In Donati Artem maiorem

Citation preview

School of Theology at Clar

Ill - MAURO 332325

E ZERO

II

jj

=

SEE

EE

Mer

AR

kr

Ser

ER,

ys BD

re: A

m

2

25;

y.

2

f2

= 3

terre. Br

EUN

Z

FE

A

LX 2E

ya

ET

t4 Ee EA DES DEI

I

1922€ n udCE WI :

Sn

SLOIPEE |

:

TQREES

Ne

The Library SCHOOL

OF THEOLOGY AT CLAREMONT

WEST

FOOTHILL AT COLLEGE AVENUE CLAREMONT, CALIFORNIA

*

BereITE oqD oup N i

ri

CORPVS CHRISTIANORVM

Continuatio

Mediaeualis

XLB

CORPVS

CHRISTIANORVM

Continuatio Mediaeualis

XLB

GRAMMATICI HIBERNICI CAROLINI AEVI BARS Hor

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI

BREPOLS

EDITORES

MCMLXXVII

PONTIFICII

AC

400

SEDVLIVS SCOTTVS IN DONATI

ARTEM

MAIOREM

EDIDIT

BENcr

LÓFSTEDT

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI

BREPOLS

EDITORES

MCMLXXVII

PONTIFICII

SVMPTIBVS SVPPEDITANTE SVPREMO BELGARVM MAGISTRATV PVBLICAE ÍINSTITVTIONI ATQVE OPTIMIS ARTIBVS PRAEPOSITO EDITVM

Theology |_ibrany

THEOLOGY SCHOOL OF EM ONT AT CLAR

California

(O Brepols 1977 No part of this work may be reproduced in any form, by print, photoprint, mictofilm or any other means without written permission from the publisher.

INHALT

En NE ee Einleitung Beate Te re tTa Taten le een. 4e

e

4

9.9 €

9

Iud

4/e*4) 9 /e $e

8.’e

6

SEDVLIVS SCOTTVS IN DONATI ARTEM MAIOREM Monitum aaa Tele ie Sa (Ue 2 ae » 9 € € €. 9 «vc ee 9

od

8.0 ee, ne, ve

$9 e

99-6

s

9.9

INCIPIT EXPOSITIO SEDVLII SCOTTI SVPER PRIMAM EDITIONEM DONATI

«b INES RE

AvePM LM TENE

ESCIPPESRUELITIBRA

eigo Eua RV xu

ESCIPPEUESYTPABA

ce

ENCIMPDHDIEPEDIBVS S BNCIBFTIDEGUONISSS

S

LC

de s ee

Xa E puce sp. soles es iE

gj qe

eere

te

ien

a es nemis

INCIPIT COMMENTVM SEDVLII SCOTTI IN MAIOREM DONATVM GRAMMATICVM

dp

DEDEOIPIIIDE NOMINE Sn

ae

apes es

veles ao su xe cea

ESCIPITDE' PRONOMINE essen are he ... ccc a a ME ES CIPIL DE ADVERBIO 4 2055 en ee GINCIPIT DE PARTICIPÍIOO ...:.... Dee

197

IN DON. MAI. II

87

genitiuus uero in oy diptongon, a paenultima breuis ante des 65 inuenitur in patronomico, ut Pelias Peliades, Aeneas Aeneades, Menetias Menetiades. Nam Aenides magis contra regulam auctoritate poetica posuit Virgilius, e et a correptas in 1 productam conuertens uel quasi ab Aeneus Aenides, sicut a Peleus Pelides, proferens in nono ; sit satis Aenide telis inpune 7o oppetiisse tuis. In es uero desinentia nomina, quorum genitiuus Grecus in oy desinit, tam in ades quam in ides inueniuntur facere patronomicum,

ut Hypotes

Hypotades,

Butes

Butades,

Cori-

netes Corinetides, sed rationabilius in ades : Anchises ergo 7; Anchisades uel Anchisides debuit facere ; fecit autem Anchi-

siades, quasi ab Anchisius nominatiuo, quomodo Lertius Lertiades. Numquam enim patronomicum superat primitiui sui genitiuum nisi una syllaba. Alia uero omnia in oy apud Grecos desinentia uel in os uel 8o in ois dyptongon uel in eos mutant eas in ides et faciunt patronomicum, ut Priamos Priamoy Priamides, Nestor Nestoros

Nestorides, Plestenes Plestenoys Plestenides, Peleus Peleos Peleides. Et per syneresin e et i in ei dyptongon Greci proferunt paenultimam. Nos autem pro ea i longum ponimus, ut 85 Virgilius in v : Pelidae tunc ego forti congressum Aenean nec diis nec uiribus aequis nube caue rapua. “Feminina autem aut in is exeunt, ut Atreis, aut in as, ut

Peleias, aut in ne, ut Nerine". Sciendum est, quod feminina patronomica in is uel in as desinentia fiunt a masculinis sub9o tracta de, ut Priamides Priamis, Dardanides Dardanis, Pelia-

des Pelias. Igitur Aeneades quoque secundum analogiam Aeneas debet facere, non Aeneis. Ergo quomodo auctoritas

est, quod dixit Aenides pro Aeneades, sic auctoritate usus est

Virgilius in tituli inscriptione, quem Aeneis inscripsit. Notan9; dum tamen, quod, si masculina patronomica i longam habuerint ante des per syneresin, apud nos tamen in eis diuisas faciunt feminina, ut Pelides pro Peleides Peleis, Thesides pro Theseides Theseis ; sic ergo Aenides pro Aeneades Aeneis. litt.) 71/86 Laur. 18, 74-89 ; Prisc. 2, 66, 6-19 (paene ad Prisc. 2, 67, 14 - 68, 11 (paene ad litt.)

69 sq. Verg. Aen. 9, 653

87/6 Laur. 18, 82-10 ;

85 sq. Verg. Aen. 5, 808-810

70 oppe68 uel Prisc. Laur. : et cod. 64 oy scripsi (cf. 1. 72) : ou Prisc. oi cod. 81 Nestoros tiisse Verg. Prise. : oppotiisse cod. (uel appotiisse s. m.prim. ) 83 se82 sg. Peleis ... Peleydes «oZ. Laur. Prisc. : nestot cod. nestortis m.see. neresyn cod. ei Laur. : ey cod.

88

SEDVLIVS SCOTTVS

In ne autem desinentia, quae sunt Iadis linguae, patrono: mica eiusdem generis feminini i longam habent paenultimam, si principalem non habuerint eandem i uocalem, ut Adrestos Adrestine, Nereius Nerine. Sin autem principalem habuerint i, o producta ante ne inuenitur, ut Acrisios Ácrisione, ex quo posuit Virgilius : Acrisioneis Danae fundasse ^ possessiuum colonis, ab Acrisionea, id est Danaa.

SVNT ALIA (scilicet nomina) THETICA (373,28). Theto Grece, pono' Latine; 6éew positio, odvBeoıs est compositio. Inde etiam thetica dicuntur, ID EST POSSESSIVA, quae possessionem ro ostendunt et resoluuntur per genitiuum casum primitiui et IN IVS EXEVNT, VT EVANDRIVS ENSIS (373,28). Duo genitiui sunt, sed unus per genitiuum primitiui resoluitur, id est Euandri.

Euander

Euandri,

inde “Euandrius

ensis", id est

Euandri ensis. Possessiuum est, quod cum genitiuo principali 15 significat aliquid | ex his, quae possidentur, ut regius honos pro regis honos. Aut in ae, ut AGAMEMNONIAE MYCENAE (374,1). Duo nominatiui sunt plurales. Mycenae ciuitas est Greciae, quae pluraliter declinatur, sed singulariter intelligitur. Mycenae 2o Agamemnoniae autem uocatur, quia Agamemnon illas aedificauit, rex Grecorum.

Cum autem in ius exeunt, sicut supra dicta nomina patronomica, quaeritur, quid differunt uel si in aliqua re concordant. Ad quod respondendum est, quia concordant multis 2; modis : a propriis nominibus utraque ueniunt, genera diuidunt, multos appellant, unum pro altero ponitur. Discrepant autem, quia patronomica nomina non significant nisi tantum filios uel nepotes, possessiua autem omnia quae in possessione haberi uidentur; thetica etiam diuidunt tria genera, illa 3o autem non nisi duo.

7/13 Rem. mai. (E.) 154, 1-5 (baene ad litt.) 14/16 Pris. 2, 68, 15-17 Laur. 19, 13-15 17/21 Rem. mai. (E.) 154, 5-9 (aene ad litt.) 22/30 Mur. 64, 70-78 (paene ad litt.)

B sq. Verg. Aen. 7, 410

11 Verg. Aen. 10, 394

3 Nereius : ita cod., cf. Prisc. cod. K neteios

17 cf. Verg. Aen. 6, 838

6 Danaa : ita cod.

cum Prisc. codd. R K, Laur. cod. B ? theto : ita cod. cum Rem. (cf. infra 89, 54) 8 thesis ... sinthesis cod. 14 principalis Prise. Laur. cod. B (sed principali Laur. cod. A et duo codd.

Prisc.)

29 haberi Mur. : habete cod.

,

IN DON. MAIL II

89

Hoc igitur interest inter possessiua et patronomica, quod patronomica filios uel nepotes significant, possessiua autem non solum filios, sed et omnia, quae possunt esse in possessione ; et quod patronomica a propriis tantummodo deriuan5; tur, possessiua autem etiam ab appellatiuis; et quod patronomica a masculino descendunt plerumque genere, rarissime autem a feminino, nec proprie, quando a matribus €, possessiua autem ab omnibus nascuntur generibus) ; et quod patronomica ad homines pertinent tantum uel ad deos, pos4o sessiua autem ad omnes res pertinent. Fiunt autem possessiua uel a nominibus, ut Caesar Caesareus, uel a uerbis, ut opto optatiuus, uel ab aduerbiis, ut extra extraneus ; et uel mobilia sunt, ut Marcius Marcia, uel fixa, ut sacrarium donarium armarium.

45

so

55

6o

65

ALIA SVNT MEDIAE SIGNIFICATIONIS (374,2). Ideo mediae significationis dicuntur, quia in bonam et in malam partem possunt accipi, id est in laudem et uituperationem. Nam sicut laudando dicimus ‘MAGNVS rex' et 'FORTIS imperator', ita et uituperando dicimus 'magnus' siue 'fortis latro'. Mediae significationis r@v ueowv dicitur Grece ; uécos enim 'medium' uocatur. Medium, id est quod in bono uel in malo ponitur in laudem uel in uituperationem. HAEC ETIAM EPITHETA DICVNTVR, ID EST SVPERPOSITA (374,3). ' Ent ‘super’, teto ‘pono’ ; inde epitheta 'superposita', quia fixis nominibus superponuntur, quae per se non habent plenum sensum, ut *magnus' si per se dicas, non habet plenum sensum : 'magnus dominus' ecce in bono, 'fortis tyrannus' ecce in uituperatione. Quaeritur, cur haec nomina mediae significationis dicuntur, cum perfectam habeant litteraturam et perfectum sensum. Sed tamen mediae significationis sunt, donec adiciantur illis fixa nomina, quae auferunt ambiguitatem. Vel etiam mediae significationis dicuntur, id est mediae qualitatis, quia significatio solet poni pro qualitate. Et haec nomina possunt esse propria et appellatiua. Idcirco etiam dicuntur, quod sine adiectione nominis habent sensum, sed non plenum ; uerbi gratia si dicas ‘magnus’ per se, intelligimus, quod sit magnus, sed non habet plenum sensum, nisi adiungas personam, ut si dicas 'magnus uir' uel

31/44 Prisc. 2, 68,17 - 69, 4 Laur. 19, 15-29 45/51 Rem. mai. (E.) 154, 10-14 59/65 Mur. 66, 90-97 54 sq. Rem. mai. (E.) 154, 15 sq. (paene ad litt.) (paene ad litt.) 66/73 Laur. 20, 32-39 ; cf. Pomp. 147, 13

38 possessiua — generibus supp/eui (sec. Prise. Laur.)

67 non suppl. m.sec.

50 ton meson ... mesos co.

»

90

SEDVLIVS SCOTTVS

70 ‘'magnus exercitus'. Alio modo mediae significationis dicuntur nomina, eo quod media sint inter laudem et uituperationem, ut magnus ; dicimus enim 'magnus imperator' laudantes et *magnus latro' uel ‘fur’ uituperantes. Adiectiua uel superposita uocantur, eo quod ad implendam 7 sui significationem nominibus adiciantur, ut magnus. Adicis ea personis, ut *magnus philosophus' et plenus est sensus ; et significant laudem, ut ‘iustus’, uel uituperationem, ut 'iniustus’, uel medium, ut 'magnus', uel accidens (id est suum uniuscuiusque), ut ‘niger coruus' et 'altum mare’. 80 Latro apud antiquos nomen erat dignitatis ; dicti latrones quasi "laterones'; eo quod lateribus regum assisterent. Nunc sa

autem in malo ponitur, et dicitur a latendo, quia die latet, 8 sa

nocte autem patet. Sicut et tyrannus apud Grecos in bono accipitur, id est rex — unde Virgilius : atque iuuat dextram tetigisse tyranni —, apud Latinos uero in malo ponitur, id est 'inuasor aliarum substantiarum'. QVALITATIS (374,3) nomina ex eo dicta, quia per ea qualis quisque sit ostenditur, ut sapiens doctus stultus formosus

niger uel albus diues uel fortunatus. Haec nomina qualitatem 9o demonstrant, ut 'Qualis est ? Bonus uel malus'. Sciendum qualitatem a duabus fieri rebus : ab animo a corpore extrinsecus. Qualitas potest esse in corpore, ut albus niger, in animo, ut bonus malus, quia illa bonitas ad animam pertinet. BoNvs dicitur a Greco quod est Bow id est ‘uoco’, et proprie 9; ad deum pertinet, qui proprie atque naturaliter bonus est, quia ex sua bonitate omnes ad se naturaliter uocat. MALvs dicitur a Greco quod est uéAav, id est 'nigrum fellis', inde melancholia dicitur ‘nigra cholera', unde | etiam euenire zo’ solet, ut quibus abundat nigra cholera malitiosi sunt. M QVANTITAS (374,5) ad solum corpus refertur, quia non potest esse mensura nisi in rebus corporalibus. Quod si ad animam referatur, translatiue fit, ut ‘magnus animus'.

80 sq. cf. Varr. ling. 7,52 Seru. Aen. 12, 7 82 cf. Isid. 10, 159 (Stilo) 83/85 ef. Isid. 9, 3, 19 87/93 cf. Pomp. 147, 21 Laur. 20, 47 89/93 Rez. mai. (E.) 154, 18-20 (paene ad litt. ) 94/99 Rem. mai. (E.) 154,20-25 ; cf. Rem. min. 15, 19

96/99 cf. Id. 10,176

98 cf. Isid. 4, 5,5

84 sq. cf. Verg. Aen. 7, 266

73 uel fur suppl. m.sec. 89 uel als. Laur. : ut cod. 90 sg. Sciendum — extrinsecus in marg. inf. suppl. m.sec. 91 duabus cod. (cf. infra 91,7) : tribus Laur. 94 quod est suppl. m.sec. boo cod. 9 fellis : i/a cod. (et Rem.)

IN DON. MAI. II

Et

quantitatis

5 PARVVS

uir',

nomina

'MAGNVS

uir.

quantitatem Et

gI

demonstrant,

notandum,

quod

vT

nomina

quantitatis Pompeio testante a mensura proprie deducuntur.

Fiunt autem et ipsa duobus modis : ab animo, a corpore ; ab animo, ut *magnanimus Anchisiades', a corpore, ut magnus

uel paruus. Sed quando ab animo, abusiue fiunt ; sicut enim 10 Pompeius testatur, magnus non potest esse nisi a mensura ;

animae autem mensuram nemo potest scire; ergo quod dicitur "magnanimus Anchisiades", non proprie, sed abusiue profertur. ALIA GENTIS (374,5), quae et gentilia, quia totam gentem 1; significant comprehendunt demonstrant, ubi tota gens agnoscitur. GRECVS homo de Grecia; Grecia autem hoc nomen accepit a Greco rege, qui in ea imperauit. HISPANVS homo ab Hispania, quae et ab Hespero rege nomen accepit. Haec etiam nomina Grecus et Hispanus a primis patribus 20 ueniunt, et quaeritur, cur non iunguntur cum nominibus familiae, quae inter propria computantur, uel cur haec potius appellatiua dicuntur quam illa, cum multis modis uideantur esse similia : a propriis nominibus utraque ueniunt, genera diuidunt, multos appellant. Discrepant autem duobus modis : 2; uno modo, quia illa funguntur uice nominis apposita fixis nominibus,

ista autem

non ; haec diuidunt

tria genera, illa

duo. ALIA PATRIAE (374,6). Patria dicitur quasi 'patris atria' uel 'pacis'. Est autem proprie patria ciuitas, ubi patres commo3o rantur.

THEBANVS (374,6), homo de Thebis, ciuitate Greciae, quae centum portas fertur habere. Est autem et alia ciuitas in Aegypto, quae Thebae uocatur, centum similiter portas habens, cuius habitatores Thebaei uocantur. Vnde Iuuenalis :

35 atque uetus Thebe centum iacet obruta portis. De hac ciuitate fuit Amphion auledus, quem cum audisset Alexander suauiter

4/13 Laur.21, 53-62

6 Pompeio : 147, 26

16/18 Rem. mai. (E.) 154, 28-31

16 54. cf. Isid. 9, 2, 69 17 sq. cf. Seru. Aen. 1, 530 19/27 cf. Mur. 66, 13 19 cf. Ambr.f. 14r 28/30 Rem. mai. (E.) 154, 31 - 155, 1 (paene ad litt.) 28 Cassiod. in psalm. 95, 7 (CC 98 p. 865, 164 ; paene ad litt.) 31/44 Rem. mai. (E.)

155, 1-13

35 Iuu. 15,6

31/34 cf. infra 136, 41

35/42 aliter Iul. Val. 1, 66

9 enim suppl. m.sec.

18 Hespeto ex Hispeto corr. m.sec.

22 multis supp/. m.sec.

»

92

SEDVLIVS SCOTIVS

tibiis canentem, interrogauit eum, de qua ciuitate esset ; at ille : "Vtinam", inquit, "haberem ciuitatem. Olim fui Thebis, 4o

modo autem non’. Antea enim eam destruxerat Alexander et iurauerat, quod in aeternum non reaedificaretur. Postea uero misericordia motus propter illius auledi cantilenam eam iussit iterum restaurari. RoMANVs (374,6) dicitur homo de Roma ciuitate, quae etiam,

ut fertur,

a ualendo

'Valentia'

primo

uocata

est.

Hoc autem distat inter nomina gentis et patriae, quia nomina gentis totum regnum demonstrant, ut Grecus totam gentem significat ; nomina uero patriae partem demonstrant, ut Thebanus, quod solummodo propriam ciuitatem, id est Thebas, demonstrat, nihil aliud. Patrium est, quod a patria sumitur. Potest autem quaestio esse, si concordant inter se nomina gentis et nomina patriae. Sed sciendum est, quia concordant et differunt. In hoc concordant, quia a propriis nominibus utraque ueniunt, genera diuidunt, multos appellant, aliquotiens 5 5 unum pro altero ponitur. Discordant autem tribus modis : Nam nomina gentis retinent sensum et litteraturam primi patris : uerbi gratia Grecus dictus est primus pater Grecorum et dicitur quilibet de illa gente ; nomina patriae hoc non faciunt, nam Roma disyllabum nomen est, Romanus trisylla6 o bum, et Roma est aedificium ex lapidibus et terra, Romanus est homo. Alio modo differunt, quia nomina gentis plus sunt generalia quam nomina patriae; nam nomina patriae non comprehendunt nisi quantum pertinet ad unam ciuitatem, ut Thebanus dicitur qui est de Thebis ciuitate (excepto uno 6 5 nomine, quod est Romanus), nomina autem gentis generaliter totum regnum comprehendunt. Tertio modo differunt, quia 45

nomina gentis, si transierint de loco ad locum, non mutantur,

7o

7I

nomina autem patriae mutando locum mutantur. Nomina quoque gentis a nominibus patrum ueniunt, nomina patriae a loco. ALIA NVMERI, VT VNVS DVO (374,6). Numerale est, quod numerum significat et indicat. Sed quaerendum est, quare unus dicitur numerus, cum numerus non possit esse nisi ex duobus aut ex pluribus. Vnus enim proprie non est numerus, sed omnes numeri ab unitate incipiunt. Ad quod dicendum 43 sa. cf. Paul. Fest. p. 268 (M.) Seru. Aen. 1, 273 45/49 Rem. mai. (E.) 155, 13-17 49 sq. Prisc. 2, 61,4 Laur. 21, 65 sq. 51/70 Mur. 67, 26-47 (paene ad Jit.) 71/74 e? 75/79 Laur. 21, 68-74 91 sq. cf. Prisc. 2, 62, 4 74 sg. Rem. mai. (E.) 155, 18 sq. (paene ad litt.)

44 Valentia scripsi (sec. Seru. Fest. Rem. ) : Valentida cod.

1

IN DON. MAI. II

93

est, quia unus duobus modis dicitur numerus : siue translatiue,

siue quia fundamentum et origo est omnium numerorum. Nam aliter numerus non potest dici, nisi ex pluribus et multis unitatibus conficiatur, quia numerus pluralitatem significat. 8o Duo pluralis numeri est et masculini generis et neutri inuenitur; facit femininum

hae duae.

ALIA ORDINIS (374,6), id est quae et ordinalia, quod ordinem

ostendunt et indicant demonstrant significant. Verbi gratia : 'jste sedet primus, ille secundus'. | Prior autem et primus 8; ueniunt ab aduerbio 'pridem'. SED PRIMVS

DE MVLTIS DICITVR, quia superlatiuus est gra-

dus, PRIOR DE DVOBVS, quia comparatiuus (374,7). Quaeritur quare magis ‘primus’ de multis quam de duobus uel ‘prior’ de duobus quam de multis dicatur. Ad quod dicendum, quia 9o lex est superlatiui gradus, ut multos excellet in genere suo ; 'primus' est superlatiuus gradus et dicitur de multis. ‘Prior’ est comparatiuus et dicitur de duobus ; et est lex comparatiui gradus, ut socium tantum praecellat. Ergo prior de duobus dicitur, quia, sicut omnes comparatiui uel ad sui uel ad alieni

9; generis aliquem comparantur, ita et iste, ut 'prior Turnus quam Aeneas mouit bellum'. Proprium est enim comparatiui, ut socium suum praecellat tantum. Primus enim merito de multis dicitur, quia superlatiuus est et proprium est superlatiui, ut pluribus in suo genere praeferatur, ut Primus ı se Danaum magna comitante caterua Androgeus offert nobis. [segregant ut quanti sunt suntne decimus illorum ueniat ad me] Hoc distat inter nomina numeri et ordinis, quod nomina numerorum totam summam comprehendunt, uerbi gratia ; 'Sunt uiginti. Veniant ad me' ; nomina uero ordinis unum ex

omnibus (segregant, ut 'Quanti sunt ? Suntne ((decem)») ? Decimus illorum ueniat ad me’). Quaeritur, utrum sint primitiua haec nomina an deriuatiua,

primus et secundus. Sed sine dubio deriuatiua sunt, nam ro primus deriuatur ab uno, secundus a duobus. Sicut enim in

82/85 Rem. mai. (E.) 155, 21-24 (paene ad litt.)

82 sq. cf. Prisc. 2, 62, 8 84 4q. cf. Prisc. 2, 91, 14 87/93 Mur. 68, 75-80 (paene adlitt.) 93/1 Laur. 21, 7987 ; cf. Prisc. 2, 90, 17

99 sg. Verg. Aen. 2, 370

96 enim scripsi : autem cod. 88 prior suppl. m.sec. 82 sq. textus uix sanus 6 sg. segregant — me post 1 nobis tr. cod. ; correxi 1 offert Verg. Laur. : fett cod. 6 decem suppleui

zoU

94

SEDVLIVS SCOTTVS

minori Donato dictum est, tribus modis partes a partibus ueniunt : litteratura et sensu, sensu et non litteratura, tantum

litteratura et non sensu ; et haec nomina quamuis discordant in litteratura, tamen in sensu concordant. “De multis, scilicet nominibus, dicimus primus, de duobus

20

2

a

dicitur prior". Est autem quaestio, unde euenerit talis consuetudo, ut ‘primus’ dicatur de multis et ‘prior’ de duobus. Quae ita soluitur, quia, quando qualitatem significant et comparantur, tunc ita est intelligendum, ut ‘primus’ ponatur pro eo quod est optimus, ‘prior’ pro eo quod est melior. SICVT DE DVOBVS ALTERVM DICIMVS, ITA DE MVLTIS ALIVM (374,7). Ideo de duobus alterum dicimus, de multis uero alium, quia antiqui adhuc numerandi peritiam non habentes ita numerabant : unus alter alius et sic usque ad centum, deinde a capite repetebant. Vnde coepit usus, ut semper de duobus alterum dicamus, de multis autem alium.

Estque sciendum primitus duos inuentos fuisse numeros, et primus uocabatur unarius et secundus binarius ; binarius erat alter a binario, unde orta est haec consuetudo, ut de duobus 3o

3A

alterum

dicamus ; reliquos appellabant

alios. Vel etiam

quodam

ludo,

dicuntur,

qui alea uocatur;

aleae

a

ubi sunt

duae tabulae et multae tesserae. SVNT ALIA AD ALIQVID DICTA (374,8), quia, cum pronuntiantur, praeter se aliud aliquid ostendunt et sine alterius societate uel sine illius intellectu, ad quod dictum est, proferri non potest.

VT

PATER

filium. Non

FRATER enim

filius, nisi habeat 4 o habere

alium

(374,9)

Cum

dicis patrem,

dicitur pater, nisi habeat

patrem.

Cum

fratrem ; habent

ostendis

filium, sic nec

dicitur frater, intelligitur autem

unum

exordium

uel

finem. Quando enim dixeris patrem, ostendis esse filium; similiter cum dixeris filium, ostendis esse patrem. Apud quem nomen patris interit, interit similiter et filii. Vnum uero sine altero intelligere non potes. Sic fratrem dicere non potes, 4 5 nisi habeat cuius sit frater. Relatiuum est, quod hoc ipsum quod dicitur alicuius est uel ad aliquid quolibet modo referri potest. Dicitur autem modis tribus : aut alicuius, ut filius, aut alicui, ut uicinus, aut

5o

ad aliquid, ut duplum ; duplum enim ad aliquid simplum est. Vocatur autem relatiuum, quod illi ad quod refertur uice mutua respondet. Nam quemadmodum filius patris filius est, sic pater filii alicuius pater est, et sicut seruus domini seruus

11/14 cf. infra 240, 50 — 16/20 Mur. 68, 72-75 (aene ad litt.) ; «f. Char. 272, 17

22/25 cf. Rem. mai. (E.) 155, 27-29

60, 19 2627

Laur. 22, 88

27/32 cf. Mur. 69, 87 33/43 cf. Prisc. 2, 33/36 cf. Rem. mai. 155,29 46 sq. cf. Isid. 1, 7, 16 ; 2 i à

. IN DON. MAI II

95

est, ita dominus serui dominus est. Haec ita sibi respondent, ut eosdem casus in conuersione custodiant. Sed non omnia

55 relatiua hoc custodire ualent. Nam cum relatiua scientia sit — alicuius enim rei scibilis scientia est —, in conuersione ad id

ad quod refertur casum mutat ; non enim sicut dicimus 'scibilis rei scientia est', ita possumus dicere 'scibilis res scientiae est', sed 'scibilis res scientia scibilis est’. In his enim, quae

6o inter se nihil differunt, relatiuum relatiuo ita opponitur, ut hoc ipsum quod opponitur eius sit, cui opponitur ; nam dimidium opponitur duplo et eiusdem dupli dimidium est : ita ergo opponitur, ut eius sit, et paruum opponitur magno, ut eius sit ita, ut ipsum paruum ad hoc magnum cui opponitur 65 paruum sit. In contrariis uero non ita uice mutua sibi respondent, ut eosdem

casus custodiant.

Pater a patrando dicitur, ut quildam uolunt, quia patrare est proprie rem ueneriam perficere, sicut Persius : fatranti fractus ocello. Sed melius sentimus dictum esse, ut Iohannes 7o dicit,

a Greco

quod est pantachir,

id est ‘omnia

seruans',

quia reseruat omnem posteritatem generis sui. Frater dicitur quasi 'fere alter'. Soror a solacio, quia solacium praebet fratribus. Quaeri solet, quid sit inter adiectiuum et relatiuum, nam 7; utrumque addendum aliquid significat. Ad quod dicendum, quod adiectiuo desit sensus intelligendi, relatiuo autem persona tantummodo. Nam si dicas 'clarus' et non adicias 'uir' aut aliquid eiusmodi sensus, deficit plenitudo. Nec filius dici potest, nisi patrem habeat, sicut nec pater, nisi habeat 8o filium. Aliud est esse aliquid, sed superesse, ut compleatur, aliud penitus non esse nec dici posse, nisi aliam acceperit personam. SvNT ALIA (scilicet nomina) HABENTIA SE QVODAMMODO ALITER AD ALIQVID (374,9), id est aliquid aliter significant, 8; quam illa superiora. “Ad aliquid" dicuntur, sicut superiora,

quia et aliud praeter se ostendunt, quemadmodum

57/59 cf. Iob. Scott. in Mart. Cap. 175, 19 (p. 98, 34 Lutz)

et illa.

59/65 cf. Isid. 2, 31, 4

67/72 Rem. mai. (E.) 155, 34 - 156, 4 (baene ad litt.) 67/71 cf. Rem. min. 80, 21 infra 296, 95 71/73 cf. Rem. mai. 238, 28 71 sq. Monac.f. 9? ; cf. Paul. Fest. p. 90 (M.) 74/82 cf. Pomp. 148, 15

68 sq. Pers. 1, 18

68 sq. patranti fractus Pers. Rem. : patrandi factus cod. quot codd. Rem.min.

70 pantachir : ita ei ali-

21T

»

96 Cum

90

95

Ioo

SEDVLIVS SCOTTVS dico dextram, intelligo sinistram, cum sinistram dico,

intelligo dextram. Sed aliter se habent, quia in illis (scilicet superioribus), ut diximus, unum sine altero esse nequit ; hic autem potest unum sine altero esse : sinistra sine dextra, dextra quoque sine sinistra. Potest etiam mutuatione loci, ut ‘tu qui es dexter sedendo in dextera parte mutuando locum in sinistram partem fias sinister’, similiter sinister in dextram. “Ad aliquid aliter se habens" dictum est, quod, quamuis habeat aliquid contrarium et quasi semper adhaerens, tamen non ipso nomine significat etiam illud. Neque enim ex illo nominationem accepit, ut dies nox, dextra sinistra. Nam quamuis intereat, non interimit secum etiam illud, quod ei adhaerere intelligitur. Est autem quaestio, cum utraque ad aliquid dicantur, cur non simul comprehendantur. Sed sciendum, quia tribus modis discordant. Nam in supradictis est naturalis successio, quia natura dat filio, ut habeat patrem ; in istis est contrarietas,

A

IO

1j

20

quia nihil magis contrarium est quam dexter et sinister. Illa supradicta in se transeunt, quia ille qui hodie est filius cras potest esse pater; ista autem hoc non faciunt, quia dexter non potest esse sinister neque sinister dexter. Tertio modo discordant, quia si de illis auferas unum, alter non in istis autem si auferas unum, alter non deerit.

erit;

HAEC (scilicet nomina dexter et sinister) ADMITTVNT (id est recipiunt) COMPARATIVVM GRADVM (374,10). Quaerendum est hic, cum Donatus dicat in sequentibus non posse nomina comparari nisi "quae qualitatem significant aut quantitatem", cur hic dicat haec nomina comparari, cum non significant qualitatem et dexter non potest esse minus dexter nec plus dexter ; similiter et sinister. Ad quod dicendum, quia, quando dexter ponitur pro prospero et sinister pro contrario, tunc possunt comparari, ut dexter DEXTERIOR, sinister SINISTERIOR (374,10), uerbi gratia 'dexterior est iste dies’, id est 'prosperior hesterno' et 'sinisterior est iste casus', id est ‘peior alio casu'. Dicimus enim 'dexter uentus’, id est

95/100 Pris. 2, 60, 23-27 Laur. 22, 95-1 1/10 Mur. 69, 6-16 (paene ad litt.) 3/5 cf. Bern. 73, 15 4 contrarietas : cf. Pomp. 148, 28 Ambr.f. 157 B cf. Cassiod. 1222 D |Ambr.f. 15» 11 sq. Laur. 22, 3 12/23 Mur. 70, 18-25

(paene ad litt.) ;

cf. Rem. mai. (E.) 156, 9

13 Donatus : 374, 17

pro prospero : cf. Seru. Aen. 2, 388 CGL 4, 49, 8 d. est peior : cf. Seru. georg. 1, 444 CGL 5, 150, 18 gl.

91 sq. fort. mutatione ... mutando

m.sec.

15 hic suppl. m.sec.

18 dexter ...

2 sg. Ssinisterior ... id

98 accipit Prisc. Laur.

10 autem ;zp?/.

,

25

35

97

prosper; 'sinister flatus', id est contrarius. Et non solum comparatiuum gradum, sed etiam superlatiuum possunt admittere, ut dexter dexterior dextimus et sinistimus pro dexterrimus sinisterrimus.

GENERALIA, 30

IN DON. MAI. II

quia multarum

rerum

sunt et in diuersas

species possunt diuidi multa in generalitate comprehendentia, VT CORPVS ANIMAL (374,11). Corpus generale nomen est supra omnia corpora, quae uidentur, (uel? supra omnia ad quinque sensus corporis pertinentia. Animal quoque generale nomen est supra omnia animam habentia ; animal enim est quicquid spirat, et ab anima animal uocatur ;nam et homo et equus et auis animalia sunt. SPECIALIA, quia partem demonstrant, ut homo; species enim animalium homo. Speciale est, quod a genere diuiditur, VT LAPIS HOMO LIGNVM (374,11). Lapis species est corporis, et lignum similiter speciale est nomen sub corpore, quod est genus;

homo

uero

sub animali.

Lignum

est arbor incisa;

lignum dictum, eo quod combustum uertitur in ignem. Sunt ALIA (scilicet nomina) FACTA (id est formata) A VERBO (374,12), quia de uerbo nascuntur, quae uerbalia dicuntur nomina et ueniunt de gerundiuis. Fit autem ita : gerundiui modi ultimam syllabam in tor uertis et facis nomen, ut est

45 docendi docendo docendum doctum doctu ; tu in tor conuersa fit DOCTOR ; similiter legendi legendo legendum lectum lectu ; tu in tor conuersa fit LEcTOR. Doctor nomen uerbale, quod uenit a uerbo doceo ; lector similiter. 5o

ALIA (scilicet nomina) sunt PARTICIPIIS SIMILIA (374,I2), quia litteraturam participiorum habent. Desinunt enim in ns, sicut participia praesentis temporis, et differunt in sensu : Quando sunt participia, tempus significant, ut 'sapiens sum', 'demens sum’ ; quando uero nomina sunt, personam significant, ut 'demens homo’. Siquidem | DEMENS et nomen est et

55

participium ; uidetur autem participium esse a uerbo demo demis, (sicut? SAPIENS a sapio et POTENS ab eo uerbo, quod est possum. Quando nomen est, significat 'stultum' et demens 25 dextimus ... sinistimus : Prise. 2, 98, 8 — 2? sq. Laur. 22, 4 sq. (paene ad litt.) 29/33 Rem. mai. (E.) 156, 16-19 (paene ad litt.) 29/31 cf. Seru. Aen. 6, 303 Macr. somn. 1, 6, 35

39. cf. Isid. 12, 1, 8

Bern. 73, 21

Erch. 70, 20

33 sq. Isid. 1, 7, 5 (baene ad litt.)

31/34 cf. Bern. 73, 22

36 Laur. 22, 7

31

37/40

39 sq. cf. Isid. 17, 6,25 ; 17, 7, 65 Rem. mai. (E.) 156, 19-21 (paene ad litt.) 43/47 Laur. 22, 10-13 ; cf. Pomp. 149,1 Cassiod. 1223 A Ambr. f. 16" Bern. 73, 26

49 sq. Rem. mai. (E.) 156, 23-25 ;

cf. Pomp. 149, 19

54/59 Rez. mai.

(E.) 156, 25-28 (paene ad litt.) ; cf. Isid. 10, 79

41 alia scilicet scripsi (cf. supra 95, 83 et al.) : scilicet 30 uel suppleui (sec. Rem.) alia cod. 56 sicut suppleui (sec. Rem.)

2ıU

98

SEDVLIVS SCOTTVS

dicitur quasi ‘demptus mente’, id est ‘deminutus parte mentis’ ; quando participium est, uenit a uerbo quod est demo 6 o demis et significat deleo, et dicitur demens quasi ‘delens’, unde dentes dicuntur quasi ‘delentes’, eo quod deleant cibum. Sciendum, quod quattuor modis discrepant nomina a participiis, uidelicet comparatione declinatione tempore et significatione. Aliter : Participii simile nomen est, quod sic 65 sonat quasi participium, sed tamen nomen est, ut potens : Ecce hoc nomen, quod est potens, sic sonat quemadmodum participium legens. Vnde ergo potest discerni ? Ex eo uidelicet, quod idem Donatus in sequentibus dicit, in comparatione scilicet. Nam quando recipit comparationem, nomen est, ut potens potentior potentissimus ; quando autem non recipit comparationem, participium est : nemo enim dicit legens legentior legentissimus. Sunt et quaedam similia participiis, sed non ueniunt de uerbo, ut innocens uerbale nomen esse uidetur, sed non facit unde deriuetur.

75 uerbum,

ALIA uero VERBIS SIMILIA (id est quae eandem litteraturam habent) vr COMEDO (374,13). Sed aliud significat quando

uerbum

est, aliud quando

nomen.

Cum

nomen,

tertiae est

declinationis et significat glutonem, quod Grece dicitur 8 o 'ardalio' ; quando uerbum, tertiae coniugationis et significat "manduco'. Sed quando nomen est, paenultimam producit ; quando autem uerbum, corripit. Similiter PALPO, id est 'caecus', quod palpando incedit, est nomen tertiae declinationis; palpo palpas uerbum primae coniugationis. Con8 TEMPLATOR uerbum est imperatiui modi temporis futuri, et est nomen contemplator ris tertiae declinationis. SPECVLATOR uerbum eiusdem modi et personae ; et nomen est speculator : idem est et contemplator, id est prouisor. SED ILLA (id est participiis similia) COMPARATIONE (id est 90 quia comparationem recipiunt, quando nomina sunt) DINOSCVNTVR (id est segregantur), HAEC (id est uerbis similia) CASIBVS, scilicet dinoscuntur (374,14), id est quia quando nomina sunt, per casus inflectuntur. Item uerbis similia haec A^

61 cf. Cassiod. in psalm. 3, 8 (CC 97 D. 54, 144 : dentes ... a demendo) 62/63 cf. Mur. 71, 45 64/72 Laur. 23, 15-23 ; cf. Pomp. 149, 19 73 sq. cf. Seru. "Aen. 6, 104 Asp. min. 56, 16 Mur. 78, 43 78/83 cf. Rem. mai. (E.) 156, 30 -

157, 4 78 sq. cf. Erch. 71, 7 80 ardalio : cf. CGL 5, 590, 7 dl. 82 sq. palpo — caecus : cf. Mur. 71,55 CGL 5, 607, 62 89/93 Rem. mai. (E.) 157, 58 93/4 Laur. 23, 26-37 ; cf. Pomp. 150, 13 ad Cuimn.f. 2695

64 participio Lar. 65 nomen Lazr. : non cod. do cod. 83 est scripsi : e. cod.

77 comedo Don. : commen-

IN DON. MAI. II

99

nomina ideo dicuntur, quia sub eadem litteratura et uerba 95 possunt esse et nomina ; uerbi gratia si dicam contemplator contemplatoris, nomen est, et contemplator nihilominus imperatiuus (est) futuri temporis. Quid ergo intererit, quando nomen est uel quando uerbum ? Quando nomen est, casum habet, ut si dicam 'contemplator 1 quidam sedebat in turri' ; ecce hic contemplator nominatiuus est. Quando autem uerbum est, tempus habet, uerbi gratia si dicam 'contemplator illum, qui uenit', hoc est 'aspice' ; ecce hic contemplator tempus significat ; erit ergo uerbum. ; Localia, quia locum demonstrant, ut propinquus longinquus. Interrogatiua, quod cum interrogatione proferuntur, ut quis qualis quantus. Collectiua sunt, quae in singulari numero multitudinem significant, ut populus plebs. Diuidua dicuntur, quae a duobus uel amplioribus ad singulos habent relationem, 1o ut uterque alteruter quisque singuli bini terni centeni. Absolutiua dicuntur, quae per se intelliguntur sine alterius coniunctione, ut deus ratio. Temporalia, quae tempus ostendunt, ut mensis annus. Facticia uocantur, quae a proprietate sonorum per imitationem facta sunt, ut tintinnabulum. 1

(De comparatione nominum»

COMPARATIONIS GRADVS SVNT TRES (374,15). Comparatio dicitur aequiparatio uel coaequatio, eo quod assimilando unum alteri praeferatur, et ab eo quod est comparo, id est ; 'coaequo', deriuatur, et semper agitur inter duos, quia amplius esse non potest. Gradus, id est 'ascensus'. Definitio numeri est hic. Fuerunt qui pauciores gradus uoluerunt comparationis, fuerunt qui plures. Ilii qui pauciores, auferebant positiuum, dicentes eum non 1o debere computari inter gradus, quia non comparatur. Quare ergo Donatus

annumerauit

eum

inter ceteros

gradus

com-

siue

quia,

parationis ? Ideo scilicet, quia duobus modis dicitur gradus : siue

abusiue,

sicut

nominatiuus

casus

dicitur,

quamuis ipse non ascendat, alios tamen ascendere facit.

B cf. Prisc. 2, 62, 8 Prisc. 2, 61, 23 cf. Prisc. 2, 61, 26

6 sq. cf. Prisc. 2, 61, 5

7 sq. cf. Prisc. 2, 61, 21

12 sq. cf. Prisc. 2, 62, 7 10/12 cf. Prisc. 2, 62, 5 7/21 Laur. 23, 40-54 2/6 cf. Rem. mai. 231, 19

Mur. 71, 62-69 (paene ad litt.)

9/14 cf. Erch. 10, 15.—

8/10 cf. 13 54. 7/14

18 sq. ef. infra 144, 40

12it. suppleui — 2 lemma post 6 99 est suppl. m.sec. 97 est suppleui (sec. Laur.) 11 10 comparatur Mur. Laur. : componitur cod. ascensus /r. cod., correxi 13 quae gradus suppl. m.sec. annumerauit eum z.sec. : annumerat cod. scripsi : quod cod.

IOO 15

20

SEDVLIVS SCOTTVS

Qui uero plures uoluerunt gradus, addebant praelatiuum, taliter eos ordinantes : positiuus ut doctus, praelatiuus ut tam doctus, comparatiuus ut doctior, superlatiuus ut doctissimus. Sed Donatus ideo noluit computare eum, ne tautologiam faceret in repetitione eiusdem nominis dicendo tam doctus et doctior : hoc namque significat tam doctus, quod doctior significat. PoSITIVVS COMPARATIVVS SVPERLATIVVS (374,15). Dicendum, quid sit comparatio uel quare dicta sit comparatio. Comparatio igitur nomen est intentionis comparantis per

2) excellentiam

creaturas ; nec enim nomina, sed creaturas per

nomina comparamus. Dicta est autem comparatio, quia ex alterius comparatione alterum praefert, ut 'doctior Virgilius Luca |no'.

30

35

Posrrivvs, vT DOCTVS (374,16). Positiuus dicitur, quia primus ponitur in comparationis gradibus, et idcirco primum locum tenet, quia et a se ipso habet originem et ceteri gradus ab eo formantur et non eget aliquo casu uelut (alii? ad sensum explendum uel quod sit prima positio nominis. Positiuus a ponendo dicitur, quia ibi fit positio graduum, sicut in nominatiuo casuum, siue etiam nominum. Siue positiuus dicitur quasi depositiuus, eo quod reciprocam personam deponit. Non enim eget casu, sed plenus in se manet ; perfectus enim et absolutus est, non egens causatione alterius personae, sicut comparatiuus et superlatiuus. Sciendum

40

45

$0

autem,

quod

illa nomina,

quae

substantiam

significant, non comparantur, quia incrementa (id est augmenta) uel diminutiones accipere non possunt. Verbi gratia homo uel lapis substantiam significant, cuius significatio nec augeri nec minui potest ; si enim homo uel lapis recipiat comparationem (id est magis uel minus), iam non est homo uel lapis. Si uero aliquid accidens homini dicam uel lapidi, tunc habet locum comparatio, ut doctus homo uel doctior, lapis durus uel durior. Ergo non in ipsa substantia, sed in eis, quae illis accidunt, comparantur. COMPARATIVVS (374,16) dicitur assimilatiuus et semper, ut praemissum est, inter duos agitur, quando uidelicet unum 13/21 Mur. 72, 82-88 (paene ad litt.) ; cf. Pomp. 151, 20 22/28 Laur. 24, 55-60 (paene ad litt.) 24/26 Bern. 76, 17-19 Don. Ortigr. f. 85% Clem. 31, 6-8 (baene ad litt.) 26/28 Pomp. 150, 33 sq. Isid. 1, 7, 27 (aene ad litt. j 29/33 Laur. 24, 61-65 29 sq. Bern. 76,23; cf. Ambr.f. 1% Smar.f. 16° Rem. mai. 231, 21

33/37 cf. Rem. mai. 231, 21

praemissum est : 99, 5

40/49 Rem. mai. 231, 24-32 (paene ad litt.)

23 comparatio Laur. : comparatum cod. suppl. m.sec. 42 diminucionis cod.

32 alii suppleui (sec. Laur.)

B1

36 quasi

22T

IN DON. MAL. II

mi

comparando alteri meliorem ostendimus. Vel comparatiuus dicitur, quod comparatus positiuo superferatur illi, ut doctior; plus enim est quam doctus. Comparatiuus uero est ss Prisciano teste, quod cum positiui intellectu uel cum aliquo sensu participe positiui *magis' aduerbium significat, ut doctior, id est magis doctus, sapientior, id est magis sapiens.

SVPERLATIVVS VT DOCTISSIMVS (374,16). Superlatiuus dicitur, quod comparatiuo superfertur, ut doctissimus : plus enim 6o est quam doctior. Superlatiuus quoque est, quod uel ad plures sui generis comparatum superponitur omnibus, uel per se prolatum intellectum habet cum ‘ualde’ aduerbio positiui, ut 'fortissimus Grecorum Achilles’, id est 'fortis super omnes Grecos'. Sin autem dicam 'fortissimus Hercules 65 fuit' non adiciens quorum,

intellego ‘ualde fortis’. —

Super-

latiuus, id est superexcellens supereminens, quia alios gradus superexcellit et agitur inter plures. SED COMPARATIVVS GRADVS SEMPER EST COMMVNIS GENERIS (374,17). Tacet de positiuo, quia perfectus et absolutus est, ut 7o supra diximus, de comparatiuo et superlatiuo exsequitur. Omnia nomina comparatiui gradus sunt communis generis semper et faciunt masculinum et femininum in or et neutrum in ius, ut hic et haec doctior et hoc doctius ; excepto uno,

quod est senior, quod tantum masculini generis est et facit 75 femininum

haec anus.

Quaerendum est, quare dixerit Donatus “comparatiuus gradus generis semper est communis". Ideo uidelicet, ne putaretur, quod tria diuideret genera, sicut positiuus et superlatiuus ; illi enim aliquando tria diuidunt genera

80 positiuus, ut doctus docta doctum, superlatiuus, ut doctissi-

mus doctissima doctissimum. Comparatiuus uero ita se non habet. Nam sub una terminatione, quod est or, comprehendit

duo genera

et femininum,

masculinum

ut doctior

uir et

doctior femina ; excepto uno nomine, quod est senior : de 8; femina enim non dicimus senior, sed anus dicimus. Neutrum

uero idem comparatiuus doctius mancipium.

instar

aduerbii

in ius facit, ut

COMPARANTVR AVTEM NOMINA, QVAE AVT QVALITATEM AVT QVANTITATEM SIGNIFICANT (374,17). Quaeritur, utrum omnia 58/65 Laur. 24, 72-79 55 Prisciano teste : 2, 82, 2 52/57 Laur. 24, 66-71 73/75 cf. Prob. 61, 11 Seru. 430, 36 Pomp. 152, 33 60/67 Pris. 2, 94, 15-19 76/87 Rem. mai. 231, 34 Cassiod. 1224 A Ambr. f. 2% Mur. 104, 10

Laur. 25, 81-91

Mur. 73, 92-2 ;

89/6 Laur. 25, 93-10

76 comparatiuus suppl. m.sec.

«f. Don. Ortigr.f.86

79 enim suppl. m.ser.

84 sq. cf. supra 1. 73

82 quod ced. : quae Laur.

102

SEDVLIVS SCOTTVS

go nomina comparentur. Sed sciendum est, quod ea tantum nomina comparantur, quae ab adiectiuis ueniunt nominibus et sumuntur ex accidentibus substantiae nominum. Accidentia autem sunt, quae ex qualitate uel quantitate animi uel corporis uel extrinsecus forte uenientium trahuntur; quae 9; possunt incrementa uel diminutiones accipere, per quae comparatio nascitur, sine quibus substantia intelligi potest ; ea uero, nisi prior substantia illa intelligatur, esse non possunt. Si enim dicam homo uel lapis, substantiam demonstraui, cuius significatio nec augeri potest nec minui. Sin autem aliquod : accidens homini uel lapidi proferam, tum habet locum comparatio, ut homo prudens prudentior, lapis niger nigrior. Quamuis enim non sit prudens, potest homo intelligi, et lapis quamuis non sit niger, intelligitur lapis. Itaque adiectiua ; sunt iure appellata, quae illis nominibus, quae substantiam demonstrant,

adiciuntur.

Sed non omnia, quae qualitatem aut quantitatem significant, comparantur. Nam caecus mancus et perfectus cum nomina sint qualitatis (uel? accidentia, minime comparanro tur. Notandum etiam praeterea est, quia, sicut Pompeius testatur, omnia nomina, quae naturaliter per se plena sunt, non debent recipere comparationem. Si enim coeperint comparari, plena non sunt. Verbi gratia perfectus quis dicitur nisi ille, cui nihil deest ? | Si ergo coeperimus comparare perfectus 1; perfectior perfectissimus, male facimus. Qua ratione ? Quia quando dicimus 'ille perfectus est, iste perfectior; dum istum perfectiorem dico, illum inperfectum ostendo. SED NON OMNIA PER OMNES GRADVS EXEVNT (374,18). Duobus modis nomina in comparatione deficiunt, id est aut lit-

20 teratura, ut 'pius', aut sensu, ut "mediocris', quod qualita tem

significat. Ideo autem per omnes gradus non exeunt, quia, (sicut5 ipse dicit in sequentibus, quaedam sunt, quae habent tantum positiuum, ut mediocris ; alia positiuum et comparatiuum, ut senior, quibus deest superlatiuus ; alia positiuum 2; et superlatiuum, ut pius piissimus, quibus deest comparatiuus.

ALIQVANDO (id est nonnumquam) POSITIVVS GRADVS TANTV M INVENITVR (id est sine comparatiuo et superlatiuo), vT ME90/6 Pris. 2, 83, 17 - 84,5 10 Pompeius : 151, 8 mai, 232, 13 sq.

9/9 Rem. mai. 232, 3-5

10/17 Laur. 26, 21-28

18/26 Rem. mai. 232, 7-13 (paene ad litt.)

27 sq. Rem.

90 comparentur ex comparantur corr. m.sec. 9 uel supp]. Brearley (sec. Rem.) 22 sicut suppleui (sec. Rem.)

20 pius scripsi : pior cod. piior Rem.

22U

. DIOCRIS

(374,19).

IN DON. MAI II Quaeritur,

3o litteratura in hoc nomine,

utrum deficiat

103 hic sensus

quod est mediocris.

an

Sensus con-

tradicit, ne habeat comparatiuum uel superlatiuum ; litteratura enim mediocris mediocrior mediocrissimus poterat facere. Sed ideo non facit, quia mediocris

dicitur a medio,

quia nec minus est nec plus. Mediocris dicitur, quia nec mul3; tum ex superba subsistit progenie neque ex ima, sicut quidam sapiens dicit : "Ibant puellae nobiles et ignobiles et mediocres". Vel mediocris dicitur iustus temperatus, siue quod medium locum teneat, siue quod modicum uel moderatum illi aliquid sufficiat. Si enim reciperet comparationem, medio40 cris esse desisteret. Ergo mediocrior non dicitur, ut (non) desinat esse mediocris. Et sciendum, quia propria nomina non comparantur, quia substantiam demonstrant. Verbi gratia ‘homo’ substantia est. Substantia autem nec augmentum nec detrimentum 45 potest admittere. ‘Homo’ enim si comparationem recepit aut maius aut minus, iam non erit homo. Accidentia autem illius

comparationem recipiunt, quia extrinsecus ueniunt. ALIQVANDO

POSITIVVS

ET

COMPARATIVVS

inuenitur

sine

superlatiuo, VT SENEX SENIOR (374,20). Senex dicitur a so diminutione sensus, et plus positiuus significat istius nominis quam comparatiuus, quia senior dicitur, qui intra senectutem est, senex uero, qui ad ultimam iam peruenit aetatem. Deficit hic sensus an litteratura ? Sensus deficit, non litteratura, quia poterat facere senissimus. Sex namque sunt aetates s; hominum : infantia uidelicet et pueritia, adolescentia et iuuentus, senectus et senium. Quae omnes retrogradae sunt et hae sex pro tribus accipiuntur. Superlatiuo autem ideo carent, quia, si dicam iuuenissimus et adolescentissimus, de-

sinit iam esse iuuenis et adolescens et incipit transire in ante6o cedentem aetatem ; similiter senex senior : plus enim significat senex quam senior, id est spatium longioris temporis. ALIQVANDO POSITIVVS ET SVPERLATIVVS inuenitur, VT PIVS PIISSIMVS (374,21). Pius dicitur religiosus, qui diuinum cultum religiose administrat ; econtra impius irreligiosus. 65 Deficit hic sensus an litteratura ? Neutrum deficit, quia poterat facere secundum regulam piior, sed propter collisionem 31/37 Laur. 30 sq. Rem. mai. 232, 15 sq. 29 sg. Laur. 26,14 Mur. 73, 16 sq. 37/39 ei 40 sq. Rem. mai. 232, 16-19 26, 15-19 Mur. 74, 17-21 (paene ad litt.)

39 sq. Laur. 26, 19 sq.

Mur. 74, 21 sq.

42/44 cf. supra 100, 40

53/61 Laur.

63 sq. Rem. mai. 323, 24 sq. 54/56 cf. Isid. 11, 2, 1 26, 30-38 Mur. 74, 24-32 65/72 Laur. 27, 40-47 Mur. 74, 36-43 ; cf. Prisc. 2, 87, 8

57 pro ttibus Laur. Mur. : 40 non suppleui (sec. Rem.) 39 aliquid illi Rez. partibus cod. — . 62 superlatiuus ex comparatiuus corr. m.tert.

104

70

15)

SEDVLIVS SCOTTVS

uocalium maluit locum comparatiui supplere aduerbio et dicere magis pius, ut in sequentibus testatur, quam formationem comparatiui seruare. Scimus enim, quia omnis comparatiuus a positiui genitiuo singulari formatur, addita or, ut pius piior, sed propter supradictam rationem noluit comparatiuo istius uti. Non ergo habet hoc nomen comparatiuum causa hiatus, id est propter nimiam oris apertionem. Nam si piior diceremus, absonus esset et nimius hiatus. Et alia nomina, quae in ius

desinunt,

non

habent

comparatiuum

gradum,

ut

eximius

non facit eximior propter causam supradictam. NAM PRO SECVNDO GRADV (id est pro comparatiuo) MAGIS ADVERBIVM PONIMVS (scilicet cum positiuo), VT MAGIS PIVS 8o (374,21). Quantum ualeret si diceretur piior, tantum ualet cum dicitur magis pius. ALIQVANDO COMPARATIVVS ET SVPERLATIVVS (scilicet inuenitur sine positiuo), VT VLTERIOR VLTIMVS (374,22). Haec duo non habent positiuum gradum. Deficit hic sensus an 85 litteratura ? Neutrum. Quare ergo dicitur non habere positiuum, cum legamus ab eo quod est ultra uenire ulteriorem, ut Priscianus dicit ? Ideo, quia 'ultra' aduerbium loci siue praepositio est, non autem nomen ; et hoc quod proprium est nominis, uoluit addere, non hoc quod alterius partis.

ALIQVANDO SVPERLATIVVS TANTVM (scilicet inuenitur, sine positiuo et comparatiuo), VT NOVISSIMVS (374,23). Nouissimus ordinem significat, id est ultimus. Quantum ergo ad sensum pertinet, deficit in positiuo et comparatiuo, quia nouus nouior aliud significat, id est nouitatem. Nouissimus autem ab extre95 mitate alicuius rei; uerbi gratia si esset hic aliqua series hominum posita, omnes medii dicerentur praeter primum et nouissimum. Nomina autem | ordinis non habent nisi superlatiuum gradum aliquando. EXTRA HANC FORMAM (374,24), id est extra illam, quae deLl fectum patitur. Hucusque de defectiuis dixit, nunc de anomalis, id est inaequalibus, exequitur. “Extra hanc formam", id est extra formam defectiuorum, quae in comparatione deficiunt. Sicut BONVS ET MaLvs (374,24), quia per omnes exeunt, sed extra formam eorum, quae recte com^ gradus 90

93 sq. et 75/07 Rem. mai. 232, 26-29 (paene ad litt.) 78/81 Rem. mai. 232, 29-31 (paene adlitt.) 83 sg. Rem. mai. 232, 33 sq. 84/89 Laur. 27, 49-54 Mur. 75, 15-80 86.19. cf. Pris. 2, 90, 7 — 90/94 Rem. mai. 232, 37 - 233, 1 — 94/91 Laur. 27, 59-61 Mur. 75, 55-57 1/8 Rem. mai. 233, 1-7 (paene ad litt.)

15 absonus seripsi : absonem cod. absonum Brearle y (dubitanter) Mur. : sedes cod. 96 medii Laur. Mur. : mediae cod.

95 series Laur.

237

IN DON. MAI. II

105

parantur, quia habent anomalam comparationem, ut BONVS MELIOR OPTIMVS ; inaequales gradus habent, quia non faciunt bonus bonior bonissimus. Extra quam formam dicit ? Extra formam defectionis. Vt 10 quid ? Quia non regulariter comparantur nec deficiunt per gradus. Regulariter non comparantur, quia non faciunt bonus bonior bonissimus neque malus malior malissimus. Per gradus non deficiunt, quoniam dicimus bonus melior optimus, malus peior pessimus. 1; Quaeritur autem, unde uenit haec uarietas, quatenus taliter comparentur haec nomina, quod est bonus et malus. Ad quod dicendum, quod hi gradus per se fuerunt apud antiquos sicuti ego nominatiuus pronominis et mei genitiuus et ceteri obliqui. Videntes autem moderni hanc uarietatem litteraturae et 20 unitatem sensus copulauerunt una et fecerunt ex illis regulam comparationis.

COMPARATIO NOMINVM PROPRIE IN COMPARATIVO ET SVPERLATIVO GRADV EST CONSTITVTA (374,25). Ideo hoc dicit, quia isti duo proprie dicuntur gradus et semper ad alteram per2; sonam referuntur. NAM POSITIVVS non est gradus, quia PERFECTVS ET ABSOLVTVS EST. Perfectus est, quia plenus in se manet ; uel perfectus dicitur, quia in proprio statu, ut eum natura protulit, manet. Absolutus, quia non eget persona alia ; aut a reciprocatione, id est subauditione, alterius per3o sonae, uel etiam absolutus dicitur a casibus, eo quod non ita

iunctus sit casibus, ut comparatiuus et superlatiuus. Comparatiuus uero et superlatiuus reciprocam personam inquirunt.

SAEPE AVTEM COMPARATIVVS PRAEPONITVR SVPERLATIVO, cum superlatiuus plus debet significare, VT STVLTIOR STVL35 TISSIMO (374,27), uerbi gratia 'stultissimus grammaticorum sapientior est sapientissimo rusticorum' ; modo comparatiuus, qui est sapientior, plus significat quam sapientissimus, qui est superlatiuus. 'Minimus gigantum maior est maximo pumilionum’ (id est nanorum) ; et hic comparatiuus plus significat 4o superlatiuo. Pumilio est nanus siue homullus ; pomilio uermis pomum comedens.

9/14 Laur. 27,63-68 Mur. 75,58-63( paene ad litt.) 15/21 Laur. 28,69-75 Mur. 75, 64-70 23/27 et 28 sq. et 31 sq. Rem. mai. 233, 8-12 27 sq. et 28/31 Laur.

28, 82-86 28,90

Mur. 76, 77-81

Mur. 76, 85

34/39 cf. Rem. mai. 233, 13

35/39 cf. Laur.

38 sq. cf. Paul. Fest. p. 176 (M.)

23 hoc Rem. : autem cod. 25 referuntur scripsi : refertur cod. 37 plus M.SEC. s.]. : magis cod. 38 pomilyonum cod. 40 Pumilio Brear/ey : pomilio cog.

ra

106

SEDVLIVS SCOTTVS

SAEPE IDEM (scilicet comparatiuus) MINVS POSITIVO SIGNIFICAT (id est minus significat quam ipse positiuus), QVAMVIS RECIPIAT COMPARATIONEM, VT MARE PONTICVM DVLCIVS EST 45 QVAM CETERA (374,28). Dulcius comparatiuus est, dulce uero positiuus, sed tamen plus significat positiuus quod est dulce quam comparatiuus quod est dulcius. Si ergo dixisset ‘mare Ponticum dulce est', nihil ostenderet in illo esse amaritudinis.

so

ss

6o

6;

Mare Ponticum dicitur a Ponto insula. Mare autem aquam amaram solet habere, sed hoc mare dulcius esse dicitur (id est parum dulce) quam cetera, in quod multa fluunt flumina, maxime Danubius, a quibus aliquid dulcedinis accipit. SAEPE IDEM comparatiuus PRO POSITIVO POSITVS MINVS SIGNIFICAT quam ipse positiuus ET NVLLI COMPARATVR, quia absolutus manet sine ulla persona, ut Virgilius de Acharonte IAM SENIOR, SED CRVDA DEO VIRIDISQVE SENECTVS (id est noua) (374,30). Hoc loco senior minus significat quam senex. Ponitur enim senior pro eo quod est senex et minus significat quam senex, quia senex dicitur iam ex toto senex, senior uero qui jam incipit senescere, quando aetas robusta est et fortis; quando uero senex factus fuerit, iam deficit et ex toto diminuitur uirtus. Senior ab anno quinquagesimo aliquis esse incipit, a septuagesimo uero iam senex fit. De Acharonte dicit, portitore inferni, id est nauigatore animarum per Stygem inferni. Erat illi deo "cruda senectus", id est fortis et robusta et uiridis, qualis apparet in iuuenibus, quia proprium est iuuenibus habere crudum colorem et uiridem. Crudus aliquando pro forti ponitur : Virgilius de Aenea ‘crudam

dextram'

dicit, id est ‘fortem’ ; crudus

etiam

ali-

70 quando pro crudeli accipitur, sicut crudum ensem dicimus pro 'crudeli'. "Nulli" autem "comparatur" dicit, quia non erat alter Charon, ad quem faceret comparationem.

42 sq. Rem. mai. 233, 17 sq. 45/48 Laur. 28, 95-98 ; Mur. 76, 90-94 (paenead litt.) 49/51 Rem. mai. 233, 19-22 (paene ad litt.) ; cf. Pomp. 155, 29 Prisc.

2, 92, 15

53/56 Rem. mai. 233, 24-29

629. cf. Isid. 11, 2,6

64/68 cf.

Laur. 29, 5 Mur. 77, 99 68 cf.Seru. Aen. 12, 507 — Isid. 10, 48 (a. ThLL 4, 1236, 24) 72 sq. Laur. 29, 8 sq. Mur. ?7, 3-55; cf. Cassiod. 1224D

44 sq. Sall. hist. 3, 65

56 Verg. Aen. 6, 304

70 Verg. Aen. 10, 682 ; 12, 507 5q.

51 multa suppJ. m.sec. 55 Acharonte: cf. infra |. 64 64 Acharonte: ita cod. cum Laur. (cf. supra1.55;sed infral.73 Chaton, ubi Laur. Acharon) 68 forti scripsi : forte cod.

IN DON. MAI. II SVNT ALIA SIGNIFICATIONE DIMINVTIVA,

75 COMPARATIVA

(374,33),

107

SED INTELLECTV

quia similiter reciprocam

personam

recipiunt, licet in litteratura sit diminutio, ut Thais maiuscu-

la est quam ego ; ecce ad alteram personam comparationem facit sicut comparatiua. Significationem pro qualitate, intellectum uero pro sensu 8o posuit. Haec autem nomina quamuis uideantur uenire a positiuo, quod est grandis, tamen non inde descendunt, | sed a comparatiuo, quod est neutri generis, addita culus formantur, ut grandius GRANDIVSCVLVS, maius MAIVSCVLVS,

minus MINVSCVLVS. Et hi quidem comparatiui per se sunt. 8; Plus enim significat grandiusculus quam grandis et minus quam grandior, et maiusculus plus quam magnus et minus quam maior, sicut quidam dicit : Thais uxor mea maiuscula esí quam ego, id est paruo maior me. Maiusculus 'parum maior', grandiusculus ‘parum grandis'. 9o

9;

100 ı

;

Positiuo 'tam' tantum adicitur, COMPARATIVO ET SVPERLA-

TIVO NON OPORTET ADICI (id est non conuenit) NEC 'TAM' NEC 'MINVS' NEC 'MINIME'. ADICIVNTVR POSITIVO (scilicet gradui) TANTVM ad comparatiui uel superlatiui significationem exprimendam. DiCcIMVS ENIM TAM BONVS, TAM MALVS (tam semper in aequalitate ponitur, ut 'tam bonus est iste quam ille), MINVS BONVS (id est malus), MINVS MALVS (id est bonus), MINIME BONVS (id est pessimus ; minime superlatiuus est et per alterum superlatiuum resoluitur), MINIME MALVS (id est optimus), MAXIME MALVS (id est pessimus), MAXIME BONVS (id est optimus), MAGIS MALVS (id est peior), MAGIS BONVS (id est melior) (374,34). Quare dicit, quod tam et minus et minime et magis et maxime comparatiuo et superlatiuo gradui non debeant adiungi ? Ideo scilicet, quia haec omnia comparatiui et superlatiui sensum habent. Tam enim et minus et magis comparatiui habent sensum, minime autem et maxime superlatiui. Si ergo dicam magis doctior, tale est quasi dicam doctior doctior, et si dicam maxime

doctissimus, tale

est quasi dicam doctissimus doctissimus. Ne igitur tautologiam uideamur facere, positiuo haec, non comparatiuo uel 10 superlatiuo gradui debemus adiungere. 75/78 cf. Rem. mai. 233, 29 79/88 Laur. 29, 12-21 Mur. 77, 8-19; cf. Prise. 2, 93, 10 et 101,7 95/1 Rem. mai. 233, 35-39 (paene ad litt.) ; cf. infra 108, 11

1/17 Laur. 30, 24-43

4/10 cf. Mur. 78,29

6/8 cf. Seru. 431,17

al:

76 sq. cf. Ter. Eun. 527

84 hi Laur. Mur. : hic cod.

87 sq. cf. Ter. Eun. 527

8 tantalogiam cod.

Pomp. 152,

25"

108

SEDVLIVS SCOTTVS

Dicimus tam bonus pro eo quod est melior, tam malus pro eo quod est peior, minus bonus pro eo quod est peior, (minus malus pro eo quod est melior), minime bonus pro eo quod est pessimus, minime malus pro eo quod est optimus, magis bonus 15 pro eo quod est melior, magis malus pro eo quod est peior, maxime bonus pro eo quod est optimus, maxime malus pro eo quod est pessimus. COMPARATIVVS GRADVS et cetera (375,4). Modo dicit, quibus casibus iungitur comparatiuus gradus. De positiuo non dicit, 20 quia non dubium, quod semper nominatiuo iungitur. De comparatiuo et superlatiuo dicit, qui uariis iunguntur casibus. COMPARATIVVS ABLATIVO VTRIVSQVE NVMERI IVNGITVR, ut doctior illo et doctior illis. SED (TvNC HOC) VTIMVR (scilicet 25; comparatiuo gradu), CVM ALIQVEM SVO (id est proprio) VEL ALIENO GENERI COMPARAMVS (375,4). (Suo, ut homo hominibus

comparatur;

alieno,

ut “homo)

est fortior

leonibus,

uelocior aquilis. Vr 'HEcTOR FORTIOR FVIT DIOMEDE' modo alieno generi, quia Hector Troianus fuit, Diomedes 3o Grecus ; 'AVDACIOR TROIANIS’

: modo suo generi comparatur.

Greci dicunt non posse comparationem fieri ad plures suae gentis, nisi ad paucos uel ad duos uel ad tres uel ad quattuor, numquam uero ad plures neque ad totam gentem; et hoc dicunt causa honoris suae gentis, non ratione ueritatis. Sed 3; nos ad plures et ad pauciores comparationem fieri dicimus et in suo genere et in alieno. Sciendum autem, quia comparatiuus non solum ablatiuo iungitur, sed etiam nominatiuo cum 'quam' particula. Sine illa enim non potest, ut ‘uelocior est hic quam ille'. 4° SVPERLATIVVS GENITIVO TANTVM PLVRALI IVNGITVR (375,7). Quaerendum est, quomodo dicat Donatus genitiuo tantum plurali superlatiuum gradum adiungi, non autem singulari, cum legamus etiam eundem superlatiuum gradum plerumque genitiuo singulari iunctum, ut est 'doctissimus plebis! et 45 'doctissimus populi'. Sed sciendum est, quia in illis nominibus sit haec constructio, quae, quamuis singulariter efferantur,

11/17 Mur. 78, 23-29 supra 107, 94 18 sq. cf. Rem. mai. 234, 1 26/30 Rem. mai. 234, 2-5 (paene ad litt.) 31/34 cf. Prisc. 2, 85, 16 37/39 Rem. mai. 234, 5-8 (baene ad litt.) 41/47 Laur. 30, 54-60 ; Mur. 79, 42-46 (baene ad litt. Ya Ce Serg. 492, 29 Pomp. 158, 10 al.

12 sq. minus — melior suppleui (sec. Laur.) 24 tunc hoc suppleui (sec. Don.) 26 suo ruppleui (sec. Rem.) 27 sq. alieno — aquilis post 30 comparatur 7r. cod., correxi (sec. Rem.) homo suppleui (sec. Rem.) 29 alieno Rez. : alio cod.

IN DON. MAI. II

109

sensu tamen pluralia sunt, ut plebs populus contio. Contio dicitur 'congregatio hominum’, hinc contionator ‘allocutor multitudinis’ ; Salemon

contionator

fuit.

so

SED TVNC VTIMVR HOC (de superlatiuo), CVM ALIQVEM SVO GENERI COMPARAMVS (semper superlatiuus in suo inuenitur genere, numquam in alieno), vr 'HECTOR FORTISSIMVS TROIANORVM' (modo comparatur suo generi, fuit enim Troianus). PLERVMQVE (id est saepe ; pleros, id est multos : ;; inde plerum, id est multum frequenter) SVPERLATIVVS PRO POSITIVO PONITVR (VT IVPITER OPTIMVS MAXIMVS) (375,8). Superlatiuus hic gradus pro positiuo ponitur et nulli comparatur, quia non est alter Iupiter, ad quem fiat comparatio neque habet alteram personam cui copuletur. Et resoluitur 6o per ipsum positiuum et aduerbium 'ualde'. Quo saepe utimur in salutationibus nostrarum epistolarum, ut 'sanctissimo' hic nulli comparatur, sed absolute ponitur ; uel 'beatissimo', id est ‘ualde beato'. "Vt Iupiter optimus maximus" : optimus enim pro eo quod est bonus et maximus pro eo quod est 65; magnus ponitur.

INTERDVM COMPARATIVVS NOMINATIVO IVNGITVR, VT 'DOCTIOR HIC QVAM ILLE EST' (375,11). Comparatiuus nominatiuo adiungitur interposita particula ‘quam’, quia non possumus dicere ‘doctior ille est’ iuncto comparatiuo cum nominatiuo, | 7o nisi interponamus ‘hic’ et ‘quam’, ut possimus dicere "doctior hic quam ille est”.

1

(De generibus nominum»

GENERA NOMINVM SVNT QVATTVOR (375,13). Genus dicitur a generando, eo quod generet et generetur, siue a Greco quod est yj, id est terra, eo quod ex terra cuncta sint. ; Sicut quattuor sunt elementa, ita quattuor sunt genera, ex quibus constant omnia, etiam homo. Homo ex quattuor elementis constat : ex terra habet membra, ex aqua humorem, ex igne calorem, ex aere flatum.

47/49 cf. infra 136, 27 47 sq. Rem. mai. 234, 10 ; cf. Paul. Fest. p.388(M.) al. 48 contionator allocutor : cf. CGL 5, 185, 10 49 cf. Isid. 7, 6, 65 53 sq. Rem. mai. 234, 11 (paene ad litt.) 54 pleros : cf. Prise. 2, 182, 17 57 — 58 comparatio e/ 63/65 Laur. 31, 62-66 Mur. 79, 48-51 58 cf. Pomp. 158, 31 al. 68/71 Mur. 67/71 Laur. 31, 68-72 59 neque — copuletur : Rez. mai. 234, 12 2 sq. Rem. mai. 234, 14 sq. ; Laur. 31,2 sq. Mur. ?9, 79, 53-56 (paene ad litt.)

58 sq. (paene ad litt.) ; cf. Isid. 1, 7, 28 — 8 sq. ef. Isid. 11, 1, 2

56 /emma suppleui 49 Salemon scripsi : Salomon coz. 17/.:uppleu & ge cod. B sunt suppl. m.sec.

62 uel seripsi : ut cod.

247

^

IIO IO

SEDVLIVS SCOTTVS

Sunt autem duo genera naturalia et principalia, id est masculinum et femininum, quae sola nouit ratio naturae, quia haec duo tantum generare possunt et generari ; alia artificialia, id est per artem facta ex istis duobus : neutrum et commune et epikoenon, quia ab arte descendunt. Mas maris est primitiuum, inde diminutiuum masculus

15 la lum, unde et masculum legimus ; hinc etiam masculinum

deriuatur. Femen feminis et femur femoris idem sunt, partes uidelicet corporis inter coxalia, quibus equis insedemus ; inde deriuatur femininum genus. Neutrum genus dicitur per abnegationem duorum, maris uidelicet et feminae. Commune 20 genus dicitur per comprehensionem maris et feminae, quia sub una litteratura duo genera comprehendit. Quae duo genera, uidelicet commune et neutrum, uocis magis qualitate quam natura dinoscuntur. Epikoenon est, cuius sexus non agnoscitur communi uisu. Inter epikoenon et commune genus 25 hoc interest, quod in communi genere duos inuenimus articulos pro sexus qualitate, in epikoeno unum tantummodo, quo utrumque sexum complectimur. Et nota, quod genera non 'masculus' aut 'femina' uocantur, sed masculinum et femininum, quia non nomina generant, sed corpora, quorum

ista sunt nomina.

Generi tamen subiacent,

quia nomina sunt corporum. Quaerendum est autem, cur nomina dicantur generare, cum incorporalia sint. Ideo scilicet, quia adhaerent corporibus, quae generant et generantur.

GENERA NOMINVM 35

SVNT QVATTVOR : MASCVLINVM

FEMINI-

NVM NEVTRVM ET COMMVNE (375,13). Definitio numeri est hic. Sciendum est autem, quia uoluerunt quidam plura esse genera, quidam pauciora. Illi, qui pauciora, duo tantum genera dicebant, id est masculinum et femininum, quia ista secundum superiorem definitionem proprie dicuntur genera. Quare Donatus quattuor esse dixit ? Ideo scilicet, quia cetera genera artificialia sunt. Ars enim exigit, ut reliqua duo, id est neutrum

et commune,

translatiue

dicantur

genera

non proprie, sicut idem Donatus in sequentibus dicit.

9/11 Prisc. 2, 141, 4-6 (baene adlitt.)

mai. 234, 15-21 (paene ad litt.)

16 59. cf. Isid. 11,1,106

11/13 cf. Rem. mai. 234, 22

14 sq. cf. Paul. Fest. p. 136 (M.)

et

14/21 Rez.

Isid. 9, 7, 2

21/23 Prisc. 2, 141, 7. 924/21 cf. infra 112, 46 — 98]

31 Clem. 34, 5-8; cf. Cons. 343, 13 ad Cuimn.f.27% Tatu. 15, 370 31/33 Laur. 31, 3-5 Mur. 79, 59-62 35/43 Laur. 31, 7-15 ; Mur. 80, 63-69 (paene

ad litt.)

supra 109, 2

36 plura : cf. Prob. 52,5

20 dicitur suppl. m.sec. (om. Rem.)

ql.

37/40 cf. Pomp. 159, 23

39 cf.

24 epikoenon : epit ».prim. cui cod.

IN DON. MAI. II Tertio modo 45

genera

dicuntur

consuetudine,

III ut miles, eo

quod hoc nomen non solum ad uiros, sed etiam ad mulieres

pertinet, sed nunc solummodo masculini generis esse dicimus,

quia nostris temporibus potius uiri quam feminae bellandi habent

consuetudinem.

MASCVLINVM EST, CVI NVMERO SINGVLARI CASV NOMINATIVO PRONOMEN VEL ARTICVLVS PRAEPONITVR HIC, VT HIC MAGISTER ; FEMININVM EST, CVI NVMERO SINGVLARI CASV NOMINATIVO PRONOMEN VEL ARTICVLVS PRAEPONITVR HAEC, VT HAEC MVSA ; NEVTRVM EST, CVI NVMERO SINGVLARI CASV NOMINATIVO PRONOMEN VEL ARTICVLVS PRAEPONITVR HOC, VT HOC 5 sa SCAMNVM ; COMMVNE EST, QVOD SIMVL MASCVLINVM FEMININVMQVE SIGNIFICAT, VT HIC ET HAEC SACERDOS (375,14). 5o

Quaeritur, cum Donatus hanc artem ad perfectos ediderit uiros, cur interposuit hoc, quod paene omnibus litteras scientibus patet, uidelicet, ubicumque inuenitur ‘hic’ articu60

lus, cognoscatur esse masculinum genus ; ubi ‘haec’, femininum ; ubi ‘hoc’, neutrum. Ad quod respondendum est, perite

fecisse Donatum, quia non solum neutrum et commune genus

artificialia sunt, sed etiam masculinum et femininum. Tunc sunt naturalia, cum generant uel generantur, ut masculus et 65 femina, tunc sunt artificialia, cum adhaerent illis rebus, quae

nec generare nec generari possunt, ut lapis petra lignum. Sed tantum clausulam habent masculini generis et feminini, et idcirco tam manifestam rationem hanc introduxit Donatus, ut sciatur, quia, ubicumque inuenitur articulus ‘hic’, masculini 70 generis est ; ubi inuenitur 'haec', feminini generis est, siue

naturaliter siue artificialiter. "Masculinum est" et cetera.

'Hic' aliquando

pronomen

est, aliquando articulus est. Pronomen est in demonstratione, cum dicimus demonstrando 'hic fecit', articulus autem in 75

declinatione, cum dicimus 'hic magister, huius magistri'. Magister dicitur, eo quod maior sit in statione et honore; ornpıiov Grece, Latine 'statio'.

44/48 Tertio modo ...: hoc fragmentum ex alio commentario sumptum esse uidetur 57/71 Laur. 32, 24-36 Mur. 80, 81-95 (paene adlitt.) 72/77 Rem. mai. 234, 23-27 (paene ad litt.) 76 sq. Rem. min. 17, 3 sq. (paene ad litt.) ; cf. Isid. 10, 170

77 cf. Isid. 15, 4, 5

59 post uidelicet exspectes ut, sed et Laur. cod. A ut om. 67 tantum : exspectes tamen, sed et Laur. codd. A B tantum babent 74 autem suppl. m.sec. 76 in

suppl. m.sec.

— 71? steron cod.

II2

SEDVLIVS SCOTTVS

"Femininum (scilicet genus) est" et cetera, "ut haec Musa". Musa dicitur quasi moisa. Moys enim Grece, Latine 80 dicitur ‘aqua’ ; inde Moyses de aqua sublatus dicitur. Aqua enim multum iuuat organum, quod in hydraulia potest uideri; hydraulia enim est organum : $8«p 'aqua', audol dicuntur cannulae uel fistulae ; inde auledus, qui tibia canit. Feruntur tres fabri fuisse in Milesia ciuitate, quibus impo85 situm est singulis ternas imagines componere, quas tanta parilitate fecerunt, ut unam faciem omnes pariter habere | putares. Quod quamuis sit fabulosum, non est tamen ex toto ratione alienum. Nam omnis uox tripliciter fit : aut enim est 90

95

T

i

mera, id est pura, sicut in hominibus ; aut fit pulsu, sicut in citharis ; aut flatu, sicut in tibiis. Feruntur autem fuisse nouem Musae, filiae Iouis et Iunonis,

quia Iouis ipse est aer superior et tenuissimus ; Iuno ipsa est aer corpulentus et uicinior terrae. Ex illo enim superiori et ex illo inferiori et corpulento perficitur uox. Nouem autem ideo dicuntur fuisse, quia nouem sunt officia, quibus uox humana perficitur, uidelicet a pulsu quattuor dentium, repercussione duorum labrorum, quae in modum cymbalorum percutiuntur, plectro linguae, arteriis uel cauo gutturis et adiutorio pulmonis; arteriae sunt uiae spiritus dictae ab artando, quae a pectore ascendunt usque ad guttur, per quas uox constringitur siue ad grandem siue ad gracilem sonum. “Scamnum’” dicitur a scandendo, eo quod altioribus lectis apponebatur et de scamno ascendebant in lectum. (SED EX HIS VEL PRINCIPALIA VEL SOLA GENERA DVO SVNT : MASCVLINVM ET FEMININVM) (375,19). Principalia dicuntur masculinum et femininum, eo quod principatum inter cetera obtineant genera.

IO

1j

Sola dicuntur, id est naturalia,

quia uim

gignendi illa sola masculus et femina tantum retinent ; haec enim sola nouit ratio naturae. NAM NEVTRVM ET COMMVNE DE VTROQVE NASCVNTVR (375,20). "De utroque", id est de masculino et feminino. Quomodo de utroque nascuntur? Scilicet quia neutrum de absentia masculini et feminini generis, commune uero ex

78/83 Rem. mai. 234, 27-31 ;

cf. Seru. ecl. 7, 21

cf. Rem. min. 17, 10 80 cf. Isid. 7, 6, 46 80/82 84/1 cf. Rem. Mart. Cap. 6, 286, 17 84/90 cf. Aug. doctr.

christ. 2, 17, 27 (CC 32 p. 52, 4) 91/1 Rem. mai. 234, 32-39 (paene ad litt.) 91 cf. Aug. doctr. christ. 2, 17, 27 (CC 32 p. 52, 2) 94/1 cf. supra 4, 65 1 54. cf. supra 4, 60 4 sq. cf. Isid. 20, 11, 8 @/11 Laur. 32, 38-41 (paene ad litt.) 9 Rez. zai. 235, 6 13 Rem. mai. 235, 6 14/19 Laur. 32, 43-48

=. cod.

cod.

aule cod.

6 54. lemma subpleui

9 obteneant .sec. : teneant

24"

.

IN DON. MAI. II

II3

masculino femininoque conficitur. Nam si fuerit nomen, quod nec masculini sit generis nec feminini, erit neutri, ut scamnum ; et si fuerit nomen, quod communicari possit masculino 20

2)

30

35

et feminino generi, erit commune, ut sacerdos (a sacris dandis dictus). Commune genus est, quod simul, id est sub una litteratura, masculum et feminam comprehendit. EST ETIAM TRIVM GENERVM COMMVNE, QVOD OMNE DICITVR, VT HIC ET HAEC ET HOC FELIX (375,21). Omne genus dicitur, quia sub una litteratura in nominatiuo casu singulari tria comprehendit genera, masculinum uidelicet femininum et neutrum, ut felix. Quare adiecimus 'in nominatiuo casu singulari' ? Propter pluralem uidelicet, nam in nominatiuo casu plurali discretionem facit, ut hi et hae felices et haec felicia. Felix dicitur diues et beatus et propitius : Sis bonus o felixque tuis, id est propitius, quod Grece e?rvy)s dicitur. Apud nos est simplex, apud Grecos uero compositum : ed ‘bonum’, 7óy 'fortuna', inde edruxns ‘bene fortunatus’, id est felix. EPIKOENON, id est PROMISCVVM (375,22). ’Emi ‘super’, kowov 'commune'. Per k et per oe debemus eum scribere. Quod autem dixit Donatus “epikoenon id est promiscuum", non uerbum e uerbo, sed sensum e sensu expressit. Erisenon debuisset dicere, nam erisenon apud Grecos dicitur 'dubium',

40

45

epikoenon uero 'supercommune'. Epikoenon ergo, id est promiscuum genus, est quod semper sub uno articulo profertur et utriusque naturae animalia una uoce significat, ut hic passer et haec aquila. Quaeritur enim, quid distat inter epikoenon et commune genus, cum utrumque duo genera comprehendat, masculinum et femininum. Sed sciendum, quia distant duobus modis : commune duobus articulis masculinum et femininum comprehendit sub una litteratura, ut hic et haec sacerdos : cum dico 'hic sacerdos’,

19 sq. cf. Isid. 7, 12, 17

23/29 Laur. 33, 50-55

30/32 Rem. mai. 235, 8-12

Rem. min. 18, 15-18 (paene ad litt.) 35/38 ez 40 Rem. mai. 235, 12-14 (paene ad litt.) 35/38 Rem. min. 18, 20-23 (et app. crit., ubi erisenon)) 41/43 Laur. 33, 58-60 43/61 Rem. mai. 235, 15-26 (paene ad litt.) ; «cf. Rem. min. 19, 10

43/56 cf. Mur. 81,13

43/55 cf. Pomp. 161, 4

80 sg. Verg. ecl. 5, 65

33 eutikes cod. 32 sq. eu...tikes cod. 31 eutices cod. 18 nomen suppl. z.sec. 45 comprehendat masculinum seripsi (sec. Rem.) : comprehendant masculum cod.

II4

SEDVLIVS SCOTTVS

masculum intelligo, cum dico ‘haec sacerdos', intelligo feminam. Epikoenon uero sub uno articulo et sub una litteratura utrumque genus, simul MAREM ET FEMINAM COMPREHENDIT, ut hic miluus, haec AQVILA (375,23) ; cum enim dicis (hic)

miluus' intelligis masculum et feminam ; similiter cum ‘haec

55

aquila'. Alio modo differunt, quia commune genus in maioribus sit animalibus, ut in hominibus et in quadrupedibus; epikoenon uero in minoribus, maxime in uolatilibus et reptilibus. Et commune genus uisu oculorum discerni potest : uidens hominem

scire potes, utrum sit masculus an femina,

similiter equum, discernere potes marem et feminam; epi60 koenon uero non. potest discerni uisu : si enim uideris aquilam uolantem aut mustelam currentem, ignoras cuius sit generis. Item quaeritur, cur miluus et passer masculino genere proferantur, aquila uero et mustela feminino. Ad hoc respondendum, quia quattuor modis genera dinoscuntur : articulis 65 auctoritate clausulis natura. Natura, sicut masculus et femina, quia, si uideris hominem

70

uel equum, intelligis, cuius sit generis ; in quibus generibus, quia a natura sunt, nec Virgilius nec Cicero nec aliqui auctores opus sunt nobis, sed naturalem sequimur rationem ; scimus enim, quoniam ‘hic uir' et "haec mulier' debemus dicere. Articulis, sicut est hic et haec ; cum

"hic' uel *haec', intelligis genus. Auctoritate,

75

sicut in his nominibus,

enim audis uel legis

| quae

incerti sunt

generis, ut silex cortex, quae apud quosdam masculino, apud quosdam feminino genere proferuntur. In istis, quae ab auctoritate sunt, non naturalem rationem, sed auctoritatem

sequi debemus. Verbi gratia, si quis me interroget, silex cuius generis sit, quamuis secundum maturam neutri sit

80

generis, non dicam neutri esse generis ; sed si occurrerit mihi

in exemplum, quod dicit Virgilius, cuius auctoritatem sequimur : Quos super atra silex iam iam lapsura cadentique imminet, et illud eiusdem : Spem gregis ab silice in nuda conixa

62/94 cf. Rem. mai. 235, 26

33, 70-73 (aene adlitt.) 14

81 Verg. Aen. 6, 602 sq.

Rem. min. 19, 27 67/70 Pomp. 160, 11-14 Laur. 25/85 Laur. 33, 73-81 (paene ad litt.) ; cf.Pomp. 160,

82 sq. Verg. ecl. 1,15

(infra 121, 18)

52 hic suppleui (sec. Rem.) 55 in prius suppl. m.sec. 59 semiliter coz. potes 15 quae seridsi (sec. Laur.) : quiacod. 82 ab cod. (et infra et Rem.min. cod. M*) : ah Verg.

Brearley : potest cod.

257

IN DON. MAL II

115

reliquit : feminino genere protulit, dicam feminini esse generis; et si occurrerit : Quanto percussum pondere signent 85 et laedant silicem, dicam masculini esse generis. Corticem similiter : Tunc Phetontiadas musco circumdat amarae corticis,

quod et nos sequimur, licet quidam masculino genere protulerint. Quae ergo sunt ab auctoritate, auctoritate discernimus. 9» Clausulis cognoscuntur genera, quia decreuerunt auctores, ut ea nomina, quae in us uel in er exeunt, masculino genere pronuntiarentur, quae in a, magis feminino. Vnde passer et miluus masculino, aquila et mustela feminino genere pronuntiatur. 9; Ex his quattuor duo sunt masculini generis, duo autem feminini; sicut ex quattuor elementis duo sunt feminini generis et duo masculini : aer et aether, qui incumbunt, terra et aqua, quae subiacent. Passer dicitur a paruitate, aquila ab acumine oculorum. ı

SvNT PRAETEREA (id est praeter ista) ALIA (scilicet nomina) SONO MASCVLINA, INTELLECTV FEMININA, VT EVNVCHVS COMOEDIA,

ORESTES TRAGOEDIA,

CENTAVRVS

NAVIS

(375,24).

Sonum hic pro litteratura, intellectum uero pro sensu posuit. ; Haec enim nomina sono quidem masculina sunt, quia in es uel in us clausulis terminantur, quae terminationes apud Latinos proprie masculini generis sunt, sed tamen sensu feminina sunt, quia cum dico 'Quid legis ?' et respondes mihi “Eunuchum', intelligo fabulam, quam Terentius composuit de ıo quodam Eunucho, quam 'EÉunuchum' appellauit et quae comoedia uocatur; unde et supponitur hoc nomen, id est comoedia, non explanationis causa, sed causa exempli. Comoedia autem dicitur, quod est a Greco comos et à ; comos enim Grece dicitur 'uilla', #87 ‘cantus’ ; inde comoedia 15 carmen uillanum de inanibus et uilibus rebus factum, de

amoribus iuuenum et meretricum. Comoedia quoque dicitur

1 Rem. mai. 236, 1 aquila : cf. Isid. 12, 7, 10 99 passer : cf. Isid. 12, 7, 68 8/15 Rem. mai. 236, 5-11 (paene ad litt.) 4/8 Laur. 34, 84-88 (paene ad litt.) 13/18 cf. Varr.fr.305 (GRFp. 320) Euanth. de com. 1, 3 Diom. 488,5 Scbol. 13 sq. cf. Cassiod. uar. 4, 51, 7 Ter. p. 163, 11. Isid. 8, 7, 6

84 sg. Inu. 3, 271

86 Verg. ecl. 6, 62 59.

(supra 85, 27 ; infra 121, 15)

4 intel86 tunc cod. (et infra et Rem.min. et Rem.mai. 237, 21) : tum Verg. 13 sq. ode (bis) cod. 8 cum suppl. m.sec. lectum Lawr.: intellectu cod.

116

20

SEDVLIVSSCOTTVS

a commessatione, quia qui illud carmen componebant, uictum tantum consequebantur inde. Vel comoedia est carmen aptum comestioni. Adeo autem Eunuchus hac arte usus est, ut (per) proprium nomen illius illo tempore intelligeretur sua ars. Vel comoedia dicitur ab eo quod est xouó, id est orno, eo quod uilem materiam pulchritudine uerborum ornarent. Vnde 'cosmetae' dicuntur ornatrices dominarum,

et 'comici'

ipsi poetae dicuntur. | Argumentum fabulae breuiter dicendum est, quoniam in 25 ipso contextu apertius uidebitur. In hac fabula introducit quendam iuuenem nomine Phedriam, filium senis, qui uocabatur Laches. Hic ergo Fedria cum amaret quandam meretricem pulcherrimam nomine Thaidem, quae amabatur a 30 quodam milite nomine Thraso, ipsa rogante emit ei eunuchum iam uetulum nec non et puellam Ethiopissam. Factumque est, ut eo ipso die, quo haec munera misit Phedria iuuenis Thaidi meretrici per seruum suum nomine Parmenonem, mitteret ei miles Traso puellam satis pulchram, quae uocabatur Pamphi35 la, per quendam parasitum suum, qui uocabatur Gnatho. Dum ergo Gnatho parasitus puellam, quae a milite mittebatur, duceret Thaidi, uidit illam frater minor Phedriae, qui uocabatur Cherea, dum ageret ex collatione prandium cum aliis adolescentibus in proximo loco, qui uocabatur Pireus, tanto40 que ardore amoris in illam exarsit, ut statim relinquens socios insequeretur eam. Sed antequam peruenisset ad domum meretricis, quo ducebatur puella, antea introduxit eam parasitus. Perueniens ad ianuam ipse adolescens reperit ibi Parmenonem, seruum fratris sui Phedriae missum ad hoc, ut eunuchum

45

et Ethiopissam Thaidi traderet. Quem dum percunctaretur tristis : “Quo”, inquit, "abiit puella", ait ei Parmeno : “Thaidi

data est". Tunc communi consilio tractantes illi duo, Parmeno uidelicet seruus et Cherea frater domini sul, exuit se

5o

adolescens uestibus suis et induit se uestibus eunuchi, quia tunc | temporis eunuchi habitu etiam discernebantur, sicque loco eunuchi cum Ethiopissa Thaidi traditus est a seruo, ob hoc uidelicet, ut uoluntatem suam ex puella a Thrasone missa expleret. Quod ita contigit. Nam sine mora Thais meretrix

18/21 Laur. 34, 89-91 26/67 u. argumentum, quod ediderunt P. J. Bruns, P. Terenti "Afri Comoediae Sex (Halae 1811) p. 155 sq. e! Geppert, Archiv für Philologie und Pädagogik, Suppl.-Ba. 18 (Lipsiae 1852 ) B. 36 59. ; u. Riou, Revue d'histoire des textes 3(1973) p. 79 sqq. ; etiam in Monacf. 12r

19 commesstioni cog. 20 per suppleui (sec. Laur.) tius ex plenius corr. zz. prizz. 30 Thrasone Brear/ey

amotis ex ardoris amore corr. m.sec. Zum

21 como cod. 39 Pareuscod.

26 aper^40ardore

,92 uoluntatem cod. : uoluptatem argumen-

IN DON. MAI. II

117

sperans illum eunuchum esse — ob duas causas uidelicet : ss propter uestimenta et quia imberbis ephebusque erat —, inter ceteras

commendauit

ei etiam

Pamphilam,

illam uidelicet,

quam ipse concupierat. Mos enim erat puellas eunuchis committere. Sed quid actum est ? Dum ergo Thais milite Thrasone rogante ad domum illius profecta esset, adolescens solus, qui 6o pro eunucho tenebatur, in cella cum Pamphila degens optatum expleuit ingenium. Quo peracto, ut libuit, statim egressus est regrediens ad propria. Quod dum agnitum fuisset per Pythiam ancillam, quam Thais reliquerat ad custodiendam domum suam,

ile uetulus

eunuchus

adhuc

indutus

uestibus

ado-

65 lescentis in domo Phedriae domini sui comprehensus est statimque flagellis afflictus est, ordinem rei pandens, quae adhuc latebat Phedriam. "Orestes tragoedia". Orestes sono masculinum est, quia in es desinit sicut Anchises, sed intellectu femininum, quia cum

7° dico "Orestem lego’ intelligis fabulam, quae de eo scripta est apud Terrentium. Quae tragoedia uocatur. Tragoedia dicitur a Greco uerbo, quod est rpdyos, id est ‘hircus’, quia qui illud carmen componebant hircum in mercede accipiebant ; unde poeta : Carmine nam tragico wilem certanit ob hircum. Vel 7; tragoedia dicitur a Greco, quod est traconodon, id est durum

et lamentabile carmen ; est enim de proeliis et interfectione hominum compositum. Tragoedia quoque dicitur carmen de hircis editum duabus pro causis : siue quia antiqui Grecorum de bello remeantes 8o quotquot homines necarent, tot hircos mactabant, siue quia illi, qui carmen de proelia edebat, hircus pro mercede tribuebatur. Vel tragoedia dicitur a Greco, quod est rpvyia, id est faeces, quia qui illud carmen componebant, faeces recipie85 bant ; unde Horatius : Peruncti faecibus ora. Inde ra rpaynpora dicuntur uilia munuscula, quae Latine 'bellaria uocantur.

68/74 Rem. mai. 236, 11-15 (paene ad litt.)

71/93 cf. Isid. 8,7,5

Diom. 487, 12 78/82 Laur. 34, 94-97 ; cf. Ambr.f.32° Mur. 82, 30 cf. Diom. 487, 23 85/87 cf. Prisc. 3, 497, 1 Rem. mai. 236, 15

74 Hor. ars 220

4/96 «f. 83/85

85 Hor. ars 277

62 Phityam cod. 71 Terrentium cod. : sex litterae primae deletae sunt 81 edebat Laur. cod. A : edebant cod. (et Laur. cod. B) 83 trie cod. 85 rà Tpayıuara scripsi : geatragemata cod. 86 Latine bellaria Rez. : lambellares coz.

LI

118

SEDVLIVS SCOTTVS

Fuit Orestes Agamemnonis et Clytemestrae filius, qui Orestes matrem suam Clytemestram interfecit, quoniam et go ipsa patrem illius interfecerat. Postea furiit. De cuius miseriis Horatius

tragoediam

fecit, id est luctuosum

carmen.

Clytemestra uxor fuit Agamemnonis, qui, cum reuersus fuisset ex bello Troiano, interfectus est per Egistum adulterum. Nam cum ingressus fuisset domum suam, obtulit ei 95 illa Clytemestra uestem sine capitio ; quam cum uellet induere et capitium inuenire non posset, ab Egisto adultero occisus est. Vnde post ab Oreste filio suo interfecta est, unde tragoedia composita est, quae Orestes dicitur. :

;

1o

1;

2o

2;

"Centaurus

nauis".

Centaurus

sono

est masculinum,

in-

tellectu femininum. Si dixeris : 'uideo Centaurum per mare uolantem', nauim intelligo. Centaurus monstrum est marinum, semihomo et semiequus, quod centaurus dicitur et quod depingebatur in puppi (id est in posteriore parte nauis) et pro tota naui ponebatur. Puppis est posterior pars nauis, Sicut prora anterior. ALIA SONO FEMININA, INTELLECTV MASCVLINA, VT FENESTELLA SCRIPTOR, AQVILA ORATOR (375,26). Et haec quidem sono feminina sunt, quia in a desinunt, quae clausula apud Latinos maxime feminini est generis, sed sensu masculina sunt, quia cum dico 'Fenestella', intelligo proprium nomen scriptoris, et cum dico 'Aquila', proprium nomen oratoris. In tantum autem iste Fenestella uiguit in scribendo, ut pro arte illius proprium nomen eius poneretur, quatenus, dum aliquis bonum uoluisset ostendere scriptorem, diceret ‘iste bonus Fenestella est’ pro eo quod est ‘bonus scriptor. Eadem quoque de Aquila oratore sentienda sunt. "Orator", id est eloquens. Per Aquilam ergo optimum intelligo oratorem, id est eloquentem facetum disertum. Orator autem loquitur orationem, id est pulchram locutionem. A quo omnes optimi oratores 'Aquilae' dici possunt. ALIA SONO NEVTRA, INTELLECTV FEMININA, VT PHRONESIVM GLYCERIVM SOPHRONIVM (375,27 cod. s). Haec nomina sunt Grecarum feminarum. Quoniam igitur in um desinunt more neutrorum, sono (id est litteratura) neutra uidentur, sed tamen, quia feminini sunt generis, intellectu (hoc est sensu) feminina sunt.

88/5 cf. Monac. f. 122

6 sq. cf. Isid. 19, 2, 1

88/90 Rem. mai. 236, 16-18 1/6 cf. Rem. mai. 236, 19 9/18 Laur. 34, 1-10 ; cf. Mur. 82, 37 19 Rez. zai. 236,

26 — 24/28 Laur. 35, 12-15 ; cf. Mur. 83, 46

7 sicut scripsi : sic cod.

18 sunt suppl. m.sec.

24 Suffronium cod.

,

IN DON. MAI. II

IIQ

"Phronesium" et “Sophronium” : ista nomina comica sunt 3o locularia et diminutiua. 'Phronesium" : $póvgoew Grece, | prudentia'; inde Phronesium dicitur 'prudenticula'. “Glycerium" : yAvxó Grece, 'dulce' Latine; inde Glycerium 'dulcicula'. ''"Sophronium" : owepoovvos Grece, 'parcus' uel 'temperans'. 35 ÁLIA SONO FEMININA, INTELLECTV NEVTRA, VT POEMA SCHEMA (375,28). Quia desinunt in a, uidentur sono (id est litteratura) esse feminina propter clausulam feminini generis, €

e

:

d

.

*

*

*

.

»

sed tamen

.

neutra

sunt,

quia Greca,

,

.

“ut

.

poema

schema".

Poema id est carmen uel opus poetae. Schema id est figura 4o uel habitus. Emblema dicitur uarietas pauimenti, Grece Audöorpwros dicitur. Vel emblema est 'superabundantia' ; inde embolismus superabundans annus, qui tredecim lunationes habet. ALIA SONO MASCVLINA, INTELLECTV NEVTRA, VT PELAGVS 45 VVLGVS (375,28). Clausulam habent masculini generis in us; ob hoc in superficie quasi masculina

uidentur ; sed tamen,

quia Greca sunt, neutra dicuntur. Pelagus dicitur profundum maris. Vulgus dicitur promiscua multitudo hominum ; hoc uulgus neutri generis, sed Virgilius so masculino genere protulit dicens : e£ aspergere uoces in uulgum ignobilem ; nam si neutrum esset, accusatiuus similis fuisset suo nominatiuo uulgus ; in quo nomine Virgilium sequimur.

SvNT PRAETEREA NOMINA IN SINGVLARI NVMERO ALTERIVS GENERIS ET ALTERIVS IN PLVRALI, VT BALNEVM TARTARVS 55 (CAELVM PORRVM) CAEPE IOCVS FORVM (375,29). Oritur hic quaestio, unde uenit talis uarietas, quod haec nomina alterius sunt generis in singulari numero et alterius in plurali. Ad hoc respondendum est, quia apud priscos haec nomina duorum generum et duarum quaedam ex ipsis fuere declinationum, 6o ut est balneum. Antiqui enim hoc balneum, huius balnei et

29/33 Rem. mai. 236, 28-30

Rem.mai.236,32-34

36/38 Laur. 35, 17-19 ;

41/43 cf.Isid.6,17,21

cf. Mur. 83, 51

Laur.68,17

47 Laur. 35, 22-24 ; Mur. 83, 55-57 (paene ad litt.) 49/51 cf. Non. p. 230 (M.) 48/51 cf. Rem. mai. 237, 1

aliter Seru. 431,27 81 (paene ad litt.)

Dub. nom. 461

al.

Ercb.87,12

39/43

— 48j

48/52 cf. Monac.f. 13% Bed. orthogr. 55, 1207 ;

55/80 Laur. 35, 27-53 ; Mur. 83, 60-

50 sg. cf. Verg. Aen. 2, 98 sq.

32 glicon cod. 30 Fronesis cod. 29 Suffronium cod. 41 litostratos cod. 40 dicitur suppl. m.sec. frosin cod. 57 genetis suppl. m.sec. suppleui — hic suppl. m.sec.

33 Suffronium suf55 caelum porrum

26r

120

SEDVLIVS SCOTTVS

haec balnea huius balneae dicebant. Duorum quoque generum fuerunt et cetera, quia dicebant hic Tartarus et hi Tartari, hoc Tartarum et haec Tartara, hic caelus et hi caeli, hoc caelum

et haec caela, hic porrus et hi porri, hoc porrum et haec porra, 65 hoc caepe indeclinabile et haec caepa huius caepae, hic iocus et hi ioci, hoc iocum et haec ioca, hic forus et hi fori, hoc

forum et haec fora. Videntes autem moderni, quia unus sonus idemque sensus erat duorum generum, quod congruum sonoriusque eis uisum est de unoquoque nomine illorum zo tenuerunt et quod absurdum et superfluum abiecerunt. Idcirco alterius generis habentur in singularitate et alterius in pluralitate. Dicimus autem hoc balneum et hae balneae, hic Tartarus et haec Tartara, hoc caelum et hi caeli, hoc porrum et hi porri, hoc caepe et hae caepae, hic iocus et haec ioca, 7; hoc forum et hi fori. Sed illud quaeritur, quare non sub una terminatione protulit Donatus haec nomina, ut, sicut dixit hoc balneum, dixisset

hoc Tartarum et cetera. Ad quod dicendum est, quia in illis terminationibus eas ostendit, quas plus in usu reperit apud

8o auctores.

Balneum

dicitur ámó roö flaAavetov, id est a recreatione

mentis ; fertur enim si tristis balneum intrat, mente recreari ;

nam tem. 85 amö enim

dolentibus si balneum praeparatum fuerit recreat menTartarus est profunda pars inferni, et dicitur tartarus Tod Taprapilew, id est a stridore uel a tremore ; omne profundum frigus habet; ex frigore autem nascitur

tremor. Hoc caelum

et hi caeli, et dicitur a caelando,

id est a

pingendo ; caelare enim dicimus pingere ; inde caelum dicimus 9?» per ae dyptongon, eo quod stellis sit depictum ; et caelum uocatur ferrum illud, ex quo artifices sculpunt. Nonnulli caelum dictum putant, eo quod celet nobis superiora ; quod si esset, ce illud non admitteret dyptongon. Hoc porrum dicitur uirgultum, id est herba, uel porrum

9; genus

est holeris.

Et dicitur porrum,

eo quod sit longum;

inde uenit aduerbium porro, id est longe. — Caepe similiter genus est holeris. Hoc caepe in singulari est aptotum, in plurali hae caepae harum caeparum. Et kedaAn Grece, Latine 81/87 cf. Monac.f.14*.—

81 sq. Rem. mai. 237, 5 sq. ; cf. Isid. 15, 2, 40 84 sq. 88/91 Rez. mai. 237, 7-10 88/90 ef. Stil. fr. 7 (GRF p. 59) Varr. fr. 91 (GRF p. 223) Isid. 3, 31 94/96 cf. Rem. mai. 237, 11 98/1 Rem. mai. 237, 12-14 98 sq. cf. Isid. 17, 10, 12 Rem. mai. 237, 6 sq. ;

cf. Seru. Aen. 6, 577

81 balneon cod. BaAaveiov Brearley (bali noon cod. Rem. ) 92 putant Brearley : patant cod. 98 cepha cod.

85 tartarizin cod.

IN DON. MAI. II

mr

dicitur caput, eo quod tantum caput illius ualet, reliquum ı uero corpus inutile est et flaccens. Aptotum est in singulari numero. Hic locus hi loci et haec loca ; hic iocus in singulari, hi ioci et haec ioca in plurali. Iocus dicitur ludus. — Forum est locus publicus, fori uero sedilia sunt nauium. Hoc forum in singulari et hi fori in plurali.

a

SVNT NOMINA INCERTI GENERIS INTER MASCVLINVM ET FEMININVM, VT CORTEX SILEX RADIX FINIS STIRPS PINVS PAMPINVS DIES (375,31). Incerti (id est dubii) generis dicuntur

ıohaec nomina, quia apud antiquos et sub masculino et sub feminino inueniuntur prolata genere, sicut etiam superius de silice ostendimus. Possumus enim dicere hic cortex et haec cortex, hic finis et haec finis et cetera. Sed auctoritas Virgilii praeponderat, qui corticem feminino genere protulit dicens : 15 Tunc Phetontiadas musco cir|cumdat amarae corticis. Cortex 26s dicitur corium arboris, dicta eo quod cor tegat arboris. silex lapis durissimus, ex quo ignis excutitur ; inde poeta : Spem gregis ab silice in nuda (conixa) reliquit. — Finis in psalmo profertur genere masculino, ut notum [ac mihi, Dozo mine, finem meum ; poeta feminino : Haec finis Priami fatorum. — Stirps et masculino et feminino profertur, sed quando generationem

significat, tunc est femininum,

ut clara de

stirpe Dauid ;quando uero uirgultum aut arborem incisam significat, masculinum, ut Virgilius : stirpem sancitum discri25 mine posse tueri ; 'sancitum' dixit, id est Fauno consecratum,

patri uidelicet Turni. Similiter hic pinus et haec pinus : hic pinus de fructu et haec pinus de arbore. ‘Pin’ dicunt Greci acutum, inde pinus ab acumine foliorum. [Sed et haec pinus dicimus de arbore, 3o de fructu hunc pinum.] — Hic et haec pampinus folium uitis, et dicitur pampinus, eo quod pendeat de uite. 4 sq. Rem. mai. 237, 15 sq. ; cf. Paul. Fest. p. 84 (M.) 13/15 cf. supra 115, 85

15 54. cf. Isid. 17, 6, 15

9/13 Laur. 36, 56-60

17 sq. Rem. mai. 237, 23 sq.

17 cf. Isid. 16, 3, 1 18/21 Rez. mai. 237, 25-27 21/24 Rem. mai. 238, 1-4 (paene ad litt.) ; cf. Char. 140, 4 27 sq. Rem. mai. 238, 5 28 sq. cf. Isid. 17, 7, 31 30 Rez. zai. 238, 5 sq. 31 Rem. mai. 238, 5 app. erit. Monac. . f. 149 ;

cf. Isid. 17, 5, 10

15 Verg. ecl. 6, 62 sq. 18 Verg. ecl. 1, 15 (supra 114, 82) 19 sg. Ps. 38, 5 20 sg. Verg. Aen. 2, 554 22 sg. Missale Romanum ? Oct. b. Mar. Ros., All. 24 sg. cf. Verg. Aen. 12, 770

13 hec fenis cod. — 18 conixa suppl. Brearley (sec. Verg. ; cf. supra) Verg. Rem. : factorum cod. 29 sq. Sed — pinum seclusi

20 fatorum

122

SEDVLIVS SCOTTVS

Haec secundum Donatum pro arbitrio uniuscuiusque proferuntur, quia incerti sunt generis, ut hic et haec silex, hic et haec cortex. Et quamuis sint duum generum sicut communia, 3; differunt tamen a communibus, quia communia sub duobus articulis proferuntur, haec uero modo sub uno, modo sub altero. Quaeritur, cum haec nomina arborum incerti generis sint,

cur in sequentibus dicat soloecismum esse (id est uitium), si 4o quis dicat walidi silices et amarae cortices. Sed hic consuetudinem antiquorum ostendit, ibi usum prouinciarum. SvNT NOMINA INCERTI GENERIS INTER MASCVLINVM ET NEVTRVM, VT FRENVM CLIPEVS VVLGVS SPECVS (375,33). Quomodo ? Dicimus enim hic frenus et hoc frenum, hic 45 clipeus et hoc clipeum, hic uulgus et hoc uulgus, hic specus et hoc specus. Quare non frenus sicut uulgus et specus, sed frenum dixit ? Ideo quia plus est in usu frenum uel frena dicere quam frenus, ut est illud Virgilii : Stat sonipes ac frena ferox sbumantia mandit. Itaque frenum et masculini generis so est et neutri; masculini, sicut Virgilius :frenosque momordit ;

neutri, sicut idem Virgilius : Frena Pelethronii Lapithae gyrosque dedere. Frenum in singulari neutri est, in plurali haec frena et hi freni facit. A retinendo dictum. Dicitur etiam a fero, id est ab equo ; antiqui enim 'ferum' dicebant ss equum, eo quod quattuor pedibus feratur. Clipeus dicitur maius scutum et masculino semper pronuntiatur genere. 'Clepere' dicunt Greci furari ; inde clipeus dicitur a furando, eo quod miles sub ipso uitam furatur. Distat inter scutum et clipeum : clipeus est peditum, scutum equi6o tum.

Vulgus dicitur promiscua multitudo hominum, quod quidam neutro genere protulerunt, sed Virgilius masculino protulit : spargere uoces in uulgum. — Hic specus et haec specus "cauerna subterranea' ; inde diminuitur spelunca. 65 SVNT INCERTI GENERIS INTER FEMININVM ET NEVTRVM, VT BVXVS PIRVS PRVNVS MALVS. SED NEVTRO GENERE FRVCTVM,

38/41 Mur. 84, 84-88 (paene ad litt.) 39 in sequentibus : cf. Don. 393, 31 44/49 Laur. 36, 62-67 44/48 Mur. 84, 90-94 (baene ad litt.) 53/55 Rem. mai. 238, 9-11 (paene ad litt.) ; cf. Seru. Aen. 2, 51 56/58 Rem. mai. 238, 11-13 ; cf. Isid. 18, 12, 1 59 sq. Seru. Aen. 9, 368 (paene ad litt.) 61/64 Rem. mai. 238, 13-18 (paene ad litt.) 61/63 cf. supra 119, 48 63 sg. cf. Isid. 14, 9, 1

40 ualidi silices : Lucr. 1, 571; 2, 449 — amarae cortices : cf. Verg. ecl. 6, 62 sq. 48 sg. Verg. Aen. 4, 135 50 Lucan. 6, 398 (et ap. Phoc. 426, 28, ubi uerba recte Lucano, non Vergilio ascribuntur) 51 sq. Verg. georg. 3, 115 (et ap. Prob. 211

25) — 63 cf. Verg. "Aen. 2, 98 sg.

j

IN DON. MAT. II 123 FEMININO IPSAS ARBORES SAEPE DICIMVS (375,34). Quare dicit "saepe" ? Quia non fit hoc semper. Inueniuntur enim fructus arborum aliquando feminino generi deputari, secundum illud 70 Martialis exemplum : Dicemus ficus, quas scimus in arbore nasci. Dicimus tamen proprie de arboribus haec pirus et haec prunus, de fructu autem ipsarum hoc pirum et hoc prunum et similia. Non incongrue enim arbores feminino generi deputantur, quia uelut matres sunt propriorum fetuum, 75 fructus uero neutro, quia non gignunt quamdiu fructus sunt. Quod Virgilius, cum de hoc loqueretur, ostendit : Parua sub ingenti (matris) se subicit umbra. Haec buxus et hoc buxum

: buxus est arbor plantata et

uirens, buxum uero incisum lignum et ad aliquid opus forma8o tum ; unde

et Virgilius

wolubile

buxwm

dixit.

IIöp Grece,

"ignis' ; inde pirus dicitur, quod fructum habet ad similitudinem ignis ; haec pirus de arbore, hoc pirum de fructu dicimus. Haec prunus de arbore, (hoc prunum de fructu ; haec malus de arbore,» quae est mater foetantium, hoc malum de fructu,

8; id est pomum.

Inde buxus, quia non habet fructum, et de

uirente haec buxus dicitur, de incisa hoc buxum.

SVNT ETIAM GENERA NOMINVM FIXA ET MOBILIA. FIXA SVNT (scilicet nomina), QVAE NON POSSVNT INFLECTI (id est declinari) IN ALTERVM GENVS, VT PATER (376,1). Pater non go potest inflecti in femininum genus, nec mater in masculinum ;

similiter frater et soror. Non potest flecti in aliud genus, quia pater semper

est pater, mater

semper

est mater.

Pater a

patrando dicitur, sicut iam supra dictum est, mater eo quod materiam praebeat nascentibus; pater et Grecum est et 95 Latinum, et Hebraice abba. Frater dicitur quasi fere, id est

prope, alter ; soror dicitur a solando, id est adiuuando.

67/77 Laur. 37, 70-80 ; Mur. 85, 99-10 (paene ad litt.) — 62/11 cf. Erch. 75, 17 73/75 cf. Prisc. 2, 154, 11 78/85 Rem. mai. 238, 18-24 (paene ad litt.) 78/80 cf. Prisc. 2, 142, 12 78 sq. cf. Diom. 327,14 al. ; aliter Seru. Aen. 9,616 —Isid. 17, 2244 91/96 cf. Rez. zai. 238, 24 93 supra : 95, 67 93 sq. cf. Paul. Fest.

p. 161 (M.)

Isid.9,5,6 ^ 955g. cf. supra 95, 71

70 sg. Mart. 1, 65

96 sq. Verg. georg. 2, 19

72 autem scripsi (uero Laur.) : enim cod. suppl. Brearley (sec. Verg.) 80 pir cod.

. 88 possunt suppl. m.sec. in marg.

80 Verg. Aen. 7, 382

76 quod Laur. : unde cod. oU matris 83 sq. hoc — atbote suppleui (sec. Rem.)

124

SEDVLIVS SCOTTVS

Merito quaeritur, cum haec nomina mobilia a quibusdam dicantur, pater scilicet cuius femininum est mater, frater | cuius femininum est soror, quomodo iste fixa ea affırmet. ı Ad quod respondendum est, quia tribus modis dicuntur nomina mobilia : uno modo sensu et litteratura, ut doctus docta doctum ; alio modo litteratura sine sensu, ut Marcius Marcia,

Helenus Helena (quamquam enim haec nomina feminina a ; masculinis uideantur deriuari, tamen in sensu nihil pertinent ad masculinum) ; tertio modo sensu sine litteratura dicuntur nomina mobilia, ut pater mater, frater soror. Donatus igitur attendit superficiem et non sensum, et idcirco fixa ea esse dixit. ; ıo MOBILIA AVTEM AVT PROPRIA SVNT ET DVO GENERA EX SE FACIVNT, VT GAIVS GAIA, MARCIVS MARCIA, AVT APPELLATIVA SVNT ET TRIA GENERA FACIVNT, VT BONVS BONA BONVM, MALVS MALA MALVM (376,3). Ostendit regulam, per quam sciamus, quod nomina mobilia, si propria sunt, duo tantum 1; genera faciunt, ut Gaius Gaia, Marcius Marcia ; si appellatiua, per tria genera currunt, ut bonus bona bonum, malus mala malum. Igitur nec per duo tantum, quando appellatiua sunt, nec per tria genera, quando propria sunt currere debent. Gaius proprium nomen est : Gaius homo ; facit femininum 20 Gaia, ut Gaia mulier. Marcius similiter nomen uiri et Marcia

nomen feminae. Aut sunt appellatiua ad multos pertinentia, id est multorum appellatione posita, et faciunt tria genera, id est per omnia genera mouentur, ut bonus bona bonum, malus similiter. 25 SVNT ITEM ALIA NEC IN TOTVM FIXA NEC IN TOTVM MOBILIA, VT REX REGINA, LEO LEAENA, DRACO DRACAENA, GALLVS GALLINA (376,5). Nec in totum fixa dicuntur, quia mouentur per duo genera ; draco enim facit dracaena et leo leaena. Nec in totum mobilia, quia non regulariter mouentur ; draco enim

3» secundum regulam et secundum analogiam draca debuisset facere et leo lea debuisset

facere

in feminino,

non leaena.

Gallus galla debuisset facere et facit gallina propter distan-

tiam : nam

Gallus homo

de Gallia, Galla mulier de Gallia

regione; gallus uero et gallina auem

significant. Rex uero

35 rega debuisset facere, non regina. Ideo non in toto sunt fixa, quia mouentur, nec in toto mobilia, quia nec recte mouentur.

97/9 Laur. 37, 83-94 ; 13/18 Laur. 38, 98-4

Mur. 85, 14-24 (paene ad litt.) 97/2 cf. Prisc. 2, 141, 21 27/31 Laur. 38, 7-10 (paene ad litt.) 29/32 Mur. 86, 30

sq. (paene ad litt.) ; cf. Rem. mai. 239, 1

10 autem Don. : enim cod.

32/37 Rem. mai. 239, 5-9

31 in scripsi : de cod.

27%

. Draco dicitur enim omnibus 40

45

5o

IN DON. MAI II

125

dmzó -oó6 depkeodaı, id est a uidere; animalibus acutius uidere.

fertur

SVNT ALIA DIMINVTIVA, QVAE NON SERVANT GENERA, QVAE EX NOMINIBVS PRIMAE POSITIONIS ACCEPERVNT, VT SCVTVM SCVTVLA SCVTELLA, CANIS CANICVLA, PISTRINVM PISTRILLA,

RANA RANVNCVLVS, STATVA STATVNCVLVS (376,7). Dicit Plinius Secundus : Quando dubitamus de principali genere, redeamus ad diminutionem, et ex diminutiuo possumus cognoscere principale ; ut puta arbor : si nescias, cuius generis sit, fac diminutiuum arbuscula, et ex hoc poteris cognoscere, quale sit principale genus. Similiter columna si ignoras cuius generis sit, fac diminutiuum columella et ex hoc diminutiuo poteris cognoscere, quia illud principale feminini generis est". At Donatus istam regulam infirmam esse ostendit. Qua ratione ? Quia inueniuntur quaedam nomina, quae alterius generis sunt in principalitate et alterius in diminutione. Nam ecce hoc nomen quod est pistrinum in principalitate neutri generis est, in diminutione feminini; pistrinum enim non

55 pistrillum,

sed pistrilla facit. Similiter canis non caniculus, sed canicula, rana non ranuncula, sed ranunculus facit et cetera. Hoc scutum, haec scuta pluraliter, ‘maiora arma militum' ,

60

a quo deriuatur scutula 'quaedam formae rotunditas' et diminuitur scutella ‘uas rotundum', id est quo manducamus ; inde

scutulata,

id est

orbiculata,

uestis

rotundos

circulos

habens. Quae non seruant genus primitiui, id est scutum pistrinum : primitiua haec. Primitiua, id est primae positionis, nomina uocat, a quibus alia. Vt scutum ; ab eo deriuatur scutula femini-

6 deriuantur ^

num, unde diminuitur scutella. — Hoc pistrinum et haec pistrilla diminutiuum ; pistrinum est maior officina pistorum, pistrilla minor. Pinso, id est ferio ; inde dicuntur pistores, eo

70

quod pinsant, id est feriunt. — Hic et haec canis in primitiuo, in diminutiuo tantum feminini generis est, ut haec canicula, id est parua canis. Sed proprie canicula dicitur stella, quae

37 sq. Rem. mai. 239, 354. ;

cf. Macr. sat. 1, 20, 3 42/57 Laur. 38, 14-30 ; cf. Pomp. 164, 13 42 sq. Plinius Secundus :fr. 97 (ed. A. della Casa p. 159) 58/ 62 Rem. mai. 239, 9-12 (baene ad litt.) 61 52. cf. Isid. 12, 1, 51 66/69 cf. Rezz. mai. 239, 12 68 sq. cf. Isid. 15, 6, 4 69/72 cf. Rem. mai. 239, 15

37 apo toy derkeste cod. uidere Rez. : uideri cod. 45 puta ex pota corr. m.sec. fac Laur. : facit cod. (item I. 48) 46/48 et — columella ozz. cod., in marg. Suppl. m.sec. 48 fac Laur. : facit cod. (ut supra |. 45) 49 est suppl. z.sec. 62 sg. Quae — haec fort. ut gloss. secludenda

LI

126

SEDVLIVS SCOTTVS

in mense Iulio apparet more canis magnum calorem faciens, quae et sidus dicitur. Canis enim dicitur, quod canoram habeat uocem. — Haec rana onomatopoeium nomen est ; facit 7; ranunculus

masculini

generis.

—

Statua

feminini

generis,

statunculus masculini generis .'parua statua'. Statua est imago alicuius rei ex aere uel qualibet materia ; inde statuarius, qui eas componit, et statuarium | locus, in quo fiunt.

NOMEN IN A VOCALEM DESINENS NOMINATIVO CASV NVMERO 80 SINGVLARI AVT MASCVLINVM EST, VT ÁGRIPPA, AVT FEMININVM, VT MARCIA, AVT NEVTRVM, VT TOREVMA (SED TAMEN GRECVM EST), AVT COMMVNE, VT ADVENA, AVT

EPIKOENON, VT

AQVILA (376,10). Notandum est, quod haec nominum terminatio in a omnia recipit genera apud Latinos excepto 8s neutro. Neutrum namque genus si in a desinat in nominatiuo casu singulari, non erit Latinum,

sed Grecum,

ut toreuma.

Hic Agrippa proprium nomen est. Est et appellatiuum : Agrippae dicuntur illi, qui cum nimio nascuntur dolore, sicut Caesar. Nam Agrippa proprium nomen est, potest esse et go appellatiuum. Secundum ordinem uocalium differunt genera nominum. Omnia genera desinunt in a : masculinum ut Agrippa, femininum ut Marcia, neutrum ut toreuma''. Topevw Grece, 'torno', inde toreuma dicitur tornatura siue 9; id quod eicitur de tornatura uel bullae, quae in stillicidio

apparent pluuiali tempore ; ad quorum similitudinem baltheoli fiebant nobilium puerorum, per quos designabatur, quia, quamdiu his utebantur, alterius indigebant consilio. Nam BovXj Grece, 'consilium' Latine; inde BovAevrys 'consiliaı rius'. Vel hami loricae ita uocantur. Commune genus desinit in a, ut hic et haec aduena : quasi aliunde ueniens. Grece mpoonAvros uocatur : mpos ad’, eAdetv 'uenire'. "Epikoenon, ut aquila". Aquila dicitur ab ; acumine

oculorum ; fertur

enim

natura

esse

aquilae,

ut

defixis oculis in radiis solis usque ad nubes euolet.

73 sq. cf. Isid. 12, 2, 25

74 sq. Rem. mai. 239, 17 sq. (baene ad litt.)

39, 35-38 87/89 Rem. mai. 239, 18 sq. Rem. mai. 239, 20 (ubi definit pro differunt)

litt. ; ubi textus sec. nostrum corrigendus) Isid. 12, 7, 10

83/86 Laur.

88 cf. Seru. Aen. 8, 682 al. 91 94/3 Rem. mai. 239, 22-27 (baene ad

99 cf. Seru. Aen. 3, 445

4/6 cf.

74 anomatopeium cod. 81 ei 86 torreuma cod. 88 Agrippae Rez. : Agrippa cod. 89 Caesates Rem. Agrippa scripsi: Agrippae cod. 94 torreo cod. 3 proselitus cod. bulotoes cod. 99 bulo cog. 4 eltin cod.

2752

IN DON. MAI. II

127

NOMEN IN E VOCALEM DESINENS NOMINATIVO CASV NVMERO SINGVLARI AVT FEMININVM ET GRECVM EST, VT EVTERPE AGAPE, AVT LATINVM ET NEVTRVM, VT SEDILE MONILE (376,12). ro Et in hac quidem terminatione unum tantum apud Latinos inuenitur genus, id est neutrum; ceterum si femininum

inueniatur, non erit Latinum, sed Grecum, ut Euterpe Agape ;

siquidem omnia nomina, quae desinunt in e apud

ıs

Greca fuerint, erunt feminina ; si Latina, neutra.

nos, si

"Vt Euterpe". Euterpe et femininum et Grecum et ‘bene

delectans' interpretatur : ed ‘bene’, reprw 'delecto'; et est una ex nouem Musis. Sedile dicitur a sedendo ; Latinum est et ideo neutrum. Monile similiter ; munile uel monile dicitur

ornamentum mulieris a collo usque ad pectus dependens, et 20 dicitur monile, eo quod moneat mentem mulieris subditam esse uiro debere, uel munile dicitur, eo quod muniat pectus mulieris. NOMEN IN I VOCALEM DESINENS NOMINATIVO CASV NVMERO SINGVLARI AVT NEVTRVM ET GRECVM EST, VT SINAPI GVMMI, 2; AVT TRIVM GENERVM EST ET APTOTVM, VT FRVGI NIHILI (376,14). In hac denique terminatione, sicut idem Donatus testatur,

non

inueniuntur

nomina

Latina

nisi

communia

trium generum et aptota. Aptota enim dicuntur indeclinabilia. Si enim inueniantur alterius generis nomina in hac 3o terminatione desinentia in nominatiuo erunt Latina, sed Greca.

casu

singulari,

non

"Aut trium generum est et aptotum'. Aptota dicuntur nomina, quae tantum nominatiuum habent, qui non recte casus uocatur

: a ‘sine’, zró cus 'casus',

inde aptotum

‘sine

35 casu'. At quae unum ex obliquis habent, monoptota, id est unum

casum

habentia, id est unicasualia, dicuntur.

enim inuicem monoptota pro nihili, cum sint 40 frugi 'parcus', uenit a nomine

Pro se

ponuntur, id est aptota pro monoptotis et aptotis. Vnde nunc frugi aptotum dicit et monoptota. Frugi enim datiuus est, et dicitur 'abstinens', qui parce frugibus uescitur, et frux frugis, quod non est in usu nisi tantum

10/12 Laur. 39, 41-44 ; cf. Mur. 87,50 16/17 cf. Fulg. mytb. 1, 15 (p. 26, 3 H.) Rem. mai. 239, 29 17 Sedile — sedendo : Rem. mai. 239, 30 18/21 Rez. mai. 239, 30-33 (paene ad litt.) ; cf. Isid. diff. 1, 382 26/31 Laur. 39, 47-52 82 sq. cf. infra 151, 79 94 sg. Rem. mai. 240, 2 sq. 35 sq. cf. infra 150, 44 41/47 Monac. f. 15" sq. (paene ad litt.)

20 sg. cf. Gen. 3, 12

16 terpo cod.

28 sq. enim cod. : autem Laur. (bis)

34 tois cod.

128

SEDVLIVS SCOTTVS

frugi datiuus, et pro omni casu ponitur : frugi homo, frugi mulier, frugi mancipium, frugi homines, frugi mulieres, frugi

mancipia, et sic per ceteros. Nihili uenit ab eo quod est 45 nihilum ; nihili genitiuus et pro omni casu accipitur sicut et frugi : nihili homo, nihili mulier, nihili mancipium, et sic per omnes obliquos ; dicitur enim inutilis et nequam. Aut neutrum est et indeclinabile, ut sinapi, herba fortissima. Hic dicit esse indeclinabile ; in euangelio uidetur declinari, ubi legitur : S? haberetis fidem sicut granum sinapis. Gummi ‘resina arboris'. NOMEN IN O VOCALEM DESINENS NOMINATIVO CASV NVMERO SINGVLARI AVT MASCVLINVM EST, VT SCIPIO, AVT FEMININVM, vT IvNO, AVT COMMVNE, VT POMILIO, AVT EPIKOENON, VT 5 PAPILIO a

60

apud casu num, in o

(376,16).

Et haec

regula est, quae

ostendit,

quod

Latinos quattuor inueniantur genera in nominatiuo singulari in o desinentia : masculinum scilicet et feminicommune | et epikoenon. Neutrum autem non inuenitur desinens.

Hic et haec pomilio dicitur 'nanus homo’,

'nana mulier' ;

pomilio dicitur ‘uetulus uetula'. — Papilio uero genus auis est, quae maxime abundat florentibus maluis et gignere solet de stercore suo uermiculos. — Scipio proprium nomen et masculini generis est et uenit ab actu ; nam okinwv Grece, 65 Latine 'baculus'. Inde Cornelius Scipio dictus est, eo quod

patrem suum Africanum iam senio confectum euntem ad senatum more baculi sustentabat. — Iuno proprium nomen deae, quae fuit soror et uxor Iouis. NOMEN IN V DESINENS NOMINATIVO CASV NVMERO SINGVLARI

79

75

TANTVM NEVTRVM EST, VT CORNV GENV GELV SPECV (376,19). Hic etiam demonstratur, quod in u terminantia nomina in nominatiuo casu singulari nisi sint neutra et indeclinabilia in singularitate, ut hoc cornu huius cornu. Cornu indeclinabile in singulari numero, in plurari uero declinatur, ut cornua cornuum. Antiqui enim ita declinabant, ut hoc cornu huius corni ; inde cornuorum remansit. — Veru

est 'spicum' et facit in plurali numero uerua ueruum ueribus ; 48/01 cf. Monac.f.15% 55/59 Laur. 39, 56-59 60 sa. cf. Monac.f.167 60 cf. Paul. Fest. p. 176 (M.) Iul. mai.f.89% Laur. 40,60 Mur. 87, 62. supra 105, 40 Erch. 77, 1 Rem. mai. 240, 3 61/63 Laur. 40, 60-62 ; cf. Isid. 12, 8, 8 63/67 cf. supra 73, 84 71 — 72 neutra : Laur. 40, 65-67 74/76 Rem. mai. 240,

4-7 et (E.) 157, 10

50 Maith. 17, 20

Luc. 17, 6

49 esse supp]. m.sec. 55 haec Laur. : hic cod. 64 scipios cod. 71 pos! terminantia abet non inueniuntur Laur. cod. B (sed non cod. A) 77 uerubus 7z.sec.

28r

IN DON. MAI. II

129

unde Virgilius : Pinguiaque in ueribus torrebimus exta colurnis. 80° SED ET HAEC OMNIA ET QVAE IN CONSONANTES DESINVNT DIVERSAS REGVLAS ET MVLTIPLICES HABENT (376,20). Scripsit autem

ad hunc locum

Probus unum

iam artem scripsit non perfectis,

librum ; iste institutor

sed ad eos, qui uolunt se

esse perfectos.

8; — Quomodo nomina “diuersas regulas et multiplices habent" ? Scilicet quia alia sunt declinabilia, alia indeclinabilia. Sunt enim quaedam quae sex casus habent, sunt quae duos tantummodo uel unum. Sunt quae in singulari deficiunt numero, sunt quae in plurali ; et cetera.

1

(De numeris nominum) NVMERI NOMINVM SVNT DVO : SINGVLARIS ET PLVRALIS (376,22). Definitio numeri hic est. Sciendum est, quia quidam dixerunt plures, quidam pauciores. Illi, qui pauciores, plura-

; lem solummodo

dixerunt,

aientes singularem

non

esse nu-

merum, quia numerus a pluralitate nuncupatur. Sicut enim Priscianus testatur, numerus non dicitur in uno proprie, sed abusiue,

quomodo

nominatiuus

casus

non

est, sed abusiue

casus dicitur, quod facit alios casus. Quare ergo Donatus 10 computauit singularem ? Ideo scilicet, quia quamuis abusiue, bene tamen numerus dicitur, eo quod ipse geminatus et multiplicatus facit omnes numeros et quod omnes numeri ex ipso componuntur et in ipso dissoluuntur. Numerus enim nisi ex multis unitatibus confici non potest. ıs

Illi, qui plures dicebant, addebant

idcirco Donatus omnem

non computauit,

numerum,

qui unitatem

dualem numerum.

Sed

quia definierunt auctores transcendit,

pluralem esse,

uel qui tertiis personis uerbi pluralibus potest coniungi. Numerus autem est Diomede testante incrementum quan20 titatis ab uno ad plures procedens. Aliter, sicut Priscianus

81/84 Pomp. 165, 16-18 cf. Mur. 87, 72

85/89 Laur. 40, 69-74

6/9 cf. Prisc. 2, 172, 5

litt.) 19/22 Clem. 35, 15-18 (paene ad litt.) 20 Priscianus : 2, 172, 2

3/22 Laur.40,3-21

3/18

10/13 Prisc. 2, 172, 20-22 (paene ad

19 Diomede testante : 301, 19

78 sq. Verg. georg. 2, 396

82 autem Pomp. : enim cod. Probo cod. 89 et cetera pos? 88 numeto fr. cod., correxi (sec. Laur.) 1 2. suppleui 19 autem Laur. : enim coz.

130

SEDVLIVS SCOTTVS

testatur,

numerus

est

dictionis

forma,

quae

discretionem

quantitatis facere potest. Numerus est coaceruatio multitudinis in unum compacta. Singularis non proprie dicitur numerus, quia non constat ex pluribus ; sicut enim nominatiuus 25

30

35

non proprie dicitur casus, sed quia ab illo alii cadere incipiunt ideo casus dicitur, et sicut unus numerus dicitur ideo quia fons sit et origo numerorum, [et] ita et singularis numerus appellatur quia pluralis numeri est origo. Numerus dictus est a numerando uel a frequentatione numerorum uel a Numeria, dea paganorum, quae fertur numerum reperisse, quam antiquitus coluerunt Romani; nam illus templum quisquis ingressus fuisset, non ante audebat faciem conuertere, donec mille passus retrorsum incedens numeraret. Siue a Numa Pompilio, rege Romanorum, ante quem ipsi Romani expertes erant numerandi, sed lapillis computabant omnia : prospera quidem candidis, aduersa uero

40

45

nigris;

unde

Persius

: Hunc,

Macrine,

diem

numera

meliore lapıllo (id est candido). Vel a nummis uocatur numerus, qui saepius numerantur, et dicitur numerus quasi nummorum riuus. "Singularis". Singulo singuli, inde uenit singularis. Plus aduerbium est quantitatis ;inde dicitur hi et hae plures et haec plura ; inde etiam pluralis numerus dicitur. SINGVLARIS, VT HIC SAPIENS ; PLVRALIS, VT HI SAPIENTES (376,22). Notandum, quia, sicut Priscianus testatur, singularis numerus finitus est, pluralis uero infinitus. Cum enim dico

homo, certum est de uno dicere ; cum uero homines, incertum de quot, nisi ceterorum nomina numerorum addidero, ut ‘duo homines', ‘decem’, ‘centum’ uel ‘mille’ et cetera, quae

5o

singulis numeris sunt proprie | attributa ad tollendam dubitationem pluralis numeri. Nam a duobus usque ad innumerabiles extenditur significatio. Sed quia de numeris ratio est, quaerendum est, quae dictiones habent numeros. Illae uidelicet, quae personas habent 24/26 cf. infra 144, 40

29/40 cf. Laur. 41, 22 Mur. 88, 83 Rem. min. 12, 23

Vatic. min. f. 44° subra 69, 89 29/34 Rem. mai. 240, 7-10 29 sq. cf. Isid. 3,3,1 30 Numeria : cf. Varr. fr. 107 (GRF p. 227) "Aug. ciu. 4, 11 Erch. 15, 12 39 sq. cf. Erch. 15, 10 Rem. mai. 240, 11 41 Plus — 43 Rem. mai. 240, 11 q. (paene ad litt.) 45 — 48 quot ef 61 sg. Prisc. 2, 172, 23-25 Laur. 41, 27-31 53/66 Laur. 41, 32-45 ; cf. Prisc. 2, 173,5 Alc. 867 A Clem. 35, 24

99 sq. Pers. 2, 1

27 et sec. seclusi

28"

IN DON. MAI. II

131

ss finitas uel infinitas, quae sunt nomina pronomina uerba uel participia. Vnde si (uerbum) deficiat in personis, deficit etiam in numeris, qualia sunt infinita uel inpersonalia, gerundia uel supina. Nihilominus quaerendum est, utrum aduerbia habent numeros. Habent etiam, sed inter accidentia aduerbii

6o numerus non ponitur ; et indeclinabiles sunt numeri aduerbiorum et ad singularem et ad pluralem dictionem aeque ponuntur, ut ‘ter feci', ‘ter fecimus'. Quid ergo interest inter numerorum nomina indeclinabilia et inter aduerbia ? Hoc scilicet, quod aduerbia singularibus et pluralibus similiter 6; iunguntur,

ut 'milies dixi', ‘milies diximus' ; nomina

uero

non nisi pluralibus, ut ‘mille homines diximus". EsT ET DVALIS NVMERVS, QVI SINGVLARITER ENVNTIARI NON POTEST, VT HI AMBO ET HI DVO (376,23). Quare dicitur singulariter enuntiari non posse ? Ideo, quia non possumus dicere 7o 'hic ambo’ et 'hic duo’, sed ‘hi ambo' et ‘hi duo’, et non dicitur

'ambo uenit' neque 'duo uenit', sed 'ambo uenerunt' et 'duo uenerunt';

ob quam

causam,

ut supra

dictum

est, inter

pluralem numerum computatur. Dualis numerus dicitur, eo quod duos tantum recipit 7; numeros. Sed hunc non recipimus, quia qui singularitatem excedit, in pluralitate deprehenditur. SvNT ETIAM NOMINA NVMERO COMMVNIA, VT RES NVBES DIES (376,24). Numero ideo dicuntur esse communia, quia sub una terminatione, quae

est es, tam nominatiuum singu-

$olarem quam pluralem habent. Dicimus singulari numero et hae res in plurali.

enim haec res in

Dies dicuntur a diis, ex quibus nomina receperunt, ut Solis, quem dominicum uocamus, dies Lunae a Luna, Martius a Marte, dies Mercurii a Mercurio, dies Iouis a 85 (Iouis dicitur quasi Iauis, id est omnium uis et fortitudo),

dies dies Ioue dies

Veneris a Venere, dies Saturni a Saturno, quem sabbatum dicimus.

Nubes

dicuntur a nubendo,

id est cooperiendo, eo

quod caelum cooperiant; nubere dicimus cooperire, inde nuptiae dicuntur, quia ibi capita nubentium flammineo go uelamine teguntur, sicut etiam adhuc puellae uerecundantes capita operire solent.

68/73 Laur. 42, 47-51

Mur. 88, 87-91

74/76 Rem. mai. 240, 13-15

(sed 69 sq. quia — hi duo a Sed. addita sunt)

78/81 Laur. 42, 53-56

Paul.f. 5%

78/80 Mur.

_8uf. Rem. Mart. Cap. 1, 7, 11 ; 6, 285, 82/90 Rem. mai. 240,15-22 88, 93-95 13 8Svsq.cf.lud.13,7,2 — 88/90 cf. Isid. 9, 7, 10

56 uerbum suppleui (sec. Prise. Laur.)

mineo efiam Monac. f. 17!

59 habeant numeros Laur.

89 flam-

132

SEDVLIVS SCOTTVS

SVNT SEMPER SINGVLARIA GENERIS MASCVLINI, VT PVLVIS SANGVIS cinis (376,25). Puluis singulariter declinatur semper, licet Horatius dixerit : Nouendiales spargite pulueres. (Nouen95 dialis nonus dies est, qui celebratur nono die in exequiis mortuorum ; octo enim dies seruabatur corpus et abluebatur,

nono uero die incendebatur et sic sepeliebatur.) Quaeritur, quare haec nomina dicuntur esse singularia semper, cum legamus in psalmis : Libera me de sanguinibus, roo et in euangelio : Qui non ex sanguinibus. Ad quod dicendum, : quia illo in loco maluit interpres frangere regulam grammaticorum quam reticere proprietatem Grecae interpretationis. Apud Latinos uero semper singulariter efferuntur propter unitatem sui. Similiter puluis ; res enim ista indiuidua est nec ; potest habere sectionem, et quia non potest habere sectionem, non potest habere pluralem numerum. Numquid potest hoc in loco esse dimidium pulueris et illo loco dimidium pulueris ? Naturaliter ergo ista res indiuidua est, et idcirco semper numeri est singularis. Igitur puluis uel sanguis quando plura1o liter proferuntur, non proprie sed usurpatiue hoc fit. Sanguis dicitur, eo quod sanciat (id est confirmet) corpus. Est enim proprie sanguis, quamdiu in corpore est ; postquam uero extra corpus profluxerit, cruor uocatur. SVNT SEMPER PLVRALIA, VT MANES QVIRITES CANCELLI 15 (376,26). Manes dicuntur animae mortuorum uel dii infernales. 'Manum' dicebant antiqui bonum ; inde ‘mane’ prima hora diei. Hinc etiam per kara dvríópaow (id est per contrarium) manes dicuntur, eo quod non sint boni. — Quirites Romani dicuntur, id est a Romulo, qui et ipse Quirinus ab 20 hasta dicitur, quam semper portabat in manu. “Quiris’ enim lingua Sabinorum hasta uocatur ; unde securis dicitur quasi semicuris, id est semihastam, habens. Vel Quirites a Quirino

nuncupantur monte, in quo curia apud priscos Romanos fuit,

93 sq. Rem. mai. 240, 22 sq. (paene ad litt.) ; cf. "Ambr. f. 38r 94/97 Monac. f. 17°; ef. Porph. ad l. Seru. Aen. 5, 64 98/10 Laur. 42, 58-71 Paul.f. 5»

98/4 Mur. 88, 97-4; cf. Aug. in euang. Iob. 2, 14. ad Cuimn.f.29* 176, 12-17 (paene ad litt.) 11 Monac. f. 17° ; cf. Isid. 15, 4, 2

4/10 Pomp.

12 sq. cf. Isıd. T1 1-129 15/21 Rez. mai. 241, 1-6 15/18 cf. Seru. Aen. 3, 63 ; etiam Paul. Fest. p. 146 (M.) Seru. Aen. 1, 139. Isid. 8, 11, 100 18/21 cf. Paul. Fest. p. 49 (M.) Seru. Aen. 1, 292 Laur. 43, 73 22/27 Laur. 43, 74-79

94 cf. Hor. epod. 17, 48

99 Ps. 50, 16

100 Iob. 1, 13

17 per sec]. Brearley (sed ap. Rem. exstat) _cata antifrasin cod. 20 portabat Rez. : portabit cog. quiri ex quirinis corr. zz.sec.

19 a suppl. m.sec.

IN DON. MAT. II

133 quo residebant centum uiginti iudices. Et quia multi manes 2; et multi Quirites erant, ideo semper pluraliter proferuntur. — Cancelli quoque quia ex diuersis conficiuntur rebus, merito pluraliter semper proferuntur. SVNT SEMPER SINGVLARIA GENERIS FEMININI, VT PAX LVX (376,26). Ideo singulariter semper | pronuntiantur, quia si una 35» uel certa non fuerit pax uel si diuidatur pax, discordia erit. Lux similiter singulariter declinatur, nam

brae semper manebunt,

si diuidatur, tene-

et lux quamuis ex

plurimis confi-

ciatur materiis, non tamen certa lux nisi diei. Lux

dicitur a

luendo, id est purgando, eo quod diluat tenebras noctis. 35 SVNT SEMPER PLVRALIA, VT KALENDAE NVNDINAE FERIAE QVADRIGAE NVPTIAE SCALAE SCOPAE (376,27). Kalendae Grece,

Latine

dicuntur

‘uocationes’ ; nam

xaÀÓ

dicitur

“uoco’. Antiquitus enim noua luna apparente minor pontifex ascendebat in Capitolium et clamabat septies : ‘kalo kalo’ ; 4o et quia multis uicibus clamabat, idcirco semper pluraliter pronuntiantur. Tot uicibus clamabat ‘kalo kalo', quot dies restabant usque ad Idus, id est usque ad diuisionem mensis (nam *iduare' Grece, ‘diuidere’), et quot uicibus clamabat, tot

diebus celebrabant. 45 Nundinae dicuntur mercationes a uerbo nundinor nundinaris (id est mercor mercaris), et quia pluribus diebus celebrantur, ideo semper pluraliter efferuntur. A die enim Kalendarum pagani usque in Nonas libabant sacrificia diis suis et nulla opera ruralia exercebant. Expletis autem sacrificiis agebat so unusquisque mercationes pro libitu suo. Feriae dicuntur a fando, id est loquendo. Antiqui enim certis diebus per singulos annos celebrabant festa parentum suorum et ibi immolabant boues et arietes et hircos et dicebant : “accipe istum ad tuum opus”, et quia multi aderant, 55 ideo semper pluraliter efferuntur. Vel feriae dicuntur a fando,

quia deus dixit septies in creatione mundi Fiat [Fiat] ; ideo 26 sq. cf. Seru. georg. 1, 192 29/33 Laur. 43, 81-83 Mur. 89, 13-15 (paene ad litt.) ; cf. Rem. mai. 241, 6 33 sq. Rem. mai. 241, 8 (paene ad litt.) 36/44 cf. Rem. mai. 241, 8 36/41 Laur. 43, 85-89 Mur. 89, 17-21 (paene adlitt.) ; cf. Marr. sat. 1, 15, 9 36/38 cf. Paul. Fest.p.225 (M.) 45 et 47/50 Laur. 43,

90-93

Mur. 89, 22-25

45/47 Rem. mai. 241, 12-14

51/56 Mur. 90, 26-31 (paene ad litt.)

51 cf. lud. 5, 30, I2

45 cf. Isid. 5, 33, 14

51/55 Laur. 43, 94-97 (paene ad litt.)

55/58 Rem. mai. 241, 14-16

56 Gen. 1, 3 sqq.

29 singulariter Laur. Mur. : singularia cod. 33 tamen Laur. : tm (= tantum) cod. 36 scale scope suppl. m.sec. 37 kalo cod. 48 in ex ad corr. m.sec. 49 autem Laur. Mur : enim cod. 56 Fiat a//. seclusi (sec. Mur.)

297

134

SEDVLIVS SCOTTVS

pluraliter dicuntur feriae, licet abusiue dicatur ‘prima feria’, 'secunda feria’. Quadrigae dicuntur, quia ibi pluraliter quattuor equi 6o semper iunguntur ; bigae uero, ubi duo. Et quadrigae sunt currus quattuor equorum, et idcirco pluraliter proferuntur. Similiter nuptiae pluraliter dicuntur, eo quod ibi duo copulantur, id est uir et femina. Hoc enim genus matrimonii quia non potest per unum fieri sed per duos, ideo numeri est plura65 lis.

Similiter scopae pluraliter dicuntur, eo quod ex multis uirgis constant ; 'scopare' dicimus pauimenta uerrere. Scalineon dicunt Greci 'gradatim' ; inde scalae dicuntur a gradibus, eo quod multis lignis constant. 70 SVNT SEMPER SINGVLARIA GENERIS NEVTRI, VT PVS VIRVS AVRVM ARGENTVM OLEVM FERRVM PLVMBVM TRITICVM ET CETERA FERE, QVAE AD MENSVRAM VEL PONDVS REFERVNTVR (376,28), scilicet singulariter pronuntiantur. Quare dicit "fere" ? Cur non dicit ‘omnia’ ? Ideo quia poetae ibi neces7s sitate metrica usurpauerunt tres casus in plurali numero, id est nominatiuum

accusatiuum

et uocatiuum,

sicut idem

in sequentibus dicit : QVAMQVAM MVLTA CONSVETVDINE VSVRPATA SVNT, VT VINA MELLA HORDEA (376,30). '""Vsurpata sunt"', id est contra 8o usum accepta consuetudine poetarum, sicut Virgilius : Mellaque decussit foliis ignemque remouit, et bassim riuis currentia wina repressit, et : Grandia saepe quibus mandauimus hordea

sulcis. Omnia, quae ad mensuram pertinent, ut oleum uinum triticum, et quae ponderantur, sicut aurum argentum et

8; plumbum, singulariter dicuntur. Sciendum, quia mensuran-

tur liquida et arida, ponderantur uero metalla. Pus indeclinabile est, quando putredinem uel corruptionem corporis significat ; quando uero declinatur pus puris, custodiam significat. Vnde legimus de Ieremia : Et extraxit eum

9o Abimelech de pure, id est de custodia ; hinc dicitur et corpus

quasi cordis pus, id est custodia.

60/62 e7 63/67 Laur. 44, 98-2 68 sg. Monac. f. 17 73/77 Laur. 44, 7-9 85 sq. Laur. 44, 11 sq. Mur. 90, 41 sq. 87/91 cf. Virg. 85, 20 Erch.78,12 Hrab.

Maur. 673

A

Monac.f.17

80/82 Verg. georg. 1, 131 sq.

91 quasi ex -i- corr. m.sec.

89 sq. Rem. mai. 241, 21 sq.

82 sq. Verg. ecl. 5, 36

89 sq. cf. Ier. 38, 13

IN DON. MAI. II

95

A^

IO

15

20

135

Virus dicitur uenenum a ui, et est indeclinabile pro differentia alterius nominis, quod est uir. Inuenimus tamen declinari apud poetas, sicut Lucretius : taetri Primordia uiri. Argentum Latine, Grece dpyópiv dicitur; unde $uapyvpía dicitur amor argenti. Aurum dicitur ab aura, id est a splendore ; unde et aurora dicitur prima lux diei. Olea et oliua arbores sunt ; oleum et oliuum liquor. Triticum dicitur a terendo. Hordeum est genus farris. SVNT SEMPER PLVRALIA EIVSDEM GENERIS, VT ARMA MOENIA FLORALIA SATVRNALIA VVLCANALIA COMPITALIA (376,31). Arma ideo dicuntur pluraliter, quia multa sunt multaque significant : arma uocantur instrumenta fabrorum et pistorum ; nos etiam libros arma uocamus, unde armarium

"locus, ubi spiritualia arma conduntur’ ; et arma dicuntur generaliter instrumenta cuiuslibet artis. Moenia dicuntur munitiones ciuitatum dicunturque quasi munia a muniendo, et ideo proferuntur pluraliter, quia ex multis lapidibus fiunt. Floralia

dicuntur

festa

Florae

deae,

ministrae

Veneris,

cuius festa uernali tempore celebrabantur, id est mense Aprili, quando flores sunt ; et quia multi ibi conue|niebant multisque uicibus fiebant, ideo pluraliter pronuntiantur. Saturnalia dicuntur festa Saturni et pluraliter declinantur, quia in unoquoque anno fiebant. Vulcanalia festa Vulcani; et dicitur Vulcanus deus ignis, quasi uolans candor. Compitalia festa Cereris, quae filiam suam Proserpinam raptam a Plutone deo infernali per compita et per biuia inquirebat ; compita dicuntur ubi multae uiae iunguntur. Similiter Dionysia et omnia nomina festorum plurali numero efferuntur. SVNT QVAEDAM POSITIONE SINGVLARIA, INTELLECTV PLVRALIA, VT POPVLVS CONTIO PLEBS (376,32). Positio hic pro litteratura, intellectus uero pro sensu ponitur. Haec itaque

92 Rem. mai. 241, 22 sq. 93 sq. cf. Seru. 432,27 Prise. 2, 275,2 95/99 Rem. mai. 241, 23-26 (paene ad litt.) 95 cf. Isid. 16, 19 96 cf. Prisc. 3, 509, 28 Isid. 16, 18, 1 98 sq. cf. Isid. 17, 3, 4 3/6 Rem. mai. 241, 26-29 (paene ad litt.) ; cf. Isid. 18, 5, 1 b sq. cf. Isid. 15, 5, 4 7 sq. cf. Isid. 15, 2,17 Rem. mai. 241,29 ® Laur. 44, 1559. 10/20 Rem. mai. 241, 30 - 242, 3 (paene adlitt.) ; 18 sa. cf. Seru. 15 sq. cf. Seru. Aen. 8, 414 cf. Laur. 44, 17 Mur. 90, 46 georg. 2, 382 Isid. 15, 16, 12 22/26 Laur. 44, 24-28 22 sq. Mur. 91, 54 sq.

94 Lucr. 2, 476

4 post arma add. enim Rem. 2conpetalia cod. filargia cod. 95 argiron cod. 18 competa cod. 17 Cereis cod. 16 conpetalya cod. 8 quasi suppl. m.sec. 19 Dyosinya cod.

29"

136 2

5

SEDVLIVS SCOTTVS

litteratura singularia, intellectu pluralia sunt, quia populus contio uel plebs non ex uno tantum, sed ex multis constat hominibus. Contio dicitur congregatio; inde contionator dicitur qui ad congregationem sermonem facit, sicut Salemon ecclesiastes : ecclesiastes Grece, Latine 'contionator'. Plebs, id est

multitudo. SVNT QVAEDAM POSITIONE PLVRALIA, INTELLECTV SINGVLARIA, VT ATHENAE CVMAE THEBAE (377,1). Positione pluralia sunt, quia per nominatiuum pluralem proferuntur ; intellectu uero singularia, quia non plures Cumae uel Thebae, sed una 3 5 ciuitas fuit Cumae,

alia Thebae, alia Athenae.

Athenae ciuitas est Greciae potentissima, et dicitur mater sapientiae, quia, ut dicunt Greci, in illa inuenta est saecularis

40

sapientia ; et dicta est a Minerua, quae Grece '"A6jvy dicitur, quae ciuitatem aedificauit ; interpretatur enim Athenae adavarn, id est immortalis : d ‘sine’, 0dvaros 'mortalis'. Mycenae ciuitas est Agamemnonis. Thebae ciuitas est Greciae nobilissima cum centum portis, cuius habitatores Thebani dicti sunt ; alia Thebae est in Aegypto similiter nobilissima

cum centum portis, a qua Thebaei dicuntur, unde et Thebaei

martyres dicti sunt, qui fuerunt cum beato Mauritio. Cumae ciuitas est Campaniae.

45

(De figuris nominum»

sa

FIGVRAE NOMINVM SVNT DVAE : SIMPLEX ET COMPOSITA (377,3). Definitio numeri. Sciendum est autem, quia quidam uoluerunt unam figuram solummodo, id est compositam, dicentes figuram esse dictam a fingendo, id est componendo, et propterea figuram non posse dici simplicem in una parte, quia nullam continet duplicitatem ; si enim figura dicitur a fingendo, id est a componendo, simplex figura esse non 27/30 Rem. mai. 242, 5-1 ; cf. supra 109, 47 — 929 cf. Isid. 6, ; 7, 6, 65 32/35 Laur. 45, 30-33 ; (f. Mur. 91, 58 — 36/41 cf. Monac. f. 18s2, 19 368/38 er 39 sg. Rem. mai. 242, 7-10

38 cf. Isid. 15, 1, 44 39 sa. cf. Mythogr. 2, 119 4 sq. Rem. mai. 242, 10 sq. 43 sq. cf. supra 91, 31 45 sg. Rem. mai. 242, 11 sq. 3/36 Laur. 45, 3-32 ;, Mur. 91, 62-88 (paene ad litt.) 7 sq. cf. supra 69, 97

44 sq. cf. Adon. mart., 22 Sept. (PL 123, 361 D)

24 ante pluralia habet uero Laur. 28 ecclesiasten cod. 7S. 38 Athis cod. 40 athanate cod. thanatos cod. (bis) 1 zit. suppleui 3 autem Laur. : enim cod.

33 pluralem suppl. cod. 44 Thebey

IN DON. MAT. II IO

x

a

2o

2 ^

30

137

potest, quia nullam habet compositionem. Addebant etiam hoc ad suos errores confirmandos, quod, si simplex pars potuisset dici figura, praepositio, quae simplex pars est, figuram haberet ; et idcirco dicebant figuram non posse habere praepositionem, quia simplex non potest esse figura. Sed quaerendum est summopere : Si simplex non est, cur computatur in nomine ? Vel etiam : Si simplex pars dicenda est figura, cur non computatur in praepositione ? Ad quod respondendum nullam partem habere figuram, nisi ubi aliqua contrarietas est. Verbi causa si statuas uno in loco duas imagines, simplicem uidelicet et compositam, alteram habet illa, quae simplex est, figuram et alteram, quae composita fuerit. Simplex enim ad comparationem compositae uocatur. Simplex dicitur quasi semel plexa, id est una uice ; composita dicitur quasi simul posita, id est simul plicata. Nam simplex figura est naturalis, composita artificialis. Composita similiter ad comparationem simplicis sortitur nomen, et ita uicissim sibi uocabula largiuntur. Vbi autem haec contrarietas non fuerit, figura nulla est dicenda, et ob hoc praepositio figuram non est consecuta, quia nulla contrarietas ibi inuenitur. Nomen uero ideo potitur figura, quia habet hanc contrarietatem.

Figura autem substantialiter ita definitur : Figura est habitus uocum, per quas corpora aut res significantur, utrum sua natura an per artem enuntientur. 3 VA

4o

45

Dicta uero est figura a fingendo, id est a componendo, quia antiqui fingebant imagines in. parietibus uel etiam in lapidibus; unde modo compositores luti figulos uocamus. Vel figura dicitur res artificialis, quae aut ex una parte constat et simplex dicitur aut ex pluribus et composita uocatur. Qui denique plures asserunt esse figuras, connumerant tres (secundum Priscianum), simplicem uidelicet compositam et decompositam, hoc est a compositis deriuatam, ut felix infelix infelicitas ; sed decomposita dicitur quae a composita deriuatur : animus simplex figura est, magnanimus composita est, magnanimitas decomposita. Quare ergo Donatus non est secutus huius rei assertores, ut decompositam annumeraret figuram ? Quantum ad numerum pertinet, propter compendium (id est propter breuitatem), quantum uero ad sensum, 22 cf. Vatic. min.f.44 —Rem. min. 21,16

15,16

Clem. 36, 30

Paul.f. 6

34/36 Rem. mai.242, 13 sq.

31/33 Bern. 85, 15

Rem. min. 13, 5-7.

Erch.

Paul. f. 6

Ercb. 15, 20 (paene ad litt.) ; ef. INon. p. 52 (M.) Isid. 20, 4,2. Isid. diff. 1,528 39/41 cf. Prisc. 2, 177, 10 Mur. 92, 89-9 (paene ad litt.)

39/61 Laur. 46, 33-52

26 autem Laur. Mar. : enim cod. 20 figuram Laur. : figura cod. 31 autem Laaur. : enim cod. inuenitur corr. m.sec.

27 fuerit ex

138

$0

SEDVLIVS SCOTTVS

intra eas eam comprehendit, quas ipse numerauit. | Porro regula grammaticae artis est, ut illa dicatur composita figura, quae diuidi et redintegrari potest cum integritate sensus ; quae uero redintegrari cum integritate sensus nequit, composita non ualet dici figura, ut magnanimitas. Si enim dicamus magnani, nihil sensus continet in se ; similiter mitas ;

propter quod per se figura non dicitur, sed intra simplicem 5 comprehenditur. Definierunt quippe auctores grammaticae artis, ut decomposita figura, quae in duas partes diuidi potest ita ut unaquaeque retineat sensum proprium, pertineat ad compositam figuram, sicut est infelicitas ; infelicitas enim per se, si diuidatur, potest habere perfectum sensum. Illa uero 6 o decomposita figura, quae ad utilitatem sensus separari non potest, ut magnanimitas, pro simplici teneatur. SIMPLEX, VT DOCTVS PRVDENS, COMPOSITA, VT INDOCTVS IMPRVDENS (377,3). Notandum, quod, sicut Pompeius testatur, figura aut naturalis est aut ex arte descendit. Illa, quae ^

6 sa naturalis est, simplex uocatur,

posita. Nam

quae ex arte descendit, comquando dicimus doctus, hic nihil ars ualet, sed

ipsa positio simplex (est) constituta ; cum uero dicimus indoctus, ex arte descendit. 70

75

Sed et hoc attendendum, quia composita figura duplici ratione est reperta, scilicet uel propter contrarietatem, sicut superius dictum est, uel propter euphoniam. Propter contrarietatem, ut pius impius; dissonantia quippe inest, quia aliud pius, aliud sonat inpius. Propter euphoniam uero, sicut inimicus, quod compositum est ex in et amico ; melius enim

sonat inimicus quam inamicus.

COMPONVNTVR

AVTEM

NOMINA

QVATTVOR

MODIS

: EX

DVOBVS INTEGRIS, VT SVBVRBANVS (377,4). Sub integra pars est, urbanus similiter. Ex quattuor elementis componuntur omnia corpora, sic componuntur

80

Vrbanus

ciuitatis;

dicitur qui intra urbem suburbanus,

nomina ex quattuor modis.

qui extra,

habitat uel in territorio uel

suburbanus

qui in

suburbio habitat. Territorium quasi terra boum uel quia a pedibus boum teritur. "Quattuor modis", id est quattuor

51/53 cf. Erch. 16, 4 63/75 Laur. 46, 54-66 ^ 63/68 cf. Pomp. 169, 1 Mur. 93, 13 Erch. 15, 18 69/75 Mur. 93, 16-21 93 sq. Laur. 47, 68 sq. 78 sq. Rem.

mai. 242, 20-22 (baene ad litt.) min. 22, 5

80/82 cf. Laur. 47,69

82 sq. cf. Isid. 14, 5, 22

Rem. mai. 242,22

67 est suppleui (sec. Pomp. Laur.) 76 autem Don. : enim cod. nus — habitat or. cod., in marg. suppl. m.sec.

Rem.

81 sg. suburba-

sor

IN DON. MAI. II

139

uarietatibus. Vrbanus aliquando pro eloquente ponitur, quia 85 eloquentiores sunt illi, qui in urbibus habitant, quam illi qui in uillis. Ex DVOBVS CORRVPTIS, VT EFFICAX MVNICEPS (377,5). Efficax dicitur effectum capiens et est compositum ab effectu et capiens ; effectus corrumpitur,et facit effi ; capax similiter 9o corrumpitur et facit cax ; inde efficax dicitur quasi effectus capax, qui implere potest quod uult. Municeps

quoque

compositum

est a munere

et capiens.

Nuncupatur autem municeps siue locus uel aliquod receptaculum,

quod

munera

capiat,

siue

homo

exactor

pecuniae.

9; Necnon etiam, ut quidam uolunt, ille municeps appellatur, qui intra urbem patriam possidens hereditatem munera a ciuibus accipit uel qui ob locum uel territorium suae habitationis munera

ı

;

1o

15

soluit, sicut dicit Paulus apostolus, quod fuerit

a Tharso Ciliciae non ignotae ciwitatis municeps. Municeps genus quoddam erat apud Romanos, qui cum eis in omnibus communicabant, nisi in suffragii latione (suffragii enim latio est fidem illorum recipere), id est fideiussores esse non poterant. Munus corrumpitur et facit muni, capiens corrumpitur et facit ceps ; inde componitur municeps. Municipes dicebantur apud Romanos, qui a subiectis gentibus munera accipiebant. EX INTEGRO ET CORRVPTO, VT INEPTVS INSVLSVS (377,6). In integra pars est, eptus corrumpitur ex eo quod est aptus. Aptus dicitur congruus, ineptus autem stultus siue non aptus. Similiter in eo nomine quod est insulsus in integra pars est, sulsus corrupta. Salsus enim dicitur cibus conditus sale uel aliud quodlibet, siue homo sapientia repletus ; insulsus autem dicitur stultus siue fatuus. Insulsus quasi insalsus uel non sapientia conditus, stultus scilicet. Nam sal sapientiam significat ; unde Terrentius : Qui habet salem, qui in te est, id est

sapientiam, et Dominus in euangelio : Habete sal in wobis.

88 sq. Laur. 47, 71-73

92/99 Laur. 47, 73-80 ;

89/91 Rem. mai. 242, 23-25

92 cf. Pomp. 169, 25 Serg. 495, 3_ Bern. 74, Mur. 94, 28-35 (paene ad litt.) 99/2 Rem. mai. 242, 25 sq. (ubi textus corrigendus) ; cf. Paul. Fest. p. 127 27-val. 9/14 Laur. 47, 81-87 Mur. 94, 37-42 (M.)

99 Act. 21, 39

92 est suppl. m.sec.

16 Ter. Eun. 400 sq.

17 Marc. 9, 49

93 autem Laur. : enim cod.

14 insalsus cod. : non salsus 7z.*ec.

13 autem Laur. : enim cod.

16 salem ex sal corr. m.sec.

&

140

SEDVLIVS SCOTTVS

EX CORRVPTO ET INTEGRO, VT PINNIPOTENS NVGIGERVLVS (377,7). Pinni corruptum est, ut quidam dicunt, in prima 20 syllaba uerso e in i, si ad pennam referendum est auium, quae a pendendo secundum quosdam dicitur. Si autem a pinnaculo, ultima corrupta est. Pinna dicitur summitas domus uel alicuius rei. Pinnipotens ergo quasi summus potens dicitur, pennipotens quasi pennis potens, ut aliquid uolatile uel 2; angelus. Nugi corruptum est ex eo quod est nugas, id est uanus ; gerulus autem, id est portitor, integrum est. Nugigerulus autem dicitur uanus portitor. Vel pin Grece, 'acutum' ; inde pinna, id est gladius ex utraque parte acutus, et pinnipotens, 3o id est gladiator pinnam habens, id est gladium. Nugigerulus, id est piger et inutilis portitor; nugax Hebreum uerbum et interpretatur ‘inutilis’. Componuntur ergo nomina modis quattuor : ex duobus integris, ut iusiurandum ; ex duobus corruptis, ut beniuolus ; 35 | ex integro et corrupto, ut extorris ; ex corrupto et integro,

ut efferus. Et componuntur uel cum aliis nominibus, ut paterfamilias; uel cum pronominibus, ut huiusmodi; uel cum uerbis, ut armiger ; uel cum aduerbiis, ut satisfactio ; uel cum

participiis, ut senatusdecretum ; uel cum coniunctionibus, ut 4o uterque plerusque (sed magis in huiuscemodi nominibus 'que' syllabica epectasis dicenda est quam coniunctio).

COMPONVNTVR ETIAM DE COMPLVRIBVS, VT INEXPVGNABILIS INPERTERRITVS (377,7). "De compluribus" dicit ‘de multis’. Pugnabilis dicitur locus, qui expugnari potest, uel homo non 45 ualens pugnare, id est infirmus, qui uinci potest. Expugnabilis, ualde pugnabilis, id est ualde superabilis, qui cito uinci potest, uel locus inualidus nullam facultatem tribuens pugnandi. Inexpugnabilis, id est inuincibilis, qui a nullo ualet superari. Territus dicitur timens, perterritus ualde timens, inperterso ritus nihil timens.

Componuntur enim uel a duabus dictionibus, ut semiuir septentrio, uel tribus, ut inperterritus, uel amplioribus, ut cuiuscumquemodi.

19/28 Laur. 48, 89-98

Mur. 94, 44-52

Isid. 19,19, 11 Rem.mai. 242,28

2/1179; 11 Mur. 95,54

26/28 cf. Isid. 10, 192.

33/36 cf. Pri. 2, 178,16

al.

28 sq. cf.

36/40 cf. Prise.

40 sq. cf. Prisc. 2, 182, 15 43/50 Laur. 48, 1-8 (cod. A) ; ef. Rem. min. 23,15 al. 51/53 Prisc. 2, 179, 18 - 180, 2 (paene adlitt.)

19 est suppl. m.sec.

22 corrupta ex correpta corr. m.sec.

Mur. : pinnipotens cod.

28 autem Laur. : enim cod. (bis)

24 pennipotens Lar.

41 epentasis cod.

3o"

IN DON. MAL. II

147

Quaeritur autem, cum Donatus in sequentibus dicat ss cauendum esse, "ne ea nomina componamus, quae aut composita sunt aut componi non possunt", cur ipse contra suam regulam fecit; nam expugnabilis compositum nomen est, quod ipse rursus componit, cum dicit inexpugnabilis. Sed sciendum, quia tamdiu componi possunt nomina, donec 6o mutetur sensus ; postquam enim mutatus fuerit sensus, cessandum est a compositione. IN DECLINATIONE COMPOSITORVM NOMINVM ANIMADVERTERE DEBEMVS, QVOD EA, QVAE EX DVOBVS NOMINATIVIS COMPOSITA FVERINT, EX VTRAQVE PARTE PER OMNES CASVS DECLINARI 65 POSSVNT, VT EQVES ROMANVS, PRAETOR VRBANVS; QVAE EX NOMINATIVO ET QVOLIBET ALIO CASV COMPOSITA FVERINT, EA PARTE DECLINARI TANTVM, QVA FVERIT NOMINATIVVS CASVS, VT PRAEFECTVS EQVITVM VEL SENATVS CONSVLTVS (377,8). “Animaduertere’’, id est animo debemus considerare. 70 "Eques Romanus, praetor urbanus" : haec nomina ex duobus

nominatiuis

composita

sunt

declinari : eques Romanus,

et ex

utraque

parte debent

equitis Romani, equiti Romano,

sic et cetera. Equites uocabantur pars Romani exercitus, quae equis utebatur ; Romanus enim exercitus diuisus erat in 7; equites et in pedites ; equites uocabantur alae, pedites nodi. — Praetor dicitur quasi praeitor; praetor urbanus, qui praeerat urbi ; ipse est et aedilis (aedes munitiones dicuntur, inde aedilis qui praeest aedibus). Haec licet ex utraque parte

$0

declinentur, tamen uni declinationi attribuuntur.

"Praefectus equitum"' : praefectus est nominatiuus, equitum genitiuus pluralis ; ideo ex nominatiui parte declinatur praefectus, equitum immobili permanente : genitiuus praefecti equitum, datiuus praefecto equitum. Praefectus equitum est qui equitibus praeest. — "'Senatus consultus", senatus

85 consulti, sic et reliqua. Senatus

consultus

dicebatur,

qui in

senatu consulebatur (id est interrogabatur), quia ex ipso responsum reddebatur. Quaeritur, si ex duobus nominatiuis sint nomina composita et ex utrisque declinentur et flectantur lateribus, cui sint

54/01 cf. Mur. 95,62 ; etiam Seru. 432, 28.

Pomp. 170,8.

Ambr.f.41%

ad Cuimn.

f. 292» B5 sg. Don. 377, 13 sq. 75 cf. Isid. 9, 3, 60 76/78 Rem. mai. 243, 3-5 77 sq. cf. Varr. ling. 5, 81 Prisc. 2, 432, 26 88/99 Laur. 48, 16-27 88/95

Mur. 96, 79-87

74 68 consultus scripsi (cf. infra I. 84) : consultum cod. (cum Don. Laur. Mur.) 79 tamen scripsi : 76 4. praeto urbanus qui praeera cod. quae scripsi : qui cod. tin cod. tantum Brearley

LI

I42

SEDVLIVS SCOTTVS

9» assignanda declinationi. Nec dubium, quin secundae. Sicut enim regula praeceptorum pandit, prout in simplicibus nominibus ultimae considerandae sunt clausulae ut doctus ti, ita et in compositis. Quotiens enim composita declinantur nomina ex duobus nominatiuis, ei declinationi ea dare debe95 mus, cuius fuerit ultimum nomen, ut praetor urbanus, prae-

toris urbani. Illorum uero nominum declinatio, quae ex nominatiuo et quolibet alio casu composita fuerint, ex nominatiuo cognoscitur, ut praefectus equitum, praefecti equitum. : Excipitur alterutrum alterutrius, quod quia in feminino et neutro ex corrupto et integro est, ideo exterius habuit declinationem alterutrius, ut sit genitiuus et datiuus trium generum similis, quod proprium est omnium in ius terminantium s genitiuum.

Sin uero ex utroque obliquo, manet indeclinabile, ut eiusmodi ; sin ex nominatiuo et obliquo uel ex obliquo et nominatiuo, nominatiuus tantum declinatur, ut praefectus

ı0

urbis, praefecti urbis, senatus consultum, senatus consulti.

PROVIDENDVM EST AVTEM, NE EA NOMINA COMPONAMVS, QVAE AVT COMPOSITA SVNT AVT COMPONI OMNINO NON POSSVNT (377,13). Quaerendum est, quare Donatus hoc in loco dixerit : “Prouidendum, ne ea nomina componamus, quae aut composita sunt", cum superius praemiserit : 'Componun1; tur etiam ex compluribus". Quantum enim ad litteram pertinet, quasi contra se locutus est. Sed sciendum est : quotienscumque componimus ea nomina, quae composita fuerant, ipsa prior compositio pro simplici habetur. Ex hoc enim intelligere possumus uera esse | quae dicimus, quoniam

20 compositio aut confirmat aliquid aut destruit. Confirmat, ut territus perterritus ; territus enim dicitur 'timens', perterritus “ualde timens’ ; cum ergo eundem habeat intellectum territus,

quem habet et perterritus, uidetur hoc nomen non esse compositum, sed potius pro compositione firmatum. Destruit autem 2; uel mutat, ut felix infelix ; cum enim componitur hoc nomen quod est felix et dicitur infelix, ipsa compositio destruit uel mutat sensum simplicis nominis. Vnde apparet Donatum non contra se locutum esse, sed cum dicit “Prouidendum est,

1/8 cf. Prisc. 2, 181, 1 6/9 Prisc. 2, 183, 1-5 (paene ad litt.) 16/27 cf. Pomp. 170, 11 30-62 14 sg. Don. 377, 7

12/45 Laur. 49,

10 autem Don. : enim cod. 17 componimus Laur. : componamus cod. autem Laur. : enim cod. 28 dicit Laur. (cf. 143, 30) : dixit cog.

24

31

IN DON. MAI. II ne ea nomina componamus,

143

quae composita sunt", de illis

3o dicit nominibus, quae, cum composita fuerint, mutant sensum, ut felix infelix ; haec etenim iterum nos componere non

conuenit. Cum uero (dicit? ''Componuntur etiam nomina ex pluribus", ita intelligendum est, ut scilicet illa nomina ex compluribus possint partibus componi, quae in prima com-

35 positione non mutant

sensum,

ut territus perterritus ; haec

enim nomina iterum recomponi ualent, ut inperterritus. Tamdiu componenda sunt nomina, tametsi composita sunt, quamdiu crescit sensus. Deficiente autem sensu, cessandum a compositione. 4o Praeterea scire nos conuenit, cum quibus partibus nomina componuntur. Cum omnibus dumtaxat praeter interiectionem. Nam nomen cum nomine componitur, ut pater familias ; cum pronomine, ut huiusmodi ; cum uerbo, ut lucifer ;cum aduerbio, ut satisfactio ; cum participio, ut plebisscitum ; cum

45 coniunctione, ut uterque; cum praepositione, ut perfidus. Nomina enim elementorum uel propria non possunt componi. Et singularia cum pluralibus componuntur, ut orbisterrae orbisterrarum,

paterfamilias et paterfamiliarum,

et armorumpotens.

armipotens

Et notandum, quod composita sub uno

so accentu pronuntianda sunt. Postremo sciendum, quod omnes

partes orationis habent plerisque participiis. I

composita

absque interiectione

et

(De casibus nominum»? CASVS NOMINVM SVNT SEX (377,15), id est sex sunt inflexiones nominum. Definitio est numeri. Nam quidam plures, quidam pauciores esse uoluerunt. Illi qui pauciores esse

; uoluerunt,

auferebant nominatiuum

et uocatiuum,

quia isti

non cadunt. Sed duobus modis a Donato inter casus computantur : siue translatiue, quia quamuis non cadant, tamen alios cadere

faciunt;

uel si recte considerentur,

non

plus

reliqui cadunt quam isti, quia, sicut genitiuus cadit in da10 tiuum, similiter nominatiuus in genitiuum. Duobus enim modis casus dicitur, eo quod (cadit) sensu et litteratura.

37/39 cf. supra 141,59

42/45 cf. supra 140, 36.—

A6 cf. Prisc. 2, 145, 4 — 41/49

Prisc. 2, 183, 9-11 49 sq. cf. Prisc. 2, 180, 17 3/29 Mur. 97, 7-34 (paene ad litt.) 3/22 cf. Seru. 433, 12 Pomp. 133, 22. al.

32 dicit suppleui (sec. Laur.) 38 autem Laur. : enim cod.

suppleui (sec. Mur.)

36 ualent s.J. m.sec. (et Laur.) : possunt cod. 48 et suppl. m.sec. 1 Zt. suppleui 11 cadit

LT

144

2)

20

25

30

35

40

SEDVLIVS SCOTTVS

Ili, qui plures esse uoluerunt, enumerabant septimum et octauum casum, qui nihil est aliud nisi ablatiuus sine praepositione. Septimus est, sicut Virgilius : Non uobis rege Latino diuitis uber agri Troiaeue opulentia deerit ; octauus, sicut idem Virgilius : It clamor caelo ; pugnatur comminus armis. Sed Donatus non dicit octo esse casus, quia hoc uarietas facit ablatiui, ut aliquando cum praepositione, aliquando sine praepositione proferatur ;tamen non perdit uim suam, sed semper est ablatiuus. Similiter et accusatiuus quamuis aliquando cum praepositione, aliquando sine praepositione proferatur, tamen non perdit uim suam. Si enim uoluerimus dicere septimuni uel octauum casum ablatiuum sine praepositione, erit nonus accusatiuus sine praepositione ; quod omnino

caret ratione.

In hoc imitamur

Grecos ; Greci enim

non habent ablatiuum, sed omnia, quae pertinent ad genitiuum et ablatiuum, per genitiuum proferunt ; similiter antiqui Latinorum ante inuentionem ablatiui omne, quod pertinet ad datiuum et ablatiuum, per datiuum proferebant. Casus secundum substantiam ita definitur : Casus est declinatio nominis uel aliarum casualium dictionum, quae fit maxime in fine. Casus autem dicti sunt a cadendo, quia unumquodque nomen cadit ab hoc in aliud uel ab hac terminatione in aliam, ut doctus docti. Sed cum omnes obliqui casus

recte

casus

dicantur,

quia cadunt,

quaerendum

est,

quare nominatiuus dicitur casus, cum ipse non cadat. Ideo nempe, ut quibusdam placet, nominatiuus casus appellatur, quod a generali nomine in speciale cadat — ut stilum quoque manu cadentem rectum cecidisse possumus dicere —, uel etiam abusiue casus dicitur, quod ex ipso nascuntur omnes alii uel quod cadens a sua terminatione in alias facit obliquos casus. "Casus nominum sunt sex". Bene sex casus dicuntur, quia sex negotia habent homines : nominant enim, generant, dant,

12/25 cf. infra 145, 56

25/29 cf. infra 145, 48

30/42 Laur. 50,2-14 ;

2, 183, 20 — 32 sq. ef. lod. 1, 7, 31 — 43[V? Laur. 50, 15-49 35, 12

14 sq. Verg. Aen. 7, 261 sq.

cf. Prisc.

43/45 cf. Virg.

16 It — caelo : Verg. Aen. 5, 451

16 clamor it coelo cod., corr. m.sec.

18 ablatiui Mur. : ablatiuus cod.

suppl. m.sec. „25 omnino Mur. : tamen non cod. enim supp]. m.sec. tem Laur. : enim cod. 33 unumquodque ex quodque corr. m.sec. alt. suppl. m.sec.

20 et

32 au43 casus

IN DON. MAI. II

I45

4; accusant, uocant, auferunt ; sex sunt apud Latinos et apud

Grecos quinque sunt. Sciendum est, quia fuerunt, qui quinque tantum casus apud Latinos aestimauerunt, ablatiuum abicientes Grecorum sequentes regulam. Greci enim quinque tantum

casus

habent,

ablatiuum

uero non

habent.

Idcirco

soalii illum Latinum, alii sextum numero appellant. Officium uero ablatiui antequam inueniretur in datiuo cum Latinis erat, cum | Grecis uero in genitiuo semper est. Vnde ex antiqua consuetudine dicimus 'aufero tibi uestem' pro 'a te'. Nam hic casus, id est ablatiuus, aliquando pro datiuo, aliquando 55 pro genitiuo accipitur, sicut Priscianus testatur. Denique fuerunt alii, qui dixerunt ablatiuum sine praepositione septimum casum

fore, ut dignus munere,

naui uectus,

quod Prisciano ualde irrationabile uidetur. Minime enim, sicut ipse testatur, praepositio addita uel subtracta mutare 6o ualet uim casus. Neque enim, cum accusatiuo casui multae praepositiones soleant adiungi, alius casus est, quando habet eas praepositiones, et alius, quando absque his profertur. Quis enim dubitat, quod omnes praepositiones uel accusatiuo uel ablatiuo soleant adiungi? Ergo si adiunctae uel non 6; ablatiuo mutant eius uim, accusatiuo quoque adiunctae uel non debent similiter mutare casum. Nam si alius casus est ablatiuus quando habet praepositionem et alius quando caret ea, debet quoque accusatiuus alius casus esse quando habet praepositionem et alius quando non habet. — Denique 7o in comparationibus absque praepositione proferri solet ablatiuus, nec tamen dicit quisquam septimum tunc casum esse sed ablatiuum, uerbi gratia cum dico 'fortior Achilles Hectore est' ; in quo omnes artium scriptores consentiunt et sex esse casus confitentur, non septem. Vno enim, non duobus, Latini

75 casibus superant Grecos. Superuacuum faciunt igitur, qui septimum addunt, quia nulla differentia uocis in ullo nomine distat a sexto. NOMINATIVVS GENITIVVS DATIVVS ACCVSATIVVS VOCATIVVS ABLATIVVS (377,15). Quaerendum est, quomodo ista casuum 8o nomina intelligantur et quare sic nominantur. Primus casus nominatiuus idcirco uocatur, quia per ipsum nominatio fit, ut 'nominatur iste Homerus, ille Virgilius". —

46/55 cf. Mur. 98, 31 Clem. 38, 28. supra 144, 25 50/52 Bern. 86, 26-28 54 sq. cf. Prisc. 2, 190, 16 56/69 cf. Prisc. 2, 190, 2 supra 144, 12 69/77 Prisc.

2,190,12-16

79/82 Laur. 51,51-54 — 81/26 f. Pomp. 171, 8. Isid. 1,7, 31. al.

45 et scripsi : quia cod. 80 intelliguntur Lazr.

46 post fuerunt habet quidam Laur.

56 alii suppl. m.sec.

31"

146

SEDVLIVS SCOTTVS

Nominatiuus dicitur a nominando, eo quod per illum nomina recipimus et pueris nomina imponimus et quia ab illo alii 85 originem sumunt. Diciturque a nominando ; nominant enim et ceteri, sed iste magis quam ceteri. Rectus etiam ipse uocatur, quod primus nascitur natura uel positione et ab eo facta flexione nascuntur obliqui casus. Deinde sequitur genitiuus, qui et possessiuus et paternus 90 a quibusdam appellatur. Genitiuus autem dicitur, uel quod genus per ipsum significamus, ut 'Hector genus est Priami', uel quod generalis esse uidetur hic casus, ex quo fere omnes deriuationes et maxime apud Grecos solent fieri. Possessiuus ergo appellatur; quia possessionem per eum casum significa95 mus, ut ‘Priami regnum’ (ut 'Cuius equus est iste ? Ascanii’). Vnde possessiua quoque per eum casum interpretantur. Quid est enim Priameium regnum nisi Priami regnum ? Paternus etiam idem genitiuus dicitur, quod per eum pater demonstratur, ut Priami filius (ut ‘Cuius filius est ? Aeneae"). Vnde et patronomica pariter in eum resoluuntur. Quid est enim Priamides nisi Priami filius ? Genitiuus a generando dicitur uel quasi generelatiuus, quia genus reportat ad memoriam, siue quod generalis esse uideatur et naturale uinculum generis possidet; et a nominatiuo generatus omnes obliquos generat. Pro quibus et secundum obtinet locum. Post hunc est datiuus, quem etiam commendatiuum quidam nuncupauerunt, ut ‘do uel commendo homini illam rem’. — IO Datiuus dicitur a dando, eo quod per ipsum damus. Dicitur Lal

et commendatiuus,

15

quia per illum commendamus,

‘ut com-

mendo tibi meum librum'. Quarto loco est accusatiuus, qui et causatiuus uocatur, ut 'accuso hominem' uel 'in causam hominem facio'. Dicitur etiam accusatiuus a quibusdam quasi 'actiuus', eo quod semper actiuis uerbis copuletur, ut ‘lego librum', "laudo

Deum'. Hic enim casus, id est accusatiuus, ut quidam uolunt,

a uerbo accuso, id est ago, deriuatur.

83/85 Rem. mai. 243, 9-11 (et ap. Clem. 39, 7 sq.)

85.59. cf. Mur. 98, 44

Vnde Cicero dicit

86/88 Prisc. 2, 185, 12-14

89/2 Laur. 52, 55-66 — (except. uerbis 4.5. 95 ut Cuius

— Ascanii e/ 99 ut Cuius — Aeneae : Rez. mai. 248, 13 sq. et 15)

3 sg. Rem.

mai. 243, 11-13 3 generelatiuus : Mur. 99, 53 Rem. mai. 243, 12 (cod.) Rem. min. 24, 25 8 sq. Laur. 52, 67 sg. 10/12 Rem. mai. 243, 15-17 Rem. min. 24,

29-32 (paene ad litt.) 13/21 Laur. 52, 69-76 14/17 Rem. mai. 243, 18 sq. Rem. min. 24, 7-9 (paene ad litt.) 14 sg. cf. Virg. 36,4 al. 17/21 cf. Virg.

36, 1 Bern. 87, 29 Don. Ortigr. f. 8%

90 autem Laur. : enim cod.

Clem. 39, 17

94 casum suppl. m.sec.

IN DON. MAI. II "Accusate

20

quod rectum

147

est", hoc est agite. Et Terrentius

dicit : "Quare non accusatis paenitentiam ?”, hoc est non agitis. Dicitur etiam laudatiuus, quia, ut per eum accusamus, ita et laudamus aliquem.

Tunc sequitur uocatiuus, qui etiam salutatorius uocatur, ut ‘o Aenea' et 'salue Aenea'. Vocatiuus dicitur duobus modis : 25 a uocando aut a admirando ; uocando, sicut in sensibilibus et uiuis rebus, ut ‘o homo’ ; (admirando) in insensibilibus, ut ‘o domus’. Amicabilis etiam uocatur siue salutatorius, quia

30

per illum salutationes amicis dirigimus. Nouissime ablatiuus ponitur significans aliquid absumi uel comparari, ut 'aufero ab Hectore gladium' et 'fortior Achilles Hectore'. Aufero aufers, praeteritum abstuli, auferor ablatus

sum, ablatus ablati. Inde ablatiuus, qui et comparatiuus dicitur, ut 'Achilles fortior Hectore'; licet tribus personis iungatur, ut ‘a me Prisciano accipis', ‘a te Prisciano accipio", 35

40

45

“ab illo Prisciano accipit', tamen quia nouus uidetur a Latinis inuentus, ultimum

locum tenere debuit.

Quaeritur autem, cum duodecim sint casus — sex in singularitate et sex | in pluralitate —, cur Donatus dixerit sex tantum esse casus. Sed hoc ideo, quia unum eundemque sensum habent in pluralitate quem in singularitate. Officium nominatiui est nominare creaturam uisibilem et inuisibilem, propriam et appellatiuam. Officium genitiui est generationem uel possessionem demonstrare. Officium datiui est, ut per illum demonstremus aliquid dari. Officium accusatiui est, ut per illum accusemus uel laudemus uel ut iungatur actiuis uerbis. Officium uocatiui est, ut per illum uocemus. Officium ablatiui est, ut per illum aliquid ostendamus auferri.

Ex HIS DVO RECTI APPELLANTVR

5o

ET VO-

: NOMINATIVVS

CATIVVS. RELIQVI OBLIQVI SVNT (377,16). Nominatiuus ideo dicitur rectus, quia uel natura uel positione primus nascitur et ab eo facta inflexione nascuntur obliqui casus. Alio modo nominatiuus et uocatiuus recti appellantur, uel quia ipsi recte creaturam nominant, sicut prius protulit natura, uel quod

23 sq. Laur. 52, 77 sq.

24/27 cf. Mur. 99, 62

Rem. min. 25, 19-21 (paene ad litt.) 2-4

35 sq. Prisc. 2, 187, 9

52, 83-88

29/31 Laur. 52, 79-81

33/36 cf. infra 149, 10

31 54.

34 sq. Prisc. 2,187,

37/47 Mur. 99, 69-80 (paene ad litt.)

49/84 Laur.

49/51 Prisc. 2, 185, 12-14 (paene ad litt.)

25 admirando Mar. : adiuuando cod. (ut uid.) 19 hoc est ex pto corr. m.sec. 44 dari seripsi (cf. infra 3% autem seripsi : enim vod. 26 admirando suppleni 1. 47 auferri) : dare cod.

32"

148

SEDVLIVSSCOTINS

non cadunt in superficie. Vel sunt recti nominatiuus et uocass tiuus, quia in omni declinatione sunt similes, excepta [in] secunda, quando nominatiuus in us, uocatiuus in e desinit, ut hic doctus, o docte ; quando uero in ius, uocatiuum in i

uentriculi tibiarum B 73, 96 Venus 119, 19.22 198, 1 240, 15.17

Titius B 333, 96

Troia

B 334,44 sq. 75,85 177, 55. Sq. 238, 77Sq. 255,57 352,23

Valentia ;/.e. Roma B 92, 44

titio 242, 87

tractus 30, I3 B 31,23

463

1515047102 19307153 179:135428:201:43 76, 87 sqq. 111, 46 sq. 211, 28;

TusciB 328,92

Timber z. Thymber tinea 71, 57 tinnitus 6, 44

ET VOCABVLORVM

308, 75

Troiugena 231, 41; A 219, 44 Troilus 241, 46; A 228, 20; B 381,

21 Tulliane 151,47 sqq. ; A 111, 46 sq. ; B 238, 77 sq. 255,57;- Tullianus A 76,89 sq.; B 177, 38 ; - Tullius

44;

A165,44;

poetae

25,

B26,27

uterus 232, 64; A 220, 69 Vulcanalia 91, 51; A 44, 19; B 135, 15; — Vulcanus 91, 52 198,

99;

15 Sq.

A 44,20

305,5

195,532;

B 155,

Ysisz. Isis Zacharias 25,51; A 165, 49 zelum 19,65; A160,69; B18,44

D

-

i

e

m.

wd.

i

NIS

iX

wr ao

-

M

!

u

"vá

ARE

Du

4

m

MIC

- Aeskirh

(Sete Sha? Jv

e

i sea eia tell

Je

md

puff

”

a

eT, ei

ae

4:6

»

»e '

í

2

eurv dave v

2L

S

MI

|

lebe

LR.

P

.

ast

Marano

aues

COM

auge dod

co

T1.

À m dr

ul

»

vo

?

VT Uf SOME 5

4

^.

E

£24 " -

=

Y

“ce

;

ZI

(s

tec ^)

wa

A

At p "

iy

rid

)

12

n *

En

feci té

rs

8

di

Po 7}

ul

»2%

Aa A ca I

14 -

"ya

d»

m

^4

: a

à

Me

ualle

—

a!

"dient ee ze iot»

>A b

5

Aga

p

ABA. ED

os

wu”

Ae

**

*on»

MEO

am cru

|

dab é

M

3 1* -

^ "fa ı

i à

E

"Lm

u

Be rM

si

"À

il

“rg

aca

(Aes

ul

C

à.

itn

I

f ^ua

e

ud 4

E

m.

>

iin

et

Aa

—

m

tt "anis m

u 28 edo) *

ym»

A

JT ELA.

N

(T

er

E

iade c

44

bo

;

abd

> >)

e "4 indta

af

but.

d

7A In 91

"INE

aJ

! t

T "

INDEX GRAMMATICVS ablatiuus

98, 32

99, 66

100, 84.86

147, 78.94; A 50,19 52,79 53, 89.17 54,21 107,42.53; B145, 49 147, 29 148, 64 149, 10.13

232, 96.20 abnegatiuum z. genus (nominum) neutrum abusiue 146, 61; AAO, 23.710855, 8524700,

13.

SB

129:

8 TO

MTSY:

92 230, 27 331, 3; - cf. translatiue accentus c37,006.7:95 A #5,.63 1775 6.8.[10.13; B 40, 7.9.10.18.30.31 41,

37.38.39

37, 16.19

K9.22.26.43

41, 41

48,

38,37

7;

-tus

42,58;

91:82:45 64,1,

42, 2

B 49,21;

48, 2.9;

-tus circum-

A 179, 75;

B

B69,72 accidens 55, 69 ; A25,96; 102, 92 accusatiuus 99, 58 147, 85.87.93; A

146, 13

53, 8

149, I

107, 46.47.52; 232,

3.8.19

B

acir- 4. acyr-

actus (a/. actio ;quae agimus) 134, 31

145, 392. 146, $2 217, 5; A 89, 24 105, 7 106, 45 209, 73; B 196, 81

226, 6

229, 18

213,

16

72 aduerbium 150, 1 - 161, 35; I-123,107;

B60,8

A 109,

236, ı-261,

104; -biorum accidentia 155, 43 1615355 A 013,128: 123,107; 242, 1 - 261, 103; -bia admirandi B 246, 3; -bia affirmandi 156, 70;

A 116,57;

B 246,83;

-bia com-

B253,1-255,80;

723

44, 77

$2, 69

13

acutus

flexusa37 17.241. 387487 41,253 422516255 A178, 20.27.29 2179,55 182, 66; B 40, 26.29 41,48 43, 12 48, 88.5.12; -tus in compositis dictionibus 39, 84; A 189,2; B45,17; -tus in disyllabis 38, 50; A179, 62; B 43, 33, -tus’ in Graecis (Grec-) uerbis 41, 46; A 182, 59; B 47, 68; -tus grauis 37,17.26 39,64 42,60; A178, 20.33 180, 80:,B40,.257 41,54 44,82; -tus in interiectionibus 40, 201860051: 21746740647815520), B46,41 314,11; -tuum lex conturbata 40, 13; À 181,31; B 47, $2; -tus longus 42, 63; A 183, 77; B48, ı7; -tus in monosyllaD1522592 G5 EN, 178,42 729242, 1, -tuum notae 42, 58 sqq.; A 182, 7ı sqq.; B 48, 1 sqq.; -tus in peregrinis uerbis 40, 2 186, 51; 25146, 46% 181, 20,0 B 46, 41 314, 11; -tus in trisyllabis et te-

trasyllabis 39, 60;

137,

A178,

-tus acutus in ultima syllaba 41, 51; A 182, 64; B 47, 74.80; -tus in barbaris nominibus 40, 2 186, 51; A146: 46.181, 205 - B. 1465 41 314, I1; -tus breuis 42, 65; A 183, 79;

(acir-)

214,30-39; A91,25 207,15-25; B 200, 52 346, 30 347, 52 - 348,

patandi 152, 055 EATETISIUAT SUB 251, 64; -biorum comparatio 158, 35 -159,64; A 119,66 - 120, 101 ;

Br40,

47, 74.80

acyrologia

-bia congregan-

ders 72:0 AUS, 24508 B2 511,046); -bia demonstrandi 156,72; A 116, 60; B 246, 87; -bia discretiua B 249, 80; -bia dubitandi 156, 84; A 117, 92; B 248, 45; -bia eligendie 1572 005 Aure 215 SNB 250, 38; -bii etymologia B 60, 8 ; -bia euentus 157, 4; A 118, 29; B 251, 59; -biorum figurae 159,

65 - 161,35;

A 120,1 - 123, 107;

B255,1-261,105; -bia finita 157, 10; A r18, 57; B 252, 88; -bia hortandi 156, 75; A 116, 67; B 246,6; -bia indignandi B 246, 3; -bia infinita 157, 7; A118,34; B 252, 78; -bia intentiua B 250, 34; -bia et interiectiones

158, 31;

119, 61; B253,22; gandililrs o7 5 EAN 247,18; -bia iurandi 117, 7; B 249, 82;

-bia interroLLO TAB 156, 91; A -biorum lit-

A

terae terminales 152, 71 - 153, I1 1544.26,- 155,420 -ATTT1569 712,

8

113, 16-37;

B 239, 18 - 241,

87 241,2-242,37; -bialoci 155, 649 157.813194115.8 4501609 6: 161» 24; A 114, 5 118, 40 - 119, 60

122, 45-74;

253, 21

B 243, 5 252, 92 -

259, I1 - 260, 62;

negandi 156, 69; A 115, 49; 245, 74; -bia numeti 156, 67;

-bia

B A

115,47;

B245,69;

-bia optandi

156,74;

A 116,63;

B 246, 94;

247,39;

-bia respondendi 156. 89 ;

-bia ordinis 156, 76; A 116, 72; B 247,14; -bia personalia 156, 86 ; A117,95; B248,49; -biis praepositio separatim non applicanda 161, 2565; N 122,75; B 2060,63, -bia prohibendi 157,3; A 118,27; B 251, 52; -bia qualitatis 156, 81; A117,85; B247,33; -bia quantitatis 156, 82; A 117, 88; B

LI

INDEX GRAMMATICVS

466 A 117, 5;

234,79-92;

-bia sepa05A 217,15; 0 B248,

B 248, 70;

randi 156,90;

per

B374,36

antifrasin

A

387, 26-31;

43,

-biorum

À235,93-1; 388, 57

agnomen

57,

significationes

B 374,38 34.48

155,

387,32 -

xara

386, 90 -

apocope 225, 33-41; A 215, 97-3; B 354, 31 356, 4 - 357, 13

A

86, 61.9210:

4149592115451 44 B2245

190,74

347,49

47;

-gla

352,7 - 353,

casum

accusatiuum

A] 210,

165

ıB $32,

8.11; -gia per distinctionem 219, TS ADRT. 324, B1 5, 287: M2a per commune uerbum 219, 65; A 211,22; B 352,19; -gia per homonyma (omonima) 220, 83; A 211,40; B 353, 36 amphibrachys (-chus) 31, 39-42 34,

$6. 35,459 5h A. 1714.45-49.

78.83; 24.32

B

30, 88

32, 72-76

175,

37,

328, 90

amphimacrus 31, 43-49 195,23; A 171, 50-56 192, 68; B 32, 77-81

37, 49

327, 88

375, 44

85-92;

B 360, 34

anadiplosis 232, 79 - 233,85;

A 221,

364, 69-77

analogia 112, 14.29 114, 67; A 5, pe GGAESS2 4610 065.9925.:28:22 00

1249030422163. 11:5.0 1 16451020.05 166, 2.6.10

anapaestus

(-pestus)

170, 32-37;

30,

29-33;

A

B 32, 54-62

anaphora 233, 86-92 ; A 221, 93-98;

B 360, 36 364, 78 - 365, 95

anastrophe 244,46-50;

B 12,36.47

A232, 11-15;

373,30

384,54 -385,

59

antecessores Donati 56, 9o antibacchius (-bachius) 31, 57-60

51;

A 171, 64-70;

329, 30 antiphrasis (-frasis)

247,

196, B 33, 87-92 13-33;

B354,28

42, 81;

356, 79-88

A 183,96;

B

50, 57

60

219,*575.

A214,63-84;

apostrophos

ambitus z. circuitus ametabaticus B 190, 79 sq. amphibologia 219, 55 - 220, 90; per

358, 64-66

59,

58, 57.70

B 374, 34

B 354, 40

154,14

antonomasia 240, 28 - 241, 47; A 228,12-21; B 373,11 2381, 13-25 aphaeresis (apher-) 223, 91 - 224, 17;

79.026 ENE13 12.2333 3 B72.092 73,288.015 ME74078 allegoria 246, 96 - 249, 86; A 233,

57- 236,40; 389, 93

avridpaowB 132,17

73;

217, 60 - 158, 34; A 114, 1 - 119, 65 ; 76 378, 29 f : antiquitas z. auctores grammaticae artis B 243, 1- 253, 37; -bia similitudinis 156, 79; A 116, 78; B 247, ' antiquus : -qui, -quissimi (grammatici) 4. auctores grammaticae artis ; -qui 24; -biorum species 151, 58 - 152, (poetae, Romani, etc.) u. Ind. nom. et 795 -AWEIO,439:-1011,168:.; B. 237, 62 - 239, 17; -bia temporis 156, uocab. G6 AE 174, 15.5, 0B 2445245 0 =bia antismos u. asteismos nocandic156, 8854 AW117, L4 B antispastus 32, 84-88; A 172, 96-15 246, 2 248, 67 B 33, 11 - 34, 18 adiectiua 7. nomen adiectiuum antistropha B 376, 74 aenigma (enigma) 247, 34 - 248, 41 ; antithesis 229, 28-32; A 217, 57-61 ; 74;

A

appositio B 237, 46 arsis 27, 49 Sqq. 35, 60 sqq.; A 167,528 599-1 ,175, 84 sqq. 51 B.25;

44 Sqq.

37, 35 SqQq.

articulus 52,83;

A 9,67;

B62,62;

-lus et pronomen 132, 76 sqq. ; A

87, 94 sqq.

B 192, 48 sqq.

asindeton, -theton x. asyndeton assunilatio 2. 71 ux? ds -

53;

A 66,

«f. B 165,9

asteismos

(antism-, astism-) 249,

86; A 236, 27-40; 388, 79 389, 81-93

asteriscus (-ricus) A 5, 68 asyndeton (asind-, asinth-,

235,

59-63;

A

224,

368, 82 - 369, 87

asynth-)

65-69;

auctores grammaticae artis 12,61 2

III,2

143, 64

tecessores Donati

74-

B 374, 40

196,45;

56, 90;

B 93, an-

antiqui

12,63 15,76 41,55 75,66 84, 87 98, 34.41 107, 79 193, 71

222, 40; antiquissimi 23, 92 208, 38; antiquitas 221, 39; doctores

127, 38; moderni 12, 65 18, 5o 205 28 124, 10 46, 7, 76::1684.83; T1: 704, 86: 17%, 98.4 744.395; prisci 25, 42 28, 79 83, 6;

ueteres 23, 99

25, 41

46,5

37221109,.9750720, 570126,

45

132, 65

135, 66

55,

60.737,

140, 90.96

144, 7; uetustissimi 22, 85; 4. locc. parall. in A et B ; — cf. grammatici bacchius

57-63;

(bach-) 31, 50-56;

B 33, 82-86

A 171,

467

INDEX GRAMMATICVS barbarismus 187, 1 - 203, 16 203, 7 SCHWEIZ II SENSOR

199, 48 334, 25

-mus

199, 8 sq.; 335, 7.8.10

B 317, 14 346, 14.27;

per adiectionem

200, 54;

-mus

A 196, 83;

per adiectionem

19:

A

199;

44:3

N91,

1;

Ar192,54;

aspirationis

B 332, 37;

litterae

191,

97;

B

324,

53;

191!

B

2325,97;

. lis, causatiuus, commendatiuus, comparatiuus . Ind. nom. et uocab. ;

et uotab. ; genetiuus 4. f. 4.;

-mus per adiectionem temporis 194, per adiectionem

196,63; B331,18; -mus per tractionem aspirationis 200, 55; 196, 85; cf. B 332, 35; -mus detractionem litterae 195, 19; 792.163%. Bi 327, 83; *-mus.. detractionem syllabae 196, 28; 192, 72; B 328,1; -mus per tractionem temporis 196, 44;

deA per A per A deA

70;

B 328,25; toni

B 331, 23;

201, 75;

-mus per de-

200,

42;

-mus

A

196,

per hiatus

B 332, 61;

A 197, 9;

-mus per immutationem aspirationis 200, 56; A 196, 87; B 332, 39;

-mus per immutationem litterae 197,

$6;

-mus

A

per

195,

90;

B

immutationem

329,

34;

syllabae

197,62;

A 193,95;

B 329, 41;

197, 70;

A 194, 6;

B 329, 51;

-mus

-mus

4250

-mus

per immutationem

per immutationem

temporis

toni 200,

DB 337,

266)- 705

per transmutationem

725;

aspira-

tionis 201, 67; A 197, 1; B 332, 39; -mus per transmutationem lit-

terae 199, 5; 72;

79;

-mus

330,

86;

per

transmutatio-

nem toni 200, 46; A 196, 74; B 331, 29; -mus fit pronuntiatione 190, 90 191, 3 Sqq. 201, 69; A

190, 9o sqq.;

B 322, 89 sqq.;

-mus fit scripto 190, 91 I9I, 5 Sqq. 201,69; A 190,91 sqq.; B 322, 89 sqq.

barbarolexis 189, 68;

A 189,65;

B

320, 38 cacemphaton (-enfaton, -enphaton) 214, A 207, 26 - 208, 40; 40-215,58;

B 347, 39

12

23;

348, 73 - 349, I

cacosyntheton (-sinteton) 218, 45 - 219,

$4; A210,7-315; B347,48 89 - 352, 6 385, 80

351,

4. Ind. nom.

et uocab.;

A 52, 82;

149,17

145,57

sextus A 51,21;

B

232,

155,25

B 145, 50;

- cf. nominum casus catachresis (-cresis) 238,

A

55-70;

577,

226,63 - 227,74; B 373,8 Y- 378,34 379, 12 Sq.

charienteismos (carientismos, charientismos) 248, 42-50; A235, 2-12;

388, 58-65

B 374,38

choriambus 32, 89 - 33, 93; A 172, 24-0173, 654 1B!34,719-21 chorius 33, 92.93; A170, 23 173,5 Sq.; B 31, 38 34, 21 circuitus 45, 44; A 185,39; B 51,

22 231,

B

et

93 104, 8 147, 95; A 51, 29 54, 24 58, 66 107, 54; B 144,

B 330,

A 195, 49;

La-

nom.

147, 48; salutatorius u. Ind. nom. et uocab., septimus 97, 18 100,

A 195,45;

temporis 199, 15; -mus

minatiuus)

clausula

transmutationem

Ind.

nominatiuus 4. 5. 4. ; -Sus

-sus recti 100, 81;

B 330,

per

4.

obliqui A 52, 83; B 147, 49; octauus97,19; B144,15; -suum officia 100, 75; B 147, 41; paternus, possessiuus, rectus (e. no-

A 195,40;

-mus per transmutationem syl-

labae 199, 11;

laudatiuus

uotab.;

A

193,82;

200,

tinus,

-mus 36;

tractionem

toni

da-

tiuus 4. 5. 4.; demonstratiuus, generatiuus, generelatiuus 4. Ind. nom.

-mus per adiectionem syllabae 192,

B 327,70;

cacozelia B 384, 36 sq. carientismos 4. charienteismos casus 97, 6 sqq. 134,20sqq.; 4A 50, 2sqq. 89,31sqq.; B 70,3 143, 2 sqq. 195, 53; ablatiuus, accusatiuus 4. 5. 44. ; actiuus, amicabi-

81,

32,

36.40.49.52

33

34, 86

219, 39.43 B 111, 67

86 sq.

142,37

232,

134,

148,5

58.61;

107,

96, 74

7

220, 52.55.60.63.64.67; 114, 6$ 115, 6 ‚196,

199,22 Sq.

233,33

1510180362 .10230:22- 37 climax B 379, 48 cognatio 47, 35 48, 79; 16

cognomen

23

82,

91.7.11

137,19

23.30

57, 34 sqq.

À13,13sqq.; 12 Sq. 74, 24

B 72,79

362,

B 58, 11.

58, 55.67;

73, 84.6.

202, 5 227, 228, 96.5.7 sq.; A 198, 25. 216, 35.38.40 217, 47-49-51 sq.; B 333, 80 334, 2 358, 45.

collisio (conl-) 201, 81

90 40

49.55

colon (-lum) 45, 46 sqq. ; A 185, 41

sqq.;

20.38

B 52, 46.49

53, 88.4

54,

468

INDEX GRAMMATICVS

comma (coma) 45,46sqq.;

sqq.;

B

52,

65

A 185,41

53,

88.5

54,

26.31 sqq. comparatio : -tio aduerbiorum 158, 35-159,64; A 119,66 - 120, 101 ; B253,1-255,80; -tio nominum 71, 10194 9499985621 722023582825;

38-31,72

24,55;

B 99,1 - 109,

71 100, 24 comparatiuus 72, 76.84.88.89 sqq.; À 24566' 725,80; B. 100550» 101, 68; -uus ablatiuo adiungitur 78, 33; A 30,44; B 108,253; -uus

pro positiuo 77, 97;

A 29,3;

B

106, 53; -uus superlatiuo praeponiturl76, 32; LA 283875. B105,33 compositio 47,35 48, 79; B 58, ıo. 14 237, 47; -tiones malae 201,

78;

A 197,15;

coniunctio 170, I 11-1136,158:: 09 -tionis accidentia 0123. 0174-81267

B 333, 65

1725553991735. 74;

NE 1335226013 63 281, 79;

5.030,05 BE2772 58. -tio pro coniunctio-

ne alia posita 175,18;

A 136, 30;

B 287, 69; -tio continuatiua B 281, 87; -tio copulatiua 171, 32

172,52.54;

A133, 26.39;

172, 52.58;

A 133, 26

B 277,

57.63 278, 78; -tio disertiua B 284, 73; -tio disiunctiua 17I, 32

134, 52;

B 277, 57.63 278, 99; -tio dubitatiua B 285, 93; -tio enclitica B 279, 32; -tionis etymologia 171, 18 AXI22 135, B. 67% 1419276; 145 0 =tior expletiuar 1715; 339.172,

52

173,70;

A 133,26

134,70;

B 277, 58.63 280, 37; -tionis figura 174, 89; A 135, 1; B 286, 28; -tionis ordo 174, 94; A 155, 7; B 286, 39; -tionis potestas

171,30;

A 133, 24;

B 277, 55;

-tio rationalis 171,32 172,53 173, II EAN TZ33,20,1355 88: WBi277, 58.63 285, 2; -tio subcontinuatiua B 282,97; -tio subdisiunctiua B 284, 64

coniunctiuus modus 138, 35;

46 94,99;

B 202,97

204, 84

conlisio #. collisio

creatura 49, 95sqq. 70,39

73,5

50,27

98,48

A 92,

56, 94.98

99,54

100,

15:82 774, 6,591. 001751681 1255087 126,7 207, 98.1.6; u. locc. parall. in A et B creticus B 32, 55

34-38

192,

222,67; A170,38- 171,44 18 213, 51; B 32, 63-71 66 325,92 326,46 327,73

91 329, 26.53 357, 20

dasian 43, 93 II 196, 88

52,67

39

190, 324, 328,

330, 76 339, 81

200, 58 sq. ; A 184, 197, 90; B 5o, 69

datiuus 99, 55

147, 82.85.86.93;

53,4

A

107, 42.44-46.47.51 ;

B 146, 8.10

149, 96

232, 96.99.3.

18

decomposita figura 92, go sqq.

163,

60; A 46, 34 Sqq. 125, 52; 137, 41 Sqq. 264, 19

definitio 46,25 47,31; A5,59 10, 12.14 11, 24 70, 28. 109,584. D

3. 25

65, 49

175, 27; A 132, B12765 01-2287, 182 171, 23 - 174, 6; 20:0 B«X2777 5-4 —

287, 57; -tio adiunctiua B 282, 1 ; -tio aduersatiua B 284, 83; -tio

causalis!171,93219

dactylus (-tilus) 31,

12

57, 98

58, 4

236, 18;

15, 66

18, 37

64, 15 sqq.

-tio numeri 46, 24

47;

1o,

33-

38 49,86 54,41 57,34 71,62 80,63 87,72 97,7 117,73 136, 96 141,14 145,27 155,45 163,

52 1213,95 ..ÄA 10,19

7 4%, 3

71, 20

‚23,40

91, 9

113,540) 5125, 42. 1525/36.

150.52

158, 27; B 57,95 58, 7.22 66.71 64,21 68,37 71,40 7

1104350

200, 35

129,3

208, 13

„31,

96, 45

59, 99,

07143)

285131525

227, 30

243, 10

264, 9; -tio soni 47, 32.34.36 sq. 48, 76.78 49, 86.88 162, 15; A 10, 16. H24: 16: B458, 7.100650, 66.701 4647 0784. 262.078 1346.07; -tio substantiae 5, II 7, 7 10, 3

14, 42 17, 23 19, 6 26, 6 47, 32 Sq. 49,86.89 53,3 54,37sq.

IOL; TOALPS-ALoP $0174 30T 5 1715 1291306. 28. 185, 5, TE8us r8 203,13./5220,:4:5 AIO, DIES 124,

5

132,3

144,4

15:5:1521015859

187,18

121

148,6

152,25

5:61. 7220 160 AT

199, 3. 212,4;

B 6, 55

28, 19 58, 6.8 59, 66.68 64, 17 26159 785276) TAS Ti Edo d

335, 6

deponentia uerba 144, 89 sqq.; A 100, 20 Sqq. ; B 217, 71 sqq. depositio u. Ind. nom. et uocab. depressio uocis 37, 10; A 177, 13 desideratiuus : -tiua

Sqq.;

A

96, 51;

forma

B

141,

208,

20

19;

-tiuus modus 138, 35 determinata qualitas 117, 71; A 71, 17$ 1370,120 diaeresis (dier-) 226, 63-227, 75; A

216, 17-21;

B 326, 48

354, 32

357, 28-36 dialyton (-liton) 235, $9-63 ; A 224,

65-69;

B360,48

368,82-369,87

INDEX

GRAMMATICVS

diastole 42,74;

Aı183,90;

dictio A 4,53;

-tiones dubiae cf. 158,

B49,46

31-34 159, 75 - 160,1 cf. 174, 8 1:5 IE OPAMCf-RTO:MOI-6S 2120,

TAS E I21. 40) cf: 136: 921-29; cf. 253, 22-37 257,56 -258, 4

B cf.

287, 58-68

469

etymologia (ethim-) 6, 53

2810128540:

41-5572:

49, 6

5o,

93,574

198;

GENTATU 2901885621 200381845 6039018 61582:782035 049 1912:22, 556

280, 57 319, 85 euphonia 93, 18.20 103, 59.62 ^84

109,

50

I12,

12.32

107,

113,

48

dieresis 4. diaeresis differentiaA 5, 74

128,268: 187,775. $475 162:04 5691521622314. 1645 91 866393:1:67

digammon (dyg-) 12, 78sqq. ; A 154,

sq.

97 Sqq.;

diiambus

B to, 72 sqq.

32, 74-76;

A 172, 85-87;

B! 33, 5-7 193,

227,84;

B

82, 49 138,

71

sqq.

226, 66 sqq.

A 162,53 qq.

B 22, 78 sqq.

216,20;

357, 32 Sqq.

dispondeus 32, 69-73;

A 172, 79-84 ;

B33, 2-4

distinctiones 44, 7 - 45, 41;

A 184,

8-185,36; B 51, 11 - 54, 29 ditrochaeus (-cheus) 32, 77-83;

A

172, 88-95 ; B 33, 8-10

84, 44

71.73

248, 58

269, 92

141,

152,

1505564.761.239..1635899.7.1.

20.280.1069,,,580.186,

diphthongus (dipthon-, dipton-) 21, 53

Sqq.

67, 90

56.58;

30

104,

77

188,274

288,8

304, 41.

46 extrinsecus 117, 80

27

90, 72;

202, 25

136, 82;

B 171, 31

A 71,

198, 47

fabula A 6, 85 femininum genus 80, 65.85 sqq. ; A 310MioEsqgqJ; m B6) 138901129578

sqq.

A 97,

figura : -rae definitio A 46:522: B 137, 31; -rae etymologia 92, 86;

dualis numerus 88, 79.86; A 41, 14 421462 103, 10: B129, 1$ *91315 67 dygammon 4. digammon

1463305: IB 695970137,3 AB cl: nominum figura formae casuales 101, 1; A 54, 40; B 150, 35 futurum 145, 30 146, 44; A 106, 229,18 45 5 *B1227, 44..228,005

doctor (sc. Terentius) 142, 46; 2%: 27, Bri 50

A 209, 74-

eclipsis (elips-) 217, 9-17;

79;

B 347, 46

350, 54-58

ectasis 225,42 - 226,54;

B 354, 31

A215,4-9;

357, 14-21

ecthlipsis (eclips-, ellemps-) 228, 4-21.

23, sqg.;354, 38

À

217,7

358, 54-63

eleuatio uocis 27, 50sqq.

45-53.555

B

37,10;

A

0B.28 44 9177213. 167:0418sqddg.sqq. elipsis z. eclipsis ellempsis 4. ecthlipsis ellipsis a. eclipsis encliticus (enclet-) B 301, 47 enigma 4. aenigma epanalepsis (-lempsis) 233, 93-8; A 221, 99-5 ; B 360, 37 365, 1-7

epenthesis 222, 59-223, 75; 44-52;

B 354, 21

355,

A 213,

A

B 22, 85 354, 36 216, 22-33; epitheton 241, 45-61; A 228, 22 B 373, 12 381, 26 - 382, 229,40; 46; -ta nomina 4. nomen epitriti 33, 19 - 34, 32 35, 65 Sqq.; 02177555895 ED 8174555 IASIT23 88241

35, 46-71

149, 93

epizeuxis (-zeusis) 233, 9 - 234, 16 ; A 222, 6-15; B 360, 37 365, 8 366, 18

232, 1O

genus : genus nominum

60%

MD 146659

61070849

551855282

A 52,

147, 89;

genetiuus 98, 49

79, 57 - 87,

AU31. 010917405174:

80B1697:82

109, 1 - 129, 89 : -nera artificialia 802067, 87: ATIS 1,, 1300 325030915 111, 63; -nus comB 110, 11.41 mune 80, 73 81, 14. 82, 16; A 31201498222 022-412 0022 9849:62 EB III, 55.62 110, I2.19.22.24.35.42 112,12.15 113,19.20.22.44.46 114, 54.57; -nus epikoenon (epichen-, epicoen-, epiken-) 81, 2; A 33, 56

sqq.; -nus

58-64

episynaliphe (episin-) 227, 76-88;

genere latiuus u. Ind. nom. et uocab.

B 110,23 sq.

femininum

82022 sag.

113,35 sqq.;

80, 65.85

81,

3

8:531, 109225015539

34, 82 sqq.; B 110, 112,78. 111,51.60.63 63 16.25.45.47 114, 7.13 113, 115, 83.92.93.96.2 sqq.; -nus incertum 81, 3; -nus masculinum 82,21 5qq.;- A 80,654.79. 81,3 33, 44.45.52. 18.29.34.38

37, 101 32, 16.380 735, 44.45.52 34, 82 sqq.; B 110, 15.29.34.38 112, 272133735 11198049:60163:7218 16.25.45.47

114,

62

115,

85.87.

470

INDEX GRAMMATICVS

91.93.95.97.2

Sqq.;

-nera

natura-

l13080,,87,:2 A772, 305 aBITIor 9 III, 64; -nus neutrum 80, 70.85 ;

531,

13.

32, 20:42.

33/955 $4 B

231,02

12324

010.5

384, 49-53

hysteroproteron (hister-) 244, 39; 221,12: B 3732255298 384,49

A

30, 15-18; A 169, 5-11;

B

110,0 12-10:22/25042 WNTITANAS 2.61062 112, 12.14 II3, 26; -nera princiP2l1a9804.66:77 EA 732,2 USB IIO, 9 112, 6 sq.; -nus proMIScHumS ST 815 532, E17 NEAN. 56 sqq.; B 115, 35 sqq. ; — genus

374, 42 389, 5-8 ifyn u. hyphen

uerborum 135, 45-73.

imperatiuus

25;

A200, 42-621

143, 70 - 145,

100, 112-1055 6;

B 196, 94 - 197, 34 215011-8222 2164 glossa (-osa) A 5, 73

198, 62-66 ars

A

4,

DESSEN 210 22 BESB.US 350, I9 360, 20.23; -tici alii, ceteri (absque Donato) 24, 29 107, 68

A 60, 71

215,

107,84;

80;

99, 30;

-ticorum

A 62,14;

B

periti

cf. B 159, 55

(-tici moderni); -ticorum quidam 1665940 EA 112828721: B270, 20;

4. eliam auctores grammaticae artis hiatus

22,

86°

201,

75.81

2023

229, 26; A 164,94 197,9 24.38 217, 55; B 332, 61 80 334, 99 358, 59

198, 333,

hiperb- z. hyperbhirmos 235, 46-54; A 223, 51 - 224, 60; B 360, 46 368, 72-77 histero- u. hysterohistoria A 6, 86 homoeoptoton (omoeopt-) 235, 37-39 ;

A 223, 33-35.39 Sq.; 367, 49-57

B 360, 43

homoeosis 249, 87 - 250, 16;

41-238,86;

B374,41

390, 27

homoeoteleuton

36-44;

66 homonyma

16,13

A

223,

367, 58 - 368,

(omonima)

211,40;

A 236,

5389,94-

(omoeot-)

B 360, 42

220,

83;

B83,52

A

353,36

hyperbaton (hiperb-) 244, 35 - 245,82 ;

A 231, 95 - 233, 47; 384, 44 - 385, 80

hyperbole

(hiperb-)

233, 48-56;

246,

B 373, 32

B 373, 20 83-95;

386, 89 hyphen (ifyn, yfen) 42, 72;

84;

A

385, 81 A 183,

B 49, 30

hypozeuxis (ómót-, ypoz-) 231, 51-57;

A 220, 54-59; 29-31

31, 27-33 icon 249, 90-96;

A 237,

modus

51-59;

B

A92; 203, 60 imperfectum (inperf-)145,37 ; A 105,

36 i94, 845

138, 30;

Baar,

75

18.19.35 ; B 228, 68.69

43; B55, 24 ; - grammatici 47, 31 229, 3 Sq. 230, 5.14; A 4, 26

158, 9

iambus

229, 6

impersonalis (inpers-) modus 1239, 68.

grammaticus : grammatica

143, 62;

DV 3735822.27

;

B 360, 32

hysterologia (hister-) 244, 39-45;

363, A

76sqq.;

A93,58sqq.

A92,31

93,75;

94,.4sqq.;

B 202, 24 sqq. 205, 3 Sqq. incisio 45, 47; cf. A 185, 42 (cisio) indicatiuus modus 137, 26 138, 41;

B200,57

205,

B 202, 17

205,

so infinitas 117,81; A 71,28; B r71, 32 infinitiuus modus 139, 64; A 92, 53

93, 62 28

94, 4;

204,

92

inper- #. imperinquirere : -rendum

uidetur

125, 84;

- cf. interrogare ; quaerere ; quaestio ; soluere inr- u. irrinstitutio 3, 18

A107, 9 35;

148,

7

185,

23;

345, 165. B.35.3

cf. B 312, 39 (instructio)

intellectus

775,8;

3, 2; — 7.4. sensus

A29,12;

1233;

46, 22

B 57,94

107,

79

interiectio 158, 31 184, 1 - 186, 58; A85, 29: 119; 6r ^ 344, » -- 146, 545: 315,

B Gr 19 23322 o 34; accentus in -nibus

j1;

A

746,046:

aliae partes

145, 38;

B

pro -ne

TeMp186,

ign

186, 43;

A

B 314, 83

interpretatio 47, 36

49, 82;

B 58,

11.18 interrogare : -gandum uidetur 132,61;

ABIT,

168, 98;

Tas:

BO

por.

A 130,24;

244

-gatur

B 273, 27;

- cf. inquirere ; quaerere ; quaestio ; soluere intransitiuus B 190, 79 191,2 ionicus : -cus maior 33, 99-3; A 173. 15-175! B:5345:928-32 ; !-cus

MINOEN 339597; B 34, 22-27

A193.

iotacismus 201, 81

202, 975

.024315;

79.94

B 333,

ironia 246, 5-12;

374, 36

iet2:5 A 198,

A 234, 68-78;

386, 18 - 387, 25

B

INDEX GRAMMATICVS

moderni (grammatici) 4. auctores grammaticae artis molossus (-losus) 30, 25-28; A 170,

irregularis 243, 14

labdacismus (laptac-, lautac-) 201, 81 202, 03%: A 108, 24.283 B 333,

79.84

licentia poetica 36, 8.17;

176, 25 36

177, 34;

25-31;

222,

mutae 17, 22 Sqq. ; A 158, 11 Sqq. ;

357, 35 ; — cf. permissu poetico

B 15, 29 sqq.

liquidae 16, 93-99;

A 157, 75-85;

litterae 7, 1 - 19,73;

À 148, 1 - 160,

B 12, 53 - 13, 94

83;

B5,1-19,15;

-rae Aegyp-

quo

repertae

A

tiacae u. Ind. nom. et uocab.,

8, 55; consonantes u.

-rae

myotacismus 201, 81 ST RUAUETOBME24:20

333, 79.83

-rae a

150, 54; 5$. 4.; -tae

Graecae u. Ind. nom. et uocab. , -rae

indeclinabiles

9, 74;

u. f. H4. ; -tae quare

-rae

mutae

dictae

8, 45;

Wy 4H. A 208, 55 -

19 -350, 349,

B 347,44

209,65; 45

masculinum genus 80, 65.79 sqq. ; A 31, 10 32, 16 sqq.; B r10, 38 III, 49.72 Sqq.

media distinctio 44, 34;

A 185, 33;

B 52, 43

metalepsis (-lempsis) 238, 71 - 239,92 ;

A227,75-83; 379, 61

B373,10

metaphora (-fora) 3, 13

378,35-

26, 16

236,

120822. T 2 MEAT 16558228: 41 23 - 226, 62; B 373, 8 374, 1 -

-ra partis

379, 72 Sq.;

377, 85

unius 238, 52;

B

A 226, 52.58;

376, 73.75 ; -ta reciproca 238, 50; 226, sı sq.;

B 376, 72.74;

-

metaphorice B 27, 6; — metaphoricus : -tica locutio A 3, 19

metaplasmus 220, 1 - 229, 39 230, 16 5055557929212, 14-2218» 68.6 SIq-

$9q.;

359, 75

D 21, 06

335, T -

722, 73

370, 32 Sqq.

metathesis 229, 33-39;

A 217, 62 -

218, 68;

B 354, 41

2409027150

7A12275184/772287H

359, 67-74

metonymia (-nimia, -nomia) 239, 93 -

319, 2 373,11

metrica necessitas sim

metrici 21, 62 A 163, 67

B 27, 44

15

379, 62 - 381, 12

194, 79;

et pas-

25, 58.63 sq. 39, 76; 166, 54 sq. 180, 95;

metrum, accidens pedum 29, 80; 168,

68

358, 57

neutrum genus 80, 70sqq.; A 32, 42 Sqq.; B 112, 12 sqq. nomen 53,1 - 114,84; A 1o, 1 - 68,

54,32-114,84; 10,170 34

166,072

164, 78

A

191,4

A 20,40

152, 34

203, 34;

1700612

102,4

-na adiectiua

205, 39 sqq. 9 1310;

209, 53;

74

-na absoaccidentia

A11,37-68,47;

B 68, 31 - 167, 31;

Sqq

macrologia 216, 80-97;

202, 91 229, 2 17 94$. $52 B

47; B 64, ı - 167, 31; lutiua B 99, 10; -num

A 149, 35; B 6,37; -rae quare repertae 8, 51; A 150, 49; -Tae terminales nominum 114, 76; A 68, 38; B 166, 19; -rae uocales

A

B 31, 43 - 32, 53

motio 180, $50 182, 3 207, 12.16 Sq-5 A141, 37. 202, 86.88 ; B 305, 74; cf. B 300, 14 (mutatio)

A 102, 89

B 26,14

471

206, 71.75.80

26,9

59, 41

46123,010401120,0.07;

B 90, 74

157, 75 Sqq.

95,

180, 26

181,236.38 236,28 261,100 264, 95 265, 45; -na ad aliquid dicta

69,3;

A22,88;

B94,33;

-na

ad aliquid aliter se habentia 69, 5 ;

A 22,94; B95,85; -naanomala in comparatione cf. 75, 58; A ef. 27,62;

Bef. 104,99;

latiua 57, 22

-na appel-

59, 79 sqq.

60, 31;

INT 2030 14548 0 Bi73511200 76,14;

102,29 Sqqd.

39, 47:50 I2;

105,19

55,74

B 120, 97

378g.

74,23

-na aptota 87, 56

101, 16

113,50;

56,88 sqq.

A

59,

127, 25.28.32.34.

151, 77.94 899.

156, 21.25.

30 165, 69; -num casus 97, 6 104, 12:7 A $0:11:5166, 69:0 B70,

3

143,

I -

155,

diuersos trahentia

32;

-na

104, 88;

casus A 57,

45; B 1553, 79; -na collectiua B 99, 7; -num comparatio 71, 61 -

79,56; 79

A23,38-31,72;

99,1- 109,71;

94,2-97,5;

A47,67-50,62;

138, 76 - 143, 52;

B

-na conuersa In

latinam regulam 63,95; B 81, 9o;

B 69,

-na composita

A 15,5;

-na corporalia 61, 37;

B 77,32; -num decliA14,61; nationes per ablatiuum singularem

105,13- 114,84;

B 155,1 - 167, 30;

A 58,1-68,47;

-num declina-

tiones per genetiuum singularem 105, 29; A 59, 26; B 156, 41; -na

defectiua

15- 75,57;

in comparatione

A26,11-27,61;

73,

B

472

INDEX GRAMMATICVS

102,

18 - 104, 98;

-na defectiua

per casus 103, 70 - 104,87;

25-44;

A 57,

B 152,40 - 153, 78;

-na

deriuatiua (diriu-) 61, 51; A 14, 70; B 78,74; -na diminutiua 61, 608629601858 6-122 5 A TANTE, 862538 11:5 B .7820018679: 14083255 39; -na diptota (dypt-) 101, 7 ;

patronymica (-nomica) 64, 31; 16;284109252064-:

B35,98

A

146,1;

-na pentaptota 101,13; A 55,65; B 66,67 150,67; -na polyonyma (polionima) 64,27 117,61; A 16, 19.715752 44B/847 79. 2170,80 na

positione pluralia intellectu singula-

tia 91,456.

A 44,235.

D 133521 ;

diuidua B 99, 8; -na dyptota x. -na diptota; -na diriuatiua 4. -na

-na positione singularia intellectu pluralia 91, 53; A 45,29; B 136, 31; -na positiua 114, 69; A 68,

deriuatiua ; -na epitheta 66, 99 1067553: 082045856055: 0 BI89-

26; 68;

5559545

53

SEDE 66: 170 NET

157,89

OS.

Mena

366, 36 ; cf. epitheton ;

-na exaptota 4. -na hexaptota; facta de uerbo 71, 40; A 22, B 97, 41; -na facticia B 99, -num figura 91, 61 - 97,5; A

1-50,62;

B69,97

S2 NEuaLfixasS5

B 123, 87; el uocab.;

69;

CIE

-na 8; 15; 45,

136,1 -145, CAUSES TI

-na fortia s. Ind. nom. -num

genera 79, 57 - 87,

A 31, 1 - 40, 74;

B 69, 82

109, I - 129, 89;

-na generalia 70,

3245722:

Bu97,,27%

45.

Da

gentise Go Ero MEAN: CZE EB OT 145 0-nanGraeca 105, 160 1736.57

114, 73 126, 13 233,8; A 58, 46 67, 5 sqq. 68, 35; B 155,

4:08 165-877 ESqq. 211664. 23.2 na hexaptota (exapt-) 101, 15; A 55, 69; B 66, 65 151, 72; -na homonyma (omonima) 63, 20 220, 535 AT 16.013.245 2115 40/99 B1 83; $2

353,

36;

-na

incerti

84,082 5 Aua0amsa

generis

LB 121,

7;

B 166,2; -na possessiua 65, A19,11; B88,9; -na pripositionis 61, 43; A 14, 68;

mae B 77, 56; -na primitiua Av 685. 28:2 B2 12555 64

-na pro aduerbiis posita 154,12; 112,

9;

B 241,

qualitatis 66, 2

55,89.99.45;

35 Sqq.

150, 44

B66,71.73

151, 95.6

127,

152,

-na propria

73, 3;

A 20, 47

25, 37;

B 69,78

70,1 - 99, 14;

-na quantitatis 66,4 73,4; A 21, 534725, 025*B. 00, 1. I01) 5.885 -na quasi diminutiua 62, 85 ; A r5, 92;

B 80,43;

46;

-na semper

90, 43;

132, 14

-na relatiua B 94,

pluralia 89, 6.16

A 43, 72.84

133, 35

44, 13;

B

135, 1; cf. -na

tantum pluralia; -na semper singularia 88, 96 89, 12 90,33; A

42,57 133,

28

43,80

44,4;

134,

70;

74;

47

A

propria

25,92; B 90,87 101,88; -num qualitas 56, 1 - 71,60; A 12, 1 -

6;

diae significationis 66, 88; A 2o, 30; B89,45; -namobilia 85, 11 ; AESJPESICMEBAI25 87» nagmonoptota IOI, 4 102, 30.39; A 54,

-na

Latina. 57, 22 - 60, 30:5 Aı2,2745447 33,B na 76a cna

tione diminutiua

-na me-

88;

Graeca (Grec-) 57, 41;

-na incorporalia 61, 38; A 14,64; B 77, 43; -na interrogatiua B 99,

-na localia B 99, 5;

114, 69; 2166,06:

ratiua

77,6;

-na

B 132, 92

significaintellectu compa-

A

-na

29, 10;

in singulari

B 107,

alterius

neris et alterius in plurali 83,58; 35,25;

B 119, 55;

ge-

A

-na sinonima

4. -nà synonyma ; -na sono unius generis intellectu alterius 82, 20 -

85,57;

A34,82-35,24;

Bııs,

10.14; -na nec in totum fixa nec in totum mobilia 86, 28; A 38,5;

I - 119, 52; -na specialia 70, 55; 4 22,16; BH 92,35. na speciem Participiorum habentia 167, 70 - 169,

69, 89 92, 71

84 - 274,80; -na substantialia 106, 56; A 60, 58; B 157, 92; -na

B124,25; -nanumeri 68, 50,5.102% $0003 4045 Ado 169 356,3. B

152,

numeri 87, 70 - 91,60;

45, 33;

numero

52;

17;

B 129, 1 - 136, 46; communia

B 131, 77;

26; A 8, 32;

-num

À 4o, 1 -

88, 91;

-na

A 42,

-nis officium 5o,

B 56, 37;

-na

omonima #. -na homonyma; -na ordinis 68, 56; A 21,75; B 93, 82; -na participiis similia 71, 42 ; . A23, 14; B 97,49: na patriae 67,25,55 A 21,65 5 B 9r, 28: na

32;

A 129,91

- 131,62,

B 278

superposita 66, 99 106, 53; A 20, 46 60, 55; B 89, 55 157, 89;

-na synonyma

(sinonima)

64,

27; A 16, 19; B 84, 79; -na tantum pluralia 113, 53; A 67,2;

B 165, 74 ; cf. -na semper pluralia; -na temporalia B 99, 12; -na tetraptota IOI, 12; A 55, 62; B

66, 68

68;.

A

150,

63;

19,0115

-na

thetica

B. 88,75

65,

na

"INDEX GRAMMATICVS

473

tota Graecae (Grec-) declinationis (Grec-) 51, 68; -tes principales 52, 6281005 ANISK HT 5 B 87, 04: na 795. A 8,625: B-61, 445 ptotriptota 101, 9; A 55,57; B 66, prietas -tium u. s. 4. 69 150, 58; -na uerbis similia — participium 161, 1 - 170, 60; A 124, TR SS

580A:23.124.52:B1085:76

nominatiuus 98, 44.

$3.52,

82.

14-112254905:55B12615018-:2755932/5

147, 69;

$3, 98

107,

B3455181007472:48:5148;

77. 2325.95

Ası,

29.39;

919231;

-piorum

» 60;

accidentia

163, so - 170,

A 125,40 - 132,89;

6-275,32;

B 264,

aduerbia de -piis fiunt

170,55:

182585.

B,2794093

notae A 5, 65

-piorum casus 164, 84-88; A 126, 1-6; B 265, 51 - 266, 62; -pia

RUE

defectiua 166, 39.47 131,63; 128, 61.71

offiiium 50, 26 100, 75; A 8,32; B 56, 37 147, 41; - cf. proprietas omoeo- u. homoeoomonyma z. homonyma onomatopoeia (-peia) 242, 92 - 243,

14; 2

A 230, 70 - 231, 77; 373,

B 154,

17

383, 1-20 À' 92 138, 32.50 ; x 94, 91; B 201, 9o 204, 7!

optatiuus modus

43

OfatioL 46. 12

ERS,

SA

07,020,

(peon-)

18-33;

33,

4-18;

A

B 34, 33-45

palimbacchius

(-bachius)

B

173,

37,

49

229,525:53 parabole

249, 97 - 250, 4;

60-66;

A 237,

389,9 - 390, 16

B 374,42

paradigma 250, 5-16; A 237, 67 238, 86; B 374, 43 390, 17-27 paragoge 223, 76-90; A 213, 53-62;

B 354, 24

355, 64 373, 31

385, 60-63

222,28 - 223,32;

B 360,40

parhomoeon (parom-) 234, 32-36;

28-210.9194:

9

47, 41

- 48, 75

-tium

104;

B 58, 21-59, 63

9122085/2.40390::99/.59:973/

62, 87 - 63, 22; 4:26.59: 37; ordo

27;

ordo

BI9274,

935

B 266, 63-86

particula 185, 2ı

187, 8

passio A 89, 24;

B 196, 81

pedes26,1-36,30;

A5,61

166,1 -

-dum

39,225;

.B.27, X

177.485

accidentia 27, 36 - 29, 88; A 167, 28 - 168, 70; B 28, 42 - 30, 91; -dum diuisiones 35, 73; A 175,

-des disyllabi 29,

B 37, 33;

A

geminati

367,

49, nu49

2810;

60, 74-88

ofhcium

131,187259

-piorum significationes 165, 94 1675456; A 126, 18, 128,82; B 266, I - 270, 43; -piorum tempora 164, 89-93; A 126, 7-17;

A 22

B955521274:8045852:;

merus

57-59; A 128, 83-85 ; B 270, 4446; -pia quae fiunt nomina 170,

B 30,92.4; 89.91; A 168,71.79; -des duplices 29, 9o 32, 61 36, 17156710.2775.435 25:2 A 168211.

43-48 patoemia 248, 51-65; A 235, 13-20; B 374, 40 388, 66-75 paromoeon 4. parhomoeon paronomasia (paranom-) 234, 17-27; A 222, 16-21; B 360, 38 366, 19-33 partes orationis 46, 2 - 52, 2; A 7,

nominum -tium etymologiae 6.7 sqq. ; B 55, 29 60, 90;

$8 - 126, 73; B 265, 28-50; -pia inchoatiua 166, 32; A 127, 54; B 268, 44; -piorum numerus 167,

96;

355, 65 - 356, 78

paranomasia 4. paronomasia parenthesis 223, 75 244, 51-58; 2135. 520.232,.16-23,;.B 354,

-pii etymologia B 6r, 12 ;

-piorum figura 167, 60 sqq.; A 129, 86 /sqq035; 9 Bw279; 470594.; -piorum genera 164,69-83 ; A 125,

44599

57, 80 orthographia A 5, 69 paeones

274,81;

E6002 21: 99 B 269, 94.14

-tium

B56, 265. 2A 58, 325 -tium 50, 39; B 6i, -tium apud Graecos

B 30, 93

33, 93

34, 41;

A

39, 17; 174,

59;

-des

B

-des legitimi 36, 5 sq. ;

36, 80;

176, 22. sq»; B 39,.3 sq. ; «des nothi 36, 6.7; A 176, 22.24; B 39, 3.5; -des simplices 36, 24; A 177,42; B39, 13; -des trisylA108 71 lab10207° 905300022: :29BA130:8921056 912 1703921. peones 4. paeones A 105, 19.20.36 ; perfectum 145,37; B 228, 68 sq.

229, 8

pertifrasis ». periphrasis periodus (-dos) 45, 42; BES1,

A 185, 37;

22

periphrasis (-frasis) 243, 15 - 244, 34 ;

A 231,78-94; 384,

45

349,

8-18.26

B373,19

383, 21-

l-)68 - 216, 79. perissologia (periso215, 90; A 208, 48-54.60; B 347, 41

474

INDEX GRAMMATICVS

permissu poetico B 26, 7 ; - cf. licentia poetica persona uerbi #. uerbum ; — persona, tempus, locus 4, 33 sq.; A 3,4 sqq. pes 4. pedes phthongus (pthongus, ptongon, ptonQuS)1215854 502B ?22 3315q. pleonasmus (-mos) 215, 59-67

90; A 208, 41-47.60; 349, 2-7.26

pluralitas 149,

99,

42;

70

B

100,

147,

plusquamperfectum 19.20.37;

74

126,

25

38.40

182,

10

145, 37;

A 105, 229,

10

polipsind- u. polysynpolyptoton 235,40-45 ; A 223,45-50;

B 360, 45

polysemus

368, 67-71 (polipsind-,

polysinth-) 61-64;

235,

polysinth-,

55-58;

B 360, 46

A

224,

368, 78-81

positio B 23, 6 sqq. ; - 7.4. thesis u. Ind. nom. et uocab.

positiuus 72, 73

73, 93.15

74, 23.

35 76, 76.88 77, 97; A 25, 45 24, 50.61 26, 13.29 27, 39 28, 81.030.205 030037. GL B00809 100, 16.290162, 271 103548162 105, 25% 106, 42-53. 107,100.92

positurae43,1-45,57; 1522186,

50;

praelatiuus

B

72,

50,

A5,64

184,

82 sqq.;

A

24, 49

15-0144: 0465 B. 2 88 112 3010,02; -tiones ablatiui casus 180, 61; A 141, 47; B 300,31; -tionis accidens 179, 3 184, 65; A 140, ı -tiones

B 295, 83

accusatiui

casus

311,

78;

179,

20;

A 140, 17; B 293, 100; -tiones ‘ad’ et *apud' 180,46; A 141, 32; B 300, 9; -tiones aeque

casibus

et

loquelis seruientes 177, 70 ; A 139, 67; B 291, 17; -tio 'clam" 18r, EUR

N

ER,

KO

0220,

El

17

ER,

-ci(poetae, Ro-

mani) u. Ind. nom. et uocab. proceleusmaticus (-celeumaticus)

64-68;

33, 95-1

$585

-tionis etymologia B 61, 16; -tiones genetiui casus 183, 41 ; A 143, 20; B 310, 47; -tiones ‘in’ et

32,

A 172, 74-78; B 29, 65

prolepsis (-lempsis) 230, 25 - 231,35 ;

A210,

30-38;

B, 360,

30,

51-77

promissiuus modus 137,4; 92, 40;

B. 200, 42%

A 91, 16

114, I - 133, 94;

1. 98, 119;

361,

201,85

A 69,

"Bo167,7 1541025295

248, 62; -minis accidentia i15, 28 - 133,94; A 70,38 - 88, 119;

B 169, 83 - 193, 94; -mina ad aliquid finita 122, 5; A 76,63; B 176, 8;

-mina

121, 79;

ad aliquid

A 77,91;

infinita

B 177, 50;

-minis casus 130, 10 - 133, 94;

A

84,1-88,119; B188,1- 195,94; -mina communia in sensu 126, 24;

-mina composita 127, 29; A 8I, 4; B 184, 8; -minum declinationes 130, 15; -mina demonstra-

tiüa tA £735 61:71585q02

1 - 54, 42

Sqq.; B roo, 15 sqq. praenomen 57,34 58,53.59 59,93; AS, Ty:41.43; Bl», «6.6595, 9 74, 32 praeoccupatio 230, 28; A 219, 32 praepositio 175, 1 - 184, 71; A 137,

144, 41;

228,67

principalitas 141, 27; A 96, 63 priscus : -ci (grammatici) 4. auctores

pronomen

B 299, 97

polysyndeton

TE praeteritum 145, 29 146, 43; A 10$, 18.411 106, -445 B *12275*49

grammaticae artis;

216,

B 347, 40

B 228, 69 sq.

/219,20.32.37 5 B930125 1.65.70.

172,

34

7175,

88

0772 20

4594

29B

1985979955

-mina deriuatiua (diriu-) 119, 32 121, 84 122, 132 1A! 74; 199 476;

67 77, 96

80, 42;

B 174, 49

176,15 177,64; -minis etymologia B 60, 96; -minis figura 127,

2757128, 72 3 "A?S12 17-851 33 2B 183, 1 - 186, 81; -mina finita 117, 67.84 113, 5865 TAS T3913 80931 725333; ^B T70, 16 1733 22.35.40:

-minis genera 124, 74 - 126,17;

A

785.180,49; 'B 180, 1.- 182, 725 -mina gentis 119, 25; A 74, 4;

B 174, 37; -mina infinita 117, 69. 945 AOT T5 DS820:2 1) 7280 STAT 93; B'T76, T8 1710772335 172, 62;

-mina

A 74,92; nus quam

sqq.;

171, 35

interrogatiua

118,

12;

B 174,24; -mina mifinita 117, 84 118, r

A 71, 31

73, 64 sqq.;

172, 81 sqq.;

B

-mina nu-

casus

i181,

83; A 141, 62; B 304, 61 praesens 145, 29 146, 45; A

meri 120, 62; A 75,46; B 175, 68; -minis numerus 126, 18-26; A180, 7 - 81,35 U 83:827 195 183,

ros,

60; 46;

‘con’ 178,93;

63 ; -tiones

9

106,44;

praesumptio

A 139,90;

utriusque

B227,40.59

230, 25.28

B 292,

229,17

231, 32.34;

-mina ordinis 120,62; A 75% B 175, 86; -minis persona

128, 73- 120,9;

A 83, 1 - 84, 49;

B 186, 1 - 188, 78;

-mina posses-

“ INDEX GRAMMATICVS

475

siua 118,85 122,15 129,86; A 712,232, 708:708.834 246: 1B31735656

199, 6 206, 73 216.1001 222,167,

176, 17

230, 15 243, 4; A locc.parall. et 79, 11; B locc.parall. et 180, 15; — cf. inquirere ; interrogare ; quaestio; soluere

187, 54;

-mina

praepo-

Sitiua dr18, 495 TA 73,876: Br 175; II; -mina primitiua 119, 29 121, 84 11722, 12: A 24,:93:10 76,69 177, B 174, 49 176,17 77,96; 63; -minis qualitas 116, 55 - 124,

Ar

Tr

40;

180,

-

DIT

< 18,465

77,

A

qualitatis

-mina

10; B 178, 76; -mina quantitatis A 27, 010.; ^B.^178; 761,0 mina

redditiua

118, 98;

relatiua

-mina

B

A 75,25;

120, 43;

64;

175,

/A* 7356179185 24.5 VB:1725 74 179, 8; -mina reportatiua z. Ind. nom. et

208, 33 213, 53 223, 79%220,.67

quaestio: -tio oriri uidetur 49, 91 139, 64; oritur -tio 54, 32 55,

85

83, 61

64, 45

125,

70

58,

oritur

133, 4;

129,

98

-tio

86

188, 29 191, 1; -tio soluenda -tio soluitur 106, 51 ; est 195, 14;

4. locc.pa-

-tio soluta est 177, 51;

rall. in A et B ; - cf. inquirere ; in-

terrogare ; quaerere;

soluere

Hotab.; -mina sine nominatiuo 131, 53; A86,56; B190,66; -mina sine uocatiuo 129, 89.92 131, 53

reciprocatio 76, 78; Ar 28,4845. B 105, 29 recomponi 95, 70 97, 45 55505155415

B 187, 57 188, 60 190, 66 191, 13; -mina subiunctiua 119, 17;

recompositio 95, 71 regalis modus ..e. imperatiuus

122260.

A

95;

74,

865,556.70;

9A98321277.307$

174,

B

79

A

11;

126,

trium generum 272 tB. 181, 42

-mina

26;

B31435

44;

36

A 92,38;

1538,

B zo!, 78

resolutio 28, 65 sqq.; sqq.; B 29, 58 sqq.

A

168,

54

pronuntiatiuus modus 138, 28; A salutatiuum uetbum B 221, 14 92, 31.34; B 200, 57.65 proprietas partium orationis A 8, 32- — salutatorius casus u. Ind. nom. et uocab. sarcasmos 248, 66 - 249, 73; A 235, 61; B56,54- 57, 79 210-0236, 26; Bi3745 49% 388, prosparalepsis (-lemsis) B 354, 26 prothesis 221, 33 - 222,58; 76-80 A 213, scansio metrorum 27, 27 37-43; B 354, 20 354, 42 - 355, scem-, sces- 4. schem-, sches-

57

psilen

43, 93

11

196, 89

A

58.60;

200,

184,

B 5o, 69

197, 91;

ptongon u. phthongus pyrrhichius (-richius) 29, 4 - 30, 11; A 169, 84-96; B 29, 65.83 30, 342, 60 7-13

quaerere : -rendum

49,7 37

50,39

61

143,

27, 22.38

25, 51.

92,71 199,

13

99,69

206,

105,

84;

A locc.parall.; B locc.parall.; -rendum est 56, 12 60, 13 61, 44.61

66,14

68,51

814101083173

70,18 9124370/

79,59

80,

59128,4! 2151;

196, 191,12 157,26 $4 141,24 201, 82 211, 65 A 29.197,63 locc.parall. et 87, 89; B locc. parall. et 192,39; -rendum uidetur 26, 12 A 179,5; 129,2 $9, 78 81,13

-ritur B loc.parall.; locc.parall.; E20, 1199 27.350 17, 74.27 LOHNEN 18:23 22, 330749, 556.64 23758

39, 67

84, 101, 121, 183,

51, 49

73,

16

79.84 85, 14 88, 97 103, 73 18 102,44 73 150, 18.162, 22 194,93 29 192,28

75, 64 95, 120, 164, 197,

62 64 74 72

schemata

(scem-) 229,

A 5,80

1 - 235, 65;

B 359,

218, 1-224, 69;

1 - 369, 88; -ta dianoeas 229, 2 sd. $7 40218, 114:195 ^ B435911218; -ta lexeos 229, 2.4; A 218, 2.12.21 ; B 359, 2.19 360, 21 Sq.

schematice B 338, 38 schesis onomaton (sces-) 234, 28-31 ;

A 222, 22-27; 34 - 367, 42

B 360, 39

366,

semiuocales 14, 41 sqq. 15, 50 $Qq: ; A 155, 32 Sqq. 156, 41 Sqq.;

11, 19 Sqq.

seruitium

123,

28.40.41.47

124,

53

significatio : 7.4. genus 210, 85; A 204, 61; B 215, 6 343, 12; — i4. qualitas 77, 8; A 29, 12; 107, 79 silempsis (-lemsis) s. syllepsis

simplicitas 3, 8 40, 94.98; 13.07 sinaliphe 4. synaliphe

sincope (-pa) ». syncope

sincrisis u. sinecdoche sineresis 4. singularitas

A 181,

synchysis (sined-) #. synecdoche synaeresis 100, 73 113, 99, 70.72

476

INDEX GRAMMATICVS

53;

A67,3;

B 147, 37.40

165,

22.0529

078:8 6222 86:260:

918868;

759718259

66.*82; 21. 83%.126,0251.

83, 560 86, 23. 100, 132,646 1245425229

sistole ». systole

57.172,39

001733166

soloecismus 203, I - 213, 56.15 232, T6507 ASS 719901. -2206,824

213, 130214, 38,93 53,88

sinthesis 7. synchysis sinzugia 4. syzygia

207, 7;

135, 55

B 335, 1 - 345, 91

15.28;

differentia

inter

346,

barbaris-

mum et soloecismum 204, 21 Sqq. ; A 200, 20 Sqq. ; B 336, 43 sqq. ;

-mus per accidentia partibus oratiODIs 20728105 99298202909 9E; B

339, 67;

5;

-mus

per aduerbia 211,

A205,78;

per casus 209, 72;

B 544,39;

-mus

A 204,49;

B

343, 90;

-mus

per comparationes

209, 66;

A 204,45;

-mus

per

coniunctiones

212,

40;

A 206,8;

B 345, 71;

-mus

per

B 342, 78;

geriera 208, 326 PA 712025995 SB 340,85; -mus per modos 210, 79 ;

A 204,55; B 343, 2; numeros 209, 61; A

B 342, 70; Sors

-mus

per partes ora-

20620569:

337, II;

985

cA

-mus

per

WA 8201,

-mus

20$;

-mus per 203, 39; 0725:

per personas

75;

Bi

344,

praepositiones

212,

B

211,

28; 29;

A 205,1; B 345, 58; -mus per significationes 210, 84; A 204, 60 ; B 343, 12; -mus per tempora 210,

92;

A 204,66;

B 343, 18

sonus : -nus commixtus 11, 49; B9, 39; -nus intimus 11, 48.50 sq. soluere oT 2559 106905 1995 12777;

$1 B;

195,14; m. locc.parall. in A et - cf. inquirere; interrogare;

quaerere ; quaestio spondeus

30,

12-14;

A

169, 97-4;

B 29,83 30, 14 - 31, 26 stabilitas 180, $50 182, 5.12 207, ITO MA A185 8002020887 EB

300, 15

305, 79;

cf. A 202, 86

(statio) subdistinctio 44, 24; DIoRSS

A 185,25;

B

subiunctiuus modus 138, 38; A 92, SOS BO»: substantia 48, 66 51, 52 sq. 64, 23 Dus csl Wen. SL Tuis UT. NOS. is) 1335: DIM

ANTON BESquM

64,

10.11.13

98

103,

201, 69.71

100,

43.44

25593:

40.43.48

168, 42

sq.;

-tiae

— substantialis

Sqq.;

10,

A

BI

15

180,

20

definitio «.

definitio;

5qq.;

B

102,

55, 77

105,

38

59, 40

ans su (854 157,1:75.92:55

- substantialiter A 46, 27 superficies 27, 23.30.34 46, 21

5o,

97.

137, 22

142, 43

25.275) 87,76

Ar 355,823 90,53 97,

98, 1707345162,

4378-12-145

B57,93 139,46 124,8 192,260.397.7, 1923/15040 279,

IO

317,

75,

148,54 902129 5 T3,

24.28.30

superlatiuus 72, 81.84

35

155,

4387, 8:12.14

44.31

73, 93.95

6,

711.

74,

7&,

20;

A. 24,0 51:72. 27, 39:48.55, 9282.76 29,22; 4B. 400; 17 «41021,0589 103, 62 104, 82.90 105,22 107, 90; -uus genetiuo plurali adiungitur 79, 29;

As30,51;

B 108,40;

-uus

pro: positiuß 79; 47.5 A 31, 01; B 109, 55; -uus superlatiuo praeponitir.-76,

105, 33

Sylempsis

82;

A.

28,

375@B

2. syllepsis

syllaba 19, 1 - 26,70; A 4,51 160, I-166,60; B20,1-27,47; -ba bréuüts.215 405A r62: 425 Bor 45; -ba communis 24, 28 sqq.; A 164, 99 sqq. ; B 25, 80 sqq.; -ba longa natura 21, 49; A 162,

51;

B c1,

63;

tione.2; 645

-ba

longa

A: 1634 70:4

posi-

Bizan2

-ba semipes nominatur apud metricos*

295063

«A 916620354 2 1B 225

44

syllepsis (silempsis, silemsis, sylempsis, syllempsis, syllemsis) 213, 56 230,

22

232,

58-78;

220,60 - 221,84; 42

-

364,

A

206,

B 360,34

23

363,

68

synaeresis (sineresis, syncresis) A 98,

9;

B212,59

synaliphe

354,35

(sinaliphe,

358,37-43

synalipha)

227,

89 - 228, 3.23 Sqq. ; A 216, 34 -

217,

44.545

354, 40

synchysis crasis,

75-82;

70-80

B

24,

358, 44-53

66

2339,

51

(sincrisis,

sinthesis,

syn-

syncresis,

synthesis)

245,

39-47;

385,

A

233,

B

syncope (sincope, sincopa, syncopa) 120,59 224,18 -225,32; A7s,

45 82 30

3214, 85 .- 215, 965, B. 175, 256,36 280,54 327,67 354, 356, 89-3

syncrasis 4. synchysis Syncresis u. synaeresis ;synchysis ; syncrisis

syncrisis (-cresis) B 354, 40 358, 53 synecdoche (sinecdoche, sinedoche, synedoche) 52, 2 241, 62 - 242,

“INDEX GRAMMATICVS 915

ENT 220,148

29 187, 33 383, 64

-.230,.69:5

373,

13

synthesis z. synchysis systole (sist-) 226, 55-62; 256-916:

B164,

382, 47 A 215, 10 -

0Bif3545132

002:$7.122-2:7

syzygia (sinzugia) 34, 33 sqq.; H66G9873

174. 9S p sqq»;

wB'93559

A

72

sqq. tapinosis 217, 18 - 218, 44;

80-210,6;

B 347,47

351, 88

tautolopgial$722085* 217,

798-86

30,

31

107, 8

53983655

254,

209,

A 209,

350, 59 -

B60,1

A 88, 1 -

194,1-235,55;

-bi accidentia 136, 74 - 148, 21;

A

90, 63 - 108, 23; B 197, 35 - 234,

66; -ba actiua 143, 73.79; IOOP 4:0. HISDIOIA21.340» B'21698. 15.16.33 217, 48.69 218, 7; -ba anomala 144, 12 148,9; A 107, I1; B 233, 36; -ba communia 1449 08/9 510078025 LIO 1,2558; BR27615 382175.6918218,. 918.220,

58; -bi coniugationes 143, 55-69 148,2; A208, 1.2100,41 107,4,

B 198, 57

213, 1 - 215, 91

235,

7,856 3200115,

011 252

29;

18

149, 56; A 3, 15 108, 24 - 109, 65; B 234,1 - 235, 54; -bi de-

66-73;

1088366

:B. 100,

347,45

350, 46-

:9812

tempus 4, 35.36.39; tenores 37, 2.12-14;

A 3, 4.6 A 177,2

178,

14-17; B 4o, 4.12-17 themesis z. tmesis thesis 27, 49 Sqq. 25 eGre SIE. 167, 28 sqq. 175, 85 sqq.; B

28, 44 Sqq.

133, 1 - 149, 56;

109,63;

12515 35 A124,

167,13

37, 36 sqq.; - i4.

positurae 43, 3

uerbum

477

44, 9-11;

A 184,

2.10-125" B0, 3 tmesis (themesis) 245, 59-74 ; AX OXON

-ba defectiua 3, 5.8

148, 22 -

finitio 133, 2 - 134, 45;

89, 40;

A 88,2 -

B 194, 2 - 196, 92;

deponentia

144, 89;

-ba

A 100, 9.20

1012854.57/: MB 210,8 250 1217770571 218, 79 219, 49; -ba deponentia absoluta B 218, 85 ; -ba deponentia actiua B 218, 83 ; -ba deponentia passiua B 218, 87; -borum figurae A 104, 26-56; B 198, 67 223,

1 - 226, 84;

140,1-142,54;

-borum

formae

A95,34-98,51;

385,

B 200, 30-32 207, 84 - 213, 102 (f. desideratiua 141, 20.22; A 96,

toni 37, 1 - 43, 97; A 177, 1 - 184, 355 B./40; 1.2550, 74

$1.55; B 208, 19.21; f. diminutiua e/ quasi diminutiua 141, 21.23

24 - 233, 38;

64-69

B 373, 32

transductio 221, 19; A 212, 19 transformatio 220, 2 Sqq.; A 212,

28sqdq- ; 1B*353; 2 translatio 3, 14 236, 16 sqq.; A 2982089225 02: Sddq-5I DIES 74 sqq. translatiue 20, 13 26, 15 52,1 55, 66 56, 10.18 68,53 72,68 80, 6883.76 97. 12. 128,480. 130, 12 5146. 623 A 72158 721.31, 14 S480 10690399161, SrS5 BB 110, 42

188,9

229,11

230,27

319,

6; et passim ; — cf. abusiue transnominatio 239, 93; A 227, 84. 88; B 379, 62.65 sqq. 192, 36 tribrachys (-chus) 30, 22-24

105

120

N

21770

-2821:24 9 109058115

325, 89 B 31, 39-42 192, 59; 327, 79 355, 62 557, 20

trochaeus (-cheus) 30, 19-21 ; A 169,

12-170,20

326, 46

213,49;

355, 63

2502.10;

A

55

244, 34

7208,0216.22.34.37.

141, 25

75.

246, 90;

-pica

209,

142, 39.49;

97» 87.

B

46.75

207,

92,

99.1

211, 27 Sq.

208,

213,94;

25.29;

07.0310:

A 96, 57.60.

98, 12.14:18:20:23., 09B

37.209,

40.210,

212,.70.72.78.82

f. meditatiua 140,8

A

95,

39

96,

BX1207, 905,208,

141,

56.59.66

23.26.45

209, 67; f. perfecta 140, 8 141, 1151:7220128991425 99419445: 9.198055

39.42

96, 48.54.56.60.65

SCHWE2

TE 724708212 555-8288 3) 0

94.99.5 98, 20; 208, 15.21.23 Sq.

B 196, 94 - 197, 34

7.599.

97, 94;

210, 86.94 211, 29.37.41 212,64; f. inchoatiua e/ inchoatiuis similis

236, 1 -

224, 1 - 238, 86; B 369, ı - 390, 27; - tropicus : -pica locutio 3, 13

243, 11

B

-bi genera 135, 45-73

81.218,

translatio B 385, 5

A 96, 52.54

B 31, 34-38

230, 16 sqq.

tropus 52, 2

142,41;

208, 20.22 211, 36; f. frequentatiua 141, 17.23.26 142, 34.42 ; A 96, 48.56.60.62.70 97, 84.90.97 ;

25;

A 90, 42-62

97, 79.

B 207, 96.1.11 209, 49.56.58.60

143, 70 - 145,

100,1

- 103,6;

198, 62

215,

1-223,64; -ba inaequalia 144, 11 148.005 A 107. 11, D. 220, 67.70 233, 36; -ba incertae significatio-

180145523. 41; -borum

801037.93, 30222, modi 136, 96 - 140,

INDEX GRAMMATICVS

478 1;

A91,3-95,33;

200, 33 - 207, 83; 85:99:37 A 100,191

B 199, 19-29

-ba neutra 144, 1015024737: B

216; 15627.28.41.° 217, 43.04.70 218, 4.8.11; -ba neutra absoluta B 217, 61; -ba neutra actiua B 217, 53; -ba neutra passiua 144, 4

149, 40;

217, 49

A 101,47

219, 94!

109, 45;

235, 245

B

-bo-

rum numeri A 103, 7-25 ; B 223, 1-26; -ba passiua 143, 73.80; A 1002 4:90.12 1017932: B 216298. 15.17.30.34 217, 47.69; -bi personae 146,55 - 148,21; A106,1108, 23; B 229, ı - 234, 66; -ba quae declinari rite non possunt 145, 1751 SAU 10298274: Bi42z1, 0: ba quae originem sui non habent 142, 4855 KASO8N 2255187 213,.88:5, bi qualitas 136, 87 - 142, 54; A 9r,

A s5.023:

50.05 Berısea @lesicom-

munes); -les Graecae (Grec-) 14, 225 LÀ. 195. 205 B 11:455 es

mediae i1, 42 sqq.; A 153, 66 sqq.; B9,37Sqq.; -lis nec consonans, ergo nihil est 12, 54 Sqq. ;

A 154, 75 Sqq.;

B 9, 47 Sqq.;

-les quae transeunt in consonantium potestatem II, 22 sqg.; A 153,50sqq.; B8,11sqq.; -lium officia 10, 99; A 152, 20 uocatiuus 99, 62 129, 81 sqq. 147,

74; A $52, 77.82 53, 9 83, 19 Sqq. 107,35; B 147, 23.48 149, 2 187,45 Sqq. 232, 89 uox 5,2- 6,56; A4,48 147, 2148, 39; B 3, 18 - 5, 95; uox articulata 5, 25.26 sqq.

7, 2.4.5.7 ;

A 147,17.19.21 148,2.4Sqq. 149, 14; B4,73 5, 82.84.86.91 - (ar-

B 198, 53

199, 1 -

ticulata et illitterata 6, 39;

A 95, 36; B 207, 88; origine perfectae formae

-ba sine 142, 44;

25

1 - 98, 31;

215,

91;

A797, 99;

-bi significatio

B z11,; 47;

140,

5;

-borum

tempora 145, 26 - 146, 54; A 104, 1- 106, 48; B 198, 69; 226,1-

229, 21 uetus : -teres, -tustissimi (grammatici) 4. auctores grammaticae artis uitia A 5, 78 uninomia 63, 20; B 83, 53 uniuoca B 83, 53 uocales 9, 80.83 10,98 14,18; A

151, 91.93.94.96

152,19

155, 17;

B 7, 52.54.58.61.66.68 8, 9ı r1, 1; -les dichronae (dicr-) 14, 24;

A 148,

27.31; articulata et litterata 6, 35 ; A 148, 26.28) -; uox confusa 5,

6,29.48

148, 4:sSq.;

7,4;

WBi$,

A 147, 17.22

82:85.93,;

uox

inarticulata B 5, 93 — (inarticulata et illiterata 6, 37; A 148,26.29; inarticulata et litterata 6, 45 ; A 148,

27.37)

usurpatiue A 42, 71;

B 132, 1o

yfen 4. hyphen ypozeuxis 4. hypozeuxis zeugma (zeuma) 231, 36-50;

39 - 220,53; 363, 28

A 219,

B 360,31 362,1-

CORRIGENDA Dag., lin.

ET ADDENDA

corrigenda | addenda

CCM 40 vs X,

LXIV, 25,

26, 375 66,

67, 99,

IX55

lege