Civics 11 [11]

Citation preview

‫تعليمات مدني‬ ‫ﺻﻨﻒ ‪11‬‬

‫تعليمات مدنﻰ‪ -‬صنف یازدهم‬

‫‪1390‬‬

‫‪1398‬‬

‫هـ ‪ .‬ش‪.‬‬

‫وزارت معارف‬

‫سرود ملی‬ ‫دا وطن افغانســـتـــان دى‬

‫دا عــــزت د هـــر افـغـان دى‬

‫کور د سول‪ ３‬کور د تورې‬

‫هر بچی ي‪ ３‬قهرمـــــان دى‬

‫دا وطن د ټولـــو کـور دى‬

‫د بـــــلـوڅـــــــو د ازبـکــــــــو‬

‫د پښـــتــون او هـــــزاره وو‬

‫د تـــرکـمنـــــــو د تـــاجـکــــــو‬

‫ورســـره عرب‪ ،‬گوجــر دي‬

‫پــاميــريـــان‪ ،‬نـورســـتانيــــان‬

‫براهوي دي‪ ،‬قزلباش دي‬

‫هـــم ايمـــاق‪ ،‬هم پشـه ‪４‬ان‬

‫دا ه‪５‬ــــــواد به تل ځلي‪８‬ي‬

‫لـکـه لـمــر پـر شـــنـه آســـمـان‬

‫په ســـينــه ک‪ ３‬د آســـيـــا به‬

‫لـکــــه زړه وي جـــاويــــــدان‬

‫نوم د حق مـــو دى رهبـــر‬

‫وايـــو اهلل اکبر وايو اهلل اکبر‬

‫وزارت ﻣعارف‬

‫تعﻠﻴﻤات ﻣدﻧﻲ‬ ‫صﻨﻒ ﻳازدﻫﻢ‬ ‫‪1398‬‬

‫أ‬

‫ﻣشخصات‌کتاب‬ ‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫ﻣضﻤﻮن‪‌:‬تعلﻴمات مدﻧﻰ‬ ‫ﻣؤﻟفان‪‌:‬گروه مؤلفان کتابﻫاى درسﻰ دﻳپارتمﻨت تعلﻴمات مدﻧﻰ‬ ‫وﻳراستاران‪‌:‬اعضاى دﻳپارتمﻨت وﻳراستارى و اﻳدﻳت زبان درى‬ ‫صﻨف‪‌:‬ﻳازدﻫم‌‬ ‫زبان‌ﻣتﻦ‪‌:‬درى‬ ‫اﻧکشاف‌دﻫﻨده‪‌:‬رﻳاست عمﻮمﻰ اﻧکشاف ﻧصاب تعلﻴمﻰ و تألﻴف کتب درسﻰ‬ ‫ﻧاشر‪‌:‬رﻳاست ارتباط و آگاﻫﻰ عامﺔ وزارت معارف‬ ‫سال‌چاپ‪ 1398‌:‬ﻫجرى شمسﻰ‬ ‫ﻣکان‌چاپ‪‌:‬کابل‬ ‫چاپ‌خاﻧﻪ‪‌:‬‬ ‫اﻳﻤﻴﻞ‌آدرس‪‌[email protected]‌‌:‬‬ ‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫حق طبع‪ ،‬تﻮزﻳع و فروش کتابﻫاى درسﻰ براى وزارت معارف جمﻬﻮرى اسﻼمﻰ‬ ‫افغاﻧستان محفﻮظ است‪ .‬خرﻳد و فروش آن در بازار ممﻨﻮع بﻮده و با متخلفان برخﻮرد‬ ‫قاﻧﻮﻧﻰ صﻮرت مﻰگﻴرد‪‌ .‬‬ ‫ب‬

‫پﻴام وزﻳر ﻣعارف‬ ‫اﻗرأ باسﻢ ربﻚ‬ ‫سپاس و حﻤد بﻴﻜران آﻓرﻳدﮔار ﻳﻜتاﻳﻰ را ﻛﻪ بر ﻣا ﻫستﻰ بخشﻴد و ﻣا را از ﻧﻌﻤت بزرگ خﻮاﻧدن و‬ ‫ﻧﻮشتﻦ برخﻮردار ساخت‪ ،‬و درود بﻰپاﻳان بر رسﻮل خاتﻢ‪ -‬حﻀرت ﻣحﻤد ﻣﺼﻄﻔﻰ ﻛﻪ ﻧخستﻴﻦ‬ ‫پﻴام اﻟﻬﻰ بر اﻳشان «خﻮاﻧدن» است‪.‬‬ ‫چﻨاﻧچﻪ بر ﻫﻤﻪﮔان ﻫﻮﻳداست‪ ،‬سال ‪ 1397‬خﻮرشﻴدى‪ ،‬بﻪ ﻧام سال ﻣﻌارف ﻣسﻤﻰ ﮔردﻳد‪ .‬بدﻳﻦ ﻣﻠحﻮظ‬ ‫ﻧﻈام تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت در ﻛشﻮر ﻋزﻳز ﻣا شاﻫد تحﻮﻻت و تﻐﻴﻴرات بﻨﻴادﻳﻨﻰ در ﻋرﺻﻪﻫاى ﻣختﻠﻒ‬ ‫خﻮاﻫد بﻮد؛ ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻣتﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻛتاب‪ ،‬ﻣﻜتب‪ ،‬اداره و شﻮراﻫاى واﻟدﻳﻦ‪ ،‬از ﻋﻨاﺻر ششﮔاﻧﻪ و اساسﻰ ﻧﻈام‬ ‫ﻣﻌارف اﻓﻐاﻧستان بﻪ شﻤار ﻣﻰروﻧد ﻛﻪ در تﻮسﻌﻪ و اﻧﻜشاف آﻣﻮزش و پرورش ﻛشﻮر ﻧﻘش ﻣﻬﻤﻰ‬ ‫را اﻳﻔا ﻣﻰﻧﻤاﻳﻨد‪ .‬در چﻨﻴﻦ برﻫﻪ سرﻧﻮشتساز‪ ،‬رﻫبرى و خاﻧﻮادة بزرگ ﻣﻌارف اﻓﻐاﻧستان‪ ،‬ﻣتﻌﻬد بﻪ‬ ‫اﻳجاد تحﻮل بﻨﻴادى در روﻧد رشد و تﻮسﻌﻪ ﻧﻈام ﻣﻌاﺻر تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت ﻛشﻮر ﻣﻰباشد‪.‬‬ ‫از ﻫﻤﻴﻦرو‪ ،‬اﺻﻼح و اﻧﻜشاف ﻧﺼاب تﻌﻠﻴﻤﻰ از اوﻟﻮﻳتﻫاى ﻣﻬﻢ وزارت ﻣﻌارف پﻨداشتﻪ ﻣﻰشﻮد‪.‬‬ ‫در ﻫﻤﻴﻦ راستا‪ ،‬تﻮجﻪ بﻪ ﻛﻴﻔﻴت‪ ،‬ﻣحتﻮا و ﻓراﻳﻨد تﻮزﻳﻊ ﻛتابﻫاى درسﻰ در ﻣﻜاتب‪ ،‬ﻣدارس و ساﻳر‬ ‫ﻧﻬادﻫاى تﻌﻠﻴﻤﻰ دوﻟتﻰ و خﺼﻮﺻﻰ در ﺻدر برﻧاﻣﻪﻫاى وزارت ﻣﻌارف ﻗرار دارد‪ .‬ﻣا باور دارﻳﻢ‪،‬‬ ‫بدون داشتﻦ ﻛتاب درسﻰ باﻛﻴﻔﻴت‪ ،‬بﻪ اﻫداف پاﻳدار تﻌﻠﻴﻤﻰ در ﻛشﻮر دست ﻧخﻮاﻫﻴﻢ ﻳاﻓت‪.‬‬ ‫براى دستﻴابﻰ بﻪ اﻫداف ذﻛرشده و ﻧﻴﻞ بﻪ ﻳﻚ ﻧﻈام آﻣﻮزشﻰ ﻛارآﻣد‪ ،‬از آﻣﻮزﮔاران و ﻣدرسان‬ ‫دﻟسﻮز و ﻣدﻳران ﻓرﻫﻴختﻪ بﻪﻋﻨﻮان تربﻴت ﻛﻨﻨدهﮔان ﻧسﻞ آﻳﻨده‪ ،‬در سراسر ﻛشﻮر احتراﻣاﻧﻪ تﻘاﺿا‬ ‫ﻣﻰﮔردد تا در روﻧد آﻣﻮزش اﻳﻦ ﻛتاب درسﻰ و اﻧتﻘال ﻣحتﻮاى آن بﻪ ﻓرزﻧدان ﻋزﻳز ﻣا‪ ،‬از ﻫر ﻧﻮع‬ ‫تﻼشﻰ درﻳﻎ ﻧﻮرزﻳده و در تربﻴت و پرورش ﻧسﻞ ﻓﻌال و آﮔاه با ارزشﻫاى دﻳﻨﻰ‪ ،‬ﻣﻠﻰ و تﻔﻜر اﻧتﻘادى‬ ‫بﻜﻮشﻨد‪ .‬ﻫر روز ﻋﻼوه بر تجدﻳد تﻌﻬد و حس ﻣسؤوﻟﻴت پذﻳرى‪ ،‬با اﻳﻦ ﻧﻴت تدرﻳس راآﻏاز ﻛﻨﻨد‪ ،‬ﻛﻪ‬ ‫در آﻳﻨدة ﻧزدﻳﻚ شاﮔردان ﻋزﻳز‪ ،‬شﻬروﻧدان ﻣؤثر‪ ،‬ﻣتﻤدن و ﻣﻌﻤاران اﻓﻐاﻧستان تﻮسﻌﻪ ﻳاﻓتﻪ و شﻜﻮﻓا‬ ‫خﻮاﻫﻨد شد‪.‬‬ ‫ﻫﻤچﻨﻴﻦ از داﻧش آﻣﻮزان خﻮب و دوست داشتﻨﻰ بﻪ ﻣثابﻪ ارزشﻤﻨدترﻳﻦ سرﻣاﻳﻪﻫاى ﻓرداى ﻛشﻮر‬ ‫ﻣﻰخﻮاﻫﻢ تا از ﻓرﺻتﻫا ﻏاﻓﻞ ﻧبﻮده و در ﻛﻤال ادب‪ ،‬احترام و اﻟبتﻪ ﻛﻨجﻜاوى ﻋﻠﻤﻰ از درس ﻣﻌﻠﻤان‬ ‫ﮔراﻣﻰ استﻔادة بﻬتر ﻛﻨﻨد و خﻮشﻪ چﻴﻦ داﻧش و ﻋﻠﻢ استادان ﮔراﻣﻰ خﻮد باشﻨد‪.‬‬ ‫در پاﻳان‪ ،‬از تﻤام ﻛارشﻨاسان آﻣﻮزشﻰ‪ ،‬داﻧشﻤﻨدان تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت و ﻫﻤﻜاران ﻓﻨﻰ بخش ﻧﺼاب‬ ‫تﻌﻠﻴﻤﻰ ﻛشﻮر ﻛﻪ در تﻬﻴﻪ و تدوﻳﻦ اﻳﻦ ﻛتاب درسﻰ ﻣجداﻧﻪ شباﻧﻪ روز تﻼش ﻧﻤﻮدﻧد‪ ،‬ابراز ﻗدرداﻧﻰ‬ ‫ﻛرده و از بارﮔاه اﻟﻬﻰ براى آنﻫا در اﻳﻦ راه ﻣﻘدس و اﻧسانساز ﻣﻮﻓﻘﻴت استدﻋا دارم‪.‬‬ ‫با آرزوى دستﻴابﻰ بﻪ ﻳﻚ ﻧﻈام ﻣﻌارف ﻣﻌﻴارى و تﻮسﻌﻪ ﻳاﻓتﻪ‪ ،‬و ﻧﻴﻞ بﻪ ﻳﻚ اﻓﻐاﻧستان آباد و ﻣترﻗﻰ‬ ‫داراى شﻬروﻧدان آزاد‪ ،‬آﮔاه و ﻣرﻓﻪ‪.‬‬ ‫دﻛتﻮر ﻣحﻤد ﻣﻴروﻳس بﻠخﻰ‬ ‫وزﻳر ﻣﻌارف‬ ‫ج‬

‫تعﻠﻴﻤات ﻣدﻧﻰ‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪:‬اجتﻤاﻋﻰشدن چﻴست؟‪1 ..........................................................................................................‬‬ ‫اﻫداف ﻓﺼﻞ ‪2...........................................................................................................................................‬‬ ‫اجتﻤاﻋﻰشدن چﻴست؟‪3.............................................................................................................................‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ اجتﻤاﻋﻰشدن(‪7 ......................................................................................................................)1‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ اجتﻤاﻋﻰشدن(‪11 ......................................................................................................................)2‬‬ ‫ﻣراحﻞ زﻧدهﮔﻰ‪15 ...................................................................................................................................‬‬ ‫خﻼﺻﻪ ﻓﺼﻞ اول‪20.....................................................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻧﻈﻢ اجتﻤاﻋﻰ‪21 ......................................................................................................................‬‬ ‫اﻫداف ﻓﺼﻞ‪22 ........................................................................................................................................‬‬ ‫ﻧﻈﻢ اجتﻤاﻋﻰ چﻴست؟‪23 ........................................................................................................................‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﻈﻢ اجتﻤاﻋﻰ (‪27 .....................................................................................................................)1‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﻈﻢ اجتﻤاﻋﻰ (‪31 .....................................................................................................................)2‬‬ ‫اﻧحراﻓات اجتﻤاﻋﻰ (‪35 ..........................................................................................................................)1‬‬ ‫اﻧحراﻓات اجتﻤاﻋﻰ (‪39 ..........................................................................................................................)2‬‬ ‫خﻼﺻﻪ ﻓﺼﻞ دوم‪42...................................................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ سﻮم ‪ :‬تﻐﻴﻴرات اجتﻤاﻋﻰ‪43 ..............................................................................................................‬‬ ‫اﻫداف ﻓﺼﻞ‪44 .......................................................................................................................................‬‬ ‫تﻐﻴﻴﻴرات اجتﻤاﻋﻰ چﻴست؟‪45 .................................................................................................................‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ تﻐﻴﻴرات اجتﻤاﻋﻰ (‪49 ...............................................................................................................)1‬‬

‫د‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ تﻐﻴﻴرات اجتﻤاﻋﻰ (‪53...................................................................................................................)2‬‬ ‫خﻼﺻﻪ ﻓﺼﻞ سﻮم‪56...................................................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ چﻬارم‪ :‬ﻧابرابرى اجتﻤاﻋﻰ و ﻧشاﻧﻪﻫاى آن‪...............................................................................‬‬

‫‪57‬‬

‫اﻫداف ﻓﺼﻞ‪58 .......................................................................................................................................‬‬ ‫ﻧابرابرى اجتﻤاﻋﻰ چﻴست؟‪................................................................................................................‬‬

‫‪59‬‬

‫ﻧابرابرى ﻃبﻘاتﻰ‪..........................................................................................................................‬‬

‫‪63‬‬

‫ﻧابرابرى جﻨسﻴتﻰ‪67 ..................................................................................................................................‬‬ ‫خﻼﺻﻪ ﻓﺼﻞ چﻬارم‪70................................................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ پﻨجﻢ‪ :‬ﻣشﻜﻼت اجتﻤاﻋﻰ ﻣا‪..................................................................................................‬‬

‫‪71‬‬

‫اﻫداف ﻓﺼﻞ‪72 ........................................................................................................................................‬‬ ‫ﻣشﻜﻼت اجتﻤاﻋﻰ ﻣا‪ :‬بﻰسﻮادى‪.......................................................................................................‬‬

‫‪73‬‬

‫ﻣشﻜﻼت اجتﻤاﻋﻰ ﻣا‪ :‬ﻓﻘر‪77 ...................................................................................................................‬‬ ‫ﻣشﻜﻼت اجتﻤاﻋﻰ ﻣا‪ :‬خاﻧﻪ و ﻣسﻜﻦ‪..................................................................................................‬‬

‫‪81‬‬

‫ﻣشﻜﻼت اجتﻤاﻋﻰ ﻣا‪ :‬ﺻحت و تﻨدرسﻲ‪.........................................................................................‬‬

‫‪85‬‬

‫ﻣشﻜﻼت اجتﻤاﻋﻰ ﻣا‪ :‬تﻮﻟﻴد‪ ،‬ﻗاچاق و اﻋتﻴاد بﻪ ﻣﻮاد ﻣخدر‬

‫‪89...............................................................‬‬

‫ﻣشﻜﻼت اجتﻤاﻋﻰ ﻣا‪ :‬ﻧااﻣﻨﻰ‪ ،‬اختﻼﻓات سﻴاسﻰ و اجتﻤاﻋﻲ ‪........................................................‬‬

‫‪93‬‬

‫ﻣشﻜﻼت اجتﻤاﻋﻰ ﻣا‪ :‬ﻣاﻳﻦﻫا و ﻣﻮاد ﻣﻨﻔجرﻧاشده‪.....................................................................‬‬

‫‪96‬‬

‫خﻼﺻﻪ ﻓﺼﻞ پﻨجﻢ‪99.................................................................................................................................‬‬

‫ه‬

"

"