Censorini De Die Natali Liber [Reprint 2022 ed.] 9783112682968

Citation preview

CENSORINI DE DIE N A T A L I LIBER

RECENSUIT E T EMEND W I T

OTTO JAHN.

BEROLINI TYPIS ET IMPENSIS G. IIEIMEIII

1 8 4 5.

IMMANUEL! BEKKERO DIEM N A T A L E M S E X A G E S I M U M GIIATULATUK

D.

X XI.

M A I I

OTTO JAHN.

PRIMUM

PROLEGOMENA. lyensorinus quo tempore vixerit non potest esse dubium, cum ipse tradat librum de die natali conscriptum esse olympiadis CCL1III anno secundo (p. 56, 6) sive Ulpio et Pontiano conss. (p. 6 3 , 1 6 ) i. e. ab u. c. DCCCCXCI, p. Chr. n. CCXXXVIII: praeterea autem nihil de vita eius constat. A Prisciano (1, 4, 17 p. 545) doclissimus artis grammaticae vocatur, et inter nobilissimos grammaticos, qui suis saeculis honoris decus habuerint, cum Palaemone, Phoca atque Probo numeratur a Cassiodoro (de arte gram. 1). Scripsit librum d e a c c e n t i b u s , de quo ita refert Cassiodorus ( d e musica in fine p. 5 7 6 ) : „ C e n s o r i n u s quoque de accentibus voci nostrae adnecessariis subtiliter disputavit, pertinere dicens ad musicam disciplinam, quem vobis inter ceteros transscriptum reliqui." Hoc libro usus est Priscianus, qui Censorinum de accentu praepositionum testatur pianissime docere in libro, quem de accentibus scripserit (XIV, 1, 6 p. 978), et vero altero loco (XIV, 4, 4 0 p. 993) haec affert: „Quod C e n s o r i n u s quoque de accentibus approbat, sic dicens: Super praepositio est apud

VI

PROLEGOMENA.

Vergilium in I Aneidos: Multa super Priamo rogitans, super Hectare multa; Salustius vero in liistoriis adverbium hoc nefanda casu super protulit: Ubi multa ausi at que passi. Sed mihi videtur S a l u s t i u s quoque loco praepositionis hoc praepostere protulisse, sed V e r g i l i u s in II Aeneidos: Satis una sup er que Vidimus excidia adverbium sine dubio in hoc loco accepit. Idem C e n s o ri n u s hoc etiam subiungit: Post, praepositio, Vergilius in III georgiani: Post montem opp ositu m. idem in I Aeneidos adverbium: Post mihi non simili poena commissa luetis. Ante praepositio in I georgicon: Ante Iovem nulli subigebant arva coloni; at in III Aeneidos adverbium: Ante et Trinacria lentandus remits in un da. Sup ra praepositio, Vergilìus in VAeneidos: Olii caeruleus supra caput adstitit imber; adverbium, Salustius in Iugurtino: Pauca supra repetam. Contra praepositio apud Vergilium in Vili: Contra Neptunum et Venerem contraque Minervam; idem adverbium in 11 georgicon : Contra non ulla est o lets cultura. Prop e praepositio, Ve rgilius in Vili Aeneidos: Est ingens gelidum lucus prope Caeritis amnem; adverbium, Terentius in Andria: Prope adest cum alieno more vivendum est mihi.

vn

PROLEGOMENA.

Ultra

praepositio

gurtino:

Manrique

Africae,

conten

Aethiopiam egregios sidue

apud debant

cultu agere;

nihil

Salustium

vanum,

in ut

antípodas

Persarum adverbium,

ultra

genus,

faciens.

ut:

lualia ultra

iustos

et

Lego

as-

Haec C e n s o -

r i n u s ut supra dixi de accentibus tractans." Praeterea Priscianus bis laudat Censorinum ubi de litteris agit (1, 4 , 1 6 p. 5 4 4 } : „Auclorilas quoque tam Varronis quam Macri teste C e n s o r i n o nec K nec Q ñeque H in numero adhibet litterarum;" et paulo post ( I , 4 , 1 7 p. 5 4 5 3 , ubi suam sententiam exposuit, I et U quamvis unum nomen et unam habeant lìguram tam vocales quam consonantes, tarnen non esse pro eisdem elemenlis accipiendas, addit: „quamvis et C e n s o r i n o placuit."

doctissimo artis grammaticae idem

Haec ex quonam Censorini opere desumpta

sint accuratius definiri nequit. Ad nos pervenit illustre volumen, ut ait Sidonius Apollinaris in epistola ad Polemium carmini X I V praemissa (p. 1 1 4 ) , rellium

quod de die natali ad Q. C e -

scripsit, de quo viro praeter laudes e x i -

mias in eum a Censorino conlatas nihil omnino c o n *) C e r e l l i i nomen lecitili' in inscriptioiiiljiis nj>11cl Gruter. C C X L I ; Murat. M D C L V , 1 , 2 ; C X O V f , 1. Doni X , 9 0 ; Kellerjriann vi«il. V, 1,72. C e r e l l i a e Gud. ind. CVLI1. Murat. M C C C X X f , 1 0 ; 11. C a e r e i Iii Gruter. O C C L X X I X , 7 ; MXLÍ, 1 4 ; MC X X X , Ii; M C X X X I X , 1 3 ; Gud. L I , ( I ; CXYIII, 2 ; C C C L I t l , 1 4 ; Mural. DVIII, 1 ; M C C L V I , 2 ; M('( ("XVI, 8 ; Osann, ad Aptil. p. 5 0 . C a e r e l l i a e Grut. M C X L , 2 ; Murat. M C C C X V l , 8.

PROLEGOMENA.

Vili

stat.

Utilitalem huius libri valde praedicat Cassiodo-

rus, qui in libro de musica (p. 5 7 3 } : „Invenimus," ait, „etiam C e n s o r i n u m , qui ad Q. Cerellium scripsit de natali eius die,

ubi de musica disciplina vel

de alia parie mathesis non negligenda disseruit, quoniam non inutiliter legitur, ut res ipsae penetrabilius animo frequenti meditatione condantur."

Igitur quod

Censorinus Qp. 2 3 , 1 5 ) musicam vocat scientiam bene modulandi,

statini in rem suam vertit

Cassiodorus,

idemque in libro de geometria (p. 5 7 7 ) :

„Censo-

r i n u s , " ait, „in libro, quem scripsit ad Q. Cerellium, spatia ipsa caeli terraeque ambitum

per numerum

stadiorum distincta curiosilate descripsit, quem si quis recensere voluerit, multa philosophorum mysteria ubi legerit agnoscet" (^cf. Censor, p. 3 1 , 1 3 sqq.). Et vero postea quoque apud doctos viros semper Censorino mansit laus accuratae doctrinae et optimae fidei, i n ter quos si I o s . S c a l i g e r i et I d e l e r i magna n o mina adhibuero, omnibus satisfactum erit.

Neque nos

possumus quin grati agnoscamus, rerum atque scriptorum haud paucorum notitiam nobis tradidisse solum aut prae ceteris Censorinum, quamvis hoc eius m e ritum minus sine dubio foret, si nobis ad ipsius f o n tes vel potius fontem primarium redire liceret.

Non

potest enim dubium e s s e , quin V a r r ò is auctor sit, quem ubique fere secutus est Censorinus, cuius cum saepissime ipse mentionem faciat, tum aliis locis h o dieque probari potest eum Varronis aucloritate usura esse et e x doctissimi viri ingenlibus divitiis copiolas

PROLEGOMENA.

suas derivasse * ) .

IX

Illud quoque quibusdam locis f a -

cile intellegi potest, Censorinum eos scriplores, quorum lestimonia afFert, nec ipsum legisse, neque eorum accuratam notitiam habuisse,

sed alium antiquiorem

scriplorem, qui eos adhibuerat, secutum esse. apud P l a t o n e m

legi affirmat (p. 2 4 , 1 5 ) ,

Ita

quae in

eius libris non leguntur, H i p p o n e m confundit cum H i p p a s o (p. 1 3 , 9 ) ,

ut appareat,

Aristoxenum,

cuius auctoritate ibi utitur, ab ipso inspectum non e s s e ; de D e m o c r i t o refert discrepantia ab iis, quae alii scriptores tradunt ( p . 1 4 , 13. 16, 1 ) ,

ubi dubi-

landi certe locus est, a quonam error commissus sit, et quae

de

Aphrodisii

(p. 57, 5 )

et

Timaei

Qj. 6 3 , 5 ) testimoniis monita sunt, suspicionem de Censorini

errore

aut neglegentia

movent.

id quoque e s t , L i n u m (p. 5 5 , 1 6 )

Mirutn

post H e r a c l i -

t u m commemorari; nam illud quidem nimis subtile videtur, hac ratione indicari, Lini quae ferebantur carmina post Heraclili tempora esse composita. que scripsisset profecto (p. 1 8 , 1 2 ) : nium consensus E u r y p h o n e m

Ne-

„quorum o m -

Gnidium

non d e -

terrei id ipsum intrepide negantem," si meminisset, Euryphontem * * ) antiquiorem fuisse, quam omnes fere auclores, quos nominaverat. Atque hie quidem apertum est, Censorinum maxime studio indulsisse, quod *) Ci. adnotat. p. 6 , 1 0 . 9, 4. J4, 2. 5 5 , 1 6 . 69, 7. 7 0 , 1 , 18. N e que dubito, quin alia inveniri possint ex Y a r r o n e petita p r a e t e r ea, quae a ine indicala sunt. **) Eius lnentionem f'acit ex Stobaeo Pliotius Ijibl. coil. 167 p. 115 B k .

X

PROLEGOMENA.

per totum libellum prae se fert, q'uaesita sermonis elegantia et rhetorico artificio hasce ex philologis commentariis delectas quaestiunculas (p. 4 , 1 7 ) ita exornandi, ut dignae essent quae viro tantis eloquentiae laudibus celebrato (p. 4 1 , 3 ) natalicii titulo mitli possent. Et longe sane dislat haec elegantia, quae nobis quidem nimia videtur et affeclata, ab grammatica exilitate, quam in fragmento supra allato animadverlere licet. Hie Censorini libellus mutilatus legebatur iam in eo codice, ex quo omnes derivati sunt libri manu scripli, quos hodie habemus. Quamquam enim a n e mine observatum est finem libro deesse, id tarnen iis, quae p. 72 monita sunt, satis probatiim est. Ita potest explicari, qui factum sit, ut alius cuiusdam scriptoris libellus in capite mutilus in omnibus codicibus tanquam pars cum Censorino coniunctus reperiatur. E codice enim archetypo casu quodam e x ciderant folia aliquot, in quibus finis libri de die natali et initium allerius illius scriptum erat, quod librarli non animadverlerunt, ut neque a primis editorilnis intellectum est. Sed postquam C a r r i o f r a g mentum hoc separavit et ab alio auctore profeclum esse pronuntiavit, nemo, puto, inventus est qui de hac re dubitaret praeter B a r t h i u m . Is enim olim se p r o balurum esse promisit (Advers. LI, 24. ad Claudian. Mamert. p. 340), Censorini hoc esse fragmentuni *). *) B r e v i t e r 1 5 ; i h i i i e r r o r e m n o t o , qui cum in liistoria litte— r a m m R o j n a n a i i i n i ( l i j>. 4 6 5 ) r e c t e a Carrrione h o c I r a g -

PROLEGOMENA.

XI

Quantum desit initio et quaenam res ibi tractatae sint non potest e x iis concludi, quae legimus p. 8 2 , 8 : „Poterat finem liber plenus omnibus necessariis iam videri consecutus," id tantum inde sequitur, deesse quaedam. D e auctore huius fragmenti et de tempore eius ne coniecturam quidem capere possum, neque de ea re certum iudiciuin h a b e o ,

quid hoc libro voluerit

auctor, quaenam sint necessaria ilia, quibus plenum esse librum suum praedicat. Illud quoque mirum, quod, cum scriptor promiserit tantum se de numeris m e n surisque pauca dicturum (p. 8 2 , 1 1 ) ,

bisce absolutis

eliam de musica et metrica non monito lectore agat. Ceterum hoc fragmentum,

quod misere

corruptum

in codd. legitur, praeter multa vulgaria atque inepta haud pauca tamen continet aliunde non nota, quae satis probant, scriptorem fontibus antiquioribus usum esse. Atque hic statim animum advertit consensus, inter

huiusce libelli et

scholiorum

quem

Germanici

quasdam partes observamus (p. 7 6 , 1 0 . 8 0 , 4 ) .

Qui

consensus talis est, ut nisi alter e x altero descriplus e s t , uterque eodem certe fonte usus sit.

Hoc ut

magis verisimile habeam facit, quod scholiorum alque huius fragmenti auctor cum iis, quae utrique c o m munia sunt, alia atque diversa coniungunt, id quod eo ducere videtur, ut uterque e x eodem

uberiore

mentina a Censorini libro disiiinclnin esse indicasset, slatini attuili ('fillorini fragmenla (le inetris et de geometrìa, ea scilicet, quae in hoc nostro frammento leguntnr.

PROLEGOMENA.

XII

fonie partim eadem partim diversa in usum suum verlisse putandus sit.

Verum de liac re certi ali-

quid non polest proferri, antequam dificillima de scholiis Germanici eorumque auctore quaestio accuralius perlractata fuerit.

Id quidem haud dubium esse v i -

detur, quin scholia ilia ex Graecis scholiis Arati t r a ducla sint; sed quonam tempore id factum sit„ id in hac scholiorum diuturno scholarum usu misere interpolatorum condicione haud facile diiudicari

potest.

Accedit liuic causae, de qua agimus, alia quaedam difficullas.

Nam ei scholiorum parti, cuius cum n o -

stro scriptore consensum notavimus, nihil quod conferri possit legitur in Graecis Arati scholiis, et vero apographo, quod ad codicem Puteaneum scholiorum Germanici N. Heinsii manu factum bibliotheca regia Berolinensis servat, haec omnia desunt.

Itaque Iio-

rum origo magis etiam incerta esse videtur. Quae sequuntur de g e o m e t r i a capita, ea ex E u c l i d e translata s u n t , ita quidem, ut cum aliis quibusdam versionibus non congruant, neque ex iis d e scripta esse possint. Quae tum de m u s i c a

tradunlur, ea maximam p a r -

tem ex antiquioribus fontibus hausta esse

apparel.

Probat hoc iam poetarum aliorumque scriptorum quorundam commemoratio, qui minus noti fuisse v i d e n t u r , quam pro huius scriptoris doctrina.

Tum ilia

quae de Rhythmonio, Hymenaeo, Periclymeno et P e rimede (c. 1 0 ) et postea de ITypale, Mese atque Nele Musis (p. 90, 6 ) , de Apolline (p. 9 0 , 1 5 ) de eius el

PROLEGOMENA.

XIII

Paramesao nymphae filio Lycoro (p. 9 1 , 1 ) narrantur, quamvis inepla, tamen ad Graecos auclores r e ferenda sunt, et fortasse N i c o c r a t e s ille Q>. 87, 8 ) omnes hasce fabulas tradidit. Denique quae de m e t r i c a dispulantur ab antiquiorc auclore pelila esse, vel inde verisimile est, quod tragicorum antiquorum versus haud paucos hie solus servavit, neque scriplorem L u c a n o recentiorem adhibet. Eum auclorem C a e s i u m B a s s u m esse La ehm a n n u s suspicatur, qui alibi accuralius de hac re- diclurus est. Quod supra dixi, codices Censorini hodie supersliles ex uno eodemque codice derivalos esse, id non eo solo, quod dixi, argumento conslat, verum praelerquam quod codices in leclionibus lacunis atque interpolationibus prorsus fere consentiunt, omnes eliam folia quaedam in antiquo ilio codice perverse disposila pravo hoc ordine descripta servarunt.

Quod

cum primum animadvertisset Carrio, maximam quidem parlem recle transposuit, omnem vero confusionem nondum sustulit, quod nunc tandem factum est. Etenim in codd. omnibus legitur

p. 14, 6 visum est* quae dissensi)) * definite se scire Alcmaeon celt, tum: p. 17, 7 futurum * de confirmatione autem partus nihil» minus post quae stalim sequunlur

p. 35,9 in prima hebdomade — p. 46,13 frequenles deinde

p. 17,8 superesl dicere — p. 35,9 coynoscere datur

PROLEGOMENA.

XIV

quae excipiunt p. 4 6 , 1 4 ait enim temporum

cett. usque ad finem.

lain illud recte intellexit Carrio, folia ilia p. 3 5 , 9 - 4 6 , 1 3 et p. 17, 8 - 3 5 , 9 transponenda esse, confusionisque causam haud improbabilem invenit in vv. ait enim;

scripsit enim altero loco p. 3 5 , 9 :

cognos-

cere datur. ait enim, in prima hebdomade, altero autem p. 46, 13: fréquentes. At enim temporum. Yerum non perspexit, hac ratione rem nondum prorsus esse persanatam.

Itaque primum verba de

con-

firmatione autem partus nihilo minus, qnae codd. p. 17, 7 contra sensum addunt, delevit, alterum autem locum p. 14, 6 qui ita in codd. legitur:

visum est. Quae dissensio definite se scire Alcmaeon confessas est, ratus neminem posse perspicere quid primum in infante formetur ita emendasse sibi visus est, si vv. quid in infante

formetur

primum

deleret, quasi lemma inutile,

et pro vv. quae dissensio scriberet quae

disserens.

Haec quam sint futilia non opus est monere. quidem statim vidi, vv.

partus nihilo minus,

Et illud

de confirmatione

autem

quae p. 17,7 ferri non pos-

sunt, locum suum habere p. 14, 6 et retinenda esse

vv. quid primum in infante formetur: lesliam mihi crearunt vv. quae dissensio,

sed moquibus quid

faciendum esset assequi non potui. Turn vero docuit me L a c h m a n n u s haec verba pertinere ad p. 4 6 , 1 3 et reponenda esse posuit.

ubi Carrio haud recte at

enim

Et iam totius confusionis ratio aperta est.

PROLEGOMENA.

xv

Etenim vv. ait enim et quae dissen.no cum initio custodis

loco, quem typographi dicunt, imae pagi-

nae subscripta fuissent, ubi haec folia locum suum mutaverunt, iis quae praecedunt annexa sunt. in hoc substitit confusio. sensio

Neque

Nam ila vv. quae

dis-

in codd, inveniri deberent non p. 1 4 , 6 , sed

p. 1 7 , 7 ,

ubi nunc leguntur vv. de

autem partus nihilo minus, locum suum postulant.

confirmatione

quae rursus p. 14,6

Haec

igitur novo

quodam

errore inter se transposita sunt Quae res cum certissima mihi videatur, non dubitavi scriptoris verba in rectum ordinem transposita exhibere.

Utinam licuisset etiam lacunas permultas

maiores minoresve, quibus Censorini liber deturpatus est, explere.

At mihi potius longe plures lacunae

indicandae erant, quam anlea factum est ab editoribus, qui saepe eas aut non animadverterunt, aut incertis coniecturis explere conati sunt, a quibus prorsus abstinendum putavi, magnum asteriscorum numeruni, quibus lacunas indicavi, nihil reveritus **). Contra neque interpolations desunt a librariis temere *) Cf. p. 3 4 , 1 ubi D repetit ea, quae p. 3 2 , 1 leguntur. Etiam p. 39, 7 versus unus transpositus est in codd., et p. 89, 5 aperte quaedam loco suo mota leguntur. **) Cf. p. 11, 5. 3 6 , 4 . 3 9 , 8 . 4 6 , 6 . 47, 2 ; 4; 8. 4 9 , 9 . 52, 6; 17. 6 2 , 2 0 . Et in fragmento p. 88, 9. 9 4 , 8 . 9 5 , 6 . 9 9 , 4 . Quibusdam tamen locis ubi verbuin unum certo restituì posse videbatur id addendum putavi, e. c. v. quum p. 3 , 2 . sunt p. 1 6 , 7 . 6 2 , 1 9 . est p . 1 6 , 1 9 . el p. 2 0 , 1 1 . 7 5 , 1 0 . 9 1 , 2 . qui p. 2 4 , 1 4 . tubicine p. 30,1. ludos p. 49, 7. quam p. 58, 10. numerant p. 64,12. in p. 7 7 , 1 . adde p. 83,2. 8 4 , 1 2 ; 13. 85,9. 95,8. 96,16.

PROLEGOMENA.

XVI

adiectae, quas ubi codd. nostri

omnes

agnoscunt,

nolui removere, sed uncis tantum inclusi, quam r a tionem maior minorve diversis

locis certitudo aut

veri similitudo suadere videbatur *).

Yel hic c o n -

sensus docet, ut supra iam monui, eos codices qui nunc exstant ex eodem archetypo derivatos esse, Codices v e r o , qui in notitiam meam venerimi, hi sunt. Codex olim C o l o n i e n s i s

nunc in

bibliotheca

D a r m s t a d i e n s i servatus, n. 166 catal.Hartzheimiani. Ilic codex omnium antiquissimus scriptus est litteris uncialibus in membranis maximae formae seculo s e p timo. Post C o n s u l t u m F o r t u n a t i an um atque M a r i u m V i c t o r i n u m legitur Censorinus cum fragmento foliis XXX ( 2 3 2 - 2 6 2 ) . Librum pretiosum quam potui accuratissime- contuli cum editione Lindenbrogii s e cunda a. 1 6 4 2 , quamquam postea vidi me in rebus orthographicis non omnia ea qua par erat diligentia enotasse.

Neque

supplevit

hunc

defectum

altera

eiusdem codicis collatio, quam non petenti postea niisit F e d e r u s , a W a l t h e r o , bibliothecaesecretano factam: sed tarnen pergratum mihi hoc munus fuit, nam eius ope factum est, ut de leclione codicis nunquam d u bitare possim, et affirmare audeam praeter orthographica quaedam omnes codicis lecliones adnotalas esse. Codice Coloniensi usus est L u d o v i c u s C a r r i o , sed admodum neglegenter, ita ut editio eius, quae L u *) ( f. p. 3, 11. 10,7. 12,6. 37, 15. 38,23. 42,19.

PROLEGOMENA.

XVII

tetiae a. 1 5 8 3 prodiit, Lugduni a. 1 5 9 3 repetita est, verba scriptoris longe minus emendata exhibeat, quain huius codicis ope fieri potuit. Quamvis enim typographic in excudendo libro admodum neglegenter versatus sit, de qua re Carrio iure queritur (einendd. II, 1 ) , ipse tamen neque accurate codicem excussit, cuius paucas tantum in fragmento lectiones prolulit, neque scite corrupta emendavi!. Longe diligentius hoc libro usus est F r a n c i s c u s M o d i u s , qui in novanliquis lectionibus totum fere Censorinum ad l i brami mire antiquum, quo in Ubiis ab eruditissimo et amicissimo Melch. Hittorpio Iheologo usus erat (ep. 3 5 et 8 2 ) , recensuit * ) . Qui cum in permultis locis lectionem codicis reslituendam esse recte v i derit, non tamen hoc putavi adnotandum e s s e , sed iis tantum locis, ubi coniectura Censorinum tentavit, mentionem eius feci. Praeter eum etiam I a n u s G u i l i e l m i u s (verisim. 1 1 1 , 5 . 6 ) et S t e w e c h i u s ( a d Yeget. p. 2 2 1 ) hunc codicem commémorant. Longe diversus ab hoc est codex mstus Coloniensis, quem C a s p. B a r t h i u s (adv. XVIII, 1 4 ) apud Ubios in possessione Michaelis Mascerelii se vidisse et cum editione Merulae contulisse narrat. Quas ex hoc libro lectiones attulit in adversariis ( X V I I I , 14. XXVII, 1 9 ) , eae cum mire a ceteris codicibus dis— crepent, suspicionem movent, fictum esse codicem a Barthio, quem a tali fraude haud alienum fuisse nolum est. ') V. novanti, lectt. ep. 6. 14. 27. 35. 42. 47. 56. 67. 82. 8Ç). 1 2 5 .

b

XVIIT

PROLEGOMENA.

Proximum locum et anliquitate et bonitate poscit codex bibliothecae V a t i c a n a e n. 4229 in membranis formae quadratae binis columnis optime scriptus seculo décimo, quem cum Gruberi editione a. 1810 contuli. Continentur hoc libro praeter Censorinum, qui primo loco scriptus est et cum fragmento XXXI folia complet, Praecepta artis musicae collecta ex S e x . . . . Aug de música. Sermo. Plauli Aulularia. Iulii Paridis epitome Yalerii Maximi £ v. Maii collect, nov. Ill p. XXIsqq.). Pomponii Melae de chorographia libri tres (v. Pressel. N. Rhein. Mus. II p. 153). In primo folio notatum est: Emptum ex libris Card. Sirleti *). Hie idem est, cui A l d u s Manuccius, Paulli f., Aldi n., editionem suam Censorini, quae Venetiis a. 1581 prodiit, inscripsit. Ñeque tamen hoc códice usus est. Nam quod de se praedicat, Contuli unum exemplar cum multis aliis, quae sunt apud me, id adnotationes de editionibus antiquis intelligendum esse docent. Unus tantum „antiquus liber" codex manuscriptus esse v i detur (m), ' s tamen diversus a códice Vaticano et longe inferioris notae. Manutius ipse autem quaedam haud male correxit, et permultas partim óptimas coniecturas attulit I o a n n i s Cauchii quas nescio unde sumserit. Codex G o r l i c e n s i s bibliothecae Milichianae, n. *) Cf. Bluinii Iter Italic. Ill p. 68. IY p. 276. **) V. Biirmann. ad Yalesii emend, p. 117. Roth, ad Aerail. Prol)um p. 246.

PROLEGOMENA.

XIX

1 4 4 , charlaceus forma quadrata seculo X V scriptus, cuius v a r i a s lecliones

accuratissime a so enotatas

mecum communicavit M a u r .

Ilauptius.

Codicis in bibliotheca L e i d e n s i inter Vossianos historíeos formae quadratae 11. 1 1 s e r v a l i , a recenti inanu scripli, lecliones in editione editae sunt.

Haverkampiana

Eundem esse suspicor, cuius lecliones

margini editionis adscriptae sunt, quae e x bibliotheca Uffenbachiana ( v . bibl. Uffenb. I l l p. 3 6 n. 2 3 3 ) Dorvillianam pervenit.

in

Nam utriusque codicis l e c -

liones saepissime inter se conspirant; ubi discrepare videntur, plerumque quidem e x altero lecliones a d f e r u n l u r , de altero tacetur, ut fit in codicibus non accurate conlatis; non nisi rarissime e x utroque d i v e r s a lectio enotata est, qui error sane facilis est. Eidem edilioni I a n s s e n i u s a b A l m e l o v e e n tiones paucas codicis cuiusdam,

lec-

tum suas et I o -

s e p h i S c a l i g e r i coniecturas quasdam adscripsit * ) . Haec omnia transscripta sunt in exemplar

editionis

Lindenbrogianae secundae, quod in bibliotheca II a m b u r g e n s i exstat, cuius usum C h r i s t i a n u s sen

mihi concessit.

Scaligeri

Peter-

emendationes

des-

cripsit G. I. Vossius, cuius exemplar bibliotheca L e i densis habet, v. Burmann. ad Valesii emend, p. 1 1 8 , cl. Rutgers, lectt. Venus, c. 3. Codicem V a t i c a n a e bibliolhecae n. 4 4 9 8 , m e m branaceuin, sec. XIII ant X I V , contuli accurate in *) Kortasse ex liac eililione pelila sunt excerpta librorum scriptorum, quae Wessel i n gius 1) aim it (obss. 11,13).

PROLEGOMENA.

XX

quattuor primis

Censorini capitibus, deinde quibus-

dam locis inspexi. Codicis P i t h o e a n i

quasdam leciiones in fram-

mento affert Carrio, sed in eo Censorini quoque l i brum fuisse docent Scaliger ( d e emend, temp. p. 5 0 ) idemque Carrio (emendd. I I , 1 ) , collafione Pithoeana loquatur,

quo loco

cum de

fortasse editio intelli—

genda est cum codice quodam conlata. In bibliotheca B e r n e n s i

exemplar

edi-

tionis Mediolanensis a. 1503, quod manu P e t r i

Da-

ni e l i s

exstat

correctum et suppletum est, idque quantum

videre licet e codice manu scripto. renda videtur epistola quaedam

Eodem

refe-

Eliae Yineti

ad

P . Danielem scripta, quae in codice eiusdem bibliothecae

n. 141 inter

alias

centesima

quadragesima

quinta legitur. „Bourdeaus le 20 Mars 1578. Monsieur, i'ai este fort ioieus, quand i'ai

entendu par v o z lettres que

"vostre Censorinus vous avoit este rendu.

Pour ce

que mon paquet demeuroit par les chemins plus qu'il ne deuoit, i'ai un temps eu bele peur, qu'il fust perdu, mais Dieu soit loué." Cum Vineti edilio,

qua uti non potui,

anno

1568

iam prodierit, de secunda fortasse cogitavit et D a nielis libro ad liane adornandam «sus est. Denique commemorandi sunt duo codices, rum alter V i e n n e n s i s

quo-

membranaceus, sec. X I I

scriptus, Censorini caput X I I I conlinet, cuius lectiones intercedente amicissimo S c h u b a r t i o

mihi e n o -

PROLEGOMENA.

tavitEichenfelderus.

xxi

A l t e r B e r n e n s i s est mem-

branaceus forma maxima scriptus anno M i l l i ,

qui

ultimo folio habet fragment! c. Y - V I I I , supra scripto

titulo: Ex

libro

Censurino

de geometrica.

Qui

in errorem induxit Sinnerum (catal. I p. 2 9 7 sq. cf. Seebodii bibl. crit. a. 1 8 2 9 n. 6 1 ) , ut hoc ineditum fragmentum ex Censorini libro aliquo deperdito esse putaret.

Varias lectiones ipse enotavi.

Post Carrionem a nullo editorum critica arte Censorinus tractatus

est*).

Lindenbrogius

duabus

editionibus a. 1 6 2 4 . 1 6 4 2 enim ad explicandum scriptorem multa quidem corrasit, ad emendandum nihil contulit, in editione C a n t a b r i g i e n s i a. 1 6 9 5 nihil accessit praeter virorum quorundam doctorum conlectas coniecturas; in editione H a v e r k a m p i a n a a. 1 7 4 3 variae lectiones codicis Leidensis tantum additae sunt; G o e t z i u s

(a. 1742. 1 7 4 4 )

G r u b e r u s £a. 1 8 0 5 . 1 8 1 0 ) neglegentia depravarunt.

autem et

verba scriptoris turpi

I. A. M. N a g e l i i

pro-

gramma loca quaedam Censorini emendans, quod A l torfi a. 1 7 5 9 Gruberus, a. 1 7 2 9 excusum esseSchweigerus tradit, in Gruberi editione repetitum legitur. *) E r y c i i P o t e a n i editionem a. J 6 2 8 , quam '•"almeius et Schweiberns laudani, non vidi. Soripsit is anno 1 6 4 2 ad G . I. Yossiiim: Ausus amoenitalis cuusa eliam Censorini de die natali librimi explicarc, ( G . I. Voss. epp. 3 4 5 , II p. 2 6 0 ) . G . V o s s i i filii emendationes in Yal(;rium F l a c ciim et Ccnsorimuii propedicm luccin visuras esse scriljit a. 1637 pater (epp. 303 \ p. 327), quod an factum sit nescio. Etiam l a un m R u t g e r s i i i i n de edendo Censorino cogitasse docet Casauboni ad euin epistola ( 8 4 0 p. 5 0 6 ) : In Seneca et Censorino nihil te possum adiuvare.

PROLEGOMENA.

XXII

In fragmento emendando operam posuit eliam N u n n e s i u s , cuius notae editae sunt a S c h o t t o post o b servationes humanas. De metrica capita leguntur etiam apud P u t s c h i u m (^gramm. auctt. ant. p. 2 7 2 3 sqq.) et G a i s f o r d i u m (scriptores Lat. rei metr. p. 404sqq.). Qua via mihi incedendum esset non poluit dubium esse.

Codices D et R enim soli auctoritatem h a -

b e n t ; nam quamvis multis et foedis mendis inquinali sint, tamen si paucos locos excipias satis

fideliter

descripserunt librarii quod in codice archetypo legere sibi videbantur; quo factum est, ut plerumque etiam in viliis vel prorsus consentiant, vel ita discrepent, ut communis erroris

fons neminem

fugere possit.

Neque tamen R ex ipso D descriplus esse potest, ita ut uterque unius codicis loco haberi debeat. Nam D quamquam longe antiquior et ceteroquin

egregius

est, tamen a librario haud ita diligenter scriptus est, quin multa prave scripta habeat, quae in R e m e n date leguntur;

contra codicis R librarius

aliis in

locis peccat, maxime omittendis vocabulis * ) , r a rius interpolationibus addendis * * ) .

Ceteri codices

parvi sunt momenti ; nam praeter quam quod e r r o r i bus scatent, quales in recentioribus libris inveniri solent, haud raro librarii dum ea, quae non intellegunt, emendare conantur, ultro depravarunt.

Quare

si quando bonam leclionem habent, quam DR non *) V. p. 5,10. 36,2. 42,1. 6 2 , 0 ; 10. At p . 5 2 D omittit v. p a t i i, quod R agnoscit. **) Cf. p. 5, 2. 42, 12.

xxm

PROLEGOMENA.

praebent, haec non maiorem auctoritatem quam cuiusvis docti viri coniectura habet.

Itaque ego

scrip-

loris verba quam diligentissime ad codd. D R r e c e n sui, eorumque lecliones quantum quidem fieri potuit religiose s e r v a v i ,

iis autem locis, qui haud pauci

sunt, ubi corrupti sunt, cauta emendatione vestigia eorum seculus verum invenire studui.

Quodsi

V el

a me vel ab alio quodam emendatio certa facta erat, earn recipere non dubitavi, ut ea tamen, quae de coniectura reposita essent, litteris inclinatis exprimerentur. ubi nihil certi inveniri poterat Iectioni codd. crucis Signum praeposui.

Si vero hac opera e f f e c -

tum est, ut integrior iam prodeat Censorinus —

et

certe Ionge diversus factus est ab eo, qui antea l e gebatur — id Caroli Lachmanni potissimum meritum est.

Is enim non modo cum editurus essem C e n -

sorinum, multas atque egregias emendationes mecum communicavit, sed etiam plagularum corrigendarum munus in se suscepit, atque dum eo fungitur haud pauca rectius atque ego feceram constituit. Verbis scriptoris ita emendatis subieci varietatem editionis Haverkampianae, ut stalim apparerei, quid in hac editione mutatum esset.

In adnotatione aulem

varias lectiones codd. D R recensui omnes, ut sciens volensque nihil omitterem. legitur atque in editione

Itaque si quid aliter nunc Haverkampiana

exstat

et

nihil e codd. adnotatum est, pro certo habeto, in D R ita legi ut scriptum a me est.

Reliquorum

autem

codicum lectiones non omnes adtuli, et initio quidem

PROLEGOMENA.

XXIV

pleniorem recensum d e d i ,

ut de eorum indole

cile judicium ferri p o s s e t ,

postea

commemoravi. cludi potest. navi,

pauciores

fa-

tantum

Itaque de hisce e silentio nihil c o n Deinde emendationum auctores

nomi-

et alias quoque a viris doctis prolalas

conie-

cturas e x m o r e attuli,

neque

tamen

in

confutandis

inutilibus v e l in commendandis iis, quas v e r a s habui, sive a m e sive ab alio p r o f e c t a e sunt, olio a b u t e n dum putavi, cum plerumque r e s aperta sit neque i n t e r p r e t e egeat.

Neque v e r o

meum

esse

arbitratus

sum, r e s , de quibus agit Censorinus, explicare, c o m modo potius lectoris salisfactum e s s e duxi,

si b r e -

viter adnotassem, unde accuratior notitia peti posset. Denique indicem addidi non omnium quidem v e r b o r u m , quo in tali scriptore v i x opus e s s e sed qui m a x i m e necessaria

videbalur,

complecteretur.

CENSORINI DE DIE NATALI LIBER AD 0 CERELLIUM.

i

RECENSUS CODICUM. D. R. g. 1. a. m. r. d. v.

codex Darmstadiensis, olim Coloniensis, sec. VII. codex Vaticanus sec. X . codex Gorlicensis sec. X V . codex Leidcnsis. lectiones codicis ad marginem edit. Lindenbr. adscriptae. codex Manutii. codex Vaticanas sec. X I I I aut XIV. codex Danielis. codex Viennensis sec. XII. cont. c. 13

CENSORINI DE DIE NATALI LIBER AD Q. CERELLIUM. i. M unera ex auro vel quae ex argento nitent, caelato opere nonnumquam quam. materia cariora, ceteraque hoc genus blandimenta fortunae inhiant hi qui vulgo divites vocantur: te autem, Q. Cerelli, virtutis non minus 5 quam pecuniarum divitem, id est vere divitem, ista non capiunt; non quod eorum possessionem vel etiam usum 2 a te omnino abieceris, sed quod sapientium disciplina formatus satis liquido conperisti huiusmodi sita in lubrico bona malave per se non esse, sed %wv ¡.isawv, hoc est io honorum malorumque media censeri. H a e c, ut comicus 3 ait [Terentius], p e r i n d e s u n t u t i l l i u s e s t a n i m u s q u i e a p o s s i d e t ; q u i u t i s c i t , ei b o n a , i l l i , q u i VARIETAS E D . HAVERCAMP. 2 opere quam materia 3 inhiat is qui vulgo dives vocatur 11 Terentius om. 6 earum ADNOTATIO. Incipit libei' Censorini ad Q. Cerellium R. Incipit liber aliud D. Censorinus de die natali ad Q. Cerellium 1. Censorinus de natali die ad Quintum Cerellium foeliciter incipit ms Alinelov. 1 caelata cod. apud Barth. Advv. XVIII, 14. 2 opere nonnumquam mat. DRglr. cariore m, ut voluit Hildebrand. ad Apul. I p. 118. ceteraquae D. 3 iiiharint 1, inhiarint a. it diues D. 4 oocati cod. apud Barth. 1. 1., qui coni, «ocari. Quinte Caerelli D. 6 earum RI. 8 huiusmodi ita D (s eraso) , R . 9 prae se cod. apud Barth. 1.1. sed eras. D. 11 Terentius liabent DRglr ms Almel. Cf. Ter. Heaut. I, 2, 21 sq. proinde ra ut illius, a 2 m . tullius, D. 12 possidetur r. qui om. r. bona esse g ms Aim. «t illi 1. tilt om. ag.

1 *

4

D E DIE N A T A L I CAP. 1.

n o n u t i t u r r e c t e , m a l a . Igitur quoniam quisquc non 4 quanto plura possidet, sed quanto pauciora optat, tanto est locupletior, opes tibi in animo maximae, et eae quidem quae non modo bona generis Immani praecedant, s sed quae ad deorum immortalami aeternitatem penitus accedant. quod enim Xenophon Socraticus dicit, nihil egere est deorum, quam minime autem proximum a deis. Quarc 5 cum dona pretiosa neque tibi per animi virtutem desint nec mihi per rei tenuilatem supersint, quodcumque hoc io libri est meis opibus conparatum natalicii titulo libi misi. In quo non, ut plerisque mos est, aut ab e/liica parte 6 philosophiae praecepta ad beate vivendum, quae tibi scriberem, mutuatus sum, aut ex artibus rhetorum locos laudibus tuis celcbrandis persecutus (ad id enim virtutum i5 omnium fastigium ascendisti, ut cuncta ista, quae vel sapienter monentur vel facunde praedicantur, vita moribusque superaveris), sed ex pliilologis commentariis quasdam quaestiunculas delegi, quae congestae possint aliquantum volumen efficere. Idque a me docendi studio vel 7 3 qnidem om. 1 9 \ e l docendi

9 neque

11 aut e x etilica

1 5 ista

om.

I quoniam om. r. 3 maxime D g , maximo 1. cu quid. R (eraso e) gir. 4 possedant 1, postcedant ma Aim. 5 puenitus D . 6 quod etiam Caucliius. Cf. S e n e c a apocol. p. 2 4 8 ed. B i p . Quod Ubi narro, ad XVI lapidati a Vienna natus est. Ovid. am. I, 6, 2 3 sq. Muncker. ad F u l g e n t , p. 14. dixit g. Cf. X e n . mera. I, 6 , 1 0 . D i o g . L . VI, 105. 7 a om. gl ms Aim. diis D . 8 avum virt. coni. Barth. 1. 1. 9 neque R . 1 0 operibus g. a

I I aut exhica parte (x add. a 2 in.) D , authic aparte R, authic aperte gr, aut hic apte m s A l m . , aut /tic apertae 1. aut ex etilica parte em, Manut., Modius novant. lectt. ep. 6 7 , I. Guilielmus verisiin. Ili, 5. 1 3 mutatus g. locus D . 14 prosecutus l m s A l m . 15 ista om. R . 16 monetar D . familiariter praedicantur gira. facundae D . 1 7 pkilol. cf. Lehrs de voce. quXóloyog, yga/it/nmiy.óg, ygntxóg. Regiin. 1838 p. 4. Adde Vitruv. VI, pr, 4. VI, 7, 7. V i l i , 3, 25. IX, pr. 17. 18 aliquantulum gm.

DE DIE NATALI CAP. 1. oslcntandi voto non fieri pracdico,

5

ne in m e , ut vetas

adagium est, iure dicatur s u s M i n e r v a i n .

Vex«/» cuín 8

tuo conlatu scircm me plura didicisse, ne beneficiis tuis viderer ingratus, nostrorum veterum sanetissimorum s minum exempla sum secutus.

ho-

Illi eniin quod alimenta, 9

patriam, lucem, se denique ipsos deorum dono habebant, e x omnibus aliquid deis sacrabant, magis adeo ut se gratos approbarent quam quod deos arbitrarentur hoc indigere.

itaque cuín perceperant fruges, antequam vesceren- 10

io tur deis libare instituerunl, et cuín agros atque urbes deorum muñere possiderent, partem quandam templis sacellisque, ubi eos colerent, dicaverunt: quidam eliam pro cetera corporis bona valetudine crinein deo sacrum pascebant.

Ita ego, a quo plura in litteris percepì, tibi h a e c ] |

is exigua reddo libamina. II.

Nunc quoniam liber de die natali inscribitur, a |

volis auspicia sumanlur.

Itaque li u n e d i e i n ,

Persius, n u m e r a m e l i o r e l a p i l l o , 2 Cum vero 8 deos iis ari», ind. 16 quo«, de die nat. lil>er

quod ait

idque quam sae-

13 cet. bona corp. val.

1 fieri non pretedi co D. 2 adgagium D, elogium RlrmsAlin., eloquium g. Elogium tristein sententiam paucis compreliensam significai, praesertim apud scriptorcs serioris aetalis. v.Muncker. ad Fulgent. 1,1. Vales, ad Amiti. Marc. XÍV, 5, 5. Urisson. de vv. sign. s. v. est om. gr. sus Minervam docere R, s. M. dovet ira, sus Minerva dncet g. De proverbio v. intpp. TJieocr. V, 23. Fesf. s. v. sus Minerva-m. vero cum D. vero om. Rglr. 3 collctto senem ras Aline), sen li rem 1. plura el'. 1,11. 4 nostrum la. 5 (¡iti al. ms Aim. fi prima m g, pateram insAlmel. sedenque g. dono deorum Rg. 7 deis oin. 1. sacrificabanl r. se gregalos D. 8 quam qui g. quod diis (in ras.) hoc arbilrarelur indeg. D. 9 perceperini r. unleaquam litisAlmel. nuscerenlur g. 10 deorum muñere om. 11. 12 dicavere gir ms Alitici. 1 ti scribilur la. 17«otisr. sumatur D. hodie diem ms apud Barili. Advv. XV111,14. 18 Persius cf. II, 1 sq. mimerà g.

6

DE DIE NATALI CAT. 2.

pissime facia9 exopto, et, quod idem subiungit, f u n d e merum genio. Hie forsitan quis quaerat quid causae sit ut merum 2 fundendum genio, non hostia faciendum putaverit. quod s scilicet, ut Varrò testatur in eo libro cui titulus est Atticus et est de numeris, id moris institutique maiores nostri tenuerunt, u t , cum die natali munus annale genio solverent, manum a caede ac sanguine abstinerent, ne die qua ipsi lucem accepissent aliis demerent. denique 3 io Deli ad Apollinis genitoris aram, ut Timaeus auctor est, nemo hostiam caedit. Illud etiam in hoc die observandum, quod genio factum neminem oportet ante gustare quam eum qui fecerit. Sed et hoc a quibusdam saepe quaesitum solvendum is videtur, qui sit genius, curve eum potissimum suo quisque natali veneremur. III. Genius est deus, cuius in 1 tutela ut quisque natus est vivit. Hic sive quod ut ge4 hostiam faciundain

15 quid sit

1 et exopto g. at quod ms apud Barili. 1.1. 3 itine cod. apud Barth. 1. 1. quaeret lmsAlmel., querèt g. 4 hostia faciendum codd., Yinet. idque reponi iusserunt Iuret. ad Symra. epp. VII, 27. Herald, ad Mart. Vili, 4. Tennul. ad Frontin. IV, 7 , 4 4 . Wesseling. obss. 11,13. hostiam feriendam alii libri apud Manut. 5 articulus glmsAlmel. 6 de muneribus Manut. Augustin. de gramin. p. 2008: Hoc Varrò distinxit in libris numerorum. Sed Varronis librum disciplinarum V de eadem re laudant Geli. X, 1 , 6 . Non. p. 435 s. v. quartum. motis g. 7 tenuerint Carrio, tentaverunt g. annali g , annates r, annuale la. 8 et sang. g. 9 qua lue. ipsi 1. alii dem. D. Ceterum cf. Hertzberg de diis Rom. patr. p. 24. H. Peerlkamp. ad Hor. p. 420 sqq. 10 genetoris quidam apud Manut. Timaeus ir. 79. cf. H. Iunii anim. I, 21. MiiJler. Dor. I p. 327. Hoeck. Kreta II p. 138. Ceterum liaec quoque a Varrone petita esse demonstrat Serv. ad Virg. Aen. Ill, 85. 11 illut D. et in h. d. r. in om. in. 12 quod quo gen. f . coni. Barth. 1. 1. facta Manut. oporteat Manut. 14 et om. r. solvendum om. 1. 15 qui D : quid ceteri. 16 veneretur gira. deus situs, c. i. t. quisque ut n. e. cod. apud Barth. 1.1. 17 generemur gla.

D E D I E N A T A L I CAP. 3.

7

namur curai, sive quod una genitur nobiscuin, sive etiam quod nos genitos susc«pit ac tuiatur, certe a genendo genius appellatur. Eundem esse geniuin et larem multi 2 veteres memoriae prodiderunt, in quis etiam Granius 5 Flaccus in libro quem ad Caesarem de indigitamentis scriptum reliquit. Hunc in nos maximam quin immo omnem habere potestatem creditum est. Nonnulli binos 3 genios in his duntaxat domibus quae essent maritae colendos putaverunt: Euclides autem Socraticus duplicem io omnibus omnino nobis genium dicit adpositum, quam rem apud Lucilium in libro satirarum XVI licet cognoscere. Genio igitur potissimum per omnem aetatem quotannis sacrilicamus, quamquam non solum hie, sed et alii s u n t 4 praeterea dei conplures hominum vitam pro sua quisque 15 portione adminiculantes, quos volentem cognoscere indigitamentorum libri satis edocebunt. Sed omnes hi semel in unoquoque homine numinum suorum effectum repraesentant, quocirca non per omne vitae spatium novis religionibus arcessuntur: genius autem ita nobis adsiduus 5 w observator adpositus est, ut ne puncto quidem temporis

2 tuetur

8 iis

11 nono

1 gignìtur già. 2 suscepit D R , suscipiat già. suscipit Carrio. tueutur DRgla. tuetur Carrio. gignendo gl, geneiulo D R ut voluerunt Stewecli. in Apul. p. 172. Meurs. crit. Arnob. app. IV p. 139. 3 est appellatus la. 4 Gravius D, C. gl, Granius R ut emend. Manut. Cf. intpp. Arnoli. HI, 31. Petersen de orig. hist. Rom. p. 2 2 sq. 6 reUquid D. 8 marilae cf. Liv. XXVII, 3 1 , 5 . colendae la. 9 palavere gl, potaverunt D. 10 nobis oin. 1. qua.re. (bis eraso ni) D . 11 satyr. D . stmt la. 15 udminicularcs g. homlnum-admin. 1 3 solus 1. om. la. volentes la. 16 indig. libri cf. Ambrose!), üb. d. Religionsbiicher d. Römer. Bonn. 1843. sa lis se docebunl D . edocebunt g. 17 munerum a, numerimi 1. 18 annuls relig. e cod. Barth. Advv. XVIII, 14. nobis D. 19 accersuntur 1.

8

D E DIE NATALI CAP. 3.

longius abscedat, sed ab ulero matris acceptos ad extremum vitae diem comitetur. Sed cum singuli homines suos tantummodo proprios colant natales, ego tarnen duplici quotannis officio huiusce religionis adstringor: nam 6 5 cum ex te tuaque amicitia honorem dignitatem decus atque praesidium, cuncta denique vitae praemia recipiam, nefas arbitror, si diem tuum, qui te mihi in hanc lucem edidit, meo ilio proprio neglegentius celebravero : ille enim mihi vitam, hic vitae fructum atque ornamentum pepeio rerunt. IV. Quoniam aetas a die natali initium sumit sunt- 1 que ante hunc diem multa quae ad hominum pertinent originerà, non alienum videtur de his prius dicere quae sunt natura priora. Igitur quae veteribus de origine hu15 inana fuerwnt opiniones, ex his quasdam breviter' exponam. Prima et generalis quaestio inter antiquos sapieil- 2 tiae studiosos versata est, quod, cum constet homines singulos ex parentum seminibus procreatos successione prolis multa saecula propagare, alii semper homines fuisse 20 nec umquam nisi ex hominibus natos atque eorum ge1 exceptos cere prius

8 fructum \itae peperit 15 fuerint quaedain

11 At quon.

13 di-

1 a^ceptos D , adceptos R. exceptos Manut. ad cereos el exlr. coni. Lachmann. 2 cum frugali 1. 3 suos vmmo pr. 1. celebrent nat. m. %go turn ga. 4 regionis D. astringor Rg. italic quoin gla. 6 adque D. pretia Caucliius. 8 necleg. D, necgleg. R. 9 hic om. g. adqtie D. 11 qm D. suntquae D , finitque la. 12 diem om. cod. apud Barth. Advv. XXVII, 19. 13 ah Ms die. pr. g. quaerere pr'nnum in. 14 de natura hum. ag. 15 fuerint DRgl. quaedam DRgl: quasdam corr. Laclimann., et ita cod. apud Barth. 1. 1. ex his quaedam om. m. brevìans cod. apud Barth. 1. 1. 17 constat g. 18 esse procr. g. successioneque Manut. suffeclione prolis coni. Hildebrand, ad Apul. II p. 123. 20 nec nunquam ex voluit Fuhr, ad Dicaearcli. p. 23.

D E DIE N A T A L I CAP. 4.

9

neri caput exordiumque nullum extitisse arbitrati sunt, alii vero fuisse tempus

cum homines non essent, et his

ortum aliquem principiumque natura tributum.

S e d prior 3

ilia sententia, qua semper humanum genus fuisse credis tur, auctores habet Pythagoran Samium et OceZZum L u canum et Archytan Tarenlinum omnesque adeo Pythagoricos.

sed et Plato Atheniensis et Xenocrates et Di-

caearchus Messenius itemque antiquae academiae philosophi non aliud videntur opinali, Aristoteles quoque S t a io girites et Theophrastus multique praeterea non ignobiles peripatetici idem scripserunt.

Eius quaen exemplo dicunt,

quod negant omnino posse reperiri, avesne ante an ova generata sint, cum et ovum sine ave et avis sine ovo gigni non possit.

itaque et omnium, quae in sempiterno 4

is isto mundo semper fuerunt futuraque sunt, aiunt principium fuisse nullum,

sed orbem esse quendam generan-

tium nascentiumque, in quo uniuscuiusque geniti milium 3 aliquando I caputi

D.

i l eiusque rei exeinpla exordiumque

glossema habet Fulir. 1. 1.

3

ali-

quando 1 ('? aliquem a.) 4 quae D. quae s. credidit in. Cf. Varrò R. R. II, 1,3. 5 Plvyt. R. Occeium DR, coceium g, cechini r, cecrium la. Ocellum rest. Th. Canter. Yar. lectt. 1,17.

Menag. ad Diog. L . Vili, 80. liist. mul. pliil. 101. Cf. Lue. de univ. e. 3. ci. Philone de aet. mundi p. 4S9 M.

Ocell.

6 Adrenytan D, Architam Rg. de Pytliag. rell. p. 2 sq.

ab eo a. Pylh. Ci'. Ueckinann ì 7 Athenienses D. PI. et Xeit. Alhe-

nienses cod. apud Barth. 1. I. Cf. Plato legg. VI p. 781 E . sq. Dicaearclivs in libro de inferiti!, v. Osami, lìeitr. II p. 57 sqq.

8 item ant. gl. 9 opinavi in. Arestotelis D, Arislotelis R. stagiritis D. 10 theopraslus R. Cf. Osann. 1. 1. p. 62 sqq. I I pcriputecitici D. scribserunt D. eiusque rei exempla codd., quod correxit Laclnnann.

non posse già.

repper. DR.

1 2 qui negant

a.

negant

avesni ante aves ova 1.

iae

13 geneva sint D. Ceterum cf. Plut. Symp. II, 3, 2 sqq. Macrob. Sat. VII, 16, ubi liaec quaestio agitatili-, 15 que in ras. a 2 m . D .

IH quaendam D.

17 uniusquisque

D.

JO

D E D I E N A T A L I CAP. 4.

simul et finis esse videatur. Qui autem homines aliquos 5 priinigenios divinitus naturave factos crederent multi fuerunt, sed aliter atque aliter in hac existimatione versati. Nam ut mittam, quod fabulares poetamm historiae ferunt, 6 5 homines primos aut Promethei molli luto esse formatos aut Deucalionis Pyrrhaeque duris lapidibus esse nalos [Verg. H i n c l a p i d e s P y r r h a e i a c t o s , S a t u r n i a r e g n a , et alibi: Quo t e m p o r e primum D e u c a l i o n v a c u u m lapides i a c t a v i t in orbem], quidam ex ipi» sis sapientiae professoribus nescio an magis monstruosas, certe non minus incredibiles ralionum suarum proferunt opiniones. Anaximander Milesius videri sibi ex aqua ter- 7 raque calefactis exortos esse sive pisces seu piscibus simillima ammalia, in his homines concrevisse, fetusque ad i5 pubertatem intus retentos tunc demum ruptis illis viros mulieresque qui iam se alere possent processisse. Empedocles autem egregio suo carmine, quod eiusmodi esse pracdicat Lucretius, ut v i x huinana v i d e a t u r s t i r p e ci ca tus, tale quiddam confirmât, primo membra sin-8

3 aestimatione IO monstrosas

4 omittam 7 — 9 Verg. — orbem om. 1 3 sive p. sive p. 15 tum 16 se iam

2 primigenitos ga. ve om. già. 3 alter atque alter D. in om. DRgla. quod tamen deesse nequit. aesluatione cod. apud Bartli. A d w . X X Y I I , 19. 4 ut omittam D, et mittam g. quae fab. ga. 5 furmatos D. 6 «?), e o d e m t e m p o r e iloniit (ino T i m o t h e u s ( D i o d . Sic. X I V , 46), d e q u o discipulus P o l y i d i P h i l o l a s victuriain r e p o r t avit ( V t h e n . V i l i p. 3 5 2 15.), et solet cum T i m o t h e o collimici ( P i n t , d e m u s . 21 p . 1138 15. C o r p . ¡user. li. 3 0 5 3 ) . I d e m plctor l'uit ( l ) i o d . I. I.), et ex Wesselingii couiectura hand improbabili tragicus poeta, idem q u e m Aristoteles ( p o e t . 16. 17) sopliistam vocat (ci'. YVelc k e r . OriecI). T r a g . p . 1044 s q . ) , q u o n o m i n e p o e t a e et musici liaud r a r o a p p e l l n n t u r (Mode O r p l i . p . 52. YVeicker. ( i r . T r a c , p . 4 2 1 ) . C f . M e i n e k . hist. er. com. gr. p . 239. Uypericles e d d . vett. hypendes g. Hippoclides a u t Eruslocles coni. N mines. Melunippides N i e . L o e n s . 1. I. Hypodicus aut llippicus aut Hippasus S e i d e n , a d i n a r m . O x o n . p. 2 I l i . Hyperionides Schmidt. I. 1. ci. P o l l u c e IV. « 5 : 0i\o'£tvov %ov (pviov, oc *«ì ' Y n e y Top/óijc; txuXùio, uhi ex S n i d a s. v. ytuCitv corr. Qeo'^ivldov, cf. B e r g l e i n , d e P h i l o x . p. 26. Vnllis D R g . Phrynis coni. N i e . L o e n s . Polles S c a l i g e r 1. 1. Phyllis M a n n t . M a h n e d e A r i stox. p . 198. Phillis S c h n e i d e w i n . 1. 1. P h i l l i s s. P h y l l i s m u sicus ( S u i d . s. v. ( p v l l i ^ ) , D e l o o r i u n d u s , laudatili' Allien. I p . 21 F . X I V p . 6 3 4 D . 636 F . S u i d . P h o t . s. v. axoliòv. sdì. Oil(ov). P l a t . p . 341 I3k. sch. L u c i a n . t. I V p . 116 l a c . ( u h i E i n s liber nipt ygoviov, a u t e x N i t z s c h i i ( m e i . I p. 79 s q ) c o n i e c t u r a NIGI %OQMV, affertilì - A n e c d . I5ekk. p . 7 8 3 . C f . S c h n e i d e r . d e f o n t t . schol. Arist. p. 109 sq. M e i n e k . del. antli. p . 1 3 4 s q . 2 ncc tarnen « m i o " pules I), nec («men an non pules I t , nec In. an non pules g, ne tumen non pules m . Eineiulationern n o n i n verno. 4 posUpie hos D, paslqurtm hos R g . decenlior coni. Cauchius. 5 magis quam m. (i de nomine rlllimi I t , da rilhmis g. 7 D e Rhylhmonio nihil se scire p r o f e s s u s est l . o h e c k . Agi. p . 326. 8 et idnomenae D , el id itomeue R , el id no-

F R A G M E N T I C A P . 10.

88

bro q u e i n c o n i p o s u i t d e music«?.

fratrem R h y t h m o n i i tra-

dii H y m e n a e u m , R / i y t / / m o n i i a u t e m e t CAloridis,

Tiresiae

filiae,

cecinerit

P e r i c b / m e n u m e t P e r i » « e r / e m , qui p r i m u s

res gestas h e r o u m musicis 5

XI.

cantibus.

DE

MUSICA.

M u s i c a e s t peritia f a c i e n d o r u m e t c a n e n d o r u m dorum. matica.

mo-

eius partes harmonica, organica, rhythmica, crusCrusmata pulsus decori sine carmine

vocantur;

harmonia est consonantia ; organica * * Rhythmos io m o / u s d i c i t u r L a t i n e ,

nominatur

vero

Graece

ab e o q u o d fluat 2

1 de Musico f r a t r e R l i . : 2 H y m e n a e Y a r r i t h o n i s autem Tiresae 7 rhythmica om. 9 Organica, rhythm. 10 m o d u s versus nice g, et ianomeae m. Idontenae noinen h a n d ineptum v i d e t u r ; eo v o c a b a t u r M e l a m p o d i s m a t e r ( A p o l l o d . I , 9, 1 1 ) , et u r b s q u a e d a m a d Axium sita (Miiller. M a k e d . p . 53. K l a u s e n . Aen. p . 4 4 4 sq.). nymphae maricae D R g . corr. L o b e c k . 1. 1. jVicocratls D R g . Idem laudatili' a Stepli. Byz. s. v. Botwitn, scliol. Apoll. Rli. I, 831. cf. W e s t e r m a n u . ad Yoss. de hist, g r a e c . p . 4 7 5 . 1 musio fratreD, musico fratre R g . Cogitavi etiain d e Musaeo, n c q u e aifirmaverim locum a m e p e r s a n a t u m esse. 2 hymenaeuarritonis D , Itimene narri Toitis R , Itimene iiarrithonis g, u n d e non niinis violenta m u t a t i o n e e f f e c i , q u o d s u p r a posili. D e Hymenaeo i d e m r e l a t u m al) alio non inemini quidem, v. collecta a Y a t e r o a d E u r i p . Rlies. p . 308 s q q . , n e q u e tarnen n o m e n eius hie p r o r s u s a h s o n u m est. C e t e r u m ex li. 1. coniici possit de nominis f o r m a Rhythmon, q u a e sane inagis p l a c e r e t . Coloridis D R g . Tirisiae D, Tiresae R g . 3 Periclemenem et peridemem D R , peridemenum et peridemem g. Periclymenus Cliloridis iilius quidein, sed ex N e l e o vulgo traditili- ( H o r n . O d . X I 285). Perimedes a u t e m Argivus, p o e t a a n t i q u i s s i m u s , D e m o d o c i iilioi'umque multorum m a g i s t e r a D e m e t r i o P h a l e r e o n u n c u p a batur, schol. Horn. O d . Ill, 267. ci. L o b e c k . Agi. p. 328 s q . 5 Item de musica R , de parlibtts musicae g. 7 rithma g. rhythmica om. R . 8 sive carm'mis g. 9 armonica DR. organica Hie q u a e d a m excidisse a p p a r e t . N u n n e s . i u n g e b a t : est consonantia organica. 10 modus D R g , q u o d l'erri non posse sequentia docent. Solet quidem numerus G r a e c o pt>&/.ióg r e s p o n d e r e , (cf. Y a r r . apucl Diom. Ill p . 512) sed c. 1 3 , 1 l e g i t u r : Metra Graece, Latine numeri vocantur, et Qvd-/.tòg qwvt/i; xil'ijCT/g vocatur a p u d Aristid. Quint, de mils. I p. 6. nomina-

F R A G M E N T I CAP. 1 J . sequc ipse circume.it.

M o d u s a u t e m est l e x q u a e d a m et

ordo v o c a l i u m i n t e r v a l l o r u m et d i f f e r e n t i a , toxenus

finit,

non utcumque conpositum

porum intervallum. 5 cuius

discrimina

v e l , ut A r i s -

vocalium

tem-

C a r m e n est m o d u s vocibus iunctus, 3

cantus, m o d u s , motus.

Tempus

syllabae spatium, huius elementum brevis syllaba.

est

Divi-

sio b r e v i a l i a l o n g u m a l o n g o u t n e u t r i u s r a t i o n e est. XII.

DE MODUL ATIONE.

M o d u l a t i o e s t m o d o r u m p r u d e n s d i s p o s i t i o ; eius très 10 s p e c i e s ,

diarovog,

xQWfia,

¿tqnovta.

Species

canninum

tredecim, e x quibus p r i m a sunt D o r i u m , P h r y g i u m , dium.

His

accesserunt

gravissimum

hypodorium,

Lymox 2

duo h y p o p h r y g i i , g r a v i o r et acutior, deinde h y p o l y d i i l o 3 définit 4 . 5 vocibus — modus om. 7 brevis alia, longa alia, et neutrius ratio est. 1 0 lôroç 11 primae tur R , nominatus Dgm. versus codd. vc.ro Larlunanri. Contra consuetudinem sane versus cum rliytlnno coiifunditur. i/uod flual ad Graecuin pertinet, v. Mar. Victor, p. 2 4 8 4 : mule el rhythmus id est a çvaii el fluore quodam nuncupalur, qui p. 2499 Latinum versus vocabnlum aliter explicat. 2 Aristox. barm. I p. I S : * E n t i t a ov (.lôvov fx ôiuazrif.idzMv zt xa) (p&ôyywv ovvtnzdvat ôtï zo r/Qftoo/utvov fieXoç, «XX« nçnaôùxui avv3~i(Jtwç zivoç noiâç xai ov zrtç zvyoiorjç. unrle de sensu constat, verba vix sana. Fort, intervallorum el differenllum. velul finiunt (finiuit) Arislossenus g. De v. finire cf. B u n n a n n . ad Quint. I. O. Ii, 1 p. 128. 4 intervallorum m. 5 tenipus vett. Haec corrupta pertinent ad metricam, v. c. 13, 1. 7 vel neutrius Talionis est videtur legendum. 9 Aristid. Quint, de mus. 1 p. 1 8 : yévTj /.tiXtodittc; rota, ùouovitt, yçtTi/urt, âiâzovov. 10 J1AIONOC D, JIAZONOC R , azaioioç g. corr. Caucliius. 11 tred. Arist. Quint, de inns. I p. 2 2 s q . : zôvot ôt tint y.uzù utv 'Açiazô'é,ivov zgioxuidixa. Euclid, intr. harm. 19. primi sunt R m , primis D , prime sunt g. frV'J1 2 gravisonum coni. Meurs, spicil. T b e o c r . p. 114. hipodorium D. Animadvertendum, scriptorein mox genere inasculino uti ol)litum v. carmen de Gr. zovoç sive ztjônoç cogitantein. 1 3 — 9 0 , 1 deinde — acutior om. Rg.

90

FRAGMENTI

CAP. 12.

lidcm et perinde gravior et acutior, deinde Dorius medias, timi Phrygius gravis et alter excelsus, totidem L y dii, gravis et aculas, tum mixolydii pari diversitate, postremo hypermixolydius acutissimus. Organimi quondam habuit tres intentiones, gravem 3 mediani et acutam : inde Musae quoque tres olim existimatae, H y p a t e , M e s e , Nete.

N u n c in ampliore numero

soni considerantur, ut sit proslainbanomenos, hypate h y paton, deinde parypate hypaton, deinde 1/c/ianos hypaton, ni deinde hypate mesón, deinde parypate meson, deinde 1/c//anos meson, deinde trite synemmenon, nete syncnunenon, paramese, trite diezeugmenon, paranete dieze?onderent remissa, inde fecisse tres primos de quibus supra

dictani est:

liane

3 postremo Iivpermolydii pari diversitate: p o s t r e m o 5 intensiones (i a e s t i m a t a e 9 lycanos 1 0 liypates deinde p a r y p a t e meson otti. 11 lycanos triscelineumenon rietes ìnominenon 13 hyperboleon. 1 4 Q u a s a n . cuin r e s o n a n t i a suavitatis 3 mixlolipi R. 4 hyperannjxolydins D , lnjperamijctolidius R. coir. Nic. Loensis epiph. V , 8. exlimulae I), aestimatae R, existimatae g. Delpliis olim tres Musas ita vocatas fuisse t e s t a tur P l u t a r c l i . symp. I X , 1 4 , 3 . 9 par/pale D. lycanos DRg. 1 0 hypate meson in ras. D . lycanos D R g . 11 synenmeiwn DR. synemenon D , sinenmenon R. 1 2 dieseumcnon Dg. diesegmenon D R g . 1 3 liypurboleon D R g . < '!'. Arist. Quint. de m u s . I p. 9 sq. linde sonorum nomina restituerunt N i c . L o e n s . epipli. V , 8. Nunnes. 1 4 chordae sonantis L a c l i m . resonantes ni. 1 5 protinus clytarantium notasse D. dytarantUimRg. corr. C a u cliius. poetas dilliyrumbos notasse coni. N i c . L o e n s i s e p i p l i . Y , 8 . Iti filia D . 1 7 gravibus addendum videtur son'ts. 1 8 fecissent D .

FRAGMENT! CAI*. 12.

91

cxccpisse intentionem Li/cormn, quem quidam Apollinis filiimi trad un t et nymphae Paraniesae, et Chrysothcmidi reliquisse : ab eo acliunctum modum qui synemmenos dicitur:

lume numcrum

auxissc

Terpandrum

adicclione

diezciu/menu, qui primus a gravibus in acunicn avcrtitur. deinde Timotheus addidit duos, paramescn ct hypcrbolacon. Initium modi dicitur diesis, dimidium scmitonium, lotum tonos. toni duo et dimidius diatessaron nominatur, trcs et dimidius diapente, sex diapason. Haec musicae summa sunt.

XIII.

DE METRIS ID EST NL'MKItlS.

Metra Graece Latine numeri vocantur. aequalium pedum Iegitima ordinatio.

Nunierus est

huius pars integra

pes, partes sunt pedum syllabae -J- elementa

numcrum

1 intensionem Linon 2 et ODI. Clirysthemidi 3 ea 5 diezeuginenon 6 parameson ct hyperlioleon S hemitonium 11 est 12 De inetris et pedilnis. 13 Metruin numerus vocatur 14 sq. liuius arsis et thesis partes sunt. 15 elementa, numeri 1 ìicorem D, liquorem Rg. Ci. Pans. X , fi, .'5: Mytzai dì xul

Trimetros Hipponactius pedem novissi-

inum assumens spondium vel chorium talis est, Calentibusque lyinpha fontibus semper. 5 eosdem pedes quos reliqui trimetri, praeter novissimum, recipit, et * * Tetrametros, qui Latine quadratus vocatur, cboriacuS talis est, Tela famuli, tela tela propere: sequilur me Thoas. recipit eosdem pedes, pervenit ad septein et semipedem. id s u m m u m pedcm patitur aut crelicum aut dactylum.

Oc-

tonarius iambus Proinde et abs te regimen Argos dum est potestas consulendi. Septenarius is Haec, bcllicosiis cui /jater, mater cluet Minerva, constat ex pedibus iisdem. Ionicus septenarius Ibant nialac« Were Veneriain coronain. Ionicus maior est Ille ictus retro reccidit in natem supinus. I tredeciin. 4 s e m p e r ad seq. v o c a t u r . Clioriacus 8 t e l a om, Veneroam 10 r e t r o c c c i d i t

Irahitur (i et t e t r a m e t r o s l(i iisdem Ionicus 17 m a l a

1 XIII. XIIII g. comicos D . 2 hypponaclius D. 4 semper ad vs. p e r t i n e r e vidit JNunnes. 5 rcHquU J). 6 P o s t el excidit temporuin computatio. 8 tela a n t e propere o m . D R g : coi r, IJotli. i'rr. t r a g . L a t . p . 2 8 2 , p o s t propere a d d . Lipsiiis a p u d S c r i v e r . p r o b . N a e k i o o p p . 1 p . 92. Vs. a d P a c u v i i D u l o r e s t e m r e i e r t u r , v. W e l c k e r . Griecli. 'I'rag. p . 1 1 8 8 , a N a e k i o 1. I. p r o b a b i l i t y a d eiusdem poetae Chrysea. 10 pelitur 11, peritus g. 1 2 proin (let ab se regimen Argi coni. B o t h . I'rr. t r a g . L a t . p. 2 8 5 . proin demet abs le regimen Argos, dum est potestas consili L a c l i mann. 1 4 seplinarius D. 1 5 bellicosis cui mater puter D R g . corr. Carrio. 17 mala vlucre D R , mala duere g. V e r s u s R n n i i e m e n d a t e s c r i p t u s legitur a p u d V a r r . L . L . V, p . 6 8 et a p u d F e s t . s, v. viere. 19 retro rccidil D, relrorecedit R g . martern g , nantem m . Ictus ille retrocidit in natem supinus coni.

F R A G M E N T I CAP. 14.

habet vitium in tertia syllaba.

minor est

Metuentis p a t r i a e verbera linguae, percipiunt pedes maxime pyrrhichium et spondios, et solent divisis syllabis longis plurium syllabarum pedes ads mittere. Aristophanius anapaestus Axena Ponti pevfreta Colchos denique delatus adhaesi. recipit pedes quaternorum temporum omnes, inplet pedes VII et semipedem. Anapaestus octonarius io

Or/e beato lumine, volitans qui per caelum Candidus equitas. recipit eosdem pedes praeter semipedem. Aristobolius Quaedam terribilis tua pectora turba»« terrifico sonitu inpulit.

is circuitus magis quam versus est. daclylum crebrum is habet, varum spondium. Paeon duodenarius Quis meum nominans nomen aede exciet? quis tumultw invocans incolavum fidem? et hie circuilus magis quam versus est. huic f suberunt denarius 1 est om. 7 temporuin, omnis 14 liic circuitus 16 a e d e om.

9 Ore 12 turbat 13intulit tumultuili 18 suberit

Santen. ad Terentian. Maur. p. 120. Verius Laclnn. ill e ictu' retro reccidit in natem supimis. ita apparet vitium in tertiu syllaba. 1 minore Dgm, minor R. Addilli est. 2 Horat. carni. Ill, 12, 1. patriae D R g . 3 percipiunt linguae pedes R. recipiunt et spondion scribendum. 4 divisi D , diversis g. phirium R, plurimum D , plurimarum g. 7 omnis D R g . . 9 Ore D R g . Phoebe coni. Delrio synt. trag. p. 188. Hore Both. irr. trag. Lat. p. 2 8 2 . Orte Lachmann. 11 Archebulhis coni. Nie. L o e n s . epiph. Y , 8. recte. 12 Quae tam coni. Both. frr. trag. Lat. p. 2 8 5 . terribilis tria g. pectora om. g. turbai D R g . 1 3 intulit R g . 1 4 his circuitus D. 16 nominatus g. aede om. D R g . add. Laelunann. exarquamvis g. quamvis Scaliger coniectt. p. 90. tumultuili D R g . tumuliti coni. Scaliger 1. 1. Both. frr. trag. Lat. p. 278. E x nyctegresia sumptinn putat S e a liger 1. I. Ì 9 denarius, si versum Paeonicum pedibus disylla-

FRAGMENTI CAP. 14.

97

Qui repens semipulsus onere gravi fores strepitìi terrent, rccipiunt pedes creticos, chorios, spondios, iambos, b r a chysyllabos, anapaestos.

Undecim syllabarum Phalaecius

P a s s e r deliciae meae puellae. 5 recipit pedes spondiuni, dactylum, creticum, palinbaechiuin. Angelicus numerws syllabam coartat hexametro, ut Hectoris Andromache, Pyrrhin' connubia s e r v a s ? Anacreontius Miseri invidi vivimus scienles. id recipit pyrrhichios, chorium, spondium, anapaestum.

brachysyllabum,

primus semper est pyrrhichius.

Numerus

Saturnius Magnum numerum triumphat hostibus devictis. sunt qui hunc Ai'istodolion vocant.

recipit pedem spon-

i5 dium, iambum, pyrrhichium, c h o r i u m , dactylum, bracliysyllabum, anapaestum.

Priapeum

H u n c lwcum tibi dedico consecroque P r i a p e . ti numéros et

14 Archebolion

16 Priapeius

l)is inetiinur, ut modo factum est in duodenario i. e. octonario, erit hexameter catalecticus Hephaestionis p. 76 Gaisf. Sed versum poetae expedire difficile est. In proximis Crelicoe Lachmann. Isti pedes Paeonico insunt ita, ^ ^ ^ | —| ——| . screpitu D. 3 faleucius D. 4 Cafull. IT, 1. 1 honere R. 6 acgeltcus R. numeratus Dgm, numerulis R. corr. Naek. Choeril. p. 262. vi om. in. 7 Virg. Aen. Uf, 31 Í). andromachen D. comtbia fers Laclimann. 9 vivimits delendum. 10 pyrrhickion potius, et i'ort. chorios. Brachysyllubus autem et anupuestus Ime non pertinent, sed ad galliainlucum, quod cura Anacreonteo coniunxeriiut Atilius Fort, et Terent. Maunis. 14 Archeliolion em. Canio. Archilocheon Nic. Loensis epipli. V,8. Arclúloclúum Vinet. Bentlei. diss. cap. 11, opp. p. 273. Santen. ad Terentian. Maur. p. 354. 15 Mira liaec de pedihus, quae efficiunt Saturnium huiusmodi, — . 16 priapmm Rg. 17 Catulli. locum DRgin.

7

98

F R A G M E N T I C A P . 14.

tertium pedem pro dactylo creticum habet, alioqui hexámetros esset. XV.

DE NUMERIS

SIMPLICIBUS.

Pyrrhichius s

Rapite, agite, vuite celeripedes. Contrarius est huic et duodecasyllabos spondiazon, Olii crateri« e x auratis hauserunt. Daclylus Pulverulenta putrem sonitu quatit ungula campum.

io Amphibrachys non facit numerura.

Anapaestus

Agilis sonipes rapitur celeri sonitu trepidans. Creticus Horridi transeunt ad pedes ex equis. Palinbacchius is

Amicos ad hanc rem si voles advoca. Bacchius

non facit numerum.

Molossus idem

est qui

spondiazon. Nunc quemadmodum a principali heroico plures numeri transfigurante ostendam.

Ac primum trimelrus fit

2u heroicus spondiazon. Cives Romani tune facti sunt Campani:

6 . 1 7 . 2 0 spondiason 7 crateribiis brachus 1 9 primus

8 dactylicus

1 0 ainplii-

hexamelron g. 6 pondiagon D, spondiacon R g . 1 alioquin g. 7 crateribiis D R g (olii craleribus in r a s . D ) . Corr. Caucli. Nunnes. sex g. auserunt R . 8 dactylicus R . 9 Conf. Y i r g . A e n . VIJi,59(i. campum fort, delendum, vel scrib. humum. 10 amphibrachius Rg. 1 3 et equis R . 1 5 F o r t , ul soles advocato. 1 7 spondiacon g. cf. Santen. a d T e r . Maur. p. 1 4 4 . 1 9 primus D R g . 21 — 9 9 , 3 Campani — 8 sunt orn, g.

FRAGMENTI CAP. 15.

99

syllabam unam, quae est ante extremam, ex longa contrallo, ut Cives Romani tunc facti sunt Apuli, et esse coepit trímetros. * * elegiacum transibit, s Bella per Eniathios. Rursus a pentámetro ut conponam heroicos, sumo partem posteriorem, Dum meus adsiduo luceat igne focus, et conpono, io Luceat igne focus Troiae qui primus ab oris. Phalaecium numerum, qui est Altis ßumma. vallibus tumescunt, insertis verbis facio heroicum, Altis ßumina prodita vallibus inde tumescunt. is Ionicus est Metuentis patruae verbera linguae: adiciam trim's verbis singulas syllabas, Nunc metuentis nunc patruae nunc verbera linguae, retro Italiam fato profugus Lavim'aque venit, cui est simile Patriam tum profugus Laviniaque coepit. 4 trimetron. Elegiacum 6 ad pentámetros 3 Appuli 17 trinas verbis singulis 19 verto 20 Lavinaque 21 et 22 om. 4 trimetron DRg. Tum quaedain excidisse apparet. in add. Nunnes. 5 Bella per Emathios (Lucan. I, 1 ) his ponenda esse, ut ex heroico pentameter elegiacas fiat, monuit Nunnes. (i atl pentámetros DRg. 8 Ti!>ull. 1,1, H. ussiduus D. II falentium R. 1 2 . 1 4 altissima DRg. corr. Carrio. 16 llorat. carin. 111,12,1. metuentes R. patriae g. 17 l'ost adiciam desinit D. trinas Rg. singulis R, singulas gin. 20. 22 Lavinaque 11 et 20 g. Sed v.22 legendum est vi naque. 20uciut - 22 Lavinuque om. g.

100

F R A G M E N T I CAP. 15.

Aristophanius fit heroico: Arma virumque cano Troiae qui primus ab oris, Nunc arma virumque cano Troiae qui primus ab oris nunc. 5 Angelicum syllaba breviata heroicum esse monstravi; item Priapeum, si syllabam surripias, fieri heroicum. 3 nunc utrumqiie om. 6 Priapeium fit

5 Numerum angelicum

e s s e monstr. her.

3. 4 arma — nunc om. g. S e d tlelendum in fine nunc, et in m e dio versu scril)endum Troiae nunc qui nunc. 5 acgelicum R . (j c o r r i p i a s coni. Santen. ad T e r e n t . Maur. p. 3 6 9 . Rectius Priapeum et Angelicum commutabimus. fit g. Finis Censorial g.

I

N

D

abit e a moule 35, 4. abnsque 50, 14. academia antiqua 9 , 8 . vetas 3 0 , 3 . t e r tin 30, 7.

E

X

.

annpaeshis 02, IG. 9 8 , 1 0 .

Ansloplianins

90, 5. 1 0 0 , 1 . octonarius 00, S. A N A X A G O R A S 1 3 , 1 4 . 1 4 , 5; 14. 15,0; S. 1 0 , 4 ; 13.

Acarnanes 58,16.

A N A X I M A N D E R Mllesius 1 0 , 1 2 .

A cha in 5 8 , 1 0 .

angelicus 0 7 , 0 , 1 0 0 , 5 ,

acronyclios 80,22.

angu 1ns 8 3 , 0 .

a c l u s Xi), 1 2 .

aúnalos 4 0 , 1 4 .

adagium 5 , 2 ,

annicnlus 50, 12.

adqXov G2,10.

annus Acarnatium 58, 10.

Aogyplumiin

adeo 5, 7. 0 , 6 .

54, 1 4 . 58, 3 ; 14. Aroadnm 58, (Ì.

ad inediain noctem 72, 8.

gustorum 04, 5 ; 1 1 , 08, 7.

Au-

Chaldaicus

ad îneridïpin 7 1 , 3.

5 3 , 1 0 . e n i l i s 5 1 , 1 7 ; 2 1 . dei 05,0. f j X i a -

adminiculare 7 , 1 5 . 2 1 , 1 4 .

x o ç 5 5 , 5 , iulianus 0Í, 23, 04,2.

adulescens 33, 1 3 .

li us 4 1 , 1 4 . 5 0 , 8 . iimm'uiiis 5 5 , 7 . JWo-

mag-

adusque 33, l(i.

tonicus 54, 1 . Nabonnaznrii (>4,14. na-

A e g y p t i i 1 3 , 2 0 . 54, 1 7 . 6 4 , 1 0 . A e g y p t i o -

turalis 5 1 , 2 0 . 0 5 , 1 1 .

rmn annus 54, 1 4 . 58, 3 ; 4. aequïnoclinin 7 0 , 1 8 .

IMiilippi 0 4 , 1 0 .

l'oinatuiriim 50,8. 5 0 , 1 1 . solaris 05,0. vertens 4 ! , J 2 . 50,23, 5 7 , 1 .

A e t h i o p i a 77, 5.

aille lucem 70, 23,

aevum 4 1 , 1 5 , 42, 5.

ante meridiem 70, t i .

agitare diein f e s t u m 28, 8.

A N T I A S 4 5 , 1 1 . 47, 7. 4 8 , 3 .

agon Capitol ¡uns 52, 0. 5 6 , 1 7 ;20. O l y m -

anliclilhonr-s 77,0.

piens 5 2 , 0 . 0 3 , 1 8 . Agrippa 48,12.

antipodes 77, I I . antistoechoe 7 7 , 1 0 .

A Iban i 50, 7 ; 1 0 . 0 0 , 1 7 ; 18.

anliscioe 77, 10.

alboscere 3 0 , 3 .

A p o l l o 0, 10. 3 0 , 2 . 37, 18. 0 0 , 1 0 . 01. Î.

A T X 3 1 A E O N Crotoniales 1 3 , 1 4 . 14,5; 7.

A P i i r i o m . s i u . s -,7,5.

15,10. Alcinan 8(3, 5.

A p h r o d i t e 07, 7 ; 10. A p r i l is 5 0 , 1 8 . 07, 7 ; 15.

alescere 3 3 , 1 3 .

A r c a d e s 43, 7. 58, 0.

A l e x a n d r i excessus (>4,17.

arcessuntur dei 7 , 1 0 .

amblygonium 84,0.

Arch i I ocluís NO, 1 ; 3.

amphibrachus 0 2 , 1 7 , OS, 10.

A l « ( I I Y T A . S T a r o n l i n u s 0,»..

.iniphiinacrus 0 3 , 3 .

A R E T E S Dyrrharhiuus 5 5 , 1 5 . (>3,5.

Anacreontius 07,8,

A rganlhonins 4 3 . 5 ,

102

INDEX.

Aricini 00, If). AR1STARCIIUS Shiiiîiis 55,14. 57,7. Arislobolius 90,11. Arislodolius 07,14. Aristophanins 00, 5, 1ÍK), 1. ARISTOXENUS 13, 10. 24, 12. 29, 19. 87,1. 80,2. Aristóteles 38,10. ARISTOTELES 0,9. 14,10. 15,3. 18,11. 10,2; 4; 7. 3(3, (i. 55,7. aritJimetica 17,11. arithmetici 25, 10. Armiños 58, 5. arles rlielorum 4,13, Asclepiades medicits 30,15. aspicere 81, 4. astrologi 43,9. 54, 11. 57,3. 00,11.69,0. astrologia 17,11. Allienienses 09,10. Atlica 12, 4; 12. auditoria sacra 41, 0. Aventinus 70,1. augescere 58,17. augurium 51, 5. Augustus 40,8. 48,12. 04, 7 ; 9. inensis 08,10. Augustorum aun i 04, 5; 11. 08, 17. autochthones 12,5. Babylonii 09, 7. bacchius 92,21. 98,15. BEROSOS 43,12. bíforniia signa 78, 15; 18. 81,14. bissextum 01,21. blandimenta fortunae 3, 3. Boeotia 12,13. brachysyllabus 92,19. bruinalis hora 42,8. Cadmus 12,10. C. Caesar 40, 4. 01, 1. Callinus 80,1. CALL1PPUS Cyzicenus 54,0. 57,0. campus Martius 40,1. canicula 55,1. 05,4. canicularis 54,15. G5, 0. canins 80, 5. Capitolinus agon 52,9. 50, 17 ; 20,

Capitolimi) 30,5. 09, 23. Cares 58,10. carmen 89, 4. Cameades 39,0. CASSANDRUS 50,1. CASS1US HEIUINA 48,0. cataclysnios 55, 11. 02,9;18.

xaja diafU-TQOV 22, 2. xara i'£aycovov 21,1. 22,7. y.atu t E i q a y u i v o v 21,8. 22, 4; It.

xoiii iQt'yiuvov 21,11. 22,3; 10. x