D. Iunii Iuvenalis Saturarum libri V [Nur Vol. 1 ersch. Reprint 2021 ed.] 9783112399408, 9783112399392

Citation preview

D. IVN1I I V Y E N A L 1 S

S A T V R A ß V M LTBKI V

C V M SCHOLIIS VETERIBVS

HEOEKSVIT ET EMENDAVIT

OTTO IA1IN.

BEROL1NI TYPIS

ET

I M P E N S I S C E.

A. 18 51.

REIMER!

MÁVBITIO HAVraO THEODOR!) MOMMSENIO AMICIS.

D. IVNII I V V E N A L I S S A T V R A R V M L I B R I V.

1

P codicis Pitlioeani nunc Montepessulani lectio genuina, ubi quid erasum est neque legi potuit ** indicatum est. ubicumque nihil ndnotatum est lectio cod. P genuina repraesentata est. & sclioliorum lectiones ipsis litteris, lemmatibus maxime, scriptae. 2 scliolioriiin lectiones, de quibus interpretatione coniecturam cap e r e licet. Prohlis a G. Valla commemoratus. to codices interpolati uel oinnes uel plurimi. ? codices interpolati aliquot, maxime recentiores. Ad lios pertinent p codicis Pitlioeani manus secunda. r codicis Vaticani palimpsesti fragmentum XIV, 324 — XV, 43. a codex bibliotliecae Laurentianae pint. XXXIV, 42, saec. XI. b codex bibliotliecae Sangallensis D. 236. 871, saec. IX. c codex bibliotliecae Eihsiedlensis 3 4 , saec. X. d codex bibliotliecae Parisiensis 8070, saec. XII. e codex bibliotliecae Parisiensis 4883 A, desinens VI, 90. f codex bibliotliecae Parisiensis 8071, oliin T h u a n e u s , saec. X. g codex bibliotliecae Parisiensis 7900, oliin P u t e a n i , saec. IX. ft codex bibliotliecae Vaticanae Vrbinas 661. v excerpta e codice Vossiano apud Cortium et Fabricium. edd. editiones ante Pitlioeanam.

D. S

A

IVNII

T

V

IV V E N A L I S R

A

LIBER

S

A

T

R

V

M

PRIMVS.

V

R

A

I.

S e m p e r ego auditor tantum? numquamne reponam, uexatus totiens rauci Theseide Cordi? impune ergo mihi recitauerit ille togatas, hic elegos? impune diem consumpserit ingens Telephus, aut summi piena iam margine libri scribtus et in tergo nec dum finitus Orestes? nota magis nulli domus est sua, quam mihi lucus Martis et Aeoliis uicinum rupibus antrum Vulcani, quid agant uenti, quas torqueat umbras Aeacus, unde alius furtiuae deuehat aurum Sat.

5

10

I.

2. Seruius ad Verg. Aen. I p. 2 L. schol. Pers. 1,70. rauci T h e seide Codri Seruius ad Verg.XI, 458. Cordi PS: Codri pai Seruius, cf. Ili, 203.208. 3. cantauerit ex cod. Hauniensi Heinrich. 5. Priscian. VI, 3, 16 p. 6 8 4 : c M a r g o quoque mwginis nolandum quod tam masculini quam feminini generis inuenitur. Iuuenalis 1 in primo: aut summi piena iatn margine libri. pieno 6. scribtus P: scriptus Su et in — Orestes Seruius ad Verg. Aen. V, 122. nondum 7. luctus Flauius coni. 29. 8. inclusimi rupibus N. Heinsius ad Sabini ep. III, 91. Valer. Fi. V, 642. 9 s . quas — Aeacus Acron ad Horat. carm. II, i3,22. quas torqueat undas (uel aestus) Aeolus Wernsdorfius poeti. Latt, min. IIII p. 22. 10. furtiue Pg.

1*

4

D. IVNII 1YVENALIS

pelliculae, quantas iaculetur Monychus ornos, Frontonis platani conuulsaque marmora clamant semper et adsiduo ruptae lectore columnae: exspectes eadem a summo minimoque poeta. et nos ergo manum ferulae subduximus, et nos

15

consilium dedimus Syllae, priuatus ut altum dormiret; stulta est dementia, cum tot ubique uatibus occurras, periturae parcere chartae. cur tamen hoc potius libeat decurrere campo, per quem magnus equos Auruncae flexit alumnus,

20

si uacat ac placidi rationem admittitis, edam.

Cum tener uxorem ducat spado, Meuia Tuscum Cgat aprum et nuda teneat uenabula mamma, patricios omnis opibus cum prouocet unus, quo tondente grauis iuueni mihi barba sonabat, cum pars Niliacae plebis, cum uerna Canopi Crispinus, Tyrias umero reuocante lacernas, uentilet aestiuum digitis sudantibus aurum, nec sufferre queat maioris pondera gemmae, difficile est satiram non scribere. nam quis iniquae tam patiens urbis, tam ferreus, ut teneat se, causidici noua cum ueniat lectica Mathonis plena ipso, post hunc magni delator amici et cito rapturus de nobilitate comesa

25

30

13. et — columnae Seruius adVerg. georg.III, 328. us. 14 spurium putut Dobree aduu. II p. 387. 16 sq. consilium — dor-* miret schol. Slat. Theb. 1,389. 16. Syllae Pg. 18. cartae P. 20. Auruncae PS: Aruncae ?. 21. si placat ac P, si uacat et (ù, si iuuat et d. 22. Meuia Pv, Neuia 24.25 om. avg. 26. faex Niliacae Ptol. Flauius conìectt. 30, prob. Burmann. adAnth. Lat.Ip.744. 27. umero P : liumero p. 28. aestiuo—auro N. He'msius epp. IIII p. 184, prob. Graeuius ib. p. 193. 29. quaeat P. 32 sq. lectica — ipso Seruius ad Verg. Aen. I, 215. 34. Priscian. XV, 3 , 1 1 p.1009: 'Et saepe corripiunl o terminalem, quando in aduerbia transenni, ut cito, sero, modo. Iuuenalis in III: et cito — superest.' Anali, gramm. p. 466 not. h: 'Et cito brevi» letta. Iuuenalis: et cito — comesa.3

SATVRA I. quod superest, quem Massa timet, quem munere palpat

5 35

Carus et a trepido Thymele summissa Latino, cum te summoueant qui testamenta merentur noctibus, in caelum quos euehit optima summi nunc uia processus, uetulae uesica beatae? unciolam Proculeius habet, sed Gillo deuncem,

40

partes quisque suas ad mensuram inguinis heres. accipiat sane mercedem sanguinis et sic palleat, ut nudis pressit qui calcibus anguem, aut Lugdunensem rhetor dicturus ad aram. quid referam quanta siccum iecur ardeat i r a ,

45

cum populum gregibus comituin premit hie spoliator pupilli prostanlis, et hie damnatus inani iudicio (quid enim saluis infainia nummis?) exul ab octaua Marius bibit et fruitur dis ira lis, at tu uictrix prouincia ploras?

50

haec ego non credam Venusina digna lucerna? haec ego non agitem? sed quid magis? Heracleas aut Diomedeas aut mugitum labyrinthi et mare percussum puero fabrumque uolantem, cum leno accipiat moechi bona, si capiendi

55

ius nullum uxori, doctus spectare lacunar, doctus et ad calicem uigilanti stertere naso; cum fas esse putet curam sperare cohortis, qui bona donauit praesepibus et caret omni maiorum censu, dum peruolat axe citato

60

35. super est P . tim etque munere P . 36. ut Heinrich comm. I p. 31. 38. noctibus pco: nontib* P . 39. uetulae uesica beatae Priscian. Ill, 6 , 3 4 . uaesica P . 40. Priscian. 111,7,41 p. 617. procul eius P . 44. retlior P . 46. premat 47. at hie to. 49. 50. Priscian. XVIII, 25, 250 p. J193. exul — bibit Seruius ad Verg. Aen. IV, 77. 52. Heracleas S Probtts, codex Vallae: Her*»cleas P, Hercnleias pco. 53. aut diomedeas pioS: audio medeas P. 55. si w: st* P, sit Pithoeus. 56 s. doctus — naso Acron ad Horat. carm. Ill, 6 , 2 8 . 58. spectare

6

D. IVNII IVYENALIS

Flaminiam, puer Automedon nam lora tenebat ipse, lacernatae cum se iactaret amicae? nonne Iibet medio ceras implere capaces quadriuio, cum iam sexta ceruice feratur hinc adque inde patens ac nuda paene cathedra et multum referens de Maecenate supino signator falso, qui se lautum adque keatum exiguis tabulis et gemma fecerat uda? occurrit matrona potens, quae molle Calenum porrectura uiro miscet sitiente rubetam, instituitque rudes melior Lucusta propinquas per famam et populum nigros eflerre maritos. aude aliquid breuibus Gyaris et carcere dignum, si uis esse aliquid. probitas laudatur et alget. criminibus debent hortos praetoria mensas argentum uetus et stantem extra pocula caprum. quem patitur dormiré nurus corruptor auarae, quem sponsae lurpes et praetextatus adulter? si natura negat, facit indignatio uersum qualemcumque potest, quales ego uel Cluuienus. E x quo Deucalion nimbis tollentibus aequor nauigio montem ascendit sortesque poposcit, paulatimque anima caluerunt mollia saxa,

65

70

75

8Q

63. Marius Mercator p. 5 Baluz.: 'Ule sane curet de nohis medio ceras implere capaces quadriuio.' 64. quadr*uio P, quadruuio j>. 65. adque P semper: atque p semper. 67. signato falso Maduig opp. I p. 40, signator falsus Ruperti. 68. fecerit S t ? Valla. 69. occurrat Heinrich. 71. Lucusta Sgg: Locusta Pen. 74. aliquid Pco: 73. breuius Rob. Titius loe. controu. IX, 20. aliquis edd. 75. criminibus — praetoria schol.4 Cruq. ad Horat. carm. I, 35, 21. 80. qualescuraque 81. schol. Cruq. ad Horat. carm. 1,2,9: 'Iuuenal.: Deucalion lapides uacuum iactauit in orbein [Verg. georg. I, 62], et manibus nudas ostendit Pjrrrha puellas.3 Vss. 85. 86. 87. 81. 82. 83. 84. 88 transposuit Pinzger Ien. Littztg. 1822. n. 20. 83. paulatimq» P. anima PSs: animas w. paulatimque animas ant paulatim inque animas N. Heinsius ad Quid. met. VI, 312.

SATVRA I.

et maribus nudas ostendit Pyrra puellas, quidquid agunt homines, uoturn timor ira uoluptas gaudia discursus nostri farrago libelli est. et quando uberior uitiorum copia? quando maior auaritiae patuit sinus? alea quando hos animos? ncque enim loculis comitantibus itur ad casum tabulae, posita sed luditur arca. proelia quanta illic dispensatore uidebis armigero! siinplexne furor sestertia centum perdere et borrenti tunicam non reddere s e r u o ? quis totidem erexit uillas, quis fercula septem secreto cenauit auus? nunc sportula primo limine parua sedet turbae rapienda togatae. ille tamen faciein prius inspicit et trepidai, ne suppositus uenias ac falso nomine poscas; agnitus accipies, iubet a praecone uocari ipsos Troiugenas; nam uexant limen et ipsi nobiscum. " d a praetori, da deinde tribuno." sed libertinus prior est. "prior," inquit, " e g o adsum. cur timeam, dubitemue locum defendere? quamuis natus ad Euphraten, molles quod in aure fenestrae arguerint, licet ipse negem, sed quinque tabernae quadringenta parant. quid confert purpura maior optandum, si Laurenti custodit in agro conductas Coruinus oues, ego possideo plus

7 85

90

95

100

105

84. Pyrra PS. 85. uotum timor ira pw: uotum ira P. 86. farrago libelli estPhg: est farrago libelli co. 88. om. in margine add. a?. 69. liaec animos Heinecke anim. p. 56. 94 s. quis fercula — auus Seruius ad Verg. Aen. 1,637. 726. 98. et falso 9 9 » . Priseian. Vili, 3 , 1 9 p. 887: 'Iuuenalìs in primo: agnitus — Troiugenas. 5 iubet — Troingenas Seruius ad Verg. Aen. V, 117. 102. inquit ej*o pio: inquit et ego P. 104. Sidon. Apollin. epp. VII, 17: natus ad Euphratem prò Christo ergastula passus. 3 Eufraten Pw. molli Marshall. 106. quadringenta PS: quadraginta purpura Spco: purpurae P. maior P j : maius ÙJ. purpurae amator d, purpura maiorum h.

8

D. IVNII IWENALIS

Pallante et Licinis?" exspectent ergo tribuni, uincant diuitiae, sacro ne cedat honori,

110

nuper in hanc urbem pedibus qui uenerat albis, quandoquidem inter nos sanctissima diuiliarum maiestas, etsi funesta pecunia tempio nondum habitas, nullas nummorum ereximus aras, ut colitur P a x adque Fides Victoria Virtus

115

quaeque salutato crepitat Concordia nido. sed cum summus honor finito computet anno, sportula quid referat, quantum rationibus addat, quid facient comites, quibus hinc toga, calceus hinc est et panis fumusque domi? densissima centum

120

quadrantes Iectica petit, sequiturque maritum languida uel praegnas et circumducitur uxor. hie petit absenti nota iam callidus arte, ostendens uacuam et clausam pro coniuge sellam. " G a l l a mea est," inquit, "citius dimitte. moraris?

125

profer Galla caput! noli uexare, quiescit." Ipse dies pulchro distinguitur ordine rerum: sportula, deinde forum iurisque peritus Apollo adque triumphales, inter quas ausus habere nescio quis titulos Aegyptius adque Arabarches,

130

cuius ad effigiem non tantum meiere fas est. uestibulis abeunt ueteres lassique clientes, uotaque deponunt, quamquam longissima caenae 109. licinis P : liciniis p. 110. ne Pg: nee co. 114. habitat g. 116. concordia PSw: ciconia g. cuique — crotalistria Heinrich. 117. honos g. 119. faciant 122. pregna» P: pregnans pcu. 123. notae — artis Ruperti. 124. clusam eg. 126. quiescit pw: quiescet P. 130. aut g. Arabarclies PSw: arabarces g, arabartes g, alabarclies Cuiacius obss. VIII, 37. 131. Priscian. X , 1 , 1 p. 875: 'Meio tertiae coningationis. in quo similiter i loco consonantis est. luuenalis eins infinitum proferì in primo: cuius ad effigiem non tantum meiere fas est.3 Éutych. de disc. coni. II, 8 p. 2178: 'infinitiuum, meiere apud Iuuenulem ledum : cuius — meiere fas est.1 non solum v, tantum non i. e. /.wvovovyj Scaliger ad Catalectap.213. meiere io: inengere P, megere p, mingere g.

SATVRA I, spes homini: caulis miseris atque ignis emendus. optima siluarum interea pelagique uorabit r e x horum, uacuisque toris tantum ipse iacebit. nam de tot pulchris et latis orbibus et tam antiquis una comedunt patrimonia mensa. nullus iam parasitus erit. sed quis ferat istas luxuriae sordes? quanta est gula, quae sibi totos ponit apros, animal propter conuiuia natum! poena tamen praesens, cum tu deponis amictus turgidus et crudum pauonem in balnea portas, hinc subitae mortes adque intestata senectus, et noua nec tristis per cunctas fabula cenas, ducitur iratis plaudendum funus amicis. Nil erit ulterius, quod noStris moribus addat posteritas; eadem facient cupientque minores, omne in praecipiti uitiuin stetit, utere uelis, totos pande sinus, dicas hie forsitan " u n d e ingenium par maleriae? unde ilia priorum scribendi, quodcumque animo flagrante liberet, simplicitas c cuius non audeo dicere nomen? quid refert dictis ignoscat Mucius an non? 5 pone Tigellinum, taeda lucebis in ilia,

135

140

145

150

155

qua stantes ardent, qui fixo pectore fumant, et latum media sulcum deducis harena." 139. edit, et quis Marcilius ad Horat. sat. II, 8, 30. ferat Pco: feret 141. animal — natum schol. Cruq. ad Horat. c a m . 1,27,1. 143. Phocas art. IV, 4 p. 1706. Schol. Pers. Ill, 98. crudum pea Phocas: crudus P. 145. et Pvbdeg: it pto. caenas P. 148. facient cupientque Ps1: cupient facientque w. 150. dicas pco: dic*s P. 151. materiae est 153. nunc Grangaeus. audent Graeuius. 155. lucebit degg Gronouius ad Senec. de ira III, 3. 156. qua stans exardet, qui — fumat et late — deducit Didot. pectore P : gutture pco. qua (uel et) fixo Hauthal ad Pers. p. 197 ss. fumat Voss. ad Catull. p. 42. 157. deducis ? Gesner ad Plin. paneg. 33, 3: deduci* P, diducit g Heinslus ad Ouid. met. 1111,375, deducet et latus mediam sulcus diducit arenam IApsius ad Senec. de ira III, 3 Scaliger ad Sueton. Ner. 16, Euseb. p. 181, de em. tempp. p. 441 Ferrar. electt. I f , 7, et

D. IVNI1 IYVENALIS

10

qui dedit ergo trìbus patruis aconita, uehatur pensilibus plumis, atque illinc despiciet nos? " c u m ueniet contra, digito compesce labellum.

160

accusator erit, qui uerbum dixerit C hic est.5 securus licet Aenean Rutulumque ferocem committas, nulli grauis est percussus Achilles aut multum quaesitus Hylas urnamque secutus. ense uelut stricto quotiens Lucilius ardens infremuit, rubet auditor, cui frigida mens est

165

criminibus, tacita sudant praecordia culpa: inde irae et lacrimae.

tecum prius ergo uoluta

haec animo ante tubas, galeatum sero duelli paenitet." experiar quid concedatur in illos,

170

quorum Flaminia tegitur cinis adque Latina.

S A T V R A

II.

Vltra Sauromatas fugere hinc libet et glacialem Oceanum, quotiens aliquid de moribus audent latum media sulcum qui fecit arena DOrleans ad Tac. ann. I p. 143, et latum media sulcum pix ducit arena Withof coniectt.Ip. 109, et

latum media sulcum quae ducit arena Porson

tracts p. 109 ci.

class,

journ. Vili p. 178. XXVI p. 375 sq., sulcum dant lucis Dobree aduu. II p. 387, et latus in media sulcum diducit arena W. class, journ. p . 4 1 5 sqq., aut latus media sulcus te ducet a r e n a H e i n d o r f apudE.

Weberum,

p. 197 ss.

ueheturoj.

et latum inedia in sulcum te ducit arena Hauthal

us. 157 spurium liabet JStruue p. 47.

159. despiciat g Heinrich.

digito Burmann. ad anth. Lai. I p. 630. Plathner, cum uerbum dixeris Ruperti.

V G.

ad Pers.

158. uehatur P :

160. ueniat g.

contrast!

161. si uerbum dixerit uerbum P: uerum pw.

liic st! Heinsius apud Burmann. 1.1. 162. rutilum g. 164. undamque Heinrich obss. in auctt. uetl. p. 108. 167. tacita pio: tacita P.

168 s. tecum — tubas Priscian. XVIII, 8, 70 p. 1138. 169. animo ante tubas v Curio : animo ante tubam Heinrich comm. I p. 44,

anira* ante tuba* ag, animo ante tubas nel anime ante tubas

Prisciani 1.1., anime ante tubas Valla ex antiquissimis mante tuba Pco.

Sat. 1. hinc pco: Lie P .

170. paenitet PS: II.

penitet g.

quid poi:

De filosofìs obscenis Pb. glacialem P , glaciale p.

codd.

codd., ani-

quiP.

SATVRA II.

qui Curios simulant et Bacchanalia uiuunt. indocti primum, quamquam plena omnia gypso Chrysippi inuenias; nam perfectissimus horum est, si quis Aristotelen similem uel Pittacon emit, et iubet archetypos pluteum seruare Cleanthas. frontis nulla fides; quis enim non uicus abundat tristibus obscenis? castigas turpia, cum sis inter Socraticos notissima fossa cinaedos. hispida membra quidem et durae per brachia setae promittunt atrocem animum, sed podice leui caeduntur tumidae medico ridente mariscae; rarus sermo illis et magna libido tacendi adque supercilio breuior coma, uerius ergo et magis ingenue Peribomius. hunc ego fatis inputo, qui uultu morbum incessuque fatetur. horum simplicitas miserabilis, his furor ipse dat ueniam: sed peiores, qui talia uerbis Herculis inuadunt et de uirtute locuti clunem agitant. " e g o te ceuentem, S e x t e , u e r e b o r ? " infamis Varillus ait, " q u o deterior te? loripedem rectus derideat, Aethiopem albus. quis tulerit Gracchos de seditione querentes? quis caelum terris non misceat et mare caelo, si fur displiceat Verri, homicida Miloni, Clodius accuset moechos, Catilina Cethegum, in tabulam Syllae si dicant discipuli tres?

11

5

10

15

20

25

5. inuenias Pio: inuenies 2g. 6. Aristotelen PSg: Aristotelen) (0. Siinmiam uel H. Vales'ms. picta conemit P. 7. puteum H. Valesins. cl.antlias P, cloanthas pio. 8. fronti g. 10. Sotadicos Leopard, emendd. XIII, 10. 12. podicae P. IB. Peribomius pwS: Peribomus P, Peribonius g. hoc Rosenbaum, die Lustseuche ini Alterlhum p. 162 sq. 17. quem Ruperti. uultu pai: uultuin P, cultu H. Valesins. 23. Ethiopem P. 24 om. a 2 m. add. io. Graccos seditione* qu»erentes P . -25. 26 schol. Lucani I, 323. 26. si homicida g C. Barlh adult, mss. CLVIII, 19 Scriuerius. 27. Claudius g. 28. schol. Lucani I, 326. Syllae PSg: Sullae w.

12

D. IVNII IVVENALIS

qualis erat nuper tragico pollutus adulter concubitu, qui tunc leges reuocabat amaras omnibus adque ipsi Veneri Martique timendas, cum tot abortiuis fecundam Iulia uuluam solueret et patruo similes effunderet offas." nonne igitur iure ac merito uitia ultima fictos contemnunt Scauros et castigata remordent? Non tulit ex illis toruum Laronia quendam clamantem totiens "ubi nunc lex Iulia? dor mis?" adque ita subridens "felicia tempora, quae te moribus opponunt! habeat iam Roma pudorem. tertius e caelo cecidit Cato. sed tamen unde haec emis, hirsuto spirant opobalsama collo quae tibi? ne pudeat dominum monstrare tabernae. quod si uexantur leges, at iure citari ante omnes debet Scantinia. respice primum et scrutare uiros. faciunt hi plura, sed illos defendit numerus iunctaeque umbone phalanges: magna inter molles concordia, non erit ullum exemplum in nostro tam detestabile sexu. Tedia non lambit Cluuiam nec Flora Catullam, Hispo subit iuuenes et morbo pallet utroque. numquid nos agimus causas, ciuilia iura nouimus, aut ullo strepitu fora uestra mouemus? luctantur paucae, comedunt colyphia paucae. uos lanam trahitis calathisque peracta refertis

30

35

40

45

50

29. tragico nuper 30. reuocabat Pithoeus: reuoca*at P , r e uocarat pw. 31. ipsi Pvg: ipsis w. 34 sq. uictos condeinnant Scauros Scriuerius. 36. Laronia Pco: Lauronia g. 37. quid nunc Cort. ad Lucati. I, 681. 38. adque ita P w : ad quem 41. spirant op*obalsaina P . 43. ac iure S, unde reposui at iure: ac iura Pw. 44. Scantinia Pio: Scatinia respice p w : respicere P. 49. Tedia w: Media SP, Meuia p. 50. Hispo p w : Hippo S, Hi*po P . 53. colyphia P w : coliphia S, coloephia Valla. post 53 legitur in cod. Mazarineo: spicum illustre tenens splendenti pectore uirgo. 54. calatisque P .

SATVRA n.

uellera, uos tenui praegnatem stamine fusum Penelope melius, leuius torquetis Arachne, horrida quale facit residens in codice pellex. notum est, cur solo tabulas impleuerit Hister liberto, dederit uiuus cur multa puellae. diues erit magno quae dormit tertia lecto; tu nube adque tace, donant arcana cylindros. de nobis post haec tristis sententia fertur? dat ueniam coruis, uexat censura colutnbas." Fugerunt trepidi uera ac manifesta canentem stoicidae; quid enim falsi Laronia? sed quid non facient alii, cum tu multicia sumas, Cretice, et hanc uestem populo mirante perores in Proculas et Pollittas? est moecha Fabulla; damnetur, si uis, etiam Carfinia, talem non sumet damnata togam. "sed Iulius ardet, aestuo." nudus agas, minus est insania turpis. en habitum, quo te leges ac iura ferentem uulneribus crudis populus modo uictor et illud montanum positis audiret uulgus aratrisl quid non proclames, in corpore iudicis ista si uideas? quaero an deceant multicia testem? acer et indomitus libertatisque magister, Cretice, perluces. dedit hanc contagio labem et dabit in plures, sicut grex totus in agris unius scabie cadit et porrigine porci,

13

55

60

65

70

75

80

55. praegnantera Pi [cf.1,122. VI,405.]. 56. Priscian.VI,li,63 p. 707. VII, 2 , 6 p. 731. Paenelope P. 57. cortice paelex P, pelex 10. 60. eris — dorinis Probus. Tertia 2. 68. Pollitas P, Pollucas p?, Polluicas seuPolIiucas a, Pollinas v, Pollenias V. S. Beck obss. phil. in Salt. Imien. II (Altorf. \ 732) p. 23. moecha pco: inoeca P. Fabulla S: «abulia P, Labulla pw. 6». Carphinia Carfania Cuiac. obss. XXVI, 38. 71. insania Pw: iniaraia 2g. insania turpis? Heineche anim. p. 12. 76. deceat Pg. 80. porrigine pat: pr.rigipe P, prorigine g, prurigine v cod. Voss. apvd Burmann. ad Seren. Sam. 35.

14

D. IVNI1 IVVENALIS

üuaque conspecta liuorem ducit ab uua. foedius hoc aliquid quandoque audebis amichi, nemo repente fuit turpissimus; accipient te paulatim, qui longa domi redimicula sumunt frontibus et toto posuere monilia collo adque bonam tenerae placant abdomine porcae et magno cratere deam; sed more sinistro exagitata procul non intrat femina limen, solis ara deae maribus patet. "ite profanae!" clamatur, "nullo gemit hic tibicina cornu." talia secreta coluerunt orgia taeda Cecropiatn soliti Baptae lassare Cotytto. ille supercilium madida fuligine tactum obliqua producit acu pingitque trementis attollens oculos, uitreo bibit ille Priapo reticulumque comis auratum ingentibus implet caerulea indutus scutulata aut galbina rasa, et per Iunonem domini iurante ministro * * * ille tenet speculum, pathici gestamen Othonis, Actoris Aurunci spolium, quo se ille uidebat armatum, cum iam tolli uexilla iuberet. res memoranda nouis annalibus atque recenti historia, speculum ciuilis sarcina belli.

85

90

95

100

81. conspecta PSa: confecta bc, contacta Io. Saresber. polier. V, 10 N. Heinsius ad Tac. an». I, 43 Marshall. 82. audebis pro : audebit P. 83. uenit cod. apnd Pontan. ad Macrob. Sat. III, 10. 86. tenere PS. 92. Ceropiam PS. Cotyton PS, Cocyton u>. 93 sq.. ille — acu Priscian. V,6, 33 p. 654. VI, 14, 75 p. 712. factum w: t»ctum P, tinetum pg Priscianus, factum Gonsalez ad Petron. p. 271. 97. cerulea P. scutulata aut poi: sciitula aut P . galbina SP: galbana pro. Post u. 98 exciderunt nonnulla. 99. c gestamen, axfjiiT(iov wg 'Iovßtvuhog' adscripsit Pithoeus ; non inuenio apud Labbaeum. 100. Seruius adVerg. bue. pr. p. 96 L. : 'Sicluuenalis: Actoris Aurunci spolium. «am Vergila wersum de hasta dictum figurate ad speculum transtuUt. Arunci

SÀTVRA II.

15

nimirum sunimi ducis est occidere Galbam et curare cutem, summi constantia ciuis 105 B ebriaci campo spolium affectare Palati et pressum in faciem digitis extendere panem, quod nec in Assyrio pharetrata Semiramis orbe, maesta nec Actiaca fecit Cleopatra carina. hic nullus uerbis pudor aut reuerentia mensae, 110 hic turpis Cybeles et fracta uoce loquendi libertas, et crine senex fanaticus albo sacrorum antistes, rarum ac memorabile magni gulturis exemplum conducendusque magister. quid tamen exspectant, Phrygio quos tempus erat iam 115 more superuacuam cultris abrumpere carnem? quadringenta dedit Gracchus sestertia dotem cornicini, siue hic recto cantauerat aere: signatae tabulae, dictum "feliciter": ingens cena sedet, gremio iacuit noua nupta mariti. 120 o proceres, censore opus est an haruspice nobis? scilicet horreres maioraque monstra putares, si mulier uitulum uel si bos ederet agnum? segmenta et longos habitus et flammea sumit, arcano qui sacra ferens nutantia loro 125 sudauit clipeis ancilibus. o pater urbis, unde nefas tantum Latiis pastoribus? unde haec tetigit, Gradiue, tuos urtica nepotes? 106. Bebriaci campo Pu)2: Bebriaci in campo g, Bebriacis campis S. 107. faciem P?: facie pio. 108. Semiramis pw: Sameramis PSh. Assyria — urbe U. Vulesius. 109. moeclia Heinrich. 111. Cybele est et cod. Vimariensìs Henninius. 112. alto Wakefield silu. crii.II p. 117 Ruperti. Valla: 'alto, alle presso, in mullís est albo.1 115 sq. Phrygio — abrumpere carnem Seruius ad Verg. Aen.IX,620. 116. abscidere s Oudendorp. adApul. met. IVp. 260. 117. quadraginta Graccus 118. cantauerit 120. cena, sedet: gremio Pithoeus. cena, sed et gremio Lipsius epistt. quaesti. IV, 25 Muretus uar. lectt. IX, 8. 124. segmenta — habitus Seruius ad Verg. Aen. I, 654. flammea PS?: flamea w. 126. clypeis PS. et pater cod. Cantabrìgiensis, en pater Walcefieldai Lvoret. I I I , 1104.

16

D. IVNII IWENALIS

traditur ecce uiro clarus genere atque opibus uir: nec galeam quassas, nec terram cuspide pulsas,

130

nec quereris patri? uade ergo et cede seueri iugeribus campi, quem neglegis.

"officium eras

primo sole mihi peragendum in ualle Quirini." quae causa officii? "quid quaeris? nubit amicus, nec multos adhibet."

liceat modo uiuere,

fient,

135

Sent ista palam, cupient et in acta referri. interea tormentum ingens nubentibus haeret, quod nequeant parere et partu retinere maritos. sed melius, quod nil animis in corpora iuris natura indulget; steriles moriuntur, et illis

140

turgida non prodest condita pyxide Lyde, nec prodest agili palmas praebere luperco. uicit et hoc monstrum tunicati fuscina Gracchi, lustrauitque fuga mediam gladiator harenam et Capitolinis generosior et Marcellis

145

et Catuli Paulique minoribus et Fabiis et omnibus ad podium spectantibus, his licet ipsuni admoueas, cuius tunc munere retia misit. 130 sq. Priscian. X V I I I , 19, i 50 p.1164: 'Queror te et Ubi pro apud te. luuenalis in I: nec cjuereris patri nec terrain cuspide quassas.' XVIII, 25, 239 p. 1190: Similiter nostri queror tibi et te. luuenalis in I: nec quereris patri nec terrain cuspide quassas.1 nec tempora cuspide cod. apud Lipsium ep'istt. quaesti. II, 9. nec parmam Plathner. Slothouwer actt. soc. Rheno Traiect. Ill p. 191 sq., nec gerram Heinrich. 131. quaereris P. 133. in colle Quirini Bentle'ms ad Hor. carni. I, 2, 46. coni. Ruperti. 'In ualle colle Quirini' schol. 134. Priscian. XI, 3,14 p. 918: cEt contra wituperationis causa possum dicere ut luuenalis in II: nubit amicus, et nuptus uir' 138. nequeant P: nequeunt w. 139. di melius cod. Vbnensis. in corpora Pai N. Heinsius ad Ouid. am. 1,1,5 in corpore 140. moriuntur P: morientur to. 141. condita pyxide Lide Pw: in pyxide condita lide aut condita in pyxide lide g. lite Baclvmann. 146. Catuli Paulique P: Catulis Paulisque pw. Paulique em. Lipsius epistt. quaesti. IV, 25. Fabiis pw: Fab*is P. et omnibus — spectantibus Seruius ai Verg. Aen.V, 340. 147. ad pco: at P. 148. munera retia pulsant ex cod. Schegkius ad Veil. Pat. 1,13.

17

SÀTVRA li.

Esse aliquos manes et subterranea regna, Cocytum et Stygio ranas in gurgite nigras, adque una transire uadum tot milia cumba, nec pueri credunt, nisi qui nondum aere lauantur, sed tu uera puta. Curius quid sentit et ambo Scipiadae, quid Fabricius manesque Camilli, quid Cremerae legio et Cannis consumpla iuuentus, tot bellorum animae, quotiens hinc talis ad illos umbra uenit? cuperent lustrali, si qua darentur sulpura cum taedis et si foret umida laurus illic. heu, miseri traducimur! arma quidem ultra litora Iubernae promouimus et modo captas Orcadas ac minima contentos nocte Britannos, sed quae nunc populi Hunt uictoris in urbe, non faciunt illi, quos uicimus. et tamen unus Armenius Zalaces cunctis narratur ephebis mollior ardenti sese indulsisse tribuno.

150

155

160

165

aspice quid faciant commercia : uenerat obses. hie fiunt homines; nam si mora longior urbem indulsit, pueris non umquam deerit arnator, 149. Seruius ad Verg. Aon. VI, 140. Liutprand antap. V, 8 : c Esse aliquos manes et subterranea regna, in quibus penuria punìantur, Cocituin elìam et Stygio ranas in gurgite nigras, qui usque modo sommasti re ipsa quatti mox esperire.' aliquid cod. Vimariensis. Burmann. ad anth. Lat. II p. 41. Prop. IV, 7,1. 150. Cocytum Liutprand 1.I. : ****tum P, et contum pio2, et pontum S Pithoeus, porthmeaque N. Heinsius ad Verg. Aen. VI, 302. Burmann ad anth. Lat.llp.41, et cantum Sterhe actt. soc. Rheno Trai. IpAllsqq. 151. cumba Pg: cimba p, 152. Eutychius de disc. coni. II, 16 p.2186. 156 sqq. quotiens — laurus Seruius ad Verg. Aen. VI, 741. 157. 158. Seruius ai Verg. Aen. VI, 229. 158. sulpura Pg. umida P : humida p. 159. illic abcdgg: Cillic, in aliis legitur 5 illuc Valla, ilLc P, illuc pio. quid ? Valla, Achaintre. 160. Iubernae S g : ****** P, Iuuernae pio. 161. et minima — Britannos Seruius ad Verg. Aen. VI, 265. ac Pio : et 5 Seruius. conten*tos P . 162. si Achaintre. 164. Zalaces Poi : Zelaces aut Zelates aut Zalates eplioebis P. 166. coramertia Pg. hospes 167. sic cfid. H. Iunii, C. Valesius. 168. nonnunquaui P j .

2

18

D. IVNII IVVENALIS

mittentur bracae cultelli frena

flagellum:

sic praetextatos referunt Artaxata mores.

S A T V R A

170

III.

Quamuis digressu ueteris confusus amici laudo tamen, uacuis quod sedem figere Cumis destinet adque unum ciuem donare Sibyllae. ianua Baiarum est et gratum litus amoeni secessus.

ego uel Prochytam praepono Suburae.

5

nam quid tam miserum, tam solum uidimus, ut non deterius credas horrere incendia, lapsus tectorum adsiduos ac mille pericula saeuae urbis et Augusto recitantes mense poetas? sed dum tota domus reda componitur una,

10

substitit ad ueteres arcus madidamque Capenam. 17 in uallem Egeriae descendimus et speluncas dissimiles ueris; quanto praesentius esset numen aquae, uiridi si rhargine cluderet undas 2u herba, nec ingenuum uiolarent marmora tofum !

15

12 hie, ubi nocturnae Numa constituebat amicae, nunc sacri fontis nemus et delubra locantur Iudaeis, quorum cophinus faenumque supellex

—

is omnis enim populo mercedem pendere iussa est 169. bracae s1: bra*ce P. Sat. III. Quare Ymbricius urbem deserai Pi. 3. Sibille P. 4. Suburae pco: Subu*rae P. 6. miserum et tain e. 8. saeue P. 11. matidamque S. In codd. 16 — 20 leguntur ante u. 1 2 — 1 5 . 12. in ualle megeiae P. egeriae p. et speluncas dissimiles ueris Seruius ad Vergili georg. II, 469. atque speluncas g. 13. praesentius Grangaeus, N. Heinsius ad Ouid. met. XIII, 7 5 7 : pres*ntius P, prestantius pco, praestantius isset flumen Wakefield ad Lucret. I, 231. 14. cluderet Pg: clauderet pco. 16. liinc Ruperti. constertebat Dorleans ad Tac. ami. I p. 180.

19

SATVRA III.

16 arbor, et eiectis mendicai silua Camenis —

20

hie tunc Vmbricius "quando artibus" inquit "honestis nullus in urbe locus, nulla emolumenta laborum, res hodie minor est, here quain fuit, atque eadem eras deteret exiguis aliquid, proponimus illuc ire, fatigatas ubi Daedalus exuit alas,

25

dum noua canities, dum prima et recla senectus, dum superest Lachesi quod torqueat, et pedibus me porto meis nullo dextram subeunte bacillo, cedamus patria, uiuant Artorius istic et Catulus, maneant qui nigrum in candida uertunt,

30

quis facile est aedem conducere flumina portus, siccandam eluuiem, portandum ad busta cadauer, et praebere caput domina uenale sub hasta. quondam hi cornicines et municipalis harenae perpetui comites notaeque per oppida buccae

35

munera nunc edunt, et uerso pollice uulgus quem iubet occidunt populariter, inde reuersi conducunt foricas, et cur non omnia? cum sint auales ex humili magna ad fastigia rerum extollit, quotiens uoluit Fortuna iocari.

40

quid Romae faciam? mentiri nescio, librum, si malus est, nequeo laudare et poscere, motus astrorum ignoro, funus promittere patris 20. eiectis a [corr. eiectis] v codex Dousae ad Ludi. fr.XXX, 31. 21. UM P, hiepw. Vmbricius Pw : Ymbritius 2 3 . 2 4 . Priscian. XV, 3 , 1 4 p. 1011. 2 5 . ira e Pd. dedalus P . 29. artorius PS: arturius wel arcturius ft). 30. m a n e a n t — uertant schol. Pers. I, 110. 32. luuiem S. 33. aut — domino Heinrich. asta Sbc. 34. muncipalis pw: lnuncipales PS. 36. uulgus Put: uulgi 37. quein pw: quin P, quod be, cum iubet Ph: lubet pa, libet w. 'quos ante populus iubebat id est imperabat oecidi.' schol. uulgus quem iubet correxit C. F. Hermann spicil. annoti, p. 12. Kempfius obss. p. 3 4 , cum — iubet Cramerus ad schol. p . 7 5 . 3 8 . foricas 2w : poricas P, plioricas v. 39. 40. schol. Lucani VI, 7 . surnma ad schol. Lite. ad pw : at P. 40. Iocari Se. 2*

20

D. IVNII IVYENALIS

nec uolo nec possum, ranarum uiscera numquam inspexi, ferre ad nuptam quae mittit adulter, quae mandat, norunt alii, me nemo ministro fur erit, adque ideo nulli comes exeo, tamquam mancus et exstinctae corpus non utile dextrae. quis nunc diligitur, nisi conscius, et cui feruens aestuat occullis animus semperque tacendis? nil tibi se debere putat, nil conferet umquam, participem qui te secreti fecit honesti; carus erit Verri, qui Verrem tempore quo uult accusare potest, tanti tibi non sit opaci omnis harena Tagi quodque in mare uoluitur aurum, ut somno careas ponendaque praemia sumas tristis et a magno semper timearis amico! Quae nunc diuitibus gens acceptissima nostris et quos praecipue fugiam, properabo fateri, nec pudor obstabit. non jjossum ferre, Quirites, Graecam urbem. quamuis quota portio faecis Achaei? iam pridem Syrus in Tiberim defluxit Orontes, et linguam et mores et cum tibicine chordas obliquas nec non gentilia tympana secum uexit et ad circiun iussas prostare puellas: ite quibus graia est pietà lupa barbara mitra! rusticus ille tuus sumit trechedipna, Quirine, et ceromatico fert niceteria collo! hic alta Sicyone, ast hic Amydone relieta, hic Andro, ille Samo, hic Trallibus aut Alabandis

45

50

55

60

65

70

46. normt ç. 48. exstineta — dextra Eremita, Markland ad Stat. silu. II, 2, \ 39. 55. tangi S. 56. horrendaque Schräder. 58. quae nunc to: quae n » P , quae non pdgvç. 60 sq. non — Achaei schol. Lucani I, 284. 61. grecam P. fecis P. achaei schol. Lucani, degç: acliaeae Pio, achiuae a t . 62. Syrus in T i berim P ç : in Til>erim Syrus to. 63. linguam P : lingua pe. tibicine jno: »»ibicine P, thibicine S. cordas p w S : *ordas P. 67. trae*aedipnaP, rachaedipna p, rechedipna to Probus, recliediinna «el recedimna ç. 68. f e r e t P . 70. trallibus pio: tralibusP.

SATVRA III.

21

Esquilias dictumque petunt a uimine collem, uiscera magnarum domuum dominique futuri. ingenium uelox, audacia perdita, sermo promptus et Isaeo torrentior.

ede, quid ilium

esse putes? quem uis hominem secum attulit ad nos,

75

grammaticus rhetor geometres pictor aliptes augur schoenobates medicus magus, omnia nouit Graeculus esuriens, in caelum, iusseris, ibit; in summa, non Maurus erat neque Sarmata nec T h r a x , qui sumpsit pinnas, inediis sed natus Athenis.

80

horum ego non fugiam conchylia? me prior ille signabit fultusque toro meliore recumbet, aduectus Romani quo pruna et cottona uento? usque adeo nihil est, quod nostra infantia caelum hausit Auentini baca nutrita Sabina?

85

quid quod adulandi gens prudentissima laudat sermonem indocli, faciem deformis amici, et longum inualidi collum ceruicibus aequat Herculis Antaeum procul a tellure tenentis, miratur uocem angustam, qua deterius nec

90

ille sonat, quo mordetur gallina marito. haec eadem licet et nobis laudare, sed illis creditur.

an melior, cum Thaida sustinet, aut cum

7 2 . Prìscian. VII, 6, 27 p. 744. uiscera magnaruin dorauum SeruiusadVerg.Aen.il, 4 4 5 . Cledonius p. 1903. Pompeius p.2ì9. 7 5 . esse iubes Heinrich. 7 6 . retliorP. 77. omnia nobis fleinrieft. 7 8 . iusseris JHO: **seris P , si iusseris 7 9 . in summa PS: ad suinmam poi. trax P . 80. pinnas P : pennas pio. athenis P : ahiuis p. 81. concliylia p: concylia PS. 82. signauit abcegz, coenabit DOrleans ad Tue. ann. II p. 1 8 8 . recumbet P : recumbit 83. cottona P ? : coctana peo, cottana ag. 8 5 . Auentinum ? Wakefield adLiicret. //,1038. b a c a ? : ba*ca P . 8 9 . anteum P . 90. deterius pro: deteriu P , deterior 9 1 . illa sonat cum Clauerius, lacobs in Matthiae misceli, phil. I p.8i. illa sonat, qua mordetur gallina a marito aut deterior nec ille sonus, quo Bredenhamp Mugaz. f . Schulen I, 2 p. 4 3 9 sq. cui mordetur Ruperti. 92. illi Schräder. 93. hie melior Sclwader. taida P S .

22

D. IVNII IWENALIS

uxorem comoedus agit uel Dorida pullo cultam palliolo? mulier nempe ipsa uidetur, non persona loqui, uacua et plana omnia dicas infra uentriculum et tenui distantia rima. nec tarnen Antiochus, nec erit mirabilis illic aut Stratocles aut cum molli Demetrius Haemo, natio comoeda est. rides, maiore cachinno concutitur; flet, si Iacrimas conspexit amici, nec dolet; igniculum brumae si tempore poscas, accipit endromidem; si dixeris c aestuo1, sudat. [non sumus ergo pares: melior, qui semper et omni] nocte dieque potest aliena sumere uultum a facie, iactare manus, laudare paratus, si bene ructauit, si rectum minxit amicus, si trulla inuerso crepitum dedit aurea fundo. praeterea sanctum nihil est nec ab inguine tutum, non matrona laris, non filia uirgo, neque ipse sponsus leuis adhuc, non filius ante pudicus; horum si nihil est, auiam resupinat amici. scire uolunt secreta domus atque inde timeri. et quoniam coepit Graecorum mentio, transi gymnasia atque audi facinus maioris abollae.

95

100

105

110

115

94. comedus P. Prìscian. III, 7,41 p.617: 'Pallium, pallidum. Iuuenalis in I: Dorida nullo cultam palliolo.1 pullo Buchnerus, C. Barthius, M. Haupt: nullo PSM, molli Plathnerus. 97. Priscian. III, 5,29 p.611. 'rima, yvvuiy.tla (pvoigloss. H. Steph. p. 187. 98. tantum cod. Norimbergens. 3. Schräder. antiochus S : anthiochus p , Anthiocus P. 100. comeda S. meliore e cod. Cantabrigiensi Wakefield ad Lucret. I, 918. V, 706. 104 spurius est. habent codd. Ioatmes Saresber. polier. 111,4. Petrus Bles.ep.77. 105. aliena P, ut uoluit Markland: alienuin pco. 107. lectum lan. Parrhasius de rebus per ep. quaes. 36. C. Valesins. 109. nihil est nec ab p Vratislauiensis : nihil a b P , nihil aut ab abedegg, nihil atque ab h, nihil est et ab w. tutuin est bc. 112. auiamP-27i [?] : aulam pco. 113 spurium iudicant Pinzger de uss.spur.p. 9 et Heinrich, post 115 transposuit Rigaltius. esse uolunt Schräder. 114. grecorum P .

SATVRA III.

23

stoicus occidit Baream, delator amicum discipulumque s e n e x , ripa nutritus Hn ilia, ad quam Gorgonei delapsa est pinna caballi. non est Romano cuiquam locus hie, ubi regnat Protogenes aliquis uel Diphilus a ut Hermarchus, qui gentis uitio numquam partitur amicum,

120

s o l u s h a b e t ; n a m c u m facilem stillauit in a u r e m e x i g u u m de naturae patriaeque ueneno,

limine summoueor, perierunt tempora longi seruitii; nusquain minor est iactura clientis.

125

Quod porro officium, ne nobis blandiar, aut quod pauperis hie meritimi, si curet nocte togatus currere, cum praetor lictorem impellat et ire praecipitem iubeat, dud um uigilantibus orbis, ne prior Albinam et Modiam collega salutet? 130 diuitis hie serui cludit latus ingenuorum filius; alter enim quantum in legione tribuni accipiunt donat Caluinae uel Catienae, ut semel aut iterum super illam palpitet, at tu, cum tibi uestiti facies scorti placet, haeres 135 et dubitas alta Chionen deducere sella, da testem Romae tain sanctum, quam fuit hospes numinis Idaei, procedat uel Numa uel qui seruauit trepidanti flagranti ex aede Mineruam: protinus ad censum, de moribus ultima fiet 140 c quaestio, quot pascit seruos? quot possidet agri 118. pinna PS: penna pro. caballi pw: caualli PS. 120. hermarcus P , erimarcus aut eriinachus aut erimanthus w. 124. limine submoueorScruius ad Verg. Aen. VII, 579. 126. Quo Eremita. 130. ne pw: nec PS. et modiam P : aut modiam pde%. 131. cludit Pdéh: claudit io. 133. Cati.enae P, catilinae ft. 134. aut Pb: atque io. 135. lieres P. 136. arcta Clümentellius de hon. bisell. 24 p. 133. Chionen P ? : Cliionem co. cella Pignorhts de Firnis 16 p. 137, Farnabius, Muretus opp.IVp.141. 138. Idaei pw: Idae P . 139. tepidain Nic.Loensis epiph. IX, 2. 141. agri pa>: agr* P.

24

D. IVNII IWENALIS

iugera? quam multa magnaque paropside c e n a t i quantum quisque sua nummorum seruat in area, tantum habet et fidei. iures licet et Samothracum et nostrorum aras, contemnere fulmina pauper creditur adque deos, dis ignoscentibus ipsis. quid quod materiam praebet causasque iocorum omnibus hie idem, si foeda et scissa lacerna, si toga sordidula est et rupta calceus alter pelle patet, uel si consuto uulnere crassum adque recens linum ostendit non una cicatrix. nil habet infelix paupertas durius in se, quam quod ridiculos homines facit. c exeat', inquit, c si pudor est, et de puluino surgat equestri, cuius res legi non sufficit, et sedeant hic lenonum pueri quocumque in fornice nati, hic plaudat nitidi praeconis filius inter pinnirapi cultos iuuenes iuuenesque lanistae; sic libitum uano, qui nos distinxit, Othoni'. quis gener hic placuit censu minor adque puellae sarcinulis impar? quis pauper scribitur heres? quando in Consilio est aedilibus? agmine facto debuerant olim tenues migrasse Quirites! haut facile emergunt, quorum uirtutibus opstat res angusta domi, sed Romae durior illis conatus, magno hospitium miserabile, magno seruorum uentres et frugi cenula magno.

145

150

155

160

165

t

142. iugera oni. P, add. inmarg. p. paropside P Valla: parapside pco, parobside g, parabside 143 sq. quantum — fidei scliol. Cruq. Uor. carm. I,35, 22. 144. iuret 5 H. Valesius. 147. iocorum P: locorum p. 149. alte Schroder. 154. est et de puluino pw: est *»»* puluino P, est de se p. S. 156. quocumque * fornice P, quocumque in fornice p. quocumque e fornice noti Lachmann. 158. iuuenesqueP?: iuuenemque pco. 15J). Ser164. emergunt pco : merguntP. uius ad Verg.Aen.II, 80. XJf, 715. 167 in margine adscriptum habet P.

25

SATVRA III. fictilibus

c e n a r e p u d e t , quod turpe negabis

translatus subito ad Marsos m e n s a m q u e

Sabellam

c o n t e n t u s q u e illic ueneto duroque cuculio.

170

pars m a g n a Italiae e s t , si u e r u m a d m i t t i m u s , in qua n e m o t o g a m sumit nisi mortuus.

ipsa dierum

festorum h e r b o s o colitur si quando t h e a t r o m a i e s t a s t a n d e m q u e redit ad pulpita n o t u m e x o d i u m , c u m p e r s o n a e pallentis liiatum

175

in gremio matris formidat rusticus infans, aequales habitus illic siniilesque uidebis o r c h e s t r a m et p o p u l u m , clari uelamen honoris sufficiunt tunicae summis aedilibus albae. hie ultra uires habitus nitor, hie aliquid plus

180

quarn satis est interdum aliena sumitur area. c o m m u n e id uitium e s t , hie uiuimus ambitiosa p a u p e r t a t e omnes. c u m pretio.

quid te m o r o r ?

omnia R o m a e

quid d a s , ut C o s s u m aliquando s a l u t e s ,

ut te respiciat clauso Y e i e n t o l a b e l l o ?

185

ille m e t i t b a r b a m , c r i n e m hie deponit a m a t i , plena domus libis uenalibus.

accipe et istud

f e r m e n t u m tibi h a b e : praestare tributa clientes c o g i m u r et cultis a u g e r e peculia seruis. Quis timet aut timuit gelida P r a e n e s t e ruinam,

190

aut positis n e m o r o s a inter iuga Y o l s i n i i s , aut simplicibus G a b i i s , aut proni T i b u r i s a r c e ? n o s u r b e m colimus tenui tibicine fultam 188. negabis 2 H. Valesius: negaiiit Pw, negabit Ferrarius electt. II, 9. 170. contectiis Schrader. culullo H. Valesius. 173. colitur, si quando, theatro Wyltenbach ad Plut. cons, ad Apoll. p. 113 A. 177. simileinque g. 178. orchestram pco: orcestram PS. 184. praecio S. 185. eluso d. 186. amatus Ruperti. deponit, amati Franche verisim. spec. p. 24 sqq. 187. libis g Valla: libris PSio, libris eraso r udh, libis add. r c. uenalibus Pco: genialibus Grangaeus, uernalibus Franche I. I. 188. praestare Sg: praesta»» P, praestant pco. 193. schol. Lucani VII, 4 0 4 ubi incolimus et fidicine.

26

D. IVNII IVVENALIS

magna parte sui; nam sic Iabentibus obstat uilicus et, ueteris rimae cum texit hiatum,

195

securos pendente iubet dormire ruina. uiuendum est illic, ubi nulla incendia, nulli nocte metus. iam poscit aquam, iam friuola transfert Ycalegon, tabulata tibi iam tertia fumant, tu nescis; nam si gradibus trepidata ab imis,

200

ultimus ardebit, quem tegula sola tuetur a pluuia, molles ubi reddunt oua columbae. lectus erat Codio Procula minor, urceoli s e x , ornanientum abaci, nec non et paruulus infra cantharus et recubans sub eodem mannore Chiron,

205

iamque uetus Graecos seruabat cista libellos, et diuina opici rodebant carmina mures, nil habuit Codrus, quis enim negat?

et tamen illud

perdidit infelix totum nihil; ultimus autem aerumnae est cumulus, quod nudum et frusta rogantem 2 1 0 nemo cibo, nemo hospitio tectoque iuuabit. si magna Asturici cecidit domus, horrida mater, • pullati proceres, differì uadimonia praetor; tunc gemimus casus urbis, tunc odimus ignem. ardet adhuc, et iam accurrit qui marmora donet,

215

1 9 5 . uilicus P: uillicus pio, C uillicus, oly.0v0f.i0Q, ìvoixolóyog1 gloss. H. Steph. p. 2 2 5 . cum texit Padeghg: contexit to. 1 9 7 . uiuendum illic P . multa — multi Schräder. 2 0 0 . crepitatur Marshall. 2 0 3 sq. lectus — abaci Priscian. VI, 5, 2 7 p. 6 8 9 . Codro Procula minor urceoli sex om. P add. p. Codro pio : Cordo h. Valla, Pithoeus. 3lovßtvuktoggloss. 2 0 4 . abagi PS, 'abaci, delfica, (.uviartqiov dig H. St. p.i. 2 0 5 . cantarus PS. sub eo de marmore C. Valesius. echinus Manso verm. Abhdlgen p. 222. 2 0 7 . opici Sto: opi*i P , ojjizi p Laurentianus pi. XXXIV, 3 9 , opifici S, C apicus, onmxiaTi)Q cog *lovßtvukioq* gloss. H. Steph. p. 1 8 , epici Is. Vossius apud Burmann. ad anth. Lat. I p. 3 5 7 . 2 0 8 . Codrus Pro: cordus ph. Valla, Pithoeus. 2 1 0 . est P : om. to. frusta dg Doricans ad Tac. ann. XIII p. 6 8 3 : frustra Pw, c a « t sine causa aut panetti petentern schol. 2 1 2 . asturici SPh: asturi pw, arturi 2, N. Heinsius ad Sil. Ital. XVI, 432. aduu. UH, 4 p. 591 : p a l l e t / , silet Pc. ducit Pw: discit pcdgz. 239. exspectes g. 240. aut alios afe. 247. uel quisP^: aut quis w. 248. sudibus ai Pithoeus: »udibus P , cudibus p, rudibus f Lipsius mil. Rom. V, 14.

57

SATVRA VI. adque omnes implet numeros, dignissima prorsus florali matrona tuba, nisi si quid in ilio

250

pectore plus agitai ueraeque paratur harenae. quem praestare potest mulier galeata pudorem, quae fugit a s e x u , uires 'amat? haec tamen ipsa uir nollet fieri; nam quantula nostra uoluptas! quale decus rerum, si coniugis auctio

fiat,

255

balteus et manicae et cristae crurisque sinistri dimidium tegimen! uel si diuersa mouebit proelia, tu felix ocreas uendente puella! hae sunt quae tenui sudant in cyclade, quarum delicias et panniculus bombycinus urit.

260

aspice quo fremitu monstratos perferat ictus, et quanto galeae curuetur pondere, quanta poplitibus sedeat quam denso fascia libro, et ride, positis scaphium cum sumitur armis. dicite uos neptes Lepidi caeciue Metelli,

265

Gurgitis aut F a b i i , quae ludia sumserit umquam hos habitus? quando ad palum gemat uxor Asyli? S e m p e r habet lites alternaque iurgia lectus, in quo nupta iacet; minimum dormitur in ilio, tunc grauis ilia uiro, tunc orba tigride peior,

270

cum simulat gemitus occulti conscia facti, aut odit pueros, aut ficta pellice plorat, 251. agitat dg : agitetPSw. 252. cquera seruare potest mulier galeata pudorem inquit Celsus' schol. Lucani Vili, 76. 255. fiet fg. 256. balteus et tunicae et cristae Seruivs ad Verg. Aen. X , 494. manicae PSo). criurisque P. 257. tegimen Pbdfg: tegmen co. 259 sq. Priscian. Ill, 1, 39 p. 616: 'Notatidum etiam pannus, quod panniculus facit. luiienalis in II: quarum delicias etiam bombycinus urit panniculus.3 261. gemitu Marhland. ad Stat. silu. Ill, 3, 79. 264. ridet abg2. stropliium Manso verm. Abhdlgen p. 241. 265. caeciue io: cecine PSf, caecique Creteiue cod. Pulmanni apvd N. Heinsium ad Ouid. met. VII, 224. 267. gerait 5. 270. tunc grauis abcdfgco: turn grauis cum grauis Pg. 271. cum Pw: tunc -g. 272. flicta paelice P, ficta pelice m, ficto pollice Lindenbrogius.

58

D. IVNII IVVENALIS

uberibus semper lacrimis semperque paratis in statione sua, adque exspectantibus illam, quo iubeat manare modo,

tu credis amorem,

275

tu tibi tunc Vruca places fletumque labellis exorbes, quae scribta et quot lecture tabellas, si tibi zelotypae retegantur scrinia moechae. sed iacet in serui complexibus aut equitis. die, die aliquem, sodes, hie, Quintiliane, colorenti.

280

haeremus, die ipsa, "olim conuenerat" inquit " u t faceres tu quod uelles, nee non ego possem indulgere mihi,

clames licet et mare caelo

confundas, homo s u m "

nihil est audacius illis

deprensis, iram atque ánimos e crimine sumunt.

.285

Vnde haec monstra tamen uel quo de fonte requiris? praestabat castas humilis fortuna Latinas quondam, nec uitiis contingi parua sinebant 274. atque spectantibus acdfge, atque ipsis spectantibus uel atque ipsis exspectantibus uel atque illis spectantibus nec non spectantibus cod. Puteaneus apud si chain tre. illas H. Valesius, ilia Huschke epist. crit. p.78. 276. tunc unica PS. 'uruca, xafinr¡' gloss. H. Steph. p. 229, 337: liuruca Valla, curuca abfgio, curruca chg, 'curruca, vnoXuig' uetus onomasticon B. Vulcanii, coruca uel corruca cucurl,ca d cum schol.: 'curuca auicula, quae alíenos foetus educat. liane dicunt esse linofam. unde hoc loco maritum curucain uocat irrisorie, qui alienos filios ex sua uxore natos nutrit. fertur autem cuculus curuca alísente oua eius sorbere et sua oua illic deponere et abire. at curuca putans quod sua sint fouet illa, sed postquain pulii adulti fuerint curucain nutricein suain comedunt et de nido recedunt.' cucura aut cucurruca Casaubonus (Casauboniana p. 59), cucuruca Sturzius opp. p. 1 8 5 , cucurra Lindenbrogius, urica Salmasius exerc. Plin. p. 893. ad Ter Ulli, de pull. p. 187, Urtica aut eruca Alciatus parerg. iur. VII, 3. 277. exorbes Pf: exsorbes pu>. scribta P . quot Pio: quod quas g. lecture pw: lectur* P, lectura b. 278. zelotype legantur P . moeclu P, moeche p. 280. die Quintiliane dfghg. hie aliquem — die Heinrich. 281. heremus P . 282. possum P, cod. Monacensi» 408. 285. ánimos e crimine posili: ánimos * crimine P spatio minore quam pro liHera a , ánimos a crimine co. 287 — 295 perit Augustinus ep. 138 II p. 316. 287 schol. Lucani I,550. seruabat castas Augustinus, schol. Lucani. 288. sinebant Pco: sinebat dfghg.

SATVRA VI.

59

tecta labor somnique breues et uellere T u s c o uexatae duraeque manus ac proximus urbi

290

Hannibal et stantes Collina turre mariti, nunc patimur longae pacis mala, saeuior armis luxuria incubuit uictumque ulciscitur orbem. nullum crimen abest facinusque libidinis, ex quo paupertas Romana perit, hinc fluxit ad Indos

295

et Sybaris colles, hinc et Rhodos et Miletos adque coronatum et petulans madidumque Tarentum. prima peregrinos obscena pecunia mores intulit, et turpi fregerunt saecula luxu diuitiae molles.

quid enim Venus ebria curat?

300

inguinis et capitis quae sint discrimina, nescit, grandia quae mediis iam noctibus ostrea mordet, cum perfusa mero spumant unguenta Falerno, cum bibitur concha, cum iam uertigine tectum ambulai et geminis exsurgit mensa lucernis.

305

i nunc et dubita qua sorbeat aera sanna 308 Maura Pudicitiae ueterem cum praeterit aram, 307 "Tullia, quid dicat notae conlactia Maurae.* noctibus hie ponunt lecticas, micturiunt hie effigiemque deae longis siphonibus imp lent,

310

inque uices equitant ac luna teste mouentur, inde domos abeunt: tu calcas luce reuersa 291. in turre 294 sq. nullum — perit schol. Lucani 1,163. faciesque Vonck lectt. Latin. I, 2 p. 12. 295. indos P : Istros bdeo, ystros c , istro fg, histros uel liystros g, istos uh [?] Nogarola apud Ian. Parrhasium epist. 28, Balbus ad Val. Flacc. Ill, 555, Pitlioeus, Schräder emendi, p. 8 , liirtos Paldamus (Zeitsclir. f. Alt. PFiss.1843 p. 1035). 296. et hrodos Pf. Riiodon et Mileton I. A. Thuanus apud Pithoeum. Mitylene G. Fabricius ad Hor. epp. 1,11 p. 138. 298 sqq. prima — molles schol. Lucani 1,161. 301 schol. Cruq. Uorat. c. 1,8,10. 302 Seruius ad Verg. georg. I, 207. 304. uertice P . 305. inunguet S. 307 et 308 transponnnt r,eteri codd. praeter Gaybacensem 2 et 2 Parisienses Achainlrii, cf. Maduig opp.II p. 196 sq. 308 om. P 3 codd. Parisienses apud Achaintre, add. p. conlactia f : collactea w. 310. iinplet P .

60

D. IVNII IVVENALIS

coniugis urinam magnos uisurus amicos. nota bonae secreta deae, cum tibia lumbos incitât et cornu pariter uinoque feruntur

315

attonitae crinemque rotant ululantque Priapi maenades. o quantus tunc illis mentibus ardor concubitus! quae uox saltante libidine! quantus ille m e n ueteris per crura madentia torrens! Ienonum ancillas posita Saufeia corona prouocat ac tollit pendentis praemia coxae, ipsa Medullinae fluctum crisantis adorat: palmam inter dominas uirtus liatalibus aequat. nil ibi per ludum simulabitur, omnia fient ad uerum, quibus incendi iam frigidus aeuo Laomedontiades et Nestoris hirnea possit. tunc prurigo morae impatiens, turn femina simplex, ac pariter toto repetitus clamor ab antro:

520

325

"iain fas est; adinitte uiros!" iam dormit adulter, ilia iubet sumpto iuuenem properare cucullo;

330

si nihil est, seruis incurritur; apstuleris spem seruorum, uenit et conductus aquarius; hic si 315. intrat MarcUius ad Pers. I, 21. 316. ululantque Priapi PS: ululantque Priapo h, cod. Vossiamts 2, Bahrdt, ululantque Priapum Ruperti, Heinrich, ululante Priapo a>. 317. menades P . 318. saliente Marhland ad Stat. silu. IV, 6, 91. 319. crura* P . 320. 'AVTFETA aut certe SAVFEIA 3 schol., .au*feica P, saufeg'a f , Laufelapç, Laufellaw. 321. ac tollit reposui: attollit Pç, et tollit m. 322. fluctum S f , N. Heinsius apud Bitrmannum ad anlh. Lat. I p. 622, Wakefield ad Lucret. IV, 1264, Boissonade ad Nicet. Eugen. II p. 92 sq. : f*uctum P, fructum pbegh, frictum oi Oudendorp. ad Apul. met. II p. 132, rictum C. Valesius. crisantis PSacdghç: crissantis to. frictum — adulat N. Heinsius apud Burmannum ad anth. Lat. lip. 496. 323 spuriutn iudicat Dobree aduu.IIp.387. palma S. uirus Schrader, Bahrdt. 326. Laumedontiades ç. hirnea P . liernia co. 327. urigo Pricaeusad Apul. met. p. 471. turn Pg: tunc to. 328. ac P : et w, it ç. pariter toto Pge: toto pariter to. repetitur edd. 329sq. Priscian. VIII, 7, 37 p. 804. iam dormit Pithoeus: si *»* dormit P , si iam dormit S, dormitat co Priscianus. 331. a*stuleris P, abstuleris pco. 332. uenit et PS: ueniet co, ueniat ç.

SATVRA VI.

quaeritur et desunt homines, mora nulla per ipsam, quominus imposito clunem summittat asello. adque utinam ritus ueteres et publica saltern his intacta malis agerentur sacra! sed omnes nouerunt Mauri adque Indi, quae psaltria penem maiorem, quam sunt duo Caesaris Anticatones, illuc, testiculi sibi conscius unde fugit inus, intulerit, ubi uelari pictura iubetur, quaecumque alterius sexus imitata figuram est. et quis tunc hominum contemptor numinis? aut quis siinpuuium ridere Numae nigrumque calinum et Vaticano fragiles de monte patellas ausus erat? sed nunc ad quas non Clodius aras? audio quid ueteres olim moneatis amici. "pone seram, cohibe." sed quis custodiet ipsos custodes? cauta est et ab illis incipit uxor. iamque eadem summis pariter minimisque libido, nec melior, silicem pedibus quae conterit atrum, quam quae longorum uehitur ceruice Syrorum. Vt spectet luaos, conducit Ogulnia uestem, conducit comités sellam ceruical arnicas nutricem et flauam, cui det mandata, puellam.

61

335

340

345

350

335 et 336 spurios habet Heinrich. 337. penen PSb. 338. Caesaris co: caesares PS. 339. testiculi» P, testiculis S. inde P. 341. figuram est pio: figuram P. 342. numinis pio: numin*s P. 343. simpuuium PSio: sympuuium g, simpulum jiS, siuipullum Ruben, electt. II, 8. Numae p: Num* P. nigrumque Pio: nigruraue acç, priscumque H. Iunius animaduu. II, 1., Tuscumue cod. Dempsteri Etrur. reg. I p. 427, Millier Etrusk. II p. 243. 345. Clodius S: Cl*dius P, Claudius pio2 Rutgers, uarr. lectt. II, 11. c Probus autem legil: sed non ad quas nunc lodius aras' Valla. 347. cohibe w: prohibe P. 350 Priscian. V, 6, 36 p. 655. 352. ogulnia Pç: oculnia io. 353 Seruius de ult. syll. p. 1803. Muximus Victorinus definalibus p. 458. Metrorius Maximinus art. metr. p. 506 (Mai auclt. class. III). conducit PSio: conducunt Seruius, Maxim. Victorinus, Metr. Maximinus. sellaui et Metr. Maximinus. 354. faueam I. Scaliger ad Propert. p. 279 (ed. a. 1600). B. Vulcanius ad gloss, p. 39 cl. gloss.: c fauea, naiôiaxij. faueus, Tiaîç? fabiani Wouweren ad Petron. 126.

62

D. IVNII IVVENALIS

haec tamen argenti superest quodcumque paterni

355'

leuibus athletis et uasa nouissima donat; multis res angusta domi, sed nulla pudorem paupertatis habet, nec se metitur ad ilium, quern dedit haec posuitque modum.

tamen utile quid sit,

prospiciunt aliquando uiri, frigusque famemque

360

formica tandem quidam expauere magistra: prodiga non sentit pereuntem femina censum. ac uelut exhausta rediuiuus pullulet area nummus et e pleno tollatur semper aceruo, non umquam reputant quanti sibi gaudia constent.

365

Sunt quas eunuchi inbelles ac mollia semper oscula delectent et desperatio barbae, et quod abortiuo non est opus; ilia uoluptas summa tamen, quod iam calida matura iuuenta inguina traduntur medicis, iam pectine nigro.

370

ergo spectatos ac iussos crescere primum testiculos, postquam coeperunt esse bilibres, tonsoris damno tantum rapit Heliodorus. conspicuus longe cunctisque notabilis intrat balnea, nec dubie custodem uitis et horti prouocat a domina factus spado,

375

dormiat ille

cum domina, sed tu iam durum, P o s t u m e , iamque tondendum eunucho Bromium committere noli. 356. et uasa PSdfghg: ac uasa w. 357. domi est fy. 361 Seruitis ad Verg. Aen. IV, 402. 362 mythogr. Vatic. Ill p. 254 M. 362 post 364 ponendum censent Schurzfleisch et Heinrich. 363. ac Pw : at edd., sed cod. Laurentianus pl. 34,39. exhausta p: exausta Pf. recidiuus Scioppius tierisim. IV, 10. N. Heinsiiis ad Claudian. id. I, 66. 364. tollatur semper P ; : semper tollatur w. 365. non unquam pw: non*u*quam P , nonnumquam f. repetunt adfgg, reputat Ascensius. 367. delectant g. 369. quando calida Schräder. 371. spectatos exspectatos pw. 372. bilibres pw: bilibros P . 373 Abbo Floriacensis quaesti, grumm. p. 334 (Mai auett. class. V). tunsoris S. damno tantum Pw : damno Licini Abbo, quod prob. Osannus Hall. Litt. Ztg. 1836 Erg. Bl. ». 49 p. 387. 375. dubiae P . 378. tundendum P. moecliae Bromium Kempfius obss. p. 47.

SATVRA VI.

Si gaudet cantu, nullius fibula durat uocem uendentis praetoribus, organa semper in manibus, densi radiant testudine tota sardonyches, crispo pulsantur pectine chordae, quo tener Hedymeles operas dedit, hunc tenet, hoc se solatur gratoque indulget basia plectro. quaedam de numero Lamiarum ac nominis Appi et farre et uino Ianum Vestamque rogabat, an Capitolinam deberet Pollio quercum sperare et iìdibus promittere. quid faceret plus aegrotante uiro, medicis quid tristibus erga filiolum? stetit ante aram, nec turpe putauit pro cithara uelare caput, dictataque uerba pertulit, ut mos est, et aperta palluit agna. die mihi nunc, quaeso, die, antiquissime diuum, respondes his, lane pater? magna olia caeli; non est, quod uideo, non est quod agatur apud uos. haec de comoedis te consulit, illa Iragoedum commendare uolet, uaricosus fiet aruspex. Sed cantet potius, quam totam peruolet urbem audax et coetus possit quae ferre uirorum cumque paludatis ducibus praesente marito ipsa loqui recta facie siccisque mamillis. haec eadem nouit quid toto fiat in orbe,

63 380

385

390

395

400

382. sardonyches S : sardonyces P . pulsantur Maritanti ad Stat. silu. Ili, 5 , 6 4 : pulsanti S, numerantur Pio. 383. hedymeles P S : hidimeles uel hydymeles io. operas Pio: operam g. 385. Appi f Pithoeus: a.»i P, 'NOMINIS AP. Appiam significai' schol., alti pio, Aili N. Heinsius ad Ouid. fast. IIII, 305. 386. et farre P: cuin farre io. 388. iìclil>us promittere Priscian. XVIII, 25, 247 p. 1192. 390. putabit Pf. 391. chitara P . 392. protulit agDorleans adTac.Ann.Ip. 95. 395. quod uideo P : ut uideo w. 396. comedis P. 399. posset fg$. quae Pio: quam sr. 401. siccisque PSudfghù) Prolus: strictisque òc?. 'pectoralis erat fascia, qua puellarum mammae stringehantur, ne nimium crescendo exuberescerent. ideo dicit siccis mamillis' schol. in a d, rectisque uel exertisque C. Valesius. 402. quit Pf.

€4

D. IVNII IVVENALIS

quid Seres, quid Thraces agant, secreta nouercae et pueri, quis amet, quis diripiatur adulter. dicet quis uiduam praegnatem fecerit et quo 405 mense, quibus uerbis concumbat quaeque, modis quot. instantein regi Armenio Parthoque cometen prima uidet, farnam rumoresque illa recentis excipit ad portas, quosdam facit, isse Niphatem in populos magnoque illic cuncta arua teneri 410 diluuio, nutare urbes, subsidere terras, quocumque in triuio, cuicumque est obuia, narrat. Nec tamen id uitium magis intolerabile, quam quae uicinos humiles rapere et concidere loris exorata solet. nani si latratibus alti 415 rumpuntur somni, "fustes huc ocius", inquit, "adferte", adque illis dominum iubet ante feriri, deinde canem. grauis occursu, taeterrinia uultu, balnea nocte subit, conchas et castra moueri nocte iubet, magno gaudet sudare tumultu, 420 cum lassata graui ceciderunt brachia massa, callidus et cristae digitos inpressit aliptes ac summum dominae femur exclamare coegit. conuiuae miseri interea somnoque fameque urguentur; tandem illa uenit rubicundula, totum 425 oenophorum sitiens, piena quod tenditur urna admotum pedibus, de quo sextarius alter ducitur ante cibum, rabidam facturus orexim, dum redit et loto terram ferit intestino. 403. traces P f . 404. diripiatur PSg: decipiatur ti». 405. praegnatem P: praegnantein co. 407. harmenio P . 408. recentis P f . 409. Nipliaten co, niinpliatem S, ni.phatem P. 410. arma P . 413. intollerabile P . quae P : quod co, quo Schrader. 415. exorata co : exortata P , exliortata uetustissimus codex Vallue, exornata Eremita. 417. atferte S f . 425. urguentur Pcfg. 426. urnam P . 428. rapidam adhg. orexim Pio : orexin bcdfgg Boissonade notic. et exlr. XI, 2 p. 127. 429. et loto terraui Pg: et luto terram g, et terram luto acghg, at-

65

SATVRA VI.

marmoribus riui properant, aurata Falernum peluis olet; nam sic, tamquam alta in dolia Iongus deciderit serpens, bibit et uomit. ergo maritus nausiat adque oculis bilem substringit opertis. Ilia tamen grauior, quae cum discumbere coepit, laudat Vergilium, periturae ignoscit Elissae, committit uates et comparai, inde Maronem adque alia parte in trutina suspendit Homerum. cedunt grammatici, uincuntur rhetores, omnis turba tacet, nec causidicus nec praeco loquetur, altera nec inulier: uerborum tanta cadit uis, tot pariter pelues ac tintinnabula dicas pulsari. iain nemo tubas, nemo aera fatiget; una Iaboranli poterit succurrere lunae. inponit finem sapiens et rebus honestis; nam quae docta niinis cupit et facunda uideri, crure tenus medio tunicas succingere debet, caedere Siluano porcum, quadrante lauari. non habeat matrona, tibi quae iuncta recumbit, dicendi genus, aat curuum sermone rotato torqueat enthymema, nec historias sciat omnes«

430

435

440

445

450

sed quaedam ex libris et non intellegat. odi hanc ego, quae repetit uoluitque Palaemonis artem, semata semper lege et ratione loquendi, ignotosque mihi tenet antiquaria uersus, que luto terram cod. nresdensis D 153 g, et terrainque luto cod. Hauniensìs 2029 g, ad terram luteo cod. Hambwrgensis. rediit terramque luto 6. 430. aurata PS : aut lata io, abluta Schurzfleisch. Falerno g. 433. nausiat Pf: nauseat pio. atque — opertis schol.Hor. c. 1 , 1 3 , 4. 435. Vergilium PS: Yirgilium pio. 438. rethores P f . 439. loquetur Pio: loquatur g. 441. ac tintinnabula Pio: et tintinnabula g, tot tintinnabula edd. 442. nemo aera Pg: atque aera io. 444 spurium iudicat Heinrich. 445 — 447 post 456 poni iubet Heinrich. 445. nam que P . 449. curuuin Pio : curtum gg N. Heinsius ad Ouid. fast. II, 408. 450. entymema PS. 452. qua P. Palemonis PSf. arte S.

5

66

D. IVNII IVVENALIS

nec curanda uiris opicae castigai amicae

455

uerba: soloecismum liceat fecisse marito. Nil non permittit mulier sibi, turpe putat nil, cum uirides gemmas collo circumdedit et cum auribus extentis magnos commisit elenchos. intolerabilius nihil e s t , quam femina diues.

460

4« ad moechum lota ueniunt cute, quando uideri uult formonsa domi? moechis foliata parantur, «6 his emitur quidquid graciles hue mittitis Indi, «ei interea foeda aspectu ridendaque multo pane tumet facies aut pinguia Poppaeana

465

4C3 spiral, et hinc miseri uiscantur labra mariti, tandem aperit uultum et tectoria prima reponit, incipit agnosci, adque ilio lacte fouetur, propter quod secum comites educit asellas, exul Hyperboreum si dimittatur ad axem.

470

sed quae mutatis inducitur adque fouetur tot medicaminibus coctaeque siliginis offas accipit et madidae, facies dicetur an ulcus? E s t pretium curae penitus cognoscere, toto quid faciant agitentque die. si nocte maritus

475

auersus iacuit, periit libraria, ponunt

455. uiris 2 t o : milii P . 459. extentis extensis co. couimittit adfe. 460 spurium habent Paldamus (Zeit sehr. f. Alterili. Wiss. 1838 p. 1143) el Heinrich, post 460 in codd. leguntur 464, 465, 466, sito loco repositi a Maduigio opp. II p. 195 sq. post 470 eos poni iussit Ruperti, post 473 Gonsalez ad Petron. 23, II p. 121. Dusaulx. 461. lota ueniunt Pabcdfghco: ueniunt lota MOECHVM. L. S. ueniunt 2, ueniet g. 462. formo*sa P, formonsa f. 463. hue to: hie PS. 465. Poppeana PSf. 468. ilio tunc lacte Schmidt ad X1III, 49 p. 304. 469. centum comites e cod. C. Barthius aduu. mss. CLXI, 1. 471 sqq. sed — ulcus Augustin. de gramm.p. 1976. quid Augustinus. 473. accipit et madidae facies abedfgheo Augustinus : accipite facies madidae P, ACCIPITE. F . S, accipit et facies madidae liaec facies Eremita. 474. est operae pretium adgg. penitus cogitur cognoscere P . est operae, curas penitus cognoscere Schurzfleisch.

67

SATVRA VI. cosmetae tunicas, tarde uenisse Liburnus dicitur et poenas alieni pendere sotnni cogitur, hie frangit ferulas, rubet ille

flagello,

hie scytica, sunt quae tortoribus annua praestent. u e r b e r a t adque obiter faciem linit, audit arnicas a u t latum pictae uestis considerat aurum

480

et caedit, longi relegit transuersa diurni et caedit, donee lassis caedentibus "exi!" intonet h o r r e n d u m iam cognitione peracta. praefectura domus Sicula non mitior aula. nam si constituit solitoque decentius optat ornari et properat iamque exspectatur in hortis a u t apud Isiacae potius sacraria lenae, disponit crinem, laceratis ipsa capillis, nuda umero Psecas infelix nudisque mamillis. "altior hie quare cincinnus?" taurea punit

485

490

continuo flexi crimen facinusque capilli. quid Psecas admisit? quaenam est hie culpa puellae, si tibi displicuit nasus t u u s ? altera laeuum extendit pectitque comas et uoluit in orbem.

495

est in Consilio materna admotaque lanis

479. flagello Pabcgg: flagellis pilco. 480. scytica P S : scutica peo. sunt — praestent et 484 doñee — exi transponit Schurzfleisch et 480. 485.486.481.483.482. 484.hoc ordine posnit. 483. et caedens dg, adsidue Schräder, stare iubens Withof com. 1 p. 112 sqq. transacta dg. 484. et caedi Withof l.l. cedentibus P . 486. praefectura domus PSg nelustissimus codex Vallae: profectura domo w, processura domo Sclmrzfleisch. 487. quod si Schurzfleisch. 489 Priscia it. V, 2,10 p. 643. 490. disponit PSg: componit w. 491. umero PSf: humero to, humeros £ Oudendorp ad Apul. met. VIII p. 579. obss. mise. III p. 136. nudo humero Ruperte Heinrich. psecas pg: PS. S, I/JÉKAS bedf, < / E H A C cod. Dresdensis 153, pliecas g, pecas P. 493. fluxi C. Barthius aduu. mss. CLXI, 1. crinem P. 494 Priscian. F / J / , 7 , 3 7 p.804. 496. plectitque Rubenhis electt. II, 26, flectitque Almeloueen. 497. materna P2bcfghg: matrona adío. amotaque sched. Cadurc. apud Pithoeum. 5*

68

D. IVNII IVVENALIS

emerita quae cessat a c u ; sententia prima huius erit, post hanc aetate adque arte minores censebunt, tamquam famae discrimen agatur

500

aut animae. tanta est quaerendi cura decoris, tot premit ordinibus, tot adhuc conpagibus altum aediiicat caput. Andromachen a fronte uidebis; post minor est, credas aliam.

cedo, si breue parui

sortita est lateris spatium breuiorque uidetur

505

uirgine P y g m a e a , nullis adiuta cothurnis, et leuis erecta consurgit ad oscula pianta? Nulla uiri cura interea nec mentio fiet damnorum, uiuit tamquam uicina mariti, hoc solo propior, quod amicos coniugis odit et seruos, grauis est rationibus.

510

e c c e furentis

Bellonae matrisque deum chorus intrat et ingens semiuir, obsceno facies reuerenda minori, mollia qui rapta secuit genitalia testa iam pridem, cui rauca cohors, cui tympana cedunt

515

plebeia et Phrygia uestitur bucca tiara, grande sonat metuique iubet Septembris et Austri aduentum, nisi se centum lustrauerit ouis et xerampelinas ueteres donauerit ipsi, ut quidquid subiti et magni discriminis instai,

520

in tunicas eat et totum semel expiet annum. 498. einerita — acu Priscian. V, 6, 33 p. 654. VI, 14,75 p. 712. 501. tanta P2acfgio : tanti bdhg. tanti anqu(irendi est cod. Schegkii praem. epist. 5. 502. praeinit P . 504. aliam credas cedo pco : credo P. 506. pygmea P . adiuncta cod. Scioppii uerisim. IV, 10. coturnis P . 509. marito bg. 510. congis iugis ft»: coniun*»* P, coniungit p, coniugit f . 511. grauis est rationibus co: graui rationibus Pg, grauis rationibus p. 513. reuerandaP. 514. rapta Pro : rupta g, fracta Ramirez ad Martial. p. 276 at cf. eiusdem ntwiy/JivTaQ/OQ (Antu. 1612) 4 p. 63, rubra H. Valesius. 516. et — tiara Seruius ad Verg. Aen. VII, 247. frygia P . 518. nisi om.Pf, add. p. 519. uestes igni praeceptor G. Canteri noti, lectt. Ill, 6 (ed. Basil, a. 1564) H. Valesius cf. Voss. ad Catull. p. 168.

69

SATVRA VI.

hibernum fracla glacie descendet in amnem, ter matutino Tiberi mergetur et ipsis uerticibus timidum caput abluet, inde superbi totum regis agrum nuda ac tremibunda cruentis

525

erepet genibus, si candida iusserit Io, ibit ad Aegypti finem calidaque pelitas a Meroe portabit aquas, ut spargat in aedem Isidis, antiquo quae proxima surgit ouili. credit enim ipsius dominae se uoce moneri.

530

en animam et mentem, cum qua di nocte loquantur! ergo hie praecipuum summumque meretur honorem, qui grege linigero circumdatus et grege caluo plangentis populi cuirit derisor Anubis. ille petit ueniam, quotiens non abstinet uxor

535

concubitu sacris obseruandisque diebus, magnaque debetur uiolato poena cadurco, et mouisse caput uisa est argentea serpens. illius lacrimae meditataque murmura praestant ut ueniam culpae non abnuat ansere magno

540

scilicet et tenui popano cerruptus Osiris, cum dedit ille locum, cophino fenoque relicto arcanam Iudaea tremens mendicat in aurem, interpres legum Solymarum et magna sacerdos arboris ac summi fida internuntia caeli.

545

524. uerticibus P w : uorticibus 526. erepet co: ereptet PSg. 5 2 7 . ibit pioS: ibi P . calidaque Pg: calidasque (o. 528. portabit pw: potabit Pg. 529. antiquo — ouili Seruius ad Verg.

eel. I, 34.

530 spurium censet Paldamus (Zeitschr. f. Alterife.

Wiss. 1 8 3 8 p. 1143).

531. loquuntur

5 3 3 . linigero

ahw

N. Heinsius ad Ouid. a. a. 1,77: lanigero adscr. linigero P, lanigero a (ex corr.) cdfgg prob. Pithoeus. grege p: grece P. 534 Seruius ad Verg. Aen. IV, 609. derosor L. Pignorius expos, mensae Isiacae p. 63. 537. cadurco Pfg Probus cod. R. Stephani: caduceo 0) cf. Pontan. ad Macrob. sat. 1,21. Oudendorp. ad Apul. met. XIp.776. 539. lacrimae io: lacrime P , lacriinis beds'. 541. popano P £ : pepono abcdluo. Osiris pw: 0»i*s P , orisis g. 5 4 2 . feno f : phano Pg, foeno (o2. 543. arcanum Heinrich.

TO

D. IVN1I IVVENALIS

implet et ilia manum, set parcius; aere minuto qualiacumque uoles Iudaei somnia uendunt. spondet amatorem tenerum uel diuitis orbi testamentum ingens calidae pulmone columbae tractato Armenius uel Commagenus haruspex; pectora pullorum rimabitur, exta catelli, interdum et pueri; faciet, quod deferat ipse. Chaldaeis set maior erit fiducia; quidquid dixerit astrologus, credent a fonte relatum Hammonis, quoniam Delphis oracula cessant et genus humanum damnat caligo futuri, praecipuus tamen est horum, qui saepius exul, * cuius amicitia conducendaque tabella* *magnus ciuis obit et formidatus Othoni.* inde fides artis, sonuit si dextera ferro laeuaque, si longo castrorum in carcere mansit. nemo mathematicus genium indemnatus habebit, sed qui paene perit, cui uix in cyclada mitti contigit et parua tandem caruisse Seripho. consulit ictericae lento de funere matris, ante tamen de te Tanaquil tua, quando sororem efferat et patruos, an sit uicturus adulter post ipsam; quid enim maius dare numina possunt? haec tamen ignorai quid sidus triste minetur Saturni, quo laeta Venus se proferat astro,

550

555

560

570

546. manum set p: manus et P. 547. iudaei somnia pa>: iudaei omnia P. 548. tenerum uel diuitis pio: tenerum diuitis P . 550. harmenius PSg. 551. rimabitur Pg: rimatur p, rimatur e t « . 553. caldeis P. set P: et fg. fidutia P. 554. fonte cfe: fronte Pio. 555. Ammonis adfé. 557. tamen lioruin liic est be?. sepius P . 558. 559 om. Pf a 2 m. add. pg. 560. arti ad?. 561. longa P. 562 nvythogr. Vatic. Ill p. 259. 563 om. f . uix pw: uis P. cyclada PSg: cyclade poo. 564. latuisse Schroder. 565. hictetrice P, HlC T E T . S, hictericae io. longo v 5 6 9 . liaec pw2: nec P S ? . ignorat io2: ignorant P2fg. ininatur g.

SATVRA VI.

71

qui mensis damnis, quae dentur tempora l u c r o ; illius occursus etiam uitare memento, in cuius manibus, ceu pingtiia sucina, tritas cernis ephemeridas, quae nullum consulit et iam consulitur, quae castra uiro patriamque petente

575

non ibit pariter numeris reuocata Thrasylli. ad primum lapidem uectari cum placet, liora sumitur ex libro; si prurit frictus ocelli angulus, inspecta genesi collyria poscit. aegra licet iaceat, capiendo nulla uidetur

580

aptior hora cibo, nisi quam dederit Petosiris. si mediocris erit, spatium lustrabit utrimque metarum, et sortes ducet frontemque manumque praebebit uati crebruin poppysma roganti. diuitibus responsa dabit P h r y x augur et inde

585

conductus, dabit astrorum mundique peritus adque aliquis senior, qui publica fulgura condit. plebeium in circo positum est et in aggere fatum. quae nudis longum ostendit ceruicibus aurum, consulit ante falas delfinorumque columnas,

590

an saga uendenti nubat caupone relicto. Hae tamen et partus subeunt discrimen et omnis nutricis tolerant fortuna urguente labores: sed iacet aurato uix ulla puerpera lecto. tantum artes huius, tantum medicamina possunt,

595

572. et iam Pg. 573. sucina Pafg: succina OJ. 575. que Pg. patriamue H. Valesius Jacobs (Matthiae misc. phil. I p. 82). 576. thrasilli PSg. 577. conplacet P. 578. prurit pio: puritP. 579. gen*esi P . poscunt c. gloss, poscit P. 581. Petosiris fghg : Petosyris PSw. 582. lustrabit pw: lustrauit P . utrumque g. 583. sortes in litura p. 584. poppysma g: poppisma Pot. sonanti Munso verm. Abhdlgen p. 242. 585. dabit flig: dabunt Pw, feret eg. inde P2OJ: Indus gg. 589. nullis Salmasius exercc. Plin. p. 912. annum Is. Vosshis ad Cattili, p. 304, armum Maduig opp. II p. 198. 590 Seruius ad Verg. Aen. IX, 705. 591. saca S. 5 9 2 — 5 9 4 om. g. 592. liae w: haec PSg.

72

D. IVNII IVVKNALIS

quae steriles facit adque homines in uentre necandos conducit.

gaude, infelix, adque ipse bibendum

porrige quidquid erit; nam si distendere uellet et uexare uterum pueris salientibus, esses Aethiopis fortasse pater, m o x decolor heres

600

inpleret tabulas numquam tibi mane uidendus. transeo suppositos et gaudia uotaque saepe ad spurcos decepta lacus, saepe inde petitos pontífices, Salios S cauro rum nomina falso corpore laturos.

stat Fortuna inproba noctu

605

adridens nudis infantibus, hos fouet omnis inuoluitque sinu, domibus tunc porrigit altis secretumque sibi mimum parat, hos amat, his se ingerii utque suos semper producit alumnos. hic mágicos adfert cantus, hie Thessala uendit

610

philtra, quibus ualeat mentem uexare mariti et solea pulsare natis; quod desipis, inde est, inde animi caligo et magna obliuio rerum, quas modo gessisti.

tamen hoc tolerabile, si non

et furere incipias, ut auunculus ille Neronis,

615

cui totam tremuli frontem Caesonia pulii infudit: quae non faciei quod principis u x o r ? 596. sterilem dg. et quae cod. Gaibacensis 2, Lubinus. 601. inpleret S. post 601 leguntur in a: Semper aquam portes fiinosa [rimosa] ad dolia, semper istud onus subeas ipsis manantibus urnis, quo rabidus nostro [rostro] Plialariin ede [de rege] dedisti. iidern uss. post 614 legtmtwr in li codd. Vallae Plalhneri, tribus Achaintrii. 603. lacus saepe ghv codex Zwickaniensis apud Cortilim ad Lucan. I, 521 : lacu sa»»» P, lacus atque pw. 604. Salios peo: alios P, altos Ruperti. 605. inproba Pf. 606. omnis Pf: omnes pio, ulnis Markland ad Stat. silu. V, 3, 209. Dusaula: Heinrich. 609. atque semper Pw: ridens 5. 611. ualeat P w : ualeant 612. natis P: nates peo. desipis ecorr.p. 614. tollerabile P. 615. auunculus pw: auuneulis Pg. 616 sq. myth. Vatic. III p. 239. cui — infudit Seruius ad Verg. Aen. IV, 516. 617. quae — uxor Seruius ad Verg. Aen. VII, 581. que P .

SATVRA VI.

73

ardebant cuncta et fracta conpage ruebant non aliter quani si fecisset Iuno maritum insanum. minus ergo nocens erit Agrippinae boletus, siquidem unius praecordia pressit ille senis tremulumque caput descendere iussit in caelum et longa mananlia labra saliua: haec poscit ferrum atque ignes, haec potio torquet, haec lacerat mixtos equitum cum sanguine patres. tanti partus equae, tanti una uenefica constat. Oderunt natos de pellice; nemo repugnet, nemo uetet, iam iam priuignum occidere fas est. uos ego, pupilli, moneo, quibus amplior est r e s , custodite animas et nulli credite mensae;

630

liuida materno feruent adipala ueneno. *mordeat ante aliquis quidquid porrexerit ilia* *quae peperit, timidus praegustet pocula papas.* fingimus haec altum satura sumente cothurnum scilicet, et finem egressi legemque priorum

635

grande Sophocleo carmen bacchamur hiatu montibus ignotum Rutulis caeloque Latino, nos utinam uani! set clamat Pontia "feci, confiteor, puerisque meis aconita paraui, quae depraensa patent, facinus: tamen ipsa peregi."

640

620

625

621. p r a e s s i t P . 622. escender e Hier. Groslotius Lislaeus (Goldasti philol. epp. cent. p. 358), ascendere Clauerius ad Claudian. p. 126. Grulerus suspic. 11,16. 623. l o n g a — s a l i u a PSfg, Iongam — saliuam co N. Heinsius ad Oiiul. met. VI, 312. 626. p a r -

tus *eque P. tanti PSg: quantum abcfhcu, quanti dg. uenefica pio: benefica Pg. 627. pelice Pg. 629. eg»o P.

631. leuida Probus. 632. 633 a 2 munii add. pg, om.Ptì codd. apud Achaintre. chi duo, inquit Probus, uersiculi in aliis non sunt.3 Valla, eieit Paldamus (Zeitschr. f . Alterth. Wiss. 1838 p. 1143). sorbeat

Schurzfleisch. 634. satura f: satyra Pw. coturnum Pfg. 635. scilicet et finem egressi Pfg : scilicet egressi et finein w, scilicet egressi finem bg. 638. uanis et Pg. 640. depraensa P. facinus tantum GII ictus Heinrich, facinus calidum Iacobs animiti. anth. Gr. Ili, 2 p. 8.

74

D. IVNII IVVENALIS SATVRA VI.

tune duos una, saeuissima uipera, c e n a ? tune duos? " s e p t e m , si septem forte fuissent." credamus tragicis quidquid de Colchide torua dicitur et Progne, nil contra conor; et illae grandia monstra suis audebant temporibus, sed non propter nummos.

645

minor admiratio summis

debetur monstris, quotiens facit ira nocentem hunc sexum; rabie iecur incendente feruntur praecipites, ut saxa iugis abrupta, quibus mons subtrahitur cliuoque latus pendente recedit.

650

illam ego non tulerim, quae conputat et scelus ingens sana facit.

spectant subeuntem fata mariti

Alcestim et, similis si permutatio detur, morte uiri cupiant animam seruare catellae. occurrent multae tibi Belides atque Eriphylae

655

mane, Clytaemnestram nullus non uicus habebit. hoc tantum refert, quod Tyndaris illa bipennem insulsam et fatuam dextra laeuaque tenebat; at nunc res agi tur tenui pulmone rubetae, sed tamen et ferro, si praegustabit Atrides

660

Pontica ter uicti cautus medicamina regis. 641 sq. tune — duos PriscianusVII,6,28 p.745, XVII, 1, 3 p.1036, XVII, 9, 59 p. 1064. 643. torua PSw: saeua g, tetra Burmannus ad anth. Lai. Il p. 448. 644. progne PSw : procne g. 647. nocentem pio: nocentes Pf. 648. et rabie adg. rabie pw: rabiem Pf. iecur inpendere Pf. 652 sq. spectant — Alcesten scilo!. Stat. Theb. VI, 380. subeuntem lata pio: subeuntem et fata P, subeuntem et fama g. 653. Alcestim PSfg : Alcestem pio. 654. cupiant Pufgg: cupient io. 656. Clytemestram P. 658. inuisam dgg. laeua dextraque e. leuaque P. 659. ad Pfg. 660. praegustabit P : praegustaret pio, praegustarit Markland epist. crii. p. 139. Iuni Iuu. Saturar, lib. II explicit. Incipit lib. III. Feliciter P .

75

D. I V N I I S

A

T

V

IVVENALIS R

A

R

V

M

L I B E R T E R T I VS.

S A T V R A E t

VII.

spes et ratio studiorum in Caesare tantum.

solus enim tristes hac tempestate Camenas respexit, cum iam celebres notique poetae balneolum Gabiis, R o m a e conducere fornos temptarent, nec foedum alii nec turpe putarent

5

praecones fieri, cum desertis Aganippes uallibus esuriens migraret in atria Clic. nam si Pieria quadrans tibi nullus in umbra ostendatur, ames nomen uictumque Machaerae, et uendas potius, commissa quod auctio uendit

10

stantibus, oenophorum tripodes armaria cistas, Alcithoen P a c c i , Thebas et Terea Fausti. Sat.

VII.

De steriliate studiorum P.

1. ce*sare P. tantum est 2. hac pa>: ac Pgg. 3. noti celebresque dfe, multi celebresque be?. 4. 'BALNEOLVM.G. in alio Gabiis1 sciwl. fornos PSg : furnos pco. 5. f*dum P, fedum p. 7. uallibus pa): bnllibus Pg. 8. umbra Pgh: area w. 9. ame»s P. machere P, Magiri Heinrich. 10. commista F. W. E. Rostius (programm. Lips. 1805). 11. tripedes Pg, ripides f Boissonade ad Herodian. p. 118. 12. alcithoen g Rutgersius uarr. lectt. II, 17: alcitheon P, alchitheon S, Alcinoen sine Alchinoen adfto, Altionein be, Alcionem g. pacci P ; P. S, Bacchi pco, Bassi C. Valesius.

76

D. IVNI1 IVVENALIS

hoc satius, quam si dicas sub iudice "uidi," quod non uidisti. faciant equites Asiani, [quamquam et Cappadoces faciant equitesque Bithyni], altera quos nudo traducit Gallia talo. nemo tamen studiis indignum ferre laborem cogetur posthac, nectit quicumque canoris eloquium uocale modis laurumque momordit. hoc agite, o iuuenes! circumspicit et stimulat uos materiamque sibi ducis indulgentia quaerit. si qua aliunde putas rerum exspectanda tuarum praesidia, atque ideo crocea membrana tabella impletur, lignorum aliquid posce ocius et quae componis dona Veneris, Telesine, marito, aut elude et positos tinia pertunde libellos. frange miser calamos uigilataque proelia dele, qui facis in parua sublimia carmina cella, ut dignus uenias hederis et imagine macra. spes nulla ulterior; didicit iam diues auarus tantum admirari, tantum laudare disertos, ut pueri Iunonis auem. sed defluii aetas et pelagi patiens et cassidis atque ligonis. taedia tunc subeunt animos, tunc seque suamque Terpsichoren odit facunda et nuda senectus.

15

20

25

30

35

13 sq. hoc — uidisti Priscian. XV, 4, 23 p. 1015. 14 sq. equites Bitliyni — equitesque Asiani C. F. Hermannus de codd.Iuuenal. p. 19. 15. post quamquam distin&it Wakefield siili, crii. IV p. 78. 15 spur inni indicant Pinzger de uss. spur. p. 10. Heinrich. bitini PS. 16. Gallia pai: gallica PSgh Rigaltius. 18. cogetur poi : cogitur P. posthaec adg. canoris pio: canores P. 20. o iuuenes pa>S: iuuenes P. uos Pfg?, nos w. 22. exspectanda w: spectanda P i . 23. crocea — tabella Pf: croceae — tabellae ut, croceae p, tabellae S. 24. impletur pai: implentur PS. 25. conscribis aedg. 26. elude PSfg: claude co. tinia Pg: tinea pw. 28. sella Valesivs (Valesiana p. 181). 30 sq. didicit — disertos Prisciun. XIV, 6 , 5 4 p. 1002. 30. nam 34. tedia PS. 35. terpsicoren Pio. nu*da P .

SATVRA VII.

Accipe nunc artes. ne quid tibi conférât iste, quem colis et Musarum et Apollinis aede relieta, ipse facit uersus atque uni cedit Homero propter mille annos, et, si dulcedine famae succensus recites, maculosas commodat aedes.

77

40

haec longe ferrata domus seruire iubetur, in qua sollicitas imitatur ianua portas, scit dare libertos extrema in parte sedenlis ordinis et magnas comitum disponere uoces. nemo dabit regum, quanti subsellia constant et quae conducto pendent anabathra tigillo quaeque reportandis posita est orchestra cathedris. nos tamen hoc agimus tenuisque in puluere sulcos ducimus et litus sterili uersamus aratro, nam si discedas, laqueo tenet ambitiosum

50

[consuetudo mali, tenet insanabile multos] scribendi cacoethes et aegro in corde senescit. sed uatem egregium, cui non sit publica uena, qui nihil expositum soleat deducere, nec qui communi feriat carmen triuiale moneta,

55

45

hunc, qualem nequeo monstrare et sentio tantum, anxietate carens animus facit, omnis acerbi inpatiens, cupidus siluarum auidusque bibendis 36. tunc g. post artes interpunxit Maduig opp. II p. 176. 38. ipse Pio: ipsae p. 39. et Pg: at begg, aut adfg, sed g, ac hg. fame P . 40. maculosas Heinrich comm. I p. 22 sqq. : 'M. alii sordibus dix. alii pietas' schol., maculosos f , Maculonis Pgg, Maculonus w. 41. liaec fgg: lia.c P, ac 10. feriata F. W. E. Rostius (progr. Lips. 1805 p. 5). 45. quanti* subsella P. constant Spcfghio: constat P , constent ç. 46. anabathra to: anabntra P, anabatra pg, anabethra Valeshts Vulesian. p. 208. 50. ambitiosum 48. tenuisque scripsi: tenui»que P, tenuique w. scrips!: ambitiosi PSw, quod a correctore illatum est, poslquam 51, quem spurium indico, additus est. 52. cliacoetes PS, cliachetes pg. aegroque g. aegre Graeuius. 53. aegregium PS. 55. triuiale* P. 56 Priscian.XVIII,2V,29i p.1207. 58. inpatiens Sg: impaciensPf. auidusqueS: aptusquePw. bibendis pia: uiuendisP.

78

D. IVNII IVVENALIS

fontibus Aonidum. neque enim cantare sub antro Pierio thyrsumque potest contingere sana paupertas adque aeris inobs, quo nocte dieque corpus eget. satur est, cum dicit Horatius "euhoe! qui locus ingenio, nisi cum se carmine solo uexant et dominis Cirrae Nysaeque feruntur pectora uestra duas non admittentia curas? magnae mentis opus nec de lodice paranda attonitae, currus et equos faciesque deorum aspicere et qualis Rutulum confundat Erinys. nam si Vergilio puer et tolerabile deesset hospitium, caderent omnes a crinibus hydri, surda nihil gemeret graue bucina. poscimus ut sit non minor antiquo Rubrenus Lappa cothurno, cuius et alueolos et laenam pignerat Atreus. non habet infelix Numitor quod mittat amico, Quintillae quod donet habet, nec defuit illi unde emeret multa pascendum carne leonem iam domitum. constat leuiori belua sumptu nimirum, et capiunt plus intestina poetae. contentus fama iaceat Lucanus in hortis

60

65

70

75

60. Pierio co: Pierio PS. tyrsumque Pg: tliyrsumue co. sana 2co: saeua f g , maesta Pg. 61. inobs P. 62. Sidon. Apollin. epp. Vili, 91 : ' Quia forsitan satìricum illud de satirico non recordaris: satur est cura dicit Horatius euolie.' oratius P f . eulioe Pgg Marcilius ad Pers. 1,23. Mitscherlich adHor. c. I I , 1 9 , 7 : heulioe afg, ohe co, aehoe Toup emendd. inHesych. Ili p. 383. 63. qui Pg: quis pio. 64. Cliyrre PS. nisaeque P . 65. uestra PSàbcdfgh: nostra cu. admitentia P. 66. nec pia: ne P. lodice pco : *odice P, codice 2. 68. erynis P , erinis w. 69. Vergilio g: Y*rgilio P, Virgilio pco. deesset P : desit co. 71. b u c i n a P f g g : 70. liospitiuin caderent pco: ospitium aderent P. buccina co. 72. Rabienus 1)Orleans ad Tac. ann. I p. 22. coturno PSfg. 73. alueolos Pg: alueolus f , albiolos pai. lenamP. Atreus Spco: *treus P. 75. Quintillae pco: Quintilae PSf. 75 sqq. nec — poetae Priscian. VII, 13, 69 p. 766. 78. cupiunt cod. Norimbergensis 1. Heinrich anvmni. in auctt. nett. p. 109.

79

SATVRA VII.

marmoreis, at Serrano tenuique Saleio

80

gloria quantalibet quid erit, si gloria tantum est? curritur ad uocem iucundam et carmen amicae Thebaidos, laetam cum fecit Statius urbem promisitque diem: tanta dulcedine captos adficit ille animos tantaque libidine uolgi

85

auditur; sed cum fregit subsellia uersu, esurit, intactam Paridi nisi uendit Agauen. ille et militiae multis largitus honorem semenstri uatum digitos circumligat auro. quod non dant proceres, dabit histrio. tu Camerinos

90

et B a r e a m , tu nobilium magna atria curas? praefectos Pelopea facit, Philomela tribunos. haut tamen inuideas uati, quem pulpita pascunt. quis tibi Maecenas, quis nunc erit aut Proculeius aut Fabius, quis Cotta iterum, quis Lentulus alter?

95

tunc par ingenio pretium, tunc utile multis pallere et uinum loto nescire Decembri. Vester porro labor fecundior, historiarum scriptores? petit hie plus temporis adque olei plus. 80. marmoreus 5' Gronotiius obss. III, 13. Burmannus ad anth. II p. 66. at PSg: et w. serrano PS: Sarrano co. Valla: Sal**o P, saltio f , salino p ( s u p r a s c r . saleio)

Lat.

saleio Sg w2.

82 sq. curritur— Thebaidos Priscian. XVII, 15, 90 p. 1077.

iocundam Maur.p.262. uendat co.

fe.

83. cum fecit Pio : fecit cum ads Sanlen ad Terent. uolgi P . uulgi po>. 87. ni adg. uendit Pdfgh: 8 8 . moestis Heinrich. largitus g Rubenius de re

uestiaria 1,15 p. 94. Salmasius exerc. Plin. p. 450. Schräder: largitur Pio. honorem et Iacobs (Matthiae misc. phil. I p. 81).

89. semestri uatum digitos to, semenstri uatum digitos p in marg.: semenstri gitos uatum P , S E M E N S . V. S , semenstri digitos ua-

tuin p. semestris Salmasiiis exercc. Plin. p. 450. Musson uita Plin. p. XXXIIed. Arntz. Heinrich., seinestrein Rubenius de re west. 1,15

p. 94. 91. baream PSf: Ijarea g, Bareas io. 92. philomella P , Philomena g. 93. haut Pa. inuidia sua** P . uati p. 94. mecenas P . 96. nunc utile H. Valesius. 97 Priscian. VII, 1 2 , 6 1 p. 7 6 2 . 99. post scriptores interrogmdi Signum pos«it Heinrich.

80

D. IVNII IVVENALIS

nullo quippe modo millensima pagina surgit

100

omnibus et crescit multa damnosa papyro; sic ingens rerum numerus iubet atque operum lex. quae tarnen inde s e g e s , terrae quis fruetus a p e r t a e ? quis dabit historico, quantum daret acta legenti? cc

S e d genus ignauum, quod lecto gaudet et umbra."

105

die igitur, quid causidicis ciuilia praestent officia et magno comites in fasce libelli? ipsi magna sonant, sed tum cum creditor audit praeeipue, uel si tetigit latus acrior ilio, qui uenit ad dubium grandi cum codice nomen.

110

tunc inmensa caui spirant mendacia folles conspuiturque sinus; ueram depraendere messem si übet, hinc centum patrimonia causidicorum, parte alia solum russati pone lacernae. consedere duces, surgis tu pallidus Aiax

115

dicturus dubia pro libertate bubulco iudice.

rumpe miser tensum iecur, ut tibi lasso

fìgantur uirides, scalarum gloria, palmae. quod uocis pretium? siccus petasunculus et uas pelamydum, aut ueteres, Maurorum epimenia, bulbi,

120

aut uinum Tiberi deuectum, quinque Iagonae. 100 Seruius ad Verg. Aen. IV, 98. schol. Lucani 1,334. nullo quippe modo P Seruius schol. Luc.: nulla quippe modo g, nullo quidem modo h, namque oblita modi w. millensima P. 101. multa crescit ghg Cortius ad Lucali. 1,395. 105. tuto cdhg. 106. praestent Pg: praestant w Wunderlich obss. Tibull. I, 7, 21. 108. tum P: tunc io. 109. acrior w: ae*riorP, aecrior p. ille Heinrich. 110. quid S. 112 sq. ueram — übet Seruius ad Verg. georg. IV, 231. depraendere P. 114. solium H. Valesius. rus satipone a c satip. p. n. uillae' schol. cod. Dresd. D 153. lacernae PS: lacertae co. 115. surgis pco: surg«*P, surges surgit f. 116. Bubulco Heinrich. 119. ficus cod. Canteri prob. Scriuerius. 120. paelamidum P. aut Pfg: et co. Maurorum Pac: Afrorum IO. bulbi PSto: bulli G, c bulli, /QVGOXUV&aQoi gloss. H. Steph. p. 27. c f . Lipsius epistt. quaesti. IV, 25. 121. Iagonae Pf: lagunae g, lagenae w.

81

SATVRA VII. si quater egisti, si contigit aureus unus, inde cadunt partes e x foedere pragmaticorum. Aemilio dabitur quantum licet, et melius nos egimus. huius enim stat currus aeneus, alti

125

quadriiuges in uestibulis, adque ipse feroci bellatore sedens curuatum hastile minatur eminus et statua meditatur proelia lusca. sic Pedo conturbai, Malho deficit, exitus hic est Tongilii, magno cum rhinocerote lauari

130

qui solet et uexat lutulenta balnea turba perque forum iuuenes longo premit assere Medos, empturus puei'os argentum murrina uillas; spondet enim Tyrio stlattaria purpura filo. et tamen est illis hoc utile, purpura uendit

135

causidicum, uendunt amethystina, conuenit illis et strepitu et facie maioris uiuere census, sed finem inpensae non seruat prodiga Roma. iidimus eloquio? Ciceroni nemo ducentos nunc dederit nummos, nisi fulserit anulus ingens.

140

respicit hacc primum qui litigat, an tibi serui o c t o , decern comites, an post te sella, togati ante pedes,

ideo conducta Paulus agebat

122. contingit P . 123. ex foedere Pg: in foedere abcfha), in foedera dvg. 124. licet Pabcg: liliet gh Heinrich, petet Afa. at Cramerus, Ruperti. 125. si egimus Manso verni. Abhdlgen ». 250. 128. statua* P. 129. Priscìan. Vili, 6, 31 p. 801 : Iuuenalis in tertio: sic Matho deficit.' deiicit Lubinus. 130. Tongiiii scripsi: tongil** P, tongilii pio. rinoceronte P. 132. praemit P . Moesos Lìpsius epistt. quaesti. IV, 25. 133. murrina Pfg: mirrina pio. 134. splendei gh. stlattaria Pg: stlataria ai 'stlataria, uestis piratica.1 gloss. Isidori. 138 spurium indicai Heinrich. 139 sq. Priscian. XVIII, 25,244 p. 1191. fidimus eloquio Pg Priscianus: ut redeant ueteres io. 140. anulus fg: annulus io. 142. an post te sella P g ? : an posita sella abcdfio, posita an sit sella g Scioppius uerisim. IIII, 10, post te an sit sella g. Agroetius de orthograph. p.2274 Ccircum pedes sunt obsequia seruorum, antepedes amicorum. Iuuenalis: togati antepedes/ c antepedes, obsequia amicorum.' gloss. Isidori.

6

82

D. IVNll IVVENALIS

sardonyche, adque ideo pluris quam Gallus agebat, qua m Basilus.

rara in tenui facundia panno.

145

quando licet Basilo flentem producere m a t r e m ? quis bene dicentem Basilum ferat? accipiat te Gallia uel potius nutricula causidicorum Africa, si placuit mercedem ponere linguae. Declamare d o c e s ? o ferrea pectora Vetti,

150

cum peremit saeuos classis numerosa tyrannos! nam quaecumque sedens modo legerat, haec eadem s tans perferet adque eadem cantabit uersibus idem, occidit miseros crambe repetita magistros. quis color et quod sit causae genus atque ubi summa

155

quaestio, quae ueniant diuersae forte sagittae, nosse uelint omnes, mercedem soluere nemo, " m e r c e d e m appellas? quid enim s c i o ? " " c u l p a docentis scilicet arguitur, quod laeua parte mamillae nil salit Arcadico iuueni, cuius mihi sexta

160

quaque die miserum dirus caput Annibal inplet, quidquid id est de quo délibérât, an petat urbem a Cannis, an post nimbos et fulmina cautus circumagat madidas a tempestate cohortes, quantum uis stipulare, et protinus accipe, quid do,

165

144. Gallus Pfgh: Cossus bcdto. 146. flentem Basilo abceo. producere Pg : deducere w. 147. feret g, 148 Priscianus de uss. Aen. 9 p. 1262 P. 104 L. 149. ponere P : imponere w. 150. Vetti P ç : Vecti co. peremit Pf. 153. proferet e. cantauit P. idem scripsi: isdein Pw. 154. crambe ç Politianus misc. 33: crambre P, grambre f Valla, cambre co. 156. diuersae forte P : diuersae parte f i , diuersa parte co, diuersa a parte E.G.Weberus. 157. uelint Pithoeus: uelunt P, uolunt pw. 158 sqq. culça — salit schol. Pers. II, 53. 159 sq. Fulgentius myth. II, 9 : Vnde et Iuuenalis ait: si laeua parte papillae nil salit Arcadico iuueni.' laeua pw: leue P. parta Pgh: in parte w schol. Pêrsii. 160. Arcadio ç. 161. quaque pio: quamque P. Annibal P. 162. délibérât pw: libérât P. 163. nymbos P . fulgura g. 165 sq. quantum — audiat Priscian. XVIII, 19,149 p. 1164. accipe pio: accipere P. quid do P Priscianus, quiddo f cum glossa nagellum', quiddam codd. antiquissimi Vallae, quod do pw, quin do Th. Momtnsen, cquidum V Lachmann.

83

S A T V R A VII.

ut totiens ilium pater audiat." haec alii sex uel plures uno conclamant ore soplustae, et ueras agitant lites raptore reliclo; fusa uenena silent, malus ingiatusque maritus, et quae iam ueteres sanant morlaria caecos.

170

ergo sibi dabit ipse rudem, si nostra mouebunt Consilia, et uitac diuersuin iter ingredietur,

ad pugnam qui rhetorica descendit ab umbra, summula ne pereat, qua uilis tessera uenit frumenti; quippe haec merces lautissima. tempta,

175

Chrysogonus quanti doceat uel Polio quanti lautorum pueros, artem scindes Tlieodori. balnea sescentis et pluris porticus, in qua gestetur dominus, quotiens plait — anne serenum exspectet spargatque luto iumenla recenti?

180

hic potius, namque hic mundae nitet ungula mulae — , parte alia longis Numidarum fulta columnis surgat et algentem rapiat ccnatio solem. quanticumque domus, ueniet qui fcrcula docte conponat, ueniet qui pulmen'arìa condiat.

185

hos inter sumptus sestertia Quintiliano, ut multum, duo sufficient: res nulla minoris constabit patri, quam filius. unde igitur tot Quintilianus liabet saltus? exempla nouorum fatorum transi. felix et pulcher et acer,

190

felix et sapiens et nobilis et generosus adpositam nigrae lunam subtexit alulae, felix orator quoque maximus et iaculator 166. haec Pg: ast pio, ast liaec f. 167. nel PS: et m. 1 7 3 . retliorica P . descendat Heinrich. 174. summula (a: summauia PS, submola 175. Lietissima Schurzfleisch. 176. polio P. 177. scindes correvi: scindens PSco. 178. sescentis PSfg. 180. spurgatile Rupert i. 181 spitrittm censet Heinrich. 185. componiteli. condiat Luchmunn: cond i t P w , condat cgg. 190. pulcher p, pulcer P . 192. a l u t e P .

6 *

84

D. IVNII IVVENALIS

et, si perfrixit, cantat bene, distat enim quae sidera te excipiant modo primos incipientem

195

edere uagitus et adhuc a malre rubenlem. si fortuna uolet, fies de rhelore consul; si uolet haec eadem, fies de consule rhetor. Ventidius quid enim? quid Tullius? anne aliud quam sidus et occulti miranda potentia fati?

200

seruis regna dabunt, captiuis fata triumphum. felix ille tamen coruo quoque rarior albo. penituit multos uanae sterilisque cathedrae, sicut Thrasymachi probat exitus atque Secundi Carrinatis: et hunc inopem uidistis, Athenae,

205

nil praeter gelidas ausae conferre cicutas. di, maiorum umbris tenuem et sine pondere terrain spirantisque crocos et in urna perpetuum u e r , qui praeceptorem sancti uoluere parentis esse loco! metuens uirgae iam grandis Achilles

210

cantabat patriis in montibus, et cui non tunc eliceret risum citharoedi cauda magistri. sed Rufum adque alios caedit sua quemque iuuentus, R u f u m , quem totiens Ciceronem Allobroga dixit. Quis gremio Celadi doctique Palaemonis adfert

215

quantum grammaticus meruit labor? et tamen e x hoc 194. perfrixit S w , c perfrixit, niQiitpvyif gloss. H. Steph. p. 157: perfri*xit P. distat — uagitus Sentius ad Verg. Aen. VI, 129, mythogr. Vatic. Ill p. 201'. 196. ex matre cdg. 198. fies pw: fiet P . 199. aliut P . 201. triumphum Pg: triumphos to. 203. penituit PSf. uane P. 204. thrasymachi Pco: tliresimachi bcgh, lisimachi pf. 205. Carrinatis PSio: Carinatis g. post 205 quaedam excidisse putut Heinrich. 208. spirantisque reposui: spiraudisque PS, spirantesque pw. det in urna Wakefield silu. crit.IIp.58. 210. acliilles pSio: acilles P . 211. patriis pw: patris P . nunc fg. post 211 repeliturin P 1 9 6 postea deletus. etiam in a hie est us. erasus. 212. citharoedi p: citaroedi P . 213. cedit P . quemque P w : quaeque g. 214. quem Pg Rostius (progr. Lips. 1805 p. 2 0 ) : qui pco. 'Allobroga, Galius Ruius' gloss. Isidori. 215. Celadi Pg: Enceladi pw. palemonis P.

SATVRA VII.

85

quodcumque est, minus est autem quam rhetovis aera, discipuli custos praemordet

àxoivwvrjtos,

et qui dispensat, frangit sibi.

cede, P a l a e m o n ,

et patere inde aliquid decrescere, non aliter quam

220

institor hibernae tegetis niueique cadurci, dummodo non pereat, mediae quod noctis ab hora sedisti, qua nemo faber, qua nemo sederet, qui docet obliquo Ianam deducere ferro, dummodo non pereat totidem olfecisse lucernas,

225

quot stabant pueri, cum totus decolor esset F l a c c u s et haereret nigro fuligo Maroni. rara tamen inerces, quae cognitione tribuni non egeat.

sed uos saeuas inponite leges,

ut praeceptori uerborum regula constet,

230

ut legat historias, auctores nouerit omnes tamquam ungues digitosque suos, ut forte rogatus, dum petit aut thermas aut Phoebi balnea, dicat nutricem Anchisae, nomen patriamque nouercae Anchemoli, dicat quot Acestes uixerit annis,

235

quot Siculi Phrygibus uini donauerit urnas. exigite ut mores teneros ceu pollice ducat, ut si quis cera uoltum facit, exigite ut sit et pater ipsius coetus, ne turpia ludant, ne faciant uicibus.

non est leue tot puerorum

240

217. est autem quam fico: est quam P. rethoris p : retoris P. 218. àxoivuivrjTos Grangaeus: acoenonoetus PgS, acoenetus dfy, acoenetus ipse abcio. 219. frangit fghw2, frangati? 1 , franget abcdg. palemon P. 222. medie Pf. orarn P, ora p. 223. sederet P: sedebat co, sedebit fg. 226. quot pio : quod P . 231. storias PS. 232. ut forte pio: sit forte Pf, si forte gvg. 233. Pauli balnea G. Fabricius desvr. urbis Romae 9 p . 185. 235. Anchemoli g: Archemori PSio, Anchemori g. quot p : quod P . annis P : annos pto. 236. quot p: quod Pf. Siculi g C. Valesius: S i culis P, Siculus io. 238. uoltum P : uultum p. 239. coetus p : cuetus P . 240 sq. 'Hi duo uersiculi Iuuenalis non sunt1 Valla.

86

D. IVNII IVVENALIS

obseruare manus oculosque in fine trementis. "haec," inquit, " c u r a ; set cum se uerterit annus, accipe, uictori populus quod postulat, aurum."

S A T V R A

VIII.

Stemmata quid faciunt? quid prodest, Pontice, longo sanguine censeri, pictos ostendere uultus maiorum et stantis in cunibus Aemilianos et Curios iam dimidios umerosque minorem Coruinum et Galbam auriculis nasoque carentem?

5

quis fructus, generis tabula iactare capaci [Coruinum, posthac multa contingere uirga] fumosos equitum cum dictatore mngistros, si coram Lepidis male uiuitur? effigies quo 241. oculos — trementis Seruius et Plúlargyrius ud Ve.rg. ecl. 111,8. schol.

Pers.

I,18.

selius uarr. lectt.1,9.

trementis Pe:

trementes po>,

242. at uos: liaec cura

paliantes

Schvrzfleisch.

cura sed cod. Vimariensis: curas et Pío, curas sed ve, 2 4 3 . postulat aurum j i w : postulaturuin P . Sat. 1 . Scliemata Aleiatus

tis P: stantes p.

VHI. parerg.

D e claritate natalium II, 3 0 .

Ctt-

cures et g.

Pb.

2 . pictosque g.

3. stan-

4. diuiduos Heinsms aduu. II, 19 p. 361.

umerosque ininorem P cod. Norlmbergensis 1 : liumeroque minorem cod. Dresdensis l) 1 5 5 , nasumque ininorem o). 5 . Coruinum P

codd.Norimbergensis 1. Dresdensis D 155. g: Coruini pw. carentem p: caretem P. 5 et 6 spurios censet C. F. Hermanmis (Rhein. Mus. N. F. VI. JJ.454 sqq.). 7 om. , hortus d. 14. lare in litura p. 15 schol. Lucani VII, 192. euganea pio: eucanea PS. 16. attritus pio: attritis P. 17. traducit PSfy: producit a), producat di. 19. caere P . 21. paulus pw: palus P. es tu H. Valesius. 24. tibi H. Vales'ms. 26. adgnosco Sf. agnosco. procerum Reisig gramm. Lat. p. 137. 27. Silanus P f : Sillanus bcdco, Syllanus agg. quorumue Schrader. 32. athlantaP. 33. cycnum PSg : cygnum cu. prauain udfgg Burmannus ad Petron. I p. 325. 34. scabie pco: caue P.

88

D. IVNII IVVKNALIS

quod fremat in terris uiolentius. ergo cauebis et metues ne tu sic Creticus aut Camerinus. His ego quem monui? tecum est mihi sermo, Rubelli Blande, tumes alto Drusorum stemmate, tamquam 40 feceris ipse aliquid, propter quod nobilis esses, ut te conciperet quae sanguine fulget Iuli, non quae uentoso conducta sub aggere texit. "uos humiles," inquis, , quodtaceo atqueco, quodtaceoatqueetiaininclinareç. 27. uiteP. at p w : ad P , ac h. nullum pw: nullo P . 28. opere P . 'in alio P I N G V E S ' schol. 29. solocis H. Valesius. 31. tenue pio: tenuera P . 33. cessant Pw: cessentpadç. 36. adsidue g: assidue tu, adsiduae Pe. 37. UVTOÇ yàç icpiXxtTui avÖQa xivaiSoç Pilhoeus: UVTOÇ yuç i(fitXxtTei avuya CIN Alst OC P, ' S O L L I C I T E N T , ipse ad se trahit' schol., UVTOÇ yaç tytuxt Tai UVOQO. xivaiâoç g, AYTOC TAP E0EAKETAI ANaPA KINA1AOC h sujirascr. mores dulces uiri mollis3, AITOC RZPE (DEAKETENaPa KINaIJOV cod. Dresdensis D 153, UOTJ&oç TUÇ i]cp(uçiciviloç f , alTOC rAIKOY ANaPA KINAIÂ OC d suprascr. 'mores dulces uiri molles 3 , aIQOC TAIKOC aNJPa IUNEJOC a, AY&OC. TAY. 7*

100

D. IVNII IVVKNALIS

quod tamen ulterius monstrum, quam mollis auarus? lhaec

tribuí, deinde illa dedi, m o x plura tulisti.'

computat ac ceuet. ponatur calculus, adsint

40

cum tabula pueri, numera sestertia quinqué omnibus in rebus, numerentur deinde labores. an facile et pronum est agere intra uiscera penem legitimum atque illic hesternae occurrere cenae? seruus erit minus ille miser, qui foderit agrum,

45

quam dominum. sed tu sane tenerum et puerum te et pulchrum et dignum cyatho caeloque putabas. uos humili adseculae, uos indulgebitis umquam cultori, iam nec morbo donare parati? en cui tu uiridem umbellam, cui sucina mittas

50

grandia, natalis quotiens redit aut madidum uer incipit et strata positus longaque cathedra muñera femineis tractat secreta kalendis! die, passer, cui tot montis, tot praedia seruas Apula, tot miluos intra tua pascua lassas?

55

te Trifolinus ager fecundis uitibus implet suspectumque iugum Cumis et Gaurus inanis — nam quis plura linit uicturo dolia musto? — ;

KOY. AN/IPA. KINITdOC be suprascr. cmores dulces uiri mollis/ similia cu, graecu om. g. 'Prouerbium erat de catamitis dictum: dulces sunt mores i. fáciles et flexibiles uiri mollis, unus pes deest uersui graeco, quem inagister liiericus scire non potuit.1 scltol. adh. uvTciv yuQ t(ftb/.txui uotqu xívuiSov Schurzfleisch, XiTÒg ò' uq>i%r¡g t t'(f>v ávSQOxívuiSüQ uel r¡d-og d' ù(f>i)Jg jiiku ¿fÓQÍ xivaíów I. Scaliger in epistola ad P. Danielem inedita bibliothecae Bernensis. 39. 'HAEC TR1BYI. D. in alio TVLISTI' schol. 40—150 om. f . ac ceuet PS: et ceuet gh, atque ceuet atque cauet to. 46. tenerum PSg: tener poi. 48. adseculae Pdgasseculae ft». 50. en cui tu w : en cultu P, in cultu S. 53 Seruius ad Verg. Aen. Vili, 638. tractat g Seruius C. Valesius : tractas Pw, iradas Heinecke anim. p. 93. 55. lassas gh M. Hunpt: lassos PSw. 56. Tripholinus e. 57. subiectumque Heinrich. Gaurus in imis E.G.Weberus. in annis Reisigius apud eundenu 58 Priscian. X, 7 , 3 8 p. 898.

SATVRA Vim.

101

quantum erat exhausti lumbos donare clientis iugeribus paucis! meliusne hie rusticus infans,

60

cum matre et casulis et conlusore catello, cymbala pulsantis legatimi fiet amici?

,

'improbus es, cum poscis,' ait. sed pensio clamat 'posce!' sed appellat puer unicus, ut Polyphemi lata acies, per quam sollers euasit Ulixes.

65

alter emendus erit, namque hie non sufficit, ambo pascendi. quid agam bruma spirante? quid, oro, quid dicam scapulis puerorum aquilone Decembri et pedibus? durate adque exspectate cicadas? uerum, ut dissimules, ut mittas cetera, quanto

70

metiris pretio, quod, ni libi deditus essem deuotusque cliens, uxor tua uirgo maneret? scis certe, quibus ista modis, quain saepe rogaris et quae pollicitus. fugientem saepe puellam amplexu rapui ; tabulas quoque ruperat et iam

75

signabat, tota uix hoc ego nocte redemi te plorante foris. testis mihi lectulus et tu, ad quem psruenit lecti sonus et dominae uox. instabile ac dirimi coeptum et iam paene solutum coniugium in multis domibus seruauit adulter.

go

quo te circumagas? quae prima aut ultima ponas? nullum ergo meritum est, ingrate ac perfide, nullum,

59sq. Priscian. VII, 6,25 p.742: cDicitur tamen etl 10c iugus, iugeris, unde Iuuenalis in I I I I : iugeribus paucis luinhos donare clientis.1 60. raeliorne g. hie om.g. 61. casulis pco: caculis P, catulis cod. Monacensis 408. conlusore PSg: cum lusore w. 62. legatura Pg Lipsius epp. quaesti. IV, 25: legatus co. 63. est —poscit P cod. Monacensis 408. ais e. pusio N. Heinsius ad Ouid. met. 111,454. 64. appellit Schreuelius. polyphoemi P. 65. ulixes PSgg. 67. spirante quid euro? Slothouwer (actt. «oc. Troi.///p.l92$. 104. canis pco: canes P . 105. liostia bdhg. tollite Pg: tollito co. 106. iaceant Ruperti: taceant P, clament w, clamant g, claues Schurzfleisch, abeant C. F. Hcrmannus de codd. Iuuen. p. 19, face eant M.Huupt. 107. secundi Pa»: secundum gg.

SATVRA VII».

103

finxerunt pariter librarius archimagiri carptores. quod enim dubitant componere crimen

110

in dominos, quotiens rumoribus ulciscuntur baltea? nec deerit qui te per compita quaerat nolentem et miseram uinosus inebriet aurem. illos ergo roges quidquid paulo ante petebas a nobis, taceant illi. sed prodere malunt

115

arcanum, quam subrepti potare Falerni, pro populo faciens quantum Saufeia bibebat. uiuendum recte est cum propter plurima, tunc est 123 idcirco ut possis Iinguam contemnere serui. no [praecipue causis, ut linguas mancipiorum

120

contemnas, nec lingua mali pars pessima serui.] deterior tamen hie, qui liber non erit illis, m quorum animas et farre suo custodit et aere. " V t i l e consilium modo, sed commune, dedisti; nunc mihi quid suades post damnum temporis et spes deceptas?

125

festinat enim decurrere uelox

flosculus angustae miseraeque breuissima uitae portio; dum bibimus, dum serta unguenta puellas poscimus, obrepit non intellecta senectus." ne trepida, numquam pathicus tibi deerit amicus

130

stantibus et saluis his collibus, undique ad illos conuenient et carpentis et nauibus omnes, 110. quid g. l l l s q . quotiens—baltea Seruius ad Verg.Aen. X , 494. 116. po.tare P. 117. Saufeia Pgh: Laufela pco. bibebat p: uiuebat P. 118. est om. ghg. turn propter dg. tunc est P cod. Monacensis 408, tunc gh, tunc his pg, turn his (0, turn de his g, tura nel coniicius, tunc et Lachmann. 119 hie ponunt P cod. Monacensis 408, post 122 m. spurium iudicarunt Pithoeus, Heinrich. possis P cod. Monacensis 408 bche, possim co. 120 et 121 spurios censeo. 119. 124. 125 spurio« habuit Pinzger de uss. spur. p. 11 sq. praecipue caue sis. ut—contemnas (nec—serui), deterior Lachmann. 121. nec P : nam pio. 122. illis p: illos P. 124. misi v [mihi?]. 127. misereque P. 130sqq. numquam—caput schol. Lucani VII, 726. 132. conuenient PSa: conueniunt paghg schol. Lucani.

104

D. m m

IVVENALIS

qui digito scalpunt uno caput, altera maior spes superest, tu tantum erucis inprime dentem. "Haec exempla para felicibus; at mea Clotho et Lachesis gaudent, si pascitur inguine uenter. o pami nostrique Lares, quos thure minuto aut farre et tenui soleo exorare corona, quando ego figam aliquid, quo sit mihi tuta senectus a tegete et báculo? uiginti milia fenus pigneribus positis, argenti uascula puri, sed quae Fabricius censor notet, et duo fortes de grege Moesorum, qui me ceruice locatum securum iubeant clamoso insistere circo, sit mihi praelerea curuus caelator et alter, qui multas facies pingit cito, sufíiciunt haec, quando ego pauper ero. uotum miserabile, nec spes his saltern; nam cum pro me Fortuna rogatur, adfixit ceras illa de ñaue petitas, quae Siculos cantus effugit remige suido."

Í35

140

145

150

134. inprime pío: inprima P . post 1 3 4 P et cod. Monacensis 408 inserunl: gratus eris tu tantum erucis inprime dentem. 135. Clotlio p: Cloto P . 136. gaudent co: gande.* P , g a u d e t p. 137. thure PScu: ture gg c turs [ture] pollen, /.lúvvu. tus, polline, ¡.lúvva gloss. H. Steph. ji.219. 138. exornare 139. figam pío : fiain P . quod Sgg. 1 4 0 s q . »¡giriti—-positis Priscian. VI, 17, 8 9 p. 721. 141. pigneribus PPriscianus: pignoribus w. 142. quam S. 143. Moesorum put: Mosorum P , Medorum locatum Heinrich: locata Pai2. 1 4 5 . celator P . 1 4 6 . multas pio: multa P , maltha Pithoeus, Salmasius exercc. Plin. p. 1096, mutas Cramerus ad schol. p. 471. pingit P?-' pingat io, fingit g. sufficient g. 149. affigit adhg. 150. effugit pio: et fugit P . I. I. S A T . lib. III. explicit. Incipit lib. II1I saturarum feliciter saturarum P .

105

D. I V N I I S

A

T

V

IVVENALIS R

LIBEK

A

R

V

M

aVARTVS.

S A T V R A

X.

Omnibus in terris, quae sunt a Gadibus usque Auroram et G a n g e n , pauci dinoscere possunt u e r a bona adque illis multuni diuersa, r e m o t a erroris nébula, quid enim ratione timemus aut cupinius? quid tam dextro pede concipis, ut t e

5

c o n a t u s non paeniteat uotique p e r a c t i ? e u e r t e r e domos totas optantibus ipsis di fáciles; n o c i l u r a toga, nocitura petuntur militia; t o r r e n s dicendi copia multis et sua mortifera est facundia, uiribus ille

10

confisus periit admirandisque lacertis. sed plures nimia c o n g e s t a pecunia cura

Sat.

X.

De uotis contrarila P.

1. omnibus—Gadibus schol. Lucani III, 279. 2. Gangem pauci—bona Seruius ad Verg. georg. II, 461. dinoscere Pto Seruius Oudendorp. adApul. met. IX p. 604: discernere a?. 5. quid tu Schurzfteìsch. dextro Ioue Turnebus aduu. XXIX, 35. concipis Pfg: concupis to Oudendorp. adApul. met. Vili p. 585. 6. penitent Pf. 1. domus bcfc. op«tantibus P, operantibus cod. Bernensis 61, cod. Rittershusii apud Scioppium uerisim. IV, 10. 9. et torrens co. 11. periit co: perit Pf. adinirandusque 12 sq. schol. Lucani 1,167. pluris f.

106

D. IVNII IVVENALIS

strangulat et cuneta exuperans patrimonia census, quanto delphinis ballaena Britannica maior. temporibus diris igitur iussuque Neronis

15

Longinum et magnos Senecae praediuitis hortos clausit, et egregias L a t c r a n o r u m obsidet aedes tota cohors, rarus uenit in cenacula miles. pauca licet portes argenti uascula puri, nocte iter ingressus gladium contumque timebis et motae ad lunam trepidabis harundinis u m b r a s ; cantabit uacuus coram lalrone uiator. prima fere uota et cunctis notissima templis diuitiae, crescant ut opes, ut maxima toto nostra sit arca foro, sed nulla aconita bibuntur

20

25

fictilibus; tunc ilia time, cum pocula sumes gemmata et lato Setinum ardebit in auro. iamne igitur laudas, quod de sapientibus alter ridebat, quotiens de limine mouerat u n u m protuleratque pedem, flebat contrarius auctor?

30

sed facilis cuiuis rigidi censura cachinni; mirandum est, unde ille oculis suffecerit umor. perpetuo risu pulmonem agitare solebat Democritus, q u a m q u a m non essent urbibus illis praetexta et trabeae fasces lectica tribunal.

35

quid si uidisset praetorem curribus altis exstantem et medii sublimem puluere circi 13. exuperans Pd. 14 Priscìan. VI, 25 p.689. ballena adfg, ba.lena» P. brit*anica P , brittanica Sfg. 16. Longinì Rupert*. prae diuitiis P . hortos poi : hor*os P. 21. motaS. harundinis Pfg. umbras Padfg: umbra m co. 22. cantabit uacuus schol. Lucani Vili, 19. 24. diuitiae et crescant Jacob« (Matthiae misc. phil. I p. 84). 25 sq. sed — fictilibus Prìscian. Vili, 2,10 p. 788. 29. de limine P : a limine io Oudendorp. ad Caes. b. Gali. 11,24. 30. auctor Pgh: alter co. 31. cuiuis pia: cuius P . 32. umor Pfg. 34. essent Pio: esset g?. 35. trabeae p: rabeae P. 36. in curribus c. 37. extantem g: stantein dgg. sublimem co Boissonade ad Herodian. p. 297. Pinzger de uss. spur. p. 19 sq.: sublimen P, sublimem in gg. 37 spurium iudicat Ruperti.

SATVRA X.

in tunica Iouis, et pictae sarrana ferentem ex umeris aulaea togae magnaeque coronae tantum orbem, quanto ceruix non sufficit ulla. quippe tenet sudans liane publicus et, sibi consul ne placeat, curru seruus portatur eodem. da nunc et uolucrem, sceptro quae surgit eburno, illinc cornicines, hinc praecedentia longi agminis officia et niueos ad frena Quirites, defossa in loculis quos sportula fecit amicos. turn quoque niateriam risus inuenit ad omnis occursus hominum, cuius prudentia monstrat summos posse uiros et magna exempla daturos ueruecum in patria crassoque sub aere nasci. ridebat curas, nec non et gaudia uulgi, interdum et lacrimas, cum fortunae ipse minaci mandaret laqueum mediumque ostenderet unguem. ergo superuacua aut uel perniciosa petuntur: propter quae fas est genua incerate deorum. Quosdam praecipitat subiecta potentia magnae inuidiae, mergit longa adque insignis honorum pagina, descendunt statuae restemque sequuntur, ipsas deinde rotas bigarum inpacta securis caedit, et inmeritis franguntur crura caballis.

107

40

45

50

55

60

iam strident ignes, iam follibus atque caminis 38. in tunica IouisSeruhts ud Verg. eel. X, 27. myth. Vatic. Ill p. 175. aut pictae—togae SemiusadVerg.georg.il, 506. sarrana Pcu: serrana S. 39. uuieris PSf. aulea P. 40. quantum bee. 47. tunc fSt;. omnis P: omnes pio. 50. ueruecum pw: uerbecum Pfg. 52sq. cum — unguem scliol. Pers. I I , 33. 54. aut uel Dòderlein Reden u. Aufs. II p. 310 sq. Kempfius obss. p.49: aut Pa), uel cod. Dresdensis D 153, aut et Sclmrzfleisch, liaec aut edd. ergo, superuacua aut ne perniciosa petantur, — incerare deorum? Lachmunn. 55. incerate Madtiig. opp. IIp.201: incerare Pi». 58. descendant—sequuntur Priscian. VII, 10, 53 c p. 758. secuntur aedghe. 59. si INTACTA noua, si INPACTA percussa.' schol. 61. Priscian. X, 5, 29 p. 893. strident PSf?Priscian.: stridunt go).

108

D. IVNI1 IVVENALIS

ardet adoratum populo caput, et crepat ingens Seianus, deinde ex facie toto orbe secunda fìunt urceoli pelues sartago matellae. pone domi Iaurus, due in Capitolia magnum cretatumque bouem, Seianus ducitur unco spectandus. gaudent omnes. "quae labra, quis illi uultus erat! numquam, si quid mihi credis, amaui hunc hominem, sed quo cecidit sub crimine? quisnam delator? quibus indicibus, quo teste probauit?" 'nil horum, uerbosa et grandis epistula uenit a Capreis.' "bene habet, nil plus interrogo." sed quid turba Remi? sequitur fortunam, ut semper, et odit damnatos. idem populus, si Nortia Tusco fauisset, si oppressa foret secura senectus principis, hac ipsa Seianum diceret hora Augustum. iam pridem, ex quo suffragia nulli uendimus, effudit curas; nam qui dabat olim imperium fasces legiones omnia, nunc se continet adque duas tantum res anxius optat, panem et circenses. "perituros audio multos." c nil dubi um, magna est fornacula, pallidulus mi Brutidius meus ad Marlis fuit obuius aram. quam timeo, uictus ne poenas exigat Aiax

65

70

75

80

64. matellae g Boissonude ad Herodian. p. 295. Weber animaduu, p.Ssqq.: 'M. conchae lireues aut uasa turpia'. schol., inetellae f , patellae Pio. 65. Iaurus Ph: lauros pio. due—bouem Serums ad Verg. Aen. I X , 628. 66. Seraous ducitur uaco schol. Cruq. Hor. c.I, 3 5 , 2 0 . Seranus f . 70. indicibus Pio: indiciis pò*;. probauit pio: probabit P. 71. nil pio: nihil P. epistula Pg. 72 sqq. sed—damnatos schol. Cruq. Hor. c,1.28,25. 73. Remi PSg: tremens oi Oudendorp ad Apul. mei. IIH p.365, fremens .908.

8

114

D. IVNII IVVENALIS

coneris, iacet exiguus cum ramice neruus

205

et, quamuis tota palpetur nocte, iacebit. anne aliquid sperare potest haec inguinis aegri canities? quid, quod merito suspecta libido est, quae Venerem adfectat sine uiribus. aspice partis nunc damnum alterius. nam quae cantante voluptas,

210

sit licet eximius, citharoedo, situe Seleucus et quibus aurata mos est fulgere lacerna? quid refert, magni sedeat qua parte theatri, qui uix cornicines exaudiet atque tubarum concentus? clamore opus est, ut sentiat auris,

215

quem dicat uenisse puer, quot nuntiet horas. praeterea minimus gelido iam in corpore sanguis febre calet sola, circumsilit agmine facto morborum oinne genus, quorum si nomina quaeras, promptius expediam quot amauerit Oppia moechos,

220

quot Themison aegros autumno occiderit uno, quot Basilus socios, quot circumscribserit Hirrus pupillos, quot longa uiros exorbeat uno Maura die, quot discipulos inclinet Hamillus, percurram citius quot uillas possideat nunc,

225

quo tondente grauis iuueni mihi barba sonabat. ille umero, hie lumbis, hie coxa debilis, ambos perdidit ille oculos et luscis inuidet, huius

205. coneris pw Priscian : conuersi P, conetur 207. aliquit g. 211. citharoedo P: cithaedo f , citliaroedus pw. situe Seleucus io : siue Seleuco P, siue Seleucos g, siuae eleuco coraules f , siue Seleucus apg. 214. cornichines PS. exaudiet Pbg: exaudiat co. 216. quot pw : quod Pg. 217. iam in corpore Pbcdfg: iam corpore aghco. 220. quot pw: quod Pfg. Oppia PSfg: Eppia gh2, Yppia a?, Ippia f-cdg, Hippia 221. quot pco: quod Pfg. »egros p. uno tutor P [glossa ad Hirrus]. 222. quot pco: quod Pfg. basilius Sg. quot pco: quod Pfg. 223. quot pw: quod Pfg. exorbeat PS: exsorbeat pw. 224. Hauiillus PSw: ainillus bchg, camillus f . 225. quot pen: quod Pfg, 227. umero P: liumero pw.

115

SATVRA X. pallida labra cibum accipiunt digitis alienis, ipse ad conspectum cenae diducere rictum

230

suetus hiat tantum, ceu pullus hirundinis, ad quem ore uolat pleno mater ieiuna.

sed omni

membrorum damno maior dementia, quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici, cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos, quos genuit, quos eduxit.

235

nam codice saeuo

heredes uetat esse suos, bona tota feruntur ad Phialen; tantum artificis ualet halitus oris, quod steterat multis in carcere fornicis annis. ut uigeant sensus animi, ducenda tamen sunt

240

funera natorum, rogus aspiciendus amatae coniugis et fratris plenaeque sororibus urnae. haec data poena diu uiuentibus, ut renouata semper clade domus multis in luclibus inque perpetuo maerore et nigra ueste senescant.

245

r e x Pylius, magno si quicquam credis Homero, exemplum uitae fuit a cornice secundae. felix nimirum, qui tot per saecula mortem distulit adque suos iam dextra computai annos, quique nouum totiens mustuin bibit.

oro, parumper

250

attendas, quantum de legibus ipse queralur fatorum et nimio de stamine, cum uidet acris Antilochi barbam ardentem, cum quaerit ab omni, quisquis adest socius, cur haec in tempora duret, quod facinus dignum tarn longo admiserit aeuo.

255

229. capiunt g. 230. caene P . diducere Pg: deducere put. 231. ad quem poo: at quem P . 232. mater ieiuna pio: materne luna P . 238. Phialen PSgg: Pialen abcdw, Pialem fg. or»is P . 240. sunt pco: sint P . 241. funera natorum pai: funeratorum P . 245. paedore Wakefield tragoed. del. I p. 183. senescant pco: senescat P . 246. quiquam P . 251. qu.eratur P. < 253. Anthilochi P . cum P : nam w. 254. socio 255 Seruius ad Verg. Aen. IX, 497. 8 *

116

D. IVNII IVVENALIS

haec eadem Peleus, raptum cum luget Achillem, adque alius, cui fas Ithacum lugere natantem. incolumi Troia Priamus uenisset ad umbras Assaraci, magnis sollemnibus, Hectore funus portante ac reliquis fratrum ceruicibus inter

260

Iliadum lacrimas, ut primos edere planctus Cassandra inciperet scissaque Polyxena palla, si foret exstinctus diuerso tempore, quo non coeperat audaces Paris aedificare carinas. longa dies igitur quid contulit? omnia uidit

265

euersa et flammis Asiam ferroque cadentem. tunc miles tremulus posita tulit arma tiara et ruit ante aram summi Iouis, ut uetulus bos, qui domini cultris tenue et miserabile Collum praebet ab ingrato iam fastiditus aratro.

270

exitus ille utcumque hominis, sed torua canino latrauit rictu, quae post hunc uixerat, uxor. festino ad nostros et regem transeo Ponti et Croesum, quem uox iusti facunda Solonis respicere ad longae iussit spatia ultima uitae.

275

exilium et career Minturnarumque paludes et mendicatus uicta Carthagine panis hinc causas habuere.

quid ilio ciue tulissel

natura in terris, quid R o m a beatius umquam, si circumducto captiuorum agmine et omni

280

bellorum pompa animam exhalasset opimam, cum de Teutonico uellet descendere curru? 258. incolumi P : incolomi pf. 259. haectore Pd. 263. quo non P: quo iam cu. 266. et—cadentem Serukis ad Verg. Aen. I,1. schol. Stat. Achill. IIII, 277. 274. insti quem uox facunda dfg. iusti facunda peo: iustificanda P. uox inox iustifìcanda susp. Pithoeus. Salonis be?. 276. paludes peo: paludis P. 278 sq. quid—terris Priscian. VII, 13, 68 p.766. 280 sq. et—opimam Priscian. XI, 9, 33 p.929. 282 sq. schol. Lucani 1,256. teutonico pw: tettonico P, teutonico f .

117

SATVRA X . prouida P o m p e i o dederat C a m p a n i a f e b r e s optandas, sed multae urbes et publica uota uicerunt, igitur fortuna ipsius et urbis seruatum uicto caput abstulit.

285

hoc cruciatu

Lentulus, h a c poena caruit ceciditque

Cethegus

integer, et iacuit Catilina c a d a u e r e toto. F o r m a i n optat modico pueris, maiore puellis murmure, c u m V e n e r i s fanum uidet anxia m a t e r , usque ad delicias uotorum. "corripias?

290

" c u r tarnen," inquit,

pulchra gaudet L a t o n a D i a n a . "

sed uetat optar» faciem L u c r e t i a

qualem

ipsa habuit, c u p e r e t Rutilae Verginia gibbum a c c i p e r e adque suam R u t i l a e dare,

fìlius a u t e m

295

corporis egregii miseros trepidosque parentes s e m p e r habet, r a r a est adeo concordia f o n n a e atque pudicitiae.

sanctos licet hórrida m o r e s

tradiderit d o m u s ac u e t e r e s imitata S a b i n o s , p r a e t e r e a c a s t u m ingenium uultumque modesto

300

sanguine f e r u e n t e m tribual natura benigna larga m a n u — quid eniin puerc» conferre p o t e s t plus c u s t o d e et cura natura potentior omni ?

—

non l i c e t esse u i r o ; nam prodiga corruptoris improbitas ipsos audet t e m p t a r e parentes. tanta in muneribus

fiducia,

305

nullus e p h e b u m

d e f o r m e m saeua castrauit in a r c e tyrannus, n e c p r a e t e x t a t u m rapuit N e r o loripedem n e c 2 8 4 . moestae Ruhnkenius ad Veli. Pat. II, 48, 2, pullae Herelius. 2 8 7 . Chethegus P . 288. Catilina pco: Catillina P . 292. conripias g. 293. optavi* P . 2 9 4 . Verginia acdc: uirginea P2, uerginea p, Virginia co. 295. ad quae P . 296. aegregii P . 2 9 9 . Sabinos Pfg: Sabinas co N. He'msius ad Ouid. am. II, 4 , 1 5 . Schräder obss. p.80. 300. modesto Pg: modestum pco. 301. sanguine pco: sanguinem PS. 303. custode» P . 304. uiro correxi: uiros Pbcgg, uiris adfio X. Heinsius ad Ouid. her. XIIII, 104. 305. iuprobitas f. teinptare Pfg. 306. ephoebum P . 307. seua P . arc*e P . 308. loripedem uel fe.

118

D. IVNII IYVENALIS

strumosum atque utero pariter gibboque tamentem. i nunc, et iuuenis specie laetare tui, quem

310

maiora exspectant discrimina, fiet adulter publicus et poenas metuet quascumque maritis iratis debet, nec erit felicior astro Marlis, ut in laqueos numquam incidat.

exigit autem

interdum ille dolor plus quam lex ulla dolori

315

concessit; necat hie ferro, secat ille cruentis uerberibus, quosdam moechos et mugilis intrat. sed tuus Endymion dileclae fiet adulter matronae; mox cum dederit Seruilia nummos, fiet et illius, quam non amat, exuet omnem

320

corporis ornatum; quid enim ulla negauerit udis inguinibus? siue est haec Oppia, siue Catulla deterior: totos habet illic femina mores. sed casto quid forma nocet? quid profuit immo Hippolyto graue propositum, quid Bellerophonti?

325

erubuit nempe haec, ceu fastidita, repulso n e c Stheneboea minus quam Cressa excanduit, et se concussere ambae. mulier saeuissima tunc est, cum stimulos odio pudor admouet.

elige quidnam

suadendum esse putes cui nubere Caesaris uxor

330

309. itero C. Valesius. 310. i nung et PS: i nunc ergo g, nunc ergo pw. 311. expectant fg. 312. metuit P . maritis iratis debet Rigaltius: mariti irati debet P, mariti irati debent pdg, mariti exigere irati debent abefgeo, mariti exigere ira potest mariti irati faciunt cod. Canteri nouu. lectt. Ill, 6, maritis irati debent Lipsius epp. quaesti. IV, 25, mariti exigere irati Gronoiiius obseruu. II, 14. Schurzfleisch, maritus exigit iratus Farnabius. 317. Phocas artisll, 5 p.1693: 'Hie mugil, sed luuenalis hie mugilis nominatiuum dixit'. 322. Oppia Saghg: *ppia P , Ippia Hippia g, Yppia be?, Optia dfg. 323 spurius uidetur Heinrichio. amores H. Valesius. 324. olim g. 325. liippolito P . propositum pit): ».positum P. bellorophonti Pf. 326. erubuit certae (certe ?) ceu fg. repulso PSg, repulsa pio. hac—repulsa M. Haupt. 327. stenepoea P. he»se P . 329. stimulos.odio, P.

SATVRA X. destinat.

119

optimus hie et formosissimus i d e m

gentis patriciae rapitur miser exstinguendus Messalinae oculis.

d u d u m sedet ilia parato

flammeolo, T y r i u s q u e palam genialis in hortis sternitur, et ritu decies centena d a b u n t u r

335

antiquo, ueniet cum signatoribus a u s p e x . h a e c tu secreta et paucis commissa p u t a b a s ; n o n nisi legitime uult nubere.

quid placeat, die.

ni p a r e r e uelis, p e r e u n d u m erit ante l u c e r n a s ; si scelus admittas, dabitur mora p a r u u l a , d u m r e s

340

n o t a urbi et populo contingat principis a u r e m . dedecus ille domus sciet ultimus.

interea t u

obsequere imperio, si tanti uita dierum paucorum.

quidquid leuius meliusque putaris,

p r a e b e n d a est gladio pulchra haec et candida ceruix. Nil ergo optabunt h o m i n e s ?

345

si consilium uis,

permittes ipsis expendere numinibus, quid conueniat nobis rebusque sit utile nostris. n a m pro iucundis aptissima q u a e q u e d a b u n t di. carior est illis homo q u a m sibi. nos a n i m o r u m

350

inpulsu et caeca m a g n a q u e cupidine ducti coniugium petimus p a r t u m q u e uxoris; at illis n o t u m , qui pueri qualisque futura sit uxor, u t t a m e n et poscas aliquid, u o u e a s q u e sacellis e x t a et candiduli diuina tumacula porci,

355

o r a n d u m est u t sit mens sana in c o r p o r e sano, f o r t e m posce animum, mortis t e r r o r e carentem, qui spatium uitae e x t r e m u m inter m u n e r a p o n a t 331. destinet fonnonsissimus f . 334. flaroeolo PS. ortis PS. 336. ueniet—auspex Sertf ius ad Verg. Aen. I, 346. 341. aurem Pg$: aures co. 343. si pio: sit Pg. si tanti est 344. quicquid leuius putaris P meliusque add. in marg., melius leuiusque w. 346. nihil P. 349. iocundis fg. 352. at pco: ad P . 354. at tamen ut adfe. 355. tumacula P: tomacula Priscianus: peragant P . 123. illos pm\ illis P . 127. ' S V S T I N E T . VMQVAM. id est omnia sustinet, duo negatiua confìrinatiuum faciunt.' scimi. 128. frusta po>: frustra Pfe. 129. hesternum — Septembri Priscian. VII, 12,61 p.762. 131. conchem PS: concham pca. aestiui pw: aestiuam P .

152

D. IVNII I W E N A U S

signatam uel dimidio putrique siluro, filaque sectiui numerala includere porri: inuilatus ad haec aliquis de ponte negabit. sed quo diuitias liaec per tormenta coactas, cum furor haut dubius, cum sit manifesta plirenesis, ut locuples moriaris, egentis uiuere fato? interea pleno cum turget sacculus ore, crescit amor nummi, quantum ipsa pecunia creuit, et minus hanc optat qui non habet, ergo paratur altera uilla tibi, cum rus non sufficit unum, et proferre übet fines, maiorque uidetur et melior uicina seges: mercaris et hanc et arbusta et densa montem qui canet oliua. quorum si pretio dominus non uincitur ullo, nocte boues macri lassoque famelica collo iumenta ad uirides huius mittentur aristas, nec prius inde domum quam tota noualia saeuos in uentres abeant, ut credas falcibus actum. dicere uix possis quam multi talia plorent et quot uenales iniuria fecerit agros. sed qui sermones, quam foede bucina famae! "quid nocet h a e c ? " inquit "tunicam mihi malo lupini, quam si me toto laudet uicinia pago exigui ruris paucissima farra secantem." scilicet et morbis et debilitate carebis, et luctum et curam eifugies, et tempora uitae

135

140

145

150

155

134. negabit co: negauit PS. 135. quod S f . 136. aut P f . frenesis Pg. 137. egentis Pfg: egenti co. 139. creuit Pfg: crescit pw. 141. suffucit P. 145. praetio dominus P $ : dominus pretio w. 147. mittentur Pg: mittuntur io, mittantur dgr. 149. abeant Pg: habeant co. 151. quot pw: quod Pa, quos f . 152. qui pw: quid P. quam Pio: quae eg. foede P : foedae co, foeda ea Doederlein (Miinchn. gel. Anz. 1841 p. 1003). bucina PSf. 153. haec Pfgg: hoc 10. lupini pw: lupina PS, lupinam cod. Monacensis 408, lupinae g.

153

SATVRA XIIII. l o n g a tibi p o s t h a c fato m e l i o r e dabuntur, si tantum culti solus possederis agri, quantum sub T a t i o populus R o m a n u s arabat.

160

i n o x etiam fractis aetate a c P u n i c a passis proelia uel P y r r u m i n m a n e m gladiosque Molossos t a n d e m pro inultis uix iugera bina dabantur uulneribus.

m e r c e s h a e c sanguinis adque laboris

nullis uisa u m q u a m meritis minor aut ingratae curta fides patriae,

165

saturabat glebula talis

p a t r e m ipsum t u r b a m q u c casac, qua fela i a c e b a t u x o r et infantes ludebant quattuor, unus uernula, t i e s domini; sed magnis fratribus h o r u m a s c r o b e u e l sulco redeuntibus altera c e n a

170

amplior et grandes fumabant pultibus ollae. nunc modus hie agri nostro non sufficit horto. inde fere s c e l e r u m causae, n e c plura uenena miscuit aut ferro grassatur saepius ullum h u m a n a e mentis uitium quain saeua cupido inmodici census,

175

n a m diues qui fieri uult,

et cito uult l i e n : sed quae r c u e r e n l i a legum, quis m e t u s aut pudor est u m q u a m properantis a u a r i ? " u i u i t e c o n t e n t i casulis et collibus istis, o pueri ! " Marsus dicebat et H e r n i c u s olim Vestinusque senex " p a n e m quaeramus qui satis e s t mensis.

180

aratro,

Iaudant h o c numina ruris,

q u o r u m o p e et auxilio grata e post munus aristae contingunt homini ueteris fastidia quercus.

158. posthac P : post haec jHO. 162. gelitlosque Molossos Scaliger. 163. bina poi : uina P . 165. nulli Heinrich. aut Pfg: haut p, liaud to. 168. unus jHO: et unus P . 175. caeca Markland ad Stat, siiti. II, 1, 214. 176. inmodici indomiti co. 178. modus UereVms. 182. qui co: quis P ? . ruris pco: roris P . 183. ariste P . 184. homini P : homines co. ueteres fg.

154

D. IVNII IVVENALIS

nil uetitum fecisse uolet, q u e m non pudet alto

185

p e r g l a c i e m perone tegi, qui s u m m o u e t euros pellibus inuersis.

peregrina ignotaque nobis

ad scelus adque nefas, q u a e c u m q u e est, purpura ducit." h a e c illi ueteres p r a e c e p t a ininoribus: at n u n c post finem autumni media de n o c t e supinum c l a m o s u s iuuenem pater e x c i t a t : " a c c i p e

190

ceras,

scribe, puer, uigila, causas age, p e r l e g e r u b r a s m a i o r u m l e g e s aut uitem p o s c e libello, sed caput intactum b u x o n a r e s q u e pilosas adnotet et grandes miretur L a e l i u s alas, dirue M a u r o r u m attegias, castella

195

Brigantum,

ut l o c u p l e t e m aquilani tibi s e x a g e s i m u s annus adferat, aut, l o n g o s castroruin ferre l a b o r e s si piget et trepidum soluunt tibi cornua uentrein c u m lituis audita, pares quod uendere possis

200

pluris dimidio, n e c te fastidia m e r c i s ullius subeant ablegandae T i b e r i n i ultra, n e u credas p o n e n d u m aliquid discriminis inter unguenta et corium. lucri bonus est odor e x r e qualibet.

ilia tuo sententia s e m p e r in ore

205

uersetur, dis a l q u e ipso I o u e digna poeta, l

u n d e habeas, quaerit nemo, sed o p o r t e t h a b e r e 3 . "

h o c monstrant uetulae pueris repentibus assae, post 186 cod. Norimbergensis 3 inserii: frondoso pariter requiem c a pessere lecto. 1 8 7 sq. peregrina — ducit Sermus adVerg. Aen. IX, 6 1 4 . 1 8 9 . at pio: ad P. ' 1 9 2 . uigila Pbcfgw: uigil ac dg. 1 9 6 . attegias Pio:

trepido pdfgio.

p. 1 2 1 1 . 2 0 6 . poeta PS:

1 9 4 . sit g. adtegias acdf,

naris gg. atteias g.

1 9 5 . lelius P. 1 9 9 . trepidum Pg:

2 0 0 s q . pares —dimidio Priscian.

XVIII,

31, 300

2 0 2 . ablegande P . 2 0 3 . neu Pio: nec g. poetae io. 2 0 8 . repentibus assae PSg Weber

animaduu.p. 27sqq.: poscentibusassaebcgg, poscentibusassemailfw, schol. , natiuae g. nequitiaeast cum g: nequitia est cum Pf, nequitiae cum pro. 217. longi jHo: longe P . 219. et om. cdfgg. 221. praemetur P . 223. anquirenda Stewecliius ad Apul. />. 184. Grungaeus. putes 14, 75 p. 826. 249. colos g. 250. uota pio: uoto PS. 252. occius PS. mitridates P. 255. sorbere ante pw: sorbere et ante Pg. et — et P : aut—aut w. 260. Castora pw: Castura P .

SATVRA XHir.

15T

non potuit seruare suas. ergo omnia Florae et Cereris licei et Cybeles aulaea relinquas; tanto maiores humana negotia ludi. an magis oblectant animimi iactata petauro 265 corpora quique solet rectum descendere funem, quam tu, Corycia semper qui puppe moraris atque habitas, coro semper tollendus et austro, perditus ac uilis sacci mercator olentis, qui gaudes pingue antiquae de litore Cretae 270 passum et municipes Iouis aduexisse lagonas? hic tamen ancipiti figens uestigia pianta uictum illa mercede parat brumamque famemque illa reste cauet; tu propter mille talenta et centum uillas temerarius. aspice portus 275 et plenum magnis trabibus mare, plus hominum est iam in pelago, ueniet classis quocumque uocarit spes lucri, nec Carpathium Gaetulaque tantum aequora transiliet, sed longe Calpe relieta audiet Herculeo stridentem gurgite solem. 280 grande operile pretium est, ut tenso folle reuerti inde domum possis tumidaque superbus aiuta Oceani monstra et iuuenes uidisse marinos. non unus mentes agitat furor, ille sororis in manibus uultu Eumenidum terretur et igni, 285 hic boue percusso mugire Agamemnona credit aut Ithacum. parcat tunicis licet atque Iacernis, curatoris eget qui nauem mercibus implet ad summum latus et tabula distinguitur unda, 263. aulea P. 267. in Corycia b e g 2 6 8 . clioro Pafg. 269. perditus ac uilis Pg: perditus a Siculis w, perditus a Cilici Schmidt. 270. pingue Pio: pingui 271. municipes—• lagena» Priscian. V, 7 , 4 0 p. 657. lagonas P: lagoenas pfg. 278 sqq. n e c — s o l e m Priscian. VII, 2, 8 p.732. Getulaque P . 281. opere praetium P. 287. lacertis agg. 288. nauem Pio: jiauim apg. 289. unda Pgg: uda w.

158

D. IVNII IVVRNALIS

cum sit causa mali tanti et discritninis huius

290

concisum argentimi in titulos faciesque minutas. occurrunt nubes et fulgura, "soluite f u n e m ! " frumenti dominus clamat piperisue coempti " n i l color hie caeli, nil fascia nigra minatur, aestiuum tonat." infelix hac forsitan ipsa

295

nocte cadit fractis trabibus, fluctuque preinetur obrutus et zonam laeua morsuque tenebit. sed cuius uotis modo non suffecerat aurum, quod T a g u s et rutila uoluit Pactolus harena, frigida sufficient uelantis inguina panni exiguusque cibus, mersa rate naufragus assem dum rogat et pietà se tempestate tuetur. Tantis parta malis cura maiore m e t u q u e seruantur. misera est magni custodia census, dispositis praediues amis uigilare cohortem seruorum noctu Licinus iubet, attonitus pro electro signisque suis Phrygiaque columna adque ebore et lata testudine. dolia nudi non ardent cynici; si fregeris, altera fiet eras domus, adque eadem plumbo commissa manebit. sensit Alexander, testa cum uidit in illa m a g n u m habitatorem. quanto felicior hic, qui nil cuperet, quam qui totum sibi posceret orbem, passurus gestis aequanda pericula rebus, nullum numen habes, si sit prudenlia; nos te,

300

305

310

315

nos facimus, Fortuna, deam. niensura tamen quae suffîciat census, si quis m e consulat, edam. 293. piperisue Pbcgç: piperisque io. coemptor cç. 295. liac Pç: ac bg, at acgç, an /ç. 296. cadit P ç : cadet 0). 297. leua P. morsuue Heinrich. 300. uelantis P : uelantes (o. 301 sq. naufragus—tuetur schol. Hor. c. / , 5,13. a. p. 20. 305. amis P : liamis p. 307. pliyrgiaque PS. 310. adque Padfç: aut to Lipsius epistt. quaesti. / / / / , 25. 315. habes Pw: abest ç. nos te P : sed te adfio, sed nos hegç. 316. te facimus begç.

SATVRA XIIII. XV.

in quantum sitis atque fames et frigora poscunt, quantum, Epicure, tibi paruis suffecit in hortis, quantum Socratici ceperunt ante Penates. numquam aliut natura, aliut sapientia dicit. acribus exemplis uideor te eludere, misce ergo aliquid nostris de moribus, effice summain, bis septem ordinibus quam lex dignatur Othonis. haec quoque si rugam trahit extenditque labellum,

159

320

325

s u m e duos equites, fac tertia quadringenla.

si nondum inpleui gremium, si panditur ultra, nec Croesi fortuna umquam nec Persica regna sufficient animo, nec diuitiae Narcissi, indulsit Caesar cui Claudius omnia, cuius paruit imperiis uxorem occidere iussus.

S A T V R A

330

XV.

Quis nescit, Volusi Bithynice, qualia demens Aegyptus portenta colat? crocodilon adovat pars haec, ilia pauet saturam serpentibus ibin. effigies sacri nitet aurea cercopitheci, dimidio magicae resonant ubi Memnone chordae atque uetus Thebe centum iacet obruta portis. illic aeluros, hie piscem fluminis, illic

5

319. suffecit pio: sufficit P. 321. aliut P: aliud p. 322. eludere Pg: claudere o). 323. de nostris g. 328. Crysi PS. Sat.

XV post XVI

ponunt

hevg.

De religionibus Aegypti P .

1. bolusi S. bytliinice P. 2. corcodillon re, cocodrillon de, crocodrillon a. 4. c.rcop.tlieci P, circopintheci p. 5. Memnon»e P, Meinnona rcumschol.: 'Quidam dimidium noil dimidio le~ gunt ad Memnona referentes.' 6 Seruius ad Verg. Aen. V, 52. obrupta P. 7. illic aeluros Brodaeus misc. VIIy 2 : illic aeruleos P, illic caeruleos io. caeruleuin N. Heinsius ad Claud, in sec. cons. SUI. 167, c caeruleus, bestia marina1 gloss. Isidori. pisces sr.

160

D. IVNII IVVENALIS

oppida tota canem uenerantur, nemo Dianam. porrum et cepe nefas uiolare et frangere morsu. o sanctas gentes, quibus haec nascuntur in hortis

10

numina! lanatis animalibus abstinet omnis mensa, nefas illlc fetum iugulare capellae, carnibus humanis uesci licet, attonito cum tale super cenam facinus narraret Vlixes Alcinoo, bilem aut risum fortasse quibusdam

15

mouerat, ut mendax aretalogus. " i n mare n e m o h u n c abicit saeua dignum ueraque Charybdi, fingentem inmanis Laestrygonas adque C y c l o p a s ? nam citius Scyllam uel concurrentia saxa Cyaneis, plenos et tempestatibus utres crediderim, aut tenui percussum uerbere Circes

20

et cum remigibus grunnisse Elpenora porcis. tarn uacui capitis populum Phaeaca p u t a u i t ? " sic aliquis merito nondum ebrius et minimum qui de Corcyraea t e m e t u m duxerat u r n a ; solus enim h a e c Ithacus nullo sub teste canebat.

25

nos miranda quidem, set nuper consule Iunco gesta super calidae referemus moenia Copti, nos uolgi scelus et cunctis grauiora cothurnis; nam scelus, a P y r r a q u a m q u a m omnia syrmata uoluas, nullus aput tragicos populus facit.

30

aeeipe nostro

9. caepe r f . et P?: ac w, aut e. 10. ortis P. 16. aretologus r. mare nemo p « : ma**que nemo P. 17. saeua— Charybdi Priscitm. VII, 11, 58 p.761. seua P, Scylla Schräder. carybdi S. 18. inmanis r. Lastrygonas S. et racfgi1. 20. Cyaneis Prbv: Cyaneas cod. R. Stephuni, Cyanes w, Cyanea Dausqueius ad Sil. Ital. XIV, 515, Sicaneis Schräder. 21. uerhere pto: ueruere P. 22. Elpenora w: Elpinora P, pinora S, Elplienora p. 23. pheaca P. 24. memorito r. 25. corcyrea PS, corcyrrea p. duxerat P: deduxerat rw, deduxerit 26. haec rfgpg: hic P, hoc w. 27. Iunco Prdh eod. Monacensis 408 Vinco g, Iunio bcfgpw, Yinio a, Iuno 28. callidae P. Coptae r. 29. coturnis PS. 30. phyrra r. 31. aput PSr.

161

SATVRA XV.

dira quod exemplum feritas produxerit aeuo. Inter finitimos uetus adque antiqua simultas, inmortale odium et numquam sanabile uulnus ardet adhuc, Ombos et Tentyra. summus utrimque inde furor uulgo, quod numina uicinorum odit uterque locus, cum solos credat habendos esse deos, quos ipse colit. set tempore festo alterius populi rapienda occasio cunctis uisa inimicorum primoribus ac ducibus, ne laetum hilaremque diem, ne magnae gaudia cenae sentirent, positis ad tempia et compita mensis peruigilique toro, quem nocte ac luce iacentem septimus interdum sol inuenit. horrida sane Aegyptos, sed luxuria, quantum ipse notaui, barbara famoso non cedit turba Canopo, adde quod et facilis uictoria de madidis et blaesis adque mero titubantibus. inde uirorum saltatus nigro tibicine, qualiacumque unguenta et flores multaeque in fronte coronae, hinc ieiunum odium, sed iurgia prima sonare incipiunt animis ardentibus; haec tuba rixae. dein clamore pari concurritur, et uice teli saeuit nuda manus. paucae sine uulnere malae,

35

40

45

50

32. producserit r. 33. fiuitiinas Salmasius exercc. Plin. p. 447. 34 spurium habet Ruperti. 35. Ombos P S ? : Vmbos r, Combos co, compos g, Coptos Pauwiusreel*, sur les Egypt. II, p. 160. Vusaulx. tenara g. utrique ad. summits — sed spuria iudicat Franckius a pud Heitirichium. 36. uulgi acfgg. 38. set r. 41. ilaremque P. 43. nocte ac luce P ? : luce ac nocte w. 44. interdum PSg: interea oi. liorrida—titubantibus emenda putauit Franckius exam. crii. uit. Imi. p.ì07sqq. de uitaluuenalisqu. altera. Dorp. 1827. jrrob. G. Bermanno (Leipz. L'Ut. Ztg. 1822 n. 228 p. 1819) et Heinrìchio. 45. Aegyptos P : Aegyptus co, est Coptos Marhland ad Eur. suppl. p. 257 (267J. 4 incendium laris Asturici Schurtzfieisch. non incandiuntur lares nostri c. 7. at Rutgers. sed Schurtzfieisch. et s. pro PS. corr. p. aut del. Rutgers, eum Schurtzfieisch. 14. superstitiosam gentem notami s. 15. armarium s. 16. eo quasi PS. corr. p. 17. Persicos odi Kor. 18. Babylo X X minas Ter. 20. domui suae PS. corr. a.

211

SATVRA III. 229.

PYTAGOREIS.

secta

filosoforum,

qui ab animalibus

abstinent et olera tantum manducant. 231.

F E C i s s E LAC'ERTAE.

notandum quia feminino genere

dixit ' l a c e r t a e ' , cum Yirgilius [eel. II, 9] masculino dixit ' l a certos'.

s

233.

LANGVOREM P E P E R I T .

234.

MERITORIA SOMNVM.

indigestus uigiliis. taberna, ab eo quod mercedes

praestat. 235.

ADMITTVNT

MAGNis.

magna potentia silentium in-

ponitur uicinis tabernariis, uel magno pretio somnus constat, w 237.

CONVICIA.

molestia.

CONVITIA MANDRAE.

locus, in

quo porci includuntur. 238.

ERIPIENT

miebat.

SOMNVM D R V S O .

VITVLISQVE

MARINIS.

DI

usus, qui multum dor-

quia uituli marini multum

dormiunt.

is

2 3 9 . si

VOCAT

OFFICIVM.

suli a praetore, disponit. 240.

LIBVRNA

si officium faciendum sit conTVRBA

CEDENTI,

uiam facienti.

A. lectica magna liburnatos nec gerulos

liburnos. ipse [ V I , 4 7 7 ] : 'tarde uenisse Liburnos' in secundo libro. 241.

su ATQVE OBITER,

cum fertur.

4. 'aut, inquit Probus, ad animai rettulit quia sunl in agro quam plurimi, aut lacertam prò horto posuit per quem et discurrere et latitare consueuit, et foeminino genere protulit curii Vir. dixerit : el uirides occultant spineta lacertos.' V. 7. habeo PS. corr. p. uae PS. corr. C. Barili, qui p. quod ibi mercede prostant Schurtzeisóh. 10. ut PS. corr. s. 11. cmandra, inquit Probus, est hostium uici uel flexum uel arctum aut breue et uile aedificium quod angustet latitudinem uici: uel ingens uehiculum, quo trabes portantur.' V. 17. disponit qui uiam i'aciant p. 18. 'liburnum lecticam magnani dicit tanquam nauigittm et eius baiulos liburnos ipse alibi uocat? V. id est gerulos c. a lectica magna, liburna nauis : et gerulos C. Barth. liburno a lectica. MAGNO, magna liburna nauis et gerulus Liburnus Schurtzfleisch. lectica magna liburnata. lectica gerulo liburno h. aut lectica magna liburnata aut gerulo Liburno s. cf. schol. VI, 477. 21. coni'ertur PS.

J

14*

212

SCHOLIA VETERA.

243. ANTE TAMEN. quod festinat, ante nos uenit, cum ab omnibus illi locus transeundi detur. OPSTAT. inpedit. 244. VNDA PRIOR MAGNO, populi multitudo stantis ad officium. s 245. ASSERE DVRo. amite lecticae. lecticarios significat. 246. MÉTRETAM. uas, quod amphoram capit. 247. PINGVIA CRVRA LVTO. currenti uel festinanti fient crura lutosa. 2 4 9 . NONNE VIDES Q. c. B. T. SPORTVLA. quanta inúndalo tio fiet sportulam accipientium.

FVMO. quanta apparatione.

250. CENTVM coNvivAE. perinde conuiuium, quia sibi faciunt in c o m m u n e .

SEQVITVR SVA QVEMQVE CVLINA. pul-

mentaria portant s e c u m conparata e x sportula.

251. CORBVLO vix. alii dicunt athletam illius temporis »5 fortem Corbulonem fuisse, alii genus nauis. 253. VENTILAT IGNEM. cursu enim uentilatus ignis ardet. 254. SCINDVNTVR TVNICAE. cuiusiibet pauperis. coRvscAT. apparet. 255. ATQVE ALTERA piNVM. uehicula nam materias por30 tantia euntibus inpediunt. 256.

PLAVSTRA VEHVNT NVTANT ALTE, in latUS Se eX-

tollunt.

257. LIGVSTICA. nomen insulae. 258. AGMINA MONTEM. saxum inmane. 25 260. INVENIT OBTRITVM. minutatim concisum. 261. MORE ANIMAE. sicut animae non uidentur, ita cadauer obteritur. 263. LINTEA GVTO. et apparatur ad balnea ferre, si ue7. ut PS. fierent S. 10. sportula accipientum PS. corr. c. 11. perinde ut conuiuium quasi sibi faciant C. Barth, perinde quasi conuiuium faciant Schurtzfleisch. 13. portans PS. corr. C. Barth. cum paratu C. Barth. 20. inpedimento sunt *. 21. in altum c. 28. appartur P. apparatura S. apparatur p. ea properat Schurtzfleisch. et apparatum c. ad balneo PS. corr. p. fert c. forte f .

SATVRA III.

213

nerit, quern nescit peremptum. GVTO autem ideo (habeo), quia guttam mittit. quos habent capsarii. S T R I G V L A autem est, quod xystram dicunt, unde oleum deteritur. 265. IAM SEDET IN RIPA. id est, qui defunctus est, mox ad inferos peruenit, ut Virgilius [Aen. VI, 450]: 'inter quas 5 Foenissa recens ab Venere Dido.3 266. PORTAMEA. Caronem porthamum dicit, non angustum traiectum. CAENOSI. id est Acheruntem. (271. VASA, C.) 267. Q. P . [ORE TRIENTEM]. nummum, slipem. et nunc apud Athenienses mortuis solent in ore nummum 10 inmittere, ut apud inferos non tamquam inopes errent, unde naulum Charon accipere solebat, ut Virgilius [Aen. VI, 323]: 'haec omnis, quam cernis, inops inhumataque turba est.3 269. VNDE CEREBRO, id est, quanto in excelso sunt in15 sulae, uel quemadmodum coniunctae. 274. I N T E S T A T V S . putas periculum sustinere, si non feceris testamentum et sic ieris ad caenam. TOT FATA, tot mortes. 275. P R A E T E R E V N T F. quasi per omnes fenestras iactare soleant et transeúntes occidere. 20 277. ERGO OPTES, hoc tibi, inquit, opta per uota, ut stercore perfundaris potius, quam alio graui pondere feria-

1. 'guttus, inquit Probus, in quo oleum mittitur dictus quod guttam mittat.' V. 2. guttatim C.Barth. strigil Woweren ad Petron. 91. 3. quem xystra Woweren. quod %6TQOV Henninius. 'striges, inquit Probus, dicuntur quas habent capsarii uel candelaa tridentem dicit.' V. 6. a uulnere Vergilius. 7. carinam* PS. corr. Muneher ad Hygin. f . 14 p. 55. Charontem p. porthmeum p. non portbmum angustum Burmannus ad anth. Lat. II p. 41. ob angustHm Bildebrand ad Apul. I p. 457. angustum PS. corr. p. 'porthmeus, inquit Probus, traiectus angustus. V. 10. apud ethnicos H. Peerlhamp ad Verg. Aen. I p. 392. 12. Choro P (corr. 2 m) S. 14. quantae—insidiae Rutgers uar. lectt. VI, 18. sint C. Barth. 15. contingat iactus C. Barth. 16. putaris S. 21. opta prout aut PS.

214

SCHOLIA VETERA.

ris.

PELVES, conchas, in quibus pedes lauant, aut uasa TtoààvmTQa.

fictilia,

278. PETVLANS. luxuriosus. 279.

LVGENTIS AMICVM.

quomodo Achillis mestus fuit

s pro P a t r o c l o , quando occisus est, sic patitur, si neminem ceciderit. id est, non potest dormire sine lite. 280. PELIDAE C. I. F. iuuenes ebriosi, qui libentius dormiunt, si ceciderint aliquem. 2 8 3 . COCCINA LAENA.

c

laena 3 quod diuites olim uteban-

lo tur [laena]. ' c o c c i n a ' purpurea dixit ut Virgilius [Aen. HIT, 262]:

c

uarioque ardebat murice laena. 1

aut antiqui

amphi-

mallum laenam appellabant. 2 8 4 . VITARI IVBET E. c .

fugit multitudinem seruorum.

2 8 5 . LAMPAS. candelae lumen. is

2 8 6 . ME QVEM LVNA s. aut in obscuro, aut ad lumen lunae. 2 8 7 . CANDELAE CVIVS D. poribus partior, ut duret.

cuius candelae papirum temDISPENSO, dispono.

TEMPERO.

ne aut citius ardeat aut extinguatur. 289. si RIXA EST. si rixa dicenda est.

VBI TV PVL-

20 SAS. caedis, ut Terentius [ad. II, 2, 5 ] : c e g o uapulando, ille uerberando, usque ambo defedi sumus.' 291.

NAM QviD AGAS, quid sis facturus, si a fortiori et

furioso cogaris? 2 9 3 . cvivs CONCHE TVM.

faba inflatus es.

SECTILE

25 PORRVM. folia porri, siue condimentaria. conchas aut uasa fictilia in quibus S. 2. nodvinxQu P. nt0A NIIITRa S. noSovtmQU p. 5. pro Patruclo PS. propter Patrtfclum s. sic passibus PS. corr. c. 8. ciciderint PS. corr. p. 9. qua p. laena purpurea qua Burmannus ad anth. Lat. II p. 408. 10. laena om.PS. 11. TyrioqueVerg. at Burmannus. ast f. amphiballum Burmannus. uf.i(plßalov nel txf.Kflßo'kov f. 'laena, id est purpurea: sic Virgilius. Tyrioque ardebat murice laena. quod graeci coccum latini teres [ueteres Iurehis] byrrum uocarunt mquiP ProbusV. cf. Suhnasius ad Tertull. de pallio p. 23 sqq. Burmannus 1.1. 13. fuit PS. corr. c. 16. tempero id est Schurtzfleisch. 21. defessi Ter. 24. pliiala inflatus o.

315

SATVRA 01. 296.

PROSEVCHA.

uium constitutum,

quidam nomen loci dicunt ad conui-

e x gaudio dictum; alii dicunt locum ad

quern conuenire solebant mendici ad stipem petendam; tabernam, in qua pauperes uiuunt.

PROSEVCHA

alii

locus Iu-

daeoruui, ubi orant. TtQoaevxeadai enim Grece orare dicitur. 5 298.

TACITVSVE

ter cedit.

RECEDAS.

VADIMONIA D.

300.

siue loquaris, siue taceas, uni-

id e s t , postea accusant.

CONCISVS ADORAT.

haec est paupertatis miseria, ut

post caedem in se collatam etiam ei causas dicat. 301.

Y T LICEAT

304.

FIXA

p. c. D. id est, excussis dentibus.

M

quia catenas grandes ferreas

CATENATA E S T .

per singulos axes inducunt. 305.

INTERDVM E T FERRO,

aliquotiens occidunt.

GRAS-

SATOR. miles. 306.

ARMATO QVOTIENS.

quotiens armato praesidio mu- is

niuntur ad depellendos latrones.

quotiens latrones prae-

sidiis conlocatis a solitis locis deiciuntur, Romani quasi ad certas praedationes refugiunt. 307.

E T POMPTINA PALVS.

loca sunt habundantia latro-

nibus in Campania. 308.

sic

occidant.

INDE HVC OMNES.

20 ubi plures

TAMQVAM AD VIVARIA CVRRVNT.

inueniunt,

quos

id est ad para-

tos pastas. 310.

MAXIMVS IN viNCLis.

id est, omnes fabri uincula

operantur. 311.

is

VOMER

DEFiciAT. ferramenta sunt, quibus terra c o -

litur. 313.

SVB REGIBVS ATQVE T.

quia post illos reges tribuni

consulari potestate rempublicam gubernarunt. 4. uiuebant s. 5. nQoctv/tadrj P. nQoatvytzi] S, nQooivyja&ai — dicunt post uiuunt ponunt PS, transposuit s. 6. iugiter c. 9. etiam et PS. 10. excusis PS. corr.o. 12. singulas PS. corr. p. 21. inueniant PS. 23. pastos PS. corr. p. 29. consulariam potestatem in republica PS. corr. c.

216

SCHOLIA VETERA.

314. VIDERVNT VNO. tulliano scilicet, cuius aeque et Salustius [Cat. 55] meminit. 315. HIS ALIAS. Vmbricii scilicet uerba. poteram et alia incommoda urbis dicere, nisi animalia me uocarent. hoc est honerata exsero fit 3 1 7 . MVLIO VIRGA INNVIT. meliori deae. 3 1 9 . REDDET AQVINO. inde enim fuit Iuuenalis, de Aquino ciuitate Campaniae. to 3 2 0 . ME QVOQVE AD HELVINAM CEREREM. ibi namque apud Aquinum colunt numina earum dearum, quae colunt in Galliis. S

3 1 6 . IAMDVDVM [IVMENTA VOCANT].

pectant.

[SOL INCLINÂT] EVNDVM E S T .

S A T V R A DE P I S C I S

is

MAGNITVDINE.

DE

IIII. CONVIVIO

DOM I T I A N I .

1. E C C E ITERVM CRISPINVS. Crispinum dicit, qui sua terra "Aegypto egentissimus fuit, et postea factus est magister equitum Neronis. ECCE ITERVM. de quo superius,

ideo 'ecce. 1 SAEPE VOCANDVS. a me uocandus deest, qui saepe uitiis ipsius excitor, ut crimina ipsius dicam. ergo c ite20 rum Crispinus a me uocandus ad partes.1 2. AD PARTES, hoc est operis mei. metaforam facit a comedia. aut ad partes quasi comoediae, quae multae sunt in eum, aut ad partes quasi conuiuii et copulationis mensae. ita et Sesenus libro II. ait: c non dignus, in quem 25 debeam saturam calente ui adingerere.1 AD PARTES, ad 1. tullianum PS. corr. p. 5. honeratas P. honerastas S. onustata c. 11. nomina PS. corr. p. 12. Gallis PS. corr. p. 13. scholia ad w. 1 el 2 mire turbata sunt in PS, neque tamen difficile fuit ea in ordinem redigere. 24. Sisenna Pop ma. Seuerns C. Barth adu. XI, 2. Serenus Achaintre. de Septimio Sereno u. Wermdorf poett.Latt. min. II p. 247 sqq. et Lachmann ad Terent. Maw. p.XIIsqq. condignus h. 25. uiro Ingerere Lachmann.

SATVRA nil.

217

uituperationem operis mei. metafora a comoedis.

aut certe

quìa scenici ad partes suas solent uocari. 3.

AEGRAE SOLAQVE LIBIDINE FORTES DELICIAE.

quid est Crispinus?

c

figura,

a e g r a e solaque libidine fortes deliciae.'

LIBIDINE FORTES, quem nullus potest etiam a consuetis uitiis S deterrere. 4 . SPERNATVR ADVLTER. in minore debilis scelere. 5 . QVI REFERT.

quid prodest

quod diues est, cum sit

moribus criminosus. • 6. PORTICIBVS [NEMORVM]. uiridiaria, ubi solent gestari. io 7. IVGERA. ortos aut spatia dicit in suburbio. 8. NEMO MALVS F. id e s t , qui malus est plerumque felix est.

uel sic: omnis malus, qui felix est, corruptor

[sit]

necesse est. 9.

VITIATA IACEBAT SANGVINE ADHVC.

haec

uirginibus is

Vestae poena fuerat decreta, (ut,) si uitiatae fuissent;

uiuae

in parietibus struebantur aut sub terra obruebantur. 12. SVB IVDICE MORVM. a censore damnaretur. 13. NAM QVOD TVRPE B. s. inrisiue hos laudat;

compa-

r a t o n e Crispini bonos dicens.

so

14. [QVID AGAS], non ea obicies, quae in eo turpissima sunt? 15.

SEX MILIBVS EMIT [PERSONA],

non h o m o , sed per-

16.

SESTERTIA LIBRIS. s e x librarum. qui tantum potuit 25

sona. habere in pondere, quantum in pretio.

1. operis ciere C. Barth. 6. deternere S. decernere P. corr. p. a uitiis. id est quern nulla virtus a consuetis potest uiciis revocare.' V. 10. uiridaria Schreuelms. cf. Oudend. ad Suet. Tib. 60. Cardinali iscr. Velit. p. 160sq. 13. 'omnis qui foelix malusque est corruptor sit necesse est.' V. ut sic PS. 14. sit PS. 19. hoc S. corr. o. om. P. 21. 'nisi obiicas quod in ea turpissimum est.' V. 9VID A6AS add. s. obiciens PS. obiiciemus Rutgers uarr. lectt. 1,16 qui ad u. 11 refert. nisi ea obiicias s. in eum PS. corr. ». dicens non ea abiici, quae in se sunt C. Barth.

c

218

SCHOLIA VETERA. 17. VT PERIBENT. diuites gluttoiies.

18. si MVNERE TANTO, hoc argumento utebatur ad celibes, ut muneribus eos leuissimis corrumpens hereditatem illorum captaret. 6

tur.

19. PRAECIPVAM. primam, in qua heredes primi scribunABSTVLIT ORBI. corbi,1 id est, qui non habet liberos.

20. si MisiT AMICAE. est et alia ratio, quae eum cogeret grandem piscem emere, ut per eum matronam corrumpat. 21. ANTRO, lecticam mulieris aut seilam clausam. io 2 2 . NIL TALE EXPECTES. non potest dici heredipeta : luxuriosus et uentris sui est cultor. 23. OVAE MISER E. F. N. F. A. Apicius auctor praecipiendarum caenarum, qui scripsit de iuscellis. fuit nam exemplum gulae. Hoc TV [FRVGI] ad comparationem Crispioi. « 24. SVCCINCTVS. fuit nam Aegyptius Alexandrinus, in qua papyrum nascitur in Nilo, sicut uult Iuuenalis, Crispinus cartapola fuit. 25. HOC P R E T i o s. piscem. a parte totum.

MINORIS.

paruo.

26. piscATOR [MAIORES]. pisces scilicet, antipofora. quasi so Crispinus hoc respondent: c quid mihi inuides? Apuliacarius agròs uendit, uel maiores pisces uendit, quos tu prouincialibus gratis abstulisti.3 et ironia c maiores Apulia uendit.5 28. OVALES TVNC AEPVLAS. quantas, inquid, aepulas princeps ipse consumpsit, cum extreinae mensae aepularum pars 5 . prima PS. corr. p. 8 . grauidem PS. corr. c. 11. luxuriosus et post dici pontini PS. transposuit s. suae cultor PS. corr. s. 1 3 . non PS. enim p. 1 5 . 'biblo Nilotica 5 add. p. quae glossa est inter iiersus scripta in P. 2 0 . c amphibologia, inquit Probus, utrvm agros an mulos [mullos], vt per anastrophem postposition sit sed hoc pacto: sed agros maiores Apulia uendit, uel certe provincia tanti itendit agros quanti tu mulos emisti. Sed maiores Apulia uendit. hoc dicit: maiores Apuli uendit mulos, ut placet Probo, quos tu jirouiiicialibus gratis abstulisti: et ironia est maiores Apulia uendit. V. . curio v s PS. corr. p. 2 1 . ut m a iores PS. 2 2 . aut ironia h. cur suos Apulia agros uendit ut maioris pisces uendat. quin bos tu prouincialibus gratis abstulisti? id est ironia. C. Barth. 2 3 . piscis ipse PS. corr. s.

SÀTVRA IUI.

219

tanlo constaret. et figurate tot sextertia partem exigfuam dicjit. 29. INDVPERATOREM. Neronem dicit gluttonem, ut Domicianus sub Neronis nomine Iateret. 31. P V R P V R E V S . a uestis colore. SCVRRA PALATI. Cri- ¡ spini satelles est idem Domicianus. 32. IAM PRINCEPS EQV1TVM. magister equitum Romanorum factus est scilicet. 33. DE MERCE SILYROS. id est, fracto uaso sardarum. [MVNCIPES]. eiusdem municipi], unde ipse, Aegyptios. siluri ìu nam pisces sunt Alexandiiae, unde fuit Crispinus, nullius pretiì, quos inopes in Aegypto uenditant. 34. INCIPE C A L L I O P E [CONSIDERE], aut summisse dicere, aut proprie res tenues dicere. 36. P I E R I D E S PROSIT. Virgilius [Aen. Villi, 92]: c prosit is nostris in montibus ortas.' id est, ad laudem uestram sufficiat uos puellas nominatas. 37. FLAVIVS. ut quidam dicunt, delator fuit. 38. VLTIMVS. hoc conuiciuui in FI. Domicianum, Titi fratrem, Vespasiani liliura, iactat, qui caluus fuit. propterea JO quod Iuuenalis sub specie honoris relegatus est ad cohortis curam in Aegypto Hoasa, ubi mortuus est. ultimum autem Neronem dixit, quia in ilio Caesarum origo defecit. [CALVO]. nam et Suetonius [Dom. 18] refert quia caluus fuit. ultimum uero ideo dicit, quia cum Vespasianus et Titus et Domicia-25 nus Flauia ex gente fuerint, Domicianus ultimus illorum et dissimillimus imperauit. meminit hoc Valerius Martialis in

1. figuratos sextertia partem exigit PS.corr.c. 5. Crispinus— Domitiani C. Barth. Crispinus—est, dominus Scliurtzfleisch. id est Domitianus c qui refert ad u. 29. 9. baso PS. uase p. fasce C. Barth. IO. municipes add. s. Aegyptius PS. coir. s. 14. res tenues dicere nouam glossam uult s. 20. propter quod p. cf. Franche exam, ir it. p. 50 sq. 27. Martialis III Scriuerhis ad Mart. p. 29.

230

SCHOLIA VETERA.

epigrammate, [et] his uersibus fìnit: 'Flauia gens, quantum tibi tertius abstulit heres. pene fuit tanti non habuisse duos.1 Flauiae gentis ultimimi Domitianum dicit. hoc enim ordine regnauerunt, Nero Vespasianus Titus Domitianus. 5 39. RHOMBI. piscis. [SPATIVM]. enormis magnitudo. 40. ANTE DOMVM. id est, ante templum Veneris. DORICA. Ancona Greca ciuitas, quam Greci in Italia condiderunt, ideo Dorica. 41. IMPLEVITQVE siNvs. retia. Virgilius [Aen. X, 819]: to 'impleuitque sinus sanguis.' 42. QVOS OPERIT c. quia qui in Ponto et Maeotica palude capiuntur pisces, inmanes [sunt] et pingues ex ipsa tarditate, quoniam, quando gelat, in glatie herent. Salustius: 'itaque tempestate piscium uis Ponto erupit. 5 is

43. SOLIBVS E F . id est, soluta a sole glacie. TORRENTIS. perfluentis, currentis. illic nam reuma quoddam trahit mare. 44. DESIDIA T. E. L . F. p. qui fiunt nullo exercitio propter hiemem pinguiores. 2U 46. PONTIFICI SVMMO. ironia. Domitiano. ex ironia c summo. J 47. DELATORE FORENT. et per litora et per omne mare delatores fuerunt, non solum per fora. 48. PROTINVS ALGAE, id est, et in alga, cum a piscato25 ribus inquirebant. I . et om.PS. quod Burmannus ad anth. Lat. I p. 237. bis uero sibi finit PS. corr. p. uero sic Scriuerius. his uerbis sub iinem idem apud Burmanntim. his uersibus ibi Heinsius ibidem, his uersibus finiens Henninius. 3. Flauiae—Domitianus w. 9 apponimi PS. 5. formae PS. piscis enormi magnitudine s. 6. ante templum id est Veneris PS. corr. s. 7. Italiam conciderunt PS. corr. p. I I . Maeotia PS. corr. Schurtzfleisch. 13. et quoniam Schurtzfieisch. 14. regelataque C. Barili, finitaque Schurtzfleisch. ' S a lustius: qua tempestate ex Ponto uis piscium erupit.' Seruius ad Verg. Aen. I I I I , 132. cf. Mai auctt. class. VII p. 586. 16. profluentis c. quaedam PS. corr. p. 18. qui sui ut PS. quia fiunt o. 20. Domitiano scilicet s.

SATVRA mi.

221

50. NON DVBITATVRI FVGITIWM. hoc dicerent, inquit, calumniatores uel delatores: 'hic talis piscis de uiuario Caesaris elapsus est, et quia ibi pastus est, eodem debet reuerti.' 53. si QVIT PALFVRIO. Palfurius Sura, consularis filius, * sub Nerone luctatus est. post inde a Vespasiano senatu motus transiuit ad stoicam sectam, in qua cum praeualeret et eloquentia et artis poeticae gloria, abusus familiaritate Domitiani acerbissime partes delationis exercuit. quo interfecto, senatu accusante damnatus [est], cum fuissent inter delatores 1 0 potentes apud Domitianum hi, Armillatus, Demostenes et Latinus archimimus, sicut Marius Maximus scrìbit. ARMILLATO. nomina delatorum. 55. RES FISCI EST. fìsco donabitur. 56. NE PEREAT. quod distrahi non potest. CEDENTE IS PRVINIS. hieme. corrumpi ab aestu non poterat, quia autumno discedente hiems uenit. Virgilius [ge. IIII, 135]: c et cum tristis hiems.' 57. AVTVMNO. per autumnum nam iugulant morbi. 59. AVSTER. uentus calidus, quo pisces corrumpuntur.

»

60. YTQVE LACVS. id est, cum prope lacus Albanenses iam uenisset piscator. 61. IGNEM TROIANVM ET VESTAM. Romani nam Tulio Hostilio rege cum diruissent Albam, sacra sublata Romam transtulerunt et deos penates. quorum penetrale tam uene- 25 5 . 'Palfurius Sura, ut inquit Probus, consularis «tri filius sub Nerone luctatus est cum uirgine Lacedaemonia in agone: poslea a Vespasiano summotus e senatu transiit ad stoicam sectam, in qua cum eloquentia praecelleret Domitiano familiaritate coniunctus delationem acerbissime exercuit sed interfecto Domitiano accusatus est a senatu et damnatusV. Palfirius Syra PS. coir. p. 6. deinde Pricaeus ad Ioann.eu. 1 8 , 7 . senatum PS. corr. p. 10. est add.p. fuisset PS. corr. p. 11. et hi p. 15. quod iam p. 16. extu PS. corr. p. 19. uigilant P (inmarg.2m. uigent) S. pullulant s. 21. Albunenses P, Aluenenses S. corr. p. 2 3 . cum PS. 24. deseruissent PS. corr. C. Sarti*. Roma PS. corr. p.

SCHbLIA VETERA.

233

rabile deprehensum est, ut lapidatio de caelo caderet supra memorati ponderis. propter quod prodigium ex libris S i b y l linis iussi pontifices ex S C . Albae sacra renouare. tanta enim repente, cum ea uellent transferre, grando cecidit, ut intel5 legerent suis locis sacra non esse mouenda. inde ibi perseuerant. ideo et c V e s t a m minorem 3 dixit ad comparationem. 63. V T C E S S I T . CARDINE, ianuae Palatii praebuerunt iter pisci. 6 5 . I T V R A. ACCIPE [ P I C E N S ] .

piscator de prouincia, ubi

io piscis fuerat captus. 67.

LAXARE SAGINAM.

alii SAGITTIS, ut sit sensus, acutis

curis, uel exercitatione sagittarum digestionem inquire,

HA-

RENIS. quibus uectari ilium debere dicit ob cibum futurum. legitur et SAGINIS, id e s t , escis futuris stomachi indigestum is praeparare. 69.

E T TAMEN I L L I SVRGEBANT .CRISTAE.

id est,

haC

ad-

sentatione ac laude intumescebat imperator quamuis falsa. 7 1 . AEQVAE F O T E S T A S . regnum scilicet. 7 3 . ODERAT I L L E . Tiberius Nero Domitianus. et hoc ad a) mores refert regis, non ad illoruin merita. 75.

PALLOR AMICITIAE.

simulatae amicitiae.

Cicero [fr.

p. 5 7 0 Or.]: 'nulla est occultior res insidiae quaeque latent

I . super eo memorati Rutgers uarr.lectt. 1,16. supra memorandi C. Smth. supra fidem memorati h. scholiastes historicum aliquem totidem uerbis descripsit. 2. et S. Sibellinis PS. corr. p. 3. pontificem PS. corr. p. 5. inibì Rutgers. perseueranti deo PS. corr. Lipsius de Vesta 2. perseuerant idola C. Barth. perseuerabant. ideo s. 6. compositionem PS. 7. facilem aditum s, I I . c in quibusdam est iactare sagittis, et hac lectione hunc locum Probus exponit ut sit sagittis i. e. curis : nel certe exercitationibus sa~ gittarum stomachi Ubi compara decoctionem.' V. 12. utPS. corr. o. digestioni inquit et PS. corr. c. digestionem inuita Schurtzfleisch. 12. BARENIS] legitur et sagenis Schurtzfleisch. 14. legit PS. corr. p. stomachum digestioni Schurtzfleisch. 16. ac PS. 20. reierunt PS. infert p. 22. cquod ait Tulliiis: nullae sunt occultiores insidiae quam eae quae latent in simulatione officii aut in aliquo necessitudinis nomine/ Augustin. de ci», dei XVHII, 5.

223

SATVRA IIII.

clamante Libvrno.

in simulatione officii.'

qui admissio-

nibus praeerat. 77.

Pegasvs.

filius

trierarchi, e x

cuius liburnae para-

s e m o n o m e n accepit, iuris studio gloriarti m e m o r i a e meruit, ut liber uulgo, n o n h o m o diceretur. hie functus omni

ho-

n o r e c u m prouinciis plurimis praefuisset, urbis curam administrauit. hinc est P e g a s i a n u m S C t u m .

vilicvs vrbi.

ele-

ganter sub N e r o n e urbis praefecturam iacuisse dicit. 79.

interpres legvm.

linde i u s P e g a s i a n u m . 80.

temporibvs.

iuris peritus fuit, ut p r a e f e c t u s ;

q u o d iuris peritus fuerat. interpres q u a m q u a m optimus,

tamen

pro t e m p o r e omnia iniuste agenda credebat. 81.

FAOVNDiA MiTAE.

Lucanus

[VIII, 4 7 6 ] :

C

fractisque

modestior annis.' Crispus, m u n i c e p s Viselliensis, tirocinio s u o in senatu ita c o e p i t : 'patres conscripti et tu Caesar. 5 propter quod simulata oratione pienissime a Tiberio conlaudatus [est]. 3. '/"»if el Pegasus trierarchi filius cuius nuuis peguse inonumentum accepit.' V. ex quilms PS. corr. p. parasia PS. corr. Scaliger ad Euseb. p. 40. Salmasius exercc. Plin. p. 403. 6. proluisset —• cura PS. corr. p. 1. scilicet ius PS. corr. p. 9 . c P e g a s u s iuris peritus tunc urbi praefectus unde el Pegusianum SCtum.' V. unde schol. corr. s. 10. quod — fuerat post scilicet ius ponimi PS. li. tura PS. corr. C. Barth. 12. prae PS. corr. p. improbo nei iinpio C. Barth. iuste C. Barth, mitius Henninius. 14. cVibius Crispus Placentinus, ut inquit Probus, nee me praelerit quod Tacilus scribit, el manu promptus et lingua sub Claudio et consulatum adeptus ita modestia Studium orandi temperatili ut amareni in se principimi prouocaret. idem postremo amissis plurimis filiis ab umore speciosa, quam, formae gratia duxeral, ueneno mica tu.s est. hie item Crispus Thyberium Caesarem per Alpes iter facienlem adolescens seculus est et nullo audiente ab eodem interrogatili liaberetne stupri consuetudine«» respondit caute: nondum, ut se libidinem exueret et ne principis libidinosi aures offenderei.' V. In scholio confusos esse Vibium Crtspum atque Crispum Passienitm monuit Lipsius excursu V. ad Taciti ann. XII, H. idem de iis ualet, quae ex Probo refert quodsi ab hoc errore disced js, egregias doctrinae reliquias hic seruatas esse apparet, cuius fontem Suetonii librum de ti iris illustribus appellare non dubito. Yercellensis p. Vitelliensis aut Vicelliensis Lipsius. 16. simul oratione PS. simulatione p. simul orationem Lipsius.

234

SCHOLIA VETERA.

plurimas sponte causas apud C. V . egit, pro qua re in basilica Iulia eius statua posila est. consulatus duos gessit. uxores habuit duas, primam Domitiani, deinde Agrippinam, illam amitam, hanc matrem Neronis Caesaris. possedit bis 5 milies sestertia. omnium principum gratiam adpeliuit, sed praecipue [C.] Caesaris, quem iter facientem secutus est pedibus. hie nullo audiente a Nerone interrogatus, haberetne sicut ipse cum sorore germana consuetudinem, 'nondum' inquit, quantumuis decenter et caute, ne aut negantem eum io argueret, aut adsentientem sibimet mendacio dehonestaret. periit per fraudem Agrippinae, quam heredem reliquerat, et funere publico elatus est.

15

85. SEVICIAM. si liceret crudelitatem damnare, cui magis liceret quam huic? ET HONESTVM ADFERRE L. 87. CVM QVO DE PLvvns. cum quo et de rebus fribolis et usualibus loquentes uehementer timebant. 89. BRACHIA CONTRA, id est, nunquam uoluntati bonae Neronis obstitit.

90. TORRENTEM NEC civis ERAT. 20 quicumque.

aut ipse Crìspus, aut

91. VERBA ANIMI PROFERRE. nemo potuit libere loqui sub ilio, ut Virgilius [ge. IIII, 238] : c animasque in uulnera ponunt.' 92. sic MVLTAS. sic in uita diu multumque durauit, dum praeceptis Caesaris paret. IS 9 4 . PROXIMVS [ACILIVS]. consul sub Domitiano fuit, indignus pati quae passus est. huius cum iuuenem Nero oc5 . mille PS. corr. p. 6. C. add. Lipsius. 7 . ilio audiente Lijtsius. 9 . negaos p. negando Lipsius. 10. adsentiens s e met p. adsentiendo semet Lipsius. adsentientem sibi semel Dorleuns ad Tacit, p. 675. 13. S E T I C I A M — i. supra l. 3 post Agrippioam interpoliti S. S E V I C I A M — E T om. P. 17. uoluntati irnperatoris s. at solent scholia semper Neronem ineptissime intrudere. bonae sane corruptum. 23. durabit PS. corr. c. 26. 'huius cum filium Domitium Domilianus occidisset ipsum Acilium quo poena« sentirei seruauit incolumem, qui ut eius uirlutem se amare fingerei se amare studia simulabat.' V.

SATVRA IIII.

2 2 5

cideret, ipsum Acilium seruauit, qui poenas sentirei orbitatis. ACILIVS AEVI. Vergilius [Aen. II, 5 6 1 ] : c ut regem aequaeuum.' 97. nectus.

PRODIGIO,

quasi

prodigio similis est nobilibus se-

difficile nani nobilibus continget senescere.

plerum-

que nain inmatura morte occiduntur, praesertim sub D o m i - ® tiano. 98.

GIGANTIS. ut omnes me

contemnant.

oderint aut

[GIGANTIS]. id e s t ,

ignobilis.

timeant aut pio

gigan-

tibus. 100. FIGEBAT NVMIDAS. et iste iuuenis in lusorio Caesa- io ris ursos saepe quasi uenator occidit. 101. ARTES. fraudes. 102. WIRATVR ACVMEN. hoc ideo quia stoliditatem rat Brutus, ne a Tarquinio occideretur.

finxe-

BRVTE TVVM FA-

CILE. facilius poteris, inquit, forteni eludere quam infamem. 15 103. BARBATO REGI. Tarquinio superbo, propexam enim barbam habuit, cum socer eius Serui[us Tul]lius adtonsam haberet, quem ipse occidit. posse falli.

dicit ergo cinedum non facile

BARBATO, ac rustico intellegilur.

105. RYBRIVS. iste Rubrius aliquando Iuliam in pueritiaso corruperat, et uerebatur ne pio hac mercede penas ab ipso reposceret. 106. ET TAMEN IMPROBIOR. qui plus improbus est cinedo. SATVRAM SCRIBENTE. qui in aliis sua uitia reprehendebat. 107. MONTANI, nam Montanus pinguis et uentrosus erat. 25 et acerbe uentrem potius quam ipsum uenire dixit. 1. quo c. 5. praeterea PS. coir. c. 8. 'id est ignobilis, ut aliis sim superstes. nam post gigantas dicitur simium terra in deorum contemptum procreasseV. GIGANTIS add. s. ignoljiles PS. corr. s. gigantis prò gigantilxis s. 10. clusorio S. 16. 'Tarquinium superbum fullere. propesavi enim barbam hubuit, cum socer eius Seruius Titlìius attonsam haberet, quem ipse occidit.' V. 17. Seruilius PS. corr. Almeìouenius. 19. autein rusticus s. 20. Tibiam PS. corr. Schurtzfleisch. Titi filiain idem. Liuiam p. 21. ne stupri mercedein patruus s. 23. est a cinedo PS. 24. scribit PS. 26. aceruae PS. corr. p. 15

226

SCHOLIA VETERA. 1 0 8 . AMOMO. orientali unguento a m a n e s u m p t o . 1 1 0 . svsvRRO. qui leui susurro poterat alios deferens ad

n e c e m tradere, aut per l e u e s suspiciones solitus est homines iugulare. s

112.

Fvscvs.

F u s c u s sub D o m i t i a n o e x e r c i t u i p r a e p o -

situs in D a c i a periit.

notât autem eum,

quia,

cum

difflueret, inter dilicias bellorum a c t u s e x e r c e b a t .

luxuria PRAE-

MIA VILLA, in sua uilla. qualis ille bellator, qui in h a c l u x u ria bellorum fortia meditnbatur. in

1 1 3 . E T CVM MORTIFERO, id est, delatore. TVLLO.

fVeiento3]

LENTO CA-

nominatibus. hos q u o q u e uult studio c r u -

delitatis Neroni fuisse familiales.

[PRVDENS]. utrum ad

liocendum, an ad sapientiae r i g o r e i n ,

an adulandi peritus et

temporum? is

1 1 4 . AMORE PVELLAE. qui eas amat, q u a s n u m q u a m iriderai. c a e c u s n a m a m a t o r fuit Catullus. 1 1 6 . SATELLES. de n u m e r o

mendicorum.

1 1 7 . MENDICARET AD AXES, qui ad p o r t a m Aricinam, siue ad cliuum m e n d i c a r e t inter I u d a e o s ,

qui ad Ariciani

trans-

20 ierant e x u r b e missi. 1 1 8 . BLANDAQVE BASIA REDE, qui redae ferenti muliercs o s c u l a i a c t a r e t ut c a e c u s . cliuum

DEVEXAE.

inclinatae et

per

descendenti.

1 1 9 . NEMO MAGIS RHOMBVM. q u a m Catullus, c a e c u s a d u 25 lator. n a m in sequentibus d i x i t :

cnon

cedit V e i e n t o /

utique

Catullo. 3. sit PS. 5. c Fuscus sub Domitiano exercitui delectus dux ill Dacia periit.1 V. 6. c qui cum luxuria affiueret inter delitias bellicos actus exerceret.' V. 7. luxuriaiis flueret PS. corr. p. 10. delatori PS.corr.p. 11. clios quoque uult studio crudelitatis imperatori fuisse familiurissimos.' V. 13. rigidiorem P S . corr.p. patientiam i'rigidiorem C.Barth. 15. amabat puellas, quas s. 19. 1 inter Iudaeos, qui erant ilio ex urbe transmissi. fuit enim aricinus lucus, ut Probus inquit, in quo Judaei mendicabant ab Arida dictus, qui non longe ab urbe distabat.' V. 24. qui PS.corr.p.

SATVRA IIII.

227

1 2 0 . IACEBAT. t a n t a e adulationis e r a t iste C a t u l l u s cus,

ut c u m ei piscis ad d e x t r a m i a c e r e t , ad sinistram

caere-

spiciens laudaret et m i r a r e t u r . 1 2 1 . LAVDABAT. sic omnia, quae non uidebat, r e f e r e b a t . 1 2 2 . ET PECMA [AD VELARIA],

ad alta theatri uelamina. 5

RAPTOS. pergat ad R o m a m , aut de p e g m a t c

excussos.

1 2 3 . NON CEDIT, laudationibus (Patulli non cedit V e i e n t o , s e d t a m q u a m stimulatus furore. 126.

DE TEMONE,

de isto uehiculo

DE TIMONE, regimine, de regno. curribus B r i t a n n o r u m l e x

ad

pedes

supplex.

BRITANNO, falcatis n a m io

Arbila.

1 2 9 . FABRICIO PATRIAM. V e i e n t o n a m ipse est F a b r i c i u s . 130.

[QVIDNAM I G I T V R ] . N e r o

131.

T E S T A ALTA P A R E T V R .

dicit. patella,

in q u a

possit

inte-

g e r coqui.

is

1 3 3 . DEBETVR MAGNVS. figuram hie dicitur posuisse p r o pter Magnum Poinpeium, sustulit caput ipsius.

quoniam P a t i n a

dictus e s t ,

PROMETHEVS. saturice

qui

figulus.

1 3 5 . SEQVANTVR. Montanus dicit. 1 3 6 . v i c i T DIGNA VIRO. N e r o n e m Montanus.

20

1 3 7 . LvxvRiAM. qua c o r r u m p e b a t u r N e r o . 1 3 8 . IAM MEDI AS ALIAMQVE PAMAM. l i b i d i n i s

sam. h o c ideo,

oris,

quia auiditas cibi sequitur nimiam

peruer-

perpota-

tionem. 139.

v s v s EDENDI.

q u a m C a e s a r i D o m i t i a n o , aut c e r t e 25

Montano. 1 4 1 . L V C R I N V M AD SAXVM. l o c u s B r i t t i o r u m .

RVTV-

piNOVE. l o c u s in B r i t t a n n i a siue ciuitas. 3. liiiraret PS. corr. c. 4 . efferebat s. 5. alta om. S. 6. excussus PS. corr. 0. 10. falcatis ibat curribus Britannorum rex ad bella C. Barth. utebatur out bellabat Schurtzfleisch. 13. 9VIDNAM IGITVH add. p. 1 6 . patinae figurate s. 22. per uerum PS. libidinosioris per merum Schurtzfleisch. libidinein oris peruersam c. 23. aut Henninius. 27. lacus Schurtzfleisch. 2 8 . littus Schurtzfleisch.

15*

228

SCHOLIA VETERA. 147.

gentes Germanorum siue

TAMQVAH DE CATTHIS.

Francorum. 149.

EPISTVLA PINNA. antea, si quid nunciabant cónsu-

les in urbem, per epistulas nunciabant. si uictoriae nuncia5

bantur, laurus in epistili» figebatur, si autem aliquid aduersi, pinna

figebatur.

J 5 0 . ATQVE VTINAM H. p. ut solum nugis rebus uacasset, 153. CERDONIBVS ESSE T.

ignobilibus. cerdo est proprie

turpis lucri cupidus. 10

154.

COEPERAT

HOC

NOCVIT LAMIARVM CAEDE

hoc nocuit, ut occisis nobilibus et a cerdonibus

MADENTI.

timeretur.

ut iam non essent nobiles, qui timerent, omni nobilitate e x tincta.

in Lamiis indignatur satiricus. tune periit, cura eum

populus tiinere coepisset, extincto iam senatu.

«

SA T VRA IN

PARASITOS

DE

CEÑIS

1 . ATQVE EANDEM EST MENS,

V. C O NT V M E L I O S I S .

de iuuene

contumelioso

in

parasitos dicit. 3.

s i POTES ILLA P A T I ,

QVAE NEC SARMENTVS.

Sarmen-

20 tus natione Tuscus, e domo Marci Fauoni, incerlum libertus an seruus, plurimis forma et urbanitate proineritis eo fiduciae uenit, ut pro equite Romano ageret [et] decuriam quo3. A N x i A Gronouius dialr. in Stat. 47 cf. Salmasìus epp. 97 p. 222. 4. urbe PS. corr. Gronouius. 5 et 6. fiebantur PS. corr. Dempster parai, ad Rosin. X, 29. Lipsivsepp. / / / / , 2 . MarcilìusadPerè. VI, 43. Suiniasius ad Lampr. Alex. Seu. 58. J'erebatur p. uiseliatur Eremita. 17. de cena contumeliosa s. 20. Faboni PS. corr. Rutgers Venus, lectt. IH. 21. pluriininn is Dorleans ad Tac. ann. p.fì81. permeritìs PS. corr. p. promeritus Dorleans. fiducia PS. corr. p. 22. per equitem Romanuin PS. def. Salmasius ad Tertull. de pallio p. 124. corr. p. per om. Salmasius de prim. papae2. praeter Dorleans. liber Rutgers, pro tempore Heinsitis apud Uurmannum ad anth. Lat. I p.306. peregrinus c. et add. c.

SATVRA V.

229

q u e quaestoriam compararet. quare per ludos quibus primum x m l ordinibus sedit, haec a populo in eum dicta sunt: 'aliud scriptum habet Sarmentus, aliud populus uoluerat. digna dignis: sic Sarmentus habeat crassas compedes. rustici ne nihil agatis, aliquis Sarmentum alliget.3 tum ut causam usur- 5 patae dignitatis dixit precibus et gratia summoto accusatore dimissus est, cum apud iudices nihil aliud docere temptaret, quam concessam sibi libertatem a Mecenate, ad quem reclio bonorum Fauoni pertinuerat. iam autem senex in maximis necessitatibus, ad quas libidine luxurieque deciderai, coactus iu auctionari, cum interrogaretur, cur scriptum quoque censorium uenderet, non infacete, bonae se memoriae esse perdita.

Gabba tvlisset. parasiti Caesaris fuerunt. 5. VENTRE NIHIL NOVI. [Q\AMVIS IVRATo]. hoc [est], quamuis parasitus iureiurando confirmet. 15 ( 1 5 . et QVAMvis r. t. in.) 7 . [pvta]. puta et hoc quod tibi paupertas dabat deficere potuisse, non potius [est] mendicare quam hoc pati? 4.

I . per eos ludos Salmasius de prim, papae 2. aui ibi primus PS. corr. Rutgers, quibus primis p. quibus primitus Rubeniuseleclt.il, 28. quibus primum is Dorleans. cum primus Eremita, quia libertinus C. Barth. 3 et 4. Sarmentius PS. corr. p. 4. crassos PS. corr. p. 5. agitis PS. corr. p. duin ut PS. corr. s. dum autem p. demum ut Dorleans. dum causam ut Rutgers, dicturus C. Barth. 6. dixit s. Iiic PS. agit p. egit Dorleans. dicit Rutgers. pro ciuibus et PS. corr. p. prociiuus ex C. Barth. Mecaenatis prece uiuus Schurtzfieisch. 8. quod PS. corr. p. quam id concessum sibi liberalitate Maecenatis C. Barth. sectio p. cretio C. Barth. 9. Fauor PS. corr. p. aut ut PS. corr. p. I I . auctionare PS. corr. Dorleans. interrogaret PS. corr. Eremita, interrogarent C. Barth. conscriptum PS. corr. p. quaestorium Rutgers. Salmasius de prim, papae 2. censorium om. Salmasiusep. ad Sarrauium 82. def. Weichert poett. Latt. reti. p. 226 sq. 12. bona suae Dorleans. praeditmn Rutgers, praedicauit Rubenius electt. II, 28. prodidit Salmasius de prim, papae 2. respondit Salmasius ep. ad Sarrauium 82. perdita re Burmanntis ad Petroli. 66. re perdita respoudit Burmannus ad anth. Lai. I p. 306. 13. Gapc pa S. Appirìus [l. A. Sulpicius] Galba sub Tiberio scurra nooifis fuit.J V. 14. est add. s. 15. quasi PS. corr. s. 'crepitio, inquii Probus, est ora terrae quam aqua alluit, ex hoc appellata, quod ibi aqua allidens concrepitet.' V.

230

SCHOLIA VETERA. 8.

E T T E G E T i s PARS,

mattae pars ut tegumen corpori

factae. 10.

HONESTIVS I L L I C .

in crepidine.

11. FARRIS MORDERE: CANINI, panis sordidus canuni est. s 12. PRIMO FIGE LOCO, in prima pone iniuria, quia, si iusserit ut recumbas, putat se in hoc totum soluisse, quicquid umquam obsequiis meruisti. 14. F R V C T V S [AMICITIAE]. obsequiorum. ita reddunt clientibus merita. INPVTAT HVNC R E X . quid aliud non inputet, io ubi et hoc quod uile est inputat? 17. T E R T I A NE VACVO. apud ueteres accubitorum usiis non erat, sed in lectulis discumbentes manducabant. tres autem lectuli erant, in quibus discumbebant, unde hodieque triclinia appellantur. is 18. QVID Y L T R A [VOTORVM SVMMA]. haec sunt apud te. 1 9 . T R E B I V S . nomen parasiti. 20. E T LIGVLAS. Calciali, cum festinalione et ansas caligarum praetereant nonnullas. dictae autein ligulae a ligando.

21. 20 drarum. 23.

PEREGERET

ORBEM.

compleuerit

numerum

cathe-

plaustra. P I G R I SERRACA B O O T A E . septeintriones. id est, media nocte. PIGRA S E R RACA B O O T A E . ursae duae quae uocantur Elice et Cynosura. Bootes autem qui et Arcturus. quorum siderum Lucanus 25 quoque sic meminit [II, 2 3 6 ] : c sunt nocte supora Parrasis obliquos Elice cum uerteret axes.5 [SERRACA B O O T A E ] .

2. fornici factum c. 'Probus uero exponit: tegetis, pinnatae sportile uut tegetis ile sirpo factae.' V. 4. canini] cantabri suprascr. P. 5. qua PS. quod c. 8. in clientibus S. 9. pucquid tet PS. coir. p. 10. uiles inputat PS. corr. p. aliud dabil cum quod uìle est, imputet.' V. 17. calciarii PS. corr. Ferranti« anali, de re west. 34. cum festinant et p. nam festina ntes Schurtzfleisch. 18. praetereunt p. Schurtzfleisch. 22. idem PS. corr. p. 25. sub nocte sopora Lucanus,

S A T V R A V. 24.

QVALis CENA T .

gustu uini mali,

sic

v.

nam

25.

2 3 1

[CORYBANTA].

uinum malum

hoc

mentem

est

[ex]

tuvbat,

quomodo lana tincta muta tur. 27.

SAVCIVS

ET

RVBRA

DETERG.

cruentata

mappa

de-

tergis.

s

2 8 . INTER VOS QVOTIENS LIBERTORVMQVE.

id

est,

COnuiuaS

et seruorum multitudinem. 29. PVGNA SAGVNTINA. ciuitas Spaniae, in cuius territorio malum uinum nascitur. 3 1 . CALCATAMQVE. id est,

bellis ciuilibus natum uinum 10

bibit, hoc est uetus et bonum.' 32.

CARDIACO, unde numquam amico uel cordolenti mo-

dicum dabit. 34.

CYATHVM. mensura modica, potio.

TiTVLVMQVE sENECTvs.

bibit aul uinum de mon-

tibus Albanis ita uetus, ut non possit nec e x superscriptione is cognosci, quanti sit temporis. 3 5 . DELEVIT M. v. e x antiquitate deletum est. 3 7 . BRVTORVM. qui Caesarem in senatu occiderunt. 2. est gustura PS. corr. s. 'ut Probus quod si [i. sic] malo vino mentes turbantur quomodo lana tincta muiatur.' V. 9.U.30. ' capillatum arguii, inquit Probus, molliorisuilae V. 10. helli PS. corr. c, 14. uiuit PS. Setinum add. s. 17.ti.3fi. 'Heluidius post damnationem, ut inquit Probus, soceri Peti Traseae interdicta sibi Italia Apolloniam concessit, sed post interfeclum Neronem restitutus a Gali»« non aliter quum libero civitatis statu egit. hie tarnen [tam p.] industrius fuit, ut cum sub Nerone Achaiam quaestor administraret ciuitutes quaedam quas non adierat [adiuuerat cod. Schurtzfleischì^ inclamarent ul rjf.ittv nQtnov [xaì ìjftìv TIQÌ710V C. Barth, y.uì r^üv TtQinov ** Schurtzfleisch. y.uì i)iitf ìnó.Qxtaov /t..]. hic postea Vaspasianum ita studio libertatis offendit, ut putaret [putaretur C. Barth.] id optante [adoptante c.] auunculo Claudio [Heluidio c.] pr'tslinum libertatis statum posse reuocari [reuocare c.]: quo nomine reus ac praeter spem absolutus est. sed Trasea a [del. p.] Nerone in senatu de nece matris agente cum quasi purricidam [parricidium p.] dam nans e curia se proripuisset et ex urbe discessisset accusatus crimine maiestatis defendi se noluit secandasque uenas praebuit, conuersusque ad Demetrium cynicum: nonne tibi libare uideor loui liberatori? atque [atqui p.] singulis amicis oscula offerens exanimulus est.' V. 18. senatum PS. corr. p. u. 38. 'in quibusdam est Beliadum, et ita legit Probus,

232

SCHOLIA V E T E R A .

3 8 . INAEQVALES BERYLLo. fiólas e x gemniis factas. 4 1 . QVI NVMERET GEMMAS. si tibi data fuerit fióla, nitur qui te et custodial, ne e x ipsa aut gemmam

po-

rapias

aut de unguibus aurum radas. 4 2 . DA VENIAM. id est, uenia danda est, si custodians,

5

cum acceperis fiolam, quoniam gemmae pretiosae in poculo sunt.

HIASPIS. genus gemmae pretiosae. 4 2 . PRAECLARA. 4 3 . [AD POCVLA TRANSFERT].

anulis tollit gemmas et in fiólas mittit.

id e s t , d e

AD POCVLA TRANS-

IÓ FERT. cálices gemmatos facit. 45.

PONERE

ZELOTYI'O.

figura

diasyrtica

in

Virgilium

[Aen. IIII, 2 6 1 ] . id est, tales gemmas mittit in calicibus, quales solebat Aeneas in uaginis gladii habere, qui antepositus est Iarbae a Didone. is

4 6 . YOTORIS NOMEN HABENTEM. quidam 'sutor fuit B e n e uento, qui grandein nasum habuit. 4 7 . [NASORVM QVATTVOR]. id est, in talem calicem bibis, qui quattuor in longitudine nasos habeat. 4 8 . QVASSATVM. iam fractum.

QVASSATVM ET RVPTO.

2D ut solent sulfure cálices fractos siue caluariolas conponere. 4 9 . STOMACHvs DOMINI.

id e s t ,

si e x i n d i g e s t i o n e

inua-

lidus fuerit, frigi[di]ssima illi aqua adfertur.

51.

NON EADEM voBis POM. id est, non solum quod aliud

uinum bibitis, sed etiam et aquam diuersam.

25

53.

GETVLVS DABIT A\T NIGRI. tarn niger, ut eum pos-

sis timere in obscuro. 5 6 . FLOS ASIAE ANTE IPSVM. pulcher puer Asianus, caro praetio comparatus.

57.

QVAM FVIT ET T Y L L I . regum priorum palrimonium.

ut ad illud alludat Virgilianum [Aen. 1, 7 2 9 ] : impleuitque mero pateram qua Helus et omnes a Belo solili.' V. i. fíalas s. 3 . d e o m . c. 9 . tollat PS. corr. c. 1 1 . ut Virgilius PS. 15. Vatinius e cod. add. Schurtzfleisch. 17. tu tali cálice bihes s. 2 0 . sulcProbus fure c. in urlie PS. caldariolas Schreuelius. exponit, quia hoc solent uitrum solidare i. multare.' V.

233

SATVRA V. 5 9 . TV GETVLVM. M a u r u m

pincernam.

6 0 . TOT MILIBVS EMPTVS. tanto pretio c o m p a r a t u s . 6 2 . DIGNA SVPERCILIO.

quia et p u l c h e r

et

iuuenis

est,

ideo superbii. 64.

VETERI PARERE CLIENTI,

iam

antiquo,

olim noto 5

a m i c o domini sui. 66.

MAXIMA QVAEQVE DOMVS SERVIS.

aegre hoc

semper

serui h a b e n t , quod illis stantibus a m i c i sui domini discumbunt. 6 8 . v i x FRACTVM SOLIDAE IAM MVCIDA. id est, ita durum, 10 ut dentes possit frangere. 71.

SERVATVR DOMINO DEXTRAM. noli immittere manuin.

75.

[PANISQVE TVI] NOVISSE COLOREM. q u a l e m

mereris

manducare. 79.

PAENVLA LIMBO,

propterea

semper

manicasti

per15

pluuiam. 81.

QVAE FERTVR DOMINO SQV1LLA.

GENUS piscis,

aut

cammari. 8 3 . MINISTRI, infertoris. 8 4 . SED TIBI DIMIDIO. minores c a m m a r i .

a)

8 5 . FERALIS. mortalis. 8 6 . IPSE VENAFRANO. oleo b o n o ciuitatis Africae. 8 7 . PALLID vs. m a l e c o c t u s . 8 8 . VESTRIS DABITVR ALVEOLIS. uasis, in quibus uos m a n ducatis. 8 9 . PRORA SVBVEXIT ACVTA. g e n u s nauis.

12. mittere marni PS. corr. c. 'artoptae, pistoris uel uasis quo panis coquitur, ut Probus inquii? V. 15. manica stiilaret Eremita. madidus in isti Henninius. 22. uenai'rona S. ciuitas Airicae S. Venaf'rae C. Barlh. Campaniae c. CANNA Mie IPSAHVM. ciuitas Africae s. 2b. 'Probus expo ni t, cannarti nauem esse, quae gundeia [clielandia Meursius gloss, s. u. ytlàvòiov. galeia Fossi«« de uitiis Germ. II, 8. Ili, 4. ganleia Inc. Gronouiu8 ad geogr. ani. ¡>. 127 sq.] dicati! r, ut sit gandeia Micipsarum id est Aphrorum. gandeiam enim soli Afri id est Zamaei, uel ut

«

234

SCHOLIA V E T E R A . 90.

CVM B O C C A R E NEMO LAVATVR. q u i d a m

ilio

tempore,

qui putenti oleo se unguebat in balneis. 9 2 . CORSICA, insula in T y r r e n o mari posita. 9 3 . TAVROMENITANAE. oppidum Siciliae. S

9 4 . DVM GVLA SAEVIT. in s u b u r b i c a r i o

mari.

9 5 . MACELLO, piscatoribiis. 9 6 . THYRRENVM CRESCERE piscEM. e x adsidua piscatione. 97.

PROVINCIA SVMITVR ILLINC. q u o d d e p e r e g r i n i s

9 8 . g v o D CAPTATOR EM. heredipeta.

AVRELIA

uenit.

VENDAT.

IO quaedam mulier, quae distrahebat pisces. 1 0 0 . CONTINET AVSTER. iocatui*. id est, non flante austro. 102.

[LINA] CARIBDIM.

piscatores.

1 0 3 . ANGVILLA. similis colubrae. 1 0 4 . AVT GLACIE [TIBERINVS]. nomen piscis. is

1 0 5 . piNGvis TORRENTE CLOACA, de sordibus pinguis, qui in cloacis nutritus est. 108.

NEMO

PETIT

MODICIS.

non

quaerimus,

quae

ante

donabant pauperibus amicis.

alii Bizazeni, ut alii Barcae [Barcaei Sclmrtzfleisch] inuenerunt? V. csignificai oleum Tripolitanum . udd. p. 2 . pudenti PS. corr. o. 3. terreno PS. corr. p. 7 . ad u. 95. 'retilius adsiduis' refert Rutgers uurr. leclt. VI, 18. 15. de sordilms pinguis. C L O A C A quia s. 18. u. 109. ' S E N E C A . hie, ut inquii Probus, sub Claudio quasi conscius udulteriorum luliae Germanici filiue in Corsicam relegalus post triennium [octennium Faber praef. Sen.] reuocalus est. qui etsi magno desiderio Athenas intenderei [tenderei Schreuelius] ab Agrippina tarnen erudiendo Nero ni in palatium adductus scaeuum immanemque natum et sensit cito et miligauil [indicauit Lipsius ad Senec. p.XXVI. indigitauit Sclmrtzfleisch.] inter familiares solitus dicere, non fore [fidere se o.] scaeuo Uli leoni quin gustato semel hominis cruore ingenita redeat scaeuitia. buie postremo quod habitus esset inter conscios coniurationis Pisonianae Nefo per tribunum ultimum necessitatemi denunciauit. hic interritus amicorum animos, quibus iam eius casus lachrymas exciueral, ad firmitudinem reuocauit rogitans, ubi praecepta sapiential, ubi tot per annos meditata ratio aduersum imminenti» ; cui praeterea ignara fuerit Neronis scaeuitia; neque aliud superesse post matrem fratremque interfectos quam ut educatoris praeceptorisque necem adiiceret, deinde sibi uenas praesecans crurumque

235

S A T V R A V.

110. LARGIRI NAMQVE. Largitas et liberalitas antiquitus pro magno habebatur. 112. [CIVILITER]. sine iniuria clientam. 113.

PAVPER

AMicis.

115.

ALTILIS

E T FLAVI,

id est, auarus. pasta uel apruna.

MELEAGRI.

S

ideo Meleagri propter Calidonium nprum, quem irata Diana, propterea quia contemta esset ab Oeneo in sacrificiis, aprum)

agris suis

ininiserat,

(et

quem JMeleagrus filius suus

occidit. 117.

SPVMAT A P .

p. H. quia

tuberà

tonitruis

dicuntur io

nasci, ut cocleae. 118.

TVNC

ERIT

ET

FAC1ENT

OPTATA T .

[ALLEDIVS].

qui-

dam gulosus inquit. 1 2 1 . CHIRONOMVNTA VOLANTI, n i a n u s d u c e n t e m . TELLO

DONEC.

123.

DISCRIMINE

REFEHT.

HISCERE

HABEAS TRIA

TAMQVAM HABEAS

NOMINA.

is

diuersitas ministerii.

1 2 4 . QVO GALLINA SECETVR. id est, a l i t e r 127.

CVL-

id est artificio incidentem omnia. secat.

TRIA NOMINA.

alii sic intellegunt,

QVAMQVAM

dicentes tamquam

fur sis. id est pro uibus lilteris uia nomina posuit. sed melius sic accipitur.

hoc est tamquam nobilis sis, ut habeas

uenas abrumpens et durante tractu lentitudineque mortis hausto ueneno et postremo culhlae aquae stagnum introiens exanimatus est. V. ea quae inde a uu. 'huic postremo' sequuntur non potest dubium esse quin secundum Taciti narrationem (aim. XV, til sqq.) scripta sint. fieri igitur potest, ut haec Valla ipse adieiPiso cerit. Calphurnius, ut Probus inquit, antiqua fumilia, scaenico habitu tragoedias aditami, in latrunculatorum iussa [latrunculoruin lusu p.J tarn perfectus et callidtts ut ad eum lutentem [hidentem c.] concurreretur. ob haec insinuatus G. Caesuri repente etiam relegalus est, quia consuetudinem pristinae uxoris abductae sibi ab ipso deinde remissae repetita esse [repetiisse |».j existimubatur. mox sub Claudio reslitutus el post constdatum materna haereditate ditatus magnificent'tssime uixit mtrilis [meritos Schurlzfleisch.] subleuare inopes ex utroque ordine solitus, de plebe nero cerio« quotquot annis [quotanuis p.] ad equesfrem censum dignitatemque prouehere.' V. 7. Aeneo PS. corr. p. 8. agris ipsius s. 11. cocleas PS. corr. p. 15. imitantein o.

236

SCHOLIA VETERA.

tria (pro)nomina, mile.

ut Gaius Cornelius Scipio et si quid si-

QVANDO PROPINAT.

dat calicem, in quo ipse bibit

131. NON AVDENT HOMINES P E R T V S A . id est paupere panno. 132. QVADRINGF.NTA. id est sestertia dederit. S

134. EX NIHILO. id est si pecuniam habueris statim amicus unianimis

fieres.

135. DA TREBIO. cuiuslibet nomen. 136. P R A E S T A T HONOREM, pecunia honoratur, non homo. 138. PARVOLYS AVLA. 10

si carior uis esse amicus, sine

filiis esto. Virgilium ridel. 141.

SED TVA NVNC M Y G A L E .

nomen mulieris, e x ipsa

coitione. etymologia. 143. GAYDEBIT NIDO, id est, puerorum.

THORACA

IV-

BEBIT. arinilausiam prasinam, ut simiae. is

146. PORTENTVR AMICIS. mortiferi, uenenosi. 147.

CLAVDIVS

EDIT,

de Claudio Nerone dicit,

quia

fungo, u x o r e sua faciente, mortuus est. 151. AVTVMNVS HABEBAT. ridet de Homero. 152.

SORORIBVS A F R I S .

20 GITVR PARMA,

de Hesperidis dicit.

QVI

TE-

tiro.

154. E T GALEA METVENSQVE F L A G E L L I , quale simia manducat. 156. PARCERE CREDAS.

non propter auaritiam facit hoc,

sed ut tibi iracundiam faciat. ss

160. S T R I D E R E MOLARI, denlibus pressis. 161. E T REGIS CONVIVA, tamquam amicus. 162. CAPTVM T E NIDORE, odore suae cocinae. 164.

SI CONTIGIT AVRVM.

mum ipsius redeat.

[BIS FERAT]

ut denuo ad do-

163. NEC MALE CONIECTAT. 1 6 4 . [ A V -

1. Gneius Rutgers uarr. leclt. VI, 18. 6. fieris PS. 10. de "Virgilio Schurtzfleisch. 1 2 . etuemologia PS. corr. Brodersen apud c. 14. nut similein Rubenius electt. II, 12. 2 1 . qualem PS. corr. C. Barlh. 2 2 . u. 1 5 5 . 'senem magislrum capellam dicit, ut Probus.' V. 'capelia. cainpidoctore/ suprascr. P.

SATVRA v.

237

RVM]. antiquitus nobilium pueri bullas aureas habebant, pauperum de loris, signum libertatis. 168.

AD NOS IAM VEN1ET,

gula cum sperantis

multum

manducare. 171.

PVLSANDVM V E R T I C E RASO,

etiaiti capite raso ala- s

pas accipies.

S A T V R A 8.

TVRBABiT N i T i D O s .

VI.

matrona quaedam passerem plan-

gens caeca facta est. 19.

ASTREA RECESSIT.

20.

22.

CONTEMNERE PVLCHRI.

26.

T E M P E S T A T E PARAS.

[SORORES].

Fides et Pudicitia. 10

lecti iugalis.

tempore nostro uxorem disponis

ducere. 27. PECTERIS. componis te. 15 28. CERTE SANVS ERAS, iuris, insanis. 30. T O T RESTIBVS VLLAM. id est, non te magis praecipitas aut laqueo suspendis. 34. PVNGIO DORMIT. a facto nomen. 37. E T L A T E R I PARCAS. id est si parum feceris non 20 irascitur, [ut] uxor. 2. 'LORO, id est corrigiam, ut Probus exponit, Parlhicam, un de solet buia pendere signum ingeniiitatis.'. V. 7. 1NC1P. LIB. II. S. qnod non sit ducenda uxor P ad u. 23 adscripsit. 12. la tons'ore magislro pecteris. i. ut Prohns ait, non (nunc ft.) seuerus es ut maritus qui a pueris ad magistrum tonsorem transis: aut certe, ut idem exponìt, desiisli pueros sectari quia iam uxori numera nonnulla m¡sisti et solito diligentius ornaris ut uxori placeas, cui annnlum dediatiV. 15. iuriis p. COLVBRIS. iuriis. EXAGITARE. insanis. s. 17. «. 3 2 . ' Aemilius pons. Probus aulem ibi quod lupanaria essent inquit.' V. 18. 'pusio autem Probus legit et ila in uelustissimo legimus codice, ipse autem interpretatur pueri nomen esse ut si pusio legas a puero factum dimimitionem certuni est. nam pusio pusillus puer appeltatur. — si quis acute sensum horum uerborum dispiciat uidebitur plane melius pugio pro nomine proprio sumendum.' V. 20. ut add. p.

238

SCHOLIA VETERA.

38. L E X IVLIA T O L L E R E DVLCEM. ditatem capere, qui filios habent. 39.

COGITAT HEREDEM CARITVRVS.

quos hereclipetae mittunt. 5

quae iubet eos here40.

[JTVLLORVMQVE].

IVBIS. cristis.

4 4 . CISTA L A T I N I , qui totiens superueniente marito sub cesta celatus est, ut in mimo. 47. LIMEN. Capitolimi).

50. V I T T A S Cereris esse, io

51.

CONTINGERE DIGNAE.

OSCVLA N E C T E CORONAM.

quae possunt sacerdotes

quia et irrumantur mulieres

dicit. 54. E X T O R Q V E B I S , V T HAEC OCVLO c. id est, si hanc conditionem dederis mulieii, ut uno sit uiro contenta et ambos oculos habeat, aut multis et unum, magis parata est unum is oculum habere quam unum uirum. 56. V T ut in agro.

V I X I T IN AGRO.

55. R V R E [57. agro castani fuisse.

respondit, in ciuitate sic uiuat,

PATERNO, concedo et in (VIVAT FIDENIS) alii dicunt, perdo

AGELLO CEDO]

so agrum ego palernum, si uiuat ilia recle. 61. DIGNA TVO CVNEIS. ut desideras. consortes spectaculorum. 63. 66. 25 mimo.

SALTANTE B A T Y L L O . RVSTICA D I S C I T .

65.

AN HABENT.

saltante pantomimo. [MAGNVM]

68.

SONANT FORA SOLA THEATRO.

69.

MEGALESIA T R I S T E S .

penem, ut habent in

iurisdictio quando est,

ludi Megalesiaci.

4. I T B I S . cristis om. S. 6. c Latinus mimus full qui moechug, vt Probus inquit, in cystam deuolutus superueniente aliquo tegebatur. qui postea propter adulterium Messalinae punilus est.' V. 8. possint p. 10. quia eterreinantur PS. corr. H. Peerlkatnp ad Verg. Aen.ll. p.77. quia interiinantur c. interiinaut ore o. 13. ut aut uno s. 21. quae habeat PS. 24. hoc schol. ad 'magnum1 referendum esse uidit h. 'thymelen in emendalissimis uetustissimisque codicibus lego : denique ut Probus theatrum interpretatur.' F.

SATVRA VI.

239

70. svBLiGAR ACNE, uestem tragoedi. 72. GESTIBVS AVTONOES. quando Autonoen saltai. 73. SOLVITVR HIS MAGNO coMEDiA. ut cum comedis concumbant. nam omnes pueri uocales fibulas in naturis habent ne coeant. s 75. QVINTILIANVS AMETVR. ut scolasticus ametur. 77. AVT GLAPHYRVS FIAT PATER, id est sub te marito alieni Alii. 79. ORNENTVR POSTES, ad honorem nuptiarum. sic enim soient in nuptiis praeparare. io 80.

VT TESTVDINEO TIBI

[CONOPEO].

h o c e s t liNULLL t e -

nuissimis inaculis nanctum, quod Latine (conopeum) culicare dicunt. sic Horatius [epod. 9, 15]: c signa militaria sol aspicit conopeum.' 81. NOBiLis EYRYALVM. ut nascatur tibi filius similis gla- xs diatori. nomina lanestae et gladiatorum. 83. MOENIA LAGI. ad Alexandriam dicit, quia earn Lagus tenuit, pater Cleopatrae et Ptolomei. post magni Alexandri occupatus Ptolomeus cognominatus Lagus, adque deinceps 20 celeri reges Lagi sunt appellali. 87. PARIDEMQVE RELiQviT. difficile est deserere consuetudinem. Paridem dicit illius. temporis pantomimum, quem postea ob adulteratala uxorem ab eo suam Domitiam Domitianus occidit. 89. E T SEGMENTATIS. segmenta dicit uittam pendentem 2 5 de uestibus, intextam auro. 7. erunt te marito alieni ei filii C. Earth. 11. tenuissirauin h. tenuissime Schurtzfleisch. 12. netum uel nexum p. netum Lessingopp. X I p . 118. uariatuin Salmasius. uariegatum Schurtzfleisch. iunctum Viiïius ad Grat. cyn. p. 97. distinctuin h. nam graecum est Marcilius ad Horat. epod. 9,15. quia P S . quidam Schurtzfleisch. 17. quia et PS. quam p. Lagus-Ptolomei dei. Ran uarr. lectt.I p.42. 18. post mortem magni p. post magnum Alexandruin Rau. 19. occupauit p. occasuin capit C. Barili. earn cognomine C. Barth. a quo p. itaque C. Barth. 26. intesta PS. corr. h.

240-

SCHOLIA VETERA.

91. cvivs APVO MOLLES. cuius famae uilis est iactura. [CATHEDRAS]. id est matronas. prò mariti delicatis. 94. MVTANDVM TOTIENS ESSET. diu nauigatura erat. id est de Tyrreno mari ad Adriacum et de Adriaco ad Egeum transilura erat. 95. si RATIO EST. id est, si causa sit nauigalionis digna, propter quam se periculis eliam committere debeant, trepidantes [se] excusant. 96. PECTORE NEC TREMVLIS. nec se continere possunt. exclainatio in rebus turpissimis. 97. FORTEM ANIMVM. sexum muliebrem abiciunt et animos uiriles sumunt. 98. CONSCENDERE NAVEM. id est, cum marito nauigatio aegre toieratur. [DVRVM]. id est, difficile est. 100. QVAE MOECHVM SEQVITVR. id est, quae cum moecho nauigat stomachum ualiduin ac fortem habet, quae cum marito, infirmum et iniserum, ut mulier. 101. CONVOMIT HAEC INTER NAVTAS. id est, non solum quod non moleste feret nauigationem, sed etiam in quo usus exegerit nautas in tempestate iuuat. 102. PER PVPPEM ET D. D. R. ad funes manum miltere. 104. QVOD LVDIA DICI, ludis seruiens, gladiatoris uxor. 1 0 5 . SVSTINVIT NAM SERGIOLVS. Sergiolum nomine ex gladiatore amauit, qui et Ludor dictus est, qui sit diu demoratus in ludo, qui, ut requiem gladiaturae haberet, Bellonarium se fecerat.

1. f a m a S. 2 . m a t r o n a s id est PS. corr. s. p r ò matronis s. 9. se «(Id. ». 10. sustinere s. 11. excelliint animo s. turbidissimis c. mihi scholion ad 64. referendum uidelur. 15. t o i e r a t u r et difficile PS. corr. s. 20. l'ert s. si q u a n d o usus s . 21. exigerit PS. corr. s. 23. ludiis 7t. 24. hominem h. exg l a d i a t o r e m Schvrlzfleisch. 26. quia p.

241

SATVRA VI. 106. [SECTO]. quo[niam] mos certos suos secare.

est in talibus sacris la-

COEPERAT ET SECTO. uulnerato.

108. ATTRITVS GALEA, apparet eum secutorem fuisse. 109. GiBBvs E T ACRE MALVM. SED. crudelitas tantam deforinitatem decorabat, adque illi pulchrum exhibebat. 1 1 0 . HYACHINTHOS.

s

formosos.

113. ACCEPTA RVDE. id est, non quia deformem Eppia amauit, sed quia seueritatem magis amant mulieres, professionem ipsius amauit. rjuam si non exercuisset rude accepta, to.

ita

contemneretur

ab

ea

Sergiolus,

tamquam V e i e n - iu

rudem, ut solent in amfitcatro accipere gladiatores. 114. EPPIA CVRAS. quasi, miraris hoc factum? 115.

RESPICE RIVALES,

ridens,

quia imperatores inter

deos referuntur. 1 1 6 . QVAE T V L E R I T . q u a e s i t p a s s u s .

15

117. AVSA PALATINO. Messalina tantae libidinis fuit,

ut

s e immutaret habita et cum una ancilla descenderet de P a la tio adque publice in circo prostaret per n o c t e m , quoniam antea meretrices

propter sacrorum

celebrationem ab hora

nona totam noctem prostabant. inde etiam nonariae dictae au sunt, haec uero Messalina ex Claudio Brittannicum sustulit, qui per earn a Nerone, ut superius dixi, ueneno interfectus est.

haec est de qua dicit [II, 3 3 ] c et patruo similes ef-

funderet offas.5 1 1 7 . TEGETEM PRAEFERRE c v B i L i . t e g e s t e , u e l m a t t a , s u - 25

pellex cubilis

obsceni.

aut forte hoc tegeste, quo tegitur

domus mendicorum, uel tegumenta fornicis. 118. AVGVSTA CVCVLLOS. capitis indumenta, quibus se cooperiebat. 1. quo PS. quod s. 7. deformen PS. corr. c. 9. quia PS. corr. c. 11. rudem — gladiatores ad J 06 ponimi PS. 22. dixit PS. cf. schol. I, 71. postea ut Suetonius s. 25. teges p. ut PS.

27.

ut PS.

lex.

gestas.' p. 664. 'ipiafrog

gr.

lat.

p . 5 0 1 H. St.:

'XUIVJITIJQIU

teges, terratoria (I. stratoria), raacta.'

16

te-

SCHOLIA VETERA.

242

120. GALENO, crine supposito.

rotundo muliebri ca-

pitis tegumento, in modum galeae facto, quo utebantur meretrices; ideo flauo; nigro nam crine matronae utebantur. 121. CENTONE LVPANAR. ueteri uelo e x pannis facto. 123.

s

PRosTiTiT

AVRATis

T . M. L .

quoniam in cellis no-

mina meretricum fuerant superscripta.

hoc est, pro qua-

dam Lycisca meretrice ipsa cellam ingressa est. 124. BRITTANNICE VENTREM. ipse Brittannicus, quem post Messalinae matris necem conscia matre Agrippina Nero in io conuiuio suo necauit. 125. EXCEPIT. in meritorio. 127. Mox LENONE svAs i. D. p. id est, de meritoriis recedentibus puellis ipsa tristis efficiebatur, quod post totam noctem adhuc non saciata et ultima recedebat. is

129. E TENTiGiNE VOLVAE. desiderante coitum. 130. ET LASSATA viRis. lassata quidem ex coitione uirorum, tamen adhuc desiderans. 132. FOEDA LVPANARIS. obscenum odorem lupanaris pertulit ad lectum maritalem. 133. HIPPOMANES. hippomanes quod de partu equarum

20

rapitur a fronte pulii, statim ut nascitur. eodem lambit.

quod mater ab

quod datum

in poculum ad amatorias res

GRAVioRA COACTAE.

grauiora faciunt in aliis rebus,

facit. 134.

25 quam quod libido persuadet. 135. IMPERIO SEXVS MINIMVMQVE. minus peccant forte, quam quod libido desiderai. 2. tegumentum PS. corr. p. facti PS. corr. p. 3. id est PS. om. p. 4. ut P. uti S. ueteri Ramirez de Prado ad Mart. p. 64. Erhardus ad Petron. 7. 5. sellis PS. corr. p. 8. dixit Britannicum s. pro PS. corr. c. 9. nece PS. corr. c. inscia out nescia c. ueneno necauit s. 13. per PS. 15. desici erantem coitu PS. desiderans coitum o. 18. obscenom PS. corr. p. 19. maritale PS. corr. p. 27. quod desiderant Schurtzfieisch.

SATVRA VI.

243

136. CENSENNIA T E S T E MARITO, id est àv&vnofpoqa. tainquam ab alio interrogatus: c quare ergo Censennia testimonium perhibente marito bona est? 1 respondit: c magnam dotem secum adtulit, inde pudica audit.' auaritia enim uiri uitia 5 uxoris extinguit. 137. BIS QVINGENA [139. INDE.] de auaritia scilicet, non, inquit, amat uxorem, nec pro affectu, sed propter dotem habere talem contentus est. 140. LIBERTAS EMITVR [CORAM], id est marito, ut peccante uxore contentus sit tacere, propter auaritiam. ut Ho- 1» ratius [c. Ill, 6 , 2 9 ] : c et non sensurum scio surgat maritus.1 141. RESCRIBAT VIDVA EST. id est tamquam uidua peccat sine crimine diues mulier, quae auaro nupserit marito. 143. si VERVM EXCVTIAS FACIES. àv&vnotpoqa. ob quam rem Sertorius uxorem indotatam amat? respondit: c non pro is moribus amatur, sed pro pulchritudine.' 144. TRES RVGAE SVBEANT. id est, si rugas contraxerit in facie ut anus. 1 4 5 . OCVLIQVE MiNOREs. p r a e

146. 147. 148.

senectute.

Exi. statim mittitur foris. mucosa es. ALTERA NASO, id est, alia iuuenior puella.

T.IBERTVS ET

20

EMVNCERIS EXI. VENIT

1 4 9 . p o s c i T Q V E MARITVM. o m n i a s i b i d o n a r i

petit.

150. PASTORES ET OVEM C. id est, greges in Calabria aut uineas in Falerno. 25 151. ERGASTVLA TOTA, ergastula proprie dicuntur loca, in quibus ad poenam uincti homines opus faciunt. hie ergo ergastula dixit rusticorum seruientium multitudinem. 153. MERCATOR IASVM. negociatorem Grecum, qui iam nauigare non posset. 30 154. CASA CANDIDA NAVTis. [per] casam candidam illud 1. ufTinocpoQa PS. corr. p. 9 . mariti PS.corr.c. 11. 'coram n o n s i n e c o n s c i o s u r g a t marito 1 Boratius. 1 3 . a m a r i t o S. p. 1 4 . avTwoyoQa PS. c o i r . p. 1 9 . id e s t fiat a n u s add. 2 9 . dicit p o s t G r e c u m add. s.

16*

244

SCHOLIA V E T E R A .

significai;, quod Romac

in porticu Traianarum termarum

tempore Saturnaliorum sigillarla sunt, tunc mercatores casas de linteis faciunt, quibus picturae obslant. dicit 'mercator Iasunt,'

quoniam

ideo autem

antea in porticu Agrippi-

s narum sigillarla proponebantur. in qua porticu historia Argonautarum depicta est, et casae cum fierent picturae obstabant. 155.

GRANDIA TOLLVNTVR

CHRYSTALLINA.

?ÌC et

Cinna

dicit: c atque imitata niues ludens legitur chrystallus.' TII

156.

MYRRHINA D. ADAMANS.

de murra pocula tincta

(facta). 158. BARBARVS. barbarum Ptolomeum significai et B e r nicen sororem eius.

DEDIT HVNC AGRIPPA SORORI.

Iuliam

neptem Augusti significat, quae nupta Emilio Paulo, cum is is maiestatis crìmine perisset, ab auo religata est. post reuocata, cum semet uitiis addixisset, perpetui exilii damnata est supplicio. huius Agrippa frater propter morum feritatem in Sicilia ab Augusto religatus est, post cuius mortem iussu Tiberii interfectus est.

Beronice soror Ptolomei, uerum

2o neptis Augusti Iulia [Agrippae], cum qua commisit incestimi et propterea ab Augusto religatus e s t 159. SABBATA RECES. in Iudaea regione, ubi est sinagoga. 160. E T VETVS i. D. s. id est, maioribus porcis parcunt; nam minores manducant.

1. quo c. 3. picturain PS. corr. p. ' forte porlicum Agrippurum die it in qua Argonautae picti speciali sunt, quod in eadem porticu, ut refert Próbus, quodam anni tempore nundinae fiebant.' V. 4 . Agrippae Eremita, c. 9 . lucens Rutgers uarr. lectt. V, 10. undis Heinsius apud Burmanmim ad anth. Lat. I p. 4 1 5 . cf. Weichert poett. Latt. reti. p. 1 8 9 sq. niuis luces Vnger de Valgii poem. p. 3 4 5 . 1 4 . Iiis PS. corr. p. 1 5 . a barbaro PS. corr. p. 1 6 . perpetuo exilio PS. corr. Henninius. 1 8 . Siciliani Henninius. insulam s. 1 9 . iterum. C. Barth, quo ulteram obseruationem indicati putat. 2 1 . pro ea P S . propterea poeta C. Barth OuidiUm intellegens.

S A T V R A VI.

245

161. NVLLANE. hoc ex persona dicentis cuiuslibet.

id

est, nulla feniinarum placet? 163. PORTICIBVS. nobili familia. id est, cuius aui triumphantes in iinaginibus picti sunt et positi in porticibus. 164. CRIMBVS EFFVSIS. sit castior Sabinis, quae foedera 5 inter Tatiuin et Romulum fecerunt.

id est, quae inter

Romanos olim suosque parentes contractiun belluin propter ipsarum raj)tum interuentu suo dirimerunt, ostendendo illis (ilios suos, his nepotes. 165. RARA AVIS IN TERRIS. cile inuenitur niger cygnus,

id est, quemadmodum diffi- 10

sic et talis uxor inueniri non

potest. 167. MALO YENVSINAM. magis pauperem uolo uxorem, quam nobilem el superbam, quae pro dote facta parentum et triumphos inputet.

15

170. SIPHACEM. maritus superbae et nobilis [ait]. 172. FARCE PRECOR. [173. FACIVNT]. committunt. ut L u canus [II, 108]: C crimine quo parui caedem potuere mereri? 174,

ANPIIION

CLAMAT.

Anphion Niobes fuit

uiaritus.

horum iilios Apollo et Diana, quia se his praelerrent, intere- w merunt sagittis. • 175.

E X T V L I T ERGO G.

fuerunt et diuersi sexus,

bene dixit greges, quia plures

id est, septcm masculi et septem

feuiinae. 177. ATQVE EADEM sc. lusit. fecunda, taniquam scrofa 25 alba Troianoruin,

quae uisa est Aeneae cum triginta fe-

tibus. 1 7 9 . IMPVTET.

praeferat.

180. NVLLA BONI. id est, huius boni rara est uoluptas aut nulla, quoliens uitiato aniino semper se praeferat tibi. 6 . quod PS.

quae s.

l)ili PS. corr. c.

9 . Alios hostis PS.

filios

his s .

16. no-

17. coninicturuin PS. corr. Rutgers xiarr. lectt.

I, l b . coinmiserunt s . 19. iouis PS. N i o b e s 0 . PS. corr. 0. 2 5 . lusit tie Viryilio id est i'ecundn

20. prolerrent s.

30

246

SCHOLIA VETERA.

181. PLvs aloes, plus amaritudinis ex superbia quain dulcedinis ex castitate. 182. VSQVE ADEo e s t . quis enim ita subiectus est, ut earn, quam per momenta laudat, odio non habeat? 5 184. QVAEDAM parva, aliquanta uitia mulierum minima sunt quidem, sed molesta maritis. 186. FORMOSAM nisi, aliter se non putat uideri posse formosam, nisi Graece loquatur tamquam Atheniensis, cum sit Tusca. id 187. de Svlmonensi. ciuitas Tusciae. 188. cvM sit TVRPE MAGis. cum turpe sit illis, quod Latine necdum habuerint. 190. hoc CVNCTA ef. Graeco. [secreta], amare se dicunt. « 191. CONCVMBVNT Graece. quid amplius? etiam in lectulis Graece loquuntur. 192. tv NC etiam. licet turpe sit, tamen puellis hoc concedendum est; tu autem, quae octoginta uel eo amplius annis pulsaris, adhuc Graece uis loqui, tamquam puella? soPvlsat adhvc graece. signum est inpudicae mulieris, quae cum sit senex alienam linguam uult imitari. 195. Z£2H KAI WYXH. quibus sermonibus Graece mulieres in concubitu soient blandiri. 196. vteris in tvrba. etiam in publico liaec uerba lois queris, quae intra domum tuam. non e x c i t e t ingven. ita potest excitari ad libidinem uir audiens talia uerba tamquam si manu palpetur. 198. svbsidant pinnae, pinnae aut metafora, quia uetulae hiacessant. 4. quae semper momenta PS. quam saepe per momenta o. 5. minime PS. corr. c. 8. Athenienses PS. corr. s. 28. autem Rutgers uarr. leclt. I, 16. 29. flaccescant Rutgers, amari cessant C. Barth, marcescant Schurtzfleisch. Iiiare cessant f.

SATVRA VI. 199.

QVAMQVAM E T

nati siue strionis.

247

CARPHOPORO.

nouien scenici effemi-

[ANNOS]. longam aetatem.

2 0 0 . TABGLLIS. dotalibus.

201.

NON ES AMATVRVS. si non potest inter uos esse

concordia, ex superfluo uis dulcia gratis perdere. 203.

LABENTE

officii causa conueniunt.

s

discedentibus pransoribus,

OFFICIO,

solebant

qui

enim antea per nuptias

recedentibus dulcia erogari pro apoforetis.

CRVDIS. satu-

ris, indigestis. 2 0 4 . CVM LANCE BEATA, ampia aut plena. 205.

i

solidi ita signati, qui pro uir-

GERMANICVS AVRÒ,

ginitate deposita nouae nuptae donantur. 2 0 6 . si T I B I SIMPLICITAS. si enim paratus es ad uxoreni ducendam, para te, ut subeas seruitium deposita libertate. 2 0 8 . F E R R E IVGVM N. I. numquam uxor parcit marito. 209.

ARDEAT IPSA L I C E T ,

quantumuis amet inulier,

is

ta-

men poenis eius delectatur admodum, quern amat. 2 1 0 . E T SPOLIIS I G I T V R . quia spoliat eum poscendo. 2 1 1 . OPTANDVSQVE MARITVS. non potest bonae uitae esse niulier. quae marito suo gratias aget. nec dubium est enim 20 illam pro sua uoluntate agere quicquid uelit. VMQVAM INVITA.)

( 2 1 2 . NIL

hie nam maxime ab uxore contemnitur.

2 1 3 . HAC OPSTANTE. id est, omnia cum uoluntate' uxoris facturus es. 2 1 4 . E X C L V D A T V R AMICVS. quem ilia uolueriL 215.

JAM SENIOR,

25

ab ineunte aetate qui iam ainicitiis

tuis inhaeserat. 2 1 5 . TVA IANVA v i D i T .

intra domum tuam barbam ad-

tulit. 2 1 6 . TESTANDI CVM S I T . cum omnibus liceat testamentum 30 facere, tibi non licebit. 2. longam aetatem post PINNAE ponunl PS. monuit c. 5. ex superfluo sit s. 7. post c. 8. erogare PS. corr. Schreuelius. pro upoferetris PS. corr. p. 26. qui iam] quia PS.

248

SCHOLIA VETERA. 2 1 8 . DicTABiTVR MERES, illius adulteros facies heretics,

ilia summittente quos uoluerit. 219.

cum uoluerit seruum

PONE CRVCEM SERVO,

occi-

dere, causam non quaerit. «

220.

Qvis TESTIS ADEST.

id est, si interrogaueris earn:

' o b quam causam seruum occidis, aut quo deferente? 5 tibi respondet:

c

hoc

d e nece ingenui nulla est dubitatio; an de

serui morte causa quaerenda est? 5 222. io

223.

NVLLA VMQVAM. HOC

VOLO

ilia dicit tibi.

sic IVBEO.

nihil peccauerit:

sic mihi

placet, pro culpa mortis uoluntas mea habenda est. 2 2 4 . HAEC REGNA RELINQVIT. repudiat uirum. 2 2 5 . P E R MVLTAQVE DOMOS E T FLAMMEA, flammea genus amicti, quo se cooperiunt mulieres die nupciarum. est enim is sanguineum propter pudorem custodiendum.

CONTERIT

INDE, exterit saepe nubendo. 2 2 6 . R E P E T I T VESTIGIA L E C T I . a secundo marito iterum priorem repetit. 2 2 7 . FORES, introitus. 20

228.

IN LIMINE RAMOS.

quibus per nuptias domus or-

nantur.

4 2 3 0 . DIGNA SEPVLCHRI.

t u r , quod in

quinquennio

ut hoc sepulchro eius inscribaocto maritos habuit,

et omnes

reliquit. 25

2 3 1 . DESPERANDA TIBI s. c. s.

uiuente socru tua num-

quam cum uxore pacem es habiturus. 2 3 2 . ILLA DOCET SPOLIIS. socrus monet ut te expoliet. 233.

A CORRVPTORE TABELLIS.

haec filiam suam lenat

et docet earn moechis suis caute rescribere. 30

2 3 5 . TVNC CORPORE SANO, simulat aegritudinem socrus, ut habeat facultatem ad se filia ueniendi causa adulterii. 2 3 6 . ADVOCAT ARCHIGENEN. medicum magnum illius tem9. ille PS. corr. c. 10. peccauit PS. corr. s. TAT^VE P. 15. ruborem PS. corr. o.

13. PERMVL-

SATVRA VI.

polis.

249

ONEROSATQVE PALLIA u c T A T .

237.

SECRETVS ADVLTER.

238.

INPATIENSQVE MORA,

a calore se discooperit.

pro medico intrat adulter. hoc est, metuit et manu sua

penem fricat sibi. 240.

ATQVE ALIOS MORES,

malos mores et turpes, quos

5

ipsa habet. 241.

PRODVCERE TVRPEM.

242.

IN QVA NON FEMINA LITEM,

iiieretricem.

243.

MOVERIT ACCVSAT.

uxor cum marito litigat.

ipsa ultro accusai, si non accu-

salur, hoc agens scilicet, duiii a foro non discedat.

MA-

10

NILIA. nomcn mulierìs. 244.

ipsae sibi dictant libellos

FORMANTQVE LIBELLOS.

et componunt, non aduocati. 245.

CELSO

DICTABE

oratori illius temporis,

PARATAE.

qui septem libros institutionum scriptos reliquit. 247.

VVLNERA

PALI,

15

de palo pugnantium habitu gla-

diatorum. 248.

QVEM CAVAT ADSIDVIS.

fellt ictibus.

hoc est ferulis in meditatione pugnandi.

[sVDIBVs] SCVTOQVE

LA-

CESSIT. oblundendo illum. 249.

2"

ATQVE OMNES IMPLET N.

hoc est, uniuersa efficit

dictata, uel tantum curat in exercitio quantum gladiator. 250.

FLORALI,

meretrices nam Floralibus ludis armis

certabant gladiatoriis atque pugnabant. IN ILLO.

tuba,

TVBA NISI SI QVID

qua committuntur ludi Florales, in quibus

meretrices nudatis corporibus per uarias artes ludendi discurrunt. nam a Flora meretrice instituti sunt in honorem Florae deae, quae floribus praeest. 251.

PECTORE PLVS AGITET.

ludi sunt impudici.

nam uere uult esse gladia-

trix, quae meretrix. 3. '/tic uersicuhis V.

i

in quibvsdam

10. discedat S. discedit P.

codicibus non est,

inquit

14. prioris C. Barili.

Prohus 18—20.

fert ictibus ferulis hoc est ottundendo illuni, scutoque lacessit. in meditatione pugnnndi ferulis PS. 22. ut PS. currat PS.

corr. Lipsius

ad Senec. de ben. VII, 1.

26. ludendo Hennlnius.

25

250

SCHOLIA VETERA. 2 5 2 . GALEATA PVDOREM.

id est, si nudo uultu pudorein

non capit, cooperta quando erubescat? 2 5 3 . QVAE FVGIT A S E X V . quae deserit sexum muliebrem. 254.

QVANTVLA NOSTRA VOLVPTAS.

id est una untia est

5 libidinis in masculis, et undecim in feminis. 2 5 5 . AVCTIO FIAT, fit nam et priuatim audio. LIA TV F E L I X ) .

nandi est. notaTcrj i')

[AVCTIO.]

(258. P R O E -

illius scilicet quae studiosa pug-

si in auctione uxoris uenient arma gladiatoria aay/moavvrj.

2 5 6 . BALTEVS E T MANICAE. reciarii scilicet si personam aut officium susceperit. 2 5 7 . DIVERSA MOVEBIT. retia, manicae et [cetera]

gla-

diatorum strumenta. 2 5 8 . OCREAS. quas reciarii aut secutores habent. «

2 5 9 . CYCLADE. genus uestimenti. 260. BOMBYCINVS VRIT. sericus. id est, etiam sericis uestibus grauatur. 2 6 1 . ASPICE QVO FREMITV. cum quo sonitu ea, quae illi ostenduntur, implet.

20

MONSTRATOS. a campidoctore.

2 6 3 . POPLITIBVS SEDEAT. super poplites suos sedit. quod dicitur sedere et surgere.

FASCEA LIBRO,

uolumen in spe-

cie libri, id est longa fascea. 2 6 4 . E T RIDE POSITIS SCAPHIVM. et cum posuerit a n n a post meditationem et ut ceperit uas, ut bibat, ridet. 25

2 6 5 . CECIVE M E T E L L I . nomina nobilium. 266.

HOS HABITVS.

quando hoc habitu

uisa est

uxor

gladiatoris? 2 6 7 . Asylus, nomen gladiatoris. 268.

SEMPER

HABET

LITES.

in eodein lectulo, in quo

3« cum uxore dormitur, assiduae sunt lites. 270.

TVNC

ORBA

TIGRIDE

PEIOR.

peior et ferocior est

tigride ea, quae filios cum perdiderit, plus insanit. 5. unciae decern h.

8. ueneant Henmnius.

32. ipsa s.

SATVRA VI.

251

271. OCCVLTI CONSCIA FACTI. quando sibi est criminis conscia, tunc blanditur aut fingit fletus, dicens se a marito odiri et aliam eum amare ; tunc et filios persequitur. 274. IN STATIONE SVA. metafora a militibus. IN STATIONE. quoniam milites semper ad ambulandum parati sunt, quacumque illis hora iubeatur. 275. QVO IVBEAT MANARE. id est, ita habent paratas lacrimas mulieres, ut quemadmodum iubeant sic currant, rare ac multum. 276. TV T I B I TVNC VRVCA. Vruca mimologi stupidi nomen. finxit, quia ferme, quasi frequenter fallii, cum magis et personam mariti. uel, ut alii dicunt, genus est animalis foedi spinosi, ut ericius. uruca autem est proprie illud quod in faba nascitur, uel gurgulio. 278. SI TIBI ZELOTIPE. exclamatio. quasi pudice, ita zelotipe. 279. SED IACET IN SERVI, liberti, qui ad hanc uenerit Iibertatem. 280. QYINTILIANE COLOREM. Quintilianus orator egregius ilio tempore, ergo quasi ad ipsum loquitur: Cdic orator colorem ad defensionem huius causae.' 281. HEREMVS DIC i. tamquam orator respondent. CONVENERAT INQVIT. mulier suum crimen defendit. 282. VT FA CERES T V . ita inter nos placati, ut quisque pro uoluntate sua, quod uelit, faciat. 284. CONFVNDAS HOMO SVM. nata sum ut peccem. 285. DEPRENSIS IRAM A. ANI. id est, quantum ingentis est crimen, quod admittitur, tanto deprehensae maiorem induunt ad defendendum audaciam. 11. quia feminas frequenter Eremita, quera femina sua sic frequenter fallit C. Barlh. qui a femina sua sic frequenter fallitur Schurtzfleisch. cum agit p. cum imaginet Eremita, cum magistrat C.Bartk. cum asciscit Schurtzfleisch. 14. ut PS. 22. despondent s. ingens PS. 28. deprehenso PS. corr. p. induuntur PS. corr. p.

252

SCHOLIA V E T E R A . 2 8 7 . HVMILIS FORTVNA. paupertas antiqua castas cogebat

esse midieres, nunc diuitiae et luxuriae inpudicas faciunt. 2 8 9 . TECTA LABOR, labor nam custos est caslitatis. 291.

HANNIBAL, adsidua bella Hannibalis.

COLLINO.

S monte, uel porta. 293.

VLCISCITVR ORBEM. orbem,

quem nos subegimus,

lasciuitas, quae nos inuasit, defendit. 295.

PAVPERTAS ROMANA. omnia crimina habundauerunt

auaritia crescente et paupertate abiecta. IN

296.

ET SYBARIS COLLES.

et Sibarim, ciuitatem in Ita-

lia, Filoctetae comites condiderunt. quae urbs postea in tantum prolapsa est in omni obprobio continua felicitate, ut noinen ad significationem inpudicitiac significare

uideatur.

similiter Rhodos et Miletos luxuria diffluunt, in Grecia ciis uitates. 297. [TARENTVM]** in Italia uituperentur.

PETVLANS

autem dicit, quia aduersum Romanos bellum saepe mouerunt et se Pyrro sociarunt.

CORÖNATVM. in conuiuiis, siue

fluxum. ID

298.

OBSCENA PECVNIA MORES,

quia ore obsceno sunt.

Horatius [epod. 8 , 1 9 ] de huiusmodi feminis:

c quia

ut super

uoces ab inguine ore adlaborandum est tibi.' 299. SECVLA LVXV. turpis luxuria saecula dissipat. 300. DIVITIAE MOLLES. diuitiae debilitauerunt. SS CRIMINA N.) [EBRIA CVRAT].

(301. DIS-

id est, ebrietas nihil honestum

considerat. 301. INGVINIS ET CAPITIS,

distantiam capitis et uirilium

nescit ebrietas.

5 . ut PS. corr. s. 10. in Italiae PS. corr. j>. 1 1 . postea inutata Eremita. 12. perlapsa PS. corr. p. omne prolmim p. 1 3 . sufficere Schurtzfleisch. singulare s. 1 4 . deiluunt PS. 1 6 . nidentur excidisse quaedum quae ad Tarentum speclarenl. 1 9 . MADIDYM. fluxum p. 2 1 . 'quod ut superbo prouoces' Horatius. 27. distantia PS. corr. o. 2 8 . ne sit PS. corr. o.

SATVRA VI.

2 5 3

3 0 3 . cvM PERPvsA MERO, cum extra mensuram ad ebrietalem bibitur. 3 0 4 . cvM 305.

BIBITVR

non calicibus.

CONCHA,

sic enim ebriis hominibus omnia

MENSA LVCERNIS.

uidentur. 306.

5

INVNGVET D. Q.

s.

reuocato naribus spiritu insul-

tet ebria, ac per hoc ronchos ducat. 308. lium.

quomodo facit Maura adulte-

MAVRA PVDICITIAE.

MAVRA. nomen mulieris deridentis Pudicitiam.

309.

NOCTIBVS H.

p.

L . M.

apud Pudicitiam concumbunt

N>

et urinarii faciunt. 310.

EFFIGIEMQVE D. L .

311.

AC LVNA T E S T E MOVENTVR.

312. tur. tu

s. iactationibus luteis.

INDE DOMOS ABEVNT.

nocte, per lunam.

inde ad suas domos reuertun-

enim cum inane processeris,

lutum calcas uxoris is

tuae. 313.

MAGNOS VISVRVS A M i c o s .

eos

qui

ad

templum

ue-

niunt. 314.

NOTA BONAE S E C R E T A ,

templum, ubi intrauit Clo-

dius pro psaltria,. et cum uxore por.tificis ccncubuit. TANT

VLVLANTQVE

PRIAPI.)

[TIBIA

LVMBOS]

(RO- -M

ibi nam saltai

matrona cum tibia. 316.

PRIAPI.

id est, non Liberi patris B a c c h a e ,

sed

Priapi.

320.

AVT

FETA

CORONA,

sacerdotis nomen.

aut certe 25

'Saufeia. 3 321.

PRAEMIA COXAE,

322.

IPSA M E D V L L I N A E .

ad certamen facit crisare. nomen est.

FLVCTVM

CRISAN-

10. Pudicitine arain C. Barth. 12. lotii Schreuelius. 15. lotiutn Schreuelius. 20. saltria PS. corr. p. 25. aut cer Sauieiae ad v. 322 ponunt PS. 27. clegìtur a Probo cpemae ut proemio perna data sit3 V. 28. 'duae, im/uit Probus, Me(lulinae eodem fuerunt tempore, ex (/uibus imam Valerio Claudio nuptam fuisse ait, alteram Neroni. priorem notam omnibus probris, quam hie significai, posteriorem famae honeslioris.' V.

SCHOLIA VETERA.

254

TIS ADORAT. id est, habet potiorem in obscenis motibus. [FLVCTVM.] motum siue sinum. 323. PALMA INTER DOMiNAs. uirtutis obscenae palma aequat in nobilitate dominas siue ancillas. natales doctrinae s cedent. 324. NIL IBI PER LVDVM. nil ibi per iocos faciunt, sed uere. 3 2 6 . LAOMEDONTIADES E T NESTORIS. tanta lasciuitas efficitur et dissolatio, ut etiam senes moueri possint. 327. TVNC PRVRIGO MORAE. libidine inpatiens. 328. CLAMOR AB ANTRO, clamauerunt simul omnes. 329. SI IAM DORMIT ADVLTER. exspectatus si adulter dormitat, quemadmodum cumque ad stuprum uocatur. 330. ILLA IVBET SVMPTO iv. accepto cuculio uenire. is 331. si NIHIL EST sERvis INCVRRITVR. si non inuenitur adulter, cum seruis concumbunt. 332. CONDVCTVS AQVARIVS HIE si. id est, si non fuerit seruus, aquarius uocatur. 334. SVMMITTAT ASELLO, si homines defuerint, anima2o libus se supponunt. 10

335. ET PVBLICA SALTEM. quia habebant et priuati sua sacra antea. 337. PSALTRIA PENEM. de psaltria, id est de Clodio dicit. dicit autem Iuuenalis de Clodio, qui templum bonae " deae ingressus habitu psaltriae adulterium admisit. 338. MAIOREM QVAM SVNT Dvo CAESARES A. c. Caesar bello ciuili, cognita Catonis morte, cuius uirtutem dialogo 2 . FLVCTVM add. s.

'crissari mulierum, ceuere uirorum est. bine ceuentes, ut ait Probus, molles et obsceni appellanturV. cf. II, 21. 3. palmae PS. corr. s. 4. dottrina cedentes PS. ancillis natalium claritatem concedit s. 6. fiunt PS. corr. s. 12; exspectans PS. corr. s. 13. dormit, alium qaemcumque uocant s.

14. accept» cuculia PS.

22. sacra bonae deae Schiirtzfieisch. u. 338 post 'inscripsit' ponunt PS.

20. opponunt

PS.

24. dicit — admisit ad

SATVRA VI.

255

illo, cui inscribsit C a t o , Cicero etiam Iaudauit, libros duos famosissimos in uitam Catonis edidit, quos Anticatones inscripsit. 339.

ILLVD TESTICVLIS

SIBI c . s c . i . D. F. M.

ad

tem-

plum, ubi non est fas intrare nec murem masculum.

5

341. INTVLERIT VBI VELARI p. id est, nec picturam masculini sexus ibi licet esse. 3 4 2 . ET QVIS TVNC HOMINVM c. illo tempore nemo contemnebat deos. 343.

[SIMFVVIVM].

uas sacrificio aplum.

SIMPVLVM I"

simpuuium uas sacrificiis aptum,

RIDERE NVMAE NIGRVMQVE.

in quo pontifices libare solebant.

simpuuium

autem,

quia

omnes sacerdotes simul bibebant. inde simpuuiatrix ilia dicitur, quae porrigit poculum ipsud. 3 4 5 . CLODIVS ARAS. pro Clodius. dicebant nam per com- IS

munionem,

ut Clodius et Claudius,

ut cotes et cautes,

ut

auriga atque origa. 3 4 7 . PONE SERAM. ianuae serram, id est, include uxorem. 348. CVSTODES c. hoc est, ut sibi conscios custodes faciant, ne ab ipsis deferantur

hoc agunt, ut et ipsos tuv-s>>

pitudine libidinis suae adstringant et conscios faciant. ET AB I L U S INCIPIT VXOR.

c qui

nunc lasciuae furta puellae

hac mercede silent: crimen commune tacetur.' 3 4 9 . MINIMISQVE LIBIDO,

una libido est et diuitibus mu-

lieribus et pauperibus.

1. qui inscribsit PS. qui inscribitur p. 7 . ipse PS. esse c. conspici s. 8. contendebat diis PS. corr. c. cf. Beier ad Cic. frr. orr. p. 7 4 . 1 0 . SIMPTVIV.M add. 0. 12. lauare PS. corr. Rubenius electt. II, 8 . 13. 'ipsa autem quae uas porrigit, ut inquit Probus, Sympiniatrix dicebaturV. inde et simpuniatrix ancilla s. 1 5 . ' P r o b u s autem legit: sed non ad quas nunc lodius a r a s , ut habitu ludionis ad aras accedi dicat, ut sit lodius pro ludius. 3 V. schol. legisse Claudius monuit Rutgers u o r r . lectt. II, 1 7 . licet PS. corr. s. 1 6 . et Clodius s. 17. atque] qui PS. et p.

25

256

SCHOLIA VETERA. 3 5 0 . CONTERIT ATRVM. quae pedibus suis ambulat. 3 5 1 . VEHITVR. id est in leclica, ut Cicero : c nam, ut mos

est, leclica ad forum ferebant. 5 uorum.

uerbo usus est comico.

CERVICE SYRORVM.

ser-

nam antiquitus seruis no-

s mina ex gentibus suis ponebantur, ut apud Terentiuin frequenter legimus. 3 5 2 . VT SPECTET LVDOS c . D. G. [OGVLNIA] nomen mu-

lieris, quae conducebat sibi ornatum et sic ibat ad spectaculum. io

353. CONDVCIT COMITÉS, ancillas, quae ipsam sequuntur. 3 5 4 . NVTRICEM ET FLAVAM. puellam minorem, per quam adulteris suis mandet. 3 5 6 . ET VASA NOVJSSIMA DONAT. conferunt res parentum illis quos amant,

is

3 5 7 . MVLTIS RES ANGVSTA. pauperes sunt.

SED NVLLA

PVJJOREM. etsi pauperes sunt, non erubescunt, sed amant. 358.

NEC SE METITVR

AD ILLVM.

non

se

agnoscit

et

continet. 3 6 0 . PROSPICIVNT ALIQVANDO v. F. F. nam uiri conside20

rant se et suam paupertatem dispositione utili gubernant. (361. FORMICA TANDEM) [FRIGVS] et uitam et uestem. 362.

FEMINA CENSVM.

nam

mulieres patrimonium mi-

nuere non considérant, sed ita secum habent, tamquam si renascatur pecunia in eodem loco unde tollunt, aut cuniu2slum plenum semper inueniant. 3 6 6 . SVNT QVAS EVNVCHI. inutiles ad concubitum. [ V e r gilius georg. Ill, 9 8 ] :

cet

si quando ad proelia uentum est,

ut quondam stipulis magnus nam uiribus ignis incassum fu2 . ' ¿ifQou significat, in quit Probus. apud Bitlvynos autem usus leclicae inuentvs est.' V. Cic. Verr. V, 11, 27 respici putant, cf. adn. sch. 1,121. 3. lecticain S. 10. sequantur s. 2 0 . sed et PS. corr. o. 2 1 . uictuin Henninius. 2 5 . 'reputant. sed hie itersus in quibtisdam non est, ut inquit ProbusV. 2 6 . Vergilii locum indicauit V. cf. H. Peerlkamp ad Hor. carm. p. 4 0 sq. 2 8 . in stipulis magnus sine uiribus Verg.

SATVRA VI. rit.'

Horatius [carm. I, 6, 1 7 ] :

2 5 7

'non proelia uirginum sectis

in iuuenes unguibus acrium. 5 3 6 8 . E T QVOD ABORTIVO,

id est, poculum faciens abor-

tum non est necessarium, quando eunuchis concumbitur. 3 7 0 . INGVINA T R A D V N T V R . tunc faciunt eunuchos, quando s iam pubuerint et penem maiorem ferant, ut licet leuis sit tamen idoneus ad concubitum. 373.

ad illos retulit, qui non habent

TVNSORIS DAMNO.

barbara et in concubitu uiri sunt.

HELIODORVS. medicus

illius temporis.

w

3 7 5 . CVSTODEM V I T I S E T O R T I . Priapum amplitudine p e nis sui prouocat. 378.

BROMIVM

COMMITTERE

NOLI,

puerum

efoebum

et

comatum non commit.tes eunucho. 3 7 9 . NVLLIVS F I B V L A DVRAT. fibulain dicit circellos, quos is tragoedi siue comoedi in penem habent, ut coitum non faciant, ne uocem perdant. 3 8 0 . ORGANA S E M P E R ,

organa dicit citharas eorum quos

amant. 3 8 1 . IN MANIBVS DENSI RADIANT, fulgent gemmae, quibus to ornant citharas suas citaredi.

[SARDONYCHES]. id est, sar-

dae et onyches, nomina gemmarum. 3 8 2 . SARDONYCHES CRISPO PVLSANTI. eburno scilicet pectine, qui crispet et agitet cordas. aut scutulato et pulcro. 383.

QVO T E N E R H E D Y M E L E S .

hie citharoedus fuit.

TE- M

NER autem ad aetatem retulit. 3 8 5 . QVAEDAM DE NVMERO LAMIARVM. id est, nobilis.

In

aliis [UH, 1 5 4 ] enim Lamias nobiles dixit. 3 8 6 . AC NOMINIS A P . Appiam significat.

6. leues sint s. 1. idonei s. 9. at c. nec Hildebrand ad Apitl. I. p. 114. tamen uiri s. 11. in amplitudine PS. 16. pene s. 21. SARDONYCHES add. s. sardi PS. corr. s. 24. pulorbo S. 29. Appia PS. Appias p.

17

258

SCHOLIA V E T E R A .

387.

AN CAPITOLINA!«. Olympiatn coronarti, id est, sa-

crificabat nobilis matrona,

utrum citharoedus Pollio,

amatus, in agone Capitolino coronanti accipere posset.

eius POL-

LIO QVERCVM. coronam dicit. inde enim solebant coronari. 5

389. EGROTANTE VIRO M. quid amplius erat factura, si de salute uiri sui consuleret aegrotantis siue de filii. 391. DICTATAQVE VERBA, id est a sacerdote, siue aruspice. 392. PERTVLIT. ad deos scilicet, secundum consuetudi-

ni nem.

PALLVIT (AGNA.) de eo sollicita, uel de responso, an

ille coronam possit consegui. 394. RESPONDES. àn0GTQ0(pri rebus responsa datis?

[AGNA]. exta intuendo. ad deos.

his de scilicet

MAGNA OTIA CAELI.

otiosi estis in

caelo et nihil agitis, si de talibus rebus respondetis. »5

397. COMMENDARE VOLET, pro tragoedo orat.

VARI-

cosvs FIET ARVSPEX. id est, dum consulit deos aut exta consulit, multum stando uaricosus efficitur.

aut certe tan-

tae inpudentiae sunt in inspiciendis extis, ut uaricosi aruspicis doctior uideatur. 20

398. SED CANTET POTIVS. sed potius est illam cantando delinquere, quam nimium sapere et uagari per ciuitatem. 399. AVDAX ET COETVS POSSIT. iniitari earn res uiriles et colloquiis interesse. 4 0 1 . IPSA LOQVI. [400. PALVDATIS]. euntibus ad militiam,

25

clamidatis scilicet. Sallustius: c togam paludamento mutauit.3 401. RECTA FACIE, non erubescet.

SICCISQVE MAMIL-

LIS. adhuc extantibus mamillis siccis. 1. 'apiano, inquit Probus. an Capitolinam significai, quam de rebus honestissimis primum consulebatV. 3 . possit PS. corr. p. 1 4 . de om. PS. 17. tantum Henninius. patientiae c, 1 8 . sunt in] suini it tum animos ad poetandum habebat. 64. VEXANT E . D. et Nisa montes sunt; cralus est. 65. 25

CVRAS.

Apolline et Libero. Cyrra enim Cyrra Apollini, Nisa Libero conse-

CHYR.

PECTORA V E S T R A . uestra, qui boni estis poetae. poeticae et egestatis.

66. emantur.

MAGNE

M. o.

N.

D. perfecta pecunia, unde lodices

2. oblitterari Boissonade ad Nicet. II, p. 165. 5. futile f . 16. quia familiaribus rebus consulere cogitur p. 'pmipertas, quae cogit poetam sanum esse ut sibi ne mendicare cogatur consulatV. 19. sed tarnen S. 20. aniraum s. adhibebat «. 21. Apolline V. Apollini PS. 22. Cyrra — est «m. S. 25. poeticae egestates PS. corr. o. 26. codices PS. corr. o.

281

SATVRA VII.

6 7 . ATTONITAE CVRRVS. hic est sensus, quia non ita potuisset scribere Virgilius, si illi defuissent res familiares. 72.

LAPPA COTVRNO.

73.

PIGNERAT ATREVS.

Rubrenus

Lappa

tragicus poeta

fuit. fenerator.

id est, qui Atreum 5

scribit et ut sumptus habeat res suas pignori dat.

AL-

VEOLVM tabulam calculatoriam, lusoriam. 74.

NON H A B E T I N F E L I X N. a n i m o ,

non facultatibus;

nam

diues fuit. 75. QVINTILE. meretrici.

io

77. SVMPTV. hyronia. Ieo leuius pascitur quam poeta. 78. POETAE. ex indignatione hoc dicit, quia Ieuiori sumptu possit constare leo quam poeta, plus enim comedet. 7 9 . CONTF.NTVS F. ideo quia facile otium ad scribendum Carmen habuit diues.

is

8 0 . MARMOREIS AT SERRANO, nomina sunt poetarum pauperum.

AT SERRANO, uas fidile, in quo At. Serranus so-

lebat manducare.

SALEIO. ut mendico.

catilum

ficti-

lem, in quo ea quae salsa sunt adponuntur. 8 1 . GLORIA, sine pecunia glo ria quid prodest?

oo

82. AMICE. grate. 83. THEBAIDOS. poema Stati de bello Thebano. 8 3 . (PROMISITQVE D. T.) LETAM. ideo quia libenter audiebat.

est enim et poema ipsud delectabile, et ipse dicitur

bonam uocem habuisse. 8 6 . SVBSELLIA v. fauore nimio audientium. 8 7 . ESVRIT. id est, post tantum fauorem nisi canlionem

2. si de illi fuissent PS. corr. o. 6. scribit ut PS. habeat et res PS. 7. aleatoriam Burmann ad anth. Lai. I. p. 519. 14. ideoque p. 16. 1 nomina fuisse poetarum Probus putat alti sarrhaeno, ut idem ait, et saleio vasu uccipiuitt fivtilia. iuniores «ero salino legxint et sarrano ut per vas in quo sai componitur uaeque mlissima intelligamus.' V. 17. aut Serrano p. ad erranus S. Attilius Serranus p. 18. mendicare p. 20. si non pecunia P . si non sit, in qui t, pecunia p.

2

s

SCHOLIA VETERA. inauditam pantomimo uendidisset, non habebat unde se sustentaret.

salarium enim ob nirniam paupertatem ab eo-

dem consequebatur. 8 9 . SEMEN s. v. id est, in modum lunae plenae. 8

turn de numéro.

equi-

[AVRO]. id est anulo.

90. QVOD NON DANT. p.

id est, quod non praestant se-

natores, pantomimus dabit. 91. E T BAREAM T V N. nobiles illius temporis. 9 2 . PRAEFECTOS P E L O P E A .

Neronem significat, qui sce-

•o nicis ob turpem libidinem haec petentibus praestabat. propter hunc uersum missus est in exilio a Claudio Nerone. 94. QVIS T I B I M. isti fautores poetarum fuerunt. 96.

TVNC PAR

i. G.

tunc bonus poeta bene remunera-

batur. is

97. DECEMBRJ. quo mense scilicet solet maxime lucubrari. 98. V E S T E R PORRO. transit ad historicos.

HISTORIARVM.

yronia. 9 9 . ADQVE OLEI P . in scribenda storia. 101. DAMNOSA PAPYRO. cartha, in qua scribitis. J0

102. I V B E T [RERVM NVMERVS]. ordo historiae. 103.

QVAE TAMEN IN. S.

metaforicos. id e s t , quid inde

lucri habetis, qui scribitis storias? 104. DARET ACTA L E G E N T I . quantum datur exceptori. 105. SED GENVS IGN. historicorum fingamus genus igna« uum, quia in uno loco sedere desiderat.

1. sustentare P . 5. anullo PS.corr.p. 'digitos anulis exornat qui semestris simililudinem lunae ferunt. semesMs antem tuna dicitur cum mensis medium permensa est spacium: out, inquit Probus, xymam [XVtnm i. quintam decimam Rutgers uarr. levtt. VI, 18.] dicit: hoc est cut [spntium, ad XV diem scilicet, cui Schurtzfleisch.] tit plena sit parum admodum deest: quidam sesini estre unrum sex mensium un non am pecuniuriam uolunt intelligi: sed sensus ualde alienus est. longe igilur melius ad xymam refertur lunam cum uelut anulus in orbem collecta est, ut inquit ProbusV.

283

S A T V R A VII.

106.

[DIC IGITVR].

uideamus,

quid consequuntur ad-

uocati. 107. IN FASCE LIBELLI, breues significat. 108. ipsi MAGNA s.

deest scilicet, quod diuites se esse

dicant praesentibus creditoribus suis. 109. [iLLoj. creditor scilicet. 110. QviD VENIT AD D. G. [NOMEN]. debitum.

hoc est,

cum dubium est nomen in legendo. e x quo significat oliin eum esse debitorem.

(117. IVDICE RVMPE). [NOMEN]. cau-

tionem habens multorum temporum. ideo et c dubium nomen' dicit et c leligit latus', exacturus, c acrior ilio', creditore,

ar-

gentarium significat, qui instantius debitum petit, si ei debitor coeperit esse suspectus. 111. TYNC IMMENSA CAVI, garrulitatem et superbiam aduocatorum ait.

FOLLES. buccas dicit.

112. CONSPVITVRQVE siNvs.

propter fascinum uerborum

ter sibi in sinus spuunt et uidentur fascinum arcere, ut P e r sius [II, 3 1 ] de matertera.

incipiunt, inquit, multa sibi

prospera promittentes in sinum spuere.

a loquendo mul-

tum spuunt. 114.

PONE LACERNE,

nomen aurigae abiecti.

[RVSSATI].

e x colore. 115. cato.

CONSEDERE. Aiacem pro recitaturo posuit aduohie uero Aiax auriga, nomen IC. illius temporis.

4 . causidici scilicet s.

5 . dicunt s.

8 . oliin] malum s.

9 . deuic-

torem PS. corr. o. debere uictorem c. 10. lplura pollicitus est qui opibìts praestat et qui multorum cantionem temporum habet ' V: il. creditorein PS. corr. s. 'Probus nero, qui uenit ad dubium nomen, inquit, argenturium significat qui instantius debitum petit si debitor coeperit esse suspectus.' V. 16- cuelut inquit Probus, quia homines sibi non promitlunt prospera propter phascinum uerborum: ter enim sibi in sinum inspuunt et uidentur phascinum arcereV. 19. a loquendo bis ponunt PS. 21. russatus Lucerla sub Domiliano auriga fuil, ut Probus ait.' V. 2 4 . auriga non ictilius temporius PS.

poris Triller obss. critt. Ill,

14.

auriga non ICtus illius t e m -

non auriga sed ICt. illis tem-

284

SCHOLIA VETERA. 116. BVBVLCO. rustico. 118. FIGANTVR VIRIDES s. stationum scilicet.

ad instar gladiatoriae uictoriae.

[PALMAE].

scalae sunt armariola ad-

uocatorum uel, ut quidam, casae et stationes. Cicero in C o r s neliana,'conrempsit,' inquit, c in scalas.'

armaria nam ad-

uocatorum apud ueteres scalas habebant. 119. QVOD v o c i s , QVID v o c . uasculum piscium salsorum. 120. EPIMENIA BVLBI. G i a e c e dicitur epimenia. nam L a tine menstrua dicuntur dantium. in

121. D E V E C T V M Q. L. non transmarinum. id est cibarium. 122.

si QVATEB E. s. c.

id e s t , in quattuor actionibus

unum solidum. 123. PRAGMATICORVM. iurisperitorum, qui negotiales causiis agunt. IS

124.

in pretio.

consiliatorum, clientum. A E M I L I O DABITVR. (125.

qui h o c pacto quinque acciperet

S T A T CVRRVS AEN. A L T I )

[NOS].

pauperes

scilicet. 126. ADQVE I P S E FEROCI,

tamquam bellator.

128. P R O E L I A LVSCA. cuius oculus introrsus cedit.

porilms c. iierus Aiax Graius non ICtns illius temporis Schurtzfleisch. auriga nobilis illius temporis Rutgers uarr. lectl. Ill, 17« auriga non uilis illius temporis C. Barth. auriga ignobilis illis temporibus f . 2. lpalmae. instar gladiatorum. ideo autem schalarum gloria quod apud ueteres aduocati schalas haberent et hartnariola in (¡nibus palmae praefigerenlur uelul quaedum stationes: quod Sisemiam intellexisse uolunt qui in Corneliana, correpsimvs, inquit, in schalas.' V. 3. scalas arm. P S . coir. s. 4. caseae PS. corr. Henninius. 7. quid uocabulum PS. uasculum h. 9. menstruae S. 10. cibarium] c f . Non. s. u. p. 93. 14. consiliatorum clientuin ad u. 124 post pretio apponunt PS. hue retulit c, qui post clientum posuit qui — pretio. consultorum aut clientum C. Barth. 15. quintas P S . c f . schol. VII, 243. quinquies C. Barth. 16. in pretiuin Henninius. de pretio Schurtzfleisch. 19. ad n. 129 — 158 nulla scholia exstant in PS. 130. ' m a g n o cum rhinocerote lanari qui solet. i. magno gutto, inquit Probus, quod sicut rhinoceros sit ingentis nasi; aut certe quod Tongillus nasutus ipse fuerit, quern Tongilianum appellauit Martialis.' V. 134. 'stlataria. Probus exponit Ulecebrosa. Ennius: et melior

285

SATVRA VII. 159.

SCILICET ARGVITVR.

id e s t ,

quid magister

peccat,

si tu cor non h a b e s ? 160.

M L SALIT ARCA, a s i n o ,

ac

per

hoc

stulto,

hebeti.

1 6 2 . QVIDQVID ID EST D. Q. id est, d e l i b e r a t a l a eius (juain 5

recitat. 1 6 3 . A CANNIS. c u m a tertio lapide ab u r b e c a s l r i s p o -

sitis fulmine territus est quo propius accederei. 1 6 4 . ciRcvMAGAT MAD. r e t r o d u c a t ad Africani. 165.

QVANTVMVIS STIP.

166.

V T TOTIENS

167.

VEL P L V R E S . c o n q u e r u n t u r .

168.

exponunt,

ET VERAS.

pro,

[ALII S E X ] ,

id e s t

roga

quantum

omnes

cum

scilicet

tibi

dem.

p r o f e s s o r e s . io

SOPHISTAE.

scolastici.

mercedes aeposcunt.

transeundo ad causarum scientiam

dandam

alii

re-

lictis controuersiis. 169.

FVSA VENENA. t h e m a t a , q u a e in

auditoriis

r e c i t a n - is

tur deliberatiuarum et controuersiarum. 1 7 0 . MORTARIA CAECOS. t h e m a t a h u i u s m o d i s u n t c o n t r o -

uersiarum, si uxor uenenum triuerit, maritus recipiat oculos. 171.

ERGO S I B I . MOVEBVNT. d e s i n a t

docere.

172. iNGREDiETvn. alia qualibet. 1 7 3 . AD PVGNAM.

ad militiam.

20 DESCENDIT AB VMBRA.

nauis quam quue stlataria portai, i. multisonalis (¡11 ae dicitur uulgo batalaria.' V. 1 4 2 . ' t o g a t i . Probi is tamen togati' aio— minatiuum pluralem esse milt ut sit sensus : an togati tibi sint ante pedes qui litigant qui te consulant.' V. 1 5 4 . 'gautbre repetitu. historia nel fabula ab aliquo turn scvipta tarn frequenter exponebatur, ut prouerbium teste Probo fuerit de gambra et 4natho omnibus tri turn cum nihil tarn sibi fuisse cognitum significare uolueruntV. 3 . a s a n o PS. corr. p. 4 . qui s . 6 . duin Henninius. turn Schurtzfleisch. a d tertium l a p i d e m s . 7. territus eo q u o d PS. t e r r i t u s n e q u a Schurtzfleisch. territus esset quin s. 9 . p r o r o g a p. p r a e r o g a Martini lex. phil. II. p. 6 9 0 . 1 1 . c o n q u i r u n t u r PS. s c o l a s t i c i ail u. 1 6 8 post c o n t r o u e r s i i s ponimi PS, unde s c o l a s t i c i s p. 1 3 . c a u s a r u m PS. c a u s a s p. equideni s c i e n t i a m d a n d a m , quae PS. ad « . 1 6 7 post sophistae ponunt, hue retraxi. 1 8 . m a r i t o , ut p. ut m a r i t u s s. m a r i t o si i u t e r r i p i a t C. Barili, m a r i t i q u e c a p i a t Schurtzfleisch. 19. desinit S. d e s i n e t s .

SCHOLIA VETERA.

286

esse nam Achademiam sectam, quae rethoricam in se continent. [PVGNAM]. militiam.

5

174. svMMA VIA. ne annonam perdat. sub mola medium significat gradilis panis. 176. CHRYSOGONVS Q. per diuersos uadunt magistros, [ut] ubi uilius possint studere temptent. 1 7 7 . sciNDENs. diuidens.

178. BALNEA SESCENTIS. balneas et porticus aedificant, ubi gestentur, ne eos pluuia contingat, et mercedem pro io filiis suis dare non possunt. 180.

EXPECTET s. L. ne inquinent pedes animalia de

luto. 181. HIC POTivs. in porticu. 1 8 2 . FVLTA cOLVMNis. id e s t c e n a t i o m a r m o r i b u s e t

co-

li lumnis ornata. 183. SVRGAT ET ALGENTEM. id est solaria in superioribus hiemalia. 184. FERCVLA DOCTE, id est structor aut cocus. 186. HOS INTER svMPTvs. cum illis tantum daretur, oraio tori exiguum dat. 188.

CONSTABIT PATRI,

id est, paruo sumptu constant

filii.

189. QVINTILIANVS. àvdvnocpoqâ. Quintilianus, si parum accepit? 25

unde tantum possidet

190. FATORVM T. contingit, ut unus sit fato felix orator. 1. stoicam seu academicam sectam C. Barili, isse dicitur ad demicam sectam Achaintre. esse relinquendam academicam tam c. continens militiam PS. continent malitiam C. contemnit militiam Achaintre. confinerei militiam c. 3. mola medium P. sul) mola medium S. sic mola medium p.

acasecBarth. sup* sum-

mula modum Cuiacius oh ss. XXVI, 17. Gothofredas ad cod. Theod. V. p. 267. suminola modum Rutgers narr. ledi. I, 16. suinmula modium Eremila, siinola medium Salmasius ud Vopisci Am. 35.

sumraula modicum c. summula, pretium s. ut otti. PS. 6. temtent P. tempent S. tentantes p. 1 8 . structura ut cocus

PS. corr. C. Barth, aduu. mss. CLXX, 22.

287

SATVRA VII. 192.

ADPOSITAM NIGRAE.

patricius senator est.

h a c lu-

nula nam adsuta calceis disceinuntur patricii a nouiciis. 1 9 4 . ET si PERFRIXIT. infrigdatus fuit. 195. DERA]

SIDERA TE EXC.

[DISTAT].

interest enim.

[si-

fortunae, quia non prout m e r e l u r quisque ab eadem

excipitur.

'

1 9 6 . A MATRE RVBENTEM. m o x ut natus fuerit. . 1 9 7 . DE RETHORE CONSVL. ad consulatuin

perducit.

1 9 8 . si VOLET H. E. F. de consulalu ad oratorem. 199.

VENTIDIVS.

Ventidius e x mulione Caesaris

toris, ut Tullius in epistolis [ a d fain. X , lippicis loquitur,

18, 3 ]

dicta-

et in P h i -

opitulante Antonio [ e t ] Augusto usque eo

p r o u e c t u s est, ut ei c r e d e r e t u r P a r t i c u m bellum.

QVID

TVLLIVS. is captiuus in urbe perductus postea triumphauit. 200.

SIDVS. POTENTIA FATI,

id e s t , fortuna faciente ad

hoc peruenerunt. 201.

SERVIS.

FATA TRIVM.

S e r u i u m T u l l i u m et V e n t i -

dium signiilcat. 2 0 2 . FELIX ILLE. R. A. Quintilianus.

CORVO Q. c u m

h o c contingit r a r e , ut coruus alb us non p o t e s t inueniri. 2 0 3 . PENITVIT. oratores. 2 0 4 . SICVT T. S. P. rethoris apud Athenas, qui suspendio perit. 2 0 5 . CARRINATIS E. H. I. S e c . C a r i n a s ueneno perit, c u m fugeret paupertatem. 2 0 6 . NIL p. T. G. mortiferas. m o r s enim frigida est.

1. ac lunulam nam PS. 2. adsueta PS. corr. p. 5 . quae PS. corr. c. quisquam PS. 7. fueris c. 10. ex munitione P (ex corr.) S. corr. p. ex mulitione Dorlcans ad Tacit, p. 647. ex ìmitatione N. Heinslus apud Uurmann. ad unth. Lut. I. p. 307. dictator fuit ut PS. dictatoiis fuit ut p. dictator is fuit ut N. Ucinshis. dictatoiis cos. fuit ut Bttrmann. 12. et om. PS. add. f . 14. captilnis PS. orbe PS. urbem p. 20. cur S . cu P. corr. c. 22. Athenienses s. 24. Socrates ueneno PS. corr. C. Barth. 26. mortifera PS. corr. p. frigifica C. Barth.

288

SCHOLIA VETERA. 208.

cRocos.

SPIRANDISQVE

notandum

quia

genere dicit crocum. Virgilius [georg. IIII, 1 8 2 ] :

c

masculino crocumque

rubentem.' Salustius dicit neutro: c in qua crocum gignitur.' 5

209.

qvi p. c. s. magistrum loco parentis esse uoluerunt.

210.

IAM GRANDIS A C H I L L E S ,

id est, Chironem tiinebat

Achilles. 212.

CITHAROEDI

CAVDA MAG.

ChirOllis.

2 1 3 . SED RVFVM. oratores caedunt discipuli sui.

Rv-

FVM. qui Gallus fuit, el ualde disertus. io

214. 216. mercedis

ALLOBROGA

DIXIT,

M. Gallia.

QVANTVM GRAMMATICVS.

consecuntur

non igitur, inquit, tantum

grammatici,

quantum

labor

eorum

exposcit. 217.

QVODCVMQVE E S T

M. plus oratores accipiunt quam

is grammatici. 2 1 8 . DisciPVLi. eunuchus paedagogus, aut communi c a rens sensu in alium. (DECRESCERE). 219.

ET QVI DISPENSÂT, et qui erogat, de eadem sorte

tollit sibi. 20

221.

INSTITOR.

negotiator, qui pro qualitate

mercem suam distrahit, ' s c i s t i uti foro.'

sic Terentius

temporis

[Phorm. I , 2 , 2 9 ] :

CADVRCI. cadurcum quidam cucullum

dicunt candidum propter hiemes et niues esse comparatum ; alii tabernaculum aut tentorium dixisse, quibus merces suas 25

protegere consuerunt. BERNAE. aut frigidae.

HIBERNAE T E G E T I S .

aedificii.

Virgilius [ A e n . IIII, 1 4 3 ] :

HI-

'qualis ob

hibernam Lyciam.'

3O

222.

DVM MODO N. M. Q. A.

223.

S E D I S T I Q. N. F.

faber ferrarius.

uigilasti a media nocte.

224.

QVI DOCET OBL.

aut lanarius.

10. e Gallia Henninius. 17. 'propriura pap at is* glossa interUnearis u. acoenonoetus in P . 24. dixit Eremita, dixerunt esse o. 30. ut Schurtzfleisch.

SATVRA VII. 225.

OLFECISSE LVCERNAS.

389

lucernas cum

quibus n o c t e

ueniunl ad g r a m m a t i c o s ut l e c t i o n e s accipiant. 2 2 7 . FLACCVS. c o d e x Oratii et Virgilii, ¡n quibus l e g e hant.

quia

et Oratius et Virgilius nigri colorís dicuntur

fuisse, ideo diasyrtice dixit delrahendo. 228.

RARA TAMEN M.

5

raro sine lite magistris redduntur

mercedes. 2 3 0 . VT PRAECEPTORI v. ne uitium faciat loquendo. 2 3 1 . VT LEGAT STORIAS. uos eniui, o tribuni, duras c o n ditiones

magistris

inponite,

o m n e s historias et poetas

ut

et sine

teneant,

uitiis loquantur

et 10

ut q u a c u m q u e sint h o r a

interrogati statim respondeant. 2 3 3 . AVT PHOEBI. priualae balneae, quae D a f n e s

appel-

lantur. 234.

NVTRICEM. T i s i p h o n e i n .

duras et exquisitas 235.

PATRIAEQVE

NOVERCAE. M

causas.

ARCHEMORI D!CAT.

id

est,

exigunt

res

obscuras

et

inpossibiles, 2 3 7 . FIGITE v. M. bonos m o r e s ut h a b e a n t íilii ipsorum, a magistris e x p o s c u n t .

20

240.

NE FACIANT V I C I B V S .

241.

OBSERVARE

M.

ne

ne

inuicem

praeputia

se

corrumpant.

ducant.

OCVLOSQVE

I. F. T . id est, e x p o s c u n t a magistris, ut etiam m o r e s e o r u m c o r r i g a n t , et ne turpiter uiuant aut corrumpant s e ,

et p o s t

h a e c omnia in annum unum solidum accipit. 2 4 3 . ACCIPE v.

as

út in theatro solent p e t e r e quinqué á u -

reos. n a m non licebat ainplius daré.

3. códices s. PS. corr. p.

6. rara PS. ra rae p. rare o. 22. om. S. preputi P. corr. p.

19

14. appellatur

390

SCHOLIA VETERA.

S A T V R A DE

C L A H I T A T E

VIII. N A T A L I V M.

in eos, qui tnaiorum suorum nobilitate confisi nimis sc iaclitant, cum ipsi nihil suae uirtutis osten5 dant. stemma est generis orcio uel gradus. 3. MAIORVM. id est auoruni. Aemilii nobiles et triumphales uiri fuerunt, unde statuae eorum currus habebant. 1.

STEMMATA,

4.

ET

CVRIOS

IAM D .

[5.

NASOQVE

CARENTEM],

UETUSLATE

picturae ita effectum. aut quia breuiorem nasum habuit. 10 nasum minorem dicil uel detritum a statua, uel quod in praelio nasum amisit et ideo adhuc in statua absque naso Coruinus erat depictus. C A R E N T E M . auriculis uel mutilatis in statua, uel quod hoc supplicio affectus est. nam antequam ab Othone occideretur truncatae sunt ei nares et aures. 15 6. I A C T A R E c. imagine perpetua. 7. CONTINGERE v. multis fascibus, dignitate. 8. D I C T A T O R E M. in qua magister equitum et dictator est pictus. 9. si CORAM L. ante imagines Lepidorum. Lepidi 2,1 nobilissimi fuerunt. quid, inquit, prodest Lepidorum statuas erigere, si nulla eis reuerentia exibetur, sed turpia quaeque coram eis aguntur. 10. T O T B E L L A T O R V M S. L . [ALEA PERNOX]. per totam noctem si luditur. Virgilius [georg. Ill, 2 3 0 ] : c dura iacet 25 pernox instrato. 3 12. CASTRA M. Scipiones ab ortu quoque surgere. 1 3 . CVR A L L O B . Gallicis possessionibus, aut titulis uictoriarum, aut aedibus. 5. ut PS. covr. s. aut Bynkershoeh obss. V, 10. ad C. Barth. 6. 7. Aemilii — habebant oni. S. 10- —14. nasum — aures om. S. 19 — 22. Lepidi — aguntur om. S. 25. pernix Vergilius.

S A T V R Ä VILI. 14.

15.

magna ara ad Herculem diex genere Herculis.

NATvs IN H E R C V L E O .

citur Romae iuxta circuiti. VANVS E T E V C A N E A .

2 9 1

FABIVS.

Tarentiua, Calabra, aut Veneta.

si T E N E R V M A T T . c. Catina oppidum Siciliae usque ad probra dissolutum notalur. ut et ßibaculus: C 0sce senex, s Catinaeque puer, Cumana meretrix. 5 16.

17.

SQVALENTIS TRA.

arto xoivov. ad uenenuin confugit? QVE

VENENI.

dedecorat parentes suos. EMPTORquid pi'odest, qui propter flagitia

20. ATHIA NODILITAS. id est, nihil prosunt parentum facta, nisi sua uirtute aut nobilitate se ornauerit. 21. MORiBvs facti sunt.

24. PRIMA et iustus esse.

[esto] nobilis moribus tuis, ut il li

ESTO.

22. HOS A N T E uirtuli eorum. fasces.

ID

EFFICIES.

23.

id est,

CONSVLE

MIHI D E B E S .

xatà

mores tuos antepone id est mores boni

VIRGAS.

XOIVOÌK

15

debes animo bonus

26. ADGNOSCO. id est, si honestus fueris, tunc te principem mer.e eiuitatis dicam, non si imagines maiorum tuo- 20 ruin uel consulatus ostendas. 27. 29.

D E SANO VINE R. CLAMAT

OSIRI.

id est, qui natales ciuiles habeal. Tibullus [I, 7, 29] de Osili dixit:

'primus aratrum manu solerti fecit Osiris et cinerem ferro sollicitauit humum, prius inexpertae commisit semina terrae M pomaque non notis legit ab arboribus.5 populus Aegypti inuento Osiri dixit: sv^xafiev, avy%aÌQOfiev. 2. circum Flaininium p. 5. unde Wesseling ad Anton. Aug. ttin. p. 8 7 . Vibaculus P. Vifjalus S. corr. p. Oste PS.

corr. p. Tusce cod. Schurtzflclschii.

6. Cuna PS. corr. p. Cy-

mana cod. Schurtzfleischii. 8 . xovvov PS. si propter s . 1 1 . suae uirtuti aut nobilitati PS. corr. c. 13. factis (OHI. sunt) PS.

17. xovvov PS.

19. honestis PS. corr. c.

21. ut PS. corr. s.

2 2 . qui tales uel uisum habeat PS. quod talein ciuem liabeat s. qui refert ad ' o u a n t i \ 2 4 . aratra — et tenerain Tibullus.

25. primus Tibullus.

27. (VQì]xofttv S.

19*

292

SCHOLIA VETERA. (31. INDIGNVS.)

[30. INVENTO],

uir bonus ubi inuenitur,

inpatienter et cum clamore appellator. 32.

INSIGNIS.

n o n p e r s e i n s i g n i s , (NANVM.) u t c u m

dignus sit, maioris alicuius eum nomine nuncupemus. s nanum gigantem uocemus xazà

in-

ut si

àvxLcpqaaiv.

3 3 . AETHIOPEM CYCNVM. id e s t , u t [ s i ] n i g r u m

hominem

Aegyptiuin cycnum uoces, ut candiduin. 3 4 . EVROPE. ut formosam. 36.

si QviL> ADHVC EST.

oslendit poeta, homines leter-

iii rimos hac re magna nomina habere consuere. 38.

ET METVES. hoc est, ne sis tantum nominibus no-

bilis, ac turpiter uiuas. 4 0 . BLANDE, quia Blandus Rubellius dicebatur.

BLANDE

TVMES. superbus es nobilitate generis. c tumidusque feratur. 5 is

41.

PROPTER QVOD N. quasi ex uirtute tua sis nobilis

factus. 4 2 . VT TE CONCIPERET. id est nobilis de genere Troiano. 43.

SVB AGGERE TEXIT. plebeia mulier.

pauper, in

castris natus. 20

4 4 . vos HVMILES. hoc ueluti e persona alicuius nobilis loquitur poeta. 4 5 . MONSTRA. id est plebeius aut peregrinus. 46.

AST EGO c. c. p.

ego autem nobilis.

Cecrops

r e x fuit Atheniensium. 25

4 8 . FACVNDVM INVENIES. id e s t , t u n o b i l i s t a n t u m e t

in-

peritus. nam de plebe, id est de humili familia eloquentes exeunt, qui nobilium imperitorum causas defendunt. 4 9 . DE PLEBE TOGATA, id e s t

senatoria.

1. ubi om. S. ut inpatienter PS. 6. si oni. PS. add. «. 13. Rebellius PS. corr. ]>. 14. est PS. corr. c. Verg. Aen. X , 2 0 : 'Turnusque feratur per medios insignis equis tuinidusque secundo Marte ruat' adscripsit s. 17. Traiano PS. corr. p. 18. plebeia muliere pauper Henninhis. 20. apersonali cuius 'PS. corr. c.

293

SATVRA VI». 50.

ENIGMATA SOLVAT.

51.

me

PETIT

quaestiones

[EVPHRATEN].

nomen militiae dat.

obscuras.

in o r i e n t e

fluuius.

id e s t ,

VATAVI. gens Galliarum. Lucanus [I,

4 3 1 ] : c uatubique t r u c e s ' 5 2 . CVSTODES AQVILAS. curam cohortis sumit.

S

53. ML SIBI c. p. quasi Alcibiades, infamis et nobilis. SIMILLIMVS HERME.

effigies aeneae aut marmoreae sine ma-

nibus, quales uidemus in circo,

hernias Athenienses ante

ianuas pro religione positos habuere. REVM).

( 5 5 . ILLI MARMO-

5 4 . [NVLLO. DISCRIMINE], in hoc igitur tantum distas

1U

ab hermulis. 57.

Qvis GENEROS.

quaeritur, non genus. 5 9 . VICTORIA

CIRCO,

id

est etiam in

animalibus

uirtus

VOLVCRE. uelocem. id est, q u i f r e q u e n t e r

uincit aut

in

circo, aut in campo, quando bellum est.

is

60. NOBILIS HIC QVOCVMQVE. id est ille est nobilis equus qui semper praecedit alios, de quo uenerit armento. 62.

SED VENALE p. c.

Coryfeorum, id e s t , quorum in

Achaia prima nobilitas fuit. 63. HIRPINI. in inuitio Subinis. Hyrpinus mons est, ubi 20 optimi equi nascunlur. 64. NIL IBI MAIORVM. maiorum mortuorum. 65. VMBRARVM. non adtenditur, de quo armento uenit. nihil praestaut parentes, qui quasi umbram quandam uidentur praebere.

IVBENTVR. distrahuntur.

25

66. EPHIREDIA COLLO, ornamenta redarum. aut plaustra. 67.

SEGNI, p i g r i .

DIGNIQVE MOLAM. m o l e r e i n

pistrino.

68. ERGO VT M. R. ut miremur facta tua, non te.

4. Batauique Lucanus. 10. in hoc, PS.corr.o. 17. prendit PS. corr. 0. 20. in interioribus Saltini« io. Boccacius Henninius. in confimo c. 24. quendam dere S. 26. 'uetus habuit redarion' est. 28. non genus s.

inquit s. 16. ille et 18. equortim PS. corr. h. de montibus. in initio PS. corr. p. 25. prenp. ex P nihil udnotatum

294

SCHOLIA VETERA. G9.

QVOD POSSIM.

unde possim títulos tibi dare.

IN-

CIDERE. s c r i b e r e .

70.

OMNIA D E B E S ,

quos imi tari debes,

72.

N E R O N E PROPINQVO.

id e s t ,

parentes

luos. S

de quo magis debuit erubescere,

quia ad propinquitatem illius pertinet. 73.

[RARVS], rarus,

inquit,

est animus non inflalus in

nobili. 74. ID

LAVDE T.

haberi maiorum.

7 5 . FVTVRAE. de te f u t u r a e .

77.

NE c. R.

metaphora ab aedificio,

quod columnae

sustentant. 78.

[STRATVS

HVMI].

iterum metaphoram a uitibus fecit,

quae ex arboribus pendent, nec se possunt sustinere

sine

is arboribus, nisi fuerint adnexae. 81.

INCERTEQVE REI.

[PHALARIS].

qui tyrannus Siciliae

ferebatur tauro aeneo candenti homines includere. 83.

SVMMVM

84.

ET PROPTER

c. N. ut fugiens tormenta falsum dicas. VITAM.

dum uis uiuere, [ne] ita agas,

20 ut uita uidearis indignus. 85.

DiGNvs.

sic habendus qui morte dignus e s t , quasi

iam perierit, licet cottidie copiose uiuat. 86. COSMO. Cosmus luxuriosus fuit, qui solium, in quod descendebat, 25 miscebat.

multis diuersorumque unguentorum

odoribus

MERGATVR. habeat licet trípodas aeneos ubi he-

roes lauabantur et ostrea a lacu Lucrino. 8 9 . SOCIORVM. prouincialiuin.

9 0 . EXVCTA. exhausta [a] rectoribus. 93.

ET

CAPITO

ET

NVMITOR.

spoliatores

sociorum.

7. nam inflatus PS. corr. c. 16. I N T E G E R . Siciliae. I N C E R T E 9VE REI. qui tyrannus ferebatur PS. 19. ne uita Henninius. 23. in quo Henninius. in quo sedebat Kobierzyckius de luxu Rom. I, 7. c f . schol. II, 142. 25. habeas PS. 26. Lucrina PS. corr. p. 28. a om. PS. add. p.

295

SATVRA Vili.

9 4 . [piRATAE CILICVM]. Cilices nam piratae sunt, ergo principes piratarum, aut spolialores latronum.

PIR. bene Ca-

pitonem et Tutorein nescio quem repetundarum damnatos a senatu piratas Cilicum poeta dixit, siue propter depraedationem iniustam, siue ut eos facinorosiores ostenderet, qui 5 piratas olim Cilicas exspoliauerint.

Ci. L. CVM. accusan-

libus prouincialibus. 96.

c.

P R A E C . N.

T. sensus hie est. quid tibi prodest,

R.

Cherippe, si damnatur iudex, quem tu damnandum accusasti,

cum illius successor pJura ablaturus sit tibi?

magis iu

prouide tibi preconem, et auclionem fac rerum tuarum, quae superauerunt, ut in pecuniain totum conferas, ne et ipsos pannos tuos perdas, qui remanserunt. nam nec accusatio tibi proderit, et insuper naulum perdis. 98.

NON I D .

GEMIT.

OLIM.

non sic gemuerunt prouinciae is

a Romanis afflictae spoliataeque iure bellorum, quando sunt deuictae, quoinodo nunc, cum sunt a iudicibus depredatae. 101.

metaphora. purpura, conchilia genus

COMCILIA C O A .

piscis.

COA. Graeca.

102. ET CVM p. T. piclorum iictorum sculptorura sunt ao nomina, qui apud ueteres magni artifices fuerunt. 103. vqoei

FIDIACVM

V.

Fidias statuarius fuit.

cum

èxqxo-

pronunciandum est, siquidem uiuere uidebantur. 104.

MVLTOS

V.

L.

R.

RARAE

SINE M E N T O R E

est, quae a fabro nobili non sunt factae.

MENSAE.

id

RE. M. SB. to- 25

reumate. 105.

INDE D O L A B E L L A .

Antonius trium Antoniorum cor-

3 . quem poeta dixit PS. 4. Cilicum dixit PS. 6 . DAMNANTE SENATY. acctisantibus F s . 1 6 . belli s. 1 8 . conchilia genus piscis om. S. 22. IV.({U>VÌ)H. Op. quaelibet nobilis matrona. [ING.] in desiderio uiri. 323.

DETERioR TOTOs.

nihil

aliud

praeter

libidinem

25 spectat. 324.

SED CASTO Q. F. N. quasi obiectio. quid eniin, si

castus fuerit, pulchritudo n o c e t ? 325.

HIPPOLITO. id est, quid profuit castitas Hippolito

et Bellerofonti?

5. tentum in o. postremis PS. corr.

non propterea damnati sunt?

PS. 8. quae ei «. 11. dolent PS.corr.s. maiora 12. qua qua PS. corr. o. 13. capitis PS.corr.s. p. in postreinis s. 23. INC. add. s. 24. propter C. Barih.

333

SATVRA X.

326. FASTIDITA REPVLSO. P h e d r a Minois filia, u x o r T h e sei, nouerca Ippoliti. 327. fontem.

NEC STENEBO.

Proeti uxor, quae amauit Bellero-

328. SAEVISSIMA T . E. dum laesus amor irascitur. u t Virgilius [Aen. V, 5 ] : c d u m magnos a m o r e dolores polluti, n o t u m q u e furens quid femina possit.' 329. ELICE QVIDNAM. dum laesa aut contempla erubescit. 3 3 0 . NVBERE CAESARIS VXOR. uxor quae Gaio Silio palain n u p s i t , inducto adeo tabulas dotales obsignaret; (quod) simularentur ad auertendum p e r i c u l u m , per quaedam portenta ostenderetur.

Claudii Messalina, etiam Claudio, ut quasi de industria quod inminere ipsi

331. OPT. Silium transeuntem per forum rapuit dius et necauit. 333.

MESSALINAE

Clau-

O. uidente ipsa, id e s t , ante oculos

a m a t u s crucifigitur. quo noua n u p t a operitur. GENIALIS IN ORTIS. lectus, ubi concumbunt. 335. CENTENA DABVNTVR. s e c u n d u m morem, dos scilicet. ? 334.

FLAMEOLO.

336. AVSPEX. auspices scilicet solebant nuptiis interesse. 337. COMMISSA PVTABAS. clanculo celebrari. 338. NON NISI L . Q. VV. N. B. Q. id est, ilia adultera. 339. PEREVNDVM ER. A. L. si contradixeris, morieris; si consentias, paululum m o r t e m differes. 342. INTEREA TV. interea dum ad ilium peruenit crimen admissum, tu illi uel tibi fac satis, n a m siue indulseris, siue negaueris, t a n t u n d e m erit.

6. duri magno sed amore dolores polliito Vergilius. 10. Silo PS. corr. p. 11. ad tabulas PS. 12. simularetur p. simulauit Eremita. 13. per quern dum PS. corr. f . si quidem turn Schitrtzfleisch. portenderetur c. 14. Hostilium PS. corr. s. 21. scilicet] ut PS. autem c. nam s. 24. inoreris PS. corr. s. 25. differis PS. corr. s. 27. ue tibi PS. corr. p.

984

SCHOLIA VETERA.

343. NIK BROLO