Edebiyattan Pek Anlamam 9786055443245

Citation preview

DON'T KNOW MUCH ABOUT LITERATURE

EDEBIYATTAN PEK ANLAMAM Kenne th C. Davis - Jemy Davis

O Kenneth C Davis ve Jenny Davis, 2009. Tüm haklan saklıdır. Bu kitabın Türkçe yayın hakları Akcalı Telif Hoklorı Ajansı cırocıkğıylo alınmıştır.

NTV YAYINLARI DIREKTôRÜ Elif N. Kutlu YAYINA HAZIRLAYAN

Onur Kaya ÇEViRi

Taciser Ulaş Belge KATKIDA BU!.UNANLAR

Sevin Okyay GRAFiK

Budak Akalın, Ayhan Şensoy PROJE KOORDiNASYON

Yakup Akyıldırım, Özgür Akhan SATIŞ YÖNETMENi

Tüzün Bülbül ISBN: 978-605-5443-24-5

1. Baskı: Ağustos 2011 Sertifika No: 12444

9'1V yayınları [email protected] www .ntvyoyinlai.com

Doğuş Grubu iletişim Yoyıncılık ve Ticaet A. Ş Moskık Malı. G45 Ahi Evron Poloris Cad. Doğuş Power Center No: 4 Moslok 34398 lstonbul Tel: (212) 304 08 88 - Faks: (212) 335 03 48 Do(juş Grubu iletişim Yayıncıik ve Tıcaet A. Ş.'nln fotokopi yöntemi dcNI, elektronik ya da mekaılk herhaıgl bir yolla ço('ıaltıianoz ve iletilemez.

fün hakim soldıdır. yazıi izni oinadcın,

BASKI

Pasifik Ofset Son. Tlc. Ltd.

Cihcngir Malı.

Güvercin

Cad.

Ştl

No: 3/1

8aha iş Merkezi A Blok Kat: 2 Haanidare Avcıkr /İstanbul Tel: +90 (2121412 17 77 Fax: +90 (212) 422 11 51 -

Bu kitap, "Neden?" sorusunu soran tüm çocuklara ve zaman ayınp onlara cevap vermeye çalışan ana-babalara, öğretmenlere, kütüphanecilere ve akrabalara adanmıştır.

"Kitap yapmak, sonsuz bir iştir ."

-ESKİ AHİT

"Kitapsız yaşayamam."

-THOMAS jEFFERSON

İÇİNDE KİLE R

TÜRKÇE BASKIYA NOT GİRİŞ TEŞEKKÜRLER Romanların İlk Satırları

6

Tennessee Williams

7

Gabriel Garda Marquez

49

Nobel'in İlkleri

51

11

13

47

Charles Dickens

53

Distopyalar

55

Dracula

15

EdithWharton

57

Ernest Hemin�y

17

Kunnaca Yerler

59

Emily Dickinson

19

JackKerouac

61

John Steinbeck

21

JamesJoyce

63 65

Hollywood Yolcusu Kitaplar

23

JorgeLuis Borges

Rüzgar Gibi Geçti

25

Beowulf

67

George Orwell

27

Pulitzer Ödülü

69

Yunan Tragedyaları

29

Romanların İlk Satırlarına

71

Şiirlerin İlk Dizeleri

31

Devam

Robert Frost

33

Joseph Conrad

73

TakmaAdlar

35

Kurt Vonnegut

75

FranzKafka

37

V ladiınir Nabokov

77

Agatha Christie

39

NathanielHawthome

79

MolryDick

41

Binbir Gece Masa/lan

81

Canterbury HilcAytltri

43

SalmanRushdie

83

Broadway'e Giden Kitaplar

45

T. S.Eliot

85

-4-

87

Albert Camus

157

Toni Morrison

89

Frankenstein

159

VıctorHugo

Kısa Öykülerin İlk Satırları

91

Gustave Flaubert

1 61

Kötü Karakterler

93

JackLondon

ı 63

Wılliam Butler Yeats

95

RobertLouis Stevenson

1 65

97

UrsulaK.Le Guin

ı 67

F. Scott Fitzgerald

99

Stephen King

ı 69

LangstonHughes

lOı

Müstehcen Kitaplar

ın

Nobel Ödülü Kazananlar

103

Yasaklanan Kitaplar

ı73

Arthur Miller

ı75

William Faulkner

(ve Kazanamayanlar) Savaş Edebiyatı

105

C. S.Lewis

ı77

John Keats

107

H.G.Wells

ı79

Lewis Carroll

1 8ı

ChinuaAchebe

1 83

Bronte Kardeşler

ı09

Şiirlerin İlk Dizelerine Devam

ııı

Hamda Kalan KitapAdlan

ll3

Dostoyevski

ı 85

VırginiaWoolf

ıı5

J. K. Rowling

ı 87

V. S. Naipaul

ıı7

Sir Arthur Conan Doyle

ı 89

Zora Neale Hurston

ll9

Bülbülü ôldürmek

ı91

Şiirlerin Son Dizeleri

1 21

Edebi Hırsızlıklar ve Yalanlar

193

Mezar Taşı Yazıları

ı 23

Rudyard Kipling

195

1 25

Truman Capote

ı97 199

James Baldwin JaneAusten

1 27

Oyunların Ünlü Satırları

Taslaklardaki Başlıklar

ı 29

ÇocukKlasikleri

2oı

İlkRomanlar

l3ı

PolisiyeRomanlar

203

RobertHeinlein

133

Aleksandr Soljenitsin

205

AynRand

ı35

Son Satırlar

207

EdgarAllan Poe

ı37

E. M. Forster

139

DonKişot

ı4ı

Homeros'un Odysseia'sı

ı43

OscarWilde

145

Pablo Neruda

ı47

Oyunların ilk Satırları

ı49

Dante'nin nahi Komedya'sı

ısı

Lev Tolstoy

ı53

Kayıp Cennet

ı55

-5-

TÜllKÇE BASKIYA NOT Dünya edebiyatından yapılan bu seçkiye Türk edebiyatından da bazı eklemeler yaptık. Adı geçen kitaplarda ve alıntı yapılan bö­ lümlerde mümkün olduğunca eserin ilk Türkçe baskısını bulup, kitapların Türkçe adlarını ve alıntılan çevirmenin Türkçesiyle ver­ meye çaba gösterdik. Türkçe'ye çevrilmemiş kitap, makale, şiir ve film isimlerini metin içinde orijinal haliyle bıraktık.

-6-

GİRİŞ

"BiLMEDİKLERİNİZİ BİR ARAYA TOPLASANIZ"

demişti bir zamanlar

adı pek duyulmamış İngiliz yazar Sydney Smith

(1771-1845), "çok

büyük bir kitap olur:· Büyük kitaplar hakkında bilmedikleriniz bir araya getirilse ger­ çekten kocaman bir kitap çıkar ortaya! Dünyanın en büyük yapıtları ve yazarları hakkında bilmeniz ge­ reken ama hiçbir zaman öğrenemediğiniz her şey. Hızlı test formatı sayesinde lisede, üniversitede okumuş olmanız gereken, ama büyük olasılıkla elinize bile almadığınız kitaplar hakkında şakacı ve eğlen­ celi bir üslupla bilgi veren Edebiyattan Pek Anlamam okunması gere­ ken yapıt ve yazarlarla tanışmanızı sağlıyor. Eğlenceli, bilgilendirici ve teşvik edici küçük testler derleme­ si olan

Edebiyattan Pek Anlamam,

sizi pek çok önemli yazarla ve

onların yapıtlarıyla buluşturmayı amaçlıyor; yüzlerce büyük ro­ man, şür ve oyun hakkında bilmeniz gerekenleri anlatıyor; daha az duyulmuş yazarları keşfetmenizi sağlıyor ve okumaya hevesi olup bunu eğlenerek yapmak isteyenlere, edebiyat eğitiminin genel bir

-7-

özetini sunuyor. Edebiyat tarihinin herkesçe bilinen isimlerini öne çıkaran bu testlerle, bellibaşlı yazarlara ve yapıtlarına, örneğin aralarında Joyce'un Ulysses'i de (1922) olmak üzere Faulkner'ın, Tennessee Williams'ın ve Byron'ın tarihi değiştiren unutulmaz kitaplarına odaklanıyor. Beat Kuşağı yürek çarpıntınızı hızlandırıyor mu? Virgina Woolf'tan korkar mısınız? Keats ile Yeats'i karıştınyor musunuz? Bu kitap sizi en Kafkavari edebiyat kabuslarınızdan bile kurta­ racak. Bunun da ötesinde, okuma gruplarına malzeme sağlaması, sosyal buluşmalarda zevkli sohbetlerin kapısını açması, özgeçmişi­ nizde okumaya ilişkin bazı boşlukları doldurması, yaz için düşündü­ ğünüz okuma listesinin çıtasını yükseltmesi de cabası. Edebiyattan Pek Anlamam bunların hepsini yaparken, ilginç testleriyle her-şeyi­ bilirimcilerin en iddialılarını bile terletiyor. Çoğumuz okumayı severiz. Bu kesin. Jefferson'ın dediği gibi "kitapsız yaşayamayız." Dahası, okumak hakkında konuşmayı da seviyoruz. Bu kitap, okumaktan hoşlananları ya ne çok şey bildikle­ ri için gururlandıracak ya da edebi eğitimlerini tamamlamak üzere usulca kütüphane raflarının önüne götürecek. İlk okuduğunuz kitapları habrlıyor musunuz? Ben hatırlıyo­ rum. Çoğu Golden Books serisiydi ve yatağımın ayakucu onlarla doluydu. Ya da gerçekten sevdiğiniz ilk kitabı habrlıyor musunuz? Ezberden okuduğunuz bir şiiri? 6. sınıftayken Blake'in Kaplan (The Tyger, 1794) şiirini ezberlemeye çalışbğırnı hatırlıyorum da, wr günlerdi gerçekten: Kaplan! Kaplan! Gecenin ormanında/ Işıl ışıl yanan parlak yalaza, / Hangi ölümsüz el ya da göz, hangi, / Kura­ bildi o korkunç simetrini? (çev. Selahattin Özpalabıyıklar). Hiç kur­ maca bir kahramana aşık oldunuz mu? Ya da kitap bitince ağladığı­ nız..? Peki, bütün gece uyumadan bitirdiğiniz ilk kitap hangisiydi?

-

8

-

İnsan denen varlık okuduğu şeyden ibaretse, durum elbette biraz tehlike içerebilir. Bizler bu derlemeyi yaparken ünlü edebiyat dergisi New York Times Review'da, kitaplar ve romantik ilişkiler üze­ rine bir makale yayımlandı. Rachel Donadio'nun dediği gibi, "Gü­ nümüzde Facebook, MySpace gibi sosyal paylaşım sitelerinde ken­ dinizi markalaştırırken biraz riskli de olsa, en sevdiğiniz kitapların listesini koymaktan kaçınamazs ınız. İş internetten bulacağınız bi­ riyle çıkmaya gelince, en sıradan referanslar bile pişmiş aşa soğuk su katabilir:' Kitap eleştirmeni olan bir kadın Donadio'ya şöyle demiş, "Tam birini bulmuştum ki vazgeçtim, bir Ayn Rand hayranıydı" (Makalenin adı: "It's Not You, It's Your Books [Sorun Sende De­ ğil, Okuduğun Kitaplarda]� New York Times Book Review, 30 Mart 2008). Bu kitaptaki testleri hazırlarken dikkatimi çeken bir hikaye de, yılın belli zamanlarını geçirdiğim ve çalışbğım Vermont'tan geldi. Şöyle 10-15 kişilik bir grup genç, Vermont ormanlarının bir yerinde içki içip şamata yaparken küçük bir kulübeyi tahrip ettikleri sırada yakalanmışlar. Kulübe bir zamanlar Robert Frost'a ait olmasaydı gençlerin verdiği zarar belki de fark edilmeyecekti. Yaşları 20'yi bul­ mayan bu çocuklara verilen cezanın bir parçası, Haziran 2008'de, romancı ve Middlebury College öğretim üyesi Jay Parini'nin Amerika'nın büyük şairi Robert Frost üzerine vereceği derslere gir­ meyi içeriyordu. Elbette, alaycılar gülüp geçecek, "Doğru, şiir okumak da ceza değil mi zaten?" demekten kendilerini alamayacaklardır. Ama bu cezanın özünde daha derin bir fikir saklı. Hayabrruzı ve zihnimizi değiştirmek için okuruz. Tabii ki başka sebepler de var; keyif, heye­ can arzusu, tatlı bir aşk hissiyatı . . . Ama en derinde, kitaplar insanı değiştirebildiği için okuduğumuzu düşünüyorum. Çocukken bir ki­ tap oburuydum. 1968 yazında Upton Sinclair'in Chicago Mezbaha­ lan (The Jungle, 1906), Dalton Trumbo'nun Johnny Silahını Kaptı

-

9

-

(Johnny Got His Gun, 1938) kitaplarını okuyunca dünyaya bakışı­ nasıl değiştiğini açık seçik hatırlıyorum. Her iki kitap da gözle­ rimi açtı, bana bildiğim dünyadan çok farklı bir dünya olabileceğini gösterdi. En parlak beyinlerden Joseph Conrad'ın bir zamanlar de­ diği gibi, yazarın görevi "görmenizi sağlamakbr." Bu kitap sizi bu hakikatlere götürecek mi bilemem. Ama uma­ rım biraz eğlendirecek ve ilginizi uyandıracakbr. Ne de olsa New York'un renkli belediye başkanlarından Jimmy Walker'ın Caz Çağı'nda dediği gibi, "Bugüne kadar hiçbir kadın kitap okumaktan zarar görmedi." Kitabımızı okumaya başlayıp da ne ·kadar bilgili olduğunuzu ya da hala öğrenecek ne kadar şey olduğunu görmeden önce bir not düşelim. Bu derlemede Shakespeare'e çok az değindik. Kendisini sevmediğimizden değil bu. Aslına bakarsanız o kadar çok seviyoruz ki bu büyük ozanın yalnızca ona ayrılmış bir kitabı hakettiğini düşü­ nüyoruz. Çok sevdiğiniz bazı yazar ve kitaplar bu derlemede yer almaya­ bilir. Örneğin ben en sevdiğim yazarları dışarıda bırakmak zorun­ da kaldım (artık aramızda olmayan John Updike'tan yalnızca bir gönderme satırında söz ettiğim için özür dilemek isterim). Kendi başına bir kitap olması gerektiğini düşündüğünüz bir yazar ya da eser var mı? Varsa, DontKnowMuch.com sitesine girip yazın ya da Facebook'ta Kenneth C. Davis'i arayın. Hadi, kalemlerinizi yontup edebi zekanızı sınamaya hazırlanın!

mın

Kenneth C. Davis

-

10

-

TEŞEKKÜRLER

Yazarların haricinde bu kitaba emeği geçen pek çok harika insan var. Önce Harper'da bu kitabın gerçekleşmesini sağlayan ekibe teşekkür etmek isterim. Carrie Kania, Jen Hart, Hope Innelli, Cal Morgan, Andrea Rosen, Alberto Rojas, Diane Burrowes, Vırginia Stanley, Ni­ cole Reardon, Laura Reynolds, Ernily Walters'a şükranlarımı sunanın, Michael Signorelli' ye de özel bir teşekkür borcum var. David Black Literary Agency'nin tüm çalışanları bize destek ver­

di. David Black, Leigh Ann Eliseo, Dave Larabell, Gary Morris, Susan Raihofer, Joy Tutela ve Antonella Iannarino' ya dostlukları ve destek­ leri için teşekkür borçluyum. Bana kitap ve okuma sevgisi aşılayan öğretmenlerime, kütüpha­ necilere de daima şükran doluyum. Son olarak, en büyük teşekkürü her zaman aileme borçluyum: Oğlum Colin ve eşim Joann. Ve elbette harika iş arkadaşımJenny Davis'e.

Kerıneth C. Davis

Beni bu kadar çok kitap ve fikirle tanıştıran lise öğretmenlerime teşek­

kür etmek isterim; özellikle John Palmer, Karen McConnell ve Joel Thomas·Adarns'a. ·Jenny Davis

-

il

-

Romanların nk Satırları KİTABIN İYİ OLUP OLMADIGINI kapağına bakarak anlayamaz­ ama ilk satır iyi olmalı, değil mi? "Ishmael deyin bana." Moby Dick ( 1851) bu ölümsüz sözcüklerle başlamasaydı, Herman Melville bu kadar okur toplayabilir miydi acaba? Bakalım aşağıdaki ünlü ilk satırlardan kaçını biliyorsunuz. (Dikkat, sakın oltaya gelmeyin!) BiR

sınız,

1. Bu, ilk görüşte aşktı.

2. Dünyaca kabul edilmiş bir gerçektir, hali vakti yerinde olan her bekar erkeğin mutlaka bir eşe ihtiyacı vardır.

3.

Albay Aureliano Buendia, yıllar sonra idam mangasının karşı­ sına dikildiğinde, babasının onu buzu keşfetmeye götürdüğü o çok uzaklarda kalmış ikindi vaktini anımsayacaktı.

4.

Bir sabah tedirgin düşlerden uyanan Gregor Samsa, devcile­ yin bir böceğe dönüşmüş buldu kendini.

5.

Tüm zamanların en iyisiydi bu ... en kötüsü de.

6. Evvel zaman içinde ve ne güzel evvel zamanlardı onlar bir küçük möinek v armış yoldan aşağı inen ve yoldan aşağı inen bu küçük möinek tuku bebek adında cici bir küçük ço­ cuğa rastlamış ...

7.

Baba o baltayla nereye gidiyor?

8.

Bunu Tann'dan başka kimseye söyleme sakın.

-13-

YANITLAR.

1. Joseph Heller, Madde 22 (Catch 22, 1961)(çev. Niran Elçi)

2. Jane Austen, Gurur ve Ônyarxı (Pride and Prejudice, 1813)(çev. Hamdi Koç) 3. Gabriel Garda Marquez, Yüzyıllık Yalnızlık ( Cien .Afıos de Sole­ dad, 1967)(çev. Seçkin Selvi) 4. Franz Kafka, Dönüşüm (Die Verwandlung, 1915)(çev. Kamuran Şipal)

5. Charles Dickens, iki Şehrin Hikayesi (A Tale of Two Cities, 1859)(çev. Füsun Elioğlu) 6. James Joyce, Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi (A Portrait ofthe Artist as a Young Man, 1916}(çev. Murat Belge) 7.

E.B. White, Örümcek Ağı / Charlotte'un Sevgi Ağı (Charlotte's Web, 1952)

8. Alice Walker, Renklerden Mor(Color Purple, 1982)

- 14-

Dracula OKURUN HAYALGÜCÜNÜ Cadılar Bayramı'nın maskeli partilerin o çok sevilen pelerinli, sivri dişli kostümlerinin babası olan, aynı zamanda yüzlerce kitap ve filmin tohumunu atan Dracula kadar ele geçiren kitap az bulunur. 1897'de Viktorya Çağı İngilteresi'nde yayımlanan roman, vampir ve diğer kan emici yarabklara ait folk­ lorun, Katolik geleneklerinin, Romanya tarihinden parçaların ve Bram Stoker'ın kendi yaratıcılığının bir araya geldiği bir karışımdı. lrlanda'nın Dublin kentinde Abraham Stoker adıyla hayata başlayan yazar (1847-1912), fantastik korku hikayesine gerçekçi bir duygu verebilmek için Dracula'yı anılar, mektuplar ve kurmaca haber ku­ pürleri aracılığıyla anlatılan bir roman biçiminde yazdı ve romanın çağdaş bir ortamda geçmesi de tüyler ürpertici sahiciliğine katkı sağladı. Şu küçük Dracula testine dişlerinizi geçirin bakalım. Do�B.U MU, YANLIŞ MI?

1. Brarn Stoker, Kont Dracula'nın adını, daha çok "Kazıklı Vlad" (Türkçe'de "Kazıklı Voyvoda") olarak bilinen 15. yüzyıl Romen

Prensi III. Vladislav'dan alınışın. 2. Stoker'ın romanlarında Kont Dracula, Lucy'yi vampire dönüş­ türmeden önce şu ünlü cümleyi kulağına fısıldar: "Kanını em­ mek istiyorum." 3. Stoker, aşağıdaki aynntılan Doğu Avrupa vampir folklorundan aldı: Vampirler davet edilmedikleri eve giremezler; kurt şekline

dönüşebilirler; sarmısak ve haçtan korkup kaçarlar; bir kazığın kalplerine isabet etmesi suretiyle öldürülebilirler. 4. Bazı araştırmacılar Keltlerin vampir söylencelerinin Dracula'ya

esin kaynağı olduğunu belirtir. 5. Güneş ışığının vampirlere zarar verdiği düşüncesi Bram Stoker'ın Dracula romanıyla yayılıp benimsenmiştir.

-

15

-

YANITLAR

1.

Doğru. Kazıklı Vlad

1431

yılında Transilvanya'da doğdu, "Dra­

cula" ya da "Dracul'un oğlu" adıyla bilinirdi. Babası il. Vladislav'a, "şeytan" ve "ejderha" anl amına gelen "Dracul" takma adı yakıştırıl­ masının nedeni kötü işler çevirmesi değil, Kutsal Roma Katolik İmparatorluğu'nu Osmanlı istilasına karşı savunmak için kurulan gizli kardeşlik örgütü Ejderha Tarikatı'na bağlı olmasıydı. llk taslak­ larda Stoker'ın kahramanının adı "Kont Vampir"di.

2.

Yanlış. Bram Stoker'ın romanında Dracula hiçbir zaman bu sözleri söylemez. Her ne kadar bu sözler Macar aktör Bela Lugosi'ye yakış­ brılmış olsa da, bu sözler

Dracula'nın 1931 tarihli klasik fi.im versi­

yonunda da geçmez.

3.

Doğru. Bu ayrıntılar Bram Stoker'ın geniş çaplı araşbrmalarının so­ nucuydu.

4. Doğru. Stoker'ın Slav vampirlere duyduğu ilgi çok iyi belgelenmiş olsa bile, araşbrmacılar onun İrlandalı bir yazar olarak aynı zaman­ da vampir kabile başkanları ve kan emici perilerin yer aldığı Kelt folklorundan da etkilendiğini öne sürer.

5.

Yanlış. Bunu, 1922 yılında bir film versiyonunu yapan

Nosferatu adı altında Dracula'nın izinsiz F. W. Murnau uydurdu.

-16-

Ernest Hemingway ÜNA "BABA" DERLERDİ. Amerika'run en başarılı ve en sevilen ro­ manolanndan biri olan Emest Hemingway (1899-1961) bir de­ fasında, yalın üslubWlu bir buz.dağına benzetmişti: "Yukarıda gö­ riinen her parçanın neredeyse sekiuie yedisi yüzeyin albndadır." Hemingway'in "bir şeyi olduğundan hafif gösterme" tekniğiyle ünlü düzyazı üslubWlda, genellikle erkeksi kabul edilen, savaş, av, boks gibi gelenekler öne çıkarken, aslında kahramanlann kuşkulan, ya­ lıblrnışlık duygulan ve başansızlıklan saklıdır. 1. Dünya Savaşı'nda cankurtaran şoförlüğü yaparken yaralanan ve savaş deneyimleri ne­ deniyle sarsılan Hemingway, 192I'de Paris'e taşındı ve aralarında F. Scott Fitzgerald ve John Dos Passos'un da olduğu, benzer düşkınk­ lıkları yaşayan genç ya7.arlar çevresine katıldı. Hemingway'in çığır a çan romaru Güneş de Doğar (The Sun Also Rises, 1926), yaz.arın Gertrude Stein'dan ödünç aldığı bir deyime ün kazandırmıştır: "Yitik Kuşak� Ba­ kalım, sonWlda tüfeğini ateşleyip kendi canına kıyan Yitik Kuşak'ın bu büyük yaz.an hakkındaki sorulara cevap verebiliyor mUSWluz? 1.

Romanolığa başlayana kadar, gereksiz hiçbir sözcüğe yer vermeyen üslubunun gelişmesine yardım eden hangi meslekte çalıştı?

2. bk kez l 924'te ln Our Tıtne adlı öykü derlemesinde portresi çizilen ve sık sık tekrarlanan yan-otobiyografik Hemingway kahramaru kimdir? 3.

Silahlara Veda'nın (A Farewell to Arms, 1929) ana kahramanı Frederic Henry, 1. Dünya Savaşı'nda hangi hizmetteydi?

4. Hemingway'in 1932 tarihli edebiyat dışı yapıb Deatlı in the �n'un konusu neydi? (İpucu: Aynı konu, 1926 tarihli Güneş de doğar adlı eserinde de belirgin bir biçimde ele alındı.)

5. Şu ünlü sabr hangi Heminway yapıbnda yer alır: "Erkek yenilgi

için yarablmamışbr. Erkek mahvedilebilir ama yenilmez." 6. Yazann çok sık alınblanan "cesaret" sözcüğünün tanımı nedir?

-

17

-

YANITLAR. 1. Gazetecilik. Hemingway 17 yaşında, orta öğrenimini henüz bitir­

mişken Kansas City Star gazetesinde genç bir muhabir olarak işe başladı. Daha sonra dış ülkeler muhabiri olarak Avrupa'daki savaşla­ rı takip etti.

2. Nick Adams. Okurda çoğu zaman Hemingway'in öteki benliği izlenimi bırakan Nick Adams, yazarın sonraki birçok kahramanı­ prototipi olduğu gibi, ölümünden sonra yayımlanan The Nick Adams Stories adlı derlemenin de ana kahramanıdır.

nın

3. Ernest Hemingway'in yaptığı işin aynısını yapar: İtalya cephesinde

cankurtaran şoförlüğü. 4. İspanya'da boğa güreşi. S. lhtiyar Adam ve Deniz (The Old Man and the Sea, 1952) 6.

"Baskı altındayken nezaketi elden bırakmamak."

-18-

Emily Dickinson AMERİKANIN EN GİZEMLİ ŞAİRLERİNDEN Emily Dickinson ( 1830-1886) yaşamının son yirmi yılını kapalı kapılar ardında ge­ çirdi, Amherst'teki evinden dışarıya neredeyse hiç çıkmadı. Konuk­ larını bir kapının ardından selamladı, mahallenin çocuklarına kura­ biye ikram etmek için pencereden aşağı sepet sarkıttı ve 1874'te ba­ basının ölümünden sonra tepeden tırnağa beyazlar giydi. Dickinson genç kızken botanik ve klasik edebiyat konularında eğitim görmüş­ tü. Daha sonra Mount Holyoke Kız Ruhban Okulu'na gitti. Orada bulunduğu sırada yapayalnız bir yıl geçirdi, çünkü İsa'ya inancını açıklamaktan kaçındığı için kendisiyle ilişki kurulması yasaklan­ mıştı. O dönemde genç kızlar için olağan olan evlenmek ya da öğ­ retmen olmaktı; ama o bu seçeneklerden birini kabul etmektense evinde oturdu ve yaklaşık 2000 şiir yazdı. Şiirlerinin büyük çoğun­ luğu hayattayken basılmadı. 1886'da ölümünden sonra kız karde­ şi Lavinia, daha önce gün ışığına çıkmamış yaklaşık 800 şiir içeren 40 fasikül el dikişiyle tutturulmuş defter buldu. Emily 'nin isteğine sadık kalan Lavinia binlerce mektubu yaktıktan sonra şiirlerin ya­ yımlanması için işe koyuldu ve 1890'da şiirlerin birinci bölümü ilk kez basıldı. Dickinson'ın çizgi işaretiyle kesilmiş kısacık satırlarıyla hemen ayırt edilen şiirleri, yalnızlık ve ölüm başta olmak üzere ha­ yalgücünü, tutkuyu, ölümsüzlüğü ve dünya karşısında çocuksu bir merakı yansıtır. "Beyazlı Kadın" hakkında neler bildiğinizi görmek için sorularımıza buyurun. 1. "Ve sen Emily Dickinson'ını, bense Robert Frost'umu okurken" satınnı hangi ünlü popüler şarkıcı kullandı? 2. Hayattayken kaç şiiri basıldı? 3. Emily Dickinson'ın kullandığı ölçü ve uyak yenilikçi olmasına rağmen hangi tür şarkılar, şiirlerinin ritmine esin kaynağı oldu? 4. Hangi kült filmde kısa bir an için Emily Dickinson'ın dev bir kuklası görünür?

- 19-

YANITLAR.

1. Paul Simon "Dangling Conversation" adlı şarkısında kullandı.

2. Yedi. Bazı bilimciler bir şiirinin iki ayn versiyonu olduğunu, dolayı­ sıyla yalnızca altı şiirinin basıldığını öne sürer. 3. İlahiler. 4. John Malkovich Olmak (Being John Malkovich, 1999). Filmde ana kahramanın rakibi olan kuklacı, dört katlı bina yüksekliğinde

bir Emily Dickinson kuklası oynatır. Tek kadın oyuncuyla sahnele­ nen William Luce'un The Belle ofAmherst• adlı oyununa gönderme yapılmaktadır.

' Emily Dickinson'ın hayabnı, şiirlerine, notlarına, günlüklerine ve mektuplarına dayanarak anlatan oyun. (ç.n.) -

20

-

John Steinbeck l 902'oE CALIFORNIANIN SALINAS ŞEHRİNDE DOGAN John Ste­ inbeck, yoksul ve çaresiz insanların hayatını yazarak ün kazandı: Toz fırtınasından mağdur olan çiftçiler, inci avcıları, fahişeler, iş­ siz göçmenler ve bunalım yıll arının aylakları. Daha sonraki yıllar­ da Steinbeck tüm mektuplarını, tombul ve kanatlı bir domuzcuk resminin olduğu komik "pigasus"* mührüyle imzaladı. Domuzun çevresine Steinbeck şu sözleri eklemişti: Ad astra per alia porci, yani •Bir domuzun kanatlarında, yıldızlara doğru� Sıradan insanların iyiliğini, hatta kutsallığını anlatan bir yazara gayet uygun bir slogan. Şimdi sırada l 968'de ölen John Steinbeck'ç ilişkin sorular var. Kısa ve basit, ama olur da şaşırırsanız sakın o gazap üzümü gözlerinizden yaşlar dökülmesin.

1. Steinbeck Stanford'da ne okudu? (Bu konuya 194l'de Edward Ricketts ile birlikte yazdığı Logfrom the Sea of Cortez adlı roma­ nında yer verdi.) 2. Bir Steinbeck kahramanından esinlenen Bruce Springsteen bir şarkısına "The Ballad of Tom Joad" adını verdi. Bu kahraman hangi Steinbeck kitabında yer alır?

3. Cennetin Doğusu (East of Eden, 1955) İncil'deki hangi hikayeden esinlenmiştir? 4. Steinbeck'in romanlarından hangileri Oscar ödüllü filmlere konu oldu?

5. Steinbeck hangi biyografi filminin senaryosunu yazdı? (Ant­ hony Quinn, bu filmdeki rolüyle en iyi yardımcı erkek oyuncu Oscan'nı aldı.)

•

Pegasus ile pig (domuz) kelimelerinin birleşiminden geliyor. (ç.n.) -

21

-

YANITLAR

1. Deniz biyolojisi. 2. Gazap Üzümleri (The Grapes ofWrath,

l 940)

3. Habil ve Kabil öyküsü. 4. Gazap Üzümleri, yedi dalda Oscar'a aday oldu, en iyi yönetmen ve

en iyi yardımcı kadın oyuncu olmak üzere ikisini kazandı. Cennetin Doğusu en iyi kadın oyuncu dalında Oscar aldı. Fareler ve insanlar (Of Mice and Men, 1939), Yulcan Mahalle (Tortilla Flat, 1942), Steinbeck'in kısa öykülerinden uyarlanan Lifeboat (1 944) ve A Me­ dalfor Benny (1945) filmleri Oscar'a aday gösterildi. S. Viva Zapata! (1 952)

-

22

-

Hollywood Yolcusu Kitaplar HANGİSİ DAHA ÇOK HOŞUNUZA GİTMİŞTİ: Kitabı mı, filmi mi? Rüzgar Gibi Geçtfden ( Gone with the Wind, 1936) Harry Potter'a kadar filmi çekilen pek çok kitap, beğeni kazandığı kadar -hatta bel­ ki daha çok- hayalkınklığı da yaratb. "Rhett Butler gibi damardan bir güneyliyi Clark Gable gibi bir kuzeyli mi oynuyor?" ya da "Vol­ demort öyküsü kitapta çok daha ayrıntılı anlatılmıştı!" gibi . .. Öte yandan bir edebiyat eserinden uyarlama olduğunu fark etmediğiniz birçok film de vardır. Akira Kurosawa'nın Shakespeare'in Macbeth ve Kral Lear (King Lear) oyunlarını birer samuray klasiğine dönüş­ türen Kanlı Taht (Throne of Blood, 1 957) ve Ran filmleri örneğin. Aşağıdaki filmlere esin veren diğer büyük eserleri biliyor musunuz? 1.

Fırlama Kızlar ( Clueless, Yônetmen: Amy Heckerling, 1995)

2. Neredesin be Birader (Oh Brother, Where Art T hou?, Yônet­ men: Joel Coen, 2000 )

3. Kıyamet (Apocalypse Now, Yônetmen: Francis Ford Coppola, 1979) 4.

işte Öyle Bir Kız (She's

Ali That, Yônetmen: Robert Iscove,

1999 ) 5. Bıçak Sırtı ( Blade Runner, Yônetmen: RidleyScott, 1982)

- 23 -

YANITLAR.

1. Emma ( 1816),Jane Austen 2. Odysseia, Homeros

3. Karanlığın Yüreği (Heart ofDarkness, 1902),Joseph Conrad 4. Pygmalion( 1912), George Bernard Shaw 5. Androidler Elektrikli Koyun Düşler mi? (Do Androids Dream of

Electric Sheep?, 1968) , Philip K.Dick

- 24-

Rüzgar Gibi Geçti PANSY O'HARA. Kulağa garip geliyor değil mi? Margaret Mitchell ( 1900-1949 ), Rüzgar Gibi Geçti ( Gone with the Wind, 1936) ki­ tabının ilk taslağında ana kahramana bu adı vermişti. Bu ünlü kitap hiç yazılmamaktan güçlükle kurtuldu. Gazete muhabiri Mitchell, ata binerken geçirdiği kazadan sonraki dinlenme döneminde ro­ man yazmayı denedi. Ancak romanından utanıyor, en yakın ar­ kadaşlarından bile gizliyordu. Sonunda bu arkadaşlarından biri, hiçbir zaman başarılı bir roman yazamayacağını söyleyip damarına basınca Mitchell elindeki taslağı okumaya hevesli bir editör buldu. Hikayenin bundan sonrası malum: Pansy, Scarlett oldu; Rüzgar Gibi Geçti önce okurların kalbini, sonra da Pulitzer ödülünü ( 1937) kazandı; beyazperdede Clark Gable, Vivien Leigh'e, "Açıkçası, ca­ nım, hiç umrumda değil" dedi. Sizin umrunuzda madem, o zaman sorulara geçelim. 1. Rüzgar Gibi Geçti'den sonra Mitchell'in en çok satan kitabı han­ gisidir? 2. Film versiyonunda Rhett Butler'm o ünlü "Açıkçası, canım, hiç umrum da değil" repliğindeki hangi kelime sonradan eklendi?

3. Alexandra Ripley'in 199l'de Rüzgar Gibi Geçti'nin devamı ola­ rak yazdığı romanın adı neydi?

4. Oscar kazanan ilk Afrikalı-Amerikalı olan Hattie McDaniel fil­ min prömiyerine neden giremedi? (McDanieL Rüzgar Gibi Geçti filmindeki rolüyle en iyi yardımcı kadın oyuncu dalında Oscar

kazanmıştı).

-25-

YANITLAR

1. Başka bir romanı yoktu. Mitchell yaşamı boyunca yalnızca bir ro­ man yayımladı.

2. "Açıkçası." Kitapta Rhett Butler "Canım, hiç umrumda değil" der.

3. Scarlett 4. O sinemada ırk ayrımcılığı uygulanıyordu.

- 26 -

George Orwell "Büyük Birader seni izliyor. " Bu ÜNLÜ SÖZCÜKLER, zihnimizde George Orwell'ın 1984 roma­ nındaki karabasan dünyasını, insanların devlet tarafından denet­ lendiği kasvetli bir geleceği canlandırır. l903'te doğan Orwell'ın asıl adı Eric Arthur Blair'dı. En ünlü yapıtları, okuru totalitercili­ ğin tehlikeleri karşında uyaran romanlarıdır. Bir ahırın çevresinde geçen Hayvan Çiftliği (Animal Farın, 1945) Sovyet komünizmi üzerine bir yergidir: Hayvanlar bir ayaklanma örgütleyip çiftçile­ ri yönetimden alaşağı eder ama sonuçta eskisinin yerine bir başka adaletsiz toplum yaratırlar. Aradaki tek fark, bu kez domuzların efendi olmasıdır. l 949'da, yazarın ölümünden bir yıl önce yayım­ lanan 1984, savaşın sonsuz olduğu bir dünya üzerine uyarıcı nite­ likte bir masaldı. "Parti" adındaki hükümet, yurttaşlarının beyni­ ni yıkayarak onları şu sloganlara inandırmaya çalışıyordu: "Savaş Barıştır. Özgürlük Köleliktir. Cehalet Güçtür." Cehalet konusunda Parti ile aynı fikirde değilseniz sorulara bir göz atın ve Orwell hak­ kında daha çok şey öğrenin. DOGRU MU, YANLIŞ MI?

1. George Orwell Hindistan'da doğdu.

2. Orwell, orta öğrenimden sonra İngiltere'nin kuzeyinde işçilerin örgütlenmesi için çalıştı. 3. Erle Arthur Blair'ın "George Orwell" takma adını almasının ne­ deni, geçmişini, özellikle de üst sınıf mensuplarının aldığı tür­ den eğitimini gizlemek istemesiydi. 4. Orwell, il. Dünya Savaşı'nda ölümün eşiğinden döndü. S. Orwell, Britanya adına savaş propagandası hazırladı ve radyo ya­ yını yapb.

-

27

-

YANITLAR.

1. Doğru. Orwell, İngiliz bir ana-babanın çocuğu olarak Bengal'in

Mothari şehrinde dünyaya geldi. Babası orada hükümete bağlı Af­ yon Dairesi'nde çalışıyordu. Bir yıl sonra annesi onu İngiltere'ye götürdü. 2. Yanlış. Prestijli bir yatılı okul olan Eton'ı bitirdikten sonra Bur­

ma'daki İngiliz polis kuvvetlerine katılarak bu görevi beş yıl sürdür­ dü. Buradaki deneyimleri iktidarda olan kişilere karşı güvensizli­ ğini iyice biledi ve ilk romanı Bunna Günleri'ne (Burmese Days, 1934) esin kaynağı oldu.

3. Doğru. Blair, l 933'te yayımlanan Paris ve Londra'da Beş Parasız (Down and Out in London and Paris) kitabıyla birlikte adını "George Orwell" olarak değiştirdi, çünkü kendi Eton geçmişinin, yoksulluk hakkındaki bu kitaba dair görüşleri olumsuz etkilemesini istememişti. 4. Yanlış. Ama Orwell gerçekten de İspanya İç Savaşı'nda yaralandı. Aralık l 936'da İspanya'da, Francisco Franco önderliğindeki faşist milliyetçilere karşı cumhuriyetçilerin anarşist birliğine katıldı. Erte­ si yıl Mayıs ayında boynuna saplanan bir kurşun nedeniyle yarala­ nıp ölümün kıyısından döndü. 5. Doğru. 1941-1943 arası BBC'nin Hindistan yayınında radyo yayın­

cısıydı. Orwell'ın buradaki propaganda malzemesi yaratma deneyi­ mi, 1984 romanında kullandığı "çiftdüşün" ve "Gerçek Bakanlığı" fikirlerine esin kaynağı oldu.

-

28

-

Yunan Tragedyaları YUNANLARIN ŞARAP VE ESRİME TANRISI DIONYSOS en eğlence düşkünü Olympos'lu olabilir ama aynı zamanda tragedya ile de çok yakından ilişkilidir. Antik Yunan'da ilk oyunlar, özellikle tragedyalar, yıllık Dionysos şenliklerinde sahnelenirdi. Yunanca'da, "tragoidia" sözcüğü Dionysos için kutsal bir hayvan olan "goat" (keçi) ve "odie" (şarkı) sözcüğünden gelir. Eshilos (Mô 525-456), Sofokles (Mô 49�) ve Euripides (Mô 484-406) bu sanatın ustaları olarak günümüze kadar gelmişlerdir. Filorof Aristoteles (Mô 384-322) tragedya sanatını, bir arınma (katarsis) sağlamak amacıyla "acıma ve korku duygularını coşturan bir dram biçimi" olarak tanımlamıştır. Şimdi biraz kağıt mendil kapıp gelin, sonra da klasik tragedya bilgi­ nizi ölçmek için sorulara gözatın. 1. Sofokles'in oyunlarında çizilen hangi trajik kahraman portresi, babasını öldürüp annesiyle evleneceği kehanetini haklı çıkarır?

2. Bir Sofokles tragedyasından esinlenen ve aynı adı taşıyan 1942 tarihli hangi oyun, Nazi yarılısı Vichy hükümeti yönetimindeki Fransa'nın alegorisidir?

3. Eshilos'un Zincire Vurulmuş Prometheus (Prometheos Bound, MÖ y. 45) adlı tragedyasında titan Prometheus neden dağa zin­ cirlenir?

4. Yunan mitolojisinde erkek kardeşine, anneleri Klitairnnestra'yı öldürmesi için yardım eden hangi kadın karakter Euripides,So­ fokles ve Eshilos'un oyunlarında görünür?

5. Çocuklarını katleden bir büyücü olan hangi karmaşık karakter Euripides'in oyunundaki ana kahramandır?

- 29 -

YANITLAR.

1. Oedipus. Sofokles'in Kral Oedipus (O edipus Rex) ve Oedipus

Kolonas'ta (Oedipus at Colonus) adlı oyunlarında yer alan, Yu­ nan mitolojisinden bir kahraman. Psikanalist Sigmund Freud, er­ kek çocukların anneye çekim duyup babayı rakip olarak görmesin­ den doğan duygulan açıklamaya çalışırken "Oedipus kompleksi" terimirıi kullanmıştır. 2. Jean Anouilh tarafından yazılan Antigone. Krala karşı çıktığı için

ölüm cezası alan genç bir kızı anlatan oyun, ilk kez l 944'te Nazi iş­ gali altındaki Paris'te sahnelendi.

3. Prometheus, göklerden ateşi çalıp insanlara verdiği için Zeus tara­ fından cezalandırır. 4. Electra. Hem Sofokles hem de Euripides'in Electra adlı birer oyunu vardır. Aynca Eshilos'un Oresteia üçlemesindeki Libation Bearers adlı oyunun da ana kahramanı odur. 5. Medea. Oyunun adı da aynıdır.

-

30

-

Şiirlerin nk Dizeleri "GEL GİDELİM BERABERci (çev. Can Yticel) . T. s. Eliot'ın /. Alf­ red Prufrock'ın Aşk Türküsü (The Lovesong of J. Alfred Prufrock, 1917) adlı şiirinin açılış dizeleri, okuru anlatıcının solgun ve edilgin zihninden içeri girmeye çağırır. Bir şiirin ilk dizeleri, örneğin Walt Whitman'ın "Ön bahçede son defa leylaklar açtığı vakit" (çev. Or­ han Burian) dizesinde olduğu gibi, okuru sonraki dizelerde söylene­ ceklere hazırlar ya da Emily Dickinson'ın "Bir sineğin vızıldadığını duydum - öldüğümde"( 465. Şiir) dizesindeki gibi, okurun aklını çe­ ler. Aşağıdaki ünlü ilk dizeler hangi şairlere ait, bakalım bulabilecek misiniz? 1. Yarab bela-yı aşk ile kıl ;işina beni 2. tam ha- baharda dünyanın çanl-/ çamurolduğunda

•.•

3. Pişindiydi, kayrak tirsukeler 4. Seher vakti habersizce girdi gara ekspres 5. Kubilay Han, efendisi Zanadu'nun 6. Öyle işte, bıktım artık adam olmaktan

7. Gördüm kuşağımın en iyi beyinlerinin çılgınlıkla yıkıldığını, histerik çıplaklıkla açlıktan geberdiğini

-

31

-

YANITLAR

1. Fuzuli, Leyla vü Mecnun 2.

e. cummin gs, anyone lived in a pretty how town ( 1940) (çev. Cevat Çapan)

e.

3. Lewis Carroll, Gıllıgış (Through the Looking Glass, 1871) (çev. Tomris Uyar) 4. Nazım Hikmet, Saman Sansı ( 1961) 5. SamuelTaylor Coleridge, Kubla Kahn ( 1816) (çev. Şavkar Altınel)

6. Pablo Neruda, Dolaşırken (WalkingAround) 7. Allen Ginsberg, Uluma (Howl, 1956) (çev. Şenol Erdoğan)

-

32

-

Robert Frost VE

Böy­ lesi basit çizgiler, dört kez Pulitzer ödülü kazanmış şair Robert Frost'un resmettiği genel manzarayı belirler. "New England'ın şai­ ri" olarak tanınan Frost ( 1874- 1963) yaşamının büyük bölümünü, Massachussets, Vermont ve New Hamsphire ormanlarında, çift­ üklerinde çalışarak ve gezerek geçirdi. Frost'un dili yalın ve dolam­ baçsızdır, dizeleri Yankee* komşularının veciz konuşmalarından et­ kilenmiştir. "Karlı bir akşam ormanda mola vermek" gibi edebiyat derslerinin gözdesi olan dizelerine karşın, yaşlanmak ve ölümle yüz­ leşmek gibi temalarla ilgilenen şiiri, düşünce yüklü ve bazen karan­ lıktır. Şimdi testimiz için kısa bir mola!

ELMALAR,

AKAGAÇLAR,

ÇAYIRLAR

TAŞ

DUVARLAR:

1. Robert Frost hangi şehirde doğdu? 2. Frost, Duvar Onanmı (Mending Wall, 1914) şiirine hangi Yankee atasözünü almıştır?

3. Hangi ABD başkanı göreve başlarken yaptığı konuşmada Frost'un şiir okumasını istedi?

4. O törende Frost neden Armağan Dosdoğru (The Gift Outright, 1942) şiirini okudu?

5. "bir ormanda yol ikiye aynldı, ve ben / ben gittim daha az geçil­ mişinden" (çev. Suphi Aytimur) dizeleri hangi ünlü filmdeki lise öğrencilerine bir tür hayat dersi olmuştur? 6. Frost bir şiirinde kendi mezar taşının yazıtını yazdı. Bu yazıtta

ne diyordu?

•

Yankee: Amerika'nın kuzeydoğu kesiminde yaşayanlara verilen genel isim. -

33

-

YANITLAR.

1. San Francisco, California. 2. "İyi çitlerden iyi komşular olur."

3. John F. Kennedy, Ocak 196I 'de. 4. Frost, Dedication adlı bir şiir yazmıştı, ama Ocak'taki törende kar­ dan yansıyan güneş ışığı gözlerirıi kamaştırdığı için şiiri kağıttan okuyamadı ve onun yerine l 942'de yazdığı ve ezbere bildiği Arma­ ğan Dosdoğru şiirini okudu. 5. ôlü Ozanlar Derneği (Dead Poets Society, 1989) 6. "Bir aşığın kavgasıydı benim dünyayla aramdaki ."

- 34-

Takma Adlar BiR AD NEDİR Ki? Gülün başka bir adı olsaydı, kokusu aynı güzellik­

te olmayacak mıydı? Yine de birçok yazar, farklı nedenlerden dolayı takma ad kullanmayı yeğlemiştir. Tarihsel açıdan bakarsak, özellikle kadın yazarların çok popüler olduğu ve Nathaniel Hawthome'un "çiziktirip duran başbelası kadınlardan" yakındığı 19. yüzyılda bazı kadınlar, yapıtlarının ciddiye alınmasını istedikleri için erkek adıy­ la yazdılar. Bunlardan biri George Eliot adıyla bilinen, Middlemarch romanının yazarı Mary Ann Evans'tır. Başka yazarlar profesyonel işlerini ve yazarlıklarını ayn tutmak için takma ad kullanmışlardır. Matematikçi Charles Dodgson'ın durumu böyledir, Lewis Caroll adı altında Alice Harikalar Diyannda'yı (Alice's Adventures in Won­ derland, 1865) yazmıştır. Edward Gorey, kara mizah kıvamında çi­ zimler koyduğu kitaplarında, çoğu kendi adının anagramlarından oluşan takma adlar kullanmıştır: Ogdred Weary, Dogear Wryde, E. G. Deadworry gibi ... Bakalım siz hangi ünlü yazarları takma adların­ dan tanıyabiliyorsunuz? 1. Neftali Ricardo Reyes Basoalto 2. Samuel Clemens

3. Karen Blixen 4. François- Marie Arouet 5. Wılliam Sydney Porter 6. JosefTeodor Kondrad Korzeniowski

-35-

YANITLAR.

ı.

Pablo Neruda. Neruda bu soyadı, Çek şair Jan Neruda'ya saygısın­ dan dolayı aldı.

2. Mark Twain. Clemens'in bu adı, nehir gemiciliğinde kullanılan ve

güvenle açılmak için sular uygun anlamına gelen "mark twain!" te­ riminden aldığı sanılıyor.

3. Isak Dinesen, filmini de bildiğimiz Benim Afrilcam (Out of Africa, 1937) kitabının yazarı. 4. Voltaire, Candide'in yazarı. 5. O. Henry

6. Joseph Conrad

-

36

-

Franz Kajka 1883'TE ORTA SINIFTAN YAHUDİ BİR AİLENİN çocuğu olarak dün­ yaya gelen Franz Kafka yaşamı boyunca acı çekti: Depresyon ve kaygı, migren, uykusuzluk, kabız, çıban, önce bir sigorta, sonra bir asbest şirketindeki sıkıcı iş hayatı, evliliğe varamadan bozulan bir­ kaç nişan ve l 924'te ölümüne sebep olan tüberküloz hastalığıyla sürekli mücadele. Kafka'nın yapıtları yaşadığı melankoliyi yansıtır. Onun yarattığı kahramanlara sıradan mutluluk değmeden geçer; sanki bir labirent içinde kapana kıstırılmış gibi yaşadıkları durum­ ların hiçbir açıklaması yoktur, öylesine bunaltıcı ve saçmadır ki, sa­ dece "Kafkavari" sözcüğüyle tanımlanabilir. Kimileri onun düzya­ zısında kara mizah, hatta çocuksu bir neşe olduğunu öne sürse de, birçok kişi de yalnızca varoluşsal ızdırap ve hayatın anlamı üzerine verimsiz bir arayış olduğu görüşündedir. Kafkavari her şey hakkında bildiklerinizi sorularımızla sınayın.

1. Kafka'nın Dönüşüm (Die Verwandlung, 1915) adlı kısa romanının başında Gregor Samsa sabah uyandığında neyi fark eder?

2. Peter Kuper, 2003 yılında Dönüşüm'ü hangi formata uyarladı? 3. Dava'da (Der Prozess, 1925) Joseph K:nın işlediği suç neydi? 4. Çoğu Kafka kahramanının yazarın kendisiyle bir bağı olduğunu düşündüren anlamlı adlan vardır. Şato'da (Das Schloss, 1926) ölçümünü yapacağı şatoya girmesi her seferinde engellenen ka­ dastro memurunun adı nedir?

5. Kafka'nın, yayımlanmamış yazılarıyla ilgili olarak dostu Max Brod'dan ricası neydi?

-

37

-

YANITLAR l. Hamamböceğine benzeyen dev bir böceğe dönüştüğünü.

2. Çizgi roman.

3. Hiçbir suçu yoktu. Uyanır uyanmaz herhangi bir neden gösteril­ meksizin tutuklanmıştı. 4. K. 5. Brod'un onları yakmasını istemişti. Brod ise Kaflca'nın hem günce­

sini hem de Şato dahil olmak üzere bütün yapıtlarını redaksiyon­ dan geçirip yayımladı. Kafka hayattayken sadece Dönüşüm'ü ve di­ ğer birkaç öyküyü isteksizce de olsa yayımlamıştı.

- 38 -

Agatha Christie "CiNAYETLER KRALiçEsi" Dame* Agatha Christie (1890-1976) zamanların en çok satan ve en çok dile çevrilen yazarlarından biridir. Yaşamı boyunca seksenden fazla roman ve kısa öykü derle­ mesi, onlarca da oyun yayımladı. Belçikalı çok zeki bir dedektif olan ve "küçük gri hücrelerin" gücüne güvenen ana kahramanı Hercule Poirot dışında hiç kimse, Christie'nin kurduğu çetrefilli olay örgü­ sünün esrarını çözemezdi. Christie'nin çok sevilen dedektiflerinden biri de, Scotland Yard'ın yaya kaldığı vakaları çözen, amatör dedek­ tif, evde kalmış yaşlı kız Jane Marple idi. Christie, Miss Marple ka­ rakterinin esin kaynağının kendi büyükannesi olduğunu söylerdi; "her insandan ve her olaydan olabilecek en kötü şeyi bekleyen ve ürkütücü kesinlikte bir doğruluk payıyla neredeyse her zaman haklı çıkan" büyükannesi. Şimdi Christie'yle ilgili sorularımızı cevaplaya­ rak kendi gri hücrelerinizi sınayın, sonra da döner "kimin yaptığına" bakarsınız.

tilin

1. Miss Marple kahramanının ortaya çıktığı ilk roman hangisiydi? 2. Ölüm haberi New York Times gazetesinin birinci sayfasından ve­ rilen, dünyadaki tek kurmaca kişi kimdir? 3. En uzun süre durmaksızın sahnelenen oyunun adı nedir? 4. 1932'de yayımlanan hangi gazete haberi Şark Ekspresinde Cinayet'in (Murder on the Orient Express) esin kaynağı oldu? 5. Christie'nin en çok satan kitabı Ten Little Niggers'ın adı neden daha sonra And Then There Were None olarak değiştirildi?

• Kadınlara verilen şövalyeük ayarında soyluluk unvanı -

39

-

YANITLAR

1. Ölüm Çığlığı (Murder at the V icarage, 1930 ) 2. Hercule Poirot.

3. Fare Kapanı (The Mous etrap, 1952) . Londra'da l 952'den beri sahneleniyor. 4. Küçük Lindbergh'in öldürülmesi. Havacı Charles A. Lindbergh ve

Anne Morrow Lindbergh' in bebeği kaçırılmış, Lindbergh'ler iste­ nen 50.000 dolar fidyeyi ödemelerine rağmen bebek katledilmişti. 5. Ten Little Niggers adı ırkçı olduğu gerekçesiyle ABD'de 1940 yılın­

da yapılan il k baskıda değiştirildi. İkinci bölümde yer alan çocuk tekerlemesi "On Küçük Zenci", önce "On Küçük Kızılderili" (Ten Little Indians ) , daha sonra tartışmaları en aza indirmek için "On Küçük Asker" (Ten Little Soldier Boys ) olarak değiştirildiği için ki­ tabın birbirinden farklı basımları vardır.

- 40 -

Moby Dick "İŞTE, ULUMASI ŞURADAN GELİYOR!" Herman Melville'in ( 1 8 191891) başyapıtı Moby Dick, balina avcısı gemileri babrmakla ün sal­ nuş beyaz bir balinayı arayan Peqoud adlı bir avcı gemisinin, uzun ve destansı öyküsüdür. Geminin kaptanı Ahab'ın tek bir saplantısı vardır: Bir önceki seferde bacağını koparan Moby Dick'i öldürmek. Kitabın anlatıcısı Ishmael hikaye boyunca, saplantılı kaptan Ahab, tayfalar; balina avcılığı ve balinabilimi (setoloji) üzerine keskin göz­ lemlerini aktarır. Melville'in balina avcılarının gemide nasıl yaşadığı­ nı bu kadar ayrıntılı yazabilmesinin nedeni, 21 yaşındayken Acushnet adlı gemiyle Büyük Okyanus'a açılmasıydı. Güney Denizi'ne varınca Melville gemiden gizlice atlanuş, Markiz Adaları'nda yamyam olduk­ ları iddia edilen insanlarla birlikte yaşanuş, başarısız bir isyana katıl­ mış ve sonra Tahiti'de hapisten kaçmıştı. Aslında Melville hayattay­ ken, Güney Denizi'nde kendi başından geçen olaylara dayanan Typee ve Omoo adlı eğlenceli serüvenlerle tanınmıştı. Şimdi şu Moby Dick sorularını yanıtlayın ve bakın bakalım Ahab gibi bir deniz kurdu mu­ sunuz yoksa lshmahel gibi bir çaylak mı? 1. Pequod'un başzıpkıncısı, kunnaca bir Polinezya adası olan Kokovoko'nun yerlisi ve Ishmael' le aynı yatağı paylaşan kahra­ manın adı nedir ? 2. Moby Dick ne tür bir balinadır? 3. Doğru mu, yanlış mı: Moby Dick'in hayatı "Mocha Dick" takma adlı gerçek bir beyaz balinanın hikayesine dayanmaktadır. 4. Her yıl Moby Dick okuma maratonu düzenlenen, Melville'in romanındaki balina avı gemilerinin demirlediği, Pequod'un da yola çıktığı limanın bulunduğu kentin adı nedir? 5. Hangi Amerikalı bilimkurgu yazarı, John Huston'ın 1956'da Moby Dick romanından uyarladığı filmin senaryosunun ortak yazarlarından biridir?

- 41 -

YANITLAR

1. Queequeg.

2. Kasıtlı olarak gemi batırdığı bilinen tek balina türü, yani ispermeçet

balinası. 3. Doğru. Mocha Dick, 1 9. yüzyıl ortalarında Şili kıyıları açıklarında

dolaşan ve gemileri batırarak dehşet saçan devasa bir beyaz isper­ meçet balinasıydı. 4. New Bedford, Massachusetts. Maraton yaklaşık 25 saat sürüyor.

5. Mars Yıllıkları ( Martian Chronicles, 1950) ve Fahrenheit 451 ( 1953) ile ünlü Ray Bradbury.

-

42

-

Canterbury Hikayeleri AHLAKSIZLIK, ZİNA, SARHOŞLUK, HİLE: Canterbury Hikayeleri (The Canterbury Tales) kitabında bunların hepsi var. "Değirmencinin Hikayesi" gibi öykülerdeki gece cümbüşlerinin, belaltı şakaların ve kaba güldürünün bolluğu okurlara Amerikan Pastası (American Pie,

1999) fılminden fırlamış gibi gelebilir. 1340'lı yıllarda Londra'da doğan Geoffery Chaucer (ö. 1400) yetişkinlik çağına Kara Ölüm'ün doruğa vardığı bir dönemde girdi. Hikaye derlemesini, Canterbury Katedrali'ne gitmek üzere yola çıkmış hacıların anlattığı hikayelerle çerçeveler.

Onurlu

Şövalye'den

edepsiz

Değirmenci'ye, bazı

bilimcilerin ilk İngiliz feministi olarak niteledikleri, beş kez evlenip boşanmış Bath'lı Kadın'a kadar geniş bir yelpazeye yayılan bu hacılar, Orta Çağ hayatının birer kesitidir. "Nisan tatlı yağmurlarıyla gelip/ Kırınca Mart'tan kalan kurağı" (çev. Nazmi Ağıl) neler olmuş Canterbury'de biliyor musunuz? Sorulan cevaplayın, görün.

1. "Hekimin en beğendiği ilaç nedir?" sorusuna anlatıcının verdiği esprili cevap nedir?

2. Çok sarhoş olduğu için anlatacağı açık saçık hikayeden sorumlu tutulamayacağını söyleyen hacı kimdir? 3. Afnarneci hayatını kazanmak için ne iş yapmaktadır?

4. Bath'lı Kadın'ın anlattığı hikayeye göre kadınların hepsinin iste­ diği tek şey nedir? 5. Heath Ledger'ın başrolünde oynadığı, Paul Bettany'nin Geoffrey Chaucer'ı canlandırdığı 2001 tarihli film hangisidir?

- 43 -

YANITLAR

1. Altın. (Bazı şeyler hiç değişmiyor, değil mi?) 2. Değirmenci. 3. Af satmaktadır. Başka türlü söyleyecek olursak, insanlar günahlan­ nın affedilmesi için ona para verir. Aynca "kutsal emanetler" de sat­ maktadır, ki bunlann çoğunun sahte olduğunu diğer hacılara itiraf eder.

4. Kocalarını yönetmek. 5. Şövalye (A Knight's Tale, 200 l )

- 44 -

Broadway'e Giden Kitaplar MARJA GİBİ bir sorunu

nasıl çözersiniz? Bir bulutu nasıl yakalayıp

iğneyle tutturursunuz? Bir kitabı nasıl çok popüler bir Broadway müzikaline dönüştürürsünüz? Film versiyonu l 96S'te çıkan, ama ilk kez l 959'da Broadway'de sahnelenen

Neşeli Günler'in (The So­ Trapp Ailesi Şarkı­

und of Music) esin kaynağı, Maria von Trapp'in

cılannın Hikayesi

(The Story

of the

Trapp Family Singers, 1949)

başlığı altında yayımladığı anılardı. Anı kitabı 1 9SO'lerde iki başarılı Alınan filmine esin kaynağı olunca, Broadway yapımcıları Leland Hayward ve Richard Halliday harekete geçti. Yapımcılar bu film­ lerin sahneye uyarlanması işini oyun yazarları Howard Lindsay ve Russel Crouse'a havale ettiler. Hayward ve Halliday, Trapp ailesinin yaptığı müzik yerine

Ben

Oklahoma!

( 1 955 ) ,

North Pacific

ve

Kral ve

(The King and 1, 1 956) filmlerinin müziklerini besteleyen Ric­

hard Rodgers ve Oscar Hammerstein Il'nin şarkılarını kullanmaya karar verdiler.

Neşeli Günler filminin çok sevilmesinin ve başarısının

arkasındaki hikaye böyle. Birçok müzikal uyarlama şunu gösterir ki, "notalarını bildikten sonra söyleyemeyeceğiniz şarkı yoktur:' Ba­ kalım aşağıdaki ünlü Broadway gösterilerinin ardındaki romanları, müziksiz oyunları, hatta şiir kitabını biliyor musunuz?

l. The Man ofLa Mancha ( 1972)

2. Benim Tatlı Meleğim (My Fair Lady, l 964)

3. Bah Yakası Hikayesi (West Side Story, 196 l ) 4.

Kral ve Ben (The King and 1, l 956)

5. Cats! (l981) 6. Wıcked (2003)

7. Operadaki Hayalet (The Phantom of the Opera, l 986)

- 45 -

YANITLAR

1. Don Kişot, Miguel de Cervantes'in romanı. 2. Pygmalion, Bemard Shaw 'un oyunu. Ovidius'un Metamorphoses

adlı yapıtında yer alan ve yaptığı fildişi kadın heykeline aşık olan bir heykeltıraşı anlatan Pygmalion masalına dayanır. 3. Romeo ve Juliet, Williarn Shakespeare'in oyunu. 4. Anna and the King of Siam, Margaret Landon'ın romanı. Anna

Leonowens'in gerçek bir yaşam öyküsünden yola çıkarak yazdığı kitap, fılın uyarlamasıyla da ses getirmişti. 5. Old Possums Book ofPractical Cats, T.S. Eliot'ın şiir kitabı.

6. Wicked: The Life and the Times of the Wicked Witch of the West, Gre­ gory Maguire'ın romanı. Maguire, Frank L. Baum'un unutulmaz eseri The Wizard of Oz'a dayanan romanında, tüm olan biteni bu kez Oz Büyücüsü'nün gözünden anlatır.

7. Operadaki Hayalet, Gaston Leroux'nun romanı.

-

46

-

Tennessee Williams "Kim olursanız olun ... Ben her zaman yabancılann iyiliğine güvenmişimdir." DuBoıs'NıN, Arzu Tramvayı (A Streetcar Narned De­ 1947) adlı oyunda sahneden çıkarken söylediği bu son sözler adeta efsaneleşmiştir. 1951 'deki filmde gözden düşmüş bu Güney­

BLANCHE sire,

li güzeli Vivien Leigh, kız kardeşinin kocası Stanley Kowalski'yi ise Marlon Brando canlandırmıştı, bu unutulmaz portreleri çizen Amerikalı oyun yazarı ise Tennessee Williams

( 1911-1983) idi. Tramvayı'nda

Wılliams'ın diğer birçok oyununda olduğu gibi, Arzu

da günlük hayatın görünen yüzeyinin altında için için kaynayan cin­ sel gerilim ve gizli bir şiddet duyulur. Williarns ve oyunları üzerine bilginizi sınamak için müthiş bir arzuya mı kapıldınız? Hadi atlayın, soru tramvayımız sizi bilgi dolu bir geziye götürecek.

1. Williams gerçekten Tennessee'li miydi? 2. Arzu Tramvayı'nda Blanche DuBois'nın kız kardeşinin adı neydi? 3. Tennessee Wılliams, çok başarılı bir oyununu "anı oyunu"• ola­ rak tanımladı ve buradaki deneysel yaklaşımın, "şeylerin olduğu gibi, daha içe işleyen, daha canlı ifadelerle" sunulmasını sağlaya­ bileceğini düşündüğünü söyledi. Hangi oyununu betimliyordu? 4. Wılliaıns'a ilk Pulitzer ödülünü Arzu Tramvayı kazandırmışb. İkincisini hangi oyunuyla kazandı? 5. Wılliams 1953 tarihli hangi oyununda, Don Kişot ve Sanço Pan­ za, efsanevi aşık Kazanova ve savaş graffitilerinin kahramanı Kilroy gibi kurmaca karakterlere yer venniştir? 6. Wılliaıns hangi oyununu Orpheus Descending ( 1957) adıyla ye­ niden yazdı?

• Kendi anılarından yola çıkan oyun (ç.n.) -

47

-

YANITLAR

1. Hayır, ama babası Tennesee' liydi, takma adı da oradan gelir. Missis­

sippi, Columbus'ta doğan yazarın esas adı Thomas Lanier Williams idi. 2. Stella Kowalski. "Stella! Hey, Stella!" ifadesi Amerikan Filin Ensti­

tüsü tarafından hazırlanan "100 Yıl . . . 100 Alıntı" listes inde 45 . sıra­ da yer alırken, "Ben her zaman yabancıların iyiliğine güvenmişim ­ dir" cümlesi 75. sıradaydı.

3. Sırça Kümes (The G lass Menagerie, 19 4 4 ) adlı oyunu, New York Drama Critics' Circle tarafından l 945'te en iyi oyun ödülüne değer bulundu. 4. Kızgın Damdaki Kedi ( Cat on a Hot Tin R oof, 1955) 5. Camino Real* 6. Battle ofAngels. 1940 yılındaki bu versiyon pek başarılı olamamıştı.

•

Califomia'da bir otoyol adı, ç.n. -

48

-

Gabriel Garda Marq uez BOYüLü GERÇEKÇİLİGİN USTASI, Kolombiyalı yazar Gabriel Garda

Marquez (d. 1928) fantezi ve tarihi iç içe örerek yarattığı gerçeküstü kurrnacasıyla, Latin Amerika peyzajına büyük değer kattı. Yüzyıllık Yalnızlık ( Cien Aiıos de Soledad, 1967)(çev. Seçkin Selvi) Buendia ailesinin, balta girmemiş ormanın ortasında Macondo kentini kur­ masından başlayıp kentin kıyamete uğramış gibi sona ermesine kadar uzanan ve hepsi daha önce bir çingenenin tarih kitabında anlablan yüzyıllık destanın izinden gider. Uykusuzluk ve unutkan­ lık salgınları, dört yıl süren bir yağmur fırtınası ve zamanın daireler şeklinde aktığının farkına varılması eşliğinde Marquez, kurmacasına paralel olarak gerçek yaşamdan olaylar anlatır: Başka köylerle tema­ sa geçilmesi iç savaşa yol açar; bir tren vagonu, kenti ele geçirecek olan şirketin gringolannı getirir; ordu ise greve giden muz işçileri­ nin topunu öldürür. Mcirquez, mitlerin ve tarihsel gerçeklerin karı­ şımı olan bu anlatımının, en fantastik şeyleri en normal şeylermiş gibi anlatan büyükannesinin "hikaye anlatma tarzından" kendisine geçtiğini söylemiştir. 1. Gabriel Garda Mirquez'in El general en su laberinto adlı romanı­ na konu olan siyasi kişi kimdir? 2. 1982 Nobel Ödülü'nü alırken yaptığı konuşmada, bu ödülü daha önce alan yazarlardan hangisi için "Ustamdır" demiştir?

3. Başkan Babalanmızın Sonbahan (El otoiıo del patriarca, 1975) adlı romanında Mirquez'in kurmaca kahramanı ülkesi­ nin doğal kaynaklarından hangisini ABD'ye satar? 4. Mirquez'in doğduğu yer olan Colombia'nın Aracataca kentinin adını değiştirecek olan ve 2006'da yapılıp sonuç alınamayan re­ ferandumda kente hangi ad önerilmişti? 5. Mirquez hangi büyük Avrupalı yazar için, "En deli saçması şeyleri en normal ses tonuyla söylüyor" diyerek kendi büyükannesine benzetmiştir?

-

49

-

YANITLAR

1. Sim6n Bolfvar. 2. William Faulkner. 3. Denizi.

4. Aracataca-Macondo. 5. Franz Kafka.

- 50 -

Nobel'in nkleri SULLY

PRUDHOMME ADINI hiç duydunuz mu? Onun ünü zamana 1901 yılında şiirindeki "yüce idealizm, sanatsal

dayanamadı, ama

kusursuzluk ve yürekle aklı birleştiren az bulunur özellikler" nede­ niyle bu Fransız şaire edebiyat dalındaki ilk Nobel ödülü verildi. 20. yüzyıl edebiyat dalında ilk kez ödül alan pek çok edebiyatçı gördü.

Bakalım hangilerini biliyorsunuz?

l. Edebiyat dalında Nobel ödülünü alan ilk kadın yazar kimdir?

2. Nobel ödülü alan ilk Türk yazar kimdir? 3. Nobel ödülü alan ilk Amerikalı yazar kimdir? 4. İngilizce yazan yazarlardan Nobel ödülünü ilk alan kimdir? S. Nobel ödülü alan ilk İrlandalı yazar kimdir?

6. Nobel ödülü alan ilk Latin Amerikalı yazar kimdir? 7. Nobel ödülü alan ilk Afrikalı-Amerikalı yazar kimdir? 8. Nobel ödülü alan ilk Amerikalı kadın yazar kimdir?

-

51

-

YANITLAR

ı.

Selma Lagerlöf, 1909.

2. Orhan Pamuk , 2006. 3. Sinclair Lewis, 1930. 4. Rudyard K ipling, 1907. s.

William Butler Yeats, 1923.

6. Şilili Gabriela Mistral, 1945. 7. To ni Morrison, 1993. 8. Pearl S. Buck , 1938.

-

52

-

Charles Dickens DAVID COPPERFIELD'IN HİZMETİNDEKİ ikiyüzlü katip Uriah Heep. Durmuş saatlerle dolu bir malikanede gelinliği içinde oturan, evde kalmış yaşlı kız Bayan Havisham. Hayatını kurmaya çalışan pı­ rıl pırıl genç Nicholas Nickleby. Tuhaf mizaçlı Betsy Trotwood ile tatlı, saf Dora Spenlow. Kalpsiz Ebenezer Scrooge ile zavallı küçük Tim'cik. Charles Dickens ( 1812- 1870) 15 romanını -ki bunların on tanesi 800 sayfadan fazla çeker!- edebiyat dünyasının en renkli ve en unutulmaz kahramanlar kadrosuyla doldurmuştur. Aşağıdaki ifadelerden hangilerinin doğru olduğunu bularak Charles Dickens hakkında bildiklerinizi sınayın. Yanlış olanlara Scrooge gibi "Hadi ordan, uydurma!" deyip geçersiniz.

DOGRU MU, YANLIŞ MI?

l. Dickens'ın iki Şehrin Hikayesi (A Tale of Two Cities, 1 859) adlı romanının 1968'de Carol Reed'in yönettiği müzikal film uyarlaması 5 dalda Oscar aldı.

2. Dickens döneminde, İngiltere'deki Yeni Yoksullar Yasası açık bir biçimde beslenmeyi düzenleyen hükümler içeriyordu. Mesela, Oliver Twist, Bay Bumble'dan tabağına "biraz daha" yemek koy­ masını istediğinde bu yasayı çiğnemişti.

3. Victoria Çağı'ndaki hayırseverlik ruhuyla Dickens, eski hayat kadınlarına destek olmak amacıyla "Urania Cottage" adlı bir ba­ kımevinin açılmasına ve işletilmesine yardım etti. 4. Charles Dickens, kitaplarındaki bölümleri en heyecanlı yerle­ rinde keserdi, çünkü o zamanlar bu yapıtlarının çoğu "arkası yarın" formatında yayımlanıyor ve her gün bir hikayeye veya bir parçaya yer veriliyordu.

-

53

-

YANITLAR.

1. Yanlış. Dickens'ın l 968'de film uyarlamasıyla 5 Oscar alan ünlü

eseri Oliver Twist'ti. Bu· kitabın müzikal uyarlaması aynı yıl Türkiye'de de ilk kez sahnelenmişti. 2. Doğru.

3. Doğru. 4. Doğru.

-

54

-

Distopyalar 1516'oA SiR THOMAS MoRB adlı bir düşünür, açgözlülüğün, akıl­ dışı düşüncelerin, dini hoşgörüsüzlüğün olmadığı bir ada düşledi ve bu adaya Yunanca'da " yok ülke" veya "olmayan yer" anlamına ge­ len Ütopya adını verdi. 1535 yılında Britanya'da, Kral Vlll. Henry tarafından More'un kafası kesilecekti. Belki de More'un kötü yazgı­ sının etkisinden olacak ki, sonraki yazarlar da karamsar distopyalar kaleme aldılar (sözcük Yunanca dys "kötü" kökünden gelir, topos ise "yer" demektir). Bilimkurgu yazmanın olmazsa olmazı distopyalar­ da genellikle çürümüş yönetimler, kötü niyetli teknolojiler ve insan­ lıktan çıkmış yurttaşlar tasavvur edilir. En iyi distopyalar, okurlarına kendi hayatlarından bildikleri bazı öğelerin karanlık bir gelecekteki ürkütücü izdüşümünü gösterir. Bakalım aşağıdaki betimlemelere göre bu "cesur yeni dünyalardan" kaç tanesini tanıyorsunuz? 1 . Yazarın l 948'de kurguladığı, sözde artık "Bir Numaralı Uçuş Pisti"nin parçası olan eski Büyük Britanya'da geçen distopya hangi kitaptadır?

2. Hangi romanda yurttaşlar Ford'a taparlar ve mutlu olmak için yatışbncı soma tabletleri yutarlar? 3. Gençler için yazılmış hangi romanda, insanların hiç acı çekme­ diği ve yalnızca siyah ve beyazı görebildiği "aynılık" felsefesine dayanan bir toplum betimlenir? 4. Hangi distopya romanında Guy Montag gibi itfaiyeciler yangın söndürmek yerine yangın çıkarır? 5. Hangi romanda kapitalist sistemde yaşayan insanların iki ayn ırk olarak (biri yerin albnda yaşayanlar olmak üzere) geliştiği düşünülmüştür? 6. İkramiye soru: Sir Thomas More hangi önemli edebiyat yapıbn­ da ana kahraman olarak yer alır?

- 55 -

YANITLAR

1 . 1 984, George Orwell ( 1 949) 2. Cesur Yeni Dünya, Aldous Huxley ( 1932) 3. Seçilmiş Kişi, Lois Lowry ( 1 993) 4. Fahrenheit 45 1 , Ray Bradbury ( 1953) 5. Zaman Makinesi, H. G. Wells ( 1895) 6. Robert Bolt'un, daha sonra filmi de yapılan oyunu Her Devrin Ada­

mı (A Man for Ali Seasons, 1960).

-

56

-

Edith Wharton PEOPLE VE US WEEKLY

dergilerinin ana malzemesi olan

New

York'un kaymak tabakasında yaşanan aşk serüvenleri, skandal ve çö­ küş öyküleri, bu dergiler yayın hayatına başlamadan çok önce Edith Wharton'ın en ünlü öykülerinin konusu olmuştu. (The Age of Innocence,

1920) ve Keyif Evi

Masumiyet Çağı

(The House of Mirth,

1905) gibi romanlarında yüksek sosyete hayatına dair ayrıntılı port­ reler çizen Wharton (1862-1937) kitaplarında, dışarıdan bakınca görünen zenginlik ve kibar davranışların arkasındaki yürek sızlatan çatışmaları gösterir. Newland Archer ve Lily Bart gibi kahramanları sürekli toplumsal beklentilere uymakla, gerçek aşk ve mutluluğun peşinden gitmek arasında bir seçim yapmak zorunda kalır. Edith Wharton'ı ne kadar iyi tanıyorsunuz? Sorularımızı çözün ve bilgini­ zi sınayın.

DOGRU MU, YANLIŞ MI? 1 . Edith Wharton, yetişme çağında yaşadığı yoksulluktan kaçmak için varlıklı New York'lulan yazdı.

2. Wharton'ın Here and Beyond ( 1926) ile diğer birkaç kitabı haya­ let öyküleri derlemesidir. 3. Edith Wharton mutsuz bir evlilik yaşadı, ama toplumsal olarak hoş karşılanmayacağı için boşanamadı. 4. Wharton'ın, kurmaca yapıtlarının yanı sıra iç dekorasyon ve bahçe tasarımı üzerine de birkaç kitabı yayımlandı.

- 57 -

YANITLAR.

1 . Yanlış. Wharton, New York' lu varlıklı bir ailede dünyaya geldi. Yaz­

larını New Port, Rhode Island'da geçirirdi. Avrupa'yı gezip özel öğ­ retmenlerden ders alarak yetiştirildi. Sosyeteye resmen tanıtıldık­ tan sonra kendinden 12 yaş büyük varlıklı bir bankerle evlendi. 2. Doğru. 3. Yanlış. 1913 yılında Teddy Wharton'dan boşandı. 4. Doğru.

- 58 -

Kurmaca Yerler HARİKALAR DİYARI NE TARAFA DÜŞER? Tabii ki Lewis Caroll'ın aynasının baktığı yere. Narnia'ya nasıl gidilir? Elinize bir C. S. Le­ wis kitabı alıp eski bir gardırobun içine girerek. Ve herkes Zümrüt Kente gitmek için L. Frarık Baum'un san tuğla yolunu izlemeniz ge­ rektiğini bilir. Öyleyse söyleyin bakalım, aşağıdaki kurmaca yerlere gidebilmek için hangi yazarları okumanız lazım? 1. Mordor ve Gondor 2. St. Mary Mead 3. Yoknapatawpha bölgesi 4. Yerdeniz S. Brobdingnag 6. Hazine Adası 7.

Macondo

8. Elifba 9. Diskdünya

-

59

-

YANITLAR

1. J. R. R. Tolkien

2. Agatha Christie 3. Wılliam Faulkner 4. Ursula K. Le Guin 5. Jonathan Swift 6. Robert Louis Stevenson 7. Gabriel Garda Marquez 8. Salman Rushdie 9. Terry Pratchett

- 60 -

Jack Kerouac jBAN-Louıs KEROUAC, Massachusetts'te, yoksulluğun kol gezdi­ ği bir imalathaneler kenti olan Lowell'da dünyaya geldi. Kerouac ( 1922- 1969), Beat Kuşağı adı verilen yazarlar çevresinin merkezin­

de yer alan kişiydi; hatta "Beat" ismini bulan da oydu. Konformizm­ le tanımlanan bir çağ olan l 950'lerde, Beat yazarları eski kalıpları yıktılar; kendiliğindencilik, sezgi, dürtü ve özgür ifadenin değerini yücelttiler. Ailen Ginsberg'in Uluma (Howl, 1956) şiiri, William S. Burroughs'un Çıplak Şölen (Naked Lunch, 1957) romanı ve Kerouac'ın arkadaşı Neal Cassady ile birlikte ülkeyi bir uçtan öbür uca katettiği yolculuğun hikayesi Yolda (On the Road, 1957) roma­ nı Beat hareketini tanımlayan kitaplar olarak kabul edilir. Şimdi Ke­ rouac sorularıyla bilginizi sınama zamanı.

DOGRU MU, YANLIŞ MI?

1. Kerouac orta öğrenim yıllarında yıldız bir futbolcuydu. 2. Kerouac Yolda kitabının taslağını 35 metre uzunluğundaki tek bir rulo kağıt üzerine daktiloyla yazdı. 3. Kerouac, Yolda kitabını basacak bir yayıncı bulmak için yedi yıl uğraştı. 4. İngilizce Kerouac'ın anadili değildi. 5. Zen Kaçıklan ( Dharma Bumbs, 1 958), Kerouac'ın Beat şairi Ailen Ginsberg ile yaptığı yolculuklara dayanarak yazıldı.

6. Vietnam Savaşı'na yüksek sesle karşı çıkan bir muhalifti.

-

61

-

YANITLAR l. Doğru. Columbia Üniversitesi' ne futbol bursuyla girdi.

2. Doğru. Yazısının akışı devam edebilsin diye, kağıt değiştirmek için

duraklamasını önleyecek uzun bir rulo kağıt hazırladı. 3. Doğru. Yayıncılar ona defalarca kitabın yayımlanacak nitelikte ol­

madığını söylediler. 4. Doğru. Kerouac'ın anadili Kanada'da konuşulan, "joual" denen bir

Fransız lehçesiydi. 5. Yanlış. Kitap doğa şiirleriyle tanınan Zen şairi Gary Snyder ile bir­

likte yaptıkları bir dağa tırmanış yolculuğu hakkındadır. 6. Yanlış. Kerouac siyasi yönden muhafazakardı ve Vietnam Savaşı'nı

destekliyordu.

- 62 -

James]oyce "YATA�INI ISLATIRSAN önce sıcak olur, sonra soğur." Sanatçının

Bir Genç Adam Olarak Portresi 'nde (A Portrait of the Artist as a Young Man, 1 916) bu cümleyi yazan adamın, aynı zamanda İngi­ liz dilinde yazılmış en "zor" eserlerden ikisi kabul edilen Ulysses'i ( 1922) ve Finnegans Wake'i ( 1939) yazdığına inanmak kolay olma­ sa gerek. James Joyce ( 1 882- 194 1 ) Dublin'de orta sınıf Katolik bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Bu geçmişi, onun sonraki kur­ maca yapıtlarından, "ülkenin manevi tarihi üzerine bir bölüm" de­

diği Dublinliler (Dubliners, 1 914) başlıklı kısa öyküler derlemesine esin kaynağı oldu. Dublinliler'in özü yansıtan gerçekçiliğinden sonra Joyce'un kurmaca yapıtları, deneysel bir dil kullanımına ve bilinç akışı anlatımına yöneldi. Joyce'un yoğun bir biçimde yaptığı sözcük oyunları, yüksek sesle okunmak üzere yazılmış bir yapıt olan Finne­

gans Wake'de doruğa ulaşır.Joyce sorularına hazırsanız devam edin.

1. 16 Haziran'da kitapseverler hangi Joyce bayramını kutlar? 2. Hıristiyan dini bağl amında, "Birdenbire gerçekleşen manevi bir görme/anlama anı"ru betimlemek için Joyce Hıristiyanhğa ait hangi terimi kullandı? 3. Sanatf1nın Bir Genç Adam Olarak Portresi, Ulysses ve ölümünden sonra yayımlanan, tamamlanmamış yapıtı Stephen Hero'nun baş kahramanının adı nedir? 4. Hangi ünlü psikiyatr Joyce'a "Sizin Ulysses ile insanların önüne koyduğunuz psikolojik problem ortalığı öylesine allak bullak etti ki, kitap yayımlandığından beri psikolojide otorite olduğu­ mu düşünen kim varsa beni arıyor" dedi?

-

63

-

YANITLAR. l . Dublin'de ve birçok başka kentte 16 Haziran, Bloomsday olarak ka­ bul edilir. Bloomsday, ınysses'in ana karakteri Leopold Bloom'un adından gelir ve kitaptaki bütün olayların geçtiği gündür.

2. Epifani.

3. Yunan mitolojisindeki labirenti yapan kişinin adından esinlendiği Stephen Dedalus.

4 . CarlJung.Joyce'un kızı Lucia,Jung tarafından tedavi ediliyordu.

- 64 -

Jorge Luis Borges YA BİLDİGİMİZ DÜNYA, hepsi aynı anda var olan birçok paralel dün­ yadan yalnızca biriyse? Başka bir insanın rüyasında gördüğü kişi ol­ madığımızı nereden biliyoruz? Eğer herkes ona inanırsa, kurmaca

bir dünya gerçek dünyanın yerini alabilir mi? Arjantinli yazar Jorge Luis Borges

( 1 899- 1986)

bu metafizik soruların hepsini, akıl sı­

nırlarını zorlayan kısa öykülerinde ortaya attı. Sonsuzluk fikrinin

tutsağı olan Borges, uzarnda, tüm başka noktalan ile perspektifleri içeren bir nokta (Alef, El Aleph

1949, adlı öyküsünde) ve alfabenin

her türlü karışımını içeren, dahice şeyler ya da saçmalıklarla dolu ki­ tapların anlamsızca yanyana durduğu devasa bir kütüphane (Babil Kütüphanesi, La Biblioteca de Babel 1941, adlı öyküsünde) hayal ediyordu. Borges'in yaşamının ve yapıtlarının etrafındaki labirente girmeye hazır nusınız?

DOGRU MU, YANLIŞ MI? l.

Borges, hiçbir zaman baştan sona bitmiş bir roman yazmadı.

2. Borges'in bazı öyküleri gerçekte var olmayan romanlar üzerine yazılmış eleştirilerdir. 3. En ünlü öykülerinden birinde, bir grup maymun daktilo başın­ da uğraşmaktadır, niyetleri Hamlet'i yeniden yazmaktır. 4. 1946'da henüz başkan seçilen Juan Peron, Borges'i Arjantin Ulusal Kütüphanesi'nin yöneticiliğine terfi ettirdi.

-

65

-

YANITLAR

1. Doğru. Borges, romanları sevmediğini ve uzun bir kitap yazmayı "çok emek isteyen ve kişiyi yoksunlaştıran bir aşırılık" olarak gördü· ğünü iddia etmiştir. 2. Doğru. Bunların en ünlülerinden biri "Don Kişot'un Yazan Pierre Menard" yazısıdır ve Cervantes'in Don Kişot'unu andıran hayali bir romanın eleştirisidir. 3. Yanlış. 4. Yanlış. Aslında Peron hükümeti Borges'in siyasi yazılarından şüp­ helenmiş, onu sözümona terfi ettirerek Pazarda Tavuk ve Tavşan Satış Müfettişliği gibi bürokratik bir pozisyona atamıştır. Daha son­ ra Ulusal Kütüphane yöneticisi olan Borges, l 973'te Peron yeniden seçilince görevinden istifa etti.

- 66 -

Beowulf BEOWULF DESTANI BİR KAN GÖLÜDÜR. Yansı Norveç efsaneleri­ ne, öbür yarısı Danimarka tarihine inen kökleriyle bu Anglosakson destanında, devler ziyafet sofralarında uykuya dalmış askerleri yer; savaş görmüş kılıçlar, buhar tüten kanlar içinde eriyerek canavarla­ rın pullu derisine çarpınca parçalanırlar. Kahraman Beowulf kılıç kavgalarında, silahsız dövüşlerde, hatta canavar ve devlerle yapılan sualtı çarpışmalarında tekrar tekrar kendini kanıtlayarak, İngiliz orta öğrenim sınıflarında okutulan en kanlı kitap olmuştur. Ne var ki bi­ limciler yıllar boyu Beowulfu (8. yüzyılda yazıldığı tahmin edilir), bir edebi başyapıt olarak değil, daha ziyade tarih ve dilbilim çalış­ maları için önemli bir kaynak olarak ele almışlardır. Beowulftaki insanın kanını donduran fantastik öğelere okurların değer vermesi gerektiğini ilk kez öne süren, Oxford profesörü ve Yüzüklerin Efen­ disi kitabının yazarı J. R. R. Tolkien'di. 1936 yılında, "Canavar ve Eleştirmen" başlıklı konferansta Beowulfun kim olduğu bilinmeyen yazarının büyük bir şair ve çok da hayalci sayılamayacak bir tarihçi olduğunu anlattı. Hrothgar ile Hrunting'i birbirinden ayırt edebile­ ceğinizi düşünüyorsanız aşağıdaki Beowulfsorularına bir gözatın. 1. Beowulf'un ilk öldürdüğü, İncil'deki Kabil'in soyundan gelen canavarın adı nedir? 2. Beowulf o ilk dövüşten hatıra olarak ne alır?

3. Beowulfilcinci savaşında kiminle dövüşmek zorunda kalır? 4. 1971 'de yazılmış hangi roman Beowulf'un hikayesini kötü ka­ rakterin açısından anlam? 5. "Hrunting" nedir? 6. Beowulf yaşlanıp ateş püsküren öfkeli bir canavarla karşılaşb­ ğında yanında duran asker kimdir?

-

67

-

YANITLAR

l. Grendel. 2. Grendel'in kolunu, bazı çeşitlemelere göre ise "pençesini� 3. Grendel'in annesiyle. Oğlunun pençesini geri alıp intikam olarak bir Danimarkalı askeri yutar. 4. John Gardner'ın yazdığı Grendel. 5. Beowulf'un kılıcı. 6. Wiglaf.

-

68

-

Pulitzer Ödülü bu Amerikan ödülü hakkın­ da bir şeyler öğrenmeye hazır mısınız? Bu ödüllerin kime verileceği gazetecilikten yayıncılığa geçen Macar asıllı Joseph Pulitzer'in vasi­ yetine uygun olarak gizli tutulur ve her yılın Nisan ayında Colum­ bia Üniversitesi Rektörü tarafından açıklanır. 1 9 1 7 yılında ilk kez verildiği günden bu yana hem her biriyle verilen nakit para hem de ödül sayısı artmıştır. Ana kategoriler değişmeden kalmışbr: Gazete­ cilik, edebiyat, tiyatro ve müzik. Şimdi, Pulitzer kazananlar hakkın­ daki bilginizle gösteriş yapma zamanı. HERKESİN ELDE ETMEYE CAN ATTIGI

1. Pulitzer ödülü alan ilk kadın yazar kimdir? 2. Her biri üç veya daha fazla Pulitzer ödülü almış üç oyun yazarı­ nın adı nedir? 3. Hemingway'in Çanlar Kimin için Çalıyor (For Whom the Bell Tolls, 1940) adlı romanı 194l 'de roman ödülüne aday gösteril­ di, ama o yıl jüri bu ödülü vermeme karan aldı. Bundan 12 yıl sonra Hemingway hangi romanıyla bu ödülü kazandı? 4.

l 992'de

özel takdirname kazanarak bugüne kadar ilk kez bir çiz­ gi romana Pulitzer ödülü getiren yapıt hangisidir?

5. Sansür Dairesi yöneticisi Byron Price, l 944'te neden gazetecilik özel ödülünü aldı? 6. İlk defa On the Road to Moscow ( 1921) adlı yapıtın ödül kazan­ dığı, l 922'de eklenen ödül kategorisi neydi?

-

69

-

YANITLAR.

1. 1 92 1 'de, Masumiyet Çağı ( 1 920) romanıyla Edith Wharton. 2. Eugene O'Neill (Beyond the Horizon, Anna Christie, Strange Interlu­ de, Long Days Journey into Night), Robert E. Sherwood (Idiots De­ light, Abe Lincoln in fllinois, There Shall be No Night), Edward Albee

(A Delicate Balance, Seascape, Three Tali Women). 3. ihtiyar Adam ve Deniz (The Old Man and the Sea) l 953'te kazan­ dı. 4. MAUS, Art Spiegelman. 5. Gazete ve radyo yayınlarına sansür kuralları oluşturduğu için.

6. Siyasi karikatür. Karikatüristin adı Rollin Kirby idi.

- 70 -

Romanların nk Satırlarına Devam "KARANLIK VE FIRTINALI BİR GECEYDİ . . ." Devamını öğrenmek is­

terdiniz, değil mi? Edward George Bulwer-Lytton da öyle olmasını umuyordu. Paul Clifford ( 1 830) adlı romanını, artık klişeleşmiş olan bu açılış cümlesiyle başlattı. Onun şerefine San Jose Devlet Üniver­ sitesi İngiliz Edebiyatı bölümü her yıl Bulwer-Lytton Roman Yarış­ ması düzenliyor. Ancak bu yarışmada seçilenler en

kötü açılış cüm­

leleridir. Aşağıdaki açılış cümleleri Bulwer-Lytton jürisinden onay almayabilir ama siz bu açılışlara bakarak kaç romanı bulacaksınız, ona bakalım.

l.

Tom Sawyer'ın Serüvenleri adında bir kitap okumamışsanız beni tanımazsınız ama önemi yok bunun. O kitabı Bay Mark Twain yazmıştı, söyledikleri çoğunlukla doğruydu.

2. Kaptan Ahab ne ilk kocamdı ne de son. 3. Olay, 20. yüzyılın ilk yarısında, bir gece, Turgut'un evinde başlamıştı. 4. Nisan ayının soğuk, ama açık bir günüydü; saatler l3'ü gösteri­ yordu. 5. Ben Bombay'da doğdum... evvel zaman içinde. Yok bu yet­ mez, tarihi söylemeden olmaz; 15 Ağustos 1947'de, Doktor Narlikas'ın doğumevinde dünyaya geldim.

6. Başını, fırtına yüklü Kuzeydoğu Denizi'nden bir mil kadar yük­ seğe kaldıran tek bir dağdan oluşmuş Gont adası, büyücüleriyle ünlüdür. 7. Toros dağlarının etekleri ta Akdeniz'den başlar.

-

71

-

YANITLAR 1 . Huckleberry Finn'in Serüvenleri (The Adventures of Huckleberry Finn, 1 885), Mark Twain (çev. Nihal Yeğinobalı)

2. Ahab'.s Wife ( 1 999), SenaJeter Naslund 3. Tutunamayanlar ( 1 970), Oğuz Atay 4. 1 984 ( 1 949), George Orwell (çev. Nuran Akgören) 5. Geceyansı Çocukları (Midnight's Children, 198 1 ) Salman Rushdie (çev. Aslı Biçen)

6. Yerdeniz Büyücüsü (A Wizard of Earthsea, 1 990), Ursula K. Le Guin (çev. Çiğdem Erkal İpek) 7. ince Memed ( 1 955), Yaşar Kemal

-

72

-

Joseph Conrad KoNGo'YA SEYAHAT EDEN BİR GEMİ. Güney Denizi'nde bir ada.

Bunlar Joseph Conrad'ın yalnızca karanlık ve maceralı romanları­ nın

geçtiği yerler değil, hayatının ilk yarısının da geçtiği çevreydi.

Polonya'nın aristokrat bir ailesinde dünyaya gelen Conrad ( 1 857-

1924) genç yaşta bir gemide miçoluğa başladı ve denizcilikte usta olmak için 20 yıl çalıştı. Hayattayken en çok denizcilik hilciyeleriyle ün kazandı. Ama kendisinden önce gelen başka bir denizci yazar olan Herman Melville gibi, Conrad da yalnızca bir serüven yazan değildi. Birçok yapıtında ortaya çıkan anlatıcı Marlow, insan do­ ğası üzerine keskin gözlemler yapar; bu nedenle Karanlığın Yüreği

( 1902) ve Lord /im ( 1 900) gibi romanları, aynı zamanda merak uyandıran psikolojik yolculuklara dönüşür. Conrad bilgilerinin yü­ reğine yolculuk başlıyor.

DOGRU MU, YANLIŞ MI? l. Conrad 24 yaşına kadar İngilizce öğrenmedi.

2. Conrad, Lord Jim'in hikayesinin geçtiği Güney Denizi'ndeki Pa­ tusan adasında birkaç ay yaşadı.

3. Conrad, Karanlığın Yiireği'nde (Heart of Darkness, 1902) yer alan fildişi tüccarı Bay Kurtz'u yazarken, gerçek hayatta arsasın­ da kesilmiş kafalar saklayan Belçikalı subay Leon Rom'dan esin­ lenmiştir. 4. Nijeryalı yazar Chinua Achebe l 977 yılında yayımladığı, tartış­ malara yol açan yazısında Conrad'dan "alçak bir ırkçı" diye bah­ setti. 5. T. S. Eliot, Çorak Ülke (The Waste Land, 1922) şiirinin giriş sözünde Bay Kurtz'un Karanlığın Yiireği'nde söylediği son sözü kullanır: "Dehşet! Dehşet!"

-

73

-

YANITLAR.

1. Doğru. Conrad, İngilizceyi ilk kez 1878 yılında, bir İngiliz ticaret gemisinde öğrendi.

2. Yanlış. Patusan gerçek bir ada değildir. 3. Doğru. Rom hakkında daha fazla bilgi bulmak için Adam Hochschild'in mükemmel yapıtı, Kral Leopold'un Hayaleti ne ( King Leopold's Ghost, 1999) bakın. '

4. Doğru. Achebe'nin An lmage of Africa başlıklı makalesi, Conrad'ın konuşmayan, insanlıktan çıkmış Afrikalı roman kahramanlarına, özellikle Karanlığın Yüreği'ndeki "vahşilere" dikkat çekmiştir. O güne dek Avrupa sömürgeciliğini eleştirdiği için övülen bir kitap hakkındaki yorumundan dolayı bu makale, ciddi tartışmalara yol açmıştı. 5. Yanlış. Eliot bu sözleri ithaf olarak kullanmak istemişti, ancak şiirin düzenlemesini yapan Ezra Pound buna karşı çıktı. Bu sözlerin yeri· ne Romalı yazar Petronius'tan bir alıntı kondu.

- 74 -

Kurt Vonnegut "Bundan çıkan ders şudur, bizler aylak aylak dolaşmaya gelmişiz şu yeryüzüne." KURT VONNEGUT, JR. ( 1922-2007) okurlarına hayatı fazla ciddi­ ye almamaları gerektiğini hatırlatmaktan hoşlanırdı. Bilimkurgu ve yergi türündeki romanları her zaman küçük dozda kara mizah taşır­ dı. Kurmaca yapıtları da çoğunlukla absürttü, çünkü Vonnegut ha­ yatın kendisinin kaotik ve akıldışı olduğunu düşünürdü. Mezbaha No. 5 (Slaughterhouse-Five, 1969) adlı romanında, dünya dışı ya­ şam ile zaman yolculuğunu, 20. yüzyılın gerçek olaylarıyla (örneğin, il. Dünya Savaşı sırasında kendisinin de esir düştüğü l 945 Dresden Bombardımanı gibi olaylarla) harmanlayarak sundu. Sırada Vonne­ gut ile ilgili sorularımız var. 1. Mezbaha No. S'te tuvalet pompası şeklindeki uzaylılar nereden gelmektedir? 2. Kurt Vonnegut halkla ilişkiler bölümünde çalışbğı General

Electric'te makinelerin, makineyi çalıştıranların yerini aldığını görünce hangi romanı yazdı?

3. Mezbaha No. S'te her ölümden sonra sürekli tekrarlanan deyim nedir? 4. Vonnegut, MIT'de bir mezuniyet töreninde yapbğı konuşmaya gerçekten "güneş kremi sürün" tavsiyesiyle mi başladı?

5. Sık sık karşımıza çıkan hangi Vonnegut karakteri, sayısız bilim­ kurgu romanı yazmasına karşın bunları ancak pomo dergilerin­ de yayımlatabilmektedir? 6. Vonnegut, Mezbaha No. 5 dışında hangi romanıyla en iyi notu aldı?

-

75

-

YANITLAll l. Trafalmadore. 2. Otomatik Piyano ( Player Piano, 1 952)

3. "Hayat bu." (çev. Ali Şan) 4. Hayır, bu internette dolaşan bir dedikoduydu. Vonnegut'a atfedilen konuşma aslında Chicago Tribune yazarı Mary Schmich'in sütunun­ da çıkmış bir yazıydı.

5. Kilgore Trout. 6. Kedi Beşiği (Cat's Cradle, 1 963)

-

76

-

Vladimir Nabokov VLADIMIR NABOKOV ( 1 899- 1 977) üzerine söylenecekler elbet­ te Lolita ile sınırlı değil. Çarlık Rusyası'nda son derece varlıklı bir ailenin çocuğu olarak St. Petersburg'da doğan Nabokov, Bolşevik Devrimi başlarken ailesiyle birlikte ülkeden kaçtı. Romanlarını önce Rusça yazdı, l 940'larda İngilizce yazmaya başladı. Dikkate de­ ğer bir hayatı olması ve Solgun Ateş ( Pale Fire, 1962) gibi klasikler arasında yer alan başka kitaplar yazmasına karşın, Nabokov'un adı Lolita ile, 12 yaşındaki üvey kızıyla cinsel ilişkiye giren orta yaşlı pe­ dofıl Humbert Humbert'ın öyküsüyle özdeşleşti. Lolita 1955'te ilk kez yayımlandığında skandal yarattı ve Fransa'da yasaklandı. Kimi­ leri romanı iğrenç, ahlaksız ya da pornografik buluyordu, kimileri ise Lolita'daki mizahı gördü; onu Amerikan kültürünün, melodra­ matik aşk hikayelerinin, Freud'cu analizlerin parodisi olarak okudu. Bugün de Lolita l 955'te olduğu kadar irkiltici ve tedirgin edicidir. "Nabokov'un o kitabı" hakkında ne kadar bilginiz var? Sorulan ce­ vaplayın ve görün.

l. Lolita hangi dilde yazıldı? 2. Kitabın kahramanı Lolita'nın gerçek adı nedir? 3. Anılarını hapishaneden yazan anlatıcı Humbert Humbert, hangi suçtan yargılanmayı beklemektedir?

4. Humbert Humbert, cazibesine kapıldığı genç kızlan hangi adla çağırır?

5. Nabokov, küçük kızlara takınbsı olan hangi yazarın romanını Rusçaya çevirdi?

6. Nabokov'un diğer mesleği neydi?

-

77

-

YANITLAR

1 . İngilizce. Lolita ilk kez Fransa'da yayımlandı, çünkü önceleri Arnerika'da hiçbir yayıncı kitaba el sürmek istememişti. l 955'te en çok satan kitaplar arasındaydı. 2. Dolores Haze.

3. Cinayet. 4. Su periciği.

5. Lewis Carroll'ın yazdığı Alice Harikalar Diyannda (Alice's Adven· tures in Wonderland, 1 865). 6. Nabokov aynı zamanda Harvard'da böcekbilimi üzerine dersler ve­ riyordu ve birini "Nabokov'un ağaç perisi" olarak adlandırdığı bir­ kaç kelebek türü de keşfetmişti.

-

78

-

Nathaniel Hawthorne NATHANIEL HAWTHORNE'UN Püriten Amerika'ya özgü günah,

suçluluk, hoşgörüsüzlük ve ikiyüzlülükle uğraşması, kendi evinde başladı: 1630 gibi erken bir tarihte Massachusetts'e gelen ailenin ataları, kızılderililere karşı savaşmış, Quaker'lara zulmetmiş ve Sa­ lem'deki cadı mahkemelerinde yargıçlık yapmıştı. Bu karanlık aile hikayesinin çekiciliğine kapılan Hawthome ( 1 804- 1864) Püriten koloni cemaatlerini en ünlü yapıtları olan Twice-Told Tales ( 1 837) ve Kızıl Damga'nın (The Scarlet Letter, 1 850) merkezine yerleştir­ di. Hawthome'un Hester Prynne'i, Amerika'nın en sevilen kadın roman kahramanlarından biridir. Prynne, işlediği zina suçunun ce­ zası olarak elbisesinin göğsüne işlenmiş "A"' harfini taşımak, utanç ve aforoza katlanmak wrundadır. Siz elbette Hester'ın gizli işığının adını asla söylemezdiniz, ama bakalım Hawthorne ile ilgili soruları­ mızın cevaplarını söyleyebilecek misiniz? 1. Boston yakınlarında 1840'larda cemaat yaşamı ıçın ütopik bir girişimi anlatan The Blithedale Romance adlı romanında Hawthome'un anlatbğı çiftliğin adı nedir? 2. Hangi 20. yüzyıl yazarı Kızıl Damga 'dan esinlenerek A Month of

Sundays ( l 975) ile başlayan bir roman üçlemesi yazdı? 3. Hawthome'un Genf Goodman Brown başlıklı kısa hikayesinde, ana kahraman Goodman Brown ormanda kiminle buluşmaya gider?

4. Birçok yılı kapsayan hangi Hawthome romanında "bir kuşağın yaptığı hata, sonraki kuşaklarda da devam eder" ahlaki düsturu vurgulanır?

'

İngiliı.ce'de zina anlamına gelen AdıdUry kelimesinin ilk harfi. -

79

-

YANITLAR

1 . Brook Çiftliği. 2. John Updike. Üçlemedeki diğer romanlar S. ve Roger'.s Version 'dır.

3. Şeytanla.

4. Yedi Çatılı Ev (The House of Seven Gables, 1 85 1 )

-

80

-

Binbir Gece Masalları güzel bir hikaye anlatabilir miy­ diniz? Şehrazad bu işi gerçekten iyi yapıyordu. Binbir Gece Masal­ lan (ya da kimi baskılardaki ismiyle Arabistan Geceleri) adlı klasik yapıtta her gece yeni bir eş alan Sultan sabah olunca onu öldürtür. Ancak yeni eşi Şehrazad çok akıllıdır ve bir planı vardır: Her sabaha karşı Sultan'a bir hikaye anlatmaya başlar ama hikayesini bitirmez. Hikaye en heyecanlı noktada kesilir, böylece hikayenin sonunu me­ rak eden Sultan, Şehrazad'ın hayatını her sabah bağışlar. Şehrazad'la Sultan'ın hikayesi birçok başka hikayenin anlatılması için bir çerçe­ ve sağladığından "çerçeve anlatı" olarak adlandırılır. Hikayenin 14. yüzyıldan kalan en eski elyazmalarında İran, Arabistan, Hindistan, Mısır bölgelerinden yerel öykülerin bir karışımı yer alır. Yıllar geç­ tikçe şimdi herkes tarafından bilinen Alaaddin'in, Denizci Sinbad'ın ve Ali Baba'nın öyküleri de Binbir Gece Masalları ile bütünleştirildi. Hadi bakalım, Bin bir Gece lik sınavımız sizi bekliyor.

YAŞAMINIZ BUNA BAGLI OLSAYDI,

'

DOGRU MU, YANLIŞ MI? 1.

Binbir Gece Masallan'nın kesinleşmiş son baskısında tam olarak 1 001 öykü yer alır.

2. Batılı izleyicilerin en çok bildiği Alaaddin ve Ali Baba masalları, kitabın ilk Avrupalı çevimıeni tarafından eklenmiştir. 3. Binbir Gece'de yer alan cinler, Disney'in Alaaddin'indeki gibi in­ sanların isteklerini yerine getiren yaratıklar değil, daha çok kö­ tülük yapan, tehdit eden varlıklardır. 4. Edgar Allan Poe'nun "Şehrazad'ın Bin İkinci Masalı" adlı hikayesinde Şehrazad, Binbir Gece Masallan hikayesini anlat­ maya başlar ve böylece sonsuz bir "öykü içinde öykü" döngüsü yaratır.

-

81

-

YANITLAR.

1. Yanlış. Binbir Gece'nin "kesinleşmiş" bir metni ya da çevirisi yoktur, ama birçok baskıda hikayeler 100 l 'in epeyce altındadır. 2. Doğru. Bu öyküleri, Binbir Gece'yi l 700'lerin başında Fransızca'ya

ilk kez çeviren Antoine Galland ekledi. Bunların kökeni belli olma­ dığı için kimileri bu öyküleri Galland'ın kendisinin yarattığını ileri sürmüştür. 3. Doğru. Cinler iyilik ya da kötülük yapabilir ve genellikle yerine ge­ tirdikleri dilekler sonradan istenmeyen felaketlere yol açabilir.

4. Yanlış. Binbir Gece'nin hiç bitmeyen döngüsü,Jorge Luis Borges'in, Yollan Çatallanan Bahçe (El Jardin de Sendenors que se Bifurcan, 194 1 ) adlı öyküsünde yer alan bir ayrıntıdır. Poe'nun hikayesinde ise Şehrazad, Sultan'a 19. yüzyıl teknolojisini anlatır. Bunun üzerine Sultan saçma hikayeler uydurduğu için Şehrazad'a kızar ve onu öl­ dürtür.

-

82

-

Salman Rushdie BİR MİLYON KüÇÜK PARÇA. Lolita. The Anarchist Cookbook. Tepki çeken kitap çoktur ama yazan ölümle tehdit edilen faz­ la kitap yoktur. Salman Rushdie'nin

Şeytan Ayetleri

(The Satanic

Verses) 1 988'de kitapçı vitrinlerindeki yerini alınca, yazar dokuz yıl boyunca saklanmak zorunda kaldı. İran'ın ruhani lideri Ayetullah Humeyni, kitabın İslam dinine bir hakaret olduğuna inandı ve Müs­ lümanlara Rushdie'yi (d. 1947) öldürmeleri yolunda fetva verdi. Kıyameti koparan olayın özünde, romanın kahramanı olan kurmaca

film yıldızı Gibreel Farishta'nın gördüğü iki rüya yer alır. Gibreel bir uçak kazasından sağ kurtulduktan sonra kendisinin melek Cebra­ il olduğu hayaline kapılır. Gördüğü rüyalardan birinde Gibreel bir genelevdedir ve orada çalışan hayat kadınları, Muhammed'in eşle­ rinin adlarını almıştır. İran Dışişleri Bakanlığı 1 998'e kadar Salman Rushdie'nin ölüm fermanını kaldırmadı. Şeytan Ayetleri dünyada en çok manşete çıkan kitaplardan biri olduysa da, Salman Rushdie ve yazdıkları hakkında söylenecek daha çok şey var. Bunlardan ne ka­ darını bildiğinizi görmek ister misiniz?

1. Rushdie, saklandığı dönemde oğlu Zafar için hangi çoculc. kita­ bını yazdı?

2. Rushdie'nin Booker ödülü alan kitabı Geceyansı Çocuklan nda (Midnight's Children, 198 1 ), hangi tarihsel olayın yıldönümün­ de l 001 çoculc. geceyansında sihirli güçlerle doğar? '

3. Hangi Yunan miti Ayaklannın Alhndaki Toprak'ın (The Ground Beneath Her Feet, 1999) olay örgüsüne esin kaynağı oldu? 4. Rushdie 2008'de hangi önemli ödülü kazandı?

5. Şeytan Ayetleri yazıldıktan kaç yıl sonra Türkçeye çevrildi?

- 83 -

YANITLAR

1 . Harun ile Öyküler Denizi ( Haroun and the Sea of Stories, 1990) 2. Hindistan'ın İngiliz yönetiminden kurtulduğu bağımsızlık günü

olan 1 5 Ağustos 1947. Bir önceki gün İngiliz Hindistanı, laik Hin­ distan ve Müslüman Pakistan olmak üzere ikiye bölürımüştü. 3. Ölen karısının peşinden yeraltı dünyasına giden bir müzisyeni anla­ tan Orpheus ve Euripides miti. 4. Geceyansı Çocukları, Booker ödülü alan en iyi kitap seçildi. Tüm dünyadan okurlar bu prestijli ödülü alan 198 1 kitap arasından oyla­ ma yaptı.

5. Türkçeye hiç çevrilmedi.

- 84 -

T. S. Eliot WEIALALA LEIA. CiK cik cik! O O O O. Haydi eyvallah. İğgeceler. İğgeceler. T. S. Eliot ( 1886-1 965) sanki Latince, Yunanca, Sanskrit­ çe yetmezmiş gibi, "Çorak Ülke" şiirindeki sesleri müzikle, kuş ses­ leriyle ve sarhoş vedalaşmalanyla tamamlar. Manevi bir yenilenme­ ye ihtiyaç duyan, çoraklaşmış bir uygarlık üzerine l 922'de yazılan şiir, harmanladığı diller ve çok iyi bilinmeyen edebi parçalara yaptığı göndermelerle karşımıza dikilen inanılmaz bir meydan okumadır. Eliot, "Çorak Ülke"nin gerçekten wr anlaşılmasını istiyordu, çünkü o, "sınırsız bir lüzumsuzluk ve anarşi panoraması" olarak gördüğü günümüz tarihi ile yalnızca wr ve karmaşık şiirlerin başa çıkabilece­ ğine inanıyordu. Avrupa'nın dini ve entelektüel geleneklerinde yeni bir kültürel hayat arayan Amerika doğumlu şair, orada yaşamayı seçti. T. S. Eliot üzerine şu kısa sorulan cevaplamaya cesaretiniz var mı? Öyleyse okumaya devam. 1. Eliot kimin şiiri için "şiirim üzerinde en kalıcı ve derin etkiyi ya­ rattı" demiştir? 2. "Çorak Ülke"nin açılış mısraları olan, "Nisan en zalim aydır, gövertir / Leylakları..." (çev. Suphi Aytimur), hangi klasik şiirin başında yer alan dizelerin karamsar bir anlam yüklenerek değiş­ tirilmiş halidir?

3. Eliot'ın hangi şair arkadaşı, "Çorak Ülke"yi özenle elden geçirdi? 4. T. S. Eliot'ın hangi şiiri şu ünlü dizeleri içerir: "Cesaretim var mı / Tacize kainatı?" (çev. Can Yücel) 5. Hangi ülke 1927'de Eliot'a yurttaşlık verdi?

-

85

-

YANITLAR

1. Dante. 2. Geoffrey Chaucer'ın Canterbury Hikayeleri'nin (Canterbury Tales) giriş bölümü.* 3. Ezra Pound. Eliot şiirinde Pound'a teşekkür eder: •il migliorjabbron, yani "daha iyisini yapana� 4. Aljred Pru.frock'ın Aşk Şarkısı (The Love Song ofJ. Alfred Prufrock, 1917)

5. Birleşik Krallık. Aynı yıl Eliot Anglikan Kilisesi'ne de girdi.

• "Nisan tatlı yağmurlanyla gelip / Kınnca Marttan kalan kurağı" {çev. Nazmi Ağıl) -

86

-

Victor Hugo "İNSANLAR ORDULARIN İSTİLASINA karşı direnebilirler" diye yazdı

Victor Hugo, "ama fikirlerin istilasına karşı direnmek imkansızdır:' Şair, romancı ve oyun yazan Victor-Marie Hugo ( 1 802-1 885) üç ayrı Fransız hükümetinde görev yapmış bir siyasetçiydi, ancak insanlığa asıl hizmetinin edebiyat yoluyla olacağına inanıyordu. Sefiller'in (Les Miserables, 1 862) insanların merhamet ve adalet duygularını diriltecek, devrimci bir roman olacağına inanıyordu. Roman, affetmeyi bilmeyen bir toplumda kendini ıslah etmeye ça­ lışan eski mahkfunJean Valjean'ın öyküsünü anlatır. Ama Hugo'nun Notre Dame'ın Kamburu (Notre Dame de Paris, 1 8 3 1 ) gibi, bu romanını da daha çok reenkarnasyon yoluyla karşımıza çıkan tiyat­ ro oyunu, film veya müzikal haliyle biliriz. Hugo'dan esinlenen bu eserler hakkında bakalım siz neler biliyorsunuz?

DOGRU MU, YANLIŞ MI?

l . Victor Hugo, Notre Dame'ın Kamburu ve Sefiller romanlarını sahneye de uyarladı.

2. Notre Dame'ın Kamburu'nu ilk kez filme çeken Alice Guy­ Blache, aynı zamanda ilk kadın film yönetmeniydi. 3. Giuseppe Verdi, Rigoletto ve Ernani operalarının konularını Hugo'nun yazdığı oyunlardan aldı. 4. 1996'da Disney'in Notre Dame'ın Kamburu'ndan yola çıkarak yapbğı çizgi film, romana çok sadık kaldığı için eleştinnenler­ den övgü aldı.

5. Sefiller, müzikal versiyonu yapılmadan önce birçok kez filme çe­ kildi. 6. François Truffaut'nun Adele H.'nin Öyküsü (L'histoire d�dele H., 1975) adlı filmi, Vıctor Hugo'nun kansı hakkındadır.

-

87

-

YANITLAR 1 . Yanlış. Hugo çok sayıda oyun yazdı ama kendi romanlarının uyarla­

masını yapmadı.

2. Doğru. l 905'te çekilen filmin adı La Esmeralda idi. 3. Doğru. Bu oyunların adı Le roi samuse ( 1 832) ve Hernani ( 1 830) idi.

4. Yanlış. Hugo'nun romanı çok daha ağırdır; Disney fılmindeki gibi mutlu bir sonu yoktur. 5. Doğru. Şaşırtıcı bir başarı yakalayan müzikal uyarlama, ancak l 980'lerde ortaya çıktı. 6. Yanlış. Başlıktaki "Adele H:' Hugo'nun akıl hastanesine yatırdığı kı­ zının adıydı.

-

88

-

Toni Morrison (d. 193 1 ), 1 993 Nobel ödül töreninde yaptığı konuşmasında dil olgusunu "sonuçlar doğuran bir etkinlik" olarak tanımlamıştı. Onun yazı üslubu tartışılırken dilin baskılama ve şid­ det uygulama gücü ve bunun yanı sıra birbirinden çok farklı dene­ yimlerden anlam yaratma gücü her zaman öne çıkmıştır. Morrison edebiyatçı olarak çıkışını 1 970 yılında Ohio, Lorain'de (Morrison'ın doğduğu yer) yaşayan ve babası tarafından tecavüze uğramış, ruhsal rahatsızlıkları olan genç bir kızı anlattığı En Mavi Göz (The Bluest Eye, 1970) adlı romanıyla yaptı. Bundan sonraki Sevilen (Beloved, 1987), Sula ve Cennet (Paradise, 1999) adlı romanları da aynı gö­ züpek tutumu yansıtır. Başarılı yazarlık kariyerine koşut olarak, Morrison akademik açıdan da güçlüdür. Playing in the Dark adlı edebiyat dışı yapıtında büyük Amerikan edebiyatının, beyazların hayatını "evrensel" kabul ettiğini iddia eder. Morrison'ın kitapları sizin "sevilen"leriniz arasındaysa, aşağıdaki sorulan cevaplayın ve yazar hakkında gerçekten ne kadar bilgi sahibi olduğunuzu görün.

ToNı MoRRISON

l.

Toni Morrison'ın gerçek adı nedir?

2. En Mavi Göz'ün genç kahramanı Pecola Breedlove'ın dileği ne­ dir? 3. Sevilen'de Sethe neden kızının boğazını keser? 4. Sevilen'in film versiyonunda Sethe rolünü kim oynadı? 5. Hangi Morrison romanı 1988 'de Pulitzer ödülünü aldı? 6. Hangi Morrison romanı başlığını İncil'in en ırkçı bölümlerinin birinden almıştır? 7. Hangi iki Morrison romanı 2006 yılında "en sık eleştiriye uğra­ yan kitaplar" arasında yer alarak bu kitapların okul ve kütüpha­ ne raflarından kaldırılması talep edildi?

8. Morrison'a adanan hangi anıt 2008 yılında açıldı?

-

89

-

YANITLAR

1. Chloe Anthony Wofford. Morrison, yazar olunca takma ad aldığına pişman olduğunu söylemiştir. 2. Kendisinin daha fazla sevilmesini sağlayacağına inandığı mavi gözler. 3. Köle olarak büyümemesi için. 4. Oprah Winfrey. Morrison'ın dört romanı, Sula, En Mavi Göz, Cen­ net ve Süleyman'ın Şarkısı (Song of Solomon, 1977), Oprah'nın Kitap Kulübü için seçtikleri arasında yer alır.

5. Sevilen. 6. Süleyman'ın Şarkısı. 7. En Mavi Göz ve Sevilen. Her ikisi de cinsel içerik ve saldırgan bir dil kullanıyordu. 8. Güney Carolina'da, Charleston yakınlarında "yol kenarında bir bank': Morrison bir defasında Amerika'nın kölelik tarihine adanmış hiçbir anıtı, hatta yol kenarında bir bankı bile olmadı­ ğını söylemişti.

-

90

-

Kısa Öykülerin nk Satırları " KısALIK, iç ÇAMAŞIRININ RUHUDUR" demişti Dorothy Parker

bir keresinde. Bu doğru olabilir ama kısalık aynı zamanda kısa öy­ külerin de ruhudur. Bir kısa öyküde her sözcüğün önemi vardır ve bu, birçok iyi öykünün ilk satırlarının neden muhteşem olduğunu açıklar. Bunu kısa kesmek için sorulara geçelim, bakalım aşağıdaki ilk satırların hangi kısa öykülere ait olduğunu bulabilecek misiniz? 1. Doğru! -sinirliyim- çok ama çok fena sinirliydim ve hala öyle­

yim; iyi de neden deli olduğumu söyleyeceksin?

2. Yıllar önce, Braniza'da zekası, bilgisi, Tanrı korkusuyla olduğu kadar karısının güzelliğiyle de dillerde dolaşan ünlü bir Tal­ mudist vardı. 3. Bir dolar seksen yedi sent. Hepsi bu kadardı. Altmış senti de bozukluktu.

4. Yürüyordum. Yürüdükçe de açılıyordum. Evden kızgın çdcnuştun. 5. Kapıcının km Lily'nin, kelimenin tam anlamıyla ayağı yerden kesilmişti.

-

91

-

YANITLAR

1. Gammaz / Geveze Yürek (The Tell-tale Heart, 1843), &lgar Allan

Poe. 2. Braniza Venüsü, Guy de Maupassant. 3. Armağan (The Gift of Magi, 1906), O. Henry.

4. Hişt, Hişt!, Sait Faik Abasıyanık. 5. Ölüler (The Dead, 1914),JamesJoyce.

-

92

-

Kötü Karakterler EDEBİYATIN KÖTÜ KARAKTERLERİNDEN bazılarını biraz olsun sev­ memek elde değildir, ama bazılarından nefret etmeye de doyum ol­ maz. Edebiyatın bu kaypak, şeytani, dalkavuk, kalleş ya da düpedüz kötü karakterlerinden kaçının adını biliyorsunuz? Kitabın başlığını ve yazarını da bilirseniz fazladan puan kazanırsınız.

l. Öksüz çocuk, zengin bir adam olduktan sonra onu evlat edinen

ailenin yanına döner, onu küçümseyenlerle, dışlayanlara fiziksel ve psikolojik cezalar verir.

2. Canavar, Danimarkalı savaşçıları yutmak için sürünerek bulanık bir gölden çıkar; o öldürüldükten sonra annesi öcünü alır. 3. David Copperfield'ın üvey annesinin kötü yürekli kızkardeşi, David'in kansı Dora Spenlow'un "gizli arkadaşı"dır. 4. Bu sapkın roman karakteri, kendisini aldatan eşiyle olan tüm bağlarını ortadan kaldırmak için, "Prynne"* olan soyadını de­ ğiştirir.

5. Tom Marvolo Riddle adıyla vaftiz edilen bu kötü roman kahra­ manının adını korkudan kimse ağzına almak istemez. 6. Bu parlak psikiyatristin açlığını duyduğu şey, ağza bile alınamaz. 7. Bu hain çiftlik sahibi kölelerin dini inançlarından vazgeçmeleri­ ni ister.

8. Saplantılı bir polis memuru olan bu kahraman sonunda kendini Seine Nehri'ne atar. 9. Dürtüsel davranan bu şehvetli canavar, yumuşak huylu bir bi­ limcinin öteki-benidir.

'

16.

yüzyılda dinsel risaleler yazan kişi.

(ç.n.) -

93

-

YANITLAR

l. Heathcliff, Emily Bronte'nin Uğultulu Tepeler (Wuthering Heights, 1 847) romanından. 2. Grendel, Beowulf. 3. Bayan Jane Murdstone, Charles Dickens'ın David Copperfield ( 1 850) romanından.

4. Roger Chillingworth, Nathaniel Hawthorne'un Kızıl Damga (The Scarlet Letter, 1 850) romanından. 5. Lord Voldemort, J. K. Rowling'in Harry Potter serisinden. 6. Yamyam Hannibal Lecter. Thomas Harris'in Kızıl Ejder (Red Dra­ gon, 1 9 8 1 ) , Kuzuların Sessizliği (The Silence of the Lambs, 1988) ve Hannibal Doğuyor (Hannibal Rising, 2006) adlı kitaplarının baş­ kahramanı. 7. Harriet Beecher Stowe'un, Tom Amca'nın Kulübesi ( Uncle Tom's Cabin, 1 852) adlı romanından Simon Legree. 8. Victor Hugo'nun

Sefiller (Les Miserables, 1 862) romanından mü­

fettiş Javert. 9. Robert Louis Stevenson'ın, Dr. Jekyll ve Bay Hyde (The Strange Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde, 1 886) romanından Bay Hyde.

- 94 -

William Butler Yeats 20.

YÜZYIL BAŞLARINDA İrlanda bağımsızlığına kavuşmak için mücadele

ederken bir grup şair ve oyun yazan, İrlanda Edebiyatında Diriliş hareke­ tini başlattı. Bu hareketin öncüsü; Kelt efsaneleri, folklor, peri masallan ve memleketi İrlanda'nın baladlanndan " bütüncül bir edebiyat, bütüncül ve

( 1865-1939) 1922 yılında ilk İrlanda Senatosu'nda görev almış olmasına rağ­

etkileyici bir hareket" yaratmak isteyen William Butler Yeats idi. Yeats

men lirik şiirlerinde siyasete mesafeli durdu. Örneğin

The Lake isle of ln­

nisfree ( 1893) şiirinde şair, kendisini huzura kavuşturacak bir kaçış özlemi içindedir; daha sonraki örneğin Politics (l 939) başlıklı şiirinde ise "savaş­ tan ve onun tehlikelerinden" ziyade hoş bir kıza ilgi göstermeyi tercih eder. Şimdi, "gel, ah insan evladı!" gel ve gör bakalım W. B. Yeats ile ilgili neler biliyorsun.

1. Yeats Galce konuşabiliyor muydu?

2. Yeats'in hangi milliyetçi oyununun sahnelendiği ilk gece, karşı­ lıksız aşkla sevdiği Maud Gonne oyunda başrolü oynadı? ,.

3. Bazen "İrlanda'nın Akhilleus'u" da denen hangi İrlandalı efsane­ vi kahraman Yeats'in beş oyununda yer almıştır? 4. Yeats'in hangi şiiri l 9 1 6 Paskalya Ayaklanması'nda öldürülen İr­ landalı vatanseverlere ağıt olarak yazılmıştır? Bu şiir Yeats'in mi­ litan milliyetçilik karşısındaki çelişik duygularını "Korkunç bir güzellik açtı dünyaya gözlerini" (ç. Cevat Çapan) dizesiyle ifade eder? 1. Dünya Savaşı sonrasında yazdığı hangi şiirde siyasi du­ hakkında "Her şey yıkılıyor; bel vermiş ortadirek" dizesiyle uyanda bulunur?

5. Şair, rum

6. Yeats'in yeniden yarattığı hangi mit, genç bir kadına Zeus'un te­ cavüz etmesini izleyecek olan şiddet dolu tarihi hayal ederek Yu­ nan mitolojisinden bir sahneyi yeniden canlandırır?

-

95

-

YANITLAR 1. Hayır. İrlanda dilini canlandırmak gerektiğine inanan Yeats bu dili konuşmayı ya da okumayı hiç öğrenemedi. 2. Cathleen ni Houlihan ( 1902 ).

3. Cuchulain. 4. 1 91 6 Paskalyası (Easter 1916, 1 9 1 6).

5. lkinci Geliş ( Second Coming, 1919). 6. Leda ve Kuğu (Lede and the Swan, 1928).

-

96

-

William Faulkner "Geçmiş asla ölü değildir. Hatta geçmiş bile değildir." WILLIAM FAULKNER'IN Requiem for a Nun

romanında dediği gibi,

onun romanlarında geçmiş, şimdinin yakasını bırakmaz. Faulkner ( 1 897- 1 962) Mississippi'de doğdu ve Ses

ve Öfke (The Sound and 1929), Döşeğimde Ölürken (As 1 Lay Dying, 1 930)ve Ab­ şalom Abşalom! (Absalom Absalom!, 1936) gibi büyük romanla­

the Fury,

rında, Jefferson adlı kurmaca kentte ve çevresinde yaşayan Güney aristokrasisinin çöküşüne odaklandı. Bu romanlarda ve iç içe geçen öykülerle örülmüş Kurtar Halkımı

Musa

( Go Down, Moses,

1 942)

kitabında, Compsonlar, Bundrenler, Sutpenler ve McCaslinler gibi kurmaca eski Mississippi aileleri yarattı. Nihayet l 949'da Nobel ile ödüllendirilince üne kavuşan Faulkner, edebiyattan kazandığı pa­ rayla geçimini sağlayamadı. Zamanının birçok yazarı gibi Faulkner da para kazanmak amacıyla batıya, Hollywood'a senaryo yazmaya gitti. Bu Amerikalı edebiyat U\tasını tanıyor musunuz? Sorularımızı cevaplayın ve görün.

l.

Faulkner'ın Mississippi hikayelerinin çoğu hangi kurmaca eya­ lette geçer?

2. Ses ve Öjke'nin birinci bölümünde anlatıcı olan zihinsel özürlü karakterin adı nedir? 3. Faulkner'ın hangi başyapıtı adını İncil'deki Kral Davut'un ölen oğluna yas tuttuğu öyküden alır? 4. Hangi Faullcner romanının başkahramanı, ırksal soyağacını öğ­ renmek isteyenJoe Christmas'tır? 5. Senaryosunu Wılliam Faulkner'ın yazdığı, başrollerini Hump­ hrey Bogart ve Lauren Bacall'ın oynadığı hangi film Emest He­ mingway tarafından yazılmış bir romanın uyarlamasıydı?

-

97

-

YANITLAR

1. Yoknapatawpha Eyaleti. 2. Benjy Compson.

3. Abşalom, Abşalom! 4. Ağustos lşığı (Light in August, 1932 ). 5. Sahip Olmak ve Olmamak (To Have and Have Not, 1944). Faulk­ ner 1946'da Rayrnond Chandler'ın Büyük Uyku (The Big Sleep, 1939) adlı romanını da sinemaya uyarladı. Filinin başrollerini Humphrey Bogart ve Lauren Bacall oynadı.

-

98

-

F. Scott Fitzgerald "Bu BİR MUCİZELER ÇAGIYDI, sanat çağıydı, aşırılık çağıydı, aynı

zamanda bir hiciv çağıydı." F. Scott Fitzgerald ( 1 896-1940) eser­ lerinde ve hayatında Çılgın Yınniler'irı ruhunu yakalamıştır. Parlak renkler, caz ve alkolün (hem de bol bol) göründüğü bir arka plana yerleştirdiği Cennetin Bu Yanı ( This Side of Paradise, 1 920), Muh­ teşem Gatsby (The Great Gatsby, 1925) gibi romanlarında Fitzge­ rald, kendini Amerikan Rüyası kovalamacasına kaptıran -ve genelde hayalkırıklığıyla yaşayan- kahramanların izini sürer. l 920'lerirı ba­ şında Fil"Lgerald'ın hayatı başına talih kuşu konmuş gibi geçiyordu; romanları iyi kazandırıyordu, güneyli sevgilisi Zelda Sayre ile evlen­ mişti ve çok geçmeden çiftin bir kızı olmuştu. O on yılın sonunda her şey altüst oldu. Fitzgerald daha fazla içmeye başladı, yaşadıkları çürümüş yaşam biçirnirıin altından parasal olarak kalkamadılar ve l 930'da Zelda, daha sonra da kurtulamayacağı birçok sinir krizin­ den ilkini geçirerek sanatoryuma kaldırıldı. Fitzgerald, senaryo ya­ zarı olarak mücadele verdiği Hollywood'da, l 940'ta kalp krizi geçi­ rerek öldü. Gatsby'yi muhteşem kılan nedir biliyorsanız, Fitzgerald hakkındaki sorularımız aşağıda. 1. Önceleri başlığı Romantik Egoist olan hangi roman Fitzgerald'ı kelimenirı gerçek anlamıyla bir gecede ünlü biri yaptı? 2. 1920'leri betimlemek içirı kullanılanılan hangi sözleri ilk kez Fitzgerald'ın kullanıp yerleştirdiği söylenir?

3. 1922 tarihinde Fitzgerald'ın yazdığı hangi roman F. Scott ile Zelda Sayre Fitzgerald arasındaki aşktan esinlenerek yazılmıştı? 4. Muhteşem Gatsby'de Jay Gatbsy'nirı özlemini çektiği East Egg'li sosyetik kişinin adı nedir?

5. Nicole Diver'ın sirıir buhranını betimleyip Zelda Fitzgerald'ın ötkesini çeken hangi romandı?

-

99

-

YANITLAR.

1. Cennetin Bu Yanı, Fitzgerald'ın ilk kitabı.

2. Caz Çağı. Fitzgerald, l922'de Caz Çağı Öyküleri (Tales of the Jazz Age) başlıklı bir hikaye derlemesi yayımladı. 3. Güul ve Lanetli (The Beautiful and the Damned, 1922)

4. Daisy Buchanan. 5. Mü$ikti Gece (Tender is the Night, 1934)

-

1 00

-

Langston Hughes LANGSTON HUGHES ( 1902-1967) gençlik yıllarında kendi kuşa­ ğının siyah yazarlarının önüne bir misyon koydu: "Kendi bireysel benliğimizi, kara derili bedenlerimizi korkmadan, utanmadan dile getirmek:' l 920'de liseyi bitirdikten sonra yayımlanan ilk şiirine Ne­ hirleri Anlatıyor Zenci (The Negro Speaks of Rivers, 192 l ) (ç. Cevat Çapan) başlığını koydu ve birkaç yıl içinde Harlem Rönesansı'nın* merkezindeki kişi konumuna geldi. Hughes, blues ve caz müzi­ ğinden esinlenerek şiirler yazdı; ilk derlemesine Weary Blues adı­ nı verdi. Üretken bir şair olmasının yanı sıra oyunlar, kısa öyküler, romanlar, gazete skeçleri, denemeler ve iki de otobiyografi yazdı. Harlem'in şair-i azamı hakkında ne kadar bilgilisiniz? Aşağıdaki so­ rulara bir göz atın.

1. Hughes, Harlem Rönesansı'na katılan hangi yazar meslektaşıyla birlikte Mule Bone adlı oyunu yazdı? 2. tık olarak Hughes'un gazete sütunlarında doğan hangi kahrama­ nı Harlem'de bir bar sandalyesine oturup toplumsal yorumlar yapar? 3. Hughes, bir biyografi ansiklopedisinde kendisini anlatırken üzerinde en büyük etkiyi bırakan hangi üç şairi saymıştır? 4. Başka şairlerden İngilizceye çeviri yaphğı dil hangisiydi?

5. ABD'deki Afrikalı-Amerikalıların hayatını filme çekmek ama­ cıyla Hughes 1933'te hangi Avrupa kentine gitti?

'

l 920'1erde ve l 930'larda edebiyat alanında önemli eserler ortaya

el hareket.(y.n.) -

101

-

çıkaran siyahi entelektü­

YANITLAR. l.

Zora Neale Hurston. Hurston ile Hughes, l 930'da birlikte Mute Bone'u yazdılar, ancak anlaşamadıkları için her ikisinin ölümüne ka­ dar oyun sahneye konamadı.

2. James B. Semple ya da "Sirnple�

3. Paul Laurence Dunbar, Cari Sandburg ve Walt Whitman. 4. İspanyolca. Çevirdiği şairlerden bazıları Gabriela Mistral, Nicolas

Guillen ve Federico Garda Lorca'dır. 5. Moskova. Film hiçbir zaman çekilemedi. Bunun nedeni filmin ko­

nusunun belki biraz zorlama olmasındandır: Alabama'da siyah ırk­ tan çelik işçileri, çektikleri sıkıntılardan bir grup sendikacı ve Kızıl Ordu askerinin yardımıyla kurtulur.

- 1 02 -

Nobel Ödülü Kazananlar (ve Kazanamayanlar) EDEBİYAT DÜNYASINDA en yüksek uluslararası onur payesi sayılan Nobel Edebiyat Ödülü, Nobel ödüllerinin yaratıcısı Alfred Nobel'in vasiyetnamesinde belirttiği gibi "edebiyat alanında, bir ideal yönün­ de en sıradışı eserleri üreten" ve halen hayatta olan bir yazara veri­

lir. Ne var ki İsveç Nobel Ödülü Akademisi,

ödüllerin ereme de la

creme'i sayılan bu ödülü verirken geniş kitleler tarafından tutulan bir yazarı göz ardı edebilir.

20. yüzyılın en büyük yazarlarından han­

gileri o çok gıpta edilen Edebiyat Nobeli madalyonunu taktı, hangi­ leri bu ödülden mahrum bırakıldı? Bilin bu sorulan ve kendi defne tacınızı kazanın.

ı.

JamesJoyce

2. Gabriel Garda Marquez 3.

Franz Kafka

4.

Gertrude Stein

5.

Kurt Vonnegut

6. John Steinbeck 7. Ernest Hemingway

8. Hennann Hesse 9. Willa Cather 10. Jean-Paul Sartre 1 l . Vırginia Woolf

- 1 03 -

YANITLAR

1 . Birçok kişinin "en büyük roman saydığı tnysse.s'in ( 1922) yazarı James Joyce hiçbir zaman Nobel ödülünü kazanmadı. n

2.

Yüzyıllık Yalnızlık'ın (Cien Ailos de Soledad, 1 967) yazarı 1982'de ödülü aldı.

3. Hiç kazanmadı. 4.

Hiç kazanmadı.

5.

Hiç kazanmadı.

6.

I 962'de kazandı.

7.

l 954'te kazandı.

8.

l 946'da kazandı.

9. Hiç kazanmadı. 10. l 964'te kazandı.

1 1. Hiç kazanmadı.

-

1 04

-

Savaş Edebiyatı AMERİKAN İç SAVAŞ! generallerinden William T. Sherman bir ke­ resinde, "Savaş, en hafif terimiyle barbarlıktır. Getirdiği şan da mum ışığı kadar titrek" demişti. Edebiyatın en yetkin seslerinden bazıla­ rı o " barbarlığı", insan doğasının en karardık köşelerini, sözcüklerle konuşulamayan deneyimleri betimledi. Bakalım, hepsi asker veya savaş gönüllüsü olan bu şair ve romancıları tanıyacak mısınız? l.

1. Dünya Savaşı'nın belki de en ünlü İngiliz şairi, Anthem for Doomed Youth ve Dulce et Decorum Est şiirlerini yazdı. 1918'deki

ateşkes ilanından bir hafta önce öldü. 2.

1. Dünya Savaşı'nın korkunçluğunu anlatan kitaplarının yakıldı­ ğı Nazi Almanyası'ndan 1932 yılında kaçtı.

3. Bu yazar en ünlü romanını, il. Dünya Savaşında, Dresden'in bombalanması sırasında kendi yaşadığı deneyimlere dayanarak yazdı.

4. il. Dünya Savaşı'nda B-25 bombardıman uçağında görev yapan bu yazar en önemli romanında, "Çıldırmış bir toplumda aklı ba­ şında bir insan ne yapar?" sorusunu sordu. 5. Vietnam Savaşı'na karşı olan bu yazar askere alındı, 1968'deki My Lai katliamında yer alan Amerikan bölüğünde piyade eri olarak görev yaptı.

- 1 05 -

YANITLAR

1. Wilfred Owen. 2. Erich Maria Remarque, Garp / Bah Cephesinde Yeni Bir Şey Yok (im Westen Nichts Neues, 1929) romanının yazan. 3. Kurt Vonnegut. Mezbaha No. 5'in (Slaughterhouse-Five, 1969) ya­ zarı. Hava saldırısı sırasında Dresden'de savaş esiriydi.

4. Joseph Heller, Madde 22'nin ( Catch 22, 196 1 ) yazan. 5. Tim O'Brien.

-

1 06

-

John Keats TEK VE BÜYÜK BİR ÖVGÜ ŞİİRİ ( kaside) yazmayı hayal edin: Bir dörtlükte bir rapsodinin zirvelerinde süzülen, bir sonrakinde ise ölümlülerin ızdırabının en dibine inen yüce bir lirik şiir. İşte, John Keats böyle altı şiir yazdı. Üstelik bir yıldan daha kısa sürede ve topu topu 24 yaşındayken.

1 8 1 8 ile 1 8 1 9 yıllan arasında, muhteşem annus mirabilis'i (harikalar yılı)

bir hayalgücüne sahip olduğu, onun

olarak bilinen dönemde Keats, tüberküloza yenik düşen erkek kar­ deşini kaybetti ve sırılsıklam cişık oldu. Altı büyük kasidenin yanı sıra aralarında

Hyperion

adlı epik şiirinin iki versiyonunun da yer

1 8 1 9 yılının Nisan ve Mayıs aylan arasın­ daki üç buçuk haftada, altı kasidesinden beşini yazdı: Ruha Övgü (Ode to Psyche), Yunan Vazosuna Övgü (Ode on a Grecian Um), Bülbüle Övgü (Ode to a Nightingale), Melankoliye Övgü (Ode on Melancholy) ve Tembelliğe Övgü (Ode on Indolence). Keats o yıl Eylül ayında bu şiir dizisini Sonbahara şiiriyle noktaladı. Hızla kay­ bolan harikuladeliğe hüzünlü bir kutlama. Yunan Vazosuna Övgü'de aldığı onlarca şiir yazdı.

Keats'in şu ünlü dizesi yer alır: "Güzellik hakikattır, hakikat güzel­ lik:' Bakalım Keats hakkındaki bu testte güzeli sahteden ayırt edebi­ lecek misiniz?

DOGRU MU, YANLIŞ MI?

1. John Keats, Londra'run en varlıklı ailelerinden birinde doğdu. 2. Keats'in boyu l,50'yi geçmezdi. 3. Çocukluk arkadaşları Keats'i uslu, çalışkan bir çocuk olarak ha­ brlarlardı.

4. Her zaman romantik olan Keats'in ölürken son isteği, mezar ta­ şına adının yazılınamasıydı. 5. Yazdığı şiirlerin sayısı çoktu ama 25 yaşına kadar yaşayabildi.

-

1 07

-

YANITLAR.

1. Yanlış. Keats'in ailesi Swan and Hoop adlı bir han işletiyordu. 2. Doğru. Bir defasında şöyle yazmıştı: "Böylesine küçük bir bedene

yerleştirilmiş olduğundan en tedirgin ve en huzursuz zihinlerden biridir benimki." 3. Yanlış. Keats çocukken sık sık kavga ederdi; okul arkadaşlarından birinin hatırladığına göre onda "gönüllü asker" cesareti vardı.

4. Doğru. Mezar taşında şöyle yazar: "Burada adı suya yazılmış biri yatmaktadır." 5. Doğru. l 795'te doğan Keats, l 82 l 'de tüberkülozdan öldü.

- 108-

Bronte Kardeşler ÇocuKLUK DÖNEMLERİNDE edebiyat düşkünü kız kardeşler Char­ lotte, Emily ve Anne Bronte, erkek kardeşleri Branwell ile birlikte, "Gondal" ve ''.Angria" gibi adlar verdikleri hayali krallıklar yaratırlar, şiirleri ve öyküleri de bu krallıklarda geçerdi. Bu "juvenilia" (sanat­ çıların gençlik dönemi eserleri için kullarulan şık bir terim) onların dikkate değer ölçüde yaratıcı ve güçlü bir hayalgücüne sahip bir aile olduğunun kanıtıdır. Ne var ki, kızlar yaratıcılıklarını değişik yönler­

( 1 8 1 61 855 ) , Angria sagalarını geride bırakıp ]ane Eyre ( 1847) romanın­ daki gerçekçiliğe ulaştı. Anne ( 1 820- 1 849), Agnes Grey ( 1 847) gibi

de geliştirirken Branwell alkolizme yenik düştü. Charlotte

yarı otobiyografik bir roman yayımladı. Ve ortanca kardeş Emily

( 1 8 18- 1 848), Gondal ve Angria'nın melodramlarından beslenen Uğultulu Tepeler' i (Wuthering Heights)(bu da 1 847

fırtınalı romanı

yılında! ) yarattı. Bu Victoria dönemi yazarlar üçlüsü hakkında neler biliyorsunuz?

1. Bronte kardeşlerden hiçbiri kırk yaşına kadar yaşamadı. Üçü­ nün de ölümüne sebep olan hastalığın adı neydi? 2. Victoria döneminde orta sınıf mensubu kadınlara uygun görülen hangi saygıdeğer meslek, Anne'in Agnes Grey ve Charlotte'un /ane Eyre romanlarının başkahramanla� da mesleğidir? 3. Kız kardeşlerden hangisi, erkek kardeşi Branwell'in alkolikliği­ nin öyküsünü kurmaca olarak yazdı?

4. Emily'nin Uğultulu Tepeler romanında hangi iki karakter birbiri­ ne tutkulu (ve yıkıcı) bir biçimde aşık olur? 5. Hangi Bronte romanı şu sabrla başlar: "O gün gezmeye gihne­ nin imkiıu yoktu:' (çev. Tahsin Yücel) 6. /ane Eyre yazıldıktan çok sonra Jean Rhys, bu romanın geçtiği tarihten önceki dönemde olanları anlatan hangi romanı yazdı?

-

1 09

-

YANITLAR l. Tüberküloz. Hamilelikten kaynaklanan komplikasyonlar Char-

lotte'un ölümünü hızlandırmış olabilir. 2. Mürebbiyelik.

3. Anne Bronte. Romanın adı, The Tenant of Wildfell Hali ( 1 848 ) . 4. Catherine Earnshaw ile Heathcliff.

5. Charlotte Bronte tarafından yazılan Jane Eyre. 6. Geniş, Geniş bir Deniz (Wide Sagossa Sea, 1966).

-

1 10

-

Şiirlerin nk Dizelerine Devam 1 7. YÜZYIL İNGİLİZ

ŞAİRİ Robert Herrick, genç hanımları henüz

genç ve güzelken evlenmeye teşvik etmek için "Gonca güller top­ layabilecekken toplayın" diye yazmışb bir şiirinin ( To the Virgins, to Make Much of Time) ilk dizesinde. Bir şarkı olarak çok popülerleşen Herrick'in şiirinin bu dizesi, hayabmızı iyi geçirmemize dair anlamlı bir uyarı haline geldi. Peki, siz aşağıdaki ünlü dizelerden kaçını bili­ yorsunuz?

1. Ben de pek hoşlanmıyorum şiirden: çok daha önemli şeyler ol­ malı bütün bu zınlbdan öte. 2. Akıyordu su 3. İhtiyar dilenciler gibi ikiye bükülmüş, çuvalların albnda

4. Dünyanın domuz kasabı 5. Bu koruluklar kimin, sanırım biliyorum 6. Görmek bir kum tanesinde bir dünya 7. Pek az gemi yanaşabiliyordu

8. Cinan aramızda bir adındı

-

111

-

YANITLAR

1. Marianne Moore, Şiir (Poetry, 1919)(ç. Cevat Çapan) 2. Nazım

Hikmet, Salkım Söğüt

3. Wilfred Owen, Dulce et Decorum Est ( l917) (ç. Vehbi Taşar) 4. Cari Sandburg, Şikago (Chicago, l916)(ç. Cevat Çapan)

5. Robert Frost, Kar Yağarken Ormana (Stopping by Woods on a Snowy Evening, l923)(ç. Cevat Çapan) 6. William Blake, Masumiyet Şarkılan (Auguries of lnnocence, 1 863) (ç. Selahattin Özpalabıyıklar) 7. Elizabeth Bishop, Bir Yaz Düşü ( One Art) (ç. Cevat Çapan)

8. Yahya Kemal Beyatlı, "Erenköyü'nde Bahar"

-

1 12

-

Hatırda Kalan Kitap Adları "NE BORÇ AL, NE DE BORÇ VER" Shakespeare'in Hamlet'in­

de Polonyus'un çok sık tekrarlanan bir öğüdüydü. Birçok yazar, Shakespeare'den veya başka kaynaklardan kendilerine büyük başarı getiren satırlar ödünç almıştır. Hepsi kendinden önceki edebi yapıt­ lardan ödünç alınmış olan aşağıdaki başlıklardan kaçının ait olduğu özgün yapıtı biliyorsunuz?

l. M�kti Gece (Tender is the Night, l 934 ), F. Scott Fitzgerald. 2. A Raisin in the Sun ( l 959 ) , Lorraine Hansberry. 3. Çanlar Kimin lçin Çalıyor (For Whom the Bell Tolls, 194 1 ), Er­ nest HeminS""'Y· 4. Ses ve ôjke (The Sound and the Fury, 1929), Wılliam Faulkner. 5. ihtiyarlara Yer Yok (No Country for Old Men, 2005 ), Cormac McCarthy. 6. Meleklerin Uğramadığı Yer (Where Angels Fear to Tread, l 905 ), E. M. Forster. 7. l Know Why the Caged Bini Sings ( l 969), Maya Angelou.

- 1 13 -

YANITLAR.

1.

John Keats'in şiiri

Bülbüle

Ôvgü'den ( Ode to a Nightingale,

1 819). 2.

Langston Hughes'un Harlem şiirinden.

3.

John Donne'nin Devotions

upon Emergent Occasions ( 1 624) adlı ki­

tabının "Meditation XVII" bölümünden.

4.

Shakespeare'in Macbeth'inden.

5.

W. B. Yeats'in

6.

"Aptallar koşar, meleklerin uğramadığı yeren cümlesi, Alexander

Bizansa Yelken Açmak 1 928) şiirinden.

( Sailing to Byzantium,

Eleştiri Üzerine Bir Deneme (An 171 1 ) adlı yapıtında yer alır.

Pope'un

7.

Essay On Criticism,

Paul Laurence Dunbar'ın Sympathy şiirinden.

- 1 14 -

Virginia Woolf "KiM

KORKAR VIRGINIA WooLF'TAN?" diye sorar Edward

Al­

bee'nin Pulitzer ödülü kazanan oyunu. Kuşaklar boyunca öğrenci­ ler bu soruya "Ben" cevabını vermişlerdir. Ama diğer birçok okura göre, Virginia Woolf'un insanı baştan çıkaran bir sesi ve başlıbaşına büyüleyici bir kişiliği vardır. Derli toplu öykü anlabm kurallarım yadsıyan İngiliz yazar Virginia Woolf'un

( 1 882- 1 94 1 ) çıkış nokta­

sı, deneyimi sözcüklerle betimlemekti. Woolf, yarattığı karakterlerin zihinlerinin içine girmek için bilinç-akışı anlatım tekniğiyle dene­ meler yaptı. Zamanın akışıyla da oynadı. Mrs. Dalloway'de

( 1925 ) ,

Clarissa Dalloway bir akşam partisine gitmeye hazırlanırken Big Ben'in gongu vurur, zamanı bildirir. Clarissa'nın bilincinin altında, Woolf'un uzun ve dolambaçlı cümleleri, yavaşlatılmış bir içsel za­ ,manı verir. Virginia Woolf'tan korkar mısınız? Sorularımızı cevap­ layın bakalım.

l.

Virginia Woolf, kız kardeşi Vanessa ve onların eşleri hangi edebi çevreye bağlıydı?

2. Woolf'un Kendine Ait bir Oda'da (A Room of its Own, 1929) ya­ rattığı kadın yazarın adı nedir?

3. Mrs. Dalloway'de Clarissa Dalloway'in arkadaşı Septimus Smith, savaş sırasında yaşadıklarından ötürü hangi rahatsızlığı geçirir?

4. 1941 'de gölde boğularak intihar etmeden önce, Vırginia ve ko­ cası Leonard Woolf, hangi olay gerçekleştiği takdirde birlikte in­ tihar etmeye karar vermişti? 5. Michael Cunningham'in romanından uyarlanan Saatler (Ho­ urs) filminde Vırginia Woolf rolünü hangi aktris oynadı?

-

1 15

-

YANITLAR. l. Adını Londra'nın bir semtinden alan Bloomsbury grubu.

2. Judith Shakespeare. 3. Bombardıman şoku. Şimdilerde "travma sonrası stres bozukluğu" adı verilen sendrom. Modernist yazarlar bu yıkıcı psikolojik yaşan­ tıyı edebiyat yoluyla anlamaya çalıştılar ve bunun l 920'lerin edebi­ yahnda sıkça kullanılan bir tema olmasını sağladılar.

4. Britanya'nın Naziler tarafından işgali. 5. Oscar ve Altın Küre kazanan performansı ile Nicole Kidrnan.

-

1 16

-

V. S. Naipaul 200l 'DE NOBEL ÖDÜLÜ ALDI