Türkiye'nin Akdeniz Siyaseti (1923-1939) [1 ed.] 9786055250256

Citation preview

KOÇ

ÜNiVERSi1 ESi YAYINLARI: 41

Türkiye'nin Akdeniz Siyaseti

ULUSLARARASI ILi�KiLER 1 TARiH 1 SiYASET BiLiMi

(1923-1939): Orta Büyüklükte Devier Diplomasisi ve Deniz Gücünün Sm1rlar1

DILEK BARLAS - SERHAT GÜVENÇ

Çeviri: Bari� Cezar Redaksiyon: Serhat Güvenç, Mitat Çelikpala Yay1ma haz1rlama: Çiçek Ôztek Sayfa tasanm1 ve uygulama: Sinan Kil1ç, Alef Yay1nevi Kapak tasanm1: Cüneyt Aksay Kapak gõrseli: Türk donanmas1 için ltalyan Ansaldo tersanesi tarafmdan in�a edilen Kocatepe muhribi 7 �ubat 1931'de Cenova'da denize indirilirken. Kartpostal. Yazarlann koleksiyonundan.

Turkey in the Mediterranean in the lntqwar Era: The Paradox of Middle Power Diplomacy and Minor Power Naval Policy

© Türkçe yaym haklan: Koç Üniversitesi Yay1nlan, 2014

sertifika no: 18318

© lngilizce bas1m1: Indiana University Turkish Studies, ABD, 2010

1. bask1: lstanbul. �ubat 2014

Bu kitab1n yazarlari, eserin kendi orijinal yarat1mlan oldugunu ve eserde dile getirilen tüm gõrü�lerin kendilerine ait oldugunu, bunlardan dolay1 kendilerinden ba�ka kimsenin sorumlu tutulamayacag1rn; eserde üçüncü �ah1slann haklanrn ihlal edebilecek k1s1mlar olmad1gm1 kabul ederler. Bask1: Ofset Yap1mevi

sertifika no:

12326

Çaglayan Mahallesi �air Sokak No: 4 Kâg1thane/lstanbul

tlf.

(2 12) 295 86 01

Bu kitap geri dõnü�ümlü kâg1da basilm1�t1r. Koç Üniversitesi Yaymlan Rumeli Feneri Yolu, 34450 Sanyer-lstanbul

tlf. +90

212 338 17 97

[email protected] • www.kocuniversitypress.com • www.kocuniversitesiyayinlari.com Koç University Suna K1raç Library Cataloging-in-Publication Data Barlas, Dilek Türkiye'nin Akdeniz siyaseti

(1923-1939) orta büyüklükte devier diplomasisi ve deniz gücünün s1rnrlan / ·

Dilek Barlas, Serhat Güvenç; lngilizceden çeviren Ban� Cezar.

288 pages; 15 x 21 cm.

lncludes bibliographical references and index. ISBN 978-605-5250-25-6

Turkey-Foreign relations-Mediterranean 3. Nacional security-Mediterranean region.

Region.

2.

Mediterranean

Region-Strategic

Mediterranean Region. 7. Internacional relations. l.Güvenç. Serhat. 11.Cezar, Ban�. Ili. Title. DR479.M43 B3720 2014

aspects.

4. Naval strategy-Turkey. 5. Sea-power-Turkey. 6. Sea-power­

Türkiye'nin Akdeniz Siyaseti (1923-1939) Orta Büyüklükte Devlet Diplomasisi ve Deniz Gücünün Smirlan

DiLEK BARLAS - SERHAT GÜVENÇ ÍNGiLiZCEDEN ÇEViREN: BARI� CEZAR

KOC

ÜNivERSiTESi YAYINLARI

Hayattmtzt renklendiren ktztmtz Deniz Ceren 'e

içindekiler

K1saltmalar

9

Türkçe Bask1ya Ónsõz

11

Ónsõz

13

Giri�

15

BiRiNCi BÓLÜM

Orta Büyüklükte Devlet: iki Dünya Sava�1 Aras1 Türkiye Órnegi

29

iKiNCI BÓLÜM

Ya�ayabilir Bir Devlet Yaratmak: Güç ve Diplomasi

65

ÜÇÜNCÜ BÓLÜM

Türkiye'nin Güvenlik ikilemi: Donanma Kurmak

81

DÓRDÜNCÜ BÓLÜM

italya ile Dü�manliktan Dostluga

109

BE�iNCi BÓLÜM

Uluslararas1 Soyutlanm1�1iktan Ç1k1�: Akdeniz'de ilk Ad1mlar

131

ALTINCI BÓLÜM

Orta Büyüklükte Bir Avrupa Devleti

155

YEDiNCi BÓLÜM

Orta Büyüklükte Devlet i� Ba�mda: Balkan Pakt1

179

SEKiZINCI BÓLÜM

Türkiye'nin Akdeniz'de Düzen Kurma Çabalan

197

DOKUZUNCU llÓLÜM

Akdeniz ve Ôtesi

213

ONUNCU BÓLÜM

Akdeniz'de Gonülsüz Deniz Gücü Uygulamalan

235

Sonuç

253

Kaynakça

2 59 28 1

Dizin

K1saltmalar

ADM

Admiralty [Bahriye Vekâleti) (Birlqik Krall1k)

ASMAE

Archivio Storico dei Ministero degli Affari Esteri [ÜI§Í§leri Bakanlig1 Tarih Ar§ivleri) (italya)

BCA

TC Ba§bakanlik Cumhuriyet Ar§ivi

BOA FO

TC Ba§bakanlik Osmanli Ar§ivi Foreign Office [ÜI§Í§leri Bakanl1g1) (Birlqik Krall1 k)

GSMH

Gayri Safi Milli Hasda

HMS

Her/His Majesty's Ship [Majestelerinin Gemisi]

MEA

Ministere des Affaires Etrangeres [ÜI§i§leri Bakanlig1] (Fransa)

NARA

N ational Archives and Records Administration [Ulusal Ar§iv ve

Kay1tlar idaresi) (ABD) RG

Record Group [Kay1t Grubu)

PRO

Public Record Office [Kamu Kay1tlan Ofisi) (Birlqik Krallik)

SHM

Service Historique de la Marine [Deniz Kuvvetleri Tarih Bolümü) (Fransa)

SMS BM

Seiner Majestat Schiff [Majestelerinin Gemisi) (Almanya)

uss

United States Ship [Birlqik Devletler Gemisi]

Birlqmi§ Milletler

Türkçe Bask1ya Ônsõz

1 ngilizce bask1s1 Arahk •

' 2orn da ç1kan kitab1mmn Türkçe olarak da

yay1 mlanmas1, bizim aç1m 1zdan bir hayli uzun zamana yayilan bir ara§tlrma ve yazma sürecinin amk nihai ve en keyifli a§amasma vard1g1m1z a nlamma geliyor. Elinizdeki kitap, ozgün ingilizce baskiya gore güncel­ lenmi§ ve gozden geçirilmi§ bir metin ve kaynakçayla okuyucu kar§Isma ç1k1yor. Güncelleme, gozden geçirme va yayma haz1rlama a§amalannda verdigi destek için Koç Üniversitesi Yaymlanna te§ekkür ederiz. Türkçe metnin redaksiyonunu büyük bir ozveriyle ve gonüllü olarak gerçekle§tiren M itat Çelikpala'ya §Ükran borçluyuz. Onun titiz okumas1 ve müdahale­ leri sayesinde ortaya tutarl1 ve akic1 bir metin ç1kt1. Kitabm Türkçe adi konulurken Ziya Ôni§ ve Soli Ôzel ' i n onerileri esin kaynag1m1z oldu. Onlara da müte§ekkiriz. Kmm1z Deniz Ceren, bu kitabm iki farkh dilde okuyucuyla bulu§ma sürecinde, bebeklikten çocukluga ad1mm1 attl. Bu arada birlikte geçire­ cegimiz zamandan ister istemez fedakârl1k etmek zorunda kald1k. Bu nedenle bu kitab1 ona ithaf ediyoruz. Rumelifeneri 5 Kas1m 2013

11

Ônsõz

u yolculuga ç1kt1g1m1zda yolumuzun uzun olacagm1 ama yalmz yürü meyecegimizi bil iyorduk. Yolculugumuz boyunca a rkada§­ lanm1z, meslekta§lanm1z ve ailelerimiz destek ve anlay1§lann1 bizden esirgemedi ler. Aynca birçok kuruma da tqekkür borçland1k. Tümüne §iikranlanm1z1 sunmak istiyoruz. Chicago Üniversitesinde bu kitap üzerine ara§tlrma yapmam1za ola­ nak saglayan Prof. Dr. M ichael G eyer, Prof. D r. Robert Dankoff ve Prof. D r. Presanjit Duara'ya §Ükran borçluyuz. D r. Fariba Zarinebaf (halen California Üniversitesi - Riverside' da) ve Rita Koryan'a da (CICS, Northwestern Üniversitesi) Chicago' daki misafirperverlikleri ve sicak dost­ luklan için mütqekkiriz. Ara§tlrmammn çqitli a§amalarmda bize evlerini açan sevgili dostlan m 1z Dr. Alexis Papadopoulos (De Paul Üniversitesi), Prof. Dr. Karen Barkey (Columbia Üniversitesi) ile Chicago' dan Noha Forster, Klara Abravaya ve Haim Abravaya ile Washington DC' den Oya Bain ve Ralph Bain'e yürekten te§ekkürlerimizi ifade etmek istiyoruz. Aynca çali§ma süresince onerileriyle bizi yon lendiren ve cesaretlendi­ ren Prof. Dr. Halil i nalc1k (Bilkent Üniversitesi), Prof. Dr. Feroz Ahmad (Yeditepe Üniversitesi), Prof. Dr. Ziya Ôni§ (Koç Üniversitesi), Prof. Dr. Gareth Winrow (Oxford Üniversitesi), Prof. Dr. Zafer Toprak (Bogaziçi Üniversitesi) ve Dr. Fabio Grass i 'n i n (Yild1z Teknik Ün iversitesi) ad­ lanm da anmam1z gerekir. Prof. Dr. Sarni Gülgoz'e (insani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Deka m , Koç Üniversitesi) dostane ve mesleki destegi için ayn bir te§ekkür borçluyuz. Dilek Barlas, bu kitabm yaz1 m1 için yapt1g1 izin talebine destek veren donemin Dekam Prof. D r. Ersin Yurtsever'e (Fen ve insani Bilimler Fakültesi, Koç Üniversitesi) aynca te§ekkürlerin i ifade eder.

B

13

14

rüRKi YE'Ni N AKDEN iZ Si YASETi (1923-1939)

Kitap için ar§iv ve kütüphane ara§t1rmas1 a§amalannda koleksiyonlarm­ dan yararland1g1m1z, Koç Üniversitesi Suna Ktraç Kütüphanesi, Chicago Üniversitesi Regenstein Kütüphanesi, Northwestern Üniversitesi Evanston Kütüphanesi, Northwestern Üniversitesi Uluslararas1 ve Kar§tla§ttrmah A ra§ttrmalar Merkezi (CICS), A n ka ra TC Ba§bakanhk A r§ivleri, Kew Gardens' daki Birle§ik Krallik Devlet Aqivleri, Paris'teki Frans1z Dt§i§leri Bakanhg1 (Quai d ' Orsay) ve Deniz H a rp Tarihi (SHM, C hâteau de Vincennes) Aqivleri, Roma' daki italyan Dt§i§leri Bakanltg1 Diplomatik Tarih Aqivi ve Maryland, College Park'taki ABD Ulusal Ar§iv ve Kayttlar idaresine ( NARA) §Ükran duygulanmlZl belirtmeden geçmek olmaz. Rumelifeneri Araltk 2009

Giri�

u çah§ma, yazarlann Türkiye, i ngiltere, Fransa, Ítalya ve ABD ' de bulunan çqitli diplomatik ve askeri/denizcilik ar§ivlerinde neredeyse on yilhk bir zamana yay1lan ara§tlfmalannm ürünüdür. K itap ortaya ç1kana dek yazarlar aym belgelere dayanarak degi§ik uluslararas1 ve ulusal dergilerde, iki dünya sava§I aras1 dõnemde Türk d1§ politikas1 üzerine tek ya da iki yazarl 1 makaleler yay1mlam1§lard1r. Bu makaleler ana hatlanyla Türk d1§ politikasmm Ítalya ile i li§kiler, deniz gücü politikas1 ile silah ticareti, Balkanlar ve Akdeniz' de diplomatik eylemciligi gibi gõrece az bilinen ve az çah§ilm1§ yõnlerini ele ahyordu. Mevcut çah§ma yine iki dünya sava§I aras1 dõnemi ele almakta, Türkiye'ni n diplomatik ve deniz gücü eylemciligini Akdeniz cografyas1 baglammda incelemektedir. iki dünya sava§I aras1 danem Türk d1§ poli­ tikasma ili§kin yazm aslmda zengindir. Ne var ki, bu çah§malar ag1rhkh olarak büyük devletlerle ve/veya kom§ularla ikili ili§kiler, 1 Montreux Sõzle§mesi 2 veya Hatay3 gibi dõnemin belli ba§h sorunlanna yogunla§-

B

2

3

Ô rnegin bkz. Cemil Koçak, Türk-Alman ili;kileri: 1923-1939, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1991; Dilek Barlas, "Friends or Foes: Diplomatic Relations between ltaly and Turkey, 1923-1936," International ]ourna! ofMiddle East Studies 36h, May1s 2004, s. 231-252. TC ÜI§i§leri Bakanlig1, Türkiye D1; Politikasmda 50 Yrl: Montreux ve Sava; Ôncesi Yrllar (1935-1939), Ankara: TC Di§i§leri Bakanlig1 Ara§tirma ve Siyaset Planlama Gene! Müdürlügü, 1973. Bkz. Hamit Pehlivanh, YusufSannay ve Hüsamettin Yt!dmm, Türk D1; Politikasm­ da Hatay (1918-1939), Ankara: ASAM, 2001; Serhan Ada, Türk-Frans1z ili;kilerinde Hatay Sorunu: 1918-1939, i stanbul: i stanbul Bilgi Üniversitesi Yaymlan, 2005; Yücel Güçlü, The Question ofSanjak ofAlexandretta: A Study in Turkish Syrian Relations, 15

16

1

1 ÜRKIYE'NiN AKDENIZ Si YASETi

(1923-1939)

IDI§tlf. Bu nedenle süz konusu dõnemi n Türk dI§ politikas1 hakkmda bütüncül bir anlay1§ veya genel bir yakla§Im sergilemezler. Türk d1§ politikas1 hakkmda bu denli kapsamh bir degerlendirme yapmay1 zorla§nran birtak1m k1s1tlar oldugunu da ba§tan teslim etmek gerekir. Birincisi, iki dünya sava§I aras1 danem bir uluslararas1 geçi§ dõ­ nemiydi. Uluslararas1 geçi§ dõnemleri tammlan geregi anlamlandmlmas1 ve aç1klanmas1 zor, bel i rsizlik dõnemleridi r. B ütüncül bir yakla�1m m õnündeki b i r diger k1s1t, Türkiye'nin içeride geçirdigi dõnü§ümdür. Sõz konusu dõnemde Türkiye kapsamh bir reform sürecinden geçmekteydi. Cumhuriyet' in kurulmas1yla birlikte giri§ilen yeni ba§lang1ç çabas1, yõne­ tici seçkinlerde büyük õlçüde bir yük olarak gõrülen Osman!t miras1yla araya aç1k bir mesafe koyma yõnünde bilinçli bir tercih anlamma geliyordu. Türkiye'nin donܧÜmü ve bunun getirdigi iç ve d1§ sorunlar ülkenin d1§ politikasmda gelgitlere ve hatta tutars1z!tklara yol açtI. Son k1s1t ise aslmda teknik bir k1s1tt1r. Dõneme ili§kin Türk diplomatik ve askeri/denizcilik aqivleri ara§tlfmacilara henüz açilmam1§t1r. Bu durumun, tarihçileri iki dünya sava§I aras1 dõnemin Türk d1§ politikas1 hakkmda genel bir kavrayi§ ortaya koymaktan altkoydugu sõylenebilir. 4 Genel kavrayi§ sunmaya çalt§an yazarlar ise genellikle daha õnceki veya sonraki evrelerdeki Osmanlt/Türk diplomatik deneyimlerinden

4

Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2001. Meslekcen diplomar olan Güçlü iki dünya sava§t aras1 dõnemin dt§ policika konulanna ili§kin çok say1da makale yay1mlam1§t1r. Ôrnegin bkz. Yücel Güçlü, 'Turkey's Entrance into che League ofNacions," Middle Eastern Studies 39/i, Ocak 2003, s. 186-206; 'The Nyon Arrangement of 1937 and Turkey," Middle Eastern Studies 38/i, Ocak 2002, s. 53-70; "Fascist Icaly's 'Mare Nostrum' Policy and Turkey," Belleten 238, Aralik 1999. "The Uneasy Relacionship: Turkey's Foreign Policy vis-à-vis che Soviec Union at the Oucbreak of che Second World War," Mediterranean Quarterly 13/3, 2002, s. 58-93. Ar§ivlere eri§im policikas1mn Türkiye' de d1§ policika ara§tlfmalan üzerindeki k1s1rlay1C1 eckisi üzerine aynnt1li degerlendirme için bkz. Cerni! Koçak, "Ha­ tay Neden Sorun Oldu? Neden Sorun Olmaktan Ç1kt1? Tarih ve Toplum Yeni Yaklaftmlar 3, Bahar 2006, s. 265-272. Aynca bkz. Engin Berber, "Ar§ivler ve Aqiv Belgeleri," Engin Berber (der.), Türk Dtf Politikasr Çaltfmalan: Cumhu­ riyet Donemi için Ulusal Rehber, i scanbul: i scanbul Bilgi Ü niversitesi Yaymlan, 2007, s. 25-32 .

G i Ri $

1

17

yola ç1karak sonuçlara varma egilimindedir. Ôrnegin, D avison'a güre yen i Cumhuriyet' in dt§ politikas1 tarz ve uygulamalar aç1smdan Osmanh dõnemiyle bir süreklilik arz ediyordu. Davison, "Zaman zaman Kemal [Atatürk] yabanc1 devlederi birbirlerine kar§l kullanarak sorunlan çõz­ meye çah§an on dokuzuncu yüzytl Osmanh diplomadann m en parlak õgrencisi oldugu izlenimi veriyordu" degerlendirmesini yapmaktadu. 5 Davison'u bu yarg1ya yõnelten, yeni Türk siyasi seçkinlerinin Kurtulu§ Sava§t strasmda ve hemen sonrasmda yapttklan diplomatik gõrü§meler­ de, yeniden kurduklan ülkenin qidiginin ve egemenliginin tanmmas1 için takmd1klan tavizsiz tutumdur. ikinci Dünya Sava§t'n m neredeyse aym derecede smayte1 ortammda yürütülen Türk dt§ politikasma ili§kin eserlerinde Weiseband, 6 Weber7 ve Deringil 8 Türk diplomatlarmm ikinci Dünya Sava§t'nda Müttefik ve Mihver güçlerle ili§kilerinde gõzettikleri denge politikasmda ustaltgm da õtesinde, neredeyse mükemmellqtikleri sonucuna varmaktadu. Cumhuriyet' in diplomatik tarzm m büyük õlçüde Osmanh dõnemin­ den devrahnd1g1 ve degi§meden devam ettirildigi iddias1 Cumhuriyet d iplomatla n m n on dokuzuncu yüzy1l deneyim lerinden ç1kard 1 klan õnemli bir dersi gõz ardi etmektedir. Denge politikas1 ya da diplomasisi Osmanhlann günü kurtarmalanna imkân vermi§ olsa da, nihayetinde i mparatorlugun bag1ms1zhgm1 güvenceye almakta ba§ans1z olmu§tur. Dolay1s1yla, Cumhuriyet diplomadan bir dt§ politika stratej isi olarak 5

6 7

8

Roderic H . Davison, "Turkish Diplomacy from Mudros to Lausanne," Gordon A. Craig ve Felix Gilbert (der.), The Dipfomats: 1919-1939, Princeton: Princeton University Press, 1994, s. 173. Edward Weiseband, Turkish Foreign Policy, l943-194s,· Small State Diplomacy and Great Power Polictics, Princeton: Princeton University Press, 1973. Frank G . Weber, The Evasive Neutral: Germany, Britain and the Quest for a Turkish Alliance in the Second World War, Columbia ve Londra: University of M issouri Press, 1979. Weber hatta §U sonuca varmaktad1r: "Türk diplomasisi dürüstlük ve dogruluk d1§inda her aç1dan olaganüstü bir ba§anyd1." Weber, agy., s. 219. Selim Deringil, Turkish Foreign Policy During the Second World War: An 'Active ' Neutrality, Cambridge: Cambridge University Press, 1989.

18

1

1 ÜRKIYE'NiN AKDENIZ Si YASETi (1923-1939)

"dengelemenin" sm1rlannm farkmdaydilar. 9 iki dünya sava§l aras1 dõneme ait bulgular Cumhuriyet' i n kurucu kadrosunun Osmanli õncüllerinin hatalan01 tekrarlamak istemediklerin i dü§ündürmektedir. Gerek Davison gerekse Weiseband, Weber ve Deringil ' i n çali§mala­ nnda dengeleme Türk dt§ politikasmm alameti farikalanndan biri olarak kabul edilirken, Jung ve Piccoli gibi yazarlann eserlerinde Türk dt§ poli­ tikasmda giri§imcilik veya eylemcilik eksikligine dikkat çekilmektedir. 'º Atatürk'ün "Yurtta Ban§, Dünyada Ban§" ilkesi gen i§leme yerine, mevcut olanm korunmasma yõnelik bir dt§ politika stratejisi õngõrdügünden, bu eksiklik var olanla yetinme anlay1§mm bir sonucu kabul edilmektedir. Türk dt§ politikas101 eylemcilikten yoksun olarak ta01mlamak, iki dünya sava§t aras1 dõnemde dt§ politikanm tamamen dengeleme stratejisi üzerine kurguland1g1111 iddia etmek kadar tartt§maya aç1ktt r. Ne var ki, Osmanli diplomatlan ile Cumhuriyet dõnemindeki ard1llarmm ortak bir amact oldugu aç1kttr. Bu amaç güvenlik ile uluslararas1 tanmma veya kabul arasmda var oldugu dü§ünülen güçlü ili§kiden hareketle belirlenmi§tir. K1saca sõylemek gerekirse, t1pk1 Osmanli imparatorlugu gibi yeni Türkiye de Avrupa devletler sistemine, daha dogrusu Birinci Dünya Sava§l sonrasm­ daki Avrupa merkezli uluslararas1 düzene kabul edilme çabas1 içindeydi. 11 Dolay1s1yla, Türk diplomatlann Osmanli dõneminden devrald1klan miras diplomasi tarzmdan ziyade dt§ politikanm amaçlanna ili§kindi. Diger bir deyi§le, süreklilik õgesi dengeleme uygulamasmda degil, Avrupa devletler sistemine kabul çabasmda yattyordu. Bu amac1 güden Türk dt§ politikas1 iki dünya sava§l a rasmda ne tecrit yanlis1yd1 ne de yal0 1zca Õ rnegin bkz. Aptülahat Ak§in, Atatürk 'ün D11 Politika ilkeleri ve Diplomasisi, i stanbul: i nkilâp ve Aka, 1966, s. 30. lO Bkz. õrnegin, Dietrich Jung ve Wolfgango Piccoli, Turkey at the Crossroads, Londra ve New York: Zed Books, 2001, s. 134-136. 1 1 Zarakol, bunu ''Türkiye'nin yeniden normallik arayt§i" olarak tammlamaktad1r. Ane Zarakol, Yenilgiden Sonra: Dogu Bati ile Ya1amayi Nasil Ôgrendi, Ban§ Cezar (çev.), i stanbul: Koç Ü niversitesi Yaymlan, 201 2, s. 162. Bu konudaki sürekliligi daha ileri tarihlere ta§tyan bir çalt§ma için bkz. Nur Bilge Criss, "Türkiye-NATO i ttifak1n1n Tarihsel Boyutu," Uluslararas1 ilifkiler 34, (Yaz 20!2) , s. 1-2 8 .

9

GIRI�

1

19

dengeleme strarejisine dayah bir diplamasi uyguluyardu. Geç Osmanh ve erken cumhuriyer dü§Üncesinde uluslararas1 sisremi n dagas1 hakkmda dü§Ünceler aç1smdan bir õlçüde devamhhk aldugu yadsmamaz. 1 2 Ancak yen i Cumhuriyer' in karar altC1lan, Osmanh yõneticilerinin haralanm ve ba§ans1zhklanm rekrarlamamak adma farkh bir srrareji benimsemi§lerdi. Srarüka yanhs1 Türk diplamasisi zamanla eylemci bir nirelik kazand1 ve esas alarak dengelemeden ziyade kõprü kurmaya yõneldi . Mürevaz1 da alsa bir deniz gücüyle desreklenen diplamatik eylemciliginin kapsam1 bu süreçre Balkanlar' dan Akdeniz' i de içerecek §ekilde geni§ledi. Büyük õlçüde yabanc1 diplamarik ve askeri/denizcilik ar§ivlerindeki birincil kaynaklara dayanan bu kirapraki ana amac1m1z, Türkiye'nin sava§ sanras1 Avrupa düzenin karunmasma yõnelik geni§ rabanli bir Akdeniz devlerleri kaalisyanu alu§turma giri§im leri n i i ncelemekrir. Dõnemi n dagasmdan kaynaklanan belirsizliklere ve Türkiye'nin palirikalannda yer yer gõzlemlenen rurars1zl iklara ragmen, Türkiye 1930' dan sanra arta büyüklükre devlerlere [middle pawers] õzgü diplamarik