P. Vergili Maronis libellum qui inscribitur Catalepton [1]

Citation preview

P. VERGI LI MARONIS LIBELLUS Q U I INSC RIBITUR

CATALEPTON CO NSPECTU LIBRO RUM , PROLEGOM ENIS, N O TIS CRITICIS, CO M M ENTARIO EXEGETICO INSTRUCTUS

PARS PRIOR

SPECIMEN LITTERARIUM INAUGURALE QUOD E X A U C T O R IT A T E R E C T O R IS M A G N IF IC I

PETRI

IOH ANNIS

EN K

IN FACULTATE PHILOSOPHIAE TH E ORETICAE ET LITTERARUM HUMANIORUM PROF. ORD. AMPLISSIMI SENATUS ACADEMICI CONSENSU ET NOBILISSIMAE FACULTATIS PHILOSOPHIAE THEORETICAE ET LITTERARUM HUMANIORUM DECRETO PRO GRADU DOCTORIS SUMMISQUE IN PHILOSOPHIAE THEORETICAE ET LITTERARUM HUMANIORUM DISCIPLINA HONORIBUS E T P R I­ VILEGIIS IN ACADEMIA GRONINGANA R ITE ET LEGITIME CONSEQUENDIS SOLLEMNI FACUL­ TATIS EXAMINI SUBMITTET

RUDOLPHUS EVERHARDUS HERMANNUS WESTENDORP BOERMA D IE

DE

XXV

E VICO BLIJA M E N S I S MAI ANNI MCM XLIX H O R A IV

WAAL

1949

G R O N I N G A E

UXORI

Studiis academicis finem impositurus gratias ago viris claris­ simis Wagenvoort, Groeneboom, Eoos, Polak f, Brugmans, van Hoorn, quorum lectionibus, exercitationibus, disputationibus ut interesserà mihi contigit. Imprimisque tibi, clarissime Enk, promoter honoratissime, gratias maximas persolvo, qui re et consilio mihi omni tempore adfueris, cum antea tum postquam te auctore hunc librum in lucem emittendum suscepi. Porro iucundo fungor officio gratias agendi praefectis ministrisque bibliothecarum Universitatis Groninganae et eius, quae „Buma-bibliotheek” vocatur, qui religiose diligenterque me adiuverunt; praecipue tibi, vir docte B. L. Hijmans, quod semper officiose et amicissime consiliis tuis studia mea sub­ levavisti. Denique tibi, collega E. J. Iwema, gratissimus süm, qui in plagulis corrigendis mihi strenue adfueris.

CONSPECTUS LIBRORUM ET COMMENTATIONUM AD LIBELLUM CUI TITULUS CATALEPTON PERTINENTIUM BibliograpMa Critica: R. Helm: Jahresbericht über Vergil 1892—1896. Burs. Jahresber. 1898. VIII. 2, pg. 148-176. R. Helm: Jahresbericht über Vergil 1897— 1900.· Burs. Jahresber. 1902. II/Π Ι, pg. 1— 64. . P. Deuticke: Jahresbericht über Vergil. Zeitschr. fü r das Gym nasial­ wesen. 1896— 1908.

P. Deuticke: Bericht über Vergil. Bursian Jahresber. 1906, pg. 41—50. P. Jahn: Jahresbericht über Vergil 1905—08. Jahresber. üb. die F ort­ sehr. d. Klass. Altertumswissenschaft 1910,· pg.' 1— 111 ; de annis 1909 12 ib. 1918, pg. 257 -415. Bericht über die seit 1913 erschienene; Vergil-Literatur ib. 1923, pg. 203—289. H. Belling: Jahresbericht über Vergil. Jahresber. d. philoi. Vereins zu Berlin (Zeitschrift für das Gymn.wesen) 1909, pg. 123·—185; 1910, pg. 145—190; ib. 198—214; 1911, pg. 163 187; 1912, pg. 297—332. ■ ) VA' ' ' W. Janell: Jahresber. des Philol. Vereins 1914, pg. 40—56; 1916, pg. 33—59. · P. Rasi : Bibliografia virgiliana per l’anno 1908. A tti e Memorie della R. Acad. Virg. di Mantova. N.S. voi. II, parte I, 1909, pg. 88—111; id. per l’anno 1909, ib. I l i parte II, 1910 ; id. 1910—11, ib. V parte II, 1912; id. 1912—13, ib. VII parte II, 1914. G. A lbani: B ibliografia virgiliana (1914— 1919). Ib. voi. IX — X. 1916— 17.

C. Gessi: Bolletino bibliografico su Virgilio (1919— 1925). Aevuin I (1927), pg. 521—582. R. Pichon: Les travaux réeents sur „1’Appendix” Vergiliana. Journal des Savants N.S. IX (1911), pg. 113—125. F. Levy: Jahresber. d; Philol. Vereins 1921, pg. 86—93; 1922, pg. 120 126. G. D. H adzits: Some Vergilian Problems and R ecent V ergilian Literature circa 1896— 1920. The Classical W eekly 15 (1922),

pg. 106—121. H. W. Prescott: The Present Status of the Vergilian Appendix. Class. Journ. 26 (1930), pg. 49—62. V. Hahn: Bibliographia Vergiliana Polonorum. Eos 33 (1930—31), pg. 203—240. 1

CONSPECTUS LIBRORUM

F. Peeters: A Bibliography of Yergil. The Service Bureau for Classical Teachers. Bull. XXVIII. New York April 1933. K. Henry: Où en est Fénigme de ΓAppendix Vergiliana? L’Antiquité Classique 6 (1937), pg. 357—395. G. E. Duckworth: Recent work on Vergil (Select Bibliography from January 1936 to April 1938). „Vergilius” I (1938), pg. 44— 46; idem (since April 1938) ib. I l l (1939), pg. 33—34; VI (1940), pg. 49—50. G. Mambelli: Gli Studi Virgiliani Nel Secolo XX, 2 voi. Firenze 1940. N. I. Herescu: Bibliographie de la Littérature Latine. Paris 1943, pg. 159—165. Editiones x) :

*Ed. Aldina: Diversorum veterum poetarum in Priapum Lusus. P. Virgilii Maronis Catalecta. Copa. Rosae. Culex. Dirae. Moretum. Ciris. Aetna. Elegia in Maecenatis obitum et alia nonnulla quae falso Virgilii creduntur. Argumenta in Virgilii libros et alia diversorum complura. Venetiis in aedibus Aldi et Andreae soceri. Mense Decembri 1517 (altera ed. 1534). *1. Scaliger : P. Virgilii Maronis Appendix cum supplemento multorum antehac nunquam excusorum Poematum veterum Poetarum. Iosephi Scaligeri in eandem Appendicem Commentarii et castiga­ tiones. Lugduni, 1572 et 1573. Ed. see. Antverpii ex offic. Plautini, 1575. Idem opus curante edenteque Frid. Lindenbruch. Lugduni Bat. ap. Rapheleng. 1595. Ib. 1617 ap. Rapheleng. Pithoeus: Epigrammata et Poematia Vetera. Paris 1590 (saepius repetita). N. Heinsius: P. Virgilii Maronis Opera Nie. Heinsius Dan. Fil. e membranis compluribus iisque antiquissimis recensuit. Amstelodami 1671 (ed. saepius repetita; in nonnullis C a t a l e c t a leguntur, e.g. in editione anni 1724). P. Masvicius: P. Virgilii Maronis Opera cum integris Comm. Servii, Philargyrii, Pierii. Acc. Scaligeri et Lindenbrogii Notae ad Culicem, Cirin, Catalecta. Ad Cod. MS. Regium Parisiensem recensuit Pancratius Masvicius. Leovardiae. Exc. Franc. Halma 1717. *P. Burman: Anthologia veterum Epigrammatum et Poematum sive Catalecta Poetarum Latinorum in VI libros digesta . . . . N unc___ ingenti ineditorum accessione locupletata, concinniorem in or­ dinem disposita, et nonnullis Virorum Doctorum Notis excerptis illustrata, cura Petri Burmanni Secundi. Amstelodami 1759 et 1773. 1) Iam in antiquissimis Vergilii editionibus Appendix Vergiliana oc­ currit inde ab editione Romana secunda anni 1471; cf. Heyne-WagnerSillig 1882, voi. IV, pg. 637 squ.; Naekius pg. 376 squ. Asterisco notavi libros qui maioris momenti sunt.

CONSPECTUS LIBEOEUM

III

J. C. Wernsdorf: Poetae Latini Minores. Helmstadii 1791—-1799 (Catal. 9 solum habet). *C. G. Heyne: P. Virgilii Maronis Opera varietate lectionis et perpetua adnotatione illustrata. Lipsiae, 4 voll. 1767—1775 (sae;pissime:repetita et Lipsiae et Londini; editionem quartam curavit Ph. E. Wagner. 1832: voi. IV pg. 344—376 Catalecta). G. E. Weber: Corpus Poet. Lat. uno volumine absolutum eum selecta varietate lectionis et explicatione brevissima. Francof. a. M. 1833. H. Meyer: Anthologia veterum latinorum epigrammatum et poematum. Lipsiae 1835. Tissot—Delille : Oeuvres de Virgile, traduites en vers, avec le texte en regard, suivies des Carmina Minora. Paris et Lyon 1838 (pg. 303—305 Catalecta). M. Haupt: P. Vergilii Maronis Opera iterum recognita. Leipzig 1873. * 0 .Ribbeck: P. Vergilii Maronis Operavo!. IV: Appendix Vergiliana. Lipsiae 1868 (cum Prolegomenis ! !) ; iterum recensuit 1895, voi. IV : App. Verg. A. Eorbiger: P. Vergilii Maronis Opera: Pars III: Aeneidos VII— XII, Carmina Minora, Dissertatio de Vergili vita et carminibus atque indices. Lipsiae 1836; ed. quarta 1875. E. Benoist: Oeuvres de Virgile. Paris 1876, voi. I l l (saepius repetita). G. S. Walker: Corpus Poetarum hatinorum. Londini 1827 et 1881. (continet tantum Catal. 3, 8, 9, 10, 14). Aem.. Baehrens: Poetae Latini Minores. Recensuit et emendavit Aemi­ lius Baehrens. Lipsiae, voi. II, 1880: Appendix Vergiliana. Baehrens-Vollmer : Poetae Latini Minores. Post Aemilium Baehrens iterum recensuit Fridericus Vollmer. Lipsiae, voi. I, 1910: App. Verg. *Baehrens-Vollmer-Morel : Poetae Latini Minores. Exemplar anastatice iteratum curavit et adnotationis supplemento auxit Willy Morel. Lipsiae, voi. I, 1927 : App. Verg. (denuo auxit W. Morel ib. 1930). R. Sabbadini: [P. Vèrgili Maronis] Catalepton (Priapea et Epi­ grammata) in usum scholae Mediolanensis. Leonici 1903. *R. Sabbadini: [P. Vergili Maronis] Catalepton (Priapea et Epi­ grammata), Maecenas, Priapeum „Quid hoc novi est”. (Corpus Scriptorum Latinorum Paravianum, N 15). Augustae Taurinorum 1917 (sec. rist. 1933, terza rist. 1939). *R. Sabbadini: P. Vergili Maronis Opera. Romae 1930 (inter Testi­ monia de Vergilii vita etc. pg. [3]— [10] Catalepton eum paucis notis criticis). Impress, alt. 1937. *G. Curcio: Poeti Latini Minori. Testo critico, commentato da Gaetano Curcio, voi. II, fase. I: Appendix Vergiliana: Priapea-CataleptonCopa-Moretum. Catania 1905. R. Neuhöfer: Vergile Catalepton. Kremsier 1906. R. Ellis: Appendix Vergiliana sive carmina minora Vergilio adtributa. Recognovit et adnotatione critica instruxit R. Ellis. Oxonii 1907. *Th. B irt: Jugendverse und Heimatpoesie Vergils. Erklärung des Catalepton. Leipzig-Berlin 1910.

TV

CONSPECTUS LIBRORUM

/ *E. Galletier: Epigrammata et Priapea. Edition critique et explicative. Paris 1920. Versiones: Frz. Fiedler: Ex P. Yirgilii Maronis Catalectis Epigrammata VII et Copa. Deutsche Uebersetzung derselben. Wesel 1830. W. Hertzberg: Die Gedichte des Vergil im Versmass der Urschrift übersetzt. Abt. 2: Kleinere Gedichte welche dem Vergil zuge­ schrieben werden, übersetzt und erläutert. S tuttgart 1856. Th. S. B urt: The Aeneid, Georgies, and Eclogues of Virgil rendered into english blank verses, together with other his poems, not hitherto translated 1833 (voi. I l l continet Catal. 6, 10, 11). Ph. Le Duc: Les Bucoliques et les petits poèmes de Virgile traduits vers pour vers en regard du texte latin 1884. *H. R. Fairclough: Virgil, with an English Translation, voi. II: Aeneid VII—XII. The Minor Poems 1918 (Loeb Class. Library). Revised edition 1946. J. J. Mooney: The Minor Poems of Virgil, metrically translated. B ir­ mingham 1920 (Culex, Dirae, Lydia, Moretum, Copa, Priapea, Catalepton). M. Rat: La fille d’auberge, suivi des autres poèmes attribués à Vir­ gile: le Caehat, l’Aigrette, le Moustique, l’Etna, Epigrammes, Priapés, Imprecations, Elégies pour Mécène, Inscriptions. Tra­ duction nouvelle avec notes. Paris, Garnier, 1935. R. Kuthan: Bucolica, Catalepton, Moretum (versio Czeehica). Pragae 1936. De Codicibus: Praefationes editionum virorum doctorum Ribbeek, Eliis, Sabbadini, Galletier, Vollmer-Morel. Jos. Klein: Handschriftliches zu Vergils Kleineren Gedichten. Rh. Mus. N.F. 24 (1869), pg. 607—614. Emil Baehrens : Zur Überlieferungsgeschichte und kritik der opuscula Vergiliana. (Fleckeisens) Jahrbücher fü r Glass. Philol. 21 (1875), pg. 137—151. De Titulo Libelli: Th. Bergk: Titel von Virgils kleineren Gedichten. Rh. Mus. 20 (1865), pg. 291 ( = kleine Philol. Schriften II. 1886, pg. 745). Em il Baehrens: L.l. pg. 141 squ. R. Unger : Die Gedichte κατά λεπτόν. Jahrb. fü r Class.: Philol. 113 (1876), pg. 429—432. E rn. Maass: Aratea (Philologische Untersuchungen herausgegeben von A. Kiessling und U. v. Wilamowitz-Möllendorff). Berlin 1892, pg. 227 squ. P. Rasi : Varia. Riv. di Filol. 1916, pg. 23. E . Galletier: L.l. pg. 2—13. E. Reitzenstein: Festschrift R. Reitzenstein 1931, pg. 25 squ.

CONSPECTUS LIBBOKUM

V

A. Rostagni: Virgilio Minore 1933, pg. 15—16. E. Bickel: Lehrbuch cl. Gosch, tl. röm. Lit. 1037, pg. 564. Vitae Vergilianae: *H. Nettleship: Ancient Lives of Vergil, -with an essay on the Poems of Vergil. Oxford 1879. Ed. Norden: De Vitis Vergilianis. Rh. Mus. 61 (1906), pg. 166-—177. Brummer: Vitae Vergilianae. Leipzig Teubner 1912 (19332). J. Brummer: De Vitarum Vergilianarum codicibus. Diss. München 1912. J. Brummer: Zur Ueberlieferungsgeschichte der sogenannten DonatV Vita des Vergil. Philologus 72, NF. 26 (1913), pg. 278—297. *E. Diehl: Die Vitae Vergilianae und'ihre antiken Quellen (Kleine Texte 72). Bonn 1911. , D. R. Stuart: Biographical Criticism of Vergil since the Renaissance. Studies in Philology University of North Carolina XIX 1922, pg. 1—30. W. Aly: Die Ueberlieferung von Vergile Leben. Philol. Woch. 43 (1923), pg. 645—1648. K. Wieser: Der Zusammenhang der Vèrgilviten, diss. Erlangen 1926. G. Przyehocki: De vitis vel accessibus Vergilianis. Eos 30 (1927), pg. 27—32. T. Frank: W hat'do we know about Vergil? Class. Journ. 26 (1930), pg. 3—11. Hollis Ritchie Upson: Medieval Lives of Virgil. Class. Philol. 38 (1943), pg. 103—111. A. Rostagni: Svetonio De Poetis e Biografi Minori. Torino 1944. E. Paratore: Una nuova ricostruzione del „De Poetis” di Svetonio. Roma 1946. E. Paratore: Sulla „Vita Tibulli” e le „Vitae Vergilianae” . Roma 1947. De Vita Donati: A. Klotz: Miscellanea Vergiliana. Rh. Mus. 66 (1911),· pg. 155—3.60. R. M. Geer: Non-Suetonian Passages in the Life of Vergil formerly ascribed to Donatus. Transactions and Proceedings of the Ameri­ can Philological Association 57 (1926), pg. 107—115. G. Chimienti: La vita di Virgilio, con note di critica filologica sulla poetica Virgiliana e specialmente sulle Bucoliche 1930. *A. G risart: Vitae Vergilianae. Les remaniements de la vita de Donat. L’Ant. Class. 3 (1934), pg. 97—119. *H. Naumann: Suetons Vergüvita. Rh. Mus. 87 (1938), pg. 334—375. A. Santoro: II „Servio Danielino” è Donato. Studi Italiani di Filologia : Classica 20 (1943), pg. 79—134. De Vita Probi: M. M artino: La vita di Virgilio scritta da M. Valerio Probo. „Sam­ nium” 5 (1931), n. 3, pg. 181—187.

VI

CONSPECTUS LIBRORUM

B.

Nardi: Per un edizione critica della vita di Virgilio attribuita a Probo. A tti e Memorie della R. Ace. Virg. di Mantova, N.S. 22 (1931) , pg. 201—218. *R. Sabbadini : La vita di Virgilio scritta da Val. Probo. „Historia” 6 (1932) , pg. 88—95. *L. Agnès : Sull’ autenticità della vita Vergilii di Probo. Riv. di Filol. 19 (1941), pg. 169—178. De Vita Phocae: Strzelecki : Quaestionum de Phoca grammatico specimen. Eos 1936, pg. 1—18. L. Strzelecki: De Phocae Vita Vergiliana. Munera Cwiklinski 1936, pg. 235—252. L.

De Philargyrio: *G. Funaioli: Esegesi Virgiliana Antica. Prolegomeni alla edizione del Commento di G. Filargyrio e di T. Gallo. Milano 1930. De Vita Carminibusque Vergilii luvenis: A. F. Naeke: De Virgilii libello iuvenalis ludi 1847 (Carmina Valerii Catonis, pg. 221—251). T. Mommsen: Zu Virgils Catalectis. Rh. Mus. 1848, pg. 626—628. E. Cougny : La jeunesse de Virgile. Paris 1865. E. Grosze: Zu O. Ribbeeks App. Verg., Jahrb. f. Class. Philol. 99 (1869), pg. 275—278. H. Nettleship: Vergil. London 1879. M. Sonntag: Vergil als Bukolischer Dichter. Leipzig 1891. A. Cartault: Études sur les Bucoliques de Virgile. Paris 1897 (19022). ! Fr. Skutsch: Aus Vergils Frühzeit. Leipzig 1901. P. Jahn: Aus Vergils Frühzeit. Hermes 37 (1902), pg. 161—172. F r. Skutsch: Gallus und Vergil. Leipzig 1906. A. Komizi: Compendio di storia della letteratura latina 1909s, pg. 174—185. *Fr. Vollmer: Die kleineren Gedichte Vergils. Sitz. Ber. d. Bayer. Akad. d. Wiss. 1907, pg. 335—374. F r. Vollmer: P. Vergilii Maronis iuvenalis ludi libellus, ib. 1908, pg. 1—82. J. W. Mackail: Virgil and Virgilianism. A Study of the Minor Poems attributed to Virgil. Class. Rev. 22 (1908), pg. 65—73. F. Plessis: La poésie latine. Paris 1909, pg. 255—283. C. Giussani : Letteratura romana. Milano 1910, pg. 236—252. M. Lenchantin de Gubernatis: L’Autenticità dell’ App. Verg. Riv. di Filol. 38 (1910), pg. 201—220. J. W . Mackail : Lectures on Poetry. London 1911, pg. 48 squ. H. W. Garrod: Vergil. Oxford 1912. A. Veniero: Letteratura latina ad uso dei Licei. II ed. migliorata. Catania 1913, pg. 254—272.

CONSPECTUS LIBROKUM

VII

R. S. Conway: The Youth of Vergil. Manchester 1915 ( = New Studies of a great inheritance 1921, pg. 06—104). Ä. G. Amatucci: Storia della letteratura romana redatta sulle fonti antiche e sui principali studi critici. Voi. II Napoli 1916. *E. K. Rand: Young Virgil’s Poetry. Ilarv. Stud. XXX (1919), pg. 103—185. J. Wight Duff: A Literary History of Rome from the Origins to the : Close of the Golden Age. London 19204, pg. 439— 440; 483 squ. W. S. Teuffel: Geschichte der Röm. Lit. 19207, voi. IL R. Pichon: Ilistoire de la Literature latine. 193012, pg. 327—358. Mt. S. Radford: The Priapéa and the Vergilian Appendix. T.A.Ph.A. 1921, pg. 148—177. *H. R. Fairelough: The poems of the App. Verg., ih. 1922, pg. 5—34 (cf. R. B. Steele, Philol. Quart. 1925, pg. 267 squ.; F. W. Shipley: Ovidian Vocabulary and the Culex Question. T. A. Ph. A. 1926, pg. 261—274; R. S. Radford: Ovidian influence on the language of the Culex, et R. H. Fairelough: The Culex and Ovid, T. A. Ph. A. 1927). J. Carcopino: A propos du Catalepton. Rev. de Phil. 46 (1922), pg. 156—184 (cf. E. Galletier: A propos du Catalepton et des oeuvres de jeunesse attribuées à Virgile, ib. 1926, pg. 153—172; J. Careopino, ib. 1927, pg. 84—89). *T. Frank: Vergil, a Biography. New York 1922. C. W. Greene: Young Virgil and „The Doubtful Doom of Human Kind”. Am. Journ. of Philol. 43 (1922), pg. 344—351. *N. W. do W itt: Virgil’s· Biographia Litteraria. Toronto 1923 (cf. E. K. Rand: A romantic biography of Virgil. Class. Philol. 18 (1923), pg. 303—310; H. Goelzer: Virgile et ses oeuvres de W:P; · jeunesse. Bull, de l’Ass. Guill. Bude. 1925, n. 9, pg. 27—44). Ed. Frankel: Vergil und Cicero. A tti e Memorie della R. Accad. Virg. di Mantova 1926/27, pg. 217—227. H. W. Prescott : The development of Virgil’s art. Chicago Univ. Press. 1927. : G. Fanciulli : Virgilio. La vita e le opere. Milano 1927. B. Nardi: La Giovinezza di Virgilio. Mantova 1927. C. P. Bill: Vergiliana. Class. Philol. 23 (1928), pg. 65—68. V. Ussani: Storia della letteratura latina nell’ età repubblicana e augustea. Milano 1929, pg. 307— 336. W. Y. Sellar: The Roman Poets of the Augustan Age: Virgil. Oxford ; 1929*. T. S. Glover: Virgil. London 1930s, pg. 18 squ. G. Lipparini: Virgilio. Firenze 19302. A. Beilesort : Virgile. Son oeuvre et son temps. Paris 193014. A. Piccoli Genovese : La giovinezza poetica di Virgilio. Milano 1930. N. W. de W itt: Vergil’s detractors. Class. Journ. 25 (1930), pg. 662... 670. J. Bayet: L’évolution de l’a rt de Virgile des origines aux Géorgiques. Revue des Cours et Conferences 31 (1930), 1, pg. 231—-241, squ. A. Rostagni : Il testamento di Virgilio e la questione del! „Appendix

V ili

CONSPECTUS LIBRORUM

Vergiliana”. Riv. di Filol. N. S. 8 (1930), pg. 1—23. (ei. V. Seialoia: II testamento di Virgilio. Athenaeum N. S. 8 (1930), pg. 168—173). A. Rostagni : I primordi dell’ evoluzione poetica e spirituale di Vir­ gilio. 1. Virgilio poeta satirico e giocoso. Riv. di Filol. 1930, pg. 401—428. H. W. Prescott: The Present Status of the Vergilian Appendix. Class, Journ. 26 (1930), pg. 49—62. R. Brasillaeh: Jeunesse de Virgile. Revue Universelle Paris XI (1930), pg. 368 squ. A. Dal Zotto: Vicus Andicus. Storia critica e delimitazione del luogo natale di Virgilio. Mantova 1930. J. Hubaux: Les thèmes bucoliques dans la poésie latine. Bruxelles 1930: W. Wili: Vergil. München 1930. A. Cossio: Studia Vergiliana. Pars Prima. Recinati in Piceno 1931. G. Albini: Virgilio e Pseudovirgilio. Rendic. Acc. Bologna 6 (1932/33), pg. 11—32. C. Marchesi: Storia della letteratura latina. Messina 1932®. *A. Rostagni: Virgilio Minore. Saggio sullo svolgimento della poesia virgiliana. Torino 1933 (cf. G. Funaioli: Sul Virgilio Minore. Athenaeum 21 (1934), pg. 213—238; E. Bickel : Rhein. Mus. 1940, pg. 318 squ.; id. Nachr. Gott, Gesellsch. d. Wiss. 1941, pg. 71 squ.). G. Curcio: Storia della letteratura latina, voi. Ili, 1934. D. O. S. Lowell et Ch. Knapp: Virgilianism. Class. Weekly 28 (1934), pg. 41—48. E. Turolla: L’„Appendix” e la formazione spirituale di Virgilio. Roma 1934 (Nuova Rivista Storica 1934, pg. 234—243). G. Curcio: L’Appendice Virgiliana. A tti III Congr. Stud. Rom. 4 (1934/35), pg. 38—40, 46—48. L. A. Constans: La vie et la carrière poétique de Virgile. Rev. des Cours et Coni. 1934, pg. 304—315. M. Schanz-C. Hosius: Geschichte der röm. Litteratur. IL 1. 19354, pg. 72—90. H. J. Rose : A Handbook of Latin Literature. London 1936, pg. 258—265. E. Bickel: Lehrbuch der Geschichte der römischen Literatur. Heidel­ berg 1937, pg. 564. A. Dal Zotto : La „Ciris” virgiliano esercizio in traduzione dal greco. Mantova 1938. G. Della Valle: La villa Siliana ed Augustea Pausilypon. Napoli 1938. A. Rostagni: La letteratura di Roma repubblicana ed Augustea. Bologna 1939. H. J. Rose: The Eclogues of Vergil. The University of California Press 1942. W. F. Jackson K night: Roman Vergil. London 19442. E. P aratore: Virgilio. Roma 1945. E. H. Clift: Latin Pseudepigrapha, diss. Baltimore 1945.

CONSPECTUS LIBRORUM

IX

J . 'M a rtin :Vergil und. die Landanweisungen. Würzburger Jahrbücher für die Altertumswissenschaft. Würzburg. I. 1946, pg. 98-—107. H . Fuchs: Rückschau .und.Ausblick im Arbeitsbereich der lateinischen Philologie. 11us. Helv. 4 (1947), pg. 188 n. 106. G.' Funaioli :.Studi di letteratura antica, voi. II. Bologna 1947. . A. Hostagni : Questioni biografiche. II. Gli „scripta” di Virgilio nel testamento del poeta. Riv. di Filol. N. S. 25 (1947), pg. 4—9. . ·. P. .1. Enk: Appendix Vergiliana, in „The Oxford Classical Dictionary”, Oxford 1949, pg. 73. De Re Metrica: W. D. Butcher: The Caesura in Virgil, and its bearing on the authenticity of the Pseudo-Vergiliana. Class. Quart. 8 (1914), pg. 123- -131. W. R. Hardie: A criticism of criteria. Observations on the evidence afforded by metre and diction for the date of Latin poems. Class. Quart. 10 (1916), pg. 32—48. . R. S. Radford: The juvenile Works of Ovid and the spondaic period of his metrical art. T. A. Ph. A. 51 (1920), pg. 146— 171. R. G. Kent: Likes and dislikes in elision, and the Vergilian Appendix. Ib. 54 (1923), pg. 86—97. F. W. Shipley: Hiatus, elision, caesura in Virgil’s hexameter. Ib. 55 (1924), pg. 137—158. De Stilo Figurisque Grammaticis: *P. Sommer: De P. Vergilii Maronis Catalepton Carminibus Quaesti­ onum Capita tria, diss. Halis Saxonum 1910. *A. Cordi er: L’allitération Latine. Le procédé dans l’Énéide de Vir­ gile. These P aris 1939. M. L. Verlende: Bijdrage tot de authenticiteit van h et Appendix Vergiliana van uit het standpunt der alliteratie, diss. Gent 1942/43. Lexica: Ή. Merguet: Lexicon zu Vergilius, mit Angabe sämtlicher Stellen. ...Leipzig 1912. *M. N. Wetmore: Index verborum Vergilianus. 19302. Commentationes Criticae et Exegeticae: Jäck: Ueber Virgils kleinere Gedichter Seebode’s Archiv 1824, pg. 686—693. Fr. Osann: Catalecta Vergiliana. Giessae 1856. *M. Haupt: Index lectionum hibernarum 1858 ( = Opusc. II, pg. . 141 squ.). *M. Haupt: Index lectionum hibernarum 1859 ( = Opusc. II, pg. 148 squ.). K. Schenkl: Kritische Bemerkungen zu den sog. Carmina Minora des Vergil. Zeitschr. fü r das Oesterr. Gymn. 18 (1867), pg. 771—800.

X

CONSPECTUS LIBRORUM

R. Klotz: De Catulli Carmine IIII eiusque parodia Vergiliana 1868 (Prog. Acad. Gr. Lipsiae). R. Peiper: Zu O. Ribbecks App. Yerg. Zeitschr. fü r das Gymn.wesen 22 (1868), pg. 770—777. E. Grosze: Zu O. Ribbecks App. Verg. Jahrb. f. Class. Philol. 99 (1869), pg. 275—278. O. Kibbeck: Zur App. Verg. Ib., pg. 278. J. Mähly: Appendix Vergiliana ree. Ribbeck. Heidelb. Jahrb. 1870, pg. 769—796; 801—*839. P. Richter : De Vergilio imitatore poetarum Graecorum, diss. Rostock 1870. Emil Baehrens : Zur Überlieferungsgeschichte und kritik der opuscula Vergiliana (Flecln) Jahrb. 1875, pg. 137—144. *F. Buecheler: Epigr. Verg. Catal. 10 (8), 7 (9). Rh. Mus. 37 (1882), pg. 516—530. *F. Buecheler: Catalepton. Ib. 38 (1883), pg. 507—525. M. Sonntag : Ueber die App. Verg. Progr. des Gymn. Frankfort a. O. 1887. (Nachtrag in: Beri. Philol. Woch. 7, 1887, pg. 986—987). G. Kaibel: De Epigrammate Catalepton Verg. II. Rh. Mus. 44 (1889), pg. 316. O. E. Schmidt: P. Ventidius Bassus. Philologus 51 (1892), pg. 198—211. W. Fröhner: Vergil Catalepton II 1-2, V II 6-7. Rh. Mus. 47 (1892), pg. 291—311. O. Crusius : Censura libri Sonntagii : Vergil als Bukolischer Dichter. Litt. Centralblatt 1892, pg. 1661. C. Cali: Note su i Catalecta. Riv. Etnea di Lettere, Arti e Scienze Anno 1, fase. 4 (1893), pg. 104—107. W. A. Heidel: Catullus and Furius Bibaculus. Class. Rev. 1901,, pg. 215. R. Neuhöfer: Bàsne Catalepton pricitane P. Vergiliovi Maronovi. Kremsier 1902—1905. *R. Sabbadini: Emendamenti ai „Catalepton”. Boll, di Filol. Class. IX .8 (1902—1903), pg. 183—186. G. Cupaiolo: Un oscuro epigramma dell’ „Appendix Virgiliana”. La biblioteca delle scuole italiane XI (1905), n.· 15, pg. 178 squ. *G. Curdo: Emendamenti al testo dei „Catalepton”, della „Copa” e del „Moretum”. Riv. di Filol. 33 (1905), pg. 14—31. R. Sciava: Il primo epigramma dei „Catalepton”. Atene e Roma 10 (1907), n. 107—108, pg. 362—365. G. Pierleoni: Catalepton I. Classici e neolatini 3 (1907), n. 3, pg. 280 squ. F. C. Wick: Virgilio e TuCca rivali? Per l’interpretazione del primo dei Catalepton. Rendic. delle tornate e dei lavori della R. Acc. di archeologia, lettere e belle arti di Napoli 21 (1907), pg. 133—148. G. Curcio: Il significato dell’ epigramma I dei „Catalepton” pseudo­ virgiliani. Catania 1907. E. de Marchi : Un enigmatico epigramma attribuito a Virgilio. Riv. di Filol. 35 (1907), pg. 87—92.

CONSPECTUS LIBEOEUM

XI

E. de Marchi: Di un altro oscuro epigramma attribuito a Virgilio. Ib. pg. 492—497. O. Nazari: L’epigramma I dei Catalepton pseudo-virgiliani. Ib. pg. 489—491. E. Bignone: Note critiche sull’ „Appendix Vergiliana” . Ib. pg. 588—602. P. C. Wick: Ancora del primo „Catalepton” vergiliano. Classici e neo­ latini 4 (1908), n. 1, pg. 24 squ. R. Sabbadini: „Dicite” nel „Catalepton” I. Boll, di Filol. Class. 14, n. 2 (1907), pg. 37. O. Tescari: P er la interpretazione di due oscure epigrammi (I e XI) dei „Catalepton” pseudo-virgiliani. Ib. 14, n. 11 (1908), pg. - 256—258. G. Némethy: De epodo Horatii Cataleptis Vergilii inserto. Budapest 1908. G. Némethy: De Ovidio elegiae in Messallam auctore. Budapest 1909. G. Curcio : L'epigramma-epitaffio (XV) dei „Catalepton” pseudo­ virgiliani. Riv. di Filol. 36 (1909), pg. 555—556. W. Kroll: Randbemerkungen. Rh. Mus. 64 (1909), pg. 50 squ. M. Lenehantin de Gubernatis: Vergilius, Catalepton I. Boll, di Filol. Class. 16 n. 9 (1910), pg. 205 -206. E. Bignone: Sulla interpretazione e sulla autenticità di due epigrammi virgiliani. Classici e neolatini 6 (1910), n. 4, pg. 175· -.183. M. Lenehantin de Gubernatis: L’autenticità dell’ „Appendix Vergili­ ana”. Riv. di Filol. 38 (1910), pg.; 201—220. Th. B irt: Nachträgliches zu Vergils Catalepton. Rh. Mus. 65 (1910), pg. 345—351. R. Ellis : Professor B irt’s edition of the Vergilian Catalepton. Oxford I Univ. Press 1910. i*M. Lenehantin de Gubernatis : Osservazioni sui „Priapea” ed i i „Catalepton” di Virgilio. Riv. di Filol. 39 (1911), pg. 161—211. H. W. Garrod: Some passages of the Catalepton. Class. Quart. 4 (1910), pg. 121—1127. j*N. W. de W itt: A campaign of epigram against Marcus Antonius in the „Catalepton”. Am. Journ. of Philol. 33 (1912), pg, 317—323. K. Münscher: Zu Vergil Catalepton V. Hermes 47 (1912), pg. 153-—154. P. Cerocchi: Gli epigrammi I, VI, X II dei „Catalepton”. Spoleto 1912. W. Schmid: Zu Vergils Catalepton. Philologus 72 (N.F. 26), 1913, i pg. 149—152. H, Oehsenfeld: Zu Vergils Catalepton VII. Beri. Philol. Wochenschr. 34 (1914), pg. 1279. H. R. Fairclough: On the Virgilian Catalepton II. T.A.Ph.A. 47 (1916), pg. 43—50. P. Rasi: Varia. Riv. di Filol. 44 (1916), pg. 23—40. O. Rossbach: Vergil „Catal. 14” (6), 9. Beri. Philol. Woeh. 39 (1919), . pg. 71—72. *T. F rank: Vergil’s Apprenticeship. Class. Philol. 15. (1920), pg. 23—38; 103—119; 230—244.

XII

CONSPECTUS LIBRORUM

F. Ageno: Racemationes. Riv. indo-greco-italica 4 (1920), pg. 45—54; 203—212. E. T. Merrill: Ventidius and Sabinus. Class. Philol. 15 (1920), pg. 298—300. J. Albini: De Epigrammate in Appendice Vergiliana Catalepton XIV. Miscellanea Stampini. Torino 1921, pg. 233—239. W. A. Baehrens: Zu Vergil. Philol. Woch. 41 (1921), pg. 499—502. *N. W. de W itt: Vergil at Naples. Class. Philol. 17 (1922), pg. 104—111. W. Morel: Zu Katalepton 6 und 12. Philol. Woch. 42 (1922), pg. 308—310. G. Jachmann: Zu Vergils Catalepton. Hermes 57 (1922), pg. 317—320. A. W. van Buren: Catal. VII. Class. Rev. 36 (1922), pg. 115. C. Weyman: Zu lateinischen Dichtern. Neophilologus 7 (1922), pg. 129 squ; 282 squ. W. M. Lindsay: On the Appendix Vergiliana. Am. Journ. of Philol. 44 (1923), pg. 53—56. *R. S. Radford: The Language of the Pseudo-Vergilian Catalepton with Especial Reference to its Ovidian Characteristics. T.A.Ph.A. 54 (1923), pg. 168—186. J. P. Postgate: Ad Catalepton quae Maronis dicuntur. Mnem. 51 (1923), pg. 281—285. W. Schmid: Vergilius Catalepton 5, 7. Philologus 79 (N.F. 33), 1923, pg. 313—317. R. Holland: Vergils Sabinus und Catulis Phaselusgedicht. Philol. Woch. 45 (1925), pg. 59—63. D. L. Drew: Appendix Vergiliana: Catalepton XIV. Class. Philol. 20 (1925) , pg. 345—347. F. W alter: Zu Seneca, Tacitus, Vergil. Philol. Woch. 46 (1926), pg. 189—192. D. L. P .: Appendix Virgiliana: Catalepton XIV. Class. Philol. 20 (1926) , pg. 248 squ. L. Herrm ann: La tradition, le texte et le sens de la #deuxième épigramme de I’„Appendix Vergiliana”. Rev. des Etud. Ane. 29 (1927) , pg. 151—156. G. Matthieu: Hypothèse sur la seconde épigramme de 1’Appendix Vergiliana. Ib. 30 (1928), pg. 101—106. K. Miinscher: Katalepton IX, 15. Philologus N.F. 83 (1928), pg. 450—453. P. J. Enk: Observationes de epigrammate quod continet libellus cui nomen „Catalepton”. Donum Natalicium Schrijnen 1929, pg. 755—761. P. Fabbri : In Appendicem Vergilianam. Boll, di Filol. Class. 36 (1929), pg. 72—76. *E. Reitzenstein : Zur Erklärung der Catalepton-Gedichte. Rh. Mus. 79 (1930), pg. 65—92. W. Morel: Begründendes ita im Catalepton II. Ib. pg. 411—412. D. Mülder: Zu Catalepton III. Ib. pg. 413—416.

CONSPECTUS LIBRORUM

XIII

P. Jahn : Catalepton IX. Studi virgiliani, voi. 9 della Serie Miscellanea dello publicazioni della Tt. Accademia virgiliana, 1930. pg. 165—204. ; ( J. Hubaux: Une Epode d’Ovide. „Serta Leodiensia”. Liege 1930, pg. 187 -215. :T: .Frank: Il nono Catalepton dell’ „Appendix Vergiliana”. Riv. di Filai N.S. 9 (1931), pg. 1—11. A. Rostagni : L’epitaffio di Pompeo. Ib. pg. 12—24. : P. Maas: Τρωγάλια H I: Vergil Cat. XIII, 17. Hermes 67 (1932), pg. 244. ;·Κ. L atte: Randbemerkungen III. Philologus 87 (1932), pg. 267—268. F. Zimmermann: Virgil und Catuli. Philol. Woch. 52 (1932), pg. 1119—1130. P. Wahrmann: Zu Catalepton V. Rh. Mus. 88 (1933), pg. 96. H. Wagenvoort: Ad Verg. Catal. X, 22.‘Mnem. ser. III, Vpl. I, (1933), pg. 145. T. F rank: Tau Gallicum. Vergil, Catalepton II, 4. Am. Journ. of Philol. 56 (1935), pg. 254—256. L. R. Lind: Vergil’s military experience. Class. Philol. 30 (1935), pg. 76—78. *R. B. Steele: The Catalepta of the Vergilian Appendix. Nashville 1936. T. Frank: The Subject of Catalepton VI and XII. Am. Journ. of Philol. 59 (1938), pg. 227—228. V J. Hubaux: Sur l’Epode X III du Catalepton. Ant. Class. 7 (1938), pg. 77—80. N. Terzaghi :· Catalepton 10. Studi italiani di filol. class. 15 (1938), pg. 55—64. N. Salanitro: Nugae Criticae. Napoli 1939. W. E. Gillespie: The Subject of Catalepton III. Class. Journ. 35 ■ (1939), pg. 106—108. E. Bickel: Das Problem der römischen Literaturgeschichte. Mit E r­ klärung von Vergils Jugendgedicht Catalepton I. „Gymnasium” 1939, pg. 30—46. · L. Alfonsi : L’Ortensio di Cicerone e II Catalepton V di Virgilio. Riv. di Filol. N.S. 19 (1941), pg. 259—267. L. Herrmahn: Was Martial the Author of Catalepton 2? T.A.Ph.A. 1942, pg. XXVIII. ;. F. Cupàiuolo: Considerazioni e divagazioni sul Catalepton I. Napoli 1943. L. Alfonsi: Albio Tibullo e gli autori deL „Corpus Tibullianum” . Milano 1946.

PROLEGOMENA De Codicibus: Neque Gatalepton libellus neque cetera Carmina Minora comparent in codicibus operum maiorum Vergilii exeuntis Antiquitatis, sed fortasse ineunte Medio Aevo in antiquo codice quodam Vergilii quasi prolusiones poetae adulescentis vel praemissae vel adnexae fuerunt operibus maioribus (Vollmer: P.L.M. pg. 3—4) ; in catalogo enim codicum, qui circa annum 850 in coenobio Murbacensi asservabantur, liber 282 complecte­ batur et alia et Catalepion (sic). Sed postea i.e. inde a nono saeculo collectio haec in varias partes discerpta est. Nunc autem Catalepton legitur in codicibus, qui sunt : B. Bruxellensis 10676 membr., saec. XII ineuntis, quem in Germania ante annum 1432 repperit Nicolaus Cusanus i) . Continet Ciris carminis finem (vs. 454—541), Priapea Vergilii, Catalepton, Priapeum „Quid hoc novi est”, Elegias in Maecenatem. Hic codex omnium longe optimus , est, quamquam erroribus non caret, quorum manus correctrix nonnullos quidem sustulit, s.ed plures intactos reliquit 2 ). Tamen ceteris multo praestat et raro tam corruptus est, ut non possit sagacioribus viam aperire interpretandi^), id quod Hauptius optime vidit, qui primus codicum B adhibuit4). Ipse, ut multi ante me, photographa contuli. Codices ceteri omnes saec. XV sunt et quidem ex Italia originem ducunt : H. Helmstadiensis 332, nunc in urbe Wolfenbüttel, chart., circa annum 1454 descriptus ab Henrico, Hopf. Continet post Bucolica et Georgica Appendicem omnem; inde Aeneis sequitur. Contulerunt Ribbeck,, Baehrens5), Dziatzko. *■) Cf. K. Sabbadini: Le scoperte dei codici. Firenze 1914, pg. 20—21. 2) Cf. Galletier ed. pg. 76. 3) Ellis ed. pg. X. 4) Opusc. III pg. 76 squ., II pg. 148 squ. s) Notatu fortasse dignum est Groningae in bibi. univ. duo exemplaria editionis Bibbecldanae asservari, quorum in margine Baehrens lectiones variantes et coniecturas suas adscripsit; praeterea continent epistulas aliquot philologorum quos consuluit et aliorum et Ellisii.

PROLEGOMENA

XV

M. Monacensi« lat. 18895 chart., scriptus anno 1452 manu Teutonica. Contulerunt Baehrens et Cornelia Coulter in usum Vollmeri, qui pronuntiat: (Codex M) „idem cum H exemplar reddit nullo proprio bono praeditus, immo novis vitiis depravatus”. Tamen lectiones in apparatu critico rettuli. A. Arundelianus 133 musei Britannici, chart., descriptus a Baehrensio pg. 17. Contulit post Ribbeckium et Ellisium Vollmer. Scatet autem omni genere errorum. R. Rehdigeranusi bibi. urb. Vratislavensis 125, eiusdem stirpis atque A. Descripsit Ribbeck (Verg.i pg. 26 squ.) ; photographa contulit Vollmer. Restant codices nonnulli iam recentiores, qui parvi momenti sunt: U. Vaticanus Urbinas 353 in bibi. Yat., membr., saec. XV exeuntis. Contulit et descripsit Curcio (P.L.M. II. I. pg. VI squ.). Turbatus et interpolatus est atque desinit in Catal. 12, 2. Med. Mediolanus vel Ambrosianus bibi. Ambros. 0 74, saec. XV,· continet Vergilii poematia. Adhibuit Eliis. V1. Vossianus lat. fol. 78 chart., saec. XV, Lugd. Bat. in bibi, univ., quem Naekius Vossianum I dixit (Val. Cato, pg. 369) et Ribbeckius X (pg. 33). Textus idem est atque editionis Vincentinae (anni 1479). Neapolitanus mus. Borb. 207, saec. XV, omnia Vergiliana continet (Eliis). Bàsiliensis bibi. pubi. F III 3, saec. XV exeuntis, omnia Vergiliana continet; a Naekio fuse descriptus est (Vah Cato pg. 365 squ.) . Restat ut breviter disputemus de codicibus, qui ipsi perierunt, sed quorum vestigia exstant: V2. Vossianus 849 (cf. Galletier pg. 75), Lugd. Bat. in bibi, univ.; textus editionis Aldiuae anni 1534 a Vossio com­ paratus cum codice vetere quodam et notis manu scriptis instructus: est, i.e. coniecturis suis. Pomponianus fuit codex, quem Pomponius Laetus pos­ sedit, e quo Johannes Andreas Bussi in editionem Ver­ gilii alteram a se foras datam Romae anno 1471 Cirin et Catalepton recepit (Sabbadini pg. V II). Ex eodem exem­ plari archetypo descriptus èst, e quo Urbinas; pars cum codice B. congruit, pars coniecturas Pomponianas praebet.

XVI

PROLEGOMENA

Apparet igitur in textu constituendo codicem Bruxellensem ceteris omnibus anteponendum esse et ad ceteros hoc ordine perfugiendum esse: H.A.R.VhV2. (Galletier pg. 76—78). Deteriores omnino fere neglegendi sunt. Hic illic editiones Aldinae respiciendae sunt. Stemma Vollmeri pg. L imprimendum curavi. Sigla eiusdem editoris, qui omnes codices in Catalogo (P.L.M. pg. 87—42) enumeravit, retinui. De Editionibus: Inde ab editione principe Appendix una cum operibus maioribus Vergilii edi solebat, sed plerumque codicibus deteri­ oribus humanistae nitebantur et coniecturis suis textum reple­ bant; ita edita est Romae 1471, Venetiis 1475, 1484, Mediolani 1476, Vincentiae 1479, Brixiae 1485 ; sed utilissimae sunt editiones Aldinae 1517 et 1534, quae carmina minora separatim publicaverunt et multo melioribus· codicibus usae sunt: aut codex Bruxellensis ipse aut eius cognatus illis editoribus iam in­ notuerat, quia Aldina 1517 versum Catal. 9, 33 integrum praebet, quem ceteri codices recentiores omiserunt. Veram lectionem nobis tradiderunt e.g. : 4, 6 Musa; 5, 9 vindicabimus; 6, 2 Noc­ tuine putidum; 8, 5 in primisque. Nunc autem pervenimus ad Scaligerum, qui in libro celebri (1573) Appendicem notis doctissimis et coniecturis· saepe in­ geniosis, interdum omnino falsis, haud raro inutilibus auxit. In commentario meo passim opiniones coniecturasque viri eruditis­ simi adferam. Vix autem credendum est in primo versu libelli {De qua e.q.s.) coniecturam Scaligeri Delia per tot saecula usque ad Birtium (1910) viros, doctos occaecavisse. Quae Naekius (1.1. pg. 422—427) de Pithoei in hac editione corrigenda partibus narravit, dignissima sunt, quae legantur. Exstat enim Scaligeri epistula XXXI de Pithoei in hac re munere. Sed Pithoeus coniectanea, quae Scaliger simul cum „Catalectis” amico miserat, inseruit libro, quae auctor ipse studiose cor­ rexisset, si adfuisset. Praeterea nonnulla e margine editionis Antverpiensis cuiusdam (anni 1566 ex off. Plantini?) in librum irrepserunt. Secundam editionem Lindenbruchius curavit, quae anno 1595 Lugduni Batavorum prodiit et Scaligeri et suis notis aucta. Titulo tantum mutato etiam tertia editio hanc secuta est (anno 1617).

. PROLEGOMENA

XVII

Pithoei editiones 1590 et 1596 plerumque cum Scaligeranis consentiunt; eodemque modo ceteras eiusdem et insequentis saeculi praetermittamus, quae omnes Scaligeri textum inter­ pretationemque repetunt, nisi quod Heinsius laudandus est, qui complures Vergilii editiones curavit. Praeterea in margine exemplarium suorum contecturas et opiniones addere solebat, quas P. Burman Secundus in editione Anthologiae Latinae (1759, altera editio 1773) diligenter exscripsit. Per totum librum Burmannus carmina minora Vergilii dispersit; ipse in commentario pauca nova tentavit1), sed vere thesauros e priori­ bus editionibus, codicibus, exemplaribus eruditorum collegit,, e quibus multa etiam nunc summa laude digna sunt. Editio clarissima virorum doctorum Heyne-Wagner-Sillig, praesertim quarta anni 1832, et in textu constituendo et in versibus interpretandis multa praestitit; in fine voi. IV excur­ sum proprium Wagneri ad Gatal. 2 (pg. 377—382) et optimam bibliographiam habes (pg. 635—749). : Anthologiae poetarum Latinorum, quae saeculo X IX pro­ dierunt, neque textui neque interpretationi .profuerunt, dum­ modo Baehrensium excipias. Hauptius, ut supra diximus, primus codicis Bruxellensis lectionibus multum tribuit, quibus Ribbeck quoque in editione Vergiliäna anni 1868 (voi. IV) usus est; primus enim Ribbeck apparatum criticum constituit, sed conieeturis nimis indulsit. Praeterea errores non pauci huic apparatui insunt, quorum nonnullos in editione altera anni 1895 revocavit. Prolegomena autem, quae editioni anni 1868 praemiserat, pre­ tiosissima sunt. ' / Forbigeri editio quarta anni 1875, quae mihi praesto est, in parte III, quae Appendicem continet, plerumque Wagnero adstipulatur ; pauca quidem nova affert, sed commentarium utilem praebet. Notae, quibus vir doctus Benoist carmina minora instruxit, parvi momenti sunt. : De Aem. Baehrensii editione Poetarum Latinorum Minorum (1880) sic iudicavit Vollmer (pg. 32) : „Multo fidelius et certius instrumentum com paravit........ at verba tradita solita licentia adeo pessumdedit, ut passim nec legi nec intellegi p o ssin t” Profecto Vollmeri ipsius editio Teubneriana (P.L.M. voi. I 1910), quam Willy Morel annis 1927 et 1930 denuo curavit et*2 D

Catal. 3 in Pompeium quadrare iam vidit. 2

PROLEGOMENA

adnotationibus auxit, hodie omnium consensu textum optimum continet; Vollmer ipse accurate codices contulit, a coniecturis se abstinuit, denique et in hoc libro edendo et in commentationi­ bus praecedentibus optime de Appendice meritus est. Morel librum erroribus purgavit non raro Vollmeri exemplari adiutus. Sabbadini primus libellum cui titulus Catalepton separatim edidit anno 1903, apparatu critico instructum. In Corpore Scrip­ torum Latinorum Paraviano nova editio anno 1917, secunda 1933, tertia 1939 prodiit, praefatione, apparatu critico, adno­ tationibus brevibus, indicibus additis. In praefatione testimonia veterum de libello collegit et disputavit de codicibus, praecipue de eo, quem Pomponianum vocavit. Et textum et interpretationes etiam atque etiam mutavit; textus quidem laudandus est, ab interpretatione saepe dissentio. Idem philologus etiam in editione maiore Vergilii operum (anni 1930) Catalepton recepit inter Testimonia de Vergilii Vita. Notum sane est Sabbadinium totam syllogen pro spurio habere. Et alius vir Italicus Curcio anno 1905 Catalepton edidit in corpore c.t. Poeti latini minori (voi. II, fase. I), de qua editione Vollmer (pg. 32) iudicavit: „haec volumina scatent pravis iudieüs neglegentiis erroribus” et monuit ne quis Curcii col­ lationibus et adnotationibus fidem haberet. Tamen interpretatio non omnino neglegenda esse videtur neque ea, quae in prae­ fatione editionis et postea in variis commentationibus dixit. Libri viri docti Neuhöfer (1905 et 1906) mihi praesto non sunt i). R. Eliis editionem Oxoniensem (1907) curavit et in appara­ tum criticum multas lectiones codicum deteriorum nondum antea collatorum et coniecturas veteres atque nonnullas suas satis audaces recepit. Birtius severius iudicavit de hoc opere (pg. 19) ; aequius Vollmer (Beri. Philol. Woch, 1907, pg. 1580—82 et in ed. P.L.M. pg. 32) : apparata enim critico nemo non cum fructu uti poterit. Venio nunc ad editiones, quae commentario pleno instructae, omnia quae explicationis indigent, explanasse videntur. Birt in editione sua anni 1910 (Jugendverse etc.) textum quidem hic depravavit coniecturis nimis audacibus (e.g. Catal. 2,2 amputatus, 3 renatus·, 4,10 graeee; 5,2 rythm o), illic codicum Sed cf. E. Vanek, Woch. für Klass. Philol. 1906, pg. 1318—19.

PROLEGOMENA

XIX

lectiones obstinatius defendit (e.g. 4,6 multa; 5,10 vindicavimus; 1,1 sci licet), sed commentario exegetico, ut erat doctus et in litteris antiquis optime versatus, operam egregie dedit. Licet de quoque carmine ab interprete dissentias, id quod mihi quidem accidit, tamen ubique fructus commentarii percipies.; Decem post armis Galletier opiniones Birtii falsas esse ratus (Birtius enim epigrammata omnia nono excepto Vergilii esse contenderat), novum librum emisit, cui bibliographiam utilem et praefationem praemisit, de qua infra (pg. XXXIII) fusius disseremus. Longe enim dissentio et a ratione inquirendi et ab iis, quae conclusit philologus Francogallicus. Textus ; multo melior Birtiano est et apparatus criticus plenior, sed commen­ tarius me iudice cautus quidem, sed nimis succinctus est; saepe lectorem discendi cupidum destituit neque erroribus vacat. Anno 1930 E. Reitzenstein in Museo Rhenano carmina 1— 5 copiose tractavit. Nimis fortasse fontes Graecos detegere conatus est, sed tamen plurimum profecit ad haec carmina melius interpretanda. Praeterea triginta his annis copia ingens librorum prodiit, qui libello nostro subnixi de Vergilio poeta eiusque vita egerunt, quos scripserunt philologi Americani Frank (Vergil, 1922) et de Witt (Virgil’s Biogr. Lit., 1923) atque Italici Nardi (La Giovinezza di Virg., 1927), alii, in primisque Rostagni (Vir­ gilio Minore, 1933), qui totam Appendicem a Vergilio iuvene scriptam esse rati praesertim e libello c.t. Cataleplon indicia vitae poetae, antequam Bucolica adiit, petiverunt ; id quidem recte, ut opinio mea fert, sed quamdiü neque textus neque inter­ pretatio horum epigrammatum difficillimorum constat, labor vitam Vergilii narrandi anceps est. Itaque quo magis: his tribus decenniis opinio vulgata est maiorem partem Catalepton libelli 'a Vergilio scriptam esse, eo magis interpretandis carminibus operam dari necesse est. Has ob causas libellum edendum commentarioque pleniore instruendum suscepi. Conscius mihi sum hoc opus plenum periculosae aleae esse neque ignoro quae ■vir doctus Fraenkel in Gnomone (anni 1932/ p g . 53) scripsit; „Es ist sehr schade, daß man am Eingang, der sogenannten \ Appendix Vergiliana kein Schild anbringen kann „Kindern ohne i Begleitung Erwachsener ist der Z utritt verboten”,” e.q.s. Sed : necessarium certe esse mihi videtur quae philologi post editiones Birtii et Galletierii de libello scripserunt,' accurate inspicere, quae memoria digna sunt, breviter in commentario memorare.

XX

PROLEGOMENA

interpretationem carminum quae potior mihi visa est, eligere et corroborare. Ipsorum autem carminum obscuritas efficit, ut neque ego neque quisquam alius, ni fallor, sperare audeat se ubique explanationem certam dedisse. In textu constituendo collationibus Ribbeckii, Ellisii, Galletierii, Vollmeri fidem habui. In commentario componendo om­ nibus editionibus commentationibusque, quatenus mihi praesto fuerunt, large usus sum. De Titulo Libelli i) : De titulo „Catalepton” viri docti diu inter se certaverunt; quod mirum non est, cum quarto iam saeculo p.C.n. Ausonius non intellexerit, quomodo haec res se haberet, atque Cataletto, scripserit. Dolendum sane est codicem Appendicis optimum B titulum omnino omisisse: Priapea atque Epigrammata nullo spatio interposito conseruit, id quod editiones vetustissimae, quae prelis mandatae sunt saeculo XV0, repetebant. Sed codices recentiores paulum inter se differunt, quod ad titulum attinet: codices Η M Priapeis praemittunt Catalepton virgilii incipit; A : P. Virgilii catalepton; R : Vergilii catalepton; U: P.V. Maronis Cathalecton Priapus loquitur; V1 : idem quod TJ, sed Catalepton. Editionis XV' saeculi praebent formam Catalecton, saepius Catalecta, qui titulus inde ab editionibus Scaligeri et Pithoei per tria fere saecula permansit.Donatus (i.e. Suetonius) in vita Vergilii (pg. 4 Br. 56) opera iuvenilia Maronis sic enumeravit: deinde catalecton et priapea et epigrammata etc.; „Philargyrius” (pg. 42 Br. 54) ipsa verba Donati repetit, sed codex optimus P (saec. IX) formam Catalepton habet. Servius in praefatione ad Aeneidem (pg. 69 Br. 14) : s c rip s it. . . . Priapeia Catalecton Epigrammata etc. ( catalectum G = Bernensis 167 saec. IX—X ). Ausonius (ed. Peiper, pg. 167) scripsit Catalepta, nisi fides potius habenda est codici veterrimo Cantabrigiensi (IX-X‘ saec.), qui Catalecta habet. Poetam non perspexisse, quid titulus Catalepton valeret, apparet; fortasse pro genitivo habuit, ut Bucolicon, Georgicon, simii. D Praeter opera pg. IV laudata cf. Birt, ed. pg. 6—8; Sommer, diss., pg. 27—28; Carcopino, Eev. de Philol. 1922, pg. 158 squ.; Birt, Philol. Woch. 1923, pg. 125 ; Galletier, Eev. de Philol. 1926, pg. 154—158.

PROLEGOMENA

XXI

Denique catalogus Murbacensis (± 8 5 0 -p.C.n.) hos libros Vergilii continet i) : 279 Vergilius Bucolicon; 280 Georgicon; 281 Liber Eneydos; 282 Eiusdem Dire Culicis Ethne Copa Mecenas Ciris Catalepion (sic) P riapeya. Moretum (nomen igitur Epigrammatmn deest!). ; Hodie omnes fere merito putant Catalepton rectam formam esse, idcirco quod codices Appendicis egregie inter se congruunt ; itaque supersedeo opiniones diu iam refutatas hic fuse re­ petere *2). Primus- Uiiger hanc formam argumentis corroboravit et Catalepton nihil aliud esse nisi Graecam locutionem adverbii modo usurpatam κατά λεπτόν docuit, cui opinioni editores recentiores adstipulati sunt. Unus tamen obstinate repugnat et quidem editor novissimus Galletier, qui non modo in editionis praefatione, sed etiam sex annis post (Eev. de Philol. 1926, pg. 154 squ.) thesin suam contra virum doctum Carcopino defendens hoc fere contendit: κατά λεπτόν nequaquam esse libri titulum, quod aut articulus τά (κ.λ.) desideretur aut substan­ tivum aliquod (ποιήματα) sequi debeat. Idcirco titulum pro suspecto habet atque prorsus reieit: editor Francogallicus credit Suetonium recte quidem enumeravisse haec : deinde fecit κατά λεπτόν Priapea et Epigrammata e.q.s., sed editores et commen­ tatores aevi posterioris per errorem Graeca vocabula Latine transscripsisse et sic titulum mendosum Catalepton ortum esse. Ipse Galletier suam editionem ideo inscripsit: Epigrammata, et Priapea,. Quamvis ingeniosa sit haec thesis, neque mihi neque aliis placet: primum codicum auctoritas tota a scriptione Catalepton est, quacum catalogus Murbacensis optime consentit; Catalepion plane idem est quod Catalepion. Deinde non video, cur κατά x) H. Bloch: Straßburger Festschrift zur 46 Versammlung der Philo­ logen, 1901, pg. 257—285. 2) De quibus Galletier pg. 2 squ. copiose disputavit. Qui Catalepta maluerunt, e.g. Baèhrens, hoc idem esse atque Graecorum κατάλειπτα i.e. scripta relicta putaverunt. E t anno 1936 Steèle hac forma plurali usus est, et, quod etiam magis mirum est, Jackson Knight: Roman Vergil, 1944, pg. 59, iterum hanc formam defendere videtur: „if „Catalepton” is a Greek genitive plwrai, Catalepta, which means something like „morsels” or. „shreds” of poetry.” Sed a quonam verbo derivatum est? Notum mihi est κατάλειπτος derivatum a verbo καταλείφω ! (Aristoph. Eq. 1332, Pax 862) et καταληπτός, adi. Verbale verbi καταλαμβάνω. Sed ubi κατάλειπτος = relictus, a verbb καταλείπω legitur? . Qui Catalecta scribere soliti sunt, cogitaverunt de subst. Graeco κατάλογος et verbo καταλέγω, cf. Scaliger pg. 483.

XXII

PROLEGOMENA

λεπτόν titulus esse non potuerit. Etiam tituli, quales sunt Bucolica et Georgica substantivo (ποιήματα) carent; cognati sunt tituli Graeci e.g. Quinti Smyrniaci με&’ "Ομηρον (cf. Aris­

totelis Metaphysica; Cic. de Nat. Deor. II 108: imago . . . . quam quidem Graeci Engonasin vocitant) ; tituli Latini quoque a praepositione incipiunt, ut Livii Ab urbe condita; Plinii A fine Aufidii Bassi; Taciti Ab excessu D ivi Augusti. Maximi autem momenti est etiam libellum quendam ab Arato i) compositum esse, cuius duo testimonia habemus : Strabo X 486 scripsit Αρατος εν τοϊς κατά λεπτόν e.q.S. et in vita A rati12) legitur: εγραψε δε καί αλλα ποιήματα περί τε 'Ομηρον καί Ίλιάδος . . . καί κατά λεπτόν αλλα 3).

Eodem fere titulo Aristoxenus usus erat: Athen. XIV 619 e κατά βραχν υπομνήματα, quae opponuntur aliis hypomnematum speciebus: Ίστορικοΐς νπομνήμαοιν, quorum argumenta ampliore ambitu utebantur4). Arati autem titulus Κατά λεπτόν sine ullo

dubio editoribus libelli nostri exemplo fuit. Vergilium enim ipsum titulum excogitavisse veri simile non est: prolusiones suas non editurus erat. At amici, Tucca Variusque (vel eorum heredes), qui scripta a poeta relicta in unam syllogen collecta servabant, merito censuerunt eiusmodi titulum aptum esse huic libello, quia Vergilius ipse Graecos titulos Bucolica, Georgica, Aeneida elegisset. Profecto Arati opera et poetis novis, quos dicunt, Romanis, et Ciceroni qui versus Arati in sermonem Latinum vertit, et Vergilio ipsi, qui eum in Georgicis pangendis imitatus erat, ideoque et Vario probe nota erant. Quid autem titulus Arati significaret, Reitzenstein in com­ mentatione docta5) tractavit, in qua explanavit adiectivum λεπτός, quod primo apud Homerum „fein, dünn, von Geweben, Stoffen, etc.” significaret, deinde angustus, ίοϋ-ενής, apud philosophos idem quod λεπτομερής, postremo in arte rhetorica 1) De quo cf. v. Christ—Stählin—Schmid: Gesch. d. Gr. Lit., II. 1, 1920; pg. 163. 2) Βιογράφοι ed. Westermann pg. 55 = E. Maass: Commentariorum in Aratum reliquiae, pg. 79. 3) Birtii coniectura καί κατά λεπτόν < καί > αλλα mihi veri simillima esse videtur, quod Suidas in catalogo titulorum eiusmodi structuram saepe usurpavit. 4) E. Maass: Aratea. Philol. Unters, herausgeg. von A. Kiessling u. U. von Wilamowitz-Moellendorff. Berlin 1892, pg. 228. s) Festschrift Richard Reitzenstein 1931, pg. 25—40: Die Entwicklung des Wortes Λ Ε Π Τ Ο Σ zur Stilbezeichnung der Alexandriner.

PROLEGOMENA

xxm

velut terminum technicum idem factum esse quod tenuis, gracilis, subtilis (oppositum: παχύς); ita concludit: „der Titel des A rat τά κατά λεπτόν kann nur auf den Stil, den neuen Stil der Alexandriner gehen. E s sind die nach der modernen Weise verfassten Gedichte”. Haec fortasse recta sunt : Aratus enim λεπτολόγος nuncupatus e s t 1). Tamen puto Romanos titulum Arati poematum legentes et audientes cogitavisse non de stilo, sed de exilitate corpusculi, non de qualitate, sed de parvitate ambitus. Nemo enim est quin sciat adi. λεπτός haud raro idem esse quod μικρός: Hdt. VII 36, Thuc. II 83, 5 et VII 40, 5 habent λεπτά πλοία (Suidas adnotavit: λεπτά πλοία τά μικρά Θουκυδίδης εν ή); Hdt. I 133 et V ili 137 τα λεπτά των προβάτων (opposita bobus et equis) ; V i l i 107 άκραι Ararat;immo quattuor e quinque locis, quibus Herodotus adiectivo λεπτός usus est, haec notio ( — parvus) elucet; cf. praeterea Xen. Inst. Cyri I 4, 11 λεπτά ϋ-ηρία (opp. μεγάλα); Simon. 37, 14 λεπτόν ουας SC. pueri (a tin y ear); Gal. 15, 201 των κατά λεπτόν πόρων άραίωοις (small pores) ; praecipue nummi λεπτοί vocabantur (cf. Liddell-Scott-Jones: Lexicon). Locutio adverbialis κατά λεπτόν („in detail” cf. Pap. Petr. 2, pg. 118, III· saec. a.C.n.) usitata et Romanis optime nota erat; cf. Cic. Ep. ad Att. II 18, 2: ne forte quaeras κατά λεπτόν de singulis rebus; eadem ratione dicebatur κατά μικρόν, κατ ολίγον, κατά βραχύ, alia. Ergo mea sententia titulum Arati editores nostri libelli imitati sunt et intellexerunt inesse carmina minuta, neque inter se cohaerentia, quae in scriniis poetae invenerant: Ribbeck sic vertit „Schnitzel”, Schanz et Bickel „poetische Kleinigkeiten”, Wight Duff „trifles”, Rostagni „componimenti spiccioli” *2). H

Vita Arati ed. Westermann pag. 55: &JX δ γε λεπτολόγος ακηπτρον

*4ρατος έχει.

2) Anno 1928 in Herma 63, pg. 302 squ. R. Pfeiffer Callimachi frag­ menta e prooemio Pap. Oxyrh. XVII 2079 edidit et commentario instruxit. Rostagni, Riv. di Filol. 1928, pg·. 10 squ. coniecit versus truncos ita restituendos esse: τοϊν δε] δνοϊν Μίμνερμος δτι γλυκύς α[ί κατά λεπτόν ρηαιες], η μεγάλη δ’ ονκ έδίδαξε γυνή,

quae lectio proxima verum est, quod in seholiis ad hos versus Pap. Brit. Mus. Lit. 181 legitur: λεπτά j εδίδα'ξαν al κατά )

Itaque ή γυνή η μεγάλη opponitur ταϊς κατά λεπτά; cf. Η. J. Μ. Milne, Class. Rev. 1929, pg. 214, qui hoc modo supplevit: τοϊν δε] δνοϊν Μίμνερμος δτι γλυκύς α[ί κατά λεπτά ώδε μεν], ή μεγάλη 6’ ονκ έδίδαξε γυνή.

PEOLEGOMENA

Veri igitur simile est heredes, postquam carmina quae vocan­ tur Priapea et Epigrammata, in unum volumen i) exscripta collegerunt, titulum adscripsisse : Κατά λεπτόν: Priapea et Epi­ grammata atque ita libellum in capsa asservavisse. Summa cum fide postea Suetonius in catalogo titulum recte repetivit: deinde Catalepton (Priapea et Epigrammata) etc. *234). Donatus, qui ipse libellum non novisset, ordinem Suetonii servabat, sed volumina tria intellegi ratus scripsit: Catalecton et Priapea et Epigrammata. Servius eodem modo errans etiam ordinem permiscuit: Priapea, Catalecton, Epigrammata. Quod scripsit septem sive octo libros, inde ortum est, aut quod apud Donatum legerat de Aetna ambigi, aut quod suo Marte Copam inseruerat. Catalogus Murbacensis saeculo nono Epigrammata idcirco omisit, quod eruditi tum falso duxerunt Catalepton idem esse atque Epigrammata, ut etiam hodierni loqui solent. Haec si vera sunt, titulus codicum recentiorum non „errore suo loco abiit” (Vollmer), sed suo loco ante Priapea legitur. De Vitis Vergilianis: Praeter ea quae ex operibus maioribus Vergilii, carminibus aequalium (Horatii, Propertii, Ovidii), testimoniis ceteris aequalium et posteriorum erui possunt8), pauca atque ea primo quidem conspectu dubia de poetae vita nota sunt. Suetonius enim primus 4), id quod ex fontibus diversis ab eo allatis ostenditur5), vitam continuam Vergilii composuit plus quam centum annis post mortem poetae in libro, cui titulus „De Poetis”. Vita Terentii, Horatii, fragmenta vitae Lucani exstant; vita Vergilii ipsa quidem periit, sed a posterioribus exscript" interpolata, partim decurtata, partim aucta, in complurib codicibus servata est. Plerasque de his vitis Vergilianis saeci XX Diehl (1911) et Brummer (19121, 19332) ediderunt6*). S< quomodo inter se cohaereant, ne hodie quidem satis consta 4) Fortasse multo plura fuerunt, quam quae nunc exstant adeo volumen mediocris longitudinis explerent. 2) Ita iam Sabbadini in ed. pg. VIII; postea Vollmer 1.1. 3) Collecta sunt a Sabbadinio in ed. maiore Eomae 1930, pg. [1 ]— [18]. 4) Nisi credis quondam librum ab amicis vel a Vario uno scriptum exstitisse, statim post mortem poetae compositum: quae res incerta, sed veri similis est. s) Cf. Diehl pg. 4. e) Quem lib'rum in paginis sequentibus afferam litteris Br. usus.

FKO.LEGOMENA

XXV

fuse nuper de hac re disputaverunt Wieser, Funaioli, Grisart, Rostagni, Naumann, alii. Nam quae fides his biographis habenda sit, ad Appendicem Yergilianam recte aestimandam maxime interest; alia quae in Catalepton libello de vita privata poetae narrantur, congruunt cum eis, quae in Vitis Vergilianis leguntur, alia omnino discrepant. Itaque breviter de his rebus disputandum esse censui, ut clarius, pateret, quam vim haberent quae in capite proximo et in commentario ipso e Donato, Servio, Probo, aliis allaturus sum. Maioris momenti hae Vitae Vergilianae sunt: 1. Vita Donatiana vel Vita Danielis (Br. pg. 1— 19) vetustis­ sima est (saec. IV), quam primus Petrus Daniel anno 1600 editioni suae Servii Aucti praemisit. Codices complures asservantur i), e quibus unus, sed vetustus Paris. 11308 (saec. IX) epistulam Donati continet, quae olirà praecessit Vergilii commentario, qui nunc periit. Hanc epistulam (Br. pg. VII) re vera Donati fuisse critici recentiores probave­ runt. Superscriptum est FL. (i.e. AE = Aelius) Donatus L. Munatio Salutem; partem exscribam, quae explicet, qua ratione Donatus biographis superioribus usus sit. Initium hoc est : inspectis fere omnibus ante me qui in V irg ilii opere calluerunt, brevitati admodum studens quam te amare cog­ noveram, adeo de multis pauca decerpsi, ut m agis iustam offensionem lectoris expectem, quod veterum sciens multa transierim, quam quod paginam compleverim supervacuis, agnosce igitur saepe . . . . . sinceram vocem priscae auctori­ tatis. cum enim liceret usquequaque nostra interponere, maluimus optima fide, quorum respuerant (Brummer in­ tellegit: respexerant) eorum etiam verba servare, quid igitur adsecuti sumus? hoc scilicet, ut his adpositis quae sunt congesta de multis, admixto etiam sensu nostro, plus hic nos pauca presentia quam alios alibi m ulta delectent, etc. Nomen Donati in aliis codicibus omissum est, in aliis Vitae superscriptum est (CKO et in compluribus codicibus Donati Aucti). Naumann praeterea omnes locos collegit (pg. 340— 343), quibus Vita Donatiana vel praefatio eius ad Bucolica a posterioribus allata est. Constat igitur Donatum hanc Vitam Vergilianam scripsisse, qua posteri­ ores large usi sunt.1 1)

Cf. Naumann 1.1. pg. 337 squ.

PROLEGOMENA

Donatus autem Suetonii librum c.t. De Poetis exscripsit, paucis tantum de suo additis, nonnullis omissis, in quam rem Naumann 1.1. pg. 349—369 denuo accurate inquisivit et ad argumentum et ad genus dicendi et ad usum verborum spectans. Fuerunt enim 1), qui contenderent haud pauca non e Suetonio fluxisse, sed a Donato et interpolatoribus posterioribus addita esse. Et ipse Naumann aliquid exclusit, sc. pg. 8 Br. 140 qui eius Aeneida — pg. 9, 149 egerat cum Vario: locutio enim quae est iussu Caesaris Suetonii esse non potest; huiusmodi versus apud Suetonium in operibus exstantibus hi versus sunt ; Sulpicii epigramma sine dubio post Suetonium demum scriptum est. Sed cetera, i.e. testamentum ipsum poetae (pg. 8 Br. 138— 140 qui), et quae post epigramma leguntur (149 squ.), omnia e Suetonio fluxerunt, id quod ad Appendicem recte aestimandam vel maxime pertinet. Naumann enim (pg. 365—368) hunc locum ipsum accurate comparavit cum operibus Suetonii et conclusit: „der Wortschatz (ist) vollständig und oft er­ staunlich reichhaltig aus Suetons erhaltenen Schriften zu belegen”. Haec igitur mea quidem sententia certa sunt. De ceteris locis hic disputare ab incepto meo alienum est; fortasse enim et alia a Donato addita sunt e.g. argumentum Culicis (pg. 4 Br. 57—64), id quod tamen Naumann negavit 2). De ceteris Vitis Naumann sic iudicavit (pg. 370) : „Die Danielsche Vita (i.e. Vita Donatiana) ist von allen andern Vergilviten unmittelbar oder m ittelbar als Vorlage benutzt worden, vielleicht von der . . . . . . Probus- und Libellus-vita abgesehen.” D E.g. Geer, cuius commentatio nonnumquam falso affertur, quasi putet philologus Americanus nihil Suetoniani Donati Vitae inesse; titulus autem est: Nofi-Suetoniaii passages etc. 2) T. Erank, Class. Journ. 1930/31, pg. 8 multo cautius haec pronun­ tiavit: „I am inclined to accept as Suetonian the date and place of Vergil’s birth, the names of his parents, the statements regarding his education at Cremona and Milan, and his residence at Naples (with visits to Rome), the list of his early poetic works (the Appendix), the statement that his father lost his property after Philippi, the references to the periods of composition Of ' the various works, to his method of composition, to his personal appearance and his ill health, to a half brother, Proculus . . . . , to the poet’s death at Brundisium in 19 B.C., to the will, the burial at Naples, and to Augustus’ disposal of the manuscript of the Aeneid, and a few other items of minor importance. But this of course is not much.”

PROLEGOMENA

2.

3.

4.

5.

6.

7.

XXVII

Sunt autem et aliae et hae: Donatus Auctus vel vita „umanistica”, ampliata, quam Diehl pg. 26—37 edidit et Brummer in apparatum plenum pg. 20—38 sub littera % recepit; haec vita ineunte saeculo XV demum in Italia composita ideoque levis momenti est. Excerptum e vita Vergilii Donatiana in codicibus CKO, quod Brummer contextui Vitae Donati subiecit; contem­ nendum est, quia totum fluxit e Donato. Excerptum in codicibus LPN, quod falso sub nomine Philargyrii I a Brummero editum est (pg. 39—48). Funaioli (Exeg. pg. 57—59) et Grisart (Ant. Class. 1934, pg. 109—119) nuper probaverunt hanc vitam, quam critici recentiores Explanationem I nuncupari maluerunt, retracta­ tionem Philargyrii non esse, id quod Klotz et Wieser puta­ verant, sed nihil aliud nisi Vitam Donatianam inter saecula VII et IX in usum scholarum notis auctam ab epitomatore, cui nomen Fatosus, qui aut vitam ipsam Donati aut exem­ plar Philargyrii Donatum ipsis verbis secuti prae manibus habuit (Grisart 1.1. pg. 113). Vita metrica, composita a Phoca Grammatico urbis Romae saec. V (Br. pg. 49—53). Ultima pars deest. Pendet quidem e Donato, sed nonnulla ipse adiecit, quae utrum ex ipso Suetonio an ex operibus Vergilii sumpserit dubium est, e.g. vs. 29 tellus Tusca (Aen. X 202) ; vs. 30 genit.or Maro; vs. 35 m ater Polla; vs. 74—84 de Ballista; vs. 87 Siro, alia. Strzelecki, qui vitam Phocae religiose investigavit, conclusit (1.1. pg. 251) Phocam aeque ac Donatum ipsius Suetonii scripta evolvisse et expilasse ; Donatum autem Suetonium excerpsisse neque ad verbum expressisse. Vita Servii, saec. IV (Br. pg. 68—72), quae olim commen­ tarium in Aeneidem praecessit et e Donato pendet ; sed aut posterioribus temporibus interpolata est aut ab ipso Servio nonnulla immutata sunt. Erroribus gravibus non caret. Vitae quae feruntur Iricae: a. in codice Sanblasiensi 86, saec. VIII (S1; Br. pg. 54— 55). b. in codice Gudiano fol. 70, saec. IX (γτ, Br. pg. 60— 62) ; pendet e Servio (cf. Naumann pg. 371, 4). In fine verba Iohannis Scotti de compositione periocharum leguntur, c. in cod. Bernensi 167, saec. IX-X (Hagen: Scholia Bernensia pg. 996—8). d. in cod. Monacensi lat. 15514, saec. X (m, Br. pg. 56—59).

e. in cod. Leidensi Voss. lat. F 12,γ, saec. IX, anno 1938 Rand novam vitam invenit, quam exscripsit Hollis Ritchie Upson (Class. Quart. 1948, pg. 104 squ.) et littera R. adnotavit. Quomodo hae vitae inter se cohaereant, nondum constat; Naumann pg. 373 et Upson, pg. 110 cunctarum inter se differentia stemmata depinxerunt; sine dubio pendent e Servio et Donato, sed fortasse etiam Hierony­ mum hic illic secuti sunt auctores. 8. Vita Probi quae fertur (Br. pg. 73—74), aut primo iam saeculo p.C.n. a M. Valerio Probo grammatico celebri scripta, aut saec. V vel VI a Probo nescioquo composita et commentario ad Bucolica et Georgica praemissa. De hac quoque vita alius aliter iudieat i) ; sed equidem censeo haud neglegendam esse: cf. Br. pg. 73, 3 milia passuum X X X ; 10—12; 16—17: haec una vita recte scripsit Vergilium quinquagesimum et primum annum agentem decessisse (ceterae: 52). Veri simile est hanc vitam et Valerii Probi scriptis et Servii inniti; cf. W. Aly, Philol. Woch. 1923, pg. 645— 648 ; L. Agnès, Riv. di Filol. 1941, pg. 169—178 ; Paratore : Una nuova ricostr. 1946. 9. Vita quae vulgo dicitur Bernensis (Br. pg. 66—67), a Naumanno „Libellus-vita”, quia primo antecessit P. Virgilii Maronis iuvenalis ludi libellum; compilata est ineunte aetate Carolinga (cf. Vollmer, Sitz. Ber. 1908, pg. 20 squ.). 10. Secunda vita in codice Sanblasiensi (S2, Br. pg. 55 vs. 48-—60) brevissima est; pleraque hausit e Donato, pauca1 1) R. S. Conway: Harv. Lectures on the Verg·. Age, 1928, pg. 18 citat virum doctum Nettleship: „This fragment, so far as it goes, is so good that we can only wish more had survived.” Cui opinioni ipse se applicat: „I see no reason whatever to doubt Nettleship’s judgement,· for thè bio­ graphy is one of the only two that altogether exclude the element of fable, and the only one whose chronology, so far as it goes, is both precise and correct.” L. A. Constans, Rev. des Cours et Conf. 1933/34, pg. 307 : „La vie placée en tòte d’un Commentaire des Bucoliques et des Géorgiques attribue à Valérius Rrob'us, critique des temps de Claude et de Néron, n’est sans doute pas, sous la forme où elle nous est parvenue, de Probus lui-méme; mais il y a des chances qu’elle soit composée à Laide de renseignements fournis par Probus.” H. J. Rose: The Eclogues of Vergil, 1942, pg. 52: „the so-called Probus, who, let his real name be what it may, was clearly a well-informed man.” Sed Naumannus praecedentibus viris doctis Riese, Thilo, Norden vitam Probi contemnit (pg. 370 „wenig wertvoll”).

PROLEGOMENA

'

XXIX

fortasse e Phoca (vs. 49 genere Tusco; 54 Balesta cives). XX. Quarta vita in codice Gudiano (ylll, Br. pg. 64.—65) ex Hieronymo plurima sumpsit. 12. Haud praetereunda sunt quae Hieronymus, Donati disci­ pulus, ipse primo Eusebii Chronicis in margine adscripsit, modo neglegenter, saepe accurate, et postea edidit. Certum est Hieronymum quoque Suetonium ipsum auctorem ha­ buisse, quem etiam in ceteris scriptis suis se secutum esse ipse confitetur. X3. Liber Glossarum, qui inter annos 690 et 750 compilatus est, non modo commentario, sed etiam Vita Donatiana usus est : e.g. in Glossario Ansileubi (Gloss. Lat. I, pg. 834, XS8) s.v. lenociniis legitur : Donatus: pronuntiabat autem cum sua­ vitate eum lenociniis miris, cf. Vita Donat, pg. 6 Br. 95 (cf. Naumann pg. 34X—342). Stemma huiusmodi componi possit, sed Vitas Iricas non distinxi, quae ad Appendicem vix attineant. Numeri significant vitas, quas modo descripsi.

: In aperto igitur est in primis Vitam Donatianafn, deinde Servium, Phocam, Hieronymum verba ipsius Suetonii nobis servavisse. Multi igitur critici recentiores audacter Suetonium pro Donato scribere consueverunt. ; Tamen ne tum quidem longe progressi esse videmur : historici enim monent, ne nimis confidamus Suetonii loquacitati. Sed Tranquillus ipse auctores suos passim in V itis affert: Vergilium ipsum, cuius verba „amici familiaresque” tradiderunt; tes­ tamentum poetae ; verba aequalium : Augusti, Propertii, Melissi, Erotis; obtrectatores; de posterioribus nominat Nisum gram-

PROLEGOMENA

maticuxn, Senecam, Asconium Pedianum; rumores. Ante eum Vita Vergilii nondum exstitisse videtur: ipse igitur Suetonius cogebatur omnia, quae sparsa invenerat, colligere et in schema suum inducere i). Omnia igitur, quae certis testibus niti apparet, accurate comparanda sunt cum eis, quae in Catalepton libello inveniun­ tur; alia, quae incerta et ficta, vel temere a Suetonio relata esse videntur, abiciamus. Ut exemplum afferamus: 'constat locum, ubi agitur de tes­ tamento Vergilii, ipsis verbis Suetonii a Donato exscriptum esse has ob causas: Naumann merito contendit verba quae inci­ piunt a qui eius Aeneida (pg. 8 Br. 140) usque ad 149 efferat cum Vario a Donato addita esse. Quae sequuntur 149 egerat — 157 reliquerit usquequaque cum usu verborum Suetoniano con­ gruunt (Naumann pg. 365—367). Testamentum ipsum (138 heredes fecit — 140 qui eius et 153 ceterum eidem — 155 edidit autem) a Suetonio ipso summa cum fide relatum est; id quod probat ordo: 1. heredes enumerantur et partes, quas accipient (ex dimidia parte, ex quarta, ex duodecima). 2. (vs. 153—155) altera pars testamenti legata (i.e. scripta) enumerat et condiciones. Verba, quibus Suetonius usus est, sunt termini technici qui dicuntur: e.g. 153 ccmf; 153 simul (i.e. altero herede mortuo alter omnia accipiet) ; fortasse etiam 155 auctore Augusto spectat ad cautionem Mucianam (Dig. XXXV 1, 7 et 73) *). Veri igitur simillimum est Suetonium testamentum Vergilii inspexisse in tabellis domus imperatoriae (Augustus ipse co­ heres fu it). Itaque quae in rem erant religiose exscripsit3). Neque dubitandum est, quin locus, ubi Vergilii operum xuvenilium mentio fit (pg. 4 Br. 56-—57 : deinde catalecton et priapea et epigrammata et diras, item cirim at culicem) Suetonii sint. Perperam vir doctus Geer iudicavit (1.1. pg. I l l ) „in a series as Catalepton et Priapea. . . . Suetonius would normally, omit the connectives”; qui Indicem verborum C. Suetonii Tran-1 1) Cf. Leo: Die Gr. Rom. Biographie 1901, pg. 11—16. .s 2) Cf. August Tewes: System des Erbrechts zum Akad. Gebrauch I, pg. 238; O. Kar Iowa: Röm. Rechtsgeschichte II, pg. 872, ubi loquitur dé condicionibus non faciendi, quae in testamentis occurrunt. ; 3) Cf. de hoci testamento A. Rostagm, Riv. di Filol. 1930, pg. 1—23 ; Virg. Min. pg. 3—13; Riv. di Filol. 1947, pg. 4—9.

PROLEGOMENA

XXXI

quilli i) adierit, contra censebit Suetonium tales particulas in enumeratione crebro usurpavisse. Donatus autem eas vitare solebat. Tamen censeo 2 ) Suetonium potius scripsisse : Cata­ lepton (Priapea et Epigrammata) et Diras etc. Multo autem difficilius est discernere, quam vim nonnulli loci Phocae et Probi ad libellum nostrum pertinentes habeant. Phocas (Br. vs. 87) Sironem Vergilii magistrum memorat, de quo nihil invenies apud Donatum eiusque imitatores, nisi quod Donatus Auctus scribit (Br. pg. 32) : audivit a Silone praecepta Epicuri e.q.s. (Silone nimirum error est pro Sirone). Etiam Servius noverat poetam a Sirone doctrinam Epicuream didi­ cisse (comm. ad Bue. et Aen., vide ad Catal. 5, pg. 100), sed in Vita eius Vergiliana, quae pendet e Donato, nihil de ea re legitur. Concludas necesse est Phocam aut Suetonio ipso usum esse, ut ea narraret, quae Donatus omisisset, aut Catalepton ipsum notum habuisse, quia in epigrammatis 5 et 8 Siro eiusque villula memoratur. Probus (pg. 73 Br. 10 squ.) nomen quidem Sironis omisit, sed narravit poetam vixisse pluribus annis liberali in otio, secutus Epicuri sectam. Unde scriptor, quisquis est, haec sumpsit? Et alia accuratius memoravit quam Donatus (vide supra). Nonne haec e fonte antesuetoniano fluxerunt? Apparet igitur operae pretium esse ubique Catalepton libellum diligenter comparare cum Vitis Vergilianis. Scripseritné Vergilius invehis libellum c.t. Catalepton quaeritur. Cum Galletierii editio anno 1920 foras edebatur, haec con­ troversia nondum ad summum venerat. Editor Franeogallicus fuse exposuit (pg. 14 squ.), quid philologi diversi usque ad suum tempus de hac re censuissent. Saeculo XIX criticis huic quaestioni operam dare minus libuit: plurimi enim totam fere Appendicem spuriam esse putabant (Cartault, Sonntag). Commentatores XX‘ saeculi Curcio et Sabbadini pertinaciter carmina minora pseudepigrapha esse censebant, sed cum , in Germania a Skutschio in libris celeberrimis3) Ciris poema Gallo attributa esset, cui thesi alii vehementer obtrectabant, alii assentiebantur, anno' 1907 Friderieus Vollmer primus, quod1 1)

Ed. Howard—Jackson. Cambridge Massadmssets 1922, pg. 85.

2)

Vide supra pg. XXIV.

3) Aus Vergils Frühzeit 1901; Gallus und Vergil 1906.

PROLEGOMENA

sciam, omnem Appendicem Vergilii esse pronuntiavit i). Inde ab eo tempore philologi diversa sequentes pugnae se immiscue­ runt: Gubernatis 2 ) Vollmero prorsus adstipulatus est; Birt in editione eiusdem anni Priapea et Catalepton carmina Ver­ gilii iuvenis esse censuit exceptis Catal. 9 et 15, sed ceteram Appendicem Maroni negavit; Sommer in dissertatione egregia (1910) omnia Catal. carmina et Priap. et ipse Vergilio vindica­ vit, sed exclusit 9, 1B, 14. Birtii liber in primis a biographis Vergilii posteriorum annorum permagni aestimatus est. De ceteris partibus Appendicis copiose disputare meum non e s t 3) : Culex et Ciris praesertim criticorum animos allicuerunt, neque hodie constare videtur, quid de his poematis iudicandum sit. Dum in eo res est, periculosum profecto est Vergilii biographiam componere Ciri, Culice, ceteris carminibus minoribus productis testibus, id quod tamen viri docti Frank, de Witt, Rostagni, alii fecerunt, qui ex illis poematis longe inter se diversa concluserunt de vita poetae inter annos 54 et 41 a.C.n. Mihi quidem constat commentationibus recentioribus perlectis, quae de Culice et Ciri agunt 4), neque Culicem neque Cirin, q u a e n u n c p o s s i d e m u s , Vergilii e calamo fluxisse. Id quidem, quod ad Cirin attinet, facile ostenditur, quod versus, locutiones, structurae, quae suum locum in operibus maioribus poetae obtinent, in Ciri ineptius tractati sunt ideoque e Bue., Georg., Aen. sumpti su n t3). De Culice quidem dubitari potest, quod carmen a poeta XVI annos nato scriptum esse Donatus tradidit, id quod argumentum inscitius explanare possit. Sed haec ad Catal. libellum non attinent, in quo furta tam aperta omnino non leguntur. Quid autem sequendum est, ut certo decernamus, utrum Cata­ lepton genuinum i.e. Vergilii an spurium sit? Tum demum, cum rationi inquirendi auctoritas fidesque erit, ad exitum certum perveniri poterit.12*45 1) Sitz. Ber. München 1907, pg. 385—874. 2) Riv. di Filol. 1910, pg. 201—220. a) Conspectum opinionum et librorum invenias apud viros doctos H. W. Prescott, Class. Journ. 1930, pg. 49—62; D. O. S. Lowell et C. Knapp, Class. Weekly 1934, pg. 41—48; R. Henry, L’Ant. Class. 1937, pg. 357—395. 4) G. Jachmann, Gnomon 1928, pg. 577 squ. ; R. Helm, ed. Ciris 1937; idem: Ein Epilog zur Cirisfrage, Hermes 1937, pg. 78—103; E. Bickel, Rh. Mus. 1940, pg. 318 squ.; F. Munari: Studi sulla „Ciris”, Firenze 1944. 5) Comparentur inter se Cir. 48 squ. et Bue. 6, 78 squ. ; Ciris 233 squ. et Bue. 8, 2 squ.; Cir. 280 et Aen. VI 406; Cir. 349 et Bue. 4, 49; Cir. 430 et Bue. 8, 41 (Helm, Hermes 1937).

PKOLEGOMENA

XXXIII

, Galletier in praefatione editionis (pg. 19) pronuntiat iudicitim ipsum philologi in talibus rebus oportere decernere : „Force nous est done de re c o u rir........ aux raisons de gout”, i.e. ad carmen quodque lector quaerat oportet, sitne poema Vergilio dignum. Editor ipse hoc modo conclusit epigrammata 5, 7, 8,10 Vergilio attribuenda esse, 12, 6, 1 poetae aequali e Gallia Cisalpina oriundo, 4, 9, 11 composita esse non a Marone, sed a poeta mediocris ingenii; etiam de epigrammate 2, quamquam testimoniis Quintiliani et Ausonii nititur, Galletier dubitat; epigr. 3 Senecae et Lucani aetate scriptum esse putat, 13 a poeta ignoto circa annum 20 a.C.n.; 15 tertio vel quarto demum saeculo p.C.n. pactum esse, id quod Sommer antea proposuerat. Totum igitur libellum Neronis demum temporibus editum esse, repletum pseudepigraphis omnis generis. In omnibus fere his rebus ab editore Francogallico dissentio, sed vel maxime quod iudicio, quod philologi dicunt „subiectivum”, summam auctoritatem esse iudicat hanc rem decernendi. Sescenta enim iudicia prorsus diversa afferri possunt1). Aeque enim hanc thesin defendere possis: ea ipsa carmina, quae mire conveniunt cum ingenio Vergilii (e.g. 8), ab imitatore posteriore scripta esses). Hoc si sèquemur, nihil umquam certi efficiemus. Popularis eius Carcopino anno 1922 (Rev. de Philol. pg. 156 squ.) de hac editione disputans, contra dixit : postquam epigr. 13 spurium esse probavit historicas ob causas, contendit carmen 2 unum Vergilii esse (Quint.), sed falsarium quendam inter annos 86 et 96 fallaciter et callide cetera epigrammata composuisse et libellum sub nomine Vergilii edidisse. Cui Galletier anno 1926 ibidem copiose respondit, sed thesin suam vindicavit. Neque Carcopino loco cessit, qui proximo anno s) iterum expressis verbis pronuntiavit nihil aliud nisi historica argumenta et usum verborum viam monstrare posse ad difficultates solvendas. Eisdem fere annis trans Oceanum critici varii in Appendicem inquirebant, quibus Galletierii liber plerumque non innotuit4) :*234 x) Carcopino, Eev. de Philol. 1922, pg. 178 lepide inter se confert iudicium Galletierii cum Birtii, Cartaultii, Calii de Priap. 1, Catal. 5 et 2, etc. 2) Id quod pg. 20 Galletier ipse concedit: „plus une poesie sera virgilienne de ton et de tour, plus il faudra 1’accueillir aneo defiance". 3) Eev. de Philol. 1927, pg. 84—89. 4) Anno 1934 C. Knapp, Class. Weekly, pg. 45 η. 36, de editione Galletierii nondum audiverat. 3

XXXIV

PROLEGOMENA

ibi regula et iudieium petebatur, quibus fides haberi posset. Anno 1919 Rand de Appendice disputavit x) ; egregie, clare, docte singulas partes tractavit, sed testimoniis „externis” nimis occaecatus, syllogen totam fere Vergilii esse scripsit, quamquam ipse confessus est se longe aliter iudicavisse, cum investigatio­ nem incoharet (pg. 112, n. 2). Tamen etiam nunc haec commen­ tatio dignissima est quae legatur. ■ Anno 1922 Fairclough omni cura incubuit in usum verborum Carminum Minorum*2). Invenit multa vocabula, quae in operi­ bus maioribus Vergilii non occurrunt, sed ab Ovidio saepe usurpata sunt. Ita conclusit: „that probably not a single one of these poems has been correctly assigned to Virgil. They stand condemned by internal evidence” (pg. 33). Popularis eius Radford audacius progressus est, cui persua­ sum est Ovidium iuvenem non modo eundem fuisse atque Lygdamum, sed etiam Appendicem nostram totam scripsisse: vocabula enim inusitata, quae Fairclough enumeravisset, apud Ovidium crebro occurrere. Itaque per longam seriem commen­ tationum (1920— 1931), quarum una Catalepton libello dedicata e s t 3), et rem metricam et voces locutionesque et res privatas in variis poematis nostris tactas· cum Ovidio iuvene prorsus congruere philologus Americanus nobis persuadere conatus est. Quae thesis nulli, quod sciam, satisfecit; ratio enim inquirendi falsa erat, id quod Shipley et Steele planum fecerunt. Shipley 4) usum verborum Culicis investigavit : Fairclough in 414 versibus invenerat 134 vocabula, quae apud Vergilium Maiorem non leguntur; nominibus propriis omissis restant 89 eiusmodi voca­ bula (21% % ) ; quorum 58 (65,1 % ) apud Ovidium occurrunt, itaque 31 neque apud Vergilium Maiorem neque apud Ovidium leguntur. Sed his numeris πειθανάγκη deest: 1°. Fairclough numeravit eas voces, quae in operibus· maiori­ bus Vergilii non occurrunt, sed omisit inquirere in vocabula, quae in Aeneide una, in Bucolicis vel Georgicis solis occurrunt eademque apud Ovidium leguntur. Hoc si fecisset, invenisset numerum vocabulorum, quae in Aeneide una occurrunt, sed etiam apud Ovidium, in centenis versibus 80,3 esse; eidem numeri O Harv. Stud. 1919, pg. 103—185. 2) T.A.Ph.A. 1922, pg. 5—34. 3) T.A.Ph.A. 1923, pg. 168—186. 4) T.A.Ph.A. 1926, pg. 261—274: Ovidian Vocabulary and the Culex Question.

PROLEGOMENA

XXXV

in Bue. 66,3 et in Georg. 58,9 sunt! In Catalepton libello 32,8 sunt ! Nuxn quis iam coniecit Aeneida ab Ovidio scriptam esse? 2o. Multae de eis vocibus, quas Fairclough et Radford Ovidi­ anas appellaverunt, iam in scriptoribus et poetis superioribus haud raro leguntur (praesertim in Catullo, Lucretio, Cicerone). Falsum igitur est ex solo usu verborum de auctore carminum decerni. Quibus argumentis R. B. Steele nonnulla addidit, qui et ipse singulis Appendicis partibus commentationes i ) et monographias dedicavit inter annos 1925 et 1936, quo anno libellum proprium de Catalepton poematis edidit 2 ) : negat enim verba enumerata quidquam probare: in Appendice tota 508 voces leguntur, quae in operibus maioribus Vergilii desunt; 231 apud Ovidium, 277 non occurrunt. „The fundamental defect of the method is that it compares the entire vocabulary of the poems with that of Vergil, but only the non~Vergilian part w ith that of Ovid” (Philol. Quart. 1925, pg. 274). Praeterea Fairclough perperam in tabellas suas omnia vocabula receperat non ex­ ceptis creticis, qui in versibus heroicis occurrere non possunt (hac in re Radford cautius egit, qui Catalepton libelli disticha dactylica tantum respexerit). Denique mirum non est voces, quales sunt libellus, ocellus, chartae non occurrere apud Ver­ gilium Maiorem: „The sphere of Vergil was not the sphere of Ovid.” Etiam in Metamorph. desunt. Ad haec Radford et Fairclough denuo responderunts) ad­ versarios se non intellexisse. Neque Radford neque Steele suam quisque viam intermiserunt. Alii philologi rem metricam κριτήριον fidum esse rati huic potissimum rei operam dederunt, id quod nihil novi e s t 4). Kent 5) ex elisionibus conclusit Culicem Vergilii non esse, sed1 1) Philol. Quarterly 1925, pg. 267—280: Noii-Iteeurren.ce in vocabulary as a test of authorship. 2) The Gàtalepta of the Vergilian Appendix. Nashville 1936. 3) T.AJ'h.A.,1927. 4) F. Skutseh: Aus Vergils Frühzeit 1901; Gallus und Vergil 1906; A. B. Drachmann, Hermes 1908, pg. 405 squ.; W. B. Hardy, Class. Quart. 1916, pg. 32 squ.: A Criticism of Criteria, qui re metrica teste adducta conclusit Cirin scriptam esse circa annum 50, Culicem c. annum 45; „But to prove that is not to prove that they are Virgil’s” (pg. 48), ' 5) T.A.Ph.A. 1923, pg. 86—97: Likes and dislikes in elision, and the Vergilian Appendix.

XXXVI

PROLEGOMENA

fortasse Ovidii; in Giri res tota contra est ! Si dactylos quattuor priorum pedum hexametri respexeris, omnis Appendix Vergilii est, Ovidii esse non potest. De his indiciis infra fusius disputa­ bimus. Dum haec Iis adhuc sub iudice est, in America duo libri editi sunt, qui philologorum oculos ad se converterunt: dico biographiam, quam T. Frank anno 1922 scripsit: Vergil, a Biography, summa cum doctrina et iucunditate; non modo Catalepton libellum, sed etiam Cirin, Culicem, cetera poemata minora confidenter adhibuit ad reconstruendam vitam poetae: Culex anno 48, Ciris 45—48, Catalepton libellus inter annos 50—40 compositus est et ubique rationem redditam invenias, quid poetae superiores, amici, philosophia, res politicae et militares ad animum iuvenilem formandum et corroborandum valuerint. Multa quidem merae coniecturae sunt, quamquam idem philologus duobus ante annis in commentatione aeque admirabili (Class. Philol. 1920) fundamenta iacere conatus erat. Itaque quamvis multa ex hoc libro discere possis, e.g. de amicis poetae, de eius admiratione et imitatione Catulli et Lucretii, de hortulo Neapolitano, recte R. Henry indicavisse videtur : „Toutes les constructions de M. Frank ne sont que trop séduisantes, et elles sont habiles. Mais l’auteur a w a it du approfondir ses rècherches d’authenticité avant de nous proposer une vie de Virgile qui est basée sur beaucoup d’hypothèses et où les données de commentateurs et biographes anciens sont acceptées ou rejetées selon qu’elles se rencontrent óu non avec les idées de M. Frank. Ses publications suscitent plus d’intérèt que de conviction” i). Alter liber est viri docti de Witt : Virgil’s Biographia Litte­ raria 1923, de cuius coniecturis audacibus hic illic in commen­ tario meo disputabo; hic quoque criticus Appendicem totam genuinam esse ratus, ex eadem fere materie, qua Frank usus erat, vitam Vergilii exstruxit. Catalepton libellum omnem autobiographicum, ut dicunt, esse iudieat, in quo amicos inimicosque poetae recognoscere sibi videtur; in primis si viro docto de Witt credimus Antonius aut ipse aut sectatores eius a poeta odioso perstringuntur: carm. 2 Annius Cimber; 3 Antonius ipse; 6 et 12 Noctuinus = Antonius; 10 Aufidius Bassus; 13 Luccius = Antonius, etc. Nemo fere philologo Americano as!)

L’Ant. Class. 1937, pg. 361.

PROLEGOMENA

XXXVII

sensus est, quod sciam i) . Tamen de eis, quae ad interpretanda carmina singula attulit, passim disseremus nec raro inter­ pretationis eius partem in commentarium transferemus. Multo cautius de his rebus H. W. Prescott scripsit*2) : ut progressionem poeticam Vergilii depingeret, usus est Culice, quem a poeta iuvene dedicatum esse Octavio Musae (non Augusto) putavit, et nostri libelli' epigrammatis 1, 5, 7, 8; fortasse 4 et 11 etiam adiungenda, Cirin Vergilio abiudicandam esse censet. Conspectum librorum ediderunt Hadzits 3), et Knapp 4) usus chartis a viro docto Lowell relictis, quas ipse notis bibliographicis auxit. Denique, ut singulas dissertationes ad Culicem, Copam, Moretum, alia omittamus, discipula Frantói, cui nomen Evelyn Holst Clift, anno 1945 dissertationem edidit de pseudepigraphis L atinis5), et novum κραήριον proposuit: in capite I descripsit, quo modo primum bibliotheca publica, a Varrone Iulio Caesare auctore incollata, ab Augusto aedificata et voluminibus in­ structa esset (circa annos 23/22), sc. bibi. Palatina, in quam sine dubio post Vergilii mortem opera maiora i ussu Augusti recepta sunt; inde ab eo tempore omnes libri, qui foras pro­ dibant multique anteriores statini a praefecto in bibliotheca positi sunt. Tamen fuerunt, quae certas ob causas non reciperen­ tur, quorum sunt Iulii Caesaris opera iuvenilia, quae ab Augusto ipso recipi vetita sunt, non quod spuria, sed quod Caesare i n d i g n a essent (Suet. Jul. 56, 7) ; item Ovidii opera propter exilium; Galli eandem ob causam; Lygdami carmina quod anonyma essent. Easdem fere ob causas App. Verg. arcebatur scriniis, publicis, sed fortasse Melissus, Maecenatis libertus, qui secundae biblio­ thecae publicae praeerat, sc. in Porticu Octaviae (cf. Suet, de Gramm. 21), syllogen recepit. Inde traditionem operum maio­ rum et minorum separatam esse Evelyn H. Clift putat. Quam­ quam dissentio (quo enim fit, ut neque ab Ovidio neque a Seneca Patre mentio sylloges facta sit?), tamen in hoc libro *) Vide iudicia, quae tulerunt Prescott, Class. Philol. 1923, pg. 303—310, et Goelzer, Bull. Ass. Bude 1925, pg. 27—44. 2) . The development-of Virgil’s art 1927; Class. Journ. 1930, pg. 49—62. 3) Class. Weekly 1922, pg. 106—121. 4) Class. Weekly 1934, pg. 41—48. 5) Latin Pseudepigrapha, diss. Baltimore 1945.

XXXVIII

PROLEGOMENA

multa leguntur, quae ad quaestionem nostram pertinent et digna sunt, quae considerentur. Sed Evelynam Clift ignorare apparet adhuc haudquaquam constare inter philologos Appendicem Vergilii esse: scribit enim pg. 124: „most of the poems are now considered, authentic” ; longe aliter iudicant Rose, Jackson Knight, Bickel, Funaioli, Galletier, Carcopino, alii. Hactenus quod ad studia Americana attinet. In Britannia de hac re non tam acriter pugnatum est: scrip­ tores historiarum litterarum vulgo mediam viam ingressi sunt; Glover cautissime omnem Appendicem reiecit exceptis epigr. 5 et 7 (pg. 20) ; Wight Duff putavit Culicem a Vergilio non fini­ tum in heredum manus devenisse: „it would so escape destruc­ tion, but so too would it miss final revision” (pg. 492). ; Housman Culicem, Cirin, Aetnam ut opera poetae mediocris negaverat Vergilio. Mackail i) Culicem, Cirin, Moretum Vergilii esse censuit; Conway anno 1914 scripsit libellum: Youth of Virgil: Vergilii sunt (pg. 3) Culex, Moretum, Priapea, „2 charming autobiographical poems” (5 et 8) ; Copa dubia; est. Anno 1928 (Harv. Lectures) iterum professus est (pg. 49/50) Culicem Vergilii esse. Hoc autem decennio Rose omnem Appendicem reiecit exceptis epigrammatis aliquot: „I assume, w ith Birt, that Vergil wrote much else, which he never published. Like him, I refect all the App. Verg. except such poems of the Catalepton as may be genuine” *2). Jackson Knight 3) maiorem partem Catalepton libelli Vergilio attribuere videtur, non excepto 9; Ciris Vergilii est; de Culice iudicat: „the poem which we have may be an altered and expanded version of a poem by Vergil” 4) ; de Aetna idem fere censet (pg. 63) ; Gopa „is most probably Vergilian”. Vulgo igitur philologi Britanni extrema iudicia vitaverunt et partem certe nostri libelli Vergilio adseribunt. In Germania res item fere se habet: postquam protagonistäe Norden, Skutsch, Leo, Bift, Vollmer scaenam reliquerunt, textui et interpretationi magis quam quaestioni, quis poeta esset, philologi studuerunt. Qui historias litterarum virorum doctorum Teuffel, Schanz, Bickel evolverit, videbit de his saltem rebus D Virgil' and Virgilianism. Class. Rev. 1908, pg. 65—-73. 2) The Eclogues of Vergil 1942, pg. 237 η. 44; etiam vide eiusdem Handbook pg. 250—265. 3) Roman Vergil 1944. 4) L.l. pg. 61.

PROLEGOMENI

XXXIX

Anglicos et Teutonos inter se conciliatos esse: partem nostri libelli a Vergilio iuvene scriptam, sed non editam esse putant, cetera falsa, interpolata, postea inserta esse. Conatus Americani saepe acerrime reiecti su n ti). Ut supra iam dixi, Helm docuit Cirin, quam nunc possidemus, Vergilii non esse; Bickel testimonia „externa”, quae Culicem sustinere videntur, in­ firm avit*2). . Denique in Italia per quinquaginta hos annos philologi , animum defixerunt in Vitas Vergilianas et partes singulas Appendicis. Adversarii plerumque opiniones diversas defende­ runt: ut Curcio, Sabbadini, Munari, Paratore totam Appen­ dicem reieeerunt, ita Gubernatis et Rostagni magna stipante caterva Vergilii esse censu erunt. Nonnulli, e.g. Funaioli, medium locum obtinent. Liber tamen de hac re vel optimus Rostagnii est: Virgilio Minore 1933, quia singula accurate perscrutatus est et amore poetae adductus curriculum vitae et progressionem litterariam animo persequi sibi proposuit. Totam Appendicem genuinam esse censet, exceptis Cópa, Moreto, Elegiis in Maecenatem. Prima iam pagina (Avvertenza) hoc se secutum esse profitetur: aliam se viam ingressum esse „dando maggiore importanza agli elementi della tradizione e alle prove interiori, storiche, psicologiche, intellettuali, artistiche, piuttostochè a quelle esteriori e puramente verbali, linguistiche, „stilistiche”, metriche,” etc. Inde profectus summa cum cura philologus vitam poetae depinxit; postquam testamentum a Suetonio servatum explicuit, inde recte conclusit alia poemata inedita a Vergilio relicta esse, quorum Suet, tabellam fidam servavit. Tempori cuique scriptor Italicus suam partem Appendicis variis argu­ mentis nisus attribuit itaque depinxit pueritiam, imitationem Catulli aliorumque neotericon; quomodo Romam profectus vitae forensi destinatus esset, sed mox rhetores suos valere iuberet, quod Lucretium et doctrinam Epicuream adamasset; ut deinde Neapoli vixisset in villula Sironis, postremo progressus esset ad Bucolica pangenda. Etiam qui argumentationi ipsi nihil crediderit, confiteatur oportebit se multa didicisse, quod ad singula poemata interpretanda attinet. Equidem librum valde admiror, quamvis infirmis fundamentis sustineatur: e.g. quan­ tum ad vitam mentemque poetae illustrandam hausit e Ciri, !) Vide indicia, quae tulerunt Jachmann et Frankel in Gnomone anni 1928 et 1931. 2) Rh. Mus. 1940, pg. 318—321

XL

PROLEGOMENA

quae Vergilii non est! Neque mihi persuasit argumentatio copiosa, quae Culicem tractat, ut omnino taceamus de Aetna i)'. Sed haec nihil ad rem; Catalepton libello Rostagni large usus est ad argumenta sua confirmanda; omnia Vergilii esse sibi persuasit nullo excepto, nisi quod Varius 15 composuisset. Opiniones Rostagnii in commentario passim memorabo. Quaenam ceteri populares eius ad has res attulerint, enu­ merare nec possum nec volo*2), nisi quod virorum d. Nardi, Albini, Funaioli, Alfonsi honoris causa mentio facienda est. Ei, qui hos libros et commentationes perlegerit, patebit omni­ um primum statuendum esse, quid sequamur, ut carmen hoc vel illud Vergilio adscribamus : qui unum tantummodo secuti sunt, e.g. vim litterariam, venustatem, rem metricam, alia, nihil assecuti sunt. Carcopino, qui argumenta historica summi momenti fecit, omnia spuria esse professus est, sed Rostagnio, qui eandem rationem commendat, opusculum totum Vergilii esse persuasum est. Equidem potius censuerim haec omnia et universa spectanda esse: 1°. testimonia veterum; 2o. argumenta historica; 3°. Vitas Vergilianas; 4o. usum verborum; 5°. rem metricam; 6°. stilum, colores Vergilianos, venustatem, vim litterariam, similia. Sine dubio etiam alia indicia in rem sunt, sed illa me iudice maioris momenti sunt ad decernendum, quis epigrammata scripserit. Omnia ·cum inter se congruunt (e.g. in carm. 8 Villula), poema Vergilii esse satis constat. Cum plurima inter se dissentiunt (carm. 13), Vergilii non est: ibi enim e versibus iam primis apparet poetam stipendia transmarina meruisse, de qua re Vitae Verg. nihil docent; neque cetera conveniunt cum eis, quae de vita Maronis nota sunt ; forma carminis epoda est, quae Horatium imitari videtur; vox Thybris usurpatur, qua Vergilius non nisi sollemniter usus est; Compitaliorum mentio fit, quae a Iulio Caesare vetita et ab Augusto anno 7 p.C.n. demum renovata esse traduntur 3) ; denique stilus ipse a Ver­ gilio alienus est; obscenitas ubique lectorem deterret. Non dubitandum est, quin eiusmodi carmen spurium sit. Multo autem difficilior res est, cum unum vel duo obstant: testimonium Marii Victorini habemus, qui ipse hausit e Caesio Basso (I* saec. p.C.n.), carmen 12 a Vergilio scriptum esse; tamen sunt, qui et ϊ ) Cf. Funaioli, Athenaeum 1934, pg. 213—238. 2) Praeterea multa mihi praesto non sunt. 3) Gf. Carcopino, Rev. de Philol. 1922, pg. 167.

PROLEGOMENA

X tl

hoc et sextum, quod arte cohaeret, Vergilii esse negent ob. usum verborum et rem metricam. Profecto dubitari potest, sed tamen carmen in Vergilium iuvenem, Catulli imitatorem, haud male quadrat. Itaque in praefatione epigrammatis cuiusque rationem reddam, quas ob causas carmina singula, quae hoc volumine continentur, nullo excepto, Vergilio adscribere audeam· Hoc loco de „criteriis” supra memoratis in universum breviter disputafaimus, ut statuamus quae maioris quaeque minoris momenti censenda sint. Prius autem ponere velim neminem esse, quin iudicet Ver­ gilium ante Bucolica, cum triginta paene annos natus esset, aliquantum scripsisse. Ipse quidem de prolusionibus talibus nihil usquam dicit, quod mirum non est : quo enim modo alludere potuit ad ea, quae edi noluit? Tamen qui Catal. 5 a nostro scriptum esse mecum putat, concedet eum vs. 13 squ. clare indicare Musas se iam antea nec raro visitavisse (dulces fuistis; revisitote). Sed etiam scriptores et poetae primi p.C.n. saeculi vulgo putaverunt Vergilium poemata iuvenilia scripsisse (e.g. Lucan., Stat.). Plinius in Epist. V 3, 2 plane dicit Vergilium parum severos versiculos fecisse (cf. V 3, 6). Idem autem ostenditur e testamento i ) , quod , a Suetonio traditum est: pg. 9 Br. 149 squ.: egerat cum Vario, priusquam Italia decederet, ut si quid sibi accidisset, Aeneida combureret; at is ita facturum se pernegarat. igitur in extrema valetudine assidue scrinia desideravit, crematurus. ipse; verum nemine offerente nihil quidem η o m i n a t i m d e e a (i.e. de Aeneide : f u e r u n t i g i t u r e t a l i a s c r i p t a i n e d i t a ) cavit, ceterum eidem Vario ac simul Tuccae s c r i p t a . ' sua sub.ea condicione legavit, n e q u i d e d e r e n t , q u o d n o n a s e e d i t u m e s s e t , edidit autem auctore Augusto Varius (se. Aeneida) etc. ; i.e. quamquam poeta in testamento expressis verbis omnia scripta sua (Aeneide non nominata) Vario Tuccaeque legaverat, sub condicione ne quid inediti publicarent, Augustus heredes legibus solvit (auctore Augusto), nimirum quod ad Aeneida attinebat, quam mox heredes ediderunt; sed cetera scripta i.e. carmina minora quae in chartis poetae im venerant, edere vetiti sunt, quae poeta sine dubio suae tantum et amicorum voluptatis causa per occasionem scripserat. Minus1 1) Cf. A. Rostagni, Riv. de Filol. 1930, pg. 1—23; ib. 1947, pg. 4—9 ; Virg. Min. pg. 1—27; Funaioli, Athen. 1934, pg. 213 squ.; Naumann, Rii. Mus. 1938, pg. 365—368.

XLII

PROLEGOMENA

attinebat heredes ea edere, quae Vergilius ipse semper occul­ taverat et quae edi minime conveniebat cum legibus moralibus principis. Idcirco Augustus fortasse opera iuvenilia in biblio­ thecas publicas recipi vetuit. Quaenam haec poemata fuerint, incertum est* quamquam veri simile est praeter ea, quae nunc in Appendice Vergiliana legun­ tur — maxima ex parte interpolata et retractata — etiam alia carmina (et pedestri oratione scripta?), quae nunc perierunt, ab heredibus inventa esse. Alia postea addita sunt, id quod statim apparet in Elegiis in Maecenatem, qui anno 8 a.C.n. demum mortuus est. Locus igitur hic Suetonii, quem Rostagni et Naumann fide dignissimum esse ostenderunt, planum facit Vergilium morientem praeter Aeneida etiam alia scripta inedita reliquisse. Nunc videamus, quid κριτήρια supra electa ad Catalepton libellum proficiant : io. Testimonia veterum: Quintilianus Inst. Or. V ili 8, 27—29 post verba in quam (antiquitatis adfectationem) mirifice Vergilius textum carminis secundi attulit et interpretatus est. Quint, hoc carmen „epi­ gramma” appellat; sequuntur enim haec: nec minus noto Sallustius epigrammate incessitur (Inst. Or. edita est anno 92 vel 93 p.C.n.). Ne Carcopino quidem negare potuit hoc testi­ monium oratoris docti et religiosi probare carmen Vergilii esse i). Ausonius (fine saec. IV) idem epigramma notum habuit: Grammaticomastix vs. 5 squ. (Peiper, pg. 167) : Scire velim Catalepta legens quid significet tau (CZ) vel: Dic quid significent Catalepta Maronis: in his al etc.123). C. Marius Victorinus (Gr. Lat. VI pg. 187 Keil) epigramma 12 agnovit: ut aiunt Vergilium nostrum iambico epigrammate thalassio, thalassio, thalassio. Notum autem est Victorinum multa e Caesio Basso, Neronis aequali, hausisse s). Donatus in tabella Suetoniana haec carmina minora enume­ ravit (pg. 4 Br. 56) : deinde catalecton et priapea et epigram­ m ata etc., quem ordinem Servius (pg. 69 Br. 14) ita immutavit: scripsit . . . . . Priapeia Catalecton Epigrammata etc. Ceterae Vitae Vergilianae hanc seriem omiserunt. 1) Rev. de Philol. 1922, pg. 176. 2) Cf. pg. 22. 3) Cf. eomm. ad Catal. 6, pg. 130.

PROLEGOMENA

XIJU

: : Levioris momenti fortasse haec esse iudices : Phocas grammaticus urbis Romae (pg. 52 Br. vs. 8.7) narrat Sironem Vergilium docuisse. Unde nomen philosophi sumpsit nisi ex carmine 5? Neque enim a Donato neque a Servio nominatur. Fortasse etiam Boethius idem epigramma notum habuit1). Glossatores octavi vel noni saeculi neque titulum libelli neque auctorem nominant, sed opusculum fortasse agnoverunt codici alicui Vergiliano insertum : Gloss. Lat. 1926 Paris: I Gloss. Ansileubi pg. 119. 388 cirsum (cisium) : genus vehiculi;' 389 car­ pentum 2) (Catal. 10, 3 impetum cisi) ; ib. pg. 324. 47 Kamena: dulcis; 48 Kamenae: Musae (cf. Catal. 5, 12 dulces Camenae) ; ib. pg. 399. 223 nutu[i] : potestati; 225 nutui: po testa t[u ]i (cf. Catal. 3, 9 tali mortalia nutu). Et certo saeculo nono sylloge tota in monasterio Murbacensi exstitit: Catalogus enim (circa 850 p.C.n.) inter Vergilii libros etiam Catalepion Priapeya continet (cf. pg. X X I). Praeterea in commentario passim locos scriptorum et poeta­ rum afferemus, qui cum versibus libelli concinere videntur, non quod censeamus cum viro docto Steele omnes hos. scriptores libelli dictionem imitatos esse, sed insignes certe sunt loci Vellei et Senecae Fil., quos cum Catal. 3 contuli: verba et argumentum ipsum mire Cum hoc carmine congruunt. 2°. Argumenta historica s). Et homines et res, de quibus poeta in carminibus 1— 8 locutus est, in aetatem Vergilii iuvénis optime; quadrant, praeterquam quod nonnulli prorsus ignoti sunt, e.gr.Noctuinus, Sabinus, alii. In carm. 1 TuCca compellatur, sed puelladgnota est; in fepigr. 2 poetam ad Annium Cimbrum, Antonii sectatorem, quem Cicero anno 43 vellicavit, allusisse Quintilianus nos docuit. Ed. Frankel Ciceronis complures locos cum sylloge nostra com­ paravit, ut ostenderet : „Vergil verdankt dem Cicero w eit Grösseres als die Prägung einer glücklichen Sentenz’·A) . Carm. 8,. si verum vidi, Pompeium declamatorie depingit. In carminibus 4 et 11 Octavius Musa laudatur, cuius Horatius et commenta­ tores veteres mentionem fecerunt. In carm. 5 et 8 nomen Sironis U Cf. comm. ad Catal. 5, pg. 119. i i2**4) Voi. III (Abstrusa), pg. 21. 51 eadem fere glossa legitur. 3) In primis specto ea carmina octo, de quibus in boc yolumine dis­ putaturus sum; de ceteris in altera parte me acturum esse spero. 4) Vergil und Cicero. Atti e Memorie Mantova 1926/27, pg. 218. '

PROLEGOMENA

XLIV

occurrit, quem eidem commentatores Vergilii praeceptorem Epicureum fuisse nos certiores fecerunt; Pap. Here. x) optime cum hac re congruit. Carni. 5 nomina aut dubia (Selius?) aut ignota ostendit, sed argumentum ipsum haud male quadrat in ea, quae de animo iuvenis id aetatis nota sunt. Denique in carm. 7 iocose Varium alloquitur; quod emendatores sermonis Latini deridentur, aeque in hos annos (50—-40) quadrat atque controversia Asianorum et Atticorum, quae carm. 2 et 5 adstringitur. Carm. 8 non discrepat ab eis, quae annis 42/1 gesta esse ex aliis fontibus apparet. Itaque in his carminibus octo nihil inveni, quod ab rebus historicis abhorreret. 8°. Vitae Vergilianae; consulto pg. XXIV squ. de Vitis Vergilianis copiose disputavi, quod mihi necessarium esse videtur accurate comparari praecipue Vitas, quas e Suetonio descriptas vel excerptas esse constat, cum Catalepton libello. Supra iam dixi (pg. XL) hanc ipsam ob caüsam epodam 13 spuriam esse invitis viris doctis Frank, de Witt, Rostagni. Sed carmina priora 1— 8 ubique fere cum Vitis congruunt: de Tucca (Catal. 1) et Vario (7) amicis et editoribus omnes biographi veteres locuti sunt; poetam (Romae?) arti rhetoricae studuisse (Catal. 5) Donatus edocet (pg. 4 Br. 47—51) et Probus (pg. 73 Br. 4) ; Epidius quidem non nominatur, sed haud constat eum re vera Ver­ gilium docuisse. Post rhetoricam iuvenem philosophiae Epicureae se dedisse Probus, Phocas, Donatus Auctus affirmant. Poetam, cum agri paterni veteranis dividerentur, consanguineos suos et patrem secum in tuto reposuisse Vitae quidem non narrant, sed tamen per se non incredibile est. Mantuae et Cremonae mentio (Catal. 8, 6) optime cum biographis convenit. Venio nunc ad id, quod Anglice „internal evidence” vocari solet, quae est materia vere lubrica atque incerta. Non im­ merito Evelyn H. Clift 1.1. pg. 108 admonuit : „Arguments from style and language, however, are never conclusive since the first aim of a good falsifier is accurate imitation in these respects 4°. Usus verborum : Nemo negabit vocabula, locutiones, structuras inusitatas, quae in Appendice occurrunt, pro documento afferri posse carmen hoc vel illud spurium esse, dummodo cautissime progrediaris neque hac una ratione nitaris. Supra iam conatus virorum d. Radford et Fairelough memoravi,*) *)

Cf. pg. io .

PROLEGOMENA

XLV

qui usum verborum Appendicis investigabant et quae in operibus maioribus Vergilii non occurrunt, comparaverunt cum dictione Ovidiana: in Catalepton libello Fairclougli (1.1. pg. 30/31) in 229 versibus 81 vocabula repperit, quae a Vergilio maiore aliena sunt; i.e. in centenis versibus 28, 8 eiusmodi vocabula leguntur (Aetna 20, 8; Gulex 21, 25; Ciris 14, 8; Moretum 54, Dirae et Lydia 16, 3; Priapea 43, 5). Sed numeri tales fallaces sunt; etiam vocabula computata sunt, quae versui heroico repugnant; praeterea omnia nostri libelli verba computavit, non excepto carm. 13, quod sine dubio spurium est, sed ita tabellam vanam reddidit: insunt enim 23 eiusmodi vocabula i.e. 60 %. Praeterea multae voces iam apud Catullum et Lucretium occurrunt, alia ob ipsum argumentum ab Aeneide aliena sunt, e.g. charta, rhetor, amator, scholasticus, alia; neque obliviscendum est Ovidii opera decem fere milibus versuum plus quam Vergilii continere; denique tabella viri d. Fairclougli accurata non est: fortasse Index Ovidianus nuper editus alium philologum alliciet ad tabellas corrigendas (Fairclough indice Burmanni anni 1727 usus erat). Tamen in commentario ad singula carmina de talibus vocibus disseremus. Radford l.c. pg. 168—-186 dictionem Catalepton libelli cum Ovidiana contulit carminibus iambicis recte omissis. Praeterea rationem habuit ambitus operum Ovidii. Audacter autem con­ clusit: „that Ovid is beyond question the author of the various poems which i t (Catalepton) contains” (pg. 168). Cui R. B. Steele 1.1. anno 1936 fuse respondit; dictionem libelli cum scriptoribus poetisque posterioris aetatis contulit atque non minus audacter probare conatus est Catalepton carmina nota fuisse Manilio, Senecae Filio (cf. Epist. 91 et tragoediae), Lucano, Statio, Tacito, aliis, qui singula carmina aut dictione aut argumento imitati essent. In hac re profecto nimis longe progressus est, sed virum d. Radford manifesto refutavit, quod ad Ovidium attinet: (pg. 20) „ .. i . it m ust be borne in mind, even if we consider only Ovid’s am atory poems, that whenever Propertius, Tibullus, or Lygdamus expressed an ■ idea, it m ight be expressed thrice, nine, or twenty-nine times by Ovid, even though there may have been no interuse of material. The vocabulary of Ovid was so extensive that it over­ lapped that of every other w riter of elegy, and resemblance in phraseology m ay be used to show that he wrote w h at he did not write.” Hoc enim modo facile probari possit Ovidium carmen

XLVI

PROLEGOMENA

primum Tibulli scripsisse, quod certo non scripsit (pg. 20—26 ; itemque Prop. II 5, cf. pg. 26—28). Patet igitur usum verborum ipsum aut nihil aut perpaulum valere ad indicandum auctorem. Ut exemplum afferamus: in Catal. 2 per quinque versus quinque vocabula leguntur, quae Vergilius maior non usurpavit; tamen hoc carmen fidis testi­ moniis Quintiliani et Ausonii Vergilio attribuendum est. Quid enim aliud expectemus? Profecto in eiusmodi epigrammatis a poeta iuvene scriptis longe alia dictio usurpatur quam in versi­ bus heroicis maturi hominis. 5°. Res metrica : A. R. G. Kent (T.A.Ph.A. 1923, pg. 86 squ.) elisiones, quas Lucretius, Horatius, Persius, Vergilius in operibus maioribus, Ovidius, Tibullus, Appendix Vergiliana ostendunt, distinxit, numeravit, inter se comparavit : „only in the collection of Catalepton do we find agreement w ith Vergilian practices of elision” (pg. 97). Tamen philologus ipse monuit, ne nimis huic indicio fideremus: „(est enim) m e r e ly ___ auxiliary to other criteria, although useful as being reasonably objective.” B. Secundum argumentum vetustatis est in Catalepton libello pentametros plures dimidio in vocem plus quam duarum syllabarum terminari (66 %). Notum autem est Tibullum et Ovidium pentametros in vocem duarum syllabarum exeuntes amavisse i) , adeo ut in libro I Amorum Ovidii omnes versus in bisyllaba cadant; in Ovidio toto (10646 versus) 54 tantum pentametri exeunt in vocabulum plus quam 2 syllabarum! Hoc igitur certum est: „the tyrannis of the dissylabic close” Tibulliana et Ovidiana (cf. Radford T.A.Ph.A. 1920, pg. 148/9) in nostro libello nusquam dominatur. C. Sommer (diss. pg. 86—91) in distichum elegiacum nostri opusculi inquisivit atque ostendit versus optime congruere cum neotericorum usu, sed diversam esse rationem heroicorum ver­ suum, quos poetae aetatis Augusteae scripserunt, qui dactylum spondeo praetulerunt. Unicus autem hexameter, qui quinque spondeos habet (Catal. 3, 3) summa cum arte laborem operosum depingit (cf. Georg. I 281; Aen. VI 616; VIII 452), eodem modo quo versus subsequens (3, 5) e dactylis puris constans celeritatem significat. Versus spondiacus omnino deest. Denique ratio1 1) Cf. G. A. Wilkinson: The Trisyllabic Ending of the Pentameter: its Treatment by Tibullus, Propertius and Martial. Cl. Quart. 42 (1948), pg. 68—Γ5.

PEOLEGOMENA

XLVII

metrica in hoc libello adhibita propius accedit ad Catullianam quam ad carmina, quae Tibullus ceterique elegiarum poetae scripserunt (Sommer 1.1. pg. 91). D. Iambi et choliambi. Iambi puri (Catal, 6, 10, 12), et claudi (5 et 12) severum Alexandrinorum exemplum sequuntur, quod iambum rarissime poeta noster solvit in pedem trisyllabum (tribr., dact., anap.). De hac re fusius disputabimus in commentario ad epigr. 2 (cf. Sommer, pg. 91— 96). Praeter haec alia indicia metrica afferri possunt (e.g. cae­ surae), quae tamen nihil novi, quod sciam, ostendunt. Itaque si quis re metrica, quamvis pauci versus sint, uti velit, concedat necesse est potius Vergilium (vel aequalem) indicari quam Ovidium vel imitatorem posterioris aetatis. Quin etiam varietas ipsa metrorum (1 dist., 2 chol., 8 dist., 4 dist., 5 chol., 6 iambi puri, 7 et 8 dist.) indicat poetam neotericos in primisque Catullum admiratum imitatumque esse, id quod in Vergilio iuvene exspectas. 6°. Restat, ut brevissime disputemus de vi litteraria, colori­ bus poeticis, stilo scribendi, quae res vel difficillima est. Alius enim aliter de eodem carmine iudicat; exemplum afferre liceat: de epigr. 8 Sonntag (Progr. Frankf. a. Oder 1887, pg. 20) hoc professus est: „Es b e sitzt. . . . Dürftigkeit des Inhalts m it N ei­ gung des Verfassers zu Abschweifungen und einer Unfähigkeit, die Situation klar darzustellen’1' e.q.s. ; Cartault: manifesto fal­ sarii opus est; Radford: „This poem is composed w ith great skill” (Ovidii enim est!); Galletier (pg. 175): courte elegie . . . . très voisine des vers charmants óù Catulle saluait sa villa de Sirmio.” Recte Carcopino statuit: „La qualité littéraire constitue un élément d’appréciation essentiellement sub­ jectif” (Rev. de Phil. 1922, pg. 177). Equidem carmina, quae hoc volumine continentur, omnia Vergilio digna esse censeo : 5 et 8 fortasse maxime placent, sed etiam Pompei epitaphium (3) summa cum arte compositum est; haud negaveris distichis carminum 1 et 4 venustatem inesse; nonnulla nobis obscuriora esse videntur (e.g. 2 et 6), neque textus satis constat, sed amici aequalesque sine dubio acumen probe agnoverunt. Haec ipsa obscuritas et ambiguitas (2, 7, 12) vel maximo documento sunt haec carmina non ab imitatore posteriore scripta esse ; quis enim credat falsarium quendam fine saec. Γ p.C.n. Catal. 6 et 12 composuisse, ut

XliVIII

PROLEGOMENA

Vergilium imitaretur (Carcopino) ? Quomodo Ovidius iuvenis earm. 2 pangere potuit (Radford), quod aut anno 43 aut iam prius scriptum esse e Cicerone ostenditur? Quis imitator pro certo habuit Octavium Musam amicum fuisse Vergilii iuvenis? Quare falsarius ille ignotos potissimum amicos carminibus inseruit (e.g. Sex. Sabinum Catal. 5, 5) ? Licet opponas carmina qualia sunt 6 et 12 Vergilio digna non esse, sed respondeo certa argumenta afferenda esse, quae probent hoc vel illud carmen Vergilii non esse, quod merito Funaioli concessit (Athenaeum 1934, pg. 223) : „E tuttavia, una cosa in conclusione è evidente: il peso della dimostrazione incombe sui negatori, non sugli assertori, dell’ autenticità dei carmi controversi.” Mea igitur opinio fert haec carmina octo a Vergilio iuvene scripta esse inter annos 54— 41 suae tantum et amicorum voluptatis causa, sed a poeta ipso foras non data esse. In parte altera de ceteris epigrammatis disputabo, quorum 10, 11, 12 Vergilii esse mihi videntur. Quando et quomodo libellus editus est? Haec quaestio tota fere e coniecturis pendet. Cunctanter itaque quae de hac re cogito proferam. Primum respiciamus denuo illum locum Donati (pg. 9 Br. 149 squ.) : poeta sua scripta reliquit Vario et. Tuccae, sub ea condicione, ne quid ederent, quod a se non editum esset: „scripta sua”, i.e. Aeneida et carmina cetera dispersa per scrinia poetae, quae nondum collecta neque emendata essent. Augusto quidem auctore heredes contra testamenti condiciones Aeneida foras dederunt, quae statim in bibliothecas publicas recepta est et paulo post in scholis tractabatur. Sed non est quod miremur Augustum veniam non dedisse edendi carmina minora, quae multo minoris momenti, ex parte levia obscenaque essent (Catal. 6, 12). Quid autem heredes invenerunt, cum scrinia poetae perscrutarentur? Fortasse multo plura, quam quae nunc in Appendice Vergiliana leguntur: heredibus non facile erat diiudicatu, quae a poeta ipso iuvene scripta essent quaeque ab amicis Vergilio missa dispersa in chartis eius permansissent. Itaque si qui criticus contenderit carmina 2, 6, 12, alia ab amico Catullum imitato inter annos 54 et 44 scripta et Vergilio missa esse, vix aliud responderi poterit, nisi quod Varius: Tuccaque iudicaverunt haec carmina Vergilii esse. Heredes vero haec carmina dispersa in volumina describenda

PROLEGOMENA

XLIX

curaverunt et titulos superscripserunt; itaque iam tum pseudepigrapha (Catal. 9?) irrepserunt; ultimum (15) ipsi addiderunt. Sed quidnam postea? Sylloge enim semper seiuncta a maioribus operibus permansit (in antiquissimis Vergilii codicibus IV' ét V! saeculi carmina minora non leguntur) ; neque certa mentio ullius poematis facta est ante Lucanum, Statium, Quintilianum, Suetonium. Tum autem i.e. fine Γ et initio II' saec. Appendix satis nota erat. Culex rarus quidem ideoque pretiosus erat Martialis temporibus, sed a bibliopolis venibat, et quidem separatus a ceteris poematis. Quomodo factum est, ut ante id tempus Appendicis nulla mentio fieret? Puto carmina accurate descripta et capsis condita diu in scriniis Varii Tuccaeque retenta et ab iis relicta esse posteris. Nescio quo tempore (fortasse Tiberio imperatore) volumina in bibliopolae manus venerunt, qui apographa de­ scribenda curavit. Sed iam tum emendator vel potius inter­ polator eis carminibus Vergilii spuria adiecerat. Haec quidem omnia nil nisi coniecturae sunt: ignoramus, quisnam syllogen emendaverit vel corruperit, sed haec ratio me quidem iudice una quaestiones Appendicis solvere possit: sic enim explanatur, cur scriptores et poetae (Ovidius, Propertius, Seneca Pater) de nostro libello tacuerint; cur Appendix separata sit ab operibus maioribus ; quanam ratione spuria in Catalepton irrepserint. Appendix vel potius partes singulae Appendicis (traditum est Culicem separatum venisse) semper libri rari fuerunt. Pauca nimirum apographa circumferebantur et antiquis iam temporibus de nonnullis ambigebatur (e.g. de Aetna, cf. Donat, pg. 5 Br. 65). Veri simile est saeculo 1° syllogen in bibliothecas publicas receptam esse, unde Suetonius catalogum suum, qui apud Donatum et Servium legitur, descripsit. Haec octo carmina scripta Catal. 6 . . . . . circa annum ,, 3 ..... ,, „ „ „ 2 ---- „ » 5 ... ,, „ » 4 ........... „ „ 1 ........... „ „ >» 7 ... „ ,, » 8 ... „ „

esse videntur 50 Romae. 48 „ 46/45 „ . 45 „ 45 ? „ ? 45/42 Neapoli. 45/42 „ 42/41 ,. 4

SIGLA B

Bruxellensis 10676 saec. XII.

H M

Helmstadiensis 3S2 saec. XV. Monacensis 18895 saec. XV.

A B Med.

Arundelianus 133 saec. XV. Rehdigeranus 125 saec. XV. Mediolanus vel Ambrosianus 0 74 saec. XV.

U

Vaticanus Urbinas 353 saec. XV.

V1 V2

Vossianus 78. Vossianus 849.

Z

consensus codicum JtuviAK consensus omnium codicum.

Ω

Aid. 1517 editio Aldina, Venetiis 1517. Aid. 1534 editio Aldina altera, Venetiis 1534. Stemma codicum: Ω

/ HM

\ ÄR

CATALEPTON. 1 De qua saepe tibi, venit; sed, Tucca, videre non licet: occulitur limine clausa viri. De qua saepe tibi, non venit adhuc mihi ; namque si occulitur — longe est, tangere quod nequeas. 5 Venerit, audivi. Sed iam mihi nuntius iste quid prodest? illi dicite cui rediit. 1 2 3 4 5 6

De qua (quae Η )Ω , Delia Scaliger tucca BR, tuica HM, tu ita A limine Ω, lumine A i clausa Ω, causa R De qua (quae Η) Ω, Delia Scaliger tibi non BU, non tibi Z Si oe(c)ulitur longe est Ω, sic longe occulitusr (om. est) R audiui B, aut tibi (ibi HMTJ)Z iam mihi Ω, iam iam Curdo Quid Z, Quod B prodest BZZ, prod&st B1 dicite Ω, dicito Scaliger, dic ita Baehrens : cui Heyne, qui B, qu(a)e MAUMed., inter qui et rediit B 1 erasit 6 fere litteras

„She, of whom I have often told you, has come; but, Tucca, one may not see her. She's kept in hiding, barred within her husband’s threshold. She, of whom I have often told you, has not yet come back so far as I am concerned; for if she’s kept in hiding ■ —■what one can’t touch is far away. Suppose she has come; I have heard it. But now what good is that news to me? Tell it to him, for whom she has come back.” i) De carmine primo egerunt: M. Haupt: Index lectionum aestivarum 1859. Öpuse. II, pg. 148. P. Buecheler: Gatalepton. Rh. Mus. 38 (1883), pg. 507. M. Sonntag: Vergil als bukolischer Dichter 1891, pg. 180 squ, Ö, Crüsius, Literarisches Centrallblatt 1892, no. 46, col. 1659—-1662. G. Gupäiolo: Un Oscuro epigramma dell’ „Appendix Virgiliana”. La Biblioteca delle scuole italiane 1905, fase. 15, pg. 178 squ. G. Curciò: Emendamenti a t testo dei „Catalepton”, della „Copa” e del „Moretum”. Riv, di Filol. 33 (1905), pg. 14—18 (iterum in ed. Poeti Latini Minori voi. II, fase. 1, App. Vergiliana 1905, pg. 65 squ.). E. De Marchi: Uh enigmatico epigramma attribuito a Virgilio. Riv. di Filol. 35 (1907), pg. 87—92. O. Nazari: L’epigramma 1 dei Catalepton pseudo-virgiliani, ib. pg. 489—-491. \ i-) Quae immutavi de versione viri docti Faìrclough, obliquis litteris imprimenda curavi.

CATALEPTON 1

G. Pierleoni: Catalepton 1. Classici e neolatini N. 3A III (1907), pg. 280 squ. F. C. Wick: Virgilio e Tucca rivali? Per l’interpretazione del primo dei Catalepton. Estr. dal Rendiconto delle tornate e dei lavori della R. AcC. di Arch., Lett, e Belle Arti di Napoli 1907, pg. 133—148 (ree. E. De Marchi: Boll, di Filol. Class. 1907—1908 pg. 62). G. Curdo: Il significato dell’ epigramma I dei „Catalepton” pseudo­ virgiliani. A proposito di una nota del Dr. F. C. Wide. Catania 1907. E. Bignone: Note critiche sull’ „Appendix Vergiliana”. Riv. di Filol. 35 (1907), pg. 588—596. R. Sciava: Il primo epigramma dei „Catalepton”. Atene e Roma 1907, pg. 362—365. R. Sabbadini: „Dicite” nel „Catalepton” I. Boll, di Filol. Class. 1907—1908, pg. 37. O. Tescari: P er la interpretazione di due oscuri epigrammi (io e XI0) dei „Catalepton” pseudo-virgiliani, ib. pg. 256—258. F. C. Wick: Ancora del lo „Catalepton” vergiliano. Classici e neolatini 1908, pg. 24 squ. M. Lenchantin de Gubernatis : Verg. Catalept. I. Boll, di Filol. Class. 1909—1910, pg. 205—206. E. Bignone : Sulla interpretazione e sulla autenticità di due epigrammi virgiliani (Cat. VI, X II). Class, e neol. 1910, pg. 175 squ. P. Sommer: De P. Vergilii Maronis Catalepton Carminibus quaestio­ num capita tria, diss. 1910, passim. M. Lenchantin de Gubernatis: Osservazioni sui Priapea ed i Cata­ lepton di Virgilio. Riv. di Filol. 39 (1911), pg. 172. P. Cerocchi: Gli epigrammi 1, 6, 12 dei „Catalepton”. Spoleto 1912. T. Frank: Vergil, a Biography 1922, pg. 65. N. W. de W itt: Virgil’s Biographia Litteraria 1923, pg. 31—32. R. S. Radford: The Language of the Pseudo-Vergilian Catalepton with Especial Reference to its Ovidian Characteristics. Trans­ actions and Proceedings of the American Philological Association voi. 54 (1923), pg. 184—185. W. M. Lindsay: On the Appendix Vergiliana. American Journal of Philology 54 (1923), pg. 54. E . Reitzenstein : Zur Erklärung der Catalepton-Gediehte. Rh. Mus. 79 (1930), pg. 66—70. A. Rostagni : Virgilio Minore 1933, pg. 23 ; 47 η. 1 ; 341—2. R. B. Steele: The Catalepta of the Vergilian Appendix. Nashville 1936, pg. 3; 10; 38. E. Bickel: Das Problem der römischen Literaturgeschichte. Mit Erklärung von Vergils Jugendgedicht Cat. 1. „Gymnasium” 1939, pg. 30—46. F . Cupaiuolo: Considerazioni e divagazioni sul Catalepton I. Napoli 1943. Praeterea lectorem delego ad conspectum editionum (pg. II).

CATALETTON 1

3

Epistula, a Plotio Tucca (cf. vs. 5 iste), per nuntios quosdam (dicite vs. 5), poetae reddita est, quae ita fere inciperet: „de qua saepe mihi (sc. locutus es) venit ( = rediit), sed a viro dòmi inclusa est.” Hoc carmine poeta Tuccae respondet : gaudeo sane eam rever­ tisse, sed quod ad me attinet (mihi vs. 3), nondum rediit: ne videre quidem mihi licet ; itaque, quamquam revertit puella, etiamnunc pari spatio diiuncti sumus atque prius, dum ruri (in itinere? peregre?) fuit. Quae tangi non possunt, semper longe absunt (vs. 4). Credo quidem nuntio tuo et optime audivi eam redisse. Sed quid mihi prodest? Eam redisse mea non refert, dum ' clausa tenetur. Et morose addit : marito potius dicite, illi cui rediit, qui unus ea fruitur. Quamvis simplex et facile intellectu hoc poematium videatur esse, tamen in hoc interpretando viri docti vel maxime sudar verunt. Cuius rei causa fuit in primis Scaliger, qui. in editione anni 1573 Delia (vs. 1 et 3) : scribendum esse coniecit pro de qua, quae omnium codicum lectio erat. Auctoritate summi viri temere adducti omnes commentatores usque ad Birtium (1910) hanc conieeturam laudaverunt atque Deliam in textum recepe­ runt, alius aliam rationem interpretandi ineuntes, pars non sine acumine, pars plane absurde. Equidem copiose non disseram de omnibus conatibus eorum, quorum commentationes supra attuli, quamquam non dubium est, quin nonnullae animüm lectoris delectent. Liceat autem commemorare quid M. Sonntag (Vergil als Bukolischer Dichter, pg. 180 squ.) excogitaverit: Donatus (pg. 3 Br. 32) de Vergilio tradidit: Vulgatum est consuesse eum et cum Plotia Hieria. Quod cognomen Hieriae nihil aliud est nisi vocabulum Gräecum: Ιέρεια, Latine transcriptum ! Hoc autem Donatus ( = Suetonius) ex Melisso sumpsit(?), qui auctore Sonntagio Graece scripsit. Plotia igitur sacerdos fuit, quae res „die Sache pikanter macht”. Scilicet haec mulier, quae nostro carmine Delia (— Plotia) nuncupatur, uxor Varii, soror Tuccae, amica Vergilii fuit! Proximo armo (1892) 0 . Grusius iure et has ineptias et librum totum Sonatagli acerbis verbis refutavit atque ipse suam interpretationem lectori obtulit, quae fabulam vere scaenicam induxit: poeta cum Tucca colloquitur. Post versum quartum Tucca abit. Nescioquis (vs. 5) nuntium affert: „venerit”. Poeta respondet: quid mihi nuntius iste

4

CATALEPTON 1

prodest? Dicite illi — (Tucca repente iterum apparet) — qui rediit! Quae omnia profecto ad interpretationem nihil valent. Tamen fuerunt, qui aliquid conferrent; e.g. Haupt (1859) restituit ex codice Brux. venerit: audivi (vs. 5 ); iure defendit dicite (vs. 6). Bellum domesticum paene exarsit in Italia inter annos 1905 et 1912, cum duodecim fere philologi (ut Terentii verbis utàr) inter se in capillos involaverunt. Plerumque hi viri docti carmen in tria disticha diviserunt, quae diversis actoribus attribueren­ tur: aut nuntio et Tuccae alternis loquentibus, aut poetae et Tuccae, aut nuntio et Tuccae et poetae. Et Delia, Scaligeri infans exposita, caput quaestionis fuit. F. C. Wick (1907) ac­ curate conatus diversos exposuit. Complures verbo venerit (vs. 5) pro fut. ex. habuerunt ( = mox veniet) ; ultimum versum sua quisque ratione interpretatus est. Summa cum voluptate perlegi argumentationem viri docti Bignone (1907), qui lenam quandam induxit (vel potius : una donna compiacente. . . . come era uso del tempo, perchè gli permettessi di trovarsi nella casa di lei con l’amata, pg. 592) ; eius domi Tucca cum Delia amica congredi consueverat; sed haec lena postea gravata est amantes admittere domum suam, sive quod plus pecuniae poposcit, sive quod alteri amatori favit. Tucca autem perseverat; denique hoc carmine lena( !) Tuccae sic respondit: Delia saepe tibi venit (sc. domum meam) ; sed nunc non iam tibi licet eam videre: vir (sc. lenae maritus!) eam inclusit. Tucca respondit (vs. 8 et 4). Lena (vs. 5) : mox tibi veniet. Tucca: audivi e.q.s. Dicite illi (vs. 6) — aemulo, cui nunc Delia favet repudiato misero Tucca. Quae omnia quamvis ingeniosa sint, nimirum reicienda sunt. Sed reliqua argumentatio eiusdem viri docti deliberatione dignior est: eoniungit carmina 12 et 6 cum primo (tali ordine chronologico) : ex carm. 12 patet Noctuinum uxorem duxisse, quam carm. 6 rus relegavit (invito poeta, qui talem puellam ita haberi indignatur); sed hunc (carm. 1) rure rediit. Alioquin hic tumultus Italicus ad interpretationem nihil fere firmi contulit: priorem scriptorem quisque refellebat, ut suam interpretationem substitueret, quae ipsa non magis probari posset. Postremo feliciter Birt. (1910) textum traditum De qua

CATALEPTON 1

;

5

firmis argumentis usus restituit i) . Inde ab eo tempore omnes fabulae, quae Deliam cum Tueca vel Vergilio eoniungerent, evanuerunt. Editores cuncti lectionem de qua (vs. 1 et 3) in textum receperunt 2) et interpretatio ipsa a Birtio proposita etiam nunc satis constat, quamquam singula restant, de quibus disputandum sit. Sed lectione de qua accepta manifestum est, quae ratio poetae cum Tueca, amica, nuntio intercedat : poetae, non Tiiccae, interest puellam redisse; sed Tucca, de reditu certior factus, nuntios et epistulam ad poetam m isit amicam eius revertisse. Poeta ipse his versibus respondet; dolor autem gaudium vincit, quod inclusa a marito tenetur. Haec fere nunC inter omnes constant. De quibus opiniones etiam nunc variant (de interpretandis singulis, praesertim de ultimo versu, in commentario ipso disseremus), haec sunt:. 1°. Quaeritur num Vergilius carmen primum scripserit. Ut solita argumenta, quae ab adversariis ad libellum totum perti­ nentia prolata sunt, omittam s), disseremus de iis, quae prae­ cipue hoc carmen spectant: Galletier (pg. 37) pro certo habet carmina 12, 6, 1 inter se cohaerere ; carmina 12 et 6, acerba et satirica, Archilochiam rationem dicendi ostendunt, quod ex ipso metro iambico apparet; càrmen 1 patientiam et dolorem poetae indicat, qui nunc elegiaco metro utitur. Quae eum ita sint, inquit Galletier, Vergilius carmen 1 non scripsit, quia profecto versus acerbi carminum 12 et 6 Maronis placabilis esse non possunt. Itaque monet, ut auctorem quaeramus inter poetas Cisalpinos, qui Catullum (postea Vergilium et Tuccam) admirantes, neque ipsi a satira abhorrentes, Romae vivebant, quorum unus fuit Furius Bibaculus. Haec argumentatio Galletierii minime placet : A. non constat haec tria carmina inter se cohaerere; veri simile est, sed non necessarium, neque ullo modo probari potest ; optime fieri potest, ut is,'qui carmina 12 et 6 condemnet, tamen carmen primum Vergilio attribuat. B. equidem non perspicio, quare carmina 12 et 6 Vergilio iuveni adscribi non liceat, quem prae-1 1) W. M. Lindsay, Amer. Journ. of PM1. 1923, pg. 54 : The palmary emendation has come from Professor Birt,\ and, like most palmary, ernenn dations, it is a return to the traditional text. 2) É. B. Steele etiam anno 1936 editione Oxoniensi (Ellis, 1907) usüs esse videtur. Ceterum hunc virum doctum et alias commentationes, quae non anglice scriptae sunt, neglexisse dolendum est, 3) Vide Prolegomena pg. XXXI squ.

6

CATALEPTON 1

ceptis et exemplis Catulli atque poetarum Alexandrinorum captum esse constat (carmen 6 ipsius Catulli versum repetit!). Fairclough (T.A.Pli.A. 1922 pg. 30) in nostro carmine nullum vocabulum invenit, quo Vergilius in operibus maioribus non usus sit. Radford (ib. 1923 pg. 184), qui Ovidium, Maronis imitatorem, Catalepton scripsisse putat, profecto mira argumenta affert: „In all 'probability, if Vergil had actually w ritten poems ad­ dressed to Varius (sc. carm. 7) and Tucca, his close friends and the executors of his will, he would have chosen some serious subject for his verse.” Sed haec carmina publico usui non destinata erant ; orta sunt pro tempore et re. Amicis ipsis animi secreta narrare solemus : quid mirum poetam saepe cum Tucca de amica locutum esse? Itaque leve carmen de re levi amico dedicavit. Porro ordo ipse carminum omnino non constàt; quin etiam puto Varium et Tuccam, heredes Vergilii, haec carmina iuvenalia consulto sic disposuisse, ut primum Tuccae nomen ostenderet, septimum Vario dedicatum in medio poneretur. Hoc ipsum documento est carmen non spurium esse i). Iure Rostagni (Virg. Min., pg. 23) scripsit: è giusto che i due eredi, i due editóri non abbiamo mancato d’inserire quelle poche righe che li riguardavano, per quanto poche e insignificanti esse fossero. Praeterea omnium minime hoc Radiordio concedam : Ovidium in Catalepton carminibus componendis de industria duo carmina erotici generis inseruisse, quod ita „he would interest and please the Roman public of his day”! Nonne hoc absurdum est Ovidium ερωτικά scripsisse, ut Vergilium imitaretur? Denique carmen primum vocabula plane Vergiliana continet, quamquam Radford affirmat „the language (sc, carminum 1 et 7) is Ovidiam”. Quae affert ad suam bkoiv firmandam, in commentario tractabo, dum ipse locos Vergilianos confero. Itaque nullum argumentum adhuc allatum est, quod mihi persuaserit Vergilium primum carmen non scripsisse. 20. Deinde quaeritun ubi et quando Vergilius haec scripserit. Licet animus lectoris inclinet ut puero immaturo tales versus*) *) Idem iam Ribbeck iudicavit. Neque intellego cur J. Careopino, Revue de Philologie 1922, pg. 179 (qui pg. 181 etiam scripsit: La pièce 1 ....... ne remonte pas plus haut que Ιλ fin du 1er siede, sc. p.C.n.) et H. R. Farrclough (pg. 534 voi. II versionis Britannicae, Loeb Library 1946) censuerint dedicationem ipsam suspiciosam esse.

CATALEPTON 1

7.

adscribat, non constat quando Vergilius Tuccam amicum cog­ noverit. Schol. ad Pera. II 41 docet Tuccam quoque ex Gallia Cisalpina oriundum esse, sed documenta amicitiae iuvenum. demum exstant (cf. Hor. Sat. 1 10, 81). Praestat igitür conicere hoc carmen scriptum esse Neapoli, circa annos 45—42, eum Vergilius iuvenis apud Sironem in horto Epicureo versaretur1). Philodemum eiusque poematia Optime noverat et Tuccae, Varii, Quintilii Vari amicitiam sibi comparaverat 2 ) . Ipse enim color nostri poematii animum lectoris revocat ad illas venustas elegias, quas cum alibi tum in quinto libro Änthologiae Pala­ tinae, a Philodemo compositas, invenias. Quamquam certum exemplum*23) non inveni, constat ποίψιν Graecam eiusdem tem­ poris apud Vergilium iuvenem maximam admirationem movisse (limine clausa in mentem revocat παρακλαυοί&νρα Alexandrina, cf. Enk in editione Propertii libr. I ad carm. 16 pràef.). Id etiam Reitzenstein (Rh. Mus,. 1980, pg. 65 squ.) magnopere agit, ut hac ratione usi in libellum Catalepton penetremus. Ita est. Sed carmina (Anth. Pal. XII 24—27), quae ipsa nostro poetae exemplo fuisse contendit, lepida quidem sunt ac temporis eiusdem, sed mihi non persuasum est Vergilium ea imitatum esse, atque id male. Quae carmina Graeca, primum (24) 4) a !) Cf. T. Frank: Vergil, pg. 52 et 65. Rostagni: Virg. Min., pg. 47 η. 1 et pg. 341—2: 2) Iucunde et eleganter scriptum est caput VI libri Rostagnii: Virg. Min.: Nella scuola epicurea di Napoli; cf. etiam Frank: Vergil, caput V: A Student of Philosophy at Naples, sed multo copiosius Glass. Phil. 15 (1920) : Vergil’s Apprenticeship, pg. 106—115: Vergil in the Garden. 3) Cf. Anth. Pal. XII 173 (Philodemi) : Δήμοι με κτείνει κάϊ Θερμιον' ή μεν εταίρη, Δημονόη δ’ ονπω Κνπριν επιοταμένη. Καί της μεν ψαύω' τής δ* ον ΰ-εμις. ον μα σε, Κυπρί, ονκ ciò ' ήν ειπεΐν δει με ποΰ-εινοτέρην: Δημάριον λέξω την πάρίλένον ' ον γαρ έτοιμα βούλομαι, αλλά πο-d’ώ παν τό φνλασσόμ&νον. * Quod carmen nequaquam exemplum Vèrgiliàni fuit, sed color et elocutio (ψανειν — tangere; ον βέμις = non licet; το φνλασοόμενον, cf. limine clausa) a nöstro non abhorrent. 4) XII 24. ΈΧ μοι .χαρτός εμάς ΙΙολέμων καί σωός άνέλιλοι, . οίος [εήν, Δήλου] κοίρανε, πεμπάμενος, ρέξειν ονκ απόφημι τον όρϋ-ροβόην παρά βωμοΧς δρνιν, δν ενχώλαϊς ώμολόγησα τεαΐς. ει δε τι των δντων τότε οι πλέον ή καί ελασοον έλϋοι εχων, λέλνται τονμον νποοχέσιον ήλύε δε συν πώγωνι. τό δ’ εί φίλον αντδς εαντω ενξατο, την &υσίην πραασε τον- ενξάμενον.

8

CATALEPTON 1

Tullio Laurea, Ciceronis liberto, cetera trià (25—27) a Statilio Fiacco, aequali Laureae, scripta, agunt de voto a poeta suscepto: si Polemo salvus ex itinere redisset, poeta se gallum gallinaceum immolaturum esse promiserat. Polemo quidem rediit, sed non iam imberbis. Poeta igitur voto solutus est. Eadem sententia in ceteris tribus carminibus variis modis eleganter tractata est. Haec carmina Reitzenstein poetam nostrum mutatis mutandis imitatum esse, sed inscite, et inde „ein schwerfälliges und zu­ gleich unklares Machwerk” natum esse arbitratur. Sed quamquam verba carminis 25, vs. 3/4 ονκέτ άφϊκται — ονκέτι σώος ίμοί conveniunt cum his non venit adhuc mihi, tamen de imitatione dubito: in carmine Vergilii de voto non agitur, quae in „exemplis” Graecis summa res est. Restat ut commemoretur philologum Americanum de Witt carmen Romae scriptum esse coniecisse circa annum 47, eodem tempore, quo 12 et 6. 3°, Quae cum ita sint, quaeritur quidnam ex his versibus de Vergilii vita colligi possit. Respondeo : non multum. Poeta certo nuptae mulieris amore captus est. Num hoc mirum? •Quare Vergilio,.amavisse per commentatores non licuit, quod Catullo, Tibullo, Propertio, Ovidio abunde licuit? An poeta, qui Aeneidos librum quartum scripsit, ipse numquam amavit, sed Apollonium Rhodium ad verbum imitatus est? Irnmo a comitibus et amicis (Philodemo!) multa didicit. Ne credideris fabulis Donati (pg. 3 Br. 28—35), qui praesertim pugnantia tradiderit. Nihil aliud ex hoc carmine sumamus nisi hoc „how it gives a glimpse at Virgil’s student-days!” x) 4°. Notandum est Vergilium his versibus Catullum vix imitatum esse; sed tamen cf. anaphoram vs. 1 et 3 (de qua saepe tib i); bis occulitur (vs. 2 et 4) ; venerit (vs. 5) prima sede positum comparetur cum versu Catulliano (9, 5): venisti! o mihi nuntii beati. Steele12) etiam cum vs. 4 confert Catul. 89, 4 nisi quod fas tangere non est.

1) W. M. Lindsay, Am. Journ. of Philol. 1923, pg. 54. 2) The Catalepta of the Vergilian Appendix 1936, pg. 3.

; CATÄLEPTON 1

9

COMMENTARIUS: 1 De qua saepe tibi: sc. locutus sum, dixi. Birtium, qui textum codicum restituit et fabulis ex Scaligeri coniectura natis finem imposuit, supra iam laudavi. Verbum dicendi (respondendi, tractandi) saepe omittitur, praecipue in sermone cottidiano, pro ingenio auctoris: Caesar nempe hanc ellipsin vitavit. Ex Cice­ rone affero: Quid? Quid igitur? Quid enim? Quid, quod . . . . . ? Quid multa? N e multa (Pro Cluent. 16, 47; Att, XV 11, 3) ; Ne plura (Farn. XIII 1, 5) ; sed non necesse est nunc omnia (Tuse. III 18, 40) ; tu igitur ipse de te? dixerit quispiam (Phil. XIV 5, 13) ; sed nihil de Caesare (sc. dicam) (Phil. II 53 ); sed id alias (sc. tractabo), nunc quod instat (Tuse. III 5, 10) ; sed antequam de re, pauca de me (Nat. Deor. III 2, 5)A). In epistulis raptim compositis talis ellipsis passim legitur: Cic. Farn. XI 24, 1: quam multa quam paucis! (sc. dixisti). Iam duplex ellipsis occurrit apud Cic. Farn. XI 21, .1 : Quid, tu illum tecum solum aut cum Caesare (sc. locutum esse putas). Optimum exemplum ad nostrum locum illustrandum fortasse est hoc: Cic. Att. XIV 1, 1: D everti ad illum, de quo tecum mane (sc. locutus sum). Plura exempla apud Birtium. de: iure Birt docet epistulas plurimas ab hac praepositione initium capere: Vergilius ipse auctore Macrobio (Sat. I 24, 11) scripsit: De Aenea quidem meo, libenter mitterem. Et ubicumque Ciceronis epistularum volumina evolveris, hic usus conspicietur : Att. XII 12, 1 De dote, tanto magis perpurga; XII 23, 3 : De Attica molestum; XIII 28, 1: De Faberio autem: cum venerit. . Potissimum in ipso epistulae initio : XIII 26, 1 De Vergili parte valde probo; XV 25, 1: De meo itinere varias sententias. Hunc usum in ultimis libris saepissime occurrere iure docet Birt. Itaque coniciamus licet Tuceam per nuntios quosdam epis­ tulam Vergilio reddidisse, quae hinc inciperet: „de qua saepe mihi, venit”, ut urbane nomen ipsum mulierculae reticeret. Statini apparet Vergilium Tuccae, ut intimo amico, saepe animi secreta in colloquiis commisisse. Notandum est in altero carmine amatorii gèneris (7) puerum falso nomine πόϋ-φ designari 2). ; 1) ■. Cf. Kuhner-Stegmann: Ausf. Gramm, etc. I l 2*2 (1914), pg. 552, 6; von Nägelsbach-Müller: Lateinische Stilistik (1905), 183: Die Ellipse im Satze. 2) In carmine 2 eodem modo Cimbri, in carmine 3 Pompei nomen arbitrio lectoris vel auditoris permittitur; et hoc, nisi fallor, documento est Vergilium carmina Catalepton suae et familiarium voluptatis causa scripsisse.

10

CATALEPTON 1

vénit = rediit (cf. vs. 6 quae rediit), ex itinere, vel rure; cf. Cic. Fam. II 12, 1: ne hospes plane veniam ( = Romam redeam) ; Catul. 9, 5 Venisti! ( = Theocr. Idyll. 12, 1 ηλνΰες, ώ φίλε κονρε . . . . ηλνϋ-ες); Plaut. Most. 866 : Pater, inquam, tuus venit; Stich. 373 venit, inquam. Apte Galletier confert Prop. II 23, 20 infelix, hodie vir mihi rure venit; Catul. 31, 8 labore fessi venimus larem ad nostrum. Praeterea apud Livium passim: consul Romam venit (e.g. XXXVIII 42, 1) ; Ovid. Her. 13, 101: cum venies ____; ib. 5, 57 atque celer ven ias___ oro; Auct. ad Herenn. IV 21, 29 : Hic, qui se magnifice iactat atque ostentat, venit ante, quam Romam venit. Tucca : M. Plotium Tuccam ex Gallia Cisalpina oriundum esse Schol. Pers. II 42 docet (cf. M. A. Weichert: Poet. Latin. Reli­ quiae, pg. 217—8), qui eum amicum Vergilii nuncupat. Sed quomodo haec amicitia coeperit, ignoramus. Apud Horatium (Sat. I 5, 40) Plotius et Varius . . . .Vergiliusque Horatio, Maecenati, aliis occurrunt Sinuessae. Hoc tempore (38/37 a.C.n.) scilicet amici intimi facti erant, ad quam amicitiam illustrandam aptissime confertur i) Philodemi fragmentum περί φιλαργυρίας (Voi. Here. VII f. 196, fr. 12) quo haec leguntur: [Πλώ]τιε 12) και Ουάριε καί Ον[εργίλιε(?) και] Κοϊντίλιε, qui omnes Philode­ mum colebant. Haec autem optime congruunt cum Probo (Vita Verg. pg. 73 Br. 10) vixit pluribus annis liberali in otio secutus Epicuri sectam, insigni concordia et fam iliaritate usus Quintili, Tuccae et Varii. Item Servius ad Ecl. 6, 13: sectam Epicuream didicerant tam Vergilius quam Varus ( = Quintilius) docente Sirone. Quae testimonia lectorem aequum impellunt ut nostrum car­ men huic potissimum tempori adseribat, quo amici Neapoli in Schola Epicurea versabantur et Sironem atque Philodemum colebant s). 1) T. Frank: Vergil, pg. 52; Rostagni: Virg. Min., pg. 176—7; de papyro cf, Rh. Mus. 1890, pg. 172 (A. Körte); Gött. Gel. Anz. 1907, pg. 264 (id.) ; W. Crönert: Kolotes und Menedemus, pg, 127; T. Frank, Class. Phil. 15 (1920), pg. 107—110. 2) [Πλώ/τιε probabilius est quam [Όρά]τιε, quia semper fere nomina Tuccae et Varii coniunguntur. 3) Minus recte Kiessling—Heinze3 ad Hor. Sat. I 5, 40 adnotant: „diese mögen die dortigen Bäder gebraucht haben!’: immo Neapoli ex villula àntea Sironis, tum Vergilii ipsius amicis obviam ierant.

CATALEPTON 1

11

Iterum apud Horatium (Sat. I 10, 81) amici coniuncti sunt: Plotius et Varius, Maecenas Vergiliusque. Denique Varius et Tucca heredes Vergilii (Donat, pg. 8 Br. 140) opera amici mortui acceperunt (Don. 153 Br.), quae Varius auctore Augusto edidit, sed summatim emendata (ib. 155). Eadem fere leguntur apud Servium: Vita Verg. pg. 70 Br. 29, Probum pg. 74 Br. 27, „Philargyrium” 103 Br., in vita Noricensi 41 Br., Gudiana I 45 Br., apud Hieronymum : Chron. ad 01.140.4, qui nova quaedam addidit: Varius et Tucca (a° 737) Vergilii contubernales poetae habentur illustres, qui Aeneidos postea libros emendarunt sub lege ea ut nihil adderentί ) . Bene noti sunt versus Sulpicii Carthaginiensis, quos Donatus 143 Br. attulit, et epigramma (Anth. Lat. Riese II 653), quod incipit: Carmina Vergilius Phrygium prodentia Martem / secum fatali iusserat igne mori. / Tucca negat, Varius prohibet e.q.s. 12). Denique Servius aliquot locis (ad Aen. II 566; IV 436; V 871; VII 464) Tuccam et Varium (semper eoniunctos) textum Aeneidos emendavisse vel immutavisse tradidit. 2 non licet: se. mihi. occiditur limine clausa viri: ianua inimica, quae amatori clausa est, apud elegiacos saepe suas partes egit: e.g. Tib. 1 2 , 5: nam posita est nostrae custodia saeva puellae, j clauditur et dura ianua firm a sera, j ianua difficilis e.q.s.; I 5, 67 . . . nec verbis victa patescit ianua; I 6, 34 . . . . clavis inest foribus; I 9, 43 et latuit clausas post adoperta fores. Ovidius passim de puella servata loquitur (Ovid. Am. II 19, 1; ib. 38). Apud Propertium ianua ipsa de sorte sua queritur (cf. Enk: Prop. I Monobiblos 1946, eomm., pg. 135, qui complura παρακλαυσί-6-νρα et in litteris Latinis et Graecis affert). Catullus in carmine 67 ianuam adloquitur, quae ipsa respondet (G. Friedrich a.l. morem loquendi cum ianua iam apud Aegyptios, Babylonios, Iudaeos- haud inusi­ tatum fuisse docet). limine claudere: cf. Liv. XXXIV 1, 5 : nulla. . . ■.auctoritate contineri limine poterant; V 7, 9 neque . , . . limine curiae conlinebatur senatus. 1) De quibus locis copiose et ingeniose disseruit H. Naumann: Suetons Vergil-vita, Eh. Mus. 87 (1938), pg. 364—369, qui contendit Hieronymum, Donati discipulum, perperam scripsisse poetam fuisse Tuccam, unde eadem menda ad „Philargyrium” (103 Br.) et -vitam Norie. (41 Br.) manaverit. 2) Cf. E. Diehl: Die Vitae Vergilianae 1911, pg. 19.

CÄTALEPTON 1

viri: fortasse = mariti, sed non necessario. Erotici enim Romani plerumque libertinas et innuptas colebant (cf. Brandt: Ovidii Amores, Einl. pg. 13 n. 1 et in editione Artis Am. ad I 579). Itaque compluribus locis vir est is, cui eiusmodi mulier­ cula favet. Ovidius artem puellam viro eripiendi iucunde lec­ tores suos docet. Ita in Amorum libro II 19, 1, II 2, 11, III 4, 1 puella a viro suo limine clausa est. Tamen et apud Tibul. I 2 (cf. vs. 41: eoniunx tuus) et nostro versu potius de marito cogitandum est. vs. 3

de qua saepe tibi: alterum distichon ab eisdem verbis incipit, quibus primum ; cf. Catul. 68, vs. 1, 3, 5: Gallum (habet fratres). Sommer, diss. pg. 113, de repetitione disseruit.

n o n . . . . adhuc = nondum; cf. Cic. ad Att. ΙΠ 14, 2: non commovi me adhuc Thessalonica; Fam. VII 24, 2: me adhuc non legisse turpe . . . . est. mihi = quod ad me attinet (de Witt: Virgil’s Biographia Litteraria, pg. 31: „so far as I am concerned”) . Itaque hoc dicit Vergilius : puella quidem revertit, sed, quod ad me attinet, etiamnunc longe abest. Ex vocabulis saepe et m ihi plane patet poetam nondum desiisse puellam amare et semper eius reditum speravisse.

vs. 4

si occulitur: sc. illa: „if she’s kept in hiding” ( Fair dough ) ; „since she’s locked in” (de W itt). Alii intellegunt: „si id, quod occulitur, tangere nequeas, longe est”, minus recte, quia etiam vs. 2 femina occulitur. longe est, tangere quod nequeas: proverbii modo. Poeta super­ cilia subducens et aequo animo dicit : si occulitur puella, nihil facere possumus : id quod digitis ipsis tangere non possis, longe abest. An proverbium huiusmodi in usu fuerit, nescio. Sunt qui afferant Plautum, qui (Trin. 288) de furibus dixit: quod manu non queunt tangere, tantum fas habent, quo manus apstineant. E. Bickel (pg. 11) postquam ad aposiopesin (scitote, „so wisset”) illustrandam attulit Liv. I 28, 5, ad quem locum Weissenborn-— Müller adnotaverunt: „die Auslassung eines solchen s c i t o t e u. dgl. ist bei allen Schriftstellern das Gewöhnliche,” proverbium Petronii (43, 5) affert: longe fugit quisquis suos fugit et

CATALEPTON 1

13

aenigma (ib. 58, 8) qui de nobis? longe venio, late venio: solve me. Steele etiam confert (l.c. pg. 3) Catul. 89, 5 : qui ut nihil attingat, nisi quod fas tangere non est, sed eo loco verbum tangendi obscene usurpatur (ut Graece ψανειν, cf. Antii. Pai. XII 173) ; qui usus, a nostro loco non prorsus älienüs, prae­ sertim apud comicos occurrit: Plaut. Aul. 740, 755; Ter. Eun. 797; Ad. 686; sed etiam apud Horatium: Sat. I 2, 54: matronam nullam ego tango; Epod. 9, 22: intactas boves; Verg. Aen. I 345: (Virginem) intactam; cf. etiam Mart. I 73, 1; Phaedr. App. Fab. XV 4. λ . Tangere (vs. 4) verbo videndi (vs. 1) opponitur eodem modo quo Ter. Eun. 638: quid? Nil? Si non tangendi copia est, eho ne videndi quidem erit; Ovid. Am. I 4, 3 : Ergo ego : dilectam tantum conviva puellam, / adspiciam? tangi quem; iuvet, alter erit?; ib. III 7, 39 : at qualem vidi tantum tetigique. puellam; ib. I 5, 19 : quos umeros, quales vidi tetigique lacertos (cf. Anth. Pal. V 132 (Philodemi) : Ώ ποδός, ώ κνήμης e.q.s.) ; Ter. Eun. 373 : cibum una capias, adsis, tangas (opponitur vs, 367 : videbit, conloquetur, a d e rit); Ovid. Met. III 478: liceat, quod tangere non est, adspicere. Iure igitur affirmat Eeitzenstein (l.c. pg. 66) „dass tangere und videre vielfach ein zusammengehöriges Begriffspaar bilden’’. Iterum in libello, cui titulus Catalepton (4, 2) tangere et videre coniuncta occurrunt, sed longe alio sensu. Non intellego, quid Radford sibi velit, qui scribit : „The phrases may be partly due to the Roman legal distinction between cor­ poreal and incorporeal things (res quae tangi possunt etc.)” [l.c. pg. 185"I. longe est = longe abest, longinquum est. Adverbium longe: pro adiectivo usurpatur (cf. Kiihner-Stegmann : II l 2, pg. 9 ; Nägelsbach-Müller : Lat. Stilistik 19059, pg. 617; 1)niger: Hist. Syntax I2, pg. 131 squ.) : Ter. Heaut. Tim. 239 : non cogitas lune longule esse?; Ovid. Met. X 664: melaque erat longe; ib. XI 479: long eque erat utraque. tellus; Lucan. V 576: ne longe nimium sit proxima tellies; Mart. I ll 58, 51: domus longe ( ! = remota, longinqua) ; cf. Friedländer a.l. ; Sil. Italic. I 301: longe clausis sua foedera, longe Ausoniam fore. Radford (l.c. pg. 185) contendit hunc usum plane Ovidianum' esse et apud Vergilium „only once or twice" occurrere. Sed

14

GATALBPTON 1

praeter Aen. XII 52 longe illi dea mater erit ( = nihil proderit)1) et V 23 nec litora longe fida reor fratern a ___ legitur Aen. 1 13 Italiam contra Tiberinaque longe ostia (longe = longinqua). quod: pron. relat. esse non monerem, nisi BirtiUs adnotavisset: quod = quia. Sed ita conjunctivi usus minus recte se habeat. nequeas: secunda nempe persona generaliter usurpatur (cf. dicas, diceres etc.). Tamen sunt qui de Tucca cogitent ! Recte vertit de Witt : what you ( = one) cannot reach, might as well be miles away. 5 venerit: „suppose she has come”; coni, concessivus (cf. Kühner-Stegmann II l 2, pg. 190) saepe cum voce sane coniungitur et prima sede versus ponitur ad gravitatem augendam: Liv. XLI 24, 11 fecerit aliquid Philippus. Etiam vide Ter. Andr. 892 viceris; Hor. Sat. II 3, 292 levarit. : Perperam complures Italici interpretati sunt, pro futuro exacto habentes: (mox) veniet. Verbum veniendi prima sede positum gravitatis causa in mentem revocat illum Catulli versum 9, 5 : Venisti! o mihi nuntii beati. nuntius iste = thus, Tuccae. quid mihi prodest: Radford (Le. pg. 185) confert Ovid. Her. 18, 173 quid mihi prodest, quod; Met. ΧΙΠ 935 quid mihi fingere prodest; ib. II 589; Her. 21, 133; Pont. II 6, 11; III 3, 57 etc. Sed etiam apud Vergilium legitur: Aen. VII 302 Quid Syrtes . . . . quid vasta Charybdis profuit; cf. etiam Hor. Carm, I 28, 4 nec quicquam tibi prodest; Epod. 17, 60 quid proderit (sc. mihi) ; Tib. I 2, 75 quid Tyrio recubare toro sine amore secundo / prodest (et alibi quater). Praeterea vide Enkium ad Prop. I 1, 9 quid tibi nunc . . . . prodest, quo loco alia exempla allata sunt, quae probant hanc structuram omnino non Ovidii privilegium fuisse.

1) Hanc locutionem e sermone cottidiano petitam esse docet Enk: ed. Prop. ad. ys. I 7, 17, allato Petronio (Sat. 58) curato, longe tibi sit comula ista besalis et dominus dupondiarius; eodém loco et alia exempla invenias.

15

CATALEPTON 1

vs. 6

illi dicite cui rediit: Hic versus difficillimus, est. Codices omnes praebent dicite, quod iure ab editoribus Ribbeck, Eliis, Birt, Galletier, Sabbadini (1930), Morel servatur. Pluralis enim nullo negotio defenditur, si intellegis aut Tuccam cum nuntio a poeta compellari aut, id quod paulo simplicius est, duos nuntios, qui a Tueca missi erant ad litteras reddendas. Tamen multi commentatores Scaligeri coniecturam dicito laudaverunt (Curcio, Vollmer, Frank, de W itt), perperam, ut iam Remigio Sabbadini, Boll, di Filol. Class. 1908, pg. 37 docuit. Iam Augusti quidem temporibus o-breviatum hic illic oc­ currit (Prop. IV 5, 77: caedito; Ovid. Trist. IV 3, 72 esto) M, sed poeta noster antiquum usum retinet: neque in exitu ver­ borum' neque in nominativo substantivorum o-breviatum habet: Priap. 2, 5: arced; Catal. 5, 3 Varröque, 4 natio; 10, 2 muliö; 12, 9 thalassid; (id. 13, 16; 13, 34 adscribd). Quibus etiam addi possunt 9, 7 idcirco ; 9, 48 audendo ; 9, 53 bellando, sed epigramma 9 Vergilii non esse credo. Itaque Scaligeri coniectura non necessaria condemnanda est. cui: ita scripserunt editores recentiores (Birt, Galletier, Vollmer-Morel, Reitzenstein) Heynium secuti, quae coniectura nititur lectione codicis B : qui. Erasae quidem sunt sex fere litterae post hoc vocabulum, quarum ultimae fortasse fuerunt -it, sed pronomen ipsum qui clare legitur. Notum autem est cwt et qui extrema aetate imperatoria in codicibus confundi solita esse, de qua re Birtius egregie disputavit2). Lectio igitur qui etiam hoc loco dativus habendus est. Codices quidem recentiores quae tradiderunt, quam lectionem

a) F. Sommer: Handbuch der Lateinischen Laut- und Formenlehre, 19143, pg. 519: Das -ö der töd-Formen is gewöhnlich lang : ducitö Plaut. Ps. 257; estö Lucr. ΪΙ 907, Catul. 103, 2; facitö Verg. Aen. XII 438. 2) Pg. 50 editionis suae et iam prius in Mus, Ehen. 51, pg. 504 atque in libro cui titulus: Sprach man avrum, pg. 191. Indignanter enim docet lectionem quoi delendi non posse, quod rei publicae iam temporibus quei in cui mutatum sit, et inferiore demum aetate qui (dat.) et cui confusa esse. K. Sabbadini tamen. (L’ineoerenza nell’ ortografia vergihana. Rendiconti del r. Istituto Lombardo di scienze e lettere 58, 1925, pg. 333—336) con­ tendit scriptores Caesaris et Augusti aetatis orthographiam non curavisse: itaque tris non minus quam tres, cui aeque ac quoi, cum et qiwm in editionibus vindicanda esse. In editione maiore Vergilii anni 1930. nostro loco quoi imprimendum curavit.

5.

CATALEPTON 1

de W itt1) et Gubernatis 2) defenderunt; alter enim vertit: „The needful thing is to get a message to her, who they say has returned”, alter : „Vallo a dire a quella eh’ è ritornata = fa nota a colei eh’ è ritornata la mia differenza”. Lectio igitur quae hanc sententiam offert : quid mihi prodest nuntius iste puellam rever­ tisse, dum a viro clausa tenetur? Hoc i.e. reditum eius mihi nihil prodesse, dicite puellae, quae rediit. Nuntios igitur a Tucca missos poeta nunc mulierculam adhortari iubet, ut ipsa viam aliquam effugiendi inveniat. Cui interpretationi tamen duae res, ni fallor, obstant : pronomen illi in hac versus sede cum pondere magno positum est ita ut opponeretur mihi (vs. 5) ; deinde in obscuro est, quidnam nuntii puellae dicant, atque exspectas illi < id > dicite. Restat igitur, ut optimo codici B pareamus atque cui in textum admittamus. Ita clare antithesis efficitur; mihi nihil prodest; illi dicite, cui rediit. Noli autem cogitare de tertio gaudenti, quem dicunt, cui puella faveat collato Tibullo I 6, vs. 9/10 (Ovid. Trist. II 447—462), id quod prorsus alienum est a versu 2 : puella domi inclusa tenetur. Maritus haud dubie spectatur. Nuntii tamen non ad eum se conferre iubentur, ut praemium nuntii accipiant, quod poeta ipse se soluturum esse negat s). Morose, spe destitutus, ironice fere poeta nuntiis respondet: puella rediit; audivi. Sed quid mihi prodest, dum a viro inclusa tenetur? Illi, qui solus femina fruitur, illi hunc nuntium potius reddite ! Ita fere Birt interpretatus est : „erzählt die Sache dem, fü r den sie zurückgekehrt ist; Galletier: „Vexpression désigne évidemment le mari, seul intéressé dès lors au retour de sa femme; elle s’oppose parfaitement à non venit adhuc mihi et traduit le dépit du poete amoureux”. Et copiose Bickel, qui commentationi, quam benigne mihi petenti misit, haec sua manu scripta addidit ad ultima verba interpretanda: „denn da dem vermeintlich beglückten Vergil die Gratulation in Form einer Tatsachemeldung gebracht wurde, die ihm selber in seiner Leidenschaft wie unsinniger Spott klingen musste, war es sein W itz, den Glückwunsch auch wieder als Tatsachemeldung w eiter zu geben, gerade weil dabei etwas Paradoxes herauskam. Als ebenso nutzlos und sinnlos charakterisiert er damit die über- *) *)

L.c. pg. 31.

2) 3)

Boll, di Filol. Class. 1910, pg. 206. Ita Reitzenstein allato Anth. Pal. XII 24, 7 : πράααε.

CÄTALEPTON 1

17

eifrige Meldung der Freunde an ihn, wie es die Meldung an den Gatten von der längst ihm bekannten Rückkehr der Frau sein w ird”. Mea quidem sententia carmen elegans et venustum est. Eodem modo et Scaliger iudicavit („poema salsissimum et argutissimum”) et nuper Bickel: „Es steht ohne irgendwelche Text­ verbesserung zu bedürfen, nach langer F rist nun wieder recht verstanden da, in ursprünglicher Frische das anmutige Denkmal von Vergils Frühzeit und seinem Jugendverkehr, eine Improvi­ sation von vollendeter Treffsicherheit und bester Form”.

CATALEPTON 2 Corinthiorum amator iste verborum, iste iste rhetor (namque quatenus totus Thucydides, tyrannus Atticae febris) tau Gallicum, min et sphin et — male illi sit, 5 ista omnia, ista verba miscuit fratri. 1 (C)drinthiorum AR Quint., Chorìnthiorum B, Corinthearum HM, Hormethiorum U 2 omiserunt codices Quintiliani r(h )eto r Z, hr&tor B 3 Thucydides: Tucydides Quint., Tuelichidydes B, T(h)uchi(vei y)didis Z tyrannus (tir-) AR, tyrannu (tir-) BH, triannum M, B ri(t)tan(n)us Quint. Atticae: attice Quint., atic(a)e Z, attica. B febris Q, febres Quint. 4 Tau AR Quint., thau BHM ga(l)licum Z Quint., galligli B min et sphin Baehrens, Ribbeck, mi & psin & B, min et psin et H, min& prosm& A, minet prominet R, imminet ipsimet U, enim et spin(e) et Quint. illi sit clare distinxit R, illisit HA Quint., B utrum voluerit non constat 5 ista ARU, ita BHM Quint.

„That lover of Corinthian words, that sorry rhetorician (for, perfect Thucydides that he is, he is lord of the Attic fever), his Gallic tau, his min and sphin and — be hanged to Mm, of all these, these words he mixed a potion for his brother.” Conspectus Commentationum : I. G. Huschke: De C. Annio Cimbro, Rostochii 1824. Ph. Wagner: Excursus ad Cat. II. In C. Annium Cimbrum Rhetorem (in ed. Heyne-Wagner, Lipsiae 1832, pg. 377-—382). M. Haupt: Index Lectionum Aestivarum 1859 (Opusc. II pg. 149). F. Bücheier: Catalepton. Rh. Mus. 38 (1883), pg. 507—511. G. Kaibel: De Epigrammate Catalepton Verg. II. Rh, Mus. 44 (1889), pg. 316. W. Fröhner: Kritische Studien. Rh. Mus. 47 (1892), pg. 303. L. Radermacher : Studien zur Geschichte der Antiken Rhetorik IV : Ueber die Anfänge des Atticismus. Rh. Mus. 54 (1899), pg. 370—371. R. Sabbadini : Emendamenti ai ‘Catalepton’. Bolletino di Filol. Glass. IX, 1902—1903, pg. 184. G. Curcio: Emendazioni al testo dei ‘Catalepton’ etc. Riv. di Filol. 33 (1905), pg. 19—20. F. Vollmer: Die kleineren Gedichte Vergils. Sitzungsberichte der Philosophisch-philologischen und der historischen Klasse der K.B. Akademie der Wissenschaften zu München 1907, pg. 343.

CATALEPTON 2

19

Th. Zielinski: Cicero im Wandel der Jahrhunderte. 19082, pg. 368. P. Sommer: dies. 1910, pg. 79—81, 95,.passim. Th. B irt: Nachträgliches; zu, Vergils Catalepton., Rh. Mus. 65 (1910), pg. 349. . .. H. W. Garrod: Some passages of the Catalepton. Class. Quart. 4 (1910), pg. 123—125. ,M.. Lenchantin de Gubernatis : Osservazioni sui Priapea ed i Cata­ lepton di Virgilio. Riv. di Filol. 39 (1911), pg. 172—177. N. W. de W itt: A Campaign of Epigram against Marcus Antonius in the Catalepton. Amer. Journ. of Philol. 23 (1912), pg. 317—323. W. Schmid: Zu Vergils Catalepton. Philologus 72 (N.F. 26), 1913, pg. 149—152. H. R. Fairclough: On the Virgilian Catalepton II. Transact. and Proc. : Am. Phil. Ass. 47 (1916), pg. 43—50. E- K. Rand: Young Virgil’s Poetry. Harv, Stud. XXX (1919), pg. 133. F. Ageno: Racemationes V. Ad Catalepton IP . Riv. Indo-Greeo' Italica 4 (1920), pg. 203—206. ■T. F rank: Vergil’s Apprenticeship III. Class. Phil. 15 (1920), pg. 237 squ. . T. Frank : Vergil 1922, pg. 85. •N. W. de W itt: Virgil’s Biographia L itteraria 1923, pg. 93—94. W. M. Lindsay: On the Appendix Vergiliana. Amer. Journ. of Philol. ' 44 (1923), pg. 54. 'Ed. Frankel: Vergil und Cicero. Atti e Memorie d. Reale Accademia Virgiliana di Mantova. N.S. XIX—XX (1926—1927), pg. 218—220. L. Herrm ann: La Tradition, le Texte et le Sens de la Deuxième Épigramme de TAppendix Vergiliana. Rev. des Étud. Anc. 29 (1927), pg. 151—156. J. M atthieu: Hypothese sur la seconde Épigramme , de 1’Appendix : ' Vergiliana, ib. 30 (1928), pg. 101·—106. E. Reitzenstein : Zur Erklärung der Catalepton-Gedichte. Rh. Mus. 79 (1930), pg. 70—83. W. Morel: Begründendes ita im Catalepton II, ib. pg. 411—412. A. Rostagni: Virgilio Minore 1933, pg. 144—146; 342 n. 3. T. F rank: Tau Gallicum, Vergil, Catalepton II. 4. Amer. Journ. of Philol. 56 (1935), pg. 254—256. R, B. Steele: The Catalepta of the Vergilian Appendix 1936, pg. 30. L. Herrm ann: Was Martial the Author of Catalepton 2? (Abstract). Transact, and Proc. Am. Philol. Ass. 73 (1942), pg. XXVIII.

Epigramma secundum obscurum quidem est, sed dignissimum in quod accurate inquiratur. Ad interpretandum viri eruditi diversa contulerunt alius aliud molientes; editores- recentiores Birt coniecturis nimis indulsit, Galletier commentarium egre­ gium scripsit, optimum fortasse totius sui libri ; sed Reitzenstein veram interpretationem xne iudice prope assecutus est. Vel maxime nostra refert et Quintilianum et Ausonium

CATALEPTON 2

carmen notum habuisse et Vergilii esse pronuntiavisse sine ulla dubitatione: neque „ut aiunt”, neque „traditur”, similia, ad­ duntur ; Quintilianus enim habet in qu a< m > mirifice Ver­ gilius, Ausonius: Catalepta Maronis et Catalepta legens. Iam vero si Quintilianus tacuisset, etiam hodie nesciremus, quid poeta voluerit : affert autem scriptor clarissimus Ciceronis verba: Germanum Cimber occidit, quod statim carmen illustrat. Praeterea apparet tum, cum Institutio Oratoria ederetur, sc. circa annos 92 vel 93 p.C.n.: 1°. epigramma notissimum fuisse : sequuntur enim haec nec minus noto Sallustius epigrammate incessitur e.q.s. ; 2°. Quintiliano aut praesto fuisse codicem Appendicis adnotatione illustratum aut titulum superscriptum: In Annium Cimbrum aut certe, quod probabilius est, locum Ciceronis in margine adscriptum fuisse. Hoc Solum documento est commen­ tatores veteres Appendici Vergilianae operam dedisse i) . Haec Quintiliani verba sunt (Inst. Or. V ili 3, 27) : multa alia etiam audentius (codd. : audientibus) inseri possunt, sed ita- demum, si non appareat adfectatio in qua mirifice Vergilius: (1.) Corinthiorum amator iste verborum, (3.) Thucydides B ri(t)an(n )us Attice febres, (4.) tau Gallicum enim et spinet male illisit, (5.) ita omnia ista verba miscuit fratri. Cimber hic fuit, a quo fratrem necatum hoc Ciceronis dicto notatum est: „Germanum Cimber occidit.” nec minus noto Sal­ lustius epigrammate incessitur: et verba antiqui multum furate Catonis, Crispe, Iugurthinae conditor historiae. Versum igitur 2 totum omisit et vs. 3 Britannus scripsit; de variationibus orthographicis vel erroribus librariorum : vs. 3 Attice febres et vs. 4 enim et spinet (A; spine GM; ut spine S) disputare operae haud pretium est. Quänam ratione factum sit, ut iam tum, centum fere annis post Appendicem editam, versus totus evanuerit, difficillimum diiudicatu est. Multi viri docti : Ribbecki, Baehrens, Wagner, Forbiger, Benoist, Herrmann 1927, putant versum 2 e scholio quodam ortum esse post Quin­ tiliani tempora. Cogitari quidem potest vocem rhetor glossam1 1) Cf. E. Frankel, Atti e Memorie 1926/7, pg. 219 n. 2. Mirum sane est Leoni Herrmann (Transact, a. Proc. 1942, pg. XXVIII) locum Quintiliani totum interpolationem esse visum.

CATALEPTON 2

21

esse, sed unde quatenus, coniunctio satis inusitata, èt totus exstiterunt? Equidem arbitror codicem, quem Quintilianus prae manibus habuit, versum iam omisisse vel eum ipsum neglegenter ex memoria adtulisse ideoque versum oblitum esse. Quod mirum non.est: versu enim omisso sententia satis perspicua restat et ipse Quintilianus non ubique accuratus religiosusqüe in versibus afferendis fuit t) : Cätul. 62, 45 afferens substituit innupta in locum vocis intacta (I. Ο. IX 3, 16) ; ib. VI 3, 18 verba tam magno omittuntur in versu Catul. 86, 4 ; ib. IX 3, 18 intonsis legitur pro Horatii (Carm. I 12, 41) participio incomptis; ib. V 11, 20 omittit olim et substituit dixit in locum verbi respondit (Hör. Epist. I 1, 73) ; VIII 3, 47 quaeque pro si qua (Ovid. Met. 1- 502); IX 4, 85 agrestem pro silvestrem (Verg. Bue. 1, 2 ); V 9, 15 semper omittitur e verbis allatis Géorgicorum (1 431), etc. Quod ad versum 3 britannus attinet, nonnulli commentatores hanc lectionem probam esse censuerunt ideoque in textum receperunt (Gubernatis, de Witt, Frank). Equidem non credo. Supra iam vidimus fortasse in volumine, quod Quintilianus consuluit, iam plura menda irrepsisse ; nonne lectio B r it a n n u s e glossa T. A n n i u s , ad vocabulum T y r a n n u s adscripts, orta est ? Adnotationes exemplar profecto habuit, quod ostenditur e verbis sequentibus Quintiliani: Cim ber hic f u i t e.q.s. Has ob causas lectionem tyrannus retinui, quam Omnes Ver­ gilii codices praebent. Ausonium quid significaret epigramma iam fefellit : mono­ syllaba eum adverterant, quae. opportune offerrentur ad com­ ponendum Technopaegnium. Sed plura legerat quam codices nostri habent. In editione priore anni 383 *2) p.C.n. haec scripsit (Cod. C« 1)

Ch. N. Cole: Quintilian’s quotations from the latin poets. Glass.

Rev. 20 (1906), pg. 47—51. 2) Nondum constat, utra recensio prior fuerit; altera codicum Cm (Sch.) vel C Z (Peip.) est, altera codicis V; utraque ordinem versuum invertit et versum alienum in ordinem recepit: 7 imperium litem Venerem cur saepe (V; una C'--> vel C Z) notat (v.l. notet) res.; recensionem codicum Ca vel C Z priorem fuisse contendunt editores Schenkl et Peiper in praefationibus; Schanz IV, l 2 (1914), pg. 38; Ageno l.e. pg. 47; sed Vollmer l.e. pg. 343, n. 2 iudicavit codicem V priorem recensionem servavisse. Rem diiudicare: meum non est, sed editoribus Ausonii parendum esse censeo, quamquam argumenta Vollmeri neque neglegenda sunt, et argumentationem expediunt: si recensio aucta molesto vocabulo al Celtarum prior sit, hoc pi-oponàs : prius, cum editio anni 383 edebatur, Ausonius ex memoria recitans al Celtarum perperam scripsit; Hortensius filius anno 394 (vel ipse poeta ante mortem ne-legens Cataleptic) errorem correxit.

22

CATALEPTON 2

Schenkl = CZ Peiper) : Grammaticomast. vs. 5 squ. (Schenkl: M.G.H. Auct. Antiquiss. Y, II, 1883, pg. 139 = Peiper, ed. Teubner, 1886, pg. 167) 5, scire velim Catalepta legens quid significet tau 8. siine peregrini vox nominis an Latii , sil 9. et quod germano mixtum male letiferum min. Vocabulum igitur sphin neglexit, sed per errorem sil induxit, quod fortasse nescio quo modo in codicem Vergilii irrepserat in -locum vocis sphin. Vir d. Ageno putat supra illud spin vel psin per notas tironianas interpretationem scilicet iis scriptam fuisse, quam figuram scriba, quia notarius non esset, sci sil neglegenter lectam in textum receperit. Utut haec se habent, error me iudice non Ausonii est, qui ipse profitetur se Catalepta l e g i s s e neque ex memoria recitat, sed exemplaris eius. Altera recensio anni 394, ab Hortensio filio fortasse in lucem prolata, versus auxit (cod. V) 5. Dic quid significent Catalepta Maronis: in his al 6. Celtarum posuit; sequitur non lucidius tau. 8. esine peregrini vox nominis ari Latii sil 9. et q u o < d > germano mixtum male letiferum miri? Sil igitur non correctum est, iam vero novus error irrepsit : al Celtarum, qui complures eruditos inde a Scaligero impulit ut molestimi vocabulum al in textum quarti versus epigrammatis inducerent. Sed inepta vox al a Vergilio non adhibita est: origo erroris fortasse eadem est atque vocis s il: scholasticus quidam tau Gallicum legens in margine adscripsit : Celticum, unde varia lectio exstitit al. (i.e. alii) Celticum. Cum a correctore insequenti et haec lectio perperam in versum recepta esset, Ausonius in exemplari Vergilii suo invenit: al Celticum, tau, min, sil e.q.s. Cui hoc probari non potest, fortasse in adverbio male originem vocabuli al reperiet. Utcumque haec res se habet, constat certe primum Ausonium unum in utraque editione titulum opusculi attulisse: Catalepta legens et Catalepta Maronis; deinde et primo et quarto saeculo p.C.n. editiones libelli circumlatas esse, quae iam tum varias lectiones praeberent. Haec habeo ad textum meum defendendum. Ut carmen interpretemur, Quintilianum velim sequaris : rhetor iste a Cicerone fratrem occidisse arguitur, qui locus est Phil. XI 6, 14: orator, vehementer invehens in adversarios, enumerat complures fautores ministrosque Antonii, qui omnis

CÄTALEPTON 2

23

generis scelera admiserint : alius nuper sororis filio infudit venenum, alius aere alieno obrutus aliena vendidit; ita orator concludit: Lumen et decus illius exercitus -paene praeterii, . T. Annium Cimbrum, Lysidici filium, Lysidicum ipsum, quoniam omnia iura dissolvit, nisi forte iure Germanum Cimber occidit. Cognomen Cimber et vox ambigua Germanus (h.l. idem quod frater) hunc iocum suppeditaverunt i). Pater igitur fuit Lysidieus, libertus scilicet vel servus origine Graeca (glossator quidam adnotavit : Graeco nomine) ; cognomen Ciceroni ansam novi ioei praebuit : Λυσίδικος: qui omnia iura dissolvit. Similis acerbitas apud Tullium redit Phil. XIII 12, 26: in castra Antonii et alii fraudatores, latrones, incendiarii con­ venerunt et praetorii Philadelphus Annius ( et innocens Gallius).. Anno 43 Annius noster praetorius erat; fortasse anno proximo praetor fuit, ut Antonii familiaris. Satis elucet cognomen ioeosum Philadelphi ad idem fratricidium spectare *2). ■ Fortasse ad eundem pertinent, quae paulo infra sequuntur (13, 28) : E xtitius,P hiladelphi frater, quaestor; ita Extitius frater, alio patre genitus, eandem matrem habuit vel nomen adoptione mutatum est, nisi forte Exitius legendum est, quod derivatum a neutro exitium fratrem Philadelphi laederet. ' Haec sunt, quae Cicero de Annii cursu honorum narravit, postquam Antonii vestigia secutus rebus publicis se immiscuit. Primo autem rhetor fuerat. Quanta auctoritas in rèbus litte­ rariis ei tum fuerit, plane ostenditur ex epistula, quam Augustus ad Antonium dedit, ante discidium scilicet: Suetonius narrat (Aug. 86) Octavianum sensum animi quam apertissime ex­ primere solitum esse; vitavit sententiarum ineptias et concinni­ tatem, „cacozelos et antiquarios .. ... pari fastidio sprevit; . . , nec Tiberio parcit et exoletas interdum et reconditas voces aucupanti. M. quidem Antonium ut insanum increpat, quasi ea scribentem, quae mirentur potius homines q-uam intellegant; deinde ludens malum et inconstans in eligendo genere dicendi ingenium eius, addit haec: „Tuque dubitas, Cimberne Annius ac Veranius Flaccus imitandi sint tibi, ita u t verbis, quae *)

Eiusmodi iocus a Velleio traditur (II 67, 4) : De Germanis, non de

Gallis duo triumphant consules. 2) Justinus XXIX 1, 5 putavit et Ptolemaeo Philopatori cognomen per ironiam inditum esse: Aegyptum, patre ac matre interfectis, occupaverat Ptolomeus, cui ex facinoris crimine cognomentum Philopator fuit; cf. J. Boerma : Historischer Kommentar zu Justins Epitome Historiarum Philippicarum. Diss. Gron. 1937, pg. 35,

CATALEPTON 2

Crispus Sallustius excerpsit ex Originibus Catonis, Utaris? an potius Asiaticorum oratorum inanibus sententiis verborum volubilitas in nostrum sermonem transferenda?” Manifesto apparet Cimbrum rhetorem primas partes egisse: antiquarius erat, Sallustii fautor, Atticus quidem (Asiatici enim oratores opponuntur Annio et Veranio), sed nimius antiquitatis affectator, profecto verborum aeruginosorum amator. Nemo est, quin sciat, quantopere Sallustius Thucydidem ad­ miratus imitatusque sit. Itaque locus Suetonianus optime cum epigrammate Vergilii congruit: Cimber ab utroque verba antiqua amavisse dicitur; a Vergilio totus Thucydides appel­ latur, a Suetonio Sallustium imitatus esse traditur. Veri simile est, ut Frank (Class. Rev. 1920, pg. 237) et Reitzenstein (Rh. Mus. 1930, pg. 72) suspicati sunt, Ciceronis quoque verba ad Cimbrum rhetorem alludere, cum expressis verbis (Orat. 9, 30) resistit iis, qui rhetoricam Atticam ädmirantes etiam in usu forensi Thucydidem imitantur i) ; Lysias potius exemplo sit oratoribus, qui Attice loqui velint : ecce autem aliqui se Thucydidios esse profitentur, novum quoddam imperi­ torum et inauditum genus; nam qui Lysiam sequuntur, causi­ dicum quendam sequuntur . . . . Thucydides autem res gestas et bella narrat et proelia, graviter sane et probe, sed nihil ab eo transferri potest ad forensem usum et publicum: ipsae illae contiones ita multas habent obscuras abditasque sententias, vix ut intellegantur (cf. Dionys. De Thuc. 51, pg. 410 Raderm.; 55, pg. 417 R.) . . . . (31) quis porro umquam Graecorum rhe­ torum a Thucydide quidquam duxit? . . . . (32) huius (sc. Thucydidis) tamen nemo neque verborum neque sententiarum gravitatem imitatur, sed cum mutila quaedam et hiantia locuti sunt, quae vel sine. magistro facere potuerunt, germanos se putant esse Thucydidas (cf. vs. 2/3 totus Thucydides!). Ut Augustus Cimbrum verba antiqua Sallustii et Catonis amare narravit, sic Cicero eiusmodi rhetoribus obicit, quod Thucydide abusi sint in usu forensi: Thucydides enim ad hanc rem idoneus non est propter obscuritatem linguae et syntaxin difficiliorem. Idem Ciceronis iudicium legitur Brut. 83, 287 et De Opt.

: 1) 'Perperam mea quidem sententia Zielinski: Cicero im Wandel der Jahrhunderte 19123, pg. 33 squ. putavit Ciceronem hoc loco Sallustio et Pollioni historicis obtrectavisse.

CATALEPTÖN 2

25

Gen. Die. δ, 15, ubi eos vituperat, qui se Atticos- volunt sed perperam Thucydidem in causis dicendis imitantur. Nunc videmus ad quam controversiam epigramma pertineat ; poeta idem fere iudicat, quod Augustus et Cicero : Cimber, iste 'rhetor, antiquitatis affectator est; se extollit.u t. alterum per­ fectumque Thucydidem, quin etiam Atticorum ipsorum tyrannus est; in maius rem auxit usurpando obsoleta verba et obscuritate linguae. Sed ne haec quidem omnia sunt: Graece declamans utitur vocabulis μιν, σφιν, similibus, quae diu iam exoleverunt neque apud Thucydidem occurrunt. Quid lau Gallicum esset, vir dectus de Witt verbo tantum in;dicavit. Massilia vel e vicinis locis rhetor oriundus est : pater enim Graeco nomine Lysidieus appellabatur; fortasse Cimber cognomen ad originem Celticam relegandum est; Graece certe declamabat {μιν, σφιν), necnon Latine (epist. Augusti), quod non inusitatum erat : Seneca Rhetor complures oratores utraque lingua usos tractavit. Sed noster declamans risum movebat, quod Celticam pronuntiationem occulere non poterat : sonum litterae ϋ· Graecae et st Latinae efferebat Celticorum more. ■ Rhetores aetate imperatoria Massiliae florebant, sed, quae apud scriptores quosdam legimus, ad exeuntem fere rem publi­ cam et initium Augusti aetatis pertinent i). Strabo IV 181 narrat: cum barbari Massiliensium vicini man­ suescerent et civilia studia atque agriculturam amplecterentur πάντες . . . . ol χαρίεντεςπρος το λέγειν τρέπονται καί φιλοσοφέϊν, ώσθ’ ή πόλις μικρόν μεν πρότερον τόίς βαρβάροις άνέϊτο παιδευτηριον, και φιλέλληνας κατεσκεναζε τούς Γαλάτας . . . εν δε τφ παροντι (hodie! Strabo vixit ± 63 a.C.n. —- 19 p.C.n.)*2*) καί τούς γνωρίμωτάτους 'Ρωμαίων πέπεικεν, αντί τής εις 'Αθήνας άποδημίας εκεισε φοιτάν, φιλομαθείς όντας . . . . σοφιστάς γονν υποδέχονται τούς μεν ιδία, τούς δε κοινή μιοθούμενοι (cf. Tac. Ann. IV 44 et Agr. 4).

Rhetor celeberrimus fuit Volcacius Moschus Pergamenus, Apollodori discipulus, qui exui Massiliae vivebat et usque ad mortem rhetorica docebat (sc. ± 20 a.C.n.—25 p.C.n.; cf. Senee. Controv. II 3, 4; 5, 13; VII 3, 8; X pr. 10). Pacatus, eius aequalis, a Senec. Controv. X pr. 10 memoratur.

Q C. Jullian: Históire de la Gaulle VI, pg. 124 η. 2 (1920) ; P. W. s. v. Massilia, 1930 (Wackernagel). 2) Von Christ-Stählin-Schmid : Geschickte der griechischen Litteratur II l 6 (1920),.pg. 409.·

26

CATALEPTON 2

Tituli (I.G. XIV 2454 et 2434) praeceptorem (καθηγητήν) Titum Flavium Nicostratum et grammaticum Latinum (γραμμα­ τικόν 'Ρωμαϊκόν) Atheniadem protulerunt. Fortasse omnes eiusmodi rhetores utraque lingua declamabant, ut Cimber noster. Ideo censeo Annium, Massilia oriundum, Romae ludum rhetoris aperuisse, ubi rhetorica Latina et Graeca doceret; Thucydidem et Catonem (Sallustium) exempla sibi discipulisque sumpsit; controversiis Atticorum et Asianorum vehementer se immiscuit et famam non exiguam nanctus est, sed risum elicie­ bat hominibus elegantioribus, quorum Cicero et Vergilius erant, quia nimis vetustatem affectabat, obsoleta vendebat, pronuntia­ tionem Celticam extrudere non poterat. Antonius ad eloquentiam talem inclinatus (cf. ad Catal. 5, pg. 116), Annium adiuvit, cum honores peteret. Sed quando fratricidium commiserit vel potius commisisse dictus sit, minime constat. Non necessario paulo ante Philippicas habitas, id quod B ir ti) etF rä n k e l 2 ) contenderunt. Reitzenstein annum 44 ideo elegit, quod Cimber tum praetor erat: putat voce rhetor ironice usum esse poetam. Sed fortasse iam prius, annis 46 vel 45, scelus erat commis­ sum. An omnia maleficia, quae Cicero in Philippicis enumerat a sociis Antonii commissa, eo ipso anno 43 vel paulo ante facta sunt? Equidem proponere malim fratrem miserum iam anno 46 occisum esse, rumores certe eo anno circumlatos esse, eo ipso anno, quo controversiae litterariae omnium eruditorum animos advertebant Romae (cf. ad Catal. 5, pg. 104). Carmen nostrum paulo post ortum est: nomen enim Cimbri quod tum omnibus notum erat, siletur, sed Cicero duobus vel tribus annis post expressis verbis nomen memoravit. . Nam anno 43 bellum domesticum animos occupabat et carmen contentionem litte,rariam tractans eo tempore ortum esse non credo. Verba, quae ex Ciceronis Oratore Supra attuli, anno 46 publicata erant. Haec fere interpretatio mea est. Longum est omnia fuse tractare, quae chartae patienti a viris doctis mandata sunt.*2 *) Pg. 53 Cimber___ der im Jahre 43 v. Chr. oder kurze Zeit vor diesem Jahre seinen Bruder ermordet hatte. — Unser Gedicht kann nun nicht viel später als die angegebene Zeit abgefasst sein. 2) Pg. 219 Ciceros schnödes Wortspiel . . . . Germairam Cimber occidit zeigt, dass das Gerede vom Brudermorde des Cimber Anfang 43 im Schwange gewesen ist; nicht viel später werden die vergilischen Verse ent­ standen sein, da derartige Dinge nur in der Aktualität wirken.

CATALEPTON

2

27

De iis, quae ante annum 1916 proposita sunt, Galletier disputa­ vit, sed unam et eam ingeniosam interpretationem novitatis gratia hic repetere liceat, quam W. Schmid excogitavit (Philol. 1913, pg. 149 squ.) : Corinthiorum amator iste verborum, iste, ϊστε, rhetor, usquequaque νους totus, Thucydides Britannus, Atticae ’φήβοις tau Gallicum, μιν et αφιν εν μάλα illisit, είτά omnia ista verba miscuit fratri! •Philologi Americani, de Witt et Frank, haec proposuerunt : vs. 3: Thucydides, Britannus! Attice febris! vs. 4: ut male illisit, vs. 5: ita e.q.s. „That lover of archaic words, that tiresome rhetor, surely he’s as much (and as little) a Thucydides as he is a real B ritish prince! He the bane of real A ttic style! I t was his mixture of Greek archaisms and Celtic pronunciation, ! suppose, that killed his brother.” (Frank, Class. Philol. 1920, pg. 237 ; idem fere in libro c.t. Vergil, pg. 85). L. Herrmann (Rev. des Étud. Anc. 1927, pg. 151 squ.) versum 2 delet, Utpote glossam; vs. 3 legit Thucydidis sc. eoniungendum cum illis Corinthia verba; vs. 4 t. G., m in et psin ut male illisit, ita etc. Versus quartus continet „une plaisanterie grammaticale fondée sur les trois syllabes tau, min, psin,” quae coniuncta unum vocabulum praebent : psymmytho,ynpii>cp (dat.), idem quod cerussa, „blanc de d ru se”, Angi .„w h ite-lead” : „de mème qu’il broyaii, malaxait mal a propos le ψι, le μι et le ϋ-ω, il a compose pour son frère une mixture à base de ψίμιϋος”. J. Matthieu, (ib. 1928, pg. 101 squ.) hanc interpretationem laudavit atque nonnulla de suo addidit: syllabae sunt tho-minpsin ( = psimmytho), ordine inverso, ut saepe fit in tabellis defixionum *) : Cimber „aurait d’abord, dans une tabella defixionis, souhaité l’empoisonnement de son frère; puis il aurait exécuté ( ou fa it exécuter) le crime.” Eodem modo res magicae et caedes coniunguntur in versu Georg. I li 283: miscueruntque herbas et non innoxia verba. Exemplo fuerunt Vergilio iuveni versus Nicandri Coloph. (Alexipharm. 74— 75) Δευτέρα .... consulatum appetere non audebat), 112. Apud Verg. in Bue. 5, 81 ta li___ pro car­ mine; Aen. I 74 m eritis pro talibus; 606 qui tanti talem genuere parentesi; XI 285 tales .... domum Romae . . . quamquam s e e c e s s u Campaniae Siciliaeque plurimum utere­ tur. Vox secessus optime designat locum quietum, ubi poeta in villula Sironis tempus philosophiae daret. Wittius eiusmodi nomina in ea regione affert: Apragopolis insulam (Suet. Aug. 98), Παναίλνπον (cf. Fr. Sans Souci), alia. Sepulcrum Vergiliorum non longe aberat: Donat, (pg. 8 Br. 133) ossa eius Neapolim translata sunt tumuloque condita, qui est via Puteolana intra lapidem secundum; (sequitur distichon) : tenet nunc Parthenope; de quo loco postea Statius haec cecinit (Silv. IV 4, 51) : en eg ornet somnum et geniale secutus / litus, ubi Ausonio se condidit hospita portu / Parthenope e.q.s. Manifestum igitur est monumentum Sirenis, sepulcrum Ver­ gilii, portum Neapolis omnia in eadem fere regione fuisse. Portus ipse (hodie „Porto Piccolo”) illis annis quietus et neglec­ tus fere fuit: „this quiet suburb, easily recalled by visitors to modern Naples as the region of the little park and the aquarium, 1) Frank, de Witt, Rostagni, alii Vergilium Ciris quoque auctorem fuisse rati eundem hortulum in prooemio Ciris (vs. 3 Cecropius suavis exspirans hortulus auras e.q.s.) recognoscere sibi visi sunt. Sed vide Prolegomena, pg. XXXII. 2) Argumentationem sequor viri d. de Witt: Virgil at Naples. Class. Philol. 1922, pg. 105 squ. 3) Beloeh: Campanien im Altertum, pg. 77.

CATALEPTON 8

155

would have been an ideal retreat or s e c e s s u s in early Augustan days” i). Postea autem, cum via Puteolana strueretur et frequentia itineris quietem turbaret, poeta fortasse migravit iii partes tum quietiores (in litus Surrentinum? cf. Catal. 14,12). Haec argumentatio philologi Americani, quamvis singula ar­ gumenta fortasse satis levia sint, tamen meo quidem iudicio digna est quae consideretur. Atque idem fere Rostagni con­ secutus e s t*23). Altera quaestio haec est: cum carmen octavum pangeretur, Sironem iam mortuum esse veri simile est : cf. vs. 2 quae Sironis e r a s . Non dico hoc necessario ex imperfecto eras effici. Sunt qui contendant Vergilium villulam non hereditate accepisse sed emisse a philosophos). Sed color ipse versus secundi (illi) nescio quo modo confirmat philosophum diem supremum iam obisse. Praeterea nihil est e quo appareat Sironem post annum 42 vixisse; confer, quae Frank coniecit: memoriam Sironis a Vergilio sub nomine Sileni in sexto Bucolico (anni 40) cultam esse4) ; cf. Serv. ad Bue. 6, 13 sub persona Sileni Sironem inducit loquentem. Sed quomodo factum est, ut Vergilius potissimum in posses­ sionem eius villulae veniret? Mirum certe non est: exstant enim apud Diogenem Laertium complura testamenta philosophorum, qui scholam, domum, hortum discipulis pluribus vel uni lega­ verunt 5). Liceat nonnulla exscribere ex his testamentis sumpta: Plato quidem hortum Academiae Άδειμάντω consanguineo legavit, sed postea Platonis hortuli, Academiae propinqui (Cic. De Fin. V 1, 2), in scholae possessionem venerunt. Theophrastus (Diog. Laèrt. V 52) τον κήπον καί τον περίπατον legavit amicis αναχολάζειν καί ονμφιλοσοφέϊν. Strato discipulus eius, qui anno 269 a.C.n. D 2)

Virgil’s Biogr. Litt., pg. 43. Virg. Min., pg. 173 : „secondo ogni verisimiglianza nel suburbio, sulla via di Pozzuoli, vicino a Posilippo." Et cf. pg. 174 n. 1. 3) E.g. Birt pg. 86: „Also hatte Vergil das Gütchen seinem hehrer zu diesem Zweck um ein billiges abgekauft,” sed neque „ein billiges” neque „abgekauft” ullo testimonio nititur. 4) Vergil’s Apprenticeship. Class. Philol. 1920, pg. 114. 5) C. G. Bruns: Die Testamente der griechischen Philosophen. Zeitschr. der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte I Roman. Abt., pg. 1— 52 = Kleinere Schriften II, pg. 192—237, qui egregio commentario instruxit et inter se comparavit testamenta Platonis, Aristotelis, Theophrasti, Stratonis, Lyeonis, Epicuri. Cf. etiam U. v. Wilamowitz-Moellendorff : Antigonos von Karystos 1881. Excurs 2: Die rechtliche Stellung der Philosophenschulen, pg. 263—291.

CATALEPTON 8

mortuus est, haec statuit (Diog. Laert. V 62) : καταλείπω δε την μεν διατριβήν Λνκωνι sc. successori suo. Lyco eodem modo (Diog. Laert. V 70) : τον δε περίπατον καταλείπω των γνωρίμων τοΐς βουλομενοις, quorum decem nominatim exscripti sunt, qui aliquem de suis scholae praeficerent. Denique ipse Epicurus (Diog. Laert. X 17) τον . . . κήπον και τα προσόντα αυτώ legavit Hermarcho et condiscipulis eius ενδια­ τρίβει κατά φιλοσοφίαν. Insignis est Epicuri spes Hermarchum postea eodem modo suis successoribus hortulum legaturum esse (όίς αν "Ερμαρχος καταλίπη διαδόχοις της φιλοσοφίας) Hoc testamen­ tum in primis ad nos attinet: quid mirum etiam Sironem, magistri illius memorem, item hortulum Vergilio discipulo reliquisse? Nemo quidem est, qui Vergilium poetam pro suc­ cessore Sironis philosophi habeat, sed optime cogitari potest Sironem in deliciis habuisse poetam amabilem, humanum, studiosum itaque ei possessiones suas legavisse. Dissentias per me licet et malis Vergilium Sirone mortuo villulam emisse, quia et domo placida et hortulo amoeno mire delectaretur. Certum est ei, cum hoc carmen scriberet, omnia patuisse. Quando autem scriptum est? Omnes fere commentatores res­ pondent: cum agri assignabantur vel postquam assignati sunt veteranis post proelium Philippense. De Vergilii difficultatibus et periculis e divisione agrorum orientibus commentatores veteres (Servius, Probus, Schol. Bern.) copiose et temere dis­ seruerunt ad illustranda Bucolica αλληγορικώς i) . Historici autem antiqui non multum certi de agris dividendis tradiderunt, cf. Cass. Dio XLVIII 3 squ. ; App. B.C. V 3 squ. ; Suet. Aug. 13, 3 ; Liv. Epit. 125, 126 12). Etenim non dubium est, quin eae sedi­ tiones agrariae ad carmen nostrum (vs. 5 tristius de patria) pertineant, quarum etiam in Bucolicis mentio facta est. Vir cl. 1) Omnia testimonia ad agros dividendos pertinentia commode collegit E. Diehl: Die Vitae Vergilianae etc. 1911, pg. 51 squ.: Excurs 1 über die Äckerverteilungen. E ceteris scriptis haec tantum affero : W. Kroll : Rand­ bemerkungen. Rh. Mus. 64 (1909), pg. 50 squ. — F. Vollmer: Lesungen Und Deutungen. Sitz. Ber. München 4 Dec. 1909, pg. 5—11. —■ L. Bayet: Virgile et les triumvirs „agris dividundis”. Rev. d. Ét. Lat. 6 (1928), pg. 270. — F. Klingner: Virgils Erste Ekloge. Hermes 62 (1927), pg. 129. — H. Oppermann: Vergil und Octavian. Hermes 67 (1932), pg. 196; J. Martin l.c. 2) Cf. V. Gardthausen: Augustus und seine Zeit 1891 I, pg. 188 squ.; Cambr. Ane. Hist. X (1934), pg. 27.

CATALEPTON 8

157

WagenvoortQ contendit Bue. 1 anno 41 compositum esse, postea Catal. 8, denique Bue. 9 anno 40 vel 39. Idem fere legitur in dissertatione recenti, quam scripsit C. van der Graaf : The Dirae 1945, pg. 142 : „In accepting the chronological order: Dirae—Bue. 1—Catal. 8—Bue. 9, we obtain a gradual decrease from poem to poem of the feelings of hatred and an increasing resignation” 123). Tamen, quod ad Catal. 8 attinet, hoe necessarium non est; poeta haec modo dicit : si quid de patria tristius audiero·. Obscure et incerte exprimit se nuntios tristiores i.e. „satis tristes” exspectare. Haudquaquam necesse est putare agros iam assig­ natos esse; fama erat triste nescio quid futurum esse. Pugna autem ad Philippos mense Octobri anni 42 commissa est»). Octavius aegrotus erat, sed, dum Italia adventum eius opperitur (extremo anno 42), varii rumores- Romae circumferebantur: (Cass. Dio XLVIII 3, 3) χρονίζοντας ... qui tum oppido p r a e f u e r a t ) et poetas comicos (Plaut. Mil. 132 meum erum qui Athenis f u e r a t , sed quinque versibus ante meum erum Athenis qui f u i t ) , sed etiam apud poetas elegiacos : in Eleg. de Maecenate 35 legitur Pieridas Phoebumque colens in molli­ bus hortis I s e d e r a t argutas garrulus inter aves; Prop. I 15, I I Calypso Ulixis discessu commota multos illa dies incomptis maesta capillis / s e d e r a t iniusto multa locuta salo (i.e. sede­ bat, nam vs. 13 sequitur imperfectum dolebat) ; etiam cf. Prop. I 3, 17; I 8, 36; complura exempla collecta sunt ab Enkio in1 11) Observationes de sermonis cottidiani vestigiis apud Propertium obviis. Mnem. Tertia Series, voi. V ili 1940, pg. 318—320. 2) Lehmann-Hofmann: Latein. Gramm. 1928, pg. 561 squ.

CATALEPTON 8

165

Propertii commentario (1946, pars altera) ad I 3, 17 et a Buttero Barberoque in editionis pg. 166. prius: opponitur'adverbio nunc (vs. 5) neque coniungendum est cum nomine Cremonae. Vergilius enim omnium fere con­ sensu natus erat in pago, qui Andes dicitur et abest a Mantua non procul1) (Don. pg. 1 Br. 7; „Philargyrius”, Phocas, Ser­ vius, ceterae vitae omnes idem fere tradiderunt) ; postea Cremonae initia aetatis egit usque ad togam virilem (ib. pg. 2, 20). Si Galletierii interpretationem accipis, qui verba Cremona prius arte coniungit, pater primo ante Vergilium natum iam Cremonae habitaverat, postea Mantuam (si mavis, Andes) migravit, deinde iterum Cremonae vixit, „et nui témoignage ne peut nous démentir”. Ita est, sed eodem iure affirmo nullum testimonium demonstrare eum primo Cremonae vixisse. Pater possidebat agros et Mantuae et Cremonae, qui aptam argillam figlinae suae praeberent, quam tum (circa annum 42) aliis administrandam fortasse iam concesserat. 1) Nuper G. Jaehmann: Gefälschte Daten. Klio XVII (1942), pg. 85 denuo contendit hanc opinionem ex ipso Suetonio haustam praeferendam esse testimonio Probi (pg. 73 Br. 3 vico Andico, qui abest a Mantua milia passuum XXX), cui Conway et Wilamowitz fidem habuerunt (sc. Andes prope Bresciam).

INDEX Numeri significant paginas A Achaicus 108 adhuc (non a. = nondum) 12 allitteratio 31, 63, 82, 90, 118, 131, 150 ampulla 106 anadiplosis (pronominum) 62, 70 anaphora 12, 31, 39, 60, 66, 70, 85, 86, 105, -06, 131, 151 aspice 56

divi divumque sorores 84 divitiae 162 divum (gen. plur.) 85 doctus 86, 118 dulcis 84, 121, 150 E efferre 58 ei mihi 136 ellipsis 9, 93 F

B beatus 118, 132 C

Camenae 120 candidus 89, 90, 91 caput 133 carus 83 certamen 64 certe 89, 90 charta 121 choliambi 29 climax 63 commendare 163 concidere 62 concutere 59 coniunctivus concessivus 14 contra 92, 93 Corinthia verba 30 corruere 64 cum (inversum) 64 cura (= deliciae) 114 cura curarum 115 cuspis (= hasta) 62, 70 cymbalon 114 D

dare 66, 67, 69 de (initium epistulae) 9 deminutiva 161 dictum 118 dispeream si 83, 150

fallax 68 fateri 121 febris 34 ferre (= impellere) 82 formosus 117 Fortuna 65 fraus 150 fuerat (= fuit) 164 G Gloria (personata) 58

H hora 68 I iam 117 ille (= talis) 162 ille (— notissimus) 136 infinitivus perfecti (pro praesentis inf.) 87 inflatus 107 in primisque 163 iste (= tuus) 14, 151. ite hinc (= valete) 105 iucundus 89 L

limen 11 locus de fortuna 65 longe (= longinquus) 13

168

INDEX

Μ madere 113 magnus (orbis terrarum) 59 male illi sit 37 min 36 miscere 39 momento temporis 69 mortalia 68 N nam (in altera sede) 90 nam certe 90 namque (in altera sede) 62, 70 natio 111 Noctuinus 132 nutu (dat.) 67, 70 nutus Fortunae 68

O o (breviatum) 15 o (exclamatio) 89 oxymoron 151 P

pauper 162 pellere patria 65 perdere 137, 150 perfectum gnomicum 69, 70 Phoebi chorus (= Musae) 86 pinguis 112 portus 117 pothos 142, 151 premere 135 prodest (quid mihi p.) 14 pudenter 121 puella (= uxor) 134 putidus 132

Q quatenus 32 —que 86 —que (repetitum) 111 qui (= cui) 15 , qui (= quicumque) 82 qui (= quis) 83

R regnum 57 repetitio : vide anaphora res (= dominatio) 64 rhoezus 108 S

Sex. Sabinus 115 sane 120, 151 scholasticus 111 scilicet 148 sedes (caeli s.) 58 Selius 110 semper amavi 163 servitium 62 Siro 99 sphin 36 stupor 135 subnixus 57 synecdoche 62, 70 T

talis 134 tangere 12, 82 Tarquitius 110 tau Gallicum 34 Thucydides 33 Tucca 10 tyrannus 33

U una (mecum) 163 unde mihi (sc. contingat) 92 usquequaque 136 ut (exclamativum) 136

V varius 82 Varius 146 Varro 110 vela mittere 117 venire (= redire) 10 vindicare (= liberare) 118 vir (= maritus) 12

THESES.

I. Tibul. I 1, 48 securum somnos i g n e iuvante sequi. Legendum est cum Flor, imbre. IL Ciris poema Vergilii non est. III. Cic. Pro Sex. Roscio 37, 106 Hic nihil est, quod suspicionem h o c putetis. Lege cum Sylvio hanc. IV. Cic. Pro Sex. Roscio 38, 112 quod m i n i m e videtur grave eis qui minime ipsi leves sunt. Lege nimirum (Rinkes). V. Petron. Cen. Trim. 37, 8 nummorum nummos. Codicum lectio retinenda est. VI. Versus 602— 607 Vergilii Aeneidos libri VI cum Cartaltio (Rev. de Phil. XX, pg. 151) post 620 collocandi sunt. VII. Aesch. Eum. 373 άνέκα&εν βαρνηεοή καταφέρω ποδός ακμάν.

Blaydes recte legi maluit βαρνπετη.

vm. Timoth. Pers. 105 κατάστερος δε πόντος.

Coniecturae, quas van Herwerden (κατάστεγος) (κατάατορος) proposuerunt, reiciendae sunt.

et Keil

IX. Ach. Tat. I 4, 5 Πάντα δε μ ειχεν δμοϋ, έπαινος, εκπληξις, τρόμος, αιδώς, άναίδεια' επήνουν το μέγεϋος, έκπεπλήγμην το κάλλος, ετρεμον την καρδίαν, εβλεπον άναιδως, ηδονμην άλώναι. Vocabula ηδούμην αλ&ναι ponenda sunt ante εβλεπον άναιδως.

X. Xen. Inst. Cyri VI 4, 3 έλείβετο δε α ν τ -fj τά δάκρυα κατά των παρειών.

Lectio codicum ΕΑΗ αυτής ceteris anteponenda est (cf. Chariton II 5, 7 et V 2, 4).

XL De fortuna Pompei was niet alleen in de le eeuw na Chr. een geliefd ·&έμα in de rhetorenschool, maar zelfs spoedig na de dood van den veldheer. XII. Wellicht is de term lascivia bij Liv. XXIII 11, 3 lasciviam a vobis prohibetote een vertaling van υβρις (cf. Dittenberger : Syll. I ll 1268 Delphicorum praeceptorum titulus Miletopolitanus I 22). XIII. Ten onrechte stelt E. Bevan: A History of Egypt 1927, pg. 230 het huwelijk van Ptolemaeus IV Philopator en Arsinoe na de slag by Rapina. XIV. Medelijden is dikwijls een sentimentele vorm van verachting.

XV. Ten onrechte wordt soms gesproken van een anterieur geweten. XVI. Het is betreurenswaardig, dat op tal van seholen voor V.H.O., zelfs op Gymnasia, de lectuur van de Griekse tragedie en lyriek, en van de Latijnse comedie en elegie wordt verwaarloosd.