Felsefenin Sefaleti

Citation preview

Karl Marx

Felsefenin Sefaleti

AYlNLARI

FELSEFENIN SEFALETI KAR'L MARX

FELSEFENiN SEFALETi M.

PROUDHON'UN SEFALETiN FELSEFESi'NE CEVAP

KARL MARX ÇEViREN

ERDOGAN BAŞAR

-

Ka-rl M ar x 'ın Misere de la Philoso phie eserını, Erdo ğan B aşa,r Fransızca aslından dilimize çevirmiş ve İngilizce çevirisiyle karşıla,ştırdıktan sonra, Sol Yayınl arı tarafından Felsefenin Sef al eti adı ile Ekim 1966 tarihinde Ankara'da Ba�n ur Matbaası'nda dizdirilip bastırılmıştır.

İÇİNDEKİLER

7 27

Birinci Almanca Baskıya Önsöz, Friedrich Engel s Söze Başlamadan, Kar l M ar x

BİRİNCİ BÖLÜM BİLİMSEL BİR KEŞiF 31

Kullanım değeri

46

Kurulmuş değer veya yapma

86

Değerin nispiliği kanununun uygulanması

86

A. Para

88

B. Artı-emek

ile

değişim değerinin birbirine karşıtlığı (sentetik)

değer

İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİ POLİTİGİN METAFİZİGİ 115

Metot

116

Birinci gözlem

121

İkinci gözlem

122

"Üçüncü gözlem

123

Dördüncü gözlem

126

Beşinci gözlem

128

Altıncı

134

Yedinci ve sonuncu gözlem

141

gözlem

b-bölümü ve makineler ve

160

Rekabet

171

Mülkiyet

185

Grevler ve i şçilerin güç; birliği

tekel

veya

toprak rantı

E V.

K

L

E R

199

Karl Marx'tan P.

215

Serbest ticaret üzerine konuşma, Kar l M ar x

234

Ekono mi Politiğin El e§tiri sin e Katkı ' dan bir parça

238

Kar l Marx'tan J.

B.

Annenkov'a mektup

S chweit zer'e mektup

KABL MARX Kar l Marx,

5 Mayıs 1818'de Almanya'nın

Trier

şehrinde

doğdu.

14

Mart

1883'te Londra'da öldü. Fransa'da sürgün bulı;ınduğu sırada Fransızca Sefaleti, marksizmin en önemli ürünlerinden

olarak yazdığı,

biri,

Felsefenin

Karl Marx'ın bir küçük

burjuva ideologu olan P. J. Pro udhon'a karşı yönelttiği başlıca eseridir. Bilimsel sosyalizmin işçiler arasında yayılmasını önleyen M. Pro udhon'un görüşlerini,

işçi

hareketinin

teorik

ve

da ve bilimsel ve materyalist bir acıdan

taktik

meseleleri

eleştirrnek

konusun­

niyeti Kar l M ar x'ın

kafasında 1846 Aralık ayında P. J. Prondhon'un S yste me des Contradictions e conomique :S on Philos o phie de la Misere kitabını okuduktan hemen sonra

doğmuştu. P. V. Annenkov'a 28 Aralık 1847'de yazd•ığı mektubunda Karl Marx, daha sonra bu kitabına esas olacak bazı derin düşüncelerini belirt­ mişti. F. Engels'in Karl 'Marx'a yazdığı 15 O cak 1847 tarihli mektubundan anlaşıldığı gibi Ocak 1847'de Karl M arx, artık P. J. Pro udhon'a cevabını hazırlamak

iGin

çalışmaya

başlamıştı.

Nisan

başında

esas

itibariyle

ta-

mamlanmış ve basımevine verilmişti. Kitap, Temmuz 1847'de Briiksel'de ve Paris'te yayınlandı ve Karl 1\'Iarx'ın sağhğında ikinci bir baskısı yapılmadı.

BİRİNCİ ALMANCA BASKlYA ÖNSÖZ

EL!NlZDEKl eser 1846-47 kışında, Marx yeni tarih ve ekonomi görüşünün esas özelliklerini duruluğa kavuşturduğu zaman, meydana getirilmişti. Proudhon'un henüz yayınlanmış olan Le Systeme des Contradictions Economiques ou Philosoplıie de la Mi s ere' i ona, bu esas özel likleri zamanın Fransız sosyalistleri arasında başlıca ye­ ri işgal edecek olan bir adamın görüşlerine karşı çıkar­ mak suretiyle, açıklamak fırsatını verdi. lkisinin, [Marx ve Proudhon'un -ç.], Paris'te sık sık sabahlara kadar ekonomik sorunları tartıştıkları zamandan bu yana, yol­ ları gittikçe daha fazla birbirinden ayrılmış bulunuyor­ du ; Proudhon'un kitabı ' artık aralarmda aşılmaz bır uçu7

rumun bulunduğunu göstermişti. Susmak imkansızdı ve bu cevabıyla Marx, onarılmaz kopuşu tescil etti. Marx'ın Proudhon hakkındaki genel görüşü, bu ki­ tapta ek olarak yayınlanan ve 1865'te Berlin'de Sozialde­ mokrat'ın 16., 17. ve 18. sayılannda çıkmış bulunan ma­ kalede1 bulunabilir. Makale, Marx'ın o gazete için yaz­ dığı tek makaledir. Herr von Schweitzer'in bu gazeteyi derebeyliğin ve hükümetin dümen suyunda yürütme teşebbüsleri kısa zamanda meydana çıkınca bu durum, bizi, hemen birkaç hafta sonra bu gazeteyle iş birliğiınİzin sona erdiğini açıkça bildirmek zorunda bırakmıştı. Bu eser, tam şu sırada Almanya için, bizzat Marx'ın önceden katiyen göremediği, bir önem taşıyor. Proudhon'a yüklenirken, o zaman adını bile bilmediği, bugünün mev­ ki peşinde koşanlarının gözbebeği (idolü) Rodbertus'a vurduğunu nasıl bilebilirdi? Marx'ın Rodbertus'la ilişkisinin ele alınacağı yer burası değildir; bu fırsat şüphesiz çok yakında elime ge­ çecektir. Şimdilik şu kadarını belirtmek yeter: Rodber­ tus, Marx'ı kendisinden "çalmakla" ve kendisinin Zur Erkenntniss, ete. eserini "kendisini zikretmeden, Kapital'de serbestçe kullanmış olmakla" itharn ederken, ancak an­ laşılı:namış bir dehanın kederi ve burukluğuyla ve Prus­ ya dışında ·olup bitenler, özellikle de sosyalist ve ekono­ mik edebiyat konusunda dikkat çekici bilgisizliği ile açık­ ranabilecek olan bir duruma, iftiracılığa düşmektedir. Rod­ bertus'un ne bu hücumlan ne de yukarda adı geçen eseri Marx'ın gözüne hiç ilişmiş değildi: Rodbertus hakkında bü­ tün bildiği onun üç Sozialen Briefe'inden (social letters) ibaretti ve bunlan da 1858 veya 1859'dan önce asla bilmi' yordu. Bu mektuplardaki, Rodbertus'un "Proudhon'un kurulı[Engels, Karl Marx'ın J. B. Schweitzer'e yazdığı 24 Ocak 1865 tarihli mektuba değiniyor. Bu mektubun çevrisi, bu kitabın sonundadır. ]

muş değeri"ni Proudhon'dan önce keşfetmiş olmak iddia­ sı, çok daha esaslıdır; ama burada da ilk kaşif olmakla, haksız yere övünüyor. Her halde, o, bu sebeple bu eserin tenkitlerinin kapsamı içine girmiş bulunuyor, ve bu, bi­ zi, onun 'temel' küçük eseri Zur Erkenntniss unsrer staatswirtschaftlichen Zustiinde, 1 842, üzerinde ve bu eseri Proudhon'u bilinçsiz de olsa önceden sezdirdiği ve W eitling'in komünizmini hissettirdiği ölçüde, kısaca · durmak zorunda bırakıyor. Çağdaş sosyalizm, hangi eğilimde olursa olsun, bur­ JUVa ekonomi politiğinden hareket ettiği sürece, hemen sadece Ricordo'nun değer teorisine bağlanır. Ricardo'nun 181 7'de Principles'inin hemen başında ilan ettiği iki önemli teorem [yani -ç. ] 1 o herhangi bir metaın değeri­ nin, sadece, onun üretimi için_ gerekli olan emek miktarı tarafından belirlendiği; 2° toplam sosyal emeğin ürünü­ nün üç sınıf arasında : toprak sahipleri (rant), kapitalist­ ler (kar), ve işçiler (ücret) [olarak -ç. ] bölündüğü, İngilte­ re'de 1821'den beri sosyalist sonuçlar çıkarmak için ve öyle derinlikle ve açık seçik olarak kullanılmıştır ki şim­ di artık hemen tamamen ortadan kaybolmuş ve büyük ölçüde Marx tarafından yeniden bulunan bu ede­ biyat, Kapital çıkıncaya kadar geçilmemiştir. Bunun üzerinde başka zaman duracağım. Öyleyse Rodbertus 1 842'de yukardaki bu teoremlerden kendi payına sosya­ list sonuçlar çıkardıysa, bu, o zaman bir Alman için el­ bette çok önemli bir adımdı, fakat sadece Almanya için yeni bir keşif idi. Marx, Ricardo teorisinin böyle bir uy­ gulamasının yeni olmadığını, böyle bir kuruntu içinde bulunan Proudhon'a ispat ediyor. "İngilteredeki ekonomi politik eğilimini yakından tanıyan herkes,. o ülkedeki hemen bütün sosyalistlerin zaman zaman Ricardo teorisinin eşitlikçi uygulanmasını önerdiklerini bilmezlikten gelemez� M. Proudhon'un oku9

ması ıçın biz şunları analım : Hod·gskin, Political Econo­

my, 1827 ; William Thompson, An Inquiry into the Prin­ ciples of the Distribution of Wealth Most Conducive to Human Happiness, 1824; T. R. Edmonds, Practical Mo­ ral and Political Economy, 1828, vs. vs. ve daha dört sayfa

vs.. Bir İngiliz komünisti ola� Mr. Bray'i konuşturmak­ la yetinelim: Onun dikkat çekici eseri Labour's Wrongs and Labour's Remedy, Leeds, 1839'dan . . . " 2 Ve sadece Bray'den alınan parçalar, Rodbert.us'un öncelik iddiasının büyük bir kısmına son ·verir. O zamanlar Marx henüz British Museum'un okuma salonuna girmemişti. Paris ve Brüksel kütüphanelerinin dışında, 1845 yazında İngiltere'de birlikte yaptığımız al­ tı haftalık bir gezi sırasında gördüğü benim kitaplarımın, özetlerimin ve notlarıının dışında, o sadece Manchester'de elde edilebilen kitapları incelemişti. Demek ki, söz ko­ nusu edebiyat 1840'larda asla bugünkü kadar ulaşılmaz değildi. Buna rağmen, bunlar Rodbertus için hep meçhul kaldıysa, bunu sadece onun Prusyalı olmasından gelen dar görüşlülüğüne vermek gerekir. O, özgül Prusya sos­ yalizminin gerçek kurucusudur ve nihayet böyle tanın­ mış bulunuyor. Bununla beraber, Rodbertus sevgili Prusya'sında bile rahatsız edilmeden kalamadı. 1859'da Marx'ın Zur Kritik der Politischen Ökononıie, I'i Berlin'de yayınlan­ dı. Orada, iktisatçıların Ricardo'ya itirazları arasında ikinci itiraz olarak şu görüşün ileri sürüldüğünü 40. say­ fada gösterir: "Bir metaın değişim değeri [ o metaın -ç. ] içerdiği emek (iş) zamanına eşit ise bir iş gününün değişim değe­ ri [o iş gününün -ç. ] ürününe eşittir. Yani emeğin ücre­ ti, emeğin ürününe ·eşit olmalıdır. Oysa, durum tersine·

2Bu kitabın 74. sayfasına bakınız.

10

dir."

Bu konuda şu dip notu var: "Ricardo'ya karşı burjuva iktisatçıları tarafından yapılmış olan bu itirazı, daha sonra sosyalistler yeniden ele aldılar. Formülün teorik bakımdan doğru olduğu varsayıldığı için, pratik, teoriyle çelişmek bakımından kınanıyor ve burjuva toplumu, kendi teorik ilkesinden iddia edilen bu sonuçları çıkarıp uygulamaya davet edili­ yordu. İngiliz sosyalistleri, hiç değilse bu anlamda, Ricar­ do'nun değişim değeri formülünü ekonomi politiğe karşı yöneltmişlerdi.'' Aynı notta Marx'ın o tarihte bütün kütüphanelerd