Summulae de Practica Sophismatum : Johannes Buridanus 250351720X, 9782503517209

Citation preview

JOHANNES BURIDANUS SUMMULAE DE PRACTICA SOPHISMATUM

ARTISTARIUM A Series ofTexts on Mediaeval Logic, Grarnmar & Semantics

EDITORS L.M. de RIJK

H.A.G. BRAAKHUIS

Lei den &

Nijmegen &

E.P. BOS

C.H. KNEEPKENS

Leiden

Groningen

JOHANNES BURIDANUS SUMMULAE editor-in-chief STEN EBBESEN

University ofCopenhagen

ARTISTARIUM - - - - - - 10-9 - - - - - -

JOHANNES BURIDANUS

SUMMULAE DE PRACTICA SOPHISMATUM

introduction, critical edition and indexes by

FABIENNE PIRONET

BREPOLS

© BREPOLS\l!'JPUBLISHERS n.v., Turnhout, Belgium Ail rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior permission of the publisher. D,'2004/0095/154 ISBN 2-503-51720-X

TABLE OF CONTENTS

1. Acknowledgements

Vll

Il. Introduction

ix

Il.1 The editorial project II.2 The author: John Buridan II.3 Treatise IX, Sophismata

Xl Xl

xii

II.3.1 The place of the Sophismata in the Summulae II.3 .2 A summary of its content II.4 List of manuscripts used Il.5 Description of manuscripts used II.6 Stemma codicum II. 7 Editorial principles Il.8 Critical apparatus II.9 Orthography

Xll XXV XXX

xxxi xxxm xxxm xxxviii xxxix

II.10 Headings

xxxix

II.11 Apparatus of quotations II.12 Bibliography

xxxix xl

II.12.1 Primary literature II.12.2 Secondary literature

xl xliii

III. Text with apparatus III.1 Index capitulorum et partium

3

III.2 Sigla codicum; signa in apparatu critico adhibita IIl.3 Textus et apparatus IV. Indexes

9 11

IV.l Index of quotations

187 189

IV .2 Table of sophisms

191

V

!. Acknowledgements

The editor would like to thank Professor Hubert Hubien (Liège) and Professor Sten Ebbesen (Copenhagen) for commenting on the present introduction and edition when it was still in process. 1 also thank Joël Biard (Paris) for the suggestions and remarks he made tome while he was preparing his French translation ofthis text'. The Buridan Society would like to express its gratitude to Professor M. Markowski of Krak6w, Dr. K. Friis-Jensen of Copenhagen and Dr. L. Valente of Rome for their precious help with the description and identification of manuscripts.

1 Jean

Buridan: Sophismes, Introduction, traduction et notes by J. Biard, Paris, Vrin, 1993. vii

Il. INTRODUCTION

JI.]

The Editorial Project

The present edition forms part of an international project to edit the whole of John Buridan's Summulae dialecticae, the most extensive version of which consists of nine treatises (tractatus). The project is carried out by the Buridan Society, which was founded in 1986. The following scholars have joined the society: E.P. Bos, H.A.G. Braakhuis, S. Ebbesen, H. Hubien, R. van der Lecq, F. Pironet, L. M. de Rijk, J.M.M.H. Thijssen. Ten fascicles are planned, one for each treatise plus a fascicle with a general introduction and a consolidated index. No fixed order of publication is foreseen. Treatise 9, De practica sophismatum, or Sophismata for short2 , bas been edited once in full and once in part within the last few decades. The 1977 publication of the full text by Th.K. Scott3 contributed significantly to the scholarly community's awareness of the merits of Buridan's work, but the Latin text was only weakly anchored in the manuscript tradition; in fact it reproduced an incunabulum (our Z) emended by means of collation with usually one manuscript (our F). G.E. Hughes' partial edition4 of 1982 was based on six manuscripts (our A, E, F, I, T and W) as well as on an incunabulum (our Z) and represented a considerable step forward on the road to a sound text. Our aim is to take one more step along on that road, by reediting the whole treatise on the basis of not only more but, we think, also better manuscripts.

II.2 The author: John Buridan John Buridan was one of the most famous logicians of bis time. Born in Picardy around 1300, be became a master of arts at the University of Paris around 1325 and, unlike most of bis colleagues, be never left the Faculty of Arts to rise to one of the higher ones. Rector in 1328 and again in 1340, be died some time after 1358 (date of the last official mention of bis name in the registers of the university). Author of

2 Although Buridan calls this text De practica sophismatum in the introduction, we will call it Sophismata everywhere because this is shorter, because it is the most common name in the contemporary literature and, last but not least, because it is the most frequent designation in the first eight treatises of the Summulae (cf. table p. xxi). 3 Th.K. Scott, Johannes Buridanus Sophismata, Stuttgart/Bad Cannstatt, Frommann-Holzboog, «Grammatica speculativa» 1, 1977. 4 Cf. G.E. Hughes, John Buridan on Self-Reference, Chapter Eight of Sophismata, Cambridge/New York/Melbourne, 1982.

xi

John Buridan, Summulae, Sophismata

many treatises, especially on logic but not exclusively5, his most famous disciples were Albert of Saxony, Marsilius oflnghen and Nicole Oresme. II. 3 Treatise IX Sophismata II.3.1 The place of the Sophismata in the Summulae. ln its most extensive form, Buridan' s Summulae consists of nine treatises, of which the present is the last: 1. On Propositions II. On Predicables III. On Categories IV. On Suppositions V. On Syllogisms VI. On Topics VII. On Fallacies VIII. On Definition, Division and Demonstration IX. On Sophisms

The author himself in Treatise 1 presents his work as a commentary on his own revised version of Peter of Spain's Summulae or Tractatus: -«de logica tota volens sine nimis exquisita perscrutatione discere quaedam communia, elegi specialiter descendere ad illum logicae tractatum brevem quem venerandus doctor magister Petrus Hispanus dudum composuit exponendum et supplendum, immo etiam et aliter aliquando quam ipse dixerit et scripserit dicendum et scribendum, prout mihi videbitur oportunum6». The first seven7 treatises ofBurida n's work do, indeed, correspond to this description though the revision is sometimes so thorough that it is difficult to discem the remaining traces of Peter's text. Treatise 8, in which the main topic is the theory of knowledge and science, has no counterpart in Peter's Tractatus, nor has Treatise 9, On Sophisms, though it is not totally unrelated to Peter's Treatises 8-12. Treatise 8 retains the format adopted for the earlier part of the work, viz. altemation between (a) a text consisting of logical theorems (concise definitions, rules, etc.) and (b) an

5

Summulae dialecticae, Tractatus de consequentiis and many commentaries on Aristotle's work (on logic, natural philosophy , metaphysics, ethics and politics), cf. Bibliography, pp. xlii-xliv. 6 Summu!ae, l, Prologue. 7 The treatises 8-12 in Peter's work (on relatives, ampliation, appellation, restriction and distribution) are fused with the treatise 4 on supposition. xii

Introduction

extensive commentary which explicates and supplements those theorems. The difference of Treatise 9 consists in the fact that the material for commentaries is fumished by logical examples - sophismata - rather than by logical theorems. The treatise on sophisms illustrates how some of the theorems of the preceding treatises may be put to use, but it is not a systematic practical companion to the preceding collection of theoreins. In short, Treatise 9 bears ail the marks of having an independent origin from the rest of the Summulae into which it was never successfully integrated. The independent character of Treatise 9 is further supported by the observation that some manuscripts simply omit it (D, 0, U, V). Two manuscripts ending after Treatise 8 explicitly state that this is the end of Buridan's logic (0, U), and one of them (U), which was written in Prague in 1374, has the following note appended to the explicit: -«Sed quia ut communiter dicitur quod hic finitur loyca Iohannis Biridani, videtur esse dubium. Quod non, quia ipsemet in divisione libri in principio dixit se ultimo determinaturum de practica sophismatum, sed quia sic non facit, ergo non est finis Joyce Iohannis Biridani. Respondetur quod verum est quod non est finis, et quod firmum propositum habuit illo tempore istum librum sic componere ut in principio dixit se facturum, si vixisset. Sed quia deus hominem de terra plasmavit et ornnis caro naturaliter tendit ad suam originem, ideo deus eum in terram reduxit. Cuius anima requiescat in pace. Amen. Et sic est finis. Explicit loyca Iohannis Biridani scripta Prage per manus Petri lohannis dici(?!) ecclesie Strengnensis anno domini millesimo tricentesimo septuagesimo quarto finita in vigilia sancti Andree appostoli»s. Furthermore, the manuscripts J and K, though they contain Treatise 9, also explicitly state that Buridan's logic ends after Treatise 8: J: Krak6w, B. Jag., 703, ff.170rb-181Ya. f. l 70ra Et sic est finis loycae magistri Iohannis Buridani magistri parisiensis. Explicit loyca ... f. l 70rb Sequitur de practica sophismatum ...

8

Uppsala, UB, C.609, f.112rn. xiii

John Buridan, Summulae, Sophismata

f. 182rb-182va : sophisms 7 and 8 of chapter 8 are written by another hand, and then we have the end of the manuscript. K: Krak6w, B. Inst. Teol. Ksiezy Misjon. 171, ff.183ra-219ra. f. 182vb Et sic est finis loyce Buridani. Loyca Buridani magistri reverendissimi amen. f. 218va Finita est practica sophismatum magistri Iohannis Buridani Moreover, we should recall that the Sophismata has been printed as a separate work while no other treatise of the Summulae has ever been such printed before the twentieth century. We know that Buridan lectured on ("read") the Summulae more than once, and that on at least one occasion he decided not to include Treatise 9 in the course. To further confuse the matter, all the manuscripts that do include the Sophismata, and they are the majority, would appear to descend from a text prepared for the course which omitted Treatise 9. In fact, as far as we know, all extant manuscripts of the Summulae include the following passage in the beginning of Treatise 1: -«Istum librum dividemus in novem tractatus [... ] nonus erit de practica sophismatum, sed in hac lectura istum ultimum tractatum ego non exsequar cum lectura aliorum octo tractatuum». At the present state of research we cannot say for certain whether the filiation between the manuscripts is the same in Treatises 1-8 and in Treatise 9, but it looks as if this is not the case. A further fact to take into account is that Treatise 9 is incomplete. Its own preface sketches a plan for the work, of which only the initial part has been carried out:

XIY

Introduction

1. De propositionibus de inesse 1.1 ex terminis absolutis 1.11 de propositionibus simpliciter categoricis 1.111 de terminis simplicibus 1.1111 de communibus principiis 1.11111 de significatione Cap. l 1.11112 de causis veritatis et falsitatis Cap.2 1.111131 de suppositionibus Cap.3 1.111132 de appellationibus Cap.4 1.11113 3 de ampliationibus et restrictionibus Cap.5 1.11114 de hoc quod vox significat ad placitum Cap.6 1.11115 de mensura veritatis vel falsitatis Cap. 7 1.11116 de propositionibus reflexivis Cap.8 1.1112 de quibusdam syncategorematibus 1.112 de terminis complexibus 1.12 de propositionibus simpliciter hypotheticis 1.13 de propositionibus categoricis de termino categorico 1.14 de propositionibus categoricis aequivalentibus hypotheticis 1.2 ex terminis relativis 2. De propositionibus modalibus In order to understand the relation between Treatise 9 and Treatises 1-8, we studied their cross-references as well as references from Treatise 9 to other works by Buridan:

1. From the Summulae9 to the Sophismata [1] Item etiam dubitatur de ista 'lapis fit albus' vel de ista 'albedo fit' [ ... ]. Et si de hoc debeat aliquid dici in logica, hoc dicetur in Sophismatibus (SL, 1.6.3). Cf. SL, 9 .1, tertia conclusio, p. 20. [2] Ideo debet glossari quod antecedens non potest esse verum consequente non existente vero posito quod ambae sint simul, vel, adhuc melius, quod non potest esse ita sicut per antecedens significatur quin sit ita sicut per consequens significatur, ad sensum datum in secundo capitula Sophismatum (SL, 1.7.3). Cf. SL, 9.2, sophism 1, pp. 34-49.

9 Citations are made according to the preliminary text of H. Hubien (manuscript E), except for the Treatises 3 (ed. Bos) and 4 (ed. Van der Lecq). XV

John Buridan, Summulae, Sophismata

[3] Unde haec non est vera 'Socrates est talis qualis Plato est' ex eo quod sit eadem qualitas Socratis et Platonis, sed quia similis, et haec est vera 'Socrates est tantus quantus Plato est' non quia sit eadem quantitas, sed quia aequalis; sed oportet si haec est vera 'Socrates est quod Plato est', quod sit eadem substantia. Et hoc est determinandum in speciali in Sophismatibus, ubi tractabitur de relativis (SL, 1.7.8). The subject is touched on in the fourth chapter; the chapter on relatives, though announced, does not exist. [4] V erum est tamen quod tales propositiones habent multas difficultates, et etiam illae propositiones quae communiter vocantur 'modales compositae', vel 'in sensu composito', quam vocationem non intendo reprobare, quia voces imponuntur ad significandum ad placitum. Sed hoc volo dicere quod non debent dici modales prout distinguimus propositiones modales contra illas de inesse. Tamen de eis postea tractabitur modicum in nona parte hujus capituli et in Tractatu de Sophismatibus (SL, 1.8.2). The subject is touched on in the fourth chapter; the chapter on modal propositions, though announced, does not exist. [5] Ista secunda particula nonae partis principalis hujus capituli continet duas distinctiones, quae satis sunt declaratae in textu, nisi quod descriptiones 'necessarii' et 'contingentis' positae in fine non sunt sub verbis propriis. Quia in Tractatu Sophismatum declaratum est quod propositio vera non ex eo est vera quia ita est in re; ideo etiam nec necessaria dicitur ex eo quod ita necesse est esse (SL, 1.8.9.2). Cf.SL, 9.2, octava conclusio, pp.41-42. [6] Et consequenter, ad huiusmodi similitudinem, terminus significativus dicitur alteri termino prior, si possibile est de ipso verificari hoc verbum 'est' secundum adjacens, ipso non existente vero de altero, et non e converso, aut quod possibile est esse ita sicut per unam significatur non existente ita sicut per aliam propositionem significatur, et non e converso, sumendo totum ad bonum sensum, prout determinabitur in Practica sophismatum (SL, 3.10.1; ed. Bos, p. 110). W e have not found any parallel passage in the Sophismata. [7] Unde sequitur 'homo qui fuit, intellegitur (ut Aristoteles); ergo homo intellegitur'. Similiter 'homo qui erit, intellegitur (ut Antichristus ); ergo homo intellegitur', sicut ego dixi in Sophismatibus, capitulo quinto, scilicet De ampliationibus (SL, 4.3.4; ed. Van der Lecq, p. 45). Cf.SL, 9.5 (there are no precise references to give; both points raised are expounded in a scattered way throughout the chapter). [8] Sed bene est differentia in casu ampliationum, propter quod in Sophismatibus dictum fuit quod ista est concedenda 'ornnis res quae erit, est', quia ly 'res' ex eo quod construitur cum 'est', restringitur. Et ista esset neganda XVI

Introduction

'quaecumque res erit, ipsa est', quia 'res' ampliatur eo quod construitur cum 'erit' (SL, 4.3.7.1; ed. Van der Lecq, p. 54). Cf. SL, 9.5, sophism 8, pp. 110-111. [9] Aliae autem sunt acceptiones huius nominis 'totum', de quibus dicendum erit magis in Sophismatibus (SL, 4.3.7.l; ed. Van der Lecq, p. 55). The different ways of understanding of the term 'totum' are nowhere developped in the Sophismata; Buridan only examines what we mean by 'totum tempus' (cf. seventh chapter). [10] Et si aliqua sint plura dicenda circa istam partem, ista dicentur in Sophismatibus (SL, 4.3.7.4; ed. Van der Lecq, p. 60). The question raised is about the supposition of the term 'homo' in the proposition 'equus est fortior omni homine': is it distributed or not? There is nothing to be found about this in the Sophismata. [11] Quinto modo fit distributio per multas dictiones implicantes in se vel in suis exponentibus negationes, sicut sunt nomina (verba ed.) privativa aut relativa diversitatis aut etiam ista verba 'differt', 'incipit', 'desinit'aut istae dictiones 'sine', 'praeter', 'solus' et sic de aliis multis, de quibus in speciali erit dicendum in Sophismatibus (SL, 4.3.7.5; ed. Van der Lecq, p. 60). Buridan probably refers to the projected chapter on the syncategorematic words, which, though announced, does not exist. [12] Quarto modo ista verba 'scio', 'cognosco', 'intellego' et multa alia de quibus magis dictum est in Sophismatibus et eorum participia confundunt sine distributione terminas sequentes terminantes transitum eorum. Ut si dico 'cognosco triangulum', non sequitur 'ergo cognosco isoschelem' vel 'cognosco isopleurum et sic de aliis. Ita si dico 'debeo tibi equum', non sequitur 'ergo debeo tibi Brunellum' vel 'debeo tibi Favellum' et sic de aliis (SL, 4.3.8.4; ed. Van der Lecq, p. 66). Cf. SL, 9.4, scattered references through sophisms 9-15, pp. 79-99. [13]Notandum est quod de ista materia locuti sumus plura in tractatu De sophismatibus, in quarto capitula intitulato De appellationibus. Etiam de bac locuti sumus in ultima parte tertii capituli huius tractatus praesentis. Ideo haec ibi requirantur (SL, 4.5.3; ed. Van der Lecq, p. 84). Cf. SL, 9.4, scattered references through sophisms 9-15, pp. 79-99. [ 14] De hoc autem locutus fui in Sophismatibus in quarto capitula quod erat de appellationibus. Et totum quod ibi positum fuit, videatur, quia pertinet ad complementum istius capituli. Verum est tamen, prout mihi videtur, quod illud corrigendum est quod ego dixi quantum ad sextum sophisma, scilicet quod ego vidi Petrum et Robertum, vel etiam quod ego videbo vel possum videre omne astrum, nam istae propositiones forte xvii

John Buridan, Summulae, Sophismata

non sunt concedendae, propter appellationem rationis, eo quod videre significat actum animae cognoscitivae. Ideo loco illarum propositionum ego pono alias, quae valent ad illud pro quo illae positae fuerunt; scilicet loco istius propositionis 'vidi Petrum et Robertum' ego pono istam propositionem 'in hac domo fuerunt Petrus et Robertus', quam propositionem puto esse veram, si unus in ea fuit in uno tempore et alter in alio, licet numquam fuerint ibi simul. Similiter loco istius propositionis 'video omne astrum' vel 'possum videre omne astrum' ego pono istam 'sol erit (vel potest esse) in quolibet duodecim signorum zodiaci', quam puto esse concedendam. Et non puto fuisse inconvenienter dictum illud quod fuit illic dictum, quia non requiritur exemplorum verificatio, ut dicitur primo Priorum. Sed nunc dixi corrigendum esse dicta tune. Si exemplorum volumus quaerere verificationem, haec forte quaerenda est in sophistria (SL, 4.5.3; ed. Van der Lecq, pp. 86-7). Cf. SL, 9.4, sophism 6 and the notes under the heading De appellatione terminorum, pp.65-71. [15] Et iuxta hoc moderandum est illud quod dicebatur in Sophismatibus, in tredecimo sophismate quarti capituli. lbi enim concedebatur sequi 'scio omnem triangulum habere tres angulos aequales duobus rectis; ergo omnem triangulum scio habere tres angulos aequales duobus rectis', quod non est verum nisi locutio sit secundum suppositionem materialem vel consequens intelligatur sumi cum 'quod est', ut dicendo 'ergo omne quod est triangulus scio habere tres angulos aequales duobus rectis'. Et hoc sufficiebat ad illud de quo ibi agebatur, quia non agebatur de ampliationibus, sed solum de appellationibus (SL, 5.6.8). Cf.SL, 9.4, sophism 13, pp. 84-86. [16] Unde, sicut a principio arguebatur, Aristoteles et Boethius non posuerunt nisi duo tota principalia contra invicem distincta, scilicet totum universale et totum integrale. Et si sint instantiae contra illos locos, illae pertinent ad sophismata de signis universalibus (SL, 6.4.5). This chapter, though announced, does not exist in the Sophismata. [17] ... quia differt dicere 'iste domificator est bonus' et 'iste est bonus domificator', si eut dicemus in Sophismatibus (SL, 6.4.10). This point is nowhere explicitely treated as such (perhaps chap. 4?). [18] Tamen, sicut in Physica determinatum fuit, bene dicimus quod aliquando in eodem tempore est domus et eius factio, scilicet factio prius et domus posterius: quia licet nobis ubi tempore magno tamquam praesenti, in cuius parte fit domus et in alia est domus. Et haec etiam dicta fuerunt Ilvidenbuntur E in Sophismatibus (SL, 6.4.14). On 'fieri', cf. SL, 9.1, tertia conclusio, p. 20. xviii

Introduction

On the division on time, cf.SL, 9.7, pp.128-139. [19] Et adhuc in illis de praesenti non oportet regulam esse veram nisi in illo casu quo affirmativa ponatur esse vera pro toto tempore praesenti, sicut dictum est in Sophismatibus, scilicet in quarto sophismate septimi capituli (SL, 6.5.3). Cf.SL, 9.7, sophism4, pp.131-133. [20] Et est regula simpliciter vera de affirmatione ad negationem, ut 'A est homo; ergo A non est non homo', vel 'A est non homo; ergo A non est homo', hoc tamen salvato quod dictum fuit in Sophismatibus, scilicet in quarto sophismate septimi capituli (SL, 6.5.5). Cf. SL, 9.7, sophism 4, pp. 131-133. [21] Ego respondeo quod per haec verba non intendit Aristoteles tales syllogismos quales nunc immediate formabantur; sed intendit tales paralogismos qui deficiunt in forma syllogistica, ut 'tu cognosti Coriscum, Coriscus est veniens (vel coopertus); ergo tu cognosti venientem (vel coopertum)'; similiter 'tu scis quot florenos habeo et hoc volo te interrogare; ergo tu scis quid volo te interrogare'. Non enim valent tales syllogismi propter ampliationes proprias quas habent termini sequentes ista verba 'scio', 'cognosco' et talia, de quibus dixi in Practica Sophismatum (SL, 7.4.1). Cf. SL, 9.4, pp. 79-99. [22] Notandum est ultimo quod Aristoteles, in secundo Elenchorum, tangit multa sophismata ad istam fallaciam pertinentia. Tangit enim istud sophisma 'dico falsum' et istud 'juro me perjurari', quae vocantur 'insolubilia', de quibus explicite agendum est in Tractatu de Practica sophismatum, et ibi videbitur quod illa dicta sunt falsa, et non vera (SL, 7.4.2). Cf.SL, 9.8, sophisms 7-12, pp.151-168. [23] Dicamus ergo de dicere falsum, et alii studeant de aliis paralogismis. Ut brevius et facilius dicamus, ego pono quod loco huius totali subiecti 'dicens se dicere falsum' sumamus 'A'. Vide ergo utrum ornne quod est dicere verum quantum ad hoc est A dicere verum, vel e converso, vel nullum, vel aliquod sic et aliquod non. Et videtur mihi casus possibilis quod aliquod sic et aliquod non, videlicet si unus cum illo dicto dicat quod deus non est et alter nihil aliud dicat. Et haec videnda sunt in Tractatu de Practica sophismatum (SL, 7.4.2). Cf.SL, 9.8, sophism 4, pp.146-148. [24] Istud capitulum est sextum et ultimum hujus tractatus, in quod docentur generaliter modi solvendi argumentationes sophisticas in unaquaque fallacia. Dico autem 'generaliter' quia descensus ad singulares defectus diversarum argumentationum, aut in consequendo aut in contradicendo, pertinet ad Tractatum de Practica sophismatum (SL, 7 .6.1 ). xix

John Buridan, Summulae, Sophismata

This question is not systematically examined; but cf. SL, 9.4, sophism 15, pp, 174179. [25] Paralogismi autem fallaciae ignorantiae elenchi solvendi sunt interimendo contradictionem conclusionis opponentis ad positionem respondentis. Et manifestandum est defectus propter quem non est contradictio cum appareat esse contradictio. Illos autem defectus particulariter declarare secundum diversitatem argumentationum sophisticarum spectat ad Practicam sophismatum (SL, 7.6.7). Cf. SL, 9.7, sophisms 2, 3 and 7: on the conditions required for two propositions to be contradictory, pp.129-131and1 36-137. We can summarize all this information in the following table, taking also in account the different ways in which Buridan names Treatise 9: ref = N° in the above list SL = Treatise in which the reference is found /S = Sophismata ITS = Tractatus sophismatum or Tractatus de sophismatibus IPS = Practica sophismatum ITPS = Tractatus de practica sophismatum /cap. = chapter specified /desc. = section described by contents /fut. = future tense (including gerundive + est/sunt) /past. = past tense /verif. = reference matched by existing text of Sophismata

XX

Introduction

ref/SL

s

TS

PS

TPS

cap.

desc.

fut.

past

verif

01/1

X

-

02/1

X

X

-

03/1

X

-

X

X

-

-

-

X

-

-

-

0411

X

05/ 1

X

06/3 07/4

X X

-

X

X X

X

X

X

X

X

X

X

X

-

-

X

-

X

08/4

X

-

-

0914

X

-

-

X

-

10/4

X

-

-

X

-

11 /4

X

-

-

X

-

12/4

X

13/4 14/4

X X

-

-

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

15/5

X

X

-

16/6

(x)

-

X

17/6

X

-

-

X

E

-

18/6

X

-

-

I

X

19/6

X

X

-

X

X

20/6

X

X

-

X

X

X

X

21 /7

-

-

22/7

X

-

-

X

X

23/7

X

-

-

X

X

X

24/7

X

-

-

?

25/7

X

-

-

?

xxi

John Buridan, Summu/ae, Sophismata

Il. From the Sophismata to the Summulae [i] Et haec debebant magis declarari in tractatu de diffinitionibus, divisionibus et demonstrationibus, et gaudeo haec intellexisse. (SL, 9.1, p. 28, 11. 12-13). Cf.SL, 8.2. [ii] Dico quod de hoc aliqua dixi in tertio capitula primi tractatus Summularum, et nunc ultra ego dico quod cum intellectus non posset... (SL, 9 .1, p. 30, 11. 11-12). Cf. SL, 1.3.2. [iii] Illa sophismata sunt facilia, tamen propter eorum solutionem dicenda sunt aliqua pauca de suppositionibus terminorum, quoniam de ipsis determinatum est amplius in Summulis (SL, 9.3, p. 51, 1. 52 - p. 53, l. 1). Cf.SL, 4. [iv] Quo modo autem deus vel Aristoteles vel Antichristus possunt demonstrari dictum est sufficienter in Summulis (SL, 9.3, p. 54, 11. 2-4). Cf. SL, 4.3.4 (e.g.). [v] Dico ergo, sicut in Summulis magis dictum est, quod terminus vel vox quaecumque possibilis poni in propositione supponit materialiter si in propositione non capiatur pro ultimatis eius significatis vel pro ultimato eius significato, sed pro seipso vel sibi simili (SL, 9.3, p. 54, 11. 8-12). Cf. SL, 4.3.2. [vi] Propter ista sophismata, rememorandum est quod in SummulislO dictum est quod terminorum personaliter sive significative sumptorum duplex est suppositio, scilicet discreta et communis (SL, 9 .3, p. 59, 11. 18-20). cf. SL, 4.3.3. [vii] Propter huiusmodi sophismatum solutiones dicenda sunt aliqua pauca de appellationibus; et ampliora requirenda sunt in expositione Summularumll (SL, 9.4, p. 66, 11. 8-9). Cf.SL, 4.5. [viii] Et causa huius est quia tu procedis de magis ampla suppositione vel appellatione ad minus amplam sine distributione, et dicebatur alias quod non est bonus processus (SL, 9.4, p. 73, 11. 15-17). Cf.SL, 5.7.1; 5.7.3; 6.6.3 and 7.3.10.

10 11

in Surnmulis BIJKTZ: in superioribus E expositione Surnmularum BIJZ: Surnmulis ET XX!l

Introduction

[ix] Quintum capitulum erit de ampliationibus et restrictionibus de quibus supponenda sunt haec quae dicta fuerunt in Summulis, in tractatu de suppositionibus (SL, 9.5, p.100, 11.1-3). Cf.SL, 4, especially chapter 6. [x] Et de isto proposito dixi satis m septimo capitulo primi tractatus Summularum (SL, 9.8, p. 147, 11. 24-25). Cf.SL, 1.7.1. III. From the Sophismata to other works [a] Et etiam alias declaravi in primo Physicorum quod hominem generare est homo generans, et hominem esse album est homo albus ... (SL, 9.2, p. 40, 1. 12). Cf. Quaestiones in octo libros Physicorum Aristotelis, 1, qu.18 (edition Paris, 1509, ff. 19vb-20ra). [b] Deinde est notandum, si eut dixi in tractatu meo De consequentiis, quod ad onmem propositionem de aliquo termina distributo sequitur propositio de illo termino non distributo, aliis similiter manentibus ... (SL, 9.3, p. 59, 1. 24) Cf.De consequentiis, 1, chap. 8, concl. 10. [c] Deinde etiam, prout ibidem declaravi, numquam ad propositionem de aliquo termina supponente confuse tantum propter distributionem praecedentis termini sequitur propositio de illo termina supponente determinate nisi distributio auferatur ... (SL, 9.3, p. 60, 1. 5). Cf. De consequentiis, 1, chap. 8, concl. 11, ed. Hubien, p. 41. [d] Ex quibus diversis modis praedicandi sumuntur diversa praedicamenta, prout debet videri supra librum Praedicamentorum. Ut isti termini 'album' et 'nigrum' connotant circa substantias pro quibus supponunt qualitates quibus illae dicuntur tales vel quales ... (SL, 9.4, p. 67, 11. 4-7). Cf. Quaestiones in Praedicamenta, qu.3, ed. J. Schneider, pp. 14-29, cf. also SL, 3.1.8. [e] ... hoc praedicatum 'dicere hominem esse animal' vel capitur significative vel materialiter. Si significative, tune dicere hominem esse animal est idem quod di cens hominem esse animal, ut suppono ex Physica. (SL, 9 .8, p. 150, 11. 3-7). Cf. Quaestiones in octo libros Physicorum Aristotelis, 1, qu.18 (edition Paris, 1509, ff.19vb-20ra). [f] Ali qui enim dixerunt, et ita visum fuit in aliis, quod licet ista propositio secundum significationem suorum terminorum non significet vel asserat nisi quod onmis propositio est falsa, tamen onmis propositio de forma sua significat vel asserit se esse veram (SL, 9.8, p.154, 11.23-26).

xxm

John Buridan, Summulae, Sophismata

Cf. Quaestiones in primum librum Analyticorum Posteriorum Aristotelis, qu.10 (ms. Liège 44C). Conclusions -AU the references from the Sophismata to the Summulae or any other work are in the past tense, which suggests that it is a rather late work of Buridan' s (at least in its last use as a course oflectures). - The references from the Summulae to the Sophismata are sometimes in the past tense, sometimes in the future tense 12 , which suggests that Buridan taught the Summulae at least once before and at least once after the Sophismata. - Most of the references to the Sophismata in the future tense do in fact refer to nothing, although the questions to be treated are announced in the introduction of the Sophismata. This confirms that Buridan had in mind a much more ambitions program than the one he actually realized. - Most of the past tense references to the Sophismata cite the chapter or even the chapter and the sophism to consult. -Two passages of the Summulae explicitly correct or mitigate the tone of the text of the Sophismata (cf. [14] and [15]), but the text of the Sophismata has not been corrected accordingly. This suggests that the last text Buridan lectured on was the Summulae and that when he says that he will not lecture on the Sophismata in this lecture, this lecture is the last one. Perhaps, as the scribe of ms. U suggests, he did not have time before dying. Each treatise of the Summulae has a particular subject and Buridan did not perhaps lecture on it continuously, coming back several times to points on which his opinion had evolved or to which he accorded to a special attention. - A very interessant passage is the one where the reference is in the future tense in ms. E and in the past tense in ms. 1 (SL, 6.4.14). This suggests that these manuscripts do not contain a text coming from the same lecture, ms. E containing an older version than ms. I does. Although the stemma for the Sophismata does not seem to be exactly the same as for the Summulae, even a superficial look at the critical apparatus confirms the fact that ms. E contains a text obviously distinct from that of ms. I. What should be determined now is which is the older one.

12 The text is cited according to the manuscript E; a complete collation of the manuscripts should be made to confirm them.

XXIV

Introduction

W e propose the following reconstruction of their development. The Sophismata had existed in some form before Buridan decided to incorporate them in the Summulae, and actually he did so in at least one of his courses of logic. He started to work the Sophismata up to a systematical treatise, but never finished the work. The Sophismata in this unfinished state began to circulate, probably annexed to Treatises 1-8. Then, at some time, Buridan gave a course comprising only Treatises 1-8. AU our manuscripts of 1-8 reflect that course, but most of them go back to one or more archetypes in which some manuscript(s) reflecting earlier courses had been adduced to supply the missing Treatise 9. 11.3.2 A summary ofits content 1. Chapter One: On signification First sophism: Every spoken proposition is true Second sophism: A horse is an ass Third sophism: God does not exist Fourth sophism: This name 'chimera' signifies nothing Fifth sophism: Complexe signifiables are chimeras Sixth sophism: No one lies. This chapter mainly deals with the signification of terms and propositions: it explores the relations between words, concepts and things, between vocal and mental propositions, and discusses the 'complexe significabile' and the distinction between signification and supposition. Eleven conclusions summarizing Buridan's theory of these matters precede the solutions of the sophisms. 2. Chapter Two: Truth-conditions ofpropositions First sophism: Aristotle's horse does not exist Second sophism: Aristotle's horse walked Third sophism: A chimera is a chimera Fourth sophism: Vacuum is a place not filled with a body Fifth sophism: A man is an ass Sixth sophism: I am speaking falsely. This chapter mainly deals with the truth-conditions of propositions. Buridan claims that the truth of a proposition does not rest on signification, but on the supposition of its terms. He also examines the question: 'Does an affirmative proposition signify that its subject exists?'. The sixth sophism (What I am saying is false) announces a subject that will be developed further in chapter 8. Twelve

XXV

John Buridan, Summulae, Sophismata

conclusions summarizing Buridan's theory of these matters precede the solutions of the sophisms. 3. Chapter Three: On supposition First sophism: God being unjust is to be denied by all the faithful Second sophism: Y ou are an ass Third sophism: Man is a species Fourth sophism: A genus is more than the most general genus Fifth sophism: A name is trisyllabic Sixth sophism: There has always been some man Seventh sophism: Sorne ass every man sees Eighth sophism: Every man is an animal Ninth sophism: Every man is not an animal. This chapter mainly deals with the supposition of terms. Buridan proposes several distinctions: supposition according to the grammarian and supposition according to the logician; suppositio materialis and suppositio personalis. This subject has already been treated more completely in Treatise 4 of the Summulae. Sophisms 1-5 are devoted to the distinction between material and persona! supposition; in sophisms 6-9, Buridan treats the problems of confused supposition and distribution. The structure of the chapter is as follows: - sophisms 1-5, - general notes on supposition, - solution to sophisms 1-5, - sophisms 6-9, - notes on the divisions of persona! supposition, - solution to sophisms 6-9. 4. Chapter Four: On appellation

First sophism: Socrates and white are the same Second sophism: You ate row meat today Third sophism: White will be black Fourth sophism: An old man will be a boy Fifth sophism: Socrates will be running tomorrow Sixth sophism: 1 saw Peter and Robert.

xxvi

Introduction

Seventh sophism: This are mine, but they of course have the support of the text. The only exception is the division of chapter 4 in three parts. Except in some sophisms of chapter 8, where arguments pro et contra, answers and questions follow each other, arguments are numbered as follows: P. 1 for first argument pro, 0.1 for first argument contra; and when the arguments are complex, they are subdivided. Il. 11 Apparatus of quotations

Our apparatus of quotations only identifies explicit quotations made by Buridan.

xxxix

John Buridan, Summulae, Sophismata

II.12 Bibliography 11.12. I. Primary literature John Buridan: Texts and translations Perutilis compendium totius logicae Joannis Buridani cum praeclarissima solertissimi viri Joannis Dorp expositione Venice, 1499. (Reprint: Frankfurt am Main, Minerva, 1965). Quaestiones super acta Physicorum libros Aristotelis, Paris, 1509. (Reprint: Frankfurt am Main, Minerva, 1964). Quaestiones super decem li bras Ethicorum Aristotelis, Paris, 1513. (Reprint: Frankfurt am Main, Minerva, 1968). Quaestiones super acta li bras Politicorum Aristotelis, Paris, 1513. (Reprint: Frankfurt am Main, Minerva, 1969). Quaestiones et decisiones physicales insignium virorum, ed. Georgius Lokert Scotus, Paris, 1516, 1518. (Reprint: Frankfurt am Main, Minerva, 1969). Contient les Quaestiones in libros De anima; De sensu et sensato; De memoria et reminiscentia; De somno et vigilia; De longitudine et brevitate vitae et De juvenitate et senectute. ln Metaphysicam, Paris, 1518. (Reprint: Frankfurt am Main, Minerva, 1965). lohannis Buridani Quaestiones super libris quattuor De caelo et mundo. Edited by E.A. Moody. Cambridge (Mass.), 1942. Tractatus de suppositionibus. Edited by M.E. Reina, in Rivista critica di storia della filosofia 12, 1957, pp. 175-208 and 323-352. Tractatus de puncto. Edited by V. Zoubov, in «Jean Buridan et les concepts du point au quatorizième siècle», in Medieval and Renaissance Studies 5, 1961, pp. 6595. Sophisms on Meaning and Truth. Translation by T.K. Scott. New York, AppletonCentury-Crofts, 1966. De motibus animalium. Edited by F. Scott and H. Shapiro, in Isis 58, 1967, pp. 533552. «John Buridan, Questions on the Ten Books of the Nicomachean Ethics of Aristotle, Book VI, question 6 ». Translated by J.J. Walsh, in Philosophy in the Middle Ages. The Christian, lslamic and Jewish Traditions. Edited by A. Hyman and J.J. Walsh. Indianapolis, Hackett Publishing Company, 1973, pp. 705-71 O. «John Buridan, Questions on Aristotle 's Metaphysics, Book IV, questions 8 and 9 ». Translated by J.J. Walsh, in Philosophy in the Middle Ages. The Christian, lslamic and Jewish Traditions. Edited by A. Hyman and J.J. Walsh. Indianapolis, Hackett Publishing Company, 1973, pp. 711-716.

xi

Introduction

De caelo et mundo, Q.22. Edited and translated by M. Clagett, in A Source Book in Medieval Science. Edited by E. Grant. Cambridge (Mass.), Cambridge University Press, 1974, pp. 500-501. Johannis Buridani Tractatus De consequentiis. Edited by H. Hubien. (Philosophes Médiévaux, 16) Louvain, Publications universitaires; Paris, Vander-Oyez, 1976. Sophismata, Critical edition with an introduction by T.K. Scott. Stuttgart-Bad Cannstatt, Frommann-Holzboog, 1977. John Buridan on Self-Reference. Chapter Eight of Buridan 's Sophismata. An Edition and a Translation with an Introduction and a Philosophical Commentary by E.G. Hughes. Cambridge, London, New York, Cambridge University Press, 1982. Quaestiones in Praedicamenta. Edited by J. Schneider. München, Verlag der Bayerische Akademie der Wissenschaft; München, Beck, 1983. Questiones longe super librum Perihermeneias. Edited with an Introduction by Ria van der Lecq. Meppel, 1983 (diss. University of Leiden), Nijmegen, Ingenium Publishers, 1983. Giovanni Buridano, Il cielo e il monda. Commenta al trattato 'Del Cielo' di Aristotele. Introduzione, traduzione, sommari e note di A. Ghisalberti. (I classici del pensiero. Sezione II: Medioevo e Rinascimento) Milano, Rusconi, 1983. John Buridan on the Soul and Sensation, with an Edition of the Quaestiones in Aristotelis De anima liber secundus, de tertia lectura, by P. G. Sobol. Ann Arbor (Mich.), University Microfilms International, 1984. Jean Buridan 's Logic. The Treatise on Supposition, The Treatise on Consequences. A Translation /rom the Latin with a Philosophical Introduction by P. King. Dordrecht, Reidel, 1985.

5

10

15

20

25

Ad hoc ergo respondendum est ponendo istam sextam conclusionem quod conceptus simplex, si fiat subiectum vel praedicatum in propositione mentali, supponit pro ipsa re quae ipso concipitur. Nihil enim est quod hoc prohibeat, nisi forte secundum duplicem casum. Quorum primus est quod illa res concipiatur per modum adiacentis alteri, sicut esset de conceptu a quo sumitur hoc nomen 'album', quia posset dici quod eo concipitur albedo, et tamen non supponit pro albedine, sed pro subiecto cui adiacet -quia intelligitur per modum adiacentis. Sed conceptus correspondens huic nomini 'albedo' supponit pro albedine, quia illo conceptu concipitur albedo et non per modum adiacentis alicui. Alius casus propter quem conceptus simplex non supponeret pro re ipsa concepta, esset quia illa res fuit et corrupta est, vel nondum est sed erit vel potest esse. Et tune, si copula propositionis non sit consonans, sed trahens ad aliud tempus, tune ille conceptus non supponit pro illa re nec pro aliquo. Verbi gratia, in propositione mentali correspondente huic orationi 'Antichristus est', licet conceptus qui est subiectum sit conceptus Antichristi, tamen non supponit pro Antichristo, quia propter copulam de praesenti impeditur suppositio pro non praesentibus; ideo ille conceptus pro nullo supponit. Sed si esset propositio mentalis quod Antichristus erit malus, tune conceptus Antichristi supponeret pro Antichristo. Et non apparet mihi aliqua alia ratio quare conceptus simplex alicuius rei in propositione mentali factus subiectum vel praedicatum non debeat supponere pro re quae ipso concipitur, et hoc ego suppono [vel pono] esse verum. Sed de conceptu complexo est alia ratio. Nam si sit complexus per modum determinationis et determinabilis, ut conceptus correspondens huic orationi 'homo albus', si fieret propositio mentalis quod homo albus currit, tune, licet conceptu

1-2 chimaera significatur...etc. EITZ: significatur vel intelligitur vel opinatur vel concipitur BJK.1 3 ponendo IJTZ: faciendo BEK/ 4 in propositione mentali EITZ: propositionis mentalis BJK' 6 concipiatur BIJKTZ: accipiatur E 8 posset BIJZ: potest EKT/ 9 adiacet: albedo add. ET! 10 albedine: et non pro subiecto cui inhaeret add. Tl 11 casus: est add. BKZI propter quem BEIJKT: in quo Z/ 12 supponeret BIJK.Z: supponit ET1 re EITZ: qua B: om. JK./ concepta: ideo add. ET! esset BIJ: est EKT/ 14 supponit BEJKT: supponeret IZ/ 16 est! EIT: erit BK: currit IZ/ 17 pro BIKTZ: de E: om. Il propter copulam BIJK.Z: per propositionem T: per propositionem E: per copulam in mg. E2/ 18 pro non praesentibus BEIJKT: om. Z' 20 pro: aliquo scilicet pro add. K.Zf 24 de EITZ: om. BJK./ sit: conceptus add. BZ 22

Sophismata

5

hominis concipiatur indifferenter 01nnis homo, tamen ille conceptus non supponeret pro omnibus hominibus, sed solum pro albis, quia per conceptum albi sibi coniunctum restringitur, nec conceptus albi supponit pro omnibus albis, sed restringitur per conceptum hominis ad supponendum solum pro illis albis qui sunt homines. Et ideo ego concludo quod, licet omnis conceptus simplex supponat pro omni eo quod ipso concipitur, exceptis duobus casibus prius dictis, tamen non est ita de conceptu complexo, quia conceptus correspondens huic orationi 'homo albus' nec pro omni homine supponit nec pro omni albo, licet eo omnis homo concipiatur ratione conceptus hominis, et omne album ratione conceptus albi . ...::Septima conclusio>

10

Ergo est septima conclusio quod non omnis conceptus complexus qm est subiectum vel praedicatum in propositione mentali supponit pro omni eo quod ipso significatur, non obstantibus adhuc duobus casibus prius exceptis.

15

20

25

Octava conclusio sequitur quod aliquis conceptus complexus factus subiectum vel praedicatum in propositione mentali pro nullo supponit, et tamen multa entia ipso concipiuntur. Hoc declaratur: quia sicut in voce possum formare istam propositionem 'asinus risibilis currit', ita possum correspondentem mentalem formare in mente. Possum enim componere conceptum asini et conceptum risibilis simul per modum determinationis et determinabilis, et ex his constituere unum subiectum respectu conceptus a quo sumitur hoc verbum 'currit'. Tune per ilium conceptum complexum ex conceptu asini et conceptu risibilis, ego concipio asinos per conceptum asini, et risibilia, scilicet homines, per conceptum risibilis; ideo illo conceptu complexo multa concipio, scilicet risibilia et asinos. Et tamen ille conceptus complexus pro nullo supponit, quia conceptus risibilis prohibet ne supponat pro aliis quam pro risibilibus; ideo non potest supponere pro asinis, et conceptus asini prohibet ne supponat pro aliis quam pro asinis; ideo non potest supponere pro risibilibus. Et sic nihil restat pro quo possit supponere, sicut in praecedente conclusione dicebatur quod in ista

2 pro2: hominibus add. ET/ quia per conceptum ... coniunctum: om. E' 11-12 ipso significatur BEIJK: ipso concipitur T: ipse significat Z/ 12 exceptis BEIJK: dictis T: factis z; 16 declaratur EIJKZ: probatur BT/ 17 possum: sibi add. TZ, mentalem BEIJT: mentali K: om. Z' 22 risibilia BIKZ: homines ET/ scilicet homines BIJ: om. ETZI 22-23 scilicet] homines ... scilicet] LAC KI 23 risibilia nos: homines BEIJKTZ/ 26 potest supponere EITZ: supponit BJK/ 27 quod ETZ: quia BIJK

23

Johannes Buridanus, Summulae

5

10

15

20

propositione 'homo albus currit', illud subiectum 'homo albus' non supponit pro omnibus hominibus nec pro omnibus albis, quia iste terminus 'albus' prohibet ne supponat pro aliis quam pro albis, et iste terminus 'homo' e converso prohibet ne supponat pro aliis quam pro hominibus. Deinde ulterius notandum est quod, licet vox immediate significet conceptum, tamen, mediante conceptu, imposita est ad significandum ea quae illo conceptu concipiuntur; ideo haec dictio 'asinus' imposita est ad significandum mediante conceptu asini -significat asinos qui illo conceptu concipiuntur-, et ista vox 'risibile' imposita per conceptum risibilis significat risibilia quae illo conceptu concipiuntur. Ideo omnes asini et omnia risibilia significantur per hanc vocem complexam 'asinus risibilis'. Deinde etiam quantum ad suppositionem notandum est quod terminus vocalis, si in propositione capiatur significative et non materialiter, non supponit pro se nec pro conceptu quem immediate significat, sed supponit pro illis eisdem pro quibus ille conceptus sibi correspondens supponit, scilicet pro rebus illo conceptu conceptis. Et ita etiam terminus scriptus, si non supponat materialiter, nec supponit pro se nec pro voce quam immediate significat nec pro conceptu quem consequenter mediante voce significat, sed pro rebus pro quibus ille conceptus in propositione mentali supponeret, ita quod omnia in voce vel scriptura, si non materialiter sed significative sumatur, referenda sunt ad suppositiones conceptuum in propositionibus mentalibus.

25

Ideo concludenda est nona conclusio quod vox vel scriptura significative sumpta subordinata conceptui incomplexo pro rebus supponit quas ultimate significat, scilicet pro rebus quae illo conceptu concipiuntur, nisi prohibeantur per duos casus prius exceptos. Hoc patet per sextam conclusionem et per ea quae nunc dicta sunt. Item, non omnis terminus complexus vocalis vel scriptus, si fiat in propositione subiectum, supponit pro omnibus suis significatis ultimatis, ut in hac propositione

8 et EIT: om. KZI 9 per conceptum IK: pro conceptu ET.' 8-10 concipiuntur] et ista vox ... concipiuntur] LACZ/ 7-10 concipiuntur ideo] haec dictio 'asinus' ... concipiuntur ideo] LACBJ,' 19 omnia in Yoce vel scriptura si BIJKZ: si termini in voce vel in scripto T: si tam in voce quam in scripto El 24 patet EIT: apparet BJKZ/ 26 significatis ultimatis BIJK: significatis ultimis Z: suppositis ET 24

Sophismata

5

10

vocali 'homo albus currit'. Hoc etiam patet per septimam conclusionem: nam omnes homines significantur per banc vocem 'homo albus' propter istum terminum 'homo', et omnia alba propter istum terminum 'albus', et tamen iste terminus 'homo albus' non supponit pro omnibus hominibus nec pro omnibus albis. Item, aliquis terminus complexus vocalis vel scriptus pro nullo supponit si fiat subiectum in aliqua propositione, ut iste terminus 'asinus risibilis'. Hoc patet per octavam conclusionem et per ea quae nunc dicta sunt. Haec ergo sit nona conclusio tripartita, sicut apparuit. Et potest inferri corrolarium quod determinatio addita determinabili nihil aufert vel restringit de significatione illius, sed bene restringit vel aufert omnino eius suppositionem. Verbi gratia, si ego dico 'asinus risibilis currit', non est credendum quod illi termini fiant non significativi, et tamen fiunt non supponentes, ut dictum est.

15

Decima conclusio est quod isti termino vocali 'chimaera' non correspondet [solum] conceptus simplex: quia tune supponeret pro re vel pro rebus quae illo conceptu concipiuntur, quod est falsum cum nec aliquid nec aliqua sit vel sint chimaera. -

20

25

Sequitur ergo undecima conclusio quod huic termino vocali 'chimaera' correspondet conceptus complexus quem primo significat et secundum quem impositus est ad significandum: quia dictum est quod oportet voci correspondere conceptum quem immediate significat vel secundum quem imponitur ad significandum. Igitur si non correspondeat conceptus simplex, oportet quod correspondeat conceptus complexus qui pro nullo supponit. Et nunc videndum est quomodo hoc sit verum. Propter quod sciendum est quod omni conceptui incomplexo potest correspondenter imponi vox incomplexa, et omni complexo complexa. Sed etiam

1 patet BIKZ: apparet EJT,' 3 albus: am. E.1 5 complexus BEIJ: am. KTZ, 6 patet EITZ: apparet BJK/ 7 nunc: am. ET/ 8 tripartita BIJKZ: trimembris ET/ 9 determinabili BIJKT: determinabilis E: determinato Z/ de: subiecto add. El 12 fiunt BEIJT: sunt Z: am. K,' ut dictum est BEJKT: am. IZ/ 13 est JT: erit IKZ: am. BEI 15 sit vel sint BIKTZ: sint vel sunt E: sit JI 18 queml: scilicet add. IJKT/ 22 et EIJ: sed BTZ: am. KI 24 incomplexo potest BIJKZ: complexo potest correspondere vel ET/ 25 et omni complexo complexa BIJKZ: et non solum vox incomplexa ET 25

Johannes Buridanus, Summulae qma voces imponuntur ad significandum ad placitum nostrum, ideo conceptui quantumcumque complexo possumus correspondenter imponere vocem incomplexam significantem immediate illum conceptum complexum, et consequenter ornnia quae illo conceptu concipiuntur. Verbi gratia, quidam poeta magno conceptu complexo 5 concepit distincte Historiam Troianam quomodo Paris transduxit Helenam et ob hoc rex Graecorum invasit Troianos, etc. Et tune ille poeta illi conceptui correspondenter distincte et complexe scripsit unum magnum librum significantem ea quae illo conceptu complexo mentaliter concipiebantur. Deinde imposuit hoc nomen incomplexum 'Ilias' ad significandum similiter qualitercumque 10 ille magnus liber significabat, et huic nomini 'Ilias' correspondet conceptus valde multipliciter complexus. Sed descendendo specialius ad propositum, haec oratio 'locus non repletus corpore' correspondet huic conceptui complexo quo intelligimus locum et corpus et repletionem, et tamen hoc nomen 'vacuum' impositum est ad significandum simul illa 15 ornnia quae significat haec oratio 'locus non repletus corpore'. Unde propter hoc haec oratio 'locus non repletus corpore' ponitur esse descriptio vacui dicens quid nominis, quae non indicat quae res est vacuum, sed quas res et quomodo significat hoc nomen 'vacuum'. Propter quod etiam nec ista est vera 'vacuum est locus non repletus corpore' nisi ad istum sensum, secundum suppositionem materialem, quod 20 hoc nomen 'vacuum' significat easdem res et secundum eundem conceptum quas significat haec oratio 'locus non repletus corpore'. Ergo hoc nomen 'vacuum' significat multas res, scilicet ornnes quas significant isti termini 'locus' et 'corpus' et 'repletus', et sibi correspondet conceptus complexus quo multa concipiuntur. Et tamen nec ille conceptus nec illud nomen 'vacuum' nec eius diffinitio dicens quid 25 nominis supponunt pro aliquo, quia ista additio 'non repletus corpore' vel conceptus sibi correspondens aufert suppositionem ab hoc termino 'locus' vel a conceptu sibi correspondente, quia omnis locus est repletus corpore, sicut 'homo non risibilis' pro nullo supponit, quia ornnis homo est risibilis. quia voces BIJKZ: am. ET: in mg. E2: 8 complexa BIJZ: incomplexo K: om. ET / mentaliter EIT: multipliciter Z: am. BJKI concipiebantur BEJKT: concipiuntur IZ/ deinde: aliter add. BJK' 9 hoc nomen EIT: istum terminum BJKZI incomplexum BIJK: complexum Z: am. ET. 1 similiter EIT: simul BJKZ/ 10 huic nomini BIJKZ: isto termina ET/ 11 multipliciter complexus IJKZ: taliter complexus B: multipliciter ET/ 13 huic EIT: am. BJKZ/ intelligimus BIJKZ: concipimus ET/ 14 simul IJKZ: am. BET/ 16 ponitur esse BIJK: ponitur ET: dicitur esse Z/ descriptio BIJKZ: in descriptione E: in diffinitione Tl 19 quod EIJTZ: et BK' 20 secundum BIJKZ: am. ET' 24 diffinitio BIJKZ: descriptio ET/ 26 vel BIJKZ: et ET/ 27-28 risibilis] pro nullo supponit...risibilis] LACE: in mg. E2 26

Sophismata

5

10

15

20

25

Ita ergo huic termino 'chimaera' correspondet conceptus complexus quo multa concipiuntur, qui tamen pro nullo supponit, quia determinatio est incompossibilis determinabili, ut patet per descriptionem dicentem quid nominis, quae ponitur esse talis 'chimaera est animal compositum ex membris ex quibus nihil potest esse compositum', ita quod idem conceptus complexus in mente correspondet huic orationi vocali et huic termino 'chimaera'. Et sic iste terminus 'chimaera' significat omnia quae significant isti termini 'animal', 'membrum' et 'compositum', tamen pro nullo supponit, sicut nec conceptus complexus sibi correspondens, propter hoc quod ista determinatio vel additio 'ex quibus nihil potest esse compositum' aufert suppositionem alterius partis, scilicet huius orationis 'animal compositum ex membris', quia est ei incompossibilis. Sed aliqui circa hoc dubitant: quia sequeretur quod haec dictio 'homo' significaret omnia animalia, quod videtur falsum. Consequentia patet: quia diffinitio eius est 'animal rationale mortale'; igitur, secundum praedicta, idem conceptus correspondet huic termino 'homo' et huic orationi 'animal rationale mortale', et easdem res aequaliter significant ille terminus et illa oratio; et tamen ista oratio 'animal rationale mortale' per istum terminum 'animal' significat omnia animalia; ergo et iste terminus 'homo'. Respondetur quod illa non est diffinitio 'hominis' exprimens quid nominis, scilicet quid vel quas res et quomodo hoc nomen 'homo' significat, sed est diffinitio exprimens quae res est pro qua supponit iste terminus 'homo', quia ipsa est eadem pro qua supponit ista oratio 'animal rationale mortale'. Sed non oportet quod illi termini praecise et adaequate supponant pro rebus quas significant. Unde solus terminus vocalis cui non correspondet conceptus simplex sed complexus habet proprie diffinitionem dicentem quid nominis, scilicet praecise significantem quid et quomodo ille terminus significat. Talis enim termini vocalis significatio explicatur per terminos vocales correspondentes conceptibus simplicibus ex quibus componitur conceptus complexus correspondens illi termino. Sed cum

2 qui EIK: quoniam BT: quia JZ,' incompossibilis BEIJ: impossibilis KTZ/ 3 dicentem: quod add. ET/ ponitur EITZ: ponatur I: ponebatur BK.i 7 omnia: illa add. BK.Z,' compositum: et etiam conceptus entis add. z; 8 sicut nec conceptus complexus BIJKZ: cum nullus sit conceptus incomplexus ET , 9 quod BIJKZ: quia ET/ 10 alterius partis scilicet BIJKZ: om. ET1 orationis BIJKZ: termini incomplexi scilicet E: termini incomplexi Tl 11 quia est ei incompossibilis BJKZ: quae est ei incompossibilis I: etc. E: om. T 1 12 dubitant quia BIJKZ: dicunt quod ET/ 14 eius El: hominis TZ: om. BJKI praedicta: et eadem res aequaliter significant add. E 1 17 mortale: om. ETZ1 per EZ: propter IJK: proprie T: ? ratione simul B/ 21 quae BIJKTZ: quid E/ 23 supponant EIJTZ: supponunt BK/ 25 quid EJT: quidquid BIKZ.' 26 quomodo nos: quaecumque BEIJKTZ/ 28 termino: rncali add. ET 27

Johannes Buridanus, Summulae

5

10

15

alicui termino vocali correspondeat conceptus simplex, ut huic voci 'asinus' conceptus specificus asini, posito quod sit simplex, non est possibile alterum terminum vocalem praecise et adaequate significare illud vel illa quae ille significat, nisi sit pure synonymus illi. Nec est possibile dare orationem vocalem ex terminis diversarum significationum constitutam quin eis correspondeant alii conceptus qui non correspondent illi termino. Sed talis termini simplicis cui correspondet conceptus simplex potest dari diffinitio causalis vel descriptio declarans quae sunt causae vel proprietates rei vel rerum pro qua vel pro quibus ille terminus supponit, vel etiam diffinitio quiditativa ex genere et differentia cui correspondet conceptus complexus, supponens tamen adaequate pro eisdem rebus pro quibus supponit ille conceptus incomplexus qui illi terrnino vocali correspondet. Et haec debebant magis declarari in tractatu de diffinitionibus, divisionibus et demonstrationibus, et gaudeo haec intel!exisse. Alia dicenda sunt de suppositionibus et causis veritatum propositionum, sed ante volo respondere ad sophismata dudum mota. Ad primum sophisma

20

Ad primum sophisma, dico quod est falsum. P.l Et dico quod ad veritatem propositionis vocalis non sufficit quod habeat similem propositionem mentalem sibi correspondentem -quia hoc est commune ornni propositioni -; ideo non sufficit quod qualitercumque significat quantum ad conceptum ita sit in mente. Sed quid aliud sufficit et requiritur convenienter dicetur post. Ad secundum sophisma Ad secundum sophisma, respondetur quod est falsum, et sua contradictoria est vera, scilicet 'nullus equus est asinus'.

3 vel illa nos: et ea BEIKTZ: om. I. 5 diversarum: rationum sive add. Z.' 7 potest dari BIJKZ: am. ET: in mg. E 2.1 8 pro qua Yel: om. EIT.' 10 conceptus BEIK.JT: terminus Z. 11 et haec debebant magis BKZ: et hoc magis debebat IJ: et haec magis debent T: et hoc magis debet E/ 12 demonstrationibus: quem edidi add. z; 14 alia BIJKZ: aliqua ET.' sunt EIT: erunt JZ: erant B: am. KI suppositionibus et: am. ET.' 15 ante BIJKZ: iam ET 16-17 dico quod] est falsum et dico quod] LACET! 19 omni BIJKZ: am. ET. quod: habeat scilicet propositionem mentalem similem et add. E: habeat propositionem mentalem correspondentem sibi similem et add. T. 1 20 aliud BIJZ: aliquid K: ad hoc ET/ convenienter BEIT: consequenter J: am. KZ/ 22 respondetur IJKZ: dico ET: dicitur B.' 23 scilicet BIJKZ: om. ET 11-13 Summulae dialecticae, Tractatus 8.2, ed.

DE RIJK,

pp. 26-61. 28

Sophismata

5

P .1.1 Et quando arguitur quod illa non sit vera quia non sit ita in rebus significatis, scilicet in equis et in asinis, concedo quod nec ita nec aliter, cum non sint. Nec hoc requiritur ad veritatem propositionis negativae, scilicet quod aliquo modo sit in rebus ultimate significatis, puta ultra conceptus correspondentes propositionibus. Et consequenter dicetur post quid requiritur et sufficit. Ad tertium sophisma

20

Ad tertium, dico quod est falsum. P .1 Et etiam dico quod ista oratio 'deus non est' nihil significat quod non sit vel quod non possit esse, scilicet quod non est correspondens in mente quantum ad ea quae significat apud mentem et quod non est ad extra vel potest esse quantum ad ea quae significat ad extra. Sed nec hoc sufficit ad veritatem propositionis, sicut consequenter dicetur. Et etiam dico quod ista oratio 'deus non est' non significat deum non esse -quia deum non esse nihil est, ut suppono, nec fuit nec erit nec potest esse--; ideo falsum est quod deum non esse significatur, quia illa est propositio affirmativa et subiectum eius pro nullo supponit. P.2 Ad aliud argumentum, dico quod haec non est falsa 'omnis deus est', immo verissima. P.2.2 Et quando dicitur quod ista propositio 'deus est' plus significat quam iste terminus 'deus', ego concedo quod plus significat apud mentem, quia significat propositionem mentalem, et iste terminus 'deus' non significat apud mentem nisi conceptum simplicem.

25

Sed bona est quaestio utrum plus significet ad extra, scilicet quantum ad res conceptas illis conceptibus correspondentibus isti termino 'deus' et isti orationi 'deus est'. Et circa hoc videtur mihi esse notandum quod multum differunt quantum ad res significatas ad extra istae propositiones 'deus est' et 'deus est deus': quia ista

10

15

1 quod illa BIJKZ: ergo T: om. E sit2 BIJKZ: est ET/ 2 quod BIJKTZ: quia E: 3 nec EIJTZ: sed nec BK propositionis BEZ: om. IJKTI 7 deus non est BIJKZ: om. ET: in mg. E2. 1 sit BIJKZ: est ET/ 8 quod nonl IJKTZ: om. BEI possit BIJKZ: potest ET/ est correspondens BEKT: sit correspondens IJ: sic correspondet Z/ quantum BEIJZ: om. KT' 9 mentem BIJKTZ: intentionem E/ et BIJKZ: om. ET: in mg. E2/ 10 hoc BIJKZ: om. ET: in mg. E2 11 consequenter BIJKZ: postea ET/ 12 nec fuit BEIJ: nec in futuris erit T: et sic nihil est K: om. ZI 13 ideo BIJKZ: igitur ET/ 14 propositio BIJKZ: om. ET! et subiectum eius BKZ: et subiectum IJ: cuius subiectum ET/ 15 aliud argumentum BIJKZ: aliam ET, 19 significat: apud mentem quia non significat add BZ.1 21 est: dubitatio vel add. BJKI 22 conceptas: mediantibus add ET 24 circa hoc EIZ: om. BJKT

29

Johannes Buridanus, Summulae

5

10

15

20

'deus est', ut etiam habeat apud mentem subiectum et praedicatum et copulam, valet istam 'deus est ens'. Et ita multo plus significat quam ista 'deus est deus', quia significat omnia entia propter istum terminum 'ens'. Ista autem 'deus est deus' nihil ad extra significat nisi deum, quia haec dictio 'est', prout praecise est copula, nihil significat ad extra ultra significationes terminorum categorematicorum, sed significat solum illum conceptum complexivum quo intellectus format propositiones ex istis terminis 'deus' et 'deus'. Sed tune est difficilis dubitatio, cum dictum fuerit prius quod omni conceptu aliquid concipitur. Quid ergo concipitur illo conceptu complexivo correspondente huic copulae 'est' cum dico 'deus est deus' vel 'homo est lapis'? Dico quod de hoc aliqua dixi in tertio capitula primi tractatus Summulamm, et nunc ultra ego dico quod cum intellectus non possit illum conceptum complexivum formare sine conceptibus categorematicis quos complectit, ita nihil solitarie illo conceptu concipitur. Sed illas easdem res conceptibus categorematicis concipimus complexe quae illis conceptibus categorematicis sine illo conceptu complexivo concipiebantur incomplexe. Unde non sunt aliae res quae concipiuntur conceptu correspondente isti orationi 'deus est deus' et isti 'deus non est deus' et isti 'omnis deus est deus' et isti 'nullus deus est deus' et isti termina simplici 'deus', sed aliter et aliter illa res concipitur, scilicet complexe vel incomplexe, affirmative vel negative. Revertor ergo ad solutionem sophismatis, et dico quod licet plus significetur apud mentem per hanc orationem 'deus est deus' quam per hoc nomen 'deus', tamen ad extra nihil plus significatur, sed idem omnino, tamen aliter.

1 ut etiam IJKZ: non minus T: nihilo minus E: quae B/ 2 plus BEJKT: plura IZ 4 copula: et add. ET/ 5 ultra BIJKZ: am. ET! significationes terminorum categorematicorum BIJKZ: significationes captorum terminorum ET/ 6 propositiones BIJKZ: unam propositionem ET/ 8 fuerit EJKZ: fuit I: sit T: est B, 9 complexivo IJ: complexo BKZ: am. ET.1 IO dico BEIJ: dicendo K: dicitur TZI lapis BIJKZ: asinus ET 13 categorematicis BIJK: categoricis Z: talibus ET/ quos complectit: am. El 14 illas easdem res BEIJKT: illa eadem cum Z/ 14 concipimus complexe: am. ET! 15 illo conceptu nos: conceptu ET: illo BIJKZ/ 16 concipiebantur IJKT: concipiebatur BEZ/ 16-17 conceptu correspondente BIJKZ: correspondentes ET/ 20 solutionem sophismatis BIJKZ: sophisma ET' 21 orationem BIJKZ: propositionem ET/ hoc nomen BIJKZ: istum terminum ET/ 22 significatur IJKZ: significat BET/ sed idem ... aliter: am. ET 11 Summulae dialecticae, Tractatus 1.3.2.

30

Sophismata

Ad quartum sophisma

5

Ad quartum sophisma, dico quod ipsum est falsum, et concedo quod non significat chimaeram nec etiam aliud a chimaera: quia nihil est aliud a chimaera, cum chimaera nihil sit, et nihil sit aliud a non ente. Sed tamen significat multa quae nec sunt chimaerae nec aliquid eorum est chimaera. Nec est simile de istis terminis 'homo' et 'albedo', cum eis correspondeant conceptus simplices et pro aliquibus supponentes. Et breviter omnes rationes quae fiebant solutae sunt ex dictis. Ad quintum sophisma

10

15

20

25

Ad quintum sophisma, dico quod ipsum est falsum, immo omnia entia de mundo sunt significabilia complexe, etiam omne ens quantumcumque simplex est significabile complexe. Verbi gratia, deus, qui est summe simplex, significatur complexe per hanc orationem 'deus est deus', sicut dicebatur in solutione tertii sophismatis. P .1.1.1 Dico etiam quod antequam deus crearet primam creaturam, nihil erat nisi deus; ideo nullum significabile complexe erat nisi deus. P.1.1.2 Et tune quando tu arguis quod homo tune non currebat, concedo; sed quando tu infers 'ergo ita erat quod homo non currebat', respondeo quod ad istum sensum ita erat quod aliquid erat quod non erat homo currens, scilicet deus. Sed tamen nec erat ita nec aliter quantum ad res significatas per hanc orationem 'homo non currebat', nec hoc requiritur ad veritatem negativae, sicut consequenter dicetur. P.2 Similiter, quando tu dicis quod haec est vera 'Antichristus erit', concedo, sed tu concludis 'ergo ita est quod Antichristus erit', ego nego, nisi ad istum sensum quod aliquid est quod non est Antichristus; sed Antichristum fore vel hoc quod Antichristus erit non est. Unde ergo est quod propositio sit vera dicetur post. P.3 Ad aliam, concedo in casu posito quod deus potest creare B et B potest creari a deo et quod illae propositiones sunt verae. Sed tu concludis

2 etiam om. EJTI 3 et BIKZ: sed EJT/ 4 necl BIKZ: non EJT/ 6 breviter BIJKZ: etiam ET/ 7 ex dictis El: om. BJKTZI 8-9 de mundo BIJKZ: mundi ET/ 13 primam BIJZ: aliquam ET: unam KJ nihil BIJKZ: non ET/ 14 erat BIJZ: est ET: esset KJ nisi BIJKZ: om. ET! 15 tune EIJKZ: om. BTI quando tu Z: quando IJ: cum tu T: tu E: cum B: om. KJ 18 nec BEIJT: non KZ/ 19 consequenter BIJKZ: post ET/ 20 quod haec est vera: om. ET! 24 dicetur EIJTZ: est B: om. KJ post EITZ: postea BJ: prius KJ 25 potest2 BIJKZ: posset ET 31

Johannes Buridanus, Summulae

5

10

15

20

'ergo ita est quod B potest creari', ego nego: quia B posse creari nihil est, sed potest esse -potest enim esse B. P .4 Sed tune quaeris 'nonne deum posse creare B est?' Ego dico quod sic, et hoc est deus. Et similiter si deus creet B, deum creare B est deus. Sed tu arguis contra: quia deum creare B est contingens, ego nego, immo deum creare B est summe necessarium, capiendo istud subiectum 'deum creare B' significative. Sed si capiatur secundum suppositionem materialem, tune est verum quod deum creare B est contingens, quia sic illud subiectum supponit pro ista propositione 'deus creat B', quae est contingens. P .5 Ad aliam, dico quod Socratem diligere deum est Socrates si Socrates diligit deum; sed si Socrates non diligit deum, Socratem diligere deum nihil est. Et similiter Socratem odire deum est Socrates si Socrates odit deum; sed si Socrates non odit deum, nihil est; igitur cum tu arguis sic 'Socratem diligere deum est Socrates', ego concedo posito casu quod Socrates diligat deum. Et si dicis 'ita similiter Socratem odire deum est Socrates', ego nego: quia nihil est quando Socrates diligit deum. Sed forte Socratem odire deum fuit Socrates si Socrates prius erat odiens deum. Quando ergo dicitur ultra quod Socratem diligere deum est bonum et praemiabile, concedo: quia est unus bonus homo qui diligit deum. Et quando dicitur quod Socratem odire deum est malum et damnabile, ego nego: quia nihil est. Sed Socratem odire deum fuit malum: quia fuit unus malus homo odiens deum. Et hoc non est inconveniens quod bonus homo fuit malus homo; ita ergo nec est impossibile quod diligere deum fuit odire deum. Ad sextum sophisma

25

Ad sextum sophisma, dico quod est propositio contingens et saepe talis est falsa, quia saepe homines mentiuntur. P.1 Et quando dicitur 'omnis proferens aliquam propositionem habet similem in mente', ego dico quod verum est. Nec ob hoc homo non mentitur vel excusatur

6 summe: om. ETZI subieetum EITZ: verbum B: om. IKI 7 quod BKTZ: quia EIJ/ 8 illud BIJKZ: om. ET/ propositione BIJKZ: suppositione ET/ 13 igitur eum ET: tune ergo BIKZ: tune JI 14 et si ET: sed BIJKZ/ 16 Soerates3 BIJKZ: om. ET/ 16 erat odiens BIJKZ: odivit ET/ quando BIJKZ: eum ET/ 17 ultra BIJKZ: om. ET/ 18 eoneedo: om. El 21 quod BEIJK: quia TZ 32

Sophismata

5

a mendacio, sed ex hoc mentitur quia verbo proponit propositionem assertive et mentali correspondenti non assentit, sed dissentit, et hoc est possibile. Vel sub aliis verbis dicendum est, et revertitur in idem, quod ex hoc homo mentitur quia verbo asserit propositionem quam credit esse falsam. Haec igitur quae de his sophismatibus dicta sunt et de significationibus terminorum et propositionum ponantur tamquam huius operis primum capitulum.

1 assertive BE2IKTZ: assonare E: attributive JI 6 ponantur: om. E

33

SECUNDUM CAPITULUM DE CAUSIS VERITATUM ET FALSITATUM PROPOSITIONUM Secundum capitulum erit de causis veritatum et falsitatum propositionum simpliciter categoricamm. Et iam in praecedentibus tactae fuemnt difficultates. Et de hoc etiam quasi repetantur ponendo brevia sophismata. Primum sophisma EQUUS ARISTOTELIS NON EST 5

10

15

20

Posito casu quod Aristoteles habuit equum valde bene ambulantem, sed mortuus est, immo per potentiam divinam annihilatus. Tune ergo sophisma manifestum est per casum. 0 .1 Sed oppositum arguitur, scilicet quod haec propositio est falsa 'equus Aristotelis non est': quia ex eo aliqua propositio est vera quia qualitercumque significat in rebus significatis ita est, et ex eo propositio dicitur falsa quia non qualitercumque significat ita est. Et hoc communiter conceditur et hoc persuadetur per vulgarem locutionem. Cum enim apparet nobis aliquem vemm dixisse, dicimus quod ita est sicut ipse dixit; et si apparet nobis quod ipse dixerit falsum, dicimus non esse ita sicut ipse dixit. Et ob hoc Aristoteles quinto et sexto Metaphysicae dicit quod in una significatione entis et non entis, ens significat idem quod vemm, et non ens idem quod falsum. Nec apparet quod alia causa posset assignari veritatis et falsitatis propositionum. Hoc ergo supposito tamquam vero vel probato, apparet de ista propositione 'equus Aristotelis non est' quod ipsa est falsa: quia non est ita in re significata sicut ipsa significat, quia illa res significata, scilicet equus Aristotelis, nihil est, et in eo quod nihil est nec est ita nec aliter.

2 praecedentibus: sophismatibus add. IZ,' tactae BIJKTZ: tractatae El 5-6 per casum IJZ: per eam K: per easdem B: am. ET/ 11 vulgarem locutionem BIJKZ: vulgares ET/ aliquem verum ET: aliquem vere JKZ: aliquam veram I: aliquid verum BI 12 dixit EIJTZ: dicit BK/ si BIKZ: cum ET/ falsum EIT: false BKZ/ 13 dixit EIJT: dicit BK: incipit Z/ 12-13 sicut ipse dixit] et si apparet ... sicut ipse dixit] LAC JI 15 assignari BIJKZ: dari ET/ 15-16 veritatis et falsitatis propositionum BIJKZ: veritatis E: veritatis propositionum Tl 17 vel probato BIJKZ: approbato ET/ 18 quod BIJKZ: quia ET/ 18-19 sicut ipsa significat BIJKZ: am. ET/ 19 nihil BIJKZ: non ET 13 Aristoteles, Metaphysica V (ü ), 7, 1017 a 31-32 et VI (E), 1, 1026 a 33-35. 34

Sophismata

Secundum sophisma EQUUS ARISTOTELIS AMBULAVIT

5

P .1 Quod probatur per casum positum in principio praecedentis sophismatis. 0.1 Sed improbatur sicut praecedens: quia non est ita in re significata sicut per propositionem significatur. lta argueretur de ista propositione 'equus Aristotelis est mortuus ', et de ista 'nullus equus est asinus', posito quod nulli equi nec asini sint, sed omnes sint annihilati. Nam de qualibet talium propositionum verum est quod non est ita in rebus significatis sicut ipsa significat. Tertium sophisma CHIMAERA EST CHIMAERA

10

15

P.I Probatur per Boethium dicentem "nulla propositio est verior illa in qua idem praedicatur de se ipso". P.2.1 Item, si non esset vera, hoc esset quia iste terminus 'chimaera' pro nullo supponit. Sed hoc non obstat: quia haec est vera 'equus Aristotelis ambulavit', et tamen subiectum pro nullo supponit. P.2.2 Probo: quia non supponit pro alio quam pro equo Aristotelis; et ille nihil est per casum prius positum; igitur pro nullo supponit. 0.1 Oppositum tenetur propter hoc quod est propositio affirmativa et termini pro nullo supponunt, et tales propositiones affirmativae sunt falsae. Quartum sophisma VACUUM EST LOCUS NON REPLETUS CORPORE

20

P.I Probatur: quia hic praedicatur diffinitio de diffinito vel descriptio de descripto, et talis est vera, et ideo Aristoteles ponit eam. 0.1 Oppositum arguitur: quia sequitur 'vacuum est locus non repletus corpore; ergo vacuum est'. Sed consequens supponitur esse falsum secundum Aristotelem, et puto secundum veritatem; ergo et antecedens.

5 talium propositionum BIJKZ: tali propositione ET/ 7 propositio: praedicatio Z/ 9 quia I: ex eo quod ET: quod BJK: pro tanto Z/ 14 propter hoc quod BIJKZ: quia hic ET/ et termini BIJK: cuius subiectum et praedicatum Z: cuius subiectum ET/ 15 supponunt BIJKZ: supponit ET/ 17 et ideo BEIJKT: quia Z/ 19 falsum: etiam add. ET' 19-20 et puto secundum veritatem BIJKZ: om. ET

7 Boethius, In librum Peri hermeneias Aristotelis, ed. Teubner, Lipsiae, 1877et 1880, ed. prima, II, c. 13, p. 215 et ed. secunda, VI, c. 14, p. 479. 17 Aristoteles, Physica, I\', 7, 214 a 16-17. 35

Johannes Buridanus, Summulae 0.2 Item, est propositio affrrmativa; et subiecturn pro nullo supponit; ergo est falsa. Quintum sophisma HOMO EST ASINUS

5

10

15

P .1 Probatur: quia omnino est ita qualitercumque significatur per propositionem; ergo est vera. P .1.1 Antecedens probatur: quia si significat unam propositionem mentalem, illa est in mente similis et correspondens, et si aliquid significatur ad extra, illud non est nisi homo vel asinus, et illi sunt; ideo adhuc ita est. Si dicas quod non solum significantur homo vel asinus, sed significatur hominem esse asinum, probo quod hoc est falsum: quia hominem esse asinum nihil est nec fuit nec potest esse, et sic in ista propositione 'hominem esse asinum significatur per talem propositionem', subiecturn pro nullo supponit, scilicet 'hominem esse asinum'; ergo propositio est falsa, cum sit affrrmativa. P .2 Item, si tu dicas quod illa propositio significat aliqualiter esse, ego quaero utrum illud aliqualiter esse sit vel non sit. Si dicas quod est, tune habeo propositum, scilicet quod qualitercumque significat ita est. Si dicas quod non est, tune est falsum quod tu dicis, scilicet quod aliqualiter esse significatur per illam propositionem. Nam sicut dicebam, propositio est affirmativa cuius subiecturn pro nullo supponit. 0.1 Oppositum est concessum ab omnibus. Sextum sophisma EGO DICO FALSUM

20

P .1 Posito casu quod ego dicam istam propositionem 'ego dico falsum' et nullam aliam, tune probatur sophisma: quia sic dicendo vel ego dico falsum vel ego dico verum. Si dico verum, tune est verum quod ego dico falsum; ergo sophisma est

1 et BIJK: cuius ETZ/ subiectum: et praedicatum add. ET, supponit BIJKZ: supponunt ET/ 1-2 ergo est falsa BJK: ergo etc. IZ: am. ET/ 5 probatur: am. BK/ si BIJKZ: am. ET/ illa IK: et illa ET: ita BJ: am. z.· 7 si BEIJZ: sed si KT1 dicas EIZ: dicitur BT: dicatur JK1 8 significantur homo vel asinus BIJK: significat hominem et asinum ET: significat hominem vel asinum Z.' 11-12 ergo propositio est falsa: am. J' 12 affirmativa: cuius subiectum pro nullo supponit add. Z,' 15 qualitercumque EUT: qualiter Z: aliqualiter K' 14-15 si dicas quod] est tune habeo ... si dicas quod] LACB,' 15-16 falsum quod BIJK: falsum quia ET: falsum illud quod Z/ 18 oppositum est concessum BIKTZ: oppositum patet E: am. J,' ab omnibus: am. BEJKI 20 quia sic dicendo BIJKZ: am. ET 36

Sophismata verum. Si dico falsum, tune est sicut dico; ideo dico verum, et sic iterum sophisma est verum. P .2 Item, si sophisma est falsum, tune subiectum et praedicatum supponunt pro eodem, scilicet 'ego' et 'dicens falsum', quia 'ego' supponit pro me, et 'dicens 5

10

falsum' similiter; et talis propositio, cum sit affirrnativa, est vera; ergo sophisma est verum. 0.1 Oppositum patet: quia si sophisma est verum, sequitur etiam quod ipsum est falsum, et sic est verum et falsum, quod est impossibile. 0 .1.1 Consequentia probatur: quia si est verum, tune est verum quod ego dico falsum; et illud est falsum quod dico; et tamen positum est quod nihil aliud dico quam illud sophisma; igitur ipsum est falsum. Et notandum est quod illud sophisma vocatum est unum de insolubilibus, et non potest solvi nisi ex consideratione unde propositio dicitur vera vel falsa. Ideo apparet

mihi quod tractatus de insolubilibus debet sequi ad praesens capitulum vel prope. 15

20

Idcirco de eis intendo tractare immediate postquam ego dixero post hoc capitulum de suppositionibus et appellationibus et de mensura pro qua propositio dicenda est vera vel falsa. Nunc igitur ad solutionem dictorum sophismatum et similium, ego pono aliquas conclusiones ad videndum unde propositiones dicuntur verae vel falsae. Et ad loquendum intelligibiliter, ego suppono, secundum dicta prius, quod voces habent duplices significationes: unam apud mentem, quia imrnediate significant conceptus sibi correspondentes a quibus vel sibi similibus imponebantur ad significandum. Aliam habent quia, mediantibus dictis conceptibus, significant res quae illis conceptibus concipiuntur, et quia multotiens illae res conceptae sunt extra animam, ut lapis et

1 tune est sicut dico BIJKZ: ita est ET' ideo dico verum, et sic iterum BIJKZ: ergo ET/ 3 tune BIKZ: et !amen J: om. ET! 4-5 quia 'ego' supponit pro me, et 'dicens falsum' similiter BEKT: quia 'ego' supponit pro me et 'dicens falsum' J: quia supponit pro me qui sum dicens falsum I: quia supponunt pro me cum sum dicens falsum Z/ 5-6 ergo sophisma est verum BIJZ: ergo iterum sophisma est verum K: om. ET 1 78 sequitur etiam ... falsum2 BIJKZ: tune est .-erum et falsum ET, 10 est!: om. ET/ dico!: est sophisma add. ET.' et tamen BIJKZ: cum ET.' nihil BIJKZ: non ET,' dico2 BIJKZ: dicam ET.' 13 dicitur BIJK: dicatur ETZ, 14 sequi EJTZ: consequi BIK1 ad EIT: hoc BJK: istud Z/ 15 idcirco BIJKZ: ideo ET/ 19 videndum BIJKZ: concludendum et demonstrandum ET/ 20 secundum BIJKZ: om. ET.1 21 unamBIJKZ: om. ET,' immediate BIJKZ: in mente T: om. E

37

Johannes Buridanus, Summulae asinus. Ideo ad placitum ego vocabo primam significationem 'apud mentem' et secundam vocabo significationem 'ad extra'.

5

Pono ergo primam conclusionem quod non est necesse propositionem vocalem esse veram si qualitercumque significat apud mentem, ita est apud mentem, quia sequeretur quod ornnis propositio vocalis esset vera -ornni enim vocali sive verae sive falsae correspondet similis in mente.

10

15

20

Secunda conclusio est quod non requiritur ad veritatem propositionis vocalis quod qualitercumque significat ad extra, ita sit quantum ad res significatas ad extra. Vel ponatur conclusio sub hac forma: aliqua propositio est vera, tamen non qualitercumque significat ad extra, ita est in rebus quae significantur ad extra. Probatur haec conclusio: quia ego pono quod nondum est Antichristus, sed erit et ambulabit, et tune haec est vera 'Antichristus ambulabit', et per illam propositionem Antichristus et eius ambulatio significantur ad extra, quae tamen nihil sunt; et in eo quod nihil est, nec est ita esse nec aliter esse; ergo in rebus significatis ad extra per illam propositionem non est sicut per propositionem significatur. lta similiter argueretur de ista propositione 'Aristoteles disputavit', posito quod Aristoteles sit annihilatus. Et sic argueretur de ista 'Antichristus potest ambulare', et ita etiam argueretur de ista negativa 'equus non est asinus', posito quod deus annihilaret ornnes equos et ornnes asinos; ex quo enim res significatae non essent, nec esset in eis ita nec aliter.

25

Tertia conclusio est quod ista propositio 'homo est asinus' non significat hominem esse asinum, vel etiam hominem esse asinum non significatur per hanc propositionem 'homo est asinus': quia hominem esse asinum nec est nec potest esse. Nam sicut hominem currere, si est, est homo currens, et hominem esse album, si est, est homo albus, ita hominem esse asinum, si est, est homo ens asinus,

1 ideo EITZ: et BJK/ vocabo BIJKZ: voco E: pono T' 2 vocabo BIJKZ: voco ET' 8 quantum ad res significatas BIJKZ: in rebus significatis ET' 12-13 et per illam propositionem ... significantur BIJKZ: et per eam significatur quod Antichristus est ambulaturus ET' 14 sunt: quia nec Antichristus nec ambulatio add. ET/ 20 esset EIJTZ: est BIC 22 hominem esse asinum: hominem esse et asinum esse Z' 25 ens BEIJKT: existens Z

38

Sophismata

5

10

15

et hoc est impossibile esse; igitur ista propositio 'hominem esse asmum significatur' est affirmativa; et tamen eius subiectum pro nullo supponit ex quo hominem esse asinum nihil est nec potest esse; igitur illa est falsa, ad quam sequitur quod ista est vera 'hominem esse asinum non significatur per talem propositionem'. Eodem modo probaretur quod hominem esse asinum non potest intelligi nec opinari, et huiusmodi. Q. l Sed quaereres: nonne falsum est hominem esse asinum? R. l Respondeo quod nec verum est nec falsum est de proprietate sermoms, scilicet capiendo totum significative et non secundum suppositionem materialem. Sed concedendum est quod saepe tales orationes infmitivi modi capiuntur materialiter et supponunt pro quibusdam propositionibus, ut 'hominem currere' pro tali propositione 'homo currit', et 'hominem esse asinum' pro tali propositione 'homo est asinus'. Et tune concedendum est quod hominem esse asinum est falsum -hoc enim est dictum quod talis propositio 'homo est asinus' est falsa, sicut etiam concedendum est quod hominem esse asinum non nihil est, sed est una propositio falsa. Et circa hoc notandum quod aliqui, ad fugam difficultatum, voluerunt dicere quod tales orationes infinitivi modi non supponunt nisi pro propositionibus, ut 'hominem currere' pro ista propositione 'homo currit', et 'hominem esse asinum' pro tali propositione 'homo est asinus', et sic de aliis. Sed illud non est verum: quia

20

secundum Aristotelem in Praedicamentis, secare est agere et secari est pati; sic etiam hominem secare est hominem agere, et lignum secari est lignum pati, et hominem esse album est hominem esse coloratum. Immo tales propositiones sunt concedendae, et tamen hae omnes essent falsae, supponendo pro propositionibus. Nam haec propositio 'homo secat' vel 'homo est albus' non est ista propositio 'homo agit' vel

25

'homo est coloratus'.

3 est nec T: om. BEIJKZ/ quam EIT: quod BK.Z/ 3-4 hominem esse asinum] nihil est nec ... hominem esse asinum] LAC JI 4 talem BIJKZ: istam ET' propositionem: homo est asinus add. ET/ 6 et huiusmodi BIJK: et sic de aliis Z: om. ET,' 12-13 et hominem esse asinum ... asinus BIJKZ: om. ET.' 14 sicut etiam BI: sic etiam JK: sic enim ET: sicut Z' 14 concedendum est BIJZ: concederetur K: negandum est ET/ 15 non IJK: om. BETZ/ sed EIJKZ: quia T: si B I 16 ad fugam difficultatum BIJK: propter fugam difficultatum ET: ad fugiendum difficultatem z· 18 asinum BEKTZ: album Il' 19 asinus BEKTZ: albus IJ et sic de aliis BIJKZ: om. ET 20 etiam IJZ: enim ET: ergo K: om. BI 21 secare BIJKZ: scribere ET/ 22 immo BIJK: ergo Z: om. ET/ 24 albus: asinus Z 20 Aristoteles, Praedicamenta, 9, 11 b 1-4. 39

Johannes Buridanus, Summulae

5

Item, omnes concedunt quod est valde bonum diligere deum et valde malum odire deum, et hae non essent verne, supponendo pro propositionibus. Ego enim sine aliqua malitia possem in mente mea facere talem propositionem 'homo odit deum'. Q.2 Sed tune est dubitatio utrum Aristotelem esse et etiam hominem esse significantur per istam propositionem 'homo est asinus' vel per istum terminum 'homo'. Et similiter etiam dubitatur de homine fuisse et de Aristotele fuisse.

10

15

Et de istis dubitationibus ponuntur conclusiones. Una est, quae est quarta in hoc capitulo, scilicet quod hominem esse significatur per istum terminum 'homo': quia omnis homo significatur per istum terminum 'homo'. Sed omnis homo est hominem esse, prout debet videri quarto Metaphysicae. Et etiam alias declaravi in primo Physicorum quod hominem generare est homo generans, et hominem esse album est homo albus; ideo sequitur per Darapti in tertia figura quod hominem esse significatur per istum terminum 'homo', et asinum esse per istum terminum 'asinus', et similiter hominem esse animal vel asinum esse animal, etc. Immo etiam si homo currit, hominem currere significatur per istum terminum 'homo', quia omnis homo significatur per ilium terminum, et tamen aliquis homo est hominem currere. Sequitur conclusio in tertia figura in Datisi.

20

Quinta conclusio est quod hominem esse significatur per istam propositionem 'homo est asinus': quia omne quod significatur per terminos vel aliquem terminum propositionis significatur per illam propositionem. Immo propositio non est imposita secundum se totam simul ad significandum, sed termini eius seorsum quos intellectus componit affirmative vel negative sicut mit. Ideo ex significatione terminorum habet propositio quod ipsa significat ad extra ea quae ipsa significat; ergo si hominem esse significatur per istum terminum 'homo' et asinum esse per istum

4 essel IJKZ: om. BET' 6 homine BEIJT: hominem KZ/ Aristotele BEIJKT: Aristotelem Z/ 11 etiam BIJKZ: om. ET,' 16 terminum BEITZ: om. JK: homo add. TZ: hominem add El 17 Datisi E2IKZ: Darapti BEJT/ 20 imposita BUTZ: in proposito potentia? E: posita K' 21 simul EITZ: om.BJK 10 Aristoteles, Metaphysica, IV (G), 2, 1003 b 26-27. 11 Iohannes Buridanus, Quaestiones in octo libros Physicorum Aristotelis, 1, qu. 18. ed. Paris, 1509. 40

Sophismata

terminum 'asinus', sequitur quod significantur per istam propositionem 'homo est asinus'.

5

10

Sexta conclusio videtur mihi ponenda quod hominem fuisse significatur per istum terminum 'homo' et, per consequens, per istam propositionem 'homo est asinus': quia indifferenter omnis homo praesens, praeteritus et futurus significatur per istum terminum 'homo', quia significat sine tempore; ergo Aristoteles significatur per istum terminum 'homo'. Tales enim termini, scilicet 'intelligere', 'significare', 'scire' ampliant terminos ad supponendum pro praeteritis et futuris, ut dicetur post. Deinde sicut hoc praedicatum 'mortuus' ampliat suppositionem ad praeterita, ita simili ratione hoc praedicatum 'fuisse'. Ideo si eut haec conceditur 'Aristoteles est homo mortuus', ita concedendum est quod Aristoteles est hominem fuisse. Et tune arguitur sic: Aristoteles significatur per istum terminum 'homo'; et Aristoteles est hominem fuisse; igitur hominem fuisse significatur per istum terminum 'homo'.

15

20

25

Septima conclusio apponitur quod Aristotelem esse significatur per istum terminum 'homo' et, per consequens, per istam propositionem 'homo est asinus' vel etiam 'homo est animal'. Notandum est quod participium praesentis vel futuri temporis trahitur bene per verbum praeteriti temporis ad supponendum pro praeteritis. Verbi gratia, verum est quod Aristoteles fuit currens et quod currens fuit Aristoteles, irnmo etiam verum est quod Aristoteles fuit generandus. Et similiter contrahitur oratio infinitivi modi ad supponendum pro praeteritis. Verbi gratia, Aristoteles vidit Alexandrum equitare. Cum hoc verbum 'significare' vel 'significari' ampliat suppositiones ad praeterita et futura, sequitur, si Aristoteles significatur per istum terminum 'homo' et Aristoteles fuit Aristotelem esse, quod Aristotelem esse significatur per istum terminum 'homo'.

Ex dictis ego infero octavam conclusionem quod omnis propositio affirmativa de inesse et de praesenti vera non ex eo est vera quia quidquid vel qualitercumque esse

8 ad supponendum BIJZ: om. EKTI 16 praesentis: temporis add. EJTI 17 supponendum EIJKTZ: significandum B/ 26 infero BIJKZ: pono ET 41

Johannes Buridanus, Summulae

5

significatur per eam ita est, quia haec propositio 'homo est animal' est vera, per quam tamen Aristotelem esse significatur, et non est ita in re. Item, quidquid et qualitercumque significatur esse per istas duas propositiones 'homo est homo' et 'asinus est asinus', illud taliter esse significatur per istam propositionem 'homo est asinus', ut patet ex dictis. Et tamen haec est falsa et illae duae erant verae. Et sic, ut videtur mihi, in assignando causas veritatum vel falsitatum propositionum, non sufficit ire ad significationes, sed etiam oportet ire ad suppositiones.

10

15

Et tune de suppositionibus, pono nonam conclusionem, scilicet quod non sequitur, si termini propositionis affinnativae supponunt pro eodem, quod propositio sit vera. Primo enim hoc habet instantiam in propositionibus universalibus, quia si solus homo sit currens, tune subiectum et praedicatum huius propositionis 'omnis homo est currens' supponunt pro eodem, et tamen propositio est falsa. Sed etiam, licet praedicatum supponat pro omni illo pro quo supponit subiectum, adhuc instantia est in vocatis insolubilibus, ut si Socrates solum dicat istam propositionem 'Socrates dicit falsum', illa propositio est falsa, sicut dicetur post, et tamen subiectum et praedicatum, scilicet 'Socrates' et 'dicens falsum', supponunt pro eodem, scilicet pro Socrate. Et ita est saepe in aliis vocatis insolubilibus, sed de eis dicetur magis post specialiter. ·:Decima conclusio>

20

25

Decima conclusio est quod ad veritatem categoricae affinnativae requiritur quod termini, scilicet subiectum et praedicatum, supponant pro eodem vel pro eisdem; ideo ad eius falsitatem sufficit quod non supponant pro eodem. Et forte quod haec non est conclusio, sed est principium indemonstrabile, vel, si est conclusio, ipsa est propinqua principio indemonstrabili. Tamen in libro Posteriorum apparet quod aliquando principia indemonstrabilia indigent bene aliqua declaratione vel exemplari vel inductiva aut huiusmodi. Ideo dictam decimam conclusionem ego sic declarabo: certum est quod in hac propositione 'A est B ', iste terminus 'A' vel pro nullo supponit vel pro A supponit, et ita de 'B'.

7 significationes: terminorum add. Z 1 10 quod propositio BIJKZ: ergo E: tune T. 11 sit BIJKZ: est EP 15 solum EIT: solam Z: om. BJK' 17 supponunt EJT: supponerent BIKZ.1 22 haec BEKTZ: hoc IJ 24 Aristoteles, Analyticap osteriora, II, 19, 99 b 17-19.

42

Sophismata

5

10

Et similiter si dico 'Aristoteles disputavit' vel 'Antichristus ambulabit', iste terminus 'Aristoteles' pro nullo supponit vel supponit pro Aristote le, et sic de Antichristo et de aliis. Deinde etiam manifestum est quod dicendo 'A est B', posito quod termini non sint ampliativi ad praeteritum vel futurum, idem valet dicere 'A est B' et dicere quod A est idem quod B -sic etiam dicere quod A non est B valet idem sicut dicere quod A non est idem quod B. Et tamen si verum est quod A est idem quod B, oportet quod isti termini 'A' et 'B' supponant pro eodem sive pro eadem re, scilicet quod quoddam A ponatur idem esse quod B. Et ita similiter est de praeterito vel futuro. Idem enim valet dicere 'Aristoteles fuit disputans' sicut dicere 'Aristoteles fuit idem quod disputans'; ideo pro eodem supponunt in illa propositione isti termini 'Aristoteles' et 'disputans' [quia 'Aristoteles' pro Aristote le et 'disputans' pro disputante ], non quia sunt idem Aristote les et disputans, sed quia idem fuerunt, et sic simili modo de futuro et de possibili.

15

20

Undecima conclusio est quod ad veritatem categoricae negativae sufficit quod subiectum et praedicatum non supponant pro eodem nec pro eisdem, licet tamen aliqua sit vera in qua subiectum et praedicatum supponunt pro eodem vel pro eisdem, ut 'animal non est homo'. Et sic etiam ad falsitatem negativae requiritur quod subiectum et praedicatum supponant pro eodem, licet non sequatur 'subiectum et praedicatum supponunt pro eodem; ergo negativa est falsa'. Haec conclusio patet ex praecedenti: quia semper contradictoriae sunt una affirmativa et alia negativa, et necesse est unam esse veram et aliam falsam si sunt simul, et numquam possunt esse simul verae vel falsae. Et hoc non est nisi quia quotcumque et quaecumque sunt causae veritatis unius, tot et eaedem sunt causae falsitatis alterius, et e converso. Ideo quidquid requiritur ad veritatem affirmativae,

1 et similiter IZ: consimiliter ET: ut J: om. BK! 3 non EITZ: om. BJKI 7 sive pro eadem re ET: quia A pro A et B pro B BIJKZ/ 11 Aristoteles et disputans: om. BI 13 simili modo B: suo modo IJK: similiter Z/ 1213 et sic simili modo ... possibili BIJKZ: vel erunt vel possunt esse idem ET/ 16 vel BIJ: et EKT: nec Z/ 1819 sequatur subiectum... falsa Z: sequatur, si est fa!sa; quod supponant pro eodem IJK: sequatur si est falsa; igitur non supponunt pro eodem E: sequatur si est falsa; igitur supponunt pro eodem T: sequatur si est falsa quod supponat pro eodem B/ 21 sunt: formentur Z/ 23 quotcumque et quaecumque IJZ: quotcumque K: quaecumque BETi tot et eaedem IJKZ: eae T: eaedem B: om. E

43

Johannes Buridanus, Summulae idem requiritur ad falsitatem negativae contradictoriae; et etiam quidquid sufficit ad falsitatem affirmativae sufficit ad veritatem negativae contradictoriae.

5

10

15

20

25

Duodecima conclusio est quod ad veritatem categoricae affirmativae indefinitae vel particularis requiritur et sufficit quod subiecturn et praedicaturn supponant pro eodem, nisi per reflexionem illius propositionis supra seipsam sequatur ex ea cum circumstantiis adiacentibus ipsam esse falsam. Dico autem propositionem habere reflexionem supra seipsam si asserit se esse falsam vel si asserit aliquid ad quod sequitur ipsam esse falsam, vel simpliciter vel cum circumstantiis adiacentibus, aut etiam si negat se esse veram aut aliquid ad quod sequitur ipsam non esse veram, sicut contingit in vocatis insolubilibus, sed post dicetur. Haec ergo conclusio patet: primo quod hoc ad eius veritatem requiritur, dictum fuit in decima conclusione; sed quod hoc sufficit, probatur per inductionem: quia in nulla invenitur instantia, quoniam semper talis est vera. Et hoc etiam clare apparet ex terminis. Idem enim significat 'A esse B' sicut 'A esse idem quod B', et 'A fuisse B' sicut 'A fuisse idem quod B', et 'A posse esse B' sicut 'A posse esse idem quod B'. Sed merito potest quaeri quare hoc habet instantiam in vocatis insolubilibus. Ad quod pro nunc breviter respondetur quod haec est ratio quia talis propositio vel simpliciter vel cum circumstantiis adiacentibus implicat contradictionem. lpsa enim affirmative asserit se esse falsam, ad quod sequitur, quia est affirmativa, quod terminus supponens pro ea et iste terminus 'falsum' supponunt pro eodem, quia hoc requiritur ad veritatem affirmativae. Et iterum etiam ex eo quod asserit se esse falsam, sequitur quod termini eius non supponunt pro aliquo vel non supponunt pro eodem, et hoc implicat contradictionem ad aliud quod sequebatur, scilicet quod termini supponunt pro eodem; ideo ipsa est falsa.

1 contradictoriae: om. KT! 2 contradictoriae EITZ: om. BJK: illi affirmativae add. ET! 6 adiacentibus nos: asserentibus BEIKTZ: [[assistantibus]] I: assistantibus J/ 7 asseritl EJT: asserat BIKZ' asserit2 BEJT: asserat IKZ/ 14 clare EZ: quasi I: quia? K: om. BJT! 18 haec est ratio BEKT: hoc est IJZ/ 20 quia est affirmativa ET: quod est affirmativa IZ: quod est falsa JK/ quod ET: et quod Z: quia IJK/ 20-22 asserit se esse falsam] ad quod sequitur... asserit se esse falsam] LACB/ 23 termini BIJKZ: terminus ET supponunt2 BIJK: supponant Z: supponat ET/ 23-25 supponunt pro eodem] et hoc ... supponunt pro eodem] LAC ZI 25 falsa: quia hoc implicat contradictionem add. Z

44

Sophismata

5

Non enirn ad eam sequitur solum quod ipsa est falsa, sed etiam quod ipsa est vera posito quod ipsa est-, et sic implicat istam copulativam quod ipsa est falsa et quod ipsa est vera. Et haec copulativa est falsa propter falsitatem secundae categoricae, quae est affmnativa et termini eius non supponunt pro eodem. Et hoc specialius dicetur post.

10

Tredecima conclusio est quod ad veritatem universalis affmnativae requiritur et sufficit quod pro quocumque vel pro quibuscumque subiectum supponit, pro illo vel pro illis praedicatum supponat, nisi propter reflexionem, sicut dicebatur in alia conclusione. Et hoc probatur per inductionem et proportionaliter sicut praecedens. Ex istis dictis iam apparet unde quaelibet propositio vera dicitur vera et falsa dicitur falsa, exceptis praedictis vocatis insolubilibus, de quibus post agetur in speciali. Apparet enirn quod non est dicendum consimiliter de omnibus, sed aliter de universalibus, aliter de particularibus, aliter de affmnativis, aliter de negativis.

15

20

25

ldeo recolligendo ponitur ista quartadecima conclusio quod omnis particularis affirmativa vera ex eo est vera quia subiectum et praedicatum supponunt pro eodem vel pro eisdem. Et omnis universalis affmnativa vera ex eo est vera quia pro quocumque vel pro quibuscumque subiectum supponit, pro eodem vel pro eisdem praedicatum supponit. Et omnis particularis affirmativa falsa ex eo est falsa quia subiectum et praedicatum pro nullo eodem nec pro aliquibus eisdem supponunt. Et universalis affirmativa falsa ex eo est falsa quia non pro omni nec pro omnibus pro quo vel pro quibus supponit subiectum etiam supponit praedicatum. Et omnis particularis negativa vera ex eo est vera ex quo universalis affirmativa est sibi contradictoria est falsa; et dictum est unde hoc est. .

7 vell BIJKZ: et ET/ 8 reflexionem: etc. add. BIT/ 10 et hoc probatur. .. praecedens EITZ: am. BJK/ 1112 dicitur falsa BIJKT: am. EZ' 12 praedictis vocatis EIT: praedictis BJK.: vocatis Z/ agetur BIJKZ: audietur ET/ 20 affirmativa: quae est add. ET/ 21 eodem BIJKZ: am. ET,' nec EITZ: Yel BJK/ aliquibus EIT: nullis BJK.: am. Z' 22 affirmativa: quae est add. ET

45

Johannes Buridanus, Summulae

5

10

15

Et omnis particularis negativa falsa ex eo est falsa ex quo universalis affirmativa sibi contradictoria est vera; et dictum est unde hoc est. Et omnis universalis negativa falsa ex eo est falsa ex quo particularis sibi contradictoria est vera; et dictum est unde hoc est. Et haec quartadecima conclusio, quae continet octo conclusiones partiales, apparet omnino in praecedentibus propter hoc principium quod quidquid est causa veritatis unius contradictoriarum vel requisitum ad eius veritatem, illud est causa falsitatis alterius vel requisitum ad eius falsitatem. Sed ultimo notandum est quod cum nominibus possimus uti ad placitum, et communiter plures hoc modo loquendi utuntur, quod de omni propositione vera dicimus quod ita est et de omni falsa quod non est ita, ego non intendo illum modum removere. Sed ad brevius loquendum utar eo saepe intendens per eum non quod significat de primaria impositione, sed causas veritatis vel falsitatis prius assignatas diversas in diversis propositionibus, sicut dictum fuit. Nunc igitur respondendum est ad sophismata in propria forma. Ad primum sophisma

20

25

Ad primum, concedo quod equus Aristotelis non est. 0.1 Et quando arguitur quod haec sit falsa quia non est ita sicut per eam significatur, concedo: quia nec hoc oportet et maxime in negativis. Sed illa est vera, quia subiectum pro nullo supponit et ideo subiectum et praedicatum non supponunt pro eodem, quod sufficiebat ad veritatem negativae. Sed obiicitur: quia tu negas Aristotelem in quinto Metaphysicae ubi dicit sic: "amplius 'esse' et 'est' significant quod verum, 'non esse' autem quod non verum, scilicet falsum, similiter in affinnativis et negativis". Haec sunt verba Aristotelis, et manifeste videtur exprimere quod omnis propositio vera sive affümativa sive negativa ab eo dicatur vera quia est ita in re. Unde etiam ex hoc

5 et haec conclusio BIJKZ: ex hac conclusione ET/ 6 apparet omnino BIJKZ: apparet 01nnis E: apparent omnes Tl 9 plures BEIKTZ: om. JI 10 utuntur EJTZ: utatur B: utantur I: utamur KI del BIJKZ: in ET/ 11 modum: loquendi add. ZI 12 eo IJKZ: eodem modo ET: eas BI 12-13 de primaria impositione IJKZ: de prima impositione B: per primam institutionem ET/ 13 prius assignatas diversas BIJKZ: om. ET/ 18 quia EKT: quod BIJ: et dico quia Z/ nec hoc EITZ: nec B: non JK/ 22 amplius: autem add. BEI 23 scilicet BEKTZ: sed IJ/ similiter: simpliciter add. ZI 25 dicatur BEIJT: dicitur KZ/ ex hoc BIJ: ab hoc K: om. ETZ 21 Aristoteles, Metaphysica V (ü), 7, 1017 a 31-32.

46

Sophismata

5

10

15

dicitur in Praedicamentis quod ab eo quod res est vel non est, oratio dicitur vera vel falsa. Respondeo quod Aristoteles bene notat quod hic non est principalis significatio entis secundum quam ens dicitur de decem praedicamentis, quia, secundum illam principalem acceptionem, non solum propositio vera est ens vel entia, sed falsa est ens vel entia. Sed, quia nomina imponuntur ad significandum ad placitum, illa fuit una alia impositio, scilicet quod hoc nomen 'ens' vel 'esse' significaret idem quod hoc nomen 'verum', et ita etiam de 'non ente' et 'non vero'. Et hoc valde fecit homines errare, scilicet quod si quis dicat veram propositionem, dicimus quod ita est sicut ille dicit; et male intelligentes credunt quod hoc sit dictum quod ita est in rebus significatis sicut illa propositio significat, et sic isti male intelligunt illud. Immo per 'ita esse' non debet intelligi nisi quod ille dicit verum. Et hoc manifeste exprimit Aristoteles magis in sexto Metaphysicae, ubi dicit sic: "quod autem ens ut verum et non ens ut falsum, quoniam sunt secundum compositionem et divisionem totaliter +vere+ circa participationem contradictionis". Et postea dicit hanc compositionem vel divisionem esse in mente et non in rebus; igitur absurdum est credere quod per illud 'ita esse' debeamus intelligere quod ita est in rebus significatis. Ad secundum sophisma

20

Ad secundum sophisma, respondetur quod istae sunt concedendae 'equus Aristotelis ambulavit', 'equus Aristotelis est mortuus', non quia ita est in rebus significatis sicut significant, sed quia subiectum et praedicatum supponunt pro eadem re, non tamen quae est, sed quae fuit. Idem enim est mortuum et quod fuit ambulans et quod fuit equus Aristotelis. Et non requiritur quod sit idem, sed quod fuerit idem propter hoc quod hoc verbum 'fuit' et hoc participium 'mortuus' sunt praeteriti temporis. Similiter dico quod haec est vera 'equus non est asinus', licet nullus

5 vel entia EITZ: om. BJKI 6 ad placitum BIJKTZ: om. E1 9-10 quod ita est] sicut ille dicit...quod ita est] LACET, Il et sic nos: ergo ET: et BIJKZ 1 13 Metaphysicae EKZ: libro BIJT1 14 compositionem El: complexionem BJKTZ/ 17 in rebus significatis BIJKZ: om. ET/ 20 sicut significant ET: om. BIJKZ/ 23-25 hoc verbum 'fuit' et hoc participium... temporis BIKZ: hoc \·erbum 'fuit' trahit hoc participium praesentis temporis 'ambulans' pro praeteritis ET: participium 'mortuus' praeteriti temporis et hoc verbum 'ambulavit' J 1 Aristoteles, Praedicamenta, IO, 13 b 29-35 (?) 13 Aristoteles, Metaphysica VI (E), 4, 1027 b 17-20 et 4, 1027 b 30-31.

47

Johannes Buridanus, Summulae esset equus vel asinus, non quia ita esset ad extra, sed quia subiectum et praedicatum pro nullo supponerent; ideo non supponerent pro eodem. Ad tertium sophisma

5

10

15

P.l Ad tertium sophisma, dicitur quod haec est falsa 'chimaera est chimaera', nec auctoritas Boethii est intelligenda nisi ubi termini supponunt pro eodem. P .2.1 Sed quando dicitur quod haec est vera 'equus Aristote lis ambulaYit', concedo. Et quando dicitur quod subiectum, scilicet 'equus Aristotelis', pro nullo supponit, hoc ego nego; sed non supponit pro aliquo quod est, sed pro aliquo quod fuit. P.2.2 Sed tu arguis similiter 'pro nullo alio supponit quam pro equo Aristotelis; et ille nihil est; ergo pro nullo supponit', ego concedo praemissas, sed consequentia non valet: quia istud verbum 'supponit' ampliat suppositionem ad praeterita et futura, et in minori propositione non erat talis ampliatio, sed restrictio ad praesens, immo ablatio suppositionis. Unde in ista 'equus Aristotelis est' vel 'equus Aristotelis non est', subiectum pro nullo supponit; ideo tu arguis ac si sequeretur 'A nihil est, ergo A nihil fuit'. Et de huiusmodi ampliatione et restrictione suppositionis dicetur magis post. Ad quartum sophisma

20

P.1 Ad quartum sophisma, respondetur quod haec est falsa 'vacuum est locus non repletus corpore': quia termini pro nullo supponunt, nec diffinitio dicens quid nominis affirmatur vere de diffinito, nisi illud diffinitum pro aliquo supponat. Sed oportet praedicationem exponere ad sensum materialem sic: vacuum est locus non repletus corpore, id est hoc nomen 'vacuum' significat praecise idem vel eadem sicut haec oratio 'locus non repletus corpore', ita quod idem conceptus in mente debet correspondere illi nomini et orationi illi quantum ad significationem.

1 2esset BEIJZ: est KT1 2 supponerentl: supponunt Z/ 5 quod haec est vera BIJKZ: om. ET/ 7 sedl: concedo quod add. z: 10-11 consequentia non valet BIJKZ: ego dico negando consequentiam ET/ 11 suppositionem BEIJ: subiectum TZ: am. K' 14 ac si IJKTZ: sic si E: ac si sic BI sequeretur IJK: argueretur ETZ: argueres B. 1 15 huiusmodi EIJKZ: qualibet B: am. Tl suppositionis BIKZ: am. EJTI magis BIJK: am. ETZ,' 17 respondetur BIJK: dicitur EZ: dico Tl 20 praedicationem: propositionem Z/ exponere IKZ: ponere B: exprimere J: exponi ET/ 21 id est BIJKZ: respectu ET/ 22 ita BIJKZ: respectu ET

48

Sophismata

Ad quintum sophisma Ad quintum sophisma, dico quod haec est falsa 'homo est asinus': quia termini non supponunt pro eodem. P.l Nec sequitur quod sit vera quia qualitercumque significatur per eam ita est, sicut declaratum fuit. Ad sextum sophisma 5

Sextum sophisma pertinet ad insolubilia; ideo reservo ems solutionem ad capitulum de insolubilibus, de quibus statim convenienter esset tractandum nisi quia propter eorum difficultatem prius volo tractare de suppositionibus.

1 quia EUT: si BKZ' 4 fuit: prius add. B: in praecedentibus add. ZI 6 de insolubilibus IJZ: de illis BJK:

om. ET' esset BIJ: est EKTZ1 6-7 nisi quia propter: BIJKZ ubi propter E: nisi propter TO 7 prius BIJZ: primo ET: om. KI tractare BIJKZ: determinare ET/ suppositionibus: et sic igitur est finitum secundum capitulum huius libri add. KZ

49

TERTIUM CAPITULUM DE SUPPOSITIONIBUS

Tertium capitulum erit de suppositionibus. Fiunt emm saepe m argumentis deceptiones ex variatione suppositionum. Et quomodo fiat nunc erit videndum. Proponantur sophismata. Primum sophisma AB OMNIBUS FIDELIBUS DEUM ESSE INIUSTUM EST NEGANDUM 5

10

P.l Probatur: quia quod affirmare est haereticum, hoc est negandum; sed affirmare deum esse iniustum est haereticum; ergo etc. P.2 Item, ornne falsum est negandum; sed deum esse iniustum est falsum; igitur est negandum. Eodem modo arguetur de isto sophismate 'deum non esse est negandum'. Probo: quia hoc est negandum cuius oppositum est asserendum; sed oppositum illius est asserendum, scilicet deum esse; ergo etc. 0.1 Oppositum arguitur: quia quod nihil est nec est affirmandum nec negandum; sed deum esse iniustum nihil est et deum non esse nihil est; ergo etc.

0 .2 Item, ista propositio est affirmativa, scilicet 'deum esse iniustum est negandum'; et subiectum pro nullo supponit, scilicet 'deum [non] esse iniustum', quia nihil est; igitur illa est falsa. Secundum sophisma TUES ASINUS 15

P.1 Probo: quia te esse asinum est a te negandum; ergote esse asinum est. P.1.1 Consequentia patet: quia arguitur ab 'est' tertio adiacente ad 'est' secundum adiacens. Et quia quod nihil est nec debet affinnari nec negari; sed te esse asinum non est aliquid nisi tu sis asinus; ergo tu es asinus.

2 et IJZ: quod ET: ad K: am. BI 8 oppositurn BIJKZ: opposito ET/ asserendum BIJZ: affirmandum K: assentiendum ET' 9 oppositum BIJKZ: opposito ET/ est asserendum BIJZ: affirmative dicitur K: est assentiendum ET/ ergo etc. BIJKT: ergo iniustum E: ergo ipsum est negandum z; 10 nihil BJKZ: non EIT/ affirmandum BEJKT: asserendum IZ,' 13-14 scilicet deum ... falsa: nihil deum esse iniustum; ergo etc. E

50

Sophismata

5

P .2 Item, tu es aliquid; ergo ornnis dicens te esse aliquid dicit verum; sed omnis dicens te esse asinum dicit te esse aliquid; ergo omnis dicens te esse asinum dicit verum, et, per consequens, tu es asinus. P .3 Item, quicumque dicit te esse animal dicit verum; et quicumque dicit te esse asinum dicit te esse animal; igitur quicumque dicit te esse asinum dicit verum. P.4 Item, dico te esse asinum: vel ergo est sicut dico, vel aliter quam dico. Si sit sicut dico, habeo propositum. Si est aliter quam dico; et ego dico falsum; et aliter a falso est verum; ergo dico verum, et sic tu es asinus. 0.1 Oppositum tamen concederes. Tertium sophisma HOMO EST SPECIES

10

15

20

P.1 Probatur auctoritate Porphyrii, qui saepe dicit hominem esse speciem et animal esse genus. P.2 Et etiam probatur per diffinitionem speciei: quia 'homo' praedicatur de pluribus differentibus numero in eo quod quid est, scilicet de Socrate et Platane. 0 .1 Oppositum arguitur: quia sua contradictoria est vera, scilicet 'nullus homo est species', ut patet per inductionem: quia Socrates non est species; Plato non est species; et sic de singulis; igitur nullus homo est species. Sed aliqui respondent quod ista 'nullus homo est species' non est contradictoria istius 'homo est species ', sed ista 'non homo est species'. Contra: quia idem est iudicium de particularibus et indefinitis; sed ista 'nullus homo est species' contradicit isti particulari 'aliquis homo est species'; ergo contradicit isti indefinitae 'homo est species'.

1-3 item tu es aliquid ... asinus nos: item tu es aliquid; ergo dicens te esse asinum dicit aliquid esse asinum, et omnis dicens aliquid esse asinum dicit verum; igitur dicens te esse asinum dicit verum et per consequens tu es asinus IJZ: item, tu es aliquid, et dicens te esse asinum dicit aliquid esse asinum, et omnis dicens aliquid esse asinum dicit verum; ergo dicens aliquid te esse asinum dicit verum K: item tu es aliquid, sed dicens te esse asinum dicit te esse aliquid, et dicens aliquid esse asinum dicit verum; ergo dicens te esse asinum dicit verum T; item tu es aliquid et dicens te esse asinum dicit te esse aliquid, et omnis dicens aliquid esse asinum dicit verum, et, per consequens, tu es asinus BE/ 5 igitur quicumque ... verum BIJKZ: ergo etc. ET/ 7 falsum: igitur est aliter a falso add. ET/ 9 oppositum tamen concederes I: oppositum est concessum ab omnibus Z: om. BEJKTI 12 praedicatur BIJKZ: est praedicabilis ET/ 13 in eo quod quid est BIJKZ: om. ET. scilicet BIJKZ: ut ET/ 15-16 Plato non est species IZ: nec Plato est species BK: et Plato J: om. ET! 17 nullus homo est species BIJKZ: om. ET! 1718 non est contradictoria istius ... speciesl BIJKZ: non est eius contradictoria ET 10 Porphyrius, lsagoge, 2, 20-21vel4, 2-3. 51

Johannes Buridanus, Summulae

Quartum sophisma GENUS EST IN PLUS QUAM GENUS GENERALISSIMUM

5

10

P.1 Probatur: quia quod praedicatur de altero vere et universaliter et non convertibiliter, illud est in plus sive communius -ut animal est in plus quam homo: quia verum est dicere 'ornnis homo est animal'; sed non est verum dicere e converso quod omne animal est homo-, et genus praedicatur universaliter de generalissimo, sed non convertibiliter. Verbi gratia, omne generalissimum est genus, sed non omne genus est generalissimum. lgitur genus est in plus sive communius quam generalissimum. 0.1 Oppositum arguitur: quia omne genus est generalissimum vel subaltemum; sed neutrum est in plus quam generalissimum; ergo nullum genus est in plus quam genus generalissimum. Quintum sophisma NOMEN EST TRISYLLABUM 0.1 probatur illud sophisma: quia de praecedentibus diceretur quod defectus est propter mutationem suppositionis, scilicet materialis in personalem vel e converso. Supponimus quod hic non fiat sic mutatio, sed totum procedat secundum suppositionem materialem. Et ex hoc statim apparet quod sophisma est falsum, quia

15

20

nomen, id est iste terminus 'nomen', non est trisyllabum. P.1 Sed arguitur quod illud sophisma est verum: quia 'asinus' est trisyllabum; et 'asinus' est nomen; ergo etc. Et manifestum est quod propositiones sunt verae capiendo subiectum materialiter. Et est bonus syllogismus expositorius: quia dicunt multi quod tales propositiones de subiecto materialiter sumpto sunt singulares, et si non sint singulares, fient singulares addendo pronomen demonstrativum dicendo 'iste terminus 'asinus' est trisyllabum, et est nomen; ergo etc.'. Illa sophismata sunt facilia, tamen propter eorum solutionem dicenda sunt aliqua pauca de suppositionibus terminorum, quoniam de ipsis determinatum est

1 de altero BIJKZ: de eo T: om. E 2 communius: communis Z' in plus2: sive communius add. ET: communis add. Z' 3-4 e converso quod 1: e converso, scilicet quod JZ: e conYerso quod K: e converso scilicet B: om. ET.' 4-5 generalissimo] sed non ... generalissimum] LACE/ 6 sive communius BIJK: communis Z: om. ET 11 diceretur BIJKZ: dicitur ET/ 12 defectus est propter mutationem BIJKZ: est mutatio ET/ 13 mutatio EITZ: suppositio BK: om. J,' 15 non I: om. BEJKTZ/ est trisy!labum: om. El 20 addendo I: per BJK: praeponendo Z: per additionem addendo E: per additionem addendo proprie T1 21 ergo etc. BIKZ: om. EJT 52

Sophismata

5

10

15

20

amplius in Summulis. Dico ergo quod non intendo hic loqui de suppositione prout de ea loquitur grammaticus, scilicet prout nominativus dicitur suppositum respectu verbi eo quod reddit ei personam. Sic enim iste terminus 'chimaera' supponit huic verbo 'currit' in hac oratione 'chimaera currit'. Sed suppositio apud logicum proprie dicitur de subiecto vel praedicato propositionis, et aliquando etiam minus proprie termini obliqui qui sunt partes subiectorum vel praedicatorum conceduntur supponere. Est autem suppositio, prout hic accipitur, acceptio termini in propositione pro aliquo vel aliquibus, quo demonstrato vel quibus demonstratis per ista pronomina 'hic', 'hoc', 'haec' vel aequivalentia, ille terminus vere affirmaretur de isto pronomine mediante copula illius propositionis. Verbi gratia, in hac propositione 'equus currit', iste terminus 'equus' supponit pro omni equo qui est, quia, quocumque demonstrato, esset verum dicere 'hoc est equus'. Et in ista propositione 'equus cucurrit', 'equus' supponit pro omni equo qui est vel qui fuit, quia de omni tali, si demonstraretur, esset verum dicere 'hoc est vel fuit equus'; et similiter de futuro. Dico disiunctive 'est vel fuit', quia, licet verbum praeteriti vel futuri temporis ampli et suppositionem ad praeterita vel futura, tamen non tollit suppositionem pro praesentibus. Similiter dicendum est de posse: nam si dico 'equus potest ambulare', iste terminus 'equus' supponit pro omni equo qui est vel qui potest esse, quia, ipso demonstrato, vere diceretur 'hoc est vel potest esse equus'. Ita etiam si terminus non supponat pro uno, sed pro pluribus simul, ut dicendo 'populus est magnus', iste terminus 'populus' supponit pro his, quibus simul demonstratis, esset verum dicere 'haec sunt populus'. Et si nec essent tale aliquid nec talia aliqua, tune terminus pro nullo supponeret, ut iste terminus 'chimaera' non supponit apud logicum, quia nihil est vel fuit vel potest esse quod sit vel

2 loquitur BIIKZ: intendit ET/ dicitur: reddi add. El suppositum BEIJKZ: subiectum T' respectu verbi BIJKTZ: verbo El 3 personam: verbi gratia add. ET/ enim BIIKZ: am. ET, 4 chimaera BJKTZ: homo E: [[homo]] chimaera 11 4-5 dicitur de IZ: debetur BEJT: debent? fore K 1 5 etiam BIJZ: autem K: am. ET,' 7 accipitur EITZ: sumitur BK: capitur J, 8 quibus BIJKZ: am. ET1 9 vere affirmaretur IJK: vere affirmatur Z: affirmatur B: verificatur ET/ 10 illius propositionis ETZ: illius I: am. BJK/ 11 quia BIJKZ: et ET/ 12 equus2 TZ: ly cucurrit E: cucurrit I: am. BJK1 13 quia EITZ: et BJK/ si: am. BJK,' 14 est vel fuit BIJKZ: am. ET.1 similiter: diceretur si poneretur respectu copulae add. ZI 15 vel BIKZ: et ET/ 1516 vel futura ... praesentibus: am. JI 17 nam BIJKZ: ut ET/ iste terminus BIJKZ: li ET/ 18-19 potest esse] quia ipso ... potest esse] LACE/ 20 ita BIJKT: item EZ/ ut dicendo IZ: sicut dicendo J: dicendo BK: ut cum dico ET' 21 magnus BEIJKZ: magnitudo T, 22 esset BEIJZ: oportet K: est Tl essent EIZ: esset JT: est BK/ 24 est \·el BUTZ: am. EK 1 Summulae dialecticae, Tractatus 4, ed.

VAN DER LECQ.

53

Johannes Buridanus, Summulae

5

10

15

20

25

fuit vel possit esse chimaera. Similiter nec aliqua sunt vel fuerunt