İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri [3 ed.] 9786057596048

Citation preview

O'LEARY, De Lacy Evans (1872-1957)

Dublin Üniversitesinde klasik diller ve Arapça okudu; Mısır'a giderek Kıptilerin tari­ hi ve dilleri üzerine özel eğitim gördü. Bristol Üniversitesinde Aramice ve Süryanice dersleri vermeye başladı. O'Leary lslam tarihi yanında İslam öncesi Arap tarihi, Sür­ yani ve Kıpti kilise tarihi, Hristiyanlığın en erken dönemi ve kaynaklarıyla azizlerin hayatları konularında değerli çalışmalar yapmıştır. Eserleri. 1. Arabic T hought and lts Place in History (Landon 1922). 2. Islam at the Crossroads (Landon 1923). Müellif bu eserinde Müslümanların hakimiyetleri altı­ na aldıkları ırkları kılıç zoruyla Müslümanlaştırdıklarına dair yaygın görüşü eleş­ tirmektedir. 3. A Short History of the Fatimid Khalifate (New York-London 1923). Fatımiler üzerine yazılmış ilk eserlerden olan kitapta Fatımi halifelerinin siyasi tari­ hi incelenmektedir. 4. Arabia Before Muhammad (New York 1927). Arapların İslam öncesindeki hayatları hakkında kaleme alınmış en önemli eserlerden sayılan kitapta Arap yarımadasının Mısır, Mezopotamya ve Hindistan'la ilişkileri incelendikten son­ ra, yarımadada lslam öncesinde kurulan devletler, Arapların hayatı, iktisadi ve ticari ilişkileri ele alınmaktadır. 5. How Greek Science Passed to the Arabs (Landon 1949). Yunan felsefe ve düşüncesinin İslam dünyasına geçişini konu alan bu eserde de mü­ ellif, lslam felsefesi ve maddi kültürünün temelinde Helen-Roma kültürünün bulun­ duğunu öne sürmektedir. Bu şekilde O'Leary, bir taraftan Doğu ile Batı'yı birbirine daha fazla yaklaştırma amacını taşıdığını ortaya koyarken bir taraftan da Doğu'nun Batı kültür ve medeniyetine ne kadar bağımlı olduğunu göstermeye çalışmıştır. Hüseyin Gazi Yurdaydın

Hüseyin Gazi Yurdaydın, 1923'te Eskişehir'de doğdu. Ankara Üniversitesi Dil-Ta­ rih ve Coğrafya Fakültesinden 1946 yılında mezun oldu. Kars, Malatya, Ankara'da Tarih Öğretmenliği, kitaplık memuru olarak çalıştıktan sonra Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesine asistan olarak atandı. 1952'de doçentliğe, 1958'de profesörlüğe yükseldi. Aynı zamanda Türk ve İslam Araştırmaları Merkezi Müdürlüğü, Türk Tarih Kurumu, Yeniçağ Araştırma ve Uygulama Kolu Başkanlığı görevlerinde de bulundu. 1999'da Ankara'da vefat etti. İnönü Ansiklopedisi'ne çok sayıda madde yazdı. Ankara 1963; İslam Tarihi Dersleri, Ankara 1982; Dinler (Doç. Dr. Mehmet Dağ ile birlikte), Ankara 1978; Madrid Milli Kütüphanesin­ de bulunan Türkçe El yazmaları, Madrid 1981. Eserleri: Matrakçı Nasuh,

Tarihi,

Tercümeleri: İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri,

Ankara 1971 (De Lacy O'Leary-Yaşar

Kutluay ile birlikte). Yaşar Kutluay

1931 yılında Mersin'de doğdu. 1949 yılında öğrenime açılmış olan Ankara Üniversi­ tesi İlahiyat Fakültesinin ilk öğrencilerindendir. 1958 yılında doktorasını tamamla­ dı. 1964 yılında doçent unvanını kazandı. Arapça, İngilizce, Farsça ve İbraniceyi iyi bilen Kutlay Aramice, Süryanice, İtalyanca ve Almanca dillerine de vakıftı. Silifke'nin Taşucu beldesinde 12 Aralık 1969 tarihinde Akdeniz'de çıkan bir fırtınada kayboldu. Eserleri: İslamiyet'te İtikadi Mezheplerin Doğuşu; Tarihte ve Günümüzde İslam Mez­

hepleri; İslam ve Yahudi Mezhepleri.

(Prof. Dr. Hüseyin Atay ile birlikte); (İbraniceden Theodor Herzl'den); İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri (De Lacy O'Leary, Prof. Dr. Hüseyin Yurdaydın ile birlikte); İslam Felsefe Tarihi (T.J De Boer, Arapçadan); Sapıklarla Dinsizlerin Çeşitli Mezhepleri (Ebu Muhammed Osman bin Abdullah bin el Hasan el-Iraki el-Hanefi, Arapçadan); Hasan ljasri'nin Kader Hakkında Halife Abdülmelik bin Mervan'a Mektubu (Lütfi Doğan ile birlikte Arapçadan).

Tercümeleri: Kur'an-ı Kerim ve Türkçe Meali

Siyonizm ve Türkiye

Ankara Okulu Yayınları: 292

Oryantalist Klasikler: 2

©Ankara Okulu Basım Yay. San. ve T ic. Ltd. Şti. Editör: Mehmet Azimli Dizgi, kapak: Ankara Dizgi Evi Baskı, cilt, kapak baskısı: Merkez Repro Bas. Yay. İlk baskı: 1959 İkinci baskı: 1971 Üçüncü baskı: Aralık 2018

ISBN: 978-605-7596-04-8

Ankara Okulu Yayınları

Şehit Mehmet Baydar Sokak 2/A Maltepe/Ankara Tel: (0312) 341 06 90 GSM: 0542 382 74 12 web: www.ankaraokulu.com e-mail: [email protected] [email protected]

İslam Düşüncesi ve

Tarihteki Yeri

De Lacy O'LEARY

Çevirenler

Hüseyin YURDAYDIN & Yaşar KUTLUAY

Ankara Okulu Yayınları Ankara 2 0 1 8

İÇİNDEKİLER

EDİTÖRDEN

.

..................................................................................................... .....

9

TAKDİM .

.. ..............................................................................................................

11

ÖNSÖZ

....................................................................................................................

15

I.BÖLÜM HELENİZMİN SÜRYANİ KOLU (İSLAM ÖNCESİ)

Eflatun

................................

17

........................................... ..................................................................

20

.

Yeni Eflatunculuk Arius

.

.

......................................................................... ..... ........

.

.

.

................................................ ......................... ................ .....................

N esturilik

.

.......... .............................................................................................

Süryanilik

.

.................................... ..................................................................

24 37 40 50

il.BÖLÜM ARAP DEVRİ (EMEViLER)

...........................................................................

59

Futühat . . 61 İ slam Toplumu ................................................................. ; ............................ 6 5 .................................................................................. ... .....................

Hukuk

.

.

.

................................ ............... ...................... .......................................

Sanat- M imari . İ lim-Felsefe

..

.

.

. ....... . ....... ..................................... ......................................

.

. .

.

. ..

.

.

............... ......... .. .... ........... .. . ..................... .............. ...........

70 75

. 78

III.BÖLÜM ABBASİLERİN İKTİDARA GELİŞİ

Farisi Tepki

.

.

............................................... .............

.

.

.

.

............. ................................. ..... ................. ..... ...............

. 85

: ...... 8 5

Şii Gelişim .................................. ..................................................................... 8 6 Abbasi Daveti .

.

.

.

. .

............ ................... ........................... ...................... ... .......

91

iV.BÖLÜM MÜTERCİMLER ................................... ............................................................... 9 7 İ bnü'l-Mukaffa' . . . . . 97 .. .. ......... ............. ............. .................................................

T ı p Okulu

. .

.

.......................... .. .............................................................. .........

100

Felsefe .................................... ........................................................................ 1 0 4

İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri

6 V.BÖLÜM MUTEZİLE

Allaf

. . . . ...

.... ...... ............................

111

.................................................................................................................

112

Nazzam

.

................... ........ ... ... .. ... . . .....

.

..

.

.. .

...

... ....

.

.

.

. . ..

..... .......... . ..................... ............ ............. . ..

Bişr b . Mu'temir .. .

.

Sülemi . .

.

... ..... ..........

Cübbai İ bn Kerram

.

..

.. .. .

.....

.

... ... .......... ......

.

.

.

.

... . .

.

.

. ..

. ..

........

.. .

.

. .. ........ .... .....

. .

.............. ............ ....... .... .. . .............. .....

................... ..

.

.

..... ..... ........

.

.. .

.. ......

.

.

...

1 14 115

.... .. . ...... .......

.. . .

.

.

..

117

... ...... .

. ..

.... . .

.......... . .. ... ........... ..... .... ... ............. .... ..... .................

. ..

. ...

. . . 113

.............

. . ...... .. . ..

Cahiz .

. . .

.... ... .. ........ ....

. . .. . .. .

.

..... ................... .. . .

.

.. . .

.

.

117

.

118

.. . ..... .......... .......

. . . .

.

.

. ................. .... .. .. ... ......... ..... ...... .......

VI.BÖLÜM DOGU FİLOZOFLARI .

.

... .

. ....... ............

Kindi .

. ..

.. ..... .

. ..... . .. .

...... ..

Farabi . . .

.. ..

.

. . .. ............. .......

Şiiler . .. . ..... .

.. .

... ..................

.. .. . .... ..

.. .

. ...

... ......... ..

....

... .. .

.

.

.

. ...

..

. ..

........ .

. .. .

...... ...... .

.... .

. ........

.

. 1 21

...... ............ ..

..

.

. 121

............ ..... ..

.

.

... .................... ......................... ........

. . .. .. ..... . .. . . . ... . .. ..

..... ... ...

.....

... . . ..

. .

.

. . . .

.

.

.

...... ... .. ... ......... ..... ..... ......

1 27

.136

Fatımiler ........................................................................................................ 1 3 7 Hasan

Sabbah ... ......... .... ...... .. ...... .............. ..... .. .

..

.

.

.

.

.

...

. ... ...

.... ..

.

.

. . 139

.... ...... . ...

İhvanu's-Safii ..................................... ............................. . ..................... ....... 1 4 1

llııı Vll.

Sin;l ............................................................... . ............................ ... .. . ..... . .. 1 4 5

1101.0M

Tl\Sl\VVlll1

. . . . . .. . ................................

... .

. .. . ............ .......... . . . .

. ............. .

. .

.

. 153

.. . . . ....... .

ı·:lıi\ ll;l�lııı . . . . ........................................... ... ............................ ......... . ... . ..... . . . 1 5 5 Zıllıtl . . . . . . . . . . ............................................ .................. .. ..... ..... . ... .. ... ... . . . ..... ..... . .. 1 5 7