Geschichte des deutschen Reiches unter Lothar dem Sachsen [Reprint 2019 ed.] 9783111492919, 9783111126524


187 95 21MB

German Pages 288 Year 1843

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD PDF FILE

Table of contents :
Vorrede
Inhalt
Einleitung
Erster Abschinitt
Zweiter Abschnitt
Dritter Abschnitt
Vierter Abschnitt
Funfter Abschnitt
Sechster Abschnitt
Siebenter Abschnitt
Achter Abschnitt
Neunter Abschnitt
Zehnter Abschnitt
Beilagen
Recommend Papers

Geschichte des deutschen Reiches unter Lothar dem Sachsen [Reprint 2019 ed.]
 9783111492919, 9783111126524

  • 0 0 0
  • Like this paper and download? You can publish your own PDF file online for free in a few minutes! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

©ffd)id)tc bei

& e i t t f d > e t i

9 ï e i d f > e d

unter

g o t e a r

beni

if$ett ftafuítát ju ©erlitt gcfrönte $reiéftcr bearbeitete Zeitraum berfceutfehen©ef^i^te feine befontere ©urch' forf^ung erfahren; bie$ bercog tie i>ie|ige pf»iiofo^ifc^e gafultät, ihn »or jroei ¿um ©egenjlanb einer ^5rei$aufgabe ju machen. 3d)rearnoch mit ber Eöfung berfeiben befdjaftigt, ate ber erfie 53anb ber „Politiken @ef4>i^te ©eutfchlanb'S unter ber Regierung ber $aifer Heinrich V. unb Sothar III. eon Dr. (Jbuarb ©er»at6" erfefcien, fpciter erfl ber 3weite, «eitler bie 3iegierung$* gefehlte Sothar'S enthält. Save burch iiinrei^enbe 23enu£ung unb fritifcfie (Stiftung bee sorhanbenen £luettenöorrathS in bem genannten Söerfe für ben Stugenblit! eine neue Bearbeitung beg ©egenfianbeS iiberflüfjtg geworben, fo fiätte ich ungeachtet ber 5Iuf* munterung, beren ftch meine Schrift $u erfreuen hatte, i^re Veröffentlichung flc^er untcriaffen. 3?ach bent eige--

IV

Sottcbe.

nett ©eftönbnifj bei $errn ©ewaii aber (I. SJomort @ . 12) waren i^m „Duetten unb f)ülfimittel bürfttg unt> oft in ft^Iec^ten 2luögaben geboten." ©afj er bem* ungeachtet bie 2lrbeit unternommen, ifl in ber 2$at ju »erwunbern.

2Kit ber natürlichen gotge f>ie»on, ber » n e ' ner Sonographie

Cücfenhafttgfeit bei giaftifchen,

jumat u m fo fühlbarer wirb, »erbinbet ftch aber auch eine glüchtigfeit in ber 33enu(jung ber gebotenen £luel* len, burch bie oft fonberbare Sßemed^lungen tteranlafjt werben.

$ie»on nur ein 33eifinei.

23anb II. © • 3 2 7

wirb er jethit: Solcar fei, auf feiner SRücffehr » o m @rabe bei heiligen ©obeharb, in 9J?agbeburg mit C?hrenbejeUi gungen

empfangen

bie

worben,

nur

cr

bittunger #er$og H e r m a n n jur fdjofi Slbaibert erwiefen worben feien. #err ©eröati

bem

f*en ßx}bi*

frierju citirt

felbjì in ber üftote 1 auiführlich bie

©tette bei Annalista S a x o —

einmal

113», worin ei fceifjt:

rediens M a g c d a b u r h pro petitione Imperatoris

festive suseipitur, q u o d

nullus uieuiiuit factum,

nisi tempore Adalberti primi Archiepiscopi, qui Ilerimannum —

simili m o d o suscepit —

licet ille

(nehmlich ^ermann) majoris reverentiae esset, q u a m hic S l a v u s

et a l i e n i g e n a .

©omit macht £err

©eroaii, ober nach feiner Meinung ber Annalista S a x o , ben $aifer Sothar ju einem ©laven!

9)?an finbet aber

bei genauerer Slnjùht ber ganzen ©tette bei fät^fifc^ett

8 •*rt b

V

t.

Smtoitfiett, bog ber CFmpfang in SDtogbeburg betn jogc 33oie$taui I I I . von $abe ei fetbfl in »ortiegenber (Schrift »ermieben, Jöerrn ©er« » a i i j u «überlegen, weit

bann einerfeiti ( S t r i t t für

Schritt ben Cefer bamit betätigen unb meine ofcnebiei nie gegeben, mic£ ebensowenig

»on einer panegprijliftfien ati einer tabelfütigen £en* benj be^errföen ju taffen, meine ÜKefultate nictt ouftifc^t, liegt Jperrn ©eroaiä ebenfo nafce, otó mir fern. ©oöiel über teaä 33er^ältni§ meiner (Schrift ju fcer genannten í>ier ju erwähnen, hielt id; für nothroenbig, um t>ie Veröffentlichung fcer meinigen in tiefer er eigene innere ©e^ait aber ipr tie

wahre Berechtigung fcaju gegeben pat,

grage,

ifi eine

beren Beantwortung billig Sinteren überiaffen

bleiben muß. Berlin, fcen 25- Siugujl 1843-

muipp

^offc

esritr. ( f i n t e i t u n g G r f l e r

1.

Slbf($nitt.

3»tflfö 3 w t t e r

mit

Grrcäblung

ben

© e r

8 b f ( $ n i t t . S b f ^ n i t t .

D e r

a b f ^ n i t t .

©teigenbei

Slbfdpnitt.

. . .

f>obenftaufen

.

M . .

(Eonrab

2tnf«t»cn

67.

iotbat'i

Ä i n & e n f ö i i m a .

bei)

frönung.

. . .

3nnocenj

in

flaufen.

namen

2Iiidfiet I I

S i e b e n t e r



nad>

llebergetti^t

V i e r t e r

imb

be$ 25.

gelbjug

f ü n f t e r S c ^ i i t c r

B e g i n n

f>o&enflaufen

5lMnitt.

D r i t t e r

SotbarV.

itampfetf

unb

Ginflufj

mit

ben

auf

£o$en»

bic

I^roiifotgcplnn

3n>eiter

gelbjug

157. n a $

Italien. 178.

Vili

3n&alti»8n|eig*. esdif. Seitageiu Crfte Seilage.

U t b r t fotbar'é f>rrtunft, Jebenibauet

unb ©eburtéott 3weite Seitage.

220. llebet bte 3eit ber Selefyiung £ein»

rion Sremen ernennen unb eine 3a£luitg »on breifjunbert 2Warf ©ilberd matten mu&te5). SSar biefe Bereinigung ?otyar'$ unb gffrert'ö »ielieid;t nur turef) ^)arteiinterejfe Iperfreigefüljrt, fo tsertranbelte fie fic£ fpäterfnn iit eine gamilienserfrinbung. £er Sotw bee 0ra= fen Sftcrt'ö (I.) sen Söraunfärcetg warfcevSDiarfgraf gfbert (II.), welcher nicfyt lange nact» ber £d)laen fin= bcrloö ermorbet würbe °). £af>er fielen bie braunfdwcigifdjen Sefi^ungen an feine S^wefier ©ertrub7), h>ctd;e in jroeiter g£e8) £einrid> bem gelten, bem Sotyne Dtto'ö »on 5iorb= aliqua pugnavit. Postca cum Rex in Saxonia milites suos circumduceret et nmlta doiuiniaflanunaet ferro devastaret ab eo se segregavit Lutberarius etc. SBergL Janus ertt>eic^Uci>ten 3ugenb iot&ar'i kriAtet. 4) @an} fitter ¡(1 ba« 3a(>r 1088, batf ©teitjel gicbt, ni$t. Son alien OueUen tvitC 1089 genannt; bai Chron. lirsp. 1089 erja^U: hnperator nuptias Coloniae celebravil — Post baecGlicbe obsedit. Die £>eirait) fefct ©tenjcl na$ ifcm in* 1089 unb bie 3).lage= rung @lei#eni bo$ ju 1088. 3nbcflen IafTen bie Sufemfcalte $ein. IV. in ber jweiten ^»dlfte 1089, f. ©tenjrl II. 292. f$n>er mit bet iilngabe bet ©#riftfleller, bap £einrie £erjog« Otto »on ©tfcrcaben (f 1057), ¿(ire Sinbet n>aren Cfbeit II. unb (gertrub. Annal. Sax. 1057. Cliron. seren. due. Brunsv. b. Mader Antiqu. Brunsv. p. 12. — Gfbert I. flarb 1068. Lainb. Sehafn. 1068, Annal. Sax. 1068. Gtbert II. trarb in einer Alible etmotbet. Annal. Iiild., Cliron. Ursp. Berth. Const. 1090; Cbron. Rythm. Princ. Brunsv. Leibn 111. 34. ©. SBebefinb «Rot. VI. 127. 7) Chron. due. Brunsv. 1. c. Quae defuncto patre et fratre a fautoribus Imperii interfecto haereditatem in Brunsvic obtinuit — ©ie{ie Cbron. Rytbm. p. 35. 8) 3n etfier roar fte an Sieobori lub fte ber Ä a i f e r , ber m i t

befeftigte ftcf>

an

ber

Söipper

von üJfancfelb.

S3er*

einem großen £ e e r e nad>

©acfyfen ge!ommen w a r , a u f Söeijmac^ten v o r f t $ nad; © o é l a r . £ > a Ä e i n e r erfd>ien, fo {teilte er bie Gtntftfjeibung trieber ben S ö a f f e n a n ^ e i m unb richtete feinen erften Singriff gegen Cot&ar. 1115 d t

sog v o r

©raunfdjwetg,

barauf £alberftabt.

erfttirmte e é s o )

© r l a m ü n b e 5 1 ) im £i>üringifd)en. mit

ben

unb

fai) ftd> a m

unb

»erwüftete

3ugleid> belagerten beò S a i f e r é

wejtpl>äli|cf)en

unb n i e b e r l o t ^ r i n g i f ^ e n

2Selfe$j>olje

bem

greunbe

9?un »ereinigte jtd) ?ott>ar Äatfer

© d j l a ^ t fianb be»or, aber beibe Ztytiit

SBerbünbeten

gegenüber.

ßine

f r e u t e n eine 3 e i t l a n g

bie ®ntfd)eibung unb g e l t e n fW> einige £ a g e in ijjren i a g e r n , inbem bie © a d j f e n bem

ftaifet

b u r $ ©efanbte » e r j i ^ e r n

lie*

j j e n , n u r bie 9ioti>wenbigleit ber 33ertl>eibigung, nid)t bie Sufi ber E m p ö r u n g l>abe if>nen bie SBaffen £>od> a m wenigfien ie&t w a r a n eine

in bie £ a n b

gegeben.

frieblicf>e S l u é g l e t ^ u n g

j u b e n f e n ; ber Ä a i f e r {»atte bereits feinen treuen J^oper »on «Dianéfelb j u m £ e r j o g c o n S a u f e n a u f ben g a l i be« © i e g e ö benimmt52),

£oper

am 11. gebruar ©ad>fen

fönten

£erjogéI3) SBigbert

wollte fic^ b a é i > e r j o g t ^ u m

g r i f f er a n unb begann unter

ber ^elbenmüttyigen

»erbienen;

bie

Die

Slnfü^rung

iijree

aufö 5Jtutf>igfle, .froher » o n ÜJtanefelb würbe »on

bem j ü n g e r e n

»on

bem blutigen t a g e

48) Vita Vigperti C. X I .

©roitfà

getobtet,

unb a l é

bie

ein GEnbe machte, Ratten bie S a u f e n

3. 4. 5. C. 19.

49) Vita Vigp. C. X I . 7. (Chron. Bigaug. 1115). 50) Chron. S . Pantal. 1115: Imperator Hrunsvig ad injuriam Lotbarii Ducis Sazoniae occupat. 8raunf$roetg fiel jeboct» eifi 1117 jum g r i f f t « X J f i i an i e t t a r . © . untili Hot. 68. 5 1 ) Annal. Hild. 1115. 52) Helinold I . C. 00. Hojerus — destinatus ad ducatum Saxoniae, .si res prospere cessissent. — Chron. Rythm. princ. B n m s v . p. 40. 53) © « Annal. S a x . |U 1125 befonbn« got&at'« SRitttirfung in fcUftr @($la(tt ijtxtox : Heinrico Imperatori in Welpesbolt viriliter occurrit, enmque vincendo fugavit.

Einleitung. einen

glcmjenben

unb

11

entf^eibettben

(Sieg

über

ben

datier

taoongetragcit. «^erjog Cot^at (tat

dürften

»erfolgte ben jutn f e i l t e

SSannp^en

ber Sirene m i t

»eriaffenen

ftaifer.

SBefeftigung i n 2 ) o r t m u n b , auf

ben

galt,

baß

f t $ nict)t m i t würbe54).

$ßon S i ü n f t e r

£ierijer ju

ben

33if

© e f a n b t e beö f a i f e r ö ,

Ser

Surdjarb

^rieben

»ermitteln

ßoroet).

f a m e n # e r j o g S B e t f »Ott S a i e r n

»on SBürjburg

33erbünbeten

»erfpredjen mufjten,

gejtnnter

»erftänbtgen unb

b e n ntet=

bie fatfevltdje

mit ben

tjmen £ r e u e

fatferlt4)

t£;r

ijmen

G?r s e r f t ö r t e

rücfte b a r a u f

v o r f ü n f t e r , beffen S u r g e r

flücfjtenbeit, v o n

i t n b »Ott

überfd;ütteten

unb

über

ber Stfcfjof ben

grieben

uttgiücfitd)e ® r f o l g fetner k ä m p f e

ben

Empörern,

fo w i e bte a u g

von

bem

ber © J a r f g r a f t n 9ftat£tfbe, beren borttge

£obe

Stalten

gebe^nte 33eft£ungen ber Äatfer

ftd) u n t e r w e r f e n

t e n ttjrn b e n g r i e b e n

i n £>eutfcf)ianb w ü n f d ; e n s w e r t f ) eine 3 t e i $ $ » e r f a m m i u n g a u f ben

»emier

nad)

er

Siaütj

ben

Empörern

Sotljar traute ben g r i e b e n ä w o r t e n

gemacht, 1.9io=

attfünbtgen tief.

feiner ©efanbten

216er

wenig

jog ttad; B e r f i ö r u n g ber betben © u r g e n g a i f e n f t e ü t u n b Raufen, »on

benen

aus Hermann

auö*

roottte,

ben

tyerbeijufü^ren

mit

eintreffenbe 9iadjridjt

»on SBinjenburg bie

unb 2Öai*

Umge*

g e n b buref) S t ä u b e r e i e n B e i ä f t i g t e , m i t f e i n e n Ä r i e g e f d j a a r e n gen Gtrfurt.

Stuf b e m Sßege b a f n n t r a f e n t l m n e u e

beö Ä a t f e r ö , b e r 23tfd)of H a r t w i g borid) » o n Slre.

3^nen

gen g ü r f i e n

ben

zeugen u n b

»on für

ben

gelang

»on 9?egen3burg

u n b £[;eo*

es, ben £ e r j o g u n b bie

griebensabftdjten Slugenblii

bes Äatferö

»Ott w e i t e r e n

ge*

©efanbte

ju

übri* über«

geinbfeligfetten

abgalten. ?otf»ar ging nad) «Saufen j u r ü d , a m Dfierfeiertage, ben trub

Jjatte55)-

geboren

führte

ntd)t

jum

grieben

ben © a d ; f e n a u « U n g a r n boridj, w e i t e r

Stber mit

bie bem

-Ramend ©ev=

eingetretene ßatfer.

SBaffenrüpe

£)enn

ber

»on

herbeigerufene päpjHid?e ? e g a t

tm Seifein iot^ar'ö

Stfdjof 9leinj)arb »on £atberjtabt

54) Annal. Sax. 1115. 55) Annal. Sax. 1. c.

w o i|mt feine ©ematyiin

1 8 . 2lprtf, eine S o f t e r

unb

3itd)ütsa's

a m 1. S e p t e m b e r i u

mit

bem

Staun*

m s

12

(fintritivg.

föweig ba$ »Ott ©ertrube, ber © ^ » i e g e r m o t t e r Ootyar'«, ba* fcttft erbaute tiofter beä ^eiligen Slutor voct^ete5 6 ), fd>leuberte fteben Sage fpäter, am 8. September, in einer SBerfammlung ber fäcijfifcfjen gürfien ju ©oälar aufä 9teue ben ©antt gegen ben ftaifer unb machte fo bie Trennung wieber vollftänbig*7). Äurj cor bem in SJJainj angefügten £age (1. 9?o»emfcer) »erfammelten ftcf) bie gürfien ju Serattjungen in gr^tar* 8 ). Der Äaifer erwartete fte »ergeblid» in ÜJlainj unb fat> ftcf) £ier von ben ©ürgern gejwungen, ifjren gefangenen ¿ r fd)of Slbelbert frei ju geben, ber ftct> foglei$ mit ben (5mpö* tern vereinigte. Qx, i'otfjar unb bie anberen gürften fanten ju te3 wieber in 6ö(n jufammen, wo ber Sann beä ftaiferö wieberl>olt warb 59 ). £iaburd) lief fid) biefer jebod» »on feinem beabftd)* tigten 3uge nad) Italien nid)t abgalten. ®r nat>m bie tyume SBürjburg, beffen 93ifcf>cf Grrlung ju ben geinben übers gegangen war, baä biö ba^in tljm jugefjörige -£)er$ogtl)um ¿ftfranfen, erteilte e$ feinem Steffen, bem £of>enfiaufen (5onrab unb überlief it>m wie feinem ©ruber, bem £>erjoge griebriefy »on 6d>waben, wätjrenb feiner 2lbwefenl>eit ben nie stampf in Deutf(t>lanb fortjufü^ren60). Dtefer warb nun aber um fo blutiger, al« bei bem eintretenben Langel eineö befhmmten 9)iitteipunfte$, um ben ft$ bie eine Partei fammeltt unb gegen ben bie anbere tljre SBaffen rieten fonnte, (Sinjelfe^ben überall in J)eutfd>lanb auesbradien, wo greunbe unb geinte beö Äaiferö eittanber entgegenftanben. l'etyar sog »or ©entkeim, belagerte, eroberte bie ba--

m s

50) Urfunbe iot&ar'i com 3 a & « 1134 (Orig. GuelL II. 5 1 9 — 2 1 ) : anno 1 1 1 5 . . nobis etiaw cum carissima conjuge nostra Rikenza . . . praesentibus . . . ilic Kalcndarum Septeinbrium idem monasterium . . . dedieaverunt. — © . bit Translatio S. Autor. (Leibn. I. 702.) Ù7) Cbron. Ursp. 1115: sieque scisso iterum regno. 58) ©afi tiefe Setfommlung in e i n » bem Äaifer f»inbli($en äb« fic^t gcf(ta>, gebt i$on au3 ber borigen 9?oie ber&or. D a i Chron. Ursp. 1. c. fagt n o $ autfbrü(fltibftfyr«c()en gar n i # t ben barauf foigenben hostes numero plures, tnbern bie leg« tcren ft# nur auf grtcbttcfj'd ©paaren bestehen.

QialetUag.

14

n i 7 Job ber mächtigen Etarfgräjfa ©ertrub, b«r (Schwiegermutter Cotimr'e 8 *)• tent ©ertrub unb SRt^inja, bie ftc £einrict) bem getten »on 9?orb£eim geboren £atte, nod) au« iljrer britten (5t>e mit bem 1103 »erftorbe* neit Reinritt) »on gilenburg, ftarfgrafen »Ott beißen unb ber iJhebetlaujte65), einen @ot>n, £einrid) ben jüngeren »on (Siienburg. D i e @d>t^ett feinet ©eburt, wel^e erft narf) bem £obe feine® SBatere erfolgt war, Ratten feine Oettern Gonrab unb ®ebo r>on äßettin, trett^c «Bieifjen in Slnfpru^ nahmen, in Steifet gejogen; ja fie Ratten tjm fogar für ben S o f m eine» ftocfye erflärt. £emungead>tet l>atte ©crtrub, fo lange fte lebte, ihrem Sofjne bad »äterli^e erbe erhalten, ba$ nun in feine Jpänte überging, obgleich ßonrab »on Söettin in Ur* funben fiefy ben ¡Eitel eines Üttarfgrafen »on iDteifjen bei* legte 66 ), i'otljar ftanb um fo eljer auf Seiten beö jungen £cinrici), alö 9iid)iitja tiefen für tyren eckten ©ruber ancr* fanntc 6 7 ). 2tuö ber £>interlaffenf$aft ©ertrub'o fielen an ben £>erjog, alä ßrbf^aft feiner ©emaijlin, bie ©raunft^roeU giften 93eft&ungen68).

64) îcbei-îag unb 3&t giebt bie Translatio S. Autoris (Leibn. 1. 702) t»o et, naitietm »cm 3ût>« '115 bie SRcbf gctcifcn, Çcift: post curriculum duoruin annorum emerita Marchionissa viain universae carnis V. ldus Deceuibris feliciter est ingressa. J)en Mofcn 3Ronat I K I i n t bai Registr. eccl. S. lilasii Brunsv. (2Eefccfin6 Slcttn I. 434); bai 3atr te: Annal. Sax. 1117; Membrana Blasiana (Mader antiqu. Brunsv. p. 170), Cliron. Princ. Brunsv. (I.eibn. III. 41). — ®ie ©rpfjmutler ?otl>ar'J mû!tcrli$cr ©tittf, cbenfalii Sîamen« ©ertrub (f. Salage I.) œar fdjon 1110 geftorben. Annal. Sax. i n c . SBebefinb 3lot. V. 05 fliibt oli ibnn îobeitag ben 21. gebruat ; (fie tt>at in jœntcr (ïfpt an ^>erjon Dimlp& son @a$fen »ermâ<). 05) Annal. Sax. 1103.

66) e$on 1118; Urf. bei iircçiïg: Seitrage jur£iflorie ber Put» unb fiirfH. fdibf. Sanbe II. 344. ©lenjel 1. 713. 91. 4. 67) Alb. Stai]. 68) Chron. seren. duc. Brunsv. (Mader antiqu. Brunsv. p. 13. Leibn. II. 16): Cessit — eidem Ludero ex uxore sua Rikiza Brunsvigk hereditas. £)o$ gti$ab bici ni$t ganj auéf$lirili feit t a t i n . 74) £ a « Chron. Ursp. 1121 nennt tyn irrig £ e i n t i $ . © . 23ei« läge VII. 75) Chron. Osnabr. (Meibom II. 210): in crastino Johannes. 70) Cbron. Ursperg. L c.: Contra regia Toluntatera.

eitileitung.

17

führte ? o t £ a r Gfbie wie SMenfileute, welche bie S3ertpeibigung 1121 bei © t a b t »erfucljt Ratten,

gefangen m i t f t $ f o r t ; »ietfetdji

a u $ begljaib, weil m i t • bev E r o b e r u n g «Diünfierö n o $ alier SBiberflanb int 23tetfntme getilgt w a r .

Senn

nifyt

Sühnen,

wetc^eö ber SBorganger ¿ijeoboritty'S, 3 3 u r ^ a r b f>atte fcefeftt* gen t a f f e n 7 7 ) ,

weigerte bie U n t e r w e r f u n g /

ergab ftcf> j e b o ^ ,

fo wie ? o t $ a r b a » o r e r s t e n . — © e g e n ben i i a i f e r feibft 30* gen bie fäcjjjtföen S u r f t e n , $on (£r$if n i $ t geringe ©eibjairtungen machen,

© e i f e t n jteHen u n b ging a l s

Sieger j u r ü d 7 9 ) . 2BaJ>rfr b a r a u f feine ©rfebigung burefj baö berühmte 1122 ßalirtinifdje Soncorbat. 5Der großen g r e u b e ,

weft&e hierüber

im

9tei w a g e r , £ e i n r i d ) ber j ü n g e r e v o n O t t e n b u r g , j o g e n gegen

?ubwig

bie

jum ©plagen

g r è b i f d j o f Slbetbert v o n Ü R a i n j ,

bereit,

ilber

b e r ifcm b e i j u f t e ^ e n ftt& e i n *

g e f u n b e n £ a t t e , »ermittelte ben © e r g l e i d j , i n beffen g o l g e bie £eimenburg

bem

i>erjoge

übergeben

unb

» u r b e , fo b a f j atfo S o t l j a r b e r ( S i e g e r Die

fc^netie

Sluégteidmng

fogteidji

verbrannt

blieb84).

patte u n f l r c i t i g

tyren

©runb

j u m £ f > e t l b a r i n , b a j j bereite © r e i g n i f f e i m Söeften j u m n e u e n Äampfe

gegen

ben S a t f e r

feibjt

aufriefen.

Sitó biefer

bie

333etynad)ten v o r i g e n 3atyreé j u U t r e ^ t f e i e r t e , e n t j t a n b fdjen f e i n e m © e f o l g e

unb

fttyofé

©obebatb

heftiger

ganje

©tabt

ein

ben 2 ) i e n j t í e u t e n

verbreitete.

anbere f l u t t e t e n

nadj

©trett,

SSiele

ber

beé bortigen

warb iné ©efängnifj geworfen

©urger

).

©ü

jiä) b a i b burd) bie würben

einem feften 8 s

jwú

gefangen,

ber S i f d ) o f

fetbjt

Sßieliei^t beé^alb empörte

jtdj bie Jpalbfdjwefter í o t y a r ' é , bie © r ä f i n © e r t r u b ober

tyu

tronella,

im

Sßittwe

beö © r a f e n g l o r e n j

V e r t r a u e n a u f bie £>ilfe taufcf>te

fie n i d j t ,

benn

tyreé

von

£>olianb86),

©ruberà87).

3¡>r

f a u m tyatte b e r Ä a t f e r

Vertrauen

um

95f:ng|ten

1 1 2 3 einen & r i e g é j u g gegen £ © H a n b b e g o n n e n , u n b bie ©cfyu= wcicfyc bem gefangenen © i f ö o f v o n Utred>t

gehörte,

m i t e i n e r © e í a g e r u n g umfd>íoffcn, a l é £ e t j o g i e t t a r

íenburg,

i n 23et=

binbung mit entfern

©ifàofe

^erbeifam.

£ f ) e o b o r i $ von f ü n f t e r @ r fegte ftd; n i $ t

bie © u r g

weit v o m í a g e r

S l a i f e r ö u n b w a r n u r burd) einen b a j w i f ö e n l i e g e n b e n verljinbert, gegen

baö

ben

Äampf

faifetlidje

ju

beginnen.

Deventer,

in

ba¿

ju beé

©umpf

j o g er

nun

bie S J t ü n j U r e r

ein»

84) Annal. S a x . 1. c. Dux r i c t o r rerneat. 85) Chron. Ursperg. 1123. 86) S e i l a g e I. 31« glorenj'« S o t e ä t a j giebt Heda H i s t . Ultr. p. 14 b»n 2. SWärj 1121. 3 m Chron. Willermi b. Matthaeu« Veter. aevi anal. I I . 446 wirb fca« 3ai»r 1122 genannt. 87) Cbron. Ursp. 1. c. Ducis patrocinio corifisus. 2*

nai

»

Citltitnafl.

i m brangert, aber »on ben ©ärgern ttriebtr ^inanggejagt warben. Diefen 3ug gegen D m n t e r unternahm Cot^ar in ber abfielt, ben Äaifer »on ber Selagerung ber ©Wittenburg abjujtei>en 8 8 ). Der 9>lan gelang. Der Äaifer rüdte jum © $ u $ e De»enter'$ Wertet, baö Cott>ar foglei$ » e r l i e f um in bie entfette S u r g neue ©treitfräfte unb tebenßmittel ju bringen. 211$ er bied bewerfflelligt fjatte, eilte er naef) ©a^fen jurürf, wo neue Vorgänge feine 2$ätigfeit in 21nfprucf> nannten. £einrid> ber jüngere »on Ottenburg, Sflarfgraf »on 9Keü= fjen unb ber 9tieberlau|tg, welker über ben ©efi(5 ber erfleren 2Jtarfgraffd)aft mit ßonrab »on SBettin in gefjbe geraten War unb if)n auf Äird>berg gefangen gefegt tjatte, jiarb an © i f t 8 » ) . ©ein mütterlicf>eö grbe ftet burd> 9ficfyinja an .frer* jog Sottmar 90 ), bod) «Dieken erteilte ber Äaifer, obglei^ ber nun befreite Gonrab »on SöBetttn feine 2lnfprüd)e baraiif er* neuerte, an 2Btprecf)t »on ©roitfd; unb bic 9?ieberlaufig an ^ermann »on ÜBinjenburg. Darüber empört jog Cotljar, ben bie 2lngelegcn£eit föon be$£alb natye anging, weil eö fi$ um bie £interlaffenf$aft feineö ©c^wagerä l>anbelte, mit ben il>m »erbunbenen gürflen in bie 3)iarfgraffcf)aft «Weisen, »erjagte 2Bipred>t unb er£ob ßonrab »on* SBettin jum Warfgrafen; bie 9?iebcrlauft$ na£m er barauf Hermann »on SBinjenburg unb erteilte fte an Sllbre^t »on ©allenj^äbt, genannt ber S ä r ® ')• 2Bie ungehalten ber Äaifer aud) barüber war, fo entfernte er ftdj bod) »om 9?t>eine n i $ t unb begnügte fief), ben

88) Annal. Sax. 1123: Hoc modo sperans Imperatorem ab ohsidione discessurum. 89) £)& er 1123 unb ni($t, tote bai Chron. Mont. Sereni fagt, 1127 geworben, jeigt föon SBorb«: Q)rfcf>. ber 3JifbetIauftg im 9lcuen Stritt» für bie @efc$. ©ijteflen« unb 9lieberlau|ty I. p. 296. — 3ieuman (in ben beitragen ju ®t\ä). unb ättertbumifunbe ber 9iieber(auftf «on ©aDui unb 9leuman. etflt Lieferung p. 49) bringt biete »on ißotba bereit« beteiligte 3rrt$flmer roiebet jum $orf$ein. 90) Alb. S u d . : Tandem Domina Rikenza fratre impotionato sola possedit haereditatem. 91) Cosm. Prag. 1123. Annal. Sax. 1123. Vita Wigperti X I . X X I X . 1123. — Jeimann »on IBinjenburfl muß jebo$ barauf no«rjog S B l a b t ä f a r t

t»on © J u n t e n

gegen bte fdchftfchen gftr«

flen anfjurufen. £ e r j o g SBlabtälauä hatte t m ü R a r j btefcö 3 a h r e i » * ) fei» nen S r u b e r ©obieälaud a u « © ö h m e n »ertrieben unb bte ® e * ftfcungen beffelben in «Diahren, baö

bö^mtf^e £ e r j o g t £ u m ,

D e r flüchtige ©obteölauä um £ ü l f e

gewanbt

fo wie bte 2lmvartfchaft a u f

feinem S e t t e r O t t o

übertragen.

i>atte (ich vergeblich an ben Äaifer

unb w a r

nach

einem

ftebenmonatlichen

Aufenthalte bei feinem S c h w a g e r , 2Biprecht von ©roitfeh, nach 93o!en j u m £ e r j o g e © o l e ä l a u ö I I I . gegangen. biälauS

rücfte nun

£ e r j o g 201a«

a u f ben Stuf be$ Äatferö mit O t t o »on

9 J i ä ^ r e n burch baö (irjgebirge gegen S o t ^ a r nach ©Jeifjen unb lagerte fic^ ifjm gegenüber bei SBojbccf an ber 2)?ulbe, inbem » o n ber anberen S e i t e 2ßiprecf>t »on @roitfcf> mit grjbifc^of Slbelbert »on ÜKainj, ber £ier einmal a l $ geinb Cotfjar'ö er* fcheint,

herbeieilten.

feinblichen begann

beeren

Cot^ar lagerte unb Winterte

£ e r j o g SBlabtälauö

fich jn?ifcf)eit ben beiben

ihre Bereinigung.

Da^er

lifiige Unterhanblungen unb l i e f

a n f o t f j a r b e r i e t e n : 6 r fep nicht a u $ eigenem Antriebe, fon» bern n u r a u f 93efet>I b e i S a i f e r ö h e r 9 e f ° m m e n / b i f ö o f »on 9 J i a i n j unb SZÖiprct^t »on ©roitfeh gen.

2)a

biefe a b e r ,

benen ber

t e m tigfeit

ju

geben

bem ein unb

b e n i > e r j o g S B i a b i ö i a u ö m i t f e i n e m unfctyulbig l e i b e n b e n © r u * ber j u »erfö^nen.

30rn'9

erwieberte ber

ftatfer,

l ( otf>ar f e r -

94) A n n a l . S a x . I. c. D u x L i u d e r u s Libuze obsidionc vallat, aeeeptoque obside tilio H e n r i c i cum capite, qui castello praeerat, vic t o r (sicut) s e m p e r c o n s u e r a t rediit. 95) Chron. U r s p . 1124: Eclipsis lunae npparuit in Purificatione S. Mariae (2. gebr.) — n o n multo post H e n r i c u s uiovit expeilitionem c o n t r a eos qui sibi in r e g i o n e Holland contrari! e x i s t e b a n t . 90) D i e S o r t e t e i Chron. Ursp. I. c. licet tarde subactis fagen n l $ t , bafi ber ftaifer je(jt langen uno ^artnäefigen SESibetftanb in £ol» lanb gefunben $abe, fie bejiefcen (t# üietmetir auf ben con © e t t r u b bc» reit« im »origen 3 a $ r e begonnenen unb erji in biefem b e d u n g e n e n Sufftanb. D e n n bei Ä a i f e t i gelbjug in biefem 3afcre begann im g e b r u a r (f. 9lot. 9 3 ) ; Unb a m 16. Uftärj m a t ber Äaifer (eton in S o t r n « ( C h r o n . U r s p . I. r . circa inediam q u a d r a g e s i m a m , b a i tft niifct, ttie © t e n j e l I i . 317 t a t , ber 20. 3 r t ä r j , (onbern ber lote). — D i e Utfacfcc ber neuen geinbfeligfeiten g o t & a r i gegen ben Ä a i f e r : C h r o n . Ursp. I . e . L o t h t r i i ducis insolentiam, quae nova quaedam rnoliri n o t a b a t u r contra reinpublicam ob s o r o r i s u a e praescriptae illatam ab imperatore i n j tir i a m . D a i SBort injuria ifi in ber Satinität b e i TOtielaUeri fo öiel Wie malum, d a m n u m .

23

aiutiti** bere i$tt a u f ,

ftcmte* U n r e ^ t j a tilgen,

» a f r r t n b e r fetbfl

b u T # gernbleiben »oin 9 l e t $ $ t a g e Unrecht gegen ben begebe. fen

unb

tfaifer

£ t e $ t e u e r e , meinte er, trotte er n u n j u n ä ^ f t flr auf ben 2 5 . 3 u i i gegen £ e r j o g Cot^ar einfinben w ü r b e n .

ju «nern gelbjuge Sitte gegenwärtigen

g ü r f i e n , unter i£nen viele ( S a u f e n 9 7 ) , ieifleten ben »erlang» ten

Schwur. 216er btefer g e i b j u g gegen £ o t £ a r f a m nicfjt j u © t a n b e ,

benn ber Äaifer f ü h r t e j u r 3 e i t baö jufammenberufene £ e e r gegen granfretcf? jlatt nad) S a u f e n ,

tt>o ba^er bem £ e r j o g e

«Dtujje genug Hieb, ben Stäubereien, mit benen griebriety » o n Sirneberg 2Beftyi>alcn erfütit £atte, naefy beffen £ o b e turef) 3 e r ; f i ö r u n g ber © u r g J i i t b e r g 9 8 ) ein Grnbe j u machen.

2 ) a ö 3a{jr

b a r a u f jog t o t f j a r n o ^ über bie @lbe gegen bie 2Senben, lehrte jeboef), ebne »«ei ausgerichtet j u fjaben, wieber

£eim").

SBietteic^t w a r b feine 3lücffe£r burety bie 9iatf)ri$t »om £ o b e beö i t a i f e r ö b e f ä t e u n i g t ; benn £ e i n r i $ V . fiarb finbertoö a m 2 3 . üJiat 1 1 2 5 j u Utret^t, nadjbem er bie Krone u n b bie att* bern f ö n i g l i ^ e n Slbjeidjen j u r Slufbewaprung auf £ a m m e r { t e t n ber Äaiferin übergeben unb biefe in ben be$ £ e r j o g $ grtebrief) jiettt ^atte

,0

«Schwaben,

feineä Neffen,

ß r b e n feiner © ü t e r , ge»

° ) . S e i n e feiere w a r b naefy (Steter gebracht unb in

bem ©rabgewöibe beigefefct, w e i t e s feine fönigtufyen 23orfa£ren, d o n r a b I I . , ^etnricfy I I I . u n b £>einrtd> I V . , aufgenommen tyatte. 97) Chron. Ursp. 1124. Cosm. Prag. 1124. 98) Annal. Sax. 1124: Rietbike. Die SGBefeWburg, bte jum felben 3»»cfe tiente, jeiftörten bie SB au cm bit Umgcgenb. 99) Annal. Sax. 112S: D u i Liuderus contra Slavos trans Albim ivit, sed inacte rediit. 100) Chron. Ursp. 1125: proprietates suas et Reginam — Friderici — fidei coinmisit. — Otto Fris. F r . I. L. I. C. 15: Ac Impera* trix Mathildis Henrici régis Angliae filia regalia in potestate sua ha» bebat. — Order. Vital. 1125: Insignia moriens Caesar Imperatrici dimisit. — Alb. Stad. 1126 nñberfptil$t ní$t, tOCttn « fagt: Fridericus accepit regalia, tnbem bie Aatferin felbft in gtiebri^'á Db^ut flegebra ttntbe. — ©en O r t btt 2luf6ett>a&tung nennt bai Cbron. Ursp. L c. Hamirstein, unb bei Annal. Sax. 1. c. wie b a i Cbron. Magdeb. (Meibom li. 325) Trisfcls.

(Stflet

^ a i

Mcc^t bet gürften bed b e u t e n « R e i c ^ , ihren $ ö n i g {tch

ju » f i e l e n ,

befarn neue ©etegen^eit,

aW mit bern finberlofen Heinrich Y.

ftch gettenb j u machen, baö © e f ö l e c h t ber frätt*

i i f ^ e n Slatfet j u © r a t e gegangen w a r .

® i e p r f l e n , welche

in © p e t e r feinem Ceichenbegängniffe beigewohnt Ratten, an ihrer ©ptfce g r j b i f ä o f Slbetbert » o n « W a i n j f r a f t f e i n e « ?hm juftehenben S i e c h t « 1 ) /

erließen © ^ r e i b e n 1 )

benen bie SBätyler nach ÜJiainj auf

burch baö «Reich,

in

ben © t . 23arthotomäug='

£ a g (ben 2 4 . S l u g u f l ) , gerabe brei M o n a t e

nach bem £ o b e

b e i Ä a t f e r ö , berufen würben. 3 n bem und noch erhaltenen, an 33if$of O t t o » o n S a m * berg gerichteten © ^ r e i b e n , a W beffen Sßerfaffer Slbetbert wahr*

1) Otto Frising. Gesta Friderici I. Lib. L C. 16.: Igitur Albertus, nam id juris, dum regnuui yacat, Moguntini Archiepiscopi ab antiquioribus esse traditur, prineipes in emtate Moguntina tempore autumnali convocai. 2) Daä an Otto »on Samberg gerietet« ©^reiben bei Pertz I V . 79., Ussermann Episc. Bamb. Cod. Prob. p. 76—77, Orig. Guelf. II. 483. — Die barin genannten gürften ftnb auger 8betbert: Grr}btfd>of griebri^ »on (Eöln, bie ©ift^öfe Ulric& »on Sonftanj, Succo »on SBotmö, Srnolb »on ©peier, äbt lltricb »on gutta, ferner bie £erjöge $eforleil g e n o m m e n , iljm,

toenigftenö

f a m ber gegen

9iuf»n

ben

f ü r ben S l u g e n b t i c f ,

eng b e f r e u n b e t .

friegeri|d)er £ a p f e r f e i t ,

Äaifer,

w i e gegen

ben

er i m K a m p f e

erworben5)

bie © l a p e n

e i n e S e b e u t f a m f e i t , bie a u ö f e i n e n nid;t g e r i n g e n , erbten,

tljeiiö

erheirateten,

«jjtt Ijerporgeljcit m u ß t e ,

territorialen

um

Slnfprüdje auf

unb

ttjeiiö er*

©efigtfwmern

für

bei b e r b e s o r f t c ^ c n b e n Ä ö i t i ^ ö -

w a i j l bie S l u f m e r f f a m f e i t a u f itm j u ©rötere

war £aju

lenfeit.

ben £ f > r o n jebod;

glaubte grie*

brid> b e r £ o i j e n f t a u f e , £ e r j o g v o n © d ; w a b e n , ber 9teffe beä Äaiferä,

ju

befi^en.

6r

grünbete

jte a u f

feine n a ^ e 33er?

wanbtfcfyaft m i t b e m Ä a i f e r ® ) , » o n b e m er ü b e r b i e e burefy b a ö ®efd;enf

ber

g r o ß e n S e f i ^ t t j ü m e r , w i e burd) bie, w e n n

aud;

n u r m i t t e l b a r e Uebergabc ber R e g a l i e n , j u m 9 i a d ; f o i g e r gicid>= f a m bejignirt war

©djwarjen eine

worben

feine enge

war.

SSon nid)t

23erfd;wägerung

pon 33aiern,

geringerem £>eräog

beffen £ o d ) t e r

fraftige llnterftü^iing

w a r wobl ju erwarten.

mit

»on

Seiten

©ereilte

£einrid)

er g e h e i r a t e t bed

bem tyattc;

©d;wieger»aterö

Slud) g r i e b r i d ) ijatte fid> friegerifcfyen

9tul>m e r w o r b e n , a b e r im K a m p f e gegen bie ¿ u r d ; e u n b gegen Slbetbert. ganje

9iom

fird)lid)e

war gartet

alfo in

gegen

tyit,

Seutfc^ianb;

Slbelbert7) unb

im

unb

bie

na&enben

5) P e t r u s Diacon. C. 87. p. 551 : — Lothariuin armis experientissimum, religione et pruilentia inulta pollentera, qui per plura annorum curiiciila Leuticos expugnans sub Romano imperio redegerat, utilem alque idoneum ad Imperiale fastigium accipiendum judicavit (Adelbertus se.). 6) Gesta Ludov. VII. p. 390: volebat sibi imperiuin quasi jurc h a e r e d i t a r i o -vindicare. — Alb. Stad. 1126: Fridericus — certissiuius quod a Principibus eligerelur. 7) Otto Fris. Gesta' Frider. I. Lib. L C. 16. — Petrus l)iac. C. 87. —

Sftrltrtt »rt

27

Atta*

2 ö o £ l f h r t t t e otufjte e« f t $ aeigen, e t bie

í f r á f t e ben 1125

" ñ u t f t y l a g j u gebot i m © t a u b e w ä r e n . 3ut>or Wolter

aber fd^oit b e g a n n S b e l b e r t

» o n S J t a i n j m i t ge*

© $ l a u $ e i t f ü r ferne geheimen $ l ä n e j u »»tríen, u n b

wctyrenb er griebrt'é 33ertrauen j u e r l a n g e n f t r e b t e , u n t e r e jjanbelte

er

m i t beffen g e i n b e n u n b

j u feinem »erberben.

jweibeutigen

greunben

£>iefe f p r a d j e n l a u t , u m g r i e b r t t ^ fielet

j u i n o r e n , » o n feiner Styronbefieigung a t ó einer a u é g e m a $ * ten u n b

unbefhrittenen @ a $ e ,

unb

nic^t

minber

gelang



Slbelbert, bie Ä a i f e r i n b u r d j f a l f d j e 33erfprecf>ungen in fo w e i t ju gewinnen,

baf? i f m t , w o r a u f eö tym j u n ä t f j f i a m ineiften

a n f a r n , bie «Regalien, weld>e £etnttcí> Y . f a m m t ber Ä a i f e r i n in

griebric^'é

Damit

war

©ar

unb

»on

£in bem

3 n t e r e f f e feined S c h w i e g e r f o j m e i g r i e b r i c h a b w e n b i g dien.

ju

SBir f i n b o h n e ^ a t ^ r t ^ t , weiche Jeebel h i e r b e i i n

t i g f e i t gefegt w o r b e n

finb34);

bod)

würben

ma? Zpä?

3>*>ctfei/

ohne

w e n n » o n ben f p ä t e r e n (Sreigniffen ein 3iücffchlu|j j u

machen

e r l a u b t ift, bem i > e r j o g e f ü r eine S i n n c ö ä n b e r u n g grojje 2luä= flehten e r ö f f n e t .

@enug,

e i g e l a n g i h n 3u g e w i n n e n u n b

in

bie S ö e r f a m m l u n g j u r ü c f j u f ü h r e n . S e i n 3tt>eifet w a r jejjt m e h r ,

b a ß bie m e i f t e n

ftch f ü r C o t h a r v e r e i n i g e n w ü r b e n , u n b bie

fttrehe

Stimmen

beeilte ftch,

34) 3 n ber Narratio $eif»t ti M6f: Aceito igitur duce Bawarico, jam sancti spiritus gratia ad unuin idemque studium aniinos omnium unire curabat.

8 m # r a o 0 « n »et

*ir$t.

n o $ wt ber iefcten e 3 9 ) , w e l $ e faft afle im Gaiirtinifcfcen Goncorbate bem Ä'aifert^ume nod> geiaffenen $orrect)te w n f t ü r j t e n , gefianb \!oti)ar j u . Dfcne ber SZÖa^r^cit g b b r u $ j u t ^ u n , f a n n m a n n i $ t leugnen/ bajj er hiermit bem faiferlwfcen Änfe^e«, w i i ber @£re beö d l t t y t i , eine grofje SBunbe fetylug. «Kit l l n r e ^ t jebcd) greift m a n ioti>ar'$ perfön(iittffe gewefen. Öx w a r in ber i f a t fo g a n j a u ö innerer Ueberjeugung ber Äirtfce ergeben, ba£ er tyr bie ©tettung über bem S t a a t e nottywenbig anerfennen rnufjte unb tyr jefct n u r S t e r t e jugeftonb, bie feiner ©efUu n u n g nad> i|>r gebührten. £)iefe © e f i n n u n g $at Sotfcar n i $ t blofj in feinen k ä m p f e n gegen tptiwcify V . , w o jeb*d> feine f i r d j i i ^ e n ©pmpatfjteen mit feinen politiföen jufammentrafen, unb baijer mcfjt in t^rer SWein^eit gefonbert c o r unfer Sluge treten föniten, fonbern auety w ä ^ r e n b feinet g a n j e n m d f i e c u gen Cebenö bewahrt. SBenn er fpäter, )n bem ©ewu&tfepn beö ungemeinen Sßerlufteö gefommen, ben bie faiferTi$e 2J?ad>t b u r $ bie 3ugefiänbniffe erlitten, baö alte 3 n » e f h t u r r e $ t ju* x ü i verlangt (>at, aber auf bie S t e i g e r u n g beö ^ a p f t e ä , b e r b a m a U g a n j i n f e i n e r O e w a l t w a r 3 7 ) / biefe g o r b e r u n g 35) Narratlo. 36) Narrado: S t a b i i i r a t i o n e saneto dictante praefigitur. 37) 3m 3 a t r e 1130 in ?ätti$.

praescribitur „„

— spiritu

M

9 H 4 n ( t t I.

3»eite, aUgtmcittt S a } l

«otMt'i.

i l » î u r û d n a ^ n t , fo beweift bied n u r ben »oßfommenen ©egenfafc feiltet 9îatur

j u ber feiner SSorgänget

utib 9?acÇfolger

auf

bem J e r o n e unb feine innerfte Ueberjeugung » o n ber ©upe= riorität ber Sirene. —

233aè gefd;ei>en » ä r e , wenn ein K ö n i g

mit ftänfifd)4>oi>enftoufifd)er ©eftnnung jeçt fiait i'ot^ar'ö bie £ r o n e b a » o n getragen ^ätte, ift eine müßige g r a g e ,

obgleich

ein £ i n b l i ( ! auf bie traurigen Örfoige ber » o n ben £oijen= flaufen gegen baê ^apfitfmm unternommenen ftämpfe in jenem gatte n u r «ine nocf> ftfyneliere S u i m i n i r u n g

ber

päpftlicfjen

@ e w a ï t watyrfcfyeinitcfy madjt. Ungeachtet jener 3ugeftönbniffe ûbrigené fam i'otbar w ä ^ renb feiner R e g i e r u n g ntc^t feiten i n beit g a l l , auf bie geifh tiefen 2öaf>len einen fiarfen S i n f ï u f j j u üben. jlebod) Unrecht, i £ m barauö

2)îan tfwte

einen SBorwurf j u madjen,

unb

mit Sllbert v o n © t a b e 3 8 ) a u g j u r u f e n : i'otfjar ^abc met>r »er* fproc^en, atö gehalten. ©if(fyof$wai>Ien,

25ie jcçt

fafl regelmäßig

über beren 3d>tid)tung

i m neuen

jwiftigen ïraftate

ntd)té feftgefeçt warb, w o r i n e i baljer bei ben ©eftimmungen fceä ßalirtinifdjen

Goncorbatä blieb,

perfönti^e gntfdjeibung

forberten »on felbft

beä Ä ö n i g e ;

ftänbe eä itym oft unmöglich machten, £raftat

bie

fo wie 3«it unb llm= jüfy genau an bie i m

feftgefe^te 9teif>enfolge » o n SSBaljl, Sonfecration unb

SBele^nung j u Raiten. 9 t a $ b e m n u n jene gorberungen ber Äircfye »on Votijar jugejîanben w a r e n , ©onittagé

würbe er » o n ben »erfammelten dürften

am 30. Slugufl39)

einjtimmig

britten feineä S R a t n e n s 4 0 ) , g e w ä h l t 4 1 ) .

jum

ftönig,

bem

feicrlid;cr gürflcn=

38) Albert. Stad. 1126: Lotharium elegerunt — quoil promisisset plura, quae nun persolvit. 39) ber Narratio, bie jroiföen bie erfle flürmif^e ßr$ebuiig uom 27ften unb biefc SBa&l feine 3eitbef}immungen feft, tft ber l a g ni$t anjugeben; ben jebo# Dodechin 1125 nennt: Lotharius tertio Calendis Septeubris Moguntiae constituitur. X>te Unter^anblungen mit i>«jog £einri($, reie mit ber @eiftli$leit tmben o&ne 3»tif«l 3»t* fetenjeit au ¿gefüllt. 40) 3 n eigenen wie fremben Urfunben nennt er gotfcar III., ofcne 3»eifel, »eil bie beiben Garclinger (ber fiaifer, wie beffen ©o&n, ber ÄÖntg »on E b r i n g e n ) btefei tarnen« at« feine Vorgänger betraf« tet würben. er(c$l«^en g r i t b e n f ö t ' d g a n j e D e u t l e 3?eidj bid 3Bti|ma4rtfn 1 1 2 7 tyärteften

onfünbigte47),

Slnbro^intg

ber

© t r a f e n nad> $etmat$liar'ö erfied 3?egterungögefcf)äft ein f r i e b l i ^ e ä . 3efct begab er |td> n a $ Slawen, u m i n ber aiten ß a i f e r j t a b t ftd> bie Ä r o n e auffegen j u laffen.

® i e päpfittc^en Legaten,

j w e i @rjbifd>öfe, a $ t SBtfd>6fe, viele Siebte unb bie » o r n e f m v flen g ü r t e n beö löniglidjen £>ofeö begiciteten ifm b a t j i n 4 8 ) . ©onntagd

am

13. S e p t e m b e r

w ü r b e bort Colmar,

wetyrenb

©eijHi » o n ß ö i n jurn beutfdjen Könige unb g e f r ö n t 4 9 ) ,

gefaibt,

gefegnet

© e i n e (Semaplin S i i t ^ i n j a erhielt balb bar«

auf in ß ö f n von bemfelben (Jrjbtfcfjofe tfjre Ä r ö n u n g s o ) . Unterbeffen fc^tcfte i o t f j a r mit bem (Sarbinaliegaten ©er« $ a r b , ber jetst nad? 9tom j u r ü e f g i n g , bie ©iftfjöfe »on Gam= fcraip u n b Sierbun a n ben $ a p f t £ o n o r i u ö I I . ,

u m f t $ »on

i^nt, w i e D o b e ^ ü i b e r i e t e t 5 1 ) , in feiner ä ö ü r b e „ b e t ä t i g e n " »or ®nbe 1125, tvo bit gtinbfritflfcittn jwifótn Sotyar unb 8 r u b r ( $ ttitbet auigtbto^en toaxcn, abgcfaft unb babtt fe^t glaubroùrbtg ift. 9 u $ ergtebt b a i a u i , bafl Order. Vitalis fatf$ b n i $ t e t : dissoluto conventi] exercitus Friderici super Lotbarium irruit, ipsumque et plurimos de parte illius vulneravit et terga vertentes fugavit. 47) Narratio: pacem firmam in omni regno Teutonico usqoe ad Nativitatem domini et ab inde ad annum usquequaque communiter lndixit etc. — C i t con ^ t i n g e r aufgefunbtne Sanbfriebe (Stt^iD fiit fi«, beutfóe o$enftoufen übergegangen, beren Auslieferung fte »erwei= g e r t e n " ) . 25a£er legte gotear tn 9tegen$burg ben g ü r t e n y'ìT. (Martene Coli. ampi. I V . 196) beritfcten: Lotharium — elevaverant, eorumque decretimi Romani laudaverunt. 92) Utf. b. Zapf monumenta anecdota 4 6 8 — 7 0 . 53) 3 n SegtnSburg am 20. H o » . : U i t . (m ®rc. in fjormapr l a f à e n b . f. b. »aterí. @ t f $ . X X V . 3 a i t g . Seipjig 1830 p. 519. — ©aftlbfl am 2 " . 9lo».: U r f . tfotyar'é juerfl gebrudt irn (ire. b. L a n g r e g e s t I. p. 124, bann ioUftànbig in b. Monuin. Boic. X X I X . p. 2 4 8 — 4 9 . 54) Annal. S a x . 1125: apud Ratisponam regio inore suscipilur. 55) Annal. S a x . 1127: Fridericus namque dux Sueviae et frater ejus Conradus, Heinrici Imperatoris consobrini, ipso adhuc superstite voluntatis suae libértate male potiti, Heinrico Imperatore decedente plurima castella et multa alia regii juris sibi vindicantes, temeraria potestate sub principatus sui conditioneui hereditario jure usurpaverunt.

40 at>f#ntu I. 0$tniaafm. U 2 5 bic ter

grage

jur

SHJcifc

Gebellen

öntfdjeibung

eingetaufdjten Jtönigö bie

©üter

gehören 1

näheren

Zfytil

G i # ä b t £erjoge

an

) ,

unb bettcifen

Erwartung

ju

fd>tt>äd>en

feinbliity



aber

bie

ober

2lbft$t

Sot^ar ift

»on

Sämpfe patte



fcfyiver j u er

bringen

aber

ob

fönnen,

Parteien

ganj

in

ben ju bem

gebellt

£abe

gorberung

gegen

2ott>ar

ifm

be=

burl

baS

),

gürjkn

jurüc!

bie

griebrief)

entfcf>ciben.

t>abe

8

offen

nod) » o r

griebrtd)

mit ber

Dieic^

griebrid»

mit

ber

SBeife

b a f j er

ober

ber

waren.

für'ö

£)b

getoefen,

2)ia$t

Sßorten,

ftt$ b e m

ob

anberen

© e b o n 2lnfelm

toaijre

»on

©ad)»er£aitnifj

inbem

bie

entftelit

Dinge

»on

würben;

R e g e apud Ratisbonam in conventu

praedia judicio

abjudicata

£einrid>

fd>on b a m a l i i n

an

fep.

bem

ber © t o l j e 5

erwähnte

©üter

juerft

gefleht,

6rfal>rung

factoribus

auf

fdjon vorder

entgegengefe^ten

inquirente:

jene

ben

^Jaffau,

Cefterreidj,

£>erjog

wat>rf(I)einticf),

fünftiget

ben

burd) bie © e f t i m m u n g

gejiojjen

5 6 ) D o d e c h i n 1125: puui

£at

©aljburg,

Samberg,

»on

au$

biefe g o r b e r u n g

golge

gejeigt,

in

beö

SReüj»

aufjer

SBormä,

ieopolb

gelommenen

£age

©embiourö59) nicfyt

baä

»on

bie £ o £ e n f l a u f e n

geinbfeligfeiten

in

griebrid»

gerecfc

SReidjele^en

$ri»atbefifc

fein © o f r n £einrid>

berechtigt,

SS

eine

gonnener

nahmen

Särntyen,

l'etimr

SBtberflanb

?ot£ar'$

Äönige für

»um

ßonrab

ß^ur,

gegen

»ar

Stegeneburger

ben

»on

©teliung

»erlangen.

unb

SJiarfgrafen

gricbrit^'ö

auf

ober

tiierburcf), b a f j bie S S e i f e n

»olifommen

unb

«Wainj

SBaiern unb

9tatürlier

vom

unb

Steide

Gefragten

tiefer

Engelbert

@3)tt>ar}e

nun

jum

Sie

» o n Diegeneburg,

S T

ofcfci«

2lnfprü$e58).

fd>öfen Slbelbert ®ifd)öfen

»or:

abgeflogenen

proscriptormn a rege

unb

princi-

si juste f o r i -

f u e r i n t , Tel p r o his quae r e g n o attinent com-

m u t a t a , utniui cedant ditioni regiminis, \ e l p r o p r i e t a t i r e g i s : — dicatum potius regiminis subjacere ditioni, quarn r e g i s

ju-

proprietati.

5 7 ) 3 e u g t n in b. U r f . » . 27. H o » , f. n o L 53. 5 8 ) 3 e u g t n in b. U r i . » . 20. 9 t o » . f. n o t . 53. 59)

Anselin

Gembl.

1127:

De

rege

autem

et

Friderico

duce,

q u o m o d o se babeant, n o n satis compertuin, quia pro v o l ú n t a t e fa ventium et contradicentium r e s extenuantiir aut

extolluntur.

íotljar

unb

w e n n O t t o »Ott g r e i f t n g e n 6 0 ) ,

41

griebrift.

b e r 23erwanbte ber ^ o t j e n f k u * 1125

fett, eé fo b a r f t e t í t , a l é w ä r e b e r Stnftof? » o n b e m burct) 2lbel* bert sott SJíatns a u f g e r e i j t e n t o t e a r b e r fäct)ftfcE>e S l t t t t a í t f í 6 1 ) tyenjiaufen. fo

war,

£0=

ungeachtet

» o r n 2 . ( S e p t e m b e r , b e n SSerlufi b e ö £ f ? r o * in

fe£en f o n n t e ;

n u g , bte 3 w i e t r a á ) t £>te T r e n n u n g ttnmer entfdjtebener. •Decemberé

a u f bte

^tíebncf),

b a í b ü e r f c ^ m e r j t c , u n b í o t J j a r n a d ; Slííent,

»orangegangen Vertrauen

alie @cf)uíb

9 t u r fo » t e l íft g e w i ß , b a f

fetner U n t e r w e r f u n g n e s mcfct

gegefcen w o r b e n , fo fcfjtebt

wíeberum

unb

gríebrtcE>'é g r e u n b f c f j a f t f e i n auf

beiben «Seiten

wa$

großem

a i f o Urfacfte ge«

íjeroorjutreíben. w ü r b e n u n nacfy bent S í e g e n s b u r g e r ¡ E a g e t o t e a r í j í e í t e i n e n SDionat

Slnfang

3anuar$61)

6 0 ) Otto F r i s . Chron. L . V I I .

C.

1126

17:

fyäter,

einen

H i c per

Gntbe

Díeí^étag

omnia proge-

niem imperatoris H e i n r i c i huiniliavit. — G e s t . F r i d . I . L . I . C. 1 6 : Nam princeps consilio ejusdein Adelberti Moguntini — nondurn odio in heredes imperatoris H e i n r i c i satiati, Fridericum ducem fratremque suuin Conradum persequitur. 6 1 ) Annal. S a x . 1 1 2 7 : Fridericus —

et — Conradus — ipsuin

religiosum principem L u d e r u m ad fastidia r e g n i subrogatum invida aemulatione zelantes multis injuriis provocabant.



62) 3 n © t r a f b ü r g : am 2 3 . © e c . U t f . iotb- im ß r c . b. Tschudi Chron. H e l v . 1. 6 0 : dat. X . kal. J a n u a r , a. 1125. Ind. I I I . R e g n i 1. „Lotharius I I I . Romanoruin R e x etc. W e r n e r o abbati F a b a r i a e in pago Rhaetiae Curiensi in comitatu Rudolfi." — 2lm 2 5 . © e c e m b e t : Annal. Hild. 1126 (Annal. S a x . 1126). —

Slnt 2 8 . © e c e m b e t : U t f . 8ot$. b.

Schöpflin Alsat. diplom. 1. 478 im @ r c . : dat. V . kal. J a n . 1126. Ind. I I I . (biefetbe U t f . b. E i c h h o r n episc. Curiens. in R h a e t i a Cod. dipl. 47, jebO$ fo[í(í)ttcf> mit b. 3 . 1125) L o t h a r i u s I I I . etc. S i res ecclesiis etc. quapropter omnium noverit industria qualiter fidelis n o s t e r W e r nerus abbas -venerabilis F a b a r i e n s i s . — S i e lägt B ö h m e r a u 3 ; ten.

Uli-

». 2 3 b. T s c h u d i

eä ijl jebec^ feine Utfat^e b a , fíe für falfd) j u

© a é 3aar, erließ f $ o n a m 2 8 . 3ttär j 7 1 ) Qrrflärung f ü r bie Sl&tei,

entgegentre*

beften SSerne^men

mit

eine U n a í ^ á n g i g f e i t ó *

w o r i n er Cotfjar „ f e i n e n

geliebten

© o p n " nennt. Sffiie großen ober geringen ©ortljeil Sottmar a u é

feiner

©inigfeit m i t bem $ a p f l e gegen bie getfHttfjen 2lnf>änger £>er; jog $riebrtd?'é attcf) jog, fo mußte boc^ grtebrtci) feibft mit ben Sßaffen i n ber £ a n b »om

oberen Sííjein

befämpft werben.

Sité

ftd) na ° r u m dux" in ni#t »on |>einrltet g e l a n g t i ben »er*

©watawa'é

unb ©obieélaue'e),

(ber

gemetnfamen

©ifdjofé Cito

3Rutter

son

Satn=

b e r g , ber a u f ber S í ü c f f e ^ r » o n f e i n e r erften p o m m e r f d j e n S e * íel>rungéreife liad) ^5rag g e f e m m e n m a r , u n b © i f d j o f é 2Rein* l>arb » o n 9 > r a g ,

ben £ e r j o g

auf

f e i n e m SEobtenbette

feinen © r u b e r uerfö^nlid) j u flimmen. b e i g e f j o l t , bie S l u é f í t y n u n g unb ale am

fam am 25. 2J?ärj5) ju

6

12. S l p r i l ) £ e r j o g

gegen

« S o b i e é l a u é w a r b t>er=

20labiélaué

(Stanbe,

geftorben w a r ,

w ü r b e ( S o b i e é l a u é u n t e r a l l g e m e i n e r g r e u b c ber S ö h n t e n , be« reit 3 u n e i g u n g 16. Slpril7)

ion

er

in ben

einem

fet>r fyotyen O r a b e

bitymifc^cn O r o f j e n j u

befajj,

iljrem

am

£erjoge

erhoben8). D t t o » o n «Währen l>atte, a l é er bte u n g ü n f i i g e S ö e n b u n g f e i n e s ©efcfyicfeé n a j j c n fal>, greunben gefdjworen, fiegter

ju

»erlaffen9);

i£r

trogen

SZÖpfcijetjrab n u r balb

aber

wollen

unb

feinen

a l é (Sieger ober ©e=

buref) bie

i£m

feinblit^e

4) Cosui. Prag. 1125: qui quoniaiu sororein ejus sibi copulaverat. 5) Pulkawa (Dobner mon III. IV») 1125. 0) Necrol. Boheui. (Dobner mon. III. p. I I ) . Cosm. P r a g . (Ann. Sax.) 1125. Anonym. Chron. Boheui. (Menken III. p. 1697). P u l k a w a 1. c. D a i £ r a b i f # f t 3 e i t b u < $ (SBitner 3a$rbii$er X L V U 1 . Sn« JtigebL p. 42): II. ldus April, ieiotp f d l f $ l i $ j u 1124. 7) Cos in. Prag. 1125: X V I . Kal. Maji. — Anon. Chron. Boh. I. c. (at X V I I I . Kal. Maji (14. a p t ) . 8) © . ba< Supplcm. Cosiuae Prag. (Menken. III. 1800 unb in b. Script, rer. Boheiu. I. 288). — SBffonberi au* Cosiuas Prag. fflbft JU 1125 gefct beutli$ ber»or, bag © o b i e i l a u i bie fteigung btr bobmif^en population fad g a n j befog; fo p. 274 (in b. Script, rer. boh. I.) Ouines quidein Bohemici prirni et secundi ordinis emu (Sobiesl. sc.) diligebant et ejus parti favebant. p. 278: Sobieslaus — ciyibus acceptus, plebi utriusque sexus et aetatis gratus, omnibus Boheinis iusimul f»ventibus — elevatus est. 9) Cosm. Prag. (L c.) p. 279: — Otto quorundain instinctus CODsilio, tali se obligaverat Sacramento, quod non prius ab urbe Wisse-

46

9 b f $ n i t t II.

9*}mcn.

i m SotföfHmmung wn feine perfönltcfc etjog geworben) nulla ( m $ t inulta, tote Menken, lieft) sanguinis effusio jreiftben ©obiedlaud unb D t t o ftattgefunben, ifl irrig, jumal bad Suppl. oon bem 3uge ©obitd* taud'd n a $ SNäfcren überhaupt n t $ t d reeig. 13) Continuatio Cosm. I. c. anno 1126 (1125): SobiesUus dictum venit in Moraviam et ablata Ottoni Provincia Dedalrici — vastavit Moraviaui partem Ottonis. 14) 2>ie Continuatio Cosm. 1. c. (uttb P u l k a w a 1120 fo a i e Ano-

47

|9«tmer|oge, f o t ben Gatotingertt b a n S t e i d e j t a f y f U ^ t i g 1 5 ) , von ben fä24),

unb

Srfoige

großen

ein

baö

a u f feiner © e i t e

in ® ö l ) m e n ,

gliicfiidjen

von

Sotyar bajj

j?erjog(icf)e

23oifeftimmung bung

tei

fud)te,

begnügte ju

ft$,

finden,

iim

feine 3 3 a f a l l e n p f l i $ t

mmquam in i m p e r a t o r i * , s e m p e r autem

ju

»or

fönig* ju

un«

n>icber£olten

feiner

GErgeben*

auffegte,

»erft^ern

in B o e m i a e Principum con-

i t i t i t a r b i t r i o ; in tua v e r o p o t e s t a t e electiunis sola contìrinatio. 21)

Aniiales

ilictae provinciae

Ilild.

1120:

querebatur. —

injuste privatum

se

lionore prae-

Supplein. p. 2 8 8 (b. M e n k e n . 111.

1 8 0 0 ) principalem thronuiu ¡¡ibi hereditario j u r e debitum et ab omnibus l i o c m i a e

primatibus

(Sobieslaum sc.). — grage,

designatimi



occupasse

per

¡Db für O t t o t>aé © e n i o r a t f p r a $ ,

t>a C o s m a s P r a g . 1 1 2 5 audbtttcflicfc f a g t :

violentiam ift f e j r bie

Sobieslaus



jure

hereditario — elevatus e s t . 2 2 ) Supplem vellent,

cum

I. c . :

n e c dicebat armis opus esse sed magis, qui

falconibus

et accipitribus

t e r r a m ingredi

absque

ullo

offendiculo p o s s e n t . 2 3 ) S u p p l e m . 1. c. sciinus equidem, nos vestrae maiestatls Imperi is in omnibus s u b j a c e r e debere. — O t t o F r i s . F r . I . C. 2 0 :

sicque

magnaui pecuniain prouiittens. — Continuatio Cosuiae 1 1 2 6 . 2 4 ) L i b e l l . de fundatione c o e n o b . B i g a u g . p. 2 5 7 : R e x

vocatum

ad se Udalricum — cum non p a r u i s s e t , bellum contra eum suscepit. Ann.

Bosov.

1126:

Rex

Udalrico

Boemorum

tunc

temporis



duci

prius datas judicio P r i n c i p u m i n d u c i a s , quas idem c o n t e m p s e r a t , publice bellum indixit. —

©pbùitaui

in Urfunben, Udalricus genannt.

» u m

»on ben ¡ D e u t f ^ e n , fel&ft

49

g e l b j u g naif» ® ¡ S $ m e n . uní» » o n © e w a t t f ö r i t t e n

afcma^nen

$u t a f f e n 2 ' ) ;

23i>fmtené jebocf) b e r Grntfdjetbung b e é

fiöntgö

ben'ffieft§

1 1 2 5

antjeimjufleííen,

wieé er a í é einen neuen, unrechtmäßigen Slnfprudj

entfliehen

von 2tíé n u n Cotpar 1 1 2 6 gefe^rt

war,

trug £>tto

» o m 9ttjeine nadj S a u f e n

in

ber

Sßerfammlung

©rofjen2«)

(toa^rft^etnííc^ j u © o é t a r )

forberungen

»or;

wann

fíe

bur$

gegen S ö h n t e n

ging große

t r o t t e iljn ben S ö h n t e n feie$íau3

tttc^t » e r j a g e n u n b O t t o

würben28). fcalb

SSerfyrec^ungen,

9to$

Seite

fo

baß

an

ge»

enbiidj

Krieg

würbe*7).

üJlan

im gatte,

baß

até i^ren ^ e r j o g

Hieb,

unb

fte

(So*

annehmen

fo n a f j m b e r

Ärieg

Slnfang. im SBinter,

um

m i t einem íleinen £ e e r e 2 9 ) , jum

an

3 ) a bieé opne S r f o í g

feinen

einjeín

bef^teffen

öffentlich

jurücf* 1126

fä^jif^en

feine K l a g e n unb 2luf*

aucf> b i e p r j l e n

ju ©unjtat Dtto'é

ber

GrrjgeBirge30) bejfelfcen,

b i e SWitte

gegen © ö ^ m e n .

im

frönen

gefcruaré,

ba$ meijl aué ££>aíe

Stuf ber »on

jog

Saufen

Cotfjar íeflanb,

entgegengefegten

Äulm31)

jießte

2 5 ) Otto F r i s . G e s t . F r . I . C. 2 0 : Quod (bellum) Ulricus impedire volens, n u l l o p r i n e i p e m o b s e q u i o a coepto r e v o c a r e potuit. —

bem Supplem. 1. c. fagt ©obteaiauö fpäter j u Çotfcat: sicut

saepius ante tibi per legatos nostros innotuimus, n o v a e l e g i s

jugo,

quod nee Patres nostri portare potuerunt, nostras cervices subdere noluimus. 2 6 ) Supplem. 1. c. accelerat viam cum suis ad regem L o t h a r i u m et ad totius Saxoniae Principes. — causam sui itineris coram omnibus exposuit. 2 7 ) Supplem. 1. c. Ottoni dant e t confirmant

fidein,

quod non

alius praeter ipsum in B o e m i a s i t regnaturus. 2 8 ) Supplem. 1. c. Relatum est —

Duci — Lotharium

minari

Boeinis I e l l a parare, nisi citius, Sobezlao depulso, Ottonem sibi Du* cem inthronizari c o n s e n t a n t . 2 9 ) S i e Annal. Hildesh. (Annal. S a x . ) X12G geben bie 3 a $ ( 3 0 0 0 , bagegen fagen baé Supplementum Cosm. 1. c. unb Alb. cum valida manu.

Stadcnsis:

S e b e n ï t m a n , ttue gefahrlos unb letefct O t t o b a i

ganje Unternehmen gefàilbeit hatte, fo tfl ein Keinem £ e e r g a n j natürlich. 30) Annal. Hild. 1 1 2 6 : sylvae quae Bohemiam a S a x o n i a disterminant.

Otto F r i s . G . F r . I . C. 2 0 : claustra sylvarum, quae B o e m i a m

et Saxoniam sejungunt. 3 1 ) ® i e böijmifthen @$riftftefler nennen ben O r t , b. Supplem. 1. c. ad Castrum — H l u m e c ; bie Continuatio 1. c. iuxta oppidum nomine Chlumecz; b e i Anonymi Chr. B o h e m . : Chelmeck. —

4

firopf

(in b e i

so

abf4nttt

n.

©$la$t

bei

«Ulm.

i m ©oWeälaua mit einem bebeutenben WJmufdjen £ e e r e s l ) auf. S3on ber Slnnäfjerung ber D e u t z e n i n Senntnif? g e f e g t 3 3 ) , föicfte er nochmals ©efanbte an S o t ^ a r 3 4 ) unb ließ ifynt fa* gen: „ e r möge bod) bebenfen, baß bie böfnnifctyen ©rofjcn »on je^er baö 3?ec^t gehabt, tyren £ e r j o g j u wählen; nur tyn ju betätigen, lomme bem b e u l t e n Äönige ju. S r möge »on ber neuen unbegrünbeten 3umutf>ung abfielen, treidle bie 33öf>= men nid;t annehmen fönnten, unb abäurcetyren g e l u n g e n fein Würben." ?otf>ar, »on £ t t o über bie SBolföftimmung in 2?öi»nen getäufät, gab auf bie 2öorte ber ©efanbten nichts unb rücfte w r . 25aö £ e e r belegte firf> jit>ifd)en jt»ei S e r g r ü d e n ; £of>er h)erlid;er. £)ie £inberntf[e bei Seite ju räumen, eilten einige Sdjaaren »orauö, unb legten bei tcr Slrbeit rneift i^re SBaffcn nieber 3 5 ). £ a ftüvjtc ftd; ^lögltd; ©obieelauä uon brei S e i t e n 3 6 ) * a u f fte — cö war Bonners* tag a m 1 8 . g e b r u a r 3 7 ) — unb vcrnid;tcte fte faft gänjlidj. günftunbert unb »ierjig fictcit nact) ber fidrfften Slngabe, nad; ber fd)tt>äd;ften jn?eil>unbert unb o i e r j i ß 3 8 ) , barunter £ t t o ® ? o n a t á f i t r . b. bö&m. 3Bufeum¿ 1827, Decemberbcft p. 38) j e i g t , bag ba« e ^ l c f S ü l m ( b e u t f ä ©eieröberg) unb ber glccftn S ü l m getrennt lagen, beibe a m © e r g e Chlum. 32) D i e A n u a l . Hilil. 1126 jagten 20,000 «Wann. 33) Suppl. 1. c. — O t t o F r i s . 1. c. f a g t : H a r b a r i t u r b a t u m cern e n t e s a m n e m , liostes in proxiuio esse p r a c s e n t i u n t . 3 l 1 SBilltcr? 3 4 ) S u p p l . 1. c. f. eben 3lot. 20. 35) A n n a l . I l i l d . 1120: O t t o F r i s . I. c . ; S u p p l . I. c. 36) Suppl. I. c. Sobeslaus dividen* s u o s in t r e s s c a r a s —. 37) (Sine l l r f u n b e »Oll circa 1131 (Boczek cod. iliplom. e t epistolar. M o r a v i a e I. 207, unb eine anbete ». 3 - 1»70 ibid. p. 200) f a g t son O t t o »on SOTäbren, ber in biefer © $ t a # t fiel: a n n o 1126 — Kalendas Marcii X I I . O t t o dux. M o r a v i a e — in proelio p e r e i n t u s esL Denfelben S a g (ben 18. g e b r u a r ) geben: C o n t i n u a d o 1. c. Suppl. 1. c unb b f l í C b r o n . M o n t i s s e r e n i . — S e n 19. g e b i u a t n e n n e n : A l b e r t . S t a d . 1126 unb F r a g u i . Liineb. ( W e d e k i n d 9Jot. I V . 306). — D e n 16. g e b r . A d a m . U r s i n u s t h r o n . T h u r i n g . ( M e n k e n I I I . 1263.: 33or g a f l n a ^ t a n bem b r ü t e n S a g e n a $ S. J u l i a n a e S a g . Gerstenbergcr in f. t b ü r . unb f ä $ f . C£t>ronif b. S c h m i n k e m o n . h a s s i a c . f $ r e i b t : t>or © t . 3 u l . I . ) . — D a é Cliron. P e g a v . 1126 b a t : X l l . Martii. — MasCOT in f. Comin. p. 8 nennt f ¿ l f $ l i $ ben 11. STOärj. 38) Rob. d. M o n t . 1126: 5 4 0 ; Contin. Cosrn. ( P u l k a w a ) 1 1 2 6 : 5 0 0 p r i m a t e s ; A o n . S a x . 1126 : 2 7 0 ; L e r b e c k e ( M e i b o m . I . 4 9 9 ) : 240.

®(?Ift$t t r i

Änlm.

$1

» o n 2JW$rett f e t t f t uitb bíe S í f l d e beé f á # f < $ e i t « b e f ó 3 » ) , wie © r a f 3J?iío sott S l m m e r é l e b e n 4 0 ) ,

© e b ^ a r b »ott O i i e r «

f u t t , ein 93erwanbter í o t í n i r é , B e r e n g a r von JDuenflebt, S e r U j>olb von Sägern, SBaiter »on í l r n f t e b t 4 1 ) / W a r t u n g , ber tere

©ojjrn

2lbotpí>'á

»ott

©Katlenburg,

£ o ! f i e i n 4 2 ) , u n b mehrere anbete,

bei

©rafen

äU »on

©efangen genommen w u r »

ben nebft Slnberen 2ltbreieben.

ober Gtylumecs ent*

?otf>ar f o n n t e in ber engen ©tfylucfyt ben © e i n i g e n

nid)t j u £ t l f e f c m m e n , unb mufjte ficfy fefbfi, u m bem Unter* gange j u entgegen, auf einen £ ü g e í j u r ü d j i e ^ e n 4 4 ) .

Salb

fal> er jtcty aucf> £ier »on ben S i e m e n u m r i n g t u n b g e n ö t i g t , £einrid> »on ©roitfcf), ben Neffen © o b i e é í a u ó ' é , a t é Unter« Ijänbier att biefen a b j u f c f u c f e n 4 5 ) .

© o b i e é í a u é , ber » o r bem

K a m p f e immer eine bewunbernéwürbige ÜJfäfjigung bem Ä0* nige gegenüber gejeigt unb n u r j u r Slbwetyr

unrechtmäßiger

Slnfprücfje bie Sßaffen ergriffen £ a t t e , w a r jefct weit ba»ott e n t f e r n t , a u g feiner augenbltdiid) günfhgen Sage noef) m e £ r S3ortf>eit j u jte^en.

Qr

blieb bafret,

atö SBafailen beé

ntgé anjufef>en, mit bem er o^ne^in in früheren 3 c » t c n guteé 33erne^men gehabt tjatte. Äöntgö g ü f j e n

46

),

f^rat^

©ogíeicf) eilte er baijer j u beö

feine © e f t n n u n g gegen i^n

au$,

u n b »erjicfjerte, baf? er immer bereit fein werbe, bie 1)er!ömm* 39) Ann. Hild.; Ann. Bosov.; Narr, de fund. Mon. Gozez. 1126. 40) Uebcr biefen f. 9ttebel Warf »ranbenb. I. 184. 41) D i e f e a d e n e n n t bei Annal. Sax. 1126. 42) Helinold I. C. 49 (Lerbecke 1. c. Cbron. Osnabr. Meibom. II. 210). 43) Annal. Sax. 1126. Fragm. Lnneb. I. c. — Otto Fris. 1. c. pauois per fugam elapsis, quibusdam captis, ceteros crudeliter oeciilunt unb C. 21. 44) Otto Fris. I. c. 45) Supplem. 1. c. dirigit rex nuncios pro Sobezlao Duce mandans et rogans, ut Teniat ad se. — Otto Fris. 1. c. Tandem Henrieo Saxonias Marchione, qui de sorore ducis natus cum rege adyenerat, mediante. — ®ie g a n j e 8 a g e ? o t $ a r ' < j e t g t , bofi b e t Annal. Sax. 1126

f a t t y berietet, wenn er fagt, ber Äönig fcabe bie a t y erneuern reoQen, unb barubet erf^redt, ( a b e ©obieilau« an tyn g e t i e f t . Setfli. iuben X. 558 not. 12. 4G) Otto Fri«. 1. c. ad pedes imperatoris satisfactionem offerena 4*

um

82

SbfftrittlL

126 l i ^ e n

6oHe, f a g t e e r , £ e r j o g ber S ö h n t e n

)toif$en Sobieélaué

unb

f o w o l l e er j e n e n g e r n e a t ó

anerfennen*7).

Darauf

überreizte

er

i £ t n bie $ e r j o g t i $ e gatyne a t é 3etcf)en b e r © e l e ^ n u n g 4 8 ) ,

unb

e r h i e l t » o n il>m ben Seíméetb w i e ben

«Kit

S ü j f e n beftegelten fie

tyre

33erföi>nung;

bie ©efangenen auö

unb

fud>te

g i b ber SCreue.

bur$

ber £ e r j o g

lieferte

©etoeife g r o ß e r

Grr*

g e b e n f c i t be$ Ä ö n i g S @ < $ m e r j ü b e r bie e r h a l t e n e 9 t i e b e r l a g e Su

mäßigen49). S o . w a r b a $ U n t e r n e h m e n , b a é ben » o n S o t y a r ' ö S3or*

g ä n g e r n bei ben ^ a r t e i u n g e n i n ® ö £ m e n leicht a u f b i e é ? a n b geübten tfottjar fáeitert, Siebte

großen E i n f l u ß

gefefcltcty m a t t e n

follte, an

ber v o n

m i ß f a n n t e n ( j i n i g f e i t ber S i e m e n f ü r «Sobíeeíaué ge* otyne jeboct» eine © c ^ m ä i e r u n g ijerbeijufü^ren.

ber a l t e n f ö n i g l i ^ e n

3K>if$en S a u f e n

unb

t o u ^ é íebo$ barauö ein lange na$£aítenbet

fflö^men

er*

£>aß,()).

— dux venit, ätigfeit a u f it>m mel>r ftrd)iid;en Slnorbnungeti, a l $ friegeriföen Unternehmungen ju= getvanbt. if rab von Duerfurt, beö Äönigä 33etter. l'et^ar, ber nad; bem ©ö^mifäen Kriege bie Cftern ( 1 1 . ?lpril) ' ) j u $?agbcburg feierte, b e l i e b , ba ft'rf> bic SBälilcr nid;t vereinigen fonnten, bie £>omf?erren nad> egpeter j u einer neuen SBalji. S i e er^ fdjienen tjier, tvo jid; f e t ^ a r bereite auf beut 3ug« gegen §riebrid> befanb, Stnfangö 3 u l t 2 ) unb brad;ten brei '•ßerfenen 1) Dodectiin. Chron. Sax. Annal. Sax. 1120. — 2lm 13. «D? a i föeint Üottwr in SKerfeburg ber 2ßa$l bed bertigen Sif^ofi -Kcin= got beigewohnt ju baben. Chron. episcop. Merseburg, b. Ludewig reliqu. mss. IV. 390. 2 ) 35or bem äufentyalte in © p e i e r f $ e i n t Sotyar in 5D?ainj gernefen JU fepn.

B r o w e r et Masenius (Antiqu. et Annales T r e v i r . T . I I .

p. 2 1 ) t i t i r e n eine $ier gegeb. U t f . i o t b a r ' i datum indictione I V . a u ä beut 2lr($i» ber 3efuiten in S o h l e n } . 3 e u g e n : bie grjbiic^öfe »on S B a i n j unb (Eöln (bie änwefen^eit b e i ?e(jteren, ber a m 2 5 . D e c . 1 1 2 6 Tt$ bereit« feinbfelig benahm, befHmmt mi(&, bie U t f . n o $ e$er bor

al S p e t e r f>arb föfe

ÜJieingot

»on

Siegtvarb »on

»on

Dänabrücf,

ütterfeburg3).

natye na$

fünf

3aj>ren

bem £ o b e

cember)

ben ßrfteren, ^apft auä

geflorben

obgleich £onoriud

unb

von

"V. © e b f i a r b

bie

war,

II.

übertrug

$ier

o£me

feit

jerrtf.

(Ertung

bei»

®enn

(1121

im

£)e*

Renneterg,

bagegen

3iuger

erhoben.

211$ b e r

entfliehen baß

Colmar,

weiset

»on

vorgenommene

Ceiningen4),

»on

»on Üflatnj

ii>m feinblttty g e j i n n t

fprad;

Slbal*

üJtagbe» unb

begünfligte Slbelbert

er früher

neue

»on

££eobori$

©iätyum

bortigen ©ift^ofö

Strasburg,

»on £al&erftabt

ju beraten,

P a r t e i ben £ i a c o n u ö

Severe (1125)

bridjo

be«

üflinben,

SBürjburger

$atte £einrttfür= ften ernannten ßanbibaten gewefen w a r , ©efanbte vor ?otj>ar, u m ihm i n t^reö £ e r r n t a r n e n f ü r SReiciiäflanbern, w i e f ü r bie b e u t e n SUIobien beffeiben, j u h u l b i g e n 9 ) , aber bie nie* 5) Annal. Hild. (Annal. Sax.) 1120: Rex expeditionein inovet super Fridericum — sed eo in wunitiora terrae se recipiente, r e x infecto negotio redit. 6) Dodecli. Anselm. Gembl. Chron. R. S. Pant. Ann. Sax. 1127. 7) Anselm. Gembl. 1. c. : seu praeventus intirinitate seu simulata. S e r g L Annal. Sax. 1129. 8) Cbron. R. S. Pant. Anselm. Gembl. 1127. 9) 8utft>rütfli$fr alé Anselm. Geiubl» 1. c. f p r i $ i {lifroort ein extraict d'une Chronique M. S. bei Ducbesne bist, généalog. des Maisons de Guisne etc. preuves p. 69 (obglc{$ beibt in tinrm 3ufam> mrn&angt fle&en): Castellanut Weneinar f. b. Urf. t>. 1117 u. 1133 b. Ducbesne 1. c. p. 68 u. 70) et Abbas S. Pétri Gandensis legati comitis Flandriae ad Iinperatorem aceedentes, debitam ei subjeetionem nomine Domini aui exhibuerunt. — Dbcr(e(n0(rrr t o n

9 feinei Unternehmend

an

unb ber anwefenbe $ > i a von £ a v e t b e r g , SBitifinb, mußte ft«^ verpflichten, burd) fein ©ebiet bem ® i f $ o f e f i d e r e i © e l e i t j u geben14). glanbern war teer Jtönig von grrat>ifct?er 3?itbucb (2Bic= ner 3 a $ r b . X L V I I I . teis rex p. 51

ä n j e i g e b l . 4 2 ) j u 1 1 2 7 : Sobezlaus d u x et L u t -

iiiierum pacem

in oppido

Slot. 3 0 nacb A l b c r i c u s ,

Mer&eburc.

5J!einert

ber nur ben A n s . Gembl.

änbeTt

abtreibt,

2Retfeburg irrig in S a m b e r g . 18)

3al>t geben: Chron. R e g . S . P a n t . , Ann. S a x . , F r a g t n .

L u n e k . b. SBebetiiib 9Joten I V . 3 6 6 unb Alb. S t a d . in ben O r i g . Guelf. I I . 2 2 3 not. nn

1126. —

n b o $ n i $ t » e r l i e r e n folie, w e n n ber S l u f f ä u b n i $ t t r ü g e r i f ä , baé g r u n b e g e f ó e l j e n ift. geregten

£eij?t a u é e i n e m g e r e g t e n

£inberungégrunbe$

j i e ^ e , l a g nietyt f e m . bei £ o f e j u Cotyar

£inberung&:

® i e F o l g e r u n g , b a f j b e r «Mangel e i n e « $0$

ben SBerluft

beé í e ^ n é

Jierbeú

Dfainalb l i e ß f t $ nic^t b e w e g e n ,

erfáeínen. faji ben

f t e l l e n , backte

SBerfall f e i n e r « W a d j t ; fie w i e b e r ^ e r j u »

er j u n ä ^ j l a n einen g r i e b e n e f ö l u j j m i t f e i n e n

gefä$rli$|ten geinben,

ben £ o l > e n f t o u f e n .

3n

biefer

Slbfi^t

berief er a u f 3Jiitte © e p t e m b e r S einen 9 t e i $ ö t a g n a $ ( S p e i e r 4 5 ) . 42) Otto F r i s . I. c. Rainaldo comiti jure haereditario dominium cessit. 43) StI« ©runb giebt Otto F r . L c. nur a n : nimis justiciae suae confisus, erat bomo lenis et ex niinia lenitate remissus, curias principis attire neglexiu — 21n6er4 Gunther Ligurin. f. Schocpflin. 1. c. 1. 107 not. d. 44) Pertz Monum. IV. 80 dat. 6 Kai. Septeinbris anno 1127 ind. 5 : idcirco per hanc legem praesentem saneimus, si vasallus non dolose per annum et diein steterit, quod a domino sui beneficii investituram non petierit, feudum non ob hoc amittat. Dolus enim abesse videtur, si justa causa impediente steterit. 45) Calmet bist, de L o r r . II. 18 trjetylt a u i mss. Eccl. Tullens. obtr o u i Benoit hist, de Toul nad> mir nibrrlot$rtngen) et par une grande partie de la Noblesse de Lorraine. Ce f u t là que notre Prélat prit la résolution de faire le voyage de Rome avec Meginere Archevêque de T r ê v e s (STOegintyer ging in bin etfkn SWonaten 1128 n a $ S o r a . wctyrenb Çotfjar'ô Regierung in £>od){>urgunb (grande Comté)47), jener motzte pc^ftené in ben fjelüetw fc^en Seftfcungen ju einer Oeitung fornmen. £er gewünfcfyte griebe mit ben immer weiter ftrebenben £oi)enflaufcn fam bei Speier nid;t ju Stanbe. Stern war nocfy im Steigen unb eine Jriegeriidje Unternehmung £cr$og ^jciitrit^'d »on ©aiern mifglücfte gänjlidj. @r fiel mit einem bairifdjen J&ecre in Schwaben ein unb lagerte ftdj am regten Ufer ber SBentiÇ. ©atb aber riicften bie £erjöge griefcrid) unb ßonrab48) mit größeren ©treitmaffen gerbet 40) Otto Fris. 1. c. Wilhclmus — Conradi vero ducis (»on 34&» ringe») sororisfilius.— @tgen bai auibrücflttfye 3eugnifi Dodecbin'é, bec ju 1127 erjä()lt: Conradus de Zeringa coram plerisque Burgun(lionum optiuiatibus principatu Burgundiae apud Spiraln cmtatem .sublimatiir, I;at man feit 5Na$co» bie SBerteitmng SBurgunbd iné 3a^t 1120 gefefct. Der 3rrtl>um (am ba$cr, bog man biefcn 2lufent$alt ?o« ti;ar'd bei Speier 1127 (ber bitrifd)en ber aSetmä&lung £>einri$'tf, auf treize bit Selagerung Stûrnberg'é folgte, une ber Œntfernung Sonrab'0, alfo jwif^en Stugufl 1127 unb SJîarj 1128. Otto Fris. I. c. fagt nc# »on bem gluffe: qui ex raultitudine bymbrium plus solito excreverat; bai fdjcint ben £erbfl (1127) ju btieif$ntn. 5

«6

a b f f l n ü t III.

S t a t t © i e g b e r $>ol>cnf»aufen.

u n b verbreiteten fotd>c © e f o r g n i f u n t e r beit © a t e r n , b a ß t i e f e , o ^ n e b a ö £ e r w e r b t g e j e g e n j u t>aben, fid) $ur g t u r f j t w a n t ; t e n , burcf> ben »oit 9?cgcngüffen angefd)weliten g i u f fcf>wim= tnenb,

baö

cntgegcitgcfegte

Ufer

erreichten

unb

fd)mad)t>o(i

tyeünfefjrten. iott>ar g a n g e n 4 B).

war £er

inbejj » o n © p e i e r naef) S B ü r j b u r g j u r ü t f g e * bortige

©egenbifdjef

Wie iijm i n S t r a s b u r g g e r a t b e n worbeit felbft,

j'ebecf) »crgebiicfi,

gewantt;

©ebbarb

batte

war,

ben ^ a p f t

an

ftcf),

bal;cr wottte aud) l'otbav

nid)tö tneijr v o n i(>m Wiffen, cbgteitf? i h m © e r w a r b t r e i l j u n b e r t 93?arf u n b © e i f e i n a n b o t 5 0 ) .

Gr mufjte auö SBürjburg

m u

ä)tn u n b gmbrictyo w ü r b e » o m Ä ö n i g e a l e SBif^of a n e r f a i t n t .

49) SBfi(na$ttn in SBütjburg. Dodcchin, Chr. R. S. Pant. (Ann. Sax.) Ann. Bosov. 1128. 50) Cod. Uilalr. Babcnb. N . 335 unt> 349.

V i e r t e r StfefdEjintt.

Äriegäglücf tjatte bte £ o $ e n f i a u f e n t n i^rctt b i s h e r i g e n 1127 S t a m p f e n gegen S o t y a r

unb £ e r j o g ^cinrt4> »on S a t e r n

be*

g ü n j t i g t ; j e ^ t t r a t e n fle einen S d j r i t t , w e i d ; e r beutlicty j e i g t , w i e atö £rietfebern

tyrer

auf

unaufgegeben

einen

baö

Sieid)

offenen

18. December gnebrid)

unb

ftampf würbe

£anbiungen um

nod> tpre a l t e n 2 ( n f p r ü $ e

fortbeftanben.

bie beutfd;e Ä r o n e

i)erjog .Gonrab

ben SinJjcingern

ber

von

Sie

begannen

felbft, unb feinem

am

©ruber

fränftfcfjeit i ^ n a f l i e

aW

Gkgenföttig a u f g e f k l i t 1 ) . Cctljar weilte n e d ; in S ß ü r j b u r g ,

a l ö bie b e u n r u ^ i g e n b e

]) Otto Fris. Chron. L . VH. C. 1": P o r r o Conradus a f r a t r e e t quibusdam aliis r e s creatus. Gesta T r e v i r . (Marten. IV. 196:: ecce Fridericus — facta conspirationc cum quibusdam justitiae inimicis, fratrem suum Conradum regno substituit. Annal. BOSOT. 1127; Cliron. Pegav. 1127; Chron. Munt. Ser. 1127. — Hclinold I. C. 41 (Leibn. 11.574. — Alb. Stad. 1126): Indignati autein F r a n c i g e n a e viruni Saxonem elevatum in regnum conati sunt, alium suscitare regem, Conradum. — Den l a g giebt nur b. Chron. Sax. 1127: X V . Kai. Jan. — Qt iff f e r n e r , unter ben heutigen gürften bte anfcönger Gonrab'ä $ e r a u i j u f u $ e n , man muß bann meift auf unhaltbare £ppo< tiefen ccrfallfn. © o giebt Haeberlin (de dissidiis etc. p. 17 f . VI.) »iel 2BiUfül)r[i$ei; er bejet^net jeben, ber eine geinbfeligfeii gegen i o t b a r , ja nur Unjufrieben&eit mit einer »ereinjtlten ^wnblung beffet» ben an ben l a g legt, fogleltfc al4 2ln$änger Sonrab'S. 2Bie teilet man hierbei irren t a n n , jeigt D ü m g e ' i ßonjeftur über S l b r e ^ t ben Särett ( » r $ i » f. alt. beutfit». HI. 459) f. ©tenjeW SEBiberlegung (bafelbft V. 743). 6'

68

H H f t n i t t IV. einlief2).

1127

O f g t n f ö n i g Sontab.

3talicn.

©ogletd» warb »on ben anwefenben ß r j *

bif&öfen 2lbetbert »on «Diatnj, Norbert t?cn 9J?ajal;r 1 1 2 8 3t>g er ba-

her mit geringer 2)?annfd;aft rhcinaufnsütö über ben S t . 33crni h a r b 7 ) nad; 8

w

cr

»m

angefommen j u

f d j e m t ) , ba bereits ©ftern am 2 2 . Styril

fein

£onoriu>J

2) Chron. R. S. Pant. (Ann. Sax.) 1128: Rex nativitatcni Domini Wirziburg celebrai, ubi rumore percellirur ctr. 3) Chron. R. S. Pant. (Annal Sax.) 1128. Thron. Mont Ser. 1127. Chronogr. Sax. 1127. — Db ber 2?rief äbeltert« oon OTiiinj an Ctlo con Samberg (Cod. L'dalr. Hab. N. 347), ircrin er tbn nufforbert, ben Invasor regni ju crcommunicitcn, f£c^> auf uufcrcn ßenrab btjiefct, iji jweifrl^aft f. Orig. Guelf. I I . 489. 3"tcß meinen e$ 5Wa$cet> (Connn. p. 14 n. 9), £äberlin (Wegelin Tlies. IV. 540), Uffermann (Ep. Hamb. Cod. prob. p. 80), OTanfi (Conc. X X I . 351). 4) Gesta Trevir. (Lcibn. Acc. 1. 123; Mart. Culi. IV.) 5) Gbronifen, Wie Urfunbcn geben trenigfieiiä übet Die 2t;ätigfeit Ìotyat'é im 3anuat, gebruar, Sftärj bis jum 22. Slpul 1128 fa(l gar ni4>tö. 0) Darüber, ob (üontab f$on früher SWarfgraf con Suicien geree= fen, fiefce bie Sbetlage V. 7) Otto Fris. Chr. I.. VII. C. 17: Pircncum per jiigum septimi inontis, qua Rhenus et Aenus fluvii oriimtur, traiiscendit. 8) Otto Fris. 1. c. befhnunt feine 2infimft«jtit fo : ubi a Mediolaliensibus, qui tunc Cumamim bellum per X annos protrattimi, capta et d e l e t a urbe, prospere consummaverant. Die E r o b e r u n g Some'i fanto am 23. 2lugufi 1127 Statt: Chron. Crciwmeuse (Ualuz. Misceli. I L 307): 1127 octavo Kai. Sept. Indictione V. elvi las capta fuit. Darauf flnb a u $ nur wo^t bie Angaben bed Calend^r. Milanense (.Muratori Annali d'It. V I . 419) uitb ber Tabula marmorea (f. bie 'Jfcte jum Cap. 37 bei Land, jun.) ju bejte&en. — Die 3 e i f i o r u n g fara etf} (inte 27?arj 1128 j u ©tanbe. Klos Florum (Pagi critica ad. Uar. I V . 454, PuricelLi uionum. Auibros. 1. 578): Quam violeuter obtentain

DJaitanfc.

Ärinung

ConraVi

in ® ? o n j a .

69

i£n fammt feinem ©ruber in SRom ercommunicirte unb »er» 112» bammle •). Dtefe fo auägcfprocfjene geinbfeligfeit beß fleö gegen ßonrab tjat ofme 3wcifcl nit frü» t)cr aufö 9?eue nad) 2Ronja jur Krönung, aW biö t$n bie '¡Dtailanber b u r $ ©efanbte baju aufforberten. 21m 2 9 . 3 u n i 1 ' ) fimilitus e v e r t i t ( A n s e I u i . A r c h . s e . ) anno 1 1 2 8 die quinta vel septima ante K a i . Aprilcs. 0 ) ® e n S a g giebt C h r o n o g r . S a x . ( A n n a l . S a x . ) 1 1 2 8 . —

S.fer«

net Otto F r i s . 1. c . ( G o t f r . V i t e r b . ) , C h r o n . M o n t . S e r . 1 1 2 8 ,

Gesta

T r e y . ( M a r t e n e Coll. I V . 100) unb t e n © t i e f 3 n n o c c n } ' i I I . an iotfcar (L'tlalr. B a b . Cod. N . 3 4 2 ) . 10) L a n d . j u n . C. 3 8 . 11) Landulph. j u n . C. 3 9 : triumpho c o n y e n i e n t e R e g i naturali. 12) L a n d . jun. 1. c . : Anseimus

in Castellis habitans

quoti Clerus et populus nobilem prineipem CoDraduin —

intellcxit,

suseepit.

13) L a n d j u n . I. c. — cf. Giulini memorie di Milano V. 2 3 1 . 1 4 ) L a n d j u n . 1. c . : Plebia. cf. Giulini 1. c. 2 3 2 . 15) Otto F r i s . C h r . L . V I I . C. 17 ( A l b e r i c . Chron. 1 1 2 8 ) . —

®en

Z a g nennt L a n d . j u n . 1. c. : In ecclesia S . Michaelis, quae est Modo* etiae benedixit et l ' e t r i posuit. —

unxit 3d

et coronain

electo Conrado i n F e s t o

S.

ahfr unter biefem fest. S . P e t r i autfc » t t f l i i ^

6er ^ e t e r ^ a u W t a g j u serftefren? © e r 2 9 . 3 u n i 1 1 2 8 roar etn g r e t t a g . —

» m 29. aprii irutbf

»tnigflentf im loten 3W- (f- b. Calendrier

70

8 f > f 4 n i t t IV.

1128 e n b t i $ ju

fegte b e r

2Ronja

Ìià)Uit

Qrrìbtfof i n

würbe

barauf

in

unb

iìirc^e

b c é Z e i t i g e n üJticf>ael auf.

beé

Diefefbe geier*

^eiligen

2lmbrofiuö

ftimmten

na$

^a»ta

(Jrjbifityof

1 9

unb

Bologna

Ìot^ar

bem

ber neue K ö n i g

etite

aio

ftönig

unb

in

afó 3eitbcftimmung

t»eé ^ a p j ì e ó

ten",

in O b c r i t a i i e n

nod) i o t f j a r

ba

britte

anerfannte,

ben

nädtften

bte © e m e r f u n g wir

feinen

unb 3at>=

ijinju:

ftönig

tyaU

bem Slbieben Ä a t f e r

^etn*

).

Sßon b e r C o m b a r b e i b. M é n a r d

hist,

g t n g G i o n r a b n a t i ) £ u ó c i e n ; aucfy t)ier

de N i s m e s I V . 8 ) ein f e s t .

P e t r i uiartyris

gefeiert;

bet 2 9 . Slptil 1 1 2 8 t t a r ein © o n n t a g . 1 6 ) 9lur

L a n d . j u n . 1. c. f p r i ^ t

au$brücf(id>

ten

btefet

jweiten

Ärönung. — G o t f r . Y i t e r b i e n . p. 4 5 0 (Danilulo 27'.)) faßt aud>: C-onradus —

Mcdiolani

apud

Modoctiam

coronai»

purtavit. cf. Murnt.

@efar.

Cod.

Udalr. B a b e n b . N. 3 5 4 . 2 0 ) L a n d . j u n . C. 3 9 . 2 1 ) M i t t a r e l l i A c c e s s , hist. F a v e n t i n a e p. 4 2 0 ; eine U t f . » . 1 1 2 8 : R e g e m non abemus t e m p o r e H o n o r i i p a p e ; p. 4 2 2

eine U t f . » . 1130,

Z a é t f t t u Son.

71

¡Wang er Siele jnr Unterwerfung, mbef ja feiner bauenu 1128 ten. SEBeber «Warfgraf ßoitrab »on Sfcnätwt, ber juglei$ £erjog »on 9ta»enna war, noc$ beffen 9ia$foIger, SBtarfgwf 9lampret, freuten t|>n anerfannt 3U Raiten22). darauf näherte er fteiten 9?icberIoti>ringcnö ju orbnen. 2)er SBiberflanb ber 9ticberlotf>ringifd)en ©rofjen ijing unftreitig mit ber Grmpörung ber £obcuft«ufen jufainmcii. 2ln feiner ftanb ©otfrieb ton Vetren, bem £einrid) V. nad; Gntfcfcung £einrid/ö »on Himburg baö £crjogti)um 9?ieberletlmngcn juert^eilt £atte. Vottyar tt>ieberl)olte ba^er ^iev bie SJiafircgel, bie er gegen Diainalb ton Surgunb in 2lntt>enbung gebraut tyatte; er entfetjte ©otfrieb von Vötven beö £eriogtl)umö unb belehnte bannt ben Soljii £einvid;'ä »oit Himburg, SBalrain, aud; ^aganuö genannt4). 2lbcr nue 9iainalb in 2Mirgunb, fo Iciftcte aud> l>icr ©otfrieb bem Spruche nid;t golge unb unternahm ei, gegen ben antritt« genben Sßalram, bem ?otl>ar bie Slussfedjtung be$ Äampfeä überlief feine Söürbe ju vertljcibigcn. 3?alb parteieten fid? bie ©rofjen beö i'aitbei. ©otfrieb unb fein Slnbang erfüllten cö mit 9iaub unb Üftorb, fd;onten nid;t Äirc^en unb Älöfler U29 unb tvurben ercommunicirt5). folgenben 3a£re fam cd am 7. Sluguft bei £uraö ju einer blutigen £d)iad;t, in

1128

2 ) d i r m i . Sax., Dodechin, Continuatio Cosili. 1128, Cliron. A n o nymi Buht 1 in. p. 1()08. — 3 " i g (ffcfn bie Annal. Bosov. (Cliron. Biga» g , Chr. Pegay.) bie Saufe auf bei! 22. 2flai 1127. 3) iottmr tn Südjcu am 10. 3 u n i Opfingfien) Chron. Sax., Ann. Sax. 112S. — 2lm 13. ouni Ulf. üct^at'ö b. Miraeus I V . 197. Beugen: bie Crjbifcböfe Pen ì r i e r unb ®?agbeburg, bie Sifi^cfe (2lleranber) »on l'üttiib, lUre^t, 2Rinben, Cönabrücf, ßainbray, enbcn ©rafen £l>eoborien, am 24. 3uni l i 2 8 , einen wiber ben ©egenfönig angefünbigten ftelbjug, ber ftch nun, nach beffen Entfernung nach 3talicn, gegen feine Anhänger richten mufjte, begon* nen 11 ). J^crjog Sobieetauö »on fflöijmen ftief?, ttenn auch e nctn i £eere jum Senige, ber nur auf furje 3eit 1 2 ), um SDtitte SIugufTä bie ^Belagerung bei von ben £oj)enfiaufen ftarf befeftigten ©peier'ö in'ö 2ßerf fefcte13). £erjog ipein* 6) lieber biefe © $ i a # t f. Rudolfì C h r o n . 1. c. b i e 3 e i t : p r o p t e r ins t a n t e m inessein in A u g u s t o , b e t D r t : D u r a c h i u i n . A n s . Gcmbl. 1129 ( a c t u m VII. lilus A u g . feria IV.). Annal. F o s s e n s e s ( P e r t z VI. 30) apuil Durace- A n n a ) . L a u b i e n s . 1J29 ( P e r t z V I . 22) Anna). B n s o v . 1129. — D e r D r t ifl o$ne 3«>eifcl © u r a « , norbmefllic^ »cn © t . i r o n n i # t weit »on bet ©cete. 7) Annal. B o s o v . 1129. 8 ) © . t i e U i f u n t e n : ». 1129 (Miraeus 1. 9 0 ) ; 53ifc$of SUcranbet'é »on ? ü t t i $ . » . 1131 ( M i r a e u s I . 92) ». 1131 (ibid. 98) ». 1134 (ibid. p. 174). 9) Rudolfi Chron. 1. c. 10) © . 3lbi$nitt X . 11) Ann. H i l d . 1128: Circa f e s t u m S. J o h a n n i s B a p t i s t a e R e x expeditionein c o n t r a C u o n r a d u i n f r a t r e m Friderici D u c i s movit. 12) C o n t i n . C o s m a e 1 1 2 8 : Eodern anno expeditio facta est a Sobieslao c o n t r a R e g e i n C o n r a d u m in auxilio Compatri suo L u t h e r i o : sequenti Tero die ( ? ) reiliit ad propria cum g r a t i a r u m actione. spal a i ? meint, ber © i n n w ä r e , bie ®ö$mcn Ratten auf bem 2J?arf$e &e» ßenbefebl eifmlten. 13) D o d e c b i n 1128: Spira obsessa ab idibus A u g u s t i . © . 5Ì0te 45. — 25ie A n n a l . H i l d . 1. c. fügen ben in 9?ote 11 citirtcn SBorten b i n j n : „ o b s e d i t q u e u r b e m S p i r a e " . 35arau$ mnefct ber Annal. S a x . 1128: obseditque c u in ( t » a i f t # auf Gonrao b e j i c ^ t , ber aber berciti in I t a l i e n t e a r ) Spirae.

76

9 K $ n i t t

rit^

»on

nei

aufrüf>rerifd)en

»ogtö

Satern

»on

£einrid>

9tegencburg,

feiner

©tfyttefter,

»on Steiermark

nifrf)ten

angefommen

feinem auf

bem

^erjog

linfen

5Rf?ein

mit

utd)t

1 4

ber

ber ^o^enfìaufen, Sluefötmung

bie

gürbitte

£)ennod)

wiberftanb

mitttung

bei

gegen

beigefügt unb

fteiiten

tyob

unb

©peier

?lbelbert

worauf

C. 1 1 :

unb

rori

stiae

Wcing. Scejre

Sopitine Ícopclí

£erjogö

ber

C. —

10)

ftöitig

bie sog

missoque nuncio

15) Mon. W e i n g . niens rastra u l t r a

I. c .

®emal>l

(1128:

©.

Siete

Quo (Spirata)

Sßo^tuirg, fie

anc^>

^einrirf)1 burd)

ber

mit



ber*

Ereile auf;

£ e r

gelb*

obsidionem — —

Lubaldus,

(f.

ut so-

coininittons

©opbten'i

).

Cotijar

fd;woren

).

:

33er*

Seiagerung 1 8

d e f i m g i t u r ) uuD beili O i r o n . R e i c b e r s p .

G e r m . I I . 2 4 3 ) im 3d!>rc 1 1 2 8 . —

(Fridcrici)

viduae

bet

Doilcchin

ben Gin

Durem Henriruin,

tune

©teittmarf,

fiarb

jagte über

friebiid;c f ö f u n g ©tabt

weiter

Gittern

)

enbfid)

93?ainj,

eine

ber

Marcliionissae ron

1 5

©o»

©efjar»

»crfid;tig

erhielt

siiti q i u i n t o c y u s in a u x i l i u m v e n i a t , i n v i t a i , qui — 2>?arfgraf

fid)

angriff,

bis

»on

war,

gal*

Groningen").

beö

lange 3cit/

ben 1 1 . 9io»ember

14) Mon. W r i n g .

Steter

uad;

2)ie ©ernennten

©eifein,

um

ad)tf)unbert

SOiarfgraf Srtjcofatb »on ?oti>ar

Ijerbeigejogcn

würbe.

entbot.

2)?arfgrafxn

SBeiie biö

©tfmmgcri?,

Grjbifdiofi

bie © t a b t

tei

33crluftc

mit

feincé

©peier

ber B e l a g e r u n g

»erfcbanjte

Diteinö

fei» Surg»

gegen

mit

Gr

nad;tlicf)er

geringem

Surg

Segen,

u n b j o g m i t fctfreiuinbcrt

ifjit

fucate auf

)

»ortyer

beò

Slnfjänger bie

i^n

»erwittweten

ju £ulfc.

Ufer

griebrid;,

ber

He

ron

gortfefcung

furj

»rar

©d)n>iegcr»ater

?ott>ar

bie

bie

^affenfleitt,

gtiebrtdi

atö

fogleid)

©ptitr.

eben

Safatten

überlief

fenjtein'é $>ie

Belagerte

V.

—.

Mon.

niarcliio

de

( L u d e w i g scr. rer.

18.

cum magno

labore

perve-

K l i r n u m p o s u i t , e t ut Í m p e t u s e t i r r n p t i u i i e s

praeeaveret, niilitem coadunatain prope se

f...

locavit.

1 0 ) M o n . W c i n g . I. c . b a t G o u n i n g e n , 6 a é C l i r o n . U r s p . , baÄ ben Mon. Weing. a b t r e i b t ,

nötiger

p. 2 1 1 :

Gruoningin.

1 7 ) 2 B a b r i # t t n l i c $ gehört £iertyer bie Marcliio Tiebaldus

rogatu

25afi

©$n>ager

Jfceobalb

ber

W e i n g . C. 1 0 :

Mathildis

filio

Marchionis

est.

Theopaldi

ducis

1 1 2 8 110$

Hild. 1 1 2 8 : cum

^>cinri(^>

(Cainbirmis)

nehmen m i t £ e r } o g g r i e b r t ^ . Sax.

$>erjoga

rcar,

(Die ©(ftteefter ^ e i n r i t ^ ' é »

© i t ©öfcne S ^ e o b a l b ' á » a t e n n o # 18) Annal

bcé Dodecliin

l i o a r i a e in g r a t i a m

de

juramento

1128:

reeipitur.

j e i g t ber Moti.

primo

Voheburck



Theopaldo copulata

i m 3 < » t > " 1 1 3 2 in g u t e m «5er-

© . Slbfinitt V I I . 9íot. aeeeptis

regis

obsidibus

56.

( c a j u fügt ber

inultorum nobilium)

Anna!.

circa festuui

S.

©tetfltnbtí 8nf«ífn íotjat'í.

77

j u g , ber ?ot£ar noeé|>arb in Sffiormé, wo totear baa SBetynadjtéfejl beging, tie »orneljmfien ^ráíaten Cberíotljríngene unb beé Grlfajtco, wie tie ßrjbifäöfc son ÜJiainj unb £rier unb bie JSBijtyöfe »on 2Dormé, ©peier, nebft üíeíen Siebten unb ©rafen, beö Könige ftälje fugten 1 9 ), © a n j ergeben jeigte ftety ©traßfrurg, weö^atb ifmt Cotfjar f efonbere S3orrecf)te 1129 »erlief 2 0 ). &etncéwcgcé war £>er}og grtcbri4> burefy ben Krt'egéjug »ölltg befiegt, bed; paite fein unb feineö Srubers Slnjjang baburd; mand;en 23ertufi erlitten, unb getrefter, alé »or jwei Sauren, fonntc jegt, gnbe 3anuarö 1 1 2 9 , £otf>ar »om Cber* rpeiite jum 9iieberrpeinc stehen, um aud) fiier feinem fönig» litten 3lnfepen weiter aufhelfen. 5 r war am 2. gebruar in ß ö i n a I ) , aló ©raf ©erwarb »on ©eibern, ber SBeiJmadjten

Martini (11. discessit. S i e Annal. B o s o v . (Cliron. P e g a v . ) 1 1 2 8 : juiu capienda e r a t (Spira) seil parem p o s t u l a n t i b n s r e x d e x t r a s dedit et obsidibus aeeeptis ab eis dimisso e x e r c i t u abiit. lieber Dotlcch. f. 9Jote 45. — (fine (ìiniwtime fan» olfo n i $ t © i a t i , feilte™ n u r ein Vertrag. 2)al>er gebort t e r i ^ e r i ^ t O t t o F r i s . Gest. F r . I. ('. 17. •inani ( S p e i e r ) p r i n t e p s j u n c t o sibi A l b e r t o M o g u n t i n o obsidione circumilat, imiItos ibi dies cmisuiiiens, p r a e v a l e r e t u n c n o n p o t u i t , tt>ie bie lefjten SBorte jeigen, ju biefer erflen B e l a g e r u n g © p e i e r i unb ebenfo ber £ i l f d j u g £ e r j o g 3 £ e t n r i d ) , beffen Grjd^liuig ber M o n . W e i n g . 1. c. mit ben H e r t e n fdjlicfit: D e i n d e s a t i s f a c t i o n e e t p a c t i o n e ö p i r e n s i u m cum I m p e r a t o r e M o g u n t i n o mediante composila — . 19) iot&ar in S B o r m i a m 2 o . £ e c e m b e r : D n d e c h i n , Annal. S a x . 1129. — Sin 27. ©ecember llrt- Ìoityar'd b. k o e l i l e r de castro imperii forestali B r u n n 8 — I O , B o e h m e r Codex diplom. Moeno F r a n k f. I . 13, B u r i ìtfeljauptete S o r r e t t e ber alten föni^ltc^eit ö a n f o i f l e , llrfunben» b u $ 1 — 2 . £ i e genannten ^ « r f o n r n a l i 3 f U f l f n . 20) Ur!. iot&at'd ». 20. 3 a n u a r 1129, © t r a p b u r g b. W i i r d t w e i n n o v . s u b s . dipi. I X . 339, Sciiüpflin Als. dipi. 1. 217, Obreclit proilr. r e r . Als. 2 9 8 , © # ö n e i n a n n Gober f ü r bie p r a t i . D t p l o m a t i l I. 2 7 1 (ercerpirt b. K ö n i g s h o f e n E t s a s s . u . S t r a s s b . Clir. p. 731). Q x eri» m i r t fic b a r i n con ben ( g e r i e t e n a u f e r b a l t r ' t e r © t a b t , pro s e r v i t i i sui devotione ac sedulitate — nobis ad h o n o r e m r e g n i bene s e r v a t a ac cohibita. — 3 m g e n : G r j b i f à o f Slbelbert bon S K a i n j , Sifcfcof D t t o »on i>alber|ìabt. 21) C h r o n . R e g . S . P a n t . ( A n n . S a x . ) 1129.

78

9bf$nren bie Ätrcfien ber Diöcefe Utrecht angefeinbet unb be» brünte ftdj, alö er, n a $ Saufen surütfgefefjrt, baö Oflerfcfl (14. 9lprtl) j u ©oötar gefeiert t j a t t e a m 16. ÜJlai j u ß o m p in großer pr(len= 22) Dodechin 1129: Rex Purificationem sanctissimac virginis Mariae (2. gebruar) apud Altenaui civitatem fecit, ubi Gisilbertum Trajectensis ecclesiae opprcssorein decollare ipse l'ocit quarto iilus Januarii. Dad lefte 2Bort ift unftreitig tn Febrtiarii ju »crirans beln, ba ftc^ ?ot Dudechin'i jufammen, bafj ©ifelbert, ber Se» brùcfer ber Utrecfcter Dioreft, in allena hingerietet »orten fep. Die »erfehiebeiten 9?aobcfatjgrafcri oen ©ac&fen 92. — 3 f U 0 c " : bie Grjbiidjöfe con ®?ain), ©reinen, SWagbeburg, ©a(j« bürg, bie Siftyofc ocn £>ilbceim( SKinben, SDiünfier, ^aberbern, 3cij, SWerfcburg, ^faijgraf Sricbrid» oon ©ommcrfitcnburg, i'anbgraf $>er* mann »on £t)üringen, SKarlgraf donrab (»on Slörttin) JC. — iotfpar am 17. 3 u n i in W o S l a r . Urf. b. Heincrcius antiqu. Goslar. 125. 33) Mon. Wein;?. C. 11. — Gr beginnt bie (ir)ä^(ung biefei 3u» gei, r.adjbcra er COM ©peicr unb gaifenftein gefptotfcen, mit ben Ji5or« ten: n o n i n u l t o p o s t Kridericus dux liicmur pristinac injuriae. 34) Ann. Hild. 1129 — fidern, quam superiori anno dederant, infregerunt. Ann. Bosov. 1128. 35) 2lm 13. 3 u l i in S e r b e Urf. Ìotfcat'i Monum. Boic. X I I I . 149.

© l e £ e r j f l g e g r i e b t t t f unb £ e f n r f $ .

81

SBäjjrenb tytx bíe © e t n a p n griebricfc'é, welche btefer t»t 1x29 Speier

surücfgelafíen

|>atte,

burd; Ijeíbenmütfnge

Zfyäinäfyme an j u n g e r ,

jer jit |>artnä{figem SBíberftonbe 5riebri$

felbfl

Sluébauer,

9íotl> unb Sflüfjen, bíe 23ür* anfeuert36),

Schwaben gegen ^ e i n r i d ;

nrnfj

£etjog

öon S a t e n t

ser*

;|>eíbígen, ber baé £anb »on ber 2 ) o n a u &té über ben @ t a u * :

en Intiauá »eroüfienb b u r c ^ o g 3 7 ) .

netéuer^eerungen p e i n r i ^ machte jetäufü^ren.

&

führten einen

aber

ließ ben £ e r j o g

pved;en.

íDtc gegenfeitigen feiner ©ntfäeibung

S S e r f u ^ , jíe

:ebung ínt Älofter 3weífaíten Sriebengfdjluf,

ju

auf

grtebrícfc j u

einer Unter?

einlaben, um bort übet

ben er feibft »ermitteln

unb

anbere SBeife f)er*

wollte,

einen

ftc^> j u be*

griebrtd; ging a u f ben SSorf^íag ein unb e r s t e n

¡ur feflgefeijten 3 e i t mit geringer ¿Begleitung im Slofter. äQSatjr* $ein\\á) führte bíe ttnterrebung j u nttf)té, até Sptixtxity,

um

tur ben grieben beé 3íetd)es j u bewerfflelligen 3 8 ), ben $ l a n a f t e , griebrtd) gefangen j u nehmen.

2)af>er l i e f er 9ta vom S t u r m e feine getreuen © p a a r e n ftd) bem ¿¡ed. I. 186. ott eigt. 3eugen: bie 53tf4»öfe Suno öott Sìegenéburg, Otto Bon 23am» ierg; fierjog £einrtd) bon Sötern, ^fatjgraf Otto u. 21. lieber ben Beginn ber ^Belagerung ©peterö f. 9iot. 43. 36) Ann. Sax. 1130. — Qé fte$t ni$t fefìt weiche ©ema^lin grieiric^« eé geroefen, 3 u b i $ ober Signed, ©enn Otto Fris. Gest. Fr. I. 21 fagt bloß: Fridericus — d i s s e n s i o n i s t e m p o r e — Agnetem luxit. SBeldje 3eit er permit meint, jeigt er C. 20: d i s s e n s i o igiur inter Fridericum ducem, Lothariumque imperatorem pene per lecem annos pertracta. ®r fagt alfo bloft, grtebti$ $abe 2lgne3 (Jen 1125 unb 1135 ge^eirat^et. 37) ®er Mon. Weing. C. 11 fagt, biefer 3ug %en sequenti aestate n a # bem 3uge ftriebric&'é gegen Slttborf, SR«* »eniburg unb SKemmtngen. ß r fefter ©IbertV, beò ©roföater« fRtc&tnja'iJ, gewefen. SBenf III. 82 91. q. »ermutyet, bte SJerwanbtfôaft $abe con ber ©ematite Sub» Wtg'ö $ergerü$rt. 55) Chron. Ep. Hild. Leibn. II. 7Ö1. 56) Annal. Sax. 1130: Idus Martii — pluresque de parte ejus eapti et vulnerati sunt. — Vogt Monum. ined. I. 138.

57) ©er Ann. Sax. 1. c. fagt Dorn îlufentf>alt in ßuebtinburg über» ( a u p t : ubi redeunt.

quidam principes inter se dissidentes in concordia»

gelben. ri$

9iaépe,

b e r SÖruber

beö

85

Starnberg.

jurn Sanbgrafen

»on

Zuritt»

gen erhobenen Cubttng'é I I I . , be$ K ö n i g s g a p n e n t r ä g e r , lietmiid^ in

ermorbet

ifjrett « K a u e r n

toorben58); bie

(Sbein

bie «Bürger ßonrab

»on

wn

£alie

(Sdftöbt,

tt>ar Ratten

21beftert

u n b e r t o , 5 » e ( S r ü b e r , e r f r a g e n , unb bie B u t t e r 2IttrecE)t'ö beö S ä r e t t , © i i f a 5 9 ) ,

w a r n u r m i t g e n a u e r 9totl> b u r $

giucfjt bem £ o b e e n t g a n g e n .

® t e B ü r g e r gu b e t r a f e n ,

C o t ^ a r eine ^ e e r e s a i t ^ e i t u n g gegen f t e ; pmmetungen, übten

@elb=

unb

Einrichtungen,

anbere © t r a f e n

füjmten

bie

fanbfe

ben

23er» »er»

gregei. 9 ? u n g i n g ' S l i e b e r a n ben K a m p f gegen bie # o f j e n f t a u »

ftfc^e

Partei.

9iegen#6urg

£otf>ar unb

berief

eine

fai? i u e r neben

unb t a r n t e n

autf) S o b i e S I a u S

tätige

teiftete60).

£i(fe

£ i e r ^atte

©er

» o r bret S a t i r e n

einen £ r i u m p i > g e f e i e r t ,

9ieic^erfammlung

ben

£erjögen

»cm 3 3 ö $ m e n , König

jog

ber vor

bie E m p ö r u n g b e r

b e r iljnen

ben 9flutf>

»on

nac^

Satern

iinn

balb

Dürnberg.

Jpotyenfiaufen gegeben,

tyre

58) Ann. Sax., Chron. Mont. Seren. 1130, Chron. Gozez. p. 254. 59) Annal. Bosov. 1130. er

3egt

mußte

fte

jianb

er tf)m

wieber erge*

Jen61). 61) Annal. Sax. 1 1 3 0 : R e x Nurenberch urbem munitissimain, quam superiori anno (b. 1127) obserierat, in deditiunein aeeepit. Doilech. i 130 : Castrum Nurenburgense Regi traditur. lieber bte 3eit f . Sbfanitt VI. 9iot. 35.

e e d E j f i e r

§8crcitd

waren

S l f c f d & u i t t .

( f r e i g n i f f e in 9?om e i n g e t r e t e n ,

reelle

bie i n o

S l u f m e r f f a m f e i t ber g a n j e n Gtyriflentyeit, » o r Sitten a b e r ?ot£ar'ä

in 8 l n f r r u $

nahmen

unb

feiner 2 $ ä t i g f e t t

bie

einen

n e u e n Slnflo^ u n b eine n e u e ¡Richtung g a b e n . $ a p f t £ o n o r i u ö I I . flarb a m 14. F e b r u a r ' )

1130.

o n o r i u ö b e f a n n t g e w o r b e n , ein 2 $ e i t b e r C a r b i »

n ä i e ben 6 a r b i n a i i ® i a f o n » o n © t . Slngelo, © r e g o r u n t e r bem 9 t a m e n 3 n n o c e n j I I . im i a t e r a n j u m ^ J a p f i e 3 ) . unb

föneß

v e r f u h r biefe g a f t i o n b e ^ a l b ,

um

© o ^eimiit^ bie S t i f t e t e n

1) S e n 14. J e b t . geben b. Necrolog. Casinense ( M u n t . VII. 940) U. b. epistola Laccens. epise. (Udalr. Bab. Cod. N. 346): in VI. feria de initio quadragesimae; bann b. Cbron. Reichersp. (Ludew. Scr. r e r . Bainb. II. 243) Falco Bene v.: medio mense Febr. u. Pandulph (Baron. XII. 186). — ®en 13. gebr. b. epist. elect. Anacleti (Udalr. Bab. C. N. 338), wo auf biefen J a g brja^I » o n G a r b i n ä l e n

1 1

)

gehörte. 2Baf)l

ledern

be*

an

bem-

burch

eine

alsS Slnaflet I I .

Wählt u n b b a r a u f in ber @ t . *peteré4íírche geweiht

fo xö=

ge^

würbe12).

4) ex archivo giebt Baron. 1. c. tiefen l i t e L — Romualdus Sal e m i t 1 1 3 0 : Cardinalein S . Nicolai de Carcere; Petrus Diac. C. 9 7 : Presbyter Cardinalis S . Calixti. 5 ) Arnulphus Sagiens. C. I I I . (d'Achery I. 155). — Gcsta Pontif. Cenomanens. (Bouquct X I I . 5 3 3 , Mabillon vet. anal. ed. in fol. p. 322). — Order. Vital. 1119. 6 ) Petrus Leonis. 7 ) epist. Anacl. ad Cluniacenses (Baron. X I I . 199). — Order. Vital, p. 895. 8) Ipse Petrus Leonis a longis retro tcuijioribus ad id pervenire — affectaverat. 9) Udalr. Bab. Cod. N. 34G: nisi Papa Honorius, quem credebant jam inortuuui, se ad fenestram populo ostendisset, — ante teuipus se extulisset. 10) Falco Benev. 1129. — Udalr. Bab. Cod. N. 3 5 2 ; Ann. B o s . 1 1 3 0 ; Annon. Cbron. (Gattula Access. II. 829). — 11) D b 0 l e i # »on Sicieit (Ernaldi vit. S . Bernh. C. 1, Vitae Pontif. b. Muratori 111. 3 6 7 , Romuald. Salern. 1130, Dandulo b. Mur. X I I . 2 7 7 ) b a i ©egent&cil behauptet ttnrb, fo ergiebt (1$ bo4> auä bent Anonymus b. Baronius X I I . 187 unb au$ ben Sriefen bafelbfl p. 190, 192, 196, baß IC Sarbtnäle für 3nnocenj unb 3 i für ¡¡InaUct waten. 12) Baron. X I I . 193 U. 199.

3»OrtPg IL unb gnaflct n.

89

3 w e í $á)»fte f t a n b e n tratt e i n a n b e t gegenüber. fltotür« n i o I t y f u g t e n beibe ^ a r t e t e n alle S e w e i é g r ü n b e f ü r bie L e g a l i t ä t iíjrc^ u n b b i e 3 l í e g a í i t á t beä g e g n e r i f ö e n , I » o n @ a r b i n ä t e n , fo w a r S l n a f t e t j u f p ä t , nací) bereite ftattgeíjabter ^5apftwaf>i, e r n a n n t w o r * b e n 1 3 ) . 9iic£t w e n i g e r beeilte m a n ftd), burd) g r a b e n u n b ® r n i e b r i g e n b e r i n n e r n SBürbigfeit ber ©ewctytten n e u e 2öaf= f e n j u g e w i n n e n . 25íe je$t befonberö gegen Slnafiet s o r g e » brachten g r ä f j i i ^ e n S e f c f j u l b i g u n g e n 1 4 ) jeboc^ »erbienen f e i n e n © l a u b e n , b e n n e t w a brei »orljer not^ färieb b e r \ t u l i g e © e r n j w r b a n i im bicfe S ß o r t e : „ 2 ß i t lieben e u r e n g u t e n «Ruf u n b » e r e ^ r e n b i e © o t t f e í í g f e í t u n b 2 l u f r i $ t i g f e i t , b i e w i r a n eud) £ a b e n r ü h m e n $ ö r e n / / , s ) . D e r S t r e i t w a r a b e r a u f r e i n geifHic^em © e b i e t e nic^t j u r Q j n t f ä e i b u n g j u b r i n g e n ; t é w a r wieber e i n S R o m e n t 13) D i e frühere SBa&í 3nnotenj'« m a $ t befonber« ber teil. S e m » (epist. 126) gegen Snafiet geltenb: Stat sententia ecclesiastica, post primarn elcctionem non esse secundain. — Üben fo füt?rt b a i Chron. Mauriniac. 1129 unter ben ©rünben, »eä&alb £ub»ig VI. 3 « ' nocen) anetfannt (abe: „electio prior" an. 14) © . epist. Mantuensis episcopi ad Lotharium (Neugart Codex diplom. Alemanniae II. 63 U. 64 dipl. 849): qui licet tnonachus, presb y t e r , Cardinalis esset, scorto conjugatas, inonachas, sororein propriam etiam, consanguíneas ad instar canis quoquoinodo habere potuit, non defecit etc. 15) Epist. Bembardi X V I I . : Diligiinus enim bonain fauiam vestrain, reveremur quam in vobis audivimus circa res Dei sollicitudinem et sinceritateui. ©iefer ©rief ift ofcne 3»eifel an 2lnaflet, alá ei n o # Garbinal auf ben Prosb. Card., nämli$ auf Slnaflet bejiefce, » e i l ferner Petrus S. Martini in Montibus, Petrus S. Anastasii, Petrus Portuensis, Petrus Pisanus, P e t r u s S. Eusebii, auf beren einen ber ©rief X V I I . nad) 5Na= biUon bejie&t, a u $ t^etl« alä Prcsbyteri Cardinales, tfceilä aW Cardinales et episcopi auftreten (f. b. ©riefe b. Baron. X I I . 187 u. 196). — Uefertgeita ttergeffen bie eifrig iat&ctifäen Äirttieniiftorifer, baß eint ©cfcmä^ung Sínaflet'á auetflter f ü r i £ n

ju

gewinnen.

er

gegangen

wa»

König

iub*

16) D i e ©riefe 3nnocenj'tf on ? o t y a r : Udalr. Bab. Cod. N. 342 (». 18. gebr.) N. 353 (t>. 11. OTärj, datum trans Tyberim). — «riefe feiner Sn^änger: Udalr Bab. Cnd. N. 352 u. N e u g a r t Cod. Aleui. If. 63. — HnaMet'tf » r i e f e : Uil. Bab. Cod. N. 340 (». 24. gebr.); Baron. XII. 191 (». 1. Wtärj) u. f. » . 17) Anonym, ap. Baron X I I . 188: ut praeter Frangipanorum et Corsorum inunitinnes Innocentius nullum subsidinm baberet. 18) Falco Benev. 1129; Ernaldi Tita S. Bernh. C. 1. 19) Udalr. Bab. Cod. N. 352; »ei ©rief Knaflet 1 * b. Baron. X I I . 191; Anonym, b. Baron. 187. 20) D e r ©rief, in n e t t e m ÄnaHet e i etjäfclt (Baron. 191), ift t>om 1. f i ä r j . 21) Anonym, b. Baron. 188; Petr. Diac. C. 9 7 ; Order. Vital.; Ernaldi vita S. Beruh. C. I.; Maurinwc. Chron. 1139.

3 n » » o f * i J L Í« g * « i ! i í f $ . wtg Y L

mo$te

(BeijHú&feit ©ampeä.

M

jiebcxfr » o r etner SBeratytmg m i t feiner u s o

m$t

cntf^eiben

unb

berief

fíe be*$alb

nad)

£ i e r t r a t ber ^etítgc SBernJwrb, ber berühmte 8 b t

» o n ß i a i n x i u r , f ü r 3 w t o c e n j aW berebter 23ert$eibiger

auf,

obgleich a u $ er a n f a n g t b a r ü b e r jweifetyaft gewefen j u fein fdjeint, welker

»on beiben ^ ä p f t e n ber r e ^ t m ä ß t g e

benn „nic^t wenig f u r ^ t f a m u n b g i t t e r n b " , b e r i e t e t fein 9 9 t o g r a p $ 2 2 ) ,

f a m er j u m Goncil.

wäre; ßrnalb,

® e r ftrt^Ii^e @a#

j e b o $ , baß nad) ftottgeljabter 2Bal>l feine jweite folgen b ü r f e * 3 ) , befitmmte

tyn

für 3nnoceni,

f ü r ben er

mit bem

größten

(gifer u n b mit glängenber © e t e b f a m f e t t fo überjeugenb fpraar'$ ©unft j u erlangen. 2lm ©rünbonncrftage, ben 2 7 . 5J?ärj, bannte er ben n o $ immer in Statten weilenben ©egenfönig ß o n r a b 3 1 ) , unb Weber e r , nod> feine 2ln£änger unterließen, immer neue ©^reiben an Cotljar unb Stic^inja ju fenben32). Sotfjar aber bewahrte ein langeö ©titlfäweigen unb entf l i e h jtd) weber für Slnaflet nod) für 3ttnocenj. 2J?an fnüpfte batyer bie »erfdjiebenfien Erwartungen a n ifm, unb m a n $ e glaubten, er werbe beibe ^äpfte »erwerfen unb einen britten ergeben3S). S t w a r jebod) ba»on wotyl weit entfernt unb gegen bie ©efanbten ^nnocenj'ö, ben Grrjbifdjof SBalter »on 9ta»enna unb ben Garbinal ©erwarb, bic er übrigen** ehrenvoll i>atte aufnehmen laffen, fprad) er auf il>r d r ä n g e n , fid) für 3 » n o c c n j j u entf^eiben, ben ©runb feiner 3urüc!=

se auxiliuin contnlit, ad cujus auctoritatem licis et dissensioni Lujusmodi ilecisionem pertinere credidit. 2 9 ) © . not. IO. 30) Udalr. B a b . Cod. ep. 340 et 3 4 2 ; Orig. Gnclf. I I . 500, 507. 31) cp. Anacleti b. Baron. X I I . 1 9 4 : Conraduin — in cocna domini — solemnitcr excomuiuuicaviinus. 3 2 ) Stnaflct1« ©ricf an bie Sonigtn b. Baron. 1. c. (». 15. SWai). Dafelbft ein SBrief bft gtangipani an Ìotyat j u ©unftcn SnafletV, p. 195 (t>. 18. SWai). 3 3 ) 3 n cinem ©tiefe beS 2lbW ^Jete* ». Siugnp (Marrier: Bibliothcca Cluuiaccnsis p. 708 Giloni utinain fratri) $eift ( 0 : Sud forte ca spe — qua sperabas, ab imperatore Lothario aut Pctnim Leonis Innocentio papae praeferri, aut u t r o q u e d e p o s i t o in apostolica sede aliurn sublunari.

9tetn S i f d j ö f e

if>n » e r f a m m e l t e n

36

).

unb

®ie

ber Ä ö n i g

feó

wenn'é

ju Skiffe

in

unb S t a a t

entbehrten,

eilte nad) Sffiürj* beö wie

fo

überauö

bod>

eine ^Bereinigung

ber

ed

bié^er unb

berer,

fei* bittet

wenigfienS

fommen. in S e j u g

ben päpjilic^en ©tu{>i gebilbeten P a r t e i e n nicfyt kid)t. w e n n autntftens'),

ober

nur

gering

war,

fo

i>atte

bod> ber f t a r f e n 3 n n o c e n j i f d > e n P a r t e i g e g e n ü b e r i n 2)eutfrf)= I a n b bie Slnafietifdje einen

bebeutenben 2lnf>ang.

Grrjbifdjef

Slbelbert » o n © r e m e n , b e r j u r 3 e i t ber ^ a p f i w a j r t in 9 t o m gewefen w a r ,

ijatte fief) offen a n Slnafiet a n g e f á l o f f e n .

ü t c r b r a d j t e ntcf)t n u r

até

(Jr

© e f a n b l e r Slnaftet'ó beffen © d j r e ú

ben a n ? o t ( > a t 3 9 ) , fonbern platte aud> von if>m, a l é bern m f y ren

of N o r b e r t v o n ÜRagbeburg,

ber

£anbf(f>uf>e u n b © a n b a l e n gemattet w i r b . Dagegen

war

ftd) u m S l u é f u n f t über bie 2öaf>Ioorgänge a n bie S i f d j ö f e » o n 3!a»enna

unb

?ucca,

beibe 2 l n f ) ä n g t r 3 n n o c e n $ ' $ ,

gewanbt

£ a t t e , j u m £f>eií tt>o|>t buref) tyre S e r i ó t e 4 1 ) , g a n j a u f bie S e i t e biefeS

gejogen k o r b e n .

3 n n o c e n j ' ó a u f é 9tad;brücfíid)fte. f ü r biefen in t£n

ftranfreid),

in ® e u t f d ) l a n b .

Der

bad

(£r »erfocht bie @aarb

w a r ber ^eilige

einer a n N o r b e r t verliehenen U r f u n b e 4 2 ) reiben weíttid)e

©emüjwngen s

foigenbermafjen:

für

irgenb j e m a n b e é fjaben bi^> a b g a l t e n

» o n beffen erfolg*

„Sßeber

2íüí>e, nod> bie D r o h u n g e n

einnehmbare S J l a u e r ,

Norbert

b a n f b a r e ^ a p f t fpricfyt fefbft in

unb

irgenb

eine

©d>ineid>eteien

f ö n n e n , wie eine

ber S t p r a n n e i beö ^ e t r u é

Ceoniö

unbi$

38) 6 . not. 33. 39) ©. fc. Sticf änaflet 1 « b. Baron. XII. 193. 40) ©. Cliron. Rastedcnse (b. Meibom II. 94), ber Anfang biefei Diplomcä lautet: Anacletus servus servorum dei etc. Concedimus tarn tibi quam Ecclesiae tuae mitrain, cbirothecas et sanilalia etc. 41) Uilalr. Hab. Cod. N. 345 unt 346. 42) Sei Sagittarius hist. duc. Magd, (in Kopien'* aU>T- bifl. gaj. II. 19) unb Lünig I. änfyang p. 33: Siquidein nec labor aliquis temporalis nec alieujus minae seu blanditiae efficere potuerunt, quin adversus Petri Leonis tyrannidcui murum inexpugnabilem te opponens et ad ipsius regis et aliorum prineipmn corda, in beati Petri obedientiam inducendo, e f f i c a c i t e r elaborans etc. © . a u $ bie uns botirte Utf. 3nnocenä^ II. b. Ludewig reliqu. rnss. XII. 388. — Robert de Monte faßt a u $ JU 1134: Norbertus — Innocentii Papae catholici aequissiinus fautor, Petri Tero schisinatici jusdssimus execrator.

X n c t f t i t n B R f t 3 > M e t i i } ' « n . renbejeigungen

einen Üflorb g l a u b t e ftety 2 J ? a g n u ¿

gefiebert, u n b

fo ließ

er Ä a n u t

am 6.

nun

Januar

1 1 3 1 1 ° ) bei # a r a l b j l a b t meuctyelmörberifd) u m b r i n g e n . SDiefe U n t ^ a t rief fogleit^ i m S ß e n b e n l a n b e , w i e i n 2)0* nemarf

heftige ^Bewegungen f e r v o r .

3 e n e beiben w e n b i f ä e n

© r o f j e n , ^ r i b i j l a u ä u n b 9 ? i f l o t , e r h o b e n ftc§ empörerifcf) ge* g e n bie beutfcfye D b e r t y e t y e i t 1 1 )

unb

teilten

ftcfy i n

bie

t e r l a f f e n e £ e r r f c § a f t í í a n u t ' é , fo b a ß bem ( i r f i e r n bie S B a g r i e r u n b spolaber, bem S e t t e r n bie C b o b r i t e n jufielen

12

).

ü ß i b e r Ä ö n i g 9 i i f o l a u $ b a g e g e n e n t f t a n b über beit ÜJforb eine u n g e m e i n e S l u f r e g u n g tit © e e l a n b .

© 4 » t m « t t

109

b u r $ S t a f t a m u i n g fettled S o f n e * SRagtut« n a $ ©otyíaitb, u s i m f y t i btefem aW £6nigretar'e 2 1 ), jaulte eine ©umnte von »iertau* fenb 3 K a r ! unb fjulbigte i o t i j a r aiö ©ber^errn 2 2 ) .

Ueber

baö SBertjäitni^ 2)äitemarf'ö jura beutfäen Diethe warb be= jhmmt, bafj bie bänifd?en Könige if>r Dieicf) »on nun ab ai$ £e£en »om beutfdjen Äaifer

j u erlangen £aben

feilten23).

@crn fjätte ÜJiagnuö fdjon je$t für ben Stobeefall feinet 93a= ierä »on Sottmar bie Selefjnung mit ber ftrone 2)änemarf$ empfangen; eri$24),

boety

biefer

ber olwebicä

»erweigerte

jie auö 9iüc!fic£t

nun ft'd; ttoti feiner £ i l f e

auf

»eriafc

fen fat). 20) Der Serlauf ber Unterbanbtungen jeigt, ba? es beit Dänen fet»r um ben grteben ju ttmn gemefen fepn mup, unb Saxo Gramm, p. 379 irrt »o(>l, »renn er fagt, fotfcar babe fi# cor bem b ä n d e n |>cere gefüi$tet; Ilcluiold 1. c. unb bie Annal. Bosov. 1131 (Rieben bie 3ut$t tricber ben Dänen ju. 21) Saxo Gramm, p. 379: supplex Lotliarium veneratus est. — Alb. Stad. 1133. 22) Saxo Gramm. 1. c.: Magnusque Romani Imperii militem ageret. — Helmold I. c. bouiinio —. Ann. Sax. 1131: quatuor inillia marcarum persolverunt. 23) Die Annal. Bosov. 1131 fagen beuttict genug: se suaque (ledernes (Dani) dextras petunt, utque Rex ipsorum p r o p r i u m regnnm ab ipso (Lothario) et ab omnibus caeteris imperatoribus suscipere debeat, constituunt. Slui tiefet Stelle getyt dar bctt>or, tt>ie ganj au« ber guft gegriffen bie Sefcauptung GJiefebrcibt'ö II. 330 9i. 2 ifl, „Sflagnui |abe niefet für baS bänifc&e, fonbern für ba$ tt>enbif(t>e 5Rei$ £utbigung geteiftet", ganj abgefeiert Ben bet SBiberfinnigfeit, bie barin liegt, bafj foliar, ber auäjog, Sanut'i i o b ju rächen, ben Wlöt» ber mit beä ©einorbetcn 9tei$ befdjenft babe. 24) Die Annul. Bosov. 1. c. f^liepen an bie in ber »origen 9iote cilirten ©teile unmittelbar an: et ut eitlem suo Regi idem b e n e f i c i u i n iinpendere dignetur, humiliter obsecrant. Qnod et fecisset, ni pius Lotharius ei, cujus frater occisus erat, in hoc pepercisset. — Die Sorte idem benclicium bejie$en fi$ auf bafl proprium regnuin, bebeuten alfo: Danentatf. wäre abet fein Sinn in ben ©äßen, roenn man cidem suo Regi auf 9?ifolau« bejöge, ber ja bo# Däne« marf bereit« befaß. 2BagnuS war ebenfalls Ä ontg (f. 9iot. 13) unb bet Sßerf. bet Annal. Bosov. ober i&rer Ouede »uroe baburi^ ine geleitet. — 2Bai got&at übrigens jefct bem Magnus »erroeigerte, ba« gab er tjm 1134 am 15. 2lptil in $>alberfiabt.

@fa»i«ib' JDeitn

©««no »in Ci!«.

mliefj

iot&or

feolb

baä

tomf^c

w a n b t e f t $ gegen bie empörten S B e n b a t . Unterwerfung2*);

dt

erfannte aber bie R e t t u n g

H I (gebiet

unb

i m

t r a u t e fte j u r ber i > e r r f $ a f t

j w i f ö e n 55ribijiauö unb Sfaftot a n 2 6 ) . 3n fctfdjof

Deutfdjianb

war

griebricf> » o n

inbejj a m

2 5 . D c t o b e r ber Grrj*

ßöln g e f i o r b e n 1 7 ) ,

unb i o t i j a r befanb

f t i ) , » o n bem wenbifdjen g e i b j u g e j u r ü r f g e f e ^ r t , bereit« 2Bei|j>na4)ten

in ß ö i n ,

um

ber

neuen

2ßat)i

ju

beizuwohnen,

tt>eid)C in © e g e n w a r t breier päpfHicfyer ß a r b i n a l s C e g a t e n , b e i © i f ö o f ö 2Bill>elm » o n 5)ränejle, b e i ßarbinai=£)iacon

©uibo

unb bee ©ifcfyofä 3 " ^ a n n » o n ß r e m a , vorgenommen w ü r b e 3 8 ) , ©eiftlicftfeit unb S3olf

gerieten

Riebet aber in einen langen

3 w i f t , ber entließ burc£ ben gemeinfamen SBilien ?otl>ar'ö, ber S u r f t e n unb ber Segaten bajjin beigelegt würbe, baß ber » o n ber einen P a r t e i geforberte t r o p f t © o t f r i e b » o n Xanten wei« djert mußte unb jener © r u n o , tijum

jurüdgewiefen

tjatte,

weither fcaö £ r i c r f $ e

auf

ben

Seiner

ar fe^rte naety f u r j e r (Entfernung, wäfcrenb w e l k e r 1132 er j u S a m b e r g a m 2 . g e b r u a r » e r w e i i t e 3 0 ) unb bafeibft ben £erjog

©obieölauö

»on ©öffnen

an

feinem £ o f e

faj>31),

25) Annal. S a x . 1131: Simili modo super Slavos r e b e l l a n t e s irruit, eosque subjugavit. 26) D a « gebt au« Helmold I. C. 53 $et»or, reo fie (m 3at»rc 1133 aiti gefcoifame SBafailen ?oti>at'$ auftreten. 27) © . Seilage. VIL 28) Chron. S. Pant. (Annal. Sax.) Dodecb. Anselm. Gembl. (Alb. Chr. 1132. 29) Sifcfcof Gfbett »on SWünfter, ber fìc$ a u $ in Sötn eingefunben batte, ftarb ^ter ned), roä&tenb ber SBa^lftieit bauerte, am 9. 3anuar 1132. © . Setlage VII. 30) Annal. Sax. Chron. S a x . 1132: festuin Mariae purificationis. 31) £ i e Contin. Cosin. Prag 1132 e r j a g t , jebot^ etfl nad> bem 4. aXärj, ba alfo fiottar noie Snreefenieit f e i j o a Çeinti#'« fle$t a u i bem fotgenben Briefe l'ot&ar'i i«röor, bte übrigen (Benannten treten a l i 3«»gen tn ber Utt. (îlot. 33) auf. 35) Epistola Cleri Trevirensis. Hontheim. H i s t . T r e v . I. 517. 3G) lieber bte 3eit f. Seilage VII. @rjb. SKagbeb. 37) BalJerici gesta Alberonis (Hontheim Prodrom, bist. Trev. II.) p. 773: ille vero absolvi ab hoc onere — laborabat.

U b e r o »on £änben

ben

tfrummftob

gothringené, füf>r u n b faum

führten, waren

£erjog Simon

©eroattthätigfeit

einen

©chatten

113

Ztitt. tic

hineingeraten,

con

©rofen

a t t i ^ r e r ©pt'fce, i n

2J?ad)t

übrig

bei

£>ber*

e i n e SBitt»

weiter

bereiten;

jene

unb

ber

S u r g g r a f » o n £ r i e r , ? u b w i g , w a r fo w e i t g e g a n g e n , b a j j e r atte e r j b i f ( ^ ö f t i d ; e n e i n f ü n f t e a n ftcf> 309 u n b bie S r j b t f ö ö f e jwang,

auä

feinen £ ä n b e n

jugemeffenen Unterhalt ber » e i t i i ^ e n

ihren

ju empfangen

ihrem

feine V o r g ä n g e r ,

Unwefen

ein ßr

).

¿im ein

unb

baä

fargli^

£er

genug

2Biberfpru$

ließ

energifd>erer © e i f l

er w o h i ber ÜJiann

(5nbe $ u ' m a c h e n 3 9 ) .

bie SSia^i » e r w e r f i i c h , w e r t ^ erfc^einen.

38

bie 2 B a £ l Siibero'ö fyattt feinen

© r o f j e n gegen

© r u n b in ihrer (Srfcnntnifj, baß t e f e e i e , aW

täglichen,

fte bem

2Baé ^apfle

ihnen

fey, aber

wünfchenö»

e n t f l i e h ftcf> f t ^ o n i n S i ^ e i m ö g a n j f ü r

SUbero, f ü h r t e i h n m i t fich nach 33ieitne u n b w e i t e t e i h n yiex j u m (5rjbtfcf)ofe Slibero

jeigte b a l b ,

b e u r t e i l t hatten. fogleich u n t e r

baß

ihn

£ t e Nachricht

bie SBaffcn.

feine © e g n e r

nicht f a t f t ^

» o n f e i n e r 2 ö e i £ e rief biefe

i>erjog S i m o n ,

ju

bejfen 23er»

f l ä r f u n g i>erjog Heinrich »on © a i e r n unb © r a f Heinrich

»on

@ a i m e $ i n ^ e r f o n h e r b e i g e f o m m e n w a r e n , rücfte bem a n i o m » meitben Sltbero e n t g e g e n . »on

D i e f e r h a t t e ftch m i t S i f ö o f « S t e f a n

u n b beffen © r u b e r 9 t a i n a i b » o n 3 3 a r » e r e i n i g t .

®ei

38) Baldcric. 1. c. D . Gebeharduin (Godfridum) Arcbiepiscopmn suis artibus in tantum sibi subegerat, quoti dicebat, se in beneficio tenere |>aiatiuin atque omnes reditus Episcopales in iilud deferendo* et quod ipse pascere deberet Episcopuin cum suis capellanis, et caetera omnia ad Episcopatum pertinenza de suo esse beneficio; ad Episcopum autem dicebat pertinere, missas et ordinationes Clericorum et consecrationes Ecclesiarum celebrare, sui vero juris dicebat esse, tcrraui regere, omniaque in Episcopati! disponere et militiam tenere, unde per singulos dies ad prandium episcopi sextarium vini et duo* sextarios cerevisiae administrabat etc. J9) Balderic. I. c. E t qtionium Alberonem f i r u m acris ingenii et in omnibus providum et sibi non futurum obnoxium praesciebat Ludovicus et quia non ferre dominum, sed dominari didicerat, ideo se ipsi opponebat. © a 3 gilt a u $ con ben anberen ©rogen. 40) Balderic. 1. c. In hoc itaque Concilio (}U SRfieimé) D. Papa rapi sublimem eum praeeepit — ducensque Viennam — in Arcbie. piscopum consecraviu

s

i m

114

abf^nitt

VIL

aibito

»en

ÎHet.

U 3 i « D i a d e m , fübreeftlicf) iföftici)e g e f t e n

jiegte,

vorauf

au$

einige erjburd>

ben © r a f e n © o t f r i e b von g a u q u e m o n t »erflärft, unb in

einem

für

iim glüdiic^crit t r e f f e n

btc gluckt gcfdjiagen u n b j u jMtngcn41). £ricr

a b e r Sllbero

er

fai> ftd) b a t b

¿weiten

eroberte;

m U

«>arb £ e r j o g S i m o n

3 c £ t rücfte Sitbero m i t feinen © d j a a r e n

felbfl u n b

fdnicfrterte b e n B u r g g r a f e n £ u b n n g ,

f r ü h e r s e r m e f f e n ^ a t i c , w e n n 2Uf>cro bie S t a b t ii>» j u t o b t e n 4 2 ) ,

fo fet>r e i n ,

bte b e m G r r j b t f ö o f e j u m

in

e i n e m 9 i ü c f j u g e nad> ^ i a n e p ge= gegen

b e r fid>

betreten

folite,

b a j j er e i n e r b e r e r j k i t

griebeitefuffe

war,

entgegeneilten43).

41) 2(ui mit nid;t fcefannten Ouclicn cvjäijtt B e n o i t : Origine de la maison (le L o r r a i n e . T o u L 1704 (Calmet hist. d. L o r r . 11. 0 f ^ r e i b t ibn t>ict fafl trörtlid) au«. Bennit citirt eine H i s t . M. S. de L o r r . ) p. 221 : L e Duc Simon eut g u e r r e avec l'archevêque de T r ê v e s Adalbero» de M o n s t e r n ) , avec l'évèque de ¡\1etz E t i e n n e de B a r et le comte R e n a u t son f r è r e . Il s'étoit allie contre ses ennemis avec le D u c d e B a v i è r e et le comte de Salmes (filß btefer $einri(fy bieß, f. H o n t h e i m hist. T r . I. 529 i)î. ) qui v i n r e n t eux-mêmes le s e r v i r en p e r s o n n e ; il leur donna combat à Makeren ((i)ret>cnniac$etn an ber ÎPÎofcl) et mit le desordre dans leurs troupes et p o u r f r u i t de cette v i c t o i r e , il assiégea et prit quelques f o r t e r e s s e s de l'archevêque, qu'il rendit dans un traité, s o l l i c i t é e t p r e s s é p a r l ' e m p e r e u r L o t h a i r e I I . Cette paix ne dura pas long teins; car le comte Godefroy de F a u q u e m o n t (norbt»cf)fid> t>on SSerbun) entra en L o r r a i n e à la tète des soldats de l ' a r c h e v ê q u e : il y eut un second c o m b a t , qui ne f u t point a v a n t a g e u x à S i m o n , il fut mêuie oblige de se r e t i r e r dans le Château de Nancy •—. L ' e m p e r e u r peu satisfait d'Adalberon, donna des troupes à son b e a u f r è r e pour s'en venger, avec lesquelles il e n t r a dans son païs et le r u i n a . L ' a r c h e v ê q u e — excommunia Simon. — 3 u i n © e k g ber (îrcommunication citirt er eine ©telle au (S Kirian. annal, p. 120, bie biefe ailé Balileric. 6abfn. © a aber au« Balderic. fcßfkbt, ba9 bie (îrcommunication am 10. Sipril 1132 © t a t t fanb (f. 9îote 48), fo geboren bie Äämpfe cor biefen î a g . gotbar crfannte abet erfl a n biefem î a g e 21balbero attf g r j b i f ô o f an, folglich ifl jener griebe, ben î o t b a r Ijerbeifü^rte, n a $ bem 10. 3 p r t i , n a $ ber (îrcommunication ju fcÇcn. Sßenoit ijat unftreitig boppette S é r i â t « f a l f ô eerbunben. 42) Balderic. 1. c. : quod si u n q u a m D . Albero c i v i t a t e u T r e v i r o r u m intraref, morti eum traderet. 43) Balderic. p. 7 7 4 : inter omnes priums Ludovicus ad salutand u m blanda et huinili voce ad dominum s u u m festiuavit et ad e j u s osculum a c c e s s i t

«Ibero

Xtltt nnb ©tmon o. D t r r l o t t r i n g e n . U S

íRod) hatte aber ä t t e r o n i ^ t bte Hittglú^e Setehnung í u i mit ben Síegalten erlangt; unb ?othar war, wie ftc$ auf ber 9Jtainjer SSerfammlung fatte ftch j u r geier bejfelben in ber Äirctje »erfammelt u n b eben würbe bad (5»angelium »erlefen, ba erhob er frfjteubcrte ben S a n n auf ben £albbruber be$ S ö n i g s , ben £ e r j o g S i m o n »on Cot^ringen, ber bie gcwaltfam a n ftcf) gebrauten faßlichen 33efi$thümcr noch nicht h ^ u s g e g e b e n hatte, unb jwang ihn, bie fttrcfje ju »erlaffen 4 *). 44) ©. bte Urf. Stlbero'i b. Calmet II. Preuv. p. 398 unb ©iraon'é b. Hontheim hist. Trev. I. 519. Mansi Conc. XXI. 481 — 82. 45) Balderic. 1. c. : — eo quod ante reeepisset consecrationem Episcopalein, quam suain requisivisset investitura»!. 46) B a l d e r i c . 1. c. : — Cum enim e x c o m m u n i Consilio P r ì n c i p n m

juramentum Regi obtulisset, quod non ad diininutionein sui honoris hoc factum esset, sed a D. Papa coactus ad consecrationem accessisset. 47) Balderic. 1. c. : — levem satisfactionem ab ipso reeepit. 48) Balderic. 1. c. In eadem quoque Curia Lotharingiae Ducei», fratrem Regis excommunicatum pronuntiavit et in die saneto Paschae, dum legeretur Evangelium, cum exire ecclesiam compulit © . 8*

116

abfftnitt

TU.

Stallen.

1132

2>ur$ fo bur^gretfenbe ÜÄittel £ob Silben» tn ffurjem ben gefunfenen 3"ftonb fcincö Grrjbiötbums. ?ot£ar felbfl tefaf>l bem £er$oge, feine Eroberungen wieber frei ju geben, unb nad>bem biefer eö mfproctjen, legte ft'd) aud; ber in'$ Littel unb befreiete if>n »on bem Sanne49). Der griebe ä»ifd>en bem i>erjoge unb bem (irjbifdjofe fam no$ 1132 ju©tanbe5u). 2lud> feine anbern ©egiter brad;te ber Schere na unb nad) jur Unterwerfung ober in i£r redjtmäfjigeö aScr^äitnig ju fid>51). Die Entwirrung bcr oberloti>ringifd)en geljben mufjte Cotfjar um fo lieber fc^en, als er bie 2Ibfidit j>attc, binnen Äurjem ben iit Sütticf) »erabreteten 3ug nad) 5" un» iernefjmen. Diefer war bort jwar fdjon auf ben Sluguft 1131 feftgefefct worben, aber bie ed;lid)tung fo vielfadjer Slngctc^ genfjeiten Ratten iim notljwcnbigcrweifc Krjögert, obgleid; iljn Colmar feitbem nicfyt auö ben Singen feilte. Gr}bifd;of 9lor* bert »oit 9)iagbeburg, bcr mit bent SMfdjof Sentbarb t>on 1131 Jpilbeefjeim 1131 }unt erwähnten 9il;cimfcr Soncil nad) ftranf» reid) abging, iiberbrad)te bent ^ayfte einen fflrief i'otljar'S in ©ejug auf baö Unternehmen 52 ). fot^ar fdjrieb tolgenber* geflalt: „Dem ebrwürbigften unb frömmften allgemeinen 33a* ter unb £errn, bem j)öd;ften ^riefter beö rönüfd>cn unb apofto» lifdjen >£tut)lcij, bietet ?otj>ar, burd) göttlidje ©nahe römifdjer Äönig, finblidje l'icbe unb fd;u(bige Ergebenheit. Unenblidjen Danf unb ^heio bringen wir beni allmächtigen ®ott, bcr Suc^ wegen beö SBerbienfteö {»eiligen l'ebenö auf ben ©ipfel fcte Itr!. a i b f t o ' ô 9îot. 44. — Calmet II 7. n. i t>nxâ) Benoit »erführt, (f. 9!ct. 4 1 ) rügt alfo mit U n r t c H ta& 33roii>er tiefe Grcoinmunication auf C f t e r n 1132 fept. 4 9 ) B e n o i t I. c. a u i feinen D u e l l e n : L e dur Simon suc trouver le pape Innocent 11. pour lui rendre compte de sa conduite et il en reçut l'absolution après avoir promis de dédommager son archevêque, auquel le pape écrivit à ce sujet. 5 0 ) D a « ergiebt f ï $ au3 btn Urfunben 9îot. 44. M ) Balderici Vita etc. 5 2 ) Chron. Mauriniac. p. 3 7 9 :

Domino Papae in concilio ( R e -

mensi) residenti per Magdeburgenseui Archiepiscopum sunt litterae a L o t h a r i o

Rege Alainaiinoruui,

praesentatao

in quikus rursus

et

obedientia promittitur et quod se ad expeditioncm cum juribus (viribus?) omnibus Kegni sui praeparaiet, iutimatur.

©ritfmt^i»! Kr$tt$cr

Spifyt

8 o t $ a t nnb 3 n n o c e n j .

getragen

unb

auf

ben

@tu£l

bei

117 ^»eiligen

$ e t r u é , beò ä p o f t e t f ö r f t e n , gefegt J i a t ; b e r gegen bie nen einen £ f j u r m v o n u n t r e n n b a r e n S t e i n e n ber

Äefcer U n g l a u b e n

Grucf)

errietet

pat,

®ämo»

gegeben,

burty

gegen

treiben

er

alie © ü n b ^ a f t i g f e i t a u ö bem S d j o o f j e b e r « K u t t e r Äird»e ent» fernen,

ben ®ö|?en D i o l o c f ) ,

ber

ftcf)

in

©otte© £ e m p e l

er»

Robert p a t , f r ä f t t g m e b e r t r e t e n , b a é U n f r a u t , welc^eé j u wuchern b e g o n n e n , m i t ber S ö u r j e i a u s r o t t e n , b u r i ) t r e i b e n e r unb

tird>e

in

ewigem

^rieben

vereinen

9ieic§

unb

feine

Ä i i t b e r , bie burefy bte g u r d j t v o r bem » e r b r e ^ e r i f à f i e n © i m o » nifìen

getrennt

©iaubcné

finb,

befefitgen

verfammeiit wirb.

®enn

unb

in

3j>r

fjeget nad>

ber

©in^eit t e i ber

gött-

lichen SSorfctyrift bie g i n f a l t b e r £ a u b e , w i e bie ?ift b e r © f l a n g e . £)al>er haben w i r bie erhabene SOBürbe S u r e é ^apfHtyuiné ber

ljod^en

fdjuibigen S e r e t j r u n g

in 2lUcm j u getjorc^en.

anerfannt

mit

unb eerfprettyen

SDiit ber bcmütpigflcn S i t t e

unb

m i t a u f r i d ; t i g e r E r g e b e n h e i t geijert w i r g u r e 33aterlid)feit t>om alicrgniibigfìen

£errn

ju

erflepen,

unferer £crrfcf>aft in feiner Ciebe 2Baé

»ir

j u üüttid> m i t @ud>

baf?

cr

unucrfclprt b e w a h r e n

fefìgcfefct t j a b e n ,

möge.

finb »»ir

erfüllen b e r e i t , unb w e n n © o t t bie £ i n b e r n t f f e befeitigt, ben

wir

Dienfle

mit

breigigtaufenb

unjwetfetyaft

®efjarnifcf)ten

fommen unb

an,

ben

ju

ju

wer»

gurem

SDÌitte Slugufi'é ben

3ug

beginnen53). 3 n n o c c n j unterlief? nid)t, b a r a u f j u e r w i e b e r n : „ 2 ö i e g r o f j , |>errlid)fier g i i r f t , S c i n e

Hiebe

gegen u n ö unb ben apoftolifcfjea

53) Sortiim giebt tiefen ©rief nebfl fünf anbeten, bie unten noci benupe, autf ben £aiibf$riftcn ber faiferl. f>ofbibliotbef ju SBien, in ©#loffer unb S e t ^ f « ä t $ i » l i . 368 sequ. — ©einrieben tft biefer ©tief cor bem italienif$en gelbjuge bei 3 a b t e i 1132, weil barin fo naber S c j u g auf Slittici Benommen ttitb. ©ein 3nbalt ifi genau ber oom Cbron. Mauriniac. (9iot. 52) angegebene. Sortiim feft i$n ttrig ini 3abr 1134 unb jeibt mit Unrecht p. 370 3 ju einem n i $ t biett e r gehörigen ©riefe Lüfter, ber in feiner @efc$. o. ©itwaben II. I 181 SR. 374 biefei © ^ r e i b e n c i t i t i , eine! 3rrtbum« in S e j u g auf bU SO,000 ©ebarnif#te. — 3bn jum 3abre 1134 j u fe&en, fóeint Äortüm bur e r © e f c ^ e n f e bargetban. ® t e Äirtfje Ijat burd) bie göttliche 93orfefmng T>ii), einen jtreiten ^uftinian, aW ©efeggeber unb » i e einen jroeiten ßonjtantin gegen ben Unglauben ber 3ubcn unb gegen bie fcfcerifdje ©ottlofigfeit erforen unb befiellt; unb batyer umfaffen mir 2)id) mit tefon« berer SBoriiebe unb f l i e g e n 25id) a n uno mit uorjüglic^er 3uneigung. 2Bir w ü n f ^ e n ® i r @(ücf wegen 2)eineö 23of>I> ergetjetiä unb flehen unabläfjtg bie göttliche ©nabe, ec j u be» wahren unb ju vermehren. betreibe ba^er, m i ® u ©uteS begonnen ^aft, »ottbringe, waö £ u betreibefi unb tvaö ® u tn Deinem S r i e f e m i r angejeigt |>afl, beeile £)id> j u erfüllen, auf bafj £>u bie f a i f e r l i c f j e Ä r o n e a u ä unfern £ ä n b e n , alö ©abe ©otteä, j u 9tom empfangeft unb mit £)at>ib unb 3 a $ a r i a ö unb ben übrigen ^eiligen Äönigen im fjimmlifdjen ?5alafie gefrönt tterbefts 4 ) . " 1132 hieben foldjen fd)riftlid;en SJufforberungen beö ^Japfleö betrieben feine i'egaten a m £ o f e Votjjar'ö ju 6öln unb Siefen ben italieniftfcen geibjug getttjj a u f ö öifrigfle, unb am Jpof= tage in ber leijtcrn e Sefhmmun= gen. £)ie SBeriraltung ®eutfd)lanb'ö in feiner Slhtefenljeit überwies er bem £ e r j o g e unb übertrug if?m bie gertfe$uitg beö ftampfeö gegen Jj^erjog griebrid; »cn Sdjttaben, obgieid? biefer bereits frieb(id>e Slnträge tyatte matten laffen. Ueber biefee Sltteö giebt ein merfmürbtger 3}ricf iotjjar'ö an beu 54) @$IofTer unb S e t ^ t 1. c. p. 370 unter d. Dag biefer 33riet cor ben erfien italicniföen Jelbjug gelmt, jeigen bie SZBorte: ut imperialem cornnain de manilius nostris — Komac suseipias. (£r ift bie antmort auf ben eorigen ©rief ict^at'ö, rcie bie blofk Jufammen» fteüung folgenber «äfce fai>en unb beft^en, b u r $ beffen SöeiS* 1)eit w i r regiert, burd) beffen Äiugijett w i r gefd)ü§t werbe«, fo Ijaben w i r fcefdtfoffen a u f ben 9iuf unferö £ e r r a ^nnocen?, wie w i r S e i n e r .!perriid)fett oft m i t g e t e i l t , «0ittte 2 l u g u f l ' $ nad) S t a t t e n p getjen, unb b a f e r , inbem w i r a u f S i $ ntef;r a B a u f bte übrigen g ü r f k n » e r t r a u e n , S e i n e r Streue, weiche u n s , b a meine SCoc^ter S i r »ermäfjit i f i , gietd; ber etneS reft unb »er» tljeibigefh Uebrtgenä wollen w i r S e i n e r Streue ntd)t »er* tyeünttdien, bafj er bemüttyige S B o r t e , bte a u f 23ünbntfj u n b ^rieben tauten, burd) bie Grrjbif^ofe » o n S R a i n j unb S e i n , b u r $ bte 33ifd;öfe » o n «Steter u n b 3 i e g e n ö b u r g , w i e fcurd; anbete unferer (Detreuen, fetyr $ a u f t g $ a t antragen (äffen. £l?euerfter Jpeinttd;, Wte jener 3 u b a s «DfaffabäuS gegen canor ftanbtyaft g e f ä m p f t unb ben 5typoilontu$ niebergewor* f e n ^ a t , f o w i r f S u if>n n i e b e r , b a n t i t S u , w i e unferer Ciebe, f o a u d ) b e r g r b e u n f e r e S S t e i d e « w e r b e f L ©eeile S i e f ; f e r n e r , ant ijeiitgen ^Jftngftfejie i e t mtä j u fein, a n w e i t e m w i r eine SSerfantntiung ber g ü r f i e n u n b a n b e r e « ©etreuen j u Raiten unb unferen g e l b j u g nadj if>rem u « b S e i n e m S t a t t e anjuorbnen befeftfoffen tyaben 5 5 ) . / / Stuf tiefen © r i e f erwieberte # e r s o g ^ e t n r t ^ : „egt mein ©eijt geneigten Sßttten, g u e r n 23efefjien j u get)or* c^en, baß m i r mcf)t3 j u befcfywerlid), tyart unb fdjwer erfetteint, 55) ©iefer unb ber fotgenbe Stief befittben ficfy nun ebenfalls »offliän* big in e^toiTcr «nbffiercfjtI. c., nassem Hansitius German, sacr. 1 1 . 2 3 3 unb ^pftfiet II. 1. 183 fie junt ££eii beiannt gemalt Ratten. in ifmen nennen bie einleitenden SBotte Sot^at imper. august., roai Hansitius öetleüet fcat, fte tnä 3a$r 1 1 3 6 ju fefcen. ©ie geboren aber jtmfc&en Dftern unb ^ftngflen 1 1 3 2 , jute Suben X . 569. 16 fcf>on fritt» länglich jeigt. 3m Stbbrutf be3 erften biefer beiben ©tiefe bei ©i^Ioffet ifi im teßttn ©aße au« Hansitius ba$ fe^lenbe iter ju fupplirtn.

120

Slbfifcnitt VII. Hbetbert t>on SWainj.

1132 wenn ify, unb gälte eö baS äufjerfte Söagnif? unb bte fw^fte geifitge wie förperlid;e Stnftrengung, cä nur »ermag ju er* füllen, waö 3 £ r befehlet. 5Rid;t Sruberfiebe, nid;t ©atten* fe^nfuc^t, md)t SSatersnetgung ftelie id; ttor Suern SBefelji, unb bie gött(id;e SRajeftät aufgenommen/ fege td) aiieö S r * benfiictye metner S i e k unb Sijrfurc^t gegen Sud; nad;, fcfyäge t$ für 3Rtd;t3 unb weife eö ganj jurücf. (Segen griebridj, ber mtd) immer wie eilten ©ruber geliebt fyat, ben .Krieg ju beginnen, evfd;ct:tt mir jwar übermäßig fd;wer, aber ba 3 # r eö Wettet, fo foit er, wenn er Sud) md)t jueor getyorfamt, mid; a(5 feinen geinb füllen. 2)od) lege id) Sud; meine er« gebenfte 33itte *>or, mit iimt, wenn Sure unb bes 9iei(f>e$ Gtljre babei mc$t ieiben, n o $ »or bem römtfe^en g e n ü g e grieben ju giften; im anbern gaffe werbe id), wie 3 # r be* fohlen, für Sud; fielen, arbeiten unb gegen ifjn jiefjen unb mit ©otteä ^iife Suer 3ieid) fo »ertijeibigen, bafj bei Gurer Diüdfe^r feine a k r werbe mit meinem ©ruber unb bem fefir frommen unb Sud; getreueren Srjbifc^of Sonrab »on ©atjburg an bem bejei^neten £age bei Sud; fein. Ueberbieö woffet bem Srj6tfd)ofe von ÜJiainj ntrfit Suer gatt» je$ eröffnen, fonbern machet es nur b e m e r f l i d ) , bafj 3|jr i^n t>or ben übrigen liebet; benn nur mit .£>mteritji fprt4>t er friebttcfje SBorte, aber feilt SBiKe ifl feinbitd). r er n o # immer ju furzten war, gejtt aus bem ©riefe beutiiefy genug 56) in geopolc ju fcewanbeln. £ier ftnb ofme Bwcifel bie ©ityne be« STOatf« fltafen Sbeobafo »on SB Osburg gemeint. oben aitung beö SRtifyti wie über ben g e t b j u g nach

getroffen Horben w a r e n , begann Sotyar

$ef>n SBoc^en fpäter ben l e d e r e n , u m 3 n n o c e n j I I . in 9tom wieberherjuflelien unb bort fTcf> bie Äaiferfrone auffegen j u (äffen. 57) e . at>f(t»nitt IX. 9tot. 32. 58) Annal Saz. Chron. Sax. 1132.

i m

S l d j t e r

132

(gammelplaö

beä

9 l b f d j n i t t .

jum

J t ö m e r j u g e beflimmten

£>eereö

w a r S B ü r j b u r g , i r o j u m 1 5 . S l u g u f t 1 ) fid) n u r j i e m i i d ) f i e i n e ©treitmaffen vereinigten5). D e u t f c f t i a n b ' ö , tvo # e r j o g

Sot^ar

ftricbrid;

f>atte n>of>l ben 3 u f t o n i >

nod; i m m e r g e r ü f i e t f t a n b ,

ü b e r f e i n u n b ben Crifer ber d ü r f t e n ü b e r f r a g t ,

aiö

er

bem

Z a p f t e » e r f p r a d ; , m i t b r e i ß i g t a u f e n b © e f j a r n i f d j t e n in einjubrecfyeit;

nur

funfjetjn^untert3) famen

jcßt

gerbet,

ju

benen £>cr}og S o b i e c i a u ö v o n 23öl?mcn u n t e r Slnfityrttttg fei® ncö

-Jieffcn ^ o r o r n i r

bert 33erittenen

bie l?crfömmlid;e £ d ; a a r

gefteüt ^ a t t e 4 ) .

gleiteten ben Ä ö n i g

v o n breif>un
re bie Wieberlauftfc abgefproc^ett $ a t t e ,

uttb

G o n r a b »Ott ^ l ö j f a u , «Dtarfgraf b e r U t o r b m a r f . ©alb

braci)

Cotfjar

»Ott

SBürjburg

auf

uttb

jog

am

2 6 . S l u g u f t b e r e i t e i n b a é g a n j f>o£enfiauftfcfj g e f t n n t e Slugö» b ü r g eitt.

I h t r j »ortyer Ratten bie S l u g é b u r g e r

( S t i m m u n g gegen Cotyar b a b u r d ) a n ben £ a g

tyre

feittblien beiben.

au«

geringfügigen

u m ftd>, b a ß C o t ^ a r tt>ol>l nirfjt m i t U n r e d j t 2ludbrud> ber

it>m

ttnberjhrebenben

barin

N e i g u n g ber

n u r ben

©urger

u n b i n ber © t a b t j u r S t r a f e eine grojje $ e r h ) ü | i u n g ten

t i e j j , bei ber © ö f m t e n u n b

jei^neten").

Situ

D e r £ u m u l t griff b a l b fo w e i t

©¡fcfyof H e r m a n n

©ia»en »on

anrief

ftci> b e f o n b e r é au&=

Slugöburg

fam

babei

fetbfì in Cebenögefatyr, u n b a m fotgenben £ a g e f ü h r t e Colmar viele © u r g e r g e f a n g e n i n ' é Cager a u ß e r h a l b b e r © t a b t . b a r a u f l i e f er bie © e f e f i i g u n g e n b e r © t a b t m e b e r r e i j j e n

Jagd unb

5) £ i e f t Ï H e nennt î o t ^ a t felbft in feintm SBrtefe (Pertz Mon. IV. 81) a l i in SRom gegenwàttig. — atte bieé furj »orfjcr verfaffen unb w a r ntc^t o^ne © e » fa^r nad> £eutirf)ianb jurücfgefeljrt13).

SBeniger bie 2tn
ar mit ftd; füfjrte, w a r e n Urfad>e, bafj bie Çomfcarben tjier unb bort beö Äönigs ¿Befehlen (Spott u n b S3era$tung

entgegenhielt 1 4 ).

SBerona

unb

2Jiatlanb

»er»

10) D i e ganjen SlugSburgcr S o r g ä n g e e r j a g t , außer b«n Annal. Hild. (Annal. Sax.) 1132, Annal. Bosov. 1132 (f. a u $ bie Analecta N o r b e r t i n a in b. Acta Sanct. Juni T . 1. p. 800. 7) am 21uifü^rli(^f}en ber S r i c f Söifdjofi £ e r m a n n an O t t e Den S a m b e r g (Cod. Udalr. Bab. N . 359, Orig. Guelf. II. 511) Die angegebenen 3eitbefhmmungen er« beDen a u i i b m : lllico irruebant in nos et in nostros r e x et sui in die doininica, V. Kai. Sept et facta est caeiles, b. t. ber 28. 2(u« gufi. — D a n n : inane autem facta — eodem die castra inetatus est in campo j u x t a civitatem. b. t. am 29. Jluguft. — D a r a u f : regressusque tertia die cum armatis in urbeui, b. i. am 30. 2lugufl. — ßnb» t i l t : Q u a r t o destruetionis nostrae et s e x t o adventus sui die laetus abiit, ei verlief) alfo bie ©tabt am 31. Slugufl unb t r a r f e $ 0 J a g e »orber angefommen, alfo am 20. 2lugufh — 6 i n e 9iotij in SRicberé ®?arf Sranbenburg I. 84 lautet: „2ln weiteren ben O r t O f l e r b u r g betreffenben s JJa(bri^ten bat man, bap S a i f e r Soldat 1130 ba roar." 3 n ber b a j u citirten Centuria M a g d f b . X I I . (nid)t X I I I . ) p. 1721 (Olcarius in feiner Halygraph. fdjöpft a u i berfelben) beißt e i : L o t h a r i u s Romain proliciscen.s pro a u g u r a t i o n e impetranda (tiefe S o r t e f $ o n jetgen, bafj eé ju 1132 gehört) Osterburgum venit, barauf folgt bie Qrrjablung eine« © t r e ü i jroifiben S ü r g e r n unb beut # e e r e , unb ber SSetttJÜflung ber ©tabt. C i ifl alfo f l a r , baß ei nur eine S e r w e ^ f e l u n g S u g i b u r g ' i mit Oflerburg ifl. 11) Otto F r i s . Chr. VII. C. 18. 12) 3 « e i Urfunben Sotbat'i ßom 28. September (Lupus cod. dipi, eccl. e t civ. Bergoin II. 909, Ughelli It. sacr. IV. 453) unb »ont 1. October 1132 (Lupus II. 971) finb in Gardisana gegeben. Die* Gardisana f $ e i n t Gargazanuui an ber Qtìà) i ü c l t $ con 3Äeian }u fepn. © . © p r u n e r ' i &if». ä t t a i N. 6. 13) 14) ifl wobl im suae

©iebe barüber Seitage IV. Otto F r i s . I. c.: — in multis locis tain amore Conradi (bie n i $ t fo flarf geroefen, f. Sbfcfcnitt IV, quam respectu paucitaab incolis t e r r a e subsannatu» et despectus.

Dbetitoiten.

125

( S t o f f e n tym i ^ t e 2 $ o r e 1 ' ) . a n b e t e u n t e r w a r f e n fi(f>; f o 1 1 » feie ¿ r e m o n e f e n , m i t bereit £ i i f e ? o t $ a r e i n e n g a n j e n ÜJlo» n a t , i m D c t o b e r n n b S l n f a n g S t o s e m b e r ' ä , fcaö w i b e r f p e n f i i g e ß r e m a , o b w o h l cergeblicf), b e l a g e r t e 1 6 ) . ÜRit ^ a p j t ^ n n o c e n j I I . , b e r b e r e i t « j u S l n f a n g b i e f e « 3atyrtS a u i granfreiecember

m S l n a f i e t

am

ßatabrien,

Stüfce Septem*

Äönig unb

ber

ßapua

beffetben 3 a £ r e ä

fegte i ^ m p r ß

fefbjl bie Strone a u f 3 3 ) .

(1127),

»on

©ebanfe,

ergeben,

vorgenommenen Krönung

bem

wiberftrebenben

Sdjon

unb

).

auöftarb, bemädjtigte

ftircf>enfd)iönta

ben

Simulien,

30

©rofjgraf

ben

Der

gewinnen.

erfannte

Sicitien, unb

II.,

jwang

unb nad) eingetretenem

gegrün*

unb Salabrien

Stöbert © u i ö c a r b ' ö

tym, feiner

©icilien

SBiiljcim » o n Slputieit

ficb b e r 9Jeffe b e f f e t b e n , S t ö g e r 1128 b e i

ge*

b a $ £ e r j o g t | > u m Simulien

©rojjgrafföaft

mit bem ber S t a m m

bie

?anbe$

w o r b e n u n b R a t t e n nad> u n b n a d ) b o r t b r e i S t a a t e n bet: baö gürftent^um

2luf

einfyeimiftf), w a r e n

in

Stöbert I I .

© a l b aber geriet^

bie*

28) Acta -votera I c. 20) F a l c o B e n e v . 1134 : auiliviinus, r e v e r á duo oiillia inilitum secuín d u i i s s e — îotfcar l a g t in feinem S r i e f e au< SRom ( H e r t z I V . 8 1 ) : Cum episcopos etiain C o m i t é s et B a r o n e s ltaliae nobiscum ducente* bellico a p p a r a t u stipati ad u r b e m p r o t i c i s c e r e m u r , nuncios scismatici P e t r i L e o n i s f r é q u e n t é s habuiiiius. 30) S e r g i . ?e S r c t 0cf. b. 9torm. in b. aUg. 2Beltt>if». 8 . X L I . 31) P e t r . Diac. C. 96. p. 55*. O r d e r . Vital, p. 884. 3 2 ) P e t r . D i a c . C. 9 7 ; R o m . S a l e r n . 1131 ; Udalr. Bab. Cod. N . 300. $ i e Urfunbe felbft bei B a r o n . X I I . p. 2 0 7 . 33) R o m . S a l e r n . I . e . ; C h r o n . C a v e n s . ( M u r â t . X I I . 924); F a l c o B e n e v . 1130. — tfl jiemliiÇ (i i n feinen

Statt

ju

eine f ü r fid) g ü n -

37) 3 u einer förutlitfcen S e l a g e r u n g SRom'i »on S e i t e n Sotfcar'i fäeint e i niuiu nostroruin per P e t r u m oliin P o r t u e n s e m episcopum e t per alios fautores silos praetendendo justitiain sollicitare non destitit. Q u i e d a m munitiones e t obsides s e nobis daturum ad sufficientiam pro s e r r a n d o j u d i c i o , viva v o c e e t litteris proiuiseruut. — O r d e r . Vit. 497. 40) 3nt S r i t f e 8ot()ar0 1. c.: caeteruin ipsi u t pacis a m a f o r e s d e j u s t i t i a c o n T i d e n t e s tarn p e r s o n a s s u a s , quam L e o n i s ( n r $ m l i $ F r a n g i p a n i ) e t tiliorum s u o r u m et C e n . P e t . F r a n g i p a n i e t P e t r i L a » trunis e t munitiones in niuiiu n o s t r a libere contulcrunt. 4 7 ) 3 " t ffirieft S e t t a r i I. c.: T a n d e m quia ipsi s a e p e commoniti, implcre qiiod p r o m i s e r a n t , noluerunt — damnati e t b o s t e s — ju dicati. — E r n . vii. S . Bcrnli. I I . S : Vitavit eniin obstinatissinie imperatoria Kolloquium, nee ininis nee blandimentis flexus est. — F a l c o Itenev. 1 1 3 3 : Misit n a m q u e (Lotti.) a d A n a c l e t u m , u t concilio Relig i o s o r u m virortim communicato a d e s s e t e t homicidii finem faceret, quod ille Anacletus f a t e re c.inteiiipsit. 48) Otto F r i s . Chr. L . VII. C . 18. — Contin. Cosin. P r a g . H 3 J r 0°

132

9bf$nof*

laffen51).

fuf) b i e S a i f e r f r o n e a u f f e g e n }u nianifeben

un»

SInaflet,

jum

Italien beé

Äaifer

iUäftcn

Sir

unb

fterte

feine patte, auf

©ematyiin jur

9iidnn}a,

Äaiierin

futjC 3«»'

unb

tmcbcrtyerjuftetten."

»» M e & i v d ; e , w o ^ ß a p f t 3 n u o c e n j

begleitet

£ageö

befieeft, su b e t v a b r e n ,

*»»

frönte.

bie —

©treit

Sie

àttnfdjen

b e n S i e n f t i c u t e n beo ß r j b i f c f j p f ö N o r b e r t »011 5 > ? a g b e b u r g b e e S l b t é » o i t g u i b a b a r i i b e r , t » e i d ; e m u o n 33eifcen b e r

II. ifjn

unb

nähere

N o n eniin ad ecclesiam S. P e t r i p e r v e n i r e p r a e s u i n p s i t , t i in e n s P e t r u m L e o n i s filium. — A n n a l . B o s o v . 1133: quem locum I m p e r a t o r facile f e r r o o b t i n u i s s e t , nisi pietate consulente p r o p t e r excidium «acri loci d e c l i n a s s e ^ — Chr. T u r o n e n s e ( B o u q u . \ 1 1 . ATI). •W) Cliron. S a x . ( A n n . Sax.) 1133: in m o n t e Aventino ail sanctam Snbiiinin etc. S i e ilivttyc t i r beil. «Sabina lag auf t e m Stöentin. 50) © STCot. 47. 51) Cliron. Sax. 1133: e x Consilio et v o l u n t a t e P r i n c i p u m , mediante N o r b e r t o Archiepiscopo. 52) MS. b. B a r o n . 1133, Chron. S a x . 1133. — Otto K r i s . C h r . V I I . C. 18 (Chron. A d m o n t . P e i . II. 1132): in ecclesia S. Salvatori.*, quae Cojistantiniana. C h r o n . T u r o n . 1. c. in L a t e r a u i s . — Annal. Mild. 1133, Aniial. B o s n v . 1133, A r n u l p h u s S a g i e n s i s ( d ' A c h e r y spie. I I . 159) nennen bie j i i r $ e S. J o h a n n i s Baptistae unb bie Contin. Cosìnae 1133 f ü g t fcinju in L a t e r a n o . — C h r o n . Keichersp. ( L u d e w . s c r . r e r . Bauib. II. 244) f a g t : in eccl. S . Bonifacii. 53) Cencio F r a n j a p a n i s j u r a u e n c u m c o m p u t a n t e b. P e r t z I V . 82-, B a r o n . X I I . 2 2 4 ; Cenni M o n u m . dominationis Pontificiae I I . 43.

©eltfrnung m i t > » » 9 t a t f { l b ( f 4 e n ( f t b g ü t e r n . ( e i bem Ratfet

gefcityre;

f$on

fen,

att

fein

a í t e é 9ie a r j j e r b e i f a m u n b ftd) f ü r b e n H b t e n t f á i e b , 4

ber

).

2Jfit b e m neuen Ä a i f e r brachte 3 ¡ n n o e e n j b e n S t r e i t bie

2J?atljiibifd)en E r b g ü t e r

von

ber

»orten Seftg

©räfüt waren,

iDiatljilbe £atte

genommen, festen5

begrünbeten

Siebte

fo f a n n

(8.

).

ju

in

fe£t,

an

Silber

Äaiferä

ber

fd>on

«Statt

í ^ r c nso^i

gemalt

Äaiferfrönung

nad; 9 i o m

ber

©räfin

©cbiitgung, jaíjíctt

unb

bie 33ertt>eibigung

ober

ben @ i b ber £ r e u e

9?ad; be¿ Äaiferö fifr

wer»

befprot^en

Sobe,

i n b ^ n S ö e j i | toeö ^ a p f i e ö

jefct

in

Sobe

anerfannte,

unter ber

Ijaben w ü r b e 5 8 ) ,

í e i f t e n Ijabe.

biefer

biefe

fie í o t ^ a r

naé

gefetyenft

feinem

2lngeiegen£eit

unb bie Ä a i f e r i n

b e f t i m m t , teuren bie © i i t e r bod> b e i m t e

bi$ j u

ein V o r w u r f

»ier S a g e

biefe

wiberred)tti$

mit bem S l l i o b e 5 7 )

jener Sánber

*)5apfie j u

(Stuhle

erhoben

wenn

fcfyeint b i e

tyunbert

welcher

Verwaltung

aber

unb

beíeíjnte ber

b a f j fie j ä ^ r l i t ^

bem

bie ^ ä p f t e

am wenigen

9)?atl>ilfce b e n $ a i f e r berjenige,

römif^ien

über

Dbgleicty

£einricty V .

Darauf

üütticfy

fein56);

3uni),

bem

tag

wieber,

i£m barauö

@d)on

worben

5

in'ö Steine.

bod»

ofyne

ftcfy b a g e g e n

ben.

jte

balb

biefen g a i l

bie

würbe jurücf;

33elelmung

5 4 ) Sagittarius (hist. due. Magd.) citirt Malincrot, ber tiefen S f « ricn Süevfcn bar* unter ju fegen: „ £ e r Äönig fam vor bae 2bor unb nad;bent er bie 9ied;te ber «Statt bcfd;n>oren, m u t e er ein Vefjno» mann bei ^apfleö, »on bem er bie Sirene b e f a m " 5 0 ) . Unterbeffen blieb Slnafiet in feinen Scfyiöjfern uniiber= tt>unbeit; unb reid)tcit jur 2>eftegung biete* ^cinbeö fd;on bie geringen Streitfrage betf Äaiferö uid;t aue, fo fonnte er fid) nod> »iel weniger tarauf einiajfen, jc£t mit bem iöunbce genoffen beffelben, mit Sionfg -Hoger »on Sictlicn, ber ent= teeber x>en ba bereit© neu gerüftet natf) Unteritaiien gegen feine aufrül?rcrifd;en SBafalien jurürfgefe^rt war, ober es baib erwarten ließ, einen Stampf ju beginnen. i ; ergeMid; famen bajjer i?cr5og Robert von Gapua uitb Öraf Sfainulplj »on Sliife mit ben ©efanbten beö »on -Roger hart bebrängten Se= nevent'ö nadj 9iom, um gegen tiefen bes Siaifero £tlfe in Slnfprud,» ju nehmen 6 0 ). 59) Railevicus Gcsta Frid. I. C. 10.: Rex venit ante forcs, jurans prius urbis Lonures. Post humo tit papae, .suiuit quo (laute coninani. Gr« bebarf fettted gropen ajcireifeö, baff ber (jjcgenftanb cci 23ilbei Iiigen^aft trat; fdjon grteeri($ I. nannte bad (üanje eine -vana res. ScrgL Beulwitz ((lis>s., Pontittcem Innoc. II. perporam creili, imperatoris Lotharii II. auetoritau-m clientelae specie violasse. Halae.)— 33ie gabel einiger Spätem, bafj Scttiar f$on Dornet »cn grjbifcfr. 2tnfelm'». SKai« lanb gefrönt roorben fey, »iberlegt Puricclli (Mon. ambros. I. 588 u. 628), er irrt aber felbft, wenn er eä p. 645 u. 64b »on Slnfetm'i folger geföefcen läfit. — ©. oben Seite 70 9Jot. 16. — 60) Falco Benev. 1133, p. 115. — Der 33eri$t be« Kalendarii «tudii Bononicntis in bett 9ioten Alexander Maccliiavelli'tf }U Sigoniu«

Rf««>»

na*

®«utf$lanfc

135

SBtelme^r g i n g C o t f w r , u m nad> © e u t f ó l a n b j u r ü ( f j u f e $ * reit,

[c|on

feinem

um

«Kitte 3 u n i ' ö 6 1 )

unbeftegten

bet

ber i ombarbet j o g ber Ä a t f e r b u r $ bte ©ebiete

»on

*Parma03)

bie S a i f e r f r o n e , fort.02).

unb

Sflantua04),

h>o

{tätigte, u n b fd>iug b a n n ben 2 B e g einen

war

!

3 0 . 3 u l i bte iijncn v o n £ c t n r t d ) V . ein.

jurüá6íteb.

3mtocenj baá

íítrd;enf3)ióma tejianb 3n

wo

9íur

beö 3 U 3 C Ö ,

gegenüber

9tom,

errettet;

eine 3«>ecf

getnbe

aué

er

ben

SDJantuanern

am

e i n g e r ä u m t e n S i e b t e be« trefliid)

»om

©arba*@ee

£ i e r tyatte ein gewiffcr SIbelbert mit feiner SDfannfcfwft Grngpafj

befe^t,

burtf)

ben

baé

beutfrfje

£eer

jie^en

mußte, u n b »erfud;te eö, tym ben i D u r d j j u g j u wehren.

33om

Ä a i f e r jebod; j u r ü r f g c f ^ i a g e n , w a r f fTcf> SIbeifcert i n feine 33erg» vefte S o b r i n 6 5 ) .

® i e f e w a r b erfturmt u n b Slbeíbert até

®t*

bistoria Bononiensis (f. Mascov Comin. p. 47, n. 6), roornatt ©efanbte ber Solcgnefen mit Biet berühmten 9led)t$tel)rern bet bortigen Uniber» fttät ber Ätönmig iot&ar'a in S o m beigewohnt uno am 10. 3 u n i »on Äaifer unb ^Japfl bte Seflätigung ifcrcr Sickte erhalten fcaben, ift offenbar autf Biel fpätcrer 3 t i t , unb eine ©Reibung bei S a u r e n »om gal» f$en barin fe(?r fdjroer. SBergl. Subcit X . 575. n. 12. Gl) Chron. Sax. (Ann. Sax.) 1133: Ibidem per sex continuas hebdomadas coiniaoratus, tandem — coronatur. SBom 30. Slpril, ba Sot$at in 3iom einjog, b i i jum Srötiungitage ( 4 . 3 u n t ) ftnb nur 5 2Bo($en-, bie fed)tf SBoctyen fd;einen alfo feinen ganjen Slufentialt in SRom j u umfaffen, uno b a r n a $ tyätte er etwa am 11. 3 u n i Diom »etlaffen. Order. Vitalis faßt aber: post ticbdomadas V I I . recessit, bat wäre etwa ber 18. 3uni. 02) ©ans iagt bafjer Anselm. Gernbl. (Alber. Cliron.) 1133 Lotharius Romanos a dissidio partium nequiens revocare, dissimulato negotio inefticax rediit. Unb wenn Söern&arb »Ott Stairoaur ep. 139 an i o t i a r febreifct: iter satis laboriosum et meticulosum pro pace regni et ecclcsiae librratione susceptuui in tanta prosperitat« peregistis, fo bejietjt b a i auf bie barauf folgenben 22orte: R o m a « siquidem imperialis culminis plenitudinem gloriosissime assecutus es. 63) Ulf. ». 19. 3 u i i in comitatu Parmensi juxta flumen Tarurn b. Margarin Bullariuin Cassinense I L 143. 64) llrfunBe b. Muratori antiqu. medii aevi I I . 504 — 5 ( O u a r t « auig.) ©¡eie Urf. erroä&nt f($on Mario Equicola (lstor. di Mantova. M a n u 1607. p. 34) feft fte aber irrig jum 29. 2luguft. 65) 25on bem Gngpaf fagen bie Annal. Hild. ( A n n . Sax.) 1133: l o c u s — , qui Clus, quasi praeclusus, vocatur. ® i e Annal. B o s o v . 1133: Clusas. quae B r i x i n a m dueunt, fte fügen noeti ben Flamen ber S3erg«

u m

136 i m

9fcfon S r e i c t a , trefMiifc vom @arbOi©e» ( © . ©pruner Sil. N. 5 u. 6). Dafcet irrt «WuTatori (AnnaL d'It. 1133) trenn et ben ^ a f i }roif$en Serona unb SRoeerebo f t f c t 3 i m folgt Häberlin (Wegel. Thes. IV. 5 6 3 - 6 4 ) , ber f t $ Riebet auf ba$ Cbr. Luneb. (Eccard 1.1374) fiü&t: Do he wider vor to DudLscheme Lande, do widerstunt ime en H e r e to B e r n e c l u s . ©. Mascov Com. p. 331 über birfe Stufen unb über äbeftert. 66) Urf. ?ot$ar'$ in ben Monurn. Boic. VII. 93; 6. Meicbelb. hist. F r « . I. U. 531 unb Cbr. Bened. Bürau. 8 6 ; Cbron. Gottw. I. 327.

Neunter

9lbfdE>uitt.

SPtannigfadje greigniffe unb kämpfe watenttxtyrenbCot^ar'd J j'jSlbwefenfjeit, in ^otlanb, ©aiern, (Schaben unb J)änemarf vorgefallen, beren ein» rief) IV. bem 2J?arfgrafen ßfbert abgefprocfjene unb bem ®i$* tijume Utrecht jugewiefene gräfliche @ewaít über £>fi* unb 2Be|tra$ien') bem teueren triebet naf>m unb fíe ber ©raf» fdjaft £>oHanb erteilte 2 ). Sie führte no$ bie 33ormunb* fäaft3) tfjrer ©cfanbte

alteren

bereits

fdion

£ f ) c i l bec bung

Cent

Sluguft

brannte

unb

i;atte

luben

j u über-

jufaKcn

Om

ging

Jllfmaar,

u n b beit g a n j c " ? > ? a r f t n i e b e r 0 )

ivar,

iljrc £ e r r f d ; a f t

bem

um*

ttanbten

^errfdjfüditig

jerfalicn

Jfjecboridi, aiö

9lun

ißolfcö Serbin»

faßte

aud) ¿ u m

hiervon

nun ®ra»

in Jtennt-

n i j j g e f e g t , s o g t i e f e r m i t b e n g r i e f e n n a d ) . I p e l l a n b , n>o e r

mit

cjfenen

fei?

Sinnen

neu 3?ruber brängte tete.

unb

Saum

Entfernung gesogen, alö t)ielt u n b 1133

£l)eoboridi, in

er

uitb

»rar ion

ber

23iberftanb

fid)

il»n

um £ a r l e m

er jebeefy m i t ^eimat in

bie Slbtriinnigcn blutigen

au$

allen

ber

£l)ceborid)

Sßon b e m alä

empfangen,

cntgcgenftcllte,

arge

ben

nid;t

£oliaitb

nieberwarf,

jiirücf*

ilkmuiftungen

griefen, motten,

bic

anrid)*

eine

längere

bortlrin

}urü(f=

lvieber bic C b c r ^ a i t b

er«

jüd;tigte.

Sntberjtviftc

jurücffebrte7);

crl;iclt feglcid)

? o t f > a r 9?arf;rici>t, fdjufte

er

einen

5 ) D a d Chron. Holl, fagt unter 1 1 3 2 n a $ b « Qrrjäfiiung bffl SEBin» Ictjugcé Î$C0t>0ri(f)\on S o « gen, irnt»ogtö ber Stirpe 9iegcneburg, einjuneljmcn 8 ). £od) nur für wenige 3eit War baburd) fein Sßibcrfianb getrogen. —

SU6 23ifd;of ßuno »on Dtegeneburg am 19. ÜJiai 1 1 3 2 war9),

geftorben

wirfte griebrid) bafjin, baß £einrid;, ber

Cf>eim O u o ' ö »on 2ÖPijratel;aufen Würbe.

1u),

juin ©ifdjcf gewählt

£ e r j o g £einrid;, wiber bejfcn SBilien bie 2Bai>i ge*

f d w a r

barüber feijr ungehalten, unb ließ i'ot^ar unb ben

angeben, bent neuen ©ifdjefc ©eieimung unb Sßeilje ju »erweigern.

£iefer

eiite

jebod;,

beoor

nod) bie päpjliittye

Slntwort l a m , ju feinem (5rjbif4>ofe, Gonrab »on Salzburg,

bi3 Slugufl 1133 ju ben griefen ^ielt (f. 9Jete5) unb f($on im Kobern« ber 1133 flarb (f. Slbfcbn. X. 9iot. 70), fo gebort ba« ginfef>reiten Sc» tbar'i, trie bet griebc bieder. 8) Monadi. Weing. C. 11. p. 78". 9) ©aé lobcdjabr 1132 geben: Cliron. Mont. Scr., Cliron. Sax., (Ann. Sax.) unb Doilecliin. — 3trig nennt bai Anonymi Cbron. Ep. Ratib. (Eccard II. 2255) bai 3abt 1130 unb bö« lJrcve cliron. Ep. Ratisb. (ibid. p. 224K) ba« 3abr 1131. — 3n bem t>on Sotbar na$ Cflern (10. aprii) 1132 an £erjog $>einri(t> getriebenen 35tiefe. ( S . oben ©eite 119) n>irb „ber 5üifd>of »on SRegeniburg" a\$ bi'nb unter ben Alleles be3 Jìonigó aufgeführt; bie« fann fi$ nur auf Gutio bejfeben, ba Sotbar beffen 9la e r j o g £ e i n r i c $ , b e r j e $ t

Slbjuge

? o t f > a r ' é nad>

übernommen »erroüflete

fjatte.

mit

3talten

Salb

geuer

b i e 23ern>aitung S D e u t f d t f a n b ' a

fam

unb

bie beim

ber £ e r j o g

gdjwerbt

tie

»or

3tegenéburg,

Söorfiäbte

mie

bie

b e n a c h b a r t e n © e b i e t e , b r a u t e burd> e i n e n U e b e r f a t t bie bifdjöf» Iid)C © u r g £ o n a u f t a u f hinein,

in f e i n e © e w a l t

unb

legte 33efagung

b i e v o n b e n D ì e g e n è b u r g e r n jebod) o f t g e n u g b e u n r u h i g t

würbe. Saib 9?effe, Sllé

trat aud) £ t t o

mit

fciefer

nc^mlicf)

©ebiet j o g ,

» o n SQSoIfratèljaufen, b e é S i f d j o f d

offener geinbfeligfeit mit

geringer

gegen

ben

£erjog

«JWannf^aft

ü b e r f i e l if>n O t t o p l o r i l i )

Ijcrcor.

burd;

Dtto'ä

u n b b r a d ; t e it>n i n fo

g r o f j c © e f a t y r , t a f ? e r n u r m i t g e n a u e r 9fot$> b e m £ o t e ba

ging. US3 F e b r u a r

f«r

1133

12

5U f l v a f c n , b r a d ) ber # e r j o g u m ben

)

in

feine 33eft£ungen,

»erbrannte

feine S u r g

Cmraé

»orftebenbc

gaftenjeit

getyinbert,

anjugreifen, SSBelf,

ber

tt»ar14),

jog

er b a n n

mit

gegen

2)ie

fd;mäbifd;en Siegenöburg

gaften,

tveldje

bie

58urg

£>iffetrubpen jurüi

^rieben

unb

fie

unb

D u r d ) bie be> SBoIfrate^aufen

in 9 3 c r b i n t u n g m i t f e i n e m

b e b r a n g t e £ o n a u f t a u f in g i a m m e n

£ e i n r i d ) , fid) j u

vermutete

am 3 n n 1 3 ) .

ent» 2ten

ju

iljm

liefj baö

39ruter geflogen

uitaHäfftg

aufgeben. geboten,

benufcte

einem entfdjeibenben S d j i a g c feiner

©ifdjof greunbe

11) 3 n einet Urfunbe Som 17. 2lugufl 1132 (Orig. Guclf. II. 509 — 1 0 ) reilb ^>etnrtc(> nondum onlinatus genannt. 12) £)a« ergiebt »on felbfl aufl beut 35ort>ergei!cnbcn. — ©iefe baieriiefcen Crcigiuffe finti biéf^er au« Itnfenntnifi ber I o b e $ j e i t g u n o ' a immer f a l f ä , entroeber ju 1130 ( O r i g . Guclf. II. 340. 13. g r o d t u i ©rlaut. Sieibe p. 220. £ u i # b e r g (i)efauf. © f e i e r n « SSBittelib. 271 u. 21.) Ober ju 1131 (Suben X . 40, 47, 3fti>offe 1. 355 u. 21.) gefefct werben. 13) Mon. W e i n g . I. c.: Castrum I l o m e r a s obsiilet et cxpugnatuin incendit. © t e SJurg t>eißt Dmrafl ober Slmbrai, n i $ t weit con 3 n n é prurf. © . Adlzreiter I. 5G0 £ u f $ b c r g ® e f # . b. £>auf. ©feiern«SBiffelb. 272, 3 f ^ o i r e I. 355. 14) Mon. W e i n g . 1. c.: assumpto Guelfone f r a t r e s u o , qui eo tempore milites t r a n s a l p i n o s — adduzit. Cri ifi »ofct fcier e&tr an £iif$bötter a u i ben »elfifcfcen SPefigungen im f ü b t i g e n © K n a b e n , al« auö benen in 3talicn j u benfen.

141

Ääntpfe in ©aittti. j u *>erju$ern 1 5 ).

2ßa|>renb ba|>er ber # e r j o g Slnfaitg Slprit'é,

ttflc^ ber D f t e r w o c t j e 1 6 ) , m i t einem jiarfen £ e e r e nacf> 2BoIf= r a t é ^ a u f e n etite u n b bie 23urg eng umfc&iojj, f ü h r t e ber S t * fc^of feitte SBerbünbeten, u n t e r benen autf) SDfarfgraf Seopotb »Ott Oefireicf) erf a n ber

@m blutiger t a m p f festen { w o r a u f h i n .

516er

graf £>tto »on Sffittteisbacty, ber aufen w ü r b e niebergebrannt u n b feine © c r a a f j i m u n t e r bte D b j j u t

t ^ r e é S a t e r ä , be$ f f a l j g r a f e n ,

gefteflt. £>te SSerfo^nung mit SStfc^of £>etnrt$ feibft, w e l k e r eine iunt S t é t p u m e gehörige © r a f f d j a f t a m 3 n n 1 9 ) bem £ e r j o g e 15) Mon. Weing. p. 788: Episcopus enini per totam quadragesimam (f. Leibnitz III. 658) eognatos et amicos suos conveniens etc. £>te gofien bauerten »om 9 gebr. bis 20. S í a r j . 10) Mon. Weing. 1. c.: finita Paschali hebdómada. S i e Ofler» tt>odje öom 20. 3J?ärj btä 2. Sípríl. 17) Mon. Weing. I. c. — Stto'á »on SBittefóbadj ©emabtfn war £eitfca, feie S o f t e r griebricb'á »on Sengefetb (ober ^ettenborf, au »on f>opfettol)e genannt). ©. greíberg ©ammíung Í;Í|Í. @d)t. u. Urf. II. l . f>ft. p. ISO, 9iot. 2 u. p. 290. — £>a§ ferne S o f t e r , bte ©e» mabltn Dtto'á »on 2Botfrat«baufen, Suflttta geheißen babe, wie Stpowáf? ( » & . b. d)ut=bater. 2líab. VII. 84) unb ecf>oUtnet (2!bi). b. SMncbn. äfab. III. 260) au« b. Necrol. Diessense bei Ocíele II. 675 unb Mon. Boic. Vlll. 302 behaupten, betfretiet ^>ufd)berg 1. c. p. 273; fo babe Otto'ä »on 2ßolfrat$baufen ©rofmutter gebeißen. 18) Mon. Weing. 1. c.: l)ux vero — illum patriam et omnes términos Bavariae, quoadusque per eum revocaretur, abjurare coegit et sie euin captivuin suis commisit, et ad Ravenspurch secum adduci praeeepit. 19) Mon. Weing. I.e.: et comitatus ille, quem Ecclesia Ratispo-

i m

142 1133 j u

9bf$nitt feben

IX.

geben

3urürffunft

mufjte,

fceö

SBitrjburg

unb

«otbat

atien £anbe?tl)eilen flen

aufs

bürg bie

er

nun

SBcftatigung

»on er

2liigaburg fid)

um

ben SBejt^ }u

unb

ber



£od;tcr

beö

feijv

gcjjeirathet2I),

unb

fon?ol)i a i s aber,

bes

9ied;nung

bem

Cljciinö

er

barauf

nensis rirra

)

tta$ auö

berbwgeflrömten

§ür»

Sifdjofe

£obc

»on

JRegenö»

ber

er

gelang,

an.

bie

£ermantt

9lun

in

•),

2

©ifdjefö

erfannte

begab

aben

aufgebrochene

£er$ogd reiben ba

fid;

l;atte, fid)

biefer

überfallt

auf

bie

ge^be

in

conceditur.

Orip.

jum

£alfte

einer

Guclf.

\\ o n d i m e l i , hal)iiiii]ur g l o n u M i m

1133:

prnvinciaruni—.

(egt

Moii. W e i i i g .

fixere 9)iit

2)iannfd;aft

viinbelfingcn24),

habet,

340,

ab

Episcopo

Aventin

p.

592.

3nn. S . M.iriae

ad r n i i a i i i s i i a i » e x

in

prin-

I b i c o n t ì r i n a n t t i r e l e c t i o n e s episAugustensis.

ben ì ì i f à o f ( M a n s i C o n c .

p n i I V c t u m a l i q i i e m de t e sperali t e s ,

tuae ìniniis bona primordia

^Rcffe

Sö^ne*

hierüber.

nativitatcni

OCCUI'.MIIII

2 1 ) 3 > i " 5 C f " } 11. fcfjrcibt ipdter an

Dft

ber

Gvbfdjaft

unb

III.

R a d i s p o n e n s i s et W a l t e r i

419): Nos c c c l o i a e

bei

ber

9iad)t

»on

hinterließ,

unb ¿ ( tt>renerjpcj a j j e l f V I . p . 5 2 ,

2(1) t ' I i r i m . S a x . ( A n n a l . S a x . )

co]ioniin I l c i n r i c i

©otfrieb

£ e r

ber

Äatnpf

ßa(t»e

SSaiern,

Söfmc

n r n n c n bie (graffebaft £>etbburg ober £ o b c n b u r g ant

cipibus divcrsariiin

»on

erhalten

einen

Surg

er

feine

»Ott 2 a ( > r e ,

begann

ber

i?einrid)

sJ)fai}grafen

feine G r b g ü t e r

geptnaier ®cfd). ». ® a i c r n 2 7 7 ,

2Bann

ber

»onben

fluvìiim E n u i n { ¡ e . I„eibn. I I I . 0 5 8 )

benefìcio

22)

»or

greifutgen 2 0

fo w e n i g wie

il)in

ö j r a f SKbert

gemad;t

bemächtigt

in

nad;

©ruber

©ottfrieb'e

ci

£ e m

ber ©raffefjaft ß a t w e

bie

hinein;

»on

tto$

bäm»fcit. VI.,

tofigfeit

ging

am 8. September

begrüfjt.

tt>o

© # » « b t n .

barauf,

feinem G m p f a n g e

ben

feine l'eljcn

£ift

Siefer

l)ier

emntyiten SBaiter

SScif

(Jahne

&atb

nicfyt m e f j r ,

511m D t b e i n e ,

£(>eti

Ijatte

-ju

geteriie^fte

vertagte

erfolgte

Äatferö. njitrbe

in ® * t | b u t g .

XXI.

provectionis

toleravinius. C . 12

bic § c i r a t b f l a t t g c f u n b c n

crja&it

biefe g a n j c n

ili n i $ t b e f a n n t ,

SSorgange.

nut Crusius

S u e v . I I . 3 4 9 f a g t : I n v e n i o Itham Tel L'tliam C a l v e n s e m W e l f o n i coniitatnm CalTcnsem

1127 prò dote attutisse,



Annal.

comitissam,

© t gitbt

tt)t>

ter feine O l i t i l e n i $ t a n , unb b a S e l f ( g e b o r e n i m 3 - 1 1 1 5 .

©• Orig.

Uiielf.

9ia$ri$t

II.

359)

1127

crft

12

3al>r

alt

ttar,

fo

ifi

bie

)»ol>l falfcb. 2 3 ) Al o n . W e i n p . 1. c :

tam beneficia, quam patriinonia

2 4 ) M o n . W e i n g . I. c .

© . Leibn. III.

058.

obtinuit.

Jt¿Mpft in Gtyttaben.

143

nimmt bie S33etfífd>e ®efa$tmg jura Stfreií gefangen, »erjagt i m bie Uebrígen unb »erläßt ben brennenben £rt, um bie @e= fangenen nací) feiner ©urg SBartenbergJS) abjufüfjren. 3e$t jammeít 2Beíf feine (S^aaren unb eilt jur ©eiagerung biefer ©urg gerbet. 2)ie £oi>enfiaujifcf)en ©rüber, £erjog griebrid» unb ber 1132Oegenfönig ü'onrab, weiche nací) ber 9íiicffet)r tcé festeren1133 aué Statten,fccifjrenbSotíjar's Síufcnt^aít bafeíbfi, in £eutfd;= lanb fenft nur eine wenig bemerfbare £ljätigfeit entroicfelten, gewann Gilbert von Galrce für fid)56) gegen 2ßelf, inbem er ijjnen eins feiner Erbgüter mit 2>ienfhnannen uitb fonftigem 3ubef>ör fd»enftc. £atyer jogen fíe tjerbei, bic »on 2Belf um» fctjloffene ©urg ju entfernt. £ocf> nocí; »or iprer Slnfunft erftürntte fie biefer unb legte fie in Slfcfje. 2tucf> £erjog ßonrab »on 3ä^ringen nafjm an bem Äampfe Stfjeií; aló Dljcim llta'é 27 ), ber @cmal>íin Söeif'ö, er^ob er entroeber felbfl tljeilwcife 2lnfprüd)c auf bie ßalwefdjen ©e* figungen, ober unterste nur bie Sllbert'ö. @r belagerte eben 1133 bie (Staufenburg28), weiche SOBelf gehörte, aiö ber Äaifcr an ben 9íl)ein fam unb tyn »ermcdjte, bie ©eiagerung aufju^eben.

25) Waninberg. 20) Mon. Weing. I.e.: Albertus vero Fiitlcricum et Conraduin Duces auxilii gratia a für baä ?e()te entleiben. Crusius 1. c. fagt jtratroieber:Invenio tarnen (hoc) 1127 anno factum esse, inbeß f$cint er fi a m IS. Cctober ( S . L u c a e ) nebf; O t t o »on S a m b e r g biefelben 3 f U s gen in i f l a i n j , außer Gonrab D. 3ät>ringen; bcr. bei gotbar jeigt rrol)l, baß beffen ß i n t r i r f u n g (seil ailjutoris Lotliarii l m p e r a t o r i s infecto n e g o t i o r e c c s s i t ) fricblid?er 9?aiur rear — wenn fie überhaupt genau b i « b e r gel,'ort, bed) ift fcicö jicmlitb ( t $ e r . 30) U r f . S o t b a r ' i , 3 3 a f e l 8. 9{pDembcr (Schöpflin hist. Z a r . - B a d . V . 77). 3 m g c n : bie (Sr)bift^öfc 3lnfrric^> ben S3efanur, »on £>a»elberg, bie i>crjöge G o n r a b »on 3äfcringen unb © i m o n »on Oberlotbringcn. 31) D e r Cliron. S a x . u. A n n a l S a x . 1133 f l i e ß e n j r o a r b i t Gr« bebung b e i ö a ö l e r 23ifc$oftf unmittelbar a n ben ?(ufentbalt Hotpar'4 in SBiirjburg, b o # jeigen tf>re eigenen SBcrte, baß fic in © a f e l felbfl flatt» f a n b : Lc quia H e i n r i c u s Uasilicnsis E p i s c o p u s omnino d e g r a d a t u s fuic, Adelbero N i e n b u r g e n s i s abbas cidein canonica electione c l e r i e t p o p u l i p e r consilium I m p e r a t o r i s s u c c e s s i t . 32) Cod. U d a l r . B a b . N . 3 0 6 : Quid enirn r e s t a t ad cuuiuluui doloris n o s t r i , cum videamus, electiones ad nuturn Principis cassari et

©änfmarf.

145

£ a t t e nun £ e r j o g £et'ttricf> aW 9tet'd>$»erwefer t>o$ f o i m . manche Sfeictyögefdjäfte unerlebigt (äffen muffen unb, in e i g e n e 1 1 3 3 ftämpfe s e r w i c f e l t , fcie 3«>ictrad>t a n fo m a n n e n f ü n f t e n $eutfd>ianb$ nid)t nieberfwlten fönnen, fo w a r eä i£m nod) weniger g e l u n g e n , bie ^Begebenheiten bed Slueianbeö j u be* bcrrfcfjen. 3 n © ä n e m a r f ljatte Gtricty nac£ bem grtebenä* fdjlufj Cotyar'ä mit SWagnuä im 3 a £ r e 1 1 3 1 gegen bcn Sefc* 1131 teren ben S a m p f fortgefe^t. 3ebod> balb auf ®4>Ie$wig be* fdjränft unb in ber S t a b t belagert, ging er ben © r a f e n Slbofyty »pn £elf}ein mit bem SSerfprecfyen einer 3«t)lung »on £unbert ®iarf um £ i l f e a n . Obgietd; ifjm SDiagituö biefelbe ©umrne fiir'ö fernbleiben bot, fo eilte ber @raf bod; auf ben 9?atf> feiner Gbeln ber bebrängten @tabt j u £ i l f e . 2lber TDiagnuö benu&te bie (Gelegenheit, alö fitf> bieö ^itfö^ecr a u ä SSeuteluft jerftreut tyatte, fiel mit taufenb ©eljarmfdjten bie J)eutfd;en a n unb jagte ftc mit i^rem g ü l j r e r nafien 3 a £ r e 3 4 ) »on (Schonen j u i m @d;ijfe gegen wo er eine P a r t e i gewonnen ^atte. 2ßäf>renb er aber über ÜJiagnuä einen «Seefieg b a » o n t r ä g t 3 s ) , unterwirft ß ö n i g 9tifoiau$ bie 9iebelien in Oütlanb, auf wel* nun g r i d / ä Singriff erfolglos bleibt, ©ein 33ruber £a= r a l b , bem fttyon früher bie pokere S t e l l u n g g r i ^ ' ä mipficl, ging jc^t offen j u ben geinben über unb befefiigte ftd) in fei* ncr 5Burg bei Slösfilbe auf ©eelanb. @rid) eilte nun j u f tu ner ^Belagerung gerbet unb fanb £ i l f e bei ben in Sioäfilbe

pro beneplacito suo ipse substituat, qnos libuerit. Hoc in Basiliensi ecclesia factum est. 33) Helmold I. C. 51. erjäfclt btefe Sorgänge, ali jum testen SBfn. tfT »er tern Sobe be« Sflagnué (•{• 1134) gehörig, alfe ju 1133. fflan muH fie jebo. ». £änetn. I. 231) tfcut, mit bem SSinlcr 1131 — 1132 »erbinben, ba bet über bie bamfàen @ef$i.

jagt u n b 3iöcfi(be erobert. £aralb

friegéfunbiger ali

2Burfgefd)offe c r r i d i t e t e n 3 6 ) .

133 l i e g u n b n a d ) 3 i i t ( a n f c mit

ZXntmart.

3?urg,

S3en t a

Seelanb £ter

9iad)e j u

®änen, »erbrei*

tag £aralb

jitrütf ;

ßrtdj

fie v e r » 11333T)

f e d i t e er a b e r

würbe

»er*

l i e f j fid; n u n ' D W e i a u ä

»on

a n ben S a u f e n ,

R a t t e n , eine b a r b a r i z e

He

35amit

w e i d j e griefy nehmen,

um

beigeftanben fo

ungeftraf*

t e r , w i e f t e g l a u b t e n , w e i l S e t b a r e b e n f e r n in I t a l i e n w e i l t e 3 8 ) . Unter

«Spott u n b £ot>n » e r f h i m m e i t e

man

bie ? i a f c n a b , töttete m a n d ; e u n b » e r j a g t e £iefe fen,

ging

£er}og fen, unb näherte

fd;äntenbe je£t

ter

J^cinrid/ö

Sliijtyantlung

ftaifer

»cm

fte,

fd;nitt

feiner ein i n

»on 2 ? a i c r n 3 9 )

i n b e r 2lbfid;t, t i e S e i n e n e r fid; i f j r e n G i r e n j e n 4 0 } .

nad; t e m

ijmeit

antere. ju

ftra^

Begleitung

nörtiid;en

¿ad;*

m i t S i r i c g 511 i i b e r j i e l j e n , £ e g i e i d ; fiuivftc 5Rifotauö

36) S a x . G r a m m , p. 381 : a S a x o n i b u s , qui Koskildiae d e g e b a n t , torm o n t o r u m artificia miKiiatus domesticas vires e x t e r n i s cumulavit iugeniis. Quippe n o s t r i r e r u m atlliuc ìiiilitarum rüdes, r a r o taliuin nsu callebant etc. 37) S a x o G r a m m , p. 3 8 2 : P e r a c t i s hibernis. 38) Aiinulcs Hosov. 1131: — inultos T e u t o n i c o r u m in suis partibus c o m p r e h e n s o s occiderut, t n i n c a x e r a t . aliisque m o r t i b u s affectos ex Dania ex pillerà t, H e g e i n t e r i in i n 11 a I i a a g e n t e . — Aim. Ililil. ( A n n a l . Sax.) 1133. — S a x o G r a m m . 3 8 2 : 7 lagt:

de Koning van Denemarken stume-

lede al de Dudischen, de in simc Laude weren. Keiser Luder up in mit groteme H e r e ;

Darumine vor de

de Koning bat den Keiser

Gnaden, wunde he sie erweren nicht ne mochte.

De Keiser legede

do eilen H o f to Halverstat in deine n a g e s t e n

J a r e to den Pa-

sehen, dar quam de Koning van Denemarken.

2)icÖ nä($flc 3at>t

U'flt 1134. — ß($0n Schate» Ann. Paderb. I. 736 fffct ben ®änemarf

gegen

in'tf Safcr 1133 unb Haeberlin in Wegelini thes. I V . 565

flellt bieö au$ als 23ctmutyung auf. 41) Ucfuubc fot&ar'a ofcne Sag, 113$ Ind. X I . , Bardewici (Orig.

Guelf. 11. 5IG). D a r i n e r f ö e i n t £erjog i > c i n r i ( $ g e g e n w ä r t i g . — 83{i»

mer laßt bie U r f u n b e a u « ; galten.

fe^e feinen Ö r u n b , fie für falfö j u

42) Helmold I. C. 42. 43) Helmold I. C. 44. 44) Helmold I. C. 45. eflfn5 fann bietf in bet 2ten £atfle b. 3- 1126 gefefcefjen fepn, ba 9iorbert crft iin 3uti 1120 (rrjbiictyof tturbe. Datyer ifl ci falfcfc, trenit bti £elmolb 1. c. in bet Unterfcfctift bai 3"fammentreffen Steeling unb fionig £>einrion i ^ m £ae

fediö

fttofier,

be=

ber 33urg, unter beren Gcfyug

er a m g u f j e beö SBergeo ein Ä l o f l c r ju

S i n e ftavfc

gewijfen ^ e r m a n n j u grünben b e f a h l ,

flatvifcbe

Stäbte

baö

verpflichtet

w i e bie i ü t e f f d i e & i r d ) e , orbnete

er ber Ceitung SBicelin'e unter, empfahl i ^ u felbft a u f $ brücflicbfte bem 'Sdiuge spvibiötauö', bes dürften ber S B a g r i e r unb ^Jolnbcr, bem er iibcrbicö bie fräftigjle p r b e r u n g

beö

Qtyriftentfjumö i n feinen i'anben j u r ^ f l i d ; t machte. £>£nc baö Scfytvert 51t jicljeit, hatte ber » o n ber (¡Elbe j u i n entftanbenen

SRbeine g i n g ,

2)ii|jbcliigfciten

Jtyeile beigelegt unb für

im

ftaifer,

feiner

25cutfctylanb

gefunben.

Um

ben bie ß ö l n c r gegen i b n

ber jetst

?lbivefcnbeit jum

Sluöianbe bei © e i n e n

feine 23efe£le © e b e r f a m

i f i ein Slufftanb,

in

bic i n

fo

größten

unb äßenben tefrembenber

ergeben,

alö

er

bie 2Bcii>nad>ten i n it>vcv S t a t t f e i e r t e 5 5 ) ; er erreidjte einen fo Ijo^en © r a b ,

baö t c r i i a t f e r ,

bie S t a b t v e r l i e ß .

£b

ebne i b n gefüllt

51t b a t e n ,

unb i n w i e weit ber G r j b t f d ; o f

von

ß ö l n , ber i n ber £ f ? a t bieder eine feiiibtidjc S t e l l u n g

l'otyar

gegenüber behauptet Chatte 5 ®), a n

£d;ulb

t r u g , ijt j w e i f e t y a f t ;

obgleich i n

bem ßreigniffe bie bicfein g a l l e

fel;r balb eine

S l u e f i ^ n u n g fiattgefunben jjaben müßte, ba ber C r j b i f d j o f fid; 1 1 3 4 wenige £ a g e

fpater

fc^oit i n

Steden

am £cfe

beö

Staiferö

bewegte57).

54) Helm. 1. c.: et stipendia fratrura illic adunandorutn sex vel eo »inplius oppida p r m l r g i i s constabilita.— © i e Vita Vicelini (Leibn. I. 770) nennt bie ©täbte: Viens Kikcri, cum Zuisla, vicus Hageri Cum Wittcnbiirna bilia, vicus Moikigga. 55) Cbron. Reg. S. Pant. (Ann. Sax.) 1 1 3 4 : ibi temerarius tuinultus urbicoruui corata Imperatore exoritur et co noiiduui sedalo inde discessit. — Cbrun. Sax., Alb. Stad. 1134.

56) ©. 83ei(iige VII.

57) l'olhar am 1. Januar 1134 tn 3 < J e n . Utf. b. Miraeus 1. 279: data anno 1 1 3 3 , Kai. Jan. Ind. X L anno vero regni Régis Lotb. nono, Imperi! I I . DbglcicÇ bie lud. X I . )u 1 1 3 3 gehört, unb ann. Imp. II. feflar j u 1135, fo meifl bouc$é je$t beö Saiferö 2Cnfet>cn mit jebem Jage unb fd>on wanbten bie ©eperrfeper ber öfttiepen 9}ad)barflaaten ipre ©liefe naep iptn alö ¿í>rem £bern unb unterwarfen feibft ipre (gtreitigfeiten ber ßntfd;eibung ber Köpern fatferlicpen SDtaipt. Äßnig Coíoman con Ungarn patte, um feinem ©opne iegervater, bcin £erjogc von spolcn, unb ruffifd;cn £iíf¿trup)>en naep Ungarn, darüber braep £>crjog ©obicölauö von ©öpmen, ©cla'ö Scptvager, feinen tangen grieben mit ^olen, matpte Sur fclbcn 3eit einen verpeerenben Ginfaíí nad) Scplcften, $em 3. bie Utf. nur aiiigeftetlt fein fann. ©enn 1133 am l. 3anuar war ict^ar in Italien, unb com 25. ©cccmb. 1134 bi« jum 17. STOärj 1135 war ©runo öon gfclit, bet in biefer Uif. als 3cuge eorfommt, in geinbf^aft mit Sotfrar. äußertem finb Jcugen: bie Sifööfe oon ®afet, £ütticf>, littest, ®?unfhr. — 2tm G. 3anuar 1134 toar íotyar noften gelbjuge nad) Statten j u begleiten, burc^ ganj ©tfjwa* ben ben grieben aufregt j u erhalten, unb ?otf?ar »ergab i £ m gnäbig21)3efct fetjrte biefcr für längere 3eit n a $ S a u f e n j u r ö d , unb jog ba »on Üieic^tag j u 9iei$ötag, i n tt>et($en bie 9Jla$t bcö beutfcfyen taiferö auf einem £öf>epunfte erföeint, auf bem fte i n ber ®efd;id;te tttc^t alijuoft erbtieft foirb. feierte baö Cflerfcft (7. Slprit) i n Duebiinburg 2 J ) unb ging über £alberftabt 2 3 ) ¿um ^fingflfefle (2«. SJiai) nad; üJtagbe* bürg14). £ i e r £ i n l>atte er i m vorigen 3aj>re ben ^erjog ton ^Jotert »or fid> gelaben. ® i e kämpfe um bie Krone Ungarn'ö Ratten, aud) naietcr if>re

fonbern bereit

fiel er a m 4 . 0 « » i

3efct w a r f fid) £ > a r a l b

£eriog

S e l a ' ä I I . » o n Un*

f u n g i n £ a f t c r f t a b t nidjt l a n g e überlebt. fortgefeljten S r i e g e

fetbfl

^¿njufi^tden29).

am

feineö © r u b e r ö C r i d ) , ber i f m fo*

tobten lief? u n b ftcf» n u n i m 33efi§ bed bäntfcfyen £ j ) r o *

neä f a f > 3 3 ) .

Srid)'ö ©efanbte

nun auä ¿änemarf

traren

i n 2)iagbeburg

e$

o^ne

» o r ?otl>ar

bte ben » o n bie*

fem feftgefteiiten 23erl)ältoijTcn ber bämfc^en Ä r o n e j u m beutjtfyen ß a i f e r g e m ä ß

erfdjtcncti.

2 7 ) B i e Annal. Dosov. 1135 fagen »on i$m bet fpdtcter ©elegen» b f t t : qui saepenumero anteriorum Iuiperatorum impetitus bello, saepe rogatus, saepe suasus promissionibus, nunquam tamen ad eorura curiam v e n i r e consensit vocatus. 2 8 ) SBcrgl. SRopcll I. 201. 2 9 ) Chron. Mont. S e r . (Chron. S . , Annal. S a x . ) 1 1 3 3 : ubi Odelricus dux Boemoruin et legati Bolizlai Ducis Polanoruin et Godefridi ducis de L o v e n e , Ungrnrum etiaui et Danoruin nec non c t SlavoruiD, cuiu principibus illuc confluentibus, affuere. 3 0 ) £)er Annal. S a x . 1133 fiigt bem in ber »otigen 9iote Qiititlen nod) bie 2Borte J i n j u :

ibidem dux Boeiniae e t D u x Ungariae inimi-

citias ad invicem liabentes confocderantur.

Daf)

lefen ftp Poloniae bemerft fdjon K a t o n a 111. 4 8 7 .

fur U n g a r i a e gtt

Gin jweiter 3 x r t t u m

i f ) , bag ber compitirenbe Stnnalif) biefe SSorte gum STOagbeburget flatt junt fpdtern iKcrfebutger 9 l e i $ i t a g e fefct. 3 1 ) Necrol. L u n d e n s . ( L a n g e b e c k I I I . 4 4 8 ) : I I . Non. J u n . a . 1 1 3 4 . A l b e r i c . C h r o n . giebt genau ben S a g : Secunda f e r i a P e n t e c o s t e s , aber f ( i l f $ l i $ }u 1130. Annal. S a x . 1 1 3 4 : in die P e n t e c o s t e s . mold 1. C. 51, in ber lleberfarift i n f g

1135.

3 2 ) N e c r o l . L u n d . p. 4 5 0 : V I I . R a l . J u l i i 3 3 ) S a x o Grammat. p. 3 8 7 .

1134.

Gbenfo H e l -

Die »toben.

aUgcmtíntr ïanbfriebr.

163

S t a $ w e n b i f á e ©efanbte t r a f e n a u f bem 9 t e i $ é t a g e ein, » i e f l e i ^ t u m tyr ? a n b

gegen

bie b r ó c e n t e

ber n e u e & 5 n i g s o n £ > ä n e m a r f gen34)

eingenommen

£atte,

(Stellung,

tceí^e

burd> einen S i n g r i f f a u f 3 í ü *

fictyer j u

ftetíen.

9leben

i^ntn

f a £ m a n í n ÜJíagbeburg bie S o t e n b e é e n t f e t t e n £ e r j o g $ » o n 9íieberlot()ringen, ©otfrieb » o n S3on ber

ftanb © e u t f á í a n b ' é ííaifer

pícr

fünbigte.

í'otten.

tjec^flcrt ® e b e u t u n g

aber

einen jefmjctyrigen atígemeinen Canbfrieben 3"erfl

fürflcn unb balb

befd)teuren

i£n

3u*

Äaifer Cotyar'ö

begann

nid)t btojj i n t au im

ser»

»erfammeíten

hneber35).

£ i e r bie SBorte £ e í m o l b ' $ 3 6 )

£agen

bie

tjaííte berfeíbe G i b

a u ¿ b e m «SJlunbe aíled S o l f e é man

f ü r ben inneren

w ü r b e biefer Síeidjétag babunty, b a f j ber

fann ben

feinen;

g a n j e n Dietere w a r e n

3 e i t e n b e r u h i g t , bie D i n g e i m U e b e r f l u f j , j i t u f ä e n 9 l e i $

bie unb

Stirpe griebe." 3tt?ifd)cit biefern u n b bem n ä d ; f t e n 9ieid)ötage liegen ein s p a a r

ÜJfonate, bie í o t f j a r j u

feinen E r b g ü t e r n benugte. ferin a m



einigen Slnorbnungen

Butter

legte

1 0 . 3 u f t 3 7 ) ken © r u n b f t e i n j u

fler, unb baó aite,

nur auf

e r m i t b e r S?ai= einem

n e u e n &lo*

» o n f e i n e n S3orfaJ>ren m ü t t e r l i c h e r eifattcn gehören reofjl t>terjer: Tempore Lotharii Iinp. pacifici per totum imperium pax est constituta et confirmata. 30) Helmold I. C. 41. (Alb. Stad. 1133.) 37) 5ln bem Stage roar Çotyar in ï u t t e r . Urf. b. Tschudi Chron. Hei v. I. 64 im (Sicerpt, H a r t m a n Annal. H e r e m i deiparae 190—192. D a « Cbron. Mont. Sereni 1135 (Ann. Sax. Chr. Sax.) fept bie ©tunb» flemiegung «ach bem SKagbeburger 5Rei#ötage.

11°

n »

164 i m

am

abfflnftt X.

Rtt^ilofl

in 9?i, i n e i « SBenebiftincriftfofter j u

»anbein.

® a l b b a r a u f ciite e r na

«Reicfytoerfammiung

am

1 5 . Slugufl,

$af>cnt>cit bcö faiferlitf>en 2(nfe^enö

flJlerfcburg39) bie

alle

an © t a n j Hoengen

ju

»er? einer

unb te 3lnwefenbeit beö ihm nod; immer aufs geinblid)jk4-) gefinnten £erjogö (Solueölauö von ©öbmen trug nicfyt wenig baju bei, bem ^oIenl>erjcge einen ftrengen Gnu pfang beim ftaifer ¿u bereiten 43 ). früher licfj i(m ?otl>ar vor fid), atä frii er ben rüdjlcinbigen jwöifiityrigen Tribut von jäl>riict> fiinftunbert yfunb erlegt l;atte44). Gr mufjte ferner ewige Unterwerfung angeloben unb ieiftete we* 38) 5im I I . 3ufi war Soffxir in Biukstadiliusen. ttrf. Orip. Guclf. II. 5 2 1 — 2 2 , Eccaril lii.st. pcneal. princ. S a * » » . superior. p. 23. 3 n ten Orig. Guclf. I I . 343, 17. tritt) t c r D t t ictenfalli falfd£> für S u r « te&ube gehalten. Mistiger forint btc SOTeinung 9taumci^ Reg. Brand. I. 155. N. S 8 5 : 3ö|läW bei C c b i i i c l t e , ebg!ct(& 3!ictcl SKaxf. $3taiib. I. 3 8 ( c i anbetet Gelegenheit c i bcjtvdfclt. — 3(m 1. 2Xitgufl in 91 a u m> b u r f l . Urî. Orig. (ïuclf. II. 52», Kclitmeicr 2 ' t . Çûiicb. (Sbroti. I. 297, Kluit liist. Zeel, et Holl. II. I. I2 S e t 3nt>>ilt ber Urfunbe ift ienr Älofler&erwanblunfl, bie and) t e t Annal Sax. unb Chron. Sax. 1135 erjagen. 39) 3 n S R e r f e b u r g trnr er fcfyoit am 10. îlug. ( F e s t . S . Laurent.); am 15. Suguft (Assumt. S . Mar.) würbe ber 9fei$atag eröffnet. Chron. Mont. S e r . , Chron. Sax., Annal. Sax. 1135. S i e Annal. Uosov. 1135 geben irrig ben 1. '.Htigufi (ad vincula S . Pc tri). 40) Annal. ß o s n v . 1 1 3 5 : — regis Ungariensis i m n t i i , — qui dominum suuni ad omncui ejus vnliimalein paratissiinuin nuntiaverunt. 41) Annal. B o s . 1. c : ex ejus (iuip.) praeeept» affuit ilux I'olonoruui. Cont. Cosni. P r . 1135. 42) Annal. B o s o v . I. c. nennen ©obielaud ducis Polonorum in. festissimus. 43) Contin. Cosrn. Prag. 1135. 44) Otto F r i s . Chr. V I I . C. 1 9 : D libras, baraué m a $ t Albericus (Cbron. 1135) ttriß quinquagiiita Ultras. — enetianer u n b b e i g r i e d j i f ö e n Saiferö ^o^anneä I . 5 5 ) leiftungen unb

S i c verfpracfyen, m i t g r o ß e n

©eib*

w o f y i b e m a n n t e n G d ; i f f e n bem U n t e r n e h m e n

ju

fotnmen50).

•£>iife j u

21 iie a n t v e f e n b e n f r e m b e n d ü r f t e n u n b © e f a n b t e n brad;* ten

bem Ä a i f e r

©efdicnfc

bar;

bie

©rieben

boten

©oib,

G b e i f t e i n e , *))urpurgen>änber i n v e r r i e b e n e n g a r b e n u n b b e n ÜJeutfctyen b i ö ^ e r

unbefannte

ivoljiriechenbe Ö e g e n f l a n b e ;

bie

£ e r j ö g e » o n G e l e i t u n b 33öi;men b e f d j e n f t e n ben Ä a i f c r u n b bie p r f t e n m i t f o f t b a r e n ^Jeljen u n b Slrbeiten ©iiber57)

unb

bie ungarifctycn

rüd58).

©?it

gremben

entlaffen.

93ifd;of

©efanbten

in ©oib

ftanben

ben © e g e n g e f d j e n f e n beö Ä a i f e r ö Die

^etinfc^renben

Slnfeim » o n £>a»elberg

unb

nid)t

ju«

ttuirbeit

bie

®ried;ett

begleitete

alö ©efanbter n a $

Äonfian»

tinopet59). Sßeidf>cö

Slnfctjcit

©taateniinie erlangt,

batte

Sot^ar

iit

ber

gaitjen

großen

t i c ftd; v o n ber 9?orbfee i m C f i e i t beö

SWeit^cö b i s ¿ u m oftlidjen S t e i l e

bcö m i t t e l i ä n b i f d j e n 2)feerc$

52) © . Muratori Annal. d'Ital. 1133 ir.ib 1134. 53) Annal. Bosov. 1135. 54) Petrus Diacon. C. 97: a papa Innocentio Pisis remorante frequentibus litteris monitus, ut Romani Imperli coronam ab hostium jugo defenderet et occlesiaui scissam ad pacero, concordia») et unitateli! etc. — Epist. S. Bernli. N. 139. 55) Ann. Bosov. 1. c. Cbron. Sax. 1135. Cont. Cosin. Prag. 1135. 50) Annal. Bosov. 1. c. : promittuntur Imperatori a legatis ad suppleinentuin Teutonici exercitus naves copiosae, milituu legioncs innumerae, auri et argenti suflìcientia. 57) Annal. Bosov. 1. c. 58) Otto F r i s . Chr. 1. c. 59) Chron. Sax. 1135: Quibus decenter r e m u n e r a t i s . — Ucbft bie ©efanbtfàaft Slnfetm'i con £a»el6erg f. unten gioie 93.

{«tfat1* $tnjog!

StftH*.

Stkiige

£>ie

2)inemarf'd

e i n Selm bed b e u t f ö e n litten gebulbig bad jctyite

2ribut,

fiaiferd,

tynen

ber

Infertottfunfl Conrab'i. trugen

tyre

M e 903 e n b e n

167

Ärone

aW

ge^iordjten

unb

aufgebrängte ßfjrifientyum,

£erjog

»on

Socmen

t r e u e r SBafali, b e r Ä ö n t g v o n U n g a r n ,

^olen

erwied

fify

aid

bad c o n £ e t n r i $

III.

in ein $c^ndver$ä(tmfi j u D e u t f ä l a n b gefegt,

aber

köpften

ßtgentyum

feit

2lnfpruc£ ber

©regor

genommen

Grittfdjeibung

©rieben @d

VII.

aid

würbe,

apoftolifäed

ftciite

Cotyar'd

ben © e f t g

anleint,

b u n t e n u m feinen

unb

bie

Jjocfjmütyigen feitter 3 R a $ t

Gonrab mit

geworbenen £ i t e i d

Slufiöfung

bed SDferfeburger

lang im nörblidjen S a u f e n 6 0 ) nad) S J t ü l j t y a u f e n ber

etwa61)

fpiet,

in

erfd;ten

wetted

pter

begeben.

ßonrab

unb

g r i e b r i d ; in S a m b e r g

grjbifdjof

unb e r h i e l t

ju

bingungen,

bie

Sotyar'd bem

mifber

geftürjten

jurütf63),

ßonrab ben

von

güfjcn

griebrid; ©inn 9it»alcn

ernannte

ifjn

unb 2lin

29.

erneute warb

3Kagbeburg

vom

bed Ä a i f e r d

unter

eingegangen

offenbarte

eine

fief) hierbei feine

ba

Septem»

bad

S$au» 2luft ait bie Ä a i f c r i r t ; ben

fetned

D i e f e r |>atte

SReidjdtaged

aufgehalten

Düringen

(intfagung

bem © e i f p i e l e

© r u b e r d f o l g t e u n b fid) bem Ä a i f e r u n t e r w a r f . f«f> nac£

in

fetnee 9?eid)cd

f o n n t e f a u r n me£)r a i d eine S t e i g e r u n g ni^tig

ben

©eiflanb.

erfdjeinen, w e n n j'egt ber © e g e n f ö n i g feined l ä n g f t

von

©e»

©erjetyung. unverfennbar;

gab

er

früheren

na$

italienifäen © e n g t e n 6 4 )

©eftyungen junt

60) 2 m 23. (September in g ü n e b u r g . Urfunbe i o ^ a t 1 « in ffiebe« linb Holen I X . 1 7 5 — 1 7 7 . 6 1 ) Annal. Hihi. 1135 fefcen bie SBetfdbnung mit Conrab: in festo S . Michaelis. S i e Annal. Bosov. (Chron. Bigaug.) 1135: circa festum S . Mich., aber ber Chron. S a x . (Annal. S a x . ) 1135 fagt: Post festum S . Michaelis Mulehuscn venit (Imp.). — 62) © . ben ©rief goUiar"« beim Annal. S a x . 1135. 63) Annal. Bosov. 1. c . : cui eum omnia sua restituisset, regiis donis honoratum ad sua remisit. Diefe SOB orte parapbrafirt nur bad Chron. S . Petri 1 1 3 5 : Omnia quae illius ante fuerant restituit, regiis donis honoravit, ad propria cum gloria redire perinisit. ® a i Chron. Bigaug. ttrftümmelt bie ©telle f o : Conradus dux in gratiam suseipitur, cum restituisset omnia, in pace dimittitur. — 6 4 ) Landulf. jun. C. 4 2 : Interea Conradus Imperatoris vexillifer est {actus. — Gotfrid. Viterb. fagt hierüber golgenbei:

ius

1 6 8 S b f f t n i U X . © » t a l u n a fit. b. g e t t i n g n. S t a l l e n -

1 1 » 9ietnad)ten bie gürften nach Speier aufgeboten tyabe, ermahnte ifm, vf*titij>c ©efanbte balnn j u fd;i(fett unb burd; ©d;rciben bie geiftiidjen dürften j u regerer XtyeiU nafmte an bem Uiitevncfiinen aufjuferbent 6C ). 2)arauf ging er im December aus Sadjfcn 6 7 ) itad; ber genannten Stabt unb fal> t>icr Gnbe biefeö unb 31t 2lnfang beò itäd;ften reä eine große 2)ìenge ber mncl;mften Surften tveltiidjcn ivie geijKid>en Staubeö um (id) wfainmelt 6 8 ). 2lud> ^ein* — regnat Lotliarius, Conradus amicus habetur suinmus et imperii sigiiifer ipse fuit — — Interra juvenis regni vexilla tenebat Fit prior in dueibus, semper primusque sedebat. — 311 ben Gundlingian. III. 221 >lÙTb betjauvtet, sigiiifer unb vexillifer Iftift tier fotoiet wie (Sr)trut^feö. © . (ntrüber noti bte Sltfwibiung de ducatu Franciae Uhenens. in bell Act. Acad. Theodor, l'alat. III. 449. 65) ¡Der Srief Sot&ar'd bei Annal. Sax. 1135 ifi f i i r j n a $ bent 29. September (Conradus in curia proxime celebrata ad gratiam nostrani -venit), aber längeve 3 f i t f o r bnn 25 ©cccmbct gcfäricbeii, ba Cot&ar barin ben er (1135). SBaib nad^er, »teilest nod£> in ©peier, Meente Sot^av mit ber ertebigten 9iieberlauft| ben Sflarfgrafen Sonvab »Ott Siefen, ber nun atfo jtt>ei Warf* graff^aften ttt ferner ^>anb »ereinigte; bie 23«rggraff(^aft »Ott Sftagbefcurg ertjieit ©ur^arb, ber 93ruber grjfcifäofs (Sonrab »on SDlagbefcurg, wie biefer, ein SSetter be£ Kai= fers 68 ). Uefcer ©peier j « @ad)fen tar71)

ben

geibjug

rtaef) S t a t t e n

feinem testen S n t f d j i u f f e 7 0 ) .

jurüd mit

unb

fcef^äftigte

ftd; a m

ben Angelegenheiten

feiner

SBürbe

man

jeboef)

?ot|>ar lehrte 1. SJiärj

Siöcefe.

ijatte nad; äöiebererian*

su i ü t t i d j im 3 a $ r e

1131

m i t feiner 1131

©eifliidjfeit ungeadjtet atier S e m ü f u n g e n &>t$ar'S nidjt e i n t r a g t fommen tonnen.

S3eim

in

nadj

in

ber #afl>erjläbter

S e n n 33ift$of D t t o »on £ a f t e t f i a b t gung

fant

unaufyoritd)

jur

ange*

f t a g t , entfegte i$n biefer enbitdj a u f bem S o n e t t j u ^ t f a i m 3a|re

113572)

sunt jweitenmale f ü r immer.

foigenbe 2öaf)i w a r ttueber awrijlig ausgefallen,

®ie

barauf n s s

unb

Sotfwr,

ber a u f eine würbige 23efe|ung biefeö 33iSt|)utttS einen i e < fonberen Söertij l e g t e 7 3 ) , l i e f nun j u © o s i a r in © e g e n w a r t beS päpfKic&ett Segaten ©erwarb, beö ( S r j t i f ^ o f S S l b e i k r t »on

om 8. 3attnar. Ut!. b. Hugo Ordin. Praemonstr. Annal. II. Probat. Cod. 327, Cal inet hist. de Lorr. II. Preuv. p. 308. 3eugen: bie StJ» btfööfe äiibeto »on S t i e r , Slbetbert Bon 5Kainj, (Sonrab »on 3ftagbe» bürg »nb 33if$of Libero »on SBerbun. 69) Chron. Sax. (Annal. Sax.) 1136. Chron. Mont. Ser. 1136. 70) 2)a man fpäter in 2l$en batübet a u f s SReue berief. » o t i i > o l i a n b a u ö

fljren

171

angeftammten S e *

fi&uttgen j a g e n 7 8 ) .

(Sine

neue S e r a t f j u n g über

»eranflattctc Sot^at

am

ben

itaitenifcf)en

Cfterfeft ( 2 2 .

2Jiärj)

großer SBerfammlung ber g ü r f i e i t , u n t e r l>of)enftaufif$en © r ü b e r e i n g e f u n b e n

ju

Äriegäjug Siefjett i n

b e n e n ftcf> «ucf> bie

Ratten78).

9?eben t i e f e n © e f r f j ä f t e n b e w e g t e ben Ä a i f e r j u b e r

3«*

m e f j r a t ä j e n t a l ö ber © e b a n i e a n bte £ f > r o n f o i g e i n E e u t f c ^ » ianb.

2Baä

er » o r b e m

feinem ©riefe a n b i e f e r jtd> b u r $ jum

Jerone

tyanblung

m

erflen

£ e r j o g £einrid) bie © e f t e g u n g

bahnen

möge,

enjiaufen

barüber

trat

1132

geäußert, ben

e r jiefct i n

in bafj

2Beg Unter«

m i t bem ^ a p f t e , u n b Cotl>ar'$ 2I6ftd)t, nod? bei fei»

n e m Cefcen ben n 3 u m S r b e n beö 9leid)d ernen»

78) D a d Cbron. Holland., b a i alle biffe jufammenge^òrigen S t e i g . niffe nolt (cf. Kluit 62. n . 32), f a g t : Qui ( L o t h a rius) niuns aegre mortem ejus accipiens Heruiannum et Godefridum adjuvante Couiite Hollandensi d o m o e t p a t r i a expulit, fugacesque et ezules fecit. — £>tetaué etddten ftcfc bit SBortC bei Annal. Sax. JU 1136 $inlàngti$: Ipse Godefridus curn f r a t r e suo Heriinanno ab Imperatore proscribitur i n t e r r a i p s o r u m s c i l i c c t S a l i c a , more antiquorum. — T e r r a salica fceijit Jltlob R)ic Kluit 1. c. ritfctig bemerft ( f . jum Seifp. bie Utf. bei S i f ó o f ó e m b r i c o e. SDSùtjbutg » . 3 . 1 1 2 8 . Ussermann episc. Wirceb. Cod. Prob. p. 32: de Salica terra nostra dedi eis —), b o $ irrt et, wenn et bie SBotte fo eritart, a l i $abe 80» tyat tynen i&re ie&ne genommen unb nur b a i 9Qob gelaffen. Qé (eifit n u r : er proferibirte flc in i&rem 2lHob, b. i. ei erilitte (te a u i bem» felben. 79) ©inft$t burd? bie ffiotte: Nivellensis ecclesia, quae in confìnio et ingressu regni mei s i t a , utpote Francorum regno finitima, metfroùtbtg ifi) bei Miraeus I. 385, Dumont Corps univers. dipi. I. 75 fommt a(3 3euge boi Albero e i e ctus Leodiensis, ttajienb berfette in einet am Dfterfefle felbft ba gè» gebenen Utfunbe bet iebebut (2XQg. %xij. XI. 152) unb £ u i i (@ef#. b. ©tabi 3$en I. Cod. dipi. p. 68) — „ C u m paseba Aquisgrani celeb r a r e m " — beieiM alé episcopus genannt rottb; aufier i$m fìnb 3eu> gen: QÉtjbifóof ©runo bon Sóln, bie 93tfc^ófe »on Utrecht unb 2>?unfler, bie $ei)5ge SBaltant unb Gonrab (bo$ au$ £erjog 8riebri($ »ai ba, mie |i(t) aui bent folgenben Stiefe iotyat*« ergiebt, bei au$ jugleitfc jeigt, bag abet ben gtfojug (ter beiatfcen »urbe) STOarfgraf SUbrety, 9fal)staf Otto u. 9.

n u

172

«bfflnitt X.

8 t i t f » t # f t l mit

Snnocenj.

1 1 3 6 nett j u t a f f c n , tritt a u « einem m e t f w ü r b i g e n 23riefwecf)fel m i t 3 n n o c e n j g a n j beutíic^ S a t t » nad) ber

fervor.

ebener © e r a l ^ u n g

färiei»

t o t e a r folgen-

ben © r i e f a n ben ^ a y f t : „ S u r e apofiottfc^e 2 ö ü r b i g f e i t möge u n j w e i f e t y a f t e r f a h r e n , bajj ber G i m m e l tiefen

l>at;

fereé

£eereö

fifcungeit

unfere

geinbe

würben

und ben S i e g

und u n t e r bie g ü f j e g e w o r f e n ,

vertrieben,

jerftreut,

ver-

burd) bie Stapferfett un=

entfräftet.

S i t t e n aller unferer © r o f j e n bewegt,

tyaben

auö

ifjrcn

£ed;

burd;

bie

w i r bcit £ e r j c g

g r i e b r i d ) » o n S c h w a b e n a u f g e n o m m e n unb i b m unfere © n a b e Wiebergefcfyenft. flehten u m ¿er

G r unb fein S r u b e r l a g e n j u unfern

Vergebung,

g ü r f t e n Streue

f o Sltteö unb

in

fdjworen

unb

^rieben

ben G i b

beigeíegt

ben ü b r i g e n g i i r f l e n

unb b a

unö

auf

bie

ber 2J?annfcf)aft.

war,

paben

wir

ftüjjen,

ßntfdjeibung 9fad)bem

mit

imiten

baö D f t e r f e f t in 3 l d ; e n 8 0 )

gefeiert

feinen g e r i n g e n £>oftag g e h a l t e n , a u f bcjfcn gemein-

f a m e n 9íatl) befcfyloffcn w e r b e n i f t , baf? bie rönufdje G r p e b i tion » o n u n ö a m 1 5 . S e p t e m b e r begonnen werben fett.

Un-

f e r n © e f a n b t e n aber tmben w i r m i t ben G u r i g e n jugleid) a n Gueinrid;

biefe

unb

Saicrn,

©of>ncé S t a t t

Guern

ergebende L i e n e r

beffer unb

geheimen

offener burd?

Slngciegctt^ei-

werben w i r ben trefflichen unb ijerr» von

^ a r n i f á t e n j u Gud) fdjicfen. nen

werben

unfere

Scfctjlen

unfern

Stf)wicgerfo^n,

l i e b e n , mit breitaufenb @e=

G r w i r b Gud) j u m S d ; u ^ e bie= wie

ber

tycucvjlc

Soljn

unb

ber

gctyordjcn"81).

80) © . bie folgende 9tote. 8 1 ) Stu($ biefen, wie ben fotgenben ©rief bei *papfle« tfceilt Äortüin in ©#ioffer unb S e r ^ t ' i 3 ( 1 $ . II. p. 3G9 unter c unb 370 unter c mit. ©eine SemerJungen über ben erften Srief ftnb ganj f a l f ä . Diefcr gc* $ ö r t , nie von fctbfl ergiebt, in bie 3«»t n a $ ber 2>u$fö$nung tr.it ¿eiben £ofcenftoufen, n a 4 bem 29. ©eptember 1 1 3 5 . (eine fönnbare Suifäfcnung mit tynen 1 1 3 2 , üon bet Äortüm 3 7 1 f p r i # t , unb bafcer ben S r i e f in biefei 3afcr fefet, f>at gar nit^t flattgefunben). 9tur e i n ßfterfeft feierte Sotfjar hierauf n o $ in ©eutfölanb imb jtear 1 1 3 6 in 8e$fei mit 3nnoce«j.

173

35er antwortete »OTT $ a » i a AU« am 24. Slprti 8 2 ) IUO foigenberntafjen: „23ifd;of ^nnocenj, i?necf;t ber Änec^te ©ot= teö, bietet Sotjjar, »Ott ©ottes ©ttabett römif^em Äaifer, fei* ttettt geitebteften ©oj>ne in gfcriflo, ©ruß unb a^ofioitf^en ©egen. ift nidjt augsufprec|ett, glorreicher ber gürjlen, Unterjod;er ber getttbe, I;erritci;er SEriuntppator, »Ott weidjer greube unfer auf^ö^ft, mit weitem groftftnn unfer @eijl jubelt, tn weiter ^röpdjfeit uttfer innerer unb äuße* rer 9)?enfd) jaud;&ef, ba wir Korten, baß 3jjr auf beut SBege ber @ered;ttgfeit uttermüblid; fortfd;reitet unb aus ben 33 e^ rieten (gurer ©efanbten erfuhren, baß audj außerjjafb ben ©renjen (£ure$ 9tei$e$ fcie Ungere^tigfett ber @(|ntä^er vertreibet 8 3 ). ®al>er fomtnt eg, baß ©Ott ©ure ^errfc^aft ergebt, ber Empörer 9iacfen aber unter (guer 3od; unb Grure p ß e nieberbrüeft, bafjer, baß ©Ott @ud) befefiigt unb ftärft unb (Sure geinbe aermaimt unb fd)Wä4)t. ©neu ¿weiten ©oiiatl? unb gottiofen ^fntijier wirft er ben ^erjog griebrid; von ©ci;waben uad; ferner SBeife buvd) ©dtfeuber unb «Stein eines wahren £>a»ib, bttr$ Sure £änbe, nieber. S a ö aber bewtrfie bie ©erec^tigfeit unb bie SMKigfeit, bie 3Ijr jtanb* ijaft übet. @o fagt ©alonto: „2)es tönigS £|>ron wirb burd; ©erec^tigfeit befeftigt", unb bann: „ g m t ö n i g , ber auf beut ©tultfe ber @ered>tigfeit ftftet, jerfireut atteS Uebie buret; feinen SiicE." SBir ermahnen unb befäwören Sud) baljer im £errn, baß 3tf;r würbig fortwanbeit auf ben 2öe* gen ber göttiidjen Sefet;ie, wie 3fir begonnen $abt, batnit mit bem ^eiligen ^auiuö fagen fönnt: „ 3 $ |»abe einen guten f a w p f gefämpfet, |>abe bie Streue bewaftrt, ben Sauf »ottettbet, baijer wirb ntir bie trone ber ©eredjtigfeit auf* gefegt werben." 9iiema(ö iomnte auö gurern ©tmte, waö wir int 23uc§e ber föttige über ©aul iefen: ,, Sin 3af>r att war ©aul, ba er bie £errfd;aft empfing; fo rein festen er, Wie ein einjähriges tnäblein." ©afier »erbiente er, erhoben surreetionem domini celebravimus, flit Moguntiae Jlt tefen: Aquisgrani. — ©et Stief gcfiort aifo tia# bem 22. 3Xarj 1136. 82) Datimi Pajiiae octav. Kalend. Maji.

83) et (vos) extra imperii vestri limitem calumniantiuin iniqui, tatem expeliere — cognovimus.

174

Slbf$nitt X.

Stiefwe^fd

i i 3 6 u n b a n bt'e u n b »etíor 3ieid> unb íeben.

33íeií>' i m m e r ein -Jiadjeiferer jeneö fieinen tapfern

K n a b e n 2 ) a ö t b ; aíé biefer, burd; ©Ott j u r S i e g i e r u n g erboten, » o n feinem Sßeibe 9J}td;aí, ber £od)ter j'eneá @ a u t , w e i l er n a á t v o r ber ? a b e er:

@otteé

tanjte, ft'd; »erachtet falj, b a fagte

„ 3 4 ) werbe fpieíen u n b geringer werben, at$ td; gewor=

ben b i n ,

unb

Witt

niebrig

fepn i n w e i n e n S ä u g e n " , u n b fo

fagte er nod) m i t anberen S ö o r t e n : „ 3 d ; werbe S e i n e m 33a* tcr nid)t afmííd) fev;n, beffen ^ e r j ftd) i n £ocfymutf) erboten Ijat, fonbern werbe f e i m i r tiein f e i n , a u f bafí id; bei © o t t »erbiene g r o ß j u w e r b e n . "

S D e ^ a í b fcefefligte, w i e fdjoit ge*

fagt, © O t t feine £errfcf)aft u n b fcefreiete i i m » o n alien Sleng* fien u n b bei @i£

»ermattete, w a s

feinem 8 4

).

Seben

©trete

er »erbiente, u n b

feineé

CeibeS

traute

gruc^t

auf

batyer, burd)taud;tigfier Ä a i f e r , u n b

|knb|)aft, b a m í t 2 ) u e r í a n g e j t e i n © a t i b i f ^ e ó rium

unb

ein © a í o m o n i f ^ e é

Síegnum85)

weifeö unb

wirfe

3mpe*

friebíi^eá

u n b n a $ 3 5 u r $ e i í u n g b e r S t e n t t b a ^ n ent*

p f a n g e f l b e n ?o|>tt e i n e r m a í e í í o f e n Ä r o n e 8 6 ) . genö

nod;

feinen

werben unfere ©efanbten (Sud) unfere

Uebri*

gefeinten Singe»

84) et j u x t a permissionem, quam p r o m e r u i t , eo -vivente de fruetu Tentris ejus super sedem suam collocavit. 83) n t obtineas d a v i t i c u m i m p e r i u m e t s a l o m o n i t i c u m sapientissimum et pacificuin r e g n u m . S i e frühere £ i n t » e i f u n g , baß ©Ott nod) bei ® a » i b ' i Seben feinen Sot^ar noci) e i n m a l 9 5 ) unb machte bann eine 9ieife burdj'ö nörblic^e S a u f e n . £ i e r war griebrid) von S t a b e , ber unter £ e i n * r i $ Y . eine 3iotle gefpiclt tyatte, am 1 3 . Slpril 1 1 3 5 ge= Horben 9 0 ). Sed;?i>unbcrt W a r f S i l b e r , bie griebriety bem Älofter £erfenfelb ober Diofenfelb 97 ) im S t a b i l e n gefdjenft Ijatte, nat>m fefct £ot£ar, ber j u feinem gelbjuge @elb genug teburfte, bem Älofhr l i e b e r 9 8 ) . Slber fc^on nabele ber 15.2lugufl, unb Sottmar eilte über ß o m p 0 9 ) unb Dfterobe l 0 ° ) nad> SBürjburg, baö au btc&= 25. 3 u l i )U beginnen. Falco Hencv. 1136: Apostolico Innocentio inandavit, ut cum praestolaretur, quia duiniiio favente, sicut proiniserut, iu f e s t i v i t a t e S. J a c o b i venire despondebat. 92) Annal. BOSOT. 1136 fagen obne genauere 3eitbeftimmung: Imperatore Lothario in Uuittilingeburch existente visum est super eivitate in aerc etc. 93) Cbron. Sax., Annal. Sax. 1136: Imperator — natalitia Apostoloruin Petri et Pauli (29. 3uni) Goslariae, ibique Anscluius Havelbergensis cpiscopus reiliens a Constaiitiuopol, quo missus fucrat, venit ad euin. 94) d'Achery II. 161 — 167. — SBetgl. SRiebel'a über Sifaof Slnfclm »cn £at>etberg in Sebcbut1« 2tt#i& VIII. p. 121. 95) Utfunbe Sot&at'ä 6cm 15. 3uli bei Hartinann Annal. Hereini deip. 192 — 93. 96) Alb. Stad. 1135. 9 7 ) A l b . Stad. nennt eeere j u m © a m n t e t p f o f c annten Stage w a r ber i ì a t f e r

Sialiett.

angeittt'efett w a r .

fcereité

i n ber

177 2im ge,

©tabi10!).

en u. Kreysig diplomataria et script, in. aev. II. 694, Ludewig requ. manuscr. X. 139—43. 101) Annal. Hild. 1136: Circa assumtionem S. Mariae expeditio inperatoris in Italiam. Chron. Sax. (Annal. Sax.) 1136: Imperator elebrat assumtionem S. Mariae Werzeburch, indeque iter suum diexit ad partes Italiae.

12

m e

Alfter

$lbfd)ttitt.

1136 ^ m Innern iDcutfdjiatib'ö i;errfd)te triebe unt> von ?lufjen breitete fein mcidjtiger geint, alt? auf fccö ¿iaifcrS 23efcM w n aüen Seiten tic (2d)aarcn 311m neuen italiemfdjcn geitäugr nad) Sßürjfrurg sufammcneiiteii. SSenit aud; von ten geift= tiefen gürten nur mäfcige Sruppcnfteliungcn verlangt tvur= fren unt> Srjtifd)pf ?llbcro von £ r i c r jVgar ftatt tcr geferfcerten Rimbert 3iitter nur fietenunt'fcAjtg Jjcrkifityrtc'), fo waren bie Kontingente bev tt>cltlid;en Großen um fo anfci»t= lid;er. i>cr}cg SoHeölauö von ®i^men battc gcriijkt 2 ) unb 1) Gesta Trc\ir. (Martenc IV. 199) — cum 100 militilms s c c u n dum aestimationrui, s e i l seemidum veriiatrm c u m scxaglntn S e p t e m . 3uill getbjuge na$ Söimien flclltc ber 55ifilbct%im 50 militcs (Chron. Mont. Ser. 1120), alfo tic §äfftc berfen, lvoju jeft ber (rrj= bif$of octpfltc^tct trar. 2) Contin. Cosm. Prag. 1130: Imperator Lotarius Romain itunt> auxilium a Sobicslao D U C P petiit. Illc lmperatoriae petitioni anmicns congregato exercitui Wladislaw, paulo ante de exilio rcductuin, prarfecit, cumque donativum inilitibus erogaret, Wladislao nongentas marcas denarioruin tradidit, quibus illc accepti.s cum suis complicibus fugain latenter iniit. Ob ba$ bö&mifc&e Suntingcnt l»irfii(t) beim £eere eintraf, ifi hieraus ni$t Kar. Pulkawa 1136 uitb Anonym. Cliron. Hohem. (Menken. III. 1701) laiTeit bie giltst bei SBlabiülaiti uner» tvätint.

8 t r f a « « I u i » g in »flrjfxttfl.

179

£ e r j o g i > e t n r t $ w m S o f e r n ftwr t é gelungen, ben i m i t i i i 3 6

aua ber £aft entladenen Otto von SSoIfratSbaufen tote feine anbeten ehemaligen briertfóen Sßiberfa^er ju einet heftigen ££eilna£me j u gewinnen, fo bafj er aliein auö ©aiern unb auö feinen fd)>väfcifd)cn ©eftgungen funfjcimljunbcrt Stifter ju fielien vermochte3). 23on ben £o£enjìaufen tlieb £erjog gtiebrief), cfyne ßwetfei burdj ben Äaifer feineö (Eibeä ent= bunben, in 25eutfd;(anb jurücf ; bagegen erfefnen fein ©ruber, £er}og ßonrab, beim •freere4); neben if;m 9)iarfgraf 2llbred)t ber © a r 5 ) , ber eben von einem 3"ge gegen bie Stauen ju« rüdgefe^rt war, tveldje unter ?lnfüfjrung ber brücfen w a r e n abgeriffen, u n b ein feinblit^er £ a u f e fuetyte, bem £ e e r e ben U e b e r g a n g j u w e h r e n . terte j e b o #

eine a u f g e f u n b e n e

geinbe auö einanber weiteren ©arba16)

Sßorbringen fanb

gurt^,

gejagt15). erobert

Siefen balb

2 J ? a n $ e SBurg

werben;

m a n Wieberum

unb bei

ber

»er-

erleid

waren

bie

mußte

beim

filufe

von

bie 2 ß e g e » e r f p e r r t unb

baS

13) Annal. Saxo I. c. 14) Otto F r i s . Cbron. V I I . C. 19. 15) AnnaL Sax. 1. c. 16) Annal. Sax. 1. c . : habitatores C l u s a e ingressum negante* valida manu expugnati sunt, e x quibus pauci, qui procedendo nostris insultaverunt conviciando, ungulis equorum protriti, reliqui vero capta munitione et p r i n c i p e illius occisi et capti sunt. ® i e é if} berieftt IScrgang, ben Otto Fris. 1. c. b t r ì $ t ( t : captisque in arctis locis fortissimis castellis cum quodam c a p i t a n e o , qui ei aditum viae claudere inoliebatur, in piano Italiae j u x t a G a r d a u castra posuit. Quo in deditione accepto — . 3 n titttr Urfutrte Î 0 i | a t ' i b. Ughelli It. sacr. V. 1012. id bie Sebe bon einer Ciusa Gardensis. — Gennari Annali di

hm

183 ine

abituiti

$ttx

»Ott

2litfüi>rer

XI.

OtttUalicB.

räu6erifcf)cn R a u f e n würben

jeboefy

b e r J f i e r j o g .Ipetnrtd)

nad)

tyätig

beläfiigt. ber

Sie

fammt

©rfiürmung

mitwirfte17),

tyeilé

t^rctn

©arba'é, getöbtet,

tei

ttjcttö

gefangen. 3n

33erona

genommen18), am

U x i

5Rincio

£ombarbifd)e ber

il>m

nun

jum

ber

Gtrfiürmung aud)

$ifd>of

»on

£eere

ber

auö

Seljcn21).

erflehen. 23efcl>t

fetyr

©efanbte,

um

il;re

gürbttte

£erjogé

unb

if>m

welche in

ilm

eilten

an,

iit. g a l t e n

wt'eber

3ieid)i$gefd;äften

gütig naef)

nidft

vom

£ag

£iefer auf

fcp b a i

ju

£i?ore

»er*

bei

Öuaftalla,

ju

legen

naljm

unb

Stalten

bei

Saifer

beö

bie

fyier

wie

wäl;renb

unb

fic

auf

fd)irfte

begleitet

fetten fjilfreid;

Padova I I . 1 0 5 meint, bie 59urg © a r b a

©ei

©ttrg

£einrid>,

ti>m

ben

jene$

aufgeführten

weld;e

wai;rfd)ciniid;

ber

führte,

£agé

Statte

unb B o l o g n a ,

£einrid;

unb

gejwungen,

weld;er

£erjog

an

viete

frf)loffcn fid; f e g t et d>

Stabt,

anjufpredjen.

auf«

(Septem*

begrüßen,

Äaiferö

beiben

Grgcbcnl;cit

bie

ju

warb

ber S t a b t

tiefe

i'otfmr'ö

23erjeit)ung

Äaiferin,

bei

erfdjtcnen,

Äaiferä

Sie beö

nncberuin

erlieft

beö

beè

ratete19), £errn

befeftigten

ber

jtdj

21ufentl>altö

ehrenvoll

£älfte

wiberfpenftige © u a f t a l l a

2lué l e g g i o

fd)ioffen R a t t e n ,

Äatfcr

5)fantua

ju

gali

unb

aiö

auf baö

ber

jeidmete

ber

9)iantuanifd)en i^n

gegen

folgte20),

würbe

er in ber Ickten

gerbet,

feine © n a b e

beutfdjen

erfiett

im

feinblidje

bemüt^ig

Garba,

als

©rofje

bem

barauf

bagegen

unb

bie £atte

jur

Seite

moberne ^ e i ^ i r r a .

© p t u n c r j«i(t)nct a b « © a r b a i i ö r b l i ^ »on < p c i $ i c r a . 1 7 ) M o n a d i . W e i n g . C. 12. p. 7 8 8 . 18)

Anna].

Sax.

U3G:

Imperator Vcronam

honorifice

susce-

ptus ailiit. 1 9 ) S m 2 2 . (September (in feste lieatii Mauricii) fagt A n n a l . S a x . 1136. —

35om 2 5 . S e p t e m b e r g i e b t ' i

apud P r o c c l u m j u x t a Miriticum. j u nehmen.

eine l i t t

bei Ughelli V. 1 0 1 2 :

Miriticus ifl TOO&I für ben SWincio

ar

in

3srea34). galten

unb

9ied)t

ber jroeiten H ä l f t e beö

D c t o b e r ä n a d ) b e r r o n f a l t f c ^ e n GEbene bei ^ i a c e n j a 3 C ) .

3unt

2 9 . S e p t e m b e r bereitö b a t t e e r b e n Ghrjinfd)of v o n Slrleö un« t e r D r o h u n g e n b a ^ t n e n t b o t e n 3 7 ) , boef) buref) ben 3 » 8 ß r e m o n a w a r bie 3 u f a n t m e n f u n f t » e r j e g e r t t v o r b e n , c$er je&t bie S K a i i d n b e r taufenb

SRantt

fid>

Segen

j u n>el*

aliein von S t . S a f f a n o mit »ierjig*

einfanben3>).

®er

Äaifer

blieb

£ier

e i n i g e 253od)en u n b n a b r n G e l e g e n h e i t , m a n d j e ö nü^tid)C u n b toidjtige

®efc£ ju

citaffen3

© r h a t t e eö übel e i n p f u n b e n , ctfö felb(l v o n ben gehöre f a m e n © r o j j e n D b c r i t a i i c n ' ö feinen Siiifforberungen, ^ i i f e t r u p « p e n j u m £>eere j u ftetten, rticf>t g e h ö r i g © e n ü g e g e i e i f k t w e r * b e n f o n n t e , tveti bie K e i n e n SBafatien «ttf>t feiten burd) 33cr= fefcen, V e r l ä u f e n

unb

anberartigeö

3erftlittevn ihrer

Sehen

f o v e r a r m t w a r e n , baf? fte bur«inri(f>, (£onrab, W r i $ u. 2t. 35) Constitutio de Feudorum distractione b. Pertz IV. 8 4 : dum apud Konchalias secundum antiquorum consuetudinein imperatorum pro justitia et pace regni componenda sedereimis. 30) Annal. Sax. 1130. Land. jun. C. 43 f a ß t : ibi per p l u r e s d i e s e t h e b d ó m a d a s Imperator curiam potestative habuit. © a ÍO» tbar etwa am 7. 9lo8ember f $ o n b a í ronfaliföe gelb »erlieg, fo ift er » o b l not£eii, welcher

Ä a t f e t unmöglich m a t t e n . $ierau«

ber

Set

f a i f e r l i d j e n SDiat

g r o f j e 11S6

emuäfi,

befHmmte C o t y a r 4 0 ) , a m 6 . 9 i o t t e m b e r 4 1 ) ein ©efefc j u »er« f f i n b e n , wonach eä ben f i e i n e n Sßafatten of>ne g r l a u b n i f j i&rer C e ^ n o ^ e r r e n n t d j t gemattet feijn folite, tyre Cc^en eigenmächtig a u f obige SBeife i n f r e m b e £>änbe j u b r i n g e n 4 2 ) . tretung b e i ©efegeä w a r b

2 ) i e lieber»

f ü r ben SBafalien m i t SBertufi f e u

ne$ £e(jen$" u n b f ü r ben »ermittelnben SRotar m i t g n t f e f c u n g v o n f e i n e m Slmte u n b en Crbene pflegte, folgte balb wieber SBaffengeräufcfy. Stuf ^)Ja»ia, baö ju

tt)ät>renb 2otf>ar

ber O e g e n f o n i g f c ^ a f t G o n r a b ' ä

gehalten

£atte,

wirfte

in I t a l i e n

nämltd) baö

tren

eingetretene

freunbltcfie 23erl>ciltni{j 2 f t a t i a n b ' ö j u m Ä a i f e r , w i e a u f Gre* mona.

2JZit SJiaiianb in einer l a n g e n geiibe, » e r f a g t e ^ a i o i a ,

a f ö l ' o t i j a r a m 8 . Stovember v o n S a r b i r a g o w o er bereits mit

jutor

bem 9)iaiiänbifenben SDlailánber

i|>rc 33ertt>üfhingen b e g a n n e n .

Ba

jogen

fogtcid)

h m l j r e n b beä £ u =

m u l t d ©eijtfitfye u n b SRöncfye i n t r a u r i g e r ^ r o c c f f í o n a u ö ber ©tabt

in'é

?ager

beé

Satferé

unb

flehten u m

Erbarmen,

t o t e a r » e r j i e f ) í í m e n , r i e f bie e i n g e b r u n g e n e n G r u p p e n jurücf u n b bíe *)5a»ienfer l e i t e t e n tangen

beé

Äaifera,

bíe

bem a u d j a n fie g e r a t e t e n im

Kriege

gefangenen

ausliefern,

bei Slnbrud) beö n ä d j f t c n Stagcd

ber)

Uebermütf>íg

golge.

f^loffenem

grieben

Ctto

näherte uon

aber

2öolfratöi>aufen

33er;

SJiailänbcr

(9.

Novem-

)'e£t nad> mit

ge*

einigen

Slnberen ber © t a b t u n b f o r b e r t e bie © ü r g e r j u m K a m p f l>er* a u é ; a u f bie S t e i g e r u n g b e r f e l b e n , f i n g e n fie a n , m i t baé ©tabtttyor ben

SBafen;

ju burd)bre$en. Otto

fanf » o n

9lun einem

©eilen

g r i f f m bíe © ü r g e r

ju

p f e i f e tebtlúf) g e t r o f f e n

n i e b e r u n b ein v o r n e h m e r ©acf)fe, 9 í a m e n é Slbelbert, fiel m i t tym.

D a r ü b e r j o g 2otf>ar » o r bíe © t a b t u n b brotjte tyr U n -

tergang.

2 ) i e SBürgcr

t e n , b a f j fte wären. Unten

roíber

erliefen

2Bíüen

jum

2)emungeacfytet m u ß t e n aufö

9 t e u e ben

gríeben

ií>m tfjre U n f d j u l b u n b jeíg* Kampfe g e l u n g e n fíe m i t erlaufen.

R a i f e r fog!eíd> bie a n g e f a n g e n e B e l a g e r u n g folgenben

£age

(10. 9lo»cmber)

itorben

jtvanjígtaufenb XaDarai'f auf

nacf> Slbbiate

l>ob ber

unb jog firaffum

am in'ó

2Kaílcinbifri$t a u $ Otto Fris. 1. o. — Die 3eitangaben g«t»cn au« golgenbem Jetoor. ©er l e b D t t o ' í »on SBolfratá&aufcn toirb im Excerpt. ex necrol. Luitoldi. (Mon. Boic. VII. 3 0 9 ) auf ben 10. 9lo»ember gefefct: IV. Id. Nov. Otto comes, filius Ottonis fundatoris nostri, 113C Papié sagitta confossus; sep. in capitolio, f r a t e r Hcinrici Couiitis de Wolfrateshusin. 9lun fagt Land, j u n . , ber in bet ronfalif^en ebene felbfl eine ^ r i e a t « angelegen&eit bor Cotfcat brachte, C. 4 5 : Imperator i n q u a r t a d i e , q u a e f u i t d i e s s a b b a t i , p o s t m e a r a q u e r e l a i n secus Papiain est castrametatus ad locum, qui dicitur Lardiracus. D a nun ÍOt^at am C. 9lo»ember (greitag) n o # in ber tonfai. Sbene toar ( f . 9íot. 41) unb Otto b. 2Bolft. f $ o n am 10. 9to»br. (Dienflag) tobt toar, fo fann ber ©onnabenb, an welkem gotear bei Carbirago lagerte, n u r bet 7. 9toobr. gewefen fein. ( £ ¡ e r a u ¿ ergiebt f t # j u g l e i $ , baß í a n b u l p í

SSmtllt. SSort Itter g i n g e n unb S o ^ a r

Surin.

bte S R a i t ä n b e r

n a d ; £ a u f e p r ü c f 4 4 ) 1136

fegte f e i n e n fiegretcften 3 u g

w e i t e r wefHtc^ f o r t .

(?r u n t e r w a r f b a ö wiberfirefcenbe S k r c e t i i , itct;e 2 3 u r g e n ,

naitm in £ u r t t t

189

^Jiacenaa.

tracf) »iete fcirtb-

bte U n t e r w e r f u n g b e r 2 3 ü r g e r

e n t g e g e n u n b b r a n g b i s i n bie © r a f f c ^ a f t Sftoriennci, » o « be* ren © r a f e n Slmabäuö

er b u r d ; (Srofcerung » o n S t ä t t e n

g e f i e n feine S l n e r f e n n u n g 3ei}t

ojlwärtö

unt»

erzwang45).

jurüigewanbt,

^ i a c e n j a , u n t e r beffen d a u e r n

fa£

er

ftd)

gelungen,

faft er nod; f u r j »or^er

tne^

r e r e Sffiocfyen f e i n e n r o n i a l t f ^ e n 3ieid)ötag a i g e l j a i t e n p a t t e 4

6

),

ttm 3. 9iöt)6r. feine Stage bei S o r t i r iti bei ronfalifc^en Sbene filmte.), © a n « ffl&rt Landulph f o r t : cum Imperator ibi pemoctasset et d i e m d o m i n i c a i n quasi dimidiasset — b. i. ber 8. 9ÎOi)br. (©Onntag); bann: in prima diluculo s e c u n d a e f e r i a e reddiderunt ( P a p i e n s e s ) Imperatori quotquot habebant de Mediolanensibus in sua captione, b. t. ber 9 . 9?o»br. (SWontag). Snblici): eadem die (9. 3Ï0B.J Papienses a sua custodia solvit et altera die. (10. SRoöbr.) castra amovit. — 25er 2in« griff Dtto'3 i>on 2Bo(ftatbr.), ai 3 »ölltget griebe mit patria fjergeftellt w a r , befanb (îer ifl bte 9îotij?) et Thurin civitate pertransiit, quorum habitatores sibi rebellantes oppugnans capiens et interficiens humiliavit. (Dte Suriner fcfjeinen wenig cbet gar feinen ffiiberftanb geteiftet j u Çaben, benn Solcar betätigte fcm 21. o p i n a r in episcopatu Mutinensi b. M a r g a r i n Hull. Casin. I I . 151, Affo Storia della città di P a r m a II. 347. 57) Annal. Sax. 1137 fagt rtltr casteliuin. Savioli Annali Hologn. 1.1. 246 u. 248. B. metnt, c i fcs> b a i Castel Gissaro, flenannt Castel de' Britti, gereefen. 58) Annal. Sax. 1. c. : B e r n h a n l o , quodain regni ministro, cuin duobus alii.s peremto. 50) Annal. Sax. I. c. : Capta tandem Bolonia. CO) Tonduzzi ( H i s t o r i e di F a e n z a p. 183) c r j à t t t a u i m t t un» bcfamitcn Oucticn golgeitbci: I . o t h a r i o I m p e r a t o r e -venuto in Italia con la moglie ad instanza e in aiuto del Papa, ritronavasi in queste parti eli Romagna nel 1137 — e essendo alloggiato nel T e r r i t o r i o I m o l e s e , compose pace tra F a e n t i n i e Bolognesi, già un pezzo nemici per causa d'Imola, con questo, che quella Città fosse e g u a l m e n t e s o g g e t t a insieme con il suo Contado all' una e all' altra Republica, e pagasse ogn' anno p e r recoguitione duoi palii del medesimo v a l o r e ai Bolognesi, come faceva ai F a v e n t i n i ; c perche o c c o r s e , che in questo mentre li huomini del C a s t e l l o d i P e r g o l a , T e r r i t o r i o di F a e n z a t r é miglia in circa sopra la Città v e r s o il monte, ( b a i ifl tt>cl;l Pfne 3t»cifcl S. Procolo norb»cft[i con g a e n j a ) uccisero alcune genti dell Imperatore, perciò sdegnato egli d'un tale affronto vi mando p a r t e dell' essercito per d e s t r u g g e r e quel luogo, e i F a e n t i n i stessi p e r n o n mostrare haver havuto parte ò consentimento nel misfatto concorsero con le militie alla uiedema demolitione.

192

StfftnittXL

ii37 ^aten. ®ie

Die

Saturno.

gaentiner

SBefatjung

ber

II n i t r i t a l i e n .

jetgtcn

ffiurg

bem R a t f r t fc^r

von

^rotolo

in ber

ergete«.

9läf>e

g a e n j a fratte e i n i g e f e i n e r Ceute g e t ö b t e t ; a t é b e h a l t jur 3erfiórung tratte,

ber ® u r g

Ralfen

it>m b i e

Qrigenthumé a u f é ju

einen £ £ e i l

gaentiner

©frigjle,

tei

um

beò £ e e r e é ber

wen

tettar

abgefc^tcfi

Sßernidjtung

tyre$

n u r j e b e 9 J l i t f $ u Ì b » o n fidi

rcäljen. gricbticf> f a m b a r a u f b e r K a i f e r naef) e i n e m C r t e S a f f a n o

i m ©ebiete » o n 5 W a » c n n a 6 1 ) , u m b a b a $ g e f t ber Steinigung ÜJlaria'»

ju

feiern

(2.

gebruar).

^)ter

ftetlte

£ e r j o g » o n 9 t a » e n n a »oller Ergebenheit ©o

^atte

nun

iottyar

Oft

jrceimal

tn

einem

» o n £ > f ì mi)

5Wonaten C b c r i t a l i e n

3eitraume

»on

fe$S

SBefi unb » o n Söefl

bie un-

ìusrit^t

ftegrei4>cn

2 ) i e 23erhäitnijfe beö übrigen 3 t a l t e n ' ö beftimmten

n u n feine ferneren

Unternehmungen.

Unteritaiien

Kämpfen

immer

na#

Söiberftrebenben gebänbigt unb feinem faiferlid^cn F l a m e n

3n

mit

ber

SBaffen

terworfen.

bunfyjogen,

if?m

bar.

feine

hatte

König

Stöger

£>errf4)aft behauptet.

feineä £ o b e é

erföien £ e r j o g

2luf

Stöbert

feit

1134

bie »on

(Japua

mit pifanifd;er # i l f e a n ber Äüfte U n t e r i t a l i e n ' é ; fogleidj

ju

it>m

@ r a f Statnulph batb

fam

Stöger

über

unb

matten

£erjog

mit

©ergiué

auö ©tctlien,

fen Stainuipty,

flrafte 2l»erfa

b e m feflen N e a p e l

2l»erfa

1135 ging

»on Neapel

if>m g e m e i n f a m e

r u n g unb jtoang i>crjog Stöbert, l i e b e r

unter

falfttye 9 t a < i ) ;

©acfye.

wie Slber

burety SSertjce*

nacf> ^ i f a u n b @ r a * j u flüchten,

ßben

fo

»ergeblici» j o g e i n e j w e i t e p i f a n i f d j e g l o t t e i n b e m f e t b e n 3 a ^ r e

6 1 ) AnDal. S a z . 1137: Imperator — yenit C a s s a n paeifice, ubi et celebravit Purificationem S . Mariae, occurrente illic sibi duce Ra•vennae cum debita devotione. — Muratori Annal. d'It. V I . 1137 ( a l t Cassan für Gefena) Savioli Annal. Hologn. I. I. 223. C. meint, e i fep 3 m o I a gettefen, b a i »on ber 23urg © t . Gafftano feinen Urfprung genommen $abe, unb M a s c o v Coinm. 80. n. 4 ( n a $ i j m Calles V I . 377) f a g t : Caesena f o r t e aut S . Cassiani oppidum. — S k i F a n t u z z i mon. Ravenn. II. 972, 35, 184, 393, 413, 415 erföeinen in mehreren Urfun* ben »erföiebent £>rti$aften b e i Ramend S . C a s s i a n u s in ben ©ebieten »on B o l o g n a unb S a s e n n a . SRan (ann f t $ e r annehmen, bafj ber ( i t r genannte ¡Ort im ©ebiet »on 3ta»enna l a g , beffen £ e r j o g &iet i o t y a t feine Ergebenheit bejeugte.

VnttrUailf«.

»ent

Smeien.

193

na$ Unteritötien; cd gelang tfcnen jwar, einige ©täbte, wie 1135 S i m a l f t * 1 ) , ©cote, 9 t o » e t t o ju p f ö n b e n t , b o $ S t o g e r à i > e r r * fcf>aft erbitterten jte ntc^t- S03ä$renb £ersog Robert 1136 use nad> £ e u t f $ i a n b ging, bed Ä a i f e r ä £ i l f e a n j u f p r e c ^ e n 6 » ) unb t i e f e n i m Säger »or C r e m o n a a u f é 9 i e u e m i t S i t t e n ht* flürmte6

4

), warb

9loger'ö, aber

Stoger'é

gegrünbet bertigen faben

f e i n Sanb » o n

ber i £ n mit ganje

war,

fo

befaf?

3iom ber

Statte

wie

3nnocenj'é,

pret

»on

3taiien

beö

ber

£atte

auf

SBie

©ewalt

f a u m i r g e n b w o bie Siebe

SIpuiien'ö

feiner

unb

ßaiabrien'ö

Neapel

feimfüdjtig

entgegen.

©egenpapfteö

feit 1 1 3 3

Solcar

3Tu3cien

getieft,

»erliefen

be^errfdjt.

Unteritalien

bie © e f t f c u n g e n bed p ä p f l t i t ^ e n © t u ^ l e d

©ewalt

weilte,

er

in

unb m i t b e m f d ; w e r b e b r ä n g t e n

ber S l n f u n f t beò S a t f e r d

in

2lfpt>on^, bem S o i j n e Ä ö n i g

belehnt £ a t t e ,

£>errf$aft

Untertanen

ntamfje

ßapua

na$

faft

ben

waren © a f t Stuécien

unb m i t ber V e r w a l t u n g

b e a u f t r a g t £atte.

3um

ununterbrochen

bem £ o b e

(1134)

na^bem

geblieben.

ber

ÜJfat£ilbif4>en

Sänber

SBegen b e r Iefcteren Ieiflete E n g e l b e r t ,

bem

V e r t r a g e S o t ^ a r ' ö unb 3 n n o c e n j ' d » o n

1 1 3 3 gemäß, auf bem

ßoncil

ber £ r e u e ,

obwohl eine

ju in

^)ifa ^5tfa

ijartnäiige

Succanern gejagt.

bem ^ a p f t e ben g i b

in

unb

glorenj

geinbin.

einer

gucecc&io

ben £ e r j o g

Hiarfgraffdjaft £uöcicn

warb

überwunbcit

D e r Ä a i f e r tyatte a b e r no » o r

£eutfcfylanb 1136

aber,

an

iucca

wo^l aufgenommen,

23«

Sd)lad;t

fanb

£>cinri4)

belehnt65),

unb

er in

»Ott bie

ben

glutei

f e i n e m 21ufbru$ a u ö »on

Saiern

unb b i e f e m

m i t ber

fiim

e$

ju,

feinem nunmehrigen V e r w a l t e r wieber © e l t u n g ju » e r r a f f e n .

02) H e b « Meie« a t l e « f. Muratori Ann. d'lt. V I . 1135. —

Uebcr

bie berühmte gäbet, baf» bei ber iroberung Stmatfi'é oen ben ^ifanern bie ^anbetten gefunben » o r b e n fiten

SR(ä)te

m s

unb baf gotyar baiauf mit bein tomi»

bat beutf$e berbrängt bobe, tfi toobl n a $ ben C m t e r u n «

gen © a w g n p ' 3 (@efeii^«erjeg Reinritt) batei mit bem Zapfte in perfëntit^e ©erütjrung fam, itetele er jur Surd)* fefcung feines $f>ronfoigeplanö für bienlid) pieit6 c ). Son Gaffano aué fdjicfte nun Cottar, trie er fdjon von ®eutfd)(anb auo bent ^apfte int SSorauô angejeigt tjatte, ben £crjog £cinrid) mit breitaufenb 9îittern tt>cftiid; an feine Shifgak 07 ); cv feitP wanbte fid) jumïcftft nad) 9ìa»enna, wo er von bem 2rjHf4)ofe Söalter, ber übrigen ©cifiiid;feit unb ben 33ornel>incn weit for ber ©tabt in fctcriidjcr ^roccffton eingeholt »»urbe68), unb fefcte bann gegen Siitcn langé ber 2Reereöfüfte feinen SRarfdj fort. 9?ad) fdjnelicr Grftürmung

C6) © e t » e w e i g e r t

tyatte,

b r a n g ?ottyar burety

b a ä Oefciet v o n " p e f a u r o 7 e r o b e r t e g a n o u n b © i n i g a g l i a 7 ' ) u n b n ä h e r t e fiel) bem

tt>iberfpenfHgert

Stncona.

£ t e erfien v o n

(5rji»tfci)pf ö o n r a b » o n iOfagbeburg u n b bem 2 f l a r f g r a f e n Cion* rab

»on

SBettin

angeführten

Raufen

l i e b e r jaf>i 6er»orbred)enben Slnconern botf) t a p f e r S t a n b , t i ä ber Ä a i f e r mit

großem

Scrtufte

würben

tyerteifam

i n bie ( S t a t t

» o n ben

in

a n g e g r i f f e n , Stetten je* unb

jurücf/agte.

bie g e i n b e £iefe

um^

fct>Io^ er j u ? a n b e u n b j u S D a f f e r ; i>icr m i t einer £ i ( f e f i o t t e , bie e b n e 3** , cifci a u « 33enebig terimfcnen warb

jur

Seeftäbten Ucbergafce

ju

u n b ben a n b e r e n bereit« un*

ii>m

geäftungen

geflogen tt»ar. unb

Äriegöfcebarf k t a b e n e S k i f f e f i e U e t i 7 3 ) .

mufjte 2U$

£ie

Stobt

£unbert tfotyar

mit

barauf

09) Annal. Sax. 1. c. ber D r t ijt rittet befannt. erjg ^einrieb bon (£a(fano au« treggefüfjrt, befanben (icb alio nid)t a d e nttigefornmeneit Söaiern. 70) £>afi S p o l e t o unterreorfen t t n i r b e , fagt O t t o F r i s . I. c . < 3 . oben 9lot. 72. F a l c o U o n c v . 1137 jeigt, t a g gotbar fidj p c r f d n l i i f c b e i @po. I c t O befanb : L e g a t i v e r o illi c o r a n i o m n i b u s j u r a v e r u n t , i i n p e r a t o r e m illos a d civitatem Spolettali dimisisse. — M a s c o v C o u i m . 8 8 n . 1 jeigt f $ o n , baß M u r a t o r i A n n . d ' I t V I . 1137 mit U n r e c h t baran jroeifle, ob Ìotfcar bei S p o l e t o gewefen fep; er i r r t aber unfheitig felbft, wenn er 5ot$ar e o r feinem 2 l u f e n t & a l t j u germo nad> S p o l e t o geben l ä ß t ; ber Umweg con a n c o n a n a $ S p o l e t o unb von ba triebet notbliib n a # g e r m o ift roenigftena n i $ t eorauijufe&en.

Sofler »or G r i b f d j t t u r , ben leiten

ließ77)-

197

Sicilien.

er t i e f e n f ü r fernere © T ö n u n g b e i E i n g e t r o f f e n e Nachrichten

fien fie u n e i n n e h m b a r ;

Saifer

fer

fid> b i e

< p f a l j g r a f e n 2ßilf>elm » o r bie © t a b t

£reffítd)fte befe(iigt, ber

unb

eine größere Slnja^I eifriger © u n b e ö g e n o f f e n

wähnten 30g.

©täbtern

erleichterte b e m

warfen

b e i n a ^ e n geinbeS auf ben © u r g e n immer

ten

«ontab.

©Ú

©erge Äaifev in

fon*

fc^ncibet

©cwoj?nern unb

anbern

m u l t i t u d i n e m p r a e d o n u m collocaTcrat, qui t e r r a inarique, qiiacque att i n g e r e p o t e r n n t , inauditis misoriis et calamitatibiis r e g i o n e s opprii n c b a n t . S i m i l i m o d o p e r t o t a n i f e r e I t a l i a n i (natürlich lt>aé itmi bacon oefcorte) f e i : e r a t . 82) A n n a l . S a x o I. c. : C a s t e l p a g a n , nOrbHjefilici) »011t OTontC (Diligano. 83) Annal. S a x . I. c . : R i g i a n . 84) A n n a l . S a x . 1. c . : Unite d u x C o n r a d u s p r o f e c t u s Montoni G a r g a n u m obsedit tribus diebus ( a m 5 , 6. u. 7. 2J?ai), d o n e c veniente cum e x e r c i t u I m p e r a t o r e v i l l a m q u c et C a s t r u m i m p u g n a n t e — se o m n e s t r a d i d e r u n t . — F a l c o B e n e v . 1137: e i v i t a t e m S i p o n t u m et Montum S . Angeli octavo die i n f r a n t e m e n s i s Maji c o m p r e h e n d i t ( 8 . tinr(einrid?, w i e eè fdjeint, S i e n a

)

naefy 3 3 e r w ü f t u n g b e r U m g e g e n b , j e r f l ö r t e e i n e b e n a c h b a r t e g e f t e unb

citte

na$

bie © ü r g e r

©roffeto.

mit

©d>mäl>ungen

unb

offenen Singriffen.

würben

abgewiefen;

nommene

^Belagerung

unb lange

SBiberftanb

ten

i>ter

man

216er bie

hiermit £uäcien'3

war

unb

bie

ftd> i n

teiftenben © u r g

£erjog ©roffeto

cprcnuoll aufgenommen ©eftgungen

auó

breite

«turbe,

ber © e w a l t

©teinwürfen

£er}og

einer

unter»

fef>r

fefkn

bei ber © t a b t ,

braänger 2lna!(et'i.

M u r a t o r i 1. c »ermuttyet, ti

fep

ifl fe&t matyriäpflltcf>en SBiberfpruch«, b a ö © e l b DaS

war

Äriegö* un*

behielt92).

i n b e r £f>at nicht g e e i g n e t , bem £ e r j o g e bie

© u n f i b e ¿ ^Japflcö j u

gewinnen.

g ü r ben Jlugenblicf machten ftch j'eboch fetne übelen gen

geltenb u n b £ e r ä o g H e i n r i c h

f u h r f o r t , ben on S l n a f l e t b e f i r i t t e n e n , Slnfehen j u

unterwerfen.

Crinen A n h ä n g e r

bed

C e n t e r n , ben 33if an Slnaflet

unb

ftönig

an*

fctyiojj unb von t^nen betätigt » u r b e , ttjcijjrenb bte ©egenpar* tei, kreide einen jweiten 9lainalb erhoben tjatte, burd) SBoten beim Äaifer iit Sìauenna Älage

führten

unb eé leid)t bunty*

f e s t e n , baß tiefer »on 9ìa»enna a u ö , ben erftcn Siainaib für einen geinb be$ 9ìeid;eé e r f l ä r t e 9 6 ) .

D a é tradite iim jebod;

nidjt j u m 2öeid>en, »ieime^r ließ e r ,

fottìi

fpenftigen

i u Raiten, alö ben n a ;

ber 9Rönd;e in 3

a u m

um ben «nber*

Renten £ e r } o g fammt bem ^ a p j i e 3 n n o c e n j abjmttefjreit, einen gctpijfen

©regor

mit £ i i f ò t r u p p e n

^crfccijicbcti ° 7 ) .

SDicfcv

»erivüftcte bie umliegenbe ©egenb, um baó beutfdje # c e r fern ju St.

galten;

unb obgieid; baö a m

guß

33«geö

liegenbe

©erinano i e i ^ t baf>in gebraut würbe, ^ m t o c c n j unb i'O;

tfjar anjuerfenuen " ) ,

fo gelang eö bod) bem £er$oge burd)

eine eiiftagige ®eiagerung beö S e r g e j nid;t, b a i Uebergabe

ju

jroingen.

fìiojier

juv

D e r 2tbt lehnte entfliehen bett »on

3 n n o c e n j alö wahrem s j)apftc geforberten © e ^ o r f a m ab unb ließ bie © o t e n beffelben auä bem S o f t e r jagen

9D

).

Dagegen »er«

mochten ifm enbiid) t i c »ont i > e r j e g ^eiitric^ mit t{;m begon»

05) ct&anblungen übet b a i Ä l o f h t jeigen ti n o # beutli$er. 101) Petr. Diac. C. 105: Falco Benev. 1137; Annal. Sax. 1137. 102) Annal. Sax. 1137. 103) Falco Benev. I. c. berietet: Beneventum venit praedictu.s

204

« b a t t i t i XI. Qtneotnt.

titeen ©tutyíeé, w a r t>ur$ £ 5 n i g 9loger'¿ £ ¡ í f e in bie Oewatt Slnaffet'ó gefommen.

D e r Grrjbifócf 3ÍPffcmanuó

mar beó

tefetcnt ©efdjópf; ber ßarbinal ßreecentiuö bier fein 23icar. 3 u tyrem £3>u£e flattb ifjnen eine 3íogcrfd)e ©efagung Seite.

Sogleid)

fanbte 3nnocenj auö bem f a g e r ,

beim 3?erge beé ^eiligen gelir

nafje ber S t a t t

gen

beu

»par,

jur

Unterljanblung

(¿arbinal

jur

trelacó

aufgefd)foí

©erl;arb

ai.

2>ie$ fyatte einigen Grrfolg, fo taf? ber ^ e r j o g am nädjftcn £age ( 2 2 . 9 ) í a i ) feinen Stanbort »eranberte, unb cine fütyne unb überrafdjenbe Stellung i n ber ©teñe am gfuffe einnahm. Darüber geriet^ bie 21nafletíf($e ^ a r t e i , burd) Grrjbifdjof 3íof= femanuö j u m Söiberflanbc aufgeregt, in £ a r n i f d ) , unb weíle bcv 23ürger bie erneuten Unterljanblungen beö ßarbinalö ©erljarb gliicflidjcn gortgang nehmen, wagt fie einen 2lu?falí gegen baö beutfd;e JT?ecr.

£er-

jog £einrid) aber überfallt bie Singreifer unb treibt fie mit einem großen Söerlufl an í o b t e n unb ©efangenen in bie Stabt ju= rö(!. D i e P e t e n t ausjulöfen, fam ein J f j e i l ber 33ene»enta* ner am frühen SWorgen beé folgenben £ageä (23. SOíai) in'ö Vager unb unterwarf ftd> fammt ben balb freigegebenen ©efangenen bem ^apfle.

D i e beutfctycn

ftrieger,

woljl unjufrie=

ten, alo fíe einen frieblid;en 93ertauf ber Dinge, wobei itjnen bic gereffte 2?eute entgegen mußte, bewrfietyen faljen, waren jeßt burd; einen racfyebiirfienben ©eneventaner, 3aquintuä, ber feit brei

auá ber Stabt »erbannt war, teid;t baju be-

Apostolicus d e c i m o Kalendas J u n i i . ®aJ trace ber 23 Tía i, t i n S o n n t a g . — D j n n : a l i o autem die adveniente — castra inde amovit die v i d e l i c e t Sabbatbi. Der näcbfle ©onnabenb nacb bem 23. -Kai TOüre ber 29. STOai, ba roar ater 3nnocenj berciti bei Sari; alio die beifit aber geroifh „am folgenben l ä g e " ; bai Wäre jeboer if} gan} geroifi für decimo Kalendas Junii JU irfen duodecimo Kalendas Junii. ®ann fanb bie Snfunft ©tatt am 21. 5D?ai, g r e i t a g ' i ; alio die beißt bann: am 22. ®?at, ©cnnabenb'ä, unb die dominica: am 23. 9J?ai, © o n n t a g ' i . — Damit ftimmt Falco Benev. febfl über« ein, inbem er bann fortfährt: His ita pcractis — iter arripuit V i l i . Kal. Junii, ut ad imperatore»! festinaret; b. i. am 25. 2J?al.

Stapft n a » « o i f e * in 8 a r i -

205

wogen, i n bie (Statt j u r $lünberung einjubringen. Stuf bed 1137 f)apfteS S i t t e n jwingt jebo^i £ e r j o g £etnrt bie fccreitö Sin* ftürmenben in'ö Cager gurücfjufetyren. Demungeadjtet fiürjt (icf) 3aqutntud mit einet ©4>aar in bie S t a b t , nimmt ben ßarbinai ßreäcentiuS gefangen unb fäicft tyn in'ö Cager junt s ß a p j i 1 0 4 ) , ber ijm foglei$ jum 9Kön4>e fäeeren läfjt; erhält aber feibft im ©efecfjte eine töbtli^e Sßunbe. 3 n ber ent nidjt; er eilte mit bem £erjoge über £ r o j a , baö otyite tt>ertjiretcfy genommen unb geptünbert warb l 0 6 ) , jum Äaifer, »on bem fie mit großen (^renbejeugungen in ©ari empfangen würben. Slin ^ f i n g j k fe^e (30 ÜJiat), fcaö fte f>ier beifammen feierten, iaä ber ^Japfl fetbjt im Älofter beö ^eiligen Wfotauä bie ÜJieffe 1 0 7 ) . 2)aö Unterjiodjutigöfyjüm 9toger'ö offenbarte bei © a r i feine ganje £attIofigfeit. @r £atte j>ier eine befonberä fiarfc © u r g errieten laffen unb eine bebeutenbe, jum Zfyeii auö (Saraje* nen befte^enbe ©efafcung hineingelegt. 3 e fcfywerer aber bie$ 3 0 $ auf ben ©urgent lajtete, um fo größer ¿{>re Segier, e i

104) D i e greigniffe bei SBeneoent auifü{irtt bei F a l c o B e n . 113", ber Slugenjeugc berfelben w a r , unb befien 9 l a $ r i $ t e n b a t e r benen b e i P e t r . Diac. C. 105, bie im Ginjelnen » i b e t f p t e ^ e n , »orjujietien finb. — Annal. S a x . 1137 erjä&tt, b a f j jreei (Jarbinäle fcier »on 3n>»>cenj i n ' i Älofier gefdjidt rootben fepen. F a l c o tveif bloé »on d t c é c e n t i u é . 105) Falco I t e n e v . I. c. : Kosseinanus — noctis silentio t i m o r e coactus fugit. w a r in ber 9 l a $ t »om 23. j u m 24. SKai. D i e folgenbe ßibeileiflung gehört alfo j u w 24. J R a i . IOC) Annal. S a x . 1137: H i n c T r o j a t n t r a n s i e n s illamque despol i a n s — . P e t r . Diac. C. 105 f a g t : T r o j a i n — applicuere, q u a m a b s q u e p u g n a a civibus aeeipiebant. @r fügt aber i r r i g ( i n ) U : e t oppida q u a e q u e adjacientia cum G a r g a n o atque S i p o n t o in s u i u n dominium v e r t n n t Die« Ratten f $ o n f r ü h e r ber Äaifer unb {»erjog S o n r a b get r a u . © . oben © . 198 9?ote 84. 107) Ueber bie greigntffe in S a r i f. F a l c o B e n e v . 1137, Annal. I l i l d . , C h r o n . M o n t . S e r . 1 1 3 7 , A n n a l . S a x . 1137, O t t o F r i s . C h r o n . V I I . C. 20, (Mon. W e i n g . C. 12), Chron. M a g d . (Meibom I I . 329).

206

2 I b f $ n i t t XI.

1137 aíjufcf)üííeírt.

Stöger'«? U n t e r í i a n b l u n g e n .

® a ^ e r Ratten jte, a t é ftc^ ber ß a i f e r ber © t a b t

n a c e r t e , beretfö bie «Belagerung ber 33urg b e g o n n e n , itnb t h n b a n n m i t ftreuben nocí) v o r bem ^ f t n g f t f e f t e a u f g e n o m m e n Sachtem

nun

auc£> ^ c r j o g ^einricE; feine © p a a r e n

1 os

).

í;evíeíge=

fü|>rt, w a r b ber g e m e t n f a m e g e t n b m i t » e r e i n t e n G r ä f t e n u m . f^toffen.

dv

wtberftanb

lange unb t a p f e r ;

»tele ®eutfcf)e,

u n t e r ihnen ein © r a f © i e g f r i e b , f a n b e n hier i h r e n £ o b . Söocfjett t a n g

, 0 9

fíen j e n e r 3 " * / Jauern

SSter

) ließ ber Ä a i f e r m i t alien S e í a g e r u n g é f ü n = 23urg

fcefämpfen,

jufammenftürjten.

9tun

big bie

untergrabenen

w a r b bte 23urg genommen

u n b ber 3 e r f l ö r u n g g>retö gegeben.

3 n b e n t bte g i a m m e n

um

f t $ g r e i f e n , w i r b bie S e f a ^ u n g niebergemegeít, t n ' é SDíeer ge= j i ü r j t unb über f u n f j i g an

ber 3 a h t ,

nteift ( S a r a z e n e n , fteftt

m a n baíb r í n g é u m ben rauchenben £ i ; t t t m a u f g e h ä n g t .

9lur

w e n i g e f p a r t m a n f ü r bie © e f a n g e n f c ^ a f t . ® e r g a l t biefer 33urg, bie u n e i n n e h m b a r geftfuenen, w a r f ü r t ö n i g Sieger ein h a r t e r ©chíag, w e i t e r feine gefnecfjteten S a n b e a t é ein 2 3 e f r e t u t i g é j e t t | e n bitrcíjtonte. Itett,

Saíabríen,

j a ©teilten

2>a$ fübíttfje

hoffen freubig,

baíb bie ttor
über £raui (anbeinwäitä gegen bie genannte Stabt, bie ftd) • j'ebod) feinbtitf» jeigte. SBierjig 3?itter würben au$ if>r auf Ännbfäaft abgefcfjicft, aber »on bem anrücfenben £eere junt J^eii getibtet. 3^nen ju Reifen, matten nun bie Sflelfitaner einen Sluöfali, unb würben mit 3urüdiaffung »on mcfjr alä brei^unbert lobten geworfen, ©alb faijen bie Sürger bie ®e(agerung beginnen, unb über* gaben bie S t a t t fdjon am foigenben J a g e 1 ' 4 ) . Slm 29. 3uni feierte ber itaifer in ifyr ben ^Jeter^aufötag 1 l s ) . Die £er* jogötvatfi für Simulien fam jebotty tytx uod> niigt, aber femeewegö »crm'dHet. Slufjer m e i e r n ftarf befefligten ©eeftabten an ber SBeftfüfte Unteritaiien'ö unb großen ©ebieten in ßaiabrten, befaß er nodj feine Siüftfammcr ©ieiiien, »ou wo auö er jeben Slugenblitf neu gefiärft naefj OMien einbrechen fonnte. 3|>n bort im an* I I I ) Annal. S a x . 1137: I m p e r a t o r consulens quam p e c u n i a e , seinipagano omnino recusavit. — Otto F r i s . Chr. bem eintreffen b e i Ä a i f e r i in S a r i e o n ber auf ibte SSer^eblic^feit bem Ä a i f e r

autein paci E c c l e s i a e m a g i s t y r a n n o trällere p r o v i n c i a m VII. C. 20 erjci&It bor ben Unterfcanblungen SRoger'i, eine angeboten, aber

beim •Jtntütftn beffelben ftct> M i © e b i r g j u r ü d g e j o g e n &abe. £)ier»on Weiß jebott fonft fein ©(^riftftcller. J12) ® t e i »rgiebt a u i einem ©riefe 8ot$ar'$. M u r a t o r i s c r i p t . I V . 021. © . a u $ P e t r . Diac. C. 108. 113) © i $ e r erf» n a $ bem 21. 3 u n t . 2tn tiefem S a g e ftelü 3 n n o . c e n j in © a t t eine U t f . auÄ, b. S c h a u n a t . bist. F u l d . p. 171. — l l r f u n b e n beffelben »on S a t t b a t i r t : » c m 2 . 3 u n i b. H u n d m e t r . S a . lisb. III. 305; »cm 1). 3 u n t . Mon. B o i c . V I I . 97. 114) Anna!. S a x . I c.: E t a l t e r a die cum de obsidione I m p e r a t o r t r a c t a r e t , civitatein t r a d i d e r u n t . F a l c o B e n e v . 1. c. f a g t : s u p e r civitatein Melliuin Apostolicus e t I m p e r a t o r v e n e r u n t et eaui viriliter obsidentes, diebus non multis elapsis c o m p r a e b e n d e r u n t — . ift t r a b t » fitetnli($, baß bie © l a b t a m 26. 3 u n i f $ o n übergeben w a r , ba (1$ an biefem S a g e e r j b i f ä o f $ u g o oon (Eöln bereit« in tyt befanb. © . S e i » läge V I I . 115) Annal. S a x . , C b r o n . S a x . , C h r o n . M o n t . S e r . 1137.

908

B b f f t n ü t XI.

niiufcWbenteft bet

f>mt«.

U 3 7 g e f l a m m t e n @ i $ e f e i n e r i>errfaft a u f j u f u ^ e n u n b j u ju

rieten,

befc^top b e r Ä a i f e r ß a l a b r i e n

naef) © t e i l t e n ü b e r j u f e f c e n r e r ÜJteinung.

).

Stbcr

baö

£eer

war

unb anbe*

» o n ber £etmatt)

ijatte Äinb

Äönig

geroeeft, Sloger'ö

1 1 7

lange Entfernung

©runbe

burc^jie^en

i n b e n b e u t f ö e n K r i e g e r n b i e 6 e ^ n f u d > t naef) S S e i b u n b mächtig

Die

116

ju

unb )

ntc^t

fd>of

2l(bero

na^m. von

9?aften, bie ber

25er

£rier

33efted)ungen fiaifer

bie ß a r b i n ä l e

würben

Söcrjögeruitgen angefetyen, u m ber S o m m e r t e

verfugte

» e r m e t y r t e n - fünfMuty b i e e n t f t a n t e n e

j u f r i e t e n ^ e i t über bie f a n g e n jelnen D r t e n

erfoigioö

alä

bie

u n b alö ber

Urheber ftaifer,

an

ein*

unb

(5rjbi=

ber

fielen

ofme

j u entgegen, baö Cager in'ö ©ebirge

b e t SJieifi » e r l e g t p a t t e

M 8

),

ba brad;

Un*

na^c

l?ier b e r l a n g i e r b a t *

t e n e U n r o i t i e b e ö £ e e r e ä g e g e n j e n e i n e i n e m g e f ä t > r l i d ; e n SUtfftanbe

auö.

6d>on

broljeten

Raupte, ben S a r b t n d i e n

bie

SBütyenbcn

bem

&ird>en*

u n b b e m (Sirjbifctyofe b e n J o b , a l ä

ber

Ä a i f e r fid> a u f ö *pferb w a r f , u n t e r fie f p r e n g t e u n b m i t f t r e n » gen ÜKajjregeln ben 2lufruf>r b ä m p f t e

119

).

11C) O t t o Fris. C h r . V I I . C. 2 0 : Itaque A u g u s t u s eiecto de Campania et Apulia R o g c r i o d u m eurn in Calabria quoque seu Sicilia persequi i n t e n t â t , a suis qui iam longo t e m p o r e e x t r a patriam inorati. u x o r e s , liberos et amicos v i s e r e cogitabant, r e v o c a t u r . 117) Romuald. S a l e r n . p. 188: f r e q u e n t i u s nuncius in e x e r c i t u m i m p e r a t o r i s m i t t e n s Principes e j u s promissionibiis et inuneribus ad suuin auiorem et g r a t i a m a t t r a h e b a t . — S i n Seifpiet toit 9îoger ben S o g t SRit&arb, ben ber Ä a i f c t in ber S u t g Œaflelpagano jurüdgelaifen, b u r # 3 3 e f k $ u n g j u m Serratfc Derfüfert, e r j a g t a u $ ber A n n a l . S a x . 1137 p. 073. ©a^ier f a t Cinnanius (epitome r e r . ab J o a n n o et Alexin C o m n . g e s t . B o n n a e 1830 p. 90) j u m ¿t»fil JbO&l 9 i e $ t , Wenn er f ü g t : r/v ns Tiß JovTijgrj yctfißQoi, of TO fiiyund Tt naç a VIM iâfJurtjro —. Toùrov è 'PoytQioi vntiSttif xçqftaci « vnoxktiptti àvinHOt — . B t c f c t yttftßqlit fönnte n u r $>erjog £ e i n r i $ geroefen fepn (feinedttegcS, » t e O u F r e s n c p. 335, 9iote 90 «mut&et, Diainatb, ber fpäter j u m £ e r j o g voit Slpulien erhoben tourbe). iDtefei Çabe, erjäfct barauf C i n n a m u s reciter, ben ©efaitg j u m SRütfjuge angefltmmt, worauf (id? bad $>ecr jerfireut fcabe. Qê ift me^r aW e i n 3 " t ( i u m in biefer 3lat$ricrjog £ e t n r i $ 5« werfen. I I S ) Annal. S a x . 1137: I m p e r a t o r c a s t r a fixit s u p e r m o n t a n a Melphiae, ubi q u o r u n d a m instinctu magna seditio e x o r t a e s t , Papain et alios Cardinales et Episcoptim T r e v i r e n s e i n n c c a r e v o l e n t i u m etc. 119) Annal. S a x . I. c. : H o c tuimiltu excitu.s I m p e r a t o r ascenso

© I > « n n u » 0 ) » i f 4 < a í o t f r o r nato 3 » n o c t » j .

909

2BaJ>rf ^otenja, wo er ben SBifc^of £einriörung beé ©egenpapfteé, bie gorberungen:

er foilc m i t

feinen « K ö n g e n bem ^ a p j l e

g i b ber SEreue unb beé ©eí>orfamé letflen, fiel) g a n j ¡¡Belieben anfjeimftellen unb toegen ber f r ü h e m S l n a H e t ' S , jebe ifmen auferlegte © t r ä f e bulben

ben

feinem

Slnerfennung ,S3

).

Damit

fließ 3 n n o c e n j gegen bte S i e b t e fowotyl be¿ t a i f e r é ,

ber ftd)

v o n 2Uteré I>er a l é befonbern ernt SDionte

ßafftno'ö

mit 9 i c $ t b e t r a c h t e t e l 2 4 ) , a l $ beó t l o f t e r é felbft, beffen D r * benéregel jebe © b e é l e i f l u n g » e r b o t l l s ) . ben Slbt aufgeforbert, a m 2 9 .

£ ) a $ e r t>atte tetfpar

ftd> i n SDfetfi cinjuftnbcit

unb j u m Grriteié ber beiberfeitigen S i c k t e bic S l o f l e r p r m l e * gten m i t j u b r i n g e n 1 1 6 ) .

2 ) e r Slbt t r a f jeboef), nací) einigen 33er;

Sögerungen feiner Steife, erft Slnfang 3 u l i ' ö ' 2 7 ) i m ? a g e r beS 122) Petr. Diac. C. 108. p. 564: cam Innocentius Papa Secundus litteras per omnia Casinensis Ecclesiae adjacientia Monasteria, nc supradicto Electo, yel Fratribus obedirent, mandaYerat. 123) P e t r . Diac. p. 565: — jurejurando firmare, ut qiiicquid Pontifex praeeiperet implere morigeraret et filiuui Petri Leonis cum suis refutans anathematizaret. D a n n : Pontifex — coepit vehementer Imperatori instare, ut jurejurando filium Petri Leonis anathematizare a Casinensibus Monacliis faceret, et per sacramentum fidelitatem et obedientiain Papae Innocentio et ejus successoribus proinitti faceret — e »on Sdente dafftno 6. Muratori IV. 621. 3 m crfien: Nos vero in omnibus debitam tuitionem Ecclesiae vestrac exhibere volentes. 3m jweiten nennt f t b a i S l o f f r r : specialein Camerae nostrac Dornum. 3™ brittcn an ben 2li>t g e r a t e t e n fagt e r : — scias, quod Ecclesiae tuac jus, quousque vixerimus tuebiinur, nec alienae potestati unquam permittemus, quod nostri juris est, et quod ad Imperialem spectat dignitatem. 125) Petr. Diac. 1. c. 126) S . ben tn ber 9lote 124 citirfeit brittcn S r i e f S o t f a r ' i : mandamus tibi, ut assumptis tecum sapientioribus, eodein omnibus postpositis Tenias, omniaque Imperatorum Privilegia tecum deferas, jus Ecclesiae tuae ostensurus. 127) Petr. Diac. C. 108 faflt, bet 2lbt retfle »on OTonte Safllno ab in NatWitate S. Johannis Baptistae (24. 3uni). D a n n : E o itaque die, quo c m t a t e m S. Germani egrcssus est (24. 3 u n i ) Teanensem deven e r u n t ad urbem, ibique IV. diebus — uiansere (alio »oni 25. bttf 2S. 3uni). D a n n : Indeque progressi Capuarn devenere (fru&fleni ant 29. 3 u n i ) . S a r a u f : altera autew die ( f r ü h e n « 30. 3 u n i ) coeptum iter

211

fDíonte S a f f t n o .

ÄaiferS beim Sago «JJefole, im ©ebtete »oit ^otenja, ein, wofnn 1137 ber ftaifer mit bem ^a^jle fttf) eben sott ^otenja auö begc= ben fwtte 1 2 8 ). £>er Segte wollte ben 2Ibt famtnt feilten S5e=> gleitern »ot (grfüliung feiner g-orberungen bag Sager gar nidjt betreten iaffen; bemungead)tet ließ iljnen £ot|tar ein 3ett neben bem feinigen a u f l a g e n 1 2 9 ) . ®ie »om barüber erljo* tenen Klagen, baf ber Äaifer ftrcpcf) ©ebannte 6ei fify auf» neunte, tefc^teunigten eine Unterfu^ung ber flreitigen fünfte, mit weiter in Cotftar'S ©egenwart am 9. 3 u i i begonnen würbe. S i e 3iecf)te beS SUofterö »ertljeibigte ber £>taconu$ ^eter, ber gortfe^er ber tontf »on SRonte dafftrto; fein ©egner war ber Ciarbtnai ©erfjarb. 511m 18. 3 u l i würbe ber «Streit täglich fortgeführt 130 ). 2)er gjapfl wollte iange arripientes per furcas Caudinas Beneventum applicuere. — ®amt p.565: lllucescente Tero castellum egressi (b. f. früfjfienö ant Í. Suit). — hierauf erft folgt tiefe (Srjablung feinet Slnfunft im Soger. — ff} rcabrfcbetnlid), biefe Slnfunft am 6. 3utt ftattfanb. — Petr» Diac. ber slnfunft unb fagt p. 566: sieque eo d i e ab Imperatore discessum est. ©fltauf fagt alio vero die babe ft(§ ber ^Japjl über bie aufnahm« beftagt unb ber Satfer baber bie Sle^táunterfu^ung angeorbnet, p. 571: D u o d e c i m u s ad talia peragenda dies statuitur.— ¡Darauf p. 572: Postquam vero dies est reddita terris (bamtt mtint er ntebt ben duodecimus dies fonbern ben S a g , welker auf ben alius dies folgte). — ©arm fprt^t er öon ber folgenben 9iad)t unb fäbtt fort: Mane itaque facto. ©teS war bet Seginn ber Mnterfu«$ung, ber 9. Suit (f. SRote 130). — e « ergtebt ftcb bterau« alfo, bag auf ben brit« ten Stag Bor bem 9. Suit, aífo ben 6. 3uli bie Slnfunft ju fegen ift, unb baä geftfefcen ber Unterfu^ung auf ben 7. 3uti. ©aber ift ba$ SEBort Duodecimus jebenfatlé falftb. Gré roar niebt ber Jftölfte, fonbern bet jtteite Sag nacb bem 7.3uli, für ben ber Seginn ber Unterfu^ung befiímmt »urbe. — 3ugleif& ergtebt ft4) btetauö, baf» bet Äaifer 6., 7. unb 8. Suit bereits bettrt Sago gjefolc war. 128) Falco Benev. 1. c.: civitatis Potentiae fines descendit: ibique juxta fluenta de lacu Pesele per dies fere triginta moratur. — Petr. Diac. C. 108. p.565: ad lacum Pensilein, ubi omnis Imperatoris exercitus cum Papa Innocentio residebat. — (Sin S3rtef beö ^Japfteé »om 20. Suit, » o er fttb nodj beim Sago ^Sefole befanb (f. 9iote 141) tfl batirt in territorio Potentiensi. Bibl. Cluniac, p. 765. Baron. XII. 260. 129) Petr. Diac. 1. c. p. 56«. 130) S i e SSerfammtungen ttmtben begonnen am 9. Petrus Diac. C. 109: séptimo Idus Julii. — gortgefe£t: C. 110: póstera vero die, b. i. 10. 3ult; Cap. I l l : Altera vero die: 11. Suit; bann am 12. 3uli. Cap. 112: quae hesterno d i e — . Hiis dictis quarti dies

14*

212 1137 » o t t

Sbf$nitt feinen

XL

gorberungen

burcf) S B o r l e g u n g

ber

@rie$tf$e ntdjW

aiten

nachgeben,

faiferti^en

flcrö bie g a i ^ e i t e n beffelben u n b jierricfjaft ü b e r baffelbe b a r t y u n , ber ^ a p f t a m lieg

1 , 1

13ten

) , unb am

bereits

©efanbtf. aber

Cotyar

^Privilegien

tem

Slo--

feine ausfäliefjlictye Scfjug* « n b ^ i c i t fo f e f i a n

fie,

ben geforberten £ r e u * ( 5 i b

18.

lieg

bcä

Sitte,

tag

fallen

wie feinen ÜJföndjen,

auefy b i e i j j n e n j u g e b a d j t e © t r ä f e b e r G r n t f e t j u n g f d j e t t f t e 1 3 2 ) . 3 e t j t erft

fäwur

b e r 2lbt u n b b a l b b a r a u f f e i n e

fflegleitcr

© e g e n p a p f l 2lnaflet ab u n b S n n o c e n j © e l j o r f a m auf

com S a n n e

tot

3nnocenj

befreit,

erfdjienen

würben

, 3 3

).

ben ©ar^

fie m i t e n t b l ö ß t e n g ü f j e n

j u m Äuffe jugelaffen.

S ö ä ^ r e n b b e ö l a n g e n 2 I u f c n t f y a l t ö a m f a g o ^ J e f o t e erfcf>ie= nen gricdjifdjc ©cfanbte »or bem iiaifer mit großen fen

u n b ®lücfwünfif;eit wegen

SÖaffen gegen K ö n i g Dfoger '

3 4

ber ).

gliicflid;cn

am 19. 3 u l i

1 3 5

)

feiner

(Sin b i ö p u t i r l u f t i g c r © r i e d j e

f a n b a n bem ® i a c o i t u $ ^Jcter feinen 2 ) f a n n . tyeibigte

®cfd;cn=

Crfolgc

2)er

Ccßtere »er*

» o r bem i i a i f e r bie r ö m i f d j e Kirche

« s t s o l u t u s c o n v e n t u s ; C. 1 1 3 : F a c t o itaque m a n e : 13. 3 u l i , ? o t $ a r b e t r i e b t bie gortfefiung auf ben 17. 3 " ! ' / p- 5 8 0 : post q u a r t u m dieui. — Unterteil feßt *JJctet © i a e o n u i ben (Streit mit einem 5N»ni$e » o t bem S a i f e r fort unb jroar a m 14. 3 u t i . P c t r . Diac. C. 114. A l t e r a die, unb a m 15. 3 u l t , p. 5 8 1 : Ubi a u t e m T y t a n e u m j u b a r resplenduit a r v i s . — 2im 1 7 . 3 u t i (bem bierten J a g e n a $ bem 13. 3 u l i ) bringt ©erwarb bie Slntmcrt be¿ ienen, u n b b e f r e i t e n bie @ t a b t » o n

tyrem

Oranger,

baranf

j w a n g e n fíe SImalft j u g r o ß e n © e l b j a ^ t u n g e n u n b j u r U n t e r e w e r f u n g , e r o b e r t e n 9te»eUo, @ c a l a 1 3 T )

u n b j o g e n enbíid; a u f

e i n g e t r o f f e n e n ©efej)I be$ Ä a i f e r S i n S S e r t i n b u n g m i t a c ^ t j i g genuefifdjen unb bretyunbert amalfttanifd;en Scfjiffen c o r íerno,

# i i f ö t r u ) j p e n j u S a n b e gegen b i e © t a b t a n r ü d t e n , gerung

am

18.

3uli

tyren

nai>m138)

Slnfang

Ä a i f e r » o m Cago ^ e f o í e a u ä b u r d ) n e u e unter

£erjog

í>etnricfy, bem

b e r e n 33e* unb

139

).

glüdiid>e S l u ö f ä ü e gegen ,4

°).

©cö^alb

ftd)

2 l u g u f t ' ¿ » o m ? a g o ^Jefole a u f ü b e r Sttelia mujjte

142

unb

©t.

, 4 1

©e»erino,

) , »or ©alentó.

tyineingeíegt

bie f l o t t e ,

mad;te

wie

ber )

»on

£ a t t e , machte

gegen

Äaifer

bem

®emungeacfytet

w i b e r f t a n b bie « S t a t t a u f ä £ a p f e r ( l e u n b eine S e f a ^ u n g » i e r j j u n b e r t G i t t e r n , bie Ä ö n i g 9 f o g e r

»om

íruppenabfenbungen

ü f t a r f g r a f e n Slbelbert u n b

G r a f e n 9 i a i n u l p l j e i f r i g Betrieben w ü r b e

ljcer

@a»

w ä j i r e n b g ü r f t 9 i o b e r t » o n ß a p u a u n b neapolitamfcfye

baé

felbjt

?anb* Slnfang

u n b j o g m i t b e m ^5apf}e

weíd>eé

lefctere e r

erobern

2 ) e r © t a b t b r ó c e t e bei b e r S t e n g e

136) Petr. Diao. C. 116. p. 591 gttbt bie î i t e i : Legothetam a secretis Exceptorein, Auditoren), Chartulariuin ac Cappellanum Romani Imperii. 137) Falco Benev. 1137. Annal. Sax. 1137. 138) Falco Benev. 1. c. p. 122: quod et factum est XV. Kal. Augusti. 139) Die Stbfenbung £>erjog £>etnriatmi gefommen w a r er Anfang 3uU'

b e r S l n f u n f t bed Ä a t f e r « U n t e r ^ a n b l u n g e n m i t itjm, j a u l t e eine g r o f j e © e t b f u t n m e , erhielt f ü r bie n o r m a n n i f c ^ e S8efa$ung f r e i e n Slbjug über. ging

, 4 3

)

u n b g i n g n u n plöfclidj i n bie £ ä n b e beö K a i f e r ä

® i e ^ i f a n e r , b e n e n fnerburcfy bie g e ä f f t e S e u t e ,44

ent*

) , w a r e n b a r ü b e t feijr u n g e h a l t e n , » e r b r a n n t e n i n ber

SButy i £ r e müf>jam errichteten K r i e g s m a r i n e n a n h a l t e n , n a $ £ a u f e jurücljufefiren. » e r m o ^ t e n fie j e b o $ j u bleiben

I45

unb

matten

SDtc S i t t e n beö ^ a ^ f l e ö

).

3 n n o c e n j fetbfl a b e r befhritt b e m Ä a i f e r ben © e f i $ @a= l e n t o ' S , b a ö er a B päpfWicfjcö ( S i g e n t y u m f ü r jicf) in 21nfyrucfy naf>m.

®er

barüber

f e i n e Cfriebigung

entbrennenbe

nur

in

ber

heftige B ^ i f t 1 4 6 )

(Sntföeibung ber

fonnte

aligemeinem

g r a g e f i n b e n : w e m »on ©eiben Unteritalien überhaupt gehöre. ©ereitä

ju

ÜWelft h a t t e , wie

£ e r j o g »on J u l i e n b a m a l ö ber »om

e r j a g t , ber Ä a i f c r

e r n e n n e n Wolfen.

einen

2Sa^rfcf>einitd) ifl fcfjon

e r h o b e n e g i n f p r u d > i n n t e r n b getvefen.

D e n n 3 n n o c e n j I I . betrachtete U n t e r i t a l i e n a l ö © e j i ^ u m

beö

ätefla até Stocllino j u frptt) transeunte et Castro S. Severino espugnato, sieque Salemain adeunte — . 143) Rom. Salera 1. c. 144) Falco Benev. 1. c. giebt aW ©runb für ben 3">rn ber net an/ weil bit ©tabt sine eorum Consilio et volúntate ab Imperatore captam fuisse. (Sin ©tief 33ern^aib 1 £ Pon Glairöaur N. 140 (ben Mabillon irrig }U 1135 fefct), jeigt bie ©rünbe h e u t i g e r : Oportet ergo nunc, ut viri regiis magis favoribus et m u n e r i b u s hnnorandi, a vestra parte de cetero audiant et r e e i p i a n t , prout meriti sunt. 145) X>a6 fagt Falco Benev. 1. c. — Romuald. Salem, p. 169 crjctyU ben ganzen Vorgang anberä : 9iac$ gefaloffenem Sertrage fabelt bie ^ifaner noefc bie ©tabt angefeinbet, barauf Ijabcn bie Bürger einen Sluáfaíl g e m a l t unb einen böijernen £&urm ber 'pifanet serbrannf, bie, weil 8ot&ar timen feine £ilfe Riebet g e b r a u t , ftc$ entfernt unb f t $ postinodum mit SRoger »erbunbett hätten. — B e r Annal. S a x . 1137 erjifclt gar, bie ^ i f a n e r hätten b u r $ eine fünft(i$e 5Belagerungéma= f$tne bie ©tabt erobert, unb weiß »on ihrem 3 » i f t e mit bem Äatfet gar ni$t¿. 146) Petr. Diac. 107. p. 391: Quae res inter Pontificein et Caesarem dissensionem inazimam ministravit, Papa dicen te, Salernitanaui civitatem Romanae Ecclesiae a t t i n e r e ; Imperatore econtra non Pontifici, set Imperatori — .

e t r r i t ) t t i f $ t n i e t t a r u. 3nnocenj fiber «pulten. 2 1 5 pápfUúfcen ®tu$íe* unb fárieb am 20. 3 u l i an ten K i t $eter 1137 t>on ß i u g n p , 4 7 ) : /r ©ott $at unfern 2Rarf$ fo begibt fügt, bafj von 9íom bté S a r i faum eine ©tobt ober eine S u r g übrig geblieben, bie bem {»eiligen ^etruS unb und nic^t unterworfen unb geJ)orfam tfi." Süä ba^er je$t bie SeleJmungSangelegen» peit wieber vorgenommen würbe, »ereinigten fíe ftcf> jwar lei^t über bie $5erfon bei au ©eiefmenben; ob aber ber Äaifer, ober ber 9>apft Simulien ju »erteilen $abe, baé mußte fo lange einen ©treitpunft abgeben, afó bie Sßorfrage, wer von ©eiben ber ©eftfcer beS Sanbeé fey, nicf)t entfcfjieben war. 2)er (Streit War im ©ange, até fie nad> bem 18. S Ä u g u f l l 4 S ) »on ©a* lerno ftcf> über ©t. ©eoerino nací) 2l»eflino begaben. (5r fonntc um fo weniger ju einem befhmmten Síefultat geführt werben, weit im Sager bie erweifenben Urfunben beiberfeitig nid)t jur £ a n b waren 1 4 9 ) . SDian »ereinigte ft ju »erleiden. Äaifer unb *})apft übergaben barauf feierlich ju Stoetlino bem ©rafen Siainulpty bie £erjogti$e ga^ne Stpuíien'é j u g l e i $ 1 5 0 ) . «Kit biefem 2ift muß ber getbjug Sot£ar'$ in Unter* italien für beenbet betrautet werben; Salerno'S ©elagerung war $ier feine legte SBaffent^at. 2)er Äaifer bereitete 147) oben foirf) geifilidje Stiftung ben ©runbjug fd>wäcfylid)er Ci^araftere biibet unb ftd) in tiefen auf Sofien jeber männli(f)en Äraft geltenb mad)t, bei Sotfjar trat ftc in inniger, ungetrübter SBerfctymeijung mit jenen £ugenbcn auf, bie ben £ e r r f $ c r bejeicfynen. Bcugniß ift fein gaitjeö Scben, wie er baä Schwert ju führen, @ered;tigfeit j u üben, fein unb b e i 9ieid)cd 2lnfcf>n unb 'Biacfyt ju ertjitycn unb j u te« fefligeit wußte; n>ie pod) er barte. 2)ic 23crfitüpfung tiefer ßiemente braety ben Söibcrftanb feiner weitiidten geinbe; tym war bie ©runblage entjogen, auf ber er unter ben bei* ben testen £ c i n r i $ e n fo »iel Unzeit über £cutf$Ianb gebraut. Stnbererfeitö gab ftc totiwr bie Kraft, ben oft verfugten lieber* griffen ber ftircfye erfotgreid; entgegentreten. (5ö ift fein leeres 28orf, wenn wir l»cr fagen: er uerfiattb feine 3eit! — 2ltn 21. S e p t e m b e r 1 6 S ) ftieg er »om (>od;ttcrei>rtcn 9)?onte ßafftno, »ereinigte ftd; in S t . ©ermano wieber mit bem ^apfie, ging mit if»n über Slquino 1 T 0 ) itad) ^ranefte, erftürmte Ijier ein Diauberneft, von w e i t e m auö bie nad) 9iom ^iigernben

ICO) P e t r . Diac. C. 124: OctaTo die p o s t q u a m ibidem a d v e n e r a t — ad C i v i t a t e m S . Gcruiani descendit. 17«) 3 n a q u i n o am 22. S e p t e m b e r . P e t r . Diac. C .125: festmn S. Mauricii. g i n c an biefern S a g e b o r t auigefteUte l l r f u n b e i o t b a r ' i bei M i r a e u s I . 087, Marc. et. D u r . I I . 9 8 , O r i g . Guclf. I I . 5 3 5 , 15ertolet hist. de L u x . I V . J u s t i f . 5, ( M a l i i i . A n n . Ilen. V I . 205), Liinig I I I . 791, O i t i r Ocfrfjic^te »on Siefen I . Cod. dipl. 74 (in b a 3 I c p t e S u ^ Tarn bie U r f . bcöbatb, rocil C u i r 1. 00 Aquini in Campania f ü r ad>cn b ä l t ! ) . 3 e u g c n : b « '•patrianfc ^ e r e g r i n »on Slquiteia, ber (frjbifcfciife SHbero »on S r i « , (Sonrab »on OTagbeburg, bie SBiftfcöfe ^ e t n r i c ^ »on 3ie« genSburg, a b a l b e r o »on iüttici), 2lnbrea$ »on Utrecht, f>etnti($ »on l o u l , SKetngot »on OTerfebutg, änieint »on £)a»etbcrg, a b a l b e r t »on S a f e i , Ulrich »on Gionftonj; bie £ c r j ö g e £>einrt(b »on S a i e r n , Gionrab „ d e Suev i a " unb Uiri($ »on Ä ä t n t b c n , bie ^5fal}grafen O t t o bei Styetn, O t t o »on ißitteHbaat ben S e t i : bis \ i d e t ( L o t h a r i u s ) Italiaui, K o m a i u q u e quoque d e n u o vidit. ( f r berftfïcirt b i t t aber n u r , tva« er in feiner profaifdjen Grjä&Iung b e r i e t e t : L o t h a r i u s ili patriam rediit ( 1 1 3 3 ) r u r s u s q u e r e n o v a t o e x e r c i t u R o m a i n p o s t biennium remeavir. Ubi a s s u i n t o s e c u m I n n o c e n t i o in Apuliam t r a n siit. g a r n i t meint er atfo n u r , üot&ar fcv auf feinem ®?arfc$e n a $ Spulien in 9tom gewefen; » a « er(t feiner SBiberlegung bebarf. — ® e t ®îarict), ben ber A n n a l . S a x . b e t r e i b t , fiifctt öfllict) bei S o m b o t ü b e r , unb bad A u c t a r . G e m b l . 1137 f a g t a u i D r ü c t l i $ : ab i n g r e s s u a b s t i n u i t u r b i s Rouiae. — £ a $ e r bebeuten bie SBorte b e i F a l c o B e n e v . 1. c . : Romain t r a n s i e r u n t fo biet n i e Romain p r a e t e r i e r u n t . 175) »JJäpfHi^e U r f u n b e n : bom 1. O c t o b e r , f ü r a l b e r o »on ï t i r t in t e r r i t o r i o R o m a n o b. G ü n t h e r Cod. dipi. R . Mosel. I . 220. — bom 2 . October in t e r r i t . R o m , f ü r g r j b i f à e f ( j o n r a b bon SWagbeburg b. Sagittarius hist. duc. M a g d , iit ©opfen aUg. fcift. SDîag. I I . 4 1 ; f ü r betborn b. Schaten A n n . P a d e r b . 1. 7 4 7 ; bic ® r n e n n u n g i u t ! u n b e 2tlbe« r o ' i ;um Segalen, bie unftreitig j u biefem g e h ö r t , b. H o n t h e i m H i s t . T r e v . dipi. I. 536, L i i n i g s p . eccl. I. g o r t f . 210. — bom 3. DctO» bet dat. T i b u r t i b. Ärepftg ^Beiträge j u t $ i f t o r . bet f à # f . î a n b e II. 349, Schultcs dir. dipi. I . 330.

222 Sifftnüt X L

S t t n n u n o 8 o t l « * ' i u. 3 n n e c m j ' i .

iiS7 garfa I T S ) . 2)cm Älojler bafetbfl gab tr bte ihm »on Slitcu flet entjogenen 33eft$thümer jurüd unb faf) ftcf> gejwungen, eine benachbarte reiche unb mächtige «Statt, bereit gtnwotjner bie Slufforberungen jur Unterwerfung mit (Schmähungen er» wiberten, ju erobern unb farnrnt ber nahgelegenen 33urg in flammen aufgehen ju laffen. 3e$t trennten ftch *Papft unb Ä a i f e r 1 7 7 ) ; jener ging nach 9iom, biefer eilte nach SDberitalien, nicht ohne auf bem SZBege bah»n noch a u f möfe g a b e n l'cbeit.

mit bcm ^ e r j o g t í m m

beit

9?ad)fotger

baö 2lbcnbma£l

enbete

Saiern, í^m,

188

).

£er

fiegreid)

vcrfammclt

bcm

?lm

3.

Äaifcr ober

bie 4.

Seicfjnam w ü r b e

Ä a i f e r i n ü b e r S l u g ö b u r g burd> g r a n f c i t , jtd)

£ütte

Job.

)

ber

8ot$at'«.

f t e r b e n b e S a i f e r b e l e l m t e f e i n e n g e l i e b t e n @iegerí

fo^n, t e n Saufen

£ier

lob

lefcte

®ccemvon

ber

w o b i e 9ir»flrr enfiar'«, mil Sicmu ten ^cuanb fvrldit nedi auari(t)t be$iebt a l f o auf 1 1 2 7 . © a d t h r o n . U r s p e r g e n s e (Sögt. SOeitagc V I ) fefet biefe SSerlcibung näher auf bie S c l a g e r n n g d j e i t •Kürnberg'd, b. h- a u f 3 u n i — 3 u l i 1 1 2 7 . — 3 ) l l e l i n o l d ( L i b . 1. C . 5 4 . unb nad> tf?m Alb. S t a d . )u 1 1 3 6 ) berlegt fie f u r j bor ben jWeiten italienifcben g e t b j u g , a l f o in'S 3 « b t 1 1 3 6 : I m p e r a t o r ordinatis rebus tarn S l a v o r u i u quam S a x o n i a » , dedit D u c a t u m S a~x o n i a e i l e n r i c o , g e n e r o suo, Duci B a v a r i a e , quem etiam secuui a s s u m e n s p a r a v i t secundain profectionem in Italiam. 4 ) P e t r u s D i a c o n u s C. 1 2 6 . p. 599- lagt bie S e g n u n g 1 1 3 7 ben S a i f e r auf feinem (Sterbebette »olljiehen: Imperator, morbo simul et senio fessus, viilens sibi jamjain tinem y i t a e iinmiiiere, apud Clusaiu L i g u r i a e se c o n t u l e r a t , iliiquc I l e n r i c u m generuin suum de d u c a t u S a x o n i a e sibi baeredem instituens, gemmea coeli palatia — i m r a v i t . D i e neuem 0 e f $ i d ) t ü f o r f $ e r folgen nun ber einen ober ber anbern ber brei etflen 9?a(bncbten. SWuratori ( D e l l e anticlmii Estensi I. 3 3 0 u. A n n a l . d ' l t a l i a 1 1 2 6 ) folgt bent Dobecbin ( 1 1 2 6 ) ; © $ e i b ( O r i g . Guelf. II. 3 3 0 . n o t . ccc) unb S ö t t i g e r (§einrir ober weniger gejroungene Gonjecturcn bie brei erften 9lathri (©iographieen ber £>eutfd>en 1. 3 6 ) , burd> bie S e r m ä b l u n g £tinrienoge S>einri(h im ? a g e r i o t h a r ' d , beffen ütrnift et in einem boben ® r a b e befaß (f. oben ¡ 5 . 2 1 2 u. 2 1 3 ) . ® i e SBürben £ e n o g i m n r i c h ' d fonnten ihm unmöfllith nnbefannt fein, ©afcet ifl feine P i « f ü r » a b t j u halten.

« r i l a s e U.

231

© t e erflen bret © c r i ó t e ftnb tt>abrfc$einli$ a u é bem 3 r r t $ u m lieröorgegangen, baß man S e l e & n u n g e n im $>erjogt&um S a u f e n f ü r bie S e g n u n g mit bem í x r j o g t f c u m c felbft gehalten fcat 3 m 3 a í » " 1X26, a l i £ e r j o g £ e i n r i $ ber ©c&warje i n ' i ÄlcfJer ging, » a r © r u n b g e n u g , ben © o £ n beffelben mit feinem fäcfcfifc&en 9Äutter» erbtf>cü (f. oben 4. 9?. 13) ju belehnen. S u r } n a $ £einri r e l i 2 t » (Orig. Guelf. 1 1 . 4 9 4 — 9 ä ) beißt e í : „curtís Abbenrod i n p a p o H a r t i n g o . i n ü u c a t u D u c i s H e i n r i c i sitae." SBenn n u n , roirb fcieraui g e t i e f t e n , S e f i f u n g e n im fä($fif#en @au f i a r t i n g a u 1129 im i > e r j o g t & u m e f>eiuricp'i (agen, fo muß í>einr¡4 f«ton »ot^er ( a i f o 1127) b a i £ e n o g t f c u m © a ^ f e n erhalten haben. — SRan muí) aber bebenfen, baß bie 9iorbt>cmufcfce @ r a f f $ a f t , bie £einrirfs auä einer ; alf$en S e f h m m u n g Der Jobedjeit £eitirid)'0 in (Diefebredjt'tf 2Ben= t>if($eii ä)ef$ine^nmt, bei bet a m wenigften üßieber&clungen nöttiig (inb. 1 ) S S a n n e r h i e l t aSiceliit bie ^Jrie(lettrcit>c? H e l m o l d I. C. 4 5 beeiltet bOnSJicelin: perrexit in Franciam, adiitque scholas venerabiliuui M a g i s t r o r u m Kuilolplii et Ansi-luii, qui in explanatione divinae paginae fuerant eo tempore praeeipui. D a n n : trans&ctis in studio t r i b u s a n n i s statiiit patriam reviserc. D a n n C. 46 fagt er: in bemfeiben 3a^te, altf er a u i granfreiit» juriicffc(>rte, würbe er ^ricflcr. änfelm w a r ein berühmter ?efrrer t&eelogififcer 2iSiiTcnfd>aft )u taott unb ftarb 1117 (Robort de Monte 1117>, worauf fein 33tuber JRabotpf), ben petmolb 9Jubolph nennt, bie ieitung ber Staute übernahm ( V i t a S . Norberti Acta Sanct. Juni T . I. 803 u. in ber Bibliotli. Pracmonstr. 1.375. C. X I V ) . — £ierna»eifel nimmt bad ßolgenbe: 4) D i e Contin. t'nsin. l'rag. 1131 erzählt, baft n a 4 ber ? ü t t i $ e r 3ufammenfunft i m S T C ä t j 1 1 3 1 ®if(bof Cfbert »cn f ü n f t e r alä © e * fanbter n a $ 3 ' a l i e n gefdpieft » e r b e n fei, aber o b m e t u m f a l s i R e g i s C o n r a d i feinen Auftrag n i $ t »oUfüfirt babe. © . oben 99. 9Iote 06. 5 ) ?ot(iar trägt in feinem }n>if r b n u n g aufführen w i u . 1 ) S o m S a b r e 1 1 2 0 . g i o r e n t i n i u i »erfpracfc a l i S e l e g feiner 9Xei» nuna eine in biefem 3 a ( r e a u f g e t e i l t e Urfunbe im jweiten S a n b e feint« S B e r f e i mihut&eilen. D i t f e r jweite 0 a n b ifi jebog niifct erfLienen ( © . Muratori Antiqu. med. a e v i T . I . dissert. V I . p. 3 1 6 . ed. f o l . ) . 3Babrf(beinli4 ifi ti biefelbe, welche L a m i (deliciae erud. I I I . 1 7 7 il. E c c l . F l o r e n t . Mon. I. 3 7 9 ) unb M u r a t o r i ( A n t i q u . uied. a e v i I U . 1 4 6 — 47. ed. quarr.) oeroffentlicten. 3 n biefer erfigeint S o n r a b obne anbete nähere ©ejeiitnung a l i „ m a r c h i o " . Unter ben 3 e u g e n tritt a u f : F e d e r i c u s , marchionis nepos. SBäre jener Qionrab ber ßobenfiaufe gewefen, fo fonnte biefer 9ìeffe g r i e b r i $ n u r ber fpätere Ä a i f e r griebrid) I. gewefen fein, d a g e g e n fheitet aber bie Annahme, baß 3 " * b r i $ I. erft tm 3 4 r e 1 1 2 1 geboren worben f e i , w i e S ü n a u ( { e b e n gtiebritfci I . j>. 8. in ber 9 l o t . ) , auf ben S ä u m e r ( £ o b e n f l a u f w I I . p. 5 . 9lot. 1 . ) pinweif», auf ben Sericfct fpäterer ©«priftfieUet ( w i e Crusius A n n a l . S u e v . P . I I . L . X I . p . 502, P f e f f i n g e r ad V i t r i a r . lib. I. T i t . V . 5 1 2 . e t c . ) , ba g k i $ j e i t i g e ^ a ^ r i i ^ t e n fehlen, behauptet. © i ä n b e ed nun

238

8 « t l a f l « V.

fefi, bafl jftier C o n r a d u s marchio ber fto&enflanft ß t t t e f e n f i t , fo müßte ouf © r u n b biefer Urfunbe g r i e b r i i t I. »iele 3 « ^ « t o t 1120 fricfit ber ^pUgerfa&rt GüonrabM Hü6t ft L a m i (1. c. p. 3 8 0 ) ftnbet er ftcfc im 3 a b r e 1134 bei ber ¿weiten unb legten 3 e r | i ö r u n g SD?onteca«cioli'«, unb ifl ba, naauptung, umgefommen. L a m i in feinen Lezioni di antichità t o s c a n e P r e f . p. C X V U l citirt ^ i e r j u bie N o v e l l e l e t t e r a r i e F i o r e n t i n e del 1747 p . 36, 37. D a r ü b e r f o m m t a u $ ß i a n e l l i n i $ t fcinau«. 4.

Grttgettert.

Sotfyar fifcicfte (wot>I nac& bem SEobe 9 J a m p r e t ' « , alfo 1134) bem gjapfie j u m @c(>u$ einen gtwiffen Sngelbert a l i SWarigrafen »on Sudeten n a $ Statten. D e r fyeiltge 3 e r n f ) a r b ft^rieb be«i>alb a n bte *pifaner (epist. 130, bie alfo n i ä t , Wie j u r «Seite jìftyt, im 3 4 " 1133 geiefcrie* ben ift): C o m m e n d o vobis inarchionem E n g e l b e r t u m , qui domino P a pae et amicis e j u s missus e s t in a d j u t o r i u m ; j u v e n i s f o r t i s et s t r e n u u s et, si non fallor, tiilelis etc. 2lm 22. 3 a n u a r 1135 b e t ä t i g t e ©ngelbert ( L a m i eccl. F i o r . m o n . I. 153 fiitirt a u « bem R e g e s t . E p i s c o p . F l o r e n t . bie U r f u n b e a n : Ingh i l b e r t u s Marchio T u s c i e ) bereit« ben glorentinern einige 23efì|jungen, bie it;nen Sotljar f t f o n 1133 b e t ä t i g t tratte. D a n n erjäfytt ba« C h r o n . P i s a n . ( M u r a t o r i S c r . T . V I . p. 170) JU 1 1 3 5 : t e r t i o Calendas J u n i i est celebratimi G e n e r a l e concilium, — i n quo — I n g i l b e r t u s de Marchia T u s c i a e i n v e s t i t i l i est. D t e f e 3nbe» jtirung a u f bem f i f a n i f à e n S o n e t l ( 3 0 . 2 » a t 1135 ' ) b u r $ ben ^ a p f ì i e i f j t woj)l weiter n i $ t « , al« b a ? (Engelbert, ber al« SWarfgraf bon 2:u«cien autf) ba« SWatytlbifcfie ällobe an S a i f e r « (Statt »u » t r m a l t e n fcatte, bem f a p f i e , Wie 1133 j w t f ^ e n sJ>apjt unb ß a i f e r feftgefefct wor* ben War (f. oben © . 133), ben £ r e u * e i b leifteie. D e n n wie au« bem SSorangefc&icften erbeut, w a r (Sngelbert fcjjon früi;er 5War!graf ». Su«cien.

1) !niffit 1134, mie gtiKcljnritT) gefogt rolrb, fenbttn 1135; am t t f i m ge^t blfS aus Hicilnge V I I S i s t f i u m flaltcrftnM litrscr. 2luc() O r d e r . Vital, p . 900 fe$t t a ö ^ifa« nifdje goncii auf l i s s . I n d . X I I I .

240

« e l l a f l * V.

©ngetbert fanb SBiberflanb an ?ucca unb » u r t t tm 3e$ Chronicon Weingartensis Monachi (Leibn. I. 781—792 utrt> Leibn. m . 657—658) jum jwcítcn 2^et(e betf Chron. Urspergense (Argentorati 1609) uttb ju Otto Frisingensis. S D er Serfaffet bei Chron. Mon. W e i n g . fehrieb feine Chronif unter bet ¡Regierung Äatfcr griebrich'i I., wie aué folgenben S o r t e n p. 786 er^cQt: Juditba nupsic Friilerico Suevorum duci, quae Kridericum linperatorem n o s t r u m et uzorein Mattbaei Ducis Loiharingiac progenuit. ( O b bie Bon S e i t e 793 ab angehängten annatifhfehen 9iotijen bemfelben Setfaffer angehören, bad mujj ^antfi^riftlidjen llnterfuchungen noch überlaffen bfoiben.) ©ein 3roecf ift bie ©efchichte ber SBelfen j u fchreiben; baröber fagt et gleich ju Anfang : Generaciones prineipum nostrorum summa diligentia investigantes ac multuui i n d i v e r s i s c h r o n i c i s , b i s t n ri is, si ve a n t i q u i s p r i v i I e g i i s quaerendo laborantes, nullum noiiiinatìiii ante Guelfoiiein coiniteui, qui tempore Caroli magni fuerat, invenire poteramus. 3 m breiiehnten 3ahrhunbert lebte bet Serfaffer bei jttsetten i h e i l i Bom Cliron. IJrsp. (©. Schumacher Seiträge für beutfcje SReitfeé&tftoríe p. 31. 03.) 9ta4bem et bon ber Sermàhlung £ e r j o g peinlich bei © t o l j e n , bei S r u b e r i $ e r j o g SOSelfi, gefprochen, fährt et p. 209 fo f o r t : quia iiientio Welpboruoi superius frequenter facta est, in boc loco Renerationcin illain latius describamus. In hoc ¡taque genere s e x Welphones l e g u n t u r fuisse. D a r a u f nimmt er ben ganzen Mon. Weing., b i i Cap. 11 abgefürjt, bann auiführlicher unb öfteri mit 3 u f ä f e n in fleh auf. O f t interpreti« et bunfte ©teilen bei Mon. Weing. g a n j g u t , oft fchetnt er ihn mifi»erftanben ju haben, unb nicht feiten giebt et burch feine ä b f ü t j u n g e n ©elegenheit j u ®Mp»erflänbniffen. t)ai 3ufammenhalten einiger ©teilen wirb biei beutlich machen. S o n ber Selehnung mit bem £erjogthum ©achfen f a g t : Mon. Weing. Chron. Ursp. 786. 1. 3 4 : Ipse ( £ e i n t i $ n a $ p. 211. 1. 25: Quo facto (b. S e t « feinet Vermählung) vero ad Immdhlung £>einrich'i) venie ad Imperatorei» reversus Ducatum Saneratorein L . — apud civitatem xooiae, N u r e n b e r g , Gredingen N u r e n b e r g e t i b i ducatum et omnia beneficia, quae ImpeSaxoniae et omnia beneficia, quae rator ab episcopis et abbatibus Imperator ab episcopis et abbab a h a i t , suseepit ac rebellinrem, tibus habuit, in beneticio suscepit id «U Friderieum ducem sororis et ibidem pollicetur eidem Impesua» marituin pollicetur. ratori auxilium contra praefatum F . et Cbunradum fratrem ejus.

16

242

Beilage

VI.

{»er erjä&U alfo n u r b a i Chron. U r s p . a u i b r ü t f l i i , b a j b(e Setlei» fcung b e i D ü r n b e r g flattgefunben, l ä g t abet fcie S e r l e t y u n g 9 ? ü r n * b e t a ' i f e l b f i unb © r e b i n g c n ' i a u i . D a f i £ e t j o g £m;irici) Dürnberg roirfltcfc « g a l t e n (lat, gefyt a u i einer ©teile im C h r o n . L u n e b . p. 1377. ( E c c a r d 1) b e r ö o r : In deine J a r e ( 1 1 3 8 ) Conrad van S w a v e n quam an dat R i k e — . H e b e s ä t N u r c n b e r c h — u n d e g e w a n it ane des H e r t o p e n (£einrid>'ij) D a n k . — E : e miliaren SDBorte b e i Mon. W e i n g . : ac rebelliorem etc. e r l t ä r t b a i C h r o n . U r s p . g a n j g u t S e i b e fahren unmittelbar berrauf fo f o r t : Mon. W e i n p . C h r o n . Ursp. Interea Fridericus, Katisponensis L i c e t autein in Bavaria h a b e r e t LI eli LI in c o n t r a quendain nobilein ecciesiae a d v o c a t u s , v i d e n s poteF r i i l e r i c u m , Ratisponensis eccles t a t e m D u c i s p r a e v a l e r c — , tinum siae advocatuui, cujus etiam Cade m i o i s t e r i a l i b u s ecciesiae — strum vita p r i v a i t . Quibus c o m p e r t i s d u x ISavariain festin.uiter ingrefortissimmn F a i k e n s t e i n obsidionc d i t u r ac Castrum A d v o c a t i fortisc i n x i t : relictis t a r n e n in obsis i m u m F i l k e n s t e i n obsidioue einilione ni i I i tili Iis festinavit s o c e r o git —. D u m liaec in Havaria s u o venire in auxiliuin. I m p e r a t o r aguutiir, I i p p e r a t o r quoque Spirant ci vit ¡11 cm R h e n i in injuriant Fri- quippe I.. eo tempore ubsederar Spiraln civitateiu CD, quod c i v i t a s derici ducis o b s e d i t , missoque f a v e r e t F r i d e r i c o et Chiinrado dunnneio duccin H e i n r i c m n , u t sibi eibus, ad cujus auxiliuin q u a n t o n u f in auxiliuin v e n i a t , inv i t â t , qui — uliMdionein — sorori s u a e — c o i n m i t t e n s ad iuip e r a t o r e m cum D C et e o a m p l i u s a d u x i t milites 600 aut amplius, i'estinat uiilitibus. Quo cum m a g n o lahore p e r v e n i e n s c a s t r a ultra q u o s t a m e n u k r a R h e n u m apud R b e n u m posuit e t ut iinpetus e t se prope collocavit, u t impet u s et irruptioues F . ducis praeirriiptiones f praeeaveret, eaveret. uiilitem c o a d u n a t u i n prnpe sc locavit. ¡Dai C h r o n . U r s p . trübt b a i SSerftänbnifi, » e i l e i bie SSBerte licet a u t e m etc. an b a i Serfprecfcen $>einri$'ö, griebriifc }u befämpfen, an= fo i$m nareiber ber 23el= fen ben ber £ol>enf}aufen benugt. ©eine ^parteiliche »erführt tfcn nir» genbi ju tmttfüljtlif&er 2$erbre{mng ber SBaijrtjeit. ®r fcfjreibt ben Otto F r i s . nteifl tüörtitc^ ab, fügt aber 5D?and>eé in S e j u g auf bie S M f t W e ^ a r t e i auS anbern Guelien Ijinju, wetyrenb er ttueberum tnanc&e rit|>t über bie f>o{ienfìaufen roeglapt. 3 $ fìcUe Inet einige ©teilen nebeneinanber. Mon. Weing. p. 788, Otto Fris. Cbr. VII. C. 19. — expeditionem in Italiani se— expeditionem rursum in Itacundo iudixit. Qua m expeditiolian! edixit. — Post hoc exercinem I l e i n r i c u s d u x perfectutuin, non ut prius parvuin, sed copiosum et electum p e r v a 11 e m rus Ottonem saepe dictum Coraitem et alios de Bavaria, qu'ibus T r i d e n t i n a m secundo in Itamerito infestus e r a t , in gratiam llam d u x i t , habens secuin C o n reccpit, et stipendia condipna ofr a d u m , qui, u t supra dixi, a ferens ad expeditionem illexit. quibusdam rex creatus, postuioSimiliter et alios ex utraque produm resipuerat, captisque in arctis vincia, ita ut p e r v a 11 em T r i locis fortissimis castellis cum quod e riti il a m mille et qiiiiigeiitos dam capitaneo, qui ei aditum viae milites in Italiani duceret. Cum clauilere moliebatur, i n p i a n o Imperatore ergo in c i t e r i o r e I t a l i a e juxta G a r d a m castra I t a l i a G a r d a m et G a r i s t a l . posuit. Quo in deditione accepto i u m c e p i t , q u a e e t in b e n e ad Padum progressus G a r i s t a l f i c i o ab eo s u s c e p i t . 1 iu m c e p i t. — indeque Papiam veniens cives illos pactione pecuniae in gratiain suscepit. Bononienses quoque etEmilienses, qui, cum priori eum expeditione despexerant, supplices ac uiultum servitiuin offerentes, ultro occurrunt.

Indeque Papiam veniens cives illos pactione pecuniae in gratiani suscepit. Ibi et Otto de Wolferatenbausen vita privatus occubuit. Bononienses quoque et Emilienses supplices d u c e i n t e r v e n i e n t e recepir.

16"

244

S r i U g * VI.

Otto F r . Chron. Porro H e n r i c u s N o r i c o r u i n d u x , gener regis, per Tusciam eiercituin ducens •uuimo Ponlifici usque ad imperatoreui comluctum praebuit.

Mod. Weing. Porro H e i n r i c u s n o s t e r per Tusciain exercitnm duxit, quam (iil est Tusciain) etiam ab imperatore beneficio obtinuit: R o ì n a i n q u e v e n i e n s suuimo Pontifici lnnocentio usque ad Iinperatoreui condiictura praebuit.

SWan fiefct leicht, wie der Mon. Weing. gati) un»»iU!Q&rlt# ju brrn irrigen 3 u f a $ : Romarnque veniens gefommcn if).

Siebente

S t e l l a g e .

© e u t f t y e ( J r j b t f ö ö f e unt> S i f t y ö f e

roä^rcnt)

b e r «Regierung

ioi^ar'ö.

A.

© r j b i f c f c è f e . I . SRaofceburg.

bem l o b e CErjbifàofé 3i u g e r , 20. Decembtt 1123 '), jroifhfle SBa$l*). i o t j a r orbnet eint neue a< Cliron. M a g d . (¿bit bit 3rtt frinrr «nbifcfcorlldien iOiirtc «em Xagr frlncr ¡mtlitn HBaljl tn iDlagbr« burg. — ¡Bit OBa&l|fit In e p r i t r turni fcirrnad) nur unl-riìlmmt auf bit trfirn Xagr bri 3uli gtfrbt rerrbrn. 41 © . brfonbtr« bit Vita S. Norherli. (Acla SS. J n n i I.) — &ir rrffr iBdlaligung tri Crtcné fltìbeit F e t n i s Leonis P r e s b y t t r et Gregorius S. Angeli Diaconus d . g. apoilol. sedis legati (bit bribtn (patron @5rgrnp&pt>c) ani 28. J u n i 1124 (Holslenius code* regularum monasticamm et eanonicanim V. 172. — X>lt fflrilàligunguitunbr ven ^ r n r ì l u « II. f . 17. Srbniar 1126. ibid. (i 173 unb Acla Sanct. J u n i I. (MI n i .

246

S e t t a g e VII.

1127 SO. ®Wr}

SRagbeburg

2S.!£tcbr.

SBürjburg

1128 U. 3uni 1129 10. flpril

1. < S t ) b l « t $ u m « W a g c e b u r g .

2l$en ©Odiar

l». 3uni JO.

*

20. OftlT.

1130 — Ofttr. 1131 5. Sttr. 12. tJIpril — 0;IIT, 1132

28. -ftugufl

iOTagbeburg in suburbio Magdeburg i

SBürjburg Öoölat ?aon DtyeimS

SugSburg

1133 i. 3uni

9lom

ad flumen Taruin 30. = in canipo S. Leonardi 18. Oatr. SDiatnj 19. 3u!i

21.

8. 3!cu. 1134 6. 3unf

Sofel

orbinirt ben © i f ö e f ttöeingot ». «Dierfeb. Chron. episc. Merseb. ( L u d e w i g reliqu. IV. 390.) Chr. *R. S." Pantal. 1128. © . oben © . G8. 31. 3. Urf.Sotb.MiraeusIV. 197. oben®.74.91.3. s T e s c h e n u i a c h e r 1. 32. © . cbtn S . 78. 9t. 23. Ulf. £ot&. F a l k e cod. T r a d . corb. 330. © . cbtn e. 80. 91. 32. 2luftuf)c gegen 9ferbert. in commein. S. Pauli. Chron. Sax., Chron. Moni. S e r . 1129. Vita Norberti. Urf. 9 i o r b e r f 3 b. Miraeus IV. 3 0 2 . L e u k feld antiqu. praemonMr. S. Mariae 10 — 11. Acta S S . J u n i T . I . 870. L u d e w i g reliqu. II. 39S — 9 : IV Kai. N o t . - Liinig 1.2lnbang |1. 32 fdtfcf)11ct>: 7 Kai. Nov. — Söeftätigung tiefer Uv« f u n i e bttre^» £ o n o r i u i II. b.' H u g o Ord. P r a e m o n s t r . A n i i a l . i l . Probat. p . C V l I I . Liinig I 2Inbang p. 32. S . eben © . 94. Urf. ?oibar'. 329. U r f . S o t & a t ' i . ©cbulte« bifl. © $ r . I . 353. G e r k e n C . D . B r . V . CK — 7 1 . Schultes d i r . dipl. I . 325. C b r o n . M a g d . 3 2 9 . : Pentecostes. « = s Sabbato. U t f . i o t & a t ' i . U g h e l l i I t . sacr. V . 755 unb 777.

II.

Sternen.

abetbert,

1123—1148.

©eit 1 1 2 3 « t j b i f d i o f , t a fein S o r g â n a e t g r t e b r i c b a m 50. 3 a . n u a t 1 1 2 3 ftatb. ( A l b . Stad. A n n a l . S a x o , C b r o n o g r . S a x . 1 1 2 3 . W o l terus int C h r o n . B r e m . b. M e i b o i n . I I . 49 fltebt: 1 1 2 4 . I I I . K a l . F e b r . ) atetbett »etweilte : 1126 1 1 2 9 i l . 3um

©ttafjbutg Ôoélar

1130 15. 3Rai

Sont

1132 1133 » . SDliu

Som

1134 13. Alerti 1135 17. ÎRarj

fcalberftabt Samberg

9. ütpril

$>atbetftabt

© . oben © . 55. 9 1 3. U t f . iettar'«. F a l k e C o d . T r . Corb.336. © . oben © . 80. 91. 32. © . epistola Anacleti b. Baronius X I I . 193. Ueber fein $ e r & ä U n i & j u Snaflet f. oben © . 94. begleitet iotfrar natb 3talien- © . 1 2 3 . 9 1 . 5 . U t f . Snnocenj 1 « b. L i i n i g I . 8nl>ang p. 95. U r f . L l l it. L U I . ©tap&orft barnb u r g i f ö e Jttrd>engefc&. I . i. 532. 534, 535. Mansi concilia X X I . 399. C b r o n . H a l b e r s t a d . L e i b n . I I . 135. U r f . i o t b . H u n d 1 1 . 3 1 9 . © . oben © . 160. 9 1 15. U t f . ?Otb. G e r k e n cod. dipi. 1. fi — 7 . © . oben © . 1 6 1 . 91. 2 3 .

248

© t i l a ß t VIL

II. g r » b t i t $ u m C r e m e n .

1136 » . 3ull

fxunbutg

16. 3ug.

SBûrjburg

ttrfunbf abelbert'i b. Lindenbrogh S c r . 173 — 74. Westphalen inonuroenta inedita I I . 10. ©tap&orfl I- I. 536. Urf. «otbai'ä b. G e r k e n V . 6 9 — 7 1 . © . oben @ . 180. 31. 9.

III. 1.

III. « ö l n .

grtet>ri#,

Göln. 1099 —

1131.

S t u b t t b t i © ¡ a t f g t a f e n (¡Engelbert von g t i a u l (Albcric. unb be$ S i f d > o f i Hartwig »on Dtegeniburg (Vita S . Norberti feit 1099 d r j b i f ö o f (Cbron. R . S . Pant. 1099. Catal. Eccl. Meib. II. 15, Catal. Arch. Colon. Meibom. 1 1 . 6 : sedit annis (für X X X I . ) . G r f ö e i n t : 1125 1126

er'« b . H o n t h e i m H . T r . I .

«

515.GalliaChrist.XI11. Instrum.n.345. © . b. 3nf(tir. b. B r o w e r et M a s e n . II. 2 0 .

12. « p r i t ».

Laterani

3uni

OT.Jtctr. 1129

palatio L a tcranensi

1 1 2 7 — 1 1 3 0 .

gewählt. Gesta Trev. f>erbft. $ ? a ( $ t g t i e b c mit bem © r a f e n SOBityetm »ort ? u r e m b u t g . G e s t a T r e v . S a f t e n , b . i>. jtt>. 1 4 . i W ä r j u . 2 2 . a p r i i . Gesta Treviror. Grfcäit ö o m Z a p f t e bai Pallium. Urf. £>onotiu0 II. Baluz. misceli. IV.

3. -Suaufl nati) M . Kugufl

SBormó



Stier

ober Hnbernaifc.

U t f . b. G ü n t h e r

C . D . R . M . 1. 2 0 7 — 8 . na# 3talùn. G e s t a T r e v . : a n n o ordì— — 3Joo. nationis suae secundo, mense Novembri. StW U t f a i f c e b e r SReift g e b e n b i e G e s t « T r e v . , weit et b u i $ feine S t r e n g e { ¡ 4 ben i>ajj unb bie SSerfolgung fetned g t e r u i jugtjogen; Annal. S a x . 1130: contra R e g e m sentiens eo inconsulto Kornau) t e n d i t , K e g i s c a u s a m a p u d apostolici!in disturbare. — ißont © e « genföniot (Sonrab, ben er e r c o m m u i t f c i t t p a t t e ( © . o b e n © . 6 8 .91. 4 ) , attiligc ¡ B r m ^ a r t . e p . V I I I . (Me 3a(ir«naf|l 1125 ifí falirfi) ¡Artifrl an i h n : Qnacris a m e consilium — . an volentibus te promoveré ad Episropatum ar^tiiescerr (febeas. — M a g i s quoque dubium reddit consilium illa in litteris tuis liunnlis, sed t e r r i b i l i s c o n t e s s i o , q u a v i t a m l u a m t a m g r a v i t e r e t (ut c r e d o ) n o n n i s i •eraciter accusas. 7 ) Vita Alberonis. H o n l h . P r o d r . I I . 7 7 3 : sed ipse multo labore a I ) . I n n o c e n tio Papa absolulionem impetravit, q u a s d a m l a t e n t e s c i u u i p r a c t e n d e n s , l ) i cebatur a u t e m , q u o d ambitione dilioris, Licet dignitate m i n o r i s , Episcopalus hunr noluerít o b U t a m h o n o r e m r e c i p c r e — .

» e t l a g t V1L

IV.

3.

t r i t t .

V. © o I j b B r g .

351

albero, 1 1 3 0 — 1152/

»on SRonterol, cm granjofe. bin 8 r i e f b e i H u g o Meteil. an a l b e r o b. Masoov. Coiom. p. 3 4 5 : „ d e l i c i a e Teutonicoruin einoUiunt te " ! ! ) ©äf>tt j u »erben. ( © . Balderic. Vita Alberonis p. 772). — Ueber feine SBabl f* oben ©. 101 sequ. u. © . 1 1 2 s e q u . 1131 — Octbr. s — — 1132 10. Sprit

»beim« Sienne 8(ben

bei 3nnOten) II. Vita Alberonis 772. von 3nnoeenj confefrirt. Vita Alb. 772. Urf. gotbar'O b. Miraeus I. 95. oben © . 112. 31. 33. S o n i o t b a r inbeflitt. • Urf. f » e ^ o g i ©tmon unb Urf. a l b e r o ' « . IbionbiUe Mansi C o n c . X X I . 4 8 l — 2. ajerföfcnung mit i>erjog S i m o n . Vita Alb. p. 774. Ulf. a i b e t o ' é . Calmet 11. Preuves p. Iriet 1135 20. Jan. 309 — 10. gebort ni è f e . I .

933urjburg.

Gmtri^o, 1125 —1147, ocn ietningen. © . 55.) 1 1 2 7 35.2»ctr.

© c i t i 1 2 5 , m i l bem @egtnbif(}ofi @ e b ( » a t b .

Siirjburg

1128 1129 1130

1. 3 u n i

1131 •

23. artai

1. Sic».

1 1 3 4 55. '¡Irril 1 1 3 5 IT. S N J r j 1136

1. a » a r j 1. Sitai M. «

©tobfa SBiirjburg

3J?ainj Ouebiinburg Somberg SBiirjburg OTerfcbutg

15. IO. 3 u l i 16. I u g u l i

113;

5. i n a i 22. S e t i .

Siirjburg

(©.oben

S o n i o t b a t aneifannt. © . oben © . CO. 91. 4 9 . i n s y n o d o . U r f . ( i m b r i c b c ' ó b. l l s s e r i n a n n e p i s c . W i r a e b u r g . C o d . H r o k . p. 3 1 . Urf.?Otb. H u n d 11.318. © . ob.©. 79.91.24. roeifct b. S i n t i e b e i ® a l l u i . Usserinann 63. Urf. e m b r i c o 1 « . L a n g reg. 1. 1 3 5 . D o d e r h i n 1 1 3 1 . © . oben © . 1 0 3 . 9 1 . 8 2 . U r f . g o t i . E r a t 8 0 . © oben © . 1 5 5 . 9 1 . 0 9 . © . oben © . . Hund II. 319. 1 6 0 . 91. 1 5 . Urf. Smbri^o'é. L a n g 1. 141. . Harzlieim I H . 331. ( ? ) ?ott»ar'3. H u n d 1 1 . 2 2 ) . © . o b e n © 1 7 5 . 9i. 90. • ? 0 t b a r ' i . Scliultes dir. dipi. 1. 3 1 8 . © . oben © . 1 7 5 . 91. 9 0 . U r f . gmbriifco'd. L a n g 1. 1 4 3 . • Sotbar'S. (jorken V. 69. Mon. Unir. X X I X . 267 —69. U t f . Gmbtil^O'é. L a n g I. 1 4 8 - 4 9 . « ( f m b r . ( i r u n e r opu.se. I I . 2 S 5 — 8 " »

e t i l « « « vii.

IL 8 i « t * . e p e i f t . II. 1.

Stotottv

III. © t t « i b u t f l .

263

Carter. 1123—1126.

© f i t 1123. (Cbron. Spirense b. Würdtwein N o v . sub. dipi. 1.139. ©ein Sorgänget S r u n o lebte nod) am 7. 3uli 1123. Urf. abelberfö bon iRaitlJ b. Schminke monumenta hassiaca I V . 656.) ©trafiburg Ulf. ?Otb. Herrgott. II. 147 — 49. a« 3a>r 1126 giebt Dodechin. £>a8 Cbron. Spirense I. c.: V I Octobr. 1127. 1126 ifl fea« ritbttae, tote ftr. 1.353. äBormi Urf. Succo'i. Schannat II. p. 68. 1137 Ü9. 3uni 0 0 5. Jugufl 3nf. Sugiburg J. 68.) 1127 W. 3an. Urf. ^ermann'«, o$ne Ort. M. Boic. XI. 1128 26. 3Uli 1129 n. ÜWarj * 1. 3uni s

17. 3uli 3G. •

1130 16 5ftr. 0

5Regcniburg 2lug$.>urg ©tobfa Siegendburg Sugiburg Segeniburg

1131 1132 — iugufl •

®iainj SRegendburg

1133 8. Etpt.

SBürjburg

1135 13. SDMrj Sl. ©W. 23. « *

Sugiburg

2.

Mon." Boic." X. 452—53. M. Boic. X X X I I I . 17—19. Lana 1. 129. Urf. iotbar'i. Hund II. 318. © . oben © . 79. 24. Urf. guno'tf Stegendburg. Ried 1.187. Urf. ßermann'tf, obneDrt. Mon. Boic. X. 452 — 453. Urf. f)ermann1i. Hugo ord. Praem. Ann. II. Prob. p. 708. Urf. iol&at'«. Mon. Boic. X . 234. © . oben ©. 85. 9?. 60. Doilechin 1131. @. oben © . 104. 91.83. «. 26 ßen bis 31 ften. Udalr. Bab. Cod. N. 359. ©. oben © . 124. 91. 10. © t i r b t $trmann. (Chron. Sax. ju 1132.) Dagegen nennen bai 3a$r 1133: Chron. Mellicense. Pez 1. u. Chron. Adinont. Pez II.

SBaltcr, 1 1 3 3 — 1 1 5 0 . betätigt Chron. Sax. Ann. Sax. 1133. ©. oben © . 142. 9i. 20. Urf. SBaiter'i. Lang I. 139. • « Liinig III. 326. • * Hund 1. 149. Harzheiui III. 329.

256

» e i l VII.

VII. S l í t M J a b e r b o r n . v n . 1.

© f i t 1090. 1127 17. 2Rni

VIII. g > i ( f c t < t f i n t .

^«bttborn.

£etnttc&,

1090—1127.

(Schalen Anna). Paderb. I. 629.) ^aberborn

8. 3uli IS. Octbr.

2.

U r f . £einr¡ilf3truppen j u m 3 u g e nadb S ö b m t n . Annal. S a * . 1 1 2 6 . Urf. Sfeeingot'tf eon STOerfeburg. S i n b i i n « ger «Wünfi. S e i t r . I I I . 2te » b t j . 9 — 1 1 . oben © . 5 7 . 9t. 12. U r f . ber »ebtiffin Sertfca. L e u k f e l d Ant. Gandersh. p. 176. » e t y t ein Ätofier in © e g e n w a r t got^ar 1 «. C h r . S a x . Chr. Mont. S e r . 1 1 2 9 . Urf. i e t b a r ' « . F a l k e Cod. T r . C o r b . 3 3 b . © . oben © . 8 0 . 91. 3 2 . S t i r b t « e r t b o l b a l « 9Jiön4». Dodechin 1130. W e d e k i n d SRoten V I I I . 3 8 8 . Chron. Mont. S e r . 1 1 3 0 . C h r o n . E p . Hild. L e i b n . I. 7 7 3 . C h r o n . Stederb ü r g . Meibom. I I .

Qritagt VIL vni.8l«tt.£(l»>f«*Hm. IX.«l$fUbi. 2.

©entytrt»,

287

1130—1153/

©taf »oit SBatyaufitt (Chron. Ep. Hild. Leibn. I]. 791), fl$on »Or bem 12. 3 u n i 1130 8tf. 135: 1137 I n d . X I V . d o m i n . L a e t a r e 6 N u n . Martii f ü r 1136 I n d . X I V . dorn. L a e t a r e 7 N o n Martii.) confefrirt »on SÄbelbert bon OTainj. Ann. 12. Slpril Grfurt S a x . 1136. C h r o n . H a l b . p. 135 i r r i g : J u b i l a t e Idibu.s Apr. f ü r 11 Idib. April. U r f . f o t b a t ' i . H u n d I I . 2 2 1 . © . oben 14. SDJai Sfterfeburg © . 175. 9t. 90. 25. 3uni U r f . Diubolpb'd. E r a t . 82. £atberftobt 8. ßctbr. roeibt eine S a p e ü e . U r f . Mubotpb'ä- Mei©ernrobe b o m . I I . 4 3 2 . L ü n i g I I I . S o n ben SebtifT. 86. 1137 18. Octbt. £ a l b e r f t o b t Urf. SRubolpb'ä. F a l k e Cod. Tracf. Corb. 763. H a r z h e i m I I I . 337 — 38. Sl.ictfrr. S e f l a t t e t ben Ä a i f e r . C b r o n . H a l b . p. 135. iutter

17°

260 »eilaae VII. XII. $3i«tb. beißen. XIII. «Nerfebutfl. I U I . 9»eif?cn. ©obrtolb, — 1140. 33on SRuger »on 3)?agbeburg orbinirt (Chron. Magdeb. Meibom. 11. 329. alfo »et bem 20. December 1125). 1129 M. 3uni OTagbeburgconimeli). S.Pauli. Cliron.M. Sereni 1129. 1134 6. 3uni STOerfeburg lltf. £ct(). ert*ö. Chron. Magdeb. 328. fcaUe Uri. (fonrab'd ». SPiugbebutg. Ilarzlieim 1135 4. SKorj III. 328. 1130 14. 2Rai iWerfeburg Urf. £oif;ar'i. Hund II. 221. ©. oben ©. 175. 9?. 00. « 15. . Urf. Sott». Schuttes dir. dipi. I. 318. *

K i l l . SSJlcrfcbiirfl. 1. Slntoib, 1120 — 1120, f VIII. 127. 1130 * 11. 3uni (iioélar 3urü(fgefe&rt aiiä donftantinopcl. 3 . oben (3. Ì76. 9J. 93. 10. 'üujufl SBürjburg 0 Urf. ?otf>. Gerken V. 69 — 71. 3 . oben 3 . 180. 9t. 9. begleitet Sotbar na# 3talien. 0 7. JTiOi. mit bet flaiferin SRi^in^a. Urf. b. MuSReggio ratori ant. med. aevi II. 291. 0 t — 2cctr. Utf. Orip. Guelf. I. 527. in Sampanien. Urf. Sotb. Miraeus I. 087. Slquino 1137 2-2. etjjt.

XVI. 1.

Ciittid).

2Ufero I., 1 1 2 3 — 1 1 2 8 .

33ruber bcö £>eqogé Öotfricb »on 9ticbertotbringen (Hist. Monast. S. L;iurrntii. Marlene IV. p. 1082. Clirnn. Abbatiae S. Trudnnis. d'Adierv II. 700), feit 1123 »ifdjof (Anselm. Gembl. 1123. Annal. Lauhienses 1123. l ' e r t i VI. p. 22). 1120 1127

1128

fTainj SiVccmd

3 . oben eftirung fanb alfo } u dachen um ben 22. SBärj ©tatt. begleitet Sotbar naä) 3 i a l i e n . Denn: in S a m p a m e n . U r f . S o t b a r 1 « . Miraeus l . 0 8 7 . — e i n i g e Söriefe ä b t « Rietet Don diugiti) a n a t b e r o in b e r B i b l . Cluniac. p 7 9 3 .

264

S e i l a g e VII.

XVII. 8 i i t & u m

X V I I .

1.

OTünflei.

SDTiiufter.

St>eot>ori($, 1 1 1 8 — 1 1 2 7 .

3 n einem alten © u m n u r i u m b. SStlfenä ©efc^. JNiinfterä 73. tottb e t g e n a n n t coines de Winzenburg-, fo a u $ im C h r o n . O s n a b r . Meibom. I I . 210- SBenf beif. ? a n b e $ g e f # . II. 704. n o t . n . jeigt, er fei fein @raf »on SBinjenburg gewefen. C r b a r t ©efeb- 9»ünfterä 75. nennt if>n ben © e b n Otto'tf i o n 3ü»pben. — © e ü 1118 8ifo er a m : War. ComiIi. Comn. P r a g . 1131. © . oben © . 99. 91. 00. f t i r b t (Sfbert. N c c r o l . H i l d . L e i b n 1 . 7 0 3 . Ciiron. S a x . . C h r o n . M o t u . S e r e n i 1132.

SBerner, 1132 — 1152.

C a n o n i c u i JU ^ a l b e r f t a b t ( C h r o n . M o n i . Sereni 1132), ll'ivb 110$ c o r Gnbe 1132 «ift&of. ( U r f . b. l i e f e r t I V . 1 0 1 — 4 : d a t . 1134. lmp e r a t o r i s L . r e p n i a n n o X, l m p e r i i II, oniinationi.s W e r n l i e r i I I I . U. p. 104 — 0 : 1130, r e g n i X I I , Inip. IV, O r d i n a t i o n i s V.) 1133 as. SDJaf 1134

i . 3«i'.

©atterölebcn Sitten

*

1136

doln

22.

2Itpnt

U r f . £tti>'tf r o n £ a l b c r f t a b i . ?ebebur 2ir(bi» VIII. 2S0 - 8 3 . U r f . fcoth. M i r a e u s I. 280. © . oben © . 150. W. 57. U r f . 2ßerner'i3. Äiiiblinger 5Künf}.35eitv I I I . 2te 2U>t&. 19 — 22. U r f . S3r»nc'd »on (ioltt. tiiintlier ( ' . I). K. M. I. 221 — 2 2 . U r f . Votb- b. C u i r 0)ef4>i4>ie 2 t ^ e n a I Coil. ilijil. o s .

© r i t VII. X V i l i .

Stinteti. X I X . D i n o t o . X X U h « $ t X V n i .

©iegaarb,

365

SRinbctt. 1124—1140,

S e r w a n M e t Sbolpb'« e o n S c h a u e n b u r g , \>t« © r a f e n e o n f i o l f t a n . 1124 30. SKStj

o t b i n i r l . C h r o n . E n . M i m l . L e i b n . II. 175. Chr. Minri. Meibom. I . 561. © . oben © . 55. 91. 3. ©trafbutfl; 1)26 Urf. ?otf>- M i r a e u s I V . 197. @. eben 1128 n . 3imi 7 4 . 9t. 3. n . i u a u d 9Rartenmünfter L ü n i g I I . 726 — 27. © . eben © . 78. 91. 2 2 . allena 1129 ». 5fbr. ti. ajìarj Urf. Sott). T e s c h e n m a c h e r A n n . Cliv. Duisburg Cod. dipl. |i. 2 . © . oben © . 78. 9 t 23. s. 3uni O u e b l i n b u r g ttei&t ein Älofter. C b r o n . Sax., Cbr. M o n t . S e r . 1129. 13. : ©oéiat U t f . ?0t$. F a l k e Cod. T r . C o r b . 336. © . oben © . 80. 91. 32. C b r o n . H a l b e r s t . 133. 1134 13. aprii £alberftobt U r l . iott. G e r k e n 1. 6 — 7. © . oben 1133 9. aprii © . 161. 9L 2 3 .

XIX.

CSnabriitf.

®tcti>atb,

1119—1138.

© e i t 1119 m i t bem @eacnbif4»of G o n r a b . ( C h r o n . Osnabr. Meib o m . II. 209. GEonrab tritt m ben Diplomen # e i n r . V. e . 2 1 . 9 l o ö . 1119 a u f . Miraeus I. 8 3 ; U. ». 25. iäpril 1122 b. G ü n t h e r Cod. dipi. Kheno Mos. I. 195. SSergl. SRöfer D i n a b r i i t f i f ô c @ef$i(J>te 11. 57, 60.)

1126

Udalr. Bab. T o d . N . 335. © . oben © . 5 5 . U t f . Sot{). M i r a e u s I V . 197. © . oben © . 74. 91. 3. I5.9ugufl Dîarienmiinfter U r f . L ü n i g II. 720. © . ^ a b e r b o r n . 1129 ». SDHri U t f . Soll). T e s c h e n m a c h e r A n n . Cliv. p. 2. ¡Duisburg © . oben © . 78. 9t. 2 3 . 1132 b e g l e i t e t g o t b a r nad> 3 t a l i e n . © . oben © . 123. 91. 5 .

1128 1J. 3uni

©traßburg Scfcen

XX. 1.

titrent.

©obetaib,

—1127.

©ein SSorgangtr $ F u t $ a r b flarb am 18.37îai I I 1 2 . M a g n u m C h r o n . Helg. p. 148. Chron. Holl. b. Klnit 1. I. 05 )u 1112. G r w i i r t e jtt>ù fdjen bem 16. 3 u l t 1113 unb 16. 3 u t i n u © i f à o f , ttie a u $ eem D a t u m einiger Urfunfceit ergiebt b. Kluit I I . i. 152 — 0 . ( © . K l u i t 1. 1. p. 07. n. 100.) I l e d a 155. Mieris I. 88.

1126 N. 3uli 1127

2. Oitbr. 12. 9îot>.

Utrecht Ooslbroek

Urf. Giobebalb'd. He.la 155. Mieris Chart e i b o e k on £ e r i f e ( o . 2 B e n ! beff. 8anbc«gefdj. I I . Urfunbcn |i. 8 0 . U i f . Hnbread'. M i e r i s I . 9 0 . U r f . S l n b r e a i " . S i h w a r t z e n b e r g 1. 7 2 . » e i & t bie Ä t r d j e . Chron. Holl. 1133. U r f . Sotb. Miraeus 279. © . oben © . 1 5 0 . 91. 5 7 . U r f . 2lnbreatf'. Gallia Christ. V . I n s t r . p. 4 0 8 . U r f . S r u n o ' ä t>. G ö h l . G ü n t h e r C . D . Rheno • Mosel!. I. 221. U r f . S o t b a r ' 0 . M i r a e u s I . 3 8 5 . © . oben © . 1 7 1 . 91. 7 9 . Urf. i'otbar'i. G u i r Ö e f ä . 2( 3 t a l i e n . in G a m p a n i e n . U r f . $otb- M i r a e u s I . 0 8 7 .

Stesati,

1120 —

1163,

9ieffc b e i sJ)apftc£i G a t i r t l ì . ( U r f . b. C a l m e t 11. p. 2 8 3 . C h r o n . M e l e n s e b. C a l m e t I . P r e u v . p. 0 3 . d ' A c h e r y 11. 2 2 9 . ) , 23ruber 3 ( a U n a l b ' S b o n SPar ( H i s t . e p i s c . V i n l u n e n s . b . C a l m e t I . F r . p. 2 3 1 ) , feit 1 1 2 0 S i f c b o f . ( C h r o n . M e t e n s . p . ' 6 3 . ) 1125

!. «pril

1120

'.Se.-tr.

1127

. Sfbr.

1I2S ¡. 3 » n i

1129 1130

. 3)f>etfl *

©(Èfibtn^cn u. SOTü. 2 6 — 2 7 . i n coena d o m i n i . A n d r e a s 494. S e g i n n t feine jwctte fflefebrungáteiíe na$ spommern ')• p r i m a m m a n s i o n e m (9Jacf)í t)Om 3 1 . Tíatj Jltm 1 . apri!) s e q i i e n t i T e r o die ( 1 . a p r i i ) A n d r e a s I. c. bei ¿ e n f l . s a b b a t h u u i s a n c t u i n p a s c h a e . A n d r e a s I. c. et i p s u i n d o u i i n i c a e r e s u r r e c t i o n i s diem. A n d r e a s I. c. j t t > í í $ c i i ©dp 1127 hnvcr, Itemi rr trn 15.?luciufl (assumilo S. Mariae) in brm 3*il'rr Nr ¿ivrilrn À)etehnJiigi>rrife cut «inni SDirniag rnUrn lenti brrti aciduli' nur 1127 imt tauri m i 11311. iiirrgl. A d a ' Sancì. Juli I. p. 365. C. 7» nnt Ussermann 1 c. p. 86. — Gin jtvfirrr ¡Bnrti» ili ber Vini 51bl« 2Bigant) tcn Il'erra on trn in ^cramrrn ìrrilrnbtn £>lte t|«rid>lrt> !8ri«f, brr ira 3ofirt 1127 grfd)ti«b«n 1». è . eb«n e . 60. 91. 24. CI. 91- 32. ììrrgl. Uisermann 1. c. p. 87.

270 S e i l a g e VEL XXIV. 8t«t$. Samberg. XXV. S a f e l 1132





Samberg

26. 9?oo. 1133 18. Cctbr.

sPrifltngen

28.

S tburg

»

.

3Rainj

1135 17. anärj

Samberg

14. Oitbr.

Seffera

»

1136 1J. 3»ni

Samberg

0 16. pillimi 1137 25. DJ,li

2Bür$burg Samberg

Ur!. Otto'$. #oifl. beS 3riiFen1ant>ed I) u. görfiemann 9tcueOTittbriUmgen:c. 1. IV. p. 13. Urf. Dtto'a. Lang Reg. 1. 143. £agen u. SorfmüUer: äribi» für Wefcbicbte unb Slltertbuniäfuncc bei CbcrsSWoin* Sreifcd I. 121. S . oben ©. 180. 91. 9. in synodo. Urf. Ctto'd b. Lang I. 14'.). unb Usserinamt 84.

XXV. 1.

Safel.

Sertyolb.

©raf tton Neuenbürg (f. Regest. Badens, p. 35), »urbe ©ift^of JWiftbcil 1120— 1123. (S. Gerbert liist. nigr. silv. 1. 378.) 1125 — Jujujl bei 5D?ainj jur Äönigin>al;L îagert mit -?cr',eg griebriib. Narrât, etc. ©. oben 28. 1I2C 3wift mit îotbar. ©. oben ©. 42-43. Urf. Sott), b. Scliöptlin Als. dipl. 479. 1130 6. 3ctr. Safet alfo mit Sottmar auigeföbnt. ©tragburg Urf. ?Oti>. Herrgott II. 156. 1131 24. juui î o b e d j e i t unbefaunt. 2.

Slbalbero, 1 1 3 3 — 1 1 3 7 .

(Ueber feine Grbebung unb bie SBerttetfung bei sor i$m geträM< ten ¿ e i n r i ß f. oben ©. 144.) 1134 1. San. Siefen Urf. üotb. Miraeus I. 279 —80. ©.oben ©. 150. SR. 57. 113G Segieitet ?otfwr natb 3tatien. 1137 9. Dui» Lago Pesóle Petr. üiac. ('. 109. p. 573. gr nennt itjlt Amiio £p. Basiliensis. 16. ©ijr. STOonte Soffino Petr. Diac. C. 120. p. 594. Ntejjo — Oabr. S t i r b t Slbalbert. Annal. Sax. 1137. cf. Gerbert I. 380. — Mabillon Ami. Bened. VI. 211. C. XII. fagt irrig;, er fei 1136 geworben.

S l d M *

Unterftyriften

ber

GFrjfattjier,

ben

1125

J . 9lot>. 27.

«

©. ©.

23.2H(tr. © . 28. •

1126



@.

2. 3on.

©.

1128 13. 3uni

@.

9

27.5)ecbr. © .

1 1 2 9 20. 3 a n .

©.

1. 3 u n i

©.

1130

II.



©.

17.

»

S.

11. 3u!i

©.

15. Octbr.

©.

6. gebr.

©. ©.

1131

5. Sebr. 7.

@.

.

» . Bpril

©.

2. SXai

©.

B S e i l a g e .

Uriunben

91. 52

Äattjler

uttb

Notare

in

Sottyar'é.

E m b r i c o P r a e p o s . e t A r c h i i l i a c . ad T i c . Arcliicanc. A d e l b e r c i Mog. Archiep. 3 9 . 31. 53, E m b r i c o A r c l i i d i a c . E r p i s f o r t e n s i s v i e . A r c h i c a n c . e t M . A r c h i e p . A il a I b e r t i. 4 1 . 9 1 6 2 . sub A d a l b e r t o A r c h i c a n c . M o g . Archiep. 41. 31. 62. s u b A d a l b e r t o A r c b i c a n c . M o g . A r chiep. 4 1 . 91. 0 2 . S il e I h a r d u s sub v i c e A r c h i c a n c . A d i i b e r t i Archiep. Moe. 7 4 . 91. 3. T h i e t i n a r u s R e g i s N o t a r i u s in TÌCCHI A d è l b e r ti Arrliicanc. 7 7 . 91 19. T h i e t in a r u s n o t a r i l i * v i c e A d a I b c r t i Archicapell. 7 7 . 9?. 20. T b i e t m a r u s R e g i s N o t a r i u s ad v i e . A d a I b e r t i Archicap. 7 9 . 91. 24. E k k e h a r d u s c a r i c e l i , v i c e A d e I b e r t i Archicanc. 80. 91. 32. T h i e t m a r u s r e g i s n o t a r , v i c e A d e l fo e r t i A r c h i c a n c . 80. 91 32. D h i e t i n a r u a n o t a r , r e g i s v i c e A d e l b e r t i M o g . A r c h . et A r c h i c a n c . 80. 91 35. A n n o n o t a r i u s v i c e A r c h i c a n c . e t A r c h . Mog. A d e l b e r t i . 82. 91. 40. B e n z e l i n n s ad v i e . E r c e m b o l d i cancellarli. 8 3 . 91. 47. T h i e t m a r u s r e g i s n o t a r , v i c e A d e l b e r t i Archicanc. 8 5 . 31. 60. E k k e h a r t Notar, regis invitissimi vice A d a l p e r t i Mog. Archicanc. 9 6 . 91. 51. T i d h a r d u s ad v i c e m A d e l b e r t i a r chicanc. 9 6 . 91. 51. T h i e t m a r u s n o t . r e g . v i c e A d e l b e r t i Mog. arch. et archicanc. 101. 91. 74. T h y e t m a r u s ad. v i e . A d e l b e r t i archicanc. 1 0 3 . 9180. T h i e t m a r u s in v i c e A d e l b e r t i archicanc. 39.

272

Beilage

Vili.

Adelberti 1131 14. 3uni © . 103. % 8 1 . T h i e t m a r u s ad v i c e m archicanc. 1132 10. î p r i l © . 112. 91. 3 3 . A n s e l u i iis (fr. I . i i n i g ) N i c o l in iii (b. H a r z h e i m ) ari v . A r i e l b e r t i . H e n r i c u s c a n c e l l a r i u s v i c e A ile I b e r t i a r c l i i c a n c . L e u k f e l d A n t . W a l k . 356.

2luf bern erflen i t a l i e n i f ^ e n

gclbjuge.

1132 2S. S i p t . tmbtt Isola Cenese 11. Xtibeni 3 —-4 ¿«cfcr. 8reitenl®aitg 31.

> ©. 222. 3 1 178.

im Seroneftfäen. ©. 223. 9?. 182. ©. 223. 91 183. ©tirbí fiaifer gotftar. ©. 223. 91. 184.