Geneza i dzieje wewnętrzne Litwy Środkowej (1920-1922) 8390632101

Citation preview

Zenon Krajewski

G eneza i dzieje w ew nçtrzne Litwy Srodkow ej (1920-1922)

Osrodek Studiöw Polonijnych i Spotecznych PZKS w Lublinie Lublin 1996

Opracowanie graficzne ¡ koordynacja prac edytorskich Dariusz Šladecki

Skiad i famanie Artur tapiñski

Fotografie ze zbiorów autora oraz Ryszarda Mackiewicza, Mirostawy Pafaszewskiej, Zbigniewa Nestorowicza, Waldemara Patyry i Adama Wiszniewskiego

Ksiąžka dofinansowana przez: Polski Związek Katolicko-Spoteczny, Zarząd Krajowy Towarzystwo Przyjaciót Grodna i Wilna, Oddziat w Lublinie

oraz sponsorów indywidualnych

ISBN 83-906321-0-1 Osrodek Studiów Polonijnych i Spotecznych PZKS w Lublinie

20-075 Lublin, ul. Ewangelicka 6/4, tel. 238-73 Dru к i oprawa: Lubelskie Centrum Marketingu Sp. z o.o. Zaktad Poligrafii

ul. M. C. Sktodowskiej 3 tel. (0-81) 218-35

S pis trešci

W stę p .........................................................................................................................................

9

Rozdzial I Podlože i geneza polsko-litewskiego sporų o Wileriszczyznę.............................................. 1. Tradycje historyczne i obciąženia polityczne............................................................ 2. Žrddla antagonizmu polsko-litewskiego.................................................................... 3. Sytuacja polityczna Wilenszczyzny w okresie I wojny šwiatowej............................ 4. Kontakty i rokowania polsko-litewskie w latach 1918-1920..................................... 5. Postawa Litwy wobec Polski w czasie jej wojny z bolszewicką Rosją.....................

11 11 13 14 15 20

Rozdzial II Polityka Pilsudskiego wobec ziem bylego Wielkiego Księstwa Litewskiego a „bunt” gen. L. Zeligowskiego i zajęcie W ilna.................................................................................... 29 1. Koncepcje Pilsudskiego wobec ziem bylego Wielkiego Księstwa Litewskiego.... 29 2. Stosunek Litwy do federalizmu i związk(5w z Polską............................................... 35 3. Koncepcja „buntu” planem odzyskania Wilenszczyzny dla P olski......................... 36 4. Realizacja koncepcji „buntu” gen. Zeligowskiego................................................... 38 Rozdzial III Obraz sfosunköw politycznych na Litwie Šrodkowej w okresie sprawowania wladzy przez gen. Zeligowskiego.......................................................................................................... 52 1. Rozwöj sytuacji politycznej na Wilenszczyžnie w latach 1920 - 1921 .................... 52 2. Dzialalnošč Związku Bezpieczeristwa K raju............................................................... 70 3. Mniejszošci narodowe na Litwie Örodkowej............................................................. 75 4. Sprawy wojskowe na terytorium Litwy Šrodkowej................................................... 78

Rozdzial IV Rozstrzygnięcie kwestii Wileriszczyzny................................................................................ 90 1. Przejęcie wladzy na Litwie Šrodkowej przez Aleksandra Meysztowicza i przeprowadzenie wybordw do Sejmu Wileriskiego.............................................. 90 2. Kampania wyborcza do Sejmu Wilenskiego a postawa wobec niej mniejszošci narodowych.................................................................................................................... 93 3. Wyniki wyborriw do Sejmu Wileriskiego.................................................................... 99 4. Obrady Sejmu Wilenskiego i jego uchwaly................................................................ 102 5. Wlączenie Wileriszczyzny do Polski przez Sejm Ustawodawczy R P ...................... 108 Rozdzial V Žycie gospodarcze i spoleczne Litwy Šrodkowej................................................................. 1. Administracja, samorządy i finanse Litwy Šrodkowej.............................................. 2. Przemysl i handel Litwy Šrodkowej........................................................................... 3. Rolnictwo i sprawa reformy rolnej.............................................................................. 4. Strategiczny problem komunikacji............................................................................. 5. Žycie spoleczne Litwy Šrodkowej...............................................................................

114 114 122 127 130 131

Zakoriczenie.............................................................................................................................. Wykaz skrritriw......................................................................................................................... A neksy....................................................................................................................................... Indeks nazwisk.......................................................................................................................... Bibliografia................................................................................................................................. Ilustracje i m apy........................................................................................................................

146 149 150 164 167 173

WSTĘP

Tzw. kwestia \vileiiska nabrzmiewala przez kilka dziesiątkdw lat. Narodziny jej šcišle się wiąžą z litewskim odrodzeniem narodowym u schylku XIX wieku, datującym się od okresu wydawania „Auszry” Outrzenki), pienvszego pisma litewskiego (1883-1886). Juž w latach I wojny $wiatowej sprawa ta wybuchla z niespotykaną dotychczas šilą, aby swoje apogeum osiągnąč w ciągu pienvszych kilku lat po zakoriczeniu tej wojny. Polacy i Litwini uczynili ją najslynniejszą košcią niezgody w Europie wschodniej, wprowadzając ją na arenę międzynarodową, do gabinetdw europejskich męždw stanu i przyw