Acta conciliorum oecumenicorum: Volumen IV Leonis Papae I. epistularum collectiones [Fotomechan. Nachdr. der Ausg. 1932. Reprint 2011 ed.] 9783110828092, 9783110004212

Citation preview

ACTA CONCILIORVM OECVMENICORVM IVSSV ATQVE MANDATO

SOCIETATIS SCIENTIARVM ARGENTORATENSIS

EDIDIT

EDVARDVS SCHWARTZ

TOMVS ALTER VOLVMEN QVARTVM

MDCCCCXXXII WALTER DE GRUYTER & CO. VORMALS G.J. GÖSCHEN'SCHE VERLAGSHANDLUNG/J.GUTTENTAQ, VERLAGSBUCHHANDLUNG / GEORG REIMER / KARL J. TRÜBNER / VEIT & COMF.

BEROLINI ET LIPSIAE

CONCILIVM VNIVERSALE CHALCEDONENSE EDIDIT

EDYARDVS SCHWARTZ

VOLVMEN QVARTVM LEONIS PAPAE I EPISTVLARVM COLLECTIONES

MDCCCCXXXII WALTER DE GRUYTER & CO. VORMALS O.J. GÖSCHEN'SCHE VERLAGSHANDLUNG / J. GUTTENTAG, VERLAGSBUCHHANDLUNG / GEORG REIMER / KARL J. TRÜBNER / VEIT «c COMP.

BEROLINI ET LIPSIAE

Archiv-Nr. 470231 Druck von Walter de Gruytet & Co., Berlin W 10

PR^EFATIO I. DE LEONIS ET EPISTVLARVM ET DECRETALIVM COLLECTIONIBVS MIXTIS

Qui Leonis quas promiscue dixerunt epistulas ediderunt Paschasius Quesnel et fratres Ballerini, in nulla re magis ab antiquitate recesserunt quam quod epistulas et decretales in unam indiscretam molem congesserunt ordinique plus minus arbitrario et ficticio subiugarunt. antiquis enim temporibus usque ad saeculum septimum aut decretales tantum collectae sunt aut decretalium epistularumque coniunctarum delectus propositus aut epistularum solum siue pars siue tantus numerus in unum corpus redactus, ut quasi pro completo haberi possit. meras decretalium collectiones hie non euro, quoniam non Leonis solius, sed pontificum Romanorum decretales inde a Siricio usque ad Gelasium uel ulterius edi possunt, sed mixti generis ea exempla quibus epistularum editori uti necesse sit, iam enumerabo. 1 [5 secundum Ballerinos PL 54 p. 557/8]. Collections quae nomen accepit a Paschasio Q u e s n e l , qui e codicibus turn Thuano, nunc Parisino 3842* et Oxoniensi collegii Oriel 42 minus bonis earn primus edidit in Leonis operum tomo n, quos codices [Qwtwx] adhibuerim, exposui t. ι 5, 2 p. xiin. de collectionis origine patria aetate sequor ea quae docto sanoque iudicio amicus beatae memorias C. H. Turner protulit in Eccles. Occid. monum. ι 2 ι ρ. χπ. Journ. of Theolog. Stud. 17, 237, compositam earn esse opinatus initio saeculi sexti in Gallia meridional! ab homine non indocto ex materie maxime Romana, cuius magna certe pars etiam Dionysio exiguo praesto fuerit. ipsi collectionis corpori inserta sunt testimonia Leonis ep. 104 adnexa, finem uniuersae collectionis facit congeries magis quam collectio epistularum decretaliumque Leonis. utile uidetur et hsec secundum capitulationem describere qualis extat initio codicum Atrebatensis 644 [a], Einsidlensis 191 [e], Vindobonensis 2147 [x], et in epistulis ea adicere quae ipsi epistulae praemittuntur : XLI Exempla testimoniorum sei Hilarii Ambrosii Athanasii Agustini [augustini x] et aliorum scorum catholicorum uirorum de duabus naturis in una persona Christi dm ni indiscrete distincteque manentibus LXVII Leonis papae ad Leonem ug de una dni nostri lesu Christi persona et duabus dei hominisque naturis cum subiectis testimoniis patrum. LEO EPISCOPVS LEON I AVGO = ep. 104

LXVIII Leonis papae ad lubenalem Hierosolimitanum episcopum de id ipsum. IT LEO EPIS IVVENALI EPO HIERVSOLYMITANO = ep. 82

LXVIIII Eiusdem ad Flauianum episcopum Constantinopolitanum de damnatione heresis Eutychianas. LEO EPIS FLAVIANO EPISCOPO CONSTANTINOPOLITANO = Coll. Nouar. de re Eutychis 5 [uol. n I p. 24] Acta conciliorum oecumenicorum. H. 4.

a

II

PR.EFATIO

LXX cs [sic aex] ad Theodorum episcopum Foriiuliensis super paenitentise statu = decret. 108 Ball. LXXI cs ad Turbium [sie aex] episcopum Asturiensem super xvi capitulorum consulta Priscillianistarum blasphemiis in xvin respondens capitulis, id est: secuntur xvin capitulorum tüuli — decret. 15 Ball. LXX n Item Leonis papae ad Rusticum Narbonensem episcopum cum subiectis xvini consultationum capitulis responsionibusque subnexis = decret. 167 Ball. LXXIII Ad anatholium [aex, postulatur Anastasium] episcopum Thessalonicensem super nimietatis arrogantiam uicis apostolicse sedis redargutio cum subiectis praeterea vi titulis decretorum = decret. 14 Ball. LXXIIII Ad Nicetam Aquileiensem episcopum super im titulorum interrogatione responsio; secuntur im capitulorum tüuli = decret. 159 Ball. LXXV Ad lanuarium episcopum Aquileiensem de clericis qui in heresi uel qualibet scisma prolapsi sunt, minime promouendis = decret. 18 Ball. LXXVI Ad uniuersos episcopos Campaniae Peceni [piceni xcorr] et Tusciae ut serui uel originarii aut cuiuslibet condicionis obnoxii ab ecclesiasticis officiis repellantur, et de his clericis qui ob hoc fenerant ut usuras accipiant = decret. 4 Ball. LXXV ii Epistula generalis de Manicheis = decret. 7 Ball. LXXVIII Ad episcopos Siciliae ut in epyphaniorum die baptisma non tradatur = decret. 16 Ball. LXXVIIII Ad Pulcheriam de damnatione heresis Nestorianae uel Eutychianae. INCIPIT EPISTVLA SCI PAPE LEONIS AD PVLCHERIAM AVGVSTAM = ep. II

LXXX Ad Constantinopolitanos super

stabilitatem fidei ipsorum cohortatio.

INC EPISTVLA PAPAE LEONIS AD CONSTANTINOPOLITANOS = ep. 34

LXXXI Ad Palestinos super mobilitatem fidei ipsorum in Eutychiana heresi deuolutis correptio. IT INCIPIT EIVSDEM PAPAE LEONIS EPISTVLA AD PALESTINOS = ep. 113

LXXXII Ad Aquileiensem episcopum de incauta receptione Pelagianistarum et ut de ecclesia ad ecclesiam nullus ecclesiastici ordinis transferatur = decret. i Ball. LXXXIII Ad Septimum episcopum de supra dictis titulis = decret. 2 Ball. LXXXIIII Ad Mauros episcopos de inlicitis ordinationibus et de ancillas dei quae uirginitatem ui barbarica amiserunt = decret. 12 Ball, LXXXV Ad synodum Ephesinam de damnanda heresi Eutychiana. LEO SCAE SYNODO QVAE APVD EPHESVM CONVENIT = ep. 12

LXXXVI Ad Theodosium imp ut rescissa synodo Ephesina in Italia concilium eius consensu debeat celebrari. LEO EPISCOPVS ET SCA SYNODVS QVAE IN VRBE ROMA CONVENIT THEODOSIO AVG = ep. l8

LXXXV ii Ad Pulcheriam äug de id ipsum.

LEO EPIS ET SCA SYNODVS QVAE IN

VRBE ROMA CONVENIT PVLCHERIAE AVG = ep. 23

LXXXVIII Ad lulianum episc de damnatione heresis Eutychianae. INC EPISTVLA LEONIS PAPAE AD ivLiANVM EPiscopvM; post ipsam epistulam, sed ante diei notationem EXPLICIT EPISTVLA AD IVLIANVM EPISCOPVM = ep. 5 LXXXVIIII Ad Theodosium imperatorem de synodo Ephesi celebranda. INCIPIT EPISTVLA LEONIS PAPAE AD THEODOSIVM AVG

CAESARI THEODOSIO RELI-

GIOSISSIMO AVG LEO PAPA ECCLESIAE CATHOLICAE VRBIS ROMAE = ep. ^

i DE COLLECTIONE QUESNELIANA

xc Ad Marcianum ug de ambitu Anatoli episcopi Constantinopolitani.

ΠΙ

LEO

EPISCOPVS MARCIANO AVGVSTO PER LVCINVM [sie] EPM ET BASILIVM DIACONVM DE AMBITV ANATOLII EPI = 6p. 54

xci Ad Anatolium episcopum Constantinopolitanum de eius ambitu obiurgatio et Alexandrinae et Antiochenae sedis antiquitus honore praelato. LEO ANATOLIO EPISCOPO =

ep. 56.

xcn Ad synodum Calchedonensem ut ea tantum ualeant quae de fide contra Eutychetem decreta sunt, cetera effetanda. LEO EPISCOPVS SCAE SYNODO APVD CALCHEDONAM HABITAE = ep. 64

xcin Ad Anatolium episcopum de adhortatione expugnandae heresis Eutychianae et quod expulsos quosdam de Aegypto pro fide catholica ipse susceperit. LEO EPISCOPVS ANATOLIO EPISCOPO — ep. 95

xciin Ad Leonem ug de adhortatione abscidendae heresis Eutychianae et de confirmatione concilii Nicaeni et Calchedonense. LEO EPIS LEONI AVG PER FILOXENVM AGENTEM IN REBVS = ep. 99

xcv Ad Anatolium episcopum de Attico presbytero ut suspicionem Eutychiani erroris a se presbyter compellatur excludere. LEO ANATOLIO EP PER PATR ICIVM DIACONVM = ep. 116 [in praefationis epimetro] xcvi Ad Anatolium episcopum de receptione Andreae archidiaconi et Eufratae et de appetiti honoris Constantinopolitanae sedis abiectione rescriptum. LEO ANATOLIO EPISCOPO PER NECTARIVM AGENTEM IN REBVS, pOSt finent βρί-

stul corr. asseruit fuisse E asseruet C" fuisse asserit/ 9 sententiam suaxa EMPP^I plectantur Υ ίο habebat X II transcendant Q, corr. Qx ex sc spiritu CC"DYXZI Γ om. GEMQP 12 carnis est / et]utC£> e uisceribus P est matris / 13 et om. GQP facunditas Υ parcsret CD, corr. D, pararet Υ par esset P" est P 14 caro om. G nostra / alia C"P!X est illi M animo est M. 15 excellere G carni y 16 discordia; G gignebant G conpugnantia EMcorr·, Q"*»*, corr. Q", P* Zcorr uoluptatum M uoluntatem P"f 17 sensus — uigebant om. M corpore Q"* corporis Q1 lege] sorde P afflictionum / moderatione / 18 sedebat / uerus om. M 19 est om. I prius om. M a. G 20 creatur E 20/21 nobiscum communem [communionem P*] P 20 commune MQitwx, corr. , secundae ferrent CD iustitise om. M ut] et M 29 uenias C supplicet Q, con. Q° ή om. Υ 30 cum] quem G miserit M saltim GEC" Qamx, corr. Q** 31 reseruarit ME reseruaret C" reseruauit QI esse promitteret] expromitteret G 32 autem R(ubrica) CD Acta coQciliorum oecumenicorum. II. 4.

2

10

COLLECTIO GRIMANICA

de sacramento dominie ae incarnationis credat et doceat, ad fratrem et coepiscopum meum Flauianum plenius continent scripta quas misi. d. 13. m. lun. 449

DAT

^J

IV^

ASTVRIO ET PROTOGENE CONSS

8 [inscr. AD PVLCH AVG]. Leo ep. 30 JK 425 = E 4. Grceca uersio extat in Epistularum collectione H n. est genuince epistolcz [Coll. Grim, n] exemplar consulto decurtatum et & interpolaium 1 Leo Pulcheriae augustse. Quantum sibi fiduciae de fide uestree clementise ecclesia dei debeat polliceri, multis probauimus ssepe documentis, dum, sicut spiritu sancto docente didicistis, illi per omnia potestatem uestram subicitis, cuius munere et protectione regnatis. unde quia contra integritatem fidei Christianas dissensionem 10 quandam in Constantinopolitana ecclesia Eutychete auctore generatam fratris et coepiscopi mei Flauiani relatione cognoui, ita ut totius causae speciem synodalium gestorum textus ostenderet, dignum gloria uestra est ut error, qui de imperitia magis quam de uersutia natus est, auferatur priusquam ullas uires de consensu inprudentium pertina2 cia prauitatis acquirat. nam quantum Nestorius a ueritate excidit, dum dominum is lesum Christum de matre uirgine hominem solum asserit natum, tantum etiam hie a catholico tramite deuiauit, qui de eadem uirgine editum non nostras credit esse naturae, ut quod formam serui gessit, quod nostri similis fuit atque conformis, qusedam nostrae carnis fuerit imago, non ueritas. nihil autem prodest dominum nostrum beatae uirginis filium hominem dicere, si non illius generis ac seminis homo creditur, cuius 20 3 in ipso euangelii exordio praedicatur. unde multum doleo multumque contristor quod hie qui antea de humilitatis proposito laudabilis uidebatur, contra unicam spem nostram patrumque nostrorum uana et nimis peruersa audet astruere. qui cum uideret insipientiae suae sensum catholicis auribus displicere, reuocare se a sua opinione debuerat nee ita ecclesias preesules commouere, ut sententiam damnationis exciperet, 25 quam utique, si in suo sensu uoluerit permanere, nullus poterit relaxare. sedis enim apostolicas moderatio hanc temperantiam seruat, ut et seuerius agat cum obduratis et ueniam cupiat praestare correctis. quia ergo multa mihi fiducia est de pietatis tu as sincerissima fide, obsecro clementiam tuam, GL, ut sicuti sancto studio tuo catholica 4 praedicatio semper adiuta est, ita nunc quoque eiusdem faueas libertati. non enim so portiuncula aliqua fidei nostrse, quae minus lucide sit clara, pulsatur, sed hoc imperita resultatio audet incessere, quod dominus in ecclesia sua neminem uoluit ignorare. et ideo pro uestrae pietatis consuetudine elaborare dignamini ut contra singulare sacramentum salutis humanae quod blasphema insipientia protulit, ab omnium animis GE, Φ [= CC"DMY], Q [= aetwx] 3 data C" MYQtxI austurio DM austorio Υ asterio Q'l protegene YQX in fine add. contuli Q a GE, Φ [=CC DMY], I 4 inscr. EPISTOLA [INCIPIT EPISTVLA Y] SCISSIMI LEONIS ARCHIEPI ROMAE [ROMANI Ca] AD PVLCHERIAM AVG Φ item epla leonis pape ad pulcheriam augustam / 7 Leo [leo eps /] — august ae [augusto E] GEI Gloriosissime et clementissime filie pulcherie auguste leo eps M cf. Γ, om. CC"DY de am. CD 8 multis om. CD ι ο quia om. Υ contra 07». M integritate G n euthice / et eutychi G 12 ita om. I causa Ο 13 gloriae uestrse G/ 16 Christum om. I uirginis/ asserit] assumpserit Υ a.om.C" 17 credidit Ι Γ ig dominum] dm C nostrum] non C" 20 hominis CD seminis] similis C" decreditur G 22 ante GI 23 audeat G asserere M 24 sensu E 25 nee ΜΕΓ ne GCC"DYl ecclesia C psulem Μ commouere ΜΕΓ commoueret GCC"DYI 26 qua Μ 27 reseruat CC"D et om. GC" 28 multum CD 29 clementiam tuam [tuaG] GL [gloriosissima E] GE clementiam glorie tue / gloriosissimam [gloriosam MY} clementiam tuam Φ sicut MI sequuti CD 31 quae om. Μ lucida C"M licide Υ est M pulsatus D 32 neminam C 33 et laborare C" dignemini M 34 quod contra — salutis humanae blasphema EM

EPISTVLAE 8. 9. ίο

H

repellatur ac si ipse qui in hac temptatione incidit, resipiscit, ita ut quod male senserat, propria uoce et suscriptione condemnet, communio illi sui ordinis reformetur. quod etiam fratri et coepiscopo meo Flauiano me dementia uestra scripsisse cognoscat et his quos misimus, delegasse ut uenia concedatur, si error aboletur. ne autem piissimi principis disposition! qua episcopale concilium uoluit congregari, nostra uideretur pree- 5 sentia defuisse, fratres meos lulium episcopum Renatum presbyterum et filium meum Hilarum diaconum misi, qui uicem preesentias meae implere sufficerent. sed ei qui in errore est, melius consuletur, si ubi desipuit, ibidem resipiscat, et ubi damnationem meruit, illic indulgentiam consequatur. DAT ID IVN ASTVRIO ET PROTOGENE CONS3S

d. 13. m lun. 449

9 [inscr. AD THEODOSIVM AVG]. Leo ep. 54 JK 445 = E16 11 Leo Theodosio augusto. Pro integritate fidei catholicae Christianissimum principem conuenit esse sollicitum et hoc indefessis precibus diuinam misericordiam posco ut cordi uestro id quod est ueritatis, inspiret neque falli uos in aliquo humanarum aemulationum fraude patiatur. a me autem atque ab omnibus catholicis sacerdotibus i» quae euangelicae atque apostolicae fidei pietas defendatur, satis plene ac lucide litteris meis quas clementiam uestram iam dudum per famulum uestrum Epiphanium tribunum, qui pro hac causa missus est, arbitror accepisse, reseratum est nee ambigi potest hoc nos purissime credere, hoc constanter asserere quod etiam uenerandi patres quondam apud Nicaeam congregati secundum fidem symboli credendum et confitendum sacra- 20 tissima auctoritate sanxerunt. nos enim, uenerabilis imperator, sicut Nestorii dogma peruersum merito anathemauimus, ita iuste etiam horum impietatem qui ueritatem carnis nostrae negant a domino lesu Christo susceptam esse, damnamus, GL. unde si pietas uestra suggestion! ac supplication! nostree dignetur annuere ut intra Italiam haberi iubeatis episcopale concilium, cito auxiliante deo poterunt omnia scandala 20 quae in perturbationem totius ecclesiae sunt commota, resecari, ut per uniuersum regnum uestrum catholicae fidei integritate seruata et pacem Christianam manere et uestram apud deum crescere gloriam gaudeamus. DAT VIIII KL LAN ASTVRIO ET PROTOGENE CONiiS

d 2

· 4- m.Dec. a. 449

10 [inscr. AD FAVSTV ET M R PRBS]. Leo ep. 32 JK 426 = Eg. Grceca uersioextat inEpistu- i larum collectione //7 Leo Fausto et Martino presbyteris et reliquis archimandritis. Cum propter GE, Φ [= CC*DMY], l i repellantur CD pellatur V in om. M hanc temptationem EM insidit / et resipiscet C" resipiscat / 2 susceptione D 3 etiam] autem C" 5 qua] que C"MI congregare CD 5/6 prescientia G 6 iulianum GC"I, corr. G 7 hilarium K uocem/ 8 consulitur GCDY 9 ibi M indulgentiaG 10 om. M data C VI idus Cal dd Υ austurio Υ asterio Cal protegene C GEMI 11 inscr. item epla leonis pape ad theodosium augustum / 12 item leo ad quern supra tbeodosio M om. l [eo episc E integritatem E 16 atque apostolicae om. I plane M 17 quam G 18 missus est] misisse M ratum / 20nicenamM 22 anathematizauimus / 23 gloriosissime G 25poterantM 26 in turuationem £ per inturbationem I 27 nrm M 28 credere M 29 data EMI none· M VIII E . IVN G iunias MI astorio M 29 hie epa ad flauianum lectis dilectionis tuae litteris G*1* GE, Φ [= CC'DMY], Z 30 inscr. EPISTOLA [INCIPIT EPISTVLA 7] SCISSIMI [eiusdem M] ARCHIEPI ROMAE LEONIS AD FAVSTVM MARTIANVM [et marcianum M] ET RELIOVOS ARCHIMANDRITAS CONSTANTINOPOLIS [om. Υ] ΦΖ 32 leo [leo episc E] — reliquis [ceteris £] archimandritis GE dilectissimis filiis fausto et martiano et reliquis archimandritis [archimandritis constantinopolis F] leo eps ΦΖ

12

COLLECTIO GRIMANICA

causam fidei, quam Eutyches perturbare temptauit, de latere meo mitterem qui defensioni ueritatis assisterent, congruum credidi ut etiam ad uestram dilectionem scripta dirigerem, quos certum habeo ita studere pietati, ut blasphemas et impias uoces nullatenus sequanimiter audire possitis, manente in cordibus uestris apostolica institutione Gal. 1,9 qua dicitur: si quis uobis e u a n g e l i z a u e r i t prseter id quod accepistis, a anathema sit. sensum autem praedicti qui, sicut gestorum lectione cognouimus, merito reprobatus est, etiam nos detestandum esse decernimus, ita ut si assertor insipiens in sua prauitate uoluerit permanere, habeat cum his consortium quorum est secutus errorem. merito enim net extra Christi ecclesiam qui in Christo humanam, id est nostram negat esse naturam. sed si idem spiritu dei miserante correctus impietatem 10 sui erroris agnouerit et quse catholici execrantur, plena satisfactione damnauerit, uolumus ei misericordiam non negari, ut ecclesia domini nullum sentiat damnum, cum et resipiscens possit recipi et solus debeat error excludi. de sacramento autem pietatis magnee in qua nobis per incarnationem uerbi dei iustificatio est et redemptio, quae sit nostra ex patrum traditione sententia, in litteris quas ad fratrem meum Flauianum episcopum is misi, nunc sufficienter, quantum arbitror, explicatum est, ut per insinuationem praesulis uestri quid secundum euangelium domini [nostri] lesu Christi in omnium fidelium cordibus fixum cupiamus esse, noscatis. d. 13. m. lun. a. 449

DA~

^

IVN

ASTVRIO ET PROTOGENE CONSS

ll[inscr. AD PVLCHERIAM AVG]. Leo ep. 31 JK 425. cf. quce ad 8 prcenotata sunt 20 1 Leo Pulcheriae augustae. Quantum praesidii dominus ecclesiae suee in uestra dementia praspararit, multis probauimus saepe documentis, et quidquid nostris temporibus contra inpugnatores catholic as ueritatis industria sacerdotalis optinuit, ad uestram maxime gloriam redundauit, dum sicut spiritu sancto docente didicistis, illi per omnia potestatem uestram subicitis, cuius munere et protectione regnatis. unde quia 25 contra integritatem fidei Christianas dissensionem quandam in Constantinopolitana ecclesia Eutyche auctore generatam fratris et coepiscopi mei Flauiani relatione cognoui, ita ut totius causas speciem synodalium gestorum textus ostenderet, dignum gloria uestra est ut error qui, ut arbitror, de imperitia magis quam de uersutia natus est, auferatur priusquam ullas sibi uires de consensu inprudentium pertinacia prauitatis acquirat, 30 quia etiam ignorantia graues non numquam incidit lapsus et plerumque in diaboli ruit foueas incauta simplicitas, per quam in supra dicto subrepsisse intellego spiritum GE, Φ /= CODMY], ζ ι causa G quern autychis G quid CD 3 dirigeremus C" ista C istam £> 8 secutus] senectusG 10 correctos CD correptus Μ i3erroreCZ> 15 quos C 16 insuasionem G 17 domini nostri om. G nostri CDF om. EC"MYZ omnibus Υ ig data C'MYZ austurio COM austorio y asterio C"Z protegene CD 21 similis huic quarta isdem conss post ug GG" GG", Q [= aetwx\ P [= aep], Pll 20 inscr. INCP \om. temeritas sibi quidem fraudauit, sed rectis cordibus auferre non potuit. DAT ID SEPT VALENTINIANO ET AviENO coss [per Carterium et Asclepiadem diaconos d· '3- m.Sept. Constantinopolitanum] 33 [inscr. AD FAVSTVM ET MARTINO PBRIS]. Leo ep. 75 JK 457 = E 21 Leo Fausto et Martino presbyteris a pari. Omnes scribendi occasiones libenter 10 amplectens alloqui dilectionem uestram sacerdotali affectione non desino, ut ex ipsa frequentia litterarum possitis agnoscere quantam curam ecclesiae uniuersalis habeamus, pro cuius piissima fide studiosius defendenda uestram quoque deuotionem oportet laborum nostrorum esse consortem. nam et per fratres nostros episcopos atque presbyteros quos pro Christianae religionis statu misimus quosque dudum uobiscum i.-> esse confidimus, plenissime ex omni instructione quam dedimus, potuistis aduertere quam intolerabile habeatur apud cunctos nostrarum partium sacerdotes quod profana quorundam insipientia contra sacramentum redemptionis humanae inferre molita est, et nunc per filium nostrum Maximinum comitem continuatis uos alloquiis cohortamur ut quia propitio deo multum catholicorum est aucta libertas, assumatis constantiam 20 spiritalem contra antichristi praecursores, dicente beato lohanne: omnis S p i r i t u s i loh. 4, 23 qui c o n f i t e t u r lesum C h r i s t u m in c a r n e uenisse, ex deo est, et o m n i s s p i r i t u s qui s o l u i t l e s u m , ex deo non est, et hie est a n t i c h r i s t i . cui et Nestorius et Eutyches sub diuersa quidem erroris specie, sed sub eodem spiritu falsitatis militare uoluerunt, cum catholica fides apostolicis atque euangelicis inbuta doctrinis ».-, utrumque detestetur, utrumque condemnet. quas ex quo coaeternum patri uerbum caro factum est, quern credit filium dei, eundem etiam filium hominis confitetur et in uno uero deo ac uero homine domino lesu Christo non unam naturam, sed unam se profitetur adorare personam. in hac fide nobiscum inseparabiliter atque indifferenter uniti state constanter et uiriliter agite ac si quae sunt morae de his quas poposcimus 3o ordinandis, per occasiones tarnen quas fidas gratia diuina prouiderit, litteris nos uestrae dilectionis instruite, quia multum solatii est, cum sollicitis animis rerum desideratarum actio nuntiatur. uolumus autem ut hae litterae nostrae quas ad uestram dilectionem misimus, etiam ceteris catholicis innotescant, quo intellegant se quoque ad defensionem fidei isdem nostris exhortationibus incitari. 35 DAT V ID NOV VALENT AVG VII ET AVIENO CON^S

d. 9· m. Nou. a. 450

Gl consilium / pio am. 1 operi 1 5 prouidemus G 7/8 am. G 7 data ydus / auenio / 7/8 per ·—· Constantinopolitanum del. Ballerini cf. p. 39,10 GE 10 leo episc E presbyteris et archimandrites E appari G om. E 13 defendendam GE 19 continuatim G 20 summatis G 21 spiritus om. E 23 Im xpm G antexpi E antixps G 26 eternum G 30 confitenter G poscimus G 31 proderit G 34 quod G 36 v £ vi G äug om. E Acta conciliorum oecumenicorum.

II. 4.

:

34

COLLECTIO GRIMANICA

. AD CIVIBV» CONSTANTINOPOLITANIS]. Leo ep. 59 JK 447 Leo ciuibus Constantinopolitanis. Licet de his quas in concilio sacerdotum nuper apud Ephesum gesta memorantur, multus nos maeror afnciat eo quod sicut consonans fama dispersit et ipso rerum monstratur effectu, nee iustitiae illic moderatio nee fidei est seruata religio, uestrae tarnen deuotionis bonitate gaudemus et in sanctae & plebis acclamationibus, quarum ad nos exempla delata sunt, omnium uestrorum probamus affectum, quia et uiuit ac permanet apud bonos filios optimi patris iusta dilectio et catholicas doctrines eruditionem in nulla patimini parte corrumpi. non dubie enim, sicut uobis spiritus sanctus reserauit, Manichaeorum confcederantur errori qui ab unigenito dei nlio uerum et nostras naturae hominem negant esse susceptum omnesque 10 eius corporeas actiones simulatorii uolunt fuisse phantasmatis. cui impietati ne 19 in aliquo praeberetis assensum, iam per filium meum Epiphanium et Dionysium Romanae ecclesiae notarium cohortatoria ad dilectionem uestram scripta direximus, quibus connrmationem quam expetistis, ultro praebuimus, ut nos paternam uobis curam non dubitetis inpendere ac modis omnibus laborare ut auxiliante misericordia dei omnia 15 quae ab inperitis et insipientibus excitata sunt scandala destruantur nee quisquam sibi audeat de sacerdotali honore blandiri qui potuerit in exsecrandi sensus impietate conuinci. nam si uix in laicis tolerabilis uidetur inscitia, quanto magis in eis qui praesunt, nee excusatione est digna nee uenia, maxime cum etiam defendere peruersarum opinionum commenta praesumunt et in consensum suum aut terrore aut gratia instabiles quosque 20 traducunt? spernantur huiusmodi a sanctis membris corporis Christi neque sibi catholica libertas infidelium iugum patiatur imponi. extra donum enim diuinas gratiae et extra sacramentum habendi sunt salutis humanae qui negantes naturam nostras carnis in Christo et euangelio contradicunt et symbolo reluctantur nee sentiunt se in hoc praeruptum sua obcaecatione deduci, ut nee in passionis dominicae nee in resurrec- 26 tionis ueritate consistant, quia utrumque in saluatore uacuatur, si in eo nostri generis caro non creditur. in quibus isti ignorantiae tenebris, in quo hactenus desidiae torpore iacuerunt? ut nee auditu discerent uel lectione cognoscerent quod in ecclesia dei in omnium ore tarn consonum est, ut nee ab infantium linguis ueritas corporis et sanguinis Christi inter communionis sacramenta taceatur, quia in ilia mystica distributione so spiritalis alimoniae hoc impertitur, hoc sumitur, ut accipientes uirtutem cselestis cibi in carnem ipsius qui caro nostra factus est, transeamus. G, Q [= atwxl P [= acp], P! I inscr. INCIPIT [om. Q*0] EPISTVLA PAPAE LEON is AD CONSTANTINOPOLITANOS Q, add. SVPER STABILEM PIDEI IPSORVM coHORTATio Q" incipit eiusdem papae leonis ad constantinopolitanos dues P item epla eiusdem ad constantinopolitanos P1 epla beati leonis pape ad constantinopolitanos / 2 leo — Constantinopolitanis G leo epl et sea synodus quse in urbe roma conuenit clero et plebi consistent! constantinopoli / om. QPP1 3 nuper PP1 super Q om. GI, Q" con. quod quo G 5 bonitate GPP1 pietate QI 6—29 quarum — corporis om. Pf dilata Q, corr. Q° urm / 6/7 probauimus G 7 qui P" et om. GP1 ac] e et GP" 8 et] cum P" · catholicam G catholicae [catholicam P ] eius P" doctrinam G eruditionem om. G patiamini GPC dubio P1 9 enim om. P1 uos G scs sps Pl 10 et om. G ii sanctiones Q simulatoriae GP" 12 in aliquo] aliquem G prseberitis Q, con. Q* 13 notarios QI direxerimus P1 14 curam uobis P1 15 a comodis G ut] aut P1 16 et] et ab GI ne GP' 17 in om. Q 18 si om. G inscientia GPC, Qa in mg. 19/20 nee excusatione — praesumunt post 2i transducunt coll. P" 19 excusatio Gi* EA luculensi 0 lucensio OJ>, Q* corr., GS lucensium G" epos G" bonifacium et basilum prbros G" n uestra fraternitas S fraternitas r Q uestra scitas GG"EAO ή ύμφν αδελφότης Γ existimet Q abiunctam Sfmt ab iniunctam [iniuncta G"~\ SJeGa psentiam meam 5 12 in1 om. GGa 13 ex antiquam traditionem AO, corr. 0 potestis S ignorare Q 14 reiecta] cuncta Q, corr. Q* eiecta 0™ corr. iudicia Q, corr. Qwx x 16 euangelicara auctoritatem E 18 de om. Q, corr. Oj" 20 statum om. AO, corr. 0 21 quia] qui ab G qui G'A, corr. A expulsos E in om. S deputatos G" 22 suprestitum 5 substitutos si Q01 corr. 23 ne AOQ, corr. Q" careant Q, corr. Oj" se credat G" si ut] sicut GGaES 24 errores G" relinquant E delinquunt G delinquentium abolere et G" neminem G" apud neminem Q, corr. Q" perire] perire et cum unicuique G" suus [suos G] honor GG" Qf" corr. qui] quidem qui Q 25 laborarunt Q cum om. G" suo om. Q, corr. Q"1 ius om. AO priores GS 26 efese A epheseni G" ephesinae QE episcopus om. Ga quirillus Q, corr. · Iu". a· 453

DAT III ID IVN OPILIONE VC CONS

67 [mscr. AD MARCIANVM AVG DE PASCHA]. Leo ep. 121 JK 497 = E 48 Leo Marciano augusto [de pascha]. Tarn multis documentis per omnes Christi ecclesias fides uestrse pietatis innotuit, ut si quid sollicitudinum pro communi religione generatur, merito uestrum quaeratur auxilium. et quia memor dispensationis mini 10 creditas necesse habeo curas meas etiam in ea quae sunt futura, praemittere, non improbe cupio clementiae uestrae studiis adiuuari, ut in ea obseruantia quae certa semper ratione uariatur, nihil possit erroris incurri. paschale etenim festum, quo sacramentum salutis humanae maxime continetur, quamuis in primo semper mense celebrandum sit, ita tarnen est lunaris cursus condicione mutabile, ut plerumque sacratissimi diei 15 ambigua occurrat electio et ex hoc fiat plerumque, quod non licet, ut non simul omnis ecclesia quod non nisi unum esse oportet, obseruet. studuerunt quidem sancti patres occasionem huius erroris auferre omnem hanc curam Alexandrino antistiti delegantes (quoniam apud ^Egyptios huius supputationis antiquitus tradita uidebatur esse peritia), per quern quotannis dies prasdictae sollemnitatis sedi apostolicae indicaretur, cuius 20 scriptis ad longinquiores ecclesias indicium generale percurreret; sed sanctas memoriae Theophilus Alexandrinae urbis episcopus, cum huius obseruationis annos centum numero collegisset, septuagensimi sexti anni paschale festum longe aliter quam alii decreuerant, tenendum esse constituit. nam a primo augustae memoriae Theodosii senioris con- a. 380 sulatu succedentem sibi sacrae obseruantiae ordinem ponens, ut longioris temporis ratio 25 eius litteris teneretur adscripta, cuius complexionis septuagensimus et quartus est annus, in quo pridie Idus Ap sanctum pascha celebrauimus, sequent! uero anno pridie Nonas a.' «3 m- pr Apriles eadem propitio deo erit agenda festiuitas, sicut regulariter centenariae annota- a.' «4m' pr' tionis ordo declarat; sed in anno qui erit septuagensimus sextus, is paschae dies inuenitur ascriptus quern a passione domini nullius exempli, nullius constitutionis ammittit auc- so toritas. nam diem octauum Kalendarum Maiarum ab eo cognoscimus praefinitum, £· **jm· Apr· qui nimie limitem antiquae constitutionis excedit, cum alii xv Kal. Mai. huic festiuitati d. 17. m. Apr. GE, L [= »βγ\, Η [= deg], l ι siue ille E 2 sc E 3 sacerdotum LH 6 data L vHJfI mi GL.Y

praedicationis H

4 cum] ut cum LH

et] ut H

67 de compute paschali Romanorum cf. Abhndlg. d. Gott. Ges. d. Wiss. N. F. VIII 6 p. 40 sq. GG"EI inscr. de pascha G" 8 Leo — pascha am. I leo papa E de pascha om. G"E etiam G" iam / 9 regione / 10 generatus G geratur / 13 erroris am. I qua I 16 et] ut / 17 non om. G" quidem GE qui G" que / iSep G"/ 19 esse uidebatur / 20 quam GG"I quod annis GE quod [qua /] annis singulis G"I sollemnitatis eueniret G"/ huius G"I 2l scripti / iudicium generaliter percurrit Gal sed om. I 22 ecce urbis / 23 septuagesimo sexto / anni om. G"I 24 nam om. I senioris theodosi E 24/25 consulatus G" 25 succedentes — ordinesG"/ ratio om. I 26 adscriptam G agnus / 27 paschale E 28 habenda CG"/ 28/29 annorum rationis / 29 is om. GG"I inuenietur G"/ 30 a om. E 32 qui nimiae E qui quia nimise G quique [qui /] anni Gal antiquis constitutionibus G" antiquitus constitutum / exedit G" quinto decimo kalendarum maiarum G"l hinc / festiuate G

76

COLLECTIO GRIMANICA

1' II'. mMApT. deputauerint diem, si quidem ab χι Kal. Aprilium usque in xi Kal. Mai. legitimum spatium sit praefixum intra quod omnium uarietatum necessitas concludatur, ut pascha dominicum nee prius possimus habere nee tardius. quod enim in decimum et in d. 22. 23. m. nonum Kal. Mai. uidetur nonnumquam peruenisse festiuitas, quadam ratione defenditur, quia etsi dies resurrectionis ultra terminum uidetur exisse, dies tarnen passionis limitem » positum non inuenietur egressus; ad octauum autem Kal. Mai. paschalem obseruantiam perducere nimis insolens et aperta transgressio est. quia ergo in ilia, ut dixi, centenaria supputatione Theophili septuagensimus sextus annus diem paschae contra morem ecclesiasticum statuisse monstratur et non leuiter delinquitur, si in principio sacramenti ueritas et unitas ab uniuersali ecclesia non tenetur, obsecro clementiam uestram ut 10 Studium uestrum praestare dignemini quatenus ^Egyptii uel si qui sunt alii qui certam huius supputationis uidentur habere notitiam, scrupulum sollicitudinis huius absoluant, ut in eum diem generalis obseruantia dirigatur qui nee paternarum constitutionum normam relinquat nee ultra praefixos terminos euagetur. quidquid autem pietas uestra de hac consultatione cognouerit, ad meam iubeat mox notitiam peruenire, ut u in diuinis mysteriis nulla dissonantias culpa nascatur. d. 15. m.Iun. a. 453

DAT χνπ

g£

IVL

QPILIONE VC CONS

68[inscr. AD IVLIANVM EPM]. Leo ep. 122 jfK 498 = E 49 Leo luliano episcopo. De paschali obseruantia sanctae memoriae Theophilus a. 380 ad augustum Theodosium seniorem scribens per centum annos a primo praedicti principis 20 consulatu digessit ordinem festi, cuius instructionis septuagensimus quartus nunc annus d. ι*, m^ A^>r. euo i u it u r, quo Opilionc consule prid. Id. April, celebrata est sacra sollemnitas, unde d 4 m AP · · a 4 S4 sequenti anno prid. Non. April, eadem festiuitas rationabiliter consequetur. sed annus qui erit septuagensimus sextus, earn memorati episcopi annotationem habere cognoscitur quae a totius antiquitatis exemplo et ab omni patrum auctoritate discordat, 25 d. 24. m.Apr. s j q u jdem in octauum Kal. Mai. dominicum pascha transtulerit praefinitos antiquitus limites nimis audenter excedens, cum in die xv Kal. Mai. paschalem sollemnitatem, sicut constituerunt alii, potuerit adnotare. unde quia non mediocris mihi sollicitudo generatur ne apud ^Egyptios haec persuasio roboretur, ad clementissimum et Christianisep. 67 simum principem scripta direxi, quibus causam scrupuli diligenter exposui et suppli- so citer postulaui ut operam suam, quemammodum consueuit, religionis cultui dignanter impendat, ut eos qui huius supputationis perfectam uidentur habere notitiam, in unum iubeat conuenire et diligenter inquirere, ne forte haec definitio teneatur et hie excessus, qui prioribus uidetur repugnare temporibus, nostrae coniuentiae uel neglegentiae deputetur et fiat in nostris diebus quod numquam ante praesumptum est. quia uero oportet 35 fraternitatem tuam curae istius mecum esse participem et ne quid tale accidat, praecauere, crebrius religiosissimo et fidelissimo principi dignare suggerere ut indissimulanter GG'EI ι deputauerunt / undecimo kalendarum maiarum G"l 2 pfinitum / 3 possumus G" 4 kalendarum maiarum G"/ 6 kalendarum maiarum G"I 9 leui / n qui om. G 12 eius E 13 in am. G"I dirigat / 14 praefixus terminus E 16 in om. Ga 17 data / xvn E xvi GGaI iun G 19 leo papa E luliano episcopo] eudochie auguste / cf. ep. 69 de pascali obseruantia [de pascha /] salutattonis formuke adiungunt Gal 21 institutionis / 21/22 euoiuitur nunc annus / 22 quo om. I 23 consequitur G"I 24 erat / earn E om. GG"I annotatione G" 26 kalendarum maiarum G"I paschae G° antiquitatis G"I 27 exedens G" in am. G"I quinto / kalendarum maiarum G"i 29 probaretur G"I 30 direximus 7 31 opera sua G" 34 conihibentiae G" 37 religiosissimo et am. E ut] et G" indissimulanter ut insimulanter G"

EPISTVLAE 68. 69

77

Lgyptios iubeat ammoneri ne in summae festiuitatis die aut dissensione aliqua aut trangressione peccetur. quidquid autem de hac re diligentior sollicitudo reppererit, cito ad notitiam meam gloriosus imperator iubeat peruenire, quia et ad ipsius et ad omnium salutem pertinet ut dei cultus nullo errore laedatur. DAT XVII KL IVL OPILIONE VC CONS

d

- « 5 - m . lun. a. 453

69[inscr. AD EVDOTIAM AVG]. Leo ep. 123 JK 499 = E 50

«

Leo Eudociae augustae [de Palaestinis monachis]. Quanta mihi catholicas cura sit ndei et qua sollicitudine in quantum dominus adiuuat, debeam praecauere ne umquam ab imperitis aut impiis ueritatis euangelio resistatur, pietatem uestram scire non dubito. et ideo cum salutationis officio quo semper mihi est uestra honoranda 10 dementia, obsecro dominum ut me de tua incolumitate Isetificet, et causam fidei, in qua quorundam intra prouinciam Palasstinam monachorum fuerant corda turbata, magis magisque per uos faciat adiuuari, ut quantum pietatis tuse studio fieri potest, haereticae peruersitati omnis fiducia subtrahatur. quos enim nee ratio sacramentorum nee auctoritas scripturarum nee ipsa sacratorum locorum testimonia commouebant, 10 quid eis nisi abruptum periculum timeretur? prosit ergo ecclesiis, sicut fauente deo prodest, et generi prosit humano in uerbi dei incarnatione suscepto, quod domicilium habitationis uestrae ibi esse uoluistis ubi uobis dominum lesum Christum sicut uerum deum, ita et uerum hominem in unitate personae et mirabilium indicia et passionum documenta locuntur. si ergo prsedicti nomen catholicum uenerantur et diligunt 20 et inter domini corporis uolunt membra numerari, prauos errores, quos temere ammiserant, detestentur et agant pasnitentiam impiarum blasphemiarum cruentorumque factorum. subcumbant pro salute animarum suarum synodalibus quae in ciuitatc Calchedonensi sunt confirmata decretis et quia ad intellegendum sacramentum salutis humanae nisi fides uera et humilitas quieta non peruenit, credant quod legunt in euangelio, 20 quod conntentur in symbolo, nee impiis dogmatibus misceantur. fides enim catholica sicut damnat Nestorium, qui in uno domino lesu Christo duas ausus est praedicare personas, ita damnat etiam Eutychen cum Dioscoro, qui ab unigenito deo uerbo negant in utero uirginis matris ueritatem carnis humanae susceptam. si quid autem erga praedictorum conuersionem exhortatio uestra profecerit, quod uobis gloriam praestabit 30 asternam, peto hoc mihi dementias uestraa litteris indicetis, ut et uos boni operis fructum cepisse et illos gaudeam misericordia domini non perisse. DAT XVII KL IVL OPILIONE VC CONS

d. I 5. in. lun. a- 4' 5

GG'El ι iubeat segyptios GG"I admonere G"l die om. G" 2 diligentior E diligentius GG" diligentius inuestigare / repperit G tua potent / 3 gloriosissimus G"I 5 data EI xvn E xvi GG"I GG"EI inscr. item epla leonis ad eudochium augustam de palestinis monachis / 7 Leo — monachis om. I leo papa E de — monachis om. E 8 debeat praecaueri [pgrauari G"] G"I 9 aut] et / ίο oranda G"I II me — causam] me tuam incolumitatem in causa I laetificet om. G" causa G"E 12 fuerunt / 13 per uos om. I adiuuare / tantum quod G"l Studium G 15 scriptorum GG"I conmonebant El 16 quis G timerem / 17 et prodest GG"I prosit generi GG"I uerbis / 17/18 incarnatione — habitationis om. G"I 17 suscepta G 18 ram / uoluntati G" uoluntatem 7 nrm [om. G"] dnm ihm xpm uobis Gal 19 ita om. 1 uerum quoque / 21 intra / corpus G corpus se [si G"] G"I nominari G"I 22 cruendorumque / 25 legunt om. G" quod legunt om. 1 27 dn nro G"I 28 euticem / quod I negat GG" 31 in uos [uobis /] G"I 32 ccepisse G om. G"I in illis G"I misericordiam G"I 33 data ΕΙ νπ GG"I

;8

COLLECTIO GRIMANICA

[inscr. AD IVLIANVM EPMJ.

Leo ep. 125 JK 501

Leo luliano episcopo [per comitem Rodanum]. Saspissime dilectionem tuam ad hanc curam et diligentiam meis sum litteris cohortatus ut de his quae circa fidem aguntur, sollicitudinem meam indesinenter instrueres, et cum omnibus occasionibus scribere non quiescam, quibusdam tarnen scriptis meis, id est per nlium nostrum sub- 5 adiuuam Rodanum domesticum filii nostri uiri illustrissimi Asparacii datis nullum responsum tuae fraternitatis accepi, tamquam ratio temporis non habuerit ut quid post mea scripta sit gestum, potueris indicare. et ideo per nlium meum comitem Rodanum his litteris te saluto et ut nullam oportunitatem scribendi neglegas qua aestus sollicitudinis mese releuetur, ammoneo. cum enim in te quandam mei Constantinopolitani habeant 10 portionem, dignum est et pro communi amicitia et pro totius ecclesiae dilectione incessabili te uigore prospicere ne quid possit de statu fidei me latere. quae ergo per ep. 61.63 praedictos uel ad gloriosissimum principem uel ad tuam dilectionem scripsi, ut celerrime tradantur effectui, oportunis suggestionibus elabora et quidquid fuerit deo auxiliante dispositum, scire me facito, ut perductis in effectum his quae rationabiliter ordinata is sunt, pax fidei canonumque custodia et securior ubique habeatur et fortior. d. 25. m. lun. a- 453

DA^ V I I KAL IV L

OPILIONE VC CONS

1l[inscr. AD THEODORETVM]. Leo ep. 120 JK 496 Dilectissimo fratri Theodoreto Leo episcopus. Remeantibus ad nos fratribus et consacerdotibus nostris quos ad sanctum concilium sedes beati Petri direxit, agno- 20 uimus dilectionem tuam superno adiutorio nobiscum tarn Nestorianae impietatis quam Eutychianae uesaniae exstitisse uictricem. unde gloriamur in domino cum propheta PS. 123, 8 cantantes: a d i u t o r i u m n o s t r u m in n o m i n e d o m i n i , qui f e c i t Ccelum et t e r r a m ; qui nullum nos in nostris fratribus detrimentum sustinere permisit, sed quas nostroprius ministerio definierat, uniuersae fraternitatis inretractabili firmauit assensu, ut uere a se 25 prodisse ostenderet quod prius a prima omnium sede formatum totius Christian! orbis iudicium recepisset, ut in hoc quoque capiti membra concordent. in quo amplior nobis accrescit gaudendi materia, dum tanto maius se perculit inimicus, quanto contra Christi ministros saeuius insurrexit. nam ne aliarum sedium ad earn quam ceteris omnium dominus statuit praesidere, consensus assentatio uideretur aut aliaquaelibet subrepere posset so aduersa suspicio, inuenti prius sunt qui de iudiciis nostris ambigerent, et dum nonnulli a dissensionis incitati auctore ad contradictionum bella prosiliunt, ad maius bonum malo eius auctore ** totius bonitatis dispensante peruentum est. dulcius siquidem munera gratiae diuinae proueniunt quotiens non sine magnis sudoribus acquiruntur GG'I inscr. item epla leonis ad iulianum epm per comitem rodanium 7 2 Leo — Rodanum om. 1 rodanium G" 3 qui / 5 quibus 7 6 rodanium / 7 accepit G" 8 comitem om. G"l 9 te om. G"I nullam om. I non negligas / qua aestus G in quo questus Ga7 10 reuelatur G" quadam GG" n est post amicitia coll. I et 1 om. G"I 11/12 incessabili te Gl incessabilitate G" 14 elaborare G" 17 data / inscr. item epla leonis pape ad theodoritum epm post calcedonense consilium 7 19 theoderito G" theodorito epö 7 20 sacerdotibus 7 sedis GGa direxi Gcorr 25 definierant G" 26 ostenderit G" sede formatum GGa fideliter fide firmatum / 27 capite G" 28 accrescit G in hac re sit Ga in hac re accrescit 7 maius GcorrGa magis 7 29 ea G" 30 subripere G possit GGe 32 ad dissensiones G° dissensionum 7 ab auctore G" contradictionis G"7 33 malum GLv quid T" 17 sacra tus P"lflsacratum H 18 crucis om. LH, corr. Lv inmutationem T" enim om. T" 19 insontis om. PT" in scis LHf, corr. Lv in sei Hde 20 isti H 21 singulares] singillatim G 22 in morte Lf/H, corr. Lv fuerint H suo om. T" finem Pf L*vHT° 23 solus om. LH, corr. Lv solus filius G 24 existent Sd existeret H sunt 5 etiam ipse H 25 me ipsum Q* corr., S, Lv corr. 26 enim GP'L T" participium 5 27 acquiret GT° in quo] qui T" solus L«H T" om. G se homo Q 28 potentiam Pf Sm L H potestate P1 carnem E 29 humilitatis EP'SfLf humamtate T" 30 dn nostro QP1 uerbo H do G 3iquemH commune H om. T" habeant EH 32 sincera E contemplationes H 33 est om. P1 quam 1 L v quem L«H ad 2 om. H quam 3 LH, corr. Lv declinetur P inclinatur H 15*

Il6

COLLECTIO GRIMANICA

quod caro sine uerbo non agit et quid sit quod uerbum sine carne non efficit. sine uerbi enim potentia nee conciperet uirgo nee pareret et sine ueritate carnis obuoluta Mt. 1,11.13 pannis infantia non iaceret. sine uerbi potentia non adorarent magi puerum Stella indice declaratum et sine ueritate carnis non iuberetur transferri in Aegyptum puer et ab Herodis persecutione subduci. sine uerbi potentia non diceret uox patris missa 5 Mt. 3, 17 de caelo hie est f i l i u s meus dilectus, in quo mihi [bene] c o n p l a c u i , et sine loh. 1,29 ueritate carnis non protestaretur Johannes ecce agnus d e i , ecce qui tollit p e c c a t a mundi. sine uerbi potentia non neret redintegratio debilium et uiuificatio mortuorum et sine ueritate carnis nee cibus ieiuno nee somnus esset necessarius fatigato. postremo sine uerbi potentia non se dominus patri profiteretur aequalem et sine ueritate carnis 10 loh. 14, 28 non idem diceret patrem se esse maiorem, cum catholica fides utrumque suscipiat, Mt. 16, 16 utrumque defendat, quae secundum confessionem beati apostoli Petri unum Christum dei uiui filium et hominem credit et uerbum. quamuis itaque ab illo initio quo in utero uirginis uerbum caro factum est, nihil umquam inter utramque formam diuisionis extiterit et per omnia incrementa corporea unius personae fuerint totius temporis actiones, u ea ipsa tarnen quas inseparabiliter facta sunt, nulla permixtione confundimus, sed quid cuius formae sit, ex operum qualitate sentimus. Dicant ergo isti ypocritae, qui caecis mentibus lumen nolunt recipere ueritatis, in ι Cor. 2,8 qua forma crucis ligno dominus maiestatis Christus affixus sit, quid iacuerit in sepulcro et reuoluto monumenti lapide quae tertio die caro surrexit et in quo post resurrectionem 20 suam non credentes quosdam discipulos arguebat et haesitationem cunctantium confutaLc. 24, 39 bat, cum diceret p a l p a t e et u i d e t e quia s p i r i t u s c a r n e m et ossa non habet loh. 20, 27 si c u t me u i d e t i s habere et apostolo Thomae i n f e r m a n u m t u a m in latus m e u m et u i d e m a n u s meas et pedes et noli esse i n c r e d u l u s , sed fidelis. qua utique manifestatione corporis sui iam haereticorum mendacia destruebat, ut uni- 25 uersa ecclesia Christi inbuenda doctrinis hoc sibi non dubitaret credendum quod apostoli susceperant praedicandum. ac si in tanta luce ueritatis tenebras suas haeretica obduratio non relinquit, ostendant unde sibi spem uitae polliceantur aeternae, ad quam nisi ι Tim. 2,5 per mediatorem dei et hominum hominem lesum Christum non potest perueniri. sicut Act. 4, i2 enim ait beatus Petrus apostolus, non est a l i u d nomen d a t u m h o m i n i b u s sub 30 caelo in quo o p o r t e a t nos saluos f i e r i , nee est redemptio captiuitatis humanae ι Tim. 2,6 nisi in sanguine eius qui dedit semet i p s u m r e d e m p t i o n e m pro o m n i b u s , et qui, GE, Q [= aelwx], P [= acp], P', S [= defmt], L [= α,βγ], Η [= deg], Τ" ι uerbo] uerbum H et—sit om. T° 2 enim uerbi P'T° potentiam EPeT"L subuoluta LfH 4 egypto P'PH, corr. Hf 6 dilectissimus L"VH, corr. Lv bene om. QPP'SL*vHT° complacuit LfvHf complacuit [conplacui Se] ipsum audite S, Lv corr. 7 ecce* om. P peccatum ESfmt L Γ 8 fuerit L«H retente gratia [gratis H] LfH resurrectio G 9 ieiunio Qaex Sct LfHT", corr. Qax fatigati H, corr. Hf 10 sine1 om. L ignorans compositam factionem etiam contra salutem meam. et quidem libellos statim subscriptione mea his addita obtuli scriptam ostendens de sancta fide professionem meam, sancto autem Flauiano archiepiscopo neque libellum suscipiente neque ut legeretur, iubente, audiente tarnen et respondentem me ipsis uerbis earn fidem quae Nicaeae exposita est a sancta synodo, confirmata uero apud Ephesum, expetebar duas 10 naturas fateri et anathemare eos qui hoc negarent. ego autem metuens definitionem a synodo * * nee adimere nee addere uerbum contra expositam fidem a sancta synodo Nicaena, sciens uero sanctos et beatos patres nostros lulium Felicem Athanasium Gregorium sanctos episcopos refutantes duarum naturarum uocabulum ct non audens de natura tractare dei uerbi, qui in carnem uenit ultimis diebus in uterum sanctae uirginis is Marias immutabiliter quomodo uoluit, ut sit in ueritate, non in fantasmate homo factus, aut anathemare supra dictos patres nostros, rogabam ut innotescerent ista sanctitati uestrae et quod uobis uideretur, iudicaretis; omnibus modis me secuturum quod probassetis. sed nullo eorum quae a me dicebantur, audito, abrupta synodo publicarunt deiectionis sententiam, quam aduersus me ante cognitionem parabant, et in tantum 20 aduersum me calumniae factionem instruebant, ut etiam salutis meae discrimen incumberet, nisi cito dei opera orationibus sanctitatis tuae militaris manus me ab incursione rapuisset. tune duces aliorum monasteriorum cogere creperunt in deiectionem meam subscribere, quod numquam nee in eos qui se haereticos professi sunt, uel aduersus ipsum Nestorium factum est, in tantum cum ad satisfaciendum plebi 25 proponerem fidei meae confessiones, non solum arcerent eas audiri, uerum etiam abriperent ii qui contra me supra dictam factionem meditabantur, ut exinde tamquam haereticus apud omnes haberer. ad uos igitur religionis defensores et huiusmodi factiones execrantes confugio, nihil etiam nunc nouum inducens contra fidem iam inde ab initio nobis traditam, sed anathematizans Apollinarium Valentinum Manem et so Nestorium et eos qui dicunt carnem domini nostri lesu Christi saluatoris e catlo descendisse et non ex sancto spiritu et sancta uirgine Maria, et omnem haeresem usque ad magum Simonem. et nihilo minus tamquam haereticus de uita mea periclitor et obsecro nullo mihi praeiudicio facto ex his quas per insidias contra me gesta sunt, quse uisa uobis fuerit, super fide proferre sententiam et nullam deinceps permittere a factiosis ss contra me calumniam procedere et non excuti [eximi] de numero orthodoxorum eum qui in continentia et omni castitate septuaginta annos uitam peregit, ita ut in ipso exitu uitae naufragium patiatur.

MV 2 conuenerant Ballerini euenevant MV quoniam scripsi quomodo MV me addidi 3 ueritate ad V ueritatem M 6 libellis MV 7 addita Lupus abdita MV scripta MV 9 respondente MV ι ο nicense V sco Μ n natura Μ 12 lacunam indicaui e. g. supplendo constitutam et iubentem 13 lulium Lupus talium MV 16 ut scripsi et MV hominem factum MV 19 dicebatur M abrupto M 20/21 ante—me om. M 20 parabant et] parabantes V 21 mea MV 22 et addidi 23/24 delectationem V 25 ut add. Lupus 26 confessionem MV solum etiam M 26/27 ar"perent MV 28 nos MV 29 factionis MV 30 nobis ab initio M mannem MV 31 ίϊπ saluatoris xpi V 35 nobis Μ fidem MV nullum MV promittere Μ factionis Μ 36 eximi del. Amelli 37 confinentia Μ

EPISTVLAE 109. ι ίο

145

Subiunxi autem his litteris meis utrumque libellum, et eum qui ab accusatore meo oblatus est synodo, et qui a me * gestis quidem est, non tarnen susceptus, et editionem fidei meae nee non etiam ea quas super duabus naturis a sanctis patribus nostris decreta sunt. Item uerba Eutychetis & 109 Tester uos coram deo, qui cuncta uiuificat, et Christo lesu, qui sub Pontio Pilato 24 testificatus optimam illam confessionem, ne quid ad gratiam faciatis. ego ι Tim. 6, 12 enim iam inde a maioribus meis ita sensi et a pueritia mea ita illuminatus sum, quemadmodum sancta et ex uniuerso orbe terrarum apud Nicaeam habita synodus trecentorum decem et octo beatissimorum episcoporum fidem constituit et quam confirmauit ac 10 definiuit denuo optinere solam sancta synodus Ephesi collecta, et numquam aliter sensi quam quemadmodum praecepit recte et sola uera fides orthodoxa, et cunctis quaecumque super eadem fide sancta eadem synodo constituta Ephesi, adsentior, cuius synodi dux et princeps fuit beatae ac sanctae recordationis episcopus Cyrillus Alexandrinorum, et praedicationis ac fidei sanctorum et electorum dei Gregorii maioris, et item is Gregorii Basilii Athanasii Attici Proculi socius et particeps sum et omnes eos orthodoxos et fideles habui et honoraui tamquam sanctos et magistros meos existimaui. anathema dico Nestorio et Apollinari et omnibus haereticis usque ad Simonem et quicumque dicunt carnem domini nostri lesu Christi e caelo descendisse; ipse enim qui est uerbum dei, descendit de caelis sine carne et factus est caro in utero sanctae uirginis ex ipsa carne 20 uirginis incommutabiliter et inconuertibiliter sicut ipse nouit et uoluit, et factus est quidem semper deus perfectus ante saecula, idem et homo perfectus in extremo dierum propter nos et nostram salutem. hanc igitur meam plenam professionem habeat sanctitas uestra. Eutychis presbyter et archimandritis huic libello subscripsi manu mea 25 Incipit exemplar epistulae taciti nominis factas ad quendam scire cupientem quid contrarium catholicae fidei senserit Eutychis 110 Misit mihi nobilitas tua exemplum libelli de nouae fidei expositione Eutychetis, 25 quern exposuit scribendo ad beatissimum papam sedis apostolicae Leonem. scribere etiam dignatus es ut si quid inde sentirem, humilitatis meae litteris indicarem, quod so quidem ipse pro studio sanctae mentis tuae affectiose iniungere dignatus es, sed mihi trepidam habenti mentem et timore repletum cor in hac quaestione periculosum uidetur adgredi, praacipiente doctore et illuminatore gentium apostolo Paulo et generaliter monente ac dicente: s t u l t a s a u t e m et i n e r u d i t a s q u a e s t i o n e s et c o n t e n t i o n e s Tit. 3, 9 et p u g n a s legis d e u i t a ; s u n t i n u t i l e s et uanae. tarnen ipsius beatissimi apo-35 stoli Pauli precibus adiuuante domino et deo lesu Christo ut potuerit rusticus sermo et tenuis meus sensus, adgrediar, non ut magnitudo et maiestas fidei exigit, sed prout tenues uires meae humilitatis patiuntur. 24 est libe us ab Eutyche in ultima synodi Constaniinopolitanee a. 448 actione oblatus neque a Flauiano in gesta receptus; aliera uersio extat in Collectione Nouariensi 7 MV ι subiunxit MV 2 lacunam indicaui, e. g. supplendo oblatus 3 maturis V 7 est addidi 8 peritia MV nr V 9 nicenam M 13 fidem MV a addidi eodem MV 15 Gregorii addidi 16 Attici Lupus eutici M euticii V 17 fidelis V meos V suos M 17/18 anathemamum M 18 apollinario V qui M 20 de M e V 21 et 1 om. M non conuertibiliter M 26 cupienti MV quod M 27 eutichi V 30 humilitatis Lupus humilitas MV 32 habentem MV et Lupus ex MV 34 stultus MV 36 ut V non M 37 tenues MV ut] ad MV exegit M Acta concilioriun oecumenicorum. IT. 4.

19

146

COLLECTIO CASINENSIS

Cum ergo percurrerem praedictum exemplar epistulae uel libellum fidei Eutychetis, inter cetera textus uerborum eius inueni ubi a sancto concilio episcoporum expeti a se duas naturas in Christo confiteri conqueritur. quod si consulens suae continentiae et uetustae in se castitatis laboribus confiteri uoluisset, numquam senectutis suae fidei periculum fuisset passus; sed quia in unam Christi personam secundum apostolorum 5 uel prophetarum seu euangeliorum traditionem duas naturas in Christo confiteri noluit, in ipso portu exitus sui non solum ipse laborum continentiae suae naufragium passus est, uerum etiam iam olim bene fundatam per orbem terrarum ecclesiarum perturbauit fidem et ad cumulum perfidiae suae Christi ueneratorem et bonae fidei fidelem praedicatorem beatum occidit episcopum Flauianum. et ille quidem quietis temporibus, 10 nulla existente publica persecutione, coronam accipiens martyrii nunc cum beato suo 2 Tim. 4,7.8 magistro apostolo Paulo gloriatur et dicit: b o n u m c e r t a m e n c e r t a u i , c u r s u m c o n s u m m a u i , f i d e m s e r u a u i : d e cetero s u p e r e s t mihi c o r o n a i u s t i t i a e , q u a m r e d d e t mihi d o m i n u s in ilia die i u s t u s i u d e x , non s o l u m a u t e m m i h i , sed et o m n i b u s qui d i l i g u n t m a n i f e s t a t i o n e m eius. et illo quidem is cum omnibus sanctis in domino gloriante, nobis necesse est, si meremur eius sequi uestigia et traditionem fidei, pro qua gloriosum meruit exitum, totis fidei uiribus etiam usque ad mortem tenere et in unam Christi personam duas confiteri naturas diuinitatis et humanitatis, creatricis et creatae, assumptricis et assumptae, quae tarnen substantiae aut naturae non confusae, sed unitae et in una eademque persona inseparabiliter et in 20 sua semper proprietate permanent. quapropter unicuique substantiae, id est naturae propria utique aptanda sunt, id est infirmitates humanitati, quae creata est, signa uero uel mirabilia diuinitati, quae creauit. in tantum enim hae duae naturae in una persona Christi simul unitae sunt atque coniunctae, ut idem lesus Christus dei filius deus et homo aliquando res aut agat aut loquatur humanas, aliquando uero diuinas. nam denique 25 ut duarum naturarum, id est diuinitatis et humanitatis in se ostenderet substantias, nauigans dormit in naui ut homo et procellae imminent! uento uel mari imperat ut deus Me. 4. 39 dicens tace, o b m u t e s c e , et post quadraginta dierum atque noctium ieiunium esurit ut homo et in solitudine quinque milia uirorum exceptis infantibus et mulieribus de quinque panibus et duobus piscibus refecit ut deus. et quid plura ? a ludaeis crucifixus so et lancea in latere conpunctus moritur ur homo et Lazarum quadriduanum de monumento loh. ii, 43 resuscitat ut deus, auctoritate diuina dicens: Lazare, u e n i foras. harum ergo, domine mi, duarum naturarum [substantias] in Christo fortiter custodienda est traditio, ne cum Eutychete aut ceteris eius consentaneis eas in unum confundentes nouum et incertae fidei teneamus tramitem. optime enim hos dedignaris, quia omne quod 35 confusum est, obscurum et incertum esse cognoscitur. siquidem ut datur intellegi, propterea easdem naturas diuinitatis et humanitatis imprudenti sensu in unum confundere uidentur, ut non separantes humanitatis substantiam a Christi diuinitatis natura impia uoce deum passibilem pronuntient. nam denique epistula quam dicit Eutychis lulii quondam episcopi urbis Romae esse, quam etiam ad solatium suae perfidiae, 40 MV ι percurrere MV eutichitis V 3 conqueritur confiteri M consules M 5 in unam] inanam MV 6 uoluit MV 13 mihi om, Μ coronam Μ 15 in omnibus Μ 21 permanent scripsi permanentes MV quapropter Lupus quia pioptei MV natura MV 22 infirmitatis MV 23 mirabilia scripsi mutabilia MV tantam MV hac MV 24 di V ds M 26 diuinitatis V natiuitatis M 27 nauigans Lupus nauigantes M nauigatas V imperat ut Lupus imperatur MV 32 resuscitauit M 33 mi om. V substantias del. Lupus es MV 34 ceteros—consentaneos MV nouam MV 35 hos scripsi nos MV 39 naturam MV 40 iuliani V

EPISTVLA no

147

ignoro forsitan falsam, protulit, cuius etiam et prauo sensu duci cognoscitur, in prope ultimo textus sui ita profitetur dicens qui igitur sic sentiunt, non excedant consona contraria sentientibus, ut cum Lietzmann, mente diuinis praeceptis consentiant, sermonibus discrepent. necesse est enim eos, AP°^nans cum duas naturas intellegunt, alteram colere, alteram non adorare, et in diuinam quidem 13—18 6 baptizari, in humanam uero non baptizari. Vides ergo quomodo impugnantes et confundentes duarum naturarum substantias deum passibilem pronuntiare perfido sensu conantur. nos uero, qui catholicae fidei rectum tenemus tramitem, praetermissa hac confusione duarum naturarum, in dominicam carnem baptizati propterea earn adoramus, quod a diuinitate suscepta atque 10 eidem ita unita sit, ut non alium atque alium, sed unum eundemque deum et hominem dei filium esse confiteamur. nam si Eutychis aut ceteri eius consentanei hominem separant a Christo deo, illi nos numquam adoramus aut seruimus. aut si quis nostrum purpuram aut diademam regalem iacentem inueniat, numquid ea conabitur adorare? mox uero ea rex fuerit indutus, periculum mortis incurrit, si quis ea simul cum rege is adorare contempserit. ita Christi domini nostri perfectam humanitatem, non solam aut nudam, sed diuinitati suae unitam, unum eundemque dei filium, deum uerum et hominem uerum si quis adorare contempserit, aeternae mortis patietur. Prosequitur iam lulius, cuius sensu ducitur Eutychis, et dicit Lietzmann i.e. si autem in mortem domini baptizamur, unam profitemur naturam et impassionabi- £J9i ,' lis deitatis et passionabilis carnis. 21 Velim plenius agnoscere quomodo dicant carnis. si haec caro sine anima cst, quid est caro ista nisi terra [est] sine sensu, quae nee gratias agere ualuit nee crucis poenam sentire potuit? quod autem caro sine anima sentire non possit, cunctis manifestum est. si autem, ut illi sentiunt, in ilia dominica carne diuinitas pro anima fuit, diuini- 25 tatem ergo passionibus subiciunt. si autem, ut uera se habet scripturarum ndelissima ratio, simul cum carne et humanam suscepit animam, ergo perfectus deus perfectum suscepit hominem, ut ostenderet se simul cum humana carne et humanam suscepisse loh. ίο, 11 animam, id est perfectum hominem. dicit enim: p a s t o r b o n u s a n i m a m p o n i t loh. 10, 18 pro o u i b u s s u i s et p o t e s t a t e m habeo p o n e n d i animam meam et i t e r u m so p o t e s t a t e m h a b e o s u m e n d i earn. et in ipso articulo passionis suae dicit: Mt. 26, 38 t r i s t i s est a n i m a mea u s q u e ad m o r t e m et n u n c a n i m a mea t u r b a t a est. loh. 12, 27 non enim deus aliquando perturbatur, sed ille utique homo qui esuriit, qui sitiuit, qui dormiuit, qui lassauit atque plorauit, quae omnia sine affectibus animae caro sola sentire non potuit, nisi ille homo perfectus quem suscepit deus perfectus, dicente leremia pro- Baruch pheta: hie d e u s n o s t e r , non a e s t i m a b i t u r alius ad eum. qui i n u e n i t o m n e m 3> 3°—-38 u i a m d i s c i p l i n a e et d e d i t earn lacob p u e r o suo et Israhel d i l e c t o a se, 37 et adiecit: post haec in t e r r i s uisus est et cum h o m i n i b u s c o n u e r s a t u s est. quapropter autem in terra uisus fuerit et cum hominibus conuersatus sit, sanctissimus prophetarum Esaias plenissime et apertius exponit: domine, quis les.53, 1—12 MV ι prauum sensum MV prope V proprie M 3 excidant MV in addidi 4 discrepant MV cnimcst V 6 uero om, V 7 uidens M substantiam M 8 catholicum MV 9 pretermissum hanc confusionem MV 9/IO dominicum MV 10 ea M 12 consentanei scripsi consentia [consentiant F] uel MV 15 ea om. V 16 solum MV 17 aut V ut M diuinitate MV 18 pcenam addidi 19 prosequitur iam scripsi sequitur etiam MV ducitur Lupus dicet M dicit V 20 in V si M 20/21 passionalis V 23 est1 del. Lupus 24 non M nichil V 26 habent M haberent V 28 hominem nam MV humanam carnem MV 33 conturbatur V esuriet MV 36 alius] amplius MV 39 terram MV >9*

148

COLLECTIO CASINENSIS

c r e d i d i t a u d i t u i n o s t r o e t b r a c h i u m d o m i n i c u i r e u e l a t u m est? a n n u n t i a u i m u s coram ipso t a m q u a m p u e r , ut r a d i x in t e r r a sitienti. non est ei species n e q u e gloria, u i d i m u s eurn e t n o n h a b u i t s p e c i e m n e q u e d e c o r e m , sed species eius sine h o n o r e et a b i e c t a prae o m n i b u s h o m i n i b u s . h o m o in plaga p o s i t u s sciens f e r r e i n f i r m i t a t e m , q u o n i a m a u e r s a t a est f a c i e s & eius et d e h o n e s t a t u s est et pro n i h i l o asstimatus est. hie peccata n o s t r a p o r t a t et pro nobis dolet. nos a a s t i m a u i m u s eum in dolore esse et in plaga et in u e x a t i o n e , ipse a u t e m u u l n e r a t u s est p r o p t e r peccata n o s t r a e t i n f i r m a t u s e s t p r o p t e r i n i q u i t a t e s nostras. e r u d i t i o pacis n o s t r a j in e u m , l i u o r e e i u s nos s a n a t i sumus. o m n e s ut oues e r r a u i m u s et omnes 10 homines a sua uia e r r a u e r u n t et dominus tradidit eum pro peccatis n o s t r i s , ipse a u t e m male u e x a t u s c o n t i n u i t labia s u a , u t ouis a d i m m o l a n d u m d u c t u s est et s i c u t a g n u s coram t o n d e n t e se sine u o c e , sic non a p e r u i t o s s u u m . i n h u m i l i t a t e i u d i c i u m e i u s s u b l a t u m est, g e n e r a t i o n e m a u t e m eius quis e n a r r a b i t ? q u o n i a m t o l l e t u r a t e r r a u i t a eius is et ab i n i q u i t a t i b u s p o p u l i mei d u c t u s est ad m o r t e m , et dabo malos pro sepultura eius et diuites pro morte eius, quoniam iniquitatem non f e c i t nee d o l u s i n u e n t u s est in ore eius. et d o m i n u s u u l t p u r g a r e eum de plaga. si detis pro p e c c a t o , a n i m a u e s t r a u i d e b i t semen longae uitae, et u u l t d o m i n u s a d o l o r e animae eius o s t e n d e r e ei l u m e n , f o r m a r e p e r 2 o p r u d e n t i a m , i u s t i f i c a r e i u s t u m b e n e s e r u i e n t e m p l u r i b u s e t peccata e o r u m ipse p o r t a b i t . i d e o ipse h e r e d i t a t e m p o s s i d e b i t m u l t o s e t f o r t i u m p a r t i e t u r s p o l i a , p r o p t e r q u o d t r a d i t a e s t i n m o r t e m anima eius e t i n t e r i n i q u o s d e p u t a t u s est et ipse peccata m u l t o r u m t o l l i t et p r o p t e r i n i q u i t a t e s n o s t r a s t r a d i t u s est. peruide igitur, domine mi, secundum sanctae 25 tuae mentis Studium quomodo praedicti prophetae leremias et Esaias sibimet consentientes asserunt qualiter perfectus deus de caelis descendens pro salute generis humani perfectum susceperit hominem, et superius ab Esaia praedictas passiones utique naturae illius in Christo suscepti hominis assigna. nam numquid deus, qui est inuisibilis inconprehensibilis inpassibilis inenarrabilis atque inaestimabilis, poterat conprehendi so aut inimicis tradi aut inter impios deputari aut mori aut obrui aut uita eius a terra tolli ? sed ille utique qui, ut supra iam diximus, esuriit, sitiuit, lassauit, dormiuit atque plorauit, qui etiam in cruce passionis pendens cum uidisset in se inhabitantem deum Mt. 27, 46 de suo exire corpore, lacrimabili uoce clamauit post eum, Hebraica lingua dicens: Heli Heli lama s a b a c t a n i , hoc est deus meus deus meus q u a r e me d e r e l i q u i s t i ? as quamuis post tertiam diem eum esset resuscitaturus. tarnen necesse erat illud loh. 16, 27. adimpleri quod iam praedixerat in euangelio lohannis, suis discipulis dicens: ego a deo 28 processi, exiui a p a t r e et u e n i in h u n c m u n d u m ; i t e r u m r e l i n q u o h u n c m u n d u m et u a d o ad p a t r e m. siquidem et in ipsa passione, quamuis ille perfectus homo a perfecto deo susceptus impiam mortis in cruce patiatur poenam, tarnen et *o ipse impassibilis deus in eodem a se suscepto perfecto homine, quamuis passionem non MV credit MV 2 pueri MV in terra am. M 3 uidemus My 5 facies V species M 8 est om. M ii uia sua V 12 oues MV 16 malus V maius M ig animas üräs uidebitis [uidetis M] MV 20 a dolore] adolere MV 22 portauit MV 23 morte MV 24 multorum om. V 28 perfectum om. M pdictus MV naturarum M 29 assigna scripsi assignat MV 30 inpassibilis— inaestimabilis om. M 3: obrui V merui M 33 crucem MV habitantem V 34 clamauit Lupus clamans MV 35 lamassabathani V lamacsabathani M deus meus om. M 36 tertia die M 39 et aduado M

EPISTVLA i n

149

sustinuerit, tarnen iniuriam passus est. nam sicut qui indumentum conscindit, induto facit iniuriam, ita et qui carnem eius crucifixerunt, diuinitati eius iniuriam intulerunt. hanc ergo diuinitatis iniuriam omnia elementa uidentes expauerunt. nam denique terra contremuit, petrae scissae sunt, sol fugit in noctem, luna sanguineo colore fuscata est et tamquam damnatione perpetua iam mundus oppressus est, auulsae 5 locis caelestibus stellae ruerunt et elementorum lege confusa apertis monumentis sepulta iam olim corpora animas receperunt. ideo ergo catholici per orbem terrarum ecclesiarum fidelissimi doctores secundum scripturarum auctoritatem duas in Christo naturas praedicant, diuinitatis et *** tot annorum continentiae laboribus apertis oculis immersisset nee Orientis ecclesiis impiam intulisset perturbationem per confusas in 10 unum duarum naturarum substantias deum passibilem pronuntians. sed cum in ista suam sententiam Paulus apostolus compleat dicens quia in nouissimis tern- iTim,4,1.2. poribus r e c e d e n t q u i d a m a f i d e , tarnen nos sollicite praemonet dicens: adtendite s p i r i t i b u s s e d u c t o r i b u s in ypocrisi m e n d a c i l o q u o r u m c a u t e r i a t a m h a b e n t i u m conscientiam. nisi enim secundum apostoli dictum cauteriatam is et incertam suae fidei habuisset conscientiam, numquam tantam confusionem ecclesiis dei excitans suae perfidiae socios fecisset sanctos trecentos decem et octo patres Nicaeni concilii nee non etiam Cyrillum et Athanasium Felicem Gregorium et Proculum sanctos episcopos, qui non utique eius perfidiam sequendo, sed superius a mea humilitate expositam fidem docendo inter sanctos et electos dei in [numero] libro uiuentium denumerati 20 sunt. sed ut simplicium et imperitorum inludat et ad se ducens adtrahat animos, ideo praedictos sanctos uiros, catholicae fidei auctores et praedicatores, suae nouae et nouissimae perfidiae fingit esse socios. uere in hunc Eutychetem completa est apostoli sententia dicentis: h u i u s m o d i p s e u d o a p o s t o l i , o p e r a r i i dolosi, t r a n s f i g u - 2 Cor. n, r a n t e s se in apostolos Christi, et non m i r u m : ipse enim s a t a n a s trans- T 3 — I 5 f i g u r a t se sicut angelum lucis. non ergo m a g n u m si m i n i s t r i eius trans- 2β f i g u r e n t u r sicut m i n i s t r i iustitiae, q u o r u m f i n i s s e c u n d u m operationem eorum. secundum hanc ergo apostoli sententiam, cum sit minister perfidiae, simulatur se socium esse ministris iustitias, a quibus praedictam fidei nostrae ** tenuit a se doctam exposuit rationem. inter quorum discipulos et dulcissimos fidei so filios cupio tuam nobilitatem mecum pariter ascribi, ut eorum, si meremur, sequcntes fidei uestigia eorum precibus in futuro iudicio misericordiam impctrare mereamur a triplici pietatis unita maiestate, hoc est patris et filii et Spiritus sancti, cui gloria in saecula saeculorum. amen. Incipit exemplar lulii episcopi urbis Romae, ut asserit Eutychis, scripta ad Dionysium ss episcopum, cuius sensu ductus ipse Eutychis decidit in errorem 111

,

TL,·

,·

r

·

,

·

Lietzmann,

Miror audiens quosdam conntentes quidem in carne dommum nostrum, in- Apollin. currentes uero diuisionem male a Paulianistis introductam. illi enim Paulum P- 2S6 ;

26 aliera uersio extol in Collectione Nouariensi 9, ι M, V [usque ad 23 apostoli] ι conscendit MV 2 diuinitatis M 4 scissae Lupus fixe MV 5 mundum oppressum M 6 caelestibus locis V 9 lacunam indicauit Lupus, expletur Us quae alieno loco in M extant p. 150, 34—151, 21 10 pertulisset M IQ/U in unum scripsi inano MV 13 quidem M 14 cauteritatem M 15 habentes MV cauteritatem M 18 concilii epos V 19 mea Lupus me ab MV 20 dicendo M numero deleui 21 imperatorum M sese V 23 eutichitem MV in apostoli desinit V in fine folii 24 sententie M 27 fines M erit om. M 30 lacunam indicaui, e. g. supplendo expositionem dum non docta M dulcissimus M fidei scripsi fideles fid, sed fid del. M M 37 deum addidi 38 a] in M poculianistis M

18 — 259,

12

150

COLLECTIO CASINENS1S

Samosatenum sequentes alium quidem intellegunt eum qui ex caelo descendit, deum confitentes, alium uero terrenum hominem esse dicunt et ilium quidem infabricabilem, hunc ** dominum, alium seruum, impii, seu uenerentur eum quern seruum appellant et fabricatum, seu non colant eum qui nos sanguine suo redemit. hi uero qui deum descendisse de cselo confitentur et carnem factum ex uirgine et unum esse cum carne, frustra contur- & bant excedentes in uerba impietatis illorum. dicunt enim et ipsi, sicut audio, duas loh. ι, 14 naturas; atqui Johannes euidenter probat dominum nostrum cum dicat u e r b u m ι Cor. 8, 6 caro f a c t u m est, et Paulus apostolus cum dicat u n u s d o m i n u s lesus C h r i s t u s , per quemomnia. si enim natus ex uirgine lesus nominatur et ipse est per quern uniuersa facta sunt, una scilicet natura [facta] est, quoniam et una persona non in duo diuisa, 10 cum nee propria natura corpus et propria natura deitas sit secundum carnem, sed sicut homo una natura est, ita et is qui ad similitudinem hominis est Christus factus. quodsi non agnoscunt id quod per adunationem unum est, possunt et unum in plura partire et plurimas dicere naturas, quoniam multiplex corpus, quod ex ossibus, neruis et uenis, carne et cute, sanguine et spiritu constet, quae omnia diuersa quidem inter se sunt, 15 una tarnen est eorum natura. unde et deitatis natura cum corpore unum est [et] nee in duas naturas diuiditur. nee enim poterat totum nlius hominis appellari qui descendisset e caslis, et rursus nlius dei qui natus ex femina est, si duarum naturarum caperet diuisionem, sed id quidem quod descendisset e caelis, uocaretur nlius ** hominis, non filius dei, et hoc Paulianae diuisionis *. nos autem diuinae scripturae decent 20 tamquam de uno domino nostro sentire, et cum descendisset e cash's, et cum in terra natus p. 147, 3—6 est. qui igitur sic sentiunt, non excedant in consona contraria sentientibus, ut cum mente diuinis praeceptis consentiant, sermonibus discrepent. necesse est enim eos cum duas naturas intellegant, alteram colere, alteram non adorare, et in diuinam quidem p. 147, 20. 2i baptizari, in humanam uero non baptizari. si autem in mortem baptizamur domini, 25 unam profitemur naturam et impassionabilis deitatis et passionabilis carnis, ut per hoc sit Rom. 6, 3 baptisma nostrum et in deum et in mortem domini perceptum. nee enim ueremur calumniatores, qui diuidunt in duas personas dominum, ne cum nos unitatem euangelicam atque apostolicam praedicemus, lacerent nos tamquam dicentes carnem esse caelestem, cum nos e contra diuinas scripturas legamus dicentes filium hominis ex caelo. nee so enim cum dicimus filium dei creatum ex muliere, possumus reprehendi tamquam uerbum ex terra dicentes et non ex caelo; dicimus autem utrumque, et ex caelo totum propter deitatem et ex muliere totum propter carnem, ignorantes diuisionem unius personae. In texium epistulcs 2 Leonis ad Theodosium [cf. quce supra p. 4, 5 adnofaui] M habet inculcala quae ex3S plent lacunam p. 149,9 humanitatis, creatricis et creatse, ut infirmitates et passiones humanitati qua; creata est, adsignent, signa autem uel mirabilia atque uirtutes diuinitati quae creauit, ne in una Christi persona duarum naturarum in unum confusus ordo deum passibilem cum nouo hacretico Eutychete pronuntiet. Paulus denique beatus apostolus ut in una Christi persona duas ostenderet naturas non confusas, sed unitas et inseparabiles, Phil. 2, 5—8 tarnen in sua semper proprietate permanentes [ostendens], dicit ad nos: hoc sentite in u o b i s quod et in 40 Christo lesu, qui cum in f o r m a dei esset, non r a p i n a m a r b i t r a t u s est esse [se] x q u a l i s d e o , sed semet ipsum exinaniuit f o r m a m s e r u i accipiens in s i m i l i t u d i n e h o m i n u m f a c t u s et h a b i t u i n u e n t u s ut homo h u m i l i a u i t semet i p s u m factus obcediens u s q u e ad m o r t e m , m o r t e m a u t e m M ι famositanum M 1/2 confidentes M 3 desunt bi κτιστόν, τον μεν αϊώνιον, τον δε χθεοηνόν, τον μεν 5 factam Μ 7 atqui scripsi ad quod M unum add. Lupus 9 ϊσ pro είς ίο facta deteui i t corpus scripsi corporis est Μ 17 nee scripsi et hec M 19 desunt θεοΟ καΐ ούχ υίός ανθρώπου, το be γεννηθέν εκ γυναικός ίκαλεϊτο δν υίός ζο deest ϊπεται 22 excedunt M 28 nee M 32 autem] enim M 30 humanitatis Μ ·$ una M eutichne M pronuntient M 39 personas Μ stendere M 40 tarnen scripsi lumen M ostendens deleui 41 se deleui

EPISTVLA r 08

151

crucis. intende ergo, perfide, quod Christi nomen, de quo scriptum est in propheta Dauid unxit te, deus, Ps. 44, 8 deus tuus oleo laetitiae prae consortibus tuis, [unde] ad id quod perfectus homo factus est, pertinet, id est quod formam serui accipiens habitus est ut homo, qui utique habitus coepit ex tempore. de ipso tarnen eodemque Christo dictum est cum in f o r m a dei esset: ergo profecto cum in forma dei esset, antequam [enim] ab illo forma serui esset accepta. nondum enim erat filius hominis, sed filius dei, cui patris aequalitas non 5 erat , sed natura. non enim erat usurpando elatus, sed hoc erat natus et ideo ueritas. nondum ergo erat Christus quod esse ccepit, cum semet ipsum exinaniuit non formam dei amittens, sed formam serui accipiens. uerumtamen, si quaeramus quis est ille qui cum in f o r m a dei esset, non rapinam arbit r a t u s est esse aequalis deo, respondetur nobis uoce apostolica Christus lesus: ergo ilia diuinitas huius humanitatis nomen accepit. item si quasramus quisnam sit f a c t u s obcediens usque ad m o r t e m , m o r t e m 10 a u t e m crucis, rectissime respondetur nobis: ille qui cum in f o r m a dei esset, non rapinam arbit r a t u s est esse aequalis deo: ergo ista humanitas illius diuinitatis nomen accepit. uides ergo quam luce clarius euidenter apparet Christum dominum nunc geminam in se habere naturam diuinitatis et humanitatis. nam denique secundum humanitatem, ut apostolus dicit, oboediens factus est ad mortem, secundum autem diuinitatem non rapinam arbitratus est esse [se] asqualis deo; secundum humanitatem dicit in euangelio 15 filium se esse hominis, secundum diuinitatem pronuntiat se filium dei; secundum humanitatem dicit pater maior loh. 14, 28. me est, secundum diuinitatem dicit ego et pater u n u m sumus; secundum humanitatem dicit non f a c i o 10, 30 u o l u n t a t e m meam, sed u o l u n t a t e m eius qui misit me, secundum diuinitatem dicit sicut pater sus- loh. 5,30.21 citat m o r t u o s et u i u i f i c a t , ita et filius quos uult, uiuificat. huius ergo dei rationis si rectum ordinem tenuisset Eutychis, numquam in tam grandem impietatis foueam semet ipsum cum 20 suae M ι intente M de scripsi ex M 2 unde deleui ad id scripsi addidit M factus] tus M 4 perfecto M enim deleui 5 esse M 6 accepta addidi ut surpando M ideo ueritas] postulatur secundum ueritatem necdum M 7 forma M ammittens M u rapina M 13 et addidi gemina M natura M 13/14 humanitas M 15 se deleui secundum scripsi nondum M humanitate M 16 filium se] filums M 17 ergo M 19 et hominis naturarum addidi

COLLECTIO CORBEIENSIS

Acta conciliorum oecumenicorum.

II. 4.

2 3 4 5 6 7 8 9

Incip definitio synhodi aduersum Eutychen. est uersio ultima synodi Constantinopolitance contra Eutychen actionis, editur in Collections Nouariensi 2 de re Eutychis [uol. n] Incp epistula Flauiani episcopi Constantinopolitani ad Leonem urbis Romae episcopum. Nulla res diaboli; editur in Collective Nouariensi de re Eutychis 3 Leo ep. 28; editur in Collectione Nouariensi de re Eutychis 5 6 Leo ep. 103; editur infra Incp epistula papae Leonis ad Pulcheriam augustam. Quantum praesidii [G n ep. 31] Incp [Incp eiusdem Pe] ad lulianum episcopum. Licet per nostros [G 5 ep. 35} Incp [Incp eiusdem Pc] ad luuenalem episcopum. Acceptis dilectionis [G 82 ep. 139] Incp eiusdem papae Leonis ad Constantinopolitanos ciues. Licet de his [G 34 ep. 59] 10 Incp epistula papae Leonis ad Leonem imperatorem contra Eutychen. Promisisse [G 104 ep. 165]

Leo ep. 103 JK 480. sententia a legatis Leonis contra Dioscorum pronuntiatce exemplar Grcecum extat in Gestis Chalcedonensibus n 94, Latinum ex Grceco uersum in uersione a Rustico edita Hi 94 is 112

Dilectissimis fratribus Rustico Rauennio Venerio et ceteris episcopis per Gallias constitutis Leo. Impletis per misericordiam dei communibus uotis dignum est fraternitatem uestram sanctorum gaudiorum habere consortium. nam fratres mei qui uice mea Orientali synodo praesederunt, quae acta rettulerint, significo confirmata catholica fide et glorificato apostolicae praedicationis triumpho, quod etiam hi qui ad 20 deuiandum uel seducti fuerant uel inpulsi, recepta ueritatis luce laetantur. siquidem omnes domini sacerdotes in unam sententiam sancto spiritu docente consenserunt et de sacramento dominicae incarnationis, in qua multorum intellegentia uacillabat, ita tenebrae erroris ablatae sunt, ut in uno domino nostro uero et dei et hominis filio nee de humanitatis ambigatur natura nee de deitatis essentia. in impios autem nefandi 25 erroris auctores, qui indignos se dei gratia iudicantes correctionis uti remediis noluerunt, qualis sit lata sententia, exemplaria quae misimus, edocebunt, ut agnoscat uestra dilectio, fratres karissimi, in sancto examine diuinum non defuisse iudicium, quo et uindicta retributa est obduratis et pax inpensa correctis. Dominus uos incolumes custodiat, fratres carissimi.

so

INCIPIT EXEMPLAR [EPISTVLAE]

Pascasinus episcopus Lilybitanus et Lucensis episcopus Asculanus et Bonifatius presbyter ecclesiae maximae urbis Romae uicarii sanctissimi ac beatissimi papae Leonis apostolicae sedis antistitis pronuntiauerunt: Manifesta sunt quae Dioscorus Alexandrinae P [= acp], I [usque ad 20] 19 Orientale P retulerunt / 21 diuiandum P diuinandum / 22 una sententia / consenserint P 24 nostro ihü xpö P't et' om. I 25 de1 am. P 26 gräm / 31 EPISTVLAE deleui 32 lillybitanus P ascolanus P 34 et apostolicae Pf antites * 20*

156

COLLECT1O CORBEIENSIS

urbis antistes contra canonum disciplinam regulasque ecclesiasticas inlicita praesumptione commisit, sicut praeterita gestorum seu praesens declarauit assertio. is namque, ut plura relinquamus, Eutychen consortem perfidiai suae a proprio episcopo sanctae recordationis Flauiano iure damnatum in gratiam communionis, antequam cum his qui congregati fuerant in Ephesena urbe episcopis resideret, suscepisse cognoscitur. sed s illis quidem sedes apostolica ueniam tribuit, quia contra uotum gessisse quae patrata sunt, adprobantur, ita ut nunc usque adhaereant et beatissimo papae et uniuersali sanctoque concilio, qua de re sacrosanctae communionis consecuti sunt medicinam; praedictus uero [qui] malorum perseuerantia ornari se aestimat, cum debeat summissa fronte usque ad terram cum gemitu, ut conuenit, inclinari, quoniam nee beatissimi papae epistulam 10 legi permisit ad uenerandae memoriae Flauianum Christi antistitem scriptam. quippe cum ab his qui detulerant, petitus ut legi sineret, sacramenti satisfactione quod promiserat, implere contempsit, quatenus praui dogmatis augeretur impietas et occasio laesionis uel scandali cunctis generaretur ecclesiis. patratis tamen his uoluimus sceleribus indulgere et ueniam quam ceteris episcopis prasstitimus, dignanter inpendere, is cum nee similem iudicandi repperiantur habuisse fiduciam; adiecit ** etiam accusatorum supplicatio uariis referta criminibus et tertio euocatus per reuerentissimos fratres et coepiscopos nostros ammonitione canonica uenire contempsit conscientiae detentus arcano. episcopos etiam a prouinciali synodo, cui subdebantur, iure damnatos iniqua usurpatione suscipiens ipse contra se damnationis sententiam prouocauit ueterum 20 patrum saepius statuta conculcans. unde sanctus ac beatissimus papa caput uniuersalis ecclesiae Leo per nos uicarios suos sancta synodo consentiente Petri apostoli praeditus dignitate, qui ecclesiae fundamentum et petra fidei et caelestis regni ianitor nuncupatur, episcopali eum dignitate nudauit et ab omni sacerdotali opere fecit extorrem. superest uti congregata uenerabilis synodus canonicam contra praedictum 25 Dioscorum proferat iustitia suadente sententiam. FIN IT EXEMPLAR P [= aepl ι antistites Έ* 2 preterits Pe 4 iure in iniuste con. Pe 5 resederint P' 8 concilii P' g qui deleui 12 siniret P" 14 regenetur Pc his uoluimus his ft Per N e c t a r i u m agentem in rebus [cf. ind. v] 88,22 24

ι86

INDICES

Nestorium ab ipsis uisceribus ecclesias depulit Pulcheria 37, 23. N. damnauimus 37, 4. quod numquam uel aduersus ipsum N. factum est 144,25. Apollinarium Valentinum Manem et N. 144, 31. N. et Apollinari et omnibus haereticis usque ab Simonem 145, 18. N. prius et nunc Eutyches diuersa quidem assertione, sed simili impietate 159,19; huiusmodi loci collect! sunt sub n. Eutyches. uel sectatoi N. uel discipulus Eutychis 72, 5. N. Eutychis discipuli detestantur et Eutychen anathematizant N. sectatores 73, 6 impietasNestoriana37, 23. receptorem me[Leonem] N. erroris asserunt 84, 15. 85, 20. 87, 8. N. haeresis 3, 4. 6, 18. 16, 27. sicut N. impietas, ita etiam Eutychiana blasphemia 43, 32; huiusmodi loci collect! sunt sub n. Eutychiani N e s t o r i o episcopo [cf. ind. v] ex Aegypto Constantinopoli constituto 107, 19. litteris quas N. detulit 83, 18. 84, 28 per Olympium [cf. ind. v] 100,9. Per Gerontium et O. subadiuuas 104, 27 per Olympium diaconum [cf. ind. v] 72,34 quod in Origene damnatum est 8, 7 Palladio episcopo Galliae 53, 8 per P a r t h e n i u m [cf. ind. v] 6, 2 Pascasinus episcopus Lilybitanus [cf. ind. n. in] 155.32· 47,21- 48,30. 49,9- 23. 50,1. 52,9. uice mea [Leonis] synodo conuenit praesidere 48, 2 per P a t r i c i u m diaconum [cf. ind. v] 39, 10 ep. 116 [in praefationis epimetro] Paulum Samosatenum 149,38. Paulianae diuisionis 150,20. Paulianistis 149, 38 Paulo episcopo ex Aegypto Constantinopoli constituto 107,19 Paulo presbytero et archimandritae 31, 39 per Paulum [cf. ind. v] 69,31 Petronio episcopo Galliae 53,6 Petro [cf. ind. n] [Corinthi, cf. Gesta Chalcedonensia] 97,33 Petro episcopo ex Aegypto Constantinopoli constituto 107, 19 Petro presbytero et archimandritae [cf. ind. n] 25, 8. 3i,38 per Petrum diaconum [cf. ind. v] 91, 28 p e r F i l o x e n u m agentem in rebus [cf. ind. v] 105, 13 Photiniani 36, 35 Pientio presbytero et archimandritae 31,38 Pcemenio episcopo ex Aegypto Constantinopoli constituto 107, 20 industriam Procli 88,28. Gregorii maioris, Gregorii et item Gregorii Basilii Athanasii Attici Proculi 145, 16 Proculeiano episcopo Gallise 53, 7 Proterius episcopus Alexandria; [cf. ind. n. in. mi]: P. caedes 103, 31. 104, 29. 107, II. 109, 26. 112, 5. 97,26 Pulcheria augusta [cf. ind. π. in. mi]: sancto studio tuo catholica [i. e. orthodoxa] preedicatio

semper adiuta est 14, 10. 24, 32. Nestorium ab ipsis uisceribus ecclesiae depulistis 37, 22. per sollicitudinem uestram ea quae per Eutychen diabolus molitus est, non latuerunt 37, 26. sacerdotes catholicos [i. e. orthodoxos] qui ecclesiis suis iniusta fuerant eiecti sententia, reduxistis 38, i. reliquias Flauiani ad ecclesiam cui bene prsefuit, fecistis honore debito reuocari 38, 2. Aetii inuocentiae adfuit 64, 34 R a u e n n i o episcopo Galliae [cf. ind. n] 53, 4. 155, 16 R e n a t u m presbyterum [cf. ind. in] 9, 25. 16, I. 33. [mortuus est in itinere in Delo insula cf. Coll. Auell. 442, 3] per comitem R o d a n u m [cf. ind. v] 78,3. 8. — per subadiuuam R o d a n u m domesticum uiri illustrissimi Asparacii 78, 6. honorabilis uiri R. 9, 3. — per utrumque R. 78, 13 Rustico episcopo Galliae [cf. ind. n] 53,4. 155, 16 Sabino episcopo Galliae 53,4 Senatorem presbyterum [cf. ind. m] 30,8. 31,22. 32, ii omnem hseresem usque ad magum Simonem 144, 33. 145, 18 Sporacio 100,2. uiri illustrissimi Asparacii 78,6 S u p e r u e n t o r i episcopo Galliae 53,6 per uirum illustrem praefectum urbis Tatianum [cf. ind. v] 41, 15 Thalassium episcopum [Caesareae Cappadociae, cf. Gesta Chalcedonensia] 72,14 per Theoctistum magistrianum [cf. ind. v] 50, 20 Theodoretus [cf. ind. π] episcopus [Cyrri]. Dioscorus Th. persequendo afflixit 79, 37. quod nobis [Leoni] propter improbitatem monachorum quorundam regionis uestrae uerbo mandasti per uicarios nostros 81,23 Theodoro presbytero et archimandrites 31,38 sub diuo Theodosio maiore 167, 24. a primo Theodosii senioris consulatu 75, 24. 76, 20 Theodosius augustus [cf. ind. n. in. mi]: Nicsenum commendando concilium adeo ut ab illo, sicut saepe iam scribitis, non patiamini sacerdotes domini deuiare 30, 24 (Theodosius monachus Palaestinus): in locum episcopi uiuentis obrepsit 138, 14 Theoni episcopo ex Aegypto Constantinopoli constituto 107, 19 Athanasius Theophilus [cf. ind. vi] CyriUus 84,1. 85,16. 54, 29. 70, ι Timotheo episcopo hasretico Alexandria: 109,24. 104,1. 107,11. 109,19. 26. 112,6. 27 Valentinianus et Marcianus 167, I. inter principes Christianos spiritu dei confirmante concordiam 41, 18. ut (Eudocia) principis filii sui litteris ammoneretur, optinui 69, 34 Apollinarium Valentinum Manem et Nestorium 144, 30. Apollinaris aut V. aut Manichaeus 6, 25. V. et Manichaei 114, n Valeriano episcopo Gallias 53, 5

INDICES Valerio episcopo Galliae 53,5 V e n e r i o episcopo Galliae [cf. ind. n] 53,4. 155, 16 V e r o episcopo Galliae 53,7

187

| V i c t u r o episcopo Galliae 53,7 j Vrso episcopo Galliae 53, 5 ! Y n a n t h i o episcopo Gallise 53,8

vm NOMINA LOCORVM apud Aegyptios paschalis supputationis antiquitus tradita peritia 75, 19. 76, n. 32. 77, I. inquisitio haec a principe Aegyptiis delegatur 82, 37. 90, 5. — de Aegyptiis monachis 66, 28. per Aegyptum praui dogmatis reliquiae 91, 4. 82, 6. lohannem spectabilem uirum ad Aegyptum causa fidei directum 94, 36. episcopis ex Aegypto catholicis apud Constantinopolim constitutes [cf. ind. n. in] ιοί, II. 104, 21; eorum nomina 107,19. qui nuper ex Aegypti partibus confugerunt 100, 21. qui Constantinopolim ab Aegypti parte uenerunt 109, 33. episcoporum qui Aegyptiacis dicecesibus praesunt 109, 23. 28. per omnes Aegypti urbes 107, 15. — Aegyptius uastator (Dioscorus) 80, 8 iudicibus A l e x a n d r i n i s 84, 19. 87, 12. clero et plebi 84, 20. 8. 85, 21. A. plebis 94, 18. tantae urbis 109,30. A. ecclesiae 83, 25. A. sedis quam per Marcum euangelistam Petri discipulum meruit, dignitas 61, 25. 54, 27. ιοί, 30. secundi honoris priuilegium 60, 9. 82, 27. 85, 35. episcopos qui A. sedi ex antiqua constitutione subiecti sunt 85, 42. patres omnem curam paschalis obseruantiae Alexandrine antistiti delegantes 75, 18, cf. 88, 12. 90, 2. ecclesiae quae ante catholicis [i. e. orthodoxis] fuit clara rectoribus 95, 34. 103, 8. 104, 28. euangelica doctrina quae illic ante Dioscorum uiguit 96,1. 103,3. 2*>· I I 2 i 1S· u' A. ecclesiae status in antiques fidei libertatem reuocetur 97, 24. 107, 13. 109, 13. 19. 112, 24. de A. ecclesia; pace 66, 29. 96, 15. rumores de A. populi ausibus 138,32. quae apud Alexandriam haeretica temeritas gessit 97, 13. 95, 31. 96,23. 98,3. 12. 102,24. 103> !· IO· 27· 104,22. 109,6 doctrinal quam Petrus speciali magisterio in A n t i o c h e n a et in Romana urbe fundauit 73, 14. A. episcopum missis per prouincias suas tractoriis 47,1. A. ecclesia in gradu tertio collocata 61,29. 60,9. priuilegia tertiie sedis 73, 33. 74, 3 episcopus Asculanus 155, 32 synodi quse ob confirmationem fidei in C a l c h e d o n e n s i ciuitate celebrata est [cf. ind. n. in] 70, 22. 167, 16. synodum ad extinguendam solum haeresin et ad confirmationem fidei catholicae congregatam 60, 12. 24. 57, 28. 71, 5. 74, 26. definitiones synodi C. 67, 22. 68, 2. 70, 29. 77, 23. 80, 28. 63, 16. molitiones haereticorum contra synodi auctoritatem 96, 9. 29. 98, 13. 34. 138, 35. in euersionem fidei C. concilium cupiunt retractari 104,31. 102,24. Ι09ι 25· 37· de statutis synodi C. sine ulla retractatione seruandis 97,2. 21. 98, 17. 24. 99, 15. 102, 15. 108, 30. 109, 15. 112, i. pro defendendis synodi C. decretis ιοί, 22. 99, I. in custodia C. synodi 109,41. 112,25. eP· n6 [m praefationis epimetro]. quod apud Calchedonam firmatum est, hoc etiam apud Nicseam mysticus ille patrum numerus definiuit 106, I. 31. 36. 102, 28. 105, 33. HI, 24. 112,31. in fratribus qui ab apostolica sede directi sunt, me synodo uestra fraternitas aestimet praesidere 52, n. Pascasinum uice mea synodo conuenit praesidere 48, 2. qui uice mea Oriental! synodo praesederunt 155, 19. 60,27. sexcentorum fere synodus 53,31. secundum principis uoluntatem in urbe Nicsena habenda est synodus 49,21. 50,25. 51,31. Ephesenae synodi iudicium C. concilii auctoritas destruxit 92,3. 102, IO. ipsi [Marcianus] interesse synodo festinauimus, quamuis nos in aliis locis expeditiones et necessitates publicae detinerent 167, 13. dei ueritas Theodoretum mundum secundum sedis apostolicae iudicium demonstrauit 81, 4. de his quae Constantinopolitanae gratia sedis sancita sunt in C. uniuersali synodo 169, I. 167, 26. fratres nostri ab apostolica sede directi inlicitis ausibus obstiterunt 60, 27. 56, 36. 58, 3. extorta suscriptio 58,2. 60,25. 71,16. speciem consensionis 61,117. synodalia gesta uel quibus primum definitio fidei legitur esse formata [actio v. vi] uel quibus litterae apostolicae sedis defensae sunt [actio in (n)], et maxime ad principes totius concilii allocutio 80, 33. qui uice mea Orientali synodo praesederunt quae acta rettulerint 155, 19. gestorum synodalium quae omnibus diebus concilii in C. ciuitate confecta sunt, parum clara propter linguae diuersitatem apud nos habetur instructio et ideo fraternitati tuo [luliano] iniungo ut in unum codicem uniuersa facias congregari, in Latinum scilicet sermonem translata 67, I, cf. Zeitschr, f. neuiestam. Wiss. 25, 53 C o n s t a n t i n o p o l i t a n a [cf. ind. n] splendidissima ciuitas iunior Roma nuncupatur 167,28. habeat C. ciuitas gloriam suam 56, 14. regiam ciuitatem 56, 19. tantae urbis magnificentia et claritudo 58,17. 61,32. C. urbis oportunitate 65, 31. dissensionem quandam in C. ecclesia Eutyche auctore generatam 12, 26. Eutyches contestatorios libellos in C. urbe proposuit 5, 3. plebis acclamationibus 34, 6, cf. 40, 6. 19. C. ecclesia recepta apostolicae fidei libertate laetatur 42,29. 43,21. C. gratia sedis 169, I. C. ecclesiae clerus 169,4. 24*

188

INDICES

in C. ecclesia haereticorum insidias non quiescunt 65, 16. 91, 19. C. ecclesiae, in qua inueniuntur quidam clerici hEereticorum sensui congruentes 104,10. 100, 29. 139, 4. etiam apud Constantinopolim audent insanire 100, 16. episcopis ex Aegypto catholicis apud Constantinopolim constitutis ιοί, n. 104, 21. 107,19. 1O 9. 33· l°co 27· 54>33ϊ cjuod 16,34 et uestra dilectio et ecclesia uniuersa scribitur luliana, ille cum ceteris orthodoxis Constantinopolitanis comprehenditur. ad presbyteros scribitur dilectionem tuam 32, 24, tuse dilectionis 3, 3, dilectionem uestram 33, n; ad archimandritas dilectionem uestram 25, n. 27. 28, 16, uestra dilectio 28, 24. 12,2; ad monachos dilectionis uestras 159, 4. 162, 37; ad clerum et populum alienee ciuitatis dilectionem uestram 21, 24. — superfluum est uocatiuos frater carissime uel fratres carissimi colligere [e.g. cj. 5, 18. 17, 12. 22, 25. 32, 13. 41, I. 45, 13. 32. 155, 28. 52, 14. 54, 32]; raro legitur caritas tua 66, 8. 86, 2. 139, 2, tua caritas 89, 19. fere singularia sunt diligentia tua 100,32, diligentias uestras 98,22. 99, 14; prudentiam tuam 81,2, fratris mei deuotione 43, 26; ad archimandritas deuotionis uestras 25, n, uestram deuotionem 33, 13, tuam beatitudinem 6, 3. coram Leone augusto Leo se ipsum dicit humilitatem meam 106, 21. 113, 3. a Leonis epistulis aliena sunt beatitudo uestra 168,31. 169,2, uestra beatitudine 168, 10. 21. 38. 169,7; sanctitatis tua; 167,18. 22. 29. 144,22, sanctitas uestra 145, 24. 144, 17. 168, 29. 169, 7, uestram sanctitatem 143, 31. 168, 12. 36, ab ipsorum sanctitate 144, 4; sanctimonia tua 167, 12; humilitatis meas 145, 30. 38. 149, 19 fili carissime dicitur ad episcopum 137,32, ad archimandriiam 6,3; ad eundem dilectissimo filio 5> 2 ^i de presbytero alienee ecclesice 64, 17, de eodem filius noster 65, 24. 70, 3; de diacono alienee ecclesice filium meum 59,7, filius noster 62,9; de diacono ecclesice Romance filius noster 21, 15; de monachis filiis nostris 137,20; de uiro illustri 71,24. 78,6. 100,2; de subadiuua 78,5; per filium nostrum Paulum 69,31

XI

VOCABVLA a b r u p t u m periculum 77, 16. exitialia abiupta 32, 14. abrupte inimicum 98,14 a f f e c t i o s e 145, 31 totius actionis nostras a f f e c t u m 33, ι uirtutum agone 37,26 a n t e f a t a s 66, 17 in articulo passionis 147,31 caslitus 106, 8 ignorantia caligant 93, 18 causari no, 8 causatio 16, 28 sic utimur iustitia commotionis, ut non amittamus remedia caritatis 51, 15 c o n f i d e n t e r 65, 33 conflictationibus 99, 56 conpugnantiam uoluntatum 8, 16 e contra 150, 30 c o r u s c a n t e 55, 16. 118,24 c o r u s c a t i o n e m 18,21 c r e d u l i t a t e 9, 7 definitissimum 23, I d i a d e m a m regalem 147,14 d i g n a n t e r 156, 15 nee d i s t r i c t i o nee remissio 43,29 d i s t r i c t i u s conprimi 41,8 d u b i t a b i l e 70, 28

ergo in apodosi 147, 26. 27 essentia 35,31· 44,1 excellentiam 69,27 f a m u l e n t u r 137, 12. 39, 19. 42, 10 et scepe f a m u l a t u m 105,20 f i d e n t e r 45, 33 f i d u c i a l i t e r 103,16. 107,22 ignoro f o r s i t a n 147, I f r u c t u o s e 112, 13 g r a t a n t e r 53, 14. 138,41 hypocrisis 137, 13 ignoranter 87, 15 incentores 137,27. 94,8 incessabiliter 118,28 i n c o m m o n i t u s no, 8 indesinenter 92,26 i n d i f f e r e n t e r 33,29. 117,23. 162,20 indisciplinatas 41,26 indissimulanter 76,37 i n d u b i t a n t e r 83,21. 87,3. 94,25 infabricabilem 150,2 impassionabilis 147,20. 150,26 ignorantiae inscitia 53,30 intemporalis 113,23. 159,27. intemporaliter 35,18 habentes i n t u i t u m 56, 5 l a s t i f i c a u e r u n t 84, 27. laetificatus 81,33

INDICES libellarem satisfaction«!! 15, 8 paternorum sensuum lineae 84, 8 lucide 5,19. 14,28. lucidissime 52,17 luctamen 13, 16 magnanimiter 104,34 habere mereamini 43, 9. optinere mereamur 24, 13. peruenire mereamur 23, 13 misericordit er 129,4 m o d e r a m i n e 8,17. 42,11. 138,3 mox ut 41, 27. 49, 35. 82, 21. mox . . fuerit indutus H7,15 m u n i m e n t o 97, 18 nam denique 149,4. 150,14 nullatenus 12,3. 23,1 captiuitatis nostrae originalia uincla 118, 2. 162, 28 orthodoxum 56, 12.103, 17.144, 36.145, 16. soUemne apud Leonem huius signification's uocabulum est catholieus, cuius exempla in quauis pagina extant paenitudinem 52,2. 86,30 epistulari pagina 51,4 passionabilis 147,21. 150., 26 pastorales animos 98,20 perpetem 64,15. 138, 30 pestilenter 104, 9 phantasmatis 118,14 phantasmatici 161,30 phantasticam 114,13. 160,12 philosophia diuinarum uirtutum 168, 19 plectere 101,2. 112,7. plecti 112,17 prsecinere 118, 21 prasfato 28, 2 praesentare 65, 4 primitus 4, 12. 22. 23, 12 proficienter 62, 3 propitiationis 39,28 q u a d r i d u a n u m 146,31 q u a t e n u s 39,22. 138,2

quisque [= quieumque] 6, 16. 14, I. 21, 26 recensentes [= legentes] 53, 14. 46, 10 reciprocam 6,2. 90,28 resolubilis 60, 16 resultare in, I. 112,35. 82,4. 86,1. 88,29 resultatio 14, 29 retineat 50, 26 sempiterne 35, 18 sermo [= epistula] 3,5. 66,31. 38,24. 87,39. 90, 28. 95, ίο. 96, 22. 97, 35. 98,33. 113,4. 118,31 simulatur se socium esse 149, 29 simulatorie 114, 13. 160, 12 speculari 65, 31 splendescit 22, 6 spontaneo arbitrio 38, 16 sumpsimus [= accepimus] 3, 5. 96, 22 suppliciter 76, 30 textus uerborum 146, 2. in ultimo textus 147, 2 u a c u a u i t 93,6. 46,26. uacuatur 34,26 u e n e r a n t e r 95,14. 101,35 ueniale 66, 21 ueterescit 16, 23 u n i c u m [= unigenituni] 17, 23 grammatica sitiuit 147, 33. 148, 32 adeptis pass. 57,33. 105,27 elementa uidentes 149, 3 adquieui meliora sentire 64, 20. retractare cessauimus 57,8 g e r u n d i u u m pro futuro pass.: meum illi aniraum spondeo copulandum et apostolicae sedis dilectionem nulla mutabilitate uiolandam 58, 30. quae iniunximus, non dubitamus implenda 81, 28. confido utramque curam ita adiuuandam 81,36. ipsius auxilio consolandos uos esse prassumite 107, 23.