De aere aqvis locis 9783111356297, 9783111000121

Citation preview

KLEINE T E X T E F Ü R VORLESUNGEN UND ÜBUNGEN HERAUSGEGEBEN VON HANS LIETZMANN

77

HIPPOCRATIS DE AERE AQVIS LOCIS MIT DER ALTEN LATEINISCHEN ÜBERSETZUNG

HERAUSGEGEBEN VON

G. GUNDERMANN

NEUDRUCK

BERLIN VERLAG VON WALTER DE GRUYTER & CO. 1929

2

03"

HIPPOCRATIS

θ

Περί άέρ ω ν υ δ ά τ ω ν

τόπων

1

Ίητρικήν ' όστις βούλεται ορθώς ζητεΐν, τάδε yj/q ποιέειν · πρώτον μεν ένθυμέεσθαι τάς ώρας τού ετεος ' οτι δύναται άπεργάζεσθαι έκάσ™ · ου γαρ έοίκασιν ουθέν · αλλά πολύ διαφέροοσιν αύται τέ εωυτών και έν τη σι μεταβολήσιν · έπειτα δέ, τα πνεύματα - τα θερμά τε καί τά ψυχρά - μάλιστα μεν τα 64' κδινά πάσιν άνθρώποισιν · έ'πειτα δέ και έν εκάστη χώρη |] έπιχώρι' έόντα · δεί δέ και των υδάτων ένθυμέεσθαι .τάς δυνάμηας • ώσπερ γαρ έν τώ στόματι διαφέρουσι και έν τώ σταθμώ, ούτως και ή δύναμις διαφέρει πολύ εκάστου - ώστε ές πόλιν έπειδ' αν άφίκηταί τις ης άπειρος έστι, διαφροντίσαι χρή την θέσιν αυτέης δκως κέεται - και προς τά πνεύματα καί προς τάς ανατολάς τοο ήλίοο' ου γάρ τώ'υτό δύναται - ήτις προς βορέην κέεται καί ητις προς νότον · ούδ; ήτϊς προς ηλιον άνισχοντα - ούδ' ητις προς δόνοντα · ταύτα δέ ένθυμέεσθαι ώς κάλλιστα - καί των δδάτων πέρϊ ώς έ'χουσι- καί πρότερον έλώδεσι χρέονται καί μαλακοΐσιν, ή σκληροϊσι τέ καί έκ μετεώρων · καί έκ πετρωδέων- είτε άλυκοίσι καί άτεράμνοισϊ - καί την γην πότερον ψιλή τέ καί άνυδρος- η δασεία καί έ'φυδροςκαί είτε έν κοίλω έστί καί πνιγηρή - είτε μετέωρος καί ψυχρή · καί τήν δίαιταν των ανθρώπων όκοίη ήδονται· πότερον φιλοπόται καί άριστηταί καί άταλαίπωροι, ή φιλογυμνασταί τέ καί 2 φιλόπονοι - καί έδωδοί καί αποτοι" καί από τουτέων χρή ένθυμέεσθαι έκαστα - ei γάρ ταύτα είδείη τις καλώς - μάλιστα αέν πάντα - ε'ι δέ μή τά τε πλείστα - ούκ αν αυτόν λανθάνοι ές πόλιν άφικνεόμενον ης αν άπειρος ή ουτε νοσήματα έπιχώρια ουτε των κοινών ή φύσις όκοίη τις έστιν ώστε μή

ι i t e m inscribunt M I ' Ι π π ο κ ρ ά τ ο υ ς π . ά. δ. τ . Ν ' Ι π π ο κ ρ ά τ ο υ ς π', ά. δ. τ . Β ' Ι π π ο κ ρ ά τ ο υ ς π . ά . δ. τ ε κ α ί τ . (in margine λ ό γ ο ς λ γ ) II Θ π . ά. δ. τ. (sed in summis marginibus ' Ι π π ο κ ρ ά τ ο υ ς π ε ρ ί ά έ ρ ω ν ) I ' Ι π π ο κ ρ ά τ ο υ ς π α ρ ε ν ε σ ι ς Ε π ε ρ ί άέρων κ α ί δδάτων Ρ π ε ρ ί ά έ ρ ω ν τ ό π ω ν δδάτων κ α ι ρ ώ ν ά ν ε μ ω ν άστε ρω ν Α | 2 ζ η τ ε ΐ ν όρθ·ώς Α | 3 ετος Ν | 8, τ ι Β I 4 ά π ε ρ γ ά ζ ε ι ν Α \ έ ο ί κ α σ ι ν ά λ λ ή λ ο ι α ι ν ο&θ'έν Α | πουλί) I I \ 5 α δ τ α ί van der Linden | τ ε om I Β | έφ' έ ω υ τ ώ ν Α | τ ο ΐ σ ι II \ J τά έν Α \ έ π ι χ ώ ρ ι α E I I Β ! g πώς γάρ Α | ί ο οδτω Β 1 πουλυ I I I εκαστον Ε | 1 4 κ έ η τ α ι Ε \ οϋδ' ε'ίτις I I | νότον — π ρ ο ς om 1, 1 5 οϋδ'' ε'ίτις I I | δέ χ ρ ή Α | ι 6 κ ά λ λ ι σ τ α ] μάλιστα Ρ Α \ πότερον I I Β \ έλώδεοι Ε I I I Β I 17 ^ ρ έ ω ν τ α ι Β \ ι 8 έκ om À \ ά. τε κ α ί A ¡ ά τ ε ρ ά μ ν η σ ι I I 2θ prius s i T s J η ν τ ε / 1 ε γ κ ο ί λ ι α A > 21 κ α ί πότερον Ρ ; 25 τ ά γ ε II \ 26 ή omnes praeter Ν 27 κ ο ι λ ι ώ ν Β Α \

DE AERE AQVIS LOCIS

INCIPIT

LIBER

MEDICINA

YPOCRATIS SI

QVIS

DE

VVLT

AERIBVS RECTE

3 LOCIS

ET DE

QVERERE

heC

AQVIS debet

f. I3T 1

agere : Primo considerare tempora anni quid ualeant efficere : non enim similia sibi sunt sed plurimum déférant a se in5 uicem in demutationibus. Deinde flatus uentorum calidos et frígidos maxime communis omnibus. Deinde et singulis prouinciis regionales qui |{ sint: Oportet autem et aquarum con- f. 14« siderare uirtutes quem ad modum enim ímpetu différant et in pondere sic ea qualitatem uirtutes multe différant: IN IO civiTATE AVTEM in quacumque ueneris quisque quam ignorât : Considerare debet positionem eius quomodo conlata sit ad flatus uentorum et solis ortum : N o n enim id ipsum possunt : que ad septem trionalem iacent : Et que ad austrum nec queque ad solem orientem. et que ad occidentem : Hec oportet 15 et considerare pienissime, sed hec de aquis quoque quomodo se habeant. utrum padulustribus utuntur et mollibus. A n duris et de altis et petrosis et saisis, siue constringentibus : sed et terra utrum nuda et sicca. Aut frondosa et húmida, siue in concauo constituta est hec an in superno et frigida et 20 uictu hominum quali delectentur. Vtrum putatores sunt aut pransores. Otiosi aut tertium amantes, laboriosi uel uoraces. ex his autem oportet considerare singula, si enim hec quis 2 scitat singula : Maxime autem omnia potent probare siminum atque scire non eum lateuit quicquam ad ciuitatem pergentem 25 quia II ignaras est : NEQVE REGIONALES MORBI neque secundum f. 14' natura communis quali que sit. ut sciat unde nascantur morbi 1 E x p l i c i t de natura generis humani. incipit — aquis Ρ : om A || 2 Medicinam m 2 A\ querere Ρ discere A | 3 p r i m u m A | conspirare A | 4 sibi sentiant A \ differunt m 2 A | 5 calidis uel frigidis m 2 calidus sit aut frigidus A I 6 m i n i m e sunt c o m m u n e s m 2 | V n d e singulis m 2 D e i n d e in singulis A | 7 sint u i d e n d u m est m 2 sunt A | 8 i m p o t u m 2 | et pondere A I 9 sic et qualitate m 2 A | uirtutum m 2 uirtutis A | multa m 2 mul tum a se A | 1 0 ciuitatis m 2 I n ciuitatem A | in q u a m c u m q u e m 2 quicumque A | uenerit m 2 A | quisque om A quis Kw | 11 eius del m 2 I collata m 2 conlocata A | 1 3 septentrionem A | n e q u e quae a d m 2 A \ 1 4 H o c A \ 1 5 et del m 2 om A | hec] et m 2 A | q u o q u e ] quae A | l ö p a l u stribus utantur m 2 A | 1 7 altis petr. A \ petr. a n saisis m 2 | siue umidis. siue in concauo omissis reliquis A \ 1 9 constitute sint. et aestuose, an superne frigide. E t uictum A \ 20 homines m 2 \ uti A \ potatores m 2 A I aut] et A I 21 otiosi — amantes om A \ a. exercicìum m 2 | 2 2 h e c om A \ 2 3 scicitatur m 2 sciat A : fort seit a d | autem del m 2 | poterit probare om A I simul m 2 sin minus plurima A | fort si minum atqui | 24 atque scire om A J latebit m 2 latebunt A 1 quicquam om A \ 2 5 quia] cuius A | 2 6 naturam m 2 A \ c o m m u n e s A \ qualiscumque m 2 \ quales sint. Ita ut sciat curam morborum. neque delinquat A I*

4

HIPPOCRATIS

απορέεσθαι εν τ ή θεραπείη των νούσων μή δέ διαμαρτάνειν α εικός έστι γίγνεσθαι · ήν μή τις ταύτα πρότερον είδώς πρόφροντις ή · περί έκάστου δέ χρόνου προσιόντος και τοδ ένιαυτοδ, λέγοι αν · όκόσα τέ νοσήματα μέλλει πάγκοινα την πόλιν κατασχήσειν ' ή θέρεος ή χειμώνος · οσα τέ ιδία έκάστω κίν- s δονος γίγνεσθαι· έκ μεταβολής τής διαίτης· είδώς γαρ τών ¿ρέων τάς μεταβολάς και τών άστρων έπιτολάς τε καί δύσηας· καθότι εκαστον τουτέων γίγνεται, προειδείη αν τό ετος · όκοίόν τι μέλλει γίγνεσθαι - οοτως αν τις έρευνώμενος καί προγινώσκων τούς καιρούς μάλιστ' αν ε'ιδείη περί έκάστοο · καί τα ι ο πλείστα τυγχάνει ΐής υγιείης" καί κατ' ορθόν φέροιτο ουκ έλάχιστα έν τη τέχνη · ει δέ δοκέοι τίς ταύτα μετεωρόλογα είναι· εί μετασταίη της γνώμης· μάθοι αν δτι οοκ έλάχιστον μέρος συμβάλλεται άστρονομίη ές ίητρικήν · άλλα πάνο πλείστον αμα γαρ τήσιν ώρησί" και αί κοιλίαι μεταβάλλουσα 3 τοισιν άνθρώποισιν δκως δέ χρή έκαστα τών προειρημένων σκοπειν καί βασανίζειν, έγώ φράσω σαφέως· ητις μέν πόλις· προς τά πνεόματα κείται τα θερμά · ταύτα δ' έ'σται μεταξύ της τε χειμερινής ανατολής τοδ ηλίου καί τών δοσμέων τών χειμερινών, καί αυτέη ταύτα τά πνεύματα έστί ξύννομα · τών δέ από ^ τών άρκτων πνευμάτων σκέπη • έν ταύτη ντ^ πόλει έστί • τά τε f. 61» δδατα πολλά καί ύφαλοι · καί ανάγκη είναι καί μετέωρα · τοδ μέν ΰέρεος θερμά· τοδ δέ χειμώνος ψυχρά* || τού δέ χειμώνος ψυχροδ, τοός τε άνθρώποος τάς κεφαλάς ύγράς έ'χειν καί φλεγματώδεας • τάς τε κοιλίας αοτέων πυκνά έκτα- 25 ράσσεσθαι από τής κεφαλής τοδ φλέγματος έπικαταρρέοντος · τά τε εί'δεα επί τό πλήθος αοτέων άτονώτερα είναι · έσθίειν δ' οοκ αγαθούς είναι ουδέ πίνειν · όκόσοι μέν γαρ κεφαλάς άσθενέας εχοοσιν, ουκ αν ε'ιησαν αγαθοί πίνειν · ή γαρ κραιπάλη μάλλον πιέζει · νοσήματά τε τάδε έπιχώρια είναι · 3° πρώτον μέν τάς γυναίκας νοσεράς καί ροώδεας είναι* έ'πειτα πολλάς ατόκους οπό νόσου καί οο φύσει- τιτρώσκεσθαί τε πυκνά· τοϊσι τέ παιδίοισιν, έπιπίπτειν σπασμούς· καί ασθματα α νομίζουσι τό παιδίον ποιέειν καί ίερήν νοδσον είναι· τοϊσι ι μηδέ Β j 2 γίγίγνεαθ·αι Ε ] 3 προφροντισή (inter scrib ta ex -r¡ corr) Λ'πρόφροντίς r¡ Επρόφρων τις ή IIΒ\περί δέ έ.χ. Ν \ περιέκάστοο - τού δέ χ. περιόντος. - .προϊόντος Α | 4 τέ] μέν Ι\ voua. Ε | 5 κατασχίσειν y j θ·έρρεος E I οκόσα IIΒ δσα (σ ex κ) Μ | τέ ex δέ Ρ \ ίδια ΕIIIΒ \ η ώρέων Ε 9 μέλλοι 11 οδτως αί>τής εννοούμενος Α \ «ο μάλιστα Β | 11 τϋγχάνοι Β όγείης Ι\ κατορθ·οίη ohv. Α 12 δοκέη /1 14 πάνυ] πάντα Ν | 15 τοισιν / καί a l voûoot, και al κοιλίαι Β κ. αί v. v.. v.. Α 17 έγώ φρ.] έμφράσω Ρ άμφράσω iV| εΐτις A \ 18 εστι Β \ 19 δοσκέων 20 ξονόομα Ε\ 22> ύφαλα, και IIΒ δφαλοκά Α : an δφαλτικά ? \ tertium καί] μή II om / 23 τ. δ. χ. ψυχροί) del Littré | hi ne ad p 24, 23 desunt in NE:

cf p 4 7 sg \ 2 4 ψ . ]

ογροϋ Β I 6γράς om II | 29 κρεπάλη II Β \ 30 τάδε] τά Ρ | 3· επ. —34

DE A E R E AQVIS

LOCIS

5

atque ualitudines. ne delinquat in his que oportet fieri, nisi quis hec primo preuideat atque consideret. per unum quoque tempus adueniente singulas tempora, et ut de inminenti anno dicat que egritudines future omnibus communiter ciui. tati 5 eueniant. estate uel hieme doceuit ea que periculum adferat singulis: DE COMMVTATIONE CIBORVM. Videns strictim decurrere commutationes et signorum hortus et occasum. et que singula eorum fiant et preuidebit qualis futuras est annus, sic enim si quis intellegens et preuidens tempora, seit maxime io de singulis multum obtineuit circa salutem et non parva corriget partem. Sic autem puta quis hoc superflua esse si non ab hac intentione recesserit. seit quia non pars austronomie medicine conuenit. Quomodo autem oportet singula horum 3 consideran atque probari. || Ego pienissime dicam. quecumque f. 15' 15 ciuitas posita est ad flatus calidos, hii sunt in medio hiuemi hortum solis et occasum hiuemi et his ciuitatibus hi flatus cogniti sunt. A flatibus autem qui a septem trione sunt defense ciuitates. Aque multe et salse necesse est sin in superficiem estate quidem calide. hieme autem frigide, hominum uero » capita húmida habere et fleumatica : Ventres autem eorum inhabiles esse, ad uescendum non idonei neque ad bibendum. quodquod enim capita infirmiora habent non erunt apti ad bibendum crapula enim eos maxime uexat. morbi autem regionales tales eis sunt : PRIMO QVIDEM Mvlieres languidas et 25 reumaticas debiles fieri. Deinde multas partum nescientes non naturaliter. abortire autem frequenter: Pueris uero inruere spasmum et suspirium quem putant pueris inruisse morbum irason qui uocatur morbum esse : Id est apoplexia. uiris 2 p r i m u m h a e c prouideat.

consideret per u n u m q u o d q u e A | 3 adue-

niens m 2 A | singulas tempora del m 2 ont A | ut — anno] inminentia A 4 discat m 2 | Q u a e autem aegr. A

| ciuitatem optinebunt A | 5

docebit

m 2 A \ adferant m 2 A | 7 occasus m2 A \ S fiunt A ||et pr.] preuidebit m. 2 uidebitque A \ sit A | 9 si om A

| seit] sed et A \ m a x . ] meminisse m 2 |

1 o obtinebit m. 2 optinebit A | paruam m 2 \

1 1 per artem A | S i m. 2 A \

putat m 2 A \ h a e c m 2 A | si n o n 2 f o r t sin |

1 2 seiet m 2 sciat A | pania

pars m 2 A quae A | ortus

\ astronomiae A |

1 4 considerare atque probare,

ergo A \

1 5 ciuitates positae sunt m 2 A \ h a e m 2 A | h i b e m i A \

m 2 A

| occasus

septentrionem A

hibemi

\ sunt defense

1 8 ille. A q u e autem multe m 2

m 2 A

\ et Ρ

in A \ 17

sunt m. 2 \ sunt defensa Q u a e autem

multe

A

idonei m 2 \ 2 2 quicumque m 2 q u o t q u o t intelleges

\ sint m 2

fieri contingit m 2 \

2 6 ingruere m 2 |

27

A \ 2t |

I

est ciuitas A \

et A \ in superficie m 2 I 1 9 homines A \ 20 tumida A \ h a b e n t A esse m 2 \ fleumatica de pondere (p. /J·, 17) continuât

16

cognati Kw

sint

necesse

non sunt

2 5 et debiles m 2 \

ingruisse m 2 \ uerbis

quem

p. p. ingruisse et m o r b u m esse deUtis qui morbus irason uocatur id est m 2 elvai bis I \ 3 2 έχτιτρώακεσθ-αι π. II \ νομ.. BA

I το θ·εΐον Zwinger

3 3 ύποπ. οπ. τε * α ί Α |

\ πονέειν Β \

34

â

6

HIPPOCRATIS

δέ άνδράσΐ" δυσεντερίας και διαρροίας *αί ήπιάλους· και πυρετούς πολυχρονίους χειμερινούς· και έπινυκτίδας πολλάς καί αιμορροΐδας έν τη εδρη· πλευρίτιδας δέ και περιπνευμονίαι καί καύσοι · καί όκόσα ¿ξέα νοσήματα νομίζονται, ουκ εγγίγνονται πολλά· ου γαρ οίον τε· δκου αν κοιλίαι υγραί s έώσι, τάς νούσους ταύτας ί σ χ ύ ε ι ν ¿φθαλμίαι τέ έγγίνονται υγραί καί ου χαλεπαί δλιγοχρόνιοι · ήν μή τι κατάσχη νόσημα πάγκοινον έκ μεταβολής· καί όκόταν τα πεντήκοντα ετεα ύπερβάλλωσι, κατάρροοι έπιγενόμενοι έκ του έγκεφάλου παραπληκτικούς ποιέουσι τους ανθρώπους ' όκόταν έξαίφνης ήλιω- ίο θεώσι τήν κεφαλήν ή ριγώσωσι· ταδτα μέν τά νοσήματα αυτέοισιν έπιχώριά έστι· χωρίς δέ ήν τι πάγκοινον κατάσχη νόσημα έκ μεταβολής των ωρέων · καί τουτέου μετέχουσιν · 4 όκόσαι δ' άντικέονται τουτέων προς τα πνεύματα τά ψυχρά μεταξύ τών δυσμών τών θερινών του ήλίου καί τής ανατολής 15 της θερινής· καί αυτήσι ταύτα τά πνεύματα· έπιχώριά έστι· του δέ νότου καί τών θερινών πνευμάτων σκέπη ώδε έ'χει περί τών πόλεων τουτέων • πρώτον μέν τά δδατα τά σκληρά τε καί ψυχρά ώς έπί το πλήθος γλαοκέαται" τούς δέ ανθρώπους έντονους τέ καί σκελιφρούς ανάγκη είναι · τούς τε πλείους τάς 2ο κοιλίας άτεράμνους Ιχειν καί σκληράς τάς κάτω · τάς δέ #νω ευροωτέρας· χολώδεάς τε μάλλον ή φλεγματίας είναι· τάς δέ κεφαλάς υγϊηράς εχουσι καί σκληράς· ρηγματίαι τέ είσίν έπί τό πλήθος· νοσεύματα δέ αότέοισιν έπιδημεί, τ ά πλευρίτιδές τε πολλαί · αι τε δξεΐαι νομιζόμεναι νοΰσοι • άνάγκη 25 f. 6i· δέ ωδε έ'χειν · όκόταν κοιλίαι |¡ σκληραί έώσιν · έ'απυοί τε πολλοί γίνονται από πάσης προφάσηος · τουτέου δέ αίτιον έστι τού σώματος ή έ'ντασις καί ή σκληρότης τής κοιλίης· ή γαρ ξηρότης· ρηγματίας ποιέει είναι καί του ύδατος ή ψυχρότης· έδωδούς δέ άνάγκη τάς τοιαύτας φύσηας είναι · καί ου πολύ-, 3 πότας· ού γαρ οιόν τε αμα πολυβάρους τέ-είναι καί πολυπότας* όφθαλμίας τέ γίγνεσθαι μέν διαχρόνους· γίγνεσθαι δέ σκληράς καί ίσχυράς· καί ευθέως ρήγνυσθαι τά δμματα· αιμορροίας δέ έκ τών ρινέων τοΐσι νεωτέροισι τριήκοντα έτέων γίγνεσθαι ίσχυράς του θέρεος · τά τε ίερά νοσεύματα καλεύ- 35 μενα, ¿λίγα μέν ταύτα* ισχυρά δέ· μακροβΐους δέ τούς ανθρώπους τουτέους μάλλον εικός είναι έτερων " τά τε Ιλκεα ού λεγματώδεα έγγίγνεσθαι · ουδέ άγριοΰσθαι · τά τε ήθεα, γριώτερα ή ήμερώτερα · Τοΐσι μέν άνδράσι ταδτα τά νοσήματα έπιχώριά έστι· καί χωρίς ήν τι πάγκοινον κατάσχη έκ 4°

Ϊ

3 πλευρίτιδας //>πλει>ρίτιδες IIB | περιπνεΐ)|Λονίας/περιπλεομονίαι II 4 νομ. είναι Α | 5 τ ά it- A | 6 νόσοος II | 8 μ . μ ε γ ά λ η ς έν τ ω έ γ κ ε φ ά λ ψ κ. Α 9 κατάρροι Ρ I I | ί ο ή λ ι ω θ - ώ σ ι Β \ i l l à o m P \ 1 2 χ . δ έ ] x a l Α \ ΐ 5 τ ά μ . Λ 17 θ·ερμών Koraes | ι 8 δ. σκλ. Α | 1 9 γλυχένεται (ss ai s έ ) II γλυκαίνεται i ?

DE AERE AQVIS LOCIS

7

uero dissinteriam. et uentris fluxum. et febres. epyali diurne hiemales, et epinectidas plurimas et emorroidas in edra. pleuritides autem et peripleu||monie et cause et quicumque tacuti morbi sunt non plerumque nascuntur : Non enim ualent s uentris humidus et acuti morbi sunt non plerumque nascuntur. non enim ualent ubi uentris humidi sunt morbis isti optinere. Optalimon uero innascuntur humide et graues breui temporis nisi optinuerit morbi plerumque communis de magna metabula. Quando ultra quinquaginta annos transierint catarro io superueniente macere pro pleureticos facit homines, quando repente solem passi fuerint aut perfrixerint : HEC ERGO illis egritudinis regionales sunt nisi aliquid plerumque communes obtineant morbum exmutationem temporum hec habebunt: Quecumque contrarie his posite sunt ad frígidos flatus, que 4 15 sunt inter occasum solis et hortum estiuum et idem flatus regionales cognati sunt. Austri et calidorum flatus defensione habent ab eis primum quidem aquas duras et frígidas plerumque habent hominum fortes et laboriosos : Oportet eis replere que uentres habent difficiles et duros inferiores. Superiores so autem latiores çt fleumaticas esse eident. Idem uentres duros et siccos habent || corruptiones eius plerumque contingunt: EGRITV- f· dines autem eis obueniunt iste pleuretides multe et alie acute que uocantur egritudines. Necesse enim sie haben ubi uentris duri et sicci efficiuntur multi de modica et de qualibet occasione 25 cuius rei causa est distentio corporis et durities et disruptiones eis faciunt de qua nimium frigida uoraces necesse est huius modi naturas esse et minime potatrices : Non enim possunt simul multum potare. Optalmias innasci quidem raro fieri autem difficiles et fortes: E t statim disrumpit oculos profluuium sanguinis de 30 naribus iuuenioribus triginta annis innasci nimium morbum. morbum autem ei era nosemeta dicunt pleraque : Sed fortia hec longeuos homines esse hec conuenit maxime uulnerati fleumatici fieri, mores uero asperiores magis quam mansuentiores. Regionales egritudines sunt nisi forte aliqui omnibus communis morbus 1 epylemsians diurnas »»2 | 2 epimectídas m 2 | in edra del m 2 \ 3cause febris m 2 | 4.5 Non enim — nascuntur del m 2 | 6 uentres m. 2 \ 7 Optalimie m 2 I 8 morbus m 2 | 9 catarms superueniens pleureticos m 2 | 10 a cerebro Kw I 12 egritudines m 2 | 1 3 morbi et ex mutatione m 2 | 16 defensionem m 2 I 17 fr. habent p. h. m 2 \ 18 homines m 2 | η oportet eos repleri quia m 2 \ laboriosos o. esse, plerìque Kw \ 20 fleumaticos m 2 {eident del m 2 \ identidem. uentres Kw | ai eis m.2 | 23 habere Kw | uentres m21 26de aqua m 2 | 29 disrumpiOT2 J f ieri de m 21 30 morbum. morbi m 2 1 3 1 hiera Kw \ dicunturm^ | plerique m 2 \ hec del m 21 32 uulneratos fleumaticos m 2 | 34 aliquis c. m. o. m 2 ao εότ. A \ 23 δγιειράς B\ï-f_.omA\*4 τά] *at I I τάίε ΒΑ | a6 ai *. A | a8 κοιλίας IB \ 30 Si ont A \ 31 oà—πολοπ. orti Β A \ πολοβόρ. II | 3a δια χρ. /διά χρόνοο Β \ 34 αίμο^αγίας Α \ 37 τών έτ. Α \ 39 ταύτα om II \

8

HIPPOCRATIS

μεταβολής των ώ ρ έ ω ν τη σι δέ γυναιξί · πρώτον μεν στεριφναί πολλαί γίγνονται - δια τα δδατα οντα σκληρά τε και άτέραμνα και ψυχρά · αί γαρ καθάρσηες ουκ επ'ι'γ'ί'νονται τών έπϊμηνίων επιτήδειαι· αλλά όλίγαο και πονηραί - επειτα τίκτουσι χ α λ ε π ώ ς . τιτρώσκοοσί τε ού σφόδρα - όκόΐαν δέ τέκωσι, s τα παιδία αδύνατοι τρέφειν εισί · το γαρ γάλα άποσβέννυται από τών όδάτων της σκληρότητος καί άτεραμνίης · φθίσηές τε γίνονται συχναί από τών τ ο κ ε τ ώ ν υπό γαρ βίης ρήγματα ΐσχουσι καί σπάσματα - τοις τε παιοίο'.σιν δδρωπες έγγίνονται έν τοίσιν δ'ρχεσιν εως μικρά ή · επειτα προϊούσης της ήλικίης ι° 5 ερανίζονται · ήβώσι τέ όψέ έν ταύτη τη πόλει. Περί μεν ουν τών θερμών πνευμάτων καί τών ψυχρών καί τών πόλεων τοοτέων, ώδε ε'χει ώς προείρηται · Όκόσαι δέ κέονται προς τα πνεύματα μεταξύ τών θερινών άνατολέων τοδ ήλίοο καί τών χειμερινών · καί όκόσαι το έναντίον τοοτέων, ώδε εχει περί αυ- is τέων · όκόσαι μεν προς τάς ανατολάς τοδ ήλίοο κέονται, ταύτας εικός είναι ύγιεινοτέρας τών προς τάς άρκτους έστραμμένων • καί τών προς τα θερμά · ήν καί στάδιον το μεταξύ ή · πρότερον μέν γαρ μετριώτερον Ιχει το θερμόν καί το ψοχρόν. "Επειτα τα δδατα όκόσα Λρός τάς τοδ ήλίοο ανατολάς έστι, πάντα λαμπρά τε είναι ανάγκη καί εοώδη · καί μαλακα ή έρατεινά έγγίγνεσθαι έν ταύτη τη πόλει · Ό γαρ ^λιος κωλύει άνίσχων καί κ α τ α λ ά μ π ω ν το γαρ έωθινόν εκάστοτε αυτός ó Μ ρ έπιχεί ώς έπί το πολύ· τά τε ε'ιδεα τών ανθρώπων ευχροά τε καί ανθηρά έστι μάλλον ήν ¡ιή τις νοδσος αλλη 25 κωλύη · λαμπρόφωνοί τε οί άνθρωποι • οργήν τέ καί ξύνεσιν βελτίοος εισί τών προσβορέων εί'περ καί τά αλλα τά έμφυόμενα άμείνο) έ σ τ ί ν έ'οικέ τε μάλιστα ή οδτω κειμένη πόλις, ήρι κατά την μετριότητα τοδ θερμού καί τοδ ψοχροδ · τά τε νοσεύματα έλάσσω μέν γίγνεσθαι καί ασθενέστερα - έ'οικε δέ 3° τοις έν ταΐς πόλεσι γινομένοις νοσεύμασι - ταΐς προς τά θερμά τά πνεύματα έστραμμένησιν * αι τε γυναίκες αυτόθι · έναρικύ6 μονές εισι σφόδρα καί τίκτοοσι ρηϊδίως · Περί μέν τοοτέων ώδε Ι χ ε ι - όκόσαι δέ προς τάς δύσηας κείνται - καί αυταίησιν εστι σκέπη τών πνεομάτων τών από της ήοδς πνεόντων - τά 35 τε θερμά πνεύματα παραρρεί καί τά ψοχρά από τών άρκτων, ανάγκη ταύτας τάς πόληας θέσιν κέεσθαι νοσερωτάτην πρώ1 ατροφναί //στριφναί Β | 2 οντα orn Α \ 4 άλλ' Β \ 5 έκτιτρώσκοοαί τε II \ τε] δέ Ermerins | 6 άδύνατα Α | 8 τοκετών ex τοκεών / τόκων A Ι g τοίσί τε Μ | τε] δέ Β | τοις τε παισίν τέως ΐιν μικρά ή mcdtis omissis A \ 12 τ. ίΚ κ. τ. ψ. πνεομάτων τών ούτως κείμενων ώδε Α ] 14 πν.τά | ΐ5ωδε — α&τέων m marg I [ ι8 θερμά δδατα Α \ 19 μέν orti I \ 21 prius καί] ή M I μαλακά M I I Β μαλθ-ακα / 1 ή] καί I I Α \ ερα τε μή Α \ 22 κολούει Β I 23 έωθ".νόν I I I Β \ 24 έιασχεΐ Β επέχει Α | 25 ην] ή αλλα ην Β \ aiXf¡ ήν A I αλλη I om Α | 27 προς β. II προς βορέην Α | 3° γίγνεται Β \

D E A E R E AQVIS

LOCIS

9

uenia ex inmutationem : Mulieribus uero hec primo steriles multe fiunt menstruis non aptis sed modicis et lenis : Deinde générant pessime et nutriunt non ualde. Cum || generauerint infantes non possunt enutriri lac eis extinguntur: d e a q v i s . s AQVARVM duritia et in difficultatem hptysis autem illis innascitur. frequenter de partu de cornine enim suo ruptiones habent et spasmata Pueris uero hydropis nascuntur intestinibus quamdiu breues sunt: Deinde procedente etatem soluuntur. iuuenescunt autem tarde in eadem ciuitatem. De io calidis autem flatibus et frigidis et ciuitatibus sic positi ita se habent sicut dictum est : Que autem iacent ad flatus que in terra estiuos hortis solus et liiuer. sed que contra hec sunt, ita habetur. D e illis uero que ad hortum solis constitute sunt has oportet salutares esse ab his que contra is Septem trionem contemplantur et his que ad calidiores flatus, tarnen si ad stadium unum intersit. primo enim moderatimi aer habet calidum uel frigidum. deinde aque que ad colis hortum conuerse sunt omnes límpidas esse necesse est et odore bonos et moles et non difficiles nasci in eadem ciui=o tatem. sol enim proliibet et mergens et con||prehendens niatutinum ros plerumque : Qualitates autem hominum boni colores et rubicundi sunt maxime magis quam albini : Si aliqua egritudo non prohibuerit. clare uoces erunt. homines sine iracundia et Consilio meliores ab his qui ad Septem 25 trionem sunt, quia et cetera que nascuntur meliora sunt similant maxime Si constituta ciuitas uerno tempore circa temperiem calidi et frigidi egritudines autem mínimas quidem fieri et infirmiores similat his ciuitatibus iacentibus hec que ad calidios flatus conuersi sunt : Mulieres uero repente pre3° gnaces sunt ualde et générant facillime. De his sic habent. que autem ad occasum iacent et his timendum est a flatibus qui ab hortu fiant calidis flatus inruunt et frigidis de Septem trionali. Necesse est has ciuitates positionem iacere morbida 1 uemat ex inmutatione m 2 | 2 lentis Kin | menstrui non apti sunt sed modici sunt et lenes m 2 \ 4 de aquis del m 2 | 5 et difficultate ptysis illis m 2 \ 6 conamine m 2 \ 7 hydropes m 2 \ in itestinis m 2 in tésticulis Kw j 8 etate ot 2 | 9 ciuitate m 2 | 1 0 positis m 2 \ 1 1 que intra m 2 | 1 2 hortus solis et hibernos et que m 2 | 1 6 tametsi Kw I intersint m 2 | 1 7 aerem habent m 2 | 1 9 odores m 2 | molles m 2 | emítate m 2 | 20 p. emergens m. 2 | 2 i bone m 2 | 2 2 et del m 2 | alibi Kw \ 26 similantur m 2 \ Sic m 2 \ ciuitas. uerno tempore est circa m 2 \ 28 fieri lirmiores sunt his m 2 | c. nascentibus Kw \ ciuitatibus homines quam que ad m 2 I 29 conuerse m 2 \ pregnantes m 2 \ 31 et del m 2 \ tegimentum Kw I 3 2 calidi m 2 \ frigidi m 2 | 3 3 positione m 2 3 1 γεν. IIΒ

| 3 2 τά cim Α | άερ:χ. A àpi*. Koraes

\ 34 α&τέησιν I I I Β \

f. i6»

5

f. 17'

β

IO

HIPPOCRATIS

τον μέν γάρ τά ύδατα ou λαμπρά - αίτιον δέ δτι ó ήήρ το έωθινόν κατέχει· ώς έπί τό πολύ* δστις τώ υδατι έγκαταμιγνόμενος τό λαμπρόν αφανίζει · ó γαρ ήλιος πριν ανω άρθηναι ουκ έπιλάμπει· τοδ δέ θέρεος · έ'ωθεν μέν αυραι ψυχραί πνέοοσι και δρόσοι πίπτουσι · τό δέ λοιπόν ήλιος έγκατα- s δόνων · ώστε μάλιστα διέψει τους ανθρώπους · διό και άχρόους τέ εικός είναι, και άρρωστοδσι· των τε νοσευμάτων πάντων μετέχειν μέρος των προειρημένων · ουδέν αυτέοις άποκέκριται· βαρυφώνους τέ εικός είναι κα'ι βραγχώδεας διά τον ήέρα δτι άκάθαρτος ως έπΐ τό πουλυ αυτόθι τίγνεται και νοσώδης· ίο ι far · ουτε γαρ υπό των βορείων έκκρίνεται σφόδρα · || ου γαρ προσέχουσι τά πνεύματα· â τέ προσέχουσιν αόταίησι καί πρόσκεινται, υδατεινότατά έστιν · έπεί τά έπί της Ισπέρης πνεύματα Ιοικεν εί τε μεθοπώρω* μάλιστα ή θέσις ή τοιαύτη της πόληος · κατά τάς τε ήμέρης μεταβολάς · δτι πολύ τό μέσον is 7 γίγνεται · τοδ τε έωθινοδ και τοδ πρός την δείλην · Περί μέν πνευμάτων α τέ έστιν έπιτηδεια καί άνεπιτήδεια ώδε έ'χει* περί δέ των λοιπών υδάτων βουλομαι διηγήσασθαι · α τέ Ιστι νοσώδεα και â υγιεινότατα · καί όκόσα άφ5 ύδατος κακά εικός γίγνεσθαι καί δσα αγαθά * πλείστον γαρ μέρος ξυμβάλλεται ές την υγϊείην · όκόσα μέν ουν έστιν έλώδεα καί στάσιμα καί λιμναία · ταδτα άνάγκη τοδ μέν θέρους είναι θερμά καί παχέα καί ¿δμγ}ν έχοντα* ατε οόκ άπόρρυτα έόντα - αλλά του τε δμβρίου ύδατος έπιτρεφομένοο αίεί νέου - τοδ τε ήλίου καίοντος, άνάγκη άχροά τε είναι καί πονηρά καί χολώδεα · τοδ 25 δέ χειμώνος, παγετώδεά τε καί ψυχρά καί τεθολωμένα · υπό τε χιόνος καί παγετών " ώστε φλεγματωδέστατα είναι καί βραγχωδέστατα · τοϊσι δέ πίνουσι * σπλήνας μέν άεί μεγάλους είναι καί μεμυωμένους· καί τάς γαστέρας, σκληράς τε καί λεπτάς καί θερμάς · τους δέ ώμους καί τάς κληιδας καί τό 3ο πρόσωπον, καταλελεπτδσθαι · ές γάρ τόν σπλήνα αί σάρκες £υγτηκονται διότι 'ισχνοί ε'ισιν έδωδους τε είναι τους τοιουτέους καί διψηρους τάς τε κοιλίας ξηροτάτας τέ καί τάς δνω καί τάς κάτω εχειν · ώστε των φαρμάκων 'ισχυροτέρων δεΐσθαι· τούτο μέν τό νόσημα αυτέοισι ξύντροφόν έστι 3s καί θέρεος καί χειμώνος· πρός δέ τουτέοισιν οι υδρωπές τε 2 έωθινόν II Β I τατεχει Ρ | 4 εωθεν IIΒ | 5 πνεόοοσι IIΒ | έγκαταδύνει Α | 6 ώς τά Α | διεψεΐν Α | άχρονους ΜΙ | η ά^ώστοος II άρρωστους Β | τψ τε Α | 8 oóíiv γάρ α&τέοις II Β | ί ο πολύ Β I 12 & τε] oòSè Α \ προαίσχοοαι Α | α&τέησιν / αότέοιαι II Β icpôç οδτά κείνται Α ] 13 Ιπΐ] άπό Β \ 14 Ιοικέ τε A I 15 τε' τής Β I 16 έωθινοδ IB 2 1 έλώδεα Β \ 22 θέρεος Β \ 23 όγδμ-ήν / έχοντα άνάγκη, δτε Α | 24 επιιρερομένοο Α | 25 άνάγκη om Β \ 27 φλ. καί βρ. είναι Β | 28 αίεί II Β | 3 · καταλ. και χατασχάνθαι Α \ 32 ξϋντήκονχαι Ρ III Β \ 33 4ηρ. *at Koraes |

DE A E R E AQVIS LOCIS

II

Primo enim aque non limpide, causa est aeris quoniam matutinum retinet diutissime quos aque mixtum || limpidum f. 17' eius exterminât, sol enim prius quam in alto se tollat non fulget estus: Matutinum autem aura et frigida et fiante et s rores inruunt reliquum uero sol occidet ut magis constringat homines propter quod sine coierie uidentur esse et inbecilliores: Morborum autem omnium supra dictorum retiñere et nihil eorum priuati graui uoces esse et infirmis propter aerem quoniam limpidum non est. plerumque hic innascitur et 10 austrinus. Neque enim ad septem trionem cedat nimie. non enim attendunt illis qui adiacet aquis austris hii sunt qui ad uespera flatus similes est autumno maxime positio tales ciuitates secundum die inmutationis quoniam multum medium fit matutini et uespertini. De flatibus qui sunt apti et qui 7 15 non ita se habeant : De aquis autem uolo disputare que sunt morbida et salubres, et que ex aquis uidentur mala accidere. et quanta bona maxime enim parte conferì ad salutem. Et quecumque sunt stagnosa et paludestris. et locum manantes hec neces||se est estate quidem calides et pinguis et odorate f. 18' 2o quasi que non sunt fluentes sed pluuialem aquam influentem frequenter nouum. sole autem ruentem necesse est mali colores sit et pessima et catholania Aque autem graciles et frigida et turbulenta de niue et gluttantur et fleumatica sit et raucos constituens bibentes eas. Splenes autem semper grandis et 25 insanies conuersos esse et uentres duros et tenues et pérfidos. humeros uero et iugulos et uultum extenúan, sed et macilentos efficit: In splene enim carnes soluuntur propter quod et macilenti fiunt. Voraces autem esse et sitientes huius modi uentres autem durissimos et superiores et in30 feriores habere et que medicaminum fortissimorum indigeant : Istum etenim morbum eis cognitum esse et estate, estate et 2 ros tinet m. 2 \ quem m 2 quod Kw \ 4 istis. Matutina m 2 | frigida fiante, rores m 2 | aurae frigidae fiant et Kw I 5 reliquum uero est ut sol occidens magis m 2 \ 6 colore m 2 \ 7 dictorum copiam retiñere m 2 \ 8 priuatim m 2 priuari Kw | graues m 2 | infirmi sunt m 2 | 9 limpidus m 2 I 1 0 cédant m 2 | 1 1 adtingunt m 2 | adiacent m 2 | aquis del m 2 | l a uesperam m 2 | sunt m 2 | talis ciuitatis m 2 \ 1 3 diem m 2 I inmutatur omnis m 2 \ 1 5 habent m 2 | 16 morbidae m 2 17 maxima m 2 | maximam e. partem Kw | 18 stagnosae m 2 | paludestres m 2 | loco manentes m 2 \ 19 he m 2 \ calide sint et pingues m 2 \ 20 sed et m 2 \ pluuiali aqua influente fr. noua Kw \ 21 recipiunt nouam m 2 \ ruente m 2 urente Kw \ coloris sint m 2 \ 22 pessimi m 2 \ Aqua m 2 | gracilis m 2 glaciales Kw \ frigidae et turbulentae Kw | 23 gluttinatur m 2 : cf p 21, s I 24 constituit m 2 \ eam m 2 \ grandes m 2 \ 25 feruidos Kw I 3t cogna tum Kw \ et estate del m 2

12

r

HIPPOCRATIS

και πλείστοι γίνονται και θανατωδέστατοι · τού γαρ ί>έρεος δυσεντερίαι τέ πολλαί έμπίπτουσι και διάρροιαι· και πυρετοί τεταρταίοι πολυχρόνιοι- ταύτα δέ τά νοσεύματα μηκυνί>εύντα, τάς τοιαύτας φύσηας ές υδρωπας καθίστησι - και άποκτείνει Ταύτα μέν αύτέοισι τοδ θέρεος γίγνεται - τού δέ χειμώνος τοίσι νεωτέροισι μεν περιπνευμονίαι τέ και μανιώδη νοσεύματατοίσι δ! πρεσβϋτέροισι, καύσοι* δια την της κοιλίης σκληρότητα · vi ¡σι δέ γυναιξίν, οιδήματα έγγίγνεται · και φλέγμα λευκόν · •/.α', έν γαστρί ϊσχουσι μόλις - και τίκτουσι χαλεπώς μεγάλα τέ τά έμβρυα και οίδέοντα- ε'πειτα έν τήσι τροφήσι φίίινώδεά τε και πονηρά γίγνεται - η τε κάθαρσις τησι γυναιξίν ουκ έπιγίνεται χρηστή μετά τον τόκον · τοίσι δέ παιδίοισι, κηλαι έπιγίγνονται · μάλιστα και τοίσιν άνδράσι κιρσοί και έ'λκεα έν τησι κνήμησιν ώς τε τάς τοιαύτας φύσηας - ούχ οίόν τε μακροβΐους είναι - αλλά προγηράσκειν τού χρόνου τού ίκνευμένου · ετι δέ αί γυναίκες δοκεύουσιν έ'χειν έν γαστρί - και όκόταν ó τόκος ή, αφανίζεται το πλήρωμα της γαστρός- τούτο δέ γίγνεται υπό ΰδερου όκόταν ύδρωπϊήσωσιν αί υστέραι · τά μεν τοιαύτα ύδατα νομίζω μοχθηρά είναι προς απαν χρήμα - δεύτερα δέ δσον είην αί πηγαί εκ πετρέων - σκληρά γαρ ανάγκη είναι · ή είτε οκου θερμά υδατά έστιν, η σίδηρος γίγνεται ή χαλκός - ή άργυρος η χρυσός · ή θείον ή στυπτηρία - η ασφαλτον ή νίτρον- ταύτα γαρ πάντα υπό βίης γίνονται το θερμού - ου τοίνυν έκ τοιαύτης γης ύδατα άγαθα γίγνεται - άλλα σκληρά τε και καυσώδεα - διουρέεται χαλεπά - και προς την δια^ώρησιν έναντία είναι - αριστα δέ όκόσα έκ μετεώρων χωρίων ρέει και λόφων τεηρών · αυτά τε γάρ έστι γλυκέα και λευκά - και τον οίνον φέρειν ολίγον όκοϊα τέ έστι - τον δέ χειμώνα θερμά γίγνεται ' τού δέ θέρους ψυχρά · ουτω γάρ αν ειη έκ βαθυτάτων πηγέων · μάλιστα δέ έπαινείν - ων τά ρεύματα προς τάς άνατολάς τού ηλίου έρρώγασι - και μάλλον προς τάς θερινάς · άνάγκη γάρ λαμπρότερα είναι και ευώδεα και κούφα - όκόσα δέ έστιν άλυκά και άτέραμνα και σκληρά " τώ μεν πάντα πίνειν ουκ αγαθά - είσί δ' ενιαι φύσηες και νοσεύματα- εις α επιτήδεια, έστι τά τοιαύτα ύδατα πινόμενα · περί ών φράσω αύτίκα · έ'χει δέ και περί τουτέων, ωδε · όκόσων μέν αί πηγαί προς τάς ανατολάς έ'χουσι, ταύτα μέν αριστα αυτά έωοτέων έστί - δεύτερα δέ των, τά μεταξύ των θερινών άνατολέων || έστί τού ηλίου και δύσεων και μάλλον 2 π υ ρ ε τ ο ί τε τ ε τ . II Β \ 3 μ.ηκονθ·έντα I I I Β | 4 ές om. Ρ | ι ο έ ν ϋ ^ ι ΐ 2 κ ο ί λ α ι / | 13 μ . δέ τ . Ρ | 15 ίκνεομένοο PB \ ι6 δοκέοοσιν Ρ I I I Β I 17 ά φ α ν ί ί η τ α ι II [ όπό όδέροο om Α | ι 8 ό ο ρ ω π ο ι ή σ ω σ ι ν / [ 19 προς — 2θ ε ί ν α : om Ι | δσων είεν IIΒ | 2 ο ε ί τ ε ] έκ γ η ς Β Α \ 21 η X p u c ò c om li I 23 τ ο ύ 11 li | γ η ς οίονται ί>. à. γ ί ν ε σ θ · α ι Α \ 24 τε om Β I διοι>ρέεσθ·α'. A \ 26 γε-ηρών IIΒ | 28 οιά τε IIΒ | τοδ δέ χ ε ι μ ώ ν ο ς

DE AERE AQVIS LOCIS

13

hieme cum his ydropes plurimi fiunt et mortificantes estate enim dyssinterie inruunt multe et diarrie et febres quartane multi temporis. Hec uero egritudines prolate ei huius modi nature in hydropis constituunt. Hieme autem iunioribus 5 quidem dissinterias et madiones morbus, eorum autem senioribus causas propter uentris duritiam. Mulieribus uero inflationes || nasci et flegma album et difficile uterum accipiunt f. 18' et pariunt cum dolore grandia corpora et tumentia. deinde cibo thinodea et uilia efficiuntur. PVRGATIONES VERO MVLI10 EPIBVS FIVNT inutiles post partum. Pueris uero haernee nascuntur sed et uiris uarices et uulnera tibus ita ut iste nature non possint esse longeues ad perueniri senectutis tempus adtritum. A d h u c mulieres putant se in utero habere et quando eis partus aduenerit. plenitudo uentris exterminatur : Hoc 15 autem fit cum matrices hydropes fuerint. eius modi autem aquas pessimas esse arbitror ad omnem usus, secundo autem quarum sunt fontes petrosis duras enim has esse necesse est quam que sunt ex terra, ubi autem calide et dure aque sunt. Aut ferrum nascitur. aut çramentum. aut argentum. 20 aut aurum. aut sulphur, aut alumen. aut aspalatrum. aut nitrum : H e c enim de uim fiunt preualente igne, hii ergo putant de tali terra aquas óptimas nasci, sed magis duras et insuauidiores et ad mixtionem pessimam et de uentris exitum contrarias esse : || [Verum ea quae in altis locis aqua siue ex pulue25 rulentis exsurgit monticulis aliarum optima et saluberrima saporita clara nec multa uini commixtione indigens est, hieme calida, aestate frigida. Similiter quoque et illae quae a profundiusculo exsurgunt fonte. Quarum etiam melior ea quae ab ortu solis et maxime aestiuo tempore decurrit: alba, perspicua 3° atque procul dubio odorifera est. Quae uero lenta est et grauis currere, ea sicca atque bibentibus nisi opus fuerit minime est iuuatiua: quibusdam enim naturis et aegritudinibus profutura uidetur. Aquae fontium secundum ortum solis orientis exsistentium omnium meliores sunt. Secundo uero eorum 35 quicumque inter aestiualem ortum et hiemalem sunt : quorum 2 irruuiit m > | 3 H e m 2 | inlate m 2 | ei del m 2 \ 4 nature h y d r o p e r r m 2 | 5 madidiores m 2 maniodes Kw | morbos m 2 \ 6 causas febris p. m 2 | 7 difficUem m 2 \ g ciba m 2 | 11 tibiis m 2 | 1 2 longeue s e d m 2 \ ;>eruenire m 2 preuenire Kw | adtributum Kw | 15 matricis m 2 \ 16 usum m 2 ι 17 petrosi m 2 | duriores ni 2 21 de ui m 2 | N o n ergo vi 2 j 22 msuauiores m 2 | 23 mictionem Kw \ pessima« m 2 \ exitu Kw | 24 esse : H o c idem (p. .15,23) continuât Ρ hiatii non indicato ; nerba V e r u m ea — loe KS specimen praebent interpretationis retentions I I Β I 30 έπαινεω BA \ 32 άλικά' / 1 33 τώ] ταύτα Koraes \ πάντας Β \ 34 νοσήματα / | 35 om Β \ 37 τών del Littre' \

HIPPOCRATIS

14

τά πρός τάς ανατολάς' τρίτα δέ τά μεταξύ των δοσμέων τών θερινών και τών χειμερινών · φαυλότατα δέ τά πρός τόν νότον · τά μεταξύ θερινής ανατολής καί δύσηος · και ταύτα" τοίσι μέν νοτίοισι πάνυ πονηρά" τοίσι δέ βορέοισιν άμείνω· τουτέοισι δέ πρέπει ώδε χρέεσθαι - δστις μέν υγιαίνει τέ και s έ'ρρωται, μηδέν διακρίνειν άλλά πίνειν αίεί το παρεόν όστις δέ νούσου είνεκα βούλεται τό έπιτηδειότατον π ί ν ε ι ν ώδε αν ποιέων μάλιστα τυγχάνοι της υγιείης όκόσων μέν αί κοιλίαι σκληραί ε'ισι· και ξυγκαίειν άγαθαί είναι, τουτέοισι μέν τά γλυκύτατα ξυμφέρει και κουφότατα και λαμπρότατα· ίο όκόσων δέ μάλα καί αί νηδόες καί υγραί ε'ισι καΐ φλε'γματώδεες, ταύτησι δέ τά σκληρότατα καί άτεραμνότατα και τά υφαλικά · ούτως γάρ αν ξηραίνοιτο μάλιστα - όκόσα γαρ ύδατα έστίν r

a i

έ'ψειν δριστα - καί τά κερεώΐατα ταδτα καί την κοιλίην διαλύειν εικός μάλιστα καί διατήκειν · όκόσα δέ έστιν άτέραμνα is καί σκληρά καί ηκιστα Ιψειν αγαθά, ταδτά δε ξυνίστησϊ μάλλον τάς κοιλίας καί ξηραίνει" άλλα γάρ ψευσάμενοι είσίν οί άνθρωποι τών αλμυρών όδάτων πέρι δι' άπειρίην " καί δτι νομίζεται διαχωρητικά είναι τά άλυκά" τά δέ έναντιώτατά έστι πρός την διαχώρησιν " άτέραμνα γάρ καί άνέψανα " ώστε καί 2ο 8 την κοιλίην υπ' αυτών στύφεσθαι μάλλον ή τηκεσθαι Καί περί τών πηγαίων όδάτων ώδε έ'χει " περί δέ τών όμβρίων καί οκόσα άπό χιόνος, φράσω δκως Ιχεί" τά μέν δμβρια κουφότατα καί γλυκύτατά έστι καί λεπτότατα καί λαμπρότατα " την τε γάρ αρχήν ó ήλιος " ανάγει καί άναρπάζει του ύδατος · 25 τό τε λεπτότατον καί κουφότατον " δήλον δέ αί αλες ποιέουσι " το μέν γάρ άλμυρόν λείπεται αυτέου υπό παχέος καί βαρέος " καί γίγνεται αλες · τό δέ λεπτότατον, ó ήλιος άναρπάζει υπό κουφότητος " άνάγει δέ τό τοιούτο ουκ άπό τών όδάτων μόνον τών λ ι μ ναίων · άλλα καί από της θαλάσσης · καί έξ απάντων έν όκόσοισιν 30 ύγρόν τί έστιν · ενεατι δέ έν παντί χρήματι " καί έξ αυτέων τών άνθρώπων · άγει τό λεπτότατον της ίκμάδος " καί κουφότατον " τεκμήριον δέ μέγιστον δταν άνθρωπος έν ήλίω βαδίζη ή καθίζη ίμάτιον εχων · όκόσα μέν του χρωτός ó ήλιος έφορά, ουχ ίδρώη αν· ó γάρ ήλιος άναρπάζει τό προφαινόμενον τού ίδρώτος · όκόσα 35 δέ υπό τού ιματίου έσκέπασται· ή υπ' αλλού του, ίδροι" έξάγεται μέν γάρ υπό του ηλίου καί βιάζεται · σώζεται δέ υπό της σκέπης" ωστε μη άφανίζεσθαι υπό του ηλίου 3 καί τά μ.. II | θερ.] χειμερινής Β της χειμερινής Α | η είνεκα Β \ 8 τυγχάνει Ρ | 9 είναι om Α | 1 1 μ.αλακαί PB μάλα καί pro μάλι xai / μαλ·8·ακαί IIΑ | 12 ταύτοισι II | 13 οδτος / οδτω IIΒ | 14 εψειν II | τά καιρεώτατα Ρ II τά κεραιώτατα 1 τακερώτατα ΒΑ | 16 εψειν II Β | εψανά, ταδτα Α | μάλιστα κοιλίας Α | 17 εψεοσμένοι Α | ιβ^περί / / I ig είναι τά ά. om II Β \ 22 πηγέων II Β | 23 μέν οον ο.

DE AERE AQVIS LOCIS

Ιό

etiam meliores sunt orientis ortui pertinentes. Postea uero quae inter occasum aestiualem sunt et hiemalem. Sed et earum omnium peiores meridianae sunt inter hiemalem ortum et hiemalem occasum exsistentium. Illae quae in septentrionis 5 parte sunt aliis meliores. Quarum illas quae currunt quisquís sanus fuerit et fortis bibere sine timore potest : de quibus nimirum, si cui aegrotanti bibere opus fuerit, ilia quae suae aegritudini conueniat eligenda est. Quod si fecerit, non deuiat a salute. Ventrem durum habentem aqua saporita leuis et clara iuuat : 10 mollem uero unctuosum atque flegmaticum dura ac tarda digerí atque salsa. Omnis aqua cita digerì uentrem facit mollem atque humidum. Tarda autem et dura calefacit atque constringit. Praue autem intelligunt palamque delinquunt, qui per aquam salsam uentrem mollire ex suae scientiae pra15 uitate existimant. Ilia autem contra solutionem est. Quia enim dura est et tarde digeritur, uentrem desiccat potius quam humidum reddit. Aquae pluuiales leues et saporitae ac luci- 8 dissimae sunt. Primo namque sol ab aquis quod subtilius ac leuius est attrahendo assumit. Quod inde deprehendimus, 20 quia id quod graue et salsum fuerit in suo modo remanere uidemus. Sed sol quod leuius et subtilius est non solum de fluminibus attrahit sed etiam de maribus et quibuscumque humidis locis.] (I H o c idem de aquis tantummodo paludestribus sed et f. 19» mari et aliis omnibus in quibus humor est enim in omni re et ex 25 his omnibus semper quod facilius et tenuissimum est humoris et leuius rapit. A d enim cum sparsa fuerit et eleuata circumfertur et cum miscetur in aerem quod turbulentum est eius et noctes similis separatur. etatem erget et efficitur ut nebula. limpidum uero eius et leuius exemplum enim maximum est 30 eius rei. Quando enim homo in sole ambulans uel sedens uestem habens quicumque sunt corporis in superficiem sol tangens rapit quod apparaît sudoris. Que autem subiecta sunt aut sub alia aut quecumque sudauerint. ducitur quidem a sole et non cogitur. saluatur autem tegmine. ita ut non 35 consumatur a sole : Quando autem in umbra perrexerit om23 pergit Ρ : cf ρ 73,24 | idem intelligi potest de m 2 | 24 est ; est m 2 I re humor et m 2 | 25 hominibus Kw | 26 A d enim — 29 leuius repctuntur ex p 17,4—7 | rapit sol ad se hec cum m 2 | fuerint m 2 \ circumferuntur et cummiscentur m 2 28 noeti similius m. 2 | et emergit m 2 \ 29 leuius remanet e. e. tibi m. m 2 | 30 a m b u l a i uel sedet m 2 I 31 q u e c u m q u e m 2 | superficie m 2 \ 32 rapit et quod m 2 \ fort sub tecta I 33 ala m 2 | q. intus sudauerint tuta q. a s. sunt et m 2 \ 34 non del Kw | cogentur; saluantur m 2 | 35 consumantur m 2 | umbra quis p. omne m 2 II fí I 24 κ α ΐ γ λ . orn A \ 26 oí À | 29 τοιούτον 1 ¡ 3 5 αίε'ί τό ~Α | όδρώτος I \ 3 6 ά λ λ ο ΰ τίνος II α λ λ ο ο οόχ Α | 37 μ-èv om Β |

ιό

HIPPOCRATIS

όκόταν δε εις σκιήν ά φ ί κ η τ α ι · απαν τό σώμα ομοίως Seist.* où γάρ SX ι ó ήλιος έπιλάμπει · δια ταύτα δέ και σήπεται τών υδάτων τάχιστα ταύτα και οδμήν ΐσχει πονηρών το δ μ β ρ ι ο ν οτι από πλείστων ξυνηκται και συμμέμικται ' ωστε σήπεσθαι τάχιστα · "Ετι δέ προς τουτέοισιν έπειδαν ά ρ π α σ θ η και μετεωρισθη περιφερόμενον και καταμεμιγμένον Ις τον ήέρα, το μεν θολερόν αυτέου και νυκτοειδές, έκκρίνεται και έξίσταται και γίνεται ήήρ και ο μ ί χ λ η · το δέ λαμπρότατον και κουφότατον αυτέου · λείπεται και γλυκαίνεται υπό του ήλίου καιόμενόν τε και έ ψ ό μ ε ν ο ν γίγνεται δέ και τάλλα πάντα τα έψόμενα αίεί γλυκέα · ε'ως μέν ουν διεσκεδασμένον ή και μ ή π ω ξυνεστήκει, φέρεται μ ε τ έ ω ρ ο ν όκόταν δέ κου ά θ ρ ο ι σ θ η και ξυνστραφη ές τό αυτό υπό ανέμων άλλήλοισιν έναντιωθέντων εξαίφνης, τότε καταρρήγνυται η ¿.ν τ ύ χ η πλείστον ξυνστραφέν · τότε γάρ έοικός τούτο μάλλον γίγνεται· όκόταν τα ν έ φ ε α · αή υπό άνεμου στάσιν έχοντος ώρμημένα έόντα και χωρέοντα έξαίφνης άντικόψη πνεύμα εναντίον και ετερα νέφεα, ένταύθα μέν πρώτον αυτέου ξυστρέφεται · τα δέ δπισ&εν έπιφέρεταί τε · και ουτω παχΰνεται και μελαίνεται καί ξυστρέφεται ές το αυτό · καί υπό βαρέος καταρρήγνυται · καί δμβροι γίνονται · ταύτα μέν Ιστιν αριστα κατά τό εικός* δεΐται δέ άφέψεσθαι καί άποσήπεσθαι · εί δέ μη, όδμήν 'ίσχει πονηρήν • καί βράγχ ο ς καί βαρυφωνίην τοις πίνουσι προΐ'στασθαι · τα δέ από χιόνος καί κρυστάλων, πονηρά πάντα · όκόταν γαρ α π ας π α γ η , οόκ έ'τι ές την άρχαίην φύσιν κ α θ ί σ τ α τ α ι · αλλά τό μέν αυ' τέου λαμπρόν καί κοδφον || καί γλυκύ έκκρίνεται καί αφανίζεται 1 τό δέ θολωδέστατον καί σταθμωδέστατον, λείπεται γνοίης δ' αν ώδε · εί γάρ βοόλει δταν οί χειμώνες · άγγείον μέτρω έ γ χ έ α ς υδωρ, θείναι ές την αίθριην ινα πήξηται μ ά λιστα · έπειτα τη υστ^ραίη είσενεγκών εις άλέαν · οπου χ α 1 ές II I είδείη A ISíei Heringa ex Erotiano I 2 δέ orti Ρ | μάλιατα τών A I 3 πονηράν Β | 5 άναρπααθή Koraes | καί μετ. om Α | 8 όμίχλη Ρ I λααπρ.] λεπτότατον II | to έψόμενον II Β \ 11 έψόμενα III Β \ γλοκότερα Α | διεσκεδαμένον Ρ | 12 ξονεστήκ-ϋ' Α | κου] άπαν Α \ «4 ή / | ξοατραφέν Ρ II Β | >5 έεικος II \ γίνεαθαι Α \ «7 ενταύθα τά Α ένταύθα τό Er?nerins | 22 άποοήθεσθα: Foes | βράγχος καί βΫ,κες καί βαρυφωνίην Β βρόγχοι καί βή/ες καί βαριχρωνίη Α | 23 ιεροαίσταται 1 Litíre' 24 κρυστάλλων Ρ II Β | 26 έκπήγνϋται Α | 27 τό om I \ 28 όταν χειμών εις Α όταν y χειμών, ές Koiaes | 29 α'ίθρην / ¡ πήξεται II | 3 άλέαν I \

DE AERE

AQVÍS

LOCIS

nem corpus simile est semper. Non enini adhuc fulget sol eiusmodi facile e x t e r m i n a t e aque. E t quecumque odorem firmissimum habent pluuiales ex plurimis conexa est et conmixta ita ut ipsa corrumpi facile possit. Ad enim cum 5 sparsa fuerit et eleuata circumfertur et commiscetur in aerem quod turbulentum esse eius et noeti similis efferatur emergit et efficitur a e r . et nebula limpirìum enim || eius remanet f et indulcatur a sole calefactum et coctum iugiter. Dulciora autem et cetera omnia que coguntur. fiunt quo usque ergo ° dispersum fuerit et nec dum fuerit in altum : Quando autem collectum fuerit et coagolatum in unum de uentis inuicem contra euntibus. Repente tunc disrumpitur ubi uenerit primum quam gulatum. tunc enim uidebitur fieri maxime. quando nubes de uento concursum habentes concurrunt et 5 alibi accidentes repente conueniens flatus contrarius et alie nubes. tunc quidam priores conglobantur et terre fiunt et in se conglota est de pondere disrumpitur et imbres fiunt. hec sunt optime sicut mihi uidentur Oportet autem cocere et demutare. sin minus odorem habebit malignum et raucitu° dinem et graui uoces uibentibus efficitur : Que autem de nubibus et glaciebus omnia noxia . quando enim semel legauerit non ad pristinam naturam reuertitur sed aliquid eius limpidum et leue et dulce gelatie exterminatur. quod autem turbulentum est et graue residet. intellegis autem hinc enim si 5 uolueris || probare cum fuerit hiemps. Mensura aqua et t mitte in uas et pones ea aqua sub diuo et leget m a x i m e . Deinde sequenti inferes in locum calidum ubi maxime soluatui 2 exterminantur m 2 | 3 Pluuiales e. p. conexae sunt et conmixtae i. it. ipsae c. f. possint m 2 | 4—7 cf p 15,26—2g [ 4 Aqua enim m 21 6 esse] est m 2 | effertur et emergit et tu 2 \ 7 eius et leuius i\ Kw | 9 et terra m 2 | coquuntur Kw | coguntur fiunt. quousque disp. m 2 10 f. liquidum f. in m 2 | 12 dir. ubicumque u. prius quam sit coagulatimi m 2 I «3 plurimum coagulatum Kw | hoc tunc uid. m 2 | 15 alius accedit m 2 I contraueniens m 2 | 16 quidem m 2 | et atrae fiunt Kw : sed cf CG toss 7, 343 I 17 conglotae sunt et m 2 conglobata est et Kw | de p. pergit A: cf p 5, 20 | disrumpuntur m 2 erumpuntur A | ruunt A | he m 2 I l S optima A \ uidetur m 2 A \ conquiescere m 2 A \ 19 demutari m 2 : fort demucare | raucedinem A \ 20 graues m 2 A \ bibentibus m 2 A I efficit m 2 efficiuntur A \ Q. a. aquae de m. 2 \ niuibus Kw j 21 gl. sunt omnis sunt noxiae m 2 | noxia sunt A | congelauerint ex coagulauerint m 2 gelauerit. iam A \ 22 reuertuntur m 2 | sed quicquid in eis 1. m 2 I 23 ac dulce A \ fuerit; glatie ext. m 2 gelât et ext. A \ 24 resedit. Intelleges A \ hoc esse si u. m 2 hinc. Si enim u. A ¡ 25 probare ont A I aquam m 2 \ 26 pone earn aquam m 2 | hiemps. in uas (ex ianuas) mensuram infundens aque. pones sub d. A | ut gelegetur (uoluit geletur) m 2 ut gelet A | 27 sequenti die m 2 j in in mg add A \ resoluat A Hippocratis de aere 2

ι8

HIPPOCRATIS

λάσει ¡ιάλιστα ó παγετός· όκόταν δέ λοθή άναμετρείν τό υδωρ, ευρέσεις Ιλασσον συχνώ · τοοτο τεκμήριον · 3τι οπό της πήζηος · αφανίζεται και αναξηραίνεται τό κοοφότατον και λεπτότατον · ου γαρ τό βαρύτατον και παχύτατον · ου γαρ αν δύναιτο · ταύτη ουν νομίζω πονηρότατα ταύτα τά δδατα · είναι s τά από χιόνος και κρυστάλλου · και τά τουτέοισιν έπόμενα προς 9 απαντα χρήματα· Περί μέν ουν ¿μβρίων υδάτων• και τών άπό χιόνος και κρυστάλλων, ούτως έ'χει· λιθιώσι δέ μάλιστα άνθρωποι· και οπό νεφρίτιδων και στραγγουρίης άλίακονται και Ισχιάδων και κήλαι γίνονται· δκοο δδατα πίνοοσι παν- «> τοδαπώτατα · και άπό ποταμών μεγάλων ε'ις οδς ποταμοός ετεροι έμβάλλοοσι καί άπό λίμνης· εις ην ρεύματα πολλά καί παντοδαπά άφικνεϋνται · καί όκόσοι δδασιν έπακτοίσι χρέονται δια μακρού άγομένοισι καί μη έκ βραχέος · oò γαρ οίον τε ετερον έτέρω έοικέναι δδωρ· άλλα τά μέν γλυκέα είναι - *5 τά δέ άλοκά τε καί στοπτηριώδεα · τά δέ άπό θερμών ρέειν ξυμμισγόμενα δέ ταύτα ές ταοτόν άλλήλοισι στασιάζει* καί κρατέειν άεί τό 'ισχυρότατον · Ισχύει δέ οδκ άεί τώοτό άλλα άλλοτε S X X ο · καί τά πνεύματα \ τώ μέν γαρ βορέης την ίσχόν παρέχεται - τ ώ δ έ ό ν ό τ ο ς · καί τών λοιπών πέρι - ώυτός λόγος · 2° οφίστασθαι οδν τοίσι τοιοοτέοισιν ανάγκη έν τοις άγγείοις ίλδν καί ψάμμον · καί άπό τούτων πινεομένων τά νοσήματα γίνεται τά προειρημένα· δτι δέ ο οχ απασιν εξής, φράσω* όκόσων μέν η τε κοιλίη· εΰροός τε καί ύγιηρής i o t i · καί ή κύστϊς μή πυρετώδης * μή δέ ó στόμαχος της κύστηος · ξομπέπρακται 25 λ ί η ν οδτοι μέν, διοορεΰσι ρηϊοίως· καί έν τή κύστει ουδέν ξυστρέφεται · όκόσων δέ αν η κοιλίη πυρετώδης ή ανάγκη καί

3 ανω ξηραίνεται Ρ άναξηρένεται II | καί άναξηραίνετα: om Β \ 4 firius γαρ om IIΒ \ 5 πονηρώτατα /1 6 κροστάλοο / | 7 icepl—εχει om A I 8 κροστάλων I \ 9 νεφρίτιδων Μ ΡIIΒ νεφρέτιδων / νεφρίτιδας A (summarium περί λιφιάσεως νεφρίτιδος τε καί στραγγοορίης in marg II) | >o ίοχιάδων Β ΙσχιαδικοΙ Α | κηλΐται Α κ η λ ή τ α ι Koraes | h ποταμός / ποταμοί Koraes | 13 δκόσοιαιν II | χρέονται ex χρέωνται corr 11 17 τάοτόν Ρ II Β \ ι 8 κρατέει Ρ II Β \ prius άεί] a U i II Β I τάοτό" I | άλλ' άλλοτε II Β | ig χαί] χατά Koraes | γαρ προς βορέης II \ 2θ περί Ρ\ 21 τοοτεοιοιν II | είλδν Μ είλόν I \ 23 έξης Ρ I 24 δγιηρή Koraes | δγιηρής εατι Ρ | 25 ξομπέφραχται Β Α ξομπίμπραται Zwinger | 27 δ' &ν II \

DE AERE AQVIS LOCIS

19

gelum: Cum autem resolutuin fuerit remeties aqua inueniens aliquantum minus. hoc exemplum e congelationes exterminator et siccatur quod leue est et tenuissimum. Neque enim quod graue est et spissius et exterminabitur non enim potest. 5 Sic ergo puto noxiores huius modi aquas esse que niuibus e glaciebus et his similes ad omnem usum. De pluuialibus 9 ergo aquis et his que de nubibus et glaciebus ita se habent. Calculosi sunt maxime homines et nefretici et ¡stranguria habent et sciatici et celeste et iornici fiunt. Vbi aquas bibunt multilo plices et de fluminibus magnis in quibus alia ilumina inmittunt. Et de palude in quo fluentia multa et diuersa pergunt et quicumque aquis indoctis utuntur. per longissimum tractum et non de proximu. Non enim potest alia alie non consimilare aqua sed quedam dulcia alia salsa et 15 stiptirode alia autem de calidis fluens conmixta. Eadem inter necessitatem || altercantes et obtinere semper fortiore. f. «0* ualet autem non id ipsum sed aliud aliquando secundum flatus. Huic enim bóreas uires prestai, alie auster et de ceteris eadem ratio. consistit enim in huius modi aquis 20 decesse est in uasis inesse sediminari. Nam ex his ergo uidetis et morbos istos fieri et que predicta sunt quia non omnibus deinceps dicam quibus ergo concauitatem fiate et salubres sunt et uessicam non feruens neque meatus uessice angustatum ualde. Hii uero demittunt facile urinam et in 15 uissicam nihil cogitur quibuscumque sinus feruentiores necesse 1 gelu m 2 A I solutum A | remetieris m 2 remittens A \ aquam m 2 A | et inuenies m 2 inuenies A | 2 aliquantulum A | hoc enim exui cong. m 2 hoc exemplo. quoniam de congelatione A \ exterminata siccatur A \ 3 leue eius est A j 4 sp. exterminari potest, sic enim potum noxiores A | 5 de nraibus m 2 de nubibus A \ 6 et m 2 A | sunt et m 21 ad om A | 7 niuibus Kw I sunt, ita m 2 A | habet m 2 \ 8 calculosi — habent om A | sunt autem m. m 2 \ strangunam m 2 \ 9 h. ut sc. A | scelesti m 2 celites A celete Kv¡ | et idropici m 2 om A et hemiosi Kw : an έντεριχοί ? | fiant A | multiplicis (is ex es) A | 10 inmittuntur m 2 A | M quam m 2 A \ fluentiam A | 12 aquae A | indocti m 2 inductis A \ 13 proximo m 2 A] 14 alii A I non om A \ consimilari m 2 A \ dulcis A \ 15 stiptica m 2 stipteriodea (ex stript.) A | fiant A | Conmixtae autem eaedem m 2 Conmixte eadem A \ 16 per m 2 inter se A \ altercan tur m 2 \ et om A | prius obtinentur dein obtinere uim m 2 \ fortiores m 2 fortiorem A j 17 ualent aut m 2 \ 18 flatus operan tur m 2 \ alii A \ de om A | 19 ratio constat. Etenim A | aquis ; uarietas n. m 2 I 20 sedimina ; ex m 2 deminuta renam. ex A sedimen et arenam; ex Kw \ 21 bibentes A bibitis Kib | f. qui predicti m 2 | d i c t a i | 22 omo.] de illis m 2 | concauitates m 2 concauitate A I et flatus m 2 fluide Kw: an latae? \ et del m 2 | 23 et in A \ uessica m 2 A I mea tum habent uesice m 2 meatum uessicae A | 24 uero del m 2 ergo A ) dimittunt A \ et om A \ 25 uissica m 2 uessicam A \ collegitur quibus aliquid s. A \ feruentiores sunt η. m 2 feruentior est n. A 2*

20

HIPPOCRATIS

την χυστιν τώυτό πάσχειν · όκόταν γαρ θερμανθή μάλλον της στόμαχος · όκόταν δέ ταδτα παinj το ουρον, οοκ αφιησιν αλλ' έν έωοτέω ξυνέψει και αογκάει· και τό μέν λεπτότατον αδτέοο αποκρίνεται· και το καθαρώτατον, διεΐ και έξοορέεται · το δέ παχύτατον και θολωδέστατον, ξοστρέφεται και σομπήγνυται · το μέν πρώτον, μικρόν · Ιπειτα μείζον γίγνεται · κολινδεύμενον γαρ υπό τοδ ουρου · 3τι αν ξονίστηται παχύ • ξοναρμόζει προς έωοτό · και οδτως αδξεταί τε και πωροϋται * και όκόταν οδρέη, προς τον στόμαχον της κόστηος προςπίπτει οπό τοδ ο'όροο βϊαζόμενον και κωλύει οδρέειν και ¿δύνην παρέχει ίσχυρήν ώστε τά αιδοία τρίβουσι και ελκοοσι τά παιδία τά λ'.θιώντα · δοκέει γαρ αδτέοις τό αίτιον ένταδθα είναι της οδρήσηος· τεκμήριο ν δέ οτι οδτως εχει · τό γαρ οδρον λαμπρότατον οδρέουσιν 6ν οι λιθιώντες || δτι τό παχότατον και χολωδέστατον αδτέοο μένει καΐ συστρέφεται · τά μέν πλείστα οδτω λιθ·ια · γίνεται δέ προς, και από τοδ γάλακτος · ήν μή όγϊηρόν ή · άλλα θερμόν τε λίην και χολώδες' την γαρ κοιλίην διαθερμαίνει και την κύστιν · ώστε τό οδρον ξογκαιόμενον ταδτα πάσχειν · και φημί δμεινον είναι τοις παιδίοισι τον οίνον ως ηδυρέστατον διδόναι · ησσον γάρ τάς φλέβας ξογκαίει και σοναοαίνει · τοΐσι δέ θήλεσιν αιδοίου γίνονται όμοίως· ou γάρ οδρητήρ βραχύς έστιν 6 της κύστηος και ευρύς ώστε βιάζεται τό οδρον ρηϊκαι οιοτι οι ουρητηρες οοκ εορεις ' και πινουσι πλειον · η οι 10 παίδες· Περί μέν οδν τοοτέων ώδε εχει' ή δτϊ τοοτέων έγ-

a έφλήμηνεν Ρ εφλέγμηνεν / Α \ αότη Μ | 3 εωοτέ-fl Α | 4 μέν om A I 5 δηεϊ Ρ δϊίεΐ II | έξαιρέεται Ρ | η επειτα δέ μ. Α | 8 έωοτό pro έωοτώ corr I\ g οόρέη pro οόρέει corr Ι\ 1 1 παρέχει ex παρέοχει / 1 ì a τά παιδία λιθ·ιώντα Ρ \ 15 uerba oí λιθιώντες δτ: τό παχύτατον in codicibus non continua: c f p 47 sq | θ·ολωδέστατον BA \ 16 ξοστρέφεται Β | πρός] παισί II παιαίν Β πόρος Α | ι 8 τε χαί λίην χαί / 1 so όδηρέατατον Ρ δδαρέστατον II Β A et in marg M \ a i σοναοαίνει] σονισχναίνει A | τοϊασι / τ η σ ι ex τοϊαι corr Β | aa αΐδίοο Ρ αΐδοίοις / / λ ί θ ο ι oò Β Α | γ. οδχ όμοίως· 6 γάρ //γίνονται, ò γάρ Β γίγνονται όμοίωζ. 6 γαρ Α | 23 εδρός Β | βιάζεσθαι van der Linden | 24 θ·αρσεϊς] τό δρσεν II Β A \ as ξοντέτρ., οί δ' άνδρες oò* εόθ-ù τέτρηνται ' *ai διότι Β ξοντέτρ., οί δέ δνδρες oò* εόθ·ός τετήρηνται · *αί διότι A I a6 oò*] είσίν II \ 27 παίδες" *αί περί II \ ή—έγγότατα om II|

DE AERE AQVIS LOCIS

21

est et uessica hoc pati : Quando enim concaluerit plura natura inferuescit cum ui eius meatu. quando passa fuerit urinam non dimittit. sed in se dequoque et inhuret quod tenuissimum eius et límpidas manat excluditur. Quod autem 5 pinguis et turbulentius retinetur et condensatur et congluttatur. Et primo quidem at ubi maius fuerit factum uolutando de urina. Quodcumque resident pinguis rapit se ipsuin et sie increscit et lapis efficitur et quando urinam facit. || ad meatum f. 2u uissice inruet ab urina conpulsus. et perhibet officium. Vrine io et dolorem prestai fortem ita ut ueretrum et extendant pueri qui litias inhabent uidentur enim eis origo in eodem esse urine. exemplum quod sic se habeant. VRINAM ENIM

LIMPIDA

HU

FACIVNT

QVONIAM

quod

pinguius

et

turbulentius remanet condensatur et plerumque sie litiasis 15 efficit : Sit autem lapis et ledet non salubris et per uenis ualde et colericum uentrem enim incendit et uessica ita ut urina iam tensa hoc patiatur que ex causi dixi melius esse pueris uinum aquatissimum dari minus enim uenas inurit et congustat. feminis uero lapides non nascitur. Similiter uri20 ticus enim prorsus breuitatem uissice grassior et latior est ita ut excludatur urina facillime. Neque enim manum adfrigat ueretrum sicut urineque extensus est canales urine in ueretro femíneo enim patet in uiris uero non patet eo quod canales urine latus sit. et plurimum bibunt quam pueri. De his ergo sic 1 0 1 uessicam m 2 \ quanto m 2 | concaluerint m 2 A \ plus a n. m 2 A j 2 tanto inf. m 2 | cum ui] plus m 2 \ meatus m 2 A I Quod quando m 2 \ haec passa A | 3 dequoquit m 2 de quoquent (exp n) A | et inurit m 2 A \ quando A | 4 limpidius est m 2 limpidissimum A | rn. et excl. m 2 A \ 5 pinguius m 2 A | est ret. m 2 A \ conglutinatur m 2 A", cf ρ 11,23 \ 6 E t del m 2 | et qu. pr. modicum ubi m. factum fuerit A | uol. de urina del m 2 | 7 resederit m 2 | pinguius m 2 A I rapit et a se ipso A ] ad se Kw \ g uesice irruit m 2 inruitas urina A \ prohibet m 2 A \ 1 0 uer. frecit et extendat. Pueri A fricent et extendant Km | et del m 2 \ n lithiasin h. m 2 lytiasin it est cauculum h. A | uidetur m 2 A | in om A | eadem e. urina m 2 \ ix si se habeat A | 1 3 limpidam A | 1 4 r.] est rem. et m 2 eiusdem A | lythiasis A I 1 5 efficitur m 2 A | Si m 2 F i t A | lapis est. ledit nec salubris est et et colericum m 2 lapis et de lacté si non salubrem et feruens ualde cholericum A \ 1 6 enim del m 2 | uessicam m 2 A \ 17 iam t.] incessa ex incensa A \ quod ex causis m, 2 quae ex causa A qua ex causa Kw I esse solet p. m ¿ j 1 8 dari ex dare A \ inutrit m 2 | 1 9 coangustat m 2 | nascuntur m 2 A ] 20 canalis m 2 porus A : cf CGloss 7, no \ br. del m 2 grauitate A \ uisice m 2 uessicae A | grossior m 2 crassior A \ 21 manu m 2 \ adfrigit m 2 adfricat /I \ 22 ueretrum om A | sicut del m 2 uir neque A \ ext. canalis m 2 ext. et canalis A | urine del m 2 2 3 femíneo om A \ enim del m 2 | patit A \ in uiris—patet om A | eo et A I canalis m 2 A | 24 u. non latus m 2 | bibant A \ sic om A

22

HIPPOCRATIS

γυτατα · περί δ' έτών, ώδε &ν τις ένθυμεόμενος διαγϊγνώσκη · όκοΐόν τι μέλλοι Ισεσθαι τό Ιτεος · είτε νοσερόν · είτε ΰγιηρόν • ήν μεν γαρ κατά λόγον γίνηται τα σημεία έπΐ τοις αστροιαι · δόνουσί τε χαΐ έπιτέλλουσιν · Ιν τε τώ [ΐετοπώρω δδατα γένηται · καί ó χειμών μέτριος · καί μήτε λίην εΐίδιος · μήτε υπερβάλλων s τόν καιρόν τώ χει· έ'ν τε τώ ήρι δδατα γένηται ωραία χαί έν τώ θέρει, ουτω τό έτος υγιεινότατον είχός είναι* ην δέ ο μέν χειμών αόχμηρός και βόρειος γένηται · τό δέ ήρ έ'φομβρον καί νότειον, άνάγχη τό θέρος πυρετώδες γίνεσθαι· και όφθαλμίας έμποιείν όκόταν γαρ τό πνίγος έπιγένηται έξαίφ- ίο νης· της τε γης υγρής έοόσης από των δμβρων των έαρινών καί υπό τοδ νότου, ανάγκη διάπλοόν τε καδμα είναι · από τε της γης διάβροχου έούσης καί θέρμης - καί όπό τοδ ήλίου καίοντος· τών τε κοιλιών μή ξυνεστηκουσών τοις άνθρώποις· μήτε του έγκεφάλου άνεξηρασμένου · ου γαρ οίον τε τοδ ήρος is τοιοοτέοο ό'ντος· μή ού πλαδαν τό σώμα καί τήν σάρκα· ωστε τους πυρετούς έπιπίπτειν όξυτάτους απασι· μάλιστα δέ τοίσι φλεγματίησι ' τάς δυσεντερίας εικός έστι γίγνεσθαι • καί τησι γυναιξί καί τοις είδεσι τοις υγροτάτοισι · καί ήν μεν έπί κυνός έπιτολή υδωρ έπιγένηται καί χειμών καί οί έτησίαι » πνεύσωσιν, έλπίς παύσασθαι · καί τό μετόπωρον υγιηρόν γενέσθαι· ήν δέ μή, κίνδυνος θανάτους τέ γενέσθαι τοισι π«αδίοισι καί τησι γυναιξί ' τοισι δέ πρεσβόταισιν ήκιστα · τους τε περιγενομένους, είς τεταρταίους αποτελευτάν καί έχ τών τεταρταίων ές υδρωπας · ήν δ' ó μέν χειμών νότριος γένηται · καί η Ιπομβρος καί ευδιος· τό δέ ήρ βόρειόν τε καί αυχμηρόν καί χειμέριον πρώτον μέν τάς γυναίκας όκόσαι αν τΰχωαιν έν γαστρί έ'χουσαι · καί δ τόκος αυταίησιν ή πρός τώ ήρι · τιτρώσκεσθαι · όκόσαι δ' αν καί τέκωσιν, άκρατέα τα παιδία τίκτειν χαί νοσώδη · ωστε ή αυτίκα απόλλυσθαι · ή ζώσι · λεπτά τέ 3° Ιόντα· χαί άσθενέα χαί νοσώδεα· Ταδτα μέν τήσϊ γυναιξί·|| ι δέ έτών Ρ δέ τών (in mg δ' έτών) Μ δέ ώρών Β δέ ωραίων Α \ περί — 6γ.] Οδτω δ' áv τις ί ν θ . δ ι α γ . περί έτών, éxoïov τό έαόμενον εαεσθαι, είτε v., είτε δγ. ε τ ο ς . / / : cfρ 47 s9 I διαγινώσχη IIΒ — ε ι Α — ο ι Koraes | a μελλει edd | ετος Ρ II Β A et ex ετεος corr Μ ετος Ι\ 3 γένηται Littre ex Gal \ 4 μετωπώρω I et ante corr Ρ | 8 μέν om A I βόρ.] β et ρ (pro ν rf t í ) in ras V | επομβρον Ρ II Β A I 9 νότιον II Β Α | γίν.] είναι Α | ί ο όφθ·. χαί δυσεντερίας έμπ. Β Α γένηται Ρ | 1 1 όπό — έοόσης om Α | νεαρινών / | 1 2 δίπλοον Β Α \ τε * . ] τό * . Zwtnger | 1 4 ξονεστηχηών Α | 1 5 ήροος Α \ 1 6 oh om Β I φλοδάν Α | 1 7 σονεμπίπτειν Α | &π. τοισι δέ φλ. Ρ | 1 8 φλεγματίοισι · τάς δέ Suo. Α | χαι om Α | i g όγροτάτοις Β όγροτεροισι A I 2 2 γενέσθαι om. Μ | 2 3 τοίσι γον. II | πρεσβύτησιν II Β | 2 5 δέ / 1 μέν om Β | νότιος II Β Α | 2 8 αΛτέησιν Ρ II Β A et ax ss Μ αότέοισιν / 1 τό ή ρ Koraes | έχτιτρ. II Α | 2 9 είχός · δχ. Α | δχόσαι ex δσαι II | χαι om Ρ | 3 θ ζώειν Koraes I

DE AERE AQTIS LOCIS

23

est plerumque : || De temporibus si considerane intellegis qualis f. 21* futurus sit annus siue morbidum siue salutane. Si enim curationem fuerint stellis ocddentibus et orientibus : In autumno uera aqua esintet hiemps temperata et non nimia et tranquilla s ñeque excidens quantitatem frigoris : Si uero hiemps sicca et frigida fuerit uernum humidum et austrinum necesse est estate febris adferre. et oculorum causa fieri, quando enim estus inruerit repente terra humecta constituta de pluuiis uernalibus et de austro necesse est publices esse estus ex terra madidata 10 et calida. et sole inruente non purgantes uentrem hominibus ñeque cerebro siccato. Non enim ualent uerno tali constituta non inrigante corpora et carnes necesse est febris et colores et colores acutissimos inruere hominibus autem maxime fleumaticis dissinteria conuenit fieri mulieribus et speciebus humi15 dioribus aut si que corpora aut cames a sole siccata fuerint. Aduenient ea que temperata et flauerit auster siccus autumnum salubre non fuerit. sed tempestiuum || scias metu mortis f. 22.· aduenire pueris et mulieribus. Senioribus uero minime, eos autem qui euaserint in quartanas consummare ex quartanis 20 ydropis : Si autem hiemps austrina fuerit et pluuiales et tranquilla . uernum autem boraeum et siccum et tempestiuum primo quidem mulieres quibus contingit ut in utero habeant et partus eis fuerit ad uernum auortire conuenit. Que autem enixe fuerint inutiles infantes générant et morbidi erunt. Aut 25 statim deficiunt. aut uiuere macilento» infirmos et egrotos. « t. autem A | sic m 2 A | intelleges m 2 A | a annus om A | morbidus m 2 A | Sic m 2 | 3 curationes m 2 curationum A cum ratione Kw : an curata omina ? | f. signa in stellis A I In del m 2 | autumnus uero est aqua inter estatem et hiemem t. m 2 | 4 uero ea quae sint et h. A | nimiae tr. A \ 5 excedens m 2 A | f. neque caloris. Si m 2 \ frigoris. Verno autem sint aquae optimae et in aestate siccitas aestate febres adferre A I 6 est esse estatem febres afferre m 2 \ 7 causas m 2 Α·\ 8 irruerit m 2 | umecta A \ g pubi.] plurimos m 2 duplices A | aestos esse A I exterram didata A \ 1 0 cal. sole A | inurente Kw \ purgant uentrem homines m 2 purgatis uentribus hominibus A | 1 1 cerebrum habent siccatum m 2 I constituti m 2 constitute A J 1 2 inrigata esse c. A | et n. e. febres et calores a.irruere m 2 | carnes aut febres inruant acutissimae hominibus. maxime autem fi. A \ 1 3 omnibus Kw | 14 discenterias A | f. et mulieribus A 16 Adueniente aqua t. m 2 Adueniente aqua et tempestate Kw \ 17 salubrem non fieri sed intempestiuum m 2 \ 1 4 — 1 8 sp. umidis flatibus et si quidem quinos anatulae innata fuerit aeque tempestas ethaesiae deiecerint spes et desinire. et autum num salubrem fieris in uero menime eos A | 19 quartanis consumi m 2 \ et ex A 1 20 ydropes fieri. Si j» 2 in ydropes si A | hyeraps A \ pluuialis m 2 A \ 21 boreale m mar g m 2 bonium A \ intempestiuum m 2 I 22 Frimum A \ mulieribus A \ contigit in u. A | 23 et om A I abortire m 2 A | 25 defficiunt A | aegros A

24

f

HIPPOCRATIS

τοϊς δέ λοιποϊσι δυσεντερίας καί οφθαλμίας ξηράς • και évi— οια'. κατάρρους από της κεφαλής έπί τον πνεύμονα · τοϊσι [Jt-èv ουν φλεγματίησι τάς δυσεντερίας εικός γίγνεσθαι - καί τήσι γυναιξί φλέγματος έπικαταρρυέντος από του εγκεφάλου· διά τήν υγρότητα της φύσηος· τοϊσι δέ χολώδεσιν όφθαλμίαι s ξηραί δια τήν θερμότητα καί ξηρότητα της σαρκός · τοϊσι δέ πρεσβύτησι κατάρρους δια τήν άρρ,ότητα καί τήν εκτασιν των φλεβών ώστε εξαίφνης τους μέν υπό φρενΐτιδος άπόλλυσθαι· τους δέ παραπλήκτους γίνεσθαι τα δεξιά · όκόταν γάρ του χειμώνος έόντος νοτείου καί θερμού του σώματος μη ξυνίστηται- ίο μή δέ φλέβες του ήρος έπιγινομένου βορέου καί αυχμηρού καί ψυχρου ó εγκέφαλος όπηνίκα αυτόν ε'λη αμα τω ήρι διαλύεσθαι καί καθαίρεσθαι υπό τε κορύζης καί βράγχω· τηνικαϋτα πήγνυταί τε καί συνίσταται · ώστε έξαίφνης του θέρεος έπιγενομένου καί του καύματος καί της μεταβολής έπιγιγνομένης, ταύτα τά 15 νοσεόματα έπιπίπτειν ' καί όκόσαι μεν των πόλεων • κέονταί γε καλώς του ήλίοο καί τών πνευμάτων • υδασί τε χρώνται άγαθοϊσιν, αύται μέν ησσον αισθάνονται τών τοιούτων μεταβολέων · όκόσαι δέ υδασί τε έλείοισι χρέονται καί λιμνώδεσι · κείνται τέ μή καλώς τών πνευμάτων καί του ηλίου · αύται δέ μάλλον · κήν μέν το θέρος αυχμηρόν γένηται, θασσον παύονται αι νοδσοι · ην δέ έ'πομβρον, πολυχρόνιοι γίνονται· καί φαγεδαίνας κοινώς έγγίνεσθαι από ι. 64' πάσης προφάσηος ήν έλκος έγγένηται · || καί λειεντερίαι καί υδρωπες τελευτώσι τοϊσι νοσεύμασϊν έπιγίγνονται · ου γαρ αποξηραίνονται αί κοιλίαι* ρηϊδίως · ήν δέ το θέρος ^πομβρον γένηται καί νότιον καί το μ,εθόπωρον, χειμώνα ανάγκη νοσερόν είναι· καί τοϊς φλεγματίοισι καί τοις γεραιτέροισι τεσσαράκοντα έτέων καύσους γίγνεσθαι εικός · τοϊσι δέ χολώδεσι, πλευρίτιδας · καί περιπνευμονίδας · ήν δέ το θέρος αυχμηρόν γένηται καί νότιον " το δέ μετόπωρον έ'πομβρον καί βόρειον, κεφαλαλγίας 3° ti'

2 πλεύμονα / 1 5 οφθ-αλμίας ξηράς edd ex Gal \ 6 της ο m Ρ\ ¿ίγαν πρεσβυτέροισι Α \ η άραιότητα I I Β et ss Μ | εκτηξιν Α 8 ΰτό φρ. om, Β \ g δεξιά ή τά αριστερά, όκ. Α | ί ο νοτίου I I Β \ τά του σ. Β | ξ. b εγκέφαλος μηδέ Α | 11 έταγεν. βορείου I I Β · και ψοχροδ om. Ρ I \ 1 2 ελη] εδει Β Α \ 14 τε om Β | 15 καί αυτέου του Β I έπιγεν. I I Β | ι ό γ ε ] τε καί et ss γε Ρ; cf Mnemosym· ç, 77 ! 1 7 πνευμάτων μεταβολέων. δκόσαι τε δδαοι τε χρ. Β | i g χρέωνται / 1 2 θ αυταί Β | 2 2 κοιν.] κίνδυνος Β Α | 23 καί λ.] pergunt N E : cf ρ 4-, 23 I perturbato ordine i f p 47 sq | καί γαρ I I | λυεντ. I I λειεντέοία E ¡ 2 4 υδρ. έπιγίνονται καί τελ. τ. νοσ. ου γάρ I I ¡ 2 6 νότείον I \ α^τότ.ωρον I I Β \ 2 7 prias καί τοϊς om Ρ I φλεγματίησιν Β φλεγματίουο'.ν Ε\τοιαι Β \ 2ç περιπλευμονίας I I Β \ 3θ νότ.— βόρ.] βόρειον — νότ:ον Β et ss Ε m 2 \

DE AERE AQVIS LOCIS

25

Hec autem mulieribus reliquis autem dissinterie sicce et obtalmie aliquibus catarrus de capite in pulmone. Fleumaticis autem dysinterie conuenit nasci et mulieribus fleumata inruentem de cerebro propter humidiorem naturam catarros nasci 5 colicis autem obtalmia siccas propter feruorem et siccitatein carnis : Senioribus catarron propter raritatem et tabe factionem uenarum ita ut repente intereant. alios uero paraflecticos fieri in dextris. Cum enim hiems fuerit || austrina et calido cor- £. 22» pore non consistente sanguine ñeque uenis uerno superio uenientem boreo sicco et frigido et cerebrum : Quando oportebat eum uerno molliri et purgari per cordia et brachio tunc gèlat et condensato. Ita ut repente estatem superuenientem hos morbos inruere. Et quecumque ciuitatum bene iacent ad solem et flatus aquis autem utuntur optimis equidem 15 minime sentiunt huius modi inmutationes. quecumque autem aquis utuntur paludestribus et stagnosis posite sunt non bene ad flatus et ad solem. hec autem magis et si estatem siccum fuerit facile desinunt morbi sin uero pluuiales. diuturni efficiuntur morbi et fage denas metus innasci ex omni occan¡0 sionem. si V V L N V S INNATVS SIDERIT ET Lienterie. et hydropis consummationem egritudinum nascuntur autem non enim facile uentres siccauerint uero estus pluuialis fuerit et austrina et autumnum hieme necesse est morbida esse et fleumatices et senioribus X L annorum causas fuerit conuenit. 25 colericis || uero pleuritides et peripleumonias sin uero estate f. 23· sicca fuerit et austrina autumnum uero humidum et boreum. 1 dyserttenae et opftalmiae sicce et talibus catartus A | 2 pulmonem m 2 I flegmaticis A | 3 dysinterias m 2 disenteriae A | fleumate irruente vi 2 flegmata (ta ex te corr) inruente A \ 4 umidiore n. catacolisis autem opfthalmias pr. | 5 obtalmias vi 2 \ 6 S. autem catharoes et pr. A | tabe factione A | 7 palecticos A paraplecticos Kw | 8 Cum enim om A | et in cal. m 2 I 9 η. in uenis m, 2 | superueniente m 2 A \ 1 0 cerebrum {del et) m 2 et crebro A | 1 1 eum] illud m 2 | mollire et curari A | praecordia et brachia m 2 sed del et cum p u r g a t u r a m 2 per coriza et brandas A coryza et brancho Kw \ 1 2 gelatur m 2 | estate superueniente m 2 aestate aestuet inmutationem superuenientem A j 1 3 his morbos contingat inruere m 2 I 1 4 solem et or A | flatos A | H a e quidem m 2 haec quidem A \ 1 5 minime ex menime A \ 1 6 positeque m 2 Posite autem A \ 1 7 ad flatos odd ί -mg A \ ad 0111 A | he m 2 j si estas sicca m 2 aestas si sicca A j 1 8 sui—morbi om A \ pluuialis m 2 ' 1 9 fagedenes m 2 fagìdenas A \ et ex A | occasione m 2 A | 2 0 si 07η A \ innatum fuerit et m 2 in alto fuerit et A \ et hydropes m 2 ydropis A \ 21 consummationes m 2 in ccmsummatione A | autem del m 2 om, A · 22 siccantur A | Si uero aestas m 2 A \ 23 aiuumnus m 2 A | hiemem m 2 \ morbidam m 2 ] 24 tleumat:cis vi 2 fîeg'iiari'! A \ (ju idragmta A | causus A | fieri m 2 A j 2 5 cholericis A \ pleuritidis et pleumonias A | aestas m 2 A \ 26 umidum ¿I , autumnus u. hunudus et non boreus m 2

26

HIPPOCRATIS

ές τον χειμώνα · και σφακέλους τοδ εγκεφάλου εικός γίγνεσθαι · και προσέτι βράγχους και κορύζας και βήχας· ένίοισι δέ και ^ρόσηας· ην δέ βόρειόν τε ή και δνυδρον και μήτε έπί τώ αρκτοόρω · τοίοι μέν φλεγματίησι φύσει ξομφέροι μάλιστα και τοις υγροϊς τάς φύσηας· καί τήαι γυναιξί* τοισι δέ χολώδεσι s τοότο πολεμιώτατον γίγνεται · λίην γαρ άναξηραίνονται καί ¿φθαλμίαι αυτέοισιν έπιγίγνονται ξηραί· καί πορετοί οξέες καί πολυχρόνιοι ένίοισι· καί μελαγχολίαι* της γαρ χολής τό μέν υγρότατον καί υδαρέστατον άναλοΰται· τό δέ παχύτατον καί δριμύτατον λείπεται · καί τοδ αίματος κατά τόν αυτόν λόγον • αφνω ταδτα νοσεύματα αυτέοις γίγνεται · τοϊσι δέ φλεγματίησι, πάντα ταδτα άρωγά έστιν * αποξηραίνονται γαρ καί ές τον ι. 64» χειμώνα || άφικνέονται · υπ' άλλων τ' ές αλλα άναξηραινόμενοι " ην δε ó χειμών βόρειος γένηται καί ξηρός, τό δέ ήρ νότιον καί επομβρον, κατά τό θέρος ¿φθαλμίαι γίνονται ισχοραί- is 11 τοϊσι δέ παιαί καί γυναιξί, πορετοί- κατά ταύτα τίς δ νοσεύμενος καί σκοπούμενος, προειδείη αν τά πλείστα τών μελλόντων έ'σεσθαι από τών |ΐεταβολέων · φυλάσσεσθαι δέ χρή μάλιστα τάς μ,εταβολάς τών ωρέων τάς μεγίστας· καί μήτε φάρμακον διδόναι έκόντα · μήτε καίειν οτι ές κοιλίην " μήτε τέμνει, 20 πριν παρέλθωσιν αί ήμέραι· δέκα ή καί πλείονες· μεγίσται δέ είσίν αί δέκα · καί έπικινδυνόταται ήλιου τροπαί άμφότεραι · καί μάλλον θεριναί· καί ίσημεριναί νομιζόμεναι είναι άμφότεραι· μάλλον δέ αί μεθοπωριναί · δει δέ καί τών άστρων τάς έπιτολάς Φολάσσεσθαι ' καί μάλιστα τοδ κυνός · έπι τα 25 άρκτούρου καί έπί πληϊάδων δύσει ' τά τε γάρ νοσεύματα μάλιστα έν ταύτησι τήσιν ήμέρησι κρίνεται- καί τά μέν άποφθίνειτά δέ λήγει · τά δέ αλλα πάντα μεθίσταται · εις ετερον είδος και 12 έτέρην κατάστασιν Περί μέν τοοτέων, ούτως έχει· βούλομαι om Ε

I

om Ν

IIΒ et corr Ε\

ι ες ¡ 2 ένίησι | òè ¡ 3 φθ·ίσιας t ¡ v — φ ό ο η α ς om Ν | μ ή τ ε ό π ό κ ό ν α ε π ο μ β ρ ο ν μ ή τ ε II Β μ ή τ ε ε π ί τ ω χονί γ έ ν η τ α ι δδωρ μ ή τ ε Α | 4 φ λ ε γ μ α τ ί ο ι σ ι M II φ λ ε γ μ α τ ί σ ι ή Ε | σ ο ^ ι φ έ ρ ε ι I ξ ο μ φ έ ρ ε ι Β ο δ τ ω ς δ ν ξ ο μ φ ε ρ ^ ) A \ 5 τ ο ϊ σ ι ό γ ρ ο ί α ι Β \ 8 è. δέ *αι Β I g ά ν α λ . ] ά π ο ξ η ρ α ί ν ε τ α ι κ α ί ά ν α λ ί σ κ ε τ α ι Β | i o a ò r i v om Λ'\ i l δμφνω ν) | ταύτα | νοσήμ. α ό τ έ ο ι ς ν. | φλεγματίοισι | 12 Ι30π'— αλλα] πλαδώντες ά λ λ ' BA I 1 4 ή ν δέ — π ο ρ ε τ ο ί om Β | ι 6 δ ν ο ε ό μ ε ν ο ς I I Β ε ν ν ο ο ύ μ ε ν ο ς A I ι 8 τ ώ ν om Μ | φ ο λ ά σ ε σ θ · α ι Ρ Ν Ε\ Μ έχοντα - χαί μ. Ρ μ . τ ε μ ν ε ι ν om Ρ | 2 1 μ έ γ . I B μ έ γ ι σ τ α II | 2 2 δέ — μ ά λ λ ο ν om Α a t δ.] a t τ έ σ σ α ρ ε ς αΐδε | έπικονδονώτ. 2 3 a t θ·, χ . a t t. \ Ισομεριναι Ισημερίαι | 24 μετοπ. I 25 φολάαεσ&αι \ επειτα έπί τά ε π ί τ ε ι mg M I 2 6 ε τ ι τ ή ν π λ . δ ΰ σ ι ν Β 1 ν ο σ . τ α μ ι κ ρ ά μ . Α [ 2 7 τ ή σ ι ν om E I 2 8 δ ' ά λ λ α Β |

αίιτέων Ν

Ρ II

(exfi Ε&ψ'ωνΒΑ τάν.ΒΑ II πάρεοτιν Α Β ΒΑ

Koraes

ΡΝ

Ν

Ν\

ob

II Β et ante corr I Heringa Μ Ρ II Β I et corr Ρ

D E A E R E AQVIS LOCIS

27

Celafargie in hieme et his faciles mox cerebri conuenient esse insuper tussiculam et branchos et coridia. aliquibus et thisis. sin uero boreum fuerit et inaquosus neque circa arturos his qui fleumatici sunt naturaliter sic conuenit. Maxime s et humidis natura in mulieribus colericis uero hoc contrarium efficitur: Valde enim siccantur et optalmie illis innascuntur sicce et febres acute et diuturne aliquibus autem et melancholia colerum enim quod est liquidum et aquatius siccari. quod autem uiscidum et pingue est acrius residet et sanguinem 10 simili ratione et quibus hii morbi eis efficitur. Fleumaticis quidem hec omnia sunt alia, siccantur enim et ad hieme deducuntur. non humidis sed desiccatis. Sin uero hiemps boreus fuerit ed siccus uernum autem austrinum et pluuialem. estate optalmie fiunt uniuersis et febres: Secundum hec quis con- 11 is siderans intellegens preuidebit enim que sunt futuram I)e inmutationibus hec obseruare maxime || oportet inmutationes f. 23» temporum maiores neque antidotum dare uolentibus neque catarsin adhibere quoniam ad uentrem eunt neque sicca prius quam transeant dies decern uel amplius. Maiores autem hec so sunt et periculose solestitia utraque. Maxime autem estiua equinoctia que uidentur esse utraque maxime autem autumnales. Oportet autem et austrorum hortus obseruare et maxime caniculares. Deinde contemplare acturi et pliadum occasum morbi enim prolixi. In his diebus sunt quedam occidunt alii 25 soluuntur reliqua omnia transeunt in aliam speciem. etiam in alia m inmutationem. de huius modi sic ergo est. Volo de 12 1 Celafargiae enint in m 2 caelafalargicae in (prior la erasa) A cefalalgias in Kw I et faciles morbi cerebri »? 2 et his facilissimum celebri A et sfacelismos cerebri Kw | conuenit esse et ins. A | 2 tussicula m 2 | coriza m 2 A \ 3 ptysis A \ sin uero automnus boreus m 2 | et aquosus et neque circa caniculares fuerit aqua neque circa arcturos A | 4 flegmatici A I 5 umidis n. et mulieribus chol. 11. hoc quod contr. A | 6 opfthlmiae A I nascuntur A \ 7 melancholiae A \ 8 cholerum A | siccatur m 2 \ 9 pinguius A | est et acrius m 2 et agrius A | resedit et sanguinis A \ 1 0 et del m 2 ex A | eis quibus h. m. sunt infficit m 2 | morbi efficiuntur A | flegmaticis haec A | 1 1 auxilia A utilia Kw | hiemem m 2 A \ 1 2 humidi s. desiccati m 2 umidi sed siccati A | Si A | borealis m 2 \ 1 3 ed] et m 2 A | sicca m 2 | autem on A | pluuiale m 2 | 14 opfthalmiae (ft ex iac) A | qui considérât intelleget scientiam pr. m 2 | 1 5 et intellegens A \ enim] fort omnia | erunt A | futura m 2 A \ De inmut. del et DEIMMVTIONBVS in linea uacua scr m 2 \ demutationis A \ 16 Hec m 2 om. A et Kw | 17 et neque A | 18 causin A \ quoniam—eunt del m 2 quoniam adtenent A \ sicca] secare A | 19 decim A \ amplius (in ras am pro ius) A \ he sunt m 2 sunt hae A \ 20 solistitia m 2 A | 21 utraque nosciua m. m. 2 | maxime autumnalia A \ 22 astrorum ortos A \ et om A \ 23 contemplare om A \ arcturi m 2 A \ 24 orbi A \ quidam m 2 et quidam A | occidant A \ 25 sp. et in A \ 26 ergo sic A

28

HIPPOCRATIS

δέ πέρι της άσίης και της ευρώπης δείξαι- όκόσον διαφέρουσιν άλλήλειον ές τα πάντα - και περί τών έθνέων της μορφής - τί διαλλάσσει- και μηθέν εοικεν άλλήλοισι - Περί μεν ούν απάντων πολύς αν ε'ιη λόγος - περί δέ τών μεγίστων και πλείστον διαφερόντων, ερέω ως μοι δοκέει εχειν · την άσίην 5 πλείστον διαφέρειν φημί της εορώπης - ές τάς φύσηας τών ξυμπάντων - τών τε έκ της γης φυομένων · και τών ανθρώπων · πολύ γαρ καλλίονα και μείζονα πάντα γίγνεται έν τη άσίη · η τε χώρη της χώρης ήμερωτέρη- και τά έ'θνεα τών ανθρώπων ήπιώτερα · και ευεργότερα · το δέ αίτιον τουτέων, ίο ή κράσις τών ώρέων - οτι τοδ ηλίου έν μέσω τών ανατολών κείται προς την ήώ · τοδ τε ψυχροδ πορρωτέρω- την δέ αυξησιν και ήμερότητα παρέχει πλείστον απάντων - όκόταν μηδέν ή επικρατούν βϊαίως - αλλά παντός ισομοιρίη δυναστεύη · sy st δέ κατά την άσίην ου πανταχή ομοίως- αλλ' οση μεν της χώρης ι; έν μέσω κείται τοδ θερμοδ και τοδ ψυχροδ, αυτη μέν ευκαρποτάτη εστί και ευδενδροτάτη • και εύδιεστάτη- και υδασι κάλλιστα κέχρηται - τοίσι τέ ουρανίοισι και τοις έκ της γης ουτε γαρ οπό τοδ θερμοδ έκκέκαυται λίην - ουτε υπό αυχμών και άνυδρίης άναξηραινεται " ουτε οπό ψύχους βεβϊα- 2ο σμένη - νοτία τέ και διάβροχος εστίν - υπό τε ό'μβρων πολλών και χιόνος - τά τε ωραία αυτόίΗ πολλά έοικός γίνεται οσα τέ από σπερμάτων- και όκόσα αυτη ή γη άναδϊδοϊ φυτά · ων τοίς καρποίσι χρέονται άνθρωποι · ήμεροδντες άγριων κα'ι εις έπιτήδειον μεταφυτέοντες " τά τε έντρεφό- 25 μενα κτήνεα - εύθύνειν εικός - και μάλιστα - τίκτειν τέ πυκνότατα και έκτρέφειν κάλλιστα - τους τε ανθρώπους ευτραφείς είναι - και τά ειδεα καλλίστους και μεγέθει μέγιστους* και ηκιστα διαφόροος ές τά τε ειδεα αυτοδ και τά μεγέθεα είκος τέ την χώρην ταύτην τοδ προσεγγύτατα είναι κατά την 3° φύσιν · και τήν μετριότητα τών ώρέων ' το δέ άνδρείον και το αταλαίπωρον · και το εμπονον και το θυμοειδές, ουκ αν δύναιτο έν τοιαύτη φύσει έγγίγνεσθαι μήτε ομοφύλου- μήτε αλλοφύλου ι περί Ρ Ν ΕIIIΒ \ τ. εδρ. κ. τ. άσ. λέξαι óπόσον Α '• 2 αλλήλων Β , έ&νών II Ii \ τε Ν ώς A οτι Koraes \ 6 εις II ! 8 πάντα om Ρ | 9 ήθ-εα edd ex Gal \ ί ο έργότερα ante corr Ρ εόεργώτ. ante corr / έ ν ε ρ γ ό τ . E II ενεργητ'.κότ. Β ένεργετικώτ. Α εόοργητότ. Heringa 1 1 2 ή ώ ex ή ώ / 1 1 4 δοναστεύση Ρ\ ε χ η II'· ι γ έ σ τ ί om Ρ où δενδρ.^4 ¡ ενο:. Ε\ ιβκαλλίστοις Β Α μάλιστα E II; τοίς τε ι mg Ν \ τοϊαιν εκ IIΒ 2θ ψόχεος IIΒ βεβ.] πέπτεται Α ! 2 2 γίνεσθ·αι edd 2 3 osa] δκόσα IIΒ | αυτή Koraes I 2 4 τοΐοι IIΒ \ ot α. Β ; 2 5 εξ fro από ínter ser Ν , 2 6 κτείνεα Ε Β | εόθ·ηνέε:ν edd I 2 7 έκτρ. | ε&τρ. Α | 28 μεγέθεα edd , ag διαφέροοσι ε ς - V itomB\ αίιτών Β aœtotv έωυτοϊαιν Α \ 3θ τοΰ ήρος εγγ. ΒΛ'· 3« μετρ'.ώτ. E III 2 ορέων Λ I 3 ταλαίπ. ν d Lmdcn ex Gal , 3 3 post εγγ. lac %usp Zil'inger\ èuótfuXov et àXkófut-ον IIΒ ;

DE AERE AQVIS LOCIS

2

9

asia et de europa dicere quantum inter se différant, hii omnibus et de omnibus gentium formis quare différant : Nihil similantes siue de minimis quidem,, multus erit sermo : De maximis autem et multum differentibus dicam quem ad modum 5 mihi uidetur haberi. asiam multum differre dixi europe in naturas omnium que ex terra gignuntur et homines multum enim meliora et maiora omnia nascuntur : In asia regio enim || a regionem uberior est et gentes hominum tranquilli- f. ores et affectiores causa autem eorum usus tempora quoniam io in medio hortus solis posita est ad matutinum. a frigido longe : Crementum autem conpetens prebere plerumque omnibus cum enim nihil obtinuerint uiolenter sed omnium equales portio ualuerit: Habere autem circa asiam non omnia oportet similiter . sed quem ad modum regiones in medio constitute fri15 gidi et calidi : Hec quidem fructuosa est et aquose iam boni odores et aquis optimis utitur celestibus et his que ex terra sunt : Ñeque enim calido inuruntur nimis neque a siccitatibus et inaquosis neque de frigdore coacta : Quoniam quidem et húmida est ex imbribus multis et nubibus montes uero ibidem 20 multos conuenit esse : Quecumque autem ex seminibus ex quacumque eadem terra subministra nascientia quibus fructibus utuntur homines mitiora facientes ex siluestribus et ad utilem transferentes. que uero innutriuntur iumenta uegetari conuenit et maxime generari frequenter enutrire optime: || Homines f. 25 uero robusti et species optimos et magnitudine magnos et minime différentes speciem ubi et magnitudinem que uidentur regiones estus uerno proximos esse secundum naturam et moderamen temporum. Viritum autem et laboriosum et solidum et animosum non potent in huius modi natura 1 euro adicere A | hii homines ni 2 in omnibus A | 2 omnibus o m A I quo modo m. 2 | différant A | 3 siue del m 2 sibi A \ de omnibus q. multum A | 4 et de multum A | que ad modum A | 5 asia differre A \ 6 naturis m 2 nuturas A | hominibus m 2 hominum A | 7 omnia om A j in asiae regione a regione eurupae et uberior et g. A | r. enim haec a regionebus aliis uberior m 2 \ g effectiores causam A | est temporalis m 2 temporum A | 10 ortus A | a matutino A \ 1 2 η. optimum erint u. A ¡ àequalis A | «3 ualuerit ex uoluerit A | asia A | 14 quae ad m. A | frigide et calide A | 1 5 aquosa et boni odoris A \ fori aquosa et: cf CGloss 6, 87 aquosa loca | 16 optime utuntur A | 18 et i. siccantur neque A I frigore A | ut umida A | 19 niuibus Kw | Montis A | 20 et quaecumque eandem A | 21 subministrat nascentibus fr. A \ 22 hominibus minora A \ exsil. ex exil. m. ι | utilitatem A \ 23 uegitari A | 24 generare A | fr. et en. A \ 25 robustos A \ speciae A \ 26 menime A \ in speciae sibi et A \ 27 istos A | uerni A | natura A \ 28 uericum A uiratum Kv>

3o

HIPPOCRATIS

αλλά τήν ήδονήν κρατέει · διότι πολύμορφα γίνεται τά έν τοις θ η 1 3 ρίοις · Περί μέν οδν αιγυπτίων και λιβύων · οδτως εχειν μοι δοκεϊ · περί δέ των έν δε£ια τοδ ήλίοο των άνατολών των χειμερινών μέχρι μαιώτιδος λίμνης · οδτος γαρ δρος της εόρώπης και της άσίας, ώδε έχει περί αυτέων - τά δέ έ'θνεα ταδτα, ταύτη διάφορα s αότά έωυτέων μάλλον Ιστί των προδιηγημένων δια τάς μεταβολάς των ώρέων και της χώρης την ^ρύσιν · δέ και κατά την γήν ομοίως · απερ και κατά τοός άλλους ανθρώπους · δκου γαρ αί ώραι μεγίστας μεταβολάς ποιέονται και πυκνοτάτας, έκεϊ και ή χώρη άγριωτάτη και άνωμαλωτάτη έστί * και εύρήσεις ΙΟ ορη τέ πλείστα και δασέα και πελιά και λειμώνας όντας· δκου δέ αί ώραι μτ) μεγάλαι άλλάσσουσιν, έκείνοις ή χώρη όμαλωτάτη έστίν · ουτω δέ εχει και περί των άνθρώπων · ε'ιτις βούλεται ενθυμεΐσθαι · είσί γαρ φύσηες · αί μέν ορεσιν έοιf. 6S' κυΐαι · || δενδρώδεσί τε και έφύδροισιν · αί δέ λεπτοΐσι τέ >5 και άνύδροις" αί δέ λειμακεστέροις τέ και έλώδεσιν αί δέ πεδίω τέ και ψιλή και ξηρή γ ή - αί γάρ ώραι αί μεταλλάσσοοσαι της μορφής την φύσιν, είσί διάφοροι - ην δέ διάφοροι έώσι μετά σφών αυτέων, διαφοραί και πλείονες γίνονται τοις 14 εΐδεσι · και όκόσα μέν όλίγον διαφέρει των έθνέων, παραλείψω · όκόσα δέ μεγάλα η φύσει ή νόμω, έρέω περί αυτών ώς ε χ ε ι · και πρώτον, περί τών μακροκεφάλων · τουτέων γαρ ουκ Ιστιν αλλο έθνος όμοιας τάς κεφαλάς έ'χον ουδέν· την μέν γάρ αρχήν, ó νόμος αίτιώτατος έγένετο τοδ μήκους τής κεφαλής · νυν δέ και ή φύσις Συμβάλλεται τώ νόμω ' τους γάρ μακροτάτην Ιχοντας τήν κεφαλήν γενναιοτάτους ήγέονται · έχει δέ περί νόμου ώδε· το παιδίον όκόταν γένηται, τάχιστα τήν κεφαλήν αότέου έ'τι άπαλήν έοδσαν μαλακοδ έόντος, άναπλήσσουσι τήσι χερσί· και άναγκάζουσιν ές τό μήκος αδξεσθαι · δεσμά τέ προσφέροντες και τεχνήματα Ιπιτήδεια · ύφ 3 ών τό μέν σφαιροειδές τής κεφαλής κακοδται· τό δέ μήκος αυξεται· αυτός τήν αρχήν ó νόμος κατειργάσατο · ώστε τοιαύτην τήν φύσιν γενέσθαι · τοδ δέ χρόνου προϊόντος, èv φύσει έγένετο - ώστε τόν νόμον μηκέτι αναγκάζειν ó γάρ γόνος πανταχόθεν έ'ρχεται - άπό τε τών υγιηρών ύγιηρός και τοδ 35 σώματος · άπό τε τών νοσερών νοσερός · ε'ι ουν γίγνονται έ'κ τε ι ήδ. άνάγχη Α | χρατέειν IIΒ Α \ πολόμορφον Β | 2 δοχέει Β | 3 ιών

χ. ont. Β I θερινών Gad | 4 & 8. Β | τής ante άσ. om I | άσίης ΕIIIΒ

\ paren -

thesin οδτος — Άαίης uncís inclB [ 5 τά — έω. om Ε I rjj διαφορήσει τά Α 6 έω-J αδτέων j 7 Sè χατά E | 8 ώαπερ Koraes | 11 οάαεα II | πεδία II Β ε όντας Β | ΐ2μεγάλα Β \ μέγα διαλλ. Α \ άλάσα. Nut ante corr V\ ή χ. om Λ7 14 ένθΌμεεσσαι IIB | ι6 ένύδροίς E II | λιμνακωδεατέροις Α | έλώδεσι Ρ έλώδεσι Β έλώδιβ ΑΊλώδεες Ι\ 17 πεδία Ε \ γή omEIIB ¡19 μέγα Koraes \ χαί om Α | 21 αότ.] πάντων Β J 23 &μοίως Èli ΒI 26 έχοντες 28 άπ. ετι ΝI άναπλάασ. Α \ 3® &σαι pro θύουαιν corr m 1 /Φόσωσιν Koraes \ τώ èv νόμω M NEH Β τά έννομα Α : an τω Έ ν ο αλίω ? I 33 έαοτ^ Β | αρ.] αίρείται χαί Α | παύηται Ell Β | 36 χαλχίον Heringa I χ . , δ τ ε τ . - η , έπ' Β \ η del edd \ ποιέοϋσαι ΜΡΝΕΙΙΙΒ\ 37 επιχέεται II \ 3*

HIPPOCRATIS

36

ωστε την αυξησιν φθ3ΐρεαθαι · έ ς δέ τόν δεξιόν ώμον και 1 8 βραχίονα πάσαν την ίσχΰν καί τό π λ ή θ ο ς έκδιδόναι - Περί δέ τών λοιπών σκυθέων της μορφής" δτι αυτοί αυτοϊσιν έοίκασι και οόδαμώς άλλοις, ώυτός λόγος καί περί τών αιγυπτίων ' πλην 8τϊ οί μέν υπό τοδ θερμού είσί βεβιασμένοι.· οι δ' από τοδ ψυχροδ · ή δέ σκυθέων έρημίη καλευμένη, πεδιάς έστι καί λειμακώδης καί υψηλή καί έ'νυδρος μ ε τ ρ ί ω ς · ποταμοί γάρ ε'ισι μεγάλοι · οι έξοχετευουσι τό οδωρ έκ τών πεδίων · ένταδθα καί οί σκυθαι διαιτεϋνται· νομάδες δέ καλεδνται 8 « ουκ Ιστιν οικήματα· άλλ' Ιν άμάξαις ο'ικεδσιν αί δέ ά^,άξαι είσίν, at μέν έλάχισται τετράκοκλοι " αι δε έξάκυκλοι · αύται δέ πηλοίς περιπεφραγμέναι · ε'ισί δέ καί τετεχνασμέναι · δσπερ οικήματα τά μέν άπλα · τά δέ καί τριπλά · ταδτα δέ καί στενά πρδς υδωρ καί πρός χιόνα και πρός τά πνεύματα · τάς δέ άμαξας ελκουσι ζευγεα · τάς μέν δόο · τάς δέ τρία βοών κέρως ατερ · ου γάρ Ιχουσι κέρατα όπό τοδ ψόχεος · έν ταόταις μέν ουν ταΐς άμάξαις · γυναίκες διαιτεϋνται · αυτοί δέ έφ' ίππων όχεδνται οί άνδρες· έπονται δέ αυτέοις καί τά πρόβατα έόντα καί αί βόες καί οι ίπποι· μένουσι δ',έν τώ αυτέω τοσούτον χρόνον, 8σον αν άπόχρη ώυτέοισι τοις κτήνεσιν ó χόρτος· όκόταν δέ μηκέτι, ε'ις ετέρην χώρην μετέρχονται αυτοί δ' έσθίουσι κ ρ έ δ ε φ θ α - καί πίνουσι γάλα ί π π ω ν ' καί ίππάκην τρώγουσι 1 9 τοδτο δ' έστί τυρός ίππων · τά μέν ές τήν δίαιταν αυτέων ούτως ϊ χ ε ι καί τους νόμους· περί δέ τών ώρέων καί τής μορφής" f. 66· δτι πολύ άπήλλακται τών λοιπών || άνθρώπων τό σκυθικόν, γένος · καί Ιοικεν αυτό έωυτέω · ωσπερ τό αίγυπτιον " καί ήκιστα πολυγόνον έστί" καί ή χ ώ ρ η έλάχιστα θηρία τρέφει κατά μέγεθος καί π λ ή θ ο ς · κείται γάρ υπ' αυταϊς ταΐς αρκτοις • καί τοις δ'ρεσϊ τοις ριπαίοισιν · οθεν 6 βορέης πνέει · οτε ήλιος τελεοτών έγγυτατα γίγνεται " όκόταν έπί τάς θερινάς ε λ θ η περιόδους - καί τότε δλίγον χρόνον θερμαίνει, καί ου σφόδρα τά δειπνευματα τά άπδ τών θερμών πνέοντα άφικνείται· ήν μη ¿λιγάκις καί άσθενέα· άλλ' άπό τών άρκτων άεί πνέουσι,

κητά Ιστιν - ήήρ τέ κατέχει πουλυς τής ήμέρης τά πεδία · καί έν νότοισι διετεδνται - ωστε τόν μέν χειμώνα άεί είναι· ι διαφ&. ante corr M | 2 ÌOYÙV Ε I I I Β \ 4 τών ont B\

5 OÍ Si Β \

àltò Heringa | 7 ¿ψιλή ante corr.Jtyik-t] I I \ 9 Σκδθ-αι Β | διετεΰνται ante corr 11

Νομάδες Β \ to et 11 άμ. et έξ. ME

I I Β | 1 2 πιλοϊς I I | «3 άπλά H I B

διπλά Koraes | xat otti Β | τριπλά IIΒ | 14 ατε^νά Hemsterhusius | «5 άμ. MEI IIB I 16 ίτερ ΝIIΒ | τοδ om E I I Β | ψόχοος Ρ | 17 άμ. MEI IIΒΙ e

rr

ι M

) ..)

ρ

rr

n

I

. Λ

- î

i !

TS-

í í

λ.

I

DE AERE AQVIS LOCIS

37

ex eadem || causa corrumpant in dextrum autem humerum f. 27» et brachium ob uirtutem et multitudinem trahet. De reliquie 18 autem scithicum forma quoniam sibi ipsi similant et nec alia aliis eadem rationem : Et de egyptis tarnen quoniam de calido 5 coacti : hii autem de frigido scythytarum autem desertio que dicitur campestria et paludestria et alta et aquosa mediocriter : Flumina enim sunt magna eminentia. ita aqua de campis ibidem scythe commorantur. nodames appellantur. quia non insunt domicilia sed in uehiculis habitant. Véhicula autem sunt •o minime quadrirote sunt autem que sex rotas habent. Hec autem adinuente habitationes inferiores et superius et duplices sunt: hee sunt autem constricte uel solide ad aqua et ad niues et ad tempestatis uehicula autem trahent ipsi iuga boum aquatriacola. trahentia comu autem non habent de frigore 15 in his uehiculis mulleres conuersantur ipsis uero equis uehuntur uiri secuntur autem eos uobis et equos. consistunt autem in eodem loco tanto tempore quousque sufficit illis ipsis pecoribus. fenum autem cum non fuerit ad aliam regionem tran|[seunt: '· »8Ipsis autem comedunt cames assas et bibunt lac equinum et 20 inpace manducant. id est caseum equinum. Que ad uictum 19 eorum pertinet sic habet, et circa legis temporibus et formis eorum sic est: Quoniam multum demutati sunt ceteris hominibus: D E S I T H I S Scythicum autem genus et simile sibi sic uti egyptum minime multi genus est et regio mínimas bestias 25 nutrii et magnitudinem necessario : Posita autem est sub insalus arturos et montibus precellentes unde bóreas flat sol enim consumane proximus fit. quando ad estibas uenit inmutationes. et tunc modico tempore calefacet non ualidi flatus autem calidioribus flans non perueni raro nisi et leuiter sed et arturos 30 semper flans flatos frígidos de niuibus glacie et aquis multis et numquam monte deficiunt. Propter hec ergo iniababilia sunt Aerem enim continent multum per dies campos et in ipsis commorantur. ita ut hii semper illis estas uero paucos 2 ob] omnem Kw | 4 egyptis] cf p 37,24 | 7 eminantia leg I 14 fort aut duo aut tria cola: cf Thes LL colifarius | 16 boues Kw \ 20 hippacen Kw | 21 de t. Kw | 24 egyptum] cf p 31, 2. 37,4 Thes LL ι, góo, 58 I multigenus] cf p 41, 12 | 25 fort issulos | 26 precellentes] CGloss 7praecello, procello Serv Verg G3,382127 consummans Kw | 2gperuenit nisi raro Kw\ ex arcturiss. fiant Kw\ 31 inhabitabilia.S'ai | 33 ut hiems Kw \ χήν PII 23 εις EIIΒ | 24 8è]τε edd| 25άνθ-ρώπων orni | 27 πολύγονον PE I IIB I 28έπ'//| 3 ελθοι I \ 32 πνεί πνεύματα in marg Μ διαπνεΰματα IIΒ

δή πν. Ρ δέ πν. Littré | οδχ άφ. Littré I 34 κρυστάλλων IIΒ

| 35 tà

om ΝI ónà Koraes \ Slot*, ita ut facile legas δισικ. V Siotx. MEI Stotx. Ν δοσοίκητά II Β et omïsso δέ P j 36 πολύς 37 νοσησι ss ot I aòxeotat Littré τοΰτοιοι Reinhold \ διαιτ. Μ Ν EI II Β et ss ε Ρ |

38

HTPPOCRATIS

tò δέ θέρος όλίγας ήμέρας· και ταύτας μή λ ί η ν μετέωρα γαρ τα πεδία καί ψιλά καΐ οόκ έστεφάνωνται ό'ρεσιν αλλ' ή αυτή άπό τών άρκτων αυτόθι · καί τά θηρία ου γίγνεται μεγάλα · άλλ' οια τέ έστιν οπό γήν σκεπάζεσθαι · ó γαρ χειμών κωλύει καί της γης ή ψιλότης· οτι ουκ Ι'στιν αλέα· ουδέ s σκέπη · αί γαρ μεταβολαί τών ώρέων οόκ είσί μεγάλαι o&Sè Ισχυραί· άλλ' δμοιαι καί ¿λίγον μεταλλάσσουσαι · διότι καί τα εΐδεα· δμοια αυτά έωυτέοις είσί· σίτω τέ χρεόμεναι άεί όμοίως· έσθήτι τέ τη αότέη καί θέρεος καί ^(ειμώνος· τόν τε ήέρα ύδατεινόν Ιλκοντες καί παχυν · τά τε οδατα πίνοντες l a από χιόνος καί παγετών τοΰ τε ταλαίπωρου άπεόντος· ou γαρ οιόν τε τό σώμα ταλαιπωρέεσθαι · οοδέ την ψοχήν 8κοο μεταβολαί μη γίγνονται Ισχυραί· δια ταύτας τάς ανάγκας· τά ειδεα αοτών πα^έα Ιστί καί σαρκώδεα· καί αρθρα καί υγρά καί üxova · αι τε κοιλίαι υγρόταται πασέων κοιλιών αί '5 κάτω · ου γαρ οιόν τε νηδδν άναζηραίνεσθαι έν τοιαύτη χώρη καί φύσει καί ωρης καταστάσει* άλλα δια πιμελήν τε καί ψιλήν τήν σάρκα * τά τε ε'ιδεα Ιοικεν άλλήλοισι · τά τε &ρσενα τοις ίρσεαϊ· καί τά θήλεα τοις θήλεσι· τών γαρ ώρέων παραπλήσιων έουσέων · φθοραί οόκ έγγίγνονται ουδέ κακώσηες 20 έν τη του τομοΰ ξυμπήίει* ήν μή τίνος ανάγκης βϊαίου τύχης 20 ή νούσου· μέγα δέ τεκμήριον ές την υγρότητα παρέξομαι σκυθέων γαρ τους πολλούς απαντας δσοι νομάδες ευρήσεις· κεκαυμένους τούς τε ώμους καί τους βραχίονας· καί τους καρπούς τών χειρέων καί τά στήθεα - ισχία καί την ¿σφΰν *s δι' ί λ λ ' ουδέν, ή διά την υγρότητα της φύσηος καί τήν μαλακΐην" ου γαρ δύνανται οδτε τοις τόςοις ζοντείνειν οδτε τώ άκοντίω έμπίπτειν τώ ώμω υπό υγρότητος καί άτονίης · όκόταν δέ καοθώσιν άναξηραίνεται έκ τών άρθρων τό πολύ του υγρού · καί έντονώτερα μάλλον γίνεται καί τροφιμώτερα 3° καί ήρθρωμένα τά σώματα μ ά λ λ ο ν £οϊκά δέ γίνεται καί πλατέα, πρώτον μέν 8τι ου σπαργανοδνται ωσπερ έν αίγύπτω · οόδέ νομίζουσι διά ΐήν ίππασίην δκως αν εδεδροι έώσιν Ιπειτα δέ διά την Ι δ ρ η ν τά τε γαρ αροενα · Ιως αν οόχ' olà τε εφ' ίππου δχέεσθαι, τό πολύ του χρόνου κάθηται έν 35 τη άμάξη καί βραχύ τη βαδίσει χρέονται · διά τάς μεταναστάσηας και περιελάσηας" τά δέ θήλεα θαυμαστόν οίον ροϊκά είναι τά ειδεα · πυρρδν δέ τό γένος έστί τό σκυθικόν διά τό ψύχος· οόκ έπιγινομένου όξέος του ήλιου· υπό δέ του ψύa άλλ' άνάντη 5it¿ II άλλ' ή δν, f j j άπό Β άλλ' αότ-jj hvih A | 5 8tc] ετι iVxaí xt Μ Ε καίτοι IIB \ kX.NEIIlB | 7 μ,εταβάλλοοοοι E IIB | S δμ,οίοι aòtoi Korats | χρβόμ,ενοι corr Ρ Β χρέονται II | 9 δμοΐω Koraes \ rfl re Β io καχύν£ I II et corr Β | 11 άκίονζος Μ Β άκεόντεςΕα. Schneider | 13 (ΐή ο& Ρ Ρ 14 δναρ^ρο Littré | ι 6 νηδόν I II | τη αδτη Ν | 2ΐ γόνου IIΒ

DE AERE AQVIS LOCIS

39

habeant dies et hos non ualde calidos altiores enïm sunt campi et non ordinantur temporibus sed idem estes Septem trionem ibidem et bestie non nascuntur magne sed alia possunt sub terra tegi. Hiemps enim prohibet terre altitudo quoniam non 5 est uapor || neque tegmen : Inmutationes enim temporum non f. 28' sunt magne neque ualide sed similes, et modicum quid inmutant. propter species similes, sibis cibo utuntur semper similes uestem eadem estatem eademque et hieme aere húmido trahentes et pinguis aquas bibentes de glacie et niuibus calore 10 absente non ualent corpore laborare. Neque ab animo ubi inmutationes aeres non fortes propter has necessitates species eorum pinguis sunt et carnose et inarticulate et humide sed omnia inbecilla: Ventres autem humidiores non enim ualent et temporis qualitatem. sed semper pinguescunt et solam caris nem. Specie autem similes sunt siue masculis et femines montibus enim constitutis. Differentie non fiunt nec uexationes in quagulatione austrini si alicuius necessitas uolentie ueniant morbi. Magnum enim documentum in humilitatem ostendam : DE SITARVM.

PLERVMQVE OMNES QVI NODAMES SVNT INVE 20

20 urtos humores et brachia. et articulas summas manus et pectores et uertebras propter aliud nihil nisi humide essent naturae et molitie: Non enim possunt sagittarum arcus extendere || neque iaculum incumbere humero propter humorem et infirmi- i xy tatem : Cum autem usti fuerint siccantur et ex articulis quod 25 plus humores est. et farmaces efficiuntur et sicciora. et articula quidem correcta magis fiunt et lata primo quidem aspargens id non utuntur: Quomodo in egypto equitum et bubum sessionem. deinde propter soliditatem etenim masculi quousque eaque in equitatum exerceant plurimum temporis: Sedent in 30 uehiculo et modice ambulationem utuntur propter transmigrationes et circuitiones DE FEMINIS Feminis autem admirabiles ita ut decern speciem et tardam robeum est enim genus scytarum propter frigus non adueniens : D e frigore enim candor 2 est a septemtrione Kw \ 3 qualia Kw | 7 propterea specie s. sibi sunt. Kw \ 15 sibi Kw | 17 coagulatione austri nisi Kw | uiolentie leg \ 18 humiditatem Kw | 1Q nomades Kw: cf p 37, 8 | inuenies ustos humeros Kw I ao articulas] Thes LL 2, 689, 16 | 25 farmacis leg | 26 sparganis Kw I 31 fort admirabile sit haut decens | 32 rubeuro m 2 \ τόχτη edd. | 22 vóaou M \U ont II I 23 δπ.] μάλιστα Β | 25 όαφόν Ell ¿ocpYjv Β I 3« τώ οώματι/| 33 &ν£νεδροι 7/^άνένεδροι corr Β \ 35 κάθονται Λ I 3* τη ante άμ. ont Ν | άμ. E111Β \ 37 τά te Λ \ 38 είναι omP ioti Koraes | eîSea xal βραδέα. nu^èv Β A eíSca χ. βλαδέα. π. Koraes \ 30 έπιγβν. EIIΒ \ ¿ξέως EIIΒ et ante corr Ι\

4°

HIPPOCRATIS

2 1 χ ε ο ς · ή λεοκότης έπικαίεται " και γίγνεται πορρή · πολόγονον δέ ο ό χ ' οίόν τε είναι φόβιν τ ο ι α ό τ η ν οδτε γάρ τώ άνδρΐ ή έπιθομίη της μίζηος γίγνεται π ο λ λ ή · διά την όγρότητα της φόσηος και της κοιλίης την μαλακότητά τε και την ψυχρότητα · από των, ήκιστα εικός είναι άνδρα οίον τε λ α γ ν ε ύ ε ι ν s και Ιτι όπό των ίππων άεί κοπτόμενοι, ασθενείς γίγνονται εις την μίξιν · Τοίσι μέν άνδράσιν αόται αί προφάσηες γίγνονται · τησι δέ γοναιξίν, η τε πιότης της σαρκός και όγρότης· οί> γαρ δύνανται Ιτι ξοναρπάζειν αί μητραι τον γ ό ν ο ν οοτε γαρ f. 66» έπιμή||νιος κ ά θ α ρ σ ι ς αότέησι γίγνεται ώς χρεών έστιν · ά λ λ ' "> ¿λίγον καί δια χρόνοι) · τό τε στόμα των μητρέων οπό π ι μ ε λ η ς ξογκλείεται · και ο ό χ ' υποδέχεται τον γόνον · αόται τέ ¿ τ α λ α ί πωροι καί πιεραί καί αί κοιλίαι ψοχραί καί μ α λ α κ α ί · καί όπό τοοτέων των αναγκαίων où πολόγονόν έστι τό γένος τό σ κ ο θ ι κ ό ν μετά δέ, τεκ|ΐήριον αί οίκέτιδες π ο ι έ ο ο σ ι ν oò γαρ 15 φθάνοοσι π α ρ ά άνδρα αφικνεόμεναι · καί έν γαστρί ίσχοοσαι 22 οιά την ταλαιπωρίην καί ίσχνότητα της σ α ρ κ ό ς · "Ετι τέ πρός τοοτέοισιν εόνοοχίαι γίνονται οί πλείστοι έν σκόθαισι· καί γυναικεία έργάζονται · καί αί γυναίκες διαλέγονται τε ομοίως · καλεόνται τέ οί τοιούτοι άνδριείς · οί μέν οόν έ π ι - ίο χώριοι τήν αίτίην προστιθέασι θ ε ώ · καί σέβονται τε τοοτέοος τούς ανθρώπους και προσκονέοοσι· δεδοικότες περί τε ώυτέων έκαστοι· έμοί δέ καί αότέω δοκεϊ, ταύτα τα π ά θ ε α θεία είναι καί τάλλα πάντα · καί οόδέν ετερον έτέροο θειότερον οόδέ άνθρωπινώτερον· άλλα πάντα θ ε ί α · Ικαστον δέ ϊ χ ε ι 25 φόσιν των τ ο ι ο ο τ έ ω ν καί οοδέν άνεο φόσηος γίγνεται - και τούτο τό π ά θ ο ς ως μοι δοκέει γίγνεσθαι, φ ρ ά σ ω · όπό της ίππασίης αότέοος κέδματα λαμβάνει · ατε αεί κρε^αμένων άπό των ίππων τοις ποσίν · ε'πειτα άποχωλοδνται και έλκονται τά 'ισχία o? αν σφόδρα νοσήσωσιν · ίώνται δέ σφας αότέοος τρόπω 3° τοιώδε· όκόταν άρνηται ή νοδσος· δπϊσθεν τοδ ώτός έκάτερα φλέβα τάμνοοσιν· οταν δέ άπορροη τό αίμα, δπνος απολαμβάνει όπό άσθενείας· καί κ α θ ε ό δ ο υ σ ι ν ε'πειτα άνεγείρονται · οί μέν τίνες, όγϊείς έόντες · οί δ ' ob · έμοί μέν ouv δοκέει έν ταύτη τη ίήσει διαφθείρεσθαι · ε'ισί γάρ π α ρ ά τά ώτα φλέβες · 35 ας εάν τις έπϊτάμη άγονοι γίγνονται οι έπιτμηθέντες τ α ό τ α ς · τοίνον μοι δοκέοοσι τάς φλέβας έπιτάμνειν · οί δέ μετά ταδτα · a δέ] τε Ρ | τε] τ' II | 4 μαλθαχ. EIIΒ | 5 άφ' Βτων Α | είναι om A I ίο aíksotot Ι\ 12 α&ταΐ edd | 14 άναγχέων PB | πολόγωνόν 11 15 μέγα II Β et corr Ε \ 16 ΐαχοοαι II εχοοσαι Β \ 18 τοοτέαιν E I σχόθ-εσιν E II Β I 19 xal αί γυναίχες om Ν | χαΐ ώς αί II Β | διαιτεΰνται διαλ. Gomperz | ao άνανοριεις II Β άνανδρε·ης Α Άναριείς Gomperz | οδν om IIΒ | ai σεόονται EIΒ | τε om E IIΒ | aa περί τ' ώ. Ρ περί ώ. / περί έωοτεων Koraes | 25 πάντα SuLOia xal πάντα

DE AERE AQVIS

LOCIS

41

nutritur et efficitur robeum multigenam non iudicantes. sed 2 1 talem naturam. neque enim uiro uoluntas nascitur mixtiones multas propter humiditatis habilitatem et uentris mollitiem simul et frigdorem. ex quibus minime uidetur mirum posse s cohire adhuc que ex ea quis semper concusi debilis efficiuntur ad cohitum. uiris uero hec cause accidunt: mulieribus uero pinguitudo carnis et húmidas non possunt iam matrices semen percipere neque enim menstrua purgatio eius aduenit quomodo oportet I sed modica interuallum meatum autem matrices de 5 άποδιδοδοιν Μ Ε III Β | 17 Ιόντων edd \ χρ. πολλών xal τιμών A I aa γίγνιται II Β \ a6 χβΐμ. II Β | v¡ ποδαργιών ante corr Ρ \

DE ABRE AQVIS LOCIS

43

ad mulieres et non ualuerint. uti illas primo nihil considerans sed quidam silentium habent. cum secundo et tertio et aliquotiens eis inruentibus et nihil tantum euenerit sperant eis se dereliquisse deeo causantur. et induunt uestem muliebria 5 agent et operantur cum mulieribus hoc patiuntur : ITEM DE SITHICO

SCITHARVM DITIORES NON OPES SED NOBllioreS et

uirtutem maiorem habentes propter equitatem pauperes autem minime non de quanta qualiter equitant. Nam oportet inquid thitheoron hic morbus ceteris inuenitur. Non nobilioribus io scytarum ditioribus obuenire singulis sed omnibus similiter et

maxime his qui parua possidentibus non honoratis iam si gaudent hii et magnificentiam ab hominibus et probis gratiam rétribuent : Conuenit ergo enim diuites immolare || plurimum f. 30» diis et apponere donaría adsubsistente patrimonia et muneri15 bus : Pauper uero minime quod non habeat efficere et querellantes quod non habent substantia eis itaque et alia dilectorum damna eos que modica possident magis sustinere quam diuites sed enim quem ad modum in preteritum dixi. iam quidem et hec sunt similiter et hii que in aliis fiunt secundum ό natura singula : Et hic morbum ex huius modi occasiones scythisubuenire dixi habet autem circa ceteros homines similiter: Vbi enim equitant plurimum et longissime ibidem ea motibus et sciatibus et podagre et tortiones inutiles sunt et speciores sunt hominibus propter predictas rationes et quia «5 naxiariadas habent semper et sunt super equos plurimos tempore : Et ipsis permanet ita ut non agant manuum ueretrum propter frigus et laborem obliuisci blanda mixtionem nihil commoueri prius quam uirificant : DE SITHICO AVTEM GENERE 23 sic se habent reliquum autem genus quod in europa est. et 30 secundum magnitudinem. et secundum formas propter inmutationes temporum. quoniam magne fiunt et frequenter. et estus ualidus et hiemps || solida et imbres multe. et iterum f. 3·* 1 considérant Kw | 3 sperantes se deliquisse deo Kw \ 6 opes] pessimi Kw: an inopes? | 7 equitatum Kw | 8 siquidem Kw: an ni quid? I 9 thioteron Kw | l a dii Kw \ 14 patrimonio Kw: sed cf Stolz, HistGr ι, 4g7 | 16 itaque talium delictorum Kw | 18 iam] thia Kw \ 20 occasione sc. obuenire Kw | 33 ibidem kedmatibus Kw | 33 an toriones ? Stolz HistGr 1, 492 | 24 fort speciosiores : CGloss 7, 283 | 35 anaxyridas Kw | plurimo m 2 | a6 manu Kw \ 38 uirificant] cf Blase HistGr 3, 2g6. LSfstedt Beitr ζ Kenntnis der späteren Lat (lgoy) 85. go xal om edd | 38 τοΐοί τβ Β τοΐαι Koraes \ σχόθηοι Ρ Ε IIΒ σχόΦοιαι / 1 39 ταότας τάς Β | άνοξορ. corr m 2 Ρ Ε\ 33 έπιλήθ·»οθ·οι Koraes | 33 άνανδρωθήναι II | τών om Β \ 35 Ιωοτώ α&τό Ν | έωυτίω //έωικοό A I 3« μεταβολάς^ | 37 πο*ιναΙ Ρ | τβ] τις Α | 38 αδ&ις Ε I I Β |

HIPPOCRATIS

44

f- «7· καί πνεύματα · έξ ¿jy μεταβολαί πολλαΐ και παντοδαπαΐ · από τοοτέων εικός αίσθάνεσθαι και την γένεσιν έν τη συμπήξει toó τόνοο* αλλην καί μή τώ αυτώ αότέην γίγνεσθαι· εν τε τώ θέρει καί τώ χειμώνι ' μηδέν έν έπομβρή καί αόχμώ· διότι τά είδε α διηλλάχθη νομίζω τών ευρωπαίων μάλλον, ή των άσιηνών • καί τά μεγέθη διαφορώτατα αυτά έωυτοϊς είναι κατά πόλιν έκάστην at γαρ φθοραί πλείονες έγγίγνονται του τόνου έν τη ξυμπήξει έν ταίς μεταλλαγαϊς τών ώρέων πυκναις έοόσαις ή έν τήσι παραπλησάρι καί όμοίησι- περί τε τών ήθέων ó αυτός λόγος· τό τε άγριον καί τό άμίαντον καί τό θομοειδές έν τη τοιαύτη φύσει έγγίγνεται- αί γαρ έκπλήξηες ποκναί γιγνόμεναι της γνώμης την αγριότατα έντιθέασι- τό δέ ημερόν τε καί ηπιον, άμαυρουσι- καί οτι εόψυχροτέροος νομίζω τους την ευρώπην οίκοΰντας είναι · ή τους την άσίην · εν μέν γαρ τώ αίεί, παραπλησίως αί ραθυμίαι έ'νεισιν εν δέ τώ μεταβαλλομένω • αί ταλαιπωρίαι τώ σώματι καί τη ψυχή • καί από μέν ήσοχίης καί ραθυμίης, ή δειλίη αυξεται· απδ δέ της ταλαιπωρίης καί τών πόνων, αι άνδρεϊαι· δια τούτο είσί μα)ςιμώτεροι οί την ευρώπην οίκοϋντες· καί δια τους νόμους οτι ου βασιλεύονται • ωσπερ οί άσιηνοί · οκου γαρ βασιλεύονται, έκεΐ ανάγκη δειλοτάτους είναι - εί'ρψαι δέ μοι καί πρότερον αί γαρ ψυχαί δεδούλωνται· καί ου βούλονται παρακινδυνεύειν έκόντες εικη υπέρ άλλοτρίης δυνάμηος · ούτοι δέ αυτόνομοι- υπέρ αυτών γαρ τους κινδύνους αίρεδνται καί ουκ άλλων προθυμευνται έκόντες καί ές τό δεινόν Ιρ^ονται · τά γαρ αριστεία της νίκης αυτοί φέρονται· ούτως οι νόμοι 24 ουχ' ηκιστα την εύψυχίην έργάζονται- Το μέν ούν δλον καί τό απαν, ούτως Ιχει· περί τε της ευρώπι^ς καί της άσίης· Ινεισι δέ καί έν τή ευρώπη φύλα διάφορα ε'τερα έτέροις" καί e

τά μεγέθα καί τάς μορφάς καί τάς ανδρείας · τά δέ διαλλάσσοντα ταΰτ' έστίν α καί επί τών πρότερον εϊρηται· ε τ ι δέ σαφέστερον φράζω • όκόσοι μέν χώρην έρεινήν τέ οίκοϋσι τρηχείαν καί υψηλήν καί ευυδρον · καί αί μεταβολαί αυτέοισι γίγνονται τών ώρέων μέγα διάφοροι, ενταύθα εικός είδε α μεγάλα είναι · καί πρός το ταλαίπωρον καί τό άνδρειον ευ πεφοκότα · ι μετ. γίνονται πολλαί Α | 2 ξομπ. Ρ | 3 γόνο» II Β | έμπήξει της γονής αλλην ή τούτο έν τ·§ aàrg γ. Α | τήν αότέην edd | 4 χειμωνώ Ν I μηδέ έν έπ. Β μ ή δέ έν (sed έν « m. /) έπομβρίη II | μηδέ — αδχμώ ¡nel A I 5 διηλλάχθ-αι Zwinger | ί) οτη Ν | 6 άσιανών Ν I | διαφορότ. E II Β διαφορώτερα Α | έωοτοίσιν II Β | 7 φΟ·.] μορφαΐ Α διαφοραΐ Liitré I 8 γονοο IIΒ | τοδ τόνοο] της γ α ί η ς Α | μεταβολαίς αλλαγαίς / |

DE AERE AQVIS LOCIS

45

siccitates diuturne et uenti ex quibus inmutationes multe et diuerse ex his conuenit fieri et natiuitatem in quagulationem et commutationem temporum frequentibus constitutis et similibus et differentibus:

D E MORBIS A V T E M E A D E M R A T I O ,

SILVESTRE

5 AVTEM et mansuetum et iracundum in huius modi naturam innasci inpulsus enim frequenter timentes asperitatem inponunt : Mansuetum autem et tranquillum obtundent et quoniam blandiores porto qui in asia I n eo enim quod semper similis est et indifférés plicitates insunt. In eo autem quod inmutati io laboris corporis et anime et de equitate et placiditate timor crescit de labore autem et de exercitio uiitutis : Propterea sunt pugnatores in eoropa habitant et propter leges quoniam non sunt sub dominio quem ad modum asiani: Vbi enim dominationis subiacent. illic necesse est timidissimo esse : Dixi 15 quidem in preteritum qui animo subiecti sunt et nolunt periculo sustinere uoluntarium propter gloriam aliorum : qui autem sui iuris sunt pro se ipsis pericula suscipiunt. et non ab aliis pelluntur || inuiti et mala ueniunt palma enim uictorie. Ipsis f. 31» enim suscipiunt sic leges non minime animositates operatur: 20 totum ergo et omnes sic habent eoropa et asia DE EVROPA. 2 4 Insunt autem et in eoropa gentes diuerse alie aliis. et magnitudinis et figure. et uirtutes que habitum inmutant : Hec sunt et in prioribus dicta sunt : adhuc manifestius dicam : Quicumque regionem montuosam habitant et asperam et excelsam 25 et aquas has mutationem illis fiunt temporum et differentia illic conuenit species magnas esse et ad laborem et ad uirili-

2 coagulatane Kw \ aberrami a συμπήξει (p 44, 2) ad ξομπήξει (p 44, 8) I 4 moribus Kw \ 6 f. orti mentis Kw | 8 puto Kw \ 9 placiditates Kw | 12 pugnaciores qui in Kw | europa m 2 | 14 domination! m 2 \ 20 europa m 2 \ 31 europa m 2 \ 22 sunt del m 2

9 δμοίοισιν E II Β | 10 το ante άμ. αδτη Ν | πλήξιες II \ 12 πικναί EI | A I χαΐ δτι] διότι II A ¡ εόψυχοτ. Ν II 15 παραπλησίω edd δμοίως Α \ 18 δια δ. / 1

om Μ | αμιχτον BA | 11 τη J3 ήπιον E II Β | άμαορώοιν Β \ 14 τήν ante ε&ρ. om II \ Ρ Ε I II Β \ 21 άνάγχη χα'ι

2 3 οδτοι] ol Α | 2 4 ο&τών Ε III Β et ante corr Ν \ χ α ί om. Ν |

25 πρ. τε έχ. Β \ 26 ερια της Α \ 3ο ρεγέθ-εα Μ PEI IIΒ μεγέθ-α ΝI 3 ' ταύτα Ν ταύτα Ε Β | τών προτέρων Ν Ε tus προτέρω Α \ 32 φράσω Β Α | ιε om. Ρ \ 33 χρηχείην II Β \ εν»δρον II Β ανοδρον A I αί>τ. γίγν. om Ρ 34 οΐκάς E I \

46

HIPPOCRATIS

καί τό τε ¿ίγριον και τό θηριώδες at τοιαϋται φΰσηες· οόχ' ήκιστα ϊχοοσιν · όκόσοι δέ κοίλα χωρία · και λειμακώδεα και πνιγηρά* και τών θερμών πνευμάτων πλέον μέρος μετέχουσϊ τών ψυχρών υδασί τε χρώνται θερμοΐς, ούτοι δέ μεγάλοι μέν οδκ άν είησαν oò δέ κανονίαι· ές εύρος δέ πεφυκότες και 5 σαρκώδεες και μελανότριχες · και abroi μέλανες μάλλον ή λευκότεροι* φλεγματίαι δέ ήσσον ή χολώδεες" τό τε άνδρεΐον και ταλαίπωρον έν τη ψυχή, φύσει αέν ουκ αν όμοίως Ινείη · νόμος δέ προσγενόμενος, άπεργάσοιτ α ν και εί μέν ποταμοί Ινείησαν έν τη χώρη • οί τίνες εκ της χώρης έξοχετευουσι ™ τό τε στάσιμον και τό δμβριον, οδτοι αν υγιηροί τέ είησαν και λαμπροί· ει μέντοι ποταμοί μέν μη είησαν· τά δέ ύδατα κρηναΐα τέ και στάσιμα πίνοιεν καΐ έδώδεα, ανάγκη τά τοιαύτα πρός γαστρός άτεα είναι και σπλήνεα- Όκόσοι δέ ΰψηλήν τέ οίκέουσι χώρην και λείην και άνεμώδεα καί ευυδρον, ·5 εϊη αν είδεα μεγάλα · καί έωυτοϊς παραπλήσια και άνορθότερα · καί ήπιώτεραι αί γνώμαι · Όκόσοι λεπτά τε καί ανοδρα καί ψιλά · ταϊς δέ μεταβολαϊς τών ώρέων ou κέκρηνται, έν ταύτη τη χώρη τά ε'ίδεα εΙκός τέ σκληρά είναι καί έντονα · καί ξανθότερα" ή μελάντερα· καί τά ήθη καί τάς οργάς- αυθάδεις 2ο τέ καί 'ιδιογνώμονας · δκου γάρ μεταβολαί είσι πυκνόταται τών ώρέων καί πλείστον διάφοροι αύται έωυτέοισιν έκεί καί τά είδεα καί τά ήθεα καί τάς φύσηας ευρήσεις .πλείστον διαφέρουσας · μέγισται μέν ουν είσίν αύται της φόσηος αί διαλλαγαί · έ'πειτα δέ καί ή χώρη · έν ή αντιστρέφεται καί 2 5 τά ύδατα · ευρήσεις γάρ έπί τό πλήθος της χώρης τη φύσει άκολουθοΰντα καί είδεα τών ανθρώπων καί τους τρόπους · "Όκοο μέν γάρ ή γή πιθηρά καί μαλθακή καί ευυδρος, καί τά ύδατα f. &7, κάρτα μετέωρα • ωστε || θερμά είναι του θέρεος · καί χειμώνος ψυχρά · καί τών ώρέων καλώς κέεται, ενταύθα καί οί αν- 3° θρωποι σαρκώδεες είσί καί άναρθροι καί υγροί καί άταλαίπωροι καί τήν ψυ^ήν κακοί ώς έπί τόπου · τό τε ράθυμον καί τό υπνηζόν εστίν έν αυτέοις · ες τε τάς τέχνας παχέες καί ου λεπτοί · ουδ'

» γε v i I οί)κ Β \ 3 μετέχοοοιν η τών II | 5 ο&δ' ε&μήκεες. ε&ρέες δέ A I 7 tè Koraes ex Gal | 8 τό ταλ. Koraes ex Gal | ένείη] εχοιεν A | 9 όπεργάσεται νόμον äv ώαι τοδ ε'ιδεος οδχ δπάρχοντος και A I i l δγιηρότεροι Α | 12 μ έ ν τ ο ι μ ή Β | 1 3 *ρ·] λιμναία Β | όδώδεα / / έ λ ώ δ ε α Β Α | τά τοιαδτα (τοιάδε Β ) ε'ιδεα προγαστρότερα χαί σπλ-ηνώδεα είναι. 'Οκόαοι Β Α \ 14 προς] τ η ς II \ &τεα Ν I άτηρέα II \ σπληνός II I 15 είίδενδρον ante corr I ενοδρον II Β | και εδοδρον — μεγάλα am A I ιΛ παραπλήοια. και άνανδρώτεραι δέ *αί ήμερώτεραι αί γνώμαι BA I 1 7 γνώμαι in ras V\ bu.. δέ λ. M | 8001 δέ τελέτεραι A | 18 o&

DE AERE AQVIS LOCIS

47

tatem bene constitute et agreste. et ferinum huius modi nature non minime habent: Qui autem concabas regiones paludestris et calidorum uentorum maximam partem continet quam frigdorum aquis utuntur calidis Hii quidem magni non erunt 5 neque in latitudinem effecti et incorporati. et nigris capillis et ipsi fusci magis quam aluidiores fleumatici quidem minime quam colerici, quod enim uirtutes et quod labore in anima natura quidem non similiter || inhereret : Lex autem adueniens f. efficiet sicut speciem constitutam et siquidem ilumina ierunt io qui de regionem educant : Statiuam quidam aquam et fluuialem hii quidem salubriores erunt et limpidiores : et si flumina quidem fuerint aqua autem loca stabiles hii habebunt et paludestri. Necesse est huiusce modi species uentrosas esse et spleneticas : Quicumque altiores habitant regione et equale 15 et uentosa et aquosa erunt et specie magna et siui simillimam inbecillis autem et mansueti consiliis quibus autem tenues innuda et inaquosa. et mutationes autem temporum temperata huic regiones species conueniunt solidas et fortes fiabas et fusciores. mores autem et iracundie spontanee et suis iuris: 20 Non enim inmutationes sunt adsidue temporum et multum différentes magne enim sunt nature inmutationes: DEINDE REGIO IN QVAS N V T R I V N T V R ET A Q V A 3 INTENTES Multitudinem regiones conséquentes species hominum et mores. Vbi enim terre pinguis et matura et aquose et aque ualide 25 superiores ita ut calide sint estate et hieme frigide temporibus Il bene posite et illic homines corpulentes et occultes et arti- f cules. et humideta exercitati et in anìmalia. plerumque optima ita ut ad arte grassi sint et non tenues neque acuti: VBI 2 concauas m j 1 6 albidiores ni J ' 9 inerunt Kw \ 11 set si Kw I 1 2 laco stabulis leges | 1 5 sibi m 2 | 1 6 inbecillis] c pro incepta 1 inter scrib corr m 1 | 2 1 différentes] àberravit a διάφοροι (p 46, 22) ad διαφεροΰαας (p 46, 24) | 22 intentes] es ex is corr m 1 \ 26 corpulenti sunt et occultis articulis et humidi et inexercìtati et in animo mali pl. Kw I 28 ab arte m. 2

χ.] οδκ εύκρατα Β Α 19 τε ακληρά τε E l l Β σκλ. τε corr Ε | έντομα I εδτονα Ε Α \ 2 θ μελανότερα είναι και Α \ 2« αί μετ. Β \ 22 αδταϊς φησιν αδτήσιν Α | έωιηέηαι corr Β \ 24 αί om E II Β \ 2 5 äv τις (άν τις Β) τρέφεται II Β αν τις τρεφηται Koraes \ 27 τά εϊδεα edd, ex Gal I 28 πίειρα Β πικρά Α | ενοδρος II Β | 2 9 μετ. εχοοαα Α \ ώστε] ώσπερ τε Ν | τοδ χ. Koraes ex Gal | 3 0 κακώς A \ 3 2 κακήν Β | ώΐτε A ¡ τόπου] τό πολύ II | δπνηλον Α \ 33 ενεστιν Α | αδτέοισιν IIΒ I Ιδεϊν · ες Α | και om Ρ Ν Ε I I I Β |

HIPPOCRATIS

48

¿ξέες · δκου δ' έστίν ή χώρη ψϊλή τέ καί άνώχυρος και τρηχείη και υπό του χειμώνος πιεζευμένη και οπό του ηλίου κεκαυμίνη · ένταϋθ-α δέ σκληρούς τε καΐ 'ισχνούς και διηρθρωμένους · καΐ έντονους καί δασείς· τό τε έργατικόν ¿ξύ Ι'νθεν έν τη φύσει rr¡ τοιαύτη καί τό ίγρυπνον · τά τε ^ θ η και τάς όργάς, αυθαδίας· καί ίδιογνώμονας · τοδ τε άγριου μάλλον μετέχοντας, ή του ήμέρου· Ις τε τάς τέχνας, δξυτέρους τέ καί συνετωτέρους· καί τά πολέμια άμείνους ευρήσεις· καί τάλλα τα έν τη γη φυόμενα πάντα, ακόλουθα δντα τη γη ' αί μέν έναντιώταται φύσηές τε καί ίδέαι, έ'χουσιν ούτως · άπό δέ τουτέων τεκμαιρόμενος, τά λοιπά ένθυμέεσθαι καί οόχ' άμαρτήση: — •j" [πποκράτους· περί ι ό π ω ν " αέρων, υ δ ά τ ω ν : f\¿ ι Sè ÈoTtv ΝI άνώχ.] ίνοδρος Ermerins | χιόνι add Α | 2 «ιεζομ,ένη Ε I I I Β \ 3 Ισχυρούς Α | 4 eùxdvouç x. δαοεείς ΐδοις Α | έραατι*òv A I όξί> om Β I ενθ·εν] Ivtbv Α 5 τη om Β \ αί)9·αδέας II \ 6 μάλλον om Μ | la subscriptione careni omnes praeter Ν: τέλος ίπποχράτοος · περί τόπων • άέρων · δδάτων : enim est regio nuda et inaquosa et aspera et frigore oppressa et in sole et incensa illic durus tenues et inarticulatos et solidos habundantes operatium acutos in natura huius modi, et inuigilantes mores et iracundia hec exercitantes suis iuris sunt et siluestre magis retinentes animum quam mansuetum: In artibus autem acutiores sunt et prudentiores et in rebus inbeccilles meliores. et in ceteris que in terra gignuntur omnia consequentia terre que autem melior natura fuerint. et in speciem habebunt. si ex his autem considerane reliqua iudicabis. EXPLICIT

LIBER

YPOCRATIS

DE

AERIBVS

ET

DE

LOCIS

ET DE A Q V I S . I N C I P I T YPOCRATIS DE SEPTEMMADIS . 3 operatiuum Kw \ 4 suis] cf p 35, 5 | 5 siluestrem m 2 \ 6 rebus bellicis Kw | 8 inspeciem = ispeciem | 9 habebunt sic. ex Kw

Die H a n d s c h r i f t e n sind verzeichnet bei H. D i e i s , Die Handschriften der antiken Aerzte [Abh d Preuss Akad d "Wiss Philos-hist Abh 1905 ΠΙ 4· 49 und 1906 I 114].

/ II A Β E Η M Ν Ρ V

In dieser ausgäbe sind folgende zeichen verwendet: zum g r i e c h i s c h e n texte: = Parisinus gr 2146; s X V I f" 99'— n o ' = Parisinus gr 2255; s X V f 376*—378- 393'—395* = Ambrosianus SOT VIII 9 (ed Basil) 1 . ,, . Ambrosianus SQE V i l i 14 (ed Aid) j m i t B e m e r k u n g e n = Vaticanus Barberinus I 5; s X V ρ 237—292 = Mutinensis Estensis gr 220 (II Η 5); s X V f 63"—7oT = Holkhamensis gr 282 ; s X V pars (8 et) 9 = Monacensis gr 71; s X V (a 1531?) f 374'—379*; 402'—406' = Venetus Mardanus App cl V 14 ( = Nanianus 2 48) s X V I fil*—19* = Vaticanus Palatinus gr 192 ; s X V f 26"—30' ; 68'—71' — Vaticanus gr 276 ; s X I I f 6l r —67"

zur l a t e i n i s c h e n Übersetzung: A — Ambrosianus lat G 108 Inf; s X f igT—2iv Ρ = Parisinus lat 7027 ; s X f 13"—32" K w = Kühlewein, Hermes 40 (1905) 248—274

Der g r i e c h i s c h e t e x t dieser ausgab e ist ein genauer abdruck von V ohne irgendwelche ändenmgen, bis auf die Umstellung 4, 23. 20, 15. 24, 23. Unter dem texte sind alle lesarten derübrigen handschriften. angegeben, die von V abweichen und entweder für den text oder für die Verwandtschaft, der handschriften untereinander bedeutung haben können. Die lesarten von H konnten nicht mehr eingefügt werden, weil der kritische apparat schon fertig gesetzt war; es stellt sich heraus, dass E eine abschrift von H ist mit wenig abweichungen. Ein vorfahr von V war so geschrieben, dass ein quatemio auf blatt ι—2 den schluss der schrift περί των iv κεφαλή τρωμάτων und auf blatt 2—8 den anfang der schrift περί αέρων enthielt; und zwar stand auf bl I : aus π. τ. è. *. τρωμάτων Kühlew Π 25, ι8—29, 3 ?λχει bl 2 : aus π. τ. è. *. τρωμάτων Kühlew II 29, 3 tpèç τό γινόμβνον èppóv —12 γέγραιυται. ην — πρίεις. und aus π. άέρων 2, ι—4> 2 3 τοδ δε χειμώνος ψοχρά bl 3—6: aus π. άέρων 4. 23 τοδ St χ. ψοχροδ—20, is oí λιϋιώντες bl 7: aus π. άέρων 20, 15 Ζτι τό παχότατον — 24, 23 ήν Ιλχος Ιγγένηται bl 8: aus π. άέρων 24, 23 και λειβντερίαι — 28, 31· Das zweite doppelblatt (bl 2 + 7) dieses quatemio wurde verkehrt gefalzt, so dass die blattfolge 1. 7. 3—6. 2. 8 entstand: in dieser folge, die dem lateinischen Übersetzer nicht vorlag, kam der text durch mittelglieder in f u n d aus Vin alle übrigen noch erhaltenen griechischen handschriften. Seitdem steht das stück περί άέρων 4, 23—24, 23 in den handschriften ohne weitere kennzeichen mitten im texte von it. τ. ì. τ. κ. τρωμάτων. Weil sie aber diese schrift nicht mitabschrieben, haben NE das verschlagene stück περί άέρων 4, 23—24, 23 überhaupt nicht. Hippocratis de aere

4

Zeichen, wie striche, häkchen, Sternchen, an den stellen 4, 23. 20, 15. 24, 23 in mehreren jungen handschriften tind auch in V, hier aber deullich von später hand, weisen auf den fehler hin. Kräftiger sind die versuche in II Β A: sie haben einiges schon richtiggestellt. II f 376'—378" enthält 2, 1—4, 23 ψοχζά. (nun zusatz:) &σαα πολέμια άνθρώποισιν εόντα, νούσους ποικίλας επ^φορέει. dann 24, 23 καί γαρ λυεντερίαι καί δδρ.— 48, ι ι . II f 393'—395' hat aus π. χρωμάτων den schluss έλκει. ( = Kw II 29, 3; fehlt 29, 4—12; dagegen zusatz:) καί ίπιμελείσθαι μ ή τι έπικόνδινον ξομβη. Τέλος τοδ περί των εν κεφαλή χρωμάτων ίπποκράτοος:— Dann aus π. άέρων mit dem titel: Ιπποκράτους περί προγνώσεως έτών: — οί δέ, τινός αλλοο παλαιοδ: — λόγος λθ. beginnt mit 22, ι Οδτω 3' äv χις ένθ·ομ. — 24, 23 εγγένηται. es folgt 4. 23 χοδ δ. χ. ψυχρού — 2θ, 15 οί λιθιώντες προς xòv γινόμενον ò^òv, ότι τό παχόταχον— 20,27 ώδε ε χ ε ι : · τέλος τοδ περί προγνώσεως ετών ίπποκράτοος : · Β hat in p. 237—240: 240: 240—241 :

anschliessender folge: 2, 1—4, 23 ψοχρά._ 24, 23 *ai λειεντερίαι — 24, 25 ρ-η ιδίως 24, ιό καί δκόσαι—17 πνευμάτων μεταβολέων. δκόσαι τε δδασί τε χρ. — 20 αόταί .— 22 φαγ. κίνδονος έγγ. — 23 έγγένηται. 241—26ο: 4, 23 τοδ δέ χ. δγροδ — 2θ, 15 οί λιθ-ιώντες προς xòv γινόμενον hpfibv, 261—265: 20, 15 δχι τί> παχότατον — 24, ι6 έπιπίπτειν. (24, 2$) ην δε xò θ·έρος usw.

Α hat folgende randbemerkungen : 20, 15 wo das hinter oí λι&ιώντες folgende πρός τόν γινόμενον èppòv getilgt wird, εν rjj παλαιότατη γραφ^ μετά xò oí λιθ·ιώντες επεται οτι xò παχύχαχον. — 24, 23 èv r j παλαιά άνχιγράφω μεχά τό ί)ν έλκος έγγένηται επεται και λειεντερίαι καί δδρωπες τελεοτώσιν. — 28, 5 εν tr¡ παλαιά άντιγράφω μετά τό ως μοι δοχέει εγειν επεται περί μέν χών ¿ν δεξιά. — 3°> 2 εν rg παλαιά γραφΐ μεχά το περί μέν οδν αίγοπτίων καί λιβόων οδτως εχειν μοι δοκεΐ επεται περί δέ ά&ομί-ης των άνθρώπων. — 32> 33 περί δέ των έν Ά ο ί ^ οδτως Ιχει. χήν άσίην πλείστον διαφέρειν φημί της ( = 28, 5)· Drei handschriften des X V . Jahrhunderts ( D i e l s 1905 Π Ι 4 9 . 1906 I 114): Monacensis gr 287 f 153', Mutinensis gr 85 (III C 6) f 95% Vindobonensis Phil gr 179 f 123*, enthalten unter dem titel ίπποκράτοος (περί καιρών Vind.) πρίίγνωσις περί τών δ' ώρών einen kurzen freien auszug aus π. άέρων 22, η—26, 8 mit lesarten nach U B A , in der reihenfolge nach B. Der l a t e i n i s c h e t e x t ist ein genauer abdruck der alten Übersetzung nach Ρ m 1. Die lesarten von Ρ m 2 und A sind ebenfalls genau wiedergegeben, aber nicht die von Ρ m 2 so oft geänderte Interpunktion. Von der jungen lateinischen Übersetzung in den übrigen handschriften ( D i e l s 1905 Ι Π 4) ist eine probe 111 die liicke von Ρ eingesetzt 13, 24—15, 23. Die ausgabe soll unsere Überlieferung feststellen, um der erklärung eine feste grundlage zu schaffen.