ تَر‬:‫شي ِت ِه‬ َ َ َ ْ ‫تَ َمايَلَ ِفي ِم‬ piyakaindag iyan so shayi

niyan sa kazalibantog

َ ‫َم‬ romiyamig sa minindag ‫ال‬ so kapakapagagawa ko dowa

َ ‫ِا ْستَ َم‬ :‫ال‬

‫ ن ُ ْط ُق ا َأل ِل ِف بَيْ َن ا َأل ِل ِف َواليَا ِء‬:‫ا ِإل َمالَ ُة‬ abaris a diyatas ago dibawa, odi na so ‫ح ِة َكالْ َكسر ِة‬ َ ْ‫َوال َفت‬ َ ْ

batang a alif ago so ya’ sa sii balsa sa pagltan a di dibawa na di pman diyatas a tarotop

ُ‫ال َْميْل‬ so diyangka a taks a kawatan a 1609 ko maitros )‫ح ِريًا‬ ْ َ ‫ ِمتْ ًرا ب‬1852 ‫ ِمتْ ًرا ب َ َرا و‬1601( ُ‫ال َْميْل‬ so kazoramig

amay ka sii sa gilopa, na 1852 ka maitros amay ka sii sa ragat

so maito a pansom a giiithiyalok ‫أ َ ْميال‬

َ َ )‫ َوأ َداة يُ ْسبَ ُر بِ َها ال ُْج ْر ُح َون َ ْح َو ُه (ج‬,‫ َما يُ ْكتَ َحلُ بِ ِه‬: ُ‫ال َْميْل‬

o babay sa mata niyan; so maito a pansom a ipethkhad ko kadalm o pali

‫يَنْبُلُ نَبْ ًال‬ mimbaal sa gasa a pana’ ‫اد َها‬ َ ‫صنَ َع َها َوأَ ْح َس َن ِإ ْع َد‬ َ : َ‫النَبْل‬ miyabilangataw sa miyakaporo‫ف‬ َ ‫ َع ُظ َم َو َش ُر‬:‫يَنْبُلُ نُبْ ًال َونَبَالَ ًة‬ mimbaal sa gasa a pana’

َ‫نَبَل‬ َ‫نَبَل‬ َ‫نَبُل‬

so pangkatan iyan

‫ َك ُر َم َح َسبُ ُه َو ُح ِم َد ْت َش َما ِئ ُل ُه‬:‫نَبُلَ فُ َالن‬

miyabilangataw si polan sa miyabantog so parangay niyan a mapiya

‫ن َ ِبيل (ج) نُبَ َالء‬ ِ ‫ص‬ ِ َ‫اح ُب النَب‬ so maawid sa gasa a pana’ ‫ال‬ َ : ُ‫النَابِل‬

mama a bilangataw a maporo i pangkatan

a ipphamana iyan

ِ ِ‫الصا ِئ ُد ب‬ ِ َ‫الصا ِئ ِد بِال ِْحب‬ ِ َ‫النب‬ ‫ال‬ ُ ‫ َوق ََع ا ِال ْض ِط َر‬:‫الحاَبِلُ بِالنَابِ ِل‬ َ ‫ال ِم َن‬ َ ‫يما بَيْنَ ُه ْم فَ َال يُ ْع َر ُف‬ ْ ‫ِا ْختَ َل َط‬ َ ‫اب ِف‬

mizaog so patogs sa litag ago so patogs sa pana’ giyanan na iringa a makatotoro’ sa kiyasagala o btad sa di makapthndoay so mapiya ago so marata’

‫الش َر ُف‬ َ ‫ النَ َجاب َ ُة َو‬:‫النَبَالَ ُة‬ ُ َ‫النَب‬ ِ َ‫صا ِن ُع النَب‬ so pangngmbaal sa gasa’ a pana’ ‫ال‬ َ :‫ال‬

so kaporo o pangkatan ago so parangay

271

so gasa’ a pana’‫نِبال‬

ِ : ُ‫النَبْل‬ َ )‫الس َه ُام (ج‬ ِ ‫ َو‬:‫النَبْلَ ُة‬ so sawaro a gasa’ ‫اح َدةُ النَب ِل‬ ْ

‫ن َ َج َب يَنْ ُج ُب ن َ ْجبًا‬ liyodas iyan so opis o kayo ‫اء َها‬ َ ‫ن َ َج َب‬ َ ‫ ق ََش َر ِل َح‬:‫الش َج َر‬ mimbaloy a mapasang i otk a di so ‫َضلُ ُه َع َلى َم ْن َكا َن ِمثْ َل ُه‬ ْ ‫ نَبُ َه َوبَا َن ف‬:‫ن َ ُج َب يَنْ ُج ُب ن َ َجاب َ ًة‬ lomiyodas sa opis

salakaw ron ko manga rza iyan

‫ ُو ِل َد لَ ُه َولَد‬:‫أَن ْ َج َب‬ mbawata sa manga wata a ‫اء‬ َ َ‫ يَ ِل َد ِان النُ َجب‬:‫َر ُجل أَ ِو ْام َرأَة ِمنْ َجاب‬ mimbawata sa wata a mapasang ‫ن َجِ يب‬

mama odi na babay a gii

manga papasang

so kapasang o wata a mioombaw niyan ko ‫أَتْرابِ ِه‬

ُ ‫ النَبَا َه ُة َو ُظ ُه‬:‫النَ َجاب َ ُة‬ َ ‫ور ف َْض ِل ال َْول َِد َع َلى‬

manga rza iyan

so wata a mapasang a malantas i ‫جباء‬ َ ُ ‫َون‬

َ

ِ ‫ الف‬:‫يب‬ ‫َاضلُ َع َلى ِمثْ ِل ِه ِفي ن َ ْو ِع ِه (ج) أَن ْ َجاب‬ ُ ِ‫النَج‬ pamikiran

wata a babay a mapasang

‫ن َجِ يبَة (ج) ن َ َجا ِئب‬

minipanggao; miniporo; minoboto ‫ودا‬ ً ‫ن ُ ُج‬

‫ن َ َج َد يَنْ ُج ُد‬ miniporo’ so shayi; minigayaw;‫َع‬ َ ‫ن َ َج َد‬ َ ‫ ِا ْرتَف‬:‫الش ْي ُء‬ minipanggaw; miniboto

tiyabangan iyan si polan sa‫صر ُه‬ َ َ ‫َون‬

َ

‫ أَ َعان َ ُه‬:‫ن َ َج َد فُ َالنًا ن َ ْج ًدا‬ inogopan iyan

‫ َش ُج َع‬:ً‫ن َ ُج َد يَنْ ُج ُد ن َ ْج َدةً َون َ َجا َدة‬ mama a mawaraw a maprs ‫جد َون َجِ يد‬ ْ َ‫ن‬ somiyong sa Najd; minajd ‫ج ٍد‬ ْ َ ‫ ذَ َه َب ِإلَى ن‬:‫أَن ْ َج َد‬

mimbaloy a mawaraw a maprs

‫ أَ َعان َ ُه َون َ َص َر ُه‬:‫أَن ْ َج َد فُ َالنًا‬ َ tiyabangan iyan skaniyan; inithabanga‫صر ُه‬ َ َ‫ن‬ َ َ َ ‫ أ َعان َ ُه َون‬:‫اج َد ُه‬ tiyabangan iyan si polan

iyan skaniyan

ْ ‫ َزيَنَ ُه بِ ُستُو ٍر‬:‫ن َ َج َد الْبَيْ َت‬ َ ‫ َح َشا َها َو َخ‬:‫ن َ َج َد ال َْو َسا ِئ َد‬ liyalkan iyan so manga olona’ sa lalk a maoml ago ‫اط َها‬

limbaan iyan so walay sa manga rnding ago manga dmpas‫ش‬ ٍ ‫َوفُر‬

piyamanai niyan

miyangni sa tabang; miyangni sa masabt skaniyan ko margn a َ‫ج َدة‬ ْ َ‫الن‬

‫ َط َل َب‬:‫ِا ْستَنْ َج َد‬

misosogat on

‫ ِا ْستَ َعا َن‬:‫ِا ْستَنْ َج َد فُ َالنًا‬ so taw a pphananabang ko margn ‫ين‬ ُ ‫ ال ُْم ِع‬:‫ال ُْمنَاجِ ُد‬

miyangni sa tabang ki polan ‫اث‬ َ ‫استَ َغ‬ ْ ‫َو‬

272

‫ َس ِر ُيع النَ ْج َد ِة َوال َغ ْو ِث‬:‫َر ُجل ِمنْ َجاد‬ mama a madilapt i katabang ‫َو َمنَاجِ يد‬

‫(ج) َمنَاجِ د‬

ko manga rrgn

so taw a pallmba’ sa walay sa nggolalan sa manga ‫ش‬ ِ ‫َوالْفُر‬

ْ

‫الستُو ِر‬ ُ ِ‫ َم ْن يُ َزي ُِن الْبَيْ َت ب‬:‫ال ُْمنَ ِج ُد‬ rnding ago manga dmpas

ِ ُ ‫الن َج‬ ْ َ ُ‫ َح َما ِئل‬:‫اد‬ kalmba sa manga rnding ‫حرفَ ُة ال ُْمنَ ِج ِد‬ َ ‫النَ َج‬ ْ ِ :ُ‫ادة‬ ِ ‫السي‬ so tanggoban o pdang ‫ف‬

so

ago manga dmpas

‫ص ُل َب (ج) ن ُ ُجود َونِ َجاد َوأَن ْ ُجد‬ ِ ‫ارتَف ََع ِم َن اْ َأل ْر‬ َ ‫ض َو‬ ْ ‫ َما‬:‫النَ ْج ُد‬ so Najd na skaniyan so sabagi ko lopa a ِ‫جا ِز َوالْ ِعراق‬ َ ‫الع َربِيَ ِة بَيْ َن ال ِْح‬ َ ‫ ِق ْسم ِم َن ال َْج ِز َير ِة‬:‫ن َ ْجد‬ َ so mipapanggaw a lopa’

Arabia sa pagltan a Hijāz ago giya Irāq

ِ َ‫ال ِقت‬ so kawaraw ago so kaprs ko kapakithidawa‫ال‬

‫الش َجا َع ُة ِفي‬ َ :ُ‫النَ ْج َدة‬

‫ ُس ْر َع ُة ا ِإلغَاثَ ِة‬:ُ‫النَ ْج َدة‬ so ronda o polis a madilapt i kanggalbk ‫إلغَاث َ ِة‬ ُ ‫ ِف ْرقَة ِم َن‬:‫ُش ْر َط ُة النَ ْج َد ِة‬ ِ ‫الش َر ِط َس ِر َيع ُة التَنَق ُِل ِل‬ so kagaan a kapananabang ko margn

ko kapanabang

‫ن َ َجلَ يَنْ ُجلُ ن َ ْج ًال‬ mimoriyataw sa wata’ ‫جلَ ال َْولَ َد‬ َ َ‫ن‬ miyakaroyo’ so mata niyan sa miyakala’ ‫ال‬ ً ‫ن َجِ لَ يَنْ َجلُ ن َ َج‬ miyakala so mata niyan sa miyakaroyo’ ago miyakalano’ ‫ت‬ ْ َ‫ ِاتَ َس َع ْت َو َح ُسن‬:‫ن َجِ َل ْت َعيْنُ ُه‬ mimoriyataw; mimbawata; mikharitan

‫ ِاتَ َس َع ْت‬:‫الش َج ُة‬ َ ‫ن َجِ َل ِت‬ babay a maroyo i kapmata a mala’;‫جل‬ ْ ُ ‫ن َ ْج َالء (ج) ن‬ miyakaolad so pali’

pali’ a mala

piyakapanathab iyan so binatang

َ‫ أَ ْر َعا َها النَجِ يل‬:‫الداب َ َة‬ َ َ‫أَن ْ َجل‬ ko otan a Najīl

ُ‫اْ ِإلن ْجِ يل‬ so garab; so agani ‫جلُ (ج) َمنَاجِ ل‬ َ ْ‫ال ِْمن‬ so klam a iphlopit ko giiphandayan ‫جلَ ُة‬ َ ْ‫ال ِْمن‬ so kitab a Injīl a initoron ko Īsā

para mathkhs iyan

so wata’; so moriyataw ‫ال َْولَ ُد‬ so otan a pthatabn o ayam

‫ نَبَات ُع ْش ِبي‬: ُ‫النَجِ يل‬

mizamaya; mizapa ‫حبا‬ ْ َ‫ن‬

ً

273

: ُ‫النَ ْجل‬

‫ن َ َح َب يَنْ ُح ُب‬

‫ ن َ َذ َر‬:‫ن َ َح َب فُ َالن‬ ‫ أَ ْع َل َن بِالْبُ َكا ِء‬:‫ن َ َح َب يَنْ َح ُب ن َ ْحبًا َون َ ِحيبًا‬

mizamaya si polan‫ن َ ْذ ًرا‬ mindidiyagaw

gomoraok sa matanog

mindidiyagaw so pnggoraok

‫ِانْتَ َح َب البَ ِاكي‬

ُ ‫النُ َح‬ ُ :‫اب‬ so samaya’; so sapa’ ‫ النَ ْذ ُر‬:‫ب‬ ُ ‫النَ ْح‬ so kagoraok sa mapasang; so kandidiyagaw ‫ش ُد الْب َكا ِء‬ َ َ‫ أ‬:‫النَ ْح ُب‬ ُ so masa ; so kotika’ ‫ْت‬ ُ ‫ ال ُْم َدةُ َوال َْوق‬:‫النَ ْح ُب‬ َ ْ‫ ا‬:‫النَ ْح ُب‬ so adiyal; so taalik a mattndo’ ُ‫أل َجل‬ miyatonay niyan so ajal iyan ‫حب ُه‬ َ ْ َ ‫ق ََضى ن‬ ُ ‫الس َع‬ so lgt ‫ال‬

minaas ‫حسا‬ ْ َ‫ن‬

ُ ‫س يَنْ َح‬ َ ‫ن َ َح‬ ً ‫س‬ ِ ‫الض َر َر َو ُسوءَ ال َْح‬ niyaasan iyan sa miyasogat skaniyan a marata ago ‫ال‬ َ ‫ َج َل َب َع َليْ ِه‬:‫ن َ َح َس ُه‬ kabinasa

‫ َكا َن‬:‫س ن َ َح ًسا‬ ُ ‫س يَنْ َح‬ َ ‫ن َ ِح‬ mama a kananaasan ‫ن َ ِحس‬ kiyanaasan; miyasogat a naas ‫س‬ َ َ ‫ أ‬:‫س‬ ُ ‫صاب َ ُه النَ ْح‬ َ ‫ن ُ ِح‬ kananaasan ‫حوس‬ ُ ْ‫َمن‬ minaas sa mikharata so btad iyan َ‫ساء‬ َ ‫س َو‬ َ ‫ ِانْتَ َك‬:‫س‬ َ ‫ِانْتَ َح‬ kiyanaasan skaniyan ‫حسا‬ ْ َ‫ن‬

ً

so galang; so tombaga ‫اس‬ ُ ‫النُ َح‬ so panday sa galang ago so giiron ndagang ‫َوبَا ِئ ُع َها‬

ِ ‫ات النُ َح‬ ِ ‫صانِ ُع ا َأل َد َو‬ ‫اسيَ ِة‬ َ :‫اس‬ ُ ‫النَ َح‬ so galbk o panday sa galang ‫اس‬ ِ ‫ ِم ْهنَ ُة النَ َح‬:‫اس ُة‬ َ ‫النَ َح‬ ِ ‫وء ال َْح‬ so naas; so panamaonn a marata’‫ال‬ ُ :‫س‬ ُ ‫الض ُر َو ُس‬ ُ ‫النَ ْح‬ gawii a naas; gawii a marata’ ‫حس‬ ْ َ ‫يَ ْوم ن‬ ً ‫ َض ُم َر ِخ ْل َق ًة َال ُه َزا‬:‫ن َ ُح َف يَنْ ُح ُف ن َ َحافَ ًة‬ piyagti sa rza iyan sa dalm a kandang; magasa i ‫ال‬ kaplawas sa asal iyan

‫ َض ُم َر‬:‫ن َ ِح َف يَنْ َح ُف ن َ َحفًا‬ piyagti skaniyan o sakit odi na awid a akal sa riyangkiyang ‫ أَ ْه َزلَ ُه‬:‫ض أَ ِو ال َْه ُم‬ ُ ‫أَن ْ َح َف ُه ال َْم َر‬ ُ ‫ ال َْم ْه ُز‬:‫يف‬ ُ ‫النَ ِح‬ so pagti; so rangkiyang ‫حفَاء‬ َ ُ ‫ول (ج) ن‬ ً ‫ن َ َحلَ يَنْ ُحلُ ن ُ ُحو‬ riyayor; riyangkiyang ‫ال‬ piyagti; miyagnos; riyangkiyang

274

riyayor o sakit si polan sa inirondan iyan a lawas ‫اه‬ ُ َ‫فَأَ ْضن‬

‫ أَ ْه َز َل جِ ْس َم ُه‬:‫ض فُ َالنًا‬ ُ ‫ن َ َحلَ ال َْم َر‬ iyan

mama a rayor a pagti ‫َون َ ِحيل‬ bigan iyan sa tamok sa kakhapiyaan‫شي ٍء‬ َ ِ‫ب‬

ِ َ‫ن‬ ‫احل‬

‫ تَبَ َر َع لَ ُه‬:‫يَنْ َحلُ ن ُ ْح ًال‬ bitangan iyan so babay; inibgay niyan ko babay so mahar iyan ‫ أَ ْع َطا َها َم ْهر َها‬:َ‫ال َْمرأَة‬ َ ْ ِ ِ ِ ِ inibangnsa niyan so katharo ki polan a da niyan ‫س بِقَائله‬ َ ْ‫ ن َ َسبَ ُه ِإلَيْه َولَي‬:‫فُ َالنًا الْق َْو َل ن َ ْح ًال‬ ْ

َ‫ن َ َحل‬ َ‫ن َ َحل‬ َ‫ن َ َحل‬

oto matharo’

‫ َد َق َو َه ُز َل‬:‫ن َ ُحلَ يَنْ ُحلُ ن ُ ُحو ًال‬ mama a rangkiyang; mama a pagti ‫ن َ ِحيل‬ riyangkiyang skaniyan o sakit ‫ض‬ ُ ‫أَن ْ َح َل ُه ال َْم َر‬ bigan iyan skaniyan ko tamok iyan ‫اه ِم ْن َما ِل ِه‬ ُ ‫ أَ ْع َط‬:‫ن َ َح َل ُه ِم ْن َما ِل ِه‬ ِ ‫ ِا َد َع ُاه ِلنَف‬:‫الشي َء‬ ِ tiyontot iyan so shayi a ‫ْس ِه َو ُه َو ِل َغي ِر ِه‬ ْ ْ َ َ‫انْتَ َحل‬ riyangkiyang; piyagti; riyayor

rk iyan a di niyan oto rk

so kapamankhawa ko katao o salakaw sa ibangnsa niyan sa ginawa ‫الْ ِع ْل ِمي‬

ُ

ُ ‫اْ ِالن ْ ِت َح‬ ‫ال‬

niyan, maana a somiyorat sa kitab sa inialat iyan so kitab o salakaw ron na pitharo iyan a rk iyan (plagiarism) miyangnsa sa isa a kpit sa ‫ِإلَي ِه‬

ْ ‫ ِانْتَ َس َب‬:‫ِانْتَ َحلَ َم ْذ َهبًا‬ aya niyan pikhpit

so kaayam sa tamaing pantag sa ‫ح ِل‬ ْ َ‫الن‬

‫ تَ ْربِيَ ُة‬:‫النَ َحالَ ُة‬

so taw a maayam sa tamaing ‫ح ِل‬ ْ َ‫الن‬

ُ ‫النَ َح‬ ‫ ُم َربِي‬:‫ال‬

kapakakowa sa tnb

odi na batiyokan

ُ‫النَ ْحل‬ ِ so pammgayan a tamok ُ‫الع َطاء‬ َ :‫الن ْح َل ُة‬ ِ so kipantag a mattndo’‫ض‬ ُ ‫ الف َْر‬:‫الن ْح َل ُة‬ َ minili’; tominindos ‫الشي ِء‬ ْ َ ‫ أ َخ َذ ن ُخْ بَ َة‬:‫ن َخَ َب يَنْخُ ُب ن َخْ بًا‬ tiyalaw’; liyaolao ‫ب ن َخَ با‬ ً ُ َ‫ن َ ِخ َب يَنْخ‬ tiyalaw; liningkap ‫ن‬ َ ُ‫ َجب‬:‫ن َ ِخ َب قَ ْلبُ ُه‬ taw a talaw; taw a lingkap ‫ن َ ِخب‬ ٍ َ‫ َج َاء بِ َول ٍَد َجب‬:‫أَن ْخَ َب‬ mimbawata sa lingkap; ‫ان‬ so tamaing; so batiyokan

mimbawata sa talaw

275

ُ‫ار ُه َوانْتَقَاه‬ َ َ‫ ِا ْخت‬:‫ِانْتَخَ بَ ُه‬ ِ ‫ َم ْن لَ ُه َح ُق التَ ْص ِو‬:‫ال ُْمنْتَ ِخ ُب‬ so taw a phakapili; so taw a adn a kabnar iyan ‫اب‬ ِ َ‫يت ِفي اْ ِالن ْ ِتخ‬ pinili iyan; tinindos iyan

ko kapili sa dato ko masa a kaphamili sa olowan

‫ار‬ ُ َ‫ ال ُْمخْ ت‬:‫ال ُْمنْتَخَ ُب‬ ِ َ‫الن‬ so taw a pphili; so taw a pthindos ‫ب‬ ُ ‫ ال ُْمنْتَ ِخ‬:‫اخ ُب‬ ُ ِ ُ َ‫ ال ُْمخْ ت‬:‫النُخْ بَ ُة‬ so miyatindos; so miyapili’ ‫شي ٍء‬ ْ َ ‫ار م ْن ك ِل‬ ِ َ‫ص َو َت بِخَ ي‬ ِ ‫اش‬ sominigng; romiyasrok ‫يم ِه‬ َ : ‫ن َخَ َر يَنْ ِخ ُر ن َخْ ًرا َون َ ِخ ًيرا‬ miyardak sa miyaphopog‫خر يَنْخَ ر ن َخَ را‬ ً ُ َ ِ َ‫ن‬ miyardak so shayi sa miyapophog‫ت‬ َ ‫ن َ ِخ َر‬ َ َ‫ ب َ ِل َي َوتَفَت‬:‫الش ْي ُء‬ ِ َ‫ن‬ shayi a miyapophog sa kiyardak ‫اخر َون َ ِخر‬ ِ َ‫ْب ا َألن ْ ِف (ج) َمن‬ so pso o ngirong‫اخر‬ ُ ‫ ثَق‬:‫ال َْمنْ َخ ُِر‬ so pso o ngirong ‫ ال َْمنْ ِخر‬:‫ال ُْمنْخُ ر‬ ُ ُ so miyapili’; so miyatindos

ِ َ‫الن‬ َ ‫ ال ُْم َج َوفَ ُة الَ ِتي ِف َيها‬:‫اخ َرةُ ِم َن الْ ِع َظ ِام َون َ ْح ِو َها‬ ِ ْ ‫الص ْو ُت بِا َألن‬ so rasrok o ngirong ‫ف‬ َ :‫النَ ِخ ُير‬ tomindo sa akila; tomindo sa saliyanti ‫ب ن َ ْدبًا‬ ُ ‫ن َ َد َب يَنْ ُد‬ َ ْ‫ن َ َد َب فُ َالنًا ِإلَى ا‬ tindo iyan si polan ko ُ‫ َد َعاه‬:‫أل ْم ِر‬

so tolan a zsmba a adn a lbo niyan‫ثُقْبة‬

kapnggalbka ko btad

ِ ‫َم َح‬ piyangangaloy niyan so manga bantogan o miyatay; diyaolat ‫اسنَ ُه‬

‫ َع َد َد‬:‫ن َ َد َب ال َْم ِي َت‬

iyan so miyatay sa dinidaw niyan a manga bantogan

‫ن َ ِد َب يَنْ َد ُب‬ َ ‫ َج‬:‫ن َ ِد َب ال َْج ْر ُح‬ miyamara so pali ago mindmt sa miphonng‫ف َواْلتَأَ َم‬ miphonng so lawas iyan ‫ت ِفي ِه ن ُ ُدوب‬ ْ ‫ َظ َه َر‬:‫ن َ ِد َب جِ ْس ُم ُه‬ taw a madakl i pon’ng ‫ن َ ِدب َون َ ِديب‬ tomiyarima ko galbk ‫ع‬ َ ‫اب َوأَ ْس َر‬ َ ‫ ِا ْستَ َج‬:‫ِانْتَ َد َب ِل َأل ْم ِر‬ miphonng; mimbalng‫ن َ َدبًا‬

sa pinggalbk iyan

‫ ن َ َدب َ ُه ِإلَيْ ِه‬:‫ِانْتَ َد َب فُ َالنًا ِ َأل ْم ٍر‬ lininggang ko kaphatay niyan ‫ع ن َ ْز ًعا‬ ُ ‫ن َ َز َع يَنْ ِز‬ ِ ‫ أَ ْش َر َف َع َلى ال َْم ْو‬:‫يض‬ lininggang so pkhasakit sa magaan dn mapandos a napas ‫ت‬ ُ ‫ن َ َز َع ال َْم ِر‬ siyogo iyan si polan ko galbk

iyan ko kaphatay

276

َ‫اشتَاق‬ ْ ‫ َح َن َو‬:‫ن َ َز َع ِإلَى أَ ْه ِل ِه‬ َ ‫ َك‬:‫ن َ َز َع َع ِن ا َأل ْم ِر‬ tomiyaplk ko shayi sa ginkan iyan ‫ف َوانْتَ َهى‬ َ romiyampi on sa siyayanan iyan ‫شب َه ُه‬ َ ْ ‫ أ‬:‫ن َ َز َع ِإلَيْ ِه‬ inikadali iyan so pamiliya niyan

inarat iyan so shayi ko darpa iyan; liyowas iyan so shayi ‫َوقَ َل َع ُه‬

‫ َج َذب َ ُه‬:‫الش ْي َء ِم ْن َم َكانِ ِه‬ َ ‫ن َ َز َع‬

ko darpa iyan sa giyandr iyan

mizoyokan so bok iyan ‫ش ْعر ُه َع ْن َجانِبي َجب َه ِت ِه‬ ْ َ ُ َ ‫ ِان ْ َح َس َر‬:‫ن َ ِز َع يَنْ َز ُع ن َ َز ًعا‬ mama a soyokan i kapagbok ‫أَن ْ َزع‬ babay a soyokan i kapagbok ‫ن َ ْز َعاء‬ ِ ‫ تَ َض َج َر ِعنْ َد ِإ ْش َرا ِف ِه َع َلى ال َْم ْو‬: ‫يض‬ lininggang so pkhasakit ko kakhapandos o ‫ت‬ ُ ‫نَا َز َع ال َْم ِر‬ napas iyan ko kaphatay niyan

miyaranon so ginawa niyan ‫َت‬ ْ ‫ِا ْشتَاق‬

:‫الش ْي ِء‬ َ ‫نَا َز َع نَف َْس ُه ِإلَى‬ ko shayi

inikharido iyan si polan ‫اص َم ُه‬ َ ‫َخ‬

:‫نَا َز َع فُ َالنًا‬

َ ‫نَا َز َع فُ َالنًا‬ ُ‫ َجاذَ ب َ ُه ِإيَاه‬:‫الش ْي َء‬ inisogoon o ginawa niyan a kakowa a niyan ko shayi ‫ َد َعتْ ُه ِإلَي ِه‬:‫الشي ِء‬ ْ ْ َ ‫نَا َز َعتْ ُه نَف ُْس ُه ِإلَى‬ ِ miyaarat so shayi; miyapokas so shayi ko katatagoan on ‫ ِان ْ َق َل َع‬:‫الشي ُء‬ ْ َ ‫انْتَ َز َع‬ ِ inarat iyan so shayi sa giyandrot iyan iyan; sininggaot iyan so shayi sa ‫ ِاقْتَ َل َع ُه‬:َ‫الشيء‬ ْ َ ‫انْتَ َز َع‬ giyandr iyan ki polan so shayi sa inagaw niyan on

giyamit iyan

:‫الش ْي ِء‬ َ ‫ِانْتَ َز َع َع ِن‬ miyasobag so pagtaw sa mizosopaka siran ‫ختَلَفُوا‬ ْ ‫ ِا‬:‫تَنَا َز َع الق َْو ُم‬ so darpa a apasa’ ‫ع ِمنْ ُه‬ ُ ‫ ال َْم َكا ُن ال َِذي يُنْ َز‬:‫ال َْمنْ َز ُع‬ so romarapo’; so di kalalayaman a mibabagowan ‫يب‬ ُ ‫ الْ َغ ِر‬:‫النَا ِز ُع‬ so kakhapandos o napas o taw a phatay ‫يض‬ ِ ‫ار ال َْم ِر‬ ُ ‫ ِا ْح ِت َض‬:‫النَ ْز ُع‬

initaplk iyan so shayi sa ginkan iyan nggolaola ‫ِا ْمتَنَ َع‬

so soyokan ko olo a da a ba on m’tho a bok‫ْجب َه ِة‬ َ ‫ال‬

‫الش ْع ِر ِم ْن َجانِبَ ْي‬ َ ‫ َم ْو ِض ُع ان ْ ِح َسا ِر‬:‫النَ َز َع ُة‬ so taw a madadali’ ko ingd iyan sabap ko kabibintad ‫شتَاقُ ُه‬ ْ َ ‫ ال َِذي يَ ِح ُن ِإلَى َو َط ِن ِه َوي‬:‫وع‬ ُ ‫النُ ُز‬ ْ

iyan on; so kadali ko nganin a mapangingindaw so kakowaa on o taw a madadali on

‫يَنْ ُسلُ ن ُ ُسو ًال‬ َ ‫ ِانْف ََصلَ َع ْن غَيْ ِر ِه َو َسق‬:‫الشي ُء‬ miyaroro so shayi sa ‫َط‬ ْ َ miyaarat k e’thoan iyan sa miyaroro

َ‫ن َ َسل‬ َ‫ن َ َسل‬

miyablag ko pd iyan

miyaroro so bombol o papanok

277

َ ‫يش‬ ‫الطا ِئ ِر‬ ُ ‫ن َ َسلَ ِر‬

ْ ُ‫يَنْ ِسل‬ mimomoriyataw si polan ‫ َكثُر نَس ُل ُه‬:‫الن‬ َ ُ‫ف‬ ْ َ mimoriyataw ‫ال‬ ً ‫نَس‬

َ‫ن َ َسل‬ َ‫ن َ َسل‬

sa miyakadakl so moriyataw niyan

miyanizakay so phlalag;‫ع‬ َ ‫أَ ْسر‬

َ

ِ ‫ن َ َسلَ ال َْم‬ :‫اش ُي‬

minggagaan so phlalakaw

ُ‫ َولَ َده‬:‫ال َْولَ َد‬ َ ‫ ف ََص َل ُه ِم ْن غَيْ ِر ِه َوأَ ْسق‬:‫الشي َء‬ biyadot iyan so shayi ‫َط ُه‬ ْ َ mimbawata sa wata a mama

َ‫ن َ َسل‬ َ‫ن َ َسل‬

sa inolog iyan

‫أَن ْ َسلَ اْ ِإلن ْ َسا ُن‬ mimomoriyataw so pagtaw ‫اسلَ الق َْو ُم‬ َ َ‫تَن‬ ِ ‫الص‬ so roro a bombol odi na bok ‫الش ْع ِر‬ َ ‫وف أَ ِو‬ ُ ‫ َما َسق ََط ِم َن‬:‫النُ َسالَ ُة‬ ُ ‫ ال َْولَ ُد َو‬: ُ‫النَ ْسل‬ so moriyataw ‫الذ ِري َ ُة (ج) أَنْسال‬ َ so wata a moriyataw ‫ ال َْولَ ُد‬:‫النَ ِسي َل ُة‬ so sombowan; so tali a maito a sombowan ‫ الْ َف ِتي َل ُة‬:‫النَ ِسي َل ُة‬ mimoriyataw so manosiya

ً‫ن َ َسا يَنْ ُسو ن َ ْس َوة‬ inibagak iyan so shayi ‫ تَر َك ُه‬:‫الشي َء‬ َ ْ َ ‫ن َ َسا‬ inibagak iran so Allāh sa da iran ‫نَسوا اهللَ فَنَ ِسي ُه ْم‬ َ ُ miyagak; miyawa’

paratiyaya a na linipatan iyan siran

ً ‫ن َ ِس َي يَنْ َسى‬ minipagataat i polan so ogat iyan ‫اه‬ ُ ‫ ِا ْشتَ َكى ن َ َس‬:‫ن َ ِس َي فُ َالن‬ mama a magaataat sa pzakit a ogat iyan ‫ِنس‬ lominipat; miyakalipat ‫نَسى‬

‫ن َ ْسيَة‬ kiyalipatan iyan so shayi ‫الشي َء نِسيا ُن‬ َ ْ ْ َ ‫ن َ ِس َي‬ َ piyakilipatan iyan on so shayi ُ‫ َج َع َل ُه يَنْساه‬:‫الشي َء‬ َ ْ َ ‫أن ْ َس ُاه‬ piyakilipatan iyan on ُ‫ أَنْساه‬:‫اه‬ َ ُ ‫ن َ َس‬ linipatan iyan so shayi sa ُ‫اولَ ُه أَ ْن يَنْساه‬ َ ‫اسى‬ َ ‫ َح‬:‫الش ْي َء‬ َ َ‫تَن‬ َ babay a magaataat sa pzakit a ogat iyan

da niyan lilingaya

َ َ َ‫تَن‬ َ ‫ تَ َظا َه َر أن َ ُه‬:‫اسى‬ ِ so manga babay ‫امرأَ ٍة ِم ْن غَي ِر لَف ِْظ ِه‬ ْ َ ْ ‫ َج ْم ُع‬:ُ‫الن َساء‬ ِ so manga babay ُ‫النساء‬ َ ِ :ُ‫الن ْس َوة‬

mithararan sa kiyalipatan iyan omanta ‫ن َ ِسي ُه‬

278

ِ :‫الن ْس َوا ُن‬ ِ ُ‫الن َساء‬ so kapakalipat ‫النسيا ُن‬ َِْ so nganin a inilang sa ginawa a di dn pipikirn sabap ko daa gona niyan a ‫ َما ن ُ ِسي‬:‫النَ ِسي‬ َ ُ so manga babay

paganogonan

‫ورا‬ ً ‫ن َ َش َر يَنْ ُش ُر ن ُ ُش‬ miraon so kayo َ‫ أ َ ْو َرق‬:‫جر‬ َ ‫ن َ َش َر‬ ُ َ ‫الش‬ komiyayar; miyagag; komiyayamber; miyayapat; somiyaod; ‫شرا‬ ً ْ َ ‫ن َ َش َر يَنْ ُش ُر ن‬ miyoraon; miyombos; lomiyombay so raon iyan

somiyamborak

‫ ف ََرقَ ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫ن َ َش َر‬ َ َ َ‫ن َ َشر ال ِْكت‬ kiyayat iyan so kitab odi na nditarn; inokab iyan so kitab ‫ بَس َط ُه‬:‫ب‬ َ َ ‫اب أ ِو الثَ ْو‬ َ َ piyakalangkap iyan so thotol ‫ أذَ ا َع ُه‬:‫شر الْخَ بر‬ َ َ َ َ َ‫ن‬ َ piyakalangkap iyan so kitab ko oriyan o ‫خر َج ُه َم ْطبو ًعا‬ َ َ‫ن َ َش َر ال ِْكت‬ َ ‫اب أَ ِو‬ ُ َ ْ ‫ أ‬:‫الص ِحي َف َة‬ kiyayar iyan so shayi; inikayambr iyan so shayi

kinitombok iyan

giyabas iyan so kayo; piyapan iyan so kayo sa minggolalan sa gabas ‫شق ََها‬ َ

:‫ن َ َش َر الْخَ َشبَ َة‬

:‫ن َ َش َر اهللُ ال َْم ْوتَى‬ lomiyowas sa miyakagmaw; lominiyo ‫ش ًطا‬ ْ َ ‫ن َ َش َط يَنْ َش ُط ن‬ gomimaw phoon ko darpa sa miphayag ‫ج‬ َ ‫ َخ َر‬:‫ن َ َش َط ِم َن ال َْم َك ِان‬

inoyag o Allāh so miyamatay sa biyagombar iyan siran‫ب َ َعثَ ُه ْم‬

‫ن َ َش َط يَنْ ُش ُط ن َ ْش ًطا‬ َ ‫ َع َق َدهُ بِأُن ْ ُش‬: َ‫ن َ َش َط ال َْحبْل‬ piyalot iyan so tali sa sampirot a malbod zalimboka ‫وط ٍة‬ miyakakasag ‫شا ًطا‬ َ َ ‫ن َ ِش َط يَنْ َش ُط ن‬ miyalot; somiyarimpokt

miyakakhap on sa komiyasag on ‫ِفي ِه‬

‫ َخ َف لَ ُه َو َج َد‬:‫ن َ ِش َط ِإلَيْ ِه‬ ً ‫صيَ َر ُه ن َ ِش‬ piyakakasag iyan si polan ‫يطا‬ َ :‫أَن ْ َش َط فُ َالنًا‬ َ ‫تَنَ َش‬ mikhasakasag ‫ط‬ َ ‫أُن ْ ُش‬ so palot a balbod bokaan ‫الل َُها‬ َ ‫ ُع ْق َدة يَ ْس ُهلُ ان ْ ِح‬:‫وطة‬ so phakasogo sa kakasag sabap ko kapkhababayai ron ‫ف ِإلَي ِه َوي ُ ْؤثَر ِف ْعلُ ُه‬ ْ ُ َ‫ َما يُخ‬:‫ال َْمنْ َش ُط‬ ُ ُ ‫النَ َش‬ so kakasag; so kasigal ‫اط‬ miyakal; lomiyalong; minikmat ‫صبا‬ ً ْ َ ‫ن َ َص َب يَنْ ِص ُب ن‬ َ َ‫ ِا ْحت‬:‫ن َ َص َب َع َليْ ِه‬ inakal iyan skaniyan; liyalong iyan skaniyan‫ال‬ piyakatindg iyan so shayi ‫َام ُه َو َرف ََع ُه‬ َ ‫ن َ َص َب‬ َ ‫ أَق‬:َ‫الش ْيء‬ 279

‫ن َ َص َب ال َْع َل َم‬ giyarobat iyan a kathidawa; siyarongangat iyan a kathidawa ‫شنَ َها َع َلي ِه‬ َ :‫ن َ َص َب لَ ُه َح ْربًا‬ ْ diyokawan; inikopay ‫ب‬ َ ‫ أَ ْعيَا َوتَ ِع‬:‫ن َ ِص َب يَنْ َص ُب ن َ َصبًا‬ ِ َ ‫اصب َون‬ ِ َ‫ن‬ taw a ikokopay a dokaw ‫صب‬ siyarongangat iyan ‫َام َها‬ َ َ‫ن‬ َ ‫ أَ ْظ َه َر َها لَ ُه َوأَق‬:‫اصبَ ُه ال َْع َد َاوةَ أَ ِو ال َْح ْر َب‬ piyakatindg iyan so pandi’

a gobat ago kathidawa

‫ َوال َُه‬:‫يس فُ َالنًا‬ ُ ‫الر ِئ‬ َ ‫ن َ َص َب‬ tominindg; mimbangon a tomotokr sa poro’ ‫َع‬ َ ‫ ِا ْرتَف‬:‫ِانْتَ َص َب‬

ِ ْ‫َمن‬ bigan o dato si polan sa kadato iyan‫صبا‬ ً

َ ‫اصبُوا‬ َ َ‫تَن‬ ُ‫َاس ُموه‬ َ ‫ تَق‬:َ‫الش ْيء‬ mithokr a mbabangon ‫َع‬ َ ‫ ِا ْرتَف‬:‫تَنَ َص َب‬ َ ‫ َع َلم ُج ِعلَ َع َلى‬:‫اْ ُألن ْ ُصوب َ ُة‬ so pandi a tagotao ko lalan‫يق ي ُ ْهتَ َدى بِ ِه‬ ِ ‫الط ِر‬ pimbagibagi iran so shayi

:‫ال َْمنْ ِص ُب‬ so pakaasal; so panagayan ُ‫صل‬ ْ ‫ اْ َأل‬:‫ال َْمنْ ِص ُب‬ ِ so pakaasal; so ktodan; so pasodan ‫صلُ َوال َْمرجِ ُع‬ ُ ‫الن َص‬ ْ ‫ اْ َأل‬:‫اب‬ ْ so kadato; so pangkatan; so grar ‫َام‬ ُ ‫ال َْمق‬

ِ ِ ‫ض‬ ‫ين‬ ُ ‫ َم ْق ِب‬:‫اب‬ ِ ‫الس ِك‬ ُ ‫الن َص‬ so diyangka a o maraot na ‫ الْ َق ْد ُر‬:‫الز َكا ِة‬ َ ‫اب‬ ُ ‫نِ َص‬

so gamalan; so kapta’o glat

kapndiyakatan so tamok

so diyangka a kadakl a o ‫صب‬ ُ ُ‫ن‬

ِ )‫ص َدا ِر ق ََرا ٍر (ج‬ ُ ‫الن َص‬ ْ ‫الع َد ُد ال َِذي يَ ِص ُح بِ ِه َع ْق ُد الْجِ ْل َس ِة أَ ْو ِإ‬ َ :‫اب‬

malimod siran na khapakay a mamagodasa siran sa so khaopakatan kiran na rabray ko da makamasa ko kalilimod so toos; so papata’; so tagotao

so barahala a pakatitindgn a pzimbaan a ِ‫اهلل‬

‫الع َال َم ُة‬ َ :‫النَ ْص ُب‬

ِ ‫وب َو َما ن ُ ِص َب َو ُع ِب َد ِم ْن ُد‬ ‫ون‬ ُ ‫ ال َْمنْ ُص‬:‫النُ ْص ُب‬ salakaw ko Allāh

َ :‫النُ ْص ُب‬ َ ‫الش ُر‬ ‫ َما َكا َن ي ُ ْذب َ ُح َع َليْ ِه ِم َن اْ َأل ْوث َِان ِفي ال َْج ِاه ِليَ ِة‬:‫النُ ُص ُب‬

so morka’ so balaola; so rido’ُ‫الء‬ َ ‫َوالْب‬ so barahala a pzombalian sa korban ko

masa a Jāhiliyyah

so mata banda; so bantak o mata ‫ام َها‬ َ ‫أَ َم‬

:‫ن ُ ْص َب ال َْعيْ ِن‬

ُ َ‫ال ُْم ْحت‬ so mama a tangakal;‫ال‬

ُ ‫النَ َص‬ ُ‫ الْخَ َداء‬:‫اب‬

so kipantag; so ontong

‫ ال َْح ُظ‬:‫يب‬ ُ ‫النَ ِص‬

so mama a palalalong

miyakapiya i paras ‫ج ٍة‬ َ ‫َوب َ ْه‬

280

‫ َكا َن ذَ ا َر ْون َ ٍق‬:ً‫ن َ َض َر يَنْ ُض ُر ن َ ْض َرة‬

ِ َ‫ن‬ mapiya i paras (mamamaan) ‫اضر‬ ِ َ‫ن‬ mapiya i paras (bababayin) ‫اضرة‬ َ

‫ن َ َض َر‬: ً‫ارة‬ َ ‫ن َ ِض َر يَنْ َض ُر ن َ َض‬ ِ َ‫ن‬ mapiya i paras (mamamaan) ‫ضير‬ mapiya i paras (bababayin) ‫ضراء‬ َ ْ َ ‫ن َ ْض َرة َون‬

miyakapiya i paras

:ً‫ن َ ُض َر يَنْ ُض ُر ن َ َضا َرة‬ ِ َ‫ن‬ mapiya i paras (mamamaan)‫ضير‬ biyaloy niyan a mapiya i paras ‫ضيرا‬ ً ِ َ ‫ َج َع َل ُه ن‬:‫ن َ َض َر ُه‬

miyakapiya i paras (sa waraan iyan) ‫ضر‬ َ َ‫ن‬

َ

ِ َ ‫َو ْجه ن‬ ‫ َح َسن ُم ْش ِرق‬:‫اضر‬ ِ َ ‫ل َْون ن‬ warna a matiyaya a masigay ‫صفَا ٍء‬ َ ‫ لَ ُه ب َ ِريق ِفي‬:‫اضر‬ ُ ِ ُ ‫ الْخَ ا ِل‬:‫ار‬ so linang a daa saninsaning iyan ‫شي ٍء‬ ُ ‫النُ َض‬ ْ َ ‫ص م ْن ك ِل‬ ِ :ُ‫النَ ْض َرة‬ so limo’ ‫الن ْع َم ُة‬ so kapiya o bontal ‫ق‬ ُ َ ‫الر ْون‬ َ :ُ‫النَ ْض َرة‬ so malangas; so masilm; ‫اضر‬ ُ ِ َ‫ الن‬:‫النَ ِض ُير‬ somiyawit; miyababaya’‫يما‬ ً ‫ن َ ِع َم يَنْ َع ُم ن َ ْع َم ًة َون َ ِع‬ paras a makalalangas

‫استَ ْمتَ َع‬ ْ ‫ ُس َر َو‬:‫ن َ ِع َم بِ ِه‬ ِ َ ‫ار ل َِينًا ن‬ miyakaoml; miyakaink ‫اع ًما‬ َ : ‫وم ًة‬ َ ‫ن َ ُع َم يَنْ ُع ُم ن ُ ُع‬ َ ‫ص‬ ِ َ‫ن‬ maoml; maink ‫اعم‬

siyawitan iyan; inikababaya iyan

sayana a mapiya ‫ال ُْمبالَ َغ ِة‬

‫يل‬ ِ ‫ ِف ْعل يُ ْستَ ْع َملُ ِل ْل َم ْد ِح َع َلى َس ِب‬: ‫نِ ْع َم‬ miphiya si polan; miyangalimo si polan; somiyawit si polan ‫اد‬ َ ‫ أَ ْح َس َن َو َز‬:‫أَن ْ َع َم فُ َالن‬ inipangalimo iyan on angkai ُ‫اه ِإيَاه‬ ُ ‫ أَ ْع َط‬:‫أَن ْ َع َم َع َليْ ِه بِ َك َذا‬ َ

sa inibgay niyan on

ِ َ‫ن‬ piyakaoml iyan so shayi; ‫اع ًما‬

‫ َج َع َل ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫أَن ْ َع َم‬

piyakawink iyan so shayi

‫ بَال ََغ ِفي‬:‫الد َو َاء‬ َ ‫أَن ْ َع َم‬ َ ‫ أَ َط‬:‫أَن ْ َع َم النَ َظ َر ِفي اْ َأل ْم ِر‬ pindirogod iyan so btad ‫ال ال ِف ْكرةَ ِفي ِه‬ َ

tiyapong iyan so bolong sa miyakawink‫َد ِق ِه‬

sa rinikim iyan

‫ َرف ََه ُه‬:‫ن َ َع َم فُ َالنًا‬ piyakaoml iyan so shayi َ‫الشيء‬ ْ َ ‫ن َ َع َم‬

piyakadaya iyan si polan sa piyakasawit iyan

281

َ :‫تَنَ َع َم فُ َالن‬

somiyawit si polan sa minggayagomaya; miyangondaya si polan sa ‫تَرفَ َه‬

somiyawit

‫ ال َْع َط ُاء َوال َْع ِطيَ ُة‬:‫اْ ِإلن ْ َع ُام‬ ُ ‫ال ال َْح َس ُن ال َْح‬ ُ ‫ الْ َك ِث ُير ال َْم‬:‫ال ُْمنَ َع ُم‬ so mama a makadadaya sa kakayaan a khakawasa ‫ال‬ shayi a makawiwink sabap ko kiyataponga on ‫ ُمبالَغ ِفي َد ِق ِه‬:‫شيء ُمنَ َعم‬ َ ْ َ ِ َ‫الن‬ so maoml; so mawink ‫اع ُم‬ so kapangalimo’; so pammgayan

so mala a manok a manipis i ‫َون َ َعا ِئم‬

‫النَ َع َام ُة (ج) نِ َعام‬

bombol a di phakalayog

so onta; so ayam a skaniyan so onta, ‫أَن ْ َعام‬

)‫اص ًة أَ ِو ا ِإلبِلُ َوالْبَق َُر َوالْ َغنَ ُم (ج‬ َ ‫ ا ِإلبِلُ َخ‬:‫النَ َع ُم‬ sapi, kambing

ُ ‫الد َع ُة َوال َْم‬ ‫ال (ج) أَن ْ ُعم‬ ُ ‫ الْخَ ف‬:ُ‫النَ ْع َماء‬ َ ‫ْض َو‬ so kapakadadaya ago so kapiya o kapphagintaw‫ش‬ ِ ْ‫يب ال َْعي‬ ُ ‫الرفَا َه ُة َو ِط‬ َ :‫النَ َع َم ُة‬

so limo a tamok a sabap a ipakadadaya o khirk on

ِ so limo’ ‫الن ْع َم ُة‬

so kaoml; so kananaw; so kawink; ‫وم ُة‬ َ ‫النُ ُع‬ so kangoda a da pn khasad so taw

gowani a maoml pn so manga ‫أَ ْظفَا ِري‬

‫وم ِة‬ َ ‫ُمنْ ُذ ن ُ ُع‬

kanoko akn, ilat ko kangoda a da pn khasad a mama so dayaan a kakayaan ago‫ش‬ ِ ‫ال َْعي‬

ْ

‫يب‬ ُ ‫استُ ْم ِت َع بِ ِه َو ِط‬ ُ ‫النَ ِع‬ ْ ‫ َما‬:‫يم‬ kapiya a kapphagintaw

rominimorng; ‫صا‬ ً ‫ن َ ْغ‬

‫ص‬ ُ ‫ص يَنْ َغ‬ َ ‫ن َ َغ‬ rinimorng iyan ‫ َك َد َر‬:‫ص َع َلي ِه‬ ْ َ ‫ن َ َغ‬ somiyokang ‫صا‬ ُ ‫ص يَنْ َغ‬ َ ‫ن َ ِغ‬ ً ‫ص ن َ َغ‬ ‫ ل َْم يَ ِت َم‬:‫ص اْ َأل ْم ُر‬ َ ‫ن َ ِغ‬ rinimorng iyan si polan sa di mapiya so kaoyagoyag iyan ‫ش ُه‬ َ ْ‫ َك َد َر َعي‬:‫ص فُ َالنًا‬ َ ‫ن َ ِغ‬ mikharata’ so kapkhaoyag iyan ‫ت‬ َ ‫تَنَ َغ َص ْت َم ِع‬ ْ ‫ تَ َك َد َر‬:‫يشتُ ُه‬ miyasogat a mata a dngki sa kiyasongkoran ‫صاب َ ُه بِ َعي ٍن‬ َ َ‫ أ‬:‫ُس نَف ًْسا‬ ُ ‫َس ي َنْف‬ َ ‫نَف‬ ْ miyanipas ‫َاسا‬ ً ‫َس نِف‬ ُ ‫س يَنْف‬ َ ‫ن َ ِف‬ miyanipas so babay sabap ko ‫ت‬ ْ ‫ َولَ َد‬:‫ن َ ِف َس ِت ال َْم ْرأَ ُة‬ miyasokang so btad sa da mabaloy

kiyambawata sa datar o phrogoan

‫نُف ََساء (ج) نُف ََس َاوات َونِفَاس‬ ِ َ ‫ َض َن َوب‬:‫الشي ٍء‬ inipligto iyan so shayi َ‫خل‬ َ ‫ن َ ِف‬ ْ َ ِ‫س ب‬

babay a maninipas ‫َونُفَاس‬

282

‫َاس ًة‬ َ ‫ُس نَف‬ ُ ‫ُس يَنْف‬ َ ‫نَف‬ miyakala i arga so shayi ‫يم ِة‬ َ ‫ُس‬ َ ‫ َكا َن َع ِظ‬:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫يم الْ ِق‬ َ ‫نَف‬ mala i arga’ ‫ن َ ِفيس (ج) ِنفَاس‬ mimbaraarga; miyakala i arga

‫ بَالَ َغ ِفي ِه‬:‫الش ْي ِء‬ َ ‫َس ِفي‬ َ ‫نَاف‬ inorad iyan si polan ‫اه ِفي ِه‬ ُ ‫ار‬ َ َ ‫ َساب َ َق ُه َوب‬:‫َس فُ َالنًا ِفي َك َذا‬ َ ‫نَاف‬

piyanontot iyan so shayi sa kiyababayaan iyan‫َب‬ َ ‫َو َرغ‬

sangkai; miyakipagagaw ki polan sangkai liyoagan iyan on ko margn ‫ُكربَتَ ُه‬

َ ‫نَف‬ ْ ‫َس َعنْ ُه‬

iyan a misosogat on

‫ تَ َسابَقُوا‬:‫َس الق َْو ُم‬ َ ‫تَنَاف‬ َ minapas; gomininawa sa madalm ‫َس ِإلَى ِرئَتَي ِه‬ َ ‫ أ ْد َخلَ النَف‬:‫َس‬ َ ‫تَنَف‬ ْ َ mikhoyakas so kapipita’; ‫سفَر‬ ُ ‫َس‬ َ ‫تَنَف‬ َ ْ ‫ تَبَلَ َج َوأ‬:‫الصبْ ُح‬ mizasakoya so pagtaw

mimbngkas so maliwanag

so shayi a mala i arga’‫يم ًة‬ َ ‫ِق‬

‫ ا َأل ْع َظ ُم‬:‫َس‬ ُ ‫ا َألنْف‬ َ ‫ ا‬:‫َس‬ so ladiyawan a mapiya ُ‫أل ْمثَل‬ ُ ‫ا َألنْف‬

‫ُس‬ ُ ‫التَنَاف‬ so kapagorad; so kazasakoya ‫ال ُْمنَافَس ُة‬ َ َ so miyasogat a songkor a ‫صابَتْ ُه ال َْعي ُن‬ َ ‫ َم ْن أ‬:‫ُوس‬ ُ ‫ال َْمنْف‬ ْ so kazasakoya; so kapagoradorad

tintngan o pangangatao na miyasogat skaniyan

ُ ‫النَف‬ ُ :‫َس‬ so lawas o shayi; so watang o shayi ‫الشي ِء َو َعينُ ُه‬ ُ َ‫ ذ‬:‫َس‬ ُ ‫النَف‬ ْ ْ َ ‫ات‬ so napas a somook romowar a ipengginawa o ‫ْح ِي‬ ِ :‫َس‬ َ ‫يح تَ ْد ُخلُ َوتَخْ ُر ُج ِم ْن أَن ْ ِف ال‬ ُ ‫الر‬ ُ ‫النَف‬ so napas; so niyawa’ so kaginawa ‫وح‬ ُ ‫الر‬

oyagoyag

so sagzng o ndo’‫ال َْه َوا ِء‬

‫يم‬ ُ ‫ ن َ ِس‬:‫َس‬ َ ‫النَف‬ so madngki; so masiig ‫ود‬ ُ ‫ ال َْح ُس‬:‫ُوس‬ ُ ‫النَف‬ so mala i arga’ ‫يس‬ ُ ‫النَ ِف‬ lomibo; gomioang ‫نَقْبا‬

ً ‫نَق ََب يَنْق ُُب‬ libo niyan so kobal ago so klb ‫خرقَ ُه‬ َ ‫نَق‬ َ ‫َب الْجِ لْ َد َوالْجِ َد‬ َ َ : ‫ار‬ komiyalot; tomiyoriyok ‫َب ن َ َقبا‬ ً ُ ‫ن َ ِق َب يَنْق‬ َ‫ تَخَ َرق‬:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫ن َ ِق َب‬ miyagolowan ‫ُب نَقَاب َ ًة‬ ُ ‫نَق َُب يَنْق‬

miyabnsad so shayi’ ; milbo so shayi

283

‫ار ن َ ِقيبًا‬ َ :‫ُب َع َلى الق َْو ِم‬ َ ‫نَق‬ َ ‫ص‬ miyangalot ko lopa’ ‫يب‬ ِ ‫ بَال ََغ ِفي التَنْ ِق‬:‫َب‬ َ ‫نَق‬ pingganot iyan so shayi ‫ش ِدي ًدا‬ َ ‫ص َعنْ ُه ف َْح ًصا‬ َ ‫ُب َع ِن‬ َ ‫ ف ََح‬:‫الش ْي ِء‬ َ ‫نَق‬ ِ ‫ َش َد ِت‬:ُ‫تَنَقَبَ ِت ال َْم ْرأَة‬ mirantam so babay ‫َاب َعلَى َو ْج ِه َها‬ َ ‫النق‬ so darpa a pphangalotan ko lopa’ ‫ْب‬ ِ ‫ َم ْو ِض ُع النَق‬:‫َب‬ ُ ‫ال َْمنْق‬ so kasangkapan a ipphangalot ko lopa’‫َب بِ ِه‬ ُ ‫ َما يُنْق‬:‫َب‬ ُ ‫ال ِْمنْق‬ pinakodaan iyan so pagtaw ‫َع َلي ِه ْم‬

ْ

so bantogan ‫َمنَا ِقب‬ so rantam a ipzapng o babay ko paras ‫نُقُب‬

)‫ ال ِف ْعلُ الْ َك ِر ُيم َوال َْم ْفخَ َرةُ (ج‬:‫ال َْمنْقَبَ ُة‬ a parangay a mapiya

ِ )‫اع تَ ْج َع ُل ُه ال َْم ْرأَةُ َعلَى َما ِر ِن أَن ْ ِف َها (ج‬ ُ َ‫ ال ِقن‬:‫َاب‬ ُ ‫النق‬ iyan

so ompongan a sagorompong a manga taw a adn a mattndo a galbk iran, datar o

ِ ‫النقَاب َ ُة‬

ompongan o manga driver sa taxi, odi na so ompongan o manga komakamal ko parinta so pangangalot sa mina; so pangangalot sa manga paninggalan a ‫يب‬ ُ ‫التَنْ ِق‬

‫ ال َك ِث ُير‬:‫َاب‬ ُ ‫النَق‬

millbng ko lopa

so goang ko klb odi na sii ko kobal‫أَنْقَاب‬

)‫ الْخَ ْرقُ ِفي الْجِ لْ ِد أَ ِو الْجِ َدا ِر (ج‬:‫ْب‬ ُ ‫النَق‬ ِ ‫يس‬ so olowan ko ompongan a mattndo’ ‫النقَاب َ ِة‬ ُ ‫النَ ِق‬ ُ ‫ َر ِئ‬:‫يب‬

so taw a adn a pangkat a kadato iyan ko askar odi na sii ko ‫ش‬ ِ ‫ال َْجي‬

ْ

‫ ُرتْبَة ِم ْن ُرتْبَ ِة‬:‫يب‬ ُ ‫النَ ِق‬ polis

‫ َسجِ يَتُ ُه‬:‫الر ُج ِل‬ َ ‫ن َ ِقيبَ ُة‬ si polan na mapiya i olaola a pkhabantog on ‫الن َمي ُمو ُن النَ ِقيب ِة‬ ْ َ ُ‫ف‬ َ da makakilala; da makasarino ‫ن َ ِكر يَنْ ُكر ن َ ْكرا‬ ً ُ َ ِ da niyan masarino so shayi ‫ َج ِه َل ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫نَك َر‬ romign; mirata’ ً‫ارة‬ َ ‫ن َ َك َر يَنْ ُك ُر ن َ َك‬ mirgn so btad; militng so btad ‫اشتَ َد‬ ْ ‫ص ُع َب َو‬ َ :‫ن َ َك َر اْ َأل ْم ُر‬ mirata’; mimbaloy a marata’‫ار ُمنْ َكرا‬ َ :‫ن َ َك َر‬ ً َ ‫ص‬ َ َ da niyan masarino so shayi; ‫ َج ِه َل ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫أنْك َر‬ so waraan ago olaola o taw ‫يعتُ ُه‬ َ ‫َو َط ِب‬

da niyan makilala so shayi

siyangka iyan so kabnar iyan;ُ‫ح َده‬ َ ‫َج‬

:‫أَن ْ َك َر َح َق ُه‬

diyapay niyan so kabnar iyan

diyaway niyan ki polan so ‫اه‬ ُ ‫َون َ َه‬

‫ َعاب َ ُه‬:‫أَن ْ َك َر َع َلى فُ َال ٍن ِف ْع َل ُه‬

galbk iyan sa siyangka iyan

284

ُ‫ َدا َهاه‬:‫نَا َك َر ُه‬ inalin iyan so taong ‫ف‬ ُ ‫ غَيَ َرهُ بِ َحيْ ُث َال يُ ْع َر‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫ن َ َك َر‬ inakal iyan skaniyan ‫اد َع ُه‬ َ ‫َو َخ‬

o shayi sa di khasarino o ba skaniyan oto

somiyayan si polan sa di makasasarino; mithararan si polan sa di niyan

َ‫ تَ َجا َهل‬:‫تَنَا َك َر فُ َالن‬

katawan so shayi mizasangkai so pagtaw ‫ضا‬ ً ‫ب َ ْع‬

‫اد ْوا َوأَن ْ َك َر ب َ ْع ُض ُه ْم‬ َ ‫ تَ َع‬:‫تَنَا َك َر الْق َْو ُم‬ sa miriridoay siran

diyapay niyan so btad sa di niyan katawan a giyoto na katawan ‫َج ْه َل ُه‬

‫ ِا َد َعى‬:‫تَنَا َك َر اْ َأل ْم َر‬ iyan

‫تَنَ َك َر‬ mikharata rakn i olaola si polan ko oriyan o kapiya niyan i parangay ‫الن‬ َ ُ‫تَنَ َك َر ِلي ف‬ piyakarata iyan so btad sa siyangka iyan ‫ح ُه‬ َ َ‫ ِا ْستَقْب‬:‫ِا ْستَنْ َك َر اْ َأل ْم َر‬ ِ ‫الذ‬ َ ‫ار‬ so kapakawiswisi ko ginawa sa ‫ْس‬ ِ ‫ادةُ الْخَ يْ ِر لَ ُه َوتَق ِْد ُيم ُه َع َلى النَف‬ َ ‫ ُح ُب الْ َغيْ ِر َو ِإ َر‬:‫ات‬ ُ ‫ِإن ْ َك‬ rominirong sa di khasarino so bontal iyan

pakaadiyadin so salakaw sa pantag ko mapiya

‫ ا َألقْبَ ُح‬:‫ا َألن ْ َك ُر‬ so marata a ipkhagowad o ginawa ago so waraan ‫ال ُْمنْ َكر‬ ُ ُ ‫ ال َْم ْج ُه‬:‫ور‬ so di masasarino; so di makikilala ‫ول‬ ُ ‫ال َْمنْ ُك‬ so kapasang a akal ‫الد َهاءُ َوالْ ِف ْطنَ ِة‬ َ :‫النُ ْك ُر‬ mama a mapasang a baraakal ‫ َدا ٍه ف َِطن‬:‫َر ُجل ن ُ ْكر‬ so piyakasisingay a ipkhagowad

‫ ا َأل ْم ُر ال ُْمنْ َك ُر‬:‫النُ ْك ُر‬ so ikagogowad a piyakasisingay ‫ ال ُْمنْ َكر‬:‫اء‬ ُ ‫النَ ْك َر‬ ُ so kasangka; so kadapay ‫ود‬ ُ ‫ ال ُْج ُح‬:‫النُ ْك َرا ُن‬ so di makikilala; so ngaran a di mattndo’ a sopaka o ngaran a mattndo ko ilmo a ‫النَ ِكرة‬ َ so piyakasisingay

Nahu

‫ ا ِإلن ْ َكار‬:‫النَ ِك ُير‬ ِ ‫الر‬ so siksa a phakarasng ‫اد َع ُة‬ ُ :‫النَ ِك ُير‬ َ ‫العقُوب َ ُة‬ btad a margn ‫ب‬ َ :‫أَ ْمر ن َ ِك ُير‬ َ ‫ص ُع‬ ُ ‫ن َ َك َف يَنْ ُك‬ somiyangka ‫ف ن َ ْكفًا‬ َ siyangka iyan so shayi sa kapmaratabat ‫ ِا ْمتَنَ َع أَن َ َف ًة‬:‫الشي ِء‬ ْ َ ‫نَك َف َع ِن‬ miyasogat a sakit a nukaf ‫صاب َ ُه َمرض ِفي ن َ َك َفتَي ِه‬ َ َ‫أ‬:‫ن ُ ِك َف يَنْ ُك ُف ن ُ َكافًا‬ ْ َ so kasangka; so kadapay

285

ٍ ْ‫ُعن‬ piphasonga iyan sa katharo a ‫ف‬

‫ َع َاو َد ُه ِإيَ ُاه ِفي‬:‫نَا َك َف ُه الْ َك َال َم‬ mabasng

‫ أَن َ َف‬:‫ … َو َعنْ ُه‬, ‫الش ْي ِء‬ َ ‫ِا ْستَنْ َك َف ِم َن‬ so ‫يها‬ ُ ‫النُ َك‬ َ ‫ ِالْ ِت َهاب ُم ْع ٍد بِالْ ُغ َد ِة النَ ْك ِفيَ ِة َم ْص ُحوب بِ ُح َمى َسبَبُ َها فَيْ ُروس َم َع تَ َو ُر ٍم ِف‬:‫اف أَ ِو ال ُْح َمى النَ ْك ِفيَ ُة‬ siyangka iyan so sahyi sa kapmaratabat‫امتَنَ َع‬ ْ ‫َو‬

sakit a nukaf na skaniyan so kalbag a khaadn ko tampat o tba a nukaf ko lawas a masasareta a sakit a mayaw a aya sabap iyan na virus a sakit

‫ن َ َما يَنْ ُمو ن َ َماءً َون ُ ُم َوا‬

miyozor; mitho’

‫اد َو َكثُ َر‬ َ ‫ن َ َما‬ َ ‫ َز‬:‫الش ْي ُء‬ piyanothol iyan so thotol sa inilapoy niyan sa ‫ال ِح‬ َ ‫ص‬ َ ‫ن َ َما ال َْح ِد‬ ْ ‫ أَ ْسنَ َدهُ َون َ َق َل ُه َع َلى َو ْج ِه اْ ِإل‬:‫يث‬ mitho; so shayi; mindakl so shayi

pantag sa kapamasad sa rido’ sa mapiya

lomiyangkap; miyabasisa; ً‫ن َ َماء‬ miyabagombar so thotol sa lomiyangkap; miyabasisa so thotol ‫اع‬ َ ‫َش‬

‫ن َ َمى يَنْ ِمي‬

:‫يث‬ ُ ‫ن َ َمى ال َْح ِد‬

inibangnsa niyan si polan ki polan ‫ِإلَي ِه‬

ْ ‫ ن َ َسبَ ُه‬:‫ن َ َمى فُ َالنًا ِإلَى فُ َال ٍن‬ َ piyakatho iyan so shayi; ‫ َج َع َل ُه نَا ِميا‬:َ‫الشيء‬ ً ْ َ ‫أن ْ َمى‬ piyakandakl iyan so shayi

miyangnsa sangkai; ‫ب‬ َ ‫ِانْتَس‬

َ

:‫ِانْتَ َمى ِإلَى َك َذا‬

tomiyaalok sangkai

miyakarayag; miyokit; somiyoson ‫جا‬ ً ‫ن َ ْه‬

‫ن َ َه َج يَنْ َه ُج‬ َ ‫ن َ َه َج‬ miyakarayag so okit; ‫استَبا َن‬ ُ ‫الط ِر‬ َ ْ ‫ َو َض َح َو‬:‫يق‬ miyakarayag so lalan

kidg iyan so lalan; miokit ko lalan ‫س َل َك ُه‬ َ

َ ‫ن َ َه َج‬ :‫يق‬ َ ‫الط ِر‬

ْ ‫ َس َل َك‬:‫ن َ َه َج ن َ ْه َج فُ َال ٍن‬ َ ‫ن َ َه َج‬ rininayag iyan so okit ‫ بَينَ ُه‬:‫يق‬ َ َ ‫الط ِر‬ َ ِ miyananggisa ko kiyadokawi ron‫ْحر َك ِة‬ َ َ ‫تَتَاب َ َع نَف ُْس ُه ِم َن اْ ِإل ْعيَاء أ ِو ال‬:‫ن َ ِه َج يَنْ َه ُج ن َ َه ًجا‬ piyakapananggisa ‫ج‬ َ ‫أَتْ َعبَ ُه َحتَى ن َ ِه‬:‫أَن ْ َه َج ال َْع َملُ فُ َالنًا‬ tiyondog iyan so okit i polan ‫َمس َل َك ُه‬

o galbk si polan

piyakarinayag iyan so okit; ‫س َل َك ُه‬ َ ‫َو‬

َ ‫ِانْتَ َه َج‬ ‫ ِا ْستَبَان َ ُه‬:‫يق‬ َ ‫الط ِر‬ kidg iyan so lalan

ْ ‫ َس َل َك‬:‫ِا ْستَنْ َه َج َس ِبيلَ فُ َال ٍن‬ َ :‫اج‬ ِ ‫يق ال َْو‬ so sosonan; so lalan a marayag ‫ح‬ ُ ‫الط ِر‬ ُ ‫اض‬ ُ ‫ال ِْمنْ َه‬ so plano a itotolad a pagokitan ‫وم ُة‬ َ ‫ الْخُ َط ُة ال َْم ْر ُس‬:‫اج‬ ُ ‫ال ِْمنْ َه‬

inokitan iyan so okit i polan ‫َمسلَ َك ُه‬

286

ِ ‫اج‬ ‫اس ِة‬ ُ ‫ِمنْ َه‬ َ ‫الد َر‬ ِ َ‫يم (ج) َمن‬ so sosonan a pagokitan ko ‫اهج‬ ِ ‫اج التَ ْع ِل‬ ُ ‫ِمنْ َه‬

so sosonan a pagokitan ko kapaganad sa katao

kapangndao

ِ َ‫َمن‬ so sosonan a pagokitan ‫اهج‬

)‫اج (ج‬ ُ ‫ ال ِْمنْ َه‬:‫ال ِْمنْ َه ُج‬ َ :‫النَ ْه ُج‬ so lalan a matitho ‫يم‬ ُ ‫الط ِر‬ ُ ‫يق ال ُْم ْستَ ِق‬

ُ ُ‫ال يَن‬ َ َ‫ن‬ ‫ول ن َ ْو ًال‬ َ َ‫ن‬ miyaparoli niyan so shayi ‫صلَ َع َلي ِه‬ َ ‫ال‬ َ ‫ َح‬:‫الش ْي َء‬ ْ َ َ ‫أَن‬ piyakiparoli niyan ki polan so shayi; inibgay niyan ki polan so ُ‫اه ِإيَاه‬ َ ‫ال‬ ُ ‫ أَ ْع َط‬:‫الش ْي َء فُ َالنًا‬ ً ‫َون َ َوا‬ miyaroli ‫ال‬

shayi

َ ‫ن َ َاولَ ُه‬ َ‫الش ْيء‬ َ ‫ أَ ْع َطى النَ َو‬:‫ن َ َو َل‬ migay sa bayad odi na tndan‫ال‬ َ َ ‫ أَ َخ َذ ُه َوتَ َع‬:‫الشي َء‬ kiyawa iyan so shayi sa piyaroli niyan ُ‫اطاه‬ ْ َ ‫تَنَ َاول‬ so mapaparoli a makokowa ‫او ُل‬ َ َ‫ال ُْمتَن‬ ُ ‫ال ِْمنْ َو‬ so kasangkapan a iphagaol ‫ال‬ ُ ‫ال ِْمنْ َو‬ so okit a pzosonn o khirk on ‫وب‬ ُ ‫ النَ َس ُق َواْ ُأل ْس ُل‬:‫ال‬ inidawag iyan on so shayi sa kiyawa iyan

ِ ‫َو‬ siran na matatago sa okit a satiman ‫اح ٍد‬

ٍ ‫ُه ْم َع َلى ِمنْ َو‬ ‫ال‬ ُ ‫النَ َو‬ so pammgayan ‫اء‬ ُ ‫ ال َْع َط‬:‫ال‬ so apin o padaw ago so sokay niyan‫ ُج ْعلُ الس ِفينَ ِة َوأَ ْجر َها‬:‫النَ ْو ُل‬ َ ُ

ُ َ‫ال يَن‬ َ َ‫ن‬ ْ ‫ال‬ َ miyakowa niyan so shayi; miyaparoli niyan so shayi‫ أَ ْد َر َك ُه َوب َ َل َغ ُه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫نَال‬ َ َ‫ن‬ pindaoraan iyan si polan; ‫سب ُه َو َوق ََع ِفي ِه‬ َ َ :‫ال ِم ْن فُ َال ٍن‬ miyaroli ‫ال‬ ً ‫نَي‬

pimbabasaan iyan sa marata si polan

minisampay so shayi ki polan ‫ِإلَي ِه‬

َ َ‫ن‬ َ‫صل‬ َ ‫ال‬ َ ‫ َو‬:‫الش ْي ُء فُ َالنًا‬ َ َ ‫أَن‬ pipharo niyan ki polan a maparoli niyan ‫ َم َكنَ ُه ِم ْن ن َي ِل ِه‬:‫النًا‬ َ ُ‫ال ف‬ ْ ْ

ُ َ‫ َما يُن‬: ُ‫النَا ِئل‬ ‫ال َو‬ so kaginawa mammgay; so kambaramora ‫ود‬ ُ ‫ ال ُْج‬: ُ‫النَا ِئل‬ so pammgayan ‫ ال َْع ِطي ُة‬: ُ‫النَا ِئل‬ َ ُ ‫ي ُ ْد َر‬ so pkhaparoli ‫ك‬

so lawasa ig a Nayl sa Misir; so kapakaparoli sa nganin

‫هـ‬ 287

ُ‫النَيْل‬

somiyold; somiyook ‫َه ْدفًا‬

‫َه َد َف ي َ ْه ُد ُف‬ somiyold on َ‫خل‬ َ ‫ َد‬:‫َه َد َف ِإلَيْ ِه‬ mararani limapolo ragon ‫َارب َ َها‬ َ ‫َه َد َف فُ َالن ِل ْلخَ ْم ِس‬ َ ‫ ق‬:‫ين‬ a omor i polan

miyantak; somiyangor; miphantas;‫َه ْدفًا‬

‫َه َد َف ي َ ْه ِد ُف‬

mithindo’

biyantak iyan so shayi; ‫ع‬ َ ‫َه َد َف ِإلَى ا‬ َ ‫ ق ََص َد َوأَ ْس َر‬:‫لش ْي َء‬ inantapan iyan so shayi

‫ َج َع َل ُه َه َدفًا‬:‫َه َد َف ِإلَى اْ َأل ْم ِر‬ phirinayagan iyan so btad;‫ض‬ َ ‫ تَ َع َر‬:‫ِا ْستَ ْه َد َف ِل َأل ْم ِر‬

biyantak iyan so btad ‫لَ ُه‬

pimbinntayan iyan so btad

ِ ‫ال َْه‬ so makababantak; so maantap ‫ف‬ ُ ‫اد‬ so taw a mathindo’ a pkhasogat iyan ‫اف‬ ُ ‫ال َْه َد‬ so giiphantasan

ِ so nganin a giithindoan ko kasogata on; so giiphantasan i ‫ام‬ ُ ‫الس َه‬

‫ض تُ َو َج ُه ِإلَيْ ِه‬ ُ ‫ الْ َغ ْر‬:‫ال َْه َدف‬ kasogata on

so antap a ron pphakasolda‫ ال َْمر َمى ِفي ُكر ِة الْ َق َد ِم‬:‫ف‬ ُ ‫ال َْه َد‬ َ ْ so bola ko giiron kazipaa o manga barasola miyakanayo so pangn’ngkn ‫َهنْئًا‬ miyakapiya so pangn’ngkn ‫لَ ُه‬

ُ‫َهنَأَ ي َ ْهنَأ‬

َ َ‫َهنَأ‬ ‫ َساغَ َول ََذ‬:‫الط َع ُام‬

a ragiray sa bakrng

‫ َس َر ُه‬:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫َهنَأَ ُه‬ mimbaloy a mapiya a mnpnk sa dila ً‫ئ ي َ ْهنَأُ َهنَأ‬ َ ‫َه ِن‬

inipakapiya a ginawa niyan so shayi ‫َوأَ ْمتَ َع ُه‬

َ ‫َه ِن َئ لَ ُه‬ َ‫ َساغ‬:‫الط َع ُام‬ َ ‫َه ِن َئ ِم َن‬ kiyatiyokopan ko pangn’ngkn ‫ش ِب َع‬ َ :‫الط َع ِام‬

miyakapiya on i taam so pangn’ngkn ‫َول ََذ‬

sa miyaosog on

‫ فَ ِر َح‬:‫الش ْي ِء‬ َ ِ‫َه ِن َئ ب‬ mimbaloy a mapiya a manayo ً‫َهنُ َؤ ي َ ْهنُ ُؤ َهنَاءَة‬ miyakapiya so shayi sa phakalilang ‫سر َوأَ ْمتَ َع‬ َ ‫َهنُ َؤ‬ َ َ :‫الش ْي ُء‬ shayi a mapiya a manayo’ ‫َه ِنئ‬ َ ْ‫َهنَأَ فُ َالنًا بِا‬ simang iyan si polan ko btad‫أل ْم ِر‬ inikasonor iyan so shayi

siyawitan iyan so shayi ‫بِ ِه‬

288

‫ تَ َمتَ َع‬:‫لش ْي َء‬ َ ‫تَ َهنَأَ ا‬

ُ ُ :ُ‫ال َْهنَاء‬ so ragiray ko bakrng sasbap ko ‫ السا ِئ ُغ‬:‫ئ‬ َ ُ ‫ال َْه ِن‬

so kasosonor a kapipiya ginawa‫ور‬ ُ ‫السر‬

kapiya niyan i taam

miniponsad; miyaolog ‫ُه ِويَا‬ miyaolog so shayi sa

‫َه َوى ي َ ْه ِوي‬

َ‫ َسق ََط ِم ْن ُع ُل ٍو ِإلَى أَ ْسفَل‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫َه َوى‬ landng a madalm

miyabaya; miyangabaya’‫َه ًوى‬

‫َه ِو َي ي َ ْه َوى‬

‫ أَ َحبَ ُه‬:‫َه ِو َي فُ َالن فُ َالنًا‬ mama a pphangabaya’ ‫َه ٍو‬ babay a pphangabaya’ ‫َه ِويَة‬ َ ِ ِِ kiyawa i polan so shayi ‫ َم َد َها‬:‫لشي ِء‬ ْ َ ‫أ ْه َوى فُ َالن بِيَده ل‬ َ piyozang iyan so shayi sa inolog iyan ُ‫ أَلْقَاه‬:‫الشي َء‬ ْ َ ‫أ ْه َوى‬ kiyabayaan iyan si polan ‫النًا‬ َ ُ‫َه َاوى ف‬ piyakarnggayan iyan so darpa sa tiyagoan iyan sa ‫خلَ ِإلَي ِه ال َْه َواءَ النَ ِقي‬ َ ‫ أَ ْد‬:‫َه َوى ال َْم َكا َن‬ ْ َ kiyabayaan i polan si polan

sagozob a ndo’

miyadozo so pagtaw sa miyaroro siran ‫الْق َْو ُم‬

‫تَ َه َاوى‬ miyabngang o shayi si polan sa inikalalong iyanُ‫ش َغلَ َه َواه‬ َ ‫ أَ ْع َجبَ ُه َو‬:‫الش ْيءُ فُ َالنًا‬ َ ‫ِا ْستَ ْه َوى‬ so taw a adn a mattndo a galbk a pkhababayaan iyan a giiniyan on ‫ال َْها ِوي (ج) ُه َواة‬ kanggolaolaa lalayon

so landng o Jahannam ‫َج َهنَ ُم‬

:‫ال َْها ِويَ ُة‬

so baya a ginawa so kabaya ko kapamagidaan

‫ال َْه َوى‬

‫ الْ ِع ْش ُق‬:‫ال َْه َوى‬ so ndo’ ُ‫ال َْه َواء‬

ُ‫ الْفَا ِرغ‬:‫ال َْه َو ُاء‬ so antina a pphakatindgn ko boongan o ‫ال َْه َوا ِئي‬ ُ so awasawas a da’ a tago iyan

walay ka an makaliwanag so mantabla o television ago an makaliwanag so sowara o radio

so kapkhababayai ko isa a mattndo a galbk o taw (hobby)‫الْ ِه َواي َ ُة‬

‫و‬ 289

‫َو ِث َق ي َ ِث ُق ِث َق ًة َو َم ْو ِثقًا َو ُوثُوقًا‬ siyarigan iyan si polan ‫ ِائْتَ َمنَ ُه‬:‫ال ٍن‬ َ ‫َو ِث َق بِ ُف‬

somiyarig; miyatkhs; ‫َو َوث َاقَ ًة‬

siyarigan iyan ‫بِ ِه‬

‫َواث ََق‬ kasasarigan a skaniyan na bnar ‫َم ْوثُوق ِب ِه‬ miyakabagr; miyakapnd sa mabagr ‫ِوث َاقَ ًة‬

‫َوث َُق ي َ ْوث ُُق‬ ‫ار ُم ْح َك ًما‬ َ ‫َوث َُق‬ َ ‫ قَ ِو َي َوثَبَ َت َو‬:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫ص‬ mimbaloy a mabagr a mabkn‫َو ِثيق (ج) ِوث َاق‬ piyatong iyan so biyag ko patonga‫ش َد ُه ِفي ِه‬ َ : ِ‫أَ ْوث ََق ا َأل ِس َير ِفي الْ ِوثَاق‬ thikhs iyan so kapasadan ‫ح َك َم ُه‬ ْ َ‫ أ‬:‫أَ ْوث ََق ال َْع ْه َد‬ sa gitas iyan ago ginikb iyan

iniphasada iyan si polan ‫َعا َه َد ُه‬

:‫َواث ََق فُ َالنًا‬

َ ‫ ق‬:‫َوث ََق فُ َالنًا‬ ‫َال ِفي ِه أَن َ ُه ِثقَة‬ tikhs iyan so btad ‫ح َك َم ُه‬ ْ َ‫ أ‬:‫َوث ََق اْ َأل ْم َر‬

pitharo iyan a skaniyan na kasasarigan

tiyangkd iyan so kapasadan sa biyagr iyan ‫ال َْع ْق َد‬

‫َوث ََق‬ ِ so sarig ‫الث َق ُة‬

:‫ال َْم ْو ِث ُق‬ so kapasadan ‫ ال َْع ْه ُد‬: ُ‫ال ِْميثَاق‬ so kapasadan ‫ال َْع ْه ُد‬

ُ‫ال ِْوثَاق‬ ‫الو ِثي َق ُة (ج) َوثَا ِئق‬ َ

so patong; so sangkali so kasoratan a kapasadan

‫َو َج َز يَجِ ُز َو ْج َزا َو ُو ُجو ًزا‬ piyakakmpt iyan so katharo;‫َصر ُه َوق ََل َل ُه‬ َ َ ‫ ق‬:‫َو َج َز الْ َك َال َم‬ komimpt; miyakapontok

piyakababa iyan so katharo’

makmpt; mababa’; mapontok ‫َواجِ ز‬

ً‫َو ُج َز ي َ ْو ُج ُز َو ْج ًزا َو ِو َجا َزة‬ َ ‫ ق َُص َر َوق‬:‫َو ُج َز الْ َك َال ُم‬ miyakakmpt so katharo’ ‫َل‬

miyakakmpt; miyakababa’

‫َوجِ يز‬ piyakakmpt iyan so katharo iyan ُ‫صره‬ ْ ‫ ق ََل َل ُه َو‬:‫أَ ْو َج َز َك َال َم ُه‬ َ َ َ‫اخت‬ ِ ‫ ِانْف ََر َد بِنَف‬:ً‫َو َح َد ي َ ِح ُد ِح َدةً َو َو ْح َدة‬ mimbothong; miyatibayo; ‫ْس ِه‬ biyothong iyan so shayi; inisa ُ‫ أَفْر َده‬:‫ح ًدا‬ َ ‫َو َح َد‬ ْ ‫الش ْي َء َو‬ َ makmpt; mapontok

290

niyan so shayi

‫ ب َ ِق َي‬:ً‫ودة‬ َ ‫َو ُح َد ي َ ْو ُح ُد َو َحا َدةً َو ُو ُح‬ ِ ‫ َولَ َد ْت َو‬:ُ‫أَ ْو َح َد ِت ال َْم ْرأَة‬ mimbothong so babay sa mimbawata sa sasakataw na da dn ‫اح ًدا‬ mimbothong; miyatibayo; ‫ُم ْفر ًدا‬

َ

karthoni

biyothong iyan so shayi; tinibayo niyan so shayi; biyaloy niyan so

‫ أَف َْر َد ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫أَ ْو َح َد‬

shayi sa sasatiman

ُ‫ تَ َر ُكوهُ َو ْح َده‬:‫اس فُ َالنًا‬ ُ َ‫أَ ْو َح َد الن‬ piyakaisaisa niyan so Allāh sa da niyan ‫حان َ ُه‬ َ ْ‫َو َح َد اهللَ ُسب‬

initawg o manga taw si polan sa da dn a pd iyan

sakoton sa salakaw ron

ِ ‫َو‬ inisaisa niyan so shayi sa‫اح ًدا‬

‫ َج َع َل ُه‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫َو َح َد‬ biyothong iyan

ِ ‫ار ْت َشيْئًا َو‬ ‫اح ًدا‬ َ :ُ‫ِاتَ َح َد ِت اْ َأل ْشيَاء‬ َ ‫ص‬ mimbisa sa pamikiran ‫ تَفَر َد بِ ِه‬:‫ح َد بِرأْ ِي ِه‬ َ َ َ ‫تَ َو‬ so isaisa a bothong ‫ح ُد‬ َ ‫اْ َأل ْو‬ َ si polan na bothong o masa ‫ال ن َ ِظير لَ ُه‬ َ َ :‫فُ َالن أ ْو َح ُد َز َمانِ ِه‬

mithiman so manga shaya

niyan sa da dn a saginda niyan ko kapasang

kna o ba sakn sa ‫بِ ِه‬

‫ص‬ ُ ‫ َال أَ ُخ‬:‫َول َْس ُت ِفي َه َذا اْ َأل ْم ِر بِأَ ْو َح َد‬ btadai na ba sakn bo’

‫التَ ْو ِحي ُد‬ so kisisibay a da a pd iyan; skaniyan bo’ ُ‫ال ِْح َدة‬ ِ ‫ال َْو‬ so isa; so thitibayo; ‫اح ُد‬

so kapakaisaisa a ko Allāh; so kapakaisaisa

si polan na bothong o masa niyan, sa da a saginda

ِ ‫فُ َالن َو‬ ‫ َال َم ِثيلَ َل ُه َو َال ن َ ِظ َير‬:‫اح ُد َد ْه ِر ِه‬ niyan ago da a iring iyan

‫الو ْح َدانِيَ ُة‬ َ so kaisaisa ُ‫ح َدة‬ ْ ‫الو‬ َ so kapakaisaisa a ko pirak ko isa ka pndato’ ‫ح َدةُ النَق ِْد‬ ْ ‫َو‬ ِ ‫ ال ُْمنْ َف ِر ُد ِبنَف‬:‫الو ِحي ُد‬ so tibayo; so mbobothong; so thatawarang ‫ْس ِه‬ َ so kayisaisa o Allāh; so katitibayo; so kabobothong

miyagak; miyodas; ‫َو ْد ًعا‬

‫َو َد َع ي َ َد ُع‬ inawaan iyan so shayi; inibagak iyan so shayi ‫ تَر َك ُه‬:‫الشي َء‬ َ ْ َ ‫َو َد َع‬ miyakaintad ago miyakananaw‫استَقَر‬ َ ْ ‫ َس َك َن َو‬:‫َو ُد َع ي َ ْو ُد ُع َد َع ًة َو َو َدا َع ًة‬ َ :‫َو ُد َع‬

miyakadaya sa kakawasaan ‫تَرفَ َه‬

291

‫َو ِديع‬ َ ‫أَ ْو َد َع فُ َالنًا‬ َ‫الش ْيء‬

makadadaya a kaloloagan initadin iyan ki polan so shayi

‫ادن َ ُه‬ َ ‫ َسال ََم ُه َو َه‬:‫اد َع فُ َالن فُ َالنًا‬ َ ‫َو‬ inidolog o manga taw so ‫ين لَ ُه َد َع ًة‬ َ ‫ َحيَ ْو ُه َسا َع َة ِف َرا ِق ِه ل َُه ْم ُمتَ َم ِن‬:‫اس ال ُْم َسا ِف َر‬ ُ َ‫َو َد َع الن‬

iniphasada i polan si polan sa da dn a karido iran

phlayalayag sa inipamangni ran sa kapakaslang sa mapiya

miyamagompiyai so pagtaw sa mindodologa ‫ضا‬ ً ‫ب َ ْع‬

‫ تَ َصال َُحوا َو َو َد َع ب َ ْع ُض ُه ْم‬:‫اد َع الق َْو ُم‬ َ ‫تَ َو‬ siran sa mapiya ko kiyanggaganata iran

tomiyadin si polan sa tadin ‫يع ًة‬ َ ‫َو ِد‬

‫ِا ْستَ ْو َد َع فُ َالن‬ so kapakadkhaa ko gomagalbk ko ‫اش‬ ِ ‫ ِإ ْعف َُاء ال ُْم َو َظ ِف ِم َن ال َْع َم ِل قَبْلَ ِس ِن ال َْم َع‬:‫اع‬ ُ ‫ا ِال ْس ِتي َد‬

galbk iyan ko da niyan pn kapakagnk nggalbk ko omor a mattndo’ ogaid na pkhakowa niyan so pagpr iyan a ipmbgay ron o parinta so katagoa ko tamok a phoon sa liyo o

‫ َو ْض ُع الْبَ َضا ِئ ِع ال ُْم ْستَ ْو َر َد ِة ِفي َمخَ ا ِز ِن ال َْج َما ِر ِك‬:‫اع‬ ُ ‫ا ِإلي َد‬

parinta ko pondowan o jumruk (costum) sabap ko kathndoa ko bayad iyan ko kizoldn on ko ingd

‫ال ُْم ْستَ ْو َد ُع‬ so kaodas; so kadolog ‫س َف ِر ِه‬ ُ ‫الو َد‬ َ َ ‫ تَ ِحيَ ُة ال ُْم َسا ِف ِر ِعنْ َد‬:‫اع‬ so pondowa a pthagoan ko nganin

ko taw a mlalakaw

so darpa sa Madīnah a ipndolog ‫َم َك َة‬

‫ َم ْو ِضع بِال َْم ِدينَ ِة َكا َن يُ َو َد ُع ِفي ِه َم ْن يُ َسا ِف ُر ِإلَى‬:‫اع‬ ِ ‫الو َد‬ َ ‫ثَ ِنيَ ُة‬ on so taw a thebng sa Makkah

ِ ‫يق ال َْه‬ ‫اد ُئ ال ُْم ْط َم ِئ ُن‬ ُ ‫الر ِق‬ َ َ :‫الو ِد ُيع‬ so tadin; so insana ‫يع ُة (ج) َو َدا ِئع‬ َ ‫الو ِد‬ َ miyagolit ‫س ِم َن‬ َ :‫َو ِد َك ي َ ْو َد ُك َو َد ًكا‬

so maintad a magigimk

kaolit ‫َو ِدك‬

‫ َس ِم َن‬:‫َو ُد َك ي َ ْو ُد ُك َو َدا َك ًة‬ magoolit ‫َو ِديك‬ َ ‫الد َس ُم أَ ْو َد َس ُم‬ so sibo’ o sapo’ ‫ج ِمنْ ُه‬ َ :‫الو ْد ُك‬ ُ ‫الل ْح ِم َو ُد ْهنُ ُه ال َِذي يُ ْستَخْ َر‬ َ miyawid sa awid a mapnd a ‫شيا ِء ال ُْمثْ ِق َل ِة‬ َ ْ ‫ َح َملَ َما يُثْ ِقلُ َظ ْه َرهُ ِم َن اْ َأل‬:ً‫َو َز َر ي َ ِز ُر َو ْز ًرا َو َو َز َرة‬ mimbaloy a kaolit

mibabakokoong on sa likod

292

mindosa ‫أ َ ِث َم‬

:‫َو َز َر‬

baradosa

‫َوا ِزر‬

‫ ُر ِم َي‬:‫ُو ِز َر يُو َز ُر ِو ْز ًرا‬ ttmpowan ‫َم ْو ُزور‬ َ ْ‫َوا َز َر ُه َع َلى ا‬ siyorog iyan ko btad sa ُ‫ أَ َعان َ ُه َوق ََواه‬:‫أل ْم ِر‬

timpowan sa marata a dosa‫بِ ِو ْز ٍر‬

tiyabangan iyan on

mimbaradosa ‫ب‬ َ َ ‫أَذْ ن‬

:‫ِاتَ َز َر‬ mizalindang َ‫س ال ِْو ْز َرة‬ َ ‫ لَ ِب‬:‫ِاتَ َز َر‬ َ :‫تَ َو َز َر لَ ُه‬ َ ‫ص‬ ً ‫ار‬ a wazir iyan ‫ َج َع َل ُه لَ ُه َو ِزيرا‬:‫ستَ ْو َز َر ُه‬ ْ ‫ِا‬ ً

mimbaloy a wazir iyan a odasa iyan‫َو ِزيرا‬ biyaloy niyan on

(ogopa yan)

‫الو ِزي ِر‬ ِ َ ‫الو َز‬ َ ‫ َمنْ ِص ُب‬:ُ‫ارة‬ so pangadapan a sasoko ko parinta a so ُ‫الو َز َراة‬ َ so kadato a kawawziri

komikibir on na pthawagen a wazīr

ُ‫ ال ِْح ْملُ الثَ ِقيل‬:‫الو ْز ُر‬ ِ َ :‫الو ْز ُر‬ so dosa ‫ب‬ ِ ُ ْ ‫الذن‬ inibtad o kambonoay so manga‫ار َها‬ َ ‫َو َض َع ِت ال َْح ْر ُب أَ ْو َز‬ so awid a mapnd

ppnd iyan, maana a miyada so giikathidawa

ُ‫ الْم ْل َجأ‬:‫الو َز ُر‬ َ َ ِ ِ so nditarn a salindang ‫صغير‬ ِ َ ‫ ك َساء‬:ُ‫الو ْز َرة‬ so wazīr a odasa o dato ‫الو ِزير‬ َ tominimbang; ‫َو َز َن ي َ ِز ُن َو ْزنًا‬

so apasa’ so lindonga’‫ص ُم‬ َ َ‫َوال ُْم ْعت‬

:‫الش ْي ُء‬ َ ‫َو َز َن‬ tominimbang so kapnd ‫ َكا َن بِ َو ْزنِ ِه‬:‫الشي ُء ِد ْر َه ًما‬ ْ َ ‫َو َز َن‬

tominimbang so shayi sa miyakapnd ‫ح‬ َ ‫َر َج‬

o shayi sa timbang a dirham

‫ ق ََد َر ُه بِال ِْمي َز ِان‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫َو َز َن‬ ‫ َرف ََع ُه ِبيَ ِد ِه ِليَ ْع ِر َف ِث َق َل ُه َو ِخ َفتَ ُه‬:‫َو َزن َ ُه‬

tinimbang iyan so shayi tinimbang iyan sa iniporo iyan ka an iyan katokawi i

kapnd iyan

diniyangka iyan; timbo iyan so diyangka iyan ُ‫ق ََد َره‬ miphnd; kiyatagoan sa kapnd

َ‫ ثَ ُقل‬:‫َو ُز َن ي َ ْو ُز ُن َو َزان َ ًة‬

mapnd; adn a timbang iyan piyakathimbanga iyan so dowa a shayi sa piyakandayaga iyan so pnd ‫الشيئَي ِن‬ َ

ْ ْ

293

:‫َو َزن َ ُه‬ ‫َو ِزين‬

‫َوا َز َن بَيْ َن‬

iran

tinimbang o shayi so kapnd o salakaw ron sa ‫ال َْو ْز ِن‬

‫ادلَ ُه ِفي‬ َ ُ‫الش ْيء‬ َ ‫َوا َز َن‬ َ ‫ َس َاو ُاه َو َع‬:‫الش ْي َء‬ diyatar iyan

mithimbang so roran ko mbala a ‫الداب َ ِة‬ َ

‫ِاتَ َز َن ال ِْح ْملُ َع َلى‬

takilidan o koda

si polan na thatangka ko ‫ُم ْعتَ ِدل‬ mithimbang so dowa a ‫ال َْو ْز ِن‬

ِ ‫فُ َالن ُمتَ ِزن ِفي ُس ُل‬ :‫وك ِه‬ olaola niyan

‫ تَ َس َاويَا ِفي‬:‫الشيْئَ ِان‬ َ ‫ِاتَ َز َن‬ shayi sa kapnd

so kathitimbang o kapnd o shayi

‫اْ ِال ِت َزا ُن‬

ِ ‫اْ ِالقْ ِت َص‬ so kapakathimbang o kakhawiyagan ‫ي‬ ُ ‫اد‬

‫التَ َوا ُز ُن‬

a galbk anan o parinta a mattndo’

‫ ال َْو ْز ُن َوالْ َق ْد ُر‬:‫الزن َ ُة‬ ِ so kapakathimbang o dowa a shayi ‫ال ُْم َوا َزن َ ُة‬ so timbangan ‫ال ِْمي َزا ُن‬

so timbang; so diyangka a kapnd

‫ َم ْن ِح ْرفَتُ ُه ال َْو ْز ُن‬:‫ال َْو َزا ُن‬ ِ ‫الش ْع ِر َع َلى تَف‬ ِ ‫يع‬ so timbang; so diyangka a ‫ح ِر ِه ال ُْمخْ تَ ِل َف ِة (ج) أَ ْو َزان‬ ِ ‫َاع‬ ُ ْ ‫يل أَب‬ ُ ‫ َوتَق ِْط‬, ‫ ال َق ْد ُر‬:‫ال َْو ْز ُن‬ so taw a paninimbang

timbang; so kapthimbanga ko bayok ko manga timabangan iyan a mattndo’

si polan na mapnd i timbang, maana a ‫َوالرأْ ِي‬

َ

‫العق ِْل‬ ُ ‫ َم ْو‬:‫فُ َالن َراجِ ُح ال َْو ْز ِن‬ َ ‫صوف بِ َر َج‬ َ ‫اح ِة‬ malantas i pikir

‫َو َس َط ي َ ِس ُط‬ ‫ار ِفي َو َس ِط ِه‬ َ ‫َو َس َط‬ َ :َ‫الش ْيء‬ َ ‫ص‬ ِ ‫َو‬ ُ ‫اس‬ lomlmbak ‫ط‬

lomimbak; miyaginontolan; ‫س ًطا‬ ْ ‫َو‬ limbakan iyan so shayi

piyagltan iyan so pagtaw sa kaontol; limbakan ‫َوال َْع ْد ِل‬

‫ تَ َو َس َط بَيْنَ ُه ْم بِال َْح ِق‬:‫َو َس َط الق َْو َم‬ iyan so pagtaw sa kaontol

‫َو ُس َط ي َ ْو ُس ُط َو َسا َط ًة‬ miniporo so pangkatan o mama ‫ح ِسيبا‬ َ : ُ‫الر ُجل‬ َ ‫ص‬ ً َ ‫ار َش ِري ًفا َو‬ َ ‫َو ُس َط‬ ِ ‫َو‬ mama a maporo i pangkatan ‫سيط‬ miphangkatan; mikhadar

ً ‫َو ِس‬ biyaloy niyan skaniyan a pagaadatan a ana pangkatan iyan; biyaloy ‫يطا‬

‫ َج َع َل ُه‬:‫َو َس َط ُه‬

niyan skaniyan a aya matatago sa pagltan o dowa makambabala

ِ ‫ال َْو َس‬ tiyago iyan skaniyan sa lmbak;‫ط‬

‫ َج َع َل ُه ِفي‬:‫َو َس َط ُه‬

tiyagoiyan skaniyan sa look

294

mithangka si polan sa mizokod sa da kowa sa ‫ئ‬ ِ ‫َوالر ِد‬

َ

‫ْلو َس َط بَيْ َن ال َْج ِي ِد‬ َ ‫ أَ َخ َذ ا‬:‫تَ َو َس َط فُ َالن‬

tanto a mapiya ago tanto a marata

ْ ‫تَ َو َس َط‬ ُ ‫اْ َأل ْو َس‬ so sokhodan ko dowa a shayi, sa di zosoramig ‫ط‬ ِ ‫ َو‬:‫اس َط ُة‬ ِ ‫الو‬ so tayothon o salay a so mala ko manga montiya iyan a sii ُ‫ال َدة‬ َ ‫اس َط ُة الْ ِق‬ َ komiyadn sa sokhodan ko lt iran ‫بَينَ ُه ْم‬

matatago sa lmbak o rantay niyan

ِ ‫الو‬ ‫الش ْي ِء‬ َ ‫صلُ بِ ِه ِإلَى‬ َ ‫ َما يُتَ َو‬:‫اس َط ُة‬ َ َ َ َ ‫الو َس‬ so kakadn sa zokodan ko let o dowa btad odi na ‫صي ِن‬ َ ْ َ ْ‫ التَ َو ُس ُط بَيْ َن أ ْم َريْ ِن أ ْو َشخ‬:‫اط ُة‬ so okit a khiokit ko shayi

taw

َ :‫ال َْو ْس ُط‬ ْ ‫الظ ْر ُف بِ َم ْعنَى‬ َ ‫س َو ْس‬ miontod ko zaronsarongan o pagtaw ‫ط الْق َْو ِم‬ َ ‫َج َل‬ so pagltan ‫ن‬ َ ‫بَي‬

so lmbak iran

ُ ‫الو َس‬ so look; so lmbak ‫ط‬ َ so lmbak; so look

‫الو ْس َطى‬ ُ

‫صبُ ُع ال ُْو ْس َطى‬ ْ ‫اْ ِإل‬ ُ ‫الو ِس‬ )‫ ال ُْمتَ َو ِس ُط بَيْ َن الْخَ ْص َميْ ِن َوال ُْمتَ َعا ِم َليْ ِن َوال ُْم ْعتَ ِد ِل بَيْ َن َشيْئَيْ ِن (ج‬:‫يط‬ َ so sokhodan ko dowa marirido a pphasad kiran; so matatago sa lmbak a di ‫س َطاء‬ َ ‫ُو‬ so kmr a lomalabaw

zosoramig

‫َو ِس َع ي َ َس ُع‬ miyakaloag so shayi ‫ق َعنْ ُه‬ َ ‫َو ِس َع‬ ْ ‫ ل َْم ي َ ِض‬:ُ‫الش ْيء‬ inangkosan o limo o Allāh a langowan a shayi ‫ش ِم َلتْ ُه‬ َ :‫َو ِس َع ْت َر ْح َم ُة اهللِ ُك َل َش ْي ٍء‬ lomiyoag; miyakaolad ‫سا َع ًة‬ َ ‫َو ُس َع ي َ ْو ُس ُع َو‬ mimbaloy a maolad so shayi ‫ق‬ َ ‫َو ُس َع‬ ْ ‫ ل َْم ي َ ِض‬:ُ‫الش ْيء‬ ِ ‫َو‬ maolad; mablang ‫سيع‬ liyoagan on o Allāh so ‫اه‬ ُ َ‫ ب َ َس َط ُه َو َكثَ َر ُه َوأَ ْغن‬:‫أَ ْو َس َع اهللُ َع َليْ ِه ِر ْزقَ ُه‬ miyangkos; rominibrang; miyamalampak ‫س َع ًة‬ َ

rizki niyan

ِ ‫َو‬ piyakablang iyan so shayi; ‫اس ًعا‬

‫صيَ َر ُه‬ َ ‫َو َس َع‬ َ :َ‫الش ْيء‬

piyakaolad iyan so shayi

َ ‫ِاتَ َس َع‬ ُ‫الش ْيء‬ gominikas so pagtaw ko ‫حوا ِفي ِه‬ ُ ‫ تَف ََس‬:‫ِاتَ َس َع الق َْو ُم ِفي ال َْم ْج ِل ِس‬ lomiyoag so shayi

darpa sa lomiyoag siran

295

ِ ‫َو‬ piyakaolad iyan so shayi, ‫اس ًعا‬

َ ‫ِا ْستَ ْو َس َع‬ ُ‫ َو َج َده‬:‫الش ْي َء‬

sa initong iyan a maloag

َ :‫الس َع ُة‬ ُ‫الطاقَ ُة َوالْق َُوة‬ َ skaniyan na madadalm sa ‫ش‬ ِ ْ‫ُه َو ِفي َس َع ٍة ِم َن ال َْعي‬ so gaga ago so bagr

kaloag a kawiyagan

‫ال ُْمتَ َس ُع‬ so kitab a pakabblangn so manga osayan iyan a tatarotopan sa manga katao ‫سو َع ُة‬ ُ ‫ال َْم ْو‬ َ ِ ‫الو‬ so makaangkos a ingaran o Allāh ‫ْحسنَى‬ َ ْ ُ ‫ ِم ْن أ ْس َما ِء اهللِ ال‬:‫اس ُع‬ َ :‫الو ْس ُع‬ so bagr ago so gaga ُ‫الطاقَ ُة َوالْق َُوة‬ ُ ِ ‫َو َس َم ي َ ِس ُم َو ْس ًما َو‬ tominiyap; tomiyoos; miyalng ‫س َم ًة‬ tiniyapan iyan so shayi ‫ال َم ٍة‬ َ ‫ َك َو ُاه فَأَث ََر ِفي ِه بِ َع‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫َو َس َم‬ initoos iyan ki polan angkai ‫ َمي َز ُه بِ ِه‬:‫النًا بِ َك َذا‬ َ ُ‫َو َس َم ف‬ َ so maloag; so kapaparo

‫ َج ُملَ َو َح ُس َن ُح ْسنًا َو ِضيئًا ثَا ِبتًا‬:‫َو ُس َم ي َ ْو ُس ُم َو َس َام ًة‬ ِ ‫َو‬ mataid (mamamaan) ‫سم‬ malano’(bababayin) ‫سام‬ َ ‫يمة (ج) ِو‬ َ ‫َو ِس‬ mithoos; kominowa ‫ف بِ َها‬ ُ ‫اصة يُ ْع َر‬ َ ‫ار ْت لَ ُه ِس َمة َخ‬ َ :‫ِاتَ َس َم‬ َ ‫ص‬

miyakataid; miyakatanos

sa toos iyan

pikhakarndm iyan so shayi ‫تَخَ ي َل ُه‬:‫ِفي ِه‬

َ

َ ‫تَ َو َس َم‬ َ‫الش ْيء‬

a matatago on; inantok iyan so shayi a matatago on

َ :‫تَ َو َس َم‬ ِ so tiyap o ‫الص َو ِر‬ ِ ‫الحيَ َوا ُن ِم ْن ُض ُر‬ ُ ‫وب‬ ْ ‫ َما ُو ِس َم بِ ِه‬:‫الس َم ُة‬ miyantok; miphiratas sa miyantok ‫س‬ َ ‫تَفَر‬

bintanga a phoon sa lowis a apoy

ِ ‫ ال َْع َال َم ُة‬:‫الس َم ُة‬ ِ ‫ال َْم ْو‬ so mosim; so masa a mattndo’ ko kapeagad o manga olanolan ago so manga ‫س ُم‬ so toos; so papata’; so tagotaw

ragon

so katitiyapan; so katotoosan

‫ ال ُْم َع َلم‬:‫وم‬ ُ ‫ال َْم ْو ُس‬

‫ال َْميْ َس ُم‬ ِ :‫ال ِْو َس ُام‬ so tiyap; so toos ‫الس َم ُة‬ so salay a tanda ko kiyapakaombaw ko isa a ‫ام‬ ُ ‫الْ ِو َِس‬ so tiyap a ipthiyap a phagiyaon sa apoy

kataw odi na galbk (medal)

so kataid; so kalano

296

ِ ‫ أَث َُر ال ُْح ْس ِن َوال َْج َم‬:‫الو َس َام ُة‬ ‫ال‬ ِ

ِ so toos; so papata’ ‫الس َم ُة‬

:‫الو ْس ُم‬ َ َ ْ‫الربِ ِيع ا‬ so paganay a oran ko olanolan‫أل َو ِل‬ َ َ ‫ َم َط ُر‬:‫الو ْس ِم ُي‬ a Rabi ul Awwal

‫ص َب ي َ ِص ُب‬ َ ‫َو‬ miyatatap so shayi ‫ت‬ َ ‫ص َب‬ َ َ‫ َد َام َوثَب‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫َو‬ ِ ‫َو‬ thatana a tatap ‫اصب‬ mithakna; mimbagr ‫صوبًا‬ ُ ‫ُو‬

gomidam sa ‫َو َج ًعا‬

‫ض َو َو َج َد‬ َ ‫ َم ِر‬:‫صبًا‬ َ ‫ص ُب َو‬ ُ ‫َو ِص َب ي َ َص ُب َوي َ ْو‬ sakit a lawas

‫َو ِصب‬ mithatap so shayi sa mithakna ‫ت‬ َ ‫ص َب‬ َ َ‫ َد َام َوثَب‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫أَ ْو‬ mizakit si polan sa sakit a lawas ‫ب‬ َ ‫أَ ْو‬ َ ‫ َو ِص‬:‫ص َب فُ َالن‬ so masakit ago so sakit ‫ض‬ ُ ‫الو ْج ُع َوال َْم َر‬ َ ‫الو‬ َ :‫ص ُب‬ َ so dokaw; so kopay; ‫صاب‬ َ ‫ور ِفي الْبَ َد ِن (ج) أَ ْو‬ َ ‫الو‬ ُ ُ‫ التَ َع ُب َوال ُفت‬:‫ص ُب‬ َ masasakit sa sakit a lawas a ikokopay

so lopay

‫صفًا َو ِص َف ًة‬ ْ ‫ص َف ي َ ِص ُف َو‬ َ ‫َو‬ iniropa niyan so shayi ‫صافَ ُه‬ َ ‫ص َف‬ َ ‫ ذَ َك َر أَ ْو‬:‫الش ْي َء‬ َ ‫َو‬ َ ‫ص َف‬ iniropa o pamomolong so bolong a tabal َ‫الد َواء‬ َ ‫يب‬ َ ‫َو‬ ُ ‫الط ِب‬ iniropa o nditarn a maines odi na ‫ب الْجِ س َم‬ ُ ‫ص َف الثَ ْو‬ َ ‫َو‬ ْ romiyopa; miropa; mimbontal

phagalong so lawas

‫صافَ ًة‬ َ ‫ص ُف َو‬ ُ ‫ص َف ي َ ْو‬ ُ ‫َو‬ mikhasad so bagowa mama ‫ن ال ِْخ ْد َم ِة‬ َ ‫ ب َ َل َغ ِس‬:‫ص َف ا ْل ُغ َال ُم‬ ُ ‫َو‬ miropa so shayi sa mimbontal ‫صوفًا‬ َ ‫ِاتَ َص َف‬ ُ ‫ار َم ْو‬ َ :‫الش ْي ُء‬ َ ‫ص‬ iniproropaan iran so shayi ‫ض‬ َ ‫اصفُوا‬ ٍ ‫ص َف ُه ب َ ْع ُض ُه ْم ِلبَ ْع‬ َ ‫ َو‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫تَ َو‬ ِ so ropaan ‫الص َف ُة‬ piyakiropa niyan so bolong َ‫الد َواء‬ َ ‫ص َف‬ َ ‫ِا ْستَ ْو‬ mikhasad; miropaan

ُ ‫ص‬ so darpa a phropaan ko bolong a ‫ف‬ َ ‫ال ُْمستَ ْو‬ ْ

pphamolongan (klinik)

so ropaan; so karopa ‫اص َف ُة‬ َ ‫ال ُْم َو‬ so paroropa ‫اف‬ ُ ‫ص‬ َ ‫ال َْو‬ so kadam; so manalagad; so somasakodo (mama)‫صفَاء‬ َ ‫ُو‬

297

ِ َ‫ الْخ‬:‫يف‬ ُ ‫الو ِص‬ )‫اد ُم (ج‬ َ

so kadam; so manalagad; so somasakodo (babay) ‫صا ِئف‬ َ ‫َو‬

ِ َ‫ الْخ‬:‫ال َْو ِصي َف ُة‬ )‫اد َم ُة (ج‬

‫َو َض َع ي َ َض ُع َو ْض ًعا َو َض َع ًة‬ َ ‫ َح‬:‫َو َض َع فُ َالن ِم ْن فُ َال ٍن‬ inibaba i polan so pangkatan i polan ‫ط ِم ْن قَ ْد ِر ِه َو َد َر َج ِت ِه‬ libatan iyan so ibabayad ‫شيئًا‬ َ ‫ نَق‬:‫َو َض َع َع ْن َم ِدي ِن ِه‬ ْ َ ‫َص ِم َما لَ ُه َع َليْ ِه‬ mitad; minibaba; mimbawata;

on o mababayad on sa liyoagan iyan

inibtad iyan so shayi sa ‫ي َ ِد ِه‬

‫ أَلْق َُاه ِم ْن‬:َ‫الش ْيء‬ َ ‫َو َض َع‬ biyokaan iyan

initpad iyan so shayi sa lopa ‫أَن ْ َزلَ ُه‬

:‫ض‬ َ ‫َو َض َع‬ ِ ‫الش ْيءَ ِإلَى اْ َأل ْر‬ tikhs iyan so shayi ko darpa ‫ أَثْبتَ ُه ِفي ِه‬:‫ان‬ َ ‫َو َض َع‬ َ ِ ‫الش ْيءَ ِفي ال َْم َك‬ iyan sa tiyatap iyan on

inantang iyan so katharo sa di bnar; piyanarangkoni iyan so ‫ختَ َل َق ُه‬ ْ ‫ِا‬

:‫َو َض َع الْ َك َال َم َو ْض ًعا‬

katharo sa kabokhag

‫ َولَ َدتْ ُه‬:‫َو َض َع ِت ال َْحا ِملُ َولَ َد َها‬ romiyondan sa waraan iyan; ‫ضا َع ًة‬ َ ‫َو ُض َع ي َ ْو ُض ُع َض َع ًة َو َو‬ miyakarondan so mama ‫ار َدنِيئًا‬ َ : ُ‫الر ُجل‬ َ ‫ص‬ َ ‫َو ُض َع‬

inikharitan o maogat so wata iyan

miyalapis so mama ‫يها‬ َ ‫ِف‬

‫ َخ ِس َر‬:‫ار ِت ِه‬ َ ‫الر ُجلُ ِفي ِت َج‬ َ ‫ُو ِض َع‬ ko dagangan iyan

‫ار ِت ِه‬ َ ‫َم ْو ُضوع ِفي ِت َج‬ minggagaan ko marata’ ‫ع‬ َ ‫أَ ْو َض َع ِفي‬ َ ‫ أَ ْس َر‬:‫الش ِر‬ miyakarondan si polan ‫يعا‬ َ :‫ِاتَ َض َع فُ َالن‬ ً ‫ار َو ِض‬ َ ‫ص‬ miyangalimbabaan si polan ‫ تَنَ َز َه َع ِن ال ِْكب ِر‬:‫الن‬ َ ُ‫اض َع ف‬ َ ‫تَ َو‬ ْ َ ْ‫تَ َوا َض َع الق َْو ُم َع َلى ا‬ miyagayon so pagtaw ko btad ‫ ِاتَ َفقُوا َع َلي ِه‬:‫أل ْم ِر‬ ْ piyangni niyan ki polan a sgdan iyan ko awid iyan ‫ض َع ُه َعنْ ُه‬ َ ‫ِا ْستَ ْو َض َع فُ َالنًا‬ َ َ‫ َسأَلَ ُه أَ ْن ي‬:‫الش ْي َء‬ malalapis ko dagangan iyan

ka an iyan mibaba; piyangni niyan ki polan a korangan iyan on so bayadan iyan ko kambayadi niyan on

‫الرف َْع ِة ِفي الْ َق ْد ِر‬ َ ِ ‫ ِخ َال ُف‬:‫الض َع ُة‬ ُ ‫ ال ِْخ َس ُة َو‬:‫الض َع ُة‬ so kaligt ago so kababa o btad ‫الل ْؤ ُم‬ َ ِ ‫ال َْم ْو‬ so darpa ‫ض ُع‬

so kababa o btad; so kapakarorondan

so bandingan a phamagosain ‫وع‬ ُ ‫ال َْم ْو ُض‬ so hadith a piyangantang a kabokhag

298

ِ ‫وع ِم َن ال َْح ِد‬ ‫ ال ُْمخْ تَ َل ُق‬:‫يث‬ ُ ‫ال َْم ْو ُض‬

‫الو ْض ُع‬ َ so mababa i pangkatan ُ‫الدنِيء‬ َ :‫يع‬ ُ ‫الو ِض‬ َ so kalapis ‫ضا ِئع‬ َ ‫ارةُ (ج) َو‬ َ ‫ الْخَ َس‬:‫الو ِض َيع ُة‬ َ domiyapo’; domiyada’; domiyasa’ ‫ئ ي َ َط ُؤ َو ْطئًا‬ َ ‫َو ِط‬ so btad o shayi a katatagoan on

‫اس َه‬ َ ‫َو ِط َئ‬ َ ‫ َد‬:‫الش ْي َء‬ pikhodaan iyan so binatang ‫ َر ِكب َها‬:‫الداب َ َة‬ َ ‫َو ِط َئ‬ َ miyakalbod; miyakananaw ً‫َو ُط َؤ ي َ ْو ُط ُؤ َو َطاءَة‬ miyakalbod so darpa َ‫س ُهل‬ َ ‫ َال َن َو‬:‫َو ُط َؤ ال َْم ْو ِض ُع‬ piyakidapoan iyan ki polan so lopa ‫ َج َع َل ُه ي َ َط ُؤ َها‬:‫ض‬ َ ‫أَ ْو َط َأ فُ َالنًا اْ َأل ْر‬ diyapoan iyan so shayi; diyasa iyan

َ ‫َو‬ ‫ َوافَ َق ُه‬:‫اطأَ فُ َالنًا اْ َأل ْم َر‬ َ piyakalbod iyan so darpa’ ‫صير ُه َو ِطيئًا‬ َ َ َ :‫َو َطأ ال َْم ْو ِض َع‬ َ piyakaoml iyan so igaan ‫ لَينَ ُه‬:‫اش‬ َ َ ‫َو َطأ ال ِف َر‬ َ ‫تَ َو‬ miyagayonayon so pagtaw ‫ تَ َوافَقُوا‬:‫اطأَ الق َْو ُم‬

inayonan iyan si polan ko btad

piyakaoml iyan so shayi sa ‫َو ِطيئًا‬

‫ َو َج َد ُه‬:َ‫الش ْيء‬ َ َ‫ِا ْستَ ْو َطأ‬

initong iyan a mananaw

so pakallbodn; so kitab o ‫ال ُْميسر‬

ُ ََ

ُ‫ ال ُْم َس َهل‬:ُ‫ال ُْم َو َطأ‬

Imām Mālik a Al Muwatta’

ِ َ‫َر ُجل ُم َو َطأُ اْ َأل ْكن‬ ‫ َك ِريم ل َِي ُن‬:‫اف‬ so pndapo a somasagad ko lopa’‫ض‬ َ ‫ارةُ يَ َط ُؤ َن ا َأل ْر‬ َ ‫ ال َْم‬:‫الو ِاطئَ ُة‬ َ so igaan a maoml ‫ئ‬ ِ ُ ‫ ال ِْم َه‬:ُ‫الو َطاء‬ ُ ‫الو ِط‬ َ ‫اد‬ so gimpis a mabasng a pankaw ُ‫الش ِدي َدة‬ َ ُ‫الض ْغ َط ُة َوا َأل ْخ َذة‬ َ :ُ‫الو ْطأَة‬ َ

mama a malbod i kapakindolona a masakaw‫ب‬ ِ ِ‫ال َْجان‬

‫ض‬ ُ ‫ ال ُْمنْخَ ِف‬:‫الو ِط ُئ‬ َ َ :‫الو ِط ُئ‬ ُ‫الس ْهل‬ َ َ ‫الليْ ُن‬

so mapapantar a mibababa’ so maoml a mananaw

miyakargn; waraan iyan so kiyapakargn ً‫ورة‬ َ ‫ُو ُع‬

‫َو ُع َر ي َ ْو ُع ُر‬ miyakargn so darpa ago miyakatgas ‫ب‬ َ :‫َو ُع َر ال َْم َكا ُن‬ َ ‫ص ُل‬ miyakargn; mimbaloy a margn ً‫ارة‬ َ ‫َو ِع َر ي َ ْو َع ُر َو َع ًرا َو َو َع‬ miyakargn so darpa sa miyakatgas ‫ب‬ َ :‫َو ِع َر ال َْم َكا ُن‬ َ ‫ص ُل‬ biyaloy niyan so darpa a ‫َو ْعرا‬

ً

299

‫ َج ْع َل ُه‬:‫َو َع َر ال َْم َكا َن‬

margn a songowan

:‫تَ َو َع َر فُ َالن‬ mirgn so darpa’ ‫ب‬ َ :‫تَ َو َع َر ال َْم َكا ُن‬ َ ُ‫صل‬ mirgn so btad ki polan ‫ تَ َعسر‬:‫ال ٍن‬ َ ُ‫تَ َو َع َر اْ َأل ْم ُر َع َلى ف‬ َ َ

mirgn si polan sa mimbaloy a mabasng‫ش َد َد‬ َ َ‫ت‬

piyakargn iyan so ‫َو ْعرا‬

ً

َ ‫ِا ْستَ ْو َع َر‬ َ ‫الط ِر‬ ُ‫ َو َج َده‬:‫يق َوال َْم َكا َن‬

lalan ago so darpa, sa initong iyan a margn

‫الص ْل ُب (ج) أَ ْو َعار‬ ُ ‫ ال َْم َكا ُن‬:‫الو ْع ُر‬ َ so darpa a margn ‫الو ْعر (ج) أَ ْو َعار‬ َ ُ َ :‫الو ِع ُر‬

so darpa a margn

mindakl; mithakar;

‫َوف ََر ي َ ِف ُر َوف ًْرا‬

‫ َكثُ َر َواتَ َس َع‬:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫َوف ََر‬ miyakasakaw ‫ َكر َم‬:‫ض ُه‬ ُ ‫َوف ََر ِع ْر‬ ُ

mindakl so shayi

ً‫َوفُ َر ي َ ْوف ُُر َوف ََارة‬ mindakl so shayi ‫ َوفَر‬:ُ‫الشيء‬ َ ‫َوف َُر‬ َ piyakandakl iyan so shayi ُ‫ َكثَره‬:َ‫الشيء‬ َ ْ َ ‫َوف ََر‬ iniyasaan iyan si polan ko ‫ َك َم َل ُه‬:‫ام ُه‬ َ ‫َوف ََر ِل ُف َال ٍن َط َع‬ mindakl; mithakar

Pangn’ngkn iyan

ُ‫ ِا ْستَ ْوفَاه‬:‫َوف ََر َع َليْ ِه َح َق ُه‬ mindakl so shayi ‫ َوفُر‬:‫الشي ُء‬ َ ْ َ ‫تَ َواف ََر‬ ُ ِ so tarotop a shayi a ndadakl ‫شي ٍء‬ ُ ‫ال َْم ْوف‬ ْ َ ‫ التَ ُام م ْن ك ِل‬:‫ُور‬ ِ ‫الو‬ so madakl ‫اس ُع‬ َ ‫ الْ َك ِث ُير‬:‫الوف ُْر‬ َ so kakawasaan ‫ الْ ِغنَى‬:‫الوفْر‬ ُ َ ُ ِ so tarotop a ndadakl ‫شي ٍء (ج) ُوفُور‬ ْ َ ‫ التَ ُام م ْن ك ِل‬:‫ال َْوف ُْر‬ so kandadakl ُ‫ الْ َكثْرة‬:ُ‫الوفْرة‬ َ َ َ ُ ْ‫ أَ ْو َما َج َاو َز َش ْح َم َة ا‬, ‫الرأْ ِس‬ so tandongan a ‫ألذُ ِن (ج) ِوفَار‬ َ :ُ‫الوف َْرة‬ َ َ ‫الش ْع ُر ال ُْم َح َم ُع َع َلى‬ initoman iyan on so kabnar iyan

makapal a bok ko olo odi na so malililay ron ko kababaan o tangila

ً ‫َوق ََر ي َ ِق ُر‬ miyabngl so tangila niyan ‫ت‬ ْ ‫ص َم‬ َ ‫ ثَ ُقلَ َس ْم ُع َها أَ ْو‬:‫َوق ََر ْت أُذُ ن ُ ُه‬ mimbngl; mikhorang so kang iyan ‫َوقْرا‬

sa di phakang

miyakaintad si polan sa miyabilangataw ‫َر ُز َن‬

300

:‫َوق ََر فُ َالن َوق ًَارا‬

:ً‫ُورة‬ َ ‫َوق ََر ِفي بَيْ ِت ِه َوق ًْرا َو ُوق‬ mithampat so shayi ko ‫ت‬ َ ‫َوق ََر‬ َ َ‫ َس َك َن ِفي ِه َوثَب‬:‫الش ْي ُء ِفي قَ ْل ِب ِه َوق ًْرا‬ domiyarkt ko walay niyan ‫لَ ِز َم ُه‬

poso iyan

biniso o Allāh so tangila niyan ‫س ْم َع َها‬ َ َ‫ أَثْ َقل‬:‫َوق ََراهللُ أُذُ ن َ ُه‬ mimbiso; mimbngl ‫َو ِقر ي َ ْوقَر َوقْرا‬ ً ُ َ mimbngl so tangila niyan ‫س ْم ُع َها‬ َ َ‫ ثَ ُقل‬:‫َو ِق َر ْت أُذُ ن ُ ُه‬ miyakaintad i parangay; ً‫َارة‬ َ ‫َوق َُر ي َ ْوق ُُر َوق ًَارا َو َوق‬ miyakaintad si polan sa miyabilangataw ‫ت‬ َ َ‫ َر ُز َن َوثَب‬:‫َوق َُر فُ َالن‬

‫َوقُور‬ piyakapndan o bayadan si polan ‫ أَثْ َق َل ُه‬:‫الن ًا‬ َ ُ‫الديْ ُن ف‬ َ ‫أَ ْوق ََر‬ sila iyan si polan ‫ج َل ُه‬ َ َ ‫ َع َظ َم ُه َوب‬:‫َوق ََر فُ َالنًا‬ mizipat sa maintad ‫َار‬ ُ ‫ ب َ َدا َع َليْ ِه ال َْوق‬:‫تَ َوق ََر‬ miyawid sa awid a mapnd ‫ال‬ ً ‫ َح َملَ ِح ْم ًال ثَ ِقي‬:‫ِا ْستَ ْوق ََر‬ so baraakal a maintad ‫ين‬ ُ ‫الر ِص‬ َ :‫ال ُْم َوق َُر‬ َ ُ‫العا ِقل‬ maintad a bilangataw

‫الر َزان َ ُة َوال ِْح ْل ُم‬ َ :‫ال َْوق َُار‬ so awid a mapnd ُ‫ ال ِْح ْملُ الثَ ِقيل‬:‫الوقْر‬ ُ ِ so bilangataw a maintad ‫الوقَا ِر‬ ُ ‫الوق‬ َ ‫ ذُ و‬:‫ُور‬ َ tomiyondog; somiyono’ ‫َولَى ي َ ِلي َولْيا‬ ً

so kananaw ago so kaintad

ُ‫ َجاءَ ب َ ْع َده‬:‫َوال َُه‬ tomiyondog; somiyalono; mikhapaar ‫َو ِلي ي َ ِلي َولْيا‬ ً َ siyono iyan ‫اء ب َ ْع َد ُه‬ َ ‫ َج‬:‫َو ِليَ ُه‬ inikhapaar iyan so shayi ‫َام ِب ِه‬ َ ‫َو ِل َي‬ َ ‫ َم َل َك أَ ْم َر ُه َوق‬:‫الش ْي َء ِوالَيَ ًة‬ pindatoan iyan so ingd ‫ط َعلَي ِه‬ ْ َ ‫ تَ َس َل‬:‫َو ِل َي الْبَلَ َد‬ piyangondatoan iyan so pagtaw ‫َام بِ ِه‬ َ ‫ َملَ َك أَ ْم َر ُه ْم َوق‬:‫َو ِل َي الق َْو َم‬ ٍ ‫َو‬ mangongondato; giimamaapaar ‫ال (ج) ُوالَة‬ piyakikhapaar iyan ki ‫ َج َع َل ُه َوا ِليا َع َلي ِه‬:‫النًا اْألمر‬ َ ُ‫أَ ْولَى ف‬ ْ ً َ tiyondog iyan; siyono iyan

polan so btad

‫صنَ َع ُه ِإلَيْ ِه‬ َ :‫أَ ْولَى فُ َالنًا َم ْع ُروفًا‬ khasokar si polan (sinta); ‫ َدنَى ِم َن ال َْم ْه َل َك ِة‬:‫ال ٍن‬ َ ‫أَ ْولَى ِل ُف‬

pinggolaolaan iyan si polan sa mapiya

301

miyalaklak si polan

‫ تَاب َ َع‬:‫َوالَى بَيْ َن اْ َأل ْم َريْ ِن‬ َ kiyabayaan iyan si polan ‫حب ُه‬ َ َ ‫ أ‬:‫َوالَى فُ َالنًا‬

piyakathondog iyan so dowa a btad

tiyabangan iyan skaniyan

‫ ن َ َص َر ُه‬:‫َواال َُه‬

‫ أَ ْدب َ َر‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫َولَى‬ tomiyalikhod si polan sa taptap dn a poro’ iyan‫الن َها ِربًا‬ َ ُ‫َولَى ف‬ tiyalikhodan iyan so shayi ‫ أَ ْدبَر َعنْ ُه َونَأَى‬:‫الشي ِء‬ َ ْ َ ‫َولَى َع ِن‬ tomiyalikhod so shayi

sa inawat iyan

‫ ِاتَ َج َه ِإلَيْ َها‬:‫َولَى الْ َق ِبي َل َة‬ piyakikhapaar iyan ‫ َج َع َل ُه َوا ِليا َع َلي ِه‬:‫أل ْمر‬ ْ ً َ َ ْ‫َولَى فُ َالنَا ا‬

inantapan iyan so isa ka loks

ki polan so btad

mizosonoay so shayi ;‫تَتَاب َ َع‬

:ُ‫الش ْيء‬ َ ‫تَ َوالَى‬

mithondotondog so shayi

‫ أَ ْدب َ َر‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫تَ َولَى‬ َ giyanatan iyan skaniyan sa inawaan iyan ‫ض َوتَر َك ُه‬ َ َ ‫ أ ْع َر‬:‫تَ َولَى َعنْ ُه‬ tiyabangan iyan si polan ‫صر ُه‬ َ َ َ ‫ ن‬:‫تَ َولَى فُ َالنًا‬ kinowa niyan skaniyan a olowan iyan ‫ ِاتَخَ َذ ُه َو ِليا‬:‫تَ َوال َُه‬ َ ِ pithandingan iyan so btad ‫َام بِه‬ َ ‫ تَق ََل َد ُه َوق‬:‫تَ َولَى اْ َأل ْم َر‬ diyaag iyan sa pindatoan iyan ‫ َظ َهر َع َلي ِه‬:‫ستَ ْولَى َع َلي ِه‬ ْ ‫ِا‬ ْ َ ْ tomiyalikhod so shayi’

‫ار ِفي ي َ ِد ِه‬ َ :‫ِا ْستَ ْولَى َع َليْ ِه‬ َ ‫ص‬ َ ‫ ا َأل َح ُق َوا‬:‫ا َألولَى‬ so taralbi; so patot ‫أل ْج َد ُر‬

minikhapaar iyan skaniyan

ُ‫ال ُْم َوا َالة‬ so kadnan ‫ب‬ ُ ‫الر‬ َ :‫ال َْم ْولَى‬

so kathabanga; so kapakathondotondog

‫الس ِي ُد‬ َ :‫ال َْم ْولَى‬ so oripn ‫ ال َْعب َد‬:‫ال َْم ْولَى‬ ْ

so olowan; so dato o oripn

so phagonot ‫التَابِ ُع‬ so madazg ko katampar ko ama; a datar o bapa ‫ال َْع ِم‬

:‫ال َْم ْولَى‬

‫يب ِم َن الْ َع َصبَ ِة َكال َْع ِم َواب ْ ِن‬ َ :‫ال َْم ْولَى‬ ُ ‫الق ِر‬ ago so thngd a mama

ُ‫ الق ََراب َ ُة َوالنُ ْص َرة‬:‫الوال َُء‬ َ so kathonganaya’; so kapaar a kadato’‫ القَراب َ ُة َوالس ْل َطا ُن‬:‫الوالَي َ ُة‬ ِ ُ َ

so kathonganaya; so kathabanga’; so kangginawai ‫حب ُة‬ َ ‫َوال َْم‬

َ

302

‫ الْ ِب َال ُد الَ ِتي يَتَ َس َل ُط َع َليْ َها ال َْوا ِلي‬:‫الوالَيَ ُة‬ ِ so phapaar ko btad ‫َام بِ ِه‬ َ ‫ ُك ُل َم ْن َو ِل َي أَ ْم ًرا أَ ْو ق‬:‫ال َْو ِل ُي‬ so tabanga’; so ginawai a pkhababayaan; so ‫يع‬ ُ ‫الص ِد‬ َ ‫ النَ ِص ُير َوال ُْم ِح ُب َو‬:‫ال َْو ِل ُي‬ ُ ‫يق َوال ُْم ِط‬ so ingd a aya ndadatoon na wali (governor)

maonotn

‫ال ُْم ْؤ ِم ُن َو ِل ُي اهللِ (ج) أَ ْو ِليَاء‬ ِ ‫ول ِإلَيْ ِه ِو َراثَ ُة ال ُْم ْل‬ ُ ‫ َم ْن تَ ُؤ‬:‫َو ِلي ال َْع ْه ِد‬ so kalowasan ko kadato a Malakiyyah (kingdom), a ‫ك‬ ُ so miyaratiyaya na dokapila o Allāh

anda i kapatay o Malik na skaniyan i phakasambi on

so phapaar ko babay ko kaphangaromaa on ‫ال َْمرأَ ِة‬

ْ ‫َو ِل ُي‬ so somisiyap ko wata a ilo ‫يم‬ ِ ‫َو ِل ُي الْيَ ِت‬ lomibod; miyaklbod ‫يَسر يَي ِسر يَسرا‬ ً ْ ُ ْ َ َ

َ‫ َس ُهل‬:‫الش ْي ُء‬ َ ‫يَ َس َر‬ miyakalbod ‫َاد‬ َ ‫ َال َن َوانْق‬:‫يَ َس َر‬ libod iyan on so btad ‫ورا‬ ً ‫ َج َع َل ُه لَ ُه َميْ ُس‬:‫ارا‬ ً ‫يَ َس َر لَ ُه ِفي اْ َأل ْم ِر يُ ْس ًرا َويَ َس‬ malbod ‫ي َ ِسر َوي َ ِسير‬ mindarmt; mirimar ko manga gasa’a rimaran‫اح‬ ِ ‫ لَ ِع َب أَ ْو َض َر َب ِبالْ ِق َد‬:‫يَ َس َر‬ lomibod ‫ي َ ِسر يَيسر يَسرا‬ ً َ ُ َْ َ mimbaloy so shayi a malbod َ‫س ُهل‬ َ ‫يَ ِس َر‬ َ :‫الش ْي ُء‬ malbod ‫ي َ ِسر َوي َ ِسير‬ miyakalbod so shayi

‫ ِا ْستَ ْغنَى‬:‫ارا َويُ ْس ًرا‬ ً ‫يَ ِس َر فُ َالن يَ َس‬ milbod ً‫ارة‬ َ ‫ي َ ُس َر يَيْ ُس ُر ي ُ ْس ًرا َوي َ َس‬ mimbaloy so shayi a malbod َ‫س ُهل‬ َ ‫يَ ُس َر‬ َ :‫الش ْي ُء‬ malbod ‫ي َ ِسير‬ kiyaloagan si polan sa mikhawasa‫ار ذَ ا يَسا ٍر‬ َ :‫أَيْ َس َر فُ َالن‬ َ ‫ص‬ َ romiyampi sa diwang ‫خ َذ ِفي جِ َه ِة الْيسا ِر‬ َ َ‫ أ‬: ‫اس َر‬ َ َ‫ي‬ ََ libodan iyan si polan ‫سا َه َل ُه َوالَيَنَ ُه‬ َ :‫اس َر ُف َالنًا‬ َ َ‫ي‬ piyakalbod iyan so shayi’‫ورا‬ َ ‫يَ َس َر‬ ً ‫ َج َع َل ُه يَ ِس ًيرا أَ ْو َميْ ُس‬:‫الش ْي َء‬ milbolbod َ‫ تَس َهل‬:‫ستَيسر‬ َ َ َ ْ ْ ‫ِا‬ mikhawasa si polan

so diwang

303

‫ ِخ َال ُف ا َأليْ َم ُن‬:‫اْ َأليْ َس ُر‬

َ ْ ُ ‫ ال َِذي يَ ْع َملُ بِيَ ِد ِه‬:‫اْ َأليْ َس ُر‬ so kawasa ‫ ذُ و الْيسا ِر َوالْ ِغنَى‬:‫وسر‬ ََ ُ ِ ‫ال ُْم‬ so kandarmt ‫ار‬ ُ ‫ ال ِق َم‬:‫ال َْميْ ِس ُر‬

so padiwangan a aya ipphangapkapt iyan na diwang ‫الْيسرى‬

َ ‫ الْ ِغنَى‬:‫ال َْميْ َس َر ُة‬ so diwang; so katampar sa diwang‫ف ال َْمي َمنَة‬ ُ ‫ ِخ َال‬:ُ‫ال َْميْ َس َرة‬ ْ so kakawasa ‫اء‬ ُ ‫َوالثَر‬

so lompokan o sondaro a matatampar sa diwang ‫ش‬ ِ ‫ال َْجي‬

ْ ُ‫َميْ َس َرة‬ so malbod ‫ الْيسر‬:‫ور‬ ُ ْ ُ ُ ‫ال َْميْ ُس‬

ِ َ‫ ذُ و الْيَ َسا ِر (ج) َمي‬:‫ور‬ ‫اسير‬ ُ ‫ال َْميْ ُس‬ so kakawasaan ُ‫ الْ ِغنَى َوالثَر َوة‬:‫ار‬ ُ ‫الْيَ َس‬ ْ

so kaloloagan a khakawasa

ُ ‫الْيَ َس‬ َ ‫ ِخ َال ُف‬:‫ار‬ so lompokan a pthawagn a tampar sa diwang (leftist) a mimbabala itran so ‫الْيسا ِري‬ ََ so diwang ‫ين‬ ِ ‫الْي ِم‬

lompokan a matatampar sa kawanan, sabap ko kaphagontod iran sa katampar sa diwang ko kalilimod ko parinta

‫ ِض ُد ال ُْع ْس ِر‬:‫الْيُ ْس ُر‬ so diwang a sopaka o kawanan ‫ف الْي ْمنَى‬ ُ ُ ‫ ِخ َال‬:‫الْيُ ْس َرى‬ so malbod ُ‫ الس ْهل‬:‫الْي ِسير‬ َ ُ َ so malbod

so maito’

304

ُ‫ الْ َق ِليل‬:‫الْيَ ِس ُير‬