Lingua Latina

Citation preview

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM PRĪMUM CAP. I.

IMPERIUM RŌMĀNUM

5

Rōma in Italiā est. Italiā in Eurōpā est. Graecia in Eurōpā est. Italiā et Graecia in Eurōpā sunt. Hispānia in Eurōpā est. Hispānia et Italiā et Graecia in Eurōpā sunt. Aegyptus in Eurōpā nōn est, Aegyptus in Āfricā est. Italiā nōn in Āfricā est, Italiā in Eurōpā est. Graecia quoque in Eurōpā est. Syria nōn

10

est in Eurōpā, sed in Asiā. Arabia quoque in Asiā est. Syria et Arabia in Asiā sunt. Hispānia nōn in Asiā, sed in Eurōpā est. Gallia quoque in Eurōpā est. Hispānia et Gallia sunt in Eurōpā. Ubi est Rōma? Rōma in Italiā est. Ubi est Italiā? Italiā in Eurōpā est. Ubi sunt Gallia et Germānia? Gallia et Germānia in Eurōpā sunt. Ubi

15

est Aegyptus? Aegyptus nōn in Eurōpā sed in Āfricā est. Ubi est Nīlus? Nīlus in Āfricā est. Ubi est Rhenus? Rhenus est in Germānia. Nīlus fluvius est. Rhenus fluvius est. Nīlus et Rhenus fluvii sunt. Danuvius quoque fluvius est. Tiberis et Rubico fluvii in Italiā sunt. Nīlus fluvius magnus est. Rubico nōn est fluvius magnus, Rubico

20

fluvius parvus est. Rhenus nōn est fluvius parvus, sed fluvius magnus. Nīlus et Rhenus fluvii magni sunt. Nīlus et Rhenus nōn sunt fluvii parvi. Oceanus Atlanticus est magnus. Corsica insula est. Italiā insula nōn est. Corsica et Sardinia et Sicilia insulae sunt. Melita quoque insula est. Sicilia insula magna est.

25

Melita insula parva est. Britannia nōn insula parva, sed insula magna est. Sicilia et Sardinia nōn insulae parvae, sed insulae magnae sunt. Brundisium oppidum est. Tusculum oppidum est. Brundisium et Tusculum oppida sunt. Sparta et Delphi oppida sunt. Brundisium oppidum magnum est. Tusculum est oppidum parvum. Delphi quoque I

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM PRĪMUM CAP. I. 30

opidum parvus est. Tusculum et Delphi nōn oppida magna sed oppida parva sunt. Ubi est Sparta? Sparta in Graecia est. Sparta opidum Graecum est. Sparta et Delphi oppida Graeca sunt. Tusculum nōn oppidum Graecum, sed oppidum Rōmanum est. Tusculum et Brundisium oppida Rōmana

35

sunt. Corsica insula Rōmana est. Creta, Cythera, Rhodus, Naxus, Chios, Lesbos, Euboea insulae graecae sunt. In Graecia multae insulae sunt. In Italiā et in Graecia sunt multa oppida. In Gallia et in Germānia multi fluvii sunt. In Āfricā nōn multi fluvii sunt, in Āfricā pauci fluvii sunt. In Arabia sunt pauca oppida, pauci fluvii. Insulae Graecae nōn paucae, sed

40

multae sunt. Num Rōma in Graecia est? Rōma nōn in Graecia, sed in Italiā est. Num Arabia est in Eurōpā? Nōn in Eurōpā, sed in Asiā est Arabia. Num Creta oppidum est? Creta oppidum nōn est! Creta insula est. Num brundisium quoque insula est? Brundisium nōn est insula! Quid est

45

Brundisium? Brundisium oppidum est, nōn insula. Quid est Eubocea? Eubocea insula Graeca et. Quid est Rubico? Rubico parvus fluvius est. Num oceanus Atlanticus parvus est? Nōn parvus, sed magnus est oceanus Atlanticus! Num Delphi oppidum Rōmanum est? Delphi nōn oppidum

50

Rōmanum, sed oppidum Graecum est. Quid est Tusculum? Tusculum quoque oppidum est, sed Tusculum est oppidum Rōmanum. Num multa oppida sunt in Arabia? In Arabia nōn multa, sed pauca oppida sunt. Num imperium Rōmanum in Asiā est? Imperium Rōmanum est in Eurōpā, in Asiā, in Āfricā. Magnum est imperium Rōmanum!

55

II

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM PRĪMUM CAP. I. GRAMMATICA LATINA 60

Litterae et numeri I numerus est. II numerus est. I et II numeri sunt. III quoque numerus est. I, II, III numeri Rōmani sunt. II numerus parvus est. MMMCCCXXXIII numerus magnus est. a littera est. b littera est. a et b litterae sunt. c quoque littera est. a,

65

b, c tres (III) litterae sunt. A, B, C litterae magnae sunt. a, b, c litterae parvae sunt. a littera prima (I) est. b littera secunda (II) est. c littera tertia (III) est. γ littera Graeca est. g nōn littera Graeca, sed littera Latina est. a, b, c litterae Latinae sunt. α, β, γ litterae Graecae sunt. ‘Fluvius’ vocabulum Latinum est. ‘Ποταμ〉ω’ vocabulum

70

Graecum est. ‘Fluvius’ et ‘insula’ vocabula Latina sunt. ‘Ποταμ〉ω’ et ‘νησοω’ vocabula Graeca sunt. ‘Nōn’, ‘ubi’, ‘magnus’, ‘Graecus’ vocabula Latina sunt. Capitulum primum parvum est. Capitulum secundum et capitulum tertium duo (II) capitula magna sunt. Quid est III? III numerus Rōmanus est. III, II, I numeri Rōmani

75

sunt. Num III numerus primus est? III nōn numerus primus, sed numerus tertius est. Quid est γ? γ littera Graeca est. Num c et d litterae Graecae sunt? c et d nōn litterae Graecae, sed litterae Latinae sunt. Quid est ‘νησοω’? ‘Νησοω’ vocabulum Graecum est. Num

80

‘littera’ et ‘numerus’ vocabula Graeca sunt? ‘Littera’ et ‘numerus’ nōn vocabula Graeca, sed vocabula Latina sunt. ‘Vocabulum’ quoque vocabulum Latinum est!

Singularis et pluralis 85

Nīlus fluvius magnus est.

III

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM PRĪMUM CAP. I.

Nīlus et Rhenus fluvii magni sunt. ‘Fluvius’ singularis est. ‘Fluvii’ pluralis est. Singularis: -us. Pluralis: -i 90

Exempla: fluvius fluvii; numerus, numeri; magnus, magni; parvus, parvi; Rōmanus, Rōmani. Rubico nōn fluvius magnus, sed fluvius parvus est. Rhenus et Danuvius nōn fluvii parvi, sed fluvii magni sunt. III numerus Rōmanus est. I, II, III numeri Rōmani sunt.

95

Corsica insula magna est. Corsica et Sardinia insulae magnae sunt. ‘Insula’ singularis est. ‘Insulae’ pluralis est. Singularis: -a. Pluralis: -ae. Exempla: insula, insulae; littera, litterae; magna, magnae; parva,

100

parvae; Graeca, Graecae; Latina, Latinae. Melita nōn insula magna, sed insula parva est. Sicilia et Sardinia nōn insulae parvae, sed insulae magnae sunt. γ littera Graeca est, g littera Latina est. α, β, γ nōn litterae Latinae, sed litterae Graecae sunt. Brundisium oppidum magnum est.

105

Brundisium et Sparta oppida magna sunt. ‘Oppidum’ singularis est. ‘Oppida’ pluralis est. Singularis: -um. Pluralis: -a. Exempla: oppidum, opida; vocabulum, vocabula; capitulum, capitula; magnum, magna; parvum, parva; Latinum, Latina; Graecum,

110

Graeca. Delphi nōn oppidum parvum est. Sparta et Brundisium nōn oppida parva, sed oppida magna sunt. ‘Insula’ vocabulum Latinum est, ‘νησοω’ vocabulum Graecum est. ‘Secundus’ et ‘tertus’ nōn vocabula Graeca, sed vocabula Latina sunt.

IV

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SECUNDUM CAP. II.

FAMILIA ROMANA

5

Iulius vir Romanus est. Aemilia femina Romana est. Marcus puer Romanus est. Quintus quoque puer Romanus est. Marcus et Quintus non viri, sed pueri sunt. Iulia puella Romana est. Num Iulius femina est? Iulius femina non est! Iulius est vir. Medus quoque vir est. Delia femina est. Num marcus et Quintus puellae

10

sunt? Marcus et Quintus pueri sunt, non puellae. Iulia parva puella est. Iulius, Aemilia, Marcus, Quintus, Iulia, Delia Medus-que sunt familia Romana. Iulius pater est. Aemilia est mater. Iulius pater Marci est. Iulius pater Quinti est. Iulius pater Iuliae est. Aemilia mater Marci est. Aemilia mater Iuliae quoque est. Marcus filius Iulii est. Marcus filius

15

Aemiliae est. Quintus quoque filius Iulii et Aemiliae est. Quintus quoque filius Iulii et Aemiliae est. Iulia est filia Iulii et Aemiliae. Quis est Marcus? Marcus puer Romanus est. Quis est Quintus? Quintus quoque puer Romanus est. Quis est pater Marci et Quinti? Iulius est pater marci et Quinti. Quae est mater Marci et Quinti? Mater Marci et

20

Quinti est Aemilia. Quae est Iulia? Iulia puella Romana est. Quae mater Iluliae est? Aemilia mater Iuliae est. Quis pater Iuliae est? Iulius pater Iluliae est. Iulia filia Iulii est. Qui sunt filii Iulii? Filii Iulii sunt Marcus et Quintus. Marcus, Quintus Iulia-que sunt tres liberi. Liberi sunt filii filiae-

25

que. Marcus, Quintus Iulia-que sunt liberi Iulii et Aemiliae. In familia Ilulii sunt duo filii et una filia. In familia Iulii sunt tres liberi. Num Medus filius Iulii est? Medus filius Iulii non est, Medus servus Iulii est. Iulius dominus medi est. Iulius dominus servi est. Davus quoque servus est. Medus et Davus duo servi sunt. Iulius dominus Medi

I

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SECUNDUM CAP. II. 30

et Davi est. Iulius dominus servorum est. Iulius non est pater servorum. Iulius pater Marci et Quinti est. Iulius pater puerorum est. Num Delia filia Aemiliae est? Delia filia Aemiliae non est, Delia est ancilla Aemiliae. Aemilia domina Deliae est. Aemilia domina ancillae est. Syra quoque ancilla est. Delia et Syra duae ancillae sunt. Aemilia

35

domina ancillarum est. Aemilia non est mater ancillarum. Aemilia mater Iuliae est. Qui sunt Medus et Davus? Medus et Davus servi sunt. Quae sunt Delia et Syra? Delia et Syra sunt ancillae. Servi et ancillae liberi non sunt. Quot liberi in familia sunt? In familia sunt tres liberi. Quot filii et

40

quot filiae? Duo filii et una filia. Quot servi sunt in familia? In familia Ilulii sunt centum servi. In familia multi servi, pauci liberi sunt. Iulius dominus multorum servorum est. ‘Duo’ et ‘tres’ numeri sunt. ‘Centum’ quoque numerus est. Numerus servorum est centum. Numerus liberorum est tres. Numerus

45

filiorum est duo. Num numerus filiarum duae est? Numerus filiarum non est duae, sed una. Centum numerus magnus est. Unus, duo, tres numeri parvi sunt. Numerus servorum magnus est. Numerus liberorum parvus est. In familia magnus numerus servorum, parvus numerus liberorum est. Medus servus Graecus est. Delia est ancilla Graeca. Iulius est

50

dominus servi Graeci. Aemilia domina ancillae Graecae est. In familia Iulii multi servi Graeci sunt. In familia Iulii multi servi Graeci sunt. In familia magnus numerus servorum Graecorum est. Magnus numerus servorum Graeci sunt. Magnus numerus ancillarum Graecae sunt. Multi servorum sunt Graeci multae-que ancillarum sunt Graecae.

55

Num Aemilia femina Graeca est? Aemilia non femina Graeca, sed Romana est. Num Iulius vir Graecus est? Iulius non vir Graecus, sed Romanus est. Viri Romae non Graeci, sed Romani sunt.

II

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SECUNDUM CAP. II.

Sparta oppidum Graecum est. Viri Spartae Graeci sunt. Viri oppidi sunt Graeci. In Graecia magnus numerus oppidorum est. Viri oppidorum 60

Graecorum sunt Graeci. In Gallia et in Germania magnus numerus fluviorum est. Fluvii Galliae et Germaniae magni sunt. Num fluvii Africae magni magni sunt? In Africa unus fluvius magnus est: Nilus. Ceteri fluvii Africae parvi sunt. Num insulae Graecae magnae sunt? Creta et Eubocea duae insulae magnae sunt, ceterae insulae Graecae sunt

65

parvae. Brundisium et Sparta et Delphi tria oppida sunt. Quot sun liberi Iulii? Liberi Ilulii sunt tres. Quot filiae? In familia Iulii una filia est, ceteri liberi sun filii. Quis est Cornelius? Cornelius vir Romanus est. Qui sunt Iulius et Cornelius? Iulius et Cornelius duo viri Romani sunt. Num Cornelius

70

pater Marci est? Cornelius pater Marci non est. Marcus filius Iulii est. Cornelius: “Quis est Marcus?” Iulius: “Marcus filius meus est.” Cornelius: “Num Medus quoque filius tuus est?” Iulius: “Medus filius meus non est! Filii mei parvi pueri sunt.”

75

Cornelius: “Quis est Medus?” Iulius: “Medus servus meus est. Medus et Davus servi mei sunt. Filii mei sunt Marcus et Quintus.” Cornelius: “Num Delia filia tua est?” Iulius: “Delia filia mea non est! Filia mea puella parva est.”

80

Cornelius: “Quae est Delia?” Iulius: “Delia ancilla mea est. Delia et Syra ancillae meae sunt. Filia mea est Iulia.” Cornelius: “Familia tua non parva est! Quot sunt servi tui?” Iulius. “Servi mei sunt centum. In familia mea centum servi sunt.

85

Familia mea magna est.”

III

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SECUNDUM CAP. II.

Cornelius: “Centum servi! Magnus est numerus servorum tuorum!”

GRAMMATICA LATINA 90

Masculinum, femeninum, neutrum. (Masculinum, femeninum et neutrum. Masculinum, femeninum, neutrum-que.) ‘Servus’ vocabulum masculinum est. ‘Ancilla’ vocabulum femeninum est. 95

‘Oppidum’ vocabulum neutrum est. Exempla: ‘Servus’, ‘dominus’, puer’, ‘vir’, ‘fluvius’, ‘oceanus’, ‘numerus’ vocabula masculina sunt. Masculinum: -us (-r). ‘Ancilla’, ‘domina’, ‘filia’, ‘puella’, ‘insula’, ‘littera’, ‘familia’ vocabulua femenina sunt. Femeninum: -a.

100

‘Opiidum’, ‘imperium’, ‘vocabulum’, ‘capitulum’, ‘exemplum’, ‘pensum’ vocabula neutra sunt. Neutrum: -um.

Genitivus. Masculinum: Davus servus est. Iulius dominus servi (Davi) est. 105

Davus et Medus servi sunt. Iulius dominus servorum (Davi et Medi) est. ‘Servi’ genituvus est. ‘Servorum’ quoque genetivus est. ‘Servi’ genituvis singularis est. ‘Servorum’ genitivus pluralis est. Genitivus singularis: -i. Genitivus pluralis: -orum.

110

Exempla: Marci, Quinti, Ilulii, Medi, Davi, servi, servorum, Graeci, Graecorum, puerorum, filiorum, liberorum, fluviorum. Iulius pater Marci et Quinti est. Iulius pater puerorum est. Iulius dominus Medi et Davi est. Medus servus Graecus est. Iulius dominus servi Graeci est. Numerus servorum Graecorum magnus est. Marcus

IV

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SECUNDUM CAP. II. 115

filius est. Numerus filiorum est duo. Numerus liberorum est tres. In Gallia magnus numerus fluviorum est. Femeninum: Syra ancilla est. Aemilia domina ancillae (Syrae) est. Syra et Delia ancillae sunt. Aemilia domina ancillarum (Syrae et Deliae) est.

120

‘Ancillae’ genitivus singularis est. ‘Ancillarum’ genitivus pluralis est. Genitivus singularis: -ae. Genitivus pluralis: -arum. Exempla: Iuliae, Aemiliae, Deliae, Syrae, ancillae, ancillarum, filiarum, insularum, Graecae, Graecarum. Aemilia mater Iuliae est. Aemilia domina Delia et Syrae est. Delia

125

ancilla Graeca est. Aemilia domina ancillae Graecae est. Iulia filia Aemiliae est. Numerus filiarum non est duae, sed una. Numerus insularim Graecarum magnus est. Neutrum: Sparta oppidum Graecum est. Viri opiidi (Spartae) sunt Graeci.

130

Numerus oppidorum Graecorum magnus est. ‘Oppidi’ genitivus singularis est. ‘Oppidorum’ genitivus pluralis est. Genitivus singularis: -i. Genitivus pluralis: -orum. Exempla: oppidi, oppidorum, Graecorum, capituli, secundi, vocabulorum, exemplorum.

135

Viri oppidorum Graecorum sunt Graeci. Capitulum secundum magnum

est.

Vocabula

capituli

secundi-multa

sunt.

Numerus

vocabulorum magnus est. Numerus exemplorum non est magnus!

V

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM TERTIUM CAP. III.

PUER IMPROBUS 5

SCAENA PRIMA

PERSONAE: Iulia: puella Marcus, Quintus: Pueri.

10

Iulia cantat: “♪♫ I know it’s only Rock’n’roll but I like it ♪♫♪” Iulia laeta est. Marcus: “St!” Marcus laetus non est. Iulia cantat: “♪♫ I know it’s only Rock’n’roll but I like it, I like it, yes I do!!! ♪♫♪, Yeah!!!”

15

Marcus, Iuliam pulsat. Iam Iulia non cantat, sed ululat: “Buaaaa buaaaa ;” Marcus ridet: “Hehehehe ☺” Quintus Marcum videt, sed Marcus Quintum non videt. Quintus: “Quid? Marcus puellam pulsat? et Marcus ridet!”

20

Quintus iratus est. Quintus Marcum pulsat. Iam Marcus non ridet. Marcus iratus Quintum pulsat. Iulia Aemiliam vocat: “Mater! Mater! Marcus Quintum pulsat!” Marcus: “St!” Marcus Iuliam pulsat. Iulia Aemiliam vocat: “Mater! Mater! Marcus me pulsat!”

25

Aemilia venit. SCAENA SECUNDA

PERSONAE: Aemilia: Mater 30

Iulia: filia aemiliae I

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM TERTIUM CAP. III.

Marcus, Quintus: filii aemiliae.

Aemilia iterrogat: “Quis me vocat?” Quintus respondet: “Iulia te vocat” 35

Aemilia Quintum interrogat: “Cur Iulia ululat?” Quintus respondet: “Iulia ululat, quia Marcus eam pulsat.” Aemilia: “Quid? Puer parvam puellam pulsat? Fu! Cur Iuliam pulsat?” Quintus: “Marcus Iuliam pulsat, quia Iulia cantat.”

40

Aemilia: “O, Iulia, mea parva filia! Marcus puer probus non est. Marcus puer improbus est!” Quintus: “Iulia puella proba est.” Aemilia Quintum interrogat: “Ubi est Iulius? Cur Iulius non venit?”

45

Marcus respondet: “Pater dormit” Quintus: “Mater non te, sed me interrogat!” Aemilia: “St, Pueri! Ubi est pater?” Aemilia Ilulium non videt. Quintus respondet: “Pater non hic est, sed Marcus hic est” Quintus Iulium vocat: “Pater! Pater!”

50

Iulius Quintum non audit ne-que venit. Cur Iulius Quintum non audit? Iulium non eum audit, quia Iulius dormit. Marcus: “He, he! Pater non venit. Pater dormit ne-que te audit.” Aemilia: “Fu, puer!” Aemilia irata est. Aemilia puerum pulsat: paf-paf-crash-boom-toing-bang!!!

55

Marcum ululat. Iulius Marcum audit, Iam Iulius non dormit.

SCAENA TERTIA

PERSONAE: Iulius: Pater

II

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM TERTIUM CAP. III.

Aemilia: Mater

60

Iulia, Marcus, Quintus: liberi Iulii et Aemiliae

Quintus: “Pater venit” Aemilia Quintum non audit, quia Marcus ululat. Iulius Quintum videt eum-que interrogat: “Cur Marcus ululat?”

65

Quintus respondet: “Marcus ululat, quia mater eum pulsat” Iulius Quintum interrogat: “Sed cur mater Marcum pulsat?” Quintus respondet: “Mater Marcum pulsat, quia Marcum puer improbus est. Marcus parvam puellam pulsat” Iulia: “Mater! Pater hic est.” Aemilia Iulium videt.

70

Aemilia: “Filius tuus Marcus improbus est!” Iulius: “Fu, puer! Puer probus parvam puellam non pulsat!” Iulius iratus puerum improbum pulsat: paf-paf-crash-boom-toingbang!!! Marcus ululat. Quintus ridet.

75

Quintus laetus est, Iulia laeta non est ne-que ridet. Cur Iulia laeta non est? Iulia laeta non est, quia Marcus ululat. Iulia puella proba est! Quae cantat? Iulia cantat. Puella, quae cantat, est Iulia. Iulia, quae cantat, parva puella est. Quia Iuliam pulsat? Marcus Iuliam pulsat. Puer, 80

qui Iuliam pulsat, est Marcus. Marcus, qui Iuliam pulsat, puer improbus est. Num Iulia Marcum pulsat? Iulia eum non pulsat. Iulia ululat et Aemiliam vocat. Quam Iulia vocat? Iulia Aemiliam vocat. Iulia, quam Marcus pulsat, filia Aemiliae est.

85

Num Aemilia Quintum pulsat? Quintum Aemilia non pulsat. Quem Aemilia pulsat? Aemilia Marcum pulsat. Puer, quem Aemilia pulsat, est Marcus. Marcus, quem Aemilia pulsat, puer improbus est.

III

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM TERTIUM CAP. III.

Quem Quintus vocat? Quintus Iulium vocat. Iulius, quem Quintus vocat, pater liberorum est. Num Iulius Quintum audit? Iulius eum non 90

audit, quia Iulius dormit. Quem audit Iulius? Iulius Marcum audit. Puer, quem Iulius audit, est Marcus. Iulius venit et Marcum, puerum improbum, pulsat. Marcus ululat. Quintus ridet. Puer, qui ululat, est Marcus. Puer, qui ridet, est Quintus. Puella, quae cantat, laeta est. Puella, quae ululat, laeta non est.

95

Puer, qui parvam puellam pulsat, improbus est! GRAMMATICA LATINA

Nominativus et accusativus Masculinum:

100

Marcus ridet. Quintus Marcum pulsat. Marcus Quintum pulsat. Quintus ululat. ‘Marcus’ nominativus est. ‘Marcum’ accusativus est. ‘Quintus’ nominativus 105

est.

‘Quintum’

accusativus

est.

Nominativus:

-us.

Accusativus: -um. Exempla: Marcus, Marcum; Quintus, Quintum; Iulius, Iulium; puer, puerum; improbus, improbum; eum. Femeninum: Iulia cantat. Marcus Iuliam pulsat. Iulia Aemiliam vocat. Aemilia venit.

110

‘Iulia’ nominativus est. ‘Iuliam’ accusativus est. ‘Aemiliam’ accusativus est. ‘Aemilia’ nominativus est. Nominativus: -a. Accusativus: -am. Exempla: Iulia, Iuliam; Aemilia, Aemiliam; puella, puellam; 115

parva, parvam; eam.

IV

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM TERTIUM CAP. III.

Verbum. Iulia cantat. Marcus ridet. Aemilia venit. ‘Cantat’ verbum est. ‘cantat’, ‘ridet’, ‘venit’ tria verba sunt. 120

Exempla: cantat, pulsat, ululat, vocat, interrogat (-at); ridet, videt, respondet (-et); venit, audit, dormit (-it).

125

130

NOMINATIVUS:

ACCUSATIVUM:

VERBUM:

Marcus

Iuliam

pulsat.

Quintus

Marcum

videt.

“Marcus

puellam

pulsat?”

Quintus

Marcum

pulsat.

Marcus

Quintum

pulsat.

Iulia

Aemiliam

vocat.

Aemilia

venit.

Aemilia

Quintum

interrogat:

“Quis

me

vocat?”

Quintus

135

respondet:

“Iulia

te

vocat.

Marcus

eam

pulsat.”

Aemilia

puerum

pulsat.

Marcus Iulius

ululat. eum

audit.

Iulius 140

venit.

“Puer probus

parvam puellam

non pulsat.

Iulius

puerum improbum

pulsat.

V

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM QUARTUM CAP. IV.

DOMINUS ET SERVI SCAENA PRIMA

PERSONAE:

5

Iulius: dominus. Aemilia: domina. Medus: servus Iulii

Crumena Iulii magna est. Iulius crumenam magnam habet. In

10

crumena Iulii pecunia est. Iulius pecuniam in crumena habet. In crumena Iulii multi nummi sunt. Aemila Iulium interrogat: “Quot nummi in crumena tua sunt?” Iulius respondet: “In crumena mea centum nummi sunt.” Iulius pecuniam numerat: “Unus, duo, tres, quattuor, quinque, sex,

15

septem, octo, novem, decem. Quid? Decem tantum?” Iulius rursus pecuniam numerat: “Unus, duo, tres, quattuor, quinque, sex, septem, octo, novem, decem.” Numerus numorum non est centum, sed decem tantum. In crumena Iulii non multi, sed pauci nummi 20

sunt. Iulius: “Quid? In crumena mea non centum, sed tantum decem nummi sunt! Ubi sunt ceteri nummi? Ubi sunt servi mei?” Medus: “Servus tuus Medus hic est.” Iulius servum suum Medum videt, Davum non videt. Medus ad-

25

est. Davus non ad-est, Davus ab-est, Iulius et Aemilia et Medus ad-sunt. Davus ceteri-que servi ab-sunt. Iulius: “Quid? Unus servus tantum ad-est! Ubi est Davus? Davum voca!”

I

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM QUARTUM CAP. IV.

Medus Davum vocat: “Dave!” sed Davus Medum non audit ne30

que venit. Medus rursus Davus vocat: “Dave! Veni!” Davus venit. Iam duo servi ad-sunt.

SCAENA SECUNDA

PERSONAE:

35

Iulius: dominus. Aemilia: domina. Medus, Davus: servi Iulii.

40

Davus, qui dominum suum non videt, Medum interrogat: “Quid est, Mede?” Medus: “St! Dominus hic est. Saluta dominum!” Servus dominum salutat: “Salve, domine!” Dominus servum salutat: “Salve, serve!”

45

Davus: “Quid est, magne domine?” Iulius: “St! Tace, serve! Tace et audit!” Servus tacet Iulius: “In crumena mea sunt decem tantum nummi. Ubi sunt ceteri nummi mei?”

50

Servus non respondet, servus tacet. Aemilia: “Responde serve! Dominus te interrogat!” Davus respondet: “Pecunia tua hic non est. Iterroga Medum!” Iulius Medum interrogat: “Ubi sunt nummi mei, Mede? Medus nullum verbum respondet, Medus tacet.

55

Iulius rursus eum interrogat: “Ubi est pecunia mea? Responde, serve!”

II

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM QUARTUM CAP. IV.

Medus Davum accusat: “Pecunia tua in crumena Davi est. Davus pecuniam tuam habet” Aemilia: “Audi, Dave: Medus te accusat!” 60

Davus: “Quem Medus accusat? Me?” Iulius: “Tace, Mede! Servus, qui servum accusat, improbus est!” Iulius Davum non accusat, sed interrogat: “Num pecunia mea in crumena tua est, Dave?” Davus: “Non est pecunia tua in crumena mea!”

65

Iulius: “Ubi est crumena tua?” Davus “Crumena mea hic est. Ecce crumena mea” Iulius: “Crumena un mensa pone!” Davus crumenam in mensa ponit. Iam crumena Davi in mensa est. Iulius baculum suum in mensa ponit.

70

Davus: “Vide, domine: in crumena mea pecuna non est” Iulius nullam pecuniam in crumena videt. In crumena Davi nulli nummi sunt. Crumena eius vacua est. Davus pecuniam domini non habet. Iulius: “O! Servus meus pecuniam meam non habet. Davus bonus servus est. Ecce nummus tuus, Dave!”

75

Iulius unum nummum in crumena Davi ponit. Iam crumena Davi vacua non est: in crumena eius unus nummus est. Davus laetus est. Iulius: “Sume crumenam tuam et discede, bone serve!” Davus crumena suam sumit et discedit. Medus baculum, quod in mensa est, videt. Medus quoque

80

disquedit! Cur Medus discedit? Medus discedit? Medus discedit, quia is pecuana domini habet! Davus et Medus ab-sunt.

SCAENA TERTIA

PERSONAE: 85

Iulius: dominus.

III

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM QUARTUM CAP. IV.

Aemilia: domina.

Iulius: “Davus bonus servus est. Is pecuniam meam non habet... Sed ubi est pecunia mea, Mede? Quis pecunuam meam habet?” Medus non respondet.

90

Iulius: “Ubi est Medus? Cur non respondet?” Aemilia: “Medus non respondet, quia ab-est. Nullus servus ad-est” Iulius Medum vocat: “Mede! Veni!” sed Medus, qui ab-est, eum non audit. Iulius rursus vocat: “Mede!!! Veni, improbe serve!” Medus non

95

venit. Iulius: “Cur Medus non venit?” Aemilia: “Medus non venit, quia is pecuniam tuam habet! Crumena eius vacua non est!” Aemilia ridet. Iulius iratus est – is non 100

ridet! Iulius: “Ubi est baculum meum?” Iulius baculum, quod in mensa est, non videt. Aemilia: “Ecce baculum in mensa” Iulius baculum suus sumit et discedit.

105

GRAMMATICA LATINA Vocativus. 110

Medus Davum vocat: “Dave!” ‘Dave’ vocativus est. Vocativus: -e (nominativus: -us) Exempla: Mede, Dave, domine, serve, magne, bone.

IV

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM QUARTUM CAP. IV.

Servus: “Salve domine!” Dominus: “Salve, serve!” Davus: “Quid est, magne domine?” Iulius: “Tace, serve!” Iulius: “Ecce nummus tuus, 115

Dave. Discede bone serve!” Iulius Medum vocat: “Mede!” Imperativus. Dominus: “Voca Davum!” Servus Devum vocat. Dominus: “Tace et audit!” Servus tacet et audit. Dominus: “Discede, serve!” Servus discedit.

120

Dominus imperat. Servus paret. ‘voca’, ‘tace’, ‘discede’, ‘audi’ imperativi sunt. Imperativus: -ā, -e, -i. Exempla: 1. –a: voca, saluta, interroga. 2. –e tace. Responde, vide, 125

pone, sume, discede. 4. –i: veni, audi, dormi. Iulius imperat: “Voca Davum!” Medus Davum vocat. Medus: “Saluta dominum!” Davus dominum salutat. Davus: “Interroga Medum!” Iulius Medum interrogat. Iulius imperat: “Tace, serve!” Servus tacet. Iulius: “Responde,

130

serve!” Servus respondet. Davus: “Vide domine!” Iulius videt. Iulius imperat: “Pone crumenam in mensa!” Davus crumenam in mensa ponit. Iulius: “Sume crumenam et discede!” Davus crumenam sumit et discedit. Iulius imperat: “Tace et audi, serve!” Davus tacet et audit. Iulius: “Mede! Veni!” Medus non venit. Iulius imperat. Davus paret. Medus non

135

paret.

V

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM QUINTUM CAP. V.

VILLA ET HORTUS

5

Ecce villa et hortus Iulii. Villa eius magna est, et magnus est hortus eius. Villa Iulii in Italia est. In Italia multae villae multi-que horti sunt. Italia hortus Europeae est! Iulius in magna villa habitat. Iulius et Aemilia in magna villa habitant. Marcus et Quintus filii et Iulia filia in villa habitant. Iulius et

10

Aemilia duos filios habent. Iulius et Aemilia non duas filias, sed unam filiam habent. In villa servi et ancillae habitant. Iulius multos servos habet. Iulius dominus eorum est. Aemilia multas ancillas habet. Aemilia domina earum est. Iulius magnam familiam habet.

15

Iulius in villa habitat cum familia sua. Iulius et Aemilia in villa habitant cum Marco et Quinto et Iulia. Iulius et Aemilia in villa habitant cum liberis et servis et ancillis. Villa Iulii in magno horto est. In Italia multae villiae cum magnis hortis sunt. In hortis Italiae rosae et lilia sunt. Iulius multas rosas et multa

20

lilia in horto suo habet. Rosae lilia-que pulchra sunt. Hortus Iulii pulcher est. In eo sunt multae rosae multa-que lilia. Aemilia femina pulchra est. Syra femina pulchra non est, quia ea nasum magnum habet. Femina, quae nasum magnum habet, pulchra non est. Nasus Syrae non pulcher, sed foedus est. Num Iulius vir Syrae est?

25

Iulius vir Syrae non est, is vir Aemiliae est. Iulius Aemiliam amat. Aemilia Iulium amat. Cur Iulius Aemiliam amat? Iulium Aemiliam amat, quia ea femina pulchra et bona est. Viri feminas pulchras amant. Iulius et Aemilia liberos suos amant, liberi Iulium et Aemiliam amant.

I

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM QUINTUM CAP. V.

Num Iulius solus in villa habitat? Iulius non solus, sed cum 30

Aemilia et cum magna familia in villa habitat. Multi servi cum eo habitant. In villa Iulii ostium magnum et ostium parvum est. In villa eius duo ostia et multae fenestrae sunt. Fenestrae villarum Romanarum parvae sunt. Villa Iulii magna est. In ea atrium magnum est. In atrio impluvium

35

est. Quid est in impluvio? In eo aqua est. In oceano Atlantico quoque aqua est et in fluvius Nilo et Rheno et Danuvio. In atrio nullae fenestrae sunt. In villa Iulii peristylum est. Id est magnum et pulchrum. 40

‘Peristylum’ vocabulum Graecum est. In villis Graecis peristyla magna et pulchra sunt. In villa Iulii multa cubicula sunt. Quintus in cubiculo parvo dormit. Cubiculum magnum non est ne-que fenestra eius magna est. Num cubiculum Marci magnum est? Id quoque parvum est. Iulius et Aemilia

45

non in cubiculo parvo dormiunt, cubiculum eorum magnum est. Ubi servi dormiunt? Ii quoque un cubiculis dormiunt. Num cubicula eorum magna sunt? Ea non magna, sed parva sunt. Ancillae quoque in cubiculis dormiunt, ne-que eae in cubiculis magnis dormiunt: cubicula earum parva sunt. Fenestrae cubiculorum magnae non sunt, fenestrae eorum parvae

50

sunt. Aemilia in peristylo est. Num Aemilia sola est? Ea sola non est, liberi cum ea in peristylo sunt. Num Iulius in villa est? Is in villa non est ne-que in horto. Ubi est Iulius? Iulius in oppido Tusculo est. Num Tusculum oppidum magnum est? Id non oppidum magnum, sed parvum

55

est.

II

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM QUINTUM CAP. V.

Aemilia cum Marco, Quinto Iulia-que in peristylo est. Iulia multas rosas pulchras in horto videt et ab Aemilia discedit. Iam ea cum Aemilia non est. Aemilia eam non videt. Iulia in horto est. Aemilia: “Marce et Quinte! Iuliam vocate!” Marcus et Quintus vocant: “Iulia! Veni!” sed Iulia eos non audit,

60

ne-que venit. Iuliam pueros vocat: “Marce et Quinte! Venite! Hic multae rosae sunt.” Marcus et Quintus Iuliam audiunt, ne-que ii ab Aemilia discedunt. 65

Iulia ex horto venit cum quinque rosis pulchris. Cur Iulia lilia non habet? Iulia rosas tantum, nulla lilia habet, quia ea rosas amat, lilia non amat. Iulia: “Vide, mater! Videte, Marce et Quinte! Videre rosas meas!” Iulia laeta est. Aemilia: “Ecce puella pulchra, quae cum rosis pulchras venit!”

70

Marcus: “Rosae pulchrae sunt, sed puella pulchra non est!” Iulia: “Audite, Marce et Quinte!” Marcus: “Mater nasum tuum foedum non videt!” Marcus et Quintus rident: “Güaja.” Iulia ululat et cum una rosa ab iis discedit.

75

Aemila: “Tacete, pueri improbi! Nasus Iuliae foedus non est! Disquedite ex peristylo! Sumite ceteras rosas eas-que in aqua ponite!” Marcus et Quintus ceteras quattuor rosas summunt et cum iis discedunt. Pueri ex impluvio aquam smunt rosas-que in aqua ponunt. Aemilia iam sola in peristylo est, nulli liberi cum ea sunt. Marcus

80

et Quintus in atrio sunt, sed Iulia cum iis non est. Ubi est Iulia? Ea in cubiculo suo est.

III

85

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM QUINTUM CAP. V. GRAMMATICA LATINA

Accusativus. Masculinum: Iulius non unum filium, sed duos filios habet. 90

‘Filium’ accusativus singularis est (vide cap. III). ‘Filios’ accusativus pluralis est. Accusativus singularis: -um (nominativus: -us). Accusativus pluralis: -os (nominativus: -i) Exempla: filium, filios; liberos; servum, servos; puerum, pueros; suum, suos; eum, eos; multos.

95

Iulius liberos suos amat. Iulius multos servos habet. Iulia pueros vocat. Iulia eos non videt.

Femeninum: Iulius non duas filias, sed unam filiam habet. 100

‘Filiam’ accusativus singularis est (vide cap. III). ‘Filias’ accisativus pluralis est. Accusativus singularis: -am (nominativus: -a). Accusativus pluralis: -as (nominativus: -ae) Exempla: filiam, filias; feminam, feminas; ancillam, ancillas; rosam, rosas; pulchram, pulchras; eam, eas; multas; duas; ceteras.

105

Iulius feminas pulchram amat. Viri feminas pulchras amant. Aemilia non unam ancillam, sed multas ancillas habet. Iulia unam rosam sumit. Aemilia: “Pueri! Sumire ceteras rosas eas-que in aqua ponite!”

Neutrum: 110

Villa non unum cubiculum, sed multa cubicula habet. ‘Cubiculum’ accusativus singularis est. ‘Cubicula’ accusativus pluralis est. Accusativus singularis: -um (= nominativus). Accusativus pluralis: -a (= nominativus).

IV

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM QUINTUM CAP. V.

Exempla: cubiculum, cubicula; ostium, ostia; lilium, lilia. 115

Villa non unum ostium, sed duo ostia habet. Iulia nullum lilium habet, quia ea lilia non amat.

Ablativus: Masculinum: 120

In horto Iulii. In hortis Italiae. ‘Horto’ ablativus singularis est. ‘Hortis’ ablativus pluralis est. Ablativus singularis: -o (nominativus: -us). Ablativus pluralis: -is (nominativus: -i)

125

Femeninum: In villia Iulii. In villis Graecis. ‘Villa’ ablativus singularis est. ‘Villis’ ablativus pluralis est. Ablativus singularis: -a (nominativus: -a). Ablativus pluralis: -is (nominativus: -ae).

130

Neutrum: In cubiculo parvo. In cubiculis parvis. ‘Cubiculo’ ablativus singularis est. ‘Cubiculis’ ablativus pluralis est. Ablativus singularis: -o (nominativus: -um). Ablativus pluralis: -is 135

(nominativus: -a)

Exempla: In: in horto, in villa, in oppido; in hortis, in villis, in oppidis. Ex: ex horto, ex villa, ex oppido; ex hortis, ex villis, ex oppidis. 140

Cum: cum servo, cum ancilla, cum lilio; cum servis, com ancillis, cum liliis.

V

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM QUINTUM CAP. V.

Ab: ab eo (puero), ab ea (puella), ab oppido; ab iis (pueris), ab iis (puellis), ab oppidis. ‘In’, ‘ex’, ‘cum’, ‘ab’ cum ablativo! 145

Verbum. Iulius in villa habitat. Iulius et Aemilia in villa habitant. ‘Habitat’ singularis est. ‘Habitant’ pluralis est. Singularis: -t. Pluralis: -nt. 150

Exempla: 1. -at, -ant: puella cantat, ululat, vocat; puellae cantant, ululant, vocant. 2. -et, -ent: puer ridet, videt, tacet; pueri rident, vident, tacent. 155

3. -it, -unt: Iulia discedit, sumit, ponit; pueri discedunt, sumunt, ponunt. 4. -it, -iunt: Iulius dormit, audit, venit; servi dormiunt, audiunt, veniunt. Singularis: -at, -et, -it, -it.

160

Pluralis: -ant, -ent, -unt, -iunt-

Imperativus: Davum voca serve! Iluliam vocate, pueri! ‘Voca’ imperativus singularis est (vide cap. IV.). ‘Vocate’ 165

imperativus pluralis est. Imperativus pluralis: -te.

Exempla: 1. -a, -ate: Iuliam voca, serve! Vocate eam, pueri! 2. -e, -ete: Vide, mater! Videte, Marce et Quinte! 170

3. -e, -ite: Discede, serve! Discedite, pueri!

VI

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM QUINTUM CAP. V.

4. -i, -ite: Iulia! Veni! Marce et Quinte! Venite! Singularis: -a, -e, -e, -i. Pluralis: -ate, ete, -ite, -ite.

VII

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SEXTUM CAP. VI.

VIA LATINA

5

In Italia multae et magnae viae sunt: via Appia, via Latina, via Flaminia, via Aurelia. Ubi est via Appia? Via Appia est inter Romam et Brundisium. Via Latina est inter Romam et Capuam. Via Flaminia est inter Romam et Arminium. Via Aurelia est inter Romam et Genuam. Brundisium, Capua, Arminium, Genua magna oppida sunt. Ostia quoque

10

magnum oppidum est. Ubi est Ostia? Ostia prope Romam est. Tusculum quoque prope Romam est. Num Brundisium prope Romam est? Id non est prope Romam: via Appia longa est. Via Latina non tam longa est quam via Appia. Fluvius Rubico non tam longus est quam fluvius Tiberis.

15

Villa Iulii prope Tusculum est. Ab oppido Tusculo ad villam Iulii via parva est. Ecce Iulius et quattuor servi in via. Iulius ab oppido Tusculo ad villiam suam it. Dominus et quattuor servi ab oppido ad villam eunt. Iulius in sella est. Duo servi sellam domini portant. Servi, qui sellam portant, sunt Ursus et Davus. Iulius non in via ambulat, servi

20

eum portant. Syrus et Leander ambulant. Syrus saccum portat, et Leander quoque saccum portat. Syrus et Leander duos saccos in umeris portant. Sacci, quos Syrus et Leander portant, magni sunt, sed saccus, quem Syrus portat, non tam magnus est quam saccus Leandri. Quattuor servi dominum et duos saccos ab oppido ad villam portant.

25

Iullius in sella inter Ursum et Davum est. Ursus est ante Iulium, Davus post eum est. Num Syrus et Leander ante sellam ambulat? Ii non ante sellam, sed post sellam ambulat. Num Iulius a villa venit? Iulius non

I

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SEXTUM CAP. VI.

a I villa venit. Unde Iulius venit? Iulius ab oppido venit. Quo Iulius it? Iulius ad villam it. Post eum Tusculum est, ante eum est villa. Iulius solus non est: nam quattuor servi apud eum sunt. Medus

30

apud dominum non est, nam is nummos domini habet. Nummi, quos Medus in crumena sua habet, Iulii sunt. Medus dominum suum non amat. Medus Iulium timet, nam Iulius iratus est baculum-que longum habet. Medus baculum domini timet. Itaque Medus apud dominum non est. 35

Medus servus malus est: itaque Iulius eum non amat. Davus autem servus bonus est, ne-que is Medum amat. Davus amicus Medi non est, nam servus bonus et servus malus non amici, sed inimici sunt. Medus inimicus Davi est. Ursus autem amicus Davi est. Ursus et Davus amici sunt. Medus apud dominum suum non est. Est-ne Medus in oppido

40

Tusculo? Medus Tusculi II non est. Est-ne Romae? Medus Romae non est. Medus in via Latina inter Romam et Tusculum est. Ambulat-ne Medus? Medus ambulat: nulli servi eum portant.Unde venit Medus? Medus Tusculo venit, ne-que is ad villam Iulii ambulat. Quo ambulat Medus? 45

Medus Romam ambulat. Tusculum post eum est, ante eum est Roma. Medus Tusculo Romam it. Cornelius quoque in via Latina est inter Romam et Tusculum. Unde venit Cornelius? Is non Tusculo, sed Roma venit. Quo it Cornelius? Cornelius non Romam, sed Tusculum it. Roma post eum, ante eum

50

Tusculum est. Cornelius in equo est. Equus, qui Cornelius venit, pulcher est. Iulius et Cornelius ad villas suas eunt. Villa, ubi Iulius habitat, prope Tusculum est. Iulium prope Tusculum habitat. Ubi est villa

I II

a = ab / “ab” ante a, e, i, o, u, h. “a” ante ceteras litteras. Aliquid (in accusativus) = “in aliquid”.

II

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SEXTUM CAP. VI.

Cornelii? Villa eius Tusculi est. Cornelius Tusculi habitat. Tusculum, ubi 55

Cornelius habitat, oppidum pulchrum est. Iam Iulius prope villam suam est. Servi, qui sellam portant, fessi sunt. Iulius autem fessus non est, nam is non ambulat. Iulius ab Urso et Davo portatur; itaque is fessus non est. Syrus et Leander fessi sunt, nam ii duos magnos saccos umeris portant, ne-que vacui sunt sacci! Sacci, qui

60

a Syro et Leandro portantur, magni sunt; sed saccus, quem Syrus portat, non tam magnus est quam saccus, qui a Leandro portatur. Itaque Syrus non tam fessus est quam leander. Cornelius-ne fessus est? Cornelius fessus non est, nam is equo III vehitur. Iulius sella vehitur. Servi ambulant, domini vehuntur. Medus ambulat, nam is servus est ne-que equum habet.

65

Medus autem fessus non est. Iulius et Cornelius prope villas suas sunt. Medus autem prope Romam est. Medus ad villam Iulii non est, nam Medus dominum suum timet. Dominus a servo malo timetur. Servus malus a domino non amatur. Cur Medus Romam it? Medus Romam it, quia Lydia Romae

70

habitat. Quae est Lydia? Lydia femina Graeca est. Medus Lydiam amat et ab ea amatur. Lydia amica Medi est. Multi viri Lydiam amant, nam Lydia pulchra femina est. Pulchrae feminae a multis viris amantur. Lydia autem unum virum amat, nam ea proba femina est. Medus cantat: “Non via longa est Romam, ubi amica habitat mea

75

pulchra!” Medus laetus est, nam femina pulchra eum Romam vocat. Itaque is fessus non est! Iam Iulius in villa apud Aemiliam et liberos est. Iulius ab Aemilia liberis-que laetis salutatur. Cornelius Tusculi in villa sua est. Medus

80

autem Romae apud amicam suam est.

III

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SEXTUM CAP. VI. GRAMMATICA LATINA

Accusativus et ablativus Iulium ad villam it; ad oppidum; ad villas.

85

Ursus ante Iulium est; ante eum; ante sellam. Davus post Iulium est; post eum; post sellam. Via Appia est inter Romam et Brundisium; inter Ursum et Davum; inter servos; inter eos. Ostia prope Romam est; prope villam.

90

Medus apud dominum non est; apud amicam suam; apud Aemiliam et liberos. Accusativus post ‘ad’, ‘ante’, post’, ‘inter’, ‘prope’, ‘apud’. Ablativus post ‘ab’, ‘cum’, ‘ex’, ‘in’: vide cap. V. Quo it Medus? Medus Romam it. Quo it Cornelius? Cornelius

95

Tusculum it. Unde venit Cornelius? Cornelius Roma venit. Unde venit Medus? Medus Tusculo venit. (Ubi habitat Lydia? Lydia Romae habitat. Ubi habitat Cronelius? 100

Cornelius Tusculi habitat) Accusativus: Romam, Tusculum, Capuam, Brundisium, Ostiam = ad oppidum. Ablativus: Roma, Tusculo, Capua, Brundisio, Ostia = ab oppido. (Genitivus: Romae, Tusculi, Capuae, Brundisii, Ostiae = in

105

oppido)

Verbum activum et passivum

Servus III

Saccus

Equo = ab equo. ‘ab’Æ ablativus.

IV

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SEXTUM CAP. VI. 110

115

saccum

a servo

portat

portatur

Servi

Sacci

saccos

a servis

portant

portantur

‘Portat, portant’ verbum activum est. ‘Portatur, portantur’ verbum passivum est. Activum: -t, -nt. Passivum: -tur, -ntur (activum + ur) Exempla: amatur, amantur; timetur, timentur; ponitur, ponuntur; 120

auditur, audiuntur.

Marcus Iuliuam pulsat = Quintus Marcum videt = Aemilia Iuliam audit = 125

Servus dominum salutat = Davus crumenam in mensa ponit = Pueri Iuliam vocant = Iulia pueros audit = Pueri rosas in aqua ponunt =

130

Servi mali dominos timent = Iulius Medum vocat ne-que ab eo auditur =

V

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SEPTIMUM CAP. VII.

PUELLA ET ROSA

5

Ecce Marcus et Quintus ante ostium villae. Pueri Iulium expectant. Aemilia apud filios non est, ea in peristylo est. In peristylo Aemilia virum suum expectat. Aemilia laeta non est, quia Iulius ab-est; nam Aemilia virum suum amat. Ubi est Iulia? Iulia in cubiculo suo est. Iulia, quae sola in cubiculo

10

est, rosam ante nasum tenet. Iuliua lacrimat. Oculis eius lacrimae sunt. In mensa speculum est. Iulia speculum sumit et ante oculos tenet. Iulia se in speculo videt et se interrogat (nam sola est): “Num nasus meus foedus est?” Nasus eius autem pulcher non est. Iulia rursus lacrimat. Syra ostium cubiculi pulsat. Iulia: “intra!”

15

Syra ostium aperit et in cubiculum intrat. Iulia Syram post se in speculo videt. Syra post eam est. Syra ostium post se claudit. Syra lacrimas Iuliae non videt, nam Iulia non vertit. Syra: “O, hic est me puella. Veni in hortum, Iulia!”. Iulia non respondet ne-que se vertit.

20

Iulia: “Num nasus meus foedus est, Syra?” Syra: “Minime, puella mea! Nasus tuus formosus est.” Syra autem nasum Iuliae non videt. Iulia se vertit. Iam Syra nasum eius videt – et lacrimas. Syra: “Quid est, mea Iulia? Deterge lacrimas! Laeta es! Nasus tuus

25

tam formosus est quam meus!” Iulia: “Sed nasus tuus formosus non est, Syra!” Syra “Quid? Non-ne nasus meus formosus est?” Ubi est speculum?” Iuliam speculum ante Syram tenet. Syra nasum suum in speculo videt. Syra oculos claudit et tacet!

I

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SEPTIMUM CAP. VII. 30

Iulium ad villam advenit. Ursus et Davus sellam ante ostium ponunt. Iulius pueros salutat: “Salvete, mei filii!” et a pueris salutatur: “Salve pater!” Iulius per ostium in villam intrat. Post eum veniunt Syrus et Leander, qui duos saccos portant. Servus ostium post eos claudit. Ursus et Davus cum sella vacua discedunt.

35

Pueri saccos, qui a servis portantur, vident, et interrogant: “Quid inest in saccis?” Iulius respondet: “In sacco, quem Leander portat, mala insunt. Hic saccum pone, Leander!” Leander saccum ponit ante Iulium, qui saccum aperit. Saccus non vacuus, sed plenus est.

40

Iulius: “Videte, pueri! Hic saccus plenus malorum est.” Iulius magnum malum ex sacco sumit. Iulius (ad Marcum): “Ecce malum tuum, Marce.” Iulius Marco malum dat. Pater filio magnum malum dat. Iam Marcus malum habet, sed Quintus malum non habet. Iulius (ad Quintum): “Ecce malum tuum, Quinte.” Iulius Quinto

45

magnum malum dat. Iam et Marcus et Quintus mala habent. Non tantum Marcum, sed etiam Quintus malum habet. Marcus: “Quid inest in sacco Syri?” Iulius: In sacco eius pira insunt. Aperi saccum, Syre! Videte pueri: hic saccus plenus pirorum est. Ecce pirum tuum, Marce, et pirum tuum

50

Quinte.” Iulius Marco et Quinto pira dat. Iulius pueris magna pira dat. Pueri, qui iam non solum mala, sed etiam pira habent, laeti sunt. Servi autem ne-que mala ne-que pira habent. Ne-que Syrus ne-que Leander malum habet. Quintus: “Syro malum da, pater!” Iulius Syrum ad se vocat et ei

55

magnum malum dat. Dominus servo malum dat. Marcus: “Leandro quoque malum da, pater!” Iulius Leandrum ad se vocat et ei malum dat. Iam non solum Syrus, sed etiam Leander

II

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SEPTIMUM CAP. VII.

malum habet. Et Syrus et Leander mala habent, sed ne-que Syrus ne-que Leander pirum habet. Quintus: “Servus pira quoque da, pater!” Iulius iis pira dat. Iam

60

servi non solum mala, sed etiam pira habent. Servi et mala et pira habent. Aemilia cum Delia in atrium intrat. Laeta ad Iulium adit eum-que salutat. Iulius se ad Aemilia vertit eam-que salutat. Aemilia viro suo osculum dat. Iulius Aemiliae osculum dat. Iulius: “Ubi est Iulia? Non-ne in villa est?”

65

Aemilia: “Iulia in horto est.” Iulius (ad Marcum et Quintum): “Currite in hortum et vocate Iuliam!” Quintus currit. Marcus non currit sed ambulat. Iulius: “Curre, Marce!” Marcus quoque currit. Iam et Marcus et 70

Quintus currunt. Pueri per peristylum in hortum currunt, Illic autem puella non est. Pueri ex horto per peristylum in atrium ambulant. Marcus et Quintus: “Iulia ne-que in horto ne-que in peristylo est.” Aemilia: “Est-ne Syra in horto?” Quintus: “Minime. Nulla ancilla illic est” Aemilia: “Non solum Iulia, sed etiam Syra ab-est! Est-ne Syra in

75

cubiculo suo, Delia?” Delia: “Minime, domina. In cubiculis ancillarum nullae ancillae sunt.” Aemilia imperat: “Delia, i ad cubiculum Iuliae!” Delia ad 80

cubiculum Iulia it, ostium pulsat, aperit, in cubiculum intrat. Illic Iulia et Syra sunt. Oculi Iuliae pleni lacrimarum sunt. Delia: “Veni in atrium, Iulia! Illic pater tuus te expectat.” Iulia oculos et nasum deterget, rosam sumit, in atrium currit. Syra et Delia post eam veniunt. Iulia ad Iulium currit ei-que osculum dat.

85

Iulia: “Ecce rosa, pater! Non-ne haec rosa pulchra est?”

III

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SEPTIMUM CAP. VII.

Iulius: “Nulla rosa tam pulchra est quam filia mea!” Iulius filiae suae osculum dat. Iam Iulia non lacrimat. Iulia: “Num nasus meus foedus est?” Iulius: “foedus? Minime, Iulia! Nasus tuus tam formosus est quam 90

– hoc malum! Ecce malum tuum, Iulia”. Iulius Iuliae malum magnum et formosum dat. Iulia malum deterget et ante oculos tenet. Iulia: “Hoc malum formosus est.” Iulius: “Hoc pirum quoque tuum est, Iulia” Iulius ei magnum pirum dat.

95

Iulia: “Syrae quoque malum et pirum da, pater!” Iulius Syram ad se vocat. Syra ad dominum adit et Iulis ei malum dat. Dominus ancillae malum dat, ne-que solum Syrae, sed etiam Deliae. Iulius ancilla mala dat. Ne-que Iulius ancillis mala solum dat. Iulius iis et pira et mala dat. Ancillae laetae sunt.

100

Cui Iulius malum dat? Iulius puero malum dat. Puer ciu Iulius malum dat, filius eius est. Ciu Iulius osculum dat? Iulius Aemiliae osculum dat. Aemilia ciu Iulius osculum dat, pulchra est. Quibus Iulius mala et pira dat? Iulius et liberis et servis mala et

105

pira dat. Liberi et servi, quibus Iulius mala et pira dat, laeti sunt.

GRAMMATICA LATINA

Dativus. 110

Masculinum: Iulius filio (Marco) malum dat. Iulius filiis (Marco et Quinto) mala dat. ‘Filio’ dativus singularis est. ‘Filiis’ dativus pluralis est. Dativus singularis: -o (nominativus: us). Dativus pluralis: -is (nominativus: -i)

IV

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM SEPTIMUM CAP. VII. 115

Exempla: filio, filiis; puero, pueris; Marco; Quinto; servo, servis; Syro; Leandro; Iulio; viro; suo, suis. Iulius puero malum dat. Iulius non solum pueris, sed etiam servis suis, Syro et Leandro, mala dat. Aemilia viro suo osculum dat. Iulia Iulio rosam dat.

120

Femeninum. Iulius acillae (Syrae) malum dat. Iulius ancillis (Syrae et Deliae) mala dat. ‘Ancillae’ dativus singularis est. ‘Ancillis’ dativus pluralis est. 125

Dativus singularis: -ae (nominativus: -a). Dativus pluralis: -is (nominativus: -ae). Exempla: ancillae, ancillis; Syrae; Deliae; Aemiliae; Iuliae; filiae; suae, suis. Iulius Aemilia et Iuliae oscula dat. Iulius non solum filiae suae,

130

sed etiam ancillis sius, Syrae et Deliae, mala et pira dat.

Neutrum: Fluvius oppido (Tusculo) aquam dat. Fluvii oppidis (Tusculo et Armino) aquam dant. 135

‘Oppido’ dativus singularis est. ‘Oppidis’ dativus pluralis est. Dativus singularis est. ‘Oppidis’ dativus pluralis est. Dativus singularis: o (nominativus: -um). Dativus pluralis: -is (nominatuvus: -a).

V

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM OCTAVUM C A P . VIII .

ORNAMENTA FEMINARUM

5

Ecce taberna Romana, in qua gemmae et margaritae multae sunt. Cuius est haec taberna? Haec taberna Albini est. Albinus hanc tabernam habet. Qui tabernam habet, tabernarius est. Albinus tabernarius Romanus est. Romae sunt multae tabernae multi-que tabernarii. In taberna Albini gemmae et margaritae sunt. Albinus gemmas et margaritas vendit. Alii

10

tabernarii rosas et lillia vendunt, alii mala et pira. Multae feminae, quae in hac via ambulant, ante tabernam Albini consistunt, nam feminae gemmas et margaritas amant. Eae, quae magnam pecuniam habent, gemmas et margaritas pulchras emunt. Quae nullam pecuniam habent, gemmas et margaritas Albini aspicunt tantum, non

15

emunt. Ne-que feminae solum, sed etiam viri multi ad hanc tabernam adeunt. Qui magnam pecuniam habent, gemmas et margaritas emunt et feminas dant; ceteri rursus abeunt. Feminae, quarum viri magnam pecuniam habent, multas gemmas et margaritas a viris suis accipiunt. Gemmae et margaritae ornamenta sunt. Anulus cum gemma

20

ornamentum pulchrum est. Linea cum margaritis quoque ornamentum pulchrum est. Linea sine margaritis non est ornamentum! Aemilia, cuius vir magnam pecunia habet multa ornamenta ab eo accipit. Aemilia anulum in digito et margaritas in collo habet. Anulus digitum Aemiliae ornat, margaritae collum eius ornant. Gemmae et

25

margaritae et anuli feminas ornant. Feminae gemmis et margaritis et anulis ornatur. Nulli viri margaritis ornatur. In via prope tabernam Albini vir et femina ambulant. Quis est hic vir? Hic hic vir est Medus, servus Graecus. Cuius servus est Medus? Medus servus Iulii, domini Romani, est. Sed dominus, cuius servus

I

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM OCTAVUM C A P . VIII . 30

Medus est, Romae non est. Medus non cum domino sed cum femina formosa in viis Romae ambulat. Quae est haec femina? Haec femina est Lydia, amica Medi. Lydia ornamentum pulchrum in collo habet. Quod ornamentum? Ornamentum, quod Lydia habet, est linea cum margaritis. Margaritae

35

pulchrae collum Lydiae ornant. Collum eius margaritis pulchris ornatur. Num Lydia etiam gemmas habet? Minime Lydia gemmas non habet, quia ne-que ea ne-que amicus eius magnam pecuniam habet. Lydia pecuniosa non est, ne-que Medus pecuniosus est. Qui magnam pecuniam habet, pecuniosus est. Iulius vir pecuniosus est; itaque Iulius multa ornamenta

40

emit. Aemilia non solum margaritas, sed etiam gemmas et anulos habet, nam Iulius ei multa ornamenta dat. Albinus clamat: “Ornamenta! Ornamenta feminarum! Or-na-menta! Emite ornamenta! Caseritus!” Lydia consistit oculos-que ad tabernam Albini convertit: Lydia

45

tabernam aspicit. Medus non consistit ne-que tabernam aspicit. Lydia clamat: “Consiste, Mede! Aspice illam tabernam! O, quam pulchra illa ornamenta I sunt!” Lydia tabernam Albini digito mostrat. Medus se convertit, tabernam videt, cum Lydia ad tabernam adit. Medus et Lydia ante

50

tabernam consistunt. Albinus eos salutat et margaritas in linea ante oculos Medi tenet: Albinus Medo margaritas ostendit. Medus eas aspicit. Albinus: “In hoc ornamento centum margaritae sunt. Non-ne hae margaritae pulchrae sunt?” Medus: “Amica mea multas margaritas habet.”

55

Lydia: “Sed in hac taberna multa alia ornamenta sunt!” Albinus Medo et Lydiae tres anulos sine gemmis ostendit. Albinus: “Non-ne hi anulli pulchri sunt? Aspicite hos anulos!”

II

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM OCTAVUM C A P . VIII .

Medus et Lydia anulos, in quibus gemmae non sunt, aspiciunt. Lydia: “In his anulis gemmae non sunt!” Medus Albinum interrogat: “Quot nummis constat anulus, in quo

60

gemma est?” Albinus anulum gemmatum ostendit II . Albinus: “Hic anulus centum nummis constat.” Medus: “Quid?!” Albinus: “Pretium huius anuli est centum sestertii.”

65

Medus: “Centum cestertii? Id magnum pretium es!” Albinus: “Aspice hunc anulum! Pretium pervum est, nam in hoc anulo gemma magna est, qua sola nonaginta sestertiis constat.” Medus: “Num anulus sine gemma decem tantum sestertiis 70

constat.?” Albinus non respondet. Medus alium anulum gemmatum post Albinus videt. Medus: “Hisc anulus pulcher non est. Quot sestertiis constat ille anulus?” Medus annulum, qui post Albinum est, digito monstrat. Albinus: “Ille anulus quoque centum sestertiis constat. Pretium

75

illius tam magnum est quam huius. Sed amica tua hunc anulum amat, non illum.” MedusLydiam aspicit, quae anulum gemmatum ante oculos tenet. Lydia: “O, quam pulchrum hoc ornamentum est! Illud ornamentum, quod post tabernarium est, non tam pulchrum est quam hoc, ne-que illa gemma

80

tam magna est quam haec.” Medus: “Tam magna gemma ad hunc parvum anulum non convenit.” Lydia, quae haec verba non audit, Medo digitos suos ostendit, in quibus nulli anuli sunt. Lydia: “Aspice, Mede! In digitis meis nulli anuli I II

Illa taberna = taberna, quae illic est. Anulus gemmatum = anulus cum gemma.

III

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM OCTAVUM C A P . VIII . 85

sunt. Aliae feminae digitos anulorum plenos habent — digitei mei vacui sunt!” Medus: “Crumena mea quoque vacus est!” Lydia anulum in mensa ponit. In oculis eius lacrimae sunt. Medus, qui lacrimas eius videt, crumenam suam in mensa ponit. Ea non vacua,

90

sed plena nummorum est. In ea XC HS insunt. Medus: “Ecce nonaginta sesterti!” Albinus: “Sed nonaginta non satis est! Pretium anuli est centum sestertii!” Lydia: “Da huic tabernario centum sestertios!” Medus: “Centum nimis est! Alii tabernarii anulum gemmatum

95

nonaginta sestertiis vendunt.” Albinus: “Qui sunt illi tabernarii?” Medus: “Qui in aliis viis tabernas habent.” Albinus: “Quae sunt illae viae, in quibus elliae tabernae sunt?” Medus non respondet. Albinus: “Et quae sunt illa ornamenta, quae

100

in illis tabernis parvo pretio emuntur? Non sunt ornamenta! Sed aspice haec ornamenta: hos anulos, has gemmas, has margaritas! Haec ornamenta proba sunt! Ne-que pretium horum ornamentorum nimis magnum est!” Medus: “Accipe III nonaginta sestertios — aut nullos!”

105

Albinus: “Num hic nonaginta sestertii sunt?” Medus: “Numera eos!” Albinus sestertios numerat, quorum numerus est nonaginta. Albinus: “Ad nummum convenit.” Medus: “Est-ne satis?”

110

III

Accipire aspicire.

IV

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM OCTAVUM C A P . VIII .

Albinus non respondet, sed nummos sumit et Medo anulum dat. Albinus pecuniam accipit et Medo anulum vendit nonaginta sestertiis. Medus anulum ab Albino nonaginta sestertiis emit. Medus se ad Lydiam convertit: “Accipe hunc anulum ab amico 115

tuo...” Medus anulum in digito Lydiae ponit. In quo digito? In digito medio! Medus: “Hic anulus ad digitum tuum non convenit! Anulus nimis parvus est aut digitus nimis magnus est!” Lydia: “O, Mede! Digitus medius nimis magnus est. Pone anulum

120

in digito quarto!” Medus anulum in digito Lydiae quarto ponit. Iam anulus satis magnus est et ad digitum convenit, nam digitus quartus non tam magnus est quam digitus medius. Lydia laeta digitum suum aspicit et amico suo osculum dat. Medus et Lydia a taberna abeunt. Lydia, quae Romae habitat,

125

Medo via monstrat. Albinus rursus clamat: “Ornamenta! Or-na-men-ta!” et alios viros pecuniosos, quorum amicae pauca ornamenta habent, exspectat.

GRAMMATICA LATINA

130

Is, quis, qui.

Masculinum Singularis: Servus saccum portat. Quis servus? Servus, ui saccum

135

portat, est Syrus. Is servus saccum portat. [Nominativus: quis? — is] Iulius servum vocat. Quem servum? Servus, quem Iulius vocat, est Syrus. Iulius eum servum vocat. [Accusativus: quem? — eum]

V

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM OCTAVUM C A P . VIII .

Iulius dominus servi est. Cuius servi? Servus, cuius

140

dominus Iulius est, est syrus. Iulius dominus eius servi est. [Genitivus: cuius? — eius] Iulius servo malum dat. Cui servo? Servus, cui Iulius malum dat, est Syrus. Iulius ei servo malum dat. [Dativus: cui? — ei] Saccus a servo portatur. A quo servo? Servus. A quo saccus

145

portatur, est Syrus. Saccus ab eo servo portatur. [Ablativus: quo? — eo]

Masculinum pluralis: Servi saccos portant. Qui servi? Servi, qui saccos portant, 150

sunt Syrus et Leander. Ii servi saccos portant. [Nominativus: qui? — ii (ei)] Iulius servos vocat. Quos servos? Servi, quos Iulius vocat, sunt S. et L. Iulius eos servos vocat. [Accusativus: quos? — eos] Iulius dominus servorum est. Quorum servorum? Servi,

155

quorum dominus Iulius est, sunt S. et L. Iulius dominus eorum est. [Genituvus: quorum? — eorum] Iulius servis mala dat. Quibus servis? Servi, quibus Iulius mala dat, sunt Syrus et Leander. Iulius iis servis mala dat. [Dativus: quibus? — iis (eis)]

160

Sacci a servis portantur. A quibus servis? Servo, a quibus sacci portantur, sun S. et L. Sacci ab iis servis portantur. [Ablativus: quibus? — iis (eis)]

Femeninum singularis: 165

Ancilla ab-est. Quae ancilla? Ancilla, quae ab-est, est Syra. Ea ancilla ab-est. [Nominativus: quae? — ea]

VI

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM OCTAVUM C A P . VIII .

Aemilia ancillam vocat. Quam ancillam? Ancilla, quam Aemilia vocat, est Syra. Aemilia eam ancillam vocat. [Accusativus: quam? — eam] Aemilia domina ancillae est. Cuius ancillae? Ancilla, cuius

170

domina Aemilia est, est Syra. Aemilia domina eius ancillae est. [Genitivus: cuius? — eius] Iulius ancillae malum dat. Cui ancillae? Ancilla, cui Iulius malum dat, est Syra. Iulius ei ancillae malum dat. [Dativus: cui? — ei] Aemilia ab ancilla salutatur. A qua ancilla? Ancilla, a qua

175

Aemilia salutatur, est Syra. Aemilia ab ea ancilla salutatur. [Ablativus: qua? — ea]

Femeninum pluralis: 180

Ancillae ab-sunt. Quae ancillae? Ancillae, quae ab-sunt, sunt Delia et Syra. Eae ancillae ab-sunt. [Nominativus: quae? — eae] Aemilia ancillas vocat. Quas ancillas? Ancillae, quas Aemilia vocat, sunt Delia et Syra. Aemilia eas ancillas vocat. [Accusativus: quas? — eas]

185

Aemilia domina ancillarum est. Quarum ancillarum? Ancillae, quarum domina Aemilia est, sunt D. et S. Aemilia domina earum ancillarum est. [Genitivus: quarum? — earum] Iulius ancillis mala dat. Quibus ancillis? Ancillae, quibus Iulius mala dat, sunt D. et S. Iulius iis ancillis mala dat. [Dativus:

190

quibus? — iis (eis)] Aemilia ab ancillis salutatur. A quibus ancillis? Ancillae, a quibus Aemilia salutatur, sun D. et S. Aemilia ab iis ancillis salutatur. [Ablativus: quibus? — iis (eis)]

VII

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM OCTAVUM C A P . VIII .

195

Neutrum singularis: Quid

est

anulus?

Anulus

est

ornamentum.

Quod

ornamentum? Anulus est ornamentum quod digitum ornat. Id ornamentum pulchrum est. [Nominativus: quid? quod? — id] Quid habet Lydia? Lydia ornamentum habet. Quod 200

ornamentum? Ornamentum, quod Lydia habet, linea cum margaritis est. Lydia id ornamentum amat. [Acusativus: quid? Quod? — id] Pretium ornamenti est centum sestertii. Cuius ornamenti? Ornamentum, cuius pretium est C HS, anulus est. Pretium eius ornamenti est C HS. [Genituvus: cuius — eius] Fluvius oppido aquam dat. Cui oppido? Oppidum qui

205

fluvius aquam dat est Tusculum. Fluvius ei oppido aquam dat. [Dativus: cui? — ei] Cornelius in oppido parvo habitat. In quo oppido? Oppido un quo Cornelius habitat est Tusculum. In eo oppido Cornelius habitat. 210

[Ablativus: Quo? — eo]

Neutrum pluralis: In hac taberna multa ornamenta sunt. Quae ornamenta? Ornamenta quae hic sunt gemmae et margaritae sunt. Ea ornamenta in 215

hac taberna sunt. [Nominativus: Quae? — ea] Albinus ornamenta vendit. Quae ornamenta? Ornamenta quae Albinus vendit sunt gemmae et margaritae. Albinus ea ornamenta vendit. [Acusativus: Quae? — ea] Pretium ornamentorum est centum sesterti. Quorum

220

ornamentorum? Ornamenta quorum pretium est C HS, anuli sunt. Pretium eorum ornamentorum est C HS. [Genituvus: quorum? — eorum]

VIII

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM OCTAVUM C A P . VIII .

Fluvii oppidi aquam dant. Quibus oppidis? Oppida quibus fluvii aquam dant, sunt Tusculum et Ariminum. Fluvii iis oppidis aquam dant. [Dativus: quibus? — iis (eis)] Aemilia ornamentis pulchris ornatur. Quibus ornamentis?

225

Ornamenta quibus Aemilia ornatur, sunt gemmae et margaritae. Iis ornamentis Aemilia ornatur. [Ablativus: quibus — iis (eis)]

Hic et Ille. Hic anulus non tam pulcher est quam ille.

230

Haec gemma non tam pulchra est quam illa. Hoc lilium non tam pulchrum est quam illud. Hic anulus = anulus, qui hic est. Ille anulus = anulus qui illic est. 235

240

245

250

Masculinum

Femeninum

Neutrum

Nom. Sing.

Hic vir

haec femina

hoc oppidum

Acc.

Hunc virum

hanc feminam

hoc oppidum

Gen.

Huius viri

huius feminae

huius oppidi

Dat.

Huic viro

huic feminae

huic oppido

Abl.

Hoc viro

hac femina

hoc oppido

Nom. Plu.

Hi viri

hae femina

haec oppida

Acc.

Hos viros

has feminas

haec oppida

Gen.

Horum virorum

harum feminarum

horum oppidorum

Dat.

His viris

his feminis

his oppidis

Abl.

His viris

his feminis

his oppidis

Nom. Sig.

Ille vir

illa femina

illud oppidum

Acc.

Illum virum

illam feminam

illud oppidum

Gen.

Illius viri

illus feminae

illius oppidi

Dat.

Illi viro

illi feminae

illi oppido

IX

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM OCTAVUM C A P . VIII .

255

Abl.

Illo viro

illa femina

illo oppido

Nom. plu.

Illi viri

illae feminae

illa oppida

Acc.

Illos viros

illas feminas

illa oppida

Gen.

Illorum virorum

illarum feminarum

illorum oppidorum

Dat.

Illis viris

illis feminis

illis oppidis

Abl.

Illis viris

illis feminis

illis oppidis

X

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM NONUM CAP. IX.

PASTOR ET OVES

5

Hic vir, qui cum baculo et sacco in campo ambulat, pastor Iulii est. Pastor Iulii non solus in campo est, nam canis eius apud eum sunt et centum oves: una ovis nigra et un-de-centum oves albae. Pastor unam ovem nigram et un-de-centum oves albas habet. Pastor dominus ovis nigrae et ovium albarum est. Pastor ovi nigrae et ovibus albis aquam et

10

cibum dat. Pastor cum una ove nigra et un-de-centum ovibus albis in campo est. Cibus ovium est herba, quae in campo est. Oves herbam edunt. Canis herbam non edit. Herba neque a cane neque a pastore editur. Cibus pastoris panis est, qui in sacco eius inest. Iulius pastori suo panem dat.

15

Pastor cani suo cibum dat. Canis a pastore cibum accipit. Itaque canis pastorem amat. In Italia multi pastores sunt. Qui via Appia Roma Brundisium it, multos pastores in campus videt. Numerus pastorum Italiae magnus est. Domini pastoribus suis cibum dant, canes-que a pastoribus cibum

20

accipiunt. In campo collis est. Post campum montes sunt. Inter montes valles sunt. Collis non tam magnus est quam mons. Collis mons parvus est. Montes procul a pastores sunt, collis prope eum est. In colle una arbor est. In silva est lupus. Pastor et oves lupum timent, quia lupus oves edit.

25

In silvis et montibus Italiae lupi sunt, in vallibus lupi non sunt. Sol in caelo est supra campum. In caelo nulla nubes videtur. Caelum est supra terram. Montes et valles, campi et silvae in terra sunt. In caelo sol et nubes sunt, sed supra hunc campum caelum sine nubibus est. Caelum neque nigrum neque album est, sed caeruleum. Color caeli

I

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM NONUM CAP. IX. 30

caeruleus est. Color ovium albus est, una ovis autem colorem nigrum habet. Color montium niger est, sed montes, qui procul absunt, colorem caeruleum habent. Sol in campo lucet, nulla nubes ante solem est. Pastor in sole ambulat. Sub arbore autem umbra est. Pastor, qui nullam nubem in caelo

35

videt, cum cane et ovibus ad arborem adit. Pastor umbram petit. Oves quoque umbram petunt. Oves post pastorem ad arborem adeunt. Pastor oves ad arborem ducit. Ecce pastor, qui in umbra arboris iacet cum cane et ovibus. Arbor pastori et cani et ovibus umbram dat. Sed ovis nigra cum paucis aliis in

40

sole iacet, nam arbor non satis magna est. Pastor, qui fessus est, oculos claudit et dormit. Canis non dormit. Dum pastor in herba dormit, ovis nigra ab ovibus albis discedit et ad silvam currit. Ovis nigra oves albas relinquit et silvam petit. Canis pastoris ovem videt et latrat: “Guau guau guau” Pastor

45

oculos aperit, oves aspicit, ovem nigram non videt. Pastor oves numerat: “Una, duae, tres, quatuor, quinque, sex, septem, octo, novem, decem... un-de-centum.” Numerus ovium est un-de-centum, non centum. Nullae oves albae absunt, sed ovis nigra, quam pastor ante ceteras amat, abest. Pastor et canis oves albas relinquunt et silvam petunt. Pastor saccum cum

50

pane in colle relinquit. Dum ceterae oves a pastore numeratur, ovis nigra in magna silva, ubi viae non sunt, errat. Ovis, quae iam procul a pastore ceteris-que ovibus abest, neque caelum neque solem supra se videt. Sub arboribus sol non lucet. Ovis nigra in umbra est.

55

In terra inter arbores sunt vestigia lupi. Ubi est lupus ipse? Lupus ipse non procul abest. Ovis vestigia lupi in terra videt, neque lupum ipsum videt. Itaque ovis lupum non timet!

II

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM NONUM CAP. IX.

Lupus autem prope ovem est. Pastor et canis procul ab ea sunt. Lupus, qui cibum non habet, in magna silva errat. Lupus in silva cibum 60

quaerit, dum pastor et canis ovem nigram quaerunt. Pastor: “Ubi est ovis nigra? Quaere ovem et reperi eam, canis!” Canis ovem quaerit et vestigia eius in terra reperit, neque ovem ipsam reperit. Canis latrat. Pastor: “Ecce vestigia ovis. Ubi est ovis ipsa? Duc me ad eam,

65

canis!” Canis dominum suum per silvam ducit ad ovem, sed ovis procul abest. Lupus ululat: “Ouuuuuuuuu...!” Et ovis et canis lupum audiunt. Canis currit. Ovis consistit et exspectat, dum lupus venit. Ecce lupus, qui ante ovem est! Iam ovis lupum ipsum ante se

70

videt: oculi et dentes lupi in umbra lucent. Parva ovis oculos suos claudit et dentes lupi exspectat. Lupus collum eius dentibus petit... Sed ecce canis accurrit! Lupus se ab ove ad canem convertit. Canis ante lupum consistit. Lupus ululat. Canis latrat. Pastor, qui iam prope est, clamat: “Pete lupum, canis!” Lupus autem ovem relinquit et montes petit.

75

Pastor quoque acurrit et ovem suam, quae in terra iacet, aspicit. In collo eius vestigia dentium sunt. Ovis autem oculos aperit et pastorem aspicit. Pastor laetus ovem nigram in umeris imponit eam-que portat ad ceteras oves, quae sine pastore in campo errant.

80

GRAMMATICA LATINA 85

Declinatio vocabulorum.

III

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM NONUM CAP. IX. DECLINATIO PRIMA:

Lydia femina Graeca est, Paula et Fabia feminae Romanae sunt. Medus feminam Graecam, non feminas Romanas amant. M. amicus 90

feminae Graecae, non feminarum Romanarum est. M. feminae Graecae, non feminis Romanis oscula dat. M. cum femina Graeca, non cum feminis Romanis ambulat. - Declina hoc vocabulum ‘femina’! - Singularis: femina, feminam, feminae, feminae, femina. Pluralis:

95

feminae, feminas, feminarum, feminis, feminis.

Singularis:

Pluralis:

Nominativus:

femina

feminae

Accusativus:

feminam

feminas

Genitivus:

feminae

feminarum

Dativus:

feminae

feminis

Ablativus:

femina

feminis

Hoc modo declinatur haec vocabula: insula, littera, femina, puella, 100

familia, filia, ancilla, domina, scaena, pesona, crumena, pecunia, mensa, villa, rosa, fenestra, aqua, via, sella, amica, lacrima, taberna, gemma, margarita, linea, herba, silva, terra, umbra. Haec vocabula feminina sunt.

DECLINATIO SECUNDA: 105

Medus servus malus est. Davus et Syrus servi boni sunt. Iulius non servum malum, sed servos bonos salutat. Iulius dominus servi mali et servorum bonorum est. Iulius non servo mali, sed servis bonis mala dat. Iulius non a servo malo, sed a servis bonis amatur.

IV

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM NONUM CAP. IX.

1.

Singularis:

Pluralis:

Nominativus:

servus

servi

Accusativus:

servum

servos

Genitivus:

servi

servorum

Dativus:

servo

servis

Ablativus:

servo

servis

Hoc modo declinatur haec vocabula: fluvius, oceanus, numerus,

110

filius, servus, dominus, nummus, hortus, nasus, saccus, umerus, amicus, inimicus, equus, oculus, tabernarius, anulus, sestertius, campus, cibus, lupus; puer, vir (nom. sing. sine –us). Haec vocabula masculina sunt.

115

2.

Singularis:

Pluralis:

Nominativus:

oppidum

oppida

Accusativus:

oppidum

oppida

Genitivus:

oppidi

oppidorum

Dativus:

oppido

oppidis

Ablativus:

oppido

oppidis

Hoc modo declinatur haec vocabula: oppidum, imperium, vocabulum,

capitulum, pensum,

exemplum,

exemplum,

verbum,

baculum, lilium, ostium, atrium, impluvium, peristylum, cubiculum, malum, pirum, osculum, speculum, ornamentum, collum, pretium, caelum, vestigium. Haec vocabla neutra sunt. 120

DECLINATIO TERTIA.

Una ovis nigra et IC oves albae in campo sunt. Pastor unam ovem nigram et IC oves albas habet. Pastor dominus ovis nigrae et ovium albarum est. Pastor ovi nigrae et ovibus albis cibum et aquam dat. Pastor 125

cum una ove nigra et IC ovibus albis in campo est.

V

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM NONUM CAP. IX.

Singularis:

Pluralis:

Nominativus:

ovis

oves

Accusativus:

ovem

oves

Genitivus:

ovis

ovium

Dativus:

ovi

ovibus

Ablativus:

ovi

ovibus

Hoc modo declinatur haec vocabula: ovis, oves; panis, panes; collis, colles; vallis, valles; canis, canes (gen. plur. canum); nubes, nubes (nom. sing. –es); mons, montes; dens, dentes (nom. sing. –ns < -nts); 130

alia-que multa. Vocabula, quae hoc modo declinantur, sunt femina (una vallis, ovis, nubes) aut masculina (unus panis, collis, mons, dens). Singularis:

Pluralis:

Nominativus:

pastor

pastores

Accusativus:

pastorem

pastores

Genitivus:

pastoris

pastorum

Dativus:

pastori

pastoribus

Ablativus:

pastore

pastoribus

Hoc modo declinatur: pastor, pastores; arbor, arbores; color, colores; sol, soles; alia-que multa, quae masculina sunt (‘arbor’ autem 135

femininum est).

VI

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM DECIMUM CAP. X.

BESTIAE ET HOMINES

Equus et ovis, canis et lupus bestiae sunt. Leo I quoque et aquila

5

bestiae sunt. Cauda leonis longa est. Lupus et leo bestiae ferae sunt. Pastores africae leones timent, nam leones non solum oves pastorum edunt, sed etiam pastores ipsos! Num pastor bestia est? Non bestia, sed homo II est pastor. Viri et feminae homines sunt. Leones autem non solum 10

alias bestias, sed etiam homines edunt. Ferae et homines amici non sunt. Canis amicus hominis est, ea non est bestia fera. Aliae bestiae sunt aves, aliae pisces. Aquila avis magna est. Aves in aere volant. Pisces in aqua natant. Homines in terra ambulant. Avis dua alas habet. Homo duos pedes III habet. Piscis neque alas neque pedes

15

habet. Avis, quae volat, alas movet. Homo, qui ambulat, pedes movet. Piscis, qui natat, caudam movet. Canis, qui laetus est, caudam movet. Quum avis volat, alae moventur. Quum homo ambulat, pedes moventur. Quum piscis natat, cauda movetur. In horto et in silva multae aves sunt. Canis aves, quae inter arbores

20

volant, aspicit. Canis ipse non volat, nam canis alas non habet. Canis volare non potest. Neque pastor volare potest. Homines ambulare possunt, quod IV pedes habent, neque volare possunt, quod alas non habent. Mercurius autem volare potest, nam in pedibus eius alae sunt.

25

Num Mercurius homo est? Mercurius non homo, sed deusV est. I

Unus leo / duo leones. Unus homo / duo homines. III unus pes / duo pedes. IV Quod = quia. (Cur? quia = Quod? quia) V Unus deus / duo dii (< dei) II

I

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM DECIMUM CAP. X.

Mercurius deus mercatorum VI est. (Mercator est homo, qui emit et vendit). Mercurius inter deos et homines volat. Pisces neque volare neque ambulare possunt. Pisces in aqua natare possunt. Num homines natare possunt? Alii homines natare possunt, alii 30

non possunt. Marcus et Quintus natare possunt, Iulia non potest: ea nimis parva est. Neptunus natare potest. Quis est Neptunus? Neptunus deus maris VII est. Oceanus atlanticus magnum mare est. Mercurius et Neptunus dii Romani sunt. Romani multos deos habent. Homines deos

35

videre non possunt. Dii ab hominibus videri non possunt. Prope villam Iulii parvum flumen VIII est. In flumine pisces sunt. Pisces in aqua fluminis natant. In fluminibus et in maribus magnus numerus piscium est. Flumina et maria, plena piscium sunt. NemoIX pisces fluminum et marium numerare potest. Pisces numerari non

40

possunt. Pisces in aqua vivunt. In terra pisces vivere non possunt, nam pisces in aere spirare non possunt. Homo sub aqua spirare non potest. Homo vivit, dum spirat. Homo, qui spirat, vivus est, qui non spirat, mortuus est. Homo mortuus neque videre neque audire, neque ambulare

45

neque currere potest. Homo mortuus se movere non potest. Quum homo spirat, anima in pulmones X intrat et rursos ex pulmonibus exit XI . Anima est aer, qui in pulmones ducitur XII . Qui animam ducit, animal XIII est. Non solum homines, sed etiam bestiae animalia sunt. Alia animalia in terra vivunt, alia in mari. Animalia, quae in mari vivunt, sunt pisces. VI

Unus mercator / duo mercatorum. Unum mare / duo maris. VIII Flumen = fluvius. Unum flumen / duo flumina. IX Nemo = nullus homo. X Unus pulmo / duo pulmones. XI Ex – ire ↔ intrare (intra – ire). Ex – it. XII Animam ducere = spirare. XIII Unum animal / duo animalia. VII

II

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM DECIMUM CAP. X.

Sine anima nemo vivere potest. Homo, qui animam non ducit,

50

vivere non potest. Spirare necesse est homini. Edere quoque homini necesse est, nam nemo sine cibo vivere potest. Necesse est cibum habere. Pecuniam habere necesse est, nam qui pecuniam non habet, cibum emere non potest. Sine pecunia cibus emi XIV non potest. Num gemmas habere 55

necesse est? Id non necesse est, nam gemmas edere nemo potest. Neque gemmae neque margaritae edi possunt. Quid facit mercator? Mercator emit et vendit. Aves horti nidos in arboribus faciunt. Nidi earum inter ramos et folia arborum sunt. Aliae aves in terra nidos faciunt. Alii nidi in arboribus

60

sunt, alii in terra. Aquilae in montibus nidos faciunt. In nidis ova XV sunt. Aves ova pariunt, ex quibus parvi pulli exeunt. Canis non ova, sed pullos vivos parit. Equus et ovis, lupus et leo pullos vivos pariunt. Feminae liberos pariunt. Aves horti aquilam timent, quod aquila aves et pullos earum edit.

65

Quum aquila supra hortum volat et cibum quaerit, parvae aves se inter folia arborum occultantXVI . Itaque aquila eas reperire non potest. Neque aves neque nidi avium ab aquila reperiri possunt. Marcus et Quintus et Iulia in horto sunt. Marcus et Quintus inter arbores ambulant, Iulia cum cane inter rosas ambulat. Quid faciunt pueri?

70

Pueri nidos quaerunt. Quid facit Iulia? Iulia canit. Pueri puellam canere XVII audiunt. Vox XVIII Iuliae pulchra est. Quintus: “Audi! Iulia vocem pulchra habet!” Canis laetus caudam movet et latrat. Vox canis pulchram non est, canis canere non potets! Num aves et pisces canere possunt? Aves canere possunt, pisces non XIV

Emit: 3ª, pres. ind. Act. / Emi: pres. inf. pass. Unum ocum / duo ova. XVI Occultare ↔ reperire. XVII Canere = cantare. XVIII Una vox / duae voces. XV

III

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM DECIMUM CAP. X. 75

possunt. Pisces voces non habent. Quum pueri nidos quaerunt, aves horti non canunt. Non solum aquila, sed etiam pueri a parvis avibus timentur. Quintus nidos reperire non potest, quod rami et folia nidos ab oculis eius occultant. Marcus autem nidum repertit et Quintum vocat: “Veni, Quinte! In hac arbore nidus est.” Quintus acurrit.

80

Marcus: “In arborem ascende, Quinte!” Quintus in arborem ascendit; iam Quintus supra Marcum in arbore est. Marcus ipse in arborem ascendere timet! Marcus interrogat: “Quot ova in nido sunt?”; “Nulla ova, sed quattuor pulli,” respondet Quintus. Nidus in parvo ramo est. Ramus, qui nidum sustinet, non crassus,

85

sed tenuis est. Ramus tenuis Quintum sustinere non potest, nam Quintus puer crassus est. Ecce ramus cum puero et nido et pullis ad terram cadit! Marcus Quintum ad terram cadere videt et perterritus est. Iam Quintus et quattuor pulli sub arbore iacent. Neque Quintus neque pulli se movent. Pulli mortui sunt. Num Quintus mortuus est? Minime. Quintus

90

spirat. Puer, qui spirat, mortuus esse non potest. Sed Marcus eum spirare non videt, nam anima videri non potest. Quid facit Marcus? Marcus perterritus ad villam currit et magna voce clamat: “Pater! Veni!” Iulius eum vocare audit et exit in hortum. Pater filium perterritum

95

ad se acurrere videt eum-que interrogat: “Quid est, Marce?” Marcus: “Quintus... est... mortuus!” Iulius: “Quid? Mortuus? O, dii boni!” Pater, ipse perterritus, cum filio ad Quintum currit. Iulia quoque acurrit. Quintus oculos aperit, Iulius et Marcus et Iulia eum vivum esse

100

vident. Quintus autem ambulare non potest, nam pedes eum sustinere non possunt. Iulius filium suum ad villam portat.

IV

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM DECIMUM CAP. X.

Quid facit Iulia? Iulia nidum cum pullis mortuis sumit et inter rosas occultat. Qui volare non potest, ad terram cadit.

GRAMMATICA LATINA

105

INFINITIVUS: Homo mortuus neque spirare neque edere, neque videre neque audire potest. ‘Sipirare’, ‘videre’, ‘edere’, ‘audire’ infinitivi sunt. Infinitivus: -re.

110

Exempla: 1.

-are: cantare, pulsare, ululare, vocare, interrogare, numerare,

salutare, accusare, imperare, habitare, amare, portare, ambulare, exspectare, lacrimare, intrare, ornare, clamare, monstrate, constare, 115

latrare, errare, declinare, volare, natare, spirare, occultare; dare. 2.

-ēre: ridēre, vidēre, respondēre, habēre, tacēre, parēre, timēre,

tenēre, detergēre, lucēre, movēre, sustinēre. 3.

-ere: ponere, sumere, discedere, vehere, claudere, vertere, currere,

vendere, consistere, emere, aspicere, accipere, convertere, ostendere, 120

edere, petere, ducere, relinquere, quaerere, acurrere, imponere, vivere, facere, parere, ascendere, cadere, canere. 4. -ire: venire, audire, dormire, ire, aperire, advenire, adire, abire, reperire, exire. Pisces neque volare neque ambulare possunt. Pisces natare

125

possunt. Edere necesse est, nam nemo sine cibo vivere potest. Cibum habere habere necesse est. Pueri Iuliam canere (= cantare) audiunt. Quintus nidos reperire non potest. Marcus Quintum ad terram cadere videt. Iulius Marcum clamare audit et accurrere videt. Iulius Quintum vivum esse videt, nam puer, qui spirat, mortuus esse non potest. V

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM DECIMUM CAP. X. 130

‘Esse’ quoque infinituvus est. Iulia ostium neque aperire neque claudere potest. Iulia ostium movere non potest, sed tantum pulsare. Ostium a Iulia neque aperiri neque claudi potest. Ostium ab ea moveri non potest, sed tantum pulsari.

135

‘Pulsari’, ‘moveri’, ‘claudi’, ‘aperiri’ infinitivi pasivi sunt. Exempla: 1. -ari: pulsari, numerari, portari, accusari. 2. -eri: videri, teneri, moveri. 3. -i: claudi, edi, emi, poni.

140

4. -iri: audiri, aperiri, reperiri. Pisces numerari non possunt. Dii ab hominibus neque videri neque audiri possunt. Margaritae edi non possunt. Sine pecunia cibus emi non potest. Nidi avium ab aquila reperiri non possunt. Magnus saccus a parva puella portari non potest. — Quintus Iuliam a Marco pulsari videt.

145

Aemilia Davum a Medo accusari audit. Syra rosam a Iulia teneri videt. Marcus saccum ante Iulium poni et a Iulio aperiri videt.

DECLINATIO TERTIA: ‘Avis, aves’ et ‘piscis, pisces’ declinantur ut ‘ovis, oves’ 150

(genitivus pluralis: -ium). ‘Avis’ est vocabulum femininum (una avis) ‘piscis’ masculinum (unus piscis) Ut ‘pastor, pastores’ (gen. plur.: -um) declinatur ‘mercator, mercatores’ et ‘aer, aeres’. ‘Leo, leones’ et ‘homo, homines’ declinatur hoc modo:

VI

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM DECIMUM CAP. X.

Sing. Nominativus: leo

Plur.

Sing.

Plur.

leones

homo

homines

Accusativus:

leonem leones

hominem

homines

Genitivus:

leonis leonum

hominis

hominum

Dativus:

leoni

leonibus

homini

hominibus

Ablativus:

leone

leonibus

homine

hominibus

155

Ut ‘leo, leones’ declinantur ‘pulmo, pulmones’ et ‘declinatio, declinationes’. ‘Leo’, ‘pulmo’, ‘homo’ vocabula masculina sunt (unus leo, unus pulmo, unus homo), ‘declinatio’ vocabulum femeninum est (una declinatio). 160

‘Vox, voces’, et ‘pes, pedes’ declinantur hoc modo: Sing. Nominativus: vox

Plur.

Sing.

Plur.

voces

pes

pedes

Accusativus:

vocem voces

pedem

pedes

Genitivus:

vocis

vocum

pedis

pedum

Dativus:

voci

vocibus

pedi

pedibus

Ablativus:

voce

vocibus

pede

pedibus

‘Vox’ vocabulum femeninum est (una vox), ‘pes’ vocabulum masculinum est (unus pes). ‘Flumen’, ‘mare’, ‘animal’: videre cap. XI. 165

“Nulla potest mulier tantum se dicere amatam vere, quantum a me Lesbia amata mea es.” Catullus 87.1-2

VII

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM UNDECIMUM C A P . XI.

C ORPUS H UMANUM

Corpus humanum I quattuor membra habet: duo brachia et duo

5

crura II . Brachium membrum est, crus membrum est. In brachio manusIII est, in crure pes. Duae manus et duo pedes in corpore humano sunt. Quae sunt membra corporis? Membra corporis sunt brachia et crura. Corpus hominis duo brachia habet. Corpora bestiarum brachia non 10

habent. In corpore unum caput est, non duo capita. In capite sunt oculi et aures, nasus et os. Supra caput capillus est. Capillus virorum non tam longus est quam feminarum. Supra oculos frons est. Infra oculos genae sunt. Post frontem cerebrum est. Qui cerebrum parvum habet, stultus est. Quot aures in capite sunt? In capite duae aures sunt. Quot ora IV in

15

capite sunt? In capite unum os est. In ore lingua et dentes insunt. Dentes sunt albi ut margaritae. Lingua rubra est ut rosa. Homines oculis vident et auribus audiunt. Homo, qui oculos bonos habet, bene videt, qui oculos malos habet, male videt. Qui aures bonas 20

habet, bene audit, qui aures malas habet, male audit. Iulius oculos bonos habet; itaque Iulius bene videt. Syra aures malas habet; itaque Syra male audit. Caput supra collum est. Infra collum est pectus V . In pectore cor et I

Corpus humanum = corpus hominis Unum crus / duo crura III Una manus / duae manus IV Unum os / duo ora V Unum pectus / duo pectora II

I

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM UNDECIMUM C A P . XI.

pulmones sunt. In corde sanguis est. Color sanguinis ruber est. Sanguis 25

per venas ad cor fluit. Sanguis in venis fluit ut aqua in fluminibus. Infra pulmones est stomachus. In stomacho cibus est. Homo, qui stomachum malum habet, cibum sumere VI non potest. Qui cibum sumere non potest, non sanus, sed aeger est. Homo sanus stomachum bonum, pulmones bonos, cor bonum habet. Medicus ad hominem aegrum venit eum-que sanum facit VII .

30

Medicus est vir, qui homines aegros sanat, sed multi aegri a medico sanari non possunt. Num Quintus sanus est? Minime. Pes Quinti aeger est. Ubi est Quintus? Quintus in cubiculo suo est. Quintus in lecto iacet. Mater apud 35

eum sedet manum-que eius tenet. Syra in cubiculum intrat. Iam et Aemilia et Syra apud puerum aegrum sunt. Syra non sedet, sed apud lectum stat. Quintus iacet. Aemilia sedet. Syra stat. Syra: “Ecce malum, domina.” Syra Aemiliae malum rubrum dat. Aemilia puero aegro malum dat, sed puer malum edere non potest.

40

Aemilia ei poculum aquae dat. Aemilia: “Aquam bibe, Quinte!” Aemilia caput Quinti sustinet, dum puer aquam bibet. Aemilia: “Iam dormi, Quinte! Dormi bene!” Mater manum in fronte pueri ponit: mater frontem eius tangit. Quintus oculos claudit atque VIII dormit. Iulius, qui cum servo in atrio est, imperat: “I ad oppidum, serve,

45

atque medicum arcesse!” Medicus Tusculi habitat. Iulius servum Tusculum ire iubet IX atque VI

Cibum sumere = edere Sanare = sanum facere VIII Atque = et IX Iubere = imperare VII

II

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM UNDECIMUM C A P . XI.

medicum arcessere. Servus equum ascendit X , ad oppidum it, medicum arcessit. Servus cum medico ad villam revenit XI . Medicus interrogat: “Quis aegrotat? XII ” Iulius respondet: “Filius

50

meus Quintus aegrotat; ambulare non potest.” Medicus: “Cur Quintus ambulare non potest?” Iulius: “Quintus pede aegrotat. Quintus puer improbus est, medice! In horto meo multi nidi sunt. Quintus nidum in arbore reperire, 55

arborem ascendere, ad terra cadere! XIII Itaque pedem aegrum habet neque ambulare potest. Neque solum pede, sed etiam capite aegrotat Quintus.” Iulius in cubiculum Quinti intrat cum medico, qui ad lectum adit atque puerum aspicit. Medicus puerum dormire videt. Medicus dicit: “Puer dormit.” Syra, quae malo audit, id quod medicus dicit XIV audire non potest.

60

Syra interrogat: “Quid dicit medicus?” Aemilia (in aurem Syrae): “Medicus puerum dormire dicit.” Quintus oculos aperit atque medicum adesse videt. Quintus medicum timet. Medicus: “Os aperi, puer! Linguam ostende!”

65

Syra: “Quid dicit medicus?” Aemilia: “Medicus Quintum os aperire atque linguam ostendere iubet.” Quintus os aperit aque medico linguam sua ostendit. Medicus linguam eius rubram esse videt. Medicus: “Lingua eius rubra est.” Syra: “Quid dicit?” Aemilia: “Medicus linguam eius rubram esse

70

X

Equum ascendere = in equum ascendere Revenire = rursus venire XII Aegrotare = aegrum esse XIII = Q. nidum reperit, arborem ascendit, ad terram cadit. XIV Id quod medicus dicit = verba medici XI

III

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM UNDECIMUM C A P . XI.

dicit.” Medicus etiam dentes Quinti aspicit et inter dentes albos unum dentem nigrum videt. Dens niger sanus non est. Medicus Quintum dentem aegrum habere videt. Medicus: “Quintus dentem aegrum habet.” Quintus: “Sed dens

75

non dolet. Ergo dens aeger non est! Pes et caput dolent.” Syra: “Quid dicunt?” Aemilia: “Medicus dicit Quintum dentem aegrum habere, sed Quintus dicit pedem et caput dolere, non dentem.” Iulius: “Non dentes, sed pedem eius sana, medice!” Medicus pedem Quinti aspicit atque digitum ad pedem apponit XV :

80

medicus pedem Quinti tangit. Quintus digitum medici in pede suo sentit. Quintus: “Ay!, ay! Pes dolet!” Medicus (ad Iulium): “Tene brachium pueri!” (ad Aemiliam:) “tene poculum sub brachio!” Iulius brachium Quinti tenet, dum Aemilia 85

poculum sub brachio eius tenet. Medicus: “Claude oculos, puer!” Medicus puerum oculos claudere iubet, quod puer scalpellum medici timet. Medicus scalpellum sumit atque ad brachium pueri apponit. Quintus scalpellum medici in brachio sentit atque perterritus est. Capilli horrent XVI . Cor palpitat. Sed Quintus brachium movere non potest, quod

90

brachium a patre tenetur. Medicus venam aperit. Ruber sanguis in poculum fluit quintus sanguinem a brachio fluere sentit. Quintus horret XVII . Frons et genae eius albae sunt ut lilia. Medicus: “Iam aperi oculos, puer!” Medicus puerum oculos aperire iubet, sed Quintus oculos non

95

aperit. Puer in lecto iacet ut mortuus. Syra “Cur Quintus oculos non XV XVI

Apponere = ad-ponere Capilli horrent = capilli stant

IV

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM UNDECIMUM C A P . XI.

aperit? Num puer mortuus est?” Quintus autem vivus est. Quintus spirat, ergo mortuus esse non potest. Sed Syra eum spirare non audit, itaque Syra eum mortuum esse putat. Syra et Aemilia puerum mortuum esse putant. Medicus aurem ad nasum Quinti admovet eum-que spirare audit.

100

Medicus manum ad pectus Quinti apponit et cor eius palpitare sentit. Medicus: “Quintus spirat atque cor eius palpitat.” Aemilia gaudet XVIII , quod filius eius vivus est. Syra: “Quid dicit medicus?” Aemilia: “Medicus Quintum spirare 105

et cor eius palpitare dicit. Ergo Quintus vivus est.” Syra Quintum vivum esse gaudet. Aemilia sanguinem a brachio Quinti deterget. Quintus oculos aperit. Quintus: “Ay! Brachium dolet!” Aemilia et Syra eum vivum esse vident et audiumt. Aemilia imperat: “Aquam arcesse, Syra!” sed Syra verba dominae

110

non audit. Iulius: “Domina te aquam arcessere iubet, Syra!” Syra abit atque cum alio poculo aquae pleno revenit. Aemilia Quinto aquam dat. Quintus aquam bibit. Medicus discedit. Quintus, qui medicum horret, eum abesse

115

gaudet. Iulius: “Iam Quintus non solum pede, sed etiam brachio aegrotat!” Aemilia: “Num ille medicus Quintum sanare potest?” Iulius non respondet.

XVII XVIII

Q. horret = Q. perterritus est Gaudere = laetum esse

V

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM UNDECIMUM C A P . XI.

Syra: “Medicus stultus est! In capite eius nullum cerebrum est!”

120

Syra medicum stultum esse dicit. Iulius et Aemilia eum stultum esse putant, non dicunt.

GRAMMATICA LATINA 125

Declinatio tertia. Masculinum et femeninum: Vocabula masculina tertiae declinationes sunt: ‘pastor, pastores’. ‘color, colores’, ‘mercator, mercatores’, ‘sol, soles’, ‘leo, leones’, ‘pulmo, pulmones’, ‘homo, honines’, ‘pes, pedes’, ‘panis, panes’, ‘collis,

130

colles’, piscis, pisces’, ‘mons, montes’, ‘dens, dentes’, ‘sanguis, sanguin‘ (abest pluralis). Vocabula feminina sunt: ‘ovis, oves’, ‘vallis, valles’, avis, aves’, ‘auris, aures’, ‘nubes, nubes’, ‘frons, frontes’, ‘vox, voces’, ‘declinatio, declinationes’, ‘arbor, arbores’. Pluralis: -es. Accusativus singularis: -em.

135

Neutrum: ‘Flumen, flumina’, ‘os, ora’, ‘crus, crura’, ‘corpus, corpora’, ‘pectus, pectora’, ‘caput, capita’, ‘cor, corda’, ‘mare, maria’, ‘animal, animalia’ sunt vocabula neutra tertiae declinationis. Pluralis: -a. Accusativus = nominativus.

140

‘Flumen, flumina’ (vide cap. X) declinatur hoc modo XIX :

XIX

Acc = nom

VI

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM UNDECIMUM C A P . XI.

Sing.

Plur.

Nominativus:

flumen

flumina

Accusativus:

flumen

flumina

Genitivus:

fluminis

fluminum

Dativus:

flumini

fluminibus

Ablativus:

flumine

fluminibus

‘Os, ora’ et ‘corpus, corpora’ declinatur hoc modo: XX Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

Nominativus: os

ora

corpus

corpora

Accusativus:

os

ora

corpus

corpora

Genitivus:

oris

orum

corporis

corporum

Dativus:

ori

oribus

corpori

corporibus

Ablativus:

ore

oribus

corpore

corporibus

Ut ‘os, ora’ declinatur ‘crus, crura’. Ut ‘corpus, corpora’

145

declinatur ‘pectus, pectora’. ‘Caput (capitis, capiti, capite), capita (capitum, capitibus)’; ‘cor (cordis, cordi, corde), corda (cordium, cordibus)’. ‘Mare, maria’ et ‘animal, animalia’ declinatur hoc modo: Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

Nominativus: mare

maria

animal

animalia

Accusativus:

mare

maria

animal

animalia

Genitivus:

maris

marium

animalis

animalium

Dativus:

mari

maribus

animali

animalibus

Ablativus:

mari

maribus

animali

animalibus

150

Accusativus cum infinitivo: Quintus dormit. Medicus Quintum dormire videt. XX

Acc = nom

VII

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM UNDECIMUM C A P . XI.

Medicus dicit: “Quintus dormit.” Medicus Quintum dormire dicit. ‘Quintum dormire’ accusativus cum infinitivo est. Accusativus 155

cum infinitivo apud multa verba ponitur. Exempla: 1. iubet: Iulius servum Tusculum ire iubet. Medicus Quintum os aperire iubet. Medicus puerum oculos claudere iubet. 2. videt, audit, sentit: Quintus medicum adesse videt. Medicus

160

linguam rubram et dentem nigrum esse videt. Medicus Quintum dentem aegrum habere videt. Quintus sanguinem fluere sentit. Medicus puerum spirare audit et cor eius palpitare sentit. Aemilia filium vivum esse videt atque audit. 3. dicit: Medicus linguam rubram esse dicit. Medicus Quintum

165

dentem aegrum habere dicit, sed Quintus pedem et caput dolere dicit, non dentem. Medicus Quintum spirare et cor eius palpitare dicit. Syra medicum stultum esse dicit. 4. putat: Syra Quintum mortuum esse putat. Iulius et Aemilia medicum stultum esse putant. 5. gaudet: Syra Quintum vivum esse gaudet. Quintus medicum

170

abesse gaudet.

175

Nominativus

Accusativus

Infinitivus

Verbum

Iulius

servum

abire

iubet.

Quintus

medicum

adesse

videt.

Medicus

linguam

rubram esse

dicit.

Quintus

sanguinem

fluere

sentit.

Medicus

Quintum

mortuum esse

putat.

Quintus

medicum

abesse

gaudet.

VIII

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM DUODECIMUM C A P . XII .

M ILES R OMANUS

5

Quintus frater Marci est. Iulia soror Marci est. Marcus et Quintus fratres Iuliae sunt. Marcus patrem et matrem, fratrem et sororem habet. Nomen patris est ‘Iulius’. Nomen matris ‘Aemilia’ est. ‘Quintus’ nomen fratris est. Nomen sororis est ‘Iulia’. Marco una soror est. Iuliae duo fratres sunt. Nomina fratrum sunt

10

‘Marcus’ et ‘Quintus’. Patri et matri duo filii et una filia sunt.I Matri ‘Aemilia’ nomen est. Qui patri nomen est? Patri nomen est ‘Lucius Iulius Balbus’ (viro Romano tria nomina sunt). ‘Lucius’ est praenomen, id est nomen primum. ‘Balbus’ cognomen est. Filiis nomina sunt ‘Marcus Iulius Balbus’ et ‘Quintus Ilulius

15

Balbus’. ‘Marcus’ et ‘Quintus’ praenomina filiorum sunt. Alia praenomina Latina sunt ‘Gaius’, ‘Decimus’, ‘Publius’, ‘Sextus’, ‘Titus’. Aemiliae unos frater est. Fratri ‘Aemilius’ nomen est (praenomen ‘Publius’, cognomen ‘Paulus’). Frater Aemiliae avunculus liberorum est. Marcus et Iulia patrem interrogant: “Quis est Aemilius?”. Iulius

20

respondet: “Aemilius avunculus vester est.” Marcus et Iulia: “Cornelius-ne quoque avunculus noster est?”. Iulius: “Cornelius avunvulus vester non est, nam is fratrer matris non est. Mater vestra unum fratrem solum habet.” Iulia: “Ubi est avunculus noster?”. Iulius: “Aemilius, avunculus

25

vester, in Germania est. Aemilius miles Romanus est. In Germania multi

I

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM DUODECIMUM C A P . XII .

milites Romani sunt.” Iulia: “Quid est ‘miles’?”. Iulius: “Miles est vir, qui scutum et gladium et pilum fert II . Scutum et gladius et pilum arma militia Romani sunt. Miles vir armatus III est.” Iulia: “Quid faciunt milites Romani in Germania?” Iulius: “Milites

30

nostri in Germania pugnant.” Iulia: “Pueri improbi quoque pugnant.” Iulius: “Pueri non armis pugnant. Milites gladiis, pilis, hastis IV pugnant.” Marcus: “Num Aemilius et hastam et pilum fert?” Iulius: 35

“Aemilius pilum tantum fert, nam is pedes est, non eques. Eques est miles, qui ex equo pugnat; qui pedibus pugnat, pedes est. Equites Romani hastas ferunt, pedites pila ferunt. Pilum non tam longum est quam hasta, neque gladius peditis tam longus est quam gladius equitis. Pilum Aemilii sex pedes V longum est.” Marcus: “Quam longus est gladius eius?” Iulius: “Gladius Aemilii

40

duos pedes longus est.” Marcus: “Duos pedes tantum? Cur gladius eius tam brevis est?” Iulius: “Quod gladius brevis non tam gravis est quam gladius longus. Gladius equitis non solum longior, sed etiam gravior est quam gladius 45

peditis. Pedes, qui pedibus it multa-que alia arma fert, gladium longum atque gravem ferre VI non potest; itaque gladius eius brevis et levis est — brevior et levior quam is, qui ab equite fertur. Etiam gladii Germanorum longiores et graviores sunt quam Romanorum. Neque solum gladii, sed etiam pila eorum longiora et graviora quam nostra sunt, sed scuta, quae a I

Marco (dat.) una soror est = Marcus unam sororem habet fert = portat. III Armatus = qui arma fert IV Gladius / Pilum / Hasta. V I pes = 29,05 cm. II

II

www.ph ilosoph ia.cl / Escu ela d e Filoso fía , Un iversidad ARCIS CAPITULUM DUODECIMUM C A P . XII . 50

Germanis feruntur, leviora sunt quam Romanorum.” Iulia: “Qui sunt Germani?” Iulius: “Germani sunt homines barbari VII , qui Germaniam incoluntVIII . Germania magna terra non procul a Gallia est. Gallia autem provincia Romana est — ut Sicilia, Hispania, Achaia, Syria, Aegyptus, ceterae. Provincia Romana est pars imperii

55

Romani, ut membrum pars IX corporis est. Nam Roma caput imperii est, provinciae membra sunt. Germania provincia Romana non est. Flumen Rhenus Germaniam a Gallia provincia dividit. Rhenus et Danuvius flumina, quae Germania ab imperio Romano dividunt, fines imperii nostri sunt. Germania patria Germanorum est, ut Italia patria nostra X est.” Iulia: “Cur milites Romani contra Germanos pugnant? Num

60

Germani homines improbi sunt?” Iulius: “Militis nostri contra Germanos pugnant, quod Germani amici Romanorum non sunt neque Romanis parent. Germani hostes Romanorum sunt, atque milites eorum contra exercitum XI nostrum pugnant.” Iulia: “Quid est ‘exercitus’?” Iulius: “Exercitus est magnus

65

numerus militum, qui contra hostem ducitur. Is, qui exercitum ducit, dux exercitus est. Dux imperat, milites parent. Dux exercitui imperat, exercitus duci suo paret, nam dux ab exercitu timetur. “Et in Germania et in Britania magni exercitus Romani sunt, qui 70

contra exercitus hostium pugnant. Milites exercituum Romanorum bona arma ferunt. In Achaia et in Gallia pauci milites Romani sunt, nam Graeci et Galli, qui eas provincias incolunt, iam exercitibus nostris

VI

Ferre = portare Barbarus = neque romanus neque graecus VIII Germaniam incolere = In Germania habitare IX Una pars (