Akhlaq (Ethics) 07 [7]

Citation preview

‫د افغانستان اس م جم ر ت‬ ‫زارت‬ ‫د‬ ‫ر است‬ ‫صاب د راخت ا‬ ‫د تع‬

‫اﺳﻼﻣﻲ آداب او اﺧﻼق ‪ -‬اووم ټﻮﻟﮕﯽ ‪ -‬د دﻳﻨﻲ ﻣﺪارﺳﻮ ﻟﭙﺎر‬

‫درسي کتابونه د پوهن‪ ３‬په وزارت پورې اړه لري‪ ،‬پيرودل او پلورل‬ ‫ي‪ ３‬منع دي‪.‬‬

‫اس‬

‫آداب ا اخ ق‬ ‫اووم ټﻮﻟﮕﯽ‬ ‫)د دﻳﻨﻲ ﻣﺪارﺳﻮ ﻟﭙﺎر (‬

‫‪[email protected]‬‬

‫د ﭼﺎپ ﮐﺎل‪ ١٣٩٨ :‬ﻩ‪ .‬ش‪.‬‬

‫د اﻓﻐاﻧستان اسﻼﻣﻲ جﻤﻬﻮرﻳت‬ ‫د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت‬

‫د تعﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب د پراختﻴا ﻟﻮی رﻳاست‬

‫اس‬

‫آداب ا اخ ق‬ ‫اووم ！ﻮﻟگی‬ ‫(د دﻳﻨﻲ ﻣدارسﻮ ﻟپاره)‬

‫د چاپ کال‪ ١٣٩٨ :‬ﻫـ‪ .‬ش‪.‬‬ ‫أ‬

‫مؤلفان‬

‫ دکتﻮر شﻴر عﻠﻲ ظرﻳﻔﻲ‬‫ دکتﻮر عﻨاﻳت اهلل خﻠﻴﻞ ﻫدف‬‫ ﻣحﻤد ﻣحﻖ‬‫علمﻲ اﻳ‪６‬ﻳ＀‬

‫ دکتﻮر عبداﻟصبﻮر ﻓخري‬‫ دکتﻮر ﻓضﻞ اﻟﻬادي وزﻳﻦ‬‫ رﻗﻴب اهلل ابراﻫﻴﻤﻲ‬‫د ژب‪ ３‬اﻳ‪６‬ﻳ＀‬

‫ عبداﻟﻬادي روان‬‫دﻳنﻲ‪ ،‬سﻴاسﻲ او کلتوري کم‪＂５‬ه‬

‫ دکتﻮر شﻴر عﻠﻲ ظرﻳﻔﻲ‬‫ سعﻴداﻟرحﻤﻦ "حاﻣد"‬‫إشراف‬ ‫‪ -‬دکتﻮر شﻴر عﻠﻲ ظرﻳﻔﻲ د تعﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب د پراختﻴا د پروژې رئﻴس‪.‬‬

‫ب‬

‫ج‬

‫ملﻲ سرود‬

‫د‬

‫دا وطن افغانستـــان دى‬

‫دا عزت د هـــر افـــغان دى‬

‫کور د سول‪ ３‬کور د تورې‬

‫هر بچی ﻳ‪ ３‬قهرمـــــان دى‬

‫دا وطن د ！ولو کـور دى‬

‫د بـــــــلو＇ــــو د ازبکـــــو‬

‫د پ‪＋‬تــــون او هزاره وو‬

‫د تــــــرکمنــــو د تاجکــــو‬

‫ورسره عرب‪ ،‬گوجــر دي‬

‫پـــامﻴــرﻳان‪ ،‬نورستانﻴــــان‬

‫براهوي دي‪ ،‬قزلباش دي‬

‫هـــم اﻳمـــاق‪ ،‬هم پشـه ‪４‬ان‬

‫دا هﻴـــواد به تل ‪＄‬لﻴ‪８‬ي‬

‫لـــکــه لمــر پر شنه آسمـان‬

‫په سﻴنــه ک‪ ３‬د آسﻴـــا به‬

‫لـــکـــه زړه وي جــاوﻳدان‬

‫نوم د حق مو دى رهبـــر‬

‫واﻳو اهلل اکبر واﻳو اهلل اکبر‬

‫بﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬ ‫د پوهن‪ ３‬د وزﻳر پﻴغام‬ ‫اﻟحﻤد هلل رب اﻟعاﻟﻤﻴﻦ واﻟصﻼة واﻟسﻼم عﻠی رسﻮﻟﻪ ﻣحﻤد و عﻠی أﻟﻪ و آصحابﻪ آجﻤعﻴﻦ‪ ،‬آﻣا بعد‪:‬‬ ‫د پﻮﻫﻨ‪ ３‬تعﻠﻴﻤ‪ ３‬ﻧصاب د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬د ﻧظام بﻨس＀ جﻮړوي او د ﻫﻴﻮاد د اوسﻨﻴﻮ او راتﻠﻮﻧکﻮ ﻧسﻠﻮﻧﻮ پﻪ عﻠﻤﻲ‪،‬‬ ‫ﻓکري او سﻠﻮکﻲ ودې او پراختﻴا ک‪ ３‬بﻨس＂ﻴز او ارز＊تﻤﻦ رول ﻟري‪.‬‬ ‫تعﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب باﻳد د وخت پﻪ ت‪５‬ر‪４‬دو او د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ ب‪５‬ﻼب‪５‬ﻠﻮ ډگروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ بدﻟﻮن او پرﻣختگ او د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟﻪ اړتﻴاوو‬ ‫سره سﻢ‪ ،‬ﻫﻢ د ﻣضﻤﻮن او ﻣحتﻮا او ﻫﻢ د ﻣعﻠﻮﻣاتﻮ د ورک‪７‬ې د ﻻرو چارو ﻟﻪ ﻣخ‪ ،３‬بدﻟﻮن او پراختﻴا وﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬ ‫د تعﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب پﻪ ډگر ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻫﻢ د اسﻼﻣﻲ زدهک‪７‬و ﻧصاب دی چ‪ ３‬بﻴا کتﻨ‪ ３‬او ودې تﻪ ‪ ３４‬جدي اړتﻴا ﻟﻴدل ک‪５‬ده؛‬ ‫‪＄‬کﻪ ﻟﻪ ﻳﻮې خﻮا باﻳد د دﻳﻨﻲ ﻣدرسﻮ ﻓارغان د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ﻣعﻨﻮي ﻣخک‪＋‬اﻧﻮ پﻪ تﻮگﻪ د ﻣعارف د ﻫ（ﻮ د پﻮره پام وړ‬ ‫وگر‪＄‬ﻲ او ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا د دﻳﻨﻲ ﻣدرسﻮ پﻪ ﻧصاب ک‪ ３‬د اسﻼم د سپ‪（５‬ﻠﻲ دﻳﻦ عﻘاﻳد‪ ،‬احکام او ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬راغﻠ‪ ３‬دي‬ ‫چ‪ ３‬د اﻧساﻧﻲ ژوﻧد د ！ﻮﻟﻮ اړخﻮﻧﻮ بشپ‪ ７‬ﻧظام او ﻗاﻧﻮن او د ﻧ‪７‬ۍ د خاﻟﻖ او پرودگار د وروستﻨﻲ پﻴﻐام پﻪ تﻮگﻪ د ﻗﻴاﻣت‬ ‫تر ور‪ ３＄‬پﻮرې‪ ،‬د بشرﻳت د ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬دﻧده سرتﻪ رسﻮي‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ اﻣت عاﻟﻤاﻧﻮ د تارﻳخ پﻪ اوږدو ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ﻣعارف او د اسﻼﻣﻲ تعﻠﻴﻤاتﻮ د سﻴستﻢ پﻪ راﻣﻨ‪％‬تﻪ کﻮﻟﻮ‪ ،‬پراختﻴا او ب‪６‬اﻳﻨﻪ‪،‬‬ ‫پﻪ ت‪５‬ره بﻴا د اسﻼﻣﻲ ﻧ‪７‬ۍ د عﻠﻤﻲ ﻣرکزوﻧﻮ او ﻣؤسسﻮ د تعﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب پﻪ تدرﻳجﻲ وده ک‪ ،３‬خپﻠﻪ دﻧده سرتﻪ رسﻮﻟ‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ عﻠﻮﻣﻮ تارﻳخ تﻪ کره کتﻨﻪ‪ ،‬دا ＇رگﻨدوي چ‪ ３‬د دﻳﻨﻲ ﻣدرسﻮ او عﻠﻤﻲ ﻣرکزوﻧﻮ ﻧصاب تﻞ د اسﻼم د تﻠپات‪３‬‬ ‫او ثابتﻮ احکاﻣﻮ پر بﻨس＀‪ ،‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟﻪ اړتﻴاوو سره سﻢ‪ ،‬ﻫر وخت او ﻫر ‪＄‬ای پراختﻴا ﻣﻮﻧدﻟ‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫زﻣﻮږ گران ﻫﻴﻮاد اﻓﻐاﻧستان د عﻠﻤﻲ ‪＄‬ﻼﻧده تارﻳخ پﻪ درﻟﻮدﻟﻮ سره د عﻠﻢ او پﻮﻫ‪ ３‬زاﻧگﻮ او د وخت ﻟﻮی عﻠﻤﻲ ﻣرکز‬ ‫و چ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ستر تﻤدن پﻪ جﻮړ＊ت ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣﻬﻢ رول درﻟﻮد‪ .‬د عﻠﻢ او ﻓرﻫﻨگ پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ ډگروﻧﻮ‪ ،‬پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې‬ ‫تﻮگﻪ د عﻘاﻳدو‪ ،‬تﻔسﻴر‪ ،‬حدﻳث‪ ،‬ﻓﻘﻬ‪ ３‬او د ﻓﻘﻬ‪ ３‬د اصﻮﻟﻮ پﻪ ＇‪５‬ر پﻪ ﻧﻮرو شرعﻲ عﻠﻮﻣﻮ ک‪ ３‬د زرگﻮﻧﻮ پﻮﻫاﻧﻮ او عاﻟﻤاﻧﻮ‬ ‫شتﻮن‪ ،‬زﻣﻮږ د دې وﻳﻨا پخﻠی کﻮي‪.‬‬ ‫پﻪ اوسﻨﻲ عصر ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ وﻳ‪＋‬تابﻪ ﻟﻪ پراختﻴا سره سﻢ زﻣﻮږ پﻪ ﻫ‪５‬ﻮاد ک‪ ３‬اسﻼﻣﻲ زدهک‪７‬و د ＇ﻮﻣره واﻟﻲ او‬ ‫＇رﻧگﻮاﻟﻲ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬زﻳات بدﻟﻮن ﻣﻮﻧدﻟی او د ﻫ‪５‬ﻮاد کﻮچﻨﻴان او ‪＄‬ﻮاﻧان پﻪ ډ‪４‬ره ﻣﻴﻨﻪ او ﻟﻴﻮاﻟتﻴا د اسﻼﻣﻲ زدهک‪７‬و‬ ‫ﻣرکزوﻧﻮ او ﻣدرسﻮ تﻪ ﻣخﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫د اﻓﻐاﻧستان د اسﻼﻣﻲ جﻤﻬﻮرﻳت د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت د خپﻞ ﻣسؤوﻟﻴت او دﻧدې ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬د ﻫ‪５‬ﻮاد ﻟﻪ اساسﻲ ﻗاﻧﻮن سره سﻢ د‬ ‫اسﻼﻣﻲ زدهک‪７‬و د کﻴﻔﻲ او کﻤﻲ پراختﻴا او پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ زدهک‪７‬و د ﻧصاب پﻪ اړه د پام وړ گاﻣﻮﻧﻪ پﻮرتﻪ ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫پﻪ دې ﻟ‪ ７‬ک‪ ３‬د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت‪ ،‬د ﻫ‪５‬ﻮاد د ډاډ وړ تجربﻪ ﻟروﻧکﻮ عاﻟﻤاﻧﻮ‪ ،‬استاداﻧﻮ او ﻣتخصصاﻧﻮ＇خﻪ پﻪ بﻠﻨﻪ د دﻳﻨﻲ‬ ‫ﻣدرسﻮ د تعﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب‪ ،‬د ﻻ＊ﻪ کﻮﻟﻮ ﻟپاره‪ ،‬ﻣروج کتابﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﻣتﻨﻮﻧﻮ د شرح‪ ３‬او تﻮضﻴح او د ﻓعاﻟﻴتﻮﻧﻮ‪ ،‬ارزوﻧﻮ او‬ ‫تﻤرﻳﻨﻮﻧﻮ پﻪ ورزﻳاتﻮﻟﻮ د درسﻲ کتابﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻧﻮﻳﻮ ﻣعﻴاروﻧﻮ سره سﻢ چﻤتﻮ ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ ﻳﻢ‪ ،‬د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت د عاﻟﻤاﻧﻮ او ﻣتخصصاﻧﻮ د ستاﻳﻨ‪ ３‬وړ دا ﻫ（‪ ،３‬پﻪ اﻓﻐاﻧستان ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ زدهک‪７‬و د‬ ‫ﻻ پراختﻴا او ب‪６‬اﻳﻨ‪ ３‬او د ﻟﻮی خدای جﻞ جﻼﻟﻪ د رضا د ترﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ﻻﻣﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫وباهلل اﻟتﻮﻓﻴﻖ‬ ‫دکتﻮر ﻣحﻤد ﻣﻴروﻳس بﻠخﻲ‬ ‫د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزﻳر‬

‫ه‬

‫مقدمه‬ ‫＊اغلو ＊وونکو او گرانو زدهکوونکو!‬ ‫عﻠﻤاوو د اسﻼم د ﻣبارک دﻳﻦ ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ،３‬پﻪ درﻳﻮ برخﻮ و‪４‬شﻠ‪ ３‬دي‪ :‬عﻘاﻳد‪ ،‬احﻜام او اخﻼق‪ ،‬د عﻘاﻳدو‬ ‫عﻠﻢ د خاﻟﻖ – جﻞ جﻼﻟﻪ – او ﻣخﻠﻮق پﻪ ﻫکﻠﻪ باوروﻧﻪ سﻤﻮي‪ ،‬د احکاﻣﻮ عﻠﻢ د وگ‪７‬و ک‪７‬ﻧ‪ ３‬او وﻳﻨاوې‬ ‫تﻨظﻴﻤﻮي او د اخﻼﻗﻮ عﻠﻢ د اﻧساﻧاﻧﻮ خﻮﻳﻮﻧﻪ د کﻤال پﻪ ﻟﻮر ﻟﻮړوي‪.‬‬ ‫＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ عﻠﻢ د بشري ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د وگ‪７‬و ﻟﻪ ﻣعﻨﻮي اوصاﻓﻮ سره ت‪７‬او ﻟري‪ ،‬د ﻣطﻠﻮبﻮ ﻣعﻨﻮي‬ ‫وړتﻴاوو ﻟﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮﻟﻮ او د ﻧاوړه خﻮﻳﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣحﻮه کﻮﻟﻮ ＇خﻪ بحث کﻮي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻤدې کبﻠﻪ د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻫراړخﻴز‬ ‫پرﻣختگ او ﻧ‪５‬کﻤرغﻲ تر ډ‪４‬ره برﻳده د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬پﻪ وگ‪７‬و ک‪ ３‬د اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ پﻪ ＇رﻧگﻮاﻟﻲ پﻮرې اړه ﻟري‪.‬‬ ‫د اﻧسان اغﻴزﻣﻨتﻮب او وړتﻴا د ده د ﻣعﻨﻮي خﻮﻳﻮﻧﻮ پﻪ گرو ک‪ ３‬ده‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ ＊ﻪ اخﻼق د اسﻼم ﻟﻪ ﻧظره د‬ ‫اﻧسان د غﻮره واﻟﻲ او ارز＊ت ﻣعﻴار گ‪２‬ﻞ شﻮي دي‪ ,‬رسﻮل اهلل (صﻠی اهلل عﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪( :‬إن ﻣﻦ‬ ‫خﻴارکﻢ آحاسﻨکﻢ آخﻼﻗاً) ب‪ ３‬شکﻪ پﻪ تاسﻮ ک‪ ３‬غﻮره خﻠک‪ ،‬د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ خاوﻧدان دي‪.‬‬ ‫دا زﻣﻮږ ＊کاره اړتﻴا ده تر ＇ﻮ پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬اخﻼﻗﻲ ﻓضاﻳﻞ او ارز＊تﻮﻧﻪ دود او پراخﻪ شﻲ او د ﻗرأن کرﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﻧبﻮي سﻨتﻮ‪ ،‬د پﻴﻐﻤبر (صﻠی اهلل عﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) د سﻴرت پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ او د اسﻼﻣﻲ عﻠﻤاوو ﻟﻪ وﻳﻨاوو او ک‪７‬ﻧﻮ‬ ‫＇خﻪ پﻪ ‪＄‬ان خبروﻟﻮ‪ ،‬د دﻳﻨﻲ ﻣدارسﻮ زدهکﻮوﻧکﻲ د اخﻼﻗﻮ پﻪ عﻠﻢ سﻤبال شﻲ‪ ،‬پخپﻠﻪ ﻫﻢ عﻤﻞ پرې وک‪７‬ي‬ ‫او دا رو＊اﻧﻪ ＇راغ د ﻫ‪５‬ﻮاد ﻫر گﻮټ او ﻫر کﻮر تﻪ ورسﻮي‪ ،‬تر ＇ﻮ زﻣﻮږ د ！ﻮﻟﻨ‪ ،３‬کﻮرﻧ‪ ９‬او وگ‪７‬و رﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ او‬ ‫！پﻮﻧﻪ پرې درﻣﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﻮ د اخﻼﻗﻮ د عﻠﻢ د دوﻣره ﻟﻮړ ﻣﻘام او ستر ارز＊ت ﻟﻪ کبﻠﻪ د اﻓﻐاﻧستان د اسﻼﻣﻲ جﻤﻬﻮرﻳت د پﻮﻫﻨ‪３‬‬ ‫وزارت د ＊ﻮوﻧﻴز ﻧصاب ادارې‪ ،‬د ﻣدارسﻮ پﻪ ﻧصاب ک‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ ﻣضﻤﻮن پﻪ دوو ！ﻮﻟگﻴﻮ (‪ )٨-٧‬ک‪ ３‬ﻣﻘرر‬ ‫ک‪ ７‬او د دې کتابﻮﻧﻮ ﻣﻔردات ﻳ‪ ３‬داس‪ ３‬وضع ک‪７‬ل‪ ،‬چ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ عﻤده ﻣﻮضﻮعات د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮب او‬ ‫ﻣﻨطﻘﻲ تسﻠسﻞ د اصﻮﻟﻮ پر بﻨس＀ د زدهکﻮوﻧکﻮ استعدادوﻧﻮ تﻪ پﻪ پاﻣﻠرﻧ‪ ３‬سره پک‪＄ ３‬ای پر ‪＄‬ای شﻮي دي‪.‬‬ ‫د تآﻟﻴﻒ پﻪ وخت د ﻣطاﻟبﻮ بﻴان پﻪ أساﻧﻪ او اغﻴزﻣﻨﻪ تﻮگﻪ پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬ﻧﻴﻮل شﻮي دي‪ ،‬چ‪ ３‬د اهلل تعاﻟﻰ پﻪ تﻮﻓﻴﻖ‬ ‫بﻪ د دې کتاب ﻟﻮستﻞ ﻧﻪ ﻳﻮازې د ﻣدارسﻮ د زدهکﻮوﻧکﻮ ﻟپاره‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮستﻮﻧکﻮ ﻟپاره گ＂ﻮر او د عﻤﻞ‬ ‫وړ وي او د ﻫﻐﻮی پﻪ شخصﻴت او ظرﻓﻴت ک‪ ３‬بﻪ ﻣثبت او اغﻴزﻣﻦ بدﻟﻮن راوﻟﻲ‪.‬‬ ‫و ﻣا ذﻟک عﻠی اهلل بعزﻳز‪.‬‬ ‫و‬

‫ل‪７‬لﻴک‬ ‫گ‪２‬ﻪ‬

‫ﻣخ‬

‫سرﻟﻴک‬

‫گ‪２‬ﻪ‬

‫ﻣخ‬

‫سرﻟﻴک‬

‫د اخﻼﻗﻮ پ‪５‬ژﻧدﻧﻪ‬

‫‪1‬‬

‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د حﻠﻢ ﻣﻘام‬

‫‪51‬‬

‫اخﻼق د ＇ﻪ ﻟپاره ﻟﻮﻟﻮ‬

‫‪3‬‬

‫د حﻠﻢ‬

‫‪54‬‬

‫د اخﻼﻗﻮ ستﻨ‪３‬‬

‫‪7‬‬

‫د اخﻼﻗﻮ ډوﻟﻮﻧﻪ‬

‫‪11‬‬

‫د ﻧ‪５‬کﻮ اخﻼﻗﻮ ﻧ‪３＋‬‬

‫‪13‬‬

‫اخﻼﻗﻲ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې‬

‫‪15‬‬

‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ‬ ‫ﻣﻘام‬

‫‪17‬‬

‫پر ژوﻧد باﻧدې د اخﻼﻗﻮ‬ ‫اغ‪５‬زې‬

‫‪20‬‬

‫د رسﻮل اکرم‬ ‫ب‪５‬ﻠگ‪３‬‬

‫ﻧ‪５‬ک او غﻮره دوست‬

‫‪57‬‬

‫د ﻧ‪５‬ک دوست گ＂‪３‬‬

‫‪59‬‬

‫ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر سره ﻧ‪５‬کﻲ‬

‫‪61‬‬

‫صﻠﻪ رحﻤﻲ‬

‫‪65‬‬

‫د زدهک‪７‬ې أداب‬

‫‪69‬‬

‫د زدک‪７‬ې أداب (‪)٢‬‬

‫‪73‬‬

‫صداﻗت او ر＊تﻴﻨﻮﻟﻲ‬

‫‪76‬‬

‫د ﻧ‪５‬کﻮ اخﻼﻗﻮ پاﻳﻠ‪３‬‬

‫‪22‬‬

‫ﻟﻪ دروغﻮ ‪＄‬ان ساتﻞ‬

‫‪80‬‬

‫ﻧاوړه اخﻼق او زﻳاﻧﻮﻧﻪ ﻳ‪３‬‬

‫‪25‬‬

‫پﻪ ＊‪５‬گ‪２‬ﻮ ک‪ ３‬گ‪７‬ﻧدﻳتﻮب‬

‫‪83‬‬

‫ﻧ‪５‬ک اخﻼق د زړه پاکﻲ ده‬

‫‪29‬‬

‫پﻪ ﻧ‪５‬کﻴﻮ ک‪ ３‬سﻴاﻟﻲ‬

‫‪86‬‬

‫د اﻳﻤان او عبادت سره د‬ ‫اخﻼﻗﻮ ت‪７‬او‬

‫‪31‬‬

‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬اﻣاﻧتداري‬

‫‪90‬‬

‫د ﻧ‪５‬کﻮ اخﻼﻗﻮ حاصﻠﻮل‬

‫زړه سﻮی او ﻣﻬرباﻧﻲ‬

‫‪94‬‬

‫‪35‬‬

‫د ﻧ‪５‬کﻮ اخﻼﻗﻮ ارز＊ت‬

‫کرم او سخاوت‬

‫‪98‬‬

‫‪37‬‬

‫د پﻴﻐﻤبر‬

‫اخﻼق‬

‫‪41‬‬

‫د خبرو أداب (‪)١‬‬

‫‪45‬‬

‫د خبرو أداب (‪)٢‬‬

‫‪48‬‬

‫ز‬

‫ﻟﻮﻣ‪７‬ی ﻟﻮست‬

‫د اخﻼﻗﻮ پ‪５‬ژﻧدﻧﻪ‬ ‫اخﻼق ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟ أﻳا ＊ﻪ او بد اخﻼق شتﻪ؟ کﻪ وي‪＇ ،‬ﻨگﻪ ﻳ‪ ３‬تﻮپﻴر کﻮﻟی شﻮ؟ د اسﻼم‬ ‫سپﻴ（ﻠی دﻳﻦ اخﻼﻗﻮ تﻪ پﻪ کﻮم ﻧظر گﻮري؟‬ ‫د اسﻼم پﻪ سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ ک‪ ３‬درې ډوﻟﻪ ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬شتﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ‪ :‬عﻘاﻳدو‪ ،‬احکاﻣﻮ او اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ‬ ‫عبارت دي‪.‬‬ ‫عﻘاﻳد د اﻧسان ﻳﻘﻴﻦ او باور سﻤﻮي‪ ،‬احکام د اﻧسان ک‪７‬ﻧ‪ ３‬تﻨظﻴﻤﻮي او اخﻼق د ﻫﻐﻪ د طبﻴعت او‬ ‫خﻮی ＊ﻪ او بد اړخﻮﻧﻪ ＇ﻴ‪７‬ې‪.‬‬ ‫د اخﻼﻗﻮ تعرﻳﻒ‬ ‫(خﻠﻖ) دی‪ُ .‬خﻠﻖ (د خ‪ ３‬پﻪ‬ ‫اخﻼق عربﻲ کﻠﻤﻪ ده چ‪ ３‬خﻮی‪ ،‬چﻠﻨد او طبﻴعت تﻪ واﻳﻲ‪ .‬ﻣﻔرد ﻳ‪ُ ３‬‬ ‫پ‪ ）５‬سره) د اﻧسان ﻟﻪ باطﻨﻲ حاﻟت ＇خﻪ تعبﻴر کﻮي‪َ ،‬خﻠﻖ (د خ‪ ３‬پﻪ زور او د ﻻم پﻪ سکﻮن سره)‬ ‫د اﻧسان د ظاﻫري ب‪ ３２‬پﻪ سﻤﻮن دﻻﻟت کﻮي‪.‬‬ ‫اخﻼق پﻪ ب‪５‬ﻼ ب‪５‬ﻠﻮ تعرﻳﻔﻮﻧﻮ سره تعرﻳﻒ شﻮي دى‪ ،‬چ‪ ３‬دﻟتﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮه تعرﻳﻒ تﻪ اشاره کﻮو‪.‬‬ ‫اخﻼق‪ ،‬پﻪ ﻧﻔس ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻓطري او کسبﻲ ﻣستﻘر صﻔت دی چ‪ ３‬د اﻧسان پﻪ سﻠﻮکﻮ ک‪ ３‬د ＊ﻮ او بدو‬ ‫آثارو او پاﻳﻠﻮ ﻟروﻧکﻰ دى‪.‬‬ ‫＊ﻪ او بد اخﻼق‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻳﻮه چا خﻮی او طبﻴعت داس‪ ３‬وي چ‪＊ ３‬ﻪ اﻓعال او غﻮره ک‪７‬ﻧ‪ ３‬ترسره ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ دغﻪ ک‪７‬ﻧ‪３‬‬ ‫＊ﻪ اخﻼق بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪ .‬او کﻪ چ‪５‬رې ﻧاوړه کاروﻧﻪ ترسره ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ بد اخﻼق بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻧﻴکﻲ کﻮل‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﻮرو سره ﻣرستﻪ کﻮل‪＊ ،‬ﻪ گاوﻧ‪６‬ﻳتﻮب‪ ،‬ﻣﻴﻠﻤﻪ پاﻟﻨﻪ‪ ،‬د سﻼم اچﻮل‪ ،‬د رﻧ‪％‬ﻮراﻧﻮ‬ ‫پﻮ＊تﻨﻪ کﻮل‪ ،‬د ﻣسﻠﻤان جﻨازې تﻪ حاضرﻳدل‪ ،‬د ﻟﻮﻳاﻧﻮ درﻧ‪＋‬ت کﻮل‪ ،‬پﻪ کشراﻧﻮ شﻔﻘت او زړه سﻮی‬ ‫کﻮل‪ ،‬ر＊تﻴا وﻳﻞ‪ ،‬سخاوت‪ ،‬ب‪＋‬ﻨﻪ کﻮل او داس‪ ３‬ﻧﻮر د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ بﻴﻠگ‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫د دې پرخﻼف دروغ وﻳﻞ‪ ،‬بخﻴﻠﻲ‪ ،‬د ﻧﻮرو پﻪ حﻘﻮﻧﻮ تﻴری‪ ،‬دوکﻪ او چﻞ‪ ،‬چﻐﻠﻲ‪ ،‬د خپﻠﻮۍ (صﻠﻪ رحﻤ‪)９‬‬ ‫ﻣزي شﻠﻮل‪ ،‬بدې خبرې کﻮل‪ ،‬حسد‪ ،‬کبر او ﻟﻮﻳﻲ او داس‪ ３‬ﻧﻮر پﻪ بدو اخﻼﻗﻮ ک‪ ３‬شﻤﻴرل کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ＇خﻪ چ‪ ３‬ﻣخک‪ ３‬ﻣﻮ ووﻳﻞ دا پا‪４‬ﻠﻪ ترﻻسﻪ کﻮﻻى شﻮ‪ ،‬چ‪ :３‬ﻧﻴک اخﻼق د اﻧسان گا‪１‬ﻪ‬ ‫ده‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬خﻮ＊ﻲ او پﻪ اخرت ک‪ ３‬ورتﻪ برﻳاﻟﻴتﻮب ور پﻪ برخﻪ کﻮي‪ ،‬پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬بد‬ ‫اخﻼق ﻫﻐﻪ ستﻮﻧزه او ﻧاسﻮر دى چ‪＋＇ ３‬تﻦ ﻳ‪ ３‬پرې اختﻪ کﻴ‪８‬ي او د ﻧﻮرو د ک‪７‬او ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫زدهکﻮوﻧکﻲ دې د پﻨ‪％‬ﻮ ＊ﻮ او بدو اخﻼﻗﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫اخﻼق د اسﻼم د دﻳﻦ د درې گﻮﻧﻮ (عﻘاﻳدو‪ ،‬اخﻼﻗﻮ‪ ،‬احکاﻣﻮ) ﻻر＊ﻮوﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ ﻻر＊ﻮد دی‪.‬‬ ‫اخﻼق د اﻧسان د چﻠﻨد تﻨظﻴﻤﻮوﻧکﻲ دي او د ﻫﻐﻪ د ظاﻫري او باطﻨﻲ حاﻟت تعبﻴر کﻮي‪.‬‬ ‫＊ﻪ اخﻼق د اﻧسان گا‪１‬ﻪ او بد اخﻼق د تﻠپات‪ ３‬عذاب او رﻧ‪ ＃‬ﻻﻣﻞ دي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ .١‬د اخﻼﻗﻮ د کﻠﻤ‪ ３‬ﻣعﻨا رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د َخﻠﻖ(د خا پﻪ زور) او ُخﻠﻖ (د خا پﻪ پ‪ )）５‬ترﻣﻨ‪＇ ＃‬ﻪ تﻮپﻴر دی؟‬ ‫‪ .٣‬د اخﻼﻗﻮ دوه تعرﻳﻔﻮﻧﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪＊ .٤‬ﻪ او بد اخﻼق پﻪ ＇ﻪ شﻲ پﻴژﻧدل کﻴ‪８‬ي؟‬ ‫‪ .٥‬د ＊ﻮ او بدو اخﻼﻗﻮ ＇ﻮ بﻴﻠگ‪＇ ３‬رگﻨدې ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪＊ .٦‬ﻪ او بد اخﻼق د اﻧسان پر ژوﻧد ＇ﻪ اغﻴزه ﻟري؟‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ اووکر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪2‬‬

‫دوﻳﻢ لﻮست‬

‫اخﻼق د ＇ﻪ ﻟپاره ﻟﻮﻟﻮ‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ اﻧسان د کﻮم کار د کﻮﻟﻮ پرﻳک‪７‬ه کﻮي پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي پ‪７‬او ک‪ ３‬ورتﻪ دا پﻮ＊تﻨﻪ پﻴدا کﻴ‪８‬ي چ‪３‬‬ ‫وﻟ‪ ３‬دا کار کﻮي؟ او کﻮﻣ‪ ３‬گ＂‪ ３‬ور＇خﻪ تر ﻻسﻪ کﻴ‪８‬ي؟‬ ‫اوس چ‪ ３‬ﻣﻮﻧ‪ ８‬غﻮاړو د اخﻼﻗﻮ عﻠﻢ زدهک‪７‬و ﻧﻮﻣﻮړې پﻮ＊تﻨ‪ ３‬ﻣﻮ پﻪ ذﻫﻨﻮﻧﻮ ک‪ ３‬را ＇رخﻴ‪８‬ي چ‪３‬‬ ‫وﻟ‪ ３‬باﻳد د اخﻼﻗﻮ عﻠﻢ زدهک‪７‬و؟ أﻳا پﻪ ﻫﻐﻪ پﻮﻫﻴدل او د ﻫﻐﻪ پﻠﻲ کﻮل بﻪ زﻣﻮږ پﻪ دﻧﻴﻮي او اخروي‬ ‫ژوﻧد ک‪＇ ３‬ﻪ گ＂‪ ３‬وﻟري؟‬ ‫د دې ﻟﻮست پﻪ ﻟ‪ ７‬ک‪ ３‬زﻳار اﻳستﻞ شﻮی چ‪ ３‬پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮاب وړاﻧدې شﻲ او د اخﻼﻗﻮ د‬ ‫زدهک‪７‬ې پر ﻣﻮخﻮ وپﻮﻫﻴ‪８‬و‪.‬‬ ‫د اخﻼﻗﻮ د زدهک‪７‬ې ﻣﻮخ‪３‬‬ ‫د اخﻼﻗﻮ د زدهک‪７‬ې ﻣﻮخ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدﻧﻴﻮ ！کﻮ ک‪＇ ３‬رگﻨدوو‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻧﻴک اخﻼق د پﻴﻐﻤبر د بعثت ﻣﻮخﻪ ده‪:‬‬ ‫د اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ زدهک‪７‬ې ＇خﻪ ﻣﻮږ تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ی ﻫدف دا دی چ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻧﻴک اخﻼق پﻠﻲ‬ ‫د بعثت ﻣﻮخﻪ‬ ‫شﻲ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ خپرول او د ﻧاوړو اخﻼﻗﻮ د ！ﻐر ！ﻮﻟﻮل د پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫او غاﻳﻪ ده‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫ژباړه‪ :‬پﻪ رﻳ‪＋‬تﻴا زه د دې ﻟپاره را استﻮل شﻮی ﻳﻢ چ‪ ３‬ﻧﻴک اخﻼق بشپ‪ ７‬ک‪７‬م‪.‬‬ ‫ﻟﻪ بعثت سره د اخﻼﻗﻮ ت‪７‬او ＇ﻪ دی؟ ﻟﻪ پﻮرتﻨﻲ حدﻳث شرﻳﻒ ＇خﻪ دا ＇رگﻨدﻳ‪８‬ي‬ ‫د پﻴﻐﻤبر‬ ‫د بعثت تر ！ﻮﻟﻮ ستره او اساسﻲ ﻣﻮخﻪ د اخﻼﻗﻲ ﻓضاﻳﻠﻮ بشپ‪７‬ول او پﻠﻲ کﻮل‬ ‫چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫دي‪ .‬د ﻫﻤدې ﻣطﻠب پﻪ تائﻴد اهلل تعاﻟی خپﻞ پﻴﻐﻤبر تﻪ پﻪ خطاب ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪)١‬‬

‫[اﻷﻧبﻴاء‪]١٠٧ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬او ﻣاتﻪ ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻴ‪８‬ﻟی‪ ،‬ﻣگر د ﻧ‪７‬ۍ واﻟﻮ ﻟپاره رحﻤت‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟسﻨﻦ اﻟﻜبرى ﻟﻠبﻴﻬﻘﻲ‬ ‫‪3‬‬

‫ﻫﻤدارﻧگﻪ د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ بﻞ ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬

‫د اخﻼﻗﻮ پﻪ ستاﻳﻨﻪ ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬

‫[اﻟﻘﻠﻢ‪]٤ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬او تﻪ د ﻟﻮړو اخﻼﻗﻮ ﻟروﻧکی ﻳ‪.３‬‬ ‫وگﻮرئ پﻪ کﻮﻣﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬خﻴاﻧت‪ ،‬دوکﻪ‪ ،‬د اﻣاﻧت ضاﻳع کﻮل‪ ،‬ﻓحشا او داس‪ ３‬ﻧﻮر ﻣﻨکرات‬ ‫شتﻮن وﻟري‪ ،‬دغس‪！ ３‬ﻮﻟﻨﻪ بﻪ ﻟﻪ رحﻤت ＇خﻪ خاﻟﻲ وي او ﻫﻤدا ډول ﻫﻐﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ چ‪ ３‬پﻪ اﻓرادو ک‪３‬‬ ‫د دې ﻟپاره‬ ‫ﻳ‪ ３‬کرکﻪ ﻧﻔرت او ﻻﻧج‪ ３‬ﻣﻮجﻮدې وي‪ ،‬ﻟﻪ رحﻤت ＇خﻪ بﻪ ب‪ ３‬برخ‪ ３‬وي‪ .‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫راغﻠﻰ‪ ،‬تر ＇ﻮ چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻧساﻧﻲ ！ﻮﻟﻨ‪＇ ３‬خﻪ د ﻧاوړو خﻮﻳﻮﻧﻮ ！ﻐر ！ﻮل او پر ‪＄‬ای ﻳ‪ ３‬ﻧﻴک او غﻮره‬ ‫اخﻼق ‪＄‬ای پر‪＄‬ای ک‪７‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ دې ترتﻴب کﻮﻟی شﻮ د پﻮرتﻨﻲ آﻳت او حدﻳث تر ﻣﻨ‪ ＃‬ت‪７‬او پﻪ‬ ‫＊ﻪ تﻮگﻪ درک ک‪７‬و‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د اخﻼﻗﻮ او عباداتﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ت‪７‬او‪:‬‬ ‫د اخﻼﻗﻮ د ﻟﻮستﻠﻮ غﻮره ﻣﻮخﻪ د اخﻼﻗﻮ او عباداتﻮ ﻳا پﻪ بﻞ عبارت د دﻳﻦ او دﻧﻴا تر ﻣﻴﻨ‪ ＃‬د را پﻴدا‬ ‫شﻮي بﻴﻠتﻮن او ﻟرې واﻟﻲ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړل دي‪ ،‬تر ＇ﻮ داس‪ ３‬ﻧشﻲ چ‪ ３‬ﻳﻮ تﻦ دې پﻪ ﻣسجد ک‪ ３‬روحاً‬ ‫او جسﻤاً پﻪ پﻮره عاجزۍ سره پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ بﻮخت وي‪ ،‬خﻮ ﻟﻪ ﻣسجد ＇خﻪ بﻬر ب‪ ３‬ﻟﻪ کﻮم ﻗﻴد او بﻨد‬ ‫＇خﻪ خپﻠﻮاک اوسﻲ او اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ تﻪ ﻫﻴ＆ پاﻣﻠرﻧﻪ ﻧﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫اسﻼم د دﻳﻦ او دﻧﻴا او ﻳا د اخﻼﻗﻮ او عباداتﻮ تر ﻣﻴﻨ‪ ＃‬د بﻴﻠتﻮن سخت ﻣخاﻟﻒ دی‪＄ ،‬کﻪ اسﻼم‬ ‫د ﻳﻮ بشپ‪ ７‬او ﻧﻪ بﻴﻠﻴدوﻧکﻲ جسﻢ پﻪ ＇ﻴر دی‪ ،‬دغﻪ خﻠک چ‪ ３‬پﻪ خپﻞ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ او عبادت سره د‬ ‫خﻠکﻮ پام ‪＄‬ان تﻪ را اړوي او بﻴا د اخﻼﻗﻮ پﻪ ﻣﻴدان ک‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻧاوړې ک‪７‬ﻧ‪ ３‬تر سره کﻮي‪ ،‬پﻪ حﻘﻴﻘت‬ ‫ک‪ ３‬پﻪ اسﻼم ＊ﻪ ﻧﻪ دي پﻮﻫﻴدﻟﻲ او د دې دﻳﻦ د روح پﻪ پﻴژﻧدﻟﻮ ک‪ ３‬خطا شﻮي دي‪ ،‬د اسﻼم د‬ ‫سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ ﻣﻮخﻪ د داس‪ ３‬اﻧساﻧاﻧﻮ جﻮړوﻧﻪ ده‪،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ عبادت سره سره د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ او غﻮره‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫چﻠﻨد خاوﻧدان وي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ پﻴﻐﻤبر‬ ‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬پﻪ اهلل سﻮگﻨد چ‪ ３‬د کاﻣﻞ اﻳﻤان خاوﻧد ک‪５‬دای ﻧشﻲ‪ ،‬پﻪ اهلل سﻮگﻨد چ‪ ３‬د کاﻣﻞ اﻳﻤان خاوﻧد‬ ‫ک‪５‬دای ﻧشﻲ‪ ،‬پﻪ اهلل سﻮگﻨد چ‪ ３‬د کاﻣﻞ اﻳﻤان خاوﻧد ک‪５‬دای ﻧشﻲ‪ ،‬ووﻳﻞ شﻮل‪＇ :‬ﻮک د کاﻣﻞ‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬گاوﻧ‪６‬ی ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ضرر ＇خﻪ پﻪ‬ ‫اﻳﻤان خاوﻧد ﻧشﻲ ک‪５‬دای؟ ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫‪ -١‬بخاری حدﻳث‪٦٠١٦‬‬ ‫‪4‬‬

‫اﻣﻦ ک‪ ３‬ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫تﻪ د ﻳﻮې ＊‪ ３％‬ﻳادوﻧﻪ وک‪７‬ه چ‪ ３‬کﻪ‬ ‫پﻪ بﻞ حدﻳث ک‪ ３‬راغﻠﻲ دي چ‪ ３‬ﻳﻮ شﻤﻴر خﻠکﻮ پﻴﻐﻤبر‬ ‫＇ﻪ ﻫﻢ ډﻳره ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮوﻧک‪ ３‬او عابده ده‪ ،‬خﻮ ﻟﻪ ژب‪＇ ３‬خﻪ ﻳ‪ ３‬گاوﻧ‪６‬ﻳان ﻧاکراره دي‪ .‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪＄ :‬ای ﻳ‪ ３‬دوزخ دی او د بﻠ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻟﻮﻣ‪７‬ی پﻪ پرتﻠﻪ پﻪ عبادت ک‪ ３‬کﻤزورې‬ ‫وه‪ ،‬خﻮ ﻟﻪ خﻠکﻮ سره ﻳ‪ ３‬ﻧﻴک چﻠﻨد کاوه وﻓرﻣاﻳﻞ‪＄ :‬ای ﻳ‪ ３‬جﻨت دی(‪.)١‬‬ ‫‪ -٣‬د اخﻼﻗﻲ ﻣبادﻳﻮ پﻠﻲ کﻮل‬

‫د اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ ﻟﻮستﻠﻮ ＇خﻪ زﻣﻮږ بﻠﻪ ﻣﻮخﻪ دا ده چ‪ ３‬باﻳد اخﻼﻗﻲ ﻣبادي زدهک‪７‬و‪ ،‬تر ＇ﻮ پﻪ ﻓردي‪،‬‬ ‫کﻮرﻧﻲ او ！ﻮﻟﻨﻴز ژوﻧد ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻠ‪ ３‬ک‪７‬و او د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ ﻧﻪ شﻮ چ‪ ３‬وﻳﻨا کﻮي‪ ،‬خﻮ عﻤﻞ‬ ‫پرې ﻧﻪ کﻮي‪ .‬ﻳﻮ اسﻼﻣﻲ عاﻟﻢ واﻳﻲ ﻫر ＇ﻮﻣره ﻣﻮ چ‪ ３‬زړه غﻮاړي زدهک‪７‬ه وک‪７‬ئ خﻮ ﻳاد ساتئ چ‪３‬‬ ‫ﻳﻮازې ﻫﻐﻪ وخت بﻪ بدﻟﻪ درکﻮل کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬خپﻠ‪ ３‬زدهک‪７‬ې تﻪ د عﻤﻞ جاﻣﻪ واغﻮﻧدئ‪ .‬اهلل تعاﻟی‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫‪[.‬اﻟصﻒ‪.]٣-٢ :‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ای د اﻳﻤان خاوﻧداﻧﻮ وﻟ‪ ３‬داس‪＇ ３‬ﻪ واﻳئ چ‪ ３‬عﻤﻞ ورباﻧدې ﻧﻪ کﻮئ‪ .‬اهلل تعاﻟی تﻪ دا ډﻳره بده‬ ‫ده چ‪＇ ３‬ﻪ وواﻳئ او عﻤﻞ پرې وﻧﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪-٤‬ﻟﻪ ﻓتﻨ‪ ３‬او شک اچﻮﻟﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ژﻏﻮرﻧﻪ‬

‫د اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ ﻟﻮستﻠﻮ ＇خﻪ ﻣﻮږ بﻠﻪ ﻣﻮخﻪ دا ده چ‪ ３‬پﻪ ﻓتﻨﻮ ک‪ ３‬د خﻠکﻮ د ﻟﻮ‪４‬دو ﻻﻣﻞ وﻧﻪ گر‪＄‬ﻮ‪ .‬کﻪ‬ ‫ﻳﻮ تﻦ پﻪ عبادت او تعبدي شعاﻳرو باﻧدې کﻠک وﻻړ وي‪ ،‬خﻮ ﻟﻪ ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ او غﻮره چﻠﻨد ＇خﻪ‬ ‫ب‪ ３‬برخ‪ ３‬وي‪ ،‬پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬ﻧﻮر خﻠک د دﻳﻦ پﻪ اړه پﻪ ﻓتﻨ‪ ３‬او شک ک‪ ３‬اچﻮي‪ ،‬پﻪ داس‪ ３‬حاﻟت‬ ‫ک‪ ３‬کﻪ چا تﻪ ووﻳﻞ شﻲ چ‪ ３‬پﻪ اسﻼﻣﻲ تعبدي شعاﻳرو باﻧدې پابﻨد اوسﻪ او ﻫﻐﻪ دغﻪ د ﻧاوړو اخﻼﻗﻮ‬ ‫ﻟروﻧکی عابد پﻴژﻧﻲ‪ ،‬کﻴدای شﻲ چ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪ ３‬وواﻳﻲ‪ :‬غﻮاړې چ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ﻓﻼﻧﻲ پﻪ ＇ﻴر شﻢ؟‬ ‫چ‪！ ３‬ﻮل تعبدي شعاﻳر تر سره کﻮي خﻮ چﻠﻨد ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻴچا سره ﻫﻢ د ﻣﻨﻠﻮ وړ ﻧﻪ دی‪.‬‬ ‫ﻣﻮږ غﻮاړو وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د اخﻼﻗﻲ ﻣبادﻳﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣﻮ ＇رگﻨد ﻣعﻠﻮﻣات تر ﻻسﻪ ک‪７‬ل‪ ،‬پﻪ‬ ‫خپﻞ ژوﻧد ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ پﻠﻲ کﻮﻟﻮ سره خﻠکﻮ تﻪ پﻪ زړه پﻮرې عﻤﻠﻲ بﻴﻠگ‪ ３‬وړاﻧدې ک‪７‬و او ﻫﻐﻮ تﻪ‬ ‫‪ -١‬ﻣسﻨد احﻤد او حاکﻢ‬ ‫‪5‬‬

‫و＊ﻴﻮ چ‪ ３‬ﻣﻮږ دﻳﻦ ﻟﻪ دﻧﻴا ＇خﻪ ﻧﻪ دی بﻴﻞ ک‪７‬ی‪ ،‬ﻳﻮازې پﻪ دغﻪ صﻮرت ک‪ ３‬ﻣﻮږ کﻮﻻى شﻮ چ‪３‬‬ ‫！ﻮﻟﻨ‪ ３‬تﻪ د ﻧﻴکﻮ‪ ،‬اﻣاﻧت ساتﻮﻧکﻮ‪ ،‬ﻣخصﻠﻮ‪ ،‬ر＊تﻴﻨﻮ‪ ،‬وطﻨپاﻟﻮ‪ ،‬ﻧﻴک چﻠﻨﻮ او غﻮره اﻧساﻧاﻧﻮ بﻴﻠگ‪３‬‬ ‫وړاﻧدې ک‪７‬و‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬دا چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر د بعثت ﻣﻮخﻪ د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ بشپ‪７‬ول دي‪ ،‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳ‪ ３‬دﻟﻴﻞ راوړئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اسﻼم د اخﻼﻗﻮ او عباداتﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬د بﻴﻠتﻮن د ستﻮﻧزې ＇رﻧگﻪ ﻣعاﻟجﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د اخﻼﻗﻲ ﻣبادﻳﻮ او تعبدي شعاﻳرو د ﻧﻪ جﻼ ک‪５‬دﻟﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ د شاﻫد پﻪ تﻮگﻪ ﻳﻮ ﻧص راوړئ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬أﻳا اسﻼﻣﻲ اخﻼق ﻳﻮازې د پﻴژﻧدﻟﻮ اوزده ک‪７‬ې ﻟپاره دي او کﻪ د عﻤﻠﻲ کﻮﻟﻮ او پﻠﻲ کﻮﻟﻮ ﻟپاره‪،‬‬ ‫پﻪ دې اړوﻧد ﻟﻪ ﻗران کرﻳﻢ ＇خﻪ ﻳﻮ دﻟﻴﻞ راوړئ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬پﻪ تعبدي شعاﻳرو د اﻟتزام پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬اﻧسان ＇رﻧگﻪ کﻮﻟی شﻲ پﻪ ﻧﻮرو خﻠکﻮ ک‪ ３‬د ﻓتﻨ‪ ３‬د‬ ‫راﻣﻨ‪％‬تﻪ ک‪５‬دﻟﻮ ﻻﻣﻞ ﻧشﻲ؟‬

‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫ﻳﻮ شﻤﻴر اخﻼﻗﻲ ﻓضاﻳﻞ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ او پﻪ اړه ﻳ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟگﻲ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻧﻮرو زدهکﻮوﻧکﻮ‬ ‫سره خبرې وک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫درﻳﻢ ﻟﻮست‬

‫د اخﻼﻗﻮ ستﻨ‪３‬‬ ‫أﻳا اسﻼﻣﻲ اخﻼق او أداب د ﻧﻮرو ادﻳاﻧﻮ او وضعﻲ تﻤدﻧﻮﻧﻮ ﻟﻪ أدابﻮ او اخﻼﻗﻮ سره تﻮپﻴر ﻟري او کﻪ‬ ‫ﻳﻮ شان دي؟ پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ ستﻨ‪( ３‬ارکان) کﻮم او ＇رﻧگﻪ دي؟ پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ‬ ‫اخﻼﻗﻮ ستﻨ‪ ３‬او بﻨس＂ﻮﻧﻪ تر بحث ﻻﻧدې ﻧﻴسﻮ‪:‬‬ ‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ ستﻨ‪３‬‬

‫د اسﻼم پﻪ سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ ک‪ ３‬آداب او اخﻼق پر ＇ﻠﻮرو ارکاﻧﻮ وﻻړ دي‪ ،‬د ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان اخﻼق‬ ‫او أداب ﻟﻪ ﻫﻤدغﻮ ＇ﻠﻮرو اصﻠﻮﻧﻮ ＇خﻪ سرچﻴﻨﻪ اخﻠﻲ چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان پرې خپﻞ سﻠﻮک او چﻠﻨد‬ ‫جﻮړوي‪.‬‬ ‫اﻳﻤاﻧﻲ او عﻘﻴدوي بﻨس＀‪:‬‬

‫د اسﻼم سپﻴ（ﻠی دﻳﻦ اﻳﻤان او عﻘﻴده د اخﻼﻗﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ی بﻨس＀ گ‪２‬ﻲ چ‪ ３‬د ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان ﻣعﻨﻮي‬ ‫او ظاﻫري ！ﻮل سﻠﻮک او ک‪７‬ﻧ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻤدغﻮ بﻨس＂ﻮﻧﻮ ＇خﻪ سرچﻴﻨﻪ اخﻠﻲ‪ .‬دا پﻪ دې ﻣعﻨا چ‪ ３‬د ﻳﻮ‬ ‫ﻣسﻠﻤان اخﻼق د ﻫﻐﻪ د اﻳﻤان او عﻘﻴدې ﻳﻮه برخﻪ ده‪ .‬پﻪ دې اړوﻧد د اسﻼﻣﻲ اﻣت ﻳﻮ ستر عاﻟﻢ د‬ ‫عﻘﻴدې او اخﻼﻗﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ت‪７‬او داس‪＊ ３‬کﻠی تعبﻴروي‪ :‬پرتﻪ ﻟﻪ اخﻼﻗﻮ عﻘﻴده د ﻫﻐ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬پﻪ ＇‪５‬ر ده‬ ‫(‪)١‬‬ ‫چ‪ ３‬سﻴﻮری او ﻣﻴﻮه وﻧﻪ ﻟري او ب‪ ３‬عﻘﻴدې اخﻼق د ﻳﻮ ب‪ ３‬ثباتﻪ ﻣﻮجﻮد د سﻴﻮري پﻪ ＇ﻴر دى‪.‬‬ ‫ﻧﻮ عﻘﻴده او اﻳﻤان د ﻣسﻠﻤان د اخﻼﻗﻮ پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ک‪ ３‬اساسﻲ اغﻴزه ﻟري‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ د اخﻼﻗﻮ پﻪ اصﻼح ک‪ ３‬د عﻘﻴدې او اﻳﻤان د وﻧ‪６‬ې پﻪ اړه خبرې‬ ‫وک‪７‬ي او پﻪ دې اړه دې خپﻞ ﻧظروﻧﻪ ＇رگﻨد ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫عﻠﻤﻲ بﻨس＀‬

‫عﻠﻢ د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ او أدابﻮ دوﻳﻢ بﻨس＀ تشکﻴﻠﻮي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬عﻠﻢ او اﻳﻤان دواړه ﻳﻮ د بﻞ‬ ‫ردﻳﻒ دي‪ ،‬او ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻟﻪ سﻤﻮ اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ سره پﻪ ！کر ک‪ ３‬ﻧﻪ واﻗع کﻴ‪８‬ي‪ .‬ﻟﻪ بﻠﻪ پﻠﻮه کﻪ پﻪ‬ ‫عﻠﻢ او ！ﻴکﻨاﻟﻮژۍ ک‪ ３‬د اخﻼﻗﻲ ار＊تﻮﻧﻮ پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ عﻤﻞ وﻧشﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ډ‪４‬ر ‪＄‬ﻠﻪ بﻪ بشرﻳت ﻟﻪ وراﻧ‪９‬‬ ‫او تباﻫ‪ ９‬سره ﻣخ شﻲ‪ .‬کﻪ چ‪５‬رې ﻣﻮږ بﻴﻼ بﻴﻠﻮ عﻠﻮﻣﻮ ﻟکﻪ طب‪ ،‬کﻴﻤﻴا‪ ،‬ﻓزﻳک‪ ،‬اﻗتصاد‪،‬سﻴاست‬ ‫او داس‪ ３‬ﻧﻮرو تﻪ ﻧظر وک‪７‬و‪ ،‬ﻧﻮ وبﻪ وﻳﻨﻮ چ‪ ３‬ﻫر ﻳﻮ ﻟﻪ دغﻮ عﻠﻮﻣﻮ ＇خﻪ اخﻼﻗﻲ اصﻮﻟﻮ او بﻨس＂ﻮﻧﻮ‬ ‫تﻪ اړتﻴا ﻟري او پرتﻪ ﻟﻪ اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ اﻧساﻧﻴت تﻪ د خدﻣت ﻣصدر ﻧشﻲ گر‪＄‬ﻴدﻟﻰ‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫عﻠﻢ او ！ﻴکﻨاﻟﻮژي ＇رﻧگﻪ پرتﻪ ﻟﻪ اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ د تباﻫ‪ ９‬او وراﻧ‪ ９‬ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ؟ أﻳا کﻮﻟی شئ پﻪ دې اړوﻧد‬ ‫کﻮم ﻣثا ل وړاﻧدې ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د ﻣکاﻓاتﻮ او ﻣجازاتﻮ بﻨس＀‬

‫د اسﻼم سپﻴ（ﻠﻰ دﻳﻦ اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻪ ب‪ ３‬گ＂‪ ３‬ﻧﻪ گ‪２‬ﻲ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ ＇‪＋‬تﻦ تﻪ پﻪ دﻧﻴا کی غﻮره‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ "د ﻗﻴاﻣت پﻪ‬ ‫بدﻟﻪ او پﻪ آخرت ک‪＊ ３‬ﻪ اجر او ثﻮاب ورکﻮي‪ .‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اکرم‬ ‫ورځ د ﻳﻮه ﻣؤﻣﻦ پﻪ تﻠﻪ د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ بﻞ شی دروﻧد ﻧشتﻪ"‪ .‬او پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬د اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ ＇خﻪ‬ ‫ﻟﻴرې اﻧسان تﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ دﻧﻴا او اخرت ک‪ ３‬سختﻪ سزا ！اکﻠ‪ ３‬ده‪＄ .‬کﻪ د اسﻼم سپﻴ（ﻠی دﻳﻦ ﻫﻴ（کﻠﻪ سﻢ‬ ‫او بد‪ ،‬پاکﻲ او ﻧاوﻟتﻴا ﻳﻮ شان ﻧﻪ گ‪２‬ﻲ‪ .‬پﻪ دې اړه اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[ﻓصﻠت‪]٣٤ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬او ﻧﻴﻜﻲ او بدي ﻳﻮ شاﻧتﻪ ﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫[اﻟﻤائدة‪]١٠٠ :‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ اهلل تعاﻟی پﻪ بﻞ ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬اى پﻴﻐﻤبره! دوى تﻪ وواﻳﻪ چ‪ ３‬پاك او ﻧاوﻟﻲ ﻳﻮ شاﻧتﻪ ﻧﻪ دي‪ .‬ﻫﻤدارﻧگﻪ د اسﻼم سپﻴ（ﻠﻲ‬ ‫(‪)١‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻮﻧ‪ ８‬سره دوکﻪ کﻮي ﻫﻐﻪ زﻣا ﻟﻪ اﻣت ＇خﻪ ﻧﻪ دی‪.‬‬ ‫‪ -١‬د ﻣسﻠﻢ رواﻳت‬

‫‪8‬‬

‫اﻧساﻧﻲ او ﻧﻔساﻧﻲ بﻨس＀‬ ‫اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻟکﻪ د ﻧﻮرو اﻧساﻧﻲ غرﻳزو او غﻮ＊تﻨﻮ پﻪ ＇ﻴر د ﻫر س‪７‬ي پﻪ ﻓطرت ک‪ ３‬ﻧﻐ‪＋‬تﻲ‬ ‫دي‪ ،‬خﻮ د اسﻼم سپﻴ（ﻠﻰ دﻳﻦ دغﻪ غرﻳزې ﻣثبت او ﻣعﻘﻮل ﻟﻮري تﻪ تﻮجﻴﻪ او داس‪ ３‬ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ورتﻪ‬ ‫کﻮي چ‪ ３‬د اﻓراط او تﻔرﻳط( زﻳاتﻲ او کﻤﻲ ) ﻣخﻪ ﻳ‪ ３‬وﻧﻴسﻲ‪ .‬د ﻣثال پﻪ ډول‪ :‬خﻮراک او ＇‪＋‬اک‬ ‫د ژوﻧدون ﻳﻮه غرﻳزه ده‪ ،‬خﻮ پﻪ عﻴﻦ وخت ک‪ ３‬اخﻼﻗﻲ ارز＊ت ﻫﻢ دی‪ .‬اوس کﻪ د خﻮراک او‬ ‫＇‪＋‬اک دغﻪ غرﻳزه او غﻮ＊تﻨﻪ پﻪ اعتدال او ﻣعﻘﻮﻟﻴت سره اشباع ﻧشﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ﻫﻤدغﻪ اﻧسان او ور‬ ‫سره ﻧﻮرو تﻪ ﻫﻢ زﻳان رسﻮي‪ .‬پﻪ دې اساس د اسﻼم اخﻼﻗﻲ ﻧظام د خﻮراک او ＇‪＋‬اک د اشباع‬ ‫ﻟپاره خپﻞ أداب او اصﻮل ﻣﻘرر ک‪７‬ي تر＇ﻮ ﻟﻪ ﻧاوړو اغﻴزو ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣخﻨﻴﻮى وشﻲ‪ .‬د ﻣثال پﻪ ډول‬ ‫ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ دې اړه ﻟﻪ اسراف او ب‪＄ ３‬اﻳﻪ ﻟگ‪＋‬ت ＇خﻪ ﻣﻨعﻪ ک‪７‬ې او داس‪ ３‬ﻻر＊ﻮﻧﻪ کﻮي‪:‬‬ ‫[اﻷعراف‪]٣١ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬د (اﻟﻬﻲ ﻧعﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ) وخﻮرئ‪ ،‬و＇‪＋‬ئ‪ ،‬خﻮ اسراف ﻣﻪ کﻮئ‪＄ ،‬کﻪ اهلل تعاﻟی ﻣسرﻓان ﻧﻪ‬ ‫خﻮ＊ﻮي‪.‬‬ ‫پﻪ ﻫﻤدې ډول کﻪ ！ﻮل اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻪ ﻣطاﻟعﻪ او و＇‪７５‬و‪ ،‬ﻧﻮ دا بﻪ وﻣﻮﻣﻮ چ‪ ３‬ددې ！ﻮﻟﻮ ارز＊تﻮﻧﻮ‬ ‫ﻟپاره اسﻼم ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬او اصﻮل بﻴان ک‪７‬ي دي‪ ،‬تر＇ﻮ ﻣعﻘﻮل او گ＂ﻮر ﻟﻮري تﻪ‪ ،‬ورتﻪ‬ ‫ﻻر＊ﻮوﻧﻪ وک‪７‬ي او گ＂ﻪ ترې واخستﻞ شﻲ ﻫﻤدارﻧگﻪ ﻟﻪ اﻓراط‪ ،‬تﻔرﻳط او د ‪＄‬ان او د ﻧﻮرو ﻟﻪ ضرر‬ ‫＇خﻪ ﻳ‪ ３‬وساتﻲ‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫اسﻼﻣﻲ أداب او اخﻼق پﻪ ＇ﻠﻮرو اصﻮﻟﻮ وﻻړ دي چ‪ ３‬اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ‬ ‫سرچﻴﻨﻪ اخﻠﻲ‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ＇ﻠﻮرگﻮﻧﻲ ستﻨ‪ ３‬او پاﻳ‪ ３‬عبارت دي ﻟﻪ‪ :‬اعتﻘادي بﻨس＀‪ ،‬عﻠﻤﻲ بﻨس＀‪ ،‬د‬ ‫ﻣکاﻓاتﻮ او ﻣجازاتﻮ بﻨس＀‪ ،‬ﻧﻔسﻲ او اﻧساﻧﻲ بﻨس＀‪.‬‬ ‫اسﻼﻣﻲ أداب او اخﻼق د ﻳاد شﻮو اصﻮﻟﻮ او اساساتﻮ پر بﻨس＀ د غﻴر اسﻼﻣﻲ ادﻳاﻧﻮ ﻟﻪ اخﻼﻗﻮ‬ ‫＇خﻪ تﻮپﻴر ﻟري‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ .١‬اسﻼﻣﻲ اخﻼق ﻟﻪ کﻮﻣﻮ ارکاﻧﻮ او بﻨس＂ﻮﻧﻮ ＇خﻪ سرچﻴﻨﻪ اخﻠﻲ؟‬ ‫‪ .٢‬د ﻫﻐﻪ چا پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪＇ ３‬ﻪ استدﻻل کﻮئ چ‪ ３‬واﻳﻲ‪ :‬ﻣﻮږ د عﻠﻢ او ！ﻴکﻨاﻟﻮژي پﻪ زﻣاﻧﻪ ک‪３‬‬ ‫ژوﻧد کﻮو‪ ،‬ﻧﻮ اخﻼﻗﻮ تﻪ اړتﻴا ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬کﻪ چ‪５‬رې اﻧساﻧﻲ غﻮ＊تﻨ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ ＇خﻪ بشپ‪７‬ې (پﻮره)شﻲ‪＇ ،‬ﻪ اغﻴزې بﻪ‬ ‫وﻟري؟ د ＇ﻮ ﻣثاﻟﻮﻧﻮ پﻪ ترڅ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬ﻻﻧدې جﻤﻠ‪ ３‬بشپ‪７‬ې ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ .‬پرتﻪ ﻟﻪ اخﻼﻗﻮ عﻘﻴده د ﻫﻐ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬پﻪ ＇‪５‬ر ده چ‪............................................３‬‬ ‫ب‪ :‬ب‪ ３‬عﻘﻴدې اخﻼق د ب‪ ３‬ثباتﻪ ﻣﻮجﻮد د سﻴﻮري پﻪ ＇‪５‬ر دى چ‪..............................３‬‬

‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د دې ﻣبارک حدﻳث (‬ ‫＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫) د اخﻼﻗﻲ ﻣﻔﻬﻮم پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮه ﻣخ‬

‫‪10‬‬

‫＇ﻠﻮرم ﻟﻮست‬

‫د اخﻼﻗﻮ ډوﻟﻮﻧﻪ‬ ‫اخﻼق پﻪ ！ﻮﻟﻴزه تﻮگﻪ پﻪ دوه ډوﻟﻪ وﻳشﻞ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻳﻮ ﻧﻴک او وړ اخﻼق او بﻞ بد اوﻧا وړه اخﻼق‪ ،‬دغﻪ‬ ‫وﻳش د ﻫﻐﻮ ثابتﻮ او داﻳﻤﻲ ＊ﻮ او بدو اوصاﻓﻮ پر بﻨس＀ چ‪ ３‬اخﻼق ورسره ت‪７‬او ﻟري‪ ،‬شﻮی دی‪،‬‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬اﻧسان پﻪ ＊ﻮ او بدو اخﻼﻗﻮ ستاﻳﻞ کﻴ‪８‬ي او د اخﻼﻗﻮ د عﻠﻢ پﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ کتابﻮﻧﻮ ک‪ ３‬پﻪ‬ ‫رذاﻳﻠﻮ او ﻓضاﻳﻠﻮ سره ﻳاد شﻮي دي‪.‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ی‪ :‬ﻏﻮره او ﻧﻴک اخﻼق‬ ‫غﻮره او ﻧﻴک اخﻼق ﻟﻪ ﻫﻐﻮ راسخﻮﻣعﻨﻮي استعدادوﻧﻮ ＇خﻪ عبارت دي چ‪ ３‬د اﻧسان ！ﻮل ﻧﻴک‬ ‫اﻓعال اوک‪７‬ﻧ‪ ３‬پﻪ ډﻳرې أساﻧ‪ ９‬سره ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ سرچﻴﻨﻪ اخﻠﻲ‪ ،‬چ‪ ３‬دغﻪ چﻠﻨدوﻧﻪ بﻪ ﻟﻪ عﻘﻠﻲ او‬ ‫دﻳﻨﻲ ﻣﻮازﻳﻨﻮ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ سره چ‪ ３‬داخﻼﻗﻮ پﻪ عﻠﻢ ک‪ ３‬ورتﻪ ﻓاضﻠﻪ اخﻼق وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي ﻣطابﻘت‬ ‫ﻟري‪.‬‬ ‫غﻮره او ﻧﻴک اخﻼق د اخﻼﻗﻮ دعﻠﻢ ﻳﻮ ﻣﻬﻢ ﻣبحث دی چ‪ ３‬ترﻻسﻪ کﻮل ﻳ‪ ３‬د ﻫرﻫﻐﻪ اﻧسان‬ ‫غﻮ＊تﻨﻪ ده چ‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ د خپﻠﻮﻟﻮ پﻪ ﻟ＂ﻪ ک‪ ３‬وي‪.‬‬ ‫دوﻳﻢ‪ :‬ﻧاوړه اخﻼق‬ ‫ﻧاوړه اخﻼق ﻟﻪ ﻫﻐﻮ بدو اوصاﻓﻮ ＇خﻪ عبارت دي‪ ،‬چ‪ ３‬د ک‪７‬ﻧﻮ او اﻓعاﻟﻮ پﻪ ب‪２‬ﻪ ﻟﻪ اﻧسان ＇خﻪ‬ ‫صادرﻳ‪８‬ي او دغﻪ ک‪７‬ﻧ‪ ３‬او چﻠﻨدوﻧﻪ ﻟﻪ عﻘﻠﻲ او دﻳﻨﻲ ﻣﻮازﻳﻨﻮ سره ﻣطابﻘت او سﻤﻮن ﻧﻪ ﻟري‪ ،‬چ‪３‬‬ ‫د اخﻼﻗﻮ پﻪ عﻠﻢ ک‪ ３‬ورتﻪ اخﻼﻗﻲ رذاﻟتﻮﻧﻪ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د ﻧ‪５‬کﻮ او بدو اخﻼﻗﻮ ب‪５‬ﻠگ‪:３‬‬ ‫ﻧﻴک او ﻏﻮره اخﻼق‬

‫‪11‬‬

‫بد او ﻧاوړه اخﻼق‬

‫＊‪５‬گ‪２‬ﻪ (احسان)‬

‫شکر‬

‫د ﻧﻔساﻧﻲ غﻮ＊تﻨﻮ پﻴروي‬

‫ﻗﻬر او غﻮسﻪ‬

‫استﻘاﻣت‬

‫ر＊تﻴﻨﻮﻟﻲ او صداﻗت‬

‫پﻪ وعده وﻓا ﻧﻪ کﻮل‬

‫پﻪ ترﻳﻮې ！ﻨدې کتﻞ‬

‫بد او ﻧاوړه اخﻼق‬

‫ﻧﻴک او ﻏﻮره اخﻼق‬ ‫د خﻠکﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬روغﻪ جﻮړه دخﻠکﻮعﻔﻮه کﻮل او تﻴرﻳدﻧﻪ د حﻖ ﻧﻪ ﻣﻨﻞ‬ ‫ﻟﻪ بدو کاروﻧﻮ ＇خﻪ ډډه کﻮل ﻧاﻣحرﻣﻮ ＊‪％‬ﻮ تﻪ ﻧﻪ کتﻞ‬ ‫سر＊ﻨدﻧﻪ‬

‫د ﻧﻮرو سپکاوی‬

‫دخﻠکﻮ اسرارو تﻪ غﻮږ ﻧﻴﻮل خباثت‬

‫د ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ترسره کﻮل کبر (‪＄‬ان ﻟﻮى گ‪２‬ﻞ)‬

‫رﻳا او ‪＄‬ان ＊ﻮدﻧﻪ‬

‫ورﻳﻦ او پراخﻪ تﻨدی‬

‫د ﻣﻴﻠﻤﻪ عزت کﻮل‬

‫اسراف کﻮل‬

‫بﻞ پﻮرې ﻣسخرې کﻮل‬

‫عاجزي او خاکساري‬

‫پﻪ ک‪７‬و وړو ک‪ ３‬اعتدال‬

‫پر خﻠکﻮ پﻮرې بﻬتان‬

‫بد گﻤاﻧﻲ‬

‫حکﻤت‬

‫دﻗﻬراو غﻮس‪ ３‬بﻨدول‬

‫ظﻠﻢ کﻮل‬

‫ﻓسﻖ او ﻓساد کﻮل‬

‫ﻣﻬرباﻧﻲ‬

‫پﻪ ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬تﻠﻮار کﻮل بخﻞ‬

‫حرص او طﻤع‬

‫د زړه روغتﻴا‬

‫ﻧظاﻓت او پاکﻲ‬

‫بﻐض او حسد کﻮل‬

‫غﻔﻠت او ﻧا خبري‬

‫ﻧﻴک چﻠﻨد‬

‫پﻪ ژﻣﻨﻪ وﻓاکﻮل‬

‫د بدو کاروﻧﻮ ترسره کﻮل‬

‫خﻴاﻧت او دوکﻪ‬

‫پﻪ حراﻣﻮ پﻴس‪ ３‬ﻣصرﻓﻮل‬

‫غﻴبت کﻮل‬

‫صبر‬

‫د ﻟﻮﻳاﻧﻮ درﻧاوی کﻮل‬

‫جاسﻮسﻲ کﻮل‬

‫ب‪＄ ３‬اﻳﻪ خبرې‬

‫د زړه پاکﻮاﻟی‬

‫＊‪ ３‬خبرې کﻮل‬

‫د دروغﻮ خبرو خپرول‬

‫دروغ وﻳﻞ‬

‫د بدﻳﻮ ‪＄‬ﻮاب پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ‬

‫روحﻲ أراﻣتﻴا‬

‫عبث وخت تﻴرول‬

‫د ﻧعﻤت ﻧاشکري‬

‫عﻔت او پاک ﻟﻤﻨﻲ‬

‫د ﻣﻮر او پﻼر خدﻣت کﻮل ﻳﻮبﻞ تﻪ بد رد وﻳﻞ‬

‫د گاوﻧ‪６‬ى د حﻘﻮﻗﻮ ساتﻞ پﻪ کﻮچﻨﻴاﻧﻮ شﻔﻘت کﻮل‬

‫بﻞ ＇ﻮک پﻪ بدﻧاﻣﻪ ﻳادول‬

‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬پﻪ عﻤﻮﻣﻰ ډول اخﻼق ＇ﻮ ډوﻟﻮ تﻪ وﻳشﻞ ک‪８５‬ي؟‬ ‫‪ -٢‬د اخﻼﻗﻮ پﻪ عﻠﻢ ک‪＊ ３‬ﻪ اخﻼق پﻪ کﻮم ﻧﻮم ﻧﻮﻣﻮل شﻮي دي؟‬ ‫‪ -٣‬بد اخﻼق پﻪ کﻮم ﻧﻮم ﻳاد شﻮي دي؟‬ ‫‪ -٤‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ د اثبات ﻟپاره د ﻗرأن کرﻳﻢ ＇خﻪ ﻳﻮ ﻣثال ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬د پﻴﻐﻤبر د بعثت ﻣﻮخﻪ ＇ﻪ ده؟‬ ‫‪ -٦‬د ﻧﻴکﻮ او بدو اخﻼﻗﻮ پﻨ‪％‬ﻪ پﻨ‪％‬ﻪ ﻣثاﻟﻮﻧﻪ ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫پﻨ‪％‬ﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻧ‪５‬کﻮ اخﻼﻗﻮ ﻧ‪３＋‬‬ ‫ﻧﻴک اخﻼق د اﻳﻤان ﻟﻪ ﻧ‪＋‬ﻮ او د اﻧساﻧﻴت ﻟﻪ بشپ‪７‬تﻴاو ＇خﻪ دي‪＇ .‬رﻧگﻪ اﻧسان کﻮﻟی شﻲ چ‪ ３‬خپﻞ ‪＄‬ان‬ ‫پﻪ ﻟﻮړو اخﻼﻗﻮ سﻴﻨگار ک‪７‬ي او خﻠکﻮ تﻪ ﻣحبﻮب شﻲ؟ د ﻧﻴکﻮ او غﻮره اخﻼﻗﻮ ﻧ‪ ３＋‬کﻮﻣ‪ ３‬دي؟‬ ‫ﻧﻴک اخﻼق ＇رﻧگﻪ پﻴژﻧدﻟی شﻮ‪:‬‬

‫د اسﻼم سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ د پﻴژﻧدﻧ‪ ３‬ﻟپاره ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻣعﻴاروﻧﻪ بﻴان ک‪７‬ي دي چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻧﻴک اخﻼق پﻴژﻧدل کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ عام ډول سره د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ او خﻮﻳﻮﻧﻮ ﻣعﻴاروﻧﻪ خﻠکﻮ تﻪ د خﻴر او ＊ﻴگ‪ ３２‬رسﻮﻟﻮ پﻪ ﻣحﻮر‬ ‫＇رخﻴ‪８‬ي‪ .‬د اسﻼم ﻟﻪ ﻧظره د اړو او ب‪ ３‬وزﻟﻮ خﻠکﻮ ﻣرستﻪ ډ‪４‬ر زﻳات اجر او ثﻮاب ﻟري او د اهلل‬ ‫تعاﻟی پﻪ وړاﻧدې ﻳﻮ ﻟﻮی عبادت گ‪２‬ﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻪ خﻠکﻮ سره ﻣرستﻪ او د ب‪ ３‬وزﻟﻮ ﻻس ﻧﻴﻮی پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د خﻮاخﻮږۍ روحﻴﻪ را ژوﻧدۍ کﻮي‪،‬‬ ‫د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د وگ‪７‬و ترﻣﻨ‪ ＃‬د ﻣﻴﻨ‪ ３‬او دوست‪ ９‬ﻣزي ﻻپسﻲ ！ﻴﻨگﻮي چ‪ ３‬د ﻣﻠی وحدت د پﻴاوړتﻴا او د‬ ‫اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ﻣادي او ﻣعﻨﻮي ارز＊تﻮﻧﻮ د پرﻣختگ ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪ .‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ پﻪ دې اړه ډﻳر‬ ‫حدﻳثﻮﻧﻪ رواﻳت شﻮي خﻮ د بﻴﻠگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ تﻪ پﻪ ﻻﻧدې ډول اشاره کﻮو‪:‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‬ ‫د اسﻼم سپﻴ（ﻠی پﻴﻐﻤبر‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻫﻴ＆ ﻳﻮ ﻟﻪ تاس‪ ３‬کاﻣﻞ ﻣؤﻣﻦ ﻧشﻲ کﻴدای‪ ،‬تر＇ﻮ ﻫﻐﻪ ＇ﻴز چ‪ ３‬د ‪＄‬ان ﻟپاره ﻳ‪ ３‬خﻮ＊ﻮي ﻧﻮرو‬ ‫تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ خﻮښ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫(‪)2‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ پﻪ ﻳﻮ بﻞ حدﻳث ک‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬تر ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ غﻮره ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ‪ ３‬ﻧﻮرو تﻪ گ＂ﻪ رسﻮي‪.‬‬ ‫اسﻼﻣﻲ اخﻼق د اﻧسان وﻳﻨاوې‪ ،‬ک‪７‬ﻧ‪ ３‬او د ژوﻧد ﻫر اړخ راﻧﻐاړي‪ ،‬ورﻳﻦ تﻨدی‪ ،‬ﻧﻴکﻪ خبره‪ ،‬زغﻢ‬ ‫او صبر‪ ،‬ﻧﻮرو تﻪ خدﻣت او ﻟﻪ اړو خﻠکﻮ سره ﻣرستﻪ د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ﻧ‪ ３＋‬دي‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣسﻨد اﻟشﻬاب‬ ‫‪13‬‬

‫فعالیت‬ ‫＇رﻧگﻪ کﻮﻟی شﻮ چ‪ ３‬د خپﻞ ﻣسﻠﻤان ورور خﻴر وغﻮاړو او ورسره ﻣرستﻪ وک‪７‬و؟ ﻫر زده کﻮوﻧکی‬ ‫دې دغﻪ ﻣطﻠب د ﻳﻮ ﻣثال پﻪ ترڅ ک‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‪:‬‬ ‫کﻮﻟی شﻮ چ‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ اوصاف او ﻧ‪ ３＋‬پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮگﻪ بﻴان ک‪７‬و‪:‬‬ ‫‪ -١‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ خاوﻧد تﻞ د حﻴا ﻧﻪ ډک‪ ،‬ب‪ ３‬ضرره‪ ،‬صاﻟح‪ ،‬ر＊تﻴا وﻳﻮﻧکی‪ ،‬ﻫ（اﻧده‪ ،‬خبرې‬ ‫ﻳ‪ ３‬کﻤ‪ ３‬او تﻴر وتﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟ‪８‬ې وي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د غﻮره اخﻼﻗﻮ خاوﻧد با وﻗاره‪ ،‬شاکر‪ ،‬راضﻲ‪ ،‬با حکﻤتﻪ‪ ،‬ﻧرم خﻮﻳﻪ او پاک وي‪ .‬ﻟعﻨت ﻧﻪ‬ ‫واﻳﻲ‪ ،‬کﻨ‪％‬ﻞ ﻧﻪ کﻮي‪ ،‬د خﻠکﻮ خبرې ﻳﻮه او بﻞ تﻪ ﻧﻪ رسﻮي‪ ،‬غﻴبت ﻧﻪ کﻮي‪ ،‬بﻴ‪７‬ه ﻧﻪ کﻮي‪ ،‬ﻟﻪ کﻴﻨ‪３‬‬ ‫＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻲ‪ ،‬بخﻞ او کﻴﻨﻪ ﻧﻪ کﻮي‪ .‬د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ ＇‪＋‬تﻦ تﻞ ﻧﻴک خﻮﻳﻪ‪ ،‬خﻮاخﻮږى‪ ،‬ﻳﻮازی‬ ‫د اهلل ﻟپاره دوستﻲ او د＊ﻤﻨﻲ کﻮي او ﻳﻮازي د اهلل ﻟپاره ﻟﻪ ﻧرﻣ‪＇ ９‬خﻪ کار اخﻠﻲ او ﻳﻮازي د‬ ‫اهلل ﻟپاره پﻪ غﻮسﻪ کﻴ‪８‬ي‪ .‬او دا د غﻮره او ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ بﻴﻠگ‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ .١‬د ﻧﻴکﻮ اوصاﻓﻮ او اخﻼﻗﻮ ﻣعﻴاروﻧﻪ رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د اسﻼم پﻪ سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻧﻮرو سره ﻣرستﻪ‪:‬‬ ‫ب‪ .‬ﻳﻮه اخﻼﻗﻲ وجﻴبﻪ ده ج‪ .‬د ﻣادي گ＂ﻮ ﻟپاره ترسره کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫أ‪ .‬ضروري ﻧﻪ ده‬ ‫‪ -٣‬کﻪ چ‪５‬رې گاوﻧ‪６‬ي درتﻪ ازار او ضرر ورساوه‪ ،‬ﻧﻮ اسﻼﻣﻲ اخﻼق ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬حکﻢ کﻮي چ‪:３‬‬ ‫ب‪ .‬ورسره ﻧﻴکﻲ وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫أ‪ .‬تاس‪ ３‬ﻫﻢ ورتﻪ ضرر ورسﻮئ‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د گاوﻧ‪６‬ﻳﻮ د حﻘﻮﻧﻮ پﻪ اړوﻧد ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫شپ‪８‬م ﻟﻮست‬

‫اخﻼﻗﻲ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې‬ ‫＇ﻪ وخت ﻳﻮه خﻮی او عادت تﻪ د اخﻼﻗﻮ ﻧﻮم ورکﻮﻟی شﻮ؟ اخﻼﻗﻲ صﻔات ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي شرطﻮﻧﻪ او‬ ‫‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې ﻟري چ‪ ３‬پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪＄ ３‬ﻴﻨﻮ تﻪ اشاره وک‪７‬و‪:‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴا‬ ‫ﻫﻐﻪ وخت ﻳﻮه خﻮی او صﻔت تﻪ ＊ﻪ اخﻼق وﻳﻼی شﻮ چ‪ ３‬د اﻧسان پﻪ طبعﻪ ک‪ ３‬د زﻳات تکرار‬ ‫ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ！ﻴﻨگ او د ﻫﻐﻪ عادت و گر‪＄‬ﻲ‪ .‬پﻪ دې تﻮگﻪ کﻪ ﻳﻮ ＇ﻮک ﻳﻮ ﻳا دوه ‪＄‬ﻠﻪ ﻟﻪ چا سره ﻣرستﻪ‬ ‫وک‪７‬ي‪ ،‬ﻫﻐﻪ تﻪ تر ﻫﻐﻪ ﻣﻬاﻟﻪ سخﻲ ﻧﻪ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ چ‪ ３‬دغﻪ صﻔت د زﻳات تکرار ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د‬ ‫ﻫﻐﻪ طبﻴعﻲ خﻮى او عادت ﻧﻪ وي گر‪＄‬ﻴدﻟﻰ‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫صابر ﻳﻮ ر＊تﻴا وﻳﻮﻧکی ﻫﻠک دی‪ ،‬خﻮ ده ﻳﻮه ورځ پﻴاﻟﻪ ﻣاتﻪ ک‪７‬ه او د پﻼر ﻟﻪ ډاره ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬ﻣا‬ ‫پﻴاﻟﻪ ﻧﻪ ده ﻣاتﻪ ک‪７‬ې‪ ،‬أﻳا ﻧﻮﻣﻮړي تﻪ پﻪ دغﻪ خبره دروغجﻦ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي؟ زدهکﻮوﻧکﻲ دې دا ﻣﻮضﻮع‬ ‫رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫دوﻳﻤﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴا‬ ‫د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ بﻠﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴا دا ده چ‪＊ ３‬ﻪ عﻤﻞ باﻳد ﻟﻪ اﻧسان ＇خﻪ پﻪ اساﻧ‪ ９‬او پرتﻪ ﻟﻪ تکﻠﻴﻔﻪ ترسره‬ ‫شﻲ‪ ،‬پﻪ دې تﻮگﻪ کﻪ ﻳﻮ ظاﻟﻢ اﻧسان پﻪ تکﻠﻴﻒ او ﻳا د باو سره پر چا رحﻢ او زړه سﻮی وک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ د‬ ‫ده پﻪ اړه دا ﻧشﻮ وﻳﻠی چ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮړی ﻳﻮ زړه سﻮاﻧدی او ﻣﻬرباﻧﻪ اﻧسان دی‪＄ ،‬کﻪ ﻫﻐﻪ پﻪ سخت‪ ９‬او‬ ‫د ﻓشار ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻟﻪ ظﻠﻢ او تﻴري ＇خﻪ ﻻس اخﻴستی‪ ،‬ﻧﻮ تر＇ﻮ چ‪ ３‬پﻪ طبﻴعﻲ ډول ﻟﻪ خپﻞ عادت‬ ‫＇خﻪ ﻻس پﻪ سر ﻧﻪ شﻲ‪ ،‬ده تﻪ ﻣﻬربان اﻧسان ﻧﻪ شﻲ وﻳﻞ کﻴدای‪.‬‬ ‫‪15‬‬

‫درﻳﻤﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴا‬ ‫＊ﻪ کار باﻳد د اﻧسان پﻪ اراده او خﻮ＊ﻪ تر سره شﻲ‪ .‬ﻧﻔسﻲ حاﻟتﻮﻧﻮ تﻪ چ‪ ３‬د اﻧسان ﻟﻪ خﻮ＊‪ ３‬او‬ ‫ارادې ＇خﻪ بﻬر دي او اﻧسان ﻳ‪ ３‬پﻪ ترسره کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬واک ﻧﻪ ﻟري ﻟکﻪ‪ :‬د ＊ﻪ ذﻫﻦ ﻟرل او داس‪ ３‬ﻧﻮر‪،‬‬ ‫اخﻼق ﻧﻪ بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪＇ .‬رﻧگﻪ چ‪ ３‬پﻪ دې حاﻟتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د اﻧسان خﻮ＊ﻪ او اراده ‪＄‬ای ﻧﻪ ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ ＊ﻮ او بدو اخﻼﻗﻮ ﻧشﻮ ﻧﻮﻣﻮﻟی‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ＊اغﻠﻲ ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ د ﻫﻐﻮ صﻔتﻮﻧﻮ پﻪ اړه وغ‪８‬ﻳ‪８‬ي کﻮم چ‪＊ ３‬ﻪ ﻳا بد اخﻼق‬ ‫ورتﻪ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي او ﻫﻤدارﻧگﻪ د ﻫﻐﻮ صﻔتﻮﻧﻮ پﻪ اړه دې خبرې وک‪７‬ي چ‪ ３‬اخﻼق ورتﻪ ﻧشﻮ وﻳﻼی‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫اخﻼﻗﻲ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې د اﻧسان ﻟﻪ ﻧﻮرو صﻔاتﻮ او ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو سره تﻮپﻴر ﻟري‪.‬‬ ‫اخﻼﻗﻲ صﻔات د اﻧسان ﻟﻪ ﻧﻮرو صﻔاتﻮ ＇خﻪ پﻪ درﻳﻮ اساسﻲ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو سره جﻼ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻨاک‪＄ ３‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې عبارت دي ﻟﻪ‪ :‬پﻪ ﻧﻔس ک‪ ３‬د اخﻼﻗﻲ صﻔت تکرار او‬ ‫ترسﻴخ‪ ،‬د اخﻼﻗﻲ صﻔت طبﻴعﻲ واﻟﻰ او أساﻧتﻴا‪ ،‬پﻪ اخﻼﻗﻲ عﻤﻞ ک‪ ３‬د ارادې دخاﻟت او پﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫ک‪ ３‬د اﻧسان د ک‪７‬ﻧ‪ ３‬تاثﻴر‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬اخﻼﻗﻲ صﻔتﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻧﻮرو صﻔاتﻮ ＇خﻪ د درﻳﻮ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو پﻪ واسطﻪ ب‪５‬ﻠ‪８５‬ي‪ ،‬دغﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې‬ ‫رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻳﻮ اخﻼﻗﻲ صﻔت سره د ﻫﻐﻪ د ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو تشرﻳح ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪-٣‬ﻫﻐﻪ صﻔت او خصﻠت چ‪ ３‬اخﻼﻗﻰ صﻔت ورتﻪ ﻧﻪ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬د ﻟﻮستﻞ شﻮي ﻟﻮست پﻪ ر‪１‬ا‬ ‫ک‪ ３‬تشرﻳح ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د اخﻼﻗﻲ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪16‬‬

‫اووم ﻟﻮست‬

‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ ﻣﻘام‬ ‫د اسﻼم د ﻣبارک دﻳﻦ ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬د ژوﻧد پﻪ بﻴﻼ بﻴﻠﻮ برخﻮ پﻮرې ت‪７‬او ﻟري‪ .‬ﻳﻮه ﻟﻪ دغﻮ برخﻮ ＇خﻪ‬ ‫چ‪ ３‬د زﻳات ارز＊ت او ﻟﻮړې ﻣرتب‪ ３‬ﻟروﻧک‪ ３‬ده‪ ،‬ﻧﻴک اخﻼق دي‪.‬‬ ‫د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ غﻮره واﻟی پﻪ زﻳات شﻤﻴر دﻻﻳﻠﻮ سره ثابت شﻮی چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې تﻮگﻪ تر‬ ‫＇ﻴ‪７‬ﻧ‪ ３‬ﻻﻧدې ﻧﻴسﻮ‪:‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر‬

‫راﻟﻴ‪８‬ل د ﻟﻮړو اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ ﻟپاره دي‬

‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ خﻠکﻮ تﻪ راﻟﻴ‪８‬ل شﻮی‪ ،‬د ﻟﻮړو اخﻼﻗﻮ‬

‫ﻳﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ اساسﻲ ﻣﻮخﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫(‪)1‬‬ ‫پﻮره کﻮل دي‪ .‬رسﻮل اهلل ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬بﻴشکﻪ زه د دې ﻟپاره را استﻮل شﻮى ﻳﻢ‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻧﻴک اخﻼق بشپ‪ ７‬ک‪７‬م‪.‬‬ ‫ﻧﻴک اخﻼق دﻳﻦ دی‬

‫دﻳﻦ داري ﻟﻪ ﻧﻴکﻮاخﻼﻗﻮ سره ﻳﻮ‪＄‬ای ﻣعرﻓﻲ او پﻴژﻧدل شﻮې ده‪ .‬ﻳﻮ تﻦ ﻟﻪ رسﻮل اهلل‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫وپﻮ＊تﻞ‪ :‬دﻳﻨداري ＇ﻪ شی ده؟ پﻴﻐﻤبر‬ ‫ژباړه‪ :‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ درﻟﻮدل‪.‬‬

‫＇خﻪ‬

‫(‪)2‬‬

‫ﻧﻴک اخﻼق د ر＊تﻴﻨﻲ اﻳﻤان ﻣعﻴار دی‪:‬‬

‫ﻫﻐﻪ تﻠﻪ او ﻣعﻴار چ‪ ３‬پﻴاوړی او کﻤزوری اﻳﻤان پرې جﻼ او پﻴژﻧدل کﻴ‪８‬ي‪ ،‬غﻮره او ﻧﻴک اخﻼق‬ ‫(‪)3‬‬ ‫دي پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻟﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ＇خﻪ د پﻮره اﻳﻤان خاوﻧد ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ‪ ３‬غﻮره اخﻼق وﻟري‪.‬‬ ‫‪ -١‬داﻣام ﻣاﻟک ﻣﻮطا او داﻣام احﻤد ﻣسﻨد‬ ‫‪ -٢‬دﻳﻠﻤی‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻤعجﻢ اﻟصﻐﻴر ﻟﻠطبراﻧی‪٣٦٢/١/‬‬ ‫‪17‬‬

‫اهلل پﻪ خپﻞ سپﻴ（ﻠﻲ کتاب ک‪ ３‬خپﻞ پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ستاﻳﻠی‪ ،‬او دا د دې دﻟﻴﻞ دی‬ ‫[د‬ ‫چ‪ ３‬ﻧﻴک اخﻼق ﻟﻮړه ﻣرتبﻪ او ارز＊ت ﻟري‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫اﻟﻘﻠﻢ ﺳﻮرت‪ 4 :‬آﻳت]‬

‫ژباړه‪ :‬بﻴشکﻪ تﻪ د ﻟﻮړو اخﻼﻗﻮ ﻟروﻧکﻰ ﻳ‪.３‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬اهلل پﻪ ＊ﻪ خﻮی او اخﻼﻗﻮ سره ستاﻳﻠی خﻮ بﻴا ﻫﻢ دی ﻟﻪ اهلل تعاﻟی‬ ‫＇خﻪ د اخﻼﻗﻮ د غﻮره واﻟﻲ او ＊ﻪ تﻮب غﻮ＊تﻨﻪ کﻮي او واﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻳا اهلل ﻟکﻪ چ‪ ３‬زﻣا پﻴداﻳ‪＋‬ت او ＇ﻴره دې ＊کﻠ‪ ３‬ک‪７‬ې ده زﻣا اخﻼق او خﻮی ﻫﻢ ＊کﻠی‬ ‫ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ﻧﻴک اخﻼق د اهلل تعاﻟﻰ ﻏﻮره ډاﻟ‪ ９‬ده‬

‫بﻨده گاﻧﻮ تﻪ د اهلل تعاﻟی غﻮره او ﻧﻴکﻪ تحﻔﻪ د ＊ﻮ او ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ورکﻮل دي‪ .‬پﻪ ﻳﻮ حدﻳث ک‪３‬‬ ‫حضﻮر تﻪ راغﻠﻞ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬وپﻮ＊تﻞ‪:‬‬ ‫رواﻳت شﻮی چ‪ ３‬ﻳﻮه ډﻟﻪ کﻮچﻴان د رسﻮل اهلل‬ ‫ﻳعﻨ‪ ３‬ﻧﻴک‬ ‫د اهلل غﻮره ورک‪７‬ه خپﻞ بﻨده تﻪ ＇ﻪ ده؟ رسﻮل اهلل وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫اخﻼق‪.‬‬ ‫پﻮرتﻨﻴﻮ رواﻳتﻮﻧﻮ تﻪ پﻪ کتﻮ سره دې حﻘﻴﻘت تﻪ رسﻴ‪８‬و چ‪＊ ３‬ﻪ ﻣؤﻣﻦ او ﻣسﻠﻤان ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی‬ ‫چ‪ ３‬غﻮره اخﻼق وﻟري او ﻟﻪ ﻧا وړو اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ﻟرې وساتﻲ‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫کﻪ تاس‪ ３‬وغﻮاړئ چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی تاس‪ ３‬تﻪ غﻮره اخﻼق در پﻪ برخﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬دغﻪ غﻮ＊تﻨﻪ بﻪ ＇رﻧگﻪ‬ ‫وړاﻧدې کﻮئ؟ پﻪ خپﻞ عبارت ﻳ‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻣسﻨد احﻤد‬ ‫‪ -٢‬ابﻦ حبان او بﻴﻬﻘﻲ‬ ‫‪18‬‬

‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬اخﻼق ﻟﻪ اساسﻲ او ﻟﻮړ ﻣﻘام ＇خﻪ برخﻤﻦ دى‪.‬‬ ‫د اسﻼم د ستر پﻴﻐﻤبر د بعثت ﻟﻪ ﻣﻘاصدو ＇خﻪ ﻳﻮ ﻫﻢ د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ تعﻠﻴﻢ او خپرول‬ ‫دي‪.‬‬ ‫ﻧﻴک اخﻼق ﻟﻪ دﻳﻨدارۍ سره ﻣﻮازي بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻧﻴک اخﻼق د ر＊تﻴﻨﻲ اﻳﻤان او د اﻧسان د ﻗدر او ﻣﻨزﻟت ﻣعﻴار دی‪.‬‬ ‫ﻣؤﻣﻦ اﻧسان باﻳد د تﻞ ﻟپاره ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ غﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫د خپﻞ بعثت ﻳﻮ ستر ﻫدف د اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ پﻮره کﻮل او ﻟﻮړواﻟی‬ ‫‪ -١‬د اسﻼم پﻴﻐﻤبر‬ ‫＊ﻮدﻟی‪ .‬پﻪ دې اړه ﻳﻮ ﻧبﻮي حدﻳث بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د دﻳﻨدارۍ او ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬کﻮم ت‪７‬او شتﻪ؟ رو＊اﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪＇-٣‬رﻧگﻪ کﻮﻟی شﻮ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ اﻳﻤاﻧﻲ تﻮپﻴروﻧﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ ＇خﻪ وپﻴژﻧﻮ؟ دﻟﻴﻞ ﻳ‪＇ ３‬رگﻨد ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کﻮﻣﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴا د اهلل تعاﻟی د ستاﻳﻠﻮ وړ گر‪＄‬ﻴدﻟ‪ ３‬ده؟‬ ‫‪ -٤‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫‪ -٥‬کﻪ بﻨده گاﻧﻮ تﻪ د اهلل تعاﻟی ﻟﻪ ﻟﻮري ورک‪７‬ل شﻮي ﻧعﻤتﻮﻧﻪ او ورک‪７‬ې ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره تﻮپﻴر وﻟري‪ ،‬ﻧﻮ‬ ‫کﻮم ﻧعﻤت تر ！ﻮﻟﻮ غﻮره دی؟ د پﻴﻐﻤبر د سپﻴ（ﻠﻲ سﻴرت ﻧﻪ پﻪ دې اړه استدﻻل وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د اهلل تعاﻟی د غﻮره ورک‪７‬ې پﻪ اړه ﻳﻮ ﻣخ ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫اتﻢ ﻟﻮست‬

‫پر ژوﻧد باﻧدې د اخﻼﻗﻮ اﻏ‪５‬زې‬ ‫اخﻼق د اﻧسان پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬زﻳات ارز＊ت ﻟري‪＊ ،‬ﻪ اخﻼق اﻧسان تﻪ گ＂‪ ３‬او ﻧﻴک‪ ３‬پاﻳﻠ‪ ３‬او بد‬ ‫اخﻼق اﻧسان تﻪ زﻳان او بدې پاﻳﻠ‪ ３‬راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮي‪ .‬پدې ﻟﻮست ک‪ ３‬د ＊ﻮ او بدو اخﻼﻗﻮ پاﻳﻠﻮ او‬ ‫اغﻴزو تﻪ اشاره کﻮو‪ ،‬تر＇ﻮ د تﻴرو ﻟﻮستﻮﻧﻮ ﻣﻔاﻫﻴﻢ ﻻپس‪ ３‬رو＊اﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫＇خﻪ د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ پﻪ اړه وپﻮ＊تﻞ شﻮل‪ ،‬د اهلل پﻴﻐﻤبر د اهلل تعاﻟی دغﻪ أﻳت تﻼوت‬ ‫ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر‬ ‫ک‪:７‬‬ ‫[د اﻻﻋﺮاف ﺳﻮرت‪ 199 :‬آﻳت]‬

‫ژباړه‪ :‬د ﻧرﻣ‪ ９‬او ت‪５‬ر‪４‬دﻧ‪ ３‬ﻻره غﻮره ک‪７‬ه‪ ،‬پﻪ ＊ﻮ چارو اﻣر کﻮه او ﻟﻪ ﻧاپﻮﻫاﻧﻮ ﻣخ وگر‪＄‬ﻮه (جگ‪７‬ه‬ ‫ورسره ﻣﻪ کﻮه)‪.‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪:‬‬ ‫پﻪ ﻳﻮ حدﻳث ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫(‪)1‬‬

‫ژباړه‪ :‬آﻳا تاس‪ ３‬تﻪ د اﻫﻞ دﻧﻴا او آخرت ＊ﻪ اخﻼق و ﻧﻪ ＊ﻴﻢ؟ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻘاطعﻪ کﻮﻧکﻲ‬ ‫سره اړﻳکﻪ ( صﻠﻪ رحﻤﻲ) ！ﻴﻨگﻪ ک‪７‬ي او ﻫﻐﻪ چا تﻪ ب‪＋‬ﻨﻪ وک‪７‬ي چ‪ ３‬ظﻠﻢ ﻳ‪ ３‬پرې ک‪７‬ی وي او ﻫﻐﻪ‬ ‫چا تﻪ ＇ﻪ ورک‪７‬ي چ‪ ３‬دی ﻳ‪( ３‬ﻟﻪ حﻘﻮﻗﻮ) ﻣحروم ک‪７‬ی وي‪.‬‬ ‫پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ د اغﻴزې پﻪ اړه ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪( :‬ﻧﻴک اخﻼق‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ حضرت عﻠی‬ ‫دری خاصﻴتﻪ ﻟري‪ :‬ﻟﻪ حراﻣﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻞ دي‪ ،‬د حﻼﻟﻮ ﻟ＂ﻮل او د خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬سره پﻪ ورﻳﻦ‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫تﻨدي او ＊ﻪ خﻮی ژوﻧد تﻴرول دي)‬ ‫حسﻦ بصري واﻳﻲ‪( :‬بد خﻮﻳﻪ س‪７‬ی تﻞ پﻪ ستﻮﻧزه او ک‪７‬او ک‪ ３‬وي)‪.‬‬ ‫ﻓضﻴﻞ بﻦ عﻴاض واﻳﻲ‪(:‬د ﻓاجر س‪７‬ي سره دوستﻲ او ﻧاستﻪ وﻻړه د بد اخﻼﻗﻪ عابد ﻟﻪ دوست‪９‬‬ ‫‪ -١‬احﻴاء عﻠﻮم اﻟدﻳﻦ \‪٢٥١\٢‬‬ ‫‪ -2‬اﻟﻤعجﻢ اﻟﻜبﻴر‪.‬‬ ‫‪20‬‬

‫＇خﻪ غﻮره ده)‪.‬‬ ‫عبد اهلل بﻦ ﻣبارک واﻳﻲ‪(:‬ﻧﻴک اخﻼق پﻪ ژوﻧد ک‪ ،３‬ﻟﻪ ورﻳﻦ تﻨدي‪ ،‬ﻧﻮرو سره ﻟﻪ ﻧﻴک‪ ９‬کﻮﻟﻮ‬ ‫او ﻟﻪ بدﻳﻮ ＇خﻪ د ‪＄‬ان ﻟﻪ ساتﻠﻮ ＇خﻪ عبارت دي)‪.‬‬ ‫جﻨﻴد بﻐدادي (رحﻤﻪ اهلل) ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪＇ :‬ﻠﻮر خصﻠتﻮﻧﻪ دي چ‪ ３‬د اﻧسان ﻣﻘام او ﻣﻨزﻟت ﻟﻮړې‬ ‫درج‪ ３‬تﻪ رسﻮي‪ ،‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﻫﻐﻪ عﻠﻢ او عﻤﻞ کﻢ وي‪ :‬حﻠﻢ‪ ،‬تﻮاضع‪ ،‬سخاوت او ﻧﻴک‬ ‫اخﻼق‪.‬‬ ‫ﻫﻤدا رﻧگﻪ ﻳحﻴی بﻦ ﻣعاذ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪ :‬ﻧاوړه اخﻼق دوﻣره بد دي چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ سره ﻧﻴک اعﻤال‬ ‫کﻮﻣﻪ گ＂ﻪ ﻧﻪ رسﻮي‪ ،‬او ﻧﻴک اخﻼق دوﻣره ＊اﻳستﻪ دي چ‪ ３‬د بدو اعﻤاﻟﻮ کثرت ﻫﻢ ورتﻪ ضرر‬ ‫ﻧشﻲ رسﻮﻻى‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫ﻧﻴک اخﻼق پﻪ ژوﻧد ک‪ ３＊ ３‬پاﻳﻠ‪ ３‬او بد اخﻼق ﻧاوړې پاﻳﻠ‪ ３‬ﻟري‪.‬‬ ‫د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ پﻪ ﻟرﻟﻮ سره اﻧسان کﻮﻟی شﻲ چ‪ ３‬د خپﻞ ‪＄‬ان او ﻧﻮرو کساﻧﻮ ﻟپاره د خﻴر او‬ ‫ﻧﻴک‪ ９‬ﻻﻣﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬د دغﻮ کﻠﻤﻮ ﻣعﻨاوې رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ئ‪ :‬عﻔﻮ‪ ،‬وصﻞ‪ ،‬ﻗطع‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د دغﻪ ﻟﻮست أﻳتﻮﻧﻪ او حدﻳثﻮﻧﻪ ﻳاد ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪( -٣‬بد اخﻼﻗﻪ س‪７‬ی خپﻞ ‪＄‬ان پﻪ ک‪７‬او اختﻪ کﻮي) دغﻪ وﻳﻨا د دوو ﻣثاﻟﻮﻧﻮ پﻪ ترڅ ک‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ‬ ‫کتابچﻮ ک‪ ３‬رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫زده کﻮﻧکﻲ دې د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ پﻪ اړه ﻳﻮ ﻳﻮ بﻴت‪ ،‬حکﻤت‪ ،‬ضرب اﻟﻤثﻞ ﻳا د عﻠﻤاو ﻳﻮه ﻳﻮه وﻳﻨا پﻪ خپﻠﻮ‬ ‫کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ او خپﻠﻪ ﻟﻴکﻨﻪ دې د ！ﻮﻟگﻲ پﻪ ﻣخ ک‪ ３‬وړاﻧدې ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪21‬‬

‫ﻧﻬﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻧ‪５‬کﻮ اخﻼﻗﻮ پاﻳﻠ‪３‬‬ ‫د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ﻓضﻴﻠت او غﻮره واﻟی د ﻫﻐﻮ د پاﻳﻠﻮ پﻪ اساس دی‪ .‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ پاﻳﻠ‪ ３‬ﻫﻢ پﻪ دې‬ ‫دﻧﻴا ک‪＇ ３‬رگﻨد‪８４‬ي او ﻫﻢ پﻪ أخرت ک‪ ３‬د اﻧسان د خﻼصﻮن او ﻧﻴکﻤرغ‪ ９‬ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫فعالیت‬ ‫پﻪ ﻓردي او ！ﻮﻟﻨﻴز ژوﻧد ک‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ پاﻳﻠ‪ ３‬او گ＂‪＇ ３‬رﻧگﻪ دي؟ زدهکﻮﻧکﻲ دې د ＊اغﻠی‬ ‫＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ خپﻞ ﻧظرﻳات بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ پاﻳﻠ‪３‬‬ ‫‪ -١‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ خاوﻧدان د خﻠکﻮ زړوﻧﻮ تﻪ ﻻر پﻴدا کﻮي او د خﻠکﻮ پﻪ وړاﻧدې ﻳ‪ ３‬ﻣحبﻮبﻴت‬ ‫زﻳاتﻴ‪８‬ي‪ .‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ خاوﻧد تﻞ خﻠکﻮ تﻪ ＊اﻳستﻪ ＊کاري او دوست ﻳ‪ ３‬گ‪２‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د خﻠکﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻧﻴک اخﻼق خپرﻳ‪８‬ي‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬باور او اعتﻤاد ﻫﻢ‬ ‫رواج ﻣﻮﻣﻲ او خﻠک ﻳﻮ بﻞ تﻪ پﻪ احترام او ＊ﻪ سترگﻪ گﻮري‪ ،‬تاوترﻳخﻮاﻟی او د＊ﻤﻨ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬کﻤﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻫﻐﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ چ‪ ３‬وگ‪７‬ي ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ پر بﻞ باور وﻟري‪ ،‬ﻳﻮ بﻞ تﻪ پﻪ درﻧﻪ سترگﻪ وگﻮري‪ ،‬ﻳﻮ پر بﻞ ﻧﻴک‬ ‫گﻤان وﻟري او ﻣﻘابﻞ شخص ﻫﻢ ور سره پﻪ درﻧاوي او ﻣحبت چﻠﻨد وک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ پرﻣختگ‬ ‫کﻮي‪ ،‬خپﻞ عزت او استﻘﻼل خﻮﻧدي ساتﻲ او خپﻞ ‪＄‬ﻮاک او غ‪＋‬تﻠتﻴا ثابتﻮي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د داس‪３‬‬ ‫！ﻮﻟﻨ‪ ３‬وگ‪７‬ي ﻳﻮ پربﻞ باور ﻟري او ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره ﻳ‪ ３‬خﻮاخﻮږۍ او اړﻳک‪ ３‬غ‪＋‬تﻠ‪ ３‬کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻧﻮ ﻟدې اﻣﻠﻪ ﻟﻴدل کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ پاﻳﻠ‪ ３‬پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬ﻫﻢ وگ‪７‬ي او ﻫﻢ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬تﻪ رسﻴ‪８‬ي او‬ ‫！ﻮل ترې ﻣستﻔﻴد کﻴ‪８‬ي‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ اخروي گ＂‪３‬‬ ‫د اسﻼم د ﻣﻘدس دﻳﻦ ﻟﻪ ﻧظره د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ پاﻳﻠ‪ ３‬ﻳﻮازې پﻪ دې دﻧﻴا پﻮرې ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې ﻧﻪ دي‪،‬‬ ‫بﻠک‪ ３‬خاوﻧدان بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ أخرت ک‪ ３‬ﻫﻢ ﻟﻪ ﻧﻴکﻮ پاﻳﻠﻮ برخﻤﻦ کﻴ‪８‬ي‪ .‬پﻪ دې اړه بﻪ د اسﻼم د ستر‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ﻻر＊ﻮوﻧﻮ ‪＄‬ﻴﻨﻮ بﻴﻠگﻮ تﻪ اشاره وک‪７‬و‪:‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪ :‬بﻨده د خپﻠﻮ ﻧﻴکﻮ‬ ‫＇خﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬رسﻮل اکرم‬ ‫‪ -١‬د حضرت اﻧس‬ ‫اخﻼﻗﻮ پﻪ واسطﻪ د أخرت ﻟﻮړو درجﻮ او اوچتﻮ ﻣﻨازﻟﻮ تﻪ رسﻴ‪８‬ي‪ ،‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ پﻪ عبادت ک‪３‬‬ ‫(‪)١‬‬ ‫کﻤزوری وي او د ﻧا وړه اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د جﻬﻨﻢ ＊کتﻪ درج‪ ３‬تﻪ ﻻﻧدې ورغﻮر‪＄‬ﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫＇خﻪ ﻣ‪ ３‬اورﻳدﻟﻲ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‬ ‫‪ -٢‬حضرت عائش‪ ３‬رضﻲ اهلل عﻨﻬا ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪ :‬ﻟﻪ رسﻮل اکرم‬ ‫ﻳ‪ :３‬ﻣؤﻣﻦ اﻧسان بﻪ د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ پﻪ وسﻴﻠﻪ د ﻫﻐﻪ چا درج‪ ３‬تر ﻻسﻪ ک‪７‬ي چ‪ ３‬شپ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ عبادت‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫او ور‪ ３＄‬ﻳ‪ ３‬پﻪ روژه دارۍ سره ت‪５‬رې ک‪７‬ې وي‪.‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪ " :‬د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ بﻪ د ﻣؤﻣﻦ اﻧسان د اعﻤاﻟﻮ پﻪ تﻠﻪ ک‪３‬‬ ‫‪ -٣‬ﻫﻤدارﻧگﻪ رسﻮل اکرم‬ ‫(‪)٣‬‬ ‫د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ بﻞ ﻫﻴ＆ شی دروﻧد ﻧﻪ وي"‬ ‫تﻪ ﻧ‪８‬دي او ﻣحبﻮب گر‪＄‬ﻮي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اکرم‬ ‫‪ -٤‬ﻧﻴک اخﻼق اﻧسان پﻴﻐﻤبر‬ ‫پﻪ ﻳﻮه حدﻳث ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪" :‬ﻟﻪ تاس‪＇ ３‬خﻪ ﻣاتﻪ ډﻳر ﻣحبﻮب او د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ زﻣا‬ ‫(‪)٤‬‬ ‫ﻣجﻠس تﻪ تر ！ﻮﻟﻮ ﻧ‪８‬دې ﻫﻐﻪ کسان دي چ‪＊ ３‬ﻪ اخﻼق وﻟري‪".‬‬ ‫ﻧﻮ کﻪ ＇ﻮک د دﻧﻴﻮي برﻳا او ﻧ‪５‬کﻤرغ‪ ９‬غﻮ＊تﻮﻧکی وي باﻳد ﻧﻴک اخﻼق وپﻴژﻧﻲ او ﻫﻐﻪ پﻪ خپﻞ‬ ‫ژوﻧد ک‪ ３‬پﻠﻲ ک‪７‬ي او کﻪ ＇ﻮک د أخرت د برﻳا ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ وي‪ ،‬باﻳد پﻪ ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ‪＄‬ان سﻤبال ک‪７‬ي‬ ‫او کﻪ د دواړو غﻮ＊تﻮﻧکﻰ وي بﻴا دې ﻫﻢ ＊اﻳستﻪ اخﻼق خپﻞ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫کﻪ ＇ﻮک وغﻮاړي چ‪ ３‬د دوستاﻧﻮ اعتﻤاد تر ﻻسﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد کﻮﻣﻪ ﻻره خپﻠﻪ ک‪７‬ي؟ ﻫر‬ ‫‪ -١‬طبراﻧی‬ ‫‪ -٢‬ابﻮ داود‬ ‫‪ -٣‬ترﻣذي‬ ‫‪ -٤‬ترﻣذي‬ ‫‪23‬‬

‫زدهکﻮوﻧکی دې ﻳﻮه تگﻼره ﻣعرﻓﻲ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‪:‬‬ ‫د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ خاوﻧد سره خﻠک ﻣﻴﻨﻪ کﻮي او د ﻫﻐﻪ درﻧاوی کﻮي‪.‬‬ ‫د اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ غ‪＋‬تﻠتﻴا او خپر‪４‬دل‪ ،‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د باور‪ ،‬ﻳﻮواﻟﻲ او پرﻣختگ ﻻﻣﻞ‬ ‫گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ثﻮاب او بدﻟﻪ د اهلل پر ﻧزد ﻟﻪ ﻫر ＇ﻪ ＇خﻪ غﻮره ده‪.‬‬ ‫تﻪ تر ！ﻮﻟﻮ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ زﻳات ﻧ‪８‬دې‬ ‫د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ خاوﻧد بﻪ د ﻗﻴاﻣت پر ورځ‪ ،‬رسﻮل اکرم‬ ‫وي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪١‬ـ خﻠک وﻟ‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ﻟروﻧکﻲ اﻧساﻧان خﻮ＊ﻮي؟‬ ‫‪٢‬ـ د خﻠکﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬باور او اعتﻤاد ＇رﻧگﻪ عاﻣ‪８５‬ي؟‬ ‫‪٣‬ـ ﻧﻴک اخﻼق ＇رﻧگﻪ د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د عزت‪ ،‬پرﻣختگ او استﻘﻼل ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ؟‬ ‫‪٤‬ـ ﻧاوړه اخﻼق د اﻧسان ﻟپاره پﻪ أخرت ک‪＇ ３‬ﻪ پاﻳﻠ‪ ３‬ﻟري؟‬ ‫‪٥‬ـ د دې ﻟپاره چ‪ ３‬پﻪ أخرت ک‪ ３‬ﻣﻮ د ﻧﻴکﻮ اعﻤاﻟﻮ تﻠﻪ درﻧﻪ وي ＇ﻪ باﻳد وک‪７‬و؟‬ ‫ﻣجﻠس تﻪ ﻧ‪８‬دې شﻮ؟‬ ‫‪٦‬ـ ＇رﻧگﻪ کﻮﻟی شﻮ چ‪ ３‬پﻪ ﻗﻴاﻣت ک‪ ３‬د رسﻮل اکرم‬

‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫ﻧﻴک اخﻼق چ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د عزت او استﻘﻼل د تاﻣﻴﻦ پﻪ باره ک‪ ３‬کﻮم رول ﻟﻮبﻮﻟی شﻲ‪ ،‬پﻪ اړه ﻳ‪３‬‬ ‫ﻟس کر＊‪ ３‬ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫ﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻧاوړه اخﻼق او زﻳاﻧﻮﻧﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫د خﻴر او ＊ﻴگ‪ ３２‬داس‪ ３‬ﻫﻴ＆ کار ﻧشتﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اهلل‬

‫خپﻞ اﻣت تﻪ د ﻫﻐﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ﻧﻪ وي‬

‫ک‪７‬ي‪ ،‬او د شر ﻫﻴ＆ کار ﻧشتﻪ ﻣگر دا چ‪ ３‬خپﻞ اﻣت ﻳ‪ ３‬ترې ﻣﻨع ک‪７‬ی دی د ﻧاوړو اعﻤاﻟﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪３‬‬ ‫＇خﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اهلل‬

‫ﻣﻮﻧ‪ ８‬ترې ﻣﻨع ک‪７‬ي ﻳﻮ‪ ،‬بد او ﻧاوړه اخﻼق دي‪ .‬ﻧﻮ پدې ﻟﻮست ک‪ ３‬بﻪ‬

‫کﻮ＊） وک‪７‬و تر ＇ﻮ ﻧاوړه اخﻼق بﻴان ک‪７‬و‪.‬‬ ‫د بدو او ﻧاوړو اخﻼﻗﻮ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ‪:‬‬ ‫دبدو او ﻧاوړو اخﻼﻗﻮ سر چﻴﻨﻪ ＇ﻠﻮر شﻴان دي‪:‬‬ ‫‪ -١‬جﻬﻞ او ﻧا پﻮﻫﻲ‪＄ :‬کﻪ چ‪ ３‬جﻬﻞ او ﻧا پﻮﻫﻲ اﻧسان تﻪ ＊ﻪ کاروﻧﻪ پﻪ بد ﻣﻨظر‪ ،‬او بد کاروﻧﻪ‬ ‫پﻪ ＊ﻪ‪ ،‬غﻮره‪ ،‬بشپ‪ ７‬او ＊اﻳستﻪ ﻣﻨظر＇رگﻨدوي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ظﻠﻢ او تﻴری‪ :‬ظﻠﻢ اﻧسان دې تﻪ اړ باسﻲ چ‪ ３‬ﻳﻮ شی ﻟﻪ خپﻞ ﻣﻨاسب او ﻣﻮزون ‪＄‬ای ＇خﻪ‬ ‫پﻪ ﻧا سﻢ ‪＄‬ای ک‪ ３‬کﻴ‪８‬دي‪ ،‬ﻟکﻪ دا چ‪ ３‬اﻧسان د رضا پر ‪＄‬ای غضب‪ ،‬د عاجزۍ پر‪＄‬ای تکبر‪،‬‬ ‫د عزت پر‪＄‬ای ذﻟت‪ ،‬د سخا پر ‪＄‬ای بخﻞ‪ ،‬د شﻔﻘت او ﻧرﻣ‪ ９‬پر‪＄‬ای ﻗساوت او ب‪ ３‬رحﻤﻲ‬ ‫وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬حرام شﻬﻮت‪ :‬شﻬﻮت اﻧسان حرص‪ ،‬طﻤع‪ ،‬بخﻞ‪ ،‬بد ﻟﻤﻨ‪ ９‬او ！ﻮﻟﻮ بدو خصﻠتﻮﻧﻮ تﻪ‬ ‫اړباسﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻗﻬر او ﻏﻮسﻪ‪ :‬ﻗﻬر او غﻮسﻪ اﻧسان تکبر‪ ،‬حﻘد‪ ،‬حسد‪ ،‬ظﻠﻢ او تﻴري تﻪ ﻣجبﻮروي(‪.)١‬‬

‫‪ -١‬ﻣدارج اﻟساﻟکﻴﻦ (‪)۳۲۲ -۳۲۱ -۲‬‬ ‫‪25‬‬

‫فعالیت‬ ‫پﻪ ﻻﻧدﻳﻨﻴﻮ جﻤﻠﻮ ک‪ ３‬د ﻧاوړو اخﻼﻗﻮ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ＇رگﻨد ک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫‪ -١‬زدهکﻮوﻧکﻲ استعﻤال شﻮي اضاﻓﻲ شﻴان د ﻣدرس‪ ３‬پﻪ غﻮﻟﻲ ک‪ ３‬اچﻮي‪.‬‬

‫(‬

‫)‬

‫‪ -٢‬کشران د ﻣشراﻧﻮ درﻧاوی ﻧﻪ کﻮي او ﻣشران پرکشراﻧﻮترحﻢ اوشﻔﻘت ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬

‫(‬

‫)‬

‫‪ -٣‬زبﻴر ډﻳر خﻮاړه خﻮري‪ ،‬ډﻳر وﻳده کﻴ‪８‬ي او د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پﻪ ادا کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻟ＂ﻲ کﻮي‪.‬‬

‫(‬

‫)‬

‫‪٤‬ـ ﻧسﻴﻢ بی وزﻟﻲ سپک گ‪２‬ﻲ او ﻟﻪ خپﻞ ﻣال ＇خﻪ ورباﻧدې ﻟگ‪＋‬ت ﻧﻪ کﻮي‪.‬‬

‫(‬

‫)‬

‫‪٥‬ـ سﻬﻴﻞ د گاوﻧ‪６‬ﻳاﻧﻮ کﻮروﻧﻮ تﻪ گﻮري او ﻫﻢ د ﻧﻮرو عﻴبﻮﻧﻪ برسﻴره کﻮي‪.‬‬

‫(‬

‫)‬

‫د بدو او ﻧاوړو خﻮﻳﻮﻧﻮ پاﻳﻠ‪:３‬‬ ‫د ﻧاوړو خﻮﻳﻮﻧﻮ خاوﻧد د خﻠکﻮ د ﻧﻔرت او د اهلل تعاﻟی د غضب وړ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫د ﻧاوړو خﻮﻳﻮﻧﻮ ﻟروﻧکﻲ‪ ،‬خﻠک پﻪ بدو ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻳادوي او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬اوري؛ ﻟﻪ عبداهلل ابﻦ‬ ‫عباس‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪ :‬جﻨتﻴان ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دي چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی‬

‫＇خﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻳ‪ ３‬غﻮږوﻧﻪ د خﻠکﻮ ﻟﻪ ستاﻳﻠﻮ ﻧﻪ ډک ک‪７‬ي وي ﻳعﻨ‪ ３‬دا چﻪ خﻠک ﻳ‪ ３‬دوﻣره پﻪ ﻧﻴک‪ ９‬سره ستاﻳﻲ‬ ‫چ‪ ３‬دغﻪ ستاﻳﻞ ورتﻪ بی ﻟﻪ واسط‪ ３‬رسﻴ‪８‬ي او دوزخﻴان ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دي چ‪ ３‬اهلل تعاﻟی ﻳ‪ ３‬غﻮږوﻧﻪ‬ ‫د دوی پﻪ حﻖ ک‪ ３‬د خﻠکﻮ ﻟﻪ بد وﻳﻠﻮ ﻧﻪ ډک ک‪７‬ي وي‪ ،‬ﻳعﻨ‪ ３‬خﻠک ﻳ‪ ３‬دوﻣره بد ستاﻳﻲ چ‪ ３‬د ﻫر‬ ‫چا پﻪ خﻮﻟﻪ ک‪ ３‬وي او دوی ﻟﻪ دې آگاه وي‪.‬‬

‫(‪)١‬‬

‫بد خﻮﻳﻪ اﻧسان ‪＄‬ان تﻪ غﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬بد ﻣرغﻲ او بد حاﻟﻲ رابﻮﻟﻲ او ﻧﻮر ﻫﻢ بدبختﻪ کﻮل غﻮاړي‪.‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ی ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻟﻪ بدو اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ پﻪ غﻢ ک‪ ３‬اختﻪ ک‪８５‬ي‪ ،‬پخپﻠﻪ ﻫﻤدغﻪ بداخﻼﻗﻪ‬ ‫اﻧسان دی‪ .‬وروستﻪ بﻴا ده تﻪ ﻧ‪８‬دې خﻠک پﻪ غﻢ او درد اختﻪ ک‪８５‬ي باﻵخره ！ﻮل ﻫﻐﻪ خﻠک چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫ده سره ﻧاستﻪ وﻻړه ﻟري د ﻳﻮ ډول ﻧﻪ پﻪ ﻳﻮ ډول د ده ﻟﻪ بدو اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ ﻣتاثره ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻧاوړه اخﻼق د اﻳﻤان خﻮږواﻟی او د اسﻼم ﻧﻮر ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړي‪.‬‬

‫‪ -١‬ابﻦ ﻣاجﻪ‬ ‫‪26‬‬

‫پر ﻧاوړو خﻮﻳﻮﻧﻮ باﻧدې د ﻧﻴکﻮ خﻮﻳﻮﻧﻮ د بدﻟﻴدﻟﻮ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ‪:‬‬ ‫ډ‪４‬ر ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ شتﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻴک خﻮﻳﻮﻧﻪ پﻪ ﻧاوړو خﻮﻳﻮﻧﻮ بدﻟ‪８５‬ي خﻮ ﻣﻮږ ﻳ‪ ３‬دﻟتﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﻬﻤﻮ‬ ‫ﻻﻣﻠﻮﻧﻮ تﻪ اشاره کﻮو‪:‬‬ ‫‪١‬ـ واک(ﻗدرت)‪ :‬ډﻳر ‪＄‬ﻠﻪ داس‪ ３‬کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬ﻗدرت او چﻮک‪ ９‬د اﻧسان پر اخﻼﻗﻮ ﻧاوړه اغﻴزه‬ ‫کﻮي‪ ،‬بدﻟﻮن پﻪ ک‪ ３‬راوﻟﻲ او ﻟﻪ پخﻮاﻧﻴﻮ دوستاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬بی پروا کﻮي‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ عزل(ﻟﻪ ﻗدرت ＇خﻪ ﻟرې واﻟﻰ)‪ :‬کﻠﻪ د ﻗدرت ﻟﻪ ﻻسﻪ ورکﻮل اﻧسان د بد اخﻼﻗﻴﻮ ﻟﻮر تﻪ‬ ‫بﻴاﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د ډﻳر غﻢ او خﻔگان ﻟﻪ اﻣﻠﻪ اوﻳا ﻫﻢ د ب‪ ３‬صبرۍ ﻟﻪ کبﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د سﻴﻨ‪ ３‬پﻪ تﻨگﻮاﻟﻲ اختﻪ‬ ‫کﻮي‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ شتﻤﻨﻲ‪ :‬کﻠﻪ ﻣال او شتﻤﻨﻲ ﻫﻢ د اﻧسان د طﻐﻴان او سرغ‪７‬وﻧ‪ ３‬ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪ ،‬دا پﻪ تجرب‪ ３‬ثابتﻪ‬ ‫شﻮې ده چ‪ ３‬زﻳاتﻪ شتﻤﻨﻲ د ډ‪４‬رو خﻠکﻮ د سر غ‪７‬وﻧ‪ ３‬او ب‪ ３‬ﻻرۍ ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ ﻓﻘر او ب‪ ３‬وزﻟﻲ‪ :‬کﻠﻪ ﻓﻘر او ب‪ ３‬وزﻟﻲ د اﻧسان اخﻼق بدﻟﻮي‪＄ ،‬کﻪ ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻓﻘﻴران د کﻤزوري‬ ‫اﻳﻤان‪ ،‬د غﻤﻮﻧﻮ د ډ‪４‬ر＊ت او تﻨگﻼس‪ ９‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پﻪ داس‪ ３‬کاروﻧﻮ ﻻس پﻮرې کﻮي چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣؤﻣﻦ سره‬ ‫ﻣﻨاسب ﻧﻪ وي‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬غﻼ‪ ،‬ﻻروﻫﻨﻪ‪ ،‬دوکﻪ او داس‪ ３‬ﻧﻮر ﻧاوړه کاروﻧﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي سر ک‪ ３‬د ﻓﻘر ﻟﻪ‬ ‫اﻣﻠﻪ تر سره ک‪８５‬ي او بﻴا د ډ‪４‬ر تکرار پﻪ ﻧتﻴجﻪ ک‪ ３‬د ﻫﻐﻪ س‪７‬ي پﻪ خﻮی او عادت بدﻟ‪８５‬ي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻤدې‬ ‫اﻣﻠﻪ اسﻼم ﻟﻪ ﻓﻘر سره ﻣبارزه کﻮي‪ ،‬ﻧبی کرﻳﻢ‬

‫ﻟﻪ ﻓﻘر ＇خﻪ پﻪ اهلل تعاﻟی پﻨاه غﻮ＊ت‪ ３‬ده‪.‬‬

‫‪٥‬ـ اﻧدﻳ‪＋‬ﻨﻪ‪ :‬اﻧدﻳ‪＋‬ﻨﻪ د اﻧسان عﻘﻞ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړي او زړه ﻳ‪ ３‬دوﻣره ﻣشﻐﻮل کﻮي چ‪ ３‬زغﻢ ﻟﻪ ﻻسﻪ‬ ‫ورکﻮي‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬اخﻼق او ک‪７‬ه وړه بدﻟﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ ﻧبی کرﻳﻢ‬

‫ﻟﻪ غﻢ او‬

‫پر‪４‬شاﻧ‪＇ ９‬خﻪ اهلل تعاﻟی پﻮرې پﻨاه غﻮ＊ت‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫‪٦‬ـ ﻟﻪ بدو خﻠکﻮ سره ﻧاستﻪ وﻻړه‪ :‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ اﻧسان ﻟﻪ بد اخﻼﻗﻮ خﻠکﻮ سره ﻧاستﻪ وﻻړه کﻮي‬ ‫کﻪ وغﻮاړي او ﻳا وﻧﻪ غﻮاړي د ﻫﻐﻮی ﻟﻪ اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ ﻣتاثره ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ پﻴﻐﻤبر‬ ‫خپﻞ اﻣت دې کار تﻪ ﻣتﻮجﻪ ک‪７‬ی دی او د بد اخﻼﻗﻮ خﻠکﻮ ﻟﻪ ﻣﻠگرتﻮب ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻨع ک‪７‬ي دي‬

‫‪27‬‬

‫او ﻓرﻣاﻳﻠﻲ ﻳ‪ ３‬دي‪ :‬ا‬

‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬س‪７‬ى د خپﻞ ﻣﻠگري پﻪ دﻳﻦ دى‪ ،‬ﻧﻮ ودې گﻮري چ‪ ３‬ﻟﻪ چا سره ﻣﻠگری دی‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬ﻧاوړه اخﻼق ＇رﻧگﻪ راﻣﻨ‪％‬تﻪ کﻴ‪８‬ي او ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮم دي؟‬ ‫‪ -٢‬بد او ﻧاوړه اخﻼق ＇ﻪ پاﻳﻠ‪ ３‬ﻟري؟‬ ‫‪ -٣‬ﻫﻐﻪ کﻮم حاﻟتﻮﻧﻪ دي چﻲ د بد اخﻼﻗ‪ ９‬ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ؟‬ ‫‪ -٤‬آﻳا ﻣﻠگري د اﻧسان پﻪ اخﻼﻗﻮ ک‪＇ ３‬ﻪ رول ﻟري؟ د خپﻠ‪ ３‬دعﻮې د اثبات ﻟپاره ﻳﻮ دﻟﻴﻞ ذکر‬ ‫ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ او پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ک‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻻرې چارې بﻴان ک‪７‬ئ چ‪ ３‬بد اخﻼق پﻪ ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ‬ ‫بدﻟﻮي‪.‬‬

‫‪ -١‬ابﻮداود‬ ‫‪28‬‬

‫ﻳﻮوﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻧ‪５‬ک اخﻼق د زړه پاکﻲ ده‬ ‫ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬د اﻧسان ظاﻫري جسﻢ رﻧ‪％‬ﻮر کﻴ‪８‬ي ﻫﻤدا رﻧگﻪ باطﻨﻲ ﻧﻔس ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ پﻪ درد او‬ ‫ﻧاروغ‪ ９‬اختﻪ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬د ﻣثال پﻪ تﻮگﻪ کﻠﻪ چ‪ ３‬د اﻧسان ﻻس د ﻧاروغ‪ ９‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ کار پرﻳ‪８‬دي ﻳا دا چ‪３‬‬ ‫سترگ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻧاروغ‪ ９‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ خپﻞ دﻳد ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬ي‪ ،‬ﻫﻤدا رﻧگﻪ زړه ﻫﻢ د باطﻨﻲ ﻧاروغ‪ ９‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‬ ‫ﻧشﻲ کﻮﻻی چ‪ ３‬خپﻠ‪ ３‬دﻧدې پﻪ سﻤﻪ تﻮگﻪ تر سره ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د پاک زړه دﻧدې‪:‬‬

‫د ﻳﻮ پاک او ساﻟﻢ زړه ﻟﻪ دﻧدو ＇خﻪ ﻳﻮه دا ده چ‪ ３‬خپﻞ ﻣتعا ل رب وپﻴژﻧﻲ‪ ،‬د ﻫﻐﻪ سره ﻣﻴﻨﻪ وک‪７‬ي‪،‬‬ ‫د ﻫﻐﻪ عبادت تﻪ پﻪ صحﻴح ډول ‪＄‬ان چﻤتﻮ ک‪７‬ي او د ﻫﻐﻪ د رضا پﻪ خاطر خپﻠ‪！ ３‬ﻮﻟ‪ ３‬ک‪７‬ﻧ‪ ３‬ﻧﻴک‪３‬‬ ‫او برابرې ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫[سﻮره اﻟذارﻳات‪]٥٦ :‬‬ ‫اهلل ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻣﻮﻧ‪ ８‬پﻴرﻳان او اﻧساﻧان ﻳﻮازې د خپﻞ عبادت او ﻣعرﻓت ﻟپاره پﻴدا ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫کﻪ ＇ﻮک ﻫر ＇ﻪ وپﻴژﻧﻲ‪ ،‬خﻮ خپﻞ خاﻟﻖ و ﻧﻪ پﻴژﻧﻲ‪ ،‬د ﻫﻐﻪ چا پﻪ ＇ﻴر دی چ‪ ３‬ﻫﻴ＆ شﻲ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ‬ ‫وي پﻴژﻧدﻟﻲ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د ﻫر شﻲ خاﻟﻖ او پﻴدا کﻮوﻧکی ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ دى پﻴژﻧدﻟی‪.‬‬ ‫د اهلل د پﻴژﻧدﻟﻮ او ﻣحبت گ＂ﻪ دا ده چ‪ ３‬بﻨده پﻪ کاﻣﻠﻪ تﻮگﻪ د اهلل بﻨدگ‪ ９‬تﻪ چﻤتﻮ کﻮي‪ ،‬پﻪ‬ ‫دې ترتﻴب ﻫﻐﻪ اﻧسان چ‪ ３‬اهلل پﻴژﻧﻲ‪ ،‬بﻞ ﻫﻴ＆ شﻲ تﻪ پر ﻫﻐﻪ ترجﻴح ﻧﻪ ورکﻮي او پر ﻫﻐﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫غﻮره ﻧﻪ گ‪２‬ﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﻮ ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬د اهلل د دوست‪ ９‬او رضا حاصﻠﻮﻟﻮ دعﻮا ﻟري او بﻴا ﻧﻮرو شﻴاﻧﻮ تﻪ د ﻫﻐﻪ پﻪ‬ ‫رضا او ﻣحبت غﻮره واﻟی ورکﻮي‪ ،‬د ﻫﻐﻪ زړه ﻧاروغﻪ دی‪ .‬ﻟکﻪ د ﻧاروغ‪ ３‬ﻣعدې پشان چ‪ ３‬د ډوډۍ‬ ‫پﻪ پرتﻠﻪ ورتﻪ خاورې ﻣزه ﻧاک‪＊ ３‬کاري‪ .‬ﻫﻤدارﻧگﻪ زړوﻧﻪ اکثره ﻧاروغﻪ وي چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ﻳ‪３‬‬ ‫درﻣﻠﻨﻪ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬شﻔا ﻣﻮﻣﻲ او د گﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ پاکﻴ‪８‬ي‪ .‬د ﻣثال پﻪ تﻮگﻪ بخﻞ ﻳﻮه د زړه داخﻠﻲ ﻧاروغﻲ‬ ‫ده چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬اﻧسان د اهلل ＇خﻪ ﻟﻴرې کﻴ‪８‬ي‪ .‬د دې بﻴﻤارۍ عﻼج دا دی چ‪ ３‬اﻧسان ﻟﻪ‬ ‫خپﻠﻪ ‪＄‬اﻧﻪ بخﻞ ﻟرې‪ ،‬خپﻞ ﻧﻔس پاک او د اهلل تعاﻟی د رضا ﻟپاره د ﻣا ل پﻪ ﻟگﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻫﻤت وک‪７‬ي‪،‬‬ ‫‪29‬‬

‫تر＇ﻮ پﻪ سخاوت عادت او خپﻞ اخﻼق ﻳ‪ ３‬وگر‪＄‬ﻮي‪ .‬پﻪ ﻫﻤدې ترتﻴب ﻫر ﻧﻴک عﻤﻞ د اﻧسان‬ ‫زړه پاکﻮي‪ ،‬دﻧﻴﻮي او اخروي ﻧﻴکﻤرغ‪ ９‬ور پﻪ برخﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫‪ .١‬اﻧسان د ＇ﻪ ﻟپاره پﻴدا شﻮی؟ زدهکﻮوﻧکﻲ دې د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣﻠگرتﻴا د‬ ‫ﻣبارک أﻳت پﻪ ر‪１‬ا ک‪ ３‬خپﻞ ﻧظروﻧﻪ ＇رگﻨد ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د ﻻﻧدﻳﻨﻲ جدول سره سﻢ پﻨ‪％‬ﻪ باطﻨﻲ ﻧاروغ‪ ９‬سره ﻟﻪ اغﻴزو پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول‬ ‫وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫بد اخﻼق‬ ‫کبر‬

‫اغ‪５‬زې ﻳ‪３‬‬ ‫د اهلل‬

‫د رحﻤت ﻧﻪ د ﻟﻴرواﻟﻲ سبب گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫‪ .٣‬د تﻴر ﻟﻮست پﻪ ر‪１‬ا ک‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ د خپﻠﻮﻟﻮ پﻪ اړه ＇ﻪ وړاﻧدﻳز ﻟرئ؟‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬د اﻧسان ظاﻫري جسﻢ ﻧاروغﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻫﻤدارﻧگﻪ د اﻧسان باطﻨﻲ ﻧﻔس ﻫﻢ پﻪ‬ ‫ﻧاورغ‪ ９‬اختﻪ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫اخﻼﻗﻲ ﻣﻔاسد او ﻧاوړه صﻔات د زړه د ﻧاروغ‪ ９‬ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫د اهلل پﻴژﻧدﻧﻪ او عبادت د اﻧسان زړه ﻟﻪ باطﻨﻲ ﻧاروغﻴﻮ ＇خﻪ ساتﻲ‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د زړه د ﻧاروغﻴﻮ او د ﻫﻐ‪ ３‬د عﻼج پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪30‬‬

‫دوﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻟﻪ اﻳﻤان او عبادت سره د اخﻼﻗﻮ ت‪７‬او‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى‪ :‬ﻟﻪ اﻳﻤان سره د اخﻼﻗﻮ ت‪７‬او‬

‫د اسﻼم سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ د اخﻼﻗﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧی او اساسﻲ بﻨس＀ عﻘﻴده او اﻳﻤان ＊ﻮدﻟﻲ دي چ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ‬ ‫ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ظاﻫري او ﻣعﻨﻮي ک‪７‬ﻧ‪ ３‬او چﻠﻨدوﻧﻪ ور＇خﻪ سرچﻴﻨﻪ اخﻠﻲ‪ ،‬پدې ﻣعﻨا چ‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ ﻣﻨشآ‬ ‫او ﻣبدآ‪ ،‬عﻘﻴده او اﻳﻤان دی‪.‬‬ ‫(‪)١‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫رسﻮل اهلل‬ ‫ژباړه‪ :‬حﻴاء او اﻳﻤان دواړه ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره ت‪７‬ﻟﻲ دي‪ ،‬کﻪ ﻳﻮ ﻟﻪ دې دواړو ＇خﻪ ﻧﻪ وي بﻞ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻨ‪％‬ﻪ ‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫＇خﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻟﻪ ابﻮ سعﻴد خدري‬ ‫(‪)٢‬‬

‫ژباړه‪ :‬د اﻳﻤان ﻟﻪ پﻠﻮه پﻮره او بشپ‪ ７‬کسان‪ ،‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ﻟروﻧکﻲ دي‪ ،‬دوى ﻫﻐﻪ کسان دي چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫عاجزۍ او خاکسارۍ ژوﻧد تﻴروي ﻟﻪ ﻧﻮرو سره ﻣﻴﻨﻪ کﻮي او ﻣﻴﻨﻪ ورسره کﻴ‪８‬ي او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چا ＇خﻪ‬ ‫چ‪ ３‬ﻧﻪ ﻣﻴﻨﻪ کﻮي او ﻧﻪ ﻣﻴﻨﻪ ورسره کﻴ‪８‬ي ﻫﻴ＆ خﻴر ﻧﻪ ترﻻسﻪ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻧاوړه اخﻼق د ﻧﻔاق ﻧ‪＋‬ﻪ بﻠﻠ‪ ３‬ده ﻟکﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻠﻲ ﻳ‪ ３‬دي‪:‬‬ ‫پﻪ ﻳﻮ بﻞ حدﻳث ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫ژباړه‪＇ :‬ﻠﻮر خﻮﻳﻮﻧﻪ دي چ‪ ３‬کﻪ پﻪ چا ک‪ ３‬شتﻮن وﻟري‪ ،‬خاﻟص ﻣﻨاﻓﻖ دی او کﻪ پﻪ چا ک‪ ３‬ﻳﻮ خﻮی‬ ‫وي‪ ،‬پﻪ ﻫﻐﻪ ک‪ ３‬د ﻧﻔاق ﻳﻮ خﻮی شتﻮن ﻟري‪ ،‬تر ＇ﻮ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ پرﻳ‪８‬دي او ﻫﻐﻪ خﻮﻳﻮﻧﻪ دا دي‪ ،‬چ‪３‬‬ ‫‪-١‬اﻟﻤستدرك ‪)٧٣ / ١( -‬‬ ‫‪-٢‬اﻟﻤعجﻢ اﻟصﻐﻴر ‪.٣٦٢ /١‬‬ ‫‪-٣‬رواه اﻟبخاري‪ ،‬باب عﻼﻣة اﻟﻤﻨاﻓﻖ‬ ‫‪31‬‬

‫کﻠﻪ اﻣﻴﻦ ﻣﻘرر ک‪７‬ای شﻲ خﻴاﻧت کﻮي‪ ،‬چ‪ ３‬کﻠﻪ خبرې کﻮي دروغ واﻳﻲ‪ ،‬چ‪ ３‬وعده کﻮي غدر‬ ‫کﻮي او چ‪ ３‬پﻪ جگ‪７‬ه شﻲ ＊کﻨ‪％‬ﻠ‪ ３‬کﻮي‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫د ﻧﻔاق د ﻣﻔﻬﻮم او د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د خﻮﻳﻮﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻪ خپﻠﻮ ک‪ ３‬سره بحث وک‪７‬ئ او ﻧﻮر درې صﻔتﻮﻧﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫دوﻳﻢ‪ :‬د اخﻼﻗﻮ او عباداتﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ت‪７‬او‬

‫د اخﻼﻗﻮ ت‪７‬او ﻟﻪ عباداتﻮ سره ﻫﻢ ﻧﻪ شﻠﻴدوﻧکی دی او پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬د عباداتﻮ ﻣﻮخﻪ پﻪ اﻧسان ک‪３‬‬ ‫د ﻓضاﻳﻠﻮ تﻘﻮﻳت او ﻟﻪ ﻧاوړو خﻮﻳﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ژغﻮرل دي‪ ،‬د خپﻠ‪ ３‬ﻣدعا د ثبﻮت ﻟپاره کﻮﻟی شﻮ‬ ‫ډﻳر ﻣثاﻟﻮﻧﻪ راوړو خﻮ پﻪ ＇ﻮ ﻣثاﻟﻮﻧﻮ ﻳ‪ ３‬اکتﻔا کﻮو‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ او ﻟﻪ ﻧاوړو اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ د ‪＄‬ان ژغﻮرﻟﻮ وسﻴﻠﻪ ده‪:‬‬ ‫[اﻟعﻨﻜبﻮت‪]٤٥ :‬‬ ‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻗاﻳﻢ ک‪７‬ه‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اﻧسان ﻟﻪ بدو او ﻧاوړو کاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻨع کﻮي‪.‬‬ ‫ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮوﻧکی ﻟﻪ بدو کاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻨع ﻧﻪ ک‪７‬ي او د ﻫﻐﻪ ﻧﻔس پاک ﻧﻪ ک‪７‬ي‪،‬‬ ‫پرتﻪ ﻟﻪ سپﻮرتﻲ تﻤرﻳﻦ ＇خﻪ بﻠﻪ گ＂ﻪ ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫اهلل تعاﻟی پﻪ ﻳﻮ ﻗدسﻲ حدﻳث ک‪ ３‬داس‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻳﻮازې د ﻫﻐﻪ چا ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻗبﻠﻮم چ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ پﻪ واسطﻪ زﻣا ﻟﻮﻳﻲ او عظﻤت تﻪ غاړه ږدي‪ ،‬پﻪ‬ ‫ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ سره ‪＄‬ان ﻟﻪ خﻠکﻮ جگ ﻧﻪ گ‪２‬ﻲ‪ ،‬پﻪ گﻨاه ﻫﻤﻴشﻪ واﻟی ﻧﻪ کﻮي‪ ،‬خپﻠﻪ ورځ زﻣا پﻪ ذکر ک‪３‬‬ ‫تﻴروي او پﻪ بﻴﻮزﻟﻮ‪ ،‬پردﻳسﻮ او غﻢ ‪＄‬پﻠﻮ باﻧدې زړه سﻮی کﻮي‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮوﻧکﻲ ک‪ ３‬پرخﻠکﻮ باﻧدې د شﻔﻘت او زړه سﻮي جذبﻪ راﻣﻨ‪％‬تﻪ ﻧﻪ‬ ‫‪-١‬ﻣسﻨد اﻟبزار‪.١٧٢/٢‬‬ ‫‪32‬‬

‫ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد پﻮه شئ چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬ﻧﻴﻤگ‪７‬ی دی‪.‬‬ ‫‪ -٢‬صدﻗﻪ ﻣؤﻣﻦ تﻪ سپﻴ（ﻠتﻴا ور پﻪ برخﻪ کﻮي‪:‬‬

‫[اﻟتﻮبة‪]١٠٣ :‬‬

‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫ژباړه‪ :‬ای پﻴﻐﻤبره! تﻪ د ﻫﻐﻮی ﻟﻪ ﻣاﻟﻮﻧﻮ ＇خﻪ د صدﻗ‪ ３‬پﻪ اخﻴستﻠﻮ سره ﻫﻐﻮی پاک ک‪７‬ه او (د ﻧﻴک‪９‬‬ ‫پﻪ ﻻره ک‪ )３‬ﻫﻐﻮی وﻫ（ﻮه‪.‬‬ ‫زکات اﻧسان ﻟﻪ گﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ پاکﻮي او د بﻴﻮزﻟﻮ ﻟﻮر تﻪ ﻳ‪ ３‬پام وراړوي او ﻟﻪ اړﻣﻨﻮ سره ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣرستﻪ‬ ‫کﻮﻟﻮ عادت کﻮي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬روژه ﻟﻪ ﻣسﻠﻤان ＇خﻪ پﻪ ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ د پات‪ ３‬ک‪５‬دﻟﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻪ کﻮي‬

‫رسﻮل اهلل صﻠﻲ اهلل عﻠﻴﻪ وسﻠﻢ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪:‬‬ ‫‪.‬‬

‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ تاسﻮ ＇خﻪ پﻪ کﻮﻣﻪ ورځ روژه درﻟﻮده‪ ،‬ﻧﻮ ﻓحش دې ﻧﻪ واﻳﻲ او ﻧﻪ دې غﻮسﻪ‬ ‫او ﻓرﻳاد کﻮي او کﻪ چا ورتﻪ ＊کﻨ‪％‬ﻞ وک‪７‬ه او ﻳا ﻳ‪ ３‬ورسره شخ‪７‬ه وک‪７‬ه‪ ،‬ﻧﻮ دی دې ورتﻪ وواﻳﻲ چ‪３‬‬ ‫زه روژه ﻳﻢ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬حج د ﻣؤﻣﻦ اخﻼق ﻟﻮړو ﻣﻨازﻟﻮ تﻪ رسﻮي‬

‫اهلل تعاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟبﻘرة‪]١٩٧ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬د حج ﻣﻴاشت‪ ３‬ﻣعﻠﻮﻣ‪ ３‬او ＇رگﻨدې دي‪＇ ،‬ﻮک چ‪ ３‬پﻪ دغﻮ ！اکﻠﻮ ﻣﻴاشتﻮ ک‪ ３‬د حج ﻧﻴت‬ ‫وک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ ﻫﻐﻪ دې د حج پﻪ دوران ک‪ ３‬ﻟﻪ شﻬﻮاﻧﻲ عﻤﻞ‪ ،‬ﻧاوړه کار‪ ،‬جﻨگ او جگ‪７‬ې ＇خﻪ ‪＄‬ان‬ ‫وژغﻮري‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دې ！ﻮﻟﻮ ＇خﻪ دا جﻮتﻪ کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬کﻪ چﻴرې ﻟﻤﻮﻧ‪ ،＃‬روژه‪ ،‬زکات او حج د بﻨده پﻪ اخﻼﻗﻮ ک‪３‬‬ ‫کﻮم بدﻟﻮن راﻧﻪ وړي‪ ،‬ﻧﻮ اصﻠﻲ ﻣﻮخ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ دي تر ﻻسﻪ شﻮي‪.‬‬ ‫‪-١‬ﻣسﻨد اﻟصحابة ﻓﻲ اﻟﻜتب اﻟستة ‪)٤٣٠ / ٥( -‬‬ ‫‪33‬‬

‫فعالیت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ خپﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ﻣباحثﻪ وک‪７‬ي او کﻮ＊） دې وک‪７‬ي چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬داس‪ ３‬اﻳاتﻮﻧﻪ او‬ ‫احادﻳث بﻴان ک‪７‬ي چ‪ ３‬پر اخﻼﻗﻮ باﻧدې د عباداتﻮ د أثارو پﻪ اړه وي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪＇ -١‬رﻧگﻪ ثابتﻮﻟی شئ چ‪ ３‬اخﻼق ﻟﻪ اﻳﻤان سره ﻧﻪ شﻠﻴدوﻧکی ت‪７‬او ﻟري؟‬ ‫‪ -٢‬ﻟﻪ کﻮم حدﻳث ＇خﻪ ＇رگﻨدﻳ‪８‬ي چ‪ ３‬ﻣﻨاﻓﻘﻴﻦ ﻟﻪ ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ ﻟ‪５‬رې دي؟‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي صﻔتﻮﻧﻪ کﻮم دي؟ وﻳ‪ ３‬ﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬دا چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ اﻧسان ک‪ ３‬ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ تﻪ وده ورکﻮي د دغﻪ ﻣطﻠب د اثبات ﻟپاره ﻳﻮ أﻳت ﻳا‬ ‫ﻳﻮ حدﻳث دﻟﻴﻞ راوړئ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬کﻪ ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ سره سره بﻴا ﻫﻢ د چا اخﻼق ﻧاوړه وي‪ ،‬دا پﻪ ＇ﻪ دﻻﻟت کﻮي؟ ＇رگﻨد ﻳ‪３‬‬ ‫ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬روژه او حج د اﻧسان پر اخﻼﻗﻮ ＇ﻪ اغﻴزه ﻟري؟ بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٧‬پﻪ زکات ک‪ ３‬پرت‪！ ３‬ﻮﻟﻨﻴزې گ＂‪ ３‬کﻮﻣ‪ ３‬دي؟ بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫پﻪ ﻟﻮست ک‪ ３‬د ذکر شﻮو اﻳاتﻮﻧﻮ او احادﻳثﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ چ‪ ３‬د دﻟﻴﻞ پﻪ حﻴث راغﻠﻲ دي دوه‬ ‫أﻳتﻮﻧﻪ او دوه حدﻳثﻮﻧﻪ سره ﻟﻪ ترجﻤ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ او سبا ﻳ‪ ３‬د ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ پﻪ وړاﻧدې‬ ‫وﻟﻮﻟئ‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫دﻳارﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ حاصﻠﻮل‬ ‫آﻳا اخﻼق د تﻐﻴر او تبدﻳﻞ وړ دي؟ أﻳا د اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ پﻪ ＇رﻧگﻮاﻟﻲ او بدﻟﻮن ک‪ ３‬د اﻧسان‬ ‫ک‪７‬ﻧﻪ ﻫ（ﻪ او ﻫاﻧد کﻮﻣﻪ وﻧ‪６‬ه ﻟري؟ کﻮﻣ‪ ３‬ﻻرې او تگﻼرې کﻮﻻى شﻲ چ‪ ３‬د اﻧسان د اخﻼﻗﻮ پﻪ‬ ‫راﻣﻨ‪％‬تﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬اغﻴزﻧاک‪ ３‬وي؟ کﻮم عﻮاﻣﻞ اخﻼﻗﻮ تﻪ بدﻟﻮن ورکﻮي؟‬ ‫د اﻧسان اخﻼق ﻫﻢ کسبﻲ دي او ﻫﻢ ﻓطري؛ کسبﻲ اخﻼق د تﻐﻴر او تبدﻳﻞ وړ دي کﻮم چ‪ ３‬د‬ ‫تﻤرﻳﻦ او ﻣﻤارست پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬بدﻟﻴ‪８‬ي او ﻳا ﻫﻢ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ تﻠﻼی شﻲ‪ .‬خﻮ ﻓطري اخﻼق ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ‬ ‫دﻧده ﻫﻢ دا وه چ‪ ３‬کسبﻲ ﻧاوړه‬ ‫ﻧﻪ ‪＄‬ﻲ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬تﻬذﻳب او غ‪＋‬تﻠﻲ کﻴدای شﻲ‪ .‬د اﻧبﻴاء کراﻣﻮ‬ ‫اخﻼق پﻪ ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ بدل ک‪７‬ي او ﻓطري ﻧاوړه اخﻼق تﻬذﻳب او گ＂ﻮر وگر‪＄‬ﻮي‪.‬‬ ‫د داس‪ ３‬خﻠکﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬راوﻟﻴ‪８‬ه چ‪ ３‬ﻧاوړه اخﻼق او عادتﻮﻧﻪ‬ ‫اهلل د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬خﻮاره شﻮي وو‪ .‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره پﻪ جگ‪７‬و اختﻪ وو‪ ،‬ﻳﻮ بﻪ د بﻞ ﻣال پﻪ چﻞ او دوک‪３‬‬ ‫سره خﻮړﻟﻮ‪ ،‬پﻪ کﻤزورو خﻠکﻮ بﻪ ﻳ‪ ３‬ظﻠﻢ او ت‪５‬رى کاوه‪ ،‬خﻮ د پﻴﻐﻤبر د تربﻴ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ﻳادو‬ ‫شﻮو خﻠکﻮ ＇خﻪ داس‪ ３‬خﻠک راﻣﻨ‪％‬تﻪ شﻮل چ‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ پﻪ ډگر ک‪ ３‬د بشرﻳت ＊ﻮوﻧکﻲ‬ ‫وگر‪＄‬ﻴدل‪.‬‬ ‫د اخﻼﻗﻮ پﻪ بدﻟﻮن ک‪ ３‬د چاپﻴرﻳال اﻏﻴزه‬

‫کﻪ ﻣﻮﻧ‪ ８‬او تاس‪ ３‬خپﻞ کﻠﻲ تﻪ ‪＄‬ﻴر شﻮ‪ ،‬گﻮرو چ‪ ３‬خﻠک د خپﻞ چاپﻴرﻳال ＇خﻪ اغﻴزﻣﻦ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ ﻫﻠکان او ﻧجﻮﻧ‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ کﻮرﻧﻴﻮ سره اړﻳک‪ ３‬او ﻟﻪ ﻧﻴکﻮ خﻠکﻮ سره ﻧاستﻪ وﻻړه ﻟري‪ ،‬د‬ ‫ﻫﻐﻮی اخﻼق ＊ﻪ کﻴ‪８‬ي او کﻪ د داس‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬سره ت‪７‬او وﻟري چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻮې ک‪ ３‬تربﻴﻪ او تعﻠﻴﻢ ﻧﻪ وي‬ ‫او ﻳا د داس‪ ３‬خﻠکﻮ سره ﻳ‪ ３‬ﻧاستﻪ وﻻړه وي چ‪ ３‬ﻧاوړه اخﻼق وﻟري‪ ،‬دغﻪ اړﻳک‪ ３‬پر ﻫﻐﻮى اغﻴزه‬ ‫کﻮي او د بد اخﻼﻗ‪ ９‬پﻪ ﻟﻮري ﻳ‪ ３‬راکاږي‪.‬‬ ‫د اخﻼﻗﻮ د بدﻟﻮن ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ او ﻻرې چارې‬

‫ﻫﻐﻪ ﻻرې او اسباب چ‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ پﻪ بدﻟﻮن ک‪ ３‬گ＂ﻮرې دي‪＊ ،‬ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ ده‪.‬‬ ‫عﻠﻢ اﻧسان تﻪ د اخﻼﻗﻮ پﻪ اړه ﻗﻨاعت ورب‪＋‬ﻲ‪ ،‬او د تربﻴ‪ ،３‬تﻤرﻳﻦ او تکرار پﻪ واسطﻪ پﻪ عادت‬ ‫بدﻟﻴ‪８‬ي‪ .‬د دې ﻣﻮضﻮع بشپ‪７‬ې شرح‪ ３‬تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫‪35‬‬

‫‪＊ .١‬ﻮوﻧﻪ‪＊ :‬ﻮوﻧﻪ اﻧسان تﻪ د ＊ﻮ او بدو اخﻼﻗﻮ پﻪ اړه پﻮﻫﻪ او ﻗﻨاعت ورب‪＋‬ﻰ‪ .‬د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬پﻪ واسطﻪ‬ ‫ﻧﻴک اخﻼق او ﻟﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﻧﻪ د استﻔادې ＇رﻧگﻮاﻟی‪ ،‬بد اخﻼق او د ﻫﻐ‪ ３‬زﻳاﻧﻮﻧﻪ پﻴژﻧدل کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻗرآن کرﻳﻢ‪ ،‬سﻨت او ﻧبﻮی سﻴرت د اخﻼﻗﻮ ﻟﻮی ﻣصدروﻧﻪ دي چ‪ ３‬اﻧسان کﻮﻟی شﻲ ﻟﻪ دې ﻻرې‬ ‫پﻪ ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ او د ﻫﻐﻮ پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو ‪＄‬ان خبر ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬روزﻧﻪ‪ :‬روزﻧﻪ د تﻤرﻳﻦ او عﻤﻠﻲ تکرار سره د اخﻼﻗﻮ د تﻘﻮﻳت او رسﻮخ پﻪ ﻻر ک‪ ３‬ﻳﻮه‬ ‫ارز＊تﻨاکﻪ وسﻴﻠﻪ ده‪ ،‬کﻮﻣﻪ چ‪ ３‬د کﻮرﻧ‪＊ ،９‬ﻮوﻧ‪％‬ﻲ‪ ،‬ﻣدرس‪！ ،３‬ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ‪ ،‬ﻧﻴکﻮ دوستاﻧﻮ او د ＊ﻮ‬ ‫خﻠکﻮ سره د ﻧاست‪ ３‬وﻻړې پﻪ واسطﻪ د اﻧسان زړه تﻪ ﻧﻨﻮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﻮ ﻟدې کبﻠﻪ وﻳﻠی شﻮ چ‪＊ ３‬ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ د ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ د پﻴژﻧدﻟﻮ‪ ،‬د اخﻼﻗﻲ اوصاﻓﻮ پﻪ تﻐﻴر ک‪３‬‬ ‫بﻨس＂ﻴزه اغﻴزه ﻟري‪ ،‬د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬پﻪ واسطﻪ اﻧسان کﻮﻻی شﻲ خپﻞ اخﻼق ＊ﻪ او ﻟﻪ بدو‬ ‫اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان وژغﻮري‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬

‫* کسبﻲ او ﻓطري صﻔات دواړه پر اخﻼﻗﻮ اغﻴزه ﻟري‪.‬‬ ‫* د ژوﻧد او روزﻧ‪ ３‬چاپﻴرﻳال د اﻧساﻧاﻧﻮ د اخﻼﻗﻮ پﻪ ＇رﻧگﻮاﻟﻲ ک‪ ３‬ارز＊تﻨاکﻪ او اساسﻲ وﻧ‪６‬ه ﻟري‪.‬‬ ‫* اخﻼﻗﻲ اوصاف او ارز＊تﻮﻧﻪ د (＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ )３‬د دوو عﻨصروﻧﻮ پﻪ واسطﻪ د بدﻟﻮن او ！ﻴﻨگ‪＋‬ت وړ دي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬

‫‪ .١‬ﻟﻪ ﻗرأﻧکرﻳﻢ ＇خﻪ ﻳﻮ داس‪ ３‬دﻟﻴﻞ ذکر ک‪７‬ئ چ‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ تﻐﻴر را پﻪ گﻮتﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫د اخﻼﻗﻮ د بدﻟﻮن او ＊ﻪ واﻟﻲ ﻳﻮه وتﻠ‪ ３‬بﻴﻠگﻪ ده‪ .‬زدهکﻮﻧکﻲ دې پﻪ دې اړه‬ ‫‪ .٢‬رسﻮل اکرم‬ ‫تﻮضﻴحات ورک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د خپﻞ چاپﻴرﻳال د حﻮادثﻮ پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره د حﻴﻮاﻧاتﻮ د تربﻴ‪ ３‬ﻟﻪ ﻻرې د اخﻼﻗﻮ د تﻐﻴر د‬ ‫اﻣکان ﻳﻮ ﻣثال ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ پﻪ ترﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬کﻮم وساﻳﻞ او ک‪７‬ﻧﻼرې اغﻴزې ﻟري؟‬ ‫‪ .٥‬د اخﻼﻗﻮ پﻴژﻧدﻧﻪ ﻟﻪ کﻮﻣﻮ ﻣﻨابعﻮ ＇خﻪ تر ﻻسﻪ کﻴدای شﻲ؟‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫ﻫر زدهکﻮﻧکی دې د دې ﻟﻮست پﻪ اړه د خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬ﻟﻪ غ‪７‬و سره خبرې اترې وک‪７‬ي او پﻪ راتﻠﻮﻧکﻲ‬ ‫ﻟﻮست ک‪ ３‬دې پر خپﻞ ﻓعاﻟﻴت ر‪１‬ا واچﻮي‪.‬‬ ‫‪36‬‬

‫＇ﻮارﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻧ‪５‬کﻮ اخﻼﻗﻮ ارز＊ت‬ ‫آﻳا ﻳﻮازې ﻣسﻠﻤان باﻳد د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ خاوﻧد وي او کﻪ ＊ﻪ اخﻼق د ﻫر اﻧسان ﻟپاره ضروري دي؟‬ ‫د ﻳﻮ غﻴر ﻣؤﻣﻦ اﻧسان ﻟپاره اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻪ ＇ﻪ اﻫﻤﻴت ﻟري؟‬ ‫اخﻼق د اﻧسان ﻣعﻨﻮي ارز＊ت ！اکﻲ او پﻪ دوو برخﻮ وﻳشﻞ شﻮي دي‪ ،‬اﻧساﻧﻲ اخﻼق او اسﻼﻣﻲ‬ ‫اخﻼق‪.‬‬ ‫ﻧﻴک اﻧساﻧﻲ اخﻼق‬ ‫ددې ډول اخﻼﻗﻮ خاوﻧد پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه ﻣؤثر اﻧسان بدﻟﻴ‪８‬ي‪ .‬ﻫﻤدارﻧگﻪ پﻪ اﻧساﻧﻲ اخﻼﻗﻲ‬ ‫ارز＊تﻮﻧﻮ سﻤباﻟتﻴا د ﻫرې پرﻣخ تﻠﻠ‪！ ３‬ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻳا برﻳاﻟ‪ ９‬ډﻟ‪ ３‬ﻟپاره اړﻳﻦ شرط بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د ﻳﻮې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬وگ‪７‬ي د اخﻼﻗﻲ اﻫﻠﻴت پﻪ ﻣ＀‪ ،‬کﻮﻟی شﻲ چ‪ ３‬خپﻞ ‪＄‬ان اغﻴزﻧاک ثابت ک‪７‬ي‬ ‫او کﻪ ﻧﻪ د خراب‪ ３‬وسﻠ‪ ３‬پﻪ ＇‪５‬ر بﻪ ب‪ ３‬تاثﻴره پات‪ ３‬وي‪ .‬خﻮ د اصﻠﻲ او ＊ﻮ وساﻳﻠﻮ شتﻮن ﻣؤثر او‬ ‫اغﻴزﻧاک وي‪ .‬ﻧﻮ ﻫرکﻠﻪ چ‪ ３‬د اﻧسان پﻪ طبﻴعت ک‪ ３‬صبر وجﻮد وﻟري‪ ،‬ﻣشکﻼت تحﻤﻞ ک‪７‬ي‪،‬‬ ‫ثبات او استﻘاﻣت غﻮره ک‪７‬ي‪ ،‬د خپﻠﻮ ﻣﻮخﻮ د ترﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ﻟپاره دواﻣداره کﻮ＊‪＋‬ﻮﻧﻪ تر سره ک‪７‬ي‪،‬‬ ‫د ﻟﻮړ ﻫﻤت خاوﻧد وي‪ ،‬سست او بﻴکاره ﻧﻪ وي‪ ،‬ر＊تﻴا وواﻳﻲ‪ ،‬شجاعت وﻟري د خپﻠﻮ اﻫداﻓﻮ سره‬ ‫ﻣحبت وﻟري تر دې چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ ﻟپاره ﻗرباﻧ‪ ９‬تﻪ ﻫﻢ چﻤتﻮ وي‪ ،‬پروگرام وﻟري‪ ،‬خپﻞ کاروﻧﻪ پﻪ تدبر‬ ‫او ﻓکر سره ترسره کﻮي او خپﻞ احساسات کﻨتروﻟﻮي‪ ،‬دا شخص بﻪ خپﻠﻮ ﻣﻮخﻮ تﻪ د رسﻴدو ﻟپاره‬ ‫برﻳاﻟﻰ وي کﻪ ﻫﻐﻪ ﻣسﻠﻤان وي او کﻪ ﻧﻪ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻫﻤدې ترتﻴب کﻪ پﻪ ﻳﻮه ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻧﻴک اخﻼق ﻟکﻪ عﻔﻮه‪ ،‬ب‪＋‬ﻨﻪ‪ ،‬پﻪ عﻤﻮﻣﻲ ﻣﻮخﻮ باور او د ﻫﻐﻮ‬ ‫ﻟپاره کﻮ＊）‪ ،‬اﻳثار (پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ ک‪ ３‬ﻧﻮرو تﻪ پﻪ خپﻞ ‪＄‬ان غﻮره واﻟی ورکﻮل) پاکﻲ او ﻧظاﻓت‪ ،‬ﻧظﻢ‪،‬‬ ‫‪37‬‬

‫د اﻣﻴر اﻣر ﻣﻨﻞ‪ ،‬خﻠکﻮ تﻪ د ﻫﻐﻮی د وړ تﻮب او ﻗابﻠﻴت پﻪ کچﻪ دﻧده سپارل‪ ،‬د ﻳﻮ او بﻞ ﻧظر تﻪ‬ ‫احترام‪ ،‬د تحﻤﻞ د روحﻴ‪ ３‬درﻟﻮدل‪ ،‬د ﻣسؤﻟﻴت او حساب ورکﻮﻟﻮ احساس‪ ،‬پﻪ ﻳﻮبﻞ باﻧدی ترحﻢ‬ ‫او زړه سﻮی‪ ،‬ر＊تﻴﻨﻮﻟﻲ‪ ،‬اﻣاﻧت داري‪ ،‬ﻣعﻘﻮﻟﻴت او اعتدال ﻣﻮجﻮد وي‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ ﻳﻘﻴﻨﻲ تﻮگﻪ دغﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ‬ ‫خپﻠﻮ ﻣﻮخﻮ تﻪ رسﻴ‪８‬ي‪ ،‬برابره ده کﻪ دا ！ﻮﻟﻨﻪ ﻣؤﻣﻨﻪ وي او ﻳا ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫فعالیت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې د ﻫﻐﻮ عﻨاصرو پﻨ‪％‬ﻪ پﻨ‪％‬ﻪ بﻴﻠگ‪ ３‬ذکر ک‪７‬ي چ‪ ３‬د ﻓرد او ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د اخﻼﻗﻲ اﻫداﻓﻮ‬ ‫پﻪ تر ﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬اغﻴزﻣﻦ واﻗع کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫اسﻼﻣﻲ اخﻼق‪ :‬د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ پﻪ ﻓرد او ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ک‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اﻧساﻧﻲ اخﻼﻗﻮ ارز＊تﻮﻧﻪ‬ ‫غ‪＋‬تﻠﻲ کﻮي او ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻧاوﻟتﻴاوو ＇خﻪ پاکﻮي‪ ،‬چ‪ ３‬دغﻪ ارز＊تﻮﻧﻪ پﻪ ﻻﻧدﻳﻨﻲ ترتﻴب سره‬ ‫غ‪＋‬تﻠﻲ کﻴ‪８‬ي‪:‬‬ ‫باﻧدې د اﻳﻤان پر بﻨس＀ چ‪ ３‬ﻫﻴ＆ ＇ﻮک ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ غاﻳب ﻧﻪ دی‪ ،‬او پﻪ أخرت د‬

‫ا‪ -‬پﻪ اهلل‬

‫اﻳﻤان ﻟرﻟﻮ پﻪ اساس چ‪ ３‬پﻪ دې ورځ بﻪ ﻫر اﻧسان تﻪ د ﻫﻐﻪ د ﻧﻴک او بد عﻤﻞ ﻣطابﻖ جزا ورکﻮل‬ ‫کﻴ‪８‬ي‪ ،‬دغﻪ عادات او اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻪ ﻟﻪ اسﻼﻣﻲ عﻤﻞ او عﻘﻴدې سره کﻠک ت‪７‬او ﻟري‪ ،‬د اﻳﻤان‬ ‫غﻮ＊تﻨﻪ ﻫﻢ دا ده چ‪ ３‬ﻓردي او اجتﻤاعﻲ ﻧﻴک عادات او خصﻠتﻮﻧﻪ پﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻧﻮرو پﻪ پرتﻠﻪ‬ ‫غ‪＋‬تﻠﻲ او ژور وي‪.‬‬ ‫ب‪ -‬تﻮجﻴﻪ او ﻻر＊ﻮوﻧﻪ پﻪ دې ترتﻴب صﻮرت ﻣﻮﻣﻲ چ‪ ３‬پر اﻧسان دا ﻻزﻣﻮي تر ＇ﻮ ﻟﻪ خپﻞ اﻫﻠﻴت‬ ‫او تﻮان ＇خﻪ د خپﻠﻮ روا ﻣﻮخﻮ پﻪ تر ﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬کار واخﻠﻲ‪ ،‬او خپﻞ اﻣکاﻧات او پﻴاوړتﻴا د‬ ‫ﻧاروا کاروﻧﻮ پﻪ تر سره کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻣصرف ﻧﻪ ک‪７‬ي‪ .‬رسﻮل اکرم‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪:‬‬

‫‪.‬‬

‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬تر ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ غﻮره ﻫﻐﻪ کسان دي چ‪ ３‬خﻠکﻮ تﻪ ډﻳره گ＂ﻪ رسﻮي‪.‬‬ ‫‪ -١‬آخرجﻪ اﻟشﻬاب اﻟﻘضاعی ﻓی ﻣسﻨده‬ ‫‪38‬‬

‫ج‪ -‬د اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻮ غ‪＋‬تﻠتﻴا پﻪ دوه ډوﻟﻪ ترسره کﻴ‪８‬ي‪:‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى‪ :‬تﻬذﻳب‪ ،‬پاکﻰ او د ﻣعﻴاروﻧﻮ پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬ﻧﻴﻮل‪ ،‬ﻟکﻪ سخاوت‪ ،‬چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻧﻴک عادت دی‪ ،‬خﻮ‬ ‫کﻪ ﻳاد شﻮی عادت ﻟﻪ اعتدال ＇خﻪ وو‪＄‬ﻲ پﻪ اسراف بدﻟﻴ‪８‬ي‪ .‬اسﻼم د سخاوت ﻟپاره احکام او‬ ‫ﻣعﻴاروﻧﻪ ！اکﻠﻲ دي چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻮ د سخاوت او اسراف ترﻣﻨ‪ ＃‬تﻮپﻴر کﻴدای شﻲ‪.‬‬ ‫دوﻳﻢ‪ :‬د شرعﻲ ‪＄‬اﻧگ‪７‬و اخﻼﻗﻮ پﻠﻲ ک‪５‬دل‪ ،‬ﻟکﻪ اخﻼص‪ ،‬تﻮاضع‪ ،‬شکر‪ ،‬ﻗﻨاعت او داس‪ ３‬ﻧﻮر‬ ‫چ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ وح‪ ３‬ﻳﻮازي عﻘﻞ ﻧشﻲ کﻮﻻی ﻫﻐی تﻪ ورسﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫خﻮ ﻫﻐﻪ ﻓرد ﻳا ！ﻮﻟﻨﻪ چ‪ ３‬د اسﻼم دعﻮى کﻮي‪ ،‬او د ﻓردي او اجتﻤاعﻲ ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ ﻣحروﻣﻪ‬ ‫وي‪ ،‬ﻧشﻲ کﻮﻻی چ‪ ３‬پﻪ تشﻰ دعﻮا سره پﻪ ﻳﻮ ﻣؤثر ﻓرد ﻳا ﻣؤثرې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬بدﻟﻪ شﻲ‪ .‬اهلل‬

‫پﻪ‬

‫ﻗرأﻧکرﻳﻢ ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟرعد‪]١١:‬‬

‫ژباړه‪ :‬حﻘﻴﻘت دا دی چ‪ ３‬اهلل د ﻫﻴ＆ ﻗﻮم حاﻟت ﻧﻪ بدﻟﻮي‪ ،‬تر ＇ﻮ پﻮرې چ‪ ３‬ﻫﻐﻮی خپﻞ ‪＄‬ان‬ ‫(اوصاف) ﻧﻪ وي بدل ک‪７‬ى‪ .‬د ﻳﻮې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬خﻮشحاﻟﻲ‪ ،‬ثبات‪ ،‬پﻪ دﻳﻨﻲ او دﻧﻴﻮي چارو ک‪ ３‬پرﻣختگ‪،‬‬ ‫د أزادۍ ساتﻨﻪ او پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬د ﻳﻮ ﻣؤثر ﻣﻠت پﻪ تﻮگﻪ ﻣثبتﻪ وﻧ‪６‬ه ﻟرل ﻫﻐﻪ ﻣﻬال ﻣﻤکﻦ دي چ‪ ３‬بشري‬ ‫！ﻮﻟﻨﻪ پﻪ ﻓردي او اجتﻤاعﻲ سطحﻪ پﻪ ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ سﻤباﻟﻪ وي‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫* اخﻼق پﻪ دوو برخﻮ وﻳشﻞ شﻮي‪ ،‬ﻳﻮ ﻳ‪ ３‬اﻧساﻧﻲ او بﻞ ﻳ‪ ３‬اسﻼﻣﻲ اخﻼق دي‪.‬‬ ‫* د اﻧساﻧﻲ اخﻼﻗﻮ خاوﻧد بﻪ پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬برﻳاﻟی او د خﻠکﻮ خﻮښ وي‪.‬‬ ‫* د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ خاوﻧد بﻪ پﻪ دﻧﻴا او أخرت ک‪ ３‬برﻳاﻟی او ﻧﻴکﻤرغﻪ وي‪.‬‬ ‫* د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ اخﻼﻗﻲ صﻔتﻮﻧﻪ تﻬذﻳبﻮي‪ ،‬ﻫﻐﻮ تﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ کﻮي او اعتدال ورب‪＋‬ﻲ‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ .١‬آﻳا ﻧﻴک اخﻼق ﻳﻮازې د ﻣسﻠﻤان صﻔت دی او کﻪ بﻞ ＇ﻮک ﻫﻢ کﻮﻻی شﻲ چ‪ ３‬پﻪ ﻳاد شﻮي‬ ‫صﻔت ﻣﻮصﻮف شﻲ؟‬ ‫‪ .٢‬کﻪ ﻓرد ﻳا ！ﻮﻟﻨﻪ پﻪ ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ سﻤبال وي‪ ،‬ﻧﻮ ＇ﻪ پاﻳﻠ‪ ３‬بﻪ وﻟري؟‬ ‫‪ .٣‬کﻪ ﻳﻮ ﻓرد ﻳا ！ﻮﻟﻨﻪ غﻮره اخﻼق وﻧﻪ ﻟري‪ ،‬أﻳا ﻳﻮازي د اﻳﻤان او اسﻼم پﻪ دعﻮا سره کﻮم اثر پرې‬ ‫ﻣرتبﻴ‪８‬ي؟‬ ‫‪ .٤‬ر＊تﻴﻨی اﻳﻤان پﻪ اخﻼﻗﻮ ک‪＇ ３‬ﻪ ډول تﻐﻴر او بدﻟﻮن راوﻟﻲ؟‬

‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د اﻧساﻧﻲ او اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ د ﻣؤثرو شرﻳکﻮ بﻨس＂ﻮﻧﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ‬ ‫＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪40‬‬

‫پﻨ‪％‬ﻠسﻢ ﻟﻮست‬

‫د پﻴﻐﻤبر‬ ‫د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر‬

‫اخﻼق‬

‫د أدابﻮ او اخﻼﻗﻮ سرچﻴﻨﻪ بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان خپﻞ اخﻼق ﻟﻪ ﻫﻐﻪ‬

‫＇خﻪ اخﻠﻲ‪ .‬پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬بﻪ د ﻧبﻮي اخﻼﻗﻮ ‪＄‬ﻴﻨﻲ برخ‪ ３‬ﻣطاﻟعﻪ ک‪７‬و‪.‬‬ ‫ﻗرآن کرﻳﻢ د پﻴﻐﻤبر‬

‫د رسﻮل اکرم‬

‫اخﻼق دي‪:‬‬

‫د اخﻼﻗﻮ پﻪ اړه ډﻳر ﻣﻨاسب تعبﻴر ﻫﻤاغﻪ د بﻲ بﻲ عائش‪ ３‬رضﻲ اهلل عﻨﻬا ﻗﻮل دی‬ ‫اخﻼق ﻗرأن و‪.‬‬

‫چ‪ ３‬وﻳﻠﻲ ﻳ‪ ３‬دي‪:‬‬

‫(‪ )١‬ژباړه‪ :‬د پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻫﻤدا راﻧگﻪ ﻗرآﻧکرﻳﻢ د رسﻮل اکرم‬

‫اخﻼق پﻪ داس‪＊ ３‬کﻠی صﻔت سره بﻴاﻧﻮي‪:‬‬

‫(‪)٢‬‬

‫ژباړه‪ :‬بﻴشکﻪ تﻪ د ﻟﻮړو اخﻼﻗﻮ خاوﻧد ﻳ‪ ３‬د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر‬

‫دغﻪ اسﻤاﻧﻲ شﻬادت پرتﻪ ﻟﻪ کبر‬

‫او غرور ＇خﻪ پﻪ پﻮره ډاډﻣﻦ زړه استﻘبال ک‪ ７‬او پﻪ تﻮاضع او عاجزۍ ﻳ‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫(‪)٣‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻳﻘﻴﻨاً چ‪ ３‬زه د ﻧﻴکﻮ او غﻮره اخﻼﻗﻮ د بشپ‪７‬وﻟﻮ ﻟپاره را ﻟﻴ‪８‬ل شﻮی ﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻮ اخﻼق د ﻣحﻤدي رساﻟت ﻟﻪ اساسﻲ او بﻨس＂ﻴزو عﻨاصرو ＇خﻪ دى‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ تشرﻳعﻲ او تﻬذﻳبﻲ‬ ‫اصﻮﻟﻮ سره‪ ،‬ﻧظاﻓت‪ ،‬ر＊تﻴا‪ ،‬اﻣاﻧت‪ ،‬ترحﻢ‪ ،‬عداﻟت‪ ،‬ﻧﻴک‪ ９‬او پر وعدې باﻧدې وﻓا کﻮﻟﻮ تﻪ رابﻮﻟﻲ او‬ ‫پﻪ ！ﻴﻨگار سره ﻳ‪ ３‬ظﻠﻢ‪ ،‬ت‪５‬ري‪ ،‬ﻣکر‪ ،‬چﻞ‪ ،‬د بﻞ پﻪ ﻣال‪ ،‬ﻧﻔس او ﻧﻮاﻣﻴسﻮ تﻴری ﻣﻨع ک‪７‬ی او پﻪ کﻠکﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻣﻘابﻠﻪ کﻮي او پﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻓردي او ！ﻮﻟﻨﻴزو اخﻼﻗﻲ اﻣﻮرو ک‪ ３‬د ﻗﻮل او ﻓعﻞ‪ ،‬ظاﻫر او باطﻦ‪ ،‬شعﻮر او‬ ‫سﻠﻮک ﻣطابﻘت اړﻳﻦ گ‪２‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١‬جاﻣع اﻷحادﻳث‬ ‫‪ -٢‬سﻮرة اﻟﻘﻠﻢ‪ ،‬آﻳت‪٤ :‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟسﻨﻦ اﻟکبری ﻟﻠبﻴﻬﻘی‬ ‫‪41‬‬

‫د اسﻼم د پﻴﻐﻤبر‬

‫د اخﻼﻗﻮ بﻴﻠگ‪:３‬‬

‫د اخﻼﻗﻮ ﻣﻨبع ﻗرأن دی‪ ،‬او دا چ‪ ３‬اخﻼﻗﻲ ارز＊تﻮﻧﻪ‬ ‫دې ！کﻲ تﻪ پﻪ پام سره چ‪ ３‬د رسﻮل اکرم‬ ‫اﻗﻮال‪ ،‬احادﻳث او ﻣبارک سﻴرت ﻳ‪ ３‬د ژوﻧد‬ ‫ﻳ‪ ３‬د رساﻟت ﻳﻮ جز وو‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻴدل کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ‬ ‫پﻪ ！ﻮﻟﻮ برخﻮ ک‪ ３‬د ﻳاد شﻮو ارز＊تﻮﻧﻮ عﻤﻠﻲ تطبﻴﻖ دی‪ .‬اخﻼﻗﻲ بﻨس＂ﻮﻧﻪ او ارز＊تﻮﻧﻪ ﻟکﻪ‪ :‬تﻮاضع‪،‬‬ ‫صدق‪ ،‬زﻫد‪ ،‬اﻣاﻧت‪ ،‬وﻓاء‪ ،‬عداﻟت‪ ،‬سخاوت‪ ،‬عبادت‪ ،‬ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ وﻳره او داس‪ ３‬ﻧﻮرې اخﻼﻗﻲ‬ ‫د ﻗﻮﻟﻲ او ﻓعﻠﻲ سﻨت او عﻤﻠﻲ سﻴرت اساسﻲ برخﻪ تشکﻴﻠﻮي‪.‬‬ ‫‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې د رسﻮل اکرم‬ ‫فعالیت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې د ＊اغﻠﻲ ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ د ( تﻮاضع‪ ،‬اﻣاﻧت‪ ،‬سخاوت‪ ،‬زﻫد‪ ،‬عبادت او د اهلل‬ ‫د اخﻼﻗﻮ بﻴﻠگ‪ ３‬د ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ پر وړاﻧدې بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫＇خﻪ د وﻳرې) پﻪ اړه د رسﻮل اکرم‬ ‫د پﻴﻐﻤبر‬

‫پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬اخﻼﻗﻲ سجاﻳا‬

‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬اخﻼﻗﻲ صﻔات او أداب پﻪ‬

‫پﻪ عﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻓردي‪！ ،‬ﻮﻟﻨﻴز او کﻮرﻧﻲ ژوﻧد ک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻻﻧدې ډول وو‪:‬‬ ‫بﻪ ﻟﻪ ب‪ ３‬وزﻟﻮ‪ ،‬ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ او ﻓﻘﻴراﻧﻮ سره ﻧاستﻪ وﻻړه درﻟﻮده او ﻟﻪ ﻫﻐﻮی سره‬ ‫رسﻮل اکرم‬ ‫بﻪ ﻳ‪ ３‬ډوډۍ خﻮړﻟﻪ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ خپﻠﻮ خپﻠﻮاﻧﻮ سره بﻪ ﻳ‪ ３‬د صﻠﻪ رحﻤ‪ ９‬اړﻳک‪ ３‬ساتﻠ‪ ،３‬خﻮ ﻳﻮ پر بﻞ‪ ،‬ﻳا پر ﻧﻮرو خﻠکﻮ بﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬غﻮره ﻧﻪ گ‪２‬ﻞ‪.‬‬ ‫خﻠکﻮ تﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ډﻳر وﻗار او ادب سره کتﻞ او د ډ‪４‬رې تﻮاضع او خاکسارۍ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬تﻞ‬ ‫د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬ﻟﻮر تﻪ کتﻞ‪.‬‬ ‫د ﻧﻮرو اﻧساﻧاﻧﻮ پﻪ پرتﻠﻪ د ډﻳرې زړورتﻴا خاوﻧد و‪ ،‬د سر＊ﻨدﻧ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ای ک‪ ３‬بﻪ‬ ‫رسﻮل اکرم‬ ‫د ﻧﻮرو خﻠکﻮ ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬و‪ ،‬د خﻠکﻮ حﻤاﻳت او ساتﻨﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮﻟﻪ او د جﻨگ پﻪ ﻣﻴدان ک‪ ３‬بﻪ‬ ‫د＊ﻤﻦ تﻪ تر ﻧﻮرو ډﻳر ﻧ‪８‬دې و‪.‬‬ ‫د ﻣجﻠس خﻠکﻮ تﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻫﻐﻮى د ﻣﻘام پﻪ تﻨاسب خطاب کاوه او ﻟﻪ ﻫﻐﻮي سره بﻪ ﻳ‪ ３‬خبرې‬ ‫‪42‬‬

‫پﻪ ﻣجﻠس ک‪ ３‬ﻧاست‬ ‫واﻳﻲ‪ :‬کﻠﻪ بﻪ چ‪ ３‬ﻣﻮﻧ‪ ８‬د رسﻮل اکرم‬ ‫اترې کﻮﻟ‪ .３‬زﻳد بﻦ ثابت‬ ‫وو‪ ،‬کﻪ د أخرت پﻪ اړه بﻪ ﻣﻮ خبرې کﻮﻟ‪ ،３‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻮﻧ‪ ８‬سره بﻪ شرﻳک شﻮ او کﻪ د دﻧﻴا پﻪ اړه بﻪ ﻣﻮ‬ ‫خبرې کﻮﻟ‪ ،３‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻮﻧ‪ ８‬سره بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻠگرتﻴا کﻮﻟﻪ او کﻪ د خﻮراک او ＇‪＋‬اک پﻪ اړه بﻪ ﻣﻮ خبرې‬ ‫کﻮﻟ‪ ،３‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻮږ سره بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻠتﻴا کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫تر ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ ر＊تﻴا وﻳﻮﻧکﻲ س‪７‬ی و‪！ ،‬ﻮﻟ‪ ３‬خبرې او ک‪７‬ﻧ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ر＊تﻴﻨ‪ ３‬او‬ ‫رسﻮل اکرم‬ ‫حﻘﻴﻘت وې‪ ،‬آن تر دې چ‪ ３‬کﻪ ！ﻮکﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ کﻮﻟﻪ ﻧﻮ ﻟﻪ ر＊تﻴاوو ＇خﻪ بﻪ ﻟﻴرې ﻧﻪ وه‪.‬‬ ‫پﻪ اسﻼﻣﻲ اصﻮﻟﻮ تر ！ﻮﻟﻮ ډﻳر ﻣﻠتزم او وﻻړ و او د دﻳﻦ ！ﻮل تعاﻟﻴﻢ بﻪ ﻳ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ کﻤﻲ او زﻳاتﻲ پﻠﻲ‬ ‫کﻮل‪.‬‬ ‫کﻠﻪ بﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ غﻢ او خﻮاشﻴﻨ‪ ９‬سره ﻣخ شﻮ ﻧﻮ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پﻪ ادا کﻮﻟﻮ بﻪ ﻟگﻴا شﻮ او ﻓرﻣاﻳﻞ بﻪ‬ ‫(‪)١‬‬ ‫ﻳ‪:３‬‬ ‫ژباړه‪ :‬زﻣا د سترگﻮ ﻳخ واﻟی پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬دی‪.‬‬ ‫د تﻔکر‪ ،‬تاﻣﻞ‪ ،‬ذکر کﻮﻟﻮ او د خپﻞ ‪＄‬ان د ﻣحاسب‪ ３‬ﻟپاره بﻪ ﻳ‪ ３‬خﻠﻮت او ﻳﻮازﻳﻮاﻟ‪ ９‬خﻮ＊اوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫر چا سره بﻪ چ‪ ３‬ﻣخ شﻮ ﻧﻮ د تﻮاضع ﻟﻪ اﻣﻠﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬پرې ﻟﻮﻣ‪７‬ى سﻼم کاوه‪.‬‬ ‫کﻮم خﻮراک بﻪ چ‪ ３‬ورتﻪ وړاﻧدې شﻮ ﻫﻴ（کﻠﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ عﻴبجﻦ ﻧﻪ گا‪１‬ﻪ‪ ،‬کﻪ خﻮښ بﻪ ﻳ‪ ３‬شﻮ‬ ‫ﻧﻮ وبﻪ ﻳ‪ ３‬خﻮړ او کﻪ ﻧﻪ ﻧﻮ ﻫﻐﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬پر‪＋４‬ﻮد‪.‬‬ ‫د اړتﻴا پﻪ اﻧدازه بﻪ ﻳ‪ ３‬خبرې کﻮﻟ‪ ،３‬پﻪ خبرو ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬ب‪＄ ３‬اﻳﻪ زﻳاتی ﻳا کﻤی ﻧﻪ ﻟﻴدل کﻴده‪.‬‬ ‫ﻫﻴ（ﻠکﻪ بﻪ د خپﻞ ‪＄‬ان ﻟپاره ﻧﻪ پﻪ غﻮسﻪ کﻴده او ﻧﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬بدل اخﻴست‪.‬‬ ‫د ﻣﻠگرو ﻟﻪ حاﻟت ＇خﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻮ＊تﻨﻪ کﻮﻟﻪ تر ＇ﻮ ‪＄‬ان پرې خبر ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻧاستﻪ او وﻻړه بﻪ ﻳ‪ ３‬د اهلل ﻟﻪ ذکر پرتﻪ ﻧﻪ وه‪.‬‬ ‫خپﻠ‪ ３‬جاﻣ‪ ３‬او پ‪２‬ﻰ بﻪ ﻳ‪ ３‬گﻨ‪６‬ﻟ‪ ،３‬د خادﻣاﻧﻮ سره بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ‪＄‬ای ډوډۍ خﻮړﻟﻪ‪ ،‬پر ‪＄‬ﻤکﻪ ﻧاستﻪ‬ ‫بﻪ ﻳ‪ ３‬غﻮره گ‪２‬ﻠﻪ‪ ،‬د ﻣاﻟداره او ﻓﻘﻴر سره بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ شان خبرې کﻮﻟ‪ ،３‬ب‪ ３‬وزﻟﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬د ب‪ ３‬وزﻟ‪９‬‬ ‫ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻧﻪ سپکاوه‪ ،‬د ست‪７‬ي ﻣﻪ شئ پﻪ وخت ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣﻘابﻞ س‪７‬ي ﻻس تر ﻫﻐ‪ ３‬ﻧﻪ پرﻳ‪＋‬ﻮد‪ ،‬تر＇ﻮ‬ ‫چ‪ ３‬بﻪ ﻫﻐﻪ خپﻞ ﻻس ﻧﻪ و پرﻳ‪＋‬ﻮدﻟﻰ‪ ،‬ب‪ ３‬وزﻟﻲ‪ ،‬شتﻤﻦ‪ ،‬ﻣشر او کشر تﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬سﻼم کاوه‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟبﻴﻬﻘی‬ ‫‪43‬‬

‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫د اخﻼﻗﻮ ﻣﻨبع او سرچﻴﻨﻪ گ‪２‬ﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر حضرت ﻣحﻤد‬ ‫اخﻼق ستاﻳﻠﻲ او ﻗرأن کرﻳﻢ ﻳ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ اخﻼق ﻣعرﻓﻲ ک‪７‬ی دی‪.‬‬ ‫اهلل د رسﻮل اکرم‬ ‫د ظاﻫري او ﻣعﻨﻮي اخﻼﻗﻮ ﻳﻮه ستره بﻴﻠگﻪ ده‪.‬‬ ‫حضرت ﻣحﻤد‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪( .١‬ﻗرأﻧکرﻳﻢ د رسﻮل اکرم اخﻼق و) دا د چا ﻣﻘﻮﻟﻪ ده؟ چا تﻪ ﻳ‪ ３‬وﻳﻠ‪ ３‬وه؟ او پﻪ کﻮم ﻣﻨاسبت‬ ‫ﻳ‪ ３‬وﻳﻠ‪ ３‬وه‪.‬‬ ‫اخﻼق ＇رﻧگﻪ تعرﻳﻒ ک‪７‬ي؟ پﻪ دې اړه ﻟﻪ ﻗرأﻧکرﻳﻢ ＇خﻪ أﻳت ذکر‬ ‫‪ .٢‬ﻗرأﻧکرﻳﻢ د پﻴﻐﻤبر‬ ‫ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د اسﻼم د ستر پﻴﻐﻤبر پﻪ رساﻟت ک‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ﻣﻘام ＇رﻧگﻪ ﻣعرﻓﻲ شﻮى دى؟ پﻪ‬ ‫دې اړه حدﻳث شرﻳﻒ ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د اخﻼﻗﻮ ﻳﻮ ﻳﻮ صﻔت چ‪ ３‬پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬ذکر شﻮي‬ ‫‪ .٤‬ﻫر زدهکﻮﻧکی دې د رسﻮل اکرم‬ ‫وي د ﻧﻮرو زدهکﻮﻧکﻮ پر وړاﻧدې بﻴان او د ＊ﻮوﻧکﻲ او زدهکﻮﻧکﻮ پﻪ ﻣرستﻪ دې د ﻫﻐﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ‬ ‫تﻮضﻴحات ورک‪７‬ي‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د ﻫﻐﻪ تعاﻣﻞ پﻪ اړه چ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬او تر ﻻس ﻻﻧدې خﻠکﻮ سره ﻳ‪３‬‬ ‫د رسﻮل اکرم‬ ‫درﻟﻮد‪ ،‬ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫شپاړسﻢ ﻟﻮست‬

‫د خبرو آداب (‪)١‬‬ ‫د ژب‪ ３‬ﻧعﻤت‬ ‫ژبﻪ او بﻴان ﻟﻪ ﻫﻐﻮ سترو اﻟﻬﻲ ﻧعﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ دي چ‪ ３‬اﻧسان تﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ پﻪ واسطﻪ پر ﻧﻮرو ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ‬ ‫غﻮره واﻟی او ﻓضﻴﻠت ورب‪＋‬ﻠﻲ دی‪ .‬ﻧﻮ پر اﻧسان ﻻزم دي چ‪ ３‬د خبرو أداب ﻣراعات ک‪７‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ‬ ‫ﻳ‪ ３‬د ﻳاد شﻮي ﻧعﻤت شکر ادا ک‪７‬ی وي‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې د ژب‪ ３‬د گ＂ﻮ پﻪ اړه خپﻞ ﻧظرﻳات ＇رگﻨد ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د ژب‪ ３‬ارز＊ت‬ ‫پﻪ ﻳﻮه رواﻳت ک‪ ３‬راغﻠﻲ چ‪ ３‬ﻟﻘﻤان حکﻴﻢ ﻟﻪ ﻳﻮه زدهکﻮﻧکﻲ ＇خﻪ وغﻮ＊تﻞ تر ＇ﻮ ﻳﻮ گ‪"６‬پسﻪ" حﻼل‬ ‫ک‪７‬ي او د ﻫﻐﻪ تر ！ﻮﻟﻮ ＊ﻪ غ‪７‬ی ورتﻪ راوړي‪ ،‬زدهکﻮﻧکﻲ د گ‪ ６‬ژبﻪ ورتﻪ راوړه‪ .‬ﻟﻘﻤان حکﻴﻢ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻫﻠک (زده کﻮوﻧکﻲ) ＇خﻪ بﻴا وغﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬دا ‪＄‬ﻞ د پسﻪ تر ！ﻮﻟﻮ ﻧاوړه او بد غ‪７‬ى ورتﻪ راوړي‪.‬‬ ‫زدهکﻮﻧکﻲ بﻴا ﻫﻢ د پسﻪ ژبﻪ ورتﻪ راوړه‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻘﻤان حکﻴﻢ د دې کار د ﻻﻣﻞ پﻪ اړه ور＇خﻪ‬ ‫پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬ﻫﻮ＊ﻴار زدهکﻮوﻧکﻲ ورتﻪ پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ژبﻪ د خﻴر پﻪ کار ک‪ ３‬وکارول‬ ‫شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ اﻧسان ک‪ ３‬غﻮره غ‪７‬ی دی او کﻪ پﻪ شر ک‪ ３‬استعﻤال شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د اﻧسان پﻪ وجﻮد ک‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ‬ ‫بده عضﻮه بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫د زدهکﻮﻧکﻲ دغﻪ کار پر ＇ﻪ دﻻﻟت کﻮي؟ ‪＄‬ﻮاب ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻞ تعبﻴر سره پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪３‬‬ ‫وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫د اسﻼم سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ‪ ،‬ژب‪ ،３‬خبرو کﻮﻟﻮ‪ ،‬د خبرو ﻣﻮضﻮع او أدابﻮ تﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې پاﻣﻠرﻧﻪ ک‪７‬ې ده او پر‬ ‫‪45‬‬

‫دې ډﻳر ！ﻴﻨگار کﻮي چ‪ ３‬د اهلل دا ﻟﻮی ﻧعﻤت باﻳد د خﻴر او ﻧﻴک‪ ９‬پﻪ ﻻرو چاور ک‪ ３‬استعﻤال‬ ‫شﻲ او ﻟﻪ ب‪＄ ３‬اﻳﻪ او ﻧاوړه خبرو ＇خﻪ ډډه وشﻲ‪ .‬اهلل با بﻴزه او حساسﻴت پارووﻧک‪ ３‬خبرې‬ ‫بدې گ‪２‬ﻠﻲ او ﻓرﻣاﻳﻠﻲ ﻳ‪ ３‬دي‪:‬‬ ‫[اﻟﻨساء‪.]١١٤:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬د ﻫﻐﻮ پﻪ پ＂ﻮ ﻣجﻠسﻮﻧﻮ ک‪ ３‬زﻳاتره ＇ﻪ ＊ﻴگ‪２‬ﻪ ﻧﻪ وي‪ ،‬ﻫﻮ‪ ،‬کﻪ ＇ﻮک پﻪ پ＂ﻪ تﻮگﻪ د صدﻗ‪ ３‬او خﻴرات‬ ‫ﻻر＊ﻮوﻧﻪ وک‪７‬ي ﻳا د کﻮم ＊ﻪ کار ﻟپاره د خﻠکﻮ پﻪ چارو ک‪ ３‬د اصﻼح کﻮﻟﻮ ﻟپاره چاتﻪ ＇ﻪ وواﻳﻲ‪.‬‬ ‫کﻮﻣﻪ ﻏﻮره ده؟‬ ‫ﻫر اﻧسان باﻳد ﻟﻪ خبرو وړاﻧدې ﻓکر وک‪７‬ي چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬واﻳﻲ‪ ،‬ﻫﻐﻪ تﻪ اړتﻴا شتﻪ او کﻪ ﻧﻪ؟‬ ‫کﻪ خبره ﻳ‪ ３‬ضروري او گ＂ﻮره وه‪ ،‬وﻳﻞ ﻳ‪＊ ３‬ﻪ دي‪ ،‬او کﻪ ﻧﻪ چپ پات‪ ３‬کﻴدل غﻮره دي‪＄ ،‬کﻪ‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د ب‪＄ ３‬اﻳﻪ خبرو ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻞ او چﻮپتﻴا عبادت دی او ﻟﻮی اجر ﻟري‪.‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫رسﻮل اکرم‬ ‫ژباړه‪ :‬أﻳا تاسﻮ تﻪ تر ！ﻮﻟﻮ أساﻧﻪ عبادت او د بدن ﻟپاره أساﻧﻪ عﻤﻞ و ﻧﻪ ＊ﻴﻢ؟ ﻫﻐﻪ چﻮپتﻴا‬ ‫او ﻧﻴک اخﻼق دي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ رسﻮل اکرم ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬پﻪ اهلل او أخرت اﻳﻤان ﻟري‪ ،‬باﻳد ﻧﻴکﻪ او ＊ﻪ خبره وک‪７‬ي او ﻳا چﻮپ‬ ‫و اوسﻲ‪ .‬ﻧﻦ ورځ اکثره ﻣجﻠسﻮﻧﻪ ب‪＄ ３‬اﻳﻪ خبرو ﻧﻴﻮﻟﻲ‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻪ اﻧساﻧان چ‪ ３‬غﻮاړي خپﻞ اﻓکار‬ ‫را！ﻮل او خپﻞ کاروﻧﻪ وارزوي دا خﻮښ گ‪２‬ﻲ چ‪ ３‬د داس‪＄ ３‬اﻳﻮﻧﻮ ＇خﻪ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ وژغﻮري‪ .‬رسﻮل‬ ‫پﻪ ﻳﻮه بﻞ ﻣبارک حدﻳث ک‪ ３‬خپﻞ ﻳﻮه جﻠﻴﻞ اﻟﻘدر صحابﻲ تﻪ تﻮصﻴﻪ کﻮي ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫اکرم‬ ‫(‪)٣‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ژباړه‪ :‬پر تا ﻻزﻣﻪ ده چ‪ ３‬زﻳاتﻪ چﻮپتﻴا غﻮره ک‪７‬ې‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬چﻮپتﻴا شﻴطان ش‪７‬ي او ﻟﻪ تا سره د ستا‬ ‫د دﻳﻦ پﻪ اﻣﻮرو ک‪ ３‬ﻣرستﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫ب‪ ３‬واگﻪ ژبﻪ د شﻴطان پﻪ ﻻس ک‪ ３‬ده‬ ‫ﻳﻘﻴﻨا ً ب‪ ３‬واگﻪ او ب‪ ３‬ﻗﻴده ژبﻪ د شــﻴطان پﻪ ﻻس ک‪ ３‬ده‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ دې صﻮرت ک‪ ３‬شــﻴطان کﻮﻟی شــﻲ‬ ‫ﻫﻐﻪ د شر او تباﻫ‪ ９‬پﻪ ﻟﻮري بﻮ‪＄‬ﻲ‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬اﻧسان د خپﻠ‪ ３‬ژب‪ ３‬واک او اختﻴار وﻧﻪ ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ خﻮﻟﻪ‬ ‫‪ -١‬ﻣرﻗات اﻟﻤﻔاتﻴح‬ ‫‪ -٢‬رواﻳت بخاري‬ ‫‪ -٣‬رواﻳت احﻤد‬

‫‪46‬‬

‫ﻳ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ ﻧاپاکﻴﻮ د ﻧﻨﻮتﻠﻮ ﻣدخﻞ گر‪＄‬ﻲ کﻮم چ‪ ３‬د اﻧسان د زړه د ﻧاپاک‪ ９‬او کک‪７‬تﻴا ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ او‬ ‫(‪)١‬‬ ‫د غﻔﻠت پﻪ پردو ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬راﻧﻐاړي‪.‬‬ ‫پﻪ ﻫﻤدې ترتﻴب د ژب‪ ３‬ساتﻨﻪ د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ شﻤﻴرل کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬د اﻧسان د اﻳﻤان د‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫استﻘاﻣت او د زړه د ډاډ ﻧ‪＋‬ﻪ ده‪ .‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اکرم‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ژباړه‪ :‬د ﻳﻮه بﻨده اﻳﻤان تر ﻫﻐ‪ ３‬استﻘاﻣت ﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ تر ＇ﻮ چ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬زړه ﻧﻪ وي ﻣستﻘﻴﻢ شﻮی‪ ،‬او زړه‬ ‫ﻳ‪ ３‬تر ﻫﻐ‪ ３‬ﻧﻪ سﻴده کﻴ‪８‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ چ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ژبﻪ ﻧﻪ وي سﻤﻪ شﻮې‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫ژبﻪ ﻳﻮ اﻟﻬﻲ ﻟﻮی ﻧعﻤت دی او د اﻧسان ﻟپاره اساسﻲ او حﻴاتﻲ ارز＊ت ﻟري‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻐﻮ خبرو کﻮﻟﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬اﻧسان تﻪ ﻧاوړې پاﻳﻠ‪ ３‬ور پﻪ برخﻪ کﻮي چﻮپتﻴا غﻮره ده‪.‬‬ ‫د ژب‪ ３‬ساتﻞ اسﻼﻣﻲ اخﻼق او د اﻧسان د استﻘاﻣت دﻟﻴﻞ دی‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ " .١‬ژبﻪ "ﻳﻮ اﻟﻬﻲ ستر ﻧعﻤت دی چ‪ ３‬اﻧسان تﻪ ﻳ‪ ３‬ورک‪７‬ې‪＇ .‬رﻧگﻪ کﻮﻻی شﻮ د دې ﻟﻮی ﻧعﻤت‬ ‫شکر اداء ک‪７‬و؟‬ ‫‪ .٢‬اﻧسان ＇رﻧگﻪ د ژب‪ ３‬پﻪ واسطﻪ پر ﻧﻮرو ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ غﻮره واﻟی حاصﻞ ک‪７‬ی دی؟‬ ‫‪ .٣‬پﻪ ﻟﻮست ک‪ ３‬ﻳاد شﻮي ﻣبارک آﻳت کﻮم ډول خبرې اترې ﻧاروا گ‪２‬ﻠﻲ؟ او کﻮﻣﻮ خبرو تﻪ ﻣﻮ‬ ‫ﻫ（ﻮي؟ واضح ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬ﻫﻐﻪ ﻣبارک احادﻳث وﻟﻮﻟئ چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴکﻮ خبرو ﻳا چﻮپتﻴا باﻧدې اﻣر کﻮي‪.‬‬ ‫‪ " .٥‬د اﻳﻤان استﻘاﻣت د ژب‪ ３‬پﻪ استﻘاﻣت پﻮرې ت‪７‬ﻟی دی " ﻧﻮﻣﻮړې ﻣطﻠب واضح ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د چﻮپتﻴا او ‪＄‬اﻧتﻪ ﻧاست‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣحﻤد اﻟﻐزاﻟی‪ ،‬د خﻠﻖ اﻟﻤسﻠﻢ کتاب ص ‪٨١ /‬‬ ‫‪ -٢‬رواﻳت ترﻣذي‬ ‫‪47‬‬

‫اووه ﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫د خبرو آداب (‪)٢‬‬ ‫حضرت ﻣعاذ‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪ :‬ﻣا د رسﻮل اکرم‬

‫اﻣﻠﻪ پﻮ＊تﻞ کﻴ‪８‬و؟ رسﻮل‬

‫＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه چ‪ ３‬آﻳا ﻣﻮﻧ‪ ８‬بﻪ د خبرو ﻟﻪ‬

‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ " :‬ای ﻣعاذه‪ :‬ﻣﻮر دې تا ورک ک‪７‬ي(ﻣﻮر دې درباﻧدې بﻮره‬

‫شﻲ)! آﻳا ﻫﻤدا ژبﻪ ﻧﻪ ده چ‪ ３‬خﻠک بﻪ پ‪７‬ﻣخ د جﻬﻨﻢ پﻪ ﻟﻮري کشﻮي؟ "‬ ‫د ژب‪ ３‬آﻓتﻮﻧﻪ‬ ‫ژبﻪ ظاﻫرا ً د غﻮ＊‪ ３‬ﻳﻮه وړه ！ﻮ！ﻪ ده‪ ،‬خﻮ د خاوﻧد ﻟپاره ﻳ‪ ３‬سترې پاﻳﻠ‪ ３‬او اغ‪５‬زې ﻟري‪ ،‬کﻔر او اﻳﻤان‬ ‫د ژب‪ ３‬پﻪ وسﻴﻠﻪ ＊کاره کﻴ‪８‬ي‪ .‬ﻧﻮ ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬ژبﻪ د اهلل‬

‫ﻳﻮ ﻟﻮی ﻧعﻤت دی‪ ،‬ﻫﻤدا راز ﻳﻮ‬

‫ﻟﻮی آﻓت ﻫﻢ دی چ‪ ３‬د اﻧسان د ﻫﻼکت ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪ .‬د ژب‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬آﻓتﻮﻧﻪ پﻪ ﻻﻧدې ډول دي‪:‬‬ ‫د ب‪＄ ３‬اﻳﻪ خبرو آﻓت‪ ،‬د باطﻠﻮ خبرو أﻓت‪ ،‬د رﻳا او تظاﻫر د خبرو آﻓت‪ ،‬د ژبﻨ‪ ９‬د＊ﻤﻨ‪ ９‬آﻓت‪،‬‬ ‫د ﻓحشﻮ‪ ،‬کﻨ‪％‬ﻠﻮ او بدو خبرو آﻓت‪ ،‬پﻪ اﻧسان‪ ،‬حﻴﻮان ﻳا جﻤاد د ﻟعﻨت وﻳﻠﻮ آﻓت‪ ،‬د تﻤسخر او‬ ‫استﻬزاء آﻓت‪ ،‬د پ＂ﻮ رازوﻧﻮ د برسﻴره کﻮﻟﻮ آﻓت‪ ،‬د وعده خﻼﻓ‪ ９‬آﻓت‪ ،‬د دروغ وﻳﻠﻮ او ﻧاحﻘﻪ‬ ‫سﻮگﻨد خﻮړﻟﻮ أﻓت‪ ،‬د غﻴبت او چﻐﻠ‪ ９‬آﻓت‪ ،‬د دوه ژب‪ ９‬آﻓت‪ ،‬د ﻣدح‪ ３‬او داس‪ ３‬ﻧﻮرو شﻴاﻧﻮ‬ ‫أﻓتﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫فعالیت‬ ‫زدهکﻮﻧکﻲ دې د ﻳاد شﻮو أﻓتﻮﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠﻲ او د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ دې واضح ک‪７‬ي او بﻴا دې‬ ‫پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪48‬‬

‫ﻟﻪ ب‪＄ ３‬اﻳﻪ خبرو ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻞ‬ ‫د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ ﻧظره د ب‪＄ ３‬اﻳﻪ او ب‪ ３‬گ＂ﻮ خبرو ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻞ د اﻧسان د کﻤال او برﻳاﻟﻴتﻮب‬ ‫شرط دی‪ .‬ﻗرأﻧکرﻳﻢ ﻟﻪ ب‪＄ ３‬اﻳﻪ خبرو ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻞ د اسﻼم د دوو ارر＊تﻨاکﻮ رکﻨﻮﻧﻮ ﻳعﻨ‪３‬‬ ‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬او زکات پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ذکر ک‪７‬ي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟﻤؤﻣﻨﻮن‪]٤-١ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬پﻪ باوري ډول ﻫﻐﻮ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ بری ﻣﻮﻧدﻟی دی چ‪ :３‬پﻪ خپﻞ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬عاجزي کﻮي‪ ،‬ﻟﻪ عبثﻮ‬ ‫＇خﻪ ﻣخ اړووﻧکی وي او د خپﻠﻮ ﻣاﻟﻮﻧﻮ زکات ورکﻮي‪.‬‬ ‫اسﻼم ب‪＄ ３‬اﻳﻪ او عبث‪ ３‬خبرې ردوي او ﻫﻐﻪ ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي‪ .‬ﻫﻤدا راز ب‪ ３‬گ＂‪ ３‬خبرې د اﻧسان عﻤر‬ ‫او وخت ضاﻳع کﻮي‪ ،‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان باﻳد خپﻞ وخت ب‪＄ ３‬اﻳﻪ ﻣصرف ﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬بﻠک‪ ３‬پﻪ‬ ‫کار ده چ‪ ３‬ﻟﻪ وخت ＇خﻪ پﻪ ډ‪４‬ر جدﻳت سره د خﻴر پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬استﻔاده وک‪７‬ي‪＇ .‬ﻮﻣره چ‪ ３‬ﻳﻮ‬ ‫ﻣسﻠﻤان ﻟﻪ ب‪＄ ３‬اﻳﻪ خبرو ＇خﻪ ‪＄‬ان وساتﻲ‪ ،‬ﻫﻐﻮﻣره ﻳ‪ ３‬د اهلل‬

‫پر ﻧزد ﻣﻘام ﻟﻮړﻳ‪８‬ي‪.‬‬

‫د حضرت اﻧس بﻦ ﻣاﻟک‬

‫＇خﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬وﻳﻞ ﻳﻲ‪ :‬ﻳﻮه ورځ ﻳﻮ س‪７‬ی وﻓات شﻮی و‪،‬‬

‫ﻧﻮ ﻳﻮه صحابی د آﻧحضرت‬

‫پر وړاﻧدې دغﻪ ﻣ‪７‬ي تﻪ د جﻨت زﻳری ورک‪ .７‬د اسﻼم پﻴﻐﻤبر‬

‫د دې خبرې پﻪ اورﻳدو سره وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫‪.‬‬

‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬تاس‪＇ ３‬ﻪ پﻮﻫﻴ‪８‬ئ؟ کﻴدای شﻲ ب‪＄ ３‬اﻳﻪ خبره ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ې وي او ﻳا ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ک‪ ３‬بخﻞ ک‪７‬ی‬ ‫وي چ‪ ３‬ده تﻪ پک‪ ３‬ﻧﻘصان ﻧﻪ و‪.‬‬ ‫اسﻼﻣﻲ اخﻼق ب‪＄ ３‬اﻳﻪ او بی ضرورتﻪ خبره کﻪ ﻫﻐﻪ ﻣباح او ﻳا د ！ﻮکﻮ پﻪ ب‪２‬ﻪ ﻫﻢ وي ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي‪ .‬او‬ ‫تر＇ﻨگ ﻳ‪ ３‬زﻳان ﻟروﻧک‪ ３‬خبرې‪ ،‬ﻣسخرې‪ ،‬بد وﻳﻞ‪ ،‬غﻴبت او داس‪ ３‬ﻧﻮر د ژب‪ ３‬أﻓتﻮﻧﻪ او ﻧاروغ‪９‬‬ ‫پﻪ ﻗطعﻲ تﻮگﻪ حرام گر‪＄‬ﻮﻟﻲ چ‪ ３‬ﻣرتکب ﻳ‪ ３‬د ﻣحاسب‪ ３‬او سخت‪ ３‬ﻣﻮاخذې سره ﻣخ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬

‫‪ -١‬رواﻳت ترﻣذی‬ ‫‪49‬‬

‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫اﻧسان د ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ خﻮﻟ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬راوو‪＄‬ﻲ ﻣحاسبﻪ او ﻣؤاخذه کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د ژبی زﻳاﻧﻮﻧﻪ او آﻓتﻮﻧﻪ ډﻳر زﻳات دي کﻮم چ‪！ ３‬ﻮل ﻧاوړه صﻔات راﻧﻐاړي‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ب‪＄ ３‬اﻳﻪ خبرو ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻞ د ﻧﻴکﻤرغﻮ کساﻧﻮ صﻔت دى‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ .١‬آﻳا اﻧسان د وﻳﻨا ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻣؤاخذه کﻴ‪８‬ي؟ دﻟﻴﻞ ﻳﻲ ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬زدهکﻮﻧکﻲ دې د ژب‪ ３‬أﻓتﻮﻧﻪ ذکر ک‪７‬ي او د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ دې د ﻳاد شﻮو أﻓتﻮﻧﻮ ＇خﻪ د‬ ‫ﻧجات أداب او اخﻼق د اسﻼﻣﻲ تعﻠﻴﻤاتﻮ پﻪ ر‪１‬ا ک‪ ３‬تشرﻳح ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬داس‪ ３‬خﻠک شتﻪ چ‪ ３‬پﻪ ！ﻮکﻮ‪ ،‬ب‪＄ ３‬اﻳﻪ خبرو او ﻣسخرو سره خﻠک ﻣشﻐﻮﻟﻮي‪ .‬دا رﻧگﻪ ب‪３‬‬ ‫‪＄‬اﻳﻪ او ب‪ ３‬گ＂‪ ３‬خبرې د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ ﻧظره ＇ﻪ حکﻢ ﻟري؟‬ ‫‪ .٤‬د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ وﻟ‪ ３‬عبث‪ ３‬او ب‪＄ ３‬اﻳﻪ خبرې ردوي؟ پﻪ ﻣﻨطﻘﻲ دﻻﻳﻠﻮ سره ﻳ‪ ３‬استدﻻل‬ ‫وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬پﻪ ﻗرآﻧﻲ آﻳت سره ﻟﻪ ب‪＄ ３‬اﻳﻪ خبرو ﻧﻪ د ‪＄‬ان ژغﻮرﻧ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ＇رﻧگﻪ استدﻻل کﻮﻟی شئ؟‬

‫‪50‬‬

‫اتﻠسﻢ ﻟﻮست‬

‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د حﻠﻢ ﻣﻘام‬ ‫حﻠﻢ او ب‪＋‬ــﻨﻪ د اخﻼﻗﻮ د ﻟ‪７‬ۍ پﻪ ســر ک‪ ３‬ﻫﻐﻪ خﻮی دی چ‪ ３‬خپﻞ خاوﻧد پﻪ ＊ــﻮ‪ ،‬غﻮره او ﻟﻮړو‬ ‫اخﻼﻗﻮ ســﻴﻨگاروي‪ ،‬د خﻠکﻮ د ضرر او شــر پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬صبر او ب‪＋‬ــﻨﻪ داســ‪ ３‬صﻔت دی چ‪３‬‬ ‫ﻫر＇ﻮک ﻳ‪＄ ３‬ان تﻪ ﻧشــﻲ خپﻠﻮﻟی او اهلل تعاﻟی دغﻪ صﻔت ﻳﻮازې د حﻠﻢ او ب‪＋‬ــﻨ‪ ３‬خاوﻧداﻧﻮ تﻪ ور‬ ‫پﻪ برخﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫حﻠﻢ ＇ﻪ شی دی؟‬ ‫د ﻗﻬر او غﻮس‪ ３‬پﻪ وخت ک‪ ３‬خپﻞ ﻧﻔس پﻪ خپﻞ واک ک‪ ３‬ساتﻠﻮ تﻪ حﻠﻢ واﻳﻲ‪ ،‬ﻫﻤدارﻧگﻪ ﻟﻪ ﻧﻮرو‬ ‫＇خﻪ د ضرر ﻟﻴدو پرﻣﻬال عﻔﻮه او ب‪＋‬ﻨﻪ حﻠﻢ بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫تﻪ اﻣرکﻮي چ‪ ３‬عﻔﻮه او ب‪＋‬ﻨﻪ خپﻞ شعار وگر‪＄‬ﻮي‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫اهلل تعاﻟی خپﻞ پﻴﻐﻤبر‬ ‫[اﻷعراف‪.]١٩٩ :‬‬ ‫ژباړه‪ :‬عﻔﻮه او ب‪＋‬ــﻨﻪ واخﻠﻪ(عﻔﻮه او ب‪＋‬ــﻨﻪ خپﻞ عادت وگر‪＄‬ﻮه)‪ ،‬پــﻪ ﻧﻴکﻴﻮ اﻣر کﻮه او ﻟﻪ جاﻫﻼﻧﻮ‬ ‫ﻟﻴري اوسﻪ‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫دغﻪ ﻣبارک آﻳت د حﻠﻢ او صبر پﻪ درﻳﻮ ډوﻟﻮﻧﻮ باﻧدې اﻣر کﻮي‪ ،‬دغﻪ ډوﻟﻮﻧﻪ کﻮم دي؟‬ ‫حﻠﻢ د راســخ‪ ３‬عﻘﻴدې او ！ﻴﻨگ اﻳﻤان ﻟروﻧکﻲ اﻧســان ﻫﻐﻪ ＊ــکاره ﻧ‪＋‬ﻪ ده چ‪ ３‬ﻟﻪ ب‪ ３‬اﻳﻤاﻧﻪ او د‬ ‫ﻟ‪７‬زﻳدوﻧکﻲ اﻳﻤان ﻟروﻧکﻮ اﻧســاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬جﻼ کﻮي‪ ،‬ﻣؤﻣﻦ اﻧســان چ‪ ３‬ﻫر＇ﻮﻣره د کﻤال ﻟﻮړو‬ ‫ﻣرتبﻮ تﻪ وخﻴژي‪ ،‬ﻫﻤاغﻮﻣره ﻳ‪ ３‬ســﻴﻨﻪ پراخﻴ‪８‬ي‪ ،‬حﻠﻢ او ب‪＋‬ﻨﻪ ﻳ‪ ３‬زﻳاتﻴ‪８‬ې‪ ،‬د ﻧﻮرو ﻟﻪ خطاوو ＇خﻪ‬ ‫‪51‬‬

‫تﻴرﻳ‪８‬ي او کﻪ ﻧاپﻮﻫان او کﻢ عﻘﻼن پﻪ ﻫﻐﻪ باﻧدې ت‪５‬ري وک‪７‬ي‪ ،‬دی ورتﻪ د حﻠﻢ ﻟﻪ ﻟﻮړو ＇ﻮکﻮ ＇خﻪ‬ ‫گﻮري‪ ،‬او د ﻫﻐﻪ ﻓﻴﻠسﻮف او حکﻴﻢ خﻮی خپﻠﻮي چ‪ ３‬کﻮچﻨﻴان او واړه ﻳ‪ ３‬پر تﻴ‪８‬و وﻟﻲ او دی ورتﻪ‬ ‫د ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬پﻪ ﻧظر گﻮري‪.‬‬ ‫د حﻠﻢ ﻣﻘام او ﻣشروعﻴت‬ ‫د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ گ‪２‬ﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د حﻠﻢ او ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬د ﻓضﻴﻠت پﻪ اړه ستاﻳﻨﻪ شﻮې او دغﻪ صﻔت ﻳ‪ ３‬د اهلل‬ ‫تعاﻟی پﻪ غﻮره ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ (اسﻤاء اهلل اﻟحسﻨﻰ ) ﻛ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ی‪ ،‬ﻟکﻪ پﻪ دغﻪ آﻳتﻮﻧﻮ ک‪:３‬‬ ‫[اﻟبﻘرة‪]٢٢٥ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اهلل تعاﻟی ب‪＋‬ﻮﻧکی او ت‪５‬رﻳدوﻧکﻰ دی‪.‬‬ ‫[اﻟبﻘرة‪]٢٦٣ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اهلل تعاﻟی ب‪ ３‬ﻧﻴازه او د حﻠﻢ ＇‪＋‬تﻦ دی‪.‬‬ ‫[اﻟﻨساء‪]١٢ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اهلل تعاﻟی ډﻳر پﻮه او ت‪５‬رﻳدوﻧکﻰ دی‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ پﻪ ﻧﻮرو ډﻳرو أﻳاتﻮﻧﻮ او حدﻳثﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د حﻠﻢ او تﻴرﻳدﻧ‪ ３‬ﻣﻘام او ﻣﻨزﻟت ستاﻳﻞ شﻮی دی‪.‬‬ ‫پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک‪ ３‬حﻠﻢ د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ صﻔت ﻣعرﻓﻲ شﻮی‪ ،‬پﻴﻐﻤبراﻧﻮ بﻪ د خپﻠﻮ پﻴرواﻧﻮ د ت‪５‬ري‪ ،‬أزار او‬ ‫ﻧاخﻮاﻟﻮ پﻪ وړاﻧدې ﻟﻪ حﻠﻢ او تﻴرﻳدﻧ‪＇ ３‬خﻪ کار اخﻴست‪ .‬حﻠﻢ او دې تﻪ ورتﻪ کﻠﻤ‪ ３‬شپاړس ‪＄‬ﻠ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک‪ ３‬راغﻠﻲ او ﻟﻪ دې سره اهلل تعاﻟی پﻪ ډﻳرو ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د غﻢ او غﻮس‪ ３‬پﻪ حاﻟتﻮﻧﻮ ک‪３‬‬ ‫اﻧســان تﻪ پر ‪＄‬ان د تســﻠط او ﻟﻪ جاﻫﻼﻧﻮ ＇خﻪ د ﻟري اوسﻴدو اﻣر کﻮي او ＇ﻮک چ‪ ３‬دغﻪ صﻔتﻮﻧﻪ‬ ‫پﻪ ‪＄‬ان ک‪ ３‬پﻴدا ک‪７‬ي بﻴا ﻫﻐﻪ ستاﻳﻲ‪.‬‬ ‫د حﻠــﻢ او تﻴرﻳدﻧــ‪ ３‬پﻪ صﻔــت ســتاﻳﻲ‪:‬‬ ‫اهلل تعاﻟــی ابراﻫﻴــﻢ‬ ‫[اﻟتﻮبة‪]١١٤ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ب‪ ３‬ﻟﻪ شکﻪ ابراﻫﻴﻢ درد گاﻟﻮﻧکی او د حﻠﻢ ＇‪＋‬تﻦ و‪.‬‬ ‫او پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي ډول د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر حضرت ﻣحﻤد د خپﻞ‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ ﻧﻮر پﻴﻐﻤبران‬ ‫ﻗﻮم او اتباعﻮ د دعﻮت او بﻠﻨ‪ ３‬پر ﻣﻬال د صبر او ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬پﻪ اوصاﻓﻮ ستاﻳﻞ شﻮي دي‪ .‬چ‪ ３‬د دوى دغﻪ‬ ‫صبر او تﻴرﻳدﻧﻪ د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ او ！ﻮﻟﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ ﻟپاره ﻳﻮه غﻮره بﻴﻠگﻪ ده‪.‬‬ ‫‪52‬‬

‫فعالیت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ د اسﻼم د ستر پﻴﻐﻤبر‬

‫د حﻠﻢ او ب‪＋‬ﻨ‪＇ ３‬ﻮ بﻴﻠگ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬

‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‪:‬‬ ‫حﻠﻢ د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ غﻮره بﻴﻠگﻪ ده‪.‬‬ ‫حﻠﻢ د ‪＄‬ان د کﻨترول‪ ،‬تحﻤﻞ او د ضرر رسﻴدﻟﻮ او غضب پر ﻣﻬال د عﻔﻮې او ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬پﻪ ﻣعﻨا‬ ‫دی‪.‬‬ ‫حﻠﻢ د اهلل ﻟﻪ صﻔاتﻮ ＇خﻪ دی‪ ،‬اوﻟﻮاﻟعزم پﻴﻐﻤبران د حﻠﻢ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د اهلل ﻟخﻮا ستاﻳﻞ‬ ‫شﻮي دي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‪:‬‬ ‫‪-١‬حﻠﻢ ＇رﻧگﻪ تعرﻳﻔﻮﻟی شﻮ؟‬ ‫‪-٢‬کﻮﻣﻪ جﻤﻠﻪ سﻤﻪ ده؟‬ ‫اﻟﻒ)حﻠﻢ د ﻗﻮي او زور واکﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ صﻔت دی‪.‬‬ ‫ب) حﻠﻢ د کﻤزورو او بﻴﻮزﻟﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ صﻔت دی‪.‬‬ ‫ج)حﻠﻢ د ﻣؤﻣﻨﻮ او سترو اﻧساﻧاﻧﻮ صﻔت دی‪.‬‬ ‫د حﻠﻢ او صبر پﻪ ﻫکﻠﻪ ＇ﻪ ﻣعﻠﻮﻣات ﻟرئ؟‬ ‫‪ -٣‬د ابراﻫﻴﻢ‬ ‫‪ -٤‬کﻪ د جاﻫﻼﻧﻮ ﻟﻪ وﻳﻨا او سپکاوي سره ﻣخ شئ د ﻫﻐﻮی پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬بﻪ ＇رﻧگﻪ چﻠﻨد کﻮئ؟ پﻪ‬ ‫دې اړه د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ أﻳت استدﻻل وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د حﻠﻢ د ﻓضﻴﻠت او گ＂ﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪53‬‬

‫ﻧﻮﻟسﻢ ﻟﻮست‬

‫د رسﻮل اکرم‬

‫د حﻠﻢ ب‪５‬ﻠگ‪３‬‬

‫ر＊تﻮﻧی حﻠﻢ ﻫﻐﻪ دی چ‪ ３‬اﻧسان د ﻗدرت او واک پﻪ وخت ک‪ ３‬عﻔﻮه او ب‪＋‬ﻨﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬د ﻧاتﻮاﻧ‪ ９‬پﻪ‬ ‫عﻔﻮه‪ ،‬ب‪＋‬ﻨﻪ او ورک‪７‬ه‬ ‫وخت ک‪ ３‬د عﻔﻮې او ب‪＋‬ﻨ‪＊ ３‬کاره کﻮﻟﻮ تﻪ حﻠﻢ ﻧﻪ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي‪ .‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫بﻪ د ﻫﻐﻪ د ﻗدرت پﻪ وخت وه چ‪ ３‬ﻫﻤدغﻪ د حﻠﻢ ﻟﻮړ ﻣﻘام او ﻣﻨزﻟت دی‪.‬‬ ‫سپﻴ（ﻠی ژوﻧد او سﻴرت د ﻫﻐﻪ د ﻟﻮړو صﻔتﻮﻧﻮ (حﻠﻢ‪ ،‬ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬او ورک‪７‬ې) غﻮره‬ ‫د پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻫﻨداره ده‪ ،‬چ‪ ３‬دﻟتﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻮ بﻴﻠگﻮ تﻪ اشاره کﻮو‪:‬‬ ‫د ﻻس ﻻﻧدې خﻠکﻮ سره حﻠﻢ‬ ‫د خدﻣت شرف حاصﻞ‬ ‫رواﻳت کﻮي چ‪ ３‬ﻣا پﻮره ﻟس کاﻟﻪ د پﻴﻐﻤبر‬ ‫اﻧس بﻦ ﻣاﻟک‬ ‫ک‪ ،７‬زه تﻨکﻰ ‪＄‬ﻮان وم او د بشپ‪ ７‬پﻮخ واﻟﻲ حاﻟت تﻪ ﻧﻪ وم رسﻴدﻟی‪ ،‬ﻣا پﻪ دې ﻣﻮده ک‪ ３‬د اسﻼم ﻟﻪ‬ ‫＇خﻪ د(اف) کﻠﻤ‪ ３‬پﻪ اﻧدازه ＇ﻪ ﻧﻪ دي اورﻳدﻟﻲ او ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬راتﻪ دا وﻳﻠﻲ چ‪ :３‬وﻟ‪ ３‬دې‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬ ‫(‪)١‬‬ ‫دا کار ترسره ک‪７‬؟ او ﻳا دا چ‪ ３‬کاش دا کار دې ﻧﻪ وای ک‪７‬ی!‬ ‫د د＊ﻤﻦ پﻪ وړاﻧدې حﻠﻢ‬ ‫د ＇ﻪ دﻣ‪ ３‬کﻮﻟﻮ ﻟپاره د ﻳﻮې وﻧ‪ ３‬تر سﻴﻮري ﻻﻧدې ارام ک‪７‬ی و‪،‬‬ ‫پﻪ ﻳﻮه غزا ک‪ ３‬رسﻮل اهلل‬ ‫چ‪ ３‬ﻧا＇اپﻪ د د＊ﻤﻦ ﻳﻮ جﻨگﻴاﻟی چ‪ ３‬غﻮرث بﻦ اﻟحارث ﻧﻮﻣﻴده د ﻫﻐﻪ سر تﻪ ﻟﻪ ﻟﻮ＇‪ ３‬تﻮرې‬ ‫سره ودرﻳد‪ ،‬او ده تﻪ ﻳی ووﻳﻞ‪＇ :‬ﻮک بﻪ تا ﻟﻪ ﻣا ＇خﻪ خﻼص ک‪７‬ي؟ د اسﻼم پﻴﻐﻤبر ب‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫کﻮﻣﻪ ډاره پﻪ زغرده وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬اهلل تعاﻟی بﻪ ﻣ‪ ３‬خﻼص ک‪７‬ي‪ ،‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻻسﻪ تﻮره‬ ‫ورپس‪ ３‬تﻮره واخﻴستﻪ او ده تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬اوس بﻪ تا ﻟﻪ ﻣا ＇خﻪ ＇ﻮک‬ ‫وﻟﻮﻳده او رسﻮل اهلل‬ ‫خﻼص ک‪７‬ي؟ د د＊ﻤﻦ جﻨگﻴاﻟﻲ ووﻳﻞ‪ :‬ﻫﻴﻠﻪ ﻟرم چ‪ ３‬د تﻮرې غﻮره ﻧﻴﻮوﻧکی و اوس‪ .３‬د اسﻼم‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬د اهلل تعاﻟی پﻪ ﻳﻮواﻟﻲ او زﻣا پﻪ رساﻟت گﻮاﻫﻲ ورک‪７‬ه‪ .‬ﻫﻐﻪ س‪７‬ي ووﻳﻞ‪ :‬دا‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬ ‫‪ -١‬سﻨﻦ ابی داوود‬ ‫‪54‬‬

‫کار ﻫﻢ ﻧﻪ کﻮم‪ ،‬خﻮ دا ژﻣﻨﻪ کﻮم چ‪ ３‬ﻟﻪ دې وروستﻪ بﻪ ﻟﻪ تا سره وﻧﻪ جﻨگﻴ‪８‬م‪ ،‬تا او ستا پﻪ وړاﻧدې‬ ‫ﻟﻪ جﻨگﻴدوﻧک‪ ３‬ډﻟ‪ ３‬سره ﻧﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ای کﻴ‪８‬م‪.‬‬ ‫دغﻪ کس پر‪＋４‬ﻮد‪ ،‬دغﻪ س‪７‬ی بﻴا خپﻠ‪ ３‬ډﻟ‪ ３‬تﻪ پﻪ بﻴ‪７‬ه وﻻړ او ﻫﻐﻮی تﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫د اسﻼم پﻴﻐﻤبر‬ ‫ووﻳﻞ‪ :‬زه ﻟﻪ تر！ﻮﻟﻮ غﻮره کس ＇خﻪ راغﻠی ﻳﻢ‪ ،‬د دغ‪ ３‬کﻴس‪ ３‬پﻪ اورﻳدو د دوی ډﻳر خﻠک ﻣسﻠﻤاﻧان‬ ‫(‪)١‬‬ ‫شﻮل او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ﻟﻴکﻮ سره ﻳﻮ ‪＄‬ای شﻮل‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫د وﻳرې ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د د＊ﻤﻦ دغﻪ جﻨگﻴاﻟی پر‪＋４‬ﻮد؟ زدهکﻮوﻧکﻲ دې پﻪ‬ ‫آﻳا د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر‬ ‫دې اړه خپﻞ اﻧدوﻧﻪ ＇رگﻨد ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د عاﻣﻮ خﻠکﻮ پﻪ وړاﻧدې حﻠﻢ‬ ‫پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره کــ‪ ３‬تگ راتگ کاوه او‬ ‫رواﻳت کﻮي چ‪ ３‬رســﻮل اهلل‬ ‫اﻧــس بــﻦ ﻣاﻟک‬ ‫د ﻫﻐــﻪ ﻳــﻮه ﻧجراﻧﻲ چپــﻦ پﻪ تﻦ وه‪ .‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬ﻳﻮ اعرابﻲ (د باﻧ‪６‬ې اوســﻴدوﻧکﻰ) د رســﻮل‬ ‫ﻣخــی تــﻪ راغــی او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬د چپﻨ‪ ３‬ﻟــﻪ گرﻳﻮان ＇خﻪ را وﻧﻴﻮ او بﻴا ﻳــﻲ ﻛش ﻛ‪ ،７‬اﻧس بﻦ‬ ‫اهلل‬ ‫پﻪ غاړه د ﻫﻐ‪ ３‬چپﻨ‪３‬‬ ‫وﻳﻠﻲ‪ :‬ﻣا د ﻫﻐﻪ زږې چپﻨ‪ ３‬دکش کﻮﻟﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د رسﻮل اهلل‬ ‫ﻣاﻟک‬ ‫تﻪ ووﻳﻞ‪ :‬اې ﻣحﻤده! د اهلل د درک‪７‬ي ﻣال ＇خﻪ چ‪３‬‬ ‫چاپ او ﻧ‪ ３＋‬وﻟﻴدﻟ‪ ،３‬اعرابﻲ رسﻮل اهلل‬ ‫پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬اعرابﻲ تﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ تبسﻢ سره کتﻞ‪،‬‬ ‫ﻟﻪ تاسره دی ＇ﻪ راک‪７‬ه‪ .‬د اسﻼم پﻴﻐﻤبر‬ ‫اﻣر وک‪ ７‬د ده د اړتﻴا وړ ＇ﻴزوﻧﻪ ورک‪７‬ئ‪.‬‬

‫(‪)٢‬‬

‫فعالیت‬ ‫＊اغﻠی ＊ﻮوﻧکی دې د دغﻪ اعرابﻲ او ورسره د رسﻮل اهلل‬ ‫خبرې اترې وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ -١‬حدﻳث ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬ ‫‪ -٢‬حدﻳث ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬ ‫‪55‬‬

‫دک‪７‬ﻧ‪ ３‬پﻪ اړه ﻟﻪ زدهکﻮوﻧکﻮ سره‬

‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫د حﻠﻢ بشپ‪７‬ه بﻴﻠگﻪ ده‪.‬‬ ‫ﻧبی کرﻳﻢ‬ ‫حﻠﻢ او ﻟﻪ ﻻس ﻻﻧدې کساﻧﻮ‪ ،‬عاﻣﻮ خﻠکﻮ او د＊ﻤﻨاﻧﻮ سره او ﻫﻢ د ژوﻧد پﻪ‬ ‫د ﻧبی کرﻳﻢ‬ ‫ﻧﻮرو برخﻮ ک‪ ３‬ﻧﻴک چﻠﻨد‪ ،‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره ﻳﻮه عﻤﻠﻲ بﻴﻠگﻪ ده‪.‬‬ ‫سرسختﻪ د＊ﻤﻨان د ﻫﻐﻪ د حﻠﻢ پﻪ ﻟﻴدﻟﻮ سره د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ‬ ‫ډﻳر ‪＄‬ﻠ‪ ３‬د رسﻮل اکرم‬ ‫تﻪ غاړه اﻳ‪ ３＋‬او پﻪ اسﻼم ﻣشرف شﻮي دي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬کﻪ ﻳﻮ ＇ﻮک د ﻧاتﻮاﻧ‪ ９‬او کﻤزورۍ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د چا ﻟﻪ تﻴري او سپکاوي ＇خﻪ تﻴر شﻲ‪ ،‬دغﻪ س‪７‬ي‬ ‫تﻪ حﻠﻴﻢ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي او کﻪ ＇ﻨگﻪ؟‬ ‫ک‪７‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻟﻪ کﻮﻣ‪ ３‬طبﻘ‪ ３‬سره د حﻠﻢ ﻧ‪＋‬ﻪ ده؟‬ ‫سره د رسﻮل اهلل‬ ‫‪ -٢‬ﻟﻪ اﻧس بﻦ ﻣاﻟک‬ ‫ازاد ک‪７‬؟‬ ‫وژل ﻳ‪ ３‬غﻮ＊تﻞ‪ ،‬وﻟ‪ ３‬رسﻮل اهلل‬ ‫‪ -٣‬د د＊ﻤﻦ ﻫﻐﻪ جﻨگﻴاﻟی چ‪ ３‬د رسﻮل اهلل‬ ‫پرکﻮم خﻮی او سﻠﻮک دﻻﻟت کﻮي او ＇ﻪ پاﻳﻠ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬درﻟﻮدې؟‬ ‫دغﻪ چال چﻠﻨد د پﻴﻐﻤﻴر‬ ‫چال چﻠﻨد د ﻫﻐﻪ پﻪ کﻮم ډول حﻠﻢ باﻧدې دﻻﻟت‬ ‫‪ -٤‬د د＊ﻤﻦ د دغﻪ س‪７‬ي سره د رسﻮل اهلل‬ ‫کﻮي؟‬ ‫بﻠﻨﻪ اسﻼم تﻪ وﻧﻪ ﻣﻨﻠﻪ‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻪ بﻴا ﻫﻢ ده ازاد ک‪،７‬‬ ‫‪ -٥‬د د＊ﻤﻦ جﻨگﻴاﻟﻲ د اسﻼم د پﻴﻐﻤبر‬ ‫پﻪ اسﻼﻣﻲ شرﻳعت ک‪ ３‬دغﻪ کار پر ＇ﻪ دﻻﻟت کﻮي؟‬ ‫سره د اعرابﻲ سختﻪ ک‪７‬ﻧﻪ ＊ﻪ کار و؟‬ ‫‪ -٦‬أﻳا ﻟﻪ رسﻮل اهلل‬ ‫دکﻮم زور او ﻓشار ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬ﻟﻪ اعرابﻲ سره دغﻪ ﻣاﻟﻲ ﻣرست‪ ３‬ترسره‬ ‫‪-٧‬آﻳا د اسﻼم پﻴﻐﻤبر‬ ‫ک‪７‬ې کﻪ ＇ﻨگﻪ؟‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ او کﻮر ک‪ ３‬حﻠﻢ تﻪ د اړتﻴا پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ‬ ‫＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪56‬‬

‫شﻠﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻧ‪５‬ک او ﻏﻮره دوست‬ ‫ﻣﻴﻨﻪ او دوستﻲ د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ او تﻔرق او بﻴﻠﻮاﻟی د بدو اخﻼﻗﻮ ثﻤرې دي‪ .‬ﻧﻴک اخﻼق او خﻮی‬ ‫تﻞ دوستﻲ او زړوﻧﻪ ﻻس تﻪ راوړي او بد اخﻼق کﻴﻨﻪ او زړه بدواﻟی راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮي‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻤدې‬ ‫اﻣﻠﻪ ﻫر＇ﻮﻣره چ‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ وﻧﻪ ﻟﻮړه شﻲ پﻪ ﻫﻤاغﻪ پﻴﻤاﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻴﻮه زﻳاتﻴ‪８‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬دغﻪ ﻣﻴﻮه عبارت‬ ‫ﻟﻪ اﻟﻔت‪ ،‬ﻣﻴﻨ‪ ３‬او د اﻧساﻧاﻧﻮ د زړوﻧﻮ ﻻس تﻪ راوړل دي‪.‬‬ ‫＊ﻪ ﻣﻠگری د اهلل تعاﻟی ﻧعﻤت دی‬ ‫＊ﻪ ﻣﻠگری او ＊ﻪ دوست د اهلل تعاﻟی ﻫﻐﻪ ﻧعﻤت دی چ‪ ３‬غﻮره بﻨدگاﻧﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬ورپﻪ برخﻪ کﻮي‪ ،‬د‬ ‫ﻧﻴک ﻣﻠگری د اهلل تعاﻟی ﻟﻪ غﻮره ﻧعﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻣعرﻓﻲ کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر‬ ‫"چا تﻪ چ‪ ３‬اهلل د خﻴر اراده وک‪７‬ي‪ ،‬ﻫﻐﻪ تﻪ صاﻟح دوست او ﻣﻠگری پﻪ برخﻪ کﻮي کﻠﻪ چ‪＇ ３‬ﻪ‬ ‫(‪)١‬‬ ‫ﻫﻴر ک‪７‬ي ورتﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳادوي او کﻪ ﻳ‪ ３‬ور ﻳاد ک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ بﻴا ﻣرستﻪ ورسره کﻮي"‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫کﻪ پﻪ ！ﻮﻟگﻲ ﻳا ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ک‪＊ ３‬ﻪ ﻣﻠگری او دوست وﻟرئ‪＇ ،‬ﻨگﻪ ﻣرستﻪ بﻪ ورسره کﻮئ؟ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫دوست ＇خﻪ ＇ﻪ ﻫﻴﻠﻪ کﻮئ؟‬ ‫ﻧﻴک دوست او غﻮره ﻣﻠگری ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬د اهلل تعاﻟی ﻳﻮ ＊ﻪ ﻧعﻤت او د برﻳاﻟﻴتﻮب‬ ‫ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪ ،‬پﻪ أخرت ک‪ ３‬ﻫﻢ اهلل تعاﻟی تﻪ ﻧ‪８‬د‪４‬ﻮاﻟی او د ﻫﻐﻪ د ﻧعﻤت د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻻﻣﻞ‬ ‫گر‪＄‬ﻲ "＇ﻮک چ‪ ３‬ﻳﻮ تﻦ د خدای پﻪ ﻻر ک‪ ３‬پﻪ وروروﻟ‪ ９‬سره وﻧﻴسﻲ‪ ،‬اهلل بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ جﻨت ک‪３‬‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫داس‪ ３‬درج‪ ３‬تﻪ ورسﻮي چ‪ ３‬پﻪ بﻞ ﻫﻴ＆ عﻤﻞ بﻪ ﻳ‪ ３‬ترﻻسﻪ ﻧک‪７‬ي‪".‬‬ ‫اﻧساﻧان تﻞ پﻪ خپﻠﻮ ﻣﻠگرو پﻴژﻧدل کﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻧﻴک اﻧساﻧان ﻟﻪ غﻮره او ﻧﻴکﻮ خﻠکﻮ سره دوستﻲ کﻮي‬ ‫‪ -١‬ابﻮ حاﻣد اﻟﻐزاﻟﻲ‪ ،‬احﻴاء عﻠﻮم اﻟدﻳﻦ‬ ‫‪ -٢‬ﻫﻤاغﻪ ﻣرجع‬ ‫‪57‬‬

‫او باﻟﻤﻘابﻞ ﻧاوړه خﻠک ﻟﻪ بدو خﻠکﻮ سره دوستﻲ او ﻧاستﻪ وﻻړه ﻟري‪ .‬د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر‬ ‫(‪)١‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻫر ＇ﻮک د خپﻞ دوست او ﻣﻠگري پﻪ دﻳﻦ او ﻧظرﻳﻪ اوړي‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد ﻟﻪ تاسﻮ ＇خﻪ ﻫر ﻳﻮ د‬ ‫خپﻞ ﻣﻠگري پﻪ غﻮره کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬سﻮچ او ﻓکر وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫د کﻮﻣﻮ ﻣعﻴاروﻧﻮ او صﻔتﻮﻧﻮ پﻪ اساس ﻧﻴک او غﻮره ﻣﻠگری ‪＄‬ان تﻪ غﻮره کﻮئ؟ زدهکﻮوﻧکﻲ دې‬ ‫دغﻪ ﻣعﻴاروﻧﻪ وواﻳﻲ او بﻴا ﻳ‪ ３‬دې پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫＊ﻪ دوست او صاﻟح ﻣﻠگری د اهلل ﻳﻮ ستر او ＊ﻪ ﻧعﻤت دی‪ ،‬چ‪ ３‬پر اﻧسان ﻳ‪ ３‬ﻟﻮروي‪.‬‬ ‫د ﻧﻴک دوست او ﻣﻠگري ﻳﻮ صﻔت دا دی چ‪＊ ３‬ﻪ کاروﻧﻪ اﻧسان تﻪ ور ﻳادوي‪ ،‬او پﻪ ﻧﻴکﻮ او‬ ‫روا کاروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣرستﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫اﻧساﻧان ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻣﻠگرو پﻴژﻧدل کﻴ‪８‬ي‪＊ ،‬ﻪ اﻧسان باﻳد ﻓکر وک‪７‬ي چ‪＇ ３‬ﻮک خپﻞ ‪＄‬ان تﻪ د‬ ‫دوست‪ ９‬او ﻣﻠگرتﻴا ﻟپاره غﻮره ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪" .١‬ﻧﻴﻚ دوست او ﻣﻠگری د اهلل تعاﻟی ﻧعﻤت دی "پﻪ دې اړه ﻟﻪ ﻗرأﻧکرﻳﻢ او حدﻳثﻮ ＇خﻪ ＇ﻪ‬ ‫وواﻳاست‪:‬‬ ‫‪＇ .٢‬رﻧگﻪ ﻧﻴک دوست غﻮره کﻮﻟی شﻮ؟‬ ‫‪＇ .٣‬رﻧگﻪ ﻧاسﻢ او بد ﻣﻠگری اﻧسان تﻪ ضرر رسﻮي؟‬ ‫ﻧﻴک دوست او ﻣﻠگری ＇رﻧگﻪ را پﻴژﻧﻲ؟‬ ‫‪ .٤‬د اسﻼم پﻴﻐﻤبر‬ ‫‪ .٥‬د ﻧﻴک دوست دوه صﻔتﻪ چ‪ ３‬پﻪ حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬راغﻠﻲ دي‪ ،‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻣسﻨد احﻤد‪.‬‬ ‫‪58‬‬

‫ﻳﻮوﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫د ﻧ‪５‬ک دوست گ＂‪３‬‬ ‫د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي د ﻧﻴک او غﻮره ﻣﻠگري ﻣثال د عطرو او ﻣشکﻮ د خر＇ﻮﻧکﻲ‬ ‫دی چ‪ ３‬ﻳا ﻳ‪ ３‬ترې پﻠﻮرې او ﻳا ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ خﻮږ بﻮی ستا تر پﻮزې در رسﻴ‪８‬ي‪ ،‬د بد ﻣﻠگري ﻣثا ل د‬ ‫اﻫﻨگر د ﻧﻐري پﻪ ＇ﻴر دی چ‪ ３‬ﻳا خﻮ دې جاﻣ‪ ３‬سﻮزوي‪ ،‬او ﻳا کﻢ ﻟﻪ کﻤﻪ ﻟﻪ بد بﻮی ＇خﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ضرر او زﻳان وﻳﻨ‪.３‬‬ ‫ﻫر اﻧسان د دوست‪ ９‬وړ ﻧﻪ دی‪:‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬دوه ﻣسﻠﻤاﻧان ورو‪１‬ﻪ سره ﻣخ کﻴ‪８‬ي ﻧﻮ د دوی ﻣثا ل د ﻫﻐﻮ دوو ﻻسﻮﻧﻮ پﻪ ＇ﻴر دی چ‪３‬‬ ‫ﻳﻮ بﻞ پرﻳﻮﻳﻨ‪％‬ﻲ‪ ،‬دوه ﻣؤﻣﻨان ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره ﻧﻪ ﻣخ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻣگر دا چ‪ ３‬ﻫرو ﻣرو اهلل تعاﻟﻰ د ﻳﻮه خﻴر‬ ‫بﻞ تﻪ رسﻮي‪.‬‬ ‫ﻫر اﻧسان د دوست‪ ９‬او ﻧاستﻲ وړ ﻧﻪ وي‪ .‬ﻫﻮ＊ﻴار اﻧسان چ‪ ３‬کﻠﻪ ＇ﻮک د دوست‪ ９‬او ﻧاست‪ ３‬ﻟپاره غﻮره‬ ‫کﻮی‪ ،‬ﻧﻮ ده تﻪ اړﻳﻨﻪ ده چ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ س‪７‬ي صﻔتﻮﻧﻪ‪ ،‬شخصﻴت او سﻠﻮک و ＇‪７５‬ي‪ .‬ﻧﻴک دوست او‬ ‫ﻣﻠگری ﻫﻐﻪ دی چ‪ ３‬د اهلل د رضا او خﻮ＊‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ غﻮره شﻲ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻫﻢ پﻪ دﻧﻴا او ﻫﻢ پﻪ أخرت‬ ‫ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬خپﻞ دوست تﻪ گ＂ﻪ ورسﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د دﻳﻦ پر اساس د ﻣﻠگري غﻮره کﻮﻟﻮ د اړتﻴا پﻪ اړه ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪ :‬د ژوﻧد کﻮﻟﻮ‬ ‫عﻤر بﻦ خطاب‬ ‫ﻟپاره رﻳ‪＋‬تﻨﻲ ورو‪１‬ﻪ او دوستان غﻮره ک‪７‬ئ‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ أساﻧ‪ ９‬او خﻮ＊‪ ９‬دواړو ک‪ ３‬ﻣﻮ ﻣجﻠس پرې‬ ‫＊اﻳستﻪ او د ﻣصﻴبت او غﻢ پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻣﻮ ﻻس پرې سپک وي‪.‬‬ ‫اﻣام غزاﻟﻲ رحﻤﻪ اهلل ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬دوست‪ ９‬او ﻣﻠگرتﻴا تﻪ غﻮره کﻮئ‪ ،‬ﻧﻮ دغﻪ پﻨ‪％‬ﻪ صﻔتﻮﻧﻪ‬ ‫پﻪ ک‪ ３‬وﻟ＂ﻮئ‪ :‬باﻳد ﻫﻮ＊ﻴار وي‪ ،‬د ﻧﻴکﻮ اخﻼﻗﻮ ＇‪＋‬تﻦ وي‪ ،‬ﻓاسﻖ ﻧﻪ وي‪ ،‬ﻟﻪ بدعت او پﻪ دﻳﻦ ک‪３‬‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻮو خبرو پﻴدا کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻟﻴري وي‪ ،‬د دﻧﻴا پﻪ ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ک‪ ３‬ډ‪４‬ر حرﻳص ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫د ﻧﻴک ﻣﻠگري صﻔتﻮﻧﻪ‬ ‫د اسﻼم ﻳﻮ تک‪７‬ه عاﻟﻢ(‪ )١‬خپﻞ زوی تﻪ د ‪＄‬ﻨکدن پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬د ＊ﻪ دوست غﻮره کﻮﻟﻮ پﻪ اړه داس‪３‬‬ ‫تﻮصﻴﻪ ک‪７‬ې‪:‬‬ ‫‪ -١‬عﻠﻘﻤة اﻟعطاردي‬ ‫‪59‬‬

‫ای زوﻳﻪ! د خپﻞ ‪＄‬ان د ﻣﻠگرتﻴا ﻟپاره داس‪＇ ３‬ﻮک غﻮره ک‪７‬ه چ‪ ３‬کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬خدﻣت کﻮې ﻧﻮ ستا‬ ‫ﻣﻨﻮﻧکﻰ اوسﻲ‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ورسره خبرې کﻮې ستا ﻣجﻠس ورسره ＊اﻳستﻪ شﻲ او کﻠﻪ چ‪ ３‬اړ او ﻧاتﻮاﻧﻪ‬ ‫ش‪ ،３‬ﻧﻮ ﻣرستﻪ درسره وک‪７‬ي‪ .‬داس‪ ３‬دوست غﻮره ک‪７‬ه چ‪ ３‬کﻠﻪ د خﻴر کار تﻪ ﻻس اوږدوې ﻧﻮ ستا‬ ‫ﻻس پﻴاوړی ک‪７‬ي‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻧﻴکﻲ کﻮې ﻫﻐﻪ وشﻤﻴري او کﻪ بدۍ در＇خﻪ ووﻳﻨﻲ ﻫﻐﻪ سﻤ‪ ３‬ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫داس‪ ３‬دوست غﻮره ک‪７‬ه چ‪ ３‬کﻠﻪ ترې ＇ﻪ وغﻮاړې ﻫﻐﻪ درک‪７‬ي‪ ،‬کﻪ کﻠﻪ چﻮپ کﻴ‪８‬ې ﻧﻮ ﻣجﻠس تﻪ‬ ‫دې را ﻣخک‪ ３‬شﻲ او کﻪ ﻟﻪ غﻢ او ﻣصﻴبت سره ﻣخ کﻴ‪８‬ې ﻧﻮ ډاډ درکﻮﻟﻮ تﻪ در وړاﻧدې شﻲ‪ .‬داس‪３‬‬ ‫ﻣﻠگری غﻮره ک‪７‬ه چ‪ ３‬کﻠﻪ ﻫﻢ خبرې کﻮې‪ ،‬ﻧﻮ تا ر＊تﻮﻧی وگ‪２‬ﻲ او کﻪ کﻮم کار تﻪ وړاﻧدې کﻴ‪８‬ې ستا‬ ‫(‪)١‬‬ ‫تر شا روان شﻲ او د شخ‪７‬ې پﻪ وخت ک‪ ３‬ستا ﻧظر او خبرې تﻪ را وگر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫ﻧﻴک دوست او ＊ﻪ ﻣﻠگری د ﻣشکﻮ ﻳا عطرو سره تشبﻴﻪ ک‪７‬ی چ‪ ３‬پﻪ ﻫر حاﻟت‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫ک‪ ３‬اﻧسان تﻪ گ＂ﻪ رسﻮي‪.‬‬ ‫غﻮره دوست ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ‪ ３‬د دﻳﻨدارۍ او اﻳﻤان پر اساس و ！اکﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫دوست او ﻣﻠگری د عطرو او پ）(أﻫﻨگر) ﻟﻪ سکرو سره تشبﻴﻪ ک‪７‬ئ ددغ‪３‬‬ ‫‪ -١‬د اسﻼم پﻴﻐﻤبر‬ ‫تشبﻴﻪ ﻣﻔﻬﻮم بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د اسﻼم ﻟﻪ ﻧظره د دوست‪ ９‬او ﻣﻠگرتﻴا اساس ＇ﻪ شی تشکﻴﻠﻮي‪ ،‬واضح ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د ﻣﻠگري د اﻧتخاب پﻪ اړه ＇ﻪ تﻮصﻴﻪ کﻮي‪ ،‬پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮگﻪ ﻳ‪ ３‬واضح ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬حضرت عﻤر‬ ‫د ＊ﻪ دوست غﻮره کﻮﻟﻮ پﻪ اړه ＇ﻪ ﻧصﻴحت ک‪７‬ی‪ ،‬رو＊اﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ -٤‬عﻤر بﻦ خطاب‬ ‫‪ -٥‬اﻣام غزاﻟﻲ رحﻤﻪ اهلل د ＊ﻪ دوست ﻟپاره پﻨ‪％‬ﻪ صﻔتﻮﻧﻪ بﻴان ک‪７‬ي‪ ،‬د دغﻮ صﻔتﻮﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د ＊ﻪ دوست او ﻣﻠگري د گ＂‪ ３‬او صﻔتﻮﻧﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪ -١‬ابﻮحاﻣد اﻟﻐزاﻟﻲ ‪ ,‬إحﻴاء عﻠﻮم اﻟدﻳﻦ ‪ ,‬ج‪ ,٢‬ﻛتاب أداب اﻻﻟﻔة واﻟصحبة‬ ‫‪60‬‬

‫دوه وﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر سره ﻧ‪５‬کﻲ‬ ‫اﻧسان تﻪ ډﻳر ﻧ‪８‬دې شخص ＇ﻮک دى؟ ﻳﻮ ﻣاشﻮم د چا پﻪ غﻴ‪ ８‬ک‪ ３‬تربﻴﻪ کﻴ‪８‬ي؟ ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر سره‬ ‫ﻣﻮ وﻟ‪ ３‬ﻣﻴﻨﻪ ﻟرئ؟ پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د ﻣﻮر او پﻼر حﻘﻮق ﻟﻪ ﻧﻮرو ادﻳاﻧﻮ او ﻓرﻫﻨگﻮﻧﻮ سره ＇ﻪ تﻮپﻴر‬ ‫ﻟري؟ أﻳا د ﻣﻮر او پﻼر حﻘﻮق ادا کﻮئ؟‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر سره ﻧﻴکﻲ د (براﻟﻮاﻟدﻳﻦ) او ضد ﻳ‪ ３‬د (عﻘﻮق اﻟﻮاﻟدﻳﻦ) پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳادﻳ‪８‬ي‪ .‬ﻟﻪ ﻣﻮر او‬ ‫پﻼر سره د ﻧﻴکﻲ کﻮﻟﻮ پﻪ ﻟ‪ ７‬ک‪ ３‬باﻳد د ﻫﻐﻮی سره ﻣﻴﻨﻪ او ﻣحبت وشﻲ د ﻫﻐﻮی احترام‪ ،‬ﻗدرداﻧﻲ‬ ‫او پر ﻫﻐﻮی زړه سﻮی وشﻲ‪ ،‬خبرو تﻪ ﻳ‪ ３‬غﻮږ کﻴ‪＋‬ﻮدل شﻲ او ﻫﻐﻪ کاروﻧﻪ وشﻲ چ‪ ３‬دوی پرې‬ ‫خﻮ＊‪８５‬ي‪ ،‬ﻟﻪ ﻣرگ ＇خﻪ وروستﻪ ورتﻪ دعا او د ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬غﻮ＊تﻨﻪ وشﻲ‪ ،‬وعدې او سپار＊تﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬باﻳد‬ ‫پر ‪＄‬ای شﻲ‪ ،‬د دوستاﻧﻮ عزت او احترام ﻳ‪ ３‬وشﻲ‪.‬‬ ‫اهلل ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر سره د ﻧﻴک‪ ９‬کﻮﻟﻮ پﻪ اړه ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪:‬‬

‫[اﻟﻨساء‪.]٣٦/‬‬ ‫ژباړه‪ :‬او تاسﻲ ！ﻮل د اهلل بﻨدگﻲ (عبادت) وک‪７‬ئ‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره ﻫﻴ＆ شی ﻣﻪ شرﻳکﻮئ ﻟﻪ ﻣﻮر او‬ ‫پﻼر سره غﻮره روﻳﻪ وک‪７‬ئ‪ ،‬ﻟﻪ خپﻠﻮاﻧﻮ‪ ،‬ﻳتﻴﻤاﻧﻮ او ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ سره ﻧﻴک چﻠﻨد وک‪７‬ئ‪ ،‬او ﻟﻪ خپﻠﻮان‬ ‫گاوﻧ‪６‬ي سره‪ ،‬او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ گاوﻧ‪６‬ي سره چ‪ ３‬رشتﻪ او ﻗرابت ور سره ﻧﻠرى‪ ،‬د ＇ﻨگ ﻟﻪ ﻣﻠگري او‬ ‫پردﻳس سره او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ وﻳﻨ‪％‬ﻮ او غﻼﻣاﻧﻮ سره چ‪ ３‬ستاس‪ ３‬پﻪ ﻻس ک‪ ３‬وي‪ ،‬د احسان چال چﻠﻨد‬ ‫وک‪７‬ئ‪ ،‬باور وﻟرئ چ‪ ３‬اهلل داس‪＇ ３‬ﻮک ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي چ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻪ اﻧگﻴرﻧﻪ ﻣﻐرور وي او پﻪ خپﻠﻪ‬ ‫ﻟﻮړتﻴا وﻳاړي‪.‬‬ ‫پﻪ بﻞ ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫‪61‬‬

‫[اﻻسراء‪]٢٤-٢٣ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬او ستا رب پرﻳک‪７‬ه ک‪７‬ﻳده چ‪ ３‬تاس‪ ３‬د بﻞ ﻫﻴچا عبادت ﻣﻪ کﻮئ ﻣگر ﻳﻮازې د اهلل عبادت‬ ‫کﻮئ‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر سره ＊ﻪ چال چﻠﻨد وک‪７‬ئ کﻪ ﻟﻪ تاسره ﻟﻪ ﻫﻐﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﻳا دواړه زړ＊ت تﻪ ورسﻴ‪８‬ي‬ ‫ﻧﻮ ﻫﻐﻮ تﻪ اف ﻗدرې ﻣﻪ واﻳﻪ‪ ،‬ﻣﻪ ﻫﻐﻮتﻪ پﻪ ستﻐﻪ ‪＄‬ﻮاب ورکﻮه‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ سره پﻪ درﻧاوي خبرې‬ ‫کﻮه او پﻪ ﻧرﻣ‪ ９‬او رحﻢ سره د ﻫﻐﻮ پﻪ وړاﻧدې ﻣات غاړی اوسﻪ‪ ،‬او دا دعا کﻮه چ‪ ３‬پروردگاره! پر‬ ‫دوې رحﻢ وک‪７‬ه ﻟکﻪ ＇ﻨگﻪ چ‪ ３‬دوى ﻟﻪ زړه سﻮي او خﻮاخﻮږۍ سره پﻪ ﻣاشﻮﻣتﻮب ک‪ ３‬پاﻟﻠی‬ ‫وم‪.‬‬ ‫د ﻣﻮر او پﻼر سره احسان ﻟﻮی عﻤﻞ او اهلل تعاﻟی تﻪ تر ！ﻮﻟﻮ عﻤﻠﻮﻧﻮ خﻮښ عﻤﻞ‬ ‫رسﻮل اکرم‬ ‫＇خﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬ﻟﻪ رسﻮل اکرم ＇خﻪ ﻣ‪ ３‬وپﻮ＊تﻞ‬ ‫گ‪２‬ﻠی‪ .‬د عبداهلل بﻦ ﻣسعﻮد‬ ‫(‪)١‬‬

‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬پﻪ خپﻞ وخت ک‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ادا‬ ‫ژباړه‪ :‬د اهلل تعاﻟی کﻮم عﻤﻞ ډﻳر خﻮښ دی؟ پﻴﻐﻤبر‬ ‫کﻮل‪ ،‬و ﻣ‪ ３‬وﻳﻞ بﻴا کﻮم؟ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر سره ﻧﻴکﻲ‪ ،‬وﻣ‪ ３‬وﻳﻞ بﻴا کﻮم؟ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫د اهلل پﻪ ﻻر ک‪ ３‬جﻬاد کﻮل‪.‬‬ ‫ﻟکﻪ ＇ﻨگﻪ چ‪ ３‬ﻣﻮر ﻟﻪ اﻧسان سره پﻪ داس‪ ３‬وخت ک‪ ３‬ﻣرستﻪ کﻮي چ‪ ３‬دی ډﻳر ﻧاتﻮاﻧﻪ وي او ﻟﻪ‬ ‫ده سره ډ‪４‬ر زﻳات زحﻤتﻮﻧﻪ گاﻟﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د ﻣﻮر حﻖ تﻪ ترجﻴح او ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮب ورک‪７‬ل‬ ‫تﻪ ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫＇خﻪ رواﻳت دی چ‪ ３‬ﻳﻮه س‪７‬ي رسﻮل اکرم‬ ‫شﻮی دی‪ .‬ﻟﻪ ابﻮﻫرﻳره‬ ‫‪.‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ای د اهلل رسﻮﻟﻪ! پر ﻣا باﻧدې ＇ﻮک ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ ＇خﻪ زﻳات د غﻮره چﻠﻨد حﻘدار دى؟‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻣﻮر دې‪ ،‬ﻫﻐﻪ س‪７‬ي بﻴا پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه چ‪ ３‬بﻴا ＇ﻮک؟ و ﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻣﻮر‬ ‫رسﻮل اکرم‬ ‫دې‪ ،‬ﻫﻐﻪ س‪７‬ي ووﻳﻞ‪ :‬بﻴا ＇ﻮک؟ و ﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻣﻮر دې‪ ،‬ﻫﻐﻪ س‪７‬ي بﻴا پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪ :‬بﻴا ＇ﻮک؟‬ ‫و ﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬پﻼر دې‪.‬‬ ‫(‪)٢‬‬

‫‪ -١‬رواه اﻟبخاری‬ ‫‪ -٢‬رواه اﻟبخاری‬ ‫‪62‬‬

‫فعالیت‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر سره ＇رﻧگﻪ ﻧﻴکﻪ ﻣعاﻣﻠﻪ کﻮﻻی شﻮ؟ ﻫر زدهکﻮﻧکی دې ﻳﻮه ﻳﻮه بﻴﻠگﻪ ذکر ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬زه د ﻣﻮر او پﻼر خبرې ﻣﻨﻢ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬زه د ﻣﻮر او پﻼر سره د کﻮر پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻣرستﻪ کﻮم‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ چ‪ ３‬د واﻟدﻳﻨﻮ ﻣﻘام تﻪ پﻪ کﻮم درﻧاوي ﻗاﻳﻞ دی پﻪ بﻞ ﻫﻴ＆ دﻳﻦ او أﻳﻴﻦ ک‪３‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻣثال ﻧﻪ ﻟﻴدل کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻗرأن کرﻳﻢ د واﻟدﻳﻨﻮ ﻳادوﻧﻪ او د ﻫﻐﻮی خدﻣت وروستﻪ ﻟﻪ تﻮحﻴد ＇خﻪ ذکر ک‪７‬ی چ‪ ３‬دا کار پﻪ‬ ‫اسﻼم ک‪ ３‬د واﻟدﻳﻨﻮ د ﻟﻮړ ﻣﻘام ＊کارﻧدوی دی‪.‬‬ ‫پﻪ ﻧبﻮي احادﻳثﻮ ک‪ ３‬د واﻟدﻳﻨﻮ حﻘﻮق او خدﻣت د ﻓرضﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ او د اهلل‬ ‫رسﻮل اکرم‬ ‫پﻪ ﻻر ک‪ ３‬ﻟﻪ جﻬاد سره ﻳﻮ ‪＄‬ای ذکر او تاکﻴد ﻳ‪ ３‬پرې ک‪７‬ی دی‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ .١‬اسﻼم وﻟ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر‪ ،‬خپﻠﻮاﻧﻮ او گاوﻧ‪６‬ﻳاﻧﻮ سره د ﻧﻴک‪ ９‬کﻮﻟﻮ حکﻢ کﻮي؟ کﻪ خﻠک د‬ ‫ﻧﻴک‪ ９‬کﻮﻟﻮ پر ‪＄‬ای ﻳﻮ بﻞ سره بدي وک‪７‬ي‪＇ ،‬ﻪ بﻪ پﻴ） شﻲ؟‬ ‫‪ .٢‬ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر سره ﻧﻴکﻲ ＇رﻧگﻪ کﻴدای شﻲ؟ پﻪ ژوﻧداﻧﻪ ک‪ ３‬باﻳد د ﻫﻐﻮی سره ＇ﻪ تعاﻣﻞ‬ ‫وشﻲ‪ ،‬ﻟﻪ ﻣرگ ＇خﻪ وروستﻪ باﻳد ﻟﻪ ﻫﻐﻮی سره ＇رﻧگﻪ ﻧﻴکﻲ وک‪７‬ل شﻲ؟‬ ‫‪ .٣‬ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر سره د ﻧﻴک‪ ９‬کﻮﻟﻮ پﻪ اړه ﻟﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ او سﻨتﻮ ＇خﻪ دﻟﻴﻞ راوړئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬وﻟ‪ ３‬ﻣﻮر د ﻧﻮرو پﻪ پرتﻠﻪ د ډ‪４‬رې ﻧﻴک‪ ９‬ﻣستحﻘﻪ ده؟ پﻪ اړه ﻳ‪ ３‬ﻧﻘﻠﻲ او عﻘﻠﻲ دﻻﻳﻞ ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪63‬‬

‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫ﻻﻧدﻳﻨی ﻣبارک حدﻳث ﻳاد او پﻪ ＊اﻳستﻪ خط ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪ -١‬رواه ﻣسﻠﻢ‬ ‫‪64‬‬

‫دروﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫صﻠﻪ رحﻤﻲ‬ ‫دا ﻳﻮ ﻣﻨﻞ شﻮی حﻘﻴﻘت دی چ‪ ３‬اﻧسان ﻟﻪ ！ﻮﻟﻨ‪＇ ３‬خﻪ ﻳﻮازې او ب‪５‬ﻞ ژوﻧد ﻧشﻲ کﻮﻻی‪ ،‬ارو ﻣرو بﻪ‬ ‫د ﻧﻮرو سره ﻳﻮ ‪＄‬ای او ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻫﻢ جﻨسﻮ سره اړﻳک‪ ３‬ساتﻲ‪ .‬د دې اړﻳکﻮ ﻣراتب بﻪ ＇رﻧگﻪ وي؟‬ ‫د ﻳادو شﻮو اړﻳکﻮ د ساتﻨ‪ ３‬او ！ﻴﻨگتﻴا (تحﻔظ او تحکﻴﻢ) پﻪ ﻻر کی ﻣؤﻣﻦ اﻧسان ＇ﻪ دﻧدې ﻟري؟‬ ‫او پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬اغﻴزې ＇ﻪ دي؟‬ ‫د دې ﻟپاره چ‪ ３‬اﻧسان ＊ﻪ ژوﻧد وﻟري او د ﻧﻮرو ﻟﻪ ضرر ＇خﻪ خﻮﻧدي وي ﻧﻮ ﻻزﻣﻪ ده چ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ‬ ‫ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻣﻔﻴد غ‪７‬ی واوسﻲ‪ ،‬د خﻠکﻮ سره ﻧﻴک‪ ３‬اړﻳک‪！ ３‬ﻴﻨگ‪ ３‬ک‪７‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ خﻠک پﻪ عداﻟت‪،‬‬ ‫خﻮشحاﻟ‪ ９‬او ﻧﻴکﻤرغ‪ ９‬ک‪ ３‬ژوﻧد وک‪７‬ي‪.‬کﻪ داس‪ ３‬ﻧﻪ وي د ﻳﻮه ‪＄‬ﻨگﻞ د حﻴﻮاﻧاتﻮ پﻪ شان بﻪ پﻪ وﻳره‬ ‫ک‪ ３‬ژوﻧد کﻮي‪ ،‬او ﻫﻴ（ﻮک بﻪ ﻧشﻲ کﻮﻻی چ‪ ３‬پﻪ ډاډ سره ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻧعﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ گ＂ﻪ واخﻠﻲ چ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻻس ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬دي‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ دې صﻮرت ک‪ ３‬بﻪ خﻠک د ﻳﻮ بﻞ ﻟپاره د وﻳرې‪ ،‬ستﻮﻧزو او ډار ﻣﻨبع او‬ ‫ﻣصدر وي‪.‬‬ ‫(‪)١‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪:‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ رسﻮل اکرم‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻟﻪ تاسی ＇خﻪ بﻪ ﻳﻮ ﻫﻢ واﻗعﻲ او کاﻣﻞ ﻣؤﻣﻦ ﻧشﻲ تر ＇ﻮ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬د ‪＄‬ان ﻟپاره ﻳ‪３‬‬ ‫خﻮ＊ﻮي‪ ،‬د بﻞ ﻟپاره ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ خﻮښ ک‪７‬ي‪ ،‬خﻮ ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬د اﻧساﻧاﻧﻮ اړﻳک‪ ３‬د ژور واﻟﻲ‪،‬‬ ‫پراخﻮاﻟﻲ او ﻧ‪８‬د‪４‬ﻮاﻟﻲ ﻟﻪ پﻠﻮه ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره تﻮپﻴر ﻟري ﻧﻮ ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬اسﻼم ﻫﻢ د حﻘﻮﻧﻮ ﻟﻪ پﻠﻮه‬ ‫د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮبﻮﻧﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬تﻮپﻴر ک‪７‬ی‪ .‬دغﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮبﻮﻧﻪ د حﻘﻮﻗﻮ پﻪ ترتﻴب د پﻼر او ﻣﻮر‪ ،‬خپﻠﻮاﻧﻮ‪،‬‬ ‫گاوﻧ‪６‬ﻳاﻧﻮ‪ ،‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او عاﻣﻪ حﻘﻮﻗﻮ پﻪ اساس راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮي‪ .‬پﻪ دې ترتﻴب ﻣﻮر او پﻼر د ﻧﻮرو‬ ‫خﻠکﻮ پﻪ پرتﻠﻪ ﻟﻪ ﻫر چا زﻳات حﻖ دار دي‪ ،‬خپﻠﻮان‪ ،‬رشتﻪ داران‪ ،‬گاوﻧ‪６‬ﻳان او عام ﻣسﻠﻤاﻧان خپﻞ‬ ‫حﻘﻮق او دﻧدې ﻟري‪ .‬ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر ＇خﻪ وروستﻪ ﻧﻮر خپﻠﻮان او رشتﻪ داران ﻟکﻪ ﻧﻴکﻪ‪ ،‬زاﻣﻦ‪،‬‬ ‫ورو‪１‬ﻪ‪ ،‬خﻮﻳﻨدې‪ ،‬ﻣاﻣاگان‪ ،‬ورﻳروﻧﻪ‪ ،‬کاکا گان او ﻧﻮر د ﻗﻮم او ﻗبﻴﻠ‪ ３‬د خپﻠﻮﻟ‪ ９‬او رشتﻪ دارۍ حﻘﻮق‬ ‫‪ -١‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬ ‫‪65‬‬

‫ﻟري‪ .‬د دې خپﻠﻮاﻧﻮ حﻘﻮق پﻪ دوه ډوﻟﻪ ترسره کﻴ‪８‬ي‪:‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ی‪ :‬واجب حﻘﻮق ﻟکﻪ‪ ،‬ﻧﻔﻘﻪ او د ﻣﻴراث برخﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬ددې ډول حﻘﻮﻗﻮ ادا کﻮل پر ﻫر ﻣسﻠﻤان‬ ‫ﻻزم دي او پﻪ ﻧﻪ ترسره کﻴدو ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د عذاب ﻣستحﻖ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫دوﻳﻢ‪ :‬د صﻠﻪ رحﻤ‪ ９‬ﻣستحب حﻘﻮق چ‪ ３‬د دې ډول حﻘﻮﻗﻮ پر‪＄‬ای کﻮوﻧکی د ثﻮاب ﻣستحﻖ‬ ‫دا ﻗﻮل چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫گر‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﻟکﻪ د رسﻮل اکرم‬ ‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻣسکﻴﻦ تﻪ صدﻗﻪ ورکﻮل ﻳﻮازې صدﻗﻪ ده‪ ،‬خﻮ خپﻠﻮاﻧﻮ او رشتﻪ داراﻧﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬ورکﻮل ﻫﻢ‬ ‫صدﻗﻪ او ﻫﻢ صﻠﻪ رحﻤﻲ ده‪.‬‬ ‫ﻟﻪ خپﻠﻮاﻧﻮ سره پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ ﻣﻨاسباتﻮ ک‪ ３‬ﻧ‪８‬د‪４‬ﻮاﻟی‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮی سره پﻪ ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬غﻢ رازي‪ ،‬پﻪ‬ ‫خﻮشحاﻟﻴﻮ ک‪ ３‬ورسره گ‪６‬ون‪ ،‬پﻪ ستﻮﻧزو ک‪ ３‬ورسره ﻣرستﻪ او پر ﻫﻐﻮی زړه سﻮی ﻟﻪ صﻠﻪ رحﻤ‪９‬‬ ‫＇خﻪ دي‪ .‬اهلل د صﻠﻪ رحﻤ‪ ９‬د ﻧﻪ کﻮﻟﻮ او د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ پﻪ اړه چ‪ ３‬پﻪ دې برخﻪ ک‪ ３‬ب‪ ３‬پرواﻳﻲ‬ ‫کﻮي ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[سﻮرت ﻣحﻤد‪ :‬آﻳات‪] ٢٣-٢٢ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬أﻳا ﻟﻪ تاس‪ ３‬ﻧﻪ ﻟﻪ دې پرتﻪ ﻧﻮره ＇ﻪ ﻫﻴﻠﻪ کﻴدای شﻲ چ‪ ３‬کﻪ ﻗدرت پﻪ ﻻس درشﻲ ﻧﻮ پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ‬ ‫ک‪ ３‬بﻪ ﻓساد وک‪７‬ئ او پخپﻠﻮ ﻣﻨ‪％‬ﻮﻧﻮ ک‪ ３‬بﻪ خپﻠﻮي پرې ک‪７‬ئ؟‬ ‫(دغﻪ کار چ‪＇ ３‬ﻮک کﻮي) ﻫﻤﻐﻪ خﻠک دي چ‪ ３‬اهلل ورباﻧدې ﻟعﻨت ک‪７‬ى او ﻫﻐﻮی ﻳ‪ ３‬کا‪１‬ﻪ او‬ ‫ړاﻧده ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫تﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ﻣاتﻪ داس‪＇ ３‬ﻪ و＊ﻴﻪ چ‪ ３‬ﻣا جﻨت تﻪ داخﻞ ک‪７‬ي او د دوزخ ﻟﻪ‬ ‫ﻳﻮه س‪７‬ي رسﻮل اکرم‬ ‫پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪ ３‬ورتﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫اوره ﻣ‪ ３‬وژغﻮري‪ ،‬رسﻮل اکرم‬ ‫(‪)٢‬‬

‫ژباړه‪ :‬د اهلل عبادت کﻮه‪ ،‬او کﻮم شی ورسره ﻣﻪ شرﻳکﻮه‪ ،‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ ＊ﻪ ډول ادا ک‪７‬ه‪ ،‬زکات‬ ‫ورک‪７‬ه او صﻠﻪ رحﻤﻲ وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫پﻪ ﻳﻮه بﻞ ﻣبارک حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬راغﻠﻲ‪ :‬ﻫر ＇ﻮک چ‪ ３‬وغﻮاړي عﻤر ﻳ‪ ３‬اوږد او روزي ﻳ‪ ３‬زﻳاتﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟترﻣذی‬ ‫‪ -٢‬رواه ﻣسﻠﻢ‬ ‫‪66‬‬

‫شﻲ‪ ،‬ﻟﻪ خپﻠﻮاﻧﻮ سره دې صﻠﻪ رحﻤﻲ وک‪７‬ي(خپﻠﻮي وپاﻟﻲ)‪.‬‬ ‫ﻳادوﻧﻪ‬ ‫باﻳد دا ！کی پﻪ ﻳاد وﻟرو چ‪ ３‬د صﻠﻪ رحﻤ‪ ９‬پﻪ ﻧﻮم د ﻧﻮرو خﻠکﻮ حﻘﻮق تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې ﻧﻪ ک‪７‬و او پﻪ‬ ‫！ﻮﻟﻨﻴزو کاروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻧﻮرو وړاﻧدې ﻧﻪ ک‪７‬و‪ ،‬ﻫﻤدا راز ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻧاحﻖ او ﻧاروا ﻣرستﻪ و ﻧﻪ ک‪７‬و‪ ،‬ﻳادې‬ ‫شﻮې برخ‪ ３‬د خپﻠﻮاﻧﻮ پﻪ حﻘﻮﻗﻮ او صﻠﻪ رحﻤ‪ ９‬ﻛ‪ ３‬ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ﻧاجاﻳزه تعصب بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫فعالیت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬د روا صﻠﻪ رحﻤ‪ ９‬د ساتﻠﻮ ﻳﻮه ب‪５‬ﻠگﻪ او ﻫﻢ د تعصب او بی‬ ‫عداﻟت‪ ９‬ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬د خپﻠﻮﻟ‪ ９‬د پاﻟﻠﻮ ﻳﻮه بﻴﻠگﻪ وﻟﻴکﻲ‪ ،‬بﻴا دې پﻪ ﻧﻮبت سره ﻫﻐﻪ ﻧﻮرو تﻪ واوروي‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫اﻧسان دې تﻪ اړ دی چ‪ ３‬د ﻧﻮرو سره ﻳﻮ ‪＄‬ای ژوﻧد وک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ د دې ﻟپاره چ‪ ３‬د ﻧﻮرو تر ﻣﻨ‪ ＃‬د‬ ‫باور ﻓضاء راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪７‬ي باﻳد ﻳﻮ ﻣﻔﻴد او اغﻴز ﻧاک غ‪７‬ی شﻲ‪.‬‬ ‫اسﻼﻣﻲ اخﻼق حکﻢ کﻮي چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان باﻳد د بﻞ ﻣسﻠﻤان ورور ﻟپاره ﻫﻐﻪ ＇ﻪ غﻮره ک‪７‬ي‪،‬‬ ‫کﻮم چ‪ ３‬د ‪＄‬ان ﻟپاره ﻳ‪ ３‬خﻮ＊ﻮي‪.‬‬ ‫اسﻼم د خپﻠﻮاﻧﻮ درج‪ ３‬او حﻘﻮق ترتﻴب او تﻨظﻴﻢ ک‪７‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ ﻣراعات تﻪ صﻠﻪ رحﻤﻲ‬ ‫وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫اسﻼم د صﻠﻪ رحﻤ‪ ９‬پاﻟﻞ او د ﻫﻐ‪ ３‬حﻔاظت د اجر‪ ،‬ثﻮاب او جﻨت تﻪ د داخﻠﻴدو ﻻﻣﻞ‬ ‫گر‪＄‬ﻮﻟی دی‪.‬‬ ‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د صﻠﻪ رحﻤ‪ ９‬پﻪ پاﻟﻠﻮ ！ﻴﻨگار د دې پﻪ ﻣعﻨا ﻧﻪ دي چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣؤﻣﻦ ﻣسﻠﻤان دې د بﻞ‬ ‫چا سره ﻧﻴکﻲ ﻧﻪ کﻮي‪ ،‬ﻳا دا چ‪ ３‬خپﻠﻮ خپﻠﻮاﻧﻮ تﻪ دې پﻪ ！ﻮﻟﻨﻴزو حﻘﻮﻗﻮ او واجباتﻮ ک‪ ３‬پر ﻧﻮرو‬ ‫غﻮره واﻟی ورک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪67‬‬

‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ )١‬خپﻠﻮان او رشتﻪ داران چا تﻪ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي؟‬ ‫‪ )٢‬خپﻠﻮي پﻪ کﻮﻣﻮ چارو ک‪ ３‬پاﻟﻞ کﻴ‪８‬ي؟‬ ‫‪ )٣‬د خپﻠﻮاﻧﻮ ﻻزﻣﻲ حﻘﻮق پﻪ ＇ﻮ ډوﻟﻪ دي؟‬ ‫‪ )٤‬د خپﻠﻮۍ د ساتﻠﻮ پﻪ اړه د ﻗرأﻧکرﻳﻢ او ﻧبﻮي سﻨتﻮ ＇خﻪ دﻟﻴﻞ راوړئ؟‬ ‫‪ )٥‬پﻪ عاﻣﻮ چارو (اﻣﻮرو) ک‪ ３‬پﻪ ﻧﻮرو خﻠکﻮ د خپﻠﻮاﻧﻮ وړاﻧدې کﻮل ＇ﻪ حکﻢ ﻟري؟‬

‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫(پﻪ ﻧاروا کاروﻧﻮ ک‪ ３‬د خپﻠﻮاﻧﻮ ﻣرستﻪ ﻧاروا ده) پﻪ دې اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ‬ ‫کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪68‬‬

‫＇ﻠروﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫د زدهک‪７‬ې آداب‬ ‫زده ک‪７‬ه او ＊ﻮوﻧﻪ خپﻞ أداب ﻟري چ‪ ３‬باﻳد د زدهکﻮوﻧکﻮ او روزوﻧکﻮ ﻟخﻮا ﻣراعات شﻲ‪ ،‬تر＇ﻮ‬ ‫برکتﻮﻧﻪ او ＊‪ ３‬پاﻳﻠ‪ ３‬وﻟري‪ .‬پﻪ دې ﻟﻮست ک‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻫﻐﻪ أداب بﻴاﻧﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬باﻳد د زدهکﻮوﻧکﻮ ﻟخﻮا‬ ‫پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې د زدهک‪７‬ې د أدابﻮ پﻪ اړه خپﻞ اﻧدوﻧﻪ (ﻧظروﻧﻪ) پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮگﻪ بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ی ادب‬ ‫ﻟﻪ ﻧاوړه اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ د باطﻦ پاکﻮاﻟی‪＄ :‬ﻴﻨﻮ عﻠﻤاوو ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪ :‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ظاﻫري‬ ‫پاکﻮاﻟﻲ او طﻬارت پرتﻪ صحﻴح ﻧﻪ دى‪ ،‬ﻫﻤدا راز زدک‪７‬ه چ‪ ３‬ﻳﻮ عبادت دی پرتﻪ ﻟﻪ باطﻨﻲ پاکﻮاﻟﻲ‬ ‫صحﻴح ﻧﻪ ده‪ .‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬پﻪ داخﻠﻲ رذاﻳﻠﻮ او رواﻧﻲ او اخﻼﻗﻲ أﻓتﻮﻧﻮ اختﻪ وي کﻪ پﻪ زدهک‪７‬ه‬ ‫برﻳاﻟی ﻫﻢ شﻲ خﻮ ﻟﻪ زدهک‪７‬ې ＇خﻪ بﻴا ﻣﻨاسبﻪ گ＂ﻪ ﻧﻪ شﻲ ترﻻسﻪ کﻮﻻی بﻠک‪ ３‬بﻴا بﻪ ﻟﻪ عﻠﻢ ＇خﻪ‬ ‫ﻧاوړه او ﻧاروا گ＂ﻪ اخﻠﻲ‪ ،‬د روم ﻣﻮﻻﻧا وﻳﻠﻲ‪:‬‬ ‫غﻠﻪ راﻫزن تﻪ پﻪ ﻻس تﻴغ دي ورکﻮل‬ ‫بد گـــــﻮﻫـــر تـــﻪ عﻠــﻢ ﻓﻦ ورﻳادول‬ ‫ﻧﻮ ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬د عﻠﻢ او زدهک‪７‬ې پﻪ ﻻر ﻗدم اخﻠﻲ ﻫرو ﻣرو باﻳد پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي ﻗدم ک‪ ３‬خپﻠ‪３‬‬ ‫باطﻨﻲ اصﻼح تﻪ پام وک‪７‬ي تر ＇ﻮ سﻴﻨﻪ ﻳ‪ ３‬د حکﻤت او عﻠﻢ ﻟپاره ﻳﻮ پاک او ﻧظﻴﻒ ظرف وگر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫ﻟکﻪ چ‪ ３‬حاﻓظ شﻴرازي وﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫ﻧﻪ چ‪ ３‬ﻫره تﻴ‪８‬ه خاوره در ﻣرجان شﻲ‬ ‫پــاک گﻮﻫر باﻳد چ‪ ３‬وړ د برکت شﻲ‬

‫‪69‬‬

‫دوﻳﻢ ادب‬ ‫دﻧﻴﻮي ﻣصروﻓﻴتﻮﻧﻮ ﻧﻪ ‪＄‬ان ساتﻨﻪ‪＄ ،‬کﻪ ﻧاشﻮﻧ‪ ３‬ده چ‪ ３‬اﻧسان دې ﻫﻢ د عﻠﻢ زدهک‪７‬ې تﻪ ﻣﻼ وت‪７‬ي‬ ‫او ﻫﻢ دې د ﻣادﻳاتﻮ را！ﻮﻟﻮﻟﻮ پﻪ کﻮ＊） ک‪ ３‬وي‪ .‬خﻮ د ژوﻧد د اړتﻴاوو پﻪ پﻮره کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬چ‪ ３‬کﻮﻣﻪ‬ ‫خﻮاري کﻴ‪８‬ي کﻮم باک ﻧﻪ ﻟري‪ .‬د دﻧﻴا د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ پﻪ ﻻر ک‪ ３‬حرص‪ ،‬ﻫﻴﻠﻪ‪ ،‬کﻮ＊） او ‪＄‬ان‬ ‫ب‪ ３‬خﻮبﻪ کﻮل د عﻠﻢ او زدهک‪７‬ې ﻟﻪ صحﻴح صﻮرت سره اړخ ﻧﻪ ﻟگﻮي‪ ،‬اهلل‬ ‫(‪ )١‬ژباړه‪ :‬اهلل‬

‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫د چا پﻪ گﻮگﻞ ک‪ ３‬دوه زړوﻧﻪ ﻧﻪ دي اﻳ‪＋‬ﻲ‪.‬‬

‫ﻟﻪ دې ＇خﻪ پﻪ ＊کاره تﻮگﻪ ＇رگﻨدﻳ‪８‬ي چ‪ ３‬اﻧسان پﻪ ﻳﻮه وخت ک‪ ３‬دوو ﻳا ＇ﻮ شﻴاﻧﻮ تﻪ ﻳﻮشان‬ ‫ارز＊ت ﻧشﻲ ورکﻮﻻی‪ ،‬کﻪ ＇ﻮک ！ﻮل ﻫﻤت د دﻧﻴا او ﻣاﻟﻮﻧﻮ د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره وﻗﻒ ک‪７‬ي‬ ‫ﻧﻮ باﻳد د عاﻟﻢ کﻴدﻟﻮ ﻫﻴﻠﻪ وﻧﻪ ک‪７‬ي او کﻪ غﻮاړي چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣﻮﻓﻖ او برﻳاﻟی عاﻟﻢ وي ﻧﻮ باﻳد ﻣادي‬ ‫ستﻮﻧزې وزغﻤﻲ‪＄ ،‬کﻪ پﻪ اساﻧ‪ ９‬سره د عاﻟﻢ صﻔت ﻧشﻲ ترﻻسﻪ کﻴدای‪ ،‬سﻨاﻳﻲ غزﻧﻮي ＇ﻪ ＊ﻪ‬ ‫وﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫د عﻤروﻧﻮ زﻳار زحﻤت پــﻪ ﻧتﻴجـــــــﻪ ک‪３‬‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫ﻳﻮ ﻣاشﻮم ﻧﻪ ﻟﻮی عاﻟﻢ او شاعر جﻮړ شﻲ‬ ‫درﻳﻢ ادب‬ ‫د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ وړاﻧدې باﻳد ﻟﻪ تﻮاضع ＇خﻪ کار واخﻴستﻞ شﻲ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬تکبر د ﻫر چا ﻟخﻮا او پﻪ‬ ‫ﻫر ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻧاروا دی‪ ،‬خﻮ پﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ وختﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ خﻠکﻮ سره د کبر ﻗباحت او بدي ＇ﻮ برابره‬ ‫غرور بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ دې جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ د ＊ﻮوﻧکﻲ پر وړاﻧدې کبر کﻮل دي‪＊ .‬ﻮوﻧکی ﻫﻐﻪ ＇ﻮک‬ ‫دی چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻧساﻧﻲ خ＂‪ ３‬او خﻤﻴرې ＇خﻪ بﻞ اﻧسان جﻮړوي او ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ ＊ﻮوﻧکی ﻣعﻨﻮي‬ ‫پﻼر بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ وړاﻧدې تکبر او غﻴر ﻣؤدباﻧﻪ حرکت د دې ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬اﻧسان‬ ‫د عﻠﻢ ﻟﻪ برکتﻪ ﻣحروم شﻲ‪ ،‬باﻟعکس د ＊ﻮوﻧکﻲ درﻧاوی او د ﻫﻐﻪ پﻪ وړاﻧدې تﻮاضع د برﻳاﻟﻴتﻮب‬ ‫او برکت ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١‬سﻮرة اﻵحزاب‪٤/‬‬ ‫‪ -٢‬دا شعروﻧﻪ پﻪ اصﻞ ک‪ ３‬پﻪ دري ژبﻪ وﻳﻞ شﻮي او پ‪＋‬تﻮ ژباړه ﻳ‪＊ ３‬اغﻠﻲ استاد ﻣؤﻟﻒ آﻗا ﻣحﻤد گ‪７‬ﻧدي‬ ‫خﻮږﻳا‪１‬ﻲ ک‪７‬ې ده‬ ‫‪70‬‬

‫＇ﻠﻮرم ادب‬ ‫د اختﻼﻓﻲ کاروﻧﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻞ‪ :‬ﻫﻐﻪ کسان چ‪ ３‬پﻪ عﻠﻢ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻮړ ﻣﻘام حاصﻞ ک‪７‬ی پﻪ دې‬ ‫پﻮﻫﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬پﻪ ډﻳرو برخﻮ ک‪ ３‬ﻣختﻠﻒ ﻧظرﻳات وجﻮد ﻟري چ‪ ３‬دا کار پﻪ خپﻞ ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻳﻮه ﻧﻴکﻪ‬ ‫پدﻳده ده‪ ،‬خﻮ ابتداﻳﻲ زدهکﻮﻧکﻮ تﻪ دا غﻮره ده چ‪ ３‬اختﻼﻓﻲ ﻣﻮاردو تﻪ ورداخﻞ ﻧشﻲ او د اتﻔاﻗﻲ‬ ‫ﻣساﻳﻠﻮ پﻪ زدهک‪７‬ه ﻻس پﻮرې ک‪７‬ي ‪＄‬کﻪ کﻴدای شﻲ چ‪ ３‬اختﻼﻓﻲ ﻣسائﻞ د ابتداﻳﻲ زدهکﻮوﻧکﻮ‬ ‫ﻟپاره د سرگرداﻧ‪ ９‬ﻻﻣﻞ شﻲ او ﻟﻪ زدهک‪７‬ې سره ﻳ‪ ３‬ﻣﻴﻨﻪ کﻤﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻨ‪％‬ﻢ ادب‬ ‫پﻪ ！ﻮﻟﻮ عﻠﻮﻣﻮ اجﻤاﻟﻲ پﻮﻫﻴدل‪ :‬د وخت پﻪ تﻴرﻳدو سره عﻠﻢ پراخﻮاﻟی ﻣﻮﻣﻲ او ﻣتﻨﻮع کﻴ‪８‬ي چ‪３‬‬ ‫پر ！ﻮﻟﻮ ډوﻟﻮﻧﻮ ﻳ‪ ３‬احاطﻪ ﻧاشﻮﻧ‪ ３‬ده‪ ،‬خﻮ د دې ﻟپاره چ‪ ３‬زدهکﻮوﻧکﻲ ﻟﻪ ذﻫﻨﻲ ست‪７‬ﻳا سره ﻣخ ﻧشﻲ‬ ‫او د عﻠﻢ د پراختﻴا ﻟﻪ سببﻪ دوی ب‪ ３‬عﻠﻤﻪ او ب‪ ３‬خبره پات‪ ３‬ﻧشﻲ ﻧﻮ پکار ده چ‪ ３‬پﻪ ابتداﻳﻲ ﻣرحﻠﻪ‬ ‫ک‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻮ عﻠﻮﻣﻮ اجﻤاﻟﻲ او ﻣختصره پﻮﻫﻪ حاصﻠﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬بﻴا دې پﻪ ﻳادو شﻮو برخﻮ ک‪ ３‬د خپﻠ‪３‬‬ ‫خﻮ＊‪ ３‬سره سﻢ د خپﻞ تخصص ﻟپاره ＇اﻧگﻪ غﻮره ک‪７‬ي‪ ،‬د ＇اﻧگ‪ ３‬غﻮره کﻮل باﻳد د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮبﻮﻧﻮ‬ ‫پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره ترسره شﻲ‪ ،‬ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮب کﻠﻪ د وړتﻴا او د زدهکﻮوﻧکﻲ د سﻠﻴﻘ‪ ３‬پﻪ بﻨس＀ او کﻠﻪ‬ ‫د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د اړتﻴا پﻪ بﻨس＀ او کﻠﻪ د اﻣکاﻧاتﻮ او ﻓرصتﻮﻧﻮ پﻪ بﻨس＀ غﻮره کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫ﻫر زدهکﻮوﻧکی دې پﻪ ！ﻮﻟگﻲ ک‪ ３‬د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ وړاﻧدې د ادب د رعاﻳت کﻮﻟﻮ د ＇رﻧگﻮاﻟﻲ پﻪ اړه‬ ‫خپﻠﻪ ﻟﻨ‪６‬ه خاطره بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫د عﻠﻢ زدک‪７‬ه ﻳﻮ عبادت دی‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ د عﻠﻢ د زدهک‪７‬ې ﻟپاره ظاﻫري او باطﻨﻲ پاکﻮاﻟﻲ تﻪ‬ ‫اړتﻴا ده‪.‬‬ ‫د عﻠﻢ د زدهک‪７‬ې ﻟپاره باﻳد د دﻧﻴﻮي ﻣصروﻓﻴتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ﻓارغ ک‪７‬و‪.‬‬ ‫‪71‬‬

‫د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ وړاﻧدې تﻮاضع د زدهک‪７‬ې ﻳﻮ بﻨس＂ﻴز شرط دی‪.‬‬ ‫ابتداﻳﻲ زدهکﻮوﻧکﻲ باﻳد د اختﻼﻓﻲ ﻣساﻳﻠﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان وژغﻮري‪.‬‬ ‫ﻳﻮ زدهکﻮوﻧکی باﻳد د وړتﻴا تر حده د ﻧﻮرو عﻠﻮﻣﻮ ﻟﻪ اصﻮﻟﻮ سره ﻫﻢ ‪＄‬ان اشﻨا ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ .١‬د روم د ﻣﻮﻻﻧا شعر ＇ﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﻓاده کﻮي؟‬ ‫‪ .٢‬پﻪ دﻧﻴﻮي چارو ک‪ ３‬حرص د عﻠﻢ پﻪ زدهک‪７‬ې ＇ﻪ اغﻴز ﻟري؟‬ ‫‪＊ .٣‬ﻮوﻧکﻲ تﻪ وﻟ‪ ３‬ﻣعﻨﻮي پﻼر وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي؟‬ ‫‪ .٤‬ابتداﻳﻲ زدهکﻮوﻧکﻲ وﻟ‪ ３‬باﻳد د اختﻼﻓﻲ ﻣسائﻠﻮ ＇خﻪ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ وژغﻮري؟‬ ‫‪ .٥‬تﻮاضع د عﻠﻢ پﻪ زدهک‪７‬ه ک‪＇ ３‬ﻪ اثر ﻟري؟‬ ‫‪ .٦‬د عﻠﻢ د زدهک‪７‬ې د ﻫﻐﻮ ارز＊تﻨاکﻮ أدابﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ چ‪ ３‬پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬ﻣﻮ ﻟﻮستﻲ‬ ‫دي‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د ﻫﻐ‪＇ ３‬اﻧگ‪ ３‬ﻧﻮم واخﻠئ او د غﻮره واﻟﻲ دﻻﻳﻞ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ذکر ک‪７‬ئ‪ ،‬پﻪ کﻮﻣﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬غﻮاړئ پﻪ‬ ‫راتﻠﻮﻧک‪ ３‬ک‪ ３‬تخصصﻲ زدهک‪７‬ې ترسره ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪72‬‬

‫پﻨ‪％‬ﻪ وﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫د زدک‪７‬ې آداب(‪)٢‬‬ ‫پﻪ تﻴر شﻮي ﻟﻮست ک‪ ３‬ﻣﻮ د عﻠﻢ د زدهک‪７‬ې پﻨ‪％‬ﻪ آداب بﻴان ک‪７‬ل‪ ،‬پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬بﻪ پات‪ ３‬ﻧﻮر‬ ‫أداب واضح ک‪７‬و‪.‬‬ ‫شپ‪８‬م ادب‬ ‫د عﻠﻢ پﻪ زدک‪７‬ه ک‪ ３‬ترتﻴب او تسﻠسﻞ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ‪ :‬پﻪ ﻳﻮه وخت ک‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ ﻣضاﻣﻴﻨﻮ زدهک‪７‬ې تﻪ ﻻس‬ ‫رسی ﻧاشﻮﻧ‪ ３‬خبره ده‪ ،‬دا ‪＄‬کﻪ چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻣضاﻣﻴﻦ پﻪ سخت‪ ９‬او أساﻧ‪ ９‬ک‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو ＇خﻪ‬ ‫تﻮپﻴر ﻟري‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮ وخت د ！ﻮﻟﻮ ＇اﻧگﻮ ﻫر ﻣضﻤﻮن تﻪ ﻻسرسﻲ زدهکﻮوﻧکﻲ تﻪ ﻳﻮ ستﻮﻧزﻣﻦ‬ ‫کار دی‪.‬‬ ‫اووم ادب‬ ‫د ﻣخکﻴﻨﻴﻮ ﻓﻨﻮﻧﻮ او ＇اﻧگﻮ د بشپ‪７‬ﻳدو ＇خﻪ وروستﻪ دې د ﻫر ﻓﻦ او ＇اﻧگ‪ ３‬پﻪ زدهک‪７‬ه ﻻس پﻮرې‬ ‫ک‪７‬ي‪＄ .‬کﻪ کﻴدای شﻲ چ‪ ３‬د ﻣخکﻴﻨﻴﻮ ＇اﻧگﻮ ＇خﻪ ﻧاخبري ﻳا د ﻫﻐﻮ ﻧﻴﻤگ‪７‬ﻳتﻮب د وروستﻴﻮ‬ ‫＇اﻧگﻮ پﻪ زدهک‪７‬ه اغﻴز وﻟري‪ ،‬ﻫﻤدارﻧگﻪ کﻠﻪ کﻠﻪ د ﻫﻐﻮی ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮ ‪＄‬ﻨ‪％‬ﻴري ت‪７‬او ﻣﻮجﻮد وي چ‪３‬‬ ‫د ﻳﻮ ﻣضﻤﻮن زدهک‪７‬ه د ﻣخکﻴﻨﻲ ﻣضﻤﻮن تر زدهک‪７‬ې پﻮرې ت‪７‬ﻟ‪ ３‬وي‪ .‬دغﻪ تسﻠسﻞ او ترتﻴب تﻪ‬ ‫پاﻣﻠرﻧﻪ ﻧکﻮل د زدهک‪７‬ې پروسﻪ گ‪６‬وډوي‪.‬‬ ‫اتﻢ ادب‬ ‫د ﻫر عﻠﻢ ارز＊ت او اعتبار تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ‪ :‬سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ﻫر عﻠﻢ پﻪ خپﻞ ‪＄‬ای ک‪ ３‬ارز＊تﻤﻦ دی‬ ‫خﻮ د ﻫر ﻳﻮه ارز＊ت‪ ،‬پاﻳﻠ‪ ３‬او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ گ＂ﻪ اخستﻞ ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره تﻮپﻴر ﻟري‪＄ .‬ﻴﻨ‪ ３‬عﻠﻮم کﻤﻮ‬ ‫خﻠکﻮ تﻪ گ＂ﻪ رسﻮي‪ ،‬خﻮ ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧﻮر داس‪ ３‬شتﻪ چ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻳﻮې ﻟﻮﻳ‪ ３‬برخ‪ ３‬تﻪ ﻳ‪ ３‬گ＂ﻪ رسﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬عﻠﻮم د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬عاجﻠ‪ ３‬او ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧﻮر ﻳ‪ ３‬دوﻳﻤﻪ درجﻪ اړتﻴاوې پﻮره کﻮي‪ .‬ﻧﻮ ﻟﻪ دې‬ ‫اﻣﻠﻪ زدهکﻮوﻧکی باﻳد د ﻫر عﻠﻢ د زدهک‪７‬ې ﻟﻪ ارز＊ت او گ＂‪＇ ３‬خﻪ خبر وي‪.‬‬ ‫‪73‬‬

‫ﻧﻬﻢ ادب‬ ‫د عﻠﻢ پﻪ ﻣرستﻪ د اهلل رضاء ترﻻسﻪ کﻮل‪＄ :‬کﻪ چ‪ ３‬د عﻠﻢ زدهک‪７‬ه ﻳﻮ عبادت دی او عبادت ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻣﻬال ﻗبﻠﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬خاص د اهلل د خﻮ＊‪ ９‬ﻟپاره وي‪ ،‬دا صحﻴح ده چ‪ ３‬ﻫر عﻠﻢ ﻳﻮ عاجﻞ ﻫدف‬ ‫ﻟري‪ ،‬ﻟکﻪ د طب پﻪ عﻠﻢ ک‪ ３‬د ﻧاروغاﻧﻮ درﻣﻠﻨﻪ‪ ،‬ﻳا د اﻗتصاد پﻪ عﻠﻢ ک‪ ３‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻣاﻟﻲ وضعﻴت تﻪ‬ ‫سر او ساﻣان ورکﻮل‪ ،‬خﻮ سرب‪５‬ره پردې ﻳاد شﻮي عﻠﻮم کﻴدای شﻲ د اهلل د رضاء د حاصﻠﻮﻟﻮ‬ ‫ﻻﻣﻞ شﻲ پﻪ دې شرط چ‪ ３‬ﻧﻴک ﻧﻴت ﻳ‪ ３‬ﻣﻠتﻴا وک‪７‬ي او پﻪ صداﻗت سره سرتﻪ ورسﻴ‪８‬ي او د چﻞ‬ ‫او ﻓرﻳب ＇خﻪ پاک وي‪.‬‬ ‫ﻟسﻢ ادب‬ ‫ﻫر ﻣضﻤﻮن ﻳا ＇اﻧگﻪ چ‪ ３‬غﻮره کﻮئ باﻳد دې ！ک‪ ３‬تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ئ چ‪ ３‬خپﻠﻮ ﻟﻮړو ﻣﻮخﻮ تﻪ چ‪３‬‬ ‫د اهلل تعاﻟی خﻮ＊ﻲ ده ＇ﻮﻣره ﻧ‪８‬دې کﻴدﻻى شئ او أﻳا دا ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻮ ﻗﻮي ده او کﻪ کﻤزورې او أﻳا دا‬ ‫شﻮﻧ‪ ３‬ده چ‪ ３‬دا ﻣضﻤﻮن ﻳا ＇اﻧگﻪ د اهلل تعاﻟﻰ د رضا حاصﻠﻮﻟﻮ پر ‪＄‬اى د اهلل د ﻗﻬر او غضب‬ ‫ﻻﻣﻞ شﻲ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻳاد شﻮو اصﻮﻟﻮ تﻪ ﻧﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ د دې ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬عﻠﻢ د غﻴر اﻧساﻧﻲ او‬ ‫وراﻧﻮوﻧکﻮ اﻫداﻓﻮ پﻪ چﻮپ‪ ７‬ک‪ ３‬استعﻤال شﻲ او د غﻴر اخﻼﻗﻲ او تباﻫ‪ ９‬پﻪ ﻻر ک‪ ３‬ترې گ＂ﻪ پﻮرتﻪ‬ ‫شﻲ‪ ،‬کﻠﻪ د ﻣظﻠﻮﻣﻮ او ب‪ ３‬وزﻟﻮ ﻟ‪８‬ه کﻴﻮ (اﻗﻠﻴتﻮﻧﻮ) د ﻣستعﻤره ک‪５‬دﻟﻮ ﻻﻣﻞ شﻲ او کﻠﻪ کﻠﻪ د ب‪ ３‬گﻨاه‬ ‫اﻧساﻧاﻧﻮ د ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړﻟﻮ ﻻﻣﻞ ﻫﻢ کﻴدای شﻲ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬زدهکﻮﻧکﻲ د زدهک‪７‬ې پﻪ بﻬﻴر ک‪ ３‬ﻳاد شﻮي أداب پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬وﻧﻴسﻲ او کﻮ＊） وک‪７‬ي چ‪３‬‬ ‫پﻪ عﻤﻞ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻠﻲ ک‪７‬ي‪ ،‬ﻫﻴﻠﻪ ده چ‪ ３‬د دوى زدهک‪７‬ې بﻪ د ﻣخکﻴﻨﻴﻮ او سﻠﻔﻮ عﻠﻤاوو پﻪ ＇ﻴر ﻟﻪ‬ ‫برکت سره ﻣﻞ او ارز＊تﻨاک‪ ３‬پاﻳﻠ‪ ３‬وﻟري‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫＊ﻮوﻧکی دې زدهکﻮﻧکﻲ پﻪ ＇ﻮ ډﻟﻮ ووﻳشﻲ او د ﻫرې ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ دې وغﻮاړي چ‪ ３‬خپﻞ ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻣضاﻣﻴﻦ چ‪ ３‬د ﻟﻮستﻠﻮ رغبت ﻳ‪ ３‬ﻟري د ارز＊ت پﻪ بﻨا ترتﻴب او دستﻪ بﻨدي ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪74‬‬

‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫د عﻠﻢ پﻪ زدک‪７‬ه ک‪ ３‬باﻳد ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮبﻮﻧﻮ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وشﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻫﻐﻪ وخت ک‪ ３‬باﻳد پﻪ ﻧﻮﻳﻮ ＇اﻧگﻮ پﻴﻞ وشﻲ چ‪ ３‬ﻣخکﻴﻨ‪ ９‬عﻠﻤﻲ ＇اﻧگ‪ ３‬بشپ‪７‬ې ک‪７‬ى‬ ‫شﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د ﻫرې عﻠﻤﻲ ＇اﻧگ‪ ３‬ارز＊ت او اعتبار ‪＄‬ان تﻪ ﻣعﻠﻮﻣﻮل‪.‬‬ ‫پﻪ زدهک‪７‬ه ک‪ ３‬خﻠﻮص‪ ،‬پاک ﻧﻴت او د اهلل رضا‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬د عﻠﻢ پﻪ زدهک‪７‬ه ک‪ ３‬وﻟ‪ ３‬باﻳد د عﻠﻮﻣﻮ ترتﻴب پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ؟‬ ‫‪ -٢‬د ﻣخکﻴﻨﻴﻮ ＇اﻧگﻮ ﻧﻪ تکﻤﻴﻠﻮل د زدهک‪７‬ې پﻪ بﻬﻴر ＇ﻪ اغﻴز ﻟري؟‬ ‫‪ -٣‬أﻳا د ！ﻮﻟﻮ ﻣضاﻣﻴﻨﻮ او ＇اﻧگﻮ ارز＊ت ﻳﻮ شان دی؟‬ ‫‪ -٤‬ﻳﻮه عﻠﻤﻲ ＇اﻧگﻪ ＇رﻧگﻪ د اهلل د رضاء د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ؟‬ ‫‪ -٥‬کﻠﻪ کﻠﻪ عﻠﻢ او پﻮﻫﻪ وﻟ‪ ３‬د تباﻫ‪ ９‬او وراﻧ‪ ９‬سبب گر‪＄‬ﻲ؟‬ ‫‪ -٦‬د عﻠﻤﻲ ＇اﻧگﻮ د پﻠﻲ کﻮﻟﻮ پﻪ ډگر ک‪ ３‬د اخﻼﻗﻮ اغﻴز ＇ﻪ دی؟‬

‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د ﻫﻐﻮ عﻠﻮﻣﻮ پﻪ اړه چ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬پﻪ زﻳاتﻮ برخﻮ ک‪ ３‬گ＂ﻮر دي‪ ،‬ﻳﻮ ﻟﻨ‪ ６‬او ﻣختصر ﻣطﻠب وﻟﻴکئ؟‬

‫‪75‬‬

‫شپ‪８‬وﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫صداﻗت او ر＊تﻴﻨﻮﻟﻲ‬ ‫د رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻮﻟ‪ ９‬حﻘﻴﻘت‬ ‫ر＊تﻴا وﻳﻞ د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ستﻦ ده‪ .‬دا اخﻼﻗﻲ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴا د دې ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬د اﻧسان ﻣﻘام د‬ ‫خاﻟﻖ او ﻫﻢ د ﻣخﻠﻮق پر وړاﻧدې ﻟﻮړ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ر＊تﻴا وﻳﻮﻧکی اﻧسان پﻪ دې ＊کﻠﻲ صﻔت د پات‪ ３‬ک‪５‬دو پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬د صدﻳﻘاﻧﻮ ﻣﻘام تﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫صدﻳﻘان ﻫﻐﻪ خﻠک دي چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻧبﻴاؤ پرتﻪ د ﻧﻮرو ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ ＇خﻪ د دوی ﻣﻘام ﻟﻮړ دی‪.‬‬ ‫پﻪ دې اړه ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪ :‬ر＊تﻴا وﻳﻞ ﻟﻪ ﻻسﻪ ﻣﻪ ورکﻮئ‪＄ ،‬کﻪ ر＊تﻴا وﻳﻞ ＊ﻮ کاروﻧﻮ‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫تﻪ او ＊ﻪ کاروﻧﻪ جﻨت تﻪ ﻻر پراﻧ‪５‬زي‪ .‬او ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬تﻞ ر＊تﻴا واﻳﻲ او ر＊تﻴا وﻳﻞ خپﻞ عادت‬ ‫وگر‪＄‬ﻮي‪ ،‬پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬د اهلل تعاﻟی پﻪ وړاﻧدې ﻫﻐﻪ د صدﻳﻘاﻧﻮ پﻪ ډﻟﻪ ک‪ ３‬ﻟﻴکﻞ ک‪８５‬ي‪ ...‬او ﻟﻪ دروغ‬ ‫وﻳﻠﻮ ＇خﻪ ډډه وک‪７‬ئ‪＄ ،‬کﻪ دروغ وﻳﻞ د بدو کاروﻧﻮ ﻻﻣﻞ ک‪８５‬ي او بد کاروﻧﻪ دوزخ تﻪ د تﻠﻠﻮ ﻻﻣﻞ‬ ‫گر‪＄‬ﻲ او ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬دروغ واﻳﻲ او تﻞ د دروغ وﻳﻠﻮ پﻴروي کﻮي ﻧﻮ د اهلل تعاﻟی پﻪ وړاﻧدې بﻪ پﻪ‬ ‫دروغ وﻳﻮﻧکﻮ ک‪ ３‬ﻟﻴکﻞ ک‪８５‬ي(‪.)١‬‬

‫فعالیت‬ ‫د ر＊تﻴا وﻳﻠﻮ ضد ＇ﻪ شی دی؟ زدهکﻮوﻧکﻲ دې د ر＊تﻴﻨتﻮب بﻴﻠگ‪ ３‬او د ﻫﻐﻪ ضد ذکر ک‪７‬ي او‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ دې پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د ﻳادو شﻮو دوو صﻔتﻮﻧﻮ اغﻴزې واضح ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د ر＊تﻴا وﻳﻠﻮ شکﻠﻮﻧﻪ او ‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬د ر＊تﻴﻨﻮﻟ‪＊ ９‬کاره او واضح ﻣﻔﻬﻮم پﻪ وﻳﻨا پﻮرې ت‪７‬ﻟی دی‪ .‬او دﻟتﻪ پﻪ دې ﻣعﻨا دی چ‪ ３‬ﻳﻮ س‪７‬ی‬ ‫‪ ١‬بخاري‬ ‫‪76‬‬

‫د ﻫﻐﻪ ＇ﻪ خبر ورک‪７‬ي چ‪ ３‬د واﻗعﻴت سره ﻣطابﻖ وي او د ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻟﻪ وﻳﻠﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان وژغﻮري‬ ‫چ‪ ３‬د واﻗعﻴت خﻼف وي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د ر＊تﻴا وﻳﻠﻮ بﻞ ﻣﻔﻬﻮم پﻪ ﻧﻴت پﻮرې ت‪７‬ﻟی دی‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬اﻧسان د ﻳﻮه کار ﻧﻴت کﻮي‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد ﻧﻴت‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻧاروا غﻮ＊تﻨﻮ ＇خﻪ پاک وي تر ＇ﻮ کار ﻳ‪ ３‬پﻪ ر＊تﻴﻨ‪ ３‬تﻮگﻪ سرتﻪ ورسﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬پر عزم او غ‪＋‬تﻠﻲ ﻫﻮډ ！ﻴﻨگ درﻳدل د ر＊تﻴﻨتﻮب بﻞ ﻣﻔﻬﻮم دی‪ .‬کﻠﻪ اﻧسان د اﻟﻬﻲ ﻓطرت پر‬ ‫اساس ﻳا د ترغﻴب او ﻓضاﻳﻠﻮ پر بﻨا د خﻴر کاروﻧﻮ د تر سره کﻮﻟﻮ اراده کﻮي‪ ،‬خﻮ کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د ترسره‬ ‫کﻮﻟﻮ وخت راشﻲ‪ ،‬سستﻲ کﻮي او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ عﻤﻞ ＇خﻪ سر غ‪７‬وي‪ ،‬دا کار د ر＊تﻴﻨتﻮب خﻼف دی‪.‬‬ ‫پﻪ ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬د غ‪＋‬تﻠﻲ عزم او ارادې ﻟرل د ر＊تﻴﻨتﻮب پﻪ ﻣﻔﻬﻮم ک‪ ３‬شاﻣﻞ دي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻫﻤدارﻧگﻪ د ظاﻫري او باطﻨﻲ اعﻤاﻟﻮ تطابﻖ د ر＊تﻴﻨتﻮب بﻞ ﻣﻔﻬﻮم دی‪ .‬ﻳعﻨ‪ ３‬ﻧﻪ ＊اﻳﻲ چ‪ ３‬د اﻧسان‬ ‫ظاﻫري اعﻤال چ‪ ３‬پر کﻮم شﻲ دﻻﻟت کﻮي پﻪ باطﻦ ک‪ ３‬د ﻫﻐﻪ خﻼف وي‪ .‬کﻪ ＇ﻮک پﻪ ظاﻫر ک‪３‬‬ ‫خپﻞ ‪＄‬ان زړور ﻳا سخﻲ و＊ﻴﻲ او پﻪ باطﻦ ک‪ ３‬داس‪ ３‬ﻧﻪ وي‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ظاﻫر ﻳ‪ ３‬د باطﻦ پﻪ خﻼف وي دا‬ ‫کار د ر＊تﻴﻨتﻮب خﻼف دی‪.‬‬ ‫د ر＊تﻴﻨتﻮب ﻟﻮړه ﻣرتبﻪ‬ ‫پﻪ اﻳﻤاﻧﻲ صﻔاتﻮ او دﻳﻨﻲ ﻣﻘاﻣاتﻮ ﻟکﻪ د اهلل تعاﻟﻰ سره ﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ وﻳره‪ ،‬پر ﻫﻐﻪ تﻮکﻞ‪ ،‬پﻪ خﻮ＊‪９‬‬ ‫او خﻮشاﻟ‪ ９‬سره ﻳ‪ ３‬اواﻣر ﻣﻨﻞ او د ﻫﻐﻪ د ﻓضﻞ او احسان ﻫﻴﻠﻤﻦ ک‪５‬دل د ر＊تﻴﻨﻮﻟ‪ ９‬ﻟﻮړه درجﻪ او‬ ‫ﻣرتبﻪ ده‪ ،‬ددغﻮ ﻣﻘاﻣﻮﻧﻮ حﻘﻴﻘت تﻪ رسﻴدل او د ﻫر ﻳﻮه پﻪ ﻣﻘتضا عﻤﻞ د ر＊تﻴﻨتﻮب تر ！ﻮﻟﻮ بشپ‪７‬‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم دى‪.‬‬ ‫د دروغ وﻳﻠﻮ پاﻳﻠ‪３‬‬ ‫ﻫر ﻫﻐﻪ اﻧسان چ‪ ３‬ﻟﻪ ر＊تﻴا وﻳﻠﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ﻟﻴرې کﻮي او دروغ وﻳﻠﻮ تﻪ ﻣخ اړوي‪ ،‬د اسﻼم ﻟﻪ ﻧظره‬ ‫پر‬ ‫خپﻞ ارز＊ت ﻟﻪ ﻻسﻪ ورکﻮي‪ .‬حضرت عائش‪ ３‬رضﻲ اهلل عﻨﻬا ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪ :‬د رسﻮل اهلل‬ ‫بﻪ د چا پﻪ دروغﻮ‬ ‫وړاﻧدې ﻫﻴ＆ عادت ﻟﻪ دروغ وﻳﻠﻮ ＇خﻪ ډ‪４‬ر زﻳات بد ﻧﻪ وو‪ ،‬کﻪ رسﻮل اکرم‬ ‫پﻮه شﻮ‪ ،‬ﻧﻮ ﻫﻐﻪ بﻪ دده پر وړاﻧدې اعتبار ﻟﻪ ﻻسﻪ ورکاوه‪ ،‬خﻮ د چا د تﻮب‪ ３‬او رجﻮع ＇خﻪ بﻪ خبر‬ ‫(‪)١‬‬ ‫شﻮ ﻧﻮ بﻴا بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻪ اعتبار کاوه‪.‬‬ ‫‪ -١‬د احﻤد ﻣسﻨد‬ ‫‪77‬‬

‫د اسﻼم سپ‪（５‬ﻠی دﻳﻦ ！ﻴﻨگار کﻮي چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان باﻳد پﻪ ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ سﻤبال او ﻟﻪ رذاﻳﻠﻮ ＇خﻪ پاک‬ ‫وي‪ ،‬خﻮ دا ﻫﻢ شﻮﻧ‪ ３‬گ‪２‬ﻲ چ‪ ３‬اﻧسان ﻧشﻲ کﻮﻻی تﻞ ﻫﻐﻪ ﻟﻮړ سرحد تﻪ ورسﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ‬ ‫د دروغﻮ پرتﻪ چ‪ ３‬ﻫﻴ（کﻠﻪ باﻳد ورباﻧدې ﻻس پﻮرې ﻧشﻲ‪＄ ،‬ﻴﻨ‪ ３‬خطاگاﻧ‪ ３‬او تﻴروتﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ اﻧسان‬ ‫＇خﻪ شﻮﻧ‪ ３‬گ‪２‬ﻠ‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وشﻮه" أﻳا دا شﻮﻧ‪ ３‬ده چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان دې ب‪ ３‬زړه وي؟ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫ﻟﻪ رسﻮل اکرم‬ ‫ﻫﻮ! پﻮ＊تﻨﻪ وشﻮه‪ :‬آﻳا شﻮﻧ‪ ３‬ده چ‪ ３‬ﻣؤﻣﻦ دې بخﻴﻞ وي؟ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬ﻫﻮ‪ ،‬پﻮ＊تﻨﻪ وشﻮه أﻳا شﻮﻧ‪３‬‬ ‫ده چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان دې دروغجﻦ وي؟ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ " ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻧﻪ!"‬ ‫د ﻳاد شﻮي ﻣطﻠب پر بﻨس＀ وﻳﻼى شﻮ چ‪ ３‬ر＊تﻴا وﻳﻞ‪ ،‬ﻧﻴکﻲ او ﻟﻪ دروغﻮ ＇خﻪ پرﻫﻴز د اخﻼﻗﻲ‬ ‫ﻓضﻴﻠتﻮﻧﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪＄ ３‬اﻧگ‪７‬ی او ارز＊تﻨاک ﻣﻘام ﻟري‪ ،‬د اﻧسان ﻟپاره د دﻧﻴﻮي او اخروي برﻳاﻟﻴتﻮب‬ ‫راز ﻫﻢ پﻪ دې ک‪ ３‬پروت دی چ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬وگ‪７‬ي پﻪ دې غﻮره صﻔت سﻤبال شﻲ‪ ،‬خﻮ کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬دروغ رواج شﻲ او ＇ﻮک ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬حساسﻴت او ﻣخاﻟﻔت ＊کاره ﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬د ﻫﻐ‪３‬‬ ‫！ﻮﻟﻨ‪ ３‬تباﻫﻲ او ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ تﻠﻞ ﻳﻘﻴﻨﻲ او حتﻤﻲ دي‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د صداﻗت او ر＊تﻴا وﻳﻠﻮ د ﻧﻪ شتﻮن پاﻳﻠ‪ ３‬و＇ﻴ‪７‬ي او پﻪ دې اړه دې‬ ‫خپﻞ ﻧظروﻧﻪ او ﻟﻪ خپﻞ چاپﻴرﻳال ＇خﻪ دې ＇ﻮ عﻤﻠﻲ بﻴﻠگ‪ ３‬وړاﻧدې ﻛ‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫پﻪ اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ک‪ ３‬ر＊تﻴا وﻳﻮﻧکی او صادق اﻧسان د صدﻳﻘﻴﻨﻮ او شﻬﻴداﻧﻮ ﻣﻘام تﻪ‬ ‫رسﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ر＊تﻴا وﻳﻞ‪ ،‬اﻧسان تﻪ د ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ کﻮي او ﻧﻴک کاروﻧﻪ ر＊تﻮﻧی ﻣؤﻣﻦ جﻨت تﻪ‬ ‫رسﻮي‪.‬‬ ‫ر＊تﻴا وﻳﻞ‪ ،‬پﻪ ﻧﻴت ک‪ ３‬اخﻼص‪ ،‬پﻪ عﻬد وﻓا او د ﻗﻮل او عﻤﻞ تطابﻖ د صدق او ر＊تﻴﻨتﻮب‬ ‫د ﻣظاﻫرو ＇خﻪ حسابﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪78‬‬

‫پﻪ اﻳﻤاﻧﻲ صﻔتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬صداﻗت‪ ،‬د اهلل سره ﻣﻴﻨﻪ کﻮل‪ ،‬پر ﻫﻐﻪ تﻮکﻞ او د ﻫﻐﻪ پﻪ رضا باﻧدې‬ ‫خﻮ＊ﻲ ＊کاره کﻮل د ر＊تﻴﻨﻮﻟﻰ د ﻟﻮړو درجﻮ ＇خﻪ شﻤﻴرل کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ .١‬د اﻧسان پﻪ ﻣﻨزﻟت او ﻣﻘام ک‪ ３‬ر＊تﻴا وﻳﻞ ＇ﻪ اغﻴز ﻟري؟‬ ‫‪ .٢‬صدﻳﻘﻴﻴﻦ کﻮم کسان دي؟‬ ‫بﻪ ﻟﻪ چا ＇خﻪ دروغ واورﻳدل ﻧﻮ ﻫﻐﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ کﻮم صﻮرت ک‪ ３‬ب‪＋‬ﻠﻮ؟‬ ‫‪ .٣‬کﻪ رسﻮل اکرم‬ ‫‪ .٤‬پﻪ اﻳﻤاﻧﻲ صﻔتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬صداﻗت د ر＊تﻴﻨتﻮب پﻪ کﻮﻣﻪ درجﻪ ک‪ ３‬دی؟‬ ‫‪ .٥‬آﻳا دروغ وﻳﻞ د بخﻞ او ب‪ ３‬زړه تﻮب سره برابر دي؟‬ ‫‪ .٦‬صداﻗت او ر＊تﻴﻨﻮﻟﻲ د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬پﻪ وحدت او غ‪＋‬تﻠتﻴا ک‪＇ ３‬ﻪ اثر ﻟري؟‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د وحدت او اعتﻤاد د غ‪＋‬تﻠتﻴا پﻪ ﻻر ک‪ ３‬د ر＊تﻴﻦ واﻟﻲ او صداﻗت‬ ‫د اغﻴز پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮه ﻣخ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪79‬‬

‫اووه وﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫ﻟﻪ دروﻏﻮ ‪＄‬ان ساتﻞ‬ ‫پﻪ تﻴر ﻟﻮست ک‪ ３‬ﻣﻮ د ر＊تﻴا وﻳﻠﻮ حﻘﻴﻘت‪ ،‬ﻓضﻴﻠت او اړوﻧده ﻣﻔاﻫﻴﻢ زدهک‪７‬ل‪ .‬د ر＊تﻴﻨتﻮب او‬ ‫صداﻗت عظﻤت او ＊اﻳست ﻫﻐﻪ وخت ＊کاره کﻴ‪８‬ي کﻠﻪ چ‪ ３‬د دروغﻮ زﻳاﻧﻮﻧﻪ او ﻧاوړې پاﻳﻠ‪ ３‬وپﻴژﻧﻮ‪،‬‬ ‫ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬وﻳﻞ شﻮي دي" ﻫر＇ﻴز د ﻫﻐﻪ د ضد پﻪ واسطﻪ پﻴژﻧدل کﻴ‪８‬ي" ﻧﻮ پﻪ دې بﻨس＀ پﻮره‬ ‫ر＊تﻴﻨتﻮب او صداﻗت تﻪ ﻫﻐﻪ وخت رسﻴدﻻی شﻮ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫر ډول دروغﻮ ＇خﻪ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ وساتﻮ‪.‬‬ ‫د دروﻏﻮ زﻳان‬

‫ﻟﻮﻣ‪７‬ی باﻳد پﻮه شﻮ چ‪ ３‬د دروغﻮ زﻳان ＇ﻮﻣره دی‪ ،‬رسﻮل اکرم‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬

‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ تﻦ دروغ وواﻳﻲ پر＊تﻪ د ده دعﻤﻞ د بد بﻮﻳ‪ ９‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ده ＇خﻪ ﻳﻮ ﻣﻴﻞ ﻟﻴرې کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻪ پﻮرتﻨﻲ رواﻳت ＇خﻪ داس‪＇ ３‬رگﻨدﻳ‪８‬ي چ‪ ３‬د دروغﻮ زﻳان ﻳﻮازې تر اﻧساﻧاﻧﻮ پﻮرې ‪＄‬اﻧگ‪７‬ی ﻧﻪ دی‬ ‫بﻠک‪ ３‬ﻣﻼﻳک‪ ３‬ﻫﻢ ور＇خﻪ أزار ﻣﻮﻣﻲ او ﻟﻪ دروغجﻦ س‪７‬ي ＇خﻪ بﻴزاره دي‪.‬‬ ‫د ！ﻮکﻮ پﻪ ب‪２‬ﻪ ک‪ ３‬دروغ‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪" :‬بﻨده بشپ‪ ７‬اﻳﻤان‬ ‫تر ！ﻮﻟﻮ ساده دروغ ﻫﻐﻪ دي چ‪ ３‬د ！ﻮکﻮ پﻪ ＇ﻴر ووﻳﻞ شﻲ‪ .‬رسﻮل اکرم‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫تﻪ تر ﻫﻐﻪ ﻧﻪ شﻲ رس‪５‬دﻻی تر ＇ﻮ چ‪ ３‬دروغ وﻳﻞ پرﻳﻨ‪８‬دي کﻪ ﻫﻐﻪ د ！ﻮکﻮ پﻪ شکﻞ ک‪ ３‬ﻫﻢ وي‪".‬‬ ‫ﻧﻮ کﻪ ＇ﻮک د ﻧﻮرو خﻠکﻮ د خﻨدوﻟﻮ ﻟپاره دروغ وواﻳﻲ د ﻫﻐﻪ گﻨاه زﻳاتﻪ ده‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دې ＇خﻪ ډﻳر بد ﻫﻐﻪ دروغ دي چ‪ ３‬خﻮﻟﻪ پﻪ خﻮﻟﻪ ﻧﻘﻞ شﻲ‪ ،‬د سرحد ＇خﻪ تﻴر شﻲ او د خﻠکﻮ‬ ‫باور پﻪ ！ﻮکﻮ بدل ک‪７‬ي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬رسﻨ‪ ９‬کﻠﻪ ﻧا کﻠﻪ دا کار کﻮي‪.‬‬ ‫پﻪ ﻳﻮه ﻣبارک حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬را‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬دا کسان بﻪ د ﻣرگ ﻟﻪ وخت ＇خﻪ د ﻗﻴاﻣت تر ور‪３＄‬‬ ‫(‪)٣‬‬ ‫پﻪ دردﻧاک عذاب ک‪ ３‬وي‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟطبراﻧی‬ ‫‪ -٢‬ﻣسﻨد احﻤد‬ ‫‪ -٣‬د بخاری شرﻳﻒ رواﻳت‬

‫‪80‬‬

‫پﻪ ﻣعاﻣﻠﻪ ک‪ ３‬دروغ‬

‫پﻪ ﻣعاﻣﻠﻪ او تجارت ک‪ ３‬دروغ ﻧاروا دي‪ ،‬پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي ډول کﻪ د سﻮگﻨد سره ﻣﻞ او ﻳﻮ ‪＄‬ای وي‪.‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫رسﻮل اکرم‬ ‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬دوه ﻣعاﻣﻠﻪ کﻮوﻧکﻲ تر ﻫﻐﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻠﻪ جﻼ شﻮي ﻧﻪ وي د اختﻴار حﻖ ﻟري‪ ،‬کﻪ ر＊تﻴا‬ ‫وواﻳﻲ او حﻘﻴﻘت ＊کاره ک‪７‬ي ﻧﻮ ﻣعاﻣﻠﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬برکتﻲ شﻲ او کﻪ دروغ وواﻳﻲ د گ＂‪ ３‬پﻪ صﻮرت ک‪３‬‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ د ﻣعاﻣﻠ‪ ３‬برکت ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ تﻠﻠی وي‪.‬‬ ‫پﻪ شﻬادت ک‪ ３‬دروغ‬

‫تر ！ﻮﻟﻮ ﻧاوړه دروغ ﻫﻐﻪ دي چ‪ ３‬د شﻬادت د ادا کﻮﻟﻮ پر وخت ﻳ‪＇ ３‬ﻮک وواﻳﻲ ‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬دا پﻪ‬ ‫کبﻴره گﻨاﻫﻮﻧﻮ ک‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻳﻪ گﻨاه ده؛ د ﻫﻐﻪ حدﻳث ﻣطابﻖ چ‪ ３‬اﻣام بخاري رواﻳت ک‪７‬ی ﻳاد شﻮی‬ ‫عﻤﻞ (دروغ وﻳﻞ) د زﻳان ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د شرک‪ ،‬عﻘﻮق واﻟدﻳﻦ او ﻟﻪ ﻗتﻞ ＇خﻪ وروستﻪ دى‪.‬‬ ‫د ﻣﻠت پر وړاﻧدې د حاکﻢ دروغ وﻳﻞ‬

‫د زﻳان ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬دروغ ﻳﻮ ﻟﻪ بﻠﻪ پﻪ پاﻳﻠﻮ ک‪ ３‬سره تﻮپﻴر ﻟري‪ ،‬ﻳعﻨ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻧﻮرو زﻳاتﻪ گﻨاه ﻟري‪.‬‬ ‫د ﻣثال پﻪ تﻮگﻪ کﻮم حاکﻢ چ‪ ３‬د ﻣﻠت د غﻮﻟﻮﻟﻮ ﻟپاره دروغ واﻳﻲ تر＇ﻮ ﻳ‪ ３‬پر ﻣصاﻟحﻮ ﻟﻮب‪ ３‬وک‪７‬ي‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫داس‪ ３‬حاکﻢ جﻨت تﻪ ﻧشﻲ ﻧﻨﻮتﻠﻲ‪ .‬رسﻮل اکرم‬ ‫ژباړه‪ :‬درې ډﻟ‪ ３‬جﻨت تﻪ ﻧشﻲ داخﻠﻴدﻻى‪ :‬زوړ زﻧا کار س‪７‬ی‪ ،‬دروغجﻦ حاکﻢ او غرﻳب کبرجﻦ‪.‬‬ ‫تر ！ﻮﻟﻮ ﻧاوړه دروغ‬

‫تر ！ﻮﻟﻮ ﻧاوړه دروغ ﻫﻐﻪ دي چ‪ ３‬اهلل او د ﻫﻐﻪ پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧسبت وشﻲ‪ ،‬ﻳعﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ‬ ‫داس‪３‬‬ ‫او د ﻫﻐﻪ پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻣﻮضﻮعات جﻮړول او دﻳﻦ تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧسبت کﻮل چ‪ ３‬گﻨ‪ ３‬اهلل‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪:‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪ ،‬پداس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬داس‪ ３‬ﻧﻪ وي‪ .‬رسﻮل اکرم‬ ‫(‪)٤‬‬

‫‪ -١‬اﻟطبراﻧی‬ ‫‪ -٢‬د احﻤد ﻣسﻨد‬ ‫‪ -٣‬بزار‬ ‫‪ -٤‬اﻟبخاري‬ ‫‪81‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻗصدا ً پر ﻣا دروغ وت‪７‬ي ﻧﻮ پﻪ دوزخ ک‪ ３‬دې د خپﻞ ‪＄‬ان ﻟپاره ‪＄‬ای تﻴار ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻧﻮ د دې ﻟپاره چ‪ ３‬د ر＊تﻴا وﻳﻮﻧکﻮ پﻪ صﻔت ﻣﻮصﻮف او د صدﻳﻘﻴﻴﻨﻮ ﻣﻘام تﻪ ورسﻴ‪８‬و‪ ،‬باﻳد ﻟﻪ ﻫر‬ ‫ډول دروغﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان وژغﻮرو او ددې کﻮ＊） وک‪７‬و چ‪ ３‬د صداﻗت او ر＊تﻴا وﻳﻠﻮ پﻪ ﻳﻮه ﻳﻮه‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم باﻧدې ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ سﻤبال ک‪７‬و‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫کﻪ تاس‪ ３‬د ﻳﻮې رسﻨ‪ ９‬ﻣسؤوﻟﻴت پر غاړه وﻟرئ د دروغﻮ خپروﻟﻮ ＇خﻪ بﻪ ＇رﻧگﻪ ﻣخﻨﻴﻮی وک‪７‬ئ؟‬ ‫پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫خﻼصﻪ‬ ‫دروغ وﻳﻞ د ر＊تﻴا وﻳﻠﻮ او صداﻗت ﻣﻘابﻞ او ضد دي‪.‬‬ ‫د دروغﻮ زﻳان او پاﻳﻠ‪ ３‬دوﻣره خطرﻧاک‪ ３‬دي چ‪ ３‬د اﻧساﻧﻴت ﻟﻪ ﻧ‪７‬ۍ پرتﻪ پر＊ت‪ ３‬ﻫﻢ ﻟﻪ دروغ‬ ‫وﻳﻮﻧکﻲ اﻧسان ＇خﻪ بﻴزاره دي‪.‬‬ ‫پﻪ ！ﻮکﻮ ک‪ ３‬دروغ‪ ،‬پﻪ ﻣعاﻣﻠﻪ ک‪ ３‬دروغ‪ ،‬پﻪ شﻬادت ورکﻮﻟﻮ ک‪ ３‬دروغ‪ ،‬د حاکﻢ او ﻣسؤول دروغ‬ ‫خپﻞ ﻣﻠت تﻪ‪ ،‬دا ！ﻮل د دروغﻮ ﻟﻪ اشکاﻟﻮ ＇خﻪ حسابﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧسبت وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫تر ！ﻮﻟﻮ ﻧاوړه دروغ ﻫﻐﻪ دي چ‪ ３‬اهلل او د ﻫﻐﻪ پﻴﻐﻤبر‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ .١‬پر＊ت‪ ３‬وﻟ‪ ３‬ﻟﻪ دروغجﻦ س‪７‬ي ＇خﻪ ﻟﻴرې ت‪＋‬تﻲ؟‬ ‫‪ .٢‬آﻳا پﻪ ！ﻮکﻮ سره دروغ وﻳﻞ روا دي؟‬ ‫‪ .٣‬د خﻠکﻮ د خﻨدوﻟﻮ پﻪ ﻧﻴت دروغ وﻳﻞ ＇ﻪ حکﻢ ﻟري؟‬ ‫‪ .٤‬پﻪ تجارت او ﻧﻮرو ﻣعاﻣﻠﻮ ک‪ ３‬د دروغﻮ پاﻳﻠ‪＇ ３‬ﻪ دي؟‬ ‫‪ .٥‬پﻪ دروغﻮ گﻮاﻫﻲ ورکﻮل کﻮﻣﻪ گﻨاه ده؟‬ ‫‪ .٦‬ﻣﻠت تﻪ د حاکﻢ دروغ ＇رﻧگﻪ دي او ＇ﻪ حکﻢ ﻟري؟‬ ‫‪ .٧‬کﻮم ډول دروغ ډ‪４‬ر ﻧاوړه دي؟‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د دروغﻮ د شﻬادت د ！ﻮﻟﻨﻴزو زﻳاﻧﻮﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ﻣعﻠﻮﻣات وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪82‬‬

‫اتﻪ وﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫پﻪ ＊‪５‬گ‪２‬ﻮ ک‪ ３‬گ‪７‬ﻧدﻳتﻮب‬ ‫اسﻼم خپﻞ پﻴروان ﻧﻴکﻴﻮ تﻪ ﻫ（ﻮي‪ .‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ کﻮﻣﻮ بدﻳﻮ او ﻧﻴکﻴﻮ سره أشﻨاﻳﻲ ﻟرئ؟ پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ‬ ‫ک‪ ３‬د ﻧﻴکﻴﻮ پراختﻴا ＇ﻪ پاﻳﻠ‪ ３‬او اغﻴزې ﻟري؟ پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د شر او بدﻳﻮ غﻠبﻪ او زﻳاتﻮاﻟی کﻮم ﻧاوړه‬ ‫عﻮاﻗب او پاﻳﻠ‪ ３‬ﻟري؟‬ ‫＊ﻴگ‪２‬ﻮ تﻪ ＇رﻧگﻪ پراختﻴا ورک‪７‬و؟‬ ‫دا ﻳﻮ ＇رگﻨد حﻘﻴﻘت دی چ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻣطﻠﻖ ﻧﻴک ﻳا بد "خﻴر ﻳا شر" پﻪ ﻳﻮازې او ﻣطﻠﻘﻪ تﻮگﻪ‬ ‫ﻧشتﻪ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ﻟﻪ کﻮﻣﻪ وختﻪ چ‪ ３‬اﻧسان د تﻘﻮی او بدﻳﻮ د وړتﻴا پﻪ ﻟرﻟﻮ سره پﻴدا شﻮی دی‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ‬ ‫ک‪ ３‬خﻴر او شر دواړه اوږه پﻪ اوږه ﻳﻮ ‪＄‬ای ﻣﻮجﻮد دي ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻟﻪ ！ﻮﻟﻨ‪＇ ３‬خﻪ د ！ﻮﻟﻮ بدﻳﻮ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ‬ ‫وړل ﻳﻮ سخت او ﻧاشﻮﻧی کار دی‪.‬‬ ‫د ﻧاوړه کاروﻧﻮ کﻨترول او د ﻧﻴکﻴﻮ خپرول پﻪ ﻫﻐﻮ ﻻرو چارو کﻴدﻻی شﻲ چ‪ ３‬د ﻧﻴکﻴﻮ پﻪ غ‪＋‬تﻠتﻴا‬ ‫ک‪ ３‬ﻣرستﻨدوی تﻤام شﻲ‪ ،‬ﻳﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ پﻪ ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬پﻪ وړاﻧدﻳﻮاﻟﻲ او سبﻘت د خﻠکﻮ‬ ‫عادت ک‪５‬دل دي؛ ‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬ډﻳر خﻠک پﻪ دې ﻟ‪ ７‬ک‪ ３‬ﻣتردد او دې تﻪ سترگ‪ ３‬پﻪ ﻻر وي چ‪ ３‬ﻧﻮر‬ ‫خﻠک ＇ﻪ کﻮي او ＇ﻪ واﻳﻲ‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬دوی ﻳادې شﻮې ﻻرې تﻪ ﻣخ ک‪７‬ي ﻧﻪ ﻳﻮازې دا چ‪ ３‬دوى ﻟﻪ‬ ‫کﻮم تﻬدﻳد سره ﻧﻪ ﻣخاﻣخ کﻴ‪８‬ي بﻠک‪ ３‬گ＂ﻪ او ﻫ（ﻮﻧﻪ ﻫﻢ د دوى اﻧتظار کﻮي‪.‬‬ ‫کﻪ ﻳاده شﻮې روحﻴﻪ تﻐﻴر وﻧک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ د ﻧﻴکﻴﻮ د پرﻣختگ او غ‪＋‬تﻠﻴتا ﻟپاره کﻮﻣﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻪ ﻣساعدﻳ‪８‬ي‬ ‫او د دې ﻫﻴﻠﻪ ﻫﻢ ﻧشﻲ کﻴدای چ‪＊ ３‬ﻴگ‪ ３２‬بﻪ پرﻣختگ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻳﻮازې پﻪ ﻫﻐﻪ وخت ک‪ ３‬بدي او رذاﻳﻞ کﻤی ﻣﻮﻣﻲ چ‪ ３‬خﻠک ب‪ ３‬ﻟﻪ کﻮم تردﻳده او ب‪ ３‬ﻟﻪ کﻮﻣ‪３‬‬ ‫واﻫﻤ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴکﻮ اعﻤاﻟﻮ ﻻس پﻮرې او د ﻧﻮرو ﻫ（ﻮﻧ‪ ３‬او تآﻳﻴد تﻪ سترگ‪ ３‬پﻪ ﻻر پات‪ ３‬ﻧشﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان وړاﻧدې واﻟی د ﻧﻮرو د ﻫ（ﻮﻟﻮ ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬کﻠﻪ دی‬ ‫ﻳﻮه عﻤﻠﻲ بﻴﻠگﻪ وړاﻧدې ک‪７‬ي‪ ،‬ﻫﻐﻪ د ﻧﻤﻮﻧ‪ ،３‬حﻴثﻴت تر ﻻسﻪ کﻮي او ﻧﻤﻮﻧﻪ د ﻧﻮرو د ﻫ（ﻮﻟﻮ‬ ‫ﻟﻪ ارز＊تﻨاکﻮ عﻮاﻣﻠﻮ ＇خﻪ بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪ .‬او د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻟخﻮا چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ ک‪ ３‬د ده پﻴروي کﻮي‬ ‫‪83‬‬

‫د ﻧﻴک‪ ３‬بدﻟ‪ ３‬ﻣستحﻖ گر‪＄‬ﻲ ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدﻳﻨﻲ ﻣبارک حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪:‬‬ ‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬د ﻧﻴک‪ ９‬بﻨس＀ ک‪８５‬دي او ﻟﻪ ده وروستﻪ پرې عﻤﻞ وشﻲ‪ ،‬دی بﻪ ﻫﻢ د‬ ‫خپﻞ عﻤﻞ او ﻫﻢ د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ د عﻤﻞ د بدﻟ‪ ３‬ﻣعادل اجر تر ﻻسﻪ ک‪７‬ي چ‪ ３‬عﻤﻞ پرې کﻮي‪ ،‬پرتﻪ‬ ‫ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د دوی ﻟﻪ ثﻮاب ＇خﻪ ＇ﻪ کﻢ شﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ ک‪ ３‬وړاﻧدې واﻟی‬ ‫ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ ک‪ ３‬وړاﻧدې واﻟی او پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د وگ‪７‬و ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻣثبتﻪ او رغﻨده سﻴاﻟﻲ پﻪ خﻠکﻮ‬ ‫ک‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اعﻤاﻟﻮ اﻧگﻴزه غ‪＋‬تﻠ‪ ３‬کﻮي‪ .‬دا روغﻪ خبره ده چ‪ ３‬ب‪＄ ３‬اﻳﻪ او ﻧاروا سﻴاﻟﻲ پﻪ ﻧاوړه کاروﻧﻮ‬ ‫ک‪ ３‬حسابﻴ‪８‬ي خﻮ ﻫره سﻴاﻟﻲ ﻧاروا ﻧﻪ ده بﻠک‪ ３‬اسﻼم پﻪ ﻧﻴک کار ک‪ ３‬سﻴاﻟﻲ ﻧﻪ ﻣﻨع کﻮي بﻠک‪３‬‬ ‫خپﻞ پﻴروان ﻫﻐ‪ ３‬تﻪ ﻫ（ﻮي ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬اهلل ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟﻤطﻔﻔﻴﻦ‪] ٢٦ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬او ددغ‪ ３‬د گ＂ﻠﻮ پﻪ سﻴاﻟ‪ ９‬ک‪ ３‬دې ﻫ（ﻪ کﻮوﻧکﻲ ﻫ（ﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬رﻗابتﻮﻧﻪ روا او خﻮښ گ‪２‬ﻠﻲ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪" :‬ستاس‪ ３‬تر ﻣﻨ‪ ＃‬سﻴاﻟﻲ روا ﻧﻪ ده‬ ‫رسﻮل اکرم‬ ‫ﻣگر پﻪ دوو ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ،３‬ﻳﻮ ﻫﻐﻪ چ‪ ３‬اهلل چا تﻪ د ﻗرأﻧکرﻳﻢ د ﻳادوﻟﻮ تﻮﻓﻴﻖ ورک‪７‬ی وي شپﻪ او‬ ‫ورځ پﻪ ک‪ ３‬ﻣصروف او د ﻫﻐﻪ ＇خﻪ پﻴروي کﻮي‪ ،‬دغﻪ وخت ﻳﻮ بﻞ س‪７‬ی ( د دې ﻫﻴﻠﻪ وک‪７‬ي ) او‬ ‫وواﻳﻲ کﻪ اهلل تعاﻟی ﻣاتﻪ ﻫﻢ دا ﻧعﻤت راک‪７‬ى وای‪ ،‬ﻣا بﻪ ﻫﻢ د ﻫﻐ‪ ３‬پﻪ شان ‪＄‬ان پک‪ ３‬ﻣصروف‬ ‫ک‪７‬ی وای‪ ،‬بﻞ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬اهلل ورتﻪ سرﻣاﻳﻪ ورک‪７‬ې وي او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬اﻧﻔاق او صدﻗﻪ کﻮي‪ ،‬او‬ ‫بﻞ ＇ﻮک وواﻳﻲ چ‪ ３‬کاش اهلل تعاﻟی ﻣاتﻪ ﻫﻢ د ﻫﻐﻪ پﻪ ＇‪５‬ر سرﻣاﻳﻪ راک‪７‬ې وای چ‪ ３‬ﻣا ﻫﻢ د ﻫﻐﻪ‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫پﻪ ＇‪５‬ر صدﻗﻪ ک‪７‬ې وای"‬ ‫دغﻪ ﻣطﻠب تﻪ پﻪ پاﻣﻠرﻧ‪ ３‬سره دې ﻧتﻴج‪ ３‬تﻪ رسﻴ‪８‬و چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬وړاﻧدې واﻟی د اخﻼﻗﻮ‬ ‫د ارز＊تﻨاکﻮ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو ＇خﻪ دی چ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د ﻓضاﻳﻠﻮ او رغﻨده سﻴاﻟ‪ ９‬د غ‪＋‬تﻠﻴتا پﻪ ﻻر ک‪３‬‬ ‫ﻣرستﻨدوی واﻗع کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟبﻴﻬﻘی‬ ‫‪ -٢‬ﻣتﻔﻖ عﻠﻴﻪ‬

‫‪84‬‬

‫فعالیت‬ ‫پﻪ ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬د وړاﻧدﻳتﻮب پﻪ اړه د زدهکﻮﻧکﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮه بﻴﻠگﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬خﻴر او شر ＊ﻪ او بد ！ﻮل ﻣﻮجﻮد دي‪ .‬خﻮ د اﻧساﻧاﻧﻮ دا د ﻧده ده چ‪ ３‬ﻧﻴکﻴﻮ تﻪ پراختﻴا‬ ‫ورک‪７‬ي تر ＇ﻮ ﻟﻪ ！ﻮﻟﻨ‪＇ ３‬خﻪ د بدﻳﻮ ！ﻐر ！ﻮل شﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ ک‪ ３‬وړاﻧد‪４‬ﻮاﻟی او عﻤﻞ‪ ،‬ﻧﻮر خﻠک ＊ﻮ کاروﻧﻮ تﻪ ﻫ（ﻮي‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ ﻧظره ﻫر اﻧسان چ‪ ３‬د ﻳﻮ ﻧﻴک عﻤﻞ بﻨس＀ ک‪８５‬دي‪ ،‬ﻧﻮ ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪３‬‬ ‫پرې عﻤﻞ کﻮي ﻣؤسس ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ پﻪ اجر او ثﻮاب ک‪ ３‬شرﻳک دی‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‪:‬‬ ‫‪ .١‬آﻳا پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻧﻴکﻲ وجﻮد ﻟري او کﻪ بدي‪.‬؟‬ ‫‪ .٢‬کﻪ د ！ﻮﻟﻮ بدﻳﻮ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړل ﻳﻮ ﻧاشﻮﻧی کار وي ﻧﻮ ＇ﻪ باﻳد وک‪７‬و‪.‬؟‬ ‫‪ .٣‬وﻟ‪ ３‬ډﻳر خﻠک د ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ پﻪ ترسره کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬د تردﻳد ＊کار کﻴ‪８‬ي؟‬ ‫‪ .٤‬پﻪ کﻮﻣﻮ شراﻳطﻮ ک‪ ３‬د دې اﻣکان شتﻪ چ‪ ３‬شر دې کﻢ شﻲ‪.‬؟‬ ‫‪ .٥‬عﻤﻠﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ＇رﻧگﻪ د ﻧﻴکﻴﻮ پﻪ غ‪＋‬تﻠتﻴا ک‪ ３‬ﻣرستﻪ کﻮي‪.‬؟‬ ‫‪ .٦‬آﻳا ！ﻮﻟ‪ ３‬سﻴاﻟ‪ ９‬ﻧاوړه دي؟‬ ‫‪ .٧‬پﻪ اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ک‪ ３‬د روا سﻴاﻟﻴﻮ دوې بﻴﻠگ‪ ３‬ذکر ک‪７‬ئ؟‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ ک‪ ３‬د وړاﻧدﻳﻮاﻟﻲ پﻪ باره ک‪ ３‬چ‪ ３‬د ＊ﻮ اعﻤاﻟﻮ د غ‪＋‬تﻠتﻴا ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ ﻟﻨ‪ ６‬ﻣعﻠﻮﻣات‬ ‫وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪85‬‬

‫ﻧﻬﻪ وﻳشتﻢ ﻟﻮست‬

‫پﻪ ﻧ‪５‬کﻴﻮ ک‪ ３‬سﻴاﻟﻲ‬ ‫پﻪ تﻴر ﻟﻮست ک‪ ３‬ﻣﻮ وﻟﻮستﻞ چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ ک‪ ３‬وړاﻧدې واﻟی ﻫﻐﻪ صﻔت دی چ‪ ３‬د اسﻼم ﻟﻪ ﻧظره‬ ‫ډﻳر ارز＊ت ﻟري‪ .‬پﻪ ﻧﻴکﻮ عﻤﻠﻮﻧﻮ ک‪ ３‬سﻴاﻟﻲ او وړاﻧدﻳﻮاﻟی ＇ﻪ ارز＊ت ﻟري او پر ！ﻮﻟﻨﻪ ＇ﻪ اغﻴز‬ ‫کﻮي؟‬ ‫فعالیت‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د ！ﻮﻟﻨﻴزو شراﻳطﻮ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬ﻓساد او رذاﻟت پﻪ خﻴر او ＊ﻴگ‪２‬ﻮ غاﻟب شﻲ‪ ،‬پﻪ دې‬ ‫شراﻳطﻮ ک‪ ３‬باﻳد ＇ﻪ وشﻲ؟ زدهکﻮﻧکﻲ دې د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ د حﻞ ﻻرې چارې وړاﻧدې‬ ‫ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ ک‪ ３‬د سﻴاﻟ‪ ９‬ارز＊ت‬ ‫ﻗرأﻧکرﻳﻢ ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬تﻴر شﻮي صاﻟح کسان ‪＄‬کﻪ ستاﻳﻲ چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ ＇خﻪ سبﻘت او‬ ‫او د ﻫﻐﻪ د کﻮرﻧ‪ ９‬پﻪ اړه ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫وړاﻧدﻳﻮاﻟی کﻮﻟﻮ‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬د حضرت زکرﻳا‬ ‫[اﻷﻧبﻴاء‪]٩٠ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬دغﻮ کساﻧﻮ د ﻧﻴک‪ ９‬پﻪ چارو ک‪ ３‬ﻣﻨ‪６‬ې ترړې کﻮﻟ‪ ３‬او ﻣﻮﻧ‪ ８‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻴﻼن او وﻳرې ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‬ ‫بﻠﻠﻮ‪ .‬ﻫﻤدارﻧگﻪ اهلل د خپﻠﻮ صاﻟحﻮ بﻨدگاﻧﻮ پﻪ وصﻒ ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[آل عﻤران‪]١٤ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬او د ＊ﻴگ‪ ３２‬پﻪ چارو ک‪ ３‬پﻪ چ＂ک‪ ９‬بﻮختﻴ‪８‬ي‪ ،‬او دوی صاﻟحان دي‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬اﻧسان تﻪ د ﻧﻴکﻮکاروﻧﻮ زﻣﻴﻨﻪ ﻣساعده شﻲ ﻧﻮ د ﻣسﻠﻤان پﻪ صﻔت باﻳد ﻟﻪ ﻧﻮرو خﻠکﻮ ＇خﻪ‬ ‫وړاﻧدې واﻟی وک‪７‬ي او ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ د ﻣخﻪ اﻗدام وک‪７‬ي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬اهلل ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟبﻘرة‪] ١٤٨ :‬‬ ‫‪86‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻧﻮ تاس‪ ３‬د ＊ﻴگ‪２‬ﻮ پﻪ ﻟﻮري پﻪ ‪＄‬ﻐاستﻪ شئ‪.‬‬ ‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬عﻠﻤاء او اﻣاﻣان ﻟﻪ ﻳاد شﻮي أﻳت ＇خﻪ استﻨباطﻮي چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬باﻳد پﻪ اول وخت ک‪ ３‬ادا‬ ‫شﻲ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬دا کار پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮ ډول د وړاﻧدﻳﻮاﻟﻲ کﻮ＊） دی‪ .‬د ﻳادوﻧ‪ ３‬وړ ده چ‪ ３‬ﻧﻮر ﻧﻴک‬ ‫عﻤﻠﻮﻧﻪ ﻫﻢ پﻪ دې حکﻢ ک‪ ３‬شاﻣﻞ دي‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د ﻣبارک أﻳت ﻣﻘصد ﻫﻢ دا دی چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان‬ ‫باﻳد ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ تﻪ پﻪ ور داﻧگﻠﻮ عادت شﻲ او د تﻞ ﻟپاره پﻪ ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻣخک） وي‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ ﻣسﻠﻤاﻧان چ‪ ３‬پﻪ صدر اسﻼم ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د اسﻼم پﻪ ﻗبﻠﻮﻟﻮ ک‪ ３‬وړاﻧدې واﻟی ک‪７‬ی و پﻪ "سابﻘﻴﻦ‬ ‫اوﻟﻴﻦ" ﻧﻮﻣﻮل شﻮي دي‪ ،‬ﻳعﻨ‪ ３‬اﻳﻤان او اسﻼم تﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻲ ﻣخک‪＋‬ان دوی وو‪ ،‬چ‪ ３‬دا ﻣﻮضﻮع ＇ﻮ‬ ‫＇ﻮ ‪＄‬ﻠﻪ پﻪ ﻗرآﻧکرﻳﻢ ک‪ ３‬تکرار شﻮې او ﻳادو شﻮو کساﻧﻮ تﻪ د ﻧﻴک‪ ３‬بدﻟ‪ ３‬وعده ورک‪７‬ل شﻮې ده‪.‬‬ ‫ﻣسابﻘﻪ کﻮوﻧکﻲ ﻣؤﻣﻨان ﻏﻮره دي‬ ‫ﻗرأﻧکرﻳﻢ ﻣسﻠﻤاﻧان د ﻫﻐﻮی د عﻤﻞ پﻪ بﻨا پﻪ درﻳﻮ اساسﻲ ډﻟﻮ وﻳشﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻮه ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ډﻟﻪ ده چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫اسﻼم سره ﻫﻢ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ کﻤﻴﻮ ﻣرتکب شﻮي‪ ،‬دوﻳﻤﻪ ﻫﻐﻪ ډﻟﻪ ده چ‪ ３‬ﻟﻪ گﻨاﻫﻮﻧﻮ ‪＄‬ان ساتﻲ خﻮ پﻪ‬ ‫ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬کﻮم ﻣخک‪ ３‬واﻟی ﻧﻪ ﻟري‪ ،‬او درﻳﻢ ﻫﻐﻪ کسان دي چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫر ډول ﻧاروا ＇خﻪ ‪＄‬ان‬ ‫ساتﻲ او د تﻞ ﻟپاره پﻪ ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬د کﻢ او کﻴﻒ ﻟﻪ پﻠﻮه ﻟﻪ ﻧﻮرو ＇خﻪ وړاﻧدﻳﻮاﻟی کﻮي‪ ،‬اهلل‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[ﻓاطر‪.]٣٢:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬بﻴا ﻣﻮ ﻫﻐﻪ ﻛسان د دې کتاب وارثان ک‪７‬ل چ‪ ３‬ﻣﻮﻧ‪ ８‬ﻫﻐﻮی(ددغﻪ ﻣﻴراث وړﻟﻮ ﻟپاره) ﻟﻪ خپﻠﻮ‬ ‫بﻨدگاﻧﻮ ＇خﻪ غﻮره ک‪７‬ي وو‪ .‬اوس ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ ＇ﻮک پر خپﻞ ﻧﻔس ظﻠﻢ کﻮوﻧکﻲ دي او ＇ﻮک‬ ‫ﻣﻨ‪ ＃‬ﻻري دي او ＇ﻮک د اهلل پﻪ اذن سره پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ ک‪ ３‬وړاﻧدې تﻠﻮﻧکﻲ دي‪ ،‬ﻫﻤدا ډﻳر ﻟﻮی ﻓضﻞ‬ ‫دی‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬تآﻧﻲ او تحﻤﻞ ﻳﻮ ＊ﻪ عﻤﻞ ＊ﻮدل شﻮی او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ غﻮاړي‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ تﻠﻮار او بﻴ‪７‬ې ＇خﻪ ‪＄‬ان وساتﻲ‪ ،‬خﻮ کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ﻣﻮضﻮع ﻣطرح شﻲ ﻧﻮ‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫وړاﻧدﻳﻮاﻟی د تآﻧﻲ او تآخﻴر ＇خﻪ غﻮره ＊ﻮدل شﻮی دی‪ .‬رسﻮل اکرم‬ ‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬غﻮره ده چ‪ ３‬ﻫر شی پﻪ اراﻣ‪ ９‬ترسره شﻲ‪ ،‬پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ عﻤﻞ ＇خﻪ چ‪ ３‬پﻪ آخرت پﻮرې اړه‬ ‫‪87‬‬

‫‪ -١‬سﻨﻦ ابی داود‬

‫وﻟري‪.‬‬ ‫ﻗرأﻧکرﻳﻢ پﻪ صراحت سره ﻫﻐﻮ کاروﻧﻮ تﻪ چ‪ ３‬گﻨاﻫﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړي او د اﻟﻬﻲ ﻧعﻤتﻮﻧﻮ د ترﻻسﻪ‬ ‫کﻮﻟﻮ ﻻﻣﻞ کﻴدای شﻲ پﻪ تﻴزۍ سره د ﻻس پﻮرې کﻮﻟﻮ حکﻢ کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[آل عﻤران‪.]١٣٣ :‬‬ ‫ژباړه‪ :‬او پﻪ ﻣﻨ‪６‬ه ﻣﻨ‪６‬ه و ‪＄‬ﻐﻠئ د خپﻞ پروردگار د بخ‪＋‬ﻨ‪ ３‬او ﻫﻐﻪ جﻨت خﻮاتﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻟکﻪ‬ ‫د أسﻤاﻧﻮﻧﻮ او ‪＄‬ﻤک‪ ３‬پﻪ ＇‪５‬ر پراخﻪ دى‪ ،‬او ﻫﻐﻪ ﻟﻪ خداﻳﻪ وﻳرﻳدوﻧکﻮ خﻠکﻮ ﻟپاره تﻴار ک‪７‬ی‬ ‫شﻮﻳدى‪.‬‬ ‫کﻪ ﻟﻪ دﻳﻨﻲ او اخﻼﻗﻲ پﻠﻮه ！ﻮﻟﻨﻴز شراﻳط پﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ستﻮﻧزو ک‪＊ ３‬کﻴﻞ شﻲ ﻧﻮ د حﻞ ﻳﻮه ارز＊تﻨاکﻪ‬ ‫او اساسﻲ ﻻر ﻫﻢ دا ده چ‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ پﻪ تر سره کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬پﻪ بﻴ‪７‬ې ﻻس پﻮرې شﻲ‪ ،‬رسﻮل‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪:‬‬ ‫اکرم‬ ‫ژباړه‪ :‬د ﻧﻴﻜﻮ ﻛاروﻧﻮ ترسره ﻛﻮﻟﻮ تﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐ‪ ３‬بﻴ‪７‬ه وک‪７‬ئ چ‪ ３‬کﻠﻪ ﻓتﻨ‪ ３‬د شپ‪ ３‬د تﻴارو د پردو‬ ‫پﻪ ＇‪５‬ر وي‪ ،‬چ‪ ３‬ﻳﻮ س‪７‬ی بﻪ سﻬار ﻣؤﻣﻦ او ﻣا＊ام کاﻓر کﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻳا ﻣا＊ام ﻣؤﻣﻦ او سﻬار کاﻓر کﻴ‪８‬ي‪،‬‬ ‫خپﻞ دﻳﻦ بﻪ د دﻧﻴا پﻪ ﻣتاع او اجﻨاسﻮ خر＇ﻮي‪.‬‬ ‫د پﻮرتﻨﻲ ﻣبارک آﻳت او حدﻳث ﻣطابﻖ باﻳد ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان خپﻞ ‪＄‬ان داس‪ ３‬عادت ک‪７‬ي چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴکﻮ‬ ‫کاروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻧﻮرو ﻣخک‪ ３‬واﻟی وک‪７‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻣعﻨﻮي برﻳاﻟﻴتﻮبﻮﻧﻪ او اﻟﻬﻲ بدﻟ‪ ３‬تر ﻻسﻪ او پﻪ دﻧﻴﻮي‬ ‫کاروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬برﻳاﻟﻴتﻮب او پرﻣختگ پﻪ برخﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫＊اغﻠی ＊ﻮوﻧکی دې زدهکﻮﻧکﻲ پﻪ ＇ﻮ ډﻟﻮ ووﻳشﻲ او د ﻫرې ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ دې وغﻮاړي چ‪ ３‬د ﻳﻮ بﻞ سره‬ ‫پﻪ ﻣشﻮره پﻪ ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬خپﻞ ﻧﻮ＊تﻮﻧﻪ ﻟﻪ ‪＄‬ان سره وﻟﻴکﻲ او د ！ﻮﻟگﻲ پر وړاﻧدې ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪ -١‬رواه ﻣسﻠﻢ‬ ‫‪88‬‬

‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫اسﻼﻣﻲ اخﻼق اﻧساﻧان پﻪ ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬سﻴاﻟ‪ ９‬او ﻣخک‪ ３‬واﻟﻲ تﻪ را بﻮﻟﻲ‪.‬‬ ‫ﻗرأن کرﻳﻢ اﻟﻬﻲ پﻴﻐﻤبران عﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ستاﻳﻠﻲ چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫وړاﻧدې واﻟی کاوه‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ چ‪ ３‬د اسﻼم پﻪ صدر ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د اسﻼم پﻪ ﻣﻨﻠﻮ ک‪ ３‬سبﻘت ک‪７‬ی او ﻟﻪ ﻧﻮرو ＇خﻪ‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ی ﻣسﻠﻤاﻧان شﻮي دي د "سابﻘﻴﻦ اوﻟﻴﻦ" صﻔت گ＂ﻠی دی‪.‬‬ ‫کﻮم وخت چ‪ ３‬د دﻳﻦ او اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ ﻧظره ！ﻮﻟﻨﻴز شراﻳط د اﻧحراف او ستﻮﻧزو ＊کار شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د‬ ‫اﻳﻤاﻧداره او با رساﻟتﻪ اﻧساﻧاﻧﻮ دﻧده ده چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ او ＊ﻴگ‪２‬ﻮ ک‪ ３‬وړاﻧدﻳﻮاﻟی وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪＄ .١‬ﻴﻨﻮ عﻠﻤاوو دا وﻟﻰ غﻮره گ‪２‬ﻠ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬باﻳد پﻪ اول وخت ک‪ ３‬ادا شﻲ؟‬ ‫‪ .٢‬آﻳا ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ تﻪ پﻪ بﻴ‪７‬ې سره ورداﻧگﻞ ﻳﻮازې پﻪ عباداتﻮ پﻮرې ﻣﻨحصر شﻮي دي؟‬ ‫‪ .٣‬سابﻘﻴﻦ اوﻟﻴﻦ کﻮﻣﻮ کساﻧﻮ تﻪ وﻳﻞ کﻴ‪８‬ي؟‬ ‫‪ .٤‬ﻗرآﻧکرﻳﻢ ﻣؤﻣﻨان پﻪ ＇ﻮ ډﻟﻮ وﻳشﻠﻲ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬واخﻠئ او پﻪ دې اړه ﻟﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ＇خﻪ دﻟﻴﻞ‬ ‫ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬آﻳا تآﻧﻲ او حﻮصﻠﻪ پﻪ ﻫر ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻧﻴک کار دی؟‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫د ﻓتﻨﻮ ﻧﻪ د ‪＄‬ان ژغﻮرﻟﻮ پﻪ ﻻر ک‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ عﻤﻠﻮﻧﻮ د رول پﻪ اړه ﻳﻮ ﻟﻨ‪ ６‬ﻣطﻠب وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪89‬‬

‫د‪４‬رشﻢ ﻟﻮست‬

‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬اﻣاﻧتداري‬ ‫اﻣاﻧت ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟ د اﻣاﻧت عﻨاصر کﻮم دي؟ پﻪ اﻧساﻧﻲ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د اﻣاﻧت گ＂‪ ３‬او ارز＊تﻮﻧﻪ کﻮم‬ ‫دي؟‬ ‫د اﻣاﻧتدارۍ صﻔت پﻪ دﻧﻴا ک‪ ３‬د اﻧسان د ډاډ او پرﻣختگ او پﻪ أخرت ک‪ ３‬د برﻳاﻟﻴتﻮب او خﻼصﻮن‬ ‫سبب گر‪＄‬ﻲ‪ ،‬پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬بﻪ ﻳاد شﻮي ﻣطاﻟب ﻣطاﻟعﻪ ک‪７‬و‪.‬‬ ‫د اﻣاﻧت ﻟﻐﻮي ﻣعﻨا‬ ‫پﻪ عربﻲ ژبﻪ ک‪ ３‬اﻣاﻧت ډاډ تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي او اﻣﻴﻦ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ‪ ３‬اعتﻤاد او باور ورباﻧدې کﻴ‪８‬ي‬ ‫او پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ډاډ شتﻮن وﻟري او ﻣﻘصد ﻳ‪ ３‬ساتﻞ‪ ،‬اﻣان او د حﻖ ادا کﻮل دي‪ ،‬د اﻣﻦ ضد و‪４‬ره او‬ ‫خﻮف دی‪.‬‬ ‫د اﻣاﻧت اصطﻼحﻲ ﻣعﻨا‬ ‫اﻣاﻧت د اهلل د حﻘﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣراعاتﻮﻟﻮ ＇خﻪ عبارت دی‪ ،‬پﻪ دې ﻣعﻨا چ‪ ３‬اﻧسان ﻓراﻳض او واجبات‬ ‫ادا کﻮي‪ ،‬د اهلل د بﻨدگاﻧﻮ حﻘﻮق پر‪＄‬ای کﻮي‪ ،‬کﻮم کار چ‪ ３‬ورتﻪ سپارل شﻮی وي پﻪ ＊ﻪ تﻮگﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬تر سره کﻮي‪ ،‬کﻪ د ﻣال حﻔاظت ورتﻪ سپارل کﻴ‪８‬ي خﻴاﻧت پﻪ ک‪ ３‬ﻧﻪ کﻮي او پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪３‬‬ ‫ﻣﻮخﻪ د اهلل او د ﻫﻐﻪ د بﻨدگاﻧﻮ د حﻘﻮﻧﻮ ساتﻞ وي‪.‬‬ ‫د اﻣاﻧت ډوﻟﻮﻧﻪ‬ ‫پﻪ دې باﻳد پﻮه شﻮ چ‪ ３‬اﻣاﻧت د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ ډﻳرو برخﻮ ک‪ ３‬پﻪ کارﻳ‪８‬ي او ب‪５‬ﻼ ب‪５‬ﻞ ډوﻟﻮﻧﻪ ﻟري چ‪３‬‬ ‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻳادوﻟﻮ وړ دي‪:‬‬ ‫‪ -١‬کﻠﻪ چ‪ ３‬اﻣاﻧت د ﻳﻮه ﻣسؤوﻟﻴت ترسره کﻮل وي‪ ،‬ﻫﻐﻪ تﻪ » ﻣسؤوﻟﻴت ﻳا وجﻴبﻪ « وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کﻪ ﻳﻮ ت‪７‬ون او تعﻬد تﻪ وﻓا داري وي‪ ،‬ﻫﻐﻪ تﻪ »وﻓا او اﻟتزام« وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬کﻪ ＇ﻮک پﻪ ﻳﻮه وخت ک‪ ３‬د اﻣاﻧت پﻪ سپارﻟﻮ ک‪ ３‬صداﻗت ＊کاره ک‪７‬ي ﻫﻐﻪ تﻪ »ر＊تﻴﻨتﻮب«‬ ‫‪90‬‬

‫وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬کﻪ پﻪ ﻣجﻠس ک‪ ３‬پﻪ ارز＊تﻨاکﻮ ﻣﻮخﻮ پرﻳک‪７‬ه وشﻲ‪ ،‬د ﻫﻐﻮ د اسرارو ساتﻨ‪ ３‬تﻪ »دراز ساتﻞ«‬ ‫وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د اﻣاﻧت ارز＊ت‬ ‫پﻪ اسﻼﻣﻲ شرﻳعت ک‪ ３‬اﻣاﻧت ﻳﻮ ﻟﻮی او ﻣﻬﻢ ﻣسؤوﻟﻴت شﻤﻴرل کﻴ‪８‬ي‪ .‬حاکﻢ او چارواکﻲ تﻪ اﻣر‬ ‫شﻮی تر ＇ﻮ اﻣاﻧتﻮﻧﻪ اﻣﻴﻨﻮ خﻠکﻮ تﻪ وسپاري‪ .‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬اهلل ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻟﻨساء‪]٥٨ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻳﻘﻴﻨاً اهلل تاس‪ ３‬تﻪ حکﻢ کﻮي چ‪ ３‬اﻣاﻧتﻮﻧﻪ د ﻫﻐﻮ اﻫﻞ تﻪ وسپارئ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا اهلل ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ اﻣر کﻮي چ‪ ３‬پﻪ اﻣاﻧت ک‪ ３‬خﻴاﻧت وﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫[اﻻﻧﻔال‪]٢٧ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اې ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! پﻪ پﻮﻫﻪ ﻟﻪ اهلل او د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره خﻴاﻧت ﻣﻪ کﻮئ او پﻪ خپﻠﻮ اﻣاﻧتﻮﻧﻮ ک‪３‬‬ ‫！گﻲ ﻣﻪ کﻮئ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻣبارکﻮ احادﻳثﻮ ک‪ ３‬د حﻔظ او اﻣاﻧت د ارز＊ت پﻪ اړه ډﻳر ﻧبﻮي احادﻳث راغﻠﻲ ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪３‬‬ ‫پﻪ دې حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫(‪)١‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ژباړه‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬اﻣاﻧت ﻧﻪ ساتﻲ‪ ،‬اﻳﻤان ﻧﻪ ﻟري او ＇ﻮک چ‪ ３‬پﻪ عﻬد وﻓا ﻧﻪ کﻮي‪ ،‬ب‪ ３‬دﻳﻨﻪ دی‪.‬‬ ‫د اﻣاﻧت د ＊کﻠﻲ صﻔت زﻳری ﻫﻐﻪ چا تﻪ ورک‪７‬ی چ‪ ３‬ﻣؤﻣﻦ او اﻣﻴﻦ‬

‫ﻫﻤدارﻧگﻪ رسﻮل اکرم‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫وي‪ ،‬ﻟکﻪ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻣؤﻣﻦ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ‪ ３‬خﻠک ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ ﻣاﻟﻮﻧﻮ او ﻧﻔسﻮﻧﻮ ک‪ ３‬اﻣﻴﻦ بﻮﻟﻲ‪.‬‬

‫د اﻣاﻧت عﻨاصر‬ ‫اﻣاﻧت د درﻳﻮ ﻣﻬﻤﻮ عﻨاصرو ﻟروﻧکی دی چ‪ ３‬ﻳﻮ اﻣﻴﻦ شخص ﻳ‪ ３‬باﻳد پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴسﻲ‪:‬‬ ‫‪＇ .١‬ﻪ چ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬حﻖ ﻧﻪ وي ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻪ ‪＄‬ان وساتﻲ‪.‬‬ ‫‪ -١‬رواه احﻤد‬ ‫‪ -٢‬ﻣسﻨد اﻟصحابﻪ‬ ‫‪91‬‬

‫‪ .٢‬د بﻞ حﻖ پﻪ داس‪ ３‬وخت ک‪ ３‬ادا ک‪７‬ي چ‪ ３‬د ﻧﻪ ادا کﻮﻟﻮ ﻗدرت ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻟري‪.‬‬ ‫‪＇ .٣‬ﻪ چ‪ ３‬ورتﻪ سپارل شﻮي وي پرتﻪ ﻟﻪ کﻤﻲ او زﻳاتﻲ ﻳ‪ ３‬ساتﻨﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د اﻣاﻧت گ＂‪３‬‬ ‫‪ .١‬پﻪ اﻣاﻧت ک‪ ３‬وﻓا داري د باور او اعتبار ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬اﻣﻦ‪ ،‬اﻣان او ډاډ غ‪＋‬تﻠی کﻮي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪！ ３‬ﻮل کاروﻧﻪ پﻪ ＊ﻪ تﻮگﻪ ترسره کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬اﻣاﻧت پﻴژﻧدل د ﻫر ډول ！کر‪ ،‬غدر او د حﻘﻮﻗﻮ د ضاﻳع ک‪５‬دو ﻣخ ﻧﻴﻮی کﻮي‪.‬‬ ‫‪ .٥‬اﻣاﻧتداري د اهلل د رضا ﻻﻣﻞ او د بﻨدگاﻧﻮ د خﻮ＊‪ ９‬سبب گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫کﻪ وغﻮاړو چ‪ ３‬د دﻧﻴا او أخرت برﻳاﻟﻴتﻮب ﻣﻮ پﻪ برخﻪ شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ اړﻳﻨﻪ ده چ‪ ３‬د اﻣاﻧت ارز＊ت او گ＂‪３‬‬ ‫پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴسﻮ او پﻪ خپﻠﻮ کاروﻧﻮ‪ ،‬کﻮرﻧﻴﻮ‪ ،‬اداري دﻧدو‪ ،‬ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻮ او د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ ！ﻮﻟﻮ اړخﻮﻧﻮ‬ ‫ک‪ ３‬اﻣاﻧت ادا او ﻫﻐﻪ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬و‪ ،‬او ﻳاد شﻮي ستر اخﻼق خپﻞ شعار او عﻤﻞ وگر‪＄‬ﻮو‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫＊اغﻠی ＊ﻮوﻧکی دې زدهکﻮﻧکﻲ وﻫ（ﻮي چ‪ ３‬دا ﻻﻧدې ﻣبارک أﻳت او حدﻳث پﻪ ﻟﻮړ اواز تکرار‬ ‫او د ﻫﻐﻮ پر ﻣعﻨا ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ پﻮه ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪.١‬‬ ‫‪.٢‬‬

‫‪.‬‬

‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫اﻣاﻧت د اهلل تعاﻟی او د بﻨدگاﻧﻮ د حﻘﻮﻧﻮ ساتﻠﻮ او د شخصﻲ او ！ﻮﻟﻨﻴزو ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻮ ترسره کﻮﻟﻮ‬ ‫تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫وجاﻳب اوﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻪ پ‪５‬ژﻧدل‪ ،‬وﻓا‪ ،‬ر＊تﻴﻨﻮﻟﻲ او د ﻧﻮرو د راز ساتﻞ د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ﻟﻪ ډوﻟﻮﻧﻮ‬ ‫＇خﻪ دي‪.‬‬ ‫‪92‬‬

‫پﻪ اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ک‪ ３‬اﻳﻤان او دﻳﻦ داري د اﻣاﻧت دارۍ ﻟﻪ شرطﻮﻧﻮ ＇خﻪ دي‪.‬‬ ‫د ﻧﻮرو د حﻘﻮﻧﻮ او اﻧسان تﻪ د سپارل شﻮو ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻮ پﻮره سرتﻪ رسﻮل د اﻣاﻧت دارۍ ﻟﻪ‬ ‫ارز＊تﻨاکﻮ عﻨصروﻧﻮ ＇خﻪ دي‪.‬‬ ‫د اﻣاﻧت دارۍ پﻪ ﻣراعاتﻮﻟﻮ سره د اﻧساﻧاﻧﻮ پﻪ ！ﻮﻟﻨﻴز او شخصﻲ ژوﻧد ک‪ ３‬ډاډ او ﻧﻴکﻤرغﻲ‬ ‫راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ .١‬ﻟﻪ اﻣاﻧت ＇خﻪ ﻣﻘصد ＇ﻪ شی دی؟ واضح ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د اﻣاﻧت ډوﻟﻮﻧﻪ کﻮم دي؟‬ ‫‪ .٣‬د اﻣاﻧت در‪４‬گﻮﻧﻲ عﻨصروﻧﻪ واضح ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د اﻣاﻧت ارز＊تﻮﻧﻪ او گ＂‪ ３‬کﻮﻣ‪ ３‬دي؟‬

‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ ﻻﻧدﻳﻨﻴﻮ عﻨاوﻳﻨﻮ ک‪ ３‬د ﻳﻮه پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ‬ ‫ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫‪.١‬د کﻮر د ﻣاﻟﻮﻧﻮ ساتﻨﻪ او حﻔاظت‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د جﻮﻣات او ﻣدرس‪ ３‬د ﻣاﻟﻮﻧﻮ ساتﻨﻪ او حﻔاظت‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ د کتاب‪ ،‬کتابچ‪ ،３‬ﻗﻠﻢ او ﻧﻮرو شﻴاﻧﻮ پﻪ خپﻞ وخت ب‪５‬رتﻪ ورکﻮل‪.‬‬

‫‪93‬‬

‫ﻳﻮ دﻳرشﻢ ﻟﻮست‬

‫زړه سﻮی او ﻣﻬرباﻧﻲ‬ ‫！ﻮﻟﻮ ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ تﻪ د رحﻤت پﻪ حﻴث را استﻮل شﻮی دی‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪３‬‬ ‫رسﻮل اکرم‬ ‫اهلل دغﻪ ﻣطﻠب د حصر پﻪ صﻴﻐ‪ ３‬سره داس‪ ３‬بﻴاﻧﻮي‪:‬‬ ‫[اﻷﻧبﻴاء‪]١٠٧ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اې پﻴﻐﻤبره! ﻣا تﻪ ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬استﻮﻟی ﻣگر د عاﻟﻤﻴاﻧﻮ ﻟپاره ﻣ‪ ３‬د رحﻤت پﻪ حﻴث استﻮﻟی ﻳ‪.３‬‬ ‫رحﻤت د ﻟﻮړ روح ﻧ‪＋‬ﻪ‪ ،‬د ﻧﻔس او خﻮی پاکﻮاﻟی‪ ،‬ﻧﻴک اخﻼق او د زړه پاکﻲ ده‪ .‬را‪＄‬ئ چ‪ ３‬د‬ ‫ﻳادې شﻮې اﻟﻬﻲ ورک‪７‬ې پﻪ ﻣﻔاﻫﻴﻤﻮ‪ ،‬ارز＊تﻮﻧﻮ او گ＂ﻮ ﻧﻮر ﻫﻢ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ پﻮه ک‪７‬و‪.‬‬ ‫د رحﻤت ﻣﻔﻬﻮم‬

‫د رحﻤت کﻠﻤﻪ او ﻣشتﻘات ﻳ‪ ３‬د ﻧرﻣ‪ ،９‬ب‪＋‬ﻨ‪ ،３‬عطﻮﻓت‪ ،‬شﻔﻘت‪ ،‬ترحﻢ او ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬ﻣعﻨا ورکﻮي‪،‬‬ ‫او ضد ﻳ‪ ３‬د زړه سختﻮاﻟی‪ ،‬سختﻲ او غﻠظت دى‪.‬‬ ‫پﻪ شرعﻲ اصطﻼح ک‪ :３‬رحﻤت ﻫﻐﻪ طبﻴعت او اخﻼﻗﻲ خﻮی تﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬د شﻔﻘت او‬ ‫ﻧﻴک‪ ３‬ارادې پﻪ اساس‪ ،‬اﻧسان د خﻴر رسﻮﻟﻮ پﻪ ﻟﻮر ﻫ（ﻮي‪ .‬ﻧﻮ اﻧسان د رحﻤت پﻪ صﻔت سره د ﻧﻮرو‬ ‫زړوﻧﻮ تﻪ د شﻔﻘت احساس ورکﻮي‪ ،‬پﻪ خﻮشحاﻟ‪ ９‬ک‪ ３‬د خﻮ＊‪ ９‬اظﻬار ورسره کﻮي او پﻪ غﻢ ک‪３‬‬ ‫ورسره غﻢ شرﻳکﻲ کﻮي‪.‬‬ ‫پﻪ اسﻼم کی د زړه سﻮي او ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬ﻣﻘام‬

‫رحﻤت د اسﻼم پﻪ ﻣﻘدس دﻳﻦ ک‪ ３‬ﻟﻮړ ﻣﻘام ﻟري او ！ﻮﻟﻮ شﻴاﻧﻮ تﻪ شاﻣﻠﻴ‪８‬ي‪ .‬اسﻼم خپﻠﻮ پﻴرواﻧﻮ تﻪ‬ ‫ﻻر＊ﻮوﻧﻪ کﻮي چ‪ ３‬ﻣؤﻣﻨان د ﻳﻮه بدن پﻪ ＇‪５‬ر دي‪ ،‬ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره ﻧ‪８‬دې اړﻳک‪ ３‬ﻟري‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ غ‪７‬ی‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ درد اختﻪ شﻲ پﻪ ！ﻮﻟﻮ غ‪７‬و ﻳ‪ ３‬ﻧاوړه اغﻴزه کﻮي‪ .‬ﻣؤﻣﻨان ﻳﻮ پر بﻞ رحﻢ کﻮي‪ ،‬پﻪ خﻮشحاﻟ‪ ９‬او‬ ‫خﻔگان دواړو ک‪ ３‬سره شرﻳک احساس ﻟري‪ ،‬ﻟﻮی او ﻗﻮي پر کﻤزوري او کﻮچﻨی د شﻔﻘت ﻻس‬ ‫راکاږي ﻳﻮ د بﻞ سره د ﻣحبت‪ ،‬صﻠﻪ رحﻤ‪ ９‬او وروروﻟ‪ ９‬پﻪ ﻓضا ک‪ ３‬ﻳﻮ بﻞ تﻪ ﻻس ورکﻮي‪ ،‬ﻟکﻪ‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‪:‬‬ ‫＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اکرم‬ ‫‪94‬‬

‫‪.‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻣؤﻣﻨان ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره پﻪ دوست‪ ،９‬ترحﻢ او عطﻮﻓت ک‪ ３‬د ﻳﻮ بدن پﻪ ＇‪５‬ر دي‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ غ‪７‬ی‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ رﻧ‪ ＃‬او ک‪７‬او اختﻪ شﻲ‪ ،‬د بدن ！ﻮل غ‪７‬ي ﻳ‪ ３‬ب‪ ３‬خﻮبﻪ او دردﻣﻦ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د دې ﻣبارک حدﻳث شرﻳﻒ ﻣﻔﻬﻮم شﻴخ سعدي رحﻤﻪ اهلل د شعر پﻪ ژبﻪ داس‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ى‪.‬‬ ‫چ‪ ３‬ﻟــــﻪ ﻳــــﻮه جﻮﻫر پﻴدا دي پــﻪ ازل‬ ‫د آدم بـچﻲ دي غـــــــ‪７‬ي ﻳــــــﻮ د بﻞ‬ ‫دا ﻧﻮر غ‪７‬ي بﻪ پرې ﻧــــﻪ ږدي پـــﻪ کرار‬ ‫کﻪ کﻮم غـ‪７‬ی پــــــﻪ درد راوﻟﻲ روزگار‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫ﻧﻪ ＊اﻳﻲ چ‪ ３‬دې ﻧــــﻮم کﻴ‪８‬دي آدﻣﻲ‬ ‫تﻪ چ‪ ３‬د ﻧﻮرو ﻟﻪ ﻣحﻨت ک‪７‬ې ب‪ ３‬غﻤﻲ‬ ‫د دې تر ＇ﻨگ ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬دې تﻪ ﻫ（ﻮل کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬د اهلل تعاﻟی پﻪ ﻧﻮرو ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ ﻫﻢ‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ترحﻢ وک‪７‬ي‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اکرم‬ ‫(‪)٣‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ژباړه‪ :‬رحﻤان پﻪ رحﻢ کﻮوﻧکﻮ رحﻢ کﻮي‪ ،‬د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬پر خﻠکﻮ ترحﻢ وک‪７‬ئ تر ＇ﻮ اهلل تعاﻟﻰ‬ ‫چ‪ ３‬أسﻤان ک‪( ３‬پاس‪ ،‬بره) دى پﻪ تاسﻲ رحﻢ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫(‪)١‬‬

‫پﻪ ﻗرآن کرﻳﻢ ک‪ ３‬د رحﻤت او ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬بﻴﻠگ‪３‬‬

‫اهلل د ﻗرآن عظﻴﻢ اﻟشان پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ آﻳتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ اﻣر ک‪７‬ی تر ＇ﻮ ﻟﻪ صبر‪ ،‬رحﻤت‬ ‫او شﻔﻘت ＇خﻪ کار واخﻠﻲ‪ ،‬د دﻧﻴا او أخرت کاﻣﻴابﻲ ﻳ‪ ３‬د ﻧﻴکﻮ اوصاﻓﻮ سره ت‪７‬ﻟ‪ ３‬ده‪ ،‬اهلل‬ ‫[اﻟإسراء‪]٢٤ :‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬د تﻮاضع او ﻣحبت وزرې ﻫﻐﻮی (ﻣﻮر او پﻼر) تﻪ ！ﻴ＂‪ ３‬ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ اهلل ﻫﻐﻪ کسان چ‪ ３‬صبر‪ ،‬ترحﻢ او ﻣﻬرباﻧﻲ وﻟري ستاﻳﻲ او ﻫﻐﻮی د برﻳاﻟﻴﻮ او ﻻره‬ ‫[اﻟبﻠد‪:‬‬ ‫ﻣﻮﻧدوﻧکﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ حسابﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫‪ .]١٧‬ﻳعﻨ‪ ３‬ﻳﻮ او بﻞ تﻪ پﻪ صبر او ﻳﻮ او بﻞ تﻪ پﻪ ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬تﻮصﻴﻪ وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د ترحﻢ او ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬صﻔت داس‪ ３‬بﻴاﻧﻮي‪:‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ ﻗرأﻧکرﻳﻢ د رسﻮل اکرم‬ ‫‪ -١‬رواه ﻣسﻠﻢ‬ ‫‪ -٢‬دا شعر پﻪ اصﻞ ک‪ ３‬پﻪ دري ژبﻪ وﻳﻞ شﻮى او پ‪＋‬تﻮ ژباړه ﻳ‪＊ ３‬اغﻠﻲ استاد ﻣؤﻟﻒ آﻗا ﻣحﻤد گ‪７‬ﻧدي خﻮږﻳا‪１‬ﻲ‬ ‫ک‪７‬ې ده‪.‬‬ ‫‪ -٣‬رواه ابﻮ داود واﻟترﻣذی‪.‬‬ ‫‪95‬‬

‫[آل‬ ‫عﻤران‪]١٥٩ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬اې پﻴﻐﻤبره! دا د اهلل ﻟﻮی رحﻤت دی چ‪ ３‬تﻪ د دې خﻠکﻮ ﻟپاره ډﻳر ﻧرم خﻮﻳﻪ جﻮړ شﻮی ﻳ‪３‬‬ ‫کﻪ داس‪ ３‬ﻧﻪ وای او تﻪ تﻮﻧد او سخت زړی وای‪ ،‬ﻧﻮ دا ！ﻮل بﻪ ستا ﻟﻪ شاوخﻮا ﻧﻪ خﻮاره شﻮي وو ﻧﻮ‬ ‫د دوی خطاوې وب‪＋‬ﻪ‪ ،‬او ﻟﻪ اهلل تعاﻟی ＇خﻪ ورتﻪ ب‪＋‬ﻨﻪ وغﻮاړه‪.‬‬ ‫د رحﻤت او ترحﻢ ب‪５‬ﻠگ‪３‬‬

‫د ﻧاروغاﻧﻮ پﻮ＊تﻨﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫د ب‪ ３‬وزﻟﻮ او اړو خﻠکﻮ سره ﻣرستﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫ﻧﻮرو خﻠکﻮ تﻪ ﻟﻪ ضرر رسﻮﻟﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻞ‪.‬‬ ‫د ﻧﻮرو خﻠکﻮ د ستﻮﻧزو د حﻞ پﻪ ﻻر ک‪ ３‬ﻣرستﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫پر ﻣﻮر او پﻼر او کﻮچﻨﻴاﻧﻮ باﻧدې د ترحﻢ ﻻس راکاږل‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻣساﻓرو او اړو خﻠکﻮ سره ﻣرستﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫د ﻣتضررو او ‪＄‬پﻞ شﻮو خﻠکﻮ سره ﻣرستﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫د ورکﻮ شﻮﻳﻮ خﻠکﻮ پﻪ ﻟ＂ﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻣرستﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫پر حﻴﻮاﻧاتﻮ رحﻢ کﻮل او ﻟﻪ وسﻪ پﻪ بره کار ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ﻣکﻠﻔﻮل‪.‬‬ ‫رحﻤت ＇رﻧگﻪ تر ﻻسﻪ کﻴ‪８‬ي‬

‫د رحﻤت اخﻼق د ﻻﻧدﻳﻨﻴﻮ برخﻮ پﻪ پﻮﻫ‪５‬دﻟﻮ او عﻤﻠﻲ کﻮﻟﻮ سره تر ﻻسﻪ کﻴ‪８‬ي‪:‬‬ ‫‪.١‬رﻓﻖ (ﻧرﻣﻲ) او شﻔﻘت خپﻞ عادت گر‪＄‬ﻮل‪.‬‬ ‫‪.٢‬ﻟﻪ ﻧﻮرو سره پﻪ تﻮاضع راشﻪ درشﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫‪.٣‬د ستﻮﻧزو پﻪ وړاﻧدې صبر کﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٤‬عﻔﻮه او ب‪＋‬ﻨﻪ خپﻞ عادت گر‪＄‬ﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٥‬پﻪ ور‪＄‬ﻨﻲ ژوﻧد ک‪ ３‬د تﻐﻴراتﻮ پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬د اهلل پﻪ حکﻢ رضاﻳت او خﻮ＊ﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٦‬د ﻗﻨاعت خﻮی ترﻻسﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٧‬ﻟﻪ سخت‪ ،９‬کﻴﻨ‪ ،３‬غﻮس‪ ３‬او ﻧاﻫﻴﻠ‪＇ ９‬خﻪ د خپﻞ زړه پاکﻮل‪.‬‬ ‫‪96‬‬

‫فعالیت‬ ‫ﻫر زدهکﻮﻧکی دې د ﻧﻮرو زدهکﻮﻧکﻮ پر وړاﻧدې د ترحﻢ پﻪ اړه ﻳﻮ ﻳﻮ أﻳت او حدﻳث وﻟﻮﻟﻲ‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫ﻣﻬرباﻧﻲ او ترحﻢ ﻫﻐﻪ اخﻼﻗﻲ طبﻴعت او خﻮی دی چ‪ ３‬اﻧسان ﻟﻪ ﻧﻮرو سره ＊ﻴگ‪ ３２‬تﻪ ﻫ（ﻮي‪،‬‬ ‫اﻧسان د دغﻪ صﻔت پﻪ ﻟرﻟﻮ سره د ﻧﻮرو پﻪ زړوﻧﻮ ک‪ ３‬خﻮ＊ﻲ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮي او ﻟﻪ غﻤجﻨﻮ زړوﻧﻮ‬ ‫غﻢ او خﻔگان ﻟﻴرې کﻮي‪.‬‬ ‫ترحﻢ او ﻣﻬرباﻧﻲ د اسﻼم پﻪ سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ ک‪＄ ３‬اﻧگ‪７‬ی ‪＄‬ای ﻟري چ‪！ ３‬ﻮل ﻧﻴک خﻮﻳﻮﻧﻪ پﻪ ک‪３‬‬ ‫را！ﻮﻟﻴ‪８‬ي‪ .‬پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک‪ ３‬د اسﻼم د ستر پ‪５‬ﻐﻤبر د راﻟ‪８５‬ﻟﻮ ﻣﻘصد ﻧ‪７‬ﻳﻮاﻟﻮ تﻪ د رحﻤت وړاﻧدې‬ ‫ک‪５‬دل پ‪５‬ژﻧدل شﻮی او خپﻠﻪ ده ﻫﻢ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ترحﻢ او ﻳﻮواﻟی د ﻳﻮ بدن پﻪ ＇‪５‬ر ＊ﻮدﻟی دی‪.‬‬ ‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ .١‬رحﻤت تعرﻳﻒ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د اسﻼم پﻪ سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ ک‪ ３‬د رحﻤت ﻣﻘام رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د ﻗرأﻧکرﻳﻢ ﻟﻪ ﻧظره د رحﻤت ارز＊ت رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬رحﻢ کﻮل ＇ﻪ گ＂‪ ３‬ﻟري؟ رو＊اﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬پرتﻪ ﻟﻪ اﻧساﻧاﻧﻮ د ﻧﻮرو ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ سره ＇رﻧگﻪ رحﻤت کﻮﻟی شﻮ‪.‬‬ ‫‪ .٦‬د رحﻤت د ترﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ﻻرې کﻮﻣ‪ ３‬دي؟ رو＊اﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫ﻫر زدهکﻮﻧکی دې د ترحﻢ گ＂‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه ﻣخ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪97‬‬

‫دوه د‪４‬رشﻢ ﻟﻮست‬

‫کرم او سخاوت‬ ‫اهلل کرﻳﻢ دی‪ ،‬کرم کﻮوﻧکﻲ خﻮ＊ﻮي‪ .‬پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬بﻪ زدهکﻮﻧکﻲ وﻟﻮﻟﻲ چ‪ ３‬کرم ﻳا‬ ‫سخاوت ＇ﻪ شی دی؟ کرم د چا صﻔت دی؟ ﻗرأﻧکرﻳﻢ او ﻧبﻮي احادﻳثﻮ د کرم پﻪ اړه ＇ﻪ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‬ ‫دي؟ کرم او سخاوت ＇ﻪ ارز＊ت ﻟري؟‬ ‫د کرم ﻟﻐﻮي ﻣعﻨا‬

‫بﻪ عربﻲ ژبﻪ ک‪ ３‬کرم د ﻣال د ﻣصرف او ﻟگ‪＋‬ت او ﻟﻪ بخﻞ ＇خﻪ د ‪＄‬ان ساتﻠﻮ پﻪ ﻣعﻨا را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫د کرم اصطﻼحﻲ ﻣعﻨا‬

‫د اړتﻴا پﻪ وخت ک‪ ３‬د ﻣال ﻟگ‪＋‬ت او ﻟﻪ ب‪ ３‬وزﻟﻮ سره د خپﻞ تﻮان پﻪ اﻧدازه ﻣرست‪ ３‬تﻪ کرم ﻳا سخاوت‬ ‫وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻧﻮ سخاوت ﻫﻐﻪ ﻧﻴک او ＊ﻪ صﻔت دی چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬اﻧسان خپﻞ ﻧﻔس د اهلل تعاﻟی پﻪ‬ ‫ﻻر ک‪ ３‬د ﻣال پﻪ ﻟگﻮﻟﻮ عادت کﻮي‪ ،‬ﻟﻪ بخﻞ او سخت‪ ９‬ﻧﻪ ‪＄‬ان ساتﻲ‪ ،‬پﻪ خﻮ＊‪ ９‬او اخﻼص خپﻞ‬ ‫اصﻠﻲ ﻣال پﻪ ﻧﻴکﻪ ﻻر او پﻪ بﻴﻮزﻟﻮ کساﻧﻮ باﻧدې ﻣصرﻓﻮي‪.‬‬ ‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬ﻣؤﻣﻨان د ﻣﻬرباﻧﻪ زړه پﻪ ﻟرﻟﻮ ﻣﻮصﻮف شﻮي چ‪ ３‬پﻪ ب‪ ３‬وزﻟﻮ او تﻨگ ﻻسﻮ زړه سﻮی‬ ‫ﻟري‪ ،‬پﻪ تعاون او ﻣرستﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻫر چا وړاﻧدې دي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻣال ＇خﻪ چ‪ ３‬اهلل ورک‪７‬ی د خﻴر‬ ‫پﻪ ﻻر او رغﻨده کاروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻣصرﻓﻮي او پﻪ دې عﻘﻴده دي چ‪ ３‬ﻣال ﻳ‪ ３‬د دﻧﻴا د ﻧﻴکﻤرغ‪ ９‬او د‬ ‫أخرت ﻟپاره تﻮ＊ﻪ ده‪.‬‬ ‫اسﻼﻣﻲ تعﻠﻴﻤات حکﻢ کﻮي چ‪ ３‬ﻫر پﻴرو ﻳ‪ ３‬باﻳد سخﻲ وي‪ ،‬د خپﻞ ﻗدرت ﻣطابﻖ د ﻧﻮرو ﻻس‬ ‫ﻧﻴﻮی وک‪７‬ي او شتﻤﻦ دې تﻪ وﻫ（ﻮي چ‪ ３‬خپﻞ ﻣاﻟﻮﻧﻪ د خﻴر پﻪ ﻻرو چارو ک‪ ３‬وﻟگﻮي د ب‪ ３‬وزﻟﻮ‬ ‫ﻟﻪ حال ＇خﻪ ‪＄‬ان خبر ک‪７‬ي‪ .‬د ﻳادوﻧ‪ ３‬وړ ده ﻫر ＇ﻮﻣره چ‪ ３‬ﻣﻮږ د ستﻮﻧزو پﻪ حﻞ ک‪ ３‬خپﻞ ﻣاﻟﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣصرف ک‪７‬و پﻪ ﻫﻤاغﻪ اﻧدازه بﻪ ﻣﻮږ ﻧﻴﻤگ‪７‬تﻴاوې پﻮره او ！ﻮل وگ‪７‬ي بﻪ د کار او روزگار ＇‪＋‬تﻨان‬ ‫شﻲ‪ .‬پﻪ سخاوت سره د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ب‪ ３‬وزﻟ‪ ９‬او وروستﻪ پات‪ ３‬واﻟﻲ ستﻮﻧزې حﻞ کﻴ‪８‬ي او ﻳﻮه ډاډﻣﻨﻪ او‬ ‫ﻟﻪ اﻣﻨﻪ ډکﻪ ﻓضا راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪98‬‬

‫پﻪ ﻗرآﻧکرﻳﻢ ک‪ ３‬کرم او سخاوت‬ ‫اسﻼم خپﻞ پﻴروان سخاوت او اﻧﻔاق تﻪ ﻫ（ﻮي او د بخﻞ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻨع کﻮي‪ .‬ﻗرآن کرﻳﻢ ﻣسﻠﻤاﻧان‬ ‫دارﻧگﻪ تﻮصﻴﻔﻮي‪:‬‬ ‫[اﻟبﻘرة‪.]٢٧٣ :‬‬

‫ژباړه‪ :‬کﻮم خﻠک چ‪ ３‬خپﻞ ﻣاﻟﻮﻧﻪ شپﻪ او ورځ پﻪ ＊کاره او پﻪ پ＂ﻪ ﻟگﻮي د ﻫﻐﻮ ثﻮاب د ﻫﻐﻮی ﻟﻪ‬ ‫رب سره دی او ﻫﻐﻮ تﻪ ﻫﻴ＆ وﻳره او اﻧدﻳ‪＋‬ﻨﻪ ﻧشتﻪ‪.‬‬ ‫[اﻟﻠﻴﻞ‪]٧-٥:‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ اهلل ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻧﻮ چا چ‪( ３‬د اهلل پﻪ ﻻر ک‪ )３‬شتﻤﻨﻲ ورک‪７‬ه او (د اهلل ﻟﻪ ﻧاﻓرﻣاﻧی ﻧﻪ ﻳ‪ )３‬پرﻫ‪５‬ز وک‪ ７‬او‬ ‫د ﻧﻴک‪ ９‬رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻮاﻟﻰ ﻳ‪ ３‬وﻣاﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻐﻪ تﻪ بﻪ ﻣﻮږ د اساﻧ‪ ３‬ﻻرې ﻟپاره اساﻧتﻴا ورک‪７‬و‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧگﻪ ﻗرآن کرﻳﻢ خپﻠﻮ پﻴرواﻧﻮ تﻪ خبر ورکﻮي چ‪ ３‬د ﻣال پﻪ ﻟگ‪＋‬ت ک‪ ３‬ﻟﻪ اسراف ＇خﻪ‬ ‫‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ وساتﻲ او پﻪ خپﻠﻮ ﻣاﻟﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ او ب‪ ３‬وزﻟﻮ برخ‪ ３‬پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴسﻲ‪ .‬اهلل تعاﻟی‬ ‫[اﻟإسراء‪]٢٦ :‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪ :‬د خپﻠﻮاﻧﻮ‪ ،‬ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ او ﻣساﻓرو حﻖ پﻮره ورک‪７‬ه او ب‪＄ ３‬اﻳﻪ ﻟگ‪＋‬ت ﻣﻪ کﻮه‪.‬‬ ‫پﻪ ﻧبﻮي احادﻳثﻮ ک‪ ３‬کرم او سخاوت‬

‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬

‫ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫(‪)١‬‬

‫ژباړه‪ :‬سخﻲ س‪７‬ی اهلل ‪ ،‬جﻨت او خﻠکﻮ تﻪ ﻧ‪８‬دې او ﻟﻪ دوزخ ﻧﻪ ﻟﻴرې دی‪ ،‬بخﻴﻞ س‪７‬ی ﻟﻪ‬ ‫اهلل ‪ ،‬جﻨت او خﻠکﻮ ﻟﻴرې او دوزخ تﻪ ﻧ‪８‬دې دی‪( .‬او پﻮه شئ) چ‪ ３‬د اهلل تعاﻟی پﻪ وړاﻧدې ﻳﻮ‬ ‫جاﻫﻞ سخﻲ ﻟﻪ ﻳﻮ بخﻴﻞ عابد ＇خﻪ غﻮره دی‪.‬‬ ‫د سخاوت گ＂‪３‬‬

‫سخاوت او کرم ﻧﻔس تﻪ راحت او ډاډ ورب‪＋‬ﻲ‪.‬‬ ‫د اهلل د خﻮ＊‪ ،９‬اﻧساﻧاﻧﻮ او جﻨت تﻪ د ﻧ‪８‬دې واﻟﻲ ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪-١‬اﻟطبری‪ ،‬تﻬذﻳب اﻵثار‬ ‫‪99‬‬

‫ﻧﻔس پاکﻮي‪ ،‬ﻟﻪ سخت‪ ９‬او بخﻞ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ژغﻮري او خﻮشحاﻟﻲ ورب‪＋‬ﻲ ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪３‬‬ ‫‪[ .‬اﻟحشر‪]٩ :‬‬ ‫اهلل ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬ ‫ژباړه‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬د خپﻞ ﻧﻔس (زړه) ﻟﻪ بخﻞ ﻧﻪ وژغﻮرل شﻮل ﻫﻤﻐﻮی خﻼصﻲ ﻣﻴﻨدوﻧکﻲ او‬ ‫برﻳاﻟﻲ دي‪.‬‬ ‫سخاوت پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره ﻣرستﻪ او اړﻳک‪ ３‬را ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮي‪＄ ،‬ﻮاکﻤﻦ ﻻس د کﻤزوري‬ ‫ﻣرست‪ ３‬تﻪ اوږدوي او ب‪ ３‬وزﻟﻪ د شتﻤﻦ ﻟﻪ کرم ＇خﻪ برخﻤﻦ کﻮي چ‪ ３‬پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه‬ ‫ﻧﻴکﻤرغﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ باﻧدې تﻤاﻣ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫سخاوت اﻧسان د طﻤع‪ ３‬او حرص ＇خﻪ ﻟﻴرې ساتﻲ‪.‬‬ ‫سخاوت اﻧسان د ب‪ ３‬وزﻟ‪＇ ９‬خﻪ ژغﻮري‪ ،‬د ﻣاﻟﻮﻧﻮ ﻟﻪ اسراف ＇خﻪ خپﻞ پﻴروان ﻣﻨع کﻮي چ‪３‬‬ ‫باﻻخره د ﻗﻴﻤت‪ ،９‬او ت‪５‬ري پر وړاﻧدې ﻳﻮ اغ‪５‬زﻧاک ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ د ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ پر وړاﻧدې د سخاوت او بخﻞ ﻣﻔﻬﻮم رو＊اﻧﻪ‬ ‫ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻨ‪６‬ﻳز‬ ‫کرم او سخاوت اړو کساﻧﻮ تﻪ د ﻣال د ورکﻮﻟﻮ پﻪ ﻣعﻨا دی‪.‬‬ ‫اسﻼﻣﻲ اخﻼق ﻣؤﻣﻨان د کرم او سخاوت د خﻮی خپﻠﻮﻟﻮ تﻪ ﻫ（ﻮﻟﻲ‪ ،‬تر ＇ﻮ د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬وگ‪７‬ي د‬ ‫خﻴر رسﻮﻟﻮ د کاروﻧﻮ پﻪ ترسره کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬سره وړاﻧدې واﻟی وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ﻣؤﻣﻨان دې تﻪ ﻫ（ﻮﻟﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ اسراف او ب‪＄ ３‬اﻳﻪ ﻟگ‪＋‬ت ＇خﻪ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ‬ ‫وساتﻲ‪.‬‬ ‫د سخاوت د خﻮی پﻴاوړتﻴا پﻪ دﻧﻴا او أخرت ک‪ ３‬د اﻧسان د ﻧﻴکﻤرغ‪ ،９‬د اهلل تعاﻟی د خﻮشحاﻟ‪،９‬‬ ‫رضاﻳت او پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د ﻣﻴﻨ‪ ３‬او اخﻼص د پﻴاوړتﻴا ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫‪100‬‬

‫ارزوﻧﻪ‬ ‫‪ .١‬د سخاوت ﻟﻐﻮي او اصطﻼحﻲ ﻣعﻨا بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د سخاوت او کرم پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻟﻪ ﻗرآﻧکرﻳﻢ ＇خﻪ دﻟﻴﻞ ذکر ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬پﻪ ﻧبﻮي احادﻳثﻮ ک‪ ３‬د سخاوت ﻣﻘام ＇رﻧگﻪ بﻴان شﻮی؟ رو＊اﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻴز ژوﻧد ک‪ ３‬د سخاوت گ＂‪ ３‬تشرﻳح ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬پﻪ کﻮﻣﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬کرم او سخاوت ﻧﻪ وي د ﻫﻐ‪ ３‬پاﻳﻠ‪＇ ３‬رﻧگﻪ ارزوئ؟‬

‫کﻮرﻧ‪ ９‬دﻧده‬

‫ﻫر زدهکﻮﻧکی دې پﻪ خپﻠﻪ کتابچﻪ ک‪ ３‬د سخاوت ＇ﻮ ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪101‬‬