Negara Pasundan. 1 satu tahun 24 April 1948—1949

Citation preview

R S I T Y

i s

SCONSIN

W

OF

IBRAR

General Library System University of Wisconsin - Madison 728 State Street Madison , WI 53706-1494 U.S.A.

DEC 8

1964

NEGARA

24 712 . 1940 1940 1

TAHUN

PASUNDAN

F

-1

Ser

RAY,

TIWS

General Library System University of Wisconsin - Madison 728 State Street

Madison , WI 53706-1494 U.S.A.

1476511 2654069

Mem A2448442

JQ 779 P27 №38 1949

TAHUN

M TAHUN

1948-1949

N

PENDAHULUA

Adalah suatu kebanggaan bagi kami untuk mengeluarkan sepatah- duapatah kata , sebagai pendahuluan dalam buku ini : Dalam menjusun buku peringatan Satu Tahun berdirinja Negara

Pasundan ,

untuk

mana

kami mendapat kehormatan menjelenggarakannja, baik sekali kiranja disamping menghidangkan sumbangan2 kata - sambutan dari para pembesar , pula sebanjak-mungkin memperlihatkan rupa2 gambar tentang kedjadian2 terpenting dalam masa setahun sedjak berdirinja Negara Pasundan, ja'ni mulai 24 April 1948 sampai 24 April 1949. Menurut pandangan Panitya, dengan demikian buku ini bukan sadja akan menarik hati, tetapi pula dengan djalan jang sederhana dari memperhatikan gambar2 jang tersusun, rakjat akan dapat pengertian tentang sifat dan arti perobahan politik jang terdjadi di Pasundan. Bila dari satu sudut buku ini diusahakan untuk mendjadikan suatu peringatan sebagai persaksian tentang kedjadian2 dalam masa setahun, maka dari

sudut lain pula merupakan

suatu penerangan jang menarik bagi rakjat. Setelah menguraikan dengan singkat tentang maksud dan tudjuan buku ini , dengan setjara ringkas kami akan mentjoba memberi gambaran tentang keadaan dan achirnja kedjadian2 selama waktu tersebut diatas itu. Penetapan jang sjah tentang berdirinja Negara Pasundan, sebenarnja terdjadi pada hari , Pemerintah Indonesia dengan surat penetapannja (besluit) mengakui berdirinja daerah Djawa Barat sebagai suatu Negara. Sampai kini kedjadian jang resmi ini dianggap pada tanggal 24 April 1948, sebab pada hari itulah penjumpahan Wali-Negara jang pertama

dilakukan ,

begitupula menerima

djaba-

tannja. Kedjadian jang beriwajat inilah merupakan perubahan pulitik jang terbesar jang memberi kenjataan atas berdirinja Negara Pasundan. Didalam Negara Pasundan tidak dapat dipungkiri kenjataan adanja kebangkitan dari suatu suku bangsa, jang menurut sedjarah, kebudajaan serta adat-istiadat sepandjang masa merupakan kesatuan , dan walaupun samar2 memang tetap adanja. Bangkitnja kembali dari rakjat ini disertai dengan rupa2 kesukaran, jang sampai kini masih sadja dialami. Menilik kedjadian2 dalam tahun jang telah lampau maka banjak sekali hal2 jang mendjadi alasan untuk menjedihkan dan sedikit sekali jang memberikan kepuasan .

3

Meskipun begitu tidak menjebabkan pessimisme. Dalam mempertimbangkan kesulitan2 dalam waktu jang singkat itu , jang terutama mengepelbagai keadaan. Tanah Pasundan - dahulu daerah Djawa-Barat - adalah senantiasa mendjadi pusatnja

nai urusan pulitik, hendaklah memperhatikan

dari gerakan pulitik jang sangat giat. Disinilah pada ketika itu pusat tempat kedudukan dari hampir semua partij2 pulitik. Pun disinilah dahulu dan sekarang mendjadi pusatnja kebudajaan dan matjam2 Badan Pengadjaran jang penting2 dan disinilah pula pertama -tama dilakukannja semua aturan2 hukum ketata -negaraan dan aturan2 urusan pemerintahan, didjalankan oleh Pemerintah Hindia-Belanda dahulu. Sesudahnja proklamasi kemerdekaan Republik Indonesia diumumkan maka disinilah terdjadi revolusi jang terheibat, pun disinilah terdapat jang paling banjak korban , ja'ni mempertahankan kemerdekaan. Pemerintah Republik Indonesia, jang membawa perobahan besar dalam kehidupan rakjat di pelbagai lapangan, didaerah ini adalah nampak sekali. Oleh karena demikian dengan sendirinja factor2 tadi itu mempengaruhi kehidupan, kerohanian dan kemasjarakatan rakjat. Hal itu semua menjebabkan lahirnja pelbagai so'al jang sulit, Pemerintah Negara senantiasa harus menghadapinja dan jang mana mengantjam untuk menjimpangkan perhatiannja dari keadaan2 jang njata itu. Semua ini mendjadikan rintangan untuk pembangunannja dari Negara baharu. Dari sudut lainnja factor2 ini mendjadikan rintangan untuk perlimpahan hak dan kekuasaan jang segera oleh Pemerintah Umum,

jang

dengan

sendirinja

dapat

dimengerti,

penjerahan2 itu dan pemasrahan tentang keuangan jang bersangkutan dengan itu kepada Negara, dikerdjakannja dengan sangat hati2 . Waktu jang telah silam itu dengan demikian tidak menundjukkan gambaran jang memuaskan dalam pembangunan masjarakat. Akan tetapi, kami ulangi, walaupun demikian, tidak ada hal2 untuk mendjadikan pessimistis. Sebab dimana-mana tanda2 mulai memperlihatkan jang menundjukkan kepada perbaikan pulitik di Pasundan. Penduduk dari Pasundan, terketjuali sebahagian jang ketjil , jang terpengaruh oleh aliran Agama jang luar garis lambat -laun mendjadi mengerti pula tentang adanja Negara sendiri dan memberikan bukti2 jang njata, bersedia membantu dalam pembangunannja Negara

1

Pasundan jang kuat dan makmur disertai kejakinan pula bahwa dengan demikian mereka mengindjak djalan jang sutji, bahwa Pasundan jang mereka tjintai itu dibawah Lindungan dan Rachmat jang Maha Tinggi, akan menghantar mereka kepada kemerdekaan dan kebebasan, dalam suatu ikatan Indonesia-Raya jang berdaulat. Amin.

4

JAAR

1948-1949 VOORWOORD

Het is voor ons comité een bijzonder voorrecht dit boek met een kort woord in te leiden. Aan de vererende opdracht tot samenstelling van een jubileum-boek tot herinnering van het éénjarig bestaan van de Negara Pasundan

menen wij op de beste wijze uitvoering te kun-

nen geven door naast het geschreven woord, in de vorm van bijdragen van autoriteiten, zoveel mogelijk fotomateriaal te verzamelen , betrekking hebbende op de voornaamste gebeurtenissen gedurende het eerste levensjaar van de staat Pasundan, n.l. gedurende het tijdvak 24 April 1948 - 24 April 1949. Naar de mening van ons comité zal het boek daardoor niet alleen aan aantrekkelijkheid winnen, maar zou ook een middel kunnen zijn om de bevolking op eenvoudige wijze, door eigen aanschouwing van belangrijke fotoverslagen, het begrip bij te brengen van de aard en de betekenis der politieke veranderingen , welke zich in Pasundan hebben voltrokken. Wordt dus enerzijds er naar gestreefd om ter herinnering en bij wijze van documentatie de belangrijkste voorvallen - waarvan wellicht vele van welhaast historische betekenis zijn — gedurende het eerste levensjaar van de Negara in dit boek vast te leggen, anderzijds kan hiermede aan de bevolking op bijzonder aantrekkelijke wijze voorlichting worden verschaft. Na deze korte uiteenzetting omtrent doel en inhoud van het boek, zullen wij in een zeer ruwe schets een beeld trachten op te hangen van de situatie van het verloop der gebeurtenissen gedurende het hierboven genoemde tijdvak. De wettelijke vaststelling van de status van de staatkundige eenheid Pasundan geschiedde in feite op de dag van het besluit, waarbij de Indonesische Regering het „ deelgebied WestJava" als een staatkundige eenheid erkende.

Nochthans is de datum van die officiële instelling hier met voordacht gesteld op 24 April 1948. Op die gedenkwaardige dag toch had de beëdiging van het eerste staatshoofd en tevens zijn ambtsaanvaarding plaats . Dit historisch gebeuren vormde het hoogtepunt in het politiek proces, dat zich hier had voltrokken en dat het aanzijn gaf aan de staatkundige eenheid Pasundan. In de huidige Negara Pasundan valt niet te miskennen de manifestatie van het réveil van een volk, dat historisch, cultureel en traditioneel door de eeuwen heen steeds een homogeen geheel is geweest, en — zij het, sluimerend - is gebleven.

5

De herrijzenis van dit volk ging met weeën gepaard, welke men nu nog nauwelijks te boven is. Bij een terugblik op de gebeurtenissen in het afgelopen jaar, was er veel dat reden gaf tot teleurstelling, en maar weinig wat volle bevrediging schonk.

Toch is er geen aanleiding voor pessimisme. Bij de beoordeling van de moeilijkheden in het achter ons liggend tijdvak, welke hoofdzakelijk op politiek terrein lagen , moet rekening worden gehouden met vele en velerlei factoren. Pasundan 1 het voormalige West-Java 1is steeds het centrum geweest van een intensief politiek leven. Hier waren indertijd de hoofdzetels van welhaast alle politieke partijen gevestigd. Hier waren en zijn cultuur-centra en de belangrijkste onderwijsinstellingen gevestigd en vonden alle door de toenmalige Nederlands-Indische Regering ingevoerde staatsrechtelijke en bestuursadministratieve maatregelen het eerst toepassing. De na de onafhankelijkheidsproclamatie van de republiek uitgebroken revolutie had hier het felst gewoed, en hier waren de meeste slachtoffers in de vrijheidsstrijd gevallen . De bemoeienissen van de voormalige republikeinse regering op velerlei gebied, welke het volksleven beïnvloeden en beroerden, waren hier bijzonder intensief. Het ligt voor de hand, dat al deze factoren diep inwerkten op het geestelijk en het maatschappelijk leven van de bevolking . Ze werden oorzaak

van

de vele ingewikkelde

problemen,

waarvoor de Negara-regering zich telkens geplaatst zag en welke Haar aandacht van vraagstukken van concrete aard dreigden af te leiden. Dit alles had een remmende werking op de opbouw van de nieuwe Staat. Anderzijds vormden deze factoren een belemmering voor de spoedige overdracht van rechten en bevoegdheden door de Algemene Overheid, die begrijpelijkerwijs met die overdracht en de daaraan verbonden toewijzing van geldmiddelen aan de Negara zeer voorzichtig werk ging .

te

Het afgelopen tijdvak vertoont derhalve op het gebied van maatschappelijke opbouw geen opwekkend beeld. Doch, wij herhalen , er is desondanks geen aanleiding voor pessimisme. Want overal beginnen zich tekenen te vertonen, welke wijzen op de verbetering van de sundan.

politieke situatie in Pa-

Het volk van Pasundan met uitzondering van een kleine groep van politiek- godsdienstige fanatici — is allengs van het bestaan van de eigen negara bewust geworden en geeft duidelijke bewijzen van bereidheid tot medewerking aan de opbouw van een sterk en welvarend Negara Pasundan, overtuigd als het is , dat het daarmede het heilige pad betreedt, dat zijn dierbaar Sunda-land onder bescherming en met de

zegen van den Allerhoogste zal voeren tot zijn

ideaal van vrijheid en onafhankelijkheid in één souverein Groot -Indonesië. Het zij zo.

Bandung. 15 April 1949.

Het Comité,

Bismillahirochmanirohim.

Dengan nama Allah pengasih dan pemurah.

Menurut kebiasaan , djikalau seorang jang harus membuat karangan dalam suatu buku peringatan ulang tahun berdirinja sesuatu, harus mengumpulkan bahan2 jang dapat diketahui oleh umum apa jang telah dikerdjakan dalam waktu jang lampau itu. Dengan menjesal hati kami tak dapat menguraikan apa2 jang memuaskan oleh karena berdirinja Negara kita didalam pergolakan dunia jang hebat. Didalam riwajat suatu bangsa 1 tahun itu seperti satu detik dalam penghidupan seorang manusia. Berhubung dengan ini dengan terus terang kami tidak dapat mengumpulkan rupa2 bahan jang memuaskan , hanja kami ingin mengemukakan satu andjuran jang termaktub dalam Qur'an sutji jang bunjinja : Fa'inallahu la ju chairu ma'bi kaumin hatta ju chairu ma'bi amfusihim . Artinja : Wallahualam sesungguhnja Allah

tak merobah nasib sesuatu bangsa bilamana

bangsa itu tidak berichtiar untuk merobah nasibnja sendiri . Menurut ajat tersebut wadjiblah kita sekalian memperbaiki keadaan kita

sendiri , memper-

baiki achlak kita, amal -amal kita supaja kita dapat hidup dengan ridonja Tuhan . Dengan sendirinja masjarakat kita mendjadi aman dan sentausa dan negara dapat memenuhi sembojan kita : gemah ripah pasir wukir loh djina wi . Inilah andjuran kami kepada seluruh rakjat Negara Pasundan.

Wassalam , R. A. A. WIRANATAKOESOEMA Wali Negara Pasundan

Pakuan, 15 April 1949.

7

In naam van God, de Goedertierende, de Barmhartige, Het is de gewoonte, dat iemand die een bijdrage moet leveren voor een Gedenkboek ter herdenking van het eenjarig bestaan van de een of andere instelling, daarvoor stof verzamelt ten aanzien van hetgeen in dat afgelopen jaar is verricht en dat algemeen bekend is . Het is voor mij een teleurstelling, dat ik niet in staat ben een uiteenzetting te geven over datgene wat bevrediging geeft, omdat de oprichting van onze negara is geschiedt in een tijd, waarin de wereld in beroering verkeert. In de geschiedenis van een volk staat een tijdvak van een jaar gelijk aan een seconde in het menselijk leven. In verband hiermede, moet ik openlijk bekennen niet in staat te zijn verschillende stoffen te verzamelen , welke een bevredigend beeld kunnen geven, doch het is mij wel een behoefte hier een reciet uit de Heilige Qur'an aan te halen, hetwelk als volgt luidt : „ Fa' inallahu la ju chairu ma' bi kaumin hatta ju chairu ma'bi amfusihim” . De betekenis hiervan is : Waarlijk God zal het lot van een volk niet veranderen , indien dit volk er niet zelf voor ijvert om zijn lot te veranderen” . Volgens bedoeld reciet, zijn wij verplicht om zelfcorrectie toe te passen, ons karakter en onze daden te verbeteren, opdat wij Gods zegen kunnen erlangen. Onze samenleving zal dan vanzelfsprekend vrede en kracht deelachtig worden en dan kan de Negara ook voldoen aan de leuze: gemah-ripah, pasir-woekir, loh-djinawi. (welvaart heerscht alom) Dit is mijn opwekking tot het gehele volk van de Negara Pasundan.

( Vrede zij met U

R. A. A. Wiranatakoesoema

Pakuan, 15 April 1949 .

Wali Negara van Pasundan.

9

P. J.

M.

Perdana- Menteri:

Z.

E. de

Minister- President:

Tidak terhingga saja menjatakan kegirangan

Het is mij een bijzondere voldoening in de ge-

hati saja disini karena telah mendapat kesem-

legenheid te worden gesteld en het voorrecht

patan dan kehormatan untuk menulis sepatah-

te hebben om een kort voorwoord in dit gedenk-

dua patah kata pengantar terhadap buku pe-

boek te schrijven, welk boek is samengesteld

ringatan ini, jang telah dikarang dan disusun-

in verband met het eenjarig bestaan van de

nja berhubung dengan berulangnja tahun jang

Negara Pasundan.

pertama kali dari Negara Pasundan.

Terlahirnja buku-peringatan ini tidak lain dari pada mewudjudkan

maksud kami , terutama

De uitgifte van dit boek dient tot verwezenlijking van ons voornemen om bekendheid te

guna sekedar menjatakan telah berdirinja Negeven aan het eenjarig bestaan van de Negara. gara kita satu tahun lamanja. Walaupun waktu satu tahun dapat dikatakan singkat, akan tetapi mengingat kesulitan2 jang telah diderita, pula mengingat rintangan2 jang harus diatasi oleh Negara kita, telah selajaknja djika Pasundan , jang sampai kini masih tegak berdiri ditengah gelombang pelbagai kebahajaan itu, merajakan peristiwa tersebut diatas

Alhoewel het tijdvak van een jaar heel kort is, is het toch in verband met de ondervonden

moeilijkheden en belemmeringen , welke de Negara te boven moest komen, volkomen op zijn plaats indien Pasundan , die zich tot op heden staande heeft kunnen houden in de branding van allerlei gevaren , het eenjarig bestaan op

dengan besar-besaran. Akan tetapi, dari sebab suasana dan hal-ichwal pada saat ini belum

grootse wijze zou gaan vieren. Aangezien ech-

mengizinkan untuk mengadakan perajaan se-

ter de sfeer en de toestand op dit ogenblik een op grootse wijze opgezette herdenkingsfeest niet

demikian itu, saja anggap telah tjukuplah adanja, djika P. J. M. Wali -Negara , sebagai lambang Negara kita, mengadakan perdjamuan

toelaten, is het naar mijn mening voldoende indien Z. E. de Wali Negara, als symbool van de Negara, deze gebeurtenis herdenkt door het

guna memberi kesempatan kepada mereka jang houden van een receptie, teneinde aan hen, hendak

menjatakan

kegembiraannja

berhudie uiting willen geven van hun vreugde over

bung dengan berulangnja hari lahir Negara Pasundan.

het eenjarig bestaan van de Negara Pasundan, daarvoor gelegenheid te geven.

Disamping maksud tersebut diatas , dengan me-

Behalve de verwezenlijking van bovengenoemd

nerbitkan buku- peringatan ini, kami berharap

doel, hopen wij door de uitgifte van dit boek aan de bevolking grote bekendheid te geven ,

supaja dapat dihatsilkannja suatu pengetahuan jang tjukup dari Negara Pasundan terhadap

omtrent de Negara Pasundan, opdat het volk

rakjatnja, rakjat mana pula dapat menjelami

diep worde doordrongen van de idealen en de doelstellingen van zijn regering . In het kort ge-

sedalam-dalamnja tjita2 dan tudjuan Pemerintahnja. Dengan singkat dapat dikatakan, bahwa kami hendak memberi penerangan tentang segala sesuatu jang bersangkutan dengan Ne-

zegd, het is ons doel om voorlichting te verstrekken omtrent alles wat betrekking heeft op de negara gedurende haar eenjarig bestaan .

gara kita selama satu tahun jang baru lampau itu.

Sebagai penutup , saja utjapkan, mudah-mudahan usaha kami ini dapat mendorong kita se-

Tot slot moge ik de hoop uitspreken dat dit ons, streven voor allen de drijfveer moge zijn tot

kalian supaja mentjurahkan tenaga, baik lahir

inspanning van hun krachten, zo in daadwer-

maupun batin untuk membangun Negara kita

kelijke als in geestelijke zin, opdat de negara

selandjutnja sebagai sebagian dari pada Ne-

zich verder kan ontplooien als een deelstaat

gara Indonesia Serikat jang merdeka dan ber-

van de onafhankelijke en souvereine Verenigde

11

daulat. Djika kita insjafi kewajiban kita sedalam- dalamnja, nistjaja kita dapat perguna-

Staten van Indonesia . Indien wij ons volkomen

kan tenaga2 jang sebaik-baiknja sebagai sum-

bewust zijn van onze plichten, zo zullen wij in staat zijn onze beste krachten te wijden als

ber dari perkembangan kekuatan2 rakjat kita.

bron voor de ontplooïing voor de volkskracht.

Itulah jang saja harapkan dimasa jang sulit ini.

Dit is hetgeen wij verwachten in deze moeilijke tijd.

Bandung ,

12

12

April 1949.

Bandung.

April 1949.

Kementerian

Ministerie van

Dalam

Negri

Binnenlandse

Sesudahnja ada pemasrahan kekuasaan dari

Zaken

Pemerintahan Umum kepada Negara Pasun-

Na de bevoegdheids -overdracht van het Land op de Negara Pasundan, geregeld bij ordon-

dan, jang diatur dengan ordonnansi tanggal 11 Juni 1948 No. 11 (Stbl. 1948 No. 116) , ma-

No. 116), is het Ministerie van Binnenlandse

ka Kementerian Dalam Negeri mendapat ke-

Zaken de eer te beurt gevallen, het 1ste Mi-

nantie van 11 Juni 1948 No. 11 ( Stbl. 1948

hormatan mendjadi kementerian jang pertama

nisterie te zijn ,

jang dipasrahi kekuasaan2 , hak2 dan kewadji-

rechten en verplichtingen overgedragen heeft gekregen. Dit kon uiteraard ook niet anders,

ban2 jang pertama. Hal ini adalah mudah dimengerti, oleh karena segala alat2 Pemerintahan, terutama Pamongpradja dan Pulisi , adalah dasar Negara, diatas mana semua bagian2 Negara jang lainnja berada. Hubungan jang ´terlahir dari alat Negara ini , jang mempunjai

dat de

1ste bevoegdheden,

omdat het geheele apparaat van het Bestuur, inzonderheid de Pamong-Pradja en de Politie, a.h.w. de fundamenten vormen voor de Staat, waarop alle andere deelen van een Staat rusten.

bagian2- jang terketjil sampai dibatas2 jang

De schakel, die gevormd wordt door dit staats-

paling rendah dalam masjarakat adalah suatu

attribuut, dat haar fijnste deelen tot in de laag-

kenjataan jang berguna untuk dapat meliputi

ste lagen van de samenleving heeft, is een middel bij uitstek om het geheele terrein der sa-

seluruh lingkungan masjarakat, sehingga tentu dibutuhkan oleh semua bagian alat2 Nega-

Pemasrahan kekuasaan ini mengenai Pamong-

menleving te bestrijken, dat alle andere deelen van het Staats-apparaat zeer node kunnen missen. De overdracht betrof het onderwerp

pradja dan pulisi dan beberapa hal dari urusan Pemerintah Umum serta hal2 jang menge-

van Bestuur en Politie en eenige andere onderwerpen van overheidszorg en van Agrarische

nai urusan tanah jang berturut2 diatur dengan ordonnansi2 1948 No. 10 dan 11 .

aangelegenheden, geregeld bij resp. de ordonnanties van 1948 No. 10 en 11 .

Dengan sepintas lalu pemasrahan kekuasaan

Lijkt het op het 1ste gezicht, dat de overdracht

ini kelihatannja hanja merupakan sebahagian

bukti, bahwa daerah jang diliputi oleh kekua-

slechts een klein deel van de Overheidstaak omvat, bij nadere beschouwing zal de onderzoeker ontdekken , dat het terrein dat hiermede bestreken wordt, van niet geringe omvang is.

saan ini tidak ketjil. Mengenai hal ini maka dengan tepat sekali P.J.M. Wali Negara da-

Zeer terecht merkte Z. E. de Wali Negara bij zijn openingsrede van het Parlement op 15-9-

ra lainnja.

ketjil sadja dari pekerdjaan Pemerintah Umum, akan tetapi, djika ditindjau lebih dalam, ter-

lam pidato waktu membuka Parlemen pada

1948 in verband hiermede op , dat degene, die

tanggal 15 September 1948 menjatakan , bahwa jang mengetahui dan sadar akan lingku-

op de hoogte en zich degelijk bewust is van de

ngan pekerjaan Pamongpradja

dan Pulisi ,

werkkring van de Pamong-Pradja en Politie, zal ontdekken , dat de bevoegdheden om zo te zeggen, onbeperkt is. Het is daarom in de 1ste

akan boleh mengatakan , bahwa kekuasaan2 itu tidak terbatas . Dari sebab itu jang men-

plaats zaak hoe en hoever deze bevoegdheden ,

djadi soal jang pertama, ialah, bagaimana dan

kunnen worden uitgevoerd.

Dit is voorzeker

sampai dimana kekuasaan ini dapat didjalan-

geen gemakkelijke taak, te meer daar voor de

kannja. Hal ini sudah tentu bukan pekerdjaan

Negara Pasundan nog steeds geldt de regeling

jg. mudah, apalagi lantaran untuk Negara Pasundan masih berlaku peraturan staat van oor-

van de Staat van oorlog en van beleg , die een aanwijzing is , dat de toestanden en verhoudin-

log dan van beleg, suatu petundjuk, bahwa keadaan dan perhubungan2 didalam Negara masih belum biasa.

gen abnormaal zijn .

13

Dalam rapat Parlemen itu djuga, maka J.M. Perdana Menteri Rd . Adil Poeradiredja kare-

Bij dezelfde Parlementsvergadering verklaarde Z.E. de Perdana Menteri Rd. Adil Poera-

nanja menerangkan, betapa berat dan sukarnja

diredja dan ook, dat zwaar en moeilijk de taak

pekerjaan jang dibebankan diatas bahunja, sebab mana beliau mendo'a semoga Tuhan

is, die op zijn schouders rust en daarom hoopte hij , dat het de Almachtige en Alwijze moge

jang Maha Esa memberikan taufik dan hida-

behagen, hem te steunen en te leiden bij het

jat dalam mendjalankan kewadjiban sedjarah

volbrengen van de onafwijsbare taak der geschiedenis , die ons dan zal voeren naar ons

jang ta' dapat dihindarkan ini , jang akan membawa kita kepada tudjuan kita semua, jang tentu telah ditetapkan . Jang terpenting dalam pekerdjaan ini ,

aller doel , die zekerlijk al bepaald is.

ialah

Hoofdzaak is bij dezen , om inhoud te geven

memberikan isi kepada masjarakat kita jang memenuhi keinginan dari semua lapisan2 ma-

aan de maatschappij , die aller verlangens kan bevredigen .

sjarakat. Setelah Kementerian terbentuk dan bagian2 roda Pemerintah telah berdjalan, dengan sege-

Nadat het Ministerie eenigszins gevormd is ,

ra diadakan rapat pertama dari Pamong- Pradja dan Pulisi di Bandung dalam rapat mana

gegrepen, werd dadelijk de eerste bijeenkomst

dibitjarakan beberapa soal2 jang mengenai ke-

bijeengeroepen,

pentingan Negara jang menghasilkan bukan

werpen van staatszorg werden besproken, die

sadja perhubungan jang kokoh, tapi djuga, da-

geleid hebben, niet alleen tot een verhechting

en de radertjes der staatsmachine in elkaar zijn

van de Pamong- Pradja en Politie te Bandung waarbij verschillende

onder-

pat mengambil beberapa keputusan mengenai

der banden, maar tevens ook eenige besluiten

garis besarnja jang akan dipakai sebagai pedo-

werden

man dalam

lijnen , die alsdan als richtsnoer zouden moe-

pembangunan Negara selandjut-

nja.

genomen

betreffende

de

algemene

Sebagai

ten dienen bij de verdere opbouw van de Staat. Als leidende gedachte wordt gestreefd naar

rintahan.

een planten van nationaal begrip bij het Bestuur.

pangkat pikiran diusahakan untuk menanam keinsjafan kebangsaan dalam Peme-

Sekarang telah satu tahun berlalu sesudahnja Negara didirikan.

Nu zijn wij een jaar verder na de geboorte van

Banjak dan rupa2 kesulitan jang harus diata-

den, die de jonge Negara heeft moeten over-

si oleh Negara jang muda ini.

winnen. Daarbij zijn ups en downs , maar het lichtend doel in de verte werkt als een vuurto-

Didalam mendjalani masa itu telah dialami pelbagai kesulitan , tetapi tudjuan jang terang-

de Negara. Vele en velerlei zijn de moeilijkhe-

ren bij deze moeilijke vaart.

benderang dari djauh merupakan suatu mena- ' ra lentera , dalam perlajaran jang sukar ini. Banjak dari teman2 kita telah mendjadi korban dan dari tempat ini kami merasa perlu

Velen van onze kamerade n zijn als slacht-

sekali mendo'akan, agar mereka di alam jang

offers gevallen en van deze plaats gevoel ik een behoefte voor hen te bidden , opdat ze in

baka mendapat anugerah tempat dan rahmat

het

jang ditjita-tjitakan oleh kita semuanja.

waarnaar wij zo vurig hopen .

Semoga Negara Pasundan selandjutnja dalam keadaan keselamatan guna kepentingan

Moge het de Negara Pasundan verder goed gaan, voor het heil van allen, die hier leven en

kita bersama jang hidup dan mentjahari naf-

werken en misschien ook hier hun laatste rust-

kahnja disini dan barangkali djuga untuk me-

plaats zullen hebben. Het zij zo.

reka jang akan mendapat tempat terachir disini.

eeuwige leven ,

rahmat

moge

genieten ,

Amin. Bandung , 11 April 1949. De Minister van Binnenlandse Zaken.

14

Kementerian

I.

Het

Kehakiman

Ministerie

I.

KATA PENDAHULUAN.

van

Justitie

VOORWOORD .

Pada tanggal 8 Mei 1948 oleh P.J.M. Wali- Op 8 Mei 1948 werd de eerste Regering van Negara telah dilantik dan disumpah Pemerintah Pasundan jang pertama dengan J.M. R.

Pasundan met Z.E. R. Adil Poeradiredja als de Wali -Negara Minister-President door

Adil Poeradiredja sebagai Perdana-Menteri .

beëdigd en geinstalleerd.

Sebagai Menteri Kehakiman

diangkat

Tot Minister van Justitie werd Z. E. Mr. R.

J.M. Mr. R. Soeparman, Pegawai Negeri Djawatan Urusan Sosial di Tjirebon .

Soeparman , Ambtenaar van de Dienst van Sociale Zaken te Cheribon , benoemd.

Kemudian

Sekertaris - Djenderal di-

Kort daarna werd de heer R. Soenarija Koe-

angkat P.T. R. Soenarija Koesoemah, Pegawai Kehakiman jang diperbantukan pada P.T. Re-

soemah, rechterlijk Ambtenaar ter beschikking van de Recomba van West-Java, benoemd tot

comba Djawa Barat.

Secretaris- Generaal.

II.

II.

Sebagai

telah

TUGAS KEWADJIBAN KEMENTE-

TAAK VAN HET MINISTERIE VAN

RIAN KEHAKIMAN.

JUSTITIE .

Sebagai ternjata dari Keterangan Pemerintah

Zoals uit de op 13 Mei 1948 bij de bijzondere

jang diutjapkan pada sidang Parlemen tanggal 13 Mei 1948 , maka Kementerian Kehakiman

zitting van het Parlement uitgesproken Rege-

bermaksud mengusahakan akan menjempurna-

ringsverklaring moge blijken , streeft het Ministerie van Justitie naar vervolmaking van de

kan peraturan peradilan , mendjamin hak2 dari

rechtsregelen t.a.v. de rechtsbedeling , verzeke-

warga-negara Pasundan, mendjaga adat kela-

ring van de rechten van de ingezetenen van de Staat Pasundan, voorkoming van overtreding

kuan para pegawai penuntut djangan sampai melanggar aturan2 Negara, berdaja upaja menambah tenaga ahli dalam ilmu hukum.

van wettelijke bepalingen door vervolgingsambtenaren , vermeerdering van deskundigen op juridisch gebied.

Maka untuk melaksanakan usaha diatas itu, atas kegiatan dan djerih pajah J.M. Menteri dan P. T. Sekertaris -Djenderal beberapa bulan kemudian penjerahan kekuasaan oleh Pemerintah Umum dapat dilaksanakan .

Ter verwezenlijking hiervan kon de bevoegdheidsoverdracht van de federale Regering door de voortvarendheid van de Minister met zijn Secretaris-Generaal enige maanden later plaats vinden.

Dengan surat keputusan Letnan Gubernur-

Bij besluit van de Luitenant Gouverneur- Ge-

Djenderal tanggal 23 September 1948 No. 4

neraal van 23 September 1948 No. 4 (Staats-

(Stbl. No. 232) maka pada Kementerian Kehakiman Negara Pasundan diserahkan hak dan

blad No. 232) werd aan het Ministerie van Justitie overgedragen de taak, bevoegdheden,

kewadjiban Pemerintah Umum jang mengenai urusan dibawah ini :

rechten en verplichtingen van het land met betrekking tot:

a. kantor2 pengurusan harta peninggalan dan

a. de wees- en boedelkamers , het notariaat en

anak jatim ,

kenotarisan dan pendaftaran

de burgerlijke stand;

warga ;

b. kependjaraan ; c. perangkaan, tata-usaha orang2 hukuman ;

b. het gevangeniswezen ; pengadilan

dan

d. pengakuan perkumpulan2 dan pemberian persetudjuan atas anggaran dasar dari perseroan2 tersebut ;

c. de statistiek der rechtsbedeling en der gevangenen ;

d. de erkenning van verenigingen en de bewilliging op de statuten van naamloze vennootschappen;

e. pemakaian dan perubahan nama ;

e. de naamsaanneming en -verandering :

f.

f.

penjusunan Undang2 Warga, perniagaan dan hukum pidana dan segala pertjampuran tangan Pemerintah jang bersangkutan

de burgerlijke-, handels- en strafwetgeving en alle daarmede en met het rechtswezen in het algemeen in verband staande overheidsbemoeienis :

dengan itu dan dengan urusan hukum seumumnja ; g. mendapatkan benda dipantai ;

g. de strandvonderij ;

h. pertjampuran dalam hal penjaksian tanda

h. de bemoeienis met legalisatiën ;

tangan ; i.

sidik-djari ;

i.

j.

pertjampuran tentang kanak2 jang belum

j.

dactyloscopie ; de bemoeienis met ter beschikking van de Regering gestelde minderjarigen ;

dewasa jang diserahkan kepada Pemerintah; k.

urusan memperbaiki keadaan orang2 bekas hukuman;

k. de reclassering :

I.

pemberian nasehat tentang hukum kepada badan2 Pemerintah:

I.

het uitbrengen van rechtskundige raad aan overheidsorganen ;

m . penglaksanaan peraturan pentjabutan hak atas tanah guna kepentingan umum ;

m. de toepassing nantie;

satu sama lain sepandjang penglaksanaan per-

een en ander voor zover de uitvoering van de

aturan2 jang berhubung dengan itu tadinja telah diserahkan kepada Departemen Djustisi di

dragen is aan het Departement van Justitie en

Djakarta dan

sepandjang

mengenai

daerah

van de onteigeningsordon-

daarop betrekking hebbende regelingen opge-

het gebied van de Staat Pasundan betreft.

jang berada dibawah kekuasaan Negara Pasundan. Anggaran keuangan tahun 1948 Departemen

Het deel van de landsbegroting van 1948 voor

Justitie jang turut serta diserahkan banjaknja f 1.090.150 .

Justitie hetwelk mede overgedragen werd, bedroeg f 1.090.150.—

Penjerahan kekuasaan ini terhitung dari mulai

Deze overdracht werd gerekend met ingang

tanggal 1 Juli 1948.

van 1 Juli 1948 te zijn geschied.

III.

PENDJELASAN

DAN

PENGLAK-

III.

TOELICHTING

EN

UITVOERING

SANAANNJA KEWADJIBAN DARI

VAN DE TAAK VAN HET

KEMENTERIAN.

MINISTERIE .

1.

Berdasar pada „, Bevoegdheidsregeling Pa-

sundan" (Staatsblad 1948 No. 116) , kekuasaan

Op grond van de „ Bevoegdheidsregeling 1. Pasundan" (Staatsblad 1948 No. 116) werd de

Peradilan (Rechterlijke macht) seluruhnja di-

Rechterlijke macht in zijn geheel aan de Ne-

serahkan kepada Negara Pasundan, ketjuali

gara Pasundan overgedragen , met uitzondering

Hoog-Gerechtshof jang akan mendjadi Madje-

van het Hoog Gerechtshof,

lis Pengadilan Tertinggi untuk seluruh Negara Indonesia Serikat.

Rechtscollege van de Verenigde Staten van Indonesië zal zijn.

2.

2.

Kekuasaan2 kependjaraan jang telah di-

pasrahkan dari Pemerintah Umum,

dat het hoogste

De bevoegdheden met betrekking tot de

menurut

zorg van gevangenissen , welke door de Rege-

Stbl. 1948 No. 232 pasal 4 ada terbatas sekali, diantaranja :

ring van Indonesië bij Staatsblad 1948 No. 232. artikel 4. zijn overgedragen zijn zeer beperkt, t.w.:

a. Pengurusan dsb. dari rumah2 pendjara, dimana diadakan perusahaan, ja'ni di Tjire-

a. de zorg van de gevangenissen, waar bedrijven zijn gevestigd, zoals Cheribon, Koe-

16

ningan en Soekamiskin blijven in handen van de federale Regering ;

bon bersama Kuningan dan Sukamiskin masih tetap Umum.

dipegang

oleh

Pemerintah

b. Pendaftaran dari orang2 jang mendapat hukum pendjara lebih dari 1 tahun, bersa-

b. de registratie van de tot 1 jaar en meer veroordeelde gevangenen en de daarmede in

ma pekerdjaan2 jang berhubungan dengan

verband staande werkzaamheden, alsmede

hal ini dan urusan statistiek djuga masih dipegang oleh Pemerintah Umum.

de statistiek, blijven in handen van de federale Regering .

Rumah2 pendjara jang dipasrahkan pada Ne-

De aan de Negara overgedragen huizen van

gara, jaitu jang berada pada tiap2 ibu kota

bewaring, gelegen op regentschapshoofdplaat-

Kabupaten2 Negara Pasundan , ja'ni Bandung,

sen van de Negara Pasundan, zijn die te Ban-

Sumedang, Garut, Tasikmalaja, Tjiamis, Bo-

dung, Sumedang,

gor, Sukabumi, Purwakarta, Tjirebon (ketju-

amis, Bogor, Sukabumi , Purwakarta, Tjirebon

ali rumah pendjara baru), Madjalengka dan

(met uitzondering van de nieuwe strafgevange-

Indramaju, semuanja ada 11 rumah pendjara.

nis) , Madjalengka en Indramaju. In totaal 11 huizen van bewaring.

3.

3.

Sesuai dengan fatsal 60 ajat 2 dari „ Per-

Garut,

Tasikmalaja,

Tji-

Ingevolge artikel 60 lid 2 van de Regeling

aturan Susunan Kenegaraan Pasundan", jang

Staatkundige Organisatie van de Negara Pa-

mengharuskan untuk mengumumkan Undang2

sundan, waarin de afkondiging van Staatswet-

dan keputusan2 Negara , maka Kementerian

ten en -verordeningen voorgeschreven is , werd

Kehakiman dengan keputusan Wali-Negara tanggal 25 November 1948 No. 117 dan 118

bij besluiten van de Wali-Negara van 25 November 1948 No. 117 en 118 het Ministerie van Justitie belast met de verzorging van de uitgif-

diserahi kewadjiban penjelenggaraan penerbitan "" Berita-Negara Pasundan" Resmi Pasundan".

dan

Warta-

te van de „ Berita -Negara Pasundan" (Staatsblad van de Staat Pasundan) en de ,,WartaResmi Pasundan" (Staatscourant van de Staat Pasundan).

a. ,,Berita -Negara

Pasundan"

memuat

pe-

a. De

Negara , dsb.nja ; b. ..Warta-Resmi Pasundan" ,

memuat

ngumuman tentang Keputusan2- ,

pe-

gen e.a. b. De Warta-Resmi Pasundan" is voor de bekendmaking van besluiten, benoemingen, officiële mededelingen enz.

angka-

tan2-, pengumuman2 -Negara, dsb.nja. Oplaagnja sekarang baru berdjumlah 500 lembar.

Berita-Negara Pasundan" is voor de

afkondiging van Staatswetten , -verordenin-

ngumuman tentang Undang2-, Peraturan2-

De oplaag is thans 500 exemplaren.

4.

Untuk mempertjepat urusan tawanan oleh sebab2 politiek, sedari bulan Januari 1948 tescreeningscommissie ". lah dibentuk sebuah

om politieke redenen aangehoudenen werd in de maand Januari 1948 een screeningscommis-

Ini terdiri dari para pegawai Kementerian Dalam Negeri.

sie ingesteld, bestaande uit ambtenaren van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Daar

4.

Ter bespoediging van het onderzoek der

„ screeningscommis-

voor het technisch gedeelte der werkzaamhe-

sie" ini ditindjau dari sudut technisch perlu

den van deze commissie de leiding van het Mi-

dipimpin oleh Kementerian Kehakiman , maka

nisterie van Justitie wenselijk werd geacht, is een ambtenaar van het Ministerie van Justitie

Oleh karena

pekerjaan

untuk mengurus commissie ini dipekerdjakan seorang pegawai dari Kementerian Kehakiman.

belast met het toezicht op de werkzaamheden van deze commissie.

Adapun pekerdjaan ,, screeningscommissie" ini

De screeningscommissie heeft tot taak de ge-

memeriksa orang2 jang ditahan dan ditawan

dragingen der door het Militair gezag te Kebon Waru gevangen genomen en aangehouden

oleh pihak militer di Kebon Waru dan berda-

17

sar pendapatan pemeriksaan ini memberi ad-

personen te onderzoeken. Op grond van dit on-

vies pada pihak militer jang bersangkutan untuk membebaskan atau tidaknja orang2 tersebut diatas itu.

derzoek, brengt de screeningscommissie

IV.

aan

het Militair gezag advies uit tot al dan niet vrijlating van bovengenoemde personen. IV.

PENJUSUNAN.

OPBOUW.

Setelah pada tanggal 8 Mei 1948 J.M. Mr. R. Soeparman oleh P.J.M. Wali-Negara diang-

Na benoeming op 8 Mei 1948 van Mr. R. Soe-

kat mendjadi Menteri Kehakiman , maka untuk menjusun Kementerian selandjutnja telah

Justitie, werd voor de verdere opbouw van het

diangkat dengan keputusan P.J.M. Wali-Negara tertanggal 2 Juni 1948 No. 5/K.B./W.N. P. T. R. Soenarija Koesoemah sebagai Seker-

parman door de Wali-Negara tot Minister van

Ministerie de heer R. Soenarija Koesoemah bij besluit van de Wali -Negara van 2 Juni 1948 No. 5/K.B./W.N. tot Secretaris- Generaal benoemd.

taris-Djenderal . Beliau diserahi kewadjiban memegang putjuk

De leiding van het administratief gedeelte van

pimpinan administrasi dari Kementerian. Da

het Ministerie werd hem toevertrouwd. Onder

lam keadaan serba sukar berhubung dengan

moeilijke omstandigheden in verband met de

suasana politik, penjerahan kekuasaan jang be-

politieke constellatie, de nog niet overgedragen

lum dilakukan dan kekurangan tenaga ahli jang tjukup -tjakap, maka beliau dibantu oleh

bevoegdheden en gebrek aan deskundige krach-

9 orang pegawai meletakkan batu pertama da-

de eerste steen voor de opbouw en het inrichten van de administratieve werkzaamheden

ten, legde hij, bijgestaan door 9 ambtenaren,

lam merantjang dan menjusun organisasi administrasi Kementerian . Dalam hal ini teruta-

van het Ministerie. Bij deze taak werd het ge-

ma terasa sekali adanja kekurangan tenaga2

brek aan deskundigen op juridisch gebied ten

ahli dalam ilmu hukum. Walaupun demikian

zeerste

gevoeld.

Desondanks

werd voortge-

penjusunan pegawai dan pekerdjaan berang

werkt aan de verdere opbouw van personeel en

sur-angsur

pegawai

taak. Thans zijn er 61 ambtenaren bescheiden.

sampai pada waktu ini 61 orang. Semula Kementerian Kehakiman itu ditempat-

Het Ministerie van Justitie werd eerst onder-

diusahakan .

Djumlah

kan digedung V. en W. bersama-sama dengan kementerian2 lain. Mula2 diberi 2 kamar , kemudian ditambah sampai 8 ruangan.

met andere ministeries. In het begin werden 2 .

Pada tanggal 1 Maart 1949 karena ruangan

werd het Ministerie van Justitie, wegens tekort

di gedung V. en W. itu ternjata tidak menju-

aan ruimte in het V. en W. gebouw, ondergebracht op de 3e verdieping van het Denisge-

kupi , Kementerian Kehakiman dipindahkan ke gedung Denis tingkatan ke-tiga di Bragaweg No. 14. V.

RINGKASAN RIWAJAT HIDUP DA-

gebracht in het V. en W. gebouw, gezamenlijk

daarna 8 kamers toegewezen . Op 1 Maart 1949

bouw, Bragaweg No. 14.

KORTE

BIOGRAFIE

VAN

MINISTER

RI MENTERI DAN SEKERTARISDJENDERAL.

EN SECRETARIS GENERAAL.

Sedari tanggal 8 Mei 1948 sampai sekarang

Sedert 8 Mei 1948 zijn de volgende Ministers van Justitie benoemd:

telah diangkat Menteri Kehakiman dibawah ini : 1. Mr. R. Soeparman dengan keputusan P. J.M. Wali -Negara tertanggal 8 Mei 1948 No.

1.

Mr. R. Soeparman bij besluit van de Wa-

li-Negara van 8 Mei 1948 No. 2/K.B./W.N.

2/K.B./W.N.

Beliau dilahirkan pada tahun 1913 di Sagala-

Geboren te Sagalaherang , regentschap Purwa-

herang Kabupaten Purwakarta.

karta in 1913. In 1937 geslaagd voor doctoraal

18

Pada tahun

1937 tamat dari R.H.S. Djakarta dan menda-

examen aan de Rechtshogeschool te Batavia.

pat gelar doctor in de Rechtsgeleerdheid (Mr. ) . Dari tahun 1938 sampai waktu diangkat seba-

Vanaf 1938 tot zijn benoeming als Minister

gai Menteri Kehakiman beliau mendjadi ad-

van Justitie advocaat en procureur te Cheri-

vocaat dan procureur di Tjirebon. Pada zaman

bon. Tijdens de Japanse bezetting wd. Notaris en tevens Ambtenaar voor Sociale Zaken.

pemerintahan Djepang pernah mendjadi wnd. Notaris merangkap Ambtenaar Sociale Zaken. Pada zaman Republik mendjadi Kepala Kantor Urusan Sosial Keresidenan Tjirebon. Setelah Aksi Polisionil ke- 1 beliau mendjadi pega-

Tijdens het Republikeinse bewind Hoofd voor Sociale Zaken van de residentie Cheribon . Na de 1e politionele Actie Ambtenaar van de Dienst van Sociale Zaken.

wai Djawatan Urusan Sosial . Pada tanggal 14 October 1948 karena ketjelakaan automobil dalam perdjalanan ke Tjire-

Bij een auto-ongeluk op 14 October 1948 te Cheribon helaas omgekomen .

bon, beliau wafat. 2.

Ir. Tan Hwat Tiang dengan keputusan

2.

Ir. Tan Hwat Tiang bij besluit van de

P. J. M. Wali-Negara tertanggal 18 October 1948 No. 107.

Wali-Negara van 18 October 1948 No. 107.

Beliau diangkatnja itu sebagai Menteri Keha-

Hij werd benoemd als Minister van Justitie ad

kiman ad interim, merangkap dengan djaba-

interim met gelijktijdige uitoefening van zijn

tannja sendiri, jaitu Menteri Perhubungan dan

eigen functie als Minister van Verkeer en Waterstaat.

Pengairan. 3.

Rd. Oto Koesoemasoebrata dengan kepu-

tusan P.J.M. Wali-Negara tertanggal 10 Januari 1949 No. 3. Beliau diangkatnja itu sebagai Menteri Keha-

3.

R. Oto Koesoemasoebrata bij besluit van

de Wali -Negara van 10 Januari 1949 No. 3. Hij werd aangesteld als Minister van Justitie ad interim met waarneming van zijn eigen

kiman ad interim merangkap Menteri dengan tidak memegang Kementerian dari Kabinet

functie als minister zonder portefeuille in het

Mr. R. Tg. Djoemhana Wiriaatmadja ke-I. Mr. Rd. Soedibjo Dwidjosewojo dengan

atmadja.

4.

1e Kabinet van Mr. R. Tg. Djoemhana Wiria-

keputusan P.J.M. Wali-Negara tertanggal 30 Januari 1949 No. 15.

4. Mr. Rd. Soedibjo Dwidjosewojo bij besluit van de Wali-Negara van 30 Januari 1949 No. 15 .

Beliau dilahirkan di Purwokerto , Keresidenan

Geboren te Purwokerto ,

Banjumas pada tanggal 26 Januari 1903 .

op 26 Januari 1903. Afgestudeerd aan de Uni-

residentie Banjumas

Tamat beladjar di Universiteit Leiden pada

versiteit te Leiden op 16 December 1925 in het

tanggal 16 December 1925 , dalam doctoraalexamen Nederlands Recht. Tahun 1926 men-

Nederlands recht. In 1926 benoemd als Amb-

djadi ambtenaar ter beschikking pada Raad van Justitie di Djakarta. Tahun 1929 mendjadi Ketua Landraad di Brebes, kemudian bertu-

tenaar ter beschikking bij de Raad van Justitie te Batavia. In 1929 benoemd tot Voorzitter van de Landraad te Brebes , en vervolgens overge-

Magelang ,

plaatst naar Tegal, Magelang, Tjilatjap, Pamekasan en Kediri.

Tjilatjap, Pamekasan dan Kediri . Tahun 1943

In 1943 aangesteld als Landrechter te Sura-

rut-turut dipindahkan ke

mendjadi

Landrechter

di

Tegal,

Surabaja .

Tahun

baia. In 1945 benoemd tot Secretaris van de

1945 mendjadi Sekertaris Gubernur Djawa Ti-

Gouverneur van Oost-Java.

mur. Tahun 1947 mendjadi Ketua Pengadilan Negeri Madura. Tahun 1948 Ketua Pengadi-

In 1947 aangesteld als Voorzitter van de Pe-

lan Tinggi di Surabaja dan merangkap sebagai

tot Voorzitter van de Pengadilan Tinggi te

anggauta Panitya Kenegaraan dan Federale

Soerabaia en tevens aangewezen als lid van de

Conferentie di Bandung.

Staatkundige Commissie bij de Federale Conferentie te Bandung .

ngadilan Negeri te Madura. In 1948 benoemd

19

Sekertaris -Djenderal jang untuk pertama kali

Voor de eerste maal werd bij besluit van de

diangkat adalah R. Soenarija Koesoemah dengan keputusan P.J.M. Wali -Negara tertang-

Wali-Negara van 2 Juni 1948 No. 5/K.B./W. N. tot Secretaris-Generaal benoemd de heer R.

gal 2 Juni 1948 No. 5/K.B./W.N. , jang men-

Soenarija Koesoemah, die deze functie tot he-

djabat pekerjaan ini sampai sekarang.

den bekleedt.

Beliau itu dilahirkan pada tanggal 7 Juni 1895 di Tjiandjur. Beliau tamat dari Rechtsschool Djakarta pada

Geboren te Tjiandjur op 7 Juni 1895. Afgestu-

tahun 1916. Dari tahun 1916-1917 beliau sela-

deerd aan de Rechtsschool te Batavia in 1916.

lu bekerdja pada lapangan Pengadilan , mula2

Vanaf 1916-1917 bij de rechterlijke macht werk-

sebagai Ambtenaar ter beschikking dan peng-

zaam, eerst als ambtenaar ter beschikking en

habisan pada zaman Republik sebagai Ketua Pengadilan Negeri.

laatstelijk tijdens de Republikeinse periode als

Setelah Aksi Polisionil ke-I pada tahun 1947 beliau dipilih mendjadi anggauta dan Wakil

Voorzitter van een Pengadilan Negeri. Na de 1e Politionele Actie in 1947 werd bij benoemd als lid tevens Vice-Voorzitter van de

Ketua Contact- Commissie Conferentie Djawa

Contact-Commissie voor de West-Java Con-

Barat jang kemudian diubah mendjadi Komisi

ferentie, welke commissie later omgezet werd

penjelenggaraan Pemerintah Djawa Barat Sementara.

lopige Regering van West-Java.

in de commissie voor de instelling van de Voor-

KATA PENUTUP.

SLOT.

Untuk menjempurnakan kewadjiban Kementerian Kehakiman maka perlu sekali diusahakan

Ter volledige verwezenlijking van de taak van het Ministerie van Justitie wordt naar het vol-

agar: 1 . Banjaknja pegawai dan keahliannja men-

gende gestreefd : 1. Uitbreiding van het aantal en de deskun-

tjukupi kebutuhan, seimbang dengan pe-

digheid van het pesoneel , naar verhouding tot de uit te voeren werkzaamheden.

kerdjaan jang harus dilaksanakan . 2.

Ruangan tempat bekerdja tjukup luas.

2.

Verruiming van de kantoorlocalen.

3.

Mengadakan pertjetakan Negara tersen-

3.

Het inrichten van een eigen drukkerij van

diri untuk keperluan penerbitan „ BeritaNegara dan Warta-Resmi Pasundan" dan

de Negara voor de uitgifte van de . ,BeritaNegara en de Warta-Resmi " en van an-

lain2 -nja keperluan pertjetakan jang dibutuhkan oleh Negara. 4.

Mengadakan hukum baru jang sesuai de-

dere gedrukten t.b.v. de Negara.

ngan kebutuhan dan keadaan rakjat Ne-

Het maken van nieuwe Rechtsregelen van de Staat Pasundan in overeenstemming

gara Pasundan. Persiapan telah dilaku-

met de aard en rechtsbehoeften van de in-

4.

kan untuk merantjangkan Undang2 Ne-

gezetenen van de Staat.

gara tentang :

Voorbereidingen zijn reeds getroffen voor het ontwerpen van staatswetten betreffende :

a. Peraturan mengadili. b. Peraturan Djawatan pengurusan har-

ta peninggalan dan anak jatim. c. Melakukan pekerdjaan pengatjara da'lam urusan hukum perdata . Semoga usaha-usaha diatas itu dapat terlaksanakan djuga adanja.

20

a. procesrecht. b. weeskamerdienst.

e. de

uitoefening van het

beroep

van

raadsman in burgerlijke rechtzaken. Moge genoemd streven verwezenlijkt worden.

Pengadjaran dan

Pendidikan

Tiada kesempatan jang lebih tepat, melainkan

Onderwijs en Opvoeding

De herdenking van het éénjarig bestaan van de

kesempatan jang kami pergunakan sekarang

Staat Pasundan is een bij uitstek geschikte ge-

ini didalam menjambut 1 tahun berdirinja Negara Pasundan, bagi memperma'lumkan dalam

legenheid, om in grote lijnen het één en ander

garis2 besar sedikit penguraian tentang hal2

Pasundan te releveren.

over ..Onderwijs en Opvoeding " in de Staat

jang mengenai pengadjaran dan pendidikan di Negara Pasundan. Ta' usah dibentangkan lagi kiranja bahwa hal2 jang ketjil2 atau remeh-temeh, bukan ber-

Het behoeft evenwel geen nader betoog, dat

maksud paparan dibawah ini, apalagi kalau

het niet in de bedoeling ligt om uitvoerig over

diingatkan, bahwa uraian dibawah ini dimak-

deze materie uit te weiden, als wel om een

sud sebagai penjambutan " belaka, hingga pemaparan jang pandjang lebar buat kali ini

kleine bijdrage te leveren ter gelegenheid van deze herdenking .

niet op elke details zal worden ingegaan, daar

tidak tepat rasanja . Bahwasanja soal pengadjaran dan pendidikan

Het is duidelijk, dat de problemen betreffende

itu merupakan salah-suatu soal jang terpen-

„ Onderwijs en Opvoeding" een der gewichtig-

ting dalam garapan2 Negara, rasanja ta' perlu

ste zijn, waarmee een Staat zich bezig houdt.

dipersoalkan lagi dan dalam usaha pembina-

Mede in verband met het zich overal sterk op-

an Masjarakat Nasional jang sadar atas arti

komende nationaal bewustzijn, is het wenselijk

kebangsaan, adalah suatu sjarat jang mutlak dan ta' dapat ditawar-tawar lagi bila penga-

en noodzakelijk om „ Onderwijs en Opvoeding" op een stevige nationale basis te doen rusten.

djaran dan pendidikan itu didasarkan atas da-

Artikel 72 van de Regeling Staatkundige Or-

sar sifat2 kebangsaan jang serba azasi (funda-

ganisatie Pasundan bepaalt : „ Het onderwijs is een voorwerp van aanhoudende zorg van de

menteel) itu. Didalam "" Peraturan Susunan Kenegaraan Pasundan" pasal 72 dinjatakan bahwa Pengadjaran

adalah suatu

hal jang

Staat" en dientengevolge is het onderwijs een aangelegenheid van de Staat, die voortdurend

selalu

de aandacht van de Regering eist.

mendjadi pengurusan Negara", djadi hal ihwal pengadjaran itu merupakan garapan Negara jang senantiasa harus diperhatikan. Dimasa jang lampau, dimasa Regeerings Reglement masih berlaku, maka 39......... het on-

In het verleden, in de tijd dat het .,Regerings-

derwijs is een voorwerp van de aanhoudende

onderwijs is een voorwerp van den aanhouden-

zorg van de Staat" , demikianpun diwaktu In-

de zorg van de Staat", evenzo in de tijd, toen de Indische Staatsregeling het leven in onze

dische Staatsregeling masih menguasai kehidupan ketata-negaraan di tanah-air kita , maka ,,het onderwijs " pun djadi pegangan orang dikala itu .

reglement" nog van kracht was, luidende: ,,Het

Maatschappij beheerste en bestuurde, zelfs tijdens de Japanse bezettingstijd was het niet veel anders .

Di dalam zaman pendudukan Djepang kiranja tiada djauh bedanja. Diwaktu mulai petjah Revolusi Akbar Nasio-

Bij het uitbreken van de Grote Nationale Re-

nal ( 17 Agustus 1945) , sewaktu Undang2 Da-

volutie (17 Augustus 1945) , toen men zich be-

sar tjiptaan awak berkumandang , diantaranja didalam Bab XIII , pasal 31 , ajata ditjantum-

zig hield met het vaststellen van de Grondwet, stond in Hoofdstuk XIII, artikel 31 , lid 2 ge-

kan, bahwa

schreven : ,,De Regering brengt een nationaal

Pemerintah mengusaha-

21

kan dan menjelenggarakan suatu sistim penga-

onderwijssysteem tot stand, dat door een wet

djaran Nasional jang diaku dengan undang2" .

wordt geregeld" .

Pendeknja disepandjang tingkatan pertumbu-

Kortom in alle stadia van onze historische

han dan peredaran sedjarah tanah-air kita, maka pengurusan hal pengadjaran dan pendidi-

ontwikkeling, werd het onderwijs geregeld volgens de toen geldende maatstaven.

kan itu mendapat perhatian jang tertjantum dalam Peraturan Ketata -Negaraannja menurut zamannja masing2. Tetapi ......... tidak dapat dipungkiri lagi kiranja, bahwa 1 walaupun pengurusan hal pengadjaran dan pendidikan itu mendapat per-

Het kan evenwel niet worden ontkend, dat, of-

hatian seperti tertjantum dalam peraturan2 Ketata-negaraan masing2 menurut zamannja itu

langstelling stond, de uitvoering ervan verre uiteen liep.

schoon het onderwijs bij de opeenvolgende Regeringen steeds in het middelpunt van de be-

— djika penglaksanaannja sangat berdjauhan satu dengan jang lain. Dikala jang satu, djiwa-penglaksanaan dari

Tijdens de ene Regering had het onderwijs

rentjana pengadjaran ada bertjorak begini, dizaman jang lainnja, tjoraknja berlainan lagi,

een geheel andere strekking dan tijdens de andere, hoewel het betrekkelijke wetsartikel hoe-

sekalipun peraturan jang ditjantumkan dalam

genaamd een en hetzelfde doel beoogde.

peraturan ketata-Negaraan mengenai pengurusan pengadjaran dan pendidikan itu sedikitdikitnja ada sedjalan, setjorak. Apalagi dikala Undang2 Dasar tjiptaan Re-

In het bijzonder was dit het geval bij de tot-

volusi awak mulai terpantjang dihundjam kedalam pangkuan bumi Pertiwi, maka disaat

standkoming van de Revolutionaire Grondwet, waar alle in het teken stond van de „ vrijheid” .

itu segala terpengaruh benar oleh rasa Kemer-

Men legde er zich op toe om al wat koloniaal

dekaan, jang didalamnja terpandang segala niat merombak segala sesuatu jang berbau kolo-

en reactionair was te veranderen en te slopen.

nial dan reaksioner. Djuga hal pengadjaran dan pendidikan meng-

Ook „ Onderwijs en Opvoeding " ademden een

hembuskan angin-nafsu jang serba-baru, serba kehendak akan mengarahkan tudjuan penga-

geheel nieuwe sfeer: Alles en alles werd inge-

djaran dan pendidikan kedjurusan Kebangsaan dan Kemerdekaan itu.

heid te geraken.

Djiwa-kala (tijdgeest), sekali lagi : djiwa-kala, adalah suatu unsur jang ta' sekali-kali boleh

De tijdgeest en nogmaals : de tijdgeest is een

diabaikan dalam pergeseran dunia.

de beschouwing van het wereldgebeuren.

Peraturan jang dinjatakan dalam sesuatu kitab

Reglementen, van welke aard ze ook zijn, zelfs

peraturan , baik peraturan ketata-negaraan , maupun peraturan jang berlaku untuk sesuatu

in de volmaakste bewoordingen blijven slechts

\ perhimpunan, sekalipun kalimat2nja disusun

reglementen, wanneer ze niet in overeenstem-

sesempurna-sempurnanja, akan tetap tidak ber-

zet om tot nationale vrijheid en onafhankelijk-

factor, die niet gering mag worden geschat bij

Regeringsreglementen en ofschoon uitgedrukt

ming worden gebracht met de tijdgeest.

arti banjak, apabila peraturan tsb. tidak disesuaikan dengan djiwa-kala. Diatas bahu kita terletak kewadjiban membe-

Op onze schouders rust thans de taak om „,On-

rikan arah jang sesuai dengan zaman dalam

derwijs en opvoeding" in die richting te leiden,

penjelenggaraan pengadjaran dan pendidikan,

die overeenkomt met de tijdgeest. Met het oog

maka oleh karena itulah pulitiek pengadjaran

hierop is de onderwijspolitiek van de Staat Pa-

22

dari Pemerintah Negara Pasundan adalah ber-

sundan gefundeerd op nationaal - democratische

dasarkan faham Nasional-Demokratis.

grondslag . De Regering van Pasundan, handelende als de Regering van een Staat, die een democratische

Pemerintah Negara Pasundan, sebagai suatu Pemerintah dari sesuatu Negara jang menganut aliran pulitik Demokrasi , mengandung maksud, mendidik anak2 dan pemuda2nja, agar tiap anak dan tiap pemuda , sebagai un-

politiek aanhangt, heeft zich tot doel gesteld om kinderen en jongelui op te voeden tot nuttige leden van een maatschappij , die nationaal7

sur dari Masjarakat, Bangsa dan Negaranja jang Nasional-Demokratis itu, sungguh2 mempunjai perasaan dan kesedaran Kebangsaan jang sehat, disertai tjita2 jang demokratis.

democratisch is georiënteerd, waarbij van zelfsprekend een zuivere en gezonde nationale geest wordt opgekweekt gepaard aan een democratische ideologie.

Untuk mengetahui pokok tudjuan dari pengadjaran di Negara Pasundan , maka perlu seka-

Om het hoofddoel van het onderwijs in de

pemanda-

het nodig, een algemeen overzicht te geven van

ngan kebelakang, sebab setiap rentjana dan

wat er in het verleden is gepraesteerd, omdat

usaha itu hanja dapat memberikan hasil jang baik, bila didasarkan atas keadaan jang njata

kunnen

li diadakan tindjauan umum

dan

Staat Pasundan goed te kunnen begrijpen , is

elk plan en elk streven slechts goede vruchten afwerpen,

indien men op het reële

dan atas pengalaman jang telah diperoleh.

standpunt blijft en lering trekt uit reeds opgedane ervaringen .

Sekedar sedikit untuk memberikan

bajangan

Om enig idee te geven van de bereikte resul-

tentang hasilnja pengadjaran dan pendidikan Mar-

taten inzake onderwijs en opvoeding gedurende het bewind van de Nederlands-Indische Re-

hum , dibawah ini disadjikan beberapa tjonto2

gering, laten wij hieronder als voorbeeld en-

angka jang diambil dari Buku Statistiek keluaran tahun 1939.

kele getallen volgen, overgenomen uit het Statistiek Jaarboek van 1939.

Provincie West-Java dahulu (sekarang

meli-

De vroegere provincie West-Java (thans om-

puti : Negara Pasundan daerah Federaal Djakarta dan Banten) mempunjai penduduk bang-

vattende : de Staat Pasundan, het federaal District Batavia en Bantam) had een bevolking ,

sa Indonesia k.l. 11.039.350 orang atas tanah

die o.a. uit ± 11.039.350 Indonesiërs bestond,

jang luasnja 46.876,7 km2. Untuk pendidikan

terwijl de oppervlakte van het land 46.876,7 km² bedraagt. Ten behoeve van onderwijs en

dibawah

Pemerintah

Hindia-Belanda

dan pengadjaran mereka disediakan 3084 buah sekolah jang tidak mempergunakan bahasa Belanda, dimana dididik 387,146 anak2 dan 132 buah sekolah jang memakai bahasa Belanda sebagai bahasa pengantar dan mempunjai murid bangsa Indonesia sebanjak 15.568 orang .

opvoeding beschikte men over 3084 scholen, waar geen Nederlands werd onderwezen en waar 387.146 kinderen onderwijs genoten; verder 132 scholen met Nederlands als voertaal en welke door 15.568 Indonesische leerlingen werden bezocht.

Pada waktu itu banjaknja anak2 jang membu-

In de periode waren er in feite ± 3.997.912

tuhkan atau jang sesungguhnja harus diberi

kinderen, die onderwijs behoefden , zodat dus

didikan ada k.l. 3.997.912 orang, sehingga ha-

slechts 9% het voorrecht genoten onderwijs te

nja 9% jang berbahagia memperoleh peladja-

kunnen volgen.

ran.

Dengan keadaan sendi pengadjaran dan pen-

In de gegeven omstandigheden was het niet

didikan jang sedemikian itu maka tidak he-

verwonderlijk, dat het aantal analfabeten een

ranlah, bila djumlah orang2 jang buta-huruf, sungguh memalukan dan menjedihkan setiap

schrijnend en beschamend gevoel opwekte bij een ieder, die maar enig nationaal gevoel be-

orang jang sedikit mempunjai

zat.

perasaan ke-

bangsaan.

23

Djumlah jang mendapat membatja pada wak-

Het aantal inwoners, dat lezen kon, bedroeg

tu itu ada 818.081 orang, jaitu sama dengan

818.081 , dat is 72% van het totale aantal , zo-

k.l. 72 % dari djumlah penduduk, sehingga

dat na 3½ eeuw koloniaal onderwijs ontvan-

setelah 32 abad mengetjap tjara pendidikan

gen te hebben, 922% van de gehele Indonesi-

dan pengadjaran kolonial itu, 922 % dari bangsa Indonesia (intellectual progress) seperti

sche bevolking zich nog in een intelectuele ontwikkeling bevond van 350 jaar terug.

350 tahun kebelakang . Bila kita memperhatikan angka persentasie banjaknja anak2 jang dididik maka njata sekali

Wanneer wij het percentage van het aantal schoolgaande kinderen en de wijze, waarop het

bahwa dengan tjara dan akibat pengadjaran dahulu itu, tidak mungkin buta-huruf itu akan

onderwijs werd gegeven, in aanmerking nemen, dan is het duidelijk, dat het analfabetisme on-

linjap dari masjarakat Indonesia dalam waktu

mogelijk binnen afzienbare tijd uit de Indonesische samenleving kan worden uitgeroeid.

jang pendek. Tidak membutuhkan pendjelasan lagi , bahwa sesuatu bangsa jang masih berada dalam keadaan demikian , tidak mungkin mendapat ke-

Het behoeft geen nadere uitleg, dat een volk, dat zich nog in zulke omstandigheden bevindt, met geen enkele mogelijkheid vooruitgang on-

ekonomian, perindustrian , pertanian, perdaga-

dervindt op welk terrein dan ook: noch op economisch, noch op industrieel , nog op het ge-

ngan dsb.-nja.

bied van de landbouw of dat van de handel.

Berdasarkan atas kenjataan seperti telah dipermaʼlumkan diatas , maka jang mendjadi pokok

Op grond van bovenstaande uiteenzetting kunnen wij het hoofddoel van onderwijs en op-

tudjuan dari pengadjaran di Negara Pasundan adalah :

voeding in de Staat Pasundan aldus samenvatten :

1. dengan setjepat mungkin mengangkat ma-

1. zo snel als het maar enigszins mogelijk is,

sjarakat bangsa kita jang sangat terbelakang

onze achterlijke maatschappij op te heffen

ini, supaja kemadjuan kepandaiannja

tot een verstandelijk niveau gelijkstaande aan dat van andere beschaafde volkeren.

madjuan dalam lapangan apapun djuga : per-

se-

tingkat dan sederadjat dengan kemadjuan bangsa2 lain ; 2. memimpin tiap anak atau pemuda, dengan memperhatikan pembawaannja masing2, supaja Masjarakat Negara kemudian terdiri

2.

het kind of de jongeling te leiden overeenkomstig ieders aanleg, zodat

onze

maat-

dari angauta2 jang tjukup mempunjai ke-

schappij in de toekomst gevormd wordt uit leden, die voldoende aanleg en capaciteiten

pandaian dan ketjakapan sesuai dengan kedudukannja masing2 dan jang mempunjai

bezitten om de hun opgedragen taak naar behoren te kunnen vervullen , voorts die vol-

tjukup keinginan dan hasrat untuk mentjip-

doende ambitie en spirit hebben om iets

ta jang baru dan pula insjaf akan harga dirinja dan bangsanja, sebagaimana harus-

nieuws te scheppen en vervolgens die zichzelf en het eigen volk naar waarde kunnen schatten, zoals het leden van een vrij en on-

nja untuk suatu bangsa jang merdeka. Diharapkan Negara kita kemudian, dalam

afhankelijk volk betaamt.

segala lapangan akan mempunjai achli2 jang mentjukupi sjarat2nja agar dengan demikian tidak membutuhkan lagi tenaga dari luar.

3. memberi didikan rochani : a. pembangunan watak menurut arti . ,karaktervorming " dalam pengertian pendi-

3. geestelijke opvoeding te geven : a. zedelijk opvoeding en karaktervorming in paedagogische zin.

dikan, b. disampingnja pula diadakan pendidikan rochani" baru, jaʼni : mendidik supaja

24

b. daarnaast een nieuw soort

geestelijke

vorming: namelijk het bewustmaken van

manusia itu kembali kepada pembawaan-

de mens van zijn oorspronkelijke aanleg,

nja jang asli jang kudrat, sehingga tidak

zodat hij niet heen en weer wordt geslin-

dapat mudah terombang-ambing lagi oleh

gerd door allerlei

pergeseran dunia, akan tetapi senantiasa

maar standvastig blijft en houvast heeft aan het geloof in God.

mempunjai keseimbangan djiwa jang kokoh, berdasarkan sifat2 ke-Tuhanan.

wereldlijk

gebeuren,

Demikianlah pokok tudjuan dari pengadjaran

Dat is in het kort het hoofddoel van het onder-

di Negara Pasundan . Bangsa dan Negara kita telah insjaf dan sadar sekali , bahwa pada susu-

wijs in de Staat Pasundan. Ons land en volk beseffen tenvolle, dat in het huidig wereldbe-

nan Dunia sekarang, hanja kemadjuan bangsa

stel, slechts de vooruitgang van het volk enig

jang menetapkan penghargaan Internasional,

gewicht legt in de internationale waardering,

bahkan sering2 kemadjuan pula jang mendjadikan factor terachir untuk hak kemerdekaan sesuatu bangsa.

ja dat enkel en alleen het geestelijk peil van het volk tot zijn vrijheid en onafhankelijkheid kan voeren .

Telah njata, bahwa kekajaan tanah-air tidak

Wij hebben ervaren, dat rijkdommen van een

dapat memberi hak tsb. , akan tetapi sebaliknja kekajaan tanah air jang tidak disertai kema-

land aan het volk niet de zozeer begeerde rechten inzake vrijheid en onafhankelijkheid

djuan bangsanja, seringkali mendjadikan sua-

kan schenken, integendeel, dat de rijkdommen

tu alasan untuk Dunia, menghilangkan hak

van het land, die niet gedragen worden door

kebangsaan dan kemerdekaan bangsa tsb.

een hoogstaande geestelijke ontwikkeling van het volk, voor de wereld redenen zijn om dat volk alle rechten van vrijheid en onafhankelijkheid te ontnemen .

Pemerintah Negara Pasundan telah memper-

De Regering van Pasundan is er zich van be-

hatikan hal ini dan telah sadar sekali , bahwa

wust, dat de vooruitgang van het volk voor het

pokok kemadjuan bangsanja adalah semata-

grootste deel afhankelijk is van zijn geestelijke

mata pertama tergantung dari kemadjuan ke-

ontwikkeling . En daarom ligt het zwaartepunt

pandaiannja. Maka karena itu, titik-beratnja pokok dasar usaha untuk membangun Negara

bij de opbouw van de Staat in de zorg voor onderwijs en opvoeding.

dan Bangsa ini, harus diletakkan kepada Pendidikan dan Pengadjaran. Setiap usaha jang dapat meninggikan deradjat

leder constructief werk, dat het peil van het

dan memadjukan bangsa kita sepandjang terletak dalam batas kekuatan keuangan Negara,

volk verhoogt, zal zoveel mogelijk binnen de financiële draagkracht van de Staat, door de

akan didjalankan oleh Pemerintah.

Regering worden geëntameerd.

Moga2 demikianlah adanja.

Het zij zo!

Bandung, 14 April 1949.

Bandung, 14 April 1949.

Menteri Pengadjaran dan Agama

Minister van Onderwijs en Eredienst

Negara Pasundan :

Negara Pasundan

M. S. Joedawinata.

M. S. Joedawinata .

25

Urusan Sosial

Sociale

Zaken

Untuk memberikan lukisan terhadap jang te-

Een overzicht te moeten geven van hetgeen

lah dikerdjakan oleh Kementerian Sosial dalam

door het Ministerie van Sociale Zaken in het

tahun pertama dari berdirinja Negara, adalah

eerste jaar van het bestaan der Negara is verricht, is een zware taak, vooral waar het erom

suatu tugas jang berat, terutama kalau untuk itu hanja disediakan ruangan jang begitu sempit. Ini disebabkan pertama-tama oleh keada-

gaat, dit te doen in zulk een krap bestek als daarvoor is toegemeten. Immers is daar eers-

an2, bahwa organisasi dari semua jang oleh Pemerintah harus dilakukan atas lapangan pe-

tens de omstandigheid, dat de organisatie in een speciaal daarvoor ingericht departement

suatu Departemen

van al hetgeen door de overheid op het gebied

jang chusus untuk itu diperlengkapi , merupa-

van den socialen arbeid moet worden gedaan,

kan suatu peristiwa jang baru untuk Indone-

voor Indonesië nog maar erg nieuw is, zodat

kerdjaan Sosial didalam

sia, sehingga perlimpahan dari tugas Negeri da-

bij de taakoverdracht van de landszorg op het

lam lapangan Sosial kepada Negara, hampir2 tidak disertai dengan pengalaman dalam uru-

jonge Negara welhaast geen ervaring werd me-

san itu. Memang pekerdjaan2 jang telah dilaksanakan oleh djawatan2 jang sebelum pe-

degegeven. Wel is natuurlijk hetgeen voor den oorlog terzake door de daarvoor bestaande

rang telah ada dan pada waktu itu dimasuk-

diensten, destijds ondergebracht bij het De-

kan dalam Departemen Kehakiman ,

partement van Justitie (Kantoor van Arbeid en Dienst van het Tucht-, Opvoedings- , Reclasserings- en Armwezen) , werd verricht, van

&

seperti

kantor Perburuhan dan Djawatan Tucht- Opvoedings-Reclassering-dan Armenwezen, mem-

terrein van sociale aangelegenheden

aan de

akan tetapi

onschatbare betekenis, doch het hoeft wel-

dalam mendirikan sesuatu aparat jang akan memenuhi kebutuhan2 itu, pada zaman seperti

haast geen betoog dat, door het als gevolg van de oorlog wegvallen van de bij die diensten werkzame ervaren krachten, (toch al niet vele

punjai arti jang tidak ternilai,

kita sedang alami , pasti akan dihadapi berbagai-bagai kesulitan , disebabkan baik oleh ke-

in getal) en archieven enerzijds en daartegen-

hilangan arsip dan tenaga2 jang berpengalaman dari Djawatan2 itu - jang djuga tidak sebegitu banjak 1 sebagai akibat dari pepe-

over de als gevolg van diezelfde omstandigheden in ontstellende mate toegenomen sociale

rangan, maupun oleh kesukaran2 Sosial, jang

paraat, dat aan deze behoeften het hoofd zal

noden anderzijds , het opbouwen van een ap-

bertimbun-timbun, sebagai akibat dari keada-

kunnen bieden in een tijd als welke wij thans

an tersebut tadi , tidak usah kiranja dikemuka-

beleven, grote zorgen baart.

kan disini. Bahwa Negara dalam hal ini tidak

daarbij niet kan terugvallen op een oud en be-

dapat kembali kepada susunan Pemerintah Pu-

proefd stelsel van de centrale overheid, die als

Dat de Negara

sat jang lama dan tahan udji , sedangkan Pe-

gezegd, zelf nog voor dit deel van haar gebouw

merintah Pusatpun tadi telah dikatakan , un-

de versnipperde en verspreide materialen bij el-

tuk keperluan sendiri masih harus mengumpul-

kaar moet garen , maakt de zaak voor haar niet

kan bahan2 jang tersebar itu, hal ini tidaklah

eenvoudiger, vooral met het oog op de noodza-

1 mempermudahkan Negara didalam pekerdjaannja, terutama berhubung dengan peruba-

kelijke veranderingen en uitbreidingen welke met de ontwikkeling van de omstandigheden het werk op sociaal terrein dient te ondergaan.

han2 dan perluasan2 jang dibutuhkan dan harus diadakan dalam pekerdjaannja mengenai lapangan Sosial, sesuai dengan perkembangan keadaan.

dibesar-besarkan, oleh karena sebaliknja terda-

Gambar jang

menjedihkan

ini

djanganlah

Deze sombere voorstelling van zaken behoeft men echter niet tè ernstig op te vatten,

pat djuga bermatjam-matjam bagian pekerdja-

aangezien er gelukkig verschillende onderdelen

27

an jang dengan lantjar dapat dikerdjakan dan

van het werk zijn, die reeds aardig op dreef

dilandjutkan sesuai dengan tjara dulu. Hal ini

zijn en die wel kunnen aansluiten op het

terdapat di Djawatan Perburuhan dan Penili-

vroegere systeem.

kan Keamanan Buruh jang , walaupun didalam pembangunannja telah mengatasi kesukaran2

Dit is bv. het geval met de diensten van de ArVeiligheidstoezicht, beidsinspectie het en

seperti lain djawatan , akan diperluas mengi-

waarvan gezegd kan worden dat zij , hoewel

ngat kebutuhan2 jang diperlukan berhubung

in dezelfde moeilijke omstandigheden verkerend als de andere takken van dienst ten aan-

dengan djalannja

perkembangan masjarakat,

sesuai dengan stabilisasi dan kembalinja keadaan2 biasa.

zien van hun wederopbouw, met de stabilisatie van de toestanden en de terugkeer tot normaler omstandigheden de door de Sociale ontwikkelingsgang vereiste uitbreidingen zullen krijgen.

Mengenai susunan

Sosial da-

Kementerian

garis

Wat de organisatie van het Ministerie van Sociale Zaken betreft moge worden medege-

besarnja susunan itu sesuai dengan Departe-

deeld, dat deze in grote trekken dezelfde is als

men Sosial dari Pemerintah Pusat, terketjuali di Pemerintah

die van het gelijksoortige Departement der Centrale Overheid, met dien verstande, dat hier

Pusat diurus oleh suatu djawatan tersendiri,

voorshands de algemene ambtenarenzaken, die

patlah diperma'lumkan, bahwa

urusan pegawai umum, jang

dalam

sedang di Negara oleh Kementerian Sosial.

ginds in een afzonderlijke dienst zijn ondergebracht, bij Sociale Zaken behartiging vinden.

lam tahun jang lalu telah dilaksanakan, terse-

Enige grepen uit de in het afgelopen jaar tot stand gebrachte arbeid mogen dan hier-

Beberapa tjonto dari pekerdjaan2 jang da-

but dibawah ini . Dalam hal itu hendaknja

onder volgen. Daarbij bedenke men , dat een

diingatkan, bahwa untuk memisahkan antara

scheiding van hetgeen voor en na de instel-

apa

berdirinja

ling van de Negara is verricht niet goed moge-

Negara telah dilakukan , tidaklah mungkin, oleh karena pond sebagaimana diketahui - pekerdjaan2 oleh Pemerintah Pusat tidak segera

lijk is . Immers het is bekend, dat niet reeds dadelijk na de instelling van de Staat de werkzaamheden door de Centrale Overheid zijn

dipasrahkan sesudah berwudjudnja Negara. Pemasrahan ini baru terdjadi pada pertenga-

overgedragen. Deze overdracht vond eerst medio September 1948 plaats, evenwel met de

han bulan September 1948, begitu pula de-

bepaling dat zij geacht werd terug te werken tot 1 Juli t.v. Dat deze constructie niet bevor-

jang sebelum

dan

sesudah

ngan ketetapan, bahwa pemasrahan itu dianggap berlaku sampai 1 Juli lebih dulu. Bahwa konstruksi ini dengan sendirinja tidak melantjarkan pekerjaan dalam mengatur segala sesuatu dan selain dari itu telah yond bahkan sekarang djuga masih - membawa kesukaran2 organisatoris, kiranja disini tidak usah dibi-

derlijk is geweest voor de rgeling van zaken en van organisabovendien vele moeilijkheden torische aard met zich bracht, en zelfs heden nog steeds brengt, blijve hier verder onbesproken. Bekendheid met dit feit zal echter een beter begrip kunnen geven, indien vermeld wordt

untuk

dat een juiste omschrijving van wat nu precies door het Ministerie vanSociale Zaken werd

mengutarakan dengan tepat apa jang sebetul-

tot stand gebracht in het eerste jaar van het

nja oleh Kementerian Sosial didalam tahun

bestaan van de Negara niet goed mogelijk is

jang pertama berdirinja Negara itu telah di-

zonder daarbij uitvoeriger uitleggingen te geven .

tjarakan lebih landjut. Akan

tetapi

dengan

mengetahui, bahwa tidaklah mungkin

laksanakan, seandainja dalam

hal

itu tidak

diberikan keterangan lebih landjut, mungkinlah orang lebih mengerti akan hal ini .

28

Pada waktu pemasrahan pekerdjaan2 , dalam

Ten tijde van de overdracht der werkzaam-

daerah Negara terdapat Djawatan2 Kemasja-

heden waren in het gebied der Negara aanwe-

rakatan daerah, Djawatan Perlengkapan Per-

zig plaatselijke diensten van Maatschappelijke

buruhan,

Zorg, van de Arbeidsvoorziening , de Arbeids-

Djawatan

Penilikan

Perburuhan ,

pe-

inspectie en van het Veiligheidstoezicht. Deze werden met de overdracht aan de Negara over-

gawai2nja diperbantukan kepada Negara. De-

gegeven, terwijl de daarbij werkzame ambtena-

ngan demikian, pekerdjaan2 jang sebelumnja telah dilakukan itu , dengan biasa dapat dilan-

ren ter beschikking werden gesteld. Hiermede konden de tevoren verrichte werkzaamheden

djutkan.

dus gewoon voortgang blijven vinden.

Djawatan Kemasjarakatan daerah itu mela-

De plaatselijke

kukan tugasnja dalam 2 lapangan pekerjaan

lijke Zorg vervulden hun taak op het gebied van de twee afdelingen, waarin deze onder-

dan Djawatan Penilikan Keamanan Buruh. Djawatan2 ini dipasrahkan,

sedangkan

ja'ni : Pertolongan Sosial , dan Pemeliharaan Ra'jat Umum. meliputi

Pertolongan

pemeliharaan

Sosial ini , jang

anak2 ,

pemeliharaan

orang2 miskin, pemeliharaan orang2 jang membutuhkan tundjangan , seperti orang2 buta,

diensten van

Maatschappe-

scheiden kunnen worden , nl. de Sociale Bijstand en de Algemene Burgerzorg. Sociale Bijstand, omvattende jeugdzorg , armenzorg, zorg voor

andere steunbehoevenden als blinden,

doofstommen, ouden van dagen, alleenstaan-

orang2 tuli - gagu, orang2 tua , perempuan2 dan gadis2 jang bekerdja d.l.I.. diberikan dimana

de werkende vrouwen en meisjes , enz. werd

sadja mungkin, dan djuga dalam hal ini dian-

verleend waar mogelijk was en vooral werd het

djur2-kan inisiatief partikulir jang dibutuhkan

hiervoor onontbeerlijke en grondslagvormende

sekali, dan merupakan

agar supaja lambat laun dapatlah dikembalikan

particuliere initiatief gestimuleerd, opdat langzamerhand tot meer normale verhoudingen zou

dasar2nja

untuk itu,

kepada perhubungan2 jang lebih normal. Pe-

kunnen worden teruggekeerd. De ook tot de

kerdjaan jang djuga termasuk dalam Pertolo-

afdeling

ngan Sosial jang mengenai keadaan2 buruk

datan, pemakaian obat bius dan minuman ke-

zaamheden met betrekking tot sociale misstanden als woeker, misbruik van opium en andere verdovende middelen en van sterke drank.

ras, belum dapat dikerdjakan dengan intensif.

konden nog niet intensief worden aangevat.

Sekarang telah

untuk memberantas pelatjuran dan bersama-

Wel werden voorbereidingen getroffen om te komen tot een sterke bestrijding van de prosti-

sama ini perdagangan perempuan pun dapatlah diberantas.

tutie, waarmede de vrouwenhandel kan worden tegengegaan .

Untuk

Hierbij cijfers te geven van het aantal kinderen, dat in de verschillende tehuizen wordt

dalam masjarakat seperti, lintah darat, pema-

dimulai

memberikan

dengan

angka2

dari

persiapan2

banjaknja

anak2 jang dipelihara diberbagai perumahan , dan banjaknja orang miskin jang berada dibeberapa rumah miskin d.s.b. ,

mungkin

akan

menarik, akan tetapi tempat tidaklah mengizinkan, dan oleh karena itu tjukuplah kiranja

Sociale

Bijstand behorende

werk-

verzorgd, van het aantal armen dat în de diverse armentehuizen is opgenomen, enz. zou zeer aantrekkelijk zijn , doch de plaatsruimte laat dit niet toe, waarom slechts wordt vol-

dengan memperma'lumkan , bahwa banjaknja

staan met de vermelding dat het aantal kinder-

rumah2 kanak2 jang mempunjai sifat berlai-

tehuizen

nan , adalah 17 buah dan banjaknja rumah

bedraagt en het aantal armentehuizen acht,

miskin adalah 8 buah, sedangkan sebuah lagi

terwijl er een in aanbouw is. Voorts worden aan het Blindeninstituut en het Doofstommen-

sedang didirikan . Selain dari itu kepada Blinden Instituut, dan Doofstommen Instituut, ke-

van verschillenden

aard zeventien

dua2nja berada di Bandung , sidi.

diberikan sub-

instituut, beide te Bandoeng, subsidies verleend.

Pemeliharaan

jang

De Algemene Burgerzorg, uitgaande van de

Ra'jat

Umum

berazas,

penghiburan harus dipakai guna pendidikan,

stelling,

dat

de

ontspanning

dienstig

moet

29

bekerdja terutama dalam lapangan kebudajaan

worden gemaakt aan de opvoeding, bewoog

dan pengetahuan.

Disamping pertundjukan2

zich voornamelijk op het terrein van cultuur

wajang dan film,

djuga

en wetenschappen.

lain2

pertunjukan

diselenggarakan, umpamanja sadja, longser dan sandiwara ra'jat, dan dalam pada itu nilai

Naast film- en wajang-

voorstellingen werden ook andere voorstellingen georganiseerd, w.o. longser- en volksto-

pendidikan senantiasa diutamakan. Djuga per-

neelopvoeringen,

tandingan2 oleh raga diselenggarakan dan dji-

waarde naar voren werd gebracht. Ook wer-

ka didirikan persatuan2 beragam-ragam keolah

den sportwedstrijden

ragaan, diberikanlah bantuan olehnja. Dalam hal ini berlaku pula apa jang tadi telah dike-

medewerking verleend bij de oprichting van sportverenigingen van verschillende aard. Ook

mukakan

hier geldt het reeds eerder opgemerkte ten aan-

tentang

memberikan

angka2, dan

waarbij

de

opvoedkundige

georganiseerd en werd

tjukuplah kiranja dengan menjebut angka 400

zien van het geven van cijfers , en worde vol-

pertundjukan jang sudah diselenggarakan.

staan met het noemen van het aantal van ongeveer 400 voorstellingen welke werden gegeven.

Mengenai djawatan2 jang melakukan peker-

Wat de diensten betreft, welke hun werk-

djaan2 -nja dalam lapangan Perburuhan peker-

zaamheden op het terrein van de arbeid heb-

lah dikemukakan sebagai berikut:

ben, kan het volgende worden medegedeeld. De arbeidsvoorziening , momenteel nog maar

Perlengkapan Perburuhan jang pada waktu ini masih hanja diorganiseer dalam kantor ker-

slechts georganiseerd in de bureaux voor ar-

djantara sadja, kian lama kian mentjukupi ke-

beidsbemiddeling, voorzien hoe langer hoe meer in een behoefte en met het beter bekend

butuhan2 , dan oleh karena adanja kantor itu lebih diketahui oleh umum, maka djawatan itu lebih banjak digunakan , bukan sadja dari pihak madjikan tetapi pula oleh kaum buruh. Penilikan Perburuhan melaksanakan tugasnja

worden met het bestaan ervan wordt daarvan steeds meer gebruik gemaakt, zowel van werkgevers- als van werknemerszijde.

seperti sediakala, tetapi pada hakekatnja dengan kesulitan2 jang dihadapinja sebagai akibat dari keadaan2 sekarang . Djawatan Penilikan Keamanan Buruh, sete-

De arbeidsinpectie verricht haar taak op de

lah mengatasi kesulitan2, sekarang telah tiba

wijze welke men van haar gewend was, uiter-

pada ketingkatan jang , mengingat kepada ke-

aard met de belemmeringen welke haar als ge-

adaan sekarang , memuaskan djuga. Perhubungan2 jang diperlukan , dengan djawatan2 dan

volg van de huidige omstandigheden daarbij in de weg komen.

perusahaan2 telah diadakan dan penjelenggaraan peraturan dalam ketjelakaan dapat dikatakan memuaskan .

tentang urusan pegawai umum . Sebagaimana

Disini tidak akan dibitjarakan lebih landjut

De dienst van het veiligheidstoezicht is na een periode van stug doorzetten thans geko-

diketahui, sedjak dari dahulu dalam pokok ini

men op een niveau, waarover men, de tijdsom-

terdapat kesukaran2 besar, dan oleh karena

standigheden in aanmerking nemende, niet on-

hal ini mengenai kepentingan2 dari pegawai2 Pemerintah maka urusan pegawai itu senan-

tevreden mag zijn. De nodige contacten met

tiasa berada didalam pusat perhatian. Dengan

diensten en bedrijven zijn grotendeels gelegd, de uitvoering bij ongevallen van de desbetref-

dakan peraturan2 jang lengkap tentang kedu-

fende regelingen kan bevredigend worden genoemd.

dukan dari pegawai2 Negara , akan tetapi un-

Op de behandeling van de algemene ambte-

tuk itu pada hakekatnja diperlukan pula kata

narenzaken zal hier niet diep worden ingegaan. Zoals bekend zijn aan dit onderwerp

setjepat mungkin akan dimulai dengan menga-

sepakat dari Pemerintah Umum , sedangkan

30

ditungSerikat

van oudsher grote moeilijkheden verbonden, en vormt het, daar het de belangen van de diena-

dibentuk. Dalam pada itu akan diadakan per-

ren van de overheid betreft, steeds een punt dat in het centrum van de belangstelling staat.

selain gukan

dari pada itu djuga harus sampai Negara Indonesia

hubungan dengan serikat2 sekerdja dari pegawai2 Negara, supaja suatu " Georganiseerd

Een afgeronde regeling van de positie van de Negara-ambtenaren zal zoo spoedig als doen-

Overleg" dapat didirikan.

lijk is ter hand worden genomen, waarvoor echter uiteraard overleg met de Centrale Overheid nodig is, terwijl daarvoor bovendien zal moeten worden gewacht op de totstandkoming van de V.S.I. Intussen ligt het in de bedoeling om met de vakverenigingen van ambtenaren in contact te treden, opdat een Georganiseerd Overleg kan worden ingesteld. Sampai kini belumlah dikemukakan pekerdjaan2 , jang walaupun tidak termasuk dalam tugas

Tot dusverre werd nog niet gesproken over al die werkzaamheden, welke hoewel niet be-

jang telah dipasrahkan kepada Negara, djus-

horende tot de aan de Negara overgedragen

tru olehnja dilakukan untuk Pemerintah Pu-

taak, niettemin door haar werden uitgevoerd

sat. Ini mengenai pengembalian orang2 jang dulu dari daerah Negara telah mengungsi ke-

om de Centrale Overheid bij te staan. Deze betreffen de terugkeer van destijds uit het ge-

lain tempat ketempat semula , pengungsian orang2 dari daerah2 jang tidak aman kedae-

bied van de Negara naar elders geëvacueerde

rah jang aman, pertolongan kepada daerah2

sen, de evacuatie uit onveilige naar veiliger ge-

jang miskin dan menderita, pertolongan kepada keluarga anggauta T.N.I. dan penampu-

bieden, de hulp aan arme en noodlijdende ge-

ngan didalam rehabilitasiekamp

dari

personen naar hun oorspronkelijke woonplaat-

bekas

bieden, de steun aan terreurslachtoffers, aan gezinnen van T.N.I. -militairen, en de onder-

anggauta2 T.N.I. jang menghendakinja. Dju-

brenging van gewezen T.N.I. -militairen , die

ga hal ini diselenggarakan oleh bagian Kema-

daartoe de wens te kennen hebben gegeven, in

sjarakatan.

rehabilitatiekampen. zorgd Zorg .

Sekianlah,

uraian jang tidak dapat dikata-

door

de

Zij

worden mede verMaatschappelijke

afdeling

Ziedaar, zo zij ook al niet in het minst kan

kan sempurna tentang pekerdjaan jang terma-

bogen op volledigheid,

suk dalam tugas Kementerian Sosial dan jang telah dan akan dilaksanakan.

hetgeen, behorende tot de taak van het Mi-

een opsomming van

nisterie van Sociale Zaken, reeds werd gedaan, dan wel nog zal worden ter hand geno-

men.

(Rd. Adil Poeradiredja) .

Bandoeng , 8 April 1949. (Rd. Adil Poeradiredja) .

331

Bandung, 8 April 1949.

Usaha

setahun

lapangan

Didalam

dalam

Een jaar

Kesehatan

kami memperingati setahun berdi-

rinja Negara Pasundan, maka tepat pada tempatnja, apabila kami dengan singkat meriwajatkan segala daja-upaja serta usaha2 kami da-

gezondheidszorg

Bij de herdenking van het eenjarig bestaan van de Negara Pasundan past zeker een korte samenvatting over de ontwikkeling en de verrichtingen gedurende één jaar gezondheidszorg.

lam lapangan kesehatan dalam waktu setahun lamanja. Sebelum kami memulai dengan membangun Djawatan Kesehatan Negara Pasundan, maka terlebih dahulu kami telah mengadakan persia-

Aan de eerste opzet van de Negara Gezondheidsdienst ging een intensieve voorbereiding vooraf. Hierbij kwam men te staan voor vele

pan jang sungguh2 untuk mendjalankan tugas

moeilijkheden, welke alle om een oplossing

ini ; kami telah menghadapi dengan banjak ke-

vroegen.

sulitan jang harus dipetjahkan semua. Keragu-raguan

dalam masalah politik serta

Onzekerheid

omtrent

de

politieke

situatie,

dalam tjara2nja membentuk Negara Pasundan

twijfel over de democratische wijze van oprich-

jang demokratis njata sekali mendjadi rintangan bagi beberapa golongan untuk memberikan bantuannja.

ting van de Negara Pasundan, bleken voor sommigen een rem te zijn om medewerking te verlenen.

Disamping itu kami menderita kekurangan te-

Bovendien was er een tekort aan ervaren art-

naga dokter jang berpengalaman , sehingga dalam usaha memetjahkan soal2 jang sangat

sen, zodat de behandeling van de uiterst belangrijke materie, zoals de gezondheidszorg er

sulit, seperti ternjata pada masalah menjehat-

één is, niet zo volmaakt kon geschieden, als in-

kan rakjat, kami tidak dapat memperoleh hatsil jang sesempurna-sempurnanja sebagai di-

derdaad gewenst werd.

kehendakinja . Akan tetapi segala kesulitan2 itu dapat pula kami atasi dengan djalan perundingan jang

Intensief onderling overleg en nuchtere kijk op de realiteit behielden echter de overhand. Hoe-

lan pengalaman praktis sahadja , akan tetapi

wel slechts bewapend met practische ervaring, maar bezield door een diepe overtuiging de

dengan kejakinan jang mendalam, bahwa tugas jang sutji ini , jaitu menolong dan meri-

heilige plicht te moeten vervullen, hulp te verlenen aan het zieke en noodlijdende volk, wer-

ngankan nasib rakjat jang sedang ada dalam kesakitan dan menderita , harus dipenuhi, ter-

bereidende besprekingen te houden.

sungguh2 .

Meskipun hanja dengan perbeka-

den voldoende artsen bereid gevonden voor-

dapatlah achirnja tjukup tenaga dokter jang sanggup mengadakan rundingan persiapan. Sjukur dan terima kasih kami njatakan disi-

Met dankbaarheid werd geconstateerd, dat van

ni, karena ternjata bahwa kami dapat kesang-

verschillende zijden volle medewerking werd voor

gupan membantu sepenuhnja dari berbagai

toegezegd.

fihak.

pula oleh P. T. Recomba Djawa-Barat dalam

West-Java blijk in zijn rede bij de eerste voorbereidende conferentie gehouden te Bandung

pidatonja disidang persiapan pertama jang di-

op de 29ste Januari 1947. Ook met het Bestuur

adakan di Bandung pada tanggal 29 Djanuari

van de Medische Coördinatieraad en de Dienst

1947. Begitu pula dengan Pengurus Dewan

der Volksgezondheid in Batavia, uitgenodigd

Koordinasi Kesehatan dan D. v. G. Djakarta

ter bijwoning der besprekingen , werd vruchtbare gedachtenwisseling gevoerd in een voort-

jang

Pertanjaan ini pun telah diutjapkan

djuga

diundang

untuk menghadiri si-

Hiervan

gaf

de

Recomba

33

dang tersebut, telah diperoleh buah pembitja-

durende sfeer van medewerking en begrijpen.

raan jang sangat berharga, pembitjaraan2 mana senantiasa berlangsung didalam suasana bantu-membantu dan saling mengerti. Berkat kerdja-sama jang sungguh2 itu, maka

Dank zij deze intensieve gezamenlijke arbeid

tertjiptalah untuk sementara Rentjana Organi-

kon

sasi jang kelak njata dapat melampaui segala tantangan dan selama setahun jang telah silam malahan mendjadi pedoman jang sangat

vastgelegd, dat de toets der critiek bleek te kunnen doorstaan en gedurende het afgelopen jaar

een voorlopig

organisatie- plan

worden

een waardevolle richtsnoer bleek te zijn.

berharga. Penjerahan kekuasaan jang dilangsungkan de-

De overdrachtsbevoegdheid, welke officieel in

ngan resmi pada bulan September 1948 dan

de maand September 1948 plaats vond, in feite

jang sebenarnja telah berlaku mulai bulan

reeds in Juli 1948 is ingegaan, kon met zelfver-

Djuli 1948, dapatlah diterima dengan penuh

trouwen worden aanvaard.

kepertjajaan pada dirinja sendiri.

Kami merasa gembira oleh karena ternjata ,

Verheugend is het feit te mogen constateren,

bahwa Departemen Kesehatan selalu membe-

dat het Departement van Gezondheid haar

rikan bantuannja sesuai dengan djiwa Rentjana Organisasi kami tsb.; maka disini kami per-

medewerking steeds in de geest van het organisatie-plan heeft verleend, waarvoor een

lu menjatakan penghargaannja.

woord van erkentelijkheid past.

bahwa Djawatan

Omtrent de verrichtingen van de jonge zelf-

Kesehatan Negara Pasundan jang bebas ke-

standige Gezondheidsdienst gedurende het af-

dudukannja dan masih muda sekali usianja selama setahun jang lampau dapat menunai-

gelopen jaar, mag met voldoening worden geconstateerd, dat belangrijke werkzaamheden met bevredigend resultaat konden worden vol-

Kami merasa puas sekali,

kan tugas kewadjibannja jang terpenting dengan mendapatkan hatsil jang memuaskan ,

voerd, ondanks de minder gunstige financiële

meskipun keadaan keuangannja kurang memuaskan.

toestand.

Sesuai dengan keinsjafan rakjat terhadap tji-

Inhaerent aan de nationale bewustwording van

ta2 kebangsaan serta kemauannja jang keras

het volk, aan de drang om als vrij volk een

sekali untuk hidup sebagai bangsa jang merde-

plaats te veroveren in de rij van andere vrije

ka sedjadjar dengan bangsa2 lain jang telah

volkeren, streeft ook de jonge Negara Gezondheidsdienst naar nationale vooruitgang. Dit

merdeka pula, maka Djawatan Kesehatan Negara Pasundan pun selalu bertjita-tjita pula mentjapai kemadjuan nasional. Tjita2 ini terutama ditudjukan untuk memperhebat kemadjuan keadaan kesehatan dari rakjat selu-

streven is gericht op de opvoering van de algemene gezondheidstoestand van het volk als geheel, die m.a.w. wel wordt uitgedrukt als te zijn

dapat kami

een gezondheidszorg op nationale basis. Het aangrijpingspunt zal moeten zijn het volk in de

menudju pembentukan Djawatan Kesehatan berdasarkan atas

dessa. In de dessa's zal in de nabije toekomst kleine eenheden van gezondheidszorg moeten

tjita2 kebangsaan. Maka rakjat jang ada didesalah jang harus diambil sebagai pokok. Di

worden opgericht, waarop uiteindelijk het ge-

ruhnja, dengan lain perkataan njatakan

suatu

tjita2

desa2 ini dikemudian hari harus diadakan tjabang2 ketjil dari Djawatan Kesehatan jang ke-

bouw van de Negara Gezondheidsdienst dient te rusten.

semuanja itu akan merupakan dasar dari Djawatan Kesehatan Negara Pasundan. kesehatan

Voor de opvoering van de algemene volksge-

rakjat seumumnja, maka kerdja- sama jang erat

Untuk

zondheid is nauwe samenwerking met de Mi-

dengan

nisteries van Onderwijs, Sociale Zaken, Eco-

34

memperhebat

Kementerian2

kemadjuan

Pengadjaran,

Sosial

dan Kemakmuran dan Kementerian lain-lain-

nomische

nja adalah suatu keharusan teristimewa bagi kami.

vereiste.

e.a.

Zaken.

uitzonderlijke

een

Achirnja kita djuga harus dapat mentjapai

Ook zal in de gezondheidszorg uiteindelijk een

kepastian, bahwa tiap2 penduduk Negara dalam urusan kesehatannja kelak akan memper-

redelijke sociale zekerheid voor iedere staatsburger moeten worden bereikt.

oleh djaminannja jang pantas . Dalam setahun jang lampau terbentuklah dua

In het afgelopen jaar werden twee Regerings-

Keterangan Pemerintah, jaitu:

verklaringen opgesteld :

1.

ttg. 8 Mei

1948, bunjinja :

„ Membuka

kembali poliklinik2 dan rumah2 sakit dan

1e. ddo . 8 Mei 1948 luidende : „ Heropenen van poliklinieken en ziekenhuizen en in-

memperhebat usaha2 praeventief serta kerdjasama jang erat dengan badan2 la-

tensiveren van de preventieve zorg en nauwe samenwerking met andere instel-

innja"; 2.

ttg. 27 Februari 1949, bunjinja: „ Tergantung dari keadaan keuangan Pemerintah

2e.

lingen" ; ddo. 27 Februari 1949 luidende : ,,Afhan-

kelijk van s'Lands financiën herstel van de

memperbaiki usaha2 curatief sampai me-

curatieve zorg tot de toestand van voor de

rupakan keadaan sebelum perang, mem-

oorlog, stimulering van particuliere initiatief, intensivering preventieve zorg en op-

bimbing usaha2 partikulir,

memperhebat

usaha2 preventief dan memadjukan keadaan kesehatan rakjat seumumnja" .

voeren

van

de

algemene

volksgezond-

heid" .

Dewan perwakilan Rakjat atau Parlemen da-

De Volksvertegenwoordiging

lam setahun jang lampau hanjalah memperso-

ment heeft in het afgelopen jaar slechts enkele vragen gesteld, betrekking hebbende op so-

alkan beberapa hal sahadja jang mengenai

i.c.

het

Parle-

perbaikan deradjat penghidupan dan kedudu-

ciaal- economische positie-verbetering van het

kan dari golongan pegawai -pegawai pembantu

Indonesische

bangsa Indonesia dalam lingkungan Djawa-

vragen konden op een bevredigende wijze wor-

tan Kesehatan.

den beantwoord. Zij raakten het nog steeds voorkomende dualisme in opleiding en waar-

Pertanjaan2 ini jang dapat

pula didjawab dengan hatsil jang memuaskan adalah mengenai dualisme didalam hal pendidikan dan penghargaan dikalangan pegawai2 pembantu tsb., jang lampau.

suatu peraturan dari zaman Djawatan Kesehatan Negara

Pasundan berpendapat, bahwa untuk mengha-

medisch

hulppersoneel .

Deze

dering van bedoeld personeel, een systeem, daterend uit het vorige tijdperk. De Negara Gezondheidsdienst acht het als één harer belangrijke plichten dergelijke toestanden zo spoedig mogelijk te elimineren.

puskan pertentangan2 serupa itu dengan selekas mungkin adalah termasuk salah satu dari kewadjibannja jang terpenting . Setelah kami menguraikan hal2

tsb.

diatas,

maka pada tempatnja apabila disini kami tjantumkan ichtisar pendek jang mengenai luas

Na het voorgaande past een klein overzicht van de organisatie, haar omvang en behartiging .

dan djalannja organisasi . Didalam rentjana Djawatan Kesehatan Nega-

In het raam van de Negara Gezondheidsdienst

ra Pasundan, maka kepada Djawatan2 Kese-

zullen de autonome gezondheidsdiensten c.q.

hatan Otonoom, jaitu Djawatan Kesehatan

de Regentschaps- en Gemeentelijke , die mo-

Kabupaten dan Kota jang keadaannja pada dewasa ini belum di kembalikan kepada ke-

menteel nog niet gerehabiliteerd zijn , doch later daartoe zal worden overgegaan, een bijzon-

adaan semula, pengembalian2 mana akan di-

dere plaats innemen. Veel zal aan hun initiatief

djalankan dikemudian hari, akan diberikan ke-

worden overgelaten. Zij zullen de hechte steun-

dudukan istimewa. Banjak hal2 jang akan di-

pilaren moeten zijn voor de Negara Gezond-

35

pikulkan padanja. Djawatan2 ini akan meru-

heidsdienst. De Residentie Artsen zullen hieradviseurs en

coördinators .

pakan tiang jang kuat bagi , Djawatan Kese-

bij optreden als

hatan Negara Pasundan. Dokter2 Keresidenan

overkapt door het Ministerie van Gezondheid.

akan bertindak sebagai penasehat dan coordinator dengan diawasi oleh Kementerian Kese-

Er zijn momenteel 4 Residentie Artsen, 14 Regentschaps-Gezondheidsdiensten en 3 Gemeen-

hatan. Pada dewasa ini ada 4 Dokter Karesi-

telijke Gezondheidsdiensten .

denan, 14 Djawatan Kesehatan Kabupaten dsn 3 Djawatan Kesehatan Kota. Usaha2 partikulir jang kini oleh karena keada-

Het particulier initiatief, dat momenteel door

an zaman belum kelihatan berkembang , akan

omstandigheden, nog niet merkbaar van omvang is, zal worden gestimuleerd. De toestand op het ogenblik is van zodanige aard dat de

di-andjur2kan. Keadaan pada dewasa ini adalah sedemikian rupa , hingga hampir semua rumah sakit, baik partikulir maupun otonoom atau kota2 , diusahakan oleh Negara Pasundan

Negara bijna alle ziekenhuizen , zowel particuliere als die van autonome en locale ressorten,

sendiri. Akan tetapi kami bermaksud berturut-

heeft moeten exploiteren. Het ligt echter in de

turut menjerahkan kembali rumah2 sakit itu ke-

bedoeling om successievelijk deze ziekenhuizen aan de respectieve eigenaren en autonome als-

pada jang mempunjai atau Daerah2 otonoom dan kota2 jang berkepentingan .

mede locale ressorten over te dragen.

Selama setahun jang lampau Palang Merah

Het Rode Kruis (Nerkai) heeft gedurende het

(Nerkai) telah memberikan pertolongannja didaerah2, dimana Djawatan Kesehatan Negara

afgelopen jaar hulp geboden in die gebieden. waar de Negara Gezondheidsdienst in verband

Pasundan berhubung dengan kekurangan te-

met tekort aan krachten en materiaal en onvei-

naga, alat2 dan karena belum aman tidak da-

ligheid,

niet

voldoende

kon

functioneren.

pat mendjalankan pekerdjaannja sebagaimana mestinja. Disamping pertolongan2 jang diberikan itu Palang Merah (Nerkai) mengusahakan 4 ru-

Voorts heeft het Rode Kruis (Nerkai) 4 zie-

mah sakit dan 1 sanatorium, jaʼni Rumah Sakit Zending Immanuel, Rumah Sakit Pasir Jung-

het Zendingsziekenhuis Immanuel, het zieken-

hun, Rumah2 Sakit Tjilendek dan Kadunghalang serta Sanatorium Tjisarua. Palang Merah

Kadunghalang en het Sanatorium Tjisarua.

Tionghoa mempunjai 1 rumah sakit di Ban-

dung 1 ziekenhuis.

kenhuizen en 1 sanatorium in exploitatie, t.w.

huis Pasir Junghun, het ziekenhuis Tjilendek,

Het Chinese Rode Kruis exploiteert in Ban-

dung. Djumlah banjaknja dokter jang bekerdja pada Negara Pasundan ada 59 orang, pegawai pembantu kesehatan 1536 orang . Rumah2 sakit

heert 33 ziekenhuizen (waaronder 1 oogheel-

jang diusahakannja berdjumlah 33 (diantara-

kundig klinik, 2 kraamklinieken en 2 sanatoria)

nja

met een totaal aantal bedden van 3300.

1 klinik istimewa untuk penjakit mata ,

In totaal heeft de Negara 59 Artsen en 1536 medisch hulppersoneel in haar dienst. Ze be-

2 klinik bersalin dan 2 sanatoria) ; djumlah banjaknja tempat tidur ada 3300. Untuk kepentingan pendidikan pegawai , maka diadakan kesempatan di :

T.b.v. de opleidingen zij vermeld :

1.

1.

Rumah2 Sakit Juliana dan Borromeus bu-

Borromeusziekenhuis ;

at didikan Diploma A (zusters) ; 2.

6 Rumah sakit besar ja'ni Rumah2 sakit Zending Immunuel, Juliana dan rumah2 sakit Garut, Tasikmalaja, Cheribon dan

36

voor A-diploma (zusters) in het Juliana en

2.

voor Al-diploma (mantri-verplegers(sters) in 6 grote ziekenhuizen, t.w. Zendingsziekenhuis Immanuel, Juliana Ziekenhuis

AI

en in de ziekenhuizen Garut, Tasikmalaja, Cheribon en Purwakarta.

Jang telah lulus udjian dalam setahun jang

Dit jaar zijn geslaagd in heel Pasundan 20

lampau diseluruh Negara Pasundan adalah

Zusters, 8 Mantriverplegers 1e klasse en 232

untuk Zuster 20 orang , Mantri-verpleger klas I

Mantri-verplegers.

Purwakarta

buat

didikan

Diploma

(mantri-verplegers).

8 orang dan Mantri-verpleger 232 orang. Sebagaimana biasa, maka untuk dapat menarik kesimpulannja tentang keadaan kesehatan

Bij de beoordeling van de gezondheidstoestand van een streek zijn zoals gebruikelijk gegevens

dari sesuatu daerah, kami membutuhkan ba-

nodig, die ons inlichten over sterfte en geboorte,

han2 jang dapat memberikan pandangan tentang keadaan kematian dan kelahiran, tentang

over sterfte-oorzaken en het voorkomen van epidemiën, voedselschaarste , natuurrampen , etc.

hal2 jang menjebabkan kematian2,

tentang

Deze gegevens zijn onder de huidige omstan-

timbulnja wabah2 penjakit, kekurangan makanan, bentjana2 alam, d.s.b. Bahan2 ini berhu-

digheden nog niet volledig , waardoor een goede

bung dengan keadaan pada dewasa ini belum

en juiste beoordeling nog niet mogelijk is. Toch kan uit de van buiten gekomen berichten

lengkap semua, sehingga kami belum mung-

een algemene indruk worden verkregen. Be-

kin untuk dapat

paalde gebieden zijn geteisterd door ziekten

mengambil kesimpulannja

jang sungguh2 dan tepat sekali . Akan tetapi dari pemberitaan2 jang telah kami terima dari

tengevolge van voedselschaarste, voorkomt in de Regentschappen

zoals dit Tjiandjur,

luar kami dapat djuga suatu pandangan umum. Beberapa daerah jang tertentu telah

Bandung. Sumedang en Tasikmalaja. Epidemische ziekten zoals Malaria en Dysenterie

tertimpa oleh penjakit2 jang diakibatkan karena kekurangan makanan, seperti terdjadi di-

krijgen daardoor meer vat en steken hier en daar hun hoofd op zoals in de Regentschap-

daerah Kabupaten Tjiandjur, Bandung, Sume-

pen Tjiandjur (Malaria) en Tasikmalaja (Dy-

dang dan Tasikmalaja. Maka karenanja penja-

senterie. Deze epidemiën hebben goed huis-

kit2 jang bersifat wabah seperti Malaria dan

gehouden en hebben veel slachtoffers geëist o.a. in verscheidene onderdistricten van de

Dysenterie mudah dapat berdjangkit dan disana-sini kelihatan meradjalela seperti kedjadian-kedjadian di Kabupaten Tjiandjur (Mala-

Regentschappen

Bandung

(Tjipeundeuj )

en

Tjiandjur (Kamurang) .

ria) dan Tasikmalaja (Dysenterie) . Wabah penjakita ini sungguh telah timbul dengan hebatnja dan telah mengakibatkan banjak korban2 , seperti telah terdjadi di-onderdistrik2 dalam Kabupaten Bandung (Tjipeundeuj )

dan

Tjiandjur (Kamurang) . Menurut berita2 jang telah kami terima, maka

Uit de binnengekomen gegevens is

didaerah Kabupaten Sukabumi dan Tjiandjur telah terdjadi, bahwa angka2nja kelahiran ma-

dat de Regentschappen Sukabumi en Tjiandjur een geboorte deficit hebben van respec-

sing2 menundjukkan dificit 8 dan 3 0/00 ; keadaan serupa ini adalah buruk sekali , sebab

tievelijk 8 en 3 0/00, hetgeen heel sterk afsteekt tegen het normale algemene geboorte-over-

pada umumnja angka2 kelahiran harus me-

schot, hetwelk 15 0/00 bedraagt.

gebleken

nundjukkan sisa 15 0/00. Untuk selandjutnja perlu kami tjantumkan di-

In het bijzonder dient hier voorts te worden

sini teristimewa usaha2 mengenai pemberantasan penjakit2 Pest dan Tjatjar. Penjakit Tja-

vermeld de bestrijding van Pest en Pokken. Deze laatste, ingevoerd uit Batavia, heeft ge-

tjar ini jang mula2 datang dari Djakarta, te-

woed vanaf de maand Februari 1949 en heeft

lah berdjangkit mulai

bulan Februari

zich thans in verschillende plaatsen van de

1949 dan achirnja dapat bersarang diberapa

Negara genesteld, o.a. in de Gemeente en Re-

dari

37

tempat dalam Negara Pasundan, jaitu di kota

gentschap Bogor (188 gevallen) . Gemeente en

dan Kabupaten Bogor ( 188) , Kota dan Kabu-

Regentschap Bandung ( 13 gevallen) , Gemeen-

paten Bandung

dan Kabupaten

te en Regentschap Cheribon ( 11 gevallen ) en

Cheribon (11 ) dan di-kabupaten2 Tjiandjur

in de volgende Regentschappen : Tjiandjur (2).

( 13) ,

Kota

(2) , Garut ( 15 ) , Tasikmalaja (66) , Tjiamis ( 10) ,

Garut ( 125 ) ,

Kuningan (20) . Indramaju ( 17) , dan Krawang

Kuningan (20) , Indramaju ( 17)

Tasikmalaja (66) .

Tjiamis ( 10),

(76) .

(76) . Voor de bestrijding van deze ziekte is be-

en

prophylactische

Untuk memberantas penjakit ini , maka selain

halve isolatie, de

dari pada usaha pengasingan , usaha tjatjaran-

het voornaamste bestrijdingsmiddel.

Krawang

vaccinatie

lah jang dapat dibilang usaha pemberantasan jang terpenting. Lama sebelum wabah tjatjar ini menghinggapi undaerah2 kami, maka kami telah berusaha un

Lang voordat de epidemie in deze gebieden verwacht werd, zijn reeds maatregelen getrof-

tuk mengadakan tjatjaran umum , sehingga pa-

fen om de massa te vaccineren, waardoor be-

da waktu itu k.I. 50% dari penduduk Negara

reikt werd dat toen reeds ± 50% van de be-

Pasundan telah mendapat tjatjaran itu. De-

volking van Pasundan is gevaccineerd. De invoering van terzake dienende Noodverorde-

ngan dikeluarkannja Noodverordening2 mengenai penjakit ini oleh beberapa Karesidenan ,

ning in de verschillende Residenties heeft ten-

maka ternjatalah, bahwa djumlah banjaknja

gevolge dat het percentage der gevaccineerden

penduduk jang ditjatjar meningkat dengan tjepat sekali dan kami boleh mengharap , bahwa

snel steeg en de verwachting kan dan ook worden gekoesterd, dat deze epidemie redelijker-

wabah ini sepatutnja dapat dikendalikan.

wijs geen grote omvang zal nemen.

Mengenai penjakit Pest , maka telah terang pa-

Voor wat betreft de Pest is bekend, dat deze

da kami, bahwa penjakit ini didaerah Priangan

in Priangan een endemische karakter draagt. Tot de nieuwe geïnfecteerde gebieden zijn te

bersifat endemisch.

Jang terhitung daerah2

jang baru2 mendapat penularan ialah Wana-

rekenen Wanajasa in het

Purwakartase en

jasa dari daerah Purwakarta dan Patjet dari

Patjet in het Tjiandjurse. De geëigende maat-

daerah Tjiandjur. Uusaha pemberantasan jang

regelen ter bestrijding zoals isolatie, vaccinatie

lazim, seperti pengasingan, suntikan dan atu-

en hygiënische woningmaatregelen zijn steeds

ran2 hygiene mengenai perumahan , terus-me-

en doorlopend getroffen.

nerus didjalankan. Sebagai penutup dari pemberitaan jang pen-

Tot slot van deze summiere uiteenzetting moge

dek ini , maka pada tempatnja menjatakan te-

een woord van dank worden vermeld aan de

rima kasih kepada para Menteri Kesehatan

(oud) Ministers dokter Maskawan, Dr. M.H.

(lama) dokter Maskawan , Dr. M. H. A. Patah.

A. Patah en de huidige Minister a.i. Ir. Tan Hwat Tiang voor de waardevolle diensten in

dan Menteri Kesehatan a.i. pada dewasa ini Ir. Tan Hwat Tiang, jang telah mentjurahkan tenaganja jang sangat berharga buat kepentingan kesehatan rakjat.

38

het belang van de volksgezondheid verricht.

Financiën

Keuangan

dalam

Het Ministerie van Financiën verkeerde bij

keadaan jang menjenangkan , setelah dilangsungkan berdirinja Negara, melihat keadaan

de totstandkoming van de Negara in de gelukkige omstandigheid een aantal kantoren op het

banjak Kantor2 dilapangan tata-usaha negara dari Keuangan umum dan padjak2, jang di-

terrein der algemene financiële Landsadmini-

Kementerian

Keuangan

merasa

ada

atur sedemikian rupa sehingga tidak menimbulkan gangguan atas djalannja pekerjaan, terdjaminan dibawah pemerintahan baru ini 1 Kantora ini , semendjak penjerahan resmi

straties en belastingen aan de arbeid te zien, welke zodanig waren toegerust, dat de ongestoorde gang van zaken onder het nieuwe régime was gewaarborgd. Deze kantoren zouden na de officiële overdracht van taken

en. be-

dari pekerdjaan dan Kekuasaan dari Negeri kepada Negara diambil oleh Kementerian Ke-

voegdheden van het Land op de Negara door het Ministerie van Financiën worden overge-

uangan .

nomen.

Akan tetapi

hal

ini

ada

memakan

waktu

agak lama, dari jang diharapkan, ketika pemselama bulan Juni

Dit heeft echter langer geduurd dan bij de oprichting der ministeries was voorzien; kon-

bentukan Kementerian2 ,

den in de loop van Juni 1948 reeds enkele ka-

1948 beberapa kamar dari gedung V. & W. dahulu 1 sekarang gedung Pemerintah Nega-

mers van het voormalig V. & W. - gebouw thans Negara-Regeringsgebouw - door het

ra - diisi oleh Kementerian Keuangan, baru

Ministerie van Financiën worden bezet , het werd eind Augustus alvorens een voorlopig voldoend aantal vertrekken voor de afdelingen

pada achir bulan Agustus sebelum diadakan kamar2 setjukupnja, mendapat kamar buat sementara untuk bagian2 Thesaurie, Pusat tata usaha Anggaran belandja. Urusan Pegawai, Kabinet dan Urusan djawatan Rumah Tang-

Thesaurie,

Centrale

Begrotingsadministratie,

Personele Zaken, Kabinet en Huishoudelijke

ga, dan djuga untuk Menteri dan Sekertaris-

Dienst, zo ook voor de Minister en de Secretaris-Generaal beschikbaar was. Deze bureaux

Djenderal. Dengan menunggu penjerahan pe-

deden toen, in afwachting van de taakover-

kerdjaan, kantor2 ini terutama dipergunakan untuk persediaan pekerdjaan penjelenggaraan djawatan keuangan untuk Negara - Compta

de organisatie van de dienst der middelen, voor

biliteit, untuk urusan wang djalan dan untuk susunan rantjangan anggaran belandja 1949. selandjutnja mereka menguruskan pembaja-

dracht, voornamelijk voorbereidend werk voor

de Negara-comptabiliteit, voor het reiswezen en voor de samenstelling van de ontwerpbegroting 1949 ; zij zorgden voorts voor de uitbetaling, de administratie en het beheer van de

ran2 tata-usaha dan urusan wang, jang diberi kan oleh Pemerintah Indonesia untuk penje-

gelden, welke de Regering van Indonesië ten behoeve van de inrichting van de Staat ter be-

lenggaraan Negara kepada Kepala Negara.

schikking van het Staatshoofd had gesteld. Die Regering heeft achtereenvolgens ƒ 300.000, -,

Pemerintah tadi menjerahkan kepada Kepala Negara, berturut-turut f 300.000, - f 500.000.ƒ 303.000,- f 500.000,- dan lagi ƒ 500.000,sampai pada achir bulan Desember 1948 f 2.103.000, - ialah : untuk biaja2 keperluan pertama untuk Negara, untuk Parlemen dan untuk gadji pegawai2 , jang tidak diperbantukan kepada Negara (dengan perantaraan Commissaris van de Kroon) . Perhitungan wang di-

f 500.000,- , f 303.000, - f 500.000, - en nog eens ƒ 500.000 ,- , tot en met ultimo December 1948 f 2.103.000, -, voor dit doel aan het Staatshoofd geremitteerd voor : de bekostiging van de eerste inrichting van de Negara, voor het Parlement en voor de salarissen van het personeel, dat niet door het Land (via de Commissaris van de Kroon) ter beschikking van de

bulan Desember 1948 f 944.521,17, ditambah

Negara kwam. De verantwoording van de besteding van dit bedrag print tot ultimo December

dengan tagihan dari M.T.D. kira2 sedjumlah

1948 f 944.521,17, waarbij nog een vordering

keluarkan, dari djumlah itu - sampai achir

39

f 97.611,15 - telah dimasukkan dalam perhitungan jang diserahkan kepada Parlemen Se-

openstond van ± f 97.611,15 van de M.T.D.

mentara dalam bulan Maret 1949. pada sidang

Voorlopig Parlement is aangeboden en in de

terbuka telah dibitjarakan setjara globaal . Se-

maand Maart 1949 in openbare zitting globaal behandeld . Een kleine parlementaire commis-

buah Panitya ketjil dari parlemen jang selandjutnja memeriksa perhitungan tersebut setjara

is in een rekening samengevat, welke het

sie onderzoekt deze rekening in detail.

bagian2 ketjil (detail) . Sesudah penjerahan

resmi

dari

pekerjaan

Na de officiële overdracht van taken en be-

dan kekuasaan, dengan keputusan dari Peme-

voegdheden bij besluit dier Regering van 17

rintah tg. 17 Nopember 1948 No. 6 (St. van

November 1948 No. 6 ( St. van Indonesië No.

Indonesia No. 294) kepada Negara dilapangan

294) aan de Negara op het terrein van het algemene financiëel- administratief beheer, de be-

urusan tata-usaha keuangan Umum, padjak2

menterian Keuangan dapatlah menerima de-

lastingen enz . veranderde het karakter van de werkzaamheden en kon het Ministerie van Fi-

ngan sepertinja pekerdjaan jang sewadjarnja

nanciën de normale taak van regelend en be-

hal mengatur dan memegang kekuasaan sebagai bagian dari organisasi Negara .

heersorgaan als onderdeel van de Staatsorganisatie op zich nemen.

Dengan persediaan untuk membuat rantjangan anggaran belandja tahun 1949 telah di-

werp- 1949 is echter reeds in Juni 1948 begon-

d.l.s. berubahlah tjoraknja pekerdjaan dan Ke-

Met de voorbereiding van het begrotingsont-

mulai dalam bulan Juni 1948. Ketika itu ma-

nen. Men vleide zich toen nog met de hoop,

sih berbesar hati, dengan

wang iuran2 dari departemen akan dapat di-

dat de departementale bijdragen medio Augustus zouden kunnen worden verzameld en

kumpulkan pada pertengahan bulan Agustus

het ontwerp medio September 1948 bij het

dan rantjangan pada pertengahan bulan Sep-

Voorlopig Parlement zou kunnen worden ingediend. Het is voor de Regering van Pasoen-

harapan , bahwa

tember 1948 bisa disampaikan kepada Parlenen Sementara.

(eindontwerp)

dan en in het bijzonder voor haar Minister van Financiën wel een zeer ernstige teleurstelling geweest de samenstelling van het eindont-

harus digeser-geserkan sampai kepada waktu

werp telkens weer te moeten doen verschuiven

jang lebih lama, bagi Pemerintah Negara Pa-

naar een later tijdstip.

Dengan

berulang -ulang

rantjangan jang

penjusunan

penghabisan

dari

sundan dan teristimewa pula bagi Menteri Keuangannja, menimbulkan keketjewaan. Banjak sebab2 jang dikemukakan dan pada achir bulan Desember oleh Commissie van

Tal van oorzaken zijn hiervoor aan te wijzen en ook in het laatst van December aan de vol-

Overleg dari Parlemen jang lengkap hal itu di-

tallige Commissie van Overleg uit het Parle-

uraikan dengan lisan. Adapun sebab- sebabnja

ment mondeling uiteengezet. De oorzaken zijn

ialah karena terlambatnja dilangsungkan jang

hoofdzakelijk gelegen

dinamakan putusan penjerahan

standkoming der z.g. overdrachtsbesluiten, nl. die besluiten van de Landsregering , waarbij

besluiten),

jaitu

putusan2

dari

(overdrachtsPemerintah

Negeri, dimana ditentukan bagi tiap2 departemen pekerjaan dan kekuasaan mana , pega-

in de vertraagde tot-

departementsgewijs wordt bepaald welke taken en bevoegdheden, welk personeel zo ook welke

wai2 mana dan djuga wang mana jang dise-

fondsen tot uitvoering van dze taken en be-

rahkan kepada Negara untuk mendjalankan

voegdheden naar de Negara gaan . Zij zijn suc-

pekerdjaan dan kekuasaan itu.

cessievelijk verschenen van eind Augustus tot eind November.

Putusan2 itu

keluarnja berangsur-angsur dari achir bulan Agustus sampai achir bulan Nopember. Hal jang kedua ternjata bahwa wang seba-

In de tweede plaats bleken de evenbedoelde

njak jang dimaksud diatas tidak dapat diper-

bedragen geen bruikbare basis te bieden voor

gunakan sebagai pokok untuk membuat ang-

het opmaken van de departementale begrotings-

40

garan belandja tiap2 departemen oleh karena

bijdragen. Zij zijn als zodanig dan ook al spoe-

nja hal itu tidak mendjadi bahan pembitjaraan

dig niet meer in discussie gebracht.

lagi. Hal jang ketiga mendjadi penghambat jang

In de derde plaats was een ernstige rem op

sungguh2 bagi langsungnja penutupan rantjangan anggaran belandja, berhubung de-

het tot afsluiting komen van de ontwerpbe-

ngan belum dapat ditentukannja berapa banjak wang jang diharapkan dari Pemerintah

Land te verwachten bijdrage in de dekking van het tekort. Deze onzekerheid heeft tot April

untuk menutup kekurangan .

1949 geduurd. Het is wel duidelijk , dat zonder

groting de onzekerheid aangaande de van het

keadaan

bijdrage van de Algemene Overheid in de dek-

jang tidak pasti ini . Maka teranglah agaknja,

merintah Umum, bagi penutup kekurangan be-

king van het tekort de Staat niet zou kunnen worden gefinancieerd ; zelfs al zou de begroting niet meer bevatten dan een aantal kredie-

landja, Negara tidak akan dapat dibiajai ; wa-

ten voor de Centrale Organisatie, inbegrepen

laupun andaikata, dalam anggaran belandja tidak lain jang dimasukkan hanja wang2 per-

het vertegenwoordigend lichaam ,

sediaan untuk Centrale Organisatie sadja , ter-

steld voor de overgedragen taken, dan zou het

masuk djuga badan perwakilan, serta djumlah2 bersih jang tersebut dalam putusan2 penjera-

onmogelijk geweest zijn om dit geheel uit de overgedragen middelen te bekostigen . Dit is

han untuk pekerdjaan2 jang diserahkan, masih

dan ook van meet af aan door de Landsrege-

djuga tidak mungkin untuk membiajai

ring erkend en is een bijdrage toegezegd .

Sampai bulan April 1949 lamanja

bahwa djika tidak denggan bantuan dari Pe-

setju-

zomede de

netto-bedragen in de overdrachtsbesluiten ge-

kupnja dari harta-benda (middelen) jang diserahkan. Hal ini sedjak dari permulaan telah diakui oleh Pemerintah Negeri , dan telah disanggupi akan diberi sumbangannja. Pertanjaan

sampai dimana sumbangan itu akan dapat didjalankannja , masih menimbul-

kan banjak kesulitan2 akan tetapi achirnja pada permulaan bulan April 1949 , dapatlah se-

De vraag tot hoever de bijdrage zou kunnen gaan heeft echter een serie van moeilijkheden opgeleverd, doch is tenslotte in het begin van de maand April 1949 in zoverre opgelost, dat

dikit2 soal itu dipetjahkan , mengingat bahwa

die Regering definitief als

Pemerintah telah menjatakan dengan kepastian sebagai pendiriannja, bahwa untuk tahun

heeft doen weten, dat de Negara voor het jaar 1949 op geen hogere bijdrage had te rekenen dan:

1949 Negara djangan mengharapkan sumbangan selain dari :

a.

Untuk

penutup

kekurangan2

djawatan

a.

biasa (gewone dienst) ƒ 68 djuta. b.

Untuk penutup kekurangan2 djawatan luar biasa (buitengewone dienst -rendabele

b.

Haar standpunt

voor dekking van het tekort op de gewone dienst f 68 mm .; voor dekking van het tekort op de buitengewone dienst (rendabele uitgaven) en op

uitgaven) dan untuk djawatan luar biasa

de extra-buitengewone

istimewa (ialah belandja2 langsung , disebabkan karena kerusakan bahan2 dan

rechtstreeks het gevolg van de materiële schade en desorganisatie ontstaan in de

kekalutan2 jang timbul dalam waktu pen-

bezettingsperiode en de strijd in de jaren

dudukan dan perdjuangan dalam tahun2

daarna), tezamen ƒ 77 mm.

dienst

(uitgaven

sesudah itu), semua sedjumlah ƒ 77 djuta. Dengan dasar pemberian (sokongan) itu, sekarang sumbangan2 untuk departemen2 , dalam

Op basis van deze tegemoetkomingen moe-

rantjangan

tot de ontwerpbegroting

anggaran

belandja

tahun

1949.

ten thans de bijdragen van de departementen 1949 worden afge-

harus ditolak, hal jang dapat dimengerti , dji-

stemd,

ka mengingat keperluan jang sebanjak itu,

omvangrijke behoeften waarin de ministeries

hetgeen

begrijpelijkerwijs,

gezien

de

41

jang akan dan harus diadakan oleh menteri2,

zouden willen en ook wel moeten voorzien, de

mengingat pula kerusakan2 hebat kepada ba-

grote schade aangericht aan Lands- (thans Ne-

ngunan Negeri (sekarang diserahkan kepada Negara) dan milik (eigendom) dan sedikitnja alat2 hukum (fiscaal apparaat) itu semua pe-

gara-) werken en eigendommen en de relatief zwakke bezetting van het fiscaal apparaat, een moeilijke taak is.

kerdjaan jang sukar. Sementara itu, barang siapa jang suka tu-

Intussen, wie oog heeft voor de zeer grote

rut memikirkan, betapa sulitnja Pemerintah Indonesia dalam hal menjusun anggaran be-

moeilijkheden waarvoor de Regering van Indo-

landjanja, dalam hal mengatur urusan kewa-

begroting,

djiban2, d.h. mendapat krediet diluar dan didalam negeri dan mengadakan penetapan jang

plichtingen , bij het verkrijgen van binnenlandse en buitenlandse kredieten en het bepalen

tepat dan adil terhadap politiek- padjak diselaraskan dengan keadaan , nistjaja akan mene-

van de juiste regelingen voor een rechtvaardige en aan de omstandigheden aangepaste belas-

rima sokongan jang diberikan itu djika dipandang dari sudut itu djuga dan ia akan melaksanakan maksudnja jang perlu dan memaksa

tingpolitiek, kan niet anders dan de geboden steun ook uit die gezichtshoek bezien en hij zal van de nood, om het éérste officiële begro-

dengan bahan-bahan dan keadaan jang tidak

tingsjaar te moeten werken met een totaal bud-

menjenangkan, ialah sebagai permulaan me-

get van ruim f 200 mm aan inkomsten en uit-

nesië is gesteld bij de samentstelling van Haar bij

het

regelen

van

Haar

ver-

ngerdjakan anggaran belandja tahunan jang

gaven - in stede van ruim ƒ 290 mm, welk be-

seharusnja sebagai djumlah jang seketjil-ketjil-

drag als minimum was voorgesteld door de gezamenlijke ministeries - een deugd moeten

nja (minimum) telah ditetapkan bersama- sama oleh sebagai djumlah jang seketjil-ketjilnja (minimum) telah ditetapkan bersama - sama oleh

maken.

menteri2 sebanjak ƒ 290 djuta. dinamakan Recom-

Het voortbouwen op de z.g. Recomba-orga-

ba-organisasi, bagi Menteri keuangan bukan

nisatie was voor het Ministerie van Financiën

pekerdjaan jang berat. Kantor Central Komtabiliteit buat selama itu bekerdja dengan baik

geen zware taak. Het Centraal Comptabiliteitskantoor functionneerde voor de gegeven

sekali. Demikian djuga dapat dikatakan terhadap kantor keuangan pertolongan sementara,

omstandigheden voortreffelijk . Hetzelfde kan worden gezegd van de tijdelijke hulpkantoren

pembendaharaan negeri dan kantor lelang . Kesulitan2 jang dialami pada dewasa ini ia-

voor de comptabiliteit , de Landskassen en het

Melandjutkan apa jang

lah, dipetjahnja pekerjaan jang sekarang ma-

vendukantoor. Moeilijkheden werden ondervonden bij de uitsplitsing van arbeid nu nog

C.K.C. Djakarta dan dalam hal organisatie-

voor Negara-gebied verricht door het C.K.C.Batavia en bij de organisatie van een eigen

nja mengadakan kantor Reiswezen sendiri :

kantoor voor Reiswezen : het z.g. federale kan-

jang dinamakan kantor federaal untuk Reiswe-

toor voor Reiswezen te Bandoeng gevestigd,

zen bertempat di Bandung seakan-akan tidak

heeft nagenoeg geen personeel kunnen afstaan

dapat memberikan pegawai-pegawainja untuk

voor de vorming van een Negara-kantoor, zodat dit kantoor van de grond af aan moest wor-

sih ada didaerah Negara , jang dilakukan oleh

membentuk Kantor-Negara,

sehingga kantor

ini harus didirikan dari permulaan sekali . Untuk keperluan ini, kita berhambat, karena kekurangan tempat buat kantor di Bandung ,

den opgebouwd. Hierin zijn wij echter belemmerd door gebrek aan kantoorruimte te Bandoeng ; nog steeds is een eigen kantoor of een voldoend aantal lokaliteiten voor het Negara-

sampai sekaranglah untuk Kantor Reiswezen Negara masih belum mempunjai kantor sendiri.

Reiswezenkantoor niet beschikbaar gekomen.

Pegawai2

in-

Het personeel van de belastingsdienst en de

speksi keuangan, semuanja diperbantukan ke-

inspecties van financiën zijn en bloc ter be-

42

dari

djawatan

padjak

dan

pada Negara, akan tetapi disampingnja masih mempunjai pekerjaan jang penting untuk fe-

schikking van de Negara gesteld, doch het heeft daarnaast een belangrijke federale taak

deraal. Padjak2 jang pendapatannja langsung

behouden. De belastingen , welker opbrengst

mendjadi milik Negara, ialah: padjak pengha-

rechtstreeks ten bate van de Negara komt, zijn : de algemene inkomstenbelasting , de verpon-

silan umum , perponding, padjak potong chewan, padjak kekajaan , padjak rumah-tangga dan beberapa padjak2 ketjil2 . Penjerahan dari

ding , de slachtbelasting, de vermogensbelasting, de personele belasting en enkele kleinere

padjak tanah (landrente) masih ditunda ber-

heffingen.

hubung dengan perubahan peraturan (desor-

voorshands uitgesteld vanwege de desorganisa-

ganisasi) dari djawatan Penghasilan

kekurangan pegawai, kerusakan2 d.l.I. Penda-

tie van den dienst der Landelijke Inkomsten, personeelgebrek, vernielingen enz. De raming

patan jang dikira-kirakan dari djumlah pu-

van het totaal der opbrengst van deze heffin-

ngutan2 padjak tersebut untuk tahun 1949 ti-

gen is voor 1949 niet meer dan ƒ 20 mm., ex-

dak lebih dari f 20 djuta, mengurung djuga

clusief ƒ 6 mm. uit de zg . vrije winst-belas-

f 6 djuta dari jang dinamakan padjak keuntungan suka-rela, jang merupakan pembajaran

ting, zijnde een uitkering en geen belasting welker opbrengst rechtstreeks ten bate van de

(uitkering) bukan padjak jang pendapatannja

Negara komt.

Negeri ,

De

overdracht

der

landrente

is

langsung untuk Negara.

waaraan bij de over-

Pembatasan jang kuat, hal mana pada wak-

De sterke beperking,

tu penjerahan kekuasaan, dalam lapangan pa-

dracht van bevoegdheden het belastinggebied

djak oleh Negara harus diturut, menjebabkan

voor de Negara is onderworpen ,

tidak ada kemungkinan bagi

Negara,

memadjukan diri (self-supporting) . ditunggu -tunggu suatu Sangat

untuk

maakt het

practisch onmogelijk om de Negara ,, self-supporting" te doen zijn. Verlangend wordt dan

persiapan

ook uitgezien naar de voorbereiding van een

jang mengenai peraturan imbangan keuangan antara Negeri dan Negara, jang dapat meng-

regeling voor de financiële verhouding tussen het Land en de Negara, welke het bevoog-

ganti peraturan Kewalian (bevoogdingsstelsel )

dingsstelsel van tekorten -dekking of subsidies

jang memberi sumbangan untuk penutup ke-

te vervangen door een recht op een aandeel op

kurangan atau sokongan (subsidies) dengan

de algemene Landsinkomsten boven de op-

disamping pendapatan pungutan padjak2 jang telah diserahkan, diberi hak pula mendapat

brengst van de overgedragen heffingen.

bagian dari penerimaan umum Negeri (Algemene Landsinkomsten).

Bandoeng, 11 April 1949.

Bandung , 11 April 1949.

P. J. Gerke

P. J. Gerke

Menteri Keuangan .

Minister van Financiën.

43

Kementerian

Ministerie

Dengan

Perhubungan

van

surat- putusan

&

Pengairan

Negara

Verkeer en Waterstaat Negara

Gubernur-

Letnan

Pasundan

Pasundan

Djenderal Indonesia ttg . 6 October 1948 No. 2

Bij besluit van de Luitenant Gouverneur-Generaal van Indonesië van 6 October 1948 No. 2

(Staatsblad 1948 No. 255) tugas, Kekuasaan , hak dan kewadjiban Pemerintah Umum dalam

bevoegdheden, rechten en verplichtingen van

(Staatsblad 1948 No. 255 ) werden de taak,

lapangan Pengairan dan Pembangunan beser-

het Land op het gebied van de Waterstaat en

ta hala urusan perhatian Pemerintah Umum

Wederopbouw en de daarmede verband hou-

jang bersangkutan dengannja, terhitung dari 1

dende onderwerpen van overheidszorg, gere-

Juli 1948, dipasrahkan kepada Negara Pasundan.

kend van 1 Juli 1948, aan de Staat Pasundan overgedragen.

1948 kedua

Gedurende het 2e semester 1948 en het ie

dan triwulan pertama dari tahun ini telah dila-

Sepandjang pertengahan tahun

kukan pekerdjaan2 dan hal2 urusan perhatian

kwartaal van dit jaar hebben de werkzaamheden voor tal van aan het Ministerie van Ver-

Pemerintah Umum jang telah dipasrahkan itu

keer en Waterstaat overgedragen onderwerpen

dengan tjara, jang , berhubung dengan keada-

van overheidszorg i.v.m. de vigerende omstan-

sedangkan me-

digheden op redelijke wijze plaats gevonden,

ngenai pengurusan beberapa hal, jang pada kala jang baru silam disebabkan berbagai ke-

terwijl voor de verzorging van enkele onderwer-

adaan , belum mungkin ternjata, dilakukan pe-

schillende omstandigheden nog niet daadwerkelijk mogelijk is geweest, voorbereidende

an, dapat dikatakan pantas ,

kerdjaan2 persiapan.

pen, welke in de afgelopen periode door ver-

werkzaamheden zijn getroffen . Diantara pekerdjaan2 tsb . diatas termasuk pu-

Onder

de

bovenbedoelde

werkzaamheden

la pengurusan pekerdjaan2, jang sebelum perang dilakukan oleh daerah2 otonoom. Dalam

moeten ook worden gerekend de verzorging van

tahun ini diharap2kan, bahwa pekerdjaan itu

de autonome gemeenschappen werden verricht.

untuk pengurusannja dapat dipasrahkan kembali kepada daerah2 otonoom, setelah reha-

Verwacht wordt, dat in de loop van dit jaar deze werkzaamheden weder aan bedoelde ge-

bilisasi daerah2 tsb. dapat berdjalan.

meenschappen ter verzorging kunnen worden

Kekurangan pegawai

meenschappen haar beslag heeft gekregen. Het tekort aan ervaren personeel, transport-

die werkzaamheden , welke voor de oorlog door

overgedragen, zodra de rehabilitatie dier ge-

berpengalaman , kenda-

raan pengangkut, alat2 (wals2 djalan, dll . ) su-

middelen,

karnja mendapat bahan2 luar negri dan bebe-

schaarste aan buitenlandse en sommige bin-

materieel

(wegwalsen

e.d. ) ,

de

rapa bahan dari dalam negri sendiri, keadaan

nenlandse materialen, de nog geenszins normale

masjarakat jang belum dapat disebut normaal ,

maatschappelijke en economische toestanden ,

keadaan beberapa daerah jang ta' dapat dilalui dan keadaan tidak aman jang berganti2 , demi-

veiligheid van sommige gebieden, zomede de

kian djuga keadaan Keuangan Negara, meru-

financiële toestand van de Negara zijn remmen-

pakan faktor2 jang ta' dikehendaki dan meng-

ongewilde factoren voor de materiële we-

hambat pembangunan. Kendatipun keadaan demikian, berkat hasrat- semangat dan pembak-

enthousiasme en de toewijding van het perso-

tian para pegawai serta mengingat kesulitan2

neel en rekening houdend met bovengeschet-

seperti terlukis diatas , pekerdjaan2 jang telah dilakukan dapat djuga dikatakan memuaskan

richte werk worden teruggezien .

de ontoegangkelijkheid en vaak wisselende on-

deropbouw.

Desondanks

kan,

dank zij

het

ste moeilijkheden, met voldoening op het ver-

hasilnja.

45

a.

a.

Djalan2 dan Djembatan2.

Wegen en bruggen.

Djalan2 jang kini berada dibawah pengawa-

De wegen, thans in beheer bij de Negara Pa-

san Negara Pasundan , selama pendudukan

sundan, waren gedurende de Japanse bezetting

Djepang dibiarkan demikian, sehingga perbaikan dalam waktu singkat, sama sekali tidak

dusdanig verwaarloosd, dat van herstel op korte termijn geen sprake kon zijn. Gebrek aan

mungkin. Kekurangan wals2, pegawai dan te-

walsen, aan personeel en aan arbeidskrachten

naga-manusia menghambat pekerdjaan2 pem-

beperkten de capaciteit van de herstel-werk-

betulan. Agar dengan alat2 jang tersedia dapat tertjapai faedah jang besar, pembetulan dikerdjakan menurut suatu rentjana-urgensi jang

zaamheden. Om met de ter beschikking staande middelen een efficiënt resultaat te bereiken. heeft het herstel volgens een te voren vastge-

ditetapkan terlebih dahulu.

steld urgentieschema plaats gevonden .

Pertama2 dimulai dengan djalan2 hubunganterus jang besar, a.l.:

In de eerste plaats werden de doorgaande hoofdverbindingswegen onder handen genomen o.m.:

I.

Djakarta 1 Bogor 1 Puntjak - Tjiandjur Sumedang -Bandung Tjirebon disamping hubungan Tjiawi - Sukabumi

I.

Batavia - Buitenzorg 1 Puntjak - Tjiandjur 1 Bandung - Sumedang Che-

ribon met de neven-verbinding Tjiawi 1 Sukabumi - Tjiandjur en Bandung -

-Tjiandjur dan Bandung ped Garut.

Garut. II.

Djakarta - Krawang 1 Tjikampek - Purwakarta.

II.

Batavia - Krawang 1 Tjikampek 1 Purwakarta .

III . Tjikampek - Indramaju - Tjirebon.

III. Tjikampek - Indramaju - Cheribon.

Perbaikan djalan besar Tjikampek ke Indramaju, dimana, berhubung dengan keadaan ta-

Herstelling van de hoofdweg Tjikampek naar Indramaju, waar in verband met de grondgestelheid moeilijkheden bij de uitvoering wer-

nah, pekerdjaan mendapat kesulitan

belum se-

lesai. Djalan2 besar jang kurang penting diperbaiki sekedarnja agar dapat dilalui kembali . Dalam waktu2 setelah pemasrahan ± 450 km.

den ondervonden , is nog niet voltooid. De minder belangrijke hoofdwegen werden door provisorisch herstel in berijdbare toestand gebracht.

djalan telah diperbaiki tetap , sedang sepan-

In de periode na de overdracht is ca. 450 km.

djang lebih dari 1500 km. djalan telah dilakukan pembetulan sementara .

weg definitief hersteld, terwijl aan meer dan

Untuk memperbaiki sebagian besar dari dja-

Voor herstel van een groot deel der regent-

lan2 kabupaten, belum tersedia wals2 , sehing-

schapswegen konden geen walsen ter beschikking worden gesteld, zodat aan deze wegen

ga pada umumnja untuk djalan2 ini belum da-

1500 km. weg provisorisch herstel is verricht.

pat diperbuat banjak.

over het algemeen nog niet veel gedaan kon worden.

Disebabkan pelbagai gerakan ± 1000 djembatan telah hantjur. Dengan memasang djem-

Als gevolg van diverse acties zijn ± 1000 bruggen verloren gegaan. Door het maken van noodbruggen is het ver-

batan-darurat lalu-lintas tetap mungkin.

keer mogelijk gebleven . Sementara itu dengan kerdja sama dengan Genie lebih dari 200 djembatan itu telah diganti dengan Konstruksi tetap. Pekerdjaan memper-

Ondertussen is in samenwerking met de Genie reeds meer dan 200 nood-bruggen vervangen door permanente Constructies.

Gestadig

baiki setjara ini berdjalan terus.

wordt voort-gaan bruggen.

Arsip djembatan2 jang telah hilang, kekurangan bahan2, dan sjarat2 baru dari lalu-lintas

Het in ongerede geraakt zijn van het bruggenarchief, het gebrek aan materialen en de ge-

46

met definitief herstel der

memaksa Bagian Konstruksi membuat rantja-

wijzigde verkeerseisen hebben het noodzakelijk

ngan baru dari djembatan2 jang telah hantjur.

gemaakt, dat voor de vernielde bruggen door de Afdeling Constructie nieuwe ontwerp -stukken moeten worden opgemaakt.

b.

Irigasi.

b.

Irrigatie.

Agar pengairan didaerah Rawah Lakbok da-

Voor de weder in bedrijfstelling van de be-

pat berdjalan kembali, disungai Tjitanduj te-

vloeiïng in het gebied van de Rawah Lakbok

lah dibuat suatu bendungan dari tanah. Se-

werd in de Tjitanduj een aarden afsluitdam

pandjang keamanan mengizinkan usaha kea-

opgeworpen.

rah berdjalannja pekerdjaan2 mulai. Mendjalankan

tjara

jang

pengairan

teratur,

di-

sehingga

Waar de veiligheid het toeliet is de exploi-

memungkinkan pemakaian air setjara hemat,

tatie van bevloeiingswerken weer ter hand genomen.

mendapat tentangan dari jang mempunjai sawah. Hal terachir ini disebabkan, karena sedjak pendudukan Djepang Pemerintah tidak turut tjampur tangan dalam urusan pembagian.

De invoering van cultuurregelingen, waardoor een meer economisch watergebruik mogelijk wordt gemaakt, stuitte op verzet van de zijde der sawah-bezitters. Dit laatste, wijl sedert de Japanse bezetting de overheidsbemoeienis met de waterverdeling achterwege is gebleven.

Vele leidingen zijn opnieuw op profiel ge-

"

bracht, irrigatie kunstwerken hersteld en in bedrijf genomen .

Karena bertahun2 ta' terpelihara tanggul2 disepandjang sungai2 jang besar sangat mundur

Door jarenlange verwaarlozing zijn de dijken van de grote rivieren gedegradeerd. Doorbra-

kekuatannja. Djuga karena dirusaknja hutan2

ken van deze waterkeringswerken, mede door

setjara besar2an, bangunan penahan air sering · bedah.

C.

Bangunan2.

de plaats gevonden grote ontbossingen, zijn niet uitgebleven.

C.

Ta' terhitung banjaknja gedung2 jang dalam waktu jang silam telah hantjur atau rusak, jang untuk memperbaikinja memakan banjak uang. Dari uang jang tersedia gedung2 jang

Gebouwen.

Talloze gebouwen zijn in de afgelopen periode vernield of beschadigd, voor welker herstel grote bedragen worden vereist. Met de beschikbare financiële middelen zijn de meest urgente

sangat penting, a.I. banjak sekolah2, kantor2 ,

gebouwen , waaronder vele scholen, kantoren,

rumah2 sakit, rumah2 pendjara, rumah2 Pe-

zieken inrichtingen , gevangenissen, bestuurswoningen enz., in meerdere of mindere mate

merintah dll. sedikit-banjak telah diperbaiki.

hersteld.

Untuk sedikit menghilangkan kekurangan pe-

Ter leniging van het grote tekort aan woon-

rumahan dikota2 besar, dengan bantuan dari Pusat Wakaf Pembangunan (Centrale Stich-

ruimte is in de grote steden met steun van de

ting

Wederopbouw)

telah

dimulai

dengan

Centrale Stichting Wederopbouw overgegaan tot de bouw van kleine woningen .

mendirikan rumah2 ketjil . Dalam menjewa gedung2 untuk dinas2 sipil , terutama untuk Kementerian2 Negara, berhu-

De inhuur van gebouwen t.b.v. burgerlijke diensten, in het bijzonder voor de departemen-

bung dengan kekurangan pula akan ruangan

ten der Negara, ontmoetten i.v.m. het eveneens

perkantoran, didjumpai banjak kesulitan .

grote tekort aan kantoorruimte, vele moeilijkheden.

47

Persiapan2 telah dimulai untuk menjusun per-

Voorbereidingen zijn getroffen om regelingen

aturan2 mengenai teraturnja menempatkan ba-

in het leven te roepen betrekking hebbend op

ngunan2, serta memberi petundjuk2 dan me-

de ruimtelijke ordening en het geven van richt-

lakukan pengawasan dalam hal perumahan rakjat .

lijnen voor en het toezicht op de volkshuisvesting .

d.

d.

Lain2 pekerjaan .

Diverse werkzaamheden.

telah

De prauwenhaven Tjilauteureun , welke zwaar

rusak hebat, telah diperbaiki hingga dapat dipakai kembali .

beschadigd was, werd weder in bruikbare toestand gebracht.

Sebanjak mungkin pekerdjaan air- minum di-

De drinkwatervoorzieningen in diverse plaat-

pelbagai tempat telah diperbaiki kembali . Selandjutnja pekerdjaan Kementerian Perhu-

sen werden voor zoveel mogelijk hersteld. Verder hebben zich de werkzaamheden van

bungan & Pengairan mengurung djuga pengu-

het Ministerie van Verkeer & Waterstaat ook

rusan penjaluran kotoran dan air-pembuangan ,

uitgestrekt tot de verzorging van de riolering.

Pelabuhan perahu Tjilauteureun ,

jang

penjehatan, pembersihan kota, pemeliharaan

assainering, stadsreiniging, wegonderhoud en

dan perbaikan djalan dan gedung2 kuburan2

wegherstel onderhoud en herstel van gebou-

dll . pekerjaan jang terdapat dalam kota , jang belum direhabiliteer sebagai daerah otonoom.

wen, begraafplaatsen en andere bijkomende werken in de steden, die als autonome gemeenschap nog niet zijn gerehabiliteerd.

48

Kementerian

Kemakmuran

Departement Economische Zaken

Tak usah didjelaskan lagi, bahwa pembentukan Kementerian Kemakmuran pada permu-

Dat de oprichting van het Departement van Economische Zaken in de Negara Pasundan in

laan bulan Mei 1948 bukanlah pekerdjaan jang mudah. Kesulitan jang terdapat dalam waktu

weest, behoeft hier geen nader betoog . De

itu bukan sadja timbul oleh suasana politiek

daarbij ondervonden moeilijkheden waren niet

jang kurang terang -benderang, akan tetapi djuga oleh karena rakjat umumnja masih merasa

begin Mei 1948 geen gemakkelijke taak is ge-

alleen toe te schrijven aan de in wezen nog zeer ongunstige politieke situatie, maar tevens aan het feit, dat de bevolking nog wat aarzelend

ragu-ragu terhadap Negara jang baru didirikan.

stond tegenover de nieuw opgerichte Negara .

Sesudah Kabinet jang pertama dilantik, J. M.

Na de installatie van het eerste kabinet, werd

R. T. Dendadikoesoemah sebagai Menteri Kemakmuran , diserahi pekerdjaan untuk menju-

Z.E.R.T. Dendadikoesoemah als Minister van

sun suatu staf pembantu untuk Kementeriannja. Penglaksanaan ini adalah tidak begitu lan-

van medewerkers voor zijn Departement.

E. Z. belast met het aanstellen van een staf De

uitvoering van deze taak werd bemoeilijkt door

tjar seperti jang diharapkan, karena beberapa

het feit, dat er nog geen overdracht van be-

kekuasaan masih ada ditangan Pemerintah Umum, hal mana mengakibatkan bahwa pem-

voegdheden door de Centrale Regering had

bantu2 jang ditundjuk itu merasa bimbang terhadap kedudukannja.

gezochte medewerkers zich niet erg safe voelden wat betreft hun positie.

Dengan adanja Vertegenwoordiger Departemen2 Economische Zaken dan Landbouw en

De

Visserij dikantor Recomba Djawa Barat men-

Zaken en van Landbouw en Visserij ten kantore van de Recomba voor West -Java heeft er

djadi suatu sumbangan jang tidak sedikit untuk meringankan segala usaha diatas tadi. Maka dibawahnja kantor perwakilan itu ada beberapa

Djawatan,

diantaranja :

Kehutanan ,

plaats gevonden, met het gevolg dat de aan-

aanwezigheid van een

Vertegenwoordi-

ger van de Departementen van Economische

echter veel toe bijgedragen de taak van de Minister enigszins te verlichten. Diverse diensten o.a. Boswezen, Landbouwvoorlichting , Nijver-

Pertanian, Keradjinan , Perchewanan , Perdagangan dan Perkebunan.

Burgelijke Veeartsenijkundige Dienst, Handel en Ondernemings -landbouw ressorteerden onder genoemde vertegenwoordiger .

Dengan terpilih dan

H. A. J. Jonker, Vertegenwoordiger E. Z. dan

Dank zij de aanstelling van de heer Ir. H. A. J. Jonker, Vertegenwoordiger van E. Z. en

L. & V. mendjadi

L. & V. (op wie de keuze was gevallen) , tot

diangkatnja P. T.

Sekertaris -Djenderal

Ir.

dari

heid,

Kementerian Kemakmuran Negara Pasundan

Secretaris -Generaal van het Departement van

pekerdjaan2 persiapan sangat mendjadi lantjar djalannja.

E. Z. van N. Pasundan, verliep de uitvoering van de voorbereidende werkzaamheden vlot.

zeer

Pada penghabisan bulan September 1949 , baharulah oleh Pemerintah Umum diserahkan

Ultimo September 1948 werden de bevoegdheden door de Centrale Regering gedeeltelijk

kepada Kementerian Kemakmuran Negara Pasundan, beberapa Djawatan2, seperti : 1. Ke-

overgedragen aan het Departement E. Z. N. P. met name de diensten : 1. Boswezen, 2. Land-

hutanan, 2. Pertanian dan Perikanan , 3. Kera-

bouw en Visserij , 3. Nijverheid, 4. Burgelijke Veeartsenijkundige Dienst en 5. Algemene

djinan, 4. Perchewanan dan 5. Urusan Perekonomian Umum, diantaranja termasuk Koperasi dan Perdagangan Dalam Negeri.

Economische Aangelegenheden , waaronder de Coöperatie en Binnenlandse Handel ressorteren.

49

Penjerahan kekuasaan tersebut, jang diang-

Genoemde

gap telah berdjalan sedjak tanggal 1 Juli 1948, disertai dengan penjerahan pegawai jang ada

welke geacht

dimasing2 Djawatan. Hanja pegawai Pimpinan Pusat dari Koperasi dan Perdagangan Da-

overdracht

van

bevoegdheden,

werd vanaf 1 Juli

1948 van

kracht te zijn, geschiedde gelijktijdig met de overdracht van het beschikbare personeel van

pekerdjaan

de afzonderlijke diensten . Echter wat betreft de dienst van C. B. H. , moest het personeel

mana diserahkan kepada P. T. Achmad Atma-

voor de Centrale leiding nog aangesteld wor-

dja.

den, waarmee de heer Achmad Atmadja werd belast.

Perdagangan dan Perkebunan masih tetap ada dalam kekuasaan Pemerintah Umum, se

De Handel en Ondernemingslandbouw blijven nog onder supervisie van de Centrale Re-

lam Negeri harus disusun dulu ,

dangkan Djawatan Perikanan Laut, walaupun resmi telah diserahkan, masih dipegang oleh

gering terwijl de Dienst Zeevisserij, hoewel formeel overgedragen, nog wordt waargenomen door de Dienst voor de Zeevisserij te Batavia,

Djawatan Perikanan Laut di Djakarta, menunggu sampai selesainja pembangunan kembali untuk Pasundan.

totdat deze dienst , voor wat betreft de Negara

Walaupun

Hoewel elke

Pasundan, zal zijn gerehabiliteerd.

kekuasaan jang tertentu dan lapangan pekerdjaan sendiri, tetapi perhubungan antara satu

Dienst zijn afgebakende taak en arbeidsterrein heeft, wordt de onderlinge samenhang der diensttakken niet uit het oog ver-

sama lain tidak diabaikan oleh karena adanja

loren dank zij de vele onderlinge contacten en

bekerdja bersama jang baik. Pernjataan dari Pemerintah Negara Pasundan jang tegas ter-

goede samenwerking. De duidelijke uitspraak van de Regering der Negara Pasundan t.a.v.

hadap djalan politiek-ekonomi jang akan ditempuh, menambah kejakinan dan keridlaan

de richtlijn der te volgen economische politiek, versterkte de overtuiging en bereidwilligheid

untuk bekerdja bersama dikalangan pegawai

tot samenwerking bij alle medewerkers van

dari atas sampai bawah.

hoog tot laag.

Sebagai tindakan untuk mengembalikan kemakmuran ditudjukan terutama kepada per-

werd in de eerste plaats aangestuurd op verbe-

masing2

Djawatan

mempunjai

baikan tanah2 untuk pertanian jang dilalai-

Als maatregel tot herstel van

de welvaart

dian-

tering van de verwaarloosde landbouwgronden en rehabilitatie van het productieapparaat o.a.

taranja penanaman hutan pemberantasan peru-

reboisatie, het tegengaan van verder ontbossin-

sakan hutan dsb-nja, karena hutan2 itu dapat

gen enz ., aangezien de bossen als een belang-

dianggap sebagai sumber jang terpenting untuk kemakmuran.

rijke bron voor bevordering van de welvaart te beschouwen zijn.

kan

dan

pengembalian

alat-produksi

untuk mendidik mantri2

Een landbouw -school voor de opleiding van

pertanian pada bulan Oktober tahun jang lalu,

mantris werd in October vorig jaar opnieuw

Sekolah Pertanian

telah dibuka kembali dan sesudahnja 6 bulan ,

opengesteld en reeds 6 maanden later namelijk

jaitu pada bulan Maart 1949 dapat dimasukkan dalam Djawatan jang bersangkutan 26 mantri

in Maart 1949 werden 26 afgestudeerde leerlingen als volwaardige medewerkers opgenomen

jang keluar, sebagai pembantu jang tjukup tja-

in de betrokken dienst. Momenteel zijn er 81

kap. Pada sa'at ini ada 81 kursus tani desa de-

dessalandbouwcursussen met

ngan ± 2.400 peladjar.

mers . Teneinde voedselschaarste te voorkomen

2.400 deelne-

werd door de Overheid veel aandacht besteed Untuk mentjegah timbulnja kekurangan ma-

aan de verbetering en intensivering van de be-

kanan oleh Pemerintah diperhatikan sekali per-

volkingslandbouw o.a. door verstrekking van kunstmest en landbouwgereedgoede bibit.

baikan dan memperhebat hatsil dari pertanian penduduk, diantaranja dengan membagikan bibit jang baik, rabuk bikinan dan alat2 pertanian.

50

schappen.

visserij,

eveneens

Perikanan jang pula mendjadi sumber pen-

De

tjaharian jang penting untuk makanan rakjat,

ductiebron voor

ternjata menudju kearah perbaikan.

een stijgende lijn.

Pengembalian kembali

een belangrijke

de volksvoeding ,

pro-

vertoonde

ma-

Rehabilitatie van de veefokkerijen vond ook

dju terus dengan usaha memperbaiki dan men-

gestadig voortgang door aanvulling en verbetering van het fokmateriaal.

dari

ternakpun

datangkannja bibit ternak dari luar Pasundan. Didalam rentjana pembangunan kembali termasuk pula, tjabang2 keradjinan seperti per-

In het kader van de rehabilitatieplannen werden ook de belangrijke nijverheidstakken o.a .:

tenunan sarong , perbatikan dan pembikinan pajung. Walaupun banjak dari bahan2 men-

sarongweverij , batiknijverheid, pajong-industrie betrokken. Ondanks het feit dat veel van

tah harus didatangkan dari luar negeri (jang

de benodigde grondstoffen geïmporteerd moes-

membutuhi

deviezen)

diadakan

pertjobaan2

ten worden (dus waarvoor deviezen nodig zijn)

untuk mengembalikan dengan tjepat keradji-

werden pogingen tot herstel van deze belang-

nan rakjat ini oleh Djawatan jang bersang-

rijke volksnijverheid met voortvarendheid door de betrokken dienst voortgezet.

kutan. Sebagai suatu gambaran dari hatsil2 jang tertjapai dibawah ini dipertelakan angka2 :

Ter

banjaknja:

volgen hieronder enige cijfers :

Pertenunan :

1.185 dengan

illustratie

van

de

Textielbedrijven :

17.500 pekerdja Alat tenun T.I.B.:

11.000

Mesin enkel-breed :

1.600

Mesin dubbel -breed :

Handgetouwen T.I.B .: Enkelbreedmachinaal :

220

verkregen

resultaten

1.185 met 17.500 werkers 11.000 1.600

220

Dubbelbreedmachinaal :

Dessaweefgetouwen

16.000

Gedogan

Pembangunan koperasi

(gedogan) :

dengan pengawasan

dan pimpinan dari Djawatan jang bersangkutan berdjalan terus . Walaupun tingkatan pada sebelum perang belum tertjapai, dapatlah dikatakan, bahwa hatsil2 jang diperoleh sekarang dengan mengingatkan keadaan, askan pula .

memu-

16.000

Rehabilitatie van het coöperatiewezen vond onder toezicht en leiding van de betrokken dienst gestadig voortgang . Hoewel het vooroorlogse peil nog niet is bereikt, kunnen de verkregen resultaten, rekening houdend met de omstandigheden ons toch tot tevredenheid

stemmen.

uraian jang pendek jang tertjantum

In het voorgaande werd een korte beschou-

diatas, dapat digambarkan keadaan sedjak Ke-

wing gegeven inzake de situatie sedert de op-

menterian Kemakmuran didirikan . Hatsil2 jang tampak, jang oleh adanja bekerdja bersama an-

richting van het Dept. E. Z. N. P. De zichtbare resultaten welke door onderlinge samen-

tara pembantu2 dari Kementerian Kemakmuran Negara Pasundan telah tertjapai, akan mendorong pegawai2 ini untuk meneruskan

werking van alle medewerkers van het Dept. E. Z. N. P. zijn bereikt, zullen deze medewer-

pekerdjaannja kearah pembangunan di Negara Pasundan, dengan bersemangat dan rasa tjinta.

van de Negara Pasundan, met bezieling voort te zetten.

terdapat

In het kader van de opbouw- en rehabilitatieplannen, zijn nog een aantal objecten be-

Dalam

Dalam

rantjangan

pembangunan,

ada beberapa hal jang bersangkutan dengan di-

kers aansporen hun arbeid voor de opbouw

kemakmuran

trokken en in studie genomen o.a. het wel-

Pedataran Bandung, pengoperan dan mendja-

vaartsplan voor de Hoogvlakte van Bandung, het overnemen en in werking stellen van de

peladjari

diantaranja

rentjana

lankan pabrik tenun Tjimalaka dsb-nja.

weeffabriek Tjimalaka enz.

51

Ketika krisis Kabinet pada bulan Desember

Na de kabinetscrisis in Desember 1948 waar-

1948, J.M.R.T. Dendadikoesoemah meletakkan

bij Z. E. R. T. Dendadikoesoemah zijn ambt

djabatannja, serta diganti oleh J. M. R. S. Soe-

neerlegde, werd hij op 12 Januari 1949 vervan-

radiradja dari 12 Januari 1949 sampai 28 Januari 1949. Setelah krisis Kabinet ke-dua da-

Januari 1949 als Minister E. Z. optrad. Na de

gen door Z. E. R. S. Soeradiradja die tot 28

lam bulan Januari 1949 beliau ini diganti oleh

tweede kabinetscrisis in Januari

J. M. Menteri jang sekarang J. M. Mr. R. A.

Z. E. R. S. Soeradiradja opgevolgd door de tegenwoordige Minister Z. E. Mr. R. A. Karta-

Kartadjoemena .

1949 werd

djoemena . Pasun-

Het Departement E. Z. N. P. bestaat thans

dan sekarang telah berusia 1 tahun dan dengan

sinds een jaar en met dankbaarheid kan men

berterima kasih kita dapat melihat hatsil2 dari pada tahun

de resultaten aanschouwen van de werkzaamheden welke gedurende het eerste levensjaar

pekerjaan mana didjalankan

onder zeer moeilijke omstandigheden, met ge-

Kementerian

Kemakmuran

Negara

pekerdjaan jang telah tertjapai jang pertama,

dalam keadaan jang serba sukar sekali , tamba-

brekkig materiaal en onvoldoende personeels-

han pula bahan2 dan susunan pegawai jang kurang .

bezetting zijn bereikt.

Dengan segala kehormatan kita disini mem-

Met eerbied willen wij hier de medewerkers

peringati arwahnja dari pembantu2 jang sudah

die als slachtoffers bij de uitoefening van hun

mendjadi korban dalam mendjalankan kewadjibannja.

plicht zijn gevallen , gedenken.

52

Satu tahun Parlemen

Een Jaar Parlement

Oleh: R. Tg. DJOEWARSA Ketua Parlemen Pasundan.

peringatan genap

Bij de herdenking van het eenjarig bestaan

1 tahun berdirinja Negara Pasundan , maka dengan segala senang hati saja sebagai Ketua permintaan memenuhi Parlemen Panitya

van de Negara Pasoendan, voldoe ik, als Voorzitter van het Parlement, volgaarne aan het verzoek van de Herdenkingscommissie om een be-

Ulang Tahun itu, untuk memberikan peman-

schouwing te geven over dit Voorlopig Verte-

dangan tentang Badan Perwakilan Sementara ini.

genwoordigend Lichaam .

Sidang jang pertama dari Badan Perwaki-

De eerste zitting van deze Voorlopige Volks-

lan Sementara dimulai pada tanggal 26 Fe-

vertegenwoordiging nam een aanvang op 26

bruari 1947, jaitu setelah Konperensi DjawaBarat III diakui sjah oleh Pemerintah Umum

Februari 1947, na de erkenning van de IIIde West-Java Conferentie als Voorlopig Parle-

sebagai Parlemen Sementara, sesuai dengan bunjinja resolusi jang telah diambil oleh Kon-

ment door de Algemene Overheid, hetgeen in

Pada waktunja

diadakan

overeenstemming was met een door deze Con-

perensi Djawa-Barat itu.

ferentie aangenomen resolutie.

Dari mula2 Parlemen berdiri , maka timbul-

Van de aanvang af nu vormden zich in het

lah bentukan fraksi2 jang dalam waktu satu

Parlement diverse fracties , welke in het afge- .

tahun itu mengalami perubahan baik dalam susunan, maupun dalam tudjuannja . Untuk Untuk

lopen jaar velerlei verschuivingen vertoonden , zowel in getalsterkte als in doelstelling . Kort-

memperpendek tjukuplah kiranja djika disini

heidshalve moge worden volstaan met vermel-

dikemukakan hanja perimbangan anggauta dari masing2 fraksi :

ding der getalsverhoudingen :

banjaknja

„ Indonesia” , mula-mula beranggauta 34 , seka-

„ Indonesia ”, aanvankelijk 34, thans 22 leden ,

rang 22, ,,National" , jang

kemudian

berganti

nama

...National" , na naamwisseling thans "" Parki"

djadi „ Parki" (Partij Rakjat Kebangsaan Indonesia) , mula-mula

(Partij Rakjat Kebangsaan Indonesia), aanvankelijk 15 , thans 21 leden.

beranggauta 15 , sekarang 21 . ..Kesatuan" beranggauta 15 sampai sekarang ,

„ Kesatuan" tot nu toe 15 leden,

Golongan Tionghoa, bermula-mula 9 , sekarang

Chinese Groep, aanvankelijk 9 , thans 8 leden ,

8 anggauta, ..I. E. V."

(Indo Europees Verbond) 8 orang ,

..Demokrasi" jang mengundurkan

Fraksi

Indonesia,

diri

tetap

dari

,,I. E. V. " ,

onveranderd 8 leden,

,,Demokrasi" ontstaan door afscheiding uit de

beranggauta

Fractie Indonesia, 6 leden,

6 orang , ,,Tengah❞ ,,P. R. P."

beranggauta tetap 5 orang, (Partij Rakjat Pasundan)

..Tengah" , tetap

4 orang,

Golongan Arab jang mula -mula 4 orang, sekarang 3 orang, Nederlandse Groep tetap 2 orang,

„ P. R. P.”

onveranderd 5 leden ,

(Partij Rakjat Pasundan), onveranderd 4 leden ,

Arabische Groep, aanvankelijk 4. thans 3 leden, Nederlandse Groep , onveranderd 2 leden,

53

Indische Katholieke Volkspartij tetap 1 orang,

..I . K. V. P. "

Volkspar-

Katholieke

(Indische

tij) , onveranderd 1 lid,

Protestants Christelijke Fractie tetap 1 orang .

Protestant

Christelijke 1 lid.

Fractie,

overanderd

Pada dewasa ini ada seorang anggauta tidak

Voorts is thans een der leden bij generlei

berfraksi. Dan dengan ini sekarang ada 3 lowongan anggauta Parlemen jang belum terisi.

fractie aangesloten, terwijl drie vacatures be-

Dari mulai dibentuk hingga kini Parlemen

Tot dusver werden 90 plenaire vergaderingen

telah berapat pleno 90 hari dan banjak kali

gehouden. Bovendien hadden vele Afdelings-

rapat Afdeling. Sebagai salah satu buah pekerjaan

Van

staan, waarin nog niet is voorzien.

vergaderingen plaats. jang

terpenting dari Parlemen, mula-mula harus disebut penjusunan Peraturan Ketatanegaraan ,

de

eigenlijke

Parlementsarbeid

moet

vooreerst worden genoemd de vaststelling van de Regeling Staatkundige Organisatie Pasoen-

mengalami

dan , welke tijdens de behandeling dermate in-

perubahan2 jang sungguh dalam, sehingga dasebagaimana

grijpend werd gewijzigd, dat het door de Voorbereidingscommissie beoogde stelsel naar Ame-

mula2 dimadjukan oleh Panitya Persiapan, harus diganti dengan systeem Eropa Barat. Sys-

rikaans model , moest wijken voor een WestEuropees Parlementair stelsel.

teem jang mula2 dimadjukan itu, jaitu seorang Kepala Negara jang dibantu dengan Dewan

bijgestaan door een College van Bestuur, werd

Pemerintahan, diganti dengan systeem Men-

vervangen door het systeem van verantwoorde-

teri2 jang bertanggung djawab. Djuga Peratu-

lijke Ministers . Zo onderging het voorgestelde

ran Tata Tertib jang diusulkan , mengalami ba-

Reglement van Orde eveneens menige wijziging. In deze aanvangszitting had ook de ver-

jang

waktu

diperbintjangkannja

sar menurut systeem Amerika,

njak perubahan. Pada sidang mula2 itu pula dilangsungkan pemilihan Wali-Negara jang ke-satu oleh Parlemen. Tanggal 24 April tahun j.I. , jang sekarang diperingati, adalah hari jang beriwajat, karena saät itu, hari Pengakuan resmi Negara Pasundan sebagai Negara, dan hari Penjumpahan Kepala Negara , jang sekalian itu dilakukan dalam Parlemen, dalam waktu mana hadlir P. J. M. Lt. Gubernur-Djenderal.

Het voorgesteld systeem van een Staatshoofd

kiezing van de eerste Wali -Negara door het Parlement plaats . De historische datum van 24 April van het vorig jaar, welke wij thans herdenken , bracht de bekendmaking van de officiële erkenning op die datum van de Negara Pasoendan, alsmede de beëdiging van het Staatshoofd, welke gebeurtenissen plaats hadden in het Parlement in aanwezigheid van Z.E. de Lt. GouverneurGeneraal.

Setelah dalam rapat pada bulan Mei 1948

Nadat, in een vergadering in de maand Mei

Kabinet jang pertama diperkenalkan kepada

1948, het eerste Kabinet aan het Parlement, was

Parlemen

voorgesteld en de eerste

dan keterangan Pemerintah jang

Regeringsverklaring

perde-

was uitgesproken , werd een aanvang gemaakt

batan2 tentang kebidjaksanaän Pemerintah da-

met de debatten over het Regeringsbeleid. Der-

mula2

dibatjakan ,

maka

dimulailah

lam mendjalankan pekerdjaannja . Perdebatan2

gelijke vaak zeer levendige debatten , welke in

jang demikian itu, jang atjap kali hangat sekali

het afgelopen jaar meerdere malen plaats hadden, vormden wellicht het zwaartepunt van on-

dan pada tahun jang lalu dilangsungkan beberapa kali merupakan titik berat dari peker-

ze Parlementaire arbeid. Immers deze bespre-

djaan Parlemen. Perundingan2 jang demikian

kingen vooral leidden ertoe, dat de algemene

itulah jang terutama membawa, bahwa garis2

politieke richtlijn der Regering zoveel mogelijk

- besar politiek Pemerintah sebanjak mungkin

in overeenstemming werd gebracht met

de

dapat disesuaikan dengan tjita2 jang hidup di-

onder het volk levende idealen. Bij deze gele-

tengah-tengah masjarakat. Pada ketika itu para

genheden verklaarden voorts vele Parlements-

anggauta Parlemen sesalkan pula terlambatnja

leden het trage tempo van de overdracht der

54

penjerahan kekuasaan kepada Negara Pasundan serta tidak adanja kepastian dalam so'al

bevoegdheden en de op het stuk van financiën bestaande onzekerheid te betreuren. Door

keuangan. Banjak anggauta menundjukkan pentingnja kembalinja keamanan dan keterti-

menig lid werd het belang van herstel van rust

ban. Pula sering diutjapkan kechawatiran ten-

heid uitgesproken over het uitblijven van enige

tang terlambatnja penindjauan kembali Peratu-

voorbereiding tot herziening van de Staatsre-

ran Susunan Tata Negara Peraturan Pemilihan.

geling en het tot stand brengen van een Kieswet.

dan penjusunan

en orde benadrukt. Vaak ook werd bezorgd-

Pekerdjaan pemberian hukum dari Parlemen

De wetgevende

ternjata dari perundingan2 jang mengenai ren-

kwam tot uiting in de behandeling der aanhan-

tjana undang2 jang dimadjukan dan jang setelah mengalami banjak perubahan , diterima .

gig gemaakte wetsontwerpen. Deze ontwerpen,

Adapun pertelaannja rentjana2 itu sebagai berikut : Peraturan Sementara Kabupaten Otonom ;

arbeid van

het

Parlement

welke allen min of meer gewijzigd werden aanvaard, betroffen :

Tijdelijke Voorzieningen

Autonome

Regent-

schappen : Penetapan bahasa Indonesia sebagai bahasa Resmi:

Vaststelling van de bahasa Indonesia als officiële taal;

Kedudukan para anggauta Parlemen ; Gadjih dan pendapatan dari Perdana Men-

Positieregeling Parlementsleden ; De Wedde van de Minister-President en de

teri dan para Menteri dan hal2 jang bersangkutan dengan itu;

overige Ministers en de daaraan verbonden inkomsten ;

dari Wali -Negara

De Wedde van de Wali-Negara van Pa-

Pasundan dan hal2 jang bersangkutan dengan itu ;

soendan en de daaraan verbonden inkomsten ;

Gadjih dan

pendapatan

Het Volkslied van de Negara Pasoendan.

Lagu Kebangsaan Negara Pasundan. Selama satu tahun itu dalam sidang2 Parle-

In de verstreken periode werden door diverse

men telah dimadjukan oleh beberapa anggauta

leden in totaal 32 moties van politieke, econo-

sebanjak 32 buah mosi jang mengenai politiek, economi, sosial d.l.I. Jang terpenting dan di-

mische, sociale of andere strekking , ingediend. Van de belangrijkste, door het Parlement aan-

terima diantaranja ialah jang mengusulkan :

genomen moties moeten worden genoemd die, welke voorstelden:

Pengakuan persetudjuan Renville oleh Parlemen :

instemming door het Parlement met de Renville-overeenkomst;

supaja nama „ Djawa-Barat" nama ,,Pasundan” ;

de verandering van de naam in ,,Pasundan" ;

diganti dengan

West-Java"

supaja bahasa Indonesia didjadikan bahasa resmi ;

het verklaren van het Indonesisch tot de officiële taal van de Negara:

supaja dinjatakan penjeselan rakan Militer jang ke II ;

Militaire actie ;

terhadap

supaja resolusi Dewan Keamanan oleh kedua fihak;

ge-

diterima

het betreuren door het Parlement van de Ilde

het

aanvaarden

van

de

resolutie

van

de

Veiligheidsraad als basis voor de door betrokken partijen te voeren besprekingen ;

tidak

membenarkan

ketetapan

sementara

het niet-instemmen met de voorlopige vast-

Distrik Federal.

stelling van het Federaal District.

Jang tidak diterima antara lain , ialah jang

De belangrijkste moties welke door het Parlement niet werden aangenomen waren die,

mengusulkan :

welke voorstelden :

55

supaja Kabinet Adil Poeradiradja dirobah;

wijziging te brengen in de samenstelling van het Kabinet Adil Poeradiradja :

dan

en

supaja

pengakuan

Negara

Pasundan

oleh

Republik diusahakan ;

de Republiek om erkenning van de Negara Pasoendan te verzoeken ;

sedangkan 1 mosi jang menjatakan tidak per-

alsmede een motie van wantrouwen jegens

tjaja kepada Kabinet jang pertama .

het eerste Kabinet.

Hak interpellatie tidak begitu banjak dipergunakan tetapi sebaliknja hak pertanjaan se-

gebruik gemaakt, des te meer echter van het

ring kali dipakai , sehingga

sampai

sekarang

ternjata telah dimasukkan sebanjak 125. Dian-

Van

het

interpellatie-recht

werd

niet

veel

recht tot het doen van vragen aan de Regering. Tot dusver werden 125 vragen gesteld, waar-

taranja 78 jang telah didjawab oleh Pemerintah.

van er 78 door de Regering zijn beantwoord.

Akan terlalu djauh bila disini diuraikan pe-

Het zou hier te ver voeren om de arbeid van

kerdjaan dari masing2 commissie. Hanja tjukup

de verschillende parlementaire commissies te

harus dikemukakan disini pekerdjaan Panitya

bespreken. Vermelding echter van de belang-

Permufakatan, jang pada tahun ini merupakan

rijke adviserende taak, welke in dit jaar aan de

suatu badan sekali.

niet achterwege blijven.

pertimbangan

jang

berharga berharga

Parlemen dari Negara jang sekarang berusia 1 tahun ini adalah dibentuk pada masa pergolakan politiek jang sangat hebat. Tidak meng-

Commissie van Overleg was toebedeeld, kan

Het Parlement van de Negara , dat thans zijn eenjarig bestaan viert, is ontstaan in een tijd van hevige politieke beroering . Het behoeft

herankan, bahwa pada saät dibentuknja telah

geen verwondering te wekken , dat op dat tijd-

tampak pertentangan faham dari aliran2 poli-

stip de tegenstellingen tussen de maatschappe-

tiek dan aliran2 lainnja

lijke en politieke stromingen, welke zoveel als

dalam masjarakat,

jang sedikit-banjak masing2 mempunjai wakil dalam Parlemen ini.

Menurut

faham

demokrasi

memang

mogelijk was in het Parlement zijn vertegenwoordigd, duidelijk aan het licht traden.

itulah

Volgens democratische opvatting is het doel

jang dimaksud dengan pembentukan Badan Perwakilan suatu Negara: menangkap suara2

van de vorming van een Vertegenwoordigend Lichaam in een Staat: het tot hun recht laten

kenjataan tentang keluh-kesah, keinginan dan

komen van alle streven, verlangens

andjuran akan tjara memperbaiki keadaan dalam semua lapisan masjarakat,

bevelingen tot verbetering van de maatschappij in al haar geleidingen, volgens de zienswijze en

mana kemudian dapat disjahkan dan didjadi-

deze stemmen welke een aanwijzing vormen

menurut tindjauan dan pendapatan masing2 wakil. Suara2

en aan-

de opvatting van de afgevaardigden . Het zijn

petundjuk untuk menentukan djalannja

voor de vaststelling van het Regeringsbeleid.

pemerintahan. Adapun jang njata dengan te-

Als één ding in het afgelopen jaar duidelijk is

gas selama 1 tahun ini , ialah kesatuan tekad

geworden, dan is het wel de eenheid in doel-

dan hasjrat pada fihak Bangsa Indonesia untuk mempunjai Negara dan Kebangsaan jang Mer-

stelling aan Indonesische zijde , om te komen tot een Staat en een Volk, welke, in de juiste

deka dan Berdaulat, dalam arti kata jang sebenarnja. Pertentangan antara unitaris dan fede-

len zijn. De tegenstelling tussen unitaristen en

ralis telah lama terdorong ke belakang, karena

federalisten is reeds lang op de achtergrond ge-

sekalianpun insjaf, bahwa pertentangan ini hanja merupakan suatu benih perpetjahan belaka.

drongen, want allen zijn er van doordrongen,

kan

betekenis van het woord, vrij en souverein zul-

dat deze tegenstelling slechts een splijtzwam vormt.

Dalam pada itu dari fihak golongan2 Bangsa

Gebleken is ook dat de vertegenwoordigers

lainpun jang disebut

van de andere bevolkingsgroepen, de z.g. ,,minoriteiten", zich bewust zijn van de verande-

minoriteiten" , tampak

pula kesadaran tentang perubahan zaman, ser-

56

ta kemauan jang sungguh2 untuk membantu

ringen des tijds, dat zij oprecht hun krachten

mentjurahkan tenaganja dalam pembinaan Negara ini, tentu sekali dengan menuntut, bahwa

mede willen wijden aan de opbouw van deze

hak2 dan kepentingan akan mendapat perlin-

Negara, ongetwijfeld onder deze voorwaarde , dat hun rechten en belangen genoegzaam zul-

dungan setjukupnja.

len worden beschermd.

Dengan uraian jang serba ringkas ini jang dengan sendirinja tentu djauh dari pada leng-

Dit zeer beknopte en uiteraard verre van volledige overzicht moge een beeld geven van het

kap, dapatlah kiranja diambil gambaran dari

werk van het Parlement zoals dit in grote lijnen

pekerdjaan Parlemen dalam garis besarnja, selama satu tahun.

gedurende 1 jaar is geweest.

Mudah-mudahan pekerjaan kita jang keba-

Laten wij hopen dat onze nog voornamelijk

njakan masih merupakan persiapan itu akan memberikan faedah jang diharapkan dan sung-

voorbereidende arbeid het verhoopte nut zal afwerpen en werkelijk ten voordeel zal zijn aan

guh2 berguna bagi kepentingan Negara dan

de belangen van de Staat en zijn inwoners .

penduduknja.

57

Kedudukan

dan

dari Utusan dari

Djabatan

Wakil Tinggi

Positie en functie van

Mahkota

de Gedelegeerde van de

Hoge Vertegenwoordiger

Dalam menimbang kedudukan dan djabatan dari Utusan Wakil Tinggi Mahkota 1 demikianlah namanja sedjak 1 April 1949 Kommissaris Mahkota dahulu 1 hendaknja teruta-

Bij

van de

de

kroon

beoordeling

van

positie

en

functie

van de Gedelegeerde van de Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon - zo heet sinds

ma difikirkan, bahwa, seperti lain2 masaalah

1 April de vroegere Commissaris van de Kroon - moet in de eerste plaats worden be-

di Indonesia, djuga djabatan in ada dalam keadaan peralihan.

dacht, dat, evenals zovele zaken in Indonesië, ook deze functie zich in een overgangsstadium bevindt.

diserah-

Zolang de souvereiniteit nog niet is overge-

kan, maka Utusan itu tidak hanja Wakil dari

dragen immers, is de Gedelegeerde niet uitslui-

Wakil Tinggi Mahkota untuk Negara Pasun-

tend de vertegenwoordiger van de Hoge Ver-

dan, tetapi djuga dari Pemerintah Federaal

tegenwoordiger van de Kroon voor de Negara Pasoendan, maar ook van de voorlopige Fede-

Selama

kedaulatan

masih

belum

Sementara. Kenjataan , bahwa ia dalam soal anggaran belandja setjara technis dan dalam soal administratip ada dalam Pimpinan Departement van Binnenlandse Zaken dari Pemerintah Federaal

Sementara, menundjukan

rale Regering. Het feit, dat hij begrotingstechnisch en administratief onder het Departement van

Binnenlandse

Zaken

staat,

wijst

daar

reeds op.

keadaan jang demikian itu . Tugas kewadjiban jang merangkap dua la-

Deze dubbele doelstelling vormt - ook al

pangan pekerjaan itu tida luput dari kemungkinan adanja antjaman bahaja untuk kebebasan dan kemurnian kedudukan dari Utusan.

zijn er , zoals altijd, ook goede kanten aan verbonden - een gevaar voor de zuiverheid van de positie van de Gedelegeerde.

walaupun harus diakui adanja hal2 jang baik bersangkutan dengan itu. Pe-

Immers, door zijn verbinding met de voorlo-

merintah Federaal Sementara adalah kemung-

pige Federale Regering kan de Gedelegeerde

kinan Utusan itu terlihat dalam hal2 jang ber-

betrokken worden in allerlei zaken van techni-

aneka-warna jang bersifat technis dan politis ,

sche en politieke aard, die gemakkelijk een

Disebabkan

adanja

hubungan

dengan

jang mudah mempunjai tjorak jang bertenta-

controversieel karakter krijgen , zowel door het

ngan, pertama oleh karena adanja kenjataan ,

feit, dat overdracht en afbakening van be-

bahwa penjerahan kekuasaan antara Pemerin-

voegdheden tussen de Negara en de centrale

tah Central dan Negara dan pembatasan da-

Regering nog in een zeer vloeibaar stadium

lam kekuasaan ini masih berada dalam ting-

verkeren, als door de omstandigheid, dat de

katan jang setiap saät dapat berobah, kedua

voorlopige centrale regering in de deelstaten ten onrechte eerder wordt beschouwd als te-

oleh karena adanja sjakwasangka jang ta' beralasan

di

kalangan Negara2

bagian,

menganggap Pemerintah Central

jang

Sementara

genstander dan als voorloper van de Verenigde Staten van Indonesië.

terdahulu sebagai lawan dari pada sebagai perintis dari pembentukan Negara Indonesia Serikat.

59

Salah suatu dari hal2 jang baik jang berupa

Een voordeel van deze dubbele binding is,

keuntungan dalam hubungan djabatan jang bersifat dua aliran itu , ja'lah bahwa pada ma-

dat de Gedelegeerde thans nog in allerlei za-

sa ini Utusan beberapa soal dapat memberi

ken, veelal van persoonlijke aard, de helpende hand kan bieden.

pertolongannja, terutama jang bertjorak perseorangan. kedudu-

Teneinde zijn positie en die van zijn even-

kan jang murni , djuga bagai pengganti2nja

Agar

supaja

dapat

mewudjudkan

dengan mengingat kepada masa jang akan da-

tuele opvolgers met het oog op de toekomst zo zuide overdracht van de souvereiniteit

tang, jaitu

maka

ver mogelijk te stellen, zal de Gedelegeerde zo

Utusan harus sedapat mungkin menghindar-

veel mogelijk vermijden in deze controversen te worden betrokken.

penjerahan

souvereiniteit,

kan diri dari segala sesuatu jang akan melibatkan ia dalam pertentangan pendirian . Hanja dengan tjara jang demikian itu, ma-

Slechts dan zal hij in de toekomst op bevre-

ka ia dalam masa jang akan datang, dapatlah bertindak dengan tjara jang memuaskan seba-

digende wijze kunnen optreden als vertegenwoordiger van de Hoge Vertegenwoordiger

gai Utusan dari Wakil Tinggi Mahkota dan

van de Kroon en als beschermer van de min-

sebagai pelindung golongan minoriteit umum-

derheden in het algemeen en van de Neder-

nja dan chususnja dari golongan jang terdiri

landse minderheid in het bijzonder, de functie

dari orang2 Belanda , selaras dengan djabatan

die hem na de overdracht van de souvereini-

jang terutama difikirkan untuk beliau, sesu-

teit in de allereerste plaats is toegedacht.

dahnja dilangsungkan penjerahan souvereiniteit. Hanja dengan tjara jang demikian itu , be-

Slechts dan zal hij of zijn eventuele opvol-

liau atau mungkin pengganti2nja, dengan tja-

gers met succes het kanaal kunnen zijn waarlangs de culturele uitwisseling tussen Neder-

ra jang memuaskan akan merupakan saluran untuk pertukaran kebudajaan antara Belanda dan Indonesia, sedjauh mana mengenai Negara Pasundan. Saat

jang

sudah

silam

sesudahnja

diada-

land en Indonesië voor zover betreft de Negara Pasundan kan plaats vinden.

De tijd,

die verlopen is sedert de instelling

adalah terlalu sing-

van de functie van Commissaris van de Kroon November 1948- is nog te voor Pasundan

kat untuk meramalkan dengan alasan2 jang

kort om met enige zekerheid voorspellingen te

pasti , mengenai perkembangan dari djabatan

kunnen doen omtrent de toekomstige ontwik-

itu dalam arti jang umum dan chususnja jang

keling van deze functie in het algemeen en in

bertalian dengan Negara Pasundan.

het bijzonder ten aanzien van de Negara Pasundan.

Mungkin djuga penulis kalimat2 ini terlampau memegang pendirian sebagai salah satu

Wellicht ook dat de schrijver van deze re-

kannja Komisaris dari Mahkota untuk Pasundan - November 1948

fihak, untuk dapat mengemukakan timbangan-

gels te zeer partij is om geheel objectief hierover een oordeel te kunnen vormen.

nja setjara objectief mengenai soal itu.

Wel kan

Menurut

ditetapkan ,

vastgesteld, dat reminiscenties aan vroeger be-

bahwa pikiran dan ingatan akan djabatan2

staand hebbende functies van bestuurlijke aard

dahulu kala , jang sifatnja kepamongpradjaan ,

goeddeels zijn verdwenen, zij het ook, dat dit

sebagian besar telah linjap , walaupun harus diakui, bahwa hal itu dalam kalangan Indo-

aan Nederlandse zijde , waarschijnlijk omdat in

nesia berlangsung lebih mendalam dari pada

het

dikalangan Belanda. Kedjadian demikian itu mungkin dapat disebabkan oleh karena ma-

maatschappij politiek gesproken zeer veel gevoeliger registreert dan de door afkomst en

60

hemat

saja

dapatlah

naar

het mij voorkomt

worden

aan Indonesische zijde meer het geval is dan

afgelopen

tijdsbestek

de

Indonesische

sjarakat Indonesia dalam waktu jang telah lampau, kalau ditindjau dari sudut politik, mempunjai getaran djiwa jang lebih halus da-

historie politiek meer ongevoelige groep der Nederlanders hier te Lande.

ri pada golongan Belanda disini , jang menurut asal dan riwajat politiknja memang tidak begitu mengatjuhkannja.

Daarbij komt, dat de factoren, die bezig zijn

Lain dari pada itu ada kenjataan, bahwa factor2 jang sedang menentukan nasib Indo-

het lot van Indonesië voor een lange reeks van jaren te bepalen, een omvang en kracht - ten

nesia untuk waktu jang bertahun2 lamanja, mempunjai keluasan dan kekuatan dalam

goede of ten kwade - hebben, dat het persoon— lijk element en de betekenis van het individu 1 in welke functie ook geplaatst 1 in de vorming

arti jang baik dan tidak baik

sedemikian

rupa, hingga pengaruh perseorangan dan arti sesuatu manusia - dalam djabatan apapun djuga ditempatkannja — hanja mempunjai arti

en ontwikkeling van deze factoren betrekkelijk weinig betekent. Het du glaubst zu schieben. aber du wirst geschoben" is in hoge mate toe-

bangan factor2 itu . Adalah pari -bahasa Djer-

passelijk op de Gedelegeerde van de Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon ............ en

man, bunjinja :

niet alleen op hem.

sedikit sekali dalam tjorak dan bentuk perkem-

,,Du glaubst zu schieben, aber du wirst geschoben" , jang mengandung arti kurang lebih demikian : „ Kita ingin menentukan tjorak sesuatu keadaan,

akan tetapi

kemudian kita

menginsjafi, bahwa kita terbawa oleh arus gelombang, jang telah mempunjai tjorak sendiri” . Maknanja pari -bahasa ini dapat diartikan sebagai lukisan sifat kedudukan dan djabatan dari Utusan dari Wakil Tinggi Mahkota ............ dan dalam keadaan jang demikian beliau itu tidak berdiri sendiri .

De Gedelegeerde van de Utusan dari Wakil Tinggi Mahkota di Pasundan.

Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon voor Pasoendan,

61

PORTERET-PORTERET

WAKTU

DIBENTUKNJA NEGARA PASUNDAN.

FOTO'S VAN

OVER DE VORMING

DE NEGARA

PASUNDAN.

STATUS

DJAWA -BARAT

DIAKUI

OLEH

PEMERINTAH

- UMUM , DALAM MU'TAMAR DJAWA BARAT III PADA TG. 23 FEBR. — 28 FEBR. 1948 DI BANDUNG .

DE STATUS ..DJAWA-BARAT" ERKEND DOOR DE REGERING IN DE WEST-JAVA CONFERENTIE III TE BANDUNG , 23 FEBR. - 28 FEBR. 1948.

Persiapan ketika dilangsungkan pembukaan oleh P. T. RePanitia comba R. A. A. Hilman Djajadiningrat (dalam Mu'tamar DjawaBarat III). De Contact-Commissie tijdens de openingsrede van de Recomba van West-Java, de Hr. R. A. A. Hilman Djajadiningrat.

Satu Pemandangan dalam ruangan permusjawaratan. Rd. Tg. Djuarsa, Ketua Panitia Penghubung, sedang berpidato . Rd. Tg. Djuarsa, Voorzitter van de Contact- Commissie, tijdens zijn rede.

Panitia Penghubung sedang berrapat tentang

suatu amandemen

De Contact-Commissie tijdens de bespreking van een amendement.

awa

-

Barat

Lune

Pemilihan Ketua Parlemen .

Verkiezing van de Parlements -Voorzitter.

Rd. Tg. Djuarsa terpilih sebagai Ketua Parlemen. Rd. Tg. Djuarsa gekozen als Voorzitter van het Voorlopige Parlement.

a

ar

g Ne

t

a

aw

Dj

ra

- Ba

Ketika dilangsungkan Pemilihan Wali-Negara. Tijdens de verkiezing van de Wali -Negara.

R. A. A. H. Wiranatakusuma terpilih djadi Wali-Negara R. A. A. H. Wiranatakusuma wordt gekozen als Wali-Negara van Djawa-Barat (later uitgeroepen tot Negara Pasundan.)

Kegembiraan para Penindjau ketika terpilihnja R. A. A. H. Wiranatakusumah sebagai Wali-Negara. Enthousiasme van het publiek na de uitslag van de verkiezing van de Wali-Negara, waarin R. A. A. H. Wiranatakusuma wordt gekozen.

WALI-NEGARA

PASUNDAN

DE WALI-NEGARA

VAN

PASUNDAN

Dilapangan terbang Maguwo (Djokja) ; Delegasi Pendjemput se dang mengutjapkan pidatonja terhadap Wali-Negara

Op het vliegveld Maguwo (Djokja) ; de Delegatie tijdens de toespraak tot de Wali-Negara

Wali-Negara bertolak ke pesawat- udara jang akan membawanja ke Bandung. De Wali-Negara begeeft zich naar het vliegtuig, dat hem naar Bandung zal brengen .

Panitia jang akan mendjemput Wali-Negara sedang menanti. Comité van ontvangst in afwachting.

Keluarga sedang menunggu kedatangan Ajahandanja. Familie-leden wachten in spanning de komst van hun vader af.

Dengan mobil Wali-Negara berangkat ke Panitia-Pendjemputan. Per auto begeeft de Wali-Negara zich naar het Comité van Ontvangst.

0-1818

Suasana dirumah. Thuis.

PELANTIKAN PENJUMPAHAN WALI-NEGARA PASUNDAN,

24

APRIL

1948 .

DE BEEDIGING VAN DE WALI-NEGARA VAN PASUNDAN, 24 APRIL

1948.

P. J. M. Dr. H. J. van Mook: Masih banjak kita harus rundingkan dan masih banjak jang kita harus kerdjakan". Z. E. Dr. H. J. van Mook: ..Wij zullen nog veel moeten overleggen en veel werk moeten verzetten".

Porteret R. A. A. H. Wiranatakusuma, Wali-Negara Pasundan. R. A. A. Wiranatakusuma, de Wali -Negara van Pasundan.

J. M. Wali-Negara memasuki ruangan Parlemen. . E. de Wali-Negara betreedt de Parlementzaat.

Segera disusul oleh P.J.M. Lt. G.G. Dr. H.J. van Mook, disertai oleh R. A. A. Hilman Djajadiningrat, Recomba Djawa Barat. Direct daarop komt ook Z.E. de Lt. G.G. Dr. H.J. van Mook, vergezeld door R. A. A. Hilman Djajadiningrat, Recomba voor West-Java .

Rd. Tg. Djuarsa, Ketua Parlemen, angkat bitja Rd. Tg. Djuarsa, Voorzitter van het Parlement , neemt het woor

Pelantikan penjumpahan P.J.M. Wali-Negara. De beediging van Z.E. de Wali-Negara.

Penanda-tanganan surat penjumpahan.

Ondertekening van het eedsformulier.

Sebelumnja P.J.M. Dr. van Mook angkat bitjara, beliau mempersilahkan Algemeen Secretaris, t. Mr. Verboeket membatjakan besluit (Negara-Pasundan). Voordat Z.E. Dr. van Mook ' t woord neemt, verzoekt hij de Algemene Secretaris, Mr. K. Verboeket, het besluit (Negara-Pasundan) voor te lezen.

Dr. van Mook angkat bitjara.

Dr. van Mook aan het woord.

Wali-Negara menghaturkan terima kasih kepada Dr. van Mook dan setelah itu berpidato kepada Parlemen. De Wali-Negara bedankt de Landvoogd en richt daarna 't woord tot Parlement.

Dengan mobil P.J.M. Wali -Negara jang baru dilantik itu pergi ke aubade kanak2. Disampingnja t . Harun Al Rasjid. Per auto begeeft de zo juist beëdigde Wali-Negara zich naar de kinder- aubade. Naast hem de hr. Harun Al Rasjid.

Waktu aubade.

Tijdens de aubade.

Pada malamnja pelantikan dilangsungkan resepsi jang ramai. Dari kiri ke kanan : Njonja v. Mook, P.J.M. Wali-Negeri, dan P.J.M. Wali Negara. Op de avond van de Installatie had een drukbezochte receptie plaats. V.l.n.r. Mevr. v. Mook, Z.E. de Landvoogd en Z.E. de Wali-Negara.

UPATJARA

DE

PERLETAKKAN

STEENLEGGING

VOOR

BATU TANDA

HET

PERINGATAN, 25

GEDENKTEKEN,

25

APRIL

APRIL

1948

1948

R. A. A. Abas Suria Nataatmadja menjampaikan pidatonja jang mearik perhatian. R. A. A. Abas Suria Nataatmadja houdt zijn indrukwekkende rede.

R. A. A. Abas Suria Nataatmadja membatjakan oorkonde. R. A. A. Abas Suria Nataatmadja leest de oorkonde voor.

P. J. M. sedang menempatkan batu pertama. Z. E. neemt de eerste schep specie.

Kepala Penghulu membatja do'a. De Hoofdpenghulu spreekt ' t gebed uit.

KABINET PERTAMA DARI NEGARA PASUNDAN HET EERSTE KABINET VAN DE NEGARA PASUNDAN

Rd. Adil Puradiredja (pembentuk kabinet). Perdana Menteri dan Menteri dalam Negeri. Rd. Adil Puradiredja (Kabinetsformateur). Minister-President en Minister van Binnenlandse zaken.

3

Rd. Dendadikusuma 1 Menteri Perekonomian. Rd. Dendadikusuma

Minister van Economische Zaken.

P. J. Gerke - Menteri Keuangan . P. J. Gerke 1 Minister van Financiën .

Rd. Judakusuma

Menteri Pengadjaran dan Agama.

Rd. Judakusuma 1 Minister van Onderwijs en Eredienst.

Ir. Tan Hwat Tiang

Menteri Pengairan dan lalu lintas.

Ir. Tan Hwan Tiang 1 Minister van Verkeer- en Waterstaat.

Dr. Bunjamin 1 Menteri Sosial.

Dr. Bunjamin 1 Minister van Sociale Zaken.

Mr. Rd. Suparman 1 Menteri Kehakiman. Mr. Rd. Suparman

ே

ம Dr. Maskawan 1 Menteri Kesehatan. Dr. Maskawan 1 Minister van Gezondheid.

Minister van Justitie.

Ketika defilé di Bandung, pada Perajaan Puteri Juliana, diambil oleh Lt. Djenderal Spoor.

Tijdens het defilé te Bandung op de verjaardag van H.K.H. Prinses Juliana, afgenomen door Lt. Generaal Spoor.

N

Setelah defilé Lt. Djenderal S. H. Spoor meminta diri dari Wali-Negara Pasundan. Na het defilé; Lt. Gen. S. H. Spoor neemt afscheid van de Wali Negara Pasundan.

DJAWA BARAT

Kabinetsformateur Rd. Adil Puradiredja dalam Konperensi Pers. Kabinetsformateur Rd. Adil Puradiredja houdt zijn eerste persconferentie.

PEMBUKAAN KOMBALI BANDUNG L GARUT

DJALAN

KERETA- API

Berkenaan dengan pembukaan kombali djalan kereta -api Bandung Garut, maka P. J. M. Wali-Negara dengan pengiringnja dan Pembesar2 jang lain, mengadakan perdjalanan dengan kereta-api. HEROPENING SPOORLIJN BANDUNG - GARUT Met de heropening van de spoorlijn Bandung – Garut, onderneemt de Wali-Negara met zijn Staf en andere Autoriteiten een treintocht naar Garut.

P.J.M. Wali-Negara dengan Residen Dr. S. van der Harst, H.T.B. Priangan, dalam kereta-api. In de trein.

Z.E.

de Wali-Negara

in gezelschap van Resident

Dr. S. van der Harst, H.T.B. Priangan.

Di Pendopo Kabupaten Garut. In de Pendopo van de Kabupaten Garut.

Pulang kombali. De terugtocht.

Penjambutan jang hangat dari Rakjat Tjibatu. Enthousiasme van het volk te Tjibatu.

PAD

JAD

JAR

AN

0

96

・ P.J.M. WALI NEGARA BESERTA RD. AJU WIRANATAKUSUMA. Z. E. DE WALI-NEGARA MET DE RD. AJU.

FEDERAAL, 27

MEI

1948

FEDERAAL,

MEI

1948

27

Ketika pembukaan oleh Dr. van Mook. Tijdens de openingsrede van Dr. van Mook.

Pemandangan sebagian dalam Konperensi. Overzicht van een gedeelte der zaal.

92

Para delegasi sedang berempug untuk memilih Ketua Konperensi. Delegaties bijeen voor overleg nieuwe Voorzitter.

P.J.M. Gubernur-Djenderal menjerahkan kursi Ketua kepada P.J.M Rd. Adil Puradiredja, Perdana Menteri Negara Pasundan Z.E. de Lt. Gouverneur-Generaal draagt zijn voorzitterschap over dar Z. E. Rd. Adil Puradiredja, Minister-President van de Negara Pasundan

Ketua baru sedang melakukan kewadjiban.

De nieuwe Voorzitter in functie.

PERKENALAN

DENGAN PROPESSOR

ROMME

DAN MR .

KENNISMAKING MET PROFESSOR ROMME EN MR.

STIKKER

STIKKER

Di Hotel Homann: Kabinet Negara Pasundan bertemu dengan Propessor Romme dan Mr. Stikker.

In Hotel Homann : Het Kabinet Pasundan in een gezellige bijeenkomst met Prof. Romme en Mr. Stikker.

Di Pakuan: Para anggauta Delegasi Negara Pasundan dalam Konperensi Federaal sedang beladjar kenal dengan Propessor Romme dan Mr. Stikker. In de Pakuan: Delegatie-leden Pasundan van de Federale Conferentie Bandung maken kennis met Prof. Romme en Mr. Stikker.

KOMISI 9 ORANG DARI NEGERI BELANDA DI BANDUNG, 21 JUNI 1948 COMMISSIE VAN 9 UIT HOLLAND TE BANDUNG, 21 JUNI 1948

Komisi 9 orang dari Negeri Belanda mengundjungi Wali-Nega Pasundan di Pakum De groep van 9 uit Holland op bezoek bij de Wali-Negara Pasunda in de Pakua

Perdjamuan teh di Pakuan. Een gezellig bijeenzijn tijdens de teaparty in de Pakuan.

WALI-NEGARA MENGUNDJUNGI SUMEDANG, 24 JUNI DE WALI-NEGARA BEZOEKT

SUMEDANG,

1948

24 JUNI 1948

P. J. M. Wali-Negara disambut di Kabupaten Sumedang Verwelkoming van de Wali-Negara in de Kabupaten Sumedang.

Kepada hadirin diberikan gambar P. J. M. Wali -Negara Pasundan. Aan de aanwezigen worden foto's van de Wali-Negara uitgedeeld.

Wali-Negara sedang berpidato terhadap para hadirin . De Wali-Negara spreekt de aanwezigen toe.

WALI-NEGARA MENGUNDJUNGI TASIKMALAJA DAN TJIAMIS ,

DE WALI-NEGARA BEZOEKT TASIKMALAJA EN TJIAMIS ,

2

2

JULI

JULI

1948.

1948.

Pertemuan P.J.M. Wali-Negara dengan para Alim- Ulama di Tasikmalaja Bijeenkomst van de Wali-Negara met de Alim- Ulama op Tasikmalaja.

Di Tjiamis: P.J.M. Wali-Negara disambut oleh P.T. Bupati Tjiamis. Op Tjiamis: De Wali-Negara verwelkomd door de Regent.

RAPAT PERUNDINGAN SOAL FEDERAAL BIJEENKOMST

FEDERAAL-OVERLEG

DI BANDUNG,

TE BANDUNG,

Pertemuan dari Rapat Perundingan, soal Federaal dalam gedung Recomba di Bandung. Ketua: Mr. T. Bahriun. De vergadering van de Bijeenkomst voor Federaal- Overleg in het Recomba-gebouw te Bandung. Voorzitter: Mr. T. Bahriun.

16

16 JULI JULI

1948

1948

LEBARAN, 6 AUGUSTUS

LEBARAN, 6 AGUSTUS

1948

1948

Sedang bersembahjang. In gebed.

Kesibukan di Pakuan : P.T. Recomba Djawa-Barat bersilaturachmi kepada P.J.M. Wali -Negara. De drukte in de Pakuan : De Recomba v. West-Java wenst de WaliNegara een gelukkige Lebaran toe.

WALI-NEGARA

DALAM

DE WALI-NEGARA

TURNI

OP TOURNEE

P. J. M. Wali-Negara di Tjiandjur. De Wali-Negara op Tjiandjur.

7

Di Kabupaten Sukabumi. In de Kabupaten van Sukabumi.

2. J. M. Wali-Negara di Djampangkulon : Wedana Djampangkulon edang mengutjapkan pidato penjambutannja. De Wali-Negara op Djampangkulon : De Wedana van Djampangulon houdt zijn begroetingsrede.

Tiba di Palabuan-Ratu : mobil D-I, jang terkenal, melalui pendjagaan kehormatan. De aankomst op Palabuan -Ratu : de bekende auto D-1 rijdt tussen de aan weerszijden van de weg opgestelde erewacht.

1

PENERIMAAN ANUGERAH

Z. E. DE WALI-NEGARA GEDECOREERD

P.J.M. Wali-Negara di kantor Recomba, ketika P.T. Recomba DjawaBarat hendak dianugerahi. Z.E. de Wali-Negara op het kantoor van de Recomba, ter gelegenheid an de uitreiking van een Koninklijke onderscheiding aan de Recomba v. West-Java.

P.J.M. Wali-Negara ketika P.T. Recomba dianugerahi bintang. Z. E. de Wali-Negara tijdens de decoratie van de Recomba v. West-Java.

P.J.M. Wali-Negara sedang menerima anugerah Bintang . Uitreiking van een Koninklijke onderscheiding aan Z. E. de WaliNegara.

P. J. M. Wali-Negara sedang berpidato dalam resepsi-jubilum Z. E. de Wali- Negara voert het woord tijdens de jubileum- receptie.

P. J. M. Lt. G. G. Dr. H. J. van Mook mengundjungi P. J. M. Wali-Negara sesudahnja dianugerahi. De Landvoogd bij de Wali-Negara na de decoratie-uitreiking .

PEMBUKAAN

SIDANG

PARLEMEN, 15

OPENING VAN HET PARLEMENT,

15

SEPTEMBER

1948

SEPTEMBER

1948

AG

P.J.M. Wali-Negara Pasundan memasuki ruangan Parlemen, ketika hendak dilangsungkan upatjara pembukaan Sidang Parlemen kesatu. Z. E. de Wali-Negara v. Pasundan treedt de Parlementszaal binnen ter opening van de eerste Parlementszitting..

Hari tahunan Wali-Negara. Verjaardag van de Wali-Negara.

ART

P.J.M. Wali-Negara ditengah2 para pegawai Pakuan. Z.E. de Wali-Negara temidden van het Pakuan-personeel.

KABINET BAHARU HET NIEUWE KABINET

Setelah Kabinet-Adil bubar, maka pada tanggal 28 December 1948 Mr. Rd. Djumhana, Directeur Wali-Negara, ditundjuk sebagai pembentuk Kabinet jang baru: Mr. Rd. Djumhana sedang menandatangani surat-sumpahnja. Na de crisis van het Kabinet- Adil, wordt 28 December 1948 Mr. Rd. Djumhana, Directeur van het Kabinet van de WaliNegara, als nieuwe Kabinetsformateur aangewezen: Mr. Rd. Djumhana ondertekent het eedsformulier.

P.J.M. Wali-Negara Pasundan ditengah2 para anggota Kabinet jang lama dan jang baru. Disebelah kiri dimuka Komisaris Agung Pemerintah P. T. Dr. R. W. van Diffelen. Ke-kanan: P.T. Rd. Mr. Djumhana, Perdana Menteri jang baru, P.J.M. Wali-Negara P. T. Rd. Adil Puradiredja, Perdana Menteri jang lama. Z. E. de Wali-Negara tussen de afgetreden en de nieuwbenoemde Kabinetsleden. Links op de voorgrond, de Commissaris van de Kroon Dr. R. W. van Diffelen. Naar rechts: Mr. Rd. Djumhana, de nieuwe Minister-President; Z. E. de Wali-Negara; Rd. Adil Puradiredja, de afgetreden Minister-President.

Segera setelah dilakukan upatjara penjumpahan Menteri2 jang baru, maka P.J.M. Wali-Negara Pasundan mengadakan sidang Kabinet. Direct na de eedsaflegging van de nieuwe Ministers wordt een Kabinetszitting gehouden .

SETELAH KABINET ADIL DIGANTI OLEH KABINET-DJUMHANA, MAKA TERDJADILAH PULA SUATU PERUBAHAN DAN SEBAGAI AKIBAT DARI ITU TERSUSUNLAH KABINET-DJUMHANA JANG TETAP. NADAT HET KABINET-ADIL WAS OPGEVOLGD DOOR HET KABINET-DJUMHANA, VOLGDE WEDEROM EEN HERVORMING WAARDOOR HET DITMAAL DEFINITIEVE 7 KABINET-DJUMHANA ONTSTOND.

Kabinet Pasundan jang baru. Het nieuwgevormde Kabinet van Pasundan.

Malam perpisahan antara Kabinet lama dan Kabinet baru Negara Pasundan. Afscheidsavond van de oude en de nieuwe Kabinetsleden .

GEMAH-RIPA

R PASIRUKIR LUH-DINA

LAMBANG NEGARA PASUNDAN

HET WAPEN VAN DE NEGARA PASUNDAN

Pendjelasan

tentang

rentjana- perlambang

Negara

Pasundan

Pada merantjanakan perlambang (wapen) itu, maka adalah dalam maksud untuk menginsapkan penduduk negara Pasundan pada umumnja dan rakjat asli pada chususnja, tentang telah berdirinja negara Pasundan. Untuk mentjapai tudjuan tadi itu , maka perlambang itu harus disusun sedemikian rupa, sehingga didalamnja terdapat bahan2 jang diambilnja dari hikajat2 pada zaman purbakala, pepatah2 dan sembojan2 , jang bersipat kesundaan

dan jang

dapat dipersatukan ( digem-

bleng) dalam suatu kalimat (sembojan) jang bunjinja sebagai berikut : ,,Negara Pasundan jang mashur karena kekajaan dan kesuburannja, tidak kekurangan pakaian dan makanan, terdjaga oleh harimau Padjadjaran ,

sehingga negara itu sesuai de-

ngan isinja peri -bahasa ..Gemah-ripah, pasir- woekir, loh-djinawi" . Berhubung dengan itulah, maka perkataan diatas ini dilukiskan sebagai perlambang dengan pelbagai warna dan gambar2 jang artinja adalah sebagai berikut :

NEGARA Dari sebab Pasundan kini berazas democratie, maka mahkota walaupun berupa mahkota binokasi, adalah tidak pada tempatnja , berhubung dengan mana haruslah ditjari perlambang lain untuk negara . Negara itu hanja terwudjud, bila memenuhi tiga pokok sjarat jang merupakan jang tidak boleh dipisah -pisah ,

jaitu :

kesatuan

rakjat , pemerintah dan daerah.

Perlambang jang mudah tampak dari trimurti ini adalah seutas tali jang terdiri dari tiga anjaman berupa suatu simpul (lus) ,

ketiga anjaman

itu masing2 diberi warna sendiri ,

jaitu jang satu berwarna merah untuk Perlambang rakjat, sebab warna itu mentjerminkan hawa nafsu jang baik dan buruk jang terdapat pada banjak antara mereka dan jang disebabkan oleh tiadanja ketjerdasan pikiran pada mereka itu ; pemerintahan diberikannja warna putih, sebab dari padanja dapatkah diharapkan suatu pendirian diatas partij2 , pendirian jang benar2 neutraal, jang sutji-murni , sedang daerah itu diberikannja tanda kesuburan.

warna

hidjau

sebagai

PASUNDAN Sebagai perlambang djiwa kesatrija dari Pasundan , diambillah disini suatu kudjang, suatu sendjata penusuk jang lebih tua dari pada keris,

sendjata bangsa Sunda jang asli , akan

tetapi jang hanja dilukiskan bentuknja sadja. Dengan perlambang ini

digambarkan

pula

perkembangan ke-tata-negaraan jang masih muda itu dari Pasundan.

KEKAJAAN DAN KESUBURAN Warna hidjau dari tameng itu bukan sadja perlambang kesuburan dan kekajaan, akan tetapi adalah perlambang dari Igama Islam jang dianut oleh rakjat Pasundan pada chususnja .

PAKAIAN DAN MAKANAN Sepandjang dapat diketahuinja, maka rajat

Pasundan dari dahulu kalapun telah biasa

menenun sendiri pakaiannja dari kapas , sedang menanam padi adalah pokok pekerdjaan (nafkah) rajat di-negara kita ini . Karena itulah maka patut lukisan rangkai padi dan tjabang pohon kapas ditaruh dalam tameng itu.

HARIMAU PADJADJARAN Sampai kini dikalangan rajat masih pula beredar suatu hikajat jang mentjeritakan, bahwa pada waktu orang2 jang termula menganut Igama Islam datang di-Pasundan , sala seorang dari sahabatnja (muridnja) Nabi Muhammad s.a.w., jaitu Wali Sunan Purba , menghadap kepada Sri Baginda Ratu Padjadjaran , Prabu Sili Wangi, maksudnja agar Sri Baginda djuga menganut Igama Islam . Usaha ini tidak berhatsil, baik rajat, maupun Sri Baginda tidak mau menerima Igama itu. Karena itu maka mereka itu lantas didjadikan harimau dan sampai kini nama harimau Padjadjaran masih dikenali orang. Menurut tjerita itu maka pada tiap2 bulan Maulud, binatang2 itu masih biasa berziarah ke-bekas ibu kota keradjaan Padjadjaran, jang terletak diBatutulis , Bogor. Karena itulah maka harimau itu dilukiskan sebagai pemegang tameng.

PENDJELASAN HERALDISCH DARI PERLAMBANG.

Lukisan sifat Mahkota

Seutas simpul tambang jang terdiri dari tiga bagian jang masing2 diberi warna merah, putih dan hidjau.

Tameng

Tameng ini dibuat sebagai tameng diabad pertengahan dan mempunjai bentuk ke-Baratan, jang diberi warna hidjau. Ditengah-tengah

terdapat lukisan

ku-

djang berwarna putih, jang disebelah kanan -kirinja diapit oleh serangkai padi (sebelah kanan) berwarna mas dan tjabang pohon kapas (sebelah kiri) berwarna mas djuga.

Pemegang Tameng

Dua ekor harimau djantan jang

sudah dewasa berwarna mas , bergaris horizon-

taal, berlidah dan berkuku merah, jang memegang tameng dibagian tengah dengan kedua kaki depan . Dasarnja

Itu semua berdiri atas suatu dasar (voetstuk) jang berupa pita berwarna hidjau jang memuat tulisan dengan huruf latin jang berupa peri-bahasa : ,,Gemah-ripah,

}

pasir-woekir,

loh- djinawi" .

Toelichting

op

het

ontwerp-wapen

van

de

staat

Pasundan

Bij het ontwerpen van het wapen ligt het in de bedoeling, de ingezetenen van de staat Pasundan in het algemeen en de autochtone bevolking in het bijzonder, staatsbewust te maken . Ter bereiking van het gestelde doel dient het bewuste wapen zodanig te worden samengesteld, dat gebruik worde gemaakt van gegevens , geput uit legendarische verhalen ,

gezegden

en/of leuzen, die karakteristiek voor Pasundan zijn, samen te vatten tot een slagzin (slogan) die als volgt luidt: ,,De staat Pasundan, bekend om haar rijkdom

en vruchtbaarheid, heeft geen gebrek aan kle-

ding en voedsel, welbewaakt door de koningstijgers van Padjadjaran, zodat zij voldoet aan de spreuk ,, Gemah-ripah, pasir-woekir, loh djinawi ” (alom welvarend) . In dit verband zijn daarom de bovenvermelde woorden in kleuren en tekeningen symbolisch voorgesteld en betekenen zij het ondervolgende.

DE STAAT

Gezien de democratische geest waarin Pasundan thans verkeert, is de kroon , zij het dan ook een Indische kroon (makuta binokasih) , niet

meer op haar plaats geacht, waarom, ter ver-

vanging daarvan naar een symbool van de

staat moet worden omgezien .

Ter verkrijging van een staat zijn drie essentiële dingen nodig, die absoluut bij elkaar behoren, derhalve niet van elkaar kunnen worden gescheiden , nl . het volk, het bestuur en het grondgebied. Het meest voor de hand liggende symbool voor deze triniteit is n.h.v. het driedelig in lusvorm gevlochten touw, terwijl de drie dingen door kleuren van elkaar ware te onderscheiden, mel name voor het volk b.v. rood , omdat rood de kleur van de hartstochten is ; immers zijn bij velen onder hen, goede zowel als slechte aanwezig , zulks vanwege het gemis aan verstandelijke ontwikkeling: het bestuur krijgt dan

een witte kleur, aangezien van het bestuur mag

worden verwacht, dat het boven de partijen dient te staan,

derhalve volkomen neutraal

(soetji-moerni), terwijl aan het grondgebied gevoeglijk de groene kleur als teken van vruchtbaarheid kan worden gegeven . ›

PASUNDAN

Als symbool van de ridderlijke geest van Pasundan is hier de kudjang genomen , een steekwapen ouder als de kris , specifiek Soendaas, terwijl alleen de vorm wordt aangegeven , waarmede tevens de jonge staatkundige ontwikkeling van dit land wordt uitgedrukt.

RIJKDOM EN VRUCHTBAARHEID

De groene kleur van het schild is het symbool van de vruchtbaarheid en rijkdom van het land niet alleen, doch die van de Islamietische bevolking van Pasundan in het bijzonder.

KLEDING EN VOEDSEL

Voorzoverre bekend placht de bevolking van

Pasundan van oudsher

uit de katoenplant

steeds hare eigen klederen te weven , terwijl de rijstbouw de hoofdbezigheid was van de bevolking hier te lande, vandaar dat beide planten gesymboliseerd door een padi - aar en katoentak, n.h.v. de geëigende plaats op het schild innemen .

TIJGERS VAN PADJADJARAN Er is tot op de huidige dag een legende bij de bevolking hier te lande in omloop, dat toen de eerste Islamieten in Pasoendan kwamen, één der volgelingen van de Profeet met name de Wali, Soenan Poerba , diens opwachting kwam maken bij de toenmalige vorst van het Rijk van Padjadjaran , Praboe Sili Wangi , teneinde Z.M. tot gemelde godsdienst te bekeren. Toen de zending noch bij de vorst noch bij het volk gelukte, werd het laatste in tijgers veranderd, en van die tijd af heetten zij ook in de volksmond

koningstijgers

van

Padjadjaran.

Tevens meldde de sage nog , dat telkenmale in de heilige maand Maulud, deze dieren een bedevaart plachten te ondernemen naar de

hoofdstad van dat Rijk, Batoetoelis bij Bogor,

reden waarom als schildhouders van het wapen koningstijgers werden gekozen .

HERALDISCHE BESCHRIJVING VAN HET WAPEN. Kroonmotief.

Een driedelig gevlochten touw in lusvorm, waarvan de delen onderling te onderscheiden zijn door de kleuren keel, zilver en sinopel.

Schild.

Het schild is middeleeuws en heeft een westerse vorm, en sinopel van kleur, waarop in het midden staat de koedjang in zilver , geflankeerd door een padiaar in goud rechts en een katoen-tak eveneens in goud links van het schild. }

Schildhouders. Twee volwassen koningstijgers van mannelijke kunne in goud, gestreept in balk, getongd en genageld van keel, houden staande met beide voorpoten het schild in het midden vast. Voetstuk.

Het geheel rust op een voetstuk, bestaande uit een lint van sinopel, waarop in zilver met latijnse karakters, het devies luidt: ..Gemah- ripah, pasir -woekir,

loh- djinawi” .

PAKUAN, tempat kediaman P.J.M. Wali-Negara Pasundan. PAKUAN, de verblijfplaats van Z.E. de Wali-Negara van Pasundan.

89087693891

B89087693891A

89087693891

b89087693891a