De Philosophia Peripatetica apud Syros Commentatio Historica 9781463226572

Citation preview

De Philosophia Peripatetica apud Syros Commentatio Histórica

Analecta Gorgiana

637 Series Editor George Anton Kiraz

Analecta Gorgiana is a collection of long essays and short monographs which are consistently cited by modern scholars but previously difficult to find because of their original appearance in obscure publications. Carefully selected by a team of scholars based on their relevance to modern scholarship, these essays can now be fully utilized by scholars and proudly owned by libraries.

De Philosophia Peripatetica apud Syros Commentatio Historica

Ernest Renan

1 gorgias press 2010

Gorgias Press LLC, 954 River Road, Piscataway, NJ, 08854, USA www.gorgiaspress.com Copyright © 2010 by Gorgias Press LLC Originally published in All rights reserved under International and Pan-American Copyright Conventions. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning or otherwise without the prior written permission of Gorgias Press LLC.

ISBN 978-1-61719-586-0

Printed in the United States of America

ISSN 1935-6854

DE PHILOSOPHA

PERIPATETICA APÜD SYROS COMMENTATIONEM HISTORICAM SCRIPSIT

E. RENAN

PARISI IS A PUD A, DURAND, BIBLIOPOLA M VIA DICTA

DES G R È S ,

1852

ò

DE

PHILOSOPHIA PERIPATETICA APUD SYROS

COMMENTARIO HISTORICA.

PROLOGÜS. Operae pretium duxi ex ordine referre fata philosophise peripatetics apud Syros, quibus locum materia dignum plerique eorum qui historiam philosophise scribendam sumpserunt , suo certe silentio denegasse mihi videntur. Tenue quidem argumentum, si in seipso spectetur; sed non spernendum, si in historia ingenii humani expendatur. Syri enim gradum unum obtinent in ilia traditione doctrinse quae ad nos usque auctoritatem philosophise antiquae detulit. Arabas equidem in philosophia nihil ridisse nisi per Syros demonstrare conabor ; quis autem negabit philosophiam Arabum rem summi momenti fuisse, magnamque partem sibi jure vindicare in augenda atque propaganda philosophise disciplina? Jejuna forsan videbunlur mullís lectoribus quae hie proponuntur. At meminerint locum hunc ante1

ì) iiac fuisse intentatimi, mihique satis futurum si lineis primis liane materiam descripsero. Singulari fortuna, ac meorum civium beneficio qui juveni sumptu publico viaticum ad itinera philologica concesserunt, evolvere mihi contigit quotquot fere Europa continet codices syriacos ad philosopbiam spectantes, Yaticanos, Mediceos, Parisienses, ac caeteris multo praestantiores qui ad Museum Britannicum delati sunt ex ilia S. Mariae Deiparse Nitriensis bibliotheca inaestimabili, quae nostra, proh dolor! esse poterai, si modo voluissemus. Quae jam ex ilio thesauro eruerit antiquitatis monumenta ci. Gulielmus Cureton omnes docti sciunt. Ego vero ut supellectilem illam excussi, mox animadverti quae alibi asservantur philosopbiae svriacae reliquias nibili fere aestimandas si hisce comparentur, atque in his membranis quaerendam esse totam, quae superest, pbilosophiamSyrorum. Sparsa quidem, sed pretiosa documenta mihi, sicut omnibus syriacas litteras colentibus, offerebat Assemanus : at doctus Maronita codices philosophicos paucissimos evolvit, atque in hac laboris parte opus ex integro fere ordiendumerat. J. G. Wenrichius, in illaquam scripsit commentatione De auctorum grsecorum versioni bus et commeniariis syriacis, arabicis y armeniacispersicisque (Lipsiae, 1842), ea tantum, imo non omnia, quae apud Assemanum legebantur, compilavit.

3

—

I. De studio litterarum

grecar um apud

Syros.

Syrorum gens nec ingenio, nee vi anno ruin, nec rebus in historia gestis, admodum claruit. Syriacae indolis proprium ac peculiare est quaedam mediocritas. Poeseos dono ilio divino, quo Hebraei vetustiores et Arabes inter Semitas excelluerunt, Syri omnino carent ; mentis acuminis, quo Persse et Armeni suam cum gentibus europaeis cognationem demonstrant, simul expertes. Carmina apud eos frigida ac ludo puerorum similia, philosophia satis jejuna, litterae fere nullae nisi sacrae. Gens sua mansuetudine naturaliter Christiana, usque ad nostram aetatem duravit, assueta malum pati, et a remotissimis quae historicorum fide novimus saeculis alieno dominio subjecta. Ut armis, ita moribus exterarum gentium Syria semper patuit. Mirum quam celeriter Graecia hanc regionem occupaverit ac sui juris fecerit. Inde ab Alexandri Magni aetate, Syria ciseupbratensis graeca fit provincia, graecis artibus exculta, graeeis urbium nominibus referta 1 , ita ut ad litterarum graecarum magis quam syriacarum historiam pertineat de ratione horum studiorum agere. Graeci sunt Lucianus, Porphyrius, Nicolaus Damascenus, Libanius, Nemesius, Numenius, Damascius, ./Eneas Gazseus, Zacharias Scholasticus, quanquam in 1

Gf. Droysen, Geschichte des Hellenismus, t. II, p. 3d, 58, sqq. — De lingua latina orientalibus plane ignota docte disseruit St. Quatremère [Journal des Savants, 1849, p. 407-408).

Syrer um tractu ort um aeeeperunt; graecae sunt scholae Berytensis , Antiochena ; graeca est ecclesia ilia quae Ignatii Theophori, Justini, Tatiani, Joannis Chrysostomi, Epiphanii, et sexcentorum aliorum laude floruit. Scio viros rusticanos et idiotas aramaice loqui non desiisse, etiam ea tempestate qua hellenicae artes maxime in illis oris vigebant ; scio Damascum, scio Beroeam utroque sermone sonuisse ; scio in Galilaea et Palestina usum linguarurn ita promiscui!m fuisse ut aequali fere acie pugnent viri docti disputantes quo sermone Christus et apostoli verbum praedicaverint, quanquam, ut dicam quod sentio, qui graece contendi!nt mihi litem vincere videntur 1 . At nos, qui fata litterarum inquirimus, nihil habemus quod lucremur in hac provincia, utque Syrorum genuina studia inveniamus, Euphrates nobis trajiciendus. Etenim trans Euphratem paulo diversa rerum ratio fuit®. Graecam linguam liane regionem perva1

Palmare argumentum nobis est omnes auctores Novi Testamenti ad unum graece scripsisse. Qui Matthaeum I6pal'axi, ut aiunt (id est syro-chaldaice) scripsisse volunt, quamvis fama vulgatissima nitantur, non audiendi. Nota tu dignum Marcum solum referre plurima verba Christi syriace (v, 41; VII, 34; xv, 34). Matthaeus semel id facit (xxvn, 46) Marcum sequens. Lucas et Joannes omnino graeci sunt. • Auctoritates in hac questione qua solet diligentia congessit ^uatremère, Mémoire sur les Nabatéens, p. 132 et sqq. — Eamdem materiam docte tetigit J. Wichelhaus, in suis nuper editis De Novi Test, versione syr. antiqua, libris quatuor (Halis, 1850), lib. I, cap. ni. —• Cf. etiam Cramer, De studiis qux veteres ad, aliarum gentium contulerint linguas (Sundia:, 1844), cap. v, et Villemain, Tableau de l'éloquence chrét. au IV« siècle, p. 244 (1849).

sisse ut non infitiandum, ita certum est linguam vernaculam ibi non exstinctam fuisse. Viri litterati soli, si modo omnes litterati, docti erant sermones utriusque linguae ; lingua syriaca non tantum apud vulgus in usu erat, sed litteris mandabatur. Seleucidae, ut omnes sciunt, paucissimis annis Syriam transeuphratensem tenuerunt 1 . Sub Arsacidis,quanquam ipsi-se «pileOOoiva? dici gaudebant, linguaque graeca in nummis suis utebantur, litteras nullas video in Syria floruisse 2 . Occurrit quidem nobis magnum disputandi argumentum, litteratura ilia Nabataeorum, de qua tam multa exstant Arabum testimonia, et cujus insigne monumentum superest arabice versum, liber De agricullura Nabataeorum. Libros Nabataeorum dialecto quadam aramaica scriptos fuisse invicte demonstravit vir doctissimus StephanusQuatremère 3,*et ego quidem , 1

Inscriptionum grsecarum in Syria citra Euphratem duro seges habetur amplissima, vix unam et alteram, easque barbarie squalidas, trans Euphratem repertam refert Boeckhius, Corp. Inscript. grase., vol. I I I , p. 277. a Quae Armeni fabulantur de archivis Edessenis et de Mar Iba Cadinensi syro, graecas chaldaeasque litteras fallente, qui circa annum 150 ante Christum natum, ut aiunt, Armenorum historiam digerere eoepit, nullam fidem mereri videntur. Cf. Mosern Khorenensem, Hist. Arm,, lib. I, cap. vm et ix(t.I, p. 44, sqq. vers. Levaillant de Florival). — Non tarnen tacenda sunt quae apud Plutarchum, vita Crassi, sub finem, leguntur de Artavasde, rege Armenorum, « qui tragcedias faciebat, et orationes historiasque conscribebat, quarum quaedam adhuc exstant. » Porro quum caput Crassi allatum est, Bacchx Euripidis coram rege recitabantur. Orodes etiani litterarum graecarum non ignarus erat. Agathangelus eadem fere qua1 Plutarchus refert (Hist. S. Greg. Mum., p. 375, 377). * Memoire sur Ics Nabatéens, p. 91, sqq.

qqurn mecum considero omnes fere hos libros physici, magici aut astrologici argumenti fuisse, porro Nabatseos solitos fuisse Adamo, Noemo aliisque patriarchis libros attribuere, denique omnes auctores uno ore predicare id peculiare fuisse dialecto Nabataeorum ut litterae gutturales inter se in usu promiscuo essen t; simulque animadverto haec omnia mire convenire linguae et ei quae superest litteraturae Sabaeorum, alio nomine dictorum Nazoraeorum, Mendaitarum, etc., vix a me impetrare possum quin certo adfirmem scripta ilia quae dicuntur Nabataeorum priscam fuisse et genuinam litteraturam Syrorum, atque hanc usque ad nostram aitatem durasse in secta Nazoraeorum, quae utinam maturiori examini subjiciatur a viris doctis qui hisce studiis operam dant 1 ! Attamen, quoniam litterae illae proprium nomen sibi vindicant, absque ratione, ut mihi videtur, ad Syros quos vocamus referantur, rectiusque dicendum puto, neglecta ilia veteri philosophia ethnica, litteras apud Syros non antea initia cepisse quam christiani facti sunt 2 . Tunc versio quae Peschito (simplex) dicitur, fuit confecta, circa annum 200 ; tunc Bardesanes utraque lingua graeca et syriaca «pdóao^ot). » Habes synopsim historic philosophic« juxta Syrorum mentem. Solus Plato in Syrorum opinione Aristotelem, sedlongo intervallo, insequitur. Assemanus 2 testatur Platonem syriace versum fuisse. At quum vir doctus non dicat qua auctoritate fretus id scribat, nec ubi viderit banc translationem, nec qui libri translati, nec a quo translati, in hoc illi nulla fides esto. Hsec quidem Abulfaragius : « Enumeravit Theon Alexandrinus XXXIII libros a Platone conscriptos, e quibus qui nunc exstant sunt Phsedon, Timxus, liber de Le gibus, Respublica3. » Sed hic agi videtur de versionibus arabicis non syriacis. Quae sub nomine Platonis leguntur in membranis syriacis certe apocrypha sunt. Sic in codice Musei Britannici 14658, continentur sub ipsius nomine aenigmata, ex "opoi; seu Defìnitionibus quae ipsi 1 B s

Cf. Abulf., Dyn., p. 50. Bibl. orientt. II, p. 345. — Wenrich, p. 117. Dyn., p. 56.

— 48 — obtruduntur 1 , excerpta, forma taraen paulum immutala. In codice enim nostro per quaestiones proponuntur quae apud Graecos detinitionibus exprimuntur, atque ita habitum piane referunt harum Defìnitionum seu Interrogationum quae veteribus infìmae aetatis tantopere placebant 2 . Sic pro ilio : ©so? ^wov àÔavaTOv, aurap/.s; irpoç eù^ai^oviav, où eia a't&toç, TTÎÇ T'à-yaôou 1

Toderini, Letteratura 1787.)

turchcsca, t . I , p . 79, scjq. (Vene¿ ,

__ 73 — culis ix et X, ad unum Syros et christianos fuisse, eorumque versiones e syriaco plerumque fuisse factas ; vix unum Moslemum grsece scivisse ; 8° A saeculo x , philosophiam apud Syros marcescere, ipsorumque disciplinam deinceps ex arabicis fontibus esse haustam, atque ita Aristotelis opera universa in eorum manus venisse; 9° Syros, ut tempore ita et studiorum ratione, locum medium tenere inter scholam alexandrinam et philosophiam arabicam, ita ut per eos ab ultimis philosophic grœcae temporibus ad philosophos arabas una series continuetur. Habes Syros philosophantes : qua in re mehercle eorum merita ut plus quam decet extollere nolim, ita eorum laudi quidquam detrahere indignum duco. Fatendum est eos ingenio proprio nihil excogitasse, imo graecae sapienti« universae amplectendae impares, angulum unum, eumque situ et aspectu asperrimum ex ilio, quo spatiatur Graecia, vastissimo campo perlustrasse. Logica apud eos una est et tota philosophia, atque pro illa amplissima disciplina, qua veterum ingenia colebantur, hi nisi tricas dialecticorum, nominum definitiones, categorías inaniaque vocabula recantant. Haec fata fuere studiorum antiquorum, quum devenere in manus hominum agrestium, qui ad pinguem Minervam pulchra illa inventa adaptarunt, fere ut gemma antiqua ac nobilis, cui Jovis aut alius cujusvis numinis imago insculpta est, barbarorum hominum prceda facta, bulla fit infantium, ludisque puerilibus usurpatur. Habet humana doctrina vices suas, fierique solet ut quae summorum virorum ingenio fueruut excogitata, vix capiant ho-

_

74

munculi qui in ipsorum locum subeunt, atque in tenue quiddam ac leve mutetur docte ac graviter inslituta studiorum ratio. Quid plura? Eane fata nos manentut, Syrorum more, extenuati ac degeneres homines, disciplinam majorum ferre non valeamus, ac satis nobis sit partículas aliquas eorum ingenii sinu nostro fere jam frigente fovere? Quod omen detestabile Deus O. M. avertat, ac prius nos e medio tollat, quam videamus, ingravescente stoliditate, bonas artes atque humanitatis liberalem cultum pessum ire!

INDEX PROLOGUS

Pag.

I.

De studio litterarum graecarum apud Syros

II.

Aristoteles a Nestorianis ad Syros delatus. — Schola prisca Edessena Aristoteles a Syris ad Persas * delatus. — Paulus Persa De studiis peripateticis apud Jacobitas, ac primo de schola Resainensi De schola Kinnesrinensi seu Chalcidensi De studiis peripateticis apudNestorianos, saeculis vi,

III. IV. V. VI.

VII, V M

1

3 10 16 22 29 36

VII. De indole studiorum peripateticorum apud Syros.. 39 Vili. Syri magistri Arabum fiunt in philosophia grseca... 51 IX. De ultimis fatis philosophise apud Syros. — De Barhebraeo 64 EPIIOGUS

72

Vidi ac perlegi, Lutetiae Parisiorum, in Sorbona, a. d. vij kalend. februar. ann. M D C C C L I I , Facultatis Litterarum in Academia Parisiensi decanus, J. VICT. LECLERG. Vu et approuvé

Par le Recteur de l'Académie de la Seine, CAYX.

ÜK L'IMPIUMKF.IE DE CHAPELET, REE DE VACGIRARD, FL.