Démétrius Cydonès. Correspondance 9788821000935, 8821000931

Citation preview

STUDI E TESTI 186

DÉMÉTRIUS CYDONÈS CORRESPONDANCE

PUBLIÉE PA R

RAYMOND-J. LOENERTZ Ο. P.

I

CITTÀ DEL VATICANO BIBLIOTECA APOSTOLICA VATICANA

1956

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STUDI E TESTI 186

DÉMÉTRIUS CYDONÈS CORRESPONDANCE

PUBLIÉE PAE

RAYMOND-J. LOENERTZ O. P.

I

CITTÀ DEL VATICANO BIBLIOTECA APOSTOLICA VATICANA

1956

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IMPRIMI POTEST: E Curia gen. O. P., die 4 februarii 1956. F r.

Steph an u s

G om ez

Ο. Ρ .

V ie . G en.

IMPRIMATUR: E Vicariata Civit. Vatic., die 12 martii 1956. t Fr.

P etrus

C a n is iu s

v a n

L ie r d e ,

Ep. Porphyr.

Vie. Gen. Giv. Vat.

Ristampa anastatica - Dini - Modena 1983

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFACE L ’introduction aux Lettres de Démétrius Cydonès a paru pré­ cédemment, sous le titre Les recueils de lettres de Démétrius Cydonès (Studi e Testi, 131) Vatican, 1947. Cette préface a pour but principal de fournir au lecteur les indications nécessaires pour une consulta­ tion rapide et facile du volume. A l’occasion toutefois, et notamment dans la liste des manuscrits, on corrigera et complétera l’introduction, en attendant de revenir sur certains points, si c’est nécessaire, dans le t. III de l’ouvrage, qui doit contenir l’analyse des lettres, un com­ mentaire et des dissertations historiques, biographiques et chrono­ logiques. - Avant d’aborder le sujet proprement dit de cette préface, ce m’est un devoir, et combien agréable, de remercier quelques-uns de ceux dont la bienveillance m’a rendu le travail, sinon facile, du moins possible: S. E. le cardinal Giovanni Mercati, Bibliothécaire de l’Église Romaine; le R.me P. Anselme Albareda O. 8. B., préfet de la Bibliothèque Vaticane, et tout le personnel de celle-ci; MM. Giu­ seppe Cammelli de Piesole et Tommaso Bertelé de Vérone; les TT. RR. PP. André Giraud et Alphonse Langlais O. P., Teodoro Minisci, prieur de l’abbaye grecque de Grottaferrata, Vitalien Laurent A. A., président de l’Institut français d’Études Byzantines, Paris; mes supérieurs religieux, mes confrères de l’Institut historique domini­ cain et des couvents de Santa Sabina, Fiesole, Naples, Paierme, Venise; les fidèles, surtout américains, dont la générosité m’a pro­ curé les loisirs nécessaires; MM. les bibliothécaires et autres savants, dont quelques-uns seront nommés ci-dessous.I I - L es

manuscrits

Au point de vue de l’éditeur, les lettres de Démétrius Cydonès se divisent en deux classes: les trois-cent vingt contenues dans l’auto­ graphe cod. Vat. gr. 101(A) et dans son apographe cod. Urb. gr. 133(17), et toutes les autres, qui n’y figurent pas. On en connaît actuellement cent-trente et une. Réunies dans ce volume — le pre­ mier, parce qu’elles sont antérieures la plupart à celles du recueil A U — on les trouve dispersées ou groupées en recueils, petits ou grands, dans un nombre considérable de manuscrits. M. Giuseppe Cammelli, qui en connaissait vingt-six, les a désignés par des lettres,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IV

Préface

latines et grecques.1 On a conservé ces sigles, employant pour les sept manuscrits nouvellement découverts les lettres V ab ow ζ η. Voici la liste des manuscrits, dans l’ordre alphabétique des sigles, majuscules latines d’abord, puis minuscules, latines et grecques. Lorsqu’il y a lieu nous renvoyons à notre introduction, ou aux cata­ logues. Nous donnons ensuite la liste des lettres de ce volume conte­ nues dans chaque manuscrit. B. London, British Museum, Cod. Burneyan. 75, f. 181-306v. Les recueils, p. 23-26 60-68 79-80. Contrairement à ce que j ’ai écrit (p. 23-24 et 49), l’écriture n’est pas celle du moine Joasaph, copiste du ms. P. Mais il reste vrai que les deux manuscrits proviennent du même milieu. Les cent-dix-huit premières lettres de ce volume sont tirées du ms. B, dont l’édition suit l’ordre, omettant les pièces nonépistolaires et celles qui figurent dans AU. Le numéro d’ordre du manuscrit, reproduit en chiffres grecs dans la marge extérieure, signale ces omissions. Les corrections marginales ou interlinéaires du copiste sont introduites dans le texte entre r h La leçon primitive est signalée dans l’apparat moyennant un * ajouté au sigle. Le ms. B contient encore, parmi les lettres de Nicolas Cabasilas (f. 146v-152v et 156-157) quatre lettres, adressées à lui, de Démétrius Cydonès. Trois figurent dans ce volume, sous les numéros 124-126. Le ms. B nous a donc fourni cent-vingt et une lettres, dont cinquante et une ne se retrouvent pas ailleurs. Pour l’édition nous nous sommes servis de photographies, données par M. Giuseppe Cammelli. H. Le sigle H représente l’accord des meilleurs manuscrits du groupe hhl rsv, qui contiennent, dans le même ordre, les mêmes treize lettres de Cydonès sous le titre επιστολαΐ δημητρών τον κνδώνη τον cmò Θεσσαλονίκης (Les recueils, p. 70-73). La première, la troisième et la septième figurent dans ce volume sous les numéros 21 79 1. L. Firenze, Biblioteca Laurenziana, Cod. Laurent. L IX 24, f. 115-133v. - Les recueils, p. 73-75. Vingt-deux lettres. Les numéros 1 5 12 et 14 figurent dans ce volume comme numéros 5 1 21 79. Μ. Μετέωρα (Thessalie), Μονή τον Βαρλαάμ, Cod. 202, f. 3-10v 12-25v 56-56v 61 65v-72v 79-80 93^-95. - Les recueils, p. 53-57, d’après V. Laurent dans 'Ελληνικά, 9 (1936) 185-205. Trente-cinq lettres1

1 G·. Cam m elli , D ém étrius Cydonès. Correspondance, Parie, 1930, p. xxv-xli.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Préface

V

et une sentence. Vingt-cinq figurent dans ce volume. Voici l’ordre du manuscrit, comparé à celui de l’édition: M

E

M

E

M

E

M

E

1 2 3 4 5 6 7

5 12 19 21 31 43 46

8 9 10 11 12 13

47 67 71 94 77 108

14 15 16 17 18 19

109 97 98 66 68 99

20 20 a 21 26 28 29

100 105 107 79 96 106

La lettre 20a manque dans 'Ελληνικά, p. 191 et dans Les recueils, p. 54, parce que le rubricateur a oublié d’exécuter l’initiale. Le ms. M contient également (f. 176-176v) deux lettres de Cydonès parmi celles de Nicolas Cabasilas, auquel elles sont adressées. Dans Les recueils, p. 54 je leur ai assigné les numéros M 36 et M 37; à tort, parce qu’elles ne font point partie du recueil de celles de Cydonès. Elles figurent dans ce volume sous les numéros 124 et 125. - J ’ai employé des photographies prises par le E. P. V. Laurent A. A. et données par lui à la Bibliothèque Vaticane. 0. Napoli, Girolamini, Cod. Orator, gr. X X II-I, f. 271-288 et 322v. - Les recueils, p. 57-60 77-79, d’après E. M ar tini , Catalogo di manoscritti greci esistenti nelle biblioteche italiane, t. I, 1, Napoli, 1896, p. 409-410. Quarante-trois lettres, plus deux au fol. 322v. Le rubricateur a donné à ces dernières les numéros μγ' et μδ' bien qu’elles ne fassent point partie du recueil principal. Mais il a sauté une lettre entre λζ' et λη' qu’on a ensuite numérotée μγ, oubliant les deux lettres du f. 322v. Cette lettre, que j ’ai numérotée 37a, man­ que dans Martini, p. 410 et dans Les recueils, p. 59. Les lettres O 1 et O 8 étant identiques à O 13 et O 39 il n’y en a en réalité que qua­ rante-trois en tout. Trente figurent dans ce volume: la première du fol. 322v, sous le numéro 3, les autres dans l’ordre que voici: O

E

O

E

O

E

O

E

1 4 7 11 12 19 20 21

20 119 120 121 122 4 6 7

22 23 24 25 26 27 28

8 51 30 31 32 38 39

29 30 31 32 33 34 35 36

25 79 1 10 11 12 13 14

37 37a 38 39 40 41 42

17 18 19 20 21 22 45

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Préface

VI

Le ms. 0 a fourni le texte de base pour les quatre lettres du livre X III, dont les deux dernières figurent dans ce ms. seulement. - J ’ai vu le manuscrit et je me suis servi aussi de photographies prêtées par le R. P. Y. Laurent A. A. P. Paris, Bibliothèque Nationale, Ms. grec 1213, f. 387-428v. Les recueils, p. 28-30 49-52, d’après S. Lampros, dans Νέος 'Ελ λη­ νόμνημών, 2 (1905) 299-303. Quarante-cinq lettres, auxquelles est mêlée une de Nicolas Cabasilas (f. 416-416v) et un discours de Démétrius Cydonès (f. 417-421). Trente-six lettres figurent dans ce volume: P

E

P

E

P

E

P

E

P

E

1 2 3 4 5 6 7 8

5 6 7 8 9 10 11 14

9 10 11 12 13 14 15

22 27 28 31 32 36 42

16 17 18 19 20 21 22

43 50 52 56 58 63 65

23 24 25 26 27 28 29

66 68 69 72 73 77 108

30 31 32 33 34 34a 35

109 110 124 87 88 81 84

La lettre 34a manque dans Νέος 'Ελληνομνήμων, p. 320, et par conséquent dans Les recueils, p. 51. V. Roma, Biblioteca Vaticana, Cod. Yat. gr. 1858, f. 151v155v. - Treize lettres, sans nom d’auteur. Toutes se trouvent parmi les quinze premières du ms. B, mais l’ordre diffère, sauf pour les trois dernières, comme on voit d’après le tableau suivant, qui com­ plète celui, donné dans Les recueils, p. 79. B V 7 10 5 8 9

1 2 3 4 5

fol. 151v 151v-152 152 152 152v-153

B V 4 6 1 3

6 7 8 9

fol. 153 153 153-153v 153v-154

B V 11 12 13 14

10 11 12 13

fol. 154-154v 154V 154v-155 155-155'

Les lettres V 2 et Y 3 figurent dans ce volume, sous les numéros 2 et 3. Je dois la connaissance de ce manuscrit au Dr. Paul Künzle, scriptor de la Bibliothèque Vaticane. a. Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, Cod. Voss. grQ 44, f. 62v. - K. A. d e M e y ï e r , Codices Vossiani Graeci et miscel-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Préface

νπ

lanei (Codices manuscripti Bibliothecae Universitatis Leidensis, t. Y I) Leiden, 1955, p. 14S. Une lettre à Cydonès du philosophe Georges Gabriélopoulos, suivie d’une à celui-ci de Cydonès, qui n’est pas la réponse à la précédente. Les deux figurent dans ce volume (Appendice II et lettre 130) grâce à l’obligeance du Dr. K. A. de Meyïer, qui m’en a envoyé des photographies et m’a averti de leur existence avant la publication de son catalogue. b. Madrid, Biblioteca Uacional, Cod. gr. 4637 (ancien 1ST 116), f. 35v 36v 42 42v 59v-61v. - J. I riarte , Regiae Bibliothecae Matritensis codices graeci manuscripti, Matriti, 1769, p. 469-470. Six let­ tres, qui se trouvent dans ce volume sous les numéros 113 128 127 71 46 131. J ’ai eu connaissance de ce manuscrit pendant la lecture des secondes épreuves. Grâce à l’obligeance de M. José Lopez de Toro, directeur de la section des manuscrits, j ’ai pu ajouter à sa place la lettre 131, propre au manuscrit de Madrid. Les lettres des folios 33v42v se trouvent dans le ms. I, dans le même ordre, à une inversion près. Elles se trouvent aussi dans les mss. eden, mais en ordre diffé­ rent. La recension b de la lettre 46 diffère de celle donnée d’après B et M. Voici les variantes, dont la plupart sont manifestement dues à l’auteur: 4-5 την πολυύμνητον εχεις 9-10 καί τειχίζεις... διαλέγη οτη. 10 δλως φιλονεικείς 11 είτα: άλλά 13 αμβροσίας καί νέκταρος 17 θΰραι: ανλαί 18 ύβρεως, αναίδειας εκεϊθεν om. τα υτί 20 δ ’ άλλων: δέ φίλων 21 5’ : δέ ούδαμώς: μηδα­ μ ώ ς 24 προτέροις: πρότερον τε om. 25 οψιν: ψήφον 26 πίθος ήδη 27 σοι: σε 29 εξέσται σε 30 δε om. 31 φίλων 31-33 ζώ ντα... κελεύεις: ζώ ντα, άπδ δέ τής καθέδρας χείρω τα αύτοϋ ποιοϋντα κελεύεις 36 αυτών om. έπιτάττων: έπιτρέπων 36-38 τό τε... σά: τότε δεομένους ημάς εϋφρανον ή ΐσθι τοϋ λοιπού σιωπήσοντας.

La première partie du ms. b est un choix de lettres tirées du grand Corpus des épistolographes grecs, de Phalaris à Théophylacte Simocatta. Celles de Cydonès y jouent probablement un rôle de remplis­ sage, comme dans le ms. I, qui est un des principaux du dit Corpus. c. Eoma, Biblioteca Vaticana, Cod. Vat. gr. 82, f. 404v et 416v417. - Sept lettres. I. M ercati -P. F ranchi d e ’ Cavalieri , Codices Vaticani Graeci, t. I, Rome, 1923, p. 89-92. Libanius, Proclus, Ha­ drien, Aristide, Themistius. Au f. 404v, après VAd Constantium de Themistius, lettres 113 de ce volume et 16,7 du recueil A U (Les recueils, p. 41); au f. 416v-417, après VAd Capitonem d’Aristide, let­ tres 127 109 71 128 de ce volume; toutes transcrites in fugam vacui, par des mains postérieures.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

VEI

Préface

d. Ibidem, Cod. Vat. gr. 678, f. 1-2 et 26-29. - Six lettres. E. D e v r e e s s e , Codices Vaticani Graeci, t. III, Eome, 1950, p. 132135. Lettres 129 109 71 128 113 127 de ce volume. La lettre 129 (f. 1-2) est la première des trois invectives contre le patriarche Philothée, qui occupent les fol. 1-26. Les autres sont transcrites pour remplir l’espace resté vide après la troisième invective. Dès 1380 au plus tard le manuscrit appartint à l’anonyme antipalamite, auteur des neuf lettres dont on trouvera le texte dans l’Appendice IV. e. Ibidem, Cod. Vat. gr. 933, f. 174v et 205v. - Quatre lettres. Libami opera, ed. E. Foerster, t. I, Leipzig, 1903, p. 44-49. Au f. 174v le copiste des f. 1-174 a transcrit la lettre 71, sur une page restée vide après VOratio xxxv (Ad dicere nolentes) de Libanius; au f. 205v le copiste des f. 175-205 en a fait autant des lettres 113 127 128, après VOratio Ixiv (Pro saltatoribus) du même. /. Ibidem, Cod. Vat. gr. 1892, f. 200 et 244. - Trois lettres. Les feuillets 121-243 sont un manuscrit à part, rempli principalement de traités polémiques anti-latins et formé en trois étapes: 1° f. 121200, dix cahiers, numérotés au début à la fin, de a à i. 2° f. 201223, trois cahiers, dont les deux premiers sont numérotés a et β' au début et à la fin ;1 3° f. 236-243, deux cahiers, numérotés a' et β' au début et à la fin. 2 Au f. 198v-199v un fragment sur les azymes, puis, de la même main, f. 200-200v, lettre 109 de Cydonès. - Le f. 244, étranger au volume, provenant d’un manuscrit dont il était sans doute le dernier feuillet, contient les lettres 17,8 et 17,4 du recueil A U, l’une et l’autre avec des adresses fausses: τώ μεγάλω χαρτοφύλακι 17,8 (vrai destinataire Nicolas Cabasilas) τώ àaàv κυρώ κωνσταντίνα* 17,4 (vrai destinataire Centurion Asanès). g. Ibidem, Cod. Vat. gr. 611, f. 217-218. - Deux lettres. Les recueils, p. 83. Lettres 103 et 104 de ce volume, transcrites in fugam vacui après une version partielle de la Summa Theologica (IIa IIae, q. 123-189) de S. Thomas d’Aquin. La présence de ces lettres dé­ montre que la version est l’œuvre de Démétrius Cydonès. h. et h1. Ibidem, Codd. Barb. gr. 181, f. 9-15v et 584, f. 249254v. - Les recueils, p. 70-71. Deux copies sans intérêt du recueil H. 1 Le nombre impair décèle la perte d’un feuillet du cahier original. 2 Deux cahiers écrits à Moscou, en mars 1423, par quelqu’un qui partit de Constantinople le 10.IX.1422 et y rentra en novembre 1423; G. M e r c a t i , Scritti d’ Isidoro il cardinale Ruteno (Studi e Testi, 46), Rome, 1926, p. 66 n. 3. Ils con­ tiennent les traités de Nil Cabasilas (f. 224-235) et de Barlaam de Seminara (f. 235-243) contre le primat du pape; P. G. t. 149, 700-729 et t. 151, 1255-1280.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Préface

IX

Les lettres 1 3 et 7, qui figurent dans ce volume sous les numéros 21 79 et 1, occupent dans h les folios 9 9V-10 et 11, dans h1 les folios 249 249v-250 250v-251. i. Ibidem, Biblioteca Yallicelliana, Cod. Valliceli, gr. F. 83, f. 163-177v. - Les recueils, p. 76-77. Dix-sept lettres, dont quatre (1 5 10 14) se trouvent dans ce volume (119 20 1 2). Dans le ms. elles occupent les folios 163 165-166^ 170v 173^-174. l. Firenze, Biblioteca Laurenziana, Cod. Laurent, gr. LY II 12, f. 118v-120. - A. M. B an d in i , Catalogus codicum graecorum Biblio­ thecae Laurentianae, t. II, Florence, 1768, col. 350-354. Libami Opera, ed. R>. Foerster, t. IX , Prolegomena ad epistulas, Leipzig, 1927, p. 119 n° 89; cf. p. 117 n° 87. Quatre lettres de Cÿdonès, transcrites à la suite d’un choix de lettres de Libanius. Ces dernières ont été copiées sur le cod. Vat. gr. 1353 (daté de 1462) qui ne contient aucune lettre de Cydonès. Celles du ms. Z se trouvent dans le même ordre (sauf inversion de 2 et 3) dans le ms. b. Édition: 113 127 128 71.

m. Moskva, Bibliothèque du patriarcat orthodoxe (jadis du Saint-Synode) cod. 437 {alias in 4° X III), f. 142-152, recueil de huit lettres. - Les recueils, p. 68-69. La première et la troisième figurent dans ce volume sous les numéros 21 et 79. Les variantes sont don­ nées d’après Ch . F e . M atthaei , Isocratis, Demetrii Cydone et Michaelis Glycae aliquot epistulae, Moscou, 1776, p. 33-46; les lettres 21 et 79 occupent les pages 33 et 35. η. Πάτμος, Μονή τοϋ Θεολόγον Cod. 471, f. 1-1ν. - Libami Opera, ed. R. Foerster, t. I, Leipzig, 1903, p. 41-44. Lettres 109 (la fin seu­ lement) 71 et 128. Suivent les discours de Libanius. Le ms. c, f. 416v417, a les mêmes lettres dans le même ordre, précédées du n° 127, qui a pu se trouver aussi dans n, incomplet du début. o. K^benhavn, Kongelige Bibliotek, Yieux fonds royal, Cod. 1901, 4°, f. 5-5v. - Archives des Missions scientifiques et littéraires, t. VI, Paris, 1880, p. 188-189. Une lettre et le début d’une deuxième. Les cinq premiers feuillets proviennent d’un autre manuscrit, où ils étaient numérotés 139-140. Ils contiennent la Legatio ad Achillem d’Aristide, puis, in fugam vacui, nos deux lettres sous le titre: + èmστολαΐ τοϋ κυδόνη. -\- επιστολαΧ τοϋ ........κυδόνη. Un adjectif, proba­ blement σοφοϋ, entre l’article et le nom, a été gratté. Ensuite l’adresse de la première κυρώ κωνσταντίνω τώ άσανή et la lettre Την μεν ούσαν αιτίαν (A 17,8) dont le vrai destinataire est îsicolas Cabasilas (Les recueils, p. 41 83 89). Adresse de la seconde lettre: τώ άγιωτάτω άρχιεπισκόπω ημών κυρώ φιλ.οθεω. Texte de la lettre 129, jusqu’à ενδο-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Préface

X

κίμησας ligne 7. - M. Jean Richard, Dijon, m’a signalé le manuscrit et le Dr. Kâre Olsen, conservateur, m’a communiqué les renseignèments ci-dessus reproduits en y joignant des photographies. Le fragment o n’est pas mentionné dans l’apparat de la lettre 129. p. Paris, Bibliothèque Rationale, Ms. grec 1310, f. 27-28v. - Let­ tre 129 et fin de l’invective II contre le patriarche Philothée. G. M er ­ cati , Notizie di Irocoro e Demetrio Cidone... (Studi e Testi, 56), Vatican, 1931, p. 285-286 et 312-313. Dans l’apparat de la lettre 129 p est mentionné, mais ses leçons ne sont pas rapportées. On les trouvera dans G. M ercati, Notizie, p. 293-295. p1. Ibidem, Ms. gr. 2671, f. 433-436. - H. Omont , Inventaire sommaire des manuscrits grecs de la Bibliothèque Nationale, t. III, Paris, 1888, p. 23-24. Libami Opera, ed. R. Foerster, t. IX , p. 16-17. La dernière partie du manuscrit (f. 347-436) est consacrée à l’épistolographie: f. 347 ss., supplément aux Τόποι επιστολικοί de Démétrius (ed. V. Weichert, Leipzig, 1910, p. 37-66); f. 398v ss., Έπιστολιμαίοι χαρακτήρες, attribué à Libanius (Foerster, t. IX , p. 27-47); f. 421v ss., deux lettres de Libanius et deux de Photius; f. 433-436, lettre 122 du présent volume et lettre 1,8 du recueil A U (Les recueils, p. 32); f. 436v, formule pour une lettre de Denys I er, patriarche de Constantinople (1467-1471 et 1488-1490). - Les variantes de la lettre 122 sont données d’après J. F. B oissonade , Anecdota Nova, Paris, 1844, p. 325. r. Oxford, Bodleian Library, Cod. Baroccian. gr. 90, f. 158160v. - Recueil H. Les lettres 1 3 et 7 (édition 21 79 1) occupent les folios 154 154v-155 155v-156. s. Wien, Oesterreichische Nationalbibliothek, Cod. theol. gr. 260 (alias 261), f. 268v-277v. Recueil H. Les folios 271-277 sont très endommagés. Les lettres 1 3 et 7 (édition 21 79 1) occupent les folios 268v-269 269v-270 271-271v. - Je me suis servi d’un film donné par le R. P. Marianus Vetter O. P. t. Torino, Biblioteca universitaria, Cod. B. V. 33, f. 35v-39v. Les recueils, p. 76-77. Manuscrit détruit en 1904. Conterait les dixsept lettres du ms. i, dans le même ordre que celui-ci. J. P asinus , Codices manuscripti Bibliothecae regii Taurinensis Athenaei, t. I, Turin, 1749, p. 266-269, donne les adresses et les incipit. Roma, Biblioteca Angelica, Cod. Angel. 25 (olim C. 4. 3), f. 223-231. - Recueil E. Les lettres 1 3 et 7 (édition 21 79 1) occu­ pent les folios 223-223v 224-224v 225-225v. V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Préface

xi

w. Wien, Oesterreichische Nationalbibliothek, Cod. phil. gr. 93, f. 311. - Une lettre. Libami Opera, ed. E. Foerster, t. I, Leipzig, 1903, p. 35-39. Libanius, Aristide, Plutarque. Au dernier feuillet du manuscrit une main postérieure a ajouté la lettre 113 de ce volume. J ’ai eu connaissance du ms. w pendant la lecture des secondes épreu­ ves, trop tard pour en faire usage. a. Eoma, Biblioteca Vaticana, Cod. Vat. gr. 293, f. V Iv-VII. Une lettre. I. M e r c a t i -P . F r a n c h i d e ’ C a v a l i e r i , Codices Vaticani graeci, t. I, p. 409-412. Medica varia, y compris de nombreuses recet­ tes pour confection de médicaments (φάρμακα). Les folios II-V1 sont un index ancien,1 incomplet du début. Aux f. V Iv-VII, demeurés blancs, on a transcrit (sans nom d’auteur), la lettre 1 de Cydonès, sûrement à cause de la finale: φθόνου γάρ φάρμακον παρ’ άνΟρώποις ούδέν. β. Ibidem, Cod. Vat. gr. 4 8 1 , f. 26 0 . - Lettre 3 . E. D e v r e e s s e , Codices Vaticani graeci, t. III, p. 2 8 2 -2 8 4 . Le folio 2 6 0 , étranger au manuscrit, était sans doute le dernier d’un autre. δ. Ibidem, Cod. Vat. gr. 1025, f. 167. - Une lettre. Sur la feuille de garde d’un Aristote une main du x v e siècle a écrit une note sur la façon de compter les jours du mois chez les Athéniens, et la lettre 113 de Cydonès. G. M e r c a t i , Notizie, p. 161 n. 1. e. Ibidem, Cod. Vat. gr. 1086, f. 228. - Lettre 123, à Nicéphore Grégoras, conservée parmi celles adressées à cet écrivain. ζ. Ibidem, Cod. Vat. gr. 1879, f. 59v. - Une lettre. Correspon­ dance de Manuel Calécas, ed. E. J. Loenertz (Studi e Testi, 152) Vatican, 1950, p. 4-5. Les folios 50-59, formant le cahier ή du manus­ crit, contiennent, de la main de Manuel Calécas, une épître théolo­ gique sans nom d’auteur, en défense des Pères de l’ Église latine. La lettre 102, transcrite de la même main au f. 59v, permet d’attribuer l’opuscule à Cydonès. η. Modena, Biblioteca Estense, Cod. gr. II. E. 11, f. 130v. - Une lettre. V. P u n t o n i dans Studi italiani di filologia classica, 4 (1898) 475-478, cod. 144. Les f. 123-130 contiennent le De mundo d’Aristote, écrit en juillet 1441 par Nicolas Lemenitès, notaire de la métropole de Lacédémone, pour Démétrius Eaoul Cabacès (Kavakis), un descendant par sa mère de Théodore Métochite, le grand logothète 1 Les numéros φα'-φθ' de cet index manquent dans le manuscrit, dénonçant la chute d’un ou plusieurs feuillets entre f. 214 et f. 215.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Préface

xn

d’Andronic II. Au f. 130v, resté vide, Kavakis transcrivit la lettre 30 de Cydonès, adressée à Manuel Raoul Métochite, sûrement un mem­ bre de sa famille.1 II -

Ordre

d es lettres

La publication des lettres de Démétrius Cydonès se justifie prin­ cipalement par des fins historiques. On aurait donc aimé les présenter dans l’ordre où elles furent écrites. Après maint essai l’entreprise s’est révélée impossible. Cydonès, comme Pline le Jeune, publiait ses lettres « non servato temporis ordine. Neque enim historiam com­ ponebam ». A défaut de l’ordre chronologique on a suivi celui du ms. B, dont sont tirées la plupart des lettres et avec lequel s’accordent au moins en partie les grands recueils ili O et P. Le ms. A nous apprend que Cydonès transcrivait sa correspondance dans des cahiers dont chacun contenait des lettres d’une même époque, avec quelque rare exception. Lui-même et ses héritiers ont puisé dans ce copielettres pour former les recueils qu’ils mettaient en circulation. Les lettres qui voisinent dans les manuscrits ont donc des chances de provenir d’un même cahier, d’appartenir à une même époque. Notre index IY illustre par quelques exemples assez frappants la tendance des lettres plus ou moins contemporaines à se retrouver ensemble, sans qu’on puisse pour autant parler d’ordre chronologique. On a donc conservé l’ordre du ms. B pour les lettres des livres I-X II, qui en proviennent, celui du ms. O, pour celles du cahier X III, tirées de ce manuscrit. Les quatre lettres du livre X IY , extraites des recueils de lettres de Nicéphore Grégoras et de Nicolas Cabasilas, ont pu être rangées en ordre chronologique. Le livre X V est un résidu. Les deux premières lettres (127 et 128) se trouvent dans des manuscrits nombreux, mais jamais dans les recueils proprement dits. Le n° 129 est à proprement parler la première des trois invectives contre le patriarche Philothée. A cause de son intérêt biographique et de sa brièveté relative nous l’avons reproduite, d’après le ms. d, sans réimprimer les variantes de p1, qu’on trouvera dans l’édition des trois invectives par G. Mercati. Les lettres 130 et 131, également isolées, sont venues à notre connaissance, la première après l’achè­ vement du manuscrit, la seconde pendant la lecture des épreuves. 1 Au f. 152 du cod. Esten. II.E .11 Kavakis a tracé sa généalogie. S. Lampros, dans Νέος 'Ελλ νομνήμων, 4 (1907) 331-342, traitant du personnage, a reproduit (p. 339) sa généalogie, mais, par l'effet d’une distraction singulière, a pensé qu’il descendait d’une fille de Théodore Métochite, et à la suite de la généalogie authentique il en a placé une autre, qui la contredit.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Préface

X III

Pour faciliter les renvois on a donné aux lettres une numérotation continue, qui se poursuivra dans le t. II. La division en livres n’est pas destinée à des fins de citation. I l l - D iv is io n

en

l iv r e s

En adoptant pour l’édition l’ordre du ms. B avec une numéro­ tation continue, on risquait de voiler ce fait important que le grand recueil B n’est pas homogène. H se compose en effet de six recueils partiels, dont trois (B2 B 4 B6) ne contiennent aucune lettre du recueil AU, tandis que celles des trois autres en proviennent, soit toutes (B5), soit en majorité (B1 et B3). Pour rendre sensible à l’œil cette disparité, on a divisé en X II livres les cent-dix-huit lettres tirées du ms. B, selon les critères suivants: Le livre I contient les quatre let­ tres de B1 qui sont absentes de AU-, les livres II-V i l i représentent le recueil B2·, le livre IX se compose des cinq lettres de B3 qui man­ quent dans AU; les livres X -X I comprennent celles du recueil -B4; le recueil B 5 n’est pas représenté dans ce volume; le recueil Be forme le livre X II. Les caractéristiques des livres X III-X V ont été signa­ lées au chapitre précédent. - Les livres II-V III et X -X I ont été séparés les uns des autres d’après les critères que voici: le livre II met à part la longue lettre 5, qui est uh exercice de rhétorique autant et plus qu’une lettre; le livre III groupe les onze lettres à l’empereur Jean Cantacuzène; les autres livres sont séparés, l’équilibre des masses l’exigeant, d’après les indices chronologiques, nécessairement faibles, que révèle notre index IV. IV - A p p e n d ic e s

et

P ropylée

Les documents des cinq Appendices n’étaient pas tous inédits, et, à l’exception du n° 11 de l’Appendix V, que m’a indiqué M. Tom­ maso Bertelé, et du document unique de l’Appendix II, que je dois à M. K. A. de Meyïer, les inédits avaient été signalés et partielle­ ment employés par O. Halecki, X. Jorga, M. Lascaris, G. Mercati, O. Tafrali et d’autres. Leur présence ici se justifie dans la plupart des cas par les renvois nombreux qu’on y fait, ou qu’on y fera dans les volumes suivants. Plusieurs ont une importance capitale pour la biographie de Cydonès, et partant pour l’intelligence de ses lettres. On a donné dans le Propylée une édition nouvelle du discours I de Cydonès à Jean Cantacuzène et du discours à Jean V Paléologue, suppliques pleines de détails biographiques, qui se classent à part des autres discours profanes de Cydonès: De caede Thessalonicensi

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Préface

X IV

(1345), Ad Ioannem Cantacuzenum I I (1347), De admittendo subsidio Latinorum (1366), De non reddenda Callipoli (1371). Si l’on excepte le deuxième discours à Jean Cantacuzène — un panégyrique de ce prince — les titres des discours manifestent déjà leur caractère public, par opposition au caractère privé de ceux qu’on a admis dans ce volum e.1 Y - L es

é d it io n s a n t é r i e u r e s

Quarante-sept lettres contenues dans ce volume ont été publiées précédemment. Pour qu’on puisse retrouver celles citées d’après ces éditions nous en donnons la liste: 1. Ch. F. M a t t h a e i , Isocratis, Demetrii Cydone et Michaelis Glycae aliquot epistulae, Moscou, 1776, p. 34-43. Les huit lettres du recueil m. Voir ci-dessus, p. ix. - Les lettres 21 et 79 de ce volume s’y trouvent aux pages 33 et 35. 2. C. B. H ase dans Notices et extraits des manuscrits de la Biblio­ thèque Impériale, t. Y IH , Paris, 1810, deuxième partie, p. 315-316, en note. - Lettre 77. 3. J. F. B o is s o n a d e , Anecdota Nova, Paris, 1844, p. 251-328. Trente-huit lettres dont vingt-neuf figurent dans ce volume. Voici un tableau de concordance indiquant le numéro d’ordre de Boisso­ nade (B), celui de notre édition (B) et les pages de Boissonade: B

pages

E

B

pages

E

B

pages

E

1 4 5 7 8 9 10 11 12 13

251-259 264-265 265-270 276-277 277-279 279-280 280 281-283 283-284 284-285

5 72 73 43 50 52 56 58 63 65

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

285 286-287 287-288 288-290 290-292 292-294 294-295 296-297 297-298 299-302

66 68 69 77 108 109 22 27 28 31

24 25 27 28 29 30 31 32 36

302-303 304-306 307-309 309-312 312-313 313-315 315-318 318 325

32 110 36 42 124 87 88 81 122

4. J. P. M i g n e , Patrologia Graeca, t. 154, Paris, 1866, col. 12131216. - Lettre 77, réimprimée d’après Hase; v. ci-dessus, n° 2.

1 Pour ΓAppendix III je me suis servi d’ un film donné par le Dr. Helmut Bôse, conservateur des manuscrits de la Bibliothèque de Berlin.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Préface

XV

δ . Ioann. S a k k e l i o n , Πατμιακή Βιβλιοθήκη, Athènes, 1890. Pin de la lettre 109 (p. 206) et lettres 71 et 128 (p. 207), d’après le ms. n. 6. Sp. P. LAMPROS dans Νέος 'Ελληνομνήμων, t. 1 (1904) 205, fin de la lettre 109 (d’après Sakkelion); 205-206, lettre 3; 207-208, lettre 71; t. 9 (1912) 398, lettre 113; t. 10 (1913) 134, lettre 2. 7. G. C a m m e l l i , Démëtrius Gydonès, Correspondance, Paris, 1930. - Cinquante lettres.1 Huit figurent dans ce volume:

c

pages

4 8-9

E

6

9 20-23 116

C pages E

C pages E

C

12 27-29 25

16 37-39 39 18 42-44 37

37 100-101 115 38 101-104 117

13 19-33 93

pages

E

8. G. M e r c a t i , Notizie di Procoro e Demetrio Cidone... (Studi e Testi, 56) Vatican, 1931. - Lettres 103 (p. 355-358), 104 (p. 358), 129 (p. 293-295).

V I - I n d ic a t io n s

d iv e r s e s

Les adresses grecques sont empruntées aux manuscrits. Les lati­ nes complètent et précisent les grecques, ou y suppléent quand c’est nécessaire et possible. Le nom du destinataire, au datif, est suivi de la destination, à l’accusatif, quand le contenu permet de la détermi­ ner avec assez de probabilité. Les deux éléments — destinataire et destination — combinés avec les dates, peuvent remplacer tout un commentaire. Π faut, bien entendu, compter avec les erreurs possi­ bles de l’éditeur. Dans le texte, orthographe et accentuation sont normalisées. Les corrections marginales ou interlinéaires du copiste introduites dans le texte sont placées entre r Ί, les mots à supprimer entre [ ], les additions de l’éditeur entre < >. Pour les lettres 1-122 sigles et folios des manuscrits de base, notés en marge, ne sont pas répétés en tête de l’apparat, où l’on a énuméré les autres manuscrits contenant la lettre. Le chiffre qui suit le sigle du manuscrit est le numéro d’ordre de la lettre dans la collection. Un * joint au sigle distingue les leçons primitives rejetées en apparat et remplacées dans le texte par les leçons marginales. Le titre complet des ouvrages

1 En réalité quarante-neuf, la dernière n’étant pas de Cydonès mais pro­ bablement de Démétrius Scaranus; Correspondance de Manuel Calécas, p. 33 37 38 88 339.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

XVI

Préface

cités en note est donné dans l’index III. Les notes, qui visent à la brièveté, sont de trois sortes: 1° renvois aux sources historiques, aidant à comprendre ou à dater les faits; 2° renvois aux sources lit­ téraires certaines, probables ou simplement possibles de Cydonès; 3° renvois d’une lettre à l’autre, invitant le lecteur à faire des com­ paraisons et à interpréter un texte à l’aide d’un texte parallèle. Rome, Santa Sabina, le 4.II.1956.

R a y m o n d - J o se p h L o e n e e t z O. P.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PROPYLAEUM DEM ETRII CYDONII ORATIONES DUAE

I - Τώι βασιλεϊ τώι Καντάκουζηνώι A D ΙΟ Α Ν Ν Ε Μ C AN TA CU ZEN U M A U G . O R A T IO P R IM A

1. Άνηνέγκαμεν, ώ βασιλεύ, τών συνεχών εκείνων καί μεγάλων κακών, καί ζώμεν ώσπερ άναβεβιωκότες, άπιστοϋντες μεν τοΐς νυν όρωμένοις,· άπι- & στονντες δέ εϊ ποτέ τοιαύταις ήμΐν χρήσασθαι καιρών δυσκολίαις συνέβη, οΐαις δη καί περιπεπτώκαμεν οϋτω παν μεν ήφάνισας αηδές, άντεισήγαγες δε â καί μόνον ελπίσαι πέρα παντός έδόκει καί λογισμού καί έλπίδος. καί τούτων χάρις μεν καί Θεώ, σβέσαντι μεν τους πρηστήρας εκείνους, άνάψαντι δε φρυκτόν τοΐς ούτως άτόπως χειμαζομένοις, καί στήσαντι μεν το φθεϊρον ίο την οικουμένην, κινησαντι δέ προς την βασιλείαν τον μετ’ επιστήμης τα τών ανθρώπων άγειν είδότα· χάρις δέ καί σοί, ότι τοΐς σαυτοϋ καί πόνοις καί κινδύνοις άνεκτήσω τάς πόλεις, καί δέ ών επραξας καί δι ών εβουλενσω την παλαιόν επανήγαγες ταύταις ευδαιμονίαν. 2. ’Αλλά ταντα μέν αδουσί τε πολλοί καί ασονται τον άπαντα χρόνον, ι» εί καί τής σής φύσεως καί τών υπέρ ημών πεπονημένων αξιον εροϋσιν ούδέν ως είπεIV εγώ δέ συμφορά τινι βαρυτάτη την ψυχήν πεπληγμένος, δεινέγνων σοι προσελθών άνακαλνψαι το τραύμα καί τών σών δεηθήναι φαρμάκων τυχεΐν ως, αν μή σύ τοϋ πάθους φροντίσης, το y’ άπολωλέναι τοΐς πάσχουσιν εξ ». 69 ανάγκης λοιπόν καί ·μή τι νομίσης, ώ βασιλεύ, εξω τοϋ μεγάλου σχήματος είναι την τών κοινών διοίκησιν, καί τάς υπέρ τών πόλεων άφέντα φροντίδας ενός ανθρώπου καθησθαι περιεργαζόμενον τύχην καί ζητεΐν ταύτην επανορ299

Β = British Museum, cod. Burneyan. 75, f. 299-303v. L = Firenze, cod. Laur. L IX 24, f. 91v-98v. V = Eoma, cod. Yat. gr. 486, f. 94v-96v. Ed. Grius. Cammelli, Byzantinisch-Neugriechische Jahrhiicher, 3, (1922) 68-76 (= c). Edi­ tionis paginas in margine notavi. 1 B: λόγος εις τον βασιλέα τον καντακουζηνόν L. In Y inscriptio evanuit. ο ποτέ Β: ποτέ άρα LV 9 μεν καί BL: μέν V

4 Άνηνέγκαμεν: 1347.II.3; Échos d’ Orient, 36 (1937) 169-170, e x cod. Athé­ nien. 1429, f. κζ'. Cant. I l l 99:11 607,2-6; IV 2 : III 13,10-12. Greg. X X V 14:111 37,3-20. 1

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

2

Propylaeum I

θοϋσθαι, τής των δλων προνοίας έφ’ έαντήν μεθελκονσης. πρώτον μεν γάρ βασιλέως και τοϋτο γίνεται το πολίτευμα, τό γ’ εκείνου μηδένα μηδεμιάς συγχωρεΐν αϊσθησιν λαβεϊν συμφοράς, καν τις των προσαιτοΰντων ή ριγούντων ών τύχη. τό γάρ προς τό ταπεινόν δρώντα τής τύχης, ούκ αξιον είναι λέγειν τούς τοιούτους εύ παθειν υπό βασιλέως, άγνοοϋντός έστιν δτι, τοϋ Θεοϋ πάντα δη καί μικρά και μεγάλα πεποιηκότος, ού των μεν μειζόνων έστιν ή πρόνοια, τα μικρά *

ίο

is

2ο

8 24 μή δυναμένων τών υπολοίπων άντέχειν Β: μή δυναμένους άντέχειν Β*ΟΡ ημείς ΒΟ: otti. Β*Ρ 28 άλλά γάρ Μακεδονίας καί τοϋνομα μόνον Β: Μακεδονίαν δέ που θήσεις, ής êti καί τοϋνομα μόνον Β*ΟΡ 9 Ρ 5, f. 393-393ν 1 τώ αϋτώ Β τώ βασιλεϊ Ρ 7 βασιλέα νενίκηκε Ρ 8 αντον Ρ 9 5 Horn. Ζ 339. 558,3?

6 στρατευόμενος: Cant. I l l 90 : II 556,23-25; 557,23-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Liber III

36

απαντας άδικούσι. καί μαντεύονται δή πάντες την νίκην, και μόνον ούκ αδουαιν ως κατωρθωμένα. ’Εγώ δε καί πρότερον ούκ ήγνόονν μεν ών ήρων, άλλα και την οξύτητα κα'ι την ανδρείαν καί το πράον καί το μεγαλόπρεπες και το ψιλολογάν είδώς συνεχώς εμαυτώ το τής ραψωδίας έπήδον « Ού νεμεσις ss Τρώας καί ευκνήμιδας ’Αχαιούς... » εΐ δ’ εκεί θνητόν Ελένης κάλλος ούκ εϊα λογίζεσθαι τους κινδύνους, πώς ούχ ήμϊν γε κουφότεροι δικαίως αν εϊεν οί πόνοι, βασιλεί χρωμένοις ού μάλιστ αύτοϋ καλόν την ψυχήν μετασχονσαν όρώμεν; νυν δε καί τους άλλους άκούων περί σοΰ ταύτά μοι ψη\ψιζομένους, f. ϋ χαίρω, πώς οϊει, εύδοκιμών εν οϊς κρίνω, ταύτά òè τοίς αλλοις πάσχων ήδη 30 κάγώ μετατίθεμαι, καί τής μεν προτέρας ούκ έξίσταμαι δόξης, ατιμάζω γε μην αύτην προς ούδεν έξικέσθαι τών σών καλών δυναμένην. καί μάλισθ’ όταν την τών ήθών μουσικήν εννοήσω, ήν ούδ’ άν Τέρπανδρον τον Λέσβιον ασαι δυνηθήναι νομίζω, ή σύ γε καν θηρία καν λίθους κινήσαις. καί ταύτα ΓδήΊ λογιζόμένος προστίθημι τώ φίλτρω, καί ώσπερ οι δυσέρωτες « ό δε πάντα 35 αριστος βασιλεύς ποϋ νυν άν ειη »; βοώ. ούκ άγνοών δε τούς καιρούς, « νυν αυτόν ό βασιλεύς » λέγω « τής τών όλων ανήκε προνοίας. νυν προς τοϊς λόγοις έστί. νϋν εν τώ Πλάτωνος αδει χορώ. έρωτήσας δέ τι τούς παρόντας τής εκείνου βακχείας, πάλιν αύτός τοϊς συνοϋσι τήν εκείνου τελετήν εκκαλύπτει. οί Ô’ ώσπερ οί μυούμενοι μετά σιγής άκροώνται, ώτα εύδαίμονα, καί δεήσαν 4ο επανερωτάν φθόνος ούδείς ουδέ δέος, ού γάρ εστιν δ τι αν βασιλεύς άνευ πραότητος εϊποι ». ουτω, μέγας ών μείζων μοι νϋν φαίνη, ώσπερ τοϊς γραφεϋσι πορρωτέρω στάσιν ακριβέστερα προσπίπτει τα γράμματα. Άλλ’ ειη, βασιλεύ, τήν μεγάλην Πόλιν, μή μικρά φρονήσασαν διά τέλους, δέξασθαι μεν τον σωτήρα δέξασθαι δε τον μάλλον οικιστήν έσόμενον ή δεσπότην, εκεΐσέ «s τε δραμόντας ημάς προσκυνήσαι τήν κοινήν εύτυχίαν. τήν γάρ ανάγκην ίσως ούκ αγνοείς δι ήν άπελείφθημεν. 10 — T'eût β ασ ι λ ε ϊ

Καντακουζηνώι

ΙΟ Α Ν Ν Ι C A N T A C U ZE N O A U G .

In Thracia, 1346, autumnoî

κα Ούκ αρα φαύλος τις ήν ό μισθός τής σής συνουσίας, ώ βασιλεύ, άλλ’ οΙος (f.i! s διά πάντων εϋ ποιεϊν τούς συνόντας. όποιον τι καί αύτφ μοι συνέβη, σέ μεν γάρ όρώντι καί τών Σειρήνων άκούοντι πάντα ευτυχή καί προσήκοντα τοϊς οϋτω καλών άπολαύουσιν. ή δέ νύν αποδημία τήν τότε εύτυχίαν εξήλεγξε, καί 9 22 πρότερον μέν Ρ 25 'Ελένης scripsi: ελεγον codd. κινήσαις: εν αλλοις ον γράφεται εως ώδε Β in marg. 33 δη orn. Β*Ρ τίθημι και Ρ 10' Ο 32, f. 283. Ρ 6, f. 393ν-394 1 Ο: τώ αντώ Β τώ βααιλεϊ Ρ 9 25 Horn. Γ 156.

29-33 ταύτά ... 34 προσ­

32 Τέρπανδρον: Suid. Τ 354.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Epistulae 9-11

37

μέγα τότε φρονών, πώς οϊει νϋν συνεστάλ,ην την γνώμην, ^τών μεν ούν άλλων αηδών χαλεπόν καί μόνον^ |μνησθήναι. rd/Uà το της υγείας1 ούκέτι μοι παρα­ μένει έθέλει. ημέρα γάρ εκείνη καθ’ ήν σε προσκυνήσας ήψάμην όδοϋ εκίνησε 10 μεν το σώμα, κατέβαλε δε την κεφαλήν πλήθος Ιλίγγων επαγαγούσα. καί πϋρ μεν άνήψε πολύ, οϋτω δε την τοϋ σώματος ελυσεν αρμονίαν ωσθ’ δποιπερ αν την χεΐρα ενέγκω μετά βοής τούτο ποιώ, και νυν ήττον μεν αν άψαίμην τροφής ή κώνειου, το δ’ άγρυπνειν άναγκαϊον, τοϋ τής κεφαλής κακόν τον ύπνον ελαύνοντος. "Ο δ’ εν τοίς τοιοντοις ανξει τον φόβον ή τοϋ χωρίου 15 καί τών αέρων έστί πονηριά, πάντα γάρ ενταύθα νοσήματα καί γένοιτ αν καί γεγονότα αύξηθείη. καί ταϋτ ιατρόν μέν ονδ’ ει γέγονε τών προσοίκων είδότων, δηλητήρια δε τοις νοσοϋσι προσαγόντων αντί φαρμάκων. Τοσουτοις τοίνυν κακοϊς πιεζόμένος επεθυμησα μέν δραμειν παρά σέ, ώσπερ ες ’Ασκληπιού φασι τούς νοσοϋντας ανέλπιστα, άλλα την εν τω κινείσθαι 20 ταλαιπωρίαν φυλάττεσθαι πάντες παρήνουν, ’ίσως τι καί άλλο μεϊζον κακόν ενεγκειν δυναμένην. ελθόντων δέ τινων καί λεγόντων ως ήξεις άνήνεγκα, τόν σωτήρα ελπίσας. ήκε δή, πάσας συμφοράς ανθρώπων δυνάμενος θεραπεύειν. πάντα γάρ αν ύποχωρήσειε δυσχερή σοϋ γε φανέντος. εμοί δέ, βασιλεύ, μη όργίζου. ού γάρ τής γνώμης, άλλά τής άνάγκης, ήν ή αποδημία, ανάγκη 25 δ’ όσον εν τω παντί δύναται Άριστοτέλους ήκουσας, άνίκητον είπόντος αυτήν. 11 — Τ ώ ι β α σ ι λ ει

Καντακουζηνώι

ΙΟ Α Ν Ν Ι C A N T A C U Z E N O

AUG.

Thessalonicae, 1343-1344Î

Χαλεπόν ερών άνθρωπος καί δεινόν ερως τούς άπαξ κεκρατημένους πεϊσαι κβ' σφάς αυτούς άγνοήσαι. λέγω δε τούτο είς την έμήν άφορών παρρησίαν, ήν s εγώ μέν οϋτω καλώ, ήν δ’ αν οίκειότερον λέγειν αναισχυντίαν, σέ γάρ, βασιλεύ, τό μέν σχήμα επ’ αυτήν καθίζει την τοϋ Διάς κορυφήν, την δέ φνσιν Πλάτων ίδών βασιλικήν μέν ψυχήν βασιλικόν δέ σοι νοϋν είπεν αν εγγενέσθαι. ή τε τών ηθών μουσική καί ή προς τούς | δμιλοϋντας εύαρμοστία τά τοϋ Λεσβίου κρούματα μύθον αντικρυς σποφαίνει. τό δ’ εμόν... άλλα τί χρή περί τής τοσ- ίο αύτης άνομοιότητος λέγειν; τό τοίνυν οϋτω πόρρω τών σών πλεονεκτημάτων έλαύνοντα, έπειτ ούκ αίσχύνεσθαι φλυαροϋντα άλλα καί γραμμάτων μεμνήσθαι, καί τήν σκιάν αυτήν σοι φρίττειν άφέντα πώς ού πας, δπερ εφην, άναίδειαν λογιεϊται, καί σωφρονιστοϋ πάλιν Όδυσσέως καί ταύτην δεΐσθαι τήν λαλιάν, 10 8-9 τών μεν ούν άλλων άηδων χαλεπόν καί μόνον Β: τών μεν ούν άλλων αηδές καί μόνον Β*ΟΡ 9 άλλα τό τής υγείας Β: νϋν δέ καί τό τής υγείας Β*ΟΡ 11 Ο 33, f. 283-283ν. Ρ 7, f. 394-394ν 1 τώ αύτώ ΒΟ τώ βασιλεί Ρ 11 τά Ρ: τον ΒΟ 10 11 ίλιγγων: ep. 5,16. 12 πϋρ: ep. 5,170. ελυσεν: βρ. 5,17. 26 Arislot., De mundo 7 : 401 b 8-9. 11 9 Λεσβίου: Terpander; Zenob., Prov. V 9 : Paroem., t. 1, p. 118. 14 Horn. B 254-277.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

38

Liber III

is ώσπερ πάλαι τήν τον Θερσίτου. "Ομως δθεν το δέος έκεΐθεν όρώ καί την παραμυθίαν μοι γινόμενην. ου γάρ σν γε βασιλεύς μέχρι τον προσκυνεΐσθαι, ονδ’ δγκω καί τύφω το τής πραότητος καλόν ελυμήνω, εϊ τις τι φθέγξαιτο δίκας έτοιμος άπαιτεϊν, αλλά καί την γνώμην πρότερον άποφαίνεις καλλίω, ήμερότητα μειγνυς τοΐς πλεονεκτήμασι τούτους, καί βασιλεί προσήκοντα 20 ταντα νομίζων βασιλικότερου ήγή την φιλανθρωπίαν, επεί καί τον Θεόν πολλαχόθεν εξόν όνομάζειν, άγαθόν αίρούμεθα μάλλον, καί τούτου περαιτέρω μηδέν είναι φησιν ή φιλοσοφία, δειλοί; τοίνυν άγαν νομίζω τον ούτως άγαθόν δεδοικέναι, καί μάλιστ εύνοιας επί τούτο κινούσης. Άλλ’ ώ τοϊς μεν άρχομένοις άρκών των δ’ εχθρών μηδένα λυπήσας, δείξόν μοι πάλιν εύδαίμονa 25 μεν την ακοήν εύδαίμονα δέ την δψιν, δρώμενος μεν ταύτην, εκείνην δε την μέλιτος γλυκίω χέων αύδήν. ου γάρ έκών ούτως εύδαίμονος άφίσταμαι θέας. 12 - Τ ώ ι β a σ ι λ ε ι Κ α ν τ α κ ο υ ζ η ν ώ ι IO A N N I C A N T A C U Z E N O A U G .

Thessalonicae, 1343-1344?

κγ' "Ω τής δεινότητος. λαβυρίνθους τινάς εδοξα Πειθοϋς άνελίττειν, τα γράμ- (f. s ματa τής γενναίας χειρός επιών. καίτοι εγωγε χωρίς μεν τα τού βασιλέως χωρίς δε τά τής τυράννου ταύτης ενόμιζον είναι, καί τόν αυτόν ούκ αν ποτ φμην Αλέξανδρον καί Δημοσθένην γενέσθαι. νυν ν. Ο 25, f. 280-281. Ρ 12, f. 397-398ν 1 BMP: γεωργία) τώ φιλοσοφώ Ο 6 έμφαινόμενον: εμτι οόμενον Ρ3 1 0 30 24-25 et τις... πειράται: Gregorius Palamas. 37 άρχουσι: Emmanuel despota et Matthaeus imp. Cantacuzeni. 31 2 Georgio: Gabrielopulus? v. ep. 130; Cydonius? v. Rivista di filologia e d’istruzione classica, 26 (1898) 394, epigramma auctore Georgio Cydonio philosopho ex cod. Mediolanen. Ambr. gr. D 538 inf., f. 306.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Epistulae 30-31

61

τάχιστα τών βοηθησόντων. εμέ δέ ταϋτα καί άνιά, καί βουλοί'μην αν μάλλον αυτών άπηλλάχθαι ή τών νόσων οι ταύταις διά βίου παλαίειν ήναγκασμένοι. οΐδα γάρ ώς εστι τι καί άλλο μεΐζον τών εν τοις βασιλείοις κακών — ου γάρ ήδέων αν εϊποιμι — ού δει τούς μετ’ ευδαιμονίας βιωσομένους άντέχεσθαι, εί μή μέλλοιεν τελευτώντες καταγέλαστοι τινες δόξειν, τής μέν άληθείας ονδένα, τοϋ δε μόνον δοκεΐν πολύν ποιησάμενοι λόγον, εκείνο τοίνυν είδώς βασιλεϋσι μεν ουκ άνεχόμενον συνοικεΐν πλούτου δέ καί τρυφή καί βασιλείοις 08ν εχθρόν, πώς οϊει στρέφομαι την ψυχήν, ύμίν μεν φιλοσοφίαν καί λόγους καί το μετά τής άληθείας ζήν εκ τής άπραγμοσύνης ορών προσγινόμενον, εμοί δ’ αντί τούτων μάγους τε κόπους τε καί άλλων εθνεα κηρών, καί το μηδεμίαν ήκειν ημέραν μή μέγα τι κακόν ήμΐν ένεγκοϋσαν; που τοίνυν εύλογον τούτοις επηρμένον ύπερφρονεΐν, καί μή προς τους τυχόντας μόνον άλλά καί προς σε τήν ϋβριν επιδείκνυαθαι ταύτην; Εί δ ’ δθεν ή σιγή βούλει μαθείν, πάντως δν μάλιστα πάντων φιλεΐς αίτιάση. δ γάρ προς τον ήλιον καί τάς εν ούρανώ φοράς άμιλλώμένος καί μηδαμού στήναι φιλονεικών, ούτός εστιν (5 μηδε τοις φίλοις συγχωρών αυτώ γράφειν. μανία γάρ επιστέλλειν εις Κύπρον τώ τήν Παλαιστίνην περιιόντν κάκεϊσε γέλως γράφειν τώ προς Πελοποννησίους επειγομένω. d S’ αυτόθι σε διατρίβειν όμωμοκώς ήκουσε παρ’ άλλων ώς επί Κελτούς φέρη καί τήν εξω Στηλών Βρεττανίαν περιεργάζη. ου τής ήμετέρας τοίνυν κουφότητος, άλλα τών σών πτερών, ώ βέλτιστε, τά εγκλήματα, ή τοίνυν τήν ηρεμίαν αντί τής φοράς προτιμήσας προσδόκα γράμματα παρ’ ήμουν, ή τών απανταχού θεαμάτων εμπλησθήναι φιλονεικών ούχ έξεις δθεν δικαίως αίτιάση τους φίλους, ουδέ γάρ ού(5’ αυτός σφόδρα περί ταύτης θαρρώ τής επιστολής' τύχη δέ τινι μάλλον έπιτρέφας άφήκα φέρεσθαι πανταχόσε. πάντες γάρ σέ φασι δυσχεραίνειν τήν Κύπρον καί προς τάς "Αλπεις βλέπειν λοιπόν. Κάγώ δε μεθ’ υγείας μέν σε καί δόξης εύχομαι πανταχόσε τόν Θεόν παραπέμπειν στήναι δε βουλοίμην μέν άν μάλιστα παρ ήμΐν, καί τώ κοινού τών 'Ελλήνων χαρίσασθαι τήν σαντοϋ παρουσίαν, εί δέ τινες ήμάς καί άλλοι βιάζοιντο καί δει τών ήμετέρων αγαθών έτέροις έκστήναι, πάντως οίσομεν τήν ζημίαν, εί σοι μόνον λυσιτελεΐ κλάειν τούς φίλους. Τήν δέ 209 Κύπρον βουλοίμην άν σε φυλάξασθαι τού λοιπού, καί εί μέλλεις άπολανσειν ών καί ό άρχων. ού γάρ άνέξεσθαι τών Ίώνων τούς εν τη νήσου νομίζω, είκός δέ τινας καί άλλους άκούσαντας τής φωνής τή μεγάλη βουλή σημήναι τόν λόγον, καί τούς τών ’Ιταλών βρόχους πάντως ούκ άγνοεΐς, καί οΐας εκείνοι δίκας τούς τά τοιαύτα συμβουλεύοντας άπαιτούσιν. ή τοίνυν σιωπών καί σαυτώ καί τοις φίλοις δίδου θαρρεϊν, ή τής ήμετέρας δόξης φροντίζων άλλοθι καθήμενος άπτου τής συμβουλής, επεί καί διά τά περί τοϋ λεγάτου σοι γεγραμμένα πολλών δργιζομένων ήσθόμην, ήδη δέ τινων καί πυράς μνησθέντων,

15

20

25

30

35

40

45

50

16 κακών: ci. supra, ρ. 11,12. 23 κηρών: ν. ep. 8,18. 50 λεγάτου: Pe­ trus Thoruae (1359-1362); Joach. Smet, The Life of Saint Peter Thomas byPhilippe de Mézières, Borne, 1954, 84-101.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

62

55

60

65

10

75

80

Liber Y

ώπερ αυτοί τους την εκκλησίαν βλασφημοϋντας εΐώθασιν άναλίσκειν. ουδέ γάρ δ τοϊς άλλοις τοϋτ ελεγον άρκέσειν καί σοί, ώς πείθειν άλλ’ συ βιάζεσθαι δει, καί τυράννων είναι το τιμωρεΐσθαι άλΧ ου τοϋ τον χρηστόν ζυγόν επαγγελλομένου. ταϋτα γάρ τούς μεν τάκείνων ούχ ώμολογηκότας ίσως παραιτήσαιντ αν εν καιρώ. δ E M M A N U E M P A L A E O L O G O A U G ., C O N ST A N T IN O P O L IM

Gonstantinopoli, 1373-1376f 1388-1390Î

ρζ' Τοϋ μέγα τι μόνην την φύσιν εν ταϊς τών ανθρώπων δύνασθαι πράξεσιν 1. s ίσως μεν άν τις καί άλλο τεκμήριον ενποι, ού μην σαφές άν οϋτω προς άπόδειξιν εΰροι δσον απερ αύτός εν οίς επιχειρείς κατορθοϊς. παν γάρ γινόμενον ύπό σοϋ πεφυκότος άνδρός, άλλ’ ούκ έπιτηδεύοντος, εργον πάντες είναι φασιν. δθεν σοι καί παν έπιτήδευμα μείζους έχει παρά πάντων έπαίνους ή τά τών έφ’ ενός μελέτη πολνν χρόνον άναλωσάντων. τουτ'ι δε το παρά τής φύσεως ίο αγαθόν πάσας σοι τάς πράξεις κοσμών, λαμπρότερον εν οίς λέγεις όράται. ού γάρ εις γραμματιστοϋ πρώτον φοιτήσας καί παρ’ εκείνου τά τών ’Αθηναίων άκριβωσάμενος, έπειτα ρήτορα διδάσκαλον προστησάμενος, κάκείνου προβλή­ ματα δόντος καί τρόπους τάξεως καί δεινότητος ύποδείξαντος, καί πολλών μεν έν οίς άπετύγχανες επιτιμήσεων καί σκωμμάτων άκούσας, πολλαϊς δε is άγρυπνίαις καί Γλόγοις1 έν ταϊς υπέρ τούτων φροντίσιν άναλωθείς, ταΰτα δή τά πάσιν ακολουθούντο και ών άνευ άμήχάνον δυνηθήναί τι γενναιον ε’αιεϊν, έν τούτοις την διάνοιαν ώσπερ τισΐ φαρμάκοις προθεραπεύσας, ούτως επί το καλώς λέγειν ήλθες, αλλά τούς άπό τών διδασκάλων εύδοκιμοϋντας κατόπιν ώσπερ τις αγαθός δρομεύς νωθροτέρους άφείς, έδειξας δσον πτηνού 2ο καί χελώνης τό μέσον. Μικρά γάρ τοϊς τών παλαιών πόνοις προσομιλήσας, μικρά δε περί τάς έκείνων μεθόδους ήσχολημένος, ακριβώς έν τή ψυχή τούς έκείνων τύπους έδέξω, και λέγεις ola καν έν ρητόρων χοροις δικαίων έτυχε κρότων, καί τούτων αίτιον ή τής φύσεως άρετή, χρόνων μεν καί Ιδρώτων ήκιστα δεηθεϊσα, τή δέ παρ’ εαυτής ρώμη έπί τό τέλος όξύτερον παντός πτε25 ροϋ κινηθεϊσα, καί δείξασα ως ή τέχνη φύσεώς έστιν εύρημα, βοηθούσα μεν τοις ταύτην άσθενεστέροις ώσπερ τοϊς σαθρόϊς τών τοίχων τά υπερείσματα, 81 14 τόκον: κόσμον Ρ 16 φόρους: όρους Β 18 ήν: εΐ Ρ 82 1 Τφ βασιλεΐ scripsi: ν. lin. 64 4 Τοϋ scripsi: To cod. πόνοις Β*

15 λόγοις:

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

115

Epistulae 81-82

έρρωμένοις δέ κώλυμα âv γενομένη τώ μικροϊς καί ταπεινοίς δροις ταύτην έγκλείειν. ούτω φύαεως περιουσία χρησάμενος καί μετά ταντης μόνης επι551ν θέμένος | λόγοις, πολλούς των τέχνη μόνη καί μήκει χρόνων θαρροϋντας άφωνους έστησας, καί ρητορεύεις μετά κάλλους τής ήχους Δημοσθένους 3» έχόμένος. Κοσμεί δέ σοι τούς λόγους ούκ ονόματα μόνον και σχήματα καί κώλων εξαλλαγα'ι καί τα περίεργα δη ταϋτα καί δσοις οι των καλών λόγων εργάται ήδίω την εαυτών άποφαίνουσι γλώτταν, άλλα σοι τό τής συνθήκης κάλλος πολύ τής τών νοημάτων ώρας ήττάται. καί πρόσεστι τό μη μέχρι τών ωτων μόνον την τών λόγων ϊστασθαι χάριν άλλά τή τής άκοής γοητεία καί 3s τό τών άκουόντων συνεισέρχεται κέρδος, ου γάρ συγχωρείς την διάνοιαν υπό τών ονομάτων είκή περιρρεόντων πλέονεκτεΐσθαι. Λάκωνας δε καί κατά τούτο επαίνων, πολλάς καί σεμνός έννοιας όλίγοις εγκλείεις όνόμασιν, ούχ ήδίους μόνον άλλά καί βελτίους τούς άκροατάς άποπέμπων. οϋτω πολλάς μορφας τοίς λόγοις περιτιθείς μίαν εκ πασών ιδέαν εις άμήχανόν τι κάλλος 4* άπειργασαμένην εκδίδως, καί ταύτην πανταχοϋ, φίλοις τε έπιστέλλων καί μελετών πολλάκις εν πλάσμασι καί οϋς δίκαιον έγκωμιάζων, έκφαίνεις. Οία καί ημάς χθες είστίας, χάριν μεν όμολογών τώ Σωτήρι τής τού πατρός καί βασιλέως υγείας, εις ήν θανάτου σχεδόν γευσάμενος επανήκε, τεκμηρίω δέ τούτω χρώμενος τού καί χρηστότερόν τι περί ημών τού λοιπού την τού Θεού « βουλήσεσθαι πρόνοιαν τηρήσασαν ήμίν τον τών πόλεων ιατρόν, συμβουλεύων δε καί τοίς τού λόγου μετέχουσι μη περί μεν μόνης τής τών άγαθών κτήσεως άξιούν εϋχεσθαι τώ Θεώ τής δε τών δοθέντων φυλακής άμελεΐν, άλλά ταύτη τον τών καλών ευεργέτην άμείβεσθαι. Καίτοι ταϋτα ου τή τών λόγων ηδονή μόνον έλκει, άλλά καί πολλήν μεν άρετήν τώ λέγοντι μαρτυρεί, πολλήν δε καί so ωφέλειαν τοίς άκούουσιν έχει, τό τε γάρ τής τού πατρός υγείας τον Θεόν αίτιάσθαι, καί τούτης έκείνω χάριν ομολογείν, εύσεβείας τε άμα καί τού πιστεύειν παν άγαθόν έκεϊθεν ήκειν ήμίν ενδειξιν έχει, καί τό χαίρειν δέ υπέρ ών εύ πέπονθεν ό πατήρ, καί τούτο εσομένης ήμίν ευδαιμονίας ποιεΐσθαι τεκμήριον, 252 οπερ όσιον, φιλο\πάτορα δείκνυσιν. άλλά καί τό προτρέπειν επί την φυλακήν ss τών παρά τού πατρός τοίς ύπηκόοις δοθησομένων, ου τόν πατέρα μόνον τιμώντός εστιν, εϊ γε μέλλοι τοσούτων άγαθών 'Ρωμαίοις αίτιος εσεσθαι, άλλά καί βουλομένου τοίς φίλοις τό δοθέν άγαθόν παραμένειν. τούτο δε ου μόνον φιλίας εστί σύμβολον τής γε άκριβεστάτης, άλλά καί βασιλέως άντικρυς δείγμα, ώ παρά τού σχήματος κτάσθαί τε τοίς άρχομένοις παν άγαθόν, καί βο κτηθέν συντηρεΐν, τά τοίς δοθεΐσι λυμαινόμενα μετ’ άνδρείας άνείργοντι. Οϋτω παντοδαπόν ήμίν άγαθόν ή χθες γέγονε θοίνη, κέντρον μεν εις λόγους ήμίν γενομένη, διδάξασα δε καί ω ς χρή πρός τε Θεόν καί γονέας καί τά τής 28 εγγλείειν cod.

33 εαυτών scripsi: εαυτόν cod.

40 άμήχανόν: Hei., Aeth. I 2,1. dota nova, Paris, 1844. 223-238.

45 τούτο Β*

43 όμολογών: J. F. Boissonade, Anec-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

116

Libri IX -X

πατρίδος κοινά διακεϊσθαι. δός δή, Σώτερ, τώ βασιλεϊ, εν οϊς μεν λέγει την es τον Πλάτωνος καί Δημοσθένους φωνήν, τήν δε τοϋ Μακεδόνος τύχην εν οϊς

στρατηγεϊ' φιλανθρωπίας γάρ άν γένοιτο καί άλλοις παράδειγμα.

8 3 - Ί ω άν ν ηι β α σ ι λ ε ϊ ΙΟ Α Ν Ν Ι P A L A E O L O G O A U G ., C O N S T A N T IN O P O L IM

Τη χάριτι και τοϋ κατά καιρόν προστεθέντος διπλήν ήσθην ηδονήν, άναλω- (f. ί s μάτων γάρ ήμϊν ένδειαν έλυσε τάργνριον ήκον. δ δ’ ου διπλήν μόνον άλλα καί πολλαπλήν ταύτην ε’ιργάσατο, δτι τής σής ψήφου μόνης ήν ή ευεργεσία, άλΧ ου τάς των υπέρ ημών δεησομένων ήναγκάσμεθα πρότερον θεραπεϋσαι θύρας, δ καί πάσι μεν οϊμαι δοκεΐν επαχθές, ώς άν τή παρρησία τής ψυχής λυμαινόμενον' εμοϊ δε άντικρυς βρόχος, εΐ δεήσει με τήν χάριν Ικετείαις ώνεϊ10 σΟαι. φύσει τε γάρ μοι τοϋτο πολέμιον άνωθεν, καί το μακράν έθος ισχυρότερον τον προς τήν φύσιν εϊργάσατο πόλεμον, δπερ είδώς αυτόματος εϋ με ποιεϊν φήθης. τοϋτο άρα ήν το λεγόμενον δίς διδόναι τινά τώ τή δόσει καί τιμήν προστιθέναι, καί μάλισθ’ δταν παρά βασιλέως άμφότερον γένηται. ταύτην έχω τήν χάριν εγώ παρά σοϋ, ούκ εμοϋ μόνον άλλα καί σαντοϋ νομίσαντος 15 ανάξιον είναι εϊ τον πριν υπέρ άπάντων σοι προσιόντα, τούτον ιδοι τις τοϊς εαυτοϋ χείροσι περιπίπτοντα. καί ταύτην εμαυτώ τών Κροίσου χρημάτων άγω προτιμοτέραν. ής εϊη σοι παρά Θεοϋ, βασιλεϋ, βίου το μήκος καί πλήθος τροπαίων παρά τών τής βασιλείας πολεμίων Ιατάναι.

β*'

84 - Τ ώ ι β α σ ι λ ε ϊ E M M A N Ü E L I P A L A E O L O G O A U G ., C O N S T A N T IN O P O L IM

ConstantinopoU, hieme

;e'

ΓΜή π 1 νομίσης χθες άμελήσαντά με τής σής συνουσίας καί ταύτην ώς (f. :

s τι μηδέν όφελος έχουσαν παρελθόντα οΐκαδε επειχθήναι. μή ποθ’ ουτω μικρώς

περί τών μεγίστων διανοοίμην. μέγιστα δέ μεγίστων εμοϊ καί άμα ωφελι­ μότατα σύ τε καί τά σά. αλλά τις τύχη συμβάσα ου συνεχώρει με μέχρι πολλοϋ διατρίβειν. εγώ μεν γάρ ονπω πληθούσης άγοράς ήειν παρά βασιλέα, άφο\σιωσόμενός τε προς τοϋτον τά δίκαια καί τιμήσων τά είωθότα. πριν δέ τών βα- f. 2 ίο σιλείων ένδον γενέσθαι ταϊς σαϊς Θύραις προσελθών τον θυρωρόν δ τι πράττεις 83 7 δεησομένων scripsi: δεησομένους cod. τφ scripsi·, τινά το cod. 84 Ρ 36, f. 415-415ν 4 μη τοι Β*

9 ικετείαις Β: ίκετείας Β*

12 τινά

5 μικρώς om. Ρ

83 15 προσιόντα: Supra, ρ. 16,14-17,7.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Epistulae 82 -85

117

ήρόμην, σοί συντνχεϊν προ τον βασιλέως βουλόμένος, ηκουον δέ σε καθεύδειν, τής χθες κάκιστ άπολουμένης καταβολής την ννχθ’ δλην σε τον ύπνον άφηρημένης. μικρόν δέ διατρίψας πάλιν άλλου του των σοί πλησιαζόντων έπυνΘανόμην, εϊ y εΐη μετά καιρού, είσιτητόν είναι μοι παρά σε. έλεγε δε και αυτός επί τής εννής έτι σε κεϊσθαι, την από τού φθάσαντος πυρετού παραμυ- is θούμενον ταραχήν, μετά ταύτα εγώ μεν την τού βασιλέως είσήλθον αυλήν, καί των ιερών τελουμένων παραστάς ήκροώμην. ήσθόμην δέ τόν Γουδέλην και τόν ερμηνευτήν ως υπέρ αναγκαίων σοι βουλομένους διαλεχθήναι μηννσαντας καί δη καί κληθέντας. νομίσας τοίνυν φορτικός δόξειν εί την υπέρ απορρήτων ομιλίαν άξιοίην επεισελθών διακόψαι, νοϋν έξειν μοι την άποδη- 20 μίαν ένόμισα. άλλως τε και τού λιμού καί τού ψύχους έπ'ι την άνθρακιάν καί τό όψάριον τρέχειν επείγοντος, πλήν καί τοτ’ ήξίουν των προς τή θύρα τινά οτι σοι δέοι φράζειν την υπέρ τού μη περιμειναι παραίτησιν. ταύτα εμέ των σών Σειρήνων εστέρησε και σε των μικρών τούτων δη τών έμών. ίσως γόρ και αυτός ονκ αν τούτων ήκουες άηδώς. 25

LIBEB X 85 A M IC O N O N S C R IB E N T I

61v)

Οϊδα μέν ώς άμυνομένου καί λυπεϊν έθέλοντος ήν τό σιγήσαι. ου γόρ άν τοσούτων ελθόντων αυτοί τα περί τών σών παρ’ άλλων ήκούομεν. εδει τοίνυν, εϊπερ μηδέν έτερον ήν δ σε τών είωθότων άν εκίνησεν άψασθαι προς ημάς, αυτά γούν τα εγκλήματα τοϊς γράμμασιν ύλην γενέσθαι καί καταβοάν ημών ώς άρα ήδίκησαι. νύν δέ σιγήσας επί σαυτόν εΐλκυσας την αιτίαν, καί δ τούτο μόνον, τάς επιστολάς, τού φιλεϊν ποιούμενος γνώρισμα, νύν πρός τοσαύτα γεγραφότα σιγήσας τοϊς ίδίοις πτεροις οίς έάλως εικότως άν μέμφοιο. άλλ’ 262 ημείς ούκ άντιπέμψομεν \ a πρότερον εδεξάμεθα βέλη, ουδέ φήσομεν μισείν τούς εϊ τι προσεμπεσόν επέσχε την χεϊρα, άλλα καί σιωπώντας φιλεϊν εροϋμεν τή διαθέσει, καί σοί τοίνυν την σιωπήν αποδημίαν ή νόσον ή τάς αναγκαίας τού σώματος χρείας είργάσθαι πιστεύομεν, ύφ ών επιλάθοιτ άν τις καί εαυτού, ώστε μηδέ συ σφοδρός εγκεισο, άν τις σοι παρ' ημών άνευ γραμμάτων όφθή. πολλά γάρ τάς γνώμας καί τάς πράξεις τών ανθρώπων βιάζεται, καί κύριος ουδείς εαυτού διά πάντων, νύν μέν ουν τούτοις οίς είπον τήν σιγήν λογιζόμεθα. εί δέ καί μετά τά γράμματα ταύτης έχη, γνώμης είναι τό κακόν ψηφιούμεθα. συ Ó’ ουχ έξεις δ τι άπολογήση.

ρμό 5

10

ls

84 23 εμέ τε τών Ρ 85 9 έάλως: Aesop. 7 (Chambry).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

118

Liber X

8 6 - < T ώ ι π ατ ρ ι ά ρ χ η ι > IS ID O R O P A T R IA R C H A E , C O N ST A N T I N OPO LIM

Constantinopoli, 1347-1349

ομε' Ενηθες μεν ύπέρ στρατιώτου πολεμεΐν επισταμένου δεΐσθαι τοϋ στρατ- (£. S s ηγού, άνόητον δε κορνφαϊον εις επιμέλειαν χορευτού προκαλεϊσθαι. έκατέρω γάρ άπολεΐται τα πράγματα εί μεθ’ ών άγωνίζεσθαι πάσα ανάγκη, τούτων ώς μηδέν αύτοΐς συνοισόντων ύπερορώσι. γελοιότερον δε ανδρα γέμοντα λόγων επιχειρεϊν τη σή κεφαλή συνιστάναι, και δεικνύειν ώς εϋ παθεΐν δίκαιος εϊη, καί ώς ού παντάπασιν οι τοιοϋτοι μαργίται, άλλα καί λυσιτελεΐν είδότες δτφ ιβ τις αν αυτούς επιστήση. τούτοις γάρ τά καθάρματα δει πείθειν οι νουν ούκ εχοντες εικότως ύλακτοΰσι τάλλότριον καί βούλοιντ αν μηδαμόθεν παρρησίας μετείναι τοΐς λόγοις, ώσπερ οί σφίσιν αύτοϊς πονηρά συνειδότες τούς μή φθει­ ρόμενους των δικαστών ασθενείς ήδέως άν είδον. προς δε σε τον δσα δύνανται λόγοι καλώς επί τών πραγμάτων δεικνύντα καί την μεγάλην ταύτην αρχήν is αθλον αρετής είληφότα, πώς ού μάταιος άπας λόγος τά τοιαϋτ’ επιχειρών συμβουλεύειν; Εί δη ταΰτα καλώς εγώ περί τής σής μαντεύομαι φύσεως, ανάγκη μεταβαλεΐν καί τώ χρηστώ Πεπαγομένω την τύχην, καί τής ού δί­ καιος άναπεπνευκότα πενίας καλλίονι σχήματι προσχωρήσαι τον \ ανδρα, f. 2( δς οΰτω μεν έκόσμησεν αρετή την ψυχήν ώστε καν εί γεωργός ή ναύτης 20 ετύγχανεν ών τάς Πλάτωνος ή Πυθαγόρου τιμάς παρά πάντων αν εκαρποϋτο δικαίως, οΰτω δέ διά πάσης Ιδέας λόγων άφίκται ώσθ’ ή σοφία πάσαν αν επαρεμυθήσατο πλημμέλειαν βίου, νϋν δέ εκατέρωθεν καλόν αυτόν άποφηνας καί τούς οΰπω καλούς όμοιους αύτώ ποιεϊν επεχείρησεν. είδώς δε λόγους ώς ούκ άλλο τι δυναμένους ώφελείν τούς αύτών μετασχόντας, έδωκεν εαυτόν ss τοΐς πονείν βουλομένοις· καί τών καρπών εν όλίγω φανέντων πάς δτφ λόγων έρως παρά τούτον εφέρετο. ώσθ’ οί μή παντάπασιν αμελούντες τών παίδων παρά τούτον πέμποντες τούς υίείς ήδοντο, ταχύ την πατρικήν εύχήν έκβεβηκυϊαν όρώντες. ή δε ήν αύτών οϋς ετεκον άμείνους ίδείν. οίδα δε εγωγε τούτον πολλάκις καί ταΐς παρά σού ψήφοις κεκοσμημένον, ας οί δεξάμενοι ■30 ούκ έλαττον αν εικότως Σωκοάτους φρονοΐεν, δν σοφώτατον πάντων άνήρηκεν ή Πυθία. Βουλόμένος δέ πολλαχόθεν ώφελείν τούς αύτοϋ δεομένους επεθύμησε μέν ίερωσύνης, καί εδοξε προσήκοντα προελέσθαι τώ βίφ, προΰστη cod.

86 1 Τώι πατριάρχηι scripsi; ν. lin. 65 21-22 έπαρεμυθήσατο sic cod.

11 βούλοιντ’ άν scripsi; βούλοιτ’ άν

86 17 Pepagomcmis, protonotarius Ecclesiae Constantinopolitanae, 1364-651 M.-M., Acta, t. I, pp. 450 465 468. Greg., ep. 48, ed. R. Guilland, Paris, 1927, p. 175. — Non Theodorus Pepagomenus, prototabularius et diaconus Eccl. Constantinopolitanae (1366.X ) Έ . 'E. B. Σ., 4 (1927) 248. 31 Πυθία: Plat., Ap. 21 a.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Epistula 86

119

ôè τον σχήματος καθαρώτερον ών αν τις εϊποι. οΰκονν επί χρωματισμόν όαιέβλεψεν ή κέρδος μή προσήκον τή προαιρέσει, άλΧ άρκεϊν ενόμισεν αύτω άν μόνον έξή μετά τοϋ σχήματος Θεώ πλησιάζειν. τοιοϋτον τοίνυν αυτόν πα- 35 ρασχόμένος τοΐς χρωμένοις εν μόνον ήτύχει, ότι μή συνήν άνθρώποις όράν αυτόν δυναμένοις. άλΧ όμως καίτοι παρά πάντων ήμέλημένος ούδεπώποθ’ αύτω των επί τοϊς λόγοις επετίμησε πόνων, ουδέ τούτων άποστάς αντί των κα­ λών έζήτησε τά ήδέα, άλλ’ ήδει μεν μαθών σε επανήκοντα καί τής Μιτυλήνης λαβόμενον, ύστερον δέ καί αύτοϋ σου τήν φήμην τοίς γράμμασι βεβαιοϋντος. ή μέν ούν τής αποδημίας διήγησις 130 Υθ88. Gr. Q. 44 B ib lioth eca e U niversitatis L u g d u n i B a ta v oru m 1 Γ α β ρ ιη λ ο π ο ύ λ ω s c r i p s i : γ α β ρ ιλ ο π ο ύ λ ω cod .

(a)

129 43 « μ α ρ γ ίτ η ς δ α νό η το ς, ά π ό τ ο ϋ μ ά ρ γ ο ς , μ α ρ γ ίτ η ς , ώ ς μ έ σ ο ς , μ ε σ ίτ η ς » c o d . d in m arg. 45 τ ρ ά π ε ζ α ν : cf. supra, p . 19,26. 60 α π ό μ ισ θ ό ς : « ό μ ισ θ ο ύ μ η τ υ χ ώ ν , ή μ η λ α μ β ά νω ν μ ισ θ ό ν » co d . d in m arg. 67 β ω μ ό ν : Suid. E 795; L u c ., T im o 42; Paus. I 17,1; A p o llo d . 2 ,8 ,1 ; 3,7,1. Φ ούρ νον: Greg. X X I X 35-36 : I I I 247-248.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Epistulae 129-131

167

εις τον τής συνουσίας άναβεβλήσθω καιρόν, πρέποι γάρ αν την τραγωδίαν μελιτινής τέχναις άρκέσειν. νϋν δε χαίρω, ου μόνον διά την σήν επάνοδον, άλλ’ ότι κα'ι ό μεν θειος τοϋ βασιλέως όψεται άνδρα ον πάλαι έπόθει, συ δε ίο σύνεση άνδρ'ι φρονίμω, σώφρονι, άληθεϊ, άνδρείω, προς αρχήν ανθρώπων ευ πεφυκότι, κα'ι olov πρότερον άκούων εν τή Πλάτωνος φιλοσοφία νϋν μόλις αν φαίης επί των πραγμάτων ίδεϊν. άπολαύοντας τοίνυν άλλήλων βούλομαι υμάς κα'ι εμού μεμνήσθαι επί τοϊς άμείνοσι.

Τον δε Ίωάννην βούλομαι μεν

και αποδέχομαι παντός άγαθοϋ τυγχάνειν. ίσως δε τι καί προς την παρούσαν is τύχην συνεβαλλόμην αν αύτω' των δε γάμων αύτοΰ άλλον ζητείτω νυμφαγωγόν. άλλ' ουδέ πείθειν οίός τέ είμι τον πατριάρχην υπέρ αύτοΰ.

ούτε γάρ

εκείνω πώποθ’ ώμίλησα, ούτε βούλομαι τούτο ποιήσαι. άλλα μηδ’ αυτός νομιζέτω τον Μιτυλήνης κωλύειν αυτόν διά την ενστασιν τοϋ πατριάρχου κυροΰ Φιλοθέου, άλλ ότι ό Μιτυλήνης παρήν τότε ενταύθα ότε αυτός έμνη- 2ο στεύσατο την γυναίκα εκείνην καί οίδεν ακριβώς τα συμβάντα, ίσως δ’ εστ'ι κα'ι συγγενής εκείνης ή τού Γλυκέους. άλλα κα'ι ό Μιτυλήνης έχει ένταϋθα συγγενείς, κα'ι ή γυνή καθ' ημέραν πείθει τούτους γράφειν τώ μητροπολίτη κωλύειν αυτόν, πειθέτω γούν εί τι δύναται δι έαυτού τον Μιτυλήνης, εί βούλοιτο τοϋ γάμου τυχεΐν. κινεΐν δε τήν ύπόθεσιν επί τοϋ πατριάρχου ούκ ασφα­ 25 λές αύτω. ανάγκη γάρ εκείνον πρότερον ερωτήσαι τους είδότας. κα'ι εί τούτο γένοιτο, οι βοησόμενοι κατ

αύτοΰ τριακόσιοι, ταϋτα δέ άπολογησάμην προς

τήν αντιλογίαν, επε'ι προς αύτό το πράγμα ού μόνον λέγειν, άλλ’ ουδέ λογίζεοθαί τι σχολή. 131 E P IS C O P O N E S C IO CU I

'Ε γ ώ βουλοίμην âv μάλιστα μέν έμοϋ μηδέποτέ σε μεμνήσθαι, εί δ’ αύ τούτο τύχη τις άναγκάζοι, εύχόμενον τω Θεω τούτο ποιεΐν, ότε παρ’ αύτοΰ τάγαθά καί τοΐς εχθροϊς αίτεΐν διδασκόμεθα. το δέ τοίς έταίροις συμπί- s νοντα τή τέρψει ταύτη καί τάμα παρεισάγειν καί των άνέδην εκεί προσσκωμμάτων ϋλην καί τον έμόν βίον ποιείσθαι σοί μέν ήκιστα πρέπον, άρχιερεί τε δοκοϋντι καί νήφειν αύτω τε

όφείλοντι καί τή λοιπή περί τον

βίον εύσχημοσύνη παράδειγμα τοίς άλλοις γίνεσθαι κόσμου καί σωφροσύνης, εμοί δέ βλαβερόν μέν ούδαμώς, άλλως δ’ άηδές εϊ γε δοκοίην επιτιμήσεως ίο 130 28 α υ τ ό ν : leg. α υ τ ό . 131 M a d rid , B ib lio te ca N a cion a l, C od. g r. 4637 (olim N 116), f. 60v-61v (b ).

130 8-9 π ρ έ π ο ι... ά ρ κ έ σ ε ιν : v ix san u m . Sensum , n on v erb a , sic restitu as « ... τ ή ν τ ρ α γ ω δ ία ν μ ε τ ά θ ρ ή νω ν κ α ί δ α κ ρ ύ ω ν δ ιε ξιέ ν α ι. ο ίμ α ι δ έ τ α ύ τ η ν κ α ί τ α ϊ ς τ ή ς Μ ε λίτιν ή ς ... » F u e rit M elitin a p ra eû ca o b μ ο ιρ ο λ ό γ ια clara. 10 θ ε ίο ς: F ranciscu s I G attilusius, avu n cu lu s A n d ron ici I V P ala eologi. 17 π α τρ ιά ρ χ η ν : M acarius (1376-1379).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Liber XV

168

άξιος άνδρί τα εξω σεμνά) καί διά ταϋτα \ παρά πολλών τιμωμένω. δέομαι f. δήπου ψάλλοντα μεν δπερ έφην τώ Θεω καί εύχόμενον πάντων, εΐ βούλει δε και εμοϋ, μνήμην εχειν, ταϊς τε πόλεσιν ειρήνην αΐτονντα και πάσιν ευδαιμονίαν Ιδία τε καί κοινή, κάμο'ι δε τα ’ιδιωτικά ταϋτα και κοινότατα 15 αγαθά, λέγω ψυχής τε επιμέλειαν εχειν καί υγιαίνειν και συν αϋταρκεία και μετριότητι τον βίον άνύειν, εστιώντα δε τούς ψιλούς μάλιστα μεν αμφορέα μη παρατίθεσθαι, άλλ’ δσον εξεστι τοΰ πόματος άφαιρεϊν άν δε διψά τά μειράκια, καί από των κρηνών εγχειν τω κρατήρι. οϋτω γάρ ήττάν τε ληρήσειν καί άμα νήψαντα ου κακώς τον οίνοχόον ερεΐν, ουδέ τών εν τω κώμω 20 μνησθέντα ταϋτα καί προς τούς γελασομένους εξοίσειν. όρος γάρ οϊα συνέβη, σύ μεν αύτοις έκεράννυς, τά δε αφειδώς τοϋ νέκταρος εσπα,

καί μικρόν

καταδαρθέντα πρωί την σήν κατά τών Λατίνων διαλεκτικήν εμοί διηγείτο, καί ώς χιλίων ποδών ερειν έδόκεις αύτοις’ ταϊς δ’ υπέρ εκείνων άντιλογίαις ούκ άρεσκόμενον, άλλα ταύτας λνειν ούχ οΐόν τε δντα επ’ εμέ τον θυμόν 25 άφιέναι, εμέ λέγοντα διαφθείρειν \ τούς νέους, πείθοντα δικαιότερα καί άλη- f.

θέστερά σου λέγειν Λατίνους’ καί πολλά άλλα συνείρειν καί τών κατ’ εμοϋ βλασφημιών μηδέν είναι πέρας, τί γάρ ούκ αν ε ’ίποι παροινών άνθρωπος; τών μέν ονν περί τών Λατίνων ύβρεων εύωχοϋ καί λαβών εϊ γε βούλοιο στίζε, ίσως ενρήσουσι κάκεινοι τον υπέρ αυτών άμυνονμενον. εμοϋ δέ άπέχου, 3ο προς Θεοϋ. τυχόν γάρ ούδέ τή δόξη μου λυμανή, πολλών δντων τών ακρι­

βώς είδότων εμέ τε καί σέ, σαυτω δέ βλάβης αίτιος εση, υβριστής èv επισκόποις φανείς, άλλως τε καί τής έορτής ούκ αγνοουμένης εν ή τών ούδέν ήδικηκότων κατωρχοϋ. 19 νή ψ α ντα : νίψ α ντα co d .

25 τ ώ ν : τ ο ν co d .

27 ε ίπ ο ι: ε ίπ ε ϊν co d . 3

33 κατωρχοϋ: sequitur «κωνσταντίναν τοϋ λασκάρεως ό κόπος καί το κτήμα».

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

APPENDICES I N IC O L A I C A B A S IL A E E P IS T U L A E V

1 -

T ω i

K v δ ώ

V

η ι

D E M E T R IO C Y D O N IO , C O N ST A N T IN O P O L ÏM

T h e s s a l o n ic a e , 1 3 6 3

599)

Έ ξ

ού

π ρ ο σ ε ιπ ό ν τε ς

υμάς

ελύσαμεν

π ά ντα

μοι

συνή ντη σε

δυσχερή·

\

599ν π ρ ώ τ α μ ε ν α υ τ ό ς δ π λ ο υ ς , τ ί ν ο ς ε λ ά τ τ ω ν κ α κ ο ϋ ; ε ί τ α π ε ζ ε ύ ε ι ν δ ε ή σ α ν , π ά ν τ α φ ρ ίκ η ς

μ εστά

έδόκουν τα

και

ή π ειρ ο ς

ούδεν

ή μ ιν

ή μ ερω τέρα

θ α λ ά ττη ς.

εγώ

κ α κ ά μ έ χ ρ ι τ ή ς ο ικ ία ς ή μ ιν ά κ ο λ ο υ θ ε ΐν ε ν τ α ύ θ α γ ά ρ

μεν

s

οϋν

ε ξε ιν α ι κ α ι

ά ν α π ν ε ϋ σ α ι. τ ο δ ε ή ν ε ν α ν τ ίο ν , ο ϊκ ο ι γ ά ρ γ ε ν ο μ έ ν ο υ ς τ α χ ε ίρ ω δ ιε δ έ ξ α τ ο κ α κ ά , τοϋ

γάρ

τη ν

συμ φ ορά ν,

π α τρός

ή μ έρ α ις π ο λ λ α ϊς π ρ ό τε ρ ο ν ά π ελ θ ό ν το ς, λ ο γίζο υ

δη

το

δ ε ιν ό ν ,

νόσος

τη νικ α ϋ τα

επ νθόμ ην

χα λεπ ή ,

καί π ολύν

επ ί το ύ το ις

ίο

ά π έ π ν ιγ ε χ ρ ό ν ο ν , κ α ί ν ϋ ν, φ υ γ ο ϋ σ α μ ό λ ις π ο λ λ α ϊς ια τ ρ ώ ν έ π ιν ο ία ις, τ ο ιο ϋ τ ο ν ά π έλ ιπ έ μ ο ι τ ο δ εδ εμ ένο ι,

σώ μα,

καί μοι

τα

ώ ς ήδομαι μ εν μέλη

τώ ν

ο ύ δ ενί α ιτίω ν ,

ά τόπ ω

γή ρα

κ α θεύδω

δ ια φ θ α ρ έ ν τω ν

δε

ώ σπ ερ

οϋδέν

οί

ά μ ε ίν ω .

π ρ ο σ θ ή κ η δ ε κ α κ ώ ν a i τ ή ς ο ικ ία ς φ ρ ο ν τ ίδ ε ς , κ α ι ό χ λ ο ς έ ξ ω θ ε ν χ ρ η σ τ ώ ν τ ι ν ω ν συγγενώ ν, και οϋτω

π ε ιρ ω μ έ ν ω ν δυστυχώ

ά ρ π ά ζειν

τώ ν

κ τη μ ά τω ν

& τους

Σ έρβους

μ έ ν ω ν , κ α ί μ έ χ ρ ι δ ικ α σ τη ρ ίω ν ή κ ει τ ο π ρ ά γ μ α , κ α ι τ ο χ ε ίρ ο ν λόγω ν

εδεή θη ν,

μ ετεμ ελ όμ η ν. ε γ ε ίρ ω

τώ

κ α ιο σ ύ ν η ν , π ά ντα

καί

ζη τώ

δ έ δ ο ικ α

σώ μ α τι τους

τη ν

γάρ

π ε ρ ιιώ ν μη

χολή ν,

δ ικ α σ τά ς

οϋς

εϊ

π οτέ

δ ικ α σ ά μ ε ν ο ς τό

καί όσου

μ εν λ υ π εί τά π α ρόντα ,

ονκ

δέ

π ε ρ ιτυ χ ώ ν

α υτός

κ ε φ ά λ α ιο ν

π ω λ οϋντα ν ενι δέ ουδεν

μ ό λ ις

δέ. ο υ κ

ενι π α ρ ό ντο ς

σφ όδρα

φ ιλ ο ύ ν τ α .

μ όνον

ά κ ο ύ ε ιν .

ότι καί

is

και

ήδη

δ ικ ο -

π ρ ο α εϊπ ο ν, κ ο ιμ η θ ε ϊσ α ν

ο ίσ θ α ,

τ ά ς ψ ή φ ους, τ η ν δ ι-

σφ όδρα

δ ε α ρ α ο λ ίγ ο υ , ο ϋ τ ω

όθεν α ν

ά γ ά γ ο ιμ ι τ ώ

π α ρ α μ υ θ ία ν , ε π ιθ υ μ ώ δ ε τ ή ς σ ή ς φ ω ν ή ς , ώ ς τ ι κ ο μ ιο ύ σ η ς τ ώ π ά ντω ς

δ ιέ φ υ γ ε .

ώ σ τ ε κ α ι ν ό μ ω ν ή δ η μ έ λ ε ι μ ο ι , τ ώ ν ν ϋ ν τ ο υ τ ω ν 'ι ν ο μ ι ζ ο -

φ θέγγου

ao

π ά θει

λ ό γ ω φ άρμ ακ ον.

το ίν υ ν ,

και εύεργέτει

ss

I N icola i Cabasilae epistulae qu in qu e ex co d icib u s P arisin. gr. 1213 (P ) e t B u rn eyan , gr. 75 (B ). E ditae, B . Z ., 46 (1953) 18-46 (e). 1 B , f. 151v152. e n ° 14, p . 41 8 γενομ ένονς B P : γενόμ ενος e 10 κ α ί π ο λ ύ ν B P (n on o b ­ stan te n o ta c r itic a in e) 12 ώ ς P : ώ σ τ ε B e 18 ο ϋ ς Β Ρ : ο ϊς e

2 D em etrio: v . epp. 124 et 125.

9 π α τ ρ ό ς : D em . C yd. ep. 124,5; 125,16.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Appendix I

170

2 -

T ώ ι K v ô ώ Vη ι

D E M E T R IO C T Ç O N IO

Ούκ οϊδα προς ποιαν βλέπων λόγων Ιδέαν ή τίνα την ώραν εν τη φωνή ζη · Ρ , (i των άμουσίαν τοϋ βιβλίου καί τά τοιαϋτα κατηγορείς, το δ’ είς υπερφυές ήσκηs ται κάλλος καί μετά πάσης εϊργασται Μούσης. είτε γάρ επαγωγόν είναι δει τον λόγον καί μανίαν τινά ποιεΐν, καν γοητείας, οϊμαι φύγοις' τοσούτων γέμει φαρμάκων

είτε καιρού τυγχάνειν έκασταχοϋ καί μηδαμού ληρεϊν, ούδέν

ειρηται περίεργον ούδ’ δ βλάβην ούκ αν ήνεγκε παρεθέν. εστι δε αυτω καί σεμνότης η προσήκει τω σχήματι, καί προς τούς αγώνας ήρμοσται προς οϋς W ϋμνηται, σεμνός σεμνοϊς πρέπων, μακράν δέ ούκ εστιν είπεϊν ώ τοίς συνούσι κόρος ούδείς ενοχλεί, τουναντίον μεν ούν, τοϋ κάλλους πανταχόθεν αυτούς άνιέντος, ηδονής εστι προσθήκη το μήκος, ώστε εί τις αυτούς ήρετο « τίνος δει τοΐς λόγοις ώ καλλίους αν ήσαν » μήκους αν είπον. οϋτω διψώντες άπαλλάττονται. διά ταϋτα κολακείαν μεν ούκ &ν δείσαις, μη μείζω περί τοϋ συγ15 γράμματος των όντων νομίσης, τούς δέ βασκάνους φυλάττου, μή προς τάς εκείνων ίδών ψήφους τάληθές άδικήσης.

3 -

Τώ ι ύ π ο μ ν η μ α τ ο γ ρ ά φ ω ι

PRAELATO AB

A C TIS E C C L E S IA E T H E S S A L O N IC E N S IS

Constantinopoli, 1364, post X . 8 Έ κ κυμάτων γαλήνην εϊδον καί όπως, ακούοις αν. είσιόντος, την Πόλιν P , (i 5 νόσος είχε χαλεπή καί πολλούς δέ άπήνεγκεν, ώ στε άνεμνήσθημεν καί των τοϋ λοιμού κακών, καί τά κοινά δέ ούχ ήττον ήσθένει καί δ ίερεύς οϊκοι καθήστο. τώ ν γάρ ιερών προσήκειν αλλοις εδόκει. επί τούτοις εγώ νοσώ, καί ή νόσος καταβολή καί στομάχου κυκεών καί χολήν ήμεσα τής ημέρας πολλάκις. δ δέ με εδακε | μάλλον, ό γάρ Λουκάς δ τά πάντα αγαθός, οίσθα τον έταϊρον, f. 2! 10 ήκέ τις άγγέλλων ως άπαλλάττει νόσφ καί προς διαθήκας δρα, καί περί τής ψυχής οίς εβούλετο διελέχθη. ταϋτα τά δεινά.

E h ιω δή καί τήν γαλήνην:

ή μέν αρρώστια μικρώ τής Πόλεως ενοχλεί μέρει, καί αϋτη ραδία, φύσει τε

2 Β , f. 156ν-157. e η° 15, ρ . 42 Β Β , ΐ . 151-151ν. e η° 11, ρ . 38-39

5

δεϊ om. Ρ 10 ά π α λ λ ά ττο ι Be

11 δ ή Β Ρ : δέ e 2 3

2 4 β ιβ λ ίο υ : S erm o in S. L auren tiu m , In c. Ο Ι σ ώ φ ρ ο ν ε ς τ ώ ν ε ρ α σ τ ώ ν C od. B a roecian . 90, f. 63-101 e t co d . B urn eyan . 73, f. 1-240 κ α τ η γ ο ρ ε ί ς : in ep . Τ ή ν μ έ ν ο ϋ σ α ν α ιτία ν co d . V a t. gr. 101, ί. 110ν-1 11. 9 ά γ ώ ν α ς : passio (L aurentii) m artyris! 3 4 γ α λ ή ν η ν : E u r., Or. 279. 5 ν ό σ ο ς : v. ep. 100,14 6 ίε ρ ε ύ ς : P h ilo theus C occinus p atriarch a iterum electus 1364.11.12; M. G edeon , Π α τρ ια ρ χ ικ ο ί π ίν α κ ε ς, C onstantin opoli, 1890, 432, u nde? 8 χ ο λ ή ν : A p p . I ep . 1,20.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Nicolai Cabasilae epistulae V

171

εικει και ιατρών aΙδεϊται χεϊρας. έμε δε δ Θεός έβδομη λύει τον κακόν, τώ τε γενναίω Λουκά το σώμα τώ ν ελπίδων άμεινον έχει. καί το μεΐζον, επί τώ ν Ιερών πραγμάτων δ Ιερενς, καί το νικών ηδονή, πάντων ήδη το πράγμα άπει- 15 ρηκότων. ώ ς γάρ άλλους εδοκοϋμεν έπί τον Θρόνον άναβαίνειν, τον λαχόντα δε ούδείς, καλει προς αυτόν δ βασιλεύς, καί παρακαθίσας εύμενώς τε είδε καί διελέχθη τά τε άλλα, καί ώς βούλοιτο την αρχήν αύτώ. καί την επιούσαν έγνω τον προστάτην ή Πόλις.

Τούτοις ήδομαι αννών, καί συγχαίρω τού

ποιμένος τή Πόλει. σύ δε ήσθα μεν τώ ν ευχων εκείνων γενέσθαι ποτέ

20

τώ κοινώ ταντηνί την εύδαιμονίαν, παρείναι δε καί άπολαύειν τώ ν εν ταίς εύχαΐς εκωλύθης, καί σε επέσχεν δ πατήρ, αΐδοϊ παρ’ έαυτώ δήσας, δίκαιος ών αύτώ τε τώ πατήρ είναι, καί άμα σψόδρα ψιλών, νϋν δε σε έπιστολαΐς αυτός άνίστησι πατριάρχης, φ πάντα δει συγχωρεΐν. έλπιζε δε ου φαύλα, τών γάρ αυτού χορευτών είς αύτίκα μάλα φανήση, καί τούτων οΐς έπί τής

25

κεφαλής δ σταυρός, δπως δε ήμίν σεμνός αφίκοιο τά τε άλλα καί τον επί κεφαλής χιτώνα κεκτημένος ποδήρη, πίλου δε κώνος μεν παντός άπηλλάχθω λίθου· καί άλλως δε ου πόρρω κινδύνων οϋτω φανήναι τώ βασιλεί. τά δ’ άλλα μέρη συνεατάτω τφ κώνω, καί μη καθάπερ άρθροις συνδεθέντα κινείσθω. τρίβωνος δε μήτε μηδέν ήδιον έστω, μήτε μεΐζον ότιούν

30

σακκίον, ύφ3 ού δει πάντα καλύπτειν. καί την άλλην δε οίσθα σκευήν, ή τών ψήφων ai καλλίους άκολουθούσιν.

4 — Τώι

Ταρχανειώτηι

T A R C H A N IO T A E , T H E SS A L O N IC A M

C o n s t a n t in o p o li , 1 3 6 4 , p o s t . Σ .

8

Ούκ άρα εμελλον εις τέλος την από τής άθυμίας διαφεύξεσθαι βλάβην, αλλά μοι νόσον έτεκε, καί έκείμην είς έβδόμην ήμέραν. χολή δε τώ στομάχω

5

κλύδωνά τε επήγε, καί τά σπλάγχνα άνακυκώσα τού στόματος έξήει, τήν τε καρδίαν δεινώς έκίνεί' καί το άσθμα ήν ου πόρρω θορύβου, διά ταύτα ούτε τον πλοϋν ήτιώμην τού κακού, δς γε παρείλετο τής ϋλης δθεν ή νόσος, τή τε πόλει προσήκειν ούκ εδόκει το πράγμα, μόνων δε τών εκεί βελών το τραύμα γενέσθαι, â μένων τε εδεξάμην καί μεθ3 ών έπλευσα, μή δυνηθείς άπορριψαι 10 τον ιόν.

Τούτων απαλλαγείς ούχ ήδομαι μάλλον ή συγχαίρω τώ κοινώ τού

προστάτου, ίσθι γάρ, ε ϊ ποτέ εζήτησας επ’ έκείνων γενέσθαι τώ ν καιρών έν 3 15 η δ ο νή s c r i p s i : ή δ ο νη Β Ρ η δ ο νή e 17 α υ τ ό ν Β Ρ : α υ τ ό ν e 23 ών B P : âv e 4 Β , f. 155-155ν. e η ° 12, ρ . 39-45 4 δ ια φ εύ ξε σ θ α ι Β Ρ : δ ια φ ε ύ ξα σ θ α ι e 10 ά π ορριψ αι Β : ά π ορριψ αι P e 3 4

3 15 ιε ρ ώ ν : 1 3 6 4 .Χ .8 ; Μ .-Μ ., A c ta , t. I , 448 η ° V I. C ant. I V 50 : I I I 363, 9-19. 4 5 έ β δ ό μ η ν : A p p . I ep . 3,13. 9 π ό λ ε ι: T hessalon ica. β ε λ ώ ν : A p p . I ep. 1 et' D em . C yd. ep . 124. 12 π ρ ο σ τ ά τ ο υ : P h iloth eu s C occin us patriarch a.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

172

A ppen dix I

οίς τών εύσεβονντων ούκ αν άπτοιντο τα βέλη, των τα νόθα τιθέντων, ταντην είναι την ημέραν, τοιοϋτος άνέστη κορυφαίος τώ χορώ, δς ευρών δεδιότας is εϊ τις φανείη τοξεύων, οϋτω μετέστησε το δέος ώστε νϋν \ τοϊς πολεμίοις 1. ί

ενι φοβεϊσθαι.

5 -

Τώι

Ταρχανειώτηι

T A K C H A N IO T A E ,

T H E SS A L O N IC A M

G o n s t a n t in o p o li , 1 3 6 4 -1 3 6 5

Σ υ δέ βραχεί γράμματι το μήκος τω ν επιστολών επαίνων ούκ οίδα π ο- Ρ » ( 5 τέρφ προσέχειν ημάς άξιοίς. σαυτω μεν γάρ πολεμεΐς, ήμίν δε ω χαίρεις ονδεν μάλλον εδειξας, δς κελεύεις μεν μακρότερα \ επιστέλλειν, οϋτω δε συν- i. 2 έστειλας αυτός την επιστολήν ώστε πριν όφθήναι παρήλθε τον οφθαλμόν, καί δη τώ μεν άδολεσχεϊν αναγκάζεις, τ ω δέ τά Λακώνων θαυμάζειν, ώσπερ εϊ τις νόμους τιθείς εϊτα αυτός ύπερβαίνοι, δέον ή καί σώζειν πρώτον, ή μηδέ 1(1 θεϊναι. άλΧ ώ γενναίε, λϋσον τό αίνιγμα.

Την δε επιστολήν τή σαυτοϋ καί

τών 'Ελλήνων εργάζον φωνή καί μή τοϋτο άδίκει, δυνάμενος μεν άφεϊναι τήν κρείττω, χρώμένος δε τή χείρονι. ή τοϊς μεν άλλοις τά τοιαντα χαριή τών εταίρων, ήμϊν δε Στρεψίαδης εση καί τήν γλώσσαν αμείψεις, ώσπερ δτε σύνει βαρβάροις; τοϋτο δέ εστι σαφώς άδικοϋντος μεν σαντόν, άδικοϋντος 15 δε τον εταϊρον. σοί τε γάρ μείζον ονδεν είς φιλοτιμίαν τής περί ταϋτα μελέ­ της, ημάς τε ούχ έξεις οθεν εύφράναι

δυνήση τών μεγίστων άποστερών.

Χαίρων δέ οϋτω σφόδρα τώ κοινώ προστάτη τής εκκλησίας είκότα ποιείς καί a σοι μάλα προς τρόπου, τις ι', μηνί ίουλίω κη , ημέρα ζ ', ενίκησεν δ Τουμυρλάς τον άμυράν κατά κράτος, καί είλεν τάς αύτοϋ πόλεις καί χώρας και λεηλάτησεν αύτάς, δτε καί εγώ ό Διονύσιος εύρέθην τηνικαϋτα έν Κωνσταντινουπόλει, και εϊδον θέαμα ξένον, όπως άπαν γένος καί έθνος καί γλώσσα έφθασεν φυγάς εν Κωνσταντινουπόλει. τότε γάρ καί γέγονεν σεισμός εκεισε μέγας, καί κε­ ραυνός έπεσεν έν τή ιερά μονή τής Περιβλέπτου, καί έκαναεν έκεισε εικόνας καί ποδέας καί άλλα τινά, καί έκ τω ν μοναχών περικεφαλαίας ήγονν καμηλαϋχα1.

(6) έ νδ εκ ά τη m ale p r o δ έ κ α τη

ή π ιλ ά λ η σα ν s c r i p s i : Ιπ π η λά λ η σαν c o d d .

77α-

λ α ιο λ ό γ ο ς : E m m an u el Ioan n is V f.

(7) L j. S toja n ov ié, Stari erpski r o d o s lo v i i letop isi, n ° 682, p . 208-209. (8) Ib id em , n ° 130, p. 82-83, co l. 1-3. (10) A d d itu m in B , deest in P . — A d rem : G. Sphrantzes, C hron., P . G ., t. 156, 1025. S. L a m p ros, B q . X q . 15(p. 32)45-49; 41(p. 68)1-3.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IY Α Ν Ο Ν Υ Μ Ι A N T I P A L A M I T A E E P IS T U L A E I X

1 - I n Scutariotam hesychastam Τοϊς μεν συν λόγω της ησυχίας άντιποιουμένοις ίδιον ή μετά συνέσεως d , (: άοργισία καί το προς ούδένα τω ν πάντων πικρώς εχουσι ζην. εί δε τινι τούτων και άμφισβήτησις Γπρος όντινούν1 γένοιτο, τούτου το συνετόν καί πράον ειδο­ 5

ποιεί τα λεγάμενα, τοϊς δε βαναύσου τρόπον ταύτην μετιοϋσιν, εστι μεν ’ίδιον τούτων ονδεν, τα δε πολύ τούτων άφεστηκότα, άσυνεσία καί νεϊκος και τό φονάν εκ πικρίας καί τύφου, εί τις αυτοϊς επί τοϊς δεδογμένοις άντεϊποι. τής τοιάσδε τοίνυν εταιρίας καί Σκουταριώτης ών ’έχει τ ί τούτων καί πλεϊον, τό καί μέχρι πυγμής χωρεΐν πρόχειρον είναι, ού χάριν οίμαι τούς μεν προς αλήθειαν

10 την ησυχίαν μετιόντας τούτον άναίνεσθαι μεν, καί μάλισθ’ δταν τούτοις εαυτόν

συνεξετάζειν εθέλει, τηλικούτου χορού ανάξιον όντα· διαλαβουμένους | δ’ ούν f . 2ί όμως φέρειν αυτού την αναίδειαν, τούς δε μη οϋτω ταύτην μετιόντας πολλήν αν είδέναι τούτω και χάριν, ότι μέλλοντες ούτοι Γώ σπερ1 εν αισχύνη διάγειν τώ μηδέν εχειν πρός τούς πρόσθεν την ήσυχίαν μετιόντας άντιφιλοτιμε ϊσθαι, 15

εν τούτω εχουσι πρός εκείνους φιλοτιμεϊσθαι, δπερ ονδαμώς εσχον ίχιϊνοι. ούδε'ις γάρ εκείνων αναιδής ώσπερ ουτος,

και πρός ύβρεις όξνρροπος ώφθη

φανείς. 2 -

P ro Mcmicaita, ab Iberopulo protecto

"Η κιστα γράφειν εδει πρός τόν φιλεϊν μεν ημάς νομιζόμενον, τάς δε καθ’ d , (ί ημών συκοφαντίας ρόστα δεχόμενον, καί ταϋτα των μη διαλαβουμένων καθομολογεϊν τό ψευδολογεϊν ώ σπερ τ iva τέχνην άσκεϊν. άλλ’ ΐνα μη

τούτο

5 τηρούντων ημών ό Μανικαΐτης, τόν μεν τρόπον χρηστός ών, τήν δε τύχην

πτωχός, έπιπλεϊον δυσπραγεϊ, υπέρ τούτου

σε Ίβηροπονλου

τού

σεπτού

άξιοϋντος, καί αυτός άξιώ, ε ’ίπερ αρα τις εστι λόγος καί νϋν εμού παρά σοί. εί δε καί ετι τοϊς κατ’ εμού προτέροις εμμένεις, εϊ τοι καί μη δι εμέ, διά γούν σαυτόν, ΓδεικνύςΛ ψυχής ευγένειαν ετέρου κακίαν μη δυνατόν είναι μεταβα10 λεϊν, ευ ποιήσεις τόν ανδοα, τού βουτζιατικοϋ επιστάντος.

εί δ’ εκείνων

άπήλλαξαι ούδέν ήττον rèv τούτω καί δ ι’ εμέ πάντως αυτόν εύ ποιήσειςΊ. IV E x c o d . V a t. gr. 678, f. 29-30% 76-76% 83-83v, 8 5 -8 6 (d), e d id i p ro u t sta n t, cu m sint a u tog ra p h a e. 8 έ τ α ιρ ία : d ip h to n g o ai su prascripsit ε !

2 10 β ο ν τ ζ ι α τ ι κ ο ΰ : β ο υ τ ζ ια τ ικ ό ν (a β ο ν τ ζ ί , cadus) v ectig a l a vin earu m p o s ­ sessoribus praestan du m , q u o d collig eb a n t β ου τζια το λ ό γ ο ι-, Μ. M .-, A c ta , M .-M ., A c ta , t . I I , p. 379 n ° 567; p. 431, n° 601.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Anonymi antipalamitae epistulae IX

3 -

177

Monacho palamitae aut dubiae sententiae a. E p i s t u l a a b s o lu ta

)')

Πολλοϊς ήδη χρόνοις θρνλλουμένων τών καινών τούτων και περιέργων τον Παλαμά δογμάτων, εί μεν ούκ εγνως την Γέν τούτοις προς τα άποστολικά δόγματα έναντιωτάτην έννοιαν, ούδεις οντω δυσμαθής ώσπερ σύ. εί δ’ εγνως 5 μέν, μείζονος δε τύχης ελπίδι άλλα μεν ψρεσ'ι κεύθεις, ετερα δε τη γλώττη προάγεις, δεικνύντα τε κατά τής αλήθειας προτιμώντα το ψεύδος, τις όντως άσννείδητος ώσπερ σύΛ\

b . E a d e m , a d u m b r a ta , c o r r e c ta , d e le ta

Πολλοϊς ήδη χρόνοις ^θρνλλουμένων1 των καινών τούτων και Περιέργων 10· τού Παλαμά δογμάτων, εί μέν ούκ εγνως την κατά τών άποστολικών δογμά30 των έμφωλεύονσαν τούτοις | λωβην, ούδείς οντω δνσμαθής ώσπερ σύ. εί δε εγνως μεν, τούς δε επαγγειλαμένονς σοι τον πατριαρχικόν παρασχειν θρόνον, εφ’ δτω δήπον και το σχήμα έκείνοις πεισθεις ήμειψας — μηδε γάρ οϊον το κατά δέ βονλενθέν εκ κρνπτοϋ τούς πάντας λαθεϊν άδιαπτώτον δντος is τού λόγον τον είπόντος μη είναι κρυπτόν δπερ ούκ αν γένοιτο φανερόν — εί τοίνυν τούτους θεραπεύειν βονλόμένος ήττον μέν φροντίζεις τής αλήθειας, έκών δε ών παρά τούς λογισμούς φθέγγη καί προς αύτήν άπομάχη, ή καί τούς συνολέσαντάς σε μάλλον ή τελέσαντας μοναχόν, κάκείνους τού παλαμητικοϋ κόμματος δντας, καί διά τούτο άλλα μεν αύτός φρέσι κεύθεις, ετερα 2ο δε τή γλώττη προφέρεις, δεικνύντα σε κατά τής αλήθειας ίστάμενον, καί ταύτης προτιμώντα τό ψεύδος, αύτός εαυτού καί τώ σχήματι καί τό επαγγέλματι πολεμών, τις ούτως ασυνείδητος ώσπερ σύ;

4 — I n Theophanem 'Ο μέν άρχηγός τής σωτηρίας ημών Χριστός τοϊς κυσί τα άγια μη διδόναι

tO)

προστάττει, μη δέ τούς μαργαρίτας τοϊς χοίροις. δ δέ θείος Γρηγόριος τοϊς ταπεινοϊς καί κάτω νεύουσι καί περαιτέρω τών εν ποσι διοπτεύει» ούχ οϊοίς τε οϋσι περί θεού τ ί λέγεσθαι ταύτόν Γτ ούτ’ 1 είναι φησι τώ καί πηλώ μαργα- 5 ρίτην πιστεύει», καί ακοή σαθρά βροντής ήχον καί όφθαλμοϊς άσθενεστέροις ήλιον ή καί τροφήν στεράν τοϊς ετι γάλα ποτιζομένοις. Γφησί δέ που καί1 Πλάτων ώσπερ νήφοντα εν μεθύουσιν ού χρή διαλέγεσθαι οντω καί πεπαιδευμένον εν άπαιδεύτοις. άλλα τούτων εγώ τών παραινέσεων, ώ ς ούκ ώφελον, ήττον φροντίσας, καί παραινέαεαιν ετέρων πιαθείς ώρμήθην περί δογμάτων ιο·

3 6 cf. Horn. / 313. 3 8 L uo. V i l i 17. 4 1-2 M atth. V I I 6. 2-6 Cf. G reg. N az., Or. X X V I I : P . G „ t. 36,12-25 (ad sensum ); Carm. I I x i 1210-1217: P . G., t. 37,1112. 7 Cf. P la t., C onv. 214 c. 12

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

178

A ppen dix IV

διαλεχθήναι τώ μεμηνότι καί άπωλίας υιώ δν Άπολοφάνην όνομάζειν προσήκοι αν μάλλον ή Θεοφάνην, δς οίονεί τις μότος πονηρόν ώ ζω ν βύσσινον φάρος άχρηεϊ καταστάζων οϋτω κοινή πάντας ήχρήωσε τους εκεί προστυχόντας. | άμα γάρ το άρξασθαι λέγειν εβλασφήμησε μεν εις θεόν, εξύβρισεν f . is δε εις ημάς, προς δε τους εκεί λοιπούς άλλους διά των αυτών ή και μειζόνων ύβρεων ήμιονικώς ώσπερ άπολακτίζων, καί διΓωθών εστίν

εκτοπον

καί τού

πρέποντος

πορρωτάτω

την διάλεξιν.

ούτως

πεπαιδευμένον άπαιδεύτω

διαλεχθήναΔ.

5 -

Em m anueli Palaeologo A u g . C o n s t a n t in o p o li , 1 3 8 0

c.

Δυστυχής τις ώ ς ϊοικεν εγώ βασιλεύ, ουθ’ δτε τώ πατρί την αρχήν προε- d , κρίθης συμβασιλεύειν τώ ν γνωρίμων σοι καταστάς, τών πραγμάτων σε μ ε5 θελκόντων προς εαυτά, καί νϋν μηδέπω καί σήμερον προσκυνήσαι σε δυνηθείς, καίτοι γε ύμέτερος εϊπερ άλλος τις ών. είτε γάρ τον αύθέντην μου τον βασιλέα τον σαυτοϋ πατέρα τις εϊποι τών εύεργετηθέντων είμι παρ’ εκείνου πολλάκις· είτε την κυρίαν μου την αγίαν δέσποιναν, τής αυτής ήν κάκείνη περί εμέ προαιρέσεως. καί τών μετ’ εκπλήξεως σών επαίνων ήττήσθαι ομολογώ, οϋς καί ίο άλλοι μεν πολλο'ι, μάλιστα δ’ ο σοφός Κυδώνης σοι προς τούς εντυγχάνοντας

διέξεισι καθ’ ήμέραν. ών και αυτός είμι, καί πολλάκις ακούω άλλα τέ διηγουμένου θαυμαστά περί σοϋ, καί δτι τον τής μεταβολής σοι καιρόν αρετής καί τής προς θεόν οίκειώσεως αφορμήν εποιήσω. καί τούτου μηνυτήν σε φαινόμενόν φησι, βασιλεύ, δς καί τούς τον καιρόν θεραπεύσαντας τότε νύν is σφήκας τώ ν εγκλημάτων, τή προς τον κινούντά σε θεόν μιμήσει τούτο γε

δυνηθείς. άλλ εϊ καί πρότερον εδυστύχουν, νύν, παρακαλώ, δεΐξον τών ευτυ­ χών τον φιλούντα γνωρίσας. δίκαια γάρ αν ποιήσαις καί τής βασιλικής σου άξια γνώμης, κάν τώ χορώ τών τα σά θαυμαζό ντων ε ξ εις κάμε επαίνους τούς κατά δύναμιν συνεισφέροντα.

6 - Benefactori ’Ε γώ μεν ού τ ί τών σοι προσόντων λαβεϊν βουλόμένος τοις πρός σέ κέχρη- d , μαι γράμμασιν. οίδα γάρ πολλάκις λαβών καί ούκ αν ώήθην δειν καταχρήσασθαί σου τώ ετοίμω τής εύποιίας, άλλως τε καί τάς εκ βασιλέων ώ ς υμάς s δωρεάς νύν ήττον ή πρόσθεν γ ivoμένος νομίζων, τών πραγμάτων αύτοις εν4 5

4 12 μ ό τ ο ς m ale p ro νώ του-, P lu t., M or. 100 D ; cf. S op h ., fragm . 344 (N a u ck ). 13 ά χ ρ η ε ϊ m ale pro ίχ ώ ρ ι; P lu t., lo c . laud. 5 4 σ υ μ β α σ ιλ ε ύ ε ιν : 1 3 7 3 .IX .2 5 ; S. L a m p ros, Β ρ . Χ ρ ., n ° 47 (p. 80) 48. N ota e a d D u ca m , ed . B on n , p . 555. 12 μ ε τ α β ο λ ή ς : 1379.V I I .1; S. L a m p ros, Β ρ . Χ ρ ., n ° 15 (p. 32) 19-22; n ° 52 (p . 89) 34-38.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

A nonym i antipalam itae epistulae IX

179

στενώ κομιδή καταστάντων, καί δη και τω ν κατά γένος σοι προσηκόντων ενίους είναι είδώς ών ούδενι μέλει ότι μη μόνω σοι. σύ γάρ γνώμης τνχών εύγενοϋς, καθ’ άπερ τις τω ν αρίστων ζωγράφων εικόνα καλλίστην παλαιωθείσαν οϋτω τη νυν τάς πριν εις ημάς εύποιίας άνενεώσω. άνθ’ ών και το τής αμοιβής χρέος πλειον οφείλεται σοι πρός τε θεοϋ και ημών, ημών μεν το δι ευχής καί ευχαριστίας, προς Θεόν δε τό εκατονταπλασίως άντιμετροϋν ώ ς αν αυτός δ θεός εϊποι τον διδομένου την αμοιβήν, εί δε καί τον βασιλέα πεϊσαι σπουδεύσειας φιλάνθρωπον ήμΐν δρέξαι την αυτόν δεξιάν, διά πάντων ών ανευ ζήν άνθρωπον ούχ οΐόν τε, ενδεώς εχουσι, τούτο σοι καί μόνον άρκαίσειν ηγούμαι τών άλλων σου καλών άνευ προς το τυχείν τής εν ουρανοϊς βα­

15

σιλείας.

7 - Hesychastae nescio cui, in Lascarim hesychastam 83

Tòv μεν 'Ησίοδον λόγος αίρει, ιδιώτην καταδαρθέντα, εγερθήναι σοφόν, δάφνης φύλλα κατά τους ύπνους τής Πυθίας αυτόν σιτισάσης· τώ δ’ άκροφυεϊ Λάσκαρη δτιο πατήρ ο Χοσρόης, συνεπεπτώκει μεν τοιοντον ούδέν, παιδείας δε πάσης γραφής ήττον φρ τίσαντι, ήρκεσε πρός άγχινοίας κτήσιν

5

ή αμοιβή μόνη τοϋ σχήματος, δθεν ου μόνον τό παιδευτικόν τοντω προσεγεγόνει ιδία τε δλίγοις αυνόντι καί κοινή πολλοίς, αλλά καί θεολογικών ούτος άπτεται λόγων, οϋτω κηλών καί θέλγων τους άκροατάς, ώστε μή ήττον τού­ τους γελάν ή τούς θεατός δρχουμένης κάμήλου. καν δόξη τήν αύτώ εταιρείαν τοϋ νηπτικού τάγματος οϋσαν Γτ οϋ νεώΊ θειον άνδρα διώσασθαι, οίος δ Ί β η - Ι!> ρόπουλος μή στέργειν εθέλων τα ’ κείνων — Γδοκέΐ δ’ ώς επίπαν τούτο τούτοις, καί σπουδή τις υπέρ τούτου εστίν1 ου καιννης — πολλοστός μεν πρός τούτον 6 'Ηρακλής Γεκείνος1 κατά τής ϋδρας άγωνισάμενος, ούδέν δε ο Γωβρύας τυ­ ραννικόν όλεθρον παΰσαι σπουδάσας. έκάτερος γάρ συμμάχου προσεδεήθη· δ δέ μόνος έξανύειν δύναται τόν αγώνα, καν άποδυσπετή πρός τήν δίωσιν δ

15

ταύτην ύποστήσεσθαι μέλλων, ανάρπαστος αύτίκα ΤγενόμενοςΊ φοράδην φέ­ ρεται καί δ τέως τής ένδον αντιποιούμενος στάσεως καί υπέρ τούτης άμφι7 F iren ze, co d . L auren t, gr. L V I I 27, f. 311 (L ). W olfen b ü ttel, co d . G u dianus 77 (G ). E d. F . Ch. M atthaei, V aria G raeca, M oscoviae, 1811, 250-251, e x G T it. ε π ισ το λ ή τ ο ϋ κ υ δ ώ ν η L G 3 δ ά φ ν η ς ... α ιτ ισ ά σ η ς orti. L G 5 καί γρα φ ής άπάσης L G 5-6 π ρ ό ς ά γ χ ίν ο ια ν ά μ ο ιβ ή G 9-12 κ α ν δ ό ξ η ... κ α ιννη ς o m . L G 9 έ τα ιρ ε ία ν : d ip h ton g is a i e t ε ι su p ra scrip sit s e t i! 12 κ α ιν ν η ς: fortasse scri­ b en d u m κ α ινή 14 έ κ ά τε ρ ο ς μ ε ν γ ά ρ G 15-18 κ α ν ά π ο δ ν σ π ε τή σ η π ρ ό ς τ α ύ ­ τ η ν , ή τ α ύ τ η ν ά να λ α β ώ ν ώ σ π ε ρ ό ν ο ς ά κ ο ν ω ν λ ύρ α ς ά να φ α νή ίρ ρ ιμ μ έ ν ο ς δ θ α υ μ α σ τό ς δ ρ μ η τ ία ς ε ν τ ο ι ς τ ο ϋ ν α ο ϋ π ρ ο α υ λ ε ίο ις L G

6 12 M arc. X 29-30. 7 1-3 Cf. Ioan n . T zetzes, V ita H esiodi, ed. U . v o n W ila m ow itz, B on n , 1916, 47,14-16 et 20-22. 9 A esop . 148 (C h am bry). 13 H er. I l l 70.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

180

A ppen dix IV

σβητών έρριμμένος ύπό τούτου εν τοϊς του ναόν προαβλίοις δράται. καν τις αυτόν ή καί τούς αυτόν μνσταγωγούς εροιτο είς τ ί και διά τ ί ταϋτα τα μη20 δαμόθεν ύμιν τοϊς

εν ησυχία προσήκον \ την εαυτών κατά των ευσεβών μανίαν ζήλον f . i καλοϋντες καί τή ληστρική ταύτη πράξει σεμνόν επιφημίζοντες όνομα, ζήλον, τον ού κατ’ επίγνωσιν.

8

— Ecclesiae praelato, gratulatoria

Τον παναγή σου καί σεπτόν ορισμόν άκηκοώς ενφράνΟην ώ ς από ατό- d , ματος- αυτόν τοϋ πανοικτίρμονος καί μόνου ύπεραγάθον Χριστού τού θεού ημών, καί δοξάζω το μύγα Ελεος αυτού ότι ευδόκησε καί εγένου προστάτης 5 τού ύπερτίμου και νπερουρανίου σώματος αυτού, καί εύχομαι γε, εί καί ουδέν είμΐ, προς τον επακούοντα κα'ι των κοράκων αυτών, όπως σε διατηρήση είς την ύπέρτατον τούτην καί θεοποιόν διακονίαν άνώτερον πάσης προσβολής τοϋ αντιπάλου ημών καί κοινού πολεμίου, εμέ δέ τον ταλαίπωρον αξιον άναδείξοι τής άκηράτου σου καί παναμώμου ευχής, αιτώ δέ συγχωρήσεως τυχειν 10 προς τής θειοτάτης σου καί πανίερου ψυχής όπως είσέρχωμαι προς το θυ­ σιαστήριον τού σταυρωθέντος ούχ υπέρ των δικαίων άλΧ ύπέρ τω ν άσεβών επεί ού χρείαν εχουσιν οι ύγιαίνοντες ιατρού άλλ' οί κακώς πάσχοντες κατά τον ύπέρθεον αυτού θεσμόν, ήλθε γάρ σώσαι το απολωλός καί τό πλανώμενον επιστρέψαι πρόβατον, δι αφατον Ελεος καί αμετρον φιλανθρωπίαν.

9 — Orbatis filiolo, consolatoria A i

απροσδόκητοι συμφοραί καί

τα

παρελπίδα

συμπτώματα

ου

τούς d ,

άφελώς μόνον καί ίδιωτικώς Εχοντας, άλλα καί τούς άγαν συνετούς καί φρο­ νίμους έξιστάναι καί θοριβειν καί καταπλήττειν τώ άπροσδοκήτω τής λύπης 5 είώθασιν. όποια πάντως υπήρξε καί ή άρτίως επελθούσα ύμιν συμφορά, διό καί ούτως εδοξε πικροτάτη ώς καί πάντας τούς ύμιν μηόντας οικείους προς δάκρυα καί οίμογάς καί θρήνους κηνήσαι. Γεικότως1. Εστι [γάρΛ καθ’ εαυτόν καί μόνον είς μνήμην ήκων φοβερός πάσιν άνθρώποις Γπάντως1 ό θάνατος. Γόταν δέ καί ό τούτω καθυποβληθείς αγαθούς είχε τούς τρόπους1 τότε καί 10 ή απ' αυτού διά Γτοϋτο1 πλέον επιτείνεται συμφορά, Γέ κ α σ τ ο υ τό τούτου καλόν άναλαμβάνοντος πολλάκις διά τής μνήμης καί την αρετήν τού πεσόντος προσ7 18-19 κ α ν ... ε ρ ο ιτ ο : κ α ν κ εϊπ ο ιεν? > υπ έρ τ ο ύ τ ο ν ε ρ ο μ έ ν ο υ (? )τ ρ ό π ο υ ζή λ ο ν υπ έρ ε ύ σ ε β ε ία ς κ α λ ο ϋ ντε ς τ η ν ε α υ τ ώ ν κ α τ ά τ ώ ν ε υ σ ε β ώ ν μ α ν ία ν ζή λ ον, τ ή ά να νθ ρ ώ π ω π ρ ά ξει σ ε μ ν ό ν ε π ιφ η μ ίσ α ντε ς δ ν ο μ α d *

20 π ρ ο σ ή κ ο υ σ ι L G

21 ε νσ ε β ο νν τα ιν L G

22 ζ ή ­

λ ον ... έ π ίγ ν ω σ ιν orti. L G .

7 22 Cf. R o m . X 2. 8 β L u c . X I I 24. 11 L u c . V 31.

12 L u c . X I X 10.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

181

A nonym i antipalam itae epistulae IX θήκην τή συμφορά ποιουμένουΛ των τοίνυν άλλοτρίων οϋτω

διά ταϋτα περί

Γτούς άποθνήσκοντας διατίθεσθαι είωθότωνΛ τ ί παθεΐν υμάς τους Γτοΰ νυν άποθανόντοςΐ εϊη νομίσαι αποβαλλόμενους άθρόως δν έγεννήσατε, δν άνεθρέψατε, υπέρ ου πολλάκις τώ θεώ ηϋξασθε προς την υμών αυτών ελεπίδα άποβήσεσθαι, is τούτο δη το περί τούς Ιδιους παΐδας τοΐς πατράσιν παρά τούς άλλους Ιδιέτερον; ούκ εστιν, οϊμαι, ούτε κατανοήσαι, ούτε είπεϊν τής τηλικαύτης πικρίας το μέγεθος, πλήν εϊ τι δει καί μικρόν παραμυθίας επί τή δυσπαραμυθίτω συμ­ φορά ταύτη επινοείν άποπειράσθαι δέοι, επεί τώ ν ούκ εφ’ ήμϊν ταϋτα, άλλ’ εκ θεού, λόγοις άπορρήτοις οϋς εκείνος επίσταται μόνος, πάντως προσήκει 2ο μετρίως φέρειν καί γενναίως, μηδε ξενοπαθείν ω ς τοιαύτη περιπεσεϊν συμφορά, εί γάρ καί êv άπαλή πάνυ τή ηλικία ό αγαπητός υιός υμών ετεθνήκει, άλΧ δσον επί παραμυθία ύμετέρα, πολλών ο βίος τοιούτων γέμει παραδειγμάτων, Γτοΰ θανάτου πάσης ηλικίας άπτομένου καί πάντων ώσπερ εν όδώ τώ βίω τούτω προς τό αυτό καταγώγιον επειγομένων^. τάχα δε ώ θαυμάσιοι καί 25 πειράζων υμάς ό θεός τα μεγάλα ταυτί λυπηρά συγχω ρεί καθ’ υμών ή επάγει, 85ν ω στ εφ’ ώ μέγα φρονείν καί σεμνύνεσθαι εϊωθαμεν όνό\ματι, τό άπό Χριστού καλεϊσθαι, τούτο καν τή ψυχή κατέχοιμεν αληθώς, άλλα μη μόνον χαίροιμεν λόγοις, τοΐς δέ εργοις άλλως έχοιμεν. εί γάρ ώσπερεί τό κεφάλαιον τής εύσεβείας τό τον θεόν έν άπααιν έστ'ιν είναι, μάλλον δ’ έαυτώ τα πάντα συνίστααθαι, 3ο ου καί λόγος τό μηδε στρουθίον εις παγίδα πεσειν άνευ τού θελήματος τού ουρανίου πατρός, πώ ς ούκ οφείλει πας τις καί αρχών καί ιδιώτης καί βασι­ λεύς ϊστασθαι γενναίως προς πάν λυπηρόν δθενδήποτε καί όπως αν έπελθόν τύχοι; τούτον τον λογισμόν άντιτιθέτω ή άντίληψις ( ? )

τή τού μακαρίτου

καί άοιδήμου παιδός υμών στερήσει, δν ούκ άν ϊδοιμεν ανθις εν τώ παρόντι 35 καν πάσαν μόνοι την εν κόσμω λύπην επιδειξόμεθα. άλλα μη τούτο αντη εννοήτω, μηδε τό πράγμα καθ’ εαυτό σκοπείτω. άφόρητον γάρ ούτως αύτή φανεΐται. σκοπήτω δε μάλλον δτι καί ημείς άπελευσόμεθα ποτέ ύστερον εκεί, καί ού τούτο μόνον σκοπεϊν χρή, άλΧ ως ούδε ταϋτα τα δρώμενα μενεΐ τοιαϋτα, άλλά καί ταϋτα άλλαγήσεται καί μετασχηματισθήσεται, δτε δη καί ω αυτοί τόν υιόν υμών κατόψεσθε, μεγάλη καί υπερφυή εμφαιδρυνόμενον τή λαμπρότητι. δ γάρ μήπω πειραθείς τών τού βίου κακών, άλλ’ ετι παθών καθαρόν την ψυχήν κεκτημένος Γε ίτ α Ί τού παρόντος εξέλθη [βίουΛ καθάπερ καί δ άοίδημος καί μακαρίτης υιός υμών, έν τή άναστάσει τής χρηστοειδους τεύξεται καταστάσεως, καί υιός θεού εσται, τής άναστάσεως υιός γεγονώς καί 45 πάντοτε σύν κυρίω, καθώς φησιν δ απόστολος, εσται, λάμπων καί αυτός άμα τοΐς άλλοις δικαίοις υπέρ τόν ήλιον, δπερ καί ού μικρόν εις παραμυθίαν τοΐς υπέρ τώ ν προώρας άποθανόντων όδυρομένοις. τ ί γάρ τούτου ή μακαριώτερον 15 ε λ επ ίδ α sic!

18 δ ε ι seclu d en d u m , a u t scrib en d u m δη

31. cf. M atth. X 29 et A m . I l l 5. M atth. X I I I 43.

44 L u c. X X 36.

45 1 Thess. I Y 17.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

182

A ppen dix IV

ή ενδαιμονέστερον; προς τούτοις ετι κάκεϊνο είδεναι άναγκαϊον δτι δ μηνπο50 πεσών ταϊς θλίψεσιν, άλλα διά τής προς θεόν ελπίδος τό βάρος τής λύπης ύπενεγκών, μεγάλην εχει παρά θεώ τής υπομονής την άντίδοσιν. δλως δε ονκ οϊμαι λόγους έξαρκειν είς παράκλησιν, άλλ' ευχής ηγούμαι είναι χρείαν προς

τό

συμβάν, εύχομαι ούν τον κύριον εφάψασθαι τής \ καρδίας υμών καί

φως αυτή θεοσεβείας καί φόβον θεού εμποιήσαι, Iva δια τών αγαθών λο55 γισμών οϊκοθεν καί παρ’ εαυτών εχητε τής παραμυθίας τάς άφορμάς.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L

8

V 1

-

EX

C H R O N IC IS

N IC O L A I

T R IV IS A N I,

V en ez ia , B ib lio te ca

M a r c ia n a ,

AD

ANN.

C od. I t.

1362

V II

5 1 9 , /.

1 1 4 ®*

Come uene a Venetia il re de Cipro et il legato dalle Smir e co n tre g a lie u en e a Y e n ie s ia . d o j e ra d e l re e t la lt r a d eio le g a to , e t m . lo s do se l i m an d o a in c o n tra r co n e l b u c in to ro fin o a S a n M c o lò de L id o , l i q u a li fo a lo z a ti in le p re d itte case D a n d o la e t Z a n a , e t sia n d o sta d o lo re p iù z o rn i a V e n ie s ia se p a r ti co n l i su o i b a ro n i e t an d ò d a l re de F r a n z a p e r c e rte soe fa c e n d e , e t la sig n o ria lo aco m p ag no fin o a M a rg e ra .

2 -

EX

ACTIS SENATUS

V E N E T I.

- 1365.VI.19

V e n e z i a , A r c h i v i o d i S ta to , S e n a t o , M i s t i 3 1 , /. 1 0 0

Con iliarii. — Capta.

Q u o d c rid e tu r in lo c is s o litis quo d o m nes h o m in e s s o ld a ti p ro g a le a d . re g is C ip r i d e b e a n t se re d u c e re a d g a le a m d ie d o m in ico p ro x im o e t 5 se q u i u ia g iu m , e t i l l i q u i se re d u x e rin t in c ip ie n t ip s a d ie lu c ra re so ld u m e t i l l i q u i n o n se re d u x e rin t n o n lu c ra b u n t e t c a d e n t a d p e n a m se cu n d u m u su m ca m e re a rm a m e n ti. M issa officio a rm am en ti u t im pleatu r.

3 - EX CHRONICIS IOANNIS IACOBI CAROLDO, AD. ANN. 1365 V en ez ia , C od. M a r c . I t . V I I 1 2 8 a

/. 3 1 2 v-3 1 3

I l re d i C ip ro rito rn ò n e l reg no suo n e l m ese d i lu g lio . I l q u a l m esse a d o rd in e l ’a rm a ta co n a lq u a n te g a le e e t m o lti n a u ilii de d iu e rs i p o te n ta ti c h r is tia n i [3 1 3 ] ch e g li p re sta u a n o a iu o to . so p ra la q u a le s i ritro u a u a u n 5 g ra n n u m e ro de u a lo ro s i u o m in i d a g u e rra . S u a m a e stà co n q u e sta a rm a ta to ls e l ’im p re s a d i A le s s a n d ria , la q u a l sach eg g iò e b ru g iò ...

4 - GREGORIUS PAPA XI IOHANNI LASCARI CALOPHERO. - AVENIONE, 1371.V.1 B o r n a , A r c h i v i o V a t ic a n o , B e g . V a t . 2 6 3 , /. 2 7 2 V

D ile c to filio n ò b ili u iro Io h a n n i L a s c a r i C a lo p h e ro s m ilit i C o n s ta n tin o p o lita n o s a lu te m e tc . D ile c to filio

n o b ili u iro Io h a n n i de L is in ia n o , p rin c ip i A n tio c h e n o , 51

1 3 re: P etru s I. 1361-1365.

lega tto: P etru s T h om a e.

6 dose: L auren tiu s Celsi

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

184

A ppendix Y 4-7

s c rib im u s in fo rm a q u am c o n tin e t c e d u la p re se n tib u s in te rc lu s a . Id e o q u e n o b ilita ti tu e s ig n ific a m u s quod p en es eun d em p rin c ip e m h u iu sm o d i p rece s so lu m in fa u o re m tu u m d irig im u s , n o n q u ia tu a in d ig e a m u s p rese n c ia , sed u t re s titu a r is ad p ris tin a m lib e rta te m . D a tu m u t s u p ra .

5

-

G R E G O R IU S

PAPA

XI

P H IL IP P O

DE

M AZERH S. -

1373.IV.1

B eg.

V a t. 2 6 9 , f. 40

D ile c to filio n o b ili u iro P h ilip p o de M a z e riis m ilit i, c a n c e lla rio re g n i C ip r i, sa lu te m e tc . L ic e t e t ad p e rso n am d ile c ti f ilii n o b ilis u ir i Io h a n n is L a s c a r i m ilitis C o n s ta n tin o p o lita n i la to ris p re se n tiu m e t a d n e g o tia q u e p ro s e q u itu r a ffe ctio n e m h a b e re p re c ip u a m co g n o scam u s, ta m e n e x a b u n d a n ti eum e t d ic ta n e g o tia tu e d eu o te n o b ilita ti in tim e co m m e n d am u s, u t eum d ir i­ gas e t iu u a s (!) c o n s iliis e t fa u o rib u s o p o rtu n is. D a tu m A u e n io n e , K a le n d is A p r ilis , a n n o te rc io .

6

-

G R E G O R IU S

PAPA

XI

PETRO

Π

ET

IO H A N N I

DE

L IS IN IA N O . -

B eg.

1373.VI.9

V a t . 2 6 9 , f . 17 8*

C a rissim o in C h ris to filio P e tro re g i C y p ri illu s t r i sa lu te m e tc . A d illa te f ilii (!) c a ris sim e lib e n te r in d u c im u s a c p re c ib u s e x h o rta m u r que h o n e state m s a p iu n t te q u e in co n sp e ctu re g is e te rn i re d d e re u a le a n t g ra c io su m . S a n e n u p e r e x re la c io n e d ile c ti f ilii n o b ilis u ir i rio h a n n is 1 L a s c a r i C a lo fe ro , m ilitis C o n s ta n tin o p o lita n i, p e rce p im u s quo d ad ip su m (q u i d u d u m c la re m em o rie P e tro re g i C ip r i g e n ito ri tu o fid e lite r s e ru iu it, q u iq u e de reg no C ip r i, u t a s s e rit p ro m a g n is e t a rd u is n e g o c iis, e ccle sia m R o m a n a m a c in c re m e n tu m fid e i o rth o d o xe a c p a rte s o rie n ta le s co n ce r­ n e n tib u s , re c e s s it, e t e cia m p ro a liis p ro q u ib u s se a p o sto lico co n sp e ctu i p re se n ta re se p iu s a ffe c ta v it), q u a m p lu rim a iu r a re s e t b o n a n ecn o n fr u c ­ tu s , re d d itu s e t p ro u e n tu s in reg n o tu o C ip r i c o n siste n c ia (q u e q u o nd am M a ria ip s iu s L a s c a r i u x o r, in e t su p e r b o n is s u is o rd in a c io n e e t a u c to ­ r it a t e c u rie re g ie p re d ic to Io h a n n i u sq u e ad m ag n u m u a lo re m co n ce sse ra t e t e cia m a s s ig n a u e ra t), p e rtin e re n o s c u n tu r, q u o d q u e p o st ip s iu s Io h a n n is rece ssu m h u iu sm o d i iu r a , re s e t b o n a n ecn o n fru c tu s , re d d itu s e t p ro u e n ­ tu s p e r te seu g e n tes tu a s o c c u p a ta fu e ru n t a c d e te n ta , e t a d h u c d e ti-

4 6 scribim us: H alecki, U n em pereur, p . 386 n ° 22 (1371.V .l) . 5 3 P h ilip p o: N .'J o r g a , P hiP ppe de M ézières 1327-1405 et la croisade au x i v e siècle, Paris, 1896. 6 3 P etro: P etrus II 1369-1382. 8 seruiuit: M achaeras, Chron., ed. D aw kins, §167(1365.V I I -X ) §190(1367.1.7) §194(1367.11.26) §200(1367.V .26). 14 M aria: Cantacuzena'? (H alecki, Un em pereur, p. 360 n° 3), au t p otiu s v id u a Ioan n is de Soissons C yprii (infra n° 10 lin 9)?

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

185

Appendix V 4-7

n e n tu r de p re s e n ti. Q u o c irc a m a g n ifice n c ia m tu a m ro g am u s e t h o rta m u r a tte n te q u a te n u s p ro n o s tra e t A p o s to lic e se d is re u re n c ia , e t e tia m tu e s a lu tis e t h o n o ris in t u it u , p re fa tu m n o b ile m , q u i h o n o ris re g ii e t p ro sp e ri s ta tu s t u i re g n i s in c e ru s z e la to r e x is t it , h ab e n s p ro p e n siu s co m m e n d a tu m , p re d ic ta iu r a , re s e t b o n a , n ecn o n fru c tu s , re d d itu s e t p ro u e n tu s e t e cia m q u ecu m q u e a lia b o n a d ic ti n o b ilis , q u e p e r a lio s in d ic to reg no tu o d e ti­ n e n tu r, eid em n o b ili r e s titu i fa c ia s a tq u e m a n d e s, in h o c t a lit e r te h ab e n d o quo d o m n ip o te n te m D e u m t ib i c o n s titu a s p ro p ic iu m , n o sq u e p ro in d e d eu o cio n em tu a m d ig n is in d o m in o la u d ib u s a tto lla m u s . N a m cu m sim u s o m n ib u s in iu s tic ia d e b ito re s, p re fa to n o b ili s i n o s re q u is ie rit e am , n u lla ­

20

25

te n u s d e n e g are v a le re m u s . D a tu m a p u d P o n te m so rg ie , A u in io n e n s is d io c e sis V . Id u s Iu n ii, an n o :w te rc io . E o d e m m odo d ile c to filio n o b ili u iro Io h a n n i d e L is in ia n o , p rin c ip i A n tio c h e n o , s a lu te m e tc .

7 - GREGORIUS PAPA X I ELEONORAE, CYPRI REGINAE. - 1374.XI.24 B eg.

V a t. 2 7 0 , f. 18 0

C a ris s im e in C h ris to filie A lie n o re re g in e C ip r i illu s t r i sa lu te m e tc . C u m s ic u t a cce p im u s q u ed am se n te n tie p o st o b itu m c la re m e m o rie P e t r i re g is C ip r i c o n so rtis t u i c o n tra d ile c tu m filiu m n o b ile m u iru m Io h a n n em L a s c a r i C a lo fe ro , m ilite m C o n s ta n tin o p o lita n u m , la te fu e r in t, q u as p o stm o d u m u e n e ra b ilis fr a te r n o ste r Io h a n n e s e p isco p u s S a b in e n s is , p e r n os a d h o c c o m m issa riu s d e p u ta tu s , ta n q u a m in iu s ta s e t ip so iu re n u lla s p e r su a m se n te n tia m re u o c a u it, n o s ip s iu s m ilit is su p p lic a c io n ib u s in c lin a t i s e re n ita te m tu a m ro g am u s a tte n te a c in d o m in o e xh o rta m u r q u a te n u s p ro n o s tra e t a p o sto lice se d is re u e re n c ia , in tu itu q u e iu s t it ie , e ffica ce m o p eram d a re u e lis q u o d p re fa ta s e n te n tia p e r d ic tu m e p isco p u m la t a e xe c u tie n i d e b ite d e m a n d e tu r, e t g ra ta m e n te c o n si­ d e ra n s u irtu te s e t m e rita ip s iu s m ilit is e t q u a n tu m e rg a re g in a le m e x c e l­ le n d a m e t c a ris sim u m in C h ris to filiu m n o stru m P e tru m , reg em C ip r i illu s tr e m , filiu m tu u m , a c re g n u m u e stru m ip se a ffic itu r, a c g e ssit e t g e rit sin c e ru m d ile c tio n is a ffe c tu m , e t h o n o re m e t s ta tu m d ic to ru m re g is e t re g n i a c tu u m p ro se c u tu s e st a c p ro s e q u itu r, iu x t a p o sse , ip su m e t e iu s n ég o cia s u s c ip ia s p ro p e n sio rib u s fa u o rib u s co m m e n d a ta . V e ru m q u ia , s ic u t in te lle x im u s , n o n n u lli p re fa tu m m ilite m d iffa m a re c o n a ti s u n t, o b icie n te s e id em q u o d ip se c o n tra d ic t i re g is a c tu e s e re n ita tis u e s triq u e re g n i h o n o re m e t s ta tu m d u o b u s p a tro n is q u a ru n dem g a le a ru m Ia n u e n s iu m c e rta m p e c u n ie q u a n tita te m p e rs o lu it, e t ip se firm ite r a s s e ra tu r h o c se n o n g ra tis sed c o n tra e iu s u o lu n ta te m fe c is s e , id e c ia m p ro sp ic ie n s a d co m m o d ita te m d ic t i re g is tu e q u e s e re n ita tis e t

7 7 Ioh an nes

de

B lan d iaco

s

10

«

20

25

1372-1379.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

186

Appendix V 7-10

re g n i ce d e re , s ic u t e x c e lle n c ia m tu a m su p e r h o c a s s e rit in fo rm a ta m , e t u e ris s im ilite r c o n tra d ic tu m m ilite m su is n o b ilita te a c u irtu tib u s a ffe c tu ­ q u e sin c e ro q u em e rg a filiu m e t co n so rte m tu o s p re d ic to s a c reg n u m sem ­ p e r h a b u it p e n s a tis n e c h o c n e c a liu d s in is tru m d e b e at s u s p ic a ri, se re n i­ ta te m tu a m affec< t> u o se ro g am u s e t e x h o rta m u r in d o m in o q u a te n u s c e ls itu d o tu a o p era m d a re u e lit q u o d c o n tra d ic tu m m ilite m o m n is e x fa c to h u iu sm o d i s in is tr a fo rs a n o rta su sp ic io t o lla t u r , e t s i q u a e x h o c p ro c e s s it in fa m ia to ta lite r d e le a tu r, e t n o m in is s u i fa m a c la ra u ig e a t u t m e re tu r, a c ip su m p ro se q u i fa u o rib u s e t p re ro g a tiu a g ra tie s p e c ia lis . N o b is a u te m ad m o d u m e r it g ra tu m q u ic q u id p e r e x c e lle n c ia m tu a m im ­ p e n d e tu r s ib i g ra tie e t h o n o ris . D a tu m A u in io n e V I I I K a le n d a s D e c e m b ris , an n o q u a rto . 8 - GBBGOBITJS PAPA X I ARAKDO MAIXBO. - 1374.XI.24 B eg.

V a t. 2 7 0 , f. 1 8 1 -1 8 1 «

D ile c to filio n o b ili u iro A ra rd o M au ro d o m in o A rc h a rd ie sa lu te m e tc . D u d u m p e r a lia s n o s tra s litte r a s s c rip s is s e re c o lim u s u e n e ra b ili f r a t r i n o stro ... e p isco p o M o th e n e n si u t su p e r d is c o rd ia in te r te e t d ile c tu m filiu m n o b ile m u iru m Io h a n n e m L e s c a r i C a lo fe ro m ilite m C o n sta n tin o p o lita n u m g e n e ru m tu u m s u b o rta o ccasio n e d o tis p e r te s ib i p ro m isisse (!) p ro d ile c ta in C h ris to f ilia n o b ili m u lie re L u c ia , n a ta tu a e t ip s iu s m ilit is u x o re , fa c e re t iu s tic ie co m p le m e n tu m . C u m a u te m id e m e p isco p u s p e r su a s c e rti te n o ris litte ra s n os in fo rm a re c u ra u e rit quo d tu p re c e p tis seu m o n itis ip s iu s e p isc o p i in h a c p a rte re c u s a u is ti to ta lite r o b e d ire e t, quo d d e te riu s e s t, e c ia m eid em genero tu o q u a m p lu rim a s in iu ria s in t u lis t i, de quo e c ia m a u e n e ra b ili fr a tr e n o stro .. a rc h ie p isc o p o N e a p o lita n o , q u i su p e r h iis in fo rm a tio n e m re c e p it, p e r su a s litte ra s fu im u s in fo rm a ti, n o s id m o le ste fe re n te s tu a p ru d e n c ia e t n o b ilita te p e n sa tis de h o c n o n m o d icu m a d m ira m u r, p re s e rtim cu m d ic tu s m ile s , q u i lo co f i l ii t ib i esse d e b e t, s it n o b ilita te , p ru d e n c ia e t m o rib u s c o n sp icu u s a c n o b is e t q u am p lu rib u s re g ib u s e t p rin c ip ib u s m u n d i d ile c tu s e t c a ru s , e t in p e te n d a d o te u x o ris su e qu e n u llo m odo p o te st co m p le to m a trim o n io r a tio n a b ilite r d e n e g a ri iu s tic ia m fo u e a t e t p a ra tu s s it e id em u x o ri sue d o n acio n e m p ro p ­ te r n u p tia s , in p a rtib u s illis co n tra d o te m u t a s s e ritu r u u lg a rite r n u n c u ­ p a ta m , fa c e re , e t te u t so ce ru m e t p a tre m su u m ip sa m q u e u xo re m su a m cu m d e b ita d ile c tio n e e t c a rita te tr a c ta re . Id e o q u e n o b ilita te m tu a m a ffe c tu o se re q u irim u s , ro g am u s e t e x h o rta m u r in D o m in o tib iq u e sa lu -

8 3 A ra rd o: A rardu s, a lia s E rardus, Stephani f., M aurus, A rcadiae, A quilae, S an cti S alvatoris dom inu s; Χ ρ ο ν ικ ό ν τ ο ν Μ ο ρ έ ω ς , ed . P . P . C alonaros, A th en is, 1940, p . 343 v v . 8469-8473; L ib ro de los fech os, p . 98 § 446; R . H . C., D o c. arm ., t. I I , p . 38; J . S m et, T he L ife, p . 95 § 53. B . É . Ch., 58 (1897) 92, lin. 3-2 ab im o (1387. V I I . 5). A rchardie: A rcadiae, i . e . C yparissiae. 5 ep iscop o: P ra n ciscus F alier 1368-1386. 13 a rch iepiscopo: B ernardus de R od es 1368-1379.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Appendix V 7-10

187

ta rib u s m o n itis su a d e m u s q u a te n u s p ro n o s tra e t A p o s to lic e se d is reu ere n c ia tu iq u e h o n o ris in t u it u d ic ta m d o te m eid em g enero tu o tra d a s sin e m o re d isp e n d io e ffe c tu a lite r e t a ssig n e s, e t o m n ia a lia a d que s ib i te n e ris eid em re s titu a s eum e ffe c tu a c se cu n d u m e ffic a x d ile c tio n is u in c u lu m re in te g ra re e t c o n so lid a re p ro c u re s e t o m n ia fa c e re q u e so ce r e rg a g e n e ru m e t p a te r e rg a filiu m fa c e re d e b e t, p ro u id e co n sid e ra n s q u am p e ric u lo su m e t in d e ce n s e st in ip so a ffin ita tis p rin c ip io d a re m a te ria m s c a n d a lis a n te q u a m d ile c tio s it b en e s o lid a e t firm a ta , q u o d q u e e tia m n o n p o sse t m a trim o n iu m r it e c o n tra c tu m m odo a liq u o s e p a ra ri. S ic ergo fa c e re stu d e a s in p re d ic tis q uo d n o b ilita te m tu a m p ro in d e m e rito co m ­ m e n d a re p o ssim u s n e c n o s o p o rte a t in p re d ic tis de a lio re m e d io m e d ia n te iu s t it ia p ro u id e re , h o c u n u m ta n tu m n o b ilita ti tu e p re d ic e n te s q uo d s i cu m d ic to m ilite g enero tu o a m ic a b ilite r a d c o n co rd ia m c e te ris a liis d is ­ se n sio n ib u s o m issis d e u e n e ris n o b is ad m o d u m g ra tu m è r it e t re p u ta b im u s a d b e n e p la c itu m s in g u la re . N o s a u te m e x n u n c s i te c o n tin g e re t, q uo d D e u s a u e rta t, cu m ip so m ilite g enero tu o a d a m ic a b ile m c o n c o rd ia m n o n d e u e n ire , c e rtis iu d ic ib u s su p e r h o c a n o b is d e p u ta tis , d a m u s p e r a lia s n o s tra s lit t e r a s in m a n d a tis u t su p e r h o c m in is tre n t p a rtib u s iu s t it ie co m p le m e n tu m . D a tu m A u in io n e , V I I I K a le n d a s D e c e m b ris a n n o q u a rto .

25

30

35

40

9 - EX ACTIS SENATUS VENETI. - 1377.III.4 V e n e . i a , A r c h . S !., S e n a t o , M i s t i 3 5 , /. 16 4

D o m in u s, c o n s ilia rii et c a p ita . — C ap ta. C u m s it fa c t a c o n s c ie n tia d u c a li d o m in io q u o d q u id a m d o m in u s Io h a n n e s L a s c a r is G re c u s e t Ia n u e n s is re m a n s it e t in M o to n o , q uo d n o n 5 e s t sin e d u b io u e l p e ric u lo , e t sa p ie n s s it h a b u n d a re c a u te lla , c o n s id e ra tis p e ric u lis que p o sse n t o c c u rre re , u a d it p a rs q uo d s c rib a tu r c a s te lla n o n o stro M o to n i q u o d te n e a t m o ­ d u m cu m illis d e x tris e t s a p ie n tib u s u e rb is q u e e i u id e b u n tu r, q u o d re c e ­ 10 d a t de M o to n o q u a n tu m c ic iu s p o te s t.

10 - TESTAMENTUM IOANNIS LASCARIS CALOPHERI. - VENETUS, 1388.VII.5 V e n e z i a , A r c h . S t., P r o c u r a t o r i d i S a n M a r c o d i c it r a , T e s t a m e n ti , B u s t a 1 1 n . 1 9 8

I n C h ris ti n o m in e , a m e n . A n n o d o m in ic e n a tiu ita tis m ille s im o tr e ­ c e n te sim o o ctu a g e sim o o c ta u o , in d ic tio n e u n d e c im a , d ie q u in to m e n sis iu lii. Q u a m u is in c e rta e t d u b ia m o rtis h o ra d e b e at se m p e r 2 p ru d e n tis a n im o su sp e c ta c o n s is te re , c o rp o ris ta m e n im m in e n te la n g o re m ag is ip s iu s fo rm id a tu r e u e n tu s, e t id e o d u m in co rp o re q u ie s e s t e t in m e n te 9

9 3 dom inu s: A ndreas C ontarm i 1368-1382. K u b ió i L lu ch , D . O. C., p . 590 n° 541.

5 M oton o: M eth on e; c f. A .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

18«

Appendix V 10

so b rie ta s m e liu s d is p o n itu r u ltim e u o lu n 3t a t i. Q u a p ro p te r m a g n ific u s e t e g reg iu s m ile s d o m in u s Io h a n n e s L a s c a r i G a lo fe ro de C o n s ta n tin o p o li, n u n c V e n e tiis m o ra m tra h e n s in c o n tra ta s a n c ti A n g e li, sa n u s m e n te e t co rp o re g ra tia 4 Y h e s u C h r is t i, tim e n s ob h u m a n e n a tu re fra g ilita te m in te s ta tu s d e ced ere , cu m n ic h il s it m o rte c e rtiu s e t n ic h il in c e rtiu s h o ra m o rtis , re ru m e t b o n o ru m su o ru m d isp o sitio n e m p e r p re se n s n u n cu p a tiu u m te s ta sm e n tu m quo d d ic itu r sin e s c rip tis in h u n c m o d um fa c e re p ro c u ra m i. P rim o n am q u e u o lu it, iu s s it e t o rd in a u it d ic tu s te s ta to r c o rp u s su u m s e p e lliri d eb ere ad lo cu m fra tru m M in o ru m q u i e st in illa • te rra u b i eu n d em te sta to re m m o ri c o n tig e rit. A d c u iu s s e p u ltu ra m fie r i m a n d a u it illa so le m n ia e x e q u ia q u e u id e b u n tu r s u is fid e i co m m iss a r iis in fr a s c r ip tis a u t illis e x e is q u i e ru n t in illa te rra a u t 7 lo co u b i d ic tu s te s ta to r d e c e s s e rit. Ite m u o lu it, iu s s it e t o rd in a u it d ic tu s te s ta to r q uo d p ro a n im a su a e t su o ru m d e fu n c to ru m d e n tu r siu e d isp e n se n tu r d u c a ta m ille a u r i in t e r suo s p a u p e re s p ro p in q u o s 8 e t fa m ilia re s d o m us sue e t a lia s p a u p e re s p e rso n a s p ro u t e t s ic u t m e liu s e t m a g is p iu m u id eb itu r s u is c o m m is s a riis in fr a s c r ip tis a u t m a io ri p a r ti e o ru m . Ite m u o lu it, iu s s it e t o rd in a u it d ic tu s te s ta to r 8 q u o d o m n i a n n o d e n tu r de re d d itib u s s u is q uo s h a b e t in reg n o C ip ri su p e r b o n is e t p h e u d is q u o nd am d o m in i Io h a n n is de S o yso n s < patris> filia s t r i s u i, d o m in e E fd o k ie D u c h in e A g a lo n isse , s o ro ri d ic ti te s ta to ris , 9 10*h a b ita n ti in C o n s ta n tin o p o li, d o n ec ip s a u ix e r it e t d ic ti re d d itu s d u ra u e rin t, b is a n tia a lb a d e C ip ro q u in g e n ta . Q ue b is a n tia ip s a d o m in a E fd o c h ia d e b e at o m n i a n n o d o n ec ip s a u ix e r it d is p e n s a r e in se m e tip sa m e t a lio s p au p e re s p ro p in q u o s ip s iu s te s ta to ris . P o s t u e ro m o rte m ip s iu s d o m in e E fd o c h y e iu s s it e t o rd in a u it d ic tu s te s ta to r d ic ta q u in g e n ta b is a n tia d a ri d eb ere o m n i a n n o d u ra n 12tib u s re d d itib u s p re d ic tis d o m in o Io h a n n i D u c i A g a lo , filio ip s iu s d o m in e E fd o c h ie le g itim o , e t eo m o rtu o a lte r i n o ta b ilio ri p ro p in q u o d ic ti te s ta ­ to ris q u i tu n c re p e rie tu r. E t ip se d o m in u s Io h a n n e s A g a lo , 13 u e l a lte r eo m o rtu o p ro p in q u io r d ic ti te s ta to ris , d e b e at d isp e n sa re s in g u lis a n n is d ic ta b is a n tia q u in g e n ta eo m odo quo su p ra e x t it it o rd in a tu m d ic te do­ m in e E fd o c h ie . Ite m iu s s it e t 14*o rd in a u it d ic tu s te s ta to r q u o d p re ­ s b y te r B e rtu c iu s de T a re n to , c a p e lla n u s d ic ti te s ta to ris , p o s s it e t d e b e at re m a n e re e t s ta re in dom o d ic ti te s ta to ris a p u d A ra rd u m , n a tu m d ic ti te s ta to ris , d o n ec 16 eid em p re sb y te ro B e rtu c io p la c u e rit, eo m odo e t co n d icio n e q u ib u s a d p re se n s s ta t cu m d ic to te s ta to re , d u m m o do fu e r it fid e lis a tq u e le g a lis d ic to A ra rd o filio ip s iu s te s ta to ris , d o n ec ip se A ra r-

9 Ioh an nis de S oyson s (Soissons): M achaer., Chron. §§ 119 146 154 155 174; Mas L atrie, H ist. C h yp., t. II, p. 264 lin. 1; Jorga , P h ilip pe de M ézières, p. x x x iii-x x x iv . patris: infra, lin. 39 et 42. filiastri: Ioh a n n oti, infra, lin. 39. 14 B ertucius: v . n ° 11, lin. 4 et n° 12 lin. 27; N. A . Y ., N. S., t. 37 (1919) 52 n ° 41; 60 n° 83 et 84 (?). A rardu m : A. L ascaris C alopherus; J. A . B u ch on , R echerch es et m atériau x, t. I, p. 295 in n ota, co i. 2 lin. 1 ab im o (1391.V I .5); N . A . V ., N . S., t. 37, p. 60 n° 83 et 85 (1 3 9 1 .V I I I .il).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Appendix Y 10

189

d u s p e r16u e n e rit a d e ta te m u ig in ti a n n o ru m . E t q u an d o ip se p re s b y te r B e rtu c iu s u o lu e rit re ce d e re r e liq u it s ib i iu re le g a ti d u c a to s t r g in t a a u r i. Ite m iu s s it e t o rd in a u it d ic tu s te s ta to r q u o d H e n ric u s S lu c h e rth 17 de G ro n lo , c le ric u s M o n a ste rie n sis d io c e sis, s i u o lu e rit s ta re e t s te te rit cu m A ra rd o n a to ip s iu s te s ta to ris e t eu m re g e re e t g u b e rn a re , a c a tte n d e re fid e lite r a d p e rso n am d ic t i A r a r d i, h a b e re d e b e a t d ic tu s 17 H e n ric u s o m n i a n n o de b o n is d ic t i te s ta to ris u ic tu m d e ce n te m e t b en e e t d u c a to s tre s o m n i m en se e t b is a n tia a lb a de C ip ro c e n tu m q u o lib e t an n o de o m n ib u s re d d itib u s s ib i d o m in o Io h a n n i 18 te s ta to ri in C ip ro d e b itis e t a d ip su m te s ta to re m q u o quo m odo s p e c ta n tib u s . E t s i d ic tu s H e n ric u s s te te rit e t p e rs e u e ra u e rit c u m d ic to A ra rd o , n a to d ic ti te s ta to ris , d o n ec ip se A ra rd u s p e ru e n ia t a d e ta 19te m u ig in ti a n n o ru m , u o lu it e t m a n d a u it tu n c e t eo ca su d a ri e t s o lu i d ic to H e n ric o iu re le g a ti d u c a to s d u ce n to s a u r i. V e ru m e s t q uo d c o n c e ssit d ic tu s te s ta to r d ic to H e n ric o lic e n tia m p o sse n d i re d ire a d te r20ra m su a m p e r se x m en ses n o n p e rd en d o p ro u isio n e m su a m p re d ic ta m s i r e d ie rit in fr a te rm in u m d ic to ru m s e x m e n siu m c u m d ic to A ra rd o filio su o , se m e l ta n tu m . Ite m u o lu it e t o rd in a u it d ic tu s te s ta to r q uo d n o b ilis 21 u ir se r D im itriu s A sc a ra n o de C o n sta n tin o p o li p o s s it m a n e re d o n ec ip se u o lu e rit cu m d ic to A ra rd o se ru ie n d o e i fid e lite r e t le g a lite r, e t o m n i a n n o h a b e a t u ic tu m d ecen tem e t b ene do n ec s te te r it cu m ip so 22 A ra rd o , e t d u c a to s q u a d ra g in ta o m n i a n n o . Ite m iu s s it e t o rd in a u it d ic tu s te s ta to r q u o d s u p ra sc rip tu s H e n ric u s , d o n ec fu e r it e t s te te rit cu m d ic to filio d ic ti te s ta to ris , u n a cu m d ic to se r D im itrio d e b e a t 23 reg ere d o m im i d ic ti A r a r d i e t e xp e n d e re de b o n is d ic ti te s ta ­ to ris p ro d ic to A ra rd o e t p ro o m n i e iu s fa m ilia id quod fu e r it n e c e ssa riu m . Ite m u o lu it, iu s s it e t o rd in a u it d ic tu s te s ta to r q u o d ille d u e s c la 24u e , s c ilic e t C a th e rin a e t T h e o d o ra , d ic ti te s ta to ris q u as ip se h a b e t a d p re ­ se n s in do m o , in c o n tin e n ti p o st d ecessu m d ic ti te s ta to ris s in t fra n c h e e t lib e re ab o m n i u in c u lo s e ru itu tis e t a iu re e t d o m in io p a tro n a tu s 25 t a li p a c to q u o d s e ru ia n t e t s e ru ire te n e a n tu r p e r s p a tiu m q u a ttu o r a n n o ­ ru m p o st d ecessu m ip s iu s te s ta to ris d ic to A ra rd o filio e iu sd e m te s ta to ris . Q u ib u s q u a ttu o r a n n is c o m p le tis r e liq u it iu re le g a n ti a c d a ri u o lu it ip s i C a th e rin e d u ca to s ce n tu m q u in q u a g in ta e t ip s i T h e o d o re d u c a to s ce n ­ tu m , p ro m a rita n d o ip s is , se m e l ta n tu m so lu e n d o s. Ite m u o lu it e t o rd in a u it d ic tu s te s ta to r quo d q u ed am 27 a lia s c la u a p a ru a , n o m in e O lim b ia de C ip ro , p o st ip s iu s te s ta to ris d ecessu m s it lib e ra e t fra n c h a a b o m n i u in c u lo s e ru itu tis e t a b o m n i iu re e t d o m in io p a tro n a tu s , t a li q u id e m co n d icio n e q u o d ip s a s e ru ia t e t 28 se ru ire te n e a tu r d ic to A ra rd o p e r s p a tiu m s e x a n n o ru m . Q u ib u s se x a n n is c o m p le tis u o lu it ip se te s ta to r d a ri s ib i p ro m a rita n d o eam d u c a to s q u a d ra g in ta a u r i sem el

16 H enricus Slucherth: A . R u b ió i L lu ch , D . O. C., n° 508, p . 560 lin. 13 ab im o. 21 A scaran o: D em etriu s Scaranus; R . J . L oen ertz, C orrespondance d e M anuel Calécas, p . 86-89 335-337.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Ιθί)

Appendix V 10

ta n tu m . Ite m u o lu it e t m a n d a u it 29 d ic tu s te s ta to r q u o d G e o rg iu s C a lu d i, d o n ec ip s e u o lu e rit e t fid e lite r s e ru iu e rit d ic to A ra rd o filio ip s iu s te s ta t o r is , s ta re p o s s it e t h a b ita re in dom o cu m ip s o . E t in c a su quo s te t e t fid e lite r se r30u ia t d ic to A ra rd o u o lu it d ic tu s te s ta to r ip su m G eo rg iu m h a b e re e xp e n sa s d ecen tes de b o n is ip s iu s te s ta to ris e t d u c a to s t r i ­ g in ta a u r i o m n i an n o iu re le g a ti. Ite m u o lu it e t iu s s it d ic tu s te s ta 31to r q u o d , s i Io h a n n o tu s G la u a u o lu e rit s ta re cu m d ic to A ra rd o e t eid em fid e lite r s e ru ire , p o s s it s ta re e t h a b e re d e b e a t o m n i an n o de b o n is d ic ti te s ta to ris u ic tu m d e cen te m e t d u ca to s t r ig in ta iu re le g a ti. 32 Ite m u o lu it e t iu s s it d ic tu s te s ta to r q u o d G e o rg iu s B o r ile , q u a m d iu u o lu e rit, p o s s it s ta re cu m d ic to A ra rd o se ru ie n d o s ib i fid e lite r e t le g a lite r, e t h ab e re d e b e a t o m n i an n o u ic tu m d e cen te m e t de b o n is d i c t i 33 te s ta to ris d u ca to s u ig in tiq u in q u e a u r i iu re le g a ti. Ite m u o lu it e t iu s s it d ic tu s te s ta to r quo d c h ira M a ria m a te r Io h a n n o ti G la u e s u p ra d ic ti h a b e a t d o n ec ip s a u ix e r it u ic tu m e t u e s titu m 34 de b o n is d ic ti te s ta to ris se cu n d u m quo d a d p re se n s h a b e t e t ea m o rtu a u o lu it fie ri e x e q u ia p ro a n im a ip s iu s n ece s­ s a ria se cu n d u m quo d in ir a s c r ip t is su is fid e ic o m m iss a riis u id e b itu r oportu n u m . Ite m r e liq u it d ic tu s 35*te s ta to r iu re le g a ti G eo rg io M on o m acho de C o n s ta n tin o p o li co n san g u in e o d ic ti te s ta to ris b is a n tia a lb a de C ip ro tre c e n ta , se m e l ta n tu m s ib i d a n d a de re d d itib u s quo s d ic tu s te s ta to r 38h a b e t in C ip ro so lu e n d a . E t s i o c c u rre re t, q u o d a b s it, quo d ip se d ic tu s G e o rg iu s n o n h a b e re t a d u iu e n d u m , u o lu it ip su m h a b e re de d ic tis re d d i­ tib u s q u o lib e t an n o b is a n tia tre c e n ta d o n ec ip se u ix e r it . 37 Ite m r e liq u it d ic tu s te s ta to r iu re le g a ti Ia c o b o , filio q u o n d am n a tu ra li d o m in i A n d ro n ic i A g a lo , b is a n tia c e n tu m e i se m e l ta n tu m de d ic tis re d d itib u s C ip r i so lu e n d a . E t s i ip se Ia c o b u s u o lu e rit s ta re 38 cu m d ic to A ra rd o e t e id e m fid e lite r s e ru ire , u o lu it d ic tu s te s ta to r q u o d ip se Ia c o b u s s ta re p o ssit cu m d ic to A ra rd o e t h a b e re d e b e at u ic tu m e t u e s titu m d e ce n te s. Ite m r e liq u it ip se te s ta to r iu re le g a ti 39 Io h a n n o to d e S o y so n s, filia s tro d ic ti te s ta to ris , de p e c c u n iis p e r ip su m te sta to re m re c ip ie n d is de b o n is q u o n d am e t p h e u d is < patris> ip s iu s d o m in i Io h a n n is d e S o yso n s b is a n tio ru m se x m illia a lb o ru m de C ip ro s ib i Io h a n n 40o to de S o yso n s sem el ta n tu m so lu e n d a in u ltim is te rm in is a n n i quo to ta, su m m a p e ccu n ie p e r ip su m te sta to re m de d ic tis b o n is d ic t i q u o n d am d o m in i Io h a n n is d e S o yso n s p e rc ip ie n d a com p le u e rit e t fin ie r it . E t 41 s i ip se Io h a n n o tu s a n te e ta te m le g itim a m dece­ d e re t re liq u it iu re le g a ti M a rg a rite s o ro ri d ic t i Io h a n n o ti m e d ie ta te m d ic to ru m se x m illia b is a n tio ru m . R e liq u a m u ero m e d ie ta te m u o lu it d ic tu s te 42s ta to r d a ri p ro a n im a q u o n d am m a tris d ic t i Io h a n n is de S o y ­ so n s, co n iu g e o lim d ic ti te s ta to ris . E t s i d ic ta M a rg a rita , so ro r d ic ti Io h a n o ti de S o y so n s, m o re re tu r a n te e ta te m le g itim a m , u o lu it e t 43 o rd i-

35 G eorgio M on om a ch o: M achaer., Chron. §§ 362 446 563. 39 Io h a n ­ n o to : J org a , P h ilip pe de Mézières, p. x x x iii-x x x iv ; G en ova, A rch iv io notarile, F o g lia zzo d i A n ton io Credenza, f. 4 (1371.V .2 1 ). 42 Iohannis: le g . Ioh an n oti. M argarita: R . H . C., D o c. arm ., t. I I , p . 39.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Appendix Y 10

191

n a u it d ic tu s te s ta to r d ic ta t r ia m illia b is a n tio ru m s ib i iu re le g a ti m odo p re m isso d im iss a d a ri p a u p e rib u s C h ris ti p ro a n im a q u o n d am c o n iu g is te s ta to ris p re d ic ti. Ite m r e liq u it iu re le g g a ti d o m in o G re g o rio M a r­ t in i d u c a to s q u in q u a g in ta a u r i se m e l ta n tu m so lu e n d o s. E t s i d ic tu s A ra rd u s m o re re tu r a n te e ta te m d ecem o cto a n n o ru m , q u o d D e u s a u e rta t, u o lu it ip su m d o m in u m G re g o riu m h a 45b e re d eb ere de b o n is d ic ti te s ta ­ to ris d u c a to s ce n tu m a u r i se m e l ta n tu m . Ite m r e liq u it iu re le g a ti de p e c c u n iis s u p ra s c rip tis p e r ip su m te sta to re m de b o n is q u o n d am d o ­ m in i Io h a n n is de S o yso n s p e rc ip ie n 46d is filie q u o n d a m le g ittim e e t n a tu ­ r a li d o m in i B a n d in i de N o r es e x d o m in a A lis ia filia s t r a d ic t i te s ta to ris , t r ia m illia b is a n tio ru m a lb o ru m de C ip ro p o st te rm in u m q u in q u e a n n o ­ ru m in q u ib u s a s s ig n a u it 17 d ic tu s te s ta to r d o m in o B e y n a ld o de S o yso n s s u p ra d ic tis p e c c u n iis b is a n tio ru m d ecem m illiu m eid em filie q u o n d am d ic ti d o m in i B a n d in i, so lu e n d a s c ilic e t q u o lib e t a n n o e la p s is d ic tis q u in ­ q u e a n n is , b is a n tia 48 tre c e n ta , d o n ec to ta d ic ta su m m a fu e r it c o m p le ta e t n o n p lu s . E t s i ip s a f ilia d ic te d o m in e A lis ie d e ce d e re t a n te so lu tio n e m d ic to ru m triu m m illiu m b is a n tio ru m , u o lu it e t o rd in a u it d ic tu s te s ta to r ip s a t r ia 49 m illia b is a n tio ru m siu e p a rte m e o ru m n o n so lu ta m d ic te filie d ic t i q u o n d am B a n d in i d a ri d eb ere d ic te d o m in e A lis ie , m a tr i su e , eo m odo quo s u p ra s c rib itu r. E t s i ip s a d o m in a A lis ia e tia m d e ce d e re t n o n s o lu ta 60 de p re d ic tis , iu s s it d ic tu s te s ta to r d ic ta t r ia m illia b is a n tio ru m , a u t q u id re s ta re t a d so lu e n d u m de ip s is , d is tr ib u i p ro a n im a u x o ris q u o n ­ d am te s ta to ris p re d ic ti. Ite m u o lu it, iu s s it e t o rd in a u it d ic tu s 51 te s ta ­ to r quo d a n te d ic tu s A ra rd u s filiu s su u s s i u ix e r it , s in a u te m in fr a s c r ip ti s u i fid e ic o m m is s a rii, d e b e at seu d e b e a n t m a rita re B e n e d ic ta m , filia m C a th e rin e s e ru itric is d ic ti te s ta to ris , p ro u t s ib i 52 u id e b itu r co n g ru u m e t h o n e stu m . E t q u ia p o sset o c c u rre re q u o d d ic tu s te s ta to r in re m o tis p a rtib u s e x is te n s m u ta re t u o lu n ta te m su a m q u e in q u o lib e t h o m in e e st a m b u la to ria u sq u e a d fin e m , 53 u o lu it, iu s s it e t o rd in a u it d ic tu s te s ta to r e x n u n c e xp re sse q u o d q u an d o cu m q u e ip se te s ta to r s c rip s e rit m a n u p ro ­ p r ia u e l s c rib i fe c e rit a liq u id de fa c t is su is a u t d ic ti f i l ii s u i siu e de fa m ilia 64su a p e r m o d u m u ltim e u o lu n ta tis , e t d ic ta t a lis o rd in a tio fu e r it b u lla ta u e ro s ig illo ip s iu s te s ta to ris e t s u b s c rip ta lit t e r is g re c is e t sig n o g reco m a n u d ic ti te s ta to ris , d ic ta t a lis o rd in a tio e t s c rip tu ra a d d i d e b e at h u ic suo te sta m e n to p e r n o ta riu m in fra s c rip tu m , e t u im h a b e a t te s ta m e n ti a c s i e a q u e t a lit e r s c rip s e rit a u t s c rib i fe c e rit fo re n t de u erb o a d u e rb u m in p re s e n ti te sta m e n to 65 s p e c ia lite r e x p re s s a ta . A d h e c a u te m o m n ia e t s in g u la su p ra e t in fr a s c rip ta e xe q u e n d a e t e x e c u tio n i m a n d a n d a esse u o lu it 3 t d e c re u it suo s fid e ic o m m issa rio s e t s u i te s ta m e n ti e xe c u to re s in 58 u e rita te , m a g n ificu m e t p o te n te m d o m in u m A ra rd u m , d o m in u m A rc h a d ie , e t n o b ile s e t sa p ie n te s u iro s d o m in o s L o d o u ic u m de P r io lis , T h o m a m F a le d ro , c iu e s V e n e tia ru m , D im itriu m G u id o n is de C o n 57sta n - *6 5

46 B an din i (a lia s B adin i): M achaer., Chron. §§ 119 542 548. 56 G u idon is: le g . Chidonis i . e . C ydon iu s.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

192

A ppendix V 10

tinopoli si erit Venetiis, Arardum Lascari suprascriptum, magistrum Henricum de Beldemandis de Padua, physicum, ciuem et habitatorem Venetiarum, ser Dimitrium Scarano de Constantinopoli ac 585 9supra­ scriptum Henricum Slucherth de Gronlo, clericum Monasteriensis diocesis, et Manuelem Crisoluri de Constantinopoli si erit Venetiis aut in Cipro. Elegit et uoluit esse suos fideicommissarios 88 dumtaxat sere­ nissimum et excellentissimum dominum Iacobum de Lisignano Dei gratia Ierusalem et Cipri regem ac nobilem et egregium uirum dominum Petrum de Caffrano, admiratum 80 regni Cipri, et dominum Georgium Monomacho suprascriptum, et antedictos Dimitrium Scarano et Henri­ cum Slucherth. Quibus omnibus fideicommissariis et maiori parti ipsorum, in qua maiori par81te esse uoluit et constituit supradictos Arardum, natum suum, Dimitrium Scarano et Henricum Slucherth, sine quibus duobus aut eorum altero dictus testator aliquid fieri noluit de factis commissa82rie hereditatis dicti testatoris, donec ipsi Dimitrius et Henricus nel alter eorum non fuerit in illa terra et loco ubi erunt alii commissarii dicti testatoris, prefatus testator de83dit et contulit plenariam autoritatem, libertatem et arbitrium exequendi, adimplendi et soluendi, administrandi prout et sicut superius continetur, dans et concedens dictis commissariis 84 suis et maiori parti eorum per modum predictum plenariam liber­ tatem, arbitrium et bayliam petendi, exigendi, occupandi, acquirendi et recipiendi bona et de bonis hereditatis dicti testatoris a quacum*5que persona et personis, communi et uniuersitate, et cartas et instrumenta quietationis, liberationis, finis et remissionis de his que receperint rogandi et fieri faciendi, semel et pluries cum omni solemnita88te necessaria, tam de iure quam de consuetudine, et paciscendi et componendi et in quo­ cumque foro et iudicio comparendi et agendi, causandi et defendendi et in animam dicti testatoris iurandi et pro67curatorem unum aut plures constituendi ad quascumque partes et loca semel et pluries et consti­ tutos reuocandi et alias de nouo constituendi prout et sicut opus fuerit et casus dederit. Dans 88 insuper et concedens eis et maiori parti eorum modo predicto plenum, liberum et generale mandatum cum libera administratione. Item iussit et ordinauit dictus testator quod Georgius 89 eius sclauus sit liber ab omni uinculo seruitutis et a dominio et iure patro­ natus, quod ius sibi remisit hac condicione expressa quod ipse Georgius teneatur seruire suprascripto Arardo filio dicti te7“statoris decem annis post ipsius testatoris decessum, et in fine dictorum decem annorum uoluit dictus testator sibi dari ducatos quinquaginta auri. In omnibus autem aliis bonis suis mobilibus et 71immobilibus, iuribus et actionibus quibuscum­ que presentibus et futuris in quibuscumque partibus et locis antedictum Arardum, dicti testatoris filium legittimimi et naturalem, sibi heredem

58 Crisoluri: E m m an u el C hrysoloras; Gius. Cam m elli, M anuele Crisolora, F iren ze, 1941; B .-J . L oen ertz, C orrespondance d e M anuel Calécas, p . 63-71. 59 F etru m d e C affrano: M achaer., Chron. §§ 542 548 619 620.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

A ppen dix V 10

193

uniuersalem instituit 72et ordinauit, hac condicione et lege expressa quod si ipse Arardus decederet ante etatem decemocto annorum sine here­ dibus legittimis et naturalibus uoluit et ordinauit dictus testator quod omnia ipsa bona 73spectantia ipsi Arardo ponantur ad cameram imprestitorum Communis Yenetiarum, et quod prode siue lucrum quod ex dictis bonis percipietur dispensetur omni anno per dictos suos commissarios aut maiorem partem eorum, in 74 qua maiori parte esse uoluit dictos Henricum Slucherth et Dimitrium Scarano ut supra est dictum si fuerint in terra ubi erunt alii commissarii supradicti, inter pauperes propinquos dicti testatoris et inter 76 eius familiares et alias pauperes personas sub fide catholica spi(iritu)aliter constitutas. Que quidem dispensatio fiat cum consensu et uoluntate dominorum procuratorum Sancti Marci, quos in dicto casu 76 esse uoluit eius fideicommissarios apud alios superius nominatos, declarans et uolens etiam idem testator quod si dictus Arar­ dus, ut prescribitur, decederet, quod absit, ante etatem annorum decem­ octo sine he77redibus, quod familiares dicti testatoris superius nominàti eo modo quo superius dictum est habeant et habere debeant de bonis dicti testatoris donec uixerint quolibet anno uictum et legata suprascripta 78 et uoluit etiam et mandauit quod dicte sclaue sue in dicto casu habeant uictum et uestitum donec fuerint maritate. Item uoluit et declarauit dictus testator quod quandocumque ex supradictis commissariis 79 re­ manserint solum duo possint eligere et substituere loco ipsorum duorum cum defecerint duos fideicommissarios uiros bonos et legales apud dominos procuratores antedictos. Item reliquit dictus testa8°tor conuentui monasterii sancti Stephani de Venetiis ducatos uiginti auri pro missis celebrandis pro anima sua. Item reliquit fratri Siluestro dicti ordinis ducatos decem auri pro anima 81 sua. Et hoc uoluit dictus testator esse suum ultimum testamentum et ultimam uoluntatem quod et quam ualere uoluit pre ceteris suis testamentis et uoluntatibus hinc retro factis. Quod 88si non possit ualere iure testamenti uoluit illud ualere iure codicillorum. Et si non ualeret iure codicillorum uoluit illud ualere iure donationis causa mortis et omni alio modo quo melius 83 de iure ualere poterit et tenere. Actum Venetiis in contrata sancti Angeli in domo habitationis suprascripti domini Iohannis presentibus uenerabili patre domino Anto­ nio de Perusio, ab84bate monasterii sancte Marie de Nardone, nobili uiro ser Francisco Marcello quondam domini Petri ciue Venetiarum de con­ trata sancti Angeli, ser Bernardo Mauroceno filio ser Marci ciue Vene­ tiarum de 8 78 contrata sancti Iohannis noui, ser Benedicto Emo quondam domini Iacobi ciue Venetiarum de contrata sancti Apollinaris, ser Nicolao Emo filio domini Maphey ciue Venetiarum de dicta contrata, magistro Guiliel88mo de Brixia quondam domini Lanfranchi, Anthonio de Nursia testibus ad hec omnia uocatis et adhibitis et a dicto testatore specialiter rogatis. 87 S. N. Ego Marcus de Baphanellis de Venetiis quondam ser Mathei publicus imperiali auctoritate notarius et iudex ordinarius suprascriptis

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

A ppen dix V 10-11

194

omnibus et singulis 88 presens fui eaque rogatus ab ipso testatore scripsi et in publicam formam redegi et signo meo solito roboraui. Constat autem mihi de illis dictionibus 88 supra in duobus locis cancellatis et de una interlineata. 90 1393 m ensis M aii die x ii° in d iction e prim a recom m en d a tu m fu it suprascrip tu m in stru m en tu m ad officiu m d om in oru m a d u oca toru m com m u n is 91 de d u ca li m a n d a to p er B ern ardu m D om in ici n otariu m m aioris.

11

- PETRUS ET ΜΑΒΙΑ DE SANCTO SUPERANO PBOCUEATORES CONSTI­ TUUNT VINDICANDAE HEREDITATI ARARDI I,ASCARIS. - 1 3 9 3 .1 .2

V en ez ia ,

A.

S t., C a n c e lle r ia i n f e r i o r e , S e z io n e n o t a r ile , B u s t a 1 2 0 , A n d r e a M a x i n i

[A. - P r i n c i p i u m ] In nomine domini nostri yhesu christi Amen. Anno a Natiuitate Eiusdem millesimo trecentesimo nonagesimo tercio, die secundo mensis Ianuarii prime Indictionis. In mei notarii publici et testium infrascriptorum * presentia Magnificus petrus de sancto superano, generalis Vicarius et capitaneus principatus Achaye, et Magnifica ac Excellens domina, do­ mina Maria de sancto Superano coniuges, dictaque domina Maria de et cum assensu, licenzia, uoluntate et expresso consensu dicti Magnifici uiri petri ut supra, uicarii, uiri sui, fecerunt, constituerunt et ordinauerunt suos ueros, certos, legiptimos et indubitatos procuratores, actores, factores, yconomos, negotiorum gestores 4 ..................... speciales uenerabilem uirum presbyterum Bertucium de Taranto parochianum lille, Iohenellum Bostagni de Neapoli, présentes et procurationis seu mandati huismodi honus in se sponte suscipientes, et quemlibet ipsorum in solidum 5 .......................................................... conditio occupantis, scilicet quod unus ipsorum ceperit alter eorum prosequi, mediare ualeat et finire. Et specialiter ad comparendum coram ducali dominio et quibuscumque curie iudicibus et officialibus ecclesiasticis 9 et secularibus .................... quocumque pretore seu auditore et coram ipso dominio et ipsius curia seu ^officialibus, pretore uel auditore, seu altero uel altera eorundem uel earundem, contra quoscumque dominos et personas petendum et exi­ gendum 7 et capiendam quascumque............................ summas et quan­ titates ipsis dominis constituentibus uel eorum alteri pertinentes seu deuenientibus (!) tam morte et iure testamenti Nobilis quondam Arardi

2 P etru s: vicariu s generalis (1386-1396) dein p rin ceps (1396-1402) A chaiae. 4 B ertu ciu s: supra, n° 10 lin. 14. lille: A q u ila e (in P elop on n es o)1? Ioh an nellum : B . E . Ch. 58 (1897) 94 lin. 10; 98, lin. 13; N . A . V ., N . S., t. 37 p. 56, n ° 61 (?) J . A . B u ch on , R echerch es et m atériau x, t. I, p. 289 lin. 12; p. 294 in n ota , co l. 1 lin. 18 ah im o. 7 A rardi: supra n° 10 lin. 14 etc.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

A ppen dix Y 10-11

195

lascari, filii quondam Magnifici 8 domini Iohannis Lascari, nepotis ipso­ rum dominorum constituentium, quam etiam alio quocumque modo et iure. Et in omnibus aliis dictorum constituentium litibus, controuersiis atque causis, tam motis quam mouendis, per eos contra ab quem seu ali9quos quam per aliquem seu aliquos contra ipsos, coniunctim uel diuisim, coram quocumque iudice uel auditore, ecclesiastico uel seculari, dato uel dando, in dictis curiis uel alibi ubicumque ad agendum et defen­ dendum... [B. - P i n i s ] 24... Datum et Actum druxii de principatu Achaye in pallatio sobte habitationis supradicti Magnifici *242 *domini uicarii, Anno, mense, die et 5 indictione predictis, presentibus et audientibus Reuerendo in christo patre, domino fratre Riul Sciob, sacre domus hospitalis Sancte Marie theotonicorum in principatu Achaye prece25ptore, Egregiis et nobihbus uiris domino Rogerio de naulbs, cancellario dicti principatus, domino uasilio Galladini, domino Iohanne uerestia, militibus de druxio et quampluribus aliis testibus ad hoc uocatis, habitis speciabter et rogatis. 28 S. N. Ego Andreas ser Maxini de Villafranca Lunensis diocesis, publicus Apostolica et Imperiali auctoritate Notarius et Iudex ordinarius, premissis omnibus et singulis una cum prenomi27natis testibus, dum sic ut premittitur agerentur et fierent, presens interfui et ipsa omnia et sin­ gula fieri uidi et audiui, et hoc presens publicum Instrumentum Sigillis penden28tibus subscriptorum testium secundum consuetudinem patrie manu propria scripsi rogatus et requisitus, ideo me subscripsi, signum meum apponens consuetum ad fidem omnium premissorum, 29 necnon sigillatum et initiatum sigillis pendentibus supradictorum dominorum constituentium ad maiorem omnium premissorum roboris firmitatem et testimonium singulorum. 30 M ccc lx x x x iii0, In d iction e prim a, die x i° m arcii recom m en d a ta m fu it presens in strum entum de du cali m an d ato ad officium dom in oru m A d u o ca toru m com m un is per Ioh an n em de A n d a lo, 31 n otariu m cu rie m aioris. d om in i con stituen tis. d om in e con stitu en tis. d om in i preceptoris. dom ini cancellarii. dom ini vasilii. d om in i Ioh an nis verestia.

8 n ep otis: M aria sc;licet fu it A rardo aut m atertera, au t avia m aterna, au t m agna m atertera, i . e . aviae soror. M aterterae glos v ix n ep otem dixisset. 24 R iu l S ciob ( a lia s R u lli S trob) i . e . R adu lph u s S ch oppe: B . É . Ch., 58, p . 93 lin. 3; J. A . B u cb o n , R echerch es et m atériau x, t. I, p . 289 lin . 6. 25 R ogeriu s de N auliis ( a lia s de N avellis): B . É . Ch., 58, p. 94 lin . 10; 98 lin. 23; J. A . B u ch on , R echerch es et m atériau x, p . 289 lin. 7-8. uasilio G al­ ladini (a lia s V asili G alentini): L ib ro de los fech os, p . 158 § 719. Iohannes uerestia (a lia s V eristia, V iristia): B . É . Ch., 58, p . 94 lin. 10; p . 98 lin. 13; J. A . B u ch on , R echerch es et m atériau x, p . 289 lin. 12.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

196

12

A ppen dix V 12

-

E X ACTIS ADVOCATORUM COMMUNIS ET CONSILIORUM QUADRAGINTA-

VTRORUM ET MINORIS VENETIARUM . -

1 4 0 9 .I V .2 2

et 2 4

Venezia, A. St., Avogaria di Comun, Raspe 6, 1, f. 56'’-57

Contra testamentum Arardi Lascari. Cum ex patentibus indiciis, presumtionibus et testificationibus cla­ rissimis inquisitis, temptatis et habitis iam dudum ex dicto officio Aduogarie propter commissionem factam per ducale dominium ipsi officio Aduogarie contra breuiarium Arardi Lascari quod temptabatur confir­ mari in testamentum auctenticum falso et contra ueritatem patens adesset io ipsam ordinationem prelibati Arardi qui decesserat in partibus princi­ patus Achaie fore falsam et falso fabricatam preter mentem et scientiam ipsius Arardi defuncti, que falsitas dolose fabricata non ad alium finem facta fuerat nisi pro usurpando imprestita scrita egregio militi domino Iohanni Lascari Calofero de Constantinopoli ad cameram imprestitorum, ls que quidem imprestita spectabant dicto Arardo et propterea spectabilis et egregii uiri domini Albanus Baduario, Anthonius Contareno et Bene­ dictus Capello honorabiles aduocati, uisis et examinatis processibus factis et formatis super ipsa falsitate dolose composita concernentes rem fore elarissimam prout de predictis omnibus plene et diffusius cauetur per so processus camere, intromittentes ipsam falsitatem uenerunt ad consilium de xl, in quo materia exposita possuerunt insertam partem, uidelicet Quod ista cedula testamentaria Arardi Lascari quondam egregii militis domini Iohannis Lascari Calofero de Constantinopoli que apparet fuisse scripta in Drusio principatus Achaie in 1392 indictione prima dic 2S secundo mensis Septembris in domo magnifici et potentis domini Petri de Sancto Superano olim generalis uicarii et capitanei principatus Achaie manu cuiusdam presbiteri Bertutii capellani dicti Arardi pro releuando ipsam cedulam in breuiarium et testamentum auctenticum, cum dicta cedula ex testificationibus, euidentiis et claritatibus manifestis sit falsa so et falso fabricata preter mentem et scientiam dicti Arardi — nam uidetur quod fuerit facta et fabricata post mortem dicti Arardi, habita notitia de morte domini Iohannis Laschari qui decessit in partibus Cipri — incidatur, laceretur, reuocetur et annulletur cum omnibus suis exemplis comprendentibus et secutis ita quod nullius sit uigoris aut roboris et ex nunc omnia 35 sequestra et interdicta facta in imprestitis suprascriptis domino Iohanni Laschari post instrumentum donationis et obligationis facte per ipsum dominum Iohannem dicto Arardo filio suo intelligantur esse annullata, revocata et nullius ualoris et quod omnia imprestita suprascripta ad cameram imprestitorum domino Iohanni Laschari et prode ipsorum im« prestitorum que imprestita spectabant et pertinebant domino Arardo filio dicti quondam domini Iohannis Laschari deueniant in nostrum Commune reseruatis iuribus aduoeatorum Communis et omnium aliarum personarum que ius habere possent in dictis denariis. Nam datis et receptis in ipso consilio ballotis 33 fuerunt non sincere 5

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

A ppen dix Y 12

197

2, de non 1 et omnes alii, uidelicet 30 fuerant de parte. Et sic captum fuit ut in ipsa parte latius cauetur, legitur et continetur. Et nota quod die xxiiii0 mensis Aprilis instantis per infrascriptos consiliarios Yenetiarum terminatum fuit ut hic sequitur: Cum die xxii0 mensis Aprilis proxime elapso fuerit captum in consilio de xl propter placitationem aduocatorum Communis quod unum testamentum quod apparebat factum per quondam Arardum Laschari filium quondam domini Iohannis Laschari militis tamquam falso fabricatum et non uerum deberet incidi et totaliter annullari, reseraato iure aduo­ catorum Communis et aliarum personarum que pretenderent ius habere in imprestitis et aliis bonis que uidentur spectare domino Arardo Laschari mortuo ab intestato et sine heredibus et quod omnino sua imprestita suprascripta ad cameram imprestitorum ueniant in Commune. Et quia in dicta parte continentur aliqua ultra incissionem et annullationem testa­ menti que non potuerunt poni ullo modo determinatum fuit per infra­ scriptos consiliarios quod dicta pars non fuit posita nec conuenit cum ordine, et propterea quod omnia sequestra et acta uigore dicte placitationis tam in consilio de xl quam ad cameram imprestitorum et aliter per modum aliquem uel ingenium debeant reduci et esse in illo termino et statu quo erant ante quam dictus casus foret dictus per aduocatos ad consilium de xl. Nomina consiliariorum qui fecerunt ipsam intromissionem: Ser Petras Nani Ser Bernabos Lauredano Ser Petrus Venerio Ser Franciscus Pisani Ser Victus de Canali Ser Marco Iustiniano, sexto consiliario, non ualente se impedire.

«

30

ss

60

33

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

ADDENDA ET CORRIGENDA

P. 16, lin. 25 υπομνήσκειν: leg. ύπο(μι)μνήσκειν Ερ. 7,5 γινομένας: ef. epp. 95,4; 125,11. Ερ. 8,18 εθνεα κηρών: cf. Η. Diels, Die Fragmente der Vorsokratiker, t. I, ed. 6, Berlin, 1951, p. 360,18. Ep. 9,16 εϊσω τειχών: Cant. I l l 90 : II 557,23-558,3? Ερ. 12,7-8 ψεύδονται: Ps.-Plat., De Disto 374a; Paroem., t. 1, p. 371. Ep. 31,23 εθνεα κηρών: supra, ad ep. 8,18. Ep. 33,53 συμπόσια: Plat., Conv. 203b. Ep. 56,17 σοφοί: ef. Ps.-Plat., Theag. 125b. Ep. 58,10 εις τοϋ: leg. εις (τους') τοϋΊ » »

» 41 αυτόν Β: τον Ρ » 54 ένταϋθ’ εδει Ρ

Ερ. 61,12 δντα: leg. άρχοντα? Ερ. 63,20 βουλομένους Ρ: βουλομένοις Β Ερ. 73,12-13 μετά σου και ημάς Ρ »

» 29-30 leg. εδόκει aut ai τοιαϋται παραγγελίαά

Ερ. 86,74 ύπ’ όδόντα: cf. Bas. Magn., Adv. Eun.: P. G., t. 29,501 A. »

» 76 όλιγαρχίαις: Aristot., Poi. IY 5 : 1292a 39 etc.

» » 77 λειτουργίαις: Aristot., Pol. Υ Ι 5 : 1320b 2-4. Ep. 95,4 γινόμενα: supra, ad ep. 7,5. Ep. 129,21 τόμοις: P. G., t. 150, 1226-36; t. 152, 1275-76; t. 151, 717-63.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

INDICES I

Initia Epistularum sequ u ntur num eri qu ib u s in h a c e d ition e sign an tu r

17

’ Α γ α θ ο ύ ς τιν ά ς φ ηαι γεγενή σ θ α ι

53

’ Α δ ικ ε ίς , χ ά ρ ιν ό μ ο λ ο γ ώ ν

70 100 33

Α ισ χ ρ ό ν α ρ χ ο ν τ ι δ ικ α ιο σ ύ ν η ς ’ Α λ γ ώ ν δ τ ι μ ο ι τ η ν ψ υχ ή ν Ά λ λ ’ ώ β έ λ τ ισ τ ε , σ ύ μ ε ν ’Α λλά π οΰ τω ν Λ υκ ούργου

4

110

Ά μ φ ό τ ε ρ α φ ιλ ε ΐν ε ’ι δ ό τ ο ς

Γ ρά φ α ς έξή λεγξα ς το ν Π όθ ον

61

" Ε γ ν ω ν τ ο ν π ε ρ ί τ ο ν ά δ ελ φ ό ν

96 131

’ Ε γ ώ β ο υ λ ο ίμ η ν α ν μ ά λ ισ τ α

3

’ Ε γ ώ δε π ρ ότερον ω μ ή ν ’ Ε γ ώ καί σ ο ϋ β ονλ ομ ένου ’ Ε γ ώ μ έν εβουλόμ ην σ ε

20 29 28 101

’ Ε γ ώ π ά ν τ α τ ά σ ά κ α ί ε π α ίνω ν ’ Ε γ ώ σ ε κ α ί φ ίλ ον μ ε ν ε χ ε ιν ’ Ε γ ώ τ η ν σ η ν σ ιω π ή ν

127 75

’ Ε γ ώ τ ο ύ ς τ ω ν φ ίλ ω ν ε λ έ γ χ ο υ ς

65

Έ γ ώ τ ο ύ τ ο μ ό ν ο ν ά π ο λ α ύ ειν

126 123

’ Ε γ ώ τ ω ν ε π α ιν ο ύ ν τ ω ν Έ γ ώ τ ώ ν μ ε ν ά γ α .ώ ν

E l μ έ ν τ η ν σ η ν π ερ ί τ ο ύ ς φ ίλ ο υ ς

72 125

E l τ η ν ό μ ο ιο τ η τ α φ ιλ ία ς Ε ίπ έ τ ι ς ώ ς ή χ έ σ θ η ς

’ Ε μ έ κ α ί τά χ ρ έ ο ς ά ν α γ κ ά ζ ε ι

80

37

’ Ε μ έ τ η ν μ α κ ρ ά ν έκ είνη ν

’ Ε ν ε π ιλ ό γ ο ις μ έ ν ο ι κ α ρ π ο ί Έ ο ι κ ε μ ε τα μ έ λ ε ιν σ ο ι

69

59

Ε ί σ ε μ ή τ ε φ ιλ ο ύν τ α τ ά μ α

117

102

’ Ε π α ίνω ν σ ε τ ώ ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν "Ε π ε μ ψ ά σ ο ι τ ο ν λ ό γ ο ν

78

1

Ε ϋ γ ε , τ ο ν τ ’ ά νή ο , τ ο ύ τ ο β α σ ιλ ε ύ ς 89 Ε ΰ η θ ε ς μ έ ν υ π έ ρ σ τ ρ α τ ιώ τ ο υ 'Έ χ ω , τ ώ ν β α σ ιλ ε ίω ν ά π ο σ τ ά ς

86 115 *

63 103

* Η τ ά π ρ ό τε ρ ο ν π ερ ί φ ιλ ία ς " Η δ η σ ε ν ο μ ίζ ο μ ε ν ε χ ε ιν

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

In d ex I

200

114 62

"Η κ ου σα τή ς κ α τά τω ν π ενη τω ν ' Η μ ά ς ή τ ύ χ η π ά ν τ α ά φ ελ ο μ ένη

39

'Η μ ά ς τ ά μ ά λ ισ τ α λ υπ ο ύ ν

93

*Η μ ε ί ς π ολ λ ά π α ρ ά σ ο υ δ ε ξά μ ε ν ο ι

87

'Η μ ε ί ς π ρ ό ς τ ο σ α ν τ α ς ε μ β ο λ ά ς

58

'Η μ ε ί ς c o ϊς ε ν τ α ύ θ α π ρ ό ς π ο λ λ ο ύ ς

111

Η μ ε ί ς τ η ν α ή ν υ γ ε ία ν

50

Ή μ ϊ ν τ ά μ έ ν έκ τ ή ς σ τ ά σ ε ω ς

130

Ή σ θ η ν π ρότερον μ ε ν

Θ ρφ κ α ς δ έ άρα

8

122

*Ι σ θ ι δ ιπ λ ή μ ε ε ύφ ρ ά να ς

128

" Ι σ θ ι τ ό ελ α ιο ν ή μ ά ς

7

Κ α ί νό μ ο ς α π α ιτεί

124

Κ α ί π ρ ιν σ ο υ τ ά γ ρ ά μ μ α τ α

38

Κ α ί τ ά π ρότερον κακά

Κ α ι τ η ν ν ό σ ο ν τ ή ς σ ώ ψ ρ ο νο ς Κ α ί τή ν υπ έρ τ ο ύ Μ α μ ω νά

68 32

34

Κ α ί τ ό ν ο μ ίσ α ν τ ά σ ο ι

Κ α ί τ ο ί ς δ ώ ρ ο ις ε ΰφ ρ α να ς Κ α ί τ ο ύ τ ’ α ν εϊη δ ε ίγ μ α Κ ΰ ρ ίς μ ο υ , α ύ θ έ ν τ α μ ο υ

118 99 130 2

Λ αμ π ρούς γ ε παρά σ οϋ

Μ ή κ ά μ νε τ ή ς π ερ ί ή μ ά ς σ ο υ φ ιλ ία ς Μ ή τ ι ν ο μ ίσ η ς χ θ ε ς ά μ ε λ ή σ α ν τά μ ε

55 84

43

Ν ύ ν α ν ε ν κ α ιρ ώ μ ο ι

Ν υ ν γ ο ύ ν τ ή ν ά λ λ ή λ ω ν μ ε τε ιλ ή φ α μ εν τ ά ξ ι ν

129

Ν ύ ν μ ό λ ις ε ρ γ ο ν ά νδ ρ ό ς

71

" Ο μ ό ν ο ν ή μ ά ς ά νε ίχ ε ν

" Ο τ ι μ έ ν π ερ ί ή μ ώ ν ό χ ρ η σ τ ό ς Ο ΐα ν ή μ ϊν έ ο ρ τ ή ν

90

6

Ν ύ ν ή μ ϊν π ερ ιή κ ειν

74

24

85 104 Ο Ιδ ά σ ο ι χ ά ρ ιν κ α ί ώ ν 44 Ο Ιμ α ί σ ε κ α ί π ρ ο ε υ χ ή ς 121 Ό σ η ν ή μ ϊν τ ό τ ή ς σ ή ς 23 Ό σ η ν τ ο ί ς ο ϊκ ο ι φ α νείς 106 Ό σ η ν ύ μ ΐν τ ή ς ε π ισ τ ο λ ή ς 41 Ο Ιδ α μ έ ν ώ ς α μ υ ν ό μ ε ν ο υ Ο Ιδ α μ έ ν ώ ς ά χ θ εσ θ ή σ η

" Ο σ η ς ή μ ά ς ό π ά ν τ α α ρ ισ τ ο ς

116

Ό σ ο ν π ρότερον τ ω ν καθ’ η μέραν "Ο τι καί μ ή γρά φ ω ν

67

45

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

In itia 76

" Ο τ ι φ ιλ ε ϊς ε δ ε ιξ α ς Ο ύ κ α κ ό ς ά ρ α μ ά ν τ ις

13 31

Ο ύ μ ε ίζ ω σ ο ι τ ώ ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν

16

Ο ύ μ ικ ρ ό ν ή μ ϊν ά π ό τ ώ ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν Ο ύ μ ό νο ν εδει σ ο ι

201

47 26 42 48

Ο ύ σόν τ ο μέχρι το α ο ύτο υ Ο ύ τ α ϋ τ ά γ ε τ ο ι ς φ ίλ ο ις Ο ύ τ ο κ α κ ώ ς π ρ ά ττειν

Ο ύ φ ιλ ο ΰ ν τ ο ς άλλ’ ά μ ·ν ο μ έ ν ο υ Ο ύ δ έ ν θ α υ μ α σ τ ό ν ε ΐ τ ο ι ς φ ίλ ο ις Ο ύ 'ε ν δ τ ι μ η κ α λ ό ν

36 91

52

112 30 ή σ θ η ν ο ϋ τ ’ ή νιά θ η ν ο ϋ τ ω 77 ά δ η λ ο ν ώ ς τ η ν έ μ ή ν ν ό σ ο ν 108 &ρα φ α ϋ λ ό ς τ ι ς 10 ελ α θ ές μ ε δ ε ξ ά μ ε ν ο ς 95 ε σ τ ιν δ τ ε μ η με·/ η ο ν ή ς 98

Ο ύ δ έ ν τ ι κ α ινό ν ά π α γ γ έ λ λ ε ιν Ο ϋ 3 ’ η μ ε ίς ο ίο ι τ ώ ν φ ίλ ω ν Ο ϋθ’ Ο ύκ Ο ύκ Ο ύκ Ο ύκ

79

Ο ύ κ ο ί δ ’ δ τ ι π α ρ ’ η μ ώ ν ή δ ικ η μ έ ν ο ς

35

Ο ϋ π ω μ ε τ η ν εκ τ ή ς μ α κ ρ ύ ς Ο ύ τ ε φ ιλ ία ς α ύ τ ό ν μ ό ν ο ν

67 51

Ο ϋ τ ω σ ο ι φ ο β ε ρ ό ν ή τ ρ ιή ρ η ς

Π α ρ ά Θ ε ο ΰ μ έ ν ε ’ι ς σ έ Π ά τ ε ρ ά γ ιε · έ δ ε ξ ά μ ν

15 119

Π ο λ λ ά α γ α θ ά γ έ ν ο ιτ ο τ ο ι ς τ ο ν π ε ρ ί σ ο ι Π ο λ λ ά π α ρ ά τ ώ ν ή μ ε τ έ ρ ω ν π ο λ ιτ ώ ν Π ο λ λ α χ ό θ ε ν ε ϋφ ρ α να ς η μ ά ς

56

94

88

22 Π ρ ο ς δ τ ι μ ε ν αυτός 14

Π ό σ ο ι ς ν ο μ ίζ ε ις μ ε

Π ρ ο ς σ α υ τ ό ν ώ ς έ ο ικ ε ν ά φ ο ρ ώ ν 105 Π ρ ό τ ε ρ ο ν ο ύ δ ε π ώ π ο τ ’ έ λ π ίσ α ν τ έ ς σ ε 64 Π ώ ς ο ϊε ι μ ε χ α ίρ ε ιν

25

Σ ύ δ’ ά λ λα μ έ ν ή μ ΐν

27 18 21

Σ ύ δέ άρα Κ ά λ χ α ς τ ις Σ ύ κ α ί ά ρ χ ε ιν ο ϊσ θ α

46 120

Σ ύ μ ε ν ώ σ π ε ρ έ κ δ ε σ μ ω τ η ρ ίο υ Σ ύ τ ο ι ς τ ε ά λ λ ο ις ε ύ π ο ιε ίς

97 73 Τ ή χ ά ρ ιτ ι κ α ί τ ο ν κ α τ ά κ α ιρ ό ν 83 Τ η ν ό λ ιγ ό τ η τ α τ ώ ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν 66 Τ Ι τ ο ύ τ ο χ ρ ή ν ο μ ία α ι; ε ϋ ρ η τ α ί τ ι 9 Τ ί τ ο ύ τ ο χ ρ ή ν ο μ ίσ α ι τ ό σ φ ο δ ρ ά 109 Τ ό μ έ ν μ ή γ ρ ά φ ε ιν ύ β ρ ε ω ς 49 Τ ό μ έ ν φ ίλ τρ ο ν ά ψ α σ α ι 92 Τ ο ις μ έ ν ά λ λ ο ις π α ρ ά σ ο ϋ 54 Τ ά μ έν καθ’ η μ ώ ν σ κ ώ μ μ α τα

7 α μ έ ν π ε ρ ισ τ ά ν τ α σ ε δ υ σ χ ε ρ ή

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

In d ex j

202 Τ ο ν 'Ά ρ χ ο ν o ld ’ ό τ ι μ έ ν φ ιλ ε ϊς Τ ο ϋ μ ί γ α τ ι μ ό ν η ν τ η ν φ ν σ ιν Τ ο ϋ σ ε κ α τ α λ ιπ ό ν τ α ς

19 113

Τ ο ϋ τ ’ α ν ε ϊη χ ρ ύ σ ε α χ α λ κ ε ίω ν

40

Υ π έ ρ σ α υ τ ο ΰ τ η ν ε π ισ τ ο λ ή ν

11

Χ αλ επ όν ερ ώ ν ά νθρω π ος

Χ ά ρ ις τ ώ Σ ω τ ή ρ ι τ ω σ ο ί μ έ ν Χ θ έ ς π ρ ό τ ώ ν ά κ τ ίν ω ν

τ ή ς δ ε ιν ό τ η τ ο ς

60 82

107

5

12

Ώ ν μ έ ν π α ρ ά σ ο υ π ρ ο ίκ α

81

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

II

Personarum et locorum nomina propria necnon communia, propriorum vices gerentia N u m eri A ra b ici m aiores, praem isso p ., sunt p a g in a ru m ; secus, epistularum . N u m eri B o m a n i sunt a p p en d icu m , A r a b ic i m inores, lin earu m . In clin a tis d i­ stin cta ty p is quaere in n otis a d calcem p agin ae.

Abbas 48,42 112,25 Aeacius 47,48 Academia 33,76 Achaei 9,25 19,15 Achaiae principatus

V I I , 2.24.25

12,10 Achilles 15,15 47,6 63,18 89,8 Acte paeninsula 38,2 58,2 67,2 72,2 Aeacus 20,45 75,36 108,24 Aegaeum mare 96,7 Aegyptii, Aegyptus 32,27 37,43 68,32 Aenus 50,33 62,18 96,49 v. urbs aerario praefectus (Demetrius Cydo­ nius) 47,38 Aesculapius 10,20 94,27 Aetna 47,36 Agallo v. Andronicus, Eudocia, Ioannes Ducas Agamemno 106,19 Agathius 4,1 Agrippa, Menenius 64,55 Aiax 71,29 Alexander Magnus 8,29 12,7 16,15 22,22 v. Macedo Alexandria Aegypti V 3 Alexius Apocaucus p.3,20 6,15 — Cassandrenus 49,2 50,1 Alisia de Soissons Cypria Y 10,46-49 Alpes 31,38 93,7 103,4 Ancona 71,9 Ancyra III 10 Andronicus III Palaeologus 7,33 I I I 3

Andronicus ΓΥ Palaeologus 34,16 64,52 100,7 130,10 Andronicus Agallo V 10,37 Andronicus Oenaeota 36,1.2.38 Andrussa Messeniae v. Drusium Anna Palaeologina (Ioanna Sabauda) 94,18 Anti-palamitae 53,2 14,13 I V 1-9 antistes portitorum (Demetrius Cy­ donius) 47,39 Apocaucus v. Alexius, Ioannes Apollo 33,77 Apollophanes IV 4,11 Arabes, Arabia p.16,2 101,11 Arardus Lascaris Calopherus V 1012 passim

Arardus Maurus V 8 Arcadia (Cyparissia) Messeniae V 8,3 Archus 60,4 Arda 3,2 Ares (Mars) 51,30 Argivi 47,32 Aristoteles 5,29 10,26 25,22 33,70 103,65

Armipacis v. Omur-beg Asanes 116,4 v. Constantinus A. Asia 3,28 (Turei) 8,30 93,90 Asteropaeus 15,15 Astras v. Georgius et Michael Synadenus A. Athenae, Athenienses p.8,38 p.9,4 33,13.68 96,69.76

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

204

Index I I

Athos 58,41.58 72,14.19 96,6.37 Atlas 12,58 Attica, Atticus 67,16 78,15 Atumanus v. Simon A. Augustinus 25,30

Babylon 35,42 Badinus (Bandinus) de Norès Cy­ prius V 10,46-49 Barangi 46,15 Barbari (Itali, Latini) 21,18 36,20 (Musulmani) 32,30 (Servii) 43,16 (Turei) 5,125.133 13,50 15,9 19,10 35,31 39,38 46,34 47,47 77,10 93,89.93 94,21.29 (Qui?) p.3,33 p.4,40 7,64 8,19 49,18 73,72 89,15 98,17 Basilius Galladini (Galentini) Pelo­ ponnesius V 11,25 Beatorum insulae 32,16 46,6 Beroea Macedoniae 6,3 7,3 17,2 18,2 19,2 20,26 26,3 27,3 Bertucius Tarentinus V 10,14-16 11,4 12,28 Boeotia 51,8 Bosporus 110,49 Britannia maior 31,32 32,27 46,11 Bulgari v. Mysi Byzantium 11,11

Cabasila v. Nicolaus C. Calchas 18,4 64,6 Caloïdas 127,1 Calopherus v. Arardus et Ioannes Lascaris C., Maximus C. Calothetus protosebastus 26,2 27,2 Calothetus 46,33 Caludes v. Georgius C. Candaules 18,8 Cantacuzenus v. Ioannes, Emma­ nuel, Helena, Matthaeus C. Caroldo, Ioannes Iacobus V 3 Cassandrenus 33,20 61,51 v. Ale­ xius C.

Caucasus 3,4 65,13 Cercopes 32,5 Chaerephon 40,14 Charybdis p.14,34 Chelidoniae et Cyaneae insulae 36,24 Chosroes IV 7,4 Chremylus 114,5 Christiani 25,21 117,26 Christus p.17,17 16,36 25,42 Chrysoloras v. Emmanuel Celtae (Galli) 31,32 v. Galatae Cimmerii 8,21 Coccinus v. Philotheus C. Columnae v. Herculis C. Concilia oecumenica 25,21 Consilium (Venetiarum) maius 71,20 Constantinopolis p.1,3 p.10,11 1,2 3.3 13-15,3 20,3 22,3 23,3 28-38,3 40-42,3 46-51,3 54,3 57-65,3 68,3 70.3 72,3 73,3 75-78,3 80,3 8284.2.3 86,2.3 87-89,3 93,3 94,3 94.3 96-100,3 103-106,3 108-112,3 114,2.3. 115,2.3 116,3 117,2.3 118.2.3 120,3 121,2 123,2 125,3 127 ,3 12 9 ,31 3 0,3 1 1,2; 3,3; 4,3; 5,3 III 3 et 10 IV 5,2 v. Byzan­ tium, Urbs Constantinus Asanes 3,1 71,2 109,1 Corcyrenses p.18,30 Crates Thebanus 117,86 Creta, Cretenses 4,8 33,51 97,28.49 Croesus 5,129 71,12 83,16 Cyclopes 32,5 87,11 Cydonius v. Demetrius, Georgius, Prochorus Cyparissiota v. Ioannes C. Cyprii, Cyprus 31,29.38.44 35,2.33 46,10 93,61 97,25.48 108,45 v. Tel­ chines Cyrinus v. Quirinius Cyrus 22,22

Daedalus 6,30 22,26 97,23 Danubius (Ister) fl. 47,35 106,42 David rex 13,60

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N om ina propria

205

Demades orator 114,13 Demetrius Cydonius 11,1 2,1 11,1 I Y 5,10 Y 10,56 (Thessalonicensis)

Europa 3,28 60,22 Eurus 109,26

117,73 Demetrius Palaeologus, magnus do­ mesticus 28,1.2 29,20 106,2 Demetrius Scaranus V 10,21.57-62.74 Demosthenes 2,9 12,7.24 40,12 42,7 47,7 49,11 52,4 58,36 78,14 89,17 91,11 93,52 96,49 97,48 103,19 109,18 111,8 126,10 Dermocaïtes (Theophylactus), 9315 despota (Emmanuel Cantacuzenus) 18,1 19,1 22,1 33,23 56,16 (Em­ manuel Palaeologus) 23, l 79,1 106,22 (Quis?) 24,1 44,2.14 Dio Syracusanus 87,27 Diomedes 33,47 Dionysia 12,36 Dionysius monachus III 10 Dionysus (Bacchus) 6,33 16,22 Dioscuri 68,41 87,24 Diplobatatzes 49,16 50,31 51,30 Dromocrates y. Dermocaïtes Drusium, Druxium (Andrussa) V 11,24 12,24 Ducas y. Ioannes D ., Eudocia Ducaena

Franci 93,52.67 y. Galatae Franciscus I Gattilusius 117,13 127,11

Eleonora Cypri regina Y 7

Emmanuel (Cantacuzenus) despota 6,33 17,1.2 18,2 19,2 20,1.2 22,2 30,37 33,23 51,19 56,16 — Chrysoloras V 10,58 — (Palaeologus) despota et impera­ tor 21,1 23,1.2 79,1 80,1.2 82,1.2 84,1.2 94,12 106,22 III 6 IV 5,1 — Raul Metochita 30,1.2 — Sguropulus 44,1.2 118,1.2 Ephesi metropolita 129,13 Epictetus 12,73 56,10 Erinnyes 48,39 Euboea 23,21 Eudocia Ducaena Agallonissa Y 10, 9-13

11,17 Gades 93,9 97,59 106,43 Gaditanum fretum v. Herculis Co­ lumnae Galactio monachus 45,1.2 Galatae (Celtae, Galli) 13,38 14,7 Galicus fl. 106,42 Gallia 37,42 Ganus (yir) 121,8 Genua 97,35 Georgius Borile Y 10,32 — Caludi V 10,29

—- Cydonius

S I ,2

— Gabrielopulus 130,1 II, l — medicus (philosophus?) 88,49 — Monomachus V 10,35.36.60 — Perdices 1,1 — philosophus 31,1 32,1 33,2 88,49? 97,2 110,1 — Synadenus Astras 46,1.2 47,1.2 54,2? 61,2 62,18 65,23 94,26 96,2 98,22 100,12 108,1.2 Glabas v. Isidorus, Ioannottus Glaucus Anthedonius 3,10 Glycys 130,22 Gobryas IV 7,13 Graeci, Graecia 4,20 22,23 25,42 31,41 33,70.71 36,21 37,26 67,15. 26 86,59 89,8 93,24 98,28 108,24 I 5,11 y. Romani Gregorius Nazianzenus IV 4,3 — papa X I p .22,34 V 4-8 — Palamas p . 18,36 s s . 7 1 ,3 5 1 1 0 ,5 1 1 1 6 ,1 8

1 2 9 ,2 1

I V 3 ,4 .1 1

p .1 9 8

Gudeles 75,22 84,17 Gyges Lydus 14,25 Hades 5,38 6,10 7,52 41,20 43,17 46,20 109,13

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Index II

206

Hebrus fl. 15,14 63,16 III 7 Hector 71,29 Helena (Tyndaris) 9,25 44,21 — Cantacuzena Aug. 25,1.2 64,51 V. imperatrix Hellespontus 19,9 Henricus Slucherth V 10,16-22.5862.74

Heraclea Thraciae v. Perinthus Hercules p.5,11 5,144 7,65 12,51 15,13

78,17 IY 7,13

Herculis Columnae (fretum Gadita­ num) 31,32 32,27 33,78 97,59 Hermes (Mercurius) 33,77 Hesiodus p.18,20 17,9 29,19 42,12 61,42

IV 7,2

Hilarius 67,19.29 Hippocrates 7,65 100,9 110,42 Homerus 7,12 12,8 15,14 18,11 47,6 52,6 89,9.22

Iacobus de Lusignan, Cypri rex V 10,59 — Pyropulus 2,1 — Tricanas 96,23 Ibancus (Ivanko) 96,51 Iberopulus IV 2,6 7,10 immundi (Palamitae) 35,12 imperator (Ioannes V Palaeologus) 3.18 21,6 23,23 31,11 32,9 33,20 37,38 39,7 47,30 50,22 58,47 61,6 62,22 71,15 73,30 77,31 79,1089,2? 93,30 94,11 96,11 97,34 98,35 103,8.51 104,16 106,18 129,65 11,19 IV 5,6 (Ioannes V I Cantacuzenus) 40,13? 51,20 57,2.9 87,6. 32 88,22 (Quis?) 45,4 60,18 100,7 75.18 76,12 89,2 99,30 112,18 imperatrix (Helena Cantacuzena) IV 5,8 impii (Turei) 31,80 93,85 106,26 Indi 26,17 68,33 101,17 inimici veritatis (Palamitae) 67,17 interpres 84,21

Ioannes V Palaeologus p.10-23 55,2.8 64,34 114,2 115,2 117,1.2 v. im­ perator Ioannes V I Cantacuzenus p.1-10 1 1 .1 4 6-16,1.2 17,1.2.27 20,44 26, 2.10 27,2.20 40,13? 41,2 42,2 59, 59.2.16 64,2.8 v. imperator Ioannes V I Cantacuzenus p. 1-10 11.14 6-16,1.2 17,1.2.27 20,44 26.2.10 27,2.20 40,13? 41,2 42,2 59.2.16 64,2.8 v. imperator Ioannes Alexii f. Apocaucus, ma­ gnus primicerius III 5 — Caleca patriarcha p .3 ,2 0 86,41 — Cyparissiota 35,1.2 — de Lusignan, princeps Antioche­ nus V 4,5 6,32 — de Soissons Cyprius V 6 ,1 4 10,9. 39-45 — Ducas Agallo V 1 0 ,12 — Iacobus Caroldo V 2 — Lascaris Calopherus 37,1.2 73,1.2 73,1.2 V4-11 — (Lesbius?) 130,14 — Pothus 51,1 — Ugljesa Serviorum despota III 7 Ioannottus Glaba V 10,31.33 — de Soissons V 10,39-42 Ioasaph monachus 119,1 Iob 35,13 Iones (Graeci Cyprii) 31,45 Ionium mare p.15,1 21,12 Ioseph f. Iacob patriarcha 108,31 Iphicrates 6,27 Irus 114,5 Isidorus Glabas 1 1 3 ,1 — Thessalonicensis, patriarcha p .1 1 ,4 43,1 86,1 Ister (Danubius) fl. 47,35 106,42 Itali, Italia p.14,36 p.22,9.11 14,10 21.16 23,22 31,47 33,63 35,42 36,3 37,17.28 46,29 93,88 103,73 107,17 v. Barbari Ithaca 50,7 iudex Bomanornm universalis 36,43

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Nom ina p rop ria

207

Labyrinthus 33,47 Lacedaemon, Lacedaemonii 4,3 51,25 V. Sparta

— (Demetrius Ducopulus?) 116,1 Marcus Pothus 61,4.47 Margarita de Soissons Cypria Lacones, Laconicus 78,3 109,4 15,8 Y 10,41.42 Laconica 22,27 v. Peloponnesus Maria Cantacuzena V 6,14 Laestrygones (factio Thessalonicen­ — de Sancto Superano Y 11 sis) 87,11 Mars y . Ares Lascaris 113,1 Marsya satyrus 16,28 — Chosroae f. IY 7,4 Massagetae 32,33 — v. Arardus, Ioannes L. Matthaeus Cantacuzenus Aug. p.12,5 Latini 31,66 36,15 44,18 110,51 131, 19,30 30,37 71,29.36 110,47 22,26.28 v. Barbari, Itali, Romani Maximus Calopherus 72,1.2 Laura (maxima Sancti Athanasii) Melampus vates 64,18 96,12.50.67 108,26 Meletus 37,25 Laurentius martyr 1 2,9 Melitides p.6,26 legatus Apostolicus 31,64 93,59 97,54 Melitina (praefica?) 130,9 V 1 Menenius Agrippa 64,66 Lemnus 28,9 29,2? 46,2 47,50 54,14 Mercurius y . Hermes 96,49.78 98,23 108,53 Methone (Motonum) Y 9 Lesbius (Terpander) 9,32 11,9 Methones episcopus (Pranciscus Pa­ Lesbus 130,2 11,3.5 v. Mytilene lier) V 8,5 Lucas, amicus Nicolai Cabasilae Methymnae metropolita 11,24 13,9.14 Metochita v. Emmanuel Raul Μ. Micallus 48,45 112,4 Lycurgus 4,3 32,20 98,14 Michael I X Palaeologus II I 2 Michael Synadenus Astras 99,22 Milesii 69,13 Macarius patriarcha (1376-1379) 130,17 Mnemosyne 111,11 Macedo p.21,18 16,26 82,65 v. Ale­ Moïses (legislator) 13,60 Momus 127,7 xander Magnus Macedonia, Macedones 8,28.29.31 Monomachus v. Georgius M. 21,16 Musa, Musae 17,11 31,5 33,5.77 Maeotis palus 93,90 103,65 111,10 12,5 magnus domesticus v. Demetrius Musulmani (Turei) I I I 6 y . Barbari Palaeologus Mysi (Moesi, Bulgari) 13,32 magnus primicerius (quis?) 126,14 Mytilene 117,11 127,1 130,6 ---------(Ioannes Apocaucus) I I I 5 Mytilenes metropolita 130,19.20.22 ---------v. Phacrasius magnus scevophylax (Georgius Per­ dices?) 1,1 Neapolis, Neapolitani p.14,35 23,22 Malachia(?), Mytilenes metropolita 71,8 11,22 Neptunus v. Poseidon Mamonas Peloponnesius 32,4.7 Nestor 12,8 24,37 27,10 28,23 88,7 Mangana 49,15 50,20 98,47 100,20 106,19 Mangaphas (Mancaphas) 95,15 Nicander 74,3.9 Manicaïta IV 2,1.5 Nicephorus Gregoras 123,1

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

208

Index II

Nicolaus Cabasila Chamaëtus 87,1 124-126,1 I 1-5 — Trivisanus Y 1 Notus 109,26 Novatus haeresiarcha 107,22

Occidens 93,2.93 Oenaeota v. Andronicus O. Olympus 72,19 Omur-beg (Armipacis) II I 4 Oriens 93,92

Paeones 26,17 Palaeologus 47,53 54,11 v. Androni­ cus, Anna, Demetrius, Emma­ nuel, Ioannes, Michael Palaestina 31,30 97,26 Palamas v. Gregorius Palamedes 12,8 Palamismus, Palamitae 30,24 31,68 53.2 ΓΥ passim p.198 palatium p . l l , 12.18 p.12,22 p.19,25 31,16.20 46,13 50,36 58,44 68,35 72,14 73,33 75,25 78,12 84,9 98,47 100,19 105,10 114,4 115,4 Panathenaea 12,35 40,8 patria (Con§t.polis) 71,27 (Graecum imperium) 22,25 39,3 (Thes­ salonica) p.5,5 5,10 23,7 26,13 50,8 65,4 68,31 77,7 88,38 94,4 98,38 100,6 101,3 104,24 106,20.41 107,9.23 110,17 Paulus Apostolus 16,36 103,42.46 — Smymensis episcopus 93,58 Pella Macedoniae 28,13 Peloponnesus, Peloponnesii 4,2 6,23 20.2 22,2.24 23,23 30,2 32,2.17 33,2.19.30.32 34,2.9 37,6 51,2.9 53.2 56,2.9 71,2.25 97,2.36 110,2. 47 Pepagomenus presbyter 86,17 — protonotarius ecclesiae Constantinopolitanae 86,17

Perdices v. Georgius P. Pericles 96,75 Perinthus (Heraclea Thraciae) 64,61 Peripatetici 33,73 Persae 22,22 (Turei) 13,41 51,32 Petrus I de Lusignan, Cypri rex 93,61 V 1-3 6,8 7,5 Petrus I I de Lusignan, Cypri rex V 6,1.3 7,15 Petrus de Caffrano, admiratus Cypri V 10,59 — de Sancto Superano Achaiae princeps V 11 12,25 — Thomasius, S. 31,50 93,59 97,54 V 1,3 Phacrasius 48,1 — magnus primicerius 29,1 77,1 Phasis fl. 106,42 Philippus (Bindi de Incontris O. P.) 31,58 110,53 — de Mazeriis, Cypri cancellarius V 5 Philotheus Coccinus p.19,25 34,23 129,1 130,20 I 3,6 4,2.12 Phocio 12,23 109,7 Pindarus 12,21 32,26 88,26 Platamo Thessaliae 28,13 Plato p.16,3 5,28.101.165 6,4 7,13.18 9,37 11,7 14,18 15,34 17,4.17.29 19,20.24 25,22 33,3.66.69.73 52,13 73,28 78,20 86,20 87,26 96,69 103,66109,18 126,10130,12IV 4,8 Porta Caspiae p.9,12 Poseidon (Neptunus) 19,13 109,23 Potamiata 42,50 Pothus v. Ioannes, Marcus P. presbyter 48,22 112,4 primicerius v. magnus p. princeps (Ioannes V Palaeologus?) 50,16 Prochorus Cydonius p.5,24 38,1.2 39,1.2 58,1 67,18 96,17.65 108,35 129,12.25.43 Prometheus 23,5 62,35 Protagora 40,11 protostrator 61,32 Pyropulus v. Iacobus P.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N om ina propria Pythagora, Pythagoraei 5,27 42,10 73,80 86,20 Pythia 26,34 86,31 IV 7,3

209

Solo (legislator) 4,7 Sparta 32,20 v. Lacedaemon Sphacteria 109,31

Stephanus Dusan, Serviorum rex Quirinius (Cyrinus) 51,22

Eaul Metochita v. Emmanuel B . M. Badulphus (Biul, Bulli) Schoppe (Sciob) V 11,24 Bhenus fl. 93,89 Bhodus, Bhodii p.21,21 97,28.48 110,2.46 Bogerius de Nauliis (Navellis), Achaiae cancellarius V 11,25 Boma, Bomani p.22,23.24.32 23,24.33 25,20.37 34,21 36,43.44. 37,31 39,3.13.29.36 64,55 93,27.48 98,28 103,18 107,20 Bomana Ecclesia 39,37 103,50 Bomani (Graeci) p.3,24 p.12,5 p.20,37 7,55 36,43 64,58 73,72

Sardanapalus 16,28 Scamander fl. 15,14 63,16 Scaranus v. Demetrius S. scevophylax v. magnus s. scribae ab epistulis imperatoris 41,1 42,1 57,2 Scutoriota IV 1,1.8 Scylla p.12,31 p.14,34 18,8 19,12 22,25 87,26 109,26 Scythae, Scythia 25,42 60,6 78,14 — (Mongoli, Tartari) p. 9,13.15 senatus 7,34 73,72 Servii I 1,15 v. Triballi Sguropulus 124,10 v. Emmanuel S. Sicilia p.14,34 23,21 46,10 108,45 Simmias 14,19 16,23 Simon Atumanus 93,2 103,2 Sirenes 10,6 17,41 18,10 27,34 33,38.52 106,8 Smyrna 93,58 Socrates 5,58 33,11.60 37,25 71,33 86,30 111,12

III 8 Stesichorus 27,31 Strepsiades I 5,13 Sybaris, Sybaritae 3,14 96,75 synedrium (consistorium principis) 114,34 Syrgianes III 1 Syria 97,26.48

Tarchaniota 42,46 98,1.55 (idem?) I 4,1 5,1 Tartarus 117,7 v. Hades Telchines (Cyprii) 37,16 (Thessalonicenses) 6,7 Tenedi tyrannus (Ioannes V Palaeologus) 58,47 Terpander Lesbius 9,32 11,9 24,35 28,24 Thasus 58,41 Thebae, Thebani 51,15 103,2.5 Themistocles 47,7 107,25 Theodoretus, Ephesi metropolita 129,13 Theodorus Pepagomenus, prototabularius et diaconus 86,17 Theoleptus 129,13 Theophanes IV 4,1.12 Thersites 11,15 105,6 Thessalonica 5,10 11,3 12,3 17,3 23.2 40,2.21 49,2 50,2 58,41 65,2 68.2 77,2.21 78,2 79,2 80,2 80,2 87.2 94,2 98,2 100,2 101,2 102,2 104.2 106,2 107,2 111,2 116,2 117,73 124,1.2 125,2 I 3,2 4,2.9 5.2 III Thetis 6,33 Thomas Aquinas 33,46 97,54.55 Thracia, Thraces 5,3.37 6,2 7,2.53 8,2.4 9,3 10,3 14,2 15,11 18,3 19,3 64,2.26 Thucydides 33,30 98,28

14

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

210

Index II

Ulixes p.12,29 p.14,33 11,14 21,21 Tiberis fl. 103,73 32,6 40,9 105,5 106,9 Tigris fl. 106,42 Urbanus papa V 39,29 93,16 103,84 Timo misanthropus 4,9 Timotheus tibicen 16,14 Urbs (Aenus?) 61,24 (Beroea) 6,32 Timur Lenk I I I 10 (Constantinopolis) 22,24 28,5.8. 10.24 34,22 35,27 46,4 68,35 72,14 Triballi (Servii) p.6,10 12,33 51,31 87,18 88,25 93,87.98 94,16 97,22 Tricanas v. Iacobus T. 109,27.40 110,14 (Boma) 39,13 Trivisanus v. Nicolaus T. (Venetiae) 24,14 Troiani 9,24 19,15 63,18 Tumyrias v. Timur Lenk Turci 29,14 63,14 93,54 117,22 I I I 9 v. impii, Barbari, Musulmani, Venetiae p.15,2 21,2 24,2 71,3.12 Persae 11,2 V l-3 v. Urbs Typho 64,27 Tzycandeles 14,27 41,14 57,12

Ugljesa v. Ioannes U.

Zephyrus 109,26 Zeus (Iupiter) 6,31 11,7 59,17 106,14

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Ill Scriptores et libri in notis adducti

Numeri sunt paginarum huius voluminis Actes de GMlandar (Actes de l’Athos, V), I, Actes grecs, ed. L. Sanktpeterburg, 1911 = Yizantijskij Vremennik, 17 (1910) zenie. — 130 Actes de Kuflumus (Archives de PAthos, II), ed. P. Lemerle, 1945. — 79 Aeschylus, Prometheus. — 23 39 50 81 Aesopus, Fabulae, ed. Aem. Chambry, 2 voli., Paris, 1925-26. — 117 179 A p o l l o d o r u s , Bibliotheca. — 32 166 Archivum F F . Praedicatorum, Romae, 3 (1933) v. Loenertz; 23 V. Kaeppeli A ristides, Aelius, Opera, ed. S. Jebb, 2 voli., Oxoniae, 1730. — 109 162 Aristophanes, Nubes. — 23 28 69 96 134 147 172 — Plutus. — 32 81 84 100 101 152 — Ranae. — 6 79 84 Aristoteles, Opera, ed. I. Bekker, 2 voli., Berolini, 1839. — Ethica Nicomachea. — 160 — De Mundo. — 37 — Historia animalium. — 25 — Politica. — 198

Petit, PriloParis,

63 87

(1953) 31 63

B aluzius St ., Vitae paparum Avenionensium, ed. G. Moliat, t. I, Paris 1916. — 22

B asilius Magnus, Adversus Eunomium = P. G., t. 29, 497-774. — 198 B assi D ., Sette epigrammi greci inediti = Rivista di filologia e d’istruzione classica, 26 (1898) 385-398. —· 60 Β. E. Ch. = Bibliothèque de VÉcole des Chartes, Paris, 58 (1897) v. Mas Latrie Biblia Sacra, Yetus Testamentum. — 8 19 48 68 109 146 152 164 165 181 — Novum Testamentum. — 7 8 14 20 41 45 54 55 62 67 79 85 90 107 125 131 140 146 177 179-181 B. N. J. = Byzantinisch- Neugriechische Jahrbücher, Berlin, 7 (1928-29) v. Lavriotis

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Index III

212

B oissonade J. F., Anecdota Nova, Parisiis, 1844 v. Emmanuel Palaeologus B uchon J. A., Recherches et matériaux pour servir à une histoire de la domi­ nation française aux X I I I e X I V e et X V e siècles dans les provinces démembrées de Vempire grec à la suite de la quatrième croisade, Paris, 1841. — 188 194 195 B. Z. = Byzantinische Zeitschrift, München, 30 (1929-30) v. A. Mercati; 46 (1953) v. Nicolaus Cabasilas

Cammelli G., Manuele Crisolora, Firenze, 1941. — 192 Cant. = loannes Gantacuzenus, Historiarum libri iv (C. S. H. B.), ed. L. Schopen, 3 voli., Bonn, 1828, 1831, 1832. — 1 3 6 11 24 31 32 35 41 43 46 49 55 79 90 96 98 110 120 123 162 171 174 Catalogus codicum astrologicorum Graecorum, tt. V II et V i l i , 3, Bruxelles, 1908 et 1912. — 174 Cessi, B., Amedeo di Acaia e la rivendicazione dei domini sabaudi in Onente = N. A. V., N. S., 37 (1919) 5-64. — 70 194 Chalc. = Laonicus Chalcocandyles, Historiarum Demonstrationes, ed. E. Darkó, 3 voli., Budapest, 1922, 1923, 1927. — 15. Chilandar v. Actes de Ch. C. S. H. B. = Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, ed. B. G. Niebuhr, Bonn, 1828 ss. Cronicon Siculum (Società Napoletana di Storia patria. Monumenti sto­ rici. Prima Serie. Cronache), ed. J. de Blasiis, Neapoli, 1887. — 14 52 102 Ctenas Ch ., Σιγιλλιώδη και άλλα πατριαρχικά έγγραφα τής εν ’Ά θω ι ιε­ ρός... μονής τοΰ Δοχειαρείου — Έ . 'E . Β. Σ ., 5 (1928) 100-129. — 57 — Χρνσόβονλλοι λόγοι τής... μονής τοϋ Δοχειαρείου = Έ . Έ . Β. Σ ., 4 (1927) 285-311. — 57

Demetrius Cydonius, A p olog ia I ,

=

G. Mercati, Notizie... 359-403. —

11 27

— D e caede Thessalonicensi = P. G., t. 109, 639-651. — 110 120 174

—

D e contem nenda m orte , ed. H. Deckelmann, Lipsiae, 1901. — 24 — I n festo S. L a u ren tii serm o . — 170 — I n Philotheum patriarcham = G. Mercati, Notizie..., 313-338. — 67 130 — P rooem ia = S. k. p. A. W. Berlin, 1888, 2, p. 1417-1422. — 15 50 112 Demosthenes, Oratio i (Olynthia i ) . — 83 140 — Oratio vi (P h ilip p ica i i ) . — 75 126 131 — Oratio v iii (D e Chersonneso ) . — 11 — Oratio x v iii (D e coron a ) . — 90 123 133 — Oratio x i x (D e falsa legatione ) . — 9 69 Dio Chrysostomus, Oratio i (D e regno ) . — 44 198 Diogenianus, Proverbia = Paroem., t. 1, p. 177-320. — 63 99 D . V.-L. = D iplom atarium V eneto - L evan tin u m , t. II (Monumenti storici

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Scriptores et libri

213

publicati dalla E. Deputazione Veneta di storia patria. Serie prima. Documenti, IX), ed. G. M. Thomas, Venetiis, 1899. — 57 68 125 P. D ôlger, A us den Schatzlcammern des heiligen Berges, München, 1948. — 24 57 D ucas, Michaelis Ducae nepos, Historia Byzantina (C. S. H. B.), ed. I. Bekker, Bonn, 1834. — 156 164 É. O. = Échos dJOrient, Paris, 30 (1931) et 36 (1937) v. Laurent 'Ελληνικά, Athenis, 2 (1929) v. Evstratiadis E m m an u el P a laeo lo gu s , Epistulae, ed. É . Legrand, Lettres de l’em­ pereur Manuel Paléologue, Paris, 1893. — 112 — Oratio de salute imperatoris, ed. J. P. Boissonade, Anecdota ÎTova, Pa­ ris, 1844, p. 223-238. — 115 E mpedocles apud Hieroclem Alexandrinum. — 34 Έ. 'E. B. Σ. = Έπετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, Athenis, 4 (1927) V. Ctenas, Gudas; 5 (1928) ν. Ctenas E u r ip id e s , Hecuba. — 75 — Helena. — 78 — Orestes. — 170 — Phoenissae. — 76 E v s tr a tia d is S., ' Ιστορικά μνημεία τον "Αθω — Ελληνικά, 2 (1929) 333384. — 79 G e d e o n Μ., Πατριαρχικοί πίνακες, Constantinopoli, 1890. — 170 G eo rgiu s Cy d o n iu s , Epigramma in Demetrium Gassandrenum = Bivista di filologia e d’istruzione classica, 26 (1898) 394. — 60 G eo rgiu s Sp h r a n tze s , Ghronicon = P. G., t. 156, 1025-1080. — 175 Greg. = X iceph orus G r e g o r a s , Byzantina Historia (C. S. H. B.), Bonn, t. I-II, ed. L. Schopen, 1829-30; t. I l l ed. I. Bekker, 1855. — 1 3 6 11 25 31 32 41 43 46 55 70 90 96 98 110 166 174 — Epistulae, ed. E . Guilland, Nicephore Grégoras, Correspondance, Pa­ ris, 1927. — 118 Gregorius Xazianzenus, Carmina historica — P. G., t. 37, 969-1600. —

177 — Carmina moralia = P. G., t. 37, 521-962. — 157 —· Oratio xxvii = P. G., t. 36, 12-25. — 177 GUDAS Μ., Βυζαντιακά έγγραφα τής εν "Αθωι ίεράς μονής του Βατοπεδίου = Έ. 'E. Β. Σ., 4 (1927) 211-248. — 79 118 135 H a l e c k i Ο., Un empereur de Byzance à Borne (Eozprawy historyczne Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, V III), Warszawa, 1930. — 15 70 104 106 184 H elio d o ru s , Aethiopica. — 115 H er o d o tu s , Historiarum libri ix. — 47 63 96 H e sio d u s , Opera et dies. — 18 59 63 75 80 90 93 152

— Theogonia. — 7 39 46 149

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

214

Index I I I

Hierocles Alexandrinus, In Aurea carmina. — 34 H ippocrates, Aphorismi. — 105 106 H omerus, Ilias. — 21 32 34-38 43 47 48 55 71 81 86 91 94 96 103 121 123 147 151 159 .162 177 — Odyssea. — 12 34 39 47 51 82 84 94 121 147 150 152

I libri commemoriali, della republica di Venezia, t. I I (Monumenti storici publicati dalla E . Deputazione Veneta di storia patria. Serie prima. Documenti, III, [ed. E . Predelli], Venezia, 1878. — 68 I oannes Tzetzes, Vita Hesiodi — Vitae Homeri et Hesiodi, in usum scholarum ed. U. de Wilamowitz-Moellendorff (Kleine Texte fur Vorlesungen und Uebungen, 137) Bonn, 1916, p. 47-51. — 179 Ius Graecoromanum, edd. Ioann, et Panag. Zepi, t. 1, Athenis, 1931. — 70

Jorga N., Philippe de Mézières (1327-1405) et la croisade au X IV e siècle (Bibliothèque de l’École des Hautes Études, 110), Paris, 1896. — 70 184 188 190 K aeppeli Th ., Deux nouveaux ouvrages de fr. Philippe Incontri de Péra O. P. = Archivum PP. Praedicatorum, Eomae, 23 (1953) 163-194. — 62 Kutl umus V. Actes de K .

L am pros S .-A m antos C., Βραχέα Χρονικά (Μνημεία τής ελληνικής ιστο­

ρίας, I), Athenis, 1932-33. — 31 49 71 141 145 174 175 178 L ampros S., 5Ενθυμήσεων ήτοι χρονικών σημειωμάτων συλλογή πρώτη =

N. 'Ε., 7 (1910) 1-313. — 137 — ’Ιωάννης ε' Παλαιολόγος και δ πατριάρχης Κόκκινος — N. 'Ε., 14 (1917)

403-404. — 11 — Συμβολή εις τήν ιστορίαν των εν Λέσβωι δυναστευόντων Γατελούζων = N. 'Ε., 6 (1909) 39-48. — 156 164 — Τό τραπεζουντιακόν χρονικόν τοϋ πρωτοσεβαστοϋ καί πρωτονοταρίου Μι­ χαήλ Παναρέτου = N. 'Ε ., 4 (1907) 257-295. — 174 L au r e n t V., La correspondance de Démétrius Gydonès — É. O., 30 (1931)

339-354. — 153 — Notes de chronographie et d'histoire byzantine = É. O., 36 (1937) 157174. — 1 L avr io tis S., Άναγραψα'ι εγγράφων τής μεγίστης Λαύρας τοϋ άγιου ’Αθα­ νασίου εν ’Άθωι = B. N. J., 7 (1928-29) 388-429. — 79 L eca ch eu x P., Lettres secrètes et curiales du pape Urbain V se rapportant à la France, fase. 2, Paris, 1906. — 127 L lbanius , Epistulae, ed. E. Foerster, 2 voli., Lipsiae, 1921, 1922. — 21 Liber iurium rei publicae Genuensis, t. II (Patriae Historiae Monumenta, IX), ed. Here. Eicottius, Augustae Taurinorum, 1857. — 79 85 Libro de los fechos et conguistas del principado de la Morea (Publications de la Société de l’Orient latin), ed. A. Morel-Patio, Genève, 1885. — 186 195

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Scriptores et libri

215

L oenertz R .-J., Correspondance de Manuel Calécas (Studi e Testi, 152), Città del Vaticano, 1950. — 163 189 192

— Les missions dominicaines en Orient et la Société des Frères Pérégrinants = Archivum FF. Praedicatorum, 3 (1933) 5-55. — 78 Lucianus Samosatensis, Adversus indoctum. — 40 45 64 — Timo sive misanthropus. — 166 Machaeras, Leontius, Chronicon, ed. R. M. Dawkins, Oxford, 1932. — 184 188 190-192

Mas Latrie L., comte de, Documents concernant divers pays de VOrient latin = B. É. Ch., 58 (1897) 78-125. — 194 195 — Histoire de Vile de Chypre sous le règne des princes de la maison de Lu­ signan, t. II, Paris, 1852. — 188 Matthaei Ch. F., Varia graeca, Moscoviae, 1811. — 179 Menander Comicus, Sententiae singulis versibus conceptae. — 121 Menander Rhetor, De laudationibus (Rhetores Graeci, III, 329-446) Lipsiae, 1856. — 21

Mercati A., Giovanni Ciparissiota alia corte di Gregorio X I (nov. 1376dic. 1377) = B. Z., 30 (1929-30) 496^501. — 67 Mercati G.,Notizie di Procoro e Demetrio Cidone... (Studi e Testi, 56), Città del Vaticano, 1931. — 11 27 67 71 73 78 130

— Se la versione dall’ebraico del codice Veneto greco VII sia di Simone Atamano, arcivescovo di Tebe. — 125 Michael Panaretus, Chronicon, ed. S. Lampros — N. 'E., 4 (1907) 257295. — 174

M.-M. = Miklosich Fr . - M üller I os., Acta et diplomata graeca medii aevi, tt. I-III, Vindobonae, 1860, 1862, 1865. — 24 55 57 79 102 104 118 125 130 171 173 176

N. 'E. — Νέος 'Ελληνομνημών, Athenis, 4 (1907); 6 (1909); 7 (1910); 14 (1917) V. S. Lampros Nicephorus Gregoras v. Greg.

Nicolaus Cabasilas, Epistulae, B. Z ., 46 (1953) 18-46. — 153 169 N . A . V ., N . S. = Nuovo Archivio Veneto, Nuova Serie, Venezia, 37 (1919) v. R. Cessi P. G. = Patrologiae cursus completus. Series Graeca, ed. J. P. Migne, 161 voli., Parisiis, 1857-1866; t. 29 v. Basilius; tt. 36 et 37 v. Gregorius; t. 109 v. Demetrius; tt. 151 et 152 v. Tomus synodalis; t. 156 v. Geor­ gius Sphrantzes

Palaephatus, De incredibilibus. — 25 Paroem. = Corpus paroemiographorum Graecorum, edd. E. L. a LeutschF. G. Schneidewin, 2 voli., Gottingae, 1839 et 1851. — 198 v. Diogenianus, Zenobius

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Index I I I

216

Pausanias, Descriptio Graeciae. — 25 166 Philippus de Mazeriis, Vita S. Petri Thomae 0 . Carm., ed. J. Smet, The Life of Saint Peter Thomas, Eomae, 1954, p. 51-188.' — 61

Phtlotheus Coccinus, Vita Isidori patriarchae, ed. A. PapadopulosKerameus, 2itija dvukh vselenskikh patriarkhov X I Y v., Sanktpeterburg, 1905, p. 52-151. — 77 Pindarus, Olympionica II. — 38 122 143 — V II. — 21 — apud Platonem. — 63

Plato, Apologia Socratis. — 65 73 118 — Charmides. — 151 — Civitas. — 16 24 26-29 31 32 38 42 57 63 65 78 102 103 — Convivium. — 63 177 198 — Crito. — 128 — Gorgias. — 24 32 48 63 131 — Leges. — 28 44 — Menexenes. — 9 46 48 — Phaedo. — 39 42 63 65 103 150 — Phaedrus. — 32 46 57 104 105 — Politicus. — 42 — Protagoras. — 71 73 — Theaetetus. — 29 31 — (Ps.-), De Iusto. — 198 — (Ps.-) Theages. — 121 198 Plutarchus, Alexander. — 80 — Demosthenes. — 38 — Dio. — 121 — Gaius Marcius. — 97 — Phocio. — 38 146 152 — Moralia. — 178 P olybius, Historiarum libri xl. — 14 Pythagoras apud Suidam. — 106 R ackl M., Die griechischen Augustinusiibersetzungen (Studi e Testi, 37), Eoma, 1923, p. 1-38. — 55 R ayn ald i O., Annales ecclesiastici, t. 16 (1334-78), Eomae, 1652. — 141 R. H. C. = Recueil des Historiens des Croisades, Documents arméniens, t. II, Jean Dardel, Chronique d’Arménie, Paris, 1906. — 186 190 Rivista di filologia e d’istruzione classica, Torino, 26 (1898) v. Bassi, Geor­ gius Cydonius Rubió I Lluch A ., Diplomatari de l’Orient Català, Barcelona, 1947. — 103 139 187 189 Scholia in Euripidem. — 25 Sim onides apud Platonem. —

71

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Scriptores et libri

217

S. k. p. A. W . = Sitzungsberichte der koniglich preussischen Alcademie der Wissenschaften zu Berlin, 1888, 2, p. 1417-22 v. Demetrius Cydonius Smet J., The Life of Saint Peter Thomas by Philippe de Mézières, Eome, 1954. — 61 186 v. Philippus de Mazeriis S ophocles , Aiax. — 34 161 — apud Plutarchum. — 178 — apud Zenobium. — 89 151 S tesichorus apud Platonem. — 57 Studi e Testi, tt. 7 et 56 v. Mercati; t. 37 v. Eackl; t. 152 v. Loenertz S tojanovic L j ., Stari srpshi rodoslovi i letopisi = Zbornik za istoriju, jezik i knjizevnost srpskog naroda, Ser. I, 16 (1927). — 175 Su id a s , Lexicon, ed. A . Adler, 5 voli., Lipsiae, 1928-35. — 14 25 36 38 39 44 51 63 65 75 99 106 154 157 158 166

7α Χρονικά τον Μωρέως, ed. P. P. Calonaros, Athenis, 1940. — 186 Theiner A. - Miklosich P., Monumenta spectantia ad unionem ecclesia­ rum Graecae et Romanae, Vindobonae, 1872. — 127

Theocritus, Dioscuri. — 121 Thucydides, De bello Peloponnesiaco libri viii. — 14 147 Tomus synodalis — — — —

X

en o ph o n ,

—

anni 1341 = P.G., t. 152, 1241-53. — 86 — 1351 = P. G., t, 151, 717-763. — 86 — 1368 = P. G., t. 151, 693-715. — 24 130 165

Expeditio Gyri. — 121 Institutio Gyri. — 64

von L in g en th al K . E ., Prooemien von Ghrysobullen von Demetrius Kydones = S. k. p. A. W ., Berlin, 1888, 2 v. Demetrius

Z a ch ariae

Cydonius

Z enobius, Proverbia = Paroem., t. 1, p. 1-175. — 37 57 89 103

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IV

Conspectus epistularum quibus notam temporis assignavi

E p iA nni stu lae p . Ch. n. 3 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

1358, vere 1346. I X . 2 1345, aestate 1345, au tu m n o 1345, au tu m n o 1346 1346, au tu m n o? 1343-1344? 1343-1344? 1352, au tu m n o 1352 1352, aestate 1343-1354 1343-1345 1346 1346 1349 1371, vere au t ae­ state 22 1371, au tu m n o 23 1371, au tu m n o 24 1371-1374? 25 1371-1374? 26 1345, au tu m n o? 27 1345, aestate? 28 1371, aestate 29 1371, aestate 30 1362-1365? 3 1 ' 1362 32 1363-1365? 33 1365-1369 34 1371, aestate 35 1371, aestate

E p iAnni stulae p . Ch. n. 36 37 38 39 40 41 42 43 46 47 49 50 51 54 55 57 58 59 61 62 63 64 65 67 70 71 72 73 77 78 79

1369-1371 1371-1372, h iem e 1355-1356? 1369-1370 1347-1354? 1352-1353 1352, aestate 1346 1358-1361 1358-1361 1355? 1355-1356? 1352, au tu m n o 1358-1361? 1372-1373? 1352-1353 1353-1354? 1352-1353, a u tu m ­ n o au t h iem e 1355-1357? 1355-1357? 1352-1353 aut 1371-1372? 1352, vere 1365? 1371-1372 c.? 1372-1373 1370.VIi.-1371.II. 1347-1349 1363 1372, p o st I V . 10? 1362-1363? 1371-1372

E p iAnni stulae p . Ch. n. 80 82 86 87 88 89 93 94 96 97 98 100 103 104 106 107 108 109 110 114 115 116 117 118 120 123 124 125 127 129 130

1383-1386 1373-1376 aut 1388-1390? 1347-1349 1347 1343 1363-1364? 1364, aestate 1365, aestate 1 3 6 4 .x .8-1365 1365, aestate 1365 (-1366?) 1365 (-1366?) 1367-1368, h iem e 1368-1369 1371-1372 1371-1372 1362 exeu n te 1361-1362 1362 1372-1373 1372-1373 1372-1373? 1373, au tu m n o 1373-1374?, hiem e P o s t 1 3 7 3.ix.25 A n te 1341? 1364 in cipien te 1364, aestate 1355-1376 aut 1379-1384 1368, vere 1376-1379

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Y

Index epistularum chronologieus Anni p. Ch. n.

Epistulae

Anni p. Ch. n.

Ante 1341 1343-1344 1343-1345 1343-1354 1345, aestate 1345, autumno 1346 1346.IX.2 1346, autumno 1347-1349 1347-1354 1347 1348 1349 1352 1352, vere 1352, aestate 1352, autumno 1352-1353, autumno aut hieme 1352-1353 1353-1354 1355 1355-1356 1355-1357 1355-1376 1358-1361 1358, vere 1361 1362-1363 1362-1365 1362

123? 11? 12? 17 16 6 27? 7 8 26? 9 18 19 43 5 10? 72 86 40? 87 88 20 14 64 15 42 13 51

1362 exeunte 108 1363-1364 89? 32? 1363-1365 1363 73 1364 incipiente 124 1364 aestate 93 125 1364.X.8-1365 96 1365-1369 33 1365 (-1366?) 98 100 1365 65? 1365, aestate 94 97 103 1367-1368, hieme 104 1368-1369 129 1368, vere 36 1369-1371 71 1370.vn.-1371.il 1371-1374 24? 25? 1371-1372 67? 79 106 107 63? 1371, vere aut ae­ 21 state 1371, aestate 28 29 34 35 22 23 1371, autumno 1371-1372, hieme 37 55? 70 114 115 1372-1373 116? 77? 1372, post IV.10 82? 1373-1376 117 1373, autumno 118? 1373-1374, hieme 120 Post 1373.ix.25 80 1383-1386 82? 1388-1390

59 41 57 63? 58? 49? 38? 50? 61? 62? 127? 46 47 54? 3 109 78? 30? 31 110

Epistulae

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Ordo rerum Pag.

P r a e fa tio ....................................................................................

m -xvi

Propylaeum. Demetrii Cydonii Orationes d u a e ...................

1-23

I.

Ad Ioannem Cantacuzenum p rim a ...................................

1-10

II. Ad Ioannem Palaeologum .....................................................

10-23

Demetrii Cydonii EpistulaeC X X X I .............................................

24-168

Appendices Y ................................................................................169-197 I. II.

Nicolai Cabasilae Chamaëtiepistulae V ................................. 169-172 Georgii Gabrielopuli e p is t u la ............................................173

III. Chronicon breve Thessalonicense.......................................174-175 IV . Anonymi anti-palamitae epistulae I X V.

..........................176-182

Ex Bibliothecis et Archivis Venetis et Archivo Vaticano

183-197

Addenda et corrigenda ...................................................................... 198 In d ice s........................................................................................... 199-219 1.

Initia epistularum Demetrii C y d o n ii..............................

199-202

2.

Personarum et locorum nomina p r o p r i a ......................

203-210

3.

Scriptores et libri in notis a d d u cti................................... 211-217

4.

Conspectus epistularum nota temporis signatarum . .

5.

Index epistularum chronologieus.......................................219

218

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.