Akhlaq (Ethics) 08 [8]

Citation preview

‫د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﺳﻼﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ‬ ‫د ﭘﻮﻫﻨﯥ وزارت‬ ‫د ﺗﻌﻠﯿﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ﭘﺮاﺧﺘﯿﺎ ﻟﻮی رﯾﺎﺳﺖ‬

‫اﺳﻼﻣﻲ آداب او اﺧﻼق ‪ -‬اﺗﻢ ټﻮﻟﮕﯽ ‪ -‬د دﻳﻨﻲ ﻣﺪارﺳﻮ ﻟﭙﺎر‬

‫درسي کتابونه د پوهن‪ ３‬په وزارت پورې اړه لرې‪ ،‬پيرودل او پلورل‬ ‫ي‪ ３‬منع دي‪.‬‬

‫اﺳﻼﻣﻲ آداب او اﺧﻼق‬ ‫اﺗﻢ ټﻮﻟﮕﯽ‬

‫)د دﻳﻨﻲ ﻣﺪارﺳﻮ ﻟﭙﺎر (‬

‫‪[email protected]‬‬

‫د ﭼﺎپ ﮐﺎل‪ ١٣٩٨ :‬ﻩ‪ .‬ش‪.‬‬

‫د افغانستان اسالمي جمهوريت‬ ‫د پوهن‪ ３‬وزارت‬

‫د تعﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب د پراختﻴا ﻟﻮی رﻳاست‬

‫اسالمي آداب او اخالق‬ ‫اتم ټولگی‬ ‫(د ديني مدارسو لپاره)‬

‫د چاپ ﻛال‪ 1398 :‬ﻫـ‪ .‬ش‪.‬‬

‫أ‬

‫مؤلفان‪:‬‬ ‫ دکتﻮر عبداﻟصبﻮر ﻓخري‬‫ ﻣحﻤد ابراﻫﻴﻢ رباﻧﻲ‬‫علمﻲ اﻳ‪６‬ﻳ＀‬ ‫ دکتﻮر ﻓضﻞ اﻟﻬادي وزﻳﻦ‬‫ رﻗﻴب اهلل ابراﻫﻴﻤﻲ‬‫د ژب‪ ３‬اﻳ‪６‬ﻳ＀‬ ‫ ﻣحﻤد ﻗاسﻢ ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ‬‫دﻳنﻲ‪ ،‬سﻴاسﻲ او کلتوري کم‪＂５‬ه‬ ‫ دکتﻮر شﻴر عﻠﻲ ظرﻳﻔﻲ‬‫ سعﻴداﻟرحﻤﻦ حاﻣد‬‫إشراف‬ ‫‪ -‬دکتﻮر شﻴر عﻠﻲ ظرﻳﻔﻲ د تعﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب د پراختﻴا د پروژې رئﻴس‪.‬‬

‫ب‬

‫ج‬

‫ملﻲ سرود‬

‫د‬

‫دا وطن افغانستـــان دى‬

‫دا عزت د هـــر افـــغان دى‬

‫کور د سول‪ ３‬کور د تورې‬

‫هر بچی ﻳ‪ ３‬قهرمـــــان دى‬

‫دا وطن د ！ولو کـور دى‬

‫د بـــــــلو＇ــــو د ازبکـــــو‬

‫د پ‪＋‬تــــون او هزاره وو‬

‫د تــــــرکمنــــو د تاجکــــو‬

‫ورسره عرب‪ ،‬گوجــر دي‬

‫پـــامﻴــرﻳان‪ ،‬نورستانﻴــــان‬

‫براهوي دي‪ ،‬قزلباش دي‬

‫هـــم اﻳمـــاق‪ ،‬هم پشـه ‪４‬ان‬

‫دا ه‪５‬ـــواد به تل ‪＄‬ل‪８５‬ي‬

‫لـــکــه لمــر پر شنه آسمـان‬

‫په سﻴنــه ک‪ ３‬د آسﻴـــا به‬

‫لـــکـــه زړه وي جــاو‪４‬دان‬

‫نوم د حق مو دى رهبـــر‬

‫واﻳو اهلل اکبر واﻳو اهلل اکبر‬

‫بسم اﷲ الرحﻤﻦ الرحﻴم‬ ‫د پوهن‪ ３‬د وزﻳر پﻴغام‬ ‫اﻟحﻤد هلل رب اﻟعاﻟﻤﻴﻦ واﻟصﻼة واﻟسﻼم عﻠی رسﻮﻟﻪ ﻣحﻤد و عﻠی أﻟﻪ و آصحابﻪ آجﻤعﻴﻦ‪ ،‬آﻣا بعد‪:‬‬ ‫د پﻮﻫﻨ‪ ３‬تعﻠﻴﻤ‪ ３‬ﻧصاب د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬د ﻧظام بﻨس＀ جﻮړوي او د ﻫ‪５‬ﻮاد د اوسﻨﻴﻮ او راتﻠﻮﻧکﻮ ﻧسﻠﻮﻧﻮ پﻪ عﻠﻤﻲ‪،‬‬ ‫ﻓکري او سﻠﻮکﻲ ودې او پراختﻴا ک‪ ３‬بﻨس＂ﻴز او ارز＊تﻤﻦ رول ﻟري‪.‬‬ ‫تعﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب باﻳد د وخت پﻪ ت‪５‬ر‪４‬دو او د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ ب‪５‬ﻼب‪５‬ﻠﻮ ډگروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ بدﻟﻮن او پرﻣختگ او د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟﻪ اړتﻴاوو‬ ‫سره سﻢ‪ ،‬ﻫﻢ د ﻣضﻤﻮن او ﻣحتﻮا او ﻫﻢ د ﻣعﻠﻮﻣاتﻮ د ورک‪７‬ې د ﻻرو چارو ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬بدﻟﻮن او پراختﻴا وﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬ ‫د تعﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب پﻪ ډگر ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻫﻢ د اسﻼﻣﻲ زده ک‪７‬و ﻧصاب دی چ‪ ３‬بﻴا کتﻨ‪ ３‬او ودې تﻪ ‪ ３４‬جدي اړتﻴا ﻟﻴدل ک‪５‬ده؛‬ ‫‪＄‬کﻪ ﻟﻪ ﻳﻮې خﻮا باﻳد د دﻳﻨﻲ ﻣدرسﻮ ﻓارﻏان د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ﻣعﻨﻮي ﻣخک‪＋‬اﻧﻮ پﻪ تﻮگﻪ د ﻣعارف د ﻫ（ﻮ د پﻮره پام وړ‬ ‫وگر‪＄‬ﻲ او ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا د دﻳﻨﻲ ﻣدرسﻮ پﻪ ﻧصاب ک‪ ３‬د اسﻼم د سپ‪（５‬ﻠﻲ دﻳﻦ عﻘاﻳد‪ ،‬احکام او ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬راﻏﻠ‪ ３‬دي‬ ‫چ‪ ３‬د اﻧساﻧﻲ ژوﻧد د ！ﻮﻟﻮ اړخﻮﻧﻮ بشپ‪ ７‬ﻧظام او ﻗاﻧﻮن او د ﻧ‪７‬ۍ د خاﻟﻖ او پرودگار د وروستﻨﻲ پﻴﻐام پﻪ تﻮگﻪ د ﻗﻴاﻣت‬ ‫تر ور‪ ３＄‬پﻮرې‪ ،‬د بشرﻳت د ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬دﻧده سرتﻪ رسﻮي‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ اﻣت عاﻟﻤاﻧﻮ د تارﻳخ پﻪ اوږدو ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ﻣعارﻓﻮ او د اسﻼﻣﻲ تعﻠﻴﻤاتﻮ د سﻴستﻢ پﻪ راﻣﻨ‪％‬تﻪ کﻮﻟﻮ‪ ،‬پراختﻴا او ب‪６‬اﻳﻨﻪ‪،‬‬ ‫پﻪ ت‪５‬ره بﻴا د اسﻼﻣﻲ ﻧ‪７‬ۍ د عﻠﻤﻲ ﻣرکزوﻧﻮ او ﻣؤسسﻮ د تعﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب پﻪ تدرﻳجﻲ وده ک‪ ３‬خپﻠﻪ دﻧده سرتﻪ رسﻮﻟ‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ عﻠﻮﻣﻮ تارﻳخ تﻪ کره کتﻨﻪ‪＇ ،‬رگﻨدوي چ‪ ３‬د دﻳﻨﻲ ﻣدرسﻮ او عﻠﻤﻲ ﻣرکزوﻧﻮ ﻧصاب تﻞ د اسﻼم د تﻠپات‪ ３‬او‬ ‫ثابتﻮ احکاﻣﻮ پر بﻨس＀‪ ،‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟﻪ اړتﻴاوو سره سﻢ‪ ،‬ﻫر وخت او ﻫر ‪＄‬ای پراختﻴا ﻣﻮﻧدﻟ‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫زﻣﻮږ گران ﻫ‪５‬ﻮاد اﻓﻐاﻧستان د عﻠﻤﻲ ‪＄‬ﻼﻧد تارﻳخ پﻪ درﻟﻮدﻟﻮ سره د عﻠﻢ او پﻮﻫ‪ ３‬زاﻧگﻮ او د وخت ﻟﻮی عﻠﻤﻲ ﻣرکز‬ ‫و چ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ستر تﻤدن پﻪ جﻮړ＊ت ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣﻬﻢ رول درﻟﻮد‪ .‬د عﻠﻢ او ﻓرﻫﻨگ پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ ډگروﻧﻮ‪ ،‬پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې‬ ‫تﻮگﻪ د عﻘاﻳدو‪ ،‬تﻔسﻴر‪ ،‬حدﻳث‪ ،‬ﻓﻘﻬ‪ ３‬او د ﻓﻘﻬ‪ ３‬د اصﻮﻟﻮ پﻪ ＇‪５‬ر پﻪ شرعﻲ عﻠﻮﻣﻮ ک‪ ３‬د زرگﻮﻧﻮ پﻮﻫاﻧﻮ او عاﻟﻤاﻧﻮ‬ ‫شتﻮن‪ ،‬زﻣﻮږ ددې وﻳﻨا پخﻠی کﻮي‪.‬‬ ‫پﻪ اوسﻨﻲ عصر ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ وﻳ‪＋‬تابﻪ ﻟﻪ پراختﻴا سره سﻢ زﻣﻮږ پﻪ ﻫ‪５‬ﻮاد ک‪ ３‬اسﻼﻣﻲ زده ک‪７‬و د ＇ﻮﻣره واﻟﻲ او‬ ‫＇رﻧگﻮاﻟﻲ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬زﻳات بدﻟﻮن ﻣﻮﻧدﻟی او د ﻫ‪５‬ﻮاد کﻮچﻨﻴان او ‪＄‬ﻮاﻧان پﻪ ډ‪４‬ره ﻣﻴﻨﻪ او ﻟﻴﻮاﻟتﻴا د اسﻼﻣﻲ زده ک‪７‬و‬ ‫ﻣرکزوﻧﻮ او ﻣدرسﻮ تﻪ ﻣخﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫د اﻓﻐاﻧستان د اسﻼﻣﻲ جﻤﻬﻮرﻳت د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت د خپﻞ ﻣسؤوﻟﻴت او دﻧدې ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬د ﻫ‪５‬ﻮاد ﻟﻪ اساسﻲ ﻗاﻧﻮن سره سﻢ د‬ ‫اسﻼﻣﻲ زده ک‪７‬و د کﻴﻔﻲ او کﻤﻲ پراختﻴا او پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ زده ک‪７‬و د ﻧصاب پﻪ اړه د پام وړ گاﻣﻮﻧﻪ پﻮرتﻪ ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫پﻪ دې ﻟ‪ ７‬ک‪ ３‬د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت د ﻫ‪５‬ﻮاد د ډاډ وړ تجربﻪ ﻟروﻧکﻮ عاﻟﻤاﻧﻮ‪ ،‬استاداﻧﻮ او ﻣتخصصاﻧﻮ＇خﻪ پﻪ بﻠﻨﻪ د دﻳﻨﻲ‬ ‫ﻣدرسﻮ د تعﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب‪ ،‬د ﻻ＊ﻪ کﻮﻟﻮ ﻟپاره‪ ،‬ﻣروج کتابﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﻣتﻨﻮﻧﻮ د شرح‪ ３‬او تﻮضﻴح او د ﻓعاﻟﻴتﻮﻧﻮ‪ ،‬ارزوﻧﻮ او‬ ‫تﻤرﻳﻨﻮﻧﻮ پﻪ ورزﻳاتﻮﻟﻮ د درسﻲ کتابﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻧﻮﻳﻮ ﻣعﻴاروﻧﻮ سره سﻢ چﻤتﻮ ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ ﻳﻢ‪ ،‬د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت د عاﻟﻤاﻧﻮ او ﻣتخصصاﻧﻮ د ستاﻳﻨ‪ ３‬وړ دا ﻫ（‪ ３‬پﻪ اﻓﻐاﻧستان ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ زده ک‪７‬و د ﻻ‬ ‫پراختﻴا او ب‪６‬اﻳﻨ‪ ３‬او د ﻟﻮی خدای جﻞ جﻼﻟﻪ د رضا د ترﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ﻻﻣﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫وباهلل اﻟتﻮﻓﻴﻖ‬ ‫دکتﻮر ﻣحﻤد ﻣﻴروﻳس بﻠخﻲ‬ ‫د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزﻳر‬

‫ه‬

‫مقدمه‬ ‫＊اغلو ＊وونکو او گرانو زدهکوونکو!‬ ‫عﻠﻤاوو د اسﻼم د ﻣبارک دﻳﻦ ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ،３‬پﻪ درﻳﻮ برخﻮ و‪４‬شﻠ‪ ３‬دي‪ :‬عﻘاﻳد‪ ،‬احﻜام او اخﻼق‪ ،‬د عﻘاﻳدو‬ ‫عﻠﻢ د خاﻟﻖ – جﻞ جﻼﻟﻪ – او ﻣخﻠﻮق پﻪ ﻫکﻠﻪ باوروﻧﻪ سﻤﻮي‪ ،‬د احکاﻣﻮ عﻠﻢ د وگ‪７‬و ک‪７‬ﻧ‪ ３‬او وﻳﻨاوې‬ ‫تﻨظﻴﻤﻮي او د اخﻼﻗﻮ عﻠﻢ د اﻧساﻧاﻧﻮ خﻮﻳﻮﻧﻪ د کﻤال پﻪ ﻟﻮر ﻟﻮړوي‪.‬‬ ‫＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ عﻠﻢ د بشري ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د وگ‪７‬و ﻟﻪ ﻣعﻨﻮي اوصاﻓﻮ سره ت‪７‬او ﻟري‪ ،‬د ﻣطﻠﻮبﻮ ﻣعﻨﻮي‬ ‫وړتﻴاوو ﻟﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮﻟﻮ او د ﻧاوړه خﻮﻳﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣحﻮه کﻮﻟﻮ ＇خﻪ بحث کﻮي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻤدې کبﻠﻪ د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻫراړخﻴز‬ ‫پرﻣختگ او ﻧ‪５‬کﻤرﻏﻲ تر ډ‪４‬ره برﻳده د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬پﻪ وگ‪７‬و ک‪ ３‬د اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ پﻪ ＇رﻧگﻮاﻟﻲ پﻮرې اړه ﻟري‪.‬‬ ‫د اﻧسان اﻏﻴزﻣﻨتﻮب او وړتﻴا د ده د ﻣعﻨﻮي خﻮﻳﻮﻧﻮ پﻪ گرو ک‪ ３‬ده‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ ＊ﻪ اخﻼق د اسﻼم ﻟﻪ ﻧظره د‬ ‫اﻧسان د ﻏﻮره واﻟﻲ او ارز＊ت ﻣعﻴار گ‪２‬ﻞ شﻮي دي‪ ,‬رسﻮل اهلل (صﻠی اهلل عﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪( :‬إن ﻣﻦ‬ ‫خﻴارکﻢ آحاسﻨکﻢ آخﻼﻗاً)‪ ١‬ب‪ ３‬شکﻪ پﻪ تاسﻮ ک‪ ３‬ﻏﻮره خﻠک‪ ،‬د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ خاوﻧدان دي‪.‬‬ ‫دا زﻣﻮږ ＊کاره اړتﻴا ده تر ＇ﻮ پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬اخﻼﻗﻲ ﻓضاﻳﻞ او ارز＊تﻮﻧﻪ دود او پراخﻪ شﻲ او د ﻗرأن کرﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﻧبﻮي سﻨتﻮ‪ ،‬د پﻴﻐﻤبر (صﻠی اهلل عﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) د سﻴرت پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ او د اسﻼﻣﻲ عﻠﻤاوو ﻟﻪ وﻳﻨاوو او ک‪７‬ﻧﻮ‬ ‫＇خﻪ پﻪ ‪＄‬ان خبروﻟﻮ‪ ،‬د دﻳﻨﻲ ﻣدارسﻮ زدهکﻮوﻧکﻲ د اخﻼﻗﻮ پﻪ عﻠﻢ سﻤبال شﻲ‪ ،‬پخپﻠﻪ ﻫﻢ عﻤﻞ پرې وک‪７‬ي‬ ‫او دا رو＊اﻧﻪ ＇راغ د ﻫ‪５‬ﻮاد ﻫر گﻮټ او ﻫر کﻮر تﻪ ورسﻮي‪ ،‬تر ＇ﻮ زﻣﻮږ د ！ﻮﻟﻨ‪ ،３‬کﻮرﻧ‪ ９‬او وگ‪７‬و رﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ او‬ ‫！پﻮﻧﻪ پرې درﻣﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﻮ د اخﻼﻗﻮ د عﻠﻢ د دوﻣره ﻟﻮړ ﻣﻘام او ستر ارز＊ت ﻟﻪ کبﻠﻪ د اﻓﻐاﻧستان د اسﻼﻣﻲ جﻤﻬﻮرﻳت د پﻮﻫﻨ‪３‬‬ ‫وزارت د ＊ﻮوﻧﻴز ﻧصاب ادارې‪ ،‬د ﻣدارسﻮ پﻪ ﻧصاب ک‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ ﻣضﻤﻮن پﻪ دوو ！ﻮﻟگﻴﻮ (‪ )٨-٧‬ک‪ ３‬ﻣﻘرر‬ ‫ک‪ ７‬او د دې کتابﻮﻧﻮ ﻣﻔردات ﻳ‪ ３‬داس‪ ３‬وضع ک‪７‬ل‪ ،‬چ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ عﻤده ﻣﻮضﻮعات د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮب او‬ ‫ﻣﻨطﻘﻲ تسﻠسﻞ د اصﻮﻟﻮ پر بﻨس＀ د زدهکﻮوﻧکﻮ استعدادوﻧﻮ تﻪ پﻪ پاﻣﻠرﻧ‪ ３‬سره پک‪＄ ３‬ای پر ‪＄‬ای شﻮي دي‪.‬‬ ‫د تآﻟﻴﻒ پﻪ وخت د ﻣطاﻟبﻮ بﻴان پﻪ أساﻧﻪ او اﻏﻴزﻣﻨﻪ تﻮگﻪ پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬ﻧﻴﻮل شﻮي دي‪ ،‬چ‪ ３‬د اهلل تعاﻟﻰ پﻪ تﻮﻓﻴﻖ‬ ‫بﻪ د دې کتاب ﻟﻮستﻞ ﻧﻪ ﻳﻮازې د ﻣدارسﻮ د زدهکﻮوﻧکﻮ ﻟپاره‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮستﻮﻧکﻮ ﻟپاره گ＂ﻮر او د عﻤﻞ‬ ‫وړ وي او د ﻫﻐﻮی پﻪ شخصﻴت او ظرﻓﻴت ک‪ ３‬بﻪ ﻣثبت او اﻏﻴزﻣﻦ بدﻟﻮن راوﻟﻲ‪.‬‬ ‫و ﻣا ذﻟک عﻠی اهلل بعزﻳز‪.‬‬

‫‪ -١‬صحﻴح بخاری‪ ،‬د حدﻳث شﻤ‪５‬ره‪.٥٦٨٨ :‬‬

‫و‬

‫ل‪ ７‬ليک‬ ‫سرليک‬

‫گ‪２‬ه‬

‫مخ‬

‫سرليک‬

‫گ‪２‬ه‬

‫مخ‬

‫‪١‬‬

‫اخﻼص‬

‫‪١‬‬

‫‪ ١٧‬عﻔﻮه‬

‫‪٦٣‬‬

‫‪٢‬‬

‫احسان (＊‪５‬گ‪２‬ﻪ)‬

‫‪٥‬‬

‫‪ ١٨‬پﻪ ژﻣﻨﻪ وﻓا‬

‫‪٦٧‬‬

‫‪٣‬‬

‫عداﻟت‬

‫‪٩‬‬

‫‪ ١٩‬اﻳثار (حان ت‪５‬ر‪４‬دﻧﻪ)‬

‫‪٧١‬‬

‫‪٤‬‬

‫ﻧرﻣﻲ کﻮل‬

‫‪١٣‬‬

‫‪ ٢٠‬ورع ﻳا پرﻫﻴزگاري‬

‫‪٧٥‬‬

‫‪٥‬‬

‫صبر‬

‫‪١٧‬‬

‫‪ ٢١‬ﻟﻪ وخت ＇خﻪ گ＂ﻪ اخﻴستﻞ ‪٧٩‬‬

‫‪٦‬‬

‫پﻪ طاعت صبر کﻮل‬

‫‪٢١‬‬

‫‪ ٢٢‬د ژب‪ ３‬ساتﻨﻪ‬

‫‪٨٣‬‬

‫‪٧‬‬

‫ﻟﻪ گﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ صبر‬

‫‪٢٥‬‬

‫‪ ٢٣‬کتﻤان (راز ساتﻞ)‬

‫‪٨٧‬‬

‫‪٨‬‬

‫پﻪ ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ صبر‬

‫‪٢٧‬‬

‫‪ ٢٤‬تآﻧﻲ (بﻴ‪７‬ه ﻧﻪ کﻮل)‬

‫‪٩٣‬‬

‫‪٩‬‬

‫حﻴا‬

‫‪٣١‬‬

‫‪ ٢٥‬ﻣرستﻪ کﻮل‬

‫‪٩٧‬‬

‫‪١٠‬‬

‫د حﻴا ډوﻟﻮﻧﻪ‬

‫‪٣٥‬‬

‫‪ ٢٦‬حکﻤت‬

‫‪١٠١‬‬

‫‪١١‬‬

‫تﻮاضع‬

‫‪٣٩‬‬

‫‪ ٢٧‬شکر‬

‫‪١٠٥‬‬

‫‪ ١٢‬د تﻮاضع ﻧ‪３＋‬‬

‫‪٤٣‬‬

‫‪ ٢٨‬ﻗﻨاعت‬

‫‪١٠٩‬‬

‫‪ ١٣‬استﻘاﻣت‬

‫‪٤٧‬‬

‫‪ ٢٩‬عﻔت‬

‫‪١١٣‬‬

‫‪١٤‬‬

‫ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا (ﻗﻮت)‬

‫‪٥١‬‬

‫‪ ٣٠‬پﻪ ﻧ‪５‬کﻴﻮ اﻣر او ﻟﻪ بدﻳﻮ‬

‫‪١١٧‬‬

‫‪١٥‬‬

‫د تﻮاﻧﻤﻨدۍ ډوﻟﻮﻧﻪ‬

‫‪٥٥‬‬

‫‪ ١٦‬ﻏﻴرت‬

‫‪٥٩‬‬

‫ﻣﻨع کﻮل‬ ‫‪ ٣١‬ﻫﻴﻠﻪ او اﻣﻴد‬

‫‪١٢٢‬‬

‫ز‬

‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻟﻮست‬

‫اخالص‬ ‫گراﻧﻮ زدهکﻮوﻧکﻮ! پﻪ اووم ！ﻮﻟگﻲ ک‪ ３‬ﻣﻮ د اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ ﻣضﻤﻮن ＇خﻪ ډ‪４‬ر ＇ﻪ زده ک‪７‬ل‪ ،‬د اخﻼﻗﻮ‬ ‫تعرﻳﻒ‪ ،‬ارکان او ډوﻟﻮﻧﻪ ﻣﻮ ﻳ‪ ３‬وپﻴژﻧدل‪ ،‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻴز ژوﻧد ک‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ او بدو اخﻼﻗﻮ پﻪ اﻏ‪５‬ز وپﻮﻫ‪５‬دو‪،‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ ډ‪４‬ر ﻫﻐﻪ عادتﻮﻧﻪ او صﻔتﻮﻧﻪ چ‪ ３‬د ﻏﻮره اخﻼﻗﻮ او ﻣکارﻣﻮ ＇خﻪ شﻤ‪５‬رل کﻴ‪８‬ي ﻟکﻪ‪:‬‬ ‫حﻠﻢ‪ ،‬بردباري‪ ،‬صﻠﻪ رحﻤﻲ‪ ،‬ر＊تﻴا وﻳﻞ‪ ،‬اﻣاﻧتداري‪ ،‬ترحﻢ او سخاوت ﻣﻮ وپﻴژﻧدل‪ ،‬اوس پﻪ دې‬ ‫！ﻮﻟگﻲ ک‪ ３‬ﻫﻤاﻏﻪ ﻻر تعﻘﻴبﻮو او ﻧﻮر ﻏﻮره اخﻼق زدهکﻮو‪ .‬اهلل دې ﻣﻮږ تﻪ د دې درسﻮﻧﻮ د زده کﻮﻟﻮ‬ ‫او د عﻤﻞ کﻮﻟﻮ تﻮﻓﻴﻖ را پﻪ برخﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫اخﻼص د ﻫر عﻤﻞ سا او د برﻳاﻟﻴتﻮب کﻠ‪ ９‬ده‪ .‬ﻧﻴک ﻧﻴت او د زړه سپ‪（５‬ﻠتﻴا پک‪ ３‬شاﻣﻠﻪ ده‪ ،‬د‬ ‫رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻲ اﻳﻤان او ﻟﻪ ﻧﻔاق ＇خﻪ د پاک عﻤﻞ ب‪５‬ﻠگﻪ ده‪.‬‬ ‫اخﻼص د سترو اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ دی چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣسﻠﻤان سره د ژوﻧد پﻪ اوږدو ک‪ ３‬باﻳد ﻣﻠگری‬ ‫اوسﻲ تر ＇ﻮ پﻪ دﻧﻴا او أخرت ک‪ ３‬ﻧ‪５‬کﻤرﻏﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﻮ باﻳد وپﻮﻫﻴ‪８‬و چ‪ ３‬اخﻼص ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟ ＇ﻪ بﻬتري ﻟري؟ ﻧ‪ ３＋‬او بﻴﻠگ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬کﻮﻣ‪ ３‬دي؟‬ ‫د اخالص تعريف‪:‬‬ ‫اخﻼص چ‪ ３‬د ا َ ْخﻠص ﻳُ ْخﻠص د باب ﻣصدر او د خﻠص ﻟﻪ ﻣادي ＇خﻪ جﻮړ دی‪ ،‬پﻪ ﻟﻐت ک‪３‬‬ ‫پاک‪ ９‬او سپ‪（５‬ﻠتﻴا تﻪ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬د ﻳﻮه اهلل ﻟپاره د عبادت ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي کﻮﻟﻮ تﻪ اخﻼص واﻳﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﻮ د اخﻼص ﻣعﻨی دا ده چ‪ ３‬اﻧسان پﻪ خپﻠﻪ ک‪７‬ﻧﻪ ک‪ ３‬د اهلل تعاﻟی خﻮ＊ﻲ پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴسﻲ او ﻳﻮا‪３＄‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ د خپﻠ‪ ３‬ک‪７‬ﻧ‪ ３‬ثﻮاب وﻏﻮاړي‪.‬‬ ‫د اخﻼص عکس رﻳاء ده‪ ،‬چ‪ ３‬اﻧسان پﻪ خپﻞ عبادت کﻮﻟﻮ سره پﻪ خﻠکﻮ ک‪ ３‬شﻬرت او دﻧﻴﻮي‬ ‫(ﻟﻪ ﻣﻴﻨ‪％‬ﻪ تﻠﻮﻧک‪ )３‬گ＂‪ ３‬پﻪ پام ک‪ ３‬وﻟري‪ .‬د اسﻼم ﻣبارک دﻳﻦ رﻳا ﻣﻨعﻪ ک‪７‬ي او د اخﻼص ﻟرﻟﻮ اﻣر‬ ‫ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ی دی‪.‬‬ ‫په قرآن کريم ک‪ ３‬د اخالص يادونه‪:‬‬

‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫‪1‬‬

‫[سﻮرت اﻟبﻴﻨة‪]٥:‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻫﻐﻮی تﻪ حکﻢ ﻧﻪ و شﻮی‪ ،‬ﻣگر دا چ‪ ３‬د اهلل عبادت وک‪７‬ي‪ ،‬خپﻞ دﻳﻦ د ﻫﻐﻪ ﻟپاره خاﻟص‬ ‫او د حﻖ پر ﻻره روان شﻲ‪ .‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ادا ک‪７‬ي او زکات ورک‪７‬ي او دﻏﻪ ﻣضبﻮط دﻳﻦ دى‪.‬‬ ‫پﻪ بﻞ ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت اﻟﻨساء‪]١٤٦ -١٤٥،‬‬

‫ژباړه‪ :‬پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ بﻪ ﻣﻨاﻓﻘان د دوزخ پﻪ ！ﻴ＂ﻪ طبﻘﻪ ک‪ ３‬وي او ﻫ‪（５‬کﻠﻪ بﻪ و ﻧﻪ ﻣﻮﻣ‪ ３‬دوی ﻟره‬ ‫ﻣﻼت‪ ،７‬ﻣگر ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻟره چ‪ ３‬د ﻧﻔاق ﻟﻪ سترې گﻨاه ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬تﻮبﻪ ک‪７‬ې وي‪ .‬خپﻠ‪ ３‬بد اخﻼﻗ‪９‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬اصﻼح ک‪７‬ې وي‪ ،‬د اهلل تعاﻟی د ﻫداﻳت ﻟﻤﻦ ﻳ‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟ‪ ３‬وي او خپﻞ عبادت ﻳ‪ ３‬ﻳﻮازې اهلل تعاﻟی‬ ‫تﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ی ک‪７‬ی وي‪ ،‬ﻧﻮ دﻏﻪ خﻠک بﻪ د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ پﻪ ډﻟﻪ ک‪ ３‬وي او ژر دى چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ‬ ‫تﻪ ﻟﻮى اجر ورک‪７‬ي‪.‬‬ ‫په نيت ک‪ ３‬اخالص‪:‬‬

‫پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳ‪:３‬‬ ‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬د اﻧسان ﻫر عﻤﻞ ﻟﻪ ﻧﻴت سره ت‪７‬او ﻟري‪ ،‬ﻫر ＇ﻮک د خپﻞ ﻧﻴت پاﻳﻠ‪ ３‬تﻪ رس‪８５‬ي‪ .‬کﻪ د چا‬ ‫ﻫجرت د اهلل او د اهلل د رسﻮل ﻟپاره وي‪ ،‬ﻧﻮ د اهلل او د اهلل د رسﻮل ﻟﻮر تﻪ د ﻫجرت کﻮﻟﻮ ثﻮاب بﻪ‬ ‫ترﻻسﻪ ک‪７‬ي‪ .‬کﻪ ﻫجرت ﻳ‪ ３‬د دﻧﻴﻮي گ＂ﻮ ﻟپاره وي‪ ،‬ﻧﻮ ترﻻسﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ي او ﻳا ﻳ‪ ３‬ﻫجرت ﻟﻪ کﻮﻣ‪３‬‬ ‫＊‪ ３％‬سره د ﻧکاح کﻮﻟﻮ پﻪ ﻣﻘصد وي‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ ﻧکاح بﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ ﻫجرت بﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻫﻤاﻏﻪ شﻲ ﻟپاره‬ ‫وي چ‪ ３‬ﻫجرت ﻳ‪ ３‬ور ﻟﻪ ک‪７‬ی وي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ژباړه‪ :‬اهلل تعاﻟی ستاسﻮ بدﻧﻮﻧﻮ او شکﻠﻮﻧﻮ تﻪ ﻧﻪ گﻮري‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ستاسﻮ زړوﻧﻮ او عﻤﻠﻮﻧﻮ تﻪ گﻮري‪.‬‬ ‫اخالص په هر عمل ک‪ ３‬ضروري دی‪:‬‬

‫پر ﻣسﻠﻤان واجب دي چ‪ ３‬پﻪ خپﻞ ﻫر عﻤﻞ ک‪ ３‬اخﻼص وﻟري‪ ،‬تر ＇ﻮ اهلل تعاﻟی تﻪ د ﻣﻨﻠﻮ وړ‬ ‫‪ -١‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬ ‫‪ -٢‬ﻣسﻠﻢ‬

‫‪2‬‬

‫وگر‪＄‬ﻲ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی د خپﻞ بﻨده ﻫﻐﻪ عﻤﻞ ﻗبﻠﻮي چ‪ ３‬ﻳﻮازې د ﻫﻐﻪ د رضا ﻻستﻪ راوړﻟﻮ‬ ‫ﻟپاره ﻳ‪ ３‬سرتﻪ رسﻮﻟی وي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇ﻨگﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪)١‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻪ تحﻘﻴﻖ سره اهلل تعاﻟی تﻪ ﻫﻐﻪ عﻤﻞ د ﻣﻨﻠﻮ وړ دى چ‪ ３‬ﻳﻮا‪ ３＄‬دده ﻟپاره سرتﻪ رس‪５‬دﻟی وي‬ ‫او د دده رضاﻳت پﻪ ک‪ ３‬ﻣطﻠﻮب وي‪.‬‬ ‫په کار ک‪ ３‬ريا او شرک‪:‬‬ ‫رﻳا ＇ﻪ شی دی؟‪ :‬رﻳا دې تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬س‪７‬ی د خپﻠﻮ ﻧ‪５‬کﻮ اعﻤاﻟﻮ پﻪ بدﻟﻪ ک‪ ３‬اخروي اجر ﻧﻪ‬ ‫ﻏﻮاړي‪ .‬بﻠک‪ ３‬ﻣطﻠب ﻳ‪ ３‬د دﻧﻴﻮي گ＂‪ ３‬تر ﻻسﻪ کﻮل وي‪ ،‬پﻪ دې ډول چ‪ ３‬رﻳاکار اﻧسان د خﻠکﻮ پﻪ‬ ‫ﻣخ ک‪ ３‬د ＊ﻪ کار پﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻧشﻴط او ﻟ‪５‬ﻮال وي‪ ،‬وﻟ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮازﻳتﻮب ک‪ ３‬ب‪ ３‬ﻣﻴﻨ‪ ３‬او ！ﻨبﻞ‪ ،‬کﻪ خﻠک‬ ‫ﻳ‪ ３‬وستاﻳﻲ ﻧﻮ ﻻ ډ‪４‬ر زﻳار باسﻲ‪ ،‬خﻮ کﻪ ＇ﻮک ورباﻧدې ﻧﻴﻮکﻪ وک‪７‬ي او ﻳا ﻳ‪ ３‬وﻧﻪ ستاﻳﻲ‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬کار‬ ‫خﻮرا سﻮړ او پر ！پﻪ در‪４‬دﻟﻮ سره ﻣخ شﻲ‪.‬‬ ‫واﻳﻲ‪ :‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ ﻣ‪ ３‬واور‪４‬دل چ‪ ３‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ی‬ ‫حضرت ابﻮ ﻫرﻳره‬ ‫＇ﻮک چ‪ ３‬د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ ورباﻧدې حکﻢ ک‪８５‬ي شﻬﻴد دی! شﻬﻴد بﻪ راوستﻞ شﻲ‪ ،‬اهلل تعاﻟی بﻪ‬ ‫ورتﻪ د خپﻠﻮ ！ﻮﻟﻮ ﻧعﻤتﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ وک‪７‬ي او دی بﻪ ﻳ‪ ３‬تصدﻳﻖ ک‪７‬ي‪ .‬ورتﻪ بﻪ وواﻳﻲ ددﻏﻮ ﻧعﻤتﻮﻧﻮ پﻪ‬ ‫ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬دې ＇ﻪ وک‪７‬ل؟ دی بﻪ وواﻳﻲ‪ :‬ستا پﻪ ﻻر ک‪ ３‬ﻣ‪ ３‬جﻬاد کﻮﻟﻮ تر ＇ﻮ چ‪ ３‬شﻬﻴد شﻮم‪ ،‬ورتﻪ‬ ‫بﻪ ووﻳﻞ شﻲ‪ :‬دروغ واﻳ‪ :３‬جﻬاد دې ددې ﻟپاره کﻮﻟﻮ چ‪ ３‬خﻠک درتﻪ زړور‪ ،‬اتﻞ‪ ،‬بﻬادر وواﻳ‪ ،３‬دا‬ ‫درتﻪ ووﻳﻞ شﻮ‪ .‬اﻣر بﻪ وشﻲ او پ‪７‬ﻣخ‪ ３‬بﻪ پﻪ دوزخ ک‪ ３‬واچﻮل شﻲ‪.‬‬ ‫دوﻳﻢ عاﻟﻢ دی! ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬عﻠﻢ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ی وي او خﻠکﻮ تﻪ ﻳ‪＊ ３‬ﻮوﻟی ﻫﻢ وي‪ ،‬را بﻪ وستﻞ شﻲ‬ ‫او اهلل تعاﻟی بﻪ ورتﻪ د خپﻠﻮ ﻧعﻤتﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ وک‪７‬ي او دی بﻪ ﻳ‪ ３‬تصدﻳﻖ ک‪７‬ي‪ .‬ورتﻪ و بﻪ واﻳﻲ چ‪３‬‬ ‫ددﻏﻮ ﻧعﻤتﻮﻧﻮ پﻪ بدل ک‪ ３‬دې ＇ﻪ وک‪７‬ل؟ دی بﻪ وواﻳ‪ :３‬عﻠﻢ ﻣ‪ ３‬زده ک‪ ７‬او خﻠکﻮ تﻪ ﻣ‪ ３‬ﻫﻢ ＊ﻮد‪،‬‬ ‫ورتﻪ بﻪ ووﻳﻞ شﻲ‪ :‬دروغ دې ووﻳﻞ‪ :‬عﻠﻢ دې زده ک‪ ７‬تر＇ﻮ درتﻪ ووﻳﻞ شﻲ چ‪ ３‬ډ‪４‬ر ﻟﻮی عاﻟﻢ دی او‬ ‫درتﻪ ووﻳﻞ شﻮ‪ ،‬اﻣر بﻪ وشﻲ او پ‪７‬ﻣخ‪ ３‬بﻪ پﻪ دوزخ ک‪ ３‬واچﻮل شﻲ‪.‬‬ ‫در‪４‬ﻢ شتﻤﻦ دي‪ :‬دا ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دي چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ورتﻪ پراخﻪ روزي او ډ‪４‬ره شتﻤﻨ‪ ３‬ورک‪７‬ې وي‪.‬‬ ‫را بﻪ وستﻞ شﻲ‪ .‬اهلل تعاﻟی بﻪ ورتﻪ د خپﻠﻮ ！ﻮﻟﻮ ﻧعﻤتﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ وک‪７‬ي او دی بﻪ ﻳ‪ ３‬تصدﻳﻖ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻓتح اﻟباری‬

‫‪3‬‬

‫ورتﻪ بﻪ وواﻳﻲ چ‪ ３‬ددې ﻧعﻤتﻮﻧﻮ پﻪ بدل ک‪ ３‬دې ＇ﻪ وک‪７‬ل؟ دی بﻪ وواﻳﻲ چ‪ ３‬داس‪ ３‬ﻻره ﻣ‪ ３‬پرې‬ ‫ﻧﻪ ＊ﻮده چ‪ ３‬تا تﻪ خﻮ＊ﻪ وي خﻮ دا چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﻻرې ک‪ ３‬ﻣ‪ ３‬ﻣصرف وک‪ .７‬ورتﻪ بﻪ ووﻳﻞ شﻲ‪:‬‬ ‫دروغ دې ووﻳﻞ‪ ،‬دا دې وک‪７‬ل چ‪ ３‬جﻮاد او سخﻲ درتﻪ ووﻳﻞ شﻲ او درتﻪ ووﻳﻞ شﻮ‪ ،‬اﻣر بﻪ وشﻲ او‬ ‫(‪)١‬‬ ‫پ‪７‬ﻣخ‪ ３‬بﻪ دوزخ تﻪ واچﻮل شی‪.‬‬ ‫د اخالص گټ‪:３‬‬ ‫‪ -١‬اخﻼص‪ ،‬اهلل تعاﻟی تﻪ د اﻧسان د اعﻤاﻟﻮ او وﻳﻨاوو د ﻗبﻠ‪５‬دو ﻣعﻴار دی‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د اهلل تعاﻟی خﻮ＊ﻲ پﻪ اخﻼص ﻣﻮﻧدل ک‪５‬دای شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬پﻪ اخﻼص سره د اﻧسان ﻣرتبﻪ ﻟﻮړ‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬اخﻼص پﻪ زړه ک‪ ３‬ډاډ پﻴدا کﻮي او اﻧسان د ﻧ‪５‬کﻤرﻏ‪ ９‬احساس کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٥‬اخﻼصﻤﻦ د صدق او احسان ﻣﻘام تﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٦‬کﻪ ＇ﻮک د اخﻼص پر ‪＄‬ای رﻳا او ‪＄‬ان ＊ﻮدﻧ‪ ３‬تﻪ ﻣخﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬راتﻠﻮﻧک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬ډ‪４‬ره ﻧاوړه وي‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ -١‬اخﻼص د ﻟﻐت او اصطﻼح ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ؟‬ ‫[اﻟبﻴﻨة‪ ]٥ :‬ﻟﻪ‬ ‫‪ -٢‬اهلل تعاﻟی پﻪ دې أﻳت ک‪３‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ ＇ﻪ ﻏﻮ＊تﻠﻲ دي؟‬ ‫‪ -٣‬وﻟ‪ ３‬شﻬﻴد‪ ،‬عاﻟﻢ‪ ،‬او د ﻗرأن حاﻓط او سخﻲ د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ جﻬﻨﻢ تﻪ را＊کﻞ ک‪８５‬ي؟‬ ‫‪ -٤‬پﻪ ﻧﻴت ک‪ ３‬د اخﻼص ﻟپاره ﻳﻮه ب‪５‬ﻠگﻪ ﻟﻪ ﻗرأن او احادﻳثﻮ ＇خﻪ راوړئ‬ ‫‪ -٥‬رﻳا ＇ﻪ شی دی او ﻟﻪ اخﻼص سره ＇ﻪ تﻮپﻴر ﻟري؟‬ ‫‪ -٦‬اهلل تعاﻟی ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬اعﻤال چ‪ ３‬ظاﻫرا ً خﻴر پک‪ ３‬ﻫﻢ وي وﻟ‪ ３‬ﻧﻪ ﻗبﻠﻮي؟‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د اخﻼص پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬پر ﻗرأﻧﻲ دﻻﻳﻠﻮ سرب‪５‬ره ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬رﻳ‪＋‬تﻴﻨ‪ ３‬کﻴس‪ ３‬ﻫﻢ پﻪ ک‪３‬‬ ‫وي‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣسﻠﻢ‪ ،‬ﻧسائﻲ و ترﻣذي‬

‫‪4‬‬

‫دوﻳﻢ ﻟﻮست‬

‫احسان (ښ‪５‬گ‪２‬ه)‬ ‫د ﻳﻮ ﻣرﻳ‪ ３‬تر＇ﻨگ چ‪ ３‬د خپﻞ بادار ＇اروي ﻳ‪＇ ３‬رول‪ ،‬ت‪５‬ر‪４‬ده‪ .‬ﻏﻮ＊تﻞ‬ ‫ﻳﻮ ‪＄‬ﻞ حضرت عبداهلل بﻦ عﻤر‬ ‫ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻣرﻳ‪ ３‬وازﻣاﻳﻲ‪ .‬ورتﻪ وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬ﻏﻮاړم ﻳﻮ پسﻪ واخﻠﻢ‪ ،‬ﻣرﻳ‪ ３‬ورتﻪ ووﻳﻞ‪ :‬دا زﻣا د بادار دي‪ ،‬عبداهلل بﻦ‬ ‫واﻳﻲ‪ :‬زه او تﻪ پﻪ داس‪＄ ３‬ای ک‪ ３‬ﻳﻮ چ‪ ３‬بادار دې ﻣﻮږ ﻧﻪ وﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻳﻮ پسﻪ را باﻧدې وپﻠﻮره او بادار تﻪ‬ ‫عﻤر‬ ‫دې وواﻳﻪ چ‪ ３‬ﻟ‪５‬ﻮه وخﻮړ‪ .‬ﻏﻼم د اهلل تعاﻟی پﻪ ﻳاد ک‪ ３‬شﻮ‪ ،‬پﻪ ﻟﻮړ أواز ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬کﻪ بادار ﻣ‪ ３‬ﻧشتﻪ‪ ،‬ﻧﻮ اهلل تعاﻟی‬ ‫ډﻳر خﻮشحاﻟﻪ شﻮ‪ ،‬او بﻴاﻳ‪ ３‬دﻏﻪ ﻏﻼم واخﻴست او أزاد ﻳ‪ ３‬ک‪.７‬‬ ‫خﻮ شتﻪ‪ ،‬حضرت عبداهلل بﻦ عﻤر‬ ‫احسان ＇ﻪ دی؟ د اثبات دﻻﻳﻞ ﻳ‪＇ ３‬ﻪ دي؟ د اﻧسان پﻪ ژوﻧد ک‪＇ ３‬ﻪ اﻏﻴز ﻟري او پﻪ کﻮم ‪＄‬ای ک‪ ３‬باﻳد‬ ‫احسان وشﻲ؟‬ ‫د احسان تعريف او دليل‪:‬‬ ‫احسان پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬پﻪ پﻮره اﻳﻤاﻧدارۍ سره د ＊ﻮ کاروﻧﻮ کﻮﻟﻮ تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫په اصطالح ک‪:３‬‬ ‫احسان د اهلل تعاﻟی پﻪ داس‪ ３‬ډول عبادت کﻮﻟﻮ تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬گﻮﻳا اهلل تعاﻟی وﻳﻨ‪ ３‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ‬ ‫وﻳﻨ‪ ،３‬وﻟ‪ ３‬باﻳد ﻳﻘﻴﻦ وﻟرې چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ تا وﻳﻨﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻳﻮ رواﻳت ک‪ ３‬راﻏﻠﻲ چ‪ ３‬جبرﻳﻞ عﻠﻴﻪ اﻟسﻼم ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ د احسان پﻪ اړه پﻮ＊تﻨﻪ وک‪ .７‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬احسان دا دى چ‪ ３‬د اهلل عبادت وک‪７‬ي‪ ،‬پﻪ داس‪ ３‬ډول چ‪ ３‬گﻮﻳا تﻪ اهلل تعاﻟی وﻳﻨ‪ .３‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ تﻪ اهلل‬ ‫تعاﻟی ﻧﻪ وﻳﻨ‪ ،３‬خﻮ اهلل تعاﻟی تا وﻳﻨﻲ‪.‬‬ ‫د احسان کﻠﻤﻪ ﻟﻪ خپﻠﻮ ！ﻮﻟﻮ ﻣشتﻘاتﻮ سره (‪＄ )١٩٥‬اﻳﻪ پﻪ ﻗرأن ک‪ ３‬کارول شﻮې‪ ،‬چ‪ ３‬دا ﻳ‪ ３‬پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د‬ ‫[اﻟﻨحﻞ‪]٩٠:‬‬ ‫اﻫﻤﻴت ﻟرﻟﻮ ستر دﻟﻴﻞ دی‪ .‬اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬اهلل تعاﻟی پر عداﻟت او احسان اﻣر کﻮي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدا راز ﻧبﻮي احادﻳث پر دې گﻮاه دي چ‪ ３‬احسان باﻳد د روح پﻪ شان د ﻣسﻠﻤان پﻪ ！ﻮﻟﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬شتﻮن‬ ‫وﻟري‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻤدې کبﻠﻪ پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬اهلل تعاﻟی د ﻫر شﻲ پﻪ حﻖ ک‪ ３‬احسان واجب گر‪＄‬ﻮﻟﻲ دي‪ ،‬کﻠﻪ‬ ‫ﻣﻮ چ‪＇ ３‬ﻮک ﻗصاص کﻮﻟﻮ‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ ＊‪ ３‬طرﻳﻘ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻗصاص ک‪７‬ئ او چ‪ ３‬حﻴﻮان ﻣﻮ حﻼﻟﻮﻟﻮ‪ ،‬پﻪ ﻧﻴک‪＊( ３‬ﻲ)‬ ‫طرﻳﻘ‪ ３‬سره ﻳ‪ ３‬حﻼل ک‪７‬ئ‪ .‬باﻳد چ‪ ３‬چاړه تﻴره ک‪７‬ئ او خپﻠﻪ ذبﻴحﻪ پر‪８４‬دئ چ‪ ３‬پﻪ کراره ﻳ‪ ３‬ساه وو‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫احسان چ‪ ３‬د رضا او ﻣحبت ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬ﻫر ＊ﻪ او ﻏﻮره کار تﻪ شاﻣﻞ دى‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬باﻳد زﻣﻮږ ！ﻮل کاروﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ احسان ＇خﻪ سرچﻴﻨﻪ واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١‬بخاري‬

‫‪5‬‬

‫د احسان ډولونه‪:‬‬ ‫‪ -١‬پﻪ عبادت ک‪ ３‬احسان‪ :‬پﻪ عبادتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬احسان دا دی چ‪ ３‬ﻫر عبادت د ﻫﻐﻪ د شرطﻮﻧﻮ‪ ،‬ارکاﻧﻮ‪ ،‬سﻨتﻮﻧﻮ‬ ‫او أدابﻮ پﻪ پﻮره کﻮﻟﻮ تر سره شﻲ او ﻣؤﻣﻦ ﻗﻮي عﻘﻴده وﻟري چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻳ‪＇ ３‬اروﻧکی دی او داس‪３‬‬ ‫واﻧگﻴري چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی وﻳﻨﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬پﻪ ﻣعاﻣﻠﻮ ک‪ ３‬احسان‪ :‬پﻪ ﻣعاﻣﻠﻮ ک‪ ３‬دا دى چ‪ ３‬اﻧسان د ژوﻧد پﻪ اﻗتصادي‪！ ،‬ﻮﻟﻨﻴزو‪ ،‬سﻴاسﻲ او ﻧﻮرو‬ ‫！ﻮﻟﻮ چارو ک‪ ３‬چ‪ ３‬د اسﻼم او اﻧساﻧﻲ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟپاره گ＂ﻮرې وي‪ ،‬ﻟﻪ ＊ﻴگ‪ ３２‬کار واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫د احسان د پلي کولو ځايونه‪:‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬اهلل تعاﻟی احسان پر ﻫر شﻲ‬ ‫احسان د ﻣسﻠﻤان پﻪ ﻫر کار ک‪ ３‬ﻣطﻠﻮب دي‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫باﻧدې ﻓرض ک‪７‬ی دی‪.‬‬ ‫کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ اهلل تعاﻟی د احسان پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮل پﻪ ﻫر شﻲ ک‪ ３‬ضرور گر‪＄‬ﻮﻟی‪ ،‬خﻮ پﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬خﻮرا‬ ‫ﻣﻬﻢ گ‪２‬ﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻟکﻪ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ له اهلل تعالی سره احسان‪:‬‬ ‫ﻟﻪ اهلل تعاﻟی سره احسان دا دی چ‪ ３‬بﻨده د اهلل تعاﻟی شتﻮن پﻪ ﻫره شﻴبﻪ او ﻫر حاﻟت ک‪ ３‬احساس ک‪７‬ي‪ .‬پﻪ‬ ‫‪＄‬اﻧگ‪７‬ي ډول د عبادت پر ﻣﻬال پﻪ داس‪ ３‬ډول چ‪ ３‬گﻮاکﻲ اهلل تعاﻟی وﻳﻨﻲ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ له خپل نفس سره احسان‪:‬‬ ‫ﻟﻪ خپﻞ ﻧﻔس سره د ﻣسﻠﻤان احسان کﻮل دا دي چ‪ ３‬ﻟﻪ حراﻣﻮ ﻳ‪ ３‬وژﻏﻮري او داس‪ ３‬کار وﻧﻪ ک‪７‬ي چ‪ ３‬د‬ ‫اهلل تعاﻟی رضا پک‪ ３‬ﻧﻪ وي‪ .‬پﻪ خپﻞ دﻏﻪ کار ‪＄‬ان تزکﻴﻪ کﻮي او پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬ﻟﻪ ستﻮﻧزو او پﻪ أخرت ک‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫عذاب او بدبخت‪＇ ９‬خﻪ پرې خﻼصﻮن ﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ په خبرو ک‪ ３‬احسان‪:‬‬ ‫＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬پﻪ خبرو کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬احسان ﻳﻮ ﻣطﻠﻮب کار دی‪ ،‬ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان ﻫﻢ ب‪ ３‬ﻟﻪ ﻧﻴک‪＇ ９‬خﻪ پﻪ بﻞ شﻲ‬ ‫[بﻘرة‪ ]٨٣ :‬ژباړه‪:‬‬ ‫ژبﻪ وﻧﻪ ＇رخﻮي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇ﻨگﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫خﻠکﻮ تﻪ ＊‪ ３‬خبرې کﻮئ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ په کار ک‪ ３‬احسان‪:‬‬ ‫ﻣسﻠﻤان خپﻞ ﻫر کار ﻟﻪ احسان سره سرتﻪ رسﻮي‪ ،‬تر ＇ﻮ اهلل تعاﻟی تﻪ د ﻣﻨﻠﻮ وړ وگر‪＄‬ﻲ او ثﻮاب ورباﻧدې‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ورک‪７‬ي‪ .‬پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬اهلل تعاﻟی دوست گ‪２‬ﻲ چ‪ ３‬کﻪ ﻟﻪ تاس‪＇ ３‬خﻪ ＇ﻮک کار کﻮي‪ ،‬ﻧﻮ چ‪ ３‬پﻪ ＊ﻪ ﻏﻮر سره ﻳ‪ ３‬وک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟبﻴﻬﻘﻲ‬

‫‪6‬‬

‫‪ ٥‬ـ له مور او پالر سره احسان‪:‬‬ ‫اﻧسان باﻳد تﻞ ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر سره ＊‪５‬گ‪２‬ﻪ وک‪７‬ي‪ .‬اﻣر ﻳ‪ ３‬پر‪＄‬ای ک‪７‬ي‪ ،‬د حﻘﻮﻗﻮ خﻴال ﻳ‪ ３‬وساتﻲ او‬ ‫ﻫ‪（５‬کﻠﻪ ورسره ﻧاوړه چﻠﻦ و ﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫[اﻟإسراء‪]٢٣ :‬‬ ‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪(:‬ای اﻧسان) پروردگار حکﻢ ک‪７‬ی چ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ د بﻞ چا عبادت ﻣﻪ کﻮئ‪ ،‬ﻟﻪ خپﻞ ﻣﻮر او پﻼر‬ ‫سره ＊ﻴگ‪２‬ﻪ وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪٦‬ـ له م‪５‬رمن‪ ３‬سره ښ‪５‬گ‪２‬ه‪:‬‬ ‫اسﻼم ﻟﻪ ＊‪ ３％‬سره پر ＊ﻴگ‪２‬ﻪ‪ ،‬د ﻫﻐ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ حﻘﻮﻗﻮ پر اداء او ﻟﻪ ﻫﻐ‪ ３‬سره پر ＊ﻪ ژوﻧد کﻮﻟﻮ اﻣر ک‪７‬ی‬ ‫‪ .‬ژباړه‪ :‬ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻣ‪５‬رﻣﻨﻮ سره ＊ﻪ‬ ‫دی‪ .‬اهلل تعاﻟی پﻪ دې اړه ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪)١‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ژوﻧد وک‪７‬ئ‪ .‬ﻫﻤدارﻧگﻪ پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳ‪:３‬‬ ‫ژباړه‪ :‬تاسﻮ تﻪ ﻟﻪ ＊‪％‬ﻮ سره پﻪ ＊ﻴگ‪ ３２‬کﻮﻟﻮ سپار＊ت کﻮم‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬دوی ﻟﻪ تاسﻮ سره اﻣاﻧت دي؟‪.‬‬ ‫‪٧‬ـ له دوستانو سره احسان‪:‬‬ ‫اﻧسان تﻪ پﻪ کار دي چ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ ！ﻮﻟﻮ دوستاﻧﻮ شﻔﻘت وﻟري‪ ،‬پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي ډول خپﻠﻮ ورو‪１‬ﻮ‪ ،‬د کﻮرﻧ‪９‬‬ ‫پر ﻧﻮرو ﻏ‪７‬و او د ﻣﻮر او پﻼر ﻟﻪ دوستاﻧﻮ سره ＊ﻪ چﻠﻨد وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫[اﻟﻨساء‪]١:‬‬ ‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ اهلل تعاﻟی ＇خﻪ ووﻳرﻳ‪８‬ئ چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ ﻧﻪ ﻏﻮاړئ د ﻫﻐﻪ پﻪ ﻧﻮم ووﻳرﻳ‪８‬ئ چ‪ ３‬د خپﻠﻮۍ اړﻳک‪３‬‬ ‫ﻏﻮ＇‪ ３‬ک‪７‬ئ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی پر تاسﻮ ＇اروﻧکی دي(ستاسﻮ ﻫﻴ＆ ک‪７‬ه او وړه ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ پ＀ ﻧﻪ دي)‪.‬‬ ‫‪٨‬ـ پر مزدورانو احسان‪:‬‬ ‫پر ﻣزدور احسان کﻮل دا دی چ‪ ３‬د خﻮﻟﻮ ﻟﻪ وچﻴدﻟﻮ ﻣخک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣزدوري ورک‪７‬ئ او ﻫﻢ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ وس ﻧﻪ‬ ‫پر پﻮرتﻪ کار باﻧدې ﻣﻪ ﻣجبﻮروئ‪.‬‬ ‫‪٩‬ـ له گاون‪６‬يانو سره احسان‪:‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ خپﻠﻮ گاوﻧ‪６‬ﻳاﻧﻮ سره ＊ﻴگ‪２‬ﻪ کﻮي‪ ،‬اکرام ﻳ‪ ３‬کﻮي‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳ‪:３‬‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻫﻤﻴشﻪ جبرﻳﻞ عﻠﻴﻪ اﻟسﻼم راتﻪ ﻟﻪ گاوﻧ‪６‬ي سره پﻪ ＊ﻴگ‪ ３２‬سپار＊تﻨﻪ کﻮﻟﻪ‪ ،‬تر دې چ‪ ３‬گﻤان ﻣ‪３‬‬ ‫وک‪ ７‬چ‪ ３‬گاوﻧ‪６‬ی بﻪ ﻟﻪ گاوﻧ‪６‬ي ＇خﻪ ﻣﻴراث وړي‪.‬‬ ‫گاوﻧ‪６‬ي تﻪ پﻪ تکﻠﻴﻒ ﻧﻪ رسﻮﻟﻮ د س‪７‬ي اﻳﻤان پﻮره کﻴ‪８‬ي‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳ‪ :３‬چ‪＇ ３‬ﻮک پﻪ اهلل تعاﻟی‬ ‫او د أخرت پﻪ ورځ اﻳﻤان ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ گاوﻧ‪６‬ی دی ﻧﻪ أزاروي‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬ ‫‪-٢‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬

‫‪7‬‬

‫‪١٠‬ـ له فقير او مسکين سره احسان‪:‬‬ ‫ﻣسﻠﻤان باﻳد ﻟﻪ ﻓﻘﻴراﻧﻮ او ﻳتﻴﻤاﻧاﻧﻮ سره احسان وک‪７‬ي‪ .‬خﻴرات ورک‪７‬ي‪ ،‬بخﻴﻠﻲ پرې وﻧﻪ ک‪７‬ي‪＄ ،‬کﻪ‬ ‫چ‪ ３‬شتﻤﻨﻲ د اهلل تعاﻟی ﻧعﻤت دی‪ ،‬باﻳد چ‪ ３‬پﻪ خﻠکﻮ وﻟگﻮل شﻲ‪ .‬بﻠخﻮا پﻴﻐﻤبر پر ﻳتﻴﻤاﻧﻮ د‬ ‫احسان پخﻠی ک‪７‬ی دی‪ ،‬أن چ‪ ３‬د ﻳتﻴﻢ د پاﻟﻮﻧکﻲ ‪＄‬ای ﻳ‪ ３‬پﻪ جﻨت ک‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬ان سره ﻳﻮ ‪＄‬ای ＊ﻮدﻟی‬ ‫دی‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬زه او د ﻳتﻴﻢ پاﻟﻮﻧکی بﻪ پﻪ جﻨت ک‪ ３‬د دﻏﻮ دوو گﻮتﻮ پﻪ شان ﻧ‪８‬دې ﻳﻮ‪.‬‬ ‫‪ -١١‬له عامو وگ‪７‬و سره احسان‪:‬‬ ‫ﻣسﻠﻤان باﻳد د ﻧﻮرو د اړتﻴاوو پﻮره کﻮﻟﻮ تﻪ پﻮره پام وک‪７‬ي‪ ،‬ستﻮﻧزې ﻳ‪ ３‬حﻞ ک‪７‬ي‪ ،‬ورسره پﻪ خﻮرا ﻧرﻣﻪ‬ ‫ژبﻪ خبرې وک‪７‬ي‪ ،‬د تﻮاضع چﻠﻦ ورسره وک‪７‬ي‪ ،‬پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ ورتﻪ اﻣر وک‪７‬ي‪ ،‬ﻟﻪ بدﻳﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻨعﻪ ک‪７‬ي‬ ‫او کﻪ پر دوی ﻳ‪ ３‬حﻖ وي‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ ﻧرﻣ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬تري وﻏﻮاړي او کﻪ پر ده ﻳ‪ ３‬حﻖ وي‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد چ‪ ３‬پﻪ خﻮ＊‪９‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬ور ادا ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪١٢‬ـ له حيواناتو سره احسان‪:‬‬ ‫پر ﻣسﻠﻤان ﻻزم دی چ‪ ３‬أن ﻟﻪ حﻴﻮاﻧاتﻮ سره ﻫﻢ احسان وک‪７‬ي‪ .‬د ﻟﻮږې پر ﻣﻬال خﻮاړه ورک‪７‬ي‪ ،‬کﻪ‬ ‫ﻧاروغ شﻮل‪ ،‬درﻣﻠﻨﻪ دې ﻳ‪ ３‬وک‪７‬ي‪ ،‬دروﻧد ﻳ‪ ３‬دې ﻧﻪ باروي‪ ،‬و＊ﻮ او اوبﻮ تﻪ دې ﻳ‪ ３‬پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬د‬ ‫گرﻣ‪ ９‬او ﻳخﻨ‪ ９‬پﻪ ﻣﻮسﻢ ک‪ ３‬دې ﻳ‪ ３‬خﻴال وساتﻲ‪ ،‬چ‪５‬رتﻪ چ‪ ３‬د تﻠﻠﻮ تﻮان ﻧﻪ ﻟري‪ ،‬ﻧﻪ دې ﻳ‪ ３‬ﻣجبﻮروي‪،‬‬ ‫سپاره کﻪ ﻏﻮاړي ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره خبرې وک‪７‬ی‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد چ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻠﻮ سﻮرﻟﻴﻮ ＇خﻪ کﻮز شﻲ‪.‬‬

‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬احسان پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪ ３‬تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د احسان ډوﻟﻮﻧﻪ کﻮم دي؟‬ ‫‪ .٣‬ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬ان سره احسان ＇ﻪ ډول وي؟‬ ‫‪ .٤‬ﻟﻪ اهلل تعاﻟی سره احسان بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬ﻟﻪ خپﻠﻮاﻧﻮ سره احسان رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٦‬ﻟﻪ گاوﻧ‪６‬ي سره د احسان کﻮﻟﻮ ﻳﻮ دﻟﻴﻞ ذکرک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪＇ .٧‬رﻧگﻪ باﻳد ﻟﻪ ﻳتﻴﻤاﻧاﻧﻮ او تش ﻻسﻮ سره احسان وشﻲ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫گراﻧﻮ زدهکﻮوﻧکﻮ! پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د احسان د ！ﻮﻟﻨﻴزو أثارو پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ‬ ‫کر＊ﻮ ＇خﻪ ﻟ‪ ８‬ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫دريم لوست‬

‫عدالت‬ ‫ﻳﻮه ورځ د روم د پاچا استازی ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راﻏی‪ ،‬تر ＇ﻮ د خپﻞ پاچا پﻴﻐام اﻣﻴر اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ‬ ‫تﻪ ورسﻮي! گﻮري چ‪ ３‬د ﻳﻮې وﻧ‪ ３‬ﻻﻧدې پﻪ داس‪ ３‬حاﻟت ک‪３‬‬ ‫حضرت عﻤر بﻦ خطاب‬ ‫استراحت دی چ‪ ３‬ﻧﻪ کﻮم ساتﻮﻧکی ﻟري چ‪ ３‬خﻠک ﻟﻪ ورتﻠﻠﻮ ＇خﻪ ﻣﻨعﻪ ک‪７‬ي او ﻧﻪ ﻫﻢ کﻮم‬ ‫‪＄‬اﻧگ‪７‬ی د تشرﻳﻔاتﻮ گارد‪ ،‬ددې صحﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟﻴدﻟﻮ خﻮرا پﻪ تعجب ک‪ ３‬شﻮ او دا ﻣشﻬﻮره وﻳﻨا ﻳ‪ ３‬پﻪ‬ ‫خﻮﻟﻪ راﻏﻠﻪ (عدﻟت‪ ،‬ﻓآﻣﻨت‪ ،‬ﻓﻨﻤت) عداﻟت دې وک‪ ،７‬پﻪ اﻣان ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬ډاډه وﻳده ﻳ‪.３‬‬ ‫باﻳد وواﻳﻮ چ‪ ３‬عداﻟت ＇ﻪ شی دی‪ ،‬د وجﻮب دﻻﻳﻞ ﻳ‪ ３‬کﻮم دي او پﻪ ژوﻧد ک‪＇ ３‬ﻪ اﻏﻴزه ﻟري؟‬ ‫د عدل تعريف‪:‬‬ ‫عدل د عد َل ـ ﻳع ِدلُ د باب ﻣصدر دی‪ ،‬پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬پر سﻴده واﻟﻲ دﻻﻟت کﻮي او عدل د ظﻠﻢ‬ ‫خﻼف تﻪ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬ﻟﻪ کﻤبﻮد او زﻳادت پرتﻪ د بﻞ چا د حﻖ ورکﻮل دي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬زﻳاتﻮاﻟی ﻳ‪ ３‬احسان‬ ‫دی او کﻤبﻮد ﻳ‪ ３‬ظﻠﻢ‪ ،‬ﻳا پﻪ بﻞ عبارت‪ ،‬عدل د اﻓراط او تﻔرﻳط پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬عﻤﻞ کﻮل دي‪.‬‬ ‫او پﻪ شرعﻪ ک‪ ３‬عداﻟت د حﻖ پر ﻻرې استﻘاﻣت او ﻟﻪ دﻳﻨﻲ ﻣﻤﻨﻮعاتﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ژﻏﻮرﻟﻮ تﻪ وﻳﻞ‬ ‫کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د عدالت د ثبوت داليل‪:‬‬ ‫د حاکﻢ او ﻣحکﻮم‪ ،‬اﻓرادو او ډﻟﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬پﻪ ﻣعاﻣﻠﻮ ک‪ ３‬عداﻟت کﻮل د ﻫر ﻣسﻠﻤان ﻣسؤوﻟﻴت دی‪،‬‬ ‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫‪[ .‬اﻟﻨساء‪]٥٨،‬‬

‫ژباړه‪ :‬ب‪ ３‬ﻟﻪ شکﻪ اهلل تعاﻟی درتﻪ اﻣر کﻮي چ‪ ３‬اﻣاﻧتﻮﻧﻪ ﻣستحﻘﻮ خﻠکﻮ تﻪ وسپارئ او چ‪ ３‬کﻠﻪ د‬ ‫خﻠکﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻗضاوت کﻮئ‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ عداﻟت سره بﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮئ‪(.‬سﻮرت ﻧساء أﻳت ‪.)٥٨‬‬ ‫عدل ﻫر اﻧسان تﻪ د ﻫﻐﻪ حﻖ ورکﻮل او ور＇خﻪ د ﻫﻤاﻏﻪ شﻲ اخﻴستﻞ دي چ‪ ３‬ورباﻧدې وی‪.‬‬ ‫د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ ډﻳرو أﻳتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬پر عداﻟت اﻣر شﻮی دي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇ﻨگﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳ‪:３‬‬ ‫‪9‬‬

‫[اﻟﻨحﻞ‪]٩٠ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اهلل تعاﻟی تاسﻮ تﻪ پر عداﻟت‪ ،‬احسان او ﻟﻪ دوستاﻧﻮ سره د ﻣرست‪ ３‬پر کﻮﻟﻮ اﻣر کﻮي‪.‬‬ ‫د عدالت اهميت‪:‬‬ ‫د سعادت او ﻧ‪５‬کﻤرﻏ‪ ９‬ﻻس تﻪ راوړﻧﻪ چ‪ ３‬بشرﻳت ور پس‪ ３‬ﻻﻟﻬاﻧد دي ﻟﻪ عداﻟت ＇خﻪ عبارت‬ ‫دي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻤدې کبﻠﻪ عداﻟت پﻪ اسﻼم ک‪＄ ３‬اﻧگ‪７‬ی ‪＄‬ای ﻟري‪ .‬پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬داس‪ ３‬ﻧظام ﻧﻪ تر سترگﻮ‬ ‫ک‪８５‬ي چ‪ ３‬عداﻟت پک‪ ３‬شتﻮن و ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫په اسالم ک‪ ３‬د عدالت دوې ب‪５‬لگ‪:３‬‬ ‫‪ -١‬د ﻣک‪ ３‬ﻟﻪ ﻓتح‪ ３‬وروستﻪ ﻳﻮه ＊‪％‬ﻪ چ‪ ３‬د اشراﻓﻮ ﻟﻪ کﻮرﻧ‪＇ ９‬خﻪ وه‪ ،‬پﻪ ﻏﻼ وﻧﻴﻮل شﻮه‪ ،‬د‬ ‫تﻪ ﻻړ شﻲ او د‬ ‫＇خﻪ وﻏﻮ＊تﻞ‪ ،‬تر ＇ﻮ پﻴﻐﻤبر‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬ﻏ‪７‬و ﻳ‪ ３‬د زﻳد ﻟﻪ زوی اساﻣﻪ‬ ‫پﻪ اړه‬ ‫ﻧﻮﻣﻮړې پﻪ اړه سپار＊تﻨﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬ﻻس ﻳ‪ ３‬پرې ﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ چ‪ ３‬کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬اساﻣﻪ‬ ‫سپار＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬ﻟﻪ ډ‪４‬ر ﻗﻬره د رسﻮل اهلل صﻠی اهلل عﻠﻴﻪ و سﻠﻢ ﻏﻮﻧﻪ بدﻟﻪ شﻮه‪ ،‬ورتﻪ ﻳ‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫اﻳا د اهلل تعاﻟی د حد پﻪ اړه سپار＊تﻨﻪ کﻮې چ‪ ３‬ﻗاﻳﻢ ﻧﻪ شﻲ‪ .‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬رسﻮل اهلل پﻪ‬ ‫خپﻞ ‪＄‬ای ودر‪４‬دﻟﻮ او خﻠکﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬تﻴرشﻮي ﻗﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ بربادۍ سره ﻣخاﻣخ‬ ‫ک‪７‬ل دا وو چ‪ ３‬د اشراﻓﻮ ﻟﻪ ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ بﻪ چا ﻏﻼ وک‪７‬ه‪ ،‬ﻧﻮ ﻫﻐﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬خﻮش‪ ３‬کﻮﻟﻮ او کﻪ بﻪ کﻮم ب‪３‬‬ ‫وزﻟﻲ او ﻧاداره ﻏﻼ وک‪７‬ه‪ ،‬ﻧﻮ پر ﻫﻐﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬حد جاري کاوه‪ .‬پﻪ اهلل ﻗسﻢ کﻪ زﻣا ﻟﻮر ﻓاطﻤﻪ ﻫﻢ ﻏﻼ‬ ‫وک‪７‬ي‪ ،‬ﻻس بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻏﻮڅ ک‪７‬م‪.‬‬ ‫تﻪ راﻏی او عرض ﻳ‪ ３‬وک‪ :７‬اﻣﻴراﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ!‬ ‫‪ -٢‬ﻳﻮ تﻦ چ‪ ３‬د ﻣصر اوس‪５‬دوﻧکی و‪ ،‬حضرت عﻤر‬ ‫ﻣا د ﻣصر د واﻟی عﻤرو بﻦ عاص ﻟﻪ زوی ＇خﻪ د أس ‪＄‬ﻐﻠﻮﻟﻮ سﻴاﻟﻲ وگ＂ﻠﻪ‪ ،‬ﻫﻐﻪ زه پﻪ ﻗﻤچﻴﻨﻪ‬ ‫ووﻫﻠﻢ او راتﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬وﻟ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣا ＇خﻪ وړاﻧدې شﻮې‪ ،‬زه ﻳﻮ اشراف زاده او د عزت خاوﻧد ﻳﻢ‪،‬‬ ‫تﻪ ﻟﻴک واستاوه‪ ،‬ﻫﻐﻪ او زوی‬ ‫حضرت عﻤرو بﻦ عاص‬ ‫سﻢ ﻟﻪ ﻻسﻪ حضرت عﻤر‬ ‫ﻣصری ‪＄‬ﻮان تﻪ ﻗﻤچﻴﻨﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬دواړه راوﻏﻮ＊تﻞ‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬دواړه حاضر شﻮل‪ ،‬حضرت عﻤر‬ ‫ورک‪７‬ه او ورتﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬ﻟﻪ دﻏﻪ شرﻳﻒ زاده ＇خﻪ دې ﻏچ واخﻠﻪ‪.‬‬ ‫د عدالت د پلي کولو ځايونه‪:‬‬ ‫د عداﻟت پﻠﻲ کﻮﻟﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ خﻮرا ډ‪４‬ر دي چ‪ ３‬ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻻﻧدې ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ تﻪ اشاره کﻮو‪.‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪ -١‬له ښځو سره عدالت‪:‬‬

‫ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻣﻴرﻣﻨﻮ سره عداﻟت کﻮي‪ ،‬حﻖ ﻳ‪ ３‬اداء کﻮي‪ ،‬کﻪ زﻳات‪ ３‬ﻣﻴرﻣﻨ‪ ３‬وﻟري‪ ،‬پﻪ ﻧﻔﻘ‪３‬‬ ‫او ﻧﻮبت ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬ترﻣﻨ‪ ＃‬عداﻟت کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬له اوالدونو سره عدالت‪:‬‬

‫باﻳد ﻣسﻠﻤاﻧان د خپﻠﻮ اوﻻدوﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬عداﻟت او ﻣساوات پﻠی ک‪７‬ي‪ ،‬أن چ‪ ３‬پﻪ ＊کﻠﻮﻟﻮ ک‪ ３‬او پﻪ‬ ‫تحﻔ‪ ３‬ورکﻮﻟﻮ ک‪ ،３‬ﻳﻮ تﻪ پر بﻞ ترجﻴح ور ﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻳ‪ ３‬ترﻣ‪５‬ﻨ‪ ＃‬د حسد او کﻴﻨ‪ ３‬ﻻﻣﻞ وﻧﻪ‬ ‫گر‪＄‬ﻲ‪ ،‬حضرت ﻧعﻤان بﻦ بشﻴر واﻳﻲ‪» :‬ﻗَا َل َر ُسﻮلُ هَّ‬ ‫اهللِ ‪:‬‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻟﻪ اهلل وو‪４‬ر‪８４‬ئ او د خپﻠﻮ اوﻻدوﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬عداﻟت کﻮئ‪.‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫‪ -٣‬د رعيت ترمنځ عدالت‪:‬‬

‫اهلل تعاﻟی پر ﻣسﻠﻤان حاکﻢ د رعﻴت ترﻣﻨ‪ ＃‬عداﻟت کﻮل ﻓرض ک‪７‬ى دى ﻫﻤدارﻧگﻪ حاکﻢ باﻳد د‬ ‫ﻳﻮې ډﻟ‪ ３‬پر ﻟﻮر ﻣاﻳﻞ ﻧشﻲ او کﻮ＊） وک‪７‬ي چ‪ ３‬حﻘﻮق ﻳ‪ ３‬عادﻻﻧﻪ ورک‪７‬ای شﻲ او د ﻫ‪５‬چا ظﻠﻢ‬ ‫تﻪ ﻳ‪ ３‬پرې ﻧ‪８‬دي‬ ‫‪ -٤‬د دوو دښمني کوونکو ترمنځ عدالت‪:‬‬

‫پﻴﻐﻤبر د عداﻟت پﻪ پﻠﻲ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬تر ﻫر چا ﻏﻮره ﻣثال دی‪.‬‬ ‫دوه تﻨﻪ اﻧصار پﻴﻐﻤبر تﻪ راﻏﻠﻞ چ‪ ３‬ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬حکﻢ وک‪７‬ي‪ .‬پﻴﻐﻤبر ورتﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬کﻪ‬ ‫＇ﻮک د خپﻞ ورور حﻖ واخﻠﻲ پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د دوزخ اور اخﻴستی دی‪ ،‬ﻫﻐﻮ دواړو وژړل او‬ ‫ﻳﻮ بﻞ تﻪ ﻟﻪ خپﻞ حﻖ ＇خﻪ ت‪５‬ر شﻮل‪.‬‬ ‫‪ -٥‬په ترازو او پيمانو ک‪ ３‬عدالت‪:‬‬

‫ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ ترازو ک‪ ３‬عداﻟت کﻮي او د خﻠکﻮ حﻖ بشپ‪ ７‬ورکﻮي‪.‬‬ ‫د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ پﻪ ＇‪５‬ر ﻧﻪ کﻮي چ‪ ３‬ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇خﻪ زﻳات اخﻠﻲ او ﻟ‪ ８‬ورکﻮي‪＄ ،‬کﻪ اهلل تعاﻟی د دﻏس‪３‬‬ ‫خﻠکﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟﻤطﻔﻔﻴﻦ‪]٦-١:‬‬

‫ژباړه‪ :‬بدبختی ده‪ ،‬کﻢ پﻠﻮروﻧکﻮ تﻪ‪ ،‬ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ تﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ پﻮره وزن او پﻴﻤاﻧ‪３‬‬ ‫اخﻠﻲ او چی ﻫﻐﻮی تﻪ ﻳ‪ ３‬وزن او پﻴﻤاﻧﻪ کﻮي ﻧﻮ ﻟ‪ ８‬ورکﻮي‪ ،‬أﻳا ﻳﻘﻴﻦ ﻧﻪ ﻟري چ‪ ３‬ﻫرو ﻣرو خﻮ بﻪ را‬ ‫‪11‬‬

‫ژوﻧدي شﻲ‪ ،‬د عظﻴﻤ‪ ３‬ور‪ ３＄‬ﻟپاره‪ ،‬ﻫﻐﻪ ورځ چ‪ ３‬خﻠک د رب اﻟعاﻟﻤﻴﻦ پﻪ ﻣخ ک‪ ３‬ودر‪８４‬ي‪.‬‬ ‫زدهکﻮوﻧکﻲ دې د رعﻴت ترﻣﻨ‪ ＃‬او د ﻣ‪５‬رﻣﻨﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬عداﻟت کﻮﻟﻮ پﻪ اړه پﻪ خپﻠﻮ ک‪ ３‬سره خبرې‬ ‫وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د عدالت گټ‪:３‬‬ ‫عداﻟت د خﻠکﻮ پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬ډ‪４‬رې عظﻴﻤ‪！ ،３‬ﻮﻟﻨﻴزې او ﻓردي گ＂‪ ３‬او أثار راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮي چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪３‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې ډول دي‪:‬‬ ‫‪ .١‬عداﻟت تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻬﻢ اخﻼﻗﻲ ﻓضﻴﻠت دی‪ ،‬ﻟﻪ کبﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د خﻠکﻮ حﻘﻮق ساتﻠﻲ او ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳ‪３‬‬ ‫ﻣساوات پﻠی ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬عداﻟت د حکﻮﻣت کﻮﻟﻮ بﻨس＀ د دوﻟتﻮﻧﻮ د پاﻳ‪＋‬ت او د ﻗدرت د دوام رﻣز دی‪ .‬ﻫر کﻠﻪ چ‪３‬‬ ‫ظﻠﻢ پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬پﻴﻞ شﻲ‪ ،‬حﻘﻮق تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې ک‪８５‬ي‪ ،‬اﻣﻨﻴت گ‪６‬وډﻳ‪８‬ي‪ ،‬د حاکﻢ او ﻣحکﻮم‬ ‫ترﻣﻨ‪ ＃‬باور ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ‪＄‬ﻲ‪ ،‬پﻪ ！ﻮﻟﻮ ‪＄‬اﻳﻮ ک‪ ３‬ﻓتﻨﻪ او ﻓساد خﻮر‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬عداﻟت پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬رحﻤت‪ ،‬او پﻴﻮستﻮن ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻫر ﻏ‪７‬ى د‬ ‫خپﻠﻮ حﻘﻮﻗﻮ د ﻣصؤﻧﻴت احساس کﻮي‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬د عداﻟت ﻣعﻨا ＇ﻪ ده؟‬ ‫‪ .٢‬ﻳﻮ أﻳت وﻟﻴکئ چ‪ ３‬د عداﻟت د ！ﻴﻨگﻮﻟﻮ پر وجﻮب باﻧدې دﻻﻟت کﻮي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د اسﻼم پﻪ تارﻳخ ک‪ ３‬د عداﻟت دوې ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬د ﻣثال پﻪ ډول بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د خﻠکﻮ پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬د عداﻟت ﻟﻪ گ＂ﻮ ＇خﻪ دوې گ＂‪ ３‬ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د عداﻟت د پﻠﻲ کﻮﻟﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ کﻮم دي؟ د ﻣثال پﻪ ورکﻮﻟﻮ سره ﻳ‪ ３‬رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د عداﻟت د پﻠﻲ کﻮﻟﻮ د ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬پﻪ کتاب ک‪ ３‬پر ﻳادو شﻮو ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ سرب‪５‬ره‬ ‫پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬د عداﻟت د پﻠﻲ کﻮﻟﻮ ﻧﻮرو ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ تﻪ اشاره شﻮې وي او ﻟﻪ ﻳﻮ ﻣخ ＇خﻪ ﻟ‪８‬ه ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪12‬‬

‫څلورم لوست‬

‫نرمي کول‬ ‫ﻧرﻣﻲ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ ده چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان ﻳ‪ ３‬باﻳد پﻪ خپﻠﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻣراعات ک‪７‬ي‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫سختﻮاﻟﻲ‪ ،‬ﻏاړه ﻏ‪７‬وﻟﻮ‪ ،‬ﻓحش او چ＂ﻲ وﻳﻨاوو ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻲ‪.‬‬ ‫د ﻣسﻠﻤان ﻟﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو ＇خﻪ ﻳﻮه دا ده چ‪ :３‬ﻟﻪ خﻠکﻮ سره پﻪ چﻠﻦ ک‪ ３‬پﻪ ﻧرﻣ‪ ９‬کﻮﻟﻮ ﻣﻠتزم‬ ‫وي‪.‬‬ ‫پﻪ دﻏﻪ ‪＄‬اى ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫＊ﻪ ب‪５‬ﻠگﻪ دى‪ ،‬ﻫﻐﻪ شخصﻴت چ‪ ３‬پر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻣﻬربان و‪ ،‬ﻟکﻪ‪＇ ،‬ﻨگﻪ‬

‫چ‪ ３‬حضرت عائش‪ ３‬رضی اهلل عﻨﻬا رواﻳت ک‪７‬ی چ‪ ３‬رسﻮل اهلل‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪ :‬اهلل تعاﻟی ﻧرﻣﻲ‬

‫کﻮوﻧکی دی او ﻧرﻣﻲ کﻮل خﻮ＊ﻮي‪ ،‬د ﻧرﻣ‪ ９‬پﻪ بدل ک‪ ３‬دوﻣره ثﻮاب ورکﻮي چ‪ ３‬پﻪ سخت چﻠﻦ او‬ ‫ﻧﻮرو کارو ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ورکﻮي‪.‬‬ ‫دﻏﻪ ﻟﻮست د رﻓﻖ او ﻧرﻣ‪ ９‬د ﻣعﻨا او ﻣﻔﻬﻮم د پ‪５‬ژﻧدﻟﻮ ﻟپاره ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي شﻮی دی‪.‬‬ ‫د رفق تعريف‪:‬‬

‫رﻓﻖ پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬د ﻣﻬرباﻧ‪ ،９‬ﻧرﻣ‪ ،９‬ﻟطﻒ او ＊‪５‬گ‪ ３２‬پﻪ ﻣعﻨا دی‪ .‬د رﻓﻖ ضد سخت چﻠﻦ دی‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬پﻪ وﻳﻨا‪ ،‬عﻤﻞ او ک‪７‬ﻧﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻧرﻣ‪ ９‬او أساﻧ‪＇ ９‬خﻪ عبارت دى‪.‬‬ ‫د رفق د اثبات داليل‪:‬‬

‫د رﻓﻖ پﻪ اړه ﻗرأﻧﻲ أﻳتﻮﻧﻪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اهلل تعاﻟی پﻪ ﻧرﻣ‪ ９‬باﻧدې د ！ﻮﻟﻮ کاروﻧﻮ د ＊اﻳستﻪ کﻮﻟﻮ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ک‪７‬ې او ﻟﻪ شدت او سخت چﻠﻦ‬ ‫کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬و‪４‬روﻟﻲ ﻳﻮ‪.‬‬ ‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳ‪:３‬‬

‫[اﻷعراف‪]١٩٩ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ت‪５‬رﻳدﻧﻪ او أساﻧﻲ کﻮه‪ ،‬پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ اﻣر کﻮه‪ ،‬ﻟﻪ ﻧاپﻮﻫاﻧﻮ ＇خﻪ سترگ‪ ３‬پ＂ﻮه‪.‬‬ ‫‪13‬‬

‫‪ -٢‬اهلل تعاﻟی خپﻠﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ﻣﻮسی او ﻫارون عﻠﻴﻬﻤا اﻟسﻼم تﻪ پﻪ ﻧرﻣ‪ ９‬سره د دعﻮت کﻮﻟﻮ سپار＊تﻨﻪ‬ ‫[طﻪ‪]٤٣،٤٤:‬‬

‫ک‪７‬ي‪:‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻓرعﻮن تﻪ وﻻړشئ چ‪ ３‬سر ﻏ‪７‬اوی ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ی دی (پﻪ کﻔر او سرﻏ‪７‬اوي ک‪ ３‬ﻟﻪ حد ＇خﻪ ت‪５‬ر‬ ‫شﻮی دی) پﻪ ﻧرﻣ‪ ９‬ورسره (د اﻳﻤان پﻪ ﻫکﻠﻪ) خبرې وک‪７‬ئ‪ ،‬ک‪５‬دای شﻲ پﻨد واخﻠﻲ(خپﻞ ﻏﻔﻠت او‬ ‫د اهلل تعاﻟی عظﻤت تﻪ ‪＄‬ﻴر شﻲ)‪ ،‬او (د خپﻞ کﻔر او سرﻏ‪７‬اوي ﻟﻪ پاﻳﻠ‪ ３‬او د دوزخ ﻟﻪ عذاب ＇خﻪ)‬ ‫وو‪４‬ر‪８４‬ي‪.‬‬ ‫د پيغمبر‬

‫پﻴﻐﻤبر‬

‫نرمي‪:‬‬

‫ډ‪４‬ر ﻣﻬربان او ﻧرم خﻮﻳﻪ و‪ ،‬ﻟﻪ اصحابﻮ کراﻣﻮ سره ﻳ‪ ３‬پﻪ چﻠﻦ ک‪ ３‬زﻣﻮږ ﻟپاره د ﻧرﻣ‪ ９‬او‬

‫ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬ډ‪４‬رې ＊‪ ３‬ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬پرا‪＋４‬ﻲ دي‪:‬‬ ‫د ﻣثال پﻪ ډول‪:‬‬ ‫ﻳﻮه ورځ ﻳﻮ اعرابﻲ‪ ،‬رسﻮل اهلل‬

‫تﻪ راﻏی‪＇ ،‬ﻪ ﻫدﻳ‪ ３‬او تحﻔ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ور＇خﻪ وﻏﻮ＊ت‪ ،３‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ‬

‫ډ‪４‬ر سخت اﻟﻔاظ ﻳ‪ ３‬استعﻤال ک‪７‬ل‪ ،‬خﻮ رسﻮل اهلل‬

‫ﻣﻮسکی شﻮ او د دوو او＊اﻧﻮ د بار پﻪ اﻧدازه ﻳ‪３‬‬

‫ورتﻪ ﻳﻮ ＇ﻪ وبخ‪＋‬ﻞ‪ .‬پﻪ احادﻳثﻮ ک‪ ３‬راﻏﻠﻲ دي چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻟﻪ حضرت حسﻦ او حسﻴﻦ رضی‬

‫اهلل تعاﻟی عﻨﻬﻤا سره ﻟﻮب‪ ３‬ک‪７‬ي دي‪ ،‬ﻫﻐﻮی ﻳ‪＊ ３‬کﻠﻮل او پر خپﻠﻮ ﻣبارکﻮ اوږو بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻮرتﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫بﻪ تﻞ خپﻠﻮ اصحابﻮ تﻪ ﻧصﻴحت کاوه او ﻓرﻣاﻳﻞ بﻪ ﻳ‪:３‬‬

‫ژباړه‪ :‬أساﻧﻲ کﻮئ او سختﻲ ﻣﻪ کﻮئ‪ ،‬خﻠکﻮ تﻪ زﻳری ورکﻮئ او کرکﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻪ پﻴدا کﻮئ‪.‬‬ ‫د رفق ډولونه‪:‬‬

‫ﻧرﻣﻲ کﻮل د اسﻼﻣﻲ ﻧﻴکﻮ خﻮﻳﻮﻧﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ دي چ‪ ３‬پﻪ ﻫر ＇ﻪ ک‪＊ ３‬کاره شﻲ‪＊ ،‬کﻼ‬ ‫وربخ‪.３＋‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬ﻫر کار ﻟﻪ ﻧرﻣ‪ ９‬سره ＊کﻠی ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻫر کار چ‪ ３‬ﻧرﻣﻲ پک‪ ３‬ﻧﻪ وي‪ ،‬بد رﻧگﻪ‬

‫برﻳ‪＋‬ﻲ‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫رﻓﻖ ﻳعﻨ‪ ３‬ﻧرﻣﻲ باﻳد زﻣﻮږ د ژوﻧد پﻪ ب‪５‬ﻼ ب‪５‬ﻠﻮ اړخﻮﻧﻮ ک‪ ３‬شتﻮن وﻟري‪ .‬ﻟﻪ خﻠکﻮ سره ﻧرﻣﻲ‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﻮکراﻧﻮ سره‬ ‫ﻧرﻣﻲ‪ ،‬ﻟﻪ حﻴﻮاﻧاتﻮ سره ﻧرﻣﻲ‪ ،‬ﻟﻪ جﻤاداتﻮ او ！ﻮﻟﻮ شﻴاﻧﻮسره ﻧرﻣﻲ‪ ،‬د دﻏﻪ ﻣطﻠب د اثبات ﻟپاره زﻳات دﻳﻨﻲ‬ ‫ﻧصﻮص راﻏﻠﻲ دي‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬

‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻣسﻠﻤان تﻪ ＊کﻨ‪％‬ﻠ‪ ３‬کﻮل ﻓسﻖ دی او ورسره جﻨگ کﻮل کﻔر دی‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫پﻪ بﻞ حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪)٢‬‬

‫ژباړه‪ :‬چا چ‪ ３‬خپﻞ ﻣرﻳ‪ ３‬وواﻫﻪ او ﻳا ﻳ‪ ３‬پر داس‪ ３‬گﻨاه پﻪ حد ک‪ ７‬چ‪ ３‬ده ﻧﻪ وي ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ د دﻏﻪ س‪７‬ي‬ ‫د اشتباه کﻔاره دا ده چ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮړی أزاد ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د نرمښت ارزښت او فضيلت‪:‬‬

‫ﻫره ！ﻮﻟﻨﻪ چ‪ ３‬اﻓراد ﻳ‪ ３‬ﻧرﻣ‪＋‬ت خپﻠﻪ دﻧده بﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬دوست‪ ３‬او ﻣتﻘابﻞ درﻧاوى پک‪ ３‬عاﻣ‪８５‬ي او د اهلل‬ ‫تعاﻟی او د ﻫﻐﻪ د رسﻮل‬

‫د رضاﻳت د ﻻستﻪ راوړﻟﻮ سبب گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫ﻣﻮږ ﻧﻦ تر بﻞ ﻫر وخت ډ‪４‬ر پﻪ خپﻠﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻧرﻣ‪＋‬ت تﻪ اړتﻴا ﻟرو‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د＊ﻤﻨاﻧﻮ ﻟﻪ ﻫر ﻟﻮري‬ ‫پر ﻣﻮږ ډول ډول سختﻲ او شدت پﻴﻞ ک‪７‬ی دی‪ ،‬ﻧﻮ أﻳا ﻫﻤدﻏﻪ ددوئ سختﻲ زﻣﻮږ بس ﻧﻪ ده؟‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻧرﻣ‪ ９‬تﻪ زﻣﻮږ د ﻫ（ﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻣختﻠﻒ اسﻠﻮب کاروﻟﻲ دي او ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫(‪.)٣‬‬

‫ژباړه‪ :‬اهلل تعاﻟی ﻧرﻣﻲ کﻮوﻧکی دی‪ ،‬پﻪ ﻫر ＇ﻪ ک‪ ３‬ﻧرﻣﻲ کﻮل خﻮ＊ﻮي‪.‬‬ ‫ﻣسﻠﻤان پﻪ ﻧرﻣﻲ کﻮﻟﻮ ﻟﻪ دوزخ ＇خﻪ ژﻏﻮرل ک‪８５‬ي او جﻨت تﻪ ‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬أﻳا تاسﻮ تﻪ خبر در ﻧﻪ ک‪７‬م چ‪＇ ３‬ﻮک پر دوزخ حرام دي او ﻳا دوزخ ورباﻧدې حرام‬

‫دی؟ دوزخ پر ﻫر ﻧرﻣﻲ کﻮوﻧکﻲ‪ ،‬ﻣﻼﻳﻤت او أساﻧﻲ کﻮوﻧکﻲ باﻧدې حرام دی‪＇ ،‬ﻮک چ‪ ３‬ﻟﻪ خﻠکﻮ‬ ‫سره ﻧرﻣ‪＋‬ت او ﻣﻬرباﻧﻲ کﻮي‪ ،‬اهلل تعاﻟی بﻪ ورسره د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ ﻧرﻣﻲ او ﻣﻬرباﻧﻲ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻳﻮه ورځ ﻳﻮه اعرابﻲ پﻪ ﻣسجد ک‪ ３‬بﻮﻟ‪ ３‬وک‪７‬ې‪ ،‬خﻠک ورپا＇ﻴدل چ‪ ３‬وﻳ‪ ３‬وﻫﻲ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬

‫‪15‬‬

‫ورتﻪ ووﻳﻞ‪:‬‬

‫پرې ﻳ‪ ３‬ږدئ او پر گﻨدگ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬اوبﻪ تﻮﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪ ،‬ستاسﻮ ﻣسؤوﻟﻴت ﻟﻪ خﻠکﻮ سره ﻧرﻣﻲ ده‪ ،‬ﻧﻪ سختﻰ کﻮل‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮاب وواﻳاست‪:‬‬ ‫‪ .١‬رﻓﻖ او ﻧرﻣﻲ تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د رﻓﻖ او ﻧرﻣ‪ ９‬ﻳﻮه ب‪５‬ﻠگﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻳﻮ حدﻳث بﻴان ک‪７‬ئ چ‪ ３‬پک‪ ３‬د ﻧرﻣ‪＋‬ت ﻟﻮرې تﻪ ﻫ（ﻮل وي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د ﻧرﻣ‪ ９‬د اثبات ﻟپاره ﻟﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ＇خﻪ ﻳﻮ دﻟﻴﻞ راوړئ‬ ‫‪ .٥‬ﻟﻪ ﻣﻮر سره باﻳد ＇ﻨگﻪ چﻠﻦ وشﻲ؟‬ ‫‪ .٦‬ﻟﻪ پﻼر سره دې ﻣعاﻣﻠﻪ ＇ﻨگﻪ ده؟‬ ‫‪ .٧‬ﻟﻪ دوستاﻧﻮ او گاوﻧ‪６‬ﻳاﻧﻮ سره دې چﻠﻦ ＇ﻨگﻪ دى؟‬ ‫‪＄ .٨‬اﻧﻮﻧﻪ وارزوئ چی أﻳا ﻧرﻣ‪＋‬ت پﻪ تاسﻮ ک‪ ３‬شتﻮن ﻟري؟‬ ‫‪ .٩‬د ﻧﻨﻨ‪！ ９‬ﻮﻟﻨ‪ ３‬پﻪ اړه ＇ﻪ ﻧظر ﻟرئ چ‪ ３‬أﻳا ﻏ‪７‬ي ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره پﻪ ﻧرﻣ‪＋‬ت تعاﻣﻞ کﻮي ﻳا ﻧﻪ؟‬ ‫ب‪ :‬د ﻻﻧدې ﻣﻮاردو پﻪ ﻫکﻠﻪ خپﻞ ﻧظر ＇رگﻨد ک‪７‬ئ او وواﻳئ چ‪ ３‬صحﻴح تصرف پﻪ ﻫﻐﻮ ک‪＇ ３‬ﻪ‬ ‫ډول دى‪.‬‬ ‫‪ .١‬ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر زدهکﻮوﻧکﻲ د خپﻞ ﻳﻮ دوست پر وﻫﻠﻮ صﻼح شﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻳﻮ ﻣاﻣﻮر ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻣراجعﻴﻨﻮ سره ﻧاوړه چﻠﻦ کﻮي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻳﻮ ﻣاشﻮم سپی پﻪ رس‪ ９‬کﻠک ت‪７‬ﻟ‪ ３‬او پر ‪＄‬ان پس‪ ３‬ﻳ‪ ３‬راکاږي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬ﻳﻮ ﻫﻠک ﻳﻮ اﻟﻮتﻮﻧکی ﻣرﻏﻪ را ﻧﻴﻮﻟی دی‪ ،‬ورزوﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ورباﻧدې کاږي‪.‬‬ ‫‪ .٥‬ﻳﻮ س‪７‬ی ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬ﻣﻴرﻣﻨ‪ ３‬سره بد سﻠﻮک کﻮي‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫گراﻧﻮ زدهکﻮوﻧکﻮ! ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬سره ﻣﻮ د چﻠﻦ ＇رﻧگﻮاﻟی پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫کﻮﻟی شئ چ‪ ３‬ﻻﻧدې کﻠﻤ‪ ３‬پک‪ ３‬استعﻤال ک‪７‬ئ‪ :‬ﻧرﻣﻲ ـ عﻔﻮه ـ احسان ـ شدت ـ سختﻲ ـ بدبﻴﻨﻲ‬ ‫ﻏضب ـ ﻗﻬر ـ کبر او ﻏرور‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫پنځم لوست‬

‫صبر‬ ‫د اسﻼم ډ‪４‬ر اخﻼﻗﻲ او اﻳﻤاﻧﻲ ارز＊تﻮﻧﻪ ﻟﻪ صبر سره ت‪７‬او ﻟري‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ رسﻮل اکرم‬

‫پﻪ ﻳﻮه‬

‫ﻣبارک حدﻳث ک‪ ３‬صبر تﻪ اﻳﻤان وﻳﻠﻲ دي‪.‬‬ ‫صبر ＇ﻪ شی دی؟ صبر ＇ﻪ ارز＊ت ﻟري؟ ﻓضاﻳﻞ او گ＂‪ ３‬ﻳ‪ ３‬کﻮﻣ‪ ３‬دي؟ د صبر ډوﻟﻮﻧﻪ کﻮم دي؟‬ ‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د صابراﻧﻮ اجر او ﻣﻘام کﻮم دی؟‬ ‫د صبر تعريف‪:‬‬

‫صبر پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬بﻨدوﻟﻮ تﻪ واﻳﻲ او پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬پر ﻳﻮ شﻲ او ﻳا ﻟﻪ ﻳﻮ شﻲ ＇خﻪ د ‪＄‬ان بﻨدوﻟﻮ تﻪ‬ ‫صبر واﻳﻲ‪ .‬د رﻣضان ﻣﻴاشت‪ ３‬تﻪ د صبر ﻣﻴاشت‪ ３‬واﻳﻲ‪＄ ،‬کﻪ پﻪ دې ﻣﻴاشت ک‪ ３‬اﻧسان خپﻞ ﻧﻔس‬ ‫بﻨدوي او ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پرﻳ‪８‬دي چ‪ ３‬خپﻠ‪！ ３‬ﻮﻟ‪ ３‬ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬ترﻻسﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫صبر ﻳﻮ اخﻼﻗﻲ ﻗﻮت دی چ‪ ３‬اﻧسان د سختﻴﻮ‪ ،‬دردوﻧﻮ او ک‪７‬اووﻧﻮ زﻏﻤﻠﻮ تﻪ تﻴاروي او د ﻧاکرارۍ‪،‬‬ ‫ﻧارې سﻮرې‪ ،‬شﻮر‪ ،‬وﻳرې او ﻟﻪ ﻧﻮرو ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬د طﻤع‪ ３‬کﻮﻟﻮ او ﻧﻮرو ﻧﻔساﻧﻲ تﻤاﻳﻼتﻮ او ﻏراﻳزو‬ ‫＇خﻪ ژﻏﻮري‪.‬‬ ‫صبر پﻪ دوو اساسﻲ برخﻮ و‪４‬شﻞ شﻮی دی‪:‬‬ ‫بدني صبر‪:‬‬

‫کﻮم چ‪ ３‬د سختﻮ کاروﻧﻮ پر وړاﻧدې صﻮرت ﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬ ‫نفسي صبر‪:‬‬

‫پﻪ کﻮم ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻧﻔسﻲ ﻏﻮ＊تﻨ‪ ،３‬ﻓطري ﻫﻮسﻮﻧﻪ او ﻏرﻳزې شاﻣﻠ‪８５‬ي‪ .‬ﻧﻔسﻲ صبر ډ‪４‬ر پراخ او وسﻴع‬ ‫ډگر او ﻣختﻠﻒ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻟري‪ .‬د ﻣثال پﻪ تﻮگﻪ‪ :‬کﻪ د ﻣصﻴبت پر وړاﻧدې وي‪" ،‬صبر" بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬کﻪ د‬ ‫جگ‪７‬ې پر وړاﻧدې وي‪ ،‬د "شجاعت" پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳاد‪８４‬ي‪ ،‬کﻪ د ﻧﻔسﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ پر وړاﻧدې وي "عﻔت"‬ ‫‪17‬‬

‫بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬کﻪ د ﻏضب پر وړاﻧدې وي‪ ،‬د "حﻠﻢ" پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳاد‪８４‬ي‪.‬‬ ‫ﻗرأﻧکرﻳﻢ دې ！ﻮﻟﻮ تﻪ د (صبر) ﻧﻮم اخﻴستی‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت اﻟبﻘرة‪ ،‬آﻳت‪]١٧٧ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬د تﻨگ‪ ９‬او ﻏﻤﻮﻧﻮ پر ﻣﻬال‪ ،‬د حﻖ او باطﻞ پﻪ جگ‪７‬ه ک‪ ３‬صبر وک‪７‬ئ‪ ،‬ﻫﻤدا کسان ر＊تﻴﻨﻲ‬ ‫او پرﻫﻴز گار خﻠک دي‪.‬‬

‫د ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ زدهکﻮوﻧکﻲ ＇رﻧگﻪ صبر تﻪ اړتﻴا ﻟري؟ د صبر پاﻳﻠﻪ او ﻧتﻴجﻪ ＇ﻪ شی وي؟ ＊اﻏﻠی‬ ‫＊ﻮوﻧکی دې پﻪ دې ﻫکﻠﻪ ﻟﻪ زدهکﻮوﻧکﻮ سره بحث وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د صبر ارزښت‪:‬‬

‫اهلل‬

‫ژوﻧد او ﻣرگ د ازﻣاﻳ‪＋‬ت ﻟپاره پﻴدا ک‪７‬ي‪ .‬ﻫر اﻧسان پﻪ خپﻞ ژوﻧد ک‪ ３‬ﻫرو ﻣرو د ﻣختﻠﻔﻮ‬

‫ستﻮﻧزو‪ ،‬ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ‪ ،‬او ﻧاوړه حاﻻتﻮ او سختﻴﻮ سره ﻣخ ک‪８５‬ي‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د حﻮادثﻮ او ستﻮﻧزو سﻴﻼب‬ ‫پﻪ اﻧسان حﻤﻠﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬د اﻧسان ﻣخ‪ ３‬تﻪ د صبر ر‪１‬ا را ＊کاره ک‪８５‬ي‪ ،‬واﻗعﻲ ﻣؤﻣﻦ ﻣسﻠﻤان د صبر‬ ‫پﻪ وسﻠﻪ د ژوﻧد ﻟﻪ تﻮدو او س‪７‬و سره ﻣﻘابﻠﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫د صبر پﻪ حﻘﻴﻘﻲ ﻣعﻨا پﻮﻫ‪５‬دل‪ ،‬پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬د ﻣرست‪ ３‬او پﻪ أخرت ک‪ ３‬د ثﻮاب ﻫﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻣسﻠﻤان د ستﻮﻧزو‬ ‫او ک‪７‬اووﻧﻮ پر وړاﻧدې ﻟﻪ وارخطاﻳ‪ ９‬او ب‪ ３‬صبرۍ ＇خﻪ ژﻏﻮري‪ .‬اهلل‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫[سﻮرت ﻣحﻤد‪ ،‬أﻳت‪]٣١ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻣﻮږ بﻪ ﻫرو ﻣرو تاس‪ ３‬پﻪ أزﻣﻮﻳ‪＋‬ت ک‪ ３‬واچﻮو‪ ،‬تر ＇ﻮ چ‪ ３‬ستاس‪ ３‬حاﻻت و＇‪７５‬و‪ ،‬وگﻮرو‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ تاس‪ ３‬ک‪ ３‬ﻣجاﻫدﻳﻦ او صابر کسان ＇ﻮک دي‪.‬‬ ‫د صبر فضيلتونه‪:‬‬

‫صبر ډ‪４‬ر ﻓضاﻳﻞ ﻟري‪ ،‬چ‪ ３‬د ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ ﻳ‪ ３‬ﻻﻧدﻳﻨﻴﻮ ﻓضﻴﻠتﻮﻧﻮ تﻪ اشاره کﻮو‪:‬‬ ‫‪ .١‬صبر د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ صﻔت دی‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬اهلل‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫د اﻳﻮب‬

‫د صبر ستاﻳﻨﻪ ک‪７‬ې او‬

‫[سﻮرت ص‪ ،‬أﻳت‪]٤٤ :‬‬

‫‪18‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻳﻘﻴﻨاً ﻣﻮږ ﻫﻐﻪ د زﻏﻢ خاوﻧد وﻣﻮﻧد‪ ،‬ډ‪４‬ر ＊ﻪ بﻨده‪ ،‬د خپﻞ رب خﻮاتﻪ ډ‪４‬ر رجﻮع کﻮوﻧکی وو‪.‬‬ ‫‪ .٢‬صبر د باثباتﻪ او ﻗﻮي عزم د خاوﻧداﻧﻮ ﻟﻪ اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ دی‪.‬‬ ‫[سﻮرت شﻮری‪ :‬أﻳت‪]٤٣ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اﻟبتﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻟﻪ صبر ＇خﻪ کار واخﻠﻲ او ب‪＋‬ﻨﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ دا ډ‪４‬ر د ﻟﻮړې ارادې ﻟﻪ چارو‬ ‫＇خﻪ دی‪.‬‬ ‫‪ .٣‬صبر د اﻳﻤان د رﻳ‪＋‬تﻴﻦ واﻟﻲ ﻧ‪＋‬ﻪ ده‪ .‬د "اﻟعصر " سﻮرت پر دې خبره دﻻﻟت کﻮي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬صبر د اﻧسان د ستﻮﻧزو د حﻞ کﻠﻲ ده‪ .‬رسﻮل اکرم‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬پﻮه شﻪ چ‪ ３‬برﻳاﻟﻴتﻮب ﻟﻪ صبر سره ﻳﻮ ‪＄‬ای دی‪.‬‬ ‫‪ .٥‬صبر پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬ﻗﻴادت او ﻣشرۍ تﻪ د رس‪５‬دو او پﻪ دﻳﻦ ک‪ ３‬د اﻣاﻣت وسﻴﻠﻪ ده‪.‬‬ ‫‪ .٦‬د صبر ﻓضﻴﻠت او ﻣﻘام دوﻣره ﻟﻮړ دی چ‪ ３‬اهلل‬

‫ﻟﻪ صبر کﻮوﻧکﻮ سره د ب‪ ３‬حسابﻪ اجر او‬

‫ثﻮاب وعده ک‪７‬ې‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت اﻟزﻣر‪ ،‬أﻳت‪]١٠ :‬‬

‫‪ .٧‬ژباړه‪ :‬صبر کﻮوﻧکﻮ تﻪ بﻪ خپﻞ اجر ب‪ ３‬حسابﻪ ورک‪７‬ل شﻲ‪.‬‬ ‫لن‪６‬يز‪:‬‬ ‫ډ‪４‬ر اخﻼﻗﻲ او اﻳﻤاﻧﻲ ارز＊تﻮﻧﻪ ﻟﻪ صبر سره ت‪７‬او ﻟري‪.‬‬ ‫د ﻧﻔس ﻣﻨع کﻮل او ！ﻮﻟﻮ ک‪７‬اووﻧﻮ تﻪ تﻴاری د صبر پﻪ ﻣعﻨا دی‪.‬‬ ‫د صبر پﻪ صحﻴح ﻣعﻨا ‪＄‬ان پﻮﻫﻮل اﻧسان د ﻣادي او ﻣعﻨﻮي ستﻮﻧزو زﻏﻤﻠﻮ تﻪ چﻤتﻮ او‬ ‫تﻴاروي‪.‬‬ ‫د صبر ﻓضﻴﻠتﻮﻧﻪ ډ‪４‬ر زﻳات او ب‪ ３‬شﻤاره دي‪ :‬صبر د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ صﻔت دی‪ ،‬د سترو خﻠکﻮ‬ ‫اخﻼق دي‪ ،‬د اﻳﻤان د صدق دﻟﻴﻞ دی‪ ،‬د ستﻮﻧزو د ﻫﻮارۍ ﻻره ده‪ ،‬او پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬د زعاﻣت‬ ‫او پﻪ دﻳﻦ ک‪ ３‬د اﻣاﻣت د تر ﻻسﻪ کﻮﻟﻮ وسﻴﻠﻪ ده‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬د (صبر) کﻠﻤﻪ ＇ﻪ ﻣعﻨا ﻟري؟‬ ‫‪ .٢‬زدهکﻮوﻧکﻲ دې د ＊اﻏﻠﻲ ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ ﻟﻪ ﻧﻮرو احکاﻣﻮ او اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ‬ ‫سره د صبر ت‪７‬او تر خپﻞ بحث او ﻣﻨاﻗش‪ ３‬ﻻﻧدې وﻧﻴسﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د ﻻﻧدﻳﻨﻴﻮ کﻠﻤﻮ ﻣخاﻟﻔ‪ ３‬ﻣعﻨاوې پﻴدا ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫صبر – شجاعت – حﻠﻢ – عﻔت ‪ -‬تﻮاضع‬ ‫‪ .٤‬بدﻧﻲ صبر ﻟﻪ ﻧﻔسﻲ صبر سره ＇ﻪ تﻮپﻴر ﻟري او کﻮم ﻳﻮ ﻳ‪ ３‬ارز＊تﻨاک دی؟ ﻣثال ورک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د صبر ＇ﻠﻮر ﻓضﻴﻠتﻮﻧﻪ ﻳاد ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ .٦‬ﻟﻪ ﻧﻮرو طاعتﻮﻧﻮ او ﻣکارﻣﻮ سره د صبر اجر او ثﻮاب ＇ﻪ تﻮپﻴر ﻟري؟‬

‫‪20‬‬

‫شپ‪８‬م لوست‬

‫په طاعتونو صبر کول‬ ‫د صبر ﻣﻔﻬﻮم‪ ،‬ارز＊ت او ﻓضاﻳﻞ ﻣﻮ پﻪ ت‪５‬ر ﻟﻮست ک‪ ３‬ﻳاد ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬پﻪ طاعاتﻮ او‬ ‫عباداتﻮ د صبر ﻣﻘام تر کتﻨ‪ ３‬ﻻﻧدې ﻧﻴسﻮ‪.‬‬ ‫په طاعاتو صبر‪:‬‬

‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬ډ‪４‬ر طاعات او اواﻣر شتﻪ چ‪ ３‬ادا کﻮل ﻳ‪ ３‬صبر تﻪ اړتﻴا ﻟري‪ .‬طاعتﻮﻧﻪ عﻤﻮﻣا ً پﻪ دوو‬ ‫برخﻮ و‪４‬شﻞ شﻮي‪ ،‬ﻓراﻳض او ﻧﻮاﻓﻞ‪ ،‬کﻮم چ‪ ３‬اهلل‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک‪ ３‬را ！ﻮل ک‪７‬ي او‬ ‫[سﻮرت اﻟﻨحﻞ‪ ،‬أﻳت‪]٩٠ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اهلل د عدل‪５＊ ،‬گ‪ ３２‬او خپﻠﻮۍ پاﻟﻨ‪ ３‬حکﻢ کﻮي‪ .‬د ﻳادوﻧ‪ ３‬وړ ده چ‪ ３‬دا ！ﻮل طاعتﻮﻧﻪ صبر‬ ‫تﻪ اړتﻴا ﻟري‪.‬‬ ‫په عبادت صبر‪:‬‬

‫عبادات پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬طاعتﻮﻧﻮ تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬پﻪ سر ک‪＄ ３‬اى ﻟري‪ ،‬کﻮم چ‪ ３‬ادا کﻮل‬ ‫ﻳ‪ ３‬صبر او استﻘاﻣت تﻪ اړتﻴا ﻟري‪＄ .‬کﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻫﻐﻪ ﻓرﻳضﻪ ده چ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه شپﻪ او ورځ ک‪ ３‬پﻨ‪％‬ﻪ ‪＄‬ﻠﻪ‬ ‫تکرار‪８４‬ي‪ .‬اهلل‬

‫ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ د ﻫﻐﻪ پﻪ ادا کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬د صبر او ﻗرباﻧ‪ ９‬اﻣر کﻮي‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت طﻪ‪ ،‬اﻳت‪]١٣٢ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬تﻪ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ تﻮصﻴﻪ وک‪７‬ه او پﻪ خپﻠﻪ ﻫﻢ د ﻫﻐﻪ پابﻨد او سﻪ‪.‬‬ ‫ﻧﻮ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ادا کﻮل کﻮم ساده او أسان کار ﻧﻪ دی‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د دې ﻓرﻳض‪ ３‬صحﻴح ادا کﻮل صبر‪،‬‬ ‫اخﻼص او ﻓدا کارۍ تﻪ اړتﻴا ﻟري‪ ،‬د ور‪＄‬ﻨﻴﻮ کاروﻧﻮ پﻪ ورځ ک‪ ３‬پﻨ‪％‬ﻪ ‪＄‬ﻠ‪ ３‬درول ﻳﻮ سخت کار‬ ‫دی‪ ،‬خﻮ رﻳ‪＋‬تﻴﻨی ﻣؤﻣﻦ پﻪ صبر‪ ،‬اخﻼص‪ ،‬خشﻮع او پﻮره پاﻣﻠرﻧ‪ ３‬سره پﻪ ورځ ک‪ ３‬پﻨ‪％‬ﻪ ‪＄‬ﻠﻪ خپﻞ‬ ‫کار او روزگار دروي او د اهلل‬ ‫‪21‬‬

‫ﻣﻨاجات تﻪ ورداﻧگﻲ‪.‬‬

‫ﻫﻤدارﻧگﻪ کﻪ ！ﻮﻟﻮ عبادتﻮﻧﻮ تﻪ پام وک‪７‬و‪ ،‬گﻮرو چ‪ ３‬ﻫر ﻳﻮ ﻳ‪ ３‬صبر او ﻓداکارۍ تﻪ اړتﻴا ﻟري‪ .‬د ﻣثال‬ ‫پﻪ تﻮگﻪ د حج‪ ،‬روژې‪ ،‬زکات ﻓرﻳض‪ ３‬او د اسﻼم ﻧﻮر شعاﻳر ！ﻮل ﻣعﻨﻮي او ﻣادي صبر او استﻘاﻣت‬ ‫تﻪ اړتﻴا ﻟري‪.‬‬ ‫په جهاد ک‪ ３‬صبر‪:‬‬

‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬جﻬاد د طاعت ﻳﻮ بﻞ ‪＄‬اى دی‪ ،‬کﻮم چ‪ ３‬د اهلل‬

‫پﻪ ﻻر ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻗﻮي صبر ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻲ‬

‫او ﻣاﻟﻲ ﻗرباﻧ‪ ９‬سره ت‪７‬ﻟی دی‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ جﻬاد ک‪ ３‬د صبر تر ！ﻮﻟﻮ سخت ﻣراتب بﻴان‬ ‫ک‪７‬ي او ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮره أل عﻤران أﻳت‪]٢٠٠‬‬

‫ژباړه‪ :‬اې ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ صبر وک‪７‬ئ او ﻳﻮ بﻞ تﻪ پﻪ صبر سره اﻣر وک‪７‬ئ‪ ،‬د خپﻠﻮ حدودو ساتﻨﻪ وک‪７‬ئ‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫اهلل تعاﻟی ＇خﻪ وو‪４‬ر‪８４‬ئ‪ ،‬ﻧﻮ برﻳاﻟﻲ بﻪ شئ‪.‬‬ ‫پﻪ دﻏﻪ ﻣبارک أﻳت ک‪ ３‬د صبر پ‪７‬اووﻧﻪ د (صبر‪ ،‬ﻣصابرې‪ ،‬ﻣرابط‪ )３‬پﻪ کﻠﻤﻮ سره بﻴان شﻮي او د‬ ‫برﻳاﻟﻴتﻮب ﻟپاره د شرط پﻪ تﻮگﻪ ورباﻧدې ！ﻴﻨگار شﻮی چ‪ ３‬دا د ﻗرأﻧکرم اعجاز بﻴاﻧﻮي‪.‬‬

‫د (صبر‪ ،‬ﻣصابره‪ ،‬ﻣرابطﻪ) کﻠﻤاتﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬د تﻮپﻴر او ارتباط ﻟﻪ پﻠﻮه کﻮم تﻮپﻴر او ت‪７‬او وﻳﻨی؟ ＊اﻏﻠی‬ ‫＊ﻮوﻧکی دې پر ﻣﻮضﻮع ﻟﻪ زدهکﻮوﻧکﻮسره خبرې وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د علم په زده ک‪７‬ه ک‪ ３‬صبر‪:‬‬

‫‪ .١‬ﻫﻤدارﻧگﻪ د زده ک‪７‬ې‪ ،‬تحﻘﻴﻖ او د اهلل‬

‫پﻪ کاﻳﻨاتﻮ او ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ ک‪ ３‬ﻓکر کﻮل پر طاعاتﻮ د صبر‬

‫ﻳﻮ بﻞ ﻣﻮرد دی‪ ،‬چ‪ ３‬اوږده صبر‪ ،‬ﻗﻮي ارادې او پﻮره زﻏﻢ تﻪ اړتﻴا ﻟري‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ د عﻠﻢ زده‬ ‫ک‪７‬ه او د شرعﻲ احکاﻣﻮ استﻨباط پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د (اجتﻬاد) چ‪ ３‬د کﻮ＊） ﻣعﻨا ﻟري‪ ،‬پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻧﻮﻣﻮل‬ ‫شﻮی او ﻳاده شﻮې درجﻪ د ﻫﻐﻪ چا پﻪ برخﻪ ده چ‪ ３‬ﻟﻪ صبر او ﻗﻮي استﻘاﻣت ＇خﻪ برخﻤﻦ وي‪.‬‬ ‫ﻟکﻪ چ‪ ３‬اهلل‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت ﻟﻘﻤان‪ ،‬أﻳت‪]٣١ :‬‬

‫‪22‬‬

‫ژباړه‪ :‬أﻳاتﻪ ﻧﻪ وﻳﻨ‪ ３‬چ‪ ３‬پﻪ سﻤﻨدر ﻛ‪ ３‬ب‪７５‬ۍ د اهلل پﻪ ﻓضﻞ سره چﻠ‪８５‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ تاس‪ ３‬تﻪ‬ ‫خپﻠ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧ‪＋‬اﻧ‪ ３‬درو＊ﻴﻲ‪ .‬پﻪ حﻘﻴﻘت ﻛ‪ ３‬پﻪ دې ﻛ‪ ３‬ډ‪４‬رې ﻧ‪＋‬اﻧ‪ ３‬دي‪ ،‬د ﻫر ﻫﻐﻪ چا ﻟپاره چ‪３‬‬ ‫صبر او شﻜر ﻛﻮوﻧﻜﻲ وي‪.‬‬ ‫دﻏﻪ ﻣبارک أﻳت پﻪ دې دﻻﻟت کﻮي چ‪ ３‬د ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ پر اړه ﻓکر کﻮل‪ ،‬اﻧسان د اهلل تعاﻟی وحداﻧﻴت‬ ‫تﻪ رابﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻫﻤدارﻧگﻪ پﻪ دې دﻻﻟت کﻮي چ‪ ３‬عﻠﻤﻲ تﻔکر او د ﻫﻐﻮ ﻟﻪ پاﻳﻠﻮ ＇خﻪ گ＂ﻪ اخﻴستﻞ‬ ‫ﻳﻮازې پﻪ ﻗﻮي صبر او راسخ اﻳﻤان سره تر ﻻسﻪ ک‪５‬دای شﻲ‪.‬‬

‫أﻳا د عﻠﻢ زده ک‪７‬ه‪ ،‬صبر تﻪ اړتﻴا ﻟري؟ زدهکﻮوﻧکﻲ دې ﻧظر ورک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ ﻫﻤدې ترتﻴب سره ﻣﻮ وﻟﻴدل چ‪ ３‬طاعتﻮﻧﻪ او عبادتﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻟﻪ صبر او استﻘاﻣت پرتﻪ ﻧﻪ شﻲ‬ ‫ادا ک‪５‬دای‪ ،‬صابر ﻣسﻠﻤان د ﻳادو شﻮﻳﻮ طاعتﻮﻧﻮ او عبادتﻮﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د دﻧﻴا برﻳاﻟﻴتﻮب او د أخرت‬ ‫سعادت‪ ،‬اجر او ثﻮاب تﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫لن‪６‬يز‪:‬‬ ‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬ډ‪４‬ر طاعتﻮﻧﻪ او عبادتﻮﻧﻪ ﻟﻪ صبر او استﻘاﻣت سره ت‪７‬او ﻟري‪.‬‬ ‫！ﻮل اسﻼﻣﻲ عبادتﻮﻧﻪ ﻟﻪ صبر او استﻘاﻣت سره ت‪７‬ﻟﻲ دي‪.‬‬ ‫د جﻬاد ﻓرﻳضﻪ د عاﻟﻲ صبر‪ ،‬زﻏﻢ او استﻘاﻣت ﻏﻮ＊تﻨﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫زده ک‪７‬ه ﻳﻮه اسﻼﻣﻲ ﻓرﻳضﻪ ده چ‪ ３‬صبر‪ ،‬زﻏﻢ او استﻘاﻣت تﻪ اړتﻴا ﻟري‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬د پﻨ‪％‬ﻪ وختﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ادا کﻮل ＇رﻧگﻪ صبر تﻪ اړتﻴا ﻟري؟ واضح ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬کﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ صحﻴح طرﻳﻘ‪ ３‬سره ادا شﻲ‪ ،‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮوﻧکﻲ تﻪ ＇ﻪ گ＂‪ ３‬او پاﻳﻠ‪ ３‬پﻪ ﻻس‬ ‫ور‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪23‬‬

‫‪ .٣‬صبر د روژې پﻪ ﻧﻴﻮﻟﻮ ک‪＇ ３‬ﻪ رول ﻟري او ﻫﻢ وواﻳئ چ‪ ３‬روژه‪！ ،‬ﻮﻟﻨ‪ ３‬تﻪ ＇ﻪ گ＂‪ ３‬ﻟري؟‬ ‫‪ .٤‬پﻪ جﻬاد ک‪ ３‬د صبر ﻣراتب واضح ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ .٥‬د عﻠﻢ پﻪ زدهکﻮﻟﻮ او عﻠﻤﻲ ＇‪７５‬ﻧﻪ ک‪ ３‬صبر ＇ﻪ اﻏ‪５‬ز ﻟري؟ د ﻳﻮ زدهکﻮوﻧکﻲ صبر او د زحﻤت‬ ‫گاﻟﻞ بﻪ ＇ﻪ وي؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د حج د ﻓرﻳض‪ ３‬پﻪ ادا کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬صبر تﻪ د اړتﻴا پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ﻟ‪８‬ه ﻧﻪ‬ ‫وي‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫اووم لوست‬

‫له گناهونو څخه صبر‬ ‫د اسﻼم پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻲ‪( :‬د جﻨت ﻻره پﻪ سختﻴﻮ او ک‪７‬اووﻧﻮ او د دوذخ ﻻره پﻪ ﻧﻔسﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ‬ ‫(‪)١‬‬ ‫او شﻬﻮتﻮﻧﻮ پﻮ＊ﻞ شﻮې ده)‬ ‫له گناهونو څخه صبر‪:‬‬

‫اﻧسان ﻟﻪ گ‪ ０‬شﻤ‪５‬ر ﻧﻔسﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ او شﻬﻮاﻧﻲ ﻏرﻳزو سره پﻴدا شﻮی‪ .‬دﻏﻪ ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬او شﻬﻮتﻮﻧﻪ بﻪ ﻳا روا‬ ‫وي او ﻳا ﻫﻢ حرام او ﻣﻨعﻪ شﻮي چ‪ ３‬دواړه صبر تﻪ اړتﻴا ﻟري‪ .‬جاﻳزې او ﻣشروع ﻏﻮ＊تﻨ‪ ،３‬د ﻣال ﻣﻴﻨﻪ‪،‬‬ ‫او د حﻼﻟ‪ ３‬دﻧﻴا درﻟﻮدل‪ ،‬ﻣسﻠﻤان تﻪ ﻧﻪ دي ﻣﻨع شﻮي‪ ،‬خﻮ ﻣسﻠﻤان باﻳد ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ پﻪ گ＂ﻪ اخﻴستﻠﻮ‬ ‫ک‪ ３‬اسراف وﻧﻪ ک‪７‬ي او پﻪ ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬باﻳد ﻟﻪ صبر‪ ،‬ﻗﻨاعت او تﻘﻮا ＇خﻪ کار واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ گﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻨﻪ او د ﻧﻔس د ﻧا ﻣشروعﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻮ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬صبر کﻮل ﻫﻐﻪ جﻬاد دی‬ ‫چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان ﻳ‪ ３‬تﻞ ﻟﻪ خپﻞ ﻧﻔس سره ترسره کﻮي‪ ،‬پﻪ دﻏ‪ ３‬دواﻣدارې ﻣبارزې ک‪ ３‬اﻧسان پﻴاوړي‬ ‫ارادې تﻪ اړتﻴا ﻟري‪ ،‬تر＇ﻮ وتﻮاﻧ‪８５‬ي چ‪ ３‬دده ﻣخ‪ ３‬تﻪ ﻟﻪ پرتﻮ ﻧﻔسﻲ او ﻣادي ﻏﻮ＊تﻨﻮ سره چ‪ ３‬رﻧگا‬ ‫رﻧگ ﻳ‪ ３‬ﻣخی تﻪ وړاﻧدې ک‪８５‬ي‪ ،‬صبر او بﻴا ورسره ﻣبارزه وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫اهلل تعاﻟی پﻪ ﻻﻧدي ﻣبارک أﻳت ک‪ ３‬گ‪ ０‬شﻤ‪５‬ر گﻨاﻫﻮﻧﻪ را ！ﻮل ک‪７‬ي او د ﻫﻐﻮی ﻟﻪ ترسره کﻮﻟﻮ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻣﻨعﻪ ک‪７‬ې ده‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻟﻪ ﻧاسﻤﻮکاروﻧﻮ‪ ،‬بدﻳﻮ او سرﻏ‪７‬وﻧ‪ ３‬ﻧﻪ ﻣﻨعﻪ کﻮئ‪.‬ﻟﻪ دﻏﻮ ﻧاوړو گﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻨع ک‪５‬دل بﻴا‬ ‫ﻫﻢ صبر تﻪ اړتﻴا ﻟري‪ .‬تر！ﻮﻟﻮ سخت صبر ﻫﻐﻪ دی چ‪ ３‬ﻳﻮ اﻧسان ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ گﻨاﻫﻮﻧﻮ او ﻟﻪ ﻧاسﻤﻮ عادتﻮﻧﻮ‬ ‫＇خﻪ کﻮي‪ ،‬کﻮم چ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د عﻤﻮﻣﻲ عادت پﻪ ب‪２‬ﻪ تبدﻳﻞ شﻮي وي‪ .‬پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي ډول ژبﻨﻲ‬ ‫گﻨاﻫﻮﻧﻪ چ‪ ３‬ﻧﻦ سبا د ﻫر ﻣجﻠس بحث او ﻣ‪５‬ﻮې گر‪５＄‬دﻟ‪ ،３‬ﻟکﻪ‪:‬ﻏﻴبت‪ ،‬دروغ‪ ،‬رﻳا‪＄ ،‬ان ستاﻳﻞ‪،‬‬ ‫او داس‪ ３‬ﻧﻮر چ‪ ３‬پﻪ ډ‪４‬رې أساﻧ‪ ９‬سره زﻣﻮږ د خﻠکﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬روان او د ور‪ ３＄‬د عادت پﻪ تﻮگﻪ بدل‬ ‫شﻮي‪ ،‬خﻮ پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬دﻏﻪ ！ﻮل زﻣﻮږ د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬وژوﻧکﻲ ﻧاروﻏﻲ ده چ‪ ３‬ﻣﻘابﻠﻪ ﻳ‪ ３‬پﻴاوړي صبر‬ ‫او ﻣﻘاوﻣت تﻪ اړتﻴا ﻟري‪.‬‬ ‫[سﻮرت اﻟﻨحﻞ‪ ،‬أﻳت‪]٩٠ :‬‬

‫د ﻫﻐﻪ شﻤ‪５‬ر ژبﻨﻴﻮ گﻨاﻫﻮﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ چ‪ ３‬زﻣﻮږ د خﻠکﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬شتﻮن ﻟري‪.‬‬ ‫‪25‬‬

‫د صبر نمونه او له ب‪ ３‬الرې کوونکو شيانو سره مقابله‪:‬‬

‫د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ عﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم‪ ،‬صحابﻪ کراﻣﻮ‪ ،‬د اهلل ددوستاﻧﻮ او ﻧﻴکﻮ بﻨدگاﻧﻮ ژوﻧد د ﻧﻔسﻲ‬ ‫ﻏﻮ＊تﻨﻮ او شﻴطاﻧﻲ وسﻮسﻮ پر وړاﻧدې صبر او استﻘاﻣت ﻫﻐﻪ گ‪ ０‬شﻤ‪５‬ر تجربﻲ ﻟﻮستﻮﻧﻪ او ب‪５‬ﻠگ‪３‬‬ ‫دي چ‪ ３‬دوی ﻣﻮږ تﻪ د صبر پﻪ ﻣﻴدان ک‪ ３‬را وړاﻧدې ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫داستان تﻪ ‪＄‬ﻴر شئ‪ :‬ﻫﻐﻪ ＇ﻨگﻪ وکﻮﻟی شﻮل چ‪ ３‬د ﻓرعﻮن پﻪ‬ ‫د ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ د ﻳﻮسﻒ‬ ‫ﻗصر او ﻣا‪ ９１‬ک‪ ３‬د ﻣصر د عزﻳز د ﻣﻴرﻣﻨ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ ﻣکروﻧﻮ‪ ،‬ﻓشاروﻧﻮ اوتﻬدﻳدوﻧﻮ پر وړاﻧدې صبر او‬ ‫پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣﻘاوﻣت و＊اﻳﻲ‪ ،‬ﻟﻪ ازﻣاﻳ‪＋‬تﻪ برﻳاﻟی او سرﻟﻮړی ووزي؟ او أن تردې چ‪ ３‬د تﻞ ﻟپاره‬ ‫د تارﻳخ پﻪ صﻔحﻪ ک‪ ３‬د اﻧساﻧﻴت ﻟپاره ثبت شﻲ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ صبر ＇خﻪ داس‪ ３‬پاﻳﻠﻪ را باسﻲ‪( :‬د ﻳﻮسﻒ سﻮرت چ‪３‬‬ ‫ابﻦ ﻗﻴﻢ جﻮزي رحﻤﻪ اهلل د ﻳﻮسﻒ‬ ‫ﻣ‪ ３‬وﻟﻮست‪ ،‬پﻪ دې ﻓکر ک‪ ３‬شﻮم چ‪ ３‬د ﻧﻔس د ﻧاﻣشروعﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻮ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬د ﻳﻮسﻒ صبر د ﻫﻐﻪ‬ ‫د ﻧﻔس‬ ‫ﻧﻔس سرﻟﻮړی او تﻞ پات‪ ３‬وگر‪＄‬اوه‪ ،‬ﻟﻪ ‪＄‬ان سره ﻣ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬تعجب دی! کﻪ چ‪５‬رې ﻳﻮسﻒ‬ ‫ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻠ‪ ３‬وای‪ ،‬ﻧﻮ پاﻳﻠﻪ بﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻪ وه؟ خﻮ ﻫﻐﻪ د ﻧﻔس ﻟﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻮ سره ﻣﻘاوﻣت او ﻣﻘابﻠﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬پﻪ‬ ‫(‪)١‬‬ ‫دې ډول د ﻳﻮسﻒ صبر تﻞ د اﻧساﻧﻴت ﻟپاره د ﻻرې ﻣشال وگر‪５＄‬د‪ ،‬ﻫﻮ! دا د ＇ﻮ شﻴبﻮ صبر وو)‬ ‫لن‪６‬يز‪:‬‬ ‫صبر د گﻨاﻫﻮﻧﻮ او پارووﻧکﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻮ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬ډﻳر ثﻮاب ﻟري‪.‬‬ ‫صبر د گﻨاﻫﻮﻧﻮ او ﻧﻔساﻧﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ پر وړاﻧدې ﻳﻮ تﻠپات‪ ３‬جﻬاد دی‪.‬‬ ‫صبر او ﻣﻘاوﻣت د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ‬ ‫د گﻨاﻫﻮﻧﻮ او پارووﻧکﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻮ پر وړاﻧدې د ﻳﻮسﻒ‬ ‫ﻳﻮه ب‪５‬ﻠگﻪ ده‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬د دﻏﻪ حدﻳث شرﻳﻒ‪(:‬د جﻨت ﻻر پﻪ سختﻴﻮ او ک‪７‬اووﻧﻮ او د دوزخ ﻻر پﻪ ﻧﻔسﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ او‬ ‫شﻬﻮتﻮﻧﻮ پﻮ＊ﻞ شﻮې) عربﻲ ﻣتﻦ ﻳاد او تکرار ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬وﻟ‪ ３‬پﻪ دﻏﻪ حدﻳث ک‪ ３‬د جﻨت ﻻر سختﻪ او د دوذخ ﻻر أساﻧﻪ ＊ﻮدل شﻮې؟ زدهکﻮوﻧکﻲ دې‬ ‫رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬وﻟ‪ ３‬صبر د ﻫﻐﻮ گﻨاﻫﻮﻧﻮ پر وړاﻧدې سخت دی چ‪ ３‬د عادت او رواج ب‪２‬ﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟ‪３‬؟ رو＊اﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬اﻣام ابﻦ ﻗﻴﻢ جﻮزي رحﻤﻪ اهلل د ﻳﻮسﻒ سﻮرت ﻟﻪ ﻟﻮستﻠﻮ ＇خﻪ ＇ﻪ پاﻳﻠﻪ واخﻴستﻪ؟ پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه‬ ‫تﻮگﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪26‬‬

‫اتم لوست‬

‫د مصيبتونو پر وړاندې صبر‬ ‫حضرت عﻤر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪":‬ﻫر ﻣصﻴبت چ‪ ３‬ﻣا تﻪ رس‪８５‬ي‪ ،‬پﻪ در‪４‬ﻴﻮ ＇ﻴزوﻧﻮ اهلل تعاﻟی تﻪ‬

‫شکر ادا کﻮم‪ :‬ﻟﻮﻣ‪７‬ی دا چ‪ ３‬ﻣصﻴبت ﻣاتﻪ د دﻧﻴا پﻪ اړه رسﻴدﻟی‪ ،‬ﻧﻪ د دﻳﻦ پﻪ اړه‪ ،‬دوﻳﻢ دا چ‪３‬‬ ‫کﻮم ﻣصﻴبت ﻣاتﻪ ﻟﻪ ＇ﻪ شﻲ رس‪５‬دﻟی ﻫﻐﻪ دوﻣره ﻟﻮی ﻧﻪ وي چ‪ ３‬زﻏﻤﻠی ﻳ‪ ３‬ﻧشﻢ‪ ،‬درﻳﻢ دا چ‪ ３‬د‬ ‫ﻣصﻴبت پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬اجر ﻻس تﻪ راوړم"‪.‬‬ ‫په مصيبت صبر کول د ايمان نښه ده‪:‬‬

‫پر ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ صبر کﻮل‪ ،‬د اﻳﻤان د رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻮاﻟﻲ او د اهلل تعاﻟی پﻪ ﻗضا او ﻗدر باﻧدې د خﻮ＊‪ ９‬ﻣعﻨا‬ ‫ﻟري‪ .‬اﻧساﻧاﻧﻮ تﻪ د اهلل تعاﻟی ﻟخﻮا د ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ رس‪５‬دل‪ ،‬دوی تﻪ د سزا‪ ،‬جزا او أزﻣﻮﻳﻠﻮ پﻪ ﻣﻮخﻪ‬ ‫وړاﻧدې ک‪８５‬ي چ‪ ３‬پﻪ دواړو حاﻟتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬باﻳد اﻧسان وزﻏﻤﻲ‪ .‬د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ اﻧساﻧاﻧﻮ تﻪ‬ ‫د درد او سختﻴﻮ پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬د صبر او زﻏﻢ سپار＊تﻨﻪ کﻮي‪ ،‬د دې پر وړاﻧدې ورتﻪ د ﻟﻮی اجر‬ ‫او ثﻮاب زﻳری ورکﻮي‪ ،‬اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫[سﻮرت اﻟبﻘرة‪ ،‬أﻳات‪]١٥٧-١٥٥ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬او ضرور بﻪ تاسﻮ پر وﻳره‪ ،‬ﻟﻮږه‪ ،‬د ﻣال‪＄ ،‬ان او ﻣﻴﻮو پﻪ زﻳان سره و ازﻣاﻳﻮ‪ ،‬صبر کﻮوﻧکﻮ تﻪ‬ ‫زﻳری ورک‪７‬ئ‪ .‬ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ تﻪ چ‪ ３‬کﻠﻪ ورتﻪ ﻣصﻴبت ورسﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻧﻮ دوی واﻳﻲ‪ :‬ﻣﻮږ د اهلل ﻳﻮ او ده تﻪ‬ ‫ب‪５‬رتﻪ ورگر‪＄‬ﻮ‪ .‬پر دوې د اهلل تعاﻟی درود‪ ،‬دعا او سﻼﻣتﻴا ده او دوی ﻻره ﻣﻴﻨدوﻧکﻲ دي‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دﻏﻮ ﻗرأﻧﻲ أﻳتﻮﻧﻮ داس‪ ３‬پﻮﻫ‪８５‬و چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻣؤﻣﻨان پﻪ ＇ﻪ اﻧدازه ﻣصﻴبت‪ ،‬وﻳرې‪ ،‬ﻟﻮږې‪ ،‬د ﻣال‬ ‫او ‪＄‬ان پﻪ زﻳان ازﻣﻮﻳﻲ‪ .‬دﻏﻪ أﻳتﻮﻧﻪ ﻫﻤدا راز پر دې ﻫﻢ دﻻﻟت کﻮي چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان پر صبر‪ ،‬د اهلل‬ ‫ﻟخﻮا پﻪ ورپﻴ） شﻮي ﻣصﻴبت د خﻮ＊‪ ９‬پﻪ وړاﻧدې د ﻫﻐﻪ د ﻟﻮی اجر او ﻣﻘام ＇‪＋‬تﻦ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪27‬‬

‫پﻮرتﻨﻲ أﻳت ک‪ ３‬د ﻣصﻴبت پر وړاﻧدې صبر او زﻏﻢ کﻮوﻧکﻮ تﻪ د درﻳﻮ جزا گاﻧﻮ او اﻧعاﻣﻮﻧﻮ ژﻣﻨﻪ‬ ‫شﻮې‪ ،‬دﻏﻪ اﻧعاﻣﻮﻧﻪ کﻮم دي؟ زدهکﻮوﻧکﻲ دې پﻪ ﻧﻮبت ﻫر ﻳﻮ بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫آزمويښت د اهلل تعالی سنت دي‬

‫پر ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ د اﻧساﻧاﻧﻮ أزﻣﻮﻳﻞ د اهلل تعاﻟی ﻫﻐﻪ سﻨت اوﻗاﻧﻮن دی چ‪ ３‬ډ‪４‬ر ‪＄‬ﻠﻪ خپﻞ ﻣخﻠص بﻨدگان‬ ‫پرې أزﻣﻮﻳﻲ‪ .‬د اسﻼم پﻴﻐﻤبر‬

‫پﻪ دې اړه ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬چاتﻪ چ‪ ３‬د اهلل د خﻴر اراده وشﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ﻫﻐﻪ پﻪ ﻣصﻴبت او أزﻣﻮﻳ‪＋‬ت ک‪ ３‬اچﻮي‪ .‬ﻫﻤداراﻧگﻪ‬ ‫پﻪ ﻳﻮ بﻞ حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻫر ﻣؤﻣﻦ س‪７‬ی او ﻣؤﻣﻨﻪ ＊‪％‬ﻪ تر ﻫﻐ‪ ３‬د اوﻻد او ﻣا ل د زﻳان پﻪ أزﻣﻮﻳ‪＋‬ت ک‪ ３‬اچﻮل ک‪８５‬ي‪،‬‬ ‫تر＇ﻮ چ‪ ３‬ﻟﻪ اهلل تعاﻟی سره پﻪ داس‪ ３‬حال ﻣخ شﻲ چ‪ ３‬گﻨاﻫﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ب‪＋‬ﻞ شﻮي وي‪.‬‬ ‫صبر‪ ،‬ﻗﻨاعت‪ ،‬د درد او ﻣصﻴبت پر وړاﻧدې خﻮ＊ﻲ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ دوې پاﻳﻠ‪ ３‬راﻣخ‪ ３‬تﻪ کﻮي چ‪３‬‬ ‫دواړه ﻳ‪ ３‬ددوی پﻪ خﻴر او گ＂ﻪ دي‪:‬‬ ‫‪ -١‬عاجﻠﻪ او ﻣخک‪ ３‬پاﻳﻠﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ دگﻨاﻫﻮﻧﻮ کﻔاره او د اﻧساﻧﻲ سﻬﻮو ب‪＋‬ﻨﻪ ده‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اخروي پاﻳﻠﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ د ثﻮاب‪ ،‬ﻓضﻴﻠت او د اهلل تعاﻟی د رحﻤت پﻪ تﻮگﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ ورکﻮل‬ ‫کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د مصيبت پر مهال د مؤمن ادب‪:‬‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣؤﻣﻦ تﻪ د ﻣصﻴبت پر وړاﻧدې کﻮم دﻧﻴﻮي او اخروي اجر او ثﻮاب ور پﻪ برخﻪ ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻧﻮ‬ ‫باﻳد پردې ﻫﻢ پﻮه شﻲ چ‪ ３‬کﻮم اسﻼﻣﻲ ادب پﻪ دې وخت ک‪ ３‬ﻣراعات ک‪７‬ي‪ .‬د اسﻼم ﻟﻪ ﻧظره‬ ‫د ﻣصﻴبت پر ﻣﻬال ﻫر ډول ﻓرﻳاد کﻮل‪ ،‬د گرﻳﻮان شﻠﻮل‪ ،‬د اﻓسﻮس کﻮل‪ ،‬پﻪ عادت او جاﻣﻮ ک‪３‬‬ ‫پﻪ‬

‫بدﻟﻮن او داس‪ ３‬ﻧﻮر ﻣﻨع شﻮي‪ ،‬ﻳﻮازې د ﻣصﻴبت استﻘبال ﻳ‪ ３‬د‬

‫‪28‬‬

‫کﻠﻤ‪ ３‬سره ＊ﻮدﻟی او بس‪.‬‬ ‫ﻫﻤداراﻧگﻪ د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر‬

‫د ﻣصﻴبت پﻪ وخت ک‪ ３‬دا ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ﻫﻢ ک‪７‬ې چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫‪.‬‬

‫ژباړه‪ :‬اي اهلل! ﻣاتﻪ پر دې ﻣصﻴبت اجر او ثﻮاب پﻪ برخﻪ او ﻟﻪ دې (اخﻴستﻞ شﻮي ﻧعﻤت ＇خﻪ)‬ ‫ﻏﻮره ﻣاتﻪ را پﻪ برخﻪ ک‪７‬ې‪.‬‬ ‫پﻪ دې ډول کﻪ ﻳﻮ ﻣؤﻣﻦ د ورپ‪ ）５‬شﻮي ﻣصﻴبت پر ﻣﻬال دﻏﻪ ادب پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴسﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د جﻤﻴﻞ‬ ‫صبر پﻪ داﻳره ک‪ ３‬راﻏﻰ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ عﻠﻤاوو داس‪ ３‬تعرﻳﻒ ک‪７‬ی‪ :‬جﻤﻴﻞ صبر ﻫﻐﻪ صبر تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ک‪ ３‬ﻓرﻳاد او چاتﻪ ﻟﻪ دﻏﻪ ﻣصﻴبتﻪ شکاﻳت ﻧﻪ وي‪ ،‬ﻳا ﻫﻢ دا چ‪ ３‬ﻣؤﻣﻦ خپﻞ عادي او‬ ‫طبﻴعﻲ حاﻟت ک‪ ３‬کﻮم بدﻟﻮن راﻧﻪ وﻟﻲ‪５＇ ،‬ره او جاﻣ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬بدﻟ‪ ３‬ﻧﻪ ک‪７‬ي او خپﻞ پخﻮاﻧی حاﻟت‬ ‫وساتﻲ‪.‬‬ ‫لن‪６‬يز‪:‬‬ ‫اهلل‬

‫ﻣؤﻣﻨان پﻪ ﻣال‪ ،‬اوﻻد او ﻧﻔس باﻧدې ازﻣاﻳﻲ‪.‬‬

‫د اسﻼﻣی اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ پﻠﻮه‪ ،‬ازﻣاﻳ‪＋‬ت او ﻣصﻴبتﻮﻧﻪ د ﻳﻮه ﻣؤﻣﻦ ﻟپاره د اهلل‬

‫ﻟﻪ پﻠﻮه د خﻴر‬

‫رسﻮل دي‪.‬‬ ‫د ﻣصﻴبت پرﻣﻬال صبر او زﻏﻢ صابر ﻣؤﻣﻦ ﻟﻪ ﻧﻮرو جﻼ کﻮي‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ -١‬پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬اﻧساﻧاﻧﻮ تﻪ ﻣصﻴبت د ＇ﻪ ﻣﻘصد پﻪ ﻣﻮخﻪ پ‪８＋５‬ي؟ ﻣؤﻣﻦ اﻧسان باﻳد د ﻣصﻴبت پر‬ ‫ﻣﻬال د ＇ﻪ ﻣرستﻪ وﻏﻮاړي؟‬ ‫‪ -٢‬د بﻘرې سﻮرت د پﻮرتﻨﻴﻮ أﻳاتﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻣؤﻣﻨان پر کﻮﻣﻮ ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ أزﻣﻮﻳﻠﻲ دي؟‬ ‫‪ -٣‬اهلل تعاﻟی خپﻞ ﻏﻮره بﻨده پﻪ ﻣصﻴبت او ک‪７‬او ‪＄‬کﻪ اختﻪ کﻮي‪ ،‬چ‪:３‬‬ ‫اﻟﻒ) ﻫﻐﻪ بد وﻳﻨﻲ‪ .‬ب) ﻧﻮﻣﻮړی عذابﻮي‪ .‬ج) ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ‪ ３‬د خﻴر ارداه ک‪７‬ې وي‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫‪ -٤‬ﻣؤﻣﻦ د ﻣصﻴبت پر ﻣﻬال باﻳد ＇ﻪ وواﻳﻲ؟‬ ‫‪ -٥‬د ﻣصﻴبت پر ﻣﻬال ک‪ ３‬صبر او د اهلل تعاﻟی پﻪ ﻗضا او پر‪４‬ک‪７‬ې خﻮ＊ﻲ‪ ،‬ﻣسﻠﻤان تﻪ دوې گ＂‪３‬‬ ‫ﻟري‪:‬‬ ‫‪......................................................................-١‬‬ ‫‪......................................................................-٢‬‬ ‫‪ -٦‬جﻤﻴﻞ صبر ﻫﻐﻪ دی چ‪ ３‬اﻧسان د ﻣصﻴبت پر ﻣﻬال‪:‬‬ ‫اﻟﻒ) تﻮرې جاﻣ‪ ３‬واﻏﻮﻧدي او ﻓرﻳاد وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ب) خﻔگان ＊کاره او ﻟﻪ خﻠکﻮ سره خبرې وﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ج) د اهلل تعاﻟی پﻪ پر‪４‬ک‪７‬ې خﻮښ او چاتﻪ شکاﻳت وﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د ﻣصﻴبت پر ﻣﻬال د صبر خپﻠﻮﻟﻮ پﻪ ر‪１‬ا ک‪ ３‬د ﻫﻐﻮ ﻏﻴر شرعﻲ عادتﻮﻧﻮ پﻪ اړه دوه ﻣخﻪ ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‬ ‫چ‪ ３‬ډ‪４‬ر خﻠک ﻳ‪ ３‬د خپﻠﻮ خپﻠﻮاﻧﻮ د ﻣ‪７‬ﻳﻨ‪ ３‬پر ﻣﻬال ترسره کﻮي‪.‬‬

‫‪30‬‬

‫نهم لوست‬

‫حيا او د هغ‪ ３‬فضيلتونه‬ ‫رسﻮل اکرم‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪＇ :‬ﻠﻮر ＇ﻴزوﻧﻪ د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ سﻨت او ک‪７‬ﻧ‪ ３‬دي‪ :‬حﻴا‪ ،‬خﻮشبﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻣسﻮاک‬

‫او ﻧکاح(‪.)١‬‬

‫د حﻴا پﻪ اړه ＇ﻪ ﻣعﻠﻮﻣات ﻟرئ؟ زدهکﻮوﻧکﻲ دې پﻪ دې اړه خپﻞ ﻧظروﻧﻪ پﻪ ﻣﻨظﻤﻪ تﻮگﻪ ＇رگﻨد‬ ‫ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حيا تعريف‪:‬‬

‫حﻴا ＊ﻪ خﻮی‪ ،‬خصﻠت او د اﻧسان د عزت او شراﻓت ﻧ‪＋‬ﻪ ده‪.‬‬ ‫حﻴا ﻫﻐﻪ ﻧﻔسﻲ بدﻟﻮن تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬اﻧسان تﻪ د عﻴب د احساس پر ﻣﻬال پﻴدا ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬ﻫﻐﻪ خﻮی تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬اﻧسان د بدو کاروﻧﻮ پر＊ﻮدﻟﻮ تﻪ اړ باسﻲ‪ ،‬خاوﻧد ﻳ‪３‬‬ ‫ﻟﻪ کﻤﻲ ＇خﻪ ﻣﻨعﻪ کﻮي‪ ،‬ﻟﻪ دې کبﻠﻪ اﻧسان د ﻫﻤت او کﻤال پﻪ ﻟﻮري ﻫ（ﻮي او د ﻧاوړه او رذاﻳﻠﻮ‬ ‫＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ژﻏﻮري او د حﻴا ضد سپﻴﻦ سترگﻲ ده چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬اﻧسان پﻪ ﻧاوړه او شرﻣﻮوﻧکﻮ اعﻤاﻟﻮ‬ ‫او وﻳﻨاوو ﻻس پﻮرې کﻮي‪.‬‬ ‫د خجالت او حيا تر مينځ توپير‪:‬‬

‫شرعﻲ حﻴاء ﻫﻤاﻏﻪ وه چ‪ ３‬ذکر شﻮه‪ ،‬خﻮ خجاﻟت او ب‪ ３‬زړه تﻮب چ‪ ３‬پرې اختﻪ خﻠک د ＊ﻮ‬ ‫کاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻨعﻪ کﻮي او د اړتﻴا پر ﻣﻬال ﻧشﻲ کﻮﻻی پﻪ ﻧﻴکﻮ اعﻤاﻟﻮ اﻣر او ﻟﻪ بدو ＇خﻪ ﻣﻨعﻪ‬ ‫وک‪７‬ي‪ ،‬د زده ک‪７‬ې پﻪ خپﻠﻮﻟﻮ ک‪ ３‬خجاﻟت باسﻲ‪ .‬دې حاﻟت تﻪ شرعﻲ حﻴا ﻧشﻲ وﻳﻞ ک‪５‬دای‪ ،‬ﻳﻮازې‬ ‫‪ -١‬رواه اﻟترﻣذی‬

‫‪31‬‬

‫پﻪ عرف ک‪ ３‬حﻴا بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬دا ﻳﻮ ﻧاوړه صﻔت دی‪ ،‬اﻧسان باﻳد ترې ‪＄‬ان وژﻏﻮري‪.‬‬ ‫د حيا فضيلتونه‪:‬‬ ‫د اسﻼم ستر ﻻر＊ﻮود او پﻴﻐﻤبر‬

‫د حﻴا پﻪ اړه ﻳﻮ ﻟ‪ ７‬ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬ک‪７‬ې چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐ‪ ３‬جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ‬

‫ﻻﻧدﻳﻨﻲ ﻣﻮارد ﻳادوو‪:‬‬ ‫حيا د ايمان يوه څانگه ده‪:‬‬

‫پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫‪.‬‬

‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬اﻳﻤان ＇ﻪ د پاسﻪ اوﻳا ＇اﻧگ‪ ３‬ﻟري‪ ،‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮړه ﻳ‪ ３‬د ﻻ اﻟﻪ اﻻ اهلل کﻠﻤ‪ ３‬وﻳﻞ دي او تر ！ﻮﻟﻮ‬ ‫！ﻴ＂ﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻻرې ＇خﻪ د ﻧاپاکﻮ ＇ﻴزوﻧﻮ ﻟ‪５‬رې کﻮل دي او حﻴاء د اﻳﻤان ＇اﻧگﻪ ده‪.‬‬ ‫ﻟﻪ اﻧس‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬

‫＇خﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬رسﻮل اکرم‬ ‫‪.‬‬

‫(‪)٢‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻓحش ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻫﻴ＆ شﻲ تﻪ ﻧﻪ داخﻠ‪８５‬ي‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻪ ﻧاکاره او بد رﻧگ کﻮي او ﻫ‪（５‬کﻠﻪ حﻴا‬ ‫ﻟﻪ ﻫ‪ ＆５‬شﻲ سره ﻧﻪ ﻳﻮ‪＄‬ای ک‪８５‬ي‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻪ ＊اﻳستﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫د عﻤران بﻦ حصﻴﻦ رضی اهلل عﻨﻬﻤا ＇خﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬رسﻮل‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪:‬‬

‫(‪.)٣‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻪ رﻳ‪＋‬تﻴا حﻴا پرتﻪ ﻟﻪ خﻴر ＇خﻪ بﻞ ＇ﻪ ﻧﻪ راوړي‪.‬‬ ‫د حيا ځين‪ ３‬گټ‪:３‬‬ ‫حﻴا ډﻳرې زﻳات‪ ３‬گ＂‪ ３‬ﻟري چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې ډول دي‪:‬‬ ‫‪ -١‬حﻴا د اسﻼم اخﻼق دي‪ ،‬د زﻳد بﻦ اسﻠﻢ‬

‫＇خﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬رسﻮل اهلل‬

‫دي‪:‬‬

‫‪.‬‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‬

‫(‪)٤‬‬

‫‪ -١‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬ ‫‪ -٢‬اﻟترﻣذی‬ ‫‪ -٣‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟترﻣذی‬

‫‪32‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻳﻘﻴﻨاً ﻫر دﻳﻦ ﻳﻮ خﻮی او اخﻼق ﻟري او د اسﻼم خﻮی او اخﻼق حﻴا ده‪.‬‬ ‫د حﻴا پﻪ واسطﻪ اﻧسان د اهلل‬

‫د حﻘﻮﻗﻮ پﻪ ادا کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬کﻤی ﻧﻪ کﻮي‪＄ ،‬کﻪ د اهلل‬

‫او عظﻤت ＇خﻪ حﻴا کﻮي‪ ،‬د ﻫﻐﻪ‬

‫د ﻟﻮی واﻟﻲ‬

‫ﻧعﻤتﻮﻧﻪ ﻳادوي‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ خپﻠ‪ ３‬دﻧدې او ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻪ پر‪＄‬ای‬

‫کﻮي او د ﻣحرﻣاتﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ژﻏﻮري‪.‬‬ ‫‪ -٢‬حﻴا ＊اﻳست دی‪ ،‬پﻪ پﻮرتﻨﻲ حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬ﻣﻮ وﻟﻮستﻞ چ‪ ３‬حﻴا ﻟﻪ ﻫ‪＇ ＆５‬ﻴز سره ﻧﻪ‬ ‫ﻳﻮ‪＄‬ای کﻴ‪８‬ي‪ ،‬خﻮ دا چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ تﻪ ＊اﻳست ورب‪＋‬ﻲ‪ .‬حﻴا ﻧاک س‪７‬ی د وﻗار خاوﻧد وي‪ ،‬ﻫر ＇ﻮک‬ ‫ورسره پﻪ درﻧاوى چﻠﻦ کﻮي‪ ،‬ب‪ ３‬حﻴا اﻧسان ﻳﻮ سپک شخص وي‪ ،‬ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ کﻮر ک‪＇ ３‬ﻮک درﻧاوى‬ ‫کﻮي‪ ،‬ﻧﻪ پﻪ کﻠﻲ او ﻧﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ کﻮم درﻧاوى ＇خﻪ برخﻤﻦ وي‪.‬‬ ‫د ﻧعﻤتﻮﻧﻮ د زﻳاتﻮاﻟﻲ ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﻫﻤدارﻧگﻪ د أﻓتﻮﻧﻮ ﻣخﻨﻴﻮی کﻮي‪ .‬ب‪ ３‬حﻴاﻳﻲ او‬

‫حﻴاء د اهلل‬

‫ﻓسﻖ ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ سره عذاب راوﻟﻲ‪ .‬اهلل‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫[سﻮرت ﻫﻮد‪ ،‬أﻳت‪]١١٧ :‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ستا رب داس‪ ３‬ﻧﻪ دی چ‪ ３‬پﻪ ﻧا حﻘﻪ کﻠﻲ تباه ک‪７‬ي‪ ،‬پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ اوس‪５‬دوﻧکﻲ‬ ‫سﻤﻮن راوستﻮﻧکﻲ وي‪.‬‬ ‫پﻪ بﻞ ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت اسراء‪ ،‬أﻳت‪]١٦ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣﻮږ د کﻮﻣ‪ ３‬سﻴﻤ‪ ３‬د ﻫﻼ کﻮﻟﻮ اراده کﻮو‪ ،‬ﻧﻮ د ﻫﻐ‪ ３‬ب‪６‬اﻳاﻧﻮ تﻪ حکﻢ کﻮو او ﻫﻐﻮې‬ ‫پﻪ ک‪ ３‬پﻪ ﻧاﻓرﻣاﻧﻴﻮ ﻻس پﻮرې کﻮي‪ ،‬ﻫﻠﻪ ﻧﻮ پر ﻫﻐ‪ ３‬سﻴﻤ‪ ３‬د عذاب پر‪４‬ک‪７‬ه پﻠ‪ ３‬ک‪８５‬ي او ﻣﻮږ ﻫﻐﻪ‬ ‫بﻴخﻲ تباه کﻮو‪.‬‬ ‫ﻣعﻠﻮﻣﻪ خبره ده چ‪ ３‬ﻧﻴکﻲ د حﻴا او ﻓسﻖ ﻟﻪ ب‪ ３‬حﻴاﻳ‪＇ ９‬خﻪ سر چﻴﻨﻪ اخﻠﻲ‪.‬‬ ‫لن‪６‬يز‪:‬‬ ‫حﻴا د اﻳﻤان ﻳﻮه ＇اﻧگﻪ او د اﻟﻬﻲ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ سﻨت دی‪.‬‬ ‫حﻴا اﻧسان د کﻤال او ﻫﻤت پﻪ ﻟﻮري ﻫ（ﻮي او ﻟﻪ رذاﻳﻠﻮ او ب‪ ３‬ﻫﻤت‪＇ ９‬خﻪ ﻳ‪ ３‬ژﻏﻮري‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫حﻴا اﻧسان د اهلل‬

‫پ‪５‬ژﻧدﻟﻮ او د خﻠکﻮ د حﻘﻮﻗﻮ د رعاﻳت پﻪ ﻟﻮري ﻫ（ﻮي‪ ،‬ﻟﻪ گﻨاﻫﻮﻧﻮ او‬

‫ﻣعصﻴت ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ژﻏﻮري‪.‬‬ ‫حﻴا ＊اﻳست دی چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫر ＇ﻪ سره ﻳﻮ ‪＄‬ای شﻲ‪＊ ،‬اﻳست ورب‪＋‬ﻲ‪.‬‬ ‫د ﻧعﻤتﻮﻧﻮ د زﻳادت ﻻﻣﻞ او ب‪ ３‬حﻴاﻳﻲ د اﻣتﻮﻧﻮ او ﻣدﻧﻴتﻮﻧﻮ د ﻫﻼکت او تباﻫ‪９‬‬

‫حﻴا د اهلل‬ ‫سبب گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬

‫‪ .١‬حﻴا ﻟﻐتا ً او اصطﻼحا ً تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ .٢‬د حﻴا ضد ＇ﻪ شی دی او ＇ﻪ زﻳان ﻟري؟‬ ‫‪ .٣‬د حﻴا پﻪ اړه د پﻴﻐﻤبر‬

‫درې ﻣبارک حدﻳثﻮﻧﻪ ﻟﻪ ژباړې سره وواﻳاست؟‬

‫‪ .٤‬شرعﻲ حﻴا ﻟﻪ ب‪ ３‬زړه تﻮب سره ＇ﻪ تﻮپﻴر ﻟري‪ ،‬ﻟﻪ ﻣثال سره ﻳ‪ ３‬واضح ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ .٥‬د حﻴا ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬گ＂‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫ﻻﻧدﻳﻨﻲ حدﻳثﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻣعﻨا سره حﻔظ ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬

‫‪ -١‬رسﻮل اهلل‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ -٢‬رسﻮل اهلل‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬

‫‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫لسم لوست‬

‫د حيا ډولونه‬ ‫حﻴا د ﻣختﻠﻔﻮ اعتباراتﻮ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬او پﻪ دې ﻟحاظ چ‪ ３‬ﻟﻪ کﻮم چا صادر‪８４‬ي‪ ،‬زﻳات ډوﻟﻮﻧﻪ ﻟري چ‪３‬‬ ‫پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣطاﻟعﻪ ک‪７‬و‪.‬‬ ‫فطري حيا‪:‬‬ ‫ﻓطري حﻴا ﻫﻐ‪ ３‬حﻴا تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬اهلل‬ ‫خﻮی‪ ،‬صﻔت او د اهلل‬

‫ﻟﻪ اﻧسان سره پﻴدا ک‪７‬ې وي‪ ،‬دا ډول حﻴا ﻳﻮ ﻟﻮړ‬

‫تﻮﻓﻴﻖ دی‪ .‬د پﻴﻐﻤبر‬

‫دا وﻳﻨا چ‪ ３‬خپﻞ صحابﻲ اشج بﻦ عبداﻟﻘﻴس‬

‫تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻠﻲ ﻟﻪ دې ډول حﻴا ＇خﻪ ده‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻪ تا ک‪ ３‬دوه خﻮﻳﻮﻧﻪ دي چ‪ ３‬اهلل‬

‫تﻪ خﻮښ دي‪( .‬اشج واﻳﻲ) ﻣا ووﻳﻞ‪ :‬ﻫﻐﻪ دوه خﻮﻳﻮﻧﻪ‬

‫کﻮم دي؟ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻧرﻣﻲ او حﻴا‪ ،‬ﻣا ووﻳﻞ‪ :‬أﻳا دا خﻮﻳﻮﻧﻪ ﻣا تﻪ ﻣخک‪ ３‬راک‪７‬ل شﻮي او کﻪ پﻪ ﻣا‬ ‫ک‪ ３‬ﻧﻮي دي؟ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬بﻠک‪ ３‬دا خﻮﻳﻮﻧﻪ تاتﻪ د ﻣخﻪ درک‪ ７‬شﻮي‪ ،‬وﻣ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬حﻤد او ثﻨا ﻳﻮازې‬ ‫ﻫﻐﻪ اهلل ﻟره ده چ‪ ３‬زه ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ دﻏﻮ دوو خﻮﻳﻮﻧﻮ سره پﻴدا ک‪７‬ی ﻳﻢ چ‪ ３‬اهلل تﻪ خﻮښ دي‪.‬‬ ‫کسبي حيا‪:‬‬ ‫کسبﻲ حﻴا ﻫﻐ‪ ３‬حﻴا تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬اﻧسان پﻪ خپﻠﻪ اراده ﻻس تﻪ راوړې وي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د اهلل‬ ‫د عﻠﻢ پﻪ وسعت اﻳﻤان ﻟري‪ .‬د اهلل‬

‫ﻧعﻤتﻮﻧﻪ او خپﻠ‪ ３‬ﻧﻴﻤگ‪７‬تﻴاوې ورﻳاد‪８４‬ي‪ ،‬د اهلل‬

‫اﻳﻤان ﻟري او ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ کاروﻧﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻲ‪ ،‬کﻮم چ‪ ３‬اهلل‬ ‫شرﻳﻒ ک‪ ３‬راﻏﻠﻲ دي چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻣام ﻣسﻠﻢ‬ ‫‪ -٢‬اﻟبﻴﻬﻘﻲ‬

‫‪35‬‬

‫پﻪ دﻳﻦ‬

‫حرام ک‪７‬ي دي‪ .‬پﻪ ﻳﻮه حدﻳث‬ ‫(‪.)٢‬‬

‫بﻨده گﻲ داس‪ ３‬ترسره ک‪７‬ه‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ وﻳﻨ‪ ،３‬کﻪ تﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻪ وﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ﻫﻐﻪ خﻮ تا وﻳﻨﻲ‪.‬‬

‫ژباړه‪ :‬د اهلل‬

‫ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬دﻏﻪ حﻴا و ﻧﻪ ﻟري‪ ،‬ﻫﻐﻪ د بدو کاروﻧﻮ پﻪ ترسره کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬کﻮم ﻣﻤاﻧعت ﻧﻪ وﻳﻨﻲ‪.‬‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻛﻠﻪ دې چ‪ ３‬حﻴا و ﻧک‪７‬ه‪ ،‬ﻧﻮ ﻫر ＇ﻪ چ‪ ３‬ﻏﻮاړې ﻫﻐﻪ کﻮه‪.‬‬ ‫شرعي حيا‪:‬‬ ‫شرعﻲ حﻴا ﻫﻐ‪ ３‬حﻴا تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬اﻧسان ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ تﻪ ﻫ（ﻮي او ﻟﻪ ﻧاروا کاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻣﻨعﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫غير شرعي حيا‪:‬‬ ‫بعضﻲ صﻔتﻮﻧﻮ تﻪ پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬حﻴا وﻳﻞ ک‪８５‬ي ﻟکﻪ بﻰ زړه تﻮب‪ ،‬خجاﻟت‪ ،‬چ‪ ３‬دﻏﻪ ﻳﻮ ډول‬ ‫کﻤزورتﻴا ده او پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬حﻴا ﻧﻪ بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬ددې حاﻟت ﻟﻪ اﻣﻠﻪ اﻧسان خپﻠ‪ ３‬دﻧدې ﻧشﻲ ترسره‬ ‫کﻮﻻی‪ ،‬د ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ د اهلل‬

‫دﻳﻦ تﻪ ＇ﻮک ﻧشﻲ رابﻠﻠی او ﻳا دا چ‪ ３‬د ب‪ ３‬زړه تﻮب پﻪ دې‬

‫حاﻟت ک‪ ３‬د اړﻳﻨﻮ ﻣساﻳﻠﻮ پﻪ اړه پﻮ＊تﻨﻪ ﻫﻢ ﻧشﻲ کﻮﻻی‪.‬‬ ‫حضرت‬

‫رضی اهلل عﻨﻬا ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬اهلل‬

‫دې د اﻧصارو پﻪ ＊‪％‬ﻮ ورحﻤ‪８５‬ي‪ ،‬حﻴا د دﻳﻨﻲ‬

‫ﻣساﻳﻠﻮ پﻪ پﻮﻫﻪ ک‪ ３‬د دوی خﻨ‪ ６‬ﻧﻪ شﻮه‪ .‬پﻪ دې ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻟﻪ حﻴا ＇خﻪ ﻣراد عرﻓﻲ حﻴاء ده چ‪ ３‬دا‬ ‫ډول حﻴا بده او خاوﻧد ﻳ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬پات‪ ３‬وي‪.‬‬ ‫حﻴا پﻪ دې اعتبار سره چ‪ ３‬ﻟﻪ چا ＇خﻪ ک‪８５‬ي‪ ،‬پﻪ درې ډوﻟﻪ و‪４‬شﻞ شﻮې ده‪ :‬ﻟﻪ اهلل‬

‫＇خﻪ حﻴا‪،‬‬

‫ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇خﻪ حﻴا او ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬اﻧﻪ حﻴا‪.‬‬ ‫څخه حيا‪:‬‬

‫له اهلل‬

‫پﻪ دې تﻮگﻪ چ‪ ３‬کﻠﻪ بﻨده پﻪ کﻮم کار ک‪ ３‬تﻘصﻴر وک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ د اهلل‬ ‫اهلل‬

‫عظﻤت او رحﻤت پﻪ ﻳاد ک‪７‬ي‪ .‬ﻟﻪ‬

‫＇خﻪ حﻴا او د ﻫﻐﻪ د رضا ﻏﻮ＊تﻨﻪ د دې ﻻﻣﻞ شﻲ چ‪ ３‬پﻪ اواﻣرو ﻳ‪ ３‬عﻤﻞ او ﻟﻪ ﻧﻮاﻫﻴﻮ ＇خﻪ‬

‫ﻳ‪ ３‬ﻟ‪５‬رې واﻟی اختﻴار ک‪７‬ي‪ .‬پﻪ ﻳﻮه ﻣبارک حدﻳث ک‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪:‬‬

‫(‪.)٢‬‬

‫‪ -١‬اﻟبخاری‬ ‫‪ -٢‬اﻟترﻣذی‬

‫‪36‬‬

‫＇خﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬ﻣﻨاسبﻪ وي حﻴا وک‪７‬ئ‪.‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻟﻪ اهلل‬

‫له خلکو څخه حيا‪:‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬زﻣا ﻫر اﻣتﻲ تﻪ ب‪＋‬ﻨﻪ ک‪８５‬ي‪،‬‬

‫ﻟکﻪ پﻪ ＊کاره تﻮگﻪ ﻟﻪ گﻨاه کﻮﻟﻮ ＇خﻪ حﻴا‪ ،‬رسﻮل اکرم‬

‫ﻣگر ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻣجاﻫرﻳﻦ دي ﻫﻐﻮی تﻪ ﻧﻪ ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻣراد ﻟﻪ ﻣجاﻫرﻳﻨﻮ ＇خﻪ ﻫﻐﻪ کسان دي چ‪３‬‬ ‫د شپ‪ ３‬کﻮم عﻤﻞ وک‪７‬ي او اهلل‬ ‫شپ‪ ３‬داس‪ ３‬کار ک‪７‬ی‪ ،‬د شپ‪ ３‬اهلل‬

‫پرې پرده واچﻮي او دی پﻪ خپﻠﻪ سﻬار واﻳﻲ‪ :‬ای ﻓﻼﻧﻴﻪ! ﻣا د‬ ‫پرده پرې ﻏﻮړوﻟ‪ ،３‬خﻮ دی پﻪ ورځ ک‪ ３‬د اهلل‬

‫دا پرده ﻟﻪ‬

‫‪＄‬اﻧﻪ ﻟ‪５‬رې کﻮي‪.‬‬

‫(‪)١‬‬

‫له خپل ځان څخه حيا‪:‬‬ ‫د خﻠﻮت (ﻳﻮازې واﻟﻲ) پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬حﻴا او دا پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک‪ ３‬چ‪ ３‬د خﻠکﻮ ﻟﻪ ﻟﻮري کﻮم‬ ‫عﻴب ﻧﻪ ﻣتﻮجﻪ ک‪８５‬ي او ﻳﻮ س‪７‬ی د خپﻞ ‪＄‬ان ＇خﻪ حﻴا وک‪７‬ي او ﻧاوړه کار وﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬دې تﻪ ظاﻫري‬ ‫حﻴا وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي‪ .‬پﻪ دې اساس وﻳﻞ شﻮي دي‪ :‬ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬اﻧﻪ حﻴا باﻳد ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇خﻪ د حﻴا پﻪ پرتﻠﻪ‬ ‫ډ‪４‬ره وي‪.‬‬

‫ﻫر زدهکﻮوﻧکی دې د شرعﻲ‪ ،‬عرﻓﻲ‪ ،‬ﻓطري او کسبﻲ حﻴا پﻪ اړه ﻳﻮ ﻳﻮ حاﻟت وﻟﻴکﻲ‪ .‬بﻴا دې پﻪ وار‬ ‫سره خپﻠ‪ ３‬ﻟﻴکﻨ‪ ３‬د ！ﻮﻟگﻲ پر وړاﻧدې تﻮضﻴح ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د ﻟﻮست د ﻣطاﻟبﻮ پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره کﻮﻻی شﻮ چ‪ ３‬د حﻴا ډوﻟﻮﻧﻪ پﻪ ﻻﻧدې تﻮگﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ک‪７‬و‪:‬‬ ‫‪ :١‬ﻓطري حﻴا‪.‬‬ ‫‪ :٢‬د اﻧتخاب او اختﻴار ﻟﻪ پﻠﻮه حﻴا‪ :‬کسبﻲ او شرعﻲ ده‪.‬‬ ‫‪ :٣‬د شرﻳعت او عرف ﻟﻪ پﻠﻮه حﻴا‪ :‬عرﻓﻲ او د اهلل‬

‫＇خﻪ حﻴا ده‪.‬‬

‫‪ :٤‬د شخص ﻟﻪ پﻠﻮه حﻴا‪ :‬ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬ان او خﻠکﻮ ＇خﻪ حﻴا ده‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬

‫‪37‬‬

‫لن‪６‬يز‪:‬‬ ‫حﻴا د کسب ﻟﻪ پﻠﻮه او دا چ‪ ３‬ﻟﻪ چا ＇خﻪ ک‪８５‬ي‪ ،‬پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ برخﻮ و‪４‬شﻞ شﻮې ده‪.‬‬ ‫حﻴا د اﻧسان د خﻠﻘت ﻳﻮه ﻓطري برخﻪ او ﻳﻮ عاﻟﻲ صﻔت دی چ‪ ３‬اهلل‬

‫اﻧسان تﻪ ورک‪７‬ی‬

‫دی‪.‬‬ ‫کسبﻲ حﻴا چ‪ ３‬اﻧسان ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻪ اراده تر ﻻسﻪ کﻮي‪ ،‬اﻧسان د گﻨاﻫﻮﻧﻮ او بدﻳﻮ ﻟﻪ سرتﻪ رسﻮﻟﻮ‬ ‫＇خﻪ ژﻏﻮري‪.‬‬ ‫شرعﻲ حﻴا اﻧسان ＊ﻮ کاروﻧﻮ تﻪ راﻏﻮاړي او ﻟﻪ ﻧاوړو ﻳ‪ ３‬ﻣﻨعﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫ﻟﻪ اهلل‬

‫‪ ،‬ﻟﻪ خﻠکﻮ او ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ حﻴا د حﻴا ﻟﻪ ډوﻟﻮﻧﻮ ＇خﻪ ده‪.‬‬

‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ :١‬حﻴا پﻪ ＇ﻮ اعتباروﻧﻮ و‪４‬شﻞ شﻮې؟ واضح ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ :٢‬ﻓطري او کسبﻲ حﻴا تعرﻳﻒ او د شتﻮن پﻪ اړه ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ﻳﻮ دﻟﻴﻞ ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ :٣‬د شرعﻲ او ﻓطري حﻴا تر ﻣﻨ‪＇ ＃‬ﻪ تﻮپﻴر دی؟ د دواړو حکﻢ بﻴان ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ :٤‬حﻴا ﻟﻪ چا ＇خﻪ ک‪８５‬ي؟ ‪＄‬ﻮاب پﻪ دﻟﻴﻞ سره واضح ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د ﻳادې شﻮې حﻴا د ډوﻟﻮﻧﻮ پﻪ اړه ﻳﻮ ﻳﻮ ﻣثال پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪38‬‬

‫يوولسم لوست‬

‫تواضع‬ ‫تﻮاضع د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ ﻳﻮ ارز＊تﻨاک خﻮی دی چ‪ ３‬اسﻼم پرې اﻣر کﻮي‪ .‬اهلل‬

‫د جﻨت وعده ﻟﻪ‬

‫ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ سره ک‪７‬ې ده چ‪ ３‬د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬پر ﻣخ د ﻟﻮﻳ‪ ９‬دعﻮې او ﻓساد ﻧﻪ کﻮي‪ .‬تﻮاضع ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟‬ ‫پﻪ اسﻼم ک‪＇ ３‬ﻪ ﻣﻘام ﻟري؟ پدې ﻟﻮست ک‪ ３‬بﻪ ﻳاده شﻮې ﻣﻮضﻮع زده ک‪７‬و‪.‬‬ ‫د تواضع مفهوم‪:‬‬

‫تﻮاضع خشﻮع او عاجزۍ تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي او پﻪ اصطﻼح ک‪:３‬‬ ‫ﻓضﻴﻞ بﻦ عﻴاض ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬حﻖ تﻪ تسﻠﻴﻤﻲ او د ﻫﻐﻪ ﻣﻨﻠﻮ تﻪ تﻮاضع واﻳﻲ‪ ،‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ‬ ‫ﻣاشﻮم ＇خﻪ واوري‪.‬‬ ‫ابﻦ ﻣبارک ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬تﻮاضع دې تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬خپﻞ ‪＄‬ان ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چا سره چ‪ ３‬ستا پﻪ پرتﻠﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫دﻧﻴاﻳﻲ ﻧعﻤت ﻟ‪ ８‬وي‪ ،‬برابر وشﻤ‪５‬ری‪ .‬پﻪ دې پﻮه ش‪ ３‬چ‪ ３‬تﻪ د ﻫﻐﻪ پﻪ پرتﻠﻪ د ﻣال ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻏﻮره واﻟی‬ ‫ﻧﻪ ﻟرې‪ .‬ﻫﻤدارﻧگﻪ خپﻞ ‪＄‬ان ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چا سره برابر وگ‪ ３２‬چ‪ ３‬پﻪ ﻣاﻟﻲ تﻮان ک‪ ３‬ترتا ﻟﻮړ وي او ﻫﻐﻪ‬ ‫د ﻣال او شتﻤﻨ‪ ９‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پر خپﻞ ‪＄‬ان ﻏﻮره و ﻧﻪ گ‪.３２‬‬ ‫تﻮاضع د کبر ضد ده‪ ،‬ﻣتﻮاضع س‪７‬ى د دﻧﻴا د ﻣاﻟﻮﻧﻮ او شتﻤﻨﻴﻮ پر اساس خپﻞ ‪＄‬ان ﻟﻪ بﻞ چا ﻏﻮره ﻧﻪ‬ ‫گ‪２‬ﻲ‪ ،‬ﻫر چا تﻪ ﻧ‪８‬دې وي‪ ،‬پﻪ ﻧﻮرو ﻣﻬرباﻧﻪ وي‪ ،‬د ب‪ ３‬وزﻟﻮ سره ＊‪ ３‬اړﻳک‪ ３‬ساتﻲ‪ ،‬د ﻧﻮرو خدﻣت کﻮي‬ ‫او د خﻠکﻮ خدﻣت کﻮل ورتﻪ بد ﻧﻪ ＊کاري‪ ،‬اهلل‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت اﻟﻘصص‪ ،‬أﻳت‪]٨٣ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬دﻏﻪ د أخرت کﻮر بﻪ د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ ﻟپاره ‪＄‬اﻧگ‪７‬ى ک‪７‬و چ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬خپﻠﻪ ﻟﻮﻳﻲ ﻧﻪ‬ ‫ﻏﻮاړي او ﻧﻪ د ﻓساد کﻮﻟﻮ اراده ﻟري او ﻧﻴک عاﻗبت ﻳﻮازې د پرﻫﻴزگاراﻧﻮ ﻟپاره دی‪.‬‬ ‫شﻴطان چ‪ ３‬اهلل‬ ‫‪39‬‬

‫ﻟﻪ خپﻞ در باره و شاړه او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬بد بختﻪ ک‪ ،７‬ﻻﻣﻞ ﻳ‪ ３‬ﻫﻤدا ﻟﻮﻳﻲ او کبر و‪،‬‬

‫ﻫﻐﻪ وخت چ‪ ３‬ده تﻪ اﻣر وشﻮ چ‪ ３‬آدم‬

‫تﻪ سجده وک‪７‬ي‪ ،‬ده تﻮاضع و ﻧﻪ ک‪７‬ه د ﻟﻮﻳ‪ ９‬دعﻮا ﻳ‪３‬‬

‫وک‪７‬ه ﻧﻮ پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ تﻠپات‪ ３‬بد بخت‪ ９‬اختﻪ شﻮ‪.‬‬

‫(‪)١‬‬

‫اهلل‬

‫خپﻞ پﻴﻐﻤبر ﻣحﻤد‬

‫اهلل‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫تﻪ پر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د زړه سﻮي اﻣر کﻮي چ‪ ３‬دا ﻫﻢ تﻮاضع تﻪ دﻻﻟت کﻮي‪.‬‬ ‫[سﻮرت اﻟشعراء‪ ،‬أﻳت‪]٢١٥ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬او ﻟﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬کﻮم کسان ستا پﻴروي ﻏﻮره ک‪７‬ي ﻫﻐﻮی سره د تﻮاضع چﻠﻨد کﻮه‪.‬‬ ‫رسﻮل اکرم‬

‫د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ پﻪ اړه ﻓرﻣاﻳﻲ چ‪ ３‬تﻮاضع کﻮي‪:‬‬

‫(‪)٢‬‬

‫ژباړه‪ :‬خﻮشحاﻟﻲ ده د ﻫﻐﻪ چا ﻟپاره چ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ ﻓﻘر او ﻣسکﻨت ＇خﻪ تﻮاضع او عاجزي‬ ‫اختﻴاروي‪.‬‬

‫‪＊ -١‬اﻏﻠی ＊ﻮوﻧکی دې ﻻﻧدﻳﻨی ﻣبارک حدﻳث ﻟﻪ ژباړې سره دوه ‪＄‬ﻠﻪ وﻟﻮﻟﻲ‪ ،‬بﻴا دې ﻫر‬ ‫زدهکﻮوﻧکی ﻫﻐﻪ پﻪ ﻧﻮبت سره تکرار ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫وعﻦ آبی ﻫرﻳرة‪،‬‬

‫‪ -١‬پﻪ دې اړه اهلل‬

‫‪ ،‬آن رسﻮل اهلل‬

‫ﻗال‪:‬‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫[اﻻعراف‬ ‫‪ .]١٣_١١:‬ژباړه‪ :‬ﻣﻮږ ستاس‪( ３‬د پﻼر) ﻫستﻮﻧﻪ پﻴﻞ ک‪７‬ه‪ ،‬بﻴا ﻣﻮ ستاسی(د پﻼر) صﻮرت جﻮړ ک‪ ،７‬بﻴا ﻣﻮ پرﻳ‪＋‬تﻮ‬ ‫تﻪ ووﻳﻞ چ‪ ３‬ادم عﻠﻴﻪ اﻟسﻼم تﻪ سجده وک‪７‬ئ‪ ،‬پﻪ دې اﻣر سره ！ﻮﻟﻮ سجده وک‪７‬ه‪ ،‬خﻮ ابﻠﻴس پﻪ سجده کﻮوﻧکﻮ ک‪３‬‬ ‫شاﻣﻞ ﻧﻪ شﻮ‪.‬‬ ‫اهلل ورتﻪ ووﻳﻞ‪ ،:‬تﻪ ＇ﻪ شﻲ ﻟﻪ سجدې کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻣﻨعﻪ ک‪７‬ې کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣا در تﻪ اﻣر ک‪７‬ی وو‪ ،‬وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ ،‬زه ﻟﻪ‬ ‫ﻫﻐﻪ ﻧﻪ ﻏﻮره ﻳﻢ تا زه ﻟﻪ اوره پﻴدا ک‪７‬ی ﻳﻢ او ﻫﻐﻪ ﻟﻪ خ＂‪＇ ３‬خﻪ‪.‬‬ ‫اهلل ورتﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻧﻮ‪ ،‬تﻪ ﻟﻪ دې ‪＄‬اﻳﻪ کﻮز شﻪ‪ ،‬تﻪ حﻖ ﻧﻠرې چ‪ ３‬دﻟتﻪ ﻟﻮﻳﻲ او ﻏرور وک‪７‬ې‪ ،‬ووزه چ‪ ３‬تﻪ پﻪ‬ ‫حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬رسﻮا وى‪.‬‬ ‫‪-٢‬اﻟطبراﻧﻲ‬ ‫‪ -٣‬اﻣام ﻣسﻠﻢ‬

‫‪40‬‬

‫ژباړه‪ :‬صدﻗ‪ ３‬کﻠﻪ ﻫﻢ ﻣال ﻧﻪ دى کﻢ ک‪７‬ى او د عﻔﻮې ﻟﻪ اﻣﻠﻪ اهلل‬

‫ﻳﻮ بﻨده تﻪ ﻧﻪ زﻳاتﻪ وي‪ ،‬ﻣگر‬

‫عزت او ﻫﻴچا د اهلل د رضا پﻪ خاطر عاجزى او تﻮاضع ﻧﻪ ده ک‪７‬ي‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻪ اهلل تعاﻟﻰ ﻟﻮړ ک‪７‬ى‬ ‫دى‪.‬‬ ‫‪ -٢‬زدهکﻮوﻧکﻲ دې د تﻮاضع د تعرﻳﻒ پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره‪ ،‬دوه دوه تﻨﻪ د تﻮاضع د ＊کﻠﻲ صﻔت‬ ‫د تر ﻻسﻪ کﻮﻟﻮ پﻪ اړه خپﻞ ﻧظروﻧﻪ سره تبادﻟﻪ ک‪７‬ي‪ .‬پﻪ کﻮﻣﻮ ！کﻮ چ‪ ３‬سره ﻳﻮه خﻮﻟﻪ شﻲ ﻫﻐﻪ دې‬ ‫وﻟﻴکﻲ‪ ،‬بﻴا دې ﻫر ﻳﻮ پﻪ خپﻞ ﻧﻮبت سره ﻧﻮرو تﻪ واوروي‪ ،‬اتﻔاﻗﻲ ！کﻲ دې پﻪ تختﻪ وﻟﻴکﻲ‪.‬‬ ‫تواضع څرنگه تر السه ک‪７‬و؟‬

‫تﻮاضع د اهلل‬

‫ﻳﻮ ﻟﻮی ﻧعﻤت دی چ‪ ３‬ﻫر ﻣسﻠﻤان ﻳ‪ ３‬باﻳد د تر ﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ﻟپاره کﻮ＊） وک‪７‬ي‪.‬‬

‫د تﻮاضع د ترﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ﻟپاره دوې ک‪７‬ﻧﻼرې ﻣﻬﻤ‪ ３‬دي‪ :‬عﻠﻢ او تربﻴت‪ ،‬ﻳا زده ک‪７‬ه او روزﻧﻪ؛ پﻪ دې‬ ‫ﻣطﻠب ﻟﻪ پﻮﻫ‪５‬دﻟﻮ سره چ‪ ３‬تﻮاضع د اهلل‬

‫ﻳﻮ ﻟﻮی ﻧعﻤت دی‪ ،‬ﻧﻪ ＊اﻳﻲ ＇ﻮک خپﻞ ‪＄‬ان ﻟﻮړ‬

‫وگﻨﻲ او خﻠک سپک وگ‪２‬ﻲ؛ تر ＇ﻮ د زﻳاتﻮ ﻧعﻤتﻮﻧﻮ ﻣستحﻖ وگر‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻫﻤدارﻧگﻪ باﻳد دا ！کی پﻪ‬ ‫پام ک‪ ３‬وﻧﻴسﻲ چ‪ ３‬پﻪ خبرو او ک‪７‬ﻧﻮ ک‪ ３‬ﻧﻮرو تﻪ درﻧاوى وک‪７‬ي او د تﻮاضع ﻻر خپﻠﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫لن‪６‬يز‪:‬‬ ‫تﻮاضع ﻟﻪ خﻠکﻮ سره د تعاﻣﻞ پر ﻣﻬال حﻖ تﻪ تسﻠﻴﻤ‪５‬دﻟﻮ او خشﻮع تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫تﻮاضع د کبر‪ ،‬ﻏرور او ﻟﻮﻳ‪ ９‬ضد ده‪.‬‬ ‫رسﻮل اکرم‬

‫ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ تﻪ ز‪４‬رى ورکﻮي چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻓﻘر او ﻣسکﻨت پرتﻪ د تﻮاضع او عاجزۍ‬

‫ﻻر خپﻠﻮي‪.‬‬ ‫اﻧسان کﻮﻟی شﻲ چ‪ ３‬د تعﻠﻴﻢ او زده ک‪７‬ې پﻪ تر ﻻسﻪ کﻮﻟﻮ سره د تﻮاضع صﻔت پﻪ ‪＄‬ان ک‪３‬‬ ‫ﻏ‪＋‬تﻠ‪ ３‬ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪41‬‬

‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ -١‬تﻮاضع ﻟﻐتا ً او اصطﻼحا ً تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ -٢‬د تﻮاضع ضد ＇ﻪ شی دی؟ ﻟﻪ تﻮاضع سره ﻳ‪ ３‬تﻮپﻴر واضح ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ -٣‬د ﻓساد او تکبر پﻪ حرام واﻟﻲ‪ ،‬ﻟﻪ ﻗرأﻧکرﻳﻢ ＇خﻪ ＇رﻧگﻪ استدﻻل کﻮئ؟‬ ‫‪ -٤‬شﻴطان وﻟ‪ ３‬د اهلل تعاﻟی ﻟﻪ رحﻤت ＇خﻪ ش‪７‬ل شﻮی دی؟‬ ‫‪ -٥‬اهلل‬

‫رسﻮل اکرم‬

‫تﻪ ﻟﻪ خﻠکﻮ سره د ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬پﻪ اړه ＇ﻪ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي؟‬

‫‪ -٦‬تﻮاضع ﻟﻪ کﻮﻣﻮ ﻻرو ＇خﻪ ﻻس تﻪ را‪＄‬ﻲ؟ واضح ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫ﻻﻧدﻳﻨﻲ ﻣبارک أﻳتﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻣعﻨا سره حﻔظ ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫‪.١‬‬ ‫‪.٢‬‬

‫‪42‬‬

‫دوولسم لوست‬

‫د تواضع نښ‪３‬‬ ‫د دې ﻟپاره چ‪ ３‬پﻪ تﻮاضع خپﻞ ‪＄‬ان برابر او ﻟﻪ تکبر او ﻧاورا ذﻟت ＇خﻪ ‪＄‬ان وژﻏﻮرو‪ ،‬اړﻳﻨﻪ ده‬ ‫چ‪ ３‬د تﻮاضع ﻳﻮ ＇ﻮ ﻧ‪ ３＋‬و پ‪５‬ژﻧﻮ‪ ،‬چ‪ ３‬ددﻏﻮ ﻧ‪＋‬ﻮ خاوﻧد تﻪ د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ ﻧظره ﻣتﻮاضع‬ ‫شخص وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣتﻮاضع شخص برى‪ ،‬ﻧاکاﻣﻲ‪＊ ،‬ﻪ او بد د ﻣادي شتﻤﻨ‪ ９‬پﻪ اعتبار ﻧﻪ ارزوي‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ د‬ ‫شتﻤﻨ‪ ９‬پﻪ ﻟرﻟﻮ سره ‪＄‬ان پر ﻧﻮرو ﻟﻮړ ﻧﻪ گ‪２‬ﻲ او ﻧﻪ سرﻣاﻳﻪ داراﻧﻮ تﻪ د بﻞ چا پﻪ پرتﻠﻪ د دﻧﻴا د ﻧعﻤت‬ ‫پﻪ اساس ﻏﻮره واﻟی ورکﻮي‪ .‬حﻘﻴﻘﻲ بری او ﻧاکاﻣﻲ د عﻠﻢ‪ ،‬عﻤﻞ او اخﻼﻗﻮ پﻪ اساس ارزوي‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫د ﻣا ل او ﻣﻨصب پر اساس‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣتﻮاضــع ســ‪７‬ى د ‪＄‬ــان ﻟپاره پر بﻞ چا ﻏﻮســﻪ ﻧﻪ کﻮي‪ ،‬پــﻪ ﻳﻮ رواﻳت ک‪ ３‬را‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬رســﻮل‬ ‫اکرم‬

‫د خپﻞ ‪＄‬ان ﻟپاره ﻟﻪ بﻞ چا ﻏچ ﻧﻪ دی اخﻴستی‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ﻣبارک خﻮشحاﻟﻲ او کﻴﻨﻪ ﻳﻮازې‬

‫د اهلل‬

‫او د ﻫﻐﻪ د دﻳﻦ ﻟپاره وه‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫(‪.)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬اهلل‬

‫عﻔﻮه کﻮوﻧکﻲ شخص تﻪ عزت او ﻟﻮړه ﻣرتبﻪ ورکﻮي‪ ،‬ﻫر ＇ﻮک چ‪ ３‬د اهلل‬

‫رضا ﻟپاره تﻮاضع وک‪７‬ي‪ ،‬اهلل‬

‫د‬

‫ﻳ‪ ３‬ﻗدر او ﻣﻨزﻟت ﻟﻮړوي‪.‬‬

‫‪ -٣‬ﻣتﻮاضــع ســ‪７‬ى تﻞ د خدﻣت ﻟپاره چﻤتﻮ وي‪ ،‬د ﻧــﻮرو خدﻣت د تﻮاضع ﻻزﻣﻲ ثﻤره ده‪ ،‬ﻫﻐﻪ‬ ‫＇ﻮک چ‪ ３‬د ﻧﻮرو خدﻣت عﻴب گ‪２‬ﻲ‪ ،‬پﻪ ﻳﻘﻴﻦ سره د تکبر او د خپﻞ ‪＄‬ان ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬پﻪ ﻧاروﻏ‪ ９‬اختﻪ‬ ‫دی‪ .‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬

‫ژباړه‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬د خپﻞ ورور حاجت پﻮره کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬و‪ ،‬اهلل‬ ‫‪ -١‬رواه ﻣسﻠﻢ‬ ‫‪ -٢‬رواه ﻣسﻠﻢ‬

‫‪43‬‬

‫(‪.)٢‬‬ ‫بﻪ د ﻫﻐﻪ حاجت پﻮره ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪ -٤‬ﻣتﻮاضع س‪７‬ى ！ﻮل د کﻤال صﻔات اهلل‬ ‫احساس وک‪７‬ي‪ ،‬ﻫﻐﻪ د اهلل‬

‫تﻪ ﻣﻨسﻮبﻮي‪ .‬کﻠﻪ ﻫﻢ چ‪ ３‬پﻪ خپﻞ ‪＄‬ان ک‪ ３‬د ﻧﻴک‪９‬‬

‫ﻓضﻞ او تﻮﻓﻴﻖ گ‪２‬ﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ ﻟﻪ ﻏرور او کبر ＇خﻪ ‪＄‬ان ژﻏﻮری‬

‫او ﻧﻪ ﻣﻐرور ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ﻣتﻮاضع شخص ذﻟﻴﻞ ﻧﻪ وي‪ ،‬ﻫ‪（５‬کﻠﻪ د ‪＄‬ان ﻟپاره ذﻟت ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي‪ ،‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﻣال او‬ ‫ﻣﻨصب ﻟﻪ پﻠﻮه ‪＄‬ان ﻟﻪ ﻧﻮرو ＇خﻪ ﻟﻮی ﻧﻪ گ‪２‬ﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د ﻳادو شﻮﻳﻮ اعتباراتﻮ پر بﻨس＀ ‪＄‬ان ﻟﻪ چا کﻢ ﻫﻢ‬ ‫ﻧﻪ وﻳﻨﻲ‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ چ‪ ３‬پﻪ اهلل‬

‫ﻳ‪ ３‬ﻟري‪ ،‬ﻟﻪ ظاﻟﻤاﻧﻮ ＇خﻪ ﻧﻪ و‪４‬ر‪８４‬ي‪.‬‬

‫‪ -٦‬ﻣتﻮاضع س‪７‬ى د کبر او ﻏرور ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻫ‪（５‬کﻠﻪ پﻪ خپﻞ ﻏﻠط ﻧظر او درﻳ‪！ ＃‬ﻴﻨگار ﻧﻪ کﻮي‪ ،‬ﻫر‬ ‫وخت او ﻟﻪ ﻫر چا ＇خﻪ چ‪ ３‬حﻖ واوري‪ ،‬ﻣﻨﻲ ﻳ‪.３‬‬ ‫‪ -٧‬ﻣتﻮاضع س‪７‬ى خپﻞ ‪＄‬ان د عﻠﻢ ﻟﻪ زده ک‪７‬ې ＇خﻪ ﻏﻨﻲ ﻧﻪ گ‪２‬ﻲ‪ ،‬تﻞ د عﻠﻢ د زده ک‪７‬ې کﻮ＊）‬ ‫کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٨‬ﻟﻪ ﻣتﻮاضع اﻧسان سره خﻠک ﻣﻴﻨﻪ کﻮي‪ ،‬خﻠکﻮتﻪ ﻧ‪８‬دې وي‪ ،‬خبره ﻳ‪ ３‬ﻣﻨﻞ ک‪８５‬ي او پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ‬ ‫ک‪ ３‬ﻟﻪ درﻧ‪＋‬ت ＇خﻪ برخﻤﻦ وي‪.‬‬ ‫‪ -٩‬د ‪＄‬ان خﻴرﻧﻮاﻟی او بد رﻧگﻮل د تﻮاضع ﻟﻪ ﻧ‪＋‬ﻮ ＇خﻪ ﻧﻪ دي‪ ،‬دا ﻫﻢ ﻻزﻣﻲ ﻧﻪ ده چ‪ ３‬ﻣتﻮاضع‬ ‫اﻧسان دې تﻞ زړې او خﻴرﻧ‪ ３‬جاﻣ‪ ３‬اﻏﻮﻧدي‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣسﻠﻤان ＇خﻪ ﻏﻮ＊تﻞ شﻮي‪ ،‬تر ＇ﻮ پاک‪３‬‬ ‫او ＊کﻠ‪ ３‬جاﻣ‪ ３‬پﻪ تﻦ وﻟري‪ ،‬اهلل‬ ‫اهلل‬

‫＊اﻳستﻪ دی‪＊ ،‬اﻳست خﻮ＊ﻮي‪ ،‬رسﻮل اکرم‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬د‬

‫د ﻧعﻤتﻮﻧﻮ اﻏ‪５‬زې باﻳد پﻪ ﻣسﻠﻤان ک‪＊ ３‬کاره شﻲ‪ .‬د حﻖ ﻧﻪ ﻣﻨﻞ او خﻠکﻮ تﻪ پﻪ ！ﻴ＂ﻪ سترگﻪ‬

‫کتﻞ د تﻮاضع خﻼف کار دی‪ ،‬خﻮ د ＊اﻳستﻪ جاﻣﻮ اﻏﻮستﻞ او ‪＄‬ان پاک ساتﻞ ﻫ‪ ＆５‬کﻠﻪ ﻫﻢ د‬ ‫تﻮاضع خﻼف عﻤﻞ ﻧﻪ دی‪.‬‬

‫پﻮرتﻨی ﻟﻮست پﻪ پﻮره ‪＄‬ﻴرکتﻴا سره وگﻮرئ‪ .‬ﻫره شﻤ‪５‬ره پﻪ ﻳﻮه جﻤﻠﻪ ک‪ ３‬ﻟﻨ‪６‬ه او پﻪ کتابچﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪３‬‬ ‫وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫بيلگه‪:‬‬ ‫‪١‬‬

‫ﻣعﻨﻮﻳت د اﻧسان د برﻳاﻟﻴتﻮب ﻳﻮازﻳﻨی ﻣعﻴار دی ﻧﻪ ﻣادﻳت‪.‬‬

‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٩‬‬

‫لن‪６‬يز‪:‬‬ ‫د تﻮاضع او ﻣعﻨﻮي ارز＊تﻮﻧﻮ ارز＊تﻨاک‪ ３‬ﻧ‪ ３＋‬عﻔﻮه او ب‪＋‬ﻨﻪ‪ ،‬د ﻧﻮرو خدﻣت‪ ،‬د ﻧﻔس عزت‪،‬‬ ‫حﻖ تﻪ رجﻮع‪ ،‬د عﻠﻢ او ﻓضﻴﻠت ﻟ＂ﻮل او داس‪ ３‬ﻧﻮر ﻧﻴک صﻔتﻮﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ -١‬د ﻣتﻮاضع اﻧسان پر وړاﻧدې د برﻳاﻟﻴتﻮب ﻣعﻴار ＇ﻪ دی؟‬ ‫‪ -٢‬أﻳا پﻴﻐﻤبر‬

‫د خپﻞ ‪＄‬ان ﻟپاره ﻟﻪ چا ＇خﻪ اﻧتﻘام اخﻴستی دی؟ د رسﻮل اکرم‬

‫او ﻏﻮسﻪ د ＇ﻪ ﻟپاره وه؟‬ ‫‪45‬‬

‫ﻏضب‬

‫‪ -٣‬د ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬ﻓضﻴﻠت او د خﻠکﻮ د خدﻣت پﻪ اړه د پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻟﻪ سﻨتﻮ ＇خﻪ دﻻﻳﻞ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪ -٤‬د ذﻟت او تﻮاضع تر ﻣﻨ‪ ＃‬تﻮپﻴر واضح ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬د حﻖ ﻣﻨﻠﻮ او زده ک‪７‬ې پﻪ اړه د تﻮاضع ﻏﻮ＊تﻨﻪ ＇ﻪ ده؟ واضح ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬أﻳا د خﻴرﻧﻮ جاﻣﻮ اﻏﻮستﻞ او د شکﻞ بد رﻧگﻮل تﻮاضع ده؟ ﻳا دا چ‪ ３‬ﻟﻪ ＊کﻠﻮ جاﻣﻮ او پاک‬ ‫بدن سره ﻫﻢ تﻮاضع ﻣﻤکﻨﻪ ده‪ ،‬زدهکﻮوﻧکﻲ دې پﻪ ترتﻴب سره پﻪ دې ﻫکﻠﻪ وضاحت ورک‪７‬ي‪.‬‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د ﻻﻧدﻳﻨﻲ ﻣبارک حدﻳث شرﻳﻒ ژباړه د خپﻞ ﻣسجد ﻟﻪ اﻣام ＇خﻪ زده ک‪７‬ئ او پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ‬ ‫ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ ＊ﻪ خط سره وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫عﻦ ابﻦ عﻤر رضی اهلل عﻨﻬﻤا ا َ هَّن َر ُســﻮل اهلل‬

‫ﻗَالَ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬

‫‪46‬‬

‫ديارلسم لوست‬

‫استقامت‬ ‫د ﻣسﻠﻤان ﻟپاره ﻳﻮه اخﻼﻗﻲ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴا پﻪ ﻫر کار ک‪ ３‬د ﻫﻐﻪ استﻘاﻣت دی‪ .‬پﻪ ﻣبارکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ او احادﻳثﻮ‬ ‫ک‪ ３‬استﻘاﻣت پﻪ دوو ﻣعﻨاوو راﻏﻠی‪ :‬ﻟﻮﻣ‪７‬ی د ＊ﻪ کار او سﻴده ﻻرې خپﻠﻮل‪ ،‬دوﻳﻢ دا چ‪ ３‬پﻪ ﻳاده‬ ‫شﻮې ﻻر ک‪ ３‬ﻣستﻘﻴﻢ پات‪ ３‬ک‪５‬دل او پر ﻫﻐ‪ ３‬ثبات ＊ﻮدل‪.‬‬ ‫د ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ ﻣعﻨا پر بﻨس＀ استﻘاﻣت د ﻫر اﻧحراف او ب‪ ３‬ﻻر‪４‬تﻮب‪ ،‬اﻓراط او تﻔرﻳط ＇خﻪ ﻟرې واﻟﻲ تﻪ‬ ‫شاﻣﻞ دی‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ ﻧ‪５‬ﻐ‪ ３‬او سﻴده ﻻرې تﻪ " صراط ﻣستﻘﻴﻢ " وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪＄ ،‬کﻪ ﻣستﻘﻴﻢ ﻟﻪ‬ ‫ﻗﻮام ＇خﻪ اخﻴستﻞ شﻮی چ‪ ３‬د اعتدال پﻪ ﻣعﻨا دی او اعتدال د عدم اﻓراط او تﻔرﻳط پﻪ ﻣعﻨا دی‪.‬‬ ‫د استقامت ستونزې‪:‬‬ ‫اسﻼم ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻻروﻳاﻧﻮ ﻏﻮاړي چ‪ ３‬د تﻞ ﻟپاره د ﻧ‪５‬ﻐ‪ ３‬ﻻرې پﻪ ﻟ＂ﻪ ک‪ ３‬شﻲ‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫ﻳﻮه شپﻪ او ورځ ک‪ ３‬د اهلل‬

‫＇خﻪ ＇ﻮ ＇ﻮ ‪＄‬ﻠﻪ د ﻫداﻳت ﻏﻮ＊تﻨﻪ کﻮي‪ .‬ﻫﻤدارﻧگﻪ باﻳد پﻪ عﻤﻞ‬

‫ک‪ ３‬کﻮ＊） وک‪７‬ي چ‪ ３‬دﻏﻪ ﻻر خپﻠﻪ او د ﻫرې ب‪ ３‬ﻻرۍ او بﻠ‪ ３‬تگ ﻻرې ＇خﻪ پﻪ جدي تﻮگﻪ‬ ‫‪＄‬ان وساتﻲ‪.‬‬ ‫د ﻧ‪５‬ﻐ‪ ３‬ﻻرې خپﻠﻮل ﻟﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ستﻮﻧزو سره ﻣﻞ وي‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ أساﻧ‪ ９‬ﻻس تﻪ ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ ‪＄‬کﻪ اخﻼﻗﻲ‬ ‫او ！ﻮﻟﻨﻴزې ستﻮﻧزې د دې ﻻرې خﻨ‪ ６‬او ډ‪４‬ر خﻠک ﻟﻪ ﻧ‪５‬ﻐ‪ ３‬ﻻرې ＇خﻪ ﻟ‪５‬رې واﻟﻲ او ب‪ ３‬ﻻرﻳتﻮب‬ ‫تﻪ ﻫ（ﻮي‪.‬‬ ‫اصﻞ دا دی چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان پﻪ ！ﻮﻟﻮ شراﻳطﻮ ک‪ ３‬کﻪ ﻫر ＇ﻮﻣره ډ‪４‬رې ستﻮﻧزې وﻟري‪ ،‬باﻳد پر سﻤﻪ ﻻر روان‬ ‫او بﻞ ﻟﻮري تﻪ کﻮږ ﻧﻪ شﻲ‪ ،‬خﻮ کﻪ ＇ﻮک وﻧﻪ شﻲ کﻮﻻی چ‪ ３‬پر ﻫﻐ‪ ３‬ﻟﻮړې کچ‪ ３‬باﻧدې عﻤﻞ وک‪７‬ي‪،‬‬ ‫ﻧﻮ د اســﻼم ﻣبارک دﻳﻦ د خﻠکﻮ د ﻧاتﻮاﻧ‪ ９‬پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ ســره ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ﻏﻮاړي چ‪ ３‬ﻣطﻠﻮب‪ ３‬کچ‪３‬‬ ‫تﻪ ‪＄‬ان ﻧ‪８‬دې او د خپﻞ تﻮان ﻣطابﻖ پﻪ دې ﻟ‪ ７‬ک‪ ３‬کﻮ＊ــ） وک‪７‬ي‪ .‬رسﻮل اکرم‬

‫‪47‬‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫(‪ )١‬ﻳعﻨ‪ ،３‬کاروﻧﻪ پﻪ صحﻴح تﻮگﻪ ترسره او ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ حﻖ تﻪ ﻧ‪８‬دې ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫خﻮ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻮاﻧعﻮ سره سره سﻤﻪ ﻻر پﻪ ﻗﻮت او ﻣتاﻧت خپﻠﻪ ک‪７‬ي او پﻪ دې ﻻر ک‪３‬‬ ‫ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ کﻮﻣﻪ سستﻲ او کﻤزوري ＊کاره ﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬پﻪ دې صﻮرت ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د کاﻣﻞ استﻘاﻣت صﻔت‬ ‫ترﻻسﻪ ک‪７‬ی‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د استﻘاﻣت دوﻳﻤﻪ ﻣعﻨا پﻪ سﻤﻪ ﻻر ثبات او ﻣﻘاوﻣت دی‪ ،‬پﻮره استﻘاﻣت‬ ‫د سﻤ‪ ３‬ﻻرې خپﻠﻮل او پر ﻫﻐ‪ ３‬ثابت پات‪ ３‬ک‪５‬دو تﻪ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د استقامت پايل‪ ３‬او مرتب‪:３‬‬

‫ﻫﻐﻪ کسان چ‪ ３‬پﻪ پﻮره استﻘاﻣت ﻣﻮصﻮف دي‪ ،‬د ﻟﻮړو ﻣرتبﻮ خاوﻧدان دي‪ ،‬اهلل‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫[سﻮرت ﻓصﻠت‪ ،‬أﻳت‪]٣٠:‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻛﻮﻣﻮ خﻠﻜﻮ چ‪ ３‬ووﻳﻞ اهلل زﻣﻮږ رب دی او بﻴا پر ﻫﻐﻪ ثابت ﻗدم پات‪ ３‬شﻮل‪ .‬پﻪ ﻳﻘﻴﻨﻲ ډول‬ ‫پرﻫﻐﻮ باﻧدې پر＊ت‪ ３‬ﻧازﻟ‪８５‬ي او ﻫﻐﻮ تﻪ واﻳﻲ چ‪ ３‬ﻣﻪ و‪４‬ر‪８４‬ئ‪ ،‬ﻏﻢ ﻣﻪ کﻮئ او خﻮښ اوسئ د ﻫﻐﻪ‬ ‫جﻨت پﻪ زﻳري سره چ‪ ３‬ﻟﻪ تاس‪ ３‬سره د ﻫﻐﻪ وعده شﻮې ده‪.‬‬ ‫استﻘاﻣت ﻏﻮره کﻮل‪ ،‬ﻟﻪ ستﻮﻧزو ＇خﻪ ﻧﻪ وﻳرﻳدل‪ ،‬د ﻣﻮاﻧعﻮ ＇خﻪ ت‪５‬ر‪４‬دل‪ ،‬دﻳاﻧت خپﻠﻮل او د‬ ‫رساﻟت اداء کﻮل‪ ،‬تﻞ ﻟﻪ درﻧدو تکﻠﻴﻔﻮﻧﻮ سره ﻣﻞ وي‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ رسﻮل اکرم‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪ " :‬د‬

‫ﻫﻮد سﻮرت سپﻴﻦ ږﻳرى ک‪７‬م " ‪＄‬کﻪ پﻪ دﻏﻪ سﻮرت ک‪ ３‬راتﻪ داس‪ ３‬اﻣر شﻮی دی‬ ‫‪[ .‬سﻮرت ﻫﻮد‪ ،‬أﻳت‪]١١٢ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬پر سﻤﻪ ﻻره ﻫﻤﻐس‪ ３‬برابر او ثابت ﻗدم اوسﻪ‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬درتﻪ حکﻢ شﻮﻳدی‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ رسﻮل اکرم‬

‫＇خﻪ د ﻫﻐﻪ د صحابﻮو ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻳﻮه پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪":‬ﻣاتﻪ داس‪３‬‬

‫خبره وک‪７‬ه چ‪ ３‬ﻟﻪ تا وروستﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫ‪５‬چا ＇خﻪ و ﻧﻪ ﻏﻮاړم" ورتﻪ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ ":‬و واﻳﻪ پﻪ اهلل ﻣی‬ ‫اﻳﻤان راوړی‪ ،‬وروستﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ استﻘاﻣت ﻏﻮره ک‪７‬ه "(‪.)٢‬‬ ‫ﻟﻪ دې پرتﻪ چ‪ ３‬استﻘاﻣت پﻪ أخرت ک‪ ３‬د ﻟﻮړو درجﻮ ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﻫﻤدا راﻧگﻪ پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬ﻫﻢ ＊‪３‬‬ ‫او ﻟﻪ برکتﻪ ډک‪ ３‬پاﻳﻠ‪ ３‬ﻟري‪ ،‬ﻳﻮه ﻳ‪ ３‬داده چ‪ ３‬اﻧسان د اﻟﻬﻲ اواﻣرو ﻣﻨﻠﻮ تﻪ تﻴاروي‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬اهلل‬ ‫‪ -١‬رواه ﻣسﻠﻢ (‪)١٤١/٨‬‬ ‫‪ -٢‬رواه ﻣسﻠﻢ‬

‫‪48‬‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫[سﻮرت اﻟتکﻮﻳر‪ ،‬أﻳت‪]٢٨ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻧدى دا (ﻗرأن) خﻮ د ！ﻮﻟﻮ ﻧ‪７‬ﻳﻮاﻟﻮ ﻟﻪ پاره ﻳﻮ ﻧصﻴحت دی‪ ،‬ﻟﻪ تاس‪ ３‬ﻧﻪ ﻫر ﻫﻐﻪ چاتﻪ (ﻧصﻴحت‬ ‫دى) چ‪ ３‬ﻏﻮاړي پﻪ سﻤﻪ ﻻر ﻻړ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻫﻤداراﻧگﻪ ک‪５‬دای شﻲ چ‪ ３‬ﻣادي ثﻤره او برکت ﻫﻢ وﻟري‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬اهلل‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫[سﻮرت اﻟجﻦ‪ ،‬أﻳت‪.]١٦ :‬‬ ‫ژباړه‪ :‬کﻪ خﻠک پﻪ ثبات سره پرسﻤﻪ ﻻره تﻠﻠﻲ وای‪ ،‬ﻧﻮ ﻣﻮږ بﻪ ﻫﻐﻮی تﻪ ډ‪４‬رې اوبﻪ (او اﻣکاﻧات)‬ ‫ورک‪７‬و‪.‬‬ ‫دا ﻳﻮه اخﻼﻗﻲ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴا ده چ‪ ３‬د اسﻼم ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬عﻠﻤاوو ﻳ‪ ３‬پﻪ اړه داس‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪:‬‬ ‫ﻳعﻨ‪ :３‬د کراﻣت ﻟﻮړه درجﻪ (کﻮﻣﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻟﻬﻲ اوﻟﻴاوو ＇خﻪ ﻟﻴدل شﻮې) پﻪ حﻖ‬ ‫استﻘاﻣت او ！ﻴﻨگ پات‪ ３‬ک‪５‬دل دي‪.‬‬

‫ﻫر زدهکﻮوﻧکی دې ﻳﻮه داس‪ ３‬ب‪５‬ﻠگﻪ بﻴان ک‪７‬ي چ‪ ３‬ﻟﻪ ستﻮﻧزو او خﻨ‪６‬وﻧﻮ سره سره پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬ﻳ‪３‬‬ ‫سﻢ کار ترسره ک‪７‬ی وي‪.‬‬ ‫لن‪６‬يز‪:‬‬ ‫پﻪ اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ک‪ ３‬استﻘاﻣت د سﻤ‪ ３‬ﻻرې پ‪５‬ژﻧدل‪ ،‬پر ﻫﻐ‪ ３‬ثابت پات‪ ３‬ک‪５‬دو تﻪ وﻳﻞ‬ ‫کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ استﻘاﻣت او د دې ﻻرې ﻻروﻳتﻮب ﻳﻮ ستﻮﻧزﻣﻦ کار دی چ‪ ３‬أزﻣﻮﻳ‪＋‬ت‬ ‫ورسره ﻣﻞ وي‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ پﻪ صحﻴح ﻻره استﻘاﻣت او ثبات پﻪ دﻧﻴا او أخرت ک‪ ３‬ډﻳرې ﻟﻮﻳ‪ ３‬او سترې‬ ‫＊‪ ３‬پاﻳﻠ‪ ３‬ﻟري‪.‬‬ ‫اهلل‬

‫‪49‬‬

‫پر استﻘاﻣت وﻻړو بﻨده گاﻧﻮ تﻪ پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬د خپﻠﻮ ﻧعﻤتﻮﻧﻮ ز‪４‬رى ورک‪７‬ی دی‪.‬‬

‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ -١‬سﻤ‪ ３‬ﻻرې تﻪ وﻟ‪ " ３‬صراط اﻟﻤستﻘﻴﻢ " وﻳﻞ شﻮي دي؟‬ ‫‪ -٢‬ﻫﻐﻪ س‪７‬ی چ‪ ３‬ﻧشﻲ کﻮﻻی‪ ،‬ډ‪４‬ر ＊ﻪ عﻤﻠﻮﻧﻪ ترسره ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد ＇ﻪ وک‪７‬ي؟‬ ‫‪ -٣‬استﻘاﻣت پﻪ دوو ﻣعﻨاگاﻧﻮسره راﻏﻠی‪ ،‬واضح ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ -٤‬رسﻮل اکرم‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪ :‬د ﻫﻮد سﻮرت سپﻴﻦ ږﻳري ک‪７‬م د دې ﻣبارک‪ ３‬وﻳﻨا ﻣطﻠب واضح‬

‫ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ -٥‬پﻪ دې دﻧﻴا ک‪ ３‬استﻘاﻣت ＇ﻪ پاﻳﻠ‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ سره ﻟري؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د اعتدال د ارز＊ت او اﻓراط او تﻔرﻳط ＇خﻪ د ‪＄‬ان ژﻏﻮرﻟﻮ پﻪ اړه ﻟس کر＊‪ ３‬ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪50‬‬

‫څوارلسم لوست‬

‫غښتلتيا (قوت)‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻐﻮ اخﻼﻗﻴاتﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻻروﻳاﻧﻮ ＇خﻪ ﻏﻮاړي‪ ،‬تر＇ﻮ ﻫﻐﻪ‬ ‫وپﻴژﻧﻲ او خپﻞ صﻔت ﻳ‪ ３‬وگر‪＄‬ﻮي‪ ،‬ﻳﻮ ﻫﻢ ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا او تﻮاﻧﻤﻨدي ده‪.‬‬ ‫اسﻼم ﻏﻮاړي چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان باﻳد د شخصﻴت او ﻗﻮت خاوﻧد وي‪ ،‬تر ＇ﻮ د خپﻞ ژوﻧد ﻣسﻴر پﻪ‬ ‫ﻗﻮي روحﻴ‪ ３‬او ﻟﻮړ ﻫﻤت سره پﻠی ک‪７‬ي او د ﻧاوړو حﻮادثﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ﻟﻮړو ﻣﻮخﻮ او ارﻣاﻧﻮﻧﻮ ＇خﻪ‬ ‫ب‪ ３‬برخ‪ ３‬پات‪ ３‬ﻧشﻲ‪.‬‬ ‫تﻮاﻧﻤﻨــدي پــﻪ ﻳﻮه ســ‪７‬ي ک‪ ３‬پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ ب‪２‬ﻮ ســره ＊ــکاره ک‪８５‬ي‪ .‬چ‪ ３‬ﻳــﻮه ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ تــردد او دوه زړه‬ ‫تﻮب ＇خﻪ راوتﻞ دي‪ .‬ﻳﻮ ﻣؤﻣﻦ ﻣســﻠﻤان چ‪ ３‬ﻟﻪ دوه زړه تﻮبﻪ ‪＄‬ان وســاتﻲ‪ ،‬د ﻧا خﻮ＊ــﻮ حﻮادثﻮ‬ ‫پــر وړاﻧــدې ‪＄‬ان ﻧﻪ باﻳﻠﻲ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻳﻮ ﻗﻮي اﻧســان دی‪ .‬اهلل‬ ‫رسﻮل اکرم‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫داســ‪ ３‬خﻠک خﻮ＊ــﻮي‪،‬‬ ‫(‪.)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻗﻮي او ﻏ‪＋‬تﻠﻰ ﻣؤﻣﻦ د اهلل پر وړاﻧدې ﻟﻪ کﻤزوري او ب‪ ３‬وسﻪ ﻣؤﻣﻦ ＇خﻪ ﻏﻮره دی‪.‬‬ ‫حقيقي قوت کوم دى؟‬ ‫د خﻠکﻮ تعاﻣﻞ باﻟخصﻮص کﻪ ب‪ ３‬ﻓکره او ﻳﻮ ډول ب‪ ３‬ادبﻲ ﻫﻢ ورســره ﻣﻞ وي‪ ،‬کﻮﻟی شــﻲ اﻧسان‬ ‫ﻧاکراره ک‪７‬ي‪ .‬خﻮ ﻗﻮي اﻧساﻧان پﻪ داس‪ ３‬حاﻻتﻮ ک‪ ３‬پر ﻧﻔس واکﻤﻦ او خپﻠﻪ ﻏﻮسﻪ کﻨتروﻟﻮي‪ .‬پﻪ ﻳﻮ‬ ‫ﻣبارک حدﻳث ک‪ ３‬رسﻮل اکرم‬

‫‪ -١‬رواه ﻣسﻠﻢ‬

‫‪51‬‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻏ‪＋‬تﻠتی اﻧسان ﻫﻐﻪ ﻧﻪ دی چ‪ ３‬ﻧﻮر خﻠک پﻪ پﻬﻠﻮاﻧ‪ ９‬ک‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ راوپرزوي‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ﻗﻮي‬ ‫اﻧسان ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ‪ ３‬د ﻏﻮس‪ ３‬پر وخت خپﻞ ‪＄‬ان کﻨترول ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د پردﻳﻮ خﻠکﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬اوس‪５‬دل او ﻟﻪ ﻫﻐﻮی سره اړﻳک‪ ３‬کﻠﻪ کﻠﻪ د دې ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬اﻧسان د‬ ‫راﻳ‪ ３‬پﻪ استﻘﻼل ک‪ ３‬کﻤزوری ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻪ ‪＄‬ان أزاد وﻳﻨﻲ او ﻧﻪ أزاد تصﻤﻴﻢ ﻧﻴﻮﻟی شﻲ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬تﻞ ﻧﻮرو‬ ‫تﻪ گﻮري او پﻪ ﻫﻐﻮی پس‪ ３‬روان وي او دا خبره پﻪ ﻧاپﻮﻫ‪ ９‬تکراروي چ‪ ３‬کﻪ ﻏﻮاړې چ‪ ３‬رسﻮا ﻧش‪３‬‬ ‫د ډﻟ‪ ３‬ﻣﻠگرتﻴا کﻮه چ‪ ３‬دا صﻔت ﻟﻪ ﻗﻮي اﻧسان سره ﻣﻨاسب ﻧﻪ دی‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د شخصﻴت د ضعﻒ‬ ‫ﻧ‪＋‬ــﻪ ده‪ .‬رســﻮل اکرم‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪:‬‬ ‫(‪.)٢‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻫﻴ（ﻮک دې ﻟﻪ تاس‪ ３‬داس‪ ３‬خﻮی ﻧﻪ ﻏﻮره کﻮي چ‪ ３‬وواﻳﻲ زه د خﻠکﻮ سره ﻳﻢ‪ ،‬کﻪ ﻫﻐﻮی‬ ‫راسره ＊ﻪ کﻮي‪＊ ،‬ﻪ بﻪ ورسره کﻮم او کﻪ بدي راسره کﻮي‪ ،‬زه بﻪ ﻫﻢ بدي ورسره کﻮم‪ ،‬بﻠک‪＄ ３‬ان‬ ‫دې داس‪ ３‬برابر ک‪７‬ي چ‪ ３‬کﻪ ﻫﻐﻮی ＊ﻪ کﻮل تاس‪ ،３‬ﻫﻢ ＊ﻪ کﻮئ او کﻪ ﻫﻐﻮی بد کﻮل‪ ،‬تاس‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫بدۍ او ظﻠﻢ ＇خﻪ ‪＄‬ان ژﻏﻮرئ‪.‬‬ ‫‪＄‬ﻮاکﻤﻦ اﻧساﻧان تﻞ رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ﻧﻼره ﻏﻮره کﻮي ‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬تﻴاره او ک‪７‬ک‪５‬چﻨﻪ تگﻼره د سست‪ ９‬ﻧ‪＋‬ﻪ‬ ‫ده چ‪ ３‬د شخصﻴت پﻪ کﻤزورتﻴا دﻻﻟت کﻮي‪ .‬داس‪ ３‬خﻠک د دې ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬ﻧﻮر خﻠک د‬ ‫دوی پﻪ اړه پﻪ تﻴاره ک‪ ３‬وﻟﻮ‪８４‬ي او د دوی ر＊تﻴﻨ‪５＇ ３‬ره وﻧﻪ پ‪５‬ژﻧﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ دوی سره پﻪ تعاﻣﻞ ک‪ ３‬د‬ ‫ت‪５‬روتﻨ‪＊ ３‬کار گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ ﻏ‪＋‬تﻠﻲ اﻧساﻧان پﻪ ﻏ‪＋‬تﻠﻲ باور چ‪ ３‬پر‪＄‬ان ﻳ‪ ３‬ﻟري‪ ،‬پﻪ ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻨدۍ ژوﻧد کﻮي او د‬ ‫خپﻞ ژوﻧداﻧﻪ چاپ‪５‬رﻳال پراخ او رﻧگارﻧگ بﻴاﻣﻮﻣﻲ او د پرﻣختگ او برﻳاﻟﻴتﻮب ﻓرصت ﻣتﻨﻮع‬ ‫گ‪２‬ﻲ‪ ،‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ دوی ﻟﻪ ﻧاﻫﻴﻠ‪ ،９‬حسد او ﻣﻨﻔﻲ ﻓکر ＇خﻪ پﻪ ت‪＋５‬تﻪ ک‪ ３‬وي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬د‬ ‫‪ -١‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬ ‫‪-٢‬اﻟترﻣذی‬

‫‪52‬‬

‫رسﻮل اکرم‬

‫پﻪ صﻔت ک‪ ３‬را‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬خﻮشبﻴﻨﻲ او ﻧﻴک ﻓال ﻧﻴﻮل بﻪ ﻳ‪ ３‬خﻮ＊ﻮل‪ ،‬پﻪ ﻫﻤاﻏﻪ‬

‫اﻧدازه بﻪ ﻳ‪ ３‬بدبﻴﻨﻲ او بدﻓال ﻧﻴﻮل ﻧﻪ خﻮ＊ﻮل‪.‬‬

‫ﻳﻮ داس‪ ３‬ﻣثال ذکر ک‪７‬ئ‪ ،‬تر ＇ﻮ واضح ک‪７‬ي چ‪ ３‬تاس‪ ３‬پﻪ ﻧﻮرو پس‪ ３‬ﻧﻪ ‪＄‬ئ او د خپﻠ‪ ３‬ﻣستﻘﻠ‪３‬‬ ‫رآﻳ‪ ３‬خاوﻧدان ﻳاست‪.‬‬ ‫لن‪６‬يز‪:‬‬ ‫د ډ‪４‬رو اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ ساتﻨﻪ او ﻻستﻪ راوړﻧﻪ ﻗﻮت او ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا تﻪ اړتﻴا ﻟري‪.‬‬ ‫د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ ﻟﻪ ﻣؤﻣﻦ اﻧسان ＇خﻪ ﻏﻮاړي چ‪ ３‬ﻗﻮي او ﻏ‪＋‬تﻠی وي او د خپﻞ ژوﻧد ﻣسﻴر پﻪ‬ ‫ﻟﻮړه روحﻴﻪ او عاﻟﻲ اﻫداﻓﻮ سره و＇اري‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬ﻗﻮت او ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا جسﻤﻲ تﻮان او د ﻧﻮرو تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې کﻮﻟﻮ تﻪ ﻧﻪ وﻳﻞ‬ ‫کﻴ‪８‬ي‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د اسﻼم ﻟﻪ ﻧظره د ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ﻣعﻴار دادی چ‪ ３‬اﻧسان د ﻗﻬر او ﻏﻮس‪ ３‬پر وخت خپﻞ‬ ‫‪＄‬ان کﻨترول ک‪７‬ي‪ .‬ﻗﻮي اراده وﻟري او ﻟﻪ رﻳ‪＋‬تﻴﻨتﻮب او رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻮﻟ‪＇ ９‬خﻪ دﻓاع وک‪７‬ي او پر ‪＄‬ان باور‬ ‫وﻟري او ＊اﻳستﻪ راتﻠﻮﻧکﻲ تﻪ ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ و اوسﻲ‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪(.١‬اهلل‬ ‫‪.٢‬د اهلل‬

‫ﻗﻮي ﻣؤﻣﻦ خﻮښ گ‪２‬ﻲ) دا ﻣﻮضﻮع شرحﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫پر وړاﻧدې کﻮم ﻗﻮت ﻗبﻮل دی؟ ﻣادي ﻗﻮت‪ ،‬کﻪ ﻣعﻨﻮي ﻗﻮت او کﻪ دواړه؟‬

‫‪.٣‬پر ‪＄‬ان واکﻤﻦ ک‪５‬دل د ＇ﻪ ﻧ‪＋‬ﻪ ده؟ ﻟﻪ ﻧبﻮي ﻣبارک حدﻳث ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬دﻟﻴﻞ راوړئ‪.‬‬ ‫‪.٤‬خﻠک وﻟ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر خﻠکﻮ سره د چﻠﻦ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د سرگرداﻧ‪＊ ９‬کار ک‪８５‬ي؟‬

‫‪53‬‬

‫‪＊.٥‬ﻪ گﻤان د شخصﻴت ﻟﻪ ﻗﻮت سره ＇ﻪ اړﻳکﻪ ﻟري؟ واضح ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زدهکﻮوﻧکﻲ دې خپﻠﻮ ﻟﻮړو ﻣﻮخﻮ تﻪ د رس‪５‬دو پﻪ ﻻر ک‪ ３‬د ‪＄‬ﻮاک د اﻏ‪５‬ز پﻪ اړه ﻳﻮ ﻟﻨ‪ ６‬ﻣطﻠب‬ ‫وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫پنځلسم لوست‬

‫د توانمندۍ ډولونه‬ ‫پﻪ تﻴر ﻟﻮست ک‪ ３‬ووﻳﻞ شﻮل چ‪ ３‬تﻮاﻧﻤﻨدي ﻟﻪ اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻴاتﻮ ＇خﻪ گ‪２‬ﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬د اﻧسان‬ ‫پﻪ شخصﻴت ک‪ ３‬ﻣختﻠﻒ ﻣظاﻫر ﻟري‪ .‬ﻧﻮ اﻧسان تﻪ پﻪ ﻓردي او ！ﻮﻟﻨﻴز ژوﻧد ک‪ ３‬کﻮم ډول ﻗﻮت ډ‪４‬ر‬ ‫ارز＊ت ﻟري؟ او کﻮم ډول ﻗﻮت د استﻘﻼل او ﻣﻠتﻮﻧﻮ د پراختﻴا تضﻤﻴﻦ ورکﻮي؟‬ ‫ظاهري او باطني غښتلتيا‪:‬‬

‫باﻳد پﻮه شــﻮ چ‪ ３‬ﻏ‪＋‬ــتﻠتﻴا پــﻪ دوو ظاﻫري او باطﻨﻲ اړخﻮﻧــﻮ پﻮرې ت‪７‬او ﻟري‪ .‬پــﻪ دواړو برخﻮ ک‪３‬‬ ‫ارز＊ــتﻨاکﻪ ده‪ .‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬ســاﻟﻢ او ﻗﻮي بدن وﻟري‪ ،‬د رواﻧﻲ ســﻼﻣتﻴا او عصبﻲ تﻮازن ＇خﻪ‬ ‫زﻳات برخﻤﻦ وي‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻳﻮ ﻣســﻠﻤان باﻳد خپﻞ صحت او ســﻼﻣتﻴا تﻪ زﻳاتﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ي او د‬ ‫ﻧاروﻏﻴﻮ پﻪ وړاﻧدې وﻗاﻳ‪ ３‬او حﻔاظت تﻪ ډﻳر ‪＄‬ﻴر و اوســﻲ‪ .‬رســﻮل اکرم‬

‫پﻪ دعا ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫(‪.)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬اې اهلل بدن ﻣ‪ ３‬روغ وﻟري‪ ،‬اې اهلل ﻏﻮږوﻧﻪ ﻣ‪ ３‬روغ وﻟري او اې اهلل سترگ‪ ３‬ﻣ‪ ３‬روﻏ‪ ３‬وﻟرې‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻳاد شﻮي رواﻳت ＇خﻪ ﻣعﻠﻮﻣ‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان باﻳد خپﻠ‪ ３‬روﻏتﻴا تﻪ ډ‪４‬ر ارز＊ت ورک‪７‬ي‪،‬‬ ‫‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬اﻧسان د روغ بدن پﻪ ﻟرﻟﻮ سره د اهلل‬

‫＊ﻪ عبادت او د ﻫﻐﻪ بﻨده گاﻧﻮ تﻪ پﻪ خﻴر رسﻮﻟﻮ‬

‫او ＊ﻪ خدﻣت کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬و‪６１‬ه اخﻴستﻠی شﻲ‪.‬‬ ‫خﻮ ﻟﻪ بدﻧﻲ ﻗﻮت او ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ＇خﻪ د ارادې تﻮاﻧﻤﻨدي ارز＊تﻨاکﻪ ده‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﻧساﻧﻲ او‬ ‫دﻳﻨﻲ ﻟﻮړو ﻫﻴﻠﻮ تﻪ د رس‪５‬دﻟﻮ پﻪ ﻻر ک‪ ３‬ﻳﻮې کﻠک‪ ３‬ارادې تﻪ اړتﻴا ده‪ .‬کﻮم کسان چ‪ ３‬ﻧﻪ شﻲ کﻮﻻی‬ ‫پر خپﻞ ﻫﻮډ باﻗﻲ پات‪ ３‬شﻲ او خپﻠﻲ ﻣﻮخ‪ ３‬پﻪ جدﻳت سره و＇اري‪ ،‬ﻫﻐﻮی کﻤزوري او ﻧاکام دي‬ ‫او ﻧﻪ شﻲ کﻮﻻی چ‪ ３‬خپﻠﻮ ﻣﻠتﻮﻧﻮ تﻪ گ＂ﻪ ورسﻮي‪.‬‬

‫‪ -١‬سﻨﻦ ابی داوود‬

‫‪55‬‬

‫د ارادې د غښتل‪ ３‬ک‪５‬دو الرې چارې‪:‬‬

‫د ارادې د ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ﻳﻮه ﻻر د ﻧﻔسﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ ﻣﻬار کﻮل او د سرﻏ‪７‬وﻧ‪ ３‬پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬کﻨتروﻟﻮل‬ ‫دی‪ .‬ﻫﻐﻪ اﻧساﻧان چ‪ ３‬د ﻏراﻳزو او ﻧﻔسﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ پر وړاﻧدې ﻧاتﻮاﻧﻪ دي‪ ،‬ﻧﻪ شﻲ کﻮﻻی چ‪ ３‬د‬ ‫ﻏ‪＋‬تﻠ‪ ３‬ارادې او عزم خاوﻧدان شﻲ‪.‬‬ ‫د اسﻼم سپ‪（５‬ﻠی دﻳﻦ ﻏﻮاړي چ‪ ３‬ﻻروﻳان ﻳ‪ ３‬باﻳد ﻟﻪ کﻠک‪ ３‬او پﻴاوړې ارادې ＇خﻪ برخﻤﻦ وي‪،‬‬ ‫تر ＇ﻮ پﻪ خپﻞ رساﻟت ک‪ ３‬چ‪ ３‬پﻪ ﻏاړه ﻳ‪ ３‬ﻟري‪ ،‬ﻟﻪ ﻧاکاﻣ‪ ９‬سره ﻣخاﻣخ ﻧﻪ شﻲ‪ .‬ﻗرأن کرﻳﻢ د کﻠک‪３‬‬ ‫ارادې ﻣؤﻣﻨان داس‪ ３‬ستاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت أل عﻤران‪ ،‬أﻳت‪.]١٤٦ :‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻟﻪ دې ﻧﻪ ﻣخک‪ ３‬ډ‪４‬ر پﻴﻐﻤبران داس‪ ３‬ت‪５‬ر شﻮي چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ پﻪ ﻣﻠگرتﻴا ک‪ ３‬ډ‪４‬ر رب واﻻ‬ ‫(رب پرست) خﻠک جﻨگﻴدﻟﻲ وو د خدای پﻪ ﻻر ک‪ ３‬چ‪ ３‬کﻮم ﻏﻤﻮﻧﻪ پر ﻫﻐﻮ راﻏﻠﻞ‪ ،‬ﻫﻐﻮی پرې‬ ‫سست ﻧﻪ شﻮل‪ ،‬ﻫﻐﻮی کﻤزوري ＊کاره ﻧﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬ﻫﻐﻮی (د باطﻞ پر وړاﻧدې) سر！ﻴ＂تﻲ ﻧﻪ شﻮل‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻳاد شﻮي ﻣبارک أﻳت ＇خﻪ ＇رگﻨد‪８４‬ي چ‪ ３‬د رساﻟت ادا کﻮل او د اهلل‬

‫پﻪ ﻻر ک‪ ３‬برﻳاﻟﻴتﻮب‬

‫پﻪ ﻏ‪＋‬تﻠ‪ ３‬ارادې او تصﻤﻴﻢ ﻟرﻟﻮ پﻮرې ت‪７‬ﻟﻲ دي‪.‬‬ ‫اﻳﻤان د ارادې پﻪ ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ک‪ ３‬ﻳﻮ ارز＊تﻨاک ﻻﻣﻞ دی‪ .‬صحﻴح عﻘﻴده او ﻗﻮي اﻳﻤان‪ ،‬اﻧسان ﻟﻪ وﻳرې‬ ‫او تردﻳد ＇خﻪ ژﻏﻮري او د ﻫﻐﻪ زړه تﻪ ﻗﻮت او اراﻣﻲ ورب‪＋‬ﻲ‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳاد شﻮی اﻳﻤان پﻪ اﻧسان ک‪３‬‬ ‫ﻧﻪ وي‪ ،‬د اﻧسان زړه ﻣات‪８５‬ي او شخصﻴت ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ‪＄‬ﻲ او ﻧﻪ شﻲ کﻮﻻی چ‪ ３‬ﻏ‪＋‬تﻠ‪ ３‬اراده او ﻗﻮي‬ ‫عزم وﻟري‪.‬‬ ‫غښتلتيا د مسؤوليت د ادا کولو معيار دی‪:‬‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬اﻧسان ﻏ‪＋‬تﻠی شخصﻴت وﻟري او ﻟﻪ کﻤزورتﻴا او سست‪＇ ９‬خﻪ ﻧجات وﻣﻮﻣﻲ‪ ،‬کﻮﻻی‬ ‫شﻲ چ‪ ３‬پﻪ سﻴاسﻲ او ！ﻮﻟﻨﻴزو برخﻮ ک‪ ３‬ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻪ پر ﻏاړه واخﻠﻲ‪ .‬عﻠﻤاء ﻳاد شﻮی ﻣﻔﻬﻮم ﻟﻪ دې‬ ‫ﻣبارک أﻳت ＇خﻪ تر ﻻسﻪ کﻮي چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫[سﻮرت‬

‫اﻟﻘصص‪ ،‬أﻳت‪]٢٦ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻳﻮ ډﻳر ＊ﻪ س‪７‬ی چ‪ ３‬تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻮکر ﻧﻴس‪ ،３‬ﻫﻤاﻏﻪ ک‪５‬دای شﻲ چ‪ ３‬ﻏ‪＋‬تﻠﻰ او اﻣﻴﻦ وي‪ .‬باﻟعکس‬ ‫‪56‬‬

‫ﻫﻐﻪ ســ‪７‬ی چ‪ ３‬د ﻻزﻣ‪ ３‬ﻏ‪＋‬ــتﻠتﻴا او ﻗﻮت خاوﻧد ﻧﻪ وي‪ ،‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻧﻮرې ＊‪５‬گ‪ ３２‬ﻫﻢ وﻟري‪ ،‬باﻳد‬ ‫دراﻧﻪ ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻪ او د ﻧﻮرو برخﻠﻴک ورتﻪ وﻧﻪ سپارل شﻲ‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اکرم‬ ‫جﻠﻴــﻞ اﻟﻘــدر صحابﻲ‪ ،‬ابﻮذر ﻏﻔاري‬

‫خپﻞ‬

‫تﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬

‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬تﻪ کﻤزورى ﻳ‪ ،３‬اﻣارت ﻳﻮ اﻣاﻧت دی او د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ شرﻣﻨده گﻲ او پ‪５＋‬ﻤاﻧﻲ ده‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ باﻳد د ﻳﻮې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬وگ‪７‬ي د ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا او ﻗﻮت ﻟﻪ صﻔت ＇خﻪ برخﻤﻦ او د ﻗﻮت خاوﻧدان‬ ‫وي‪ ،‬تر ＇ﻮ خپﻠ‪ ３‬اړتﻴاوې پﻮره ک‪７‬ای شﻲ‪ ،‬ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬ﻤکﻨﻲ تﻤاﻣﻴت او ﻧﻮاﻣﻴسﻮ ＇خﻪ دﻓاع وک‪７‬ي‬ ‫او کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ خطر او تﻬدﻳد سره ﻣخاﻣخ شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ذﻟت او خﻮارۍ تﻪ ﻏاړه ک‪ ３‬ﻧﻪ ږدي‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫اهلل‬

‫[سﻮرت‬

‫‪ ،‬أﻳت‪]٦٠ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬او تاس‪ ３‬تر خپﻠ‪ ３‬وس‪ ３‬ډ‪４‬ر زﻳات طاﻗت د ﻫﻐﻮی د ﻣﻘابﻠ‪ ３‬ﻟپاره برابر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻳاد شﻮي ﻣطﻠب ＇خﻪ دا پاﻳﻠﻪ اخﻠﻮ چ‪ ３‬سستﻲ او کﻤزوري ﻳﻮ ﻧاوړه صﻔت دی‪ ،‬باﻟعکس ﻗﻮت‬ ‫او ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ＊ﻪ صﻔت دی چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان او اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬باﻳد پرې سﻤبال وي‪.‬‬

‫زدهکﻮوﻧکﻲ دې د ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ پر وړاﻧدې د روﻏتﻴا د ساتﻠﻮ او بدﻧﻲ ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا پﻪ اړه خپﻞ ﻧظرﻳات بﻴان‬ ‫ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫لن‪６‬يز‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻗﻮت او ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ﻣادي او ﻣعﻨﻮي ﻳا ظاﻫري او باطﻨﻲ دواړو اړخﻮﻧﻮ تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اسﻼﻣﻲ اخﻼق د ظاﻫري او باطﻨﻲ دواړو اړخﻮﻧﻮ پﻪ ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا باﻧدې ！ﻴﻨگار کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻟﻪ ظاﻫري او ﻣادي ﻗﻮت ＇خﻪ باطﻨﻲ او ﻣعﻨﻮي ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮب ﻟري‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻻروﻳاﻧﻮ ＇خﻪ ﻏﻮاړي چ‪ ３‬د ﻏ‪＋‬تﻠ‪ ３‬ارادې خاوﻧدان وي‪ ،‬د ارادې‬ ‫د ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ﻳﻮه ﻻر دا ده چ‪！ ３‬ﻮﻟ‪ ３‬ﻧﻔسﻲ ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬تر خپﻞ کﻨترول ﻻﻧدې راوستﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ ١‬اﻟبﻴﻬﻘی‬

‫‪57‬‬

‫‪ -٥‬د اﻳﻤان د تﻘﻮﻳت ﻳﻮ ارز＊تﻨاک ﻻﻣﻞ د اﻳﻤاﻧﻲ ارادې ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ده‪.‬‬ ‫‪ -٦‬ﻫﻐﻪ اﻧساﻧان چ‪ ３‬د واﻗعﻲ او ﻗﻮي ارادې خاوﻧدان ﻧﻪ وي‪ ،‬خپﻠ‪ ３‬دﻧدې پﻪ برﻳاﻟﻴتﻮب سره سرتﻪ‬ ‫ﻧﻪ شﻲ رسﻮﻻی‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ -١‬أﻳا ﻗﻮت او ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ﻳﻮازې پﻪ ظاﻫري ب‪ ３２‬پﻮرې اړه ﻟري؟ ﻫﻢ وواﻳاست چ‪ ３‬کﻮم ﻗﻮت ﻏﻮره‬ ‫دی؟ پﻪ ﻧبﻮي حدﻳث استدﻻل وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪＇ -٢‬رﻧگﻪ کﻮﻻی شﻮ چ‪ ３‬ﻣﻠﻲ او دﻳﻨﻲ رساﻟت پﻪ برﻳاﻟﻴتﻮب سره ادا ک‪７‬و؟‬ ‫‪ -٣‬د ارادې د تﻘﻮﻳت ﻟپاره کﻮم ﻻﻣﻞ ډ‪４‬ر اﻏ‪５‬زﻧاک دی؟‬ ‫‪ -٤‬أﻳا کﻤزورو کساﻧﻮ تﻪ ！ﻮﻟﻨﻴز ﻣسؤوﻟﻴت سپارل روا دي؟ دﻟﻴﻞ ﻳ‪ ３‬ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬أﻳا ﻓردي ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا د ﻣﻠﻲ ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا د ﻏﻨا ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زدهکﻮوﻧکﻲ دې د ﻣﻠﻲ ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا د ک‪７‬ﻧﻼرو پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮه ﻣخ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ‬ ‫وي‪.‬‬

‫‪58‬‬

‫شپاړسم لوست‬

‫غيرت‬ ‫ﻏﻴرت ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＊ﻮ خﻮﻳﻮﻧﻮ ＇خﻪ دی چ‪ ３‬ﻗدر او ﻣﻨزﻟت ﻳ‪ ３‬اسﻼم خﻮرا ﻟﻮړ ＊ﻮدﻟی او ﻟﻪ أبرو ＇خﻪ‬ ‫دﻓاع او پر خپﻞ حرﻳﻢ باﻧدې ﻧﻨگ کﻮل ﻳ‪ ３‬جﻬاد بﻠﻠی دی‪ .‬کﻠﻪ ﻫﻢ اﻧسان ﻟﻪ خپﻞ ﻧاﻣﻮس ＇خﻪ د‬ ‫دﻓاع ﻟپاره اړ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬وسﻠﻪ راوچتﻪ ک‪７‬ي او خپﻠ‪ ３‬وﻳﻨ‪ ３‬تﻮی ک‪７‬ي او ﻳا ‪＄‬ان وژل ک‪５‬دﻟﻮ تﻪ وړاﻧدې‬ ‫ک‪７‬ي‪ ،‬دﻏﻪ س‪７‬ی د شﻬادت د درج‪ ３‬گ＂ﻮﻧکی دی‪.‬‬ ‫ﻟﻪ حضرت سعﻴد بﻦ زﻳد‬

‫＇خﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬واﻳﻲ ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر‬

‫＇خﻪ ﻣ‪ ３‬واور‪４‬دل چ‪３‬‬

‫وﻳﻞ ﻳ‪ :３‬کﻪ ＇ﻮک ﻟﻪ خپﻞ ﻣال ＇خﻪ پﻪ دﻓاع ک‪ ３‬ﻣ‪ ７‬شﻲ‪ ،‬شﻬﻴد دی‪ ،‬کﻪ ＇ﻮک ﻟﻪ ‪＄‬ان ＇خﻪ پﻪ‬ ‫دﻓاع ک‪ ３‬ﻣ‪ ７‬شﻲ‪ ،‬شﻬﻴد دی‪ ،‬کﻪ ＇ﻮک ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬عﻘﻴدې ＇خﻪ پﻪ دﻓاع ک‪ ３‬ﻣ‪ ７‬شﻲ‪ ،‬شﻬﻴد دی‪ ،‬کﻪ‬ ‫＇ﻮک ﻟﻪ خپﻞ اﻫﻞ ＇خﻪ پﻪ دﻓاع ک‪ ３‬ﻣ‪ ７‬شﻲ‪ ،‬شﻬﻴد دی‪ .‬ﻧﻮ ﻏﻴرت باﻳد وپﻴژﻧدل شﻲ چ‪ ３‬ﻏﻴرت‬ ‫＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ او پر ＇ﻮ ډوﻟﻪ دی؟‪.‬‬ ‫غيرت په لغت ک‪:３‬‬

‫ﻏﻴرت د ﻏار‪ ،‬ﻳﻐﻴر باب ﻣصدر د ﻧﻨگ کﻮﻟﻮ پر ﻣعﻨا دی‪.‬‬ ‫او پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬ﻟﻪ خپﻞ ﻧاﻣﻮس‪ ،‬أبرو او ﻳا ﻣﻘدساتﻮ ＇خﻪ د تﻴري پﻪ وخت ک‪ ３‬د اﻧسان دﻓاع‬ ‫کﻮﻟﻮ تﻪ ﻏﻴرت وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د غيرت موخ‪:３‬‬

‫دﻏﻪ ﻗﻮت اهلل‬

‫پﻪ اﻧسان ک‪ ３‬د اﻧساﻧﻲ کراﻣت د ﻣصؤﻧﻴت او د ﻧسب د ساتﻨ‪ ３‬ﻟپاره ا‪＋４‬ﻮدﻟی دی‬

‫‪＄‬کﻪ خﻮ وﻳﻠی شﻮي دي‪ :‬د ﻫر ﻗﻮم پﻪ ﻧارﻳﻨﻪ وو ک‪ ３‬چ‪＇ ３‬ﻮﻣره ﻏﻴرت شتﻮن ﻟري‪％＊ ،‬ﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ‬ ‫ﻫﻤاﻏﻪ پرتﻠﻪ پاک ﻟﻤﻨ‪ ３‬وي‪.‬‬ ‫او کﻠﻪ ﻫﻢ دﻏﻪ ﻗﻮت ﻟﻪ دﻳﻦ‪ ،‬وﻳﻨ‪ ،３‬ﻣال او ﻧاﻣﻮس ＇خﻪ ددﻓاع ﻟپاره استعﻤاﻟﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪59‬‬

‫د غيرت مشروعيت‪:‬‬

‫پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک‪ ３‬د ﻏﻴرت کﻠﻤﻪ ﻧﻪ ده کارول شﻮې وﻟ‪ ３‬د (‬

‫) ﻟﻔظ چ‪ ３‬عﻴﻦ ﻣعﻨا ا ﻓاده کﻮي راﻏﻠی‪،‬‬

‫خﻮ ﻫﻐﻪ ﻫﻢ د ﻣذﻣﻮم ﻏﻴرت پﻪ سﻴاق ک‪＄ ،３‬کﻪ خﻮ ﻗرأن کرﻳﻢ ﻫﻐﻪ پﻪ‬

‫باﻧدې ستاﻳﻠی‬

‫دی‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳ‪:３‬‬

‫[اﻟﻔتح‪]٢٦:‬‬

‫ژباړه‪ :‬کﻠﻪ چ‪ ３‬کاﻓراﻧﻮ جاﻫﻠﻲ تعصب او کﻴﻨ‪ ３‬تﻪ پﻪ زړوﻧﻮ ک‪＄ ３‬ای ورک‪.７‬‬ ‫پﻪ ﻧبﻮي احادﻳثﻮ ک‪ ３‬د ﻏﻴرت کﻠﻤﻪ پر ﻧاﻣﻮس‪ ،‬دﻳﻦ او عﻘﻴدې د ﻏﻴرت کﻮﻟﻮ پﻪ ﻣعﻨا کارول شﻮې‬ ‫دې ！کﻲ تﻪ پﻪ اشارى کﻮﻟﻮ سره ﻓرﻣاﻳﻲ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی تر ﻫر چا ﻏﻴرتﻲ دی‪ ،‬ﻫﻤدا‬

‫ده‪ .‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻻﻣﻞ دی چ‪ ３‬حدود ﻳ‪ ３‬وضعﻪ ک‪７‬ي دي‪ .‬د اﻧسان ﻓطري ﻏﻴرت ﻫﻠﻪ پﻪ جﻮش را‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬ﻧاﻣﻮس‬ ‫ﻳ‪ ３‬د ت‪５‬ري ﻧ‪＋‬ﻪ وگر‪＄‬ﻲ او دﻳﻨﻲ ﻏﻴرت ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻣﻬال ＇پاﻧده ک‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻣﻘدسات ﻳ‪ ３‬پﻪ گﻮاښ ک‪３‬‬ ‫وﻟﻮ‪８４‬ي او ﻳا تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې شﻲ‪.‬‬ ‫غوره او نا غوره غيرت‪:‬‬

‫ﻏﻴرت ﻏﻮره ﻫﻢ ک‪５‬دای شﻲ او ﻣﻨﻔﻲ (ﻧاﻏﻮره) ﻫﻢ‪ ،‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ اهلل تعاﻟی ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻣﻬال ﻏﻴرت‬ ‫خﻮ＊ﻮي او ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻣﻬال ﻳ‪ ３‬بد گ‪２‬ﻲ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪( :‬ﻳﻮ ډول ﻧﻨگ او ﻏﻴرت اهلل تعاﻟی‬

‫خﻮ＊ﻮي او ﻳﻮ ډول ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي)(‪.)١‬‬ ‫ب‪ ３‬شکﻪ کﻪ ﻏﻴرت ﻟﻪ ﻧاﻣﻮس او ﻣﻘدساتﻮ ＇خﻪ د دﻓاع ﻟپاره وي‪ ،‬ﻫﻐﻪ بﻴا ﻏﻮره ﻏﻴرت وي او د ﻣﻴ‪７‬اﻧ‪３‬‬ ‫ﻧ‪＋‬ﻪ وي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬دﻏﻪ ﻏﻴرت ﻟﻪ ﻗﻮي اﻳﻤان ＇خﻪ سرچﻴﻨﻪ اخﻠﻲ‪ ،‬ﻧﻮﻻزﻣﻪ ده چ‪ ３‬اﻧسان ﻟﻪ خپﻞ‬ ‫دﻳﻦ اوعﻘﻴدې ＇خﻪ د د ﻓاع پﻪ خاطر پﻮرتﻪ شﻲ او کﻪ ﻏﻴرت ب‪＄ ３‬اﻳﻪ او د بد گﻤاﻧ‪ ９‬پر بﻨس＀ وﻻړ‬ ‫وي‪ ،‬پﻪ دﻏﻪ صﻮرت ک‪ ３‬بﻴا د دﻏﻪ س‪７‬ي ﻏﻴرت ﻧاﻏﻮره وي‪ .‬ده او کﻮرﻧ‪ ９‬تﻪ ﻳ‪ ３‬ډ‪４‬رې ستﻮﻧزې او‬ ‫بﻼگاﻧ‪ ３‬ز‪８４‬وي‪ ،‬ډ‪４‬ر ‪＄‬ﻠﻪ د ﻳﻮې ＊‪ ３％‬پﻪ اړه د دروﻏجﻨﻮ تبﻠﻴﻐاتﻮ پر بﻨس＀ د دې او خاوﻧد تر ﻣﻴﻨ‪＃‬‬ ‫بدگﻤاﻧﻲ پﻴدا کﻴ‪８‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬د دوی د وژﻧ‪ ３‬او ﻳا ﻳ‪ ３‬تر ﻣﻴﻨ‪ ＃‬د بﻴﻠتﻮن او طﻼق ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫‪،‬‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي چ‪ ３‬درې تﻨﻪ بﻪ ﻫ‪（５‬کﻠﻪ ﻫﻢ جﻨت تﻪ داخﻞ ﻧﻪ شﻲ (‬

‫) اصحابﻮ رضﻮان اهلل عﻠﻴﻬﻢ اجﻤعﻴﻦ ووﻳﻞ‪ :‬د اهلل رسﻮل! ﻣدﻣﻦ اﻟخﻤر(شراب‬ ‫＇‪＋‬ﻮﻧکی) خﻮ پ‪５‬ژﻧﻮ دا دﻳﻮث ＇ﻮک دی؟ پﻴﻐﻤبر‬

‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬دﻳﻮث ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ‪ ３‬ﻫﻴ＆‬

‫‪ -١‬ﻣسﻨد احﻤد‬

‫‪60‬‬

‫باک ﻧﻪ گ‪２‬ﻲ چ‪＇ ３‬ﻮک ﻳ‪ ３‬کﻮر تﻪ ورﻏﻠی دی‪ ،‬بﻴا اصحابﻮ کراﻣﻮ رضﻮان اهلل عﻠﻴﻬﻢ اجﻤعﻴﻦ‬ ‫ووﻳﻞ‪( :‬‬

‫) ＇ﻮک ده ﻳا رسﻮل اهلل! رسﻮل اهلل‬

‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻫﻐﻪ ＊‪％‬ﻪ چ‪ ３‬د‬

‫ﻧارﻳﻨﻪ وو پ‪ ３＋５‬کﻮې‪.‬‬ ‫د غيرت ب‪５‬لگ‪:３‬‬ ‫‪ -١‬پﻪ خپﻠ‪ ３‬ﻣاﻧدﻳﻨﻲ د س‪７‬ي ﻏﻴرت‪ :‬د تارﻳخ کتابﻮﻧﻮ ﻟﻴکﻠﻲ دي‪ :‬کﻠﻪ چ‪ ３‬باﻏﻴان د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د‬ ‫در‪４‬ﻴﻢ خﻠﻴﻔﻪ حضرت عثﻤان‬

‫پﻪ کﻮر ور وختﻞ‪ ،‬د حضرت عثﻤان‬

‫ﻣﻴرﻣﻨ‪ ３‬ﻧائﻠة رضی‬

‫اهلل عﻨﻬا وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬سر تﻮر سر د باﻏﻴاﻧﻮ ﻣخ‪ ３‬تﻪ ورووزي‪ ،‬تر ＇ﻮ پرې ﻏﻴرت وک‪７‬ي او ﻟﻪ خپﻞ‬ ‫دې ﻧاروا اﻗدام ＇خﻪ ﻻس واخﻠﻲ‪ ،‬حضرت عثﻤان‬

‫پرې ﻏ‪ ８‬وک‪ ،７‬خبردار پﻮړﻧﻰ پر سر ک‪７‬ه‪،‬‬

‫پﻪ اهلل تعاﻟی ﻗسﻢ اﻧگ‪ ７‬تﻪ د باﻏﻴاﻧﻮ ﻧﻨﻮتﻞ پر ﻣا ډ‪４‬ر أساﻧﻪ دي ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ستا د وﻳ‪＋‬تاﻧﻮ ب‪ ３‬حرﻣتﻲ‬ ‫وشﻲ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ رواﻳت دی چ‪ ３‬ﻳﻮه ＊‪％‬ﻪ پﻪ ‪ ۲8۶‬ﻫـ ق کال د (ری) د ＊ار ﻗاضی تﻪ راﻏﻠﻪ او ﻟﻪ خپﻞ خاوﻧد‬ ‫＇خﻪ ﻳ‪ ３‬شکاﻳت وک‪ ７‬چ‪ ３‬خاوﻧد ﻳ‪ ３‬د دې ﻣﻬر چ‪ ３‬پﻨ‪％‬ﻪ سﻮه روپ‪ ９‬دي‪ ،‬ﻧﻪ ورکﻮي‪ .‬خاوﻧد ﻳ‪３‬‬ ‫ﻣﻨکر شﻮ‪ ３％＊ .‬د خپﻠ‪ ３‬دعﻮی د اثبات ﻟپاره شاﻫدان راوستﻞ او ﻫﻐﻮی ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ پﻪ حﻖ ک‪ ３‬گﻮاﻫﻲ‬ ‫ورک‪７‬ه‪ .‬دﻏﻪ ﻣﻬال ﻗاضﻲ ووﻳﻞ‪ :‬د دې ﻟپاره چ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮړې ＊‪％‬ﻪ وﻳ‪５‬ژﻧدل شﻲ چ‪ ３‬ر＊تﻴا ﻫﻢ د دې‬ ‫س‪７‬ي ＊‪％‬ﻪ ده‪ ،‬باﻳد خپﻞ ﻣخ ＊کاره ک‪７‬ي‪ ،‬خاوﻧد ﻳ‪ ３‬پﻪ دی ﻣﻘصد چ‪ ３‬د ﻣ‪５‬رﻣﻨ‪ ３‬ستر ﻳ‪ ３‬ساتﻠی‬ ‫وي‪ ،‬ﻣﻬر پر ‪＄‬ان وﻣاﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻴرﻣﻨ‪ ３‬چ‪ ３‬وﻟﻴدل خاوﻧد ﻳ‪ ３‬د دې د ستر ساتﻠﻮ پﻪ ﻏرض ﻣﻬر پر ‪＄‬ان‬ ‫وﻣاﻧﻪ‪ ،‬ﻗاضﻲ تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬ﻣا خپﻞ ﻣﻬر پﻪ دﻧﻴا او أخرت ک‪ ３‬ور ب‪＋‬ﻠی دی‪ .‬ﻗاضﻲ ﻟﻪ دې پ‪３＋５‬‬ ‫حﻴران شﻮ او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬چ‪ ３‬دا پﻴ‪＋‬ﻪ دې د اخﻼﻗﻲ ﻣکارﻣﻮ پﻪ ﻟ‪７‬ﻟﻴک ک‪ ３‬وﻟﻴکﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ د اﻟﻤعتصﻢ باهلل عباسﻲ د خﻼﻓت پر ﻣﻬال ﻳﻮه ﻣسﻠﻤاﻧﻪ ﻣ‪５‬رﻣﻦ د کاﻓراﻧﻮ پﻪ بﻨد بﻨدي شﻮه‪ .‬دﻏﻪ‬ ‫＊‪％‬ﻪ چ‪ ３‬د وخت ﻟﻪ خﻠﻴﻔﻪ ﻣعتصﻢ باهلل سره ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ دﻳﻨ‪ ３‬اړﻳکﻮ پرتﻪ بﻞ ﻫ‪ ＆５‬ډول ت‪７‬او ﻧﻪ درﻟﻮد‪ ،‬د‬ ‫کاﻓراﻧﻮ د ک‪７‬وﻧ‪ ３‬پر ﻣﻬال ﻓرﻳاد کﻮي واﻣعتصﻤاه کﻠﻪ چ‪ ３‬دﻏﻪ ﻓرﻳاد ﻣعتصﻢ باهلل تﻪ رس‪８５‬ي‪ ،‬گ‪７‬ﻧدی‬ ‫پا＇ﻴ‪８‬ي او واﻳ‪ ３‬خﻮرجاﻧ‪ ３‬پﻪ ﻧﻨگﻪ دې در ورسﻴدم‪ ،‬ﻟﻪ خﻮرا ﻟﻮی ﻟ‪＋‬کر سره د ﻧﻮﻣﻮړې ﻣﻴرﻣﻨ‪ ３‬د‬ ‫ژﻏﻮرﻟﻮ ﻟپاره پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻫر ﻟ‪＋‬کري زړه ﻟﻪ ﻏﻴرت ＇خﻪ ډک و‪ ،‬پر ﻧﻮﻣﻮړي ＊ار د‬ ‫‪61‬‬

‫حﻤﻠ‪ ３‬ﻟپاره وخﻮ‪５＄‬د‪ ،‬ﻟﻪ سخت‪ ３‬جگ‪７‬ې وروستﻪ ﻳ‪ ３‬وکﻮﻻی شﻮل چ‪ ３‬د ＊ار پﻪ ﻧﻴﻮﻟﻮ ﻧﻮﻣﻮړې بﻲ‬ ‫بﻲ او پﻪ زرگﻮﻧﻮ ﻧﻮر ﻧارﻳﻨﻪ او ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ﻣسﻠﻤان بﻨدﻳان د کاﻓراﻧﻮ ﻟﻪ ﻗﻴده وژﻏﻮري او ＊ار ﻓتحﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪＇ -١‬ﻮک چ‪ ３‬ﻟﻪ دﻳﻦ‪ ،‬ﻣال او شتﻤﻨ‪ ،９‬ﻧاﻣﻮس او خپﻞ ‪＄‬ان ＇خﻪ پﻪ دﻓاع ک‪ ３‬ﻣ‪ ７‬شﻲ‪ ،‬شﻬﻴد دی‪.‬‬ ‫د دې خبرې د اثبات ﻟپاره ﻳﻮ دﻟﻴﻞ راوړئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪ ３‬د ﻏﻴرت ﻣعﻨا بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د ﻏﻴرت ډوﻟﻮﻧﻪ وواﻳاست‪.‬‬ ‫‪ -٤‬پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک‪ ３‬د ﻏﻴرت پر ﻣعﻨی کﻮم ﻟﻔظ کارول شﻮی دی‪.‬‬ ‫‪ -٥‬پﻪ ﻧبﻮي احادﻳثﻮ ک‪ ３‬ﻏﻴرت پر ＇ﻮ ﻣعﻨاوو کارول شﻮی دی‪.‬‬ ‫‪ -٦‬ﻏﻴرت پﻪ کﻮم وخت ک‪ ３‬ﻏﻮره او پﻪ کﻮم وخت ک‪ ３‬ﻧاﻏﻮره وي‪.‬‬ ‫‪ -٧‬د اهلل تعاﻟی ﻏﻴرت او د ﻳﻮ ﻧارﻳﻨﻪ ﻏﻴرت پر خپﻠ‪ ３‬ﻣاﻧدﻳﻨ‪ ３‬باﻧدې رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٨‬د اسﻼم پﻪ تارﻳخ ک‪ ３‬ﻏﻴرت د ﻳﻮ ﻟ‪ ７‬سترو پ‪＋５‬ﻮ ﻻﻣﻞ گر‪５＄‬دﻟی دی‪ ،‬د دې ﻣﻮضﻮع ﻟپاره ﻳﻮه‬ ‫ب‪５‬ﻠگﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د ﻏﻴرت پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮکر＊ﻮ ﻟ‪８‬ه ﻧﻪ وي او د ﻫﻐﻪ د اثبات ﻟپاره ﻳﻮه کﻴسﻪ چ‪３‬‬ ‫ستاس‪ ３‬د ژوﻧد پﻪ اوږدو ک‪ ３‬پ‪＋５‬ﻪ شﻮې وي او ﻳا ﻣﻮ ﻟﻪ چا اور‪４‬دﻟ‪ ３‬وي او ﻳا ﻣﻮ پﻪ کﻮم کتاب ک‪３‬‬ ‫ﻟﻮستﻠ‪ ３‬وي‪ ،‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪62‬‬

‫اوو لسم لوست‬

‫عفوه‬ ‫ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬وﻳﻨ‪＇ ３％‬خﻪ اوبﻪ وﻏﻮ＊ت‪،３‬‬ ‫پﻪ ﻳﻮ رواﻳت ک‪ ３‬راﻏﻠﻲ چ‪ ３‬ﻳﻮه ورځ حضرت حسﻴﻦ‬ ‫ﻫﻐ‪ ３‬ډ‪４‬رې گرﻣ‪ ３‬اوبﻪ راوړې‪ ،‬خﻮ ﻧا＇اپﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻮ＊ی ﻟﻪ ﻻسﻪ پرﻳﻮت او بادار ﻳ‪ ３‬وسﻮ‪５＄‬د‪ ،‬بادار ﻳ‪３‬‬ ‫ﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬سزا ورک‪７‬ي‪ ،‬وﻳﻨ‪ ３％‬ﻳ‪ ３‬ورتﻪ ووﻳﻞ‪ :‬د اهلل تعاﻟی وﻳﻨا در ﻳاده ک‪７‬ه‪ ،‬ﻫﻐﻪ ووﻳﻞ‪ :‬کﻮﻣﻪ‬ ‫[أل عﻤران‪]١٣٤:‬‬ ‫وﻳﻨا؟ وﻳﻨ‪ ３％‬ووﻳﻞ‪ :‬اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳ‪:３‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻫﻐﻪ خﻠک چ‪ ３‬خپﻠﻪ ﻏﻮسﻪ ﻧﻪ ＊کاره کﻮي‪.‬‬ ‫ووﻳﻞ‪＊ :‬ﻪ ده ﻏﻮسﻪ ﻣ‪ ３‬س‪７‬ه شﻮه‪ ،‬بﻴا وﻳﻨ‪ ３％‬ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫حضرت حسﻴﻦ‬ ‫ووﻳﻞ‪ :‬ب‪＋‬ﻨﻪ ﻣ‪ ３‬درتﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬بﻴا وﻳﻨ‪ ３％‬ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬او خﻠکﻮ تﻪ ب‪＋‬ﻨﻪ کﻮي‪ .‬حضرت حسﻴﻦ‬ ‫[أل عﻤران‪ .]١٣٤/‬ژباړه‪ :‬او اهلل تعاﻟی ﻧﻴکﻲ کﻮوﻧک‪ ３‬خﻮ＊ﻮي‪.‬‬ ‫ووﻳﻞ‪ :‬د اهلل تعاﻟی ﻟپاره دې تﻪ أزاده وې‪.‬‬ ‫حضرت حسﻴﻦ‬ ‫د دي کﻴس‪ ３‬ﻟﻪ اور‪４‬دﻟﻮ سره سﻢ باﻳد د عﻔﻮې د ﻣعﻨا او ﻣﻔﻬﻮم پﻪ اړه رﻏﻨده ﻣعﻠﻮﻣات تر ﻻسﻪ ک‪７‬و‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨ‪ ３‬ﻣطرح ک‪８５‬ي‪ :‬عﻔﻮه ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟ د ﻣشروعﻴت دﻻﻳﻞ ﻳ‪ ３‬کﻮم دي؟ پﻪ‬ ‫ژوﻧد ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬اﻏﻴز ＇ﻪ دی؟‬ ‫د عفوې تعريف‪:‬‬

‫عﻔﻮه د عﻔا ﻳعﻔﻮا د باب ﻣصدر او اصﻞ ﻣاده ﻳ‪ ３‬ع ـ ف ـ وـ ده‪.‬‬ ‫او د ﻟﻐت ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬پر دوو ﻣعﻨاوو ده‪١ :‬ـ د ﻳﻮ شﻲ پر‪＋４‬ﻮدل ‪٢‬ـ د ﻳﻮ شﻲ ﻏﻮ＊تﻞ‪.‬‬ ‫او پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬د خﻠکﻮ ﻟﻪ اشتباﻫاتﻮ او ت‪５‬روتﻨﻮ ت‪５‬ر‪４‬دل او د سزا ﻧﻪ ورکﻮﻟﻮ پﻪ ﻣعﻨا ده‪.‬‬ ‫له اسالمي نصوصو څخه د عفوې د مشروعيت داليل‪:‬‬ ‫لوم‪７‬ی‪ -‬عفوه او ت‪５‬ر‪４‬دنه په قرآن کريم ک‪:３‬‬

‫اهلل تعاﻟی جﻞ جﻼﻟﻪ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫‪63‬‬

‫[اﻷعراف‪]١٩٩ :‬‬

‫ژباړه‪＄ :‬ان ت‪５‬ر‪４‬دﻧﻪ کﻮه‪ ،‬پر ＊ﻮ کاروﻧﻮ اﻣر کﻮه او ﻟﻪ ﻧا پﻮﻫاﻧﻮ ﻧﻪ ﻣخ واړوه‪.‬‬ ‫اهلل تعاﻟی پﻪ دﻏﻪ ﻣبارک اﻳت ک‪ ３‬پﻪ ﻣستﻘﻴﻢ ډول پر عﻔﻮې او ‪＄‬ان ت‪５‬ر‪４‬دﻧ‪ ３‬د سﻤباﻟ‪５‬دﻟﻮ اﻣر ک‪７‬ی‬ ‫ﻻرروﻳان پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي ډول اسﻼﻣﻲ بﻠﻮﻧکﻲ دﻏﻪ‬ ‫بﻨاء اړﻳﻨﻪ ده چ‪ ３‬د حضرت پﻴﻐﻤبر‬ ‫دی‪ً .‬‬ ‫‪＄‬اﻧگ‪７‬ﻧﻪ د خپﻠﻮ اخﻼﻗﻮ برخﻪ وگر‪＄‬ﻮي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[أل عﻤران‪]١٣٤ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻫﻐﻪ خﻠک چ‪ ３‬خپﻠﻪ ﻏﻮسﻪ ﻧﻪ ＊کاره کﻮي او خﻠکﻮ تﻪ عﻔﻮه کﻮي او اهلل تعاﻟی د ＊ﻮ کاروﻧﻮ‬ ‫کﻮوﻧکﻲ خﻮ＊ﻮي‪.‬‬ ‫په احاديثو ک‪ ３‬د عفوې او ځان ت‪５‬ر‪４‬دن‪ ３‬ياد‪:‬‬

‫ﻫ‪（５‬کﻠﻪ ﻧﻪ ＊‪％‬ﻪ وﻫﻠ‪ ３‬ده او‬

‫ﻟﻪ حضرت عائش‪ ３‬رضﻲ اهلل عﻨﻬا ﻧﻪ رواﻳت دى چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻧﻪ ﻫﻢ خادم‪ ،‬خﻮ دا چ‪ ３‬پﻪ جﻬاد ک‪ ３‬ﻳ‪＇ ３‬ﻮک وﻫﻠﻲ وي‪.‬‬ ‫د ﻫ‪ ＆５‬ﻳﻮ ت‪５‬ري ﻏچ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻧﻪ دی اخﻴستی چ‪ ３‬شخصاً پرده ﻣبارک شﻮی دی‪ .‬پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ت‪５‬رﻳﻮ‬ ‫چ‪ ３‬د اهلل پﻪ حرﻣاتﻮ بﻪ ک‪５‬ده او ﻫﻐﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻏچ اخﻴستﻠﻮ‪.‬‬ ‫رواﻳت کﻮي‪ :‬چ‪ ３‬گﻮاک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر تﻪ گﻮرم چ‪ ３‬د ﻳﻮ پﻴﻐﻤبر‬ ‫حضرت عبداهلل بﻦ ﻣسعﻮد‬ ‫کﻴســﻪ کﻮي او واﻳﻲ‪ :‬ﻗﻮم ﻳ‪ ３‬وواﻫﻪ‪ ،‬وﻳﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پرې وبﻬﻮﻟ‪ ،３‬ﻫﻐﻪ بﻪ خپﻠ‪ ３‬وﻳﻨ‪ ３‬پاکﻮﻟ‪ ３‬او وﻳﻞ‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫بﻪ ﻳ‪:３‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ای اهلل زﻣا ﻗﻮم تﻪ بخ‪＋‬ﻨﻪ وک‪７‬ه دوی ﻧﻪ پﻮﻫ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ وجﻮد‬ ‫پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬تر سترگﻮ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻫﻤدا رﻧگﻪ ډ‪４‬رې صحﻨ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻣبارک ک‪ ３‬د دﻏﻪ اوچت خصﻠت پﻪ شتﻮن گﻮاه دي‪ .‬د ﻫﻐﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻳﻮه ﻫﻢ دا وه چ‪３‬‬ ‫ﻳﻮه ورځ پﻴﻐﻤبر طاﻳﻒ تﻪ ﻻړ‪ ،‬تر ＇ﻮ د طاﻳﻒ اوس‪５‬دوﻧکﻲ اسﻼم تﻪ راوبﻮﻟﻲ‪ ،‬خﻮ د ﻫﻐﻮی‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮري دوﻣره سخت و‪＄‬ﻮر‪４‬دﻟﻮ چ‪ ３‬پﻪ پای ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣﻼت‪ ７‬تﻪ د ﻏروﻧﻮ ﻣﻠک راواستﻮل شﻮ او‬ ‫ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ‪ ３‬وړاﻧدﻳز وک‪ ７‬چ‪ ３‬کﻪ ﻏﻮاړي‪＄ ،‬ﻮروﻧکﻲ ﻳ‪ ３‬د دﻏﻮ دوو ﻏروﻧﻮ تر ﻣﻴﻨ‪ ＃‬و‪＄‬پﻲ خﻮ‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ گﻨاه ورتﻴر شﻮ او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬ﻫﻴﻠﻪ ﻟرم چ‪ ３‬پﻪ راتﻠﻮﻧکﻲ ﻧسﻞ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬داس‪＇ ３‬ﻮک‬ ‫‪ -١‬اﻟﻤسﻠﻢ‬

‫‪64‬‬

‫پﻴدا شﻲ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی پﻪ وحداﻧﻴت وپ‪５‬ژﻧﻲ او عبادت ﻳ‪ ３‬وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدا رﻧگﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬ﻟﻪ ﻓتح‪ ３‬وروستﻪ د ﻣک‪！ ３‬ﻮل اوس‪５‬دوﻧکﻲ پر ！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ ﻧادودو‪ ،‬جرﻣﻮﻧﻮ او‬ ‫جﻨاﻳاتﻮ سرب‪５‬ره چ‪ ３‬د دوی پﻪ حﻖ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬تر سره ک‪７‬ې وو‪ ،‬وب‪＋‬ﻞ او ﻟﻪ سزا ورکﻮﻟﻮ ﻳ‪ ３‬ت‪５‬ر شﻮ‪.‬‬

‫گران زدهکﻮوﻧکﻲ دې د اﻓﻐاﻧستان د ﻣﻠت د اﻓرادو ترﻣﻨ‪ ＃‬د عﻔﻮې او ت‪５‬ر‪４‬دﻧ‪ ３‬د ارز＊ت پﻪ اړه خبرې‬ ‫وک‪７‬ي او د خپﻠﻮ خبرو پاﻳﻠ‪ ３‬دې پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ او ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ دې وﻟﻮﻟﻲ‬ ‫د عفوې فضيلت‪:‬‬

‫اهلل تعاﻟی پﻪ عﻔﻮ او ت‪５‬ر‪４‬دﻧ‪ ３‬ک‪ ３‬پﻪ زړه پﻮرې پاﻳﻠ‪ ３‬او ﻏﻮره ﻓضاﻳﻞ ﻧﻐ‪＋‬تﻲ‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟتﻐابﻦ‪]١٤ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬کﻪ عﻔﻮه وک‪７‬ئ‪ ،‬د خﻠکﻮ ﻟﻪ ت‪５‬ري ＇خﻪ ﻣخ واړوئ او بخ‪＋‬ﻨﻪ وک‪７‬ئ(ﻧﻮ خدای تعاﻟی بﻪ تاس‪３‬‬ ‫ﻫﻢ ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬عﻔﻮې‪ ،‬رحﻢ او ب‪＋‬ﻨ‪＇ ３‬خﻪ برخﻤﻦ ک‪７‬ي) ‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ب‪＋‬ﻮﻧکی او ﻣﻬربان‬ ‫دی‪.‬‬ ‫او پﻪ بﻞ أﻳت ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟﻨﻮر‪]٢٢ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬باﻳد چ‪ ３‬عﻔﻮه او ت‪５‬ر‪４‬دﻧﻪ وک‪７‬ئ‪ ،‬أﻳا ﻧﻪ ﻏﻮاړئ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻣﻮ وب‪＋‬ﻲ(＇ﻮﻣره چ‪ ３‬ﻏﻮاړئ‬ ‫اهلل تعاﻟی ﻣﻮ ﻟﻪ ت‪５‬روتﻨ‪＇ ３‬خﻪ در ت‪５‬ر شﻲ‪ ،‬پﻪ ﻫﻤاﻏﻪ پرتﻠﻪ د ﻧﻮرو اشتباﻫات ﻧاﻟﻴدﻟﻲ ﻧﻴسئ او دﻏﻪ‬ ‫ډول د خﻴر کاروﻧﻮ تﻪ دوام ورک‪７‬ئ) اهلل تعاﻟی ب‪＋‬ﻮﻧکی او ﻣﻬربان دی‪.‬‬ ‫ﻣسﻠﻤان پﻪ عﻔﻮې او ت‪５‬ر‪４‬دﻧ‪ ３‬ﻟﻪ اهلل تعاﻟی ＇خﻪ عزت او ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇خﻪ درﻧاوی تر ﻻسﻪ کﻮي‪ ،‬أن‬ ‫چ‪ ３‬ﻏﻠﻴﻢ بﻪ ورتﻪ راشﻲ او ب‪＋‬ﻨﻪ بﻪ ترې وﻏﻮاړي‪.‬‬ ‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[ﻓصﻠت‪:‬أﻳت‪]٣٤ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻫ‪（５‬کﻠﻪ ﻫﻢ ﻧﻴکﻲ اوبدي ﻧﻪ شﻲ برابر‪４‬دﻻی ﻧﻮ تﻪ د (بدۍ او تﻨدۍ) ﻣخﻨﻴﻮى پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﻧﻴک‪３‬‬ ‫طرﻳﻘ‪ ３‬سره وک‪７‬ه چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ډ‪４‬ره ＊ﻪ وي‪ .‬تﻪ بﻪ وگﻮرې چ‪ ３‬ﻟﻪ تا سره د چا د＊ﻤﻨﻲ وي گﻮاکﻲ ﻫﻐﻪ‬ ‫‪65‬‬

‫دې ﻣخﻠص دوست دى‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬کﻮﻟی شﻲ خپﻠﻪ ﻏﻮسﻪ وباسﻲ‪ ،‬خﻮ زﻏﻤﻲ ﻳ‪ ،３‬ﻧﻮ اهلل تعاﻟی بﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬د خﻠکﻮ پر وړاﻧدې راوﻏﻮاړي او اختﻴار بﻪ ورک‪７‬ي چ‪ ３‬ﻟﻪ حﻮر اﻟعﻴﻦ ＇خﻪ ＇ﻮﻣره چ‪ ３‬ﻏﻮاړي‬ ‫ور بﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ي‪.)١(.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬عﻔﻮه پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪ ３‬تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻟﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ او ﻧبﻮي احادﻳثﻮ ＇خﻪ د عﻔﻮې د ﻣشروعﻴت دﻻﻳﻞ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬زﻣﻮږ پﻪ ﻧﻨ‪！ ９‬ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د عﻔﻮې اﻫﻤﻴت بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د پﻴﻐﻤبر د عﻔﻮې ﻳﻮه ＊ﻪ ب‪５‬ﻠگﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د ﻻﻧدې ﻗرأﻧﻲ أﻳت ＇خﻪ ﻣﻮ ＇ﻪ زده ک‪７‬ي‪ ،‬بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪ .٦‬پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک‪ ３‬د عﻔﻮې او ت‪５‬ر‪４‬دﻧ‪ ３‬د ﻳادوﻧ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ خپﻠ‪＇ ３‬رگﻨدوﻧ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٧‬د عﻔﻮې او ت‪５‬ر‪４‬دﻧ‪ ３‬د ﻓضﻴﻠت ＇ﻮ ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زدهکﻮوﻧکﻲ دې د عﻔﻮې او ت‪５‬ر‪４‬دﻧ‪ ３‬پﻨ‪％‬ﻪ گ＂‪ ３‬پﻪ تﻔصﻴﻞ سره پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪ -١‬ابﻮ داوود‪ ،‬ترﻣذي او ابﻦ ﻣاجﻪ‬

‫‪66‬‬

‫اته لسم لوست‬

‫په ژمنه وفا‬ ‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫[اﻷحزاب‪]٢٣ :‬‬

‫ژباړه‪＄ :‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ＇خﻪ(داس‪ )３‬س‪７‬ي دي چ‪ ３‬ر＊تﻴا ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ه خپﻠﻪ وعده‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ اهلل سره ﻳ‪３‬‬ ‫ک‪７‬ې وه‪ .‬پس ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻟﻪ دوی ﻫﻐﻪ دي چ‪ ３‬ترسره ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ه خپﻠﻪ ژﻣﻨﻪ (چ‪ ３‬ﻣ‪ ７‬ﻳا شﻬﻴد شﻮ) او ‪＄‬ﻴﻨ‪３‬‬ ‫ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ﻫﻐﻪ دي چ‪ ３‬اﻧتظار کاږي(دﻏﻪ ﻣرگ ﻳا شﻬادت تﻪ) او خپﻞ عﻬد ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ذره ﻫﻢ بدل‬ ‫ﻧﻪ ک‪ ７‬پﻪ بدﻟﻮﻟﻮ سره‪.‬‬ ‫د وفا تعريف‪:‬‬ ‫وﻓا د وﻓی‪ ،‬ﻳﻔی باب ﻣصدر پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬د ژﻣﻨ‪ ３‬پﻮره کﻮﻟﻮ او شرط د سرتﻪ رسﻮﻟﻮ پﻪ ﻣعﻨا ده او ضد‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻏدر او خﻴاﻧت دی‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬وﻓا دې تﻪ واﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬اﻧسان پﻪ پﻮره ډول خپﻠﻮ ژﻣﻨﻮ او وعدو تﻪ ژﻣﻦ وي او ﻟﻪ بد‬ ‫عﻬدۍ‪ ،‬خﻼﻓکارۍ او بد ﻗﻮﻟ‪＇ ９‬خﻪ ‪＄‬ان وژﻏﻮري‪.‬‬ ‫په ديني نصوصو ک‪ ３‬د وفا يادونه‪:‬‬ ‫اهلل تعاﻟی پر ژﻣﻨﻪ د وﻓا کﻮﻟﻮ اﻣر ک‪７‬ی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟإسراء‪]٣٤:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻪ خپﻠ‪ ３‬ژﻣﻨ‪( ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ اهلل تعاﻟی ﻳا خﻠکﻮ سره ﻣﻮ ک‪７‬ې وي) وﻓا وک‪７‬ئ‪＄ ،‬کﻪ(چ‪ ３‬د ﻗﻴاﻣت‬ ‫پﻪ ورځ در ＇خﻪ) د عﻬد پﻪ اړه پﻮ＊تﻨﻪ ک‪８５‬ي)‪.‬‬ ‫او پﻪ بﻞ أﻳت ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟﻨحﻞ‪]٩١ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬د اهلل تعاﻟی پﻪ عﻬد وﻓا وک‪７‬ئ کﻠﻪ چ‪ ３‬ورسره ژﻣﻨﻪ وک‪７‬ئ او خپﻞ ﻗسﻤﻮﻧﻪ ﻣﻪ ﻣاتﻮی‪ ،‬وروستﻪ‬ ‫‪67‬‬

‫ﻟﻪ ﻗسﻢ کﻮﻟﻮ ＇خﻪ سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻣﻮ د ‪＄‬ان ضاﻣﻦ گر‪＄‬ﻮﻟﻲ دی‪＄ ،‬کﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪３‬‬ ‫تاسﻲ ﻳ‪ ３‬کﻮئ‪ ،‬اهلل تعاﻟی پرې پﻮﻫ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬د شپ‪８‬و ＇ﻴزوﻧﻮ ضﻤاﻧت راک‪７‬ئ‪ ،‬زه تاسﻮ تﻪ د جﻨت ضﻤاﻧت کﻮم‪ :‬چ‪ ３‬خبرې‬ ‫کﻮئ‪ ،‬ر＊تﻴا واﻳئ‪ ،‬چ‪ ３‬وعده کﻮئ‪ ،‬وﻓا پرې وک‪７‬ئ‪ ،‬اﻣاﻧتﻮﻧﻪ اﻫﻠﻮ خﻠکﻮ تﻪ وسپارئ‪ ،‬عﻮرتﻮﻧﻪ ﻣﻮ‬ ‫خﻮﻧدي وساتئ‪ ،‬سترگ‪ ３‬ﻣﻮ ﻟﻪ ﻧاﻣحرﻣﻮ＇خﻪ بﻨدې ک‪７‬ئ‪ ،‬چا تﻪ زﻳان ﻣﻪ رسﻮئ‪.‬‬

‫پﻪ خپﻠﻮ ﻣﻨ‪％‬ﻮﻧﻮ ک‪ ３‬سره بحث وک‪７‬ئ چئ پر عﻬد وﻓا زﻣﻮږ پﻪ ژوﻧد ک‪＇ ３‬ﻪ اﻏ‪５‬زې ﻟري او کﻪ‬ ‫خپﻠﻪ ژﻣﻨﻪ ﻣاتﻪ ک‪７‬و‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ کﻮﻣﻮ ستﻮﻧزو بﻪ اختﻪ شﻮ؟ د بحث پاﻳﻠ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ او‬ ‫پﻪ ！ﻮﻟگﻲ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وﻟﻮﻟئ‪.‬‬ ‫د وفا ډولونه‪:‬‬ ‫وﻓا ډ‪４‬ر ډوﻟﻮﻧﻪ ﻟري چ‪ ３‬ﻣﻮږ ﻳ‪ ３‬دﻟتﻪ د ＇ﻮﻣﻬﻤﻮ ډوﻟﻮﻧﻮ پﻪ راوړﻟﻮ بسﻨﻪ کﻮو‪.‬‬ ‫‪١‬ـ له اهلل تعالی سره وفا‪:‬‬

‫د اهلل تعاﻟی او بﻨده ترﻣﻨ‪ ＃‬خﻮرا عظﻴﻤﻪ او سپ‪（５‬ﻠ‪ ３‬ژﻣﻨﻪ ترسره شﻮې ده‪ ،‬ﻫﻐﻪ دا چ‪ ３‬ﻳﻮازې د‬ ‫اهلل تعاﻟی عبادت بﻪ کﻮي‪ ،‬ﻫﻴ＆ شی بﻪ ورسره شرﻳک ﻧﻪ ﻧﻴسﻲ‪ ،‬د شﻴطان ﻟﻪ ﻻروﻳتﻮبﻪ بﻪ ‪＄‬ان‬ ‫ژﻏﻮري‪.‬‬ ‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳ‪:３‬‬ ‫[ﻳس‪]٦٠ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ای بﻨی أدﻣﻮ أﻳا تاسﻮ تﻪ ﻣ‪ ３‬ﻫداﻳت ﻧﻪ و ک‪７‬ى چ‪ ３‬شﻴطان بﻪ ﻧﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ئ (بﻨدگﻲ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ کﻮئ)‬ ‫‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ستاسﻮ ＊کاره ﻏﻠﻴﻢ دی‪.‬‬ ‫‪ -٢‬پر خپل عهد او ژمن‪ ３‬وفا‪:‬‬

‫د اسﻼم سپ‪（５‬ﻠی دﻳﻦ پر عﻬد او ﻣﻨﻞ شﻮو شراﻳطﻮ د وﻓا کﻮﻟﻮ سپار＊تﻨﻪ کﻮي‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫(‪ )١‬ژباړه‪ :‬ﻣسﻠﻤاﻧان پر خپﻠﻮ شرطﻮﻧﻮ وﻻړ دي‪.‬‬ ‫‪ -١‬بخاري‬

‫‪68‬‬

‫ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ پﻴﻐﻤبر پﻪ خپﻠﻮ ！ﻮﻟﻮ ژﻣﻨﻮ ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣخاﻟﻔﻴﻨﻮ سره ﻳ‪ ３‬کﻮﻟ‪ ،３‬د دې پﻮره خﻴال‬ ‫ساتﻠﻮ د ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬پﻪ ډول د حدﻳبﻴ‪ ３‬د صﻠح‪ ３‬پر ！ﻮﻟﻮ شرطﻮﻧﻮ تر ﻫﻐ‪ ３‬وﻻړ پات‪ ３‬شﻮ چ‪ ３‬تر ＇ﻮ ﻳ‪３‬‬ ‫د ﻣک‪ ３‬د ﻓتح‪３‬‬ ‫پﻪ خپﻠﻪ کاﻓران ﻣات او تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې ک‪７‬ل‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬بﻴا پﻴﻐﻤبر‬ ‫اﻗدام وک‪ ７‬او ﻣکﻪ ﻳ‪ ３‬ﻓتحﻪ ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫‪ -٣‬په نذر وفا‪:‬‬

‫ﻣسﻠﻤان پﻪ خپﻞ ﻧذر باﻧدې چ‪ ３‬د خﻴر پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬وي‪ ،‬وﻓادار پات‪ ３‬ک‪８５‬ي او پرتﻪ ﻟﻪ خﻴر ﻧﻪ پر‬ ‫ﻧذر باﻧدې وﻓا جﻮاز ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫پر ﻧذر وﻓا کﻮل‪ ،‬د ﻧﻴکاﻧﻮ خﻠکﻮ ﻟﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو ＇خﻪ ده‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳ‪:３‬‬ ‫[اﻟإﻧسان‪]٧ :‬‬ ‫ژباړه‪ :‬وﻓا کﻮي(ﻧﻴکان) پر(ﻫﻐﻪ) ﻧذر(چ‪ ３‬واجب ک‪７‬ی ﻳ‪ ３‬وي پﻪ طاعت د اهلل تعاﻟی ک‪ ３‬پر ‪＄‬اﻧﻮ‬ ‫خپﻠﻮ باﻧدې) او و‪４‬ر‪８４‬ي ﻟﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ور‪ ３＄‬چ‪ ３‬شر ﻳ‪＊ ３‬کاره او تﻴت دی‪.‬‬ ‫‪ -٤‬پر وعدې وفا‪:‬‬

‫ﻣســﻠﻤان پﻪ خپﻠ‪ ３‬وعدې وﻓا کﻮي ‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬پر وعدې وﻓا ﻧﻪ کﻮل د ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ خﻮی دی‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪３‬‬ ‫‪١‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬د ﻣﻨاﻓﻖ درې ﻧ‪ ３＋‬دي‪ :‬چ‪ ３‬خبرې کﻮي دروغ واﻳ‪ ،３‬چ‪ ３‬وعده وک‪７‬ي‪ ،‬وﻓا پری ﻧﻪ کﻮي‪،‬‬ ‫کﻪ اﻣاﻧت ورک‪７‬ای شﻲ‪ ،‬خﻴاﻧت پک‪ ３‬کﻮي‪.‬‬ ‫د صحابه وو (رضوان اهلل عليهم أجمعين) د وفاداريو يوه بيلگه‪:‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر ！ﻮل ﻣﻠگري بﻪ پﻪ خپﻠﻪ ﻫره ژﻣﻨﻪ ک‪ ３‬کﻪ د سر پﻪ ﻗﻴﻤت ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ پاې تﻪ رس‪５‬دﻟﻪ‪！ ،‬ﻴﻨگ‬ ‫کﻴسﻪ ﻳادوو‪.‬‬ ‫وﻻړ وو‪ .‬د ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬پﻪ ډول د اﻧس بﻦ ﻧضر‬ ‫د بدر پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬د خپﻞ ﻧﻪ گ‪６‬ون پﻪ ﻫکﻠﻪ خﻮرا اﻧد‪＋４‬ﻤﻦ و‪ ،‬ﻗسﻢ ﻳ‪ ３‬ﻳاد ک‪７‬‬ ‫حضرت اﻧس‬ ‫پﻪ ﻣﻠتﻴا د گ‪６‬ون وﻳاړ ور پﻪ برخﻪ ک‪ ،７‬ﻧﻮ پﻪ‬ ‫چ‪ ３‬کﻪ خدای تعاﻟی ورتﻪ پﻪ بﻠﻪ ﻏزوه ک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻣ‪７５‬اﻧ‪ ３‬سره بﻪ پک‪ ３‬جﻬاد وک‪７‬ي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړی پﻪ خپﻠ‪ ３‬ژﻣﻨ‪ ３‬د وﻓا پﻪ خاطر د احد پﻪ ﻏزوه ک‪ ３‬تر ﻫﻐ‪３‬‬ ‫‪ -١‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬

‫‪69‬‬

‫وجﻨگ‪５‬د چ‪ ３‬شﻬﻴد شﻮ‪ .‬د جگ‪７‬ې پﻪ پای ک‪ ３‬اصحابﻮ کراﻣﻮ وﻟ‪５‬د چ‪ ３‬د تﻮرو او ﻏشﻮ درې اتﻴا‬ ‫！پﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣخاﻣخ داس‪ ３‬خﻮړﻟﻲ و چ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ خﻮرﻳ‪ ３‬ﻫ‪５‬چا ﻫﻢ وﻧﻪ پ‪５‬ژﻧدﻟﻮ ﻫﻐ‪ ３‬ﻫﻢ پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﻧ‪３＋‬‬ ‫وپ‪５‬ژاﻧد چ‪ ３‬د ﻻس پﻪ گﻮتﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟرﻟﻪ‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫ﻻﻧدې صحﻴح عبارت پر(√) او ﻧاسﻢ عبارت پر(‪ )x‬ﻧ‪＋‬ﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫( )‪.‬‬ ‫اـ ﻣسﻠﻤان ﻟﻪ ﻣسﻠﻤان او کاﻓر سره پﻪ خپﻞ عﻬد وﻻړ وي‬ ‫( )‪.‬‬ ‫ب ـ د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ خﻮی پر عﻬد وﻓا کﻮل دي‬ ‫( )‪.‬‬ ‫ج ـ پر عﻬد وﻓا ﻧﻪ کﻮل ﻧاوړه خﻮی دی‬ ‫( )‪.‬‬ ‫د ـ ﻣسﻠﻤان د عﻬد پﻪ ﻣاتﻮﻟﻮ ک‪ ３‬وړاﻧدې واﻟی ﻧﻪ کﻮي‬ ‫ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨ‪＄ ３‬ﻮاب ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ پر ژﻣﻨﻪ وﻓا کﻮل تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﻳﻮ أﻳت وﻟﻴکئ چ‪ ３‬پر ژﻣﻨﻪ وﻓا کﻮﻟﻮ تﻪ ﻣﻮ ﻫ（ﻮي‪.‬‬ ‫‪ ٣‬ـ کﻪ ＇ﻮک پر عﻬد وﻓا کﻮل ﻏﻮاړي‪ ،‬خﻮ د کﻮم عذر ﻟﻪ اﻣﻠﻪ وﻧﻪ تﻮاﻧ‪８５‬ي چ‪ ３‬وﻓا پرې وک‪７‬ي‪،‬‬ ‫دﻏﻪ کس ＇ﻪ حکﻢ ﻟري؟‬ ‫‪ ٤‬ـ پر عﻬد د وﻓا کﻮﻟﻮ پﻪ اړه د پﻴﻐﻤبر د حرص ﻳﻮه ب‪５‬ﻠگﻪ ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬پر ژﻣﻨﻪ د وﻓا کﻮﻟﻮ درې ﻣﻮارد بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬کﻪ پر وﻓا باﻧدې د اصحابﻮ کراﻣﻮ پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬د عﻤﻞ کﻮﻟﻮ کﻮﻣﻪ ب‪５‬ﻠگﻪ درتﻪ ﻳاده وي‪ ،‬وﻳ‪３‬‬ ‫واﻳئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫گراﻧﻮ زدهکﻮوﻧکﻮ! پر خپﻞ عﻬد د وﻓا کﻮﻟﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬پر ژﻣﻨﻪ د وﻓا کﻮﻟﻮ پر پﻨ‪％‬ﻮ‬ ‫گ＂ﻮ او پﻨ‪％‬ﻮ ﻣﻮاردو باﻧدې چ‪ ３‬پﻪ کتاب ک‪ ３‬ﻧﻪ وې ذکر شﻮي‪ ،‬ﻣشتﻤﻠﻪ وي‪.‬‬

‫‪70‬‬

‫نولسم لوست‬

‫ايثار (ځان ت‪５‬ر‪４‬دنه)‬ ‫د ايثار تعريف‪:‬‬ ‫اﻳثار د (ا ث ر) ﻟﻪ ﻣادې جﻮړ پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬د ﻏﻮره واﻟﻲ او ترجﻴح ورکﻮﻟﻮ پﻪ ﻣعﻨا دی‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫أﻳت شرﻳﻒ ک‪ ３‬راﻏﻠﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻫﻐﻮى ووﻳﻞ" پر خداى ﻗسﻢ چ‪ ３‬تا تﻪ اهلل پرﻣﻮږ ﻓضﻴﻠت درب‪＋‬ﻠﻰ او پﻪ ر＊تﻴا چ‪ ３‬ﻣﻮږ خطا‬ ‫ﻛاران وو"‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬ﻧﻮرو تﻪ پر ‪＄‬ان ﻳا ﻳﻮ تﻦ تﻪ پر بﻞ تﻦ او ﻳا ﻳﻮ شﻲ تﻪ پر بﻞ شﻲ باﻧدې ترجﻴح ورکﻮﻟﻮ‬ ‫تﻪ اﻳثار واﻳﻲ‪.‬‬ ‫[ﻳﻮسﻒ‪]٩١ :‬‬

‫د ايثار اهميت‪:‬‬

‫ﻣسﻠﻤان ﻟﻪ خپﻠﻮ اړتﻴاوو سره سره د ﻧﻮرو حاجت پﻪ خپﻞ حاجت ﻣخک‪ ３‬گ‪２‬ﻲ‪＄ .‬ان وږی او ت‪８‬ی ساتﻲ‬ ‫تر ＇ﻮ ﻫﻐﻮی ﻣاړه او تﻨده ﻳ‪ ３‬ﻣاتﻪ شﻲ‪ .‬پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬ﻫ‪（５‬ﻮک ﻟﻪ تاسﻮ ﻧﻪ د پﻮره اﻳﻤان ﻟروﻧکی ﻧﻪ‬ ‫شﻲ کﻴدای‪ ،‬تر ＇ﻮ پر خپﻞ ﻣسﻠﻤان ورور باﻧدې ﻫﻐﻪ ＇ﻪ وﻟﻮروي چ‪ ３‬پر ‪＄‬ان ﻳ‪ ３‬ﻟﻮر‪８４‬ي‪.‬‬ ‫اﻳثار د اسﻼم ﻟﻪ سترو خصﻠتﻮﻧﻮ ＇خﻪ دی‪ ،‬بشري ﻧ‪７‬ۍ د ﻣﻼئکﻮ ﻟﻪ عاﻟﻢ سره ت‪７‬ي‪＇ ،‬رﻧگﻪ چ‪３‬‬ ‫بخﻞ او ‪＄‬ان ﻟﻴدﻧﻪ پﻪ اﻧساﻧﻲ ﻓطرت ک‪ ３‬شتﻮن ﻟری‪ ،‬ﻧﻮ کﻪ زړوﻧﻪ ﻟﻪ دﻏﻮ اخﻼﻗﻲ رذائﻠﻮ ﻧﻪ پاک‬ ‫شﻲ‪ ،‬د دﻏﻪ زړه خاوﻧد د ﻣﻼﻳکﻮ ﻣﻘام تﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ ر＊تﻴا ډ‪４‬ره سختﻪ ده چ‪ ３‬اﻧسان پﻪ ！ﻮﻟﻪ ﻣعﻨا ﻟﻪ ‪＄‬ان ＇خﻪ ت‪５‬ر شﻲ او خپﻞ ﻣسﻠﻤان ورور تﻪ پﻪ‬ ‫ﻳﻮ ＇ﻴز ک‪ ３‬چ‪ ３‬خپﻠﻪ ورتﻪ اړتﻴا ﻟري‪ ،‬پﻪ ‪＄‬ان باﻧدې ترجﻴح ورک‪７‬ي‪ .‬ﻟﻪ دې سره سره بﻴا ﻫﻢ دﻏﻪ‬ ‫ﻗرباﻧﻲ پﻪ ﻣﻴﻨدو ک‪ ３‬د خپﻠﻮ اوﻻدوﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ډﻳره تر سترگﻮ ک‪８５‬ي‪،‬ﻫﻐﻮی اوﻻدوﻧﻮ تﻪ پر ‪＄‬ان‬ ‫ترج‪５‬ح ورکﻮي بﻴا ﻟﻪ ﻣﻮر پرتﻪ پﻼر دي چ‪ ３‬اوﻻدوﻧﻮ تﻪ پر ‪＄‬ان ترج‪５‬ح ورکﻮي او ورباﻧدې دﻏﻪ‬ ‫ﻟﻮرﻳﻨﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫د اﻳثارگرۍ ب‪５‬ﻠگﻪ دا ده چ‪ ３‬اﻳثار پﻪ ﻳﻮې تﻨگ‪ ３‬داﻳرې پﻮرې ت‪７‬ﻟی پات‪ ３‬ﻧﻪ شﻲ‪＄ ،‬گﻪ چ‪ ３‬دﻏﻪ ډول‬ ‫اﻳثار ﻟﻪ رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻴﻮ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ پرتﻪ چ‪ ３‬ﻣعاﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ اهلل تعاﻟی سره وي او د اهلل تعاﻟی د رضا پﻪ ﻟ＂ﻪ ک‪３‬‬ ‫وي او اجر ﻫﻢ ﻳﻮازې ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻏﻮاړي‪ ،‬پﻪ بﻞ چا ک‪ ３‬ﻧﻪ ﻟﻴدل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪71‬‬

‫په ديني نصوصو ک‪ ３‬د ايثار يادونه‪:‬‬

‫اهلل تعاﻟی پر ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ د اﻧصارو د اﻳثار او ﻟﻮرﻳﻨ‪ ３‬پﻪ ثبتﻮﻟﻮ دا پﻪ ډآگﻪ کﻮي چ‪ ３‬ﻫﻐﻮی ＇ﻨگﻪ‬ ‫خپﻠﻮ ﻣﻬاجرو ورو‪１‬ﻮ تﻪ پﻪ ډ‪４‬رو ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ ک‪ ３‬چ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ورتﻪ خﻮرا زﻳاتﻪ اړتﻴا درﻟﻮده‪ ،‬پر‬ ‫‪＄‬ان ترج‪５‬ح ورکﻮﻟﻪ؟ اهلل تعاﻟی چ‪ ３‬ﻫﻐﻮی د دﻏﻪ سپ‪（５‬ﻠﻲ خﻮی پﻪ ﻟرﻟﻮ ستاﻳﻲ‪ ،‬پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪３‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧان ورپس‪ ３‬اﻗتدا کﻮﻟﻮ تﻪ ﻫ（ﻮي ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟحشر‪]٩ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻫﻐﻪ خﻠک چ‪ ３‬ﻟﻪ پخﻮا پﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ک‪ ３‬اوس‪５‬دل او ﻟﻪ ډ‪４‬رو ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ ＇خﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻣخک‪ ３‬اﻳﻤان راوړی دی‪ ،‬دوست گ‪２‬ﻲ ﻫﻐﻪ خﻠک چ‪ ３‬د دوی سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫجرت ک‪７‬ی دی او‬ ‫ﻧﻪ احساسﻮي پﻪ زړوﻧﻮ ک‪ ３‬کﻴﻨﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ شﻲ ＇خﻪ چ‪ ３‬دوی تﻪ ورک‪７‬ل شﻮي دي او ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ تﻪ پر‬ ‫خپﻠﻮ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻮ ترج‪５‬ح ورکﻮي‪ .‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ پخپﻠﻪ خﻮرا اړﻣﻦ وي‪＇ .‬ﻮک چ‪ ３‬د خپﻞ ﻧﻔس ﻟﻪ بخﻞ‬ ‫＇خﻪ خﻮﻧدي پات‪ ３‬شﻲ‪ ،‬پﻪ تحﻘﻴﻖ دﻏﻪ خﻠک برﻳاﻟﻲ دي‪.‬‬ ‫د پيغمبر ايثار‪:‬‬ ‫د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر د اﻳثار او ‪＄‬ان جاروﻧ‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ＊کﻠ‪ ３‬ب‪５‬ﻠگﻪ ده‪ ،‬پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻏﻮر‬ ‫کﻮﻟﻮ ＇خﻪ پﻪ ډاگﻪ برﻳ‪＋‬ﻲ چ‪ ３‬اﻳثار تﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻮﻣره ترج‪５‬ح ورکﻮﻟﻪ‪ ،‬واﻳﻲ چ‪ ３‬ﻳﻮې صحابﻴ‪ ３‬رضی‬ ‫اهلل تعاﻟی عﻨﻬا ﻟﻪ وړﻳﻮ ＇خﻪ اوبدل شﻮی ﻳﻮ ＇ادر پﻴﻐﻤبر تﻪ راوړ‪ ،‬ورتﻪ وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ حضرت!‬ ‫پﻪ ډ‪４‬رې‬ ‫دا ﻣ‪ ３‬پﻪ خپﻞ ﻻس اوبدﻟی دی‪ ،‬وﻣ‪ ３‬ﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬تا تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫدﻳﻪ ک‪７‬م‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫خﻮ＊‪ ９‬وﻣﻨﻠﻪ او شکرﻳﻪ ﻳ‪ ３‬ور＇خﻪ وک‪７‬ه‪ .‬پﻴﻐﻤبر ﻧﻮﻣﻮړی ＇ادر پر‪＄‬ان بﻬر تﻪ ووت‪ ،‬اصحابﻮ‬ ‫کراﻣﻮ چ‪＇ ３‬ادر وﻟﻴدﻟﻮ‪ ،‬ډ‪４‬ر زﻳات ﻳ‪ ３‬وستاﻳﻪ‪ ،‬ﻟ‪８‬ه شﻴبﻪ وروستﻪ ﻳﻮ صحاب‪ ３‬چ‪ ３‬د ＇ادر ＊کﻼ‬ ‫پرې اﻏﻴز ک‪７‬ی و‪ ،‬ﻟﻪ حضرت ＇خﻪ وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬ﻫﻤدا ＇ادر ورتﻪ ﻫدﻳﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ＇ادر تﻪ خﻮرا اړتﻴا ﻟرﻟﻪ‪ ،‬ب‪ ３‬ﻟﻪ درﻧگﻪ ﻳ‪ ３‬ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ تﻪ وبا＊ﻪ‪ ،‬ﻣﻮجﻮدو اصحابﻮ‬ ‫ﻧﻮﻣﻮړی صحابﻲ ﻣﻼﻣتﻮﻟﻮ چ‪ ３‬داس‪ ３‬دې وﻟ‪ ３‬وک‪７‬ل‪＊ ،‬ﻪ پﻮﻫ‪５‬دې چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر بﻞ ＇ادر ﻧﻪ‬ ‫ﻟري او د چا ﻏﻮ＊تﻨﻪ ﻫﻢ ﻧﻪ ردوي؟ ﻧﻮﻣﻮړي ﻗسﻢ ﻳاد ک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻣا د اﻏﻮستﻠﻮ ﻟپاره ﻧﻪ بﻠک‪ ３‬د دې‬ ‫ﻟپاره وﻏﻮ＊ت تر ＇ﻮ ﻣ‪ ３‬د ﻣرگ پﻪ ورځ کﻔﻦ شﻲ او داس‪ ３‬ﻫﻢ وشﻮل‪ .‬بخاری او ابﻦ ﻣاجﻪ د‬ ‫＇خﻪ رواﻳت کﻮي چ‪ ３‬ﻳﻮه ورځ دوﻣره وږی شﻮی وم چ‪ ３‬تﻴ‪８‬ې ﻣ‪３‬‬ ‫حضرت ابﻮ ﻫرﻳره‬ ‫‪72‬‬

‫پﻪ خﻴ＂ﻪ پﻮرې ت‪７‬ﻟ‪ ３‬وې‪ ،‬گ‪＄７‬ﻴدم تر ＇ﻮ ﻣ‪＇ ３‬ﻮک ﻣﻴﻠﻤﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧاببره پر پﻴﻐﻤبر پ‪ ）５‬شﻮم‬ ‫چ‪ ３‬پر ﻣا ﻳ‪ ３‬سترگ‪ ３‬وﻟگ‪５‬دﻟ‪ ،３‬ﻣﻮسکی شﻮ ﻟﻪ وراﻳﻪ ﻣ‪ ３‬پﻪ حاﻟت پﻮه شﻮ‪ ،‬راتﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬پﻪ‬ ‫ﻣا پس‪ ３‬را‪＄‬ﻪ‪ ،‬کﻮر تﻪ ﻧﻨﻮت او بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻣاتﻪ ﻫﻢ د ورﻧﻨﻮتﻠﻮ ووﻳﻞ‪ ،‬زه ﻫﻢ ورﻏﻠﻢ‪ ،‬پﻪ ﻳﻮ ﻟﻮ＊ﻲ ک‪３‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬شﻴدې وﻟﻴدﻟ‪ ،３‬وﻳ‪ ３‬پﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬شﻴدې ﻣﻮ ﻟﻪ کﻮﻣﻪ ک‪７‬ي دي؟ ورتﻪ ووﻳﻞ شﻮل چ‪ ３‬ﻓﻼﻧﻲ‬ ‫ﻣا تﻪ پﻪ کتﻠﻮ ووﻳﻞ‪ :‬ابﻮ ﻫرﻳره! ﻣا ‪＄‬ﻮاب ورک‪ ،７‬بﻠ‪ ３‬د اهلل تعاﻟی‬ ‫درتﻪ ﻫدﻳﻪ ک‪７‬ي دي‪ .‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫واﻳﻲ چ‪ ３‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ اﻫﻞ صﻔﻪ‬ ‫رسﻮﻟﻪ! وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ ﻻړشﻪ اﻫﻞ صﻔﻪ ！ﻮل راوﻟﻪ‪ ،‬ابﻮﻫرﻳره‬ ‫پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬د اسﻼم ﻣ‪５‬ﻠﻤاﻧﻪ وو‪ ،‬ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬درﻟﻮدﻟ‪ ３‬او ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣال او شتﻤﻨﻲ‪ ،‬کﻠﻪ بﻪ چ‪３‬‬ ‫تﻪ د صدﻗ‪ ３‬ﻣال راتﻠﻠﻮ ﻧﻮ ﻫﻐﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ اﻫﻞ صﻔﻪ باﻧدې ﻟگﻮﻟﻮ او پﻪ خپﻠﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ور＇خﻪ‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬ ‫گ＂ﻪ ﻧﻪ اخﻴستﻠﻪ او کﻠﻪ بﻪ چ‪ ３‬ورتﻪ ﻫدﻳﻪ راتﻠﻠﻪ‪ ،‬ﻧﻮ بﻴا بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻫﻐﻮی پک‪ ３‬شرﻳکﻮل او پﻪ خپﻠﻪ بﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻫﻢ ور＇خﻪ استﻔاده کﻮﻟﻪ‪ ،‬خﻮ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬زه وږى وم‪ ،‬حﻴران شﻮم چ‪ ３‬دا ＇ﻮﻣره شﻴدې دي چ‪３‬‬ ‫اﻣر و‪ ،‬ﻻړم‬ ‫ﻫﻢ بﻪ ﻳ‪ ３‬زه و＇‪＋‬ﻢ او ﻫﻢ بﻪ ﻳ‪ ３‬گرد اﻫﻞ صﻔﻪ و＇‪＋‬ﻲ‪ .‬خﻮ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫راتﻪ ووﻳﻞ ابﻮ ﻫرﻳره! د شﻴدو‬ ‫او اﻫﻞ صﻔﻪ ﻣ‪ ３‬راوستﻞ‪ .‬ﻫر ﻳﻮ پﻪ خپﻞ ‪＄‬ای ک‪＋‬ﻴﻨاست‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻟﻮ＊ی واخﻠﻪ پﻪ ﻣﻴﻠﻤﻨﻮ ﻳ‪ ３‬و＇‪＋‬ﻪ‪ ،‬ﻣا ﻫﻢ ﻟﻮ＊ی واخﻴست او پر ﻳﻮ ﻳﻮ ﻣ‪ ３‬وگر‪＄‬ﻮﻟﻮ‪ ،‬ﻫر ﻳﻮ بﻪ چ‪＇ ３‬ﻪ‬ ‫اﻧدازه شﻴدې و＇‪＋‬ﻠ‪ ،３‬ﻧﻮ ﻟﻮ＊ی بﻪ ﻳ‪ ３‬ب‪５‬رتﻪ ﻣا تﻪ راکﻮﻟﻮ‪ ،‬پﻪ دﻏﻪ ترتﻴب ﻣ‪ ３‬ﻟﻮ＊ی پر ！ﻮﻟﻮ وگر‪＄‬اوه‬ ‫او ！ﻮل ﻣاړه شﻮل‪ ،‬پﻪ پای ک‪ ３‬ﻣ‪ ３‬ﻟﻮ＊ی پﻴﻐﻤبر تﻪ ورک‪ ７‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬چ‪ ３‬اوس ﻳﻮازې زه او تﻪ‬ ‫پات‪ ３‬ﻳﻮ‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻟﻮ＊ی ﻣا تﻪ راک‪ ７‬او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬و＇‪＋‬ﻪ ﻣا ﻫﻢ و＇‪＋‬ﻠ‪ ３‬بﻴا ﻳ‪ ３‬دوﻳﻢ ‪＄‬ﻞ وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬و＇‪＋‬ﻪ‬ ‫تر ﻫﻐ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬را باﻧدې ！ﻴﻨگار کاوه چ‪ ３‬وﻣ‪ ３‬وﻳﻞ ﻗسﻢ پﻪ ﻫﻐﻪ ذات چ‪ ３‬تﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ حﻘﻪ را استﻮﻟی ﻳ‪،３‬‬ ‫ﻧﻮر ﻣ‪ ３‬پﻪ گ‪６５‬ه ک‪＄ ３‬ای ﻧﻪ شتﻪ‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ وروستﻪ پﻪ خپﻠﻪ ﻫﻢ و＇‪＋‬ﻠ‪.３‬‬ ‫د اصحابو کرامو ايثار‪:‬‬

‫واﻳﻲ چ‪ ３‬ﻳﻮ س‪７‬ی پر پﻴﻐﻤبر ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ شﻮ‪ ،‬ﻣا＊ام پﻴﻐﻤبر ＇ﻮک‬ ‫‪ -١‬حضرت ابﻮ ﻫرﻳره‬ ‫کﻮرتﻪ وﻟﻴ‪８‬ل چ‪ ３‬ﻣﻴﻠﻤﻪ تﻪ خﻮاړه راوړي‪ .‬د پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻳﻮ کﻮر ک‪ ３‬ﻫﻢ د خﻮړﻟﻮ ＇ﻪ وﻧﻪ ﻣﻮﻧدل شﻮل‬ ‫ﻧاستﻮ اصحابﻮ تﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ﻟﻪ تاسﻮ ＇خﻪ ＇ﻮک ﻧﻦ شپﻪ دا ﻣﻴﻠﻤﻪ‬ ‫چ‪ ３‬ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ تﻪ ﻳ‪ ３‬راوړي‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫کﻮرتﻪ بﻴاﻳﻲ؟ ﻳﻮ اﻧصاري ووﻳﻞ‪ :‬زه‪ ،‬ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬ان سره کﻮر تﻪ بﻮت او خپﻠ‪ ３‬ﻣﻴرﻣﻨ‪ ３‬تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ د‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ درﻧاوی باﻳد وشﻲ‪ ،‬ﻣ‪５‬رﻣﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬د اوﻻدوﻧﻮ ﻟﻪ ﻳﻮ وار خﻮړو ＇خﻪ زﻳات ＇ﻪ‬ ‫ﻧﻪ شتﻪ‪ ،‬س‪７‬ي ووﻳﻞ خﻴر‪ ،‬خﻮاړه تﻴار ک‪７‬ه‪ ،‬ﻣاشﻮﻣان ب‪５‬ده ک‪７‬ه او چ‪ ３‬کﻠﻪ دې خﻮاړه ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ تﻪ ک‪＋５‬ﻮدل‬ ‫‪73‬‬

‫ﻧﻮ ډ‪４‬ﻮه بﻪ پﻪ ＇ﻪ بﻬاﻧﻪ ﻣ‪７‬ه ک‪７‬ې‪ .‬ﻣﻴرﻣﻨ‪ ３‬چ‪ ３‬تر ＇ﻮ خﻮاړه تﻴارول ﻣاشﻮﻣان ﻳ‪ ３‬بﻴده ک‪７‬ل‪ ،‬خﻮاړه ﻳ‪ ３‬د‬ ‫ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ پر وړاﻧدې ک‪＋５‬ﻮدل‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬د کﻮم شﻲ د سﻤﻮﻟﻮ پﻪ بﻬاﻧﻪ ډ‪４‬ﻮه ﻣ‪７‬ه ک‪７‬ه س‪７‬ي تﻪ ﻳ‪ ３‬داس‪＊ ３‬ﻮدﻟﻪ‬ ‫چ‪ ３‬گﻮاک‪ ３‬دوی ﻫﻢ خﻮاړه خﻮري‪ ،‬خﻮ پﻪ خپﻠﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻻس کاس‪ ３‬تﻪ وروړ‪ ,‬خﻮ ＇ﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ پﻮرتﻪ‬ ‫کﻮل‪ ,‬پﻪ دې تﻮگﻪ ﻳ‪ ３‬پر‪＋４‬ﻮدل چ‪ ３‬ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ ﻣﻮړشﻮ او پﻪ خپﻠﻪ وږي پر‪４‬ﻮتﻞ‪ ،‬سبا صحابﻲ ﻟﻪ خپﻞ ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ‬ ‫چ‪ ３‬دوی وﻟﻴدل‪ ،‬ورتﻪ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ چ‪ ３‬ستا د ﻧﻦ‬ ‫حضﻮرتﻪ ورﻏﻠﻞ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫سره د پﻴﻐﻤبر‬ ‫شپ‪ ３‬پﻪ ک‪７‬ﻧﻪ اهلل تعاﻟی ډ‪４‬ر خﻮشحاﻟﻪ شﻮ او دا أﻳت ﻳ‪ ３‬راﻧازل ک‪７‬و‪:‬‬ ‫[سﻮرت اﻟحشر‪ ،‬أﻳت‪]٩ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬او ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ تﻪ پر ‪＄‬اﻧﻮﻧﻮ باﻧدې ترجﻴح ورکﻮي کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ پخپﻠﻪ خﻮرا اړﻣﻦ دي‪＇ ،‬ﻮک چ‪３‬‬ ‫د خپﻞ ﻧﻔس ﻟﻪ بخﻞ ＇خﻪ خﻮﻧدي پات‪ ３‬شﻲ‪ ،‬پﻪ تحﻘﻴﻖ دﻏﻪ خﻠک برﻳاﻟﻲ دي‪.‬‬ ‫ﻣﻬاجر شﻮ‪ ,‬ﻧﻮ‬ ‫رواﻳت کﻮي چ‪ ３‬کﻠﻪ عبد اﻟرحﻤﻦ بﻦ عﻮف‬ ‫‪ -٢‬اﻧس بﻦ ﻣاﻟک‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ سعد بﻦ اﻟربﻴع سره چ‪ ３‬خﻮرا شتﻤﻦ س‪７‬ی و‪ ,‬د ورورگﻠﻮۍ ت‪７‬ون ！ﻴﻨگ ک‪،７‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬ ‫ورتﻪ ووﻳﻞ‪！ ،‬ﻮل اﻧصار پﻮﻫ‪８５‬ي چ‪ ３‬زه تر ！ﻮﻟﻮ شتﻤﻦ ﻳﻢ‪ ,‬خپﻞ ！ﻮل شتﻪ در سره پر دوو‬ ‫سعد‬ ‫برخﻮ و‪４‬شﻢ او زه دوه ﻣ‪５‬رﻣﻨ‪ ３‬ﻟرم‪ ,‬وگﻮره ﻫره ﻳﻮه دې چ‪ ３‬خﻮ＊ﻪ وي‪ ,‬ﻫﻐ‪ ３‬تﻪ طﻼق ورکﻮم او ﻟﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪ ３‬ورتﻪ ووﻳﻞ‪ :‬اهلل تعاﻟی‬ ‫عدت ＇خﻪ وروستﻪ ورسره ﻧکاح وک‪７‬ه‪ .‬عبداﻟرحﻤﻦ‬ ‫دې پﻪ ﻣال او اﻫﻞ ک‪ ３‬برکت ک‪８５‬ده‪ ،‬زه ﻳﻮ سﻮداگر س‪７‬ی ﻳﻢ‪ ,‬ﻣاتﻪ د بازار ﻻر و＊ﻴﻪ‪.)١(.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻳثار تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د اﻳثار اﻫﻤﻴت بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻟﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ＇خﻪ د اﻳثار د اثبات دﻟﻴﻞ ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫اﻳثار ＇ﻨگﻪ و؟‬ ‫‪ -٤‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫‪ -٥‬د اصحابﻮ کراﻣﻮ د اﻳثار ﻳﻮه ب‪５‬ﻠگﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫ددې أﻳت تﻔسﻴر پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪:‬‬ ‫‪ -١‬بخاری شﻤاره‪٣٧٨٠ :‬‬

‫‪74‬‬

‫شلم لوست‬

‫ورع يا پره‪５‬زگاري‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬سبا د‬

‫رواﻳت کﻮي چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫جﻠﻴﻞ اﻟﻘدر صحابﻲ‪ ،‬حضرت سﻠﻤان ﻓارسﻲ‬ ‫ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ بﻪ اهلل تعاﻟی تﻪ تر ！ﻮﻟﻮ ﻧ‪８‬دې خﻠک پرﻫ‪５‬زگاران وي‪.‬‬ ‫ورع‪ :‬د اﻧسان زړه او ﻧﻔس ﻟﻪ چ＂ﻠﻴﻮ ＇خﻪ صﻔا کﻮي‪ .‬حضرت عائشﻪ رضی اهلل عﻨﻬا واﻳﻲ‪ :‬صحﻴحﻪ‬ ‫خبره ده چ‪ ３‬تاس‪ ３‬ﻟﻪ ډﻳر ﻣﻬﻢ عبادت ＇خﻪ چ‪ ３‬پرﻫ‪５‬زگاري ده‪ ،‬ب‪ ３‬پروا ﻳاست‪.‬‬ ‫ﻧﻮﻻزم دی چ‪ ３‬د ورع پﻪ اړه کره ﻣعﻠﻮﻣات تر ﻻسﻪ ک‪７‬و‪.‬‬ ‫د ورع تعريف‪:‬‬

‫ورع د ورع‪ ،‬ﻳرع‪ ،‬ورعاً ﻟﻪ باب اخﻴستﻞ شﻮی پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻧا ﻣﻨاسب کار ＇خﻪ ‪＄‬ان ژﻏﻮرﻟﻮ تﻪ واﻳﻲ او‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬پﻪ ﻣحرﻣاتﻮ ک‪ ３‬د واﻗع ک‪５‬دﻟﻮ ﻟﻪ و‪４‬رې ﻟﻪ اشتباﻫﻲ ＇ﻴزوﻧﻮ ＇خﻪ ﻟر‪４‬ﻮاﻟﻲ تﻪ ورع واﻳﻲ‪.‬‬ ‫د ورع د مشروعيت داليل‪:‬‬

‫پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬

‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻪ ر＊تﻴا چ‪ ３‬حﻼل او حرام دواړه ＊کاره دي او د دواړو ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻣشتبﻬات دي چ‪ ３‬ډ‪４‬ر‬ ‫خﻠک ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ پ‪５‬ژﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻮ چ‪＇ ３‬ﻮک ﻟﻪ اشتباﻫﻲ شﻴاﻧﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان وساتﻲ‪ ،‬د خپﻞ دﻳﻦ او ﻧاﻣﻮس‬ ‫ساتﻨﻪ ﻳﻲ ک‪７‬ې ده او ＇ﻮک چ‪ ３‬پﻪ ﻣشتبﻬاتﻮ ک‪ ３‬پر‪４‬ﻮزي‪ ،‬پﻪ حراﻣﻮ ک‪ ３‬پر‪４‬ﻮتﻠی دی‪ ،‬ﻟکﻪ د ﻫﻐﻪ‬ ‫شپاﻧﻪ پﻪ ＇‪５‬ر چ‪ ３‬د ک‪＋‬ت پﻪ خﻮا ک‪ ３‬رﻣﻪ پﻴاﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ﻟرې ﻧﻪ دی چ‪ ３‬رﻣﻪ ﻳﻲ پﻪ ک‪＋‬ت ک‪ ３‬گ‪６‬ه ﻧﻪ‬ ‫شﻲ او پﻪ ک‪ ３‬وﻧﻪ ＇رﻳ‪８‬ي‪ ،‬بﻴا ﻫر پاچا ﻣﻤﻨﻮعﻪ سﻴﻤ‪ ３‬ﻟري چ‪ ３‬ﻧﻨﻮتﻞ ورتﻪ ﻣﻨع دي‪ ،‬خبردار چ‪ ３‬د‬ ‫اهلل تعاﻟی ﻣﻤﻨﻮعﻪ سﻴﻤ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ حرام ک‪７‬ای شﻮي شﻴان دي‪ ،‬پام کﻮئ چ‪ ３‬د اﻧسان پﻪ بدن ک‪３‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻤسﻠﻢ‬

‫‪75‬‬

‫ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ ﻏﻮ＊ﻪ ده‪ ،‬کﻪ روﻏﻪ شﻮه‪ ،‬ﻧﻮ ！ﻮل بدن ورسره روﻏ‪８５‬ي او کﻪ ﻓاسده شﻮه‪！ ،‬ﻮل بدن ورسره‬ ‫ﻓاسد‪８４‬ي خبر شئ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ زړه دی‪.‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫او پﻪ بﻞ ‪＄‬ای ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫ژباړه‪ :‬د ﻳﻮ س‪７‬ي د اسﻼم ＊ﻪ واﻟی د بی گ＂‪ ３‬شﻲ پر‪＋４‬ﻮدل دي‪.‬‬ ‫د ورع او پره‪５‬زگارۍ غوره والی‪:‬‬

‫(‪.)٢‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پرﻫ‪５‬زگاره اوسﻪ ﻧﻮ تر ﻫر چا بﻪ ＊ﻪ عبادت کﻮوﻧکی اوس‪.３‬‬ ‫(‪.)٣‬‬ ‫او ﻓرﻣاﻳﻠﻲ ﻳ‪ ３‬دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬بﻨده ﻧﻪ شﻲ کﻮﻟی چ‪ ３‬د ﻣتﻘﻴاﻧﻮ ﻣرتب‪ ３‬تﻪ ورس‪８５‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ پر‪８４‬دي ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬ﻫ‪ ＆５‬اشکال‬ ‫ﻧﻪ ﻟري‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ＇ﻴز ﻟﻪ و‪４‬رې چ‪ ３‬اشکال پک‪ ３‬دی‪.‬‬ ‫ﻟﻪ حسﻦ ＇خﻪ د ورع پﻪ اړه پﻮ＊تﻨﻪ وشﻮه‪ ,‬ﻫﻐﻪ پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪ ３‬ورتﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ورع د ！ﻮﻟﻮ چارو سرﻟﻴک دی‪.‬‬ ‫د ورع ډولونه‪:‬‬

‫‪ -١‬واجب ورع يا پره‪５‬زگاري‪:‬ـ دا ډول ورع ﻫﻐﻪ ده چ‪ ３‬اﻧسان ﻟﻪ حراﻣﻮ ‪＄‬ان وژﻏﻮري او‬ ‫واجبات ورﻧﻪ پات‪ ３‬ﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬مستحب ورع يا پرهيزگاری‪ :‬دا ډول ورع ﻫﻐﻪ ده چ‪ ３‬اﻧسان ﻟﻪ ﻣکروﻫاتﻮ ‪＄‬ان وساتﻲ‪،‬‬ ‫ﻣستحبات ورﻧﻪ پات‪ ３‬ﻧﻪ شﻲ او ﻟﻪ شبﻬاتﻮ ＇خﻪ ﻫﻢ پرﻫ‪５‬ز وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬غوره ورع يا پره‪５‬زگاري‪ :‬ﻫﻐﻪ ورع ده چ‪ ３‬اﻧسان ﻟﻪ ډ‪４‬رو ﻣباحﻮ کاروﻧﻮ ﻫﻢ ‪＄‬ان وساتﻲ او‬ ‫پﻪ خپﻠﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻴﻮ اړتﻴاوو بســﻨﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬دا د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ‪ ،‬صدﻳﻘﻴﻨﻮ‪ ،‬صاﻟحﻴﻨﻮ او شــﻬﻴداﻧﻮ صﻔت دي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪.)٤‬‬ ‫ژباړه‪ :‬زه خپﻞ کﻮر تﻪ ستﻨ‪８５‬م‪ ,‬پر خپﻞ بستر باﻧدې خرﻣا گﻮرم‪ ،‬چ‪ ３‬پرتﻪ ده‪ ،‬را پﻮرتﻪ کﻮم ﻳ‪ ３‬چ‪３‬‬ ‫وﻳ‪ ３‬خﻮرم خﻮ ﻟﻪ دې و‪４‬ري چ‪ ３‬صدﻗﻪ ﻧﻪ وي‪ ،‬ب‪５‬رتﻪ ﻳ‪ ３‬ﻏﻮر‪＄‬ﻮم‪.‬‬ ‫‪ -١‬ترﻣذي (‪)٢٣١٧‬‬ ‫‪ -٢‬سﻨﻦ ابﻦ ﻣاجﻪ‬ ‫‪ -٣‬سﻨﻦ اﻟترﻣذی‬ ‫‪ -٤‬صحﻴح بخاري‬

‫‪76‬‬

‫د ورع يعن‪ ３‬پره‪５‬زگارۍ معيارونه‪:‬‬

‫دﻟتﻪ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣعﻴاروﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ کﻮو چ‪ ３‬پ‪５‬ژﻧدل ﻳ‪ ３‬د شرعﻲ ورع(پرﻫ‪５‬زگارۍ) د ﻻستﻪ راوړﻧ‪ ３‬ﻟپاره‬ ‫ضروري دي او دا ‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬ددﻏﻮ ﻣعﻴاروﻧﻮ پﻪ ﻳﻮ ﻳا ！ﻮﻟﻮ ک‪ ３‬د ＇ﻪ ﻧﻴﻤگ‪７‬تﻴا پﻪ پﻴدا ک‪５‬دﻟﻮ سره دﻏﻪ‬ ‫ورع پﻪ ﻏﻴر شرعﻲ ﻓاسدې ورع(پرﻫ‪５‬زگارۍ) بدﻟ‪８５‬ي او پﻪ پای ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻳا ﻧا ﻏﻮره اﻓراط او ﻳا ﻫﻢ ﻣﻨعﻪ‬ ‫شﻮی تﻔرﻳط ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ورع د واجباتﻮ پﻪ کﻮﻟﻮ او د حراﻣﻮ پﻪ ﻧﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ،３‬ﻫﻤدارﻧگﻪ د ﻣستحبﻮ پﻪ کﻮﻟﻮ او د ﻣکروﻫاتﻮ پﻪ‬ ‫ﻼ ﻣباح وي‪ ،‬خﻮ د ﻳﻮې عارضﻲ‬ ‫ﻧﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬وي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کاروﻧﻮ ﻧﻪ پﻪ ‪＄‬ان ساتﻨﻪ ک‪ ３‬ورع وي چ‪ ３‬اص ً‬ ‫شبﻬ‪ ３‬ﻳا ددې ﻟﻪ و‪４‬رې چ‪ ３‬د ﻣﻔسدې ﻻﻣﻞ وﻧﻪ گر‪＄‬ﻲ او ﻳا د داس‪ ３‬ﻧﻮرو عﻠتﻮﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پر‪＋４‬ﻮدل‬ ‫ک‪８５‬ي‪ .‬خﻮد ﻫﻐﻮ ﻣباحﻮ پر‪＋４‬ﻮدل چ‪ ３‬ﻫ‪ ＆５‬ډول شک او شبﻪ پک‪ ３‬ﻧﻪ وي‪ ،‬ورع ﻧﻪ ده‪ .‬ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر خﻠک‬ ‫د ورع(پرﻫ‪５‬زگارۍ) پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻪ دې ﻏﻠط‪ ９‬ک‪ ３‬ﻟﻮ‪４‬دﻟﻲ چ‪ ３‬ورع ﻳﻮازې ﻟﻪ ﻣحرﻣاتﻮ ＇خﻪ پﻪ پرﻫ‪５‬ز ک‪３‬‬ ‫بﻮﻟ‪ ،３‬د واجباتﻮ سرتﻪ رسﻮل ورع ﻧﻪ گ‪２‬ﻲ‪ ،‬دﻏﻪ ډول خﻠک ﻟﻪ دروغ وﻳﻠﻮ‪ ،‬د ﻣشکﻮک ﻣال ﻟﻪ خﻮړﻟﻮ او‬ ‫داس‪ ３‬ﻧﻮرو ＇خﻪ پرﻫ‪５‬ز کﻮي‪ ،‬خﻮ ﻟﻪ دې سره سره داس‪ ３‬کاروﻧﻪ پر‪８４‬دي چ‪ ３‬کﻮل ﻳ‪ ３‬ورباﻧدې واجب‬ ‫دي‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬صﻠ‪ ﾢ‬رحﻤﻲ‪ ،‬د گاوﻧ‪６‬ﻳﻮ حﻘﻮق‪ ،‬د حاکﻢ حﻖ‪ ،‬د عﻠﻢ زده ک‪７‬ه‪ ،‬اﻣر باﻟﻤعروف او ﻧﻬﻲ ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻨکراتﻮ ﻧﻪ او د اهلل تعاﻟی پﻪ ﻻر ک‪ ３‬جﻬاد کﻮل او داس‪ ３‬ﻧﻮر‪ ،‬او دﻏس‪ ３‬ورع کﻠﻪ ﻫﻢ س‪７‬ی پﻪ ﻟﻮﻳﻮ بدعتﻮﻧﻮ‬ ‫اختﻪ کﻮي‪ ،‬او پﻪ واﻗع ک‪ ３‬د خﻮارجﻮ‪ ،‬ﻣعتزﻟﻪ وو او ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو ﻻر ورکﻮ ډﻟﻮ ورع ﻫﻤداس‪ ３‬وه‪ ،‬پﻪ خپﻞ‬ ‫گﻤان سره ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ظﻠﻢ او ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ＇خﻪ چ‪ ３‬دوی ظﻠﻢ گ‪２‬ﻠﻮ‪ ،‬پرﻫ‪５‬ز وک‪ ،７‬خﻮ ددې پﻪ بدل ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ډ‪４‬ر ستر‬ ‫واجبات پر‪＋４‬ﻮدل‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬د جﻤع‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ،＃‬جﻤاعت‪ ،‬د حج د ﻓرﻳض‪ ３‬اداء کﻮل او داس‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬ ‫‪ -٢‬دا چ‪ ３‬ورع(پرﻫ‪５‬زگاري) بﻪ پر شرعﻲ پﻮﻫ‪ ３‬وﻻړه وي‪＄ ،‬کﻪ ډ‪４‬ر ‪＄‬ﻠﻪ داس‪ ３‬پرﻫﻴزگاري چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫بی عﻠﻤ‪ ９‬وﻻړه وي او ﻳا ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻓاسد احتﻴاط ＇خﻪ سرچﻴﻨﻪ اخﻴست‪ ３‬وي‪ .‬د ﻟﻮﻳﻮ ﻧاورﻳﻨﻮﻧﻮ د ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ‬ ‫راتﻠﻠﻮ سبب گر‪＄‬ﻲ‪ .‬د ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬کساﻧﻮ پرﻫ‪５‬ز خﻮ ﻟﻪ ﻣحرﻣاتﻮ ＇خﻪ د شرعﻲ دﻟﻴﻞ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬ﻧﻪ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫ﻏﻮ＊تﻨﻮ سره ﻳ‪ ３‬د ！کر پر بﻨس＀ وي‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ورتﻪ د کاذبﻮ ا！کﻠﻮﻧﻮ او گﻤاﻧﻮﻧﻮ پﻪ پﻴداک‪５‬دﻟﻮ پﻪ‬ ‫ﻓاسدې پرﻫ‪５‬زگارۍ ک‪ ３‬اختﻪ ک‪８５‬ي کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ پﻪ خپﻠﻪ اﻧگ‪５‬ري چ‪ ３‬گﻮاکﻲ ＊ﻪ کار ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ی دی‪.‬‬ ‫‪ -٣‬باﻳد د ﻣﻔاسدو او ﻣصاﻟحﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻮازﻧﻪ شتﻮن وﻟري‪ ،‬پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻣصﻠحت ﻳ‪ ３‬ﻏاﻟب‬ ‫وي‪ ،‬ورع پک‪ ３‬دا ده چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ کار دې سرتﻪ ورس‪８５‬ي او کﻪ ﻓساد پک‪ ３‬ډ‪４‬ر و‪ ،‬ﻧﻮ ورع پک‪ ３‬دا ده‬ ‫چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ پر‪＋４‬ﻮدل شﻲ‪＄ .‬کﻪ چ‪ ３‬ډ‪４‬ر ‪＄‬ﻠﻪ ورع او پرﻫ‪５‬زگاري د دې سبب ک‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر‬ ‫خﻠک ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬کاروﻧﻪ پﻪ دې دﻟﻴﻞ پر‪８４‬دي چ‪ ３‬ﻓساد پک‪ ３‬دی‪ ،‬خﻮ د ﻣصﻠحت ﻟﻮرى ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬پر‬ ‫ﻓساد ﻏاﻟب دى‪ ،‬ﻟﻪ پاﻣﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻮي او ﻳا د دې پرعکس ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬کاروﻧﻪ پﻪ دې اﻧد کﻮي چ‪ ３‬ﻣصﻠحت‬ ‫پﻪ ک‪ ３‬دی‪ ،‬خﻮ د ﻓساد ډ‪７４‬واﻟﻲ تﻪ ﻳ‪ ３‬پام ﻧﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫‪77‬‬

‫هغه موارد چ‪ ３‬ورع(پره‪５‬زگاري) بايد پک‪ ３‬له پامه ونه غورځ‪８５‬ي‪:‬‬

‫ﻫﻐﻪ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ چ‪ ３‬باﻳد ورع پک‪ ３‬ﻣراعات شﻲ‪ ،‬ډ‪４‬ر دي چ‪ ３‬ﻣﻬﻢ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې ډول دي‪:‬‬ ‫اـ داخلی ورع‪ :‬ﻳعﻨ‪ ３‬ﻟﻪ اهلل تعاﻟی پرتﻪ د بﻞ چا د خﻮ＊‪ ９‬ﻟپاره کار ﻧﻪ کﻮل‪ ،‬او ﻟﻪ رﻳا ＇خﻪ د زړه سپ‪（５‬ﻠتﻴا‪.‬‬ ‫ب ـ په خوړلو او څښلو ک‪ ３‬ورع‪ :‬پﻪ دﻏﻮ ＇ﻴزوﻧﻮ ک‪ ３‬پرﻫﻴزگاري ډ‪４‬ره اړﻳﻨﻪ ده‪ ،‬دا د حﻼﻟﻮ پﻪ اړه‬ ‫پﻪ ﻏﻮر کﻮﻟﻮ او ﻟﻪ حراﻣﻮ او ﻣشتبﻪ شﻴاﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ ‪＄‬ان ژﻏﻮرﻟﻮ تر ﻻسﻪ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ج ـ په خبرو اترو ک‪ ３‬ورع‪ :‬پﻪ خبرو اترو ک‪ ３‬د ورع پﻪ پام ک‪ ３‬ﻟرل خﻮرا ﻣشکﻞ کار دی‪＄ ،‬کﻪ‬ ‫خﻮ ﻳ‪ ３‬پﻪ اړه ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬سﻠﻒ صاﻟح واﻳﻲ‪ :‬پﻪ خبرو ک‪ ３‬د ورع خﻴال ساتﻞ ﻟﻪ سرو او سپﻴﻨﻮ زرو ＇خﻪ‬ ‫ﻟﻪ ورع ＇خﻪ ډ‪４‬ر گران دي‪.‬‬ ‫د ـ په مشکوکو څيزونو ک‪ ３‬ورع‪:‬ـ دﻏﻪ شﻴان د حﻼﻟﻮ او حراﻣﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬دي ډ‪４‬ر خﻠک ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻫﻠکﻪ‬ ‫اشتباه کﻮي چ‪ ３‬أﻳا حﻼل بﻪ وي کﻪ حرام‪.‬‬ ‫خﻮ ＇ﻮک چ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻪ پﻮه او با وري وي‪ ،‬ﻫﻐﻮی پﻪ اشتباه ک‪ ３‬ﻧﻪ ﻟﻮ‪８４‬ي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬دﻏﻪ کاروﻧﻪ پﻪ‬ ‫خپﻞ ذات ک‪ ３‬ﻣشکﻮک ﻧﻪ دي‪ ،‬اهلل تعاﻟی حرام او حﻼل واضح بﻴان ک‪７‬ي دي‪ ،‬ﻳﻮازې ﻫﻐﻪ خﻠک‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ اړه شکﻤﻦ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬پﻮﻫﻪ ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫ه ـ په پ‪５‬رودلو او پلورلو ک‪ ３‬ورع‪:‬ـ پﻪ خر＇ﻮﻟﻮ او اخﻴستﻠﻮ ک‪ ３‬ورع دا ده چ‪ ３‬د ﻣبﻴع‪(３‬پﻠﻮرل‬ ‫شﻮي ﻣال) عﻴب بﻴان شﻲ‪ ،‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ پﻪ عﻴب ＊کاره کﻮﻟﻮ ﻳ‪ ３‬ﻗﻴﻤت را！ﻴ＂‪８５‬ي‪ ،‬او ﻫﻤدارﻧگﻪ‬ ‫خر＇ﻮوﻧکﻲ تﻪ پﻪ پﻴسﻮ ک‪ ３‬ﻧاچﻠﻪ پﻴس‪ ３‬ورﻧﻪ ک‪７‬ای شﻲ‪.‬‬ ‫و ـ په فتوی ورکولو ک‪ ３‬ورع‪ :‬پﻪ ﻓتﻮی ورکﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ورع دا ده چ‪ ３‬ب‪ ３‬ﻟﻪ ﻏﻮره‪ ،‬پﻪ ﻧاپﻮﻫ‪ ９‬ﻓتﻮی‬ ‫ورﻧﻪ ک‪７‬ای شﻲ‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪ ３‬د ورع ﻣعﻨا بﻴان او د ﻣشروعﻴت دﻟﻴﻞ ﻳ‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د ورع د اثبات ﻟپاره ﻟﻪ ﻗرأن او سﻨتﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ ﻳﻮ دﻟﻴﻞ راوړئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د ورع اﻫﻤﻴت ＇ﻨگﻪ او پﻪ کﻮم دﻟﻴﻞ ثابت‪５‬دﻻی شﻲ؟‬ ‫‪ .٤‬د ورع ﻣعﻴاروﻧﻪ کﻮم دي؟ رو＊اﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د ورع ډوﻟﻮﻧﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٦‬پﻪ کﻮﻣﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ورع ضروري ده؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫گراﻧﻪ زدهکﻮوﻧکﻴﻪ! ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې صﻔح‪＇ ３‬خﻪ ﻟ‪８‬ه ﻧﻪ وي او پک‪ ３‬د ورع د ﻧﻮرو‬ ‫ﻣﻮاردو تر ＇ﻨگ د ورع د گ＂ﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ چ‪ ３‬ور＇خﻪ پﻪ ﻻس را‪＄‬ﻲ‪７５＇ ،‬ﻧﻪ وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫‪78‬‬

‫يوويشتم لوست‬

‫له وخت څخه گټه اخيستل‬ ‫اسﻼم ﻟﻪ وخت ＇خﻪ د گ＂‪ ３‬پﻮرتﻪ کﻮﻟﻮ پر اړتﻴا او پﻪ گ＂ﻮرو چارو ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻟگ‪＋‬ت ！ﻴﻨگار ک‪７‬ی‬ ‫دى‪ .‬د وخت باب‪５‬زه ت‪５‬رول ﻳ‪ ３‬پر اﻧسان حرام ک‪７‬ي دي‪ .‬د ﻗﻴاﻣت پﻪ ﻟﻮﻳﻪ ورځ ﻟﻪ ﻫر اﻧسان ＇خﻪ د‬ ‫وخت پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻮ＊تﻨﻪ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬پﻪ ＇ﻪ ک‪ ３‬دې ﻟگﻮﻟی دی‪.‬‬ ‫پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬بﻪ د اﻧسان پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬د وخت اﻫﻤﻴت ﻟﻪ ﻣختﻠﻔﻮ ﻟﻮرو و＇‪７５‬و‪.‬‬ ‫لوم‪７‬ی د وخت اهميت‪:‬‬

‫وخت د اهلل تعاﻟی ﻟﻪ ﻫﻐﻮ سترو ﻧعﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ دی چ‪ ３‬پر خپﻠﻮ بﻨده گاﻧﻮ ﻳ‪ ３‬ﻟﻮروﻟﻰ دى‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪３‬‬ ‫[اﻟﻔرﻗان‪:‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳ‪:３‬‬ ‫‪]٦٢‬‬

‫ژباړه‪ :‬اهلل تعاﻟی ﻫﻐﻪ ذات دی چ‪ ３‬شپﻪ او ورځ ﻳﻮ د بﻞ پر‪＄‬ای راوﻟﻲ‪ ،‬د ﻫﻐﻪ چا ﻟپاره چ‪ ３‬ﻏﻮاړي‬ ‫پﻨد واخﻠﻲ او ﻳا چ‪ ３‬شکر کﻮوﻧکی شﻲ‪.‬‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫رسﻮل اهلل ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬دوه ﻧعﻤتﻮﻧﻪ دي چ‪ ３‬خﻠک ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ارز＊ت ＇خﻪ ﻧا خبره دي او زﻳان پک‪ ３‬کﻮي‪ :‬ﻳﻮ ﻳ‪３‬‬ ‫صحت او بﻞ ﻳ‪ ３‬ﻓراﻏت دی‪.‬‬ ‫ﻫﻤدا راز ﻳﻲ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪.)٢‬‬ ‫ژباړه‪ :‬د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ بﻪ تر ﻫﻐ‪ ３‬بﻨده ﻗدم پﻮرتﻪ ﻧﻪ ک‪７‬ای شﻲ تر ＇ﻮ د ＇ﻠﻮر خصﻠتﻮﻧﻮ پﻮ＊تﻨﻪ ترې‬ ‫وﻧﻪ شﻲ‪ .‬د عﻤر پﻪ ﻫکﻠﻪ چ‪ ３‬پﻪ ＇ﻪ ک‪ ３‬دې ت‪５‬ر ک‪ ７‬او د ‪＄‬ﻮاﻧ‪ ９‬پﻪ ﻫکﻠﻪ چ‪ ３‬پﻪ ＇ﻪ ک‪ ３‬دې ت‪５‬ره‬ ‫ک‪７‬ه او د ﻣال پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ کﻮﻣ‪ ３‬ﻻرې ﻳ‪ ３‬تر ﻻسﻪ ک‪７‬ی او پﻪ کﻮﻣﻪ ﻻر ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟگﻮﻟی دی او‬ ‫‪ - ١‬اﻟبخاري‬ ‫‪ - ٢‬ترﻣذی‬

‫‪79‬‬

‫د عﻠﻢ پﻪ اړه چ‪＇ ３‬ﻪ دې پﻪ ک‪ ３‬ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫حضرت عائشﻪ رضی اهلل عﻨﻬا رواﻳت کﻮي چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‬

‫ژباړه‪ :‬د خپﻞ تﻮان پﻪ اﻧدازه کار وک‪７‬ئ‪ ،‬پﻪ ر＊تﻴا سره اهلل تعاﻟی ﻧﻪ ستﻮﻣاﻧﻪ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬تاس‪ ３‬ستﻮﻣاﻧﻪ‬ ‫ﻧﻪ شئ‪ ،‬ډ‪４‬ر پﻪ زړه پﻮرې عﻤﻞ‪ ،‬اهلل تعاﻟی ﻟره ﻫﻐﻪ عﻤﻞ دی چ‪ ３‬ﻫﻤﻴشﻪ ک‪８５‬ي‪ ،‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻟ‪ ８‬وي‪.‬‬ ‫ﻳعﻨ‪ ３‬دا چ‪ ３‬عبادت ستﻮﻣاﻧﻪ کﻮوﻧکی ﻧﻪ وي‬ ‫د دې ﻟﻪ اﻣﻠﻪ چ‪ ３‬وخت د اﻧسان پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬ډ‪４‬ر ارز＊ت ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ اهلل تعاﻟﻰ پﻪ وخت او زﻣان سﻮگﻨد‬ ‫ﻳاد ک‪７‬ى دى او ﻓرﻣاﻳﻠﻲ ﻳ‪ ３‬دي‪ :‬چ‪ ３‬ډ‪４‬ر خﻠک ﻟﻪ وخت ＇خﻪ پﻪ ＊ﻪ گ＂ﻪ اخﻴستﻠﻮ ک‪ ３‬سﻬﻮه شﻮي‬ ‫دي‪ ،‬پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ وخت ＇خﻪ ＊ﻪ گ＂ﻪ اخﻠﻲ او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ د خپﻞ ‪＄‬ان او‬ ‫！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د خﻴر او اصﻼح پﻪ ﻻر ک‪ ３‬کار اخﻠﻲ‪ .‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت اﻟعصر أﻳت ‪]٣ -١‬‬

‫ژباړه‪ :‬پﻪ زﻣاﻧﻪ ﻗسﻢ‪ ،‬اﻧسان پﻪ حﻘﻴﻘت ﻛ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮي زﻳان ﻛ‪ ３‬دى‪ ،‬پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ خﻠﻜﻮ چ‪ ３‬اﻳﻤان ﻳ‪３‬‬ ‫راوړى‪＊ ،‬ﻪ عﻤﻠﻮﻧﻪ ﻛﻮي‪ ،‬ﻳﻮ بﻞ تﻪ د حﻖ ﻧصﻴحت او د صبر ＊ﻮوﻧﻪ ﻛﻮي‪.‬‬ ‫ډ‪４‬ر اسﻼﻣﻲ پﻮﻫان ﻟﻪ دې سﻮگﻨد ＇خﻪ داس‪ ３‬پﻮه شﻮي چ‪ ３‬اهلل تعاﻟﻰ وخت او زﻣان تﻪ پﻪ ډ‪４‬ر‬ ‫ارز＊ت ﻗاﻳﻞ دى او پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬د اﻧسان پﻪ برخﻪ ﻟﻪ وخت ＇خﻪ ﻫﻤدﻏﻪ ＊ﻪ گ＂ﻪ اخﻴستﻞ دي‪،‬‬ ‫باﻳد ﻫﻐﻪ پﻪ ＊ﻪ ﻻره ک‪ ３‬وﻟگﻮي‪.‬‬ ‫ﻣؤﻣﻦ اﻧسان تر ﻫر چا زﻳات پﻪ دې دﻧﻴا ک‪ ３‬د وخت پﻪ ارز＊ت پﻮﻫ‪８５‬ي‪＄ ،‬کﻪ ﻫﻐﻪ چ‪ ３‬کﻠﻪ سﻬار‬ ‫ﻟﻪ خﻮبﻪ را پا＇ی‪ ،‬پﻮﻫ‪８５‬ي چ‪ ３‬د سﻬار د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وخت دی‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د سﻬار ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ادا ک‪７‬ي‪،‬‬ ‫ﻧﻮ پﻮﻫ‪８５‬ي چ‪＇ ３‬ﻮ گ‪７‬ى وروستﻪ د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وخت را رس‪８５‬ي‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ د‬ ‫ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟﻪ ادا کﻮﻟﻮ ＇خﻪ وزگار شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ خپﻞ ‪＄‬ان د ﻣازﻳگر د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ادا کﻮﻟﻮ تﻪ چﻤتﻮ کﻮي‪ ،‬کﻠﻪ‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻤر وﻟﻮ‪８４‬ي‪ ،‬ﻧﻮ د ﻣا＊ام ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ادا کﻮي او دې پاﻳﻠ‪ ３‬تﻪ رس‪８５‬ي چ‪ ３‬شپﻪ را ورس‪５‬ده او کﻠﻪ چ‪３‬‬ ‫د ﻣاخﻮستﻦ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻮره ادا ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ پﻮﻫ‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻟﻪ دې ＇خﻪ وروستﻪ ﻧﻮر واجبات او ﻣسﻮوﻟﻴتﻮﻧﻪ‬ ‫ﻟري چ‪ ３‬باﻳد تر سره ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪ -١‬بخاري‬

‫‪80‬‬

‫څه ډول له خپل وخت نه گټه واخلو‪:‬‬

‫ﻣسﻠﻤان پر دې پﻮﻫ‪８５‬ي چ‪ ３‬وخت ＇ﻮﻣره ژر ت‪５‬ر‪４‬دوﻧکی دی‪ ،‬کﻪ د اﻧسان عﻤر ＇ﻮﻣره اوږد ﻫﻢ شﻲ‬ ‫بﻴا ﻫﻢ ﻟﻨ‪ ６‬دی‪ .‬د عﻤر چ‪＇ ３‬ﻮﻣره برخﻪ ت‪５‬ره شﻮه‪ ،‬بﻴا ﻧﻪ راگر‪ ３＄‬او ﻧﻪ پﻪ ＇ﻪ شﻲ جبﻴره ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫حسﻦ بصري رحﻤﻪ اهلل وﻳﻠﻲ دي‪ :‬داس‪ ３‬ورځ ﻧشتﻪ چ‪ ３‬سپ‪５‬ده داغ شﻲ‪ ،‬خﻮ دا چ‪ ３‬أواز کﻮي‪ ،‬ای‬ ‫بﻨﻲ أدﻣﻪ! زه ﻧﻮی ﻣخﻠﻮق او ستا پﻪ کاروﻧﻮ گﻮاه ﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻣا ＇خﻪ گ＂ﻪ ترﻻسﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬پﻪ ر＊تﻴا چ‪３‬‬ ‫ت‪５‬ره شﻮم تر ﻗﻴاﻣتﻪ بﻴا ﻧﻪ راگر‪＄‬ﻢ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د خپﻞ وخت پﻪ اړوﻧد اهلل تعاﻟی تﻪ ﻣسؤول ﻳﻮ‪ ،‬ﻧﻮ پر ﻣﻮږ ﻻزﻣﻪ ده چ‪ ３‬د ژوﻧد پﻪ ！ﻮﻟﻮ‬ ‫وختﻮﻧﻮ او حاﻻتﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻟ＂‪＇ ９‬خﻪ ‪＄‬ان وژﻏﻮرو‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻟﻪ ！ﻨبﻠ‪＇ ９‬خﻪ پﻪ ！ﻮﻟﻮ وختﻮﻧﻮ ک‪＄ ３‬ان وساتﻮ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬خپﻞ وزگار وخت باﻳد د حﻖ او خﻴر پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬وﻟگﻮو‪ ،‬ﻧﻪ پر ب‪ ３‬خﻴره او تاواﻧﻲ کاروﻧﻮ ک‪.３‬‬ ‫‪ -٣‬خپﻞ وخت باﻳد پﻪ ﻣﻬال و‪４‬ش برابر ک‪７‬و ﻟﻪ عبادت‪ ،‬زده ک‪７‬ې‪ ،‬ﻣطاﻟع‪ ،３‬رﻳاضت‪ ،‬د شخصﻲ‬ ‫او ！ﻮﻟﻨﻴزو ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻮ ﻟﻪ ادا پرتﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ بﻞ ＇ﻪ ک‪ ３‬وﻧﻪ ﻟگﻮو‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻫر کار باﻳد پﻪ خپﻞ وخت ک‪ ３‬سرتﻪ ورسﻮو‪ ،‬د ﻧﻦ ور‪ ３＄‬کار سبا تﻪ پرې ﻧ‪８‬دو‪.‬‬ ‫‪ -٥‬د خپﻞ او ﻧﻮرو د وخت ارز＊ت باﻳد پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴسﻮ او خپﻞ وخت د ﻣسؤوﻟﻴت د ادا پر ‪＄‬ای‬ ‫پﻪ بی ارز＊تﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬وﻧﻪ ﻟگﻮو‪.‬‬ ‫ﻣسﻠﻤان ﻫ（ﻪ کﻮي خپﻞ وخت پﻪ داس‪ ３‬کاروﻧﻮ وﻟگﻮى چ‪ ３‬گ＂ﻪ ﻳ‪＄ ３‬ان او ﻳا ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬تﻪ ورس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻟکﻪ د ﻗرأن کرﻳﻢ تﻼوت‪ ،‬ﻣشروع سپﻮرتﻲ ﻟﻮب‪ ،３‬د عﻠﻤﻰ کتابﻮﻧﻮ ﻣطاﻟعﻪ‪ ،‬د حﻼل کار او کسب ﻟﻪ‬ ‫ﻻرې حﻼﻟﻪ روزي پﻴدا کﻮل او‪ ...‬ﻧﻮ ﻻزم دي چ‪ ３‬خپﻞ وخت ﻏﻨﻴﻤت وگ‪２‬ﻮ‪ ،‬تر ＇ﻮ وکﻮﻻى شﻮ‬ ‫د صدر اسﻼم پﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پس‪ ３‬اﻗتدا وک‪７‬و‪ ،‬چ‪ ３‬خپﻞ ژوﻧد ﻳ‪ ３‬پﻪ داس‪ ３‬کاروﻧﻮ ﻟگﻮﻟﻮ چ‪ ３‬د دﻳﻦ‬ ‫او دﻧﻴا خﻴر پک‪ ３‬و او ﻟﻪ وخت ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻮﻳﻪ گ＂ﻪ پﻮرتﻪ کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫له وخت څخه د گټ‪ ３‬اخيستلو په اړه د ښو خلکو ويناوې‪:‬‬

‫ زﻣﻮږ ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻪ خﻮرا ډ‪４‬ر دي‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد چ‪ ３‬خپﻞ وخت باب‪５‬زه ت‪５‬ر ﻧﻪ ک‪７‬و‪.‬‬‫ زﻣاﻧﻪ زﻣﻮږ پﻪ ﻫکﻠﻪ ب‪ ３‬طرﻓﻪ ﻧﻪ ده‪ ،‬ﻳا بﻪ زﻣﻮږ ﻟپاره رﻳ‪＋‬تﻴﻨی دوست جﻮړ‪８４‬ي او ﻳا تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮی ﻏﻠﻴﻢ‪.‬‬‫ وخت د تﻮرې پﻪ ＇‪５‬ر دی کﻪ ﻳ‪ ３‬پر ﻣاتﻮﻟﻮ برﻻسی ﻧﻪ شﻮې‪ ،‬ﻧﻮ تا بﻪ ﻣاتﻮي‪.‬‬‫ شپﻪ او ورځ پﻪ دې کﻮ＊） ک‪ ３‬دی چ‪ ３‬تا ﻟﻪ پ‪＋‬ﻮ وﻏﻮرزوي‪ ،‬ﻧﻮ تﻪ ﻫﻢ باﻳد د ﻫﻐﻮ د پ‪＋‬ﻮ وﻫﻠﻮ‬‫پﻪ تکﻞ ک‪ ３‬اوس‪８５‬ې‪.‬‬ ‫‪81‬‬

‫ اهلل تعاﻟی پﻪ خپﻠﻮ بﻨده گاﻧﻮ د ور‪ ３＄‬ﻟﻪ پﻠﻮه ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬اعﻤال ﻣﻘرر ک‪７‬ي چ‪ ３‬ﻟﻪ ور‪ ３＄‬پرتﻪ ﻳ‪３‬‬‫ور＇خﻪ ﻧﻪ ﻗبﻠﻮي او ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬اعﻤال پﻪ شپﻪ ک‪ ３‬دي چ‪ ３‬ﻟﻪ شپ‪ ３‬پرتﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ﻗبﻠﻮي‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻳﻮ حدﻳث شرﻳﻒ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬پک‪ ３‬د وخت ﻏﻨﻴﻤت گ‪２‬ﻠﻮ تﻪ ﻫ（ﻮﻧﻪ شﻮې وي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د وخت دوې ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻻﻧدې عبارت تشرﻳح ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ﻫر اﻧسان د خپﻞ وخت پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣسؤول دی چ‪ ３‬پﻪ ＇ﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وﻟگﻮي‪.‬‬ ‫دﻏﻪ عبارتﻮﻧﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ تﻪ ﻧﻘﻞ ک‪７‬ئ او بﻴا د صحﻴح عبارت پر وړاﻧدې د (√) ﻧ‪＋‬ﻪ او د ﻏﻠط‬ ‫عبارت پر وړاﻧدې د (‪ )x‬ﻧ‪＋‬ﻪ ک‪８５‬دئ‪.‬‬ ‫ﻣسﻠﻤان خپﻞ د ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا وخت ﻧﻮرو تﻪ پﻪ ورک‪７‬ه او ب‪＋‬ﻨﻪ ک‪ ３‬ﻏﻨﻴﻤت گ‪２‬ﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د خﻴر کاروﻧﻪ‬ ‫کﻮي( )‪.‬‬ ‫‪ .١‬اهلل تعاﻟی ﻣشرک ﻳا گﻨاه کار اﻧسان تﻪ د دوﻳﻢ ‪＄‬ﻞ ﻟپاره چاﻧس ورکﻮي او دﻧﻴا تﻪ ﻳ‪ ３‬واپس کﻮی‬ ‫تر ＇ﻮ ＊ﻪ کاروﻧﻪ وک‪７‬ي( )‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻣسﻠﻤان سره ﻧﻪ ＊اﻳﻲ چ‪ ３‬د ﻧﻦ ور‪ ３＄‬کار سبا تﻪ پر‪８４‬دي( )‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻣسﻠﻤان ﻟ‪５‬ﻮال دی چ‪ ３‬خپﻞ وخت پﻪ خﻮرا ﻣﻬﻤﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬وﻟگﻮي او د ﻣباح‪ ３‬تﻔرﻳح ﻟپاره‬ ‫اضاﻓﻪ وخت ﻧﻪ ﻟري( )‪.‬‬ ‫‪ .٤‬ﻣسﻠﻤان ﻟﻴﻮال وي‪ ،‬تر ＇ﻮ خپﻞ ﻓارغ وخت پﻪ گ＂ﻮرو کاروﻧﻮ ک‪ ３‬وﻟگﻮي( )‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫پﻪ کﻮر ک‪ ３‬خپﻠﻪ ور‪＄‬ﻨﻲ دﻧده او بﻮختﻴا پﻪ اووﻧﻴز ﻣﻬال و‪４‬ش ک‪ ３‬ﻟﻪ ！اکﻠﻲ ساعت سره وﻟﻴکئ‪،‬‬ ‫ﻼ‪:‬‬ ‫ﻣث ً‬

‫‪82‬‬

‫دوه ويشتم لوست‬

‫د ژب‪ ３‬ساتنه‬ ‫د ژب‪ ３‬ساتنه څه ته وايي؟‬

‫د ژب‪ ３‬ﻟﻪ ساتﻨ‪＇ ３‬خﻪ ﻣﻘصد دا دی چ‪ ３‬اﻧسان د خﻴر ﻟﻪ خبرو پرتﻪ ﻧﻮرې خبرې وﻧﻪ ک‪７‬ي او ﻟﻪ‬ ‫ترخ‪ ３‬وﻳﻨا کﻮﻟﻮ‪ ،‬ﻏﻴبت‪ ،‬خبرې گر‪＄‬ﻮﻟﻮ‪ ،‬ﻓحش وﻳﻠﻮ او داس‪ ３‬ﻧﻮرو ＇خﻪ ‪＄‬ان وژﻏﻮري‪.‬‬ ‫د ژب‪ ３‬ساتلو ارزښت‪:‬‬

‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬اﻧسان د ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻣسؤول دی چ‪ ３‬ﻟﻪ خﻮﻟ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬اور‪４‬دل ک‪８５‬ي‪ .‬اهلل تعاﻟی‬ ‫[ق‪]١٨ :‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬اﻧسان ﻫ‪ ＆５‬خبره ﻧﻪ کﻮي خﻮ دا چ‪ ３‬ﻣﻠک ﻳ‪(３‬ﻟﻴکﻠﻮ تﻪ) تﻴار ﻧاست وي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻪ بﻨی أدم سبا شﻲ‪ ،‬د بدن ！ﻮل ﻏ‪７‬ي ﻳ‪ ３‬ژب‪ ３‬تﻪ ！ﻴت او پاس کﻮي او ورتﻪ واﻳﻲ‪:‬‬ ‫زﻣﻮږ پﻪ حﻖ ک‪ ３‬ﻟﻪ اهلل تعاﻟی ＇خﻪ وو‪４‬ر‪８４‬ه‪＄ ،‬کﻪ کﻪ تﻪ سﻤﻪ شﻮې‪ ،‬ﻧﻮ ﻣﻮږ سﻤ‪８５‬و او کﻪ تﻪ ک‪８‬ه‬ ‫شﻮې‪ ،‬ﻣﻮږ ک‪８４８‬و‪.‬‬ ‫ﻫﻤدا راز ﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‬ ‫(‪.)٢‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻧﻪ سﻤ‪８５‬ي اﻳﻤان د ﻳﻮ بﻨده‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬زړه سﻢ ﻧﻪ شﻲ او زړه ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ سﻤ‪８５‬ي تر ＇ﻮ ﻳ‪３‬‬ ‫چ‪ ３‬ژبﻪ سﻤﻪ ﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫وﻳﻠﻲ‪ :‬ﻗسﻢ پﻪ ﻫﻐﻪ ذات چ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ ده بﻞ رﻳ‪＋‬تﻴﻨی ﻣعبﻮد ﻧﻪ‬ ‫حضرت عبداهلل بﻦ ﻣسعﻮد‬ ‫شتﻪ! د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬پر ﻣخ بﻞ ﻫ‪ ＆５‬داس‪＇ ３‬ﻴز ﻧشتﻪ چ‪ ３‬د ژب‪ ３‬پﻪ شان بﻨد ساتﻠﻮ تﻪ اړتﻴا وﻟري‪.‬‬ ‫‪ -١‬ترﻣذي‬ ‫‪ -٢‬ﻣسﻨد آحﻤد‬

‫‪83‬‬

‫د خبرو کولو قواعد‪:‬‬

‫＇ﻮک چ‪ ３‬ﻏﻮاړي د ژب‪ ３‬ﻟﻪ بدﻳﻮ ＇خﻪ خﻮﻧدي وي‪ ،‬باﻳد ﻻﻧدې خبرې پﻪ پام ک‪ ３‬وساتﻲ‪:‬‬ ‫‪ -١‬خبرې دې ﻧﻪ کﻮي‪ ،‬خﻮ ﻫﻠتﻪ چ‪ ３‬ده او ﻳا ﻧﻮرو تﻪ گ＂ﻪ وﻟري او ﻳا ﻟﻪ ده او ﻧﻮرو ＇خﻪ زﻳان پرې‬ ‫ﻟرې ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د خبرو کﻮﻟﻮ ﻟپاره دې ﻣﻨاسب وخت و！اکﻲ‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪ :‬ﻫره ﻏ＂ﻪ او وړه خبره ‪＄‬اﻧتﻪ‬ ‫‪＄‬ای ﻟري‪.‬‬ ‫‪ -٣‬خبره دې دوﻣره ﻟﻨ‪６‬ه ک‪７‬ي چ‪ ３‬ﻣطﻠب او ﻣﻘصد پرې اداء شﻲ‪ ،‬د چا خبره چ‪ ３‬گ＂ﻮره ﻧﻪ وي‬ ‫او ﻳا زﻳان پرې ﻟرې ﻧﻪ شﻲ‪ ،‬ﻫ‪ ＆５‬خﻴر ترې ﻧﻪ وﻻړ‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬پﻪ ستاﻳﻠﻮ ک‪ ３‬دې ﻣباﻟﻐﻪ او پﻪ بد وﻳﻠﻮ ک‪ ３‬دې زﻳاتی ﻧﻪ کﻮي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬پﻪ ستاﻳﻠﻮ ک‪ ３‬ﻣباﻟﻐﻪ ﻳﻮ‬ ‫ډول رﻳا او ﻏﻮړه ﻣاﻟﻲ ده او د دې سبب ک‪８５‬ي چ‪ ３‬اﻧسان دې پک‪ ３‬ﻟﻪ دروﻏﻮ کار واخﻠﻲ‪ .‬پﻪ بد وﻳﻠﻮ‬ ‫ک‪ ３‬زﻳاتی کﻮل حسد او ﻳﻮ ډول ﻏچ اخﻴستﻨﻪ ده‪.‬‬ ‫‪ -٥‬خﻠک دې ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي چ‪ ３‬د اهلل رضاﻳت پک‪ ３‬ﻧﻪ وي‪ .‬پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬د خﻠکﻮ پﻪ ﻏﻮسﻪ ک‪ ３‬د اهلل تعاﻟی خﻮ＊‪ ３‬ﻟ＂ﻮي اهلل تعاﻟی ورتﻪ د خﻠکﻮ د زﻳان‬ ‫رسﻮﻧی پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬کاﻓﻲ دى او ＇ﻮک چ‪ ３‬د اهلل تعاﻟﻰ پﻪ ﻏﻮسﻪ ک‪ ３‬د خﻠکﻮ رضا ﻟ＂ﻮي اهلل تعاﻟی‬ ‫بﻪ ﻳ‪ ３‬خﻠکﻮ تﻪ پر‪８４‬دي چ‪ ３‬ظﻠﻢ پرې کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٦‬داس‪ ３‬وعده دې ﻧﻪ ورکﻮي چ‪ ３‬پﻮره کﻮل ﻳ‪ ３‬پﻪ وس ک‪ ３‬ﻧﻪ وي او ﻧﻪ دې داس‪ ３‬وعده (ژﻣﻨﻪ)‬ ‫ورکﻮي چ‪ ３‬پﻠﻲ کﻮﻟی ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ شﻲ‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟصﻒ‪٢ :‬ـ ‪]٣‬‬

‫ژباړه‪ :‬ای ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ وﻟ‪ ３‬تاس‪ ３‬ﻫﻐﻪ ＇ﻪ واﻳئ چ‪ ３‬ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮئ‪ .‬ﻟﻮﻳﻪ ده د ﻏضب ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬د اهلل تعاﻟی پﻪ‬ ‫وړاﻧدې(دا خبره) چ‪ ３‬واﻳﻲ تاس‪ ３‬ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮئ‪ .‬ﻳعﻨ‪ ３‬کﻪ تاسﻮ داس‪ ３‬خبره وک‪７‬ئ چ‪３‬‬ ‫پﻪ خپﻠﻪ پرې عﻤﻞ ﻧﻪ کﻮئ‪ ،‬د اهلل تعاﻟی د سخت‪ ３‬ﻏﻮس‪ ３‬ﻻﻣﻞ بﻪ ش‪.９‬‬ ‫‪ -٧‬اﻧسان باﻳد تﻞ خپﻠﻪ ژبﻪ د اهلل تعاﻟی پﻪ ﻳاد بﻮختﻪ وساتﻲ‪ ،‬ب‪ ３‬ﻟﻪ خﻴره ﻳ‪ ３‬پﻪ بﻞ ＇ﻪ و ﻧﻪ ＊ﻮروي‪،‬‬ ‫‪ -١‬رواه اﻟترﻣذي‬

‫‪84‬‬

‫رواﻳت دی چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬

‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬د اهلل تعاﻟی ﻟﻪ ﻳادوﻟﻮ پرتﻪ ﻣﻮ خبره ﻣﻪ اوږدوئ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬اوږدې خبرې د اﻧسان زړه سختﻮي‬ ‫او ﻟﻪ اهلل تعاﻟی ＇خﻪ ﻟرې بﻨده ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ‪ ３‬زړه ﻳ‪ ３‬سخت وي‪.‬‬ ‫‪ -٨‬د ﻧﻮرو خبرو تﻪ ﻏﻮږ ﻧﻴﻮل او د خبرې ﻟﻪ ﻏﻮ＇ﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ډډه کﻮل‪ ،‬خﻮ پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک‪３‬‬ ‫چ‪ ３‬خبرې ﻳ‪ ３‬ﻧاوړې وي‪.‬‬ ‫‪ -٩‬د داس‪＇ ３‬ﻴزوﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وﻧﻪ شﻲ‪ ،‬چ‪ ３‬زﻳان رسﻮوﻧکﻲ وي‪.‬‬ ‫‪ -١٠‬د خبرو پر ﻣﻬال دې ！ﻮﻟﻮ اور‪４‬دوﻧکﻮ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وشﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١١‬پﻪ وار وار ب‪ ３‬ﻟﻪ وارخطاﻳ‪＇ ９‬خﻪ خبرې کﻮل‪.‬‬ ‫‪ -١٢‬ﻟﻪ ﻫر چا او ﻳا ډﻟ‪ ３‬سره د دوی د حال ﻣﻨاسب خبرې کﻮئ‪ ،‬تر دې چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻧاپﻮﻫاﻧﻮ سره د‬ ‫پﻮﻫاﻧﻮ پﻪ ژبﻪ او ﻟﻪ پﻮﻫاﻧﻮ سره د ﻧاپﻮﻫاﻧﻮ پﻪ ژبﻪ خبرې و ﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١٣‬ﻧﻪ ﻏﻴبت واورو او ﻧﻪ ﻟﻪ ﻏﻴبت کﻮوﻧکﻲ سره پﻪ ﻏﻴبت ک‪ ３‬برخﻪ واخﻴستﻞ شﻲ بﻠک‪ ３‬ﻟﻪ گﻨاه‬ ‫＇خﻪ ﻳ‪ ３‬باﻳد ثﻮاب تﻪ راوبﻮﻟﻮ او ورو＊ﻴﻮ چ‪ ３‬پﻪ ﻏﻴبت اختﻪ ﻳ‪.３‬‬ ‫‪ -١٤‬د ！ﻮﻟﻮ اور‪４‬دل شﻮو خبرو ﻟﻪ کﻮﻟﻮ ＇خﻪ باﻳد ‪＄‬ان وژﻏﻮرو‪＄ ،‬کﻪ چ‪！ ３‬ﻮﻟ‪ ３‬اور‪４‬دل شﻮې‬ ‫خبرې د دې وړ ﻧﻪ وي چ‪ ３‬ﻧﻮرو تﻪ واورول شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١٥‬د خﻨدا پﻪ ‪＄‬ای ک‪ ３‬ژړا او د ژړا پﻪ ‪＄‬ای ک‪ ３‬خﻨدا و ﻧﻪ شﻲ‪ .‬د ﻏﻢ پر ﻣﻬال خﻮ＊ﻲ او د‬ ‫خﻮ＊‪ ９‬پر ﻣﻬال ﻏﻢ وﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫د ژب‪ ３‬د ساتن‪ ３‬فضيلت‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬

‫ﻧﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وشﻮه‪ ،‬کﻮم اسﻼم ﻏﻮره دی؟ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬

‫ژباړه‪( :‬د ﻫﻐﻪ چا اسﻼم ﻏﻮره دی) ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ژب‪ ３‬او ﻻس ＇خﻪ پﻪ اﻣان ک‪３‬‬ ‫وي‪.‬‬ ‫پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪ :‬ﻳا رسﻮل اهلل! خﻼصﻮن ＇ﻪ شی دی؟ پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ژبﻪ‬ ‫عﻘبﻪ بﻦ عاﻣر‬ ‫‪ -١‬رواه اﻟترﻣذي‬

‫‪85‬‬

‫دې وساتﻪ‪ ،‬د کﻮر پﻪ کار ک‪ ３‬بﻮخت (ﻣصروف) اوسﻪ‪ ،‬پﻪ خپﻠﻮ ﻏﻠطﻴﻮ باﻧدې ژاړه‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬پﻪ اهلل او د أخرت پﻪ ورځ اﻳﻤان ﻟري‪ ،‬د خﻴر وﻳﻨا دې کﻮي او ﻳا دې چپ‬ ‫اوسﻲ‪.‬‬ ‫د ژب‪ ３‬ځين‪ ３‬فتن‪:３‬‬

‫ﻣسﻠﻤان باﻳد خپﻠﻪ ژبﻪ ﻟﻪ ﻻﻧدې شﻴاﻧﻮ ＇خﻪ وساتﻲ‪:‬‬ ‫‪ -١‬داس‪ ３‬خبرې کﻮل چ‪ ３‬پﻪ ده پﻮرې ﻫ‪ ＆５‬ت‪７‬او ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د گﻨاه خبرې کﻮل‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ر！ﻠ‪ ３‬خبرې‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻟعﻨت وﻳﻞ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ب‪ ３‬حﻴا خبرې او کﻨ‪％‬ﻠ‪ ３‬کﻮل‪.‬‬ ‫‪ -٦‬ﻣﻠﻨ‪６‬ې وﻫﻞ‪.‬‬ ‫‪ -٧‬خﻠک پﻪ بدو ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻳادول‪.‬‬ ‫‪ -٨‬د خﻠکﻮ د رازوﻧﻮ ＊کاره کﻮل‪.‬‬ ‫‪ -٩‬دروغ وﻳﻞ کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ پﻪ ！ﻮکﻪ وي‪.‬‬ ‫‪ -١٠‬ﻏﻴبت او بﻬتان‪.‬‬ ‫‪ -١١‬ب‪＄ ３‬اﻳﻪ ﻗسﻤﻮﻧﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫‪＄ -١٢‬ان تﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ثابتﻮل چ‪ ３‬پﻪ ده ک‪ ３‬ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪ -١٣‬د خﻠکﻮ سپکاوی‪.‬‬ ‫‪ -١٤‬پﻪ پﻠﻮرﻟﻮ او پ‪５‬رﻳدﻟﻮ ک‪ ３‬ﻗسﻤﻮﻧﻪ کﻮل‬ ‫‪ -١٥‬د ﻧعﻤت ﻧاشکري او ‪＄‬ان ستاﻳﻨﻪ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫گراﻧﻮ زدهکﻮوﻧکﻮ! ﻟﻪ أﻳاتﻮﻧﻮ او ﻧبﻮي احادﻳثﻮ ＇خﻪ پﻪ استدﻻل ﻟﻪ بدﻳﻮ ＇خﻪ د ژب‪ ３‬د ساتﻨ‪ ３‬پﻪ اړه‬ ‫ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪86‬‬

‫درويشتم لوست‬

‫کتمان (راز ساتل)‬ ‫ﻧﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬ﻳﻮه ورځ ﻣا ﻟﻪ ﻣاشﻮﻣاﻧﻮ سره ﻟﻮب‪ ３‬کﻮﻟ‪ ،３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻟﻪ حضرت اﻧس‬

‫راﻏی‪ .‬سﻼم ﻳ‪ ３‬وک‪ ７‬او بﻴا ﻳ‪ ３‬زه پﻪ ﻳﻮ کار پس‪ ３‬واستﻮﻟﻢ‪ .‬ﻧا وختﻪ کﻮر تﻪ راﻏﻠﻢ‪ .‬ﻣﻮر ﻣ‪ ３‬را تﻪ‬ ‫ووﻳﻞ‪ :‬وﻟ‪ ３‬ﻧا وختﻪ کﻮر تﻪ راﻏﻠ‪ ،３‬ﻣا ورتﻪ ووﻳﻞ‪ :‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫چ‪＇ ３‬ﻪ کار و؟ ﻣا ورتﻪ ووﻳﻞ‪ :‬چ‪ ３‬د رسﻮل اهلل‬ ‫چ‪ ３‬د رسﻮل اهلل‬

‫پﻪ ﻳﻮ کار پس‪ ３‬وﻟ‪８５‬ﻟﻢ‪ ،‬ﻫﻐ‪ ３‬ووﻳﻞ‪:‬‬

‫راز چا تﻪ ﻧﻪ شﻢ وﻳﻠی‪ ،‬ﻣﻮر ﻣ‪ ３‬راتﻪ ووﻳﻞ‪:‬‬

‫راز ﻫ‪５‬چا تﻪ ﻣﻪ ＊کاره کﻮه(‪.)١‬‬

‫کتمان څه شى دی؟‬

‫کتﻤان د کتﻢ ﻳکتﻢ کتﻤاﻧا ً ﻟﻪ باب ＇خﻪ اخﻴستﻞ شﻮی دی‪ ،‬پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬د پ＀ ساتﻠﻮ پﻪ ﻣعﻨا دی‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬د راز او ‪＄‬اﻧگ‪７‬و کاروﻧﻮ ﻟﻪ پ＂ﻮ ساتﻠﻮ ＇خﻪ عبارت دى چ‪ ３‬پﻪ کار ﻧﻪ دي چ‪ ３‬خﻠک‬ ‫دې پر ﻫﻐﻪ خبر وي‪.‬‬ ‫د کتمان ډولونه‪:‬‬

‫کتﻤان پﻪ دوه ډوﻟﻪ دی‪:‬‬ ‫‪١‬ـ ﻏﻮره کتﻤان‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﻧا ﻏﻮره کتﻤان‪.‬‬ ‫غوره کتمان‪:‬‬

‫دا ﻳﻮ ډول اﻣاﻧت‪ ،‬د وﻓا ﻳﻮ ﻗسﻢ‪ ،‬او د وﻗار ﻧ‪＋‬ﻪ ده‪.‬‬ ‫ددې ډول کتﻤان ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې ډول دي‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣسﻠﻢ‬

‫‪87‬‬

‫‪١‬ـ د راز پټ ساتل‪:‬‬

‫ﻣسﻠﻤاﻧان رازوﻧﻪ پ＀ ساتﻲ‪ ،‬برابره ده چ‪ ３‬دا رازوﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ان پﻮرې ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې او ﻳا پﻪ ﻧﻮرو پﻮرې‬ ‫ت‪７‬ﻟﻲ وي‪ ،‬چ‪ ３‬پر ده ﻳ‪ ３‬باور ک‪７‬ی دی‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان رازوﻧﻪ ساتﻠﻲ وي‪ ،‬زړه بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻴچا‬ ‫وﻳره ﻧﻪ ﻟري‪ .‬ډاډه او أرام بﻪ وي او چ‪ ３‬چا خپﻞ راز ﻧﻮرو تﻪ ＊کاره ک‪ ،７‬ﻟﻪ ﻫر ﻟﻮري بﻪ د گﻮاښ‬ ‫احساس کﻮي‬ ‫راز ساتﻨﻪ د اﻧسان پﻪ اﻣﻴﻦ واﻟی باﻧدې ستر دﻟﻴﻞ دی‪ ،‬خﻠک پرې باور کﻮي‪ ،‬کﻮم اﻧسان چ‪ ３‬راز‬ ‫وﻧﻪ شﻲ ساتﻠی‪ ،‬خﻠک ورﻧﻪ کرکﻪ کﻮي‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬د خبرې کﻮﻟﻮ پر ﻣﻬال شاوخﻮا تﻪ وگﻮري‪ ،‬دﻏﻪ خبره اﻣاﻧت ده‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫بﻪ چ‪ ３‬کﻮﻣ‪ ３‬ﻏزوې تﻪ د تﻠﻠﻮ اراده درﻟﻮدﻟﻪ‪＄ ،‬ای او وخت بﻪ ﻳ‪ ３‬تر ﻫﻐ‪ ３‬چا تﻪ ﻧﻪ‬

‫＊ﻮدﻟﻮ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟ‪＋‬کر بﻪ تﻴار شﻮ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ د اړتياوو پټ ساتل‪:‬‬

‫＇ﻮک چ‪ ３‬ﻏﻮاړي خپﻠﻪ اړتﻴا پﻮره ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ تر ﻫﻐ‪ ３‬دې ﻳ‪ ３‬پ＂ﻪ وساتﻲ‪ ،‬چ‪ ３‬پﻮره ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫د اړتﻴاوو د پﻮره کﻮﻟﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ د راز د پ＂ﻮﻟﻮ سپار＊تﻨﻪ ک‪７‬ې ﻓرﻣاﻳ‪:３‬‬

‫ژباړه‪ :‬د اړتﻴاوو پﻪ پﻮره کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ کتﻤان(راز پ＂ﻮﻟﻮ) گ＂ﻪ واخﻠئ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د ﻫر ﻧعﻤت ﻟﻪ خاوﻧد‬ ‫سره حسد ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ د خپل کور راز ساتل‪:‬‬

‫ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬پﻪ کﻮر ک‪ ３‬ت‪５‬ر‪８４‬ي‪ ،‬واجب دي چ‪ ３‬پ＀ وساتﻞ شﻲ او ﻟﻪ ﻧﻮرو سره وﻧﻪ وﻳﻞ شﻲ‬ ‫او ﻫﻤدارﻧگﻪ ﻻزﻣﻪ ده چ‪ ３‬د ＊‪ ３％‬او خاوﻧد ترﻣﻨ‪ ＃‬اړﻳک‪ ３‬پ＂‪ ３‬وساتﻞ شﻲ‪＇ ،‬ﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬ترﻣﻨ‪＃‬‬ ‫ت‪５‬ر‪８４‬ي د اﻣاﻧت حکﻢ ﻟري باﻳد چ‪ ３‬ﻧﻮرو تﻪ اﻓشا ﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ترﻣذي‬ ‫‪ -٢‬طبراﻧﻲ وبﻴﻬﻘﻲ‬

‫‪88‬‬

‫پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫(‪.)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬پﻪ ﻗﻴاﻣت ک‪ ３‬بد ترﻳﻦ اﻧسان د ﻣرتب‪ ３‬پﻪ ﻟحاظ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ‪ ３‬خپﻠ‪ ３‬ﻣاﻧدﻳﻨ‪ ９‬تﻪ وړاﻧدې‬ ‫ک‪８５‬ي او ﻫﻐﻪ ده تﻪ وړاﻧدې ک‪８５‬ي بﻴا ﻳ‪ ３‬راز ＊کاره کﻮي‪.‬‬ ‫د مسلمان د ناموس راز ساتل‪:‬‬

‫ﻣسﻠﻤان د بﻞ ﻣسﻠﻤان د ﻧاﻣﻮس پﻪ اړه داس‪ ３‬خبرې ﻧﻪ کﻮي چ‪ ３‬زړه ﻳ‪ ３‬پرې بد شﻲ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د‬ ‫ﻫﻐﻮی د ﻣحرﻣﻮ شﻴاﻧﻮ ساتﻨﻪ کﻮي او د ﻫﻐﻮي ﻟﻪ ﻣحارﻣﻮ ＇خﻪ خپﻠ‪ ３‬سترگ‪ ３‬بﻨدې ساتﻲ‪＇ ،‬ﻮک‬ ‫چ‪ ３‬د ﻧﻮرو د ﻧاﻣﻮس سپکاوی کﻮي‪ ،‬اهلل تعاﻟی بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ دﻧﻴا او أخرت ک‪ ３‬ﻟﻪ سختﻮ عذابﻮﻧﻮ سره‬ ‫ﻣخ ک‪７‬ي‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟﻨﻮر‪.]١٩/‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬خﻮ＊ﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬پﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ک‪ ３‬دې ﻓحشا خپره شﻲ‪ ،‬ﻫﻐﻮی تﻪ پﻪ دﻧﻴا او‬ ‫أخرت ک‪ ３‬دردوﻧکی عذاب دی‪ ،‬اهلل تعاﻟی(د ﻓحشا د خپرﻳدﻟﻮ پﻪ بدو پاﻳﻠﻮ) پﻮﻫ‪８５‬ي او تاسﻲ ﻧﻪ‬ ‫پﻮﻫ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫(رواه ﻣسﻠﻢ)‬

‫پﻪ دې اړه ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫ژباړه‪ :‬چا چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤان پرده وک‪７‬ه اهلل تعاﻟﻰ بﻪ پﻪ دﻧﻴا او أخرت ک‪ ３‬د ﻫﻐﻪ پرده وک‪７‬ى‪.‬‬ ‫پﻪ بﻞ ‪＄‬اى ک‪ ３‬بﻴا ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ژباړه‪:‬اى ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ‪ ３‬پﻪ ژبﻪ ﻣﻮ اﻳﻤان راوړى او پﻪ زړه ﻣؤﻣﻦ ﻧﻪ ﻳاستئ‪ .‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پ＀ رازوﻧﻪ‬ ‫ﻣﻪ ﻟ＂ﻮئ‪＇ .‬ﻮک چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ رازوﻧﻪ پﻠ＂ﻲ‪ ،‬اهلل بﻪ ﻳ‪ ３‬رسﻮا ک‪７‬ي‪ ،‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د کﻮر پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪３‬‬ ‫وي‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻣسﻠﻢ‬

‫‪89‬‬

‫نا غوره کتمان (راز پټول) په درې ډوله دي‪:‬‬

‫ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬کتﻤان ﻳﻮ ﻣطﻠﻮب کار دی ﻟکﻪ ＇ﻨگﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻳ‪ ３‬پر ﻟﻮر ﻫ（ﻮﻧﻪ ک‪７‬ې ده‪ ،‬داس‪３‬‬

‫‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ ﻫﻢ شتﻪ چ‪ ３‬پ＂ﻮل ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ﻳﻮازې روا ﻧﻪ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ضرور دي چ‪ ３‬پﻪ اړه ﻳ‪ ３‬خپﻞ ﻣعﻠﻮﻣات بﻴان‬ ‫ک‪７‬ي‪ ،‬ﻫﻐﻪ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ دا دي‪:‬‬ ‫أـ د شهادت پټول‪:‬‬

‫ﻣسﻠﻤان تﻪ روا ﻧﻪ دي چ‪ ３‬شﻬادت پ＀ ک‪７‬ي بﻠک‪ ３‬ورباﻧدې ﻻزم دي چ‪＇ ３‬ﻪ ورتﻪ ﻣعﻠﻮم وي وﻳ‪３‬‬ ‫واﻳﻲ‪ ،‬اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟبﻘرة‪.]۲83/‬‬

‫ژباړه‪ :‬شﻬادت ﻣﻪ پتﻮئ‪＇ .‬ﻮک ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬پ＂ﻮي زړه ﻳ‪ ３‬گﻨاه گار دی‪ ،‬اهلل تعاﻟی پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬سرتﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬رسﻮئ خبر دی‪.‬‬ ‫ب ـ د علم پټول‪:‬‬

‫ﻣسﻠﻤان تﻪ روا ﻧﻪ دي چ‪ ３‬خپﻞ عﻠﻢ پ＀ ک‪７‬ي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د عﻠﻢ پ＂ﻮل ﻟﻮﻳﻪ گﻨاه ده او پﻪ أخرت ک‪３‬‬ ‫سختﻪ سزا ورتﻪ ！اکﻠ‪ ３‬شﻮي ده‪ ،‬د عﻠﻢ پ＂ﻮﻧکﻰ د اهلل تعاﻟی د ﻟعﻨت وړ گر‪＄‬ﻲ‪ ،‬اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟبﻘرة‪]١٥٩/‬‬

‫ژباړه‪ :‬پﻪ تحﻘﻴﻖ ﻫﻐﻪ کسان چ‪ ３‬پ＂ﻮي د اهلل تعاﻟی ﻧازل ک‪７‬ای شﻮي رو＊اﻧﻪ دﻻﻳﻞ او ﻻر＊ﻮوﻧ‪３‬‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ﻣﻮږ د خﻠکﻮ ﻟپاره پﻪ خپﻞ کتاب ک‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ي دي‪ ،‬پر دﻏﻮ کساﻧﻮ ﻟعﻨت واﻳﻲ‬ ‫اهلل تعاﻟی او ﻧﻮر ﻟعﻨت وﻳﻮﻧکﻲ‪.‬‬ ‫ﻫﻤدا راز ﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫[اﻟبﻘرة‪.]٤٢/‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻣﻪ گ‪６‬وئ حﻖ ﻟﻪ باطﻞ سره او ﻣﻪ پ＂ﻮئ حﻖ‪ ،‬پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬تاسﻮ پﻮﻫ‪８５‬ۍ‪.‬‬ ‫د عﻠﻢ پ＂ﻮوﻧکی بﻪ د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ پﻪ داس‪ ３‬حال راشﻲ چ‪ ３‬د اور ﻗﻴضﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ خﻮﻟﻪ ک‪ ３‬وي‪＄ ،‬کﻪ‬ ‫‪90‬‬

‫چ‪ ３‬عﻠﻢ ﻳ‪ ３‬پ＀ ک‪７‬ی او د بخﻞ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چاتﻪ ﻧﻪ دی ＊ﻮدﻟی‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫(‪.)١‬‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻟﻪ چا ＇خﻪ چ‪ ３‬د عﻠﻢ پﻪ باره ک‪ ３‬پﻮ＊تﻨﻪ وشﻲ او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬پت ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ اهلل تعاﻟی بﻪ ﻳ‪ ３‬د‬ ‫ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ د اور پﻪ ﻗﻴضﻰ سره ﻗﻴضﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻧﻮ ﻣسﻠﻤان باﻳد حﻖ شﻬادت او عﻠﻢ خپﻞ پ＀ ﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ج ـ په پلورلو او پ‪５‬رودولو ک‪ ３‬کتمان‪:‬‬

‫پر ﻣسﻠﻤان پﻠﻮروﻧکﻲ ﻻزم دي چ‪ ３‬د خپﻠ‪ ３‬ﻣبﻴع‪ ３‬عﻴب بﻴان ک‪７‬ي او پﻪ خپﻠﻪ ﻣعاﻣﻠﻪ ک‪ ３‬صادق‬ ‫وي‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻳ‪ ３‬اهلل تعاﻟی پﻪ سﻮداگرۍ ک‪ ３‬برکت واچﻮي‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫ژباړه‪ :‬پﻠﻮروﻧکی پ‪５‬رودوﻧکﻰ دواړه تر ﻫﻐ‪ ３‬پﻮرې اختﻴار ﻟري چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ ＇خﻪ جدا شﻮي ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫کﻪ ﻳ‪ ３‬ر＊تﻴا ووﻳﻞ او ﻣعﻠﻮﻣات ﻳ‪ ３‬ورک‪７‬ل‪ ،‬ﻣعاﻣﻠﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬با برکتﻪ شﻲ او کﻪ ﻳ‪ ３‬کتﻤان د عﻴب وک‪７‬‬ ‫او دروغ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ ،‬ﻧﻮ د ﻣعاﻣﻠ‪ ３‬برکت بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻻړ شﻲ‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫ﻻﻧدﻳﻨ‪＇ ９‬رگﻨدوﻧ‪ ３‬ﻣطاﻟعﻪ ک‪７‬ئ او بﻴا ﻳ‪ ３‬پر وړاﻧدې د سﻢ او ﻳا ﻧاسﻢ ﻧ‪＋‬ﻪ وکاږئ‪.‬‬ ‫ـ ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ د کﻮر رازوﻧﻪ خپﻠﻮ ﻣﻠگرو تﻪ واﻳﻲ او د ﻣﻠگرو رازوﻧﻪ پﻪ کﻮر ک‪ ３‬بﻴاﻧﻮي( )‪.‬‬ ‫ـ ﻓﻮاد ﻫ‪５‬چا تﻪ اجازه ﻧﻪ ورکﻮي چ‪ ３‬د کﻮر د رازوﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ورﻧﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ي او پﻪ دې ﻟﻪ خپﻠﻮ‬ ‫دوستاﻧﻮ ＇خﻪ خپﻪ ک‪８５‬ي( )‪.‬‬ ‫ـ کﻠﻪ ﻣ‪ ３‬چ‪ ３‬ورور د خپﻠﻮ ﻣﻠگرو رازوﻧﻪ راتﻪ واﻳﻲ‪ ،‬زه ﻳ‪ ３‬خبرو تﻪ ﻏﻮږ ﻧﻪ ﻧﻴسﻢ( )‪.‬‬ ‫ـ کتﻤان(راز ساتﻞ) پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪ ３‬تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ـ د ﻏﻮره کتﻤان دوې ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ابﻮداود‪ ،‬ترﻣذی و ابﻦ ﻣاجﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬بخاري‬

‫‪91‬‬

‫ـ پﻪ کﻮﻣﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬کتﻤان ﻧا ﻏﻮره بﻠﻠی شﻮ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زدهکﻮوﻧکﻲ دې د راز د ساتﻠﻮ د گ＂ﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪92‬‬

‫څلرويشتم لوست‬

‫تأني (بي‪７‬ه نه کول)‬ ‫اهلل تعاﻟی ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ پﻪ ﻫر کار ک‪ ３‬پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې ډول ﻟﻪ ﻓاسﻘاﻧﻮ ＇خﻪ د ﻳﻮ خبر پﻪ اور‪４‬دﻟﻮ ک‪ ３‬د‬ ‫ﻏﻮر او تآﻣﻞ کﻮﻟﻮ اﻣر ک‪７‬ی دی‪ ،‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟحجرات‪]٦ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ای ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ‪ ３‬اﻳﻤان ﻣﻮ راوړی‪ ،‬کﻪ کﻮم ﻓاسﻖ س‪７‬ي تاسﻮ تﻪ(د ＇ﻪ پﻪ اړه) خبر درک‪ ،７‬ﻧﻮ‬ ‫تحﻘﻴﻖ وک‪７‬ئ‪ ،‬داس‪ ３‬ﻧشﻲ چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻗﻮم تﻪ پﻪ ﻧا پﻮﻫ‪( ９‬ﻟﻪ پﻮﻫ‪５‬دﻟﻮ پرتﻪ) زﻳان ورسﻮئ او بﻴا پﻪ خپﻠﻮ‬ ‫ک‪７‬و پ‪５＋‬ﻤاﻧﻪ شئ‪.‬‬ ‫پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬بﻪ وپ‪５‬ژﻧﻮ چ‪ ３‬تآﻧﻲ(بﻴ‪７‬ه ﻧﻪ کﻮل) ＇ﻪ دی‪ ،‬د ﻣشروعﻴت دﻟﻴﻞ ﻳ‪ ３‬کﻮم دی او ＇ﻪ‬ ‫ارز＊ت ﻟري‪ ،‬أﻳا پﻪ بﻴ‪７‬ې ک‪ ３‬خﻴر دی ﻳا پ‪５＋‬ﻤاﻧﻲ‪ ،‬او ＇ﻨگﻪ ‪＄‬ان پﻪ دې صﻔت سﻨبال ک‪７‬و او ＇ﻪ وخت‬ ‫پﻪ خپﻠﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ حﻮصﻠ‪ ３‬او ﻏﻮر ＇خﻪ کار واخﻠﻮ او کﻮم وخت ﻟﻪ بﻴ‪７‬ې او چاﻻک‪＇ ９‬خﻪ؟‬ ‫تأني څه ته وايي؟‬ ‫د تأني تعريف‪:‬‬

‫تآﻧﻲ د تآﻧﻰ ﻳتآﻧﻰ د باب ﻣصدر پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬ﻏﻮر‪ ،‬حﻮصﻠ‪ ،３‬او دې تﻪ ورتﻪ ﻣعﻨاگاﻧﻮ ﻟکﻪ حﻠﻢ او‬ ‫داس‪ ３‬ﻧﻮرو تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي‬ ‫او پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬د ﻳﻮ شﻲ پﻪ ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ک‪ ３‬ﻏﻮر او ﻓکر کﻮﻟﻮ او پک‪ ３‬ﻟﻪ بﻴ‪７‬ې ＇خﻪ کار ﻧﻪ‬ ‫اخﻴستﻠﻮ تﻪ تآﻧﻲ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫د تأني د مشروعيت داليل‪:‬‬

‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ای پﻴﻐﻤبره! تﻠﻮار (بﻴ‪７‬ه) ﻣﻪ کﻮه(د عذاب پﻪ راتگ ک‪ )３‬ورباﻧدې‪ ،‬پﻪ تحﻘﻴﻖ ﻣﻮږ ددوی‬ ‫(عﻤﻠﻮﻧﻪ) ﻣحاسبﻪ کﻮو (شﻤﻴروﻳ‪ ３‬او د ک‪７‬ﻧﻮ سزا بﻪ ﻳ‪ ３‬ورک‪７‬و)‪.‬‬ ‫[طﻪ‪]١١٤ :‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳ‪:３‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ای پﻴﻐﻤبره! د ﻗرأن د ﻧازﻟ‪５‬دو پر ﻣﻬال پخﻮا ﻟﻪ دې چ‪ ３‬وح‪ ３‬پای تﻪ ﻧﻪ وي رس‪５‬دﻟ‪ ،３‬بﻴ‪７‬ه‬ ‫پس‪ ３‬ﻣﻪ تکراروه‪ ،‬اهلل تعاﻟی بﻪ ﻗرأن ستا پﻪ ﻣﻐزو ک‪３‬‬ ‫ﻣﻪ کﻮه(ژر ژر د ﻗرأن أﻳتﻮﻧﻪ د جبرﻳﻞ‬ ‫ک‪５＋‬ﻨﻮي) او وواﻳﻪ ای پروردگاره! زﻣا پﻮﻫﻪ زﻳاتﻪ ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫[ﻣرﻳﻢ‪]٨٤ :‬‬

‫‪93‬‬

‫ﻟﻪ حضرت اﻧس‬

‫ﻧﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬

‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬حﻠﻢ او حﻮصﻠﻪ د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري ده (اهلل پري خﻮشحاﻟ‪８５‬ي) او عجﻠﻪ (بﻴ‪７‬ه) ﻟﻪ شﻴطان ＇خﻪ ده‪.‬‬ ‫(‪.)٢‬‬ ‫او ﻓرﻣاﻳﻠﻲ ﻳ‪ ３‬دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ستاسﻮ د ﻫر ﻳﻮ دعا ﻗبﻠ‪８５‬ي چ‪ ３‬عجﻠﻪ و ﻧﻪ ک‪７‬ي او وﻧﻪ واﻳﻲ‪ :‬چ‪ ３‬اهلل تﻪ (دعا کﻮم)‪ ،‬خﻮ ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻗبﻠﻮي‪.‬‬ ‫ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬تآﻧﻲ او ﻏﻮر کﻮل د تثبت او بﻴ‪７‬ې ﻧﻪ کﻮﻟﻮ پﻪ ﻣعﻨا ده‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان پﻪ خپﻞ ﻫر‬ ‫کار ک‪ ３‬ﻟﻪ تآﻧﻲ‪ ,‬ﻏﻮر او حﻮصﻠﻪ ﻣﻨدۍ ＇خﻪ کار اخﻴستﻠﻮ تﻪ ﻟ‪５‬ﻮال وي‪ ،‬پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬سستﻲ ﻧﻪ‬ ‫بﻠک‪ ３‬پﻪ ﻏﻮر او اخﻼص سره ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻓکر کﻮي‪.‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬د کار د پر ﻣخ ب‪５‬ﻮﻟﻮ اﻧدﻳ‪＋‬ﻨﻪ ﻣﻪ کﻮئ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د کار د ＊ﻪ واﻟی او‬ ‫حضرت عﻠی‬ ‫بﻬترواﻟﻲ پﻪ ﻓکر ک‪ ３‬اوس‪８５‬ئ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬خﻠک دې تﻪ ﻧﻪ گﻮري چ‪ ３‬کار دې پﻪ ＇ﻮﻣره ﻣﻮده ک‪３‬‬ ‫سرتﻪ رسﻮﻟی‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د کار ＇رﻧگﻮاﻟﻲ او کﻴﻔﻴت تﻪ اعتبار ورکﻮي‪.‬‬ ‫د حکﻴﻤاﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ ﻳﻮ تﻦ وﻳﻠﻲ دي‪ :‬ﻫر ＇ﻮک چ‪ ３‬د ‪＄‬ﻮاب پﻪ ورک‪７‬ه ک‪ ３‬گ‪７‬ﻧدى وي‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫خطا بﻪ خﻮﻧدې ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫بﻞ واﻳ‪ :３‬چ‪＇ ３‬ﻮک کار پﻪ ﻏﻮر‪ ،‬ﻓکر او دﻗت کﻮي‪ ،‬ﻫرو ﻣرو پاﻳﻠ‪ ３‬تﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د تأني ارزښت‪:‬‬

‫تﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬پﻪ تا ک‪ ３‬دوه‬ ‫رواﻳت کﻮي چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر اشج‬ ‫حضرت عبداهلل بﻦ عباس‬ ‫خﻮﻳﻮﻧﻪ دي چ‪ ３‬د اهلل تعاﻟی ډ‪４‬ر خﻮښ دي‪ ،‬حﻠﻢ (زﻏﻢ) او تآﻧﻲ(پﻪ ﻏﻮر‪ ،‬دﻗت‪ ،‬تآﻣﻞ باﻧدې کار کﻮل)‪.‬‬ ‫تلوار‪:‬‬ ‫تﻠﻮار د ﻏﻮر او تآﻣﻞ کﻮﻟﻮ ضد دی‪ ،‬عربی ﻣتﻞ دی چ‪＇ ３‬ﻮک خپﻠﻪ سﻮرﻟ‪ ９‬پﻪ دې ﻣﻘصد ووﻫﻲ چ‪３‬‬ ‫و‪＄‬ﻐﻠﻲ پﻪ دﻏس‪ ３‬چاﻻک‪ ９‬کﻮﻟﻮ سره خپﻞ ﻫدف تﻪ ﻧﻪ شﻲ رس‪５‬دﻟ‪ ３‬او سﻮرﻟ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻫﻼک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫په ښو کارونو ک‪ ３‬بي‪７‬ه اوتلوار‪:‬‬

‫ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان وﻏﻮاړي ﻳﻮ ＊ﻪ کار ترسره ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ کﻮ＊） دې وک‪７‬ي چ‪＄ ３‬ﻨ‪ ６‬وﻧﻪ شﻲ‪ ،‬د ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬پﻪ‬ ‫ډول کﻪ وﻏﻮاړي صدﻗﻪ او خﻴرات ورک‪７‬ي او ﻳا بﻞ کﻮم عبادت کﻮل ﻏﻮاړي‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ بﻴ‪７‬ې دې کار واخﻠئ‪.‬‬ ‫(‪.)٣‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻪ ﻫر کار ک‪ ３‬تﻠﻮار ﻧﻪ کﻮل ﻏﻮره دي‪ ،‬خﻮ د أخرت پﻪ کار ک‪(３‬بﻴا تﻠﻮار کﻮل ﻏﻮره دي)‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟترﻏﻴب واﻟترﻫﻴب (‪)٤١٨/٣‬‬ ‫‪-٢‬بخاري وﻣسﻠﻢ (ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ)‬ ‫‪ -٣‬ابﻮداود‬

‫‪94‬‬

‫ﻟکﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻣﻮږ تﻪ د روژې پﻪ ﻣاتﻮﻟﻮ ک‪ ３‬د بﻴ‪７‬ې کﻮﻟﻮ اﻣر ک‪７‬ی دی‪،‬‬

‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬تﻞ بﻪ خﻠک ﻧﻴک ﻣرﻏﻪ وي چ‪ ３‬تر ＇ﻮ پﻪ روژه ﻣاتﻲ ک‪ ３‬بﻴ‪７‬ه کﻮي‪.‬‬ ‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[أل عﻤران‪]١٣٣ :‬‬ ‫ژباړه‪( :‬د ＊ﻮ او ﻣﻨاسبﻮ اعﻤاﻟﻮ پﻪ کﻮﻟﻮ) د اهلل تعاﻟی د ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬او جﻨت ﻟﻮر تﻪ گ‪７‬ﻧدي شئ چ‪３‬‬ ‫سﻮر(عرض) ﻳ‪ ３‬د أسﻤاﻧﻮﻧﻮ او ‪＄‬ﻤک‪ ３‬د سﻮر پﻪ اﻧدازه دی (دﻏﻪ ډول ﻗﻴﻤتﻲ شی) پرﻫ‪５‬ز گاراﻧﻮ تﻪ‬ ‫تﻴار شﻮی دی‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دﻏﻮ اﻳاتﻮﻧﻮ او احادﻳثﻮ ＇خﻪ ＇رگﻨد‪８４‬ي چ‪ ３‬د خﻴر پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬تآﻧﻲ شتﻮن ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫ﻻﻧدې جﻤﻠ‪ ３‬وﻟﻮﻟئ او بﻴا ﻟﻪ ﻫرې ﻳﻮې ＇خﻪ ＊ﻪ او بده تآﻧﻲ پﻪ گﻮتﻪ ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣحﻤﻮد د خپﻞ ب‪ ０‬ﻣﻴﻮې چ‪ ３‬ﻻ پخ‪ ３‬ﻧﻪ وې‪ ،‬وشکﻮﻟ‪.３‬‬ ‫‪ -٢‬د جﻤع‪ ３‬ﻟﻪ وخت ＇خﻪ ‪ ١٥‬دﻗﻴﻘ‪ ３‬وړاﻧدې ﻣسجد تﻪ راﻏﻠﻢ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻧﻪ ﻣ‪ ３‬خﻮ＊‪８５‬ې چ‪ ３‬ددوو تﻨﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬پر‪４‬ک‪７‬ه وک‪７‬م‪ ،‬تر＇ﻮ ددواړو ﻟﻮرﻳﻮ دﻻﻳﻞ پﻪ ﻏﻮر سره واﻧﻪ ورم‪.‬‬ ‫‪ -٤‬وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬شﻴطان ﻟﻪ ﻣا ＇خﻪ زﻣا دوست خﻮا بدی ک‪ ،７‬ﻧﻮ بﻴا ﻣ‪ ３‬ورباﻧدې پﻪ سﻼم‬ ‫اچﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ړوﻣبی واﻟی وک‪.７‬‬ ‫د بي‪７‬ې او تأني نه کولو خطرناک‪ ３‬پايل‪:３‬‬

‫‪١‬ـ پﻪ رواﻳاتﻮ ک‪ ３‬راﻏﻠﻲ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر وﻟﻴد بﻦ عﻘبﻪ د بﻨی ﻣصطﻠﻖ ﻗبﻴﻠ‪ ３‬تﻪ واستاوه تر ＇ﻮ ﻳ‪３‬‬ ‫د ﻣال زکات ！ﻮل او ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ ﻳﻮسﻲ‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬عﻘبﻪ ﻧﻮﻣﻮړې ﻗبﻴﻠ‪ ３‬تﻪ ورﻧ‪８‬دې شﻮ‪ ،‬د ﻗبﻴﻠ‪３‬‬ ‫خﻠک ﻳ‪ ３‬د ﻫرکﻠﻲ ﻟپاره ﻣخ‪ ３‬تﻪ ورﻏﻠﻞ‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻪ گﻤان وک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮړي خﻠک ﻟﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ‬ ‫او＊تﻲ او دده د وژﻟﻮ ﻟپاره راوتﻠﻲ دي‪ .‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ پﻪ ستﻨ‪５‬دﻟﻮ ﻳ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ حاﻟﻪ خبر ک‪.７‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر خاﻟد بﻦ وﻟﻴد د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ﻟ‪＋‬کر سره د ﻧﻮﻣﻮړې ﻗبﻴﻠ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮر وﻟ‪８５‬ﻟﻮ او د ﻣﻮضﻮع پﻪ‬ ‫کسان وروﻟ‪８５‬ل تر＇ﻮ‬ ‫ﻫکﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻏﻮر او دﻗت کﻮﻟﻮ ورتﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ‪ ،‬حضرت خاﻟد بﻦ وﻟﻴد‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ حاﻟت ＇خﻪ ‪＄‬ان خبر ک‪７‬ي‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬خﻠک واپس راﻏﻠﻞ‪ ،‬ﻧﻮ وﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬چ‪ ３‬بﻨی ﻣصطﻠﻖ‬ ‫ﻻ تر اوسﻪ پﻪ اسﻼﻣﻲ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ پابﻨد دي‪ .‬د ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻟپاره ﻳ‪ ３‬اذان او اﻗاﻣت ﻣﻮږ واور‪４‬دﻟﻮ ﻫﻤاﻏﻪ و‬ ‫‪ -١‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬

‫‪95‬‬

‫چ‪ ３‬خاﻟد ب‪ ３‬ﻟﻪ جگ‪７‬ې ＇خﻪ ب‪５‬رتﻪ ستﻮن شﻮ او پﻴﻐﻤبر ﻳ‪ ３‬د ﻫﻐﻮې پﻪ اﻳﻤان ﻟرﻟﻮ ډاډه ک‪.７‬‬ ‫‪٢‬ـ پﻪ ﻳﻮ بﻞ رواﻳت ک‪ ３‬را‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻳﻮې سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ ﻳﻮه سرﻳﻪ وﻟ‪８５‬ﻟﻪ‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬سرﻳﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫‪＄‬ای تﻪ ورس‪５‬ده‪ ،‬ﻧﻮ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او کﻔارو تر ﻣﻨ‪ ＃‬جگ‪７‬ه وﻧ‪＋‬تﻠﻪ‪ ،‬د جگ‪７‬ې پﻪ جرﻳان ک‪ ３‬ﻳﻮ کاﻓر د‬ ‫جگ‪７‬ې ﻟﻪ ﻣﻴدان ＇خﻪ وت‪＋‬ت‪５‬د‪ .‬اساﻣﻪ بﻦ زﻳد او ﻳﻮ بﻞ اﻧصاری ﻫﻐﻪ تعﻘﻴب ک‪ .７‬باﻵخره ﻳ‪ ３‬وﻧﻴﻮ‪.‬‬ ‫کاﻓر پدې ﻣﻬال د تﻮحﻴد کﻠﻤﻪ ووﻳﻠﻪ‪ ،‬خﻮ اساﻣﻪ پﻪ دې گﻮﻣان چ‪ ３‬کﻠﻤﻪ ﻳ‪ ３‬د ‪＄‬ان د ژﻏﻮرﻟﻮ ﻟپاره‬ ‫وﻳﻠ‪ ３‬ده‪ ،‬پﻪ ﻧ‪５‬زه باﻧدې ﻳ‪ ３‬وواژه‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬سرﻳﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ را وگر‪５＄‬دﻟﻪ او دا کﻴسﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧبی‬ ‫اساﻣﻪ بﻦ زﻳد پدې کار سخت تﻬدﻳد ک‪＄ ،７‬کﻪ ده پدې کار‬ ‫تﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬ﻧﻮ ﻧبی کرﻳﻢ‬ ‫کرﻳﻢ‬ ‫ک‪ ３‬ﻟﻪ بﻴ‪７‬ې کار اخﻴستی و‪ ،‬اساﻣﻪ ﻫﻢ پﻪ خپﻠﻮ ک‪７‬و سخت پ‪５＋‬ﻤاﻧﻪ و(‪.)١‬‬ ‫د تأني گټ‪ ３‬په الندې ډول دي‪:‬‬ ‫‪ .١‬تآﻧﻲ(بﻴ‪７‬ه ﻧﻪ کﻮل) ددعا د ﻗبﻮل ستر ﻻﻣﻞ دی‪.‬‬ ‫‪ .٢‬تآﻧﻲ(ﻏﻮر او تآﻣﻞ کﻮل) ﻫﻐﻪ خﻮی دی چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی او د ﻫﻐﻪ رسﻮل ﻳ‪ ３‬خﻮ＊ﻮي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ددې صﻔت ﻟروﻧکی اﻧسان پﻪ خطا ک‪ ３‬ﻧﻪ ﻟﻮ‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬تآﻧﻲ ﻳﻮ ډول ﻏﻮره وﻗار دی‪.‬‬ ‫‪ .٥‬کﻮم کار چ‪ ３‬خﻴرﻳت ﻳ‪＇ ３‬رگﻨد ﻧﻪ وي‪ ،‬باﻳد تاﻧﻲ پک‪ ３‬ﻣراعات شﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٦‬پﻪ ﻫﻐﻪ کار ک‪ ３‬چ‪ ３‬خﻴرﻳت ﻳ‪ ３‬ثابت وې‪ ،‬باﻳد تﻠﻮار وشﻲ او تآﻧﻲ کﻮل پک‪ ３‬ب‪＄ ３‬اﻳﻪ دی‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬تآﻧﻲ پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪ ３‬تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د تآﻧﻲ ﻣشروعﻴت د ﻗرأن او سﻨتﻮ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬ثابت ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬د تآﻧﻲ اﻫﻤﻴت ＇ﻪ دی؟ پﻪ گﻮتﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬د تآﻧﻲ گ＂‪ ３‬کﻮﻣ‪ ３‬دي؟‬ ‫‪ .٥‬أﻳا د تآﻧﻲ پﻪ اړه ﻣﻮ د ت‪５‬رو شﻮو خﻠکﻮ پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬ﻧﻮرې کﻴس‪ ３‬اور‪４‬دﻟ‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫گراﻧﻮ زدهکﻮوﻧکﻮ! ﻟکﻪ ＇ﻨگﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫د زﻳان پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻨ‪％‬ﻪ کر＊‪ ３‬ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣسﻠﻢ‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪ ،‬چ‪ ３‬تﻠﻮار کﻮل د شﻴطان کار دی‪ ،‬د تﻠﻮار‬

‫‪96‬‬

‫پنځه ويشتم لوست‬

‫مرسته کول‬ ‫أﻳا د ﻳﻮې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬پاﻳ‪＋‬ت د ﻫﻐ‪ ３‬د اﻓرادو ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻟﻪ ﻣرست‪ ３‬او ﻳﻮواﻟﻲ پرتﻪ شﻮﻧﻰ دی؟ أﻳا ﻫر اﻧسان‬ ‫ﻳﻮازې ژوﻧد کﻮﻻی شﻲ؟ ﻳﻘﻴﻨﻲ ده چ‪ ３‬د اﻓرادو ﻟﻪ ﻣرست‪ ３‬او ﻳﻮواﻟﻲ پرتﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ﻧﻪ ش‪３‬‬ ‫راتﻼی‪ .‬اﻧسان پﻪ ﻳﻮازې ‪＄‬ان خپﻠ‪！ ３‬ﻮﻟ‪ ３‬اړتﻴاوې ﻧﻪ شﻲ برابروﻻى‪ ،‬ﻧﻪ ﻫﻢ خپﻠ‪ ３‬گ＂‪ ３‬ساتﻼى شﻲ‪.‬‬ ‫اﻟبتﻪ د ژوﻧد پاﻳ‪＋‬ت ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره پﻪ اړﻳکﻮ ﻟرﻟﻮ وﻻړ دی‪.‬‬ ‫ﻟﻪ اړﻣﻨﻮ سره ﻣرستﻪ ﻳﻮه اسﻼﻣﻲ وجﻴبﻪ او ﻟﻪ اسﻼﻣﻲ خصﻠتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ ﻣﻬﻢ خصﻠت دی ﻟکﻪ ＇ﻨگﻪ‬ ‫چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬چا چ‪ ３‬پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬د ﻳﻮ ﻣؤﻣﻦ ستﻮﻧزه حﻞ ک‪７‬ه‪ ،‬اهلل تعاﻟی بﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ ستﻮﻧزه حﻞ‬ ‫ک‪７‬ي‪ ،‬چا چ‪ ３‬د ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان پرده وک‪７‬ه‪ ،‬اهلل تعاﻟی بﻪ د ده پرده پﻪ دﻧﻴا او أخرت ک‪ ３‬وک‪７‬ي‪ ،‬او اهلل‬ ‫تعاﻟی د بﻨده پﻪ ﻣرستﻪ ک‪ ３‬دی‪ ،‬تر ＇ﻮ بﻨده د خپﻞ ورور پﻪ ﻣرستﻪ ک‪ ３‬وي‪.‬‬ ‫د دې ﻟﻮست ﻣﻮخﻪ دا ده چ‪ ３‬د ﻣرست‪ ３‬ﻣعﻨا رو＊اﻧﻪ او ﻣسﻠﻤان تﻪ ﻳ‪ ３‬د کﻮﻟﻮ ﻻرې او چارې ﻣعﻠﻮﻣ‪３‬‬ ‫شﻲ‪.‬‬ ‫د تعاون (مرست‪ )３‬تعريف‪:‬‬

‫تعاون پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬پﻪ ﻳﻮ کار ک‪ ３‬د ﻣرست‪ ３‬پﻪ ﻣعﻨا کارول شﻮی‪.‬‬ ‫او پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬دادى چ‪ ３‬ﻳﻮ ＇ﻮک ﻟﻪ خپﻞ ﻣسﻠﻤان ورور سره د ﻏﻮره کاروﻧﻮ پﻪ کﻮﻟﻮ او د ﻧاوړه‬ ‫کاروﻧﻮ پﻪ ﻧﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻣرستﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪ -١‬صحﻴح ﻣسﻠﻢ ‪)٧١ / ٨( -‬‬

‫‪97‬‬

‫د مرست‪ ３‬د مشروعيت دليلونه‪:‬‬ ‫‪ -١‬له قرآن کريم څخه‪:‬‬

‫اهلل تعاﻟی د ﻣرست‪ ３‬کﻮﻟﻮ اﻣر ک‪７‬ی دی‪ ،‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟﻤائدة‪]٢ :‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ او پرﻫ‪５‬زگارﻳﻮ ک‪ ３‬د ﻳﻮ بﻞ ﻣرستﻪ او ﻣﻼت‪ ７‬وک‪７‬ئ او پﻪ گﻨاه او ﻳرﻏﻞ ک‪ ３‬ﻳﻮ د بﻞ‬ ‫ﻣﻼت‪ ７‬ﻣﻪ کﻮئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬له احاديثو څخه‪:‬‬

‫اك ظَاﻟِﻤاً آ َ ْو َﻣ ْظﻠُﻮﻣاً« ﻓ َﻘا َل َر ُجﻞٌ ‪ :‬ﻳَا رسﻮل هَّ‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪» :‬اﻧ ُْص ْر آ َ َخ َ‬ ‫ْصره إِ َذا ﻛَا َن َﻣظﻠُﻮﻣاً‬ ‫اهلل آَﻧ ُ‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ﻒ آَﻧ ُْص ُره؟ ﻗال‪:‬‬ ‫آ َ َرآﻳت إِنْ ﻛَا َن ظَاﻟِﻤاً ﻛ َْﻴ َ‬ ‫ژباړه‪ :‬د خپﻞ ورور ﻣرستﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬برابره خبره ده چ‪ ３‬ظاﻟﻢ وي او کﻪ ﻣظﻠﻮم‪ ،‬ﻳﻮ صحابﻲ ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫ﻳا رسﻮل اهلل ﻣدد بﻪ ﻳ‪ ３‬وک‪７‬م‪ ،‬کﻪ ﻣظﻠﻮم وي‪ ،‬خﻮ راو＊ﻴﻪ‪ ،‬کﻪ ظاﻟﻢ وي‪＇ ،‬ﻨگﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣدد وک‪７‬م؟‬ ‫پﻴﻐﻤبر ورتﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ظﻠﻢ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻨعﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬ﻫﻤدا ﻟﻪ ده سره ﻣرستﻪ ده‪.‬‬ ‫د مرست‪ ３‬اهميت او له يووالى سره د هغ‪ ３‬اړيک‪:３‬‬

‫د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د وگ‪７‬و ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره ﻣرستﻪ کﻮل داس‪ ３‬ﻳﻮه ！ﻮﻟﻨﻴزه اړتﻴا ده چ‪ ３‬ﻗرأن کرﻳﻢ پرې اﻣر‬ ‫کﻮي‪ ،‬خﻮ پﻪ دې شرط چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ‪ ،‬خﻴر او ！ﻮﻟگ＂ﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬وي‪ ،‬ﻧﻪ پﻪ ﻧاروا ک‪ ３‬چ‪ ３‬پر ﻧﻮرو‬ ‫ت‪５‬ری وشﻲ او عزت ﻳ‪ ３‬تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې شﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د ﻣرست‪ ３‬او ﻳﻮواﻟﻰ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻧ‪８‬دې اړﻳک‪ ３‬شتﻪ‪ ،‬ﻫﻐﻪ پﻪ دې ډول دي چ‪ ３‬ﻣرستﻪ ﻟﻪ دوو‬ ‫ﻟﻮرو د ﻫ（‪ ３‬او ﻫاﻧد پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ را‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﻳﻮواﻟﻰ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣرست‪＇ ３‬خﻪ ﻳﻮه پﻮړۍ بر دی‪ ،‬د‬ ‫زورور ﻟﻪ ﻟﻮري ﻟﻪ کﻤزوري سره د ﻣرست‪ ３‬کﻮل دي چ‪ ３‬د ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬او ﻣﻴﻨ‪ ３‬ﻟﻪ احساس سره ﻣﻠگری‬ ‫وي‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ﻫﻐﻪ د ﻳﻮ دﻧگ تعﻤﻴر ﻟﻪ خ‪＋‬تﻮ سره تشبﻴﻪ ک‪７‬ی چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧﻮرې‬ ‫(‪.)٢‬‬ ‫کﻠکﻮي‪ ،‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻣؤﻣﻨان پﻪ خپﻠﻮ ﻣﻨ‪％‬ﻮ ک‪ ３‬د تعﻤﻴر د خ‪＋‬تﻮ پﻪ ＇‪５‬ر دي چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧﻮرې کﻠکﻮي‬ ‫‪ -١‬بخاری‬ ‫‪ -٢‬بخاری‬

‫‪98‬‬

‫او بﻴاﻳ‪ ３‬گﻮت‪ ３‬ﻳﻮ او بﻞ ک‪ ３‬سره ورک‪７‬ې‪.‬‬ ‫ﻧﻮ ﻳﻮه خ‪＋‬تﻪ کﻪ ＇ﻮﻣره ﻫﻢ ﻣحکﻤﻪ وي‪ ،‬بﻴا ﻫﻢ کﻤزورې گ‪２‬ﻞ ک‪８５‬ي او ﻟﻪ زرگﻮﻧﻮ پرتﻮ خ‪＋‬تﻮ ＇خﻪ‬ ‫چ‪ ３‬د د‪４‬ﻮال پﻪ ب‪２‬ﻪ ﻳﻮه پﻪ بﻠ‪ ３‬پس‪ ３‬تﻨظﻴﻢ ﻧﻪ شﻲ‪ ،‬ﻫ‪ ＆５‬ډول تعﻤﻴر ﻧﻪ جﻮړ‪８４‬ي‪ .‬وﻟ‪ ３‬کﻠک او ﻣحکﻢ‬ ‫تعﻤﻴر ﻳﻮازې ﻟﻪ ﻫﻐﻮ خ‪＋‬تﻮ ＇خﻪ جﻮړ‪４‬دای شﻲ چ‪ ３‬ﻳﻮه پﻪ بﻠﻪ پس‪ ３‬جﻮخت‪ ３‬پﻪ سﻴده ﻟﻴکﻮ ک‪ ３‬پﻪ‬ ‫ﻣﻨظﻢ ډول د‪４‬ﻮال ک‪７‬ای شﻲ‪.‬‬ ‫ﻫﻤدا شان ﻳ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د اﻓرادو ترﻣﻨ‪ ＃‬د ﻣﻴﻨ‪ ،３‬ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬او ﻟﻮرﻳﻨ‪ ３‬پﻪ اړه ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ خپﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره پﻪ ﻣﻴﻨ‪ ３‬کﻮﻟﻮ‪ ،‬ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬او ﻟﻮرﻳﻨ‪ ３‬ک‪ ３‬د ﻳﻮ بدن پﻪ‬ ‫＇‪５‬ر دي‪ ،‬کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬کﻮم ﻏ‪７‬ی پﻪ درد شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د بدن ﻧﻮر ﻏ‪７‬ي ورسره پﻪ تب‪ ３‬او پﻪ ر‪ ３１‬شپ‪３‬‬ ‫تﻴروﻟﻮ ک‪ ３‬ﻣﻠتﻴا کﻮي‪.‬‬ ‫د تعاون (مرست‪ )３‬فضيلت‪:‬‬

‫اسﻼم ﻣرست‪ ３‬تﻪ ﻫ（ﻮﻧﻪ ک‪７‬ې‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره تعاون(ﻣرستﻪ کﻮل) د ＊ﻮ کاروﻧﻮ د خپر‪４‬دﻟﻮ‬ ‫د اړتﻴاوو د پﻮره کﻮﻟﻮ‪ ،‬پﻪ ستﻮﻧزو د برﻳاو او د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬پﻪ وگ‪７‬و ک‪ ３‬د ﻣﻴﻨ‪ ３‬او ﻳﻮواﻟﻲ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪５‬دﻟﻮ‬ ‫ﻻﻣﻞ دی‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬د اهلل تعاﻟی د رحﻤت ﻻس (تعاون) ﻟﻪ جﻤاعت سره دی‪＇ ،‬ﻮک چ‪ ３‬ﻳﻮازې شﻲ او د‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ پر‪８４‬دي‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ بﻪ دوزخ تﻪ ﻻړ شﻲ‪.‬‬ ‫تعاون(ﻣرستﻪ کﻮل) د ژوﻧد ﻟﻪ اړتﻴاوو ＇خﻪ دی‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬زﻳاتﻪ سﻮرﻟ‪ ９‬ﻟري‪ ،‬باﻳد چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ چاتﻪ ﻳ‪ ３‬ورک‪７‬ي چ‪ ３‬سﻮرﻟ‪ ９‬ﻧﻪ ﻟري او ＇ﻮک‬ ‫چ‪ ３‬زﻳاتﻪ تﻮ＊ﻪ ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ چاتﻪ ﻳ‪ ３‬ورک‪７‬ي چ‪ ３‬تﻮ＊ﻪ ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫او پﻪ بﻞ ‪＄‬ای ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻟﻪ کﻤزوري سره ﻣرستﻪ کﻮل صدﻗﻪ شﻤ‪５‬رل کﻴ‪８‬ي‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻤسﻠﻢ‬

‫‪99‬‬

‫گراﻧﻮ زدهکﻮوﻧکﻮ ﻻﻧدې کﻴس‪ ３‬وﻟﻮﻟئ او پر تعاون(ﻣرستﻪ کﻮﻟﻮ) باﻧدې ﻳ‪ ３‬دﻻﻟت پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول بﻴان‬ ‫ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪١‬ـ ﻳﻮه ورځ ﻳﻮ پﻮه سپﻴﻦ ږﻳري خپﻞ زاﻣﻦ را！ﻮل ک‪７‬ل او د ﻟ‪＋‬تﻮ ﻳﻮه گﻴ‪６‬ۍ ﻳ‪ ３‬ورتﻪ ورک‪７‬ه او ﻟﻪ ﻫر‬ ‫ﻳﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬ﻣاتﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ي‪ ،‬وﻟ‪！ ３‬ﻮل ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣاتﻮﻟﻮ ک‪ ３‬پات‪ ３‬راﻏﻠﻞ‪ ،‬بﻴا سپﻴﻦ ږﻳري‬ ‫گﻴ‪６‬ۍ واخﻴستﻪ او ﻳﻮه ﻳﻮه ﻟ‪＋‬تﻪ ﻳ‪ ３‬زاﻣﻨﻮ تﻪ ورک‪７‬ه چ‪ ３‬ﻣات‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ي دا ‪＄‬ﻞ ﻳ‪！ ３‬ﻮل پﻪ ﻣاتﻮﻟﻮ برﻳاﻟﻲ‬ ‫شﻮل‪.‬‬ ‫تﻪ حکﻢ وک‪ ７‬چ‪ ３‬کعبﻪ شرﻳﻔﻪ جﻮړه ک‪７‬ي ﻫﻐﻪ عﻠﻴﻪ اﻟسﻼم ﻟﻪ خپﻞ زوي‬ ‫‪٢‬ـ اهلل تعاﻟی ابراﻫﻴﻢ‬ ‫＇خﻪ وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬پﻪ دې کار ک‪ ３‬ور سره ﻣرستﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬ﻫﻤاﻏﻪ و چ‪ ３‬دواړو دﻏﻪ‬ ‫اسﻤاعﻴﻞ‬ ‫وداﻧ‪ ９‬پﻪ ﻏﻮره ډول سره سرتﻪ ورسﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫تﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻓرعﻮن تﻮحﻴد تﻪ راوبﻮﻟﻲ او ﻫﻐﻪ ﻟﻪ اهلل تعاﻟی ＇خﻪ‬ ‫‪٣‬ـ اهلل تعاﻟی ﻣﻮسی‬ ‫وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬ورور ﻳ‪ ３‬حضرت ﻫارون عﻠﻴﻪ اﻟسﻼم د ﻣعاون او وزﻳر پﻪ حﻴث ورسره وﻟﻴ‪８‬ي چ‪３‬‬ ‫دواړو ﻳﻮ د بﻞ پﻪ ﻣرستﻪ وکﻮﻻی شﻮل پر ﻓرعﻮن او ﻟ‪＋‬کرو ﻳ‪ ３‬برﻻسﻲ شﻲ‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ -١‬تعاون پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪ ３‬تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‬ ‫‪ -٢‬د تعاون د ﻣشروعﻴت پﻪ اړه ﻟﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ＇خﻪ ﻳﻮ دﻟﻴﻞ راوړئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬تعاون پﻪ ﻧبﻮي احادﻳثﻮ ＇ﻨگﻪ ثابت‪８５‬ي؟‬ ‫‪ -٤‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬تعاون ＇ﻪ اﻫﻤﻴت ﻟري؟‬ ‫‪ -٥‬أﻳا د ﻣرست‪ ３‬او پﻴﻮستﻮن تر ﻣﻨ‪ ＃‬ﻣعﻨﻮي اړﻳکﻪ شتﻪ؟‬ ‫‪ -٦‬د ﻣرست‪ ３‬ﻟﻪ برکتﻪ ﻣسﻠﻤان کﻮﻣ‪ ３‬گ＂‪ ３‬تر ﻻسﻪ کﻮﻻی شﻲ او کﻮم ﻓضﻴﻠتﻮﻧﻪ پک‪ ３‬ﻧﻐ‪＋‬تﻲ‬ ‫دي؟‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د ﻣرست‪ ３‬پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ پﻨ‪％‬ﻮ کر＊ﻮ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪100‬‬

‫شپ‪ ８‬ويشتم لوست‬

‫حکمت‬ ‫حکﻤت پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬خﻮرا ﻟﻮړ ﻣﻘام ﻟري‪ .‬ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬کﻮﻣﻪ وﻳﻨا ﻳا کار پﻪ حکﻤت(پﻮﻫ‪ )３‬ترسره‬ ‫شﻲ‪＄ ،‬اﻧگ‪７‬ی ﻗدر پﻴدا کﻮي او ﻫر ＇ﻮﻣره چ‪ ３‬ﻟﻪ حکﻤت (پﻮﻫ‪＇ )３‬خﻪ ﻟرې شﻲ پﻪ ﻫﻤاﻏﻪ کچﻪ‬ ‫خپﻞ ارز＊ت ﻟﻪ ﻻسﻪ ورکﻮي‪ ،‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ واړه او ﻟﻮﻳان‪ ،‬ﻧارﻳﻨﻪ او ＊‪ ،３％‬حاکﻢ او ﻣحکﻮم‪ ،‬بﻠک‪３‬‬ ‫ﻣسﻠﻤان او کاﻓر کﻮ＊） کﻮي‪ .‬چ‪＄ ３‬ان د پﻮﻫ‪ ３‬خاوﻧد ＇رگﻨد ک‪７‬ي او پردې وﻳاړي چ‪ ３‬کﻠﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫＇ﻮک د حکﻴﻢ پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳاد ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حکمت(پوه‪ )３‬تعريف‪:‬‬

‫حکﻤت د تعﻘﻞ او دﻳﻦ پﻮﻫﻨ‪ ３‬او ﻳا پر ＊ﻪ طرﻳﻘﻪ د عﻠﻢ او عﻤﻞ کﻮﻟﻮ پر ﻣعﻨا دی‪ .‬دﻟتﻪ د حکﻤت‬ ‫ﻣعﻨا دوﻣره پراخﻪ ده چ‪！ ３‬ﻮﻟ‪ ３‬چارې راﻧﻐاړي‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ ﻣﻨاسب ‪＄‬اې ک‪ ３‬د ﻫر ＇ﻴز ﻟﻪ اﻳ‪＋‬ﻮدﻟﻮ ＇خﻪ‬ ‫عبارت دی‪ ،‬ﻟکﻪ ﻏصﻪ د ﻏﻮص‪ ،３‬خﻮ＊ی د خﻮ＊‪ ９‬او پﻪ بﻴﻼ بﻴﻠﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻣختﻠﻔﻮ تگ ﻻرو‬ ‫د کاروﻧ‪ ３‬ﻧﻮم دى‪.‬‬ ‫حکمت په قرآن کريم ک‪:３‬‬

‫حکﻤت تر ﻧبﻮت پﻮرې ‪＄‬اﻧگ‪７‬ی ﻧﻪ دی بﻠک‪ ３‬پراخ ﻣﻔﻬﻮم ﻟري‪ ،‬چ‪ ３‬ﻧبﻮت او رساﻟت ﻳ‪ ３‬تر‬ ‫！ﻮﻟﻮ وروست‪ ９‬ﻣرتب‪ ３‬دي‪ ،‬اﻟبتﻪ د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ عﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم ﻻروﻳان پﻪ پراخﻪ کچﻪ ﻟﻪ حکﻤت ＇خﻪ‬ ‫برخﻤﻦ ک‪５‬دل د ﻫﻐﻮی عﻠﻴﻬﻢ اﻟصﻼة و اﻟسﻼم د ﻻروﻳتﻮب ﻟﻪ برکتﻪ دی‪ .‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟبﻘرة ‪]٢٦٩‬‬

‫ژباړه‪ :‬ورکﻮي حکﻤت چاتﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬خﻮ＊ﻪ شﻲ(پﻴﻐﻤبر وي او کﻪ ﻧﻪ وي) او ﻫر چا تﻪ چ‪ ３‬حکﻤت‬ ‫ورک‪７‬ای شﻮ‪ ،‬پﻪ تحﻘﻴﻖ سره ډﻳر خﻴر ورک‪７‬ای شﻮی دی‪ .‬ﻳﻮازې د پﻮﻫ‪ ３‬خاوﻧدان دﻏﻪ حﻘﻴﻘت پﻴدا‬ ‫کﻮﻻی شﻲ او پﻨد اخﻠﻲ‪.‬‬ ‫‪101‬‬

‫او ﻟﻘﻤان تﻪ د حکﻤت د ورک‪７‬ې پﻪ باره ک‪ ３‬چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻫﻢ ﻧﻪ دی‪ ،‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[ﻟﻘﻤان ‪.]١٢‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻟﻘﻤان تﻪ ﻣ‪ ３‬حکﻤت(پﻮﻫﻪ) ورک‪７‬ه (او ورتﻪ ﻣ‪ ３‬اﻣر وک‪ )７‬چ‪ ３‬د اهلل شکر ادا ک‪７‬ه(پﻪ دې‬ ‫خاطر) چ‪＇ ３‬ﻮک شکر پر‪＄‬ای کﻮي‪ ،‬گ＂ﻪ ﻳ‪ ３‬د ‪＄‬ان ده او ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻧا شکري وک‪７‬ي‪＄ .‬ان تﻪ‬ ‫زﻳان رسﻮي(ﻧﻪ اهلل تعاﻟی تﻪ) ‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ب‪ ３‬ﻧﻴازه او ستاﻳﻞ شﻮی دی‪.‬‬ ‫چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر دی‪ ،‬اهلل تعاﻟی ﻳ‪ ３‬پﻪ ستاﻳﻨﻪ ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫او داود‬ ‫[اﻟبﻘره ‪]٢٥١‬‬

‫تﻪ حکﻮﻣت او حکﻤت دواړه‪.‬‬

‫ژباړه‪ :‬او اهلل تعاﻟﻰ ورک‪ ７‬داود‬ ‫حکمت په نبوی احاديثو ک‪:３‬‬

‫پﻪ ﻏ‪ ８５‬ک‪ ３‬وﻧﻴﻮﻟﻢ او دعا‬

‫ﻧﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬واﻳﻲ‪ :‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻟﻪ حضرت عبداهلل بﻦ عباس‬ ‫ﻳ‪ ３‬وک‪７‬ه چ‪ ３‬ای ﻟﻮﻳﻪ خداﻳﻪ! ده تﻪ حکﻤت(پﻮﻫﻪ) ور زده ک‪７‬ې‪.)١(.‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪ :‬ﻏبطﻪ (رخﻪ کﻮل) ﻳﻮازې پﻪ دوو ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬روا‬ ‫او پﻪ بﻞ حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫دي‪ :‬ﻳﻮ د ﻫﻐﻪ س‪７‬ي پﻪ ﻫکﻠﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻣال ورک‪７‬ی وي او ورسره ﻳ‪ ３‬د حﻖ پﻪ ﻻرو ک‪ ３‬ورتﻪ د‬ ‫ﻟگﻮﻟﻮ تﻮان ورب‪＋‬ﻠی وي او بﻞ د ﻫﻐﻪ س‪７‬ي پﻪ ﻫکﻠﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی عﻠﻢ ورک‪７‬ي او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣخ‪３‬‬ ‫پر‪４‬ک‪７‬ې کﻮي او خﻠکﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬ورزده کﻮي(‪.)٢‬‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪＄ :‬ﻴﻨ‪ ３‬شعروﻧﻪ ﻟﻪ‬ ‫＇خﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬رسﻮل اهلل‬ ‫ﻟﻪ حضرت ابﻲ بﻦ کعب‬ ‫حکﻤت ＇خﻪ ډک دي(بخاري) ﻳعﻨ‪ ３‬ﻫﻐﻪ اشعار چ‪ ３‬ر＊تﻴﻨﻲ او ﻟﻪ حﻖ سره سﻤﻮن ﻟري‪.‬‬ ‫د حکمت موانع‪:‬‬

‫‪ .١‬ﻧﻔسﻲ ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬د حکﻤت ﻟﻪ سترو ﻣﻮاﻧعﻮ ＇خﻪ دي ﻟکﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‬ ‫[سﻮرت ص‪]٢٦ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬د ﻧﻔس ﻣﻪ ﻣﻨﻪ چ‪ ３‬د اهلل تعاﻟی ﻟﻪ ﻻرې ＇خﻪ دې اړوي‪.‬‬ ‫او پﻪ بﻞ أﻳت ک‪ ３‬راﻏﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫[اﻟﻤؤﻣﻨﻮن‪]٧١‬‬ ‫‪ -١‬بخاری‬ ‫‪-٢‬بخاری‬

‫‪102‬‬

‫ژباړه‪ :‬کﻪ حﻖ د دوی د ﻏﻮ＊تﻨﻮ ﻵروﻳتﻮب کﻮﻻی (او د ﻣﻮجﻮداتﻮ ﻧ‪７‬ۍ د دوې د ﻣﻴﻞ ﻣﻮاﻓﻖ حرکت کﻮﻟی)‬ ‫أسﻤاﻧﻮﻧﻪ او ‪＄‬ﻤکﻪ بﻪ ﻟﻪ خپﻠﻮ ！ﻮﻟﻮ اوس‪５‬دوﻧکﻮ سره ﻟﻪ ﻣﻴﻨ‪％‬ﻪ تﻠﻠﻲ وو او کاﻳﻨات بﻪ گ‪６‬وډ شﻮي وای‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د شرعﻲ دﻻﻳﻠﻮ ﻧاسﻢ تﻔسﻴر او ﻳا ورباﻧدې ب‪＄ ３‬اﻳﻪ استدﻻل او ﻳا ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ را！ﻮﻟﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د تجرب‪ ３‬او تخصص کﻤ‪＋‬ت‪.‬‬ ‫‪＄ .٤‬ان ستاﻳﻨﻪ او د ﻣﻮخﻮ ﻧﻪ ！اکﻞ او پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬ب‪ ３‬پرواﻳ‪ ３‬او تﻠﻮار‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د ﻣﻔاﻫﻴﻤﻮ گ‪６‬وډي او پر دﻳﻨﻲ کﻠﻴاتﻮ باﻧدې د جزئﻴاتﻮ ﻣخک‪ ３‬واﻟی‪ ،‬د ﻏﻠﻴﻢ ﻟﻪ چﻞ ول ＇خﻪ‬ ‫بی خبري‪ ،‬پﻪ دﻗﻴﻘﻪ تﻮگﻪ د ﻣﻔاسدو او ﻣصاﻟحﻮ د اصﻞ ﻧﻪ پ‪５‬ژﻧدل‪.‬‬ ‫د حکمت د الس ته راوړلو الرې‪:‬‬

‫ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ دې چ‪ ３‬پﻪ اخﻼﻗﻲ ﻓضاﻳﻠﻮ ‪＄‬ان سﻨبال ک‪７‬و‪ ،‬باﻳد چ‪ ３‬رذاﻳﻞ ﻟﻪ ‪＄‬ان ＇خﻪ ﻟرې ک‪７‬و‪ .‬ﻫر‬ ‫＇ﻮک چ‪ ３‬د حکﻤت ﻏﻮ＊تﻮﻧکی وي‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد پردې وپﻮﻫﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬حکﻤت د اهلل تعاﻟی ﻟﻮرﻳﻨﻪ ده‬ ‫او ﻳﻮازي اهلل تعاﻟی تﻪ پﻪ ﻏاړه ا‪＋４‬ﻮدﻟﻮ باﻧدې ترﻻسﻪ ک‪５‬دای شﻲ‪.‬‬ ‫د حکمت غوره الملونه‪:‬‬

‫اخﻼص‪ ،‬پرﻫ‪５‬زگاري‪ ،‬ﻟﻪ اصﻠی ﻣصادرو ＇خﻪ د شرعﻲ عﻠﻢ زده ک‪７‬ه‪ ،‬ﻣشﻮره‪ ،‬استخاره‪ ،‬روژه‪،‬‬ ‫ﻟﻮړې او ارز＊تﻨاک‪ ３‬ﻣﻮخ‪ ،３‬د شرعﻲ تگﻼرو پ‪５‬ژﻧدل‪ ،‬عداﻟت‪ ،‬تثبت‪ ،‬زﻳار گاﻟﻞ‪ ،‬دعا‪ ،‬صبر‪ ،‬ﻧرﻣﻲ‬ ‫او داس‪ ３‬ﻧﻮر دي‪ .‬کﻠﻪ ﻧا کﻠﻪ دﻏﻪ خﻮﻳﻮﻧﻪ پﻪ ﻳﻮ تﻦ ک‪ ３‬او کﻠﻪ بﻴا ﻫﻢ د اﻧساﻧاﻧﻮ پﻪ ﻳﻮې ！ﻮﻟ‪２‬ﻲ ک‪３‬‬ ‫ﻣﻮﻧدل ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻤدې کبﻠﻪ د حکﻤت ﻟ‪８‬واﻟی او ډ‪４‬رواﻟی ﻳﻮ ﻧسبﻲ اﻣر دی‪.‬‬ ‫تر ！ﻮﻟﻮ پﻮره اﻧساﻧان پﻴﻐﻤبران دي‪ ،‬پﻪ ﻫﻐﻮی ک‪ ３‬پﻮره اوﻟﻮ اﻟعزﻣﻪ پﻴﻐﻤبران دي او پﻪ ﻫﻐﻮی ک‪ ３‬تر‬ ‫！ﻮﻟﻮ پﻮره‪ ،‬حضرت ﻣحﻤد دی‪＄ .‬کﻪ خﻮ اهلل تعاﻟی پرده او د ده پراﻣت د حکﻤت ﻟﻮرﻳﻨﻪ ک‪７‬ې‬ ‫[اﻟﻨساء‪]١١٣ :‬‬ ‫ده‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬او ﻧازل ک‪７‬ی دی اهلل تعاﻟی پر تا کتاب او حکﻤت(پﻮﻫﻪ)‪.‬‬ ‫د حکمت ارزښت‪:‬‬

‫پﻪ جدي ډول د حکﻤت ﻣراعتﻮل پﻪ ！ﻮﻟﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮ ضروري اﻣر دی خﻮ پﻪ ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻣﻮاردو ک‪３‬‬ ‫ډﻳر زﻳات ﻣﻬﻢ وي ﻟکﻪ د ﻣﻮر او پﻼر سره احسان‪ ،‬د اوﻻدوﻧﻮ پاﻟﻨﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﻣاﻧدﻳﻨ‪ ９‬سره ＊ﻪ ژوﻧد تﻴرول‬ ‫‪＄‬کﻪ چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬خﻠک پر ＊‪ ３％‬باﻧدې د سرپرست‪ ９‬ﻟﻪ حﻖ ＇خﻪ بی خبره دي او ﻟﻪ ﻫﻐ‪ ３‬سره‬ ‫‪103‬‬

‫د وﻳﻨزې او خادﻣ‪ ３‬پﻪ ＇ﻴر ﻣعاﻣﻠﻪ کﻮي او ﻣﻨﻠی شﻮی حﻖ ﻳ‪ ３‬تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې کﻮي‪＄ ،‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧﻮر بﻴا‬ ‫دوﻣره د ＊‪％‬ﻮ ﻣﻨﻮﻧکﻲ دي چ‪ ３‬گﻮاگ‪ ３％＊ ３‬ورباﻧدې حکﻮﻣت کﻮي‪ ،‬ﻧﻮ ﻧﻪ ＊اﻳ‪８‬ي چ‪ ３‬دوﻣره‬ ‫اﻓراط او تﻔرﻳط شتﻮن وﻟري‪.‬‬ ‫ﻫﻤدا راز پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ اﻣر او ﻟﻪ بدﻳﻮ ＇خﻪ ﻣﻨعﻪ کﻮل باﻳد پر حکﻤت بﻨا وي‪ ،‬عﻠﻤاء کراﻣﻮ پﻪ دې ﻫکﻠﻪ‬ ‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻗﻮاعد پﻪ گﻮتﻪ ک‪７‬ي دي‪ ،‬د ﻣثال پﻪ ډول‪ :‬د ﻣﻨکر ﻣخﻨﻴﻮی کﻮل پﻪ ﻣﻨکر باﻧدې روا ﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ پﻪ ！ﻮﻟﻮ خبروﻧﻮ ک‪ ３‬باﻳد ﻟﻪ حکﻤت ＇خﻪ کار واخﻴستﻞ شﻲ پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي ډول ﻫﻐﻮ‬ ‫خبروﻧﻮ ک‪ ３‬چ‪ ３‬د تﻬﻤت ب‪２‬ﻪ ﻟري‪ ،‬پﻪ حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬راﻏﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬د اﻧسان د درواﻏجﻨ‪ ９‬ﻟپاره ﻫﻤدا بس دي چ‪＇ ３‬ﻪ واوري وﻳ‪ ３‬واﻳﻲ‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬

‫‪ .١‬حکﻤت تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د حکﻤت ډوﻟﻮﻧﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د حکﻤت پ‪７‬اووﻧﻪ رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک‪ ３‬د حکﻤت ﻳادوﻧﻪ ＇ﻨگﻪ شﻮې ده؟‬ ‫د حکﻤت پﻪ اړه ＇ﻪ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي؟‬ ‫‪ .٥‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫‪ .٦‬کﻮم شی د حکﻤت ﻣاﻧع گر‪＄‬ﻲ؟ وواﻳاست‪.‬‬ ‫‪ .٧‬د حکﻤت د ﻻستﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره ＇ﻪ کﻮل پﻪ کار دي؟‬ ‫‪ .٨‬حکﻤت د اﻧسان پﻪ ژوﻧداﻧﻪ ک‪＇ ３‬ﻪ اﻫﻤﻴت او اﻏ‪５‬ز ﻟري؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د حکﻤت پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪ -١‬صحﻴح ﻣسﻠﻢ ‪)٨ / ١( -‬‬

‫‪104‬‬

‫اووه ويشتم لوست‬

‫شکر‬ ‫شکر څه ته وايي؟‬ ‫شک َر‪ ،‬ﻳ َ ُ‬ ‫شکر چ‪َ ３‬د َ‬ ‫شک ُر د باب ﻣصدر دی ﻟﻐتاً د ﻳﻮ س‪７‬ي د احسان پﻪ خاطر ستاﻳﻠﻮ تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬د احسان بدﻟﻪ ورکﻮل او د ﻫﻐﻪ چا ستاﻳﻨﻪ کﻮل دی چ‪ ３‬خﻴر او ＊‪５‬گ‪２‬ﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫د شکر د مشروعيت داليل‪:‬‬

‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫[اﻟبﻘره‪]١٧٢/‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ای ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ وخﻮرئ پاک شﻴان چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی روزي گر‪＄‬ﻮﻟﻲ دي تاسﻮ تﻪ او د اهلل تعاﻟی شکر‬ ‫پر‪＄‬ای ک‪７‬ئ کﻪ ﻳﻮا‪ ３＄‬د ﻫﻐﻪ عبادت کﻮوﻧکﻲ ﻳاستئ‪.‬‬ ‫[سﻮرت‬ ‫او اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ابراﻫﻴﻢ‪]٧/‬‬ ‫ژباړه‪ :‬کﻪ شکر وباسئ ﻧﻮ پﻪ‪ ،‬تاسﻲ بﻪ ﻻ زﻳاتﻪ پ‪５‬ر زوﻧﻪ وک‪７‬م او کﻪ ﻧاشکري وک‪７‬ئ‪ ،‬پﻪ ر＊تﻴا چ‪３‬‬ ‫زﻣا عذاب ډ‪４‬ر سخت دی‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻪ ر＊تﻴا چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻟﻪ بﻨده ＇خﻪ خﻮشحاﻟ‪８５‬ي چ‪ ３‬خﻮاړه وخﻮري او د اهلل تعاﻟی شکر‬ ‫اداک‪７‬ي او د ＇‪＋‬ﻠﻮ شی و＇‪＋‬ﻲ او د اهلل تعاﻟی شکر ادا ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدا راز ﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪.)٢‬‬ ‫ژباړه‪ :‬عجﻴبﻪ ده چ‪ ３‬ﻣؤﻣﻦ تﻪ ﻫر کار پﻪ گ＂ﻪ دی او دا ﻳﻮازې د ﻣؤﻣﻦ شان دی‪ ،‬کﻪ خﻮشحاﻟﻲ‬ ‫ورپ‪＋５‬ﻪ شﻲ‪ ،‬شکر ادا کﻮي‪ .‬ﻧﻮ ورتﻪ گ＂ﻪ ده او کﻪ زﻳان ورپ‪ ）５‬شﻲ صبر کﻮي‪ ،‬ﻧﻮ دا ورتﻪ گ＂ﻪ ده‪.‬‬ ‫‪ - ١‬ﻣسﻠﻢ‬ ‫‪ -٢‬ﻣسﻠﻢ‬

‫‪105‬‬

‫د انبياوو‬

‫شکر‪:‬‬

‫شکر د اﻧبﻴاوو عﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم صﻔت او خﻮی دی‪.‬‬ ‫اهلل تعاﻟی د حضرت ابراﻫﻴﻢ عﻠﻴﻪ اﻟسﻼم پﻪ حﻖ ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[د اﻟﻨحﻞ سﻮرت‬ ‫أﻳت‪١٢٠:‬ـ‪]١٢١‬‬

‫پﻪ خپﻞ ذات ک‪ ３‬ﻳﻮ بشپ‪ ７‬اﻣت و د اهلل تعاﻟی حکﻢ تﻪ ﻏاړه‬ ‫ژباړه‪ :‬ب‪５‬شکﻪ چ‪ ３‬ابراﻫﻴﻢ‬ ‫ا‪＋４‬ﻮدوﻧکی و او د حﻖ پﻠﻮی و او ﻫﻐﻪ د ﻣشرکاﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ ﻧﻪ و‪ ،‬ﻫﻐﻪ د اهلل تعاﻟی د ﻧعﻤتﻮﻧﻮ‬ ‫شکر کﻮوﻧکی و‪ ،‬ﻫﻐﻪ اهلل تعاﻟﻰ (د دﻏﻮ ﻧﻴکﻮ خﻮﻳﻮﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د رساﻟت د ترسره کﻮﻟﻮ ﻟپاره) ﻏﻮره‬ ‫ک‪ ７‬او سﻤﻪ ﻻر ﻳ‪ ３‬ور و＊ﻮدﻟﻪ‪.‬‬ ‫پﻪ شکر ادا کﻮﻟﻮ ستاﻳﻠی دی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ اهلل تعاﻟی ﻧﻮح‬ ‫[سﻮره اسراء‪]٣/‬‬

‫) شکر کﻮوﻧکی بﻨده و‪.‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻪ ر＊تﻴا سره ﻫﻐﻪ (ﻧﻮح‬ ‫پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫او اهلل تعاﻟی د سﻠﻴﻤان‬ ‫[سﻮرت ﻧﻤﻞ‪.]٤٠/‬‬ ‫دا (خارق اﻟعاده) کار زﻣا د رب احسان دی‪ ،‬تر＇ﻮ ﻣ‪ ３‬وازﻣاﻳﻲ چ‪ ３‬أﻳا‬ ‫ژباړه‪ :‬ووﻳﻞ سﻠﻴﻤان‬ ‫شکر ﻳ‪ ３‬ادا کﻮم او ﻳاﻳ‪ ３‬ﻧاشکري او چا چ‪ ３‬شکر ادا ک‪ ،７‬د ‪＄‬ان د گ＂‪ ３‬ﻟپاره ﻳ‪ ３‬دى او چ‪＇ ３‬ﻮک‬ ‫ﻧاشکري وک‪７‬ې‪ ،‬پﻪ ر＊تﻴا چ‪ ３‬زﻣا پروردگار ب‪ ３‬ﻧﻴازه او کرﻳﻢ ذات دی‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر خپﻞ رب تﻪ ډﻳر شکر کﻮوﻧکی او ﻣﻮږ تﻪ ﻳ‪ ３‬دا ＊ﻮدﻟی دي چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫر ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وروستﻪ‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫وواﻳﻮ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ای ﻟﻮﻳﻪ خداﻳﻪ! ﻣاتﻪ دې د خپﻞ ذکر‪ ،‬شکر او پﻪ ＊ﻪ طرﻳﻘﻪ ستا د عبادت کﻮﻟﻮ تﻮﻓﻴﻖ را پﻪ برخﻪ ک‪.７‬‬ ‫د شکر ډولونه‪:‬‬

‫کﻮﻻی شﻮ شکر پﻪ ﻻﻧدې ډوﻟﻮﻧﻮ وو‪４‬شﻮ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ د اهلل تعالی شکر‪:‬‬

‫ﻣسﻠﻤان د خپﻞ رب چ‪ ３‬ډ‪４‬ر ﻧعﻤتﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پرې ﻟﻮروﻟﻲ دي شکر ادا کﻮي‪.‬‬ ‫اهلل تعاﻟی پﻪ شکر ادا کﻮﻟﻮ اﻣر کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت اﻟبﻘره‪.]١٥٢/‬‬ ‫‪ -١‬ابﻮداود وﻧسائﻲ‬

‫‪106‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻧﻮ ﻣا ﻳاد ک‪７‬ئ (پﻪ حکﻤﻮﻧﻮ ﻣﻨﻠﻮ سره) چ‪ ３‬تاس‪ ３‬ﻳاد ک‪７‬م (د ﻧعﻤتﻮﻧﻮ پﻪ زﻳاتﻮاﻟﻰ سره) زﻣا‬ ‫شکر ادا ک‪７‬ئ او ﻧاشکري ﻣ‪ ３‬ﻣﻪ کﻮئ‪.‬‬ ‫د اهلل تعاﻟی ﻧعﻤتﻮﻧﻪ ﻧﻪ شﻤ‪５‬رل ک‪８５‬ي ﻟکﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت ابراﻫﻴﻢ‪.]٣٤/‬‬ ‫ژباړه‪ :‬کﻪ د اهلل تعاﻟی ﻧعﻤتﻮﻧﻪ شﻤارل ﻏﻮاړي‪ ،‬حساب بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ شئ ک‪７‬اى‪.‬‬ ‫اهلل تعاﻟی پﻪ بﻞ ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫[اﻷﻧﻔال‪]٢٦ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬پﻪ خپﻠﻪ ﻣرستﻪ ﻳ‪ ３‬تاس‪ ３‬ﻗﻮي ﻛ‪７‬ئ او ＊ﻪ روزي ﻳ‪ ３‬در ورسﻮﻟﻪ‪＊ ،‬اﻳﻲ چ‪ ３‬تاس‪ ３‬شﻜر‬ ‫وﻳستﻮﻧﻜﻲ اوسئ‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬د اهلل تعاﻟی د ﻧعﻤتﻮﻧﻮ ﻳادول شکر دی او ‪＄‬ان ورباﻧدې ﻏﻠی کﻮل کﻔر (ﻧاشکري) ده‪＇ ،‬ﻮک‬ ‫چ‪ ３‬د خﻠکﻮ شکر و ﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬د اهلل تعاﻟی شکر ﻧﻪ شﻲ اداکﻮﻻی او چ‪＇ ３‬ﻮک د ﻟ‪＇ ８‬ﻪ شکر اداء‬ ‫ﻧﻪ ک‪７‬ي د ډ‪４‬ر شکر ﻧﻪ شﻲ ادا کﻮﻻی‪.‬‬ ‫(‪.)٢‬‬ ‫او ﻓرﻣاﻳﻠﻲ ﻳ‪ ３‬دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻪ ر＊تﻴا چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی دوست گ‪２‬ﻲ چ‪ ３‬د خپﻞ ﻧعﻤت ﻧ‪ ３＋‬پر خپﻞ بﻨده باﻧدې وگﻮري‪.‬‬ ‫حضرت عﻤر بﻦ عبد اﻟعزﻳز رحﻤة اهلل عﻠﻴﻪ وﻳﻠﻲ دي‪ :‬د ﻧعﻤتﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ کﻮئ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻳادول‬ ‫ﻳ‪ ３‬شکر دی‪.‬‬ ‫ابﻮ عبداﻟرحﻤﻦ سﻠﻤﻰ رحﻤﻪ اهلل وﻳﻠﻲ دي‪ :‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬شکر دی‪ ،‬روزه شکر دی‪ ،‬او ﻫر ﻧﻴک کار چ‪３‬‬ ‫د اهلل تعاﻟی ﻟپاره ﻳ‪ ３‬سرتﻪ رسﻮئ‪ ،‬شکر دی او تر ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره شکر د اهلل تعاﻟی ثﻨا او ستاﻳﻞ دي‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ د مور او پالر شکر‪:‬‬

‫اهلل تعاﻟی د ﻣﻮر او پﻼر د شکر پر‪＄‬ای کﻮﻟﻮ او ورسره پر احسان کﻮﻟﻮ اﻣر ک‪７‬ی دی‪،‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‬ ‫[ﻟﻘﻤان‪]١٤ :‬‬ ‫‪ -١‬بﻴﻬﻘﻲ‬ ‫‪ -٢‬ابﻮداود و ترﻣذي‬

‫‪107‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻣﻮږ اﻧسان تﻪ د ﻣﻮر او پﻼر پﻪ ﻫکﻠﻪ وصﻴت ک‪７‬ى دى‪ .‬دا (اﻧسان) خپﻠﻰ ﻣﻮر د‬ ‫کﻤزورتﻴا او تکﻠﻴﻒ پﻪ حـال ک‪ ３‬پﻪ گ‪６５‬ه گر‪＄‬ﻮﻟﻰ دى او ﻟﻪ ﻣﻮر ＇خﻪ جداﻳ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ‬ ‫دوو کاﻟﻮ ک‪ ３‬ده (دا وصﻴت ﻣﻲ ورتﻪ ک‪７‬ى) چ‪ ３‬زﻣا او ﻫﻢ دې د ﻣﻮر او پﻼر شکر اداء ک‪７‬ه او پﻮه‬ ‫شﻪ چ‪ ３‬پﻪ پاې ک‪ ３‬دی زﻣا ﻟﻮر تﻪ راستﻨ‪５‬دل دی(چ‪ ３‬ﻧﻴکاﻧﻮ تﻪ بدﻟﻪ او بداﻧﻮ تﻪ سزا ورکﻮم)‪.‬‬ ‫ﻧﻮ ﻣسﻠﻤان د خپﻞ ﻣﻮر او پﻼر شکر د ﻫﻐﻮی اﻣر تﻪ پﻪ ﻏاړه ا‪＋４‬ﻮدﻟﻮ او ﻟﻪ ﻫﻐﻮی سره پﻪ احسان کﻮﻟﻮ‬ ‫او د ﻫﻐﻮی د ﻗﻬر پﻪ س‪７‬وﻟﻮ او رضاﻳت ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ باﻧدې کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د خلکو شکر‪:‬‬

‫ﻣسﻠﻤاﻧان ﻧﻴکﻲ ستاﻳﻲ او د خﻠکﻮ حﻘﻮق پ‪５‬ژﻧﻲ‪ .‬ﻧﻮ د ＊ﻮ کاروﻧﻮ پﻪ بدﻟﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬ورسره ترسره ک‪８５‬ي‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫شکر کﻮي رسﻮل اهلل ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻪ ر＊تﻴا چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی تﻪ ＊ﻪ شکر کﻮوﻧکی ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ‪ ３‬د خﻠکﻮ ＊ﻪ شکر کﻮوﻧکی وي‪.‬‬ ‫د شکر اداء کولو الفاظ او کلمات‪:‬‬

‫پﻴﻐﻤبر پر ﻣﻮږ ！ﻴﻨگار ک‪７‬ی چ‪＇ ３‬ﻮک ﻣﻮږ تﻪ ﻳﻮ ＊ﻪ کار ترسره ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد چ‪ ３‬شکر ﻳ‪ ３‬ادا‬ ‫ک‪７‬و او ورتﻪ وواﻳﻮ جزاک اهلل خﻴراً‪ ،‬اهلل تعاﻟی دې ﻧﻴکﻪ بدﻟﻪ درک‪７‬ي‪.‬‬ ‫(‪.)٢‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬ﻧﻴکﻲ ورسره وشﻮه او ﻧﻴکﻲ کﻮوﻧکﻲ تﻪ جزاک اهلل خﻴرا ً وواﻳﻲ‪ ،‬د ﻫﻐﻪ شکر‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻮره ادا ک‪７‬ی دى‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪١‬ـ شکر پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪ ３‬تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﻟﻪ ﻗرأن او سﻨتﻮ ＇خﻪ د شکر د ﻣشروعﻴت دﻟﻴﻞ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ د شکر ډوﻟﻮﻧﻪ کﻮم دی؟‬ ‫‪٤‬ـ شکر ＇ﻨگﻪ ادا کﻮﻻی شﻮ؟د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پر وړاﻧدې د شکر اﻫﻤﻴت تر کﻮﻣ‪ ３‬اﻧدازې پﻮرې دى؟‬ ‫‪٥‬ـ د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ عﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم د شکر او ﻣﻨﻨ‪ ３‬ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫پر ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬او د اﻧسان پر روحﻴاتﻮ د شکر د اﻏ‪５‬زو پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪ -١‬احﻤد‬ ‫‪ -٢‬ترﻣذي او ﻧسائﻲ‬

‫‪108‬‬

‫اته ويشتم لوست‬

‫قناعت‬ ‫ﻳﻮ روغ س‪７‬ی ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬سره ﻳﻮ ‪＄‬ای د خپﻞ دوست پﻪ کﻮر ک‪ ３‬د خﻴر ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻮ دوستاﻧﻮ پﻪ‬ ‫ﻣرستﻪ خپﻞ ژوﻧد تﻪ پﻪ داس‪ ３‬حاﻟت ک‪ ３‬دوام ورکﻮي چ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻞ ژوﻧد ＇خﻪ خﻮښ او خﻮشحاﻟﻪ‬ ‫دی‪ ،‬خﻮ دی ﻧﻪ شﻲ کﻮﻻی چ‪ ３‬د خپﻞ اوﻻد تعﻠﻴﻤﻲ بﻨس＂ﻴزو ﻏﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ﻣثبت ‪＄‬ﻮاب ورک‪７‬ي‪.‬‬ ‫أﻳا دا س‪７‬ی ﻳﻮ ﻗاﻧع اﻧسان دی؟‬ ‫کﻪ ﻗاﻧع ﻧﻪ وي‪ ،‬ﻧﻮ ﻗﻨاعت ＇ﻪ شی دی او د اﻧسان پﻪ ﻓردي او ！ﻮﻟﻨﻴز ژوﻧد ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬رول ＇ﻪ دی؟‬ ‫د قناعت مفهوم‪:‬‬

‫پر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ س‪７‬ی ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻻس ک‪ ３‬ﻟري‪ ،‬خﻮ＊ﻲ او خﻮشحاﻟﻲ او د دﻧﻴﻮی اﻣکاﻧاتﻮ ﻻس تﻪ‬ ‫راوړﻟﻮ پسﻲ ﻟﻪ پرﻳشاﻧ‪＇ ９‬خﻪ ‪＄‬ان ساتﻠﻮ تﻪ ﻗﻨاعت وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ډ‪４‬ر خﻠک د ﻣادي اړتﻴاوو د پﻮره کﻮﻟﻮ او دﻧﻴﻮي ﻏﻮ＊تﻨﻮ تﻪ د رس‪５‬دﻟﻮ پﻪ ﻻر ک‪ ３‬ﻟﻪ پرﻳشاﻧ‪ ９‬سره‬ ‫ﻣخ او خپﻠﻪ أراﻣﻲ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬ې وي‪ .‬دوی خپﻞ راتﻠﻮﻧکﻲ ﻧﻪ د اﻧد‪＋４‬ﻨ‪ ３‬ﻳا د حاﻟت ﻧﻪ د ﻧا‬ ‫خﻮ＊‪ ９‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پﻪ ﻫر ډول ﻫ（ﻮ ﻻس پﻮرې کﻮي چ‪ ３‬کﻠﻪ کﻠﻪ ﻟﻪ اخﻼﻗﻲ چﻮکاټ او شرعﻲ اصﻮﻟﻮ‬ ‫ﻧﻪ سر ﻏ‪７‬وﻧﻪ او تجاوز کﻮي‪.‬‬ ‫اسﻼم خپﻠﻮ ﻻروﻳاﻧﻮ تﻪ سپار＊تﻨﻪ کﻮي چ‪ ３‬پاﻧگﻪ ﻟﻪ روا او ﻗاﻧﻮﻧﻲ ﻻرو ＇خﻪ ﻻس تﻪ رواړي‪ ،‬خﻮ‬ ‫کﻪ کﻠﻪ پﻪ دې ﻻر ک‪ ３‬ﻟﻪ ستﻮﻧزو سره ﻣخ شﻲ او وﻧﻪ شﻲ کﻮﻻی چ‪！ ３‬ﻮل ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬ﻏﻮاړي ﻳ‪،３‬‬ ‫ﻻس تﻪ راوړي‪ ،‬ﻧﻮ بﻴا باﻳد پﻪ ﻧاروا ﻻرو ﻻس پﻮرې ﻧﻪ ک‪７‬ي او پﻪ ﻧا ﻣشروعﻮ کاروﻧﻮ اختﻪ ﻧﻪ شﻲ‪،‬‬ ‫بﻠک‪ ３‬ﻏﻮره بﻪ دا وي چ‪ ３‬پر ﻣﻮجﻮد حاﻟت ﻗﻨاعت وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫اهلل ﻫﻐﻪ کسان چ‪ ３‬بﻞ تﻪ ﻻس ﻧﻪ اوږدوي‪ ،‬عﻔت او ﻗﻨاعت ﻳ‪ ３‬خپﻞ ک‪７‬ی وي‪ ،‬داس‪ ３‬ستاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت‬ ‫اﻟبﻘرة أﻳت‪]٢٧٣ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ب‪ ３‬خبره خﻠک گﻮﻣان کﻮي چ‪ ３‬دوی شتﻤﻦ دي‪ ،‬تﻪ د ﻫﻐﻮی د ＇‪５‬رو پﻪ ﻟﻴدﻟﻮ د ﻫﻐﻮی پر‬ ‫‪109‬‬

‫حال خبرﻳدای ش‪ ،３‬دوى داس‪ ３‬خﻠک ﻧﻪ دي چ‪ ３‬چاتﻪ کﻠک و در‪８４‬ي او ＇ﻪ وﻏﻮاړي‪.‬‬ ‫د ﻗاﻧعﻮ خﻠکﻮ پﻪ اړه ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫رسﻮل اکرم‬ ‫(‪.)١‬ژباړه‪ :‬پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬برﻳاﻟی ﻫﻐﻪ س‪７‬ی دی‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ اسﻼم ﻣشرف شﻮي او ده تﻪ کاﻓﻲ (د اړتﻴا بﻪ اﻧدزه) روزي ورک‪７‬ل شﻮې وي او اهلل ورتﻪ‬ ‫پر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ورک‪７‬ي‪ ،‬ﻗﻨاعت ورب‪＋‬ﻠی وي‪.‬‬ ‫قناعت يو رواني حالت دی‪:‬‬

‫ﻗﻨاعت ﻳﻮ ﻧﻔسﻲ او رواﻧﻲ حاﻟت دی‪ ،‬کﻮم چ‪ ３‬اﻧسان تﻪ د استﻐﻨا احساس ورکﻮي او ‪＄‬ان د ﻧﻮرو‬ ‫اړ ﻧﻪ گ‪２‬ﻲ‪ .‬ﻳاد شﻮی احساس ﻟﻪ ﻣال او اﻣکاﻧاتﻮ سره کﻮﻣﻪ اړﻳکﻪ ﻧﻪ ﻟري‪＄ ،‬کﻪ ډ‪４‬ر خﻠک بﻪ زﻳات‬ ‫ﻣال ﻟري‪ ،‬خﻮ ﻧﻮﻣﻮړې أراﻣﻲ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ وي پﻪ برخﻪ شﻮې او ددې پر عکس ﻳﻮ س‪７‬ی بﻪ د ﻟ‪ ８‬ﻣال‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪( :‬‬ ‫پﻪ درﻟﻮدﻟﻮ سره ﻣستﻐﻨی وي‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ رسﻮل اکرم‬ ‫(‪.)٢‬‬ ‫ژباړه‪ :‬شتﻤﻨﻲ د ﻣادﻳاتﻮ پﻪ زﻳاتﻮاﻟﻲ سره ﻧﻪ ده‪ ،‬بﻠک‪ ３‬حﻘﻴﻘﻲ شتﻤﻨﻲ باطﻨﻲ استﻐﻨا ده‪.‬‬ ‫د قناعت د حصول معيار‪:‬‬

‫د ﻗﻨاعت حاصﻠﻮﻟﻮ ﻳﻮه ﻻر داده چ‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ د ！ﻴ＀ ﻣادي حاﻟت خﻠک پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ‪＄ ،‬کﻪ‬ ‫ک‪５‬دای شﻲ چ‪ ３‬ﻳﻮ س‪７‬ي داس‪ ３‬خﻠک وﻣﻮﻣﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ ده ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣادي حاﻟت ！ﻴ＀ وي‪ ،‬رسﻮل‬ ‫اکرم‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫(‪.)٣‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻫﻐﻪ چا تﻪ وگﻮرئ چ‪ ３‬ﻟﻪ تاس‪！ ３‬ﻴ＀ دي‪ ،‬ﻧﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ تﻪ چ‪( ３‬ﻟﻪ ﻣادي پﻠﻮه) ﻟﻪ تاس‪ ３‬ﻟﻮړ‬ ‫دي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬دا ستاس‪ ３‬پﻪ حﻖ ک‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻨاسب (او ددې سبب) دی چ‪ ３‬د اهلل ﻧعﻤت تﻪ‬ ‫پﻪ سپکﻪ سترگﻪ و ﻧﻪ گﻮرئ‪.‬‬ ‫خﻠکﻮ تﻪ ＊ﻮدﻟ‪ .３‬پر‬ ‫ﻳاده شﻮې ﻻر د ﻗﻨاعت د ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ﻟپاره ﻳﻮه ﻏﻮره ﻻر ده چ‪ ３‬رسﻮل اکرم‬ ‫دې سرب‪５‬ره د ﻗﻨاعت د ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ﻟپاره ﻳﻮه بﻠﻪ ﻻر د اسراف او ب‪＄ ３‬اﻳﻪ ﻣصرف ﻧﻪ پﻪ ‪＄‬ان ساتﻠﻮ او د‬ ‫‪ -١‬رواه ﻣسﻠﻢ‬ ‫‪ -٢‬رواه اﻟبخاری‬ ‫‪ -٣‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬

‫‪110‬‬

‫ژوﻧداﻧﻪ پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬د اعتدال د ﻻرې پﻪ خپﻠﻮﻟﻮ سره تر ﻻسﻪ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ پﻪ دې ﻟ‪ ７‬ک‪ ３‬ﻳﻮه بﻠﻪ ﻻر چ‪ ３‬ﻗﻨاعت تﻪ ﻏ‪＋‬تﻠتﻴا ورب‪＋‬ی‪ ،‬د پر‪４‬شاﻧ‪ ９‬او د راتﻠﻮﻧکﻲ ﻟپاره‬ ‫ﻟﻪ سرگرداﻧ‪＇ ９‬خﻪ ﻟر‪４‬ﻮاﻟی دی‪ .‬ﻫﻐﻪ پﻪ تﻘدﻳر باﻧدې اﻳﻤان دی‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬کﻠﻪ اﻧسان پﻪ دې ！کﻲ‬ ‫پﻮه شﻲ چ‪ ３‬کﻮﻣﻪ روزي ﻣاتﻪ ！اکﻞ شﻮې ده‪ ،‬ﻫﻐﻪ را رس‪８５‬ي‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ دې صﻮرت ک‪ ３‬د سرگرداﻧ‪９‬‬ ‫‪＄‬ای ﻧﻪ پﻴدا ک‪８５‬ي‪ .‬ﻫﻤدارﻧگﻪ اﻧسان باﻳد دا ﻣطﻠب پﻪ ﻳاد وﻟري چ‪ ３‬ﻗﻨاعت د سرﻟﻮړۍ سبب‬ ‫گر‪＄‬ﻲ او د ﻧﻮرو پر وړاﻧدې ﻳ‪ ３‬عزت زﻳاتﻮي‪ ،‬ورسره پﻪ دې ＊اﻳستﻪ صﻔت باﻧدې د سﻤباﻟتﻴا پﻪ ﻟ‪７‬‬ ‫ک‪ ３‬ﻣرستﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫د قناعت پايل‪ ３‬او اغ‪５‬زې‪:‬‬

‫ﻫﻐﻪ ارز＊تﻨاک اﻏ‪５‬ز چ‪ ３‬د ﻗﻨاعت پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬تر ﻻسﻪ ک‪８５‬ي‪ ،‬دا دی چ‪ ３‬اﻧسان د اهلل‬ ‫پر وړاﻧدې ﻣحبﻮب گر‪＄‬ﻮي‪ ،‬او د أراﻣ‪ ９‬او باطﻨﻲ تسکﻴﻦ احساس ورکﻮي‪.‬‬

‫او خﻠکﻮ‬

‫＊اﻏﻠی ＊ﻮوﻧکی دې ﻟﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ زدهکﻮوﻧکﻮ وﻏﻮاړي چ‪ ３‬د ！ﻮﻟگی ﻣخ‪ ３‬تﻪ راشﻲ او دا ＇رگﻨده‬ ‫ک‪７‬ي چ‪ ３‬پﻪ خپﻞ ﻣادي او ﻣعﻨﻮي ژوﻧد ک‪ ３‬چاتﻪ وگﻮري او کﻮم خﻠک د ‪＄‬ان ﻟپاره ب‪５‬ﻠگﻪ‬ ‫وگر‪＄‬ﻮي‪.‬‬ ‫لن‪６‬يز‪:‬‬ ‫پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ خﻮ＊ﻲ چ‪ ３‬اهلل اﻧسان تﻪ ورک‪７‬ي او ﻟﻪ حرص ＇خﻪ ‪＄‬ان ژﻏﻮرﻟﻮ تﻪ ﻗﻨاعت وﻳﻞ‬ ‫ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫اسﻼم خپﻠﻮ ﻻروﻳاﻧﻮ تﻪ سپار＊تﻨﻪ کﻮي چ‪ ３‬د حﻼ ل ﻣا ل د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره روا ﻻرې‬ ‫چارې وﻟ＂ﻮي؛ پر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬ﻻستﻪ ﻳ‪ ３‬راوړي‪ ،‬ﻗاﻧع او راضﻲ و اوسﻲ‪.‬‬ ‫ﻗﻨاعت ﻳﻮ رواﻧﻲ حاﻟت دی چ‪ ３‬اﻧسان تﻪ د ﻧﻮرو پر وړاﻧدې د استﻐﻨاء احساس ورکﻮي‪.‬‬ ‫ﻗﻨاعت تﻪ د رس‪５‬دﻟﻮ ﻳﻮه ﻻر دا ده چ‪ ３‬اﻧسان باﻳد ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ تﻪ پام وک‪７‬ي کﻮم چ‪ ３‬ﻟﻪ ده ＇خﻪ‬ ‫پﻪ ﻣادﻳاتﻮ ک‪ ３‬کﻤزوري دي‪.‬‬ ‫‪111‬‬

‫ﻫﻐﻪ ارز＊تﻨاک‪ ３‬پاﻳﻠ‪ ３‬چ‪ ３‬پر ﻗﻨاعت ﻣرتب‪８５‬ي دادي چ‪ ３‬اﻧسان د اهلل‬ ‫وړاﻧدې ﻣحبﻮب گر‪＄‬ﻮي‪.‬‬

‫او د ﻫﻐﻪ د بﻨدگاﻧﻮ پر‬

‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﻗﻨاعت ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟‬ ‫‪ .٢‬وﻟ‪ ３‬خﻠک کﻠﻪ کﻠﻪ شرعﻲ اصﻮل د پاﻧگ‪ ３‬د ﻻستﻪ راوړﻟﻮ پﻪ ﻻر ک‪ ３‬ﻧا ﻟﻴدﻟﻲ گ‪２‬ﻲ؟‬ ‫‪ .٣‬أﻳا ﻗﻨاعت د پﻴسﻮ او پاﻧگ‪ ３‬پﻪ پاﻳﻠ‪ ３‬ک‪ ３‬ﻻس تﻪ را‪＄‬ﻲ؟‬ ‫‪＇ .٤‬رﻧگﻪ کﻮﻻی شﻮ چ‪ ３‬ﻗﻨاعت ترﻻسﻪ ک‪７‬و؟‬ ‫‪ .٥‬د ﻗﻨاعت ارز＊تﻨاک‪ ３‬اﻏ‪５‬زې کﻮﻣ‪ ３‬دي؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫ﻟﻪ اسراف او ب‪＄ ３‬اﻳﻪ ﻟگﻮﻟﻮ ＇خﻪ د ‪＄‬ان ساتﻨ‪ ３‬د ب‪５‬ﻠگﻮ او ﻣظاﻫرو پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮ ﻟﻨ‪ ６‬ﻣضﻤﻮن‬ ‫وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪112‬‬

‫نه ويشتم لوست‬

‫عفت (پاک لمني)‬ ‫ﻫﻢ‬

‫عﻔت ﻟﻮړ او با ارز＊تﻪ خﻮى دى‪ .‬ﻗرأن کرﻳﻢ د دﻏﻪ خﻮى ﻟروﻧکﻲ ستاﻳﻠﻲ او ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧان د دﻏﻪ خﻮى ﻟرﻟﻮ تﻪ را بﻠﻠﻲ دي‪.‬‬ ‫ﻧﻮ عﻔت ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟ اسﻼم ＇رﻧگﻪ عﻔت تﻪ بﻠﻨﻪ ک‪７‬ې ده؟ د عﻔت ﻣثبت‪ ３‬اﻏ‪５‬زې ＇ﻪ دي؟ ﻟﻪ عﻔت‬ ‫＇خﻪ د ﻣخاﻟﻔت پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬کﻮم ﻧاوړه اﻏ‪５‬ز ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ را‪＄‬ﻲ؟‬ ‫د عفت معنا‪:‬‬

‫عﻔت پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬ﻟﻪ ﻧاوړه کاروﻧﻮ ＇خﻪ د ‪＄‬ان ساتﻠﻮ پر ﻣعﻨا دی‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ او کاروﻧﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬حﻼل ﻧﻪ دي‪＄ ،‬ان ساتﻠﻮ او پرﻫ‪５‬ز تﻪ عﻔت‬ ‫واﻳﻲ‪.‬‬ ‫عﻔت پﻪ خپﻠﻪ خاصﻪ ﻣعﻨا سره ﻟﻪ ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬د پﻴﻐﻮر ﻻﻣﻞ ک‪８５‬ي او ﻧاروا وي‪＄ ،‬ان ساتﻨﻪ‬ ‫او ﻣخ اړول دي او ﻫﻐﻪ پﻪ ﻻﻧدې ډوﻟﻮﻧﻮ سره دی‪:‬‬ ‫لوم‪７‬ى‪ :‬له ناوړو ک‪７‬نو څخه ځان ساتل‪:‬‬

‫اهلل تعاﻟﻰ ﻣﻮږ تﻪ ﻟﻪ بدﻳﻮ او ﻓحشاو ＇خﻪ د ‪＄‬ان ساتﻠﻮ‪ ،‬او ﻣحرﻣاتﻮ تﻪ د ﻧﻪ کتﻠﻮ اﻣر ک‪７‬ى دى‪ ،‬اهلل‬ ‫تعاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫[اﻟﻨﻮر‪]٣١ ،٣٠ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اې پﻴﻐﻤبره! ﻧارﻳﻨﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ وواﻳﻪ چ‪ ３‬خپﻞ ﻧظر تر کﻨترول ﻻﻧدې و ساتﻲ او د خپﻠﻮ‬ ‫شرﻣ‪％‬اﻳﻮﻧﻮ ساتﻨﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬دا د ﻫﻐﻮ ﻟپاره ډ‪４‬ره پاکﻪ ک‪７‬ﻧﻼره ده‪ ،‬ﻫﻐﻮى چ‪＇ ３‬ﻪ کﻮي اهلل پرې خبر‬ ‫دى‪ ،‬او اى پﻴﻐﻤبره! ﻣؤﻣﻨﻮ ＊‪％‬ﻮ تﻪ وواﻳﻪ چ‪ ３‬خپﻠ‪ ３‬سترگ‪ ３‬تر کﻨترول ﻻﻧدې وساتﻲ‪ ،‬او د خپﻠﻮ‬ ‫شرﻣ‪％‬اﻳﻮﻧﻮ ساتﻨﻪ وک‪７‬ي او خپﻠﻪ ‪＄‬ان جﻮړوﻧﻪ او سﻴﻨگار دې ﻧﻪ ＊کاره کﻮي‪ ،‬پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫خپﻠﻪ ＇رگﻨد وي‪.‬‬ ‫‪113‬‬

‫＇خﻪ رواﻳت دى واﻳﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ رسﻮل اهلل‬

‫＇خﻪ ﻣ‪ ３‬واور‪４‬دل‪:‬‬

‫ﻟﻪ حضرت ابﻮ ﻫرﻳرة‬ ‫(‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬اووه تﻨﻪ دي چ‪ ３‬اهلل تعاﻟﻰ دوى تﻪ تر خپﻞ سﻴﻮري ﻻﻧدې ‪＄‬اى ورکﻮي‪ ،‬پﻪ ﻫﻐﻪ ورځ چ‪ ３‬د‬ ‫ده د رحﻤت ﻟﻪ سﻴﻮري ＇خﻪ پرتﻪ بﻞ سﻴﻮرى ﻧشتﻪ‪ ...‬او ﻫﻐﻪ س‪７‬ى دى چ‪ ３‬د ﻣﻨصب او ＊ائست‬ ‫ﻟروﻧک‪％＊ ３‬ﻪ ﻳ‪ ３‬زﻧا کﻮﻟﻮ تﻪ وبﻮﻟﻲ خﻮ دى ورتﻪ وواﻳﻲ‪ ،‬زه ﻟﻪ اهلل تعاﻟﻰ ＇خﻪ و‪４‬ر‪８４‬م‪.‬‬ ‫دويم‪ :‬له درو‪４‬زې څخه ځان ساتل‪:‬‬

‫ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﻓﻘﻴران چ‪ ３‬خپﻞ ﻓﻘر پ＀ ساتﻲ او د خپﻞ عﻔت پﻪ خاطر ﻟﻪ خﻠکﻮ‬ ‫＇خﻪ ＇ﻪ ﻧﻪ ﻏﻮاړي‪ ،‬ستاﻳﻠﻲ او ﻓرﻣاﻳﻠﻲ ﻳ‪ ３‬دي‪:‬‬ ‫[اﻟبﻘرة‪]٢٧٣ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻧﻮ تر بﻞ ﻫر چا زﻳات ﻣرستﻪ او صدﻗﻪ د ﻫﻐﻮ ب‪ ３‬وزﻟﻮ ﻟپاره ده چ‪ ３‬د اهلل پﻪ ﻻر ک‪ ３‬بﻨد وى‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬د تﻠﻮ راتﻠﻮ او کار کﻮﻟﻮ تﻮان ﻧﻠري‪ ،‬د ﻫﻐﻮی د سﻮال ﻧﻪ کﻮﻟﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ب‪ ３‬خبره‬ ‫خﻠک گﻮﻣان کﻮي چ‪ ３‬دوى شتﻤﻦ دي‪ .‬تﻪ دوى د ＇‪５‬رو د ﻧ‪＋‬اﻧﻮ ＇خﻪ پ‪５‬ژﻧدﻟﻰ شﻲ ﻫﻐﻮى داس‪３‬‬ ‫خﻠک ﻧﻪ دي چ‪ ３‬چا تﻪ کﻠک ودر‪８４‬ي او ＇ﻪ وﻏﻮاړي او چ‪ ３‬تاس‪＇ ３‬ﻪ ﻣال ﻟگﻮئ‪ ،‬ب‪５‬شکﻪ اهلل‬ ‫تعاﻟﻰ پرې عاﻟﻢ دى‪.‬‬ ‫پﻮرتﻨﻰ ﻣبارک أﻳت دا ﻣﻮضﻮع بﻴاﻧﻮي‪ ،‬چ‪ ３‬پر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ سره ﻣرستﻪ کﻮل واجب دى‬ ‫چ‪ ３‬وږي وي او عزت ﻳ‪ ３‬دا اجازه ﻧﻪ ورکﻮي چ‪ ３‬ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇ﻪ وﻏﻮاړي‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻫﻐﻮى ﻟﻪ ﻟﻮږې‬ ‫＇خﻪ خﻼص شﻲ او دا ډول ﻓﻘﻴران پﻪ ﻫره ！ﻮﻟﻨﻪ او ﻫر وخت ک‪ ３‬ﻣﻮجﻮد وي‪ ،‬ﻧﻮ پر ﻣﻮږ ﻻزﻣﻪ ده‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ دوى سره ﻣرستﻪ وک‪７‬و او پﻪ ظاﻫري ب‪２‬ﻪ ﻳ‪ ３‬و ﻧﻪ ﻏﻮﻟ‪８５‬و‪＄ .‬کﻪ د ډ‪４‬رو خﻠکﻮ حال ﻟﻪ ﻧﻮرو‬ ‫＇خﻪ پ＀ وي! ﻟﻪ ﻳﻮې خﻮا د دوى باعزتﻪ ﻧﻔسﻮﻧﻪ دا اجازه ﻧﻪ ورکﻮي چ‪ ３‬درو‪４‬زه وک‪７‬ي او ﻟﻪ بﻠ‪３‬‬ ‫خﻮا حدﻳث شرﻳﻒ ﻣﻮږ ﻟﻪ سﻮال کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻠﻮ تﻪ ﻫ（ﻮﻟﻲ ﻳﻮ‪ ،‬حضرت ابﻮ ﻫرﻳرة رضﻰ‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪(( :‬ﻏﻨا د ﻣال پﻪ زﻳاتﻮاﻟﻲ ک‪ ３‬ﻧﻪ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ﻏﻨا‬ ‫اهلل تعاﻟﻰ عﻨﻪ رواﻳت کﻮي چ‪ ３‬رسﻮل اهلل‬ ‫د ﻧﻔس پﻪ ب‪６‬اﻳﻨﻪ ک‪ ３‬ده))(‪.)٢‬‬ ‫‪ -١‬بخاري وﻣسﻠﻢ‬ ‫‪ -٢‬بخاري‬

‫‪114‬‬

‫د عفت آثار‪:‬‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان سﻮال ﻧﻪ کﻮي‪ ،‬پﻪ خپﻞ ﻧﻔس ک‪ ３‬د خﻮ＊‪ ９‬احساس کﻮي او د شتﻤﻨتﻮب ﻟپاره‬ ‫‪＄‬ان ذﻟت تﻪ ﻧﻪ ورکﻮي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬عﻔت ورتﻪ دا ＊ﻮدﻟﻲ چ‪＄ ３‬ان ＇رﻧگﻪ د خﻠکﻮ ﻟﻪ شتﻤﻨﻴﻮ‬ ‫＇خﻪ ب‪ ３‬ﻧﻴازه او ﻟﻪ شﻬﻮتﻮﻧﻮ ＇خﻪ گﻮ＊ﻪ ساتﻼى شﻲ؟ او ＇ﻨگﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻔس پﻪ کﻨترول ک‪ ３‬وي؟ د‬ ‫ﻏﻮﻟﻮوﻧکﻮ شﻴاﻧﻮ پر وړاﻧدې ＇ﻨگﻪ ﻟﻪ زﻏﻢ ＇خﻪ کار واخﻠﻲ؟‬ ‫د رسﻮل اهلل د دعاگاﻧﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ دی چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ بﻪ ﻳ‪:３‬‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻳا اهلل زه ﻟﻪ تا ＇خﻪ ﻫداﻳت‪ ،‬تﻘﻮى‪ ،‬عﻔت او ﻏﻨا ﻏﻮاړم‪.‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ﻫﻤدا رﻧگﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫(‪.)٢‬‬ ‫ژباړه‪ :‬اى ‪＄‬ﻮاﻧاﻧﻮ! ﻫر ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻟﻪ تاسﻮ ＇خﻪ د واده تﻮان ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ واده دې وک‪７‬ي‪＄ ،‬کﻪ چ‪３‬‬ ‫واده د سترگﻮ پﻪ واک ک‪ ３‬د ساتﻠﻮ او پاکﻠﻤﻨ‪＊ ９‬ﻪ وسﻴﻠﻪ ده او ＇ﻮک چ‪ ３‬د واده تﻮان ﻧﻪ ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ‬ ‫روژه دې وﻧﻴسﻲ‪＄ ،‬کﻪ روژه د ده د شﻬﻮت پرې کﻮوﻧک‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫د عفت ډولونه‪:‬‬

‫عﻔت پﻪ دوه ډوﻟﻪ دى‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﻟﻪ ﻣحرﻣاتﻮ ＇خﻪ عﻔت‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻟﻪ گﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ عﻔت‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻣحرﻣاتﻮ ＇خﻪ عﻔت پﻪ دوه ډوﻟﻪ دى‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﻟﻪ حراﻣﻮ ＇خﻪ د شرم ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ پاک ساتﻞ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د ﻧﻮرو ﻟﻪ أبرو تﻮﻳﻮﻟﻮ ＇خﻪ د ژب‪ ３‬ساتﻞ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ گﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ د‪＄‬ان ساتﻞ ﻫﻢ پﻪ دوه ډوﻟﻪ دي‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﻟﻪ ظﻠﻢ کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻞ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻟﻪ پ＀ خﻴاﻧت ＇خﻪ د ‪＄‬ان ساتﻞ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣسﻠﻢ‬ ‫‪ -٢‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬

‫‪115‬‬

‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬د عﻔت ﻣعﻨا بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬دوه أﻳتﻮﻧﻪ او دوه حدﻳثﻮﻧﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬عﻔت تﻪ ﻫ（ﻮﻧﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬پﻪ اﻓرادو او ！ﻮﻟﻨﻮ باﻧدې د عﻔت اﻏ‪５‬زې بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬عﻔت پﻪ ＇ﻮ ډوﻟﻪ دی؟‬ ‫‪ .٥‬ﻟﻪ درو‪４‬زې ＇خﻪ د عﻔت ﻟپاره ﻳﻮ دﻟﻴﻞ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬ﻧاﻣحرﻣﻮ تﻪ ﻟﻪ کتﻠﻮ ＇خﻪ د عﻔت ﻟپاره ﻳﻮ أﻳت ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د عﻔت او پاکﻠﻤﻨ‪ ９‬پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ او ﻫﻢ د عﻔت ＊‪ ３‬او د بدﻟﻤﻨ‪ ９‬بدې پاﻳﻠ‪ ３‬رو＊اﻧﻪ‬ ‫ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪116‬‬

‫د‪４‬رشم لوست‬

‫په ښو کارونو امر او له ناوړو کارونو څخه منعه کول‬ ‫اسﻼم د ﻳﻮې داس‪！ ３‬ﻮﻟﻨ‪ ３‬د راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮﻟﻮ ﻟپاره چ‪ ３‬وگ‪７‬ي ﻳ‪ ３‬د ＊ﻮ کاروﻧﻮ پﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ‬ ‫سره ﻣرستﻨدوى او ﻟﻪ شر سره ﻣﻘابﻠﻪ کﻮوﻧکﻲ اوس‪８５‬ي‪ ،‬پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ اﻣر او ﻟﻪ بدﻳﻮ ＇خﻪ ﻣﻨعﻪ کﻮل ﻳ‪３‬‬ ‫خپﻠﻪ ک‪７‬ﻧﻼره گر‪＄‬ﻮﻟ‪ ３‬او پﻪ ﻟﻮر ﻳ‪ ３‬ﻫ（ﻮﻧﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫د اﻣر باﻟﻤعروف ﻣراد ＇ﻪ دى؟ ﻟﻪ ﻣﻨکر ＇خﻪ د ﻣﻨعﻪ کﻮﻟﻮ ﻣﻮخﻪ ＇ﻪ ده؟ پﻪ دﻏﻪ ‪＄‬اى ک‪ ３‬د اسﻼم‬ ‫ﻣﻨﻬج اوتگﻼره ＇ﻪ ده؟‬ ‫د امر بالمعروف معنا‪:‬‬

‫ﻣعروف پﻪ ﻟﻐت ک‪ :３‬ﻫﻐﻪ ＇ﻴز تﻪ واﻳﻲ چ‪ ３‬بشري ﻧﻔس پ‪５‬ژﻧدﻟی او ورباﻧدې ډاډه ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻟکﻪ‬ ‫[سﻮرت ﻟﻘﻤان‪]١٥ :‬‬ ‫＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟﻲ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻟﻪ دوى دواړو سره پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬پﻪ ＊ﻪ ډول چﻠﻦ کﻮه‪.‬‬ ‫زجاج واﻳﻲ‪ :‬ﻟﻪ ﻣعروف ＇خﻪ دﻟتﻪ ﻣراد ＊ﻪ کاروﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫پﻪ اصطﻼح ک‪ :３‬ﻣعروف د ！ﻮﻟﻮ ﻧﻴکﻮ اﻗﻮاﻟﻮ او اﻓعاﻟﻮ ﻟپاره‪ ،‬ﻫﻤدارﻧگﻪ د ！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ ＇ﻴزوﻧﻮ ﻟپاره‬ ‫چ‪ ３‬د طاعت او د اهلل تعاﻟی دربار تﻪ د ﻧ‪８‬د‪４‬ﻮاﻟﻲ او پﻪ خﻠکﻮ باﻧدې احسان گ‪２‬ﻞ کﻴ‪８‬ي او د ﻫر ﻫﻐﻪ‬ ‫＇ﻪ ﻟپاره چ‪ ３‬شرﻳعت ورتﻪ بﻠﻨﻪ کﻮي جاﻣع او شاﻣﻞ ﻧﻮم دی‪.‬‬ ‫له منکراتو څخه د منعه کولو معنا‪:‬‬

‫ﻣﻨکر پﻪ ﻟﻐت ک‪ ３‬د ﻣعروف ضد دى‪ ،‬ﻳعﻨ‪ ３‬ﻧاپ‪５‬ژﻧدل شﻮى‪ ،‬او پﻪ اصطﻼح ک‪ ３‬ﻫر ﻫﻐﻪ شﻲ تﻪ‬ ‫وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬شرﻳعت بد گ‪２‬ﻠﻲ وي او ﻣﻨعﻪ ﻳ‪ ３‬ور＇خﻪ ک‪７‬ې وي‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬خﻴاﻧت‪ ،‬دروغ وﻳﻞ‪ ،‬ﻧﻮرو‬ ‫خﻠکﻮ تﻪ زﻳان رسﻮل‪ ،‬د خﻠکﻮ پر حﻘﻮﻧﻮ او ﻣاﻟﻮﻧﻮ باﻧدې ت‪５‬رى او داس‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬ ‫په ښو کارونو د امر او له ناوړو کارونو څخه د منعه کولو حکم‪:‬‬

‫اسﻼم پﻪ ＊ﻮ کاروﻧﻮ اﻣر او ﻟﻪ ﻧاوړو کاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻨعﻪ پر خﻠکﻮ واجب گر‪＄‬ﻮﻟ‪ ３‬ده‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ‬ ‫‪117‬‬

‫چ‪ ３‬اهلل تعاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫[أل عﻤران‪]١٠٤ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬تاس‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان باﻳد ﻫرو ﻣرو داس‪ ３‬خﻠک شئ چ‪ ３‬د ﻧﻴک‪ ９‬ﻟﻮري تﻪ بﻠﻨﻪ‪ ،‬پﻪ ＊ﻮ اﻣر او ﻟﻪ‬ ‫بدو ﻣﻨعﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬کﻮم خﻠک چ‪ ３‬دا کار وک‪７‬ي‪ ،‬ﻫﻐﻮى بﻪ برﻳاﻟﻲ وي‪.‬‬ ‫د اهلل تعاﻟﻰ ﻟﻮري تﻪ بﻠﻨﻪ داس‪ ３‬ﻳﻮ عﻤﻞ دی چ‪ ３‬ﻫر ﻣسﻠﻤان ﻳ‪ ３‬د خپﻞ درﻳ‪ ＃‬او ﻣﻘام پﻪ پرتﻠﻪ تر‬ ‫سره کﻮي‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬عﻠﻤاء خﻠکﻮ تﻪ شرعﻲ احکام بﻴاﻧﻮي او ﻧصﻴحت ورتﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫پﻠروﻧﻪ او ﻣﻴﻨدې خپﻠﻮ زاﻣﻨﻮ تﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ کﻮي او پﻪ ﻫﻤدې ډول د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻫره طبﻘﻪ پﻪ خپﻞ وار سره‬ ‫دﻏﻪ دﻧده پر ﻣخ بﻴاﻳﻲ‪ ،‬پﻪ ！ﻮﻟﻮ واجب دي چ‪ ３‬پﻪ دې ﻻر ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره ﻣرستﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬د دې‬ ‫دﻧدې پر‪＋４‬ﻮدل د اهلل تعاﻟﻰ د ﻟعﻨت او ﻟﻪ رحﻤت ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻟرﻳﻮاﻟﻲ ﻻﻣﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬رسﻮل اهلل ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻨکر ＇خﻪ ﻣﻨعﻪ کﻮل د ﻫر س‪７‬ي د تﻮان پﻪ اﻧدازه پﻪ ﻫﻐﻮى واجب گر‪＄‬ﻮﻟﻲ دي او ﻓرﻣاﻳﻠﻲ ﻳ‪ ３‬دي‪:‬‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬چا چ‪ ３‬ﻟﻪ تاسﻮ ＇خﻪ ﻧاوړه کار وﻟﻴد‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد ﻫﻐﻪ د ﻻس پﻪ زور ﻣﻨعﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬کﻪ پﻪ ﻻس سره‬ ‫ﻳ‪ ３‬د ﻣﻨع‪ ３‬تﻮان ﻧﻪ درﻟﻮد‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ ژب‪ ３‬سره دې ﻫﻐﻪ ﻣﻨعﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬کﻪ پﻪ ژب‪ ３‬سره ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ د ﻣﻨع‪ ３‬تﻮان ﻧﻪ‬ ‫درﻟﻮد‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ زړه ک‪ ３‬باﻳد ﻫﻐﻪ بد وگ‪２‬ﻲ‪ ،‬چ‪ ３‬دا د اﻳﻤان تر ！ﻮﻟﻮ کﻤزورې ﻣرحﻠﻪ ده‪.‬‬ ‫ﻧﻮ د ﻣسﻠﻤان ﻟﻪ شان سره ﻣﻨاسبﻪ ﻧﻪ ده چ‪ ３‬د ﻣﻨکراتﻮ پﻪ وړاﻧدې د ب‪ ３‬تﻔاوت‪ ９‬درﻳ‪ ＃‬خپﻞ ک‪７‬ي‪،‬‬ ‫بﻠک‪ ３‬زﻳار دې وگاﻟﻲ او د خپﻞ تﻮان پﻪ اﻧدازه دې اصﻼح راوﻟﻲ او د ﻣﻨکراتﻮ ﻣخﻨﻴﻮی دې پﻪ عﻤﻠﻲ‬ ‫ډگر ک‪ ３‬پﻪ ﻻس پﻴﻞ ک‪７‬ي کﻪ ﻳ‪ ３‬وس و او د بﻞ ستر ﻣﻨکر د پﻴ‪＋‬ﻴدﻟﻮ ﻻﻣﻞ ﻧﻪ کﻴده ﻟﻪ دې ＇خﻪ‬ ‫وروستﻪ پﻪ ژب‪ ３‬سره د ﻣﻨکراتﻮ ﻣﻨع کﻮل دي چ‪ ３‬دا کار پﻪ ﻧصﻴحت او ﻧﻴک‪ ３‬ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬سره سرتﻪ‬ ‫رس‪８５‬ي‪ ،‬بﻴا پﻪ زړه ک‪ ３‬د ﻣﻨکر بد گ‪２‬ﻞ دي‪ ،‬چ‪ ３‬اثر ﻳ‪ ３‬د اﻧسان پﻪ رﻧگ او حرکاتﻮ ک‪＊ ３‬کاره‬ ‫ک‪８５‬ي‪ ،‬تر ！ﻮﻟﻮ ＊کاره اﻏ‪５‬ز ﻳ‪ ３‬د ﻣﻨکراتﻮ پﻪ ﻏﻮﻧ‪６‬و ک‪ ３‬ﻧﻪ گ‪６‬ون او ور＇خﻪ پﻪ ＇ﻨگ ک‪５‬دل دي‪.‬‬ ‫په ټولنه ک‪ ３‬د امر بالمعروف او نهي عن المنکر اغيزې‪:‬‬

‫پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ اﻣر او د ﻣﻨکر ﻣخﻨﻴﻮی‪ ،‬خﻠک پﻪ سﻤﻪ او ﻣستﻘﻴﻤﻪ ﻻر خﻮ‪＄‬ﻮي‪ .‬صﻼح‪ ،‬ﻓﻼح او‬ ‫برﻳاﻟﻴتﻮب تﻪ ﻳ‪ ３‬رابﻮﻟﻲ‪ ،‬او أخرت ور پﻪ ﻳادوي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣسﻠﻢ‬

‫‪118‬‬

‫[اﻟذارﻳات‪]٥٥ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬او ﻧصﻴحت کﻮه‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻧصﻴحت ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ گ＂ﻪ رسﻮي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ ﻟﻪ ﻣﻨکراتﻮ ＇خﻪ ﻣﻨعﻪ کﻮل ！ﻮﻟﻨﻪ د ﻓساد پﻪ کﻨده ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻟﻮ‪４‬دﻟﻮ ＇خﻪ ژﻏﻮري او ﻫره ！ﻮﻟﻨﻪ چ‪３‬‬ ‫ﻟﻪ دﻏﻪ عﻤﻞ ＇خﻪ خپﻠﻪ اوږه خاﻟﻲ ک‪７‬ي‪ ،‬گﻨاه پک‪ ３‬عاﻣ‪８５‬ي‪ ،‬ظﻠﻢ او ﻓساد پک‪ ３‬زﻳات‪８５‬ي‪ ،‬اختﻼف او‬ ‫جﻨجاﻟﻮﻧﻪ پک‪ ３‬دود ک‪８５‬ى چ‪ ３‬پﻪ پاى ک‪ ３‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د سﻘﻮط او ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ تﻠﻠﻮ ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ ډ‪４‬رو احادﻳثﻮ ک‪ ３‬د اﻣر باﻟﻤعروف او ﻟﻪ‬ ‫د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ زﻳات شﻤﻴر أﻳاتﻮﻧﻮ او د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫ﻣﻨکر ＇خﻪ د ﻧﻬ‪ ３‬ارز＊ت بﻴان شﻮى دى‪.‬‬ ‫ﻫره ！ﻮﻟﻨﻪ چ‪ ３‬دﻏ‪ ３‬سپ‪（５‬ﻠ‪ ３‬دﻧدې تﻪ وﻓاداره وي‪ ،‬ﻫﻐﻪ بﻪ تر ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره ！ﻮﻟﻨﻪ وي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ‬ ‫چ‪ ３‬اهلل تعاﻟ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[أل عﻤران‪]١١٠:‬‬

‫ژباړه‪ :‬تاس‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻏﻮره ډﻟﻪ ﻳاست چ‪ ３‬د اﻧساﻧاﻧﻮ د ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬او اصﻼح ﻟﻪ پاره ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړل شﻮي‬ ‫ﻳاست‪ ،‬تاس‪ ３‬پﻪ ﻧﻴک‪ ９‬اﻣر کﻮئ او ﻟﻪ بدﻳﻮ ﻣﻨعﻪ‪ ،‬او پر اهلل اﻳﻤان ﻟرئ‪.‬‬ ‫ﻫره ！ﻮﻟﻨﻪ چ‪ ３‬د دﻏس‪ ３‬ﻣﻬﻤ‪ ３‬دﻧدې پﻪ ترسره کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻏﻔﻠت ＇خﻪ کارواخﻠﻲ‪ ،‬د اهلل تعاﻟﻰ د‬ ‫ﻟعﻨت وړ گر‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫[اﻟﻤائدة‪]٧٩ ،٧٨ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻟﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬کﻮﻣﻮ خﻠکﻮ دکﻔر ﻻره ﻏﻮره ک‪７‬ه‪ .‬پر ﻫﻐﻮى د داؤد او عﻴسﻰ ابﻦ‬ ‫ﻣرﻳﻢ عﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم پﻪ ژبﻪ ﻟعﻨت ووﻳﻞ شﻮ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻮى پرﻟپس‪ ３‬سرﻏ‪７‬وﻧﻪ او ﻟﻪ حده ت‪５‬ری‬ ‫کاوه او د ﻧاوړو چارو ﻟﻪ سرتﻪ رسﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ د بﻞ ﻣﻨعﻪ کﻮل ﻳ‪ ３‬پر‪＋４‬ﻲ وو‪ ،‬دا ډ‪４‬ر ﻧاوړه ک‪７‬ه وو‬ ‫چ‪ ３‬ﻫﻐﻮى تر سره کﻮل‪.‬‬ ‫د امر بالمعروف او له منکر څخه د نه‪ ３‬آداب‪:‬‬

‫ﻫر ＇ﻮک چ‪ ３‬وﻏﻮاړي پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ اﻣر او ﻟﻪ بدﻳﻮ ﻣﻨعﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬باﻳد ﻻﻧدې خﻮﻳﻮﻧﻪ پﻪ پام ک‪ ３‬وﻟري‪:‬‬ ‫ﻧرﻣﻪ او ＊ﻪ ک‪７‬ﻧﻪ‪＄ :‬کﻪ چ‪ ３‬سختﻲ د خﻠکﻮ د کرک‪ ３‬او ﻟﻪ ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻟ‪５‬رې ک‪５‬دﻟﻮ‬ ‫ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫‪119‬‬

‫[أل عﻤران‪.]١٥٩ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اې پﻴﻐﻤبره! د اهلل پﻪ رحﻤت او ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬تﻪ د دﻏﻮ خﻠکﻮ ﻟﻪ پاره ﻧرم خﻮﻳﻪ جﻮړ شﻮى او‬ ‫کﻪ تﻪ تﻨد خﻮﻳﻪ او سخت زړى واى‪ ،‬ﻧﻮ دوى بﻪ ستا ﻟﻪ شاو خﻮا خﻮاره شﻮي وو او دعﻮت گر تﻪ ﻧﻪ‬ ‫＊اﻳﻲ چ‪ ３‬خپﻞ ‪＄‬ان ﻟﻪ ﻧﻮرو خﻠکﻮ ＇خﻪ ﻏﻮره و گ‪２‬ﻲ‪ ،‬ﻳا د دوى احساسات جرحﻪ او ﻏﻮسﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫را وپاروي‪.‬‬ ‫حکمت‪:‬‬

‫دعﻮت کﻮوﻧکﻰ باﻳد خﻠک پﻪ حکﻤت سره راوبﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫[اﻟﻨحﻞ‪.]١٢٥ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اى پﻴﻐﻤبره ! د خپﻞ رب ﻻرې تﻪ پﻪ حکﻤت او ﻏﻮره ﻧصﻴحت سره بﻠﻨﻪ ورک‪７‬ه او ﻟﻪ‬ ‫خﻠکﻮ سره پﻪ داس‪ ３‬ډول ﻣباحثﻪ وک‪７‬ه چ‪ ３‬ډ‪４‬ره ﻏﻮره وي‪.‬‬ ‫داعﻲ باﻳد ﻗدوه او ب‪５‬ﻠگﻪ وي‪ ،‬ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬خﻠک ورتﻪ رابﻮﻟﻲ‪ ،‬پر خپﻞ ‪＄‬ان ﻳ‪ ３‬عﻤﻠﻲ ک‪７‬ي‪،‬‬ ‫‪＄‬کﻪ خﻠک پﻪ ﻫﻐﻪ س‪７‬ي چ‪ ３‬د عﻤﻞ او وﻳﻨا ترﻣﻴﻨ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬تﻮپﻴر وي باور ﻧﻪ کﻮي‪ ،‬اهلل تعاﻟﻰ دﻏس‪ ３‬س‪７‬ى‬ ‫[اﻟصﻒ‪]٣:‬‬ ‫د خپﻠ‪ ３‬ﻏﻮس‪ ３‬ﻣﻮرد گر‪＄‬ﻮﻟﻰ دى‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬د اهلل پر وړاﻧدې دا ډ‪４‬ر د ﻏضب وړ حرکت دى چ‪ ３‬تاس‪ ３‬ﻫﻐﻪ ＇ﻪ وواﻳئ چ‪ ３‬پخپﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ کﻮئ‪.‬‬

‫پﻪ ﻻﻧدې ﻧصﻮصﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻧاوړو کاروﻧﻮ ﻣﻨعﻪ‪ ،‬پﻪ ＊ﻮ کاروﻧﻮ ﻟﻪ اﻣر ＇خﻪ جﻼ ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫[اﻟذارﻳات‪]٥١ :‬‬ ‫اهلل تعاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬او ﻟﻪ اهلل سره کﻮم بﻞ ﻣعبﻮد ﻣﻪ ﻧﻴسئ‪ ،‬زه ستاس‪ ３‬ﻟپاره د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ پﻠﻮه ＊کاره (＇رگﻨد) و‪４‬ره‬ ‫درکﻮوﻧکﻰ ﻳﻢ‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪ :‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره د＊ﻤﻨﻲ‪ ،‬حسد ﻣﻪ کﻮئ‪ ،‬اړﻳکﻲ ﻣﻪ پری کﻮئ‪ ،‬ﻳﻮ او بﻞ تﻪ‬ ‫شا ﻣﻪ اړوئ‪.‬‬ ‫اهلل تعاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫[أل عﻤران‪]١٠٢ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اى ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ داس‪ ３‬وو‪４‬ر‪８４‬ئ ﻟکﻪ ＇ﻨگﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻪ د و‪４‬ر‪４‬دو حﻖ دى‪ .‬تاس‪ ３‬ﻣﻪ‬ ‫‪120‬‬

‫ﻣ‪７‬ه ک‪８５‬ئ‪ ،‬ﻣگر پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان ﻳاستئ‪.‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪( :‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چا سره صﻠﻪ رحﻤﻲ کﻮه چ‪ ３‬ﻟﻪ تا سره صﻠﻪ رحﻤﻲ پرې کﻮي‬ ‫رسﻮل اهلل‬ ‫او ﻫﻐﻪ چا تﻪ ب‪＋‬ﻨﻪ کﻮه چ‪ ３‬پر تا ظﻠﻢ کﻮي‪.‬‬ ‫[أل عﻤران‪]١٠٣ :‬‬ ‫اهلل تعاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪！ :‬ﻮل د اهلل رس‪ ９‬کﻠکﻪ وﻧﻴسئ او تﻴت پرک ﻣﻪ ک‪８５‬ئ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻳﻮ بﻞ أﻳت ک‪ ３‬اهلل تعاﻟﻲ ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟبﻘرة‪]٢٣٨:‬‬

‫ژباړه‪ :‬د خپﻠﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ساتﻨﻪ وک‪７‬ئ‪ ،‬پﻪ ت‪５‬ره بﻴا د ﻣﻴاﻧ‪％‬ﻨﻲ (ﻣازدﻳگر) ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ او د اهلل تعاﻟی پر‬ ‫وړاﻧدې تابعدار او پﻪ عاجزۍ ودر‪８４‬ئ‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬پﻪ ＊ﻮ کاروﻧﻮ د اﻣر درې ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻟﻪ ﻧاوړو او بدو کاروﻧﻮ ＇خﻪ د ﻣﻨع‪ ３‬درې ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻣعروف پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪ ３‬تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬ﻣﻨکر تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬پر ＊ﻮ کاروﻧﻮ د اﻣر او ﻟﻪ ﻧاوړه کاروﻧﻮ د ﻣﻨع‪ ３‬ﻳﻮ دﻟﻴﻞ ﻟﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ＇خﻪ راوړئ‪.‬‬ ‫‪ .٦‬پر ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ د اﻣر او ﻟﻪ ﻧاوړو کاروﻧﻮ د ﻣﻨع‪ ３‬حکﻢ ＇ﻪ دی؟ بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٧‬دﻏﻪ أﻳت شرﻳﻒ تﻮضﻴح ک‪７‬ئ‬ ‫[أل عﻤران‪]١١٠ :‬‬

‫‪ .٨‬پر ＊ﻮ کاروﻧﻮ د اﻣر او ﻟﻪ ﻧاوړو د ﻧﻬﻲ ﻟپاره کﻮم أداب دي؟ رو＊اﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫گراﻧﻮ زدهکﻮوﻧکﻮ! د اﻣر باﻟﻤعروف او ﻟﻪ ﻣﻨکر ＇خﻪ د ﻧﻬ‪ ３‬ارز＊ت د ﻳﻮې ﻣﻘاﻟ‪ ３‬پﻪ ترڅ ک‪３‬‬ ‫تﻮضﻴح ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪121‬‬

‫يو د‪４‬رشم لوست‬

‫هيله مندي‬ ‫هيله او اميد څه ته وايي؟‬

‫ﻟﻪ ﻣصﻴبت ＇خﻪ د خﻼصﻮن اﻧتظار تﻪ ﻫﻴﻠﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬ﻫﻴﻠﻪ اﻧسان تﻪ د ستﻮﻧزو او تکﻠﻴﻔﻮﻧﻮ پر‬ ‫ﻣﻬال د زړه ډاډ‪ ،‬وسعت او پراخﻮاﻟﻰ ورب‪ ،３＋‬بري تﻪ د رس‪５‬دو پر وړاﻧدې ﻳ‪ ３‬ﻫ（ﻮي او د ستﻮﻣاﻧ‪９‬‬ ‫ﻟﻪ احساس ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ژﻏﻮري‪.‬‬ ‫د انبياوو عليهم السالم ام‪５‬دونه‪:‬‬

‫ﻫﻴﻠﻪ او اﻣ‪５‬د د اﻧبﻴاوو عﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم ﻟﻪ خﻮﻳﻮﻧﻮ ＇خﻪ دی‪ .‬ﻫﻤدﻏﻪ ﻫﻴﻠ‪ ３‬او اﻣ‪５‬دوﻧﻪ وو‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫ﻧاﻫﻴﻠ‪ ９‬پرتﻪ ﻳ‪ ３‬د اهلل تعاﻟﻰ پﻪ ﻟﻮر د خپﻠﻮ ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ دعﻮت تﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ گردو کرکﻮ‪ ،‬ﻣخ اړوﻧﻮ او ﻧاخﻮاﻟﻮ‬ ‫سره چ‪ ３‬د ﻗﻮم ﻟﻪ ﻟﻮري ورسره ﻣخاﻣخ وو‪ ،‬پﻪ راتﻠﻮﻧکﻲ ک‪ ３‬د ﻫداﻳت پﻪ ﻫﻴﻠﻪ دوام ورک‪ ７‬او پﻪ‬ ‫ډ‪４‬رو بدو شراﻳطﻮ او د ﻣصﻴبت او ستﻮﻧزو پر ﻣﻬال ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ پات‪ ３‬شﻮل او ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻧاﻫﻴﻠﻴﻮ د دوی پﻪ‬ ‫زړوﻧﻮ ک‪＄ ３‬ای پﻴدا ﻧﻪ ک‪.７‬‬ ‫د ﻓراق(جداﻳ‪ )３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬پﻼر سخت ﻏﻤجﻦ او د سترگﻮ ﻟﻴد ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬ى و‪،‬‬ ‫د ﻳﻮسﻒ‬ ‫د اهلل تعاﻟﻰ ﻓﻴصﻠﻮ تﻪ اﻣ‪５‬د درﻟﻮد او د خپﻠﻮ زاﻣﻨﻮ ﻟﻪ پﻴدا ک‪５‬دﻟﻮ ＇خﻪ ﻧاﻫﻴﻠﻰ‬ ‫خﻮ بﻴا ﻫﻢ ﻳعﻘﻮب‬ ‫ﻧﻪ و‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د اهلل تعاﻟﻰ دربار تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫ‪５‬ﻠﻪ ﻧﻮره ﻫﻢ زﻳات‪５‬ده‪ ،‬ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻧﻮرو زاﻣﻨﻮ ﻳ‪ ３‬وﻏﻮ＊تﻞ تر ＇ﻮ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻟ＂ﻮن تﻪ ﻟﻪ ﻧاﻫﻴﻠ‪ ９‬پرتﻪ دوام ورک‪７‬ي‪ ،‬ورتﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫[ﻳﻮسﻒ‪]٨٧ :‬‬

‫او د ﻫﻐﻪ ورور وﻟ＂ﻮئ‪ ،‬د اهلل ﻟﻪ رحﻤتﻪ ﻧاﻫﻴﻠﻲ ﻣﻪ اوسئ‪،‬‬ ‫ژباړه‪ :‬زﻣا زاﻣﻨﻮ! ﻻړ شئ ﻳﻮسﻒ‬ ‫د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ رحﻤت ＇خﻪ ﻧﻪ ﻧا ﻫﻴﻠﻲ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻣگر کاﻓران‪.‬‬ ‫پﻪ درﻳ‪ ＃‬چ‪ ３‬د‬ ‫د اهلل تعاﻟﻰ د ﻣرست‪ ３‬اﻣﻴد او پرې باور ﻟرل د اهلل تعاﻟﻰ د ﻧبﻲ (ﻣﻮسﻰ)‬ ‫خپﻞ ﻗﻮم پر وړاﻧدې ﻳ‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻰ و‪ ،‬پﻪ ＊کاره ډول ＇رگﻨد‪８４‬ي‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻓرعﻮن او ﻟ‪＋‬کرﻳاﻧﻮ ﻳ‪３‬‬ ‫او د ده ﻗﻮم تعﻘﻴب ک‪７‬ل‪ ،‬ﻗﻮم ﻳ‪ ３‬دا گﻮﻣان وک‪ ７‬چ‪ ３‬ډ‪４‬ر ژر بﻪ ﻓرعﻮن دوى وﻧﻴسﻲ‪،‬‬ ‫ﻣﻮسﻰ‬ ‫تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻓرعﻮن دوى تﻪ ﻧ‪８‬دې را ورس‪５‬د‪ ،‬ﻧﻮ دوى ﻧاﻫﻴﻠﻲ احساس ک‪７‬ه او ﻣﻮسﻰ‬ ‫‪122‬‬

‫[اﻟشعراء‪]٦١:‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻣﻮږ خﻮ وﻧﻴﻮل شﻮو‪.‬‬ ‫ﻧﻮ اهلل تعاﻟﻰ ده تﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬پر خپﻠﻪ ﻟک‪７‬ه بحر ووﻫﻪ‪ .‬پﻪ پاى ک‪ ３‬درﻳاب پﻪ دوو برخﻮ وو‪４‬شﻞ‬ ‫او ﻗﻮم ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ درﻳاب ＇خﻪ پﻪ اﻣﻦ او اﻣان سره ت‪５‬ر شﻮل‪ ،‬ﻟﻪ دﻏ‪ ３‬پ‪ ３＋５‬وروستﻪ‬ ‫شﻮ‪ ،‬او ﻣﻮسﻰ‬ ‫بﻴرتﻪ درﻳاب خپﻞ پخﻮاﻧﻲ حاﻟت تﻪ راﻏﻰ‪ ،‬ﻓرعﻮن ﻟﻪ خپﻞ ！ﻮل ﻟ‪＋‬کر سره پﻪ ک‪ ３‬ﻏرق شﻮ او‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻠگرو سره ﻧجات وﻣﻮﻧد‪.‬‬ ‫ﻣﻮسﻰ‬ ‫د رسول اهلل‬

‫ام‪５‬د‪:‬‬

‫د خپﻞ ﻗﻮم پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ک‪ ３‬ډ‪４‬ر حرﻳص و‪ ،‬أن تر دې چ‪ ３‬خپﻠ‪ ３‬ﻣﻮخ‪ ３‬تﻪ د‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫رس‪５‬دﻟﻮ پﻪ ﻻر ک‪ ３‬ﻳﻮه ورځ ﻫﻢ ﻧاﻫﻴﻠی ﻧﻪ شﻮ‪ .‬تﻞ بﻪ ﻳ‪ ３‬خپﻞ رب تﻪ دعا کﻮﻟﻪ تر ＇ﻮ د ده ﻗﻮم تﻪ‬ ‫ﻻر＊ﻮوﻧﻪ وک‪７‬ي او سﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د اسﻼم د ﻣبارک دﻳﻦ ﻣﻨﻠﻮ تﻪ پراﻧﻴزي‪.‬‬ ‫د ﻏروﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻼئک‪ ３‬سره ﻳﻮ‬ ‫ﻟﻪ ستﻮﻧزﻣﻦ سﻔر وروستﻪ جبرئﻴﻞ‬ ‫طائﻒ تﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫‪＄‬اى راﻏﻰ‪ ،‬ورتﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬ﻳﻘﻴﻨا ً چ‪ ３‬ﻣﻮږ اهلل تعاﻟﻰ تا تﻪ راﻟ‪８５‬ﻟﻲ ﻳﻮ‪ ،‬کﻪ ﻏﻮاړې اﻣر وک‪７‬ه چ‪ ３‬دﻏﻪ‬ ‫ورتﻪ‬ ‫دواړه ﻏروﻧﻪ (اخشبﻴﻦ) ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره پﻪ دوى(اﻫﻞ طائﻒ) را ﻳﻮ ‪＄‬اى ک‪７‬و‪ ،‬وﻟ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪( :‬اﻣﻴد دی چ‪ ３‬اهلل تعاﻟﻰ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ شاگاﻧﻮ ＇خﻪ داس‪ ３‬خﻠک را وز‪８４‬وي چ‪ ３‬ﻳﻮازې د اهلل‬ ‫تعاﻟﻰ عبادت وک‪７‬ي او ＇ﻮک ورسره شرﻳک ﻧﻪ ک‪７‬ي(‪.)١‬‬ ‫رسﻮل اهلل د اهلل تعاﻟﻰ ﻟﻪ ﻣرست‪ ３‬پﻮره ډاډﻣﻦ و‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ پﻪ سختﻮ او ستﻮﻧزﻣﻨﻮ شراﻳطﻮ ک‪ ３‬ﻧاﻫﻴﻠی‬ ‫سره پﻨاه وروړه او ﻣشرکﻴﻦ د دوی د‬ ‫ﻧشﻮ‪ ،‬أن تردې کﻠﻪ چ‪ ３‬د ثﻮر ﻏار تﻪ ﻳ‪ ３‬د ابﻮبکر صدﻳﻖ‬ ‫تعﻘﻴب ﻟپاره د ﻏار تر خﻮﻟ‪ ３‬پﻮرې ورس‪５‬دل‪ ،‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ خپﻞ ډاډ ﻟﻪ ﻻسﻪ ور ﻧﻪ ک‪ ７‬او‬ ‫[اﻟتﻮبة‪]٤٠ :‬‬ ‫تﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ پﻮره ډاډﻳﻨﻪ ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫ابﻮبکرصدﻳﻖ‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻣﻪ خﻔﻪ ک‪８５‬ه‪ ،‬اهلل تعاﻟی ﻟﻪ ﻣﻮږ سره دى‪.‬‬ ‫هيله او عمل‪:‬‬

‫اهلل تعاﻟﻰ او د ﻫﻐﻪ ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬تﻪ ﻫﻴﻠﻪ تﻞ د س‪７‬ي ﻟﻪ عﻤﻞ سره ﻳﻮ ‪＄‬اى وي‪ ،‬ﻧﻪ ﻟﻪ ！ﻤبﻠ‪ ９‬او ب‪＄ ３‬اﻳﻪ‬ ‫ﻏﻮ＊تﻨﻮ سره‪ .‬اهلل تعاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫[اﻟﻜﻬﻒ‪]١١٠ :‬‬ ‫‪ -١‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬

‫‪123‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻧﻮ ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻞ پرودگار سره د ﻟﻴدﻟﻮ ﻫﻴﻠﻪ ﻟري‪ ،‬ﻫﻐﻪ دې ＊ﻪ عﻤﻞ وک‪７‬ي او پﻪ بﻨده گ‪９‬‬ ‫ک‪ ３‬دې ﻟﻪ خپﻞ رب سره بﻞ ＇ﻮک شرﻳک ﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫اهلل تعاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫[اﻟبﻘرة‪]٢١٨ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬پﻪ پﻮره باور ﻳﻘﻴﻨا ً کﻮﻣﻮ خﻠکﻮ چ‪ ３‬اﻳﻤان راوړئ او چا چ‪ ３‬د خداى پﻪ ﻻر ک‪ ３‬خپﻞ کﻮر‬ ‫او وطﻦ پر‪＋４‬ﻰ او جﻬاد ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ﻳدى‪ ،‬ﻫﻐﻮى حﻖ ﻟري چ‪ ３‬دخداى د رحﻤت ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ وي او اهلل د‬ ‫ﻫﻐﻮى ب‪＋‬ﻮﻧکﻰ او پر ﻫﻐﻮ د خپﻞ رحﻤت پﻴرزو کﻮوﻧکﻰ دى‪.‬‬ ‫د اميد فضيلت‪:‬‬

‫اﻣﻴد تﻞ اﻧسان د ست‪７‬ﻳا ﻟﻪ احساسﻮﻟﻮ پرتﻪ کار کﻮﻟﻮ تﻪ ﻫ（ﻮي‪ ،‬کﻪ اﻣ‪５‬د ﻧﻪ وي‪ ،‬اﻧسان د ژوﻧد پﻪ پر‬ ‫ﻣخ ب‪５‬ﻠﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ او ستﻮﻧزو سره ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣﻘابﻠ‪ ３‬ک‪ ３‬پات‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪ .‬کﻪ اﻣ‪５‬د ﻧﻪ وي‪ ،‬ﻧا ﻫﻴﻠﻲ ﻳ‪３‬‬ ‫زړه ﻧﻴسﻲ او ﻣرگ تﻪ ﻟ‪５‬ﻮاﻟﻪ ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ وﻳﻞ شﻮي چ‪ :３‬ﻧاﻫﻴﻠﻲ د ﻧاکاﻣ‪ ９‬او ﻣ‪７‬ﻳﻨ‪ ３‬پر‬ ‫ﻟﻮر ﻏ‪５％‬دﻟ‪ ３‬ﻻره ده‪ ،‬اﻣﻴد او ﻫﻴﻠﻪ د ژوﻧد رو＊اﻧﻪ ﻣشال دى‪.‬‬ ‫وﻳﻞ شﻮي دي‪ :‬ﻧاﻫﻴﻠﻲ ﻟﻪ ژوﻧد او ژوﻧد ﻟﻪ ﻧاﻫﻴﻠ‪ ９‬سره ﻧﻪ شﻲ ﻳﻮ ‪＄‬اى ک‪５‬داى‪.‬‬ ‫ﻣسﻠﻤان د اهلل تعاﻟی ﻟﻪ رحﻤت ＇خﻪ ﻧﻪ ﻧاﻫﻴﻠی ک‪８５‬ي‪＄ .‬کﻪ ﻫﻤدا د اهلل تعاﻟی ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬تﻪ ﻫﻴﻠﻪ ده‬ ‫چ‪ ３‬بﻨده تﻮب‪ ３‬او پﻪ ﻧ‪５‬ﻐ‪ ３‬ﻻرې تﻠﻠﻮ تﻪ اړباسﻲ‪ .‬اهلل تعاﻟﻰ د ده ﻟﻪ رحﻤت ＇خﻪ ﻟﻪ ﻧاﻫﻴﻠ‪ ،９‬ﻧا اﻣ‪５‬دۍ‬ ‫＇خﻪ ﻣﻨعﻪ ک‪７‬ې او ﻓرﻣاﻳﻠﻲ ﻳ‪ ３‬دي‪:‬‬ ‫[اﻟزﻣر‪]٥٣ :‬‬

‫ژباړه‪( :‬اې پﻴﻐﻤبره!) ﻫﻐﻮ بﻨدگاﻧﻮ تﻪ ﻣ‪ ３‬وواﻳﻪ چ‪ ３‬پر خپﻠﻮ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻮ ﻳ‪ ３‬ت‪５‬رى ک‪７‬ى‪ ،‬چ‪ ３‬د اهلل ﻟﻪ‬ ‫رحﻤت ＇خﻪ ﻣﻪ ﻧاﻫﻴﻠﻲ ک‪８５‬ئ‪ .‬پﻪ ر＊تﻴا اهلل تعاﻟی ！ﻮﻟ‪ ３‬گﻨاوې ب‪＋‬ﻲ او ﻫﻐﻪ ب‪＋‬ﻮﻧکی او ﻣﻬربان دی‪.‬‬ ‫ﻫرکﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان د کﻮﻣ‪ ３‬گﻨاه ﻣرتکب شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ بﻴ‪７‬ه تﻮبﻪ کﻮي‪！ .‬ﻮﻟ‪ ３‬ﻫﻴﻠﻲ ﻳ‪ ３‬د اهلل تعاﻟﻰ‬ ‫تر ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬او تﻮبﻪ ﻣﻨﻠﻮ پﻮرې ت‪７‬ﻟ‪ ３‬وي‪ .‬اﻣ‪５‬د ﻫﻐﻪ ﻗﻮت دى چ‪ ３‬اهلل تعاﻟﻰ د بشر پﻪ زړوﻧﻮ ک‪ ３‬ا‪＋４‬ﻰ‬ ‫دى‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻫﻐﻮى د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬أبادۍ تﻪ وﻫ（ﻮي‪ ،‬او ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪.)١‬‬ ‫ژباړه‪ :‬کﻪ ﻗﻴاﻣت راورس‪５‬د او ﻟﻪ تاسﻮ ＇خﻪ د کﻮم ﻳﻮه پﻪ ﻻس ک‪ ３‬د خرﻣا ﻧﻴاﻟگﻰ و‪ ،‬دا تﻮان ﻳ‪３‬‬ ‫‪ -١‬ﻣسﻨد احﻤد‬

‫‪124‬‬

‫درﻟﻮد چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻧﻴاﻟگﻰ ک‪５＋‬ﻨﻮي‪ ،‬ﻧﻮ ﻫﻐﻪ دې ک‪５＋‬ﻨﻮي‪.‬‬ ‫کﻪ چﻴرې ﻫﻴﻠﻲ او اﻣ‪５‬دوﻧﻪ ﻧﻪ وای‪ ،‬ﻧﻮ بشر بﻪ ﻫﻐﻪ پرﻣختگﻮﻧﻪ چ‪ ３‬ﻧﻦ ﻳ‪ ３‬ﻻس تﻪ راوړي دي‪ ،‬ﻻس‬ ‫تﻪ ﻧﻪ وو راوړي‪＄ ،‬کﻪ ﻫر اختراع کﻮوﻧکﻰ ډ‪４‬ر ‪＄‬ﻠﻪ پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي ‪＄‬ﻞ پﻪ خپﻠﻮ پﻼﻧﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻧﻪ برﻳاﻟﻰ‬ ‫ک‪８５‬ي‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د خپﻞ پﻼن د برﻳاﻟﻴتﻮب پﻪ ﻻر ک‪ ３‬خپﻠﻮ ﻫﻠﻮ ‪＄‬ﻠﻮ تﻪ دوام ورکﻮي‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ‬ ‫وﻳﻞ شﻮي چ‪ ،３‬ﻫﻴﻠﻲ د اﻧسان ﻏﻮ＊تﻨﻮ تﻪ وده ورکﻮي او ﻧاﻫﻴﻠﻲ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړي‪.‬‬ ‫ﻧﻮ ﻣسﻠﻤان باﻳد د ژوﻧد پﻪ ﻫر اړخ ک‪ ３‬پﻪ ﻫﻴﻠﻮ باﻧدې ډ‪４‬ر حرﻳص وي او ﻫ‪（５‬کﻠﻪ ﻧاﻫﻴﻠ‪ ９‬تﻪ ﻏاړه‬ ‫ک‪ ３‬ﻧ‪８‬دي‪.‬‬ ‫ارزونه‪:‬‬ ‫‪ .١‬اﻣﻴد پﻪ ﻟﻐت او اصطﻼح ک‪ ３‬تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬پﻪ خپﻞ ژوﻧد ک‪ ３‬د اﻣ‪５‬د ﻳﻮ ﻣثال بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د اﻧبﻴاوو عﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم پﻪ ﻧزد اﻣﻴد ＇رﻧگﻪ و؟‬ ‫‪ .٤‬د اﻣﻴد ارز＊ت بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬ﻫﻴﻠﻪ کﻮل د اﻧسان پﻪ ژوﻧد ک‪＇ ３‬ﻪ ارز＊ت ﻟري؟‬ ‫‪ .٦‬ﻫﻴﻠﻪ ﻟﻪ عﻤﻞ سره ＇ﻪ اړﻳک‪ ３‬ﻟري؟ بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٧‬د پﻴﻐﻤبر د اﻣ‪５‬د ﻳﻮه بﻴﻠگﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫گراﻧﻮ زدهکﻮوﻧکﻮ!‬ ‫د اﻣﻴد او ﻧاﻫﻴﻠ‪ ９‬تر عﻨﻮان ﻻﻧدې ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬تر ﻟسﻮ کر＊ﻮ ﻟ‪８‬ه ﻧﻪ وي او ﻻﻧدې ﻣطاﻟبﻮ تﻪ‬ ‫پک‪ ３‬اشاره شﻮي وي‪.‬‬ ‫‪ .١‬د ﻧا اﻣ‪５‬دۍ گﻮاښ‪.‬‬ ‫‪.٢‬د ﻧا اﻣ‪５‬دۍ اسباب‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻨدۍ ﻻرې او چارې‪.‬‬

‫‪125‬‬