Marci Vitruvii Pollionis De architectura libri decem: Tomus 2 Commentariorum partem priorem tenens 9783112361160, 9783112361153

Citation preview

MARCI

VITPiUVII

POLLIONIS

D E

ARCHITECTURA L I B KI

EX

FIDE

LIBRORUM

EMENDAVIT,

SUISQUE

D E C E M.

SCRIPTORÜM ET

ANNOTATIONIBUS

10. G O T T L O B

TOMUS

VIROKÜM

RECENSUIT, DOCTORUM

I L L U S T RA V I T

SCHNEIDER,

SAXO.

S E C U N D U S

C O M M E N T A R I O R U M P A R T E

M

P R I O R E M

T E N E N S .

L I P S I AE SUMTIBUS

ET A N N O

L I T T E 1\ I S

G.

J.

M D C C C V I I I .

GÖSCHEN.

C O M M E N T A R I ! A. D

M .

DE

V I T R U V I I

P O L L I O N I S

A R C H I T E C T U R A L

I

B

Comment. ad Vitruv.

J.

R

O

S

D E C E

M .

1

AD

Cum

divina

LIBRI

I.

PRAEFATIONEM.

mens tua —

Guelf. Dum

div. tua mens.

Eun-

ileni ordinem verborum servat W r a t i s l . et Franeclt. Deinde ratolo

Caesar

Impe-

Wrat.

tantis occupatiouibus

Expectat lector,

—

ut Vitruvius in

unum aliquod argumentum causamque collectas superiores rationes ponat, cur Caesarem non sit ausus interpellare;

at is non de Cae-

saris occupatiouibus sed de suis subito infit l o q u i ,

quae sane ad

Caesarem non pertinebant; nec commendationem eae liabent ullam scriptoruin, quibus potius otium impendere oportet.

Quare Bar-

tliii coniectura proposita in Advers. I , i o occupato in rebus habet quo se cominendet lectoribus.

Dativum ne miretur lector,

parât vir doctus locum paulo inferius positum:

com-

quin primo quo-

que tempore de his rebus ea tibi ederem. ite non apio —

Wrat. alteram negationem omisit.

Post tem-

pore pronomen te interserit liber R i p e n s i s ,

quod non est necesse

facere.

in

Laetiana Editio unde compellans

margine

positum

pro varietate lectionis acceperit, nescio. 2. cur am

—

Constitutioneni

constitutione

Sulpic. W r a t i s l .

neain et R o d i a n a m , rum reliquit.

—

G u e l f . Wratisl. et E d d .

cura.

Deinde

ceterae praeter Galia-

quae pravam tamen interpunctionem verbo-

Scilicet iam olim vitium vulgatae correxerat Tur-

nebus A d v e r s . 30, 36 et verum dedit Guelf. et liber R i p e n s i s ; quanquam e x Ripensi Falsterus apud Fabricium in Biblioth. latina lectionem ita meinorat, ut curum post constitutione opportunitate

—

ponatur.

Sulpic. Guelf. Wrat. hic et ubique

oportu•

4

C O M M E N T A R I !

nitate scriptum habent: deinde civitas aperte vitio dat Sulpii. cui simile est, quod liabet postea Wrat. publicorum ojjicioruin. primo quoque tempore — Vossianus liber quoque omittit. Equidem verba de his rebus, tanquam glossam in margine adscriptam pronomini ea abesse malim. quod primum parenti tuo de eo fueram notus — Verba de eo recte liber Vossianus omittere videtur, quae fortasse olirti fuerant adscripta ad praecedens ea. Deinde post virtutis Wrath!, inserit verbum erat, quod erit fortasse qui in eram mutandum censeat et servandum. Ceterum in Edit. Barbari primum omisium annotavit Galiani; eadem dedit ut eius virtutis. concilium — Wratisl. consilium. Ceterum satis dextre adulatur Octaviano Vitruvius, dum patrem non a llomanis inter dcorum numeram relatum, sed ab ipso deorum concilio allectum el dedicatum fuisse ait. — Sulpician.i idem Studium menni — in te contulit favorem sola cum Editione Barbari dat illiul idem Studium, quod mihi praeplacet. Deinde memoriam ex Barbari Editione recepit Galiani; quod non probo. Displicet in sermone Vitruvii favor, quem is traiistulit ad filium, cum potius ex nostrorum hominum sensu petere ab Octaviano deberet, ut is in memoria patris pei* manens ad Vitruviuin favorem transferred 31. Aurelio — Wratisl. omittit M. Numisio — Sulpic. Numidico dat, liber Ripensis Numidio, Guelf. Minidio, Wratisl. Numicio. Jucundus Minidio (Ledit, quod nomen sei varunt Edd. sequentes. D. Barbaras , qui Minidio ded i t , annotavit in Codd. aliquot esse Numidico vel Nurnidio, in aliis L. Mussidio scriptum ; ipse ait meminisse se legere in numismate L,. Mussidium, monetae cudendae praefectum. Numidio ex libro Ripensi recepit Galiani. Contra nostram lectiionein cum Venuti (Osservazioni sulle scoperte d'Eicolano) Tgn.arra ( D e Palaestra Neapolitans) et Fea (Opere di Mengs) deidit Rode, qui eundem Numisium putant esse, quem theatri Herculanensis architectum nominat inscriptio.

AD

LIBRI

Cn. Cornelio — apparaiiorietn

I.

P R A E F A T I O N E M . 2. 3.

Wrat. Franeck. On.

—

Cornelio.

Sulpic. praeparationem.

cum Wratisl. et Guelf. rej-ectionem.

Deinde eadem

Contra pcrfectionem

habet

liber Ripensis. commoda accept —

Liber Ripensis cum Wratisl. interseiit

semper. Deinde quaecunque primo Guelf. quae quem primo Wrat. mihi primo

Sulp.

Comparant Interprete« locum Frontini

Aquaed. Artic. 11(3 ex fisco

accipit

commoda.

Ita commoda

de tc-

teranorum dixit Cicero ad Divers, u , 2. recognitionem animo. test

— servasti

—

Wratisl. in extremo addit iti

Galiani vertit: à titolo di ricognizione,

mir aber nachher

einen Gnadengehalt.

Rode:

gewähr-

Quae significatio

vocabuli nullo scriptoris latini exemplo poterit firmari.

Reco-

gnoscimus

quae

reminiscendo:

(ut ait Cicero Tuscul. I , 2 4 . )

significatio ut est omnium prima et frequentissima in scriptoribus istius aevi, ita sola huic loco convenit.

Commoda primum ac-

ceperit cum duobus aliis Romanis Vitruvius ab Octaviano, dum eum in bellicis expeditionibus officiis iuvaret praestandis ; post bella memoria hominis exciderat animo imperatoris et commoda fuerunt intermissa, donee Octavianus commendatum sibi a sorore Vitruvium recognosceret, eique conimoda eadem, quae ipsi antea tribuerat, firmaret. 5multa te —

Sulpic. te multa.

Deinde reliquoque

dedi pro vulgata et librorum omnium scriptura reliquo tempore,

quam corrigi iussit Buttmamius

Corrigenda posita Editionis Rodianae.

tempore quoque

in annotatione inter

Ita scilicet iam oliin scri-

psit Barbaras. ut posteris

memoriae traderentur

—

Quoniam aedificia pu-

blica ab Octaviano structa nomen eius inscriptum gerebant, memoriam possunt dici tradere Octaviani posteiis.

Sed in stra-

ctura verborum et consecutione temporurn inest difficultas, quae vitli aut lacunae suspicionem attendenti possit iniicere.

animad

C O M M E N T A R I !

6 -verti,

multa

te aedificavisse

et mine aedificare,

seti v i x recte potest dici animadverti, habiturum

et publicorum

et privatorum

enim videtur in altero membro: citram habiturum.

bene habent;

te reliquo tempore aedificiorum.

et spero

Denique traderentur

Requiri

vel confido,

te —

ex usu seimonis,

regnavit aetate ista per scripta hominum doctorum, e rat in

curavi

qui

mutandum

tradantur.

perscriptiones in praescriptiones pretatus,

terminatas

—

solus Galiani mutavit,

precetti

eumque secutus Rode diese bestimmten

Milli ab initio perscriptiones bantur,

Vulgatum omnium libioium precisi

inter-

Regeln

vertit.

nullo modo tolerari posse vide-

quae isto aevo in rationibus et tabulis locum liabuemnt,

ut verbum perscribere, praescriptio

perscriptor

apud Ciceronem.

Contra

fere simili significatione usurpatur atque index. ei locus

diae in praescriptione

ubi Graevius ex Codd.

l'ithoei, legis, legis

legis concessus est.

Erfurd. et Palatino dedit:

in indice

aliae Edd. vitiosius perscriptione

primus

In

Ciceronis Or. £ agraria rap. 9 a quibus

et

praescriptione

habent.

Praescriptio

est in nominibus eorum, qui una cum Rullo

rant, sicut in SCtis eorum, monuit Ernesti.

legem tule-

qui scribendo a f f u e r e , ut recte ad-

E s t tamen locus Academ.

46 unde vulgata

lectio Vitruvii defendi posse videatur : hanc nor mani, lam,

hanc praescriptionem

invi-

esse naturae:

liane

regu-

sed ista inetaphora a

fabvis est translata, qui praesciibunt rubrica ligna secanda. ne sic quidem putabam a Vitruvio praescriptiones de libris suis in universum.

fuisse dictas

Nimis enim et supeibum et teme-

rarium videbatur in Vitruvio,

Octaviani iudicium de operibus

suis et ante factis et futuris, qualia referre et dirigere velie.

sint opera,

ad libros suos

Deinde quid ineptius cogitali et dici

poterat, quam Caesarem in his Vitruvii libris praescriptiones est praecepta attendere iubere, sint futura

opera.

id

ut per se nec alius iudicio ex-

plorato nota habere possit qualia qualia

Sed

sint et ante facta

Sed etiamsi concedamus

homini non diserto, inepte loqui; quaerebam, quid

opera

et

Vitruvio, praescriptio-

AD

LIBRI

I.

PRAEFATIONEM.

ites, id est p r a e c e p t a , terminatele

minatas.

7

sint? Terminatae latine dicun-

tur f i n i t a e , et o p p o n u n t u r infinitis. ter n e m o ,

3-

Praecepta

finita

simplici-

credo, d i x e r i t , non magis quam praescriptiones

ter-

Milli igitur Vitruvius dicere videbatur argumenta ante

singulos libros p o s i t a ,

ut sunt li. 1. in libro Wratislaviensi sta-

tini argumenta singulorum capitum subiecta. libri I V est :

utilissimam

ad perfectam

Ordinationen!

lis voluminibiis praescribere

rem pittavi

singulorum

singulorum

antea

perdacele

generum

qualitales

qualitates

corpus in

singu-

cxplicarc.

Ubi

est sine dubio argu-

quae et quales s i n t ,

Hoc igitur loco similiter qualitatem futurorum,

disciplinae

et praescriptas

generum

menta rerum tradendnrum

Infra in Praefatione

operum

antea

poneic.

ante factorum

el

id est, o p e r u m , quae et qualia in quoque vel ante-

cedente vel sequente libro tradita sint, praescriptiones, vel argumenta seu indices, breves dici putabam a Vitruvio subiectas Praefationi, u t Caesar Augustus statini ipse cognoscere facile posset, de quo opere liber quisque operis totlus praecipiat. mella iunctim argumenta X I subiecit ; p. 601 edit,

Ita Colu-

librorum singulorum libro extremo seu

(compara Morgagni annotationem ad X I , 3 , 65 meae)

item

Gellius;

contra Yitruvius

tatis causa statim Praefationi eadem subiicere

commodi-

voluit argumenta.

Haec quidem sententia animo meo insederai; sed p o s t e a , ad hos commentarios

retractandos

accessissem,

liane non satis commode procedere. ptiones

terminatas

vidi rationem

Yitruvius eiiim ubi

Augustum attendere

quam perscri-

vult,, quo rectius opera

sua vel facta vel f u t u r a ipse iudicet, vix potuit ita

argumenta

librorum initiis praescripta dicere, sed ipsos libros intelli^i voluit. I t a q u e addit : namque

his voluminibus

rationes.

etiam

Accedunt

aliae

aperui

omnes

disciplinae

rationes quas in Praefatione

a p e r u i , ubi de Consilio et fine operis Vitruviani disputo.

Quam

ob causam mutavi etiam vulgarem verborum distinctionem.

Com-

ma enim post opera

verba

per 'te collocavi,

positum protrili et post sequentia

u t intelligantur opera per te facta

et

futura.

N i m i s enim infinitum e r a t , si Yitruvius Augustum voluisset ex

8

C O M M E N T A R I I

suis libris opera

et ante facta

et futura

omnia,

Romae usquam a quoquam fuerant facta, qualia Ceterum perscriptiones lerminationibus.

pars

modo

regiones rerum

iudicai e.

termiiiationibus

species

Libri 6 cap. ì horizontem ita describit:

atque occidentis

superior

turali

sint,

videntur dictae esse pro

Libri 2 cap. 1 finire

architeclurae. orientis

termhiatae

quaecumjue

circa

et inferior

mundi,

circuitionem.

incredibili

librationem,

habere

sunt

videtur

libratam

terminalione.

Perscriptiones

dividitur

cuius

na-

agrorum

Termiualionem

dixit Cicero Fin. Bon. 5, 10

definitionem dicimus.

terminatio

qua

L i b r i Q cap. 4 est:

finitae

expetendaruni

terrae

quam hodie

igitur termhiatae

videntur

esse descriptiones artis corporis in partes et generum in species, partiumque definitiones.

Ipse eniin libri 3 Praefatione, ubi re-

petit librorum anteriorum argumenta:

rat ione s que,

ma.e architeclurae

finitionibusque

par tit ione distribuì,

e x quo loco possit aliquis Galiani praescriptiones tarnen, ut potius finitiones sit.

quam praecepta

Iterum libri 2 cap. 1

( architecture)

species.

est : finireque

sacris

dicam,

et uti

Denique iti libri 10 cap. 1 5 praescriptiouibus eligendo

siile dubi.tatione

poterit

immortalium

perscriptas voluerit,

comparationem

sed quascunque

esse

explicare.

aedi-

cxponam. Itaqite

ex varietale

conferendo,

res aut rationibus

eius

defeiidit locus in

( v u l g o 2 2 ) sect. 1 est:

si quis attendere

et in unam

auxiliis,

defendere, ita

terminationibus

de deorum

oporteat

suni-

terminavi.

interpretari necessc

Sed perscriptiones

Praefatione libri 3 : nunc in tertio bus

inquit,

non

his

eorum indigebit

aut locis opus

Sed ibi praescriptiones

fuerit, viden-

tur potius esse ea, quae antea scripta sunt a Vitruvio. per te nota posses per te posses

habere

nota habere.

—

Guelf. Wrat. Franeck. Cotton.

Sequens his omisit Wratisl.

Ponam

nunc argumenta libri I ex Codice Wratisl. descripta : JPrologus :

Incipiunt

capitula:

II. Ex quibus rebus architectura IUI. tatibus

de hostiis

I.

operum et balnearum

locanti}* et copiis

operum.

de architectis

constet.

III.

instituendis.

de edibus

et fcnestris. VI.

Explicit

de partibus

V. de

sacris. quali-

architcctu-

AD rae.

VII.

Vili,

qualitatem.

animalium

operum,

de municipio

quae inter

mus liber Vitruvii

muros

viteutur.

A D —

est —

tum usus.

sunt,

architecturae

cum qua indicium

pri-

probaulur

sed

est.

Sequens nsit ex VinI'abrica

sci-

Infra in Praefatione libri V I .

omnino

ne fabrìcac

dici adhuc dubitabaul ac saltatur

quidcm

non

notitiam

quoque ut musicam

mei praeceptores.

sit ars ; casas enim primi

—

minus bene omnia oniisit

non habet, quo refevatur : vulga-

Quinctilianus Q, 3, 34 Piraticam

qua manibus

ut

Incipit

Sulpic.

habent.

cantatur

de

I,

fabricam musica;

XI.

est scieutia et seqq.

Infra sect. 1/5 opus dixit pro fabrica.

nec fabrica

translate.

et dispositione, capi-tuia.

Architecti

Fran. Et fabrica

sine quo trita

licet est ars et opus fabri. modo

explorandam

Hoc ex Sulpic. Guelf. Wrat. Cotton, restituì

Fran, et Voss. postea a ceteris Fabrica

salubritate.

ad

const itutioiiibus.

Verba sequentia cuius iudicio

cendo restitui,

9

de loco in locum

C A P U T

in locum vulgati architectura, congruit.

i.

et loconim

Expliciunt

de Architectura.

I.

inspiciendis

is murorum et turrium

vent orimi nox'u: flatus

Architecti

CAPUT

animalium

IX.

de fundament

divisione

I.

corporatura

de iocineribus

aeris X.

De

LIBRI

illi sine arte fecerunt

per omues gei Lies

et

Idem 2, 1 7 , 1 0 aliquo

: nec

modo.

Hoc pro vulgato quae debetur coniecturae

Buttmanni piane necessariae. e materia

—

luit, credo, ex

Sulpic. et materia, dare.

Cotton, ea materia.

In Wratisl. evidenter

per

Vo-

compendium

scriptum legi. uniuscuìusqne gato cuiuscunque,

generis

—

Ita piane est in Sulpic. pro vul-

idemque voluerunt dare Guelf. Wrat. ubi est

uniuscuiuscunque. opus et ad propositum ad prop. Communi,

d. ad

deformationis

—

Vulgatur opus est,

Sed Wratisl. habet piane scriptum opus et ad pr. p'itruv.

I.

d. 2

C O M M E N T A R I ! l'raneck. et opus est, ad pr. il. habere dicitur. Locum totuni ita veitit Galiani: La Pratica è ima continua e consumata reflessione siili' uso, e si eseguisce colle inani dando una forma propria alla materia necessaria, di qualunque genere ella sia. Similiter Rode: Die Ausübung ist eine durch Nachdenken und stete Uebung erworbene mechanische Fertigkeit, aus jeder Art von Materialien ein Gebäude nach vorgelegtem Risse aufzuführen ; nisi quod is fabricam nimis anguste circumscripsit et ad solan domus struendae scientiam retulit. Miror viros doctos tarn parum ad fabricae viin et ad usum vocabuli medilationis anirnum attentum liabuisse. Fabrica usu discitur ; liinc trita usu ineditatio dicitur. Meditatio, ut graece ¡itKirtj, dicitur pro exercitatione, et Cicero labores medi tati ad huius vitae Studium similiter dixit Catilin. I, io. Vulgata liaec sunt, nec plura exempla res desiderai. Meditatio usu trita dicitur, uti graece multo brevius rpißi). Nam ita Plato Pliaedri p. 351. Bip. de rhetorica: ova ISTI r i j e v y , ÒA.V arepvos Tptßy. quae res fabricatas — Wratisl. quaerens fabricare. Deinde solertiae ac raliouis Sulpic. Vatic. Cotton. Guelf. Fran. Vincentius. solliciae ac ralionis Wratisl. proportionis — Sulpic. Vatic. Cotton. Arundel, et Vossianus (annotante Laeto) Ripensis, Guelf. Wrat. et Vincentius proportione habent. 2.

contenderunt — Sulpic. Vatic. Guelf. Fran, contenderant dant, quod reeepit Rode; recte, si quidem is statim etiam fucrant dedit. confisi fuerunt — Sic Sulpic. et Wrat. reliquae Edd. dant fuerant. persecuti — Arundel, et Ripensis consecuti dant. Omnibus armis ornati — Videtur graecum navoxXiav reddere voluisse.

AD

LIBRI

I.

CAPUT

I.

5- 4-

a-

Cum omnibus

in

omnibus

Praepositionem

significalur

TÒ Syfiaivàfitvov

cum

Guelf.

et

quod

significai

—

esse

debere

—

Ita

et V o s s i a n i , teste Oudendorpio D e i n d e qui architectnm

et ingeniosum d e i n d e oportet

ad Suetonli p. 7 0 3 , item pessime vulgatae Edd.

omisso se W r a t .

G u e l f . W r a t . C o t t o n , eliam

—

ingeniosnm

;

esse G u e l f . W r a t .

ad disciplinas aut

graeca

S u l p i c . Guelf. W r a t . V a t i c .

l i b e r T u r n e b i A d v e r s . 25, 1 2 . exer citatum

disciplinata

Expressit

e t TÒ si/fialvov.

exercitatus

v móva>v IliPSai

6 ra>^pvov

V

jrexoii/rat òi r,aì

AD

LIBRI

CAPUT

I.

I. 6. 7.

15

et cet. ubi verba ini rSav xióvonv de zoophoro interprc-

MpTtfiiaia

tatur Winkelmannus in Ilist. Artium I I p. 637 ed. Vindob. non probante Italico interprete Fea, sanias alibi -bnkp rwv móvoov Olympico: rìjs iaìp

versionis Tom. 2 p. ìgo. dicit,

rù>v tiióvcav frepiStovsrjs

¿óùvtjs tiara rò

Idem 2, 1 7 , 3 ònósa

àstcìbts eia tv exijcpvaoi. tùov /icijci/v ijcei,

rà i' is ròv izpòs Tpoiav

étiròs

òè vjcèp toìjs

niovus

xaì Bt&v xai

Tiyuv-

tò jukv is rijv ¿liós yévtsiv

¿STiv eìpyaSfiéva,

Pau-

veluti 5, 10, 2 de tempio

izóTiifiov Kaì 'JAiov

ryv

aXaiGiv. —

liti et hostes

Sulpic. et omisit. Deinde ajjecti,

in Cotton, qui primus dederit pro ej-Jectus, Iocundi, Guelf. Wrat. Fran, nescio.

quod est

quod est in Sulpic.

Philandri Argentoratensis

liabet.

ajjecti

varietates

egregias

auxerunt

—

operibus

Vide an po-tius

scripserit Vitruvius.

duxerunt Item

—

sunt

historiae

generis —

oportet

Wratisl. Et

tamen

Deinde

sunt.

eiusdem

Sulpic. Quod dedit Iocundus oporteat,

est in Guelf.

Wrat. Cotton. Fran. 7Philosophia phicia

—

—

perficit

-perficitur

castitate

fieri

—

architectum

Wrat.

philoso--

architectus. —

potest

Castitatem avaritiae opponi etiam

in ovatione Ciceronis pro lege Manilia annotavit Turnebus Advers. 25, 1 2 iterumque 30, 56, Haec

—

enirn

Voluitne etenim

et haec enint.

•variay naturales pro cursibus sjìiritus

Deinde Juerunt

Vaticani, Ripensis, —

est in Wratisl.

Cotton. Guelf.

Wrat,

haec?

Wrat. interserit et ; deinde

cursionibus

Vaticanus 2. naturales

—

Galiani de' venti,

Rode Gas posuit.

D e vocabuli interpietatioiie videbimus ad locum de aqua (incenda. Deinde ncmo Ctesibii

rnederì —

Sulpic.

Sulpic. Itemque

Thesbie.

Vatic. Guelf. Wrat.

C O M Cotton. Ilem

M E N T A M I

qui cum Thesbia.

qui Thesbiae,

Franeck. ILllhesbiac.

Iocundus

quod servavit Philandri Argentoratensis.

Similia

monstra libri scripti alibi in eodem nomine habent in Vitruvio. libros — Omittunt Sulpic. Fran. Voss. Guelf. Wrat.

Deinde

eiusdem generis Sulpic. Guelf. Wrat. quod cur Iocundus mutaverit in eiusmodi, leget,

non video.

sentire —

debetur.

Vulgatum leget,

cum iis sentire Iocundo

Cum Sulpic. faciunt Guelf. Wrat. Fran. Vatic. Voss.

Juerit

institutns

—

Sulpic. Vatic. Cotton. Fran. Guelf. Wrat.

erit dant. 3canonicam

—

matheviaticam scorpionum

Mihi additamentum et

alienum videtur et a glossatore profectum. hemitoniorum

—

Ita Sulpic. Iocundi, Guelf. emi-

Fran. Cotton. Wrat. homotonorum dedit Philandri Ar-

gentoratensis ; an prima et quo auctore nescio.

Comparavit iam

olim Turnebus locum Jleronis p. 127 ènaXovv òk rà fikv ra rovi

Ante

Wratisl. ut interserit.

foramina lonioriim

Sulpic. cantionicam.

àyHaavas (brachia) vivpa

róvov,

svvéyoi-

(ita Turnebus laudat

graeca, Adversar. X I , 4 in edito est ve.vpàrovov') evioi òk ¿varovov,

ivtoi 6k ijfiiTÓviov. et p. 130 fióva ik rù 1'/fiiTÓvia àbtàXvra

biafiévu '¿vena rov rovs róvovs Svs-aóXovf riSisSai rà 6è ntpì rà nXivSiov,

%ÉYOÙ

ik rò-

{¡¡IITÓVIOV

eis a-òrd. p. 1 3 1

, onaas

IIAXXDSERJ,

tpov/uv. p. 1 3 7 rà tvSvTova rà fikv u\Aa xdvra rà a-ùrà ejcfi rS> itaKivróvaa, àrrijcovra

iz\r)V ori rà ivo i/fitróvia iìi 'èv itXivSiov àXArjXaav rò rijs

quidem priore loco

iió>arpas nXdros.

S-òyntirai

Unde patet hoc

recte nos restituisse antiquam lectionem ;

posteriore vero homotona servandum erat, ubi Sulpic. Vatitì. 2. Cotton, item hemitonia, ergatis

aut —

Guelf. omotonia, Wrat.

Omisit Sulpic. IocuHdi,

pmetonia.

Guelf. Wrat. Fran,

sed adiici in aliquot Codicibus admonuit Philander comparato libri X cap. i6-

Pio suctilis inepte surcidis Sulpic. Vatic. Fran.

Voss. Guelf. Wrat.

AD

LIBRI

• praecliuhmtur

—

I.

CAPUT

I. 8- 9-

N e s c i o e x quo fonte percluduntiir

tionem Galiani et L a e t i manaverit. praeliguntur eas tensiones

—

Deinceps ntriqne

i7

W r a t . eas inteiisiones

W r a t . unde atrinque

Guelf. Fran. Y o s s . Postea mittere

iti Edi-

deinde W r a t .

: tentiones

Sulp. Guelf.

efficeve malim.

utraeqne

simplex dant Vatic. Fran. Guelf.

Wrat. impedient ctam

—

Wrat.

impedirent.

Deinde

certam

pro

dire-

dat Sulpic. 9-

Item

in theatris

—

Omittunt item Guelf. W r a t . Fran,

quens iti Sulp. W r a t . uti

Ceterum totum locum ita posui in textu,

censeo ;

scribendum

se-

singula

deinceps

verba

ex vulgari le-

ctione recensebo. et

sonituum

omittunt. sonitum

discrimine

—

D e i n d e sonitum et Fran, sonitu vocant

—

et

Sulpic.

Guelf. Y o s s .

discrimina

Sulpic.

W r a t . et

Guelf.

Wrat.

et Voss.

Ethea

appellant

Guelf.

Wrat.

inclusum

addit Laetiana.

Fran.

Vatic.

laudavit Scholia Theocriti

Wrat.

Fran.

echea Vatic.

Cotton,

Turnebus Advers. ad Idyllium

alii

Deinde

r/pisìa uncis

25, 12 et 30, 36

a. ubi e s t :

tprjsiv HiroX-

TLÓÒÙopos MSyvyai ròv ìe.poépi&' 'Epfittao •

20 róssov re ppiosSeìsa tpvGiv xo\vnafiicéa fttjvt) • titvrei fi' f/eXiois Sistv bià tXajce jcädov ai5tìj itevrdäüovos' a>v est stella I o v i s .

15

Sensus esse debet,

Versum 1 6 non expedio.

tantundem M a i t i s

stellam distare

I n Codice est ràsiv

quantum Iupiter a Saturno.

—

a love,

eßpißtos.

V e r s u s 1 7 sententiam Plinius interpretabitur : a Sole ad terri tonum,

31ar-

id est quantum ad Lunam a terra.

V e r s u i ß C o d e x habet ijehiois 17.

Plinius a genere

ad Solem

sexquiplum. Versu i p

C o d e x àtì vicoSTikßaov—

a Luna ad Mercurium Venerem fere V e r s u 20

tpjieias

C o d e x dabat

¿è.

TÓSSOV

Versum 2 i

6' r/tXioio désiv

j;é\ìoio?

pädov eXA-ajce bìa.

Versum 22 non magis expedio.

tphofóiv ìtvp videntur versus aliquot ditionem et temperaturam videtur oiipavòs ¿Sarovos tonos effici,

est universitatem

equidem non

Facile quidem metrum sanabimus scribendo

tiévrpov

poeta,

Plinius:

et ab eo ad

tantundem.

intelligo nec extrico.

Ita Septem

habet.

spatii eius ( t o n i ) dimidium,

Sed quid sibi vult

P o s t verba ¿>r' rjtpiijs

excidisse od zonarum con-

pertinentes.

Versu

24

scribendum

etsp&c. ròv bià naswv.

TÓVOV

Plinius :

quam Sia xasinv harmoniam vacant,

concentus.

Tóvov

si manum eius tenemus.

scriptum extabat vocabulum

I n Codice enim i t a , ut edidi,

TÓVOV.

Versum 2 5 ita corrigendum suspicor Toiqv 701 Gttpìjv* o Ceterum T h e o n hunc poetam ¡ìonaindoTarov annotante Grotio. ras interdum a Terra Luna.

hoc

igitur dixit pro àpfioviav

MXiZavbpov vocat,

Addo reliquum locum Plinii 2, 20.

ex musica ratione appellai

/liós.

tonum,

Pythago-

quantum

absit

— a Marte usque Iovem dimidium : ab eo ad Sa-

turnum dimidium : et inde sexquiplum

ad Signijernm.

—

III ea

AD

LIBRI

1.

CAPUT

(universitate concentus) Saturiium Dorio vem Phrygio,

et in reliquis

saria subtilitate.

similia

I. 16. 17.

¿5

movcri phthongo,

lo-

iucunàa inagis quam neces-

Doctrinain Pythagoraeorum exponit et explodit

Aristoteles de Coelo 2 cap. 9 toto, post eum Plutarclms de Platonica if-vpoyovia cap. 31 p. 324 seqq. ed. Hutten. Helvetus Prevost

Contra nupei

in Comnientatione inserta Commentariis Acade-

miae Berolinensis

anni

lQo/f

Inimaine suivie de 1'explication

(Quelques d'un

remarques

passage

stir V ame

de Timée)

bene

docuit quam prope a vero absit, et quam originem causamque habuerit opinio Pythagorae. cum geometris — tris,

Sulpic. Fran. Voss. Guelf. Wrat. a geome-

nisi quod Wrat. geometricij

habet.

Sequens de visu ili

Sulpic. Fran. Guelf. Wrat. Voss, scribitur diuisus, ratensi 1543 de usu. Postea Fran, manti ac tractationibus

—

in Argento-

appellatus.

Sulpic. locund. Vatic. Fran. Voss.

Guelf. Wrat. manu ant tr. Philandri Argentoratensis iain veruni o Deiude eliganliam Wrat. Ceterum quae mal Im, ad ope-

posuit.

rimi referendum:

nam opera ad elegantiam manu perducuntur,

ingressus vero ad effect um tantum. abunde vide tur Jecisse

—

Iocundus is ante videtur

inseruit,

quod pronomen abest a Sulpic. Vatic. Voss. Guelf. Wrat. Franeck. habet notas,

eas que —

Wratisl. habet omisit, Sulp, habeat ;

deinde eas Sulpic. Fran. Voss. Vatic. Wrat. ne deficiatur

—

Ita pro vulgatis ne destituatur

vel

deficiat

Sulpic. Iocundi, Argentor. 1543, Iuritina, Franeck. Guelf. Cotton. Vossiani duo, (teste Oudendorpio ad Suetonii Aug. 84 P- 3o6.) In Wrat. est ne deficiat. si non terrestri

Infra in Praefatione libri V I I I est:

cibo membra corporis alantur,

Sulpic. Guelf. Wrat. dant deficient.

deficientur.

ubi

In Argentoratensi Philandri

1550 emendationem, si ita appellari potest, iain positam reperio.

faciliter

contra —

In Cotton. Voss, est facilius,

bans Bondam p. 23 deinceps corrigit quo Comment, ad

Vìtruv.

I.

quod pro-

pluribus. 4

2.6

C O M M E N T A R I !

Tarentini — Sulpic. Tarentinus, Vatic. 1. Talentini. Deinde Scopinas a Syracusis Sulp. Wrat. tarnen Se ofmas Wrat. et gnomonicas — Copulam omittit Sulp. Guelf. Wrat. ìgnominicas Franeck. 18a naturali solertia — Guelf. ab naturali. Ceterum haec verba non sunt iungenda cum concedatur, sed potius cum habere talia ingenia, et significare videntur ob naturalem solertiam. omnibus eruditionibus debeat — Sulpic. omnibus debeat erud. summ as, sed etiam mediocres — Wratisl. inepte sed etiani sumn'.as mediocres liabet. fitto, Caesar, et á te — Sulpic. pelo a te Caesar. Deinceps qui ca volumina Sulpic. Vatic. Fran. Guelf. Wrat. mea omittere oninino dicitur Vossianus. sunt lecturi — Sola Sulpic. dat: lecturi, expostulo. quod verbum si in aliis etiam libris repertum fuisset, lubens adscivissem. Deinde mutato ordine ad regulam artis grammaticae Sulpic. W r a t Voss. rhetor disertus — Sulpic. rethor, Wrat. discretas — summits. Deinde nixus sum Sulpic. Unde Laetiana uisus in margine àpposuerit, nescio. polliceor, uti spero, his vol. — Clausula haec tam subito a seraione reliquo abludit et tantam scriptoris balbutiem prodit, ut eam vix sanam esse credam sed potius vitiis a librariis temeratam. Primum expectabam: polliceor et spero me (Sulpic. pronomea omisit) praestaturum. Ilucusque bene. Sed adiungitur sine lubio, quod cum verbis liti spero vel et spero non bene coit. Qui enim sperat, non certo seit, quid sit eventurum sine dubio. Deinde quid praestaturus sit, non indicavit aut piane insolita atque obscura ratione indicavit. Quis enim uspiam scriptum legit praestare in volumine de artis potes tate, quaeque insunt in ea ratiocinationes, aedij-icantibus et sapient ibus? G aliani vertit: Quanto però al forte deli arte, ed alla Teorica

AU

LIBRI

della medesima,

I.

CAPUT

prometto,

I. 17. iO- IT-

come spero,

a.

non solo a tutti

quelli

— di trattarla in questi libri senza dubbio con tutta la maestria.

Paulo melius Rode : was aber meine Kunst selbst und

die Theorie derselben betrifft,

so getraue ich mir zu verspre-

chen, dafs nicht blofs der Bauverständige, gescheide Mann sie aus meinen Schriften keit und mit aller Gründlichkeit

sondern auch jeder in aller T^ollstündig-

soll erlernen können.

quidem Vitruvius non praestaturum

sed potius

Mihi

satisfacturuv:

scripsisse aut scribere voluisse videtur. A D SidBeSiv vocant —

C A P U T

II.

Vatic. Guelf. Franeck. Cotton,

Deinde Wratisl. Franeck. eurithmia dant.

vocitant.

Ceterum H. Wottonus

in Elementis Arcliitecturae additis Edition! Laetianae p. 29 de h. 1. ita docet : Duae priores mea sententia praeteriri possunt.

Nam

quantum intelligo,

textu

(qui in ilio loco, xime obscurus)

aut ex illius interpretibus,

aut ipso

in quo forte clarissirniis esse debebat, est maper ordinationem nihil aliud indicai,

quam con-

stitutionem moduli totius operis ; nec per dispositionell amplius quam planum et plenum expressionem primae Ideae aub designatiojiis illius ; quae forte sorem.

magis pertinent ad artificem quam cen-

Reliquae quatuor sujficiunt

vendam quameunque

ad damnandam aut absol-

fàbricam. 2.

modica — commoditas —

Ut modus est graece fiérpov , sic

modicus nunc dicitur pio /térpios.

Est igitur modica membro-

rum operis commoditas idem, quod mensura commoda membrorum.

Sic infra IX. c. 9. qui denticuli versationes modicas fa-

ciunt et motiones.

Varronis modum agri modicum R. R. I, iß, 4

Gesnerus inodum normalem interpretatur, equidem vulgarem, ut apud Herodotum rov fierpiov xrjjctos ¡léZwv I, 72. fastigia commoda opponuntur spatiosioribus.

Infra IV. c. 2

Recte igitur Galiani

C O M M E N T A R I ! vertit : un misurato contado de' membri. die bequeme Beschaffenheit der Theile.

Male contra Rode :

universaeque proportionis — Male Wratisl. proportiones. Gallani recte vertit: e 'l rapporto di tutte le sue proporzioni alla simmetria. Male Rode. Cetemm Galiani monet Vitruvium limites ordinationis transgressum symmetriam immiscuisse ordiuationi. izosórt)s — Franeck. Possotes. sumptione e singidisque — Sulpic. et Franeck. a prima manu dant: sumptio ex. Wratisl. sumplio et. Vossianus sumptio e. Vincentius Bellov. e omisit. Vulgarem scripturam, ubi modulorum ejfectus iungenda sunt, interpretatur Rode: die Gröfse aber ist die gefällige PVirkung des Models, nach welchem die Verhältnisse der einzelnen Theile des Gebäudes zum Ganzen bestimmt werden. At ita vocabulum conveniens, quod ad verba singulis que membrornm partibus universi operis pertinet, ab iis ita avellitur, ut verba ista plane omni structura diruta collabantur, nec habeant, unde pendeant, nec sensum ullum edant. Deinde Vitruvium Rode facit explicantem, non id quod exspectabamus, quid sit quantitas et unde oriatur, sed simpliciter dicentem quantitatem esse effectum modulorum. At quaerimus , unde isti moduli sumuntur ? Nulla est responsionis species in versione germanica; in textu tarnen inest haec : ex ipsius operis sumtione, de quorum verborum structura quaeritur. Rode post modulorum posuit incisum, ut px>st operis; itaque modulorum — conveniens cjfectus iungi voluit. Reliqua ergo ita constabunt : ex sumptione ipsius operis e singulisque membrorum partibus universi operis. Quam vero sumptionem dicit Vitruvius ? Modulorum scilicet ipsius operis. At ita sequi debebat singulorumque membrorum partium universi operis. Quod si sumtione statim cum totius operis iungas, quae est ilia sumtio operis? Versio Rodiana verbum sumptione plane neglexit. Galiani vertit: la Quantità e la giusta distribuzione dei Moduli presi dalla stessa opera, e adattala a ogni membro dì ciascuna parte della medesima. In annotatione

AD

I.IERI

I.

CAPUT

IT.

29

2.

monet modulum esse partem sumtaln ex ipso opere et accommodatam membris omnibus eiusdem, ut habeant omnes partes quantitatem eam, quam quaerimus.

Haec vero sententia ex verbis Vi-

truvii non aliter existet, nisi scripseris modulorum sumptorum

singulisque

— operis

conveniens

pius ad Codicum sciiptuiam : modulorum singulisque

— operis

conveniens

cari fuisse olim scriptum : sumptio,

sirtgulisque

partibus

mus rcliqua Vitruvii loca. tuuntur,

dividatur,

cuius

efficiuntur

operis

7Ì]p,

omnis

Ìrupà

membris

D e modulo nunc videa-

erit,

in partes

una erit

moduli

qui

si graece

ratiocinationibus

Hesychii locum éfifta-

ad istum locum posuit Is. Vos-

TÓTZOS,

sius in annotatione M S S . et

consti-

XXVIII,

modulus,

constitutions

distributiones.

ipjctréfiToSi

TOIS

Licebit etiam suspi-

in loco quo colnmnae

si tetrastylos

¿fi/Sàrtis dicilur,

sumptio,

ex ipsius operis

et cet.

ex his pars

XLIV.

aut pio-

Igitur libro I V c. 5 de doricis aedi-

bus ita tradii : Frons aedis Doricae hexastylos,

ejfectus :

ipsius operis

eJJ'ectus.

modulorum

ex ipso opere

corrigendum censuit.

Modulum

enim esse velut principium et mensuram totius operis.

Eundem

TÌITCOS

Hesychii locuin comparaverat antea Turnebus Advers. X I , 4 in Vitiuvio e'/j/Sart/p corrigens. locus est Y , cap. 9. ltaque dimetiantur

earum

De si

altitudines

partibus

una constituatur

moduli

rationem

omnis operis

extc'riores

Ceteri

quarto scriptum

Doricae est.

corum pensitationes graciliores partis

rata pars,

efficitur

XV,

perj-ectas.

modidos

habeantque

et ornamentis

ex ra-

et post verba supra posita uti in aedibus sacris in libro

habeant

rationem.

liabes libri I Y , cap. 1. Proportio

in omid opere symmelriarum.

et graece ¿¡ijSdrtjs.

et

cuius

Hinc dicitur ibi-

Tertius est locus X , 1 6 . quibus rebus ad

colunuiarum

membrorum

qua ratio

in partes

explicatio.

cum epistyliis

operis modulationes

Alter

columnae,

et J~iat modulus •* ad

9

erit

erunt

ordinatio et dimensio per modulos :

columnas Doricas

tione modulationis iterum :

generis

cum capitulis

ex eis

dem modulatio,

quo mox videbimus.

Dorici

totiusque Blodulus

Grae-

Modulos est

ralae

commodulatio,

ex

igitur est

portio,

In Compendio Architecture est:

C O M M E N T A R I !

5o Quantitas dens

est modus singulontm

membrorum

universo

respon-

operi.

elegansque

in —

Franeck. eligansque.

Deincle in omittunt

Sulpic. Guelf. Wrat. Franeck. Vossianus cum Vincendo. quantitate

dat liber Ripensis.

Compositiones

Postea

vocat opera compo-

sita ex plurlbus membris, opus vero dicit de fabrica, seu fabricatione.

Ceterum

post qualitate

r e i , quae graece xoiórys Species

dispositionis

expectabam ut. Vitruvius adde-

dicitur. — Ripensis liber Species

compositionis.

Vincentius excerpsit: Huius species quae Gr. d. ìbiai, hae: graphia

et cet.

conclavium

In Compendio est : Disposibio

institutio

et operis futuri forma,

visa , quae a Graecis ¡ita appellatur. rae,

Ichnographia

et cet.

est apta rebus tribus figuri.s

Hae sunt ergo tres

difigu-

Unde nascitur suspicio in verbis Vi-

truvii esse turbatum a librariis et locum esse lacunosum. eniin a disposinone est forma menda,

ichno-

futuri

operis,

quae Graece ièeai dicuntur.

Diversa

tribus figuris expri-

Ita vero facile vocabulum

Ibéai tuebimur contra Meisterum tentantem p. 174 cum verbis quae Graece

dicuntur.

In loco Isidori Orig. 19, 9.

est areae vel soli etfundament or um descriptio

Dispositio

nihil est praesidii

ad locum Vitruvii explicandum, in quo lacuna est statuenda, aut dicendum cum Galiano Vitruvium gemina vocabuli dispositio

signi-

ficatione falsum ab una, cui proprius hie erat locus, ad alteram mente aberrasse.

Scilicet Vitruvius hic pluribus vocabulis graecis

quae ipse latine vertit, aliter usus esse reperitur,

quam in an-

tiquiorum graecorum scriptoram libris usurpata agnoscimus. ordinationem

dixit,

quae

proprie

membra et partes vel partitio, iusta.

Dispositionem

Ita

erat descriptio aedificii in

partiumque inter se comparatio

priinum recte et ex usu vulgati vocabuli

rerum aptam collocationem tionis , aut terminationes

definiit. dispositionum

Sed dum species dicit,

disposi-

aperte alium lo-

quendi usum diversamque vocabuli, numero plurali positi, significationem secutus est.

Errorem Vitruvio obieceruut loca scri-

ptorum graecorum, ubi biadéseis plurali numero vocabantur rerum

AD

LIBRI

I.

CAPUT

II.

c.

simulacra et repraesentationes mirabili artificio expressarum.

Ho-

mo igitur in arte dicendi et grammatica non arleo, quod ipse initio librorum confitetnr, exercitatus, biaSiseis generis illius, quod vocabuli iidSesis repererat.

putabat esse species

singula« numero designatimi

I l u i c meae interpretation! maxima

verisiinilitudinis

species et auctoritas accedere videtur ex loco posteriore, dispositìouum

terminationes species

dispositioiiis

plurali numero dicuntur, quas antea

singulari vocaverat.

Antea vero, quam vo-

cabuli graeci usum exemplis demonstrem allatis, bulo species

sunk,

saepe his casibus Cum autem

tudine

est : at fortnis

dicere:

et formarum

confundit

non satis

artem,

acute,

et

velini.

commodilatem

Tum vero addit :

in

Formas

et

simili-

quae sunt

secer-

Hunc postremum locum posuit Clavis Cice-

tanquam Cicero usum

plane improbaverit,

vocabuli pars

pro specie

cum tarnen ipse saepius partem

pro specie

Partit. 37. Orat. I, lenem habent

—

et statim si quae

autem

tenses

—

asplenon.

minuerint

sunt,

Sulpic. et medici Postea liniosos

annotationi

quasi vulgarem scripturam, et

D e i n d e imminuerunt

Wratisl.

corci-

Gortynam.

Guelf. Wratisl. Philander

in aliis Codd. rectius esse monuit splenem medici

pro

Guelf.

Ilaec verba Franeck. cum Guelf. omisit,

praescripsit verba splenetica etiam

Pry-

habent. — in his locis —

Chre-

Franeck. cum Sulpic. imVatic, x.

11. orientem,

e aeque

—

Sulpic. occidentem

haeque —

littus

maxima. f i t aquae exitus — Sulpic. Franeck. Vatic. 1 fit vulgo ante aquae positum o m i t t u n t , recte; item deinde praepositionem ex Comment,

ad Vitruv.

I.

7

C O M M E N

T A

R I I

ante mari collocatam, cum Guelf. Wrat.

Postea mare dant Frau.

Vatic, l. ili pollutes — concitatur Deinde concitata

amarisque —

exemplar —

Wratisl. exempta dat.

pic. A quite jam

Sulpic. in

paludibus.

marisque Sulpic. Guelf. Wrat. Vatic. Aquileyam

Deinde Aquileiam

Sul-

Wratisl.

12. Pomtinae

— Ita Guelf. Pomptinae

des Sulpic. Pontinae

etiam Wratisl.

Franeck. Pontinae

palu-

Deinde putescunt

Guelf.

Franeck. Item De

in Apulia

municipio oppidum

Franeck. in Apulia inclytam

—

Wratisl. hinc Capitulum

de loco in locum Salpia

Salpia,

—

nominat.

bant 2etkariav, ser SaKaiciav

oppidum

exorditur

translato.

Wratisl. opidum Sapia.

Sulpic. Satapia.

Dauniorum

IX

Guelf. Vatic,

Plinius 3 sect. 16 Hannibalis

Salapiam

meretricio

amore

In Appiani Hannibalicis c. 45 Edd. nomina-

Codices SaXKariav

vel JiXXariav,

Scliweighaeu-

dedit ex correctione Stephani et Palmerii,

qui

comparant L i v i i historiam 26 c. 33 et Valerii Maximi 3 , 0, 1 extern.

In Appiano de Civil. Bellis I c. 52 vulgatam librorum

omnium scripturam 2a\niav SuKaitiav. siccitate

Cicero

idem Schweighaeuser

Agrar. IT. 27

aut in Salapinorum

nisi

mavultis

pestilentiae

in

mutayit in Sipontina

finii us collocavi,

ubi

Sulpic. senatu P. Ç.

R.

eadem est scripturae varietas. senatuque

populoque

romano

—

Verior lectio est in Franeck. Guelf. Wratisl. nummoque —

mancipio

deinde Sulp, mancipia. Hostilius terram Salapinis. scriptum testatur

Tullum

Hostilium, Catones,

dedit —

Sulpic. Wrat.

minimoqne,

Per aes et libram iure mancipii dedit Ceterum Ciseranus in libris aliquot Hostilium.

Livius 31

c. 4 L . et A.

cum aliis creatos decemviros narrat agio

Samniti Apuloque metiendo dividendoque veteranis, quod ems publicum populi romani esset.

AD

LIBRI

in mare —

I.

C A P U T

perfecit

—

Wratisl.

posterius mutilat ablata parte dimidia Salpini Salapini

—

12. V . 1. 2.

IV. u .

priora verta

ornittit, et

fecit.

Sic Vatic. Wrat. Guelf. et alii libri cum Sulpic.

l'.dd. multae.

Deinde Sulpic. dedit mil. pass. Franeck.

Guelf. Wrat. Ripensis milia. teri Sulpic. in ante salubri A D De fundamentis lurn X inscribit :

Guelf. Wrat. passus.

Postea ve-

omittit Wrat. C A P U T

murorum

V.

et turrium —

De fandamento

Wratisl.

murorum et

Capitu-

constitutionibus

turrium. Cum ergo — erit — moenibus collocandis

Sulpic. Quom. Wrat. erunt.

dedi cum Rodio ex Codice Philandri, libro

Ripensi, Vincentio et Franeck. ram,

Sequens in

Vulgatum moenium

collocando-

quod est etiam in Sulp. Guelf. Wrat. nulla alia ratione de-

fendi posse videtur, in deleas,

ita :

collocandorum viarum tunitatcs

nisi ut facta

cum his rationibus

facta

intelligas et praepositionem erit

salubritatis

moenium

explicatio.

munitiones

—

id est viae munitae.

Deinde

opor-

Sulp. Guelf. Wrat.

portus

marinae

subvectiones

habuerint

—

Guelf.

portos.

Deinde marinos Vincentius, snbvectionis Vatic. 1. habuerit Guelf. Wrat. Vatic. 1. Vincent. omisit Vincent.

si queat inveniri Philander; ratione

—

Ita iam olim vulgatum queant correxit

rectum edebatur tamen libri 3

videantur

ampliare — parietes

Sequentia ad moenia- comport at iones

Postea murorum omisso que Wrat.

cap. 3.

Deinde pro

Vatic.

parietum,

qui —

Wrat. ampliorem.

Vincent.

supra et cet. 2.

dextra ac sinistra

—

Wrat. et sinistra.

Deinde telo vulne-

rentur dat, in Guelf. est vulnerentur, ut in Franeck. sed n puncto subdito damnatur.

Deesse telis alicubi monet inargo Laetianae.

C O M M E N T A R I ! sit aditus

—

Wrat. ordinem invertii ; verba ita

dum omisit Yincentius, danda.

Deinde loca praecipua

scaeva — Gellio 12,

circuiii-

Ripensis liber.

Ita iam olim Turnebus Advers. 30, 36 comparato

13

correxit vulgatum Guata.

Sulpic. scea,

Wrat. Vincentius, Regius et Arundel, sceua, scaeva.

circumdan•

sed is postea dedit praecipitia

Pro portarum

Laetianae margo.

Guelf.

Franeck. Vatic. 1.

esse alicubi scriptum locorum

monet

Ceterum hue pertinet locus Taciti Hist. 5, 1 1

de Hierosolymis : Duos colles immensum editos claudebaut per artem obliqui auk introrsas tiurn ad ictus palescerent. ubi mous iuvisset, nos vicenosque pares.

sinuati,

Extrema

in sexaginta

ut latera

oppugnan-

ritpis abrupt a et

pedes,

inter devcxa

attollebantur , mira specie ac procnl

muri turres,

in centeintuentibus

Magis etiam locus Dionis Cassi! de muris Byzantii mox

atferendus.

Quod attinet ad vocabulum scaeva,

liotione occurrit, quam liic locus desiderai.

vix alibi hac

Sed ecce Sei vius

ad Aeneidis locum I I I , 3 5 1 ' Scaeaeque amplector limino portae : Scaea,

inquit, porta dicta est non a pugnis arile se fact is scae-

vis id est malis, gressis

('nam et ante sic dicta est) nee ab itinere

scaevo id est sinistro,

nistro ennt itinere: omate,

quod ingressi

sed a cadavere Laomedontis,

quod in eius Juerit

superliminio.

ili-

non recto sed sihoc est scae-

Ubi secundam ratio-

liem unice probo ad Vitruvium translatam.

Vocabulum Giìaiaù/ia.

pro cadavere positum nondum est repertum, sed alia notione extat in Polybio 5, 59, 9 quae unice hue pertinet. Loquitur de Seleuciae situ : izpósfìasiv ii fiiav i'^tt Kara rìfV àxò Sa\ 26, 13. ubi variatur scriptura inter /leraa-ùpyia Hinc intelliges locum nostri sect. 2. tnrres partem,

sunt

et

forma muri totius edoctus f u e r i t ,

Sed de his supra satis

Addo nunc locum clarissimum

omnium

Appiani Mithridat. c. 3 7 de Athenis oppugnatis : iipjiiXaos ritia vvnròs rà nexraiKora «oì

fiaX\ò)itvos

fiyvoeitisi

rov reipove ¿inobófiti,

jitjvociiìj

Sulla vero oppugnans ea air iv

xoXXà itepiSeìs tvèoStv.

UvaoSev in re jierwicov xaì ràov nepaiwv,

missione

—

Sulpic. Iocundus, Philander,

emissione.

Vatic. Guelf. W r a t . sagitta

Franeck.

E x Ripensi emiissionis temere recepii Rode. ac —

Fran. Guelf. Etiam

av-

a-ùroìs srevS)

Andronico expressorum hic erat: 2r,ipwv,

Boptas,

XióìTtìs,

Latina Yitruvii eodcm

Evpos,

Nóros,

Aìij>, Zétpvpos.

ordine ita procedunt:

Caurus vel C o r n s ,

Kaxmas,

Septentrio,

/laij-

Aquilo,

Solanus, E u r u s , Auster, A f r i c u s , Favonius. esse expressum

—

Wrat. invertit ordinem.

Deinde

Sulp. Iocund. Philander,- Guelf. W r a t . numeros Philander.

Denique certi ventorum

ut invcniantur

—

capiat

Sulp. Iocund.

Guelf, W r a t .

Wratisl. ut omittit.

6. libellam — amussium amusium rnediis.

mediis,

—

Guelf. W r a t .

post iterum dat W r a t . est regula fabrorum poliendo

utuntur.

aliquid

exaequatur.

Amussis

, vel,

ut alii volant,

Amussis

Hinc amussitare amussitata

inquit,

examussim

Jerramcntum,

quo in

et examussim

esse idem

est

Quaestionum

Plautina-

aequamentuin

laeviga-

tabula quae dam , qua utuntur ad saxa

illesi

amussim facta.

ductum.

sua sibi

Plautus in Milite 3, 1, 38

ingenua

indoles,

id est ad

Scaliger in annotatione ad locum Festi : amussim

Jabri in poliendo,

in

paulo

ad quarti

Hinc amussim

coaequanda.

ait,

quod

ait esse regulam,

Nonius ex Varronis

et est apud Jabrcs in hoc

hamusium,

Festo in vocabulo

Idem in Amussim

rum libro I I posuit haec: tum,

Deinde Sulp.

sed corrigitur in fine Editionis amussium

Frau. amusium.

quod regulariter.

Yatic. Fran, libellum.

etiam

verum est.

Jerramentum

esse,

quo

Inde enim Amussivum

Voluitne vir egregius in Vitruvio scribi vocabulum ? tem scripturae nullam annotatali! reperi.

Quoi utuntur

f^itruvio.

Nam varieta-

Galiani vertit un

piano,

AD

LIBRI

Rode eine Scheibe.

I.

CAPUT

VI.

5—8-

Vocabulum nescio quid graecae originis sonat,

quam tamen indagare nondum potui. regulam et libellam —

Vatic. 2 omittit verba regulam et,

idem dat libellum. indagator sciatheras,

—

Sulpic. indagatio.

Guelf. seiatheres,

Deinde sciateres,

Wrat. sciotheres.

Fran.

Ceterum non

sine causa haec addit Vitruvius ; in extremo enim capite gnomonem alium nominat. quintam

—

Postea circino signum,

Fran, quinta. dcducto

ex eoque —

post eoque quod,

Deinde extremi,

Wrat.

extremae.

interserit

umbrae,

Sulp. Wrat. ante signum

utrumque inepte.

Male etiam Sulp.

postea

rotundatione. 7decussativi

describendum

ubique. describendam Tunc postea — tatis

—

decusatim

Fran. Wrat. hic et

Sulp. Wrat. Vatic. Fran. Turn postea.

Deinde

rotundi-

Vatic.

qua tangit

circinationem

xit Philander. Ita austri

—

Ita recte vulgatum quae corie-

Deinde septentrionàli —

parte

Wrat. Itaque austri et

dcxtra ac sinistra tres aequales — Vatic. Fran. Guelf. Wrat.

Sulp. septentrionàlis.

Sinceram Iectionem Sulp.

incrustiivit Iocundus

tres et sinistra tres his aequales.

edendo

dextra

Sed video quid virum ingenio-

sum moverit.

Scilicet Sulpic. sic pergit: aequales et tres

buendae sunt.

Fran. Vatic. Guelf. Wrat. autem aequales et tres

his distrib.

distri-

Compara infra sectionem 13. 8-

mcis

ventorum vis molesta

—

Wrat. molesta vis.

dicit aedificia inter plateas et angiportus conclusa. (vicus significa tur ) cum id genus aedijiciorum in oppido

prive in suo quisque

loco proprie

Vicos

Festus : tertio dejinitur,

ita aedificat,

quae ut

62

C O M M E N T A R I

in eo aedijicio quisque sicut

pervium

habitationem ii,

vicani

qui

in

oppidi,

qui non dicuntur hi,

aut

qui

in

suain vicani,

agris

sunt,

S e d ibi praecedit altera s i g n i f i c a l o quae hue

itineribus

dissimilibus

aedijicia,

regionibusque discriminis

corum d o m o s angulares insulas —

Male

quae continentia

distributa

causa

V i t r u v i u s p r o plateis dixit vicorum

vehementibus

ad

viis,

cum id genus

conformatae

habitàtores

accessum,

oppidi

appellantur.

nibusque

quo itinere

habeant

aut

p e r t i n e t : Altero,

iviis

sit,

I

sunt

nomi-

dispartita.

directiones,

Postea

extremasque vi-

vocavit.

Yatic.

conjirmatae.

Fran,

P o s t e a a regionibus

Sulpic.

distant,

sunt,

Deinde

Sulp. Wrat.

9i i , qui multa expositum expositi

Sulp. W r a t . hi qui

—

sit tantumuiodo

sunt.

octo

G u e l f . expositi

sint.

multa,

esse ventos—

Vatic. W r a ; .

D e i n d e tantum

omisso modo

P o s t e a uenti Vatic. Guelf.

Yatic. F r a n . W r a t i s l .

Graecam dictio-

nem Vitruvii in hac lectione facile agnoscas.

animadverterint circumitionem

—

Guelf. W r a t .

ex inclinatione

coeli —

S u l p . Vatic. F r a n ,

G u e l f . W r a t . et inclinationem. I d e m methodiis

millium stadium, quae

adverterint.

Deinceps

Vatir. Fran.

inclinationc. Wratisl.

habet.

stadiorum

—

S u l p . Guelf. W r a t . milium,

Sulpic.

stadiumque.

Fran,

fiunt

et

D e i n d e JEratosthenem

—

I t a Sulpic. Guelf. W r a t . I o c u n d i ,

Philandri,

L a e t i et Galiani E d d . Contra R o d e e x libro R i p e n s i quae adscivit.

trecenties trecentos

et decies

quinquaginta

et decies qu. millia.

tenent E d d . v u l g a t a e : d u s ) et

faciunt

P o s t e a S u l p . Vatic. F r a n . G u e l f . Wrat. scriptum habent

quingenties

semel et tricies mille.

Guelf. W r a t . tricies mutavit I o c u n d u s

milia,

( V a t i c , millia)

Ripensis

I o c u n d u s dedit eum numerum, quem Postea

nongenta

in ter millies

triginta mille

millies

(milies

dedit Iocun-

in Sulpic. Vatic.

septem

milia

et noningenties

Ripensi, est,

quod

trigesies

AD scpties

mille.

LIBRI

T.

CAPUT

V I . 8- 9-

6?,

Quod ad numerum stadiorum attinet, quem po-

suerat Eratosthenes, eum certum et constantem habemus in libiis veterum,

nempe ¡ivpià&as tïnoGi irévn,

id est stadia

250,000.

Rotundum tamen numerum commoditatis causa assumserat Eratosthenes 252,000. gmenta,

Compara Eratosthenis Geographicorum fra1709 p. 57 seqq.

Nec

hic numerus in libris scriptis aut editis Vitruvii variatur.

collecta a Seidelio Goettingae

Con-

tra maxima est diversitas in coinpaiatione passuum romanorum, unde dubitatio orta est inter viros doctos de stadiorum vario genere et numéro.

Plinius 2 sect. 112 ita passus romanos com-

parât cum Eratosthenis stadiis : tatione

eJ-J-icit trecenties

quae viensura Romana

quindecies

centena

millia

compupassuum.

Scilicet Plinius cum Strabone stadio contribuit 125 passus.

Sum-

ma igitur stadiorum 252,000 efficit passus romanos 31500,000, et milliaria romana 31,500.

Hinc intelligitur, Sulpicianae Editio-

nis et librorum scriptorum lectionem trecenties quaginta milia,

et decies

quin-

quanquain falsam et vitiosam, propius tamen ab-

esse a vera ratione,

quam posuit Plinius cum aliis consentiens,

quam barbaram et a romano sermone plane abhorrentem Iocundi rationem et scripturam, diter fuisse secutos.

quam miror omnes Editores tam socor-

In scriptura enim Sulpiciana et Çodd. levis

error est primum in numéro et decies, deciesr;

alter in quinquagiiita,

dens decies, notatum.

qui debebat esse quin-

in quo quin pertinet ad praece-

reliqua pars continet centena vitiose scriptum vel

In numerorum ratione, notis perscripta,

intelligere originem erroris oblati librario, litteris.

Sic

item

alter numerus octavae

facilius est

quam in explicata partis efficit passus

3937>4 00 i milliaria 3937 et passus 400 seu quadringentos, Vitruvius quingentos ponere videatur.

licet

Hune romano more si

perscribere volueris, adhibebis recte rationem Sulpicianae lectionis et Codd. tricies nötigendes

nongenla

triginta

scribendum erit.

septem

millia,

Contra ratio Iocundi,

nisi quod quam tamen

omnes Editores secuti sunt, prorsus a sermone romano abhorret. Deaiura post annos t i e s ,

cum ad annotationes has retractandas

C O M M E N T A R I !

6/f

redirem, vidi mecum sentire G. Budaeuin de Asse p. 109. II. qui Iocundi emendationem his verbis improbavit, suminis eius amicis : sipit.

qui

Quare sic locum potius

sorum observatione, lilatus

modus

in eis sit:

centena millia.

loquendi

quanquam in

antiquitatcm

noii re-

lego ex librorum prius

licet corruptus

impres-

ille locus atque etiam mu-

quae fiunt passus trecenties et quindecies

Huins autem octava pars, quam ventus tenere

videtur, est tricies novies centena triginta septein millia et quingenti passus.

Ilac

lectione

et vetusta

numerus ad passimi convenit.

formula,

restituii ur et

Vides Budaeum in numeris me-

cum sentire, in formula tantum posteriore discrepare;

optioneni

lectoribus permitto. varietates,

mutalione

—

Wrat. varietatis,

mutatiouem.

IO. sinistra Austrum

—

Dedi ex Sulp. Vatic. Fran. Guelf. Wrat.

et Parisiensi teste Salmasio Exercit. p. 1250» omisso circa, insertili Iocundus ante Leuconotus

—

Sulp.

Guelf. Leuconotus,

Leuotonus. JEuronotus

Plinio 2 sect. 43 Altani

Contra Servius ad Aeneidis 7, 27 flatus

ripae aut pelagi, Africum

—

altanus

dede-

e terra conomnis qui est

vocatur.

Vulgo antepositum circa omisi cum Sulp. Vatic.

Fran. Guelf. Wrat. Circa

Franeck. Vulgatuin

Iocundus et Philander Leuconotus

runt, Laetus Jùuronotus. surgunt.

Leuchoiiotus.

Wrat. Leuionotus.

cui debeatur nescio.

quod

Austrum.

Deinde Subvesperos

Favonium

—

Wrat.

Vatic. Franeck. Guelf. Wràtisl.

Quem

Sulp. Guelf. Wrat. Fav.

Deinde

Ergastes

Postea pro Etesiae

Franeck.

Aetrhetae.. Cauri Chauri.

Circius

et Corus •—

Sulpic. Wratisl. Paris. Salmasii

Deinde Circias Vatic. Paris. Postea Chorus Sulp. Vatic.

Paris. Wrat.

Aristotelis Fragmentum de Ventis de Tlirascia :

èv 6i 'IraXia. «ai 2mt\ia.

Kipnas,

Sia TO itvtiv &xò rov

An idem, ex quo compositus deinceps Eurocircius

vel

Kipnuiov. Eurocir-

AD

LIBRI

cias nominatur ?

I.

CAPUT

Theophrastus

2int\'>a.v Ktpuiav — Kapfiav

V I . 9. 10.

de ventis :

bk toivines.

65

HpytGTijv oi

xtpi

Cf. Salmasii Exercit.

P- (388Thrascias

—

Sulp. Fran. Guelf. Thracias,

Wrat.

Tracias,

Sequens et omisit Sulp. Gallicus Isidoro idem cum Circio, Choro juncto.

IIune,

els a parte Dextra

inquit, Hispani

Galliae

Gallicum vacant propter

quod

flat.

ac sinistra Aquilonem — Ita Sulp. Yatic. Fran. Guelf.

Wrat. Regius Salmasii, nisi quod Wrat. ct sinistra habet.

Vulgo

intersertum circa damnavit etiam Wesseling. Observ. p.

com-

parans libri 9 c. 5 et 10 c. 1 1 ubi similis ellipsis est. et Caecias

—

Ita Sulp. Vatic. Franeck. Ripensis,

Regius

Salmasii, Arundel. Guelf. Wrat. Copulam et Vatic, etiam omittunt.

Vulgatum Boreas

dedit Iocundus.

Iladriatico mari vel supero flat; et Plinio, persica

snpernatia

Snpernas

unde ahics snpernas

in Sabinis

est qui ab Vitruvio

Plinio 1 5 c. 12,

super-

nas vinum in Inscriptione apud Reinesium p. 337. Carbas — In Aristotelico fragmento de Ventis est E u r o : ¿v 6i Kvpijvt; Kdp/Sas àirò rà>v Kapfiavàóv THÌV narà QOIVÌMJV • òiò Kai TÒV UVTÒV ioivmiav «ciXovsi rivts• tisi bì OÌ jiaì Aizrj\ió>Tì)V vopiSovntv tlvat. Vide supra de Circia. Ornithiae

—

Wrat. ornitiae.

Sequens tenentis debetur Io-

cundo ; in Sulp. Regio , Guelf. Wrat. est tenens. Circias

et Volturnus

—

Vulgatum Caecias

Fran. Guelf. Wrat. ubi tamen est Eu/'i Cercias,

Circias,

ita correxi ex Regius

unde Salmasius p. 1 2 5 3 corrigebat Eurocercias.

inde Vulturnus

Sulp. Guelf. Wrat.

Euri De-

Ceterum liane ventorum 24

tabulam quo auctore posuerit Vitruvius,

scire opcrae prptium

esset.

Variavum enim re"ionum nomina mire in ea commixta et o confusa reperiuntur. Dubitationem etiam facit, quod ibi Caums a Coro 11011 pronunciatione sed situ et origine distinguitur.

Ordo

autem ventorum a Vitruvio nominatorum hic est, quem ponam, quemque lectoies comparabunt cum tabula octo ventorum supra posita, et cuin copiosiore comparatione recentiorum nominum Comment, ud yitruv. I.

9

C O M M E N T A R I !

66

cum vetustis, quam dedit egregius et doctissimus Medicus Smyrn e n s i s , Coray,

in Commentario ad Hippocratis librum D e aere

et locis T . I. cus,

Euronolus,

Subvesperus,

Cercias,

Argestes,

Caurus,

pernas,

Aquila,

laiius,

Ornithiae,

Auster,

Corns,

Favonius,

Thrascias,

Caecias

et alia —

All anus,

Etesiae,

(in vulgatis Boreas

Eurocercias,

Eurus,

Sequens tracia

Ajri-

Circius

Septentrio,

Sulp, cojiulam omisit.

Guelf. W r a t .

Libonotus,

vel

Gallicus , Su-

e s t ) Carbas,

5o-

foltuniiis. D e i n d e e locis

post flurninibus

Franeck.

inserii Sulp.

11. impetu petum,

scandendo

—

Nescio unde venerit in Rodianam irn-

quod in nulla Editione alia reperì.

procedens

—

habent prudens,

Ita Vatìc. W r a t . Ripensis. sed in Guelf. supra

sìgnificatur lectio procedens. et vulgatas E d d . permanserint hauris

Wrat.

tvpos

—

quo

occupavit Sulp,

Guelf. permanserunl.

Deinde

omnes. —

Fran.

postea ab

ex-

Graecis.

D e i n d e crastinusque

Vatic. Fran.

M . rj xapà

u est scriptum ce,

H i n c ortum trudcns

Guelf. W r a t . aurus.

tìana Galiani. aurium

Contra Guelf. Fran,

Sequens esse omisit cum L a e Vatic. Fran. Guelf.

Postea

Inepta etymologia extat etiam in E t y m o l .

Tyv avpav

rì/v xvotjv,

sed ineptissima

quae tarnen alibi tradita non e x t a t ,

omnium est,

vocabuli avpiov

indidem

derivatio. Sunt autem — nen

Guelf. W r a t . Sunt enim.

Deinde

Eratosthe-

Wratisl. poluisse

colligere

—

Sulpic. potuisse

ita ordinant Guelf. W r a t ; potuisse Sulpic. h a b e t ) orbis terrae

colligere.

veram

omisit.

(musicata

Eratosthenem

Hipparchus

aliique matheinatici plures coarguere conati sunt. tus ventorum

Wrat.

Verba autem

mensuram

Deinde

spiri-

AD

LIBRI

I.

CAPUT

VI.

10—12.

67

12. unit ir evil er—

Wrat. bveviter sititi exposita,

ini eilig at ur Fran. Guelf. Wrat. inteligantur lellegatur

aut.

Sulp.

Deinde

In Guelf. in-

est a prima manu scriptum.

s-f.i)]ì.ara —

Wrat. scemata.

bere formarti

Pro formas

Ecld. quasdam ha-

colligo e x annotatione Philandri,

qui admonuit

Yitruvium formas has et alias alibi semper ad finem libri cuiusque reiecisse. ab impetu

eorum aversis

—

Franeck. ad habere dicitur.

adver sis vulgatum debetur interpolationi, Fran. Guelf. Wrat. aversis evitantur

vicis

verum est in Yatic.

et plat. dir. Ripensis.

Postea

Sulp.

antemeridiajia —

Sulpic. partem vocabuli priorem ante omisit.

Deinde a centro Sulp. Guelf. Wrat. diducto deducto

—

Anteponunt

et Fran. Ripensis,

Sulpic. Fran. Guelf. Wratisl.

Postea rotunditatis reposito

—

Guelf. Wrat.

Sequens id omittit Guelf.

Yatic.

Wrat. reposita.

mon affertur ex loco, tiem exaequatam,

Deinde ubi ante Sulp.

Gno-

ubi horas indicat quaerentibus in plani-

in qua regiones ventorum et vicorum desi-

gnandae sunt; ubi vero umbra antemeridiana longissima ex gnomone capta fuit,

gnomon removetur et in suo loco reponitur.

Diversus est gnomon, qui in capite extremo adliibetur. iterum crescendo

—

Ripensis decrescendo

Franeck. a manu secunda habet decrescendo

partem.

scriptum,

Etiam partem

etiam Sulp. W r a t et a manu secunda Guelf. rotundationis rotundationis

C.

—

Arundel, retrogradationis

ubi erit

Voluitne dare retrogradiendo?

liltera

Pro littera C

in Guelf. est a suprascriptum, quam ipsam litteram posuit Wrat. ab signo —

Sulp. Guelf. Wrat. a signo.

Deinde ubi est d

Wratisl. decussatim — Guelf. decusatim. Guelf. e suprascriptum est.

Deinde ubi erit c Wrat. In

Postea decusationem

Guelf.

C O M M E N T A R I I

68

ubi est D et centrum —

Sulpic. Guelf. Wrat. et centrum

uli

est D. sed in Wrat. est littcra E. Sulpic. erunt linea. Framed7. Guelf.

erunt litterae E et F. —

Wrat. in qua linea erit Hit era, sed Wrat. habet tarnem erunt litterae e, cc, J-'. index —

Sulpic. in

dextra. 13.

ponendum in — rotundationis

Fran. Guelf. Wrat. interserunt est.

Guelf.

Postea et siuiftra

omiltuiit Fran. Guelf. Wrat. rotundatiouein

Sulpic.

Deinde

Copmlam plane

Editio Laetiana verba qruae lane.il

—>- jeplculrionali linea plane oinisit, toculis oj>r--

rarum aberrantibus. circini ponendum tatein dat.

Vatic. 1 adiicit est,

Post rotundationis

dunt copulam et, dextra

—

deind ßaSi'Ktv,

il\ifv Xaì piSas ifoveav

Ovros

xaì ¿&>Sav

¿¡¿iovs, xai ßàpos àxivrjrov Xai àsàXivTov

eyvfiOiitx Sov rì)V 0;loiórt/ra xaraSésUai rov stbfiaros• ó yàp Opàxios VABcoi,

§ jiéyiGTos avrov xai xtpiifavésraros i^avésrtjxev, sjcoov ¿av-

rai Svjifierpa itKàrr\ xai vijii) xai ftopfoeibif,

bvvarai xartpyasSeis

bpov xa"\e~tsäai xaì ficai,

JXÉXÌJ

xai äpSpa xaì

xaì S^p/iartsStìi

iiadrypara

eìxà>v Ä\tS.äv-

rais fiìv ßdsesiv Ittcrofiévov rijs SaXarrijf,

AD T&v

èì

LIBRI

jctip&v

II.

Ty fikv évayjia'XiZop.tvov

riovfiévijv fivpiavbpov, tìs

ÒOVTOS

rì/v

¿Xéfavra

rf; ¿1 òsEià

t'ure,

rà

'Hfiùoòà naì

epyaùv einóvis.

tivai

Sinistra

condendam.

dellato

il monte

•sinistra

ho disegnato,

tationis

igitur

Galiani

Alo

in forma

naì xXi-

laeva

Contra

sDii£.cii/tpos ¿vòs

naì

rà>v ¿fiàiv ab

ita v e r t i t : virile,

città.

fiaSi-

òtiS.11

avrai

ferebat uvbem

di una statua

sobrie

ényvesev

fàp

0 liuvnasos

Vilruvii

designavi.

vero

¿putì

tè

che sia una gran

manu

ék naì jiaXnòv

né'kayos'

ainplexa locum

¿voi-

naì ¿>vr)Ta naì

naì rò Sapsoy àfaaStìs

et f o i m a e nimis e x t e n d i t u r ,

designa 11 tur.

fimpà

fivyjieìov • t/iì

73

itó\iv

naTajSùX(ù>)iBV. T a i r a ànoùsas

Tùva'is naì rò Kàsmov

xandro

igitur ili cuius

yépovros

TÒV "ASaa « a r a jctiopav

'Xìlùs- tvvfii>isavTos

1 — 3.

¿évaov in TÖ> itóTciv, nal yepésBai uv eúbaíIIóSos ot3v Xaftßuvei avròv rot t'pyov jtaì

ftova 7tjv nóXiv.

rà sijjttia T»; izóXei eSt/titu, Xaì ¡epà oda naì Stwv Aìyvirrias,

iva re àyopàv tv aOrf) btijiaSäai räyv fùv 'EWr)VINA>v,

¿JVTIVCÙV,

naì rò rtìy.os y xeptßeßXijsSai-

Kai rà lepà xa\à ¿faívero. ¡ticisros tfioiye • ¿¿iXtiv

Aiterai

fiiv

ÄXtiavbpov

Kai tVi roúrois

OIJK

èxiippasSévra

rä>v bi) renróvatv

aKtfira oi GrpariSìTai

ènófiiSov,

ßaSiXeve

II^yelro,

Tov xepireijciGfiov,

ovriva

6

Alexandria :

Metatus

modis memorabili ad

ejfigiem

dextra ingenii

rr) nóXei iizoíei.

pluribus

XV

procursu,

dicata. modis

orbe

osa

revxesiv

¿xißäWeiv

tí) yr¡,

ntpiypaifrfvai

Plinius 5 c. i o de architectus

pluribus

laxitate

gyraio

insessa, laciniosam,

i am tum tarnen

Ubi sensum verborum Diuocharem

quinta

rnemorabilis

aperit narratio Vitruviana,

plures deinceps suggerendae.

rà Gt¡-

tv

OVTCÙ

M. passuum

cfäamydis

anguloso

regiae

itivayayóvra

earn est Dinochares

ingenio,

ovn

eivai bk ora» rìjv yìjv iici-

nai ròv HvnXov

Macedonicae

laevaque

situs parte

rivà

èi

¿üvtro,

mxraXméiv avròv

ypáfovGf

eiei,

"Iaiòoi

bé ris xaì roiósbe \óyos,

ftela rov reijciGfiov roìs rénroGiv,

ívattep

avròs

et notitiae

iterum nominat Pli-

nius in eadem narratione libro 34 sect. 42, etsi Solinus c. 32 Dinocrates

in Plinio scriptum legisse videri possit.

Dinocra-

tem vocat etiam Strabo 14 p. 641 Ammianus libio 22 et Valerius Maximus I c. 4 ubi est : cum cretam non haberet, futurae

urbis

lineamenta

duxisset.

pugnat locus Iustini histor. 1 3 , 4, 1 1 .

polentaque

Cum hac narratione non Ptolemaeo

( L a g i filio )

AD siegyptus menes,

LIBRI

sorte qui

II.

venit:

PR AEFATIONEM.

—

Alexandriam

cui ad tradenàam aedijicaverat,

5. 4.

-provìncìam

datar.

Cleo-

Scilicet

Cleo-

meni curam aedificandae Alexandriae suis sumtibus demandaverat abiens Alexander, aedificationi praefuit Dinocrates.

Hic est Cleo-

menes Naucratites, quem Alexander Arabiae vicinae Heroumpoli p r a e f e c e r a t cum mandato, roiis ftkv vojiàpjcar FIWV TÒÌV KARA atptts, xa&àiztp

jrap* avr&v

inXéytiv

én naXawv

éav apjctiv rS>v vo•

xa&tieTtjliti,

avròv

bè

tpópovs" oi bè àxotpiptiv aircp ¿rajcStiGav.

TOVS

Mandata regis male eum exsecutum esse argumento est epistola Alexandri posita ab Arriano libri 7, 23, 9 ubi de Hephaestionis mortui honoribus mandatur Cleomeni : f/pSìov èv AXtiavbptia.

GTÌWVI

naraextvae^vai

'Hfai-

ut Hephaestioni he-

rr) Alyvnria,

roum dedicetur in ipsa Alexandria et in opposita insula Pharo. Adiunguntur autem, quae magnopere improbat addita ab Alexandro: ti're nòv,

¿mjXixov

icpórtpov yfidprtjKas, àifìjstto et

TI

äv iijidprys,

cròbìv mieti

TOVTCÙV

iS. ifiov äjcapi.

peratore indigna ! utique ad hominem improbum. nobis eum p i n g i t A r r i a n u s : Kai

KXeofitvti

&binì)SavTi àbirtr/jiara èv Alyvxrco

tini rò

V o x im-

Talem enim

¿tv&pì nanòó xai

èicisrtWti.

\oi-

xoKKa

T a l e m etiam agno-

scas in narrationibus apud Aristotelem Oeconomicomm II, 3 3 ubi KXtofiévtjs

ÄXtiavbptvs,

Aìyvnrov

a UT pan tv mv dicitur,

quam fuit ex urbe Naucrati oriundus. deinceps avrà)

narrat

oinisai

haec :

Ipse enim philosophus

A\tS.dvbpov rov ßaSi%taas ivTtiXafitvov

itóXiv irpòs rä> $dpa>,

ov ini rov Kavwßov

èvravSa

Kai TÒ éfinópiov TÒ irpórtpov

xoirjSai,

xaranTitiSas

ßov (Codex L i p s . Paulinus narax'KevSas ¡tptìs xaì ROÙI XTtijiara ejcovras ¿Mi, fierotxieai

( — ieSai C o d e x ) avrovs.

elstvtyxavrts nùpiov. ÌJCEÌ

fiaTa,

jcpt/fiara ebwxav,

'O bè Xaßaav TÒTE fièv

ÌJV

tvTptirìj

quan-

ròv

TÓKOV)

èiti rovrap ijxtiv Oì bk ìtptìs

1v' io. narà àxTjXXdyj/,

TÒ avrov tivat TÒ èfinópiov nai /ti) ènti.

irpòs

KavwTOÌIS

if 171 nXySti • rovro

vasSai bovvat, fitTcitniSev airovs.

tls rtiv

bk

TÒ ¿fi-

xaraizXeùsas,

f/rti avrovs jcpiJ-

yàp avra> TÒ biàtpopov tlvat 'Enti

b' oùx av tipaSav bv-

Plura nequitiae

hominis argu-

C O M M E N T A R I ! menja ibidem narrata describere non varat nec opus est. ad Dinociatem.

Hominis iugenium fieyafiofpyòv agnosces

in narrationc Plinii

5 c a p . 14.

architect?! r Alexandrine verat, suae

lntercessit iusserat

Magnete

Arsinoes

ut in eo simulacrum

retar,

t empiimi

eins e ferro

mors et ipsius

fieri,

lapide concamerare

et Ptolemaei,

inchoa-

in aere qui id

ubi ante Ilarduinum Diuocratcs

suspendit

in aere

templi.

etiam

Diuocharei

pendere

Ausonius Idyllio I X , 5 1 0 Dinocliarem Pharii

Redeo

vide sorori

edebatur.

nominai , qui

Arsinoen

Pertinet igitur narratio ad

Ptolemaeum Pliiladelphuin, qui mortuus traditur Olympiade 1 3 3 . Pone Alexaudriam conditam Olympiadis i x 2 anno 1. doctissimus La

Croix

( u t docet

Examen critique des Ilistoiiens d'Alexan-

dre p. 72 ) aetatem vero Dinocratis Macedonia egressi ve] minimam annorum 1 6 , bine et ab anno couditae Alexandriae (Olymp. 112, 1 )

efficiuntur anni plus quam centum,

quos vitae Dino-

cratis attribuere oportet. Itaque

Dinocrates

natura

— deformavit

demonstravit.

—

Fran. Vatic. Guelf. Ita —

Postea valitudo

Wraf. natura

Dinocrates.

oinisit.

Sulp. Guelf. Wrat.

Vatic. 2. Senem Vi-

truviuin libros de arcbitectura scribere aggressum esse , hinc manifestum fit. auxilia

scientiae

—

Sulp. Guelf.

auxiliiim.

5in primo scripsi

—

Fran. Guelf. Wrat. in omittunt.

Sulp. Vatic. Fran. Guelf. Wrat.

Deinde per-

Postea inter

moenia

Sulpic. insequaturque Guelf. insequatitr. non putavi— Wrat.

Wrat. sequaturque.

Deinde explicentur

Sulpic. Vatic.

Fran.

Wrat. quod potest de.fendi.

Wrat. male interserit. enim.

Deinde a

quibus

Verba ipsa s cu sum habent satis difficilem, quern sic inter-

pi elatur Galiani: quali

—

si formano

della struttura,

si nun dopo di avere spiegato gli edifici,

tani

quanto alla natura

riguardo

i materiali, alla

del materiale.

de,

collegazione R o d e multo

AD kixius :

LIBRI

zuvorerst

II.

PRAEFATIONEM,

von den

Arten

des

3'Iauermerks,

holzes

und

desselben

'Baumaterialien,

den

mancherley

Gattungen

den

m annichfaltigen

4. 5.

77

verschiedenen

Eigenschaften

des

Bau-

beym

Ge-

Durum mihi videtur materiam

in e a de m periodo diversa

significations adhibeie et interpretali.

Galiani interpretatlo po-

brauche.

stulat ut verba sic ordinentur: collatìs

structures

et materiae

e quibus

aedificia

Mihi totum hoc mem-

ratioiiibus.

brum a loco alicnum videtur,

]>erficiuntur,

nec ulla ratione possum accom-

modare eius sententiam ad reliqua Vitruvii verba. quibus que

rerum

Sed idem naturae

naturae

—

principiis

cum Guelf. dedit.

ptum est velie rerum naturam,

Wrat. que omittit.

Vulgo est natura.

Ine-

quibus principiis sit temperata,

explicate, cnm quis de materiae copiis ad aedificandum parandls loqui incipit.

Nisi rerum

pro copiarum

inepta est coniectura Rodii earum esseut estent

—

tempcratae

dictum statuas.

pro rerum

Vulgatum esset

—

Vatic. 2. explicere.

correxi.

temperata

dat Fran, et Wrat. sed in solo Guelf. est

esplicare

Non

scribentis. temperatae.

Sequens ceperint

revocavi

ex Sulpic. et Gaelf. In Guelf. tamen supra e scriptum est o. gabatur

Vul-

coeperint.

insequar

ingressus

orme e della e l'origine

natura

del viver

antiquitatis e di coloro,

civile.

—

seguitando

che hanno

le

antiche

in

iscritto

lasciato

Ita Galiani h. 1. interpreta tur, quem

sequitur Rode. huììiauitatis

—

In Franeck. a prima manu humanitates

scri-

ptum erat. A D more —

xeteri Wrat.

Voluitne

quodam tibus.

Guelf. Wrat. vetere.

I. Deinde vitam

egebant

Deinde a

tempesta-

agebant?

in loco —

Postea crebritatis

Philandro.

C A P U T

Vatic. 1 quondam.

Sulpic. et Bononiensis liber

auctore

C O M M E N T A R I !

78 et eo — gentor.

Sulp. et ea. ex eo dedit Iocundus et Plulandri Ar-

Deinde vulgatum requieta

ex Guelf. et Wrat. correxi.

Philander varietatem post ea requieta apposuit,

et comparavit

capitis 9 locum ubi tamen est de fiamma : cum ea per se extincta esset et requieta. adiicientes

Postea corporis

—

id conservantes

Yatic. 2.

Fran. Guelf. Wrat.

adicientes.

Deinde et

Fran. Yatic. Guelf. Wrat. et ibi Sulp. unde Fea

effici voluit et ibi

conversantes.

profundebantur

aliter e spirita voces —

voces. Franeck, habet profundebatur. gli uomini col fiato

diverse

voci.

Sulp. alitae

Galiani vertit

spirita

formando

Non magis Rode voc.abulum

aliter reddidit, quo aut graecum aXXais, id est temere, reddere. voluit Vitruvius, aut intelligendum aliter, ab aliis

quasi esset scriptum

aliter.

quotidiana

—

Wrat. cottidiana.

Postea ex vento fari

Wrat.

Deinde optegerent

Fran.

Pro coeperunt Iocundus et Philandri

Argentor. ceperunt dederunt, quae scriptura est etiam in Guelf. sed o suprascripto.

2. apud

homines —

Wratisl. aput.

Deinde concilium

colivi-

ctus omissa copula Wrat. ab natura —

Sulp. a natura.

Sequens praemium

ex Co-

dicibus a Philandro inspectis, Vatic. Fran. Guelf. Wrat. adscivit Rode in locum vulgati primum.

In Franeck. est scriptum pmiìi,

ex quo erroris origo fit manifesta. de frondibus

— Ita vulgatum fronde

ex Wrat. correxi. Fron-

des autem dicuntur rami et virgae cum foliis. lumellam 5, 6, 17.

Vide dieta ad Co-

Ita Graecae yvWabts in Aristophanis Vespis

versu 398 Hesychio sunt oì Eypoì xXàòoi fiai fvMa Quanquam noster sect, g fronde virgultis adicientes

—

iterum sic utitur.

Vatic. Fran. Guelf. Wrat. virgulis.

Guelf. Wrat.

ijcovrti. Deinde

AD

LIBRI

II.

CAPUT

I. 1 — 4.

79

3—

alius alii ostendebant

Sulpic. alius alii ostendebat.

Nostrani lectionem e Franeck. et Guelf.

olii aliis ostendebant.

ductam probavit etiam Wesseling Observ. p. 197. aliis

Wrat.

Vulgo est

alii.

certationibus

— iudiciis

—

Wrat. omisso altero vocabulo

certationis. —

•virgultis tegumentantes

Sulp. Fran. Guelf. Wrat. virgulis.

Deinde in-

Sulpic. unde Iocundus iugiimentantes

effecit, quod

est etiam in libris scriptis. truserat ingiuncata,

E x quo Gesner Catoni c. 14 et 4 ob-

cui ex Edd. primis restituì iugamenta,

quo ortum iiigamentantes

Vitruvio restitui.

ex

Significai verbum

Jutum et luteos parietes trabibus directis et transversis iunctis invicem filmare, ut adinonuit Philander. postea

—

quoniam

Snip. Fran. Guelf. posteaquam.

Deinde

Vatic. Guelf. Wrat.

potuerunt

4autem ex iis —

Haec

Sulp. Guelf. ex his.

Idem hinc Capitulum tertium exorditur.

Wrat. ex Ttiis.

Postea scripta

sunt

Sulp. Wrat. esse —

instituta

Vatic. 2. constituta.

ante rebus omittit Wrat. tania

Postea constituantur

Guelf. Fran. Wrat. Ispania

Gallia

Sequentia ex

his

Vatic. Fran, ubi

Sulp. Spania

Guelf.

Equi-

Wrat. —

scandulis arboribus

planis

Rode reddit platt quanto spatium.

Vatic. Fran, scandalis. —

auf" die

est quod nos horizontaliter dicinius. Erde.

arborum longitudines

alternatoci

collegando

—

Intellige relinqui

è la lunghezza

Ad verbum collocantur

tunc insuper alternis trabibus con travi

patiuntur

Brevius Galiani quanta

quem sequitur Rode.

Deinde aput Wrat.

— tutti

degli

intellige

alberi.

aedijicia.

Recte Galiani vertit: e cosi i quatro

angoli

formano

C O M M E N T A R T I

8°

Contra Rode iusiipev cum trab ¿bus attends

le mura ¿Talleri.

iungens ita vertit: •vier Seiten

sodami

wechselweise

errichtet

gelegten

man

über

Stämmen

con-

auf

den

ail den Ecken

Verum Vitruvius trabes

der mit Blattstücken.

diesen

Stän-

nunedieit, r.on

arbores ; Iiis fundamenta sternuntur, Ulis altemis positis in iugi formam parietes struuntur ;

iugamenta vero ex angulis quatuor

partium exorsa trabibus altemis parietes concluduni.

Verbum

de meo dedi pro vulgari iugumentantes.

Cete-

ingamentantes

rum Franeck. dat tum et ita parietes

cum. Vatic.

arboribus

vulgo ante arboribus

statuentes

sequitur ex,

_—

Wrat. et Uta. Quod

omisi cum Sulpic. Vatic. Fran.

Guelf. Wrat. imarum

edueunt

perduettnt

postea chidiis tecta

—

ad altitudinem Wrat.

ad latitudinem

Sulp, iiiarum.

Labet. —

recidentes

Verbum recidentes

omisit interpretari

Galiani; dedit enim : Con la stessa

maniera formano

versando

degli angoli

i travi

Auf

TV ei.\e verfertiget

all' estremità

corti.

Aliter R o d e :

Dach,

indem

riegel

etwas

Deiude

Idem sequens quae omisit, et

man

immer

gleiche von

dì grado

den äufsersten

Is igitur angulorum

abschneidet.

i tetti,

tra-

in grado

più-

Enden

man der

mentionem plane

omisit; Sulpic. etiam cum Vatic. Franeck. Guelf. Wrat. omittit.

Deinde traiciunt

Guelf. Wrat.

cum Rodio ad contraheutes struilnt

ìetuleiis,

das Span-

augulos

Verbum recidentes superest lacuna,

si

in qua

vel simile verbum desideres.

et ita ex —

Sic Vatic. Fran. Guelf. Wrat. Vulgo erat Ita

Deinde latitudinem quas et luto bum tegentes

—

ex.

Sulp. Wrat. Copulam omittit Fran. Guelf. Wrat. ut ver-

Franeck.

Ceterum Vitruvius resjiexit gentes Col-

chis finitimas, quas Mosynos alii Mosynoecos vocant, a ügneis turribus,

quas fiótswas

appellai Xenophon; Anab. 5 , 4 , 26. et

Apollonius Rhodius 2 , 1050.

A D L I B R I II.

C A P U T I. 4. 55-

inopiam — egentes teriae Vatic. Fran.

materia

— Wrat. inoppiam.

Deinde ma-

Jossura exinanientes — Vatic. Fran. Jossurae. Deinde detinenl.es Sulp. Vatic. Fran. Guelf. Wrat. Postea in quantum Guelf. Wrat. Verbum exinanire Iocundus male excogitasse et liuc tianstulissé videtur in locum vitiosi. Si enim medios tumulos fossura exinaniunt, quid opus erat addere itinera perfodientes ? Equidem itinera antea perfossa putem, quam tumulos exinanirent et spatia dilatarent. Maluissem aperientes vel simile verbum dedisset. et stramentis — Equidem Sulp. Fran. Guelf. Vatic, sarmentis praefero. Deinde exaggerabant Sulp. Vatic. Guelf. Wrat. Postea máximos e terra grumos Guelf. Wrat. crumos Franeck. et Codex nescio quis apud Laetum. grummos dedit Galiani. hiemes — aestates — ejjiciunt — rationes — Vulgatum ratione correxi ex Sulpic. Vatic. Fran. Guelf. Wrat. Praeterea Franeck. habet scriptum ita hiems calidissimas, aestas Jrigidissimas e j f i c i t tectorum rationes. Equidem scribendum censeo hienie — aestate. Nec enim Phryges efficiunt hiemes calidas aestatesque frígidas habitationum rationibus suis, sed liabitationes ipsas attemperant ad tempestates annorum tectorum nova ratione exeogitata addita subterraneis habitationibus. Apud — Wrat. aput. Deinde cum paleis subacta terra est lutum aceratum; Graeci etiam simpliciter yijv de luto dicunt, ut noster de materia laterum ducendorum cap. 5. Areopagi — Vatic. Ariopagi, Wrat. Ariopaci. scriptura pacum pro pago ponebat. Deinde tempore

Vetus enim Wrat.

Jlomiili casa in arce sacrorum — Sulp. Fran, (yaelf. Wrat. et in arce habent. De Romuli casa confer Interpretes Virgilii Aeneidos 8, 654 et Ovidii Fastorum 5, 1G9 seqq. Comment, ad Vitruv.

I.

li

02

C O M M

E N T A R I I 6.

tritiores manus — Sulp, tutiores. Wrat. minus. Deinde ingenii Guelf. Wrat. industria — adiecta — Galiani veitit : ed aggiungendovi la j-atica. Rode : es erwachte auch in den Gemiithern ein Ehr• geitz. Notum est industriam dici Studium rei agendae cum labore coniunctum, Aemsigkeit, Thätigkeit. esse se projiterentur — Sulp, se esse., sed Guelf. Wrat. omittunt pronome« se. Abhinc Wratisl. Capitulum IV exorditur. non solum sensibus — Guelf. a prima manu plus sed supra1gentes scriptum solum habet. Deinde armavisset Sulpic. dedit. Nisi curam elegantiae omnem a Vitruvio alienam fuisse putaiem, suspicioni locus esset eum in altero membro hoc armavissset meiites allitterationem quaesivisse comparando cum priore ornavisset gentes. tnnc vero e Jabricationibus — Lectionem antiquam et Sulp. Tocundi, Guelf. Wrat. prinius mutavit Philander; cui non est obsecutus Galiani. Deinde mansuietam Wrat. 7instruentes animose— Franecl;. instruerent. Galiani veriit: Quindi illuminata la mente ed acquistate colla varietà delle arti sempre maggiori cognizioni, prevedendo il futuro'. Rode: Itzt, Kühn sich entwickelnd und grössere Gedanken aus den mannichjaltigen Künsten schöpfend. Mihi non solum verbuin instruentes insolens et vitiosum esse videtur, (quid eniiri instruebant homines ? ) sed vocabuluin etiam animose a re narrata alienum. Quid si fuerit scriptum instruentes animos? Ini Wiatisl. est deinde scriptum et e prospicientes. Vulgo comma est positum post prospicientes ; mihi vero verbum cum sequenttibus iungendum videbatur. casas — Wrat. cessar. Deinde fundatas et laterittiis tibus — structas revocavi ex Sulpic. Vatic. Guelf. W r a t .

parieVulgo

AD

LIBRI

II.

C A P U T

I.

6. 7.

cum Iocundo scribunt et distinguunt : fundatas rietibus,

aut

factum e s t ,

e lapide

stnictas,

ex lateritiis

materiaque

u t verbum fundatas.,

83

et cet.

pa-

Ita vero

ad fundamenta aedium

refe-

rendum , piane negligerent interpretes Galiani et R o d e . tectas

—

Sulpic. Vatic, teda,

et incertis

—

Vulgo

bus iudiciis,

ex incertis.

perduxeruìit

rationes

facendo incerte

delle continue

Deinde

L o c u m ita vertit

sperienze

Erfahrung

Geschmack,

und lehrte

bestimmen.

Sulpic. Guelf. W r a t . et incertis.

läuterte ihn,

delle darauf

die bisher

Sed quid sunt iudicia

nes evagautes

iudiciis? Iocundi

post

comma non posuit

iudiciis

et qui

Sulpicianam

et post studiorum

commate opus esse censeas,

Postea

cum —

dalle

je

mehr

und mehr

Ungewissen

haec

, aut

observatioet

est

coniectura

eduntur,

Iocundus tarnen sed

Philander,

Redeundum erat ad lectionem comma

ponendum,

et veiburn evagantibus

saepius

si

eiusdem

viri

omnino

diducendum expedii.

ita corrigendum bene

vocabula

quom

antiqua Codicum scriptura confusa et permutata non opus

den

Verhältnisse

dicuntur

nee G a l i a n i ,

Vulgatum Posteaquam Supra

cosi Bre-

in duas v o c e s , quod f e c i , et locum alias difficillimum

vidit Buttmannus.

e

osservazioni,

eum sequuntur.

sequitur L a e t u s et Rode.

Galiani :

certe proporzioni.

evagantia

Ineptissiine

sed socordia quem

e diverse

la cognizione

vius R o d e :

tectaque. evaganti-

Wrat.

acquistarono

Wrat.

legitur scriptum studiorum

docti

et quam

habuimus.

in Sed

animadverterent

scribentis. ab natura tunt.

materiae

D e i n d e naturae

Guelf. W r a t . materia M i h i partus

materiae

quam partus

naturae

Guelf. et W r a t . tractando D e i n d e auctas

—

Guelf. W r a t . praepositionem

Fran. Guelf. W r a t . Sulpic. Fran. a natura ad

Postea ad

D e n i q u e abundanter profusi

materiam

omit-

materiam Sulpic.

durius dici videntur,

profusi;

igitur

lectionem

piaetuli.

nutriverunt Wrat.

—

Sulp. Guelf. W r a t i s l . 1 mtrierunt.

Postea vulgatum ad elegantiam

rexi et restitui veterem et genuinam lectionem

vitae

cor-

e x Sulpic. Vatic.

C O M M E N T A R T I

84

Fran. Guelf. W r a t . eligantiam

Fran.

homo, Iocundus, ad infersit,

Ineptissime

quo facto mirum errore-in obiecit

interpreti nostrati, qui sic vertit l o c u m : machte brauch dern

,

suchte

auch

diesen

durch

Vorrath

Kunst

denselben

zur

Zierde

wujste.

Multo

nicht

allein

zu vermehren und

man davon zu erhalten

Verfeinerung

des

col

delle

comodo

Igitur

son-

Ueppigkeit

Lebens

anzulegen

cautius et rectius periphrasi usus Galiani vul-

mezzo

c maggior

Ge-

,

, bis zuletzt

gatae lectionis scopulum evitavit: adojìravangli, zarono

temcrnrius

arti

della

de his rebus

quibus que sunt

a f a m e degli

anzi

ornamenti

si

avan-

per

piacere,

vita. —

Sulp.

Sulpic. W r a t .

Item

de his

rebuts.

Deinde

Vatùc. 2. Fran.

Postea ut potuero

Guelf. W r a t . 8Sed

si quis

—

Guelf. W r a t . qui.

A verbis Cum

corpus

Capitulum V exorditur W r a t . Jinireque Wrat. rebus

—

Yatic. 2. finirique.

Deinde esset

nota

Guelf.

Germanicus Interpves, Rode , malebat scriptum e constet,

quibus

quod in primo libro nullum extet caput cum eius-

modi inscriptione, contra caput secundum esse inscriptum E x quibus

rebus

architectura

constet.

Quasi ipsa eadem verba re-

petere necesse sit, quae sententiam non diversam continent. quibus enim rebus architectura sensim nata e s t , perfecta constat. Jinieudumque Itaque

quid

turalibus. hie

Ceterum dicere

erat. —

—

W r a t . quit,

corrupit nescio quis.

unde

hoc

diceudum

deinde o j j i e i o , nichil

de

na-

Sulpic.

Sulpic. Fran. Guelf. W r a t . verum dedlt, quoti

notam scriptum habet, dat, liber

ex more

Sed vide ad libri V Praef. sect. 5-

Postea Nanque liber

Jinireque

Ex

iisdem demum

Nam Iocundi alte a d a r e hie, quod retinuit Galiani.

prior pei

W r a t . liber

hit

Philander et Laetus.

Architectura

nuscatur

—

M a l e Galiani della

origini

AD

LIBRI

dell' Architettura,

II.

CAPUT

I. 7 — 9- I I -

quem sequitur Rode.

05

Voluit dicere Vitru-

vius e quibus rebus nata const et. aedijiciorum

sint —

Wrat. ojjicionim.

Sulpic. Guelf. Wratisl.

sunt.

Inepte

Wrat. adcjjiciorinn

proje-

Postea sunt gradatim

Sulp.

9aedijiciorum ctionibus.

perjectionibus

—

Deinde ciuemadmodum

indicantur

esse a

natura

Sulpic. ne ob scura

sed perspicua

—

Sulpic. nec ob scura

sed

ut

perspicua. neque corpora

neque res —

Deinde principiorum

Sulpic. nec corpora

nec res.

coitu scriptum maluit Philander,

non ad-

vertens antiquam vocabuli formam, Lucretius.

Est idem antea

neque subiici — patitur explicari

congressus.

Sulp. nec.

habere explicationes

quam usurpavit saepiuscule

Guelf. Wrat. subici.

Deinde

contortiuscule dictum est pro potest

vere.

insiuit in his rebus —

Antiquam lectionem Sulpic. Vatic.

Fran. Guelf. Wrat. restituì probante etiam Bondam p. 46.

Iocun-

dus primus sunt invexit. A D

C A P U T

Thaies quidem pritnum. — Franeck. primum. Democi itus

II,

Vatic. 1 , Guelf. omittunt quidemr

Wrat. dat Thales qui deinde, quique —

Wratisl. Dem.

postea

est.

putabant.

Deinde quos

Sulp. Wrat. ad aquam

—

Ita recte Edd. omnes quas vidi praeter Laetia-

nam, quae vitiose habet et aquam,

quod mendum ex Edd. anti-

quis et libro Franeck. et Vossianis 2 correxit Oudendorp ad Sueton. p. 62.

Quod Pythagoraeis adscribit Vitruvius,

alii Empe-

docli tribuunt, Pythagorae disciplina uso. etsi non proprie

res nominavit

—

i. e. proprio nomine

86

C O M M E N T A R I !

terram aut aquam, ignem aut aérem dixit. Sic recte Galiani: peius Rode : obgleich Democritus nicht ausdrücklich diese Dinge nennt. ea ipsa dixissc videtur — scilicet insecabilia, alomos. Causam nominis afferri nunc censeo. Contra Galiani et Rode ca i j j s a interpretantur de elementis a Tliale et Ileraclito nominatis. quod ea — Ilaec Wrat. omisit. Dcinde cam sink disiuncta Sulp. Guelf. Wrat. nec laeduntur — Sulpic. nec leguntur. Guelf. negleguntur. Sed antea fuerat nec leguntur. Wratisl. negliguntur. Primus Philander ex Codd. laeduntur annotavit et probavit, quod recepit Rode. interitionem — Ita Vatic, et Wrat. intentionem Sulp, interIocundus, Philander et Galiani, inronem Fran, internibionem terne cionem Laetus cum Guelf. dedit. Interitiones plurali numero posuit noster in Praefatione libri ß. Interitio aratorum est in Ciceronis Verrina 3j 54soliditatem — Wrat. solidatam. 2.

congruentibus — i. e. coniunctis. Sic infra 7> 8 1 u 0 rnanus matrum congruerat. Seneca Q. N. 7j 1 9 guttae in vase eongruunt et confunduntur. De re ipsa Cicero de N. D. I, 20 infinita vis innumerabilium volitai atomorum, quae interiecto inani cohaerescunt tarnen inter se, et aliae alias appreheiidentes continuant ur : ex quo efficiuntur hae rerum formae atque figurae. et eae in infinit is — Sulpic. Wrat. hae infinit is. Guelf. hae in infinitis. Deinde non essent Sulp. ad usum — comparent — Wrat. usus — compararent. AD

C A P U T

qua de terra — Wrat. quas de terra. duci eas Wrat.

III. Deinde cos duci

Sulp.

AD calculoso

LIBRI —

culoso habet. deduceiiclì

li.

CAPUT

I I . i . 2. I I I . 1.

Guelf. Wrat. calcaloso Deinde sabulonoso

luto,

«7

sed Wrat.

Guelf. Wrat. Vatic.

cari-

Posten

Wrat.

cum sunt ducti — in tribus Fran.

Postea sparguntur

Denique delabuutur paleaeque,

Sulp. Guelf. siiit.

Deinde hymbribus

Sulp.

Sulp. Vatic. Guelf. Wratisl.

Wrat.

quae ili his ponuntur—

Ita vulgatur Ilio locus

in Edd. omnibus, praeter Sulp, quae cum Vatic. Franeck. Guelf. Wrat. caret inepta Iocundi interpolatione. palcaque.

In Fran, deinde cohaerebunt.

hac re ita tradit : fiuiit asperitate Jormarli

purgata, lateri

autem sic : terra creta diligenter

mista cum paleis

similem

subinde versabitur

In Wrat. praeterea est Palladius Mali X I I de

deprimelur

et omni

diu maccrabitur,

et intra

: tunc ad siccandum

ad solis aspeclum.

relicta

Unde apparet de lateribus

crudis loqui Vitruvium. cretosa — Wrat. crocosa, ex terra alba,

ex creta,

ladius Maii cap. 1 2 creta vel rubrica.

deinde rubricata.

ex rubrica aut sabulone

lateres

faciendi

sunt ex

Compendium : masculo. terra

Pal-

alba

vel

E x ipso usu discimus sabulonem masculum

fuisse generis cretacei ; inde patet, quis sit intelligendus sabulo masculus

solutus

Vitruvii 85 1

Palladii Aug. ß, 2.

qui ductus tarnen est ex

ubi simpliciter est sabulone

sect. 20 sabtdum

masculum

soluto.

Plinius

in eadem re aquaria vocat.

31

Idem

Plinius 35 cap. 14 caput de lateribus liinc excerptum ita reddidit: Lateres

non sunt e sabuloso

culoso ducendi solo,

vel si iam ex sabuloso, vere: bant.

nam solstitio

multoque

et albicante

e masculo

rimasi fiunt.

Quin et intritam

macerari oportet.'

ncque arenoso

sed e cretoso

certe.

Aedijiciis

minus cal-

aut ex

rubrica:

Finguntur

optime

non itisi bimos pro-

ipsam eorum , prius

quam

fingeiitur,

In quibus refingendis quae tentaverat Salma-

sius, praeclare refutavit J . Fr. Gronovius in annotationibus ad h. 1. laevitatem

—

Vulgatum levitatetiJ,

obiiceret, mutavi. Wrat. leevitatem liani pastosità,

Rode Fettigkeit

ne lectoribus errorem

habet, deinde habens.

vertit laevitatem.

Ga-

D e notione

C O M M E N T A R I !

88

ea recte admcnuit Philander ccmparans Plinii locum de paraetonio 3J c. 6 e caiididis mum propter

coloribus

pinguissimum

et tectoriis

tenacissi-

laevorem.

aggerantur

—

Ita Sulp. Fran. Yossiani d u o ,

dorpio ad Apuleii Metamorph, p. 640. Vincentlo Bellovac. si maneggiano

aggregantur

V u l g a b a t u r aggeruiitnr,

con facilità

nel porli

ineptissime Rode : und lassen

teste Ouden-

in opera.

sich gut

W r a t . cum

quod Galiani vertit : Satis b e n e !

Sed

kneten.

2. tempus uno

et autumnale

tempore vitiosi

et

—

W r a t . tempore

autumnali.

Deinde

Sulpic. Vincent. Vatic. Guelf. W r a t . tepore

finnt

—

Ita Sulp.

Fran.

Vatic. Fran. W r a t . sunt

Guelf.

Deinde quom Sulp, praecoquit

Vatic.

Edd. corium

precoquit

—

ejficit

ut videantur

tur aridum

pars

autem

interior non

Vincent. —

Vincent, ejficiturque.

sint

autem

non sicci sit

non

—

Sulp. Vatic. Fran.

Guelf.

Vincent, interior

autem

siccatur.

siccescendo

se contrahunt

Postea imbecilles aeslatc

interius

—

Sulp. W r a t .

fiunt,

humore

celeritate

W r a t i s l . succidendo

mor interaneus

contrahit,

se. D e i n d e perrumpit.

Palladius liaec ita excerpsit: fervoris

servato : quae

Compendium haec habet: vidit.

videa-

siccus.

Sulp. Vincent. Vatic. Fran. Guelf. W r a t . qui

Deinde

Sulp. Vincent. Vatic. Fran. Guelf. W r a t .

interius Wrat.

Sulp, eorum.

Guelf. coquit

res scissuris

et quasi

dum siccatur,

in summa integri

contrahit

cute

eos faciei

videntur:

f routes

Nam

siccantur, aperiri. postea

hu-

et scissuris

di-

U n d e mihi manifestum fieri videtur antiquam Sulp, et Edd.

scripturam interior

autem

scendo

1 perrumpit

se contrahit

sit

non siccus, ea,

et cum postea

esse e a m ,

quam Palladius

et auctor Compendii reddiderunt, nisi quod illi post interior bulum humor

additum reperisse videntur.

se siccescendo recte dici non potest.

sicce-

Sed humor

voca-

contrahere

V u l g a t a igitur Sulp, scriptura

AD

LIBRI

tolerari non potest ; auctor Conipendii, postea

II.

CAPUT

III.

x. > .

09

nec eam reperisse videtur in suo Codice sed potius ibi scriptum fuisse censeo :

siccescendo* contrahit

et perrumpit

ca.

cum

Quave cum libri

seripti hucusque comparati omnes faciant cum lectione a Palladio et auctore Compendii reddita, vulgatain deserendam putavi, quippe quae Iocundi ingenio debeatur ; scriptura Codd. ita u t se contrahit post interior

sed leviter mutanda fuit

refonnarem in contrahit

et,

uncis tarnen se-

autem insererem vocem humor,

clusam. Maxime

—

Omittit Vincent, maximeque

Wrat.

gatuni siccessere ex Sulp, et W r a t . correxi,

Deinde vul-

quoniam

siccescendo

praecessit, sine ulla sciipturae varietate. rigideque

obsolidato

—

Sulpic. Vatic. W r a t . et Franeckera-

nus (auctore Fries emanno) rigidoque Sulp. Vatic. Guelf. W r a t . Franeck.

dant.

Deinde

Contra rigideque

obsolidati e Franeck.

unnotavit Wesseling Observ. p. 69. permanente

—

Sulp. Vatic. Guelf. W r a t . Franeck.

ipsi sidentes —

Sulpic. ij>si sedentes.

Fiancck. subsidentes subsidentesque

Omisso ipsi Guelf. et

, teste Wesselingio , quanquam Friesemann

posuerit ex Franeck. Salmasius Exercit. p. 8 7 ° to-

tum bunc locum ita scribendum censuit : tectorio deque obsolidati, non adhaerent

permanent,

permanente curn eo,

eo, ipsi sidentes

sed ab coniunctione

inducto

non possimi eius

,,tectorio

Sed aliud est solidare

aliud tectorium

parietes

tectorio,

—

disparantur.

Addit passim apud Vitruvium solidatos ùatum,

rigi-

parietes

legi. obsoli-

Quaie lectionem Iocundi sequendam censui ex parte,

reliquis Franeck. libri scripturam admittendam. qua est tectorium

—

supra tectorum

*

Sulpic. Guelf. tectorum.

etiam est quae scriptum a prima m a n u , literam i adiecit.

in

In Guelf.

sed secunda supra a et

Pro contractione que W r a t .

con-

tradictioneque. non haerent

—

Franeck. non adhaereiìt.

Idem verbum, sine

dubio in Codd. repertum, restitui voluit Salmasius 1. c. ab coniunctione Comment,

Deinde

W r a t . quod voluit etiam Salmasius restitui.

acl Vicruv.

I,

12

C O M M E N T A R I !

9° ab structura— fortuito

Sulp .ob structura sei. propter ten. qui se stare,

sidentes—

Wrat. et ab altera manu Guelf. et duo Vos-

siani apud Oudendorp ad Suetoru p. 416 fortuitu.

Deinde se-

dente s Sulp. Vatic. Fran. Guelf. Wrat. Jdeoque etiam — si sit Guelf. Wrat.

Guelf. Wrat. Ideo etiam.

Deinde later

1'ostea inprobatus Wratisl.

3Graece Lydium chum.

—

Sulp, et Codex Philandri appellatili•

Vaticani Lydium,

quod ex Franeckerano posuit etiam

Wesseling Observ. p. 69 , contra Friesemann Lybium tavit. Guelf. lidium. Wrat. Lidium.

inde anno-

Sabnasius Exercit. p. 069

in Palatinis et in antiquissimo Codice Regio Paris. Lydium Lidium

scriptum reperit.

Li-

et

Iocundus primus bibwpov (sic scriptum)

dedit ; quod nomen unde duxerit, ignoratur ; extat tamen id clare scriptum in Compendio Architecturae cap. X.

A t Salmasius instat

non ab ullo mensurae nomine appellali h une laterem videri, sed a Lydiae populis; alias se legere malle pechyum vel ntipvaiov, quae mensura sit sesquipedalis.

pechyaeoii,

Sed mensurae nomine

hunc laterem non designari, illud etiam indicio esse, quod explicetur eius magnitudo : quod in sequentibus aliis duobus generibus non

fieri,

quae mensurae suae nomen praeferant.

Haec Salma-

sius : in quibus falsuin est, quod caput rei facit, a mensurae nomine laterem non dici videri, quod explicetur eius magnitudo, in reliquis vero duobus non explicetur.

At in reliquis duobus ma-

nifesto addit Vitruvius causam, cur tetradori et pentadori dicantur, a'taensura ductam : quod est quoquoversus pentadoron,

quod quatuor,

masii argumentum plane nullum est. Lydiae populis ductum.

quinque

tetradoron dicitur.

palmorum,

Hoc igitur Sal-

Consideremus nunc nomen a

Quaero quid causae fuerit, quod Vitru-

vius adderet quod graece appellator?

si Lydii apud Graecos no-

men diversum a Latino non habueruut ; quod quis est qui dicere audeat '? Igitur lectio Lydium

vel Lidium

locum in Vitruvio ha-

bere mihi non videtur, sed in eo potius latet obscurata vera, quam

AD

LIBRI'II.

CAPUT

III.

2. 3.

eruere conatus est Iocundus posito iibcopov. A t , inquit Salmasitis, Doron Vitruvio palmus est, palmus autem eidem digitorum quatuor.

Quomodo igitur didorus ille later dici possit,

qui pedis

longitudinem haheret ? quum pes sit sedecim digitorum. der ait sequipedaleni

Philan-

longitudinem mensurae duorum maiorum

palmorum convenire; at sibi vero similius videri in nomine didoron et lectione latum semipede Vitruvium latitudinem spoetasse et minorem palmum intellexisse ; nam duos palmos efficere semipedem.

Philandrum sequitur Galiani, qui in reliquis duobus ge-

nerilms vocabulum qnoqiioversus

non ad quatuor dimensiones vel

latera referendum sed ad solam longitudinem et latitudinem spedare censet.

In qua posteriore quidem opinione difficile est viro

docto assentili: quanquam Plinius in tetradoris et pentadoris longitudinis tantum et latitudinis faciat mentionem.

Igitur

versus

dimensiones in

referre oporteat fortasse ad duas illas

quoquo-

didoro positas a Vitruvio, non ad omnes illas, quae vulgo in isto vocabulo intelligi soient. Vitruvium excerpsit. Lydion,

quo utimur,

letradoron,

Veniamus nunc ad Plinii locum, qui

longum sesqidpede

kertium peiitadoron.

mum vocabant,

et ideo

dora

est latitudo.

Minore

publicis utuntur in Graecia.

latum pede :

tria.

alterum

Graeci enim antiqui doron palmuñera.,

.Ergo a quatuor et quinqué palrnis, Eadem

Genera eorum

Harduinus vulgavit:

quia manu

prout

dareiitur.

sunt,

nominantur.

operibus,

malore ili

ubi antea erat didoron,

quod mu-

in privatis

tntum et correctum ait Harduinus ex Codice Regio 2 et ceteris MSS. probante Salmasio 1. c.

Consentiunt membranae optimae

a J . Fr. Gronovio comparatae.

Pintianus e Codice scribendum in

reliquis nionuit Eadem

est et latikudo.

Vides igitur in

Lydium

vel Lydion vocabulo nos haerere, velut in luto, ex quo expedire lcctorem equidem nulla ratione possum,

nisi ut vitiosam eam scri-

pturam censeam et meliores Codices exspectandos. sesquipede,

latum pede — Hanc scripturam vulgatae in locum

longum pede latum semipede ex Sulpic. Vatic. Fran. Guelf. Wrat. recte restituit Rode : accedit auctoritas Compendii cap. X , Plinii et

92

C Q M M E N T A R . I I

Palladii :

quanquam P a l l a d i u s variavit longitudinem.

lai ere s siiit longitudine dine

quatuor

latus,

pedum duonim

unciarum.

Sulpic.

Vatic, sexquipede.

latitudine

dat

A l t enim :

unius,

altitu-

sesquipedem,

Franeck.

Ceterum Tsac. Vossius H e s y c h i i glos-

sane TtTpafiaptj ir\iv&cov KaTayjiara

e x A l c a e o ductam ad lateres

tetiadoros pertinere coniecit. quod munerum — refingendum ô&pov Id

appellatiti",

quod

T o t u m hunc locum e x imitatione P l i n i i ita

censuit

Philander: quod

est et cet.

quinque

eoque

semper

munerum

geritur

per

datio

manus

graecc palmum.

Qua coniectura v i l i docti non est opus.

palmorum

—

F r a n e c k . anteponit. literam e,

quam

e x numeri nota ortam esse puto.

4Fiunt

autem —

Sulp. autem

omisit.

quae in locum v u l g a t i semilateres,

Sequens

semilateria,

qui restituì e x Sulpic. Vatic.

Fran. G u e l f . W r a t . et R e g i o apud Salinasium

p. {570 qui

recte

graecum yfitrtXivSiov c o m p a r a i , quod noniinat Herodotus I , 5 0 in dono Croesi L y d o r u m regis D e l p h i s dedicato : in quo forte latet vestigium originis nominis Lydii dagandum.

Compendium Architecturae sic habet in Codice R . 1 .

ex simili lateria rent.

remissis qui laterum

Ita enim fiet,

Tiem, firma simili lateres, lenus edidit : interpositi

soli.ditas

surgat.

protegit

reparent:

reparent.

super se missi,

coniunctioU n d e Poiunctu-

ubi saltern scribi debebat:

iuncLu-

S e d in lectione Codicis R .

x. vetus

latet.

e lateribus altera semilateriis

—

Vulgatum

igitur scripturam regii Codicis a Salmasio inspecti

qui ptaepositionem e inserit.

ex

qui laterum

lateres vitiosum esse statini apparet comparanti oppositum bus ;

répa-

ubi C o d e x R . 2.

Vascosana E d i t i o ex simili latere dat. et semilateres

lectio V i t r u v i a n a semilateria una parte

iuiicLuris interpositis

ut cum alter alterius

structurae

ras inter se positi ras

lateris a sagacioribus ingeniis in-

semilateri-

adscivi,

AD L I B R I cum construuntur

—

gatur cum

struuntur.

alternis

choris —

II.

C A P U T III.

3- 4-

95

Ita Sulp. Vatic. ì . Guclf. W r a t .

Snip. Fran, chorìs,

Vul-

W r a t . choriis.

Ex

antiquissimo Codice regio choris corrigit Salmasius p. 8 7 ° hic infra cap. C-

a

eh oro, y o p w , derivans,

cum Philandro.

et

et ordines interpretans

Colia hie locum non habere affirmat, quae evu-

stam et superficiem significent, non ordinem positorum laterum. Tta coria tectoriorum esse libri 7 cap. 3 et in Catonis de R . R. cap. LQ, 7.

Cf. Index Script. R. R . sub hoc vocabulo.

rationem Salmasii,

igitur vulgatum coriis mutavi.

Probo

S u p e r e s t , ut

unde discamus jcopovs an

quaeratur auctoritas scriptoris a n t i q u i ,

y.optìa dixerint Graeci, quos imitatus est Vitruvius.

Ceterum e x

hoc ipso loco colligebat Galiani ordines dici proprie horizontales, coria vero verticales, itaque verba liaec interpret a b a t u r , parietes esse structos come da due muriccivoli

eiusmodi

verticali.

Fatetur

tamen alibi Vitruvium coria et ordines de eadem ponere re. collocati —

Guelf. W r a t . collecti dant.

ulteriore civilas maxima et in Galliis

—

Haec est scriptura

Sulpic. Vatic. Fran. Guelf. W r a t . et Codicum quos inspexerat Voscivi-

sius ad M e l a m p. 186 qui hic et in Plinio e x Codd. corrigit: las Maxilua

et Cale et in Asia Pitane.

dus dedit ulteriore Pitanae,

Calentum

Temerario conatu Iocun-

et hi Galliis Massilia

et in

Asia

secutus scilicet P l i n i u m , ubi est nunc ex Harduini cor-

rectione: Pitanae Maxilua

in Asia et in ulterior is Hisjianiae

et Calento filmt

lateres,

civitatibus

qui siccati non merguntur

aqua.

Sunt enim e terra pumicosa,

sima.

Antea l e g e l a t u r Massia

cum suiigi

et Calento,

potest,

in Galliis,

utilis-

sed Codicem R e -

gium 2 reliquosque testatus Harduinus lectionem m u t a v i t , Vitruvio scribendum censuit:

in

Calentum et Maxilua

et in

dcletis verbis

de scriptura Sulpic. et Codd. Vitruvii non sollicitus.

Quam Harduini coniecturam temere Rode Vitruvio obtrusit. Codex Toletanus habere dicitur Calentum et in Asia Pithone,

civitas

maxima

et in

Galliis

unde Andr. Schottus Observ. human. 5, 23

coniecit scribendum: Calentum

in Hispania

ulteriore

civitas

e

94

C O M M E N T A R I !

3Iassiat in Asia Pitane. Fea corrigi voluit : ulteriore Maxilua et Cale, piane ut Vossius scribendum censuerat. In Plinio Maxilua dant membranae optimae a Io. Fr. Gronovio inspectae. Cum antea legeretur in libris Plinianis veteribus: Pitane in Asia et in ulteriore Hispania civitatibus Maxilia et Caniento, Salmasius p. 07° Maxilua scribendum esse docuit. Idem Yitruvii scripturam veterem habere ait : Est autem in ulteriore Hispania civitas Maxima et in Galliis. Et in sania Itane, unde primum corrigli Maxilua: in verbis autem illis in Galliis latere putat nomcn alterius civitatis Hispanicae a Plinio nominatae, Canlenturn, quam tamen se reperisse in Hispania ulteriore negat. Coniicit igitur a Yitruvio in Callaeis vel in Gallaeis (KtxWaiois) scriptum fuisse. In Plinio Brotier dedit in ulteriore Hispania, civitatibus Maxilua et Callento ex Codd. Regiis 2 et 3 putans in montibus, qui dicuntur hodie Sierra • Morena, ubi est locus Cala appellatus, fuisse civitatem Maxiluam et Callentum. Ciseranus vertit : ma el e in Hispania ulteriore la maxima civita di Calento e in Gallia et in Asia Pithane: et annotavit haec: nota in molti texti mai ho trovati che civitate sian queste, excepto che uno texto, che dice cosi: in Hispania ulteriore Calentum et in Galliis Massilia et in Asia Pitane. Vides verum nomen alterius civitatis vix posse extricari ex vitiosa scriptura Vitruvii ; temerarium autem esset Vitruvii lectionem ex Plinio incrustare. De Maxilua cum satis constet, et scripturae discrimen in eo nomine et maxima cum sit tantillum, id nomen Yitruvio restituere non dubitavi; reliqua vitia aliis emendanda in oratione ipsa Vitruvii reliqui. in Asia Pitane — Sulpic. Asia. Itaque. Vatic. Fran. Asia. Itane. Ita etiam Codd. Vossiani. Asia itanae Wrat. Verum habet Guelf. Natare autem eos posse ideo videtur — Vincentius : quod ideo posse videntur, brevius et latinius. ita cum est levis, aere — Vincentius : cum sic levis et rara sit, aere solidata — nec imbibii liquorem. Idem verba sequentia Igitur levi raraque cum sint proprietate omisit.

AD L I B R I II.

C A P U T I I I . 4. I V . 1.

cum sint proprietale, nec patiuutur — Vulgatum cum sit ex GuelF. Wrat. correxi. Nec enim de terra , unde fiunt, sed de ipsis lateribus loqui nunc infit Vitruvius. Deinde non patiuntur Guelf. Wrat. non patitur — humidum Sulp. non pabiatur Fran. non enim in corpus penetrare patitur Vincent. Vulgatum nec patiatur correxi. quocunque— Vincentius Ideo quocunque pondere fiunt, coguntur, a quo adiutus vulgatam scripturam: f u e r i t , cogitur— sustineatur correxi. Sulpic. a rerum natura dat. Deinde Wrat. hàbent magnas utilitates. AD

CAPUT

IV.

De

arena.

cariunculus — Plinius 36 s. 54 cum Palladio I, 10 omisit ; Compendium, omissa cana arena, posuit; Vincentius Speculi natur. 8> 7 carbulum habet, Codices 2 Vaticani cum Frarieciterano carhunculum. De eo dicetur infra cap. 6. Paulo antea nec haleat Wrat. et non habebit asperitatem, item — Locum esse turbatuni in ordine verborum, manifestum esse puto. Primum ponitur optima arena ; sequi debebat idonea secundo loco , quod voluisse videtur Vitruvius praeponens item coniunctionem : terrosa, quae reprobami-, tertio servanda erat loco, et separanda cum vocabulo autern adiuncto. Palladius verba quae autem — asperitatem piane omisit: Compendium ita repetiit: quae autem terrosa Juerit, eamque in vestimentum candidum si miseris, et e f f u s a si nihil sordis et cet. unde suspicor auctorem Compendii locum sic fere scriptum reperisse : Quae autem terrosa fuerit et non habuerit asperitatem, si in vest. cand. coniecta fuerit et postea excussa et cet. Itaque item omisit, contra vero copulam et ante non habebit scriptam in suo libro legit. Contra copulam et omittit princeps Editio, Gudianus liber, Wrat. omisit etiam versio Rodiana. Vincentius ex h. 1. laudavit: Item si in vest. cand. coniecta fuerit et post excussa id non inquinaverit. Franeck. contecta fuerit —

C O M M E N T A R I ! inquinarti.

Etiam Sulp, inquinarti."

git : e am,

W r a t . post id verbum per-

neque in vel ibi terra subsederit,

erunt

idonea.

2. Arenaria iìivenitur

Plinlus .36 s. 54.

—

Jossitia

arena

Ab Apenni.no

nec trans

maria.

ad Padum

Ceterum

non

arcnarias

genere foemineo nominai Varrò R . R. I, 2, 23 et Cicero pro Cluentio c. 1 3 in arenarias

quasdam

extra

portavi

Esquilinam

per-

Eandem terrae qualitatem designai de Agraria lege I I , 27.

ductus.

arenam aliquam aut paludem

emere. —

Sulpiciana deinde habet

fodidantur. excernenda

—

Wratisl. exerucnda.

glarea aut litote colligetur.

Palladius de

jìurninibus

Sic enim recte Edd. primae;

recen-

tiores aut glarea dederunt. Compendium de glareis habet. Verba : scd ea in structuris

et cet. male ad marinain arenam solam retulit,

vulgari distinctione falsus , qua e verba Non tore marino

miniis

etiam

de lit-

maiore distinctione a prioribus' separat.

vitia , quod —

Iocundus infersit quodomissum

in Ed. pr.

Gud. Vatic. Wrat. neque, ubi sii, onerari — Recte Ed. pr. Gud. Vatic. Frah. W r a t . verba ubi sit omittunt. vefert :

marina

sed intermissis

arena

Palladius etiam paries tardius

temporibus

siccatur,

construenda

omisit.

Sic enim

et ideo non

continuo

est,

ne opus

onerata

corrumpat. remittentes nis varietas. vuntur.

Deinde salsuginem

salsugine

solvuntur

—

Vitium arguit lectio-

se salsuginem

inde laudet Rode.

eorum

dissol-

Sic etiam W r a t .

eorum cum Gud. W r a t . Editio prin-

earum e Franeckerano laudat Bondam p. 47- dis-

cum Gudiano Franeck. Wrat.

scribenda fuisse : salsuginem, ad cameras retulit locum, tectoria

ea dissolvunt

quanquam remittentes

Franeck. ceps.

salsuginem

Gudianus remittente

salso humore

Itaque suspicor verba ita

corium dissolvunt. ita exscribens :

dissolvit.

Palladius male

camerarum

quoque

AD

LIBRI

II.

CAPUT

I Y . 2. 3- V. 1.

97

ù• ab sole et luna et pruina—

diutius iaceant,

est in Ed. pr. Fianeck. Wrat.

Primum iacent

Deinde copulam et inter sole et

luna omittit Ed. pr. Gud. Palladius sic refert ex li. 1. nam ¿Untino sole aut pruina

aut imbre vanescunt.

Vir doctus hic legi

voluit luna concoctae, pruina resolvnntur : quod pruina nihil ad concoctionem facere videtur. coniiciuntur

—

Deinde contenere

Sulp. Fran, coiiciuntur , Wrat.

ca ruunt — oneraque — Postea hae in tectoriis non sunt utiles — veniunt : Jluviaticae

Sulp. ea oinisit, Wrat. vero que.

Sulp. Guelf. haec Wrat. Contra Coinpendii auctor : fossitiae

ita-

tectorio operi propter pingnedinem

con-

que cum recentes sunt,

autern propter

macritatem

incongruentes sunt : sed baculorum subactionibus rio recipiunt soliditatem, arena mittatur.

signino

operi

in opere tecto-

in caementicias aut em structuras

pura

Is igitur praeterea Vitruvii verba extrema sic

scripta legisse videtur: cillorum et cet.

cohiciuntur.

Sulp.

propter macritatem inutilis Signino,

ba-

Sane ipse Vitruvius antea fossitias arenas , dun-

taxat recentes, tectoria pennanentia efficere asseverai ; hic vero non utiles tectoriis esse ait ; scilicet, quod celerrime inarescentes rimas faciunt, quanquam tectorio permanente. vius ipse obioqui non videtur.

bacillorum in Gudiano est iaculorum, tiaculorum

Igitur sibi Vitru-

Deinde cummixta Franeck.

Pro

referente Rodio, ego vero

scriptum reperi; liacolorum Codex Laeti et Franeck.

apud Bondam p. 47. cf. ad Cap. 3 libri V I I et Salmasii Exercit. p. 1229.

Deinde subactiones Gudianus cum Wratisl. libro dat.

A D tum etiam de calce — aut sílice —

C A P U T

V.

Wrat. tamen etiam —

adhibunda.

De calce utitur etiam Plinius 36 cap. 23

nas arenae purae et asperae quinqué partibus, Comment. ad. Vitruu. I.

Cister-

calcis quam vehel3

98

C O M M E N T A R I I

mcntissimae

duabiis

cxcedeutibus

libras.

albo saxo

nel

construi

T¡burlino

aut rubro aut fungia. vel

Tiburtiuo

spongia

coiwenit,

Compendium

silicis

ant colurnbino fluvial

11011

Calx

ilique

aut colurnbino Jluvialive

coquemus

de

coqualur

Palladius I, i o calcem ex albo saxo

aut marmore postremo.

est in Yitruvio.

Jragmentis

Architccturae c. 9

duro

aut rubro

el

Q u o r u m pars aliunde accessit, nec

D e silicis natura ut lectores certiores faciam, ad

Graecos r e d e u n d u m est.

Dioscorides igitur 5, l 3 5 calcem prim um

e conchis parare i u b e t ,

deinde in Xidwv

biairvpots

gendo,

nojcAàncov

rtóyXaS.iv ¿¡.MfiasSev

probat.

ubi Plinius 2ß

I d e m 3 , 151 asplenium ait nasci

sect. 33 calculos marinos vertit.

tv roijcoir naì irérpais rais àitò nojikùnaov icaKivsriiois. nus ino

ordine n. tr.

nascitur

inverso

Kaiopipaov,

I d e m 2, 75 lac parans ventri adstrin-

tertium ex marmore usto.

maluit

scriptum

nérpais

ubi Sarace-

nuì roijcois

rots

P o t e r a t coniecturam tueri versione Plinii 27 sect. 1 7

in petris

parietibusque

opacis,

li. pi. 9, 19 amare ait plantain paipia

humidis.

Theophrastus

òpeivà naì itiTphùbtj.

Idem

9, 10 ferulae genus aliquod r e f e r t amare òpttvà y:a>pia KoyiXaridobij. ubi tarnen Heinsius r,uì y.\owbt) dedit. vertit:

nascilur

in montuosis asperis

ex his locis de natura nà^Kanos *iày.\t]Ka

TÒV

¿ni ri)

Sa\ÓTTRF

nae arenae iinmistos intelligit. et xójc\y£

dicitur.

'XìjS. et ¡iiKpoì XiSoi.

Plinius 2(5 s. 46 no. 22

aUquando

et Jierbosis.

Sed

nihil conficitur. T h u c y d i d e s 4,

biafiwjievoi

ubi dicit, calculos mari-

I d e m enim est nàfXrjS. qui xópA.a£

Qui duriorem pronunciatioriem v i t a b a n t , jcd-

dicebant.

H e s y c h i u s : jcdXins,

ol eis ras oinobo/xàr

i. e. parvi lapides ad u s u m aedificiorum.

Thucydi-

des I, 93 ubi muros ci assos P i i a e e u m poi t u m cingentes describit, extus in u t r o q u e latere muri collocatos fuisse ait magnos lapides ad angulum e x c i s o s , ferro et p l u m b o vinctos : intus v e r o , non inerat oi'ire y.à\iS. ovrt itìjXóf caementum

iieque lutum.

inquit,

quae v e r t u n t I n t e r p r e t e s ncque

E t sane in Glossario Stephani j:a\,indù-

/tara hinc derivata vertuntur caementa.

Quae convenit notio loco

Geoponicorum X , 07, 5 ubi radicibus divisis indere i u b e n t Ai9ov dAXypov jcaXiKa:

f r a g m e n t u m duri lapidis vertit C o r n a r i u s .

Ex

AD

LIBRI

vocabulo graeco jcàXijë.

II.

latina

CAPUT calex,

calce polita.

Calie at it,

posuit Scaliger inscriptionem, horologium,

macellimi,

99

et

coritractum

Festus: Calicala

calce politis.

acdi-

ad quem locum ap-

in qua est antiquo more scriptum:

basilicam

care igitur dixerunt antiqui,

i.

calecare,

calx cum diminutivo calculus facta sunt. ficia,

V.

calecandam

non calicare.

calecem et calcem latinum peperit,

coiravit.

XakiS.

Cale-

graecus igitur

et non solum calcetti sed etiam

calcis frag in en turn seu caementum significavit.

Graecis idem est

Kay.\i)S., tióyXaS. et y.aki/ë. vel pâTiië.; Dioscorides

autern aperte

5 , 1 3 3 r,ójcXar,a de lapide calcareae naturae adhibuit; in reliquis locis xàyXaxas

et xópXanas

vertere

soient Interprétés

silices.

Silicem auteni aperte de lapide calcareo dicunt Vitruvius etPlinius. Calcis naturam in silice arguit etiam illud, quod narrai Vitruvius Q. c. 3 Item

margarita

non minus saxa

que ignis potest per se dissolvere, aceto sparso dissiliunt

silicea,

quae ncque ferrimi

cum ab igni sunt

et dissolvunlur.

terrenum,

quia frigidus

or turn caniculae non patitur dius 2, 13.

et

sitile radices.

cui

errandi occasio oblata fuit Interpretibus. dicibus

montium

aquae,

eacque frigidiores

et in saxis

humoris

per

Quae repetiit Palla-

cum saxo silice percussit. Item Cato

Saepiuscule enim

Ita Vitruvius Q, 1.

silicibus

uberiores et

silex

Sub

ra-

affluentiores

Livius I, 24 ! } 0 r ~

sunt et salubriores.

Quod eadem ratione dictum ut in Plauti

l'oenulo I, 2, 7 7 et 7Q lapidem 3 lapides

silicem silices

subigere, iunxit.

sufficiant ad demonstrandam naturam calcaream, inest.

superpositum

tenax

Sed sunt etiam aliae silicis significationes; unde multa

addito aliquo vocabulo nominatur.

stultior.

percalefacta,

Deinde locus est Colu-

ruellae 3, 1 1 , Q. est vineis amicus etiam silex, est vicdicum

us-

lapide

silice

Sed haec nunc quae silici latino

D e reliqua significatione iterum dicetur ad capitis 8 sect. 5.

ut Hi s —

Ita Sulp. Fran. Guelf. W r a t .

Deinde in fistuloso 3 6 s. 5 3

Calcem

albo melior.

Wrat.

e vario

pro vulgato

utilior.

Postea erunt extincta Wrat. Plinius lapide

Çuae ex duro,

Cato

structurae

censor ins improbat. utilior,

Ex

quae ex fis tu-

100

C O M M E N T A R I !

loso,

tectoriis.

Ad utrumque

damnatur

e silice,

ex quo loco

I o c u n d u s Vitruvium incrustavit. confundantur ta pars testae

tusae

Plinius 36 sect. 54 fossitiae

—

calcis addi

dehet,

fluviatili

tertia pars addatur,

h. 1. cum Vatic, infiindantw, continuantur

testam tusam —

Sulpic.

Fran. Guelf. infundatur,

Wrat.

F r a n . duo.

Sequens in omittit Fran. coicialur

Sulpic. Vatic. Fran. Guelf. W r a t .

tunsum.

Vat. coiicianlur

Palladius I , 10. Quae erit ex fistuloso

betur utili us. operum

Sulp.

ex spisso et duro saxo,

vero

In duàbus

in fluviali

deris,

erit.

Postea

Guelf. F r a n , coniiciatur

est:

meli-or materia

D e i n d e una Sulp. Vatic. Fran. Guelf.

conventi,

quarSi et

dant.

duae arenae in imam — Guelf.

arenae

aut marinac terlia.

aut molitori lapide

arenae

parlibus

structurii

tectoriis

calcis una

adhi-

miscenda

vero arena si terliam partem testae cretae soliditas

mira

praestabitur.

testae coctae dant ; E p i t o m e tostae habet.

addi-

ubi Edd. primae

D e proportione arenae

et calcis miscendarum locum I n s c r i p t i o n s Puteolanae ponam infra ad Cap. ß. 2.

quod e principiis

—

W r a t . quod et pr.

D e i n d e ut

cetera

Sulpic. quae aquae, contusa

W r a t . aqui lenta — terra

minute mixtaque

Fran, miuutac, tur.

lenta —

— coniiciantur

Sulp. Guelf. W r a t . mixta,

D e n i q u e in structuram nec solidescunt

—

coiciantur

—

dura,

Sulp,

Guelf. W r a t .

cojicussa, coician-

Wrat.

Fran. Guelf. W r a t . non soU

Sequens for-

nacem omittit W r a t . tunc exustis

Franeck. dicitur habere cum;

—

p u t o fuisse

tum scriptum. lapidis stus

corpore

—

W r a t . lapidibus

corpore.

Sequens exu-

ex Sulp. Guelf. W r a t . et L a e t i Codice revocavit R o d e in

locum vulgati

exhaustus.

AD

L I B R I

ex igni vim ex

igni

vim

exignium

II. —

recipiat

Sulp. Guelf. W r a t .

quae bene h a b e n t ,

tem , intinctus

irt aqua

et cet.

aeri m i x t u s ,

1.

Franeck.

vini recepii. vim

101

Guelf.

recipiat.

Sequens et

recipit.

omittit

Pessime et ineptissime Iocundus emendare

tuì igitur in locum suum. liumore

i — 3. V I .

Sulpic. exigui

Wrat. exiguum

recipit.

V.

C o d e x L a e t i : exigui

recipit.

conatus e s t ,

CAPUT

sed alieno loco collocata.

Resti-

Vulgabatur autem hic locus ita:

priusquam

exeat

ignis,

vim

recipit,

Scilicet in saxo latebat calor h u m o r i ,

antequam humore et aere e x u s t o ,

igni vim reciperet atque se explicaret,

latenet

terreno et

reliquus calor ab

affusa et penetrante aqua.

Plura dicentur ad Cap. V I I sect. 2. — Wrat. frigeratus.

refrigeratiti

D e i n d e reicit

Guelf. W r a t .

3Ideo

autem

Sulpic. Lur

—

Sulpic. Ideoque Guelf. cohiciuntur

coiciuntur

Wrat.

coiiciuntur

Postea

exhimun-

Wrat. eadem

magnitudine

W rat. ea magli, ea perni,

et raritates

Sulpic. Franeck. Guelf.

Ordinem W r a t . cuan G u e l f . tenet hunc :

—

W r a t . raritatis.

Baianis

et in agris

C A P U T —

I n f r a 5 c. 1 2 e s t : portetur continuâtae

uti in mortario

ad

irpußiiXTiovSt t'fióvas,

yâp

• èiùtrep

quae sunt

Minervae,

respondeant.

Xitporzoir)Toòs

Hai irì/£iv Xafißdvei

VI.

a regionibus,

Promontorium

duo ad unum

Siebenk. (le Dicaearcbia :

r a s àvunexTafiévas

Wrat.

Sulpic. G u e l f . Wratisl. et omittunt. pulvis

tvq>v'i'uv 771 s afifiov ' SvfifigTpos ¿}ifionoviav

D e i n d e siccescendo

Sulp. A D

ìsjcvpàv

—

permanente

perm.

magli.

Postea coheuut

mis

Deinde

autem.

¿ari

isque

cSsre às vypy.}iKOèoftydaro eri pop ¿s xoi&v icàyios óitjnov rtasdpasv, jedìpav SiaXixà>v fiiTa£.v rerrdpcav èréptav rò tvpos • is v-tyos Óè Hai rovro ivaert/Uas jroSwv tìnoGiv, iSov rS> xporépto xavràicaSiv ¿«nevàuaro tìvai. fiirà dì AiSov? re Kaì riravo» es jc&pov ròv fieraSv reijcovs ¿narépov ¿pißißAi)p.ivos, ts ¡xiav riva o'mobojiiav ivonaiSena rò ?rdyos troòa>v rò Hpyov rovro àitoTtTÓpvtvrai. Addo liic obiter locum Plinii 36 c. 23. ubi tradit inveniri in antiquarum aedium legibus, ne recentiore trima ( i n t r i t a ) uteretur redemptor quisquam. Similis exstat lex Puteolana publicata priparietes mum a Philandro ad Vitruvii 4 cap. 6. ubi est : eosque marginesque omnes quae l'ita non erunt calce harenato lito porecte li toque et calce rida (Sahnasius nuda scribit) dealbato, f-acito quod opus structile f i e t in terra, calcis restinctae parLem quartam indito, nive mamorem ( m a i o r a ) caementa struito quam quae caementa arda pendat P. XV ulve angolaria altiorem ( a l t i o r a ) ~ E f acito. Postrema verba quomodo sint emendanda, non exeogitavi. Apparet tamen pondus caementorum et angulariurn caemexitorum altitudinem definiri lege. 8Itaqiie si quis — Guelf. Jtaque si qui. Deinde sub tili f a c ì c venu.statis, eae possimi esse in vetustate non ruinosae sciibendum esse, deleta media negatione, iam oliai monuit Philander,

i2Ó

C O M M E N T A R I !

qui praeterea in velustatem

scribendum esse ccnsuit, comparata

sect. 2. sed in vetustatem parietes efficiunt pro eae Sulp, haec,

Wrat. ea.

ruinosos.

Deinde venustate

Ceterum

Guellf. Fran.

ruinös a Sulp. arbitrici — Sulp. Guelf. Wrat. arbitrio. Sulp.

Postea prelia

locationis pretia

Sulpic. Guelf. Wrat.

D chicle

existimant

unde recte Tocundus

effecit, quam lectionem servavit Philander : re-

centiores cum Laeto dederunt locationes,

pretio,

pessime ! Arbi-

tria sunt li. 1. aestimationes ab arbitris faciendae. summa partem mae.

recidi iubent —

Fran, et Codex Laeti sum-

Deinde jtarte Sulp. Fran. Guelf. Wrat. Codex Laeti.

quens iubent omittit Sulp. Fran. Guelf. Wrat. censeo : summae parte reddi pro his parietibns nuntiant : cos (cniin addo) non posse plus — sententiamque —

Se-

Itaque scribendum sentcnliam

pro-

durare.

Sulp. Fran, senlentiam.

Wrat. suminam.

9• aeslimantur

—

Sulp, existimantur.

Ceterum totuni lume et

sequentem locum transtulit Plinius in libri 35 cap. Graeci praeterquam tes lateritios culum

ubi e silice fieri

praetulere.

poterat

Sunt enim aeterni,

ubi est:

strnetura, si ad

parieperpeudi-

fiant.

spectat ad Hymettum — Sulp, spectant ad Hymetum. Hiemectium, Fran. Wrat.

Franeck. Hymettium.

Yatic. Vatic.

Ciseranus in versione Thentelensem reddidit, sed ex

Codice Pentelensem annotavit. et regias domos struxere: mettum

Deinde Tentelensem

Plinius : De

murum Athenis,

eo et publica

opera

qui ad montem Hy-

spectat.

Item Patris

in aede Iovis

—

Vulgatum item parietes

in

aede Iovis varie distinguunt Editiones ; Iocundi quidem dat pentelensem , Item parietes in ae. 1. Philandri punctum post Pentelensem posuit. In aede Iovis.

Galiani exliibet : Pentelensem:

item

et vertit : tali le mura delle case.

Rode dedit Item parietes in aede Iovis.

parietes.

Cum Laeto

Sed in Addendis demuni

AD

LTBRI

Buttmannus Patris

II.

CAPUT

0 —

scribendum esse moimit.

ubi li. 1. excerpsit, est: Patris lapídeas

Vili.

columnas

aedes lovis

et epistjlia

circunidarent

vel editorum vel scriptoi'um varictate.

Scilicet in Plinio,

et Herculis,

quamvis

: sine ulla lib rorum

Qua re J . F r . Gronovius et

Harduinus in Vitruvio etiam Item Patris

scribi iusserunt:

Grono-

vius quasi vulgarem Vitruviani loci scripturam Item pariter

appo-

suit, nescio aliqua ex Fditione fluctam an errore calami prognatam.

lovis Olympii templum in foro Patrensium memorat Pausa-

nias 7, 2o, a materiam tamen operis non definiens. 1 3 , 5 narrat Patrensium civitatem et avrovofiiav

ab Augusto re-

stitutam. Ceterum Wratisl. liber vocabulum parietes Deinde lapideae In Italia

piane omittit.

Guelf. Wrat.

Aretii

Guelf. Arretio Trallibiis

Sed idem cap.

—

Wrat. Et Italia.

Fran. Arecio domimi —

Deinde Arettio

Sulp.

Wrat.

Wrat. Tralibus.

Deinde domus — J facta 1 . Postea detur Sulp. Qui sacer-

Sulp. Vatic. Fran. Guelf. Wrat.

dotium gerebant in civitatibus graecis ,

fiadiKtìs,

reges sacrorum,

plerique omnes vocabantur. Varronis

et Muraenas

—

Plinius ]. c. ordine narrationis

mutato: do munì Trallibns

regiam

quam

Halicarìiassi,

gerusiam

Jecere,

nunc durant. opus

Lacedaemone

tectorium

propter et Varrò.

latum

magis

tamen

item Sardibns Mansoli,

quidem excisum

excellentiam

clusum Ilo mam deport avere dut/i Muraena

Aitali,

picturae

in aedilitate

Croesi,

quae

lateritiis

etiam

jmrielibus

ligneis j-ormis

ad Cornitium

in-

exornan-

Cum opus per se viirum esset,

trans-

mirabantur.

IO. aetatis

otio —

Wrat. octo dat. nein iuncta civibus

Guelf. octio,

in margine otium

Sequentia senio rum collegio

adscriptum.

veluti per appositio-

durissimam orationem efficiunt.

ri^ovsíav

pro

senatus congregati conciliábulo alibi positam reperire non memini nisi apud Varronem de L . L . 4 p. 43 ed. Bipont.

Senaculum-vo-

C O M M E N T A R I

1.20

I

catiim, ubi Senatus aut ubi seniores consisterent, dictum ut •ytpowsia apncl Graecos. Halicamassi. — Fran. Guelf. W r a t . Haliearuaisso. Deinde Proconessio Sulp. Proconnensis Fran. Proconneiisuo Vatic. Procoimenti W r a t . Deinde uti vii ri Fran. W r a t . S e r p e n s habere omittit Wratisl. i n f i n i t i j — Fran. Guelf. Wratisl. Cariae to to W r a t .

anteponunt

in.

Deinde

11. eius et solertiam — W r a t . a verbis Acumen exordiens Capitulum X V I omittit eius et deinde sollertiam habet scriptum. Myiasis — W r a t . Mylasiis, deinde Ilalicarna.sso cum Sulp. Fran. Guelf. munitimi — Guelf. Wrat. anteponunt esse. Deinde utile Fran. Sulp. curvaturae — Infra libri 5 cap. 12 de portubus cominodis: promontorio procurr.entia, ex quisi sint bene positi habeantquè bus introrsus curvaturae sive versurae ex loci natura Juerint conjormatae. Similem formam Vitruvianae portus cum vtcupwn et foro Corcyraeorum fuisse apparet ex Thucydide 3>> 74Mausoleum — W r a t . Mausolium. Sequens nominetur cavi ex Sulp. Vatic. Fran. Guelf. Wrat. quod in mumeretur sime mutavit Iocundus.

revopes-

In summa arce media — W r a t . omittit In. D einde arte medium Fran. Postea phanum Wrat. Arcem Halicarraassi TÌ)V 2'AXfianiba anpav vocat Arrianus Anabaseos I, 23, 3. cui propinqua erat Äpnóvvtfsos, ut idem ibidem testatur. cnlossicam àr,pàXiSov — Fdd. omnes et libri scripti colossi quam habent, nisi quod Guelf. W r a t . colosi quam dant. Vitiosam scripturam qui vel corrigere vel explicate vo-luerunt, deinceps inseruerunt dicurit, quod omisi cum Sulpic. Fran. Wratisl. ànpoAiSopa ex Codice annotavit Ciseranus. Leocharis

factarn

—

Sulpic. deinceps addi tum habet verbum

AD

LIBRI

IT.

CAPUT

Vili.

:o.

u.

dicìt, quod ex vitioso dicunt aliorum Codicum orturn esse videtur. Nomen artifìcis varie scribitur in libris. Telocaris Sulpic. Telocharis Guelf. sed correctum Telochlaris, W r a t . theloycharis. P a u l o post Thelocaris Sulp. teleochyaris W r a t . Teleoclaris Guelf. sed correctum Teleochlaris. Aetatis Leocliaris indicium clarissimum habet Epistola Platonis XIII ad Dionysium scripta iuniorem Olympiade C I I I p. 1 7 2 Bip. TÒV fiiv jiiróWù1) ¿irpiùfijjv— véov naì àyaSoìi bijuiovpyov'

\_alii Leocharis]

ovotiti &' esriv avrà) yifoo^rapj/y.

— Ilaec verba uncis seclusi, quoniam exnomi-

nis scripturae varietate in margine adscripta ortum habuisse suspicor. Timothei

fallimi

W r a t . Thymothei.

—

S e q u e n s Veneris

et

Mercurii

puto fuisse in graeco scriptore 'Epfiajcvpa)[itt>i)v ànpónoXiv — tiaì 3vfixepié\afic r&> ra-irijs reirpiypus y.11 rà *pòi rà> p.inpa> Xtfiévi veóopia• ravra òè ¿éyKorra. pwpovvru ic{)\r)v tipe xXtiofiévijv» 61' ris tiara jxiav rwv ve&v elsiz%tìv swéftaive. Fossa igitur coniunctus minor Hallcarnassi portus sub arce fuit sine dubio cum maiore, sed porta clausili seiunctus, qua subito aperta, per fossam eduxit Artemisia naves hucusque occultas. In facta igitur vitium latere videtur. Nec tam subito fieri fossa potuit, ut Rhodios clam esset. et remigibus — Sechisi haec verba, quae Sulpic. et Wrat. recte omittere videntur. Remiges in classe Artemisiae relinqui debuisse videntur; milites praedam abducebant. Postea Rhodiom iìianem adduxit Wrat. 15Ita Artemisia — Wrat. Itaque Arthemesia. Deinde Rhodium vitiose dedit Galiani. Tutte Artemisia — Wrat. Tunc autem Arthemesia. Deinde tropheum Sulp. Wrat. Postea in urbem Wrat. et istam jiguravit — Sulpic. Vatic. Guelf. Wratisl. et ila figuravit. Postea autem Rhodii — Guelf. Wrat. Id autem postea Rhodii. Deinde nephas Wrat. trophea Sulp. Wrat. De sanctitate tropaeorum compara Plutarchi Quaest. romanas no. 37struxerunt — Sulp. extruxerunt. Deinde ne qui Guelf. possit Wrat. abathon Sulp. Guelf. abehon Wrat. 16. reges non contempserint — Sulpic, Guelf. Wrat. regis. Sola Sulp. contempierit, Guelf. Wrat. contempserunt. Sequens improbari debetur licitum — Wrat. liceucionnn. nescio cuius coniectuvae, et est in Philandri Argentoratensi, Laeti et Galiani Edd. Libri primi editi, Sulp. et Iocundi, et scripti habent improbare. quae e lateritia sunt — Wrat. quae sunt e lateritia. Se-

C O M M E N T A R I ! quentia sint perfecta W r a t . habent sint Sed id genus

rlebentur Iocundi ingenio. Sulp. Vatic. Guelf. tecta.

—

In Guelf. W r a t . est praeterea sunt.

Hinc exorrìitur Capitulum X Y I I I

Wratisl.

D e i n d e quaeque sunt Sulpic. Guelf. W r a t . etiam que omittit W r a t .

loco Romae plus

communi

—

non filmt

communi

aedificia,

crassior fiat,

omisit. P l i n i u s 35 c. 14.

quia sesquipedalis

imam contignationem

quam

communis

Wrat.

talia

tolérât:

paries 11011

cautumqiie

nec intergerivorum

est,

ratio patitur.

igitur locum communem esse parietem communem.

ne

Vides

Is sesquipe-

dalis e s t , quia latere L y d i o sesquipedali longitudine struitur. ceteri autem parietes

—

D i x i t Plinius intergerivos,

in antiquioribus Edd. e r a t , aut

triplinthii

opus est —

—

Omittit W r a t i s l .

D e i n d e plus

dedi pro posset.

areae planatae.

devenire

inde testaciis.

D e i n d e igitur cum eodem Fea

In Guelf. W r a t . est possunt

C o d e x L a e t i possent

—

planatae,

In Sulp, etiam est

W r a t . cogit,

planala.

quod potest probari.

igitur cum Rodio adscivi,

ìhterpretatur fornicationes pilis suspensas, 11

areae

possit

Sequentem copulam et ante contignationibus

dendam vidit F e a , cap.

una Sulp.

Antiquum cum Fea restituì e x Sulp. Guelf. W r a t .

in locum vulgati opus fuit.

coegit

v e l , ut

intergerinos.

aedificia

quae

pilatim

qui pilas

Dead-

lapideas

u t infra Vitruvius 6

aguntur

nominai,

ubi

vide

annotata. proficiunt ut perficiunt p. 7oß.

ciunt

—

V u l g a t u m et coenaculorum

D e i n d e perficiunt

Guelf. W r a t . operationes

Arundel.

cum

Codd.

despectiones

coassatae

coen.

utrobique

Sulp. perf.

ad summas

partes

D e Vaticanis tacet Galiani.

R e g i o Paris, optimo proficiunt

ad s.

ita correxi cum Salmasio Exercit.

Primum igitur Sulpic.

omittunt. tiones

disparatione

et despectationes

-— disparatione

copulam despectaperfiSed e x

scribendum esse

monuit. Salmasius ; contra e x Franeckerano desperationes

afferens

Wesseling. Observi p. 7 1 idem probavit et v u l g a t o praetulit; quod

AD L I B R I II.

C A P U T V i l i . 16 — 13.

135

equidem non improbo factum, ut altitudines perfìcere dicantur coenaculorum disparationes ; sed ita apposita verba ad summas utilitates cum reliquis non tam apte coire mihi videntur. Superest ut de altitudine aedificiorum in urbe Roma quaedam addainus. Locus est classicus de hac quidem aetate , qua fuit Vitruvius, Ciceronis in Orat. agraria 2, 35. Romam in montibus posit am et convallibus, coenaculis sublatam atque suspensam, non optimis viis, angustissimi! semitis, prae sua Capua pianissimo in loco explicata, et prae illis semitis irridebunt atque contemnent.. Quo loco usus est Ernesti ad illustrandum locum Suetonii cap. 45. ubi Augustus circenses ludos ex amicorum f e r e libertorumque 2 coenaculis spedasse dicitur. Strabo Libro 5 P- 35 (p- 166 ed. Siebenk.) de Augusto referti npòs Sk r a t Svp.KT(hv xaiv&v olnobofiyfiaTwv naBtXàov naì na>Xvsas ¿ ¡ . a i p e i v xoòStv o rò i r p ò s r a i s òèoìs r a i s b t ) f i o n i a i s . i. e. ne novum ullum aedificium, ad viam publicam qua spectaret, ultra 70 pedes attolleretur. Nero, auctoie Tacito Annalium 15, 43 cobibuit aedificiorum altitudinem. Traianus ultra 60 pedes folli aedificia vetuit, narrante Aurelio Sexto Epit. 13. Contra de antiqua Roma Varrò Nonii in voce suffundare ita refert : Antiqui nostri domibus lateritiis paululum modo lapidibus suffundatis, ut humorem e f f u g e r e n t , liabitabant. Lateres etiam hic nominantur in sole siccati nec cocti ; cocti enim in fornacibus testae vocantur. Hinc structuris lateritiis Vitruvius testaceas opponit. moenibus e contignationibus — Antiquam scripturam ex Sulp. Guelf. Wrat. Vatic, revocavi praeeunte Fea et Rodio, cum Iocundus aliique eum secuti Editores dedissent menianis et cont. In Wrat. est Ergo contignationibus et moenibus — multiplicatibus. 18-

ratio est — Wrat. ratione. Sequens patiantur Sic enim noster loquitur etiam sect. 16.

dedi ex Guelf.

C O M M E N T A R T I cum extra uti,

—

interpunxi.

Sulp, quem extra.

Dei rule post opus erit his

Vulgo enim comma alieno loco est positura post

vetustatem. sub tegula summitate, coronis

Palladlus I , 1 1 .

— quae

trabibus

promiuentibits

fiat

ut

perfectis

parietibus

subiacebit,

struttura

testacea

sesquipedali

altitudine.

in cum

Hi sunt pa-

ñetes opere testaceo praecincti Plinio Epistol. X, 40, 4. — Laetus ex Codice, credo Vossiano, varietatèm legulas suhiciatur

Deinde

Guelf. W r a t .

habeatque Guelf.

apposuit.

— vitari

—

Wrat.

habeantque.

Deinde cum

vitare.

possit

ex imbribus

etiam ab imbribus. Postea reiciet servabit

—

Guelf. W r a t . possint

— aquae. W r a t .

Deinde pluere Sulp. Pro lorica W r a t .

iuorica.

Guelf. Wrat. —

Hoc

ex Wratisl. substituí

in

locuni

vulgati

servaverit. 19si sit optima

seu vitiosa

Deinde si est firma

Wrat.

—

Reddidit graecum t'ire — t'ire.

Postea probabitur

usitatior dicendi forma erat haec : aestate,

ili tecto cum est collocata , tunc firma

Nam

quae — creta

cretetta.

Deinde ostendit

in structura Guelf. W r a t .

—

bona — Sulp.

ribus

tegulis

Wrat. in omisit.

et

proba tur. quae.

Wrat.

Wrat.

Vitium quod in his verbis haesit, qua ratione corSed parietes

struct i ex vete-

tecti mihi recte dici h. 1. posse non videntur.

quae si tectum t e g u n t , tegulae, semper noniinantur.

INain

Testae nominandae erant ;

si ad structuram vel ad aliud opus

testaceum adhibentur, testae vel testacei

]>arietes ?

Ceteruin

Deinde tecta struct a Sulp.

tecti ineptissime iunguntur ita.

gis Rode.

est,

Guelf. Namqite Postea vitiosa

rígele conatus sit Iocundus vides. tegulae

Sulpic.

quod si in tempestatibus

later es, ut infra ß- c - 5,

Galiani vocabuluin tecti non vertit, nec ma-

Qui(^ si scriptum olim fuisse suspicer structi

et

tecti

AD

LIBRI

II.

CAPUT

1 8 — 20.

Vili.

137

20. Cratìlìi naria.

—

Palladius I , 1 9 , 2 craticiis

Fcstus : Solca

ticius exstruitur. luto — quis tali

materia

robuslea

—

discernit

gra-

super quam paries

Plinius 3 5 c. 1 4 illini

ignorat?

podiis quidcm

crates

Ceterum W r a t . paulo

cra-

parietum

post

celeri-

dat. impalca

testaceorilm

inde compendia

—

Tntcllige operarti vel laterum.

tractitiorum

E.L'iati 1 qui

in

Wrat.

tectoriis

L o c u m Lune in Suipiciana, Guelf. Wrat. in his,

fe-

operibus

rinias

[ iti r'is] faciunt

Guelf. Wrat. ita scriptum,

L a e t i Vossianus hi faciunt

ctiam corrupit Tocundus inserens sunt post qui.

—

(nisi quod

habent) magis Ineptissime enim

parietes dicuntur esse in tectoriis operibus, cum contra sint tectoria in parietibus. cati , fanno traversi.

Galiani vertit: quelli

delle

crepature

per

cagion

Rode brevius : Ueberdiefs

in der Gegend

der Ständer

Galiani parietes

che sono anche de

dritti

e

Bekleidung

Putasse igitur videtur

, qui sunt in tectoriis

operibus,

Yitruvlo eos , qui tectorio opere indueuntur. 1110uis latini usum non potest.

travicelli

berstet auch die

und Riegel.

intona-

dictos fuisse a

Quod fieri per ser-

Non vidit vir doctus locum temere

fuisse incrustatum a Iocundo, inserto verbo sunt.

Alterum vitium

est in verbis in iis temere insertis ab e o , qui vitium loci anirnadversum corrigere voluit.

Vitium manifesto demonstrat comparatio

loci gemini de eadem re infra libro 7 cap. 3 extremo : Siti in cratitiis

tectoria

arrectariis

et trausversariis

Unitili ur necessario extenuati ratio.

in tectoriis

erunt facienda, recipiunt faciunt

quibus

rimas fieri, humorem, rimas)

necesse est etiam

(ideo

quod

luto

cum autem

in cum

ares cunt,

id ut non fiat,

haec

Cuius loci rationes criticas obiter hie expediam.

igitur eliam

aiitem

post necesse est inserit cum Kdd. omnibus,

erit

Sulpic. quorum

auetoritatem posthabuit R o d e Codicibus Guclf. Wrat. Fran. Cotton. qui omittunt.

Deinde Uiiuntur

est in Sulpic. Gutlf. Wrat.

Fran. Cotton, et Vossianis teste etiam Oudendorpio Comment. ad Vitruu. I.

ad Sueton. 1 ß

C O M M E N T A R I !

i3ö p. 792.

Postea Rode vulgatum tcmcre ex hoc nostro loco mutavlt

scribendo : turgescnnt arescent

recipicntes.

Denique arcscentc

Sulpic.

Guelf. Wrat. Fran. Cotton.

E x hoc igitur loco fit manifestum vitiuin verborum etiam qui in tectoriis operibus rimas iniis J-aciunt:

medelae rationem ostr-11-

dunt Sulpic. et Codd. causam et originem vitii in transpositione quaerendam censeo. strant argumenta.

Alieno enim esse loco posita, haec demon-

Post verba quod ad incendia

sunt parati Yi-

truvius rationem concludit potius cratitiis parietibus plane non utendum esse.

Expectabas ut nunc, velut absolutis rationibus

i i s , quae usum eorum dissuadeant, exceptionem earn subiungeret: Sed quoniam nonnullos celeritas — cogit.

At nunc .postquam

rationem concluserat, subito novum argumentum addit:, quod esse a reliquis violenter distractum atque abruptum, ipsa oratio et verborum structura arguit.

lunge contra membra sic :

enim celeritate et loci laxamento proswit,

lauto tnaiori et com-

muni sunt calamitati,

uLi Jaces,

rati,

etiamque

quod ad incendia,

in tectoriis

rum et transversariorum tectoriorum testaceorum periculo.

operibns

dispositione.

soliditatem.

Itaque

in sumptu

situi pa-

rimas faciunt

airrectario-

Curri enim linvintur, —

satius esse vide tur,

qnam compendio

cratitioruvi

iinpensa esse in

Sed quoniam nonnullos celeritas — cogit et cet. vi-

debis omnia apte congruere et cohaerere, sine offensa procedere. lectionem Codd. dedi,

Interim

orationemque ipsam

ne nimiae

accuser audaciae,

verba inutilia in iis seclusi, totuin vero

locum aliena in possessione,

quam errore librarii occupaverat,

reliquendum censui. linuntur

—

Guelf. Galiani;

Ita Editio Iocundi, Philandri Argent. Tornaes. liniuntnr

Sulpic. Wrat. Vatic. 2.

ciscendo Guelf. Wrat. Postea tectorum soliditatem

Deinde sicSulp.

21. impendentis

loci disseptio —

et Wrat. impernienti,

deinde loco.

Vatic, inpendenti,

etiam Sulp,

Vulgatum deceplio errori an

AD

L I B H I II.

CAPUT

correctioni debeatur ignoro. ptio

dant,

V i l i . 20. 21. I X . 1.

139

Sulpic. et locundi Editio

disce-

Guelf. Wrat. deseptio.

Verum dcdit R o d e ,

quam vitium iam olim Perraltus animadvertit, terceptio

impediti

quanloci in-

corrigens.

ut sint intacti

—

deinde Obruta —

Sulp. Vatic. Guelf. Wrat. ut sit intacLum,

marcida fiunt

—

subsidentia.

Verum dedit

primus locundus. De

contignationibus

XIX.

—

Hinc Wratisl. exorditur Capitulum

Deinde cum Sulp. et Guelf. comparantur

vero vulgo rationibus omittit.

dat,

sequens

locundus non solum haec temere

mutavit, sed etiam, facto hoc initio, sequentia depravare coactus fuit.

Nam cum in Sulp. ut in Guelf. et Wrat. esset et ad

vetusta-

tem lion sunt (Sulp. tamen sint dat, quod induxit Iocundum, ut comparentur

scriberet) infirmair,

quibus comparentur firmae.

rationibus,

— explicabo.

ut ad vetustatem

non sint in-

Itaque eum secuti sunt reliqui Editores, nisi quod locun-

dus , Philander et Galiani et ad vetustatem

A D primo autumno crunt — inflate in frondes cessitate

ille contra dedit:

C A P U T

—

intactum reliquerunt.

IX.

Wrat. antique autumpno,

deinde quod

incipiat. —

Guelf. Wrat. frondem.

caesae fuerint

Deinde temporum ne-

dedi ex Codice Fran, et Vossiano Laeti.

In Sulp. Guelf. Wrat. est necessitates eorum (earum Sulp.)

fuerint.

locundus reliquique Editores vocabulum earum tanquam inutile resecuerunt. afoetu ad foetus

ad partum — a partii.

i. e. a conceptione. Sulp. Guelf. Wrat.

Deinceps ncque in iuvenaUbus Wrat. Postea

cum sint Sulp. Wrat. alimenta —

Sulp. Guelf. Wrat. alìmentum.

quo ip \um procrealur

Deinde id ex

ex Sulp. Vatic. Guelf. Wrat. et Codice Laeti

revocavi in locuin vulgati id ipsum ex quo procr. ab disparatione

procreai ionis

—

E x codice L a e t i correxi

C O M M E N T A R I ! praeeunte

Perralto vulgatum

W r a t . est ad inaiùbus

ad

clisparatioiiem.

I n Guelf. et

desperationem. —

W r a t . que adiicit pro et,

deinde reciperet

lam-

bendo dat; etiam Guelf. et ante lambendo omittit. 2. recuperantur cipieutes

—

W r a t . recuperant.

Sulp. Vatic. Guelf. W r a t .

Paulo antea et terra rc-

Postea Ac vero aeris Sulp.

3ut iiicidatnr tur.

arioris

P o s t crassìtiulo

crassitudo

—

Guelf. W r a t . ali

W r a t . repetit arioris.

Pos'tea

incida-

essictescat

Sulp le. inutilis

liquor

Sulp. W r a t . usque

—

ad medullam

ut per eas partes Plinius

Sulpic.

Palladius

securibus humor,

16 sect. 74

non inutiliter

subtilìs.

Deinde

12, 15, 1. Sed recisas

si quis

Circumcisas

relinquunt,

ut

arbores

aliquamJi.11

in veilis

ad

humor

torculum caedentur

stare

coutiiietur,

quoque

omnis

per

quae

paticris, excurrat.

medullam

aliqui

stantibus

dejluat.

D e torulo dicam ad sect. 7. sanieni

—

W r a t . insaniam.

Sulp. Vatic. Guelf. W r a t .

D e i n d e materiae

Postea Tum autem

aequalitatem

Sulp. Guelf.

4Hoc XX.

autem

Deinde

ita esse — animurn

Wratisl.

advertere

hinc

exorditur Capitulum

Guelf. W r a t .

Postea

arbutis

C o d e x Laeti. suo quaeque quae

tempore

—

est scriptura Sulp.

dare suo

quodque

F e a voluit dare suo quoque

Guelf.

tempore.

Credo

tempore,

equidem voluisse

eum

H o c enim more loqui solent scri-

ptores huius aevi. ad imum perforata

—

ad imum truncum aut in radicibus

perforant scriptores g r a e c i et latini rei r u s t i c a e ; quo facto arbor

AD

LIBRI

IL

CAPUT

IX.

1 — 4.

castigatili- vel castratili-, inutili detracto succo: deinde quae habent Guelf. Wrat. Qui miteni — humores —

Sulp. Vatic. Guelf. Wrat. et Ijaeti

Codex Quae — humoris, nisi quod liumores Sulp, et Laeti Codex habent. Quam scripturam cum probasset F e a , necessario sequebatur, ut assumerei in sequentibus scripturam Codicis Laetiani ejjicìiuitur

ùiaues et vitiosae.

In verbis iuanes eas et

copulam et omittunt Guelf. Wrat.

vitiosas

Equidem plurium librorum

lectioneni vel ideo probavi, quod humores concrescentes in arbore possunt intelligi ;

at vero arlores

concrescentes putrescere quo-

modo dici possint, equidem non possum comminisci. sicccscendo consenescunt

conseiiescunt

—

Guelf. sicciscendo.

Sequens

revocavi ex Sulp, et Wrat. cum F e a , cum vulga-

retur non senescunt,

quod Galiani interpretatus est :

dunque quegli alberi,

che si seccano da per loro, gli altri

se quando se ne vuol Jar colla sopradetta alienissima.

regola.

uso,

si toglieranno,

e

tutti,

abbatteranno

Quae sunt ab hoc loco et hac doctrina

Quae enim ipsae per se senectute siccescunt arbo-

res, de his Vitruvius loqui nec voluit nec potuit. vertit: Läfst

man also die gesunden Säume

stehen und trockenen bis sie verdorren, dem sie nach gegebener Bauholz

Eccettuati

um:

Anleitung

Rode contra

nur nicht so lange

sondern wirft sie,

behandelt

nach-

worden sind,

quae sententiam satis probabilem habent,

zu

sed ex

Vitruvii verbis non expressam, qui si ita sensisset, dicere oportebat: Ergo

dunimodo — non senescant.

Sed senescere aut con-

senescere hoc in loco nullo modo vitium arborum significai, sed potius virtutem, quam arte conciliata arboribus senectus affert, siccitatem videlicet, quam corporibus senescentibus propriam esse omnes norunt.

Est quidem senectus etiam arborum vitiosa, ea

videlicet, quae succis putrescentibus cariem affert et materiem inutilem efficit.

Sed ea in arboribus incisis post autumnum et

per hiemem destillantibus nec locum habet nec dicitur hoc loco a Vitruvio.

Satis ita veterem lectionem stabiliisse mihi videor :

sed superest alia difficultas, quam facit meinbium orationis alte-

C O M M E N T A R I !

14a

rum illud: cum ea ratìone

curatac fueriut

: piane superfluum et

inutile post illa superiora , si carlein nobiscum interpreteris.

Tur-

bai etiam stmcturam verborum post simile piane colon cum eaedem — deiiciantur

intersertum sine copula.

Violenta tamen me-

dicina non opus est, ut vitium orationis corrigatur.

Transferen-

dum modo membrum est ex suo loco et post extrema periodi antecedents verba inserendum sic : bus exitus ùianes [eas] caedem ad.

Qui autem non hciheiit ex

humores , intra concrescentes et vitiosas,

—

arbori-

et

cum eaedern ad materiam

ad materiam

Deinde materia

putrescunt,

efficiuut

deiiciuntur.

Sulp. Guelf. W r a t . eadcm

Sulp. Wrat. deiciuntur

omisso

Wrat. Fea cum cac

probavit. poterunt

— aedificiis

—

Wrat. poluerwit.

Sulp.

acdifieiia.

5Eae

autem —

Postea ceteraque

Sulp. Hae quae

autem.

Deinde cypressns

Sulp. Vatic. Guelf. Wrat.

Wrat.

idonea

Sulp.

Vatic. Wrat. nec ceterae — natura Wrat. ceteras.

rerum —

Deinde naturae

Sulpic. Vatic. Guelf.

rerum Sulp.

in vocabulo Tarmes corrigebat: naturarum sect. 6. ubi similiter levioribus

naturarum

Scaliger ad Festum

similitates,

comparans

potestatibus

corrigit;

et libri tertii Praefatione extrema ubi est: et quibus e natura

rerum est comparata:

cctcra,

virtutibus

corrigit: virtutibus

naturantin.

Superest tertius locus in extremo capite 1 0 liuius libri: de exposui, habere

et quibus videantur

potest adbiberi:

temperaturis

mixtionem.

e rerum natura

ubi

eadem ratio

copiis

principiorurn corrigendi non

quin adest quartus in ipso hoc capite extremo:

quibus

proprietatibus

ratae.

ubi Scaliger correxisset: quibus proprietatibus

e natura

rerum

videantur

esse

compa-

naturarum.

Sed mihi Vitruvius ne in uno quidem ho ura locoram tentandus esse videtur,

sed hic noster tantum praepositione e vel ex in-

serta adiuvandus et emolliendus,

quae

facile potuit excidere.

opponit Vitruvius

Similitates

propter

antecedens

se

proprietà-

AD libus,

LIBRI

II.

CAPUT

IX.

4 — 7.

id est similes vel communes virtutes propriis.

143 Caecilius

Syracusis apud Nonium pro similitudine usurpa vit vocabulum : Vide Dentea , ho minis quid fert alii generis

—

Ciceronis de N. D . quibus bestiis vescerentur.

morum

similitas.

Philander comparât libri 8 cap. 3 et locum bestiis

erab is cibus ut alii

generis

Sic aliae pecudis est in Ciceronis Ep. ad Div.

ft, 1 de Divin. 2, 13. alii dei in Vairone de R . R . 1, 2, 19. 6. levioribus

rerum

natura

potestatibus

—

Wrat.

livoribus.

Deinde vulgatum naturae cum Rodio (in Addendis) correxi. ter Scaliger, de quo paulo antea dictum. contenta decreta

—

Guelf. Palladius 12,

nisi perluatur,

Postea ponderata

Est quod graece awrt rapivi) lev is,

15

rigida,

abies quam

dicitur.

Vatic. Deinde

Gallicani

et in operibus

siccis

Ali-

vacant, perenne

durabilis. Sed

ea quod

—

Wrat. eo quod.

Sulp. ea quae.

Sequens

tarmitem cum Scaligero ad Festum dedi, eaque scriptura latet in lectione Sulp. Guelf. Wrat. ubi est partem, primus termilem patcns, tens.

Iocundus

accipit —

Sulp. et patens,

Guelf. Wrat. et est pa-

Vitium latet loci huius, in quo Vitruvius dicere voluit

causam cur aè'r rarus, cipiat.

ab eaque.

dedit.

qui multus inest abieti,

An fuit olim raritas

aè'ri'patens?

ignem facile conVideant acutiores !

Simile est, quod Tlieopbrastus h. pi. 5, 4. Sri rìjs ¿\arys

rà jiavà

fiai sapnwòtj '¿Xrut ròv àépa ìviKjxov ovTa. 7antequam operarum.

est excisa —

Galiani dedit incisa,

errore, puto,

Ceterum haec verba omittenda censuit Rode,

et superflua sint et sententiam loci perturbent.

quo(ì

Quod mihi non

videtur. recipiens piens correxi.

—

E x Sulp. Vatic. Guelf. Wrat. Deinde proximietate

Sulp.

vulgatum

exci-

i44

C O M M E N T A R I I —

l i q u i d a lio.

1.

D e trunco abietis n o v e dictum. P l i n l u s 1 6 sect. 76

abietis

quae

pars

a terra f u i t ,

cuodis

est

x i n i i i s r a t i o u e J I n v i a t a d e c o r i i c a t u r , alque superior

pars

nodosa

—

eductis

Vatic. 2.

duriorque

Wratisl.

J u s t e r n a —

de

sappino

materiarios

ac

hodieque

4-

6,

—

5 , 2.

Deinde

praecissa.

in

J r i g u s , ut

carpinum

moutaiiis

abieles

dederunt.

sapini

dolala

D e sajnno

ubi ante V i c t o r i u m

atraip

quaedam

f i r m i o r a propter

quaedain E d d .

di-

vocatur:

legebatur

P o n t e d e r a in Curis secundis

atra.

Venetos

V a n o R. R. 1,

i t a sapiiims

f u s t i b u s nodosis dieta , uti putant.

A

qua

Guelf. Wrat.

dictum ad C a t o n e m de R . R . 3 1 , 2. Prelum

haec

Justerua.

eductus

P o s t e a duritiam

:

monuit vocare.

sappiuo

p r o l i x i o r a ac

sajipiiiì.ubi

Sapineac

ubi L a n g e r m a n n e n s i s liber sappineae

nascuntur recentioies

nuces

C o l anici la e 1 2 ,

dat.

r i i n i u s 1 5 s. 9.

de pineis nucibus :

tertium

cleorum

cute

quam

d a l u r .

V i d e s igltur vocabiili fuisse variatam significationem usu

verius

geniti

put

amine,

architectorum et materiariorum. sapinum

stiickj

et

SchopJ excisa

didit

das

m o l l i ,

s a l i m i , 1111• ut

Rode fusternam

quadrij-luviisd i s p a r a t u r

(ima)

haec

Non bene!

set esse dictum cursu

pars

pio

abieti

pinoque

habeant

medulla

vel

qua

Mihi

—

Plinius

d i x i m u s ratioue

q u a d r i p a r t i t a ,

ut

omuino

s e c t i l i s optima

cap. 2 r à

6k

e x hoc loco red-

f l u v i a la

ivavTiav

1ikv

vel

decortica•

interpretatur

q u a d r i p a r t i t o

venarum

q u a d r i p a r t i t o s venarum

cursus

intestina

Ad

¿>p'

èjcousai

rì]V

f a b r o r u m

tnÙTipa V

òì

r,Tì]bóvtv TI)V

AX-

rtrpuif,ìv JITI/òóva

AD

LIBRI

II.

CAPUT

Koiovvrai ryv ictkifiySiv,

èvavrias

fiovres,

rtjs tvrspióivtjs

orav ej>' éiiàrtpa

IX.

7.

i45

ràs itXrjyàs tiara

KTtj&óva i> ¿xi rà fiiytSra \a/tßäviov to jiénov flippt t&v aiòoitiiv, itSiiZov o f f i c i o s êavTm jràvToStv. Samium signum ligneum Diodorus dicit Apollinis Pythii Sami, cuius altera pars a lYlecle Epliesi, altera a Theodoro, Rhoeci filio , Sami elaborata fuit. Ibidem fuit signuin Iunonis antiquissimum omnium cum tempio, auctore Pausania 7, 4, 4. Signum is Smilidi Aeginetae tribuit, Daedalo aequali, cuius signa omnia e ligno fuisse facta constat. Cf. Heynii Opuscula Vol. V p. 359. Eidem Smilidi adscribit signum Iunonis Samiae Olympichus Clementis Alexandrini P10trept. p. 14 Sylb. Aegyptia, id est signis Aegyptiis similia, simulque lignea omnium antiquissima dicit Pausanias 2, 19, 3. et 7, 5i 3- 1, 42, 5. Labyrinthum Sami Theodorum Somium, Rhoeci filium, fecisse narrat Plinius 34 s. 19 no. 22. Templum Iunonis Comment, ad Viiruu.

T.

21

1Ö2

C O M M E N T A R I !

Rlioecum, Philae filium,

Herodotus g, 60.

Idem Plinius 56

sect. 19 no. g praeter labyrinthum Creticum a Daedalo espressimi ad instar Aegyptii, memorat Lemnium et quartum Italicum a Porsemia rege exstructum, Samii plane oblitus , nisi fuit alios auctores secutus, qui Samium labyrinthum in Lemnum transtulerant.

Atqui solius Lemnii reliquias superesse narrat Plinius ;

itaque error scriptorum tam facilis esse non potuit. autem architectos facit Zmilum, nam.

ubi Smilis,

Rhoecus

Hhodum

Lemnii

et Thcodoritm

indige-

corrigi recte voluit Heyne Opuscu-

lorum Acad. V p. 342. Samium vero voluisse labyrinthum nominare Plinium ex eo etiam apparet, nominat.

quod Theodorum indigenam

Theodorum Lemnium artificem ignorant scriptores ve-

tcres, Samium oinnes celebrant et opes Samiorum, quibus Lemnus nunquam abundavit.

Sed e deverticulo ut redeam ad Diodori

narrationem, iuvat annotare doctissimi Galli Deiion animâdversio* nem, qui picturam Tentyritanam vidit rubrica circumscriptam et lineam, in qua symmetriae figurarum descriptae erant, ita ut corpus humanum in partes 2 2 J divideretur, quarum 2-j id est octava totius summae,

capiti tribuebantur.

Addit easdem symmetrias

artifices gvaecos in figuris heroicis fingendis adhibuisse. totius magnitudini* eadem habent.

—

Suspicor olim fuisse medium

tanquam

Contra iam olim monuit V a n o de L . L . 6 p. 84 ed-

Bipont. Umbilicum locus sit

Deinde

Postea commensus responsum Vatic. Guelf. Wrat.

centrum medium — centrum.

Sulpiciana etiam interserit.

terrarum,

aiinit

ab umbilico nostro,

quod is

médius

ut umbilicus est hominis

medium.

Ç)uod

utrumque est falsum.

JVeque hie locus est terrarum

que iioster umbilicus

est hominis

circinique — centrum —

médius,

ne-

mcdius.

Sulpiciana cum Wratisl.

circumque

habet. Centrum dici pedem firmum circini monuit Philander.

Ro-

tund at io est orbis a pede circini moto descriptus. utrarumque manuum — runt.

Guelf. Wrat. inepte rerum interse-

Deinde linea omittit Sulpiciana, non inepte.

circini crus circumductum tangit digitos.

Alteram enim

AD

LIBRI

schema — invenitur

III. —

CAPUT

I. 3 — 5-

Wratisl. scema.

163

Deinde

invenietur

Wratisl. ornant.

Equidem

Guelf. Vatic. ad normam

sunt

quadratae

exspectabam quae — juerit

—

quadrata. 4-

cum causa —

Sulpic. cum earn,

deinde videantur.

—

In

operum perfect ionibus dixit Vitruvius pio in operibus peificiendis. Igitur

cum

in omnibus

—

Hinc Capitulum I V

exorditur

Wratisl. id maxime

— in quitus

—

Sulpic. Vatic. W r a t . id omittunt.

Deinde verba in quihus desunt in Sulpic. Vatic. Guelf. Wrat.

ubi

praeterea est et laudes et cidpae.

tra-

der eut,

turn maxime

quorum

operum

et laudes

praecedens deorum

Milli scribendum videtur,

(intellige tradiderunt —

) in aedlbus

permanere.

deorum,

Çfuorum facilius ob

excidere potuit quam in

quibus.

5réXtiov — denarius

Sulpiciana theleon,

— Humerus —

cum Wratisl. deinde numerum Sicttt

Guelf. teleon,

taleon.

liabet cum Guelf. Wrat.

aulem in — Sulpic. Guelf. Wratisl. Si autem in

que palmis. perfecti,

Sulpic. etiain in omisit.

Fiatoni,

omisso ita Sulpic. Guelf. W r a t .

decern sunt perjecti,

est: Si ita natura composuit,

etiam

utris-

Deiiide Sulpic. a natura

veram Vitruvii scripturam liane : Si autem natura

Wrat.

Sulpiciana prius vocabulum omittit

Unde colligo

in utrisque

Platoni

—

placuit.

palmis

a

Ita supra

— cum causa et cet. Verba ex ar-

ticidis aliena sunt, ab hoc loco, sive articulos carpos sive phalanges digitorum interpreters.

Ceterum Plato sensit cum Pythago-

ricis, de quibus Theo Smyrnaeus de Mathematicis Platonis c. 32. ubi de denario numero est ; ov nu9' ertpov \óyov ol

ri'Keiov

tfaaav

simul

autem,

IlvSayopiKoi. simulac

—

Sulpic. simul

aut,

Guelf. W r a t .

unde emergit vera Vitruvii scriptura simul

ut.

C O M M E N T A R I ! Jactae

—

S u l p i c i a n a y a f i i cum Vatic, perfccti

quot superaverint licet libri

Wrat.

Deinde

solus Wratisl. recte, ubi vulgabatur quod.

scripti fere

aliquod,

quodannis

Sci-

et similia vocabula

litera d scripta exhibent. perjectae decusis

—

Sulpic. Vatic. Guelf. W r a t . perfeci i.

Guelf. W r a t . decussis

Sulpic.

Deinde

Postea perveniant

Guelf.

Wratisl. 6. numero convenieules

—

Galiani aequivalentes

interpretatur.

T h e o Smyrnaeus de Mathem. Platonis cap. 32 01 fiiv TtXtioi àpiSfioì ol rois avTaav fiéptsiv i'ffoi.

Interpretes. Perraltus h. 1. corrigi voluit earum rationibus, vertit: chacune selon sa proportion. di

trientem

quae

Contra vulgatum defendens

Galiani vertit: à loro modo di raziocinare numero

tlsiv

Sic iterum cap. 45. ubi vide

sommati eguagliano

il

sei. duo —

Sulpic. Vatic. Guelf. Wratisl. trientes.

De-

inde duos Sulpic. Vatic. Wratisl. bessern —

Vocabulum omittit Guelf. Wratisl.

ron Sulpic. Guelf. W r a t . penthimeron

Deinde dime-

Vetbum dicunt omittit Sulpic.

Sulpic. pentemoeron

secunda manu sit deleta ;

Guelf.

penthemoeron

Postea

sic tarnen u t o litera a Wratisl.

Quid in ea

scriptura latere mihi videatur mox dicam. suppnlationem tionem.

—

Wratisl. suppletionem,

Pro crescat

scribendum censeo crescit.

Sulpic.

duplica-

cum en im -hoc

loco non causam significai, sed factum. adiecto

asse —

Cum Philandro Galiani monuit scribendum

esse seoctante pro asse.

Contra Salmasius ad Scriptores historiae

aug. p. 216 et 472 vulgatam defendens

scripturam assem inter-

pretatur un itatem, quae huic loco non convenit, ubi as est pro toto aliquo in suas quasdam partes diviso.

Meibomius in Editione

Laetiana p. 254 corrigebat : adiecta assis sexta, Septem,

habemus

sextantem

alterum,

quem

cum Jacta -v ocant

sunt

ttfenrov.

Verum brevior superest via ad tollendum vitium, si scribas : supra

AD

LIBRI

assent sentante adiecto. Guelf. Wrat.

III.

CAPUT

I. 5. 6.

16.5

Ceterum effect um pro eycnrov dant Sulp.

Ciseranus in libro aliquo

¿XTÒV

in alio

,

ejfectnm,

in tertio à/fé^Tav esse testatur. ad tertiarium ¿xirpiTos.

—

Sulp. Guelf. Wrat. tertiarum

autem,

qui

Iocundus nihil tentavit in ea scrip tura , quod tamen au-

sus est facere Rode , qui trientem alterniti edidit ad instar scilicet sequentis bes allerum.

D e vitio quod recte animadvertit, laudo

virum doctum ; sed in eo temere fecit, ptorum deseruit.

quod fidem librorum scri-

Salinasius enim de Modo Usurarum p. 17 testa-

tur se ili Codice antiquissimo Vitruvii scriptum reperisse ad tertiarium ; atque ad liane normain deinceps ad quintarium dum censuit.

scriben-

Ad verbum reddere voluisse Vitruvius videtur Grae-

cam vocem latina conficta a se ; 11am exempla eius formae alibi non reperit Salmasius nec ego.

Interim quiutarium

reliqui in

altero loco, cum libri scripti non addicerent corrigenti. pro Salmasio nominavit R o d e ,

Balduin

quoniam Baldi verbis Laet anno-

tationem Salmasianam in L e x i c o subiecit, nomine tamen eiusdem anteposito satis distinctam. ÌKÌSTITOS

,

Ceterum Ciseranus in libro aliquo

in multis epitritos scriptum reperit.

decussi facto

—

Sulp, decussis,

inceps bis allerum Wrat. bes alterum,

Guelf. Wrat. decusis.

Philander ex Festo apposuit

id est pedem et bessern latitudinis habens.

est Festi ad h. 1. appositissimus hic: coroitam

auream

Dictator, neste

se Iovi

Id

significare

ait

que utimur,

T.

pondo Quintiu.s

urbes et decimam Prae-

Cincius

duas libras pondo et trientem,

Locus

tertium

donum scripsit

quom per novem dies totidem

cepisset.

libro II

dedisse

Trientem

in

Mystagogicon

qua consuetudine

quom lignum bes alterum dicimus, et sestertium,

id est,

et bessern latitudinis

habens,

et semissem tertium;

item si tres asses sunt et quadrans,

drans

Delignum

id est,

hodiepedem

duos asses qua-

quartus.

quod adiecti sunt — W r a t . qui ad. s. alterum edere ausus est R o d e ,

Deinceps

quintarium

ut supra trientem alternili,

secu-

C O M M E N T A R

¡.66

t u s scilicet P h i l a n d r u m ,

qui tarnen antecedentem tertiarium

tactum r e l i q u i t , quem in trientem quem

iitinepitTov

I I

—

alterum

mutavit R o d e .

R e s t i t u i scripturam Yatic. Guelf. W r a t .

ad quam accedit Sulp, uhi e x t a t : quod epipenton. fecit corrigendo quod ¿irijrtvràfioipov, quintarium

in-

quem irevràfioipov

I o c u n d u s recte

si scilicet supra recte habet

dicunt.

Sed scripturam eius loci in

libi is scriptis variatam supra a n n o t a v i ;

et si öifioipov bessern, id

est q u a t u o r significai, fio'ipa u n a n o n p o t e s t p r o una parte duci et dici ; non magis etiam nevrófioipov libri scripti dant inirifinTov,

q u i n q u e partes habebit.

dicitur quidem ad similitudiiiem voca-

buli t f e n r o v , sed numerandi ratio v a c i l l a i , èftnros

sextam habet partem adiectain,

h a b e r e debet.

Quod

V e r u m non c o n s t a t ,

uti dixi.

U t enim

ita étriirifiirros

quintam

n u m Graeci quinque partibus

perfecti numeri sex compositum n u m e r u m ètcìicifixTov d i x e r i n t , u t R o m a n i quintarium,

qui q u i n q u e partes numeri sex contincbat.

I n superiore loco quintarium, cile efficies ex scriptura

Sulpicianae editionis,

rpit}fiiy.oiviS., irev9i)fiipoivi£

et similia,

que dimidiatis choenicibus. q u i n q u e dimidiatas yioipas,

quem penthemimoeron

dicunt

quod dicitur ut

id est p i o tribus et quin-

I t a igitur irtv9y)iifioipov hoc est quinque.

significabit

Ad liane normam in

hoc altero loco item scribendum erit éitirtsv9t)fiifioipov.

Denique

a d m o n e n d u s est lector R o d i a n a m nescio quo auctore quem ràfioipov

fa-

imictv-

dedisse, nisi eius auctor f u i t libros Vatic. Guelf. (et W r a t . )

secutus , qui quem, scriptum habent. duobits

simplicibus

omisso duobus. displasiona

numeris

—

D e i n d e est factus

W r a t . numeris Sulp.

simplicibus

P o s t e a diplasiona

Sulp.

W r a t . bijcXàaiov ex alio Codice scribi maluit Philander. 7-

quod pes — quentibus

W r a t . quia pes,

déinde partem

Sulpic. dedit corpori

sexies

Guelf. cum Arundel, et W r a t .

corporis

E x Vaticanis Galiani corporis éumque

habet.

I n se-

altitudinis

terminavit.

sexies

terminavit.

alt.

sexies tantum annotavit.

secuti E d i t o r e s p o s u e r u n t : corpus

Iocundus

his sex alt.

termi-

AD LIBRI

III.

C A P U T I. v ¿moòojitìfiévov ¿loSt/s tiaì HptTtj? ria&upwsai ßov'Xofievos naì naiXväeis virò r&v ìepéaiv, OVK àS.ioòvTwv ivi va& Sóo 9toìis xtpiéjctsSai, nàXiv ì}p~ Saro nposomobofitìv '¿Ttpov. Tertius est locus Livii 25, 4° ^e Marcello Syracusarum victore : Hostium quidem illa spolia et parta belli iure: ceterum itidé primum initium mirandi Graecarum artium opera, licentiaeque huic sacra profanaque omnia vulgo spoliandi j-actum est / quae postremo in romanos deos,, templum id ipsum primum, quod a Marcello eximie ornatum est, vertit. Visebantur enim ab externis ad portam Capenam dedicata a Marcello tempia propter excellentia eius generis ornamenta, quorum perexigua pars comparet. Praeclara Livii,

C O M M E N T A R I !

i76

hominis romani, sententia, quae consolabitur Germaniam nostrani, dum ipsa nunc Italiae veteiem Graeciae querelam cum L i v i o rcpetit! Succédât quartus L i v i i locus 26 c. 32 si ab inferii rex Hi ero, quii m, diens

quo ore aut Syracnsas

ubi semirutam Romani

suae visurus

urbem.

urbis

putabat

—

prope

posse?

respexisset,

in porta

esse multa Romarn

urbi esse po\sent, Romam

que fit tutis

patriam

iugre-

spolia

patriae

Consentit de loco Cicero Yerrinarum 4, 56 de

M a r c e l l o : victoriae ornamento

aut Romatn ei ostendi

ac spoliatam

in vestibulo sit.

existeret

humanitatis,

quae asportata

itemque

in aliis

deportare,

non piane

quae

exspoliare

sunt ad aedern Honoris

lacis videtnus.

at-

Denique Asconius

Pedianus ad Ciceronis Verrinas p. 1 6 3 ed. L u g d . idem ( M . Marcellus) cum statuas liti mentis

avi

sui

Très älareelli, quaerere,

sibi

ac putrì

ad Honoris

novies

et Virtutis

Consules.

avo

poueret

aedern,

in tito-

subscripsil

Lubet addeie annotationem, CI

num casu factum s i t ,

ppiatoris correctus fuerit,

itemque

an pnidentia artificis error im-

qui virtutem honori postbabuerit non

solum factis sed etiam in publico monumento, ita ut post haruspicum demum intercessionem vanain, suo admonitus, tis adiecerit, posset !

artifex vel sensu animi

vel temporis angustiis adigentibus aedeni Yiitu-

quam tamen nemo nisi per Honoris aedem ingredi

Ceterum

Livii

animadversionem

artium graecarum Romae tum primum

de

amore et

cum luxu

studio

innotescente

repetiit et aliunde auxit Fiutai chus Marcelli cap. 2 1 .

6. ut in fronte denae

et postico

Guelf. Fran. W r a t .

—

Sulp, ac postico.

Postea Sint autem

Deinde

quinae

Guelf. Wrat. ex

quo vestigio suspicor sequentia fuisse a librario temerata.

Ita

enim non habet ullam consequentiam ex antecedentibus ; quare fuisse scriptum ita suspicor a Vitruvio: — in fronte

et postico

rum — spatiurn

ita collocati,

sit a parietibus

ad. — cohimnarum.

quindenae, ut duoritm

(ab par.

siiit

autem

intercolumnio-

Guelf. W r a t . )

circa

Denique pro irnae in Fran. Wrat. est unae.

AD Jlermogenis bau ulke dant.

LIBRI

III.

Alabandi

—

CAPUT

Vatic. Alabarintlii,

Alabandeus.

In

libri 7

Franecl;. A la-

Praefatione

mogenes de aede Dianae

Ionica,

pteros,

Teo monopberos.

et Liberi

Putrii

ptum et Alabandis oclastjli

capite 3.

177

Verum cognomen a patria erit Alabandei,

est Apaturius

aedis

I I . 5- 6.

Apollhiis.

Liberi

Patris

ut 7, 5

est:

quae est Magnesiae

Her-

pseudodi-

Forte fuit olim scri-

Iterum cap. seguenti Hermogenes Teo nominatur:

et tertium libri 4

Fabricius in Indice auctorum a Vitruvio

simpliciter ex nostro loco Hermogenem

Alabandeum

laudatorum

posuit.

Her-

mogenem Cytherium statuariùm habet Pausanias 2 c. 2. a Menesthe Anienesthe,

facta

—

Sulp, a Manesche,

Vatic. Fran. Arund.

Guelf. W r a t . a Meneste ; Bononiensis liber

Mnesle

dicitur habere; in Philandrea anni 1550 reperio Amnestae

editum

sine annotatione.

Turnebus Advers. X I , 2 Mencsleo

minem sibi ignotum fassus. Vulgo erat Mneste. Fabriciano cum aliis omissus fuit.

coniecit, ho-

Hic in Catalogo

Ceterum lubet adiicere ex Pau-

saniae 0, 45, 4 mentionem aedis Minervae Aleae Tegeatarum a Scopa statuarum artificio f/)iä>v iro\v 6t/ poiy.ii

TI

TWV

etiam insigni factae :

IIARASHTVÌJV

Tr/v aWr/v aaì és fiéyeSos. ò fisv 6f/ itpü>T0s ¿sriv avrS>

xóSfios Toav nióvcaìv Awptos, ÀK aaì inròs àsroìs

6 òk vaàs o ivia>v

¿XX' firi itpa£eSi SvviovTonv is dXXijXovs — KXtorcarpas re elnova rift 9e£) itaptSTtiSaro.. De foro Iulio compara Dionem 43, 22. Plinium 56 c. 15. sic sunt compositae patentibiis

rare.

—

iterum inseruit et repetiit, amplius.

Sulp. Fran. Wrat. inserunt deinceps:

Scilicet librarius oculis aberrans a versibus hie quae supra sequuntur post

Diastylos

ubi tamen Sulpiciana rarius dederat antea.

in qua duarum —

Sulp. Fran. Wrat. in quo d. Sequens in

omisit Wrat. aeque magnae

sint eo spatio

quod Wrat. et spatio liabet.

—

Nihil variant libri,

nisi

Dictio tamen insolita et soloeca est,

pro eo quod erat: aequales sint ei spatio:

quamvis eo pro ei po-

situm possit aliis Vitmvii locis defendi. Deinceps W"rat. dat plaincides pro

plinthides.

AD

L I B R I III.

ad theatrum

lapideum

CAPUT

III.

1 — 4.

—

Pompeii intelligit Philander, quem

sequuntur reliqui Interpretes

comparantes Pompeianas porticus

libri 6 cap. 9.

Marcelli et Balbi theatra lapidea nondum abso-

luta fuisse eo tempore aiunt, cum haec Vitruvius litteris mandabat.

D e Fortuna Equestri locus est Taciti Ann. 3, J\

delubra

nani

cius deac (Fortunae ) mùUa in urbe, nullum tamen

coglionane

erat.

Repertum

sic fiutici/par etur.

est aedern esse apud Antiuni,

etsi tali quae

Haec sub imperio Tiberii narrata viris doctis

quibusdam visa sunt arguere Vitruvii aetatem Tiberio posteriorem : alii in Tacito Sequestri

corrigi voluerunt.-

Pro Vitruvio militant

Livius 42, g et 1 0 Valerius 1 , 1 , 20 et Obsequens x i 3 qui Fortunae Equestris aedem Romae dedicatam a Q. Fulvio norninant. et reliquae —

Guelf. omisit et et deinceps reliquaeque

E x Vatic. Fran, reliquae

quaeque

dedit.

apponitur. Sulp. reliquae

quo-

que , omisso et, quod deest etiam in Wrat. 3abstruditur

—

Ita Franeck. Vatic. Guelf. Wrat.

Vulgatur

obstruiLur. 4est Apollinis dat Sulpic.

et Dianae

aedis

—

Wrat.

et omittit.

aedes

Videtur communis Apollini et Dianae fuisse aedes.

D e qua locus scriptoris romani mihi nullus occurrit; sed Dianae et Lunae separatas aedes fuisse apparet ex loco L i v i i 4°> ex aede Lunae, in posticis

quae in Aventino

partibus

est,

raptam

Cereris templi adfixit.

etiam Ovidius Fastorum ,3, 083

e

tulit

foretti

( turbo ) et

D e aede L u n a e refert

t Tacitus Annal. 1 5 , 4 1 .

Diver-

sa fuit aedes Cereris ad circum maximum, de qua Vitruvius mox sect. 5 tradit.

Sed omnino hue transferenda est annotatio Asconii

Pediani ad Orat. Ciceronis p. 150. temporibus nendi estis,

aedes Apollinis

in Palatio

non hanc a Cicerone

utputo, quam post mortem Comment, ad Vitruv. I.

Ne

tamen

erretis,

quod

sit nobilissima,

(nec a Vitruvio) signif

etiam Ciceronis

multis annis

his

adrnoicari, Imp. 24

C O M M E N T A R I I

I8aì iytiptiv

P l u t a r c h o in vita A u t o -

m i , id est naves sublatis remis ad impetum vel iter apparare.

De

aedificiis cum usurpatur vocabulum irrepóv, muros aut columnas significai, quibus aedificium circunidatur vel tegitur, auctore Salmasio Exercit. p. 057 qiui posuit locum Strabonis 17 p. 075 ¿e tempio aliquo Thebano : rov òk itpováov xap' ¿nárepov rà

Xtyojisva

irrepá.

ìStu 5ì ravra

àpjcàs fiìv ás. H e s y c h i u s a d d i t : rcrtpà yàp rà tìs vijios àvtyovra,

ì) fisyakas

tjiOvGa

irtpiSTÓovs oìnobofiàs. I l a e c continent diversam loci Sopboclei inteipi etationein, de porticibus altis cingentibus locum. Scholiastes graecus ad Aristophanis Aves versu ubi est ras olnias épéijio/itv irpòs àtròv,

h a e c l i a b e t : ras rà>v itpàav ertyus

jtrepà

xai àtrovs na^ovSiv. V e i u m Suidas sub voce àtrcófiara, qui glossam

exseripsit,

liabet

rà rwv

Itpàiv

SrtyàSfiara

xrépvyas

naì

àerovs' naXovSiv.

Sane irrépvyas inter partes domus nominavit

Pollux V I I , 121.

Sunt àtroì Romanorum fastigia templis deorum

propria.

T y m p a n u m fastigii vocat Vitruvius.

de P a r t h e n o n e

Attico :

ìcàvra is rì/v Adìjvas

òicósa

tv

èy.ti yivtsiv,

s t l i o d o m i ) 1) Tlostibiòvos

trpòs

rois

na\ovp.évois

rà ¿' omsStv JiStjvàv

tsrtv

I d e m 2, 7, 3 Tiidov ¿xoinobofiriSavrts

npyiriba

tn

rovs

airois

iniSi/pa

rà ÒK èv TOÌS àtrois

Kara

roiis

'HpanXìjs

àtrovs naì

Pausanias I, 24, 5

N'inai

mirai,

( i n fastigio èpis

vrrèp rtjs

niovas

tv róìs xpòs

àtroìs

opiyijs.

éifiSTàSi

naì

vaols. 7 ) n ,

TOÌS icépasiv

3

t'iSiv.

ubi rais xripvS.iv coniecit Iac. Gronovius ad Taciti locum mox laudandum.

Sic rò tv róìs àtrois sunt 10, 19, 3. Idem in descri-

ptione templi Olympici l o v i s 5, 10, 2. vijios fiìv by rò tis TÒV àtròv àvijAov

tìsìv

oì ÒKTÙ} notes

fiaKiSra '¿srtjtie 7Òv àtròv.

xaì tét/novra

— naì Nini) narà

— xai aiiSis 0 àtròs

nàrtiGiv

eis

ptsov artvòv,

C O M M xaì

KARA

sStv iv vovs.

j4Xroii/ra/. — rà fi'tv

¿X'

ÈI)

tjinpo-

àiTÓìs ¿Sri Ilaiooviov — r à ò' omeSfv atjr&v HXnafié-

TOÌS

Hinc est quod Dionysius Antiq. 4> 61 de cella I o v i s , Iuno-

nis et M i n e r v a e in tempio Iovis Capitolini v' evòs àerov xaì puis sréyiji

nqXvitTÓfitvoi St/noi.

Euripides in fragmento ITypsipyl;i 5•

De origine nominis àtròs

et àÌTdòfia de fastigiis templorum usurpati compara Heyniurn ad locum Pindari p. 160. Histor. 3 , 71 lapsus ignis fastigium

Originem manifesto monstrat locus Taciti

de tempio Iovis

in portions

Capitolini conflagrante:

adpositas

aedibus :

mnx

aqnilae vetere Ugno traxerunt f/.ammani

Inde

anímenles aliieruiltipie.

ubi annotationem Ernestianam appositam nec in postrema Oberimi Editione correctam miraberis mecum.

Heròv vocabant in rotae

radiis ferrum impositum Graeci, teste Polluce I, 145

¿ 5 congesticiam

aliam quajnlibet

Wratisl. postea

saligneis

mollis

Colu-

Eandem nominat Falladius Octobr. X I , 2.

paluster is locus

Sic infra

in Codice Vatic. 1 et Cottoniano.

oleagi-

ustilatis.

Etiam

in Varronis libro I cap. 50. sect. 2

de re rustica ante Victorium erat robustea

materia.

Ceterumcar-

bonum usum in fundamentis templi Ephesii primum adhibuerunt Graeci.

Plinius 36 cap. 1 4 ne in lubrico

menta tantae bus ,

dein

molis locarentur, velleribus

calcatis

lanae.

Suadente

atque

instabili

ea substravere

ó Svp.fiovXfbsas xaSvfpov

ies ànofiaKovras

avSpaxaf yàp

OVTOS

iìicoSiìvai TOV

TOÌS

TÓITOV

rovi

nonne miranda gantitr,

pressa

est et tanta facillime

nullo /tumore corrumpantur,

infirmitas, conterantur,

StficXiois

nulla

aetate

TANV

roù év E

avSpanas £tuid ut ictu

OVTÓS ,

gq>R) 70

avrò TÒ Grsptòv ¿trades È'jceiv viari.

locus Augustini de Civitate dei 3 1 c. 4.

carboni-

hoc factum Theodoro,

Fihoeci f i l i o , S a m i o , narrat Diogenes in A r i s t i p p o : VAOV'

Juuda-

Hue pertinet in

carbonibus?

levissimo

et tanta vincantur,

éuXSa-

fran-

firmitas,

ut

usque

adeo,

AD

LIBRI

ut eos substerncre litigatores,

posse,

soleant,

CAPUT

non esse contenderti.

ubi Ugna putrescerent,

—

adigantur

ignis

—

adigatur

est in

2.

ad

couvincendiari

tempora extiterit,

Jixum-

Quis cos in terra

humida

incorruptibiliter

efficit?

Subliga

et Sulpiciana ; subligae in Francck. habet alligetur.

i.

tamdi.u durare

nisi rerum ille corruptor

sublicaeque

IV.

qui limites figunt

quisquis post quantalibet

que lapidem ejfossos,

III.

est in Vatic. Wratisl.

Vulgo erat sublicae.

Guelf. Wratisl. Vatic. Franeck.

sed Sulpiciana

E x hac postrema scriptura collegit Rode einen-

dationem in versione propositam sublicaeque machinis ubi sublicas

alligentur,

interpretatur cratem ex axibus decussatis factam et

palis impositam. tiuviano,

Deinde

Quam interpretationem rcpetiit in Eexico V i -

cum tamen aliam lectionem (subligaque—

adigatur)

in textu exliibuissct, quae ad istum sensum nulla potest machina adigi.

Repudiavit viri docti opinionein etiam Woltmannus

Cominentatione Regiae Societati

Goettingensi tradita,

titia extat in Relationibus Goett.ing. anni 1 8 0 3 p. 7 5 3 seqq. is in opinionem non minus erroneam incidit , ut putaret machinis

pro machina

regendae significare.

in

cuius nosed

sublicae

sublicae dictum genus fistucae manibus

Quod fieri per sermonis latini leges posse,

recte negavit auctor relationis,

qui sublicas

patos antea Vitruvius nominavit.

Atque liaec fuit iam olim Phi-

dici monet

landri sententia vera, qui sublicas h. 1. palos interpretatur. sablices vel sublicae

onus.

Philoxeni: Soblices xaratrijfes

Recte

et egregie Glossariuin

O! tv TS> irorafiSo rr/v yitpvpav

vxo-

Suidas locum historici innominati posuit hunc : ènti

rà vironeifieva oi'¡y. oid re ijv KaTairriyas iiy:esSai, jctsSai

Sed

non omnes pali dicuntur, sed qui in aquis

defiguntur ad sustinendum fiaGTaSovTts.

quos

rà iirì rov pttfiaros

HaSiiptva.

v Sibr/pà) viroòt'/fiari

Uno

nrvtrovvraf

nominat, id est ferrea solea supplodentes. P o l l u x 7, 22, 87 ligneas eiusmodi soleas xpovirtSia tvòótsifiov

y.opov.

De

v o c a t , Stàivov

ferrea solea

iiizóbtifia xexoiìifiévov

vel regula,

sub

calceis

tìs pro-

AD

LIBRI

III.

minente, quam concrepabant,

CAPUT

I V . 5.

qui saltantibus pantominiis rhytli-

mum moderabantur, locus est egreglus Libanii in Apologia Fantomimorum T. I l i p. 385 ed. Reiskii : arvirov fitiiovos,

roù popov

os TI1 re

puktì

TOÌS ÒPJ^IJTJTAÌS ile

ovn

av àxopp&v

rtjs

òpiitiìfisvov

evpvSfiiav

tìy • ¿ti

• OVTOS

bi/ riva

àpfiovSav

gula

repeiUe

cap. 54

tunicaque

magno

tibiarum

prosiluit

ÒPPYSTAIS

« a i ffu/t-

I/IIAOV r o i

sibtjpovv

ij^ci/v tpfdeasSai.

talari

TO'IS

TÌJV yptiav

ÒI ànò

navóva

ànò

liane

ream soleam Romani scabilla vocarunt. jìalla

btì

npòs

BIONITISTRAI

ligueaiu vel fer-

Sic est in Suctonii Cali-

et scabellorum

ac

nobàs

TÌJS (¡Xa-ù-

desaltato

crepitìi

cum

abiit.

Ad

cantico

quem locum Casaubonus posuit locum Augustini Libro IV de Musica:

tur,

quurn

cerlis

luptaLe

symphoniaci

quidem

scabella

numeris,

i.unganLur,

sed

non

audias,

nullo

rat

connexio

pedum,

tamen

modo et

et cymbala

et his,

ibi unde

qui

tenore

perpetuo,

notare

possis,

rursus

ad

pedibus

sibi

cum ila

ferian-

anrium ut

si

quousque caput

~votibia-i procur-

redealur.

Hi

scabillorum apud Arnobium libro 2. Hinc Scaviellurn symjìhoniaci in Glossis Isidori, et in Scholiis ad Statii

sunt crepitas vevba :

quod

ad

inspirata

in sacris

rotari

tibicines

buxa

pede

:

sonare

buxa,

tibia

vel

consueverunt.

scabillum, In

miinis

etiam scabilla adbibita actuum et scenaruin tenninos et tempora, quibus aulaea tollenda vel submittenda essent, signabant.

Testis

est locus Ciceronis prò Coelio cap. 27. Mimi ergo est iam exitus

non fabulae

quis

e tnanibus

: in :

quo

deinde

cum scabilla

clausula

non

inveniturfugit

ali-

concrepant,

aulaeum

tollitur.

scabillarii Inscriptionis apud Donium Classis 8 n 0 , 4 2 Muratorii p. 529 et operae scabillares apud Fabrettum Insci', p. 603. 66o. Memoravit Ernesti in Clavi Ciceroniana monumentimi vetus, in quo scabilla expressa spectentur.

Hinc

Scabelli Vitruviani si cum liis scabellis clioricis comparentur, accedere videtur etiam e x similitudine aliquid auctoritatis sententiae B a l d i , qui scabillos planitiae summae stylobatarum adiicit, cui coluinnartim pes insistit;

ubi possunt videri imitari scabella

supposita soleis vel calceis rS>v xoboij>ó\a>v£s pro GxtiXwvtr

scripto,

cuius tarnen interpretatio intercidit : deinde sequebatur sxtipa, irpàs- Ti) ßäsei p.

Xiäoi,

139 Gxeìpa òk xapà fikv àppirénTOSi

ßtxGsi

rwv roipiav

ol npòs

ry

XiSoi.

pliutho pain

ol

piane ut Basilius Patricius in Naumachicis

—

Siilpic. plinlhio,

imtfopàv vocitaut. proiecturae,

f t statini bis iternt. Deinde elco-

Sulp, quae deinde vacant

W r a t . esphoran

—

Infra libri V I

muti darum ecphorae.

dat.

cap. 3 sunt

columiiariim

ubi W r a t . ephorae

dat.

dem tabula ad regulam plana dicitur, quae h. 1. est collimila libellam

Ibiad

direct a.

quadrantem

—

Sulpic. Vatic. Fran. Arundel. Guelf. W r a t .

dant.

sextanlem

2. sujìcrior Spira

scolia Snoria, yàp ri) Kaisapos

nóaftq) naì etfivórifTì,

o'mia

rìji fiovKìjs -^r/ifiSaiie-

Video viros doctos passim laudare Salmasium

ÌKpu>rripiov.

ad Sciiptores hist. aug. p. 1.56 sed is Vitruvii acroteria cum signis in fastigio collocatis permutavit.

Acroteria Vitruvii Baldus cuin

Barbaro et Philandio interpretatur arulas vel stylobatas in summis fastigiis collocata,

quae sigilla

et statuas sustinerenit.

Perraltus in annotatione p. 1 0 2 . Dans sont particulièrement

lies

pour soutenir des statues,

des Planches IX.

X. XI.

XII.

ainsi qu'il se

X I I I et

Plinius fastigia tempi orum promiscue de signis fastigatis usurpa vit.

Sic fictilia

inventum

( c r e t a e j addere aut ex rubra creta fingere. tegularum

extremis

imbricibus

imposait,

ty]ja vocavit ; postca idem ectypa fecit. plorum

sect. 4 5 fictiles

orta.

quadrigae,

crebra et municipiis, sanctiora

in fastigio

sect. 46 fastigia auro.

mira

est

quae inter

et arte

rubricarli personas

initia

pros-

et fastigia

tem-

templi lovis

quidem templorum caelatura

et de tectis

Primusque Hinc

XIV

3 6 sect. 2 sunt

deorum fastigia

item 3 5 s. 43. Dibutadis

signa fictilia :

Rectius Acroteres

des Piede.staux qui étoient mis au milieu et.

aux cotés des frontons voit aux figures

les Edifices

Capitolini

etiam

aevique

Plura eius loca addere non est opus.

in urbe firmitale

Hinc signa

quaecunque in sumrno corpore vel fab: Ica aliqua collocata essent v ¿£iàsi

ttpovvovs:

Iside cap. 38 de iisdem : naì

et causam addit.

jcaSfiaSi

"Ktovrtiois

rà

fa-

Idem de r&v

ìepSiv

9vpó>fiara tioSfiovSi eadem addita causa. singulas

primnm

—

Ineptissime Iocundus ea interseruit, quod

non est in Sulp. Fran. Guelf. W r a t . stive vero

inseruit post cetera,

Galiani non ea reddidit, erstlich

je

tegnlis

Einer —

sed alenile

über jeder

Säule

Detegularum,

sed

quod

idem

statim

intempe-

in iisdem libris non est.

p o s u i t ; rectius R o d e : zu stehen

dajs

komme.

imbricum vel anibricum,

collicia-

rium et deliciarium tegularum differentia dicetur infra ad libri 6 cap. 3 de cavis aedium. perterebrata habet.

—

Guelf. a prima manu perterebratae

Deinceps ita siiit

Sulp.

Postea

deiciatur

Guelf.

D e n i q u e perfitndant

Vatic, et a prima manu Franeck.

ptum verbum extare

in Edd. quibusdain,

tatio Philandi i ,

qui aut perjundat

scriptum

argumento

Wrat.

Ita scriest

aut perfundautur

anno-

scriben-

dum censuit. aplissime Guelf.

—

Vatic. Guelf. W r a t . apertissime.

Postea Dorica

autem

Corinthiariim

Deinde

Wrat.

scripsi

Chormthia-

riim Fran. Guelf.

AD

LIBRI

sed incept a — videtur.

tertio

—

Caesar autem

dat hic ut alibi.

—

PRAEFATIONEM.

W r a t i s l . inpercepta,

D e i n d e errabundos

praescriptas Itaque,

IV.

in quo imperfecta

Sulpic. Guelf. relinquisse

latere

Guelf.

V i d e annotata ad L i b r i I Praefat. sect. 3. —

W r a t i s l . omittit nomen Caesaris.

W r a t i s l . tertium.

Idem post quod pro quot

C O M M E N T A R I !

£28

quàe sint in singulis

—

Sulpiciana sunt dat, verbum W i a t .

omittit. 2. Ex tribus generibus quae —

Nova erat periodus inchoanda

et restituenda vetus haec lectio Sulpicianae, Guelf. Wratisl. pro vulgata : ex tribusque generibus quae subtilissimas portionibus

modulorum

qualitales

Ionici

haberent

generis

mores

pro• docili.

Primum enim que adiectum tribus omittit Sulpic. Guelf. Wrat. liic postremus etiam ex negllgit. distributiones.

Ad verba quae haberent

intellige

Nam tertio libro unius tantum generis Ionici ratio-

nes explicuit. qualitates

—

Laeti liber dant moribus — dant.

Sulpiciana,

Guelf. Wrat. Franeck. Vatic, et

quantitates. Ita Sulpiciana , Guelf. Wratisl. Vatic, pro mores

lonicum genus hic dicitur gens Ionica ; aliter si interprete-

r s , inepte tautologum facis Vitruvium. institutis stitutis

et moribus

liabent ;

—

Sulpic. Guelf. Wratisl. Fran, con-

sequens moribus pro vulgato omnibus

debetur

Gronovio apud Laetum. eorumque —

Franeck. liber que omisit.

A D et gràciliores

—

tia pars est Corinthii

videntur:

quae collìgitur Ionici

crassitudine

enim capituli altitudo

Coima, ter-

crassitudinis. —

Corinthiarum Corinthiorum

dat.

Plinius 36 cap. 33 quoniam capitulis

eadem est altitudo

ideoque gràciliores

I.

Sulpiciana gracilioresque

tertia pars est — rinthiarum

C A P U T

Sulpic. Guelf. Wratisl. Vatic. adiiciuntur

Corinthiae.

— Vulgatam columnarum

capitulis

ita correxi ex Sulp. Fran. Guelf. Wrat. ut genus

tantum in Corinthiorum

mutarem. adiciuntur

Guelf. Wrat.

A D L I B . IV.

PRAEFAT.

i. 2. C A P . I. 1 — 4.

229

2. non habueràt — in locum vulgati

E x Sulpic. Guelf. Wrat. Franeck. restituì

habuerit.

e triglyphorum

— et in epistyliis

tunt, in Sulpic. Wrat. mutili

—

Sulpic. Guelf. e omit-

ex errore operariorum nati sunt et

restituendi mutuli. zophori —

Sulpiciana, Guelf. Wrat. Franeck. dant zophoroe,

ut infra videbimus monopteroe ¡lovóicrepoi,

«tpinrtpoi

et peripteroe

ex graeco goafópoi,

formata. 3-

Hellenis

et Opticos —

Sulpiciana dat Hellenidos

chos. Guelf. Wratisl. Vossianus Hellenidos

et Expetidos.

tanus apud Schottum in Observ. Human. Helenidos alter vero Exoptidos,

ToleSpectidos,

unde Schottus, praeeunte Apollodoro, ef-

ficiebat : Hellenos et Orseidos. exptidis.

et

et Opti-

Wratisl. Helendos

Franeckeranus habet Helenidos et

et expelidos.

Vaticani Hellenidos

et

Exeptidos. Junonis tempio —

Galiani emendatio est pio vulgato libro-

rum omnium templum. fortuito

— fauum

—

Liber Fran. liic, ut alibi,

fortuitu

dat; deinde pkanum Sulpiciana. isdem generibus

—

Yoluit Editor dare iisdem. Guelf. hisdeni

suprascripta liteia i, Wrat. isdem dat. etiamnum 11011 — nota — etiam nondum.

Sulpiciana cum Franeckerano dat

Sed Franeck. solus nota habet, quod ut Galiani

olim probavit, Philandro tribuens eam scripturam, ita praefert ctiam Bondam.

Reliqui libri editi et scripti nata dant. 4.

Postea autem quam —

Aut Vitruvius ordine et structura ver-

borum excidit, aut quam delendum est. Delphici

—

Wratisl.

Delphicis.

C O M M E N T A R I ! ducesque singulis

—

Recte praeposltionem in vulgo interpo-

iitam omittunt Guelf. Wrat. imperii

potestatem

—

Restituenda erat lectio Sulpicianae,

Guelf. Wratisl. Vatic. Franeck. et Vossiani, teste etiam Oudendorpio ad Suetonium p. 640 pro vulgato partem. Ioni — Creusae —

Sulpic. Ionis — Ethruso.

Wrat.

lonas.

Idem cum Guelf. Creuso. isque eas colonias —

Wratisl. yaque eas col. in quo itaque

latere videtur. Miletum

—

Sulpiciana Mileton.

Deinde Mianta

Guelf.

Deinde Theon

Sulpic.

Mionta Wratisl. Myanta Vatic. Franeck. Milesiis

Iones

—

Guelf. Milesius.

Wratisl. Pliocaeam

—

Sulpic. Franeck. Wratisl. Phoceam.

Deinde

Clazomcìiium Sulp. Clazomenum Vatic. Guelf. Glazoineniim Fran. Glasomeunm Wratisl. Lebedum

—

Franeck. Vatic. Lebedon,

Wratisl.

glebedew,

Guelf. Glebede, suprascripto don a manu secunda. Meliteli

—

Sulpic. Mele ten, hie et paulo postea:

Wratisl. Meletenis indicio

—

Guelf, Melitenis

Fran. Melethinis

Sulpic. inclito dat.

bus Sulpiciana.

Deinde Attili

melethenis

Vatic. Fran.

Attali-

D e Smyrna ad conventum Panionium admissa

piane diversa tradunt Strabo aliique; sed Vitruvius alios auctores secutus esse videtur.

Smyrnae historiam tradam aliquando

accuratius in Antiquitatibus Colophoniacis, quas Nicandro meo addere cogitabam. 5Apollini Panionio Fran. Apollini

—

Pandionio,

Sulp. Apollini

Pandioni.

Vatic. A p. Pantionio.

Guelf. Wrat. Quia Apolli-

nei» Panionium ^gnorabat, Neptununi vero Heliconium, ex Heli(*e Achaica trahslatum in Ioniam et in Panionio cultum testatur Herodotus T, 155. 1 3 3 cum vii is doctis quibusdam num Apolliui substituit Rode.

l\epLu-

Scd Apollinem memorat Hesy-

AD

L I B R I IV.

CAPUT

I. 4 — 7 -

251

chius : Ilavtwviov ìtpòv ÄicöXKüavos iv 'Itavia. et IiiscrijJtionem Pocockianam p. 52 protulit Wesseling, ad Herodotum I, 147. ubi JìxóWgùy Havicavios nominatur. Dorieon

—

Sulpic. Guelf. Wrat. Dorieon,

Vatic. Franeck.

Dorichon. videront

—

Sulp, vider int: equidem videront malim scriptum.

6. symmetrias

earum —

cere potuissent, dimensi

Wrat. dat symmetriam,

deinde

liti ad onus.

sunt —

Wratisl. et dimensi sunt.

Sequentia pluri-

bus modis Iocundus corrupit. Sulpiciana dat et id in retulerunt in homme. altitudinem

elì-

in homine.

Franeck. Vatic. 2.

altitudine

Guelf. Wratisl. Franeck. tt id retulerunt

in

lJeinde item in columnam Sulpic. Wrat.

Unde reiecta Iocundi interpolatione scriben-

dum erat id quod dedi.

Est vero retulerunt in altit. compararunt

cum altitudine hominis. tant am sexies tantas sex.

—

Sulpiciana habet tantam sex. Guelf. Wrat.

unde elFeci : tantam

sexies. tantam enim refertur ad

qua, id est quanta, crassitudine.

Vulgabatur tantam earn sexies. 7-

aedem quaerentes n. g., speciem iisdem — omnium distinctio. n. g. speciem,

In Philandrea reperio : aedem,

iisdem.

tes , n. g. speciem,

Haec est pessima quaerentes

Galiani cum aliis habet : aedem

iisdem vestigiis,

quaeren-

ad. quae verborum distinctio

proxime a nostra abest, sed aliter verba vertit Galiani: presero sulle stesse tracce le delicate proporzioni marne un aspetto constituer e aedem.

diverso

della donna,

di un ordine nuovo.

Quaerentes

per

for-

Rodiana dedit

novi generis speciem,

iisdem

et cet. ut haberet —

Vitium ex Edd. vetustis translatum corrige ex

Guelf. Wratisl. Franeck. pro vulgato haberent. In Ephesiae

JDianae aede primum colunmis

Plinius 56. c. 23. spirae subditae

et

C O M M E N T A R I !

832

capitula addita (hoc falsum) placuitque in crassitudine,

et ut spirae

septimaeque partes detraherentur supposuerunt — calceo — Deinceps voluptas Wrat. enearpis

—

altitudinis

octava

haberent crassitudinis summarum

crassitudini.

Sulp. apposuerunt.

Wrat.

dicuntur

Cotton, incarpis suprascripto en.

Philander in-

coronae ex vario genere floruru Jactae.

ornavit Michael Angelus. pretatur : les petites teaux Ioniques,

calcea.

Postea circinos Sulp.

terpretata est coronata pancarpiam , de qua Festus : Rode vertit Fruchtschnur.

pars

dimidiam,

Paìicarpiae

quem secutus

Tali pancarpia corona capitula Ionica Perraltus vertit gousses,

qua s inter-

gousses qui sont dans les faces

des chapi-

trois dans le coin de chaque volute et couchées

sur les Oves qui sont taillés dans le quart de rond ou Echine. Galiani serti foglie

vertens interpretatur:

et simili cose,

di

viticci,

delle quali gli antichi riempevano

ed or-

navano il cavo osia canale della strias

—

quello

suolazio

voluta.

Fran, cum Vatic, istrias.

Deinceps

dimiseruiib

Vatic. Fran. Wrat. nudarti specie — ceps subtilitatem mutuati —

Sulp. Vatic. Guelf. Wrat. speciem.

Dein-

Wrat. Vocabulum omisit Fran. Ita Guelf. mutuatimi Wrat. Sulp. imitati,

quod

retinuerunt reliquae Edd. usque ad Rodianam. 8élegantia — Omisit Fran. Deinde subtilitate Wrat.

Sequens et post progressi

modulis —

quae

iudicionem

omisit Sulp.

Pro embatis proprie dictos interpretatur Perraltus

petits modules.

Galiani appositum gracilioribus

non satis ido-

neum modulis censens, proportiones interpretari maluit. Jonicae

novem —

Ita Sulp. Vatic. Fran. Guelf. Wrat. octo

semis primus dédit Iocundus eumque secuti Editores reliqui. Cum libiis scriptis facit Plinius 36 c. 23 quae nonam partem ima habent,

mam,

Varietatem înensurae in Ionicis ex aedificiis

Tuscanica.

lonicae

vocantur,

altitudi-

nis in crassitudine

quae septi-

AD

LIBRI

IV.

reliquia enarravit Stieglitz, p. 155.

CAPUT

I. 7 — 1 0 .

Archaeologie

233

der Baukunst

T . I.

D e Tuscanica infra I V , 7.

Id autem genus — Wratisl.

nominatimi

—

Totum hunc locum omisit

In Sulp. Fran. Guelf. deest vocabulum genus et Iocun-

dus dedit Id autem quod Jones fecerunt, Corinthium

—

Sulp. Corinthi.

primo.

Sequens propter W r a t . mu-

tat in qnod. 9implicita

—

Sulp. Vatic. Guelf. Wrat. implicata.

Franeck.

iuplicata. ea virgo —

Ita Vatic. Fran. Guelf. Vulgo virgo deest. Sulp.

Wrat. omisso vocabulo viva dant virgo. ioculis

—

Ex

coniectura Salmasii dedi pro poculis,

quam duram et inusitatam vocabuli fonnam fatear. Exercit.

p. 791.

Galiani poetila

vertit delle

quan-

Vide Salmasii vivande,

mortuis apponere in sepulcro cibos moris fuerit Graeci. interpretes simpliciter vasa pro poculis posuerunt.

quasi Reliqui

Postea cha-

lato Wrat. in summo —

Guelf. a prima manu summa

Deinde Guelf. diu suprascripta littera o. fortuito

—

Franeck. hic et paulo post fortuitu

Wesselingio Obs. p. 196. follia

habet scriptum.

Postea calatus Sulp.

Deinde achanti

dat, teste

Sulp. Wrat.

Postea

Wrat.

circa —

Vatic. circum.

Sequens secundum ihanus secunda

in Fran. addidit. ab angnlis —

Wrat. ab omittit. extremas

Galiani interpretatur : in quei canti, volute. keln.

partes

che sono ora in luogo delle

Rode contra : sich in Schneckenform Ita etiam Perrault : faire

volutarum

zusammen zu wik-

le contournement

des

volutes.

quem equidem sequor. IO.

elegantiam et —

Wrat. eligantiam

et propter.

Deinde tiarà-

Tijcvos est scriptura constans librorum, nisi quod cathateciios Comment, ad Vitruv. I.

Sulp. 3°

C O M M E N T

234 chatatecnos

Wiat.

A R U

In Plinio 34 c. 8

et

Pausania Atticorum c. 2.6

*aniiÓTty:vos est: de qua diversitate disputavit Gallus Clavier in Ephemeride Millini, Magasin encyclopéd. An. 7 no. 21 p. 27 sqq. ex eo quod in operum —

Sulp, ex eo quod in operis. Vatic.

Fran. Guelf. ex eo in operis. Wrat. ex eo in operibus. tcripturam et distinctionem : symmetriasque in operum perfectionibus

ex eoque

et cet. mutavi partim ex librorum aucto-

ritate scriptorum partim flagitante sententia. Perraltus établissant

Vulgatam

constituit,

Vulgatum vertit

et réglant sur ce modele les proportions

et

la manière de l'ordre Corinthien.

Monet tamen in adiecta anno-

tatone ex eo exemplari calathi,

monumento sepulcrali impositi,

nihil Callimachum profecisse ad symmetrias capituli Corinthii inveniendas.

Galiani vertit : nè stabilì

le vere misure per un perfetto

le proporzioni

ordine

Corintio.

Omisit igitur

verba ex eoque.

Contra Rode : und von der Zeit

und Verhältuifs

zur Verfertigung

Gattung festsetzte

e determinò an

von Gebäuden

und bestimmte.

Verbis vim

Ebenmafs

Corinthischer fieri,

quamcun-

que sequaris harum interpretationum, facile lector intelliget attentus.

Sed si ad antiquam lectionem

revertaris eamque commoda

adiuves distinctione, facilis et vera existit sententia.

Inventa co-

lumna Corinthia eiusque ornatu, symmetrias Callimachus invenit et constituit ex e o , quod rationes id est ratas partes generis Corinthii columnarum inter se comparata« iusta ratione in capitulum et reliquas partes distribuit.

11. facienda

—

Guelf. faciunda

c. 23. Corinthiis quoniam ligitur

capitulis

eadern ratio Corinthiarum

crassitudine

enim capituli . tantae

suprascripta e litera. Plinius 36 quae

altitudo

dnae shit

ima:

lonicis,

diagonici

differentia,

eadem est altitudo,

ideoque graciliores

tertia

sed

pars est —

quae col-

videntur.

Ionici

crassitudinis.

Vulgatum bis tanta

sit

dia-

gOnios debetur Iòcundo ; nostrum dederunt Sulp. Franeck. Vatic.

AD

LIBRI

IV.

CAPUT

I.

io.

Guelf. Wratisl. nisi quod tanta duo sint diagonia

n.

235

Labent,

sunt

Wratisl. iustas

haiebunt

—

Mihi sententia

simentur

—

Wrat. Jroutes

insta

spatia postulare

videtur. froutes

omisit, deinceps ßimen-

tur dat. Vatic. 1 . Guelf. Fran, simentur.

Vulgo est

sinuentur.

Eadem est scripturae varietas capitis sequentis sect. 5. retrorsus

Postea

Wrat. Denique pro nona in Sulp. Fran. Guelf. Wratisl.

est non Ad imum — kabeant

—

Wrat. Ad unum — habet. Guelf.

habeat. apothesin astyagalum

—

Wrat. cum Sulp, apothesim.

Sulp. Guelf. Wrat.

Is. Vossius etiam h. 1. apophysin

censuit, ut editum est hypotrachelio ibi libri variant inter apophysi, apophysis,

rhctoruin iicoSisei

apophisi,

Contra apothesis

in pronunciatione,

a Demetrio cap. 205. /iaraKy£ti

Si verum est

Uoixtv «O0A.GOV

potest comparari cum

xaì àìroStatis

avrijs

('V

s

ai roiavTai

nihil habet,

Astraßalum

iunguntur

E x capite 19 ¿Spaici, yàp rivi ftaì xeptóSou) ¿itoSésèis

¿spakei

j) djróSesjy. et cap. 245 Spovrai fiàXiara ov tìprjxa seu finem vel basin

coli vel periodi, in qua vox desinens remittitur.

Sciiptura apo-

quocum comparari possit aut quo defendi.

dicit, quem supra 3 , 4, 7 summi

scapi

astragaluvi

Graece Gnót&vXov vocavit Callixenus Athenaei 5 p. 293

de columnis Aegyptiis : oì yap avróSt (SrpoyyvKoi biaXXdrrovres 5k XevAov xapàXXijXa Ttsi> 6y.ijfiaTi itipuptpiìs' 5OIÌ

Sed

cum vox in fine coli vel

(¡vSpov. apparet esse fere idem quod àxóXj/£iv

dixit.

cap. 7.

apopisi.

periodi remissa quiescit; igitur àvanavXai

phygi

scribendum

cum apophvgi

dicitur ut ossis apophysis, ubi os desinit in partem

prominentem tenuiorem.

rS>v o-óv

Deinceps et abaci

Sulp. Fran. Guelf. Wrat. Sed sequens Abaci omittunt

ytyovóres

toìs aitovbvXois,

riätfievaiv

xiover

tisi 6k axjràòv Hai ai

wv y fièv oXtf icspiypaft)

èirì ftinpòv àvaninrafiévois

¿vqyovro

rov fikv fiéXavos

èsriv • ntpi 6k ròv

tov

nefaXaì

vapatcXifSia póitposayopevufit-

vov AaXa&ov ovy: '¿/iitiEs, KaSàicep ¿1ri twv iXXtjVinibv > naì

fóXXa

¿36

C O M M E N T

rpajcéa leepintirai,

XGJTWV

A R I I

bk icora/iicap r,dXvr,ts mai (fotvinoov apri-

fiXaUTOìV xapxòt, tari bì ori fi ai nXtwvaùV UXXÙÙV àv&twv fiyXvarai yivrf

TÒ

6' vxà

dxijieirai

RRJV

piSav, 3 5»)

snoiòvKia,

TÒ>

GvvàxTovTi npòs

ni^a>pia>v avStsi

TÌJV

Ktv

ó ápfios

¡lijaos,

Tovrov

116

±VIaay,aXiaía

áp¡io\

irados

ó àpfiòs

bíxobes,

xájios

oxiaSév

109

xobwv: sS.épyáaa-

. . 98

é£épyaì07arai áp¡ioi

¡lij-

89

96 xXáros

ova

XÓ.J.OS xobiaioi.

oxiaSev "9

oi

¿ ó

¿£epyaa¡i¿94ra

rpíxovs,

bes,

ll4xévréxovs

y.os

xévre

¡lijaos,

103

86

avcùSev

arvXíois

éaáarov

ovbk

z6-, rovs

x avrfXws

xXáros

oí oxia$ev

aSevápjioi

èxi9x

àpi&jiiì)

Tovraov

saxob¿s,

ovbk

xXáros

rois

ij¡iixobív,

ixi

òpoqiaiovs

¿x&pyáaa^aBai

rerpáxob&s

ó áp¡iás

toùv

?}

93 xcpvà

101

I I I E T IV.

XiSovs

( a n av Xéiav

IV.

CAPUT

TTobcàr nai 177

ipyaaiav l7

yov

TJ)S

«os

ò«rà>

181

. f a y.os

IV. 176

178

e 180

èpyaaias.

jro&cà)!'

2

yjxixoblov

ijjiiepyoi

9 Xeias

IIT l . T

x obi aia

irzpov

Gvpai

« a i xaXaarijs,

265 rtjv

ìjjdiép-

XiSivai

jxij-

xXàros

J

xévre

'S ijjjiiTtobioiv 83roTjroov r à jièv aXXa

èìièXixoi^TjTo

£S r à ¿ u y à

*85 r o ù s jué-

abéra

A A V A S èvSijvai cpyov Xéinoì

J

£z

roès

XiS/ovs

os TÙ> povrpa)

88 rei)

rójitsf) rcì> r o ot; ¿'CJOL> XiSoi

jxijrios

rérpaxobes, 1

.iraAa(5r[?)s],

A

N

'9

xày.os

N

O

T

-¿'^os

T

I

O

ijjii-

ITiv^Ore-

bvoiv

xoboìv

naì

9

inpos

rpir

. . . .

N

E

J 2

xobiaioi,

A

187

7 JRPÒS Ì'CD

S

.

Lin. 1. roii E'V JT0X11. Refert hue Chandler locum Pausaniac I cap. 26 TO Si ayiwraTov trtSiv

1} SvvriXSov diro rwv

vvv aapoiroXei

¿v xoivap jroAAoTy irporipov BIJJIWV,

¿STIV

Mdijlas

6e ovojiuSofiipt) jroAii. ifr/fir/ if

TOTE

icistlv in TOV ovpavov.

vofiisSiv

ayaXjia iv tr

avTO

TY

ey.ti

Templum idem putat hoc esse, quod Xc-

nophon Hellenicorum I , 6 refert Olympiadis 95 anno

confla-

giasse: 0 rraXaios rijs ¿ldrjvas vews ¿v MSi'/van ¿vixpyGSi). Lin. 2. Hyyvkifitv.

Stephanus B y z . et Hesycliius MyytXi) et

HytXil habent, sed Codex Medicetis Harpocrationis in v. fakos

in fine addit, teste Gronovio:

iv TpiTy Evn\ei5yv

¿vaSelvat

Lin. 10. it\iv9ovs. TOV raovos.

Hyrii)\yat,

Hesychius: xAivSos,

capituli dividalur

cum cymatio fiat,

hypotrachelion.

Tpir.i-

hi gn/ai GiTiopopos

fiipos n

TTJS

nsaki}s

Recte ! Sed de capitulo dorico dici discimus a Vitruvio

4> 3) 4- Crassitudo plinthus

TOVTOV

altera

in partes ties, e quibus una echinus

cum anulis,

tertia

Suprema igitur pars capituli izXivSos a forma qua-

Cornmtmf ad Vitvuu. T.

"jA

COROLLA R I U M

206

V I T R U Y I I

AD

tirata dicebatur in capitulo columnae d o r i c a e , in reliquis vero

aba-

cus vocatur a Vitruvio. L i n . 1.3.

¡laSyiakiav.

I n f r a lin. 9 3 . /-la'jcaXiaia

ptum , quam sculpturam praefero. suspicor, extant,

vocetur i t a ,

silentium

ut i g n o r c m u s ,

fecit.

legitur inscul-

Ouae v e r o pars capituli, uti scriptorum e o r u m ,

Quodsi vocabulum

qui liodie

cum

p.asxa\t-

GTÌjpi compares in equo currui iuncto , ubi Grammatici tòv bià tOov ¡laSjiuXicav culum

StSfiòv

per

HaSfakìs

tov

(infra)

dicebatur;

àva/iuajca'\iSTripa

vnoSvyiov

interpretantur,

armos vel inalas si

porro

lorum vel vin-

circumdatum,

comparemus e x

quod

mundo

item

muliebri

apud l'ollucem 5 sect. 1 0 0 et I l e s y c h i u m ,

quem

coniectura Intcrpretum fasciam papillas et pectus sub axillis constringentem

interpretatur,

licebit f o r t e

hypotraclielion

capituli

dorici interpretali /.lunjcuXtaiav. L i n . 16.

:'Eiunpuviribas.

capitulum pertinere.

R c p e t u n t u r lin. 2 3 .

I n galea (r,pdvos) tninpavov

rt) Ktov.

Ilesycliio

L i n . 60.

R e d i t lin. 62. 63. 77. in froute

videtur

TOvy opSoSTUTat

anoLTa&eSTovs.

purietum

ovthostatas

liabet eti;un Y i t i u v i u s . L i n . 64.

Tv.i smi/.a.«.

Pnrietum spiias dicerc v i d e t u r ,

t i u v i u s c o l u m n a r u m et s t e r c o b a t a r u m s p i i a s n o i n i n a t . izvyaias,

P h o t i u s et S u i d a s xvyaiu,

u t Yi-

Hesychius

t r a d u n t e s s e rds smipas

TCOV

KlOVCdV. L i n . 67. ri)v npi]it~iia.

P a r i e t u m Kpi;n~iba c r e p i d i n e m dicit H e -

s y c h i u s jrepi ri)V ¿py.rreKToviav M u r i npi/nlba

ov o! GTV%ofiaTai.

n o m i n a v i t X e n o p h o n A n a b a s . 3, 4, 7 et 10.

L i n . 7 3 . rijs napar]a navreKos fiaTi xvfi

ubi difFicile est interpretar!,

tv rpryáivoit

inxtpuivirta

quae dixerit

parvóipaTa

poeta. collocaiidum hipetrum.

est hyperthyrum

—

D e vocabulo iinipSvpov

I, 76 rò vxtp

ras Bvpas vxépSvpov

jcov rov virtpSópov H e s y c h i u s ytisnov

ì} virepSvpíov

Wratisl. locandum. tiaì iirrepSvptov

yeisaov,

Homerus

in

magnifica Antinoi

Odysseae 7 versu 90 et 91 SraSfioì ¿* àpyvpeoi vxepHvpiov,

nominat

jcpvséij èè xopmvt/.

tur per vocabulum

Sic etiam

ì) TtipCbv iS.iy.ov

etiam victpróvaia cum

oi3i ,

hyperthyrio :

àpyvptov

ubi Scholia sraSfiovs

rwv Svpwv 7ÓK0V, locum supra ianuam.

TÒV

Vulgo

ò1 ¿9'

interpretan-

conti a bittpSúpiov,

XAPASTÓÓES,

dicta

regis domo describenda

postes

iv jcaXrUco esrasav

rò ik npov-

yeiss&fia.

interpretatur TÒ iv rais oìniais

KvfiÚTiov. Idem Pollux 7, 122 rà vxivävpa refert.

Sulpic.

breviter est dicendum. Pollux

ittávaa

superliminare

interpretantur vocabulo Pliniano , quod tamen ex libri 29 cap. 4 exterminavit Gronovii

diligentia ,

libris scriptis supero limine

noster rectius posuit: Silbern superum limen,

quem secutus Harduinus

edidit, non superliminari. auch oben der Kranz.

xvKai

ÒI

fiiv

interpreta-

(ITÓXIV)

eijcov

àpapvìai farà icúXai. ubi Scholia graeca explicant ita :

r¡p¡ioSp.évai tiaì ntìikeiSfiivai

r¡ iv ríKasív.

Eustathius

cui cardo superior ianuae inseratur,

tur. In Hesiodei Scuti versu 271 est jcpúeeiai vjtipSvpiois

ex

Vossius

iv ircep9vpíots

fyyovv

rr¡ g>Ä.iü

I n cantico apud Athenaeum 8 P- 360 qui hirundinis

C A P U T VI. 2.

A D L I B R I IV.

275

nomine mendicant, canunt: lì jitv ri batstis'

el òk fii/, ovn ¿àiso-

fiev, T) ràv Svpav

ul)i superum limen

vertitur.

viov CIFÉTAI. Lege

vers. XT, 4 utrobique peplum

Vossius

repia,

Locus est in GlosSalmasius in Exercit.

interpretatur, quod replicari potest, ut duplum, Philander coronicem impagis dici arbitiatur re-

quae ornamenti causa impagi adpingeretur praeter cyma-

2(30

C O M M E

N T A R I I

tium, quod partem esse impagis animadvertit.

Salinasii annota-

tionem hanc apposuit Laet : replum est quod, introrsum tur;

dicitur

enim ut duplum,

tri plum et similia.

tentiam ita refert Perraltus : Bertanus

prend

Bertani scn-

replum pour le po-

teau du milieu qui est commun aux deux bat tans, couvre la jointure.

replica-

et qui eu

Baldi sententiam ipse secutus vertit le chassis.

Scapi qui sunt ante secundum pagmentum — et scripti omnes, quos equidem novenni. viontans qui font

le second assemblage.

scapi qui facilini

secundum pagmentum.

xico Vitiuviano sub voce Replum secundum anlepagmenta.

Ita libri editi

Perraltus vertit: Ics Is scilicet corrigi voluit Contra Baldus in L e -

p. xoo corrigi voluit qui sunt

Quam coniecturam

orationi Vitruvii

intulit Rodiana Editio , eandemque vertendo reddidit Galiani: le imposte accaldo

allo stipite o sia architrave.

At enim vero Vi-

truvius sic repetit inutiliter, quae supra dixerat: tudiues impagis dimidia parte.

Scaporum

lati-

Quare equidem totum hoc mein-

brum ex librarii interpretatione in margine olim apposita oitum habuisse censeo; ideoque uncis iniectis seclusi. Sin autem valvatae

erunt —

Wrat. Si aulem.

barus interpretatur porta ripiegata, tans.

Valvatas Bar-

Perraltus porte à deux

Contra Galiani ex loco qui sequitur ipsaque forium

menta lion fiuiit

bifora sed valvata

batorna-

constare affirmat sensum vo-

cabuli esse plane diversum, et intelligi portam, quam Itali bussola vocent, quamque ipse vertit : porta a un pezzo. ligi ex verbis in latitudinem

adiiciatur

Galianum sequitur versio Rodiana.

amplius foris

Plinius vulvas

9ópas interpretatus est duobus in locis ; valvata

Idem intellatitudo.

Theoplirasti

lumina

fenestrarum

habet Vitruvius libri V I cap. 6 ut Plinius 2 Ep. 1 7 vul-

vas aut fenestras

noil minores

valvis

habet undique.

At Sal-

masius Exercit. p. 651 ex eo, quod Varrò valvas dictas esse ait, quod revolvantur ac sese velent, duplicabiles complicatilesque interpretatur, quas Graeci èiairpierovs dicant.

Isidorus fores et val-

vas distinguit, et valvas appellali tradit, quae duplices complicatilesque sunt.

Vel ex etymo Vanonis apparet geminatas fores

AD

LIBRI

IV.

CAPUT

dici valvas , contra ac putavit Galiani.

VI.

6.

201

D u p l i c e s fores significat

numerus pluralis, quo valvae frequentantur. Ovidio Metamorpli. 2, 4.

5.

Ilinc hifores

valvae

Hoc ipso tamen Ovidii loco usus Per-

raltus arguit valvas interdum etiam esse eiusmodi quales Galiani dixit.

Itaque sect. 6 autepagmenta

battant

qui s'ouvre

en dehors.

valvata

vertit 11 ajant

qiì un

Is igitur Galiano p r a e i v i t , sed

significationem inusitatam ad alterum tantum locum transtulit. quadriforis—

adiicialur—

Sulp, qnadriforniis.

Guelf. W r a t .

mliciatur. 6. iisdem

—

W r a t . isdem.

antepiginentis

Uli autepagmenta Fran.

D e i n c e p s gorsae

circumdatur —

Sic Sulp. Guelf. W r a t . liti

Iocundus temere liti

in aulepagnientis

non finiti

cundus ipsaque ineptissime.

—

forium

D e i n d e habeat

Sulp.

ornamenta

non. filini

edidit, siniul etiam

Nain forium ornamenta non sunt bifora , ncc valvata,

multo minus dici possunt habere

aperturas in exterioies partes.

quae fores includunt,

bifora et v a l v a t a , u t Vitruvius libri 6 cap. 6 lumina dixit.

dici

possunt

fenestrarum

Vitium vulgatae lectionis egregie vidit Perraltus ; ipsaec/ue fores

igitur scripturam : bifores

quo facto

Ita Sulp. Guelf. W r a t . Fran. Temere Io-

A t recte antepaginenta i p s a , valvata

antepagmenti

edidit,

sequentia etiam interpolare necesse ei fuit. ipsaque

Fran. Voss. Postea

Wrat.

sed valvalae

non fiunt

praeferebat,

cerostrotac

neqne

quam reperit in Editione cum

Codice manuscripto comparata, quam possidebat,

quamque pluri-

bus in locis laudavit, i t a ,

ut scriptum eius plerumque cum Sulpjr

ciana E d i t i o n e conveniat.

Sunt tamen loci, ubi piane diversus abit

ille liber, quorum princeps est hie i p s e , in quo adhaesit Perraltus. celnslrata restitui,

—

Antiquam Sulp. Fran. Guelf. W r a t . scriptuiam

quam Iocundus in cerostrota

nio usurpatimi libri X I cap. 37 Jamil las f nudimi,

secla

transJucent

innltasque

alias

alque

etiam

ad delicias

nunc siiblila nunc quae ceroslrata i.nnment. ad l'ilruv. I.

mutavit,

vocabulum Pli-

ubi de cornibus: lumen

inclusimi

conferiinliir,

picturae

A]>nd nos

genere

in

latins

nunc

lincia

dicuntur.

ubi ~)6

C O M M E N T A R I ! tarnen scriniti limi ccstrota

dant,

quam scripturam commendante

inprimls Salmasio E x e r c i t . p. 1Ó3 rcceperunt Editiones recentioies ab Harduino inde.

V o l u i t Salmasius esse genus pictuiae encau-

sticae laminarum cornoarum cestro vel vericulo factam. terpretation! isti dedit Plinius 35 sect. geudi

duo Juisse

antiquis

cestro id est vericulo, accessit,

resoliUis

navibus

liec

pictura

sole

vestium

igni uec

genera

41

donee classes

pingi

ceris penicillo sale

venlisque

cera, coepere.

ateiidi,

Itaque in Plinio

instrumentum,

sciiptura Codicum ceslruta

pin-

in

Hoc

corrurnpilur.

ebore tertiuvi in

D e i n d e de

nihil de pictura

ipso

lectionis vulgatae nulla uspiam 1 operili potest, lum cestrum,

et

quae jiictura

Aegyptiaca subiungit P l i n i u s ,

laminarum cornearum.

Encausto

ubi est:

constat,

L o c u m in-

causa

niutandae

nisi forte vocabu-

quo in ebore pingebant,

siniilitudiuem gerit.

cum quo

Verum in rebus

explicandis ignotis Criticuin v e i b o n i m vel syllabarum simililitdinem sequi non d e c e t ,

ne dicam in mutandis scriptoium

Piimum res erat testimoniis

scriptoium

deinde usus vocabuli ceslrotus

exeniplis ccrtis coufinnandus. N e u -

trum Salmasius f e c i t ; nesrpwrov suit,

èv\ov

veterani

veibis.

demonstranda,

e x Ilesycliio tantum po-

quod ili e lignum praeacutum recte interpretatur a né-rpci.

vocatum.

Tamen etiam in Vitruvio vuìgatam a Iocundo scriptu-

ram in cestrota

mutare ausus est,

de scriptura librorum manuscri-

ptorum nimis hic sccurus. Addit tamen p. 164 : Si cerostrata Y i t r u v i u m retinendum

esset,

non ramentis et tessellis inserto-

rum cornuum pietà, ut placet doctis liominibus, teret, erpoora.

apud

sed ceris fusis et stratis i n u s t a ,

explicari opor-

«j/póurptioTa, non jiepw-

Nam KijpoGTpfàTu recte dici q u e u n t ,

quae ceris inducta

sunt, lit fiapfiapoSTpaara et AiSósrpoora ; Graeci tamen l y n a v a r a dicunt, non mjpósrpoaTa,

quae sic pietà sunt.

Hucusque Salmasius,

in cuius postrema liac annotatione decet mirali pertinaciam hominis in emendando Vitruvio.

N a m riypófiTpwra graece

dici non

potest ut ÀiSósrpoara; cera enim liquida non sternitur insterniturve cornibus ut lapides e t m a r m o r a :

itaque ineptissima est illa

ratio sctibendi et defendendi cerostrota.

Idem ad Vopiscum p. 39")

AD

LIBRI

IV.

CAPUT

VI.

6.

283

apposuit locum H e s y c h i i , qui nèsTpaoSis interpretatur 1/ ri/v fiav tì àvoiyovrai. eis

TÒ

¿KTÒS

«ai ìòiaìTixoav oi'nmv eis tò e£oa ¡ìtpos

Plutarchus de eadem re : T&V Svpwv eìsoa rijs oìnias

nAeisiov àvoiyojj.éva>v, ¿xeivys póvi/s dttdyesSai

av\eiov.

TÌJV

TTJS

olnias ènoitfSav

et m o x : irpoìovSais rais nketGiäsiv

els TÒV STevcùtróv. Plinius 26 sect. 24 no. 6 summusque (domorum) honos erat sicut in 1,. Valerio Poplicola eius — adiici decreto,

ut domus eorutu fores

extra

illarum

—

etfratre

aperirentur

et ianua ill publicum reiiceretur.

Hoc erat clarissimum

inter triumphales

Scilicet templis Deorum apud

quoque domos.

insigne

Graecos et Romanos propria fuit liaec forium apertura in exteriorem partem.

Hinc cum cives Athenienses quidam primum coc-

pissent domorum fores in publicum aperire,

Hippias tyrannus

fores eas tiibutarias fecit, teste Aristotele Oeconomicorum 2, 15. 'brtcìas ò Ä^t/valos rà vrrepéjcovra T&V vtrepmwv e'is ras ii/uosias òòovs (yeiSircoiÌGfiara dicit) naì

TOVS

¿vaßaSfiovs /¡ai rà

xapafpà-

yfiara Kaì ras Siipas ras àvoiyo/icvus ti.a> ¿7rà>\ysev (publicanis locavit ) SVJCVÓ.

DIVOVVRO

ovv

OÙV Ì)V

TÒ

KTT/FIATA'

jcpijfiaru

SVVE'XIYTI

ubi xapaipptiynaTa vertuntur praemunita vestibula.

Camerarii icipufpàyjiaTu dat.

OVTÙÙS

Codex

Sunt septa; ut xapatppàaseiv et xepi-

sy-oivisai rà iepà diebus nefastis dicit Pollux libri ß sect. 14 aedium sacrarum —

Sulpic. sacr. aedium.

tit Fran, ut postea vocabulum Doricis

Sequens in omit-

deest in Sulpic. Franeclv.

Guelf. Wrat. Nunc de Tuscanicis Pro dispositionibus

Hinc Capitulum X I I I exorditur Wrat.

Sulp, dat

A D aedis —

—

institutionibus.

C A P U T

VII.

Sulpic. aedes hic et sect. 2. Deinde adempio

Fran.

Vatic. Longitndo

—

bipartito

—

Wratisl. Lati ludo,

Guelf. bipertito. Vocabulum disposilioni sitene

habet Fran.

deinde cum

idem Wrat. omittit. dispo-

AD

LIBRI

IV.

CAPUT

V I . 6. V I I .

i . 2.

203

2.

ternae —

Wrat. trinae.

Deinde cellae minores iiominantur

cum media comparatae ; ante simpliciter cellae audiebant. sive ibi alae Juturae

sint —

Vulgatum ubi ex Sulp. Vatic.

Fran. Guelf. Wrat. Vossiano Laeti correxi, qui male aliae dant. sunt est in Guelf. Wrat. quod si probaveris, ubi est scribendum. Alas viri docti dictas putant pio pteromate seu coiunmarum ordine simplici laterali.

Ita etiam Stieglitz, Archaeol. II p. 24.

cum dubia sit scriptura,

Sed

nec exempla aedium talium periptero-

rum reliqua hodie sint, nolim ei interpretation! nimis confidant viri docti. pronao —

Est ea pars totius spatii, quae antea fronti pró-

xima audlebat. extremorum

e regione —

Sulp. Fran. Guelf. Wrat. praeposi-

tionem omittunt: quae scriptura fortasse comparato loco sequenti defendi potest,

ubi est iisdem

regionibus

dicimus in eadem linea. Deinde parietum

pro eo,

quod vulgo

quae Wrat. inter antam

Codex Laeti. ut inter antas —

Sulp. Guelf. Wrat. et inter antas.

isdem regionibus Wrat. Fran. Guelf. Wrat.

Deindo

Postea altera aedes ponatur Sulp. Vatic.

quam scripturam recepit R o d e ,

ipse tamen

postea reiecit, et in folio denuo impresso vulgatam restituit.

De-

nique statim postea eque Sulp. Wrat. aeque Guelf. Fran, pro eaeque dant. de

Ceterum si compares íocum cap. g sect. 5.

Tuscanicis

transjerunt ncs,

generibus

in

sumentes

Corinthiorum

columnarum

Ionicorumque

et quibus in locis iti pronao procurrunt

e regione cellae parietum Tuscanicorum

et

columnas

Graecorum

operum

binas

Nonnulli

dispositiones

operum

ordinatio-

antae,

in iisdem

collocantes

communem

ejficiunt

ratiocinatio-

nem. is plane confirmare videtur Rodianam interpretationem huius formae templi.

Itaque veiba iisdem

angulares columnas iisdem locis,

regionibus

iisque oppositas antas,

quibus antae et priores

referuntur ad

et sunt posita pro

( angulares ) positae

sunt,

C O M M E N T A R I !

28 6 alterae

disponantnr.

Scilicet post angulares utrinque columnas

disponit Yitruvius medias duas inter angulares, e regione parictum, qui sunt inter antas et mediani aedem vel cellam. vulgata lectione est de l is niediis: antas

et columnas

regionibus

priores

ita distribuantur,

Sed in ut

(id est angulares) per medium

( i . e. in eadem linea qua angulares) alterae

di.sponantur,

quasi ex mediarum inter angulares

inter iisdem (duae)

columnarum

disposinone pendeat et clefiniatur collocatio duarum columnarum inter antas et angulares positaruin. res docet.

Quare ut liaec rerum inter se minime a natura con-

nexarum copulatio, tolJatur,

quae sententiani loci

regrediendum

ubi est et inter tur.

Quod minime vcruin esse

antas

obscurat et pervertii,

fuit ad scripturam Sulp. Guelf. Wiatisl. et columnas

priores

— alterae

disponan-

Superest tamen ita a Vitruvio positum alieno in loco, quod

difficultatis aliquid habere videatur, rem deduxit.

et quod locundum in erro-

Collocandum erat ab initio statini: ita

angulares positas) duae mediae

— distrìbuanlnr.

(i. e. post

Ita non opus

fcrit cum Stieglitzio in Arcliaeologia I I p. 19 locum corrigere inserto vocabulo reliquae. mediae

e regione

fuerint,

reliquae

Volebat enim vir doctus scribi:

parietum, ita

qui

distribuantur

apparet vocabulum alterae varie interpretati

inler

antas

et cet.

ante disponantur

et mediani

duae aedem

Quo facto statim abundare.

Quam

sint liunc locum aut potius vim verbis Vitru-

vianis fecerint, longa disputatione opus esset, si enarrare velleni. Fostremus interpres Genelli in eadein linea utrinque ternas columnas in fronte pronai disponit, cuius ex sententia scribendum Vitruvio erat : ut contra gulares) per medium

alterae

mentem veuerit R o d i o , altera

aedis

ponatur

antas

et inter

disponantur.

columnas

priores

( an-

Nescio vero quid in

qui in Editione sua veterem lectioncin revocavit,

quam recte explosit

Genelli;

nullus enim in pronao locus aedi vel cellae alteri ; nec ante eius mentionem fecit Vitruvius, distribuit.

sed spatium totum pronai

columnis

Deinde aedes liaec altera collocabitur non inter antas

et columnas medias duas,

ut fieri voluit R o d e ,

sed potius ex

AD

LIBRI

IV.

CAPUT

VII.

2. 3.

207

fide verborum inter antas et columnas angulares, qui locus est ineptissimus aedi in pronao collocandae. tertia

parte

verba templi

latitudinis

latitudinis.

templi

—

Sulpic. habet transposita

Wrat. altituclinis,

ut deinde

crassitu-

dinis una pro imae. Guelf. Sulp. ima dant. Plinii locum 36 cap. 23 antiqua

ratio

mtm delubri

erat columnarum

altitudinis

tertia

pars

latitudi-

comparavit iam oliin Philander. 3-

altae dirnidia

—

Sulp. Guelf. Wrat. alia

dant.

Deinde

ad

circinum intellige factam, elaboratam, id est circulai em. apnphy.fi

—

Sulp. Vatic, apophisi,

Guelf. Wratisl. apopisi. Vulgo erat

Fran. Cotton,

apopysi,

Dictum ea de varietate supra ad cap. 1.

ajjophygi.

plintho

qìtae est in abaco —

Restimi Vitruvio suum ex Sulp.

Fran. Guelf. Wrat. quod temere Philander mutavit pro abaco scribens aut quae est abacus. iudicabit.

intelliget, facile

Mirationem viro docto videtur fecisse j>linlhus

cum translata, videtur.

Qui rem, inquit,

in aba-

quae in basi columnae locum quasi suum habere

Sed si plinthus in capitulo columnae doricae supra cap. 3

recte et proprie dicitur a VitruVio, quidni plinthum in abaco Tuscanicae columnae proprie dicere potuit? tudo capilidi

dividatur

cum cymatio fiat, lion.

in partes

altera

très,

Ibi scilicet est: e quibus

echinus cum anulis,

una

tertia

Crassiplinthus

hypotrache-

Contra R o d e verba quae pro abaco est ita interpretatur cum

Stieglitzio,

Archaeologie T. I. p. 1 7 1

circularem sivc ad circinum

quasi Vitruvius

abacum

dicere voluerit; quam .opinionem reie-

cit Genelli. cum apophysi

—

Ita plane est in Cotton, et libro L a e t i , et-

iam in Franeck. sed a secunda manu, apophisi Guelf. Wrat. alio apophigi, significai sig/uf¿caria

Sulpic.

apopisi

Ciseranus annotavit in uno libro legi éititpepts, in addens

copertus,

haec:

alius

uria tabula

—

longa.

nani epirephis

(voluit

¿trijpefys)

ma si il texto

dicesse

ttnyijyvw

Quae quidem ipse solus intelle-

C O M M E N T A R I ! xerit.

Philander ante haec verba inseruit temere cum

astragalo,

sed astragali mentionrm Galiani non necessariam esse putavit, cum apophysis cum hypotrachelio nominata fuerint, inedius esse soleat astragalus.

inter quas parte;,

Omisit interpolationem etiam Rode,

sed recepit Perrault.

4trabes piati

compactiles

gekàmte

Salken.

pretatur, cap.

—

Praeeunte Galiano,

vertit Perraltum secutus,

Philander tignis coniunctis

quas

1.

easdein

euerganeas

Scilicet ibi est :

bipedalibus

compactae

post :

supra

ganeae

circa

eas

ex

dictas

Supra

trabes duobus

suut collocatae.

qui travi

Rode interpretatur

columnas

sunt

circa

tignis

accop-

zusammen-

compositas interesse

vult

ex

tribus

collocatae :

bipedalibus

libri

5

tiguis et paulo

trabes

euer-

Contra Genelli Fasciculi I p. 19.

2 5 et 26 voluerat esse trabes divisas, partibus invicem iunctis vel commissis.

Sed in altero Fasciculo p. 4Q errorem agnovit et, ad

Perralti interpretationem rediit.

Idem cum Philandro euerganeam

trabem facit eandem cum compactili, euerganeae

scribi vellent aeternac.

et monet f u i s s e , qui pio

In libro decimo machinarum

quarundam postes compactiles fiunt eadem ratione. liti siut altitudinis

—

facit etiam Guelf. Wrat. làbantur

Sulp. hiis quae

magn. — postulabantur ut earn habeant vulgo est.

—

Sulp. et altitudinis magnitudine

sect, /(g capitis

ossa plana tenuia structa.

Male eadem Jlatum c:tm calcjaciunt

qua

dat omisso per.

Vatic. 2.

dixerunt. P l i n i u s n

sine medidlis

Deinde habeant venti —

tantam

Sulp.

— Plinius aliique compagem

recipiunt

positi-

Wrat.

Ita Sulp. Vatic. Fran. Guelf. Wrat.

tim compagibus perflatum

postulabantur

quod

—

etinin Fran, quani mag?i. dat Guelf.

Deinde hypotrachelion

compactura

omisso siut,

Deinde his qua magnitudine

serrât is pect ina-

Guelf. Wr.it.

Hoc ordine verba collocai Sulp. Deinde calef'aduniur

Wrat.

AD L I B R I IV.

CAPUT

VIT. 3 — 5.

289

5traìecturae mululorum — Philander male interpretatur proiecturas tignorum , ut ad sect, extremain cloceLo. Deinde proiciaii~ tur Guelf. VocaLulum altitudinis in latitudinis mutavit öaliani. De nimia altitudine, quam dat vulgaris lectio, iam olim admonuit T'erraltus: quam dubitabundus explicave conatus est vertendo: Ces pieces de bois avec les murs qui sont dessus et les mulules ¡¡ui font saillie, auront tous ensemble la quatrième partie de la hauteur de la colonne. Galiani et Hirtii opiniones reiecit Stieglitz, Arcliaeologie T. I p. 204. antepagmenta — Philander, quem sequitur Galiani, ornamenta, quibus tignorum frontes operiuntur, interpretatur. Rode posuit Verkleidung, Gcnelli mavult Bekleidung et comparai locum ita formatas, itti nunc ex hoc ipso libro de triglyphis : tabellas fiunt t r i g l y p h i , contra tignorum praecisiones in fronte fixerunt, itti praecisiones tignorum Lectae triglyphorum dispositi one non uffeuderent visum. supraque ea — Sulp. Guelf. Wrat. Fran, supraque id. Deinde tympanum fastigiis (ledit I„aetiana , quam ipsain scripturam Galiani ita interpretatur: il tamburo coi suoi front esjiizi. a quo recte discessit Rode. In libri 3 cap. 5 scct. 12 est de Ionicis rolumnis: Tympani auteni, quod est in f a s t i g i o , allitudo sic est facienda et cet. Nostri dicunt Giebelfeld. Forium tympanum capite antecedenti Rode Füllung dixit. Plinius i ß sect. 74 de torculari: tympana imposita vinaceis superne loto pondéré urgere, et super prela construere congeriem. ubi sunt asseres plani ac lati, uvis exprimendis impositi. Idem paulo post sect. 77 no. 1 gromam ita describit: regulis paribus in tympanum exiguum sed circinatum adactis. ubi Harduinus tabulam solidam ac planam interpretatur. structura seu de materia — Quod infersit Iocundus ex ante structura omisi cum Sulp. Fran. Guelf. Wrat. Vidi etiam Editiones, quae sequens de omittunt. Comment,

(id

Vitritv.

I.

37

C O M M E N T A R I I supraque

id Jas ti gì um—

Pro id Sulpic. Fran. eum,

Guclf.

W i a t . enim dant. colameli,

cantherii,

tempia

E x Sulp. Guelf. W r a t . cola-

—

meli restitui ; recentioies culmen dederunt. Deinde canterii

Sulp.

Supra in Capite de ornamentis columnarum est : Trabes supra columnas tigna

et parastaticas et axes

et antas

ponuntur

sub tectis ; si tuaiora

summo fastigio

columinis

(linde

tempia:

ad extremam

deiiule

uti parietes in aliis

prominentes eo,

ad

uti e tignorum

et marmoreis

propter

triglyphorum imitatione

stillicidia

et mutulorum invelila

rum proiecturae therios

et tempia

ginibus

si infra

giorum frontes

est. —

f-erunt

et

quod

interpretationem.

canlherio-

inclinati

operibus

Ergo ratio

71 tu tuli

Quod

¡calJEtenim

collocantur.

—

Ita

cantherio-

ergo supra

debet esse collocatimi,

et

ex ea can-

id in ima-

fuerit,

meudosam

habebit

operis

nec cantherii

nec asseres

contra

fasti-

disLrihuuntur,

inclinati

e

Ex

est inventa.

muti/li

quemadruodum

imaginem.

in ventate

sirnavéruiit.

est cantheriorum.

proclinati

alii

canlherios

ita

ratio

in Doricis

constitutum

rationem : ideo stillicidia

quod imitatio

prominentes,

D e i n d e subdit:

triglyphi,

lapidéis ur,

canthcrios

ita

eorumque proiecturas

disposilionibus

cantherii

triglyphorum

sub coronis

deforman!

necessario

tegantur.

miitulorum

in operibus

pturis

eorum

ili

et tran-

et

: supra

asseres

perpeiidiculum

proiecerunt,

rum proiecturis fere

sub tegulas

proiecturis

operibus

culmen

( spatia ) columen

subgrundatiouem

insuper

contignationibus sunt,

et columnae dicuntur)

sir a et capreoli ; si commoda, prominentes

: in

spatia

collocantur. Traiecturae

nec pos sunt prominere,

sed ad

Haec pertinent ad mutulorum mutulorum

dicuntur pro mutui i

trabium in latitudine templi traiectarum, ut ait Yitruvius in atrii Tuscanici descriptione. omisit Rode cum Galiano. cturas mutulorum tules qui foni

Hanc trabium

directionem in versione

Scilicet cum Philandro uterque

interpretatur proiecturas

tignorum.

Les

traiemu-

saillie vertit Perra ult.

ut stillicidium

— tertiario

respondeat

—

Vatic. 2

ternario.

AD

LIBRI

IV.

Wrat. respoudeant.

CAPUT

Tertiurii

V I I . 5.

Vili.

1.

291

vocabulum int erpretatur Philander

cum transtris ligna quae a tecti culmine ducta in titrumque latus a capreolis et columnari columna sustinentur. Advers. X I , 4

eo

Contra

usque proiecturam stillicidii esse faciendam in-

terpretatur, ut in ea insit tertia pars tecti.

Turnelmni sequitur

Perraltus , tertia tarnen ad parietes relata ita: toit soit pareille

à celle du fronton

Newton ita: that the gutters

oj

respond in a triple number.

Rode : dafs möge.

entsprechen

da

élevé.

Ga-

il tetto prenda

a tre

the ìvhole roof

Daches

Drittel

que la pelile

qui doit être Jort

liani vertit : in modo que lo scolo di tulio lali.

Turnebus

die Traufe

may des

Inteipretationem

cor-

ganzen

hic addit

earn, ut tertia parte totius altitudinis tecti stillicidium ultra trabes proiici velit.

Tertiarium

item quartarium

pro tertia parte Cato R . R . cap. 95

pro quarta parte, interpretante P l i n i o ,

lumella 1 2 , 5, 1 usuipavit.

ut Co-

Tertiarium igitur tecti absoluti, id

est totius tertia pars, confei tur in stillicidium a Vitruvio.

Tur-

liebi interpretatione reiecta B a l d u s , quod ita enorme fit ingentis tecti stillicidium, ita Vitruvium explicat, ut totius tecti contignatio trabeatione tertiario id est trigonae figurae ipsius fastigii, quod in fronte e s t ,

ad amussim respondeat.

Contra quem monuit

Perraltus earn Vitruvii annotationem plane inutilem fuisse futuram, quia in omnibus operum generibus tecta respondeant fastigiorum frontibus.

Praeterea ita verborum signification! infertur

v i s , et ea detorquentur a sua notione in alienam.

Denique Ge-

nelli locum ita interpretatur :

dafs

Daches

hang

( Tempels ) erreiche,

das Drittel

des Ganzen

des vollendeten

Ab-

ubi cum Per-

ralto stillicidium de inclinatione tecti explicat ; in reliqua interpretationis parte id maximum inest vitium, quod tertiario

non

liabet, quo referatur. AD

CAPUT

Monopterae monopteroe fioväitrepoi

VIII.

(vulgo V I I . sect. 6 sqq.)

— Sulp, statim hic adiieit dicuntur.

scriptum dant, ut deinde peripteroe, —

ntpinrtpoi.

Guelf. Wrat.

propius a graeco

C O M M E N T

A R I !

tribunal ei ascensum — G ni la ni tribunal, id est locum editimi, suggestum, in medio tempio collocai et ascensum per ipsum tempi uni ducentem ad tribunal; contra a l i i , quos sequitur Rode et Genelli, tribunal seu suggestum circumdant columnis, et adscensum per islum suggestum extra templum collocant. Rode adeo textum ita refiugi voluit: tribunal id est adscensum. quo nihil ineptius potuit exeogitari. Sed video Perraltum etiam in versione posuisse : sont comme un Tribunal où Von monte. Mihi sententia Galiani unice vera videtur. Yitruvius enim si voluisset ascensum et tribunal extra templum collocatum intelligi, disertius rem explicasset, uti fecit in periptero : duo graDeinde quid est causae, dui et Stylobat ae ab imo constituantur. quod cellae mentionem omissae tarn arcte iungat Vitruvius cuin tribunali et adscensu, nisi voluit cellae locum a tribunali occupatum significare ? sua diametro tertiae partis — Ita Sulp. Fran. Guelf. Wrat. nisi quod suo Guelf. Wratisl. Iocundus suae diametri tertia ¡tarte dedit. stylobatas — Sulpic. Fran. I^aeti Voss, stylobatae, Guelf. Stylobata, Wrat. stillabata. Vitium coaexit Philander. Deinde constituantur Sulp. ab extremis stylobatarum partibus est diametros — Wratisl. diverso ordine: ab extremis partibus est diametros stylobatarum. quae mihi scriptura cum ordine verborum sola placet. Vulgatum parietibus nemo intelligit., nec ullus interpretum vertit praeter Perraltum, qui reddidit : le diametre pris d' une extremité de la. muraille qui fait le piédestal, à l'antre muraille opposée. Contra Galiani: quanto e tutto il diametro da fuori a fuori. Rode: der Durchmesser von einem bis zum andern Ende des Urnfangs des Säulenstuhls. crassitudine — deeimae — Ita Sulp, pro crassae — decumae. Posterius deeimae dant etiam Guelf. Wrat. Perralti coniecturam nonae scribentis expressit vertendo Rode. Is scilicet ordinis Corinthii symmetriis eum numeruin magis convenire putabat.

AD zophorus

LIBRI —

IV.

CAPUT

Vili.

i. 2.

293

Sulpic. Vatic. Fran. Guelf. zophorum.

Deinde

quarto dant Sulp. Vatic. Fran. Guelf. Wrat. et Laeti liber. 2.

duo gradus .1 tylobata

et stylobatae

ab imo —

Wrat. duae dat.

Deinde

Sulp. Vatic. Fran. Guelf. Wrat. Laeti Codex exhibent.

Verba ab imo Vatic. 2 dicitur inserere post a cum recessu eius a stylobata dal zoccolo,

male Rode :

—

darauf

Jiïhvc

saiinnt der JVische in einem Abstqnde lel der Hreite von doni Sàulenstithle

stylobata.

Recte Galiani vortit man

die

-von itngefàhr auj.

discosto

Zellenmaucr einem

l'iinj-

Omnium falbissima est

interpretatio Ilirtiana , quae recessum parietis de crassitudine expllcat, uti recte admonuit Genelli,

qui nostrani interpretationem

confirmât comparato exemplo gemino tholi ex antiquitate superstitis Romanae alteriusque Tiburtinae. ad aditus

—

Temere vulgatam

rum et editorum in adadscensum

omnium

librorum scripto-

mutavit R o d e , quasi minus ine-

pte dicatur locus valvarum in paiiete exstruendo reliuqui ad adscensum quam ad aditus.

Ceterum Galiani in versione la

porta

ponens in forma Tabulae I X portas quatuor expiessit. tanLam — diametrum

—

Vatic. Wrat. tantum.

Deinde sty-

lobata Guelf. Wrat. circuitioncm

—

Guelf. circumitionem.

Recessum parietum

a stylobata iuterprelatur Genelli cum aliis ; quanquam mihi inepte recessus ille hic a Vitruvio tanquam pars celiac una cum parietibus cellae nominali videtur. d'intorno

netto dalle

mura

posuit, ut censuram effugeret.

iisdern proportionibuf zioni,

Galiana di diametro —

eumque sequitur Rode.

Galiani vertit colle solile Sed Vitruvius easdem

est eas, quas in monoptero posuerat.

propordicit, id

In Periptero Romana alti-

tudo columnarum aequat diametrum cellae cum parietibus, in Tiburtina aequat diametium cellae sine parietibus; crassitudo in illa est fere undecima pars altitudinis , in hac vero nona. coluinnas a Vitruvio respici putat Genelli.

Corinthias

¿94

C O M M E N T A II I I

Tecti ratio ita habeatur — Ineptissimam et temerariam librarii interpolationem Codicis Sulpiciani, ubi est In medio tecti, non animadverterunt Interprétés, nee adeo recentlssimum Guelferbytani libri auctoritas admonefecit. In eo scilicet ut in Wralisl. et Franeck. verba In medio recte omissa sunt. Ipsa etiam verborum structura ea répudiât. Si enim medio tecti i u n g a s , verba ratio ita habeatur non habent, quo referantur: quod si vero tecti seiunxeris a medio, nullum adest vocabulum, quod cum medio iungi possit; nec enim in medio periptero dici potest, sed dicendum in media periptero, intellecto aede. totius operis — Inepte totius tholi interpretatur Hirt; intelligitur tota aedes. De tholo nunc est dicendum, variisq'ue vocabuli significationibus. OóXos auctore Hesychio proprie est camara, catachrestice autein etiam oecus in acutum desinens tectum habens ; tale fuisse addit Athenis Prytaneum, et genere foemineo dici TÌJV SóXov. De Atheniensium tbolo Pausanias I, 5 llarpocratio et Suidas cum Timaeo p. 142. Vocabulum genere foemineo de publico ali quo Byzantiorunr aedificio extat etiam in Oratione Demosthenis de Corona ; igitur Doriensibus fuit cum Atticis commune. In Homerica Odyssea 22, 442 jieastjyvs re SóXov nai ¿fivfxovos '¿pntos avXijs Scholia brevia interpretantur nvnXoTtpks O\M]fiu, rotundum aedificium, a verbo xipi9éa> derivantia ; addunt usum: ubi vasa reponebant usus quotidiani, veluti crateres , pocula et similia. Hunc eundem locum respicit glossa Hesyclui: fluì róteos £v V

aliis interpretandam re-

vaâiv excidit.

Redeo ad iholum, altitudinem

ôiâSesiv

quern Vitruvius h. ]. de tecto adhil)uit, eius

memorans.

Contra Praefatio libri VIT s. 1 2 Theodori

librum de iholo qui est Delphis

ponit, ubi est aedis genus. Eiusdem

libri c. V. s. 5 tholorum

tecta v e l , ut aliis placet, / ho li in

rotunda

morem rotunda tecla liabet.

Unde usum vocabuli a Vitruvio ipso

variatum cognosces. Addo nunc aliorum scriptorum loca. Vario de R . R . 3, 5 , i 2 accessits

in tholum,

in aede

Catnli,

qui est ultra

rotundiis,

li imnalus ,

ut est

si pro parietibus

columnas.

D e qua Catuli aede aliunde non constat.

cofeceris

Suspicari

forte licebit intelligi non aedem Iovis Capitolini, a Sylla restitutam, quam Catulus dedicavit nomenque suum inscripsit, teste Plutarcho Poplicolae cap. 1 5 ixtypâipti ir\ na9iepó>aii ; sed potius aedem Fortunae

huiusce diei (Tvpijs

cap. 26)

quam in praelio cum Cimbris voverat Catulus, quamque

Ttjs y/iépas ¿nsivys Plutarcho Marii

bis memoravit Plinius 34 s. 19 no. 1 et 5 Cicero L e g u m 2,

11.

Porticum a Q. Catulo de manubiis Cimbricis in Palatio in domo eversa M . Flacci factam liabet Cicero pro Domo c. 30. Servius ad Aeneid. 9, 408 alii fabricae

(quale

et Pantheon.

tholum

est aedes Alii

aedium

sacrarum

dicuut

supplet Gesneri Thes. L . L . )

tectum sine parietibns

(nionopteroii

genus Vestac

Vitruvii)

AU columnis

LIBRI

subiiixum.

j ieri debere,

Aedes

Veslae,

tribus

vago

tholo.

1, 7 1 , 10 qua

Cybeles

piclo

temperai stat

cap. 6 p. 217

divum

trisulcum

macelli

legunt.

fidmcn

ornavit.

Procopii

tholus.

in tholum

tliolos. Idem

V a n o in Et

Marcelli,

pater ubi alii

Ephesio Sophista subplicantes

necesse eise videatur

vides sacrificantes in ara,

spettante, contueri aedem et orientem erat

VIIT.)

Sic supra cap. 5

immolantes

suscipientes

sacrificantes

(vulgo

spectet ad vespertinam

in cella collocatimi, qui adierint

IX.

et ad

ad orientem

coeli et simulacrum,

quod

unde facili coniectura colligitur aras fuisse extra

Praeterea turba hominum , et foetor cum sordibus ,

quae

sacrificia consequebantur, si paites bostiarum in aris comburendae essent, non sinunt dubitare extra pronaum in períbolo templi aras hypaethras fuisse collocatas, quae turn quidern facrlem habebant situs conversionem ad orientem coeli regionem.

Iìaec monuit

egregie Genelli p-42 Fasciculi I unde prono finit alveo coniectura eiusdem,

verba Vitruvii sub finem capitis ila

buntur in mediis vitiata.

aedibus

ararum

deformationes

D e quo paulo post disputabimus.

idoneae

explica-

fuisse a librariis

Coinpavat vir doctus

descriptionem arae Io vis Olympii apud Pausaniam Eliac. I

c. 13.

T'iurimoium deorum arae Olympiae'fuerunt hypaetbrae, nullis additae templis, quas ibi Pausanias ordine enarravit. aras intra tempia positas commemoravit,

Idem simul

ut adeo dubitare non

liceat, aras fuisse in templis et extra positas.

In aris autein con-

clusis intra aedem Svaiav fuisse factain, negari non potest,

sed

C O M M E N T A R T I Suiia graece dicitar, cuin thus adoletur, et si quae alia cum tliuie adolehantur, ut E l e i tritici grana melle delibuta una cum tliuie adolebant, monente Pausania Eliacor. I cap. 1 5 sect. 6.

Hostiae

contra immolatae et mactatae fuisse videntur extra tempia, partes carnium cum visceribus combustae in aris hypaethris. tao saepe tempia et aras separatim nominant,

et

Poe-

veluti Hymnus in

Cererem yersu 270 vijóv re fiéyav Kaì floo/iòv i/r' aùr&>. versu 29Q ijììfitjrepi

niova

irotijsai

VÌJÒV

«ai ßaafiov ini

tcpovfovTi rioXwvù).

Aras ante tempia positas Aeschylus Suppl. 494. Se&>p iy^mpiaiv ßwjiovs )rpovâovs vocat. Uli suspicientes divinitalem deinde suplicant.

—

Wratisl. ut suscipientes dat,

Saepenumero verba suspicere et suscipcre

per-

mutata fuerunt in Vitruvio. ad sui cuìusque les autels seront

dei decorem

moins

que selon la differente au - dessus

de ceux

hauts dignité

qui

componant.ur

—

Perrault ita :

que les Images

des Dieux,

à

de chaque Dieu

elles soient

¿levées

leur font

des prieres

et des

fin

sacrifices.

Eodem fere modo Galiani vertit: si situino,

a diverse

secondo richiede

l'aulo aliter Rode :

il decoro di ciascuna Deità,

sich, je nach der PVürdc geziemenden

Abstände

ihres Gottes,

in dem

von demselben befinden.

altezze,

verhältnifsmäfsig A t enim quaero,

quid deoium in aede collocatorum decor cum ararum altitudinibus diversis commune habeat, aut qui pendere inde dici possit?

De-

corem supplicantium Vitruvius dicere voluisse videtur, certe dixisse debuit.

Deinde quid est componi

verba disparibus

altitudinibus

cantium a deorum simulacris, cum verbo

componantur

Quod enim dedit Galiani:

ad dei decorem ? Postea

non significant distantiam suppliquod credidit R o d e ;

copulata

nec omnino

sensum habent commodum.

si situino

a diverse

deorum nec ad supplicantium decorem facit.

altezze,

nec ad

Vitruvius turbam

sacrificantium et supplicantium simul die festo aliquo cogitasse videtur; unde disparibus canda mihi esse videntur.

altitudinibus

ad sui cuiusque

dei expli-

Plures deinde deos in eodem tempio

simul collocatos cogitasse videtur;

inde siiits cuiusque

suspicieu-

AD L I B R I

IV.

CAPUT

JX.

305

tiiim deus explicanclus videtur et simulacra in aedo quae fuerint. Milli igitur sic videtur. Veiba disparibus altiludinibus copulanda sunt cum siispicientes : vocabuluin autem divinitatem retrahendum est et collocandum post sui cuiusque dei, denique decoreiu mutandum in decore componantur. Decor suspicientium spectatur statu et figura corporis , qui si dei simulacrum humilius adspicere conantur, inclinato corpore indecoram speciem et figuram corporis reddunt. Matrique — E x Sulpiciana reduxi lectionem omnium maxime mihi proLabilem, in locum vulgatae Marique. Equidem a romano scriptore ullo Mare ut deam, deurnve nominali, non menimi, sed deum mater saepe Mater sine deum mentions vocatur, eaque templis fuit consecrata, quod de Mari uonduin traditum legi. Video nunc ex libro suo cum Codice comparato Perraltum scripturam matrique Terrae annotatam vertendo reddidisse. his institut io nibus — Haec verba omisit vertere llode ; con questi principi recte Galiani. mediis aedibus — Ex usu V.itruviano erunt celine mediae, non tempia media, viti vertit Galiani et Perrault, qui nimis breviter reddit haec : et ainsi les autels seront placés dans les Temples selon les loix de la Religion. Sed locum liunc ineptum aris osse, ubi hostiae adolcantur, recte adinonuit Geiielli, igitur loci vitium aliquod suspicatus est, quod arguit etiam Sulpicianae et librorum scriptorum lectio, quam temere incrustavit Iocundus. medilationïbus est in Vatic. Franeck. Guelf. Wratisl. Vossiano, sed Sulpiciana Editio medietationibus scriptum exliibet; deinde arearum Vaticani libri dant, arenarum Vossianus. Vitium iam olim v'idit Isaac. Vossius, qui ex lectione Codd. elïiciebat mediis stationibus. Interpretationein non addidit. Mihi vero staliones nec de tempio nec de peribolo templi dictae placent, nullo adiuncto vocabulo. Forte coniicias aedium stationibus. Sed locuin doctioribus expediendum relinquo.

Comment,

ad Vïtruv.

I.

39

C O M M E N T A R I !

AD

LIBRI

voluminibus

—

amplifie ationibus

V.

W r a t . omisit vocabulum,

auctoritas

niunt verba amplioribus postea frequentici utitur.

PRAEFATIONÈM.

dat.

idem postea vel

Sententiam Vitruvii satis defi-

voluminibus

, deinde

multitu cline que sermonis,

amplificationibus,

quibus de eadem re

Hanc videlicet causam Vitmvius esse putat auctoritatis,

quam alii scriptores in diversis artium et disciplinarum generibus tiactandis consecuti sunt.

Conti-a Perraltus ita facit loquentem

Vitruvium : Bien

qu'il soit vrai

grands

remplis

ouvrages

ceptes , aient t oujours

putation.

qui ont composé

pensées

et d'excellens

acquis beaucoup d'estime,

bien aussi prétendre fournir

que ceux

de belles

que mes

études

assez de quoi amplifier

seroient

mes Ecrits

et que je pense capables

et étendre

Rectius Galiani, qui tamen in aliis peccavit.

is : Dio 'l volesse,

che anche in queste

permesso

di potere

a questi

insegnamenti.

de me ma réSic enim

nostre fatiche

colle amplificazioni

de pré-

ci fosse

accrescere

riputazione

Quem veibotenus

secuta est Rodiana

Guelf. W r a t . liti historia.

Etiam Sulp. histo-

versio. ut historiae

—

ria dedit; deinde poematorum Postea eligans poematum

Wrat.

vero,

Sulp. Guelf. poematicorum

carminum

laborat lector.

Galiani vertendo : i poemi colla misura elegante disposizione e col distinto

delle parole,

suono de' versi.

Poè'me la mesure et la cadence gage qui est particulier férentes

personnes

Wrat.

In structura verborum vulgatae lectionis Difficultatem elusit

e coi piedi dei versi

e de' discorsi fra

le

persone

Ante eum Perraltus : Dans des vers et les ornemens

à la Poesie,

avec les entretiens

que Von y introduit.

est de poesi in universum intelligendum,

colla un

du landes

dif-

Vocabulum

poematum

quae diversa

carminum

genera, eorumque diversa metra in se coniplectitur.

Facilis erat

medela laborantis structurae adsciscenda scriptura W r a t .

poemali•

AD

LIBER

V.

PRAEFATIONEM

corum vero carmìnum metra et pedes. lex vel formula verborum solennis. Praetori

Cicero pro Murena cap. 12. Idem pro Rabirio Per-

cruciatus carmina.

Magis abludit locus

de Finibus mal. et bon. 5, 1 5 sunt enirn plurima rae,

qtiibus auctis virtutis

s. 4 Cato prodidit podagris.

quasi carmen ejjicilur.

Dictator em Jerunt

semper,

consedisset (in vehículo) carmine ter repetilo rum aucupari

elementa nat.11-

luxatis membris carmen auxiliare,

Caesarem solitum.

307

Nam carmen est proprie

quoque carmen compositum est.

duell. c. 4 crudelissimi

i. 2.

Plinius ¿3 M. Trarrò ut prim/im

securitatem

Sic idem 30 s. 17 terque uovies

itinecarmen

dici, et saepius alibi carmina dixit pro formulis. inter personas distinctas,

et versuum proniuiciatio

gatuin dedit Iocundus inter personas Sed eo ordine, quo posui, Wrat.

—

Vul-

et versuum distincta

proli.

verba extant in Sulp. Yatic. Guelf.

Copulam et omittunt Vatic. Guelf. Wrat.

sed Sulp. cum

Fran, recte post distinctas

collocatam habet. dislinctas

Vatic. Fran. Guelf. Wrat.

Temere Iocuiulus liane scripturam

Sulpic.

mutavit ; quasi non et prosae orationis distincta sit et esse debeat. pronunciatio.

Etiam comma post dispositio

vulgo posituin, evat

tollendum; pertinet enim dispositio etiam ad sententiarum personas,

et quidem

prolectaudo habet.

—

inter

distinctas. Guelf. a prima manu proiectando

Deinde producit

scriptum

Sulpic.

2. in architectura obiciunt

—

Praepositionem omisit Wratisl.

Guelf. Wrat. adiiciunt

eorum consuetudine

nomina.

rum patent in consuetudine', nec patent

nomina

nimi) consuetudine:

Deinde

Sulp. postea nec pateaut

Mira est dictio nomina

in

vocabulo-

nisi forte verba ita sunt iungenda :

(architecturae propria) in eorum

(nomi-

id est, cum ea (vocabula) per se non sint

aperta, nec nomina pateant et aperiantur frequenti eorum usurpations et consuetudine.

3o3

C O M M E N T A R I I

tum etiam — Sulp, ti un vero, quae scriptura mihi melior videtur. Deinde contrahcutur Guelf. Wrat. jjerlitcidis — In Wratisl. a secunda manu per deletum fuit. Idem deinde e f f i c i u u t dat. Denique memoriae tradentur Fran. 3dis teilt am occupationibus — Aut vocabulum posterius abundat, aut verba sequentia publicis et privai is negotiis. Etiam (¡ni Pythagoram quique cius haeresim — Ita Sulpic. Fran. Guelf. Wrat. nisi quod Fran, quinque habet; Wrat. Pythagorae vel eins. Vatic, dicuntur habere scriptum Pythagorae quique eius. Iocundus primus edidit Etiatnque Pythagorae hisque qui eius haeresim. Postea praeceptis Wrat. CCXFI versus — Sulp. Guelf. Wrat. Fian. Vatic, dant CC et L, Rode ex Sulp, et Guelf. male retulit numerum CCVL. Liber Laeti CCL dabat. Deinde versus est in Sulp. Guelf. Wrat. versuum primus edidit Iocundus. Idem post plus cum Sulp, insel'uit quam, omissum in Fran. Guelf. Wrat. 4-

ex VI — Numerum omittunt Fran. Guelf. Wratisl. Deinde plaiiitierum dedit Iocundus ; nostra scriptura est in Sulp. Guelf. planitiarumque in Wratisl. Postea parumper quadratus Sulpic. perquadratus Guelf. Wrat. Verum est in Fran. Philander, Laetiana et Galiani plaiiitierum quadratura dederunt. stabilitatem — Locum Timaei Locri comparavit Philander TÒV nvßov ìbpaiÓTarov Kai hune: ¡V. èk r£> TSTpaydivao yiwàsSai Srabaìov vàvTif Swfia, '¿£ fiìv irXevpàv ÒKTck> èk yaavias i f o v . sumsisse videntur — Wrat. subiungit esse nota perscriptum. Deinde eis numerus Fran. Postea memoriae sedem Sulp. Graeci quoque — Sulpic. Graecique. Deinde ethoro Guelf. Wrat. Sed in Guelf. super t scriptum est c. diviserunt — Wrat. dimiserunt. Deinde intercaupediuibus Wrat. In Guelf. intercepedinibus est a secunda manu. Postea ligant au• ctorum Sulp, auctorum etiam Guelf. Wrat. Denique pronunciantes Wrat.

AD

LIBER

V.

PRAEFAT.

2—5.

CAP.

I. 1.

509

5res esse

—

mihi

Sulpic. res mihi

Postea in Guelf. qua

Deinde

esse.

est a prima manu.

scribendits.

Denique

brevioribus

YVratisl. indicavi

—

scribere

Supra fait sect. 3 iudicavi

scribeiiduni.

Philander comparavit locum libri 2 cap. 1 sect. 0 putavi nere.

D e i n d e intellegendum

Primumque qui fori

—

forum

expo-

Guelf. a prima manu liabet. Hinc Capitulum I t exorditur Wratisl.

habet scriptum. Idem copulai» et post publicarum

Ceterum cubica 111 rationem in scriptis Pythagoreorum divisionibus observatam

non magis aliunde novimus,

matum comicorum veteris comoediae ( n o v a divislonem ex ratione cubica testimonils cognitam habemus. mero actuum,

Frustra

omittit. eorumque quam dra-

eniin choris

caruit)

scriptorum reliquorum

enim Barbaras

et Perraltus in nu-

scenarum et actorum vel chori personarum ratio-

nem cubicam quaesiverunt. A D Graeci

C A P U T —

in quadrato

I.

Tegeatarum forum ji\iv$ra,

laterculo,

simile erat, teste Pausania 0, 43 p. 496. duplicibus 1/ òi àyopà 'EWi')va>v,

—

porticibus oiì Kara

Pausanias 6, 24 de foro Eleorum :

ras 'Iciivtov Hai osai jtpós 'looviav xó\tis

rpó/tcù

&k ìttKoiijTai

aKktjXwv

iieSTÓxjais

KUÌ àyviaìs

7jjs sroàs

òiàpioy xaì èix'À.ij,

è' èx rà tnéntiva

rijs àyopàs

ves à%%à roìjcos

o ravry

Sroaìs

àvti\}]fifiév7)v

iirraìs.

avroav. — isri

rr/ ftìv

et rijv àyopàv

ròv

òpofov àyopàv

re ÙT' narasntvif

rovs KÌovas, Tri èk a-òrijs ov KÌO-

1-jcmv isriv.

Dicaearchus de

ijcovsa

xaràStvèpov

Idem de Chalcide : ravrijs

TE o-Ssav Jtaì Sroaìs

xXartìàv

sroaìs Sk 1)

fiésov

HjcovGa, tiara

Anthedone Boeotiae : rijv fikp rijv àyopcv

rS> hpjcaiorépw, il

tlsìv

itàsav, 6k è'jccsSai

v

In D i a l o g o TTJ Broa

rov

ubi considentes de philosophia colloqmm-

tur E r y x i a s , Critias, Erasistratus et Socrates, p. n ó i ed. Bipont. Socrates: ti jiivos qui

TIS

JiìyvrjSi

TO-ÙTCOV

thj y.i\ia TakavTa sunt

in foro,

GraS/ióv.

possideat

ràtv tv ti; àyopa.

TÒ> V XÌ&OÙV

i. e . si

mille

quis

pondo.

horumee

ntKTijlapidum,

Unde apparet forum

fuisse in conspectu porticus : quam Plato initio Charmidae ita significai : TÌJS

JIUÌ

òìj KAT tis

flaSiXixfjs

Itpov

TÌJV

Taìipéov

eìsìjXSov.

naXaísTpav

TÌJV

naravTmpv

TOV

M i r u m mihi accidit templum (Iovis

E l e u t h e r i i ) bic a porticu basilica significali,

quod contra

fieri

debuisse v i d e t u r , ut porticus fiasiXmrj ad templum I o v i s spectasse diceretur. vrjsi

flaSÍXaoi

EXevStpíov. Xas,

Verum ecce Hesychius : fiasíXtios eroá. 6úo tlsìv SToai,

rj rt

rj rt rov 'EXevStpíov

j) XÁXAI ¡ÍIV

TOV Xeyo/iévov

¡3aSiXéa>s /3\òs xaì

S u i d a s c u m H a r p o c r a t i o n e : bvo elei SToaí

HtiSiavánrtios

/¡ios

«ai

1/

inaXt'iro,

Si duae porticus fuerunt. parallelae,

fiasíXtios. vvv it

isri

¿XXi¡-

Hai

rpírij,

¡ITRBÚVO¡IÁS9I)

quidni locum

Eccles. ÓQ5 inde interpretemur, ubi est: xaì tíijpvgti

r) TOV

itap'

lioIKÍXÍJ.

Aristophanis TOVS

in

TOV

BT/T' diri QrjT'

is

ri/v

AD

LIBRI

V.

sroaàv

ànoXovSe'iv

CAPUT

I.

TT)V BasiXeiov

òtixvt)!SovTas,

Pausanias I

cap. 5 Ceramici ad

dextram (introeunti) ait esse sroàv ¡SasiXnov, sitas esse statuas Cononis, Timothei, 'élrt/Ke

Zevs

Svo^iaSófitvos

fiat

òi oztsStv

chnobófiìirai

bma

¿iti

TOÌJ:G> T& xi'pav

fiévos nat Ji/fionpaTia

&K T&

et prope eam po-

E u a g o r a e , tum addit:

¿XivSépios

p o s t e a s t a t i m : Sroà nuXovfiivovs,

rovi

ubi poiticum Thiacum designali putabat

Tt)v J T a p à ravri/v.

Meursius Athen. Attic, p. 1 5 .

Tav9a

4.

fiuSiXeòs

ypaifàte

epovSa

Oìjsivs

¿v-

Jlòpiavós. Stoìis

tiri

5óiytypajx-

re nai /Jrjp.os. denique prope esse templum

Apollinis irarpóìou.

Yidetur igitur porticus Iovis Eleutherii dieta

post alteram /SaGiùeiov collocata fuisse ,

utraque vero medium

Iovis Eleutherii templum habuissc ; utraque etiam forum spedasse videtur;

in ftaSiXtiop tamen sola arclioa ¡SaiìiXtùs vocatus iudicia

impietatis et caedis exercebat.

Ab liac vero /SaSiAi/aj et ^asiXihr)

dieta porticu Romani formam basilicarum mutuati esse milii viden-tur.

Basilicas Cicero ubique cum foro coniungit et propter fre-

quentiam hominum villam suam basilicae similem esse ait ad Atticum I I , 14. licae

ipsius

Locus Palladii I, ij), 1. de cella vinaria: ut

forma

calcatoi

•¿uni

loco

haleat

difficilera ipse habet interpretationem,

altiore

basi-

coiutructum

:

quod calcatorium quid sit,

ignoratur. Significantior est coinparatio oecorum Aegyptiorum cuin basilicis infra libri 5 cap. 5.

Oecorum istorum oidines coluinna-

rum sunt gemini, inferiores et superiores, Ili quidem cum circuitu, et fenestris inter columnas. tempestatum inde

ne

minus

dimidia

—

F r a n , tempestatium.

quam

ex

itisi

parte

W r a t . tepescuut. Sulpic.

omisso plus Sulp. Guelf. Wrat.

Sulp. quae sequens parte mutavi

tcrtia

loci

natura

—

De-

P o s t e a ne plus

Denique

ex

longitudines

omittit cum Fran. Guelf. Wrat. G u e l f . W r a t . nisi

tolerarem, si aliter

si loci

n.

Sequens

abesset; nunc vero commetiri

com-

malim

scriptum. Chalcidica

in —

Wrat. et interserit.

Chalcidici non magis quam de forma constat. ficii ab urbe Chalcidica dictum a i t ; Comment, ad Vitruv.

I.

D e origine nonrinis Festus genus aedi-

TO XaXnibinov

davofiasptvov 4°

3i4

C O M M E N T A R I I

Dioni.

I n H o m e r o ypyvs

£>' eis vxepäi'

convertit Ausonius Chalcidicum

àvißi/Saro

nuLrix gressu

monente Turnebo Advers. iß, 34.

rtayjca\ówSa

superabat

anili:

Utitur vocabulo Hyginus Fab.

iß4 ubi Arnobii loca posuit Th. Muncker. Isidoras in Originibus : Chalcidicum,

Joris

deambulai orium , quod et peribulum

ßo'Xov) dicilur et iterum. p. 155

sed

D e quo loco Salmasius ad Script. H. A.

nihil extricavit.

commémorât

Curiam

(ne pi-

In monumento Ancyrano Augustus

et contineiis

ei chalcidicum

lemplumque

Apollinis : ubi Chishull putabat aedificium esse Minervae sacrum ob verba Dionis Cassii ßi, 22. porticum

chalcidicum,

Inscriptio Gudiana p. 76 memorai

sed, ut videtur, alibi etiam vitiosa.

ratoriana p. 469 no. 1 macellum ornameiitis. lucum Iunonis Ponderale

porticum

Alia p. /tQo no. 3 viam et

Curi.tis

memorat.

Chalcidicum

et

chalcidicum

sacravi

cum

suis

a chalcidico

ad

In inscriptione

Scholam

Mu-

Herculanensi

interpretatur Reinesius

Epist. p. 297. E t in lapide Aletrino Gl'uteri Q p. C L X X 1 rologium,

Macellum ,

Salinearium diam.

Basilicali1,

Ho-

Calecandam , Sedes c ir cum,

interpretatur scriptum fuisse Calecidiam

pro

Chalci-

Idem in Variis Lect. p. 419 ex Isidoro putabat esse genus

s ola vii vel meniani. lidia

—

Sulp, villa.

Verba

sequentia latae fuerint

f.

v.

porticus in Wrat. exciderunt propter similitudinem verborum. 5porticus

— Jiniatur

—

Perraltus vertit :

(des Portiques ) sera de la troisième lieu.

partie

et cette

largeur

de l'espace

du mi-

Galiani : il portico sera largo per la terza parte del vano

di mezzo.

Minus distincte Rode: diese müssen aber ein

des mittleren Raums halten.

Tirittel

M i h i structura verborum laborare

et post spatium deesse latum videtur. minores quam —

Vaticani libri pro his habent et scriptum.

Sulp, minores iterum post scriptum est inserit. Pluteum quod fuerit

inter superiorcs et inferiores columnas

In hoc loco Sulpic. verbum fuerit

—

omittens, veram lectionem dedit

AD L I B R I

V.

CAPUT

I. 4. 5.

3i5

cum libro Guelf. Vatic, et Wratisl. Primus enim Iocundus verba et inferiores omisit pessime et cum inagno sententiae dainno. Antiquam igitur lectionem probavit etiam Fea. Ipse adeo Philander in annotatione ad verba buius capitis postrema explicat recte pluteum superiorum ab inferioribus columnis ini er septum, qui sensus verbis Vitruvii, uti vulgo troncata leguntur, non inest, nec inde potest vel fidiculis extorqueri. Galiani h. 1. parapetto, Rode Hrustlehne vertit : posterior tarnen verba vulgo omissa simul vertit. Galiani adeo Penalturn taxavit, qui lectionem , a Galiano ipso allatam ex libris Vaticanis, secutus interpretatusque est ita, ut Italico vocabulo piedistallo responderet pluteum. Alio sensu videntur dici plutei libri 4 cap. 4 item intcrcolumnia trio, quae erunt inter ant as et columnas, pluteis niarmoreis sive ex intestino opere f actis intercludantur, ita itti fores habeant, ubi Philander intcrpi etatur septa per quas itinera pronao fiant. marmorea, quibus intercolumnia obsepiri intercludive solent. Libro 5 c a p- 7 de podio docens Vitruvius, et de columnis supra podium const.itutis cum epistyliis addit: Pluteum insuper cum linda et corona inferioris plutei dirnidia parte: supra id pluteum columnae quarta parte minore altitudine sint quam inferiores. — Item si tertia episcenos futura erit, mediani plutei summum (intellige pluteum) sit dirnidia parte: columnae summae medianarum minus altae sint quarte parte, ubi sola Sulpiciana rectius habet inferioris pulpiti; nam podium in inferiore parte habet non pluteum, sed libramentum modo pulpiti. Rode ibi vertit pulp it um fortlaufendes Postament, item podium , itaque utrumque confundere videtur. Galiani contra podium, il zoccolo, pluteum, il piedistallo vertit. Idem paulo post verba Vitruvii uti gradus, diazomata, pluteos, itinera, adscensus, palpita, tribunalia et sì qua alia inter citrrunt, ita vertit, ut diazomata, ripiani, pluteos, parapeLti redderet. Contra Rode pessime gradus, die S t i f f e n , diazomata, Absätze, pluteos, fortlaufende Postamente interpretatur. Philander pluteum hoc loco, uti libri 4 cap. 4 , pro podio dictum censet, et queritur de

C O M M E N T A R T I Vitiuvio, quamvis

qui vocabulo doctissimo

eodem diversis in rebus usus negotiuni

lectoii

balineis infra V cap. i o pliiteum serai

lie minus

in libro X

duos pedes,

parapetto, cap. 21

qui continebant similitudine jiossent.

E s t alius

autern

sit j>edes senos,

et pulvinus

balaustrata,

faciat.

alvei

collocatum uti

duo

milites

R o d e Schirmdach

veitit,

eodem posuit KXOÌOV

xXas!a. pluteo

solcbant

apponi

nomine ex

tuto

caput

eorum, turriculae

slantes

prospicere

Comparai vindice

ad pluteum

erat.

pertinet

Calig. 26. quosdam modo

qiiibus

intentae,

et

quid

appella-

praesepilur,

stare

et Propertii I V , (3, 6(3. Lygdamus

yvijio-

namque

puer

¿yycónov rpinXivov

in-

quem ìepeiio in Suetonii JuncLos

succinclos

— coeuanti

pluteum

modo

linteo passus

ad plutei fulcra

D e mortuo Martialis 0 ep. 44 supra

SvjitXì/

Plutenm,

E p i g r . 91

Glossa quae

ad eum u s u m , pedes

¿vdnXiTov,

E x aliis Glossis:

sumrnis houoribus ad

Jacientibus,

irapaHtjiu ,

etiam Maitialis 3

tutus

Galiani

comparans pluteos Vegetii

tabulae,

Plut eus ,

rpitiXivov.

, tyyàtviov

terpietatur,

xum.

Supra

A d quem locum Scaliger in annotatione

dicuiitiir.

Glossis :

au-

sponda,

crates corio crudo

militibn r opus

militat es ; nunc eliam

et

Postremus locus est

erat plutenm,

de re militari 4 c. 15. Festus : Plutei quae

inde

ubi in graeco Athenaei est itqyvvTai Suipâniou.

parapetti,

bantur

inferior

ubi Galiani interpietatur

de testudine A g e t o i i s :

ornatura,

inter parietali

ut gradus

Rod e Brustlehne.

arietem,

Vitruvii locus de

latitudo

sinistra

est. lalens.

te iacente

vel

sa-

ubi simpliciter tabulam significare videtur.

M i h i Vitruvius masculo genere, glossae a u c t o r ,

pluteum,

genere

neutro dictum,

non sine causa distinxisse videtur; qui •yvijioxXasia,

pluteum

pretatur, voluisse videtur significare,

plutcis,

genere neutro,

quamvis vocabulum,

quidem i g n o t u m , pro interpretatione ponens. riros d o c t o s ,

a

quod etiam intermihi

Fuisse etiam olim

qui diazomata in Vitruvio coronices ,

( corniches )

quibus contignationes discernuntur aut quae ornamenti magis quam necessitatis alicuius gratia adduntur,

interpretarentur,

disco ex

H . Stephani Thes. G . L . sub verbo jûtâScofia, ubi commode addit

AD

LIBRI

V.

C A P U T

locum Plutarchi in vita Periclis c. 1 3

I.

5.

317

de tempio E l e u s i n i o :

6I(täa>fia aaì

TOVS

terpretatur,

pariter ac in T h e o p h i a s t o de L a p i d i b u s

Heinsii,

CLVÙÙ

ubi de lapide P o r o ,

p. 392

d u r i t i e , sed peculiari levitate e s t :

Kai

IIÀ

iv

avròv

exovòaSoftivois

TOÌS

al AìyvrcTtot.

naei C a l l i x e n u s 5 p. 291 ed. S c l w e i g h . a! Si nt/faXaì IiopivSiovpytìs

ov tiàSoas/ia

— rò bk étnGTvXiov

tfi/pfioGTo

izijjcvaiäav. — ènéneìTo ubi D a l e c a i n p i u s

xepifavij

¿(¿èia

in ppvGov

Ita A t h e (TG>V

TÒ

if?

iXtilae destinati aliud

euerganeae

—

D e euerganeis

bien jointes.

Gallani travi

Illos

omnia

ipsos

quibus

at ii sunt,

eius generis,

injusum

lapidimi

lum trabes. dene

lap id aw,

qui in medio sedent.

11011 bitumen,

qnnd lacunis

declil,

cuiiisqiie

vero,

quae hue latine ex

est structura

ars laevorem laterurn

523

de p i l i s , quibus for-

nices i n n i t e b a n t u r ,

qui eminentiis

10.

quidem, miglila Li

coagmcutat sed

permeai

plumbum, iuterstitia,

nectit.

Sulp. F r a n . C o t t o n , omittunt vocabudictum ad 5, 7, 4. ben lavorati.

Perraltus v e r t i t : ivohleingebuii-

Rode :

Balken.

transira pitulis

Guelf. trasta,

—

W r a t . tracta.

D e i n d e cum ca-

Wrat.

columnarinn

contra

corpora

—

I o c u n d u s primus

rum o m i s i t , cum Sulpicianae topiiora

in zophoros

columna-

convertisset.

Sed vocabulum colnmnarum

e Sulpic. Guelf. W r a t i s l . Fran, recte

restituii R o d e , qui corpora

etiam ex Guelf. W r a t . Fran. Vossiano

L a e t i in locum vitiosi zophora collocata perpetuae

restituit.

T

Sulp. Fran. Guelf. W rat. collocatae.

—

basilicae

de la Basilique.

vel zophoros

Sequens

P e r r a l t u s v e r t i t : le J aite P i

bis

posuisse

p r i o r e in ei

videtur

loco esse.

C O M M E N T A R T I

Ô24

Primo enim hoc loco fastigia tecti

gemina recte commemoran-

tur; at eo ordine, uti vulgo leg ¡tur sciiptus hie locus, cus tecti et interioris

allae

testudiuis,

citur lector, uti fuit Perraltus , ut tectum mine tecta porticus

et quidem fastigatum,

en voûte.

opponi credat testudini

qui est en pente,

Perraltum secutus

oportet)

altae

interiori,

Igitur Perraltus vertit :

et celle

est

At recte Galiani monuit Jastigii posse cum tecto testudinato. vocabuluin tecli

extrinsecus, (quo no-

supra sect. 6 nominata intelligere

id est tecto testudinis instar curvato. eelle de dehors,

extrinse-

in errorem facile indu-

de dedans,

qui

Hispanicus interpies

est

Ortiz.

nomen nulla ratione coniungi Igitur ut erroris causam tollerein,

priore in loco cum Sulp. et Codd.

altero vero in loco olhn porticus

reposui;

sciiptum fuisse suspicor; cuius

in locum vacuum succcssit repetitum inepte tecti in eo Codice, ex quo reliquos,

quos hucusque viri docti compararunt,

tos esse apparet. ptum pronai,

An fonasse in loco altérais tedi

deiiva-

oliin fuit scri-

quod alterum culmen a medio supra pronaum aedis

Augusti dccurrens, nominavit?

alterum perpetuae basilicae antea Vitruvius

Ita primum culmen perpetuae basilicae tectum etiam

porticuum complectebatur, alterum a medio fastigio basilicae perpetuae transversuin ( quod posuit etiam in versione Perraltus ) procurrebat supra pronaum aedis.

Quam sententiam si mecum

probaveris, turn verba sect. 6 porticus testudinem interioris

— praestat

—

Fran. Guelf. Wrat. praestant ex Vatic. Galiani. pluteorum distrahit

quae sunt submissa

infra

aliter interpretari oportet.

—

E x Sulp. Vatic.

vulgatuin correxit R o d e , ut antea

Deinde venusta

Wrat.

Wratisl. pullicorum.

Vatic. 2. detrahis

repete sublata;

Wrat. interiores.

Wratisl.

Deinde operosa Ceterum post

Sulpic. distributio

quod recte vidit et in versione secutus est Per-

rault et Galiani; contra Rodiana interpretatio verba singula adnumerans lectorem facile in errorem inducit. sub trabes et magnitudinis

—

Ita Guelf. Wrat. pro trabe. magnificent

iam dat.

Deinde Wratisl.

AD

LIBRI

V.

CAPUT

A D

I. io. I I . x. 2.

C A P U T

II.

In inscriptione ex Sulpic. adieci verbum ordinandis,

quod

omittunt reliquae Edd. Libri scripti Guelf. et Wrat. his titulis piane carent. coiiiinigenda

—

Vatic. 2. adiungenda.

Deinde liti in gravi-

tudo symmetriae Wrat. postea respondeant.

D e aerano in aede

Saturni ad forum pertinente, et carcere in media urbe foro imminente ex L i v i i historia prima admonuit Philander.

De carce-

ris situ constat etiam ex loco Plinii 7 s. 60 de antiqua horarum observatione : A columua Maeniana supreruam prominciabant. stra

et Graecostasin

ad carcerem inclinato

sole

Ibidem est: cum a Curia inter Mo-

prosf¡e visset

solem.

Hostiliam curiam

contra forum fuisse ex Asconio Pediano ad Orationem pro Milone annotavit Philander. habuerit

—

Wratisl. fuerit.

Postea comjìoiiatur

omisit.

Sulp. Fran. Wrat.

summae compositae Sulp. Wrat. summae, lacunariis —

Sulpic. sequens addita

—

Vulgo est summa corposità.

Sed

Guelf. Wrat. compositae.

Guelf. Wratisl. lacunaris.

Deinde

altitudine

Fran, quod a prima manu scriptum habet etiam Guelf.

2. albario — opere —

Philander ad V cap. 10 albarium opus

censebat pura calce fieri, tectorium vero complecti arenatum, id est mortarium et marmoratum.

Contra ad V i i , 2. Tcctoria, in-

quit, aut gypso fiunt aut pura calce; hoc vocatur albarium opus: aut calce et arena, et dicitur arenatum : aut marmore et calce et marmoratum nominatur.

Similiter Salmasius Exercit. p.

Te-

ctorium, inquit, fit balenata calce vel mannoiato, albarium calce mera.

Falsi fuerant viri docti ex eo,

adhibetur de opere albario et tectorio.

quod verbum dealbare

Sic est in Inscriptione Pu-

teolana Philandri : eosque parietes marginesque omnes, quae lita non erutti,

calce harcnata

lita politaque

et calce uda

dealbata

C O M M E N T A R T I

326 rectc Jacito. nuda

ubi recte corrigli Salmasius : li/« politoque

dealbato.

laevigatis et dealbatis.

Alterum,

quod viros doctos in errorem

induxit, est Y i t i u v i i 7 cap. 2 quod inscribitur De calris

et calce

Columbarium Palladius T, 24» 1 facit parietibus

ad albaria

opera

et tectoria

jjerJ-icienda.

maceratione Hinc sumsit

Palladius I c. 14 ojius quoque alt aria m saepe delect at, ce m debebimus

adhibere,

cum multo

Veium calce fundantur pai ietes,

cui cal-

tempore Juerit

macerata.

opere albario deinde inducendi.

Recte hoc vidit et contra I'hilandrum et Salmasium monuit Perraltus ad liunc ipsum Vitruvii locum, ubi coronae opere albario f i u n t , quas mera calce eiFlci non posse, constat inter artis perilos. si 11011 eruut —

Sulp. eriut.

Deinde erunt parietes

ab imis — aera — dissipabilur habent Codiccs.

Primum imis

—

Wrat.

Ita plurimi scriptum h. 1.

est in Sulp. Vatic. Guelf. y mis in

W r a t . aera Fran. Guelf. Wrat. dissipabilur

in Sulp. Vatic. Guelf.

W i a t . aureis

male Wrat. deinde habet.

Vulgatum ab iis — aere

— dissipetur

ex Fian. et Vossianis libris damnavit etiam Ouden-

dorp ad Frontini Strateg. p. xoi. qui monet Silium Italicum X V , 486 verbo morari

similiter passivo sensu usuin esse. A D

C A P U T

turn deorum immortalium exspectationibus

—

III.

Haec desunt in Wrat.

Sulp. Fran. Guelf. Wrat.

Postea ut in

Deinde primo

a Philandrea accepit Laetiana cum aliis. persedentes praesidentes detinentur tur

— et

Ciseranus memoravit librorum

praesedentes.

—

Cotton, detenentur.

Deinde in quas

Vatic. Wratisl. Cotton, unde Vossius coniiciebat

Postea quasi a regionibus infundent Sequens vitia Etiamque

scripturam

—

insidiaiinj-iduntur.

Cotton.

Wrat. infundentur.

Deinde de theatro

Sulp.

omisit Wrat. —

Postea neue impetus

Wrat. Etiam Cotton.

quia.

Idem sequens est omisit.

AD impetus

LIBRI habeat

soit pas exposé

V.

CAPUT —

a meridie

sub trabibus

angularibus

tur habere,

columnis

quod neque volat

i. e. ingiuente nocte.

impetum

cocli admirabili

Ímpetu

Centauras

ictus

et

impetum

fir-

cogun-

Ennius apud MaAttius Ciceio-

undas.

corpus nocturno

Ímpetu

Cicero de N. D . 2, 33 cum out em cum celeritate

moveri

vertique

Poeta tragicus apud Ciceronem Tuse. Q. 2, Q non

mus.

venti

subiectis

trabibus

onerantur.

super impetus

nis de Divinatione I, 22 cum iavi quieti dcdi.

quae

magnum

ne

entgegenge-

sunt,

et utilitatem ipsae

ncque ab interpensivis

crobium 6, 1 carinae

327

da'

der Mitiagshitze

Infra libri 6 cap. 5 Letrastyla

praestant,

1.

Galiani : che sia riparato

au midi.

setzt werde. viitatem

2. I I I .

Perrault: que le Theatre

Rode: dafs es nicht

meridionali.

II.

corpori

injlixit

vide-

biformalo

uhi inepte peri-

meo.

phrasin esse aiunt pro bifoi matus, ut Ímpetu nocturno pro noctu. Dicitur impetus corporis moti, impulsi, ingruentis atque impendentis ; etiam ipse motus , impulsio , incitado, impendentia , gravatio, aggressus, vis deniegue. magno

impelu

quos tenent

maris

ipsi,

aperto,

omites fere,

paucis

impetum

trans

aut hominem

tanto

maria alta pedum circum

se vortere

dine quidam, male.

nixus caelum

impetus

incessit.

petus acer. et proclivus

impele

posset,

et ma-

intfcrpretantur de amplituet po-

Versu 123 post

item fiat omnis

D e pondere

minus impetus

vero

i. e. Aetna subterraneis ignibus

Aelnae,

vis venti

ubi contumuit

vel gravis

impetus

ignis

vis eius et

Versu 729 quo f i t uti pacto liber minus exitus

ut 5» 813 quod menti.

esse

Idem 2, ^94 eximiis

accensa et agitata. 6, 232 ubi percaluit impetus

ut pandare

qui

Etiam in L u -

membrorum

Potius impes membiorum est vis

testas ad magnos motus edendos. ignibus

ha-

probaverint,

ex Statii Sylvar. 4, 2, 23 afferunt.

aulae

cretii 5 versu 911 nibus tolum

interiectis,

qui eo mari ut i consueverunt,

cum alii Liipsii coniectuiam ambita

pretatur,

Jurit

porlibus

in

ubi recte Oudendorpius mare impetuosum inter-

hent vectigales.

natum,

atque

Caesar de B. G. 3, 3 Veneti

imamnis

UJiilis. ubi est via, cursus,

in mammas

convortitur

ille

corporum deorsum latorum 6, 330

aliquorn

3*8

C O M M E N T A R I I

plaga sit addila vero , mobilitai duplicatur et impetus Ule gravescit. i. e. gravius et celerius deorsum fei'tur. De coeli impendentis motu est 5, 201 quantum coeli tegit impetus ingeiis. De ventis est 6, 591 Ímpetus ipse animai et f e r a vis venti per crebra foramina terrae dispertitiir. 1, 294 impetilus crebris maintflamina venti. G l o s s a e l m p e t e , ópfit¡éáv, lmpeteius, ßiaios interpretantur. Impetere pro impetum facere est in Vairone de R. I\. 3, 7, 7 et 16, 0- Inipetem eodem piane modo adhibuit Lucretius quo impetum. Ita 6, 518 ubi vehementer atraque nubila vi cumulata premuntur et imj>ete venti. Aether 5> 5o6 ipse suos ignes certo f e r t impete labeus. Denique tremulo tempestas impete fids: it est 6, 174 aperte pro motu tremulo. In hoc Vitruvii loco impetus habere a meridie locus dicitur, qui coeli inclinationem a meridie impendentem habet.

2. versando — dum versatur et convertitur ipse in sese. Deinde aduret excoqnit Wrat. imminuit — Sulp. Wrat. minuit. Deinde e cordibus Wrat. Copulam et ante eligendae omisit Wrat. 3palustri — W r a t . plaustri. Sequens et marmoreis in aut marmoreis mutatum malebat. ab substructione — Wrat. Cotton, ab structione. vertit: dal piano di terra. Perrault: sur les fondemens.

Galiani Galiani

4ad altitudines theatrorum — Hunc locum ita vertit Perrault: Les palliers en forme de ceinture doivent être f a i t s selon la proportion que V on donne à tous les Theatres, a f i n qu'ils aient une hauteur convenable à leur largeur. In annotatione subiecta taxat veterem Interpretern Gallicum, qui verba Vitruvii ita verterat, ut praecinctionum altitudines proportione respondeant thea-

AD

LIBRI

tri magnitudini.

V.

CAPUT

III.

Contra ipse statuit praecinctionum

unam eandemque esse in theatris omnibus; altitudine g r a d u u m , pluteos,

itinera,

magno

theatro

usurn.

necesse

la

11 ayant

de hauteur

¿le hauteur

oblige

qui louche

de

degrez.

que

la

du chap.

de la regie

une ligne

cap. 7

tribuualia

ut

diazomata,

et in pusillo fieri

dicere ad altitudines

ordinaire

donner

moitié

de

et in propter

theatrorum,

Theatres,

que

Vitruve les

même

où les

de leur largeur,

avoir ma-

qui est de

tirer

des degrez;

proportion

qu'il

aussi

ce qui s'ensuit

prescrit, carnes

degree

ainsi

ne doivent

leur largeur:

à toutes une

des

6 les palliers

que la moitié

nifestement

altitudinem

earn enim pendere ex

esse ait eadem magnitudine

proportion

est dit a la fin

aux

car

palliers

et

quanta sic

palliers

praecinctionis

corrigenda: fert ne

doivent

que leur largeur

itineris

point

demande.

sit

latitudo. avoir

latitudo

quae plus

sic

cela

qu'aux

Itaque e x his consequi putat Gallus, verba neque

res quant les

pulpito,

329

; illain vero dictionem ita interpretatur Perraltus :

suivant

tiosa

quos ipse Yitruvius

ascensus,

Praeterea Vitruvium

non altitudinem

1 — 4.

altio-

esse

vi-

interpretatur:

de hauteur

que

celle

D e n i q u e addit,

praecinctionum alti-

tudinem dici a V i t r u v i o earn quae est primi

gradus supra prae-

cinctionem positi.

Argumentis Perralti commotus Galiani altitu-

dini theatri numerum praecinctionum tione p u t a v i t , itaque v e r t i t : numero

proporzionato

respondere debere propor-

I corridori

all' altezza

del

intorno Teatro.

saranno

tamen subiecta admonet forte e x extremo cap. 6 (ubi est: spectaculorum,

ubi

palmipede,

ne plus

plus

duo

pedes

peti posse

subsellia pede

semis,

subsidium

componantur,

et digit is sex; ne

minus

ad hunc

latitudines duos

un

Gradus alti

siut

eorum

ne

constituantur.) Forsitan

in theatris magnis praecinctio-

magnitudine

selliorum, in minoribus minore. presserunt N e w t o n et Rode.-

lie minus

locum interpretandum.

igitur V i t r u v i u m voluisse d i c e r e , nes esse faciendas maxima

pedes

di

In annotatione

Galiani

proportione tamen subrationem vertendo ex-

M i l l i numerum praecinctionum ad

altitudinem theatri rctulisse V i t r u v i u m , nullo modo fit probabile. Comment,

ad

Vitruv.

I.

4-

C O M M E N T A R I ! Sed quid esse causae dlcam, our omnes Interpretes, quos equidem viderim, itineris

mentionem plane omiserint?

In eo tamen causa

vel erroris Inteipietum v e l vitii scripturae mihi sita esse videbatui". eììcient

—

Fran. W r a t . eicient.

Cotton, eiicientem.

ex Guelf. W r a t . Vossiano recepì e superiore tur in superiorem

partem.

parie,

Deinde

ubi vulgaba-

Causam mutationis reddam commodiore

loco ad sect. 5. sunimis suis.

qjiae sunt

—

Sulp. Vatic. Fran. Cotton. Guelf. W r a t .

Sequens quae omittunt Sulp. Fran. Cotton. Guelf. W r a t .

ad imum graclum

—

Wratisl.

unum.

5et spatiosos

—

Haec omisit W r a t .

riore* , postea demittitur

Deinde inferioribus

Wratisl. dimiltalur

supe-

Sulp. Fran. Guelf.

Wratisl. ne comprimatur tione

—

Sulp, non compr.

D e i n d e non

impedi-

Wrat.

JEtiam

diligenter

D e i n c e p s sordus

—

lion impediatur diantur.

Hinc Capitulum V I

a secunda manu Guelf. sordidus resonantia

—

exorditur

Wrat.

Wiat.

Vatic. Franeck. Guelf. impe-

Negationem delevit Rodiana.

Causam posuit vir doctus

ad veisionem hanc: N o n solum sententiae nexum cum superionbus,

sed etiam locum sect. 7 ita in voce cum ojjeusa

viam und am interpellaverit veniunt

ad

deleatur.

irnorum

—

sed omnes

et summorum

Resonantia

scilicet

aures,

nulla

sine resonantia suadere,

priper-

ut negatio

est in hoc posteriore loco

vocis

repercussio, qua ab ea via et linea, qua ferebatur, depulsa diffunditur in alias et vicinas partes. est animadvertendum, plicet

se vox,

rfy — resiliens

repulsa

item

Dissonantes

altitudiuem,

uti sit electus

neque

significaiiones—

offensa

Sic infra cap. ß.

resonantes

sunt,

(loci) solidis

insequentis

in quo leniter

incertas

in quibus vox

superioribus

in imum, opprimit

locus,

resiliens

auribus

qui dicuntur prima

elationem.

ap-

rejerat ¿vrtff.ovv-

cum est elata

corporibus

vocis

diligentius

in

repulsaque, Circum-

AD

LIBRI

sonantes autem sunt, solvens

V.

CAPUT

4 — 6.

in quibiis circumvagando

in medio sine extremis

casibus sonans

incerta verboritm significatione.

Resonantes

cum in solido tactu percussa resiliat, vissimos

III.

casus duplices faciuiit

331

coacta vox se ibi

extiiiguitur

vero,

in

quibus,

imagines exprimendo,

audita.

no-

Cuius totius loci ma-

xinms est usus ad plures huius capitis diíFicultates explicandas. Inde eiiim apparet Vitvuvium vocabulum resonantia usurpare, alio locum resonantein dicere.

diverso sensu

Quae hoc in capite

resonantia dicitur, est vocis altum scandentis repulsio et reiectio in imum; quod esse loci dissonantis proprium ait Vitruvius c. ß. Contra consonantes loci vocem ab imis scandentem auxilio i)y.eix jcXrjpdxsrf TOV ircpmei/xevov

¿¡¿pa,

avry

snyntlsHai

/n/bev tiivov

ipovra'

opSovs

¿>s etci TT/s

tis

nohifi-

fi'tv iivnA.ina>s nvf'irai,

0

Comparationem ipsam multis a r g u m e n t i s im-

p u g n a v i t Perraltus ad h. 1. atque ea p r o f e c t o est inepta ,

neque

enim aer densus est atque immotus instar aquae stantis, sed f l u i t semper.

S e d qui primi f u e r u n t usi c o m p a r a t i o n e ,

dicere v o l u e -

runt sonitum via non solum directa in summum et imum sed circulari etiam f e r r i et q u o q u o v e r s u s diffundi.

Sic etiam A r i s t o t e l e s

Problem. XT, 7

ovp

1tavTuj.f1

bonei

et quam

t/ yap

{>jcois àj:e.ì

fíovSav.

ubi commode apposuit Musgrave locum Ciceronis de N. D . 2, 59 itaque

plectri

denies,

similem

linguam

nares cornibus

iis,

nostri

soient ài.cere,

quae ad ñervos

chordarum

resonant

in

cantibus.

Ita lectori de correctionis fide et sensu videtur satis esse factum. Scripturae varietatem vidimus similem in eodem vocabulo supra I cap. i

sect, i o et videbimus infra cap. 5 sect. 2.

Ceterum ex

primo Aristotelico loco constat etiam verbum svvrjftiv

eo sensu

fuisse turn u s u r p a t u m ,

consonare

quo Vitruvius adhibuit cap. 8

vertens. ad chordarum sonilus

sonitunm

—

Sulp. Guelf. cordarum.

ex Sulpic. praetuli vulgato sonituum.

W r a t . sonituni harmonicen

habent. —

Posiea perjiciunt

Wratisl.

Deinde ratiocinalionis

—

Fran. Voss. Guelf.

Fran.

harrnonicem.

Voss.

harmonicam.

Wrat.

A D Harmonica

Deinde

C A P U T

Vulgatum Harmonía

IV. vitiosum arguit finis an-

t e c e d e n t s capitis, ubi Vitruvius ait theati orum ratiocinationes ad augendam vocem esse constituías per harmonicen. con exit iain olim Meiboinius, Laeliana partes,

p. 257 seqq.

cuius annotationes retulit Editio

Is monuit tres esse principales Musicae

H a r m o n i c e n , Rhytbmicen et Metricen : Harmoniae rur-

sum partes esse septem, ram ntpi

iiaSTtf/iaTonv,

pvimam ntpi (pSoyyuov, de sonis, alte-

de i n t e r v a l l i s ,

de systeinatis , quartam ¡rtpi ytvwv, TÓVOÙV ,

Vitium vidit et

t e r t i a m itepi sv9Ti)fiáTv,

de generibus, quintam jtspi

de t o n i s , sextam jrepì fierufioX&v, de mutationibus, septi-

mam nepi a-vTÎjs

fttKoxonas,

de ipsa cantus compositione, uti

docet Alypius ¡11 Inti oductlone Musica ; quarum quinqué suo instituto suffectuias Vitruvius hic delibaverit.

Posuit Meibomius

loca plurium scriptorum giaecorum et latinorum de Harmonica, quae prudens omittto.

IVIeibomii admonitionem non sprevit Per-

rault , ut fecerunt Galiani et Rode.

C O M M E N T A R T I litter alur a — Hoc solo loco Sulp, litteraturà scriptum dat geminata litera t, in reliquis locis unicam dat, uti statini literae. Sic etiam Codices scripti Vitruviani, quos si non sum secutus ubique, id incogitantia mea potius quam voluntate accidisse, meminisse velim lectores. quod nonnulla — Wrat. quid. Deinde nonriullae Franeck. Voss. Guelf. Wrat. Posten latine Fran, latinitatis Cotton. ut potero — Voss. Guelf. Wrat. potuero. Deinde Aristoxenis Sulp. Fran. Guelf. Wrat. Postea diagramma Guelf. dyadragma Wrat. Denique sonitum W r a t . 2.

Vox enim duoius modis movetur — Ita hunc locum corrigendum esse solus praeclare admonuit Perraltus, cuius admonitioni non obsecuti sunt ceteri Editores. Vulgo legitur: Vox enim mutationlbus cum fleet itur, alias f i t acuta alias gravis: duobiisque modis movetur. Ita fit turpissimum {¡srtpov itpórtpov. Doce.t ipsa ratio, qua Vitruvius rem tractavit. Frimum enim duos vocis motus ponit, continuum et distantem, graece evvtjLtj et èiaSTtifiarmòv, et statim primuui explicat: postea alterum, distantem, èiasryfiaTiHÒv tractat, qui constat mutatione et flexione vocis, qua vel gravis vel acuta fit. Nunc vero iu vulgata scriptura praepostere vocis mutatio et flexio, qua fit vel gravis vel acuta , praecedit, deinde motus geminus explicatur, ex quorum altero pendet vocis mutatio et inflexio. Vitruvii ignorantiae vel incuriae tribuere ordinem verborum et tractationis nullo modo licet. Is enim nihil aliud nisi Aristoxeni verba, quae adhuc extant, latine est interpretatus, quae singulis in locis comparabimus. Miror reliquos Interpretes ad hunc locum tacuisse, adeoque ipsum Meibomium, quamvis iam olim in universum admonuerit Philander in hoc et sequenti capite multa esse Vitruvio vitia a libraries contracts. habet e f f e c t u s — Wratisl. Voss, e f f e c t u s habet. Aristoxeni verba sunt haec iam a Meibomio comparata : bbo rivis eiaiv ìòéat

A D L I B R I V. Kivi/StaM

5 Tt Gvveiìis

Kai {/ biasTtjfitiTini),

TÓttov Tivà b t£itvui òafiov

istallivi},

als3i;st(aìs

itóXiv

1

ftyò'

¿t

aìiTÙov

TÜ>V

¿AAà yepofievt/ óvofidSofiev

yv

biaßaivovsa

ts*io)tev,

ras TWP tfSóyybav rdeeis ¿ÀAà tìpouTtf ai

fièv

TÒV

vrrdpyttiv,

TOP \óyov '¿OÙS Ttjs rov TI)s

swtpovs

d(f? ov äv apiìjrai

oìne~iov

ffi'pas XafißdvovTa,

jiéjcpis

¿GpdTTjs

Per

ovbt/iiav

Hai biantnpipévas fùoi/ìjs

TÓICOV

ó 'XahùiV, TOVTÌSTI

TÒV

tjcovres

apdynr/v

¿jxifavtls

dir' ¿XXr/XaiV ippaSofiévov àópiGrov fiiy.pis dnò rijs

noitìsSat,

TtXtidùStcìùs

av iravGijrai, icpa>TÌSTT]S

— TÒ

Ä-aAiüs

siwizijs.

Per distantiam autem— Sulp. Per distantiam: distantia aut. Fran, etiam dat aut. Àd distantiam

Comment. ad Yuruv.

I.

at. Wrat. intellige 43

C O M M E N T A R T I

338 vocis, cavit

i. e. rtjv òiaGTt/yiaTinì/v

559

quam scriptiuam vertendo Yatic. 1. Voss.

Cotton, a crelritate.

Deinde

Dialonun

Sulp. quae scriptura favere videtur Meibomio corrigenti: tonimi

vero quod

stantia.

naturalius

est et facilius

Dia-

in ìntcrvallorum

di-

Sed cum eandem sententiam facilis fundat vulgata lectio,

tentandam eam 11011 censui. Aristides Quintilianus Libro I laudante Meibomio: yàp

x«i

òi

TÒ

T&>V

rots JCPMFIA'

irapà

ànpi/3eST£pov fiovamì)

ytva>v

bk TTTVJCI/NE

¡liKwòtjTÓv

IRapà

TOÌS

—

òvtiv

bk

l'ifitToviaùv

tira

CI\.\o

TO'IS

yàp

TO~IS

no'X'Xo'ls

—

itixaiògvfiivois. tv

àbvvnTov.

¿Snv

Haec omisit Wrat.

De-

omisso sunt Cotton.

yfiiTÓviov,

tibos

GÙGTASIV

jcpcafiaTiKov

'ibiov

xaKtÌTai OVTWS

tira tnì

composita

Firmat correctioncm auctoritate

fiiXwbias

à«vv$BTOV TÒ

nasi

¿xifaviGTUTots

Meibomii correctionem posui pio

TÌTAPTOV

et Nicomachi :

•

RIJCVIKWTATOV

Haec iterum omisit Wrat. usque ad

librorum editorum et scriptorum. TÒ

biurovov

Sulp.

Cpntra in ordines

incomposita

TÒ ¿ITI.

Sulp. dyeses Wrat. bis habet. E t paulo post

— sunt —

duo.

Aristidi^ :

bk

— tetrachordorum

Fran, diesis

hemitonia

•

icapaòopìjs,

ieri

/ie\(O6EIRAI

fióvois

ivapjxóviov

et diesis

duae dihesis Diatoni

¡iiv

itavràicasi yàp

TÒ

dispositiones inde toilis

(fvswàiTtpov

àjraiÒEÙTon

TOVTOIS

fiìv bk

ejti

TÌ/V

Toviaìov

irpofiiftàSeTai, àeVVSETOV

in

y.p&>fia. y/iiróviov,

Tpn/fiiTÓviov.

De

intervallis musicis compositis , incompositis et mixtis adi disputantem Meibomium, moniae

qui in loco antecedente corrigi voluit quod

tetrachordum.

har-

Sed cum ex vulgata eadem sententia non

difflculter emergat attendenti, nolui eam mutare, quamvis Meibomio assentiatur Perraltus, censuit, tierce majeure

qui praeterea ditonum

scribendum

interpretatus, quod non sit verosimile Vi-

truvium quatuor intervalla contulisse in unum tetrachordum. trium

ìiemitoniorum

Deinde continuata Guelf. Wrat.

—

Sulp. invertii ordinem vocabulorum.

Wrat. Sequens toni omittunt Sulp. Fran. Voss.

Pro fin it in Wrat. est facit.

probabiliter censet trihemitonii

Ceterum Perraltus

scribendum, quod est ticrce

mi-

C O M M E N T A R I I neure. Locus enlin desiderai unum intervallum , cum tria hemitonia faciant intervalla tria. Et sic est in loco Nicomachi suprapOSitO

TpXÌIfllTÓVIOV.

et hemitonio — Guelf. Wrat. et hemitonia. Sequens surit om. Voss. Postea unicuiusque Sulp. Denique generibus Wrat. dis si tuile m — designationem— tervallo Guelf. Vatic. Postea finiitque

Haec omisit Wrat. Deinde inSulp. Fran. Voss. Guelf. Wrat.

4-

quantitate — Wrat. quantitatem. Sequens distantibus omibit Sulp, ut deinceps eliam Wratisl. qui postea fabricant habet. Ceterum prior pars huius loci mihi vitiosa esse videtur. Nec enim intelligo qui possit natura dici divisisse intervalla t onorimi et hcmitoniorum et tetrachordorum in voce. Quo enim pci tinet adiecla tetrachordorum mentio , quae vocem naturalem imitantur? Perrault vertit: c'est la nature qui a determine les intervalles des Tons et des Demitons des Tetracordes et qui en a établi et determine les proportions etles propriétés. Itaque copulam et ante tetrachordorum omisit; cetera nimis .negligenter in brevitatem satis obscuram contraxit. Veiba singula reddidit vertendo Galiani, nisi quod verba mensuris, iutervallorum quantitate sic vertit, quasi ita essent scripta: mensuris et int. quantitate. Deinde modis distantibus interpretatur modificazioni di distanza. Bodiana versio copulam et ante tetrachordorum similiter omisit, cetera sic reddidit: und hat ihren Umfang nach Mafs und Anzahl der Intervalle, ihre Eigenschaften aber nach gewissen Verhältnissen bestimmt. Modos certos distantes recte mihi Galiani reddidisse videtur; eosdem supra Vitruvius modulos dixit, cum Chroma crebritate modulorum suaviorein habere delectationem ait. Habet enim genus chromaticum intervalla crebriora, graece irvxvórepa : priora enim intervalla duo efficiunt tonum, tertium facit item tonum cum hemitonio. Superest difficultas in verbis et tetrachordorum, quam secutus Ferraltum sustuli seclusa copula ; alteram in verbis eorum mensuris intervalloruni quantitate si cum Galiano ita volueris explicare, ut copulam et

AU

LIBRI

V.

CAPUT

IV. 5 — 5-

541

ante intervallorum inséras, turn vero Vitruvium piane balbutientem et ineptum reddes. Ita enim verba procèdent: fiiiivitque termiìiatioues eorum (intervallorum) mensuris et intervallorum (jiiantitate. Quae ne fiat homini quanquam non diserto, minime tamen inepto, iniuria, unum est reinedium, ut vocabulum meiisuris quasi ex Grammatici interpretatione ortum secludamus ; quod feci. 5Sonitus — Hinc Capitulum VIII exorditur Wratisl. qui perpetui stantes deinceps dat. Euclides Harmonicorum p. 3 qSóyyoi risi RT/ ftiv RDATT Sxeipoi, ri/ 6k tvvà/iei '¿XUSTOV yévos btrMOfiTià. p. 6 TWV Ò' ¿étipiUjitifiévuûV V yevàiv òiaipopaìs ov fieramtiTovSiv, dAA,à pévovtiv iitì /iiàs TÛGtt&s • xivov/ievot òk, Saot TovvavTiov ntnóvSaSiv • iv yàp rais TSÒV yiv&v èiatpopaïs jxerafiâWovSi Hai ov fiévovSiv tiri fiiàs ràstoos. cum. communiter — Penaltus monuit sententlam postulare particular iter vel peculiariter. Immobiles enim sonitus communes esse generibus tribus, mobiles contra vel vagantes facere generum differentiam. qui inter mobiles — Wrat. quae. Post mobiles Guelf. Wrat. Voss. addunt sunt. e generum discriminibus — Nisi cum Meibomio in generum scribere malueris, est dictum pro pro generum discriminibus. Aristoxenus I p. 22. oiov 70 DIRÒ (LÉST/S IY' {¡TRARR/V iv TOVTG> yàp òvo pkv oi ntpiépovTts V ytv&v itatfopuis, ilio ti o! n t p t f j i ó j i i v o i tiivovvrai. Infra est: in generibus et locis loca mutant. h y p at e hy pat on — Sulp. hypate paripate, Mese, Far arnese, diezeitgmenon , Hyperboleon, JVetf. Contra Guelf. Wrat. Yoss. in vulgata a locundo scriptura nihil variant, nisi quod liete synemviene dant, sequens liete diezeugmenon omittit Wrat. liete diezeugmene Guelf. denique hyperboleon Wrat. Eodem ordine enumerai Euclides p. 6.

C O M M E N T A R T I tetrachorclo — Postea vocabunt suprascripto.

Sulpic. tetracordo.

Wratisl.

Denique ipsa vocabula ita variant libri.

Wrat. Guelf. Sulp, parhypate Peripate

Deinde miitat

Cotton, a prima manu scriptum habet, vulgato hypate.

Meson lycanos meson,

Sulp, lit ano s phalon— zeugmenos, paranete,

Deinde lycanos,

synezeugmenon,

litanos meson, paranete

Primum Mese,

Hyperboleon

tritresinemen iridi e die-

omissis diezeugmenon triteh.

pa-

ranete Wrat. trite synemmenu (omisso medio paranete synemmenon)

diezeugmenu,

triteh. Guelf.

Ordinem ex Euclide restituii

Iocundus, qui generatim: xivoti/itvoi be oì àvà ¡ìésov tovtchv (r&v ¿artartav) nàvTts. 6. Ei

autem —

Sulp. Ea.

Deinde qua moventur Sulp. Guelf.

Wrat. Voss, quia Vatic. 2. Euclides p. i o yivovrai ii ai twv ytvòùv òiayopaì itapà rovs mvovfiévovs raov fSàyywv.

mviìrai òè »/

fiév Xiyavòs iv Toviaiaa tokos, i) bè xapviMXTi] tv òifStaica. diesi -— dant.

Sulp. Vatic. Fran. Cotton. Guelf. Wrat.

Deinde chromata Sulp, chroma transmutata

hemitonium Fran. Guelf.

Wrat. sed transmutatam Fran. in diatono

vero tonum —

Haec

omnia Sulpic. Franecli.

Voss. Guelf. Wrat. Bononiensis in Bibliotlieca D. Salvatoris a Philandro inspectus omittunt.

Supplevit Iocundus; sed

hemitonium

pro tonum scribendum fuisse censet Meibomius, cui fuit obsecutus Perraltus et Galiani.

Equidem ut inserta ab aliena Iocundi

manu seclusi. lichanos —

Sulp, lycanos.

Vatic. Guelf. Wrat. translatum Ita decern —

Wrat. litanos.

Deinde

translata

Sulp.

Wrat. Jtaque decern. Deinde triplicent

Voss.

7Tetrachorda

—

Sulp, tetracordo,

quae sequens etiam omisit.

Verba xSicarov pisov — svvtjfiftévov — bieStvypévov — Philander recte mutanda censuit.

intpßohawv

in genitivum ab intellecto yiopb&v pendentein Libri scripti cum Sulpic. vocabula ita variant.

AD

LIBRI

V.

CAPUT

I V . 5 — 9.

Primum sinhcmrnenon Voss. Guelf. Wrat. Sulp. dyezeugemenon Wrat.

Deinde

Postea hypcrboleon

345

sinezeugmenon Sulpic. Wratisl.

Ivyperbalion Fran. Concentus — graece

Hinc Wrat. Capitulum I X exorditur, deinde

omisso que dat,

postea diatcsseroìi.

Franeck.

diapason

omittit. diapason

cum — disdiapason

Wrat. et disdiatessaron

—

et disdiapente

Sulp. Vatic. Yoss. Guelf. et disdiapason,

nisi quod

Sulp. primum et omisit. Iocundus baec emendavit. Euclides p. 1 3 GVFIYUÙVOV

ì)FILI

réraprov

TÒ

bià rrasàìv xaì òià ressdpwv

tao s — icé)MTov òè

TÓVÙOV

òià icasiòv xaì itd irtvre,

TÒ

TÓVHÙV

ÓIÌTÙ>

ìvvéa

yfiiisews. — 'èmov &i TÒ dir òià irasibv TÙVa>v boabaia. Deinde Ideoque a numero dedeiunt Iocuiulea ìecentiores Edd. excepta Rodiana. 8receperunt — ruiit.

Sulp. Fran. Guelf. coeperunt,

Sequens octavam

mutant in sextam

Wrat. accepe-

Sulpic. Fran. Yatic.

Guelf. Wrat. diapason

et diatessaron,

omisit Wratisl.

in nonam et dimidiam

Copulain ante diapente

—

Haec

omittunt Guelf. Voss.

Perraltus corrigendum censuit : in undecimam diapason et diatessaron , in duodecimam

diapason

et diapente.

Finitionem enim

id est terminum firmuin et unum esse, nec dividi posse putat. quintam decimala — dant, Xllmam

Sulp. Vatic. Fran. Voss. Wratisl.

XII

Guelf. 9-

cum chordarum

—

con Wrat. cordarum

D e i n d e f a c t u s cantus Sulp.

Pro septima

Sulpic. Wratisl,

Guelf. Wratisl. Voss.

septem. sed, ut —

Wrat. si,

uti.

Deinde et ex ordine

diapason

Sulp. Iocundus copulam et omisit primus, quam restituii Rodiana ex Guelf. cum quo Wrat. et Fran, faciunt. convenientes —

Sulp. Guelf. convenientie.

Fran. Cotton, con-

C O M M E N T A R T I

344 venientiae.

Wrat. conveiiieiicia

postea conventus.

Denique ptoggi A D

fiunt

—

Jabricantur

ex naturae.

Deinde habet Sulp,

Wrat.

C A P U T

Y.

Sulpic. Vatic. Fran. Guelf. Wrat. fiant. Sulp.

Postea tangantur

Deinde

Sulp. Vatic. Fran. Cotton.

Guelf. Wrat. et ex ordine —

Copulam et ex Cotton, inserui probante Bon-

dam p. 67. diapason

siinpliciter Sulpic.

Cf. supra ad Libri I.

cap. 1 sect. 9. a snnimo —

Cotton. Guelf. Wrat. ab summo.

versa , habeantque Sulpic. Postea cenavi

Wratisl.

Deinde insuperpositos

idem Wrat. ne minus —

Sulp, ne omisit. Deinde gradibus

Fran. Cotton.

Postea duo Fran. Wrat. altos Wrat. semipede Sulp. Guelf. Voss. Ilunc locujn vertit Galiani ita: hi fronte

a queste celle si lascino

delle aperture di sopra il piano del grado a 11 droit des degrés d'en bas.

inferiore.

Perraltus:

Rode: Vorn lasse man zu diesen

Zellen Oefnungen unten auf dem Grunde der

Stufen.

2. autem earum —

Sulpic. autem omisit. Deinde eorum Fran.

Voss. Guelf. Wrat. ea ecjiea —

Sulp. echo. Guelf. eae echo. Vatic. 1. Fran. Cot-

ton. hae echo. Wrat. ea echo. neten hypcrbolaeon

—

Sulpic. notant. Wratisl. hyperboleon.

Sequens parte omisit Sulp. ad neten diezeugmenon Guelf. Voss,

—

Sulpic. Fran. Wrat.

sinemmenen.

synhemmenu.

ad neten parameson

—

ad parameson

ramesen Guelf. ad paramessen

Vatic. Voss, ad pa-

Wratisl. paramesen

etiam Fran.

Meibomius vocem neten delendam censuit, quem sequitur Perraltus paramesen

tamen scribens.

Nec enim ullam fuisse neten

AD

LIBRI

parameson

V.

CAPUT

IV.

9.

V.

1—4.

345

; quanquam vulgatam ratione obscura aliqua defendat

Galiani. quarta

diatessaron

—

Vocabulum

omittit Sulp. Yoss. Guelf. W r a t . esse lectioncm monuit Philander. gato diatessaron. coriigit: Perraltus.

Quare diapente

D e i n d e synemmeneii

Quarta

diapente

dialessaron

in

vulgata

omisit etiam Barbaras et falsai» substitui vul-

Sulp. W r a t .

ad iteteli synernmenon,

Meibomius

quem sequitur

Vulgatam defendere conatur Galiani.

quinta

— mese/i —

Sulpic. meson.

D e i n d e hispaten

meson

Wratisl. 5hac

ratio ci nal ione —

W r a t i s l . hac omittit.

D e i n d e a scena W r a t . a centro ex concentu

—

ratione

postea Sulp. profusae

Cotton.

Wrat.

Ita Sulp. Vatic. Fran. Guelf. Wrat. p i o vul-

gato et concentu. Cotton, solus el habet. Deinde conveniente — o consonantia Fran. Is. Vossius e x lectione Codd. efficic-bat ancta ciarliate tatem,

ex concentu , cono, et

quod dedi pi o vulgato auctam

concentu.

Sin aiilem — erit magnitudo erit.

D e i n d e diathoni ab imo —

—

W r a t . Si.

magnitudo

Sequens ea omisit Sulpic. atque

P r o x i m e antecesserunt regiones

ab imo.

Sulp.

Sulp.

Sulpic. ab lino.

omnino vocabulum id vitiosuin videtur. ea.

clari-

Nescias enim quo referas

cellari/m,

et earum

prima

Sed regio prima cellarum collocal i dici non potest ; sed

potius echea ex harmonia

collocentur

scribendum videtur.

4parte

—

Omisit Sulp. Fran. Guelf. W r a t .

Deinde

diezevg-

rneiiu Guelf. W r a t . terliis

diatessaron

—

mius et ante eum Philander.

diapente

scribendum censuit M e i b o -

Igitur scripsi diapente,

sed altera

parte vocabuli forma literarum diversa. V

syuemmenon Comment,

—

rid Vitruv.

Guelf. W r a t . synevimenu. I.

Sequens in omittit ¿L/L

546

C O M M E N T A R I I

Sulp. Guelf. Wrat.

Dein (le diatesseron

Fran.

Postea

Wrat. Laetiana dedit: in quartis ad diatessaron

ad

messomi

chromaticen

synemmeuon. quintis —

Laetiana in (¡unitis.

Postea quod et ad chromaticen Laetiana pro in chromaticen ad chrom. meson.

Deinde paramessem

Wrat.

ex correctione Meibomm

vulgato.

Pro habeant

dedit

Atque ita statim sequitur

vulgato Meibomius habet

vel

habeat scribenduin censuit. Pro communitatem Ciseranus. in libris scriptum reperit etiam comitatem et

comnutnicantiàm.

5• medio nihil —

Wrat. mediolis

non.

Deinde sonitns

Fran.

sonitum Wrat. diatonon diezeugmenon

—

Wrat. diatonum.

Sequens voca-

bulum omittit Sulp. Fran. Guelf. Wrat. hypaton Vatic. 2. diatonon hypaton —

Wrat. diatonon omisit.

Verba in medio

ad mesen omisit Sulp. Fran. Wrat. Sequens et omittit Wrat. et ad diatonon — Sic Wrat. ad

Vulgo est et diatonon.

Sulpic.

diatonon.

6. Haec autem si quis —

Wratisl. Licet autem.

Guelf. Wratisl. Postea digramma

Sulpic.

Denique

Delude

qui

Aristoxenio

Franeck. si quis —

Guelf. Wrat. si qui.

Fran. Guelf. Wrat. naturas

Sequens et omittunt Sulpic.

Guelf. Wrat.

Denique ad ante au-

dientium oinittunt Sulp. Guelf. Wrat. 7Dicet facta

—

Hinc Capitulum X I exorditur Wrat.

Deinde qnot

esse Sulp, quotamiis Romae Wrat.

erravit —

Philander errabit vel erraverit

ex aliis Codicibus

praeferebat. Hoc vero —

Vatic. 2. IIoc enim. Cotton, dicitur habere de-

inde enimadvertere.

Postea ab citharoedis

Voss. Guelf. Wrat.

AD advertwU

LIBRI

—

V.

F r a n . Guelf. W r a t . avertimi.

W r a t . qui et sequens omittit.

solidis

V. 4 — 8-

CAPUT

Deinfle

Denique cousoiiantiiim

— E x Barilaio rationibiis

rebus

intle hac ratioues

scenarae

Voss.

apposuit Galiani. De-

Vatic. 1.

S u l p , hae rationes

347

Fostea

explicandae

Sulpic. Voss. Gxielf.

8. regionibus

—

Delude civitatibus

Sulpic. regione.

Graecorum

Guelf. W r a t . Voss,

regiones.

Wrat.

L.. Mummimn — Sulp. Rlamuim. Wrat. minimum. Ciseranus liaec amiotavit : in alcuni vetusti margini de iextiVilriiviani che pareano ciiiendati, ho trovalo scripto Lutio Iunio. Sequens eins

aenea

Sulpic. Vatic. 1. Franeck. Cotton.

debetur Iocundo.

Guelf. W r a t . dant ea aenea,

mamibiis Cotton.

ubi echea

— Sulp, manibus.

Postea dnleis

aenea

latere videntur.

Deinde in magnis

Fran. Guelf. W r a t

Wrat.

theatria

D e bis doliis Salma-

sius apud Laetum interpretatur locum Senecae Quacst. natur. 6, 19.

qnomodo in dolio caulantis sione percurrit ac resonat, non sine tactil

vox per totum cum qua dam et tam levi ter mota tamen

eins tumiilluqiie

quo inclusa

est.

Utitur ilio exem-

plo Metrodorus Chius ad mugitum speluncarum explicandum ;

subterranearum

nec mihi dolia illa nd tlieatra pertinere videntur.

Sed alius laic peitinet locus Plinii I I cap. 5 1 sect. 1 1 2 in

ritm orchestris rudi parietum

scobe ant arena superiecta circumiectu, doliis etiam

devoratur inanibus.

ai opjcijarpai,

O!

T/TTOV

jopoì

ytywvaGiv

iheatro-

vox, et in Aristoteles

Problem. XI sect. 0 ¿dv Tis xiäov Kai xcpdfiia nivà xaropvë.i) irûofiaGij, ¡läXkov yy-tl 7Ù o\niipa.Ta. Idem sect. 25 òià r i ,

àpvpbaSwsiv

discuscircuit

naì orav

; unde Plinii

locus partim ductus est. Ceterum Gallus doctissimus, Mongez,

mici: Mémoires

de l'Institut

ubi theati'i Ilerculanei

national

in Vol. V libri acadc-

des Scienses

p. 8 9 — 1 3 8

et Saguntini descriptio accurata mensuris

suis definita e x l i i b e t u r , monet,

vocem actorum potuisse positis

C O M M E N T A R I ! echeis robur accipere, sed simul obscuriorein inde factam fuisse videri. Omnino vir doctus multa experiinenta ibi de forma tbeatri utili ad vocem propagandam enarravit. AD

C A P U T

VI.

perimetros — Earn circuii partem, quae spectaculis cingitur, intelligit Galiani, non totum theatri ambitum. trigona paribus latcrum iiilervallis. Wrat. Voss.

laleribus — Voss, trigonia partibus. Fran. Wrat. pari ibus. Sequens et omittunt Sulpic.

quae cxtremam — Pronomen omittunt Sulpic. Voss. Guelf. Wrat. Sequens descriplione item omittunt Sulp. Franecli. Voss. Wratisl. astrologi — Pertinet bue locus ex Ptolemaei Harmonicoruin libri 3 cap. Q p. 249 quem attulit etiam Galiani: ¿itoXa^ißaperai b' ITI xpòs anaSi TOÌS ép>/pfioG}ié*ois bià TWV ba, be nuTt/fiopiuov TOV Kvtikov Si/fitirnv TtTpayó>vu>v /lèv t'ibi) rpia fióva, TOÌS Ttjs bià Tiseàp cav sv/ifwvias ìeàpiS/ia, rpiyci IVOÙV bk Ttssapa fióva, TOÌS Trjs bià irévTt. Gufiifùjvias ìsàpiS/ia, bià TÒ A H I fióvais TUVTUIS T&V svfiycavimv àawSÌTOis elvai Gvfißißynivai. id est: Suniuntur autem ab omnibus punctis ad circuii partes duodecimas sive duodecim signorum zodiaci initia appositis tetragonorum quidem species duntaxat ti e s , totidem nernpe quot sunt species consonantiae diatessaron ; trigonorum vero quatuor, quot sunt species consonantiae diapente: quia solis his ex consonantiis contingit incompositis esse. Ut vero in circulo tbeatri romani quatuor signat trigona Vitruvius, ita in descriptione graeci tria quadrata designantur. qua praecidit — Vatic, quae praecedit. cedit. Deinde qui finiatur Wrat. finiantur per centrum Guelf. horchestrae.

Cotton, etiam Voss.

Haec omisit Sulp. Deinde horlherae Sequens factum omittit Voss.

praeWrat.

AD

LIBRI

V.

CAPUT

V . 0- V I .

i — 4-

349

2. in scena —

Sulpic. scenam,

Vatic, i . Fran. Guelf. W r a t . pro proscenio In gestus

quod primus correxit Rode ex

scenìs

Vatic. 2. Scena

esse dictum

monet Galiani.

orchestra

—

Voss, orchestria.

omissis verbis possint

qui currunt

circum

—

omnium

Deinde Wrat.

spedare

agentium.

Sulp, circa.

Deinde scalisene

Fran.

Sequens ad omittit W r a t . alternis

—

le scalinate

W r a t . alteri alternis.

poste

riori sul mezzo reddidit.

Galiani vertit : sopra

alternativamente

degli

inferiori.

Perraltus : au - dessus

formeranno Itineribus

igitur allernis

non doi-

par

amas d'en

Oinisit igitur alternis.

wird durch

mit

des chemins

Treppen

obern keilförmigen

poi supe-

du quel Ics arnas d'en haut

~vent et re sepaies bat.

i cunei

qui

wechselnde

Abschnitte

par lent

du

milieu

des

Rode ita: oben aber

Eingänge

das Mittel

der

bezeichnet. 3-

Septem — anguli

Guelf. uu scriptum habet.

inserui sed seclusum,

runt, intelligi possint.

ne cunei,

Ceterum vocabulum

qui proxime antecesse-

Idem vocabulum monente Perralto ver-

sioni addidit Galiani et Rode. ac sinistra

—

Copulam omittunt Fran. Guelf. W r a t .

Deinde

Sulp. Vatic. Fran. Cotton. Guelf. Wrat.

hospitaliorum versurarum

—

Hic et sect. 0 Stieglitz, Archaeologie

T.II

p. 173 napuGni'ìvia Graecorum esse cgnset. ne minus alti — alti.

Sulp. Cotton. Guelf. W r a t . gradus

ne minus

Vocabulum alti omittit Vatic. 2. ne plus pede —

Wrat.

Haec omisit Sulpic. Vatic. 2. Voss. Guelf.

Deinde digito

Fran. Wratisl. 4-

Tectum porticus cum titulo:

De

—

porticu

V u l g o hinc Capitis V I I initium sumitur et reliquis

part ihns

theatri.

Contra

C O M M E N T A R

35»

I I

Sulp. Iocundeae, riiilandreae et Laetiana dant: De ihcalri.

leclo

porticus

W r a t . omisso titillo Capitulum X I I I lune exorditur.

Ga-

liani titulum dedit ampliorein, quem adsumsit Rade. cum scenae altitudine timi dat.

—

Voss. li is omissis deinceps

Fostea perspiciatur

D e n i q u e perveniat

libera-

Sulji. Vatic. Cotton. Guelf. W r a t .

Sulp.

si non erit —

Sulp. fuerit.

W r a t . si noverit.

Sequens

ad

ante quarti omittunt Sulp. Fran. Voss. Guelf. W r a t . 5quam dant.

dianielron

—

Sulp. Vatic. Cotton. Guelf. W r a t .

quod

Cf. ad 3, 3, 12 dieta.

utrinque

—

Hoc effecit R o d e ex utrumque

ton. Guelf. W r a t . Iocundus primus circumque

Sulp. F i a n . Cot-

edidit.

Iinelllgitur

aditus qui est utrinque ad septimum ve] postremum anguluin, qui praecidit curvaturam circuii. ad eiits —

Pracpositionem omisit Sulp. Cotton. Guelf. W r a t .

ei dat Cotton. injeriores

—

Sulp. Vatic. Fran. V o s s . Guelf. W r a t .

Fran, deinde a prima manu praecedanlur et qua —

liabet.

Plulandri et Barbari correctionem pro quae

rum scriptorum et editorum solus dedit Galiani. ciosio

iuteriorcs. libro-

Deinceps prae-

Wrat.

super cilia —

Galiani vertit : gli architravi

die OberschiDellen

der

satis altitudinern

delle porte.

Rode

Thiiren. —

is habebat e x e m p l u m ,

Codex Perralti, dabat

altitudinis.

cum quo comparatimi Deinceps idem cum

Arundel. Franeck. Cotton, apud Bondam p. flo Vossianis duobus apud Oudendorpium cationes,

ad Apuleiuin p. 6 i

et Guelf. dat

conforni-

quod probavit Perraltus. 6.

duplex bendum

—

Fran, dupla.

censuit;

sed

Voss. duplet.

Galiani

diametron

Perraltus triplex hic et ubique

theatrorum doctrina interpretandam censet semidiatnetron.

scriin

liac

AD

LIBRI

ab libramento cui dat.

Pluteum

VI.

4 — 7.

5.51

E d a m Cotton.

Wrat.

Sulpic. Fran. Voss. duodecim.

Deinde diametrijiiisuper

cum nuda menta

—

CAPUT

Wrat. ad libramentum.

Deinde lisi

duodecima cuma.

—

V.

cum inula et corona

et corona

Guelf.

duode-

Sulp. Guelf. Wrat. —

Verba postrema

liinc auferenda et paulo antea post

orna-

inserenda censuit Meister in Comment. N. Goetting. V

p. 156.

A t videtur hoc pluteum respondere inferiori podio cum

corona et lysi. iujerioris

plutei

nominatum. stylium

—

Sulpic. pulpiti

dat.

Antca fuit

F.adem Sulp. deinde altitudine

sunt.

podium

Postea

epi-

Fran. Guelf. Wrat.

episceuos

—

Pllnius 56 cap. 1 5 t rijilcjc

liae e mar more fuit, imae

num LXXX

millia,

respondere

agemini

—

stimma e tabulis

numero.

quadraginta Sulp.

Scena

— ima pars

pedum,

cum Pomjjeiani

large

plutei

uhi vide annotami».

columnarum

media e vitro, ¿ria millia

urbe — sujficiat mediani

CCCJ-.X

duodequadr

columnas fueruut

t episcenium.

sect. 24 no. 7 de theatro Scauri:

in altitudinem

Columnae

es

Infra 7, 5

media

sigila

Cavea theatri

inauratis. aenea

ipsa cepit toties

ei sce-

inter homi-

multiplicata

millibus. in plutei,

Eadem verbum

in sequentibus omisit. 7-

oportet rationibus

—

Vatic. Cotton. Wrat. oportere.

Sulp. et sequens rationibus

Contra vocabulum rationibus

Deinde

mutat in

quibns

proportionibus.

ibi onrittunt Vatic. Franeck. Voss.

Guelf. Wrat. aut

magnitudinem

—

Vatic, et magli.

Sulpic. Vatic. Fran. Cotton. Guelf. Wrat. recte Galianum secutus restituit Rode. edidit magnitudine

opus.

Deinde scriptuiam magnitudinem

Iocundus enim primus

Haesit nempe ille in verbo

( omisso in Wrat. et Sulp. Fran. Cotton. ) quod ad referendum «st.

operis debeat

symmetriam

C O M M E N T A R T I Sujit

res —

enim

Hinc Capitulum X I I I exorditur Wratisl.

Sequens et omisit Argentor. 1550, Tornaesiana ì^Qó et Galiani Editio cum Laetiana. E x Fran. libro restituit Bondam, cum quo faciunt Sulp. Iocundeae et Codd. Guelf. Wrat. —

diazomata

Sulp. Guelf. Yoss. diazumata.

Sunt latine praecinctiones.

viata.

Graeci Swvas

cludunt.

narà

SuÙVYS

rò

Smvìjv èxàvoù 7T/S

Idem p. 503 innse

diacu-

Vatic, intcr-

Pausanias 5, 10

èk vaov TT/S vtrèp R&v xióvaov

ÌKTÒS

Malela p. 2(33 xposédt/Ft£ \T/v

Pro intercurrunt

similiter dixerunt.

tempio Iovis Olympii: rov Siovsifs

Wrat.

òk KTÌSas

ICPAITI/s

elsìv

ÀGXIÒEI

ita

TÒV

6k TÒ StaTpov

noXvv

nposStìs

òìj/iov é aXkrjv

itepi-

Ioannes

ixijcpvsoi.

T&> SeaTpa> livTiojceius

¿v

de

aX-

Hypiirirat.

¿divyv

irpòs

7(i> opti. ab —

discedere

Wrat. discere.t

Deinceps a Sulpic.

Postea

Wrat.

marmoreis

—

quae parantur Sulp. Guelf.

Cotton, qua

Postea adicere

Voss .fiat

f i a t , sed cum sensu— Postea noverit

Wrat.

Deinde

perantur.

pauhim

Wrat. omittit. consensu

Vatic. 1.

Denique ingeuio nobili Wrat. 8-

scenae

suas —

Alterum vocabulum omisit Sulp.

beat Sulp. Fran. Wrat. Sulp.

secundum sen.

Postea explicitas

De liospitalibus vide annotanda de

Fran.

Denique

dextera

ntpiàtiTois.

autem — Perraltus vertit derriere.

Contra Galiani appresso

Deinde ha-

Rode neben die-

vertens, locum in annotatione ad-

dita assignat ad finem scenae, inter ipsam scenam et sedes vel gradus, Tab. X V I . M. M .

Rode loca haec ad ornatum comparata ad

ipsam scenam pertinuisse pluribus argumentis docuit in annotatione addita versioni p. 244. autem ea spatia

spatia

—

Ita Sulp. Fran. Cotton. Guelf. Wrat.

autem

dedit Iocundus : quo supplemento loci sensus turbatur.

Pendet enim hoc membrum a verbo habeant

scenae.

AD

LIBRI

—

xiptátiTovs äs oí xtpíaKToi

róitov,

7- 0-

353

róbu bio

— ei be éirisrpéifoiev &fiV ava>

xapóòwv,

•ycpòoì

bid

vaiùùv

et cet.

paaSêv

Hpaiovs

bk

ITI p.à\.Xov

Idem Arati

roùs

avràs

H I T

c. 2 3

avròs

xaTajSas

o!

¿rirteicTit/y/iivciov

tmSTysas

àxò

&Sirsp

ryî

bk

rais

sni/vï/s

eìs

rpa-

TGOV

Jtòtj-

napóèots

snaTÌ-

jiésov

jrpoT/\9e.

A r a t u s i g i t u r p e r mediam p o r t a m r e g i a m ingvessus f u i s s e videtur. C u m tam rata sint s c r i p t o r u m v e t e r u m l o c a de partibus t h e a t r i , diligente! -

colligenda

sunt

fragmenta

Graminaticoruin d i s p e r s a ,

etiam

per

dura non c o n t e m n e n d a e .

insunt t a m e n notitiae inter-

V e l u t i u b i i n t e r p r e t a n t u r deum e x ma-

c h i n a , q u a e d a m de partibus t h e a t r i p o s u e i u n t ,

tfiktizov

fièv

STptfojxivìÌ

chat

irpÓTspov

ibeirivvc

TOV ôpûfiaro?.

Stov

Quae

est ò fofiovfievos. fonte

p. 2Qo

sSai

naì

iòti

T7)S flisijs Tpov

TOV

fópiSe

bvo

• r,aì

IV

p. 1 1 4 .

¡ìyjiuvys,

TIVOS

¿nei vyv

itpósmxov

bk

TÌ/V

TOVTO

eadem verba v i t i o s e

yfiépav

KaraGToXyv

exscripta

extant

naTaSToXy.

ductum T&V

'èjciiv

Scholion,

Yvina

iri&Ttùos,

a\ä)g ai Svpai snK\iia>vTai.

Obstru-

ctos igitur censet aditus interiores ad scenam,

ita ut chorus per

exteriorem longo circuitu intrare coactus fuerit.

Qua parte napa-

sni/via f u e r i n t , Ulpianus docere omisit. co Suidas ita: àxoòtbeiyfiévos

Höing izapasntjvia

Sed Harpocratio et ex

üaXtitsäai

Ó icapà TÌ)V (SKI/vi/v

TÓicos rais tis TÒV àyàova itapaSKtvals ' 6 ti Mibv-

fios TÙS ¿KuTipoaSev Tijs óppijt3Tpaf tìaóòous ouroa ego enim Editione anni 1 5 2 3 ex Bibliotheca regia Berolinensi usus sum, patet Iocundo eiusdem rationis inventionem deberi; sin Editio anni 1 5 1 3 cam picturam non habet, suspicio non levis est, eam demum in Editione anni 1 5 2 3 anno 1 5 2 1 .

fuisse traductam ex versione Cesariani prodita

Mirarer equidem rationem Iocundi priorem latuisse

Perraltum et Galianum,

nisi aliunde etiam constaret Editiones

Tocundeas neutii fuisse ad manum, cum in Vitruvium commenta ren tur. Sequitur ut de LesLudinlbus Philander aloeorum

alveolorum

videamus.

Primus

edere ausus est, quem Laetiana et Galiani

C O M M E IS T A K I I

38° Editio secuta est.

Philander videtur credidisse scripturae aequa-

litatem observandam fuisse a Vitiuvio, quoniam idem balnearum membrum sect. 4 nominali censebat. rae varietate schola alvei, ¡¡luteum ferat

Ibi igitur est sine scriptu-

item alvei latitndo

itiler parietem

ne minus sii jwdcs sejios, ut gracilis inferior

et pul villus duos pedes.

inde

D e alveo tacet Baldi Lexicon

Yitmvianum, sed Philander ad sect. 4 ita commentatili- : alvei labrum vultque rint,

intelligit,

ut ante,

sub dio esse,

latum

qui pro alueolis

interpretati

sunt.

praeter

pedes

seu lubis

VI.

Nomine

icholam labri et alvei ; Ut parum

in parietibus

prospexe-

laconici

De balneis enim adhuc loquitur:

relictis

de laconico

vero postea.

Perraltus locum hunc vertit : Le dessous des

sera

par

échaujfé

et au-

un seni fourneau.

Bains

In anriotatione sub'iecta

alveum proprie quidem censet dici de solio,

in quo lavantur,

sed suspicari se ait hic esse alveos positos pio ipsis alieneis vasis aquam subniinistrantibus.

Galiani verba Yitruvii ita reddidit:

uno stesso fuoco

riscalderà

dita annotalione.

Rode:

nen iiiufs

ebenfalls

cosi tutte le foruacette

der unlerivolbte

-von demselben

Boden

pro una eademque re dictum censuit. sive.

der

Badewan-

Ojcii geheizt nerdeii.

igitur, quod diserte etiam aiFiimat anuotatio, ter scholam

: nulla adHic

labrum et al v cum

Scilicet ubi est sect. 4 prae-

labri et alvei voculam et interpretatur dictam pro

Sed cum Vitruvius primo loco labrum

singulari numero

nominasset idque sub luniine faciendum esse monuisset, statini tarnen labra plurali numero ponit: Scholas anient labrorum fieri

oportet spaliosas,

cumspectantes

ut cum priores

reit qui recte stare pofsint.

occupaverint

ita

loca cir-

Plura igitur in eodem

balneo labra esse voluit scholis distineta ; quarum scholarum nullam aliam definitionem adiunxit,

quoniam inter duo labra una

schola intermedia erat, nec ullo alio termino circumscribi debebat. Contra alvei latitudo

inter parietem et pluteum ponitur: primum,

quod non est praetermittendum,

singulari numero,

plurali nominasset; deinde situs alvei

cum labra

definitur inter parietem et

pluteum; denique latitudo aperte nunc dicitur, quae antea schola

AD L I B R I labri

et alvei

nominata erat.

V.

CAPUT Scholae

X. 5-

igitur labrorum

38i videntur

esse spatia lata inter plura labia id est solia relieta ; contia alvei scliola vel latitudo non est inter labia media, sed utiinque ad latera labrorum tiansversa, inter parietem et pluteum posita, et Labet descensum ad labia per pulvinum et gradum inferiorem. Quod vero Vitruvius priore in loco testudines alveorum plurali numero nominavit, id eo spectare videtur, quod caldaria muliebiia et virilia coniuncta ita, ut ex eadem liypocausi calefierent, smini tamen quaeque alveuin ad latus utrumque labrorum plurium iuxta se positorum habebant; quare recte plurali numero testudines alveorum dixlsse Vitruvius videtur. Philander ad alterum Vitruvii locum de scliola ita annotavit : Schola, ut placet Hermolao, nobis quoque jjars est labri sive alvei, id est lapideae structaeve fossae balnearum , ubi posteriores occupato a prioribus labro aloeoque praestolabaulur et specialties stàbaiit. Aliis placet porticum esse circum labrum. Qua in sigitif¿catione usurpation fuisse aliquando, est indicatum in epistilio jwrticus, qitam in f o r i Romani capile ad radices Capitola librariis et praeconibus C. Aoilium Liciniutii Trosium fecisse ipsa inscriptio docebat; sed pro porticu in qua essent tabernae dictum eo loco qitis non videi ? Inventus igitur est titulus in interiori epislylio huiusmodi: C. Avilius Licinius Trosius curator scbolam de suo fecit. Bebrix Aug. L . Drusianus A. Fabius Xanthus. Cur. Scribis Librariis et Praeconibus Aed. Cur. Scbolam ab inclioato refecerunt, marmoribus oi naverunt,' Victoriam Auiiustam et sedes aeneas et o cetera ornamenta de sua pecunia fecerunt. Fuisse enim et scholas ili porticibus, qui Pliitium legerit cap. 5 libro 56 minime ignorare potest. Hucusque Philander. Daniel autem Barbarus haec posuit : Schola labri et alvei erat tanquam mar go labri, ubi lavaturi praestolabaulur et specialties eos, qui prius locum occupaverant, stabant. Baldus contra amplum in balneis locum fuisse scholam putabat labro continuum , minime partem vel marginem labri. Denique cum Mercuriali de re Gymnastica I cap. X scholain censet porticum esse circa labium. Penaltus locum poste-

C O M M E N T A R I !

.302

ìiorem ita vcvtlt : sans comprendre Bain

et le Coridor.

du Bain

— il faut

le reposoir

soient assez grands — Le Coridor

et la Balustrade.

qui est autour du

que ces reposoirs

qui sont autour

qui est entre le mul-

Is igitur labrum quidein diversum fecit al)

alveo, seti simul etiam scholam labri diversam significatione voluit esse ab alvei schola. dem cum labro,

Alveuin recte is moiiuit minime esse eun-

quod putaverunt Philander et Barbaras, (quos

tarnen est secutus Rode ) ita enim labrum fieri nixnis parvum balliei publlci, cui demtis duobus pedibus ad pulvinum et graduili inferiorem labri translatis,

latitudo pedum quatuor

relinquatur.

Scilicet Perraltus labrum unum a Vitruvio positum putabat in balneo publico, cum is plura delnceps posita et scholis distincta 110minaverit.

Deinde Perraltus recte animadvertit verba inter

tern et plutei im diversam a labro partem balnei designare.

parieDubi-

tabundus igitur alveum est intti pretatns de porticu, ea praecipue ratione motus, quod in pictura operis antiqui caelati, quam Pyrìhus Ligorius cum Hieron. Mercuriali communicaverat, Perraltus repetiit in Tabula X L V i l i ,

et quam

ad latus utrumque brevius

quadrati oblongi, quod labri locum tenet, apposita conspiciatur porticus; reliqua duo latera utrinque spatium habent magnum liberum.

Miror viris doctis non venisse in mentem locum Sexti Em-

pirici Hypot. Pyrrhon. I sect. n o . ubi ßuXaveiov xapasrày memoratur obiter,

quam poterant balnei

porticum

com-

interpretali.

D e scholis Philandri annotatio quae habet ex Plinio, pertinent ad scholam

in porticibus

36 s. 4 no. 4.' Octaviae

Octaviae

libri 35 s. 37 sed idem Plinius

scholas simpliciter nominai. Addo locum

Ciceronis de Orat. I , 22. de Sophistis Graecis, in primis Gorgia Leontino, qui in porticibus gymnasiorum et alioruir. locorum publicorum docere solebant: magna hominum Jrequentia reret.

qui quunt in schola assedissent, dicere iuberent,

si qtis quid

ex quae-

Galiani alveum in Tabulae X V fig. 3 pinxit labrum cin-

gentem, simulque pluteo in quatuor lateribus omit um, scholam vero interpretatur spatium illud quod extra alveum rdiquum usque ad parietem caldani.

Quae interpretatio est tam nanifesto con-

X . 5-

505

traila Vitruvii verbis, ut refutatione non sit opus.

Parietem is

AD

scilicet labri non

LIBRI

V.

CAPUT

caldaiii vujt esse;

balneis publicis putavit.

et labrum unum sufficere

Rode cum labrum idem esse statuisset

cum alveo , in versione totum locum ita perturbavit, ut v i x aliquid

supersit,

quod

Vitruvii

esse

dicere

Equidem

j'ossis.

labrum ab alveo quid ditferat Vitruvio satis demonstrasse mihi v i d e o r ; quod si idem hie alveus est,

cuius ab initio testudinem

nominavit Y i t r u v i u s , apparet, partem inferiorem alvei testudinis instar structam, et cum liypocausi coniunctam, vaporem ignis recepisse, et receptum fonasse circa ipsa labia per canales continuasse.

Hyjiocausis

in libris Vitruvii hucusque ab Editoribus mire fuit

confusa et permutata cum hypocausto, rem plane diversam ignis succenditur,

significet.

cum utrumque vocabulum

Ilypocausis est locus iste,

ubi

proprie, succensio: hypocaustum contra solum

vel cella igne succenso vaporata et calefacta.

Hypocausin et va-

saria caldariis virilibus et inuliebribus communia esse vult Vitruvius sect. x. Ahena ibidem supra hypocausin tria componit;

testudines

alveolorum ex communi hypocausi calefacit. Sect. 2. solum cavum caldarii struit inclinatum ad hypocausin, tur ad praefurnium.

liti pila immissa reverta-

E x praefurnio igitur ligna immittuntur et

ignis succenditur, qui deinde per totam hypocausin, quae f u r a i vicem gerit in longum protracti,

solum cavum caldarii et testudi-

nes alveolorum vagatur, et loca superimposita vaporat et calefacit. Postremum hunc locum prava interpunctione sic pervertit Rode ut ederet : solum

sternatur

inclinatum, iritro

ad hypocausim

cum miltatur,

non possit

praefurnium.

Quae ita vertit : belege man — einen

Ofenherd,

der so beschaffen

geworfener

Ball

dem Ofenloche

nicht darauf zurück rolle.

resistere,

seyn mufs, liegen bleibe,

uti

sed rursus redeat

ad

abhängigen

dafs ein in den sondern

pila

wieder

Ofen nach

Scilicet vir doctus in errore versatus

est eo, quem tarnen cum Interpretibus Vitruvii plerisque omnibus habet communem, ut crederet hypocausin eandem esse cum hypocausto , et utruxnque vocabulum furnum significare nostro more Btruetum, fere quadratura: cum contra hoc f u m i genus fuerit in

C O M M E N T A R T I maiorem longitudinem protractum, marli h a n c balneum

furai

testantur

ut canali similius esiet.

Geoponica

libri 2

cap. 3

privatae domus ut struatur docent.

For-

sect. 9

ubi

Sed a p p o n a m totum

i l l u i n l o c u m , q u i c u m P a l l a d i o m a g i s c o n v e n i t q u a m c u m Vitruv T io : rà

fiixXaveìa

¡3\£ij>iv

doiovs-

ó À A d izpòs

bk Tavra

àépa

fioppav

nuì

eisbspó/itva

itXiiSiàSovros

ttpòs

jMfiepivyv

bvsiv

( a l i i evpva,

tvpoia

KtxSapòv

fii)

ov j r p ò s

izote'iv

UpoVTa,

tSraiGuv TÒV

biì

y

quidam

• /Sop^opóybovs

nadapòs

ài/p

occasum

irpòs

h i b e r n u m a u t ad m e r i d i e m .

•

legunt)

TOKOV

«ni 5uJ-

HA!

id e s t :

étrtisépperai.

¿ttJ-

fitGijftfipiav

tvpéa yap

f a c e r e o p o r t e t n o n ad b o r e a m e t s e p t e n t v i o n e m

TÌ)V

apnrov

balnea

s p e c t a n t i a , sed ad

Sint autem

haec ampia

et

p u r u m a e r e m s u s c i p i e n t i a : e t e n i m s t e r q u i l i n i i s et c o e n o f o e t e n t i b u s l o c i s n o n v i c i n i s , p u r u s aev i n g r e d i t u r . bus vel liypocausi: Hai ìvbov

fìù.éirovTa,

avToìs jcovsa

ìvbov XOWTJV

bk rà

TOVTIOV

Iva

solo

èv rà> sntvei positae,

¿irirttba

rà

fit) ty.rj iéobov,

Sepfiasiav

i n h i s d e h e n t esse i n

òffiXovSiv

riaT&tptpij,

KtnXifiéva, jconpovvra

TÌJV

S e q u i t u r n u n c de f o r n a c i -

naftivia

iìvai

fiaWófieva 1/ (pkòS.

izoirjrai.

tv

èvbo/iv-

i. e. f o r i i a c e s

introspectantes,

inclinatae,

d e o r s u m t e n d e n t e s , u t c o n i e c t a in i p s a s l i g n a i n t r o c e d e n t i a e x i t u m non babeant,

veruni fiamma intus delitescens multum calorein vasi

( m i l i a r i o ) praebeat.

Sed hae fornaces

q u i p p e quae u n i miliario publicis ahena utrinque h y p o c a u s i imposita longiores ;

non solum minores erant,

calefaciendo serviebant, caldaria

essent ;

c u m in b a l n e i s

e t t e p i d a r i a v i r i l i a et

igitur

fornaces etiam

muliebria

debebant

esse

sed p r i v a t a e istae f o r n a c e s e t i a m in e o d i f f e r e b a n t a b

hypocausi publicarum balnearum, inclinatum,

quod solum liabebant introrsum

quo fortius flammae vis introrsus propelleretur versus

f u n d u m miliarii :

contra publicarum balnearum hypocausis

solum

e x t r o r s u m inclinatum habebat, introrsum v e r o scandens, quo facilius f i a m m a n o n s o l u m ad a h e n a p l u r a d e i n c e p s , posita p e r t i n g e r e t , pervagaretur.

alteram altero

altius,

sed solum etiam c a v u m caldariae cellae t o t u m

I n c a p i t e de p a l a e s t r a s e q u e n t i V i t r u v i u s n e c l i y p o -

c a u s i n n e c p r a e f u r n i u m , sed u n o in l o c o sect. 2 jiropnigeum n a t i q u o d q u i d s i t , ad i s t u m l o c u m v i d e b i m u s .

nomi-

AD

LIBRI

V.

CAPUT

X.

5.

305

Supeicst ut de loco sect. 5 videamus, ubi est: Laconicum dationesque

sunt coniungendae

pretes ita verterunt, significaretur.

tepidario,

su-

quem plerique Inter-

quasi una eademque ics utroque vocabulo

Unus Guliani opinionem pioposuit novam de L a -

conico, quod minime fuisse putat celiarci aliquam grandem,

sed

potius partem sudationis , quanquam pio sudatione ipsa Laconicum a scriptoribus

quibusdam nominatum fuisse non infitietur.

Accipe ipsa viri docti verba: che in somma non sia altro il laconico che mia piccola nel pavimento fiamma

cupoletta,

della stufa:

ciò perche

dallo ipocausto, che dove a servire

avrebbe

questa

eran

tiejiide.

di stufa:

avuto

nn buco , che era

jiassando

osia fornace,

stanza,

stanza

che copriva

in essa la

viva

a dovere

una

riscaldasse quandoché

maggior

calore

altrimenti delle

non

altre,

che

Huius opinionis argumenta affert praeter picturam

antiquani in thermis Titi repertam et a Rodio repetitam ipsa Vitruvii verba ex Capitis sequentis sect. 2. proxime sus e regione frigidarii tudine duplex

quatti latitudine,

parte Laconicum positum,

collocelur

concamerata

quae habeat

ad eundem modum,

ex adverso

Laconici

caldam

manifestum esse ait Laconicum ipsam sudationem.

autem

ìntror-

sudatio,

longi-

in versuris

uti supra scriptum lavalionem.

ex

una

est, com-

E x hoc loco

fuisse partem sudationis,

non

Laconici autem utriusque fuisse eandem for-

ìnam satis argueve i d , quod Vitruvius remisit lectorem in altero loco ad descriptionem priore in loco positam.

Ipsum hunc no-

strum locum putat de solo Laconico l o q u i ,

idque sequi ait ex

verbis illis , Laconicum

liti supra

est,

compositum.

ad eundem modum,

Itaque Laconicum

quasi esset Laconicum

in

sudationesqne

scriptum

esse dictum,

sudationibus.

M i h i quidem ex altero Vitruvii loco manifestum esse videtur Laconicum sudationis partem fuisse, non cellam aliquam diversam a sudatione, eandemque formam et dispositionem Laconici fuisse in balneis publicis, quae describuntur hic a Vitruvio, fidern facit maxime ipse Vitruvius,

qui lectores altero in loco ad hunc able-

gat, ut fonnam cognoscant. Comment.

ad

Vitruu.

I.

In verbis haec maxima inest difficul49

C O M M E N T A R I I

58ó

tas, quod sudatioiies sudatio

plurali numero nominantur, altero in loco

singulari ponitur.

Quodsi dicas in publicis balneis su-

dationem gerainani, virilem scilicet et mulielnem fuisse, uti fuerunt caldaria muliebria et virilia iuxta se jjosita, bitali potest, vocaverit'?

quid ita Vitruvius JLaconicutn

nisi statuas Laconicum unum

turn vero du-

singulari numero

duabus sudationibus

serviisse, quod esse videtur difficile ad credendum; nec facile aliquis modum poterit comminisci,

quo fiamma vaporque Laco-

nici potuerit pertineie ad duas sudationes, ita tamen, ut clypeo superposito vel demittendo vel reducendo possent flammam vaporemque temperare,

qui vevsarentur in sudationibus.

superest sola Yitruvii negligentia et

lioc loco, qui Laconicum sudationesque dixerit, Cum

Laconico

sudatio

est

suspicor verba couiuugendae

coniiingenda sunt

Quare

incogitantia accusanda in cum

tepidario.

tepidario

deberet Praeterea

ita esse explicanda,

ut partem tepidaiii Yitruvius Laconicum cum sudatione esse voluerit, uti in palaestra concamerata sudatio in versuris liabet ex una quidem parte Laconicum, ex altera vero caldain lavationem. Contra Galiani, queni sequitur R o d e , vertit : Il Laconico stufa jointe

hanno a stare vicino avec

l'Eluve

al tepidario.

qui est tiède.

Perraltus : doit

e la être

Postea quam haec in cliar-

tam conieceram, vidi locum Viliuvii a Politiauo Miscelianeoium c. 38 atque inde a Cornario ad Galeni 1. c. ita laudavi: nicon sudationes » latae ram.

Juerint,

quae sunt coniungendae tantam

altitudinem

tepidario,

habeant

Laco-

aeque quam

ad imam

curvatu-

Quae scriptura videtur ex libro scripto ducta a Politiano,

et si plurium Codicum auctoritate confirmetur, fortasse interpretes in vestigia verae lectionis perducet. Formam Laconici peculiarem arguunt verba Vitruvii : ut aequaliter a medio ( c l y p e o ) Jlammae rotundationes

pervagelur.

vaporisque

Ubi Jlammae

vis per

curvaturae

mentio f i t , quae me-

dium clypei impositi attingit, et a medio per totam clypei cavitateci rotundam vagatur cum vapore.

Hinc apparet intra Laco-

nicum ipsum succendi ignem, flammamque ad hemisphaerii cui-

AD

LIBRI

V.

CAPUT

X.

5.

307

vaturam exspatiari, eique impositum clypcum attingere, misso ita,

quo de-

ut piane obtegeret lumen hemisphaerii medium, calor

a fiamma sur&iim exspatiante fusus et ad sedentes homines circa Laconicum perveniens temperabatur :

sublato vero maior ab ex-

surgente fiamma vapor per lumen apertum diffundebatur et ad sudantes intus pertingebat. videtur narratio saepius, lida

Suetonii

et sudabat

aqua

vel

Confirmaie interpretationem de Augusto c. ($4.

ad ftanimam,

sole

milito

delude

calej-acta.

enim

perfundebatur

ege-

Laconicorum

exemplo etiam Augusti increbuisse videtur; U. C. 729 Laconicum

meam

Ungebatur

turn usus

itaque Agrlppa A.

suo sumtu Romae magnificum extruxit;

de quo postea ex Dione dicam. Succedat nunc alter Vitruvii locus ex libri V I I capite 1 0

de

atramento ad pictorum usus praepaiando, quo miror Galianum ad opinionem suam confinnandaui non fuisse usum. inquit,

locus,

uti laconicum,

et levigatili\

Ante

id fornacula

et eius praefnrniiim extra ignis

dissipelnr. potestas

fuliginem.

magna cogib

circa

inde collecla

parietem partim

dium Architecturae habet:

emittentes. nae,

quod

officinas

in

subtiliter

laconicum

compiimilur,

ne

collocatili':

liane

per nares intra et camerae

componitur

Lacusculus

Plinius 5.5 cap. 6 f i t e fuligiìie exustis : propter

resina

emittere

Aedificai¡ir,

marmore

habens

diligentia

In fornace

urendo Quae

h.acrescit,

et expolitur

nares, fiamma antem

laconicum

curvaturam

ad-

et cet. ubi Compen-

curva

camera

pluribus

modis,

etiam

aedificavere

struatiir.

resina vel

pice

fumum

non

Vides Laconicum habuisse similitudinem eius offici-

quae concamerata fuliginem excipiebat adhaerentem parie-

tibus et curvaturae; atque etiam bine constat,

flammam ex for-

nace ad parietes et curvaturam camerae Laconici fuisse exspatiatam. Addo nunc alia scriptorum loca de Laconicis. I I , 1 7 Sudor, aut bahieo. clibani

et

inquit, duobus Siccus

quarundam

calor

est

modis

elicitur,

et arenae

naturalium

aut

calidae

sudationum,

Igitnr Celsus sicco

calore

et laconici ubi

a

et

terra

C O M M E N T A R I I

308

profusus calidiis vapor

aedificio

includitur.

His

sudationum

siccarum generibus addit Cornarius ad Galenum de Composlt. Medicam.

secundum loca p. 5 1 5

dolia vaporatoria,

aeger desudabat capite extra dolium extento, Serm. 2 cap. 1.

in quibus

ex Aetii medici

deinde roijcovs òiatrvpovs, in quibus irnpiàsSai

aegros iubet Paulus Aegineta 3 c. 43- Nicander Alexiph. versu 599 i}è jti'Sou pXoyiy SaXtjias nvros aliv àvaXSr) àvépa Sepfidsaio'

fiai

ô' ànò vi'ijcvtov ¡ôpâ>. ubi in annotatione posui loca Aetii de sudatione in clibano et furno. Idem Aetius Serm. 1 0 cap. i 0 in cura ictericorum nvpiaTÏipia Sqpa commendat, quod genus etiam SóXov éi/pòv vocatum fuisse ait Cornarius 1. c. p. 5*4' Sed locum graeci scriptoris non apposuit, nec ego memini BóXov Eypòv me reperire nominatuin ab aliquo scriptore.

Laconicis excoquere cruditatem

est apud Columcllam I Praefat. 16.

Laconlcum nuspiam nomi-

navit sed lavationes non calidas sed ardentes memorat Seneca Epist. QÓ salnbrem temperatili am , lion hanc, quae uuper in venta est,

similis incendio,

adeo quidem,

scelere servimi vivum lavari oporteat. interesse arâeat balneum an caleat.

ut couvictum in aliquo A ihil mihi videi ur iam

Idem Epist. 5 1

cum istis calentibus staguis, quid cum sudatoriis, vapor corpora exhausturus includitur? sudationes an Laconicum significent.

quid mihi

in quae siccus

quae nescio an vulgares Denique Epist. 10O deco-

quere corpus atque exinanire sudoribus dixit, quae fonasse ad Laconicum pertinent, de quo est locus Martialis 6 Epigr. 42 de thermis Etrusci:

Hit 11 sì placeant libi Laconum,

potes arido vapore,

cruda virgine Martiave

mergi.

contentus Dio Cas-

sius 5 3 cap. 27 memorat xvpiartipiov Laconicum ab Agrippa exstructum, addens : Aanwva%òv yàp tò yxi/xvàsiov, ¿ntiòì/irep 01 Aaritbaifióvioi yvfivovsSât ts év rS> róre jcpóvw naì Xiira àsntiv fiaX\ov èbÓKow, intndXtSe.

Strabo 3 p. 4 1 3 accolas amnis Durii ait

Aunwvtti&s iiàyeiv àXeiicTtjpiois jcpoù/iévovs òh naì jzvpiais tn XiSa>v ¿laiTvpwv naì ijivjcpoXovrpovvras Hai fiovorpoipovVTas naSapitay naì Xtrws. Veterum Laconum ifiv^poXovaia nota, non item izvpiaTi/pia.

AU

LIBRI

V.

CAPUT

X.

>

309

Denique historiam balnearum publicarum et privatarum egregie enarravit Seneca Epist. Qó dimidia ; idemque Epist. 90. dam,

in quit, nostra demiim aetate prodisse

suspensuras

balnearum

circumfuiideretur liter.

calor,

et impressos

scintus,

tubos,

per

qui ima simul et summa foveret

Valerius Maximus I X , 1 .

nea primus facer e instituit; ad suspens a calidae

memoria

parietibus

Çuae-

C. Sergius

Orata

quae impensa levibiis

aquae tantum

non aequora

aequa-

pensilia iiiitiis

balcoepta

penetravit.

De

eodem Cicero in Fragmento Hortensii apud Nonium p. 194. mus balneola

suspendit,

inclusit

pisces.

Pri-

Post Vitruvii demum

aetatem tubuli parietibus balnearum impressi fuisse videntur, quibus expllcandus Ausonii locus in Mosella versu 337 Çhiid? venti

quae fLuminea cum Mulciber

haustus

per cava flammas, rem.

substructa inclusum

crepidine

operto

de

seqq.

f umant balnea,

volvit

glomerans

anhelatas

fer-

tectoria

aestu exspirante

vapo-

Hue pertinere videtur etiam locus Plinii 3 5 sect. 46 de ope-

ribus figlinarum : vel assiduitate li is ad villa liueas

ut quos

exeogitatis,

mammatis,

ad

satiant figlinarum

ad aquas tecta

ptus extat: vel quae assiduitate cibus , tubulis tegulisque libus

laterculis

libus

doliis

ad vina

figlinarum

hamatis,

frontatisque

tegulisque

exeogitatis hamatis

eogitatis:

ad

ad

aquas,

tributis,

ficti-

Dalecampius in ad

coctilibus

etiam et cet. op. et fictilibus

cocti-

etiam

op. tubulis

tecta,

imbri-

vel ad tecta

et ad aquas.

iis quae rota fiunt,

vero legi: vel assid. sat. figl.

opera

aut quae rota fiunt,

Edd. veteribus esse ait: vel assid. s.figl. imbricibus

frontatisque.

qui in antiquioribus sic scii-

satiant

ad balineas

frontatisque,

laterculis

do-

ad ba-

(ducendas) tubulis,

coctilibus

Ita Harduini Editio locum prodidit,

opera,

balneas, laterculis

In Manuscripto doliis ad villa

fundamentisque.

Ex

ex-

Codice

egregio Vossiano I. Fr. Gronovius liane scripturam annotavit: imbricibus , doliis ad vina exeogitatis, neas mammatis,

ad tecta coctilibus

aut quae JVuma rex septimum.

ad aquas tubulis, laterculis , fundament

Unde recte imbricibus

ad

bali-

is quae ante do-

liis, etiam auctore Codice R e g i o 2. 3 et Editione principe inseruit

390

C O M M E N T A R

I I

Brotier, • Sed praeterea verba ant quae rota fiunt

minime negli-

gencia mihi videntur, cum sint ea figlinarum opera maxime mirabilia,

et postremo loco collocanda.

Ne vero lector mirctur me

tam diligentem operam Plinii loco restituendo dedisse, apponam Vitruvii locum libri 7 cap. 4 sect, il ad cuius multum proficiemus comparato loco Plinii.

interpretationem

E s t ille de tectoriis

in locis humidis faciendis :

Sin antevi locus non palìetar

ram fieri,

et nares exeant

Deinde

canales ßiant, tegulae

bipedales

imponantur,

ex

struantur,

in quibus

erectae hamatae

g an tur,

quorum

respuant

parte

duarum

et ita a ]>ariete distent, super

ex una parte

altera

interiores

patentem.

supra marginem

bessalibus tegularum

later culis anguli

ut ne plus pateant tegulae

structu-

ad locum

caualis

pilae

sedere

possiut;

palmum ; deinde

in-

ab imo ad summum parieteni

fi-

partes

curios ins picentur,

ut ab se

liquorem ; item in summo supra canterani habeant

ram eilt a.

sub-

spi-

D e tubulis seu tegulis cavis loqui "Vitruvium manife-

stum est; sed de vocabulo hamatae magna fuit dubitatio virorum doctorum.

Philander inepte marginatas est interpretatus :

enim hami cum marginibus habent commune aut simile ? rus tegole uncinate quam

hamis

vertit, et in annotatione addit, quae se tan-

contineant.

Baldus

ad Vopiscum p. 439 animatae in autiquis Uteris

duobus

scriptum

quid Bai ba-

Palatinae

reperisse

nihil novi attulit.

scribi voluit.

Testor,

Bibliothecae

animatae.

Salmasius inquit, me

codicibus

omnibus

E a s igitur interpretatur in

modum canaliculi factas, et in imo summoque spiramenta habentes.

Comparat ex Glossis I'hiloxeni -¡tvrpa TeTpypévì],

matoria. didit,

olla

Perraltus in versione tegulas marginatas Philandri redin annotatione

tarnen non

improbat Salmasii rationem.

Galiani et Rode item Philandrum sequuntur. vitiosa est vulgaris. enim ammatae,

Scriptuva aperte

Meliorem subministrant libri scripti. Guelf.

Wrat. animate

dat: quod si in mammatae

veris auetoritate libri Vossiani Plinii, habebis ipsäs Plinii las

ani-

mamniatas,

quas ille in usu balinearum

meinoravit.

mutateguIta

uterque locus et Plinii et Vitruvii mutuatili' sibi invicem lucera.

AD

LIBRI

V.

CAPUT

X . 5. X I .

1.

iManmiarum similitudinem potuerunt habere a forma ¡11 summo contracta, potuerunt etiam ab eo dici, quod aquam inclusam mammarum instar funderent.

Cum hamatae tegulae commodam intcr-

pretationem non haberent, non dubitavi Yitruvio mammatae ex libris scriptis ìestituere. exstat,

Animatarum

enim exemplum alibi non

et anima pro spiraculo sequioris aevi vocabulum esse

videtur. Varrò de R. R . 3, 14, 2. si eduxeris aquam fistula, inamillas

imposiieris,

erant papillae.

quae eructent aquam.

et in earn

ubi ante Victoriuin

Mammas aereas graeco vocabulo mastos vocatas

fistularum in lege Fandectarum interpretatur Budaeus Annotai, prior, p. 594. A D

C A P U T

XI.

Titulum Capitis Sulp. fecit De palaestrarum sixtis.

Iocundus et xystis,

aedificatione

et

quod servavit Philander et Laetus,

contra omisit Galiani et Rode. tametsi

—

Guelf. Cotton, iametsi.

Deinde traditae

Fran.

Voss. Wrat. probante Bondam p. 02 et, ut ille refert, Yossio ; quod equidem facere non possum, nisi siinul Italica

consuetudine

corrigatur. explicate

—

tamen explicare

Guelf. Wratisl. Fran. Cotton.

Deinde aput Wrat. In palaestris

—

Hinc Capitulum X X I I

exorditur Wratisl.

Ceterum haec tota sectio ab his inde verbis usque ad sectionis 2 initium in libris editis et scriptis omnibus legitur inserta post verba sectionis 2 illa : disputare

possint.

Quem doctrinae et ver-

borum ordinem perversum cum primus Hier. Mercurialis animadvertisset de Arte Gymnastica I eo modo correxit,

quem ab eo

acceptum secutus probavit et vertendo reddidit Perraltus, in ipsa oratione Galianum secutus repraesentavit Rode. ambidationis

—

Wrat. Voss. ambulationes.

Deinde

diau-

lan Sulp. Vatic. Fran. Cotton. Guelf. dyaulan Wrat. quarta,

quae —

Ita Fran. Voss. Guelf. Wratisl.

quartaque

C O M M E N T A IV I I

3 92 quae

Sulpic. ct reliquae Edd.

Deinde ventosae

sink Sulpic. Vatic.

Franeck. Guelf. Wratisl.

2. —

Coiutituantur

locundus primus constituuntur

tra librorum scriptorum et Sulpic. fidem. nae varietatem intus porticibus rhetores

—

reliquique

annotavit.

Sulp. rheloresquc

Postea delectciitur

retores.

edidit con-

Deinde margo LaetiaWratisl.

ac reliqui.

Sulp. Athenis in gymnasiis Academia

et L y c e o pliilosoplii et quicunque doctrinae genus aliquod ostendere vellent, congregabantur. lis multis garriré

ante

Gymnasia

coeperant;

pililos0/1 h¿ tencant philosophum

Cicero de Orat. 2, 5. nam

inventa

ct hoc ipso , tamen

malunt:

tione

de

phum

ovines unctionis

maximis

etiam

atque

nec errasse

tempore,

simul et

ut

gravissimis

adeo

secu-

pliilosoplii

cum omnia

gymnasia

discum

audire in

media

disputantem

quam oraphiloso-

Hinc Augustinus libio 3

nihiirum,

JS¡ea¡)olitano,

quidem.

et

in his

increpuit,

causa reliquunt.

contra Académicos : Persuadebis Gymnasio

quam

eorum auditores

qui

rebus

sunt,

tanquam

nihil

eum

in Cum ano

peccajsc,

imo

Cumae et Neapolis ut civitates Grac-

cáe babuerunt gymnasia, ut ,recte monuit, qui Augustini

locum

annotavit Aulisus. Ephebeum

— Sulp. Ephoebeum

mutavit cum L a e t o c. 14» 9

et

Galiani

cum Edd. antiquis et Iocundi;

et Rode.

In Pausaniae

Laconicis

20, 1 . i 'Eirtòavpionv, j-rçi jcStjia.

tiara ravTÙ TSÌ tv 'OXvjj.mci

Stadium igitur graecum fere ubi-

que aggere vel aggesta terra constructum fuit. l'iana repetita a Muratorio p. 137 naì bica avv 70ÌS riB3iafiapa>/iivois oìnois fxias iviSijnev,

Voss.

Voss. Guelf. W r a t i s l . erit.

Sequens

bini

Postea sunt in decessu

amarginibus

STOÙV

RI)v

irpòs

TCÖ

ara-

r.aì irpoGnoSfir/fiaSiv àyopavo-

nescio quis Corinthi dedicaverat.

et quae erunt — quam W r a t .

TÌJV

Inscriptio W h e l e -

omittunt

Deinde

Sulp. Guelf. W r a t .

medium Vatic.

Vatic. 2.

sesquipedemad—

Vatic. Voss. Fran. Guelf. W r a t .

Ita hunc locum exhibent Sulp. nisi

quod

resquipedevi

Guelf.

A D L I B R I V. .vesquipede Fran. sesquipedali

CAPUT

X I . 5. 4-

599

Contra vulgo ex correctione locundi legitur :

a marginibus

ad plauitiem.

Praepositionem tamen,

quam ornittuirt libri laudati, addendam censui. non minus pedum duodecim —

Yulgatum lie minus lata pe-

dum debetur Iocundo. Sulp. Vatic. Fran. Voss. Guelf. Wrat. lion minus omisso lata

dant j deinde pedes XII

Sulp. Vatic. Voss.

Wratisl. mediumque excavatum minicus Aulisus,

—

Scamma intelligi recte monuit Do-

de quo vide dicenda in fine annotationum ad

hoc Caput. ab unctis — Salmasii einendationem vulgato ab cunctis (Sulp. a cmictis habet) recte praetulerunt Galiani et Rode. 4Sulp, xitos. Wrat. xislos

&VSTÒS —

aput — achelatae.

De-

inde tectis studiis Voss. Proxime autem xystum —

Haec vulgo alieno loco posita et

reiecta legebantur post ilia verba: T'aciunda autem xysla— no stationes.

sigui-

Sed recte Philander locum luxatum esse animad-

vertit ; iieque enim , inquit, xystorum id est subdialium tionum ante rationem redder et quam memoraret.

amhula-

Cuius tamen

admonitioni nemo paruit. hypacthrae — hypetrohae.

Cotton, kypetrohe.

paradromidas das Wrat. dederunt.

Guelf. hypetrocae.

Wrat. hypetfoee.

Franeck.

Deinde peradromidas

Vatic. Fran. Cotton, parlhromidas

Sulpic.

Guelf. pathomi-

Pessime ictpibpofiibas cum Iocundo Fditiones omnes Vide dicta ad V I cap. 1 o. ubi est :

apjìellatione

est poriicus

hiberna tempora

ampia latitudine,

exercentur:

tiones xysta appellant,

nostri

£V ai isKì)(!tis, É.V9TÓV

Wrat.

erat,

exordia

princi-

xystarchae

insigne fuisse coronam

similis disciinus.

Xystarchen nominat etiam Tertullianus in libro ad M a r t y r e s cap. 5 et inscriptio graeca inscripta basi statuae erectae Demetrio patii ab Hermodoro H e r m o p o l i t a n o , hoc caput, pauca

gymnasii

in xysto

bularem

xystique

( v i l l a e ) loculi

in xysto

memorata a Pliilandro ad Vitruvii iungit Cicero ad Attic. 1, 8essemus

et essem otiosus

Academ. 4» 3- cum

Cllm

itiam-

domi Bruti cap. 3. Proprie est

in libro de optimo genere oratorum cap. 3 ut palaestricc

spatiari

in xysto

Seneca

iis liceat,

non ab Olympiis

coronam

de Ira 3, ìfl de Caio Caesare : ut in xysto qui porticum

a ripa

cap. 72 praetoria rum

ornata

quam

separai,

sua non tam xystis

maternorum

inambulares. statuarum

et nemoribus

petant.

hortorum,

Suetonius Augusti tabularumque

excoluit.

picta-

Reliqua scri-

ptorum latinorum loca posui in Annot. ad Varronem p. 509 et in Indice p. 419. Graeca n u n c addo. Plutarclms in Praeceptis sanit. tuendae p. 397 ed. H u t t e n . ¿Xeiirras

òk xaì xaièorpifias

fitv àxwvras

rais iraXaisrpais

èv rà> ¿vario

ravru xuì

ntXevtsoiiaXiytaSai

AD rois

HXìjTais,

LIBRI

ovs

—

xaXaitsrpa

CAl'UT

TOÌS ¿V yvfivasiaa

ireirori/nasi nai XiBivovs. 1/v ftoi

V.

naì

4.

xioSiv

401

Afioiats

"Xirtapobs

L o c u i n A r i s t e i c o m i c i p o s u i t P o l i . 9, 4 3 òpófios

Idem 3, 154

néXas.

ÌVSTÒS

pcoopia Ttjs àerti)S£ti>s

àirobvTtjpiov,

visrpa.

inter loca p u b l i c a

I d e m 9, 4 3

XI.

yv/xvdsiov,

naXaiffrpa,

commémorât

rà

*aì

tè no-

àirobvTypiov.

et X e n o p l i o n de R e p u b l . Atheniensium cap. 2 sect, xo 0 òt biffios avràs

avrà)

oìnobofilìrai

Xourpwvas.

ititi

d u n t e t h i s o p p o s i t a s u n t : Hai pia

7ois

fiiv

xaXaiarpas

iroXXds,

ubi annotatione digna s u n t ,

xXovsiois

yo/ivàaia

tiaì

xbia èviois.

¿STÌV

Xovrpd

nui

àxobvTi)-

V i d e s Xovrpd

privata di-

respondent

naXaisrpais

v i t u m o p p o n i A o v r p t b s i , deinde yvfivasia

publicis ; àiroòvn'ipta

àiroòvTt/pia,

quae verba ibi praece-

utrisque communia sunt.

Plato in E u t h y -

deini initio p. 7 de L y c e i âtrobvrt/pim sic narraiitcm facit Socrat e m : ervjcov épjctaSov

TOÌ37U3 —

ya> tpùfia0. àxò

xaStj/ievos

—

tiaì

Tris elsóòov

beéiàs.

èv rTov

naraSri0

KXeivias

riardsreyov,

fikv

quo

qui cum Cliniam

fis

bitXeyé-

y fias •

0 EvSvbt/ttos,

eireira

6 tè

rrap'

U n d e situm a p o d y t e r i i statini ab i n t r o i t u p o -

ubi considentes conspici possent ab anibulantibus in x y s t o ,

cognoscere licet.

H o c eodein loco Platonis utar etiam paulo post

ad trapabpofiibas V i t r u v i i illustrandas.

A l t e r est locus Platonis in

L y s i d e p. 4 sect. 2 de palaestra recens a e d i f i c a t a ,

ubi Hippotlia-

les cum adolescentibus sociis audiebat docentem M i c c u m ; dem adolescentes cum pueris 'Ep/iaïa, bant. p. 1 1 sect. Q.

stylii p o r t i c u s ) rjpriaSov.

festum M e r c u r i i d i e m , age-

ëxatêov

ovv noXXoi

¿'fit», 01 bé

rives

M e n e x e n u s ibi sect. 10

curam sacrificii gei e r e , Cmiiment. ad Vilrtiv.

in ea-

Intrans palaestram Socrates reperii adolescen-

tes et p u e r o s l u d e n t e s : o! pìv

VÌCL

in

in

¿merdvre

àitofiXèitovrts

¿naSécero,

r& fit

els-

iv xapetiuSéSero

bpófiov

inambulabant ;

aXXt/v

TÒ ¡xeipdmov

ìbùìv

àvrwpvs

conspexissent,

ìxXXtjv

icapà

òXiyw

ite pieit tir tir i/v iv

1 IiXeivius

V i d e s x y s t u m P l a f o n i esse

Dionysodorus

siti,

ti

• naì

I.

tv rr) avXy ( i n t e r periroti

àirobvri/piov

p. 14

quein avocat irutborpiPt/s,

dicitur

¿v FOÌìepoxoiòs,

magister palae-

402

C O M M E N T A R I !

strae ibidem.

Tertius est locus initio Chaimidae, ubi Socrates:

1)a ¿iti ras avvijSeis btuTptßäs,

(Lyceum etAcademiam, publica

gymnasia) Kai ò>)

Tavpéa aaXaierpav

NAT

lis

TÌJV

TOV rijs ßasiXir,i)s iepov eìsìj\9ov, itoXXovf.

naravrifipv

TÌ/V

nariXaßov

Cicero ad Q. Fratrem 3, 1, 3 iam inoivrypicp

nihil muscosius.

ubi balnei locum interpretantur.

R. R. ü Praef. 2 ac ne Graecorum urbana desiderarent

nec put ant se habere

si non multis vocabulis

Graecis,

xakaîSTpav,

retineant

àicoòvTtipiov,

nihil Yarro

gymnasia,

quae nunc vix satis singula sunt: Twva,

irâvv

Palaestrae igitur Atticae pleraeque oinnes privatae fuisse

videntur. alsius,

naì avró9i

villani,

cum vocent irponoi-

nipisrvkov.

Qui locus

videtur gymnasium esse publicum, xaXaisrpav

privatam.

docere

Nescio

hunc an alium Varronis locum respexerit II. Mercurialis de Arte Gymnastica I, 6 p. 1 3 ubi ait: Romani postremi omnium gymnasia palaestras

vocata in urbe ad Graecorum aemulationem

rone teste (in libro de antiquis nominibus)

aedijicare

Gar-

coeperunt.

Vellern mihi monstrari locum, ut certior fiam, num vere Vario dixerit a Romanis gymnasia sub nomine palaestiarum fuisse in urbem introducta. quaesivi.

Frustra cum hucusque in Fragmentis Varronis

Contra Dominicus Aulisus primum JNeronem Gymna-

sium Romae aedificasse arguebat ex loco Suetonii cap. 12.

Dedi-

catisene

Equiti

thermis

oleum praebuit.

alque

gymnasia,

Sellatili

quoque

et

Graeca gymnasia extra urbium pomoeria fuisse

aedificata non solum exempla docent Academiae, Lycaeique Attici, Cranei Corintliii, itemque Rhodieiisium gymnasium, de quo Praefatio sequentis libri memorai,

ante oppidum fuisse videtur, sed

demonstrat etiam locus Aeneae Tactici cap. 23 qui yvfivâstov iepàv jcàviijjiov nominat inter loca, urbe soient. et hilare tibi vestes

Plinius Epist. 5, 6, 25 apodyterium

nominat,

balinei

laxum

quoniam apodyterium etiam palaestrae est,

exercitaturi

R . R. 1 , 5 5 , 4 sequitur.

ad quae cives universi egredi ex

et lavaturi

olea dominum

deponebant.

et in balneas

unde plane constat gymnasium

Idem Varrò et

gymnasium

esse locum.

Nam

Varronis aevo balineae vel balneae diccbantur publicae, balneum

AD

LIBRI

V.

CAPUT

XI.

4.

403

privatum, ut ex locis duobus Varionis docui ad supeiius caput. Sed praeterea

aliam

notionem gymnasio

Ouinctiliani 2, Q, 3 ut si quis palaestrae plenum

pueris

corpus

gymnasium

cum in

eorum

quisque

certamini

Alter eius locus 1 2 , 2, 0 studia

sapientiae

in act u suo atque et gymnasia

perìtus,

expertus

animumque,

parandus.

veneriti

subesse arguit locus

discernât,

cui

in hac fori

primum,

luce versantur,

mox in conventus

aliquod

orniti

modo

sit

prac-

non iam

sed in

scholarinn

porticus

recesserunt

:

pertinct ad consuetudinem sophistarum et pliilosopliorum in porticibus,

palaestrarum et gymnasiorum apodyteriis

inpriinis Athenis.

Diversitatein

disputantium

palaestrae et gymnasii a Quin-

ctiliano indicatam expllcat locus Fiutarci), in Quaest. Sympos. 2 Quaest. 4. ubi cum conviva aliquis posuissct naXyv antiquissimum genus exercitii fuisse argumento nakaiBrpas tae, irij\ov

regerit Plutarchus palaestram ita v o c a l i , nai noviarpas

nai ntjpiâfiaros

nf.que pugilatum ( irvyjrì/v ) in solain et pancratii earn partem,

egeat:

palaestris

inde appella-

quod ita\t] sola

neque enim cursum exerceri,

sed luctam

quae versetur in volutationibus.

Pausa nias Eliacorum Poster, c. 2 1

refert in gymnasio Olympico

exerceri solitos pentathlos et cursores ; contra athletis palaestras a sinistra introitus ad gymnasium fuisse dicatas : nai a! DTPAI

TO'IS

ààXyraìs

tlaìv tvravSa.

xaXa'i-

Vides igitur palaestram luctae

soli fuisse discendae et exercendae dicatam ; quod et Vitruvii descriptio docet; gymnasii usum fuisse ad plura certaminuin gcnera.

Atque hoc apparet omnium clarissime ex loco Pausaniae

Eliacorum Poster, cap. 23

ubi Eliacum

gymnasium describitur.

Intra parietes gymnasii platani altae inter

curriculorum

spatia

dispositae erant, (&ià rSov bpóy.aov irs a soli inollitie dictum, erat.

epheborum usibus

tertium,

constitutum

Ha'ues Vitruvii epliebeum ! Xenoplion de Rep. Laccdaemo-

lnorum cap. 2, l pueros ait mitti fiuüyaofievovs srpa.

ubi

potest esse publicus

refert Aulisus

locum

lum atbletam,

Dioriis

nai ra iv jru/Vui-

et privatus locus.

Cbrysostomi,

Iatroclcm nomine,

ubi

Ad idem adolescentu-

in exedra Herculis,

quae

erat in gymnasio jNoapolitano, sese exercuisse memorat: JpS> piv rcpos RY ¿¿.¿¿pet TOV 'HpanKiovs.

ovv itdvu izoX'Aous ¿irj/Aoray

inde inscriptionein veteris lapidis hanc: strunius

Medicus

•ooto susccpit

ludi

Gallic.

L. 31. D.

Silvano

Portio,

Sancto

et Exe dr.

de-

C. An-

et Sign.

acn.

D e exedris plura dicentur infra ad

libri 6 cap. 3 sect. Q. Denique de scammate

dicendum adliuc videtuv, quod in me-

sect. 3 acute agnovit Dominicus Aulisus in Disser-

dio excavato

tatione de Gymnasii constructione,

edits Neapoli 1693 quam re-

petitam inseruit T01110 III Novi Thesauri Antiquitatum Romanarum A. H. de Salengre p. 907. qui novain et a Perralti reliquolumque Interpretum formis diveisam instituit Palaestrae Vitruvianae eiusque partium desciiptionem.

Is igitur apposuit Tertulliani

locum libri ad Martyres cap. 3 hunc: Christus acit,

Jesus,

voluit

liberiore

qui vos spiritu

vos

ante

couditione

diem

unxit

agonis

seponere,

Itaque

epistates

vestev

et ad hoc scamma

pro du-

ad duriorem

tractatiouem

ut vires corroborareutur

in

Budaeus addit locum Hieronyini Epist, ad Pammachuin: ergo ista quaerantur, scammate

cur tu omissis

et loco certaminis

nis disputationibus

egrediens

immoraris?

super quibus pugna in peregriuis

iirras.

nai postea

bvvaSai ex

Kai

¿Sjcdrqs

eodem affert:

Cst ad maiores ngonas vocare:

Quuni est,

et longe

de alie-

deinde Dionem Chrysostomum

in Comment, ad Epistol. ad Romanos cap. 11 eSTt/jias

a vobis.

xdXijs els

fieiSova

DSW

xdßaf

TOV

ENDFIFIAROS

dvaxaXtSai

sndfifiara

naXe~iv,

rat id

denique locum Caelii Aureliani

AD

I/IBRI

V.

Chronic. 2, 1 p. 364. Ordinai nae spatio

practerea

deambulaiioiiem,

XT. 4.

C AFU T

et quod

( Asclepiades ) in hareappellant

scamma,

locum male i n t e r p r e t a t u r Reinesius Var. L e c t . p. 666.

R e c t e cor-

rigit I'. F a b e r Agonistici 2 c. 1 et 7 in arenae spatio., ma appellant,

deambulationem.

arenae,

ubi alhletae

àyùùves,

srdbia.

jterfectis p. 364

in

quod

Isidorus in Glossis :

luctant.

quem

H e s y c h i u s sadfiuaTa

scam-

Scantinala, interpretatur

D e eaclem re Caelius ibidem p. 361. tunc

terra

lactinis

de E r a s i s t r a t o :

deambulationem

V^exat etiam

etiam

imperabimus.

deambulationibus

et hareno-

Accedat nunc P o l y b i i locus 40, 5, 5. ovài j>àp irci

sis in locis. rov snàjifiaTos

&v, tò èij "Ktyò^tvov , ibvvaro

tò fièpos àvtxiGjLWTÌas xaì jzapavojtias. nuperus Interpres, nio adliibens,

'XijSai rìjs izepì

rovro

quem locum nec Valesius nec

quamquam B u d a e u m et S t e p h a n u m in testimo-

recte interpretatus est.

M e t a p h o r i c u m vocabuli

usuin a scriptoribus Ecclestiasicis f r e q u e n t a t u m illustravit P . L e o p a r d u s E m e n d . I, 22. et postremus T . H e m s t e r h u s i u s in L e n n e p i i E t y m o l o g i c o p. 0 0 5 quem video iam ante me acutissime animadde qua ita P o l l u x 3,

veitisse diversitatem dictionis rà iinafxfiéva, 151 de p e n t a t h l o : r ù bk fiirpa rà ¿axafifiiva.'

o3tv ini

twv

rov xijb^fiaros

nuvà>v,

tòv opov ixepirtibdiiiTwv

¿ójiBvoi 'XiyovSi xijòav vizkp rà isna^Lfiiva. rus Nem. 5, 3 7 fiunpa ¡101 avróStv

o bk èpos

oi jrapoijiia-

H u e respiciens Pinda-

¿¿\/iad' iirotstiàiiToi

quis finem milii certum p r a e s c r i b a t ,

tu.

i. e. si

a t q u e intra eum me coerceat.

ubi Scholia r e c t e , nietaphoram a pentathlis ductain e s s e , quibus sndfifiuTa àywva

SKtÌKTovTai,

orav

iri/ixavTcsnv viroendiirerai

aKXtsovrai. fióìpos,

iri£Ìvai>v ydp enasrov

tiara

tò aKfia

tòv

blinvvs.

Gymnasiorum graecorum notitiam et descriptionem hanc Anacliarsis Scytba retulisse ad suos dicitur a D i o n e C h r y s o s t o m o oratione 32 p. 674. esriv iv inaSTt) nó\ei vov jcmpiov,

iv

axobvscovrai, fiaviav.

EvSùf

ù) ¡laivovrui ppiovrai

rà>v 'EWtivqùv

yjiipav.

òigràivro

7ì)

uavalia

y y v àvasitâsavTos

tyraunus Siciliae

exstruxit,

KoAvreAtìs

avTÌ)

portuni et

c o m m é m o r â t : TOV T£ Aijiévos /¡ai

drrctp-

AidOVS

naTt)pt

A i e o p a g i t i c i p. 239 e

¿S.i)r,ovTa rpir/ptit

òk

TUVTIJS

natalern multarum

Syracusarum

7tijcei

RÀ

jtpòs

Àt-

TÙ> FTINPTA

y-dìpouvra

nv'kijv

nXeiojxévijv, ii* tjs narà fiiav tò>V vt&v e.lv 6ìj izpòs rov poSìov

RAIITT)

re

TÌ]V

riarafiavros

TOÌI

jt\vèaiviov

stài/poi),

¿niieSiv

èiajiévei

rà

ivròs

ysvjiìj aicavTu. T&V Toipcav. quae sic vertuntur: Cum areas, appellant,

fecisset

innumeras

illinc ex littore transversas

et quidem maximas,

longe in altura iecit,

per alias continenter aggestis, sitas excitavit periores,

geminas,

cum furunt

quae fluetibus venti,

intra

quas

hinc

atque

aliisque

su-

rnaritimas

moles inter se oppo-

ex imo gurgite

ad undas usque su-

quibus sustentatae

imposuit,

naì

naves aguntur:

tunsa illos

uno in portum relieto navibus

vim eorum parietes

aditu.

dein saxa

abrupta

repellimi;

hyeme,

tranquilla

sunt

omnia,

Ceterum idem Procopius

C O M M E N T A R T I portuum conclusiones eiusmodi arte structis aggeribus factas vorabulo graeco irpofió'kovs vocat de Aediflciis 4, 10 rrpòt rì/v tnaripuùSe.

TOD ìs^fioìi

SaXarrav

xpo/3ó\ous

TSJiTyvàfiivoi

¡Spartii

re naì ó'ina (licere eronem. F.sse autcm nàïna vas farinarium Antiphani. Baldus non Jadis sed .Jarclis scribi voluit, de altera scriptura nihil decrevit. Salmasius Exercitat. in Vitruvio et Plinio scripturam eronibus e Codd. scriptis praetulit, comparans graecum nóì'£, cjuod Glossae ero interpretantur. Proprie aïpwv, aeron fuisse dicendum monet, a verbo aïpaù, tollo ; fuisse enim sportam vel fiscinam ita dictam , quod ea tollitur et fertur quicquid volueris. Bonav. Vulcanius ad Glossar. Philoxeni p. 7- i n Vitruvio destinas — heronibus corrlgi voluit. Nescio cuius sit commentum a Laeto inemoratum : et intergerinis e creta veronibusque ex ulva palustri f a c t i s . — Denique lacustri dat Wrat. In Ciserani versione video peronibus expressum, sed is alteram scripturam meronibus et deinde Jarctis commémorât. cochleis — W r a t . cloceis, voluit coeleis dare, quod est in Sulp. trocleis ex libro aliquo Ciseranus annotavit. Sequens in ante ea omittunt Guelf. Wrat. Postea crit pro fuerit Sulp.

AD

C A P . X I I . 5 — 7-

L I B . V.

Fran. Voss. Vatic. 1. Guelf. Wrat.

quam miirusqui—

Vatic. 2.

murus.

V I . P R A E F . i. 2.

Scquens

quam si rnurus.

tunc

417

quam

qui

omittitur in Sulp,

eoque carere facile possumus. 6. locus

—

erit

Guelf. Wrat.

locus fuerit

—

Deinde

ustilatis.

oleaginis. laut

—

robusteis~\

Seclusi haec verba , quae in Sulp. Guelf.

Wrat. Voss, desunt. Deinde configantur Guelf. Wrat.

Postea

compleantur Guelf. Wrat. Voss. De re cf. dieta ad 3, 4, 2. iuncturis

—

quam

Wrat.

Deinde

iuncturisque.

Wrat.

metli

contineatur Voss.

7ca erit

tuneam. facienda

ratio

—

Wratisl.

erit

Postea materiandae —

ea ratio

—

conUituatur

incendiarli Voss.

—

D e n i q u e sed

Wrat.

—

in civitatibus

Sulpic.

civitatum

omisso

et

in.

Deinde

poterujit Franeck.

AD

LIBRI

—

Wratisl.

Sulp.

scemata

lìhodiensium animadvertisse

VI.

PRAEFATIONEM.

Rodiensium.

Guelf.

li Lus.

Deinde

Guelf. Wrat. Galenum de naufra-

gio Aristippi prope Syracusas facto referre annotavit Perraltus. —

contendit

Wrat.

conscendit

et recte.

Etiam Guelf.

rectc.

Sequens est omisit Voss. • e is — runt. rent

Juerant

Deinde Cotton,

—

Wrat.

et vestitum

renunciare

eius — Juerint.

Fran. Guelf. Wrat.

Fran. Guelf. Denique

fuc-

praesta-

Wratisl.

2. vitae — Wrat. omittit. Deinde Comment, ad Vitruv. I.

non minus

etiam

Cotton. ryy

C O M M E N T A R I ! Postea hortando Sulp. Fran. Guelf. Wrat. Barth Advers. 24, 12 fortunatos

corrigebat, quod magis ferri potest, quam vulgatum.

ponti —

Wrat. potuti.

Cotton, exponit.

Sequens locis post

alienis omisit Wrat. casus ; at qui —

Voss, casus omittit. Cotton. Ad qui.

inde doctrinarum praesidiis sed Jelicitatis

Wrat.

tarci Sulp, se omittit Voss. Denique stabilis

De-

Postea se pit-

Cotton.

3ait —

Cotton. Guelf. Wratisl. aut.

Epicuri rcfert sententiam : Jortunam pienti.

de F. B. I, 19. Optime

Jortunam res

Consilio

intervenire sapienti, ipsius et

ratione

Diogenes Laertius X , 144.

Cicero Tuscul. Q. 5, 9. exiguam

Epicurus,

intervenire

quod exiguam

maximasque ab eo et adrninistrari.

sadicit

gravissimas

Graeca verba posuit

Stobaeus Eclog. Moral, p. 354 edit.

Heeren. Haec ita t et sententiae toti con-

parietum

Cab) asseribus

deiectis.

ad ángulos

stillicidiorum

Sunt igitur colliciae,

tignorum in

medium

quae intercurrunt ab

angulis parietum ad ángulos tignorum , iteui ab asseribus stillicidiorum, fastigiorum

prominentes

ornatas,

quae omnia

versaras

templa

tertiario

coroua.sqiie leoninis

stillicidiorum

Tertius est locus 4 cap. 7. rii,

Infra 7 c - 3-

qui sunt in medium compluvium deiecti.

Supra

e tectis

habeut

id fastigiurn

ita sunt collocanda,

respondeat,

capitibus rationem.

culmen,

canthe-

tedi

absoluti

ut stillicidiìim

ubi stillicidium tota inclinado tecti fastigiati,

quod pluviam excipit, et in compluvium dérivât, dici videbatur Genello. baro

Medium compluvium ita interpretatur Ferraltus :

entend

couvre

que c'est

ou cisterne des toits blance

sur le pavé,

pour

pluie

Mais

composé

de quatre qui

s'écoule il peut

un cheneau,

un quarré

quarrê

réservoir

Ciseranus

qui est sous la cour,

de la cour. fait

un

le cavaedium.

qui

dium compluvium.

De dit

par étant

de quatre

cheneaux, plus

sur

dans

une

Veau qui

avec plus à

de

Cextremité

canaux; lequel

tombe milieu vraisem-

des

de sorte toute

l'eau

toits, que ce de

peut être appellò parlant

que leurs compluvia

étant

qui

cloaque

un trou qui est au

est reçue, Vitruve

le plancher

que c'est

dans laquelle

"être pris

tombe sur les toits

cour découverte,

placé croit

Bar-

des toits

la me-

de la

élevés sur les

AD

LIBRI

VI.

nun's ne dérobent point le jour cours qui pluvia

out

sont

des auvent,

CAPUT

453

I I I . x.

des fenetres

comme aux

sur l'extremité

desquels

autres

les com-

placés.

trabes et compluvia —

Videtur nunc compluvia dicere, quae

in Tuscan icis colliciae vocantur.

Le gronde Galiani vertit. Per-

raltus : poutres situées de même à Végard du cheneau. trabes

recedentes —

Deinde circuitionem

Vatic. 1. Cotton. Franeck.

Sulpic.

circa columuas componuntur — colonne:

idein a parietibus

Galiani veitit : posano

recedentes vertit scostati

Contra Rode : die aus den Wänden ruhen ringsumher pretatus,

secedenles.

auf

verba circa

dal

hervorspringenden

muro. Balken

Säulen.

Recte Galiani recedentes

columuas

pessime vertit,

fines columnis impositi quiescant.

sopra

inter-

quasi train um

Putabat enim vir doctus r.a-

vaedium Corinthium amplius fuisse quam Tuscanicum, nec trabes tanta longitudine fuisse facile repertas, onus sustinere potuisse.

nec vel repertas tantum

Scilicet is tacitus approbavit Perralti

coniecturain supra columuas imponuntur

corrigentis et vertentis.

Contra Vitruvius trabes compluviati cavaedii Corintbii vult non solum recedere a pariete et circuitionem quasi liberam facere, sed capita etiam

trabium circa

columnas cavaedium cingentes

componi. Tetrastyla

—

Sulp. Tetrastilia.

magnum impetum habere — suffisamment

les poutres et fortifie

ceque cela se fait, des,

et il arrive

les poteucet

Wrat.

tetrastiïla.

Penaltus vertit: ce qui soutient beaucoup les murailles : par-

lorsque les poutres ne sont pas fort aussi que les murs ne sont point chargés

qui portent sur les murs.

— neque hi ab interpensivis

vertit: per la lunga tratto hau a fare

par

Scilicet is interpretationi

suae interpensivorum opitulatus scribendum censuit: et firmitatem

gran-

onerantur.

gran forza,

impetum interpi etatur la tirata di una lunghezza. denn diese brauchen nun weder von grofsem

parietibus Galiani

et separatim Pessime Rode :

Umfange

zu seyn.

Falso attulit vir doctus Lucretii locum V , 201. ubi coeli impe-

C O M M E N T A R T I

454

tum ingentem Creech interpretatur ambitum cum Lombino. male.

Cicero de natura deorum 2, 33 cum impetum

rabili cum celeritate moveri vertique videamus. libri 5 cap. 3 sect. 1.

Sed video

Rodium

Sed

coeli admidieta

ad

sequi Perraltum,

Vide

is

vero Turnebum sequitur, monuit tamen iinpetum posse etiam ali.» ratione explicari: parcequ'il

n'y a pas

beaucoup

uti paulo p o s t , ubi est: ubi non sunt

ter,

lorsqu'on

ne craint

point

la trop

de charge

à poi-

magni ímpetus,

grande

vertit:

poussée.

2. deliciae

—

Propter praecedens colliciae

correxi. Wratisl. Wratisl.

dereliquiae

Pro arcam

archam.

vulgatum

Deinde

in quibusdain Edd. aquam

deliquiae

reiciunt

Guelf.

legi annottai Phi-

landri Editio posterior. D e arca videbimus ad sect. 4.

Deliciae

pioprie dicuntur in cavaediis displuviatis seu compluviis erectis : contra

colliciae

minore

in cavaediis

sumtu aedificantur

cap. X I V , 4. deliciares

Tuscanicis seu compluviatis, et reficiuntur.

tegulas

Quare

in

quae

Catonis

recte a Yictorio sublatas et conli-

ciares substitutas fuisse censuit Pontedera in Postumis Annotationibus. ( Cf. Editionis meae T o m . IV Partis I I I p. 1 0 . ) praeterea est : luiitur:

conliciares.quae

in valus

quaternae

(i. e. v a l l u s ,

numerabuntur. habet: vallos,

cias iufimae

ponuntur.

forment

v a l l o s ) quot

tegulas

point

d'auvent.

la gronda,

telligitur,

In Catone

( tegulis )

erunt,

in

pnta-

singulos

grandes,

quae supra

colli-

Perraltus haec ita vertit : L.es Cours

sont celles où les Coyanx

sostengono

pro binis

Aelius Gallus apud Servium ad Geór-

gica I, 264 couvertes

eruut,

soutiennent

le chèneau

Galiani vero : ne' quali i travicelli danno

lo scolo in dietro.

dé-

et ne che

U n d e satis in-

quantum différant inter se picturae cavaedii displuviati

ab utroque appositae. quod

compluvia

recta Sulpic. gronde rechts

stehenden

die Traufe

erecta

—

alzate

vertit Galiani,

Dachrinnen.

rückwärts

dicht

W r a t i s l . et compluvia. contra R o d e :

Idem stillicidia

reiiciunt

an der T'Trand herableiten.

Deinde die

aufvertit

quorum

AD

LIBRI

VI.

CAPUT

pars ex sequentibus fuit assumta.

III.

i. 2.

455

Philander displuviata cavaedia

iuterpretatur fieri trabium iunctis capitibus, mutuo innixu paribusqire contra se ponderibus , partibus imis divaricatis ; putatque esse idem tectum pedinatimi a similitudine in

Festi,

quod lilc interpretatur dictum

jjectinis in dnas partes devexum,

ut

testudinatum

quatuor. stillicidio,

correxi.

confluentia

Sequens

OJJUS

—

E x Sulpic. vulgatum

defluentia

omisit Sulp. Fran. Guelf. Wrat.

Fenestras

h. 1. interpretatur Philander. ubi non sunt impetus magni — Perraltus vertit Turnebum secutus : Les Cours voûtées se font, par le moien des voûtes plus spacieux.

lorsque Von a peu de place:

les étages qui sont dessus sont

car

rendus

Scilicet is vult coenationes sustinerî à téstudinibus

cavaedii; cum testudo solum cavaedium concludat et obtegat, recte monente Galiano, qui vertit : ove 11011 è grande la tratta. tamen: ivo der Hof räum nicht von grojsem spatiosae

redduntur

habitationes

—

Umfange

Rode

ist.

Sic Rode dedit ex Sulp.

Guelf. Wrat. Cotton. Arundel. E x Franeckerano laudatum repeiio tantum spatiosae.

Vulgatum erat a Iocundo : spatiosa

redduntur

Veram scripturam ex Veneta anni 1497 revoeavit

habitationibus.

iam oliin Galiani. Ceterum de usu testudinis hic locus est classicus. Addo igitur locum Servii ad Aeneid. J , 509. tum f orihus

divae,

media testudine templi, septa armis solioque alte subnixa resedit : qui ita tradit: Camera incurva qui scripseruiit

de rat ione templorum,

coeli imaginent reddat, tradunt,

vel fornicata,

quae secundum eos,

ideo sic f i t , ut

simulacro

quod constat esse convexum.

Quidam

apud veteres omnia tempia in modum testudinis

At vero sequenti

aetale divinis simulachris

positis,

facta*

uihilominus

in t emplis factas

esse testudine s, quod Varrò ait (factum?) ut

separatum esset,

ubi religio administruretur.

de tempio loqueretur,

addidit

Lingua latina ad Ciceronem :

Bene ergo,

ei tesludinem.

Item

batur sub divo,

qui erat relict us et contectus erat,

testudo.

in Bruto:

Cicero

Varrò

In aedibus locus patulus Commentatimi

cum de

relinque-

appcllabatur

in quadam

testudine

C O M M E N T A R I !

456 fuisse.

Siili locum in parte atrii -volant adversum

veniali

ihiis.

Varroms locum e libro 4 P- 4 5 aliter scriptum supra p o s u i ; Cicenis locus in Bruto est c. 22. omnibus

exclusif

quaderni testudine

fuisse

curn servis litteratis

commenlatum

in

— existe in aedes

eo colore et cet. ubi videtur cavaedium testudinatum intelligi. ri Cicetestudi-

ronis Ep. ad Q. F i a t r e m ITI ep. 3 nunc hoc vel honestate nis vel

valde

boni

aestivimi

locum

obtinebit.

corrigebat: nunc hoc nel aestate tesludinis ( m a l i m aestivi')

locum

obtinebit.

ubi M a n u t i u s

vel hieme

aeslivurn

Quintus autem in porticu

atriolum f i e r i v o l u e r a t , cum atrium maius non a d e s s e t , nec satis spatii atriolo adesset. 5-

Atriorum

—

Capitulum I X exorditur bine W r a t i s l . l o c u n d u s

recte hoc caput cum antecedente c o n i u n x i t ,

quem

recentiores

Editores male hie deseruerunt d u c e m , cum alibi nimis ei cuti essent faciles.

lougit udines et laiiludines diagonios

linea —

—

Wvat. latiludines

Statim tamen diagonii

Arundel.

ciana , diagoni locum priorem.

ac long,

P e s s i m e locundus mutavit lectionein Sulp.

Franeck. Cotton. Guelf. W i a t . ubi est diagonius, diagonios

obse-

Admonuit ea de re cum Galiano R o d e .

melius etiam

est etiam in Sulpi-

Guelf. W r a t . quae fuit Iocundo occasio corrigendi Edidit eniin

diagonii. 4-

relic/imm lacunarioriim

et arcae —

Sulpic. ex arcae liabet.

I'hilander interpretatur : cavi ipsorum l a q u e a r i u m , probante Baldo. Perraltus v e r t i t : et sans comprendre

le reste de la hauteur

vient de l'enfoncement

dit plancher,

cavités

qui

des plat fonds

le f-ont élever au dessus

de cet enfoncement

se peut faire

des poutres,

à discretion.

la

hauteur

Vides eum sequi

Philandri opinionem. G a l i a n i : quel che rimane si distribuisce le soffitte

e per lo tetto sopra i travi.

qui

où il y a des

per

In annotatione addita

queritur de neglecto ab Interpretibus vorabulo reliquum.

Deinde

AD

LIBRI

VI.

CAPUT

III.

2—5.

457

e x sect. 8 regulam a Vitruvio positam de altitudine tricliniorum, idi

longitudinis

summa

et

dimidium

latitudiuis

mensura

sumatur,

transferendam

tudinem testudinati compluvii. iustam

esse p a l m o r u m 2 o ;

i ß | tribui altitudini,

atque

unterm

censet etiam ad alti-

latum 1 5 ,

at vero

debeie altitu-

ipsum velie

hos respondere

m o r u m , quarta scilicet demta. den Feldern

et ex ea

Itaque V i t r u v i u m dicere, si verbi

causa atrium fuerit longum palmos 2 5 , dinem

compoiiatur,

R o d e vertit: imd das

Kranzleisten

und

zum

tantum

longitudini 125 palübrige

Is

igitur arcam eandem dici recte censuit, quae sect. 2 adfuit. nales

ibidem

dici

videntur

pio

arca.

zu

Sammelkasten.

Ceteruin

oratio

nisi vitiosa e s t , certe dura et insolens mihi videtur.

Ca

Vitruvii Heliquiim

eniin non habet cum quo coniungatur, nec si spatium intelligas, struct.urae verborum ita

consulitur.

Videtur

esse pro

ceterum

dictum. Alis

—

latitudo

Fran. Guelf. W r a t .

—

Aliis

Cotton. W r a t . lalitudinis

Deinde Cotton, a trigiuta

Scilicet idem liber antea latitudines

dat,

—

Sulpic.

conslituantur.

quod fortasse proban-

d u m , u t latitudinem utriusque alae simul sumtae teniae et quartae parti longitudinis

atrii respondere intelligamus cum Perralto

et Galiano. et dimidiam

—

Haec

verba omittit Sulpic. Vatic. 1.

Guelf.

W r a t . et ex his Fran. Cotton. pars quarta — tribuatur— distribualur. trabes

earum

Architraves.

liminares—

W r a t . e or urn.

des Zimmers

altae ponantur,

Sulp.

Pcrraltus veitit ICA

R o d e : die

Gränzbalken,

ausmachen.

ut altitudines

D e i n d e altitudine

pars.

Guelf. W r a t .

Galiani: i travi liminari.

welche die Decke alt ii dat.

Guelf. W r a t . quarta

Deinde A pedibns

—

V u l g a t u m alte mutavi. W r a t .

Fran. Cotton. Guelf.

5Tablino

—

Sulp. Tabulinum.

est etiam in Codd. Comment,

ad

Vìtruv.

Iocundus Tablinum

dedit, quod

Recentiores ab Argentoratensi anni 1550 inde I.

(jg

C O M M E N T A R I

4513 Toblino,

I

quod iterurn deseruit P.odiana,

Plinii supra posui;

succedat

D e tabulino locum

nunc Varronis fragmentum

Nonium sub voce Coliortes:

Ad focum

coenitabant,

in propatulo,

aestivo

urbe in tabulino, Jabricatum.

tempore

quod Maenianum

hieme

ac

apud

Jrigoribus

rure in corte,

possurnus

iiUelligere

in

tabulis

Iu Demosthenis oratione contra Euergum p. n 5 5 est

V yl'vV J^ov ntTà

naibùùv àpisràxTa iv rrj aiìAtf, D e tablino in-

TGÙV

terpreter locum luvenalis Satyrae V i l i , 6. quis tabula

iactare

stros?

quem vulgo de tabula pietà intelligunt,

capaci

fumosos

equitum

fructus

generis

cum TDictatore

magi-

in qua generis

sui maiores omnes depictos romani nobiles in atrio habuerint. Ceterum Tablinum censuit,

Philander pro pinacotheca h. 1. positum

quem reprehendit Petavius

ad Synesium

annotatio digna est, quae apponatur tota. rat antea

Vitruvius

sit Atrii parte

Alis

longitudo

ab XXX

structuram

Juisse

coniicio,

in transversum

rigeretur. pulo,

Alas

quae

vero

utrinque adaequant,

latitudinem

porrect.os.

lam

gentilitia

utraque

sonio

etiam ut vir

Pinacotkecas,

f i t , ut Alarum Glossae Nam

vet.

existimet. Dixi

Ala,

i\i) Graece

duas

sive

dicta, doctus Tablina

nomine

atque

totum

imaginuvi

porticus

solum

Atrii signifi-

latitudinem

: eratque Atria

quia pro

aedibus

Exhedras illud

secundum

laqueata Ac

utrinque

quae nonnullos

locus ab Auipsis

Bibliothe-

construebant.

spatium

etsi turmam

Atrii

nTepilifiaTa

secundum

Hinc

appellali

spatio

armariis

eìKrjfia, s?o%ij, ¿¿tipa. ala dicitur,

sii-

ijisos

parte

tertia

Atriorum por-

sive

existimat.

In voce ¿éiòpa,

de quatuor

parietes

hec

ex

ingredient ¿bus

et hypaetkro

Id enim xrtpà

contectus.

XL,

cum

quae latitudinem

Peristylii

Impluvio

suis disponebantur

superne

proprie

usurpentur,

ad pedes

ac sinistra

in Peristylii

stemmata

is laquearibus

sive

Dixe-

latitudinari,

ego eam istiusmodi

ut longitudo, dextra

ab

latitudinem cant.

Unde

cuius

Ita vero ille:

ac sinistra

pedibus

eius const.ituendam.

perabat,

cas,

dextra

p. 27

Corr.

ìXy,

potius torsit,

sedibus : superest

Quo

comprehendatur. jiasjcriXiy.

esse

Lipsius

nihil

immuto.

Bibliotheca:

¡11

AD

LIBRI

qua eruditorum

VI.

CAPUT

III.

homimtm , ut Philosophomm

Larum imagines

positae,

partim

6.

459

, Oratori/m , Poe-

expressae

ad

partim

VÌVIMI,

conjictae. si latititelo

Vatic. ü. altitudo.

—

P o s t e a a pedibus

Wrat.

duo

Guelf. W r a t .

D e n i q u e tabulino

Sulp.

et ex his diiac tabliuo — iidem

atrium

Deinde

Cotton.

Sulp.

C o p u l a m et o m i t t i t Sulpic. C o t t o n .

deinde

libri dant.

Pro

contribuaiitur

coiistituantur.

est in iisdem ac maiora

F r a n e c k . ad malora h a b e t ,

—

q u o d vel simplici-

t e r p r o b a n d u m vel in ac malora m u t a n d u m censuit W e s s e l i n g . 01)servat. p . 197. cui sum obsecutus. erat.

Contra

Oudendorp

ad

Vulg-e eiiim cum

Sulpic. ab maioribus

p. 940 cum

Vossiano

W r a t . Guelf. a

maioribus

Suetonium

p r i o r e cum omitti mavult. ad maiores

maioribus

C o t t o n . Vatic.

Si enirn minorimi

—

V u l g a t a m et Sulpic. G u e l f . W r a t . C o t -

t o n . s c r i p t u r a m maioribus

admonente Lucenio correxit Philander.

libro est minoribus,

In Franeckerano

p r o p i u s a vero.

utamur S u l p . G u e l f . W r a t .

P o s t e a minoribus

Vitium c o n e x i t Philander.

R e c t e tarnen F r a n , dat

tabliua

Sulp. Guelf. W r a t . maioribus.

Sulp, tabulina , F r a n , tablinum , C o t t o n ,

—

Guelf. W r a t .

Deinde

tabliuo,

tablinl.

111 aio rum ili minoribus rimi in maioribus,

—

Sulp. C o t t o n . Guelf. W r a t . mino-

q u o d vitium c o r r e x i t P h i l a n d e r .

Itaqiie generatili! —

Hinc Capitulum X exorditur Wratisl.

6. tablinl—adiecta—

Sulpic. tabulini,

C o t t o n , tabliuii.

De-

inde abiecta C o t t o n . G u e l f . W r a t . Lacunaria

eins —

Guelf. W r a t . ei. D e i n d e abiecta A r u n d e l .

P r o tertia P e r r a l t u s sexta

scribendum censuit,

idque v e r t i t ,

as-

s e d i e n t e G a l i a n o , nisi curva l a c u n a r i a intelligas. Fauces die Flur

—

La

grande

entrée

Perralto,

le bocche

Galiano,

Rodio.

Imagines

item —

Sulp. Vatic. F r a n e c k . W r a t . Guelf. ita dant.

C O M M E N T A R I I

/(6o Deinde

allae

Fran, sunt

postea Sulpic.

Perraltus interpretatur bases,

ornamenta

imaginum

(piedestaux) imaginibus cereis sup-

positas. ostiorum — Compluvii

Sulp. Fran. Cotton. Vatic. Guelf. Wrat. lumen —

Vulgatum Impluvii

eoruin.

ex Sulpic. Guelf.

Wrat. Cotton. Vatic, correxi. Sequens latum omittit Guelf. veterem scripturam mutavit Iocundus. atrii dicitur. —

Denique pro fiat

Impluvium

Male

enim de solo

Cotton. faciat

dat.

D e compluvio lubet addere supra disputatis loca Plauti, unde locus et structura compluvii facile patebit. quidem

¿am arbitri

impluvium

intra

vicini

sunt vieae

s]>eclant. —

milite hoc -videtis hominem deturbate

in viam.

nut simiain

Sceledrus ait : Nisi lis,

noslris

ille gallinam

et cet.

domi;

nunc edico omnibus,

in tegidis

Quod

dicat,

Militis II, 2, 3.

quid fiat

111 as iitin, tegulis.

amicarti, Sitniam

sectari seivus

dormiens

in tegu-

viciniae

Philoco-

sibi hodie

ahum

quaerere.

sum sectatus

Turn versu 1 3

liostrarn

per imjduviurn

atque

ilia aspicio

osculantem

cu-, n altero

lies ciò quo adolescente.

I t , 3, 70.

commeatum

hiuc

neque solarium,

esse a nobis?—

nisi per impluvium?

rit transire?

Nam

certo

I I , 4, 24.

quomodo

neque solarium

in

tu neque

potile-

est apud

nos,

neque

In Ampliitruonis V , 1 , 56

pucros

conspicati,

perglint

ad cunas

hor-

hinc

ret, quid sit impluvium.

in impluvium

nullum

haec

nisi clatrata.

deorsum

in

Philocomasium Scili

hortus ullus neque fenestra angues iubati

horum

hue despexi

proximum,

tinn,

hue

aut colurnbarn se

Versu 16. Jori e fortuna ego

quemqne a

Ibidem Act. I I Sc. 3 versu 1

quidem ego hodie ambulavi

herilem

fier

(compluvii) —

certo id poi scio me vi diss e hie proxumae

narrat conservo:

mihi

ita

Hinc igitur satis appa-

duo maxumi citi.

—

devolan! postquam

Apparet etiam hinc

gynaeceum impluvio circumdatum fuisse. 7Peristylia e al tablino

—

Galiani haec est annotatio : Appresso

avevano

le case di città

un altro

atrio

al

atrio,

maggiore,

AD o vogliavi niato

LIBRI

dire

chiostro,

da iin colonnato

padrone,

VI.

come

CAPUT

detto nella

6 — Q.

peiistyliuìn, per

: e quivi

si vede

III.

attorno figura

erano della

essere

attor-

le abitazioni XIX.

ubi

peristylium in diversa regione ab atrio positum conspiditur.

Per-

raltus non solum atrium a cavaedio separat, ab atrio distinguit.

Tavola

del

sed peristylium etiam

Iocundi pictura atrium post vestibulum , post

atrium vero cavaedium cum peristylio collocat. V I vestibulum addit atrio et cavaedio,

Rodiana Forma

peristylium vero separat

ab atrio. in transverso

—

Perraltus vertit en travers

pai tie r/u'ils ne sont en avant. dritto. lang.

R o d e : das Peristyl

troisième

Galiani ex v i oppositi : che è per

mache

man ein Drittheil

Sed quid causae esse dicamus,

nem et longitudinem

de la

breiter

als

cur Vitruvius non latitudi-

peristyliorum d i x e r i t ,

sed transversum et

introrsus, quae vocabula facilius de latitudine et longitudine interpretari liceret, quadratura.

nisi tertium atrii genus non esset oblongum, sed

Quare v e r e o r ,

ne aliam significationem verborum

Vitruvii quaerere oporteat. columnae

tarn altae

—

Vossianus liber columna

Scilicet is omisit liaec verba omnia usque

ne

ad sequens

minus. interco-

liimnia. Peristylio Jaciendae

—

faciundae

—

Fran. Guelf. peristylo.

Deinde

Sulp. W r a t . Ceterum equidem non intelligo, cur V i t r u -

vius subito nunc singulari numero peristylium dicat, pluralem usurpaverit.

Perraltus utrobique plurali,

cum antea

Galiani singu-

lari utitur. et ad eos modnlos

—

Ita ex Sulp. Cotton. Guelf. W r a t . pro

ìit scripsit Rode. 8conclavionim—

Fran, conclavinm,

Deinde latitudinis dines

et longitudinis

Vatic. 2.

Sulp, longitudines

conclavoram. et

latitu-

Vatic.

excdrae

—

Sulpic. hic et ubique exhedrae

habet.

Post

fue-

4Ó2

C O M M E N T A R I !

rint Wrat. adclit: tantum altitudini detur, quae sunt ex antecedentibus repetita. Exedrae sunt eaedem in graeco peristylio infra cap. io. ubi Rodianus Index interpretatur Gesellschaftszimmer. Atque ita vertit Perraltus. Cicero de Oiat. 3, 5 in earn exedram venisse, in qua Crassus leclulo posilo recubuisset. Ilacc fuit privatae domus. At publica videtur esse Charmadae exedra, de qua Cicero de F. B. 5, 2. Exedria iti porticula Tusculani instituta tabellis ornare voluit Cicero ad Div. 7, 23. De exedris posui quaedam ad libii 5 cap. 11 de Palaestra. Addo nunc locum Yarronis de R. R. 3, 5> 0- Laenius Strabo Brundusii primus in peristylo habuit exedra conclnsas aves, quas j>ascerei obice/, o rete. Exedras ita désignât Cicero de Oiatore 2, 5. porticus haec ipsa, ubi ambulatiius, et palaestra, et tot locis sessiones gyninaiiorum et Graecarum disputationum memoriam quodarnmodo commovent. Cui respondet Crassus : omnia iUa ego alio modo interpretor, qui primum palaestram et sedes et porticus etiam ipsos Graecos exercitationis et delectationis causa non dispuiationis invenisse arbitrar. latitudinis dimidia — Cotton, latitudines. Voss. demcdia. Deinde altitudine seducatur Sulp. Etiam Fran, a prima manu altitudine habet. Pinacothecae — Cotton. Pinacilhecae. Sequens uli omittit Wratisl. tetrastylique.— De his quoniam non separatiin docet Vitruvius, ad Corinthios aut Aegyptios pertinere censebat Galiani. Cum Corinthiis Barbarus, cum Aegyptiis coniunxit Galiani ; quod per sermonis rationem et verborum structuram fieri non posse, manifestum est. Neutonus contra cum Perralto recte tetiabtylos distinguit a reliquis praecipue numero columnarum , a quo rcliqua structura pependisse videtur. Aegyptii — Fran. Aegypti. Deinde latitudines et longiludines Sulp. Cotton. Guelf. Wrat. propter columnarum interpositiones — Talem coenationem commémorât Plinius 36 c. 8 s. 12. nos ampliores triginta columnar

AD on)chinas

LIBRI

vidimus

quam Callistus

ß. 9.

463

Caesaris

libertus laquea-

eburneis versatilibus,

ut flores,

Praecipua

fistulatis,

coenationum

ut unguenrotunda,

dtebus ac noctibus vice mundi circumageretur.

p. i!05 ( 2 9 0 S c l i w e i g h . ) olnos béy.ófitvos. 1zTtpos

III.

Suetonius Neronis c. 31. coenationes

ta desuper spargerentur. perpetuo

CAPUT

in coenatione,

sibi exaedijicaverat. tae tabulis

VI.

p . 2 9 2 . av/iKÓSiov

— av/ixósiov

AtyvicTiov

yidyisros

izipiicrepos

tttpiirrepov. intus

—

quae

Athen. 5

linosi

rMvas

OIAOS Bunpmàs

irepi-

columnis A e g y p t i u m in

mo-

rem ornatis fultum. 9Inter

Corinthios

Deinde simplices ton. habeant, supraque

—

Hinc Capitulum X I exorditur Wratisl.

habebunt columnas

Sulp.

Contra Fran, et Cot-

probante Bondam p. 84. habent —

Sulp. Fran. Cotton, habeant.

copulam et ex Sulp, et Codd. recte restituii R o d e ,

Sequentem a Iocundo et

reliquis Editoribus omissam. aut ex intestino

opere —

Haec Vossianus omisit: sequens

aut Wrat. curva-lacunaria pretatur:

ad circinum

delumbata

—

Philander inter-

curva quidem sed non ad perfectam rotundationem,

militer confornicata. a cerchio.

Vertit Galiani : una soffitta

Propius ad Philandri

einem gedruckten surbaissèe.

Bogen

gewölbte

Ciseranus : de perjilati

Plinius delumbem

concava

opinionem Rode : Decke.

eine

Perraltus : en

seit distincti

con il

hu-

girata nach voute circino.

de ave debili vel mutilata, delumbare radices et

quadrupedem pro debilitare, mutilare dixit. In Aegyptiis

—

Wrat. In Aegypcis.

Deinceps supra

coro-

nas Vatic. 2. supra

coaxationem

pavimentum

—

Ita Sulp. Vatic. Franeck.

Cotton. Guelf. Wrat. Iocundus et eum secuti Editores dederunt supra earn coaxatio Vatic,

pavimenlorum.

et pav.

In Sulp, tarnen est pavimento,

in

C O M M E N T A R T I

4*4 sub dio —

Sulp. Fran. Cotton. Guelf. sub din.

Deinde cir-

cumitus Fran. Guelf. imponendae rum Wrat.

—

Fran, impendendae.

Deinde item

basilica-

Ceterum de hoc genere oecorum Aegyptiorum post

Italum Palladium quaedam disseruit H. Wottonus in Elemenjtis Architecturae p. 20 editionis Laetianae, in quibus erronee quaedam poni video, veluti quod ait: Super riores) collocabatur nuas paries,

epistylium,

acte respondentes

inferiori

et inter has dimidias fenestratum

columnas

(infe-

super quod adsceudebat

conti-

et in eo dimidiatae

; deinde

contignatio,

ordini,

intectum,

colurnnae,

sed quarta parle

ab iiiferioribus

Palladius

minores; ambita

p ariete et capitibus sub dio,

qui relinquit

et balaustratum

ex-

coluninis supers truebatur

ab exleriore

mnarum curri meniano balaustrato,

intellexit.

aut trientales

columnas totum conclave erat in

sustentata

— quapropter

dictas

circumcirca,

colu-

inquit M.agis ter ;

hoc menianum in medio Jortassis

illum

recte

Falso enini paries continuus adscendens supra colu-

mnas inferiores cum pariete exteriore memoratur. illius nullibi meminit,

Vitruvius eniin

nee paries praeter unum intra columnas

erat ullus exterior. IO. KvSixt/vovi

—

.Veram scripturam dedit Galiani,

Tocundus, Ci-zicinus Barbarus. descriptione : et in porticibus triclinia

KvSi)fiivovs

Infra c. 10 est in domus graecae quae ad septentrionem

spedarti,

Cyzicena.

valvasque

habentes

—

Rectius ita Guelf. Wratisl. habent

Sulp. et ceterae praeter Rodianam. Wrat. posui pro vulgato sint.

Deinde sunt ex Fran. Guelf.

Postea lati et longi Sulp.

Sequens

uti omisit Cotton. cum circuitionibus circumitionibus

—

Praepositionem omittunt Guelf. Wrat.

Wratisl. Sequens se omisit Sulpic.

Circuitiones

locum ministrantibus opportunum ex ipso Vitruvio interpretatur Perraltus.

AD habentque

LIBRI

—

CAPUT

VI.

III.

Cum antea ex lihris sunt

ita

io.

465

longì

adsciverim,

debebat etiam hic ex Fran. Cotton. Guelf. vulgatum corrigi.

Verba sequentia Codices Sulp. Cotton. Fran. Guelf. W r a t .

ita trausposita liabent : viridia pros/ùciautur.

valvata

liti

tectis

triclinium

pratum

vas,

fcu. habent.:

valla!, a

viridia

valvata prospiciantur

satis

pulchrum

aut fenestras

bus et a fronte

hac

xystum

19.

videt:

fenestris

adiacentis

desinentem hac

lata s

hippodromi

nemm

Simile est in libri 2 I\p. 17 (). 5. mox

tri-

, quod

vul-

in littus

non minores quasi

: valvis

ruris

villae,

prospectât.

clinium

excurrit

multumque

et quod prosili!;

comasque

persy.

T a l e triclinium describit Plinius 6 Epist. 6

porlicus

et protiuus

viridia

est in W r a t i s l . fenestrarum

Guelf. W r a t . A capite

de lectis

Sed Fran. Guelf. W r a t . cum Sulp. Lectis

quo fi vitiuin iam olim correxit Philander, ut de

xysti

habeautque

tria

excurrit

valvis

maria

, — 7indique

habeL ; at que ita a

prospectât,

lateri-

ad quein locum bene

Gesner valvas interpretatus est fores vel ianuas , quae ad solum vel pavimentum usque descendunt.

Fuerunt liae fenestris non

solum altiores sed etiam latiores. feues

très

comme

ìì ayant

qui des

point

s'ouvrent

jusqu'en

des bas

portes.

Nunc viridia

videamus.

annotavit ad h. 1. P h i l a n d e r , memoravit,

Perraltus interpretatur :

d'appui

ubi viridia

Esse ea quae alii viridaria

genitivo casu viridiorum

Sequior aetas viridaria

dicant,

et locum Macrobii Saturn. I cap. 14.

iisque praefectos viridarios

facere docet. vocavit,

uti

docent loca Suetonii Tiberii c. 60 et Phaedri Fabul. 2, 5, 14. tLbi tamen metrum viridia Cyrus

aiebat

suaves, viridariorum,

flagitat.

viridiorum

In loco Ciceronis ad Atticuin 2, 5-

ôtafâseis

latis

luminibus

non

tarn

esse

contra Edd. pr. fidein cum Lambino et Bosio E r n e s t i alii multo p e i u s radiorum

siderandum v i d e t u r , num viridarium

posuerunt.

Omnino con-

potius sit locus viridia

ha-

bens, id est herbas, flores et arbusta certo ordine disposita ; ita ut utruinque vocabulum significatione sit plane diversum.

Ceterum

istuin Ciceronis locum in f r a e f a t i o n e cum hoc Vitruviano compar a v i , quam adeant lectores. Comment, ad. Fiiruu. I.

59

C O M M E N T A R I ! constituuntur tum constituantur

— Propter antecedens sunt et habent vulgaetiam ex Sulp. Fran. Cotton. Guelf. correxi. t il.

loci f i e r i — Fran. Guelf. Wrat. Cotton, locis. Deinde ex/icclila pro explicata habet Arundel. Luminaque, parietum — obscurabantur — Varia horum verborum interpunctio in F.ditionibus sententiam mire vaiiavit. Philandrea dedit: Luminaque parietum altitudinibus, si non obscurabimtur, faciliter erunt explicata, quasi lumina fenestrarum sint explicanda et definienda ex altitudinibus parietum. Rodiana dedit: luminaque parietum altitudinibus si non obscur ab un! ur, faciliter et cet. ubi facile potest parietum vocabulum copulali cum altero lumina. Equidein Galianum sequoi , qui post lumina iterumque post obscurabunlur posuit incisum. tum érit, ut ingenio — Sulpicianae scripturam tenentur et ingenio pessime Iocundus mutaverat in tum opus erit ut in genio. Simile supplementum posuit ex Vatic. 2. Galiani, necesse erit ut ingenio. Contra Guelf. tunc erit ut ingenio, Wrat. tunc erit ingenio — vctuslates. Intelligo tempii s, ut sit tum erit tempiis illud, ut ingenio. Similia sunt ioca Plauti Captiv. ,3, 5, 1. nunc illnd est quom me fuisse quam esse mavelim. Rudentis 3> % inunc id est, quom omnium copiarum atque opum auxili praesidi viduitas nos tenet, unde in Terentii Adelphis 3, 2, 1. nunc illud — auxili nihil est, quod si omnia omîtes sua Consilia conférant ajferant. Guyetus non inepte quom si scribi voluit, quod dadit nuper Bothe in Berolinensi Editione. Sed piane ita Cicero pro Milone c. 13. Çuid enirn odisset Clodium Milo? ille erat ut odisset (Milonem). Auctor ad Herennium 4, 29. Sed non erit, tanquam in plerisquc, ut, quum velimus, ea possimus uti. AD

CAPUT

Nunc explicabimus — Cgpituluni XII exorditur.

IV.

(vulgo V I I . )

Cotton, explicavimus,

Hinc Wrat-

AD

LIBUI

VI.

apte — spedare

CAPUT

—

I I I . ,10. 1 1 . I V . 1. 2.

Sulp. Fran. Cotton. Guelf. Wrat. acte.

Deinde Fran. Cotton. Guelf. Wrat. uti occidetitem

—

467

exspectare.

Ita Sulp. Fran. Cotton. Guelf. Wrat.

uti

primus Iocundus omisit. adversus

halens

Iocundus adversam terum remitlens

—

Ita Sulp. Fran. Cotton. Guelf. Wratisl.

primus dedit.

Deinde tepidiorum

Voss.

Ce-

mihi mutandum videtur in emittens ; nam retnis-

sio caloris non facit regionem vespertino tempore calidiorem, sed cmissio. usus enim —

Arundel. Vatic. 1. visus.

ciinque humore libri vitiaiitur

Deinceps nam quae-

ex Sulp. Vatic. Fran. Cotton. Guelf.

Wrat. restituì, cum vulgo esset: nam in his quae — humore tiantur.

Omissum libri restituii etiam Arundel, ab lineis

vi-

Cotton.

Guelf. W r a t . quanquam Wrat. cinis liabet. procreant eas

eas et aluut

—

Wratisl. procreant

advenientes

alunt. 2. cum

enim

praetenta

luminibus

—

Locum manifesto vitio-

sum et structura verborum laborantem ita corrigi voluit Perraltus : cum enim praetenta —

adversa.

luminibus

ut praetenta

adversa.

vel : nam cum

pro praetentura,

praetenta

quo vocabulo Am-

inianus usus est, dicta significet velum vel clatlnos soli oppositos.

Hanc ipsam coniecturam non adinonìto lectore vertit Ga-

liani : perche

tenendosi

sol trapassi.

Sic etiam Rode.

chiuse

insolens est pro praetentura,

le finestre,

adversa

inepta tautologia

• contra usum sermonis velis interpretali. opus est mutatione verborum

Deinde luminibus

dicitur,

del

durum et

atque haec ipsa praetentura

Ammiani fuit peculiaris, non Vitruvii, tenta

f inche la forza

Sed primum praetenta

nisi luminibus

aevo praesolis

Breviter ut dicam, non

nisi levissima,

et transpositione

locus facillime sanatur, quam audacter admisi in ipsa Vitruvii oratione; vulgatum annotationi praescripsi. opus

[ solit um ] est uti-—

Seclusi vocabulum solitimi,

quod

.,63

G

O

M

M

E

N

T

A 11 I f

e x yarietate l e c t i o n i s o r t u m esse v i d e t u r . lamine

opus est utì.

ad

septentrionem

regione

Guelf.

—

Cotton. Wrat.

ad

postulat

lumen.

septentrionalem.

Deinde

Vulgatum

correxi.

Sequens

quod

ipsum

reliquae

verbum

omisit

quae

per

ejficitur

Sulpic.

ex

Fran.

effeci ex vul-

ex

qua

vulgatum

correxi.

co quod quae

Ante

matutinum

Wratisl.

per —

g a t o efficiuntur, aestuosàe

usas

vespertino

Wrat»

non ut reliquae

inde

deinde :

S i c est antea :

est aversa est

semper

a solis

adversa

cursu

—

V a t i c . 2. G u e l f . ea.

V a t i c . 2. ea quae

necessario

videtur

est aversale

p a r t i c u l a sed

solis

inserenda

DeWrat.

esse,

ut

s e n t e n t i a et structura v e r b o r u m c o n s t e t . et

plmn aria rum

vinariorum

lextriua

textrina

fiat.

—

Copularli omittit S u l p . q u a e

V u l g a t u m texiriuae

Fran. Cotton. Guelf. W r a t .

textrina

habeant,

sit in F r a n . C o t t o n . G u e l f . scriptum. D e plumariis nunc v i d e a m u s . Cato

v e l de l i b e r à

Rtenim quid

nulla sit

jdagis.

Quod

cumatile

non

pictum

aut

ex

Nonium

pingere,

plumario

g m e n t u m piumato

obscurum

clavis

factum

amictus

textores

plumario

plumarios.

coniicere licet

ex

Virgilius

XT,

( i . e.

Aen.

771.

modo plumae)

Servius posuit locum quae lintea

Jerreis

2,

bene

2, 49

iudicare, pulviuaribus

est

vestimentum

Publii

Nonius Syri

fra-

habet.

Q u i plura desi-

p. 5 0 7 seqq.

qui in V a r i onis

comparans

Firmici

tunicarum

plumatum acu factum fuisse,

loricarum

sqitamis

Plumarium.

in

interpretatur.

opus

equum,

Sallustii:

laminis

extrina Cotton.

e s t , an h u e pertineat.

textori,

analogia

voce

textore

aureo Babylonio

Primum

in

potest

aut

derai , a d e a t S a l m a s i u m ad V o p i s c u m loco corrigit:

quanquam

D e n i q u e constantia

apud Plautuin Epidici

aut plumatile,

clavatum

apud

didicit a

pul-

cum etiam

L o c u s classicus est Varroniis in libro

educandis

quae

beile

mutavi,

plumatarum

quem auro Equis

in modum

pellis

conserta paria plumae

n o m e n ad t e x t u r a e v a r i e t a t e m translatum f u i t .

Iustini 4 1 ,

aenis

in

tegebat.

2.

plumant ad

quae

operimenta

erant,

annexuerant.

Hinc

AD

LIBRI AD

cuhicula

—

VI.

CAPUT

V.

Sulpic. cubilia.

sequens que omittit post

I V . 2.

(vulgo

V.

1. 2.

469

Vili.)

Deinde balneaque

Wratisl. qui

cetera.

comminila autem — habere

CAPUT

Wrat. autem

omittit, et deinde

possimi

Sulp. Fran. Cotton. Guelf. Wrat. tabul'nia.

Deinde

dat.

lablina

—

nec Sulp. Postea atria

quae Wrat. Denique in aliis

Sulp. Fran.

Cotton. Guelf. Wrat. ambiundo,

quae —

Wrat. ambiendo,

Sulp. ambiunda.

cum ita vertitPerraltus, uti scribi voluit: ncque ab aliis Contra vulgatum Galiarii sic redditi vanno essi a far altri,

che la ricercano.

officia salutantium ctaris, magis

la corte

Perraltuin recte sequitur Rode.

non ambiuntur,

ambiuntur potentiores et patroni.

agli Nam

sed ambiundo praestantur, Perralti rationem nisi ample-

maiore opus erit mutatione, veluti praestank quam ab aliis

Lo-

ambiuntur.

ambiundo

ambiuntur.

2. cryptae

—

Wrat. triptae,

Cotton, scryptae.

Philander in-

terpretatur fossas testudinatas subterraneas, aut concava loca, et scrobes,

ubi triticum conditur, comparato Varronis loco R . R . 1

cap. 57.

Alias cryptae sunt ainbulationes tectae coenaculorum,

ut apud Suetonium Calig. 5 3 Athenaeum 5 p. 205. sub voce Sabulum : Non domi non habent, ut in cryptis")

vides

sabulum iacere a pariete

ubi ambulare

possint?

ceteraque

quae —

aut cryptis

Wratisl. quae omittit.

Postea feneratores

Cotton.

qui

cryptas

(corrigunt

Cryptam Saburrae mediae

penetrare solitus lupus est in Iuvenalis Satyra 5i Fran.

Varrò Nonii

in magnis peristylis

10(

5.

Deinde

Denique spatiosiora

eligantiae Sulpic.

Arundel. Wrat. disertis

—

Fran. Guelf. Guelf.

Wrat. desertis P r o civibus

— excipiendos.

Wratisl. cuilibet;

Postea denique

gerundo faciunda

C O M M E N T A R I !

47o alta

—

atria

Cotton, alta aätrita.

bibliothecae,

pinacothecae,

Sequens et omittit Wrat.

basilicae,

scripsi pro vulgaris bibliothecas,

basilicas,

Ita

— at as.

qui casus non habent, quo refeiantur. Cotton, balicas que conficiunt

—

— comparatae

— thecas,

dat.

Deni-

Guelf. Wratisl. 3-

si his —

Cotton, si is.

Deinde non erunt Wrat. Denique ex-

Fran.

plicationem

—

ruri vero pseudourbanis

Sulp. Vatic, ruri a psend.

Wrat. Fran, habent ruri ab pseitd. pavimenta

—

spectantia

Denique habeanlia

est: pavimentatas Quoad

Deinde perscribere

—

exorditur

Wratisl.

Vatic. Fran. Voss. Guelf. Wrat.

propositi

Vulgatum rusticarurn

vidit Philander,

vi-

expeditionum

qui aut ruslicorum

expeditiones

scribendum , et verba haec priori capiti

expeditiones

adiungenda esse monuit. cum Galiano.

ac Cotton. Vulgo

Hinc Capitulum X I V

nunc rusticorum aut rusticas

habent etiam

spectantes. —

potiti

tiosum esse,

Cotton.

Ita Sulp, pavimenta

Vaticani, Fran. Cotton. Guelf. Wrat. spectantes

Guelf.

Monito viri docti paruit solus Perraltus

Equidem ex Fran. Cotton. Guelf. Wrat.

rum , ex Wrat.

expeditionem

verba commodae

— eas mutali oportuit in commoda

rustico-

senpsi ; sed ita sequentia etiam ubi

— ea,

tacent Codices sciipti ; nisi quod Wrat. habet, commodere

scriptum.

Ceterum dignus est Ciceronis locus de Officiis I c. 39 1 u i hoc loco comparetur. qualem

hominis

ius finis

honorati

est usus,

script io , et tarnen gentia. est, lur, tur.

Cn. Octavio

honori

Palatio

fitisse

et plenam

suffragata Hanc

Igitur eum appono : Dicendum

accepimus, dignitatis novo

placeat

quod

praeclaram quae

homini, accessionem

esse,

cude-

dignitatisque

ex ilia familia

domum,

etiam,

est aedificandi

commoditatis

, qui. primus

demolitus

domum

accommodanda

adhibenda

domino,

Scanrus

et principis

ad quem

est

dili-

consul f

actus

aedificassct cum vulgo

ad consulatum adiunxit

cum

in visereputaba-

aedibus.

—

AD Ornando renda;

LIBRI est

enim

CAPUT

dignitas

domo.,

nec domo domimis,

et ut in ccteris rum:

VI.

habenda

et admittenda

hibenda

cura est laxitatis.

sed domino domo,

hominum

solita

in multis

ipse aedijices, eas : quo

est:

in quarn et ho.tpites multi

reci-

cipum

modum

ad-

ampia domus dedecori

saepe

et maxime si aliquando

alio

autem

sumtu

temporibus

praesertim

et maguificentia

male etiam

praesertim

his

est,

in exemplo

in hanc partem,

si prod-

est.

Stu-

facta

prin-

imilantur. CAPUT

salubritatibus

cortes —

VI.

— regiones

pro quod ad salubritatem

attinet,

Guelf. ehortes,

ton. Guelf. W r a t . Wrat.

modi multitudo,

: — quod quidem

ne extra

AD de

sua

cuiusque

Cavendum

diose enim plerique,

quaealio-

dicere.

in genere mullum

tota

solum sed eliam

Alitor

est frequentari

licet

domo

471

domus honestanda

domino f i t , si est in ea solitudo, domino

non ex

ratio non

sic in clari hominis

jjieudi,

V. 2. 3- V I . 1.

(vulgo I X . ) aspiciendae regiones

W r a t . cohortes.

Postea fuerint

—

Dura oratio,

iudicandae. Deinde quod Cot-

Vatic. Cotton. Franeck. Guelf.

Deinde chorte Wrat. —

culina

Varrò apud Nonium h. v. in postica

culina dieta ab co quod ibi colebant ignem.

parte

erat

D e culina compara

dieta ad Varronem de R. R . 1, 13, 2 p. 239 et ad Columellam 2, 14, 7 p. 1 1 0 . bubilia

—

Sulpic. bovilia.

ladius I, 2 1 . stabula respiciant, hiemem

non tamen egeant a septentrione

clausa

rali. —

Deinde fiant

nihil noceant,

Boves

nitidiores

ignis lumen intendant. spaventevoli

seu

fieni,

per aestatem si focum

quidem

luminibus, patefacta proxime

Contra Ciseranus horridi

Palplagas

quae per refrigehabeant

et

interpretatur

umbrosi.

regionum periti —

Hanc Codicum non contemnendorum scri-

pturam esse ait et probat Philander, Vulgo est

Guelf. W r a t .

equorum et boum meridianas

imperiti.

quem sequitur

Perraltus.

47^

C O M M E N T A R I I orlum soils —

Guelf. horluin,

Cotton, solus. Deinde bo vi-

lli/rn Sulp, buvilium Cotton. Denique quinquedenurn Wiat.

2. occupent pedes seplenos

—

Guelf. pedes occ. sept.

Deindi'

sunt culinae Sulp. Wrat. lavationi duo,

—

Ita Sulp. Guelf. Wrat. Fran. Arundel. Vossiani

teste Oudendorpio ad Sueton. p. 843. lavatione

Vulgo lavatioiiis. Torcular olearium.

Cotton.

Denique erit non lange Wrat.

—

In Franeck. dicitur esse Tarda

Cotton, lordar.

item Wrat. enim.

suprascripto

Sic etiam Guelf. suprascripto u.

Pro

Budaeus Annot. prior, ad Pandectas p. 625

anient ex h. 1. posuit. ad seplentrionem

—

Vatic. Cotton, ab septentrione.

quia sol Wrat. quae sol Vatic. Cotton.

Postea caljacere

Deinde Guelf.

Denique a calore Sulpic. 3ita est —

Wrat. ila esse — habeanl.

Sulpic. Postea tempore caloris J-aciundae

Denique

Guelf.

cullearia — maior est,

Deinde oleum debet

Cotton. Guelf. Wrat.

Wratisl. miliaria.

medium spaliüm

Palladius I, if), 2.

cupis depulabitiir.

Si copia

Sed is de cella

vinaria tradii. cochleis—

Cotton. Guelf. Wrat. cocleis. Deindepreinetur Vatic.

Fran. Cotton. Guelf. Wrat. qui vectadorio

dat.

Sequens enim post ita omittit Wrat.

D e vectibus, prelis et cochleis ad vinuin ex-

primendum satis dictum est in Commentariis ad Scriptores rei rusticae latinos.

Dixit etiam quaedam Budaeus Annotat. prior, ad

Pandectas p. 625. ubi trochleis

corrupte impressuni in Vitruvio

esse ait prelis loco —

Cotton. Fran, lacii, in quo num lacus torcu-

laris forte lateat, videant alii.

AD

LIBRI

VI.

CAPUT

VI.

1—6.

473

4ita magna sunt —

Sulpic. Guelf. Wrat. ita sunt

Deinde uti Cotton. Guelf. Wrat. lam et post quaternos sublimata

—

reliquas

Postea non minus Sulp.

Copu-

omittit Wrat.

Franeck. sublinata.

Deinde si non poterunt Wrat. a Jlatu

magna.

Sequens et omittit Sulpic.

Cotton. Denique ab Jlatu

Fran. Guelf.

Sulp.

—

Vatic. 2. ceteras.

Sequens Equilibus

quae ex

r

Sulp. Fran. Cotton. Guelf. W rat. restituit Rode in locum vulgat i Hquilia quam —villa • ceps r juermt.

ubi loca. Wrat. equilibusque

omisso dein1

5in hieme — fiunt

Praeposltionem omittit Guelf. Wratisl.

Deinde

mitiores Wrat.

faciendum

—

Deinde aedijicautur si quid —Juerit,

Guelf. faciundum. Voss.

Pro urbanis Cotton, bonis.

Ceterum Vitruvius singulari numero

pluralem subiunxit more Graecorum ,

quos saepe praecedit, tins,

tiri,

apud

sequitur vero pluralis numerus.

6. ideo quod —

Wrat. id quod.

tulum X V exorditur Wrat. experiundum, riendum.

A verbis In urbe autem Capi-

Postea impediendo Sulp. Wrat.

ex qua —

Sulp. expediendum.

Wrat. expe-

Verba sequentia cum his esse coniungenda vlderam

antea quam Perraltum ea de re admonentem legeram. est : experiendum.

JEx qua sumere , linea

cui [lumen~\ oporteat —

Vulgo enim

teudatur.

qui Vatic. Cotton, quo Guelf. Wrat.

Sequens lumen omittur.t Strip. Vatic. Voss. Wrat. ab ea linea in altitudinem lisset: en regardant

—

Cum haec Perraltus male ver-

en haut le long de cette corde : statim ipse

vidit, inutilem operam sumi, ut ab imo in altum secundum lineam suspiciatur.

Itaque recte censuit sensum loci esse debere eum,

ut linea transversa tendatur ex altitudine parietis oppositi ad eum Comment, ad Vitruv. I.

6O

C O M M E N T A R I !

474

locum, in quo Ihnen fenestrae futurum est; deinde ut experiamur, num inter lineam et parietcm oppositum spatium puri coeli satis amplum prospicere possimus.

Ut hunc sensum ex verbis

Vitruvii facile elicias, opus etiam fuit distinctionem vulgarem mutare ; quam tarnen reddiderunt Galiani et Rode. et si ab ea linea — tur.

Sulp, ante haec repetit verba linea tenda-

Deinde sine impeditimi

Cotton. 7-

Un lina —

Tocundus et sequiores aliquot Edd. liminia habent,

quod vitium correxit Philander, qui superum liinen interpretatur. Dicitur enim limen inferum et superum,

etiam fenestrarum, a

limo, quod significai transversum. Yatic. Guelf. Wratisl.

lumina

habent. per eas — aedijicia

Vatic. Guelf. Wrat. per ea.

Verba sic enim —

oinisit Wrat.

clivis scalisene — habet scriptum.

Cotton, diuis. Guelf. a prima manu clavis

Sequens que omittit Fran. Guelf. Galiani clivos

interpretatur calate, alius alii —

Perraltus omisit, Rode

liampeii.

Ita ex Codd. Vossianis correxit vulgatum alii

aliis Oudendorp ad Sueton. p. 145. alius ex Vatic, laudavit Galiani, ex Cotton, apponit Collatio Goettingensis. nostratium —

Sulp, nostrorum.

Postea aadificationes Nunc

etiam —

Deinde, ut Guelf. aut Wrat.

Sulp, aedificationibus Sulpic. Nunc

et.

Fran.

Wratisl. hinc exorditur

Capitulum X V I . AD neque aedificant

CAPUT —

VII.

(vulgo X . )

Verba locundo interserta nostris

mori-

bus omisi cum Sulp. Fran. Cotton. Guelf. Wrat. equilia —

Sulpic. Vatic. Fran. Guelf. aequalia

ceps et ex altera vulgabatur. omisi.

Postea ostrearias

tium inter duas ianuas,

dant. Dein-

Copulam cum Sulp. Guelf. Wrat.

Sulpic. osteariis quod primum

Guelf.

Ceterum spa-

intrantibus

occurrebat,

AD Graeci ipsas

L I B R I

nKtisiov, portas,

VI.

C A P U T

penultima

per

p e r quas a platea

VI.

6. 7.

accentuili

longa,

intrabatur,

t h i u s ad II. 9, 90

locum hunc posult

ex

saniae:

Svpe¿>v,

¿evyt¡

xXeisíov,

xXeisíat,

iv

¿> nai

avXeioi rrvXùbves, «Xareíai

VII.

1.

475

dicebant,

nXeisiábas.

L é x i c o rhetorico

Svpai,

Israrai.

6i ¿>v nai ¿tvytj dè, órtov tú

israro.

civySov

E u s t a t l i i u s ait nXisíov

•¡lapaxiràsfiasi

èìjXovfievov

9{ipai aùroC ¡itíSovs

esse ùfiaEaav nai

naXovfitvai

nai sntvopcpa.

íisép¿ivyi/

óenrinóv.

napà ti)v oìniav

nai ¿Sri /ikv GraSfiòs imozuyíwv,

òonovsi

r à s «juagas êlseXavveiv

Pau-

praeterea :

jcovrai. M o e r i s Atticista : nXíSiai ( v o l u i t nXeisía) P o l l . 4 s. 1 2 3 tò òè nXÍGtov ivftuùfiûùèicLimpuntirai

ut

Eusta-

nXtiGiábcs, Locum

nai al

Tipos tò nai

nddit

Antipbanis

comici de nXiGía> h u n c :

d npÒTtpóv iror' yv to~is ì £ àypov fiovGi

GraSpòs nai TO~ts òvois,

vticoiijn

tpyaGTr/piov.

obiter nXeutíov et Hvpas nXtiGiábas dérivât.

P l u r a de nXtiGica,

A l t e r o loco 9 s. 5 0

nominat et a v e r b o

miiXeìsSai

ubi equilia et spatia curribus servan-

dis erant p e r latera disposita , lector olim tradita reperiet in tertia L e x i c i graeci Editione. inter

duas

inceps V a t i c . Isaac.

¡anuas

—

Cotton.

Vossius

inter

exteriorem et, i n t c i i o r e m .

G u e l f . thyror on

prothyroon

i. e.

habent,

izpò Svp&v

„ O m n i n o aut Svpdov l e g e n d u m aut biáSvpov. post

ait:

vestibula: cuntur

Prothyra nos

autem

biáSvpu."

a Vossio vulgata

graece

appellaniits

S e d nullo

proposita, scriptura

dicuntur

loco

tentanda

coniicit,

quae

sunt

ante

quae

conveniunt

duas

videtur.

DeWrat.

addens :

Scilicet n o s t e r p a u l o

prothyra,

modo

inter

ihiroron

ianuas Pollux

ianuas

graece

haec

intercepto; 1

cap. 0

est

abhinc

avXijv

V i t r u v i i Svpwpeìov

aliis àvpaopòs dicitur.

ab

Homero

Pollucis

aïSovSav

iruXa>pia>;

vocatam.

qui enim

ad

ron in graeco peristylion

h. 1. si —

et

Simile xvXmpòs,

L o c u m cellae ostiarii d e f i n i i e x l o c o P l a -

tonico in E p i m e t r o ad X e n o p h o n t i s M e m o r a b . p. 2 9 1 . Ciseranus

nec

cellain

ostiarii jruA,V,

a

I I

sraS/ioi

fiai

postes

Si

ipsos

rà

ICapaSTÓbas

hoc

énarépaiSiii

v jrapaSTiibss dixit. A l i u m Heronis locum p. 150 posuit Hemsterhusius ad Pollucis 10 sect. 25

TOÏS

Alyvxriott

¡(pois

ntoi ¿ftiSTpenroi yivovrai. p. 1 9 7

biéntiro

b'

fiâpiva

ênaTÔv,

¿xi

iv

irpòs

Tais

Tys

avà

sjiyvijs

fiisov

apud Pollucem 10, 25 iunxit Srâbas

Hai ir póSvpa

et

}iap-

ubi

sunt

cet.

et parastadas ita:

napa-

Diversa e igitur videntur

plurali numero dictae a itapasràòt,

pertinuisse,

¿â>u

D e n i q u e Cratinus Comicus

prothyra

ßoii'A.ei rromi'Xai

xapaSTÛba>v

jcàpais

columnae secundum parietem positae.

irapasrabes

Tpóp.01 J.û7î.-

jtapasrâsi

alterumque Callixeni apud Athenaeum 5

jJikv rihv

be

Tais

haec vero spatium amplius complexa v i d e t u r ,

porticus seu schola aliove nomine appellanda.

esse

illaeque ad ostia seu

Fortasse e x Euri-

pidis loco in Andromache suspiceris izapuSTÙba dictum fuisse parietem

porticus,

in

quo

suspensa et

dedicata

fuerunt

spolia

et arma. Superest irpoSràs,

quam Hesychius

Idem npóbofiov Homericum

explicat

Plutarchus in vita Isocratis p. 241 Hai

¿v !'EX&vsìvi

tìndiv

tur ante vestibulum

yaXriìj

porticus.

xpóSTwov

interpretatur.

per xpoSTÙba. et npùSTûùov. ed. Hutten : àvâmiTai

EfiirposSe

TOV fcpoSrwov.

avrov

ubi

verti-

inepte ! Reliquorum Grammaticorum

loca uno in loco posuit H e y n e ad Iliadem T o m . V

p. 634

e x quibus de significatione vocabuli nihil proficias.

N e c ubi sin-

gulatim irposràs

nominatur in scriptoribus,

tum certuni ducere. p . 2 0 6 jiirà ¡iévi)s

xpoSTubos

nominata liceat.

bi

est

licet inde

sil-

argumen-

Sed est locus C a l l i x e n i apud A t h e n a e u m 5

Tovro

a'iâpiov

TiiS.iv

rMTijiov.

irpoSTàs

iS.tbijcBTo, ubi

aliqua,

tamen

in

èxâvao

Trjs

vironti-

praecedentibus

non

unde de situ et ordine iudicare

Scilicet errore librariorum accidit,

dens mentio oblitteraretur,

Tt]V

ut jrposrâbos

antece-

eamque egregie e x vestigiis scriptu-

rae antiquae manifestis restituit nuperus E d i t o r D u o b u s enim in locis nominatur npoSràs i t a ,

Schweighaeuser.

uti significationem

AD L I B R I

VI.

CAPUT

et situm satis certo agnoscere liceat.

VII.

i.

479

Ponam ipsa Callixeni verba

e x descriptione navigii thalamegi, constructi a Ptolemaeo Philopatore.

Circum navem in tribus lateribus binae erant ambula-

tiones, quarum inferior peristylo, lis erat.

superior cryptoporticui simi-

Introeunti a puppe prima occunebat nposràs

(vestibu-

lum v e r t i t u r ) a parte anteriore aperta, circum vero simplice columnarum serie circumdata (nepixrepos').

In adversa prorae parte

e regione liuius constructum erat propylaeum, similitudo proscenii superne tecti.

quod excipiebat

Rursus similiter in medio

latere navigii a postica parte apposita erat (xapineiTo prostas altera ( f p o s r à s ¿répa) ('it\iKiìòv TtrpdSvpos).

oxiaäev')

ad quam ferebat porta quadriforis

Cum his coniunctus erat oecus maximus,

peripterus, triginta lectos capiens.

Iuxta hune oecum, qui sym-

posii etiam nomine deinceps appellatur,

erat cubiculum septem

lectorum c a p a x , quod attingebat angustum i t e r , transversum per latitudinem alvei ( s v p i y i envi)

quod gynaeconitin

separabat.

est graece, qui Vitruvio et Plinio andron

navis ductum,

dicitur. )

In 'gynaeconiti inerat symposium seu coenatio novem lectorum c a p a x , cultus magnificentia similis oeco magno, cum cubiculo lectorum septein capace.

Tum exsequitur Callixenus dispositio-

nem contignationis, quam nunc omitto.

Architectus navigii vi-

detur in dispositione spatioium imitatus ordinem domus graecae oecorum : quare locus hic Callixeni facit egregie ad illustrandam descriptionem Vitruvianam aedificiorum graecorum.

Constat igi-

tur inde icpoGrà&a fuisse dictum genus aliquod vestibuli,

colu-

mnis in tribus lateribus

circumdatum, ( x e p i n r e p o v ) in quarto

vero apertum et patens.

E x hoc in navigio Ptolemaei transi-

batur ad maximum oecum seu coenationem.

Quam similitudi-

nem et significationem si ad Vitruvium transferimus, fit manifestum prostadis nomine Vitruvium non intelligi voluisse peristylum ipsum ; prostas enim Ptolemaei in navigio erat non peristylos sed peripteros. videntur.

Eandem formam vulgo prostades habuisse

De ipso spatio inter antas relieto in quarta peristyli

parte multo minus cogitanduin est.

Relinquitur ergo

spatium

C O M M E N T A R I I

40° quod

introrsus

dari

ex antis

statim deinceps locum paGràs accommodat.

volult Vitruvius.

appellai,

Hoc

spatium et jtu-

e i q u e vocabulum xposrdi

Dubitationem potest facere aliquam,

quocl

Vitruvius post mentionem prostndis, quam singulari nuuieio

locum

d i x e r a t , subito repetit : In his locis introrsus magni.

constituuntur

oeci

Sed condonanda est Vitruvio negligentia sermonis,

quidem hie lectorem lion potest diu m o r a l i , dummodo de introrsum

dato

et de loco prosladis

nomine

vocato

quae spatio

constiterit.

Prostas igitur in quarta peristylii parte intra et post antas collocata , tertia parte minus lata , quam distant a n t a e , latus cubicula,

id est thalamum

ad utrumque

et ainpliithalamum,

habebat

apposita.

2. J-amiliarum

cum lanificis

vulgatum lanijiciis

—

Sulpic. familias.

Solus Fran,

conectuin habet, probante Wesselingio Observ.

p. 269. Verum iam olim viderat Salmasius Exerc. p. 057- Sequens sessionem pro vulgato sessiones dedi ex Sulp. Fran. Guelf. W r a t . prostadis

—

Sulp. Fran. Cotton. W r a t . prostadii,

atque ita

ex h. 1. laudavit Salmasius p. ß57. amphithalamus antithalamus

—

coniecit,

Guelf. ämphitalamos.

Herrn.

et. Plinii iunioris procoetion

Barbarus est

inter-

pretatus ; quam coniecturam probavit cum Perralto Rode. et cellae Jamiliaricae Wrat.

—

Copulam omisit Sulp. Voss. Guelf.

Ceterum familiaricas cellas hinc in Varronem de R . R . 1,

13, 4- transtulerat Tocundus, ubi E d d . primae rectius habent seilas Jamiliaresi.

e. àftbpmvas,

cloacas.

Cato 14, 2. Perraltus h. 1. Garderobes

Cellas familiae dixit

vertit.

3his domus lautiora

—

Sulp. iis. Guelf. his

Vatic. Fran. Voss. Guelf. W r a t .

Ordinem verborum h u n c tenet Sulp, sunt altitudinis.

Sic enim habet pro

suprascripto iis. Postea porticos quatuor

altitudiuibus.

pares

Deinde Wrat. porticus

AD

LIBRI

peristylium

—

episLylium.

VI.

CAPUT

VII.

i — 4-

40i

Sulp. Guelf. et Iocundus peristylum,

Sequens habet

omittit W r a t habent

Wrat.

dat Argentora-

tensis anni i 5 4 3 lihodiacum

—

D e i n d e dicitur Habent

Cotton.

Rhodaicum,

Wrat.

Pihodiaticum.

Sulp. Vatic. Wrat.

auLem eae —

Cotton. Ilabet

enim

ea.

Sulpic.

hac

cum Guelf. W r a t . vestibula

egregia

—

Haec vestibula respondere mihi videntur

prostadi gynaeconitidos,

ut in thalainego nave Ptoleinaei

patoris prostadi in puppi collocatae,

peripterae,

Pbilo-

r e s p o n d e a t in

proia collocatuni nponvkaiov cum similitudine aliqua proscenii,

ut

supra dixi. ei ex—ornatas

—

D e i n d e Cytizena

oecos quadrateti oecos quadrata in eii —

larn —

Guelf. Wrat.

ostia.

Snip. Franeck. Cotton. Guelf. W r a t .

Deinde W r a t . ut Jacilì

ter.

Sulp. Fran. Voss. Guelf. W r a t . in eo.

tuor tricliniis sit.

Haec omisit Voss. ornalos

Wrat.

— operas

Guelf. W r a t .

Deinde qua-

Barbari Editio operis

omi-

Probabilis est F . Ursini coniectura in Appendice ad Ciacconii

L i b r u m de Triclinio p. 1 0 0 dioiiunique

scribendum esse: ministratomi

In-

operis. 4-

In

his oecis —

j~amiliarum

—

Voluit accubare buntur

Hinc W r a t i s l . Capitulum X V I I exorditur. Sulpic. Jamìlias.

dare.

Postea Haec

Deinde accumbare enim Voss.

Cotton.

Denique

versa-

Cotton.

Praeterea

dextra

velimus hospitaliis,

ac sinistra

—

L o c u m accurate si definire

ad sinistram et dextram peristylii posterioris,

quod androna alt vocari Vitruvius, constituenda videntur, ita tamen ut aditus suos et ianuas habeant, convenientes

) in peristylia

sequitur in V i t r u v i o : sunt,

quae mesaulae

Comment,

¡id. Vitrnv.

Inter dicuutur, I.

ne hospites

advenicntes

( andronas ) recipiantur. haec peristylia - qnod

(Vatic. A t statini

et hospitalia

inter duas aulas

media

itinera sunt 6l

402

C O M M E N T A R T I

interpostici.

Quomodo vero niesaiilae

inter duas aulas,

si peristylia

stylio solo dicuntur ? Inter

nunc de andronitidis aula seu peri-

Sed Sulpiciana cum optimis Codd. habet:

duo autem peristylia

et hospitalia.

dici possunt mediae esse

: deinde sola Sulpiciana omittit verba

Si vulgatam sciipturam amplectimur,

hospitalia

erunt intra ipsa peristylia vel utraque vel andronitidis conclusa. At vero Vitruvius hospites in peristylia noluit aduniti, clusif.

stituenda videntur.

Consequitur bine, ut nec mesaulae inter peri-

stylia et hospitalia intermediae esse possint. spitalia

sed ex-

E r g o ad latera exteriora dextra ac sinistra liospitalia con-

cum Sulpiciana sunt omittenrla.

Igitur verba et ho-

MésavXov

mentem Vitiuvii descrihit Apollonius 3, 235.

ÈVSÀBT

graphice ad NUÌ

FITSAAV^OT

iXr/'XaTo • Tt] b' érti rroXXaì binXièes eviri/J'iÌ* , SiiÀtì/iOt 7' ìfav »lai SvSa' aintivoì

l'i'Sii

bmbaXét) ô' aìSotiSa ituptë. fV.ari|9e rtrni.ro' At'^pis- è' Accui atius Acliilles Tatius 3j 19-

bófioi éSTaSav dfifortpwSi.

£ï>£ bi ó SàXu/ios

ax'iTÎjs

Xwpiov

OVTOÙS.

fiara lìjcov, bvo fikv tiri bt£iù,

i}v fifyu,

rirTapa 0ÎJH7-

bvo bk ini HÙTipa- fifr>o< bk bu'ipye

GTtVùùnòs ébòs ènì rà oìnv/xara.

Ovpa bk tv àpyr) TOV STivaanov

fiia tvinKlitro.

NATUYIIIYRJU

¡ikv ¿vboTÌpa> èitt'Ayfesav,

titoli

TUVTÌ/V TÒÙV

ri)v

oiliijfidrwv

¿narépa

TÒ

ij

nupStvos

TÉ

àVTIXPV•

ai yupalxtr. xuì

vel fitravXai

phontis Memor. p. 279.

p.YiTrjp uvrì/s

rà bk ïë.m> bùo rà

f'isoèov, TÒ fitv »/ KKeià>; TÒ tiara TÌ/V irapSévov, Cetera loca de ¡itsavXo)

J/

Kaì rà irpòs

TÌJV

tò bè rujiitìov

vide in Epimetro ad Xeno-

Reliqua in extremis annotationibus ad

hoc caput disputabo. fuerunt—

Sulp. Wrat. fueriut.

Guelf. et ab fort.

Yulgabatur et ab fortuna. postero

—

Post triclinia

Ideo

—

opul.

Yossianus.

Sulpic. et inserii.

Ita recte Sulpiciana et Iocundi utraque

Posteriores male postremo auctoritatem,

Deinde et forti ina Sulp. Fran.

opul. omittit Wrat. ab fortuna

Editio.

dederunt contra librorum scriptorum

excepta Rodiana. imitantes

Vossianus imitantur

— appellaverunt

— appellantur.

Guelf. Wrat. dant pro

libertatem.

—

Cotton.

Deinde liberalitatem

Ideoque. Fran.

yv.

AD L I B R I

VI.

CAPUT

V I I . 4. 5-

483

5Inter duo autem peristylia — Vulgabatur Inter haec autem p. et hospitalia. Primum Sulpic. Vatic. Fran. Cotton. Guelf. W i a t . Inter duo autem dant, deinde sola Sulpiciana verba et hospitalia omittit. Postea mesauloe Vossianus, mesaluae VVrat. mausoloe Vatic. Rectum est mesauloe, (/lésavKoi). Denique Nostri aut eas Wrat. scriptum habet. andronas — Plinius iunior Epist. 2, 17, 22. iunctum est ciibiculum noctis et sonuii. — Tarn alti abditique secreti illa ratio, quod inleriacens andron parietem cubiculi hortique distiliguit t at que ita omnem sommi media inai litote cousumit. svpiyya &Tivìjv dixit C a l l i x e n u s in loco supraposito. non accedimi — Ita Franeck. Voss, pro vulgato accedant ; at Guelf. W r a t . accederli. Dehinc Capitulum XVIII exorditur Wratisl. xystus — telamones — Sulpic. xystos — thalamones. Posterius est vocabulum etiam in Cotton. Guelf. thalomoues Franeck. W i a t . Postea huiusmodi Sulpic. Isaac. Vossius compaiat ad h. 1. glossam Pliiloxeni : Telanio "Arkas TÒ opot. ubi Editio Vulcanii habet scriptum AyXaGTopos. Utrumque a T"KCCV derivätum est. Hesychio Ttkafiàiv est etiam ó àvafoptvs TOV i i f o v s xuì TRIS àPÊs ino

graece loquentibus £.tvù>vts.

$pvyia>v > coenacula virilia a Phrygibus

itvcovas

vocali

ait.

Idem habet

¿tivovsai,

quae glossa ad intellectum oìnia 1 pertinere videtur.

De

hospitalibus theatri graeci alia disputatio est. Domus denique graecae partium descriptio qua in re romanae similis aut diveisa ab ea f u e r i t , supia dixi in annotationibus ad Cap. TIT. ubi de cavaedio, vestibulo et atrio disputavi.

Addere

nunc lubet vestigia a r c h i t e c t u r e Graecae et Tuscanicae reliqua et reperta in statione Africae arenosae e a , AvyiXa,

Arabes

noster Tloriiemami,

hodie

Otschcla

sont

vocant,

quae annotavit

de pierre

aucta annotationibus, T . I p. 70. calcaire

lirèe

elles n'ont que le rez-de-chaussée.

Les

des moniagnes appartenons

obscurs,

la lumiere

n'ayant

d'autre

issue que

la porte.

Ils

disposés

autour

d'une petite

cour,

sur laquelle

de

chaque

chambre

afin

d'y

procurer

Les

voisines;

sont

l'ordinaire l'entrée

civis

e x cuius Itinerario ponam locum ex versione

Gallica egregiis Langlesii maisons

quam Herodotus 4, 1Q2.

sont

plus

pour donne

de

jour.

Videtur igitur origo huius domorum structurae graecae peregrina esse,

aut potius reliquiae illae Africanae arguunt coloniam ali-

quam graecam olim illuc fuisse traductam.

Coloniae vero graecae

in media Africa praeter Cyrenen Locrorum solus meminit Virgilius Aeneidis X I , 265. Libyco rans.

habitantes

littore

Locros

memo-

Ad quern locum inter alia Servius haec posuit: Alii

hos

ÜD circa

LIBRI

Syrtes

haerentes

posuisse

occupasse,

Nasamones

arietis et

A'fricae

irisnlam

VII

7.

Vili.

489

eosque

initio A isamones,

pòstea

corrupte

amissa

classe,

per me-

alii,

ductu

Aurela

tenuisse,

quae

vel Angela

in Syrtibus

iter fadente

inter

insulas

1.

alii in Libya

fortuito

oppidutn

menum Alicela

CAPUT

sedes:

apjjellatos:

diterrena venisse

VI.

quasdarn

s ad A/nmoneni

Nasamoiies

condidisse

urine Cercina

dicitur.

scripseris,

babebis

in-

per-

:

alii

ubi si

oppiduin ipsum

illud , quofl eadem in regione Herodotus AvyiTia nominavit;

ba-

bes oiiginein structurae graecae domorum, quam in reliquiis liodicque conspiciendis inerito miramur.

Alibi vestigia liuius coloniae

Giaecorum reperiri in annotatione ad Virgiliuni venerandus H e y n e negavit. AD

CAPUT

VIII.

Inscriptio F.dd. talis erat: ficiorum.

Galiani De

Rodiana

demum s o l a :

aedificiis,

quae pilatim

(vulgo XT.)

De fit mitate

firmitate De

et fmdameiitis

aedificiorum

firmitate

a gin iti ir,

aedi-

tantum

aedij-iciorum,

posuit,

' ìi,y]ingeis,

et substructionibus,

quorum

verboruin pars abundat, quaedam desunt eorum quae caput ipsum tradit.

Quare novum titulum a p p o s u i , qui suminam capitis con-

tinere videtur. quae plano

pede —

W r a t . pianto.

I, 4, Q. in plano sitarli cellam vinariam kypogaeam

sect. 1 1 .

ili aedificiis pedem pedem

dispositio

duxerunt. uti

fecit

in prioribus

Sulp.

saepe

et quamvis

areae

angustimi

Galli bine suum plain

pied

forte quis iacta malit scriptum. —

Sulp.

Vatic. 2.

Pro ea est haec in Sulp, hae quam quae —

dicitur instituit,

c. 10. exiguae

arte patuere,

habitabilem.

P r o facta

Deinde* superioribus

paiidautibus

et qui fiindamentum

Seneca de Tranquill,

usus describentis

areae

dixit I, 6, 9. cui opponit

V a n o de L . L . 4 p. 25 B i p . a quo

arca pes maguus,

ponit.

in mullos

Columella pedern

W r a t . quod

Guelf. Sequens

W r a t i s l . ut,

Cotton,

aut.

a omisit Franeck. Voss.

Cotton. quam. Voss, quae omittit. Deinde

C O M M E N T A R T I

>9°

2. inter limitici —

Fran. Cotton. Guelf. Wrat. lumina.

Wrat. sp Has habet scriptum; postea supponantur, Limina

enini —

Postea pondentes

Cotton. Wrat. lumina.

Wrat. pandentes

Deinde

erunt

vitio\ae.

Deinde trahis

Vatic. 1 .

Sequens

Wrat. fraiiguut

omisit Wrat. sublisi sublisi

—

Ita claie Sulpic. sublesi

correctuin. sublysi

sime sub lysi

dedit,

Wrat. sub lysi Guelf. seel

Fran. Cotton, unde locundus ineptis-

quod Philander in sublisae

aut sua

lysi

mutandum censuit. sua lysi dedit Laotiana, Galiani et R o d e , idque vertit Perraltus. pertinere lysin

Ornnes enim bene intcllexerunt minime hue

coronae iunctarn libri 3 cap. 5 et 5 cap. 7. longc

diversa significatione dictain.

Ceterurn etiain librorum scriptoium

lectionem vitiosam p u t o , et sublcstae buluin Plautlnuni, tra

leve

scribendum censeo,

quod Festus tenue,

et frivoliim

interpretatur.

propria ex loco Vitruvii

infinitum, Optinie

voca-

INonius conelus significatio

comparato cuin fragmento Plauti apucl

Nonium cognoscitur : Nam

ubi ad panpertatem

Panpertas

gravior

accessit

f i t , J ides

infamia,

subiestior.

Est sublestum proprie quod ponderi ferendo impar cedit, igitur infinitum.

Quotisi fidem Codicuin tueri velis ,

a lacdere

va bis , unde postea ipse Vitruvius neque eas laedere, unde allidere

et elidere

descendunt.

seranus vertit del sublysio, annotavit sublici flexa,

aut a

lidere,

coniecit Laet.

annotation! praescripsit sublysi,

structuras

si corno diressemo

Syllysi

dfevi-

:

quod interpretatur: des poteaux

sed

subligationc

uno soto archo vel soto volto.

ita vertit Perraltus : de mettre

Ci-

au - dessus de

Locum chaque

linteau au droit de run et de l'autre jambage—

mais ces

poteaux

étant

que les

poitrails

se a dritto

de' pi-

mis dessous

ne s'enfoncent. lastri

Galiani:

e degli stipiti

patiranno

et bien arrêtés

empecheront

ove sono le soglie,

se meneranno

— ma se vi si porrano

de puntelli i puntelli

a

sotto, stretta.

queste 11011

AD

LIBRI

VI.

CAPUT

Vili.

2

491

3fornicationes

—

ton. Guelf. Wrat.

Wrat. £ or ilice s.

Deinde

Ceterum conclusura

cumeorum

aut sunt coagmenta,

mox bis dicuntur, aut mutanda sunt in conclu sae, divisionibus

ad

centrum

rcspondentium

sequitur : arcus cuneis conclusi,

ad centrum respondeutibus.

Per-

eoa gmentis

poitrail.

Gali.ini:

liminum conclusae

—

de pierres taillées en ma-

en voûte: posés

car les deux bouts de l'ar-

sur les bouts du linteau

con degli archi fatti

Wrat. luminimi.

Fran. Guelf. Wrat.

levata onere —

statini cuneo-

des décharges faites étant

Ita

concladantur

rum divisionibus,

cade de décharge

quae

ita ut scribatur

conclusae.

et fornices

raltus vertit: par

niere de coin et disposées

Cot-

a conj ben

divisi.

Deinde Cotton, aniens.

Denique pandebit

Cotton, levât

onera.

ou du Postea

Vatic. 1. Wrat.

Deinde si quid

Fran.

Sequens e omittunt Fran. Voss. Guelf. Wrat. ceperit

—

Sulp. coepit.

Guelf. ceperit suprascripto coej)erit,

quod est in Wrat. Iocundeum coeptrit

dedit R o d e , sed in Adden-

di» restitui voluit id quod cum Philandro, L a e t o et Galiano dedi. j'uliurarum

—

Non

opus

erit obmovere

menta , si quid erit immutandum.

tibicines et fulci-

Ita Philander coinparans locum

Flinii 36 c. 5. Cyzici vocant buleuterion aedificium ferreo

clavo

ita disposita

sine fulturis

et

contignatione,

amplum,

ut eximantur

sine trabes

reponantur.

4pilatim

aguntur

—

i. e. per pilas.

Sunt autem pilae qua-

dratae, quas Graeci «ri/Aay vocant, quo nomine utitur Plinius 6 cap. 2 3 .

Ita Philander. Cato R. R. 1 4 , 1. pilas ex lapide

lari habet.

Caesar B. C. 2, 1 5 .

aut imbecillitas tnr,

rnateriae

quae firmamento

lem. sustentât.,

ubi aut

postulare

esse possint.

ab opponendo

dieta

spatium

videretur,

pilae

inter

interponun-

Festus : Pila , quae est.

angitmuros parie-

ZTrfhas Hesychius cum

auctore glossae Apollonio Grammatico interprctatur oi Ài3ot rov

C O M M E N T A R I ! rsijcovs

oì

irpo£T£s

«arcioSfv

jrpòs avrépeis^ta

R e s p e x i t is Iliadis 12, 259. ubi est rfeov.

RJ TOVÌ

edifices

qui

Galiani:

nelle

di conj tirati

bat is

fabbriche

fatte

a un centro.

et cuneonim exputabam.

—

faciundae

commessi

non

—

W r a t i s l . faciendae, ex

debetur Iocundo.

Sulpic.

Quae

]nlatim

— forni ces

deinde ea,

revocavi.

—

Incumbentes

ad centrum f e r t u r ,

aut,

ubi arcus innituntur.

cuneos

extrudercnt.

videtur appellare,

quod magis

Itali impostas

placet,

earn pilae partem,

ab imponendo vocant.

succumbi

lapides

Sic

et Galiani

A b incumbendo dictas fuisse apparet. vel

id est

qui unus recte sive ad perpendiculum

quem sequitur Perraltus Impostes,

vertens.

hae.

extnideriut

impoSimiles

in Scriptoribus agrimenso-

riis Goesii p. 2Ó5 et 302. Columella 1, 5, 9. quippe ab imo structa posita

valent

et

incumbent.

resistent

contra

ovn ivtynóvTts

ea

quae

TÒ fiéyeSos,

veda Ty oìnoòofiia

¿fitjyiirrj

¿¿axivaioos

snpcr-

&aXi5a>fiaSi najxapa>TO~is ¿.TI JTeasCbv lòpv-

Salmasius Exercit. p. 520 comparai locum Pro-

JÌJ'/3O{I6.ÒU'.

copii de Aedificiis Iustiniani I, 1. jLEipoiroiijToì ¿xave'TqnaGi

réiaapts,

riixTÙ 6è tov

vtà> fiésa

Xópoi

ovs naXovSi

ntsaoùs.

(Idem

paulo post structural« liarum pilarum accuratius describit. ) et Codini: twv &i mvsZiv Vlfiu>$£vtqdv tiai TV tilÓVUùV sraSév7uùv SjieXhev ¡itr'

avTTi'/i(iiv rectius scriptum in suis libris repererunt.

Suidas etiam addit

i/V

)//IÌÌS

ài/iiSa ypuft)i0s,

¿paAiyjiios

¿r.&fjcsrai

vnepSt

aX^a

de-

npare-

6T

KVAAIOS

nvXivdpov

avbijca.

Unde et e x loco Platonis patet fornicem esse ob-

Sic Philander ad Vitruvii V I I c. ,3. Camerarum, inquit,

longam.

species sunt testudo et hemisphaerium , de quibus dixi ad libri 5 cap. 10, et fornix , quae oblonga et in arcum curva e s t , quo genere in hypogaeis et cryptoporticibus utuntur.

Apposuit

ibi-

dem Philander testudinis et fornicis formain cum liemispliaerio et lunulata camera ab Ttalis invejita.

Altero loco idem ita tradit:

Hemisphaerium a testudine differt, quod haec ex d u o b u s in crucem se in centvo secantibus constare v i d e t u r ,

aimbus

illud autem

Itali vocant cuppolam.

plane sphaericum atque oibiculatum est.

Aliter sed non rectius Salmasius Exercit. p. 8 5 5 distinxit vocaS e n e c a F . p i s t . 9 0 . Posidouius,

bula. liisse

dicilur

uatorum

Jomicem,

medio

7it

saxo

Democritris,

lapidum

alligaretur.

inquit,

curvalura Medium

iuve-

paullatim hoc

incli-

saxum

graece

o/xfa^os appollatur.

Auctor libri de M u n d o cap. 6 sect. 20. roiy

o/npaXois

rols

%eyofitvois

tiara

rr/v

raS.li

TO nap Spijfia

lis

enarepov

tv

rais

fitpos

Tj/a\isi

tvboSiv

MSois,

iv

01 jiisoi

apfiovict

rrjs -xjiuXiios na! ar,iprjrov.

Ktifievoi

rt/povSt

Fornicem

xai

iv

lapidibus

conclusam cum periodo comparat Demetrius sect. 1,3 souse r a xepioiina

tiun'Xa rols

Gwiy-ovGi.

ILiSoii

apreptidoixsi

ras

iztpiqtptis

areyas

xat

Recentiores, veluti P r o c o p i u s , porticus cameiatas et

cameras ipsas B6\ovs d i x e r u n t , ut alibi docui.

Idem Procopius

de Aedific. I cap. 1 fornices ab artificibus ait Xwpovs vocari.

Lora

posuit ibi versio latina. Camera vel camara vocabulum est g e n e r a l e , annotavit P h i l a n d e r , camera

tectus

locus

quod vt

tit supra recte

plures species complectitui - .

testudo

V a r r o R . R . 3 , 7 , 3-

Apud

(lorum Siculum 2, 9 Semiramis ductum aquae (biwpvya)

Hinc Dio-

ducit

per Euphratein cocto l a t e r e , (avvoiKobofiijaaSa ras najiapas) cuius

AD

L I B R I

VI.

CAPUT

Vili.

495

4. 5-

ìatera excepta fornice (ycoapìs rrjs Kafia\i6(tìv.

Plura vide in

Indice Script. R . R . p. 124.

Cantar a est curvatura,

curvatura, -¡¡¡aXièes tiafupâtîSai,

et a verbo nix/uroa, xdpxToo factum

est, u t curvatura a curvare. svvvófiaa

Hinc Strabo 5

ÀiSca KaTaaajKf^évTts.

vel fornicati.

Kóyjcijv

P-

Jornicuni

S.

viróvofiot

i. e. quadrato saxo concamerati

Graeci recentiores dixerunt syaipijs

/lópoio Aójoì TÒ riraprov,

rtrpu-

ut ait Paulus in Descriptione templi So-

phiae. Salmaslus Exercit. p. 8.53 concliam interpretatur cameram dimidiati liemispbaerii figura.

Sed omnino cameram concham dixe-

runt variis recessibus distinctam, ad quorum qunrtum supremum pertinent verba Pauli laudata; ipse enim alibi: ¿>s 1/ fisv xos

dvéssvrai

rióXirois

rjépi nàypt) vijioäav àvTtWovUa

vépSev

¿irtpßtßavia.

Salmasius p. 054-

Pervertit

D e concha

fiia,

locum

ßa$vno\-

rpiGGoìSi 5k interpretatione

comparabis etiam Cangii Glossa-

rium Graecum.

5perpendiculo perpcndiculum

—

Guelf. Wratisl. perpendicula.

dictum.

Deinde

reclinatioiie.r

E s t pro ad

Franeck. Cotton.

Postea debet esse W r a t . substructionum

—

Sunt eaedem supra 1, 5.

R e c t e Barbarus : Instruimus, substruimus

infimas

partes;

inquit,

médias,

inde

substructio

I I I , 3. et V , 3.

struinuis extimas, fundamentorum,

structurae frontium, instructio est partium mediarum. ctio occulta in i m o , L i v i u s 6 c. 4. est.

instructio in medio,

Capitolium

quoque

saxo

Idem 3ß c. 2¡3 substrucliouem

Mostell. I, 2, 40 Jundamentum cum ex

depressiore

superficiem structions

fungentur

in Capitolio

ea,

substruction locare.

Plauti

Columella I, 5, 9

orsa fundamenta,

sust inebuut,

adversus

Comment, ad Vilruu. I,

sola structura apparet. quadrato

substruere.

loco fueriut

suam facile

Substru-

non

sed et pro f altura quae mosc ab superiore

solum et subparte 63

C O M M E N T A R I ! Pluiius X Epist. 4ß de tlieatro rimls discedente

applicabiintur.

et hiantc : nam fulturae pitur,

ac substructiones,

non lam firmae

B. C. 2, 25 theatro,

mihi quam quocl

est

quibus

sumptuosae

ante

subinde

su.iciCaesar

videntur.

oppidum,

substructionihts

maxim is. quibus in locis fere omnibus Interprétés male

eins operis

vocabulum explicant, ut ipsum et inni L e x i c o n Schell erianum. terrae qu'ils

vlenta

ita

distautia

pedinativi

inter

de la

terre

Rode male die

cause

Erd-

enim

et

scrrae

lilla

tunc

partes

ratiouc

fundainter

ea

fluidamente

dent es soient ita

tunc

in parvas

non poterit

miteni

intcriori

sic erit factum,

distributa

prent ens,

Cum

instituta,

exteriori

quemadmodum

Cum

magnitudo

pondéré

se fuerint

coniuncta

disposita,

coUocentur.

si

à

muri oppidani structura.

transversa

reni

Perraltus vertit :

Galiani il terrapieno,

Quid sit, optime docebit locus I cap. 5 sect. 7 de simillima

masse.

fundanientorum alia

—

congestio

soutiennent.

esse,

oneris

ncque

ter-

universa

extrudere

muri

sub-

ructiones. esse —

solct

a verbis ltaque ptum habet

Sulp, solet

etiam.

Deinde dirumpit

W r a t . qui

Capitulum X I X exorditur,

ut huic vitio

ubi scri-

mediatur.

6. —

faciundum Postea anterides

W r a t . faciendum. suavissime

Dein de ut

àvTiipiòes,

S.v"Ka ì) Xidiva

Sftara,

p. 0 5 6

àvn/piòas•

qui monet erismae

factum ut schemae pro sjcyfiara.

posuit locum: Kppfivy

Hesychius:

etuvri/v

¿vrrfpiòes, Obices,

exponunt.

Haec

esse giaecum ¿^¿i-

Etyinol. M. ex Euripide

¿n fiisijs

àvTtipiios.

Idem Euripi-

des Rhesi versu 7 8 5 de equis currui iunctis ai b' ìpiynov piòhüv Svftàv wviovGai.

aerismae

Glossae:

KuTa5titX)à7Ì6a>v

navium

AD

L I B R I

b e l l i c a r a m àvrijpiòas

VF.

C A P U T

àvTi/piòa etiam interpretatur Svpióa. contiafortia

et arcus

P e r r a l t u s h. 1. v e r t i t : il Jant arcs

boatans.

5 — 7.

memorat T h u c y d i d e s 7, 3er quant crassitudo

coustituta

fuerit

facien-

autem

substructioiiis.

ab imo

quod satis

manifestum reddit structura verborum laborans. Quod quoiriodo sanari posse videatur antequam dicam, de tota p e r i o d o et de re, quain t r a c t a t , dicendum est bieviter.

Q u e r i t u r enim ipse etiam Perral-

tus de obscuritate et corruptela loci, sibi aniinadvertere visus est. Le

texte

latin

de sens, rons

soient

soutiennent

autant

dis tans

doivent

mur

est haut,

être proches

d'éperons. par

remettant

avoir,

appuyent

que j'ai

que les

appuyé

se

grand

faute

dans

et qu'il faut

lire,

una struantur,

eaeque inter

plus ce

par un

crû qu'il y avoit

à leur place:

Car

et plus les épeparceque

lignes

épequ'ils

raisonnable.

est haut,

de deux

point

que le mur

point

d'être

n'a

à la raison :

qu'il faut

les uns des autres,

T^esorte

qu'il

est contraire dire

il a besoin

substructio ;

endroit

les uns des autres

la transposition

ces lignes

eâdein qua

cet

ce qui n'est

que les éperons et plus

en

veuille

a de hauteur,

le mur

nombre

semble

ce texte

rons

le texte

qu'il

que

plus

E n tibi annotationem viii d o c t i :

est si corrompu

et celui

car il semble

sed is alia in p a r t e vitium

crassitudine

distent tanto

spatio,

q u a n t o crassitudo constituta f u e r i t substructioiiis : p r o c u r r a n t autem ab imo quantum altitudo substructionis est f u t u r a . I t a q u e locum sic v e r t i t : par des espaces

égaux

soutient

la terre.

le pié,

autant

en diminuant de saillie

vers

ils seront

à la largeur

Mais

il faut

que le mur par

degrés

le haut

qu'ils

mime

depuis

les uns des

avancent

a de hauteur le bas,

que le mur

ipse vir doctus confitetur rationein lectionem mutandain c e n s u i t ,

dis tans

autres

que l'on a donnée au mur •qui par

qu'ils

aillent

et qu'ils

ayent

autant

a d'épaisseur. earn,

dans terre ;

qua

At p vim urn motus

vulgarem

adversari vulgari omnium arcliitecto-

5 »o

C O M M E N T A R I !

rum opinioni, quae distantiam anteridum definit non latitudine sed altitudine substructions. Deinde ipse Vitruvius dentium distantiam a muro introrsum eadem substructionis altitudine definit. Postea admissa Perralti emendatione verba procurrant autem ab imo quantum (voluit quanta dare) altitudo substructionis est futura, deinde contrahantur gradativi ita,itti summani habeantproudneutiam, quanta operis est crassitudo, sententiam earn minime sua sponte fundunt, quam extorsit vir doctus. Distantiam enim anteridum a substiuctione putavit Perraltus a Vitruvio significali Iiis verbis procurrant ab imo, quae reddidit: qu'ils avancent dans terre par le pie ; eamque in opinionem induxisse vide tur viium doctum locus sequens de dentibus introrsum substruction! adiunctis, qui singuli distant a muro vel substiuctione spatio altitudims uius; itemque structura diagonios contra angulum muri introrsum facta, in media sua parte distat ab angulo muri interiore spatio altitudinis substructionis. Verum non animadvertit Perraltus Vitruvium bis veibo distare vel altero in loco discedere f u t i liabent cum Iocundo vulgares Editiones) a muro usum fuisse, tertio vero in loco recedere ab interiore angulo muri. Contra verbum procurrere ab imo ad summum gradatim, uti snquentia docent, nullo modo ad distantiam anteridum a muro trahi potest. Ita enim procurrant autem a muro per terram aut per imum dicendum fuisse videtur. Sed in his ipsis verbis inest vitium apertiim, uti antea dixi ; cui qua ratione medendum sit, equidem non reperio : et miror reliquos Interpretes de vitio tacuisse. Fortasse alios in vestigium verae lectionis perducet varietas librorum aliquot scriptorum, qui procurrat —f uerat — contrahatur — habeat, scriptum habent, ita ut suspicari liceat, totum locum de crassitudine substructionis esse intelligendum. Galiani locum ita vertit: Partano dal fondo a quella larghezza corrispondente alt altezza del fondamento, indi vadano di grado in grado ristringendosi, finché venga la cima a sporgere tanto quanto e la larghezza del muro dalla parte di dentro. Vides igitur eum extvemam correctionis Perraltianae partem adsumsisse; sed adiecit quaedam, quae verba quanta

AD

LIBRI

operis est crassitudo

VI.

CAPUT

Vili.

io.

in sententiam alienam d e t o r q u e n t , quasi mu-

rus vel substructio crassitudinem interiorem diversam habuerit ab exteriore. Their

Britannicus i n t e r p i e s ,

projection

at

bottom

ness of the foundation-wall: till at the top work.

they

Newton,

is also from

to

thence diminishing

may be as prominent

thick-

gradually,

as the thicknefs

of

the

In annotatione primum queritur de loci obscuritate, deinde

veriorem sibi videi i ait sententimn, vertendo: deve

Dal

grosso

grosso

busso

tanto

il fondamento,

si rastremino

titillo,

il muro

quam Barbarus expresserit

habbiano

di piede,

deW opera

che si f a .

at the top oj- the foundation the thicknefs

receive

projecting

esser

inalzandosi

cosi grosse,

quanto

è

Ad eundem igitur modum the anterides

no more

of the work of

pilasters.

quanto

mai poi a poco a poco

che di soprasiano

censet verb.» "V itruvii vertenda esse: that ject

ita locum reddidit:

be equal to the

than

should

pro-

is sufficient

the superstructure

to

with

its

Cardo igitur interpretationis huius novae

vertitur in verbis quanta

operis est crassitudo,

quae Galiani plane

pervertii vertendo , P e r r a l t u s contra ad ipsain substructionem vel m u r u m r e t u l i t , quae iina et summa est eadem crassitudine ; itaque Perraltus opus liabuit adsumere altitudinein s u b s t r u c t i o n s ad crassitudinem anteriduin defimendain. opus super Rode

N e u t o n u s autem cum Barbaro

substructione erigendum eiusque parietes

intelligit.

denique locum multo obscuriorem fecit ita i n t e r p r e t a n d o :

Unterwärts

lasse

des Grundbaues sich einziehn, springen,

man beträgt,

bis

sie

als die Dicke

sie um so viel, hervortreten, oberwärts

als die bestimmte

dann aber nach und- nach

gerade

des PVerks

Dicke

noch

beträgt.

so weit

hervor-