Türkçe. İlkokul 5. sınıflar için. Okuma ve Etkinlik Kitabı. 2. Kitap

Citation preview

İLKOKUL 5. SINIFLAR İÇİN

TÜRKÇE OKUMA VE ETKİNLİK KİTABI

5

2. KİTAP

©KKTC MİLLİ EĞİTİM, GENÇLİK VE SPOR BAKANLIĞI

Yazı ve Araştırma Kurulu Başkan Yard. Doç. Dr. Güner Konedralı

Üyeler Hüseyin Rakibet Arkın Başat İbrahim Mustafa Taşkan

Grafik Tasarım Erdinç İlkerli / Mehmet İlkerli

Resimleme Mehmet İlkerli

Kapak Tasarımı Erdinç İlkerli / Mehmet İlkerli

Dizgi Erdinç İlkerli / Mehmet İlkerli

Baskı Selen Ofset Ltd. Baskı Tesisleri

Baskı Tarihi ve Sayısı: Haziran 2010 / 3. Basım

©KKTC MİLLİ EĞİTİM, GENÇLİK VE SPOR BAKANLIĞI YAYINIDIR Milli Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığı Talim ve Terbiye Dairesi, bu kitabın ilkokullarda ders kitabı olarak okutulmasını uygun bulmuştur.

İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak, O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Bastığın yerleri "toprak!" diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl!

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şahadetleri dinin temeliEbedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var! Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, "Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar?

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır rûh-ı mücerred gibi yerden na'şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal!

Mehmet Âkif ERSOY

III

ANDIMIZ Türk’üm, Doğruyum, çalışkanım İlkem, Küçüklerimi korumak, Büyüklerimi saymak, Yurdumu, milletimi, Özümden çok sevmektir. Ülküm, Yükselmek, ileri gitmektir. Ey Büyük Atatürk! Açtığın yolda, gösterdiğin hedefe Durmadan yürüyeceğime and içerim. Varlığım, Türk varlığına armağan olsun. “Ne mutlu Türk’üm diyene!”

IV

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ŞAİR ÇOCUĞUN SABAH DUASI HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım.

1)

Ülkemizle ilgili özelliklerden 2-3 tanesini söyleyelim.

2)

Yeni bir güne başlarken dileklerde bulunuyor musunuz? Dileklerde bulunuyorsanız, bu dilekleri arkadaşlarımızla paylaşalım.

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

arınmak:

yün eğirmek:

yel:

anaç tavuk:

yusufçuk:

BAK - ANLAT Yeni bir güne başlarken neler umut edersiniz? Yeni gün...

1

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ŞAİR ÇOCUĞUN SABAH DUASI Tanrım! Ne olur böyle her gün Gökyüzü masmavi, Hava sımsıcak olsun. Beşparmak Dağları'nın ötesinden Güneş, evimize annem gibi doğsun. Arınmış sevinçlerle dudaklarımız, Öpsün ışıkta titreşen çiçekleri. Yün eğirsin nineler, Emzirsin nur topu bebekleri anneler, Kırlangıçlar sallasın beşikleri.

2

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

Tanrım! Ne olur aklımız, Sokakta serseri köpek taşlamasın. Su gibi bilelim derslerimizi, Öğretmen bir gün de derse, Bizi uyararak başlamasın. Tanrım! Ne olur ay yıldızın gölgesinde Özgür yaşayalım bir ömür boyunca, mutlu. Toroslardan esen yelde olsun ana sütümüz. Tanrım! Ne olur resmi gülsün bugün, Bize sert bakmasın Atatürk'ümüz. Tanrım! Ne olur bir ömür boyu, Gönül yanığı türküler söylesin çobanlarımız. Unutulsun tarla tarla yeşeren sızılarımız. Hora tepsin, halay çeksin oğlaklar, Kaval çalsın kuzularımız.

Tanrım! Ne olur ulu aydınlıklarla Uçur bizi, iri çiçeklerin gönlüne, mutlu. Dağdan dağa savrulsun kelebek tozlarımız. Anaç tavuklar açsın kapımızı, Çalar saat gibi vaktinde ötsün Uyku sersemi horozlarımız. Ku ku, diye kuğusun güvercinler, Uçadursun ufuklarda yusufçuklar, Güzel türküler söylesin saksağan, Ve bizi korkutmasın Tünelden tren çıkarcasına, Yuvasından önümüze davetsiz çıkan Serseri kara yılan. Osman Türkay (Düzenlenmiştir) 3

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım. arınmak: yün eğirmek: yel: anaç tavuk: yusufçuk:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1)

Şair, yeni başlayan gün için nasıl bir hava dilemektedir?

2)

Şair, “Aklımız, sokakta serseri köpek taşlamasın.” demekle ne anlatmak istiyor?

3)

Sizce, şairin, Atatürk'ün resminin kendilerine sert bakmasını istememesinin sebebi ne olabilir?

4)

Yapılması sonucunda şairin mutlu olabileceğini belirttiği dizelerden ikisini yazınız.

5)

“Unutulsun tarla tarla yeşeren sızılarımız” dizesiyle şair neyi dilemektedir?

4

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Şiirin ilk iki beşliğini hikaye şeklinde düzenleyerek aşağıda boş bırakılmış yere yazalım.

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki cümleleri, kalemlerin üzerinde verilmiş sözcüklerden uygun olanlarıyla tamamlayalım. ...…………….. dost, insana kitaptan daha yakın değildir.

Elif'in ………..………….. arkadaşları okuldan ayrılmış.

tüm kaç bir

...……………… zamanlar ben de öğrenciydim.

Yarınki geziye …………… kişi katılacak?

Öğretmen …………… kitabı okumamızı istiyor?

biraz hangi birkaç bazı

.....…………. gün sonra dayımlar gelecek. her

Bu iş için ……….…. zamana ihtiyacım var.

nasıl

.....…………. bir işte çalışmak isterdiniz?

hiçbir

5

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Ülkemizde oynanan halk oyunlarından 3 tanesinin ismini araştırarak yazalım.

ETKİNLİK 6 Şairin şiirde geçen dilekleri dışında biz de yeni başlayan bir gün için dileklerimizi anlatan bir dörtlük yazalım.

6

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

MATEMATİK HER YERDE HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım.

1) Matematik dersinde öğrendiğimiz konuların, bize günlük yaşamımızda ne gibi yararları olmaktadır? 2) Matematik, birçok mesleğin içerisinde yer almaktadır. Bildiğimiz hangi meslekler ile matematik arasında kuvvetli ilişkiler vardır? Tartışalım.

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

takas:

metro:

nesne:

hacim:

perspektif:

ÇAĞRIŞIM SÖZCÜKLERİ

“Matematik” sözcüğünün size

Matematik

çağrıştırdıklarını yazalım.

7

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

MATEMATİK HER YERDE Matematiğin insan yaşamında yer alışının başlangıcı çok eski yıllara, Babillilere ve Eski Mısırlılara dek uzanıyor. Matematiğin neden ortaya çıktığına ilişkin pek çok düşünce vardır. Bunlardan birine göre, ilk matematikçiler sürülerindeki hayvanları sayması gereken çobanlar ya da tarımla uğraşan çiftçilermiş. Bir çiftçi için mevsimlerin ne kadar önemli olduğunu hepimiz biliriz. Yılın hangi zamanın güneşli, yağmurlu, rüzgarlı olduğunu bilmeye gereksinim duyan çiftçiler, bunlarla ilgili kayıt tutmuşlar. Bunun sonucunda mevsimler, günler gibi zaman dilimleri oluşturmuşlar. Böylece matematiğe ilk adımlar atılmış. Ayrıca, yine bu dönemlerde Babillilerin ve Eski Mısırlıların gerçekleştirdiği ticaret etkinlikleri de matematik alanında gelişmelerin kaydedilmesini sağlamış. Çünkü başlangıçta ticaret, eşyaların takas edilmesiyle yapılırmış. Daha sonra takas sistemi, yerini paraya bırakmış. Böylece sayılar ve ölçmeyle ilgili kavramlar da geliştirilmiş. Satılmak istenen ürünlerin değeri yükseldikçe insanlar, denklikler kurmaya ve hesaplamalarını buna göre yapmaya başlamışlar. İnsanların, yukarıda sözünü ettiğimize benzer tüm gereksinimleri, matematik alanındaki bilgilerin sürekli artmasını sağlamıştır. Günümüzde, matematik artık bir bilim

8

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

dalıdır. Matematiğin bir bilim dalı haline gelmesi, yaşamımızdan uzaklaşması anlamına gelmiyor elbette. Peki, matematik günlük yaşamımızda nasıl yer alıyor? Bu konuda verilebilecek o kadar çok örnek var ki! Örneğin, hemşireler, hastaların ilaç saatlerini düzenlerken dört işlemden yararlanırlar. Şoförler, otomobillerinin deposundaki benzinle kaç kilometre gidebileceklerini tahmin etmek için yine dört işlem yaparlar. Ya terziler? En az miktarda kumaş kullanarak bir giysiyi üretmek için de yine matematikten yararlanırlar. Bir boyacı, bir evi boyamak için kullanacağı boya miktarını, duvarın alanına göre hesaplar. Gazetelerde, kitaplarda gördüğümüz grafikler, iletilmek istenen bilgiyi daha kolay anlamamızı sağlar. Haritalar bir bölgedeki yeryüzü şekillerinin matematiksel olarak belli oranlarda küçültülerek kağıda geçirilmiş taslağıdır. Yolculuk sırasında haritalar sayesinde basit orantılar kurarak uzaklıkları rahatça hesaplayabiliriz. Günlük yaşamımızda ise sık sık tahminde bulunuruz ya da zihinden işlem yaparız. Yolda bir kişiye adres sorduğunuzda size uzaklığın yanı sıra varacağınız süreyle de ilgili bilgiler verebilir. Metronun belirli bir yere, otobüsten daha hızlı gideceğini tahmin edebilirsiniz. Sebze, meyve alışverişi yaparken ağırlıklarını ölçeriz. Bu sırada yalnızca doğal sayıları değil, ondalık sayıları da kullanırız. Gelelim evlerimize! Mutfakta kurabiye ya da çorba yaparken de yine ölçülere ve kesirlere gereksinim duyarız. Bazen ne zordur bir şeyleri dolaplara, kutulara sığdırmak... Dikdörtgen prizması şeklinde bir kutuyu silindirik çöp kutusuna sığdırmaya çalıştığınızı düşünebiliyor musunuz? Ya da bir kaptan başka bir kaba su boşalttığınızı, nesnelerin ağırlıklarını karşılaştırdığınızı... Tüm bu işleri yaparken hacim ya da alan hesaplamaları yapmamız gerekir. Matematiğin sanatta da yeri vardır. Resim yaparken yakındaki nesneleri daha büyük, uzaktaki nesneleri daha küçük çizeriz. Böylece perspektif kurallarından birini uygulamış oluruz. Üstelik nesnelerin yakınlığını ya da uzaklığını kağıda aktarırken aslında matematiğin konularından biri olan oran ve orantıyı kullanırız. Peki, kumaşları, halıları, kazaklarınızı ya da yer döşemelerinizi hiç dikkatlice incelediniz mi? Bunları incelediğinizde birbirinden farklı birçok geometrik şekli rahatlıkla görebilirsiniz. Matematiğin günlük yaşamımızda ne kadar çok alanda yer aldığını anlatmakla bitiremeyiz. Galileo, evrenin dilinin metematik olduğunu söylemiş. O, bu sözü söylerken neler düşündü bilmiyoruz; ama bugün her şeyi matematikle anlatabileceğimizi biliyoruz. Bilim Çocuk, Nisan 2006 Meltem Ceylan 9

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım. takas: metro: nesne: hacim: perspektif:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1) İlk matematikçiler kimler kabul ediliyor? Niçin?

2) Sayılar ve ölçme ile ilgili kavramların gelişmesine yol açan değişimler nelerdir?

3) Parçada, matematiğin günlük hayatta kullandığımız hangi konularından örnekler verilmiştir?

4) Resim yaparken, oran ve orantıyı ne zaman kullanırmışız?

5) Galileo, evrenin dilinin matematik olduğunu söylerken sizce ne demek istemiştir?

10

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Aşağıda boş bırakılan yere bir yemeğin ölçülerle yapımını anlatan kısa bir tarif yazalım.

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki cümleleri, yandaki sözcüklerden uygun olanlarla tamamlayalım.

Alt kattaki komşuları görmek için ................... indi.

Annem sabah erkenden ................... çıktı. ileri ................. teknolojiyle üretilmiş bir bilgisayardı.

yukarı geri

Komşu kadın babamla ................. geri konuşuyordu. aşağı Arkadaşını bulamayınca .................. döndü.

Ayşe ...................... mahallede oturuyor.

11

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Aşağıda eksik bırakılmış deyimleri uygun sözcüklerle tamamlayalım. yemek

dert

göz

abayı

gelmek

Gözden ..............................

düşmek

........................ gezdirmek

Başının etini ........................

........................ yakmak

Yüreği ağzına........................

......................... yanmak

ETKİNLİK 6 Aşağıdaki matematiksel gösterimlerin anlamlarını altlarına yazalım.

...............

...............

...............

...............

...............

...............

12

...............

...............

...............

...............

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

SERBEST BİLİM VE TEKNOLOJİ Her doğal olayda, insan ürpermiş, Bütün dikkatini onlara vermiş; Aylarca, yıllarca hep irdelemiş Bulduğu sonuçtan bilgi derlemiş. Bilgiler, zamanla 'Bilim' olmuşlar, Bütün insanlığa ışık tutmuşlar; Tüm kuşaklar, kendilerinden bir şeyler katmışlar, Uygarlığa sağlam temel atmışlar. Teknoloji, ilmin hizmet aracı, Zamandan kazanır her kullanıcı; Doğru kullananın başının tacı Hedefe varmanın teknik ilacı. Yeni kuşaklara tez öğretelim, 'BİLGİ ÇAĞI'ndayız, bunu bilelim; Aziz yurdumuzu hep yüceltelim Çağdaş uygarlığa tez erişelim. Naim Yalnız

13

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

BİR NEFES BİN SES; ÜFLEMELİ ÇALGILAR HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım.

1)

Çalabildiğiniz müzik aletleri var mı? Ses titreşimi ile müzik arasındaki ilişkiyi nasıl yorumlarsınız?

2)

“Müzik ruhun gıdasıdır.” sözünü tartışalım.

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

tiz:

pesleşmek:

orkestra:

tasarlamak:

kitle:

BAK - ANLAT Yanda bir filarmoni orkestrasının resmi verilmiştir. İnceleyip sınıfımızda tartışalım.

14

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

BİR NEFES BİN SES; ÜFLEMELİ ÇALGILAR Geçtiğimiz günlerde evde bir şeyler arıyordum. Eşyalar arasında, ortaokuldayken müzik derslerinde çaldığım flütümü bulmuştum. Sarı bir blok flüttü bu. Biraz tozlanmıştı ama hala güzel sesler çıkarabiliyordu. Flüt çalmayı öğrenmeye başladığım günleri anımsadım, ilk günlerde çok zorlanmıştım. Nefesimi kontrol etmekte zorlanıyordum, çıkardığım sesler hiç de güzel değildi. Nefesli çalgıları kullanmayı öğrenmek çok kolay değildir. Bu aletleri iyi çalabilmek için yıllarca çalışmak gerekebilir. Öyle ki, bazen çalmaya çalıştığınız aletten güzel sesler yerine, acı çeken bir ineğin böğürtülerini andıran seslerin çıktığını duyabilirsiniz. Nefesli çalgıların tümü, bir ağızlık ile içi boş bir borudan oluşmaktadır. Ağızlığa üflenince boru içindeki hava titreşir. Bu titreşim ise ses oluşumu için yeterlidir. Nefesli çalgı içinde, boylu boyunca titreşen bir hava bölümü vardır. Bu hava bölümüne “hava sütunu” adı verilir. Hava sütununu kısaltmak, çıkan sesi inceltir ve oluşan notayı tizleştirir. Hava sütunu ne kadar uzun olursa, çıkan ses o kadar kalınlaşır, yani pesleşir. Ağaç veya bakırdan yapılan üflemeli çalgıların değişik türde ağızlıkları bulunur. Bazı ağaç üflemeli çalgılarda ise kamıştan yapılmış ağızlıklar kullanılır. Bu tür çalgılara üfleyince kamış titreşir ve hava sütununun ses vermesi sağlanır. Titreşen havanın

15

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

çıkardığı ses, çalgının gövdesini de titreştirir ve bu titreşim, dışarıya ses dalgaları olarak yayılır. İçi boş bir kamışı müzik aleti haline getirmek için yapılacak ilk şey, kamışın boyunu kısaltmak ve üzerinde birkaç delik açmaktır. Keskin bir ciyaklamadan başka bir ses üretmese de yapılan bu ilkel çalgı, “düdük” olarak bilinir ve bu düdük, bütün üflemeli çalgıların da atasıdır. Üflemeli çalgıların kökenleri binlerce yıl geriye gitse de bugünkü biçimleri oldukça yenidir. Bu gün kullanılmakta olan üflemeli çalgıların pek çoğunun geçmişi, 19. yüzyılın ötesine geçmez. Sözgelimi saksafon, Belçikalı bir mucit olan Adolphe Sax ( Adolf Saks) tarafından 1846 yılında tasarlanmıştır. Saksafon gibi yakın bir geçmişte tasarlanan pek çok müzik aleti, günümüzde çok sesli orkestraların vazgeçilmez çalgıları arasında haklı yerlerini almışlardır. Çok sesli modern orkestralarda birçok müzik aleti bulunur. Fakat üflemeli çalgılar ailesi, bu toplulukta en geniş yeri kaplar. Bu ailenin, flütten saksafona, kornodan obuaya kadar pek çok çeşidi bulunmaktadır. Modern orkestraların vazgeçilmez çalgılarından olan nefesli çalgılar, çıkardıkları sesler ile geniş dinleyici kitlelerini kendilerine hayran bırakırlar. Bu çalgılar, insan nefesini titreştirerek insana huzur veren bir ses büyüsüyle müzik dünyasında tanınırlar. Bilim Çocuk (Düzenlenmiştir.)

16

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım. tiz: pesleşmek: orkestra: tasarlamak: kitle:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1) Yazar, flüt çalmayı öğrenmeye başladığı ilk günlerde zorlanmasını neye bağlıyor?

2) Bir üflemeli çalgıda, ses nasıl oluşur?

3) Üflemeli çalgılarda, notanın tiz veya pes olması için ne yapılır?

4) Bir kamışı, üflemeli bir müzik aleti haline getirebilmek için ilk olarak ne yapılması gerekir ?

5) Halk oyunlarımızda kullandığımız yerel üflemeli çalgılarımızdan örnekler yazınız.

17

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Aşağıdaki tabloda verilmiş sözcükleri ait oldukları alanlara göre yazalım. tuval

spor ayakkabısı

gitar

fırça

palet

nota

model

gol

beste

org

porte

piyano

maç

tablo

golf

skor

portre

top

penaltı

boya

flüt

Müzik

Resim

Spor

...................................

................................... ...................................

...................................

................................... ...................................

...................................

................................... ...................................

...................................

................................... ...................................

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki tabloda karışık olarak verilen sözcükleri, yanda verilmiş ilgili sözcükle eşleştirelim. Heykel

Yazar Müzisyen

Tiyatro

Heykeltıraş

Roman

Şair

Müzik

Oyuncu

Bale

Balerin

Şiir

18

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Dünya müzik tarihinde iz bırakmış bir müzik adamının hayatını araştırıp kısaca aşağıdaki boşluğa yazalım.

ETKİNLİK 6 Aşağıda resimleri verilen müzik aletleri ile isimlerini eşleştirelim.

trombon

trompet

korno

obua

19

flüt

saksafon

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

KANAYAN YARAMIZ: TRAFİK KAZALARI HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım.

1)

Ülkemizde sıkça rastlanan trafik kazalarının sebepleri sizce nedir? Tartışalım.

2)

Trafik kazalarının önlenebilmesi için ne gibi önerileriniz vardır? Önerilerimizi arkadaşlarımızla paylaşalım.

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

kayıt:

eğilim:

otomotiv sektörü:

pusu:

kavşak:

ÇAĞRIŞIM SÖZCÜKLERİ Yandaki boşluklara “Trafik” kelimesi ile ilgili çağrışım sözcükleri bulup yazalım.

Trafik

20

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

KANAYAN YARAMIZ: TRAFİK KAZALARI Motorlu araçlar, Kıbrıs'a I. Dünya Savaşı'ndan sonra gelmeye başlamış ve motorlu araçların ilk kayıtları 1928 yılında yapılmıştır. 1928 yılından itibaren günümüze kadar geçen her yıl, kaydı yapılan araçlarda büyük artış olmuştur. Ülkemizde toplu taşıma hizmetleri istenilen düzeyde olmadığından, bu ihtiyacı giderme eğilimi, kişileri yoğun olarak özel araç alımına yönlendirmiştir. Bu da özel araç sayısında doğal olarak büyük artışlara yol açmıştır. 1975'ten günümüze kadar iki yüz bine yakın araç kaydı yapılmıştır. Bu araç yoğunluğu, trafikteki mevcut problemleri iki katına çıkarmıştır. Günümüzün otomotiv sektöründeki teknolojik gelişmeleri, araçların birçok özelliğini değiştirip hızlarını artırmıştır. Araçlardaki güvenlik unsurlarının gelişmesi de sürücülere aşırı güven vermiştir. Sürücülerin kendilerine ve araçlarına olan aşırı güvenleri, bugün pek çok kazaya sebep olmaktadır. Bunun yanında, eskisine nazaran daha düzenli ve sağlam

21

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

karayollarına sahip olmamız, bu kazaların artmasını ne yazık ki engelleyememektedir. Artan trafiğe paralel olarak, emniyet kemeri, hız tespit kameraları ve üst geçitler sorunsuz bir trafik için mutlaka dikkate alınmalıdır. Aşırı sürat, hem ülkemizde hem de diğer ülkelerde meydana gelen trafik kazalarının başlıca sebebidir. Süratli bir sürücü, sürüş sırasında, yol güvenliğiyle ilgili uyarıların farkına varamaz. Çünkü sürat, güvenli sürüşü engeller. Birkaç kilometrelik hız artışı bile kazalara yol açabilecek önemli bir tehlike olarak pusuda beklemektedir. Hız ne kadar artarsa, sürücünün bakışları o oranda uzağa odaklanır. Bunun sonucunda sürücü yol kenarında neler olduğunu, tehlike yaratabilecek gelişmelerin olup olmadığını denetleyemez. Bu durum, ölüm veya ağır yaralanmayla sonuçlanabilecek trafik kazalarının en önemli nedeni olmaktadır. Kazaların meydana gelmesindeki en önemli nedenler arasında; aşırı sürat ve dikkatsiz sürüş, alkollü araç kullanma, yolun solundan gitmeme, kavşaklarda durmama, tehlikeli yerlerde araç geçme, aniden yola atlama, taşıtların geçtiği yollarda yayaların bulunması gibi sebepler sayılabilir. Trafik, bütün dünyanın sorunudur. Bu sorunu yenmenin en önemli iki yolu, kurallara uymak ve trafikte sabırlı olmayı öğrenmektir. Bizler, çevremizi bu konuda uyarmayı kendimize görev saymalıyız. Büyüklerimizi trafik konusunda sabırlı ve hoşgörülü olmaya davet etmeli, hatta onlara gerekirse bu konuda öğretmenlik yapmalıyız.

Çünkü

küçükler,

her

zaman

büyüklerin

öğretmeni

olabilmeyi

başarmışlardır. Osman Özder Sivil Savunma Dergisi, Aralık 2007 (Düzenlenmiştir.)

22

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım. kayıt: eğilim: otomotiv sektörü: pusu: kavşak:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1) Ülkemizde her yıl özel araç sayısının hızla artması, hangi etkene bağlanıyor?

2)Sürücülerin, süratli araba kullanmalarına sebep olan hangi gerekçelerden bahsediliyor?

3)Süratli bir sürüş anında şoför ne gibi olumsuzluklar yaşar?

4)Trafik kazalarının meydana gelmesine neden olan sebeplerden üç tanesini yazınız.

5)Yazar, trafik kazalarının önlenmesinde çocuklara ne gibi görevler yüklüyor?

23

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Aşağıda verilmiş bazı trafik levhalarını anlamlarıyla eşleştirelim.

Bisiklet girmesi yasak

Park etmek yasak

Girilmez

Sağa dönülmez

Trafik ışığı

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki resmi birçok yerde görmüşsünüzdür. Bu resmin ne anlama geldiğini ve size neler çağrıştırdığını aşağıya yazalım.

24

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Trafikle ilgili bildiğiniz sloganlardan üç tanesini bulup aşağıya yazalım.

ETKİNLİK 6 Trafikte gördüğümüz olumlu ve olumsuz davranışları aşağıdaki boşluklara yazalım.

Olumlu davranışlar

Olumsuz davranışlar

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

25

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

BİR YER DÜŞÜNÜYORUM HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım.

1)

Okulunuzun nasıl bir yerde olmasını isterdiniz?

2)

Çevremizle ilgili gördüğümüz olumsuzluklar nelerdir? Tartışalım.

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

günlük güneşlik:

memnun:

ıhlamur:

çamaşır:

torun:

BAK - ANLAT Yandaki resmi inceleyip sınıfımızda tartışalım.

26

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

BİR YER DÜŞÜNÜYORUM Bir yer düşünüyorum, yemyeşil, Bilmem, neresinde yurdun? Bir ev, günlük güneşlik, Çiçekler içinde memnun. Bahçe kapısına varmadan daha, Baygın kokusu ıhlamurun, Gölgesinde bir sıra der gibi: -Oturun! Haydi çocuklar haydi! Salıncaklar kurun! Başka dallarsa, eğilmiş; -Yemişlerimizden buyurun! Rüzgar esmez, konuşur; -Uçurtmalar uçun, çamaşırlar kuruyun. Mutlu olun, yaşayın, Ana, baba, evlat, torun.

Z. Osman Saba

27

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım. günlük güneşlik: memnun: ıhlamur: çamaşır: torun:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1) Şair, nasıl bir ev düşünüyor?

2) Şair, evinin bahçe kapısının önünde nelerin olmasını istiyor?

3) Şiirde, “Oturun!” diye seslenen nedir?

4) Sizce, “Yemişlerimizden buyurun!” diye seslenen dallar, hangi ağaçların dalları olabilir?

5) Şiirde anlatılmak istenen ana duygu nedir?

28

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Şiirin sonuna eklenmek üzere bir dörtlük de biz yazalım.

ETKİNLİK 4 Aşağıda verilen cümleleri işi yapan kişiyle eşleştirelim. ben sen o biz

Gördüğü rüyayı bana anlattı. Depremden zarar görenlere yardım ettiler. O şiiri bana dün okumuştun.

Bir acil durum çantası hazırladık.

siz

Doğal afetlerle ilgili bir çalışma yapıyorum.

onlar

O olaydan sonra başka eve mi taşındınız?

ETKİNLİK 5 “Doğa” sözcüğü ile ilgili çağrışım sözcükleri yazalım.

doğa

29

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 6 Şiirin içeriğine uygun bir resim çizelim.

30

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

SERBEST

Fotograf: Hasan KARAOKÇU

ALEV KAYASI EFSANESİ Girne Dağları'nda er bir kişi yaşarmış. Bu kişinin dili çok bozukmuş. Aynı zamanda haddini de bilmezmiş. Türlü işlere girişirmiş. Hiç birinde dikiş tutturamamış. Başarısızlıkların sebebi olarak da Tanrı'yı görürmüş. Yürür durur Tanrı'ya küfredermiş. Bir gün yine küfretmeye başlamış. Köylüler bu adamın sövüp saymasından bıkmışlar. Ağzı durunca köylüler: -Tanrı her gün batımında Alev Kayası tepesine gelir. Bizim yanımızda niye Tanrı'ya söversin. Söyleyeceklerini, git karşısında söyle. Şikayetini O'na yap, demişler. Bu sözleri işiten adam, söverek hemen yola düşmüş. Söylenen yere gelmiş. Tanrı'nın gelmesini beklemiş. Tanrı, Alev Kayası'na geldiği an ağzından son sövgü sözcükleri çıkan adam aniden taş kesilmiş. Gerçekten de günümüzde Alev Kayası denen yerde insan suretine benzeyen doğal bir taş kabartma vardır. Mustafa Gökçeoğlu (Efsanelerimiz) 31

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

YAĞMUR HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım.

1)

Yağmur yağarken ne gibi duygular yaşarsınız? Yaşadığımız duyguları, arkadaşlarımızla tartışalım.

2)

Yağmurun yararlarını tartışalım.

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

mübarek:

hüzün:

nafaka:

moda:

ümit:

BAK - ANLAT Yandaki resmi inceleyip sınıfımızda tartışalım.

32

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

YAĞMUR Yağ hay mübarek Şarıl şarıl, Yıka taşları, toprakları Tarlalar yeşerinceye dek. Geçti hüzün taşımanın modası, Getir bize yeşillik, neşe getir. Sendedir bütün nafakamız, Bil ki, bütün ümidimiz sendedir. Yıka taşları, toprakları şarıl şarıl. Tarlalar buğday bekler senden, Çocuklar ekmek, Dünyanın da yüzünü yıkamak gerek Yağ hay mübarek.

Cahit Külebi

33

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım.

mübarek: hüzün: nafaka: moda: ümit:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1) Şair, şiirde yağmurdan neler istiyor?

2) Şair, yağmura, “Sendedir bütün nafakamız.” demekle ne anlatmak istiyor?

3) Tarlalar ve çocuklar yağmurdan ne beklemektedir?

4) Sizce, şiirde yağmurdan başka neler istenebilirdi?

5) Bu şiire yeni bir başlık da siz bulunuz.

34

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Ülkemizde yağmur en çok hangi mevsimde yağmaktadır? Bu mevsimin diğer özelliklerini belirten kısa bir yazı yazalım.

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki hava durumunu belirten sembollerin anlamlarını altlarına yazalım

35

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere yanda verilen sözcüklerden uygun olanını yazalım.

Yeni buluşlar .............. teknoloji yaşamımızı değiştirdi. Seni ......... çok beğendiklerini söylediler. Bu işi bitirmeliyiz ............. başka seçeneğimiz yok.

fakat çünkü

Ali ......... Veli çok iyi arkadaş olmuşlar. Her şeyi iyice anlat......... ne yapacağımızı bilelim. Okuduklarımı anlıyorum ............... anlatamıyorum.

ETKİNLİK 6 “Yağmur”u konu alan bir şarkı bulalım ve aşağıya yazalım.

36

ile

ve ki de

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

SERBEST YÜZYILIN SORUNU: SU Su; insan, bitki ve hayvanların, kısaca tüm canlıların yaşam kaynağıdır. Suyun olmadığı ortamlarda yaşam da olmaz. Su, yaşamın sürdürülebilmesi için vazgeçilmez unsur olduğu kadar, insanların, daha genelde toplumların gelişmişlik göstergesidir. Sunun varlığı, tarım ürünlerinin bolluğundan, sanayi yatırımlarının büyüklüğüne kadar her ülkede kendini hissettirmektedir. Tarih öncelerinden günümüze değin su, küçük gruplar arasında anlaşmazlık ve çatışmaların ana nedenlerinden birisi olurken, zaman zaman ülkeleri topyekün savaşa götürmüştür. Son yıllarda suyun önemi, eskisine nazaran daha da artmıştır. Bunun nedeni; dünyanın birçok kesiminde yaşanmakta olan kuraklığa bağlı olarak dünyadaki su kaynaklarının her geçen gün doğal ve yapay etkenlerce kirletilmesidir. Dünyada, 19. yüzyılda kömür, 20. yüzyılda ise petrol, yaşamın ve uygarlığın vazgeçilmez enerji kaynağı olmuştur. İçinde bulunduğumuz 21. yüzyıl ise, “Su Yüzyılı” olacaktır. Ülkelerin sahip oldukları su, yaşamsal olduğu kadar stratejik öneme de sahiptir. 21. yüzyılda yeterince kaliteli suyu olan ülkeler yaşamlarını daha rahat ve refah içinde sürdürürken tarım ve sanayi yatırımları açısından da daha ileri düzeyde olacaklardır. İhtiyaç fazlası suyu olan ülkeler ise tıpkı 20. yüzyılda petrol satar gibi, su ihtiyacı olan ülkelere su satarak önemli gelir elde edeceklerdir. Ülkemiz açısından bakıldığında, kurak ve yarı kurak iklim koşullarının hüküm sürdüğü birçok Akdeniz ülkesinde olduğu gibi “su sorunu” önemini gittikçe artıracaktır. Günümüzde su sıkıntısının yaşandığı birçok ülkede, küresel ısınmaya bağlı olarak ortaya çıkan su sıkıntısının asıl nedeni, su kaynaklarının korunmaması ve suyun verimli biçimde kullanılmamasıdır. Her vatandaş, suyun çok değerli ve tükenebilecek bir kaynak olduğu anlayışıyla hareket etmelidir. Çünkü biz, bu güzel vatanı, bizden öncekilerden devralmadık; bizden sonrakilerden ödünç aldık. Unutmayalım! Melih Konuloğlu Sivil Savunma Dergisi, Aralık 2007 (Düzenlenmiştir.)

37

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ALO! ALO! HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım.

1)

Haberleşme araçlarından hangilerini daha sıklıkla kullanıyorsunuz?

2)

Telefon ile mektup arasında bir tercih yapacak olsanız, hangisini tercih ederdiniz? Niye?

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

iletişim aracı:

samimi:

tanık olmak:

itiraz:

nezaket kuralları:

ÇAĞRIŞIM SÖZCÜKLERİ Yanda verilen boşluklara “TELEFON” sözcüğüyle ilgili

Telefon

çağrışım sözcükleri bulup yazalım.

38

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ALO! ALO! Telefon, günümüzün çok güçlü ve çok yaygın bir iletişim aracıdır. Neredeyse küçük, büyük artık herkesin bir cep telefonu var. Ancak, telefon kullanımı arttıkça telefon kullanımında da bilgisizlik ve kaba tavırlara tanık olmaktayız. Buna, geçen gün yaşadığım bir olayı örnek verebilirim. Telefonum çalmıştı: -Buyurun efendim, dedim. -Ayşe, annen sana köyden börek gönderdi. Ama arabadan almayı unutmuşum. Tatlarında bir değişiklik olabilir, yani bozulmuş olabilir. Ne de olsa iki günlük oldular. Almak istemezsen bizim köpeğe verebilirim. Sen, yine de bu akşam bize uğramayı unutma. Hem bu arada yengen, yeni aldığı elbiseyi sana göstermek istiyor... -Beyefendi! Ayşe olduğuma nereden karar verdiniz? Sesimde Ayşe'ye benzer bir özellik mi var? Ben Mustafa'yım... Bir sessizlik oldu. Ardından da dit dit dit... sesleri. Telefonu kapatmış. Halbuki bana biraz izin vermiş olsaydı ona, telefonda konuşma kültüründen bahsedebilirdim. “Öncelikle aramak istediğimiz numarayı çevirdiğimizde karşıdan gelen sese karşılık, kendimizi tanıtmalıyız. Karşı taraftaki kişiyi de tanıdıktan sonra telefon etme amacımızı kısaca açık

39

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

olarak bildirmeliyiz.” derdim. Sıkça işittiğimiz, karşılıklı olarak “Alo! Alo!” denmesi de pek doğru bir sesleniş tarzı olarak kabul görmemektedir. Telefon konuşması kesildiği zaman, bu sözcüğü ancak zorunlu olduğumuz durumlarda kullanırız. Ama çevremizde sıklıkla yükselen “Alo! Alo!” seslerine hangimiz tanık olmadık ki... Bir gün ev telefonum çalmıştı. Telefon hattının diğer ucunda, çok değer verdiğim bir arkadaşım vardı. Hal ve hatırımı sorduktan sonra, beni arama amacını anlattı. Telefonu kapatmasını beklerken kısa bir sessizlik oldu. Sonra, bir anlatmaya açıldı ki susturamadım: “Akşamki dizi filmin sonu çok acıklıydı. Halbuki çok mutlu bir beraberlikleri vardı. Yani, durup dururken o ayrılık da nereden çıktı? O kızın hıçkırıklarla ağlamasına dayanamadım. Filmin sonunda yıkıldım. Sabaha kadar gözüme bir an uyku girmedi. İtirazım var! Filmin sonu böyle bitmemeliydi!...” Telefon konuşmalarının amacı uzun uzun sohbet etmek değildir. Telefonda, sorulara açık ve kısa karşılıklar verilmeli, konuşmalar uzatılmadan anlaşma sağlanmalıdır. Bir de kim aramışsa telefonu önce o kapatmalıdır. Çok zorunlu kalmadıkça telefonla uzun süre konuşulmamalıdır. Bazen çevremizde, cep telefonuyla yapılan öyle konuşmalara tanık oluyorum ki, inanamazsınız! Adam sokak ortasında avazı çıktığı kadar bağırır: - Alo, kimdir? - .............. - Tamam, üç bağ pırasa, üç ekmek, bir süt, bir yoğurt, yumurta, domates... Tanrım! Olamaz! Bu bağırmaya göre, telefona herhalde gerek kalmayacak. Halbuki, telefonla konuşurken bağırılmaz, hafif bir ses tonuyla nazikçe konuşulur. Gece geç saatlerde, uyku saatlerinde, sabahın erken vakitlerinde telefon etmek hiç de doğru bir davranış değildir. Buna özenle uymak, nezaket kurallarındandır. Ayrıca, özellikle cep telefonlarının hastanelerde, tiyatro salonlarında, uçaklarda ve benzeri yerlerde kapalı tutulması gerektiğini bilmeyenimiz yok gibidir. Ama bazen, bu konuda kurallara uymayan kimselerin görevliler tarafından azarlandığını çok görmüşüzdür. İnsanların birbirleriyle konuşmaları sırasında yapmış oldukları samimi tavırlar, telefon konuşmaları sırasında yerini daha özenli tavırlara bırakmalıdır. Çünkü teknoloji, yaşamımızı kolaylaştırırken bize yeni sorumluluklar yüklemektedir. Kullandığımız teknoloji harikası ürünleri, nezaketimizle süslemek görevimiz olmalıdır. KOMİSYON

40

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım. iletişim aracı: samimi: tanık olmak: itiraz: nezaket kuralları:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1) Yazar, telefon kullanımının artması karşısında hangi yönden yakınmaktadır?

2) Yazar, çalan telefonunu açtığında, “Ayşe...” diye başlayan konuşmaya niye kızıyor?

3) Telefon açılan kişi ile önce hangi konuşmalar yapılmalıdır?

4) Cep telefonunun kapalı tutulması gereken yerler nelerdir? Sizce bu kural niye konulmuştur?

5) Sizce, telefonda konuşurken nezaket kurallarına uymak size neler kazandırır?

41

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Aşağıda boş bırakılan yere arkadaşımızla aramızda geçen bir telefon konuşmasını yazalım.

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki bulmacadaki tüm yanıtlar beş harflidir. Yanıtları, okla gösterilen daireden başlayarak saat yönünde yazalım.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

1. Davranışında ince olan, nazik. 2. Teniste topa vurma aracı. 3. Fiil. 4. Soluk alıp vermek. 5. Bir yaz meyvesi. 6. Bir kimseye alındığını kırıldığını öfkelenmeden belirtme. 7. .................... Reis (çizgi film). 8. Boğa güreşinin yapıldığı alan. 9. Fayda. 10. Bazı hayvanların boynuna takılan kemer biçiminde bağ. 11. Acı olmayan. 12. Karda kaymaya yarayan alet. 13. Yüz, çehre. 14. Göçmen kuşlardan biri. 15. Yer yuvarlağının basık iki noktasının bulunduğu yer. 16. Kendini bilgili sanan, bilgicilik taslayan.

42

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Aşağıda boş bırakılan yerlere yanda verilmiş sözcüklerden uygun olanı yazalım.

Cem yarın sabah İngiltere'ye gidecek, ........... çok

sizi biz

özleyeceğim. Gelirken ............. çikolata getirmesini istedim. Altan ve ......... çok iyi anlaşıyoruz, .............

bana onu ben

kimse ayıramaz. ............. de gelecek misiniz? ............. bir isteğim olacak, lütfen ................ göz kulak

onlara sizden siz

olun. ............ de oradaydık ama ............... göremedik.

bizi

ETKİNLİK 6 Konuşurken karşımızdaki kişiyi kırmadan ve kaba olmadan kullanabileceğimiz kibarlık bildiren kelimeleri birer cümlede kullanalım.

Lütfen

Affedersiniz

Özür dilerim

Teşekkür ederim

43

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

BİLGİDEN GELEN SANAT: TEKNOLOJİ HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım.

1)

Günümüzden 100 yıl önce yaşayan insanların, bu güne göre yaşamlarındaki zorluklar nelerdi?

2)

Hayatımızı kolaylaştıran teknolojik araçlardan örnekler verelim.

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

muhtaç olmak:

sanat:

evrim:

sır:

bedel:

BAK - ANLAT Resimleri inceleyip sınıfımızda tartışalım.

44

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

BİLGİDEN GELEN SANAT: TEKNOLOJİ Toplu olarak yaşamaya muhtaç olan insanoğlu, yaşamını kolaylaştıracak her şeyi üretmeyi denemiştir. İnsanoğlu eğer bulduğuyla yetinmeyi bilseydi şimdi bir yakınımızla uzaktan ateş yakıp duman çıkararak haberleşir olacaktık. Bunu ister miydik? Ya da bir arkadaşımıza, bizden uzaktaki çok sevgili dayımıza, teyzemize bir posta güvercini uçurarak haber gönderir durumda olmak nasıl olurdu? Evet, cevabınızı duyuyor gibi oluyorum: “Telefonumu ve internetimi hiç bir şeye değişmem.” diyorsunuz, öyle değil mi? Yüz yıl öncesinde yaşadığımızı düşünelim. Bir hafta sonu ailece denize gitmeye karar verdik. Sabah erkenden kalkıp yük hayvanımızın karnını iyice doyurup ona koşulacak arabayı hazırladık. Taşlı ve tozlu dağ yollarından tangır tungur geçerek uzun ve yorucu bir yolculuğun ardından öğleden sonra denize vardık... Evet, gülümser gibi ifade ile beni dinlediğinizi görür gibi oldum. “Bu kadarı da olmaz!” dediniz, değil mi? Artık uçaklarla birkaç saat sonra başka ülkelere gidilebiliyor, aynı gün içerisinde başka iklimlere, başka 45

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

coğrafyalara konuk olunabiliyor, hatta uzaya seyahatler gerçekleştirilebiliyor. İnsanın yaratıcılık yeteneği sayesinde gerçekleşen bu inanılması güç buluşların sırrı, “teknoloji” kelimesinin tanımı ile çözülebilir. “Teknoloji” terimi, anlamını nereden almıştır? Hiç düşündünüz mü? Teknoloji, Yunancada “bilgiden gelen sanat” anlamındadır. Çünkü temel olarak teknoloji, alet yaparak ve yapılan aletleri kullanarak yaşamı kolaylaştırma amacı taşımaktadır. Zaten alet yapma yeteneği, insanı öteki canlılardan ayıran temel özelliklerden biridir. Bu özelliğiyle insan, en başından beri teknoloji üreten bir varlıktır ve teknolojinin tarihi, insanlığın tüm evrimini içerir. İnsanoğlu, tarihin ilk çağlarında beslenmek, yabani hayvanlardan korunmak, işlerini kolaylaştırmak ve hatta birbirlerine üstünlük sağlamak amacıyla çeşitli aletler geliştirmiştir. Örneğin, avlanmak için ok ve mızrak yapmayı öğrenmiş ama daha sonraları bu ok ve mızrakları birbirleri ile savaşmak için kullanmışlardır. 18. yüzyılda elektriğin bulunması, teknolojinin hızlı gelişmesini sağlayan en önemli neden olarak bilinmektedir. Elektrikle çalışan elektronik araçların şaşırtıcı becerileri, yaşamımızı o kadar kolaylaştırıyor ki bazen çok zorlukla yapılan işler elektrik sayesinde bir eğlenceye dönüşebiliyor. Günlük yaşantımızdaki sorunları aşmak için kullandığımız teknoloji, genel olarak hayatımızın her alanına girmiş durumdadır. Yararlarını anlatmakla bitiremeyeceğimiz teknoloji; tıp, eğitim, savunma, sanayi, ulaşım, haberleşme, tarım, hayvancılık ve daha birçok konuda kendini önemli ölçüde hissettirmektedir. İnsanoğlunun ulaştığı bu günkü teknolojik düzey, inanılmaz derecede yüksektir. Ancak bunun bedeli dünyamız için ağır olmuştur. Çünkü teknoloji, doğal kaynakların kullanılmasıyla

yaşamımızı

kolaylaştırmaktadır.

Teknolojideki

yenilikler

arttıkça

dünyamızdaki doğal kaynaklar da buna bağlı olarak azalmaktadır ve daha da azalacaktır. Bu yüzden, yaşamımızı kolaylaştıran teknolojik aletleri kullanırken bir yandan da doğayı tükettiğimizin farkında olmalıyız. Yapılan birçok bilimsel araştırmaya göre teknolojinin sebep olduğu bu tüketimin, ancak “Bilgiden gelen sanat”la, yani teknolojiyle çözülebileceğini göstermektedir. KOMİSYON

46

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım. muhtaç olmak: sanat: evrim: sır: bedel:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1) Teknolojinin amacı nedir?

2) İnsanoğlu eğer bulduğuyla yetinmeyi bilseydi haberleşme şekli şimdi nasıl olurdu?

3) Teknolojinin yararları yanında, dünyamızda yarattığı zararlar nelerdir?

4) Elektriğin bulunması teknolojiyi nasıl etkilemiştir?

5) Teknolojinin yarattığı sorunlar nasıl çözülebilecektir?

47

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Aşağıda boş bırakılan yerlere teknolojinin bize göre yararlarını ve zararlarını yazalım.

Teknolojinin yararları

Teknolojinin zararları

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerlere yazılabilecek zamirleri (adılları) yazalım.

onu

kimisi

hangisini

herkesi

o

şunu

kendini

bunu

seninle

kimisi

biz

·

Koroda bu şarkıyı ............ söyleyecek.

·

Hafta sonu ............. de kamp yapmaya gideceğiz.

·

Sence bu kazaklardan ................ almalıyım?

·

............. alırken ............. da yanında almayı unutma.

·

............ başardığın için ............ gurur duyuyorum.

·

............. sadece ............ sever, ........... de ............

48

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Aşağıdaki paragrafta geçen deyimleri bulalım. Anlamlarını araştırarak boş bırakılan yere yazalım.

Yarın akşam onu görmek için can atıyordu. En güzel elbisesini giydi, saçlarını taradı. Tam sekizde sinemanın önündeydi. Evet karşıdan geliyordu ama bir değişiklik vardı onda. Yüzünden düşen bin parçaydı. Neler olmuştu acaba? En iyisi beklemekti. Biraz zaman geçsin, öyle sorardı. Merak, içini kemiriyordu. Sakin olmalıydı. Halbuki bu akşam ne kadar güzel olacaktı. En sevdiği filmi seyredeceklerdi sinemada...

ETKİNLİK 6 Aşağıda adı ve işlevleri karışık olarak verilen teknolojik araçları doğru bir şekilde eşleştirelim.

Bilgisayar Mikroskop Teleskop Televizyon

Çok küçük organizmaları görebilmeye yarayan araç Ses ve görüntüyü ekrana yansıtan elektronik araç Gök cisimlerini görmemize yardım eden araç Uzaktaki cisimlerin yerlerini radyo dalgalarıyla gösteren araç

Faks

Yazı ve resimleri telefon telleri aracılığı ile ileten araç

Radar

Önceden depolanmış bilgileri istenen şekilde gösteren araç

49

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

PASLI TOPLU İĞNE HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım.

1)

Günlük yaşantımızda “tutumluluk”la ilgili alışkanlıklarımızdan örnekler verelim.

2)

“Sakla samanı, gelir zamanı.” atasözünün anlamını sınıfımızda tartışalım.

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

büro:

yılmamak:

muhasebe:

hisse:

başvurmak:

ÇAĞRIŞIM SÖZCÜKLERİ Yandaki yoncanın yapraklarına “tutumluluk” ile ilgili çağrışım sözcükleri yazalım. Tutumluluk

50

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

PASLI TOPLU İĞNE Tutumluluk; bir insanı, bir aileyi, hatta bir milleti olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilecek en büyük özelliklerden biri... Tutumlu olmak, insanda küçük yaşlarda başlayan bir alışkanlıktır. Küçük yaşlarda edinilen pek çok alışkanlık gibi tutumluluk da okulda geliştirilebilen bir özelliktir. Kendimin, tutumlu bir insan olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Yerde bir toplu iğne görsem hemen eğilir alırım. Ucu yanmış kibrit çöplerini bile

51

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

atmam, bunlar bir zaman gelip bir işe yarar, diye düşünürüm. Evimde, bu özelliğimle ilgili pek çok eşya biriktirmişimdir. Bu eşyalardan pek çoğunu da günü geldikçe kullandığımı hatırlarım. Bu eşyaların kullanımı sırasında ise şu cümleyi her zaman için aklımdan geçiririm: “Hiçbir şey kesinlikle ziyan edilmemelidir.” İsterseniz, bana bu özelliğimi ilk aşılayan öğretmenimin, bir zamanlar bize anlattığı güzel bir öyküyü sizinle paylaşabilirim: “Amerika'da çok yoksul bir adam varmış. Bu adam işsizmiş de... İş aramadık yer, büro, fabrika bırakmamış. Her başvurduğu yerden, iş yok, diye geri çevrilmiş. Günlerden bir gün, karnı çok açmış ve yorgunmuş... Yine de hiç yılmadan iş arıyormuş. Büyük bir fabrikaya gitmiş, fabrikanın büyük kapısından bahçeye, oradan da geçip binaya girmiş. Fabrika sahibinin üst kattaki odasına çıkmış. Nazikçe ondan iş istemiş. Fabrikanın sahibi, iş olmadığını söylemiş. Adam terbiyeli terbiyeli, rahatsız ettiği için fabrika sahibinden özür dileyip odasından çıkmış. Başı önünde bahçenin kumlu yolunda giderken eğilip yerden bir şey almış ve yürümüş. Fabrikanın sahibi, üst kattaki odasının penceresinden bahçeyi seyrederken adamın eğilip yerden bir şey aldığını görmüş. Adamı hemen geri çağırtmış: ― Yerden eğilip ne aldın, diye sormuş. Adam, ceket yakasının altından paslı bir toplu iğne çıkarıp masa camının üstüne koymuş: ― Bu iğneyi aldım efendim. Adamın, paslı bir toplu iğneye bile değer veren, tutumlu biri olması fabrika sahibinin çok hoşuna gitmiş: ― Seni yanıma alıyorum. Muhasebede çalış, demiş. Adam öyle tutumluymuş, öyle çalışkanmış, öyle doğruymuş ki durmadan yükselmiş, müdür yardımcısı olmuş sonunda. Tutumu ve tutumluluğuyla fabrikanın yıllık kazancını durmadan artırıyormuş. Para biriktirerek fabrikanın ufak bir hissesini almış, hisselerini zamanla artırmış. Böylece fabrikanın yarı ortağı, daha sonra da sahibi olmuş. Bir zaman sonra da dünyanın en büyük zenginlerinden biri olmuş.” Aziz NESİN Ben de Çocuktum (Düzenlemiştir.)

52

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım.

büro: yılmamak: muhasebe: hisse: başvurmak:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1) Yazara göre, tutumluluk hangi yaşlarda öğrenilmeye başlanıyor?

2) Yazar, ucu yanmış kibrit çöplerini neden atmıyor ?

3) Fabrikanın sahibi, işsiz adamı niçin işe alıyor ?

4) İşsiz adamın hangi özellikleri onun zengin biri olmasını sağlıyor ?

5) Parçanın başlığını değiştirecek olsaydınız nasıl bir başlık yazardınız?

53

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Tutumluluğun gerekliliği konusunda arkadaşlarımızı uyarmak için üç öğüt yazalım.

ETKİNLİK 4 Aşağıda sizlere verilen atasözlerinin anlamlarını araştırarak yazalım.

Ak akçe kara gün içindir: ................................................. .................................................................................... .................................................................................... ....................................................................................

Ayağını yorganına göre uzat: ............................................ ..................................................................................... ..................................................................................... .....................................................................................

54

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Aşağıdaki boşlukları verilen sözcüklerden uygun olanlar ile tamamlayalım.

Uçak havaalanına ..........................

unutmuş

Teyzem yemeği fırında ......................

fırçalarız

Sevcan ödev yapmak için bize ....................

Her sabah dişlerimizi .........................

Şu anda Türkçe dersi .........................

indi yapıyoruz gelecek

ETKİNLİK 6 “Tutumluluk” ile ilgili başımızdan geçen bir anımızı anlatalım.

55

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

56

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

SERBEST KARGANIN KAPTIĞI YÜZÜK Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde... Develer cirit atar eski hamam içinde. Var varanın, sür sürenin... Deve tellal iken, pire berber iken ben babamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken... Vaktin birinde kimsesiz bir kız varmış. Varı yoğu anasından kalan bir yüzükmüş. Her gün nakış işlermiş. Nakış ipliklerinin arasına sakladığı yüzüğü alır, oynarmış. Onu atıp tutarmış. Bir gün yine yüzüğü atıp tutarken bir karga gelmiş. Yüzüğü kaptığı gibi yükselmiş. Kız da kargaya baka baka koşmaya başlamış. Karga gitmiş, kız gitmiş... Her taraf çalılarla, dikenlerle doluymuş. Kız iplik olmuş, iğneden geçer gibi dikenlerin arasından sıyrılıp geçmiş. Karga, büyük bir evin penceresinden içeriye dalmış. Kız da kapıdan içeriye girmiş. Kargayı aramaya başlamış. O evde yaşayan dev karısı, kızı görünce silkinmiş, insan kılığına girmiş. Kız çevresine bakınırken kadınla burun buruna gelmiş. Kadın sormuş: -Ne ararsın ya kızım burada? -Bir karga yüzüğümü kaptı. Ben de karganın peşine düştüm. Karga uçtu, ben de koştum. Koşa koşa buralara kadar geldim. Dev karısının doğan her çocuğu ölmüş. Dev karısının kocası ise bir savaşta ölmüş. Kocası ölünce de dev karısı yalnız kalmış. Dev karısı kıza: -Kal benim yanımda, çocuğum ol! Sana ne istersen alayım, demiş. Kız, biraz düşündükten sonra, “Peki” diyerek bu teklifi kabul etmiş. Kız ile dev karısı birlikte yaşamaya başlamışlar. Dev karısı, kızı yedirip içirmiş, giydirip kuşatmış. Ölen çocuklarının sevgisini kıza vermiş. Kız, kısa zamanda büyüyüp serpilmiş, çok güzel bir genç kız olmuş. Hele saçları, beline kadar uzanıyormuş. Ama günlerden bir gün dev karısı kızın bu güzel saçlarının bitlendiğini fark edince: -Koy başını dizime de başındaki bitleri temizleyeyim, demiş. Kız da başını dev karısının dizine koymuş. Dev karısı bitleri bir bir temizlemeye koyulmuş. Bu sırada dev karısı kızın saçları arasında bir de pire bulmuş, pireyi yakalamış. Pireyi iki tırnağı arasında ezmeye kıyamamış. Bir şişenin içine atmış. Pire günden güne büyümüş, şişeyi doldurmuş. Dev karısı pireyi şişeden çıkarmış, daha büyük bir kaba koymuş. Pire daha da büyümüş, kabına sığamaz olmuş. Dev karısı, pirenin bu kadar büyümesinden korkmuş. Kılıcını çekmiş, bir vuruşta pirenin kafasını koparmış, derisini yüzmüş, tuzlayıp germiş. Deriyi gerdiğinde deri, bir çadır kadar yer tutmuş.

57

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

O günlerde padişahın oğlu adamlarıyla ava çıkmış. Av peşinde koşa koşa dev karısının evine kadar gelmiş. Evin kapısını çalmış, dev karısı kapıya çıkmış: -Ne var? demiş. Padişah oğlu da : -Aç ve susuz kaldık. Yiyeceğiniz, içeceğiniz var mı? demiş. Dev karısı: -İçeriye gelin, olandan bitenden siz de yiyin, demiş. Padişah oğluyla adamlarını içeriye almış. Kız koşmuş, evdeki yiyecek kırıntılarını sofraya koymuş. Dev karısı da: -Kesikten kesmeyin, bütüne dokunmayın. Yiyin, utanmayın demiş. Ardından da bir kahkaha atmış. Padişah oğlunun gözü, kızın güzelliğinden başka bir şey görmüyormuş. El yordamıyla sofradan bir şeyler alıp ağzına atmış. Kıza baka baka kendi yüreğini ateşlemiş. Kız da padişah oğluna sevdalanmış. Padişah oğlu ve adamları yemeklerini bitirince kalkıp gitmişler. O günden sonra kızın güzelliği dilden dile dolaşmaya başlamış. Dev karısının kapısına dünürcülerin biri gelmiş, biri gitmiş. Dev karısı da kızı can yoldaşı olarak görürmüş. Kimseye vermek istemezmiş. Gelenlere, pire derisinden yapılmış çadırı göstererek hep aynı soruyu sorarmış: -Şu çadır hangi hayvanın derisindendir? Derinin hangi hayvandan yüzüldüğünü kimse bilememiş. Kızı da alamamışlar. Günün birinde padişah oğlu da dünürcülüğe gelmiş. Dev karısı her gelene sorduğu soruyu ona da sormuş. Kız gitmiş, padişahın oğlunun kulağına fısıldamış: -Pire derisidir de, demiş. Padişah oğlu da, bu olsa olsa pire derisidir, demiş. Dev karısı, bunu padişah oğluna kızın söylediğini anlamış. Bir silkinmiş, bir daha silkinmiş. Şekli biçimi değişmiş. İnsan kılığından çıkmış, ulu bir dev karısı olmuş. Bunu görenler hemen atlarına binmişler. Padişah oğlu, kızı almış, hızla kaçmaya başlamışlar. Dev karısı da peşlerine düşmüş. Artlı önlü koşmuşlar. Sonunda sınırı geçmişler. Dev karısı dönüp evine gitmiş. Padişah oğlu da sarayına varınca kırk gün kırk gece süren bir düğün yapmış. Kızla evlenmiş, mutlu olmuşlar... Kıbrıs Türk Halk Bilimi-Masal Coğrafyamız Mustafa Gökçeoğlu 58

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

23 NİSAN HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım.

1)

23 Nisan'ın tarihteki anlamını tartışalım.

2)

Okulumuzda 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı için ne gibi hazırlıklar yapılmaktadır?

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

meydan:

tomurcuk:

selamlamak:

dilemek:

evren:

BAK - ANLAT

Yandaki resmi inceleyip sınıfımızda tartışalım

59

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

23 NİSAN Bir ilkbahar günü, Çocukların gözleriyle Uyanmaktır güne, 23 Nisan. 23 Nisan, Sevgiyi, barışı koymaktır Bütün kavgaların yerine, Çocukların elleriyle. Koşmaktır, 23 Nisan Renk renk, ışıl ışıl Aydınlık meydanlara Ayaklarıyla çocukların. Güneşin doğmasıdır, Tomurcuğun çiçeğe uyanması 23 Nisan, Bir kelebeğin özgürlüğe kanat çırpması. Bütün şarkıları söylemektir 23 Nisan, Bütün şarkılara katılmak 23 Nisan, Bütün çocuklarla gökyüzünü paylaşmak. Bütün bayrakları selamlamaktır 23 Nisan, Bütün halkları. 23 Nisan, Ata'nın güzel adını anmaktır Bütün dillerde Ve barışı dilemek evrende.

Ayşen Dağlı 60

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım. meydan: tomurcuk: selamlamak: dilemek: evren:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1) Şaire göre, 23 Nisan'da çocuklar elleriyle neleri değiştiriyor?

2) Şiirin dördüncü bölümünde 23 Nisan, neleri ifade etmektedir?

3) Sizce, “Bütün çocuklarla gökyüzünü paylaşmak” söz grubuyla ne anlatılmak istenmiştir?

4) Şiirin son bölümünde, 23 Nisan'ın dünya çocuklarıyla birlikte kutlandığını anlatan mısraları yazınız.

5) Sizce, şair bu mısraları yazarken hangi duyguları taşımaktadır?

61

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Aşağıda boş bırakılan yere 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı ile ilgili bir şiirinin adını ve beğendiğiniz bir bölümünü yazalım.

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki boşluklara, yanlarda verilen eylemlerden uygun olanlarını yazarak tamamlayalım.

· Kitabını ................... ayağa .................. getirmeyenler

· Çalışmanı ................ sinemaya ............

gelince koşarak düşen

kalksın

· Şeyma ................. öğretmen ............... · Denize ................. yılana .....................

büyüyünce

bitirirsen

geldiler

sarılır olacak gideceğiz

· Çocuklar ..................... okula ............... · Tatil ................... köye ........................

62

gideriz

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Aşağıdaki cümleleri dikkatle okuyalım. Cümlelerdeki fiillerin (işin) kişilerini noktalı yerlere yazalım.

Sarı kediyi kovaladı. (..............................) Arkadaşlarıyla pastanede oturuyorlar. (..............................) Alışveriş için çarşıya gittik. (...........................) Okula gitmek için erkenden kalktım. (..............................) Ödevini niçin yapmadın? (..............................) Yerlere çöp atmayınız. (..............................)

ETKİNLİK 6 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı'nı anlatan bir resim çizelim.

63

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

SERBEST

1 MAYIS İŞÇİ VE BAHAR BAYRAMI Her insan, yaşamını sürdürebilmek için çalışmak zorundadır. Çalışan ve çalışabilir durumda olan insanlar, bir ülkenin iş gücünü oluşturur. Bir işveren ya da kurum adına çalışanlara ise “işçi” adı verilir. Bundan binlerce yıl önce insanlar avlanarak, doğadaki yiyecekleri toplayarak, giyecek yapıp, yemek pişirip, çocuklara bakarak ve bir barınak kurarak yani kısacası yalnızca yaşamda kalabilmek için çalışırlardı. İlk uygarlıkların ortaya çıkmasıyla birlikte insanların büyük bir bölümü “kölelik” adı verilen bir çalışma biçimine zorlandı. Hiçbir hakları olmayan ve görevleri sadece çalışmak olan kölelere, yaptıkları işe karşılık herhangi bir ödeme yapılmazdı. Tarihte büyük iz bırakan Eski Mısır ve Eski Yunan gibi uygarlıkların ekonomileri büyük ölçüde köle emeğine dayanırdı. Köleler, efendilerinin buyruğu altında, her türlü işte, ölünceye kadar acımasızca çalıştırılır, çalışma koşullarına karşı geldiklerinde ise sonu ölümle bitebilecek cezalar bile alırlardı. Değişen yaşam şartları ve insan haklarına verilen önemin artması sonucunda kölelik büyük bir ölçüde ortadan kalkmıştır. Ancak gelişen toplumların iş gücüne duydukları ihtiyaç nedeniyle insanların büyük bir bölümü yine ağır iş koşulları altında işçi olarak çalıştırılıyorlardı. Çalışma ortamları ve çalışma saatlerinin oldukça düzensiz olmasından dolayı bu işçiler çok yoruluyorlar, hatta beslenmeye ayıracak vakit bile bulamıyorlardı. Bu acımasızlığa bir son verebilmek için işçiler, çalışma saatlerinin düzenlenmesi amacıyla yıllar boyu sürecek büyük bir uğraş içine girdiler. 1886 yılının 1 Mayıs'ında Amerika Birleşik Devletleri'nde binlerce işçi, bir gün içinde yalnızca 8 saat çalışmak için grevler ve mitingler düzenlemişlerdir. Bu işçi hareketi, tüm dünyada büyük bir yankı uyandırmıştır. 1889 yılında ise Uluslararası İşçi Kongresi, bu anlamlı günü işçiler için “İşçi Bayramı” olarak ilan etmiştir. Bugün birçok ülkede 1 Mayıs, işçiler için kutlanan bir bayram günüdür. 1 Mayıs İşçi Bayramı, bizim ülkemizde de çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. Ayrıca, 1 Mayıs, baharın gelişini de müjdeleyen bir tarih olduğu için ülkemizde “Bahar Bayramı” olarak da kutlanmaktadır. KOMİSYON 64

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

YARATICILIĞIN ANAHTARI: BEYİN FIRTINASI HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım.

1)

Bir konu hakkında araştırma yaparken nelere başvurursunuz?

2)

”Akıl akıldan üstündür.” atasözünün anlamını tartışalım.

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

yaratıcı olmak:

özendirmek:

bakış açısı:

kaygı:

tadına varmak:

BAK - ANLAT

Aşağıdaki resmi inceleyelim, sınıfımızda tartışalım.

65

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

yapay ışık kaynağı

doğal ışık kaynağı

elektrik

300000 km/saat aydınlık

ampul IŞIK

Güneş

renk

yıldız ateş böceği

ay uydu

ısı

YARATICILIĞIN ANAHTARI: BEYİN FIRTINASI Yaratıcılık nedir? Kimlere yaratıcı denir? Yalnızca sanatçılar mı yaratıcıdır? Yaratıcı olmak için her şeyi bilmek gerekir mi? Tüm bu soruların yanıtları çok basit: Herkes belli ölçülerde yaratıcı olabilir. Eğitimimiz sırasında, yaratıcılığımızı artırmamızı sağlayan yöntemlerden biri de beyin fırtınasıdır. Beyin fırtınası, adından da anlaşılabileceği gibi hızlı ve akıcı düşünmeye dayanan bir yöntemdir. Beyin fırtınası yapmanın öyle zor bir şey olduğunu zannetmeyin. Beyin fırtınası, çok kolay ve eğlenceli bir uygulamadır. Bu çalışmayı, ister bir grup arkadaşınızla, isterseniz de sınıfta öğretmeninizin yönetiminde yapabilirsiniz. Beyin fırtınası sırasında geliştirilen düşünceler, bir zihin haritası üzerinde gösterilebilir. Beyin fırtınası yaparak düşünme sırasında ilk olarak bir sözcük, bir konu ya da bir sorun belirlenir. Sonra, o sözcük ya da konuyla ilgili anımsanan her şey sırayla söylenir. Örneğin, seçilen sözcük “Işık” olsun. “Işık” sözcüğünün anımsattığı tüm 66

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

sözcükler arka arkaya söylenir: Güneş, ay, yıldızlar, ampul, mum, lamba, ateş böceği, renk, elektrik, saydam madde, yansıma... Bu sözcükler kağıt üzerinde ya da tahtada bir zihin haritası biçiminde yazılır ve daha sonra bunlar üzerinde konuşulur. Sözcük ya da konuyla ilgili olarak beyin fırtınası yapmak, belirli bir konu üzerinde değişik açılardan düşünme becerimizi geliştirir. Belirli bir konuyu, değişik yönleriyle düşünebildiğimizde de kendimizin bile şaşıracağı değişik sonuçlara ulaşabiliriz. Üstelik grup halinde ya da sınıfta yaptığımızda, birbirimizden etkilenerek çok değişik bakış açıları geliştirebiliriz. Beyin fırtınası sırasında aklımıza gelenleri zihin haritaları üzerinde göstermek, düşünceleri unutmamamızı sağlar. Sorun çözmeye çalışırken de beyin fırtınası yapabiliriz. Beyin fırtınası sırasında, en olmayacak düşünceler bile dile getirilebilir. Normalde garip görünen ya da gülünç bulunan düşüncelerin

söylenmesine

olanak

tanınır.

Çünkü,

kimi

zaman

en

olmayacak

düşüncelerden yola çıkarak çok yaratıcı çözümler üretilebilir. Hatta kimi durumlarda, yaratıcılığı artırmak amacıyla, beyin fırtınasında dile getirilen düşüncelerin acayip ve saçma olması da istenebilir. Beyin fırtınası sırasında ortaya konan düşüncelere gülünmesi, alay edilmesi ya da bunların yargılanması gibi davranışlarda bulunmak yasaktır. Çünkü, bu gibi davranışlar beyin fırtınası yapan kişilerin kaygı duymasına ve heyecanlanmasına neden olur. Sonuç olarak da yaratıcılığı engellenen kişiler değişik düşüncelerini paylaşmayı istemezler. Beyin fırtınası sırasında katılımcıların çok sayıda ve hızlı biçimde düşünce üretmeleri özendirilir. Sizler de öğretmenlerinizin yönlendirmesiyle özgürce düşünce geliştirebilirsiniz. Böylece, hem ne kadar çok düşünce üreteceğinizi görecek, hem de birlikte düşünce üretebilmenin tadına varacaksınız. Zuhal Özer Bilim Çocuk (Düzenlenmiştir)

67

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım.

yaratıcı olmak: özendirmek: bakış açısı: kaygı: tadına varmak:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1) Yaratıcı olmanın sırrı nedir?

2) Beyin fırtınası nasıl bir düşünce yöntemidir?

3) Bir konu hakkında beyin fırtınası yapmak için neler yapılır?

4) Beyin fırtınası çalışmasına katılanların ne gibi kazanımları olur?

5) Beyin fırtınası sırasında ortaya konan düşüncelere gülünmesi, alay edilmesi ya da yargılanmasının yasak olmasının sebebi nedir?

68

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Aşağıda verilen boşlukları arkadaşlarımızla bir beyin fırtınası yaparak “iletişim” konusuyla ilgili sözcüklerle dolduralım.

iletişim

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki sözcük gruplarını kendimize göre eşleştirerek cümleler oluşturalım ve alttaki boşluklara yazalım. · İnsanlar her zaman...

...yalnızlıktan hoşlanmazlar.

· Sık sık hasta olan çocuklar...

...bahçede voleybol oynuyor.

· İnsanlar çoğunlukla...

...birbirlerine ihtiyaç duyarlar.

· Çocuklardan birkaçı...

...bol bol meyve yemelidir.

69

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Aşağıdaki tanımları verilmiş sözcükleri piramidin üzerine soldan sağa doğru sırasıyla yazalım. 1- Dünya'mızın uydusudur. 2- Bir ışık kaynağıdır.

1

3- Karanlığı aydınlatır.

2

4- En büyük ışık kaynağıdır.

3

5- Işığı geçirme özelliğidir.

4 5

6- Işığın bir yüzeye vurup yön değiştirmesidir.

6

7- “Karanlık” sözcüğünün karşıtıdır.

7

8- Yağmur damlacıklarının ışığı kırma özelliği

8

ile ortaya çıkan renk cümbüşüdür.

9

9- Canlılık özelliği olan tek doğal ışık kaynağıdır.

ETKİNLİK 6 Aşağıda verilen kısa paragrafta sözü edilen çocuk için verilen özelliklerin hangilerini söyleyemeyiz? Söylenemeyenlerin yanlarındaki üçgenleri boyayalım. “Tanıyan herkesin çok sevdiği bir çocuktu. Her zaman çalışır ve başarırdı. Gülen gözleriyle gülücükler saçarak herkese yardım ederdi. Kolay kolay sinirlenmez, en kötü olayların bile iyi bir yönünü bulmaya çalışırdı. Bir şeylerden şikayet ettiği görülmez, karamsarlığa kapılmazdı.”

iyimser

dengeli

kendini beğenmiş

mutsuz

güler yüzlü

mızmız

uysal

çalışkan

umutlu

yardımsever

sevimsiz

sinirli

70

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ANNEM HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım. 1) Yaşamımızda, annemiz bizim için ne kadar önemlidir? Düşüncelerimizi arkadaşlarımızla paylaşalım. 2) “Ağlarsa anam ağlar, gerisi yalan ağlar.” atasözünün anlamını sınıfımızda tartışalım.

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

içi kan ağlamak:

aklını kaybetmek:

alnına yazılmak:

teselliye susamak:

kutsal:

ÇAĞRIŞIM SÖZCÜKLERİ

Aşağıdaki boşluklara “Anne” sözcüğü ile

Anne

ilgili çağrışım sözcükleri bulup yazalım.

71

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ANNEM (Bir babanın günlüğünden...)

10 Kasım Perşembe Kardeşinin öğretmeni bizdeyken, sen onun yanında annene karşı saygısızlık ettin! Bu davranışını bir daha hiç, ama hiç tekrarlama Enrico (Enriko). Senin o sözün kalbime bir bıçak gibi saplandı ve anneni gözümün önüne getirdim. Yıllar önce bir gece hastalanmıştın, annen yatağına eğilmiş nefes alışlarını izlerken içi kan ağlıyor ve seni kaybetmek korkusu ile dişleri birbirine çarpıyordu, aklını kaybetmesinden korkuyordum. Bütün bunları hatırladım ve sana kırıldım, Enrico. Annene karşı saygısızlık etmek ne demek! Annen bir saatlik acını önlemek için bir yıllık mutluluğunu feda eder, gerekirse senin için dilencilik yapar, senin hayatını kurtarabilmek için kendi hayatını verebilir! 72

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

Dinle beni, Enrico, aklına iyice şunu yerleştir: Farz et ki hayatta kötü günler görmek alnına yazılmış, bunların içinde en kötüsü kuşkusuz anneni kaybedeceğin gün olacaktır. Büyüdüğün ve her türlü mücadeleye hazır, kuvvetli bir adam olduğun zaman dahi, onu arayacaksın Enrico. Bir an dahi olsa sesini duymak için çırpınacak ve kimsesiz, teselliye susamış küçücük bir çocuk gibi ağlayarak, sığınacağın kolların sana doğru açılmasını isteyeceksin. Sana hayat vermiş olan annen için ağzından kötü sözler yerine onun kutsallığını öven sözler çıksın. Eğer günün birinde böyle kötü bir söz ağzından kaçarsa sana bu konuda destek olabilecek kimseyi yanında bulamayacaksın. Bu yüzden annene karşı davranışlarında ve konuşmalarında oldukça sevecen olmanı tavsiye ederim. BABAN Çocuk Kalbi (Edmondo de Amicis)

73

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım. içi kan ağlamak: aklını kaybetmek: alnına yazılmak: teselliye susamak: kutsal:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1) Babasının Enrico'ya karşı duyduğu kızgınlığın sebebi nedir?

2) Enrico'nun annesine karşı söylemiş olduğu sözler karşısında, babası ona annesiyle ilgili neleri hatırlattı?

3) Enrico'nun babası, annesinin Enrico için hangi fedakarlıklara katlanabileceğini söylüyor?

4) Sizce Enrico nasıl bir çocuktur?

5) Enrico'nun babasının yerinde siz olsaydınız, Enrico'ya karşı aynı tavırları gösterir miydiniz? Neden?

74

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Aşağıda boş bırakılan yere annemizden yapmasını istediğimiz üç dilek yazalım.

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerleri verilen sözcüklerden uygun olanı ile tamamlayalım.

için

gibi

kadar

Bu günlere gelmek .............................. çok çalıştık.

Yorgun ................................ bir halin var.

Ayşe'yi de Özlem ............................... seviyorum.

Annesini sevgi ............................... kucakladı.

75

ile

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Aşağıda boş bırakılan yere anneler için yazılmış bir şarkının sözlerini yazalım.

ETKİNLİK 6 Aşağıdaki boşluğa annemize duyduğumuz sevgiyi belirten sözler yazarak güzel bir kart hazırlayalım.

Sevgili Anneciğim,

76

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

GÖKYÜZÜNÜN GİZEMİ HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım. 1) Gökyüzü ve dünyamız ile ilgili aklınıza gelip de çözüm bulamadığımız hangi sorular vardır? 2) Dünyamızın hareketleri hakkında bildiklerimizi sınıfımızda arkadaşlarımızla paylaşalım.

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım.

giz:

çizelge:

düşünceyi çürütmek:

yörünge:

eksen:

BAK - ANLAT Yandaki resimleri inceleyip sınıfımızda tartışalım.

77

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

GÖKYÜZÜNÜN GİZEMİ Çok eski zamanlardan beri yıldızlarla Güneş, insanlar için büyük bir merak konusuydu. İlk uygarlıklar, gökteki bu cisimlerin gizini çözmek için çeşitli çalışmalar yapmışlar

ve

hatta

Güneş

ve

Ay'ın

hareketlerine

dayanan

çeşitli

çizelgeler

hazırlamışlardır. Eski Mısırlılar ise bazı yıldızların özelliklerini inceleyerek kendilerine göre “takımyıldızı” adı altında bir araya getirmişlerdir. İnsanların bilgileri arttıkça merakları da aynı paralelde artmış ve gökyüzü hakkında daha fazla bilgi edinme ihtiyaçları doğmuştur. Bu ihtiyaç, günümüzde “astronomi” olarak bilinen gökyüzü ile ilgili bilimin gelişmesine öncülük etmiştir. Bu alanda yetişmiş gökbilimciler,

uzay

hakkındaki

sorularla,

yıldızların

ve

gezegenlerin

hareketleri

hakkındaki sorulara yanıt bulabilmek için pek çok araştırma yapmışlardır. Tarihte gökyüzüyle ilgilenen ilk bilim adamı olarak ünlenen Yunanlı gökbilimci Ptolemaios (Batlamyus) gök cisimleriyle ilgili pek çok çalışma yapmıştır. Çalışmaların

78

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

sonucunda, evrenin merkezinde Dünya'nın hiç kıpırdamadan durduğunu; Güneş, Ay ve diğer gök cisimlerinin ise onun çevresinde döndüğünü savunmuştur. Neredeyse 1400 yıl boyunca evrene ilişkin kabul gören tek düşünce, Ptolemaios'un bu düşüncesi olmuştur. Fakat gökyüzünü araştırmak için yeni ve daha güçlü aletler geliştirildikçe gök bilimcilerin bulguları da giderek değişmiştir. Elde edilen yeni kanıtlar, Ptolemaios'un Dünya merkezli görüşünü çürütmeye başlamıştır. Bu konuda en iddialı görüşler, Polonyalı bir

gökbilimci

ve

aynı

zamanda

bir

din

adamı

olan

Copernicus

(Kopernik)'ten gelmiştir. Matematik, tıp ve hukuk öğrenimi gören Copernicus, evrenin merkezinde Dünya'nın değil de Güneş'in bulunduğunu savunmuştur. Dünya, Ay ve diğer gezegenlerin Güneş'in çevresinde daireler çizerek döndüğünü belirten Copernicus'in bulguları, günümüzdeki astronomi bilgilerinin büyük oranda temelini oluşturmuştur. 1600'lü yıllarda gökbilimiyle ilgili çalışmalara başlayan Alman bilim adamı Kepler, Copernicus'in görüşünde bir hata olduğunu saptamıştı. Bu hata, Dünya ve gezegenlerin yörüngesinin şekli ile ilgiliydi. Kepler'e göre yörüngeler, daire biçiminde değil; elips (yanlardan basık daire) şeklindeydi. Kepler, bu düşüncelerini yazdığı iki kitapla tüm dünyaya duyurmuştu. 1610 yılında İtalyan bilim adamı Galileo Galilei, teleskobu geliştirip ilk defa Ay'daki dağları, yıldız kümelerini ve Samanyolu'nu yakından görüp inceleme fırsatı bulmuştur. Gökbilimiyle ilgili çalışmalar, Kepler ve Galilei'den sonra da devam etmiştir. Dünya'nın, Güneş'in çevresinde döndüğü ve buna bağlı olarak mevsimlerin oluştuğu belirlenmiştir. Bunun yanında yapılan araştırmalar sonucunda Dünya'nın kendi ekseni etrafında bir dönüşünün olduğu tespit edilmiştir. Bu süreçte ise geceler ve gündüzler oluşmaktadır. Günümüzde gökyüzünün gizemi tamamen çözülmüş değildir. Birçok bilim adamı bu gizemi çözebilmek için var güçleriyle ve bitip tükenmeyen merakları ile çalışmaktadır. Bilim adamlarının çalışmaları sonucunda kim bilir, gökyüzünde bizi hayrete düşürecek daha nice gizemler ortaya çıkacaktır? KOMİSYON 79

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım. giz: çizelge: düşünceyi çürütmek: yörünge: eksen:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım. 1) İlk uygarlıklar, Güneş'in ve Ay'ın hareketlerini niye inceleme gereği duymuşlardır?

2) Ptolemaios, çalışmaları sonucunda Dünya'yla ilgili ne gibi tespitlerde bulunmuştur?

3) Copernicus, yaptığı çalışmalardan ne gibi bulgular elde etmiştir?

4) Kepler, Copernicus'in hangi hatasını bulmuştur?

5) Galileo Galilei, gökbilimi ile ilgili hangi tespitlerde bulunmuştur?

80

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Aşağıdaki boşluğa parçada sözü edilen gökbilimcilerinden birinin hayatını anlatan kısa bir araştırma yazalım.

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki ifadelerin kime ait olduğunu bulup eşleştirelim.

Dünya, evrenin merkezindedir ve hiç kıpırdamadan durmaktadır.

Kopernik

Ay, Dünya ve diğer gezegenler Güneş’in çevresinde dönmektedir.

Kepler

Gezegenler, Güneş’in çevresinde elips biçiminde bir yörüngeyi takip ederler.

Ptolemaios

81

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Aşağıdaki cümleleri, verilen sözcüklerden uygun olanı ile tamamlayalım Güneş

gece

aynı gün

küreye

kendi

Ay

gündüz küçük

Ø Güneş, Dünya ve Ay'ı büyükten küçüğe doğru sıraladığımızda ilk sırada Güneş, en son sırada ....................... bulunur. Ø Dünya, ................ etrafında ve ............ çevresinde dönmektedir. Ø Dünya'nın kendi etrafındaki dönme hareketi .............. ve ................ oluşumunu sağlar. Ø Dünya'nın kendi etrafında bir tam dönüşü yaptığında geçen zaman, bir .................... olarak kabul edilir. Ø Dünya'dan baktığımızda Ay'ın daima ................... yüzünü görürüz. Ø Dünya, Güneş ve Ay'ın şekli .................. benzer. Ø Cisimler uzaklaştıkça olduklarından daha .................... görünürler.

ETKİNLİK 6 Aşağıdaki sözcükleri ve ekleri birleştirerek yeni sözcükler oluşturalım. Oluşturduğumuz yeni sözcükleri aşağıdaki boşluğa yazalım.

ayakkabı

-li

kalem

-suz -lik

çiçek renk

su -lık

-çi -cı

................

................

................

................

................

................

................

................

................

82

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

SERBEST MUSTAFA KEMAL Bir gemi yanaştı Samsun'a sabaha karşı, Selam durdu kayığı, çaparı, takası, Selam durdu tayfası. Bir duman tüterdi Bu geminin bacasından, bir duman Duman değildi bu, Memleketin uçup giden kaygılarıydı. Samsun limanına bu gemiden atılan Demir değil! Sarılan anayurda Kemal Paşa'nın kollarıydı. Selam vererek Anadolu çocuklarına Çıkarken yüce komutan Karadeniz'in halini görmeliydi. Kalkıp ayağa ardı sıra, baktı dalgalar Kalktı takalar , İzin verseydi Kemal Paşa Ardından gürleyip giderlerdi Erzurum'a kadar. Cahit Külebi

83

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

SON DERS HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayalım, tartışalım.

1) Okulumuzda yaşamış olduğumuz unutamadığımız anılarımızı arkadaşlarımızla paylaşalım. 2) Mezuniyet hazırlıklarımız hakkında konuşalım.

İKİ GÜNDE BeŞ ŞEHİT

BİLİNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını araştırarak bulalım. sabır:

bilinç:

sorgulamak:

mezun:

gurur:

ÇAĞRIŞIM SÖZCÜKLERİ

Yandadaki resmi inceleyip sınıfımızda tartışalım.

84

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

SON DERS Zaman su gibi akıp geçti... Okula başladığımız ilk gün, dün gibi gözlerimin önünde... Annemin elini sıkı sıkı kavramış, bırakmak istemeyişim, daha dün gibi... O sıcacık gülümseyişiyle beni annemden alarak elimi tutan birinici sınıf öğretmenim, bana ne kadar da sıcak davranmıştı... İlk gün, andımızı okurken ağlamakla gülmek arasında gidip gelişlerim sanki bir günlük uzaklıkta... Kalemi ilk tutuşum, ilk çizgilerim,

okumayı ilk

söküşüm, sevinçlerim, okulumdaki ilk arkadaşlıklarım dün akşam gördüğüm bir düş gibi... Türkçemizin sonsuz anlatımının zenginliğine, matematiğin evrensel kesinliklerine, bilimsel gerçeklerin uyandırdığı hayranlığa, sanatsal ve sportif etkinliklerimizin doyumsuz zevkini okulumuzda tattık. Derslerin birbirini kovalamasıyla bilgi birikimimize bilgiler kattık. Yaşamı ve dünyanın gizemini tanıyarak, öğrenmenin verdiği zevki tattık. Şimdi, bir gün önce yaptıklarını beğenmeyen çoğu insan gibi ben de, ilkokul yaşamım

85

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

boyunca yaşadığım kızgınlıklarımı, korkularımı, başarısızlıklarımı, kıskançlıklarımı, küskünlüklerimi ve sorumsuzluklarımı ne kadar da anlamsız buluyorum! Artık, ailemin ve öğretmenlerimin bana gösterdiği sabır ve anlayışla, toplumsal yaşama kendimi daha da hazır hissediyorum. Hepimiz, kendine güvenen, sorgulayan, vatanını seven, çevreye duyarlı, hayvanları da insanlar kadar seven bilinçle yoğrulduk. Şimdi mezun olma zamanı gelip çattı... Geçmiş yıllarda mezun olan abilerimizin, ablalarımızın mezuniyet coşkusunu sanki onlarla birlikte ben de yaşardım. Mezun olmanın verdiği o haklı gururu yaşamanın ne kadar büyük bir olay olacağını ise hep düşlerdim. Ancak bu gururun hüzünlenmeye sebep olmasına bir anlam veremezdim. Şimdi, gerçek şu ki, içimi garip bir hüzün kaplıyor. Evet, son dersimize giriyoruz. Dersimiz “Vedalaşma!” sevgili arkadaşlarımla kucaklaşma... Bana, annem ve babam kadar yakın öğretmenime sarılıp elini öpme zamanı... Hoşça kalın sevgili arkadaşlarım! Hoşça kalın sevgili öğretmenlerim! Hoşça kal sevgili okulum, hoşça kal! KOMİSYON

86

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarını cümle içerisinde kullanalım. sabır: bilinç: sorgulamak: mezun: gurur:

ETKİNLİK 2 Aşağıda verilen soruları parçaya göre yanıtlayalım.

1) Yazar, okula başladığı günlerden neleri hatırlamaktadır?

2) Yazar, okulda gördüğü derslere hangi özelliklerini ekleyerek bahsediyor?

3) Yazar, ilkokul yaşamı boyunca yaşadığı, hangi olumsuz davranışlardan söz ediyor?

4) Yazar, kendisinin ve tüm arkadaşlarının nasıl bir eğitim aldıklarından söz ediyor?

5) Sizce, vedalaşma bölümünde parçanın eksik bıraktığı bir yön var mıdır? Varsa, belirtip tamamlayınız.

87

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 3 Aşağıda boş bırakılan yere okuldan ayrılırken en çok neleri özleyeceğimizi yazalım.

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki hikayede boş bırakılan yerlere uygun olan noktalama işaretlerini getirerek tamamlayalım. Tuz Gölü Efsanesi Efsaneye göre( ) şimdiki Tuz Gölü( )nün bulunduğu yerde( ) çok eskiden kötü ve cimri bir kocakarıya ait verimli büyük bir bağlık varmış( ) Yaşlı bir adam Larnaka( )nın dışındaki Tuz İskelesi( )ne yakın bir yerden Kıbrıs( )a ayak basmış. Hala Sultan( )a doğru giderken yolunun üzerindeki bu bağı görmüş( ) Bağın yanındaki kulübede çıkrıkla iplik saran yaşlı bir kadın oturmaktaymış( ) Çok susayıp acıktığından yaşlı kadından bir salkım üzüm istemiş( ) Ancak ( ) yaşlı kadın ona üzüm vermemek için( ) ( )Bu yıl bağım kurudu ve hiç üzüm vermedi( )( ) diyerek yalan söylemiş( ) Kadının bu hareketine kızan adam( ) tekkeye taraf yürürken ona( ) ( )İnşallah duzunan buz olasın ( ) Gelip geçen seni taşlasın da hayır yüzü görmeyesin( ) ( ) diye beddua etmiş( ) Yaşlı kadın o anda yanındaki çıkrıkla taş kesilmiş( ) bağ ise tuz gölüne dönüşmüş( ) Yakın geçmişimize kadar Hala Sultan Tekkesi( )ni ziyaret edenlerin yoldan geçerken taş kesilen bu kocakarıyı taşlamaları adettenmiş( ) Tuncer Bağışkan

88

5. Sınıflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabı

ETKİNLİK 5 Tatilde yapmayı istediğimiz şeyleri aşağıda boş bırakılan yerlere yazalım.

ETKİNLİK 6 Aşağıda altı çizili zamirleri uygun sıfatlara; sıfat şeklinde verilenleri ise uygun zamirlere çevirelim.

Bu kitabı sen mi aldın? .................... sen mi aldın? Şunu da bana ver. Şu ...............

de bana ver.

Bu elbiseyi kaça aldın? Bu elbiseyi kaç ................ aldın? Bazı çocukları anne ve babaları tatile götürecek. ................ anne ve babaları tatile götürecek.

89