Szkoła Matek Poradnik dla pielęgniarek [1 ed.]

Citation preview

H. STEFAŃSKA

SZKOŁA

MATEK

Poradnik dla pielęgniarek

..

PA~STWOWY ZAKŁAD WYDAWNICTW LEKARSKICH WARSZAWA 1957

H. STEFAŃSKA

.. .

SZKOLA MATEK \• Poradnik dla I

".

pielęgniarek

• •

~

..

'

• Y• .

..

' )

11111;r1m111rr ii'lfiijk111 1003286931

....

~

,

PA~STWOWY

♦

,ł_

WARSZAWA 1957 Z AKŁAD

I

•r

..

!

WYDAWNICTW

LŁKARSKICH

Jedną z form prowad zenia pracy oswwto wo-san itarne j w zakresie higieny kobiety ciężarnej i ochron y zdrowi a niemowlęcia są szkoły matek . Szkoła matek ma za zadanie podanie kobietom niezb ędn ego zasobu wiadomości z zakresu higieny ciąży i pielęgnowania niemowlęcia oraz z zakresu profila ktyki, to jest zapobie gania chorobo m wieku dziecięcego . Doceniając' olbrzymią rolę szkół matek Polski Czerwo ny Krzyż postanowił przystąpić do prowad zenia szkół matek organiz owanych przy oddziałach powiato wych PCK. W oddziałach tych zostanie skompl etowan y sprzęt koniecz ny do prowad zenia zajęć oraz mat e riał poglądowy . Oddział y powiato we b ędą miały za zadanie zmobili zowani e wykładowców, lekarzy, pielęgniarek i położnych, zorgani zowani e zaj ęć, to jest u stalenie miejsca , dni i godzin, w których będą odbywać s ię pogada nki oraz zabezpi eczenie frekwe ncji słuchaczek. Organizując s zkoły matek oddziały powiato we powin•· ny, nawiązać współpracę z radami narodo wymi, wydziałami zdro- ' wia, szpitala mi lub oddziałami położniczyrp.i i niemowlę cymi, a także z poradn iami „K" i „D", aby uzyska ć ich pomoc w zakresi e

anga żowania

wykładowców,

uzupełnie nia

brakującego

sprzętu

oraz zapewn ienia dostate cznej liczby słuchaczek . Przy. angażowaniu wykładowców należy korzystać z przeszk olonych przez PCK pielęgniarek, które jako wychow anki tej ~rganizacji powinn y współdziałać w realizo waniu jej zadań w r amach pracy społecznej . Najwłaściwsza i najwdzięczniejsza dla nich praca to opieka nad matką i dziecki em. Uaktyw nienie absolw entek kursów pielęgniar,stwa PCK, wciągnięcie ich do pracy oświatowo­ sanitar nej - to poważne zadanie dla oddziałów wojewó dzkich i powiatow ych, a także dla ośrodków szkolen ia pi e lęgn i arek PCK. Wiadomości podane w niniejs ze j broszur ze powinn y być pomocą dla pielęgniarek , które, jako młode wykładowczynie, b ędą miały niejedn okrotni e trudności w zebrani u całości materiału potrzeb nego do opracow ania poszcze gólnych pogada nek. Podawa nie słu­ chaczko m w całości materiału zebrane go do poszcze gólnych pogadane k j est ab s o 1 u t n i e n ie ws k a z a n e, gdyż zaj ęłoby zbyt dużo czasu, a poza tym niejedn o może być trudno zrozumiałe dla wielu kobiet. Wykładowca powini en wybierać zagadn ienia potrzebne dla danego poziom u słuchaczek i podawać je w formie prz ys tępnej, powoli rozsze rzając zainter esowan ia można omawiać

4

tematy trudnie jsze . Prowadząc zaj ęcia z Kobietami, k tóre nie po siadają żadnych wiadomości z zakresu higteńy osobiste j i otoczenia, należy położyć nacisk n a te właśnie sprawy; tłumacząc je w sposób jak najbardzie j prosty, podając praktyczne sposoby stosowania zasad higieny w życiu codziennym. Należy również tak rozłożyć plan pracy w szkole matek, aże by kobiety miały moż­ ność przećwiczenia wszystkich pokazó w i nauczyły s i ę zabiegów niezbędnych we właściwym pielęg~·10waniu niemowląt. Na ćwicze­ nia praktyczne należy położyć duży nacisk, tak ażeby pogadanki i ćwic ze ni a stanowiły zawsze powiązaną ściśle całość. W t en sposób słuch aczk i wyniosą z zajęć praktyczn e korzyści dla organizowania życia w warunkach domowych. S zkoły mate k powinny b yć organizowane jak najbardzie j masowo, aże b y mogły obj ąć j ak n a j większą lic zbę kobiet i p rzeszkolić je w tak ważnej dziedzinie. Dzi ęki t e j akcji n iewątpliw ie poprawi się stan zdrowotny kobiet i niemowląt; pozwoli to unikn ąć wielu zachorowań , a t akże zmniejszy śmiert e l ność dzieci. W e wszystkich ośrodkach szkolen ia pielc~gniarek PCK powstały wzorcowe szkoły matek, prowadzon e przez instruktorki pi elęgn iar­ stwa przy pomocy i przy w sp ółudziale wyk ł adowców , lekarzy oraz słuchaczek. Wzorcowe szkoły matek powinny prowadzić zaj ęci a t eoretyczne i praktyczne na t akim poziomie, aby mogły' st anowić przykład i w zór zarówno pod względem organizacyjnym, jak i m e rytor ycznym dla wszystkich absolwentek kursów i aktywistów PCK przy or ganizowaniu i prowadzeniu prac oświatowo sanitarnych oraz opieki n ad matk ą i dzieckiem. Organizacja szkół matek . Szkoły matek mo gą być organizowane w zakł adach produkcyjnych lub administracyjnych zatrudniają­ cych zn aczną liczbę kobiet, w klasach 10. i 11. szkół ogólnokształ­ c ą cych oraz w najwyższyc h klasach szkół zawodowyc h, w PGR-ach, spółdzielniach produkcy jnych, nad' którymi pe łn i ą op iekę sanitarno-oświ a tową placówki PCK. Z a j ęc ia powinny sic~ odbywać systematycznie w oznaczone dni 1 lub 2 razy w tygodniu, zawsze w tych samych godzinach. Czas trwrnia zaj ęć teorety cznych w raz z pokazami nie powinien przekraczać 1 1/2 godziny. W zależności od okoliczności i warunków miejscowych należy wyznaczyć godziny zajęć takie, aby były

'

I

•


twór cewki moczowej, pod którą jest wejście do pochwy. U dzie-

r,

.

I

Ryc. 2·

Wewnętrzne

nar~~-~~ rodne kobiety. Z przodu przed cherz moczowy, z tytułu poza nią odbytnica

macicą pę-

wie wejście to przykryte jest błoną śluzową, zwaną błoną dziewiczą, najczęściej kształtu półksiężycowatego, z niedużym jednym lub kilkoma otworami. Przez otwory te w okresie miesiączkowania wydostaje się na zewnątrz wydzielina miesiączkowa, to znaczy śluz i krew. W dolnej części warg sromowych leżą parzyste gruczoły Bartholina. Pochwa ma kształt rury długości około 10 cm. Zbudowana jest z tkanki mięsnej, mocno pofałdowana, dzięki czemu staje się bardziej elastyczna i rozciągliwa. Do pochwy jak gdyby wstawiona jest dolna część macicy, zwana szyjką macicy r

14

szy jki znajduj ą cą s i ę w pochwie nazywa m y pochwową . Widocz ne jest w nie j m ał e uj ęcie otwie rając e s ię do pochwy : tą Obfity ś luz, drogą przy stosunk u dost a j ą s ię do m acicy plemni ki. który wydzie la część pochwo wa szyjki, zasłania ujście macicy i chroni przed wt a rgni ę ci em do wewnątrz bakteri i, znajdujących się w pochwi e w bardzo dużej ilości. Macica jest tworem mięśniowym w kształci e gruszki wielkości znajdu je się małej pi ęśc i; l eży ona w miedni cy małe j , przed nią dzieli się na pęch erz m oczowy , z tylu za ś odbytn ica. Macica 2 cz ęści: g ó r n ą z dnem wypukłym, z w a n ą t r z o n e m i zwę żoną część do 1 n ą, zwaną s z y jką. Wewnątrz macicy jest wolna przestrzeń, zwana j amą m acicy, która zwęża się przestron macicy chodząc do szy jki w postaci cienkie go kanału. Z obu m i. Gruczoły odchodzą 2 rurki, które nazywają się j a j o w o d a h miedni cy płciowe, zwane ja jnikam i, leżą w ,boczny ch ścianac je się znajdu jnikach ja w lęcego niemow małej. Już od wieku Okres zych. rozrodc k komóre tzw. k, kilkadziesiąt tysięcy jajecze mię­ cznych klimaty ach dojrzew ania n astępuje w naszyc h warunk a zaczyn dzy 13 a 15 rokiem życia . Wtedy to z komórk i jajowej a tałceni si ę wydostawać hormon żeński, koniecz ny do ·przeksz ej pierwsz ę si eniem pojawi z to ię s łączy dziewc zynki w kobie tę; . ustroju w ą komórk ększą miesiączki. Komór ka jajowa jest najwi

Cz ęść

W okresie dojrzew ania leży ona w wypełnionym płynem pęche­

rzyk u, zwany m pęcherz ykiem Graafa . Otoczo ny on jest przezro y, potrzeczys tą błonką, w które j gromad zi się materiał odżywcz Pęche­ ienia. zapłodn jego razie w a bny do dalszego rozwoj u jaj moW . jajnika części znej rzyki Graafa zn a jduj ą si ę na zewnętr adzonagrom m encie wzrostu pęche rzyk pod ':"Pływem ciśnienia n ego w nim płynu pęka i komórk a jajowa wydost aje się · na Komór ka ze wną trz . P r oces ten n azywan y jest jajeczk owanie m. owemu robaczk i ruchow dzięki i dostaj e się do · światła j a jowodu jajowod ów trafi a do macicy . Podcza s wsp ó łżyci a płciowe go komórk i męskie, zwane plemni kami, do sta j ą się do pochwy i w ę druj ą dale j do macicy i jajowozadu. W m om e ncie z e tknięcia si ę plemni ka z ja jem nast ępuje ' śluzowej błony do ę si ja przykle jajo e płod n ie ni e , a zapłodnion dwie,. na jednej i k~mórk macicy. W jaju dokonu je się podział odw dalszym ciągu n a cztery ·itd . Rosnący zarodek pokryw a się

15

.,

powiednimi błonami, z których jedna, zwana kosmówką, prze jmuje rol ę odżywj.ania płodu. Od końca dwunastego tygodnia ciąży kosmówkę nazywa się łożyskiem. Łożysko jest połączone z płodem sznurem, zwanym pępowiną; przez pępowinę prz echodzą naczynia krwionośne z organizmu -· --·····--·•·--

- - - - - . ----·-;

..

Ryc. 3. Wewn ętrzne nar7-ądy rodne kobiety : a

b -

m acica, c -

w i ęzadła,

jajniki, a1 - jajowody, (strona prawa w przekroju)

M1atki, dostarcza jąc płodowi tlen i wszystkie składniki pokarmowe, jak białko, węglowodany, tłuszcze, sole i witaminy, a odprowadzając dw utlenek wę g la i produkty przemiany materii. Ło­ żysko jest n arządem nie zmiernie ważnym; bez niego płód nie mógł­ by utrzymywać się przy życiu. Dlatego odkle jenie się łożyska od ściany macicy powoduje poronienie, a nieprawidłowy jego rozwój nie pozwala na właściwy rozwój płodu. Miesiączkowanie . Gdy nie nastąpiło zapłodnieni~ , sprawa przedstawia s ię inaczej. Nie zapłodnione jajo zostaje z macicy wydalone, a wraz z nim wydostaje się na zewnątrz złu szczająca się rozpulchniona błona śluzowa macicy i krew z uszkodzonych naczyń krwionośnych . Proces ten n azywamy miesiączkowaniem. Ten stale powtarzający się cykl jaj eczkowan,ia i miepią czkowania nosi

16

._

nazwę

cyklu miesiączkowego; zaczyna się on pierwszym dniem jednej m iesiąc zki, a kończy si ę pierwszym dniem nastę pnej. Cykl ten powtarza się u zdrowe j dziewczynki lub kobiety co 28 - 31 dni. Norma ln a miesiączka trwa od 3 do 5 dni. Okres ten jest stanem fizjologicznym tzn. normalnym, a nie chorobowym. W czasie miesiączkowania zmienia się nier az usposobienie kobiety. Kobiety bywaj ą nieraz w tym czasie bardziej nerwowe, skłonne do płaczu, szybciej odczuwa ją zm ęczenie. Kobiety o słabym i nieodpornym systemie n erwowym okres miesiączkowania przechodzą znacznie c ięże j .

Podczas miesiączki nie nal e ży wykonywać ciężkiej pracy fizyczne j, wymagającej dużego wysiłku, zbyt długich i męczących spacerów, nie należy podejmować żadnych wyczynów sportowych, lecz prowadzić tryb życia sr,okojniejszy oraz zwiększyć ilość godzin wypoczynku. Nie należy kąpać się w gorącej wodzie, gdyż może to zwiększyć krwawienie, lepiej jest cale ciało obmywać wodą letnią najlepiej pod prysznicem. Nie należy też uży­ wać napojów podniecających, alkoholu, czarnej kawy itp. Konieczne jest utrzymanie czystości narządów rodnych przez podmywanie się, ponieważ krew szybko się rozkłada i wydaje niemiłą woń. Najbardziej higieniczne opatrunki są takie, które moż­ na po użyciu spalić . Można kupić gotowe lub robić w domu z waty lub ligniny. Ze względu na miękkość materiału najwygodniejsze są podpaski flanelowe, nie powodujące odparzenia ud . W okresie miesiączki powinno się unikać przykrych i denerwują­ cych czynności, wskazane są natomiast nie męczące przechadzki na św ieżym powietrzu . W przypadkach nieregularności miesiącz­ ki, zbyt obfitego lub skąpego krwawienia, bólów w tym okresie, na leży udać się do lekarza spec jalisty, który stwierdzi przyczynę i zastosuje leczenie. Miesiączkowanie kończy się między · 45 - 50 rokiem życia. Okres ten nazywamy przekwitaniem . Ciąża . Teraz zajmiemy się kobietą, u której nas~ąpilo zapłod­ nienie. Okres ciąży trwa 10 miesięcy księżycowych (miesiąc księ­ życowy liczy 28 •dni). Kobieta ciężarna przestaje miesiączkować, a organizm jej przys-tosowuje się do służenia rozwijającemu się płodowi. Przede

wszyst k im

rozwij ają s i ę

pier si, pow oli

powiększ a j ą się

i

n apeł ni a-­

ją się mę tnym, żó łtaw ym płyne m zwan ym siarą , któr y po u r odze-

1

niu dziecka zamienia się w pokarm. Niekiedy u lega zm ianie stan psychiczny kobiet y , jej pra ca staje si ę mn iej wydaj na, kobieta jęst bardzie j roztargnion a, bardzie j ner wowa, sk łon n a do płac zu. Traci ona apety t lub m a gwa łtown e zachcen ia pewnych pokarmów. Wyst ępuj ą n udności, a cz ęst o uporczy we w ymioty, mogą ce powodowa ć uby tek wagi i odwodnieni e ustroju, które bywają niebezpiecz ne dla życia matki lub rozwoju pło du. W miarę w zrostu płodu pow ię kszona macica u ciska n a pęche rz moczowy i kiszkę stolcową, co moż e spowodowa ć bóle przy oddawaniu m oczu or az zaparcie stolca. Mogą również wystąpić inne zaburzenia w u stroju, np. w czynnoś ci nerek, w zakresie ciśnienia krwi, składu morfologiczneg o krwi itd. Kobieta ciężarna powinna zgłosić s ię pierwszy raz do poradni wtedy, kiedy przypuszcza, że jest w c iąży, a nast ępnie uczęszczać do poradni r egularnie co mies iąc przez cały czas ciąz y. Celem pierwszej ·wizyty u lekarza jest stwierdzeni e, czy kobieta jest w ciąży oraz czy ciąża nie wpływa u jemnie na jej stan zdrowia . Dalsze wizyty mają n a celu kontrolę stanu zd r owia k obiety oraz uzyskanie fachowych rad i wskazówek co do p os t ę powania W okresie ciąży a także u stalenie jak ma przygotować się do porodu, który w zależności od rozwoju cią ży i zdrowia matki moż e odbyć się w szpitalu albo w domu. Lekarz i po ło żn a lub pi e lęgn iarka udzielają szer egu wskazówek dotyczących pos tę powa ni a w czasie ciąży, a więc trybu życia, odżywiania się itp. Odżywianie ciężarnej. Kobieta cięż arna może jeść wszystko, co jej smakuj e ; ilościowo potrzebuj e niewiele więcej niż w stanie normalnym ; musi jednak zwracać uwagę na j akość i róż norodność pokarmów. W pożywieniu cię żarnej powinna znajdować się duża ilość białka, które zawarte jest w znaczne j ilości w mi ęs ie , ja jach, mleku, serze, twarogu i r ybach. Należy też uwzg l ę dnić du ż ą il ość węglowodanów, czyli cukrów, znajdujących się w miodzie, owocach, w w szelkiego rodzaju potrawach mącznych oraz jarzynach. Dla dostarczeni a potrzebnyc h witamin należy spożywać d_użą il()ŚĆ owoców, soków z jarzyn i surówek. Lepie j unikać pokarmów r ozdymaj ących , jak: groch, fasola, kapusta gotowana; n iewsk azane

18

..

,

·,

'

,";; n: t ....

.

bL...1

jest p1c1e alkoholu pod jakąkolwiek postaci ą (piwa, wina) oraz palenie tytoniu . Przyjmowanie witamin w postaci sztucznej, to znaczy w tabletkach, jest dozwolone tylko na zlecenie lekarza, który zadecyduje, jakie witaminy i w jakiej ilości są w danym przypadku konieczne. Ostatni posiłek powinien być mało obfity i przyjmowany ' na 2 godziny przed snem. U kobiet ciężarnych spotyka się często skłon­ ność do zaparcia. Wypróżnienia należy regulować odpowiednią dietą. Dobry skutek daje spOŻ):wanie zsiadłego mleka, młodego kefiru, kompotów, zwłaszcza z suszonych śliwek, oraz dużej ilości jarzyn i owoców. Stosowanie środków czyszczących farmakologicznych może być bardzo szkodliwe, zwłaszcza u kobiet ze skłon­ nością do poronień. W razie . uporczywego zaparcia można przyjmować rano na czczo łyżkę stołową parafiny lub zrobić lewatywę przeczyszczającą . Uporczywe zaparcia w ciąży mogą wywołać hemoroidy, czyli żylaki odbytu, które najczęściej znikają same w jakiś czas po porodzie. Wypróżnienia.

W okresie ciąży czystość ciała powinna być bardzo przestrzegana. W pierwszej połowie ciąży wskazane są co najmniej dwa razy w tygodniu kąpiele w wanni~, w wodzie o temperaturze 35°; nie mogą one trwać dłużej niż po 10 minut. W drugiej połowie ciąży należy korzystać tylko z natrysku wodą bieżącą (prysznic) ze względu na ochronę narządów rodnych przed zakażeniem, które mogłoby nastąpić podczas kąpieli w wannie. Ciężarna powinna bardzo przestrzegać higieny narządów rodnych, podmywać się dwa razy dziennie, a w razie upławów udać się po poradę do lekarza. Irygacji w okresie ciąży robić nie należy. W pierwszych 2-3 miesiącach ciąży trzeba nieraz ograniczyć stosunki płciowe, szczególnie u kobiet, które miały poronienie samoistne . Po upływie 7 miesięcy ciąży stosunki płciowe są bezwzględnie zakazane, g dyż mog ą spowodować zakażenie dróg rodnych. Czystość ciała.

Jl,

Odpoczynek i sen. Właściwy odpoczynek jest bardzo ważny dla ciężarnej, która powinna tak rozplanować dzień, ażehy znaleźć dostateczną ilość czasu na odpoczynek. Przede wsystkim powinna

,

,, r "

używać wolny ch, nie m ęczą c ych spacer ów, t rw a j ących do 2 godzin dzienni e. Przeby wanie na św ieżym powie trzu - w parkac h , ziele ńca ch, poza m iastem , m a dobr y wpływ n a syst em n erwowy oraz zaopatr u je u strój w dużą ilość tlenu zn a jduj .-1cego s ię w czys-

/

I

Ryc. 4 ~ i'

tym powiet rzu. Wskaza ne

Cwiczen ia gimnasty cz ne są

-l

lekkie rozryw ki, kino, teatr o tematy(!e lekkie j i pogodn ej . Należy unika ć rozry wek i den e rwującej lektury , obrazuj ące j ci ę żkie i tragicz ne zdarzen ia przeżycia.

Również niepożądane

jest przeb.1wanie w dusznych i zadymionych

lokalach . Spać powinna ciężarna do 9 godzin na dobę w warunkach higienicznych, przy dużym dostępie świeżego powietrza, w bieliźnie luźnej, nie uciskającej. Wskazany jest godzinny odpoczynek po obiedzie w pozycji le ż ąc e j. Szczególnie korzystne jest uprawianie przez kobietę ci ęż arną nie '.męczącej gimnastyki. Ruchy rąk do tyłu, rozszerzające klatkę piers iową, zgięcia kręgosłupa do tyłu i przodu, g łowy do dołu - to wszystko, powtarzane codziennie , wpł ywa na lepsze ukrwienie i e las tyczność mięśni. Drobne czynności gospodarcze, jak ścieranie kurzu z szafy, zbieranie śmieci z podłogi, doskonale uzupełniają niezbędne w tym okresie ćwi-• czenia gimnastyczne . Praca. Kobieta w ciąży powinna unikać pracy wytężonej, podnoszenia ciężkich przedmiotów, szycia na maszynie nożnej oraz pod koniec ciąży długotrwałej jazdy pociągiem . Może natomiast pracować w warunkach normalnych, lecz u11ikać przemęczania się. Nie powinna wykonywać pracy nocne j, zwłaszcza w drugiej połowie ciąży, oraz pracy w złych warunkach higienicznych (w kurzu, ciemności , wilgoci) a również pracy w fabrykach oło­ wiu, rtęci, fosforu itp., ponieważ ma to zły wpływ na zdrowie matki i rozwój płodu.. Jeśli ciężarna wykonuje pracę bardzo wyczerpującą lub denerwującą, powinna na okres ciąży być przeniesiona do pracy lżejszej . .Jeśli kierownictwo zakładu pracy nie godzi się na przeniesienie, należy udać się po pomoc 'do rady miejscowej , która zaopiekuje się ciężarną i pomoże w przeniesieniu do pracy mniej wyczerpującej. Ubranie. Ciężarna powinna . nosić ubranie luźne, nie uciskające; nir wolno używać okrągłych podwiązek, które wpływają na nadmierne rozszerzenie się naczyń krwionośnych kończyn dolnych. i tak zwykle rozszerzonych wskutek ,1.cisku wywieranego przez powiększoną macicę na duże naczynia jamy brzusznej, stwarza to bowiem sprzyjające warunki do powstawania żylaków . Stanik podtrzymujący piersi musi też być luźny i należy go powiększać w miarę powiększania się piersi. Kobieta będąca pierwszy raz w ciąży może nie używać pasa ciążowego, tylko zwykły 21

luźny pasek do podwiązek. Pas ciążowy jest wskazany jedynie u kobiet po kilku porodach , z wiotkimi powłokami brzuszny mi i obwisłym brzuchem . O p otrzebie noszenia pasa decyduje lekarz lub położna. Obuwie należy nosić jedynie na . płaskim i dość szerokim obcasie, by zapewn ić prawidłową postawę ciężarnej, moż­ liwość dłuższego chodzenia , zmni e j szyć niebezpieczeńs two obrzę' kostek. W przypadk ach obrz ę ków lub żylaków ków w okolicy na leż y kilka razy dziennie zmieniać pozycję , kłaść si ę z nogami u niesionym i wyżej i konieczni e udać si ę do lekarza, ażeby stwierdził, có jest tego p rz y czyną.

Hartowan ie brodawek . By z aharto wać brodawki na okres k arm ienia, myje się pier si dwa razy dziennfe chłodną wo dą z mydłem i wyciera się szorstkim ręc znikiem. Brodawki należy od czasu do czasu delikatnie masować lub ugniatać ich okolice jednym palcem, a dalej ma sować piersi, unosz ąc je do gór y i uciska jąc, lecz ruchy te trzeba wykonywać bardzo delikatnie . ODCHYLE NIA OD NORMY W CZASIE CIĄŻY

A n em i a. Z powodu dodatkow egQ obciąż eni.a organizm u kobiety odżywi aniem płodu częs to zdarza się, ż e organizm m atki ma za małą ilość krwi w stosunku do zwiększon ego jej zapotrzeb owania. Wynikiem tego m_oże być anemia, którą zlikwidować może jedynie ·lekarz stosu j ąc środki odpowiadające poszczegó lnym stanom niedoboru . Stosowan ie jakichkol wiek środków na własną rękę może okazać się szkodliwe . Jeśli nie występuje krwawien ie w czasie ciąży, niedobór krwi jest zwykle niewie lki i usunąć go można, zwykłymi środkami leczniczy mi. Stosowan ie takich środ­ ków jak witamina B 12 lub preparaty wątroby bez zlecenia lekarza może spowodować dużą krzywdę ciężarn e j i płodowi . Schorzen ie nerek. Kobieta ciężarna powinna w okresie c1ązy wielokrot nie oddawać mocz do badania, co pozwoli zapobiec ewentualnym schorzeni om nerek i towarzyszącym im objawom , jak: obrzęki nóg, bóle w okolicy ner ek itd. Nerki w okresie ciąży są bardzo obciążone pracą, bowiem wydalają 1produkty przemian y . materii i matki, i płodu, mogą więc wystąpić w nich zmiany zwyrodnienio we, które doprowadzają do zatrucia ciążowego . Zanied-

22

/

I '

banie badań może doprowadzić do bardzo n iebezpiec zn ej d la zdrowia, a nawet ży cia, tak zwanej r zucaw ki porodowe j, obj awia j ącej się drgawkam i w czasie porodu i znacznym podniesie niem ciśn ie­ nia krwi. Wadliwe fun kcjonowa nie nerek w okr esie cią ży może doprowadzić do za trucia ci ążowego. K o n t r o 1 a u z ę b i e n i a jest konieczna w okr esie ciąży, gdyż zęby ł a twiej ule gają p róchnicy z powodu dużego zapotrze.bowania wapnia i soli miner alny ch dla pło d u . Próchnicy zapobiega wł aściwe odżywia nie s i ę c i ężarnej . Zepsute zęby na le ży leczyć, a nie nada j ące się do leczenia usuwać, jakÓ siedlisko bakterii, mogące b yć źródłem zakażen ia . Konieczn e jest równ ież przestrzegan ie hi gieny jamy u stne j; czyszczen ie z ębów co na jmnie j dwa razy dziennie szc zoteczką i proszkiem or az płukan i e cie płą wodą po każdym jedzeniu , aże by u sunąć z a lega j ące resztki pokarmu, które stanowi ą dobrą poż ywk ę dla bakter ii. K r w a w i e n i e w c z a s i e c i ą ż y jest zawsze sprawą poważną , wymagającą badania lekarskie go w celu ustalenia przyczyny. K r wawienie I

f.,.

•

spowodowan e poronieni em lub n iepr awi dłowym ułoż eniem ł oż yska, tak zw any m ł ożyskie m przoduj ącym . Zarówno jeden, jak i drugi przy padek jest groźn y dla zdrowia i życia m atki oraz dziecka, l~kc~ważyć go więc nie należy . Każda k obieta ciężarna powinna wi edzieć o tym, że w razie krwawienia musi udać się natychmi ast do lekarza i że nie wolno jej bez zlecen ia lekarskie go przyjmować żadn ych leków. może być

USTAWOD AWSTWO

,.

DOTYCZĄCE

MACIERZYŃSTWA

K obieta ciężarna otoczona jest opi eką pańs twa, którą wyraża ustawa chroniąca przyszłą matkę. Przede wszystkim nie wolno rozwiązywać umowy o pracę z kobietą ciężarną. Każda kobieta ciężarna korzysta z 12-tygodn iowego płatne go urlopu macierzyń­ sk iego, który należy rozpocząć n a dwa tygodnie przed spodziewanym porodem. Kierowni ctwo zakładów pracy oraz zakładowe organizac je związkowe mają obowiązek opiekowa nia się kobietą w okr esie ciąży, a więc skierowa nia jej do lżejszej pracy, zwłasz­ cza gdy chodzi o pracę fizyczną, wycofani a jej z pracy nocnej w drugie j połowie ciąży oraz niezatrud niania w warunkac h szko23

... ,

..

dliwych dla zdrowia. Matka k a rmiąca m a dzi e ń pracy sk rócon y o 1 godziną. Ponieważ w okresie ciąż y zdarzają się cz ęsto wsze lk iego r odzaju odchylenia od normy, . kobiet y powin ny regularnie od w i edzać poradnię „K". Opieka tej poradni daje olbrzymi ą korzyść dla zdrowia kobiety ciężarnej, dla prawidłow e go rozwoju pł odu a także przygotowuje kobietę do odbycia porodu w warun kach , k tór e gwarantują bezpiecze ńs two je j i dziecka. Wiadomoś ci o budowie i czynn oś ciach n a r zą du rodnego ri a leży w szkole matek prowadzo nej w k lasa ch 11 sz k oły o góln okształcą ­ cej i 4 szkól zawodowych oraz wtedy, gdy zaj ę cia odby wają się w zespole kobiet z wyższym poziomem wi a domoś ci ogólnych; w innych przypadkach należy jedynie ograniczyć się do podani a wiadomo ś ci z zakresu h igieny cią ż y ze szczególnym zwróceniem uw agi na cz ystoś ć ciała , k o n iecz n ość codziennego podmywania się kobiety, przestrzegania higieny dnia codzien nego, ko zysta nia ze świeże go pow ietrza oraz przestrze_gania cz y s t oś ci b ie lizny osobistej. Słuchaczki p owinny b y ć przekonane o k onie czn ośc i opieki lekarskiej w okresie ci ą ży i zapewnienia fachowej pomocy p rzy p or odzie.

Uwaga.

podawać

Pogadanka osiągnie wtedy swój cel, gdy słuchaczki zrozumie j ą, te wszystkie zabiegi higieniczne są niezbędne dla zachowania zdrowia. W środowisku, gdzie nie ma łazienek, na le ż y omówić dokładnie sposoby mycia , się w miednicy lub balii i spłukiwani a dzbankiem lub konewką. Wszelk ie wskazówki muszą by ć dostosowane do normalnych warunków domowych danego środowi s k a . że

POGADANKA II

HIGIENA PORODU I /

POŁOGU

Poród Plan: a. Przygotowanie do porodu. b. Konieczność zapewnienia kwalifikowanej pomocy przy rodzie. c. Porody, które powinny odbywać się w szpitalu. d. Krwawienie przed rozpoczęciem się porodu. e. Porody zaniedbane . · f. Znaczenie skurczów macicy. g. Okresy porodu i zachowanie się ciężarnej w czasie poszcze-• gólnych okresów.

Połóg

I

'

Higiena połogu. Oddawa nie moczu i stolca. Odchod y. Skurcze i zwijanie s i ę macicy . Gimnas tyka w połogu. f. Wstawa nie.· g. Zakaż en i e połogowe. h. Zapa lenie gr u czoł u piersiow ego, przyczyąy, zapobieg anie , , ściąpielęgnowa nie brodawe k, karmien ie przez „kaptur ek" . ganie pokarmu i . Tryb życia w okresie poło g u. a. b. c. d. e.

j . :Pożycie płciowe.

k .. Odżywianie w okresie karmien ia dziecka piersią. I. Badanie lekarski e po upływie 6 tygodni od porodu. P o k a z : łóże czko, wózek, łóżeczko z krzeseł i prześcieradeł , ściągacz pokarm u „kaptur ek" . koC e 1 p o g a d a n k i i p o k a z u. Przekonać ciężarną przebieg ć Wyjaśni nieczności odbycia porodu pod opieką fachową. akcji porodow ej w celu przygoto wania ci ę żarnej do świadomego współudziału w porodzie , przygotować psychicz nie do porodu. Podać wiadomo ści z zakresu higieny połogu , które pozwolą unikoknąć komplik acji poporod owych i zapewnią szybki powrót ej lekarski kontroli ości biety do zdrowia . Przekonać o konieczn w 6 tygodni po porodzie .

o

MATERIAŁ

DO P OGADAN KI

Poród Jak już powiedzieliśmy , ciąż a trwa 10 miesięc y księżycowych W tym okresie płód rozwija się i dojrzew a. W momenc ie kied:r jest przygoto wany do samodzi elnego życia, następuje jego wydalanie z ustroju matki na zewnątrz; okres ten nazywa się porodem . Wydalan ie płodu jest zjawiski em fizjologi cznym, a nie chorobą , za którą w życiu potoczn ym często niesłusznie jest uważany. choOczywiście podczas porodu mogą zdarzyć się jakieś zjawiska robowe, 'lecz opieka fachowa nad kobietą w okresie ciąży, przygotowan ia jej do porodu oraz opieka w czasie porodu mają na 25

/

ce lu sprawić, aże by powikłania choro bowe i porod owe wyst ępo­ wały jak najrza dziej. Lekar z opiekujący się kobietą w okres ie ciąży d ecydu je, gdzie poród ma się odbyć . Gdy nie przew iduj e ż a dn ych odchy le ń od normy w czasie porod u, zezwa la n a odbyc ie por odu w domu , oczywiśicie przy zapew nieniu facho wej opieki p o łożne j r e jonow ej, wiejsk iej lub mie jskie j. Jeżeli stwier dza powikłania, jak np. niepr awidłowe położenie płodu, łoż ysko przodu j ąc e , bardz o zwężona miedn ica, zły ogóln y stan zdrow ia ciężarn ej itp ., p oród musi się odbyć w szpita lu. Byłoby pożądane, aby wszys tkie porod y odbywały się w w arunkach szpita lnych , lecz jest t o jeszcz e niemo żliwe z powod u zbyt małej liczby łóżek na oddzi a łach poł o żn iczych; uzup eł nieni e ich mu si potrwać kilka lat. Jeśli przew iduj e się poród norma lny, z zapewnioną obecnością kwali fikow ane j położn e j, może on odbyć się w domu . W takim razie należy jedna k przyg otowa ć star annie miesz kanie i wszys tko co jest ni ezbędnie potrze bne dla , odbyc ia porod u w domu .

/

Przyg otowa nie do porod u w domu. Na 3 tygod nie przed spodziew anym porod em należy wyprać staran nie bie lizn ę poście lową i osobistą ciężarnej i dokładnie wyprasować. Ponie waż poród może nastąpić o kilka dni wcz e śniej, niż to wynik a z wylicz enia, wszys tko, co jest potrze bne do porod u, mu si · być przyg otowa ne wcześniej. Pokój , który przez nacza się dla rodzącej, powin ien być duży, z dobry m dostępem światła. Należy u sunąć z niego wszys tkie zbytec zne sprzęty, zwłaszcza takie, w który ch groma dzi się kurz, jak firank i, dywan y, zasłony, makat ki, książki itp. ściany trzeba porządnie oczyścić i odkur zyć . Bardz o wskaz ane jei.t odmal owani e lub wybie lanie ścian, co zapew nia więks zą czystość pomie szczen ia, której należy bardz o przest rzegać. Podłogę trzeba zmyć porządnie kilkak rotnie gorącą wodą z mydłe m i proszkiem do szorow ania. Wszy stkie sprzęty, które pozostają w pokoj u rodzącej, należy dokładnie wytrzeć na mokro . Łóżko ustaw ia się n a środku pokoj u, tak ażeby lekarz czy położna mie li dostęp do ·rodzącej z każdej strony . Przes uwani e łóżka w czasie porod u spraw ia niepo trzebn y kłopot i zamie szanie . Pościel mu si być dokładnie wytrz epana i wywi etrzon a, przed porod em powle czona

. ....•

.

w

czystą

i

dokładnie

wyprasowaną bieliznę.

prześc ieradło

Pod

matera c lub trzeba podłożyć dużą ceratę, równie ż 'kotować przygo siennik przed zabrud zeniem . Należy do gotowa kocioł nieczn ie spr z ęt , a mianow icie: duży garnek lub kę nia wody, dwie duż e czyste miedni ce, wiadro , mydło, wanien y polub dużą miednicę do kąpieli n iemowl ęcia , ·zmianę bielizn ch nkowy opatru ałów materi Z j. ściel owej i osobis tej dla rodzące czystą ie idealn znaczy to duży zapas waty i ligniny , wyjałowioną, k i , spir ytus denatu rogazę, którą można n abyć w aptece , nożycz , wany, spiryt us czysty , jodyn ę, derma tol i płyn d ezynfe kcyjny np . lizol. Resztę potrze bnego sprzętu przyni esie położna. Należy ka dla niemowlęcia pamię t ać o przygo towan iu wypra w)d i łóżecz pielęgnowania. jego do bnych oraz przybo rów i sprzę tó w potrze ażeby zabezpieczyć

opieka przy porodz ie. Najważniejszą rzeczą jest zabezz popiecze nie fachow ej opieki podcza s porodu , gdyż korzys tanie dziecmocy niefac howej może być niesłychanie groźne dla matki i dospowo może cznego asepty ka. Nieprz estrzeg anie postępowania ę. chorob zną ezpiec eb ni cięż ką i wać zakaż enie połogowe ej fachow opieki W razie nieprawidłowego przebi egu porodu brak życia matki może być bardzo niebez pieczn y dla zdrowi a, a nawet odbiegdzie wsi, na istotne bardzo jest to i dzieck a. Zagad nienie wyko", ,,babki tzw. się ą zajmuj raniem porodu niekie dy jeszcze ości zasad higien y. n ując te czynności bez najmn iejszej znajom ały przy w ubrani u, w którym doglądały inwen tarza lub pracow poroikacji gospod arstwi e w domu. Przy drobne j nawet kompl ch dowej pomoc „babki " może p,rzynieść nieobl iczalne w skutka dów szkody dla rodzącej i dzieck a. Stosując się do różnych przesą przy ści czynno zych pierws i i ~useł w czasie odbier ania porodu , nowor odku „babki " były często przyczyną poważnych chorób funkna się a :ń awet i zgonów . Dlateg o też tak duży nacisk kładzie wie_jcjonow anie izb porodo wych, gdzie kobiet y ze środowiska skiego mogłyby rodzić bez obawy o zdrow ie ·i życie swoje i swojedogo dzieck a . W każdym przypa dku, gdy nie można zapewnić oraz aniu mieszk w ków warun statecz nie higien icznyc h dla porodu inna -fachowej opieki lekarz a lub położnej, c i Ię ż a r n a po w b do u 1 a l być s k .i er o w a n a n a p o ród d o s z p i t a l◄'achowa

izb y

por od owej . ~I

I,

• I ł

••

l

..,

.

I

,

.. '

..

'•

.

.'

1

~ v

.l

27

Wsk azan ia do odby cia poro du w szpit alu. J'ak wspomnieliśmy

wyżej,

gdy leka rz pode jrzew a u

nieprawidłowe

ciężarn e j łożysko przodując e ,

położenie płodu, co może wymagać wyk onan ia

pddc zas poro du pewn ych zabie gów prze z lekar za, nie woln o odporo du w waru nkac h dom owyc h. Kied y budo wa mied nicy lub dróg rodn ych kobi et y każe przy puszczać, że nie będzie ona w stani e urodzić siłami natu ry, lecz ti-zeba będzie wykonać zabie g oper acyj ny zwan y cesa rskim cieciem , poró d musi s ię odbyć w szpit alu. Krw awie nie prze d poro dem może być spow odowari.e prze dwcze snym odkl ejan iem się łożyska, co jest zaws ze związan e z niebezpi eczeństwem dużego wyk rwaw ienia się rodzącej. Przy pade k taki wym aga koni eczn ie opięki lekar skiej prze d poro dem, krwa wiącą kobietę ci ężarną trzeb a naty chm iast odwieźć do szpit ala . Każda kobi eta ciężarna powi nna zdawać sob;e sprawę z tego n iebezpieczeństwa i nie zaniedbać tak poważn e j kom plika cji ciąży i poro du. bywać

Pękni

I

ęcie kroc za i szyjk i maci cy. Odb ywan ie poro du w dom u kryje w sobie jeszc ze jedn o niebezpieczeńs two dla rodzącej, a mianowi cie w mom encie prze rzyn ania się głów ki prze z srom może nastąpić pęknięcie kroc za. Kroc zem nazy wa s ię niew ielki odci nek części miękkich, skór y i leżących pod nią mięśni międ zy odby tem a szparą sromową. Mnie jsze lub większe pę knięcie kroc za powi nno być zara z po poro dzie zszy te prze z lekar za. Zani edba nie tego zabie gu moż e być przyczyną różnych schorzeń gine kolo giczn ych, do który ch likw idacj i koni eczn x jest zabie g oper acyj ny, poważniejszy i trud niejs zy, niż gdyb y był wyk onan y zara z po poro dzie. Dlat ego też kobi eta rodząca w dom u pow inna zaws ze być dokładnie zbad ana prze z leka rza lub położną i w razie najm niejs zego naw et Pf/knięcia kroc za zeszy cie powi nno nastą pić jak najprędzej.

Przy bieg poro du. Każda kobi eta ciężarna pow inna sobie zdawa ć z prze bieg u a~cji poro dowe j, w które j mus i świadomi e

sprawę brać

czyn ny udział . Dob ry stan zdro wia. przy goto wani e psyc hiczciężarnej, wiadomości o prze bieg u same go poro du oraz świadomość, że rodząca musi wykonywa ć szere g czynności w czasi e pone

rodu . wszy stko to sprz yja jego I

28

prawidłowemu

prze bieg owi. Poró d

·

jest d la k obie ty duż ą pracą fiz ycz ną, poważnym wysiłkiem, który ona sama musi wykonać , bo nikt inny nie może za nią tego zrobić . U kobiety, która rodzi po raz pierwszy, proces rodzenia trwa j ed~ą dobę, to jest 24 g~dzin, ale czasem przebiega prędzej. U kobiety, która już rodziła, poród trwa zwykle krócej. Zawsze jednak jest to bardzo poważny wysiłek, cięzka praca. Pierwszy okres porodu. Poród zaczyna się czynnością porodową, to znaczy okresowy mi skurczam i macicy, w której znajduje s ię płód. Skurcze występuj ą stale w pewny ch określonych odstę­ pach czasu i wywołują stopniowe zmiany w szyjce macicy. Z chwi-' lą wys tąpien ia prawidłowej czynności porodowe j bóle pojawiają si ę co 10 - 15 minut, a w miarę post ępowania porodu stają się cor az silnie jsze i częstsze . Otwieran ie się szyjki macicy trwa kilka godzin . Łatwo sobie wyobrazić, z jak wielką silą odbywać si ę muszą skurcze, ażeby mogły przepchnąć płód przez tak wąską rozdrog ę. Z chwilą zupełnego rozwarcia ujścia wewnętrznego macicy ście uj Kiedy . nego zewnętrz ujścia ie poczyna się rozwieran zostaje rozwarte , pę cherz płodowy, który zawiera płód i wody płodowe, pęka w czasie jednego z następujących po sobie bólów, przy czym odpływają pierwsze wody płodowe. Dopóki wody pło­ dowe nie odejdą, kobieta może chodzić lub _siedzieć, ale od momentu odejścia pierwszy ch wód płodowych powinna konieczn ·e l eżeć, gdyż chodzenie stwarza niebe zpieczeństwo dla dziecka. Skurcze macicy wykornują zasadniczą część pracy porodowe j, w czasie skurczu macica twardniej e i napiera na powłoki brzuszne . Odczuwa nie bolesna· ci jest indywidu alne i uzależnione od przy- · gotowani a psychiczn ego rodzącej. Badania wykazały, że przy zastosowan iu nowych metod, poród może przebiegać bezboleśnie, co nie odbija się ujemnie na czynności macicy. Uczucie bólu może być również łagodzone przez zastosowa nie znieczulających środ­ ków farmakolo gicznych, masaży itp. Drugi okres porodu. W momencie gdy nastąpiło całkowite rozwarcie szyjki macicy, nast ępu je drugi okres porodu ,- wydalani a płodu. Zaczyna się on wstąpieniem części przodującej płodu do pochwy, a kończy się wydaleni em płodu. Jest to okres najbardzi ej pracowity dla rodzącej, wymagający świadomego jej współdzia­ łani a z akcją porodową przez właściwie zorganizo wany wysiłek I

29

i wykor zystan ie w przer wach między skurcz ami koniec znego odpocz ynku. W tym drug.im okresie do skurcz ów macicy dołącz a się patcie , to jest odruch owe skurcz e mięśni ściany brzusz nej i przepo ny (mięśnia odgrildzaj ącego j amę brzuszną od k latki piersio wej). Rodz ą ca odczuw a konie c zno ś ć nady man ia s i ę. P o fał­ dowan a pochw a rozsze rza s i ę , rozciąg a ją się jej t kanki, krocze , które już w czasie ciąży spulch nia s i ę i sta je si ę e lastycz ne, r ozciąga 'się stwarz a jąc możliwość prze j ścia g łó wki n a zewną trz . W tym okresie porodu podcza s skurcz ów m acicy kobie ta powin na mocno napina ć mi ęś nie i mocno przeć , prz ychyla jąc podbró dek do klatki pier siowej . Dla ułatwienia te j pra cy powin na ona op ie rać się mocno całymi stopam i o koniec łóżka, a rę kami chwytać brzegi łóżka. Można też przygotować tak zwane „le jce", to jest przywiązać ręczniki lub mocne band aż e do nożnej porę czy łóżk a , a końce ich pod a ć rodzącej do trzyma nia. Po całym szereg u skurcz ów połączonych z parcie m, w r ozwierającej s ię szparz e sromo we j ukazuj e s i ę główk a (oczyw iści e jeśli dzieck o rodzi się prawidłowo), która po zako ńcze niu parcia ponow nie się cofa. Ten mome nt n azywa si ę wyrzy naniem główk i. W tym okresi e rodząca jest bardzo , zmęczona, oblana potem . W czasie przerw między skurcz ami powin na ona odp oc z ywa ć; to znaczy leżeć spokoj nie, głęboko oddychać, n; e rozmawiać, · a tym bardzi ej nie krzycz e ć. Musi w przerw ach między skurcz am i n abierać siły do zbliżającego s ię znów duż ego wysiłku fizyczn ego, potrze bnego do wyda lenia płodu n a z ewnątrz. Wresz cie po dłuższ ej lub k;ótsz ej przerw ie, w c~asie jedneg o z skurcz ów główka wydos taj e się na zewn ątrz, to znaczy rodzi się, parcia pojawiają się szybko jedne po drugic h i wreszc ie uka zują się barki, plecy, tułów i nóżki dzieck a, a także wyciek a reszta wód płodowych. Tym kończy się II okres porodu .,

Trzeci okres porodu. Trzeci okres porodu rozpoc zyn a się odpęp ­ nienie m dzieck a , a kończy s ię wy daleni em łożyska. Po upływi e 10 _..!..,. 15 minut po urodze niu si ę nowor odka zacz y n a ją s ię p onowne skurcz e, f)Oł ączone z niezby t dużym krwaw ieniem , spowo dowanym oddzie leniem się łożyska od ścian macicy . Dzięki skurczom łożysko obsuw a s i ę do p ochwy , s k ą d w ydosta je się n a zewnątrz . Wyda lone łożysk o należy dokł adnie ob e jrz e ć , czy n ie I 30

pozostał

w maci cy

względnie stamtąd

jego kawałek, który musiałby być bez, a zaczy na· usunięty. Na tym kończy się poród jakiś

się połóg.

porod u. Jak widz iPsyc hiczn e przy gotow anie się ciężarnej do

prawidłowy jej przemy z opisu akcji porod owej , duży wpływ na edzo ny przyg otobieg ma czyn ny świadomy udział rodzącej, poprz atmo sfery wokół ojnej spok iem wani em psyc hiczn ym i wytw orzen mom entu narod zin dziec ka. iecW Polsc e, za przykładem inny ch krajó w, jak Związek Radz ykę ilakt psychoprof ki, Chin y, Ame ryka, Angl ia itd., stosu je się bólów porod owyc h. uważa, że musi Kobi eta przeważnie przyg otow ana jest na ból, jej przy kryc h e dzeni złago na cierpieć, że nic nie może wpłynąć ia znajo mych iadan opow u niej przeżyć. Ten nastr ój wywołują h przeżyć swoic ze kobie t, które już rodziły i które zwierzają się ając je. rzymi i wyolb w czasi e porod u, .bard zo często przesadzając o nieko rzyst nie na Taki e niesłuszne przeświadczenie wpływa bardz rozwiać atmosferę okro pnyc h ciężarną; należy jak najprędzej ch z każdym porod em. Naprzefyć i niebezpieczeństw związany że przy stałym rozw oju nauk leży kobietę ciężarną przekonać, zpieczeństwo dla medy czny ch coraz bardz iej zmni ejsza się niebe przeważnie tylko w tych przy-: rodzącej i jeśli ono występuje, to i lekar za w czasi e padk ach, kiedy ciężarna nie korzy sta z opiek ykę bólów porod owyc h nie trzeciąży . Propagując psychoprofilakt ć nie odcz1,twając ba myln ie tłumaczyć, że kobie ta będzie rodzi oczekiwała niebezpieczeń­ żadnych bólów . Chod zi o to, żeby nie ieg poro du jest zależny przeb stwa , lecz była przeświadczona, że urodzić sama i nikt w dużej mier ze od niej same j. Kobi eta musi wani e zabie gów opetego za nią nie jest w stani e zrobić, a stoso ne. Bóle w czaracyj nych jest w norm alnym porod zie niew skaza cy, takim i samy mi, sie poro du są spow odow ane skurc zami maci do czasu w czajakie występują w okres ie mens truac ji i od czasu eta rodząca Kobi nie. łagod nie zupeł sie ciąży i odcz uwan e są wted y z rozzony połąc jest uwa, powi nna zrozumieć, że ból; który odcz nizozorga iwie właśc wiera niem się dróg rodn ych i jej ę_pokojny, anie Zauf u. porod wany udział w tej akcji przyśpiesza przeb ieg ·jego nie nywa odbierającego poród , wyko do perso nelu facho wego I

' 31

poleceń i spoko jne, pogod ne nasta wieni e do tego, co k a źda rodzą c a kobie ta musi przejść - to wszy stko powi nna wytw o rzyć u ' cię­ żarnej przed porod em opiek a porad ni „K " - lekar za i p o łoż n ej . Dotyc hczas na całym świecie przep rowad zono o koło 3 1/2 milio na porod ów bezbo lesny ch i spraw ozdan ia wykazuj ą, że w 80 - 90% przeb ieg porod u był łagodny, mnie j boles n y , r egula rny, bez odchyleń od nbrm y, trwa ł króce j i nie pozos tawiał po sobie przykrych wspomnień . Wszy~tko jedna k wiąże się z konie c znością korzy stania cię­ żarnej z porad ni „K", z stoso wanie m s i ę do wska zówe k lekar za, przes trzeg aniem higie ny ciąży oraz z wł aści wym przyg otow aniem si ę do porod u i świadomym w nim udzi ałem . Połóg

Z kolei omów imy połóg, który jest okres em powr otu kobie ty do stanu norm alneg o. Okre s ten trwa od 6 do 8 t ygodn i. Powiększona macic a musi wróci ć do norm y . Kobie ta powin na wypo cząć po wysiłku, jaki wykonała, i być zdoln a do pełnienia dal. szych obowiązków, przed e wszys tk,im karm ienia i pielę gnowania dziec ka . Odda wanie mocz u i kału. Ażeby macic a mogła norm alnie się trzeb a dbać o norm alne oddaw anie mocz u i stolca . Przepełniony pęcherz lub wzdęta kiszk a stolco wa źle wpływa na zwija nie się macic y, dopro wadz a często do stanó w podgorącz­ kowy ch, które niepokoją położnicę. Jeśli kobie ta nie odda mocz u do 12 godzi n po porod zie, należy pęcherz opróżnić wykonując zabieg zwan y cewn ikowa niem; może go zrobić jedyn ie osoba facho wa . W przyp adkac h zapar cia stolca stosu je się lewat ywy przeobkurczać,

c zyszczające .

Kurc zenie się macic y i odcho dy. Macic a zmme Jsza się bardz o szybk o; dno jej opada o 2 cm dzien nie, tą.k że w ciągu 7 - 8 dni chow a się cała w mied nicy małej. Nieje dnok rotnie wielo ródki odczuwają skurc ze macic y jako przyk i;e bóle. Jeśli matk a karm i, proce s ten postępuje spraw niej. Odch ody z macic y trwają do 6 tygod ni i są spow odow ane gojen iem się macic y w tym miejs cu, w który m było przyt wierd zon~ łożysko. Przez pierw sze 4 - 5 dni

krwawe, kolor u czerwoneg o, niekiedy wydalane są nas tępnie są różowe i trwają od 8 do 9 dni po porodzie; świadczy to o gojeniu się rany. Do 12 - 13 dni po porodzie odchody są białe, a do 6 tygodni śluzowe. W tym okresie należy szczególnie przestrzegać czystości narządów rodnych, ażeby zapobiec

odchody skrzepy;

są

zakażeniu.

2 razy dziennie przegotowaną wodą z dodatkiem środka dezynfekc yjnego, najczęściej Kalium hypermanganic um (kryształki koloru lila), oraz zakładać czystą, jałową wkładk ę na krocze . Jeśli było zeszycie krocza, podmywa nie trzeba robić po każdym oddaniu stolca lub moczu. Higiena okresu połogu zapobiega zakażeniu połogowe mu, tak że w razie zachowania warunków higienicz hych znacznie mniejsze jest niebezp ieczeństwo te j groźnej choroby. Położnicę nal eży podmywać

Gimnasty ka położnicy. Bardzo ważną rzeczą jest stosowani e ~irrinasty ki przez położnicę, co ułatwia organizm owi powrót do normy. Na drugi dzień _po porodzie można już zaczynać gimnas tykę od swobodne go poruszani a nogami (o ile nie było szycia krocza), oczywiście, o ile nie było krwotoku w czasie porodu, schorzeń serca, wątroby i nerek. Na trzeci dzień można odwracać się na boki oraz ćwiczyć mięśnie brzucha przez unoszenie się ku górze, potrzymując się rękami za bocznEl krawędzie łóżka . Na piąt y dzień można już siadać, a nawet wstawać, jeżeli już ustąpiło krwawien ie po porodzie . Kobiety, które wcześniej wstają, ruszają się, same wykonują różne drobne czynności, prędzej wracają do normy. Oczywiście należy unikać tu wszelkiej przesady i aczkolwiek położnica nie powinna być traktowa na jako ciężko chora, której należy wszystko podać, nie pozwalać się ruszać itd., to przedwcz esne wstawani e i chodzenie jest niepożądan e , w każdym przypadk u najlepiej zadecydu je o · tym lekarz lub doświadczona położna.

Higiena piersi. Matka karmiąca powinna utrzymać pierś w